Sei sulla pagina 1di 98

íí'/

tt) liï iltiltil


ill nl
Dutl)cos IÌIosót aos
quirÌto nLÍÌero .li Ìtrrrq C.|ïebn c FilÒt.fi.l
coÌc.-ào
l, . ,ê o., lL !i
,\ÌcmxÌrlir c fkres.ermr ìs ÌÌÌrrgc'rs .ì.r Sena, .ì lcnomc
noÌogia de HusserL c scrs des(ìoÌrrrmenros nos rexros
de SirrÌÌe e \'lcrlc1 Ponty. Ìniciâdo num peÍo.1o em
que a asceÌìsào cb nxzisrD{) ao poder Íazia â pcrsperilv, de unr novo
(orìflito franco .ìÌemão porÌc.s vc'zcs o .lja'Ìogo fiÌosófico cúrc os dois
pníscs ft)i Lào promissor,{s !1oqa)cs.lc Husserl s.,bre uma c()ns(iêncix qLÌe
na() esÌ:-i Íeclndâ sobrc si mcsme, rìxs se Íel.ìc!)nâ di.ctame.te ao ÌÌÌrDìclo.
for:rm úrdüzj.lâs por SâÌÌ.e nos frLrÌdrme os dc ume fiÌ.rsolh da açào. .Ìue
nos hnç.Ì no meio diì rnulticlio". Os cnsxk)s fil.rsótìcos cLos .lois lìxn.es.s.
scl's arrjgos em Zes 7?r4^Jlzlcl,.rr (revists flìndacl.ì por cÌcs) os roman
(es. corÌos c Pcç1s Lertnis de Saúre enplicltxln x irÍìÌÌênciir exerci.l.ì por
rlLLsscd . tor setÌ clìscoulo Hcidcggcr e rlnrbém por Hegel ig'r(ndo p.
ì1 .crdenÌia fr.ìnccsâ rré os xnos 30 Fsse cLiviclâ jÌÍclccLuxÌ Íirj rìo grxnde
quc ll gcl2!,.() .lc Sâúre e ìvlerlealr Pontl Iìcou .(!rhc.idâ. no pi,s guerÍil,
conr) igcr1.-aro dos 3 H . eÌÌÌ rclcrôrcix às hlclais dos .orres .los Ìrôs filó-
sofos iÌerìàes. ÌÌÍerprcrrcì()s como pcnsâd.r es '!€e lisir s '. ponto cÌc pxíidx
paÍa umâ filosolìa c(ÌÌìetâ . mxrcxdr pelâs xnpurcz2s .k) iìrun.lo. cÌcs
rbritum o cxnrinho para I enú:r.la € ì ccn:Ì do cÌisL.n(:ixìllnÌr. o (rpiflrlo
mais rj.o e interess.ìntc cìr lìk)yÍìx lìn(esx (o|tempoúnei.
thn xspcci() (ÌLr. vnl cbanrxr. aiençjo.lo Leitor nìtcressrckr cm fsicr)
L)gix e tsi.arÌillse é o.lj:ilogo pelììâDcmc quc ÌÌLÌsscrÌ c seus discjprÌlos
hÌrÌìceses esinbeÌcccn conÌ cssx á'cx .ì.r .onhe(jm--nro Assi . Hosserl.
Àt)Íat (le Psícalogid JenÒnÌetuúrgi.a.apftte tt tenorììenol.rgiâ .otr() psi-
colollix .ìcscritiva". üÌ des. çjo drs leis .r prlúrl .lo psiquico. e susÌenLa
(tue o esrlbele.imenl() dc=s:rs csú!iurxs .rtrn)ísLi.rxs (ìx rr)ns(iên.i.r pode
contÍjbuiÍ fârâ .cguÌar e (riorrar x psi.olosi. experiÌnentiìl S.Ìrrrc, por
s!1 ve7. jn\esilgx . essên.i:r gelal .1., psiquico c cxprcssx suâs refle\oes
raÌÌto em ieriios 1ìkrs<-riìcos quenLo cnr nragnífos .onÌrnces e peç.Ìs te
itiìls. I UcrÌcxu Pontl navx um lecundo clj:ilogo c.,rÌÌ os ts(atogos
.ìâ GcstxÌr. esúìuhn.1o-os a uÌÌÌâ críticr n.Ììcâl cìo rcxÌisnÌ) .ienrifi.o e
.las .oÌìcepcòes naÌurxÌìsrrs ncssl csfèra Os ntigos clesra edilno de
ente, a:é)?b11f. Filt)sola apiesentam io leiÌor essc= .' o!úos âspe(tos .ì2
rav(ìLçao .lo pensuedto eÌÌìpÌrcrìclid.r pch fcn(nen(ìr)gia .lenì e por
srÌi verrefre lrrn..sx

CÁRros EDI u(l^r Àt,\r!)s


.,t! \lt ( I lì|llì{()
FI LOS OFIA
::
: ::: "ìI[1,ìii Cflrt1 r-úú
- 't:
REDÁqÃO MENTE, CEREBRO & FILOSOFIÁ

::Ì!i ErErur\rÀ beri ri úk


: ljl l0Ê )l!Ì BÉ ode Érdã
trÌli D:ÁFÌE 3Í! ! Ctrrh!
iss sÌiÌ,rÌE Da aRiE r,r. tr Í]jrú ì.
PBa.rEra 6BAFC0 A!!6Ì0 L m S0 6 e [iar6 Ke Ìi tak]hãy
PtSollSA rloloGRAF CÁ Elo eShâlLeodei?FeÍeú
B:ÍSú0 À iìrr,D. úi[1aì-! r:CÌiid.n
rRÀÌrir,lar,lÌ| DE MAiEr.l r.a 0 01,

rrâü. ìraccúÌrmrr rÍ r fr n Ll

EDr0HÁ ASSSÌEÌ,liE LL.ãm Ch.sÌaiie


FE\r S,A0 ftir. ri( úrr dll(]yu!íi e L ! / Rolt i tli t
DBIÌoRA 0EAnÌE S n0Ì {r fnVrn
rLss sr LÌ,liE 0E ÁqTE aG z Sio
tlÌ0ÊA 0[rBÌ[ tlÍ!E B'ìm I ar
ÀiiE Ìár i Ì rìi ìior
Àss sÌfÌ,rÌE D:
PE!!uSA aorocBÀltÀ S !a Ì,laíí l.mÍdena!úl
SíiAmüÍi rú! ltu (a$ ÍdrÌesl
PRIIDUÇÀ0 rr3AF0A Àn r,rií i.r f.iord.mdÍrl

í BÀÌÀi,l tÌ,1Ì11 DE r"lÁljEl,l Camãf:Ía e CnÌa Z.Íd!

MênÌe CéÌ€bro A fíosoÍa e mÌ *ie *per 3 ú Ía sir Meil€ & o:rcbre


rubi;iod:Eiao S4n loDú:lbk Ì0m LLi tuÍ,r! eldo ú,rüÈ
l {ú ÌrÊiii iLì e\âd,rr-iÌrrd.rí. r

Dueüb
RrlCL ìrú ca-o. ll2 .t 3t P úeÍtr
r: !rrr3013 3Íl

Jo:!: Cd@ Í! trl tr rir aíi .

L{LCLÌliCS0taCrl-Á: :!:!!! . :!
!d!rl]r!,:,;e, I iill _,.
l !rr4i :Drx
oúr . údem.:ir r úr:Ì i i

CLRÊNTEDE rÌ iik -!r'


iiARKEÌ C

I]EBE[iE DE nsrir;ìiL]BrS rrir I trei


0)Elìaools0EAssr,rÁ !ris Prr..B:.4Ìú
Ì'IARKEÌ Ì.]G O BEÌO E Ì]ÌEÂI]EÌ L]Í e . d: l] II T
VtNDlsPESSa^S I eíì., :ra!r
vt[DASÁÍULSAS aíã Lrni: nú isÍr

\i/EB oES Gr,rER ÂrÉ ì r.roi! e !

CENÌRAL DE ÂÌENDIIúENIO ÂO ÀSS NAI.IÌÊ


BRÁS L (1 1 ) 3 033-ô300 (alendimenlo@d u elÌoed iloÍ a .com.bÍ)
No\,as Âssl aÌu FAs (q lem Asinâíoduefioe d h ial,.o ú. br)
Ê01ç0ES ÂVULSÀS E ÊSPECTATS (ed .osavühas@düen0êd roriar..oú.br)

n'- 5,lsBN 973-35 S9535 23 3. D ídbu(ãocom exc lsividade


Ediçáo ,N'
pânrodoosFrsL:DNÁPS.A.RuaDrrQíkl Shmonolo,lô73.NúneÍos
av! sos podem seÍ soric lados ao jonareim, à 0ent.r de arêndimèirô
a0kloÍ (11)30336300 ou pelo sile wwjojadueno com br à0 prcço
r !'\\:
da úllina ed çã0 âde$ do dos cusìos de oosìasem.

DrRnoR RESP0NSÁVELÁÍcd. Nã{r ÊllPrP


í:..,

IDIT()RL\I- "o f-r Í. r ì,t ()uTR()" !NRlDOS S,\RTR].\\oS


t) rlt) | t,n. ÌtrÌ .l)tu. r.t"tIn!'ar.1d t!. tlr
i )sr tr ! I ìr ü n. | L.ì !t'
! t t ) ( r,i rir.rQrrrn:r ikr
]IIÌSSERI- nr t) ta prìs'rìdÌnlLüL .1,ì.tn.t dt Ìtrttl in!tnd
t 1'n r 1k.\r,uli&kl. ttln\Ìt. tnl.liL^ttiit . tLl
tt,L.Ìtt) b^ii) l4 lltrr.tÌ!)r d.5.úL
lì tk,".ntiq1a . r!itit')
trnbul nì1Ì\1. ts iraìt D^ r.t sÀo À
IRÌIS'I'RÂçÀO IIHRI HA( PO\'I'ì'[ÀS
/ it'|!n 4 tn) J rtl. rÌ. 11
1 t t I cÌÉ\(.rAs Hr--\t{\Á5
I'\Í^ PSI(1)Ì(X,ìA t k"ttaturt n..t1Ì.rtntu ts tta ttt( t) h,, .rì a
P-\CIoN,\I_ dr,rr,/. i.r,r)\ frtr./rnrJ d r Ì !, k, lo :tlrn')
/1 dcs. tÌatn) Lú:.\t n 1Ìt )rls 1r fx^/.irr.r r/dJ .i!^dr ..l)t.rt) tL ú,Ìh4lnn tí)
t)trr\ ld 1.t^.Ìi;t! aìlt\l.
^l.lJlL, r1 ìt
lstr|t14
fn4"tud r'rd14 Ì-IBERDAD! CIÊN(IA I] IìÌLOSOIL{
E]Í SArflÌìl El\Í l\r lilu.ti{L ,PONT1_
n, hr,\üÌ. a t.t lit.ì? th l)siolt+lt tl. p!1?tç.')
5,{ÌTRL . t\Ln t \'\r\ ú\ìhiÌnltult tr lì tMn.ütn.!L1 dd
Lnìõ.lilin)lì d l. e rt t d\ ti.\ rx^1i\un urÌ didlt)!t)
,úr.dLln P.lds t n4rt h zt) ,t,n t lsi.loi:tu dt! (ìstnlt

O SER PA IÌA.O L ì'RL}I () ( t( )lìÌÌ ) li-\l


À DESC( )tslRT,\ () tlhtt tl, t)ltt).s.t1i.i.d ]\1 E IÌLh{L.PONT\'
DO -\IUND() (loNalì!Ì() . dkr-14.ì1. tt4s a , Ìd t )..ìt) | 6 d,s! a,nt\'r.
l.ort.ninid ìLl liL^ttrÌ t.)thçln) Ìs.tn nrÌ tdtu 1t,t1.d"kríõ dr srì L\ìtu!nlkl,
tÌr /.õtÌ Ìrttl tufln tt ttrft tllt ,ìltrn/.)

\r!11l)\\ ,\ \.)l\ í
Edmund Husserl
empreendeu, com a
fenomenologia,
a última grande
tentativa de
fundação total
do coúecimento

gDrjL:ND HL:ssrÌìr- NASCEÌ- enì 8 ctc rbril de 1859, em


Prossnitz, peq cn,Ì ciclir.Ìe .Ìx ÀIorávia, regiìo da âtuxl
I, n r 1r. , , l,-., , tih ., .. .r ,Ju. .r.,,, "
les jlrcìelìs. qlìe todavìl sc conve(edx ao cristi:ìnìsmo,
nìo se dcdicorÌ clesde cedo ì ílosofìx. Srn forürçào
;Ìcedànica lì)1 fèit:Ì ne írex de cìêncìas exxtâsj coÌno
esr(Ldrnlc de asüoro1Ììix, enì Leipzig. e l:le nxrrenìática,
enì tserli1ì l: c ì Vicnâ. Foì nesta últnÌìe cìt1;rcie clLLr-,

crì Ì88,1. ele conÌeçou â frcqlìcnÌâr os clLrsos.ìe FÍìnz


lìrentxno. Isso nìLÌd.Ìrilr de mxneiü râ.licxÌ a dircçaÌo dc
srÌx vida le\'ân.lo o erÌì dircçiio à iiLosoia. E. coÌn csrâ,
.]$J ()S T1LBERTO RIBEIIìI] I]J \l(nJI],\
! doDlore lÍF dôftfte íÌ
íllNIid dx ì ì.léie de "lÌÍclìcionâlida.le da consciêÌìcia". que ele
LÌn\didxde de sio Pâukr ífi nÌnàn.n
.ì? È nrx prnún t . ir; , ì, );,ir hcrdou clireLamente clc Brcnlxno, com qrìcnì poÌc1ni
;r in,,rtro1r?i, lEdÌ sp^o( Slellâ)
ra, r"rhìaìt ! .ti( l]nÀ fnFàr^ntlt
iLiÌion LIPÌì e .\t?L.!rP: .ri,riL:,.,ì e
zarh. contLLdo, âlé o fìnal de seus dìxs LrDa cena .Ìe
rl]r,,,Ì\1]n]i\ÀÌÍi\.1 pârrìci.lio basianre corìünr na hìstóír da íilosofì;ì
ì r:,.._.: ... -,:;i: :..rt: .r,r:..::.
í(rrro lÌômern, dclìiklo ..ú. _di
,\ i.ÌIlrninciâ qlÌe tlr$so L lLribui :Ì nxl .nrìdl ou como bipede nnpllÌ
no(l() de inrenci.rnxldadc '() enÌerge de l. Ìsso signfic. .Ìüc quìndo .hega
n. ,nrnei .3brÌ .onr a nìenÌill.x.ào rDs aos conccikrs cl€trÌerures nio há
sumjrix, esÌxbeÌecnu por clt, enrÌ! ]ìlo úâis delìnlçiio possilel Ágora o rini(o
s.rfia e ten.lnenologi2. N() entano, esra re.uso € a clarific{çio desses cot(ci
naÌo t)i o prinelÍo n.rdclo fil()ílli.. P.r Ì.,s. ÉÌomardo r(, objero do q!Ìal
clc fersegrido SoÌì a hspiÍr!ìiÒ .ÌìreÌx eles loúnì absriaid()s
e donìinrdofu de Drcttin(). Husse.Ì Mes esscs bons 0rôpósiros dc
enÌcndir pôr lllosolle unri (ci1a ìúÌise HusserÌ conduzìaiì a !Ìn rc$llado
dos .or.eiÌ.s lriÌizados pchs .ièD.iÌs. .l.s.ftlvr" Hrsserl ador2 a óir c. inirÈ lrqlÌieÌartc lil(' nxrÌirale os .rbjd(,s
quc serix essenciaÌ par rìÌndr,nenÌi ÌÌs mail(o 1]or tornÌiçào. é pa r rÍínÌéti.l dos quais os .r)n.eit.rs maicüilÌ()s
dc úinenâ deiinúr ì\.ssa Írse. r tiÌo .Ì!Ìc di.ige suÌ ÌÌencìo. íJ qrÌc suBle x io m aÌrsrxnl{rs en,.erÌos LnÔmen()s
â .lìrilì..çìo dos
5()li. .onÌcrlir (.rm cxistèn.h d€ urtu .a,tn.ia ncssx .iê psi.lÌrl@J ltuLssed in.ori, nr(lueÌe
.()n.eiros.icnÌíi.os .]tr, rlue seria cú ú mcÍnr in(oÍipÌeta d.$,io dc c(!th,Ìa p.ra o qurL, úris
foi . .isc rl.ssc f.l.ìeú. !ìodel.r lxisindô ô Ìrab.lÌÌo compicmÌar desÌl nrdc, .lc nìcsnú l.rjìria o k!N) Psi
de rnáÌÌse ldoÍilicx qtre letorì HrÌsscrl disuipÌnú .ham.d! fi Ìovnìx coÌo8isn,o Às Èsenhrs dà rilos.tìa.ld
r retoúnuÌ.r 1 pcÍgtrrÌ1 bási.a lcÍa dtìrrétk:d kru\ .lurissntus. I tusseÌl
peh tiÌ$otì.. nìvcnrando eniìo a t.no l't.rt r ;ì :,:::._,:,.., ioi censúdo p(), diisÌúar lógica on
!ÌÉroÌogi. ll !Lrnd() i iÌtre..iondlidrdc G p.lnìeiós üabdlhos d. Hlsscd..s.r,? pÍcokr8ia. o qu€ o Ìeradi a disÍnvcr
rÌn p.pcÌ d.clsnr) tìÈ soÌrì.Ìotl.t o o .o ceito de ,iüera c , tlik)s.íia da os objetos mrrdniti.Òs em rcPrcscnlr-
probÌcmr quc. dÒ vinÌe. eÌe srL'2,ri dìì|t Ad| )í prxticrnr c$a .lÌi1ì.r !òcs . ., quc si8.itu,ilx rade ncnos do
n. r:cnl!() dr liÌonÍiâ t,or isír. vac a çio . preÌendcndo iõrsÌ]8r,. por eìern quc d.(cÌii () lin dr ôbietndadc da
lcnr lerr. e.I.onÌa o.cnannr {rì (ÌrLe pÌo. o.onccito dc núrne() 'fúia se de maÌcniLicx tlusse.l xcusr o ltolpc | é
sc desd.brà\r rqleÌà
_.ÌaiflcaliLô dos rssunto sob.c 1 qoxL os üixÌeúlli.os Ìevado a .c((!ìhe.er que i marc,náú:a
(on.eitos.iendilcos. P.ú (ircuns-e\er nào se cntcndcm, !r .luc tor si só aÌesÌÌ .ào t.rra de lènôúer.s psíqui(Ì^,
o nlrnÌe o Pre.iso !nì qNr r inlen r ne.essldad,: d. un,r lnlesÌigr.àÒ su n.m d. "rìrôfren()s thì.os. tn.i si.l
.nmÌi.lÌde tìri prúnovldtr r .(!n,eitt) ple,nentar quc niÌo p(\l( se È nÌú a
fr!ìdaÌnennl di iìloioir. trúa úeu deidçilo Ilas cssc Íc(()nhe.inÌento, predss
cÌÌiU.af ìDr .on.c1Ìo i ln\esti !orq!€ sc pxrÌiinos. p()r eÌeÍrdo, menÌe, !e1 3Ltcr. dc ,nÀneh .le.isiva
sar r nrÌ oryeDr. É 1o!Ì1. r(, (n)ieb dx detinÌçxo olcrc.th p(r EucÌides. o roÌero lÌlosólico (luc tlussÉrl se pú
qre eÌe dc$nr Lràr r.rilnlr quris.le para qucm o niÌnxro e unÌr "quxnÌr p!s.ra, obiga.do! x [.nnúlÌr o!üa
d,snnürs rsse .(ni.eÌo dade de unidrdct. ca.,lnhrirôs benì vez. por sux coniN c .isd), r peÌ8lnÌx
etpdnìc CoÌ isso. o (rrteilo Ìôrnx se pou.o Os t!()pÍi)s rnaleniiti.os oà.1 quc nÌlugutuv2 a fil()solla Ìloderna, ii
'.Ìâro Urs. no rnesnr gesÌoi indlcin sc pÕcn, de r.0r.lo nìÌe o qle sig quc Dcscx.tcs ft)i o frnneirô. lniagnÌá
dor. (ÌrÌc () .()nceirÒ nÌvesÌilido reni nilÌQnì (jrinlnhde' (tr1 uúlàde. e h: rcnú o c(lrhe.ún€nio é possível?
clirlvrfr--nLe rú. (,1)ie6. riosü. se qre csse rlcsalerla a a e\pressào .Ìos !.ra chLii(ii 05 .(!n:eiiôs cienÌíii.os
css.r .()n.eit() é f,üi.kr. ÌlndarÌe!Ìa sc o |mncs d, 1Ìni.hlle de delnìir con.ei é prcciso rct(rrnri àqueÌr bâse de on
con(eilÒ Essr é udìì drs Ìxretas im.gdr Ì.rs aÒrì() ol)sei!(ü Aist{Íeles. só se de ior.m ,bírridos ìúas se essr base
iL$ tor Brenrin() p1,1r srr \ficoÌogú dctur( o lue é L()gna.n:nte ..Ìúposrô nao ii ruis tìÍìada f(tr tedôÌlenos

1477 1884 't 8s8 1900 190Í lqx 1905


GueÌ.dos :r ptin.t lioÍte da Guem Íú$0 ÁlberiEinsl€Ìn
BóeEs,enlrc hd,râ Â rê, ainha jaPmsa, publlcà un
0e brÌtâ.icos dâ mdjâcãn Vild a, vencida pelo aÍt!Ì. $brc a
e os colôn6
lé|miÉliEe da do Reiío Japão elelÌodinâmiÉ

f,ilà
ê;h,{
-,fl.{
r.ntÌrlcor. c sirD por objet()s (tuc DaLC) dc!,jo ilc um desejado, Ì i.rrgltuc_ao a
-1. .PalÍcs d. próp.ii .rrns.ian.ia, 1\ ÌpresenÌÌç.'lr .rnônica da nÌen.n) nnagi.Jliio dc unÌ objero nnagi.rdo
-!,n,o csil Pode Ìer x.es$ ìquclcs? nali.Ìade, ÌiÌ t!nn) csr. dpere.e enÌ \ír!. sin.cturÌcnÌe, qretu. rlgun dir,
ar.,o x nrbjeúvidade tôde reÍ {ccsÍ, rexÌos.Ìe ll.enrano o! de Hussed, duvi{I(\Ì dcss. túri.Ìidade px,r (Ìrk.cir
. :.rn5c.rdanci.? cotu) o sujeiL{) podc P.re.e r exposjça(r. nn'iÌo solene, de sejr ft:1|t,Ìad, .ssnn. co,r rxnlr r().Ì
-: a unì llnì.lo .Ìe obielosT Ìi unn nrir.nie brnrli(lidc. O Ì11ìa dâ px? Prfu pcircb.r for .ÌLÌe nì.r h:-Ì ì.lui
'cpo.nr
r lünnÌlação de$a qlesrì() {Ìuc
-rrìÌ
: 1Ìi.e:r lcn(!ìcnolo8ia. E era po. nÉi() irtcn.ionili.ìr.Ìe preL.rrdc .os cnsnar !Íii brnllidad., a p(cÉo levìr ed
.. quc Ìodx .ons.ièn.ir i (onseianci. d. c.rÌ. que ess-- .uilo lenìa dìlohÌe !nÌ
:J .onceilo dc ìnrcncioneÌi.lxde (lue algumr coca . ÀssnÌÌ, I toccpçaro i 2spe.Ìo negìri\(), rlc (Íiti.x à úadlcào
-rirerl pensrvâ lodcr rcsoÌ1ê h. p(rccpç?ìo d€ !d per.ebldo. () dcscjo i tiÌosój1.x. e ünibáÌ urr rspecro posnl

I
ís7 1914 19í5 19í7 tS18 1922 1524 1933

Fevoluoão na Êevolúcão e : FoÍmacão


Rússia.0s prcciãmaQão , da Liqá ' de trzds de da Bolsã dê
holôheliques da Re0úbli@ ìdas Nacôes,
nâÀrêmânh: l

' 0s hscislas
ItaPuEÁo Bt//' PAnfE, olntwa
irdÉhrd. d. Jacqucs Lolis
Davi, d 1790.& dprasões
ro hodelo do
Dirto/, e tro
vorcedor de Áuslêrliun o
ã pr.s.ntam .egu ndo nodos
dislintos do doação de sêílido
\ r! rm\r) .L IDIL\! lÌÌ!\i:ìÌ
r! rÌ.$\Í7. \1\Iou\11
.E:r !\ !\Ìr!\Ì(_\ \1 L'rr i!ÌrF

OrÌr\ \ Í, rudr! i \Ìr\\


[i] r)\ .i'1iì
L L\trasD1r

\)it I t..\..rrt. rt \1rri.

Dr Ft.!)ti í kttttt )
rt4 < \ f\r Lt-\ rrt.ttt\trt.\

l\rr.!i \\ L\nÌRnD{r

Ir. Ì! *\ \\ I \trÌNllJr

\R\Nr\ \ 1a LrrrNfr)r

r(). (!Ì .cÈs.nìo dc (onhecnnenrô ao (oisa é di7e. (iu. c1a s. reÌ..nla di-
]ìrnÌ7\ l-|\.|,.\l leArdo d.srr meriÌi rfudirao. ìo r.undoj dio esÌi 1è(lìrda
'cÌrneoÌe
!L ll/rrr r.\i ,rtr!\ \rI
OudÌo . seu Ìad. n.g2Ìiro. ÌÌl.nr, solrÈ si nìesirÌi nls abre se i.1e(Llrll
rlrr' l.rh .oìs.iên.ir (i cos.ièn.ix (lc n.ÌÌe âÒ e\rc,lor" É esse resrLlrrdo.
a.r {, ar.n)\..t \ \/.rf a! xlirrtrnr (oisr' sigijtur r.tòúÌnrr a nr) sobÌ.nr.lo. quc Srfirc apÌa!dúi, li .Ìuc
.i. dr sLLi(.ilo lo .onlìt.irìcnÌ.r. r.l coü) clc lhe pe ìirii:i di7.t .onÌra seus \a,
esÌx eÍr .()i..bÌda ]Èltr lilGotì. ÀrÌer Los nesúes tltr Sorl]oÌlre. que n(\sJ
nd. Èla na Hu mer.de ik.nlrlisü, seix t(rrsciêÌÌ.ìr rr)s lln(r dnrra eme no :
eÌnPiÍisra o mjciÌo. rrl nÌ!ì.ìo ro r.cnì di nìilridì.r'
Ltl\/l!!\l|Ìi\(Ì\;]!\ll]I ..rúr t)cs.:1ncs o ..n.cbir. nao se ÈÌa qìì.No ì Í! rsp.cro pÒsirn1). a nl
.nrútr\.a .ìidrüenre I (oisJs. x obleros LcilcionaÌidrdc rcpr.senÌ.r i, e.ì filnrcil)
IÍ.r r &t!ur.rÌ,! !Ìe i() s{r rcl.ci.,ia\" inrcdi.rdÌeme l lLÌgd. deí()rcÍ. de urìx rrlr'rtiú
^ sÌrs nlairs'. lrntÕs d. sur púlr] i .l d&te de ,n)s úns.lêncir, !r( p.rü
l]ori.Ìx.L(, l: $s.s l.Ìéiri crlDÌ lisÌis.ô.r) nror des.().hc.idr peh Ì.rdi!:_r() Qulr
a
sendo (r irìrlens d(,s oblcús sirÌr.l(" ( consider,- ír srÌlcÍ,r .Ìr1esi1no. (.DÌ
rlrtÌiÌ! .L lrlL \r) HÌ *r r. no nNndo l(a$ dò (:i,s 1,Ì.l.'cRr.jsr. {! esÌoqle ú, lrlfi.s úaÌrs. {lucr sc
ou sign.s .h .nÍênci1 (lrsscs objerG (rnìsd.re o Íleúr s+undo t .ke, rur
(eso dìs idéirs s.nsn/eisl r:11)uh üsi ü (tü:L] () mund,r ìrs.re\ eli as
De lurL(lr(r foüú, .rF
cssc sÌlcrlo d(:iâs , n.s d()is..sos r.o[s.iê.cia (!Ì ]
tcsiano pernxnlce te.hrd() fo domnìnl ml)ìclirdade sô enLtu cm G
de suxs ldéis iÌÌìxdÒ n, sú fúp.ix inslìncr esseú.irli.cn1c p2ssÍr, !ue r.()
lnÍeri(,i(lad( alrm.r qu. Ì.Llx .()nÌribrìi enì mdr prü I .o[srn!i!io do
..xrscièn.ir (:^ssnÌ,
.onnriêrcir dc .lg!úr inrrnd.r de úossx erfcÌian.ia.
lÌusscÌÌ .d!eçr 1 \ islúÌrbür essa xú l
dadc ar cons.iên(itr bcm cedo. los Èus
FBA t 8nE ÌÁl{0, nestÌs de Ednund
Husserl na Ur ivêBidádê de uien:. Àkr.Nisi.olrsirdr.lc 189.t ]\lt (le opòe.
nÌtuiçLn) i ìt!rc'rlLiçà. Srgtxlo o seni-
d() ,tuc os rlois Èünos Ìènì ,

1(). ìnnr" rÌguru .oin é sirntlcsmeffe I seú jusÌ:triÌer c cssc .on.eib .ìe lc
!e, cssr ols., o'no ao peÈhcr dr i.ncb rôÌne.Ò (ltrc crignri .r È.Ò.he(].Ìert()
a in(ft nll no tildnn AÒ .onrr-j.ni. cnsÌe dl mÌcncnrnxLidrd{r Sc
de orÌrìs ligrrr:rs
iePr*.rifxo q!.ndo e! vel() rmx.oisa .s sensr.òer t os .ros úÌe .nrmis si()
Ìnas, artuis dcslr, rrd !Ìn. oulir (ors. h2b1ü es dx nncr rrid.de dÌ cÒns.ièd
\$nD. eu \cD x brÌÈn", .lue i rpúls .i.. o ienôúeno ro.orlÌÌir'ioj .:i. esl.iÌ
úÌn pedìç() de prno pnÌado e. rÌÌr\ és dc diaik, (lc lnni É esse
Ìe eu !is() rnúft (!rs3. Iir LúD.Ìeleji.irìl (on..1ro de ienôÌie.r) qrc Ìc\'. Hlsserl
do pris i .cssc donidi. do ìtprc{ìÌ2i' N l.n.r em ú.Ì /ir.,&"7oloí1.i. enì uÌnr
.lue ÌÌrN!Ì dcs(obtrá a pÈse.lr (lc uDr. esr p.nìeirtr n.r!..r de inÌe!.nÌral ad-- (!r. Ìógi.r dÒs Jena)ì.nos. o !!e é
.e,11 aLn idrdc" ú .oÌÌs.iên.iì já xteír. fo, sl só. que nì le.dxdc cLc cssc JiÌúÌe.o? rle c r rfrcnÌÌi.ìo de
Ìrm. rrlrdrdc qle se exilÉ d! !ì. nnpÌdÌa lessr pringe!ì !rì eviüdc uü oÌrjeÌLr prn r (().5(ian.u. É ele qre
nel,r Dris (l. quandô .()nsnLcÌrn)s dcÌ!ü!m essÌ r.iìs.an(i.r oüo sendo
rlgrLn5 Qsos ÌmiÌe C.nì1o ìr) lcnnos Hussed si.r|l!snüÌe Ìrrnspa)e pl tcr.lpçio desÌe .Ì)jer). r arnorc. e nio
u,r .Ho rixblsrc € i sesui.. PcÍ(cbci r o donÌnìio (h lcrcep!ào
nÍ,s 6sc rmbes@ .oúo otu síìbokl os ..xrceiÌ.s a.rcs lor't.dos
i o quc ocorc qu.ndÒ \'ejo u,n 1,rço na r.iÌise dr Ìqn.serÌ.
n() pnpcl (oDro súrdo únr n,e,() 1rrço (aro ]\goÌÌ. PxÍr crpliciiar
c. l()go dcpos. o rcjo .on. o sin,trolo rcnú se dr utrra fc(clrçio
da opcmc,o ernnìéÌi.r .ìe strblü(iì.i snDpìes, .Ò.r) rqucÌ. da if
Dc uú..so .o o!ú. !!dc csri 1 dil. rore ro ìrÌ{n., clc dfi que
rcÌr(a? Ela nìo esr:i ni .ìr,-Í rlidad! .lo .xisÌe no irìltÌnÍ d. nÒss.
Ìr.co no papeÌ. .l!e é ì .r,s,ÌìN nos.lois cons.iê,x,ià. rrÌ (o.tL!Ìro de
c.sos Hlssed co..Ìuií (lrk.r d,iircnca se.srç.les alnda opa.xs.
$i lode se eÍalìele.Ér p(tr (Ln,a ..rÌl qle por si s(is n:!) lponÌ.ú.
paficrprçio ffiqLi.l Á(tuiL() mcsnr.l eindr, p.rr rerhum objeÌo.
qx€ pou.o ierÌrD det)is, c ( (h.m.Íi Lss.s se$x!ões .lellmi$nì a
d. aÌo de 'doacào de se.ti.h) lr .s{l rcgiào dr \ensibilid,dc no
ero qxe üanÍodì o.ier) i al)(s(o cn seiÌi.lo esrÌiÌ. .h Jr"lrw
súDbol., enÌ rep.ese.Lriìlc dc our," -{ essÌs sensi!()cs sc
colsa qle é eÌe Íiesdn) ic,es.enÌr. ìto | 1)j1lo1cn
Á nÌe..ionàli.lì.le sd-.:Ì, parN I tusscd Ìe nÌen.ioìrÌ lsse xio scú
!nì {ènônien. dr.tuL,n dN .cprcsent. chrnÌado de _xprccnstu ou
c... Ìrt.rt.nrÌdt é Ler.lcr. por m.i.r de ìr.,ese Le,o(r dcÀr
.Ìe nà., iÍÌ!Ía quàis ()nhi(1()s drdos rto do ,.rs grego. (txc dc
à conscien.ia, d tuLiÍ$ onrerid()s ftlo s3ri o nonenÌ. espe.irìÌ)
dx.Los. é /eerrli7, e$es.rú.s .1Dr.Ìnl()s do penlanenÌo Essc âkr (:
d. ftrìenr co1ÌìpÈe$n.. assn! .Lcs.i 11. o rcsponsáveÌ peh Ì1()rçÌ()
i !ÌcncioüÌnìade seÌá erlunJerLe a() dc scnÌnìo que 1ii 'rÌrn.1r"
f.!ômcDo da _..presio EaisÌe inÌcn rqxclc .onjLLÌo de sensrçÒcs
ooruhdade seúpre qLe, rúì!és d( u.l opx.as. t.zendo .ônì (ÌrÌc r
-.:Í*€i
&do, ms \is.mos alg. ni. drd(). sc,n .otue1anc1r se torne '.ìi cça(i
: prc quc uu c.ltì prcsed!_ì 'exp,in,i, 1 um ob'cro ü.ns.en.1cn1c, J
: u1tu d.t.JÈúedr .üsên.ia loj iss(). s(ii aL'ïorc eli no jxrdnÌ Arnxs
,r!, i)
: prctcír.Ì trÌrr no plLúrÌ: se.io \.'Lrirs as gfuç.s . css. log.r erL.e scn
iin en.i{ rìrl drdcs cm HlÌssed. siiurdxs sr$rcs c rÍr do.do. .Ìe fn
I enÌ disLi.r()s tr.(Í d. dperiÊocir e des Lido 1 inr.or! _.paÌe.e parx
: dt,elis .r. dìf(rcnks ní1cú da .nálise x .(!rÍìan.ir. já qle igorìr l
-: (l .ÍirÈiÍÒ .rnicl) (1. inÌ.rÌ i.nrlìdr essr ({)ns(iard. i olere.i{l()
: !lÈ, tuÈ HL $dl , n rhL I]ìr. eì|.LlJi Ì ui. f(iômcno de :inore
; ndsr vidr Fr1\!irr scra . úÌen.nìrli
i dide de aL() secL, a.r's.nb 3 rèn,'nr
j nologir rrnu una dis.ljcio leilexnr e ÁavoaE DA ynÃ, daldthè do ÍÌlso
Stocré|, piírãdo p.r custav
: deutu .lx pris:Lgc.r dc nossa ..nìs.iên.ir l(imt entÌe ls05 e ts00
D0AçÃ0 DE sE Ìr00:jovom com lõ(stl!Ìar .omo o .Ònhe(hìcnto é
o stn.l malenático de igual na
lêsl!, sinbolo dè sua paílclpação rossilcl. (omo i subjeÌilidrde. rroi rc.
na lüla pelâ iqualdado Ìacial, .cess() r un, tnundo de Òbieros, se on"
ra Darcfta pelos direilos civis 1in.lid .Ìgor @n a quesdo de sàber
em Washirclon, en 1963
.onÌr uiÌtr molúpliLrdrde de tènônìenos
Po.le ser r rp.csenÌaÇào. para a .ô.s
.ièn.iì, .le oiÌ obicto lno e idêffico r si
grnd() u.,r ouÌr. P.rspecri nÌerno lsí) signüìca ft..onliecer que se
tr a cssxrrúblklade nì eÌisre i.1oìciotulida&, é po{Lìe eÌisre
dellnnì1 {las "p.rspccÌnri' o úÌl)rlho r:crcÍJ de um. smÌese que
ÍìÍe m objcÍr quc Ìevtuá Lnilì.ì ()s Lrirlliplos fcnônÌenos corÌo
HrÌsserL a ap.crcnÌar o le apresenúfòes dc unr c o nesmo obiero.
nôÌne.(i'.(rÌ() scndo !iì se x nÌen.i.Ì,aLidadc dc A.cnúno parece
nìodo srr/,rt-. dc (loacão. 2 Hlsserl esré.iÌiúa a fibsofia. é porque
qre seml,Íe ÍepoÍxd.l
lri _Pônrr) .1. se lnììÌrvr a kldlÍ nìddniidane e
. LrÌn dc vist.rr par qxe Ìôda .o.Í ianci] (i (or,sciêr.iâ de
al$Ìnìa .oisr". sdÌ .un.a in!.stig2r xs
IIas é nìpoí1nrc Lcúrcm sirÌeses .+Le. tc( ÍcLxmcrtc, .staro lormn
conrâ 0ii tese {Ìuc 11ì ftl!ú do p.ssivel ersc rcsultrdo lin.l.
nr (mprcen
de.isivadÌe.1.:
:I ._.:::r..:i !l
sro qle HusscrL r.já dlquìo
qxe é o Ìtricl() .lcnú)nrÌ rlas tu.Ìô i\$ supori a dehúa!ào de
,o qrìal u r .ons.riincrr s€ duas ortrs 1ìsuÍf,s úL jntenciomÌidxde
icPofa. N"úudÌ .l,ie1() nos \os sels Ev,.LÌ\ /sr.1,/.tgr.oi de 11191.
a (Ldo nìdepei rìei Í0Ì!nÌ. HLÌ$e .rÈnÌìa i l.tuiçrio ì repÌeÈ.Ìr
dc alg!ú nnrd. .le doreao .io , opu.hà o donúno .h ltrceÈ.io à()
Ìllc nio É n..h snrado .Ìo d.ÌÌidio .lx erpilsslo É smples nolÌ. .1'
la.ro d., nÌiLJ ,le .1.,, r. . nú e$x .posiçro a .!úìcizl e arbiúinr, c
que se P(lleÍir 1t,!(!d.r eÌn lue s,-nfdo . útrÌi.to é nÌegdh..:nl.
!n rnnâ etp(:( i.r dc innÌrã.) !Ìn evenL() {lÌ ddem dâ ÈpÈÈnrrLlio'jl
!üpÌes. que. di2ci: indcpen Qurnú, pcrcebo Lrm .ubo, é um
.Le \lai n:r() (: só rsso. O
qrLrlqucr o!üÒ. derLe dc u.ri le$pednr \i() ca$r.' a de seus aspcúN qxe nÌe é dado: vcjo
iènô en() dcreÌúini ÌxribiiÌ o ,,od. '..isa flesmr'. I .ÒisÌ nì.LependdÌc de .lneanierre srìs ou Ìris LrÌos ú) cubo.
.óro..bjeL() a,prcsenrìdo :r (onsdên !Ìn p()nÌ() dc visra rìnilâÌerÌ e vafá(l seglndo L{l :'n!a,Ìo e nunim!-iÒ Ntrs nio
.ia, soh que'ispc.Ìo eÌe nos é dido âÌú\!s d..luilcÌr se apresenri a alsaÌún. tcdÌ, .ons{ iêfda dc pe(ehü xpen} dois
.luaLqucr objero semrrc nos QDan io e! raú 2 nÌiiÌì. ÌÌrsp.r(na rerângdôs. drs snn esie sólido de scis
^Jnal,
é dado enì um bo.lo de dorçi(i quc suhietiva íbÊ I ãÍoÈ. ô .jue obÌoiro làces que é () cubo 'Iqüo ..o.s.iência do
.r ,Presefir scgundo !!ì aspe.r() parÌi é oüÍr perpccnra iglìaÌúeme iÍ,ìctnÌ ,sPe.Ì., (Ìue n,c ó eÌèdvìmde daúr, m-s
elar e por pÍlncipio variáveÌ. o (Ìuc ta sobre eÌa: .unq e árore nìe seiii d.d? ÈÌnìô .onÍlanc1. rdrúar, .bs :L1pc(ros
sc .tesn no tlano da lnrgrirgeÍn Assim. seD à pris.i{r r um ponÌÒ LÌe visk qlre nì() nc sao dados. É rr:..ls rúra
as expressòcs "o 1'crÌ.edor de A'Lslcrllz' M$ se é rss!Ì. o qle p( cseÍoobie paÍe .L() obieto que ne é ap(acnhda,
c .r r€..i.I() dc \ireÌÌoô refcrcn Ìo nÌen.nr.rl dc u!Ìì .ons.iên{ ia, Sc css€ lus aLatr -rs d(5ü paÍe eu ,i\, () rqL) lsso
pc.s.rnageú. Nàp()lca!.r oÌr,eÌô nìô p()dc so nadì siruì.lo aquúr sigrille {Ìuc o .spedo dxd() reet.ia aas
BorapaÍe Mrs cadx unìa deÌàs o rp.c ou alétu de scLb üodos subleÌivrx dc aspe.kr.io údos E se é assim, cnsrc
scnla segrìndo um aspccro deÌemnìa.loj doaçàÒ. ele só podcú se codlndr .!m xqul Ì,!a .trrrr fuÌlr d? inen.i.nxliúdc.
scgundo !!Ì dhri.lo nodo de dôx!:io . toteli.ììde d.s fcnüncnos qre ô rr.Lzcnl Hlse i.lia,Ìuá de 'ìÌen nÌdiúdc
o mesúo a.(rnccc enÌ nÒssx fc. ì ÌÌossâ Dresen(a. O obìeto nìien.:ioúl do horizonte iftcmo . E târá qu$úo dc É
ccfqio de utu ohjcto quilqxe. Á .r(lx seri a rÌridâ.ìe slnlaÌie de sers nrúhitLírs núlirÌur qÈ r.nlo obieto Ìem seu h().i- 9
m.,menÌo. é atcnas urn asped() d. nodos de dÒrlio (\Ì Jàú!ìeN)s E é isso zonÌe inienio Lle dcrcmiüçes, que nio I
temlna.Ìo do objcÌo qfe ve i i nossa qrìe pe.dìire 1 ll!Ì{scrÌ etiÌÌÌÌ.I eaislência são etl xÌtue.Le dxús. rus que sio vhrdar 4
prese.çâ, rúÌ lspe.ro que é va.iível dÕ a PhÒn Ll^ corcl.!ào enLE .ons pcÌa .ons.iên.ia O ob'eto per.!bid() é Ë
e depen.ìenlc de unì ponÌ. dc vìsú É .iên ix e objeb. x .elreza de qu€ r({1a liabtado poÍ uÍntr (Ìpr..$ivid.de que liga È
dúiinÌ{) o ,Ìoito de dor.-iÕ (itre mc cxi .ons.iên.ú é (usciôn.ia d. !nì ohlcÍ) (kll unr de seus esp..ctos aos de xis ;
be x ánde sc cu a per.ebo da jinch ou e, re.irÌô.ÌÌÌenLc. d. que údo oìrjeo i rrLbsol dìú enonìc impoÍllnoa a av
do iadn!, scgundo esÌe ângulo ou sc
!
objer.r P,,? uÍìr ()nsc1ôrÌcla inrcrÌjoniÌldx.le lue sc sirua no plano dos ;
72 \rrNl r: CEREBÌ1r] ê rrL.r)soÌ J{
''feflô.rcr6 c costui, cnÌre si r..Ìos {r ..'i:.
: ]1::::'],:.i'.' ii ].'|'i::ì.': { úeran r. de .a.Ìì Òble!) slnguLa,: li
rst\1k)s dc cad! òictoj iàzardo (rn que nci{ PÌano dÒs .]!)nzonres qLÌc l\Ì!sc.
.ida uLì tlclcs .cc1Ìric xos deruis seú situaú a or*inali.Ìede dr rn.,Lll& trÌ..ndo
e\Í lnt-n.,i{ruLidadc. non me$o LÉria nrl. se n. iúlìr ÌexÌ n(ls dccÌnnpomos
ri.rs ()ns.iên.i, dc dgo .ssúì .o!Ìô uin uiÌ úLr em nìas pxÍes .()nsrilLìirÌ(\j n,
òìeÌÒ se o àsped() üdo não reenriasr r.íli( nÌcncÌoül evìi.iÌtrnÌ)s ()s ln)
âos xspe.kr nio dadosj sc ca!. aspeÍo iiz()nkr".lo percbido, tud() r(Ìui[) qrLc
nàÒ dtÌ iisr ()s Ll--iÌals, .cm Ìeúmos e\líc dc poÌcno.l no .&xÌ.ieiÍc dallo
lrn nìun.kr dà e\t)eiialxir' de nÕ$ls te(ljrrncs Se esse Ìtu.do' rx nc umx dúì1en.a noÌ:rvcl e.r.e
! xo lx.ìo dessa nov. intcncionalidade .ün{â r)de sc Ìr.nsfonnar, elèdldìenÌe. --ssas lnÌlnd.rn2lida.les de hoÍirr{Ìre e
hrveú rnìda (únr outú, a nÌrenciôn.Ìi e1. (Ì)ìcL() dc nossa eTe.ièn.ià, .esLÌ que r prnìc1r. igu de ntren.n)naLi.U.le
dide Ll) h(ni7()nlc cÍ(yno dos objer6. de rlgtrÍÌa i.{ncin ete se enbe o! se eÌ rturadr por rlusserÌ Nio se Írtx apenrs
Quando pq\:cbo o cubo, eu o pe..ebo Ir.iin.: ncíc (Ì! peqxeno lÌegnenrÕ {tu€ d() fxÌo dc cssas nÌen.bnrÌidrdes se
(o.ú fìguru sob.c um 1ìndo Mxis xnì.Ìx. -; () objcl.) dc nossa peÌ.ep!ào rtuLìì d.sdobúrcm seja no pÌr Ò dos lenô
eu o tc(ctnrsob( e úesa, nes. qle eíá A l.lcn.dnÌiüde do horizonie * r(r()i'j (], no pÌ.no .lôs _.nrjeÌ.,s ,
en nìlnLia s!U, sllN dcsÌc pÉdio. siÌuado Ìe.no seíì risll (omo aqleoÌogl.anÌenÌe en(ÌLLânr() x priorci.r cra x0ì e\lnro dr
.eía.nladc O obicÌo pcrcebido reedvl. ànleú)r ì irnc.cnruÌiúde do hoÌtonÌe inle.nrldadc dx .onsc1àrcle Se a p
ro scu {rnon(). cLc o cplúre e. no linì úÌeno um co$dênclâ glÒ
É no sol) dc úeúx ÍisuÍa ertr .Ía.uda de inÌcncio
L--. a o 'mu.do" qrÌc sc dpõe na nìenor bàl dô Ìntrn.l() quc s. ncolt j pari nós. nxlì.Ìrde .le rr(t, a po!Ìrc ch cnvoh ir

=
EA0WEÁ80 iIUYBAIDGE, lírne. mD rD ré4!q 1337. Â suco$ão d€ haqens Ìêm€t€.o "agoia", ao !ársado imèdt.to ê ao tutuÌo pnôxino

!!ì úrl)r lÌi d. .o!srièn(1, !rÌì. ,Ìnl en.r,rc81(1. de !nii(Ì ume nnrlqnn.i cxp.rièn ia de rrÌ $m qxe dxn, Ìeü)s
doa.io .lc scnndo \s iiìrr.(draÌÌdr.les .ladc dc linônìer(r.(mo nÌrdô a xp.e .onsclên.i. .Ì{r nnÌncnÌo lÌesenrci,
dc ho.iz.rr.. ao co.Ì.i i. nìo pareceú \cnlar_.ìo. pzfr . (r.s(ran.ie. de !nì e o mrs rdrúá, d() fxssrdo únedirÌo e tlo
.n!oÌve. (lu1LqÌ,€Ì rÌnnÌrdc crpressa n,cs,no objeÌo I esÍ: prsJo nos levxÍi fLnurc próinn), !r o qre a nìel(rlìa
dl cons.iêr(ia 'lido sÉ fassa.omo se 1r\as liguras .1. inr.n(ior.Ìmede, d() ncnr serii elPerimcnÌadr por nós corro
c rs opemssenì cstúÌanex.ìen1c di.n reen\i..1{r d.do io ni() drdo. dr ex u,n obicro qle {lu.r O c$en.iìÌ enr
te dc um eÌ passiro. .ssnn .(,no un p.essi() d() .lsenre no trcscnrc. .oss! .xpeÌiê..ia do lciÌÌpo tuìo é ì rbs
.(! â!_à.r qle baL-- A ldrlncrologir n:io r.rta .lo Ìenr r.r(.o do úista.Ìc . nìas snn rquiÌ{r (lllc
scndo assnD. âs ìnftncÌomÌnhd.:s .1. po objel^d, .qlele ÍÍÌc o quxl Õ Ilusscr'l chxnix.i dc presenÌe !n(i ìllc
hoiTonre xpontxtrr pare a eristèn(i. .tc iísi.() s,- dcb .a EL lnlcsriga a reh li cnrolve uria ccnx ealensào rernpoú1,
urÌr crpÌessni.Ladc Íbcrira nà n()ssa er fÒÍ,Lidrdc iúernr ì nossa .onscièn- lncl!'i. iÌénÌ do ".goú , uri pissldo
reian.la Fr.erLlvr. que úrbâlhr s(m .lx. x{lu.,la cD qre LranscoN a n.ssa lmcdidÌ.t e urn'fLrnrc prir:nlo'
ren Ìfì. .loxlio dc senidô ()rrrd. elteÍianti, de ! rÍrjcÌo renfÒÍiL. No inÌentr dcsse presenÌe rivo. o
po, um s!'eiÌo arno [n n.ssr cÌlc .o !) m cr?efièn.ir d. um sorn quc iúnrenrÒ tenpoi'Ì aia àgÕtu tenrid
riê..ir cliúrâ. . lado üdo d. .utr() .c d!ú É l)rÍanre contriì. .e ÌrisÌórir a !m pisÌd() inrcdiaro qrìe na!).rsrá
envia ros ladÒs ni() dxdos. .adÌ Õbjclcr da lil{xolia. cn.onr.àmos o re!ìU) .raìs |]ttsente (omo i uri iuLÌro
. rssinr
reenvir aL sld .i..unrì7nr1Ì.nça e eniìn1 rePresenrxdo .omo seird() umr s!.es pi ó\imo qlre xiftl, n.nr.hegor. Â!ui, nG
è ô nnürdo ilu-- í, ctpúne enì údl sàÒ de nìsrxnres .les.onrínuos, LrÌn. vlìcnte, ÌÌÌ"\és (1() üd.r ,lsrrl.s o nâ()
Pe..cp!ào (n.!r .oolprtende. essa cÌ nÌcessiÕ dc 'lresentes lra rssnn qLe dÍ1().lso sigìift,a quc nossa .oÀs.ìên.:il
fressn'nhde desLlc scmpr já drlla? Des..nes. por cxemrt(), .o,Ìprc.ndh o .1() rcmpo é .()íur(lx !cl.r ÌÌ!brÌh. dc
ÌeÌnp. Ìrusscrl co.sidcia cssr !Ìrxgerr .lüns inÌen.bnrli{hdcs orÈnuis Husserl
unìr trbsrr,!iìo seÌn (lrLrlqucr relxçio (: rnm.ú de rerenlio r nrt.lr.iomÌidid--
llusserl pensrr.i cnc.rnÌrâÌ suà.1ìar1 na .oni n()ssr !\pe ê..ir clclnr I ' q! lo tì .\-tr nrLrtr tu e{.r quJ\E !
ross. "..!1s(:iancla do iedìt)' como se () le.rp.r Josse essr su(cssì.r .Ìe i!\n(.r úl'.' n!,n Ede nú I
(1á raúbéú n,) pÌ.no dx Ìemrrrrlnhde insÌxnl.5 .16conúnk\. scria inrpossi\eÌ tensio a ffen bnâLi.latlc 8mçs à qld F
.Ìuc cle sirrrri â raiz d?qleÌr'snncsc' o!!ú rrnx mclodia Qutrnd() Lcmos a eu ,.c dirio !o lnrur) Pia)\imo +

l4 i\18\1r. (ri:FFuR.i .: rrLOso A \\\ | L nLe.erehÍ. .onì hÌ


i .. . ! froi( n:io ià. i. a1.r brli qurl a 1 sdÌcse !Le uniÍni ()s
.. :.!r:. L' fr:irrDrenÌe. serl ,.últlplos tirôrt'nÒs ..r!) i|ic*cnl1-
:: .Ì.,trrLL. !ì(- !d cx. !re o !o.s dc urÌr .)Ìrlero idêrÍnr). ìlusssÌ
: :. : -q :,gtr tr. fr:s.do nnedirÌi) e r o(rlt.rii n. prófrir inrL.sc do
::: :1)\iLìrì ì\5nÌ r Ìtien.i.l lefrl](). .Jqu.l. stutese prs\nr" (lue
.: ::!..iile r,!. :L ,ìcüÓfu lsr. É uniln: (r dúìÌ.nÌcs motueÌìL{)s re,iÌro
:: ':!rd. e,,Ì (l'(.!., sÌj.Ìro aÌi ran cin unr so rcnpo.
: :::::! Ì)rrsrLÌri cÌ()lÌo l)!.r!o \o dc.(tri., dc sur rürj p.ogres
. ::: r.1rr nì() é ficriú.luilqx.r sì\rrÌieiìrc JlLÌ\s.rl silcn.1. sobÌe r pri
Ìiel,r llgLrr (1(. ln1(ì.ron.li.ìade for eÌe
:.:::: :qrcnÌr1 ,j Ljr!n,cnÍj ÌtnìPor.Ì .les(()tÌ,Ìr I lntcilconrjid.de de rÌ..
.: : L!(!Ìe trir ! lLÌüÍr. Ni() (lr(' cc I (!c8u! SnÌtlellenre.
- .-1' rL. rE!ú d..ri no pis ..trr) trrLr cxislirj pJu nós. . esÌnrÌr r:_!) s. \r)lLr fÌ.,s , .ss. .ssl!ÌÒ Ele se
:.:Lr. j ,. cn!_.o .Ìc p.üDinÉ.e È s--nli.l(t. o Ìfo1llo .onpÈedslvo Ì)ieo(rpa:r so)cÌLdo .nÌ .xfÌi.iÌd o
:i : rìii!Ì. iÌ11\(1s d! nolo rgoÍ. d. drl|) a() .aÌo ú.Lo se nossÌ er 1i!trhtrknr,r 1r,ìp('.1 das nÌen.nrne
ucar lsrí _qrÌise peiêr.ir É Ìe.ld1 fior u!ìe .xprcssili
Lilc Ìidrdes de lniiT(rnc ll csÌ! a rnn dos
::-::::: ..Ìi iÌrtrr rr ar(\ dc un o!Í! dide. se erislei. rs :nÌci.i.rnrkhdes ânglkÁ pr enrc,nLrr r) frcsÌigi.r qu!
:: i- L,):rL.i!) Ì: LrÌ llnôÈ.no do de hoizÒnte. sc () ,spc.ni drdo lo a ÌenìÈtrÌidxde x.L(luir. n1 fi os()fia
:: .i:. r rluf ]].rÌ.n!(! Ìer o .Lrbo exp.nrc Òs ast.{tos..o d&t.rs. s. .onre!ìlliúÌer Nìo e t(n(r sL(-)fu sfi
.rdr.bieo lue Ì). (.tro crp,rc o rnÌn proflrrÌdr r úÌÌiiü úìsrixi1 Arx(rs i
- .:l .() rg!r1 r: .nt.rdidô por d. do luxL ek rì7 prlÌe, oo lnnÌr.. qlraÌ erìsre, Pirr .ós, Ì csrft(rrx scn
lnÌrn. nlceÌ .onÌ. .) é gia(is r esltrúrra dc r.rssx @ns.i Ìi.lo. i eìprtssi. () L!--n\n) tlc,rrr,l
_ .:: rnrfA(.o cnü. . série .lxs èn.ia .ì() reinp() s(: p.Ìa ..:JS o dalo .oir a ,rr?r.ois. .l
_ . ri i r !ar. d.: proÌens(ies, eÌÉ renicre tr() nì() tlad() c o lrpr'mr I por
.- . n.L 1.rìrdc !nÌ dado lenÒmÉ .lue r(\sr r1ÌN( ar.ci. do rcnpo | ÌaÌ
_ . . , \Lr:sr !.pcÌiür.i. .lo pÌtsen qre. neh. o Presenre (ìrPc.\fiin,c o
: -.,l. r .-t,. in.ú d. fnì.eÌÌo daeìoppementdê l'inlenlionnãlilé dans !a
-- .: ! !oì quc dlri é . lnidrde É rÌé esÌe tlln() (rÌ(. sc f( i5r rc ' Le
phénomenologie huserìienne, Dense SoLche.
.- . ri(i. .rúlÌiplos flrL,)s de dol gredn pira .ÒmfreefrL( tÒLno a()ssa
.o.<iê..ir é senÌfre.()ns.iên(ir dc rLtri ' Hú$erlianneditalions.RoberìSokolowsk
NoÍlhweslem U niveÍs 1y Press, 1 974
,Ì!ìs.1in.ia d. ÌrarpÒ !re objeb. ..!DÒ ú.*r íLbÌdi\'ldx(Le p(rle - Huseí et la naìssance de la phénoménoloqiê,
:rÌnìnri . slr _eÌqleol.gir . Nntl(),rnÍ--nLlcnlc Jean-Fmncois Lav qne PUF 2005
i rnnJÌnrnrlrar.le é rFÌiln_3r I se .o.rlÌee..Le. jsn) cn!()l\t .lcÍr)

