Modul Konsep Asas Kimia

NAMA PELAJAR: ………………………………………………………………………….
1
OBJECTIVE/OBJEKTIF
In this module, we will discuss the most important concepts in chemistry.You will also be given a simple way of
memorizing certain topics. We hope that you will make use all the knowledge obtained in this module towards achieving
excellence in chemistry consequently in your academic achievements that will make your family and school proud of
you.
Dalam modul ini, kita akan membincangkan konsep-konsep penting dalam kimia. Anda juga diberikan kaedah mudah
untuk mengingat bagi sesetengah topic. Kami mengharapkan anda akan dapat menggunakan pengetahuan yang
diperolehi daripada modul ini untuk menuju kepada pencapaian yang cemerlang dalam kimia seterusnya dalam
pencapaian akademik yang akan membuatkan keluarga dan sekolah anda berbangga dengan anda
EXAM FORMAT FOR SPM CHEMISTRY PAPERS
PAPER PAPER PAPER 3

PAPER
1[ 2[ [4541/3A]
4541/1] 4541/2]
Subjective question
Item subjektif
Objective question Section A Experiment/Amali
Soalan objektif Structured questions
Multiple choice/ Soalan berstruktur Subjective question
Item aneka pilihan Section B Item subjektif:
& Limited response questions Structured
Multiple combination Soalan respon terhad Berstruktur
/aneka pelengkap Section C
Open response questions
Soalan respon terbuka
Section A Structured questions
6 questions/soalan Item berstruktur:
(answer all/Jawab semua) Section A.
Section B Analisis kuantitatif
Number of 50 (answer all
2 question/soalan 1 / 2 question/soalan
questions /Jawab semua)
( choose one/pilih satu) (Answer all/jawab semua)
Section C Section B.
2 question/soalan Analisis kualitatif
( choose one/pilih satu) 1 question (compulsory/wajib
Total marks 50 100 30[A:20;B:10]

Written in the space provided in the Written in the space provided in
Marked on OMR form question paper the question paper
Ways to response
Tanda pada borang OMR Ditulis pada ruang dalam kertas soalan Ditulis pada ruang dalam
kertas soalan
2 hours 30 minutes 1 jam
Duration of time 1 hour 15 minutes
45 minit
Knowledge/Pengetahuan: Knowledge/Pengetahuan: 14%
20 questions/soalan Understanding/Kefahaman:21%
Understanding/Kefahaman: Application/Aplikasi: 29% Sciences process skill/
Construct 15 questions/soalan Analysing/Analisis: 21% Kemahiran proses sains
Application/Aplikasi: Synthesising/Sintesis: 15%
15 question/Soalan
L: 25 questions/soalan L:50%
Level of M: 15 questions/soalan M:30%
difficulty H: 10 questions/soalan H:20%
2
SCIENCES PROCESS SKILL IN PAPER 3/KEMAHIRAN PROSES SAINS DALAM KERTAS 3
1. Measuring using nombor/ukur guna nombor: ……………………………………………………….. 2.

Observation/Pemerhatian: ……………………………………………………………………………………. 3.
Inferences/inferen:……………………………………………………………………………………..
4. Operational operation /Definasi secara operasi:
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
5. Variables/Pembolehubah;(sekiranya ada)
i. Manipulated/manipulasi: ………………………………………………………….
ii. Responding/bergerak balas:……………………………………………………….
iii. Constant/malar: …………………………………………………………………..
6. Hypothesis/Hipotesis;(sekiranya ada)
…………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………………..
7. Construck a table/Bina satu Jadual:
3
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………
4
1. Measuring using nombor/ukur guna nombor: ………………………………………………………..
2. Observation/Pemerhatian: …………………………………………………………………………………….
3. Inferences/inferen:……………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………………
5
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
6.Hypothesis/Hipotesis;(sekiranya ada)
…………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………………..
6
PLANNING AN EXPERIMENT/MERANCANG EKSPERIMEN:
Carbon/karbon Carbon/karbon
Copper/kuprum Copper/kuprum
Copper(II) sulphate solution

Larutan kuprum(II) sulfat
Product at anode is different when different pair of electrode used.
Plan a labrotary experiment to prove the above statement.
Hasil dianod adalah berbeza apabila pasangan elektrod yang berbeza digunakan.
Rancang satu eksperimen dalam makmal untuk membuktikan kenyataan diatas.
Manipulated variable/Pembolehubah dimanipulasikan:

Pair of electrodes/pasangan elektrod
Responding variable/Pembolehubah bergerak balas:
Product at anode/hasil dianod
Constant variable/ pemboleh ubah dimalarkan:
Volume and concentration of CuSO4 / Isipadu dan kepekatan CuSO4
Aim/Tujuan:
……………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………
Problem statement/Pernyataan masalah:
……………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………
Hypothesis/Hipotesis:
……………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………
Material & Apparatus/ Bahan & Radas:
……………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………..
7
………………………………………………………………………………………………………
8
Prosedur/Kaedah:
……………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………
Data/Data:
9
LATIHAN PENGUKUHAN KONSEP
Example 1/Contoh 1
Diagram 1.1 shows the apparatus set-up for Experiment I,II,III and IV. The magnification of the thermoters
shows the readings of the initial temperature and the highest or lowest temperatures in each experiment.
Rajah 1.1 menunjukkan susunan radas bagi Eksperimen I,II,III dan IV. Pembesaran thermometer menunjukkan
bacaan suhu tertinggi atau suhu terendah dalam setiap eksperimen.
(a)(i) Record the temperature reading in the spaces provided in Diagram 1.1
Catat bacaan suhu pada ruang yang disediakan pada Rajah 1.1
[3 marks]
JUJ : Modul & Nota bagi pemantapan konsep-konsep asas dalam Chemistry 9
(a)(ii) Construct a table to show all the data in each of these experiments.
Bina satu jadual untuk menunjukkan semua data dalam setiap eksperimen ini.
[3 marks]
(a)(iii) Classify the reaction in these experiments as either exothermic reactions or endothermic reactions.
Kelaskan tindak balas dalam eksperimen ini kepada tindak balas eksotermik atau tindak balas
endotermik.
Exotermic reaction Endotermik reaction

Tindak balas eksotermik Tindak balas endotermik
(b) A student repeated Experiment I several times.

Seorang murid mengulang Eksperiment I beberapa kali.
(i) State three things that must be kept constant in these experiments.
Nyatakan tiga perkara yang mesti dimalarkan dalam eksperimen ini.
1. ………………………………………………………………………
2. ………………………………………………………………………
3. ………………………………………………………………………
(ii) State the hypothesis for Experiment I.

Nyatakan hipotesis bagi Ekperimen I.
……………………………………………………………………………..
(c) Based on Experiment II

Berdasarkan Eksperimen II:
(i) State the temperature change and give two reasons for the change.
Nyatakan perubahan suhu dan beri dua sebab perubahan itu berlaku.
Temperature change/Perubahan suhu
…………………………………………………………………………………
Reason 1/Sebab 1:
………………………………………………………………………………….
Reason 1/Sebab 1:
………………………………………………………………………………….
[3 marks]
(ii) State the operational definition for the reaction that takes place.
Nyatakan definasi secara operasi bagi tindak balas yang berlaku.
..……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………..
[3 marks]
(d) The reaction in Experiment III is a neutralization reaction.

Other acids can be substituted for hydrochloric acid.
These acid have the same volume and concentration as the hydrochloric acid in Experiment III.
Predict the temperature in the neutralization reactions of these acids.
Tindak balas dalam Eksperimen III merupakan satu tindak balas peneutralan.
Asid hidroklorik boleh digantikan dengan asid-asid lain.
Asid-asid ini mempunyai isipadu dan kepekatan yang sama dengan asid hidroklorik dalam
Eksperimen III.
Ramalkan suhu bagi tindak balas peneutralan asid-asid ini.
1. Sulphuric acid/asid sulfurik :………………………… 0 C

2. Nitric acid/Asid nitrik :………………………… 0C
3. Ethanoic acid/asid etanoik : ………………………. 0 C
[3 marks]
(e) Diagram 1.2 dhows some observation in Experimen IV.

Rajah 1.2 menunjukkan beberapa pemerhatian dalam Eksperimen IV.
(i) State three observations shown in Diagram 1.2

Nyatakan tiga pemerhatian yang ditunjukkan pada Rajah 1.2
1. ………………………………………………………………………
2. ……………………………………………………………………….
3. ……………………………………………………………………….
[3 marks]
(ii) The following chemical equation represents the reaction in Experiment IV.
HCl (aq) + NaHCO3 (aq)  NaCl (aq) + CO2 (g) + H2O (l)
Based on the chemical equation, and the answer in (e)(i), what inference can be made from
experiment IV?
Persamaan kimia berikut mewakili tindak balas dalam Eksperimen IV.
HCl (ak) + NaHCO3 (aq)  NaCl (ak) + CO2 (g) + H2O (ce)
Berdasarkan persamaan kimia itu, dan jawapan di(e)(i), apakah inferens yang boleh dibuat
daripada Eksperimen IV?
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
[3 marks]
(iii) Sketch a graph to show the change in the volume of carbon dioxide gas produced agaist time.
Lakar graf untuk menunjukkan perubahan isipadu gas karbon dioksida yang dihasilkan
melawan masa.
[3 marks]
BAB : STRUKTUR ATOM
1. Zarah paling kecil bagi sesuatu

unsur
Atom 2. mengambil bahagian dalam
sesuatu tindak balas kimia
Analisis
Jirim Io Zarah bercas positif atau negatif
n
Maksud Jirim
1. Penyerakan zarah dalam cecair bromin
2. Penyerakan zarah dalam hablur
kuprum(II) sulfat
Memenuhi ruang
dan mempunyai
jisim Eksperimen Bergerak
Secara rawak
Cecair
Jenis Teori Kinetik Dibina dari zarah yang

Jirim Jirim seni dan diskrit
Pepejal
Terdapat daya tarikan antara

zarah-zarah
Gas
Perubahan
keadaan jirim Perbandingan perubahan
keadaan jirim
Menentukan takat lebur
Eksperimen
dan takat didih naftalena
Peleburan
Pembekuan
Pendidihan Pemeljalwapan Susunan Pergerakan

zarah-zarah zarah
Kondensasi
Tenaga Daya
zarah-zarah tarikan
KONSEP-KONSEP PENTING
JIRIM :
1. sebarang bahan yang memenuhi ruang dan mempunyai jisim
2. terdiri daripada zarah-zarah yang halus dan diskrit
ATOM:
1. Zarah paling kecil bagi sesuatu unsur
2. mengambil bahagian dalam sesuatu tindak balas kimia
ION:
Zarah bercas positif atau negatif
DIFFUSION/RESAPAN
Pergerakan zarah dari kawasan berkepekatan tinggi ke kawasan berkepekatan rendah
Contoh: Resapan gas bromin
balang gas balang gas

air/ udara
penutup kaca
wap perang kemerahan
wap perang
kemerahan
TEORI KINETIK JIRIM
isipadu tetap
PEPEJAL
kebolehan dimampatkan:
tidak dapat dimampatkan
SUSUNAN ZARAH: sangat padat dan teratur.

DAYA TARIKAN ANTARA ZARAH: sangat kuat
TENAGA KINETIK: bergetar pada kedudukan asal.
CECAIR Bentuk mengikut bekas
sukar dimampatkan
SUSUNAN ZARAH: sangat padat dan tidak teratur.

DAYA TARIKAN ANTARA ZARAH: pertengahan
TENAGA KINETIK: pertengahan
GAS Mengisi seluruh bekas
boleh dimampatkan
SUSUNAN ZARAH: tidak tersusun secara teratur dan terpisah antara satu sama lain
DAYA TARIKAN ANTARA ZARAH: sangat lemah
TENAGA KINETIK: sangat tinggi
PERUBAHAN KEADAAN JIRIM
Rajah 1 :perubahan keadaan jirim
Rajah 2: graf pemanasan naftalena

Temperature/ suhu (0 C)
Termometer
naftalena
Kukus air
Takat lebur
masa (S)
Rajah 2.6
Pada titik A:
Zarah-zarah menyerap haba.
Tenaga kinetik bertambah dan zarah-zarah bergetar dengan lebih cepat.
Suhu terus meingkat.
Pada titik B:
Naftalena mula melebur.
Suhu tidak berubah.
Haba diserap untuk mengatasi daya tarikan antara molekul (zarah). Ini disebut haba pendam pelakuran.
Pada titik C:
Zarah-zarah menyerap haba.
Tenga kinetic bertambah dan zarah-zarah bergerak semakin cepat.
Suhu terus meningkat.
Rajah 3 : graf penyejukan naftalena.
Zarah-zarah kehilangan haba.

Tenaga kinetic berkurang
zarah-zarah bergerak dengan lebih perlahan.
suhu (0 C)
Suhu terus menurun
Suhu tidak berubah.

Haba dibebaskan.
Daya tarikan antara molekul adalah sama dengan haba yang hilang ke
persekitaran. Ini dipanggil haba pendam pelakuran
Takat beku
Tenaga kinetic berkurangan.

Zarah-zarah bergerak semakin perlahan.
Suhu terus menurun
masa (S)
Rajah 4
SEJARAH STRUKTUR ATOM
Model Atom Ahli Sains Sejarah perkembangan model atom
Membayangkan bahawa ATOM adalah terdiri daripada zarah-zarah kecil

John Dalton
yang tidak dapat dibahagi dan dimusnahkan
Menghuraikan bahawa atom merupakan satu sphere cas positif yang

J.J. Thomson
mengandungi beberapa cas negatif yang dipanggil ELEKTRON.
Menemui PROTON yang bercas positif dimana hampir semua jisim atom
Ernest tertumpu dikawasan yang sangat kecil dan padat disebut nukleus.
Rutherford Elektron terletak diluar kawasan ini dan membentuk awan yang bercas
negatif
Mencadangkan ELEKTRON yang terdapat didalam atom BERGERAK

Neils Bohr
DIDALAM ORBIT mengelilingi nukleus
Membuktikan keujudan NEUTRONS, zarah yang bersifat neutral didalam

James NUKLEUS.
Chadwick Neutron menyumbangkan separuh daripada jisim atom itu.
Proton
(Bercas positif, +1)
Mensintesiskan Zarah P
struktur atom subatom Elektron
(bercas negatif, -1) E
Sejarah N
pembangunan Neutron
struktur atom (neutral,0)
1. John Dalton Unsur dibina dari zarah-zarah

seni yang tidak boleh dipecahkan  ATOM No proton dan
(1808)
nombor nukleon
Unsur dibina dari zarah-zarah seni yang

2. J.J. Thomson
bercas negatif  ELEKTRONS No proton = bilangan proton
(1897)
Nombor nukleon = bilangan proton + bilangan neutron

3. Ernest Nukleus mengandungi zarah = no proton + bilangan neutron
Rutherford(1911) bercas negatif dikenali sebagai
PROTON
4. Niels Bohr ELEKTRON BERGERAK MENGELINGI

(1913) NUKLEUS pada orbit yang tetap
Nukleus mengandungi zarah-zarah halus Simbol

5. James Chadwick yang dikenali sebagai NEUTRON yang tidak unsur
(1932) bercas (neutral)
Saintis John JJ Earnings Nail Jaja Cendol

Nombor nukleon
1 2 Simbol unsur
Dlm ATOM ada ELEKTRON dan
Sejarah 3
PROTON , ELEKTRON BERGERAK
4 Nombor proton
MENGELILINGI NUKLEUS .
5
Dlm NUKLEUS ADA NEUTRON [Standar piawai bagi unsur]
Memahami kewujudan isotop
dan kepentingannya
Penggunaan isotop dalam

kehidupan seharian
Isotop
Unsur yang
MEMPUNYAI NOMBOR Kobalt-60  membunuh sel-sel kanser,
Perubatan
PROTON YANG SAMA Mengsterilkan alatan pembedahan
tetapi
BILANGAN NEUTRON
YANG BERLAINAN Kajipurba Karbon-14  mengkaji usia fosil/ artifak
purba
Contoh –contoh Isotop: Pertanian Karbon-14  mengkaji kandungan karbon

1. Karbon-12, karbon-13, karbon-14 dalam fotosintesis
2. Oksigen-16,oksigen-17, oksigen-18
3. Klorin-35, klorin-37
4. Bromin-79,bromin-81 Natrium-24  mengesan kebocoran paip
Perindustrian bawah tanah
Susunan Elektron
Bagi atom
17
Klorin
35.5
No Proton: 17
Bilangan Proton: 17
Bilangan elektron: 17
Konfigurasi elektron/susunan elektron:2.8.7
IMPORTANT CONCEPTS/KONSEP-KONSEP PENTING
STRUCTURE OF ATOMS/STRUKTUR ATOM

Determine p, e, & n + isotopes / menentukan p,e & n + isotop
(20 elements in Periodic Table)/(20 unsur pertama dalam jadual Berkala)
[H,He.Li,Be,B,C,Na,O,F,Ne,Na,Mg,Al,Si,P,S,Cl,Ar,K,Ca]
History of the development of atomic model/Sejarah perkembangan model atom
Changes in the state of matter (Melting and boiling point of naphthalene)
/perubahan keadaan jirim (takat lebur dan takat didih naftalena
Example 1/ Contoh 1:
Diagram below shows the symbols of the atoms of element X and Y. The letter used are not the actual symbols of
the elements.
Rajah dibawah menunjukkan symbol atom bagi unsur X dan Y. Huruf yang digunakan bukan merupakan unsur
sebenar bagi unsur.
No of electron: …………………………
Bilangan elektron
Electron arrangement : …………………………
Susunan elektron
Group: …………………………
Kumpulan
Table 1 shows the number of protons and neutrons for four different atoms.
Jadual 1 menunjukkan nombor proton dan neutron bagi empat atom yang berbeza.
Actual symbol/ Number of protons Number of neutrons

simbol sebenar Atom Bilangan Proton Bilangan neutron
W 3 4
X 6 12
Y 6 13
Z 19 20
Table 1
Jadual 1
Isotopes : ………………………………………
Isotop
Meaning of Isotopes : ………………………………………………………………………….

Maksud Isotop
1.(a) (i) The electron arrangement for argon is 2.8.8.

Why is the element very stable and not reactive?
Susunan elektron bagi argon ialah 2.8.8
Mengapa unsur ini paling stabil dan tidak reaktif?
[1 mark]
…………………………………………………………………………………………
(ii) Name one other element that has the same stability gas argon.
Namakan satu contoh lain yang mempunyai kestabilan yang sama seperti argon. [1 mark]
…………………………………………………………………………………………
(b) Atom of both sodium and chlorine are unstable.

They react to form an ionic compound which is more stable.
Diagram 3.1 shows a sodium chloride compound, NaCl, that is produced by the
formation of an ionic bond between a sodium ion, Na + , and a chloride ion, Cl-
Atom bagi kedua-dua natrium dan klorin adalah tidak stabil.
Mereka beritndak balas untuk membentuk sebatian ion yang tidak stabil.
Rajah 3.1 menunjukkan satu sebatian natrium klorida,NaCl, yang terhasil melalui pembentukan ikatan
ionik antara ion natrium, Na + , dan ion klorida, Cl - .
Diagram 3.1/Rajah 3.1
(i) How are sodium ion and chloride ion formed from their respective atoms?
Bagaimana ion natrium dan ion klorida terbentuk daripada setiap atom masing-masing
[2 marks]
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
(ii) Name the force that exists between these ions in the compound.
Namakan ikatan yang terbentuk antara ion-ion dalam sebatian tersebut. [1 mark]
…………………………………………………………………………………………
(iii) The melting point of sodium chloride, NaCl, is 801 0C and its boiling points is 1413 0C.
What will happen to the ions in this compound at 900 0C ?
Takat lebur bagi natrium klorida, NaCl ialah 801 0C dan takat didih ialah 1413 0C .
Apakah yang berlaku terhadap ion-ion dalam sebatian itu pada 900 0C ? [1 mark]
…………………………………………………………………………………………
(iv) Give one reason for your answer in (b)(iii).
Berikan satu sebab bagi jawapan anda di (b)(iii) [1 mark]
…………………………………………………………………………………………
(c) Diagram 3.2 shows the proton number and nucleon number for two elements, X and Y.
The letters used do not represent the actual symbols of the elements.
Rajah 3.2 menunjukkan nombor proton dan nombor nucleon bagi dua unsur, X dan Y.
Huruf yang digunakan tidak mewakili simbol sebenar bagi unsur-unsur.
Diagram 3.2/ Rajah 3.2
Draw a diagram to show the bonding formed between elements X and Y.

Lukis gambar rajah yang menunjukkan ikatan yang terbentuk antara unsur X dan Y.
[3 marks]
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
2. (a) Table 1 shows four substances and their respective chemical formulae.
Jadual 1 menunjukkan empat sebatian dan formula kimia masing-masing
Substances/ Bahan Chemical formula/

formula kimia
Iodine / iodin I2
Copper / kuprum Cu
Naphthalene / naftalena C10H8
Copper(II) sulphate / CuSO4
Kuprum(II) sulfat
Table 1/Jadual 1
Use information from Table 1 to answer the following questions.

Gunakan maklumat daripada Jadual 1 untuk menjawab soalan-soalan berikut.
(i) State one substance from Table 1 which exists as a molecule.

Nyatakan satu bahan dari Jadual 1 yang hadir sebagai satu molekul. [1 mark]
…………………………………………………………………………………………
(ii) Which substance has the highest melting point, iodine, copper
or naphthalene?
Bahan yang manakah mempunyai takat lebur yang tinggi, iodine, kuprum
atau naftalena? [1 mark]
…………………………………………………………………………………………
(iii) What is the state of matter of copper(II) sulphate at room temperature?
Apakah keadaan jirim bagi kuprum(II) sulfat pada suhu bilik? [1 mark]
…………………………………………………………………………………………
(iv) State the substance in Table 1 which can conduct electricity in the solid State.
Nyatakan bahan dalam Jadual 1 yang boleh mengalirkan arus elektrik dalam keadaan pepejal.
[1 mark]
…………………………………………………………………………………………
(v) Draw the arrangement of particles in the substance in (a)(iv).

Lukis susunan zarah bagi bahan di (a)(iv) [1 mark]
…………………………………………………………………………………………
(vi) Write the ionic formula for the substance in (a)(iv).

Tulis formula ion bagi bahan di (a)(iv) [1 mark]
…………………………………………………………………………………………
(b) Graph below shows the temperature against time when solid naphthalene is heated.
Graf dibawah menunjukkan suhu melawan masa apabila pepejal naftalena dipanaskan.
Temperature/suhu 0C
Time/masa /s
(i) State the melting point of naphthalene.
Nyatakan takat lebur naftalena [1 mark]
…………………………………………………………………………………………
(ii) Explain why there is no change in temperature from Q to R.

