Heydor Oliyev dihast ovezolunmazdir
Yohya Korimoy
Azorbaycan Respublikast Tohsil Problemtori
nstitucamun direktor miiavini, pedagoji elmlor
doktoru professor, Bemalxalg Pedagojt Akademiyanin
Thogigi ivi, Smokdar mialtim
‘Tarixon hor bir xalqin boxtine zaman-zaman onun garants
olan vo yaddasinda daim yasayan boyik exsiyyotlor, liderler
Gigin, Bizim millotimizin boxtino diigon Heydar Oliyev bir
nego defo onu dohgotli bolalardan qurtarmischr. Onun haki-
Inyyote ikinci gayidist olkomizin cox agir bir dOvrina
tosndif etmisdir. Buti bunlan aydin géren, qolben hiss eden
prezidentimiz sobr vo tomkinlo homin gotinliklori aradan
Qadir bildi, Mchtorem —_prezidentimizin
Sidmotlorinin menboyi xaigdir, onun xeyir-duasidir
Prezidentimiz dinyada miidrik doviot bascisi, siyasi
xadim, hor geyo qadir soxsiyyot soviyyosinds tanindigs kimi,
bai do dlkomizi silhsever, diinyammn sivil Stkoleri ile omok:
dasha hazir olan bir lke kimi tamtmgdir. Bu giin diinya 6!
Kcolorinin aksoriyyoti —hagq sosimizi esidir, bizimle
hresablastr.
‘Mohtorom prezidentimiz son illordo élkemizin daxili vo
xarici siyasoti, dvletgiliyin qorunub saxlanmast, miidafio
gidrotimizin artnimast, xalgm rifah halimin yaxsilagdirilmasi
sahosinds gordiyii islerlo yanast, tohsil sistemine qayBini,
gene naslin tohsilinin inkigaf etdirilmasini do daim diqgoi
markazindo saxlayr
Tehsil sistemindo méhtarom prezidente mehiebbet, onun
nifwzana hérmat hissinin torbiys olunmast milasir divide
gone nostin terbiyesi Gizro i sisteminin osasim toskil edi.
Prezidenta mehabbet hissinin terbiye olunmast dogms
vetena, Azerbaycan millotine, xalgrmrza, dOvlotin gerbin®.
bayragina, himnine mohobbot demokdir. Demeli, mohtorem
prezidento mohobbat vatanin, xalgm_bitliyi, _bizim
varlgimizla bagh moseledir. Rehbare mohobbatin bu tutumu
moktobdo tolim-torbiyo prosesinin tam ehato olunmasin!
telab edir, Bu, o demokdir ki, bozilorinin digiindiklori kimi
prezidenta mehobbot yalniz. darsliklorle, dorsliklerde onun
sokillorinin ve haqginda motnlerin verilmosi ile mebdudlase
bilmee,
Bu sahods_miivofoqgiyyet ilk névbede miollimin
forsiyet, menoviyyau, metodik banhgr da, maim sl
misilsiz,
P erait yaratmsd.