Edmund Husserl toÌnou-se a Heidegger, membro do íen one n ología tansce fi lentaL
pÌoiessor da Unive6Ídade partÍdo nazista, comunicar Em 1937,a doença ÌoÍnou
de Freiburg em 1916,40 se ao antigo mesüe a decisão. impos6ível a continuidade
aposeniaÌ. em 1928, Ainda assim, rcspeitado de seü Íabalho inleìecülal,
íoi sucedido por seü ex- internacionalmente como Husseí passou a eiercssâr
aluno Martin Hêidegger, um dos mais imporlaítes uma p rcocu pãQáo consla nÌe:
a quem conslderava seu iÍElectuais de seü lempo, "Vivi como filósoÍo", repetjâ,
herdeiro. Husserl continuou lltlsseÌl teve oporlunìdade de "queÍo moíêr eomo Íló€ofo."
a desenvolver pesquisas rcalizâr, em 1935, confeÌências Ele moíeu em 1938. llo ano
na UnÌversidade, até qüe seguinte, seus mânüscÍitos
a ascensão de Hiiler ao podêr, Praga, mmpendo o cordão foram lÌansleídos
eíì 1933, calor a sua voz. de isolamento imposto pelo clandestinametìte paÍa ã
Devido à ascendência jsdaica, nazismo. uma dessas palestÌas BéÌgica, Dois anos depois,
o filósoÍo Joi aíastado e leve deu origem a seu último texlo, Heìdegger ÍetÌou, da segundâ
proÌbido o acesso à bihlioÌeca de 1S5, inlituìado Á crbe ediçáo de suâ ohra Sere
ÍÌ!ÂBÌlN HEI0ECGER, discípd o e
da Universidadei coube ílas ciências europáías e a lenp4 a dedicâlóíiâ a Hussen. sucessorde Husse em Freburu

\[]a r ljls rarrors 7t


Husserl apresenta
a fenomenologia
c0m0 uma
"psicologia
descritiva", que
pode conduzir a
uma psicologia
racionaÌ, voltada
pa.r'a a descução
das leis gerais
do psíquico
l0F l!jll|\rìja
Eï uru^ pÁss,\.rl.u DE pstaon(,u |tttia L\arOt:k,.A, ne qu:ìl cri-
li.a e utiÌizxÇão do nÌodclo dâ físl.a atcnììstâ noclema na
psicoÌogia, FìLrsserl propòe urn rcÌ.Jmo à erpedêncix
i.Lernâ
" . ,ô f t ,J ... ar.,l., t \ "
.u.
"\l li..rç.
fènômcÌìos psíqrìicos por rneio de urn cnce.lcamcnro
calìs:ì|,
cons.uído .le hipótcses, o tìlósofo irponrâ :r nccessnhctc_ .Ìe
ün sxbcr []ndacto eÌn ulnâ tnt i.ão clì própdx cssên.ia do
psí.Ìuìco. Ora. lenìbrx Hlìsserl, se nas ciêncixs
natlÌrâis, nâs
qlì:Ìls â NatrÌrezâ âpx.cce conìo cxrerìori.kdc, x
nÌancim clc
p.oc(le. cxplicxtivx é nc.essida, no corìtexto da \ì.h psí
quicx. o fè!ìômcno e ser i.\estigado é LrÌn vívid.r.
AssirÌ, o
encadeamenro psíquico níìo neccssita ser .e.onstiirrí.lo por U llHENldLrl EAI\tS DE \r 7^
A rduúôL !i\tr
0rhLo\ôÍr tu r
oÌeio de hipótcses expÌic:1tivrs. ir ess!:nciâ desse (linìcnsjìô é lrnivc^Ìdâde Frddxl do txÌnní iônr
Ì t\sett4ia arpita . tuntaìddatle
rÒ,eÌar se conÌprecnsívcl ?u Jr,r,r,. i dout0.rndo ú lÌÌôsôll .l'
!0iÌrn ddde frdÈìl dë sìio Câdos (Spl

l6
@*, r:

liq1:
ll. sc essr erttdüria Èvela csú.los uni ri.h.l( que per.ril(, ,Gssar rs lcls gerai.s
d6 de lnodo !Ìe.no , cLa Ì.nltrì se da lnli psiqDi.a seguodoHr*eil, apsi
írfcr.e a u.Ìa rntlÌici.] uniii(.aúr De\nk) coÌÒgiâ dcscftnì ry)posrd po. Dilrhcl
tr cssr .âÌi.Ìcíslic. essen.ixl dr 1d. psi úo uÌrrpassa Lnà hisúrie nxÌúil das
qÌÌie. É possnl. núÍ1tuì o.Ìa psicobgir tonns LiisÌór.as do cspínÌo. (Zen
c\plioÌl\ a tÈltr psi.oiocix .ìes.r iú? A.ìi pág 2n) ìzlta x Dllr|c.r a .ompÍecn
RÌ.nça iúndamcnl1Ì enÌÌe o {!nh..úìenl( ) sao de quc a psl.oÌr)sla dcsoÌivr l,(xlc
psiológi.Ìr e o (o.ìe.úìe o ú N2rÌre2x rvânçÌ.p& unìa psnol+t. ncionxl. ou
(side no lir() dc qle x lida (lr aliu nio a seja. unìr úlesigrçào ús esÍtrÌLtrrs d
údi de nÌnb simplelrenLc cÍcior e en- prbt dr (otu.iêD.ii A pslcoÌogià (..)
qu.nto *te.nirirlrde, tu.s rÌÌ(. ch é dìdl WILHELM DllÌfiE! toto dec.1905. Huss.rt dcve ser un! .lê..ir .las lcis, eh devc
cnr sc! enuadc.mcnÌo drú) p(jo conhe cÌlliNu suas concepções sohÌe lstcotoqia !Ì..n._ai un .onìpleì() dc ÌcÈ Ìe(trì.:as
.tnoro .le sl. p.L1 e\periênclN nÌÌernà' g(reis quc rcrio pxtu rs.ièncixs do
let nt"t,iolEicõ, pig tlt
(Psi@lq:n1
.spÍfto (.. ) rnr i)nlio inrloSa àquelz
i .1arc. dir.i I rÌ,scrl. que essx psi.. i tr: . i i:.:-rt i ::i..: ì:::i.,i r:.,.: de nÌreÌnli(:r c da lísi.a rearnca px is
lÒglx des.ÌiÌna n(!.5rÌa de rLml aúÌìse I:iì csn'do dà \ida psirlun.r po. úeio da dancixs dx Nanueza lÌ.Lrr, pág 22)
cienLiflca À !niüú, inRrlriu f,(trsisar nào dcsoi.ìo sìstemííca ji eii:LfonÌado p(r '1ìrra se, cDtao, px.Ì ltussdl. .Ìe es-
é suficlcnre prtu 1 (onsÌinriç:i() {Icssa psl DillÌ.-v conÌ) prc.edünenro adcqurd() L2b.Ìece. u.ra psi..Ìogla rr.ionaÌ nã.)
.Ìü)gia: sio .e.l-ssti.s lrnì t{niìN!'.to.Ìe pâr. x psl.oÌogi. IIas. * ns rcscs .Ìessc dcdurna. (onÍlfuidx (onr b.se enì u.1
drnrlllos Lda d(sücìo sisÌer.:nie qle
e Êlósrlo pb(u,rm srìpertr Ns posi!òes csfor.o .is(llsarÌeme (lcnÌifico de dcs
PerÌiihm . .oÌntrccnsaro d.s rip()5 dc er .aÌrÌralisrrs. !u8oin.Ìo urnâ psi.oÌogta úçio drs cis, t,i'r)., do psiq!i.() Ta1
..dern!ìú qle x v(lL rrú!i.Ì (\,..1a runmcnÌe inrrrìti!ìj .rft.cnr d. .t)leLi- .siorç. eÌigc unì ér()do descÌiÌivo. (luc

A ÍenonÌênologia husseÍtiana PoÌém, surpreendenlem€nte, relatividade de suas leses, que procumm demonstÍar a
sulqe em oposição à idéia Hus$rl Íunda €ssâ validâde llusserlprcpõe uma nom impossibilidade desse ideat (o
de uma slbordimção das da lógicâ na subietividâde. ciência, rigorosa, que estulümlismo, poÍ ex€mplo).
leis da lógica ás teorias Mas, agom,lÌata-se de èstabelecerá â oblelividade Seja pam címbâler seja pala
p6icÍlóqicas. I,la medida em uma novâ subietividade: de cada ciéncia rêgional. apoiar-se na Íenonenologial
que se pmtendia esclaÍêcer não mais um suieito Todo o conhecimenlo toda invesligação que visa
6leis dâ lógica âtâvss de empírico, mas uma eslÍübra passa a ser aaticulado em delefiÍinar a objêtiuidade íto
eslrìrtfas psíquioas, e €sbs essencìal que constilüi ün fundamento último. conhecimenlo deve corÌfonlar
deveriam ser dêteminãdas a própria subjetivjdade. Esle é o idealcartesiano: as leses Ììusseíianâs,
poÍ uma psicologia nabratr a Husseí, louco a pouco, a validade universaldo Além disso, a feflomenologiâ
vâlidade dessas teis passayd conhecimenlo fundado na detefiÌnou o suÍqimento
ã s€rdepedente de um eslÍulüra que permile a verdade do suj€ito, do,,Eü de üma séÍe de ciências
esclâreciÍrenio por parb de aparição do mundo. PoÍ isso, penso". AssiÍn, em lace rcqionais: uma psicologia
uma kl
psicotogia. Mas, tanto o mundo quanto o do cetÍcÍsmo geÍado pela ÍeÍomenolôgica alÍaves da
se essa psicologia, c0tÌto sujeito são tomados em sua contínua süperação das investigaç€o da essência
qualqueÍ ciêrcia naturat, edá essência e não êm teses tanto das ciências geíal do psiquico (SadÌe);
en pêÌpébâ banstomação, suã íealidade naturali naturaìs qüânto das ciências üma eslética, com base na
ou seja, a validade de suas a essênciâ do mundo humanas, a Íenom€nologia deleÍminação do ato que
leses qíá seÌDre ern conslilüído e â essênciâ do ProcüÍa estabelêc€r um visa "o belo"ì l]mâ morat;
veificação, a pnápda tógícâ sujeito conslituintê. conhecimenlo püm. Devido uma oniologia (SârlÍe ê
peÌmanece como ì,erdad€ Mas poÌ que lêl Husserl? â essê ideal, ela é discüüda Heideggêr) etc. Poí tüdo
Í€lativa. Em reação a ess€ A fenomenoloqia Íoi a última poÍ quase toda a filosoÍia isso, a Íenomenologia
Íehlivismo e cla cÍnseqüência Eande tentaliva de Íundaçâo Post€rioÌ: não somerÌte husserliana tem papet
célica, a fuflomenologia tolal do conhecimento. aqueles qüe â adotam ÍundameÍtal na lilosofia ê
desponh afnmndo a À fragmentação das como método filosófico nas ciências humânas da
nece€sidâde e a univeFatidade investigações cientíÍicas
das leis da tógica. e conseqüentemenle à
0leidegger, SartÍe, llerleâu-
Ponty etc.) como aqueles
c0ntemporaneidâde, :
LUIZ HENBIOUE A. OÊ SOUZA

78 \rjNTr ar,krjBRo ai ri ÌosoFlf,


CAAEA|URA IrE BODCItElIIO,ttlohoíiãqom d€ Goorgii PelÌus.ow, Í933-34. 0 'Íhundô inleÌioÌ,'úo consritui o ohjeto da Ìeltexão teíonêíotóqica

re eÍìbeÌe(e a prÍir dc {( fLnaltrEin) ,\ dct.nÌnúrxo di Frcefçà. úÌeür.


eri unÌx erperlên(la ttri riìcnl(, nÌuiti iÌplnr. nrtsc (rso. unia .rÈ.Ìei2à.io
rr Á len(rnelll()gir sci:i inii,hÌ.nÌr r,,;.r. r r.r.l .: r'ili i.erxÍsn:, (lc t[L]s ft,gn)ls .s f.ris.s.or
iii osnr)l.slì desrrÌ1 . (r, s.lx, Il-irer\ e rs ( ()i\r\ rsfiriÌuls \lrr.iiÌr
udiÌ .Lcs.riçì() .Los vn,nLr)s Pslcol.igiâ Ìien.l()gia, ( lan.ir (lLr,s( pÍrcnd(.s.ir
iles.ririrâ e nio eitli.ralni: r lsDrÍl preqsLp.sbs. .io p.de,iì .Leki ì,i,ìri .
r.Ìogi1 .i() Ìxi nn csligar () \ n i.1{) c().xr .bjeÌ. . seÌ des.rirÒ r fxíir de rrl d;ÌiÌì
u.Ì jir,) rarrúaL. ,nas dcÍÌ.vcr.i scu çìo 5e os \ni.k)s p().Lern sei d--rc.nnÌl
núgiRrìL() |(tr lnluilio fÌrr l-)c5crclcr dos..!ú isn) que se re\cLr etrÌ r i,ìa r)eF
()s lcnôrrìe.r)s tr!()s sigrilì(r dcscrclcr .ep.i. ntreÌnx. r .lisúìci. edle csh e r
isso. qÌr.: l)ü.rrr\'.(r liÌâncnÌc. Os peÌ.ep.ir e{eÌdÌ der e ÌÈ\
\nnL,)s, .1 (Ì,Lr üdc dc údos in,lnln iòrúi de xpaÌi.ào dos lèdiÌleni. .oÌ es Ì

rÊs. s(i() dcs.iL{)s Írì


ncnhrnr nfclo pond.nÌ.s.. nao {Ìi r.indade rieÌrfti..
r() eúÌPirico Á des.ri!i() Ll$ $san.ias ín,ns.trÌÌJÌ.r ì a.nÌnìnr.àÕ il.s rì.
i ui.ntì.drs âs llìx Dos !{)n(eit()s puftrs elclm{h p(tr Ì.(r:{(. .nt( scnsrr.ìo ( niln.nos p!iqÌ!..rs nao i!.ess1Ìi .ìe u r
csv .les.i.ào Pr rio e unÌ1 .ìes..i refle\i. SegrLn{lo L!.kc. r p.r.cf!x() (J'1(tfrrTrrio dc unr. r.gia.r ütÌrtisicl
.ào enìpni.x úì. se.ddo.ÌÌs .ièn.ìias.Lì irrrerna É a(lrEr (ÌLn o noss. c5fi.il(i .!nìc.d. rnr. Èrr d. ..r!.r.r'iz.E1o
\xÌLrÌezalj eÌas. ao ..!ìtr.iri.r. eì.luedi ì .u r nossa rl.Ìa fos$! drs pÍjtÌixs tL! scu nulo rL! rolhFsc ì pc(.pç].r.
itènÌrei. n.rLúâl de bd. Ìo ìFr.€fri alnnlx(lcs ($ .í)gtar.r.i, no scnlnlo Otu. !c obscrrnos .rs Jcnômenos .}Ìc
\o e p.si.i.xì.Ì empúi.o (ÌìalrLlistx).' crrl.rslan()J Assim ftr d.Ì{Ìmin1(1a Ìnl ros s.ìo turnccid.,s r.sÌ6 e n queÌrs
ttn.íigaçtje.r bsi.at l.!, p.ig. 2\) ilnrsir) (las tn1(t:t!òcs por urìr dnisio pcÌr.frÌics. nlìo p.rl.renÌrs .leiÌrr d.
{r(,s obter(,s.lc t,c(cf,(ar.r. Áo nlstu.] (.o|Ìic.d q!. cl.s ..Nifuem .l.scs
tenp(), a(,cír,.Lr-!, r rsro umN d,fcrcn lss.rcirÌn.nrc dirc$rs. Nào esÌ.nÌrs
tsM nìtu;io Lìr cssência dLx rriúx çr ludtÒ :' ,rJeir pc r lrLrl as ry- úlzcndo onr ($r quc os obj€ios cü si.
d.i.rir, f.Ì, Lnomcnologn paÌece rs .eplies se orignÌrnì \!n d(^.rsos. r ,tuc. .on, ou scm úzao s!ÈrnÌos .,)r
5crcihiÊsc ro (onc.1t.r üadi.ional .le per.ep.i. nàs.e Llr\ a(()cs (Ìru rs.,,l\rs ,csponli.r , !$cs t..ôn nos, e sib.i rs
pc(cpçlo inl(jnl . lrÌx s( .1-- deÌemi tGi.xs eter.eú ltÌe ().,sirúir() rr nr r) rln,ls ( os úrpos. sclrn .sscn.rihD.n
fui rs rLnnhdcs do cspíito, .bsü!íd.s dos órgàos d.s se!úLr)s: Lc dlr.$os: mx!. qu.ndo .onsidetrnos
d( qulLqLÌcr (íÌto scnsiv.Ì N1.s leja eÌxs Ììrs.eü.Ìx reJle\iio sobi.r as aln,nlâ csics Lnônrlnoi nì.nos do poffo de \ n
..
iì()s nrclhor cssc .on.r1Ìo ll. Ì.n ori des !ue ô espiiiÌo t,erf17. fì,.{l,iìcnLrdo r. fur.D.nÌc .lcsctrÌno. tàzendo rÌìsÌ,ì
gcfr tu seprfur.l o ..11.slrn nas i.Ìéì6 ii ()trnhs fic, íÌsN!iìo çro rk qxrÌqrÌd Ì tu.endÊn.i .Ònsü
c (o,Po c nr disÌnlao.o espon.lene. (I Ltstì{tdçòes hjli.dt ajr, pig 168) l.rìos uDrr út.rcrÌe nÌr.nìrnilel eNrc
: !i-,:i r'ì'

R!NÀrús rÊs CÁaÌrs

elcs (1,tua, pig. :ló9)


dequilo que Ììnr() ago
vejaÍu melho. cssa
1' .onÌ) habirualnrcnre
.lisÌnÌçà.r e.tre perlcf
l,isarDs por neio .lcl.s
çio nteú, c exre.r1. c se ôs .Dmderàr nx)s
Enr ge Ì, lìil urm .otr sirÌÌPlesrnÒìte como
frÌsiÌo e.trc es pÍrpric
aqrilo quc clcs sào. en
dadcs cÌo obtero .Ìe rxis
1ao os t{r(elrerernos
Pcrcefçôcs . o .(dcÍ poreÌn ncssc nuìÌcn
do vili.lo desiàr trD kr nâô Ficcberenìos o
()btero.ìrdo ì perref !.1o
ob'.ro exle, no por dÌeìo
eitcürÌ, nx q!aÌi.lrd. dclcs. É (ibvio qüe es-
dc rcilidadc ÌranÍa:n sr nov. PeÍ(cPçao renr
dènt.. ú() (: un .(n
Ìeirlo .eìlm.nÌe nle di cilo ì nìtuiibnidxde
gfunrc da p€rccpçàô. .Ìj
e a' (Íidênula qle io
o (mplexo dc sensr- dr . quâlqud peÌ.ep,
çòes pclo qurl viso esse
obiero i rn j.b. ous nà{)
!:io nÌe.nr' S(ria ú.ìJ
pe..xrbido NaLo É Ìí.no
el nbnre lihx de senso
durid.r .1()qle é i,ra
.onfLrndt a s.nseç:t()
rcffe e vls.do Ìal co
de .or @n I (Ì)loÌ!çi() .r é Pôsú dlvidrr d(
co4Ìnca que xfNrc.e, x lLugldrqã,o de Oe hminis ítgtÍis, d. oscartos! 662. HB.è dnrca quc ! (Í,jcto eÌL--rno
scnsi!ìo de l{)rì. .orn a scp"Ìaqào cart.dan. eÍtre nenle€ c.rDo
1

a loüu coryó.er cr.


crcnÌ!xÌinoÌc eristiaj
c. .ssnì. d. qle unra
Pcrcep!_i() qu.Ìqler r.
cols, cxÌerni c slas prcpúedxdcs '\r rc.dxde. .um exa.r( m.is prc.lso l.cnn,adl a rrl objdô seiJ coreÌx: nito
^
pei(ebidxs disÌingucn se .los .orre Ìod()s (r tenôrrcnos psi.lLrlcos ,preen possô duridrr. cnÌrcanb. do .onrdi(lÕ
úd()s lntegtunÌes .h percepçar.r. Eslcs dnì()s.a xÌirtrde.ÌruroÌ e na adÌlde sensícl d. Frccpçio virìdo e Ì c.dd
úlrimos. .(nno ÍlrÌcDÌos scfuínos d. das (latrcias cmpúnis sào rFrcebi.Ì()s ca$ - nanrÈLiìcnÌe, seiìprc que rciÌito
Pe(cpçàÕ, nio rê.r o ...atleÍ Íans.dr cÒ.Ì) ttuns.e.denies l,.u {:tre scja dr.l() sobre cle e úrluo sidl,lcsnenlc com.
.Ìenrc aüibrL(ìo r()s fcnône.os hlsicos. nx ÍÌx plreza. o vivido pressrLpõe u.Ìr .quik) que ele r: (L/.,?, pig. 17Ì) rras
Dessc úodr). nào s:_() some.Lc os atos arirúc puran(nte le.orìen.lógica .lu,- Hússc vai a(:Ìn. (l(nn a .bÌa.8Ênclx
lnÌe.cìonais {ÌuL' intcEúnì os rivldôs, rnibe Ldlos .s p.rsi.nnìemenbs r.x$.en dadx los livi.los. . reÍkÌiìo .à() s. Íe
rnas ra.rbélr trm Uur() dc se.s"çòes. denÌes (1derr. pag. 17.1) srnìe r umr _pcrcep.ìo intL,rnì,.. rm1
orà, sc algtrns jèrô.rcnos nomc2.ìos fcnaÌ.cno psnÌrÌi(o: eìincm peÍrepcòes
rìslcos s:L() conreúdos rn osexsstmpas
.\].ÌefÌcs .le .orteúd() físi.o, cxaÌì
sivcis d-- s(Jetu rlcrcdrÒs rllcqlxdljnenie Cabe enLio .ÌislirSlÌi. os 1Ììonìenlos j. menÌe (onú xs dc.ôrìreúdo .Ènluico .
(vcn,úos adla.Lc lssr p()ss,bnidx.lcl. hi L(grrntes d. per(cpçi{) internx (1o !ìes
p(tr oxúo Ìado. uma s-;ric de tenône
lirÌi., csse .domo a()s !i!i.Ìos nio é
mo nÌdo .oÍr) iìze.Ds .oÍi os !rô um. in(Ììoidìdc, úas I
nos psnruì.os .ujo ob!o,.Ò scid.kl müÌos d. pe(.cpçà() crÌemx) de íra rnì .L{nÌíni. prnDeir() dc evl.Ìèncias.
(lüc tlìes a aÌrìbrLíd.r nx pcrcepç:oj nio dcrern,i.r!ã., r.lns.endcnre. !()(teNs  icnorienoÌogrÌ nio Ìen ()mo oll
existe. Ess. nìperlciçìu dx peí!,pcì. xbsürir () objer() peÍrbnb e .{tljgú ì jcro uiì nüiÌ1o nÌernr r\ pr.xirÌnìa.le
nncrna é scDeÌhrntc ì da perc.pçâô âtcrcio pNn os nDnìenr.rs nìreSranÌes cffre a r.,ilex.ir) I seu objcrc r.iLo i .o
fenôuenos são xt--1ados dx pe..epcao, ()u sejx, lolli los conb
pel() caúÌer runs.end(nÌe. ,Assnn. u1Ìr. fcrten(:iiìenÌo tr urÌì. Lll dnnens.to o
ohicto de rLma nola peÍrep!.ào É o qle rct.rrn. aos aros n.jo é o ict.rh. a urÌa
pe(cpcàô quelque. do e!, ()u uru
l]c. UusseÌÌ no.rcia Í.:fldào {újeú nLde e!rpúi.d. rÌrs â ur domi
.epção qlJquer de utu eshdo psí(Ìuico lvlxs se. na jcflcf,io. o objer(, (nÒ .io rmìs inporlurrc de tenôrÌent\
rehcnnudo ro eu, dcceÍ() nâo é (\i .a$, Òs .ompo.e.rcs genuíìos da !eÈ
de.tc, se felo eú sc dÌendc âq!ìÌ() qle
lssì dlsun!:t) cnÌrc r dacio da ..
.cpdo) n:i() é tuais.penÌs vivid., c !!ì ,ctl.'xào (onì s-ar obieÌÒ {on Lm o
nnlo mlndo cnÌe.de e ì.ÌediÌ. perccber pcrcebid(), qlxl o.aúler dcssa al,rlen pclÌençÌ i urnr cstin ]\nÌ(Ìi.. é fLn! -ì
na per.ePçiìo d() cu isr() a, I p.(il], s,iol Hlsscl ìbodr . .lrEsÌâo ,,Sc. eÌn -.
.lanrnal par esclrrc.er (, rlcarre da a
rrosoniÌnl.de eÌpíi.à (LnÌr, pãg. sc8!1.ìi. trcsnÍìos xrenção I csses ,--rlcxào (box pxrLc d.s .jirn.rs dìre.ô !
17J) o
psiqulco, cftcndid,) dcsse ,nodo. .orteúd.s e nnÌ$énì poderi n(ger nrd.s i ftfl!:io nìo Ì.va ei. (onÌa (rtrc ;
Lem o riesmo .rúrcr üâns{endenle qre (lcntÌo de ce os lnDiret cssa
() i nÌxìd() cr1e.ntr
.ossa esí retôÍno à subilnúdàde niìo é () E
Hrsscrl: .râprcidxde j s-- lizernÍrs abíÌ:(-.ìo .etÍro x u.rx li.Ìurltlrde psi(ÌLÌtce, mrs :
^.res(d.
MENlL .iRÈaÈo arrLosoFl^
. :*an.ia dessrs vivê.clas) Os Íos que Í]n(a dcss( vtrido AsslÌn, esses livi.Ìos
.- ?rníôrnìid()s cm objctos dc r.1Ìc sìo .,bjclos do qüe Hrsse.l de.orìi
:: ii. ÌPÌeen.ìi.ì()s on sux cssan.r, c .a porcpc.o úrrìnenÌe ou tti.:eP!_jo
:r'::, ..rÌr pxíi.ipanLcs dc uor psí.Ìuico adcqueda. Já haiúrnôs in.li.ì.IÒ (lue x
r::.,Jo de úans.e..Lência Ìcna S.húu lctromenologi. de Hxsed re.usì Ì di
::::na Prn Hussen, a riìhigüilelc visào (l.issicr conr per.ep.i.r inte... e
:,:.oni.únìa ? reÍlexi() psi(ol.jgicl c pcL(cpriio 6Ìcnìa, por jlrlgd esn úknìr
-ir:.r !Ììr slsFir:i .lxs (<)nsidcrnç.ics cpisLcrìologiclnrflr€ nrlevxnÌe. Há, se
-:: :rJi nìlesÌigìçào subiebr vcnr dl gundo clc. lcnÔmcDos psíqul.os ìteÌados
::::!ii. qre eÌx ()rrer.L enL.e a rdcqul pe r lcrnsccndinda, ben como tenône
::: rÈ rnÈ PeÍr.epç:'() a() !\Ì oblcÌct c n.s ihì(os (xs sc.s..ôet que nÌegrinì
: .:!ên.h .Ìos vn,i.ll)s {o crL quc os retrLi.$Ì( os ri1,idos. I possibdidâde d.
:.: fLÌrrrr essa .(Ììlusio. llzcÍ pessxr rssa camcreÌisÌicâ esabele.e unià dh ('flcxio não scri lìnüüa. a$!4 na pef
lr:'n,i .1o plrn() fslc()lógi(o da úÌ1 Ìúçìo €nÌre o livi.ìo ri() te..ebi.l{) e (cf,!io inL(.nxj m.Ls na adequaçào dos
::::trdq ii{uele largnr) .lc d(alLìaEh a, a rcâld.d( nio per.ebidi o priúeúo dâ.los iiìrne.rcs Jí cnì /sr.eÍÈd(Ìr
.: ::risnú ÌenrP, .()n.rnrri o lnk..cssc pode r quaÌquer /.i,:t7ids, é pÍÌr)slr uma disÌinçr.r cnlrc
:: !!qn.Ìt)gn. s()ÌÌe r cssarncì{ do vl objek,.la rcl]€rào. ran r reìlì.Ìàde, pe..eP!:iÒ a.Lequ1.lâ .r p(r!c!(ao nrr
I:::i que se reveìr nr evi.lèn.:ia' sc. pcLccptí,cl oào slgnlli.i o DesnÌo .Ìe.ìur.ìr "[Noâ se] A on()sti,o cnLre
' :. r.ellex:_ro é o pr(trednÌento prì.- quc par os rn'idos 'Á .oiM esÌá xí pe(ÌPçào àdequìdà l(r iui€(), ro
- ,-rL d1 lenÒiren()loch, clJ ütubam a signihe afltcs: pode se, a r)eÍú das pe. sentidÒ Ìuis resr.ib), .üia ink ìçn() se
r .rrÈri7r.la (rro lma possibiidadc .cpcòcs 2tuals Ìom.das.onÌ o plxno de dirige no pe..ebe., ex.ILsivrnìenLc pirà
---.n.ir! do vivido 'O lipo dc scr d.) ft,ndo que ap.rcce eièÌivxrDenÌe, tôrnxr o .ônieúdo que lhe é etetivrnì€rrc pre
- ::,r) ,frtlna quc o vlsar dc um. pcr súies d€ perepçòes possireis queì senÌe, e per.epçio imde(ÌLL2.La, (Ìue ni.
: r.j:i! rnt!Ìlrne podc dirign sc sobrc scnìpre conduzem e esse en.adeâÌnerlo lizÌnais .Ìo que presunn. e cuià iDtençìo
: trrdo r:al. (!.Liat t. pí,t. 216) .te pcrcepções no qlÌaÌ pre.isinìen nào se pree..ÌÌe nlnÌ.ônÌeúdo p.eseNe.
re a colsa .onsideúda nÌas qlìe coffrlnri por úeiÒ desrei em
v.tnà2parc.erescr boÌa pelm.neceodo senÌpn lniÌarcúl c
Írneda. (/..L,, pí9. PrcsrüìriÌa. a Prcs.n!ì
l.1r) lí o \irido d$ dc un transccndc.r. No pnrÌìciro ús().
Poc s. I Pcr(cpÇlo o eontcÌido sciÌndo a 2o DcsfÌi tcrÌÍn)
porque Ìodo cu \'lvc o obtcto da pcrep.aLo. o (onr(údo ni()
scus próprios livrdos sigrúca tunhuna out.a co,sr. clc csrj rí
o vlrdo (1 rc2lnc.rc ltor $u lrópia (onra No scgunrlo taí).
\ivldo ern u1n ccfio o coffcúdo c o objclo sc scpara,ì o
momcnto, c poi iss() (onkillo a um rct.esc.LìnLc-rt(cndido
ofcrccc a possìbilnla- drquil() que n..L() se enc()núr nele pó
dc dc Ìonx.-sc objer(, prnr. nìrs rrre nele se rt.eseina, e que.
dc ufl nov{) vi\'ld() l()í1nÌ() (se n.s xrne.ú* ào.lue é nne
'Sua cssan(ir .ontn)r dixuÌnenÌe inÌuftivo), lÌìe é rnil.gô Nrr
rr i f{)ssil)ilidrde de .eío se.Ìi.ì.. .ôrb r &Ì de uni .o{ro.
tÍi,nipb.Ìue () ()Ìhxr rr exerÌdo, é xnlÌ.gr ì .or senri.Ìx.
scvoltcí)ft:fic\i llnt\inigdçõ.s lqi.at óL . tlg i7!)
vaiÌcntc robrc c c
(t/e'n. pig. 121)
A iòú,x dc c\isLir
do ví,ìdo glrnrc 6s2
; r'.,,;*':
()
vn'nl() c
;" .,u..ui.".'. ..,'",,
objetó pei{,cbid() quc ÌÌrÌ$e.l
possibìhlxde Llc seÍ re alúiÌr à n.p()ssibìlidxdc dc duyidr.
nernl.ì Á iminên i. é .Ìr peÌaepçio rdequrdã.u n neorel
tustamenÌc à.ereìa!ìio nèír, o objet() é inteÍm,nenre vividô.
.Ìessa evnËnrii, x tre A frÍi. .ìe ,4 i.léid dd fen.ìnen.bqìa,
x n()!i() dÈ pe..erui() trde(lutrda ou
inrNncnlc a aLrigrda, mxrÌendo cnrrc
Ft ms atÍBEljqÃoÃq r,nro {Ìr (ril(l0inica fundxrìcnÌtr|: A
deserho de lsnaeÌ èÌÍ Husserl
ob*n "Ìodo €u vlve seu.
.us.icn.ir c s.ar (nrl(1o lo.iìa.r unìi
uflldadc indnidLral (onsLìl!Ì a u.na

ns p^ÌrÒES ul
Iir ssrur.

lozllln lLEìllCÍ! SsplüDílm


M lfintut, aut . deryt to pntt\ 1C15.
Á ld!ão so!r! or otl.b. goonótÍtco!
a.s.rí.lhã-s à Ìeltsrio t.mm.notólrd
sotre a o$anctâ do. {tddo3

menre por vlvidos". (Iíléias I, p^a. 722) oão tem por inÌenção primordiâl .evele.
Nâ percepçao adequâda não lú me- um existente: não se procura atesrar
diaçào entre a per.epçào e o percebido: o "fato" desse lividor nào se irâu de
o objeÌo é dado em pessoâ. Tmra se de reâlizar umâ ciêncìa fádca. Husserl
um preseoça absolüÌa, âo contiário âfirma que devemos ultrapassar ã des-
da percepçâo tmns.eddente, na qual o cdção "iogênua desses vivìdos pâri a
objelo é revelado por Êicetas. O objeio .lesc.lçào de suã essência. Enrào, não
da reflexão, por se. imânente ao aio se tota de conduzÌ adequadamenre
que o vìsa, surge em posicionemenro umâ introspecçAo, ou seja, um rerorno
âbsoluto, liá um preendimenÌo ÌoÌâl â um fluir de fâlos psi.ológicos, mas
cìa intenção na Íeflexào À adequaçào de âcessar a essência desse vivido.
da reflexão é â excÌusào toral dos pon Por isso, se a fenomenoloaia é, pelo
Ìos de vìsta que poderiãnì levar a um nenos de início, psicologia desciÌivâ,
dìscordância sobre a exisrêncìa ou a não lhe interessa no entanlo o psíqlìico coSto nnplca umâ percepção imanente
essênciâ cle uD objeÌo. A ãdequâçào da como fator o recurso à inruição nâo é indubitáveÌ) e umâ inruição individual
reÍÌexão é a p.oximidade absoluta enüe um retorno aos faÌos, mas às estnìrurâs (Íal cagíto, de l^to, hic e núnc, é ind!-
a cosciência que reÍÌeÌe e a consciência essenciais da consciênciâ. bitável); a in!!ÌiçÀo eidética é verdadeirâ
refleÌide. Husserl conclui que â exis É camcle.izada assim a distiDçào en- pan lodos, â intuição *istenciâl nio é
têncìa e à essência do objero rcvelado Ìre a âlilude reflexivâ e a inrrospecção. verdadein senâo para mim".
sâo evidências inconresÌáveis. "Toda Não se úâta, na reflexâo, de buscâr um  reflexào fenomenológicâ nào tem
percepçàô imanente gaúnÌe necessa acesso imediato a üm existenre que é como prioÍiclâde recuperar esse vivido
rìamente ã existência de seu obiero. ''eu mesmo', mas de atingi. uma evidên, tal como ele "existia" iÍefleridàmenre,
Quando a reflerão aplicâ se sobre meu cia eidéticâ - termo referente à essência nras a essên.iâ desse vlvido. Nào é o fa-
vivido parâ o rcvelar eu al.anço um das coisas, segundo a ienomenologia to que aparece que interessa à fenome-
absolulo, coja existêncìa nào pode por - que superâ a intulçào indn idual desse nologia, mas â essência desse ãpârecer
princípio se. negã.Iâ; isro é, a ldéiâ que üvÌdo atual. Não é a indubiÌâbilidade dâ Nâ tnedida em que a reUexâo desdeve
ele não exisra é por principio inpossÍ *isrência desse vivido .efletido que é esse aparecer ela é adequadâ.
tel. (LIen, pâ8. I4a) buscada, mâs de sua essência. obseNa À intuiçào é libemda de seu caráter
Se â reflexào tem por "caráÌer es- Paul Fi.oeur: "O .oa'o âutoriza ao mes- factuaì: sem dúvida, ela é iìusrrâda por
senciâl ser xmâ rese de existênciâ evi- mo renpo um inrüiçào eidéticâ (que um tàÌo, mâs o que é visâdo é a ne
dente e irrecusável, o retorno ao vivi<lo se enunciâ, por exemplo: a essênciâ do cessidade eidética qxe esú para além
desse faro. Á evidênciâ eidérica esapa
à evidênciâ existenciaÌ desse vMdo paF
PEQL$IoS AUALoS Azut5tnnr lll.rc, rstt. P.r, ttu.*rt, rão .. d.c6 rcorrúídtr
a s.rsqio dê @Ì com a coloÌaeàô cor!órÉ que apârMtr tiNlar À intuição individÌrâl se conveÍe
- isso que é, em si. umã possjbilidade
essenciai - em intuição de essência.
Essa adÌude é semelhãnÌe àquela do
geômetÍâ, que passa dã inruição ordiná,
ria e empírìca das .oisâs espaciais pârl
a intuiçào eidética desrâs. Para ele, nào
ioteressâ a exisrênciã reâl do Ìriângulo
eqiiilárero (como sâbemos, não exisÌe é
na Narureza um trlângulo pefeitanenÌe H
eqüiÌáÌero). Não é con base en um ã
experimenÌo empírico que o geôneffa j
formula o conceito de riânguio eqúilá- 3
!eo: seu objeto é um idell.

IJÀ,l\ \,ÌsÀo D! [ssÊN()As


Há umã Dositiviúde da essên.iã: hã ììmâ ;
"visão" de essências. A visào de essência -
é assim un1â intuição; (...) eÌâ é uma E ü
tào no É.rido lone e njo r,ru simples e :
vJsa Desenüfieção. ela è um, rnruicào F
doadoú originária que toma a essencia d

22 ì!'ENrr. cÍREBno ê rrLosoFrÀ


:.: ..: ,t:eidrde c.ry.atl (klëì6, Ìeguhr r fricobgi. .\pednenÌ.Ì A
.-: -: ì reÌÌe\rio Ê\eh rs cstruflÌras conÌingènch d, cxpcriônc12 enìpiri.ì nì
--:.::::: ltr.ons.iên.ix. ms clrs tÊm o psi.ologii .levc scr rcgulx(la pelo .onhe
.-_- .: :.r:irno de !ú)r e\idêndâ < não cnìenrô dessa lom, gcFl do psiqúi.o
-: .:: :ixrese ge dì peÌì ()bscNacão A experiêncix onpÍicâ. . prÍú do
: - . :i:! drss. cons.iên.ix. co.he.inìenb idcal. ganhr ooÌro
Lìesse
.: :cz qu. r rcuexào nio é .ran senii.lor pxssx,rôs x rccoìlÌe.eL os ob
: -1:::: quinÌo ì possibiÌidrde dc ieros eúpiri.os .ônô rcp.cscnÌrnÌes de
:-i.:i:: tr c\rnÌo. nìas qlxnto ro scu utn. essên.ìx. -{ssitu, se é possícÌ uma
_.r.::::! €D uúìe .e.essidrde cklari- ciência exitr' dx N,tücz.. Ìxd)ém é
- : ::-':::, se i peÌ1iÌìÊn.ü delx nn cons pcrência nào é ex.luida d. consÌiÌuiçào possiveÌ e edill.xçiÒ dc um. psi.ologii
i-::: :: rnìr.iêncix que se frctcDdc de uìa psicolôgi1 puü: a cxpcdôncia ernptui.x eÌaÌr'. se x tsi(ologi. racio
_:::::.: :rnìo x iènonìenoÌosia lscrcvc será etèruxda prrì ì rc!.laçiìo dc unìa nìI, por principi.,, .ecosa'sc . incotro
-: :::: >eÌì dúri.l. lÌ, uft p,esN,pos essência. ou seji, eÌ, lo,icccú a possi mr os Ìrs!Ìràdos enìpiri.os dc oou cx'
: ::r.ipio .les hr.nìgdç.)es: C a bilidide de ìnruiçòÈs crcnrplrrcs pxn a periência. ela pode..ônjugadr co.r cssa
.,:.::_:::iìe p.ra o vnidô de f()der sct dcfiniçào de unìa dererdinada essancia crperiênci.. origi.ar utuÌ psi(rn()gi!
:-.:jr::r ll.s e$e PresnrlÌrno éj dc Na passage!Ì .la ì.ruiçìo individual dos cDipÍìca exzra lsso nìo é Ìì,etu dr
::: :i.nnen!. rcd!2i.kr Pelo.cco- vivklos à nÌa nÌuiçio ei.ìéticr, o LÌnivc.- lcnomcnologie. benì cono nào depen
- .:-i:.:,r qLÌe o elPrinìir é eÌe mcsiìo sal ó rei<Ìado A vxlkìrde do que é ie- dc somcnrc do esi.beÌecinìenrô dessa
,- : ::r. .uÈ espe.iiì.nÌxde é de dlzc. vclrdo Ìxrnbénì se ÌransL,.ftx. o.ónrì.' esL.utrm 4?rto, da conscìêrciâ Essa
, -i:i-_,: Ò! lon!. gerxÌ A icflcxao genre pede o carlÌer de !,Dr lìL() rn,ido psicologia enìpíic. 'exatx slpòe a
:i::::irìógi.x escrpx rssim as ditìcul c passa à necessidxde dc uiìa essêncll psicologia puramente lenoÌnerôÌógic.,
:::- :t:riedr.üs nx inr.()sPe(cio. quc Mas, se €ssa .ìes.riçio da côôÍiencia do mcsnro modo quc nrpòe o dprorl
: ::: :::rdÌ de uni e\.enlo quc icm por nào .onstiÌll nDa psic()login enpiica p!rc dc unì1 r_atÌÌrcza orAârica.
descririva. e revelx as esLruírt. a pnoi llis o cstabclc(iincnÌo cìe unìa psi
: :: .rì unri necessidìde cidéLìca, ó do psíquico, qual a sur cont.ibuiçtÕ col()gìr rrci()nrl corr.ibuìi.á pan cssa
- -: ::.1ô dÉssì pÍtpÍia neccssidadc. Para a psicoÌogia experi enrâÌ? psi.()logix enrpíici c\rlr _A tsicokrgia
--.-: , inÍuiúidrde dx le.omcnolo- SeSundo HusseÌÌ. do mesÌno Íúdo lenônìeôol(-)gi.r é o lun.ìrhcnto ìiìcondi
: 1: : .rrr.teri2i .oftÒ uúr ciência quc as cienci.s natLmis se desenloÌ cìonil ne.ess:irioì e.Ìifi.xç1_Í) de unu psi
: :-- rÈIoú. ìs.oivs mesmas é o \c8nÌ dcvido ao eÍ.belecnnenÌo de .oÌ.]gi. rigoÍosxnìeme .iemill.ì, que se..i
e\ idê.(ia quc ultrapassa disciplinas ap,rc/j, co.ìo r geonìerria e ô .oÍespondeme ruÌènri.o e €ieLn1) dx
ri:Ì;nrix dos lxt()s I fisica, o .sÌabeÌecnnento di esÌnìtun ciê..ii eÍ.ta d. NâÌure2x. lcÒhlérc ces
-.: r. ciêncix dcsc tna, a cï- d prlo,i da consciência .ô.Ìrib!ì pin .lAi6tedart. pij.g.265)

rnvesüsações rósìcas {1r) (Becherch* t et ).

SENSE SOUND Edmund NusseÍ. TÍadução de uuben EIe.

lnvestigações lógicas {6r). Edmund fússer.


Ìraduqáo de Zellko LoDar c e AndÍéa M A C

SONSE SEUND Looarc.AbÍil Cutum, 1985.


A idóia da Ìênonìenologiâ. Edmund Hussed.
Tmdução deAnur Morão. Ed(ões 70,200r.
tdíias I ldees ditütices W une
phénonéno\agie). Ednúd l1ússe lÊdrgão

SOUSE SENND de Pad nicoeúL Gal maÍd,1995


ldéiasll (1a phénménalogie eÍ les fandenenls
des sc,ercesl. Ednìuú Nusser . IÍadL4ão de
Dmian T ppeneau. PUF, 1993

SOUNE S E NSD Psicologia íenomenoló gica l4ycrrlogie


ü MÉ í
é no Iag i qu e 92 1 92 8). Ednúft
1

Husser.Ìmduçáo de Phi ppe cabesìan, Naìalie


Depmz e Antonino lvlazzú Vdn, 2001 .

SOUND S E NSE Conléíences d'amsl€Ídam. EdÍrund uusseÍ|.


en Psylnlogie phénanénalagique.'lÍ n,2AA1 .
L. phénonénoloqie d* "Fecherches
logiqu6" de Huserl FenéSchércr PUEl967.
S aKKwm
[-rr: srli; râÇü*$
'
A obra de Saltre
pode ser nsta
c0m0 um
movimento de
passegem entre
a filosofia
e a\teraÍa'a',
que desfz
as formas
tradicionais
de ambas
: ,. .,:r i -,tÌiÌitii:t tlail:lit::liì l;triiiit Ì:.
PoR cRrsrrNr nÌNÌz MEND0rqa
'5d !trosoFo? Ou sou LrTËtu{-Ìo? PlNso que o que Íliz
èdÊ minhar púreims obrâs é algo que mesclâ os
d(Ë: tudo o que escÍevi é âo mesmo tempo filosofia
e línffuÍâ. nâo justapostas, mas cede eÌenìenro dado
é ao mesmo tempo lirerário e fiÌosófico." Assim SaÌre
(Eãgn(5ricâ. no finaÌ dos anos 70, o resultâdo cle sua
ÍrÍítsima obra. Mâ-s esse ponto de chegeda do
trcÍ nào é senào ponto de partidl: longe de fechar
2 dócus-€o a respeito da natlrreze dc sua obÉ, ral
CRÌSÌINA DTNIZ À{ÌJNDONCAé
só f^z reabdìa. FiLosofia e Ìirerâtura ao Iom&lz em psiolosia e em fil@liipela
UniEsidaò de São Pnulo mÈlft e doìir@
lrr:lo tempo? Os romances como forma literária e
en hlGotìa oela nma ftttutrú E roa
útrmN,;shFMft PÀ.À,r"/,.".
Pdty: naftiw e' tit4útut; te oúi[1
ffÍFóÍ'd? Á5 obús consideÍadâs de "fìlosofie puÉ" \obr, q eo aú d€Jeú rrulSrÍlrL0
nta exdtu ú)na n h\hwa
da
ccmo ftrna frlosófico lìrerárìa? Esse híbrido saÍriano l"M flNf@ ú saÍhì)]nhén
a
=
dra vád6 ,njs6 e$ais .06â$rdos
e
é enÍes um enigúâ a ser decifrado. à políti@ e ao pesálMto coDlemooâne6.

25
JCÂI{ GEIIEÌ,

1rÌì ollirr í,l)r o oniL,núr úL obn de deÍ116 esses gêneús rxi tuì.Ì,Ìenl{, {lcfi o, fossr époe. ou . 1oüì. prcble,ú
sÌÍre, delenúr s-- e.r alguns dc scus 1Ìo nnnb o po1ì da denideir.r 1ìgun úr pen ri.a dc slr sobrcvirirci. (lcliois da de
üenÌos úris sigiìifi.ìLn1)s. lÌrL.le ()nsltrltrr semc.lo srdn.noj a úonogÌelÌt hisk-).i.a (r.|osi!ii() do Ììslir.iÌo Ab$lulo" bara
r peiìÌtu n.sfurnxQ. .L()s sa.c,os ao co.c.dir. quc en.onúr LnÌu eìPre\\àÒ usrr ()s tcrmos om quc ,\hü c lngeÌs
Ì.úgo do iÌine .io do rubr D() rr.rncc nolncl co -\7iil í?rcÍ (19i2) e .uÌdinx sc rciìrc,n à d$solLÌçio do sjsrem. he
..1 ,.id-n', (1938) e dos .ont$ de o,,r,r) .o ,ìonuficnnÌ esnìdo sôbÈ fhuhe.L o scixno) lr D.s . próprix ÌrateÌôiÌ dô
ltrat)) r () set. o lLkld ltt)13). un, Ì+ dìda Ltd-fdr]íid (.1r1 I). ireÌ:Ìúr ( )nÌ )
(
fcnsamcnl., s.nliano de rm pÍojeÌ.r de
s.o de onÌoÌ.giâ leiÌrnren()Lrlgl( (il ^tgr
.scmflo dc xnì nìénÌìÒ .on.'et .iÌp' de pür À o idiatõ tía /àr1ílt!i ê
''tilosoJi.
é n enÌrnÌ() iiLìulúncn ì dc '(omlrn.r psi.ânilise e nÈLlisrri . .xprc$ào desse pÌ.bÌeúà dr ntÌe
'.dNri.r
ÌrÌ. !.ca de ÌeaúÒ (..1r ,/^ÌÌrrr c ì dc 1i1,ôn.ir ò tìlôsôtl3 le r.nìrénì .lr ìÌe
tr.r ÍìÌan € (ltrs^l De O sct .. n.rld. -, : i, .tt:.r, I ..: i .: .JlrÌúlnas condicòes so.iâh do úund()
{(n!c )nrr conìo 1ìosú2 púì , x ensai()s les por .tuc o ens.ìo (.oÌr!)nrnra), conÌclnpoúneo. snr.lizâDdô . bus.r dc
dc (Ííi(r c polirlc. (.6 dez rÒÌlnie\ de {,ii cnì .túr4dìT, seix ú.s rìor()cr.Llas uÍrr .,)1'aJò/,m que p.,ssa drr cÒnra d(,
t/raçt .t. (f()rlrgcns. pecas de Ìe{ro e hlsratrn,$ concreÌ.s , eÌn vez di ,fi,1 de L(,Írpo prcs.flte. (^q!i. iÌÌis. o p.nrÒ .ìe
rcÌeiÌ!\ de fiLRrs klcnt( os qü.is se dÉs reflerio furx porcd.Ìa ÌÌr lìnxl .le o r'(Lgr pdr onde .onvegem rs prni.hìis
Ìa.Ì o .S.Ìiz,ri) ItrÌr.1. alÌd.ciosx tuo s \er e I nd.l.ìl for qle S.Íre rband()na Llnras de forç. do rúr|rÌ. ornÌerLal,
ú1ìçà. de trLn nÌ)ncnÍr crlcúÌ d. vi.Ìâ e esie tÍ.iclo 1ìosóii.o? \esse abr,Ìl(n) scjJ dito dc pe$agenì ì
ob de rÍetr(l, cscrÌo cm 1958 l9t9 sob csri t1n joEo, ned. Ìnai.s. mdx drn()s. d() .Hcgel refresenÌr o xp()j{erL dr lilo Ì
en..merú' dc Jolìn HusÌ.trr) À e\.Ìu!':i() (Ì,Lc ()
Irioblclu do esÌrruÌ. dr filosolil soJì. ,\ partú.ìeÌe. .ejtressa(, \'laq faz;l

1 1938 1939 1940 194?

Popular vence as eleiÇóês,


. dosencadeando gigúÌescd

. que lemìnou com a demla


:r:.Ì!iÒ llllr ÌnreúrÌnentc ( . J. (üroryr r.e1n (ifneÌ \ei. ü i.lÉiÌ.Ìe
: - : ii:r dÈg--nrr.s.Ên.ix nJÃisÌa qu. sx! ob,r a .sscn.ixÌr.ci r. d.c!dreiì
-ir_ _iiin.ia rkÌrir pós hegcli.n. Lo. iìrÌo rexL um'd..u.,.nro que. 1()
-- -::.i. illsser L pc.Ìuenos lLósfos cxPor .aLr,...r! .spe.!rs d. Èili.lx.lc
: -: :i.!ì.ei nuh o des.lobilmcn so.irÌ. t z xo n(smo teDln) r sua .ìiri.ì.
:-.-. )rÌÀr.r. ,-sfit.s lÚr Srffc l5sa a, iliás r funlio lue S1rÌÌ! irÌiÌì!ì
-:: ..lL ende do5 .nos .i0. .os r(, ctb.io. .ula r'omr ele troonì ÌÒgo
. : it !r. rr)r.!e. seli ena lfi. rlnn l reda.i. (Lc O.s/c. rala. .onÌo
.:..isÌi.r do ruior q!Ìse dors ìr--sh csm trssrgcfl csÜiÌÌ cin ti).iJ C)
:: :. .ar.ri! no .xiìcnro prcscnÌ! i().,&.. ..rÌentlraieo, (rì os ,!Í)
- .:J hrler,41ín1tòr. \tìs dsÍn . HiNm Ì.râ.1Ò a rbdrdoiì Ícs aüeric.Ìì()s. (o!ì lirlka, cnn. nós
: . :,b:orii. I LrrcntrìÌÌ (nJ su, pr,1 cio.\!r Jriosú;s r{ix o rc .().r canlrs. erruÌrolÌ seu .s io Frlri
. .: ::rdi.nrnal) lxmbÉnì se loúo! nian(c sf Ìtuna{lo Ììr nrtrÌa iÌerárir cn(offÌar . d() cnsrio. E dir a rxnÌbéÌn
- --: rlr nÌx.rlÌo preserl(i: NaÌo nlpossirel ? ìnre .e\fo.dc Nào () d. crfticì iuas jí nao esrrr.()s .qui .
- ::rrinm r qÌrÌi Sltur nnnìr haÌ nrls nnilers() nannÌÌ d. nmrDcc e rn()s l!Ìz de disÌin.ìJ d. i.léir r:rpÌ!ss.
:ii: -:. .on.ednLa c0 Ì97Ì Ìl.r rro já nro portc erisLn senao uni (en() Ìipo n() Íúìal dc os?f..,,4./a. de rluc sa) fo
::::- _:.rìogÌdÒ n)tÌc 6 rrza\rs qu( de ion,rncc: ô ,().uú.e esfonLin.o. rere,Ì) da ÌeUerio râ os\e.dr(1{i1)s
',rí ll, oumi enliclisÌ, p.srern!: flc prrrlemrs podeú en.(!Ìür lnix rcr.h.
diz (Ìrr. mcirc "lascinr.lo pelÕ.Íilo deúa s()1tr!.lol LÌDa diÍln.ir qle runÌen
.le ,ttLú\.üne B.Lr1ìr. s.be Ìn!il() bcDl Ì2 anì.ìa niis sc pensriuos qlÌe. ì ép(!ra
qu,- rìo sc p.de Ì.ú es.re\e. (onìo dì kdr!,o rL sex esÌ!d() sobre rÌìrLben.
rÌxrÍr'Í: csse dtÌ) dc rcnìàr.e r)eircn.. e$ì nÌrrsalìi cor
r rún nnÌndo j:i rúL,lp.sÌdo' cren .,mo..onÌnpxÍi(lx l2s an:iÌises
Sc ioi e ealriiincl. .Ìa Èiiìcú. PurtrNìnc Ì.oú.$ eintr.cndd.s tu
a;ucrra \lrxr.ìixl .Ìu! levou \ÌrlL(!. attti.a .lLt trt.ti. tiiõl.|i.d ().)t-tA). -9te
tsentan,i. r ioútrür, o p(ìteúà d() fìn nao le\â\ìrì (Lc llni a llgrr n.rnhur .
da mÍrrhr. é â e\r1jan.i. de:1939 (rr.le rtifu. si.Lì.. o hibiido qu.
19,ii (tuc L(\r saÍÌ! a bus SrÍre aiÌdìì d(rìrr o ..ììlrnr(, d. i
lüÌìr nlrrtr'j , r,.darnco do Ìo.ììn r)bral \enÌ 1ll.*()ii1LruF neri lircraLLÌ
.e e dl iLotutìe ÌÌrdni(nris. \o nne.ÌhÌô .r luÌa (Ìeià se i()o,lnce úrdnn! l ).
pós guctrN. trzend() um b.Ìenco dxs r.(\nìlnro.ìe prssag.nl
Ìr.Ìnsiò,D,4òes .lue a hbióm nnpôs ì cntrc .nüxs que rl.sfl,z nr.s 1ònras LÍa
lnniÌJ lilcríú, o r!Ìir !s.re1e: _NiÒ é dici.rn.Ìs? Se essii. lor a olìrì san.la.1
rixis lcfrp.r de.lesrÍer.r iem de ninar' fodcm seÌ penstr.l1c,)nÌr LüD nÌ,ncnk)
\O 4ta,a.t lit ntutu?) .til .oftston .1o prc.cso de Lftnsl.iDrcìo hisk')rn.r
dên.ii rl.adjra) .onì.1(.a! t,trutÌìen, de .la loD. 1ìÌosó1ì.1 e ú io ni líeririr
l')31 a l9:i0. rcmos sxí( cm Lrusca de ou dN dccomP(xì.:nr dNs foÌ!Ìis 1ìÌo
Lünx novx l.iÌÌi liÌeúrix, .lu.j pcnsendo soli.: c LrÌ(raria úidirn).ris (() rFrÌn.i
ÀDOt' HÍÍLÉn am País! 23 dêjunho de 1S40, cm \'lxl..Lu\. clc .hanìì dr Ì.mf.. ''rrrLli.:nnrL a ,qri uÌiÌi2r{lo n. ..epcì.)
À 4p€cão dâ FÌanqã abalou todG osvaloGs rlpoÍxgeni \'rais Ìer.le, o piirllagìo qlc de rl(ÁhcrRr e de Àd(m() O pÌiDren!

194S 1S53 1954 1957


4e48
''Gueía FÌia" eitrc ôs btocos
lidêddôs pelos Eslados Unidos
e pela un áo sov ética Fomação
da Bepública Fed eÍâl da Alemanha
e da RepúblÌca DemoôÍátdaAtemã,
FoÍmaaão da o4anizaqáo dô ÍÍatado
do Aíànrico Noíte {oTAN). auancâ
mi ibr ocldeilà. Proclmacào
dã BEoib icà Poou úda Chjna
conüafòe Ìeo.ia Ì di.nxiìì e 1ì. conÉmpÒrânei . ox Íecodar.
'Ìeoria criri.ì , enquàüo Àdo.nô, dnd., o .élebre cnMio sobre
.orFnìenndo as con.ìições sô llusscd, rcdigiì.r ern l9ji 19J4,
.i.is .io rÌìLür.Ìo .onÌenìrÍâreoi (luc comcçx.oD unr rir! ruquc
1ìrl. cnì de.omposiçào de iômÌi :ì fllo$fìe xLìnÌrlir: lixlos
rorunescx é. .Ì. tonìÌ..e
j isÌ. n.is li.0os E,urschvi(9, r-d.ndc
üadi.bnal . .úje *pre$iô nìxis c M(ycrso.. ({ios acicdlt'ivanros
alÌtênrlcâ seriÌ o oni .e de (ÌrLc o llspiriL.r Aiolrr âL.ría {s
Fh!beÍ.) QuxÌ r prti.uÌrú.ìr.ìe coìsas pa.a sux leir. .obiìa xs
dxs derÉrnìimla)es qLe ..Ì1sti con, uma babl birncJ c lcnll-
nrenì esse rnonìento? nn,nrc xs dcglurir, icduriiLl{) âs
:r slr pióli] subslirÌià O (]ue
é unÌr nresa. unÌ (rlìe.Lo, uma
'lÌri . guclïi qxe tez explodn os .rsa7 ÌJúr .ert() ..Ì!p.sÌo de
quaúls dl.lliccidos dc nosso Ì'ô.rF nl.s (lê ..N.ê..ir' ,'nìr
PcnsxDcnt.r. 1 gueüe. . ocuPa oíLeú de$es ..nÌeúd.s. Ó 1lk)
(io. 1 rcsisra..i.. os anos quc BOMBÀ ATõllllGÀ laÍOada en tlaqasãki, a do aqosto $lia xlúnentxr ( ) os nuis sn!
s. scguitumj l.nÌrs cnì Qrerrt. d.lg45rlenpG mod€ÌrG ê sorbÌios ples e ()s rnais rndes denL.€ n(n
l. netudo tl.)ai) Ilas cssa _ct tÍÍrrnvrir fÒr 1gr) dc s(rlnl.i.
pl)si(). rsro (1. a nÌptrüa conì {lLÌrl(l(trÌ (()isr, cnfiln, (}Lc nno
x Lfudi!:_!) cspirì1ÌÌalisÌ2 aca.Lünlcr losse o esti.ilrì E.Ì v:ì() Poi l(xla pa.(:
lnncesa. n,ls fic.isânxÌtc i lì1oÍl eú.onútrvarÌ 1:!!s(ncnÌe u.Ìtr navnr
lir rlnnenrri , dig.:srna (1(rla do ,1., :,,.,.,,,, ...:....:. bàlx e disrinrr, elcs nEsnxrs'
.odre.nìenh) dr're..ei11 RepúbLlG. -{li.runì redÌD.Ìâis la.1e. n()s armi,rr
rnÌn sendo prefa dx denLe merd($ ,, t, ..: ,:: ì.., ,..ti,,. de la dlíle de ru!Ìï., eÍiik)s (Ì(Lrndo
dos .!os J0 pernrd. de Luìulên.:ix o lend.vrÌ d1 sue.r rrrsrivi.()nsì9.)
poÌii1c. enì nÌeio xo quâÌ se deÌiireia . os vrÌ()Es d(!Ìlnrnlcs ( nliis, rak)
prcjcÌo literirio e ll.só|i.. de sxnÍe Ès, nLd() ft)i sxcudnl.r', rft,ì. Snnone
ll rLÌsÌaDrenÌe no enüxre ..ü . velh. de Bcru\oiÍ), SrÍrc rlii f,trrlRntc por
nhaÌisüo Ìradi.ituìd .lÒs L nnersir.,Lrn)s eiÌof,klx a id(L! ú! heglnÌoni. dx úa
f.fi.lscs (n.s t.ÌaÌRs .Le snnone .1-- di!ì() Ìsl)ì]lnr.lisre: "t,.ra nós, Nlzan.
Bcau\oí) que o pensa,neno s.í.irn() AÍ{r., .ì, ,ìcrno 1..). csscs pobns dia
..i.c!r â ronar toüna Nào por rQs(), b()s lBanÌ7ì, thn$chrÌ.9 etcl en!Ì os
Ììxs tÍnnciixs obns Èiis signúi.ìÌn rs represcnrxnlcs Drxis odiosos do pen
dô .uror, o iiìirÌigo rin.ro x!Ì é e$e sdjenk) (\rd( c do rcó.lisff) ( .)
'Ìdexlis.Ìr ()tu iaL d0 lt(cira RcpúbÌi.x. rào do prnnei.. Llvrc d. hlosoii. de Nàdl nos .lcsasrú!. nrais do que É
lJìsi. Ìennrar, no ronrancc Lna?d. s^ÍÍte. A han:;.endên.id do ega ll1)a6), esse |ltrìslnrcrlto cnza.. ReJèrindô se :
da nlnil d() personrE.m Ro.Ìuenrirì . qlei lisendo p.in(ipxlmcir. La.helie. e pois ,i(tucl( pcnsrmeDro .nrzr_ conb li
rcspeÌtÒ do _lik;()fo hum.nisr. . üu tsruDs.h!ì.g. dcnurl.i. o ÌÌ€.rkaNisrD .()!sa do prssado SarÌre preteÌüe ìosâr:
iigÌìn Òdiìdr ara r. . nlius.a ou en ..Í!) Ìúa 1oÌ1in.12 peryosa dx 1iÌ6o tr dcúdliu pi de cat nessr ideôl.jrii i

1S61 964 1968 1974 197S

APÍdãÉo da Leidos Direilos q*otução Á'PinaveE de Praqa", Ìriputanles


ciús nos EsÌad6 unid6. de
cuttuni nã quê tenlâú conciliaÍ da aÊluo l1
ampliação da cidadania d6 alro- China. m0
liherdâde e socialh ír*êmhâÍôâm
amen@nos, EnDlvimeftd dneb naÌchècdslováquia, nalua
do 0ôveíío dê Washinqlon na é êsmãoada pelos Dsenvolvimento
. Unidos ao qoverno dd úê!lá Cuem dô vlei]ã, q@ se estendo lmqúês do bloôô dâ aípanelj rede
. do Sul, que enlienla gÌupos sociaiista. Gig.nrescas militar dos Esrados
unifi€do sb conlÌoÌe omuniíâ. maniÍestaçõ* 6lud anlis UnidN quedèu
e dperánas nã Fmnqa, oÍioem a imemeL

,R À11N1Ì, (:ÈRFBRO FÌÌOSOFÌI


'
?ode parc.er €sbanho qüe numa Fnnçâ dominãda Heidegger em SÍe lenpr, que Tenps Modern,es0bserua
Huss€íi e Heidegger, chamados pelo "espiÍtualismo" da Pemitiram a SarlÍe Íomp€Í Elirâbelh Roudlnesco, em
poí sãrÍ€ de "pequenos Univebidade da ÌeÍceiÍâ com a nausêaÍte 'jïlosofa HisnÍia da psicanálise na
fljsi!€", despontassem República (um mislo de aliÍneÍbr' da TeÌceúa Fmrça "Dumnte seìs aÍos,
caíÍú afdutos da modemidade. posilivjsmo e neokâítismo), Repúhlim (o que, afinal, Ìonou a Íala desse homem lonâ-
0.üÌe que essâ qüaliÍcação Husseí e Heidegqer possít.Ì"l0 ser e o nada). seâ PróPia linguagem da
qr desqualÌficâqão), Íeita mais signficaram a púpda ouanto a llegel, ÍoÍam modemidade, a quintessêíc'a
è $Ììa década depois da modemidade lilosófi câ para do espiÍilo novo".
ffieÍtã da tunomenoìogla a geíação de saÍtÍe. Foi Íninistados por Alexandrc A inlluência de Hegel,
*nã. i€Ín um sêntjdo prcciso, sobrefudo de€rÍonbqem
a Kojève na École Pralique tlusseíi e Heidegger loi
.qÍEìbdo só na oresúâo do objetjúsmo lãnliano, â des Hautes Études, de 19:tÍl tamanha que a gêÌação
* /rÉlrdc o que os dois deslÌanscendentalizáçáo da a 1939, que introduzimm de SarlÍe e MeÍleau-Ponty
it!Í?m não foì radicalo flosofia e o conseqüente esse p€nsador proscÌilo das toÌnou-se conhecida, no pós-
sríckrÍie para caraclerizaí cãncelamento do 9í0grdma univercidâdes f rancesâs, gueüâ! como "geração dos 3
ÌÌrìa navã época de 'IcÌiação tanscendental das f losoÍias bânido pe los neokantia nos, H" em rcÍerênciâ às iniciâÍs
fiic€sfi{a". No entaÍto, pós-kanlianas, opeÍâdos por para a geÍação de les do nome dos lÍês lirósofos.