Jelaskan mengapa suhu tidak berubah dari Q ke R. [2 mark]
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
(iii) State how the movement of naphthalene particles changes between R and S
during heating.
Nyatakan bagaimana pergerakan zarah naftalena berubah antara
R dan S semasa pemanasan. [1 mark]
…………………………………………………………………………………………
3. Graph below shows the heating curve of element X.
Graf dibawah menunjukkan lengkung pemanasan bagi unsur X.
Temperature/suhu 0C
Boiling point/
Takat didih
Time/masa /s
Describe Graph above in terms of states of matter, particle arrangements

and changes in energy.
Huraikan graf diatas berdasarkan kepada keadaan jirim, susunan zarah
dan perubahan tenaga. [10 marks]
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
BAB : IKATAN KIMIA
IKATAN
KIMIA
Ikatan ion Ikatan kovalen
Atom atom atom atom

logam + bukan logam bukan logam + bukan logam
menderma menerima
Perkongsian elektron
elektron elektron
Kation (+) Anion (-) Sebatian kovlen
ditarik
Daya van der

Daya tarikan waal
elektrostatik
Sifat-sifat
membentuk
1. takat lebur dan takat didih yang rendah
2. tidak mengkonduksikan elektrik
Sebatian ionik
3. tidak larut dalam air dan larut dalam
pelarut organic (benzene,eter,
Sifat-sifat tetraklorometana)
4. mudah meruap
1. takat lebur dan takat didih yang tinggi 5. wujud dalam keadaan pepejal, cecair
2. mengkonduksikan elektrik dalam atau gas pada suhu bilik:
keadaan leburan atau akueus  iodin-pepejal
3. larut dalam air dan tidak larut dalam  bromin- cecair
pelarut organic (benzene,eter,  klorin-gas
tetraklorometana)
4. tidak mudah meruap
5. wujud dalam keadaan hablur pada suhu
bilik
Pembentukan ion aluminium, Al 3+
P=13 P=13
e=13 e=10
Pembentukan ion oksigen, O 2-
P=8 P=8
e=8 e=10
Pembentukan ikatan ion, NaCl
Atom Na 2.8.1 2.8.7 Atom O
Ion Na + 2.8 2.8.8 Ion O 2-
Pembentukan ikatan kovalen:
Ikatan kovalen ganda tiga

Ikatan kovalen tunggal Ikatan kovalen ganda dua
CHEMICAL FORMULAE AND EQUATIONS /FORMULA DAN PERSAMAAN KIMIA
Mole concepts /konsep mol
(involve heating of carbonate salts: PbCO3 ,CuCO3 ,ZnCO3, MgCO3
(melibatkan pemanasan garam karbonat: PbCO3 , CuCO3,ZnCO3, MgCO3 )
[ colour of residue + Chemical test for CO2 ]
[warna baki pemanasan + ujian kimia untuk CO2 ]
When 124g of copper(II) carbonate is heated, black colour of the residue and colourless gas produced.
Apabila 124g kuprum(II) karbonat dipanaskan, baki pemanasan berwarna hitam dan gas tanpa warna terhasil.
[Given that the relative atomic mass of Cu,64;O,16;C,12: Volume of 1 mol of gas = 24 dm3 at room condition]
[Diberikan jisim atom relatif bagi Cu,64;O,16;C,12: Isipadu 1 mol gas = 24 dm 3 pada keadaan bilik]
Chemical equation : ………………………………………………………………………….

Persamaan kimia
Black colour of residue : …………………………

Baki pemanasan berwarna hitam
Colourless gas : ……………………………

Gas tanpa warna
Chemical test for colourless gas :

Ujian kimia bagi gas tanpa warna
1.Method: ………………………………………………………………………………………………………………..
Kaedah
2.Observation: ………………………………………………………………………………………………………….
Pemerhatian
3.Conclusion: …………………………………………………………………………………………………………..
Kesimpulan
BAB: JADUAL BERKALA UNSUR
Helium  He
Neon  Ne
Argon  Ar
Kripton  Kr
Xenon  Xe
Radon  Rn
Ahli kumpulan
UNSUR Sifat
fizik KUMPULAN 18
Takat didh dan takat lebur yang Mempunyai elektron valens

rendah yang maksimum di petala
paling luar
Tidak dapat mengkonduksikan
elektrik Susunan elektron oktek atau
duplet  UNSUR YANG
PALING STABIL
Pengalir haba yang lemah
Ujud sebagai gas monoatom pada Tidak menderma, menerima

keadaan bilik dan berkongsi elektron di
Kegunaan antara unsurnya sendiri atau
dengan unsur-unsur lain
Ketumpatan yang rendah
Tidak reaktif secara kimia

Mengisi belon panas Helium  He
Mengisi lampu neon pada papan tanda Neon  Ne Ujud sebagai sebagai unsur
monoatom pada keadaan bilik
Mengisi mentol elektrik Argon  Ar
Mengisi mentol flash kamera Krypton  Kr
Anestetik dalam perubatan Xenon  Xe
Merawat barah Radon  Rn
Litium  Li Lihat
Natrium  Na Nah
Kalium  K Kena
Rubidium  Rb Raba
Sesium  Cs Serta cium
Fransium  Fr Fransisca
Ahli kumpulan
Sifat UNSUR Sifat

Kimia
KUMPULAN 1
Pepejal lembut dan berkilat Mempunyai satu elektron

valen di petala paling luar
Mengkonduksikan haba dan

elektrik Logam paling reaktif
Ujud sebagai pepejal pada

keadaan bilik Langkah keselamatan Unsur yang mempunyai sifat
dalam mengendalikan kimia yang sama apabila
unsur ini bertindak balas dengan
Takat lebur dan takat didih sesetengah logam
yang rendah berbanding
logam lain Perlu disimpan di dalam
minyak parafin atau Dikenali sebagai logam alkali
kerosin
Ketumpatan yang rendah
Bertindak balas dengan air, H2O
2Na + 2H2O  2NaOH + H2
Bertindak balad dengan oksigen, O2
4Na + O2  2Na2O
Bertindak balas dengan klorin,Cl2
2Na + Cl2  2NaCl
Flourin  F
Klorin  Cl
Dikenali sebagai 
Bromin  Br
HALOGEN
Iodin  I
Astatin  At
Ahli kumpulan
Sifat UNSUR Sifat

KUMPULAN 17
Takat didih dan takat lebur Mempunyai 7 elektron valens

yang paling rendah di petala paling luar
Tidak mengkonduksikan Unsur yang mempunyai sifat

arus elektrik kimia yang sama apabila
bertindak balas dengan
sesetengah sebatian
Berbau sengit dan beracun
Bertindak balas dengan air.
Ujud sebagai unsur Cl2 + 2H2O  HCl + HOCl
dwiatom pada keadaan bilik
(Kereaktifan unsur berkurangan
apabila menuruni kumpulan 17 )
Langkah keselamatan
Ketumpatan yang rendah perlu semasa Bertindak balas dengan besi.
mengendalikan unsur 2Fe + 3Cl2  2FeCl2
ini
Bertindak balas dengan natrium

hidroksida.
Jangan hidu Jalankan eksperimen 2NaOH + Cl2 
dalam kebuk wasap 2NaCl + NaClO + H2O

Keadaan fizik pada
keadaan bilik
Pepejal Pepejal Pepejal Pepejal Pepejal Pepejal Gas Gas
Natrium, Magnesium Aluminium Silikon Fosforus Sulfur Klorin Argon

Na Mg Al Si P S Cl Ar
Nombor proton BERTAMBAH DAN Jejari atom (saiz atom) BERTAMBAH
Merentasi kala
Ahli kumpulan
Sifat UNSUR Perubahan terhadap

KALA 3 sifat oksida
Bertambah (Na  Si) Bes Natrium oksida

Elektronegativiti
Berkurangan (P  Ar)
Bes Magnesium oksida
0 Bertambah (Na  Si)

Takat lebur, C Amfoterik Aluminium oksida
Asid Silikon(IV) oksida

Takat didih, C
0 Bertambah (Na  Si)
Asid Fosforus pentoksida
Asid Sulfur dioksida
Amfoterik Oksida yang menunjukkan kedua-dua sifat asid dan bes
Kumpulan 3-12
Dikenali sebagai
UNSUR
Sifat
Kegunaan
Permukaan berkilat Membentuk ion-ion yang mempunyai Sebagai mangkin:

nombor pengoksidaan yang berbeza  Ferum – Proses Haber
 Platinum- Proses Ostwald
Mulur dan rapuh  Nikel- Pembuatan marjerin
Membentuk ion-ion yang berwarna  Vanidium(V) oksida –
Proses sentuh
Takat lebur dan takat didih
yang tinggi Membentuk ion-ion yang kompleks
Pembuatan aloi
Ketumpatan tinggi Sebagai mangkin
Pembuatan barangan logam

Konduktor yang baik:
(i) Elektrik Pembuatan bahan perhiasan
(ii) Haba
PERIODIC TABLE OF ELEMENTS + CHEMICAL BONDS
JADUAL BERKALA UNSUR + IKATAN KIMIA
Group 1, 2 , 17 and 18 + transition elements /Kumpulan 1,2,17 dan 18
[(Fe, Cu and Mn ) + Period 3 elements + covalent bond (CCl 4 , CO2 ]
[(Fe,Cu dan Mn) + unsur dalam kala 3 + ikatan kovalen (CCl4 , CO2 ]
Example 1 / contoh 1:
Diagram below shows part of the Periodic Table of the Elements. Q,R,T,X and Y do not represent the actual
symbol of the elements.
Rajah dibawah menunjukkan sebahagian daripada Jadual Berkala Unsur.Q,R,T,X dan Y tidak mewakili simbol
sebenar bagi unsur.
Groups(kumpulan) : T ……………….; Y ………………….. ; R ……...........................
Atomic size for T,X and Y (saiz atom untuk T,X dan Y):
:ascending order (secara menaik): ………………………………………..
: Descending order (secara menurun) : ……………………………………
Amphoteric substance (bahan amfoterik): ………………………………………
Example 2:
Actual symbol/
Simbol sebenar Elements Electron arrangement Group (kumpulan) : …………….
Unsur Susunan elektron
Period (kala) : …………………..
W 2.4
X 2.8.2 Group (kumpulan) : …………….

Y 2.8.7
Group (kumpulan) : …………….
Type of Compound(jenis sebatian) :
W + Y ………………………………… : X + Y : …………………………………….
1. Diagram 2 shows part of the Periodic Table of Elements.

Rajah 2 menunjukkan sebahagian daripada Jadual Berkala Unsur.
Diagram 2/ Rajah 2
(a) Based on Diagram 2, answer the following questions.

What is the element represented by the symbol Fe?
Bedasarkan pada Rajah 2, jawab soalan-soalan berikut.
Apakah unsur yang diwakili oleh simbol Fe? [1 mark]
…………………………………………………………………………………………
(b) In Diagram 2, mark ‘X’ in the boxes for all the transition elements.
Dalam Rajah 2, tandakan ‘X’ dalam kotak bagi semua unsur peralihan [1 mark]
…………………………………………………………………………………………
(c ) State one specific characteristic of transition elements.

Nyatakan satu cirri istiwewa bagi unsur peralihan [1 mark]
…………………………………………………………………………………………
(d) Write the electron configuration for the Mg atom.

Tulis susunan elektron bagi atom Mg. [1 mark]
…………………………………………………………………………………………
(e) Write the chemical equation for the reaction between aluminium and oxygen gas.
Tulis formula kimia bagi tindak balas antara aluminium dengan gas oksigen [1 mark]
…………………………………………………………………………………………
(f) Briefly state the electron transfer in the bond formation between aluminium and oxygen.
Nyatakan secara ringkas pemindahan electron bagi pembentukan ikatan antara aluminum
dengan oksigen. [ 2 mark]
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
(g) State one gas is more suitable to be used in meteorological balloons.

Give a reason.
Nyatakan satu gas yang sesuai digunakan dalam balon meteorology.
Berikan satu sebab. [1 mark]
…………………………………………………………………………………………
2. Diagram below shows part of the Periodic Table of the Elements.

Q,R,T,X and Y do not represent the actual symbol of the elements.
Rajah dibawah menunjukkan sebahagian daripada Jadual Berkala Unsur.
Q,R,T,X dan Y tidak mewakili symbol sebenar bagi unsur.
Group/Kumpulan
Period/Kala
(a) Using the letters in the Periodic Table of the Elements in Diagram above, answer the following
questions.
Dengan menggunakan huruf di dalam Jadual Berkala Unsur diatas, jawab soalan-soalan
berikut.
(i) Choose an element that is a halogen.

Pilih unsur yang merupakan halogen [1 mark]
…………………………………………………………………………………………
(ii) Which element is monoatomic?

Unsur yang manakah adalah monoatom? [1 mark]
…………………………………………………………………………………………
(iii) Which element forms an amphoteric oxide?

Unsur yang manakah membentuk oksida amfoterik? [1 mark]
…………………………………………………………………………………………
(b) Arrange Q,R,T,X and Y according to the increase in size of the atoms.
Susun Q,R,T,X dan Y mengikut bertambahan saiz atom. [1 mark]
…………………………………………………………………………………………
(c ) Write the electron arrangement for an atom of element Q.

Tulis susunan elektron bagi atom unsur Q. [1 mark]
…………………………………………………………………………………………
(d) Write the formula for the ion formed from an atom of element Y.
Tulis formula bagi ion yang terbentuk dari atom unsur Y. [1 mark]
…………………………………………………………………………………………
(e) Why are elements Q and R placed in the same period?

Mengapakah unsur Q dan R ditempatkan pada kala yang sama. [1 mark]
…………………………………………………………………………………………
(f) When a small piece of element T is put into water, TOH solution is formed and
hydrogen gas is released.
State one observation when red litmus paper is put into the solution.
Apabila seketul kecil unsur T diletakkan kedalam air, larutan TOH terbentuk dan
gas hidrogen dibebaskan.
Nyatakan satu pemerhatian apabila kertas litmus merah dimasukkan kedalam larutan.
[1 mark]
…………………………………………………………………………………………
(g) State the common name of the elements between group 2 and group 13.
Nyatakan nama biasa bagi unsur antara kumpulan 2 hingga kumpulan 13. [1 mark]
…………………………………………………………………………………………
3. Diagram below shows part of the Periodic Table of Elements.
Rajah dibawah menunjukkan sebahagian daripada Jadual Berkala Unsur
Based on diagram above:

Berdasarkan kepada rajah diatas
(a) (i) name one element which is a metal.

Namakan unsur yang merupakan logam. [1 mark]
…………………………………………………………………………………………
(ii) which group and period is the metal in (a)(i) found in?
Kumpulan dan kala apakah logam di(a)(i) dijumpai? [1 mark]
…………………………………………………………………………………………
(b) (i) Name the element that exists a a monoatomic gas.

Namakan unsur yang ujud sebagai gas monoatom? [1 mark]
…………………………………………………………………………………………
(ii) Explain why this gas is monoatomic.

Jelaskan mengapa gas itu adalah monoatom? [2 marks]
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
(c ) Sodium reacts with oxygen gas to form sodium oxide, Na2O.

Natrium bertidak balas dengan gas oksigen bagi membentuk natrium oksida, Na 2O.
(i) write a balanced chemical equation for this reaction

Tulis persamaan seimbang bagi tindak balas tersebut. [2 marks]
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
(ii) sodium oxide reacts with water to produced a solution.
In table below, mark (√) in the box which shows the value of pH
of the solution.
Natrium oksida bertidak balas dengan air untuk menghasilkan satu larutan.
Dalam jadual dibawah, tandakan (√) dalam kotan bagi menunjukkan nilai pH larutan
tersebut [1 mark]
pH value/Nilai pH
4 7 11
(iii) State which is more electronegative, sodium or chlorine.

Explain your answer.
Nyatakan yang manakah lebih elektronegatif, natrium atau klorin.
Jelaskan jawapan anda. [2 marks]
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
BAB : ELEKTROKIMIA
SEL KIMIA
Logam yang kurang elektropositif

Logam yang lebih elektropositif
e.g: Kuprum
e.g: magnesium
SEL
RINGKAS PROSEDUR:
1. Magnesium dan kuprum di las dengan kertas pasir untuk membuang lapisan oksida
2. Asid H2SO4 cair dituang ke dalam bikar
3. Elektrod Magnesium dan kuprum di celup ke dalam elektrolit
4. Kedua-dua elektrod disambung dengan wayar dan voltmeter
5. Perubahan terhadap terminal negatif dan positif di perhatikan
KELEMAHAN MENGATASI MASALAH INI
1. Penyesaran berlaku SEL DANIELL :

2. Logam bertindak balas dengan asid Setiap logam (elektrod) dicelup ke dalam
3. Bacaan voltan berkurangan elektrolit masing-masing
SEL
DANIELL
Magnesium Kuprum
Titian Larutan
garam Asid Kuprum(II) sulfat
Sulfurik cair
Larutan
magnesium sulfat
FUNGSI:
Membenarkan
ion mengalir
melaluinya
Zink Kuprum
Pasu
berliang
Larutan Larutan
zink sulfat Kuprum(II) sulfat
Sebatian kimia yang boleh mengalirkan arus elektrik
dalam keadaan lebur atau larutan berair dan Sebatian kimia yang tidak boleh mengalirkan arus
mengalami perubahan kimia. elektrik dalam semua keadaan .
Contoh: Contoh:
i. Leburan: Al2O3, PbCl2, PbBr2 Gula, Sulfur, metilbenzena, Benzena, Alkohol,
ii. Larutan berair: NaOH, CuSO4 , HCl Naftalena, Tetraklorometana
ELEKTROLIT BUKAN ELEKTROLIT
DEFINASI
MEMAHAMI
SIFAT ELEKTROLIT DAN
BUKAN ELEKTROLIT
PEMBENTUKAN ION-ION DI
DALAM LARUTAN
LEBURAN LARUTAN BERAIR
1. NaCl  Na+ + Cl– 1. CuSO4  Cu2+ + SO 2-

H2O  H+ + OH–
2. PbBr2  Pb2+ + Br-
2. H2SO4  H+ + SO 2-
H2O  H+ + OH –
Proses PENGURAIAN elektrolit kepada JUZUK-JUZUKNYA dengan mengalirkan
ARUS ELEKTRIK melaluinya
Definasi
 Sebatian yang boleh
MENGKONDUKSIKAN ELEKTRIK
dalam keadaan LEBURAN &
LARUTAN BERAIR
ELEKTROLISIS
 MENGALAMI PERUBAHAN KIMIA
Definasi Elektrolit
Akueus
Leburan
FAKTOR
KEDUDUKAN ION KEPEKATAN JENIS ELEKTROD

di dalam siri elektrokimia apabila elektrod lengai (karbon) & apabila logam yang reaktif dan
Karbon elektrolit yang pekat digunakan: elektrolit cair digunakan :
(ECS) apabila elektrod
lengai(karbon) & elektrolit  Bagi yang melibatkan ion-ion  Atom logam akan
Plumbum(II) cair digunakan: halida (Cl -, Br -,I- ) akan membebaskan elektron
iodide,PbI2  Semakin ke bawah ion itu dinyahcaskan di anod.  Cation yang kurang
dalam SEK, semakin  Kation yang kurang elektropositif akan
mudah untuk elektropositif akan dinyahcakan di katod.
dinyahcaskan. dinyahcaskan di katod
Larutan Natrium klorida Larutan kuprum(II) Natrium klorida, NaCl,

cair , NaCl,0.0001 mol dm - sulfat cair, CuSO4 1.0 mol dm -3
3
Aplikasi
O2 Logam perang H2 Cl2

Pengekstrakan Kuprum
H2 O2 terenap
Logam perang
terenap
Karbon Karbon Larutan Kuprum(II)

Karbon sulfat cair
Ion-ion hadir:
Ion-ion hadir: Ion-ion hadir: Ion-ion hadir: Cu 2+ , SO4 2- ,
Na + , Cl- , H + , OH - Cu 2+ , SO4 2- , H + , OH - Na + , Cl - , H + , OH - H + , OH -
Al2O 3 + kriolit
lebur
Aplikasi
Penulenan Logam Penyaduran Logam
Sudu besi Argentum

Kuprum tulen
Kuprum tak tulen
CuSO4 (aq)
Anod: Cu  Cu 2+ +2e Nota: kepekatan warna biru CuSO4 Anod: Ag  Ag + + e
PemerhatJiaUnJ: : Modul & Nota bagi pemantapan konsep-konsep asas dalam Chemistry Kaod: Ag + e  Ag +
Pemerhatian:
2+ 40
tidak berubah, kepekatan ion Cu tidak berubah Pemerhatian:
Kuprum tulen menjadi semakin nipis
Pepejal kelabu berkilat terenap Anod semakin nipis
ELECTROCHEMISTRY / ELEKTROKIMIA
Electrolytic cell/Voltaic cell / Sel elektrolisis/ sel voltan
Example 1/ contoh 1:
Chlorine gas/ Gas klorin Hydrogen gas/Gas hidrogen
1.0 mol dm -3 of Sodium chloride solution

Larutan natrium klorida 1.0 mol dm -3
Carbon electrode X Carbon electrode Y
Elektrod karbon X Elektrod karbon Y
Anode
(anod) :
……………
Ions present in NaCl solution
……………
Ion yang hadir dalam larutan NaCl : ………………………………………………………….
……………
……
Ion discharged (ion yang dinyahcaskan): Cathode(katod) ……………; Anode (anod) : …………
Half equation (setengah persamaan):

Cathode(katod) ……………………………………………
Anode (anod) : ……………………………………………
Observation/Pemerhatian:
Cathode(katod) ……………………………………………
Anode (anod) : ……………………………………………
Example 2 /Contoh 2:
Table 6 shows the description and observation for two experiments, I and II.
Jadual 6 menunjukkan penerangan dan pemerhatian bagi dua eksperimen, I dan II.
Ions present in Na2SO4 solution

Ion yang hadir dalam larutan Na2SO4 : ………………………………………………………….
Ion discharged (ion yang dinyahcaskan): Cathode(katod) ……………; Anode (anod) : …………
Half equation (setengah persamaan):

Cathode(katod) ……………………………………………
ECS(SE)
Cations Anions
Kation Anion
………. ……….
………. ……….
………. ……….
………. ……….
………. ……….
………. ……….
………. ……….
……….
……….
……….
……….
……….
……….
……….
……….
1 Diagram 1 shows two types of cell.

Rajah 1 menunjukkan dua jenis sel.
Copper plate/ Copper plate/

Kepingan Zinc plate/ Kepingan
kuprum Kepingan zink kuprum
Copper (II)
sulphate solution/
Larutan
kuprum(II) sulfat
Cell P/ Cell Q/
Sel P Sel Q
Diagram 1/Rajah 1
(a) Compare and contrast cell P and cell Q. Include in your answer the observation
and half equations for the reactions of the electrodes in both cells.
Banding dan bezakan sel P dan sel Q. Serta dalam jawapan anda pemerhatian dan
setengah persamaan bagi tindak balas pada kedua-dua elektrod. [8 marks]
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
(b) A student intends to electroplate an iron key with a suitable metal to beautify it.
Design a laboratory experiment to electroplate the iron key.
Seorang pelajar ingin menyadurkan kunci besi dengan logam yang sesuai untuk mencantikkannya.
Reka bentuk satu eksperimen makmal untuk menyadur kunci besi tersebut.
Your answer should consist of the following:

Jawapan anda mesti mengandungi perkara-perkara berikut:
 Chemical required / Bahan kimia yang diperlukan

 Procedures of the experiment/ Prosedur bagi eksperimen itu
 Diagram showing the set-up of apparatus / gambar rajah susunan radas
 Chemical equation involved in the reaction/ persamaan tindak balas yang terlibat
 Observation /pemerhatian [10 marks]
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
BAB: ASID DAN BES
Sebatian kimia yang bertindak

balas dengan asid untuk
membentuk garam dan air
Cth:
Sebatian kimia yang Larut Na2O(p),NaOH(ak),
mengion/ bercerai di dalam air NH3(ak),NH4OH(ak)
Tidak Larut
dalam air untuk dalam air
Cth: Bes
menghasilkan
+ PbO, CaO,
Ion hidrogen, H Larut
Pb(OH) 2 sebatian yang dalam air
menghasilkan ion OH
– Larutan Alkali
apabila larut dalam
air (mengandungi
-
ion OH )
Asid
H2O + 2- Maksud
H2SO4 2H + SO4
Membolehkan asid
menunjukkan sifat
keasidan Kriteria dan sifat
bagi asid dan bes
Fungsi air
Sifat asid dan alkali

Membolehkan alkali
menunjukkan sifat
kealkalian
H2O + -
NaOH Na + OH Mengkaji sifat- sifat asid
+ -
NH3 + H2O  NH4 + OH
Serbuk kuprum(II)
oksida larut
Gas CO2 terhasil

Gas H2 terhasil
Pemerhatian
Pemerhatian
Tiada
perubahan/ Jarum
kertas litmus voltmeter
biru kekal biru terpesong
H2O + -
CH3COOH H + CH3COO
Membolehkan asid
menunjukkan sifat
keasidan
Fungsi air
Membolehkan alkali H2O

+ -
menunjukkan sifat NaOH Na + OH
kealkalian + -
NH3 + H2O  NH4 + OH
Pemerhatian Tiada perubahan/ kertas litmus

merah kekal merah
Pemerhatian
Jarum
voltmeter tidak
terpesong
Pemerhatian
Jarum
voltmeter
terpesong
Mengion/bercerai DENGAN Mengion/bercerai
LENGKAP dalam AIR. SEPARA di dalam AIR.
Untuk menghasilkan Untuk menghasilkan
KEPEKATAN YANG TINGGI bagi KEPEKATAN YANG RENDAH bagi
+ +
ion hidrogen ,H ion hidrogen ,H
Contoh: Contoh:
HCl, HNO3 , H2SO4 CH3COOH, H2C2O4, H2CO3
Asid kuat Definasi Asid lemah
Asid Asid
Monoprotik diprotik ASID KUAT,ASID LEMAH,
ALKALI KUAT DAN ALKALI LEMAH
Cth:
HNO3 , HCl Cth:
H2SO4
Alkali kuat Definasi Alkali lemah
Mengion/bercerai DENGAN
Mengion/bercerai
LENGKAP dalam AIR.
SEPARA di dalam AIR.
Untuk menghasilkan
Untuk menghasilkan
KEPEKATAN YANG TINGGI bagi KEPEKATAN YANG RENDAH bagi
-
Ion hidroksida ,OH -
Ion hidroksida ,OH
Contoh:
NaOH, Ba(OH)2 , KOH Contoh:
NH3 (aq) ,CH3NH2 (metilamina)
1 2 3 4 5 6 8 9 10 11 12 13
+ -
Kepekatan ion H bertambah Kepekatan ion OH bertambah
Neutral
Nilai pH
Semakin kecil nilai pH, Semakin bertambah nilai pH,

semakin tinggi kepekatan ion
semakin berkurangan kepekatan
H+ ion H
+
HUBUNGAN ANTARA NILAI pH

DENGAN KEMOLARAN ASID DAN
ALKALI
ACIDS AND BASES / ASID DAN BES
Strong/weak acid, strong/weak alkali Calculation based on chemical equation
Titration
Asid kuat/ asid lemah, alkali kuat/alkali lemah. Pengiraan berdasarkan persamaan kimia
Pentitratan
Method (kaedah) : ……………………………………………….