aynayit, MUsllim predentin dinya migyasinda, taninm:
jst xadim, dovlek xedimi, hor jeye. qed mids fnsen;
fin esl monssinda fenomen olmasin, xusuilo haksmiyyato
‘Cnt dofo qayidgindan sonrs gordi ilrin mahiyyotint
fork emolidi Oger mbelim votone, xalga, terbiye ety
CSeclara, onlan "gelacoyine sedaget hist ile foaliyyet
Sfetruse, demo, horsey daydasindadsr. Belo mbellimi hee
{irprogram vo daralik ever edo bilmoz
‘MOhtorom prezidentimizin sorencams ilo 1999-c i yu
F gun 15-de tosdiq olunmus «Azarbaycan Respublikasinin
tehsil sahosinds’ (slahat Programm Slkomizde tehsilin
Smasim doyisir, kedr hazarhgs, tohsilin igtisadiyyat,, madd
| exniki tominaty, idare olunmast sahesindo ciddi doyisiklikler
bas veri
Prezident homiso maktobi milletin gelecoyi kimi
gérmis, milloti yasatmag gin moktebin yasamasina elverisli
“10-ci illordo ibtidai tolim sahasindo
haraght axtanglar basland. 1972-ci ildon azsaylu xalglarn
Uugaglan figin yaradilmis haziriq siniflor ile yanasl, azerbay-
anillardan ibarot aluyasiiar gin de haziiq.sinifleri
fealiyyeto basladh, 20 sinifée altyashilar birbasa I sinfo calb
edildilor. Homin sinflordo tolimin mozmunu, demak olar ki
yeddiyashlarinkana borabor idi. 5-6 ildan sonra 6 yagdan
Uesperimental tolim arug Sziinil dogrultmusdu, Kegmis SSRI
Pedagoji Elmlor Akademiyasinin iizvii oldugum sbtidai
tolim lize problem gurasi eksperimental tedgigatin gedist
hhagqinda hesabatim’ dinfodikdan sonra olde edilmis ilkin
notialori yuksok qiymotlondirdi. Men treklendim, 1978-ci
‘da altiyasinlann ‘moktobe hazirlanmasina host olunmus
Umumittifaq Elmi Konfransimin Bakida kecisilmosinin
mimkin olacagina s6z verdim. Bekiya qayidan kimi maarif
naziti professor Mehdi Mehdizado_ ile g6risib, fikrimi one
gatdirdim, O, prinsipce etiraz etmodi, lakin Morkezi Komite
fia mesiohoilosmoyin lazim oldugunu bildirdi. Sehori gin
Morkozi Komitonin razihgi, alinds, Nazirlik, Baladak
eksperimental mektoblerin techizatimin —glclondirilmesino
bagledi. Konfransa gelmig 125 niimayendo igorisindon
Itifaqin segilmis alimlori Bakidaky 54 némroli ‘moktabde
cksperimentin gedig ilo tanis oldular. Soviyye bayenilé
SSRI Nazirlor Soveti sodrinin birinci milavini conab
Heydor Oliyevin bilavasito rehberliyi ile 1984-ci ilde SSR
de maarif sistemindo osash islahat apaniird), 1985-cf ido
‘Azarbayeana gelon conab Heyder Oliyev Nosimi rayonun-
~daki 54 némreli mektobe gelmisdi. Experimental 1 sinifiy
Sor in emi, goin Bk soyyindn gat
mig ve demi
vedomint odor asioldnlar daha ney,
oyitsiniz. Niy 6 yagdan tolime baslamrsiniz?
‘Mohtgrom Heydar Oliyevin goliginden sonra_partiyanm
Morkoai Komitosialyaghlar problemini nozaret altina ald
Yo digget niorkozindo saxladh. Belolikle, Heydor Olivevin
{ostorisindon sonra eksperimente digget arhlds. Elmi esas
kere genis lpige-kitlovi ekaperimental fodgigaim apariimasy
agin veg gorait yarandi, Az middot ipatisindo 6 yagdan
tolimin sobekos! genislondi, 6 yasdan tohsil 86 min usagy
‘halo etd, Bagdan-basa 6 yapdan tolimo Kegilmk iso 1990-6
Fide basa gata
6 yapdan Kitlovitolimin bztinG doggraltduguma giron vali
deynisr Svladlarinin daha agagt yagcan tolimo hair oldug.