: ... .,nÌlr .oDì Ò Ú!n(l) .Ìoc rcn dr 'dr ei.itl1(lc naqleh fran{.:1 (on rorm.Los t! írs gi.nrros xo Ì()ngo do iÌl
j -- -., \1.( eo úesi.() t(rÌpo enì \!hn ìi.h IrcLN ü.ü..Ìi2r!lo d()s con ner:iln, d() ruÌiÌ o qle los rr..nduz
: . :,.t tìe ld l)ô1. Lb suer. t.ne jÌtos so.iaii, lÌr ponÌo .Ìe \lsrr lit(irno. io fÌ.blei.r d() ,.i.io .\ .ÌÌ\e tril
.'r'.n,Ìdlld)r$inrlaÌ. 1ìì .Ìr se Lrrnou l^snci.om ] desc()trÍ1 (rlDpÌten.Ler () s.nr(ìrJ d!'sse iÌnreúri(),
: - . ! ,rs rh .!ÌÌL.x lnr.g,(.sl nr d. Kxllì e, s(n!du!ro. dos.Lissi.()s do nÌr gênese e seu tlrstuh! esÌi I heu
:_! rn ienn)éü o ((rìcço ric modeÌrìisN) a rc,l.!no. do poúr..Le ris r.r ü .sÌruÌr11 .le o19 e t) radd \tle,
_ iì,,.r. emltemÌizdr I)(1. ílonll.o. de\e í.x nm. úida deí() |oi!. r peni le.lLrr o :!r8!lo dt n.ssa
. .,'i Ì.Ld.frcr beÍx: HusserÌ HcnLcggcÌ (àüÌr.s !nr.ì()s lcnrr c cenÌÌÌÍ unì p(r(ÌLfoho o 1a.o
pelo Àess() r (()i1!,ìi.los enì lìÌ('rnt(\ ncss. .Ìissi.o do pensrincnro .onÌe!ì
de v.rgurdx) e lk,Bll útÌid. peÌà rl i |.raÌnco. p,r.Ì. nevrilgnr) dr cr.rlr]cìo
-: , o!!. erPe.Lr) da ruPtLÌ .. da lilòolir (La A(.o de Ìiojele). {lxs loNrs eÌn srÌ1re
, -.{rÌr .Élunrr" (c\fr.ssìo lloü rris tlcs(oLrcnrs. co.rpLeÌxii sc
r:: l).:iÌo ÀnrLes È,r d.sig os ÌnÒs de rr.cndiTrScnì .h geÌ:.ì. i:,:t.... r,..::
: .uÌ ri de .lre sc rlliÌcrl dos J H. x iterr(.:ìo .lc Sr re e .Ìe À esrr 1) srre. naia
uÌ!r1 onlológi.r .lÉ
i -:.., r!Ìglesir lirn.rí d! ,\l.rleelr Po.it ()s 3 ll . no caso. nì í.sììto.ÍÍ!i s! a p.Íü de .r (liiL.,g.
.rÌr nun.Ìâ\ r re2r Pch rlfreÌrdos coÌn. IÈ]ìsrdorcs _rc.Ì$ns' ..Ìnr) (o.r H.idegge. e .(!. ìlc8c.
irrÌ,ido .lo espiiÌ rL . .: r l)onto de pIúÌ prL trrÌr lìÌGotìx .on iLÀLr,.cn1a 0cnÌ. eÌa É ,esnÌid()
r ciciÌ.r .ìessl rup1Ì! .(Ìr . EÍi rbeÌÌo () .r.Ìlilro pr r hÌÌ .Ìe urr ti()f(isi1. rlcÌibeÌa.lo.le xsslnìi
': :,,irdr.ic. .!ji faÌ.Ìtu dc gu(nrc eniÌ.dr eni {en1 do.anÌ.n.i. li. fteLabotundo. a ú!ìaçì.i .(rÍ--irrLil
. . - _!.idtr Ìror Iean \Ìilil cil l(mo. o.ÌpÌr!Ìo.ìxis,lco. ÍÌcr.ss.nÌe dessl iÌ(llcürdade t,lontl.a Ti pr!
: :.: L! .!n.reÌ! se .uli(r, dJ tìÌ.rojì. lìân.esr { )i Lcflporiìn.a
( p.(ilr) csLii .st.q)rdo nx jiÀe d.r rbci
.ir !1 i1lkt|úÌLt ,\ eapressì. re(nnr o1.úr dcsse Ìun d() iÌr! O pensrnÌenb .r\lcnÌr
: : ì iÌ(r:so do krnlisi.(i .,01!rent., de ftr,^açâo .xlÌrÌrl na rerLiron rrnr .oosi.ìeúvel p.oArt\so x()
:j: : -ì(!Ìr de iôÌÌe retr!:!) lrtuncx qlÌe ÍesuÌÌx .la tr,PÌÜx .oÌn a re.Lu7 i . caisrcrlc à série .Ìe aparlç.).s
:r -rg():r ro inÌÌrr de unÌl ri.l(_.ìo .spn1 .lisfu e da d(s(ob!rÌ! qre . fìrnifcs(.m. VÌs.!i se o.Ì irs()
:. :. .: ::.tn L r L.nr fss. Ìre.li!-i() .Lr '.Ìrd.rnnì..ie , é Oi, .ro,,.tu r.r srPrnrii urrÌ (.no mi ero de durl\nnx
rr.;r!ì() ltc L-jeÌ!És rÌesmo Ìcnìlo .LÌÌ nÌir.ir d. fini..sso que eÌÌÌ)rr1!rr1m a tìÌosolla e (lbstirtri
. : : . .::i.. (l!!: ..no.! Ìrx dÉ lnlÌÌld.!ú d. uÌn gèder) (1r d!Ìcl Ìos teL() nÌ i!ft) lo iènôúer() Ìlsse
- : i:!ì iiì:i.r ÌLnrl 3.Ìici. .io c ics!ìosrr ros Ìe p()s.Ìrd.rnos' objeiiÌr) i)l . enlrdo/
] i ::!!E..]L:.11, .\ lnr peasÌ eiìL:_!) cnÌ m!r.hi. Nr cr.trÌziÌhrdr de se () _fcnsarÌenro nÌrleno r.s
::: : ::q:]l]l l] d,)G nNnúos o _eosani dc onr.togr. fondc rqul p.lo nonìe rripl() J rl
n,! .r.r.i.rn!.. fr.om.noÌ.igici de sxn 1. csÌ?i ÌimbÉn (.16 (Ì,L1is ll.gel e Heidcilgq. unl
::: : -:-:1, - - ,l: r..J des..ìtÍ.r p.nì.ipal dos r.mnÌros Ìxnr() riÌ. s2nì.dos. preval(lf $ln!
AÌrl\ F D^s P\lÌoL5 2,
SrÍre em l,?rlr.à e
.ÌÌ^É,L2, lolÍr Ì)(',stuna. manus(iiro
dc lr).iE): A.('ìs.iên.i. nà.r a @nh(l-
ncnr(), trÌ$ erisÌên.Ì.

j'i.::,.i,'.'., :.. ,, .,i:


S()b esse pús!Ìr. coDrc(rde se qte
,i rr,ì ,lè H' rsÉÌl .nnnd.r r Ien(Í!e
nologla .rDo uDìa reoú. lL,nd,.:i()nhk
do ()nhe.idiento seji i,ri..,úireL xos
ollÍ$ do Sxíre de 5l\ l.n. ìaRrd(s fe
Ilenlegge. c do H.gcì dc (()iève. nrn a
prcss,t.). ranìtrénÌ à tutlartenorEid ,r (lenìris lenìr.Ì). ljnb(ú aLguús xn.rs
,, eì7,ir, (lc llegel q!e. .2b. l!mlrl.. anres. i. ensaio sobrc lì'Lsserl. o ìLrror
(nÌ(i lÌNL ndtre (úì um. .riÌica (la lLlgrsse en.onÌnr ncn{r úllnno os nìÍnl
Ì.Ìru tlo.1).he.irnenÌo de K..i N.ìo é. nìerl.s ne.ess2ú.rs PlrÌ r ftLIÍuÈ ..tn
pors, ì L()a (tue rs prnilenis piigÌnis de r --pisretu)logÌi d.rnúunle nr lilÒsoJia
-!\ sc tle(lnluern r deí2zer a "iÌrÌs.lo dtl I.h.esa aA ilÌosoJì. r'irn.csr !Le nos
pún1do d() .rÌtìe.iÌìenÌo : co11(1,ì n)flr niÒ .onÌrec€ qurs( iada xÌéÈ
.brndonri o lÍii.ado do .oÌüe.nnc.rc tla +isteü)lôgia r\Ìas pxrl LfuL\serÌ e
CUStluE FrrraE I, êxpÍessão mals (^ íenoÌnen{)Ìogos a .ons.ian.ii que
.utêntiH do Íona nce lra dicio nal, s. ilÌÌi\citrlrs lindxr. púprio .onh..i-
Piílúra de Eügèn€ GiÌrld,la61-31 n.nr()( I Á redu!:lo.h.onsciin.ra a() l(rìri.()s .ìàs ..rìsÌs nao 5c LiiniLr c! ìb
..rnh(iinenr(), ..ni eleiro. hpÌ1.a quc s()Lüt() trÕ c.nhe.heno dcl.5 ). o..S\ ()
n. .odscièn.ir r durlda{le
sc iiìLr.duzr IÚnlo de lisÌr ÌÌuss(rÌrno (i (lcÍ,"Íìdo
tlusscrL). a tic.iso eúÌÉn.Ìei o nnp€rrÌi olijelr. dpiü do .onlÌccl,ìcn
srLt(.ío ''Assirn. por reÌ reduzm.r o s.r r urÌa sé
1o d$sr rbc LrLtu de.5l\: rituìemÌdid.' l(t O qre é sntreÌizà.lo nos scguirncs ri-- de signilì.açires . r]fl1e lilta(io {tru
slEnilnr. r() {rso. ,upÌLLn co,Ìì . tiÌoso 1(1fÍ)s _Estrllrs iqli no Plaro d() Ilì$en pôde eíxbele.er cnlrc nnlL sc, c
i. nÌÌlcrnx n() senÌi.Ì.r kìnÌiano. islo scr, nàÒ .Ìo .onhe.nnetrÌo . I o p]xflo () scÍ dr) .uúo é r do.onÌlldncnLo: clc
i lco.ll d() (()nl,e.idienÌo Ì&.rndo do scr' (oúr.i.Ìe .onì . de e.$ÌÊn.ir. nio srbe.ir f()is, nio nuis rl.r .l!Ì. Krnt.
!n, .rin1()s: r1(Ìtu\r!Ìe . l!Ìosolia nao
tr{[ nì].. ynr pertr de Ìero.i$o. scr
(1(.rriln:1dr ì re.ir d. .o.lÌ'.nn.nú.
li nr na s.e dan.id l! ry.. sr'Ì'c
nrpLqr r segllnÌe .ondllib p1.r ()
desenvoh,nr.nio d. LnÌ p,!t(Ìo fi()
sóh.o -r.ilisti : tlrstr (Ìuc o t, s--11
conÌcrÌrp.rinco do Nlllido c quc r (ltr]
lldade lrieiÌo obtcír. quc i fu,,,ncnlc i*
lóg1.r. dcs.!.r!!2 dclinlri!ann:.Ì., .ìas
treo.up.co.s rìhlarrì.i ar t.liÌ:út)
dr i.g.cìo c!Ì -!\. r5Ìo c. r..grç;ir)
como poÌo d! prrl(ll dJ :nrcsrii.Ìxlio
l1l.\.111e. prcs!Ìgrc a (lrs.n)nras.aiÌ.1(l
ìrrinNdo llo.onh..liÌ.nr(i f,,()t.nr dx
lcorlr cfislcrÌ()|igna lftdnrnr!?l Essl
d$i.(nagcrì n) ,) cixo dr Ìeitl hei
dcgg(irnN (lc l(aiL dr .9, ? /.,rPd, erì
ruir atr (1 a \(Íla(Le iii ni() é r.le.l!ì
(.o cnt( o {Ìicìlo . rì (ntcr(). T( r!ir.
sc x .rit1.r .Lc i\' ì lco.lr (|isLrlì.
lógÌcr Ìr.di&rn.l lrrcss'f()c, ÍtìelrL
do. o lonÍr d! \tsla tk .tet t le l\),

sliloÌ{E 0E BEÀuvol8 eJdn-Paul Srrlro


na Draia de Copacahan., Rio deJaneiÌo,1s60

j, !!\11 .L0rB11! ê FÌL.is(rrÌ \


()ì()\()Ì{)1ì \
,r r1 N^scNrLrrD Dr
I
J.^N PÁlL
SIRm., DM PÁÌ{s.

r: i lNcREsÁ NÀ ÉcoLE NosilrL


SLÉRÌ!ÌJR.. oNDs sÈ ci^Dr ÒL

r!r'l CoNHECE SroND D! B r^,ÕÌR,

,.r, ÈsrDÁ FrLosodÀ ! BDkllr

l! r, PuBrcÁ ! @^sc.iD^c4
NLcÒEAty/ctrÀÇÃa.

'r r: PÌBU& o Rov^NcD,4 tra.rIt


,; r, luBrc^ o rNsÁo Eeor!
Dt rM nn À Dts
ro uvRo Dr ^taçôB
corlos orr{o.
,r rl ljuBlc{ o 11167 tÀÌo. soLDÁDô
\A S"UND^ CUERR^ MLIDLT,
É fRnJoNÀDÔ |rlos IIFMÀLS.

rr Lr PuBr(^ O sF r o rxr: s hNc^


A PEçÁ 1IÀTN ,4J
'OJfu:
ItJ ] PUÌICA I PÈÈ EÀZ'J

i] I i FUNDÀ fuTTTÁ ,.J TÁv,I


^ CÓ TIERÌIAU PON[.
IT]ÍODE\A
PLd EA os Ro{ÀrcLs ,4 rrrDl
DÀ fu^O I SINtr.
. L P! 3u.À O drsz\.r?r/s!o a .it
r.ìaviuo s Ás P.çÁs n/oì?or y'
sIPULfufu E A ?RA:NN fu''ÚIúA.

:.- :tr elipshúo . Se na origenl do ( embô.â sua vjsão Éja obscurecida pelo . r PuDLÌc.\ Smxçóa, o rRrr.rRo

-È!: rúiúô
---< _etr
esú a descobeíâ de
ür tudo pela ópricr dâ filc
postuhclo do idealismô âbsoluto"): 'A
intuiçào genìal cle Hegel é â de me lazer
ÈDrúDos an tró5
r:È i llu*d. que me em aÌiás mais dependene do aJtlo m meu ser. E! ! ,rr l]ÌBrcr s PrÇ$ rr ,r,iot r.rr5
sou diz ele - um Ér Pam,si que só é
1::- .r5 Ìemos con q\\e os catnels Pan si po. meio de um ouúo. É pois em
* ; j;, de grcfte rcme mcu .onçào que o outro me PeneÍj?". A
! r Pürud o Roq^NcD cor: rorz
L

::r:: : :<otEÍ. dr fenomenoÌogia), gmnde cdÌica a Hussed é qlìe ele nào !c-
rìa ultmpâMdo ve.údeìnmenre o idea- r,,ir Ì,ÁNça a rLc{ o,riro.o,o!,!Ìr
! :d:!:€i íeno.ìenológica . deve-se lismo kaniiano: "Ele nunc úlÍapâssou a
:1-: i-j<Cgd do que à filosona hus, pum desdiçào dâ aparência enquânlo !a1, , rir l$ c^ .t/^" cÀìÉ:
i: .-jn -iderÌisno Sanre, já nos ence'rcu se no cosito (...)i e seu fenome
i-*-1i i:,Ì: apendo po. Heìdegget. ni$o bein a câú imtanie ô icleâlìsmo )')- PrBLt
^
QtrflìÒ Dt,út1DDo.
:- !\. . -idelÈúo de Husserl é kântiano'. E em ou!É passagem: "Husserl
::É:n s Ènes coD reì.çâo coqseryou o sujeilo rmnscendenral (...), 't ) PrBL.À CkÌnd D^ RA2ÀÒ úabnu.
r =-:--- pr. iú. desÈspcirando a qüe F a$etnelhà úuÍi$lno ao sìrìeìlo .ìa lnNça ,4r ahr6: O R.J.\ro
--rr:!:.: YftÈ evmiú os problems kmtiano" e, nesâ medidâ, esli âquén1 de ÀLÌÔUÍ@MFICO V!LEU{H' Ô Pi'MIO
ì!:s:ü1 d qüé1ào . p.Ín d6 sÌu Hegel - Âo passàr de HusseÍl a Hegel, NÔBEL DÊ LÌcMTUfuj ou RIicÌToU.

=ë -.úrdrr FoÍ Husd Hegel e reâlizamos un prcgresso imdso .


oÍdem). cônrparado Todavia, Hegel tampou.o Ìeriâ .e- ,) t P]BL\ A D@ra DA F^un!Àj Erú).)
--c -:i< no que dt Éspeiro ao prc solvido o problemâ: O qlìe nos lrouxe
:!:- - oúre. toi Hegel quenr 'soube esta longa crídca [â Heae]l? simplesmente II ì MÔRTO DÈJU\.P^U SiNTRÈ.
--:a:ú_ : óeiEc fl -u redadeÌo nír€l ìsÌo, nii.ha relação com o ouÍo é, anles

Ás rÀrxôrs J1
lir r rrl:

CIDADEQUETNÀNI\ptalúad.tndllg otdnoÍ, tat3, p.r. S.rb.,. ftoÊôflr t m d. IíaÌ con a htsú,t. tnodt.t

de tudo e tundamenràlúenre, um Íela o "lncàsso" de Husserl), o prcÉsto d-1 mis c'onc.eta dãs experiênciâs" - ele é a
çào de se. a ser, e nào de conhecimenio Iìlosofiâ nào é tampouco un "absohìro de ptóprkt 6peíiêt i^. Nào tuais po<lendo
a conhecinenÌo, se o solìpsismo puder conhecimeDto', como nâ filosofia dogná ser enquadmdã .os úoldes dâ tradi€o
se. refutado. vlmos, cotu efeito, o fmas dcâ do sé.!lo )("lll 'Renunciando ao p.i gnosiológie anlerior, a questno dâ ver
s de Hussed, que nede o ser peto cc mâdo do conhe.inenÌo (...) dâde situa É agom noutro regìsno: o da
nhecimento, e o lìacâsso de Heael, que o âbsoluto, o mesmo âhsoluto que os ra e\pqíêúcia úi"ída. (a qve, âliás, Mal?ux
identifica co.hecimemo e
ser". Neste cionalistas do séolo x\rl
tirham definido - impoÍtate fonte de 5N- enunciam, ú
paíiculâ., é Heidegger quem abre o a e consütuído logicamenÌe como um obje temos liteiários, tu Condìçao huwna:
minìo âo mostÉr +ìe "a relâção odgiúl to de conh<inoÌo. Mas !râtâ-se, agorã, .Nào eÉ nem verdadeìro neÍn
Fals. mas
do ouÍo conr a minìa consciêocìa não de Dm âbsoluto de exisÌênciâ, e úo .le aidìdo".) isso signiffca que, Àssim como
é o conbecimqto". Em Sq é a ação conhtrimento (...). De faro, o absluro, ouL'om, à époe da consoli.lÀção do
que prcvâlece sobre o conhecineffo aqui, nào é resultado de uma coNtrução mundo modemo, a lìloso!â, àpós uma
ú que âqui, neste primâdo da açâo, o iógica no tedoo do conìecimento, mas longa llàvessia por 'turblìlenlo.t mâres",
''quieüsmo" heideggerìano já cedeu lugãr o sujeilo da mis con.retâ d:Ìs experiên pisou em tem fìme (lal como Hegel sau,
x uft .Ìtivieno A /a Kojève. cias. (ry pág 23) Ào "âbsoluto de co dou o âdvento do petramenÌo modeÍno),
nhecimento", onsLaído ìogicamente p* ÈpallÌndo-€ dz teologìa, aCon (con1 Sa-
Alls()Ì.t 1r) 1)lì lixÌstlìNcL\ lo "grânde mcioúÌismo" clo séc1tlo xul e r.''!o sobreÌudo) a ffÌosofìa È sep@
Mas se a questão dâ verdâde nào pode (pâlâ usar a e\presão de Merleau-I,onty), da teoriâ do co.tucimento (e do suÌeilo
mâìs s. pensada nos termos do antâ SIVcontlpôe pdtânÌo um 'âbsoluro de úanscn lene ), tentando aÌcançar o solo
gonìsmo epistemológico kaotiano (dãí ensrênciâ", deinido como o sujeìto da da "*periência oncreta". Em llìgãr de

J2 MENTE, cÉREBRo ê FrLosorrÂ


..t.:t'. I i'a):
:::rr Ll! {rrì ìccimenÌÒ. e.1() nÌj(iro .fr,ì.,/-.Ì,.ü l. 1 ..1. r.r.^..
-::::JÈnÌxl krrllno. uì ]!nsr.rctrro _{ .!L..1_-.ir .1,\ .
:::j.nLxLì-- ( rcid$ge., p()r ..r1.r. .l
- : ,Ì!it) ,r(lic!lizrdo): enì ILgri do
- i dÒ .0r x<irÌrcnÌo fr{'rtrn) dr
- : ,logllriLicr d() si(Ìlo la:lÌ, u.l
- :., de exisr-ir.ir" (q!e IIe.ÌeIL
o Nl,lisi(o no honìedi )
. :.1ÌNÈ rúx fi osoJh cor.,ela.
. rrez de úsÌrr'r rc.essnìade d(
:!nênLi. {uÌÌcLx c crÌÌÌnrgenÌe ní)
: ::r rúìd(i (.\ì\. pilg. .ior)
iÌÌos rixis dirnrc ltc LÌìr ÍiÌr)sofir rr-r7o
--. ,Ls. clsperdr do ..n.do, 5.r?r, c()nrJnlnidr peÌ.s i.rtur!7$ do
--: lleÌxlisnl dcss..rlizrdr c ( mür.Ìo. .lissohnh n. 1dr r dir,
(1() diN
i::-:: x! iìn.,1 do5 pÌobleüas {h r ílonrllx erFnx cn slÌji .ndara dc
.:::: De.lixra. .css. lìosoiìr ,-úÍiiÌ. 8an.ro. ou selr xs roalises do ln!) cn
.-:::::rÌ!rÉrLe (L(,sìlu.!o.s. o !!r se \a cúrcgarânr se de dcsiìzd ndn.rhÍ:nic
. : iiÌÌúelr dc tnì t úü Jjgnra tlr sÌâ loürÌ Írdi.n).a (ì reatli. .1() ru1(rl
- ::: dos gêne1)s qu. .i aeÌjzlr r a (l.ro, q!e nugiiayl cÍdr.onsÍuindo
-_.. (1. l]!ni.Ì.nnr slÍÌjd() llas unì. obd Lle llL(*oliN puÌe) É lss(, qL(
-. .... ,),ú,N i3uü, nÌtdÌdr peL() binô .sú eÌú i,,g(, nr !nr!uçì. vrrì$rartlisLr
:i,tr c políÌica . pôde i'isinü1rsc d. Hei.Ìeirger c dr: ll!8.1 o')erì.h ein t\.
:i!.n) d. ui cnsrnr de ()nr()Logr Nio espxnLf,, rr)ls. qÌc o trsso scguinLc.
:i ::.:,n.igie. n.lgÌ!.Ì() r iin.nç.ì.) úbilizxdo Ith dcscobem de (trLe n:n)
: , !ìc drÍlobú Ìo.uix ohã dc MÁ üSCRIÌo do Ìonance Sr6is, dcJ.an-Paul
sc .hegrú i reíldci,. con.reú.le tÚr Sartre, puhlicado en 1945
::::-ii !ur! . é porqle ri() c*nr mcio da hisnÌix onlo!.igi.a hei.ÌÉgle

iiúr (i qle aÌús ji esrr\r srftÌtz.do


ãIICESES asslstem à nárcha dos soldados.lerães en PaÌis,14 dejurho de 1940, erÌ tì]. lcnh, údo o reÌlnniaincnÍr dos
Sã-t-è óbsrNarrrtoia gu€ra qúe lez€4lodiros quadros €nrethécidos de nosso pènsamento,
r IsÌê, es({,L(n,d @n eiÌD.is .Ìe sríic nr dúe
a ocupaçáoj. Ì*istèncla,os anos quese s6quiram!!
çi) d. nì.üis!Ìo. esse lÌorir(fic nNr
ItÍiv., dc nossa épo.x. .or!) Í: a !nì
Qulntir.te tlatu.la. Nisso Òs i1in.Íiiri.rs
de siir('c d. McrÌeerÈlìrg s:t) ()tos
ios, Ì,xs cssa iaL a unà o!Í! hislrnia, ln!
.ritr n. .:apiLukr d. gLÌúeda i.le(t(lci(:a
da iiloerfix lrn.$N no ÌúÌlar dôs an()s
ú0. quddo r vanguada ensÌencixlisra
co!Ìeqâ en1ìn 2 dcclinaÌ: :

- lÊte Êì le néanl .rêan Patr sâJÌê

i Qu6tão d€ método. Jean-Pau Saire. Ìadução


de Bento P.ad0Júnior Co eqáo 0s pensadores.

. Síuações I - Crílicas literáÌias. Jean PaLl


sartre Ìmdu!^áo dê crisiina PÍado. PÍeíác o
de Bento Pmdo Jr Cosac Nail, 2005.
: Á d$ublimaqão emancipadom de S.rlrê.
Cdstjna D n z Mendonça eÍì Dols,rúrt6. UFPF

- Â qrandÊrccus srlÌiana Crstna Din z


Mendarqa,en CiÍica Ma^isia,re 23

I DÀs hrróEs JJ
A descobefia
do mundo
concreto .::.;: i 1 tt r.I .:.. !.

,, ,,. (,'' r-,,.:..,; ,.


,-:
: .. ,. , t ; ;',:,1, ,. :, '
"Procurávamos
o concreto." Com
esas palawas,
Sartre designa
a busca exzsperada
por uma filosofia
que pudese
apreender o mundo
e a consciência
em toda a sua
concretude e rudeza
POR ÀNDRÉ CONSTÀNTINO YÀZB'K

EM uM ÍExro euE sE ToRNAÌiÀ cÉtEBRr, Ìean


Pâul Saftre nos descreve a consciência
nos seguintes termos: "ImagiíÌe agora urÌÌa
seqüência interligada de expÌosões que nos
arÍancam a nós mesmos, que não deixam
nem â um 'ÍÌós mesmos' a possìbilìdade de
.e formar atnis delas. mar que. ao contrá sm
Àr,ÍÌlRE c.oNsIlNTlNO YMBE( é cúduado
hkrôÍii m6h m tunslìae d;rbtrdo
em ímna da Po!úfrcia U!ìe6idade
rio, nos joga para além, nâ poeira seca do calolkÀ de sio Paulo (PUC-SP). DúmE
o *rudo sem6bÉ de 2ooó no ànbiro
mundo, sobre a teÍa rude, entre as coisas; do ptuaÍm de bolsà ondíida peh
cmÍddúçã! dt,l0Éíeiçomento dê P6otl
imagine que flós somos ass,rn rejeitâdos, Nitl suDeÍioÍ (Cán6), Éali-u um ç
de
6Ì!aa de r 8@k Nawh
úútoÍtu :
enkegues por nossa natureza mesmo em súéM Q^,]s) e Nt6ttÌ àN'tu dz
IEà\M cònldN nPlcztü iúcü.
um mundo indiferente, hostil e insubmis E omftsd olóôúnd da r-undeào =
Ámrndo Àvd knP&lo (Êa4) e prckb,
so". (Situations I, pâ9. 31) súbsutulo Ílâ PUC-SP

34
Srrrtrur

Para Saú'e, es coisas,


os sentimentos, as
significações e o proprio
O tnópno Íiítlo do Uma i.léiaíun "eu" derem Sef enCaradOS e, conrm o 'comcienciârismo" e o"inte
^íÍ\go.
dahdtal da fenomenoloqia de }lKe : riorismo" de 8Ímde pâite do petrmen
a íntencnrnalüatle, é signiffetivo do como atos intencionais to fmncês de sua época, 2film que uM
modo como o filósofo compreenddá comciência "em si", um vida interiol'
a consciéncia: tundamenúlmente - e é dirigidos ao mundo ou um "centro sub'stmciaÌ" metafisica-
isso que saÍtre pretende evidenciar com mente sepaEdo das coisas não existe de
suas meráfoms -, â cons.iência é 'inteo- fato. "À coosciêncìâ nào tem um 'inte-
cio.aiidade". Contudo, o que siSnifici rioi; ela nào é nada mais que o el1eÍior
afÍmr que a onsciênciã ã ìntociona- em consideúr a cotrciência como um deLa mesma e é esta tu83 absoluta, esta
lidade? E por que elâ pode seÍ desrita "coisa", omo un 'algo" que, a exemplo recusa de ser subs!ância que a constitui
como uma "seqüênci.Ì de explosòes" que do corpo, habita o muodo. DescaÍes como coDsciência. (Sítuatíons I, p1g.
nos josam na "poein seca do nundo"? disüngue entre 6 duas regiôes que com 30) PoÍtânto, â consciência não âpenâs
Paú €sponder a essâ5 questões, seú pÕem o mundo: de um lâdo, tem'se a .âo é um elemento "substanciâI" como
preciso retomar âo momento inicial do resen%a, a 'coisa ffsica" do univqso rdusa a sê-lo.
se coostitui nã
itindário filosófim do autor mÌtrialì M outÉ ponta,l /€s{o8tta6, a Á merrfoú da "ea?losão" crmcteria
"coisa pe$mte", que compôe o univtr- bem essa idéia de uma consciêncìa que
CoNS()ÊNCLA. sEM INTETÌoÌì so mental. Po. essa viâ, â consciência só se .ecusa a Ìornãr se "ser substâncial": Ìu-
Entre os anos 30 e 40. SaÍre iniciÌ sua pode vir a se codiecer voltando-se sobre do aquilo que é da ordem dâ consciência
aÌividâde intelectüâl com investigaçÔes si mesm, em um movjmenÌo pelo qual pedrz um movimento de "explosao para
sobre "psicologia fenomenolóaica", ten- É cúcuGdeve e re ovolve como reali lom", "sobre â Ìem nde" da !€âlidade
do por objero o eu", a "imginâçao" .ìâde ihçÕlì,tâmtrte distintâ do mundo. as coìsâs, âs verdades, os sentimentos,
e âs "eúoçÕes. O ponto de pârtida OÉ, o oneito de "intenoonâlidâde' as significâçoes e o póprio "eu" devem
dâs indâgações do jovem filósolo erã isto é, a atmação de que 'toda ons ser enca!âdos como atos intencionais"
ã noçào de intencionalidâde da cos ciência é consciência de âl8rma oisa" dirigidG 1() mundo, e nào como uma
ciência", advinda da lenomenologiâ de nc pernite tugA dos ptuâmeúG tÉ merâ soma de "rcaÉes subjetivas".
Edmund Hussed: "Todâ consciência é diciooais do câÍesiânismo, pois aqui a contudo, se o ponto de partidâ filo-
consciência de alsuma coisâ". ou seja, @nsciência é corÌsid€mda nào omo um úffco de SaÍre se encontn M ecepçao
toda cotrciência tende pâra un objeto, "algo $bstancial", mâs sÍn omo "moü das teses dâ fenomenologia, ele não é
múto m direção a âlgo". r€wda a sério, um simpLes discípulo de Hussl. Dessa
Ápesar dâ apa.ência trivial, â anma ssa p$pecti% exige o abandono dâ mudn, Sartre há de mcllcâlizar o con
ção de Huserl ab.e câmioho pam uma concepção de um consciência substan ceito de inteocionâlidâde pam além das
dííca sweF à concep9o tndicioül cial e Fde da representações mentais. teFs husrediânas, transfomndo o ú
e "substmcialistâ" da consciênciã. De Sartre toma paE si esse conceito fun üga mestm da primeim fase de sua Íì
o.igem cârtesianâ, tâl con epção impÌi@ danental da lenomenologiâ hussediaú losffa. Mas é preciso ter em mente que
Éus esforços estárão dnigidos p2ú um
prcjetoojo tulcro cenÌrrÌ se encontn na
ancoragem coocreiâ da "cons.iência" no
"mundo'. É o que veremos a seguir

FILosorLA. "coN(:RB'lA"
É bú connecida a passagem nâ qÌrrÌ
Simone de Beauvoir, companheim de
Sartre dumnte toda a vida, nârra o
impacto sofrido pelo filósofo quãn-
do Faymond Arc4 enÌeo seu colegã
n frcle Nomab Sapen"urc, ^lertoú<
acde do método fenonenológico. Os
três bebiam em um bar em ParG, ú
1931, quando -AÍon âponÌoD seu copo e
disse "Esús vendo, meu 2úigo: se tu és
fenomenologista, podes frÌar deste ce

PÀrLÃ tr0ltEns0H[-tE0l('x, ,taL d


lylrrrmübÍr, c :[ro-lsn?. À consl€ícl.
m lança nn. !o.lrã 3.e d0 nündo"
11 des des,nas preocLpàçôes dc S.fiÌr. .e.usi, por p.rre dô 1llóllo lì?n.ês, etu
Ilu$ed chegóu 2 dizer .luc era prccúo .o.sidcrar o ego .ôn{r um lnbtarre da
''rcÌornar ìs ()isas .onscìan.ra Essa .'iÌi(a selá o Ìeni d--
prc$ào !!e la.i3 es.ôh e.LÍe os seus ÍLà prnneúa obrì, ,edigida em 19J1 e
'hcdeúôi. c()nnldo, xs fÍe(nÌ,peçò€s publi.:ada en Ì936 sob a fome de uh
d. pai d. lenoiìcnologia Ìn.dc.na di - Á ,aníndêrtcìa .lo ego esbÒca
zirm respeÌô ànrcs ao câmtú soal da ^tÍ\'À. de ü"d .tes.nçòo JènÒtuenal.Ei.d.
'Ìeod. do .o h€.imcffo (quer dirlr o t8,. dná s.nre já no pretã.ìô dô
dr "cp6te,nolôgir") do qle ì{luil() quc e igÕ, é unr habrÌa!Ìe.ÌÒ nnÌndo e úô
seda do âÍüitÒ do ser' .orsnkrudo um habiÌnntc da .o$.iêncìaì Ele esú
cn slÌe côn..cludc" (.aÍipo dc um tora, /í) arr.lo; é !ú se. do ú!ndo. Ìd
(!Ìologii) con() prcren.Ìe sxíÍe l,an colb o tgo.Lc ouirent A cúo que en
rllsserl. . r./.)/ao òs .oìsds me:"ns de.e!Ì r I Iussc|l le\z<, r. csr.belecmen
r0uç4 Éqor schtetq i918. signúi.av. nã() u.r'leÌorno ìs .oìsas"
ldal erlriano: fa:.r lltosoÍla to de urÌr dlsúrçàÒ drF o iìmbro da
sÈírìãente latando dos obj.,lot frcpriânìenÌe dìtrs. m.s sìtu uÌ. .ek)ÍL) ''.Ò -\.iên.ú' t o âúbii. do lI/itr.. :
ros aÌos Por nìeio dos quai.s se obrém .r púneir. sc caru.teüx |)ela im.dirlr
um co.ìecnnent() dcssas _.oisas M,s (adên ix de um! 'presença a si" ú cus
ei. Huss€r'l a .ons.:ièr.ia nào se esg{rl, dôn úr o segund(). cono unÌ.onìunlo dc
..' :::;:r Conltr.x, Smône e sux int.,n.ionxli.ìxdc Sendo a.ons obidos que Íi
podeiì ser .apÌrd(È poÍ
. - : I :: -::.i! dr enúçaoj o! q!â .iêncil uma coÍent .Le experièn.ias ncio de urìx opeírçào rcflúlva, .,u sejz,
Ò (ÌÌre anbiciona\à llvidas . a nìtenci().rlnh.le .ônsÌf" r:i (!m o .onclrso de uora rnediaçàô. AssiÍh,
- :::.: ::ìi nJl5À Ìaii .onÌr ele apcnas o .aráÌer de laìs cxperiên ias, de qlquanto a .dìs.iênd{'. en lrm estúà
. : -: :i1r l1!Ír filosoiìa . sotc qrÌe slÌbsisÌni rnÌda üna _eìped ântüior a Ìô.Ìx a Éfl.'xào. se iÍtrduz e
. :::1 t1i: ..14a.1. Btuca- aDcia inÌeÌrra . ôu í.ì1. urn espé.ie de pura úìediati.l.Ìx.ìe d-- "si a si . Ò psiqui
- rr :!.',,lirli, Ìse.Ììxnxrs 'csrado vivi.ìo da.(mscièn ia, que reria (o Dao só deúrndr unìtr inivldãde reUe
:r;rd() srlÌr. en.omn () cgo .o!Ìo pólô unlllcador Eú se.ridô riva (omo Ìambé!ì. al (,.rc os objeros
: :1: : t-:: :1. lj csÌá mbuido de l,usscdiano, poÍxnto. a iènomenoÌÒgix dl pcrccpção sensí!]. ni nos sc1á dado
:- : : .:-iir]]: .Ìue .onsisÌe eú nào a c não pode seÍ u,n. Jitoso|ia.tÒ
.Ì),.,?t t PosÌo que e]] ó c scnPrc se ! rqui podcnos .onÌrÌeendo .ono
-:: ::: ::r ',.!.i(io ìs dile.sas ú un,x linonìenoÌogia da /42,ìo. nunca SiÍre Ìrnnornx o probÌeÌnx cpisLc-
.:: ,:::.i-.(oi c PnsslÌÈrs d() s?r como obser!ôu i\'Í(ìr'â úôklgnr) quc corBtitLìia o lundo da
O que faz enià. saírc? !n poucas
-i. r -i :(r5. mes ÌaÌnbéú |)aLrvús, podese di2e, quc cl. con
:=. r- r-,.ologia e allìures bma' o probleúe do (lnhcdtunto e
rdlcâliza o concefto de n(.ciomlidade
pára jogar a consclêr.ià no mu.do, pam
tê lâ abúluhmeffe purificâd! dc quxn
que.obtclos que possàn nublá ln ou quc
se i.sinucm conÌo lÌibiLa.Lei de uma
Pôssivel i,Ìla interiof TÉr1se de lim-
par o Lcrc.o Para que se Pssr atuma.
.r .o-pcncncim€nto enÌF i(oníiancìâ' e
'nMìd(i: a consclência deve ser.omprc
e.did, (om., ".ondeta , (N st2j cono
úú @no nundo segundo a ióÍmuÌa
ÌâI4rda |)oÍ líartin Hei.ÌeggeÍ, um auro.
iglxlmenre (:e.r.aÌ pan o desenvolvì
úenlo dà fik)íÍìa de saÍÉ.
on, ledb'cmos aquì .lue unìà das
prúìeiras ..íü.ìas sisremári.âs de SàÍrc
a HlÌsse.Ì se ass.ffaú jusaúenrc na

lrÃRTltl HIIDEGGÊi, dê quen Sartro


ircorporcu. noção dã @Fdènda cono
seFro-nudo. Foto 5.m dala
Pl Íl,iÀS RUPESÌnES na cawÍÍâ
das Mãos, M Patagôíia aÍgenllnal
Ìegistro iíleicioíál da dlslénci.

srLr \()Lt]. (1..ì. ur dfslcs .kfcnftrs


(: u.LÌ 1ürì. p.r. . c.r.sdan.ir dc tr
t.tì.iúrõr o sd objllo D.,$e urd.. r
cons.iên.ú ,LÌo {l|iJizrrrld.tt si. \.
.onú:iÌnr. .le a pur) rntriÌledo eD
Llne.ào ro irr ufì ún nrenÌo .!j.
.lnì:ìnÌici Ìndicr ro i.Èi!o ÌÉÌnPo $.
Ì)Ì.\nDÌd.d.. su. (lirLin.ir.Ò.ì ÈÌaçàÒ
ìs ..is!s . srÌ. \olÌr . r .i rìestir
])izer qrìc x .ons.lan.ir é P.r. si'
úo signúì.. ú,'n,1r (lue eh ÈrÌize !nÌ
m.liürnú d! inÌcrnfiur.io r s1 nfs
1erÒmerÒÌ.gir ÌN:srl,rnl, .L. tl.ld e ÌedoÌ d. (h.ni r.rns.ian.ir trtrnd., a) m. O Jr nnlnl(|) pelà e\fress.ro ÌLÌl
r rlrononÌi. . . ir(lÌrlan.ir LLr r.Ì!r sutt.o n4.Ìt rD-nrt)t. rrÌ!t)I)ri| laìrtn. z.di for Srn,. La.Ìl)ém se er.ont toü.
.rên.ir nr.urrnll c i ìn1laÌa (irtbtÒ /iolqgtd'. l ulniúdr . r Lt)13 no n!rìo. cnlk- (s .bjeÌos do nNndo:
.h Ìrin_iên.rr .nì srnl(l) crú()) enì !sq!Ì.DN1iúrìcnLc. to.lese .lizer . consflan(ia ar r() esDo iemP.r .ons
t..e fr .on:.1incir,.lcLnLr' c .ìediidr q!. fnr O !, .. ,rzl,/ (.\,\-i -ç]Íre dis .Ìin.1r úrs o)i(1(À nÍenci.nìados . ú
(imhÌo do _finlÌÌno. r1()\ .hjelt)s.os nng ('(1()lr lit)s,ì, i.( ($ lúth en -j, r5n,1(Ì,qu1nL(, (,bieror e é soDcnÌ.
L}rris r.iu!.ian(ir * (lirigcl O ego r.Ìs rlr slr :.r !1. .o.{ larÍlx h!.ìàri na quiÌmrdc úc (,)s.iên.h dos obie
nì1) a n.m fìr,s n.n ,..Ìxs .L() !re e o dls -(o!.i .rir.rir \ O Piúìeir. i.s qle .Ì. s.raL (()ns.ièr.ir .lesÌe 'si
uú d!sÌ.i 1t,i!1(" p\ntfn.( lÌe nÌe naalo dc scr ..i1,:!1,, Ì) r.r.eir. de mc!n. rLondc r úìsisÌêr.i. .le S.Íre
gr ün,r .!ira scgrtrì.lx cm ÈÌ!.i. eo nÌ!n(lonrL(lad.. .(nslne. r.Ìx) \nDos. lrgri .le HusseÌÌ .onÌo
.rnto !.r11 t11(lrLll() (trÉ . .0 trLri d.sliTriìr nÌ() Frrr rs .oisxs i riüos ,\ lssl i(Li!i) dr .ons.ièncÌi
. rarÌa (lc r(Ìfriêd.i. : i estüì n. qÌÌ.1 f8(! a .rììs.ian.ix iìi. ÌerÌ ..!Ìeitrlo .oní3o,ìc!Ìr (dn uÌn ú!eÌ nrlÌeÌÌ
r (r!ì:{ ianr il rlcÌniÌ e Ìrr ranr(). !r_!r .r .Lris. .Ìguìr rtoì \rnÍr drr:i () nlnie.le .o s.iÊn.ii
.l)e(Ì r esiÈ.r dr rel.io (L'd (trÉ L(nLr rr)rsrjèd.ji i.ons.iÊn rd!) si fon, . tle enúe prÉ eses
.ia rLe rlgrL!Ì1 .()lsr" sjgrill.r.lizer q!. jÌÌsÌr lnic prra indi(x !n! rch.ìo que
cLN ., (!rí i-:..ir rlc r g. .tue eÌÌ x/ìt nar.r a Írcdirdr pcla iclle\i., nrâs qde,
nelÉirrdr údr e q,-.Ìq!e. l]ot:ihiÌ1drdc P) Ar) fxnLr) (1t, {Ì dÌ .Ònn:iêr.ix aô conÌiirnr. ó .bsoluLri*nLe nìe.ìiÌi
de úìidL iÈr.i. de Lr .e1oo :!Ìb:Ìufri S.r rc .LL ar () nr) nc (Lc se.0aL1si.a) loÌ .orseqiiàr.i. fl, filos()l r srrlriJtr,1
qüe Ììrbne r !trÌr.Ìi,Ì.Ìi ÌrÍ! 1 jNr!. !.g,LnLl() .nn|, tlc scr re'Írx.Lo !r prs .ons.ièn.Ì. ,.ìo ri.(1Ì fr'ÍÌ. r nÌ1tnl
eD.rú Ì...mo lmr rÌÌ\tr1lri. ilr pu.ir snldl(Le rl() (ì)i(1,, (lrLr \)lÈ r x(iÒ.le tit\a ttíÌeritnla.Ìe \1rs o qu. a..nLi(). r
Ìrens.endin.ir .Ìn dn.r.rr r! nrtrnrl! s(r iÍeirnr (1lì. í.i Lìet.nìiirrd. de cons.lêÌÌcÌr? r\ r.slnrsÌ1 1 csll (1rtr5Ì,4!)
l).r romprc.rdcr o.l!rf.. L(Ìri(ri (h' !Ì eri ri iì.i!) c\isle Ìqli nÌen.io enge que se.oúlh.nrnc (ons.:iarn.ir' r
rrDl .!fs{lifril qLtr'ig(!r sc :i !1rkirli rlglrìr !!e \i\e,i triLn.l. .\. ..nÌú1io. 'rNndo . ou s!jr, p1.1si r _erÌ si
d1(onÌ) rLlÌirta$rgci,Ì.1,- s iÌLrr, rri () Èni.ì .Ìrs ..isà\' ce .rÌlcÌeriz, tor
nü o ou õ obclr tsnl'I.()s. \()Lrr Ìnnr tud úúrêr( Ì . .t.,. l
nÌrs ()s (n Ìrs |ara x ()ln (1rtr, .(!Ì\rilui () Àssnn csre ser eri ti sxrriÌno seÌl EnqunÌo )ar. si . r con{ien(la (: ab
ft'suLl1(l) (hs i.\csliglòcs ianrjanrs r() tn.iÌrd. .(nr! uLnx LdrÌÌdrde ìnetre solNamenÌe dfar.nt. do í1 drs .()isas
ele ê ..tdt. () r(nrÌ'Èrle Ur, EÌì Nio hi neÌa neda .t. snbstlrcia Iì, sc
1(ì r.s .in()l()gnr)\. . err ci rt . ./r? .j. . e.r si É lLtrÌd.De ilmr11tc uDa |k.r
(\,\ prig. ra) \e$t serÌid. eÌÉ aprd poÍÌnldadc (t o srr ). o pl.lsi a
tLrúdrd...nsig. sobrett,do neg.Ìiiü.l. i,r..Ìo.J o !.r):
nÒr esF.,r .L llsn tÒr.nde se t! se ô .Ì si É _pissrr!lr!1. (iht(r. r sc,
de$e lrüodu2ú ÌÌ+úr i4ìo de ÈÌiçào _nÌcn.on.do ). o a rLnnLade
f,er sl
_() lrsÌ nì. ienì segÌe.lo é ,Lr.rao (..ro d. 'nr.mon1r ): ir . er. si é
rS\. pig J!l) -{ ...<iê4.ia aô.onnirnr. Jè.h.do rli si m.ÍÌo (i,.aran.:ir turr),
d.Ì. . Ì€llidrde huìini de !ü c.riÌlr o p2ú ri !: úrirì.nl. parx déni de si
rÌ6.11tr.rÌenÌe reÌr.nÌì.Ì por !ìeÌo dr c cDr dn.rro ,o jìund() (1Írnn:erdêr.ix l
iellerì. dr nÌe,oga.ào d()s jlrizÒs. fos pxr.): sc o.usi i pcnr.()iÌxidèÌì.ix:
seninDenÌ.q et... I ..as.iÊi.i. se r.Ìx .onsigo lrlsnÌi (r1() h:i rÈlr!ìo Nssíel :-
(idú.onsig. nìeru e com os obieÌos r cflÍc rl! c uiÌ (r(i()r. o Pxn si é PÌetu
d,sih.i. dc _si , si ì se () pnn.Íìnr de =:
ExPLoSÃor n€tráloÌa da consciêrciã qu. nìcrlÌú(lc lflna se .Le .ro.l., rbsoÌLÌo :
s.rãcuÊa â tonaFsê,'sêÌ substaícìal,l 10..r slt,L.,.J,r qr. i) r. firi ú àpÌÌ.e .
,. , ; i i : : : I : ! r'
.: l.t :.r !:-:i:rr:-:i..u: j

. _:r.i_,t,:.::ì jr ir.;:*

,l:l: ltit:::,:. .til.t'',: i,:,1 ì.::'


< 3nÌcs o pÌÌnchiô de connr.kào ele
: o s(r quc,noio4!ed ., qrìe éo
i,lr: ii:i::rl :-:ttì: at :ii iÌurdo ao!
set,rc-s e do
Ò rlue./At, cú bus.x.lo (luc
qucrre,ós.k, nund(,
,r," ,no C . (s\, p:ig. 7il) () paü sl &io ij lili. Il:ìili; :ì ;l"i'ììa::i:l c d( nós ÌnesÒ(rs ìt por lstu quc, ros
.., í!. d una ve2 qu-- sc .onsritul ..) olhos de sxrrre. Í_) o pira si (ou scir, i
-. ,.io endo a en s\ (o tÌun.iô é nnlô ::;:t:: il:lt i:: .onsciên.rr) é k nlardl PelÕ rtsna
-ruìl() quc ,aì ioftdj e'.i a qre nòÕ m.tllno. a llb.nidde do in.livi.Ì(), cn
:: \ isto quc c1e é o ser i.dcrcimnìado. o itl i: i:: i!llli l:ii ì lltÌ a ìi:,ì (Ìua.to .an.Ìe.isLi.r âbsoÌLrra e poLê.
-.,Ìuc rnoéde nÌodo pÌen() c acabado, {lr ilauúra da realnhdc hx!Ìanx'. se1:i
1s (ÌÌrc dcvc scjd:". lÌLc.renÌe atnììrdì pclo pensrnìe.ro
PorLnro, no caúpô ontológi.o Ígo s2nriano: dadx r nrrurcz, nÌen.i.!ìxl
.:\aincntc conslden.ìÒ, rpcn6 o eÌn si da (onsciêncià.'exisrn signili.à ulúl
i. cnquento Ò pÌú si - âbsoLut.meffe fJssrr coníanÌetuerre o s.r (eletuerÌo
:nÌiratico àqlele <Ònfigúü sc .orìo úú ÍrLsàodcsn conÌ ô dìundo csú vedâdl d(cmrnÌido) rur!) ,L rv.ÌìnrÍ3 senì li.r
,ro 5e/ ox urna Ìe.usr ! scr'. Cotur já :r consciôn.id . penchaEào .orúplerr da (onstit!]çio de nós nn,inos
!i d'to. Cso signiti.r .lúe o 'ser'do pa ô() nNndo r\ ..nìs.ia.da pcrune.e ÌorÌanto, m lllosofia dc Sarre, a
:r-si (a consciêncix) /ri,!e, n,!s cstá pÒr semp,c "(ons.iên.ir', c ó jLÌstanenÌe .()nsciaDda nio .j !nì set nìâs súì utu
< iazcr É nesse sentid() quc Sefre dná dii quc dccore o xbis,.o quc a s€pira lald de tuút^n\enÌal
:tuc .r Pdx si é o Linic. se| qrc cnsre . dr(lulb .Ìuc llie é erterid' 'er
se. Írbiiìrdr" . deUne ltas a colúclôn
Desse modo, nx lil()sofìr dc SaÍre. .ix se re.us! , ser na exxla iìcdnlÌ cnl
j ÍúBcd.Jên 1d la uhrupatsamento que.le "sì (onstaDredenÌe es(rpa, {n
:m dneçào a si e r., iìur1d.,) assrìnÌe x No cnunio, c é lsso quc Sd rc quer pre ein dhc(ao ao ÌundÒ tlncrcto'da5
júÌe$ào essen.ial pcla qüal o hônieÍi explicitar, a disÌân.ix quc nos sepa .oisrs c dos obicros. É l)or essc caniúo
< revelâ enì su, clistôncia . I rqui do niurdo nào é uÌna distâncir "fisi.i , {tue Srírc lce edia e setr p..rp.jsúl
nnspr.e.e n)dr a Jmbigiimade da relx ''nrrt.ml', nâs sim a incJalvcÌ disÌân.id 1ú rnrental: coifeÌn nrdependa.cir à
:ào .Ònciên.ia/ iìundo". De xrÌi prÍe, .h úcidên.ia cnlrc 'mundo e
c.r .ons.:ièncì, scn deiv. de (on.--d(.
: cons.iên.ia tendc ÌotaÌmenÌe parì lir'.I ''consciônda :!rÌ /rdzla nos scpan do o devi.ì() pcy) à reaÌdide d. i.und().
je sl, orienüdr pxra as coisas, pxra Ò ser Íilldo c detenÌinx.lo d() cin si. r, Irnbl í.Ìa dessa d.Lcrolnacào. I slx 1ì
r\Ìndo, hrbitddo! c sentindô se eú sc rssin o ó. .ntào nós nà() so!ìos lsso losoiiâ etrÌ es'rc(:irl .aqudo que Ì.nge
:sr nele - é UÍecisalncrÌre nisro .lLÌe ôrL aquilo, nâs esta os on <nstanrc . co$.ìên.ià. (()nslstc cm consi.lerar
.ônsisre x inL€ncnrn2lü1de a cons.iên buÍa p!,r scnos issô ou rquilo Ncssa arénìesrú xs .espoía nÌbtctivas (ódio.
.ia eii ajÌrsLadr à crlcdoÍdede pôr n,x buse, x corsciên.iì rendc incxoravcÌ anÌo4 nÌedô, sirÌpali{ ctc.) enqlenro
trnit.ia condiçjro iúencioml. De ( ra incnÌ. ptrrr o ser, e ro inLenciorá 1o, mÒdalidrdes de LlescobcÍa do nMrdo
:nÍe, po,aB trl ajLrste janals impli.r enhrquccc r csúltura e r sóLnlez dcssc con.reÌo: Se ìnÌanxx unra nullief,
- e n--nr po.lc.ia coÌÍundirie .orì Ìnxcico quc i de nÌrdo rtrs)luLo c ilc dúi o iÌósoIô, é trquc cla ó a,úrl
ri coisas: a narurcza da .orìs.iè..h é .Ìe flnlÍì\o: n.t.t1.fi.õrüis .onsranlc.rcntc (Jlrrdro[s ,4, pá:j ]2) €
?l (rdcrì .ÌÌ(' scu iato nào penìire x o quc /i,nos ou o qle r,,r)s. o {tuc o

" Sarhe par lui-même Àlexandrê /'stÍuc


e lvlche Contat Ga limard. I977
- A íorya da idade. Simone de Beauvoir
Íradução de SéÍq o [Iil et Nova FÍonbna ]984.
: Críüca da íazão Ía Íenomenolo! ia. Car os
 beno Ê be r0 de lvloum. Nova Slel a Editor al/
Edúsp 1989.
Une idée tondanenrale de ta phónoménot0Sie
' de Husseú I'inlentionnafté Jean Pau SartÍe
efr gt âlknsl Gã in^rd 1941
! Matedalisme et Íévolulion Jean Pau Saúe.
en siniaÍians lll Ga linàtd 1976
. Alnnsendência do ego seguido de
consciência de si e mnh€cimenlo de si.
Jean-Paúl SaÍlre ÌEduçáo e inlrodução de
Pedro M. S. Alves. Ed Çoes Co ibr , r 994
: 0 ser e o nadar ensaio de ontolosiã
lenomenológica. Jêan-PaulSaÍlÌe.ÌÍadurlão
de Paulo PeÍd qão Vozes, I 999

DÀs rÁÌx()rs -J9


.a

EIJ E uM
0uïRO"
0 ego como objeto psíquico
transcendente
Sob ainfluência
da fenomenologi4
SaÍre aprcsenta o
ego como um "ser
que está for4 no
mundo": aquilo
que a consciência
toma como objeto
de reflexã0, e que
exi$iria para el4
não em seu interior

P0R SÌM[Ã0 D0NrZrrì SÀSS

O TmMo rco ÌNspÌRou rNcoNÍÁttsIs pÁctNAs da his.


tória da fiIosofÌa moderna. Nascido das paìavras
de Santo Ágostinho e Descartes, foi enalt€cido
e recusado por distintas e ântagônicas cor-
rentes de pensa.rnento. À fìlosofia de Jean Paul
sâÍtre escre\ eu algumas piginas dessa historia,
sl\$io DoNIZEI WS é douror em lìlNIìa Sua obra formula Ììmâcíticâ consideúwel â.)
pda Unicmp, pe4unador do CNPq, pDftsoÊ
3ìtunto do kDanoeno d! Frl6lla da conceito que representâ um dos pilares da
Uü'eÉdad€ r€deBl de lrhftlàndir e
do CtuDô de Tdhálho
"FÌlosolìr
'iembm
Ftr6â fflosofia fi"ncesa, T€ntarcmos enunciar algÌlns
Con6iDoiinea., dr A$d acto Nercnrl de
Pô.Cmduação em Fil@fia (ÀnpoD aspectos dessa cÍítica.