Reaction (tindak balas) : …………………………………………
……………………… Reagent used (bahan uji yang digunakan): ………………………..
Function of reagent (fungsi bahan uji): ……………………………………..
Observation (pemerhatian) : ……………………………………..
Observation at the end point
(Pemerhatian pada tahad akhir) :
…………………………………………………………………………
………………………
Meaning of (maksud bagi):

Strong acid (asid kuat): …………………………………………………………………………………..
Weak acid (asid lemah) : …………………………………………………………………………………
Strong alkali (alkali kuat): …………………………………………………………………………………..
Weak alkali (alkali lemah) : …………………………………………………………………………………
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14
Concentration of H+ increases Neutral Concentration of OH- increases
1. Hydrochloric acid is a strong acid. Table 4 shows two solutions of hydrochloric acid, P and Q,
of different concentrations.
Asid hidroklorik adalah asid kuat. Jadual 4 menunjukkan dua larutan asid hidroklorik, P dan Q
Pada kepekatan yang berbeza.
Hydrochloric acid solution / Concentration/ kepekatan

larutan asid hidroklorik (mol dm-3)
P 0.100
Q 0.001
Table 4/Jadual 4
(a) State the meaning of an acid.

Nyatakan maksud asid. [1 mark]
…………………………………………………………………………………………
(b) Why hydrochloric acid is a strong acid?

Kenapa asid hidroklorik merupakan asid kuat? [1 mark]
…………………………………………………………………………………………
(c) Solutions P and Q have different pH values.

Larutan P dan Q mempunyai nilai pH yang berbeza.
i. Which solution gives a lower pH value?

Larutan yang manakah memberikan nilai pH yang rendah? [1 mark]
…………………………………………………………………………………………
ii. Given one reason for the answer in (c)(i)

Berikan satu sebab bagi jawapan anda di (c )(i) [1 mark]
…………………………………………………………………………………………
(d) 25 cm3 of 0.1 mol dm-3 solution hydroxide solution is put in a conical flask.
Then a few drops of phenolphthalein are added.
This solution is titrated with solution P.
25 cm3 larutan natrium hidroksida 0.1 mol dm-3 dimasukkan kedalam kelalng kon.
Kemudian beberapa titis fenolfthalein ditambah.
Larutan tersebut dititratkan dengan larutan P.
i. State the type of reaction between sodium hydroxide solution

and solution P.
Nyatakan jenis tindak balas antara larutan natrium hidroksida dan
larutan P. [1 mark]
…………………………………………………………………………………………
ii. What is the colour change of the mixture at the end point?
Apakah perubahan warna campuran pada takat akhir? [1 mark]
…………………………………………………………………………………………
iii. Name one example of solution P and write the chemical equation
for the reaction.
Namakan satu contoh larutan P dan tulis persamaan kimia bagi tindak balas
tersebut. [3 marks]
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
iv. Calculate the volume of solution P used given in (d)(iii).

Hitung isipadu larutan P yang diberikan di (d)(iii) [2 marks]
2. (a) Diagram below shows the apparatus set-up for the titration of 25.0 cm3 of
0.1 mol dm-3 sodium hydroxide, NaOH solution with dilute hydrochloric acid, HCI,
using phenolphthalein as an indicator.
Rajah dibawah menunjukkan susunan radas bagi pentitratan 25.0 cm 3 larutan natrium
hidroksida 0.1 mol dm -3 , NaOH yang dicairkan dengan asid hidroklorik, HCl menggunakan
fenophthelain sebagai penunjuk.
Dilute hydrochloric acid/

Asid hidroklorik cair
25.0 cm 3 sodium hydroxide solution

+ phenolphthalein
25.0 cm 3 larutan natrium hdiroksida
+ fenolphthalein
i. Name the type of reaction that occurs in the conical flask.

Namakan jenis tindak balas yang berlaku didalam kelalang kon. [1 mark]
…………………………………………………………………………………………
ii. Write a balanced chemical equation for the reaction in (a)(i)

Tulis persamaan kimia yang seimbang bagi tindak balas tersebut. [2 marks]
…………………………………………………………………………………………
iii. State the colour change of the solution in the conical flask
when the end point of titration is reached.
Nyatakan perubahan warna bagi larutan dalam kelalng kon apabila
Takat akhir pentitratan telah tercapai. [1 mark]
…………………………………………………………………………………………
iv. 20.0 cm3 of hydrochloric acid is needed to neutralise completely

the sodium hydroxide solution in the conical flask.
Calculate the molarity of the hydrochloric acid.
20.0 cm 3 asid hidroklorik diperlukan untuk meneutralkan lengkap larutan natrium
hidroksida dalam kelalng kon.
Hitung kemolaran asid hidroklorik [2 marks]
…………………………………………………………………………………………
(b) Table below shows the concentration and volume of two different types of strong acid, X and
Y, which are used to neutralise 20.0 cm3 of 0.5 mol dm-3 potassium hydroxide solution.
Jadual dibawah menunjukkan kepekatan larutan dan isipadu bagi dua jenis asid kuat, X dan Y,
yang mana telah digunakan untuk meneutralkan 20.0 cm 3 larutan natrium hidroksida
0.5 mol dm -3.
Acid/ Asid X Y
Concentration /
0.5 mol dm-3 0.5 mol dm-3
kepekatan
Volume/ isipadu V cm3 2V cm3
Based on the information in Table above, identify acid X and acid Y.

Berdasarkan kepada maklumat dalam Jadual diatas, kenal pasti asid X dan asid Y.
[2 marks]
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
(c ) Sulphuric acid solution contains sulphate ion, SO 42-. 2-

Describe one confirmatory test for sulphate ion, SO2-4 .
Larutan asid sulfuric mengandungi ion sulfat, SO4 . 2-
Huraikan satu ujian pengesahan untuk ion sulfat, SO 4 .
[3 marks]
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
BAB : GARAM
Keterlarutan di dalam air Keterlarutan di dalam air
Larut di dalam air Kecuali Tidak larut dalam Kecuali

air
Semua nitrat, ammonium, (NH4)2CO3 , Na2CO3 , K2CO3

Semua karbonat
natrium, and kalium -tiada- 2- [NH4 + , Na+ , K + ]
[NO3 - ,NH4 +,Na +,K +] (CO3 ) A NA K
NO A NA K
Semua klorida PbCl2, AgCl, Hg2Cl2
(Cl )- [ Pb 2+, Ag +, Hg+]
Papa Aku Mandul
Semua sulfat BaSO4 , CaSO4 , PbSO4
(SO4 ) 2- [Pb 2+, Ca 2+ , Ba 2+]
Papa Cari Bomoh
PEMANASAN GARAM KARBONAT
Perubahan warna bagi baki pemanasan selepas pemanasan garam-garam karbonat
PbCO3  PbO + CO2

(Putih)  (perang apabila panas, kuning apabila sejuk) (gas tanpa warna)
ZnCO3  ZnO + CO2

(Putih)  (Kuning apabila panas, putih apabila sejuk) (gas tanpa warna)
MgCO3  MgO + CO2

(Putih)  (putih) (gas tanpa warna)
CuCO3  CuO + CO2

(hijau)  (hitam) (gas tanpa warna)
PEMANASAN GARAM NITRAT
Pb(NO3) 2  PbO + NO2 + CO2

(Putih)  (perang apabila panas, (gas berwarna perang dan berasid) (gas tanpa warna)
kuning apabila sejuk)
KAEDAH BAGI PENYEDIAAN GARAM
MULA
Alkali H 2O
Oksida bes H2O

KETERLARUTAN Ya  garam +
GARAM Asid +
Logam H2
Tidak Logam karbonat H2O + CO2
Kaedah
pemendakan
Ya
Keterlarutan Kaedah
bahan t/balas peneutralan
Tindak balas
Penguraian Tidak
Ganda dua
Pepejal berlebihan + asid
Pb2+, Zn2+ , Al3+
Mg2+ Ca2+
Mg2+ Ca2+
Pb2+, Zn2+ , Al3+
Ujian anion:
LARUTAN ANION
2-
Cl -
Tambah asid tambah asid

tambah asid HNO3 tambah asid HCl
HCl/ HNO3 H2SO4 cair
/ H2SO4 tambah AgNO3 (aq) tambah BaCl2 (aq) tambah FeSO4(aq)
Titis perlahan-lahan asid

H2SO4
pekat
Pemerhatian Pemerhatian Pemerhatian Pemerhatian
Gelembung gas Mendakan Putih Mendakan Putih Cincin Perang

terhasil terbentuk terbentuk terbentuk
SALTS
Preparing carbonates salts /penyediaan garam karbonat
Solubility / keterlarutan
Heating of carbonate & nitrate salts/pemanasan garam karbonat & nitrat
Cation and anion test / ujian kation dan anion:
Cations/kation: Zn2+ , Cu2+ , Pb2+
Anions / anion : SO42- ,NO3- , CO32-
Example 1 / Contoh 1:
Gas X Gas Y
Oxide M / Oksida M [brown gas
Compound J [Brown when hot, [Colourless
Sebatian J and ]
Heat yellow when cooled] + +
Panaskan acidified] Gas L
[Perang masa panas, Gas L
+ dilute in water kuning semasa [tanpa warna]
+ dilarutkan kedalam air [gas perang
sejuk] dan berasid]
Colourless J Reaction I White precipitate Q

Tindak balas I dissolved in excess ammonia solution
solution
Larutan Mendakan putih Q
Tanpa warna J + NH3 (aq) Larut dalam larutan ammonia berlebihan
Reaction II
Tindak balas II + Na2SO4 (aq)
White
precipitate R
Diagram 3
mendakan putih R
Rajah 3
Diagram 3 shows a series of process done by a student to identify a compound J.

Rajah 3 menunjukkan satu siri tindak balas yang dilakukan oleh pelajar bagi mengenal pasti sebatian J.
Identify substances/Kenalpasti bahan:
Compound J/Sebatian J : ………………………………………….

Oxide M/Oksida M : ………………………………..
Gas X : …………………………. Gas Y: …………………………………..
Colourless J Solution/Larutan tanpa warna J: ………………………………………..
Cations present in reaction I/Kation hadir dalam tindak balas I:…………………………..
Cations present in reaction II/Kation hadir dalam tindak balas II:…………………………..
Diagram 2 shows the reaction scheme of lead(II) carbonate.

Rajah 2 menunjukkan skema tindak balas bagi plumbum(II) karbonat
Diagram 2
Rajah 2
Lead(II) carbonate reacts with nitric acid to produce salt X, gas Y and water. Gas Y turns lime water chalky.
Plumbum(II) karbonat bertindak balas dengan asid nitrik untuk menghasilkan garam X, gas Y dan air. Gas Y
menukarkan air kapur menjadi keruh.
Identify substances/Kenalpasti bahan:
Name of reaction W/nama bagi tindak balas W: ………………………………………..

X : ………………………………………….
Z: ………………………………..
Gas Y : ………………………….
Salt X/Garam X: ………………………………………..
Colour of substance Z/Warna bahan Z: ………………………………………….
1. When 124g of copper(II) carbonate is heated, black colour of the residue and colourless gas produced.
Apabila 124g kuprum(II) karbonat dipanaskan, baki pemanasan berwarna hitam dan gas tanpa warna
dihasilkan.
[Given that the relative atomic mass of / Diberikan jisim atom relatif bagi Cu,64;O,16;C,12:
Volume of 1 mol of gas/ isipadu bagi 1 mol gas = 24 dm3 at room condition/pada keadaan bilik]
i. Write the chemical equation for the reaction.

Tulis persamaan kimia bagi tindak balas tersebut. [2 marks]
…………………………………………………………………………………………
ii. Describe the chemical equation in (i).

Huraikan persamaan kimia diatas [1 mark]
…………………………………………………………………………………………
iii. Name the residue and the colourless gas produced.

Namakan baki pemanasan dan gas tanpa warna yang terhasil. [2 marks]
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
iv. State the physical properties of the residue.

Nyatakan sifat fizik bagi baki pemanasan [1 mark]
…………………………………………………………………………………………
v. Calculate the number of mole of copper(II) carbonate used.

Hitung bilangan mol bagi kuprum(II) karbonat yang digunakan. [1 mark]
…………………………………………………………………………………………
vi. Calculate the volume of colourless gas produced.

Hitung isipadu bagi gas tanpa warna yang terhasil. [3 marks]
vii. Write a chemical equation when the residue is reacted with

hydrochloric acid.
Tulis persamaan kimia apabila baki tersebut bertindak balas dengan
asid hidroklorik [2 marks]
…………………………………………………………………………………………
viii. Based on chemical equation in (vi),
Describe chemical test to verify the cation in the solution for the salt formed.
Berdasarkan persamaan kimia di (iv),
Huraikan ujian kimia untuk mengenal pasti kation dalam larutan yang terbentuk.
[ 3 marks]
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
2. (a) The following are three examples of sulphate salts that can be prepared in the
laboratory.
Berikut dalah tiga contoh garam sulfat yang boleh disediakan dalam makmal
 Potassium sulphate/ kalium sulfat, K2SO4

 Lead(II) sulphate/ Plumbum(II) sulfat, PbSO4
 Zinc sulphate/zink sulfat, ZnSO4
(i) From these examples, identify the soluble and insoluble salts.
Daripada contoh-contoh tersebut, kenal pasti garam larut dan garam tak larut
[2 marks]
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
(ii) State the reactants for the preparation of the insoluble salt in (a)(i).
Nyatakan bahan tindak balas untuk menyediakan garam tak larut di (a)(i)
[2 marks]
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
(b) Diagram below shows an incomplete flow chart of cation and anion tests for salt X.
Rajah dibawah menunjukkan carta alir yang tidak lengkap ujian kation bagi garam X.
Salt X/Garam X
Cation test/Ujian kation Anion test/ ujian anion
Pb2+ CO3
Use the reagents listed below and complete the flow chart to confirm that salt X
contains Pb2+ ions and CO3 2- ions. Include your observations.
Gunakan bahan uji yang disenaraikan dibawah dan lengkapkan carta alir untuk mengenal pasti
garam X mengandungi ion Pb2+ dan ion CO3 2- . Sertakan permerhatian anda.
REAGENTS/BAHAN UJI
Dilute hydrochloric acid, dilute nitric acid, and lime water
Asid hidroklorik cair, asid nitric cair, dan air kapur
[8 marks]
…………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………….
(c ) You are required to prepare dry magnesium chloride salt. The chemicals supplied are Anda
dikehendaki menyediakan garam magnesium klorida kering. Bahan kimia yang
dibekalkan adalah
 magnesium sulphate solutions/ larutan magnesium sulfat
 dilute hydrochloric acid/ asid hidroklorik cair
 potassium carbonate solution/ larutan kalium karbonat
Describe a laboratory experiment to prepare the salt. In your description,

include the chemical equation involved.
Huraikan satu eksperimen makmal untuk menyediakan garam tersebut. Dalam penjelasan anda
sertakan persamaan kimia yang terlibat [10 marks]
…………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………….
Preparation of salt insoluble salts and soluble salt using double decoposition reaction/ Penyediaan
garam tak terlarutkan dan garam terlarukan menggunakan kaedah penguraian ganda dua.
Step 1/ Langkah 1
Step 2/ Langkah 2
………………………… …………………………
………………………… …………………………
………………………… Salt A (aq)
Garam A (aq) …………………………

………………………… …………………………
………………………… …………………………
Salt B (aq)
………………………… Garam B (aq) …………………………
…………………………
…………………………
…………………………
…………………………
…………………………
Step 5/ Langkah 5
………………………
………………………
………………………
………………………
Step 4/ Langkah 4
Step 3/ Langkah 3
………………………… ………………………
………………………… ………………………
………………………… ………………………
Step 6/ Langkah 6
…………………………
…………………………
…………………………
Step 7/ Langkah 7
…………………………
…………………………
BAB : KADAR TINDAK BALAS
1. Kadar tindak balas ialah pengukuran berapa cepat sesuatu tindak balas itu berlaku.
2. Semasa tindak balas berlaku, bahan tindak balas berubah kepada hasil tindak balas.
Jadi, apabila kuantiti bahan tindak balas semakin berkurang manakala kuantiti hasil tindak balas pula
semakin bertambah.
3. Kadar tindak balas ialah satu pengukuran perubahan kuantiti bahan atau hasil tindak balas dalam satu
unit masa
Kadar tindak balas = pengukuran kuantiti bahan/hasil tindak balas

Masa yang diambil
4. Kadar tindak balas meningkat, maka tindak balas yang perlahan berlaku.
5. Oleh itu, kadar tindak balas adalah berkadar songsang dengan masa tindak balas:
Kadar tindak balas α 1/masa
A. Pengukuran kadar tindak balas
Kita akan dapat perhatikan perubahan bahan tindak balas dan hasil tindak balas dalam tindak balas
kimia. Perubahan ini seperti:
i. Meningkatkan isi padu gas yang dikumpulkan.

ii. Meningkatkan ketinggian mendakan yang terbentuk.
iii. Perubahan terhadap warna, pH, suhu, atau kekonduksian elektrik
iv. Pengurangan jisim bahan tindak balas
v. Meningkatkan jisim hasil tindak balas
vi. Meningkatkan dan mengurangkan jisim bagi campuran bahan tindak balas.
B. Purata kadar tindak balas

Definisi: purata kadar bagi tindak balas yang berlaku dalam satu tempoh masa tertentu
1. Purata kadar tidak balas = perubahan terhadap jumlah bahan/hasil tindak balas
Masa yang diambil untuk perubahan itu berlaku
C. Kadar tindak balas pada masa tertentu
1. Kadar tindak balas pada masa tertentu ialah kadar tindak balas sebenar yang berlaku pada masa itu
atau pada masa yang dinyatakan/ditentukan
2. Kadar tindak balas pada masa tertentu ditentukan dengan:
i. Melukis garis tangen pada lengkung pada masa yang dinyatakan/diberikan
ii. Mengira kecerunan bagi tangen tersebut.
Kecerunan tangen = perubahan isi padu gas
Perubahan masa
3. Kadar tindak balas pada masa yang dinyatakan/diberikan = kecerunan pada garis tangen pada masa
yang dinyatakan/diberikan.
Kadar tindak balas pada saat ke 10 :
= kecerunan graf pada lengkung pada saat ke 10
= (2-15) zarah-zarah A
(15.5 – 5.0) saat
= -1.24zarah- zarah A per saat
Ini bermaksud pada saat ke 10, sebanyak 1.24 zarah-zarah A bertindak balas untuk membentuk zarah-
zarah B. Nilai tersebut negatif sebab kecerunan graf adalah negatif. Bilangan zarah-zarah A berkurangan
berbanding masa.
Kecerunan bagi kedua-keduanya positif.Ini disebabkan jumlah hasil meningkat berbanding masa.
Kecerunan bagi tangen pada saat ke6 lebih besar berbanding saat ke 16.Ini bermakna zarah-zarah bagi
dihasilkan dengan cepat bermula dari tindak balas berlaku.
Pada permulaan tindak balas, banyak bahan tindak balas (zarah A).Sebagaimana keputusan, hasil tindak
balas (zarah B terhasil dengan cepat. Oleh itu, kadar tindak balas meningkat di permulaan tindak balas
kimia. Apabila tindak balas berjalan, jumlah bahan tindak balas akan berkurangan. Kadar tindak balas
juga rendah. Apabila tidak ada lagi bahan tindak balas tertinggal, tindak balas kimia berhenti. Kadar
tindak balas akan menjadi kosong.
D. Faktor-faktor yang mempengaruhi kadar tindak balas .
1. Kesan terhadap pertambahan jumlah luas permukaan bahan tindak balas.
 Menggunakan pepejal bahan tindak balas yang bersaiz kecil (serbuk).