tanny hiss etdilor. Sonralar her i! belo miraciotirin oltnastna
baxmayarag, onlarin 1 sinfo qebul edilmolorine icaz9_ vel
mirdi. Tosadift deyildir ki, Azorbaycan Maollimlorinin Xi
uruliayinda bu problem seslendi. Bards sehorindokt 3 ndm
roli_orta. moktobin direktor milavini ~Minayo Nobbaqi
gixiginda dedi: «Tehsil Qanunuonda 6 yagi tammam olanlarth
T sinfo qabuluna icazo veri. 3-5-15 gin gatmadigma gor
Sviad-larmin il dala galmasina validleynlor ciddi ctraz
edirlor, Bozon hotta 6 yasdan 2-3 ay az olan elo usaqlara rast
golinic ki, olifbam, rogomlori, adi tiyazi hesablamalarr belo
bilir. Bos insafdandurm bu usaglar geri qalsin, Arzu edordik
4, yeni «Tehsil Qanunuynda ‘bu mosole nezero.almarag
miioyyen istsnaya yol verlsin» (Azorbayjan Mdallimlors X}
Qunuttayimin stenografik hesabatt. «asioglun, Baki, 1998.
soh. 95}
‘Bu gin homin erzuda olan vatideyntorin says daha goxdur.
Mioliimlorin XI qurultayinda.prezident Heyder: Sliyev
demisdir: «Bureda mektobo alt yasindan etal mosolos
barodo do fkir séylondi, Men anlamuram, no dgtn bu, indiye
Secor mizakire olunur? 1984-c4 ldo «Mektab islahas haqqinda
gebul olunmus qanunda usaglarn alts yasindan moktabo petmosi
{amamilo moqbul hesab edilmig. Burada deyldi, dograan da,
bozon hheg alti yapina gatmamis salar var ki, gox ‘stedadh,
wezulighdirar vo onlant moktabe qobul etmok lazimdir. Hesab
‘irom, bu barede do lazii todbirir géralmeligir,
Mon sizo 62 tocribemden deyo bilerem. Men dziim alt
yasimda mektobo getmigom, - o vaxt hele no islahat, no do
80
ganun var idi, ~ meni moktobe qobul ediblor vo on ally
jasimda moktobi bitirmigom. Oghim iso mokiobs. gedonde
foto alt yagi da tamam devia. Bunfar hams takes monn
yoX, 9oX insanlarin vladianmin toerbosindon Kesibait Yo
Bana mane olmag lain devil (cAzrbayean Malini
1 Qurltayimin stenografik hesabat». «asioglun, Baki, 1998,
miley. oo
Dofudur ola bor ki, noinki 5 yashlann, hota 7 yashlarn
4a bozilerinin maktob yetiskonliyi yast catmasin, maktobo get
mmol, oxumaq istomesin. Gna gore da Isinfa qobul Yaga goro
devil, usagn_hazirhq seviyyest ilo lgdimolidi. “Hom: do
‘sexyapllar tigi tolim yak, onun mezmumu, gin rem, tai
mmateiahnm verilmo toai, metodikast ingllogdinimalidt,
‘Bu gin ibtidat tehsil konsepsiyasinm, dBviet standartia-
rnin, baza todris planinin, programlarin, dersliklorin, even ve-
ssit Vo didaktik materiallarn, metodik vosaitorin haziFlanmasi
Xe tetbigisisteminiislomak lnzmdir. Buin bunlar prezident-
mniz. Heyder Oliyevin istigameti ilo hazilanmas.tohsil isla-
hatin, “Tohsil Qanunuynun mivaffagiyyatlo hayata kegial-
mmosino giclitosir gitar bilan”
Sdobiyyat -qlidratitorbiye _vasitosii. _ Oxu
dorsliklarinds verilan badii matenallar da bu vezifeye xidmot
edir, lakin oxu dorslikiorinds atraf alamla ‘anishga, bizim
déviot quruculugumuza, élkomizdo ohalinin hoayat saraitina
dévlet fomelerine, xalgamizin, dBviotimizin tanxina, trix
soxsiyyetiore hosr olunmus motnlarin verilmosi do zoruridr.