41
À .boÍdqe'Ì do corceiro sa.tdìno de cla. .ons.ìêncix e nÌundo nio sàô m.is
c8o nio pode ser lèira scmr rprrsentr. rcdúí!.ìs on substituiltirj ao conrrário,
çio dc rlguns $.)ecios de nF rL'ori1 dr cada instàn.ix resgu2Ídâ seu nodo de scr
cons.iôn.i2. Í possivel dizer quc . lìloso iìndamcnhÌ o que núse é uma nïerde
na dc srÍ.e tem co,no unì de scus r.tuxs peMência entre os pÍil{)s O resultado
ccntíais r coflstitafio de qrc . .onsci dessx nok postÌrì ìntele.tual é a conÈ
ôn.ii é rqnilo que constitui . .oúdiç:-!) plen libcnçio de qurlqüe. conteúdo
lÌuúina Pari eDunci.r rlgÌ!ìs cl.úcntos reiido no 'ime.ior' dr .Òrsciência. lara
dcssr teoÍìx fiÍemos lso dc !ú pcqürno SarÌrc, a prin.ìpil Iìçi. dr fcronÌenc
t,r/ rlrjtl .liü Lld DL !|dl
lnrô ìntitÌÌla(lo ì logia cú: n.d. úris bir n2 consciência,
.lrt /ino,t,ì.h!k! dr LLtssrtl. d i1Ì1c1Ì- ros chìnÌados "contcúdos de coDsciên- nada miis L'xìíe , /,r0r, deqÍo do
.brdltrLl,. fublicÍ1o ni colLìâne. de cìr". Umr nÌesa era Ìnì .onLcúdo rturl llÌÌxo das vi!ôn.i$. Nenhud conteú<lo
.h pcreel)çiio , e csta, !n .sli.lo xtud de pensrnìento ó 1,7 cons.iência trma
t1 a nL'ir /ìttÌda ì1)ÌkìÌ...ê\ú\1nani dr .ons.iêncìa. esÌnÌógia bási.2 dèssr áForc, conÌo distcntc rcal inten.n)fl2da,
festo cnì deÍcsr dr fenonreDologi. conìo conccpça!) n1dì.ionâl en a da assihilx, coDrioua tal qual é, com scüs galhos e
a lìlosolì. que pode.i! cuür o p.!sa lio que o espirito podii nrzcrdas coisxs lolbas. sex ser ó .omo dplr.Ì.. o 2to <]e
nÌenro lÌìn.ès de seu sono idealisra. Por Tudo c.ì .erum o a rúna representxçno. coffideür a cxistên.ir rexl como algo
estarh!1dadx.ú úra fìk)sofl4 da ciên.ia P.esenre no rnrndo rerl transfo.arou a
esÌrìÌdìcntc .xcnnìrlistr e reflexivr. a corsciêlcia cft uú Pu.o movimenio de
visio do pfttprn) 2n) de conhec.Í .ú Côútt! essx lìtosonr do cspídiÒ rÌìmen- trulscendôn.ìi. rnr d€ "ì. ,o en.ìonrÍô
Nradx por u ponn) de tnrtid! errô tar'. S.rr.e mnr.iâ. nÍ.n.iônÌlnitr,lc .Ì, <lo mtrndo".À cons.iên.ix nio mais esÌá
neo. Seguddo Sr.t(. tÌrdo e.a rcdrzido .onsciôn.ìx curhad^ por Husse.l. Com aprisionada cm sürs pÌedesj ao co!Ìii

P0LLÃ1010, Arbrrra de dez honens nlt câwn]1165, A Ìatva duÍâÍte uh combatè é un estado! alqo que acontèc.
^lltolllo

,2 \r[\r L (]r:ÌÌ'Ri.i,: r)\r)ir\


i! <à 'depode_ do mudo coffciência visa esboçar umâ
F : (:t'Eiêocia de algo-À rova peNpecriva Ìeóricr, â ciÍ'
.ra:i:rci1o si- nad4 é. cmscÍição de un objeto psi
Ì<úrdo Gpressar esta de- qtrico .onsÌiÌuído pam além
(b @rÌsciênciã como da htimidade do sujeito.
-i)
érid-de. sârrre afir- Â teoria que postula â tese
a'C/r.ÀrÉíÍÌ é eql.tlr- enl da presença fo.nar do eu í?)
itni: J _ ende sua intimi na coNciêrcÈ parte de lma
lLit rdi .funtu o mutrdo dentrição tìpicamenÌc kantia-
-i é Giô â tudo o que não n\ pois M Citi.a da rdzão
. icirúlzde dâ consciência. PUB o autot faz a seguinre
Cr e molìmèntÕ ela se afúmção: O Etr Penso zler
t DE 'puúsda". Pa$ou a Poãel acomparhar todas as
5 ]E -oÌ4ia_. Í pun tu- trossas representaçôes". sarÌre
s ó. s tEma en direção a srifao deve podea da fÉse:
: ú'iÌo L unìdade de u@ para ele, Kant não colocaE
lrE:;nda é a toÌalictade ds de modo iflcondicional a pre-
tus6 e m direção ao sedçr" constânte do eu em
-iEiÉ
* é ú.Gionado.À história rprsentâções, São os
todàs âs
è (tF:Ëacia p6sa a se. uma neokútianos qüe tentam, se-
cE ng! de seu lugar de gundo Sâitre, reâliza. "de fato"
:.!Ê4 Es Dolz persPe.tiva esse pÍin.ípio noÍteâdoi Os
. LËà coúo a recusa de rG defensores da presença mate-
;r isde da inrimidade. das riai de m eu rdleúvô (n1o?)
Ë iÉ6. do pensdenÍo serim os momlisÌas postdm
<;gsì1 -{prcximando SarÌre do amoÍ próprio".
Ìes da Ìeoria
jÈ c<orlFs PoliÍzea é possível seSundo tal perspecdva, .od6
iâË qE a aÌirude c@cÍerísÌi as emoções e s€nÍimentos te-
ü ir ncofia. 6sim como a da riam unÌa estrutum reflqiE,
P6sa se. a de "ces l { GoGA, Canpüt$ qrêlnúo t 94 I ú39. ilão ú o cotpo todos os atos humanos serim
s dÈ s a ciência da vida in lÌahrlhr, é loda a p6so. quê . ra em @nLlo con o mundo
"ecúrogi.. tm retarno ao eu (naD . i
Ëiú_. :.gmdo BenÍo Pndo referência iDcondicional ao eu
_encorrnr, na
_L Yft bNa reflenvo seria a determinrgo
Érì, obru como as de Husefl, que consegtrim eliminar o solipsismo.À po essencial de todas as ações lìumMs, e
ü bd pd além da men episÌe s4ão de saÍre, difereniemenre de outms tais açôes serim qpÍessÕes dr \ontâde
õtógia. e nos permiÍem redescobriÍ oÍienÍaçõ€s, tenta descrever o ego como do indi!íduo, que, desejoso de apliÌcar ês
n úralo dos ardstas e dos profet6: .objeto psíquico tsNcerde.te'. Ioso se seníoento, essà prúão ensimesmada,
FEidor hosÌil, perigoso, com portos nos movimentos iniciais, ele enunciâ rcduzinâ todâs âs qüalidades dos objetos
de údiú e de amo. i ou na lite- sa intenção primordial: MostÉÍ que o ào único sentido de serem obietos pm
=rõ ot]mces como os de Dos Passs, ,go flão está ,a consciêflcia nem formâl ai Ì, Rô.heíÕn.ânl.t es ÌiÍ1ô.ômô Dm
-ra
FrltlF. IQÍka ou Stendhal, que, mesmo nem mãtenalmênte: ele está fôÈ. ,ó r€prcsentânte típico dess teorià quando
Fryoído nundos impossiveis-, fazem mer.lo; é um sr do muDdo, tal como estâbelecia que o âÍnor-próprio seÍnpre
ú lroú w da conÌmdição, velando-a e o,ao de outrcm'. Tese que coDsiderâ /Àstnrl.7ra os seus intentos. &n outros
ó-.€brdca ao mesmo tempo". o ego como parte obietiEda da pessor, temos, o eu (ao,) desejoso seÍia clâdo
r sua dimeDsão conhecidr por outrem. comolz dos âtos, e o objeto do desejo
- \1,)/
.t Í@rú inÌencional d2 consciência ser-
e que pode seÍ objeto de uma atitude
Íeflexiva. Duâs teo.ias tndicioÍrâis são
figur.ìia comoo /r?lo pelo qúl esse
amor'póp.io seri. apla.âdo.Ás duãs po-
: E de poo de tundo paa o €nufl- recusâclas coÍn essiÌ elabomção:a primei- sições deveriam sofrer a críti.r de una
Èdo d concepção sartrianà de e8o, m é â traoscendental, âquela que origin,Ì filosofiâ fenomenológica.
ï= rtfumos cômo referência ìíi.iâl à ïeotil d^ fatnal do eao;
-- ú.a 1tdnsce dê cia Llo ega,pÍiúeirÀ ^segundâ é â Presença
teori,ì dâples?nça nateial,^ I{( )r.()r'()n: lx) P5Í(Jr r(r)
: <liboÍàção sistenáti.ã da reorientação defendida po. psicólosos que colocam À teoria dâ ndicalizâção da intencionâ'
: qlÉ SâÌÌÌe patende dd .ô temi. lscrito no í/eJ"jí, o seu ponto de "imântâção". lidade, formuldâ por Safte, estâbel€ce
: d Ì931. o Ìexio visx cfiricàÍ a posição Essâ Íecus,Ì clâ definição do eso como â distinçAo entrc r .orsclAncia e o psí-
ì (b 3ìsnõ escolrs filosórìcal que não instância Òrientàdon e ünilìcdoÉ da quico. Eú A tlítnscen.lência.... e\e ,tit-

ÀS PÀITÕES 4J
S,rn rri t:

ma explicúamerte: "Dev€nos rprcnder EDGÁnD oEMS, tírn rrt


â distitrsuir o 'psíquico' dà cods.iên.ir. cntd. (6strdo), c. 186n-leô?.
PaÌa Sartrê, un áto ÍêÍrêÈenlâ
O Dsíqüico é ô objeto trans.endente da ',um. sl s. p.lqulc.!'
consciência Éfldiú, é tmbén o objeto
d4 ciênciâ chmadà psi.ologir".Tâl dis
tiÍção visa siturr à cons.iên.ix .omo o jamais poderia ser algo
absoluto e o ego como um obieto $e eíáÌico, qtre sc mosrm de
é ddo a paÍtir do tftbâlho refleÍivo. trma vez por todas, sem
À consciêncir seria cofto ünr holofote predamesmaforma.Nesse
que ilumina o psiqüico. càso, o ego seria aqtrilo
PaÉ ente.de. melhôÍ essâ distinção, qne a consciên.ia roma
é necessário enun.iàr outn divisão. À .omo orlto de reflqno.
.ons.iên.iâ dá-se basicamenre de duas Não seria dado ud .ons a
formas: i p.imein ê ìteÍeti.la, Ìipica ciência, mas qisririaPa/a
da intençãô de om objeÍo; a seguda é
/eleÍ,ra, a tomada de cons.iência da in Álém de reosd 6 so
tenção ifuefletidà.Á primein é intenção luções sübsÍdcirlisÍas $e
de um objeto, a segnnda é a romada de postulam a presença fonÌìal
consciênci. dessa inÌenção originária. otr mtúial do ego no inÌaior da consciên compôem 6 dÌts facs dâquüo que Sartre ;
se a consciênciaé,na sua foÍma imediaÍa, cia, como llm coisa, lru idáa inara, a r€c (nma egoj. qne € p€Noo como poro
oe i
uma PÍeserçd d s,r, o e8o é pensado co ria sart.iaìa cotriden que a distinção entre de ações, estadx e quatidadd. As $ ,
no un conjunÌo de objetos que sursem je e u or é srüciente pu a colsrituição do mcÌerísÍicas dessas iDstâncias serão E

,a/? r cotrscìência, decifrtdos som€nt€ ego. OJe designa a personalidade m su apresenradas adiante. Dqe nca. cla É
por uma opeÈção que toma essa pre- 6pecÌo atirc", o ,,oi é útendido .omo a
.iotalidlde concta
rc, contudo, qtre os planos irrefletido e :
seoça como porto de partida.Âssim, o e psico6sica ú m6m re.flqivo da consiência conslitueo a !
ego seria vislumbEdo pela consciência personaüdzde r o ,not é um'€triquecimo bff pm a consúnúção Oo ego como !
poÍ meio de visadas dos seus perfis. Ele to siÍtéúco do ego psíqüco .O Ìe. o noi obieÌo ÍmscúdmÌe . :

--*

44 MEN,IE CúRn3RO ê FÌLosoFÌA


de no nÌúìdo, sôbft r nahrreza c sobrc
- !-_:. :: Ì::ì:r:cn\ de\.r descrl os orÌros lìoúens, ele e causa . lruro
, : --_ :L.: i. !go? \egundo dessas rL'rli2xça)cs Qumdo .io.cmos
rs:!ì(rlm a no nossa \ont.dc decìdimos. jÌúgxrrcs c
. - .i::. f-.ìiirn s.rir oPerndr sonìos jÌdgados. 1rmbém lig
, r:.:: . .L1iì.r.r!ì do crjÌPo ()bjeros dc elüações e de jÌ[zos lsso
firr.rn.rL'isÌic2 e o sìgfl ìiìcl quc nÌlarix\.Ìmenre xssnnìnÌos
:..ì-r dâ cors.iin.il co, respns.bìlidades po. trÌ.Ìo o qne faze
nn)s (,(rÌo podcnìos .om freender esses
| È.r nÌnr.r gònrse dr nès atpecÌos do cgo?
-i:: : :-ì-tr da n.gaçio d2inri PoÌ ../rdlr./,iL, SarLre entende aaullo
.:, : r : .-::cr.iaqtrc dcdcsemln. !k reD.csenÌa o corjìrno das iúulida
i:' . r, ,r.t1l/ l)es$e des l.ttucias. potin.irs qrÉ .o.srjrxenì
: -{:-:cir icri. um .rr,úo Á tìarsce dôlÌriLi ./o eït,úpoc Õ núclcl, not$ cr;tcr e nossos h:ibìn)s" SeÍ túbx-
: :.:i!:.i/. . o ego. o da (eoria s.rlriìnr d2 rr{r.. !$a 1orÌnu lhador, ciumcoÌo orì anúicbso exfftss!
: ir:::: lrdi rcfl.\nâ o.5rrf l.çao, .onÌ údo, lòi redinrersio.ada enì a) o qrc É r qurl(hde. O ,dri'l. col()c2 em
: i:::_: _ :-d. qu. cl. se,r"nb. .(Ì, f. ddr.Ilcìbor diTerdo,a c1Íica ao um1 peÍspeLtjra teinponl t.is quJìdÌ
: .!.:irìcii rcllcxnr de solipsisnìo hìndadr nr tftìtcendêDcìa do dcs: pÒsso" me senrn (otrÌo alguóú qu.
. : que ..n.r..irl x ego Ìòi rcorganiz.dr a ttrÍi. d! rcont ni adquiriido c(rrfi2nçr corn os eÌos
:- - :: i o nrbÍrìt() dl titliçào da Ìcori. di cxistência LlÌica de .calizados.ou então me senÌiÍ.ansado o!
.: :: : -a:::
--: ..:ì: .. !i ortra .ons.iôrciì. Nio apetus o onrndo dúr.qu.dÌ) co1Ì os nrsucessos.
:\riÌri\o dessr tec cono roralidadc dc objetus e o conÌn Sc rs qudìd2des e{istenÌ 'em polir
: .iì:.:: ) do solipsisnú. ponÌo da.ons.itn.ir de si:safirc rcsselÌi cia,os.52ll.,r re di() em dr..Odio,anÌor
r:.!ir rs\l retrt2tìr. úrnbén o papcl d.,,rz.oìar.iêrt:id nt on ciú!ìL' sio es dos A(tujlo que sc r.
-:::-úrdx peh reoÍi. consdroição do .gÒ. É esse atfe(o qne lcslc .1. unta .oDdi!i() fsna)fisiolargje
: :: :. ,rJr .onsciênciâ r.Dtarcdos cs.larc.c. () ego rparce, è !m cstado. Tourd() r n$Libilidade
' rii] O ieÍ.cn1) e O yt e a õt1d,.Õnó Lmd Ì)sí.ttk1t como excmplo. L: possír.l distnìliniÍ um
:jE i :-i ^: :.: : r:s (.s.s desenÍn- ou /rqü.. razcndo uso de unr concei- rspecto de outro sc cu vni rm2 sinrl
::_ -::.:i:iniri. \ .riticr dtr tÍ) (ìrPiúI, Pode!Ìos .onsìdefrr
: i :.r:j:: .,]o nì.sfuo temN' qüc o ego ensrc ü 1òrh2 do
-
:::r::.ü.i. da consciên- e,r-\1. I consciôncia, po. sur
1 - i: r: liiu.r ì inÌençio dr Ìez, resgnardaMo sua .ondi
r -: - .: .r.:ìar.!d.c i\:Llir que r ç,io dinânnca. ensriÍia m 1ò.nrÌ
-- - \-: :::: j-.r.ni{bjrt) ft)i supe- /zra -sr. sarÌre consìdü. qre o
: : : r.rJ que detefiìinn ego é unú espé.ìc d. ,/.,s,zz1/
çztr da a.jljdlde lnren ional da
\:: .r::r I P..\aÌ.n.iì or I conscièncir, Pois enconrmmos
r:_ :In.nro sobre o 'em .rd2 objero psiqui.o,.a
- :-- - r: :. i:. m.rno ÌcÍrpo. ricters do Í€fletìdo real, nÌas
degndld()s como en si.
- 1 - : rr..ir d. ud nì.snìo A /-\t/,!. pn.. SdÌrc. surgc
: : !.i;i.i. s..1.. co1Ìo sintese de {r.r..losj 4rl.7
/tLzl.r € ,!i.t.r qre foÍmm o
-JJ. n! rürarii .m Pr)PÍú eso. Seodo conìposto
-1,i : .\:..--: ì! do obj.ro crl Pel() rspecn) ariÍo, o /.j c
-,. - . .:: .-: auÉ r (.iÌjci dos Pclo ,r);. nÍalìdâde concrcn
.iir reil! tÌn c psicoiìsica'.o ego Íepreserra
i : ì..nÈraf, n2 reaÌi a PL'.\J,a. Quàndo o ser hünÌa
: .; :::.-ai._: . ..aú hrÍa que tro cc.iLà sux c(nìdiceo de
i.: :::ì:.::..:-.| do mu.do snjcno .gcnr.. .le iúo e de
i-. :: lnr 1) m!.<10. e diÍcito. clcr.cbdo sLÌ^ lìheÍ.lt

.-'.i:::.:1.::::
EUrmeaçadoÍ Cena dô lihe
M - O wnptuo da |tu$etdoìi, 1931

1L\'r l \ lj F\ 4'
ção !a qÌral scnti Íaivr. i imscibilidade lsÌar dì2nte de ourÍr
se mostra conx) disposi!_:lo lat.nt. de Pess()2 é seÍ, 20 nres'
ne zxrglf n()v2mcúÌ.. sL'i ao .onÌúrìo, temPo sujeito c
depois dr rç1o .le rdâ pcssoa c de ter
'ìo
objen) ìlsse gesb ma .í:!
tat!
viyido o restertimenr) por Ìal eção,nÌen nifesti unì eftpeoho lgt
ódio não se di côno siftplcs possilriiid! que tnuìsccnde o úÒ ta
de , aÌtulid2de - qúlìdì.Ì. nìas como nrenn) P.esent€ e sc
uma rcalidrdÊ aturì quc úc elìt?. cnÌ:io lmça no fìrtuÍ) 'l(tìÌ
eu conlelo o gue é um estrdo.Áprnnci a!ão nlt.rpâssr o PÍe
m situaciio qurlilìcr meu s.ri a scgunda sinte em diÍeçiô ro
é algo lue me r.ont.cc'. EnÌ ouÍls que xindx nio sc d.u.
rerrros.2 qlÌalidrde ó urìa pÒssibiÌi.lade, lllâ é txmbéú (om
Õ esÍ^tL ê Lrn tt. t..i1ne)úa. l]roúissô. dPc.taÌi
O .rr) nxnilista a dìmetu.io snÌteti. vr Ne ação Prcscnre.
c2' {rr fessoâ. É por c$a ruzno (lue ele esta i.sdidâ a ./?,
tem rm prl)el dc dcstaque no pensaüen' ça na sur .1ì.á.iâ CEIIÀ DE 0 srr ê a /ti.ta, lìhe de 1959. llosso .so ó iÌuto das
r€lações que esÌabelêcemos com o qu€.ão sonos
n) d. Sr.t.. ,{gir prersnpõe r rcl2.tio
o ato rP.crerú um2
entre úeìos c iìnsi
sintese psiquicâ Ágir é objcrivar !ors2
subì.Ìnidâdc. Scrnpie exìrÌe na rçio r Enr O s.Í.. rrrl.t. SanF r]mrún as teses | 2 dìLrn\^. no modo de ser tomx nìl]os
snÌt.sc de aspe.tos objetlvos e $bìciì liúdanìc aÈ clposÌas enÌ L?,riÌr,Ja, sivel qüc âlgo disr. .rLil Dd (orsièflci2
vos O rÌrÌndo do Ìrtbalho, 1)o. exempl(). .d /1o .,alr. Há. connìdo, uftL iúterúì,i() no Prtu Sì.ú., ó c.qo é ,r? -\ÌÌ-eu 5r,4lgo que
não pode ser compÍeerdido ìpenis co !ìodo.ono ess roria seÍ! DfJ a rccusr se dí .oao objcro, ako que en$e senrprc
moo resultrdo de !m exed.b.orporiÌ do soliprfnÌo: o alror considen quí r .ono pasado, aqìío que tuì tuin) ou
Não é só o .oÍfo qüe t.xbxlhx. ó Loda sohìçào dad. mtedoúìeflte úo nnrlp o rn ido. SL' o cgo ó a sinÌese de qudidades,
n pesso2r â .o.s.ièn.ììi à rialividedci a problenn da co$t râlaLo Írtic2 dâ nistêh rstrdos c açõL's, rodos esser fcre'ìeros
Fssorlidade,é esM siotes. qu. enlm cm cla de ouftnl À róda da rrnscendèncìx nü!.ú como objcros po$iveis de romada
e .oú o mundo. do ego rúo rratEfomÌa a conscien.ìr enì de cons.ii:n ir. O cgo é a dnÌensio .,i\rd
úÌnsr nnl)esal. O ego não é o D('Jì{) ,z,,rr ,ÌJn..iin.ii s..1.éesre.,7 rr â
,ìr
"pe6omli4nre . Ào cortráno, poÌ ser dnìenúo qne dè.ide . agc .o nìundo, qtrc
conslalÌle presoÌça a si_, r (o[sdênda i,, '!Ìundanizr" ì distên ia dc úE pesoa.
realizL â.ondiçio de rd si nresnrc ì.j essr ele lrnrbém se solidíì...
.pr!ÉlÌça a si qne rofla un gnu dc
trssivel r zPrÍi' A ipseidrde r.prcscnta
çiio do c,lo Sar1.e rnnÌa cntes(ni.2nì€nte: n2dilìc2ção ftàis avarçado qxe a prh
''O qk conferc r unr sd r existèn.i2 fr's Pres.íça à si'. Em oütrcs Ì.mos, o modo
red aio é a posse de unì lgo - qk oio .onD ún. pes$. Podc scr si mesnÌa É de
p6sa do r,8ro da peNmdid2de -, mas o teÍnrin2do pclo ìlo d. rcgação de si. !ss.
ftro de Õisiir l)rE si ()mo pftsençr 1sì d€iìÌìçiô ftvch ürÌ dos tmços disrnìd\os
l^ssa tese aprtkúr nm eleflrert() imlnn' dr fiìÍ)sonr sa.tÍìam, a cors.iôn.ia pro.e
r]nte: a consciercia e cd-ncteÍi?rda como de semlrÍe po. negçio nà tentxriln d. ser
ü)vìnìerto de tonÌad! de c(msciên.i2 de consciê.cìx pleflr de si. i a ,?tul$.i. como '
si isto é,conD intudc de negrçio inteÍm e estrrtúa dr cons.iôn.ia quc rssalta dessi -
ã1eÍ.r A res2(ão nÍenìr é clãific.ìda. em definição de ìps.idadc. -dssim .omo a in -
O \d'.,,dr, c()m r dir.rltsio do modo Lenção i un ato dc lolnr a aÌcnçâo pan .
c()no su1le o i"/ /)r,z ,,1,? . A neg.!_ão .lgo. a cons.iincii dc si $!Ìenre pode ser :
e\tern2i l)or su v€2, e PosÌi desdc o mG drd. quddo o üÌovnnenro de legação de .
meDl() em qlÌe 2.on{iàÌ.iâ t dx.h romo si 1ôr op.ndo.ÀpÌicando a nÌáÍnÌa'n€gar
rcrti de qlulqüe. sübstxó.ialidadc. Essa i.l.n'íììmr" Sríre.ôrìsrÍói a ânhrde (l3 -
dìfeftnçr sü+re r üfti. dr ìoatix .oisÌx tonida dc .orscìilcia conìo !1cesslnre :
t!d2 em drçí) âo ()biet() € dr 2tnidad. aLo dc rg.!ão I$a diaiéÌica se conirlera I
nÌencnnìri crncteisncr da .on{iônci.. m .oníata!ão de que a Prcsença de outn
cons.iôrcia hnit3 a liberdde. ou seja. =
a rcoria do eso conplerâ+e .o'Ì r tec :
INSÌnÀçÁ0 DE Eusàno 0sle, coÍlorme
deseíhos dê PaulThiÍiat, paÉ o llvrc
ria da consraracão d! existènc fáticr =
o rettub d. oo an âruy, edição i61g0a de ouúa consciêncin

,ar !r \ rÌ. i:riRritsNo;rlr.osorr\


Construímos,
destruímos e alteramos
constantenente nosso
:d p<sE pd SznE, ÍepÉsentâ, modo t1e ser no que eu possa ser, é pÍeciso que minÌE
-Pr- s si Eeúo coúo consciên- üisÌência esreÌa inserida
.a rúÉ de si. iío é, presença a sil mundo, nnma do real. Em suma,'s€m mundo não lÌá
@riúenro de ipseidade ipseidade nem pessoâ'. O "ciÍcuito da
drarnaticiclade que
-r* d & e- csÁcoMiêncit
(b de qu€ a "ver ipseidade", portanto, nos Íevelou que o
'eú ouÌrc lugar". lsses ego não se co6ÌiÌú sem que o mudo
rht 4.sG refoçaa uo moÍimoto é a pLópria significação seia dado coúo o €u corÍ€lato treces
(k hscr por uma dete.mhação sário. Á94 sofrer m estado ou r€velâr
aE ab E qlÉ se ,ss€melhr a um "cír- clo psicológico uma quúdade, todos eses "modos de
-,
6- úiÉo' Tem as c@cÌerÀÌicas do se. do ego soúente distem como
rb- ç. 6i*€ E esúita medida em üvêncìas do mmdo-
rF !F ePdúi! o su obiero; se, por Pan concl 4 podemos admitiÍ qüe
Ê- Íqliz conpleÌdenÌe o qu€ ser consciên.ia de si é ser coffciêrcia asaÍrida do ego demonsrrà qüe
teoria
&a!ÌÍ.ãe tro oesúo insranre. de algo que está pam âlém de si. Se.a codição pes$al de um indivíduo é
tdFs
-a é@ outos Íeúos, o desejo um cotrtruto, nio llm forma indelével.
pessoa é tomâr consciência de que o ser
.È : tuaüGore si mesmo. E esse plero que deseÌanos é um horizonte, Não herddos o modo como somos
à-F ah s slEr de si recai na busca não rma .oisa. ser pessoa é estabelecer Íem repetimos um modo estárico de ser
.È :'tu'(b situçào- domiDador do umr "livre relação consigo mesmo". Essa Âo contiário, crcc@os de estabilidade,
be ão. cooÌudo, reúete a relação somente se dá poÍ inÌermédio somos tusúveis, dinâoìcos - ou seja,
-- F rit É FwÍimeore a pessa, do múdo- o meu mundo mbiente é
-r somos lilÍes, SofÍemos corstantddte
D $Pl ela qisÌe. rogo, a condição primordial de meü ser. Pam as d€teÍminações de u oundo'hostil e
-. teimoso". Mas a Íesposta a e$s determi-
- nâções Íão é um ato Íeflso. Nesd ma
a-!-, É ih, rso3. P.Ì. Sarae, . con.craícr. retue ao onconrro do nündo Ìâ.t d€ternÍnação é, âo mesmo t€mpo, atu-
r--,r-+.e rÉ.do . rú un. nuIi. án mrÍ umâ outrà reâüdade. Lutâtrdo cofltÉ
as constmtes limitìções dâ nossa liber'
dade, coútÍúmos nosso ser, ediÍicamos
nossa personalidade. somos, ao mesmo
tempo, aÍo criativo e ato negador das de
teÍminações. É por isso que a qistência
hMma tem ma dimensão artística ine-
gável. construímos, destruímos e alten-
mos constmtemote nosso modo de ser
no mmdo. IsÍa dEmticidade da exis
têncìa hummr é a própria signinc4ão
do que se denomìfla psicolósico. No$o
esp é oueto - Jënôneno - de w]itgão
e de reorgaDização, de unú verdâdeim
re%loEçno feita em conjunto com os
outros seres humânos que ros cercam.
Nosso ego é fruto das Íelações que esta-
belecemos coo o que não somos. Em r€-
sumo. paE a consciêrcia. c
ljmbaúd.o Eu é um autrc.a

. Sltüações l. Cúicas lil€Íádas. Jean'Pau L

Saúe. Ìmdução de C.jsi na Pndo. P.eíácio


de BenlD Prddo Ì Cmac Nâiry, 2005.
. 0 sêÍ € o nâdâ, Jêan-Faul sâÍlre. Ìíâdúção
de Paülo PeÍdiqão. Vozes, 1997.
. A lÌanscondancla do €So Jean- Paol SaÍlÌe.
Traduqao de Pedrc M. S.Alves. Edlçoes
ColibÍi,1994.

Âs rÀ'xôES 17
iw\e: ê X &.
êìÀ!t!
!q s r"'ã I q; I
ËS-i-rt,::r-F *rg
tçË.q-i'I:I -:
ì ;*: i ii\. li
$ "e ï,,\.-i r-.q. .{. &"Ìil
d'\
A:*
È.^d-.t,,r :, " 'r Ãi-- {-*j
ã ? l :n'- \\;5 # ;r ì
ã i ; ;
: 1ì, _:{i ,:
! r -:. : tg tÌ ....,-- ::..- ...:
-s -L l, .* -"..

Talvez apen as
0s sefes humanos
sel am capaz es
de soúar, de
imaginer. Mas por
que temos essa
necessidade?
0 que com fz
que o homem
queira imaginâr
oufuo mundo,
ouha vida que não
a real, a sua?

O rvr^cÌÌ\ÂxÌo ! ,\ l.kt(tÀo SIMIRE ÈsJ1\rER.AIl presentcs colÌ1o


temâ e cen,-ìrio do .liscurso frlosófìco Mcsmo qlì:Ìndo
a fìlosofia se pretcnde ücionxl, quando eìa expulsa
os poetxs clâ cidlde, â nn,rginaçào ronda e infèsta as
i.léiâs: o Platào quc f,rla .Ìas conscclüências prcjudìciais
clâ poesíx é o nìesmo quc cscreve diáÌogos poéticos e
mitos eté hoje lernbredos (como o mìro da c:Ìvcma); o
DescaÍes que deseja um fund.rmento claro e rxcìona1
é o mesmo qlìc se rlebate crn so[hos e pensâ esrâr
louco... llnì resÌrmo. sc a filosofla scmpre estevc rela THANA NLÀ}ìA D[ SOI]ZÁ.
doúÍânú e0ì Ììlosoiia dr UnneNidade
dese PJUlo, h 5\r.l,r_&e! clrua
cionadâ ì râzão, ela nuÌìc:ì dl:ji\olÌ de flcíxr.om o .lnl \a 4 hErl,tit tnfiú,b tuú
\htlft: eÌhclÌh tríht I utnúômì'
imaE!ìnário e x bucurâ. I ,,4t í; ç' Nhl cado lcla Ed6r)
tìi'
llEllNA CoN ItM UVnq O nlüa óe Peko
Anlonio BolaÌ|, c. 1727-1762. 0s llvtos
n.s rêvam â oúns diíêísôês

,ìenrs peÌ.s qrLris Lle!enÌos \'lrs pôr quc tonos essx nc.ìessjdad€?
enren.ler ! fft_rPlnr tiLo$' o qre t.z (om qÌe o lioineú quelra
1ãr.E, sc ri.lo Hei.leggo nlxglnar outÍÕ ÌluDdo. ourd vida qu.
qúxnro r\lc,lci rÒnÌI lcn
reÌrn noslrlr ca.l. urì i
sLa mercì*r. :'..:,-.. .a,, ::i'j :.tt ìil)i)
iÌrìi.Ì e lrlaÌaçào da dis -{ SlnR: respondc n() Ìi\aÕ Que é lr
i.sso
'
Ìnìcào tudìcal enúe $lclr() e 7?,rrr!í.() qúrÌ d.s(,tve ô homcm cm
objeÌo. cfll.c x ..!ìsciin(ii se! coidiano. enÌ seu! zlazeres, ccrúdo
e as .o1s$, srÍre é o úni Ì!l.s .oisrs e obletos. A rôdo tnomcnÌo
.Ò dos lcnodenóÌogos {ÌtLe esremos is !oÌt.s (.ú insÍuknt()s,
üÌsjsÌc .nr \e. o ntullnr:iú) urensíns e. nessc c()dtãÌo nìlntcirÌpL{)
airìdr sob () Pfisúì do suÌ) .on o (lue .os ccra, Percebcmos que
lerlrirÌ(). .Ìe dúÌrnr.nr crúe soÌos essed.iâis tatu o .lesÌcrdaÌnenlo
i c . 5ignilicaçio do que nos rodcia: .xbe
nos (lizcÍ se deleminrdo oblei.r é úLiÌôu
i jr.,_ri..,. ..r:.:::,.r1 hú1ì1. Íenr o. bonlkl
ï S.nrc ni() ìpenes ni.lr sul lÌtr (trtrrc ÌÌdo. nio sonos csscn.ixis
Iilosolia Ì,alddo dc qnes no ÌoerLe à eristan.ix das coisas IreF
nies sobí.: xs emoçôcs c . cebnl$. .lue pe LÌtuÍn àpesar dc nós
úragní.nr (en hros conú DirnLc (la.o.sÌaÌ.!iú, à.rbamos PoÍ r.l
! essr ÈÌ!.ao nrix se aúda nrlis lôÍe Ì\bÒçÒ .íe ulnd t..,i4 tlds .rtott)e:. A quúi. ! . desejo: o dc úixr. o dc scrnnx
cod Ò nÌ1grn.,nk, da fcnom.,nol.gia ìnÌdgtÌdçòo t: Ò itrõliitiìia). ú\1\t) esscn(iiis prn 2 crisènciÌ. Buscuús
.ri.d. p.rr l'd.un.Ì
HrÌsscr1 n() nìi.io do Ljirbân €s.rcvc nào só de(ilÌ.r. p..(ber xs cosas. c()mo
séono:Ji. O (l!e o JìÌóef(, Lentrú hz.r Flas de Ì.aÌr! O úugÌniúo C. ÌLènì úmbaiÌ .riihs. sc. ÈstD$ír.is [)clâ
é estubclc(c, de inici., u,ì:Ì.ìisrnìçào en dc üm qlÌcslno iúìporÌefltc plrr sLÌ. .\$Lan.ix .leÌas. li se no Ìnlndo .crl
Ìn sui!Ío .: trtrdd., e .o iìeilo ÌenPo. lilosotia. ess..dxL edi si úcs1Ìú a i,!1 so1ÌDs .aptrzes apclls de obseFd dc
um. dclì.itio qre nnplnÌtLe x relaçaLo gina.ìo exer.c. prLa eÌe. PaPc! Lini.ô coÌocrr (,s objeÌos cm icLrçio LÌm com.)
enÌrc os doi. ÌerÌros: sc ! .()ns.ìên i. na .onÌprecnsiio da reâÌidade humxna o!ÌD, a tre.i$
nào a o i.undÒ. é .eÍo Ìâ,Ìbén qúe ela c fôr úso dcvc scr.onpreendldl e do pxtu RÌÌdenÌe sc.iÌ()s .rixdores,
só sc da en reÌr.io ao nÌntìô (é o q!. rnidr. É por cssr turio que Sxrúc niÕ essei.lxis trÍà â exisÌanc[ de algo: ao
clc chrmrÈ de út n.ltldlidõde) E a apen.s taÌ. sob.c o nnagnáú) ims lNxÌo ìr(rl, iÌneginári.r.
moò.Õdú Hlssed buÍ:x i!.damen r ridnré!Ì 'úx8ine . e\e..e a Jìn(eo Li. soncrl( por nÌeio da ltìrgimcão o
iÌl liloltìa é sc ìnúndo dos prejrìi7os i,rporra c c prótiir ì iì.cio. homcnì (onsegue sentìi.s., .riâ.ìÒr, che
nalú.is. é ab.nd!nâ.d. Ì Ìisào nat!Ìe! rl \las. ,nt.s dc â)rÌisü o quc a pÍ)Flâ g.r n,xi\ pft]]nno do nt,al de ser Dc!s.
{(rìrD qÌe tcnos dr) NLndo É lizcr dr nìenÌc o nnlgìníii() fxd o JìÌ:rvJio, rr\,ez É nÌrginrndÒ qoe cm.Ìr, {tue nos tor
lilu$li o que clc (hrnÌx de _.iên.11 tlc seja nÍercsslntc ((ÌìÌe!àr r_om ouna (Ìuet oaiÌDs css.:n{:ixis p2Ìã x cxisrèn.ix dos
ig.r' E no lnlankr é jlsknenÌc ((,ì LìÒ por quc o Ìmenì nne!!n.. ((()ne a.) oÌìjcÌos sc a eÌisÉnclx dc udìa árott
essâ ]iÌo!Ín visÌr ('iÍr dêd.ia d. igor idagníio, üia !ìisklÍiìs. úr . ú!x s?
(rì r iènotu.obgir, que o úuginá,n) Esse reo.so 1a!) húruno, uÌìli7rd()
é eÌevado r uma queÍìo hndaD,cnril por Íxlos rós .ln nnLiros monìlnL()s
o Huss.,l quc erige a apnens.nr tlas retel.2Ìgo !1.: --$er.iaÌ dà (llnlade
esÊnci.s. x ÈÌgr.h.iÌrde nanÌr.l. a o h inìÌM, .onÚ {liz ouÌr. tll.isofo ftan(ès.
Ìnesìo qu. tlr.hÍà em L./éLrr Ìr 1)ois Henú llcrgson (que nÍluencnÌr mLir. o
pennlÌido !, gorânÌos dos piÍrdoros jo\..m Srri.,) Para ero.l. o ra$.do
e con x círndlçio.ìe en(niler ttrro se e!ì roma dc nnrgenÌ, a ptdn) Pder
delr e signlfi.rçio anüiglu dcÍr lirse. .Ìrstún-sc di r!1i. pr.scnlc. a fÍe.iso
dizer quc na veÍ.hde a lìcç,o a () ele sabd llr vaL(tr rÒ nìÍriÌ, (i frc.ii que
niento 1it.l da lc..nrenologi. co,ì() de Ìer sr.hiÍ 'f:rl\.ez âpedrs o lÌrìenÌ sei,
Ì.i.ìis 3s.ian.i]s cidéti.rs (essincia) e 1 ..p.7 dc u., eslÌ)ço dess. Ìipo
lonte onde s! rbrstece . dnrli.crÌdL() S.t os {res h!rì.nos.ot{:gLetÌ
Lhs \eÌd2d.s crc, nrs' s.!rh.. dd r.lo n() lnúiiÌ
i.rNg 11Í.
r) nn.gÍr2r() rx() e nu6 ,Pc.âs
unr Ìemi do qurl 1 tiÌdotie Ìr.rr. ctlk 0 FìLóSoFolrancôs fleíÍi BeÌ$ori quo
virnrs orÌros. i.$ sn! rÌrÌa d$ trÌl rnlruênclou o ioveú saÌrÌè Êoio sen dâra

t \r \ r (.iÌ!Bno ê Frr()s()r r.!


Um exemplo pode esclareceÍ porque, na filosofia sarbjana, percebemos, ao olhar aquela
a aruunêntação dè sârlÍe as coisas são em-si, ou
sobrc a aÍibuição de seja, são plenas, compactas, somos essenciais para seu
significado às coisas, cheias e, por isso mesmo, desvendamento, damo-
não podem estabelecer nos conta lambém de que
janêla só gânha certo nenfuma reìâção com oülÍãs não somos essenciais para
signif icado (boÍita, lfi st€, coisas {a relação sefia algo que lalvêz seja mais
alta, indiÍercnle) por mim; det€rminada pela talta, e ímporhnte: pala a existência
s!ü elj quem dâ üm senüdo nada lhes Íalta), Já o homem, dessa árvore. É cedo que
para ela, assim como Bou eu seFpâra-si, é definido por é poÍ mim que a árvorê sê
quem estabelecc as rclações não ser complelo, por ser loma belâ ou Íeia, alla ou
que ela mantém com aquelê àlta, por seÍ rm movimento baixa, mas â minha existência
grarnado, aquele pássaro que em dirêção àquilo que ele não inleíere em nada na
voa perto dela, aqüele céu não é (iüstamente o se0. E eJds$ncia dessa árvore:
cinza de depois da chuva. é por ser ialla, por buscar o quer eu exiga ou não, ela
É, portanto, o homem quem que lhe complelaÌia, que o continuaní ali, lão indiferênte
delermina os signìficados e homem pode dar signiÍcado, quanto antes. Se ela só
Íelações das coisas; é no ato eslab€lecêr Ìelações assim, ganha signíicado por minha
de peÌceber e lidarcofi os o homem, ao qüal lalta seÌ, é eJdstência,sua exislência
objelos qüe estes adquirem capaz de sìgnilicar o qüe vê. não depende da minha. luqÈh À BEna Do Bto, ciatúa
signiÍicado.lsso se dá

::r iio depcn.le .Ìe .rn! . eìi\Lèn.ir r Nrdo i,reìÌ!! (traL Lud() flfni()nr
r:ìia iÌvore deserüada or tnìr.lx.(iÌ ..nú qrerenbs a .()isrs s:rr rtc.as
: ,rÌela num prpeÌ depende de nii,hxs Ìqlik qre deselxm* (lrLu s.lafì. . as
::.rs depende de rìnnu eristèncir (\(r snn. mÌn.r nos suryÌeer.LedÌ irr)deru
. q!e!Ì de.de qrâl . Ì.x*ÌnÌ1de de rra JjigÌr qxe soúos nÌpÌteddnLÒs pelo
:r.. qrÌe eh teÌìr enúr. so! eu (llenl o.glniiúo. m.s é xü. nrÌpÌrsr lrlse ji
:-, Íie .ônì. sFrá sÌr3 eri{ên.iri qu. tbÌìo! lLrsÌrü.nrc n.is qre .fÌr!ú\
\io nos s.ÌislizenÌrs () ()L).Lo dc n,odo . ljz.Ì .om .Ìu! cl(l
-::r.rers pr,i o de*ndrDrenÍ, dò ..i
-.i lleÌenDs seÌ Ì.nüÉnr essencixis fxÈ O nÌndo nÌrgln.do n.rs p.rsllbllill
:!sÌèú.iâ .leÌas, e isso so e p.ssneL por lLÌBn dr (onlingan.i. d. npr.lisiblli
:::: o .Ìo nn.gnìáilo FrzenÌrs isso enli., (ladc (las (o,sâs: Ì(!irnÌr.os .LiNd(rc\
: .:r âI..n!r â .dDpÌerLde dr es\erril . n:Ìo rl,$as rsfc.ra,l(!,\ .Ìur sr()
::ì.1e, I[Ì: nos selÌi.ni.s pÌed.s rercs srúfi.cfdd()j. Ìrìrn() i(rn) (.fì () rtrLe
-:!ros ianÌo p.m r d..çàÒ de sipili.rdÒ r.sis deÌerüúìr(aies c signllir'r!r)--s. e ()l)scnrirÌ nncnrriÌr)s () iÌìnd(). !rnì
: àÌo pdr . cnsÉn ia dos oirjeÌos sonì.,s joged.s rssnì. e,n uúi rtrtrì.l. ro nÌr n.s :eifoúsr\eir Ì)el. irÒd! ..rÌr ô
t io nos únaDús ncc€ssáios pÌi i ÌrÌÌnenre nnt,rlisi\eÌ q e dos lÒge Lni .rirdús e. juÌ...ni irs! (.IÌset+nnos
. !sÌarÌ.i.. r.r.ÌÌaÌnos cons.glÌiD.rs Ìca rnndo .r1Ír.o. .oÌn r!Ìr r.eÉncià kr r ÌÈr!:túiÌidrde de ni! 'eirir^ mxis
:.ri .r!tr'.r dcsclo o d. hÌgú fo cr.eso ja.h e tr..e DnÌ Ìnr.d., er1ìì. .ÒnÌìn sf ÌfÌeerdnnrs ToÌrìd- !.c es\ed.ia$.
.:r Ìlbcddc r dc nnpr.Ìsibilnì.de fas genre \io lÌi ÉÌxcào.edlÌú.ri qrÌe sejÌ e o rturk iirentrd. se Ì. i rdìreÌr
.rÉxs. tmlxÌa scj.Nrs tus qle.Ìrmos ne.ess:iria. Ì.xlÌs rs deÌen.nìre.les .l!e essen.irl. de.esi:iriÒ. Ìnre da LlÉ ede.
- ln,fi.ado a ndo. .s .olsrs nio oiadis taç.r sào.le.Ìarirs e nr.lilerÈDtes. Trd.)
riÌ .í\ (Ì.!(l.n nrl.r c qu,úqld sigÌúì ó pssn eÌ r.$e mnd() (lLLe semÈ! lie
:.i(lo .üibuúr lil .Ìu! nro Jònm ci.d.s es.ìpà. qlÌe ÌeúÌ., ÌpÌìciÍleÍ x Í . .!s
.!. .,is, .1() L(ntus onr garrnin quc ro !Ìis qle se nì.,stn i,,afreensnel enÌ É prr is*r que
:Lrs s.i() isso É rFnas is!() o (luc |.i!c sua roÌ.Ì .d. dienÌe di$. di.nÌe dess. núÌd() nmgnÌrrni prfl liLgirdr rrìgúsli.
.ctrr)s trn)sLLl se serìtr.r lm(c$nal. nul .onÌúginclr .Ìrslrna qre o mddÒ nos dr .oúLiÌrgèr.ix dÒ ruLL{r lt.r seÊ
-tr.!i!el s(Ìir)s nris (t(u ú.!s (rÌo
Se r.\r1.. snÌo arurisrÌr, sntro úúser. Ìnos essÉr.ixis erisÌên.ix .L$ ()is.s..
ì
.!gnili..do, eÌe jxÌmis escorr r) objdr) Ìl o,Ìcìlror úio de llgi desse leo .?LrÉÌem.s a tegunú!_..Ie ienr()s ne.es
Ì..!bi.l., seq)re ]ÈdÌire trirls (L(!!()cs slr.ìo r.ìo dcsagúdi1eÌ lfe rannr nos s:iÌnx e Ì úen!újÌidrde de trd,,r ÌudÒ.
-lc sìgrìll.rdoc. senirÍc csLi aifr d.!s. p.lÜdr.. a jrìsÌ.üenre ..iÌr . ntrn.Ì.. .le nrDe.ìir (l!e aLgo lu r (l() .rn1n)le. e
ìeÌerniiiìâ!_i. drdà rr nrl\ r!ìrgnìr.d! o .om. se l(ìsserlrs róq iss. s() e l)()ssnel ern rL. ntrn(1() ttue
rÒ.Ìenr.s .Li2er, de*c iÌ(xlo. quc qu. o rréss.Àrs teÍo. de r p.r nli() selr () rexL rÍ)s!) dc\co d. irì1glnxr,
. obier, pe(ebnLo r)(tr n(i: cs.rp, r h\enrrÌì.s
r.. 1,or rneio do irDrgnì:irnr'r.útà .Le (ri1r uúi iÌiund() il!rl .i. n(nrnr(). rÒ

D !s r1ÌroFi tl
contú|io do qle poderiinìos pensar eÌn (r.() --atLna, r i,Ìp().Lin.ir (lu-- ele k ì
!n prheiro !ÌoÌnenro. !rÌ deselÒ .ìe ia ()lrr tlc Sairft,? P(tr (lrLe o íiltis.t() rrn-
pobrcza e úo de úqucz. [o l.h .ÌÒ üDxgúìi ] se esre md. tu.is é
!ügnr.iÌÌos não po,que o lnÌndo qLe pôbrezx e buscâ de ne.essi.ìade? se
rcaÌ é pobn, p,r!isí!Ì e deseirmos qrìe essr .Ììniensio teni prpel iào ne$Ìnô,
a 1i.ìa seia mais _.Lrìordr É jlrstldenÌe PÒ. qúe es.rever úrìan.es e Peçìs .ìe
porÌtue o Èal é .oloúdo demals que üia ÌexÌro. .onD sirre tez?
nìos ouÌr! Ìnlndo. em piero e brân o aJ É que Ìldo qle nDsúanìos iÌé ìgon
nnagirÌárb é desejo de ne.e$idrde de ÌêrÌ epenas rs .onseqilêD.irs .l ue sÉ qler é ipenas utu d.s .spe.Ìos do nnagiúúo
previsibìl.hde de següran!. e nio de e\ïren deÌes lstàriinÌrs eqlno.r.los eÈ
liberdade. de 'inreffili.hde , ox rÌeÌlioÌr loffr o rtrrìdo do esquizohèni.ô por
é o lso .ì. .r iedidede dâ libeldade. prr. um! rdrcnÌe de nì.gens de lma úqle SxÌüe dí Ìo úragiúdo LnÌa inpoún ia
úkrt r Lnn !ìLürdo nec.ssiÌio . ÌrFi z. c d! !m bl.jÌho qle .omÌrensaljarÌÌ . nDito grande pdn comPlccndd o .tue
silcl (m.siio q!. ap.rcnrcor.nÌ. po$. rúnot.Il. rLo tr.Ì: ó urÌ mundo Ìrobr. ó nu tìksoiìa c púre,p.lmcntu o qu.
nao t(J.o.Jancixj o .luc (rjst. nclc a um. c m(nulos.i. cm quc .s D.smd .cn.s ó r rcaÌ1.lrdc liunaru. . is$ porquc os
odcn que scu drdoÍ iNcnÌa). sc ('pft1n i'ì.rns21cÌn!rr!. .ró o míli dcscps .tLÌ. Ìcnos ao rc(orcr xo imxgi
Nctdros o nÌ&lo ral, o quc ca,sÌc. Do {I(Ìalhc, ..oüpürlnd.s pcÌo n.mo náúo sio seüpÈ irÌÍüdos.
prü cilr n i'lrx j o lnr.!ìnrirnr.. ncssr ccri,ìonìi .rì qur n(lo ia cÍí dcc nk,, S. bxs.annis scr csscnoais. ao ncsmo
nc8.Oo q!. t.rì.r itugúrildo ó (pur pr\'lsLo: onde. solÌlnÌdo. n.da pod. ÌeÌnpo. parâ o desendamento € a els
Saft!. e nnrgoalaÌo s. oücÌcriz. por scr cs.âP.| r.sisÌtr or 4terder \ìmPl Ìência da .oisa, se bls.amos hìgú de lodx
nci!çaoj fo. pxrli (1() qu. caisrc . por Ìr!ra: sLr ! !ÍlÌrizolúni.o tnxgm Ìas nìpÈlisiblÌldade e de Ìodo c.os do rNn
negilo), o Ìnrir fogc. rlnfr sc dc sÌJ (!nÀ rnúos2s. nio ó lPcnrs porqxc s.! do real. nio o corueg!úros Reconemos
roLÌl lib--id,(1.:. rLsr,1 I,1i, (:rcsrr 1sc! rnÌr k'11 tul fìÌsir.do: r,rs. .nÌ.s d. nÌ .o nnaginálnr pensindo qle ele po$lbi
op.,si., ro ne.esiirn). o qoe .lcscli,ürs. ri{) é trtr(r n.ìo a .rs 0f.7 rlc ,turr l1Ìaú ri.encd e$€s d€s.'osi úrs cÌe nos
Ìo nugnlr. É se. r.nÌteÌ (O ìridgú1ti)1t) pargs lr:+ l9-) frbÌr. (or delerii sempr nos thsÌÌlr
.úis e justili.r. o núdo (!!e unìtréin se O Ìn)nxr ((orr..o inrlgúíro prr! Ì,odemos tnìgi qre o nn g!úrio nos dá .
rômi ne.es\iri,ì) É r niìr ìè*rrJ\ âkìn!a, r t(rlslb,liìrdc. :Ì nc.cssdrd.. qle qleÈrÌos. r$ seú ,/d /.)
O nlÌgnìarnr fari SrÍ.e é cnrio. Itrì quc o nnLnrlo dcix( dc srü?.cfn Ì,or ur Ìxdo, é .eÍo qle nos Ìülanìôs
um re.lrso ì P.b.e2r. 1. .e.ess:nn): i da, L() ! (ic lrig1r rco.! c resposÌrs essen.lais ÌÌrtr r eisiê..ix d. .bjeb .rix-
xma hrga de n.rix LúrÌ li(Lnidr.lc. {Lc Ìrìrgi,,a,nos pr.r cs.rprr dr .onÌnrgÊn dô se eL ..nr Lnrx pi rm, eìr só exìsrc
noss. injlrÌilì.ida exisÌèn.ir e lil)e,LlrLler .ir do n,urdo c d. noss. lürcdâde PaLgre e, ) t\2 No enLtÌÌo, quxi.ì() n,Ìa-
ó Nlienacão de n.ssr rÉrÌnÌÌ.Le hì, nara uxs Í () iDrgÍ ro a lìrga. eÌiena.io. gnìànros. quìnúr .ÍirnÌr essà pnnura,
li. sc por LÌm Ìrdo e-<sa .üÌ.el pe enrs xÌgo qre únìrd)s no
çào .Ìr.ude ..rnì o sens. connnì nìi.iô: . eseen.iìÌi.Ìx.Ìe enì Íelxç,ìo
fNE PASSI A AÊfAAB,lolo de Julla MaÍgâret Cameron
io liibun 2. ÍÌ.ginaio à ne.es üiada Can iltslÌdr ldylh ol lhe t rg, cìcto de poemas ro desvÉndrúeno dô objer., sc.
sidade de lìÌgi. do rc.1. por oxúo de ÌêínYsor sohre o ÌeiÀrlur,1074 enqúidÌ. Per.ebi. à irvÒ.e, eu ertr
Ìxdo,.(DrirÍiâ o quc s. peN. ese..i?Ì pà'x drr quÌkjuer signill
nô.!!rlncnr., ao dlTd quc o imagi .xd. â eh. pìd.ôbci h c,n (l
nrri.
é u.r iìundo pohr quc tu1Ì. .'i..Òni.uú{N ÒbjeiÕs, i Iúnú do
enÒbiir J inlrcz.j a (or c a nDprr (lue (le$nÌ) cssa
yisibil rdc do (rÌ. o so.ìador iÌa1ft eu PeÍ{r) 1 P()\sibiidadc dc
dc.(cs{irnr
pode es.Ì)lhcÍ na Lojr esnbeLe.er .ehlies Nà() .{trc .!
os sendrenr)s ü: quc qud r niô Ìedhâ x inÌençio de c()lo(xr t{l
vesÌúie e (s (n)idos ,ÌìÌ. lhc cor !r tàlsijlnilì.rÇi.. rÌas esse ()breto
resPondenì. .onÍ) () rkr {,scoihc que .,iei é, pr úinì, rdàl,ne.rc
sras rouprs h.je seÍar a arbiç.ìo derenniturk: eÌe é o que .olôtluei
.mâúà, o desel() a,.(f()í) Ì-J x nele e mdr úah qlÌe isso N:r)
'pobreza essercirl .l(* ()bid()s cn erisÉ ruis r possibiÌi.Ìrde de des
quenÌ., nìxgenì Ixllc slrlslircr do Fndar o objeú, .le apren.ler.oúÌ
cìme e ô se.LiÍnono, son jrm.1s ele. de ser sur?Ìeendido por ele. F.

Írp.eendè h), sc.r dcc(p(ioniilo .om hso o objeÌo criado deúa de


nerì gui.'L l() Sr'r ()s orìcÌos ir.ah
podeh xni(lì,i|,, sc qurllo ..ss. jnegn.ndo sou essen.ial
S€
ô .apÌn,k) .1() n,nlìrdor !o1s rúo Paú qu( o obi(to cxlsÌ.. deúÒ
Passa.ì de se$ Ícllc\os: lizdrr. dc scr csscn.ial p.rl s(u des

i2 \r0\r. .:ÉnFÌiìo. FÌLosofr^ rrr flerre.ereh10 coD b.