 Apabila saiz pepejal bahan tindak balas kecil, jumlah luas permukaan akan bertambah.
 Frekuensi bagi perlanggaran antara zarah-zarah bahan tindak balas akan bertambah.
 Frekuensi perlanggaran berkesan juga akan bertambah.
 Kadar tindak balas akan bertambah.
2. Kesan terhadap pertambahan kepekatan bahan tindak balas.
 Meningkatkan kepekatan bahan tindak balas akan meningkatkan bilangan zarah-zarah bahan tindak
balas per unit isi padu.
Jadual isi padu bahan tindak balas yang digunakan dalam eksperimen mengkaji kesan kepekatan ke
atas kadar tindak balas
Isi padu larutan
Isi padu air Isi padu asid sulfurik, Jumlah isi padu
natrium tiosulfat,
Eksperimen suling H2SO4 , larutan campuran
Na2S2O3 ,
(cm 3) 1.0 mol dm -3 (cm 3) (cm 3)
0.2 mol dm -3 (cm 3)
1 45 0 5 50
2 40 5 5 50
3 30 15 5 50
4 20 25 5 50
5 10 35 5 50
Persamaan tindak balas:
Na2S2O3 (ak) + H2SO4 (ak)  S(p) + Na2SO4 (ak) + SO2 (g) + H2O (ce)
Kadar tindak balas = jisim sulfur yang terbentuk

Masa yang diambil
3. Kesan terhadap pertambahan suhu bahan tindak balas.
 Dengan meningkat suhu bagi bahan tindak balas akan

 Meningkatkan tenaga kinetik bagi zarah-zarah bahan tindak balas
 Frekuensi perlanggaran bagi zarah-zarah bahan tindak balas dapat menyerap lebih banyak tenaga
berbanding tenaga pengaktifan akan meningkat.
 Kadar tindak balas akan bertambah
4. Kesan mangkin terhadap kadar tindak balas.
 Mangkin merupakan bahan kimia yang dapat mengubah kadar sesuatu tindak balas tanpa
mengalami sebarang perubahan kimia pada akhir tindak balas
 Penambahan mangkin positif pada tindak balas kimia akan menyediakan satu laluan alternatif
tindak balas yang memerlukan tenaga pengaktifan yang rendah.
 Gambar rajah aras tenaga pada rajah 1 menunjukkan kesan mangkin terhadap kadar tindak balas.
E’a : tenaga pengaktifan tanpa mangkin

Ea’ : tenaga pengaktifan dengan mangkin
Rajah 1: Mangkin merendahkan tenaga pengaktifan
Contoh-contoh tindak balas yang menggunakan mangkin :

H2O2  2H2O + O2
MnO2
Zn + H2SO4  ZnSO4 + H2
CuSO4
2KClO3  2KCl + 3O2

MnO2
5. Kesan tekanan terhadap kadar tindak balas.
(i) Kesan tekanan terhadap kadar tindak balas kimia apabila bahan tindak balas dalam
keadaan gas sahaja.
N2(g) + 3H2(g)  2NH3(g)
(ii) Meningkatkan tekanan dengan meningkatkan kepekatan gas dan mengurangkan isi
padu bekas akan menyebabkan:
 Bilangan zarah per unit isi padu bertambah.
 Frekuensi bagi perlanggaran antara zarah-zarah bahan tindak balas akan
bertambah.
F. Teori Perlanggaran
 Dalam setiap tindak balas, pemecahan dan pembentukan ikatan dalam zarah bahan tindak balas
perlu berlaku untuk membentuk hasil tindak balas
 Mengikut teori kinetik jirim, zarah jirim sentiasa bergerak dan berlanggar antara satu sama
lain.Perlanggaran zarah membolehkan pemecahan dan pembentukan ikatan berlaku..
 Pemecahan dan pembentukan ikatan melibatkan tenaga
 Hanya perlanggaran zarah yang mencapai tenaga yang mencukupi serta mempunyai orientasi
perlanggaran yang betul dapat menghasilkan tindak balas.
 Perlanggaran yang menghasilkan tindak balas dengan mencapai tenaga minimum tertentu yang
diperlukan dan mempunyai orientasi perlanggaran yang betul dinamakan perlanggaran
berkesan.
Situasi 1: Zarah bergerak dan Perlanggaran tidak berlaku, tiada tindak balas
Situasi 2: Perlanggaran berlaku tetapi zarah tidak berlanggar dengan tenaga

yang mencukupi, tiada tindak balas
Situasi 3: Perlanggaran zarah mencapai tenaga yang mencukupi tetapi tidak
pada orientasi perlanggaran yang betul, tiada tindak balas
Situasi 4: Zarah bergerak dan berlanggar sesama sendiri dengan tenaga

yang mencukupi dan orientasi perlanggaran yang betul, tindak balas
berlaku
G. Tenaga pengaktifan dan gambar rajah profil tenaga
 Tenaga minimum yang diperlukan untuk memulakan suatu tindak balas dinamakan tenaga
pengaktifan, Ea
 Tindak balas yang mempunyai tenaga pengaktifan yang tinggi biasanya berlaku dengan
perlahan pada keadaan biasa. Ini kerana bilangan perlanggaran zarah yang mencapai tenaga
yang melebihi atau sama dengan tenaga pengaktifan adalah terlalu sedikit.
 Penguraian tenaga pengaktifan dapat diuraikan oleh gambar rajah profil tenaga dibawah
Gambar rajah profil tenaga
RATE OF REACTION / KADAR TINDAK BALAS
Factors temp, concentration ,catalyst and size / Faktor suhu, kepekatan ,mangkin dan saiz
Example 1/Contoh 1:
A group of pupils carried out three experiments to investigate the factors affecting the rate of a reaction.
Table 7 shows information about the reactants and the temperature used in each experiment.
Sekumpulan pelajar menjalankan tiga eksperimen untuk mengkaji factor yang mempengaruhi kadar tindak balas.
Jadual 7 menunjukkan maklumat tentng hasil tindak balas dan suhu yang digunakan bagi setiap eksperimen.
Experiment/ Reactants/ Temperature/

Eksperimen Bahan tindak balas Suhu
( 0 C)
I Excess calcium carbonate chips and 30 cm 3 of 0.5 mol dm -3 hydrochloric acid
30
Ketulan kalsium karbonat berlebihan dan 30 cm 3 asid hidroklorik 0.5 mol dm -3
II Excess calcium carbonate chips and 30 cm 3 of 0.5 mol dm -3 hydrochloric acid
40
Ketulan kalsium karbonat berlebihan dan 30 cm 3 asid hidroklorik 0.5 mol dm -3
III Excess calcium carbonate powder and 30 cm 3 of 0.5 mol dm -3 hydrochloric acid
40
Serbuk kalsium karbonat berlebihan dan 30 cm 3 asid hidroklorik 0.5 mol dm -3
Diagram 7/ Jadual 7
Factor affect/ faktor yang mempengaruhi:
Experiment/Eksperimen I and/dan II: Experiment/eksperimen II and/dan III
………………………………………… ……………………………………………..
Collision theory/ teori perlanggaran:
Experimen I and II:

1. …………………………………………………………………………………………..
2. ……………………………………………………………………………………………
3. ……………………………………………………………………………………………
4. ……………………………………………………………………………………………
5. …………………………………………………………………………………………….
Experiment II and III:

1. …………………………………………………………………………………………..
2. ……………………………………………………………………………………………
3. ……………………………………………………………………………………………
4. ……………………………………………………………………………………………
5. …………………………………………………………………………………………….
Sketch graph/Lakar graf:
* Concept/Konsep:
P – Axis/Paksi
S- scale/skala
T- point/titik
L – smooth/licin
Experiment
Eksperimen
Set-up Excess of Hydrochloric acid

apparatus Asid hidroklorik berlebihan
Excess of +
Susunan Excess of
Hydrochloric acid Copper(II) sulphate solution/
radas Hydrochloric acid
Asid hidroklorik Larutan kuprum(II) sulfat
berlebihan Asid hidroklorik
berlebihan (catalyst/ mangkin)
0.2g magnesium plate / 0.2g magnesium plate / 0.2g magnesium plate /

Kepingan magnesium Kepingan magnesium Kepingan magnesium
Temperature/
Suhu 0 C
Time taken for

magnesium to
dissolved
Masa yg diambil
untuk semua
magnesium larut
Factor affect/ faktor yang mempengaruhi:
Experimen I and II: Experiment II and III
……………………………… ………………………………
………………………………. ……………………………….
Collision theory/ teori perlanggaran:
Experimen I and II:

1. …………………………………………………………………………………………..
2. ……………………………………………………………………………………………
3. ……………………………………………………………………………………………
4. ……………………………………………………………………………………………
5. …………………………………………………………………………………………….
Experiment II and III:

1. …………………………………………………………………………………………..
2. ……………………………………………………………………………………………
3. ……………………………………………………………………………………………
4. ……………………………………………………………………………………………
BAB : SEBATIAN KARBON
 Merupakan sebatian yang mengandungi karbon sebagai salah satu unsur juzuknya.
 Terbahagi kepada dua jenis:
1. sebatian organik
 Sebatian kovalen yang sumber aslinya ialah haiwan atau tumbuhan dan
mempunyai karbon sebagai unsur juzuknya yang utama.
 Pembakarannya menghasilkan karbon dioksida dan air.
2. Sebatian tak organik
 Diperolehi daripada sumber bumi
 Hidrokarbon ialah sebatian organik yang terdiri daripada unsur hidrogen dan karbon sahaja.
 Hidrokarbon yang membentuk ikatan tunggal dikenali sebagai hidrokarbon tepu
 Hidrokarbon yang membentuk ikatan ganda dua dan ganda tiga dikenali sebagai hidrokarbon tak tepu
HOMOLOG: ALKANA
Formula am: CnH 2n+2 [ n: 1,2,3…….]
Jenis hidrokarbon : Tepu

Kumpulan berfungsi : ikatan tunggal antara carbon ( C-C)
A Sifat-sifat fizik alkana

[Jisim atom relatif: H=1,C=12]
Ketumpatan
Takat Takat Keadaan pada
Formula Keterlarutan Kekonduksian
Alkana lebur Didih fizik pada keadaan
molekul dalam air elektrik
(oC) (oC) suhu bilik bilik
(g/cm3)
Metana CH4 -182 -161 gas 0.0007
Etana C2H6 -183 -88 gas 0.0011
Propana C3H8 -188 -44 gas 0.0018

Tidak menkonduksikan elektrik
Butana C4H10 -188 -1 gas 0.0024

Tidak larut dalam air
Pentana C5H12 -130 36 cecair 0.63
Heksana C6H14 -96 69 cecair 0.66
Heptana C7H16 -97 99 cecair 0.68
Oktana C8H18 -57 126 cecair 0.70
Nonana C9H20 -54 151 cecair 0.72
Dektana C10H22 -30 179 cecair 0.73
D. Sifat kimia alkana:
1. Boleh melakukan:
i. Tindak balas pembakaran
ii. Tindak balas penukargantian
(a) Pembakaran lengkap dalam oksigen berlebihan

 Pembakaran lengkap dalam oksigen berlebihan,O2 menghasilkan gas karbon
dioksida,CO2 dan air,H2O.
contoh:
i. CH4 + 2O2  CO2 + 2H2O
ii. C3H8 + 5O2  3CO2 + 4H2O
iii. C4H10 + 13/2 O2  4CO2 + 5H2O
iv. C5H12 + 8O2  5CO2 + 6H2O
v. C6H14 + 19/2O2  6CO2 + 7H2O
(b) Pembakaran tidak lengkap dalam keadaan oksigen yang tidak mencukupi.
 Pembakaran tidak lengkap dalam keadaan oksigen yang tidak mencukupi
menghasilkan:
(a) karbon, C dan air,H2O
(b) karbon monoksida,CO dan air,H2O
contoh:
i. C2H6 + O2  2C + 2H2O
ii. C2H6 + 5/2O2  2CO + 3H2O
iii. C4H10 + 5O2  4C + 5H2O
iv. C4H10 + 9/2O2  4CO + 5H2O
ii. tindak balas penukar gantian
 Boleh bertindak balas seperti dengan halogen (air bromin dan air klorin)
 Tindak balas ini meruapakan tindak balas penukargantian.
 Atom hidrogen dalam alkana akan digantikan dengan klorin dan bromin.
 Tindak balas ini dipanggil tindak balas pembrominan dan pengklorinan.
 Cahaya matahari atau sinar ultraungu memulakan tindak balas degann memutuskan molekul
halogen kepada atom halogen.
(a) Halogen
 Dikenali sebagai penghalogenan

i. dengan bromin  pembrominan
ii. dengan klorin  pengklorinan
Alkana + halogen Cahaya halogenoalkana

Ultralembayung(UV)
Contoh:
Langkah 1: Persamaan perkataan: Metana + Klorin  Klorometana

Persamaan kimia: CH4 + Cl2  CH3Cl + HCl
Langkah 2: Persamaan perkataan: Klorometana + Klorin  diklorometana

Persamaan kimia: CH3Cl + Cl2  CH2Cl2 + HCl
Langkah 3: Persamaan perkataan :

diklorometana + klorin  triklorometana / Kloroform + HCl
Persamaan kimia: CH2Cl2 + Cl2  CHCl3 + HCl
Langkah 4: Persamaan perkataan :

triklorometana + klorin  tetraklorometana + HCl
Persamaan kimia: CHCl3 + Cl2  CCl4 + HCl
HOMOLOGOS: ALKENA
Formula am: CnH2n [ n: 2,3…….]
Jenis hidrokarbon : tak tepu

Kumpulan berfungsi : ikatan ganda dua antara karbon (C=C)
A. Sifat fizik bagi alkena

[Jisim atom relatif: H=1,C=12]
Keadaan
Ketumpatan
Takat Takat fizikal
Formula pada keadaan Keterlarutan Kekonduksian
Alkena Lebur Didih pada
molekul bilik dalam air elektrik
(oC) (oC) suhu
(g/cm3)
bilik
Etena CH4 -169 -104 gas 0.0011
Propena C3H6 -185 -47 gas 0.0018
Tidak menkonduksikan arus elektrik

Butena C4H8 -185 -6 gas 0.0023
Tidak larut dalam air

Pentena C5H10 -138 30 cecair 0.64
Heksena C6H12 -140 63 cecair 0.68
Heptena C7H14 -119 94 cecair 0.70
Oktena C8H16 -102 121 cecair 0.72
Nonena C9H18 -94 146 cecair 0.73
Dekena C10H20 87 171 cecair 0.74
D. Sifat kimia bagi alkena
1. Lebih reaktif daripada alkena

2. Boleh menjalani:
ii. Tindak balas penambahan
iii. Tindak balas pempolimeran
(a) Pembakaran lengkap dalam oksigen berlebihan

 Pembakaran lengkap dalam oksigen berlebihan,O2 bagi membentuk karbon
dioksida,CO2 dan air,H2O.
contoh:
i. C2H4 + 3O2  2CO2 + 2H2O
ii. C3H6 + 7/2O2  2CO2 + 3H2O
iii. C4H8 + 6O2  4CO2 + 4H2O
iv. C5H10 + 15/2O2  5CO2 + 5H2O v.
C6H12 + 9O2  6CO2 + 6H2O
(b) Pembakaran tidak lengkap dalam keadaan oksigen tidak mencukupi

 Pembakaran tidak lengkap dalam keadaan oksigen tidak mencukupi,O 2
menghasilkan:
(a) karbon, C dan air,H2O
(b) karbon monoksida,CO dan air,H2O
contoh:
i. C2H4 + O2  2C + 2H2O
ii. C2H4 + 2O2  2CO + 2H2O
iii. C4H8 + 2O2  4C + 4H2O
iv. C4H8 + 4O2  4CO + 4H2O
ii. tindak balas penambahan
 Boleh bertindak balas dengan halogen seperti (air bromin dan air klorin), hidrogen, agen
pengoksidaan (KMnO4 berasid ,K2Cr2O7 berasid ), wap dan hidrogen halida (HCl,HBr) melalui
tindak balas penambahan.
 Tindak balas penambahan ialah tindak balas di mana atom asing ditambahkan kepada molekul
berkenaan.
(a) Halogen
 Dikenali sebagai penghalogenan

i. dengan bromin  pembrominan
ii. dengan klorin  pengklorinan
penghalogenan
Alkena halogenoalkana
Contoh:
i. Persamaan perkataaan: Etena + Bromin  1,2-dibromoetana
Persamaan kimia: C2H4 + Br2  C2H4Br2
+ Br 2 


Pemerhatian: warna perang air bromine dinyahwarnakan
Nama tindak balas: pembrominan
ii. Persamaan perkataaan: etena + klorin  1,2- dikloroetana
Persamaan kimi: C2H4 + Cl2 C2H4Cl2
Permerhatian: warna kuning air klorin dinyahwarnakan.
Nama tindak balas: Pengklorinan
(b) Hidrogen
 Tindak balas dikenali sebagai tindak balas penghidrogean
penghidrogenan
Alkena alkana
Contoh:
i. Persamaan perkataan: Etena + hidrogen  etana
Nikel/platinum, 180 0C
Persamaan kimia: C2H4 + H2 C2H6
Penghidrogenan
ii. Persamaan perkataan: Propena + hidrogen  propana
Persamaan kimia: C3H6 + H2  C3H8
(c) wap (air)
 Tindak balas dikenali sebagai tindak balas penghidratan
penghidratan
Alkena alkohol
Contoh:
Persamaan perkataan: Etena + wap (air)  etanol
Persamaan kimia: C2H4 + H2O  C2H5OH
300 0 C , 60 atm,
Asid fosforik, H3PO4
(d) hidrogen halida (cth: HCl, HBr)
 Tindak balas dikenali sebagai tindak balas penghidrohalogenan
penghidrohalogenan
Alkena Halogenoalkana
Contoh:
i. Persamaan perkataan: Etena + hidrogen klorida  kloroetana
Persamaan kimia: C2H4 + HCl  C2H5Cl
ii. Persamaan perkataan:

Etena + hidrogen bromida  bromoetana
Persamaan kimia:C2H4 + HBr  C2H5Br
(e) larutan Kalium mangganat (VII) berasid, KMnO4
 Dikenali sebagai tindak balas pengoksidaan
pengoksidaan
Alkena Alkohol (diol)
Contoh:
i. Persamaan perkataan:
Etena + oksigen  1,2-etanadiol/etana-1,2-diol
Persamaan kimia: C2H4 + H2O + [O]  C2H4(OH)2
Pemerhatian: warna ungu larutan kalium mangganat(VII) berasid

dinyahwarnakan
(iii) pempolimeran
 Proses mengabungkan unit-unit kecil monomer untuk membentuk molekul

berantai panjang yang dipanggil polimer.
pompolimeran
n(monomer) polimer
Contoh:
i. n Etena  poli(etena) / politena
etena Poli(etana)/politena
ii. n propena  poli(propena)/polipropena
Rumusan tindak balas kimia bagi alkena.
pembakaran, penghalogenan, penambahan, penghidratan, pempolimeran, pengoksidaan,

penghidrogenan, penghidrohalogenan
Tindak balas alkena
+ O2
Tindak balas Pembakaran Tindak balas penambahan Tindak balas Pempolimeran
KMnO4
+ H 2O , 60
berasid
atm, 300 o C,
+ Br2 / Cl 2 H3PO4
Tindak balas Tindak balas Tindak balas

penghalogenan penghidratan Pengoksidaan
+ H2 , nikel,
180 o C + HCl /HBr
Tindak balas Tindak balas

Penghidrogenan Penghidrohalogenan
HOMOLOG: ALKOHOL
1. Sebatian karbon yang megandungu kumpulan berfungsi hidroksil (-OH)

2. Formula am: CnH2n+1 OH , n=1,2,3,…..
A. Penamaan bagi alkohol

1. berakhir dengan nama “anol”
Formula molekul
Bilangan atom karbon (n) Nama bagi rantai lurus alkohol
[CnH2n+1 OH]
1 CH3OH Metanol
C2H5OH Etanol
3 C3H7OH Propanol
4 C4H9 Butanol
5 C5H11 Pentanol
6 C6H13OH Heksanol
C7H15OH Heptanol
8 C8H17 Oktanol
C9H19OH Nonanol
10 C10H21 Dekanol
B. Fromula struktur dan penamaan alcohol dan isomernya.
1. Bagi ahli pertama dan kedua alkohol (metanol,CH3OH and etanol, C2H5OH),
tiada isomer.
2. Alkohol yang menunjukkan isomer bermula dari propanol, C3H7OH.
3. Mengikut sistem penamaan IUPAC kumpulan hidroksil (-OH)
rantai karbon yang lurus merupakan factor utama yang perlu dipertimbangkan semasa
menamakan alcohol .
E. Penghasilan etanol dalam industri
1. dihasilkan melalui tindak balas penambahan atau penghidratan etena ,C2H4
C2H4 + H2O 300 0 C, 60 atm C2H5OH

H3PO4
Etena + stim  etanol
F. Penyediaan etanol dalam makmal.
1. dihasilkan melalui proses fermentasi/penapaian terhadap karbohidrat .

yis
C6H12O6 2C2H5OH + 2CO2
Larutan glukosa  etanol + karbon dioksida
2. aktiviti makmal/eksperimen bagaimana alcohol dihasilkan dan ditulenkan.
i. bagi menghasilkan alkohol
Larutan
glukosa + Air kapur
yis
ii. bagi penulenan alkohol
termometer
Air keluar
Tiub penyulingan
kondenser liebig
Kelalang Air masuk

dasar bulat
Kukus air
Hasil fermentasi
Hasil sulingan
Serpihan
porselin dipanaskan
G. Sifat-sifat fizik alkohol
i. cecair tanpa warna pada suhu bilik

ii. bau tajam
iii. takat lebur dan takat didih yang rendah
iv. mudah meruap
v. larut dalam air
vi. neutral
viii pelarut organik
H. Sifat-sifat kimia etanol
Boleh mengalami:
i. tindak balas pembakaran
C2H5OH + O2  CO2 + H2O
ii. tindak balas pendehidratan

Serpihan Porselin panas
a. C2H5OH  C2H4 + H2O
etanol ∆ etana + air
Serpihan porselin perlu
dipanaskan terlebih dahulu etena
sebelum kapas kaca yang
dicelup dalam etanol Serpihan porselin Etena dikumpulkan menggunakan
Kapas kaca dicelup
dipanaskan. Ini kerana kaedah penyesaran air kerana:
kedlm etanol
etanol mudah meruap  Tidak larut dalam air
 Kurang tumpat daripada air
Kapas kaca dicelup dalam

etanol dan dipanaskan panaskan panaskanH2SO4 pekat
perlahan-lahan
air
1800C
b. C2H5OH  C2H4 + H2O
etanol etana + air
termometer
Asid forforik pekat,
H3PO4 boleh juga etena
digunakan untuk
mengantikan asid sulfurik
Asid sulfurik
pekat, H2SO4
pekat + etanol
air
panaskan
iii. Tindak balas pengoksidaan
C2H5OH + 2[O] K2Cr2O7 /H + CH3COOH + H2O

etanol ∆ asid etanoik + air
pemerhatian: warna larutan kalium dikromat(VI), K2Cr2O7 berasid berubah
daripada orange kepada kuning
iv. Tindak balas pengesteran
a. C2H5OH + CH3COOH CH3COO C2H5+ H2O

etanol + asid etanoik etiletanoat + air
Air keluar Condenser Liebig
Air masuk
Asid sulfurik pekat

Etanol berfungsi sebagai:
+ (a) agen pengering
Kukus air Asid etanoik (b) mangkin
+
Asid sulfurik
pekat
Panaskan
b. C3H7OH + CH3COOH CH3COOC3H7 + H2O

propanol + asid etanoik propel etanoat + air
c. C4H9OH + CH3COOH CH3COO C4H9 + H2O

butanol + asid etanoik butil etanoat + air
v. tindak balas dengan logam reaktif
1. kesemua alcohol bertindak balas dengan logam-logam reaktif seperti

natrium dan kalium untuk menghasilkan gas hidrogen .
I. Kegunaan alcohol dalam kehidupan harian .
i. sebagai bahan api

ii. perubatan
iii. kosmetik
iv. perisa makanan tiruan
v. pelarut
vi. minuman beralkohol
HOMOLOG:ASID KARBOKSILIK
1. Sebatian organic yang mengandungi kumpulan berfungsi karboksil (-COOH)

2. Formula am; CnH2n+1 COOH , n=0,1,2,3,…..
n=1, formula molekul = CH3COOH
CH3 COOH
Nama IUPAC: asid etanoik
A. Penamaan asid karboksilik
1. akhiran nama adalah “-anoik”
Formula molekul Nama bagi rantai lurus asdi

Bilangan atom karbon (n)
[CnH2n+1 C0OH] karboksilik
0 HCOOH Asid Metanoik
CH3COOH Asid etanoik
2 C2H5COOH Asid Propanoik
3 C3H7COOH Asid Butanoik
4 C4H9COOH Asid Pentanoik
D. Penyediaan asid etanoik dalam makmal .
1. Disediakan dengan memanaskan campuran etanol dan larutan kalium dikromat(VI) berasid
melalui kaedah refluk.
K2Cr2O7 berasid
C2H5COOH + 2[O] CH3COOH + H2O
Etanol Asid Etanoik
Air keluar Condenser liebig
Air masuk
Etanol + larutan kalium