Bitin bunlar iso siyasotdon focrid olunmug meseleler devil
Fore edok ki, bunlar verilmir. Neco ola bilor ki, sagirdir
teorinds yaredlan,"nemotorndan_yeyi-iid "boys-bage
atdiglan comiyyot, dovlat bagginda heg sey dyronmasinls
rena Slee san, 90-0 fl froin ln va
ruhiyyonin bu gin do yagamasi mondo teossit hiss oyacir.
°%1997-2i fide «Dlifoa» vo Tidal snifiorin «Oxi» dors-
Siero mahtorom predentin sel, oyat vo feline
haggunda qisa operkin veriimasi goranna goldik. Motnlorin ha-
Zalanmas! mons tpg, Cox dimindtm. Neco em ki, boy
insan hagamnda kigithoomll motmlor yazim. Neco edim ki, bu
motnlorde dOvietimizin baggist hagginda usaqlann yaslanna
‘nivafiq sada, lain mozmunfu, maragh s6z deyim, Axi bu dors-
lor bitin qapulan apr, onlar usaalann ev. tapgmima roh-
borlik eden ‘alideynlor do oxuyurlar. Beloiklo, homin dors-
likior yalmz ugaqlaria deyil, clin, xalqn dersiklorina gevi.
epaorbayean makin .Bir nego gi erzindo hom 82 dorsliklerim, hom do IV
sinfin dorsiyi gin moto yazdim, Motalor nazirikds ve pre.
Zident aparatinda boyonildi. Dorsiiklor' gap edildi, Yaxsi ger
Giendi. Bul -ci dofedie ki, homin motalor hey bir dayisikl
Edilmeden dore olunur. O vaxtdan kegon dvr erzinds Prez
dentin foaliyyotinds, onun baggilifs ile dlkcmizin hoyatinds
ciddi yenilikior bag vermisdir. Qargida_homin metnlori daha
Zong ve yeal-yeni motalerio ever etmek vezifosi durur.
‘Mohtarem prezidentin gonclorin forumunda, ali moktob-
torin yubleytorinds, dors iinin ilk gindnds orta dmumtohsi
moktablerinds séylodiys euxiglarinda reli sirddyli program
Yocifolon bizim yolumues isiqlandinr. Onun dediklor!rohibo.
‘hmizin mokfebo, xalqumian, gone neslin golecayine son do
‘eco honmotie yanagdigim sibut edit. Preidentn tarixi gx
far yalniz. homin moktobin Kollektivi tigtin deyil, respub.
Tikanta bitin pedagoii kollektivierinn foaliyyoting istigamet
verir. Moktob, muliim, tolimin mozmanu, dorsliklorin
tortibi_ gone neslin torbiyasi haqginda conab Heyder Oliyevin
deal bz atimlrn, rogram sndinn geri.
Yuxarda. prezident hagginda ogerklorin dersliklore
daxil edilmosindon 362 agdim. Bu, kigikyash moktoblilero
prezident hagginda molumat vermoyimizin, ona mebobbst
forbiyo etmeyimizin vasitolorinden biridir. Elo mOvzular var
i, onlar haggunda malumet yeri goldikes, olagolendirilmes|
mimiiin ““oldugea ‘bitin derslards, dorsdonkanar
mosgelalorda verilmolidir. Voton, ana, islam deyerlar,
gohidler belo ‘mévzulardandir. Miallim oxu” dorsfarinin
Sksoriyyatinds — mévaimun mahiyyetini‘mohtorom
prezidentimizlo olagelondire biler: ‘mosolon, Il sinida
Azorbaycan», «Vetonn, «Naxgivam»,, «Azad ve mistoail
Azorbaycan», «Milli Dirgolig Gin», «Bizim ~ qanunla>,
«QMillot vokiin, «Sohidler xiyabanv), “«Xoceh "faciosin,
«Soyqrm», «Diderginlom, “«Veton-” onu qoruyanindim,
“Azorbaycanin Milli Ordusw», «Qarabain vermorom,
‘