ÀUGUSÌ M,lcll, Crrn srçita D.rr, i9i2.
S.qlndo SaíÌ6, hathanos lor{uo . Eal
ó colorldo d.m.k p.h tros.. liânq0llld.d€

E nào só isso: Ìambém âquele desejo da realidàde hunânâ ser a busca por
-:-r= de tugìr ÌotaÌmenÌe da imprcvisìbilidâde aquiÌo que elâ nào é, o p.ojcto em di.e-
do mrndo reâl é ftusÍedo. Negamos o çào à compleÌude que nunca alcançará.
mundo, .rianos o objeÌo pàri nãô serúos somos veíigeh, náusea: ansìamos pela
s"?reendidos por eÌe, e no fim de nâda ne.essid.de e, en suâ busca, .ão cor-
adianta: e$e nundo que negamos é mn seguìmos nos livnr dâ liberdade que
tìdo sob o ftìndo d-? negeçào (só é possí somosi desejâmôs fusn do mundo mâs
vcl negar aquilo que exi$ej e a regaçao ele gnìda em nós e loge .onosco; que-
só se mentún se o €xisÌenre conÌinuar a remos a úanqiiiÌìdade do mundo úred
eístú como tundo) e sempÍe se mosl?j e absÍaÌo mas nìdo que Ìetuos é esse
de um modo ou de ouLt, preseffe. mlÌndo.aóti.o e concreio demàìs, âciúâ
O imglnádo, pam saÍúe, é um ripo de nÌdo, desejamos ser essêncià. úàs o
de cotrciência que se .ancÌeria peìa €mpo rodo a ensÉn.ia .ft,eì itupem e
negaçào do dado. NÍes como quâlquer nos mosÌra que esÌamos .ôndenà.los à
consciência, ela é sempre coNciência de liberdâde e a nunca alcançar un2 defìni
:: ii que iei com algo. r\ cons.iència não é, pan o tlósofo, ção delìnltiva do que somos.
: : : :. i..rPona (l)aú um conteúdo, algo fisico, ela é só o movi Ássim, o imaginário, para SarÌre, re
--:-:l,rJe dii-sc pdnci mento em dircção a a18o; e a inagineção vela de modo único e belo o movimenro
- -:-:: --!:i :.r3.ào aÍrísÌica, serìa a conrciencia que se dnige ao mun- em direcão ao mundo abstmto e compie-
-
. r!. nnÌno bern se do, negando-o. Mas se é ce!Ìo que ela o to, e a queda brusca, no chão da concie-
nega, é celto tambem que ela se dnige a tude histódca, revela nossos anselos de
: .J: :: :::: rma cdaçào --le: e$a üanscendêlcia que a consciência sermos cdadores e no$ss an8ústias de
: -:::: :r sepaÌo peÌo busú só é po$ível na imnêncìa ela só sermos aPenas espectador€s nun nun-
coNSue negar o nÌndo e se afastar dele do sem Deus; enfim, o imagìnádo é c
poique se maffém nele. desvela o nrovìmento ocressário, semple
Dese modo, o homú kmPlE se fruslrado mas sempre .eclmeçado èm
- :- ,: :1: .-r :rPaÌo.) i rsL€ quando recorc ao inagìrário, e buscâ dâ conpìetude de ôossos desejos,
essa fMtÉçio, cfl vcz de desvaloízar â eú buscâ dâ plenitude de ser e por
questão ú imaginaçio. a tornâ essenciâl isso eÌe é tundàmenÌal pan conprender
paÉ compÍeç-nder a realiúde huúàm. O o que é ser hlìmano. {:}
que o i@gìÍádo nos mct? é que o ho-
mem soprc dcseja al.ãng. a plenitude,
denonúaú po. Sartre dc ser eÍn-sipârâ4i
(que teda ao mcsnro Ìcmpo a libedâde
o A lnaSlnação. Jean Paú sadrc. D lusão
que já temos e a dcfinição que os objelos
têm), mas nulca cosegue. o o ina!ináno. Jean-P.ul SaÍìÌe. Áilca, 199ô.
O hon1en recore ão irnâginário pâ ! Aue é a lilerãirÍâ? Jean+au Sanrc.
rà ser essen.ieÌ ao úesfto Ìempo ao Árm,1993.
desvendàmento e à exhrênciã da .oha
. ilateÌia e memóÌia. HenÍi Beeen. lúaÍlins
e não consegtrei renÌa iugn do nundo
pàlâ se:Ìlienâr roÌalnenre e râmbém .ào
conseguei e no entânro, nun.e páú cìe
ÉncÌr Mesmo .oú â frustração .ena no
finâl- clniinua â inaginàr e â Ìenrar sãtis
lãzer seus desejos, e isso ocorre porque a
esrrulurâ úesna do homem, ser para sii
exige qlìe ele seja o movimenÌo em dire
çào xô ser que ele nun.â vai ser
O movìmenÌo in.essante que o lìo
mem reaÌìza no e pelo imginário é, ao
mesnìo iempo, ne.essário e nnpossiveÌ
de ser .ômpÌetado, sàiisfeìo: é próprio

UOENA IE AAIMT CON IIVEI'S E IEU,


IlntüE dolllíc0 Én Gogh,lúa
Pâra Saflre,
a liberdade
ionJunde-se com a
pLópria realidade !l
humana: e1a
conesponde ao
processo pelo
qual o homem se
torna aquilo
que ele escolhe,
a pafih de
uma total
indeterminação

A c o âlaânce da Ìibetdn.ìe nlì


r^Rr.r^ r)F coripr!ËNDrR ar sr(;\r-l(r\r)()
fìlosofia .Ìe SxÌtrc- Í)odc corìÌeçrr por uÍì comentári(r rípido .Lâ 1ftsc
qtLc sc lornou umr espécie de lcnì,Ì do cxi5lcncirlisrìo: 'A eristêÌìcirì
prerede a essênciâ". Ni r.rdi(-ào fiÌosófìrrì. o conÌìecinìcnio scmprc
scgÌLiâ Ìrmâ ordem be1ìr Lìeterninrìde. priÌì!-ir:ÌrìcnÈ o conlÌecimentc)
dâ esrú7.1r.Ìc aÌgum c)|)ìclo (ÍÌcLl'sne o seì humâno), unrâ vcz quc aí
se cnconiüri:Irì os atdblLtos pftcDxis qrìc dcfìnìâÌÌr o ser e e ver.lâ
.Ìe dxquiÌo qrìe dcr'(ì iiÌ scr conlìerido; elÌ] seglrmlo lugxr ârcÌìtev.ì sc
paít eistê]1.íd. esferâ dr ÌÌìaniftst,lc:io dxs qLlrlidedes .lefhidorrs
^
olr essenciais.lo objeÌo. Ìissâ precedàìcia dâ essênci:ì crn rehçào à
cxisÌôncii tìnlìr unì propósiro .lâroi rl.rtxvâ se de conpreender rntes
c1e trrclo. es no!^õcs que deter írLdr.ttn o objeto:ì ser r.ìl cooìo e1e se

nos aprcscnl,Jvâ. pois ()s \'árl()s Ìnoclos clc scLr .prÌrecnnenro sa) po.ììxrn
pr.Jvn de suas dctc.nìrÌÌçòe . Ìrlrr isso. nrìs tcorias tlxdiciorìâì!, coràd
ìlu\l-LlN LLìoPOllJO E SÌÍÌA a nrnlasr cer signilic'r púncDxÌmeÌìte deturmí1Ìdr, isro é. entenrler qlìc o objcÌo
, J sú nnt!Ìn;nPr
Íur
r /dr ÈÍrd rlú{t!t é nece:i-tari.unente .' tanjonto .le suas deteríìin.Ì!.ics. SuprLnÌÌa se que
nldde de FilosolÀ lllücCÌa i6
cssx lisào gxüntìssc â cxitid:ìo do conlÌeciüertc)

55
1ì.ill'r'1,'

MoBrlrzaçÃo da [osÈrêícla
cont6 . ocup.ção de PaÌ13
p€los.l€nãês, ênlre 19625
de agosto dê 1944:draía
qm narcoü Sartn l

alurndo safirc i,ndre esí ordcr,. .G que o so h,Lúrno ó pnÌ:esso de .f,islt


l().àndo d (xiçÉr.:iì .oúo pr.(de!d. ê nì,) .ssin.ia dxdr. ck'se.ar.ctcrizx
r esên.la. o quc ele q!er. .n, tinüeiÍ) Ìnuiro úxis pcLr nmünÉ d. qu. Pcla
lLrgir. É csLna-le.:e. rru dtcrc.lr diti.Ìx teimnê.cl/ì úÍeress. corÌ p.eerder n.l.)
em. objfos natLmh ou lìb(rúrs. oìli . qle o lìorÌeú ã (ÈÌrlÌn:, P.ecisamcn
ionn. c finìlidxde sc x.L,1,r especÍì Ìe €Ì. n.io é ,rdd nnlcs do Proccsso
camcnrc .lerennin üÌs foÍ ante.ip.ca.) eljsrcncixl). nìas o .tÌc cle s. lorra .o
(@m() un* coh.. xm rcna'ìerÒ üÌLÌral per.ur! dr elhrèncrx E!Ì rerúos filo
ou riÌ trtensiÌi., . o s.i huÌnâno cuj.r sóiì.os r'&1n:i(,rais. podctÍr diz€r quc
(onh<lôienio depcndc.i, dx .orprc x coqrccfls:_r() da Icalnhd-_ huÌnana nào
cnsà() de uÌn ?,!...4ìo (1., erhrèn.ú q!. se t,7 .nr rc..ôs de ser. .Ì
ftio r e ser antccDad(, por qt.Ìqlcr de /r+-ni- ou de der,r'
clcrÌe.t() .ÌeÌeÌrÌúìantc Íisp([saÌveÌ Por Esse pro.uss. pelo qurl o hÒmenì
uiìr deíiôi.io tl\r ! dcIúiLivr Nesse sln \enì . slrâ .xdr monìcnl(), àquilo quc
qle o i?rd() hÒnìenÌ consisrc
tnn) ele diz de h!úrtuì pcÌa driir.i, de d.t.mina ÉÌe se Ìdnl, i: x ÌìbeÌdrdc, nr dìe.Ìid. etn
cn diJrir o quc signitu1.l!e a Èel edc çies, naô. csÌa.Ì)s, nesse .aso dcfiiìnì qle o lio,Ì{ln Íúa sc (nL se laz âquìo
hulnine se dúnc. no .u.so de s!2 cals do. nÌrs údlcin(l() qle o .onh.(i.ÌedÌÒ que clc És.Ìrlrc a pxtrii de uru Ìot l i.
Én.ix. jrìstamcnlc rrque nào hxlcrir possivcÌ dcsi furlnhde sar pod. o.rrer dcrcrÌinaçio Nessc scmidô, a Ìibcdrdc
qurhuer essêocix na qurl essa deÊniçiLo peÌa conPlccnsi() dess. úd.r.nÌinaçào é ndiel c.Íignrina Ridi.xÌ, Itrquc rniT
csÌrú ânie.lp.dx d., trrrk deÌúìriflid() É de crtFÌa i.rtrún.ia n.Ìr, ,lue nì Ítinìx dc túlas .s opçòes, ,ra.ì. lixlcndo -
.Ìeteú ÌÌrcio c lL\ènci. sao ô rixs de .nt.s tlcla {t!e pudcsse inÌe,teú na.\.r) .
{ ÒÌrpreensar.r di poqlr isso
c\isièncix, orlcinilix. porquc se rôdrndc .om ,
Iha: :
signìticr quc N (rlidrde ÌÌlrìlna Lleve púplaÍcaÌi.Ìede hurìrna: tuìo sc ttrlt.le :
A rusên.ix .ìe essan(ia cnllxnto dcÌlr
minaça!) p.évi. é r hlx,1Lt.le. Esse sci.l ser !Ì)ord.da iìuir() tr[is na PcÌsfc.Ìnr !m fr.üldlde ao hdo de outrar (un. l
x úni(i .ìeliiiçào possnel .là ÌerÌnhdc Àa egotunkrl. d(Ì que pcl.s deteÈ 1o.L(1.i e inr€lcclo nxs Ìeoús lradicb ;
humana.r isso lòssc ÌÌnrr dell.ìcio \lrs. dì1tuÌcò.s .lìnÌrLnÌs de scus p,)ssneìs nlis), nÌf
súr d. rlgo qle nao sc redeÌe :
ìibLunenre porquc dcsisnrÌnos e rcdidx xÌrlblìlos. ll lrar trnìr dzìo p1.1 isso, lisÌo a mdx Ìnals do (ltre e si mcs'nô Nìô

5ó ìuF\rF, .:iRÌ,tslo. FnoÍrIra


: :-. hÌn L1!ìe o dx lìbcj&de e$tn i.eqúeftia prD.üe.Ì)s cftonÌtu deÌeÈ Íro{ra a imtedoridxde .h exisla!.r. como
: -r nào elsÉ ftìndxúcnto ú realidade miflaçôcs que dpklucD a nGsa .on prÉ$ de vt a sü lá que pÍr'es exls
jrn3 ]J.lnlÌindo È e!\t qgtui.ldLle, dúl dc modo a ise.tlrnìÕ nos rôr.ì .Ìl kndal ( opòe a erÉn.ia (algo deÈúiro.
: :?Ìd nlLrsúi.a.ìo e injL$úficivel dâ parddmote d. responsrbüdide por nós dcÌeminado, proni.r e a{ìalÌldo). a iÌbieu
:. -:Ên.ia. não há sendd() enr prcouxr mesiìos c por no$6 aros. cas6 esrnÌé !iü.le nâo pode sd.on ebidâ ncÍ.omo
.:r-ar c\Plicativas pam xs rqr{s qle gixs de ocultamenÌô dÈ noss2 condaão eD.ú?,.r, à mmein de D
:rlruenr a corduta humãnâ sc nossas sàô l,nr\:dimcntos de má-ft:: a llbcrd?de .Ìrtu lrlua, à manein de Knnr, II)js nos
:- i(xrcin cÈitos d€ .ìusàs ântcriorts, esú tio intìnrxorenre irnplicadx na csnlrüdois .ìsôr, :Ìpcsa. d"s gmdes difoolar,
r:. ei,s podcianì ser re.ìeridis a d.ro. È de nossr subjcnvi.LÌcÌe que a ÍiÌa se de subìcuviúde .orxiluíLla Patu
pravias que xs ...r--nam como 'enuncjer
eÌa seÍia onr.toglonenÌe imt(^sncl En o disrenclallsolo. a süjeÌivi.Ldc imais
-rça)cs
.-lçÒca de po$lbilidàde, c G eleitos .onse(lúa.cia,. (np. È a.esponsabilide esa.á ..nsÌilud". pols mìn.r à exislên.:ìx
-:1m iìcra cxpliciÌeçio d.r (aus.s. Essa de sio vnnls na rnals puÍtr s()Ìidio. se.ôns)liúú oum er€n.jà o suj--iLo.
::r!ro .eusel trìria enrio a justlficaÌiz A .cspoDsebilid.de sc mrnlfcsri! evr que nxo c sct a, €nÌÌ€rdro, /rlrirr le
:: 3.õcs, algo qüe dilunia tlnio a libe. .ìenre.k.tc na es.olÌìx. Como o sd hu sa pô. vir ds cscoÌÌus ÌivÈs, FieLÌ È
::. quoto a rcsponsxbìliüdc. úàno nâo lcm cssèn.h e nio p.nle.ccoÍ pda s.Ì-(po. isÍr SarÌre desigtn i subieri
Lise ó un ponro no qual sc (Ève rer x ôìdx quc o detmìine_ I .a.la opEão ridade .Ìrno /d/a-sr, ìsto é, pa.a krÌiìi2.r
j.ji. Ú teffedd reh.n)nâi o carãÌer ele deve invcn|u tanio I rçio quanto o o! reaÌiar o seu seÍ (o It do pareji). No
.'i.{hdo c nÌ'ustúì.xdo dr libildade a aftério pek, qurl ($a açào loi escolhiü, (nlanto, conìo a ÍÌÌ)jcriviúde é prfteso.
jr (onccpcào de graiuidrde aná.qura ern rleio r outirs que serüú. eri pÍin- cs púieÌaHe é .o íirutìlo de reaÌi.Llde
-=rfldo a qual â açiô livre (onscÌiria .ipió, isra mcrÌtc possíveis. Â xngúria lÌumn., de nÒdo que jánais aungín a
:- qu.rer e f.zd qoilqú$ @ca de signitu:r qla t..nìo de es..rlhe. entÍc rcaÌiaçio plenâ ou a r.nalização t or isso
- io complennìenÌe nÍefletìdo. Na veÈ pôssibiÌidde5 que .ão esÌio prer iàmcntc a disrência seÌnpÉ esr,:i e,, .16o. m RÈ
:ji qlando dlzetur quc a crisrên iâ denrÍcr.Ls ou hieuqúizrd.s por quris- ccssão de prcjeÌos no ho.ìrDnte dos quxis
: :ianrÌa e inj$rifi.rdi, qucrcnos .lizer qúe..Ín-:ios c!Ìcriorcs ì pópnx eÍllha crú urü Ìoraìi.Ìade n!ìúngivcl
::: Ìodos os ar.x ÌnÍès ram (omo.on E pÉ.ìso crolher porqúe r./ú, dd seÍ
:laÍida r Ì.ÌaÌ .espo.sabilìdade do livre DeúaFnrc kvr peles .údìnsÌin.iàs
::: e. preclsamenie p(r(lue elc não ten serh tàúbénr uma cscolÌu, .ssnn .orÌo
:: trì quem dilidir essx Íesponsóilldad€ eten.Ìer x pÍecitos oLÌ kloÌes slposÌr
:i!úr .ono nâo há .trusrs dctcünimn menÌe xnre rcr. lr:ssa es.ôÌha é indivi
:-. lenbénÌ úo há qrrkluc. insÌânci2 düal. ms envÒlve a ralidade hunÌim que
:..eceiros, Deus, ünpeÍúivos formals) odà indili:ìu() cnGn. slnglìlameffe j as
: tlxÌ o nLjeiio podena dclcsar i ius sini, a .Ìda escolha. o que esú enì j.,go,
il.açào e x responsàbilld.dc por sxas m singulari.lxde i,xlí.idual, é a reali.ìxde
soÌhas e açòes. lssà di(lno do srìjeito l úanâ.ôfto utrivcrsel QuaÌÌdo escoìhô
:z .oúo .onseqúèn.ia érica a codes pâú ÍìiI\ eír)|lìo pam o honìúrì a.adx
.rndêncix enÌre o al.an.:e dr libcrdadc vez qle nìe invenro cicam€nte, nÌvenÌo
: o peso da ÈsponsÌbilidàde O cristcn o lÌonìem, pôque r lniv.rsaiidrde lÌu
:rÌisno de serÌÊ ertressi, âLuvas dr! runa nào é Ìrìa idéia quc panc sob€
:rn.epcào de liberdade, uÌn rig(tr moÉ1 mim, ms algo .onì quc m. comproneto
:r:oÌutoj derivedo do.àráte. sôÌiú.kr ú jrte!"ndÌe Àssiú- a (sponsabLliúde
:.cisào e d. inexisiên.ir de criré.ios ros i rivld. na solidàoj mrs a cscolha pel,
:uais o nriello se possa rIDiÌ quel sou responsivcl t..m um elcance
que nào se esgolÌ n! nirh ndiridxala
,; P,ì1rtlilr ) I lìil1l,ì,\:í Ì dade partlcular A nrgnitLÌd€ d. Ìibeldede
: .lut1o especto desse úgo.isd.r rÌoÍal .c- rcspotrál'eÌ esÌ1 nessa nnbrioção enüe
?Íe-sc ì únpossibrlid..Ìe cÌe não e{c'cc. singularldãde e úniveÍsalidrdc.
= i libe adc. Como esta nào é Ìm rúibut() llcol\d signÍicr prcjctai-sc adiútc
: :Le r rcÍe(enlìia à subjetiürlade, nÌxs dc si, ..Ìno É o srieiro vivc's\c por ante
= : prú.ia subteLivi<iadc, a próprià reJi .ipaêo o ssa'anìenk, nâ oftto dc unì
Ìde huúrm, há úna .onpÌeÌa idenri frrturc. lsso s@úìe que (r sei hüìano a,
iì.rçio enÍe libcdadc e erisrên ix, I ràl .Ìncs dc húo, lnÌploj.ro 'rmbén aqui se
: ponr., que nio sc po.leda coNebe. que
: . sujeiLÒ fudesrc rcnunÕar à súx liÌÈÍdr HEt{Bt f,ot ssEÂt, Ltôerdrdé drÍd,
- de C()mo dìz Saitlc, só não somos Ìnres os ttlsìat a paíticipdÌ da 22t q|oslção rlot
: oâd deixamos dc sef lifts. Enüotu (nì a dls|s Ind epènd o rle 5 905-1 gOA 1

as rÀrx.rFs t7
t'rft extÈssar essa (on.li!:_r). Srrúe se Tudo qrc jil .(onleceu e nuro do quc
vd. (Lc d.is enún.údG Fir{l()xais qúe r.onÌe.e naLo dcFndeú de rós c sn()
(!n!ergeú |Ìn a nrcsn signifi.xçà.r: o elen.nÍrs .t,Lc Prre.en .h,a. s()lre r
lD.c.Ì dÈcÌeüa sc co.r) o.\a'4t.. o .r. rl... nosi libo.ìade de tòm2 1 rcsrrnìgi h
qÌ4, .ia. e quc D.ì. é a qÌ,. t l)e\emos ou nrsiÌ() r aruli ÌÌ. Sartl.c nio ignÔ
cnkrnder. pÌlnìenin(nlc. .Ìüe sendo . lG n1a isso O.\?r. . ,1drd. sLLr Prnì.ifal
Írcn, /,r/it., eÌe estl .onú (ÌÌ,-- rdidÌe de obn fllos-rfi( ì, toi plbli(ada enÌ 1t)13, m
si lfrÍud()) e r ea".dincir dc.J.ré x de lrança rÌÌÌF.Ìx, dwftc r s:gurda dxs
Ía lonsc de si, no hìÌ,Ìo. ((!r(, rrÍrieÌo a Ìnhdes, nìeino qlrn.lo efoì$ deseja dlas gtund--s guefls quc 5ux geúçào vi
sc Ícdizr Da 1ònn. Ìralo.ga. . lxt) de -na rcpcrir () pa$ìdo. Qurndo {llze.n)s que vcu. lìÌ tal .enirb, como fllâr de libe.
/,1r.r{, sisrilìcì ,r -qr ro serÜ.ìo de Pos t.rl, a!:!) é ÌnoÌitrd.. d(ìcnos eritar e drdc ÍrdnìI, oÌiglúia c :rl)soìuÌÌ? con
tcn.lên.ià x eniend€r ,Dhr, r() nìesmo cfcito. no\s1 erpedÊndr frÍe.e ser a de
scnri.Ìo eÌn qlÌe ÌreblÌrÌrlnente cNendc rinros enrn\es ao cxcrcn n) dr ÌìbeI'dade
,.()s ._dr-q7. isro ii os anLe.e.ÌenÌes quc quc a..editariìmos Nnres ser,uis 1ìeÌ
n()s nrn,enÌ ü dircí.lo de xlguÌnx.oisa. aL Í(:rlidrde lìl.r dc (r)n.ìi.nrninÌ.nt.,s
llsse elenìenÌo .ntcccssor .omì.Ìo na dc l()dr espé.ie do iÌue de lìberd2d..
no.i. de .eusa fl.ìo !cÍix, fàÍì Ser'1rc, Oia. é o próprio SartÍc que destaca con
anr.prìad.r para . .omPree.sào .ìa .o0 obÍão16. .hxnìÌndo os
lLÌ(i(L--, tais
duÌx hurìrnr. 'lbda .çì. ê ,ttelÌbndl, (m co.tÌmtô de ,.r.,42./.. isro é, os
isro é. lisx elgo qu. annh n:io exìsre olr ,/(,-\ que pôvoan n.,ssa vi.ìa. que esÌào
(lue aiida nio lol xlcxnlad.. Assnn. scia xla,ì de n.ssx possibilidrde .Ìe es.ôlÌìx
!Ìxis coÈrro dizd quc iossas açòes sio c quc pr,e.eÌn deÌr'rnra, n(ssr ei.srèn
rìotnìas p.Ìo lì,Ìuú {1() que Pelo p.ssa di: nas.edÌrs numr dxda ép..r. nrnÌ
do ou pcÌo pr.sclLc \'ftLdrr a so.!edr.tc. (cno lugrr. numa dcl(r,.úìrdx Írmí1..
]!r {(mplo lqucL.,.l!e eÌpeúftnt. runìr .Ìàsse so.iiÌ. nu,ì giuPÕ éÍìicoi
r nìjusr1(. quc LrÍcule.er no Passado c.r (eÍii .i..unslândes foLínras. .oÌn
e .ar2.(riz. ,) P.cs.,nle, e freÌendc. a dcFnÌlmdr .ÒnpÌe(.io fis(r, he nçx
paÍú dcssa c.r1sÌl11çi(). úànshnDar as gcnarnr, Le$do .uìÌ,.Ìúi clc NcnhuúÌ
ÍeÌìcôes liüru,us dc ,n()dÒ que elas se .ìcssrs (ondi!òes nri es.olhnl, p(n Ìis:
ulenì n js jlÌÍas. visl. t()Í issÒ niesüo. €nconrraiì(llas Ìo.hs io cnÌúr num
uru socied.dc .nrh r:() exislente, \'ista nür1o quc j:i existir É óbio quc n1.rs
de iòÌnÌr dn'c$. !ìr ÍüxL A ÈrÌi.LÌde esscs hLocs lnnuenÌm noss. vnh c. Pol
Pass.d2 . Prcs..tc n.,Le rrux rpen.s 13z.sj di7 sc ,ré lLe Íaç.rm nosso dcs
n€gxti1.nìcnrc. ií .Ìrr se t rì de algo tino. lrrÌa ve2 Íe..úecidos csscs frrcs
quc .lc qud \{1 dr:saBre.er Po, outro c $Ìr lnrlúibiÌi.Ìxde. hhr dc libcidadc
l2do. e lddadc quc rindx nào disÌc, c úo scrir unì eìe.ci.io d€ abstu.clo?
qlr (i rp(n.s !,ì pn)j{Ì{). e ô ÈrÌÌnoÌn!
dc sua a(ao. ìslo a rquib lre eÌe vis.
.on.r dcsci?ilcl quc scta .eil Nesse sen rcrlnhdc hutrÌadx disÌnrgrìc sc. cnüc
ÌnÌr. ó a ncg.(iìo dl ,--rlnLrde exisÌe e ^
oLÌtros aspccros. I)eh sing!Ìar cep2cid.
ME IÌ{Á de 14anoslrabalhaúdo ên tábÌlca e . posi!âo no lìÍu,o .le unìr rcdidade .Ì€ de aüibuir sicnifi.r.ìo ì Ìudo que .
iêxtìI. fotogÌaila de léwÈ lU. Hift,1916 xnìd, n(nsÌlntc quc rÌuìnì dirÌellca rcd.ia c t!Ìbénì x si ÌnesrÌÌa lst.nos
nienÌc (ono nÌpuiso.La rçiÒ lsse indi nn rsos Du .()nreÍÌo de hros quc.
!n1Lo lgc,ì()Lna(lo pelÒ Ii,Ìro. totÌafl .nqÌnnro lai!, nio dePendcm dc fiis.
sibildi(L ia LrcilnìenLe ÌeaÌizth. \$ú, ú f.]r irça d() úreaisrenÌe .]LÌ d.q!iÌ.) Nlxs csscs üros n.s.tet.m m cxlÌa
ptu..sso dc (Ìls1lr ., t1)jeb exhÌen 1.l quc podc{i vi, 1c\iqú dependendo d.s mcdidr cn (lue .s rcprescrltumosi islo
€stlo dÌnn!Ìr..rc ( acn) ìr.Lôs x È1ú dr .cocs hu,ìrnas. isr() é, do hìÌu.o qu. os ú, llÉs iibuÍlos algrÌDar signìfnaçio
ìrbel(llde coft) (l,r\c dc ( )úrÌÌeensio dÌ
( honrcns ii(ft, e.Le.idnenÌ .onsnlir Ì'o. cxcnìtk). hôrve um t.nrpo .rnr (lüc
subieÌlvnì.d. lnqulf lo e\Fdè!.ix sem () nrais lmporllnle ri úô é o pass.do os ho,n,-ns rÍibliàÌn ìs fòe5 ü nJLu
pÌ! âbeÌLr d. possibilidrú(i .ÒnÚ .rÌri d.kÌrrlnlnre (eúüoú isso rcTi signill.rdôs mágiÒs, P.ÓPrn)s dc
Ìemban tìcx prne .1. tír.e$o). tnrs un, nurl(r encânt.doi cnr quc (x laL()s
:::.ir,',:ri-. l, ,. i.i: sÍÌ o dcscp c o tÍ,ierô .ìe lnÌLúo. 2lgo potliânì ser Ì)Írpi.ios ou a(Ltsos, onlu
O lnÌ!Ío é. porÌinro. ír lcnrp() L{)úe .Lx lisldo pc r llbcÍhde itrIx ou in!ô.ados. dccinad()s (r erig
eÌisÌên.ia. Á slÌblcÌi1,nla{lc (rnslitui se o pobl(ÌÌr (: (ÌLÌe vneúr no prc .rílnos. Hôje !Ìribunnos a.rsas nìei!À
n. iúÌenqio do hrtlfÌr, vlsrntl() p()ssibi scntc c (o!Ì() lìe.deúos do P.ssado l(4_rs signúlc.dos naruÍris sus.epÌivels

5a vrNl r. L.úÌL3Ro ; r'lLosoFÌÁ


jeÌo de vidâ sc foflnulará enLào en con
Ìíic! capiÌalistâ, nún1a famíia opeúria, lomidade com os dados dcssa sirìaçào
retu corlìgumda paru si umâ situâçào represenÌâú po. ele cono nnúável. Mâs
beh deieminada por faroies de ordem pode Ìâmbénr entender âs condiçòes qlìe
objetiva. Mas esse indivídLro pode âssu- compòeú I sua sltuxçào conio lruro de
mn pelo menos duas aritucles distinràs, unì pto.esso histúico que se formou e
conforme o modo .omo se repÍesenre se consoÌicìou gruças à explomçào do
sua situaçào. Pode enten lê la cono homem peÌo homcm e qtre essa situa
lãÌalidade inscrita em designios .livinôs ção, sendo his!órica e nào nâruml ou
r:i- .Õn os faros e essiln corÍòma.se â um desdno que sobrenarurâÌúenre deÌemìin.Ìdâ, pode
:--: rlguém que ineviÌâvc:lmente deve cumpdr. Seu pro- niudar Fortuulaú entào um prcjelo de
vida em que â l!Ìta peÌe Íansfonnação
sociel ocupârá lugar relevenre !m cada
um desses c.sos- o incliví.hro cm ques
1ào organizârá sua vida en coeÉncia
co'n unì projeio .le continuìdxde .ru de
mudãnca. No primeno caso seú uft La,
bâlbador pessivo e obedìente às norms
do sislemaì no segúndo, um individuo
reivnìdicativo, um milirante, um menbrc
de paÍúdo, erúim, aÌguém à prodìn dos
tueios pata reaÌizâr o fim que considerx
ãdequado Percebe se .ssinr que os mes
nos latorcs condicion.nres podem levar
a rençòes düà€ntes porque os fatos de
ordetu social. cmbor. independenrcs dos
sujeiros, sào por eles rcpÍesenudos sc-
8lìndo disd,nrs sìgnllìcacòes Há, poftan-
to, unìâ Ìibe adc diante dos frrôs. nào
pare lãzer.otu quc fossenì dúèrenÌes do
que sàôj mas paru ctnpteender unì proje,
to de múdálos - ou pam tàzer.om qúe
pennaneçxn .lâ nresnra maneira.
lssx relàçào entre faÌo e signin.x
çào exisÌe âié tuesmo no caso de laros
.bruros, isro é, fisicos e mnÌmis. Umâ
monÌe.ìa pode ser rep.escntada .ono
unì desaiìo pârâ o âlpinista; conìo um
obstáculo pelo engenheno que coN
trói um esÍâdâr cÕúo uma lonre d€
rcnda pelo agÍictrÌÌo.;
a ser defendidà peìo ecologistai coDo
lugar saArxdo pelo nâüvo; como uma
paisagem ìnÌeressânle pelo apreclador
No limiÌe, nào exislcm fatos e,, àztol
a .apa.idade hutuânâ de rcpresertar e
de signÍi.âr âbso,ae â lacÌicidade sem
anulá la enquanto rà1, mâs prcduznìdo,
atÉvés de libeÍdâde, vâ.iaçôcs coúònne
a intencionaÌkìade significliila.
À realidade hununa é liberdadel
o individuo é livrei cssa libedxde é
vivida sempre er? rt&açaì: essas Ìrês
afúmçòes se encâdeiam e represen
úm unu .onliôuidade compreensiva
AS PÁÌXÕES 59
dJ Ìiberdid€. p(4ue nos (()ndúzeD dl p.fiú .1o linal d. da.adx de 1940, saÍ.e
rfii nraçào onroLa)gi.x r€Ìeliva i.ondiçax) nÌic1a u r eproxnÌrçàô do nxftisdo
cxister.iaÌ ì !ibedade ift]n,idoaÌ etc,.:i pontrÌrda por nìuías dÍicuÌdrd{s e de
dr no .ontcxlo da Iel4rb que o nÌjcir() scn.oiÍ.s. ató , PUbiicaçào. edÌ 1957,
n nÌénì corÌ às .ois.s c c ú: Quesí.a de tcÌn) que üirica
"tétÒdo,
A liberdâde nà() se ercr.c nÒ !ácuo, a dc lüÌnd prcrì! ì e.ontundeffe o
clâ se opò. un, .oeiicicnre.ìe ad\a,si n,aftisÌnÒ ofi.ial dr ÉPoca, c .lue aÌtibui
drde reprcscnrrd. pchs uoisas, Pclxs aos úânistas unâ c6tdlzaçiÔ con€i
d.(unsÌâncias c peÌos ouÌ.os. lm surìa, nul qne contrarià lrontalmcnre o ceúter
a libe.dâde (: scÍÌUe sin,x(la: nào há, diz dìalético do Írrte.ialisn) hisrórlco eo
sarÌre, Ìiberda.le seÌn sü,â(lo oeú sirux a.ìdar runa !ói{i.x nnobili2xdou quc
senÌ lilr.Ìdàde Essa reciprocidrde lrnni nìpossiveÌ x conPÍeensào do mo'
lio a)íì.d .ld
deve ser coiìtreendidl r parrú dc uúr advers.s entrc as qlais sc desraca a viúenro hlsla)i..r. Se9tc'se
^
rehcao dirléri.r ett.c possibilldades e litrerdade dos outros nrjciL()s A inÌersub' tuzaio diutéli.a. publìcâdx eú 1960, dè
propósito cxL.eúamcnte rmbicioso uml
lnnites o cÌer.icio da ÌibeÍdadc -; Ìinìi ìcrividadc (lllcrid.de ou se.? ouL.o)
Ìàdo pcb snuxçào con{ Íetimeú. vividai a dnnensão dc cxtÈodlnária nnpofiãn_ rez quc prctènde. corr) üìdi.a o tíliÌlo.
ao m.sÌ() teÌnPoi sao esses liDires qlÌe cià nd comprcensìô d, llbedxde mdx mcnos do qre fundÌ e racnluli'
posslbilìL.ú o €xcicí.b da Ììbcrdrde dxde dialitica nx espc(ilicidâde quc de
Ess. dcs(riçìo está .ìe i.ordo c(nD a |4,...,1-,: :;..!i:i:r. I I i i- i a ) i I a.: i l
: _t:,.t I dneiio e .araderiza, nÌas que ntrnc. tcrix
visào gcÍrl do pro.essÕ eristln(irl: es Á erpeúêncie c()n.reÈ d! inresrbjeti sido de iàio obse ?de PeL()s ÌnaüFtas
sim <r.xr à ensran.ia é Pú.csso e nào vi.ìÌde é hlst(-)Íica Po,quc â elhtênc]1 A grìnde qucsLiô é a da ieLrçiô entre a
.ois, oLÌ entidadc. r lìÌrerdldc s(i etist€ cfeÌiq é hisiir i.x. Ìsso rlos levâ à con- nòleiividadc definida conro liberdade c
nos rextros de scu eleÌiao cxo.:i.ú. Lsto siderìcào da libeÍÌxd€ no (ontexÌo da às .ondiécs hisriricas objetivas sob as
é, nx rçào Ìrrr!, .ìiinl. drs con.ì1ç.ìcs rclacào c.L.c nÌdiviúrc e hisÌóda. A .luxc oco c r i!ìo do lrjciLo hlstótico.

FÌÂllcEsEs conemoran as conqulslâs sNÌals ohtld.s ío goveÌno da FrentêPopular,€n ladelulho d€ 1936


t*AS êoLE, Ã eiâsM rla da: ìuredttdo,
Ít42, A dlstência *tiá ssmpre en cu6o

::::re ie () gr.! d. dÍì.rLLa(lc (lr ú.a .lelhii.ìr (rrì() rrLrr.i, errre ()fosl.rs. denks a Ìio m.ntisi.. (tunt.r .iiünar e
: :.-ìr quando s. .onsi.Ìerì tJu( os srÌ1.e e,ìrcndc qre se de\e .(,Lcm. Ì.kl s()t\irfi! .lo i)brc rodas as
Ìleiro
::::i rtue srrü. Prrende rcr.io r ine.L ibilnhdc do ÍLic kr lrlsr(ni.o .leriais.ondr..i.s.Ìe sur rtn d,.1.
:i!.1nÌenk, silo. de !.Ì hd(), a .onÌo âgenÌe p()is do .orÌrìrn) scri! a) qìkr sc Ì!r. .squerid() (i qu. i
:: jrl)lerilr. d. o!üo. .s .lekl Pr!.i!o erpÌntrr .(!Ìo e hisÌ1')Ìir sc i.r7 d1rÌeÌie é tnÌr$. r q!È Ì lÌie(nla (:
:--: .bjernas do igú ÌìiÍó.nr) tnl scnì sljeiÌôs xgúrl.) hiiÌori.dre.Le i\Íri\ p)t,...so LhdlalÌ11) ' Ì.Ìr se .le .r!.fi.en
:-i: r difi.1Ìld1dc. Sdüe .o.si.lcrr iii dsseÌì q e ()s ì,Ìln Lros tuze!Ì l rL!1 DÌr\nlerr)s .r nìo d. tl\d.on.eiros
-::rr.' ftLtlir.i. moslar que i() h$róúr poÌÉ.ì íÍr (ondÌçòes deÌe.n s!gfn.l. uÌrtr |rsi(r lincar O nidniLluo.
- i,, (luc tÌÌlgam os liaLllsLas. rÌrdas nÍrÉ rerÌbr 1inÌeqrekçìÒ (16s1 sÌjeno hhltti{r). a lirr. no rÒnreìh
: :rax rúanÌie rio .onÌp(rÌa I rfiüDiçìÒ .onr) a inÌ.ni srboÍlirrrr.i() d! urÌra siÌur!:() iisL.leme e .leÌer
dr cons.1êncir Íòjerna i5
: r.zi,, dos nLleiros ìi.(,rliço.s objeinrtr tarr n,i'ì2dr: . Ìil,eftl,d., m.nÌÉnì reÌâçio
--.i.,s objcÌn ls .Ìe .ri ikr c.o .Ìe. Ò.tue ì lirí,arìlie é x Ìeorìo enti.l di.Ìir.. .ori rs ddcriÌúriri)es pôque,
- .i::l ri7lrdo di Í,I)leliÌi{hdc .s..ndi..les Íúrt(rn,.s n.s quân se trz (oür úornì1em. c\lsÌ.nc1rÌ c hisÌói.o,
:: :.j1,.\() (LL cslo. objeÌirà N.sÍ. . hisróÌia e rs.(ftliç.j.s oÌrjernis ttue rlnn]lrn é prc.ò\, Lle /tl,r,rr..ìo, e o sx
mìr É a!:_!)
rll()s()ft ). 1(.firiÌÌos csÌro PÈsenÌes rr a!ro dos $jeiros Irilo s. .onsúui nessr rcL:Ìçì. porque a
r;.i,/&t, scgtrndo o nìodel. dr D!sÌ..rr .s .or.Lj(ò.s objcÌi"s ..!!o strht,1n rd.d. É p/aÌa\,.1, rurl*ridnto.
: , ::!.r. e rlo ÌÌ.r. Èleçào dixÌé ibÍrÌurrrìenÌe r!ra!Ì!Ìrs r nìdepen N:ìo sonos ll1È! for essin(i.. som.rs
lnÍ:\ p.i. ,i.-. rolrdlr0j llicsi r t.m
ltias Ejo dê lS68r o lid€Ì *tüdailit Daniãt eohn-Bêndit en úaÍitestãção. t
rr.'(o {!nos deieüDnìrd(r por cssôn.r.
n eÌenpto rs dcÌlnnìr.òes reJ)iescnhnì o ouÌro
! :c ênìre llbeÌdade6 agi histórho
rikr di Ì.Ì.çio.ÌirÌÉri{r.tÌc s. opòe à
libod.a. n. e\isrêd.ir ìisÌór1.. etètira
aqu!]l qle niÒ .rhc nos c|iÌújos de
r n)l{1n did. .on.enurl i:

- 0 existencialisno é um humânismo
Jean Paú SânÍe Nova tut ml ]qÊc
- Queslão de mélodo. Jean ÌúlSanÍe.

r Crilica da Ézãodialérica Jean,Pau Sairc,


Ed tora DP&A 2002

nllr ! Lf,s r1ÌÌofs ail


trffisr*$^\dx **dx *#\-g x $-t.u*g-x-x
mK"Âï &_,p ffie d&ïqJ e_ LÀ ffi  Â
e* *ïï:nr d* *ntr,: d e*ndiçã"cr
ptlrtà â tüí15ü1tn{ia s* sl
"0 inlerno são
os outrcs",
escleveu SârtÍe
em EnÍre quatra
parerles. No
entanto, ele
também aJirma
que é possível
estabelecer conl
o próximo uma
convivência
pacíïica,
construtiva P0ir stì1tÀo r0NrrETÌ srss

e liberlária P-AIL{ ToD^ pfrssoA, a ccrteza cle estar no


'ru.^' . ..rôir^!.\í. .r -ir n-È,c
J -1 .r- 1-ra L ol,Jrê. ^ .omu \, ro. r^
Lr- r. rrrl , ! JL n L n.i ., ,,e., ,. . . pr
scnçâ das coisâs e dos sercs hunr:rnos. Essa
constâtâção evidcnte, enrretânro, sofreu
.È \" J.JÈ A ti.,iô
dil' r.rrt. r- ,e ,lo i-ÍìJU . ôr' In. .Èn t, e
considerolr conìo objc'ro de reflcxão e
debxrc essa "ve.dâde íÌÌehìttÌvcl'. A qrìestìo
. -,e ^o
olo,. q,rr ô r. J, n
r. Je|j\".F..r u,,u ,!"\.t tr.Fjig".(
sobretudo o refèrcnciâl teórico româd()
pârâ a conÌprovaçào dessc dâdo.

61
lil;tr,

' ' t r'l I

rr i : 1i.,
DirÉ$xs coÍentcs filosófi.xs cenüaD r,i r'1s-rlr't I t-ìiirrt ia)tììtìi O .ô.ìecìnoto tcm seúpre uru di-
a alençiô no núodo qúe Proplcia .s 1!esào espcculadvr, reiÌdlve. São lnú
sx evi.Ìêncla. L ris.ìa è ós vntìmertas al)llliiglal3 {ru illLÌt merxs âs 6soda!ìÒes esrabeÌecidas cntre
sào eapedências o.iginadas dos úgàos
scnsôriai.s. dG scntìdôs se assim a,
" t,ti.{ x reil€xio c o espelhinìenlo. a inragem
reflenú1 no esl)elÌìo. ì pújccno e Íetúno
podemos cotuidcra. côdo tirnte dc co- sobre si dc un Èìo de ÌLìz: saÍtlt explüa
úc.imenÌo segurc c indÌbitáveL uma amplamcntc o senÌido espcculàtivo e
fo.nìa de acesso quc tÒde in otÌer c.l esp€.uld do àtô de .onhecer N{) .oiÌÌe
equivo.ôs? Podenos dcciftìr se8lFncn- Ìên.ia fáricl, nunx lôrmulação quc l].)de .imenlo scmp.e há um rc1ação entre
tc a "apxrên.ia d€ um deLe.mlnado scr? trnbéú ser chaÍìtrdr de Ìeoria dr "(r)ns'
Cono negar que uma lânim lnÌroduzìda .ièn ia lcsteÍ(nhr". Esse teola colÒ.] À atitude que à .oNietdà tÒm de
rx ágor _parece estu. tôrLÌ? Esse simPles unì problclìi que pôde sd r.$mido em sd .úrs.iência de si a*nclh?-se xo iÌo
a.gumenÌo rcloraa os questionancnlos úês iff€íogrçôes: Posso asscgun. que de conhc\Ér se .ontanplo um obieú
clè diveNas cscolâs üÌosólicas - inteF ?Ìtste outtu .onsclência? tusso õíilnar €n um Èr.Ìnn, i dciono alsô que está
ógaçòes quc hmbénì esrão P.csemes algo accRìr da existência de oúüeÍt no mu1Ìdo. se, ao .oftÍb
dâ ÍiÌosofia dc Sârtre. Dentre os várbs Qúl a a rcldc,ía de 5er quc pÒdemos p.óprìo ser.omo objeto dc contempÌação,
p$blemas rb( àdôs peÌo mabr d esúbclccer con o ser d. outÍcnì? pa$o à ser !nì obleú pr.i mim. lssa
pôente do cxhten.ialismo franés, pc l)a.a sa.úe. o hoúem é, ciÌ n,â .ons opcÍaçio requer a prcscnçr de aÌgo qre
demos dcstacaÍ algúns, Émos ccnczx de tituição fundrnenal, unu .ai9endr que lìBurc coino esp€lho. Á1go (Ìue retÌte
qúe equilo lue .hâmânÌos dc hoÍÌem é bus.a ìn(essìnÌemenre scr (ons.iên.ia o moÌ sr Somúte a$im posso tomr
uú so scmeÌhdte aÒ que Dìos? côlno de sl. lle afirm Ìcalidàde h!
que a .ons.lain.ià nà ionu do co.h*"ìmdú.
podciìos .,zr?.dverclldcnrnrenre ou rüftf é uú tnbaÌho de bus.a peÌo la de mc\rs at(s e daqullo quc $u. À ._os
üo ser huúxno? Tais qucstaes esÌào na tolo". Esse üabalho é a próp'i2 {id. do cienci, c()nhe.e r si nìestra vendó x sua
b6c dâ reôria sobre a cxìs!èn.ìa lãÌica de homeoì Un dos úomcnos dessà Ìoma imagcm Íefleúdx Sìrg€, eit o, a teÌgúnta,
,
oulÍeú tonnulada poÍ SaiJe. dâ de .o6ciên.ú ó a obten!ìiô do .o ..ssc cspelho edsÌe? A rcsposta inl-dlz â
!
nhe.imdíÒ de si tu:sn$ Sxbenìos que ork,JìquÍe do de um oú'-a .us.iêDcìe.
i,
ii \:: ï!n) i)rì l-!t:!i.iit) S!'tre esúbeLece a distìnqiio clxrtr enüeSo.knte ele ouLt oNianca prrìe so Ì
"Fon de mim, aala cxisre. E$a rcse cons.iência e coúccnnclto A p.lmeln un, _fìel Íefle& daqxiÌo quc $u. rln :
soÌilxlstx .oloca sé.bs pdtenìis pem p,),te set inp.ieti.la ot NJteÃl)õ. Õ Ê corúccinrcnlo verd"deiro nuno p,:de $ E
! expdêncE concrcta de uma ouüa gund() é /e71*rD. Sendo o conhe.imen apem subtclivo, ele delt conte. ümtÉú :
ènstência, pols o lì,ndrneni., desta se kr ieflexivô, a iòme básiG dc ser de$e Lm moDrcoLo de obieiividãde F
enconüa em mn! Púr reftÌiar essa posi aLo é a reÌâção <ntre algo que ì]m 1,6a quc r .ôns.ìên.ia possa sc. co :
'der.
çào. SaÍrc dcscnvolve nÌâ reoria da ef,is inigeo e elgo quc espelra essa üúgem. rúrccincnio de si, () ouúo deve aparccer o

ss $$psL$* Ëiü|-
ffia E ato pâÍedèt viva éa da csrbnDlaçáo para que possa v0Í süâ
peça bat'âl dG sâÍtê, de si. Se não ss olha imagem em um 'tspclhú
rehab de foíÍrE qeíiãl â no espelho, ú
plEcisâ iúprcvirado", Esta lhe diz
mcesÊi&& de bnadâ apalpar o pnípÍio coÍDo, NÊsr "senta aqd.
& seÌ
consêütrEÍa do lnes, bda solíciba, dlaÍte Cheqa mais perb. Mâis
huÍâm, ildispêÌÌúvel da negativz de Gâícln, {m Poüco.olha dsÍto
:o coíhêciÍrenb afÍna bÍ üm eflelho em
os
de si me$no: sua holsa. PíocüÌando, não colFegue s€ ve?
deadvduimentos da tama 0 emontÉ, entiio enuncia ESIEITÈ "Ébü táo
e!çíE6sârn a5 €hFes a íËse cel€bís pequenininha. llão coÍrsigo
coíc$6 crÍn o outD. NÊ$ "você não me ver diÍeib."
La4ada em $na goslaÍia que eu tossê o b "Eu esbü le leido.
sibação erbdiante, seu espelln?" Pd inbüo, lre p€Í$nia
Es&lle pede pârâ CaÍdil 0ianb da aeitâQão da o qüe mcê qÍs€í. llÉhüm
ESÌELLE E lNÊs, peÍsdnagens de
üm eqleltD, pob â bÍna inüsitada ofedã, Estelb sê êspegìo t/ãi seÍ mani Enlre oA|to D edÉ,nt úaplação
pela qual ela se $flie pGrciona na frenüg dê lnês iel que €lr" clnemaloqiíticã da ,oça (1954)

64 MENTE, CFII'ÈNO tsILOSOILÁ


'
como aquele qre .cll(Íe ? nLa figlrx.
O ouL.o é condiçio indispensivcl pari
a .ondúa rcflenvà alc é à gamnÌia
de umx ilflcrào des.qnpromeLiú. pôr
ser olÌúr. cssa cons.iencú resÌemunha'
.ão ne.essiu tusúì.r. ou .lescuÌpd as
elcntrìais laLhas de câráLcr ou .ìesvbs de
condln. o ouío nào se solidÌìza Loúl
mcnte coni nossas aÌirudcs. Maniéh ume
distân.ir r"-i de n.,ssos atosi poÍ isso.
tLrlga os .oiÌ un pou.Ò oÌLis de iscncão.
À dcÌin.itr gamnte x ôbjcrividrde O or
üo nôs ìivra ú poíuÍ{ soìDsisrx

Viìll r:i r riiit t'r';'


Um aspectlr tundanie.ral da xritudc de
eroÌle à ncces
recus do soÌirsi.snro
sidade quc a oxtn .Õ.sciêncìa rem de
sa confn)ntadd. EÍün lma dÀs mo Òhktu Í@t6 ne $ú a:ndo uÌ Òurio slnpÌes clrlie.nnenLo qxe ienho do .oF
úli.ìxdes ü pr€Énçr dc oune!ì s(ja a pújdo de
"tìn, qxe
tibeiddc se cotrtitui ì mt- po d() oun! rb&Ìo cn nL?s atiüdãdes,
d^ ohjeíiri.ld.1e, a .()nsciêDcla quc slge nha reveÌir. Nc51. srtlìx.ìó (otidlalnni--ntc elâ se L.JnÍòxna c., u,u aLiÌude de r.)
.ÌianÍe dc mnn devc so ipÉendiú m viviú. Í,rìô (, oun! co D objerc ÉdÌ sc. ,udr dc cors.iên.:itr dc si omo objeio dx
su? _p.csençi en pcssoa . cônsrlr.r qxe Ìlbe.dadc .Ìreia. o ollu dô (üno aúìge
elà é \üa abjetÒ ÌúM nin nió e a íft.a QuxndÒ nz ,!Ío pô. uiÌa our" IÈs$a o nÌeu sd por inteno. lo!ìô conscjêncla
impli.açao .ìe seu scr ôuÌr-r (usciên r situaçà.r pissn , ter!ÍÌ
signÍÌcadô intcl de que.ào soÌ ris Lnre prtu sei scmprc
.iã dóc ser ^ acìna dc
Ê.Ònhc.ìú, tu.1o. rain(nle díercnk, É essà c\pdiênÕa .lk: o suien() da sitlaçàó Ao .omrá.n) dc ser
..rDo rrJairo do púccso Ém rrli.ìacÌe evúlcúciÌ a Ìdrir saÌmM .L .xisÌàr.ii de o agenre do .oi re.nnenro. pasi) â scÍ
..Lidiáu' que e$a condlçào p'tolordlal (mrr r coNiè.da (no unì frÌo úelrilel e
o lado l)ã$ivo desÍa .Ì)nduta. Ìsso rc.l
deve scr ea?úien iada que indepsde dc ninna vonÌadc. Dei!ô u., eteiÌÒ i..a oÌãreÌ pàn á €orir dàs
Um dernpÌo úplco de relà!ìo dc cc de sr subit menLc. o sujeí.) ú açìo pd .ianciis hurranas, poj-s x clsl.Ìo .lissi.a
.hc{inoto que p(xlc (r rnenci{)ìodo é o È' o olieÌo de uia nie.!-:io xlh.,ú Jt l rrJet@rji?k dd& de eiisrir obsen,àúr.
do dc 1úar um deLcmimdo objdo OÌÌÈ úíaporoutm Ncse lnulìrn!! dc ì.dô c obsefado lrccún de ÌlgrÍ inconraÌveis
paÉ algo é úmài catc ser !nì obicro de gànho . dimens:io dc .4!/tuidaãe pasí) vczcs Fornir-sc um cn.ulo ricioso de
atcnçâo Tod., ollì!. oblerivà, lrna colsa ã ser !m aìieiÌ., (ÌL,c foi i.rnslomrâdo em lilxrL?de e de rllcruçao. lsa Decessá.ia
o .Íistote .ônLcmplado. E$1 rclaçio oÌ)jdo. Àqììo que SaftÈ .lÈiÌa dc .\y ,iç c ìn.giiveÌ rdÍnias,o do or
mundm ]Ide seÍ cst ndldx paQ a ol> /ó /Ìázlrrc. Ì.ngc de s* uma ú6 rla h( se .ìri .ô.r Êr, nrdubiúvcl e nào
seNa!ào qxe pôss) fltcr de unì oul.o sef çòes sìgal'iadxs. enl( ortrls, peh |Ìl aqa só (mo snÌÌpÌes obt--ro de .onhccmeffo.
hummo QnanÌô vejo alsrán rnúndo ,ó24,. rcpresenÌà un lrrc lÍ€durilal qxe CônÌ ì$o, corsÌalamos que o !"/ ?610
na ru4 t ,mo esse nìalsa .o.pórsà obicro nào sc tDdelú dednTi seja dx cssancia é x ,-rpüiência (lu,- nos ÉleÌa cotidia
de tueu olur EÌa é, I]aE mim, um @isa. do ourcobjcto, seja dc ne! se.sujciro. nanenrc 1 c\isiên.iã dc oxtrdì ak é a
!èr J81,ún é trdslòrnÌ{ un slÌ,eir, on Iier.o r .ordiç.o .Ìe scrüor .ìi sit@çao slruxção pNnegirdâ dc .onsl!âqno dl
objeLo dc codiecnnenLo 1Ío slgnifica que púr cK1.u o papel dc figr eìisrêncìa láricâ de ourn Ìlbe.dâdc.
ele é paà mim Èn {lÌrc cÌr sejx paru cle cem p.olrgoniadà p(tr ourD sujelb trsa
Tomo (o.sciêncie de seu so ÉrÌ (lue cle aÌerìçào ndical de nri.ln .ô.di(no não aì i.i;:tiì-:ii ) ì, {)i i)!-!'tì{)!
me iômc @rno ôblerô. uejo sm sd 6ta. jòi ()pc[dl lDr nìir]ì, \onúde, n)i ilaÌi Se. visro por oulrr pessoa. no cnhntoj
SaÍre dìr que nào o .rpLn como pesqa e zadÌ p(tr unìrr que l.dcpdde de mi u nio signúìca somcntc a .onsLirutção de
sm.oúo r finaÌidade de u,Ì ato de ..ns lib€drde li lrlo 1ãrô dc mnÌÌln ÈÍ lnÌc objcro de .Ònhccimúlo
ciên ia. ÀFra' ilc ss pxÉ mlm unÌ objeb, c de b rus prcjeÌôs p..sÌh lue uftr xlheb. O!üxs @nscqiìên.irs surgem
cste Ér opeÈ ! "descnlaiirdçio de nleu q'ÌÌ: fessr nÌdiúe eiÌ meú rìundo c Se sou vistoeú ume atitude quc gera
- .ruodo , pois cxlsÌ. ind4h.knt@M1te alteü a riinha lol1u de scr I,Ìsô dà .on des.!.fo!ro ou eÍnndaÌo, oun s sig
; dc ninÌu vonadc Dss. eníência que sc dirro de âgcntc lvre faü aqleh de (.1 nlllcrça)cs coÌanl aos neus aros pan
È move e rM.ipdr objetôs nrc m6üa quc alicnado em sua LbeÍìrdc etplicitar essas co$eqüências, vanÌos
: nlo su o úni.o scr de vonlÌdc que Ìrá .() !èr o ouÍo e!Ì seus olhôs é r(Dur .onsidcru o 1ènônrcno da ve,gonlÌa
ã mudo. dssinì como eu, eÌe ca.yce x sra (oÌsciêncla dc sd objer().le !úà v()nbde Ìmaginemos i i.g!úre sìtuação: d
lib.rdede. Mãs, ncsa posié(,. de eindã aÌlÌeia. Eía cr?eriên.ir nio é nìris um ui
'j
C dàndo pof .( )rcdor de hoLcl, veio !úâ
Isw,,.nÌe.eÍeb'..órL br rÁÌxÕEs 6,
^s
0LHAB E solloÀor loresoDe úig
ctry dwet er, tolomonl.qem de
nohãÌt Bayer,1932

ponr eúÌÌeabcnr Nr) lEÌior (1() llrÍoinUosi!i. rúrlt (l(' Ltnì


lFr Pesso. .sÌa iLÈ!ír eD $Ìr aúude,\ (!Ì1La p.ss.rr .r' í()(1
dc lesÌn'se dc[)i\.1() brÌrÌì .,cÍleÌn úc,ü d0 !!e
c .(r!e.o r !bÍ-i . qu. $rr Fssox larire.d!expÌi.rçòes
iìz rrlore.ido rLr siÌL,..iio. rí,tcr? nr c ilsÌilì.eú.as Èrr Éss.
.r.vr l)e .erÌ2 tì'.Ìl .()nduti \.ssr rÌtDen
aql!. reiÒ. ,tìo Iuüat qu. í.. ) .t1tb .Èll 10. ().oÌÌe r úftLn:ìo de
siirÌr!:1. in!sir.!l!. cíttLe.o o tILe li.o n,crL cr Pd1 ni"lÌl ..n5
e on(Lc e{o! scF pd.eber qt lìrsrâdo (ian(h orÌ scr. prss. e
I)cÌo r(DPiúrn( tlue dreg. .(rÌr o i.Ì! (($meÌìr () frlL rÌ. de
n.l s(r pego cu ÌuÌa ìúegi\.ll.vrsi.r.l.' inrà nuú tíírú r lie!
prnrci.hde |ss. siLuli.r lPtr\erìLÌ bem scr e rofirl). r. Ìnesno
flais d. q!. ! r()nhecnncnro de .on!s rc.rÍÌr. Lror rÌú! e P.Ìo
_nì.
.,. úü drre,fÌi,ìrdo lLÌgr. LftÌPel.(lo ourÌo. .!nn) ds. qfe
s(ìÌÈ r Ìain rx i'ÌÌencio. fir) rÒnsigo en_ lòge por ir úì.ipio e
1ÌnnuÌ u . r.llarsÌi: sdÌ l()slo eülmr rìe Pe1Ì.n.c.i EsÌe '.m.is m.xLi
t()içào \r\iú(t r. lss. .{frìÊncia scrc pe.!ÌÌr. obl..\'r
dc e\isÌir
txÌ!.:!.rtllínrr r Ì.orla \ÌÌtrianr (la úenrc a () lue sx r. .1ü
(.dsÌrü.:ìo th ensênor f:iLn:.le ouúcnl ni d. 5et1úò Òrh.n.
cnÌ suis dcrn rla)es !?1.ÌaÌnrs o scgund() $pe.Ìo i
O prl.Ìeiú.sp.d() (lLe Pdr Ír que rúr^ s!Ì:n tuss.
e.pl{i1(l() nessi r.ora (: Ì p.ssrg.rì tLa fro.csso Lli elèiÌo Llc'i
cor{ii,iriÌ r?-tLtrrr Prri a,i/I'Ìrzl úrÌo. unrr lonì, dc ,1Ir
lÌn)rizÒ r .oròrr tuleìnì p. .L('ourh ,.47i, z/. rr Pois o ún (() m fam SxiLÍc. é r PerÌ1, dr Libed..L.
.()ni.iêncja rsnn() pÌedtÌc.(' r.(Ìi.Lì úncir() no qllÌLÌì!ì \is Qurndo cssa .ìesÈ.Ìr.io o(('i€. Ò nÌda

ç.Ì) de serp!! Ji i. üÌesrno (ÌrÌÍrÒ enì mo rr (ur.Ìiqio rs!!|rü :r .dÌsciano. a ridro prsü r ser d.lÌÌLl"r. o esÌedo
(lrLe Lm.Ìn!r 5!i possiL,ilirldo poÌ ouÌ,!Ír c. de.elto ftll!. de depcndan.ir geri es.ür rÌr). stLxcio
lrLir. o! s!ir. .() f() ..is. ifcn. slr Ì.) Lrrno.e r ele -\o rtrcn.ixi esse cscox erì qlÌe.r in(lnilúr é rÌrx.iPü11.Ì(, por
fìesúr ÌcnìP. .rlri e pd,? -v (in iú1.) nknÌo (Lc úe! ier . (onsrrl() I lib.dNllc luÌd lotuidc A .eÌÌ!ì. s.nlD+viat.
sc,1.1., Pd,zÈ-' t(trrlue úo Lros() nÉgrÌ xÌhcil(ltre.ge solÌt nrl.r c (lue me rt(tl ú L(Ìlida por SxnÍ' {onìo o iconc tleír
(l!eü sdÌ .rlt ltsj. r icr lrfìtréÌ! unì i\& dnLl) enì .onÌrÍ. ((Ì,Ì o ienônì. ,--Lçà. ..úlÌnÌosx l: c\xÌanÌcnÌc iss() (tue
.rLrl. uma .()isr l)r ú.r (rrtu .olrs n. dr \cÍgoú. d. n,c!ìr íú.Ìr qu€ o ()..n€ qu.ndo ,ÌliLia LibeÌdlü .1()lhi.ìr.
ciê..i1 rrass() r sertdrr,,ìrn ()l)ieú d. ou r() E{n! iìgum(lo. Quxúd.. ouf! (c(eir rúìlu.un)n(Ì,Ìiì
iÌ.nrio Á .LÌri .ons.iaf.ir nìe .lrg, !!c lnr rL() \ery.!ÌÌr!r c laL esd|l iz.do. snL lrn!_id,r cnì ìm i.jèF
e inl('n(iodlÌ as npÌio!()cs .Ìe tÌeu rÌ.r ri() süDpÌ4nr.nL(' (.. r ) o ser .rbs.r1rdo. nÒ I prcs$çi a heià ÉPIesctut a P.ssì
Nao esponrlr.r \()nLde. nì.s Por A snúr.io nndL (ÌÌ,rn.L() $! o rho d1 búirde d. Jicnr(i() d. Ìibedldc Dixnte
'!r lflsì.io c n.ro o JrLÌsnLr sotr. .onì lsso. .Ìo orÌúo sul.ilo csl(tr eìÌ!sÌ.r ao "I].r ig.
Lrnlxdo nuD nnd(r (!ìde o!Ìr:s |b.Ê de ser Ìeau7d) r uni obieÌo nt,L(' Esrl
0 olfla* do ouÍo atingão neu ser: ÂeÍalo
de J!a, 6ri5 Dor Ànedeo Modlgliani' l915 .la.Ìes rreN)rifi(dLs rli',genì rNu scr {: lltà.onsÌi c lrch nìxúúÌerqaÌo dr it,ìe
iìnìi$ .ÌÌn .s lÌrl.r.{)s \ eÍih..r. ncss. Ìtúdèn.ia aÌÍlgc oda tÈ$
(1 (().tlr!':io .ìr s.1!s. o senÌnÌi.oú) (le \eÌgo.úu a 1 cx
.io ..úr hrntunix rleeÍrbeÌc.nh mrs fÉiêncìe d. itug:i\e! p.es€rlç, dc uN
(.nì. !È..r,hcd.nnkr Lìe r)eÌü dr l,b( ser sedeÌlúff! r na$. qre nio Pod.m(s
dr.le À pts(Ìrça lncg:nel .l x.rtd e quc ()p.,,r o.eÌ!crnn'nL() de
!.iÍetÍÒ. r?r*nà a dtt.rd.,b de nh ht nossos .ros o (rlrô É o lúniLc dc rÍrssr
tib.t.ltrle. Á ü't{ legendáii ü f.qr tle Ìilìe(hdc. O incdo ., oryulho. tr invejx e
teaÌio EìÌír? LtrLnú) Ìrdj?des en.onltu a(Ìui Ì.nÌrs ounls i)triÌxs de \larr c\P.r iên.ixs
ÌodÒ o !u t,*,), o nìlèÌrÌr sio .rs (nrrn)s rjèÌirxs sÍr fr)ú)s de sü.ofr oi ÒuÌÌls
A ptrs.Ìx. d. tr.ra fÈssoa Ìorn, sc iìdL no mrnxlo Nir) sou a crusr otr ! senti.lo
.len!. Ìortuü ,.r in.esdiem.lrc qurn do s€r dc ourreÌì !n, obl!Ì! frssnô de
t1() rge sob! nirlìr libedede . n)Lapa a !ú olh2r rLlÌ,i,) (lurndo o Ronl,e.. .o
trÌúìlÌ lÌroxrfrir ucrs fÌojeÌos ! (1.\.ÌÁ úo scr ÌnÍ'.tue Ìre.oisit(r A .dÌ.ììcào
sio rbaÌen,s toi trrÌr lòn qx. crlii .dì de seì'Jxulr.Llrert é nú Ítx fÍesslpos
L.r.lx em .rultu {r\lslên.ii los d. lqh r reÒ,ii s.rilxtr .ÌÀ etú
() púr ciiÍl) .1. erisÌên.ir hurÌìr còcs Sou únpeÌi.lo 2 r(l.riLir !!e !úìha
libcÌd..le Ìeü !rÌ l.Ììllc E _de lin (luc I ì:t i: :: ÌÌrndo. !ss. retr$on.car() do .otidl.
css. ..ÌÌs.iê..ix (L(, cricao sL Íge sou
]L(l(1ir sd úegath por
{)tÍì8.do I re('nÌe.{Ì qü. nìeus ìÌò siro p.. ,rÌ. conú!ên.ia fx(ifi.r. .Ònsrrrlv2 .
vlsl.s . lrìÌgâ.Ìos pel()s outros libclÌrm. Ìss..lcpc.dcúi lrncnrc d.
.Ljsl!si!ar.r dÒs inrLrgiNnÌcs d. gnrpo.fl
.: t-t r:..ì... I ........,. , -' . _ ._.
ituesLi. LrÈ. orrL nr.m. de rcla(io
C.nÌ r dcscn.'ìo.Ì, erisran(rl.Lslì "..ns rnìr \.i|.ìen. !ega.;i.r d. .Ìierl!:Ì()
.iÊn.lr .stcnÌnrl. é l\)ssncl .oüpreer fo.Lei r scr consÌrui.ìa
.ler Õ s.nlido d. dn isio (trLc S.firc open Lltu.do enì slx (I.\cr(ào dx Litrcdrd. sa,r r dcs.j. oírLi rssnn. .l!e a
erúe/ac,roi. os d.is ÌxrlÌs do.!o T..!) humrn . \a !e,d1dc, no.\isren.irlismo reÌr!,_r().o,úinÌo!a é s.r.ptu lnìx r)()s
.Õ.s.ianca (le que .r rcnho veÌ!.rlìl d. saÌÌre d:ì. hil ncrilúLiÌa (l(.fcsr de sibiÌ rd. qu! se .orrÌrLi4 pelÒs ìL()s
.le ,,7Ì pfnnre .rrs,t lsr signilì.Ì c\istÊn.ia s.ìn:irir i ccÍo qrk cc n,ìo C.{nllurnrcnÌ. srlÌenÍ)r .s ..$e
que css. .Ìrtrì .Ònsfiêf( ir torÌri ensrenre adnnÌe nenh!dìr r.or2 dr Ììàr.(rla pre qiièrtirs d. !m. aÌie.r!i() dr libÉrdrde
u,n iÌr objcÌo lnì (ÌLr ()5 rcnÌrs..ìrnì a csubeÌe.i.Ìx dÀ .ons.ièn.ias {)u o nlcrÌ qr.nd() ó r.Ì.còcs si. Ianri ! no pÌxn.
\eÌg()n ì.. idenÌúì.a se trL.J rrpÌa .ÌeÌeF tlc nDrd .otu n adc \ rrendo setri ar rÍ.s .Lr d;r)uh limban é \eÌnrd..Ìu. ornas
() nr:JsorÌgiiáÌi() tlc rlguÌms lll(\()Êd (lacòes s:!) frdí1ris qre a ir|]!ücìo
.,ô?.,r ,IÌ! ÌcÍ.!un esLa onaur2 e urì iì..1() lxz prÌÌe dr rbotuìrgenì sinrirnN. dcssi exisran(:ir rhcrÌrdd po.le frz.r pÌ1.
,r, (l'Lc
s. nnrsúì for.(a: Lo úr tu11ìçi. A (lÌ,sr de rnì ]LrLo de parÌidr haF dc !ú fújel(, iialj!ld!iÌ e (()l(1n()
..n( dlTxdr on .ròes È'rrnc u1Ìl .ons nÍ).nrso i conselliên(h .1. .do!iÒ (11 noli sitìr.:ì. dqr$d. de es.()lli1 quc^
.iên.ir qu. t!Ìlg. e obsenJ o qle tÌço tcÍrficcÌi!? di.ÌÉti.x nr rcÌìcàÒ en.e i\ csÌ.s ne!Ìrs pe$rrs l2zerÌ de sds t()
i\'leu !3o r.sse..,Ìerl(). i (usÌinri.lo nl .(rrs(iarci.s Unìx .lirlaÌni senr . rr.) tlros O nbdo t(nÌo. ÌibeÌirde a t(AÌl
1'hçlo .,rm o!!a r(rrs.ia:n(ir lssa .orr rrlÌo .lc supeÌaçio ]]kÌn .1. esÌr.Ìu d.l ctrì .cio .ÌeÌemìln1 . cond1.'i. lÌr Ìrnr
lrlrqro dÌ ne.es{rla t(c.!r do our() r\ nrerisrên.i1 h!!úìa É parl
l(.rsr.r. hdmoniÌ e È)\sircl. dsnÌ.(rr) ()
cn no$as rçoes e ìÌe .1 (onsúÌì.LÌ qre u!Ìr.o$nrle {, ]úìrli\rl rrs.,
cl('. ^
(onrlÍo. SoÌne e () d dorl .lererDinìislx
k1Ì.rs de ús nìeilo\ r1,ss.lú i úpoÍâ. l\,- N.anb..n e b O cuÍo é. d--s a d.s..rÌ.do. É ]!Í eln úzao qle srÍE
:i dx .Lr rctleaà.r ú xtir'(Lr (lc tdìlll. .le srsr. .Ìuc . reÌaqio .(rn ouúen se!Ìpre a(l(u (oDÌ,lerrÌ _ì e\is1and, pre.ede .
ftl(rsc.rr.lla lrn r.Ì^,n) quc fr.qiie â essèn.i, r.oú saÍ.iinr (h (onsÌ.ncao
! pe6f)e.Ìnr que Sanrc Ìúça .h r rdrç.o cnüc d!as .(Ds.iar.i.s. ,\ pú .h eì !an.l. ^ r'ar1.. de ourr€rn .l.nronsÌü.
^
E t.csc.(r súr!ÌtineÌ de rh(s cons.iên friÌ so(t riÌ1d.de ge.Ì esa lcrstr.r. lsse pÒr lirì. (luc o modo.o!Ì)
s!& údìénì.o,r() cs|osÌr pi,ì 1iÌ() sc ,ì()suN peb .lim1' dc disPLÌr. con.ebe!Ì r 5i m.s!ìos perarìr-- ()r rJ[
:=.irs
JSUnì.s.úÌ.rs lÌlqikdeì..r. rlirigi.ì.s .lre fcnÌci2 rma lrÒ.ì dc o lÌ.,cs. OÌhaÌ ÌÌ.s, c\rÍi,Ìc r 'pl!úrÌÌdrde dìs ((nsdin
i. 10 slposÌo egoGnìo (lrLcpod.sdl.ÌeÌ1 e dHln. sd olhedo É ser mlnl.r .ìas e r:ro o quc 2Ì8uT .Ìiriros.lìainoÌ
() cnauo v1cÌos. rlle í, lìrnr. .oú de nidurLlsÌonr.t.Ììltógio.
É POSSIVEL una convivência comtÌutiva
ena rciì1çrìo rrúnüe de.lhIfs. (onÌ!üo. A ])aiLi, dr (cÍúì..cto dr e\nran(ir
ê liheÌlári. com o outÌo, aéháto d. Pi.usso rj() .r fi()skr for S.Íre .(n() u.r d.s .on.Êh dr ohnlnlid. dri .oÌN.iêr.:i1s.
rnú irìsrLfo:ncl Etn|ú1 ll 1)! ttu.ü'a) SaÌne Òisideft (tr(, rs .otuli!.!És frR
pdrcLs (Lcl\. i! rr I .on\n.!:i. .lc .ttrc .onstrrÌÌqà. de Una lgÌ nrio solFsisll
, Ìro.ì de r(Lsrç.r.s scnitÌe .e..!n--!r. .súo d!.hs. (l ser (Ld. ouüo lio!ìe!Ì é
qxe r() úle.Í) n.lr cxiste per.lio orL rPi!s.nÌ!do. P.ÍinÌ(). (()nÌ, umJrr. nÌrs
nÌomedtÒ.Le k( ()n.lli.(aro. orú.s hnnrs nio .ono .lgo qle pldc {Ì .i.r/-Ìd',L
lnnìrnÌs de .()nrnano. sì. pôssiveis (onìpÌ.úrÌente tu ÍLr inLúnúde cadx
lr !úìx enÌB'isLr con.edi.h terÌp()s s(a tuìo c.rnsegle lner >cnì os o!rr.s,
.lepois dr e!{.,na!tu da peçi srnrc se. r fc(6!id..L dÒ tt
.fiüìa lle nrx inlcn(.ìo eÌÌ r de expres- o.lie.irnenÌo. ]!n1. nao supoÌn seÌ
srr Èh.òes Lirúnrn.s.on.rel.s..(nillir, lllpúdenÌe Penunet!. !on!iú algo de
n2üenÌe \ividr\. .i]o iderÌizrdrs Ìlm irìlriuÌirÈÌ tu rtÌì.ì() --nL( rs.rÌìs.iÊD.ì.s.
intuüo Ìlpi.dienre luÌano Te.ràlr A lilrdhde é !ÌìnÌi.Lr dn,r) o ÈìndlrÌenro
tloÌo$rur ibrcÌttrl) quc is Ìrlx.òes {las,\jâçncs tueNrlrjeln xs ilì
.onì os ,rNrÒs sio teirrs lor.!a)es lnres
Sc ncsr.s r.òes s.!r()s trisnrncú.s .Ìos
()Li1r.s dos of!ôs, ra rnln sonos res
l]onsrreir po. essr siruicio Ììepedr Òs
rÌLd1r o nÌrdo .orÌ) EnlE quairo paÌedes. Jeai Pall Sarlre.
Ìndução de A cione Âmúio e PedÍo H6sk.
lrNl.nos iqlÌeles .lÌ(, nos ÈcÌnúnìrm clvi zação BÉsteúa 2005
sig.ú.. manÌer ou l rcrar noso ser n()

jt\ tL -\ l Y.l\ ó-
1""'"'

ãë

Safire explicitâ
o esvaz iamento
da consciência
subjetiva em
seus ensaios
filosóficos e em seu
primeiro romance,
A ndusea , no q:.al
os sentimentos
aparecem sobre
os objetos e não
no sujeito

A^ | {f,. .\r.r , J..rr ni.pr .

obÌÌì, SeÍrc ccÍtx 'r'ez observou que sua fìbsoÈa


tenr or igenl naquilo que ele prefèÍìe qurlificar
de "noçòes" c não dc "corÌ(eilos". O tenno coll
ceiro designa rìmx idéiâ ebsiratr, um coÌìsl.rto
=
inÌelecÌLrelmenk elâboÍado, conìo o conceito de
...trtrtrd.-' LI\ì ru.drl\lJ 9
n,,.,....\.;tr.- úA\ tr
r bmtoco, , ro s/d o! ,
nx Pontif( x Unhe6idide C ól cx SP = ii
experiências ms quais o sujelto sc vê tonìâdo e nr tirivesidrde de Pr.is
É pós SalL âdo úÌ tsi@p.Llolria =:!
cm meio às âtìlid:Ìdes da vidx cotidiâna. lì
clin ca |j.la rsidÀ,le de turis ! .