Kukus air dikromat(VII) berasid
panaskan
2. Campuran dipanaskan dengan menggunakan kukus air.
i. membolehkan suhu dikekalkan

ii. memastikan pemanasan yang sekata
3. Sifat fizik asid etanoik
i. cecair tanpa warna pada suhu bilik

ii. mempunyai bau yang tajam dan sengit.
iii. larut dalam air
iv. mengubah kertas litmus biru lembab kepada merah
v. mempunyai nilai pH 3-4
4. Tinfdak balas asid etanoik dengan alkohol
i. tindak balas yang berlaku dikenali sebagai tindak balas pengesteran.
C2H5OH + CH3COOH  CH3COOC2H5 + H2O

Etanol + asid ethanoik  etil etanoat + air
5. Tindak balas kimia asid etanoik
a. Tindak balas dengan bes

i. menghasilkan garam dan air
CH3COOH + NaOH  CH3COONa + H2O

Asid etanoik + Natrium hidroksida  Natrium etanoat + air
b. Tindak balas dengan logam karbonat

i. membentuk garam , air dan gas karbon dioksida
CH3COOH + CaCO3 ( CH3COO)2Ca + H2O + CO2

Asid etanoik + kalsium karbonat  Kalsium etanoat + air + karbon dioksida
c. Tindak balas dengan logam (lebih elektropositif daripada hidrogen )

i. membentuk garam dan gas hidrogen
CH3COOH + Mg ( CH3COO)2Mg + H2
Asid etanoik + Magnesium  magnesium etanoat + hidrogen
E. Penggunaaan asid karboksilik dalam kehidupan harian .
i. membuat perisa makanan

ii. mengawet makanan
iii. Pengilangan makanan seperti vinegar dan dadih (yogurt)
iv. Pengilangan minuman ringan
HOMOLOG: ESTER
1. Formula am; CnH2n+1 COO CmH2m+1 , n=0,1,2,3,….. and m=1,2,3,……..
n=1, m=2 , formula molekul bagi ester = CH3COOC2H5
2. Kumpulan berfungsi ialah karboksilat / – COO- /
Persamaan kimia: CH3COOH + C2H5  CH3COO C2H5 + H2O

(Ethanoic acid + ethanol)  (ethyl ethanoate + water)
CnH2n+1COO CmH2m+1
- C2H5
CH3COO-
CnH2n+1 COOH CmH2m+1

CH3COOH ,asid etanoik CH3COO-, etanoat C2H5 ,etanoletil
Nama IUPAC : etil etanoat
A. Penamaan bagi ester
Asid karboksilik alkohol ester

Formula Formula
Nama nama Nama Formula molekul
molekul molekul
asid Metanoik HCOOH metanol CH3OH Metil metanoat HCOOCH3
asid Etanoik CH3COOH metanol CH3OH Metil etanoat CH3COOCH3
asid Etanoik CH3COOH etanol C2H5OH Etil etanoat CH3COO C2H5
asid Propanoik C2H5COOH etanol C2H5OH Etil propanoat C2H5COOC2H5
asid Propanoik C2H5COOH propanol C3H7OH Propil propanoat C2H5COO C3H7
D. Penyediaan ester dalam makmal .
1. boleh disediakan melalui tindak balas antara asid karboksilik dan alcohol dengan
kehadiran asid sulfuric pekat sebagai mangkin dibawah refluk.
Asid sulfurik
pekat
Asid karboksilik + alkohol ester + air
refluk
Air keluar Condenser liebig
Air masuk
Kukus air Etanol + asid sulfurik pekat
panaskan
2. Campuran dipanaskan didalam kukus air.

a. untuk membiarkan suhu menjadi tetap
b. untuk memastikan pemanasan yang dilakukan aadalah sekata
(pemanasan sekata)
c. supaya campuran mudah meruap.
E. Sifat-sifat ester .
1. Bau wangi
2. tidak larut dalam air
3. mudah meruap
4. takat didih yang rendah
5. kurang tumpat dari air
6. larutan tanpa warna
7. larut dalam pelarut organik
F. Meramalkan ester yang terhasil daripada tindakbalas pengesteran.
Asid karboksilik + alkohol  ester + air
1. asid etanoik + etanol etil etanoat + air
2. asid propanoik + metanol metal propanoat+ air
3. Asid Butanoik + butanol butyl butanoat + air
3. Asid Etanoik + propanol propel etanoat + air
G. Sumber semula jadi bagi ester.

1. dijumpai semulajadi dalam tumbuhan
2. tumbuhan kebiasaanya mempunyai campuran beberapa ester.
contoh:
i. bunga jasmin  benzil etanoat
ii. buah pear  propil etanoat
iii. buah apricot  pentil propanoat
iv. buah kiwi  metil benzoat
H. Penggunaan ester dalam kehidupan harian.
i. sebagai perisa makanan.

ii. membuat kosmetik
iii. sebagai pewangi
iv. digunakan sebagai ubat
BAB;GETAH ASLI
1. Getah asli adalah polimer semulajadi

2. Monomernya adalah molekul isoprena
-Nama IUPAC ialah 2-metil-1,3-diena.
3. Polimer yang dijumpai daripada getah asli dipanggil poli(isoprena)
A. Sifat-sifat dan kegunaan getah asli
Sifat Huraian
Kekanyalan kenyal
Tahan terhadap pengoksidaan Mudah teroksida
Kesan terhadap haba Tidak tahan haba
Kesan terhadap pelarut Pelarut asid dan alkali boleh memberi kesan dan
memusnahkan getah asli
B. Penggumpalan latek.
1. Latek dalah cecair menyerupai susu yang mengalir keluar apabila kulit pokok getah
dipotong atau dilukakan.
2. Latek adalah koloid
3. Zarah-zarah getah diperbuat daripada membrane protein yang mengelilingi zarah-zarah
getah.
Membran protein
Molekul getah
4. Penggumpalan latek.
i. latek akan menggumpal apabila asid cair ditambah kedalamnya.
1. membrane getah mempunyai cas
negatif. Oleh itu zarah-zarah getah tidak 2. ion hidrogen, H + daripada asid akan
berlanggar antara satu sama lain. Oleh meneutralkan cas negatif
itu getah tidak menggumpal
3. zarah-zarah getah akan

berlanggar antara satu sama lain.
5. Molekul getah akan bercantum dan 4. ini akan memcahkan membrane protein dan
menyebabkan latek akan menggumpal menyebabkan molekul getah terbebas
ii. sekiranya kita membiarkan latek yang segar untuk bebrapa ketika, ianya juga
akan menggumpal. Tindakbalas bakteria didalam latek menghasilkan asid.
iii. Ammonia, NH3 kebiasaannya ditambah untuk mengelak daripada penggumpalan.
C. Pemvulkanan getah.
1. Sifat getah asli voleh diperbaiki dengan memanaskannya dengan sulfur.

2. Proses ini dikenali sebagai penvulkanan.
3. Getah yang dirawat dikenali sebagai getah vulkan.
Dalam getah tervulkan, sulfur,S membentuk rantai silang antara molekul-molekul getah.
Ini akan menghalang molekul getah daripada menggelongsor apabila ditarik.
BAB:ISOMER
1. sebatian yang mengandungi formula molekul yang sama tetapi mempunyai formula struktur yang
berbeza.
A. Kumpulan alkil
1. kumpulan atom yang terhasil apabila satu atom hidrogen dikeluarkan daripada alkana
atau alkenanya.
2. Formula amnya ialah CnH 2n+1, dimana n=1,2,3,……
3. Panduan penamaannya:
Satu atom H dikeluarkan daripada molekul alkana. Oleh itu perkataan “ana” bagi alkana
tersebut digantikan dengan “il”
Contoh:
i. Metana,CH4  metil – CH3
ii. Etana,C2H4  etil - -C2H5
BAB:LEMAK
1. Minyak dan lemak adalah ester.

2. lemak dijumpai didalam makanan seperti daging, mentega dan keju.
Minyak dijumpai dalam makanan seperti kacang soya, jagung, bunga matahari, bijiran, kekacang dan
juga buah-buah yang boleh menyebabkan kegemukan.
3. Perbezaan antara lemak dan minyak .
Sifat Minyak Lemak

Sumber Dijumpai dalam tumbuhan Dijumpai dalam haiwan
Sifat fizik pada suhu bilik Cecair Pepejal atau separuh pepejal
Takat lebur Kurang daripada 20 0C Lebih daripada 20 0 C
5. Minyak dan lemak adalah ester yang terbentuk daripada asid karboksilik yang dipanggil asid lemak dan
alkohol dipanggil 1,2,3 – propanetriol atau gliserol. Gliserol adalah alkohol yang mempunyai tiga
kumpulan hidroksil .Formula strukturnya adalah ,
Kumpulan hidroksil
6. Asid lemak merupakan rantai panjang atom karbon.

Example:
i. Asid Palmitik  CH3(CH2)14COOH
ii. Asid Stearik  CH3(CH2)16COOH
iii. Asid Linoleik  CH3(CH2)4CH=CHCH2CH=CH(CH2)7COOH
iv. Asid oleik  CH3(CH2)7CH=CH(CH2)7COOH
7. Tindak balas pengesteran antara asid lemak dan gliserol menghasilkan minyak dan lemak.
Asid lemak + gliserol  minyak atau lemak + air
Contoh I:
Asid Palmitik + gliserol  gliseril tripalmitat/tripalmitin (lemak) + air
CARBON COMPOUNDS
Saturated (alkane) + unsaturated hydrocarbon (alkene) /hidrokarbon tepu (alkana) + tak tepu (alkena)
Isomers / Isomer (n=2-4)
Process: Dehydration, Hydration, Additions and Esterification
Proses: Pendehidratan, penhidratan, tambahan dan pengesteran
Diagram 1 shows how compound G is formed from an ethene

Rajah 1 menunjukkan bagaimana sebatian G terbentuk daripada suatu etena
Homologous series for compound F/siri homolog bagi sebatian F : ……………………………

General formula for compound F/Formula am bagi sebatian F : ……………………………
Name of compound F / Nama bagi sebatian F : …………………………………………
Structural formula for compound F/Formula struktur bagi sebatian F :
Ethene
Etena
Name of process
Nama bagi proses
………………………………
Name of process
Nama bagi proses
………………………………
Diagram 1/Rajah 1
Homologous series for compound G/Siri homolog bagi sebatian G : ……………………………

General formula for compound G/Formula am bagi sebatian G : ……………………………
Name of compound G / Nama bagi sebatian G : …………………………………………
Structural formula for compound F/Formula struktur bagi sebatian F :
Example 2/Contoh 2:
Diagram 2 shows the conversion of an organic compound from one homologous series to another.
Rajah 2 mennnjukkan penukaran sebatian organik daripada satu siri homolog kepada yang lain.
Propene
Propena
Diagram 2
Rajah 2
Name of/Nama bagi:
Compound W/Sebatian W:……………………………………………..

Compound X/Sebatian X:…………………………………………………
Ester A: …………………………………………….
Diagram 3 shows the structural formulae of hydrocarbons A, B, C, D and E.

Rajah 3 menunjukkan formula struktur bagi hidrokarbon A, B, C, D dan E.
Diagram 3/Rajah 3
Based on Diagram 3, state the names of the hydrocarbons.

Berdasarkan Rajah 3, nyatakan nama bagi hidrokarbon-hidrokarbon tersebut
Answer/Jawapan:
Hydrocarbons/ hidrokarbon A = …………………………………………………………….

Hydrocarbons/ hidrokarbon B = ……………………………………………………………..
Hydrocarbons/ hidrokarbon C = ……………………………………………………………..
Hydrocarbons/ hidrokarbon D = ……………………………………………………………..
Hydrocarbons/ hidrokarbon E = ……………………………………………………………..
Process I
/Proses I But-1-ene
Butane But-1-ena
Butana
Process II/ Proses II
But-1-ol
Butan-1-ol
Process IV
/Proses IV
Process III Compound Q
/Proses III Sebatian Q
Butanoic acid
Asid butanoik
Diagram 4/Rajah 4
1. Diagram 4 shows a flow chart for a series of changes of organic compounds from one homologous
series to another homologous series.
Rajah 4 menunjukkan satu carta alir bagi beberapa siri perubahan sebatian organik daripada satu siri
homolog kepada siri homolog yang lain.
Process I/Proses I : ………………………………………….

Process II/Proses II : ………………………………………….
Process III/Proses III : ………………………………………….
Process IV/Proses IV : ………………………………………….
2. Table below shows the results of a test to differentiate between alkene Y and propane.
Jadual dibawah menunjukkan keputusan satu ujian untuk membezakan antara alkena Y dan
propana.
Procedure/ Prosedur Observation/Pemerhatian

Bromine water is added to alkene Y Brown colour is decolourized
Air bromin ditambah kepada alkena Y Warna perang dinyah warnakan
Bromine water is added to propane Brown colour remains
Air bromin ditambah kepada propana Warna perang kekal
Explain why there is difference in these observations.

Jelaskan kenapa terdapat perbezaan terhadap pemerhatian tersebut [4 marks]
1. …………………………………………………………………………………….
2. …………………………………………………………………………………….
3. …………………………………………………………………………………….
4. …………………………………………………………………………………….
3. Table below shows result of latex coagulation.
Jadual dibawah menunjukkan keputusan bagi pengumpulan latek
Procedure/Prosedur Observation/Pemerhatian
Propanoic acid is added to latex Latex coagulates immediately
Asid propanoik ditambah kepada latek Latek mengumpal serta merta
Latex is left under natural condition Latex coagulates slowly
Latek dibiarkan dibawah keadaan semulajadi Latek mengumpal perlahan-lahan
Explain why there is a difference in these observations.

Jelaskan mengapa terdapat perbezaan bagi pemerhatian tersebut
[4 marks]
1. …………………………………………………………………………………….
2. …………………………………………………………………………………….
3. …………………………………………………………………………………….
4. …………………………………………………………………………………….
4. Table 4 shows the information of four organic compounds R,S,T and U.

Jadual 4 menunjukkan maklumat bagi empat sebatian organik R,S,T dan U.
Organic compound Information

Sebatian organik Maklumat
Has 4 carbon atoms
Contains carbon and hydrogen only
Decolourises brown colour of bromine water
R
Mempunyai 4 atom karbon
Mengandungi karbon dan hidrogen sahaja
Menyahwarnakan warna perang air bromin
Has 4 carbon atoms
Contains carbon and hydrogen only
Does not decolourises brown colour of bromine water
S
Mengandungi karbon dan hidrogen sahaja
Tidak menyahwarnakan warna perang air bromin
Has 3 carbon atoms
Soluble in water
Reacts with zinc to produce hydrogen gas
T
Larut dalam air
Bertindak balas dengan zink menghasilkan gas hidrogen
Has 3 carbon atoms
Soluble in water
Reacts with ethanoic acid to produce sweet smell
U
Larut dalam air
Bertindak balas dengan asid etanoik menghasilkan bau manis
Table 4/Jadual 4
Based on the information in Table 4,
Berdasarkan maklumat dalam Jadual 4.
(i) determine the molecular formulae of organic compounds R,S,T and U

Tentukan formula molekul bagi sebatian organic R,S,T dan U
……………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………..
(ii) state the name of the homologous series for each of the compound.
Nyatakan nama siri homolog bagi setiap sebatian itu.
……………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………..
(iii) state the functional groups of compound T and compound U.

Nyatakan kumpulan berfungsi sebatian T dan sebatian U.
……………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………..
[10 marks]
BAB:PENGOKSIDAAN DAN PENURUNAN (REDOKS)
A. Tindak balas redoks

- Definasi:
Tindak balas redoks adalah tindak balas dimana tindak balas pengoksidaan dan penurunan berlaku
serentak pada masa yang sama.
- Boleh dijelaskan berdasarkan:
i. Kehilangan dan penerimaan oksigen.
2CuO + C  2Cu + CO2

Nota: CuO  Cu (hilang oksigen- penurunan)
C  CO2 (terima oksigen- pengoksidaan)
ii. Kehilangan dan penerimaan hidrogen.
H2S + Cl2  S + 2HCl

Nota: H2S  S (hilang hidrogen- pengoksidaan)
Cl2  HCl (terima hidrogen-penurunan)
iii. Pemindahan elektron.
Zn + Cu 2+  Zn 2+ + Cu
Nota: Zn  Zn 2+ + 2e ( hilang elektron - pengoksidaan)
Cu 2+ + 2e  Cu (terima elektron- penurunan)
iv. Perubahan nombor pengoksidaan.
Zn + Cu 2+  Zn 2+ + Cu
Nota: Zn  Zn 2+ ( perubahan nombor pengoksidaan: 0  +2- pengoksidaan)
Cu 2+ + 2e  Cu (perubahan nombor pengoksidaan: +2  0- penurunan)
- Agen pengoksidaan ialah bahan yang mengalami penurunan.

- Agen penurunan ialah bahan yang mengalami pengoksidaan .
B. Nombor pengoksidaan
- Peraturan dalam menentukan nombor pengoksidaan bagi satu-satu unsur.
Peratutan Contoh Nombor pengoksidaan

Nombor pengoksidaan bagi ion-ion yang ringkas Ion natrium, Na + Na = +1
ialah cas bagi ion berkenaan. Ion magnesium, Mg 2+ Mg = +2
Ion alumunium, Al 3+ Al = +3
Ion klorida, Cl – Cl = -1
Ion oksida, O 2- O = -2
Ion nitrit, N 3- N = -3
Jumlah nombor pengoksidaan bagi ion poliatom Ion Mangganat(VII) , MNO4 – Jumlah = -1
ialah bersamaan dengan cas bagi ion berkenaan. Ion Kromat (VI) , CrO4 2- Jumlah = -2
Ion sulfat (IV) , SO4 2- Jumlah = -2
Nombor pengoksidaan bagi atom satu unsur ialah Unsur natrium,Na Na = 0
kosong. Unsur bromin, Br yang mana ujud Br = 0
sebagai gas bromin, Br2
Jumlah nombor pengoksidaan bagi satu sebatian Natrium klorida,NaCl Jumlah = 0
ialah kosong. Karbon dioksida, CO2 Jumlah = 0
Asid sulfurik, H2SO4 Jumlah = 0
Kes-kes istimewa
a) Kesemua unsur kumpulan 1 mempunyai Unsur Na dalam NaCl Na = +1
nombor pengoksidaan +1 Unsur K dalam K2O K = +1
b) Semua unsur kumpulan 2 mempunai nombor Unsur Mg didalam MgBr2 Mg = +2
pengoksidaan +2 Unsur Ca didalam CaCO3 Ca = +2
c) Kesemua unsur kumpulan 13 mempunyai Unsur Al didalam Al2O3 Al = +3
nombor pengoksidaan +3
d) Unsur kumpulan 17 mempunyai nombor Unsur Cl dalam NaCl Cl = -1
pengoksidaan -1 bagi kebanyakkan Unsur Br dalam MgBr2 Br = -1
sebatiannya. Unsur Cl dalam KClO3 Cl = +5
e) Oksigen, O mempunyai nombor Unsur O dalam Al2O3 O = -2

pengoksidaan -2 bagi kebanyakkkan Unsur O dalam H2O2 O = -1
sebatiannya. Kecuali hydrogen peroksida has
, H2O2
f) Hidrogen, H mempunyai nombor unsur H dalam NH3 H = +1
pengoksidaan +1 bagi kebanyakkan unsur H dalam MgH2 H = -1
sebatiannya. Pengecualian bagi logam
hidrida.
Nombor pengoksidaan bagi unsur dalam Jadual Berkala
1
H
+
1
-1 2 13 14 15 16 17 18
Li Be B C N O F
+1 +2 +3 -4 -2 -2 -1
+3
+5
Na Mg Al Si P S Cl
+1 +2 +3 +4 -3 -2 -1
+1
+5
3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 +7
K Ca Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn B
+1 +2 +3 +2 +2 +2 +2 +1 +2 r
+6 +4 +3 +3 +3 +2 -1
+7 +
Rb Sr 4
Ag Cd +
+1 +2
+1 +2 6
Cs Ba Hg
+1 +2 +1
+2
C. Pengiraan bagi nombor pengoksidaan unsur.
Contoh 1:
Hitung nombor pengoksidaan kromium,Cr dalam kalium dikromat(IV), K 2Cr2O7.
Cara penyelesaian:
K Cr O
+1 x -2
2(+1) 2(x) 7(-2)
2(+1)+ 2(x) + 7(-2) =0
+2+2x-14=0
2x = +14-2
2x = +12
X=+6
Nombor pengoksidaan bagi Cr ialah +6
Contoh 2:
Hitung nombor pengoksidaan sulfur,S didalam asid sulfurik, H 2SO4
Cara penyelesaian:
H S O
+1 x -2
2(+1) x 4(-2)
2(+1)+ x + 4(-2) =0
+2+x-8=0
x = +8-2
x = +6
Nombor pengoksidaan bagi S ialah +6
Contoh 3:
Hitung nombor pengoksidaan bagi bromin,Br didalam ion bromat(V),BrO 3 -
Cara penyelesaian:
Br O
x -2
x 3(-2)
X+3(-2)= -1
x-6=-1
x = +6-1
x = +5
Nombor pengoksidaan bagi Br ialah +5
D. Penamaan kation menggunakan tatanama IUPAC .
Nombor pengoksidaan bagi unsur didalam kation ditulis dengan angka roman. Angka roman
tersebut kemudiannya diletakkan dalam kurungan bersebelahan dengan nama unsur berkenaan.
Jadual dibawah menunjukkan penamaan sebatian menggunakan nombor pengoksidaan bagi unsur
yang membentuk kation.
Nombor Formula kimia

Unsur Nama sebatian
pengoksidaan bagi sebatian
+1 Cu2O Kuprum(I) oksida
Cu
+2 CuO Kuprum(II) oksida
+2 FeCl2 Ferum(II) klorida
Fe
+3 FeCl3 Ferum(III) klorida
+2 PbO Plumbum(II) oksida
Pb
+4 PbO2 Plumbum(IV) oksida
Sekiranya unsur tersebut mempunyai cuma satu sahaja nombor pengoksidaan, nombor
pengoksidaan tersebut tidak perlu ditulis.
Sebagai contoh:
NaCl ialah natrium klorida, bukannya Natrium(I) klorida

MgO ialah magnesium oksida bukannya magnesium(II) oksida
E. Penamaan anion menggunakan tatanama IUPAC .
1. Nombor pengoksidaan juga digunakan bagi penamaan anion poliatom. Anion-anion ini
mengandungi unsure-unsur yang mempunyai lebih dari satu nombor pengoksidaan .Nombor
pengoksidaan bagi unsure seperti ini ditulis dengan nombor roman dan diletakkan dalam
kurungan bersebelahan nama anion poliatom berkenaan.
Jadual dibawah menunjukkan penamaan sebatian menggunakan nombor pengoksidaan unsur-

unsur dari anion berkenaan.
Formula Formula
Nombor Nama bagi ion
Unsur bagi anion kimia Nama sebatian
pengoksidaan poliatom
poliatom sebatian
+1 ClO - Ion Klorat(I) NaClO Natrium klorat(I)
Klorin +5 ClO3 - Ion Klorat(V) NaClO3 Natrium klorat(V)
+7 ClO4 - Ion Klorat(VII) NaClO4 Natrium klorat(VII)
+3 NO2 - Ion Nitrat(III) KNO2 Kalium nitrat(III)
Nitrogen
+5 NO3 - Ion Nitrat(V) KNO3 Kalium nitrat(V)
+4 SO3 2- Ion Sulfat(IV) CaSO3 Kalsium sulfat(IV)
Sulfur
+6 SO4 2-2- Ion Sulfat(VI) CaSO4 Kalsium sulfat(VI)
+6 CrO4 Ion Kromat(VI) K2CrO4 Kalium kromat(VI)
Kromium Kalium
+6 Cr2O7 2- Ion dikromat(VI) K2Cr2O7
dikromat(VI)
Kalium
Manganese +7 MnO4 - Ion Manganat(VII) KMnO4
manganat(VII)
Kita tidak menulis nombor pengoksidaan bagi anion yang ringkas.

Sebagai contoh,
Br – adalah ion bromida bukannya ion bromida(I)
S 2- adalah ion sulfida bukannya ion sulfida(II)
F. Tindak balas redoks dalam larutan berair (pemindahan elektron pada satu jarak)
Kebanyakkan tindak balas redoks berlaku dalam larutan berair. Pemindahan elektron dipindahkan
daripada satu bahan tindakbalas kepada bahan tindak balas yang lain. Ini juga melibatkan perubahan
nombor pengoksidaan.
Contoh:
Tindak balas diantara larutan kalium mangganat(VII) berasid, KMnO 4 dengan larutan ferum(II)
sulfat , FeSO4
Karbon Karbon
Kalium mangganat(VII) berasid,
- +
Larutan Ferum(II) sulfat , KMnO4, (K + , MnO4 , H )
[warna larutan: ungu]
FeSO4 (Fe 2+ , SO4 2- )
[ warna larutan: kuning
kehijauan/kuning/hijau] Asid sulfurik cair,H2SO4
(Fungsi: Titian garam – membenarkan ion
mengalir melaluinya )
Setengah persamaan bagi PENGOKSIDAAN:
Fe 2+  Fe 3+ +e (ion ferum(II) , Fe 2+ merupakan AGEN PENURUNAN)
Nombor pengoksidaan: berubah daripada +2  +3

Pemerhatian: larutan berwarna Kuning bertukar menjadi perang
Setengah persamaan bagi PENURUNAN:
MnO4 - + 8H+ + 5e  Mn 2+ + 4H2O

(ion manganat(VII), MnO4 – merupakan AGEN PENGOKSIDAAN)
Nombor pengoksidaan mangan, Mn berkurangan +7 kepada +2.

Pemerhatian: larutan berwarna ungu bertukar menjadi tanpa warna.
Persamaan ion bagi tindak balas redok boleh didapati dengan mengabungkan kedua-dua setengah
persamaan tersebut.
Persamaan ion keseluruhan:
[Fe 2+  Fe 3+ +e] x 5
MnO4 - + 8H+ + 5e  Mn 2+ + 4H2O
……………………………………………………
5 Fe 2+ + MnO4 - + 8H+  5Fe 3+ + Mn 2+ + 4H2O
1. Agen pengoksidaan dan setengah persamaanya.
Agen pengoksidaan Setengah persamaan untuk penurunan
Larutan kalium manganat(VII) berasid, KMnO4 MnO4 - + 8H+ + 5e  Mn2+ + 4.H2O

2-
Larutan kalium dikromat(VI) berasid, K2Cr2O7 Cr2O7 + 14H + + ….e  2Cr 3+ + 7H2O
Air klorin, Cl2 Cl2 + 2e  2Cl-
Air bromin, Br2 Br2 + 2e  2Br -
Ion ferum(III) , Fe 3+ Fe 3+ + 3e Fe 2+
2. Agen penurunan dan setengah persamaan pengoksidaanya.
Agen pengoksidaan Setengah persamaan bagi penurunan
Ion klorida, Cl - 2Cl-  Cl2 + 2e
Ion bromida,Br - 2Br -  Br2 + 2e
Ion iodida, I - 2 I -  I2 + 2e
2-
Ion Sulfat(IV), SO3 SO3 2- + H2O  SO4 2- + 2H + + 2e
Gas Sulfur dioksida, SO2 SO2 + 2H2O  SO4 2- + 4H + + 2e
Hidrogen sulfida, H2S H2S S + 2H + + 2e
Pengaratan sebagai satu tindak balas redoks.
1. Proses pengaratan
- Besi, Fe akan berkarat apabila oksigen, O2 dan air,H2O hadir.

- Proses pengaratan melibatkan beberapa langkah:
(1) Pengoksidaan :
Atom besi,Fe menderma(kehilangan) elektron untuk membentuk ion ferum(II), Fe 2+

Fe  Fe2+ + 2e
Elektron yang didermakan mengalir melalui besi,Fe kebahagian permukaan besi dimana
terdapat oksigen,O2 dan air.
(2) Penurunan:
Elektron yang didermakan oleh besi,Fe akan diterima oleh oksigen,O 2

O2 + 2H2O + 4e  4OH –
(3) Pembentukan sel voltan.
Pengoksidaan berlaku pada terminal negative sel voltan. Penurunan pula berlaku
dibahagian terminal positif. Ion ferum(II), Fe 2+ mengalir melalui terminal negative ke
terminal positif untuk menlengkapkan pengaliran arus (melengkapkan litar).
Persamaan ion bagi tindak balas redok adalah:
[Fe  Fe 2+ + 2e] x 2 = 2Fe  2Fe 2+ + 4e
2Fe  2Fe 2+ + 4e
O2 + 2H2O + 4e  4OH –
……………………………………..
2Fe + O2 + 2H2O  2Fe 2+ + 4OH –
(4) Pembentukan karat.
(i) Ion ferum(II), Fe2+ dan ion hidroksida, OH – bergabung untuk membentuk ferum(II)
hidroksida, Fe(OH)2
Fe 2+ + 2OH -  Fe(OH)2
(ii) Ferum(II) hidroksida, Fe(OH)2 dioksidakan untuk membentuk ferum(III) hidroksida,
Fe(OH)3
4Fe(OH)2 + O2 + 2H2O  4Fe(OH)3
(iii) ferum(III) hidroksida, Fe(OH)3 kemudiannya membentuk karat iaitu ferum(III) oksida
terhidrat, Fe2O3.3H2O
2Fe(OH)3  Fe2O3.3H2O (karat)
(5) Mencegah pengaratan besi.
i. Bersentuhan dengan logam yang lebih elektropositif.
 Apabila besi dipasangkan dengan logam yang lebih elektropositif seperti

magnesium atau zink, besi tidak akan terkakis (berkarat)
 Apabila besi dipasangkan dengan logam yang kurang elektropositif seperti
kuprum, kadar pengaratan (kakisan) meningkat.
 Sel voltan terhasil apabila besi dipasangkan dengan logam lain
Larutan agar-agar + kalium heksasianoferat(III), K3Fe(CN)6 + fenolfthalein
Keputusan
Tabung uji Pasangan Pemerhatian Inferen

logam
Tompok biru/ biru gelap terbentuk Ion Fe2+ hadir. Paku besi
A Sn/Fe
berkarat
Tompok biru/biru gelap yang Ion Fe2+ hadir
B Cu/Fe
banyak terbentuk Paku besi berkarat dengan cepat
Terdapat gelembung gas . Gas hidrogen dibebaskan. Ion
Warna merah jambu terbentuk. OH- terbentuk. Paku besi tidak
C Fe/Mg
Tiada tompok biru. berkarat disebabkan ion Fe 2+
tidak hadir.
Gelembung gas terhasil. Warna pink Gas hidrogen terbebas. Ion OH-
D Fe/Zn terbentuk. terbentuk. Besi tidak berkarat
Tiada tompok biru terbentuk. kerana ion Fe 2+ tidak hadir
Sedikit tompok biru/biru gelap Paku besi berkarat sedikit
E Fe terhasil.
Sedikit Ion Fe2+ hadir
Kesimpulan
Besi boleh dihalang dari berkarat sekiranya disalut (dililit) besi tersebut dengan logam yang lebih
elektropositif.
Pencegahan pengaratan
Dua langkan/pendekatan utama mencegah pengaratan.
1. Kaedah pelindung/persempadanan
Mewujudkan persempadanan antara logam dengan udara atau kelembapan secara minima untuk
bertindak balas
Kaedah biasa yang digunakan ialah dengan menyaluti besi atau logam dengan:
 cat
 minyak atau pelincir
 plastik
 logam yang kurang reaktif
2. Menggunakan logam korban
- dalam kaedah ini, besi disalut dengan logam yang lebih reaktif
- Logam yang lebih reaktif akan terkakis mengantikan besi
contoh : galvani (besi disalut dengan zink)
- Bagaimana proses logam korban ini berlaku
 Dalam menggalvanisasikan , logam besi disadur dengan logam zink untuk mengelak
daripada berkarat.
 Zink lebih reaktif berbanding besi dimana zink lebih mudah kehilangan elektron
berbanding besi.
 Oleh itu sekiranyan sekeping zink dilekatkan pada besi, elektron dari besi akan mengalir
kepada logam besi unutk mengelak pembentukan ion Fe2+ . Tindak balas yang berlaku
adalah seperti berikut:
Zn  Zn2+ + 2e
 Oleh itu, zink akan terkakis berbanding besi
G. Siri kereaktifan logam dan kegunaanya.
i. Logam bertindak balas dengan oksigen,O2 untuk membentuk logam oksida
Logam + oksigen  logam oksida
Contoh:
2Mg + O2  2MgO
4Al + O2  2Al2O3
- kita boleh menyusun logam berdasarkan kereaktifannya dengan oksigen,O2.

Kaedah penyusunan logam ini dipanggil Siri Kereaktifan logam
Logam disusun berdasarkan kereaktifannya dengan oksigen.
Semakin tinggi kedudukan logam itu dalam siri kereaktifan, semakin reaktif logam tersebut
berbanding kedudukan logam dibahagian bawah.
Siri kereaktifan logam dengan oksigen
Eksperimen:
ii. Karbon, C and hidrogen,H didalam siri kereaktifan logam
Kedudukan karbon dan hidrogen

didalam siri kereaktifan logam dengan oksigen
Karbon,C dapat menurunkan zink oksida, ZnO untuk membentuk zink dan gas karbon
dioksida, CO2
2ZnO + C  2Zn + CO2
Karbon,C mempunyai daya tarikan yang kuat bagi oksigen,O2 berbanding,Zn. Ini
bermakna karbon lebih reaktif dengan oksigen berbanding zink kerana karbon berada
dibawah zink dalam siri kereaktifan logam.
Karbon dapat menurunkan aluminium oksida sebab karbon berada dibawah aluminium
dalam sirikereaktifan logam.
Hidrogen boleh menurunkan ferum(III) oksida,Fe 2O3 untuk membentuk besi,Fe

dan air,H2O
Fe2O3 + 3H2  2Fe + 3H2O
Tetapi tidak dapat menurunkan zink oksida,ZnO kerana hidrogen,H berada dibawah
zink,Zn tetapi diatas besi,Fe dalam siri kereaktifan logam.
Eksperimen untuk menentukan kedudukan hidrogen dalam siri kereaktifan
Persamaan kimia bagi penurunan kuprum(II) oksida kepada kuprum:

H2 + CuO  H2O + Cu
Eksperimen untuk menentukan kedudukan karbon dalam siri kereaktifan
Contoh:
2PbO + C  2Pb + CO2
Karbon,C boleh menurunkan plumbum(II) oksida,PbO untuk membentuk plumbum,Pb

dan gas karbon dioksida, CO2 ,
sebab karbon lebih tinggi kedudukannya berbanding plumbum dalam siri kereaktifan.
H. Tindak balas redoks dalam sel kimia dan sel elektrolisis.
- sel elektrolisis ialah sel elektrokimia yang menggunakan arus elektrik untuk menghasilkan
perubahan kimia
- sel kimia/sel voltan adalah sel elektrokimia yang menghasilkan arus elektrik daripada
perubahan kimia yang berlaku
Ciri-ciri Sel elektrolisis Sel kimia/sel voltan

Terdiri daripada dua elektrod Terdiri daripada dua elektrod
(kebiasanya daripada karbon,C) yang (umumnya daripada dua jenis logam
dicelup kedalam elektrolit. yang berbeza) yang dicelup kedalam
Kedua-dua elektrod kemudiannya elektrolit.
disambung kepada bateri. Kedua-dua elektrod kemudianya
disambung kepada ammeter/voltmeter
atau mentol.
Rupa bentuk
Terminal negatif
Elektrod bercas negatif Katod
(logam yang lebih elektropositif)
Terminal positif
Elektrod bercas positif Anod
(logam yang kurang elektropositif)
Perubahan tenaga Tenaga elektrik  tenaga kimia Tenaga kimia  tenaga elektrik
Ion daripada elektrolit menerima
Kation menerima elektron dikatod
elektron untuk membentuk atom
Pemindahan elektron Atom diterminal negatif mengalami
Anion kehilangan elektron dianod kehilangan elektron untuk membentuk
ion(kation)
Proses pengoksidaan Berlaku dianod Berlaku pada terminal negatif
Proses penurunan Berlaku dikatod Berlaku pada terminal positif
Sel kimia menghasilkan tenaga elektrik melalui tindak balas redoks. Sebagai contoh sel ringkas yang
mengandungi zink dan kuprum. Zink lebih elektropositif berbanding kuprum, oleh itu zink akan
membebaskan elektron untuk membentuk ion zink, Zn2+ . Zink teroksida didalam tindak balas ini dan
elektron dibebaskan olehnya yang menyebabkan zink menjadi terminal negatif. Oleh itu zink bertindak
sebagai agen penurunan.
Elektron mengalir melalui wayar penyambung dan mengalir ke eletrod kuprum dimana bertindak
sebagai terminal positif sel berkenaan. Oleh itu, elektron akan diterima oleh ion kuprum(II), Cu 2+
didalam larutan.. Ion tersebut mengalami penurunan.
Elektrod kuprum Elektrod zink
Pasu berliang (titian garam)

CuSO4(aq)
ZnSO4(aq)
Persamaan ion bagi sel kimia ialah:
Zn + Cu 2+  Zn 2+ + Cu
Elektrod dimana PENGOKSIDAAN berlaku dipanggil ANOD

Elektrod dimana PENURUNAN berlaku dipanggil KATOD
OXIDATION AND REDUCTION / PENGOKSIDAAN DAN PENURUNAN
U- tube: FeSO4 /KI + acidified K2Cr2O7 / KMnO4 / Bromine water / Chlorine water
Rusting (water droplet & Experiment)
Tiub-U: FeSO4 / KI + K2Cr2O7 / KMnO4 / air bromine / air klorin
Pengaratan ( titisan air & ekpsperimen)
Carbon electrode Carbon electrode

Elektrod karbon Elektrod karbon
(Negative electrode/ (Positive electrode/
Elektrod negative) Elektrod positif)
Acidic potassium manganate(VII) solution, KMNO4

Iron(II) sulphate solution, FeSO4 Larutan Kalium mangganat(VII) berasid, KMNO4
Larutan Ferum(II) sulfat, FeSO4
Dilute sulphuric acid, H2SO4

Asid sulfuric cair, H2SO4
Diagram 7/Rajah 7
Ionic equation at negative terminal/Persamaan ion pada terminal negatif:

……………………………………………………………………………
Ionic equation at positive terminal/Persamaan ion pada terminal positif:

……………………………………………………………………………
Oxidising agent/Agen pengoksidaan: ……………………………………………

Reducing agent/Agen penurunan: ……………………………………………
Function of H2SO4/ Fungsi H2SO4:…………………………………

Explain/Jelaskan: …………………………………………………………………………………….
Example 2/Contoh 2:
Diagram 9 shows an apparatus set-up to investigate the effect of two different metals, X and Y on the rusting of
iron, Fe.
Rajah 9 menunjukkan susunan radas untuk mengkaji kesan dua logam, X dan Y yang berlainan ke atas
pengaratan besi, Fe.
Test tube A Test tube B
Tabung uji A Tabung uji B
Function of potassium hexacyanoferrate(III)/ Fungsi bagi kalium heksasianoferate(III)

…………………………………………………………………………………………..
Name for metal X/ Nama bagi logam X:

……………………………………………
Observation in test tube A/Pemerhatian dalam tabung uji A:
………………………………………………………………………………..
Name for metal Y/ Nama bagi logam Y:

……………………………………………
Observation in test tube B/Pemerhatian dalam tabung uji B:
………………………………………………………………………………..
Peringkat 1:
setengah persamaan di anod: Fe  Fe2+ + 2e (pengoksidaan)
Peringkat 2:
setengah persamaan di katod: O2 + 2H2O + 4e  4OH – (penurunan)
Peringkat 3:
ion Ferum(II) akan bergabung dengan ion hidroksida untuk membentuk ferum(II) hidroksida
Fe2+ + 2OH -  Fe(OH) 2
Peringkat 4:
ferum(II) hidroksida dioksidakan oleh oksigen diudara untuk membentuk ferum(II) oksida terhidrat (karat)
Fe(OH)2 + O2  Fe2O3.xH2O (karat)
Example 4/Contoh 4:
Diagram below shows the apparatus set-up for an experiment to investigate electron transfer at a distance in
redox reactions.
Rajah di bawah menunjukkan susunan radas bagi satu eksperimert untuk mengkaji pemindahan elektron pada
suatu jarak dalam tindak balas redoks.
Carbon
X Karbon Y
Iron(II) sulphate solution Acidified potassium dichromate(VI) solution

Larutan ferum(II) sulfat Larutan kalium dikromat(VI) berasid
Dilute sulphuric acid

Asid sulfurik cair
half-equation for the reaction at X : ……………………………………………………………

setengah persamaan bagi tindak balas di X.
Type of reaction in above: ……………………………………………………

Jenis tindak balas di atas
Function of dilute sulphuric acid: ………………………………………………………

Fungsi asid sulfurik cair
Explain : ………………………………………………………………………
Jelaskan
A chemical test to identify the cation formed above:

Ujian kimia untuk mengenal pasti kation yang terbentuk di atas
Method/ Kaedah:
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
Observation/ Pemerhatian:
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
Conclusion/ Kesimpulan:
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
Example 5/Contoh 5:
The half-equation below shows the reaction that occurs in acidified potassium dichromate(VI) solution.
Complete the half-equation.
Setengah persamaan di bawah menunjukkan tindak balas yang berlaku dalam larutan kalium dikromat(VI)
berasid. Lengkapkan setengah persamaan itu.
Cr2O7 2- + ……H+ + …… e  ……. Cr 3+ + ……. H2O
Example 6/Contoh 6:
The following is a half equation for a reaction.

Berikut menunjukkan setengah persamaan bagi tindak balas.
(a) IO3- + qH+ + re-½ I2 + sH2O

What are q, r and s?
Apakah nilai bagi q, r dan s ?
q:………. r: …………….. s: …………………
(b) MnO4 - + aH+ + b e -  Mn2 + + cH2O

What are a , b and c?
Apakah nilai bagi a, b dan c ?
a: …………….. b:……………. c: …………………..
TAJUK: TERMOKIMIA
Perubahan tenaga dalam tindak balas kimia
Tindak balas eksotermik dan endotermik
1. Pemutusan ikatan bagi bahan tindak balas dan pembentukkan ikatan hasil tindak balas semasa tindak
balas kimia akan menyebabkan perubahan tenaga
2. Tenaga akan berubahn dari satu keadaan kepada satu keadaan yang lain. Sebagai contoh, tenaga kimia
akan berubah kepada tenaga cahaya dan tenaga haba apabila kita bakar bahan terbuang.
3. Jadi termokimia adalah pembelajaran tentang perubahan tenaga semasa tindak balas kimia.
4. Semasa tindak balas kimia, haba akan diserap daripada atau dibebaskan ke persekitaraan .
5. Apabila haba dibebaskan ke persekitaraan dipanggil tindak balas eksotermik.
6. Semasa tindak balas eksotermik, suhu akan meningkat dan tenaga kimia akan berubah kepada tenaga
haba.
7. Contoh-contoh tindak balas eksotermik:

 Respirasi
 Tindak balas peneutralan
 Tindak balas antara asid dengan logam .
 Tindak balas antara asid dengan logam karbonat .
 Pembakaran bahan api.
 Melarutkan natrium hidroksida dalam air.
 Tindak balas antara logam (K,Na) dengan air
 Pengoksidaan logam.
 Penghasilan ammonia,NH3 dalam Proses haber
8. Apabila haba diserap daripada persekitaran dipanggil tindak balas endotermik.

9. Semasa tindak balas endotermik, suhu akan berkurangan dan tenaga haba akan berubah kepada tenaga
kimia.
10. Contoh-contoh tindak balas endotermik:

 Fotosintesis
 Melarutkan garam ammonia dalam air
 Mengeoreng telur.
 Penguraian logam karbonat
 Penguraian logam nitrat
Gambar rajah aras tenaga
1. Gambar rajah aras tenaga boleh digunakan untuk menunjukkan aras tenaga sebelum dan selepas tindak
balas kimia.
2. Gambar rajah aras tenaga bagi tindak balas eksotermik:
Bahan tindak balas, E1
Tenaga ∆H = E2 - E1
= negatif
Hasil tindak balas, E2
3. E2 - E1 boleh dihitung dengan menggunakan formula ∆H = mcθ.

m = jisim bahan tindak balas
c = muatan haba tentu
θ = perbezaan suhu semasa tindak balas
4. Ketumpatan larutan berair adalah 1gcm-3. Oleh itu jisim bagi 1 cm3 larutan berair ialah 1g.
5. Muatan haba tentu larutan aberair ialah 4.2Jg-1°C-1.
6. Perbezaan suhu boleh ditentukan daripada eksperimen.
7. Unit bagi perubahan tenaga ialah Joule(J).
8. Gambar ajah aras tenaga bagi tindak balas eksotermik :
Hasil tindak balas, E2

Tenaga
∆H = E2 – E1
Bahan tindak balas, = positif
E1
MEMPERIHALKAN GAMBAR RAJAH ARAS TENAGA
Zn (p) + 2HCl (ak)
tenaga
∆H = -126 kJ
ZnCl2 (ak) + H2 (g)
1. Tindak balas adalah eksotermik.

2. Apabila 1 mol zink,Zn bertindak balas dengan 2 mol asid hidroklorik,HCl untuk membentuk 1 mol
zink klorida, ZnCl2 dan 1 mol gas hidrogen,H2 , kuantiti haba yang dibebaskan ialah 126kJ.
3. Suhu bagi campuran tindakbalas akan meningkat.
4. Tenaga hasil tindak balas, H hasil tindak balas adalah kurang daripada tenaga bahan tindak balast,
H bahan tindak balas
2NO2 (g)
Tenaga
∆H = +66 kJ
N2 (g) + 2O2 (ak)
1. Tindak balas adalah endotermik.

2. Apabila 1 mol gas nitrogen,N2 bertindak balas dengan 2 mol gas oksigen, O2 untuk membentuk 2
mol gas nitrogen dioksida,NO2 , kuantiti haba yang diserap ialah 66kJ.
3. Suhu campuran tindak balas akan menurun/berkurangan.
4. Tenaga hasil tindak balas, H hasil tindak balas adalah lebih daripada tenaga bahan tindak balas,
H bahan tindak balas
PERUBAHAN TENAGA DAN IKATAN KIMIA .
1. tenaga diserap semasa ikatan diputuskan .