68
,
t.
í,,

:. 1
Itrìr B)ssìbiÌìdxde de encontrr J fil(Áô1lx slSnifiexrn() cnsanr, xproxnì2daiÌcn'
n.Lcma\. tuN .'rlés peúi(tuls c ni() rp* Ì( dx iìrsnÌr ép..x,.hanrdo trr'ç1)
nr6 nxs silen ios.s biblnÌces. {trLc seduzi! L knid leÒtid dds c1nÒç&s. N. textó.
o tover! srÌúe qlÌ.ndo. cnì sÌÌas (onleses SJirft: erpulsr de dento d1 .()ns.iè.
dc ,{'énì 1ònnâdo.on o rFigo RxynoDd (ia lluib qrÌe o slÌlcno poderii Ìer de
peh púnenr 1ez ficir)u'se I res mais inúlo sú.s eDÌoçocs A\ .ìes.ri
^ro..
pcjL() dr lèúÒÌneDologia d! I lLÌsscrl Dessxs qares ten(De.ológicas s(gL
eonv--isrs, lìdaL Ìhe a úPl$s.ìo (le (lue. prl!Ì hnr naÌïativo quc cr.ÒnúaÌnos
com a len(ÌnenôÌogÌd. Potlc.ia cü RoqrìenÌnÌ. os scntidìe.Ìos
1àzo fik^()Íix r pàín di pú!Íir apxre.enÌ soÌrrc os .hÌc()s e nìo
.nsLan.ii, c isso .orespoftli! r() ''rô nìje1ro. P(tr e\enìltoi
quc.'le intuiú. effe já LruÍavl ^ssnÌ.(lue \1ari. me
ìÌmf Niiúa signilìú
âfârece. cm imxgcrn o! na re.li
d.de. coiÌr de\cndÒ ser amaih
r,r 19ll ÌrJi s.ú! f()i h.lsisÌx O ano." ni!) esti no intcior
€tr\ tsednì. ondc cíu{l(rL rs li .ì. .onsdú1clJ .ôrnô um. P(
Ì()sÒliÌs de Husscrl c lÌ.-i.legger d n.r 1ì ÌLo (figur, esÌi total
Nr |a e dâ nrnlìi .,Le her+Ì nentc sobrc NÍarii
LhrLa na fènom.nolosil d()s dois sobrss.l issii. r ..oìlter2
tensàdoÌrs. ì Ì1dc rraÌ)àlhr!, .oeÉn.i. cntrc conldi.ìô e tbmìi
nÌ Èd.caÌo dc .,1 ,,ir.Èd. seú pri no Ìodo d. obü slr,ir.a. Pois se
nìeúo c sciÌlnrl !(rnxd.e, tnto r noçào é uNa vl!êr(il, nào es
de suis k'ilLrrs nìrs nnÌré!Ì de üarüa qu( Sanic ít renÌìÌ Po.lldo
suô inLri!òes € \ìvên.jas. llss! d.r. dc i',ici.r. un,a exfressio tur
conLeÌL() peflìne É.onÌrc.cr, no r.tira dx (.r.lìngarn(ix, ü iôrrü
r.mi,Ìê .ìr rrl..Ìi.L!
nìrR 3nn do rcm.n(c nÌr1$ú (.Ì üeúo.
dc lèn.!ìenoÌógi.r. \€1. SNÍ( sÌb\ÈÍendo, ftr!ìi d() ÍtrnÌ.e)
Íesôlveu daÌlmr expnssao nits Ilais rerd., cn(onlrtr.cÍlos r árixs
irúì. uÌtu .ìes.ri.ào do vlvido. olìrÌ?s tem.tizrqncs fiI(sÒti.xs da
ro ào de .ons.jên.ia qu! rl.j .onÌnìgên.i.. noúdlrncnlc ern O
(figeDr â no.ìo de .orrr?E?r.r'. .c.r c o rddd xl$ i nnponmLc lÍi
r q!eÌ. jlÌsÌaÈente. se fuz (ons sr. quei na oig. i x .ons.iên.ix
.lênci. .onì.r nauslr. O rc.Ln.c ÌìlLse..iai enquânt.r cxPcriên.ià
é nr .do .nì !ôÌcì,x t.:ss()r. vi!i.ld. nnpôs a .xprlss,io mri
ms o quc lorcs qÌ nrlla se llABcEL Paür$f, sei drla, Paâ Srrho, . feromerologia Ìna .omo úni.a xdcqurdi, se u.ì
xssc.(lhr L. trÌcÍgulho n. nì D€Ìnlle rompaÌcom ã êntas€ prousliana Ía Ílda ìnleÍlor coÌÌceito r.qud dplicilrlj(), uúr
rcrìo da .rnrs( lan.:ia psicoÌ('rgì.? rÒ.io. eDr€ldida coino um vivid(),
do nriiad(n Anl()ine RoqLenúìr requer nar.cào. Nro loi dilc cnre
ro .().LriÍo. sna .()ns.iên.ià e .ons Vcüos rssirì (c8o Srnrc Ìrxns.Ì r,- .otrì a kÌéiÌ de nÌen.ion. nltilc quc, a() -
cian(:ir r/. aLgrúnr .()isx. lodr prfu brx, no ronì.n( o quc, cn Ì9J9, cxtli(iraria Ìongo do ro,unce. é ÌpÌi(adx nJ vnên- É
ó lqh úncn.n)naLdrde SrÍre .Ìes.rete, no .rÌigo iloyin(o t:,na i.lai.1 lundd .ìx .le RôqueDÌìn. anres d. Sarlrc cxp l(i' :
ms prll!Írs de R.rluenth. !nìâ pdr, nÌcnídÌ di f..u"er.Lgid le |ÌLts.l: Li Ìì 1ìÌÒsdÌ.ÌnÌe.re. 1]
conscièn.ia.le ntrìdÕ: . ÌeiÌôr apÌe 1iÌÍercntialnla.1.. Ali po.k:fl)\ |! ris No que toi dÍo aÉ ,qur, ì.is lonn,5
cn.le a expeÍiên.ir .le Roqlentiri senÌ nos Ìlv'!s .lc l'.{)u$ ì.ni{rs r() nìesnD .leve ser desÌ.cados: rt.r dc (ons.iên -i-'
ler a seúsxç:io de esnr ìdenÍrndo $'. (n,flr d, vidr i.Lern)r: c,. lio l)Ls.r .ia. co!ÌlngàÌci., náuso. Sa() ()s c(n :
inleúo.i.Ìr.Ìe Aliis, nào exisÌe dcscd!ìo de,ìos t I ()s Lni.r)s da n()ssr nú pone cs d. scücfrc quc .leu oriiieÌn t
Fi.ôÌógi.r.k pe$ô.agenì. núorMçìo d.iL.. tá (Ì,Le linaLnrc.le rtrd() eÍi lôÈ aos úúltipÌos c.rnccit.rs d() unive$o i
rlgudìx sôbÉ sux persoraklade, é urì tudo. 1n.usivc c rr(: Ìis i.esúG: 1ô , sìfrirnô Fles renÌ1crì à tu.Ìn'i.Ìxde. :
lÌnreni seôì quxÌidadesl À .onsciên.la no rìundo. n() i.cb dos (úos Nio é nrnÌiçào pimcúc.1,lvôn.ia huúrM 1in 5
vcnldr r() ,.und(), () sedrnnerto xp.Èce em nl.Ìo sci {tüaL .Ìf,r!:!) .lue n(is ros dimenÌrl, descita por SrL,e rono a 1
$rb.(' rs (oisas r n..L() denLro do mÍador des.obrrcm()s a nr csL,adr, nr.i.Ìr.ìe 'eíper'iêncÌ. da náusla" lÌ)deÍià.r ser:
!m ncnlÌnÌ iÌ().rcnr() o ruror des.re no mci.r dr nìlLidx(). (()isa no nìen) rÍi.!Ì.dos .omo un crrr: o, um ato i
ra a náuscr (onÌ) aLg() no niierbr .Ì.) dls.ols.s, hon,c,ì cnrrc os h('!ens . (l de consciência dcs(ob( r.onÌnigên.ia. j
psiq(lsm() dc R(trìLúnúì, eÍe é Íagrdo eí..zi.mcnr() dâ conÍian.:ia n,bjetivr a qual s€ t.,$a consclên.ia eúô.ntìeÌ il
pch ni,Lsca r ncla se tHblônni únbanì 1paftÌ:c nu.Ì pe.tuenÒ tuìs (dc) si .onD n:nrsctr

7' qiNrE. 'rFrrÌno; F ()$ Á


CÁFÉ DE FLOBE €m iünho de tS49, as dócadas de 40 ê 50, eÌa o podo de encoÍ1ro d. SaÌtE e dê outrcs inletccluais parÈienses

de rrkr. ,noÌ)s do púpi! ür() tlc quc lro p..du2. e .: (\plie1Ìo ao dte. que
lnì srrA /5turbr -rD/? .r /. )f\) h nkütu. .ìrnÌi.Ìì. e (lrLe. l]orl.nÌo. prrr .ltrvldri a nao ÌerÌ nÌençio (lc n(cnÌir..r . lenoÌ
o fril ) (i.riro !ì.oaes lo(Lld dcdi Prt.is. e\isrjr L.(Lncr rssiú seu tui.(*o , i,ìú Ìo pois .quelc {trtr.s. dcÍlz .le
.x !nì {:âfiluki r.i únìrn.e -l unr&u peìsÒ. l.tg..aist. Su prófrir eìislèn.ix lodrs rs ôpÌniòes fuLernmniÌ. Ìidrs..)
P.uLel iìosÌir o flmÌclo qre e\isr-- onrc ..Do ..isì pensanLc ! a LÌni.x .eíczx ino (cÌ1rs. serÌr o de\i.1. iig.r (1. nraÌ.rlo
Ò xlt).1(,.(!rs.lar.ir que ÌÉrr l)es.rrt(.s qn. llÌe reí.u def()is d. nìpÌa.i\el e c r d$nh ..,nienci. de estiin,). .orrc !
r tlcs(oÍrcrLr do .orlro e . rr() aníb3o nrú.Ìi.à xflnr!ìo d. dLni.Ìx Ììhenrl ils(o tl. pcldd se prÌr senÌi)Lt
IL na,ni lio qull saÌÌÌr fr,(lLlaido .r ÌÌ.. ì rodàs rs (oi5.s. \rÌdrde rb$Lura,
tíÍdli,Ìcfr., c2rÌ.siano, 1i2 serL ]]crÍi que podenús retuzcr x qlaÌqlernuÌen
nag.r Ro.ìÌr.nnn .apeÌìeÌÌcirr a n:i$!2 to er.Ìr rndt) siÌp.snenrer 'S!Ìo.Ìc
r r (onÌú3an il: o,rs!ÌÌrd() é 1go qnc
tenÌ pr1)fÍianrcnrc .r ril.rr .ie un .1rtúo \hs nenì p(r isso Ì.1 eTeriê..ià
srÍria!() li ncclss.iro. .qLi, Ì!k)r:tr .(lquft eD Des.rÍ.,s un .oÌoúìo teÌiz
sucnÍrr.dnc o pnr..dneDú cxÍesir c NÌcgÌe (rÌenì nriro nÌlr.rs en SârÌre
!o pxra (tÌ(, o slenilì.rdo .lesse ]t() de ..iÌo r.Ìcnos). À. {orrúrb cÌN nìspn!
.ons.iêD( ir lntú, .Lrro u.ra bor dose .ìe pre,ÌÌ,frr(ú. ÌroÌs il
Ào LnlrÍsc nr bus.. de Ìnìx.c. nLÌ('ilo.ÌucLlcssalô.nrxdqudu..cÌ1.2.
rezr f.ni,eiÍr e ina,rlívcl qLre prdesse th sur distàÌcir .o ,n$nìo Ìcmpo per!
srìsÌeÌìÌrr sonlrnnnl(, Írdo o e.Ìili..n) .lcÌÌ mh iÌEÌúÌ.àçio Ànrúou scu Lrlssedo
do conhe.lLiÌciìr(). Dcs(rfi.s .gxÍâ se a .,(on.Ì. v.Ì lÌd)éi. () riÌt1ìÌo. ]i qle
.lcÌeüDnuçì() de tuzcr LaLbula res. do serL .(no .ltr DescxÍes Ìl() rrlo d. qÌr no
P.$.do. de deitrr lirl l(rhs .s oiìniìòes inslrntc prsenre sou. r:Lo s. s.gue qle
. .oÌÌdi.nrm!ìerr)s i(.irnl.rs d. ü:.li .()nLl.urr!r s.ndo n irìsrrntc sl3unre.
lio c r.xnÌúados Éü nLa ,ì(Ì,rc Deci.Ìe seu sd sir s! sustenÌr e\trgiad. c., .idi
({).sn[rar (otrr nlb ÌLLL]() quc pude$e uÌi .Lr)s .riolnrsr.nres .1. |r1rs.nlc o s!
ÌÌìe pa,ccd nìnrnDrtueút drtrilloso é ieiÌ. p.rig(*/.,.ffc soÌrou r(ilxs:L! !ror
. (Ìrr (hrmi dr _dúÌidr ht,c,bólj.a üs lltrLrLr io llirarc e .x so idaro. SeÌre
ArLÌlan(lo rssnn pi$.d(), irn nÌtla, .oÌ que c, ,ì.s rinr s.be de r)ndc r.D rem
: U) c furÌo. po, .oúsidcixi qoc pode prrr (&1c rhi Des.rÍes .rsla .ons.Ì.nie
Ìir .()i({ílos mnrnDrnienr $, dúlida dì ìnEús|,l nrbjeÌÌra pnnli,T(l. f.Ì. qle P,E É DES.t/.EftS, titogÍâfra
I)es{r,1.s dcscobre .tre ttÌl(. dllid.f bÍì (La .ortltrrdide n. rcrìpo qlc esse de PeId Scfi€nh sem data

ÁÌll F D^: |\ \òls


PlsaÃaLLo, Rdhlo da pln@ en.onÌÌÌr a jusúi.ição do s€u sd no
6irem d'Èsle, t436-38, sarrE Criador Georges l,ouleÌ sintcriT2 a c\
Ell.liu sobr€ a oiação aÌtistiÈ
p.1Éncia..fiesiaü, dc loma.ragiíraL.
n.s scglÌintcs p.levras: o ero .resmo
Des.. es tuio encon pclo qu.Ì iono (onsclencix dr dinhr
Ía eni si !Ìesmo ne cxisÌen.ia nc ftz dcs(obrii () auL()r desti
dlúa .idsa suiìcien cristincia l?a{alrÁ'r) /)e,rr.t\:r? \,Iinhr
Ìe qüe l sÌúlque o seu disianctu moncntalrc{, c()nlngenre. de
ser, pols o úais peÌÈi pc dcrt. ó pc.ci,.da pcla aça() criâ.Ìl
t.r nio poderi. suryir dc uor Dcus ctcmo c indubitd,el, .ujx
.Ìo úenos. Ìsto a, a ìnfinlta rcxlidrd.: nã() me pe[riÌe tuìis
nnpeúeiqào d, dínid?' duvider quc o re,Ìp(), Ò espaq. e o
nio poderia por s Íi, .rundo crìsrcm' Assiiì. se nlrÌ Prúìei
pulÌlzlr x t(fciçào ..8rd .xÍesiano é una
.la ccÍczx, do Íi o exfeièncir .ìe xni{aÌsti. e!Ì qÜe o suiclro
lìlósolo co..1Ì,1 qucr soÌiÌáÍn) d€sÒbre sux ..nÌingência n.
dóú claú . dlsLiinx dr sul trllì de nzio .Ìe ser, o seglÍìdo
$Ìr .xistèncil nt podc nÌlcnr. é de $ergunneDÌÒ teliz e.on
proai. d. um scr iìais firnre. t)is, n() nesft) insÌxnÌe e nun
p.riclto do quc cc m{:siìo iì()!inìent(). r .ons.iênci! de
PróPú.r, isto a. quc o si é vin,ì' r.]l ì L)íìl.inÌè .Õns.iên.rr
pdncipio qnc ìuíìlicl
scu scr a c\lnrs{!) EsLrnìos xgorr berÌ slRÌâdos
Ììrì üiÌa taLr\ ir, Dcus
'úris
conÌprtende. Dor que o .óglr.
Pirr
juíiftr () fÍ() de {lÌx- enì SarrÍe \ai id.lui.ir ..,Ìôrnos ler
lvlas a pcd.ndo.luc DcserÌcs g, o (ldivo c nnfcift,ir() hoftJiÌ fossr drdeirdiente rúgi.os, enìroÌa iá em
rnú. l1 do iìndo do ndl cm.Ìuc r rcr cm si tr idéir .la rb\()luh Frlei!i(): Des.xnes niÕ ÌepreserÌxsse dperlên.i.
m€rçio o frc.if,rÌou quc clc. rÌrâv(1s a di.dr e ne.--ssi,itrnknL{- de Deus Ieliz. É nr denri!'io dis erperiên iis .lo
do ..,8trr,. dcs(obrc r (J1cz. do scu Ír' rÌuc cssl n1éla asLabcle.i.l() .
fi(ÁaiÌ |r'irrrgefì .enlÍrl .\e A n.n6eõ qúe
Ora. c\lstc Írri! pcdilr,o .! scr c ft quc clc c()nsi(l@ provr dr cxislan(ia cn(().Lriìos nl8u,ìrs das nìris idrlÍr
cc.rcz t1() luc.o rldr c tu dLl|dr: nrs dc Dcus. Dcs(rrrcs dcscoln\: sc (iirÌurn r,nlcs R:1'.:scnrrçarrs das fnèn.iâs dÒ
.rsL.ilas .()n.li!a)cs nas (lrLris se (()L(xou. x1c!a).rr.r. e (nno (i iLurr s(-) t)(nlc .r),qrlo sanrl$() lsl{:. prn)dixn.b. de

A história de Á ,lársea Boqüentin, é como um verniz enfiâÊse no passãdo, contar RolìeboÍ, Roquenlin Íez-se
(se é que podemos chamaí protetoÍ sobre o iédio dos üma vidâ qüe iá Íecêbeu seü noÍo enÍe os moÍlos.
dê hislória o que lemos dias, umâ pruncha sobre ponto Íinâ|, e que poíanto SâdÍe descÍeve como
em suas páginas) peÌmite a qual ele süíâ nas ondas já se lundiu con o seí Essa o peÍsroíâgem vinculala o
idenlilicar a lgu ns lemas que do tempo, Mas a pesquisa têndênciâ da consciência senlido de sla vidâ a üm
se iÍradiam do Ìomance para não tardâ a se íevelar üm de tenlaÍ degüstaí a púìcìpio eneÍÍo: Roquãìtn
toda a obÍa de Sarhe. pÌecário curativo da angústia mesma consistência do gostâvzr de imaginâÍ qüe ser
lnstalado em Bouviìle, uma exislencial. Roquenljn en1Ìa ser, de deixar-se possuiÌ um devob da memóda do
cidadë do interioÍ da Flança, em crise, süa alividade pela plenilude, aÍündando detunL histódco Mde Rollebon
Anioine noqüentin desenvolv€ parece-lhe insignilicanle, a espontaneidade! sem eÍa a hzão do sell $ver
umã pesqüisa em histriÌia. sua vida sem senlido, não vê peso da conscÌêncÌa na Tralava-se de seÌvt a üda de
Ele qüer ÍetÌaçar a vida de mais mzão para conlinuaÍ viscosÌdade gosmenla das um oulro para ÍÌelhor esquecer
um obscuro avenlureirc do De nada adianla contar co:sas, isso é expeÌienciar a o absürdo da púpÌra. 0uando
seculo Xvlll chamado lvl, a histó a de um homem Náuseai pela primeira vez, a esse engodo desmomna,
de Rolìebon.0 empenho moflo para tenlar iüstiÍicar palavra apaÌece gralada com Boquenijn não bm mais mmo
nessa atÍvidade suslenta a vÌda de um vivo. Roqueniin maiúscula no romance. Ao expljcã para sim€smo o que
:
o sentido do colidiano de percebe que ele procurava esfudar o ser-passado M, de êsliá ftzendo n€6le mundo.

72 !1LNLr .ri!rirRo ê rirÌ.osoJir4 nnr' renre.eÍeb0.!m rrr


'ì',:::,, ,:l .'. i.,:,'ì.,, ,

.,..,.:,.1.... .... .....,-..1,.

Des.2Íes, .eú, do sujeiÌô as juíificad !.i rrr rr: ì..::.::,..:,:,ij.:::Ì :ta,l s(nr lciÌedo, eÍou lârgldo nô p.escnrc
vas dô pãssrdo prra deúá1. x es.ú no Prccuro etu vào rkançar nìe! prssxdo.
prcsenre o que von anres dìÒ p'cpd. ..io posso es.xpai dc ún .
o que veú deJ)ois. Um púnei.ô irìsÌrff.
a.abe e moÍe no vrzìo. u i -t.:. i:. ::.r.: j l :
.rcça donada As.oncròes !àÒ são.crÌ En l9Jl Sertre .lis.uÌiu .oú casl().
üus.ìs neÌn .o,nprcensìvas, e sini rbsur GxLll.u . seu e.ÌiÌ()Í, qrì.Ì serix o Litu-
das Mas tanbérD devein sd rc$xlrxdas lo niis rpúprixdo pr,, o ronìan.e. a)
Ìs difc.cnças quìnl, àfun(_ão desse xL() brcs do horienr . rcspoDsaì)ilidadc Ìd.Ì edirôr cs.ollÌc! / ,nrsdrj Samr hrvir
de consclência Pxn Dcsefies. úrav1-sc d. prcduzi' e Ì'rsiii.ar seus fi(itúrs vâ p..p()sLo r\s .renÌLLris c\üaodináriàs
dc cncontÌ"r pela neg!ç.nr de Ì.,dôs os lo.es uú,e.siis O ho!ìeÌn c5L,Ì Írgado .Ìe Anroìnc Roqre in. (onr o slbúu
condicionânìenns, uma cctezx xbs()lur1 c sozinho no nntndo, seÍi iuilfì(aÌila ÌÒ tubli(ilario lrio hi arc.nÌra Côd
intcme ao sxjeirô itÍc a quâl liLnda. o algurü. e ÌrÌÍctLüo serì o tonsolo de elèib, r n1óix de que n,Lo hã aven ra
cdiiftlo do conbe.imcotoi parÌ srÍ'c, p.!sâr que p(xlcia en().Lrii algun é uda dtrs cxp.riên iàs inÌpotunÌes qrìe
o tlnrllado da eìpei iancia do .o.qr7, a fLÌn.LÌ!ìenb ÍúÍr scus vaÌorcs nra dc sl o fe.sona8.nì viven ie, e (ÌÌrc iìz paÍe
mosÍãr o Ììonìeú k,ta iìcnÌe deïx,jado fóptu, qrer .Lircr iòÌr dìqueles quc daqlele d$poj.nÌenÌo pel() (Ìurl s2fr.
dos mccanirnos detedslvos. d.s ihsõ€s. cc mesrÌo dere lrioduzú !.ixÌnì!ìenrc lìz pxssrr scrL nÌi(1ro.o!Í, nrcmcnro
dc iodos os úuques quc .Ìe usa pr,r c lÌ'Íúi.er .oni 1(Ìlo o peso {tue ,-ss1 do .ogtr. Ser.ÌrÌiDgenÌe é seÍ giarLrito.
.rascxft a próp.ià conringàdâ. saÍ.e ÍcsponsabiÌi.lade lnrplic. o .{rn.elLo scú razìô e seiÌ ìLÌstitìcaÌi!. o.â. I)a*r
qud deiur o sljeito erposto em catrre quc coodensi e rcsuorc cnì si io.Ìos ()s Sa'1le, unìa .lxs mancnrs peÌxs.tuais
f.in à sla exisÌên.ia gratuit.. se!ì tu21o, dcÍloha!ÌenÌÒs c (onseqúên.iâs dessr o homenì se rllcn, ü mrrenú.idNdc,
.úsuida, seja quxl fú o preco eú s()ll .tLrcsÌào.hàúr se .ontingên.ià. ono hútu .Ìe nrlsetur essa rngúsrix,
nÌentoi .ão po. prccaução episÌeúoÌóAl üIÍre desril{ÌL (:ssc con.eiÌô de unìr c.rnsÉÌe e vne. sua vidr .orú. Lú
ca con, Des.úes. mas paÌ: des.ob.i. co.fluênciì de idalas prcsemes n. .()n tum.nce que ele iìcs,Ìo se conÌr. E se
xru possibilidadc dc e$Ìên ia naÀ tcrto inÌele.tuxÌ euÍoplrÌ nos a.os ú!c- imagnÌd coDgndo a fí-)pia vrdâ e!ì ve2
eutênica patu ó mjcilo, uru ridx ônd,- dixt.menre rnie.nrres ì S.glDdi (jueÍÌ dc vivô Ìa. Â rlentuÍa é iÌars saboros,
o ÌDmem pôssx suporÌrr sua ver.ìàde Mundiel. \aqfeÌe q,Lindo a naurÌos prÌa rlguaiì como
sen ne.essidxde de conÍrlo, assìúìnìd() sÍrnde mpe.ro. eri ìraÍis. as aulrs úi unìr c.p.iôncÌ, que já O.sí)u t {h qul
a compleÌx e liv.e Íesponsabdidade por nin.ldâs peÌo Ìlso Alcxxndd Kojdr. nos srlvr!ìos cono rÌn he(li Álsnì .o
suas escoÌhàs \Írjs rnÌb, \nnos que is (tüis SdÌre Ìe\e rcesí) Kojavc üais ÌnÒ o ailisla &mantico qle p..du2ir suas
Des.xÍes Íe2 se oirÌun para Ìogo e,. iìilh a nocro de .ônrnrUeflcl. cnbrÌi.lÌ ob'rs I,a.J pxss.f ì posÌeridrdÉ dcp()is
seglìidr des.ohÍn sdr lltdxdeno se.rid.r ra lcÌuk de HegeÌ. lclrrÌra csta. por de flrl() liss. ó nìaú !Ìm I()rm1 .le
cônD obrì d() {rirdor DÍe nonìentul sua vcz, núllÌen.ixdr pcÌo csíÌdo de Ìnorrer c.Ì !idl, .tucsrar.r .enúrÌ dr .iise
desxpr.ecè em SânÍc, a cr2tura comìnu, ÌÌcnk8ger Ìúòümdo p(r *isren.ial dc HoquciÌr
soÌiiárix, .la hdo no dcserro. ìré .Ìe.ìi e por urü nreÌpreÌx!ìo lcss.rrl
dú tãze.se ..iaturr<rìrdoiL e consi.un. dÕs LcÍos, S.nrc, .or!) cnnÌr
do n.dÌ, os viÌo.es quc constituiúo sla lôllcL, i.rc8rou no r.nuncc ,.1
€ssêr.ia loÍxnio. px.tr Sai1rc, o honenÌ ,nrÍ,a o .onccno e:istenci:ún)
é oiedor e .rixftÌrtr, suâ cxisÌanci. pre heide.e{.irno .L: Geurrftithcìt.
c.(È sua essêncix, a lôntc gcradoú dos Íaduznkr (omo s.r iogrd(,. LrF
qlores é x liberdade e nio unr ptu.iplo gadô no rn,ndo De laÌo. exiíe
cÍenÌo neretÍi.o ÌeoÌogi(o. !úr lncqunoe erc..çi() hei
n2 n.neirà c(rn()
.Ìeggerianr
!.,iir.i::!|i:I '. :,::,:i -,tt_
:\ìa o rul(r dcs((vc o xlekr {rue
Ncsse senÌido. no Ìexlo dc 19.í5 lfii .Ìespeía RoqucnrnÌ, atôrd( )a.1( ),
tulado liberdÌde .artesia.l', Sa1rrc .Ìo nÌú.aç() cotidirno nô lurl
^
.rìLì(a DcscaÍes por rer ftse^ado ao dortriÌxvx tÌa..Iúìl.i c seglro. O
hotuem .Ìpcnas a liberdxde negrÌlvr. a pcÌsonlgeri es.Ì(:vc no seu dii
possibilìdâdc dc duvldaÌi de di2er nao. do: Nund (,o iòrÌeÌnede
Live.
_
Des.rÍes, diz Safrc, susÌou .kr lìo coÌro Ììoje. ., serr.Ìc.to .le ser
Ê oe.', em tr \ciru r\.Ì'r^ô de n, rF scm dúDensi. s--.Í1r dc esÌar
: t^.1à r il'rrJr!( dr nri:!nr!-! rrrÍ \ ' Ìn Ì.do xo !ìeu ((rpo. ros leves
: HunxnisrÌ Írdiü], Sam€ !âi reiviiìdicar pcnsÌrìerÌos (tuc btrÌrú deÌe
. pxÍâ ô h()nÌem o cst.turo de.riàd(tr-cda conìô bôlhxs ConstnÌo úìnhas
: tud. óü scjr, vai rccolo.x. sÒhre (r onì lcd)rÌnçrs dn .rcu preseDÌe.

n's'i'me.IÈ.er.l)n,11)nÌjÍ
r ,.' ] lllalluscRÍÍtr do Díneno únance
de JHn-Paul sarlre, Á rá!s4,
e$dlo eniel03Í.1935

.irleÌ. io qlrl !l€ é reduzd. pclo olh.r I prnDcir. co1s. d. qurl () o lì1, do
dos ol!.s G.neÌ desreiÌi2a sli lida io ouÍ! n.rs rli.nl, ro iÌcsn() rcrnP() (lrLe
icenar fr.cn(|!r.r \rzio rìx cisÌailclr ,.onslilui. a nosso t(il]|. nossr nrìssr
.or r !ssin(i. lii pronÌ. qÌrc o .lh.i lio (()nL{rn() IiguÈ n.ssr
o!Ìú lÌrr.!nfur.. NJclÌìof (l!.luc scnln r (Ìrr nì() r()s t,èítaì.e A esse resFiÌo,
lngúsÌir dc !c. uF cxistcrllc .Ì!Ì.. r (d1 ia!) ta a(ligrniLnrs e idsólnâs ìs passÌ
úsÌJ,lrc. rt.(nlc slu scr .s(olho(lo 5u1s grrìs.ri (lurls R(!luerliÌi Ì)eÌde o sensl
posúbnidadls. Ccn.r cs.ollìcu a s1.rl {h nìenrdrLì,- oÌ\e,axddo s!ìs c.reÌ.s
eÌerni.l.d. tl, csÌilnÌr. p.Ìrlì..dr l)ckl cm fi1rrc (l) eïrh() Tenhô de c.ber
úrndemúro do oÌli.r Lio o!Ì,o. !1.,iÍr (1,) .rlL (0,po e fa
connr i(ÌÌú.nÌ!ncnÌ! rslÌ11() roÌ!) sendÒ .,r.r. lsÌe é o úlÌi
pc.tÌÌcno insr,n( nr lnfan(ll {lc ac.d nr) e nìris .ìdìQI ìsF.Ì. d. .onÌúSit
1i3trou !t. rnlúì:ì() rodr N hlsknir (Le s x cir detuìidr e os.r. ó rdld: 1.iÌóo
ril., r(n{1o (r\nlo (ÌrLrn(1o . iriì!a rú. ..rI! nô tÌano .lo pÌri s1 [.] . iìrn,l
lduLr() r{,,si L() rlc scr tr,rì la.LÍ:nr Gener ..nriÌìgenÌe qre Ìom. I nc..ssnhdc da
(lc.nt \a, Lo r() sL:nLnl,) dc .rni!ürrr se
aJ ..Drr!sÌe enÌr.üÌ] hrsróÌi1 b.nl l(!rlÌcnl-- nr.etrescnlr(.::!) {lue ! r()
.onÌ.d.. b.nÌ amiml!. c r 8,JLuildc Ì1..c d()s .uÍos.()nr(rÌ r scl rcsFn.
dos ü.nicuÌcs no n.Ìo !h nÌr, i o c. $c1p1n(Lo a$ rÌ (la .()nr ngèn.rir lüs vâúoq eÌxürnìa. xgora a únponancl. d,
tuìo se sibe prú .rn!l. ( \1.do n1() s(l 1it(rr jLr ri.Lx Sarft'tu\u.r'csh ld!Ìl .er.io srÌ1rirúr eÌn li.e d. ne.essnÌ.dr
sxbc dr ond.. rìrr r trnrrr lnlüit:!r (L('inarLenlnnÌxde nr 111.Ìrüa Gc.et ! o .Ì. .onúrgên.i.. .les.obeÌÌa do ÌrrnÌ(i
Llx ..nri|tsin.r. qÌr' 1..nì. cLL Srrl e n, h(rrefì rtue .Ìecidnr :e. () (t(Le os (trúr()s - ÌnÒúerÌ. do .ogÍ. exÌsrfn.Ì.Ì r\
sNirh (1. Ìn (inc.Ú l'1Ìr {rlc. nrdr i.rls li/e.IÌ dele llxis rtrnì \er. -- tor.urrl)s rer!_io nri. to.ÌeÍia ser oÌaÌs intens.. é
dsLrnlc dr \ rLr ft.rl (11, (ltre rir beb en .rünìh.s. reÌ!Òs . ret.trÌìo em (;ener !úi r.Ìsâ da prssividade e.2o mcsmo
redu Ìnìerr r() (lrLrl () ltue é .Ònr.dÒ ar .lÒ !ìesrÌo .l nÌÌ \ivi.ìÒ pLrr lì.!!enÌnì. rerÌpo. uÌni Ìeueio sobre o.sÌrrLÌo.lr
Les llstiliLr È tìreFtrrtr () rllLe \e .ÌeÈris ìquele de pú.rr.r luÍillcrçiÒ fàr.. obÌi .le .ÌÌe lnüebido oo úomenro
e lni heÍt! \ne Iclires tenÉ.iâs.urir ser g o,it.. seÌn Èz:1o EssÉ desej. liz nlerzs.húno da !úrte .le D.Lrs. SeÌúe
v a se!ì Ìédnr Tedi. úre just.menie. e a .ors.iêo.i. .rn ü redrâlio .le eÌpe eÌege r .fçi. da úe.essnìxde d. nnigi
lnu .hs erÒ.esia)e! dr ,.nÌnìgÊn.i] úr rnnemer r drnsiÌêd.ir .Ìxs (.isâs üildi úÌçìÒ.rix.ìo é pÍe.is. fo.Ìuzn se
emo.lo do h.rÌenr .()ntur R.!ìd.err n[dxs. de nìnìerÌli7]Fse Nì() é oul.o () esferr.(r .Le ,e{(!ìfedsx \t!,rs !ue
. pÌ1ilìi. \ì.h .(ÌirÌiri r r Ì)o.leosl sentido dr reÍigenì nx!
del.sr qle n.r Fnìne tlgÌr .Ìr ii.d seìbund. que Ìü!x.Òdrì Cnnol FLÌ êm aorin t 14lllme de t933, nada mals
.nhd. xÌf .ÌìcgaÌ i fe! ÌÌza.ao dc si .le lloqlrenÌnì ne .ÉÌebrÈ distãnt€ da úda @l do que un bôlo €nÌedo lir*n com
. úo .rÌndo trsi. .i.:ÈrÌiztr.io Siúe pas.gem rLo 1onÌrn e e!Ì
cn.(!nfl cn !l nì.jnú..lurì.(l.r turu sui qrc $m .ons.1in.i. é í
i.lin.ia. prsja(h fo nrcio do! hro!..1 g.d. fcÌ, nrnczx vs.os.
(tue só lhc 1!in]nrr Lcr !f.s!r ro nuido rhs úizcs rt| .isünìen!
.. r
.erl Ìtr!és Lhs t1]]\irs l \i cnfrrT.!1o No .J.,Po des Ìel.
dr ri.h niÌla rí) Dc.Ìu(nr PrJllou íòcs Ìru.rrnrs. css. dese
(rÍÈlnL{) tlc (Ìirnlrr. s.lrÌr
')e!srrL(.(Ìuxndo io cqlrtril. r rcnr.1 .apÌxr
Í,x Ìi.úÌ d!
vnh ìrL\lifi.xdl .o,ìo .r rlo se ..Dlo un ouro PeÌ.s
dgutu u!1n.e dc tinl ì,lil oÌhos dos o!Í!s. pôis.
nrs !.4Ìis.s dc O -s?, . .l
, ar-...:. ì.t:...ì:.., :. ..t..
..:,... rdld. Sr'1,. Í!ÍÌì nDo
!ss. res!Ìi iÍeaÌi2e!_io cstéLnrx dr rnlx n(*sN d,iÌL:nsìo dc obicro
é o.eüre d. tsi.xliÌise exisrerrrixlr (lru n(* (: d1(la (ÌLÌando sonos
srÌre slbniele Jerì Gend, r0r dla i.{tL7(l.x ro csonrÌ.r d.
rid. dissecà e n)Ììliza iÌ) irrlasslln:na,l .()isr tro ()llÌrr do ouúo.
ÌnF .!ro a?r./. .rt .lnrtb . nLi,tú- lr (oisr sor.os. prÌa .)
ErcÒn.dÌ)s n{:sr1 ()hr (.. d.s m,is ollì1r do our,o. .nÌcs de
.rixú r\ erhln as tlc (o nf,ccnd.. () qu. nì.,s nld, .onÌ, .or'Po:
sríre.liarrnL (1{, fi() ckJ (.\ sr(Ì.irl d. Ìr s.nÌnìcnl() !1. csÌ.r ÌÌ
unÌ llr.dìr () fro](l.i d. C(rcl. s.gun nrit.d.r Jo nrcu .orpo
S.rlk, c \n11 1sl rÌcsr.().(rÌo unì
.1() di7 Roluonin no tr..l1o
orrr.. TerÍa. {()iinnLl..(nrÌ r) cslllu (ì d.

7,í NENni. .:FRFÌn. i: r1ÌoerFi\


érnr)s o desejo fre(isr su.rìrÈse de
a({,lrrr .otur hÒ.i2orlc dc sàds1i!:ì. I
.Dcdr tìlsi do be,n s,p,c,
nr) lcnpo. saber go/rr d.r beilô r.ei,
ÌrÌ:1 (luc a r'ldx o1èR!. O sé.Lrlo xx é
Ì)Í).Llg() cor gen.r.i.lnrs n.rp.üdos eÈ
n(rr., dl rcrdide dx liisl(t.la. d.qúeÌ?

o p1)íÌo caúÌen.iaÌ É a rcspoÍr de


SÌíre frir l qucsÌìo d. re.(nstocào do
sedÌiü) l()s&b no nndd() c 1ssüìnndo
sux.(fllnland. brsn .. tlnnfl srbcÌ
rluc cxisLc roüo ..rìs.iên.:il d. .isÌn.
DoÍIin1c. rLd.r resÌi po.1i7r1. c do sc!
l.zeÍ resülr,ú s(Ì srÌ: .o.nr pnÌlL\..nr.
conÌr oln D() hom.nÌ. nìo p(rlún()s
dlze. que cl(. (:, .us .penas que cxisk-
. r?D d sc, r,(i.La.do ic e!Ì dne!ì() :rs
pÌripÌiis possibilnLrd.s Sir qxe, denÌr€
Dcscetes. depois di {Ìucda q(c o .qqr cstes. ni. r.nsr1 r{lÌk1. d. 1ir ì scr n.
ro enì srx PrnÌeúr etapr. rctr.s.nÌolj üo.ìo .Ìx .()i..{ianclJ (onsigo nresdÌr
descobÌr se .Íirrlúa e Ìd()m! oi.no.lo pois . ..Ds(jên.:!a a lissur. brÌÌ.o n.)
peÌo.rir.Lor Pxd Sanrc nilo clsre esse s.r é dìsÌl..iì (Llcrs prir si mesrlr. De
segundô iro. N() lnlcrioi do.ogrl., eÌe r.ord.r ..nn O r.r . , ,aLr. . .ons.iènci.
despen.r enì (tuc(la lw. n!ü p,€.ì ó negaçi. do selira(llo. llo pl.no de
pjcnr, e tre.isì llatrs. so7lnh.r.5e o sd d. ..rls.. o !!e S]Íre .l.norìiDr Jr,'
hlrmerì loi ..ix.k) r pr,1l, do p.i S.rÌÍe. .,L\i. é negr!:Ì() tlo cm si.
depois de .ôn$dìrda , quclr. das gr c o scr^.ons.ièn.Ìà
(lu. . nrns.iêo.ir Ìrega n() ..r-sl
r.nriâs .Prìotsrirxs dos u o.cs. pr.rp{ie a. lLÌsl.rìcnÌr. ri -!i. r\ssnÌ. se () lnndn
.Ìi.r o hÒnìeni c(rn rs tÍrfrid úúrs: é ().s(ian.1x. rl. ó o se. que --r s--u
Tareli ìd--aeqin\eL (rL rpcn2s 1.rÌignD sc, sc o.uP. tu se! ser: Ò.ufr s., (L(.)
sr. e de unìr ll(x()fa ú pulL,çio. d. si \rl(.,li7fr. !Ì. prlo.l/pd.\?. esi (onÌ
lnìâgnìreio .rir.ì(n quc tc Ìr.ta. .rr 4r.-í.t, -{ iss(). na
Á ênlase (luc os flimcnos es.dÌ.s ." lue \ rc sua apora. ll.Ír È.oiaÍ sux l!Ìirì noLoglr dc O s.f c o rr./d .Lra.Ì1
liter:Ì.n)s.le Srnic dìo à q!.srìo do re.usa.ì() tralnn) Nobel. qle Ìere a in ie Í,ra,,,s, r\sÍm quândo. pn)ieÌo
Ìbs!.do dr exiíê,ria. (1(.scu eútdgÌi ren.ào Lle \irrlihr trl r i.idenn. qre e\isle.{ al .1r unr sulcito rc0. N es|e
nÌiro e serì fuzìo, vxLeu'l( nnrros at. eÌr esÌe\à elun({r{h quxndÒ púcìÌlr n.ì de r no uiì. irÌstijì.ac:jo no tu.r.ìo
qres hosú e nÌerpretrça)es (:a i(1Ì!Ìr.1s 8 Ìiil.er o !re lnr$prcl.rlÌ com.r !D d. ser ern si .la .olsJ, coN) oblÌerâcio
por pÌrÌe dì nÌeÌe.ÌralnLlde Lrn.cs,. d. lD1inÌenÌo .le .erpn)xinr.cà.r rl. SiÍie pfÌr do \.2j() dc íi:.ssc !rcj.ro os.ila
.sq!erd, e da dìÈiÌx, .ìs dé.r.l$ dc.i{l on o srdlr/.J 4r. lrúgüai p.n r ne!Í{,se. -; lrLgl trfu huÌ. [Ìsn)
c 50 N. époce, o nD.ÌjsnÌr eriskrn(ir ls i nnporÌânte llra, boÌ qu! o rt.r dc n.Ì .oü o ser !,. .(!nirsÌc. ! pÌoieio d.
Ìe rirolÌ sinônnno.ìe anìrÍg(tr c argirsÌia. .o$.iên.ia !!e ld1{L Sdüe r Ì.nenz.r autedÌn'i{tidc tl. s.r frr s1Ìoma a lilìef
pÌliprio .ìe !rì nÌelectud pcssirìisÌ.. ! desnu.lü i .Ònrlnilandr Ìen vrlor de drde .(rN) vcdrdcir. oigenì do vrÌor,
un nìaÌ esÌ.r eúbuÌante \Ìrs. Sarú. .rElró. iso é. \isr Í]1]rür 1 ilÌÌsaro do e Ì \crigeri a r piópn. .ons.iêncix.h
! cn es.fiios .le o.xsiìô e (!ìloandas r.rfÌ.Ìei-. fìÍi, (,) no Dcs.aÍ.s. neg.r resFrìsaÌ)iLnh([ .tuc r.cii nos onnÌls
a ÍcjcrÌou .ncryi.anenÌe e$e íiruL()jcsiòr o dlridoso e e..(nr11 1 ..rÌczà. o .b dô soliLiú ) .r ird( Écúnu. a
Í'' !(ÌLsc frn,.sttrb.l...r o senÌi.Ìo do sdÌ sud) d. cisÌên.il É a ..n!21 sxÍd.na
pens,iìc.Ìo .onÌr Èlosolia d, Ì!-ào anÌ Crro. nnn púneúo r.().rcrl()j .Ì. !
ç pri,.cin) LL,g4 (om o pÌóptu etetupl{r. d.:ÍrÌü.r do senÌnÌ(i iìrs Íj d.qu.Ì.
: pois seu cngat,i.{,.ro p.,lin.o n!n.. dei se1nl.J.om.r ÌneÈ.te ì nxru.czx iu '- Sarhe Gern Bornh"ain Ed Perspecliva 1971
- ro! sonnü d(. diÌvdN solrre slìa È.!sì rÌrnN pcl.s nieobgirs do losiLivisno A náu*a Jean %úl SanÌe Nova FronteÍa
ì d,, r d\n ,,,,1, unolb.ìol Lr:Le .ienlilìcisüi d.qlele senrúo quc xlni. o 2006
! \ì ìÍ, nJ i. t, ì, .Lt(nÌr r!.rrrrLe-r h()Ìcm &ì.ngúsÌia de sal)cÈsc p.i1.do r Síuaqões I CÍibcas iteÉras Jean PaurSarlre.
Ìradução de CÍis1iía PÉdo PreÍácio de Benro
= nx lun!ì:L() dc (o.scian.ia dÍi.a quc d().cerso.o nrp.r hui.ri!. .tÌ,.ndo sc PEdo Jr Cosac Nai/,2005.
! r..e.ìirrÌr scÍ â d.r inÌele.rìaÌ engrji.ì(, 1Ír1r dc !ì.r.ntú e liLnlla, scus 1,.ldcs

as rar.õFs It
ì
t
L
:
I

Em sua obra,
Merleau-Ponty
ex,lnina LÌma
O FlLóSoFO e €.círor
aüÌlcê llê.|ër!-Po y questão â que
n{na lolo da déÉda de 50
tanto os cientistas
quânto os filósofos
foram sensíveis:
como pode o
homem seq a
um só tempo,
sujeito e objeto de
conhecimento?

\lÁIitucr À{Erìr^rÈPírNly N^s.r.Ìr rì,r Roclìeibt sur X4er enì 190iJ.

Cursou a Ícole \oflraÌc SrÌpédeure cnì períoclo prrci:LÌmenle


roincidente colr S:ìÌtrc. dc 1926 â Ì930. Lecionolr el]1 liceus. na
Univcrsi.le.Le de l.lon. logo após x guerra, e na Sorbo.nc cle
1919 à Ir)i2, quânckr essurì1iu o posro Ììo CollÈrge .le Frânce.
que ocLrpariâ'rlé suâ rÌìorte. fun.lolL, com SaÌtre e SimoÌìc.ìe
Bexuvoh, a re\.isia l"l3l,r1x rl,/r/e?dr, clâ qual s;Ìiu âpós clesenLei
dimcnlos corn Sxirc, nos nnos 50 ,i: Apesar .Ìo disrxn.ienlent{)
enlre Ì{edealì-Pontv e S:ìÍrc, as lìgrìrâs .Los .Lois pcflrìxneccrn
Junt:ìs. Anìbos sào colociÌdos emre os rnilis impofiantes liÌóso
fcrs fr:Lnceses contempr)úÌreos c reconÌrecidos coÌno os princì
pâis erpoenrcs d.Ì "gcrâciio .tos 3 ll', ìufLrenriadr por Hegel.
ÌÌL$serl e Heirlegger. Desde o intclo de sua c:ìrrcìr;r, Nlcrlcâü
Pont\' sc- rnrc.cssorÌ pclx iì'n.ìnenírlogìa xÌenìà e, como :ì obÍì
de Husserl ere .lesconh€.id:ì n.ì Frânç:ì, loi (m pesquisadoÍ
dos r(lLri|os llLrsserÌ'. .Ìue conìeÇxvam a scr orgâ-
\.isrt:Ìntc
ni7âdos nâ BéÌgic1ì rlepois.le rcrcm cscapedo xo! nazist3s.
PuÌrÌlcou suâ pri.cìpâl lcse en] Ì915. a FenanenaL.gia drl
LÌilZ Li,lNí)l\ SINTI)S V0ÍÌIÌNHo. múc
rlú 0r ìì! nrFl,l',! ioPrui ,cïcefçAo, sob o |111p.tcto .las Ìeitur.ìs .lc llLrssc e Heide!ìger.
r,oNiF. u,Lül !r r I I
Fedeleldo la1a.á FÍrlru os lÌ!ús XÍorcrì cm sux rìcs. de treb:rlho, eÌn 1961, no pcríoclo em quc
turht ltüìtsn ! Ínj,Ìüalat:id
{BròÌlÌuM. Ì995) cx,?tr r..roirdd prePxmva o Ìivro qrìc, Ìrxìs terdc, pelas ÍÌ.ìos (le CÌru.ie LefoÍ
aÌ Ìin nhn ttú ldtu Prnh a) ft\n
Fe{n,2006) foi public.do sob o lírltla A úsíueL e o inrisírc|
i eridenre !!e um ÌlsuNr bnigÍiÍi.r) uÍ objcrr.r.lìo .sÍnr. qu. Ìo.
.ìÌi. o rf.esenrrd() x.ni, ^li.Nl.
tu L({lo (onrporlrnicÌÌto hunrlno, lodo
Ì.ÌâÌd.de desÌe rÍigo. ú.ì r fropòenì pensa.n:.1(). rLì fÌr() obí,o. iìpLi(:l
dxr .onÌ, de Ìiqlea
e .onipÌeìdrde do (lue esse rtriel,) Íl f(*sa ser e\pLn:rd()
pens.meffo .le \'lerÌe.u P.!ìr\ e .ìa rnrÌ P.Í cìusrs e\reÍnRs r cle, ele é edt:io
iipÌìci.ìade de lrenÌes ms quìn rÌLoì. lnu \xÍiive! lePcndenÌe se \rÌú
Aqui lo.eliz.renús Ì)rsi.rmedte Lmi nnrniseco iÌ,eÍr lènônÌeno ,€snÌuxl o
deÌas. .sso.h.h :Ìs .ièn.ias hunìin.s. () dúdeÌÒ É Ò dxs .iêiì.irs.h nÌture2r.
rexto frivilegi.d. ê As .iê)Ì.ids da ü) Essa .úi.r
nào e no linilÈ. ii.t)Òstnel. ti .Ììis esrre.ihìÈnrc.,lc rLúiì lisn,à que
üert e a lirort .b!id, origindÌnenÌe que É se IÌr o hdnc.ì Õ suieiÌÒ de d) .lesF ì nìrté,ir de (turLque' ÍinÌlidrde
uÌn.urú dido peh lilarsolô qlindo dre.nnento e, poÌúnto. .rdà pxsso neqsì e Ì pensr rorlr fu.i errernfì.Ì..1e. ..1
froièsso, ne sÒÌ]!n e ÌìlliÌ nào é setuìo e úo.a .Ìe Lú prelu2() nD pura niéÌ.ir .ui,rs riôtrìenÌos re
por oliro? !sí' objed nà. l)ede ìsn! nÌeÌeni â ..us.s ettexiàs. Essi ÌrnÌolo
Írl! . .onsi1Ìen.ú Ìod. ì obleriridÌde. gi. . . de !ú puo oÌrjeÌo que n.da tdì
O slrqiincnú !LL. nÌrlcmrs .iano.b d.l c .ssc co.lì(ln.nlo nào se Ìorìr. por de _nnrjeÌivo , ioi conÍNíh no só.ulo
Ìrotu.m lllrnloLÌ !rÌ frcbÌ.n. ao qual rçso n.$noj .ÌP.n s urm \'1Ì. i pÌrÌi de GrllÌelÌ e DescaÍes ()
qu.ntu fil.isolòs 1;úü !.ldrdcnr danel Como pode o homem nìornDdÌo É b.m c.nhe.1do: r Jisl.a
scnsncs:lfnll. con,o podc o homcn (!úcc.r sc i si m.srÌro? Coúo pod. úÌ das quanÌid.des,.la úens!m.ìo. do
s.r 1 un, !i (nPo. su'crlo c oblc0 dc úr. lnnÌL dc dcmeçio r eÍúìo. os .iÌ.!lo. i lisì.r deÌnÌgtrr Ìnrreúlri.x'
(.nhc(infn1(t s(Ì ohf n@ a dciìrsìl lrnrÌcs I nNlLrc7a dcse .orkcúreffo? e!Ìge lnìa .oGr erÌensr qìe reúr rPe
d(r .rrÈgrü) (1., l](ÍLizos. dc latfts. dc NÌcrlciu rÌnr,a dcbrtc! Ìod.s .ss.s nrs pÌ.p,iedides lisìc.s menn Ì:1\'eis
inrcresses. dc .r!l).Ìtrc. ro lÌn(l(). () qu. qucsÌócs ciì sur ob . D.x ÌÌrs uru .s .harÌadas Ìlrrli.Ì.des fÌinìá at'
ele .hanìr de h(rneÌi n:Í) é soìr() o .lir..rìsii() c rúr nlfta! !ìad1los, rorìo molnnenro, Jjgüa esPa.oi renPo eÌ.
resnÌ.do .rÌÌegido dÉsse oÌlnr? \i. laÌLr Nhs n:i() snrÌrlcs .t$Ìò(s Ì.rlli7ad:is, 'Iirl., .r jèi\e de q!.li.des sensn eis
ei. . csc .odre.ükoÌo. r.ìr Lritir. de si úas sisn.s .Ìe .()ssr .rrlcrnnl ! D.is quc .n.onÌremos Do objeÌo é relegxdo
m.$no. u1m fes.oÌrliinça enì ÈÌrçà. x si? aindl sign.s .rpr/cs dc pô. .m qu.srio ì nt.rnridrd. do sújeno Ìtr erenì't..
erÌì nnnlerìidi.b (lLc !c ,ri(ÌÌ l.i .ÌÌris. r.or. Ì.1 .oúo r \enDs. é unÌ eve.Ì.
no sÉ.ulo X\ü AIinll. loi c.nÌ DcseÍes nÌbjeÌiro qle renrÌÌr de nosi er.oún
lue tele jÌìi.io Ì!.r (icfini!.Ìr ú ortir. e coü a m.ÌÉÌjr e ]!. is$ ììrbiÌx xperas
de r,rl.r. (tue p&rìÌ c .o nrsmo t.!ìfo nossr nÌeróri.ÌÌ.le Asslrr, sueil() c ()tl
loi.(!,resrxdì Inr css.s dls.ussòcs 1i]do jeú sio erllusiros uin {l() (rLrftr dc üm
se p$sx.ôÌúo se cLrs gcstis l.do. rrì etÌeriô. errens(). fuÍr nì11(:iir,
úodexìnìrde, .!.r) Í. sc rcd.fin,ss. por e. de .!tu. unì irne.nr ircxrens(), (lc
meb deÌ$ rnÌ turl ()ntob8lr c.rìÌc) nnrgens. l.léirs. se$r!òe\ eL('
se as ciêncles lì! h1s .ar(,gNs{rr cD Lis aqli o .l!àlisnì.ì.rÍesirn(t (trL--.
s1 e engêncie dessa nola ontr)oitiN r p.r \ÌerÌe.rÌ 1,.!Ì!, n[(o! Ì.d() r) toì
engênclâ de xnÌÌ .eli)trna (1. .oss() cnt(r1 sdn nÌo nìodern. Á1idrl, é e$e irÍnLclo
dnÈÌo. sio tssâs r(Ìrse(tiiarÌi$ - r o! quc <Íi Jìor Ìrís dxs ciên.ixs hu.Ìanrs
Ìologir. e ÌefonÌrÌ do e.ìdÌii,n.nL() quc .los pioneiros: ro l(rìgo (L{) Í:{rÌ() )aÌ,
r\ÌcÌÌe.rÌ lÌrnÌ1 pr.nÌLrr liftr'do dclütc cü cles .s .on.ebedi. r(ÌìÌ h:Ls. n(, !Ìodclo
Ìomo d.s .iên irs huimnis Scu lnLlrsse .l.s .lên.ias nÌÌLtrrls. .(rrk) s. isso dc
lof eles úìo É Ìneft ru,i(^tladc. crs n.nr (ssc isseglraì: PoÍ \i s(-). :r r cnliii((lnh
sao !ú snÌdes donìini() i..().scqinlrlc do bus.àd. pel.s j.\en\ .iên.irs Dri 1]or
rrbo. ehs nìpòe!ì unìa Lrrctu ;Ì lì!(Áoiìa quc. s.gundo fo!.àuÌL () rn el() enLio
\( jx,nos .do cÌe rs Ìenrxlizr vigcnÌc tor.rì o horienì .Òdnr ,,,r)
.:..: .:.
,úr,!. Os JìnômenÒs psr.tricÒs eÍrm
, '] ].j. : ì
] (lÌrzilos . lcnômenos mÌ! h (íisiro\.
No 1!]Ío ,!-\ .rA,.tur LlÒ tt,r.ri I a fisnr) qunn1.os. hdógj.os) . \ârii\eis
J,úonenalotia. o jlìóÍnò nolx I (lil dqrndcDÌ.s d.l.,s. erpÌicireis. f ÒÍÌ.!r,
cukhde dr objeúrçiô. .rLjr .lÌrscqLr .o n tr$c cDl c.lsrs caÌeüìrs a eles.
òrcir úeis cvÌdeDÌe é sLr rul(!ìeitr{.à. sc i cslc o pano de tundo. se é essr
r {)n.1.8i. qÌÌc ,hn.nre as .iàÌcias
hu ranls. a pr.ciso noÌ.Ìt n.r pesso
0 FrLÓsoF0 trarcÈ Mtcher
Foucaullt critico dã lÈnonenologlaj {hd() n(r cl|s. trD. err. dúarcnc. e1Ìì
numa tolo sên dala en PaÌis reÌxçio i o.Lr)l()gir ,1, t,,.ut,, XVll .. ii

7a \Lr \Lr ( riRr:riRo i: iìÌ.drFi\ r\\ f,etrtererebtu roi rrÍ


j- lìi:) ! rt.r ),.ìj.t

ir N,!{-rn:NÌ. Dri lÌ{lRrcri iljiúLÀu


Po\R d RodDÍrRr rÌ Mm.