2. tenaga dibebaskan semasa pembentukkan ikatan.
3. pemutusan ikatan melibatkan pemecahan/pemutusan daya tarikan
4. pembentukkan ikatan melibatkan pembentukkan daya tarikan.
5. tindak balas eksotermik, tenaga bagi pemutusan ikatan adalah kurang berbanding tenaga daripada
pembentukkan ikatan (-ve ΔH)
6. tindak balas endotermik , tenaga bagi pemutusan ikatan adalah lebih daripada tenaga bagi
pembentukan ikatan (+ve ΔH)
PENYELESAIAN MASALAH BAGI TERMOKIMIA.
CONTOH 1
Berapakah haba yang diperlukan untuk meningkatkan suhu bagi 50 cm3 air daripada 35°C kepada 45°C.?
[Muatan haba tentu : 4.2Jg-1°C-1].
Penyelesaian masalah:
Perbezaan suhu: 45-30= 10°C

Muatan haba tentu : 4.2Jg-1°C-1.
Jisim air : 50g
Oleh itu;
Haba tindak balas = mcθ
= 50 x 4.2 x 10 J
= 2100J
= 2.1 kJ
CONTOH 2
Pembakaran hidrokarbon membebaskan 21.0 kJ haba yang digunakan untuk memanaskan 200 cm 3 air.
Hitung peningkatan suhu bagi air.
[Muatan haba tentu : 4.2Jg-1°C-1.]
Perbezaan suhu: θ°C

Jisim air : 200g

21000 = 200 x 4.2 x θ J
θ = 2100
200 x 4.2
= 25 °C
Oleh itu peningkatan suhu ialah 25 °C
CONTOH 3
V cm3 air telah disejukkan daripada suhu 30 °C kepada 4 °C didalam peti sejuk.Sebanyak 54.6 kJ
dibebaskan.
Apakah isipadu bagi V?
Perbezaan suhu: (30 – 4)°C = 26°C

Jisim air : Vg

54600 = V x 4.2 x 27 J
V = 54600
4.2 x 26
= 500 cm 3
Oleh itu isipadu V ialah 500 cm3
CONTOH 4
N2 (g) + 3H2 (g)  2NH3 (g) ∆H = -92.1 kJ mol-1.
Berdasarkan kepada persamaan di atas, berapakah haba yang dibebaskan apabila 1 mol nitrogen
bertindak balas dengan 1 mol hidrogen ?
Berdasarkan kepada persamaan :
1 mol N2 bertindak balas dengan 3 mol H2, membebaskan 92.1 kJ tenaga.
3 mol H2  92.1 kJ
1 mol H2  1 x 92.1 kJ
3
= 30.7 kJ
Oleh itu haba yang dibebaskan ialah 30.7 kJ.
CONTOH 5
16g kumprum(II) sulfat terhidrat dilarutkan kedalam 1.0 dm-3 air. Suhu awal larutan ialah 27.5°C.
Selepas tindak balas, suhu meningkat kepada 29.0°C. Hitung perubahan haba tindak balas bagi tindak
balas tersebut dan lukis gambar rajah aras tenaga bagi tindak balas tersebut.
Perubahan suhu: 1.5°C

Jisim air : 1000g
Oleh itu;
= 1000 x 4.2 x 1.5 J
= 6300 J
= 6.3 kJ
Melarutkan kuprum(II) sulfat terhidrat dalam air adalah tindak balas eksotermik. Oleh itu gambar
rajah aras tenaga bagi tindak balas ini ialah ,
CuSO4(p) + H2O(ce)
Tenaga
∆H = - 6.3 kJ mol-1
CuSO4 (ak)
CONTOH 6
CH4 + 2O2  CO2 + 2H2O ∆H = -890 kJ mol-1
Berapakah haba yang dibebaskan apabila 12 dm3 metana dan 30 dm-3 oksigen
dibakar?
[ 1 mol gas = 24 dm³ pada suhu bilik ]
a. Menentukan bilangan mol bahan tindak balas:
Bil mol metana: 24 dm3  1 mol

12 dm3  12 x 1 mol
24
= 0.5 mol
Bil mol oksigen : 24 dm3  1 mol

30 dm3  30 x 1 mol
24
= 1.25 mol
b. Menentukan bahan tindak balas yang digunakan:
Berdasarkan persamaan,
1 mol metana memerlukan 2 mol gas oksigen

1 mol CH4  2 mol O2
0.5 mol CH4  0.5 x 2 mol O2
1
= 1 mol O2
Oleh itu 0.5 mol metana memerlukan 1.0 mol oksigen

Oleh itu oksigen digunakan secara berlebihan.
c. Hitung haba yang dibebaskan .
Apabila 1 mol metana dibakar, 890 kJ haba dibebaskan
1 mol metana  890 kJ

0.5 mol metana  0.5 x 890 kJ
1
= 445 kJ
Jadi haba yang dibebaskan ialah 445 kJ
CONTOH 7
AgNO3 (ak) + NaCl (ak)  AgCl(p) + NaNO3 (ak) ∆H = -65.1 kJ mol-1
Suhu meningkat sebanyak 1.55°C, apabila 50 cm3 , M mol dm-3 larutan argentum
nitrat solution ditambah kepada 50 cm3 ,M mol dm-3 larutan natrium klorida .
Hitung nilai M.
a. Menentukan perubahan haba bagi tindak balas .

Jisim air : ( 50 + 50) g = 100g
Oleh itu,
= 100 x 4.2 x 1.55 J
= 651 J
b. Menentukan bilangan mol bahan tindak balas .
65.1 kJ haba membebaskan 1 mol haba bahan tindak balas .
65.1 kJ  1 mol
65100 J  1 mol
651 J  651 x 1 mol
65100
= 0.01 mol
c. Hitung nilai M:
Mol bahan tindak balas = _MV_

50 cm3 larutan 1000
0.01 = (M mol dm-3) (50.0 cm3)
1000
M = (0.01) x (1000) mol dm3
50
= 0.02 mol dm-3
Oleh itu nilai M ialah 0.02 mol dm-3
A. HABA PEMENDAKAN
1. Definasi:
Perubahan haba apabila 1 mol mendakan terbentuk semasa tindak balas .
2. Sebagai contoh, apabila argentum nitrat bertindak balas dengan natrium klorida, mendakan argentum
klorida terbentuk.
AgNO3 (ak) + NaCl (ak)  AgCl (p) + NaNO3 (ak)
3. Oleh itu, persamaan termokimia bagi tindak balas pembentukan mendakan ini ialah
Ag+ (ak) + Cl- (ak)  AgCl (p) ∆H = -x kJ mol-1
4. Unit bagi haba pemendakan ialah J mol-1.
CONTOH 1
Hitung haba pemendakan apabila 50.0 cm3 , 0.25 mol dm-3 larutan argentum nitrat ditambah kedalam 50.0 cm3 ,
0.25 mol dm-3 larutan natrium klorida . Suhu meningkat sebanyak 6°C semasa tindak balas.
[Muatan haba tentu : 4.2Jg-1°C-1]
a. Tulis persamaan seimbang bagi tindak balas tersebut.
Persamaan kimia: AgNO3 (ak) + NaCl (ak)  AgCl (p) + NaNO3 (ak)
Persamaan termokimia: Ag+ (ak) + Cl- (ak)  AgCl (p)
b. Tentukan bilangan mol bagi mendakan yang terbentuk.
Bil mol AgNO3 dalam 50.0 cm3 larutan = _MV_

1000
= (0.25 mol dm-3) (50.0 cm3)
1000
= 0.0125 mol
Bil mol NaCl dalam 50.0 cm3 of larutan = _MV_

1000
= (0.25 mol dm-3) (50.0 cm3)
1000
= 0.0125 mol
Berdasarkan kepada persamaan kimia,

1 mol AgNO3 bertindak balas dengan 1 mol NaCl untuk membentuk 1 mol AgCl.
Sekiranya,
0.0125 mol AgNO3 bertindak balas dengan 0.0125 mol NaCl, 0.0125 mol AgCl akan terbentuk.
c. Menentukan perubahan haba bagi tindak balas.
Perubahan suhu : 6°C

Jisim air : ( 50 + 50) g = 100g
Oleh itu,
= 100 x 4.2 x 6 J
= 2520 J
d. Hitung haba pemendakan .
0.0125 mol AgNO3 , membebaskan 2520 J haba
0.0125 mol AgNO3  2520 J

1.0 mol AgNO3  1.0 x 2520 J
0.0125
= 201600 J
= 201.6 kJ
Oleh itu, haba pemendakan bagi AgNO3 ialah – 201.6 kJ mol-1
CONTOH 2
25.0 cm3 , 2.0 mol dm-3 larutan barium klorida ditambah kepada 25.0 cm3 , 2.0 mol dm-3 larutan kalium sulfat.
Hitung haba pemendakan bagi tindak balas tersebut apabila suhu meningkat sebanyak 10°C semasa tindak balas.
Lukis gambar rajah aras tenaga bagi tindak balas tersebut.
a. tulis persamaan tindak balas.
Persamaan kimia: BaCl2 (ak) + K2SO4 (ak)  BaSO4 (p) + 2KCl (ak)
Persamaan termokimia: Ba2+ (ak) + SO4 2- (ak)  BaSO4 (p)
b. Tentukan bilangan mol mendakan yang terbentuk.
Mol BaCl2 dalam 25 cm3 larutan = _MV_

1000
= (2.0 mol dm-3) (25.0 cm3)
1000
= 0.05 mol
Mol K2SO4 dalam 25 cm3 larutan = _MV_

1000
= (2.0 mol dm-3) (25.0 cm3)
1000
= 0.05 mol
Berdasarkan kepada persamaan kimia ,

1 mol BaCl2 bertindak balas dengan 1 mol K2SO4 untuk menghasilkan 1 mol BaSO4.
Sekiranya,
0.05 mol BaCl2 bertindak balas dengan 0.05 mol K2SO4 , 0.05 mol BaSO4 akan terbentuk
c. Tentukan perubahan haba bagi tindak balas .
Perubahan haba : 10°C

Jumlah jisim : 25.0 + 25.0 = 50.0g
Oleh itu;
= 50.0 x 4.2 x 10 J
= 2100 J
= 2.1 kJ
d. Hitung haba pemendakan.
Pemendakan 0.05 mol BaSO4 , membebaskan 2.1kJ haba
0.05 mol BaSO4  2.1 kJ

1.0 mol BaSO4  1.0 x 2.1 kJ
0.05
= 42.0 kJ
Oleh itu , haba pemendakan ialah – 42.0 kJ.
e. Lukis gambar rajah aras tenaga
Tindak balas ini ialah tindak balas eksotermik kerana berlaku peningkatan suhu.
BaCl2 (ak) K2SO4 (ak) / Ba2+ (ak) + SO4 2- (ak)
Tenaga
∆H = – 42.0 kJ.
BaSO4 (p) + 2KCl (ak) / BaSO4 (p)
B HABA PENYESARAN
1. Definasi:
Perubahan haba apabila 1 mol logam disesarkan daripada larutan garamnya oleh logam yang lebih
elektropositif.
2. Logam yang kurang elektropisitif akan disesarkan oleh logam yang lebih elektropositif.
3. Sebagai contoh, kuprum kurang elektropositif daripada zink dalam siri elektrokimia. Oleh itu kuprum
akan disesarkan oleh zink daripada larutan garam kuprum.
Zn(s) + Cu2+(ak)  Zn2+(ak) + Cu(p) ∆H = - x kJ mol-1
4. Unit bagi haba penyesaran ialah J mol-1.

* Unit mesti ditunjukkan semasa pengiraan .
CONTOH 1
Dalam satu eksperimen, 25.0 cm3 ,0.2 mol dm-3 larutan argentum nitrat bertindak balas dengan 0.7 g kuprum.
Perbezaan suhu bagi tindak balas ialah 3.5°C. Hitung haba penyesaran bagi eksperimen tersebut.
a. tulis persamaan bagi tindak balas yang terlibat.
Persamaan kimia: 2AgNO3 (ak) + Cu(p)  2 Ag (p) + Cu(NO3)2 (ak)
Persamaan termokimia: Ag+ (ak) + Cu (p)  Ag (p) + Cu2+ (ak)
b. tentukan bilangan mol bagi penyesaran logam.
Bil mol Ag+ dalam 25 cm3 larutan = _MV_

1000
= (0.2 mol dm-3) (25.0 cm3)
1000
= 0.005 mol
c. tentukan perubahan haba bagi tindak balas .

Jisim larutan : 25.0 g
Oleh itu;
= 25.0 x 4.2 x 3.5 J
= 367.5 J
d. Hitung haba penyesaran .
tindak balas 0.005 mol Ag+ , membebaskan 367.5 J tenaga.
0.005 mol Ag+  367.5 J

1.0 mol Ag+  1.0 x 367.5 J
0.005
= 73500 J
= 73.5 kJ
Oleh itu haba penyesaran Ag+ ialah -73.5 kJ mol-1.
CONTOH 2
Dalam satu eksperimen, 25.0 cm3 , 0.2 mol dm-3 larutan kuprum(II) sulfat bertindak balas dengan 0.5 g zink.
Keputusan bagi eksperimen tersebut ditunjukkan dibawah:
Suhu awal larutan kuprum(II) sulfat : 29°C.

Suhu maksima campuran : 38°C
Hitung haba penyesaran dan lukis gambar rajah aras tenaga bagi tindak balas tersebut.
[ Muatan haba tentu : 4.2Jg-1°C-1].
a. tulis persamaan bagi tindak balas.
Persamaan kimia: CuSO4 (ak) + Zn (p)  Cu (p) + ZnSO4 (ak)
Persamaan termokimia: Cu2+ (ak) + Zn (p)  Cu (p) + Zn2+ (ak)
b. Tentukan bilangan mol logam yang disesarkan.
Bil mol Cu2+ dalam 25 cm3 larutan = _MV_

1000
= (0.2 mol dm-3) (25.0 cm3)
1000
= 0.005 mol
c. Tentukan perubahan haba bagi tindak balas.
Perubahan suhu: (38 – 29) = 9°C

Jumlah jisim larutan : 25.0 g
Oleh itu;
= 25.0 x 4.2 x 9 J
= 945 J
d. Hitung haba penyesaran .
tindak balas 0.005 mol Cu2+ , membebaskan 945 J haba.
0.005 mol Cu2+  945 J

1.0 mol Cu2+  1.0 x 945 J
0.005
= 189000 J
= 189 kJ
Oleh itu, haba penyesaran bagi Cu2+ ialah – 189 kJ mol-1.
f. Lukis gambar rajah aras tenaga.
Tindak balas adalah tindak balas eksotermik kerana suhu tindak balas meningkat.
Cu2+ (ak) + Zn (p)
Tenaga ∆H = - 189 kJ mol-1
Cu (p) Zn2+ (ak)
C. HABA PENEUTRALAN
Definasi:
Haba peneutralan islah haba yang dibebaskan apabila 1 mol ion hidrogen, H + meneutralakan 1 mol ion
hidroksida, OH – untuk membentuk 1 mol air, H2O [ H + + OH -  H2O ].
Sebagai conoth, 1 mol asid hidroklorik bertindakbalas dengan 1 mol natrium hidroksida untuk
membebaskan 57 haba
HCl(ak) + NaOH(ak) → NaCl(ak) + H2O(ce) ∆H = - 57 kJ mol-1

H+ (ak) + OH – (ak)  H2O (ce) ∆H = - 57 kJ mol-1
Unit bagi haba peneutralan ialah kJ mol-1.
Contoh:
Dalam satu eksperimen untuk menentukan haba peneutralan, 100.0 cm3 ,2.0 mol dm-3 asid hidroklorik,
HCl pada suhu 29.5°C ditambah kepada 100 cm3 , 2.0 mol dm-3 larutan natrium hidroksida, NaOH juga
pada suhu 29.5°C didalam cawan plastik. Larutan campuran dikacau dan suhu maksima larutan campuran
mencapai 41.5°C . Hitung haba peneutralan bagi eksperimen tersebut.
Penyelesaian masalah :
Langkah 1: HCl + NaOH  NaCl + H2O
Langkah 2: H+ + OH-  H2O
Langkah 3: Bilangan mol
Mol bagi ion H+ = MV

1000
= (2.0)(100)
1000
= 0.2 mol
Mol bagi OH- = MV
1000
= (2.0)(100)
1000
= 0.2 mol
Merujuk kepada persamaan kimia,

1 mol HCl bertindak balas dengan 1 mol NaOH untuk membentuk 1 mol H 2O.
Oleh itu,
0.2 mol HNO3 bertindak balas dengan 0.2 mol KOH untuk membentuk 0.2 mol H 2O.
Langkah 4: Menghitung Perubahan haba bagi tindak balas
Q = mcθ J
m = 100.0 cm3 + 100.0 cm3

= 200cm 3= 200 g
c = 4.2 Jg-1°C-1
θ = 41.5°C – 29.5 °C
= 12.0 °C
Q = mcθ J
= 200(4.2)(12.0) J
= 10080 J
= 10.08 kJ
Oleh itu,
0.2 mol H2O membebaskan 10.08 kJ haba.
Langkah 5: Menghitung nilai Haba peneutralan
0.2 mol H2O  10.08 kJ

1.0 mol H2O  x kJ
x = 1.0(10.08) kJ
0.2
= 50.4 kJ
Oleh itu,
Haba peneutralan bagi H2O ialah -50.4 kJ mol-1
Langkah 6: Melukis gambar rajah aras tenaga
Tindak balas adalah merupakan tindak balas eksotermik, kerana berlaku peningkatan suhu.
HCl + NaOH / H + + OH -
Tenaga
∆H = - 50.4 kJ mol-1
NaCl + H2O / H2O
D. HABA PEMBAKARAN
Definasi:
Haba yang dibebaskan apabila 1 mol sebatian mengalami pembakaran yang lengkap denganoksigen
pada tekanan yang sekata.
Jenis tindak balas pembakaran ialah tindak balas eksotermik, nilai cH adalah negatif
Nilai haba pembakaran bagi beberapa sebatian karbon
Haba
H
Sebatian Pembakaran Tindak balas pembakaran
(kJ/mol)
(kJ/mol)
metana 890 CH4(g) + 2O2(g)  CO2(g) + 2H2O(ce) H = -890
etana 1560 C2H6(g) + /2O2(g)  2CO2(g) + 3H2O(ce)
7
H = -1560
propana 2220 C3H8(g) + 5O2(g)  3CO2(g) + 4H2O(ce) H = -2220
butana 2874 C4H10(g) + /2O2(g)  4CO2(g) + 5H2O(ce)
13
H = -2874
oktana 5460 C8H18(g) + /2O2(g)  8CO2(g) + 9H2O(ce)
25
H = -5460
metanol 726 CH3OH(ce) + /2O2(g)  CO2(g) + 2H2O(ce)
3
H = -726
etanol 1368 C2H5OH(ce) + 3O2(g)  2CO2(g) + 3H2O(ce) H = -1368
propan-1-ol 2021 C3H7OH(ce) + 9/2O2(g)  3CO2(g) + 4H2O(ce) H = -2021
butan-1-ol 2671 C4H9OH(ce) + 6O2(g)  4CO2(g) + 5H2O(ce) H = -2671
Mengukur haba pembakaran
Termometer
Penghadang angin
Bekas kuprum
Air
Tungku kaki tiga
Lampu spirit
alkohol
Bongkah kayu
1. Isipadu/Jisim air yang diketahuai dimasukkan kedalam tin kuprum .

2. Termometer dimasukkan kedalam air.
3. Isipadu alkohol yang diketahuai (ethanol), dimasukkan kedalam lampu spirit .
4. Suhu awal air diukur dan direkodkan (Ti).
5. Sumbu pelita dinyalakan .
6. Apabila bacaan maksima termometer tercapai, lampu spirit dipadamkan. Suhu maksima
direkodkan (Tf).
7. Kuantiti bahan api yang digunakan diukur dan direkodkan.
Contoh eksperimen apabila etanol digunakan untuk pemanasan 200g air:
Suhu awal air (Ti) = 20oC Jisim awal pelita + etanol = 37.25 g
Suhu akhir air (Tf)= 75oC Jisim akhir pelita + etanol = 35.50 g
Perubahan suhu = Tf - Ti = 55oC Jisim etanol yang digunakan = 1.75g
Pengiraan haba pembakaran etanol:
Langkah 1: Hitung bilangan mol (n) bagi bahan api yang digunakan.
Jisim molekul etanol = 46.1g/mol

Jisim etanol yang digunakan = 1.75g
n = jisim etanol yang digunakan ÷ jisim molekul etanol = 1.75 ÷ 46.1 = 0.0380 mol
Langkah 2: Menghitung tenaga yang diperlukan untuk merubah suhu air.
tenaga = muatan haba tentu air x jisim air x perubahan suhu air
tenaga = 4.184 JK-1g-1 x 200g x 55oC = 46024 J = 46.024 kJ
Langkah 3: Menghitung haba pembakaran etanol.
Diaanggarkan kesemua haba yang terhasil daripada pembakaran etanol digunakan sepenuhnya untuk
memanaskan air atau pun andaian tiada haba yang terbuang.
0.0380 mol etanol menghasilkan 46.024 kJ haba
Oleh itu 1 mol etanol boleh menghasilkan = 46.024 kJ ÷ 0.0380 mol = 1211 kJ/mol
Haba pembakaran etanol ialah -1211 kJ/mol
Eksperimen bagi penentuan haba pembakaran etanol kebiasaanya adalah berkurangan daripada nilai
yang didapati iaitu 1368 kJ/mol kerana terdapat haba yang terbebas kepersekitaran semasa pemanasan
berlaku.
THERMO CHEMISTRY / TERMOKIMIA
Heat of neutralization and Heat of combustion / haba peneutralan dan haba pembakaran
The thermochemical equation for the neutralisation reaction between nitric acid and
sodium hydroxide solution is given below.
Persamaan termokimia bagi tindak balas peneutralan antara asid nitrik dengan
larutan natrium hidroksida diberikan di bawah.
Draw the energy level diagram/lukis gambar rajah aras tenaga:
THERMOCHEMISTRY/TERMOKIMIA
Question1/Soalan 1
The thermochemical equation for the neutralization reaction between nitric acid and sodium hydroxide solution is
given below.
Persamaan termokimia bagi tindak balas peneutralan antara asid nirik dan larutan natrium hidroksida diberikan
dibawah.
HNO3 + NaOH  NaNO3 + H2O , ∆H = -57.3 kJ
(a) state the meaning of heat of neutralization.

Nyatakan maksud haba peneutralan [1 mark]
(c ) In an experiment 100 cm 3 of 2 mol dm -3 nitric acid solution was added to

100 cm 3 of 2.0 mol dm -3 sodium hydroxide solution.
Dalam eksperimen tersebut 100 cm 3 larutan asid nitrik 2 mol dm -3 ditambah kedalam
100 cm 3 larutan natrium hidroksida 2.0 mol dm -3
[specific heat capacity of solution/ muatan haba tentu larutan = 4.2 J g -1 oC -1 ;
Density of solution / ketumpatan larutan = 1 g cm -3 ]
Calculate:
Hitung:
(i) the heat energy released in this experiment.

Tenaga yang dibebaskan dalam eksperimen ini. [2 marks]
(ii) the temperature change in this experiment.

Perubahan suhu dalam eksperimen ini [2 marks]
(d) Draw the energy level diagram for the reaction between nitric acid
and sodium hydroxide.
Lukis gambar rajah aras tenaga bagi tindak balas antara asid nitric
Dan natrium hidroksida.
[2 marks]
SABUN
SABUN ialah garam yang terbentuk daripada tindak balas suatu ALKALI dengan suatu
ASID LEMAK, RCOOH
Minyak sayuran (ester) + natrium hidroksida (alkali)
garam natrium asid lemak (sabun) + gliserol (alkohol)
DETERGEN
Detergen ialah garam yang terhasil daripada tindak balas antara suatu alkali dengan asid sulfonik.
Detergent ialah garam natrium daripada asid sulfonik.
Proses Penyediaan sabun
Disediakan dengan memanaskan bersama ASID LEMAK ATAU MINYAK dengan ALKALI melalui PROSES
SAPONIFIKASI
PROSES SAPONIFIKASI
Proses hidrolisis ester oleh alkali
Pepejal natrium klorida

Minyak kelapa sawit
+
Natrium hidroksida
Nota:
Natrium klorida ditambah untuk mengurangkan
keterlarutan sabun di dalam air dan menyebabkannya
terasing daripada larutan
1. 10 cm3 minyak kelapa sawit dimasukkan ke dalam bikar

2. 50 cm3 larutan natrium hidroksida 5 mol dm-3 di tambah.
3. Campuran dipanaskan dan dikacau
4. Campuran dibiarkan mendidih
5. Kemudian, campuran disejukkan
6. Hasil yang didapati dituras
7. Mendakan (Natrium palmitat/sabun) dibasuh dengan sedikit air
TINDAKAN PENCUCIAN OLEH SABUN
Hidrofobik Hidrofilik
(benci air/larut (suka air/larut
dalam gris) dalam air)
Na +
-
COO
Gris
Pakaian
 Sabun mengurangkan ketegangan  Apabila dikacau, menyebabkan kotoran/gris

permukaan air tertanggal daripada permukaan bahan
 Hidrofilik larut dalam air  Larutan emaulsi kotoran/gris terapung
 Hidrofobik larut dalam gris/kotoran  Apabila dibilas kotoran/gris terbuang
TINDAKAN PENCUCIAN OLEH DETERGEN
Hidrofilik larut dalam air

Molekul detergen bercerai
Hidrofobik dalam gris dan mengemulsi
membentuk ion Na + /K + dan
Ion-ion detergen
Apabila air dikacau, ion-ion
detergen akan menyingkirkan
kotoran
BAHAN TAMBAH DALAM DETERGEN
Bahan yang ditambah dalam detergen untuk membuatkannya lebih menarik dipanggil
BAHAN TAMBAH
Enzim biologi
Contoh: amylase,protease,
Agen Pemutih
celulase dan lipase
Contoh: natrium perborat
Fungsi: menghilangkan
Fungsi: menukarkan
tompok protin seperti
kotoran kepada bahan
darah
Pewangi tanpa warna
Fungsi: menambah
kewangian kepada
detergen dan pakaian
Bahan berpendarflour
Contoh: die flouresen
Agen suspense/ Fungsi: menjadikan
ampaian pakaian lebih putih dan
Contoh: bersinar
karboksilmetilselulase
(CMC)
Fungsi: menghalang
zarah-zarah kotoran
daripada melekat
semula kepada pakaian Agen Pemgawal buih
Fungsi: mengawal
penghasilan buih dalam
detergen
Bahan Pengisi
Contoh: natrium sulf at, natrium
silikat.
Fungsi: memudahkan detergen
untuk dituang
Pembina
Contoh: natrium tripolifosfat
Fungsi: mengekalkan keupayaan
mencuci didalam air lembut
ALOI.
Apakah yang dimaksudkan dengan aloi?

Pencampuran dua atau lebih unsur dalam komposisi yang tetap di mana komponen utamanya adalah logam.
Susunan atom di dalam aloi
Cth: Gangsa, 90% kuprum (logam tulen) + 10% timah (atom asing)
Loyang, 70% kuprum (logam tulen) + 30% zink (atom asing)
Mengapa aloi lebih kuat daripada logam tulen?
1. Logam tulen mudah menggelongsor apabila tekanan dikenakan.

2. Kehadiran logam asing dalam pelbagai saiz.
3. Mengganggu ketertiban susunan zarah dalam logam tulen .
4. Elak kegelongsoran
Aloi Atom Logam tulen Atom bendasing utama

Keluli 99% Besi/Ferum 1% Karbon
Keluli nirkarat 74% Besi/Ferum 18% Kromium, 8% karbon
Gangsa 90% Kuprum 10% timah/Stanum
Loyang 70% Kuprum 30% zink
Piuter 97% timah/Stanum 2% kuprum, 1% antimoni
Duralumin 93% aluminium 3% kuprum, 3% magnesium, 1% mangan
Kupronikel 75% Kuprum 25% nikel
JENIS-JENIS KACA , KOMPOSISI DAN KEGUNAANNYA
JENIS KACA KOMPOSISI KEGUNAAN

Silika/Silika dioksida,SO2 Kanta, cermin mata, radas kaca di makmal,
Kaca silika terlakur
turus ultraungu
Natrium silikat,Na2SiO3 , Botol, bekas kaca, cermin, lampu elektrik,
Kaca soda kapur
Kalsium silikat, CaSiO3 kaca tingkap
Silika,SiO2 dan Mangkuk, pinggan, piring, periuk dan radas kaca
Kaca Borosilikat
boron oksida, B2O3 (tabung uji, bikar, kelalang)
Silika,SiO2,
Kaca hablur plumbum Plumbum(II) oksida, PbO dan Kanta, prisma, gelas dan barang perhiasan (kristal)
natrium oksdida, Na2O
Carta alir Proses Pembuatan asid sulfurik
(PROSES SENTUH)
S (s)
450 -500 0C
diudara
1 atm Sulfur
Sulfur dioksida,
trioksida,
SO2 (g)
SO3 (g)
O2 (g) Dilarutkan
dalam asid
H2SO4
pekat
Asid sulfurik, Oleum,

H2SO4 (aq) H2S2O7 (l)
Dilarutkan
Dalam air
PEMBUATAN AMMONIA DAN GARAMNYA
(PROSES HABER)
Gas Nitrogen , Gas Hidrogen,

N2 (g) H2 (g)
Ratio
1:3
Kebuk Mangkin:
Suhu : 400–500 0C
Tekanan: 200-500 atm
Mangkin: Serbuk besi , Fe
N2 dan H2
yang tidak bertindak
N2 (g) + 3H2 (g)  2NH3 (g)
balas
Condensor:
Gas yang bercampur disejukkan pada suhu -
50 0 C
Larutan Ammonia , NH3 (aq)
LATIHAN PENGUKUHAN:
1. The manufacturing of sulphuric acid involves several reactions.

Which of the following equations represents the sulphuric acid reaction that uses a catalyst?
Pembuatan asid sulfurik melibatkan beberapa tindak balas.
Antara persamaan berikut, yang manakah mewakili tindak balas asid sulfurik yang menggunakan
mangkin?
A S + O2  SO2
B 2SO2 + O2  2SO3
C SO3 + H2SO4  H2S2O7
D H2S2O7 + H2O  2H2SO4
2. Which gas is the main agent of pollution which causes acidic rain?
Gas manakah yang merupakan agen utama bagi pencemaran yang menyebabkan hujan asid?
A Ozone/ Ozon
B Methane/Metana
C Sulphur dioxide/Sulfur dioksida
D Carbon monoxide/Karbon monoksida
3. The following information is about a reaction

Maklumat berikut adalah tentang suatu tindak balas
 It uses vanadium(V) oxide as catalyst

Menggunakan vanadium(V) oksida sebagai mangkin
 The product of the reaction is acidic when dissolved in water
Hasil tindak balas bersifat asid apabila larut dalam air
Based on these information, what is the equation for the reaction?

Berdasarkan maklumat ini, apakah persamaan tindak balas itu?
A S + O2  SO2
B N2 + 3H2  2NH3
C 2H2O2  O2 + 2H2O
D 2SO2 + O2  2SO3
4. The body of an aeroplane is made of duralumin.

What is the main metal in duralumin?
Badan kapal terbang dibuat daripada duralumin.
Apakah logam utama dalam duralumin?
A Iron/ Besi
B Copper/ Kuprum
C Aluminium/ Aluminium
D Magnesium/ Magnesium
5. Which pair is matched correctly?
Pasangan manakah yang dipadankan dengan betul?
Alloy Major component

Aloi Komponen utama
A Brass/ Loyang Copper/ Kuprum
B Pewter/ Piuter Zinc/ Zink
C Bronze/ Gangsa Tin/ Stanum
D Steel/ Keluli Carbon/ Karbon
6. Which alloy is correctly matched to its uses?

Aloi manakah yang dipadankan betul dengan kegunaannya?
Alloy Uses
Aloi Kegunaan
Brass Building of monument
A
Loyang Pembinaan tugu
Bronze Making of surgical instrument
B
Gangsa Pembuatan alatan pembedahan
Stainless steel Making of medals
C
Keluli nirkarat Pembuatan pingat
Duralumin Making of the body of aeroplanes
D
Duralumin Pembuatan badan kapal terbang
7. Diagram below shows the arrangement of atoms in four metals

Rajah di bawah menunjukkan susunan atom dalam empat logam
Arrange the metal from the most easily malleable to the most difficult
Susun logam tersebut daripada yang paling mudah ditempa kepada yang paling sukar.
A C,A,B,D B B,A,C,D
C B,D,A,B D D,B,C,A
8. Equation below shows a polymerization reaction
Persamaan di bawah menunjukkan suatu proses pempolimeran
n[C2H4]  -[C2H2 ]- n
Substance X Substance Y
Bahan Y Bahan Y
Which of the following properties is identical for substances X and Y ?

Antara sifat berikut, yang manakah sama bagi bahan X dan bahan Y ?
A Melting point/ Takat lebur

B Density/ Ketumpatan
C Relative atomic mass/ Jisim atom relatif
D Percentage composition/ Peratusan komposisi
9. Which substance is a natural polymer?

Bahan manakah adalah polimer semula jadi?
A Polythene/ Politena
B Polyisoprene/ Poliisoprena
C Polypropene/ Polipropena
D Polyvinyl chloride/ Polivinil klorida
10. Polymer, glass, alloy and composite material are some examples of manufactured substances in industry.
Polimer, kaca, aloi dan bahan komposit adalah beberapa contoh bahan buatan dalam industri.
Pernyataan yang manakah yang betul mengenai bahan-bahan ini?
A A polymer is a large molecule formed by joining many monomers.

Polimer ialah satu molekul besar yang dibentuk dengan mencantumkan banyak monomer.
B Soda lime glass is able to withstand very high temperature
Kaca soda kapur boleh tahan suhu yang sangat tinggi
C An alloy is a mixture of two or more nonmetals in a fixed position
Aloi ialah satu campuran bagi dua atau lebih bukan logam dalam komposisi yang tetap
D A composite materials is a substance which has low melting point
Bahan komposit ialah suatu bahan yang mempunyai takat lebur yang rendah
11. A glassware maker encouraged problem on his products which are fragile. He needs another material
which is transparent but not fragile to replace glass.
What is the most suitable material?
Seorang pembuat barang kaca menghadapi masalah bahan keluarannya mudah pecah. Dia memerlukan
satu bahan lain yang bersifat lut sinar tetapi tidak mudah pecah untuk menggantikan kaca.
Apakah bahan yang paling sesuai?
A Polyethene/ Polietena
B Polypropene/ Polipropena
C Polychloroethene/ Polikloroetena
D Polymethylmethacrylate / Polimetilmetakrilat
Answer/ Jawapan:
1.B 2.C 3.D 4.C 5.A 6.D 7.A 8.D 9.B 10.A 11.D
Fungsi: Fungsi:
Fungsi: Menghalang pengoksidaan yang menyebabkan ketengikan Mengekalkan rasa semula jadi makanan
Menghalang atau memperlahankan pertumbuhan lemak/minyak dan keperangan buahan Cth bahan kimia: mononatrium glutamat (MSG)
mikrob Cth bahan kimia: asid askorbik (vitamin C), asid citric Cth makanan: sup, makanan beku, bahan berasaskan daging dan ikan
Cth bahan kimia: Natrium nitrat Cth makanan: cake, biskut, margarine, jus buahan
Cth Makanan: sosag, burger , daging
Cth. Bahan kimia: sulfur dioksida
Cth makanan: jus buah, jam, minuman ringan
Fungsi:
Cth bahan kimia: Natrium benzoik AGEN Membekalkan perisa semulajadi
Cth makanan: cili, sos tomato , sos oyster , jus
ANTIOKSIDA PEWARNA Cth bahan kimia: perisa tiruan (ester)
buahan
Cth makanan: cake, jam, ais-krim
Fungsi: Fungsi:
Membuang air daripada sel mikroorganisma dan Memaniskan makanan, mempuyai nilai kalori yang
merencatkan pertumbuhan mikroorganisma BAHAN rendah berbanding gula
PENGAWET
1.contoh bahan kimia: garam Cth bahan kimia: aspartam
Contoh makanan: ikan kering TAMBAHAN Cth makanan: minuman dan jus, dessert beku
2. cth bahan kimia: gula MAKANAN
Cth makanan: jam
PEWARNA/D PENSTABIL AGEN PEMEKAT Fungsi:

Fungsi: Memekatkan cecair
Membekalkan keadaan asid yang 1. Cth bahan kimia: gam Acasia
menghalang pertumbuhan mikroorganisma Cth makanan: ais krim, jeli, chewing gum
Cth bahan kimia: cuka 2. Cth bahan kimia:
Cth makanan: pickled Fungsi: Agar/pectin Cth
Menambah atau mengekalkan warna di dalam Fungsi: makanan:jam
makanan menjadikan makanan lebih cantik dan Membaurkan dua cecair yang tidak bercampur
menarik Cth bahan kimia: lecithin
1.Cth bahan kimia: azo compound Cth makanan: chocolate, ais krim, mentega,
(tetrazine) Cth makanan: oren jus, jam penghias salad
2. Cth bahan kimia: triphenyl compound
(brilliant blue)
Cth makanan: pemanis, cake
UBAT
 Bahan kimia yang diekstrak daripada tumbuhan

ANALGESIK atau haiwan/bahan kimia tiruan PSIKOTERAPUTIK
 Dibuat dalam bentuk cecair, kapsul, serbuk dan
Mengurangkan sakit dalam keadaan sedar butiran.
 Diproses dalam makmal Digunakan untuk merawat pesakit mental
KODEINA PARASETAMOL ANTIBIOTIK

STIMULAN ANTIPSIKOTIK
(AMFETAMIN) (KLOROPROMAZINA)
 Digunakan untuk mencegah
 Ubat batuk yang  Mengurangkan sakit dan demam
menyebabkan mengantuk  Mengurangkan implementasi
jangkitan yang disebabkan oleh  Mengurangkan keletihan Merawat pesakit psikiatri yang
bakteria dan kulat pesakit menghadapi sakit mental
 Menyebabkan ketagihan  Tidak menyebabkan keresaan
 Membunuh atau mengawal  Menyebabkan ketagihan
perut
pertumbuhan bakteria dan kulat
ASPIRIN PENISILIN DAN ANTIDEPRESEN

STREPTOMISIN (BARBITURAT &
TRANKUILIZER)
 Mengurangkan sakit yang disebabkan
oleh sakit kepala, sakit gigi dan artritis  Kesan sampingan ialah pening kepala,
 Mengurangkan deman dan implementasi  Mengurangkan tekanan dan resah
alahan
yang disebabkan oleh jangkitan  Boleh menyebabkan ketagihan
 Menyebabkan pendarahan dalaman
berpunca dari ulser
CHEMICALS FOR CONSUMERS / BAHAN KIMIA UNTUK PENGGUNA
Food additives + soap (cleansing action)/ saponification/ alloy
Bahan tambah makanan + sabun (tindak balas pencucian) / saponifikasi / alloi
Two cleaning agents, J and K, are used to wash clothes in sea water and
river water. Table 1 shows the result obtained.
Dua bahan pencuci, J dan K, digunakan untuk mencuci pakaian menggunakan
air laut dan air sungai. Jadual 1 menunjukkan kepntusan yang diperoleh.
Cleaning agent Sea water Sea water

Bahan pencuci Air laut River water
J Forms scum Does not form scum
Membentuk kekat Tidak membentuk kekat
K Does not form scum Does not form scum
Tidak membentuk kekat Tidak membentuk kekat
Table 1
Jadual 1
Name for cleaning agent J

Namakan bahan pencuci J : ………………………………………………
Name for cleaning agent K

Namakan bahan pencuci K: ………………………………………………
Diagram 7.3 shows the apparatus used to investigate how to remove an oily stain from a cloth and the
observations made from that investigation.
Rajah 7.3 menunjukkan radas yang digunakan untuk mengkaji bagaimana membersihkan kesan minyak daripada
sehelai kain dan pemerhatian yang diperoleh daripada kajian itu.
Name for cleaning agent A

Namakan bahan pencuci A : ………………………………………………
Name for cleaning agent B

Namakan bahan pencuci B: ………………………………………………
Based on information in Diagram 7.3, explain why the oily stain is removed in experiment I but the oily stain in
Experiment II remains
Bedasarkan kepada maklumat dalam Rajah 7.3, jelaskan mengapa kotoran berminyak dalam eksperimen I
tertanggal tetapi kotoran dalam eksperimen II kekal.
…………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………….
Diagram 1 shows the arrangement of atoms in two types of copper alloy.

Rajah 1 menunjukkan susunan atom dalam dua jenis aloi bagi kuprum.
Pure metal in alloy X/Logam tulen dalam aloi X: ……………………………………………..

Main impurity in alloy X/logam bendasing utama dalam logam X: …………………………….
Pure metal in Broze/Logam tulen dalam gangsa: ……………………………………………..

Main impurity in Bronze/logam bendasing utama dalam gangsa: …………………………….
Pure metal in Pewter/Logam tulen dalam pewter: ……………………………………………..
Main impurity in pewter/logam bendasing utama dalam pewter: …………………………….
Pure metal in duralumin/Logam tulen dalam duralumin: ……………………………………………..

Main impurity in duralumin/logam bendasing utama dalam duralumin: …………………………….
MOLE CONCEPT/KONSEP MOL
Question 1/Soalan 1
Sodium reacts with chlorine to form sodium chloride

Natrium beritndak balas dengan klorin bagi membentuk natrium klorida
2Na + Cl2  2NaCl
What is the mass of sodium chloride formed when 2.30g of sodium reacts with excess chlorine?
Apakah jisim bagi natrium klorida yang terbentuk apabila 2.30g natrium bertindak balas
dengan klorin secara berlenihan?
[Relative atomic mass/Jisim atom relatif: Na,23;Cl,35.5]
[Answer/Jawapan: 5.85g]
Method 1/cara 1 :no of mol/bilangan mol; Method 2/ cara 2:ratio of mol/nisbah mol ; Method 3/cara 3:
answer/Jawapan
Example/Contoh:
Step /Langkah
Ada nilai yang nilai yang hendak dicari

diberikan Na NaCl dalam soalan
dalam soalan
Method 1/ 1. Bilangan mol

cara 1 = 2.3/23 = 0.1 mol
Method 2/
cara 2 2. Nisbah mol
Drp persamaan:
2 2
Drp pengiraan:
0.1 0.1
Method 3/
3. Jisim yang terbentuk = 0.1 x jmr = 0.1 x [1(23) + 1(35.5)]
cara 3
= 0.1 x 58.5 = 5.8g
Question 2/Soalan 2
The equation below represents the reaction to extract aluminium from aluminium oxide.
Persamaan dibawah mewakili tindak balas bagi mengekstrak aluminium daripada aluminium oksida
2Al2O3  4Al + 3O2
What is the mass of aluminium that can be extracted from 102g of aluminium oxide?
Apakah jisim aluminium yang boleh diekstrak daripada 102g aluminium oksida?
[Relative atomic mass/ Jisim atom relatif:O,16;Al,27]
[Answer/Jawapan: 54.0 g ]
[Method 1/cara 1:no of mol/bilangan mol; Method 2/cara 2:ratio of mol/nisbah mol ; Method 3/cara 3:
answer/Jawapan]
Step /Langkah :
Question 3/Soalan 3
The following equation represents the neutralization reaction between barium hydroxide, Ba(OH) 2 and
hydrochloric acid, HCl.
Persamaan berikut mewakili tindak balas penenutralan antara barium hidroksida, Ba(OH) 2 dan asid hidroklorik,
HCl.
Ba(OH)2 + 2HCl  BaCl2 + 2H2O

What is the volume of 0.5 mol dm -3 hydrochloric acid needed to neutralize 25 cm 3 of 0.1 mol dm -3 barium
hydroxide?
Apakah isipadu asid hidroklorik 0.5 mol dm -3 yang diperlukan bagi meneutralkan 25 cm 3 barium hidroksida
0.1 mol dm -3 .
[Answer/ Jawapan: 10.0 cm 3 ]
answer/Jawapan]
Step /Langkah1:
Question 4/Soalan 4
The equation shows the reaction between sulphuric acid and sodium hydroxide.
Persamaan menunjukkan tindak balas antara asid sulfurik dan natrium hidroksida.
H2SO4 + 2 NaOH  Na2SO4 + 2H2O
What is the volume of 1.0 mol dm -3 sodium hydroxide solution which can neutralize 25.0 cm 3 of 1.0 mol dm -3
sulphuric acid?
Apakah isipadu larutan natrium hidroksida 1.0 mol dm -3 yang boleh meneutralkan 25 cm 3 asid sulfurik
1.0 mol dm -3 .
[Aswer/ Jawapan: 50.0 cm 3 ]
answer/Jawapan]
Step /Langkah :
KATA-KATA HIKMAH
“ANTARA AKHLAK ORANG YANG BERJAYA ADALAH

OPTIMIS DAN TIDAK BERPUTUS ASA, MAMPU
MEMPERBAIKI KESALAHANYA DAN KELUAR DARIPADA
KRISIS SERTA MENGUBAH KERUGIAN MENJADI
KEUNTUNGAN”
160

Modul Konsep Asas Kimia

Caricato da

Informazioni sul documento

Descrizione originale:

Titolo originale

Copyright

Formati disponibili

Condividi questo documento

Condividi o incorpora il documento

Opzioni di condivisione

Hai trovato utile questo documento?

Questo contenuto è inappropriato?

Copyright:

Formati disponibili

Modul Konsep Asas Kimia

Caricato da

Copyright:

Formati disponibili

NAMA PELAJAR: ………………………………………………………………………….

EXAM FORMAT FOR SPM CHEMISTRY PAPERS

PAPER PAPER PAPER 3

Total marks 50 100 30[A:20;B:10]

1. Measuring using nombor/ukur guna nombor: ……………………………………………………….. 2.

7. Construck a table/Bina satu Jadual:

7. Construck a table/Bina satu Jadual:

7. Construck a table/Bina satu Jadual:

7. Construck a table/Bina satu Jadual:

Copper(II) sulphate solution

Manipulated variable/Pembolehubah dimanipulasikan:

Problem statement/Pernyataan masalah:

Material & Apparatus/ Bahan & Radas:

Exotermic reaction Endotermik reaction

(b) A student repeated Experiment I several times.

(ii) State the hypothesis for Experiment I.

(c) Based on Experiment II

Temperature change/Perubahan suhu

(d) The reaction in Experiment III is a neutralization reaction.

1. Sulphuric acid/asid sulfurik :………………………… 0 C

(e) Diagram 1.2 dhows some observation in Experimen IV.

(i) State three observations shown in Diagram 1.2

1. Zarah paling kecil bagi sesuatu

Jenis Teori Kinetik Dibina dari zarah yang

Terdapat daya tarikan antara

Pendidihan Pemeljalwapan Susunan Pergerakan

Pergerakan zarah dari kawasan berkepekatan tinggi ke kawasan berkepekatan rendah

Contoh: Resapan gas bromin

balang gas balang gas

TEORI KINETIK JIRIM

SUSUNAN ZARAH: sangat padat dan teratur.

CECAIR Bentuk mengikut bekas

SUSUNAN ZARAH: sangat padat dan tidak teratur.

PERUBAHAN KEADAAN JIRIM

Rajah 1 :perubahan keadaan jirim

Rajah 2: graf pemanasan naftalena

Rajah 3 : graf penyejukan naftalena.

Zarah-zarah kehilangan haba.

Suhu tidak berubah.

Tenaga kinetic berkurangan.

SEJARAH STRUKTUR ATOM

Model Atom Ahli Sains Sejarah perkembangan model atom

Membayangkan bahawa ATOM adalah terdiri daripada zarah-zarah kecil

Menghuraikan bahawa atom merupakan satu sphere cas positif yang

Mencadangkan ELEKTRON yang terdapat didalam atom BERGERAK

Membuktikan keujudan NEUTRONS, zarah yang bersifat neutral didalam

1. John Dalton Unsur dibina dari zarah-zarah

Unsur dibina dari zarah-zarah seni yang

Nombor nukleon = bilangan proton + bilangan neutron

4. Niels Bohr ELEKTRON BERGERAK MENGELINGI

Nukleus mengandungi zarah-zarah halus Simbol

Saintis John JJ Earnings Nail Jaja Cendol

Penggunaan isotop dalam

Contoh –contoh Isotop: Pertanian Karbon-14  mengkaji kandungan karbon

STRUCTURE OF ATOMS/STRUKTUR ATOM

Actual symbol/ Number of protons Number of neutrons

Meaning of Isotopes : ………………………………………………………………………….

1.(a) (i) The electron arrangement for argon is 2.8.8.

(b) Atom of both sodium and chlorine are unstable.

Diagram 3.1/Rajah 3.1

Diagram 3.2/ Rajah 3.2

Draw a diagram to show the bonding formed between elements X and Y.