'INcL\ s:15 rrrlDo\ N^ É.oÌn


NÒÈ!ru: S!ÌÉuLLRjj. (r)Ncx:iDos
arxtuo DPÒr\.
^ros
ÉH nrr:$e ,.1 Mrare ,o

. Pubu.Á F.\ovòoró.ri D/
r/n 1Ìrìó Totr\^-s! PRo.r:rsoÌ
DÌi NrcSONJ NÂ LNJV SID^DF DÌJ
LYoN rrNDr I rDÌrÀ coNJN-
PìÌn. S^RrRr F S0nNÌr Drì ÌlÈrllonr
trBbh Za ãìrFr.rd'il
^
PLÚL\'! HI,U^IflA L U'RKOR.

.ô!r'Nr!Õ lvrú co.

P$s\ \ Ìì$ arh\ Nn 5.Âro$r,

,tcrit(s, Gloy.ííl Glâcon.ttl, lSOS-lgO0, Multos lllósolo. {Iam na cor ün êv.do suli€trvo nnr!.i\ \o C.xic| Drì FbN.L.
ÀÀi1rE Dr lri ,ì,Pr r.D.Àver

Pt ú!.r ,tr ,rtrrir.r,


,.1! rL À\11r,!r
quc essa offoloSia nio reduz o ser do como objeto- e é senlp.c do outro quc sc . o3r.\ ür orl !ì !^Ns'o r,{
sujeno, da al'nâ, do pensanÌenlo. enì x?Ìr, ms é jusr.nenÈ rcntn clc.rcsmo (fr\ô slru| !úooo DÈ
$ma, a irÍedoridade do sujeìÌo, x qlìe é ne.essárió àpontrr a crítica ^r\Rrfi
snnples eÈno. Há ali um Ìer.eio remrol
o irÍinito positivo", pam assegurer nào ÌJR()i)i (. !(ì tr() .Ì,\iÌt)í) Pr rlr. \ ,1J .rl\.r:r tu ,oxÀr r .1
apenas o valor o.tológico da idéìa, úas seguÈse dai o invers, r necessi.ìede de
a corespondên.:ia entre ela (no caso víar x Ìno{ìx? HisÌori.ìrìenlc. nas últift.s
.La nléìr do .ìïr:ndnì{:nto) e r .ôis, em déodxs do sécuÌo xD{, houve úeÌ rexçào
si. Às cìências humanas, por sua vez, ao natuiã]is!ìo das ciências huÌnâms. É NÍo(ir- DL fhrn.D \l rErL
rcduzem o pópdo subjetivo a etèiro enÍào qúe a aÌiú.la.le b n ,r. PoN11',ÌìLPÀRrs. rtrl{ì \riì !ú
elas conserïam um dos lados da n@da, cm o *mido .ào é resuìúdo de prc 1r{r^r.rD. ar'.\\r. n {r.{.|$r\
o obielo não subjetivo, e reieftanì o or ces nìecânico, nh prdìúçrìô limnna, CuÌ DÈ tÈ.ou ..! .j iiÌr rr) D.
no, ou melhor', tornam no unÌ efeito do prcduçào qre É üisaìizôu nô Ìe poi se O t1s^ EL !: t-) !j\L^L.
prÌneho É por ìsso que, seguìndo um o lÌonenì quer .or ie.€,Te â si mesno,
modelo de análise que HÌEsed realizan deve enÌào, Égundo un des{s ve6òes,
nas PÍolegômer$ às i,Ì@stígações ,jAi voltaFse p.Ìa sF própda históde. Ele já
c6, MedeauÌonty nota quc as ciênciâs não é rcm.do, noÌa Foucdül! no ní,el
humnas tcflnnÌam po. dcacnraizar seus dcs denomimdor conNnÌ que o a$inil,
pópdos Íl,ndamcntos: "Sc os pensdncn- a todo sd üvcntc, mas no Étì prcpno
tos e os p.incípjos dúclores do cspirìto nívcl, nas conduÌâs n.s quah se expdnre,
sào, a clda momento, apenas o rcsultado na consciencìa enr que É rccoúece, na
das causas cxtcriores que agem sobrc hìsúrìa pc.s@l ai''rvés & qual ele se cons
ele, âs rà2Òes pel,Ìs quâis eu afirmo titti\i . (Preblewtizaç,ìo .lo sukitc psica
âlguma coisâ nâo sâo en reâlìdadc as kgìa, psiquutÌrí.| e psìutitili*, páE 127 ) É
verdâdeirrs nzÒes dè minlìâ dnmâçno . vedldc que, enr.c as mtÌìtas cìêncìas psi'
(Pal.órs,tud', pá9. 50) Âssinì, os pos quc tomaú o senrido como fio dc nivc$
tulados (o do objeio, o dx .âusalidàde tigaç'.ìo, nem r.dâs admìtirìam vinculálo a
erc ) sào mr.ados de dúvkìa pelos pró ünm "nrivì.Ì.de hunran! , ligando c'$e scn-
pdos resultados da pesquisa e o Ìermo ddo à u a prcduçào subìeliyJ: é o clso da
da investìgação é um ceticismo e.er.â de lsi.ânális. exxminâdo adirnte Ni) cnt n-
sì: se o homem se concebe plenamenie ro, pxÈ àléú dâs dtr.1gencìas, um ponto
paslvo, é essa concepçâo mesúa que é pârece uni Ìxsr o ulhP:$samento do úvcl
posta em xeque e terminâ por se neg.r. da mlurczr. E é por is que, ainú quc
vedede qre o pesquisador úma o orro eú diie'enÌes ve^i)es- toús ehs Ìmzcm ao !0tt tLrÍnq Ê1. d. JusDè dè nb€E, sécú xvl

ÀlNlAFDÀcPAÌx..]Ì.s 79
\lrrir,l,rr -Prx'n
o võo nÀ a!&Ã,

f3 ,ç

primeirc plano, com o tenn .lo senÌido. a


questào nrais .rnpla e que inreresa mh
de pcÍto ao filóslò, â quesrìo do srlito
Ììn algLÌnra mednìa, todas eÌas pòenì enì
rclevo, mìs do que o natuElÈ!Ìo, o stÌ
ruto prcblenrárico da sìbjetiúúde.
PaG Merleau+onty, a sobrevlvêncìa
ú offologia c.rÌeslane se exprime Ìxú
bém em sua versào subjetivisLÌ. E$e
ve$ão nào é das ciências hurìenas,
mas de unìa investigaçào iìlosólìú que,
lazcndo !m rccuo reÍlen\o por relacào
ao conlìccimcnto, peigtÌnta-se por suas
coDdiliÈs dc possìbiliüdc. D é crÌão
que un suje,io dcsmundanìzrdo aprrc-
ce, uú sujeito Lrunsccodcntal djstìnto do
sujeiÌo empiricô dc quc !Írta!ì as cìencìas ou hisÌóricos, que todâ opìniào é o resuÌ nìô há, enúe nós e elas, neôhuftâ distân
hu,ìxnxs. E é pid ele que convcryc o tado da ação co'nbimda dessxs con ìiçòes ciar é essà disúncia. esse recuo míniúo
.onilÌnÌo dâquelàs condici)cs lormais de e\ÌeÍio.es, entào é a tilosofiâ que perde peÌô quxl dispomos o mundo, que o ob-
fbsibiÌi.ìade. Krnt c ÉlusseÍ|. dc nrancnls sua jusúacào: como pÉtender rindà, jeiivisu .c.riü O mundo nos assedia e
diferenÌes, seriànì os exenplos clássicos cono fiÌósolo, que se deÌdn vedxdes. munhâs .lessa
desÉ gênerc de invesÌigÌ!ìo. ora, ao c vddades ctems, quândo é úãnifesÌo presençl. sem o que nào har€iâ preser-
del%ter essa vesào. Nlerleâ! Poôr_v nào quc as difercntes tìosofias, recolo.a.hs çâ a ninguénì: k)go nio havcÍia pÍesenç"j
prctcndc apenas mosmr. conln os ide. no quadrc psicológico, soci.l ou liìstórico xÌguma. lle age Í,brc nós. ú$ nâo nâ
lismos kantiano e liusediarìo, x inerên.ir àÕ qual pcíenccm, Dâo sào nade mis foím de utu esdnrulo ao qual rcsponde-
do sujeito ao mundo ele preÌende aindâ que exprc'$Òes dcstes caus.s eÍerlores? . ríaÌnôs.utôtuaüc,mcnÌe: esse estiúulo"
úostràr uft ouho tipo de reÌaçào enúe (?arc N.tert, págs. 50 5t) Â preteGào rìesÌnô peíence I um canrpo que pÍes-
frìosôfi. e ciencias, particul RÌôsfic"r dc Jçar àqueles condiçòes iòÍ srpòe. poÍ sua \ez uma oÍganìzâçào: é
fiÌosôfiâ è ciencias humanas. Tudo se pas úais do sabeÍ, scm vinolo com a situaçào no inreri.tr desse mundo organizado, des-
sà .ôúo se, do lado da filosiìa. herdei conüeu do fìlórcfo, portaffo deseMia se úuô.io _humano que o estímulo age.
ditr. cìà vè$ào subjcnvisra onroìogiâ ú dì dc quaisqucr condiçòes psìcológias, Anles que uflileÌcaÌ. a .eÌaçào é cúcula.
.âÍesiâna, .
possibilidadc do recuo re íf,ieis ou hist(iricas. aparece enrìo como do nundo r nós. de nós ao mundo. Não
,
flenvo em dneçìo unì puro slÌjeiro, simples ihsàô - aG olhos d€sÉ obieri é no esprço da fisio. no espaço clá$ico,
desercamado e desnaÌndaniÌado, fose vismo, .ômô sobrcvivôncìa da meÌalìsi.â horìogêneo c gconréÌnco. que habita
inteíditaú o qüe, pâm Me cauìronty, +Ìe o xvanço do sâbcr dÕ,e Ér abaixo. tÌosi é no esp,ço de expe.iÊncìa, ne$e
a scqúêncìa nresúa da obn de Husrcí já QlìanÌo mis o sãber prcsred4 mais ele que .o'nponos pelo nosso co.po em
rcveiâ a. Un sìjeiÌo exiíen.ial, ounda mo$n aqtreìas .ôndiçôcs c, conseqiien umâ esp..irlì22çio continuada.
nizãdo c situado, xm sa ro'mtndo s!ÍAe €tnenre, menos espaç! rcsta pam . aìÌnii Tômenús o c\cmplo simples da s
entâo como o pólo inten.ionâl dc uma e$e posnìlado sobrcvivc .pems .lcuns saçio, Latrdo por Me{cau-Ponty na in
rclaçào que é Ìambén, emborr enr estilo ranciaÌmenie, istô é, cÌqtÌanto a ciência ÍtodiçiÕ ì renoìteúolagía .la perc@çAa:
difcEntc, o tem dàs .iên i2s hunranas não tiver expâôdido todos os seus Ìen que seria a scnsaçào? Um estímulo tDn
É cssà aprcrnnaçào enL€ ô nlósofo e o úcuÌG sbre o lìonrem c rcduzìdo a pó nÌxl, elenrenra.? Assim pretende um das
psjcólogo (ou, mais gerâlmente, eDtrc o e$€ rcsidÌo dx religiào, a alma. O prcleÌo iôúìxs de obìeÌìvisnro, aquela que, pan
frìósofo e os tems dã ctrltun) â prinreüa aqui é o .le um dere.mìnismo udveEal evìÌar todr .ontusão, começ2 po. dividn
.onseqúência ú oÍicx do idealisúô. c a alna é o liÌÌimo reduto, o ccotrc da o obj€to ? se. .onhecido em pa,les tão
 criricâ do objeiivisnÌo é .onple- cidacleia a Ér conquhlrdo s!ÌpÌes q!àdÌo postiveì. A sensàçào seía
ÒenÌada enião por essa oLìúâ, pela À críilo ìnve6a é leirà pelo filósolo o elenìenro simples. No entânto- a nraìs
.rfti.a do subjetivlsmo. e âmbas sào âs (gundo o nìodelo expost.) âciúâ: o ob- si'npÌes das nossas pet epções de.fao,
duàs râces de um mesma môed:r, a jctivìsnìo entreSue â si nesnìo redund. note o fiÌósofo, envolve reìâçÒes e nào
ontoÌogia caÍesiâna. em ceti.isnìo. A nzìô disso é guc elc ele'nenÌos absoluros. 5e figumrnos um
é cego, sem intuiç:Ìôj vàì à expc.iência único ponÌo, nós o fìgúÍâremos em uú
il!1,.\i r( ) i)i it.\,t,|tÌÌl:i!tir,', privândo se dos meios pebs quais clc espaço, sobre urn ftìndo hoúosênó à -
As cíícas redìsm s úúâ à outru. Se o pod€ pôr em quesúo o àranlo ftc$no patu cio qu.l eie se desÌaai logo, eìe q
obìctivìsmo nc diz que o pensamcnto a dessa experienciâ. o obÌerivìsLÌ cÍê quc já é fisruã sobre rìn tundo, ele é pâÍe E
cfcito de manismos psi.ologi.ôs, socìaìs flâ8mmos as cohes em suà nudez, quc dcssc Ìodo reÌaciona.io, nào uÌn eloen È

A" MENTE C[Ì[BIO ê FÌÌ,OSOFJÀ


1Ì;ì,.,l .:,r,,,'....,,.,,
ilailll!ir1ìiìi) ii: i il:'.1{::i
atiti. iìiitÌLtiìtt! i .'r|iiì !t1l
to simplcs c ab$luLo P(). quc c.tao o -: ,' .1". t. fomal. Illc ó, nao o lug?r da .oincnlên
obìcÌivist Ì jL,lge qLÌe, 1a ,1,/e,n), clc podc da dc si a si, não um cspúfto em.onteto
dc.oiìpor nossâ [,er:etção em clcìÌcn- ü!.irl {1)r ilrii;ii:a}i :)aill .onsigo, nras rüìu apercçãÒ õrudl p.la
tos sinplcs? Ì lí xqui uÍn frcssuposlo .ÌrÌc qual tcmos crpcdência des colsasi nao
animi essa de..rÌltsiçio: () dâ plen! dc' aiil.!-!il i:i,;Ì1ì1.) i: l-ì sc í!ú, portinto, de inÌcioizar o mruì
Èrnìinxç:Ìo Se eu tdtrr t çàr os ÌiÌniles do, dc .cduzi-lo à rcp.cscntaçìo quc cu
do neu ..nìpÒ visu.l, Ì)or exeúfl(), nio I 1rì ìii |!il,iì ti:tii:r:ll|1i ì rcnho ddcj 1Írttr's: lnrcs dc pcrspc.llví-
reÍei u'nà linha .ÌeeÌr.Ìrtrix .iridàj no -,.. -;1..- ., ,.,1-. Lo, dc dito quc roda rbstraçâo. mcsüo a
enÌanio, o ôbjetiilsra inÌgâ que, cle direiÌô, rbsÌÈ!ìàÒ klgnìx, nntlnìà essa po spccrivi
eu pÒser Íxéh, e ele assinÌ juljrr Doftúe e elà n.pln,ì nio (ÌLÌando cu pcnso
de.r)nÌpare Ìleu .xÍÌfú visud. ÁÌìinìa{l neÌr, p(trque eu anì.ìa a F.strÍia conn)
a Pletensào de ...ne.er rÌeu .Ì'!Èl /dld, úrs p.,.lue deÌà eu fosÍr riâçx. a
visuâl plenanenre, de .Ìeier iná l.r ì e dlsdnL.t É e$e
'e.Ìlquc
r Ínx(x d() g.3rase isro é. pÒ(lue eLr é pi(xlu7iú. É
cxzusú(), e, fàd isso- à .ìe.omPsiçà() é objetivisúo e é eÌe {lue, ztrând()nxd() r si essx ptuduçio (ÈÕrLuçào de bllx rssên
urn prsvr é x pxÍú .ìeh que Dosso su úÌe$no, È.ô!Ndà ô cericìsúo .ia, de r.,.ìx xÌ)sÌnç'ãd que Ì{Ìnx o Íì
fÍirÌn r Ò.I!sìo de nÌiÌìra pú.epçào de Màs, por que. atimÌ, .eti.isrÌo7 O ieiio unx qúesrào inconÍnnitel. o qlÌe
laro Q)nluso é aqreÌe rodo reh.ionâdo prsso decìsìvo dadô peÌo .riti.o do snrglìÌariza e posiçio de Medee! Ponty é
4uele.onlúnro fferligadoi esse qlÌe nio objeiivisnìo é o segulnÌe, ele aièia de qle ess. quesÌào nio pode ser rcsolvida
podenbs delnü que esapa ì pre.'isìo ceÌi.lsrno o persrmenÌo qre pretende .p€nas no nível de filosolìa. 2nÌd. quc
Ou, à prssàseÌn do ..iiús.r ao .ÌisúÌ.] que tôdo pesarnenio é renüxdo de . lìosoi. sc libcfc ú tod. iomìa dc
( a p:!$rgeft da indeÌermiMcio .o.srì .eüsàs eÍerlores, e, se eÌe xssúì o iì2, idealismo. Justamc c lorquc o quc csú
hliivx ú n()ssÌ vi.Ìx â sux pÌdà .leretrnì é poÍlúe o pensìmenÌo é, pem esse en pauo agon ó um scrno mundo, r
",
n.4iiLo, da l)c(Èpçàô xô seu ..,n.eiro, dr .rítico, rÌgunìa.oisa e nio Oü üdr. esJ.,m de an,açiìo iì^ dôncias humanas
Ë drxianda sensirel a u ridéiâ QueÌn melhor: porque. para eÌe. unÌa resr. qual cstá cm rclaçiio dc conrinuìdadc c()nì à
i nào !n quc cssx pa$rgeni nadà tuàis 1z quer não pode. sen prejlÌíô, abstr.ú dc da filosofix (isso niio vrlc apcnas pâÈ ìs
A qrÌc úulaÍ o sujeiÌo, aquele .ujx snìfles Ìâ lòíNlação, porqxe o c.minìo .luc cìanclas hunun$- bcnì cnLendi.l{), mas
j P(*nço t,,, a. nìLÌndo e .onhìsào? azi aÌé o .orúecido é pâ1te do conhcci- I,aa a eíe úris geúl dx ctrÌÌurì) O
g Qucm Dào vê que ô re.?Ìqre do nÌbjeÌlvo menÌo, porquc, cn suma, do c.njunr.) tÍ(tfriÒ desenvoÌriúedto dxs .ìências
t é a condi!à. tãn .r .'ornre.nnenÌô .liÌo lot.l das.ordjçòcs dc corrhcdmcnr(), tuz hudìanàs, por se! lado, as levou a su"
pafe o poprio slcìto dc conhe.nnento. perar o objetivinno de prnì.na ho.l
Dai porquc Mcdciu l'onty afiÍÍnà: Há $sìnì cono ì díi]c. merLeau po.rianâ
uru velcl1d. dcfiniÌiva oo ((tr.o .àF do ide.Ìlsnìo . Ìerou pam .lén do sub
tesiano das coìs$ ou drs kli:ias xo eu . jeÌÌrisnìo AnÌbas es crfticas rcprcscnrrú.
(fenÒnenalryia.la lpr.e!(.ìo- pis 4.)\) cada Ì,u por um lado, unra críii(r da
Nlas cso nao significr linr rcL()nìrdr do ortologia cafesiaDr, a quxl. corÌo Í)Í!
$Ìjcito puro, dcsse csp,'rir() (lue só esú bra prcjcÌaú, sc csle..lc I].Í kÍìo o
(3uro da reÍlade p(nlue sers dun Pensamc.to modei no
clados cxt.i1ÌirirÍn, Nào ilgunns con
diçôcs nrtudh ôu hisróÍi.rs eaÌeriorcs .i .,. \ i :ì:. )1:, )1.i_ì1,:,r -...tìit lt):,
! clc, ÍÌxs ud .oniaio dúeio e nÌerìor Rcsultâ .1r(llÌi que reir!_ão e re liÌoso
do cspiÍito .onì o espúito. uma verd.dc ir c ciancizs Ìrumrms? Fou.aulÌ, para
'i,Ì.i.se.a (Pdr.ors dca. p. 51) Lhu .iucrn cslas úllirÌas .onstituiaú unì fio
vcrdadc que as .ièn.ias hoMms. en pivilcgìado dc invesrìgrçào o slìbti
sc.lìdo .r)nÍirkr, ÌnôsÌ riaú ser nnpoç Íúa .lc As l)aldttus e as cdi\ar é UnÌ.
sí!rl, ií que ô espúiÌo é, sesundo el.s, xrqucoL{)gia dzs .iên.iàs hudirnas
.on.Ìi.ionàdÒ . Nào sc trr
exre! ioi niente citìca o nâÌuÍrllsfto dos piôneúos da
rà,prrì lvÍerÌea! Porty, de umi rcomada psicobgiJ, (tue pretendirtu qle Ìodo
do sujeiÌo prÌo: . .úica xo obicrivimo conlic.ìiÍnenio .jentífico deveria passaÍ
Ê.oÌoa em quesdo o pólo siÌbjctno, pclâ dctenniniçìo de reÌrçòes q!anrlta
.errànente, rus esse pólo p2tc.c rnrcs o llvrs e veÍili.xçãô expernnenÌxl. Depois
de ún seÈno nnrndo do qrc un suìcilo cssa .Ìtunìx .e.leú llÌgar ao ebgio .Lo
scgundo 1nÒ iento, o dr "des.ôbeÍx
do scnÌld(t', en .lue se pro.edeu d um
0DlL0 nEDo ., @rade,/.", 1802.
tado as ciêÍcia. hunan.s qúanlo a "erame mris ÍigoÍxo dx realnìrde lN
Ílosotia dlscrtên a queíão do sulelto manâ, ou sejr, xis .ìe à.odo cônì sua

DÁs raÌxoLjs ô7
ú.dnl., nr.ls licl as snls .1a.rciisL.1s
espcdtìes. lis .ptuprildo r 1r(|ì ()
qlc ro lìoDciÌ, (s(lpa ìs .lcrdúÌinl
fa).s (1(' ntrLu.c/i (Ptuhl. )Lriz.tç.b,
pil:ì l2Ìl lssr ln\csLga{.:!) rlue ÌeÌi r
signlflQr.o lto. lnr ((r[ú(r. ai!.|].le
m..dl unrl nl('sl ii{1! i( ) (lr.PLcdìedirr
r

d.lipo llloso].nLcl lìla rúì.Lr penmne.c


prcs..os qu.d,os d1 ()t(ìsti() enlÍe ()
ÌÌbj.Ìn! ! o lbjeÌno? ìlla ni() erlge
c1n 1.7 disso. ufr. fasslgdì r() nileÌ
!mbÍiLi(!. fN,1 1La,rì t1{) i..lni.Ìuo? I
n.ì() f.l lsí). 1ln1L. (lue rePresenÌoL . qxe se ercaniÍh, nÌ. !n,.srisx(à() sob,.
r6()L!!.i!) .Lr t\nrúLlise. .onÌ o Pri rs .iôn.irs lÌndìrs? Â lLÌlgr, f(r í1s
iÌr.Lr). riio rnxis dr .ons.ièn.i. o! do púRros Lcxros. perc( .Ì!Ì. slir Alin,l.
irrúdo, e ÌxnrÌm.o dÒ ser no nnLnÌoi ! criti(r d() íLbj(ln.isntu nlo () lcr al)an
i.rs xnres de nìÌis n.d. da hÌguagcü? do11ru ,c ni$io 1 ufr flj1., dc rÍ{{[r -
Aq!i. é .e.essiú, lìzer lnìr obscÈ lnìldc: cL.' r|cnJs rctsllta rtuc --ssr al
ra!_io !)bre . plpeÌ cenÌi.l dr ps.. rnhd! por sd silrÌidr no rì!nd(,. (: rrirì
narlìse. En.luinÌo Freud toi Ì1do rcnr bfrì prssn nlatlc, n rcl.çro i.ii.rútrr ll
!rì niÌLÌrllsre enqx.nr., a Trieú c ô ciandrs lnúiÌrnrs. na ,ìd(la em (Ìrr
ifferpreÌidr conÌo nrsÌnÌo (m m.!ìo rlas fnitÍlas rLllrrl,lssrn ,r obeLnlsiu),
.orD PrÌsiìo. únPuÌso. D.rs.n trgirü. j)aÍlt.r (arnnnìri n1 iÌcsnÌa .lirc!:(),
brol()8izxnÌc). rn,r,nvctL,ga{ io li ()sa)li úúrtrs (onÌestJ.l() â (rì1()l()gir.rÍcsia
e di fsnl.iilisc pftrpÌnLÌr r LceÍÌirl nr ! e$e o gÌ.ho dr duph.úi.r .lo
dr i.eriDsn()l()gir. x lilì Lle eÌpursrr obÌernisúr. pehs riêncirs humrnxs e
dch () nlrrL llisR) A .lin.a (-- ()s re\ d() subjeti!isrìô, p(tr \lerL--ru P()nty i\las
r(* (liiìn(*) .lc\c,ir í-r,LLtrìtìssìdx Ò _anÌ..]DÌogìsnú do ljkt$L ú seiix
tor Lrr Le(úa (Ìr|)s ((ntrÉir.s r Í!n ÌeÍdrdei.. se esse póL() iLblcÌi!. íÒsse
.lanÌenlria.Ì s$i] a rL rf,rt)$\agerr .ì1 sirnpÌes.ÌenÌe p.\r) rlndx (lue ef.rr
fi:lli.r ì sLr \eir[de Det)(); .le 11(]n. nxdo n0 dnd. No entxrL(). tor .Lner
roniL,.lo. e. fàÍi..ìt)s Ìn()s:1) Ò nìnÒ ns \ ias íe â d2 liÌìguxgei. é i úixis ìili
do rÌrxd bnìogi2DÌe lni 1r(Ìo enì \e r.lri prn nós), o Í,jeir() a lirdx rtrÌ,r
qrc c. .onÌ eÌe. ess.s ..,recòes de lez !lÌnp.$.do .on!r s,i. uÌúi]ìssl
r.ndan.l. .nr'opoÌogizinÌe d.s rs cÌin.1es Ììlm.nrs lnn rez .l!e
lrlcrp(1fttr .m cha\a .rÌirnÌFpo dcmandm wi novd oNologiì, .lisrnìtl
logiTanl(. , psie.niiÌis. ocuLrx lrn l!'g.r dx.dÌesirtu e o Írieitô e !ÌrÌ:fassxdo
toucNuÌli.nr d. JÌonr por xDu p(üLÌÌitidade !!e úÒ é úris
do sÌÌÍ:iÌo ar.o por ounr r.7i1! ! ruror nì.. mas qu. s. È.lizr reÌe
l1i (lcl.l lx. tro riÌÌúno .rpitllo d. ,.b Dcsd. qrc rÌe ]Ídr. x ler pol
lzlaÌ,zs. rs (,-vr-\. (onr "(.r1na.iand. .renÌrlo. sou e!. sliefto ÌrberÌn.. {trL-
hu!Ìrntr lì(r(aulL ()L)s.r1x: id(ti. rlc riúú €sscs ür.os negÌos p.sÌ.s lrl)re
tri.x anr()]].ogl1 tsl(.rlilnr', ^ r dai. o 12P.Ì. $ÌÌ (Ì que os !ÌÌÈPrs. eni
.le un[ ntrLrr,-/] ,triìaia icÍ rünh t. diÌr!-i.r i un, signüì.ado q!e. sen úì,
h etú.ìogiì. sì() rtcn vr)t()s pi.al{rsr)s tcÍÌinc..ilan, dcs.rìús enÌ iòlÌras de
\,i. s.,ìenre eLrs p()deüÌ pxrsr, \c,rì () IL|)cl \() cnLlnlo.
.oD.eiro de ìxrÌ,e!Ì. üÌrs eLr\ nìo rf r1. (Ìr(, () k-\rl). por !rì rf!r11., !Ìcno
denì p.ssàr roi e e. p()ls elas s.:mtft: s,: .h linguaccm. 1]or uD. !ú1rÌd. q!. ri nrr
dúigetu iquiL() (tu{: {().slilLÌl scrs ii.rilcs (. qu( S!'isLtrc NrÌ.rt. mc d.s(nÌr. e
cxreiorcs P( .r sc (11r.. das (tÌrs a.Ìui o ,ì( Lcr. on dnc!.ìo a un senÌÌdo qle ex
qÌr Ì.a\ -sL,russ dlzir dr (lnoLogir quc n.nr p(ri.a. quc a nìÉdno pan Dúr. qre :
c rs tLsí) rc., o hon,c,ì (1.r ,rti .t ! f(7 ì ml.ha i.r.lú: dc sobcrno qle
1z'.r,Í5, figs 390-l) cia. r p.nlr dc um ..Ío n.D.nÌ.r cLì hÌÌ
Qü1iL,r r \lc,l$u rontr. n1o ,: jL$ (ordLunlo pcLo ÌcrÌo.]\ tlodrÌÌÁid.de di
rrrÌienÌc c!Ì tlirc(ir) 1rú.a f1í)1n)r)gia ingurgon pr()vo((rÌ x.Ì!Ìi uü dcs(cntr.
nìen., dÕ it.,lr.r (qxenàoé r)irerd).rpc p.lÌnros, a 1.LnÌ)mi. enÍe . ÍLbj.1n,is-
nis peÌì li'ìgÌr.ÌEcm. nis xindr |,ci lrnr nnr l.u lr.Lns.odcntd) e Ò obieLnisÌo
rcza e peÌa irLc6ub,eÌnidrde). erÌ v ÍLudc (ÌÌ enìpi, .()) .nÌ I Ìrúìoúìi1 $r'c N
do qurÌ se podc ï:ì.r: ..nÍr Ír, Ìiri(Ìm. lilosôlii c r cianci.s hurìnrs obü
lìnnbenet, _rpeganìenkr d() tcnu
eÌì trn dc llerleau P().Ì.r a xm eínÌ!()^ c()ns-
lntropológi.! na obtu de x,ierÌexu P().rì Ìrire Pârà suP.{:r r
lNd .re eÍ Ltmdnna. pig .)tl)) Pc.nirÌLr uÌtrrtrssxr cse anúÌniÌla, --1tr
(id. nourìente a ,Qiìrú Ìa ü .iedi
dr c.r que.ede 1() | rÍrniÍro É.eÍo
lc o Ìenìa dâ rn)nc d.r hônÌeni. se () .Ìo. a n..e$irb uhrtrlrss.r o srjeíoj Ò
arti h!!ìaDisÌn() loÌcerÌdxno itri xnló homeü Ìnxs senì (lis$Ìrêlo. senì.ìir
dc ruis nadr uma foltnÌi.a d!ÌÌ .orl.tr inrift).rie de qlre ]).Íri
r fcnonìen.lôgir, cstn ciÌlnienre conL..L lrm.rs "DissoÌ\,er" () ÌrÌem e ìtirÌn.r
]lhrÌearì P.xìt! tu lì.i DrÌiras Ìizòes qrL-- aftt'raÌiPo sio Pass.rs
conlìranÌ essì inLc]TlreÌ.cì.t. enÌi. Ll (orcl.rÌos. LÌÍapxssrr ín, dissoÌr'er !l
trcdso dizer qre f(rÌc.LÌÌr ere nÌein trlPassar s.m P.ss.r r() pl.torismo:
nrnr. so.h!r ìÌeieau l,on$ tan.is loi é lss().Ìu. Lrus.. lledeìu.1,()nty c a o
,ún humanst. e en lsso .Ìrc ji nüÌ..!. que .,1., dcnomúi _rÌÌúrpassiiìc.Ìo .o
x nÌr criric2 dos i.lerlisÌos c lrÌrjerivis pÍ')prn) luglr (né!d-.:c Ìehl itt !t.tL1,
rk)s r\.r c anioj o !(Lc clc jrnâis 1ai Ìso é, cc buse uÌürpr$à, e rjrÍ)hn
ap,ovar ó i Ìese dx tlis$llÌcrnt pw e drr a rnlnro ir. Dns de denro. ÍiÌ
snÌplcs do slieiÌ.i strbsÌitrido corào peÌa
cstutur. r\o .onienrrr l 0bra .ìc Lái Na rill.r2 n!r. de úâÌ)rÌh() .le ar
Slrauss, MedeÌL !.nry not. um duplo útírrl . r rf;isúel. de ÌnâÌço de l9ól
âspccto de esÌrurufu: dc un Ìxdo, cla o. Ilerleìu P()nLr rfiin,l: 1l{eu phr.) de
grnl7.. scgundo !ú pri.(ipú lntcriot os ve ser ìp,lse.tado scm ne.lÌD .orL
{:lc.rcntos.Ì!rc e ..nr]ll--rìidc (ú&, .Ìr PN!ìissÒ .Ò!Ì o ,!,?,rÀrno . \.o L:isir'l
é uo1 _insÍurento de .( Ì1]!Ìcnro. .t o htrinÈ|, pig :,lil Dri por quc clc
unì ,ìodcl.r prm .onìrÌee.der () ic1l, po.le .oncllrir que . l,A,r .cniÍì.nÌ(.
quc f;Jo pode nn)ÍiLui, o kal .,1 ulnrp.ss. o Ìrüì1erì. dÌas {r rlrlill
'nas
''nio (i um, idóie plÌÌô.i.a . ü.Ì ,i(l!atl n!1. c de nenhuÍi n!id() r().xr ÍLl
p() tnpcrccilcl qxe doniiÌìaria r vi{h dc prcp,icdìde É Dre.is. lìÉrÌ .1rtr 1 .,i
''t(!hs xs srdcdrdes possiv,-is : é Drcciso le.tÌtu desca a rerÌa. seú neni p(tr issr).
ll hen quc rla scte ,e.riìdr 'ni diriLÌiú 1írt.r sc ni c.becr dos Ìì.rìens ::'
.1( )
frcscntc.l-\tgrLs pág Ijr)
\lokrru l'or,,'! rc.o.he.e que ì es
t.ufur:r iiÌlnr Ìn .iÌninh,r Í1rB ,r
.oreLçio íLjcúr obicro esse sa.hÒ, Les sciences de l'homne el la
diz ele, ,esrr)ndc a unì. ne.essi.l.de do phénoménoloqie Maue Mfleaú Ponbr ed
espnitô. (.s?8,rr, píg lj5) No enÌ.nÌô, P?rcrurs deux Ed lions Verdier 2000.
Fenomenoloqia da peícepção. Nlaurce
nào se ürr. dc .cdcr a renÌr.io pldÌL) Mereau PonryÌÍaduçãodeCarosAbeioF de
nizxnk e lizer .la cínrruÈ irnd.meoro []louE. l'fart ns Fontes 1994
úÌÌiin() .ìa err,ran.ir: s,i r .olúi si. 0 visívele o invisivel MaurcelúerÈau-tunU.
enúe Ò tlxnÒ xrônliìo c iòrruÌizado dr Tftdução de José Arhr G anofti e Armando Iúoú
inÌeÌigibiÌjdx.le { (flitìc. .om o phno dr d 0 ivena. Pe6pectva,2003.
De Mauss à Claude LévislÌauss Marr ce
experiênrir.()n.ÌcLJ !odi. prcdlzú essr Nltreaú PoiV, em Sores Ga imad,1985.
ún gerÌ de pesrdel): un 1Ìdrr hrn.iÒ Les mols et les choses Miclìel Foucaúlt
n.ndo seú lo.rtor (rÌ (lcsrin.úro. c$r! Gal mâÍd 1966.
tuns em rcde tugtui7ando urÌrâ so.iedl Áosicol0oia de í850a1950. Mche Foucaut
en PrcbleúâlÈâçãa da suieto: psimlogia,
dc Ían rrores neÌn coiìÍlaDcix. ljm, üÌ psiqúiaíia psicanilise Dilos
e e esuilos L
lnragen {.. ) Ìe.o.du7l,i1 snnflcsmcnÌe ÌÍaduqão de VeÍa Lúcia Ave! ar n be ro. Ed
à enúronÌir esÌériì err( o tr.nscnde rÌ FoÍense Un vers táÍ a I 999
c o eÌnpú1co. o nh,-Írb$Ìukrcorcll NaluÍe el humanité, Le prcblème
a nihropologique dans l'eurc d e
dlismo ahsollÌto . (^hürt et bunLaniÍé,
Me eau-Pont. Etenne EimbenetVnn, 2004.
pi18 3Ì:J) aìÌ, hi dcssr .nÌnìorÌrie qlre

Li Ì)as r\ÌxoFs a-J


Ciên aa e filos ofia
Da psicologia
dap ercepç4O a
feno menologia
da exlstencla

PoR DÉBOR^ cRIsTìÌ{^ ìIoRÀTO PINTO


Em seu
À AMpÌrAçÀo Do cÁMpo D€ rN\ÌsÍrGAGo DA
diálogo com
fenomenologia de HusseÍl exige completar
os psicólogos
o estudo dos modos como â consciência da Gestalt,
constitui seus objetos no conlÌecimento Merleau-Pontv
através do exame d^ @eríência eíefíua. dts os estimula a
süjeiÍos conêrelas en s a *$et@o no munda. Els empreender
aqui a dimeÍÌsão efetivamente üíttencial do uma ruptura
projero lilosófico de Medeau PonD. A paíir radical com
desse horizonte de ìntenções, â fenome- o realismo
nologia ganha uma direção nova, üsando científico
seguiÍ â trilha da "descrição direta de nossa
expeíiência tâl como ela é", nos termos de
Fenimno@ datercqçãa;ou seja, deve trataÍ
d? Íelacào com o mundo que no: constitui
e por nós é constituída, encontÍando o solo DÉBoM cRIsnNA Mon \Ío
PINTo, doutoú m hlslóÍir
eín qtJe \im ser-fi1)'mund9 se rc Iitz , PoÉÍÌ', da ffloeÍra mFdoodner" ó
DeqúrdoÉ do CNFq DrcÍNts
Íìe fflmfii dô Dn',í,mênrô
segundo o autor, a relação conqeta com os de Filmfìâ ê üPnììôloli{
dados do mundo é justamente o que escâ- dr5 CiCoci6 ü UISC{ e A
diloú dá sish rÀúd,-/tr
*ì6,1 ." i;a*, d;
pou pelos dedos da âlosoÍia: os diveEos ' lìl@fìÀ"i-rh,"
lnFgfl o gtuDo de
Lsb,lho 'f Mlìrfm6r
sisteÍras conceituais foÍam ìncapâzes de dar Conlempôdnea", dâ Às@iação
Naional de Pós gÍâdua!ão m
coÍÌta da experiência huÌrÌana efeúva. FiìNfia (Anpo0.
l1 D,.;rÌ,qìÌ

G8ÀWRÁ DE dionlr'@, lÌatado

D
sot6 '
o sisrêúa óDllco d€
escartes, lilósolo associãdo
Í-,n- - rt
ao realismo cieÍtiÍico

A e\tÌo (Ír (1().rnl! d. .\islalÌ:ir exi is pisrrs trd semr .r .r1l lsrr íiÌ.sólì.o :
gt $snÌ qu'a rn:rLise lìosólìQ sc liheíe 'Ìndo () (trLe n€Ì€s (1 1!Í'h1() (.rÌr nsutì

.le tússut()sL()s (lLe. contrnÌi.ai. Nessa .ran.ia Le('ri... nr..rrgÌ1Ìan. ia..nì os lrlos
Lned r. . dcs.ìrili. dneÌr do s.Í úo Ìnln c n(()eÉn.i Úroni cri.LeÌLir o Podcl
d. rmr (,4rvr .!j.r (x,. nh. Pisi l\I]li{arno d! n(n.s (1t-go,iis qlc ra.l
é
ÌÉÌr .ú,ú Í) J)ensrnì.ntu (n)leÌi\o e dr, .() ü do quc i,cou Í1n.omPr.!nsr()
seu nnLi d., I'alrr a.Tlriantir. Ìrnto r.r( ì.ìo on(il!Ìal nc.essnü ó Pnr('n
^
^Ìcj rrexemPl.i.
.() imlnÌo cicirif.. qfrtulo fl6(lli....i nr na atacidrde do Lc ra
dìilogo.on N can.ú n! 2!ú1(1() sé.tlo \io,isfr) ìnicilÌ ptN rr(:eber o rjnNl()
ü Ìeprcs.nh paltl tÌepond.nnLe lesse oÌr..(rnÌÍI1rm.nÍr. cxislèÌti., (lx(a()
rirlero. Pols 1(fn1 P.ssírl dfs.ie\ eÌ os qu{: ni. pôdc sc, 1isL,trÌ,bddì pott(' ,,\
ledô!ìoos c.Ì ÍLr gên.:.. ,òttirando gia ui. Ìhnllon() (lt tL!.{L'Dsros rì!(*a)Ii
sLrs rl1iNLr!òrs dlnNÌs c a LtÍltrsárel ((rs, A oç. noçi() s(i t()dei. r.cla1 sdr
peÌo.n(ornro.h PeÌ..|çi()..nb N.kÌl círÍrro iìon-)rìr) se () peÌr*non() .trusü
derÌnr:r fi ()solii.li.n:Ìan(ir e.hr!. tLos I(Nse xlìa onadoeiì prcl do pcn\rúìent.
.iÈnlhs (trLe . le\rúo r .(ÌÌenÌo. tlhlerì.o . (,'rl.,,. pig l)
À úriÌizr(.ì().h.iên.ìr nn|rl)( a ques
Lio.ìe sli .s LitrÌi.ìl.Ìe, eú quc r.e.Ìj.I.
.\ iÌcn(ì() nìnirÌ.lidr pcl() fil;ô1ò ì noc.nl .: peÍnìertc rc.(úrr aos dàdoi qtrc I üaos.cndc ÍrÌ rdqÌn! nr Icno enol.i
dc .().rlnrírnÌenio n.Ìr ti aÌe.ÌóÌi.. unrl É.Ìu,_ìo dcfiiình p()r HlÌsslrl catÍes gi. iì.n(sa uri semdo dlslint() dxq!.Ì.
1;.7 {trLc eÌr Pòc cnì ì()g() r lida ÌNnrxnl sxdìenre inl(rLliLr? sxbÉnÌr qnc () Pen .LÌÌc sc linÌ ri is condi(o.s d p,Ìojt dc
co.r) .lebiÌe. úti,r!.i!, ÌÌÌ1)énÌ2 {.fl sìdor.l.mi() (ìcnuú.ix i ..rnrintÌi.ìltle Ìod1 crpc iên.ix Possnci: () ÌÈns..n
fì nrLrnd,) tÌsnrJ I s(rirÌ tactí,Iúut l. (nì!nÌ e .s (ian.iìs e .l.rrrÌ n.lüi id.LrÌf()n o c\isÌenÌe. ou
' ..Ìcs. rcÍi .lâr &nr .h
..trpaìídrk,Ìt. t:!g ri l poÍr rcsrLLai detèmL( u! \edldeúo rcc!,.cço ,ìr .Le siÌLracú)
(lue .r inÌcrcss. l].l() esnìdo crnlilìr) do rdrÌdc i!(N(111.ì qre exÌg. o al)rnLlonÒ I
hunranr No .rso .ìc Jk'rl('ru lrorÌ$.
..!rpulNn('n1() c dl ._ors.iaDdl r(Ìrd!z d€ puulúrenÌos pÌ,:)púrs r() i,rbito ,,.ì pojeÌo türÍctdent.Ì a
ad.sinr a
r uD. Ì.n(r r(nr (on{ìlet d. !nl()()gir A .i.nÌitì.o Issr qresÌìo diz rcstcn. en púLssldN c,. .ìnersos (onrc\Lus. mes
Lrni.r rlofar().(rì.eituiÌ.n.Ìuc Í' !() tio ì próp ir dileÉn.i en s.n!rc .rLüìì.lnÌe[saro Ìcnsi(ÌÌ]dr PeÌ.
lii t.,1c drs n.\x' .iÊd.iàs (1 .n'( al Ìtrtr o.t$cip(() e sul resPosr. .rigc .eílelir nc..ssldx(L. tle tülaÌ . Lt.r. () \ n i.Ìo. o
. Ì!rrÌi(l:(i() (L() PÌino nÌ1cÍi!r1n().la Ífire . n,anei,r tÈÌx qlrÌ sc (11( tnatrÌ nìLrnd.r d. \.nlr (,rìo obieÌos d:t rcne
Ìèn.rÌcrol)gir lreniÌnìenio .rus1l. rn:l .iÊn.ir . lìL()s{)Iir enì NÌeÌÌe.! lbnì io lìÌos.ti(a ü) n. !ÌrÌap.ssxr cnrr() i
lÌs.,1'a c F,Ìsd,enÌo olrjcrio irtetdì () !\ri.e .lo edrl)rÌe enür a rd)rixs crú no icllis
estera trans(cr{LenLrÌ sem
.i.nÌli(ls c o nixÌe.ìrÌ eaP.tFcnla! in nì.r (Ìrì. ()l)scrar Sr.rirÌÌ. cssc (1iL(.n1
dl.r. d{: (1n. r nDporân.i. pinÍ ial esú no.í( .o d() froìeÌo t1Ì\.irì(r) (lrLe ,.
d! u,ì grLpo de pesqu$as .lndr luc Ò sr'pi,. (ofl) la,elr Ìmi (iìnìa dx:
e o.]1ntrÌrúenÌrinÀr. . rcoir {LÒ rene hlosoir ttunÍHrìenÌÌl . tìì dc (tue -
xo c 1 fsi.rnilise sejam .nrLisrLl()s enì eh possx :ttlxtrgci rs dn.rsrs tu.das ::
A $!nt!úit dÒ..rtqa,Íartenk). ê a È d. nìÌndo d1 \ldr" tO ü1r:tr1rlenldl -
ti,an( r r()s ülbaÌhos d. Cexdl!1lra,ì. . a e:iisten . t iihtlzn Plrrh, Piig. l2) -
qu..\fress. de l.!nn nrÉ J(lc(|Lrda Desse üodo. i possilcl detendcr qu( (, l:
o slgnif{ado dx nìol)ill2rcì! dc (Lr(11)s re.u$ô ì cia.clr a a (l,x!e Prn !s.xPn. J:
úc.rif(r)s. se os !iblÌÌros d. ]{(rhLe. ì púsio d. ren(mcn()logi. lìlsscrlil.r. -
c X,)ü\r ji nos .prescnr.n, ..ni.as ìs lnrlrida ì.riì'ir.(rllitLinr c Pot i$() Ë
|sn1)L()ghs .nÌeriorcs d. rÌo(|ì r olè.e nìc.paz d! lbin$ r 1iÌi.idrdc. :
.fi 1 re.rii d. tôüÌrr eoÍn) cxlli.r.io \a gan.sr tlc surs .ellexòcs. Il(rl( 1ü ri
nais x.Ìerenrc ros 1.(os. cssis.riii.as lbr,,ï oÌfRrrìel em Èì.(ao ì .iin.ia !
sii() icbüÌâdis p.r v.rlcrü l(ntr nunÌ .lc s! arÌr uni rÈlìiÌho scnnl ,aile I
(!rle\t{) enìnr.nÌco..tc }iL()\oli.o e r.r d., .2,Lcsla.istr$ e Ìar ì$rdo, (ltLe :
cn.1.Ìinhìd.s n!rÌì. .l,rcrN() crf li.iÌx.ìa s.luifunr ò pisrìs .ìì iisic. !1. CaliLd e :
corno 1 de !nìÌ i6lsúgrrrìo ,zrs..,r NlsÌon N,() tor r.rso. o prcfrL.ria dr .,
.L,r./ iurs s.beÀrs qnc lssc .ríLler iìo$firÍxÌl(Ìnrédelnri.lopoÌ.lc(trú) È
,rdlir,tu iiìsrLpeúreÌ ú.dìrLisi.() e :i
cnÌpllsiÌ() \i! t.isbnen.rs lla (lislnì.i. .
c{iBrEx, ilusbado do t4púgrdrtrislt{etmrsltd
Idás de wlhelm BÌaum, la67-13?2. llo oórlèx ü.lic.L onru ()s eÌeDÌenÌos (1. c\Pcriên.iâ ,,
sedam eslllüódc úúpdlanenlos (ons.i.lìLc DeÌi\.rì inìros nr e{rem. f

,!ai !F\ rLr .L!rRro ; IrL.rsoiiA


dilicuÌd.de IÌrì derenninrÍ ,) t,lnritn) os rrlarrìs d(^ !Ìjcilos niìo .onnìin.in
da Lhii.r enÌrt sensrç.les, idéiìs e rLTir). rotrr r(ÌLL |) (Ì,(.r lislokiSi. .io.Jì.relho
.ondenados, segrndo Mú,Ì1. p(tr rtr. , risulL (1.1.iÌnrri. . rs ré.nic.s er
]nnirt cornD qle eÍìrir .orú, ard() 1 t)trlrrLnrrit dcrcD rr.n..r no senÌl.lo
tuncúi pel2 qlrÌ o pensx elkr in(trl$ le rLen.lc, r c$r.\l!in.Ìr o nÌjerlo
no ÍÌcl?nú! a regiio d. seÀsi\eÌ Ììnkl e\peÍirÌienraL 1eiÌ (1{r'.trcDd.r . 1.r.
quanÌ., o Àn.ioname o dr lingurgedi o \e.da(Lei,i \c, d!Ì.rnúÌrlo
iil cslil
ikü:k,úlüal. d d_ÁÌ. pág 2tó) seir peh lisnìogir (tuc rrtrr (orÌo prcssu
, scp.r.(.b cúr. .onÌeúdo enìpiú.ô e rtrk.er exaLri.cnl(. coüo I tì$oÌogi. Post. nniÌúrdo n() I)!(itri(ì 1.rbrl|o d.
loúr. !Ìclc.tÌel que mar.. . direçi() Í1 .ìos {,.iriL()s f(.s.rcr.: esÌnnuÌo e Ìrs obser\.(i. e\peritrierLrlì dcss! !rod().
cionaÌisl2, Ndund2 o tu re.iâiitx kx. .ondi.Ìon.d.! _r esoìne2r dr ()l\cira(r()
fÒsr1 p(nrLais. rcflcxos frÌca. a
neü de esÌrbeÌe.!ÌìenÌLr .Ìis .on.li!òes cr( Â {:s.()la lsluumÌÌsÌd lnsisie. poÌ est.eitezx dr re.iir lCrlxdl ls)ú.bt),.
dPrir_r di erpe,iên.iâ rü ìs .tuìis a dl- --\cinf (). .., quc r ler.epcio dererir fig J5) E se esia rÍr) r rcirì n() bc ìa
veNldrde seÀsnrl gìnhâ.ia eteÌivrnìen1-- se, r dr l1ri1ç.o do ÌinÌinho. da tuÈ \ i.risrÌi de.J{t!ì \rls()n ía, ,,t(À]nre
se nì.ì seF a Ìei de âs{.ì.qiÒ.Ìe l.Lalxs trÌa .(!nìnìc a posirio do espe.Ì.doi úris erpli.no .o!trtrigr t0ì cl(, I
qle o empìisüo roma.oúo lu.den)erto ()s s,Ì(.ir()s (L{x.\p.,lmcni.rs. nÌinì r rdo.io de ÌnÌ , pÌ1.rr .Ì. e\pc,iin.ir
da lig.çào enüe sensicòes didxs de nìi r1lr.Ìrç:_(i Lla (()nsLin{iN poÍÌu( sci.nl drdo p!Ìos Jì!ÌL.menÌos Ìlsnn(')gi.os,
cio .oúo eÍeioÈs e is.ìad.s rnììs drs .ordn n)ni.ì{)s p--la rfrcndiz.g..r a.r( qu! lLÌnLnrnlnÌ .oÌro fdn.ifnrs. ()
o!ms, o pÌoblerD .1, etperièncix sed rnn, .(rìligrran.l() () s,o .Lr cslnÌrL (i ..!nr. !p,Í!Rt,:JgÌ.o de$e e-!rD.
siveÌ inÌ\essa i tÌlosoJìa nÌodeüìa i lu7
de dualisdx de Ìo.ìis rs Ò..Ìens llxis
.tLe iqs.. ro donÌinb dì sensibiLidrde
é rccusr.h utrÈ nÌeÌigibili.h.lc f,(lf,ia.
!rìÌ oÌg1rizr!'iÒ iÍ[redÌ--. enì strnÌ].
!nì serLid() On é Ì)E.isrnierÌe cssc
pn)Ìtenix, ì,edrd. dr trrdiçà. núÌenrx
peÌo srbe. ..nÌeqnr-âneô. !!e se ÌiÌrx
. loÒ de nÌeresse .le llerÌeàu !ÒnÌ\ F
r \ü faÍx r sLÌItrcào.le ür.ÌLriÌisúo
bNerdÒ ni erÌeri.,ri.lxde Ìe.jl)I..r enÌ.e
elerÌe,,r(s dÌ eìr)Ériên.ir seú lüÍxrien
re r .ìrs t)es(luisrs .ienolì.xs ddis.dìs.
A rÌr(Ì do ïedsànrerrÒ obietiv. é
o hrnd() duaÌisÌx rontur x rlÌe..rÌnxs
rparentcnÌente opôsÌis. e sur sLpetular)
.lrFse i() io 1ìkisól1.o p.nneúÒ qle é
r ìbeÍuÈ dÒ .rÌnpo jènoDen.Ì. A re
iletio sobÈ e a I)aÍú da .iên i. [Ìnda.
poÌÌ.nro, rs raí2es da Ìenoriçào onÌoÌó
gicx meder! po i.na

i::::,-:-,i.i.. r':-. , -,-:. il,::::,'.i::


- lnrre os .ienÌisús .1. Gesr.Ìr e o tiÌóso
! hr há dr$ergàÌ.ia d. pú.edlnentos e
_ dúèrenc. d. jnr.nrÌlls. ,\o .mprcender
: s!, .riÌic. ìr lsicokJgl, (ì2 nÍr.,spc(ci.r,
? t<Ohlcr afonLr rs lliìirala(,s (1o csrLdo
: rÌofrista da cx|,crian(lr .(rìs.nrLc pc
: l,' .,*.". d. cxl,eiime. os .iÌr:i1is ()
' ,fc\trrì ; lÉir,ì efì re i, i,) i,i lìelrrvni
I ,i,-,, l.",il . -" "nn.ILs:_ú é inq($
: rn)nrs,eÌ rs duxs eÍ1nrs nÍÍ,ì--]{r r
.' psn()l()gir ìs Ìeis e\Leri(Es rr) setr d(r
:r min (), n1 nKlnh s. ttÌ,c tlisr(rtcn, os
lr()s ()t)scjyrd()\ no sc.lnl() dc h7a os
llllt-llt Por lt'

YISo d. f,ubitr, 1s15. Às llusóÉ


Ylsu.is suseÍen què o.èn.orlal,
poÍ si só, râo a una lo € d3
coú.cinèíto 6íÍtá{e!

indicr lma conve.ganciâ de [ìndo entre te'ses nunÌ dos caq)os


os dôìs ri\zis muúo mris iriportente do à lu2 do que ó ob
que suxs 'qucrclas de tuúiÌiâ em torno serurdô nÕ ÕutÍo II,Ì
dr edequação dc nréidbs dítrgcnrcs. àindx corÌcsponcle.-
llLès nào prornovcm o rluesÌionamcnto cil e Ìne$no rcduçno,
das premissas comuns soÌÌe as turçõcs f.is o hìncllncnLo d($
do sistem ncNoso" (zar. pág 58), xr p(f,essos pcr(cpinr)s
quàis Íatan de process.rs isolados. cx reside no scu sub$
rc.iorcs rìN aos oullos. côln bâse aratô- rÍaro nerúofisidógìc():
mì.a e.ujos modos de âsso.leçào linea. ''As unid.des da e'xpe-
pedanecem scm .cspàkÌo dos faros iên._h corcsl]ondem
r unl.Lldes Ârnci()nxis
A1.i)ilÌi( ) 1] )!i (ì !t1,1,1. nos prcce$os fisntógì
À psicologia mais iériÌ dse, ao contrlrio, .os (-tle,7, pág 39) o
prcüá sra direçàô e tilìcaçio nos Ìlpo dc unidxde úôdi
hÌos, d(ac na)del&se pd elcs, os quàit iicorlsc, ir]arnos .onì
digcn uiÌ ()utó modo de p$5aÍ, udx estnrturis glôbxis rúì
nola carellÒ.ia expliodve dc basc, jusra odas tulciomÌmeffe,
motc aquelã que expr€ss una .eìr!'ão c .dulDij rús xs nÌÌnifcstaçò-_s dr Ienomeml qua.L() nos nìecadsnos fi
ifferb. enL.e r lotxÌidãde c suzs Pàíes, eÍp€dênda dnel.Ì xnüx sào .onsìdd-&l$ sioÌógicos suposLos conÌo slbstiÌÌos dos
que mrnilesÌa e dpli.a pq:essos qtre reÍ,Lt{bs.h ôrdem dnÌâmica dos fÍ(Ìes p.ocessos comt(ruúeffìis.
sc cÒntigttram cono todos u.ili.Ìdos e Írs dc base mireúÌÌ AÌén dc $,lxtitui. venos quc rs diÉç_òes m2is c'vided
ojàs leis nào prof€$án mrh urì.
.ausa uma fisn)Ì()gh por outr:, orais iÌ.r.ìe.nà Ìes do .Ìiti.! de KóbÌcÍ c Koffkr
tnbalho
li.lade lined liSmdo eleÍ\enros isolados c l.ìmbéü dúìnidã or lcmos de e$ru sio (tonridrs e sed saÍido gcüL se
- é a noçio dc CcsLLlÍ Eh x Ìlç,o ruis trü, ()s .ienúsÌas dã Ccstalt csLendeú a repctc. dcsc'nbo.xndo na rel.\,âncir dr
nnportante .L tcorir dà lorúâ: no reino subsÌiluigo à ffsi@: e eshÌiura .ìes.reve noção dc fonúr e íLa jèrÌilidadc dcsri
dr er?eri€ncia conscienre condeÌai r'Lo os fÍo.e$os fisicos d.L rcalid2de. urD tiv. c .\plìúrivr. A xÍlctrÌ.çio do pcF
lÌi eÌ€moto quc nlo sej. percebido nutn /i\i.d d6 ce,L1Òs é ú frúL r base úknnx dtrso do lnro é .l!gm de nora: os dois
.oúl!nto, não lú paíe dis..iúìúveÌ tora ú inÌeg.rçio enlr os s.bc(5 Assin, capitulos idciais opeÍânì no Ìereno dc
do todo a quc F.Ícn.e Mrs, ro sido üú se àÌren na hi€nrqui. dos sxbe.es Lìn conionio dc (lcsrÌi!'ares situ.do no
.iar a noção dc cstrurLÌm .'oÌno o Fcurs c. sobÍetudo,naú se avança no plxr() dr plano do úrbdho cicndli.ô, .ujos rcnn
inovador pJftr dàr .offa dc faÌc d2 lìosólìca não sc cfèúx x
ìnvc'sLisìçàô rados serio cxpLoados eú sda dúÌetuão
pd(ct4ào e $siú rvançâr m Fnovaçào .Íín, rdi.rl d. rerìismo.n nlífio tìosófica nos dois úpiruÌôs jiÌrais. Entrc
teóÍica, Ki)hÌer e Kollka ainü olcmna.ì úis ksültados csÌ,:i à in.ìicaçào de un
num regisL- semelhante ao ús c(olas l.otì:i.r" I { 1}}:ltì.i ti,lit)-],It na.la da apdptet ttoè \iqe rÍerancntc
anreriôres. Lrvo.arlenÌ. o
laror i1e sua À experiência cicnífiQ é () f().. dx irúli eos .niburos de ud ndo lísico quc
tclrià, àlérÌ cÌe ÉÌ
po€ncìaL desc.irn(,, se .le A eshaíura .la.om?on ttuenÌo. Nl, rcpousa cm sl ôcsrb, ìs deteinineçócs
um ìddl de púSÍesú que vô na físi.a o Medeatr Pontl l..toru dctalhcs dxs .rilì da '.oise". dcÍÍirrs geriÌme e como
Iituú dâ psi.oÌogiâ jovo". Mxìs que is' câs da rcoda dr lortu aos rÍrbrliÌos dx espaciais c ft,cLizdas e i si .ono prcdi
dr cesÌali sla a dÌerc pa
so, a .xÌego.ia psi.okJ!]i. empíica e dc sua base lìsio ados dc (üct.,s Sü2 .Ííi.a Íai dxndo
ü supetu o divórclo effre ciêlcia c vida k-)gi.1 Nx raiz d.s suas linita!òes Lnla lLrgar a do$ atibutos dâ nóçìo de toma
O l)eísàr segundo e iòüu scria, poÍtâ.lo, ''ÍilosoliÌ indigcntc" as$mbÍa o beha €nÌ qüe rcsidiíJ o css--d.ixlda reno\açào
um mcló de fâzs ciàÌcia quc pcmrÍe vnr.ismo, LÌnÌ aÌomismo gcül que inÌÌle onÌológica sua didensão de dpfessto
unilì.âr d .eÍa nedida os scus càd .os tènômenos do comporrrnenro un de .liaÌóii.as (tÍa,esn)s terDponls) e scu
pas. nns ainlla pauta.lo tar tu aco/.lÒ nciocinio okldo no 'pensàdeffo da caúki dr: €rLe F(el)i.ìÒ. A estrutura ó
.ó- o rcal Nào se llrta dc abandonr o coisa . ao qual $, Íesla coftô aÌiermrlta um signifi(ido que se.onsritui pam unìa
du6ô xo srbslalo lìsiolóúú c mèsnÒ üm idealismo rcrlcúlo à u'n espíÍo consciefl(:ir senì ser inÌen:n€ntc rÌÍibui-
lisico, ms sinÌ de nntclr os pincipios puro como xgcnrc úlli'no .Ìx condlÌta do por essà .o.s.ìêr.iaì s€ cìa qìe.se
atÍibuidos aos prcce$os cercb.Jis, isro qúe se runifcsta. Issa filos()liã ôbietivist. dos obìekrs, nl se insiltui na rclaçao pèF
é, Íelümr â lsiologh, deÉrvohcndo .Ònsiste ÌÌsi.amcffc cm opertr. úeÌ di ccplìva ]]Ìa é x .oidiçeo pan Mc.LcÌu
a iese Lì{) isonbrlisúo a idotidadc dc vhiô dos lènôncnos cn paÍes Ìonìâdis lÌnny rc"lizr. ún. filosotú quc csrìâPe
estÍrÍutu, o novo pareÌelismo psicotlico. (omô Mis c proo.a. cslabele.er as lec ì alleÍnaLivx úredurível do pam-si e do
sen modificã. tudi.Ìlmote a rcLalno de rsso.iaçào €ntre clciÌcnk)s extedores cm-si MoulinlÌo obseraa quc o |etusÒ
otrc psicobg]à e fi.sìologiâ, est bclccc'sc uns aos outros .oÌo as leis .ìi .+Ìisa do livo esrabeÌe.e a ncccssillx.le de
rm p.incipb qoe púnfte deduzi. hìpa' Ção de .orporlamcnros. tanÌo no nivcÌ u1úx nÒtx jìÌosotie qu.,a ,4,1Òtu.nÒLAia

AA uÈ\r[ cÉRFuno erJrrsorrÀ


A Íbrma nãro pode ser
lornada cono realiclzrde
física, ma.s iÌpenas colno
àa percepçao efeÍi,lamente desewoltre". objeto de percepçã0, cotridençào da ligaçào inúínseca enüe
(Raz'ìo e erpeúncía, pÁs. 23) ne- partes e todo (implicaçào e$en ial da
^ da
ce$idade da nova filosofia advém ou seja. em telmos noção de estrunìm) é o que peÍmiÌe
conslatação de que â form oâo pode atibuir à funçào tìma realidade positiva
ser tomdã como reâlidade fFica. mas rkr conhccinrerrto e própria'(rd?u, pá9. 139) sem apxrÌá la
âpems como objeÌo de percepçeor "Não do substÉlo mterial - eles esÈo sempre
pode ser definida em lelmos de Íeâlidâ- em relação. É nteresante anÌecipar aqui
de, Ínâs em lermos de conhecimento' (,4 que esta relaçâo, indiGda pelo mtelial
eírufum.la componaftmtq pâ9. 224). tuncionâmenlo psicoÌógico e fisiológìco. da ciência, Íecebeú sua ìnteÍ?reÌaçao
Inleressa-nos, enÌre!ânto, o percu.so Mâis explicitâmente, ao tundamento filosófio como uma nova manela de
que cnega â tJ Íesultâdo e suâ r€verbe- no órgão, a conraposição ent.e diveÍsos coLocar o problem da rclação entre a
làçeo no teritóío dâ ciênciâ. Ào âÍâlisâr representânÌes do mate.ial de pesquisa âÌma e o corpo. Os p.ocessos tuncionâis
a t@ria do reflexo, po! exemplo, consi- empíricã oferece a tunção, uma ordena- em questeo sào údos e dirigidos pelo
deFdo ono opeFçâo de um agente fisi- çao de p.ocessos e movimentos que se inlercsse vit l, podem depender das es-
cequíni@ sobre um receptor localizado institui a pâÍtir de siSnificados ütâìs. À tÍututus ânâtarmicâs ftàs nelàs nàô èstá a
espaciaLnste que perco!Ìe um trâjeÌo tuoçao é un fâzeFse no tempo, implicâ suâ náo de ser, nem sua .Àusâ produic
line.predefinido, M€rleàu-Ponty apofltâ uma oÍdena9o dos elemenlos envolvi- râ, nem â presciçào dos conieúdos.
as incoosis!ênciâs dâ leoda clássic!, que clos numâ situaçào de tuto e àpresenta
desautorizâm a hiÉtes€ de esqlrerus ün signifi.ado. O enconúo .om as ar N() \tÌ,1() I)í) a.\ìtÌ\{1()
preqistmtes ojo tundamento reside, so' ticulâções naÌuúis dos fenônenos, no Na anáÌise dos comporÌamenÌos supe-
betudo, E l@lizaçao anâtômìcr - umâ âúbito de ümâ descriçào pun, oferece riores, MerÌeau Ponty dá rnais rm pass:
tsda que pÔe "em primelo plano ar Lìnr novo modo de relâcionâr a tunçâo o exame das Ìentâtivas l.ftutíems de
coNiddções de Ìopo8rafia". (Zar, pás e seu subsúâro ture.ial. o ó€ão. Este Ìo.alizaçào cerebraÌ dos pr@e$os cons-
10) A+ti se iNinua cont?posi€o no púprio fun.io
recebe seu senÌido cienÌes impli.a sua substiÌuiçâo por uma
pauÉda lIr 'lm de vedficâ€o
um tFbalho râmenlo qúe, por suà vez, se alrem lÌipóreÉ Ârndada na presunGo de un
que divide águas. O que o flósolo invocâ significâÌivâmente conforme ãs modiÍìca poder de atividade globai conlerido ào
pam desqualificd uâ teoria - m.Ìterâl çôes do teriÌório cortical". Em sum, a côtex (a dila 'tegiào ccnLal' do cére
.onceftua-l em torno do qual se oÍgani'
zam obseraçõ€s e experimeÍlos - e em
nome de ouÌm sào Íatos conhecidos cuja
dscnçao p'@n se dat antês .le q al-
quú inte,ptetuçao sisttuitxa- o Ító d^
questào reside no modo da desc.ìç"ào, nâ
renrariva de eliminar elementos teóícos
que onÌamimm o tmbalho descnüvo,
justâmote um dos mìores avinç(x ope-
mdos pela es@la dâ Gest lt. MeÍleaú-
Ponty toma em corÌsidemfio (x r.âhalhos
que elesm os prccessos Slobãis como
uoidades do tuncionrmenio do orsânis
mo e que vêm oferecer descdçÒes mais
adequad4, em pÂÍte porque incorporam
as reiações de intensidâd€, figum e ritrnos,
a aryanaaçAo n , tempo inponzla-se coúo
exqí6ãa à4 essên i. d$ P@etsas.
^
conce!4:lo túcìlcioúl do reflexo limiÌrvâ
o compoÍúmeno a um efeiro passivo de
um esÌinlìlaçâo looÌ, âs nous tsrlas
levm em co.sid@çao o tnbalho aÌivo
de eÌabonçao dc stimuLos que coNtitui
eletivmenÌe uma estrutum de conìu.to
que e confom a eda situação dãda. Há
- sim uma cÍrã libenago do plano ma
I ieriaÌspac'al e uru panicipaÉo dã on
6 iingência no próprio desemla. dãs leis de

r DAS P\rrÒEs èi9


bkt. Esse .ti1,nhdc .Ònsisre jlÌstanìcntc nhrnì i úeenÌ fc,Ína do psí.I,i.o e sejam
cN ser cePrz dc c(nìlerir 'a nrolnìcn- honìôgêneos ìs cÍrsuns lisi.rs ,\o 1ó,á-
krs nìareiilmcnLc distintôs LÌnÌ. incsnìr lôs enì conta. acrbarrtu pôr cooscNxr o
i{Ìrìa tipiú, unr nesnìo pKlicx(ìo .lc ÈxÌisnìo d. psìrck)gir.onìo ciênci, natL,
vrlü. lnr orcÍÌ() signìlc.do. (Lk,?. nl. À qu$Ìilo quc se coloci é: lÌxleún
pig. Ì13) Os nro\inìentos sio cnlao (tr- realmenÌe coDscMr r olignrlnhde .ìÌs
grnizados. rc.rlm lìtr.ì., esmnuL.nlsc estiìtlìms biológi.xs e Psíquicls fundrn
sègündo um signilic.do !it.Ì, rinndo .ìG3s em cshÌlu s lGicas? . lA einnun
Nssnì coüPohrìcn1()s. Nesse €s.luciìa Kôlile. c K()ÍTÌr narô.le.li.arnr suas dÒ corìpatÍd'lenb pig. 2II) psn{)logià
c\pli.aÌivo, o cC,clÌo É .onsdc.ado pesquÈes j(sLdente PìÌ" nìostr. que da iòrnN ^
tcl! I)e,nrnecìdo ptisi(,nci,a de
uúìi enÌidr(lc iìn.ioôil e naro Driis um o .onìpo'l.inento e x peÌcepíio sc di() !nì rc.lisÌo $úiÌÕ que.ìo sÌPcrn o ìti
"xnDezém dc ,cpresentrçòcs c me.i .!mo (k\//1/.r. lènônìenos tofuìs, e qlÌe no do scf, quc pe si todo o tundrn)enÌo
nisnì.rs conìf().Lxnient.is. os qrrris nì() x psi.olosia renì de nÌegnr qurniidxde. do rc.l ì luz do objeto tìsico, que naro leve
se ìoc{li71N dxÌ.lni..rìcnle ncm sio onlciì c signúlcddo numx s(r tullexio? às lilLim,s conseqiìên.i.s.s ( an.ÌeÌísÌic.s
reprcscnÌad,)s nurÌ esPaEo c()n.ebi.ìo (t'tir.Oks de PsicolôAi.! d.ì Genalt, rilg. csscD(iais di lôrnìi. ou inlcs. r niiis i1Ì
conìo iìci() d. eÍeÌioÌidrdc .cciPro.. o 29) Sinì c nio é iLFÌ.nicntc nlquilo qle poft.ntc clclis, o idto de qLc eld penerce
..mi a) per.Òrli.ìo lor i\lcÍlexu PonÌ] lìltou r esses cienrlsÌ.s quc.cstLc o ponÌo 4o ânbìto do percehitb llh se .oNrìtoi
vr1 rlci\dd. .ldro quc é iÍipossíveÌ .cnüal do pÌolerc lìÌositìco (lc ìuerÌer! par a co.ÍiÊn.ir peÈ
.onsliLrÌi. o.ìnÌo esPlcìrl do conì l,onry, dc onde . reÌÒiìnd. dls .riti.rs .epti\ÌÌ c é utrìi enÌi.lìdc dr (nÌenì do
ponadiento c di Pe'cqrçn() x firtit de quc,c(úpr.ÌÌ.nì as rctcÉ,rcils pÒsiri\Qs. conhcciiÌen() nìo un h,nd!úento de
Ícflexos Ìocrliz.dos ou dc signos Ìo.ais A s()luçio prn o dilcnìN {lmr e .oito, sc. Ao Íc.rcrer r lôún. .o unncao lisi.o
ponruxisr tinÌrouco a Pssivel ÌüÌet.'r prri cles. Èlde n. hipótcsc do isonìoúis e .cdu7i! as fÒnn.s perccptirls r .rsôs
sux org.nlzaçaÌo . umx insÌâncii stìPc iìo: po.essos nc'1osrs csr,Ìúurtris que re cspcciais dN ldDrìs isic.s, (lc'cve se no
rbÌ: O nìpo(!.tc nr nocìo rneb .lo crnÌnúo r .enôvrçào
cÌe lomì! a lÌ,sra.rcire _sLÌ
PeÌãr ! con{eri() xÌ.!nist.
do tìnr(i()nrnìenLÒ ne'aoso
sem.(lLrTil() r urìr iÌìri.Ìr scrii o c.so dc di7e. qre
.ìe (litÌNr c indileren.iìda: \Ic,lcxu Pôniy se lnscrc n() de
Ìeicjtx. o c,Ììri.isdb Psi.o brre .r)nr) pbd!Ìor dc lc(trii
ló8i(Ì) scnì cri, nx rnÌitese ps(!nogn:r? EÌe ocupirjr u.ra
iotclccLLidisfu (1drr,. pá9. posiçio do onuo cicnrillcó?
It,l).E.ièúdÌenÌìpan Dc nÌ)d() ilgúrÌ quc ()
t(Lh ess. dernonsÌmçao ó fik-)Íí() .obqle ^Ínlx
o dcdo nas
füne.ida pcÌo rmbaÌho dos fc.idN do coDo d. cie.(ia. seu
.ienÌist.s.lx forn.. obleLivo nln a deira dc sc..ci
Enì n,nì., qu.l ó ! \in- tc.rd(): t,ÌÌx se de .conrtrnlìxr
Ìxgenì cpisrcmológìú drs ! gênese psi.ôÌógìcâ pru dcla
in:llhes dr Gcst lÌ. ìll.s pc,' cxLraú À dntçòes do Ì'rballÍ)
.,ti1í Ìrnsccndcnrrl. I aqui dcPara'
nriÌem aconrP. ixr is !È
ti.ulxíõcs mlu.È (16 fc- mosc()ft r fisÌr pdn a rcfoún!-
nônìcnos dc (onìpotumcnl() hçno a.im! en.ionad., iá qrc
e dc pcrcqrçaLo c Lürrlos ?/'Ìri cssc rnl)ilho de ìnãÌisc trlrs-
como Prlccstos oÍga.i7tì()s. ccndcnr.l j.Ìniis se disÌlncirr:r
lnm!. quc o (rnìn(,írnìen do ârnbiro psi.olóliieo Mcsm()
Ìo sc dcrììefr)Pli,nìcnÌc Pôr 1.) ttrieÍÕ .là r'e a"terobSìd .la .'
sux cslnilrr, tode signill.Ì. ,.?r.?çd.r, nìdis cor(c.lÍrdo nr ;
. nc{sx (los PlccdimedLÕs rtirude niÌLÌril. rcú s!, LìÍetr :
d. .nÍìisc cm p.rícs rcais i5 3, des.iÌivr susÌerüdr n() Íâbx r
e dx c.usrÌididc prcdukna. lho.ientiiìco
È
.rlr!. É
des.ìmndo os nìodos (ìc i!' ,l{ I
.nrcinio .ìas ciôncixs n.nu{is
núErêà À ttsfÁ aa,tu'dinand Ãodlet,
de íftloÌc nrccân1cr
ji
llls isÍr * *r.. lsl4,0 r.clon.lìsno eo enplÌlsno
È
esrá !Ìeeno ddinido no tãm dìticuldadeem lldar com a lrlão ï=
ânìrno d. tcol. dr CcsÌalL? enrrê sercaçõ.s! ldéias e Íarão i

90 !Ìr\ rL crrrDrìo . rÌLosoFJ\ \Nn n.r (((,eh'...nì br


IÂU! cÉii[[E, xár!@.-doih
..ú tateaada â41, c, 1Íts3-1a84.
0 ph!lsr!!. dleÌÌôncta roGteer
atÍaEÌ6. . ílosfla nod.Ìn.

Á psi(ologia dxs sensarics e o ltlix- sacuÌo XVII. e.coiirlio! c lc3ou ao ú:Ìbr inìanente {Ìue . liben. d, .ccssi.lxde
liorismo rcproduzern no ìftcdor de scu lho.ienrill.o O lÌquenÒ (,ciomlhnìo d() 'da p.ssìgen, x uoi nrieiÌ() rrnscenden
.xúPo um nìodo de PcnÍ. qre nì() sócuÌo )at\ cslÍ .Iti.ilÌdo pel.s es.ôÌìs tal, doâdô, clc scnri.lo . (,{a:rìo ? .Ììqc
rPKndc x ÌtÌrciô lnrcrjoi.lì.Ìe enr.c
Lìc da psi.()logle cnìpnid (usxdNs peÌx Dêrcid, pás 89) O re.us() à ciancix di
rs PxÍcs e o Í ô. quc úÌo considera ! CesnL c \'lc crLljo.iy .cun.ú a .dri.r .ondicòes dc i)cnsar r nÍedcpcndên.il
c().iìSumcio de ()nlukrs porque plÒea expÌonndo.onseqiiên.ixs uhez lNNpei cntr€ tarô e essencla. Ìmrca do nÌÌn
rcr os eÌeDÈnÌ{)s j:i dcrcnìúrddos como udxs pcl()s pópÌios .ienristas dâ iònni. do percebidô qL,c ciberi ro l.rhrlh.
fo.tG .'\Ìcr'i.rts A reoda .Ìd Gesrrìi Cabe iindr obreFü que r rclacìo emr, Fe,loneno@id Lld percepçab Llcs\ cltt
ofdrcc uoì nìodo de dcscrìcììo dx expei- dc urÌ Ììdo, J dcscobeÍr ch pc&.epcào Mas o cstu.Ìo do conrpoÍdnìcnrô ()ic.c,
ênci. dn que esr fthç._,o dc lÌedoridadc .omo .tx\r p!.J d relôrúa ú orroÌogh ceu à tcnonÌenoÌ{4jia o ,írlo ./. LÌ r(.Ì,
ocupr o pipeì f.irlcip!1. [ntrcÌdffo, J{) c, de o!Ío, rs n,gcÍòes oierccidrs peÌo eú t(nno do qrdÌ eh conccorÌrÌii .\ seus
piss.r ì teDÌ.Ìna de expli(rçto dos hÌ{)s dcb.Ìe .ienrifi.!. tuio deve se. pe.srda cc rvrnçosj . capi.i.ìx.lc dc dcs.!!{cr:
dcsüiÌos. íìpòe uiì novo px lelismo nìo unihÌe Ì. conìo se._oubcssc ir .ìê..ir d. expcrianci. I
lgon delìrido eni rc.m6 de ìdenriüdc a pÌetu respônsabilidrÌde pelas dcscobcÍas "rkÌ.
.gar.?i7 dc unì significa(Lo frle.onìpô
cstNtlnì. Nos doÀ .Nr, o privilégiô da lig.dds ì nolio dc csü1rÌLrh Sabcmos.Ìue ni\'el (A esÍÌItÌuta .lo @DìF,t.! Ìetnr,
objeÌivi.lìde ôhisx o cicnÌisÌa â re.urc. às os [!ìÌÌhos d, C.,sÌ.IÌ j:l rênì nu&úos
cìênciìs ditis mru.ris, kDan ìox l)rse ma, peÌa i Ìúêncir dc Hus , erriÌ) é o fazer
tcdalconio tundr,nenÌ() último, o Èi1", o tìlosóÍì.o qre csú opehndo no lc(-no
pnnúio que rege kxbs os lènôúenÒs ús nov.s perluisrs. 'iiìÌvez I .onclusâo
vc.ros que o objetìvisúo, .ssnn corìô su ,Ìâis .popriadx sc'jx sinpÌesnìenre x dc
.unnp.úl:r no srbjeti\ismo tundxdo nì quc nao hã ciênci, scnì tìosolÌÌ e, pcLo lénerg ie s! tiiüelle. HenÍiBeÍqsor P!F,1993.
inLeÍio iúdc, é únÌrÌádo dc unra disrinçào úenos desde o que sc (oN€n.ionou .ha- Princípios dè psicologia da oestaft, kurt
'()nginárìa que r esrÌb--Ìccc cü prenisr" úâr "fìosoiìa rÌode,nx , tanìbém nàÒ sc Koíka cu1Ìix,1975
Geslalt psychology WoligaÍìo Kótr eL L ver qh1
e, .L lut ú
Ìeorizaçio ú(xlcnrx sobre d m pqlc Nponar nbvimcnro tìôsóii.. tulal- Publ shing CoÍporalion 1959.
ÌrÈz!, Ììccoditì.a o úunclo por nìeio de mentc .pdÍado do [)cru$o dr .iência Fênom€nologia da pe6e!ção MauÍice
uÌni (posiQo xbsoÌuÌ. cnLrc duas regiòes IinaìÌDenre, n() uso do projer(, dc Nlfl eaú Ponly. Coteqão Ìópicos. Manins
.\e seres . (Ìt tciondliLÌdtlc e cis. p^9. 2a3) Mcdcau 1,o!Ìy, x icL!çâo imríôse.r cnti.c
Se ì Òfx)si.ào sc isriRÌi n() esrcio ú1 nÌÌre filoyÍìa e .iência eÍi1 deÌìne.da pclas A eslrubm do compoÍtan€nlo. lúauíce
Mer eaLlPonly. Maíins Fontes 2006
nìiri2xçào cla nanrcz. e .Ì. .lc{tualifìciçào relexôcs cDÌ ror.o d! tomÌx, espe.irl- Racionalidade€ cri*: esludos d€ hislóÌia
do sensíveÌ que thc roi i rcboquc. ou se menlc nr dcs.oberLÌ cle sÌa caricÌeísricr da lilo$fa nod€Ína e contenpoÈn€a.
ja, a deÌnìú.4io do €sÍ€l peÌô con eìro essencl.l. uniio .le um, ìdéi3 e ne CadG Albefto Bibeiro de MoúÍa. Discuiso
'Lmr
- dc seNçìo, c()nnr Husd já .ìenuncìave, eristência. Ser kléil e crisrênciì uni.lis Editúíiale EdibE da uFPr 2ool
- o +Ìe Me eiu lonry aprcÉnÌr dc mftìo é ô mcÍno que possun ìúÌx sig.iticx-
Farão c expedênc ia - ensa io sobe Mèdea u-
P0 y. LuÌz Damon S los [4out ú0. Co eção
E cxeqter nx nu p.ìnrcir obrì é jusr.men ç:ió nì.ncnÌe, se ì lonìaj troç:io quc Biblioleca de Êlosofa. EdiìoÍa UNESP 2006.
:Ì Ì. uÈ m'J iclJ\ro rnúe e\F,'rn! I e x ìniilisc d. cìên il pcflniÌtu eÌpÌor.Ì., é 0 lÌanscend€ntal ê o êxistentè em M€íeau-
; klÉr pn|.cn\r .' s |]r,., o LL!.d \n,!.lre r o divisor dc águìs entrc NÌeÌÌeau Ibnly Ponty. lúarcús SacÍini. Ássoclação Ed toÍia
-: melnì È1,ç:(r, ul .!no se esr,bclcrcu no e rÌusse . é jrNÌìnrentc por seo semid()

rì D^s P^'x()Ìis 9l
s&
cr
Ë$s ìÈi

ۑ
Ìãp trf,\$.9\f,\
%-d\/ê t"#\/
- -.,"q! rr t's-,dl!!
Ã.r; ! Í Ë i. ï-: &-ê
ãj it .l:l g **;'..i1,..à\-; üìteã .ã_

Ne Fmommologia
da percEçã0,
Medeau-Ponty
descreve o corpo
comofenommaL,
agente ativo na
produção da
experiência, e como
uirtual, um canpo
de possibilidades
que se volta para
MrLÀ ,'Orn r L O^H DO Lúmo .m loso
um ambiente que
fo que rtdbui pâpcl tundxÌììentel à atividedc
ele mesmo constróÌ
perceptiva no ciue concerne à relação entle
sujeito e mundo. Dado que o co4ro é conce-
bido corÌo scdc da pcrcepcão, eLe o elevâ, em
.....obr. raì LÌ. r'eìnedr n.erçt-
"n..e,
do seÍ humano em seu meio nâtulâl e soci'Jl.
\-,t- "- ign r, Íi-J-.1-o. L ..J iìlJSr-Ì gêìc
.i.,,u" umprnhrr" l.l ,i !u.,i pol',fl..
tica do coÌpo nas pÌlmeiÍas obr,Ìs do lilósofo
fiancês. Veremos também que tel nÌl.:ìgem é
i1r,slìfìciente, uma vez que, âo rctome. o temâ

i\l\R(lrSSr\CRÌNÌ r\ìÌES FERRM do contâb entre o sujeìto e seu meio em seus


! doutormdo em IiÌo$Íiâ ú ÌrnireNidxde
dc Sào Pxflo.l 0,z/a@/-kl
lìlioü textos finais, csse pensxdor âúibuì um stdlrs
e a antuÍe..n N1lü Paúr)
( Ìummitrs,'Fxlsl, 1ú) se.rìnclário xo coryo.

93
Èsponsincis feÌ. geÌrçio rl. liÌìagens
irrcsrigar e crpeLièrcir rr..p]n 1. ouo psiqrÌn$. e sonìenÌ€ esÌ.s sc.lrr. PeF
l)âs. úN! rch!òes enÌ( o :c, lìutÌìnÒ e ..brdas l..go. e rrlrnìrllc *r.ePÌì\a
Ò N!al(). r Ìr(f1 tÍnì.ifiÌ a
raL\er sela sc c\rÌ.crir solìre um dupn) drs .ois.s
!!e lvlrr (ü P.ntÌ lsrx fÌe
se dcdrroLL sus(ir1.L() ú mcnÌ. ro.Ìual ti() se sibe
..úp.!1() .(ÌÌ\LdÌe lìo.lc r.r peLlebür s! r!Jj() rl.r reâl coÌr.sfondc rÌtrn,r !ez,
no r(on Ì1úrenÌ. nrslsÌ!nl('. cirì !i.üs a dcs(i(io dr e.Friônc,r ì,ÌcdirÌi por
.ìe {rtrs obras. (ì() segudÌ. iìrlo, rs lts -\lcrl.1(L Pon$ dÁ$rltc c$. crPirn$o
s.as dollilL"t1 esÌxr en c.,nrL() .ìireÌ.) priltcrìr dr .oürspondan.ii, Pois.
(rD o nÌnl) ÌaÌ .onÌo .Ìr i ry nìenr scSund() LJ erperin.i.. rs .()lsrs sào
.Ie \nt Ja rr!.1r,la!tiLÌ .1 1)rtu.pçà. p.Ì(cbnLrs em nrl r.rlidrdc. senì que
únÌlo d. scu segrddo h,o . NÌcdexu s. Jd.Ìilr rlgu srÌbsÌü1'r n:ìo aPirenlc
!o,ÌÌt gLLriLh xrt/1.rldL (]1 lxPenên.ia . !.rrr rr nnp(ssòcs rprcdrdidrs
perq)lnu o desrío dc \ierlÉIÌ.nÌl.
eTlniL() l:1 enì se! Ìnr() iiìnirl e. .dro 1,. , ,. , .. .. r.., :.r i:
!rrcrÌ()s prÈsenÌr t.nr rar. eÍr seus úÌr1 \r \ edrde. ,\tcr'lclu lÌ)nrì úo sc linnl
m)s lr\r)s É tilì..r (r.r rdálisc qüc a (ntntor sux dct( riç:tr) is reoi.s quc
conÌIÍore ! Ì.giÌnìl(1a.1c de$e .rcnr. rpelaÌn causls nio xÌÌreffcs d.
1ci(11h.Ìr ÌfÌr rr.cp(i() fc(ef.io 'rar
LÌ! Ìrnnra., .r*trì q!. cssc
\0 lLxrÌo .rÌrftÌo .\e ,1 csrÌ!ÌÌ.ttrl {cLo srpòr . rlr\i.la.lc ÍÈ..eplÌra. i
.1. .ÒtitPoÌt.nÌerto. r),úi,eno Ìn r., dc (trxÌ se .onrì.,N (n,Í).xnÌdì orgúa!].
\lcÍÌeÌLr Ìjoin ha r nl rnàÌise d.ÌrlÌúdr segr.do o r'l!ós,)lo. (: le.essárú r.Ji,ísc
dr ef,p..iandr inganrr .ì. nual.). (nL :! prúnìeÌÌor d., o,grni2a!i() lenonaniQ
sejr. r.tu.l:r c.Ì tlue snq)Ì.tnxinc se pIa ronir .( rrtÍeensíel r rcì.r dos cl('
esil .ngrj.n1(, !Ìr siÌ!rcio \ivn1a. scÌi menÍrs olsrir s.bÈ . PeÌlepca'o
.lLÌ.slionrrrcrlr)i .\r ÌcJÌct.r.s a.cÍrx romcmos (onn) elelrdo 2 tuLn,r GEoBGES SEUBAT, $tudo pard
d( {Ìr nrturc4 \ess! lrpcriarn.ir xs .io da nìase!Ì ftLiniaúr por N'lo dc
p.s!)as nio se seÌlien ÌÌ iÌnlrs r estl esÌínubs lisn Òr hzeú paÍ. dcssN
dos f,nrd(À tLe.o!s.iÊn.1r ..,4.i,ì se nnÌgefl csÌi,.uL()s Lìo obìeú perccbilo
r.Ì..n)nrÍ.(rr rs pra|r1ir @lsb Alani e d.lü o ítrc () quxÌeÌ 1](n regr.ìs lo.luis d. sínkxc dÕs dxdos
diss(). os sìsÌerús fr'r..fLn1) .n)t(ftq l2u qrc l( ($ c\ses esrnrúÌos .orLÌi scnsnels. xs .turis sìo rcsp.nsiveis Por
.ÌLLc t()únì essa ef,p.ran.ir t.isn'el Ì!.n unìx l.Ìrgerì (()erenre. é n.ccss?i Ì etperiên.i. úl .(Ìnu 1 !i
(rnìsliruú
{ÌrLrse senÌlr pes.nr d!!ln'rebidos É rio supor urÌ tr().essô.le org.niza(aLo \cnìoi.EÌnb. essr srlqn() úxúÌeÌÌha
óblnr qle o $Ìj.rro \i pc.s.ÌlÌos e do úÍ1]1() JeÌìônìeúd nrerenre ìr llnidr r pÌloidrde di erpcrincir vnì.h enì
desse Drldo. csli s!bi,úi.l() is deÌc Di d( tc1.,rnnr. À.rsnì. é !e ad! qlc . Ír.e .Ì6 .ÌeieÌúnr..ocs cn,pirn:xs, eÌì taz
Ì!çò.! .snrúürais {l.rsses ori.t:i.s lÌesnÌo ol,j{1o cxreÌrb esÌnìLÌÌa a aúrd.d{, rcÊ .ìr erperìêncu nncdiat. uiÌ .rniúÌo de
NSnÌ. ni r\frian.ir iir,-lleiüL ..o1po (cfLirr. !ì$ essx esÌÌnnni.ao lrlÌ,r/. uxsôs derìrrdos dc uo rLnle() Ìt1gi.o
nìo sc ürsLrr ((!rn) rtrÌr nìÌeüDe.liiÌnr do fuirur.ÌenÌ. â!Ìônoiìo do sisÌc.,a ..í.eir!rÌ iundanÌc.'todos os lenôtÌe
effrc unrl íLJ!$r aLrnx (.Lr .ons.jiÌl.i. ) lt((Ì n! pxri rfresennr urì o)iclo n.s F(ebì.los sio .ssi,ì .()nsideÈdos
e o nÌú o. ((no utrra teÌr que p.derÌ. : f(!,tÌr, . .dìI! lenonÌen2Ì huÍúno ksuÌrrnles de rÌn, idrnl.dc lnrelc.ruxÌ
seÌì.rr o sÌÌj{,11() tla rerlnhde .i .orpo or!d,,:z/ ()s drdos sÉúsiveis qrc csrcs !.,lli.Lx ào .onÌìecúnento. lissls (Dse
É jÌÌsÌiÍr'nrc o ,.ci() pclo qx.Ì rs .oisrs podc!,ì rr,.esentd sex Ìe!ìr . .inr quc (!úên.ixs nio paN.cm (ondiTer .oÌn r
podc.r Í1 (,)iL('.i.ìxs Nsnn .oüo sro rrl Ldna per.ebid. deÌeú nc x (on! expe.ièn.ìr nrgênx.. .nr qu.r as c()isrs
r,rra Nicrlexl lonÌ! ess. rrplriar .:iar{ ir fe(efrivr niÒ ìp.re.e!ì cono consLilÌri.hs seg!ddo
cir i.gèiìLr.L. NNlo d.rc 5!r issr (!rpÌeÌr!Ì.nÌc crÌ.ror ì {Ì1 rrili.ìa(lc .egras 1ú.s. mxs contu ir.lcÌernìnÌadis.
Èid,.(!.() lir. úlÌnno. c mo ((!Ì() c(D i tú d.dc d! prcín1r c$x rbeÍis . umx cxplqalio fdÌi.amenÌc
ciclL() t\n()L.i.rn:Ò de pú.e:$s fisio prnrri.l..le f, crperlü1ci, nrganrLa dianre nÌerÌnná\1l. Alam diss(). úess. .on
qun,Ì.()s c\rcÍnrres a el. o lìóson) d$ expÌicríÌl.s (.lu.iorlsús. i\'lerleru .epcio ncoleÌi.nÀ o .()rP é Ì.iDdo
..rn,rfòc \e .ìesse trÍ,d.. ì rdóir d! P(rn\ È1.!rc .iì scu pfnn'ir() livr(). i ..Ìro rntu prnc di crLcnsio do úundo.
q!. ô (()isis tc,(ebidrs sel.nì rp..rs rìl(*()fir de nrspn çiio l Ìrnr. r (lrLrl qlc se fènomctuliz I)rÈ r .onscièncll i
rcfresen1.rçar.i.arLsl.hs de uÌ nÌio sulrrìere ì .otu.Ìên.i. .r+nilnr ()s tuL() .ogniÌÌra /.Ì1./r4r ()s.lcnÌ1is objeros. llssa É
obsetu pcL(),.rDd() erieior quc !n Í,s c\ternos quc Podcrjznr i.Íltrcn.jri h. Ìese ó, dc rc!id() .(rn \lerle.u l'orrï, É
sl mcsn! ni() s,, rÌrrilèÍ3Ìie srSunúo s.,grúìLì() ess. iìosofi. os o.n!À ntrì nrsustcnÌaÌ1,cl {inlÌrarl{) xs .Òis.s !od.n :
ess. .on(qrçi,,. (enos ohjeos. nìr.!ssí drno\. tì.n sú!tu assnìih{16 {: aleÌxrenÌ rpa(.d sob .lird$s PnÌosdc risLr. (, :
tcis (1ird1nE.Le, fttrne.ÉÌirü csrinNlos r) iLjeito sio púmcn.rncnL('tleLn Ìx.l.s .ol1)o I rivid() seúrÌe de un,x nrcstrÌr :
94 \rL\1E rrEÌrrrnÒ ê FÌro\r)LiL1
pespÈ.Ìnx ALeü.Lisi. .rais d().tr(. u.l d,- exriifci] O (onÌrÌo (lo ...pil
ÌiL()
.,bjeo prn . ..nÌ,ièn(i. () (() f() a r .(ÌiÌ ().nLnrlo nrí.urN lnu hsÌóri. o!
b.se dr . rrÌ eÌÌ erìeÌge É rÌ)r.r.i() dl xiddr rú.a /,!; l'Àrtlú no send.b Je
hÍórir dÉssr bxse r.rrr)rrl rlrLe r x,ìfli eslal)e (c ..'ús f,.dÌrr.s de .lis.rnni
tude das liD..lÉs .Òg.irnr\ .lis|(nncls nr!.i!) d. tla{l.s (.4....!ri.s rnre esses
io $j.no É deÌnÌiÌ.d. .l..l.iì sÕbi!r ()s {lÌris s! rl.inroÌ.D ôs
i .ÌreÌnaÌiQ ne.kIlitr
,\tiós È'ciÌ.r dÌrnì$ ]Ìis.rri\ Assln. o (o!r.r senìP(
ú!. iiìn ès Ìe.oÍ. à tldúçrn)
o pcNe.ror É .ÒÌpÒ L,dbititdl. c n.Ì. \irc rf.nls
Jitúúk\.ltEú t d. HlÌsserÌ: s!sfÉns:ì. deser\()Lr.e r \la iÌ.ili rcslnúnÌr dr n! r. lrsranÌe riresenlcr eLc rúafr o frs
do conÌrc.nìcnÌo Íüre o nnddo Ìr.Ììs gx(ir) (hrss.s (L()is c\rl.nos EÌ. dcs.r s.d. e Ìe!ÌrmetrLe f()ldr ti.rirlnciis
..,Ìdenl! (o nÌL!ìdo que e-\.ede o (lrLe \e,, (oq) .(rr) /;,,rü?exdl sÍr a. nio e È..rêt.ixs ((riÌ ri (ÌL ii s! nìs.rr
sc manili'sr. p.ÌJ n,:)s) paÌr fÌnriz1. ()s .onÌ) rr. úriln(ÌrL() d. nìrÌr:rÌr !icrÌ.. cm seu rnìÌ)ieÌÌe f() ((Ììnitar (i f.so
.offeLi.Ìos dr e.|eriÊn.ú \nì.ÌÌ AssitrÌ. rSqn! rÌilo 11. Èolu de ti.iÉrÌes rlrtnkLl.' (t'r: s.nÌ..r 1r
pr üenr de ú1x larnrì.|bb|jt1 Lld !:!) d1 c\p.ian(il o .oUô taioü.niÌ renìrn hrÌesrm. llcrlclL l'(n\ rr
p.Ìt.pa,ìd iinno de se! segl.d. Ìn i,l \Õllx Í, para,x .íi.,(los ohj.Ìnos ! os li.nÌr qre e$e tèn,tÌeir) Í: d.\c x
. r\Ìed.J! l,onÌ] gf.lde i p, dr nne\1c ((nr aLt+L ìr ír nìrJ f(if.o d. uDl .cfr monÌ.genÌ ÌìiÌrin,rl d() ((fto
crlìl in.i lrlr..pÌn! núnÌì 'nlri.riì.
n. lue nÌnk) a elaÌrilr rú.] silLÌrrio slsnill( qu! sc nÌpò. sohre seu esu.l. rlrìÌ. É
.on.cn eo .s.Ìd..!Ìenio do .olÌrr. ú,r As .()is.5 qrLe !e rf( .c,Ì. qu! o.orPo rnP!Ì.do ÌenÌ Íat
p !ìo riÌ cúe sd Ìrloino e !Nnd. snLr!ì() Ì1io se.(!nìLfd.Ì lrrrì ril. .lpr.rhdcs .úÌ.ir.! rcdrizÌ.ì.s. riesnÌo
seDÌr.òcs íbjcÌnrs !Lr: ,cp(rsa,iÌ .. issln. o (lDPo moÍÌ hlbÌluaÌ. D.s
si nie(LiÌ.Ìs e íLn(n[a.Ì r().Ìr tr') ()s .ìc r,Ìfi (). riisr $r scr lc\xdo cr .onÌr.
Etrr -,1 crr?/!,? .lÒ ..np.)td,t.t!tt). rtrlli() Ètu r\ inL--n.nntrl(l!l.i ..rt() () (lu! g.ra i s.nsrfro !1. !rì nÌ.Drhr)
i\'le.le.uP.rn esnrr.r sÉ f.r erì.Ònrrr úis..(!rÍ).n)1na(L(ús (l(,sl.s () n(!i(r
r ÌriÌu.Ìe Ìeo,i.r.oÌìeÌr pr,l erfl{nr e\tÌ(nÌ(ni() .Ìu ((trr) a (1rns (l(Ìrd() o.\.nrf!() d.) ,ì$ìr! tanÌ.rÌl
r e\pe.iêr.ir nledirÌr .1u ..ÌP() l\sr LnL lln!i() tre sui)rL \l (rnIi,n,r (lLr. ()s Ë(lirj 11(.rÌndrdc (1()
aLllnnr ni() Lle\e tr Ì.!l.h nÉh .!tr() dÉ rtnid.dÉ dôiìi,Ìir.lirìcnr-- dr\ es .{rla) n:Ì() esLì() s()l) r) {l(mnrn) (LL ((rìs
eíeiÌo de rrìi ìrriÌÌdr.le etrìtiriü Li ÌruÌr ns .Ìo lìensr!ìeúÌil .iè!.jr nrblernl O Í lciro arÌ|Ì(]rLr) Ìl
nexr. ne.ì r.rÌr frrÌLÌ. dx ilni.ìrde de lsi .oÌÈnÌe de irn idxdr. peÌr qurÌ ,. de seu eÌxd. fresenk. ,!ri csie !Lbe,
u,D ÍLjeiÌ. \.ÌÌrdo r..o.he.nì!ero. Nl o ..! Po se .lnige ..rndrlrrr.r/r t!Ì .l ,ti. ítìPed. nì. esÌ..à. d.ì üq,nÌìú
Fer.rtebl.!.h l. p4..p.r. o hÌói1n póÌo nn&lino. sedunenÌr Lrì .er!) es tlaüüÌr Ìsn)^ signüì.a q!e is.ÌjiLides do

A análise de lvle eâu-Ponly, iovem que, impedida peìos psicossomátjcos gerados


no tocante à sedimentação paìs de encontrar seu amado,
dâs âlitüdes do coÌpo, toma-se alônica. No Ìnicio, autonomlzam deve úr de um
esclarece por que a decisão a Ìecusa em Íalat exprime o nivel mais geral que aquele
subjetiva nen sempre é desacordo com a tamítia. Com da consciência cogniüva
o bastante para reverter o tempo, essa atilude êmotiva prêsentê. É pÍeciso ãlteraÍ
tÍânstoÍnos psicossomálicos. ganha aulonomia, e a jovem a alítude afeliva pot meio
Expeíiências lraumáticas simplesmente não consegue da sedimentação de novos
insliluem um estilo gercl mais ialar de maneira nomal, parâmetos de aprcensão
de sê eoìocar, e esse estilo, Esse caso ilüslra bem a das srruaQoes vMdas, È rsso
alimenlado inconsciêntemente c stalizâQão de um modo quq paÌa lllêÌleau-Ponty, o
pela sedimentação têmpoml, gêlal de atribuÌ sentido às pÌocesso lerapêulico dêve
logo se lorna uma €str[tura siluações, em qua as decisões oíerecf,Í: não umã simpl€s
rêsistenle, perante a quâl a subielivãs íüfl cionâm como tomada de consciência
consciência não tem poder ponlos de partida, mas não dos pmblemas, mas uma
de ação direto. No capílulo da são suficieÍles parâ Íev€rtêr o renovação do campo emolivo
Fen o n e nolog ia da pe tceW ão Íato eshbelecido. do paciente por meio das
sobÍe a sexmlidade. MÉdeau- Em tãis condições, o trocas simbólicas eleluadas ESB0ç0 0E MULHER,leta de
Ponty cib o exemplo de uma alivjo paÍã os soíÍimentos Evelyn de rúoÌqar (1655-1919)
.r .',i.Ì ....i.,ri.,,ir,r Ì.i

1ì:r:4,4.:;.t 11ì:r rr r:,.:,

oiÍú se scdimenriÌdi .omo P Í_)es Ìba tuns. E$d habilidàdes Ìecobrlm Ludo ô
(os qo.se úìPcssoris. os quais cheganì a que porencìalmente pod€ eÌ múifesÌar
.-r:ì .riì:Ìt:,r,ìa i:1:::.. r-.rt;ti /ì, úì umx cxpe.iên ia. l'ara Mc.leru PonÌY,
mPleni.r I ro.trde âtu.L
o coI?o cnglôb. uru nonl,llenì !d!e$ali
: :: :..:.rì. : : :;: l-: Ì..irrlì :iIì,r'r:.. em qrc qúlqúer dffiDlJ te(epúvo (\'
lisse câmf,o de rriÌüdes . .erçòes ÌíPi rá pllaiainenre._ìoÌN:Ìo cxdx 4?cnan'
(as ex.cdc a tons.iência aluxi e nio .n pairn ú implc. uDe rúdizaçìo PaF
pode snnplcrncnre ser rcda.b a seu cial do Íepertório dc xllludes petlcflìlo
bcLfrâzer. (()nrúúo, i eLe .lue cr Ìrotorls. pehs quals .r corPo se dniSc !()
onscreÌe a^o gama de dÉPosi!òes sobn mundo PoÍ n,a !e,.Ìuando a rct.klxte
as .lu.is o5 ti()iet6 Pessoais Poden ser dcsÍ: .eFÍório i conside.rdx, deÌnìiLrÈ
.ealizidos. Lim Pessol c\trenìâmentc . aiìplirÌde d.s .Ípcnen.hs signifiütirxs
ln da. poi eretÌpìo, p.deri diveras de üserçào nÒ nn,ndÒ, ela podeú rPro qr sejx, Ìodãs as gNit)iÌidxdes rt meio
oporNnidldes no d(lrrer dNnlr veiÌar mclhó. es o.asiões quc sürgireoì ds qu.is xÌgo podc s annÍesia. enì uúi
Poró.r, x() lFdificrr cssr xÌitude gc.al Mxs isso na,o signúi.a quc sui Ìnldanç. eï)edên.ia Õg(Íìd$.
são
se deva ar .ôN.lència dcdsanir, pois a co.Ìo se va, Pad Medelu Ponq/ a

libedadc subieriva €stá condi.ionad. a c{Friêncìa naLo a


moldadx segundo
, Y/us4 *cullura
detemrinJdos padÌões @nrfofixÌnenteis crtegoriÌs e regLls do Pe$ãncnl() (.Ô
d6 eamiìlê claudol i095,
0É.poéun€ . s.Givel qne escap!ú ao nÌieito c Íi P.denì ser mó detedde a libÍtià de insPìia!ìiô
tÈÌNfo!Ìados de nanciü indneÌl. krntianâ), is quais deÌennúdiln as
c{istê..ia desse possibilidade de rchções e es prapricdides consliluLivrs
^
úansfonìrçào de dtitudcs i.di.a qre
o dos ôbjeros I cxpc.iên.ii é moldzdx
.oryo nló é son€ntc ().PÔ lnÌr1n'al, pelôs podercs p.ílico ntrencionais dÒ
scúmemxcào dc hítìros e aÌinÌdes ti tlÌpô, os queis.un.à dÔnìnìam comPle
picâs É rambóm caÌp. rìÌ1 a|, oú sg , r,úenie os obtctos lisàdos. Esscs obteiÔs
um cúrpô dc posslbilidades no qu.ì sc peúninecem, dcvid() ro PróPio cÚjer
rnlc!êeú noves li.hls de exPeriências. lenìporal d3 !iva.ci! .ìo côrpo, 2lrcí()s ?
c po. úeio do quel é t)ssíel se laníar norxs exPloracÔcs. c nio se rcduTqì r
ciì siruaçòes sbstrafus c rruÌ.Ìe runcirx u1n .onjlÌnto dc prcp'iedades objctivrs
ìndepende e das crìgênclzs coÌiduüs. N() .trmpo lènom.nal susienrado pclo
ì.nquxnÌô sed. dc hábitos, ().oryo d! coÍpo, xs .oisas aPÍcsenraÈse couo
,ige se prnÌclp.Llnrcnk pàrtr as situaí-òes inderexÌiinad.s . niio p( eíi sd subnìe-
c()n.Èras e rcitcr uin modo de erúren idàs à .ixssúi.açôes úgidas baseadas cN
Li Ìàs CoÌno iìrÍitde àúrudes vúu2is, <)n.eirôs excludcntcs
voltâ s€ paü um ambiente qre elc mc$ Medeau roffy lo.rc.e, nx patÌe int('
rìo consÍói EssÌ.xpx.ìdxde de útciLgi. &tÍorna d^ l.dbmerokgia da perc4l;Aa,
.'.rn o vi11url p()dc ser unì instnúncnt l o seguinÌe exemplo d$sx inderer ra
inÌpoÍantc prÍr () fó.esso Ìüepeurico. çìo ..rrsÌiütiv. do .rmpo teronen.l:
úa r€z quc 1 aLua(ào e.ì uÌn aúbicffc u1n rnço Pod€ ser dcscrib co.foúr
emorio propicb, âindr qlÌe folado pÍopÍiedrdes objetivas - é unÈ reÌa dc
. xíificiaLmcnLe, Ilde jàcüÌa. I tès .ertiúeÌros l,orón, (luddo coÌo
sednÌenL"çìô de novos .ado .oin outrcs. c.r u.r desenÌìo que
$1gerc xlglÌma iftaao ,,irdl, esse Íeço
os parngralos deúr de ÌdÌel mcdid!. ()u iesnìo de scr
ìnÌeriores mosur.! uú. reÌe EÌe podc aprre.er .onìo rnris
nds qle as hrbili .úÍo do quc no úomenÌô eD quc loa
'' .Ìedes intcndo.ais iedido. ou .omo eno em vez dc rck)
i dô.o,.r}'.u { Á ilusào vsudÌ rcvclâ que os elenc.tos .i
dos .onjLrntos pcrccbid.s sào .nbi8!os E
e úo pod€m ÍÍ d.:s.,Ìos por ptlpric *.
drdes esÌrnancrtc objedlis Nle$no os

Wtri*t drdos perccbnlos que nào estào crì É


iÌusòes vìsuais sio düíguos Mc.lcau :
PonÌ] nencìo.a o seg tÌe (ÌoÌflÒ, !
ìÌnì ser hu.Lno .bseÍvado r disún ii o

9ó rÍF\flr. .iRrBrìo ê FnoÍ)r'!n


ÈDGÁB 0ECÂSr

nao e rarr, do que unr ourÌo fiskì d. obra, o tìÌóso1ò (Ìorü a c,!nçâ rc1.! scu prn!ei.. Ìjrroj Meileau 1).r y renrr
fcno. II$ i un ser hu.rilro dxdr) Íjb Ì.dx rl, ..a]]eÌlêncil ngê utr, scgundo fomula., eü rl di,i€l e d ,uriat"l. úr
um2 pespedir', p.rÌi.ular, , qrÌaÌ ni. s. â q rl !, csú eri {utlÌô dÌn ().undo desoição .Ìàs
subÍreÌe i rncdl(ò.s *jtjs.
topliedrdts do úundô
lÌÌ.o1n() clc é pÒr iìcio dos pdcrcs €r quc ìLÌstitìqle as lrcÌcnsòes da crpeúên
lsses e{tiÌpks tusria,ì que eÈ pÌor.llirn)s do .ôrpÕ lle nìed.n)na que .ir pcnr'pú'à. T,rú se de d€scorotver
boú lierl--ru lbno 1x(a do cortr) r os elei..rnt.rs presenlcs na 1é Frc(pÌira üma offoÌogix do Ser bruL{, cm dìjo
nedm. dÒs f(rômenÒs frs5iveis de inr riÌlngii () próprìo.nnrdo e rringilo por nìreft)r o.oÍe x lrcr.epcã..
nlleÍ.._à. flr nós. a$i'n (omo..(ntl menr d()s lodües corpotuh). cnnron PJra Éúh- o p.{adoxô dr c\pcrÉn
corn a.()ns(iao.ia capar dc.o.Ie.er nx .on\ nai. liMDni{.rmeffe .x vilinoa .ix lnganri, o lìl({rto ,prcsera s coisas
dolÌtinx inrclccnÌalisn, --ssl nudrdçr,lc úgènra scrun !Ì. paradoxô qü{ndo úunúnas .elitivanrcntc a f()fdcúadcs
Júres nnfln:a uD. aÌrera!.aro do pÍ')prir) tuituPo.rxdos pdra Ò nilcl ÌeLiri.o (orno É.síris: os objeiÒs pc(.bldos si() obvia
iÌodo.on!) a Lr(Jì de o.srnlz.r a eÌtt (1possneL pictcnde. ÍlnBn o mlndo úl nìe.Ìe visilrúj nngiv€is..rc. l!ì seg! !.
rlan.i. se .ealiza: nio rì?is p(!.rÌÌeio .ìe conÌr eÌe É í paú xrligr ese obletno ele deÍ€ndc que o.oil! làz prÍe d()
uiì conh.ituenro ciiÌnô dis pÌlpriedì fo.n lsxdas trs esÍlrLms cor?o.rh quc mundô scnsnel, e paíilha con às .Disis
.Lcs c klacões dclinidorxs dos objeros,
fod.ú nÒr isold enì iÌusô(a . engan()s? esas popÍic{?Ìdes È.sivcìs: cle LlDlÉnì é
ÍÌas pcl. dehnniçao de Ìnì .{rìpo. eÌn A5 csrnÌems .oryoúis sào aquÌo que. unÌ e e {tuc p.rde ser vlsro c rocrdo. por
si !Ìcsno in.Ìete.Ììn.do, àh.rno a uu Por vezes.lGr.'nctue nnpcd. o ?cesi ao qdrpÌ() Nl aodâde. é poqxe ô qn
explonçio púii.a nÌcrl'nadel iìund. nÌ .ojìo eÌe é (como ocore nos é !Íì ent' scnsiveÌ, c()nro as coi!às, (luc
dclaios o! ntrs ,lteraçòes pcr(epdvas ge ele lbdc (x.y.er sur aÌn'ìúde e!pl(nr(!
Írü's por doenE.s). cônÌr cffcndtu que. úÌ Á]lnal, o col1). só po.Le id-a. ou vca
Con) vnnos. .x L,,,,?,? Òlo|it Lkt pat dc acordo c()n,. eÌpeianm ingènua, porqoe Lcn, ór!àos esúvcisj nn.iq)s Scu
.?p!7, \rr.rl.a! Ponrr aÌr.iLlÌj L!ìr tìüìcào seÌa por nÌennédnr dess.s csrnÌnú:s que caráteÌ xdvo dcpen Ìe d€ sua baÈ sÈnsn el
cenÌÌÌÌ r() (orpor ele a o poÍrdor d.s o nnÌndo se.pi6cnÌa a.s mj(ftos? passiva. ÌiÌtD1. nôa. quc lú uÌú .zrn,-
(ondlçôes t,rns.endenhis. ou seja. d:E \Ilis üm r--7 Medeiu-l!Ìr] bus.x .la gúdl.le sentibilidaLt , .h 9\ l t tpo c
"r,'ìÌLô--\.' h rvrsLtLÈ,,..rÌ,re\t,l 1òrnulx. marcos Lcrticos que csclaNçàú (o$as pìíicipan Essâ .anradl é.hàm.Ìú
', n.i rì Á-rrr lt.i Ott ti.lI a nlL,t, t os ÍenÌlúdos da expcrêr.ìia ìnganua. Nô por Me.Ìeiu-l,onÌ] de .zrp É a hÒ.ugc-
ì lc\Ìo nixtÌh.d.r plÌbÌnìa(io posÌuriim.n entanÌoj en lusrr de Ànnnìr . aÌiÌude neidxde .u/ral dúe () cqlo e às cotses
:1c. IlerÌeÌtr PorÌ] .o.snlcü ou!-.Ìs .on 1èr(rÌ.nológi.x, qlc .Ìi pno.idãde ros que Ìegitiiìa r pÌeÌe.sì() ingêllìa .ìe irt.ltìr
r: di(òes .ìx c\periên.iì, (luc rìnìnìtzrm .orrcúdos d. expcúên.iì eiì ddiÌnem() o pren() inudo M expcdêncix ìnrcdìaLÌ.
: o pìpeÌ Lrans.cndenrli do corl! Ncss. dÒ nÌÌndo nrsccodeme, (orrc fèz em coÌnô veF.bs a Èguir

as r^Ì)iôrs 97
:i:

aüDo ii iôÌ mcn(b.a.L,). xÌérì de :: ::1..:: ,.'l .? o lsri\i.d, NleÍÌexú 1'orÌÌl cxtl()ú o
prÍi.Ì)rr di oÌn.n, tassna .Ìis ..,isis. ..rírcr prssnr) do .otpo, s,l ({!nu.i
o cory,r ünÌbam a rLn() ..rfo €rpÌo drdc dc nwl() c.d as coisâs segue se
r.dor qu. í r()lra $l)re o nÌrndo c dcssx 1n:rLise lue . expclin(la ntu se
preÌcrac conhc(a L() o eÌeÌcicio .t1!o dchìiú xtoìi\ p.r nÌeio ü, riìfliÌlde
dos poô(s.rrt(üit Ìrìo nnÌrcde o úÌc.ú).aL dos sisreD.s corp(nis De
d.srixnÌnft) {1,) trrrtrrl(). pLris.s csmtu- l2Ìo r crpcÍian.,ir só é possivcL p(úlue
ns cort,or15 ÍíÌr r\ !rLrh sels podlr.s as .oisrs sanr scnsireis e porquc h.i n,iìr
s. !rcr(.n, rsÍi.rlirni t àqxehs quc dúÌìensâo (l.na do nrndo, nx quil o
conrPoc,Ì as {(r!trs (]..ÌÌnr e um c.Ìc .Òrpo csil cnlovid()
íÌsô{,1. (lnc se \()Ìu i.üÌe'orÌFs o} Em sur úllima lâse. Ilcrl€ru t'dnt
1.s sdìsnels sür.rpa.Ìd.d. dr iÀa). esÌro.r urìx i,Ìcstigx.io quc dcs(rcïc
F(tr cxe rdÒ. Dào é aÌgo !ífunlr) r() os fiDônx,n($ \,ividôs e r..c rco,ias
.rú.Ìo. Ìus rÌn pod.r .Ì!Ìr \c tl!.ir nx a..rca d. nÌbíÍato dìÌológi.o Núcn
tisihilidd.í. .\o pútiro (üp() (ì!r() ì .er.z. dc qnc l,i ak,. eúbo.e r dis Ìlndn|r pcLr dÌìnilèsr2.ão fcno,ìcnal
ìú,nÌÌde peÌleplna húd.nnÌÌr {, e.ì ..iúnaçeo prrÌicühÍ dcsse dlqo possa Ess2 .licrr!.io .le pespednl fil.\(tficâ
esÌrurrrìs sensí1ris .onÌh r rh ,, ì. lrlhrr. O copo nun(r ,('rfe o.ôrÌ.Ìo. mplie n,i.i.,irrÍ Ò p.pel do .o'Po nx
Nrndo. o .orpo nurú .sr:i r(!rL nemÉ .s cÍtrúu s geÌais do cÌ.boüíio da --\IÈ'iên.ia. pois i r ú/
roÍrdo desÌe útmo. c sur.\foian(il Nndo. . !Ì.snÌr nos eÍs enì que d ,. do ,Dril)
quc ()leÌece as .ondica.s
rc\eÌâ is esnÌÌnlìs onnrl.gnamcnl. lttr issnrljhcio dos dxdos ciciì iÍediedì. de sensibiÌ1dedc ítÌe rs quils o cot?o
ÌiÌh.dis por rnìbos. Assi.r. a() dÌcnÒs no \eÌÌÌcnt. ronitno,ìcLldr (.ÒdrÒ Òcotre p.r.lc iÍÌir N:l() se ÌÉiâ. pofianro, dc
qle.on emc as frop,iedl(lcs seisilejs .om po,lrdorcs dc daìÌonnnú. por ry.itar rs anrLllses ú fcnoüen.LEia
do Drund.,. Ì1is (().Ì) r sibilidx.Ìe Ìxngi €r.n,tt!). a ..nc7r basilÌr de se reÌ. da lPrc.lçà.. ,.is de con cdd I c rs
bilnhd. . .u1ras (ÌrÌc rosìnÌ erisÌir: i .ianat.o.1a tsbihl.Lle .onsÌnlÌÌive do u.r n(Áo tcso, i ÌtÌz de rimx lniiliír d()
Ì

lrgitnÌro xú{lL2r (ÌrÉ se pÒde xÌiÌìgi Ì.s. scr das ()is,s n:ir) re xbalÌ ,Ìod() de ser do Ìnlndo. ::
poú. p.ü ocono, l cxpeièn.iâ brsell
i! prcf,ic(l(lcs
ncssrs :'..','.1 1'.-,..,. i:: :.:::l li:::,i :-:
tli ..sos crì qtrc () ((trÌ)o se eúgdnÌr\ xn:jrLis. th c\p--rièd.il ingènue cm O
Ihs .s ÌÌLrsòcs scnsí'cis si() inter.ìiienfÀt!/. o ,r'Àt,,/ rlL$e o p.peÌ concc ' AesrÌutura do comÍonamento Maúíice
Ìes e senìPIc sc rcv.Lrm (('iÍ) ÌÌjs dìrn dldo r() q)lP() *la F. .rt DÌÒgk] .td Meneaú-Ponty Mart ns Fomes, 2006.
ie de !&r nov! pcr.p!i(). rlue xprÌt.e pe,r./).r, N$\e Lnn), o c.úrer .Ìlvo ! Fenonenolosia da peÌcep_cão MauÍice
enrào .oN r.rdrdcli, lÌrssa nìrleni. do.orir() cra r.,-nruxd.. e â erperiandr. Mer oau Ponry. Marl ns FrÍì1€s 1994
- 0 vìsivel e o invisivel. MaLrr ce lvleÍleaú Ponq
à Fr.epçio gannÌ! n.s a() nìenos Lm .nrllsr.h pi n.:it)rllieÌìte cn Ìermos dc
i.esso nìd.Ì. ìinJd() a() nìundo. uDìi nrN5.()nd!a)cs nLbleÌlus.lii !nì o rÀt?/

Ís\' r!oÌ(..,.1rr. r. b1
e
L, L.

Potrebbero piacerti anche