Sei sulla pagina 1di 27

g]kfndf ;+l3otfsf] :j?

kM Ps 5nkmn
8f= ;'/]Gb| s]=;L=

k[i7e"ld
O{= !&^*÷^( df k[YjLgf/fo0f zfxn] sf7df8f}+
pkTosfdfly clwsf/ u/L s]Gb|Lo ;fdGtL /fHosf] hu a;fn]
b]lv g]kfndf Pp6f s]Gb|Ls[t ;fdGtL /fHosf] :yfkgf ePsf]
xf] . To;k"j{ g]kfndf sf7df8f}+ pkTosfleq # k"j{df #,
u08sL k|;|j0f If]qdf @@ / s0ff{nL k|;|j0f If]qdf @$ u/L
hDdf %@ /fHosf] c:tLTj lyof] . lgZro g} of] s'g} ;
+l3o /fHo Joj:yf t lyPg t/ hgtfx? s]Gb|Lotfsf] df/df klg
lyPgg\ . tyflk k[YjLgf/fo0f zfxn] yfn]sf] pQm
cleofgnfO{ pgsf pQ/flwsf/Lx?n] k"j{df l6:6f /
klZrddf ;tnh;Dd k'¥ofP .
g]kfnsf] o; ;fdGtL /fHosf] ;a}eGbf 7"nf] b'u'{0f s]
lyof] eg] of] ljns'n} PsfTds 9/f{sf] /fHo k|0ffnL lyof] .
d'n's ax'efifL, ax'wdL{, ax'If]qL, ax'hflt / jx';F:s[lt eP/
klg To;sf] cleJolQm /fHo;+oGqdf x'g ;s]g . /f0ff zf;g
k"j{sf] && jif{ cyf{t O{= !&^( b]lv !*$^ sf] cjlw
nyfln+u / etfe'+u xfntdf Ps csf{ lj?4 if8oGq, 3ft k|lt3ft
Pj+ xTof k|ltxTofdf Joltt ePsf] ePtf klg /f0ff zf;gsf] !)$
jif{n] g]kfnnfO{ k"0f{tM Pp6f kmf;LjfbL /fHosf ?kdf
ljsf; u¥of] . h;n] Pp6} efiff–v;, Pp6} wd{ ;+:s[lt–
lxGb", Pp6} s]Gb|–sf7df8f}+, Pp6} hftL– If]qL afx'g
-/f0ff 7s'/L_ / Pp6}– ln+u k'?ifsf] xfnL d'xfnL Pj+ jr{Zj
sfod u¥of] .
@))& ;fndf ;fdGtL Joj:yfn] Ps wSsf t vfof] t/ l;3| g}
/f0ff ju{n] zfx ju{;+u ;xsfo{ u/L cfˆgf] k'/fgf] xfnL
Chaitanya Institute of Management
www.facebook.com/chaitanya
www.chaitanya.org.np
01-4782427
d'xfnL hf/L /fVof] / @))& b]lv @)!& ;Dd k/+Dk/fjfbL
;fdGtL zlQm / pbf/jfbL k|hftGqLo zlQm aLrsf] åGådf k|
hftGqLo kIfsf] xf/ x'g k'Ubf km]l/ pxL k"/fgf] hxfgLof
zf;g–zf]if0f z'? eof] . h;n] of]hgfj4, ;+ul7t Pj+ /fhlso
:t/af6 /f0ffsflng æPp6} efiff Pp6} e]ifÆ sf] gLltnfO{ ;
3g 9+uaf6 cl3 a9fpFbf cGo efiff, If]q wd{ / ;+:s[lt
k"0f{tM jlx:s[t Pj+ ;LdfGts[t x'g k'u] . Pp6} hflt– /f0ff
7s'/L, Pp6} If]q– sf7df8f}+, Pp6} efiff– v; / Pp6}
wd{– lxGb"sf] ce"tk"j{ k|e'Tj hDg k'Uof] . k+rfotn]
3GsfPsf] æPp6} efiff Pp6} e]if Pp6} /fhf Pp6} b]zÆ
sf] gf/fn] s'g} lx6n/nfO{ klg lj;f{OlbPsf] lyof] . s;}n]
klg o; cleofg lj?4 ;fgf] klg k|lt/f]w u¥of] eg]
To;nfO{ e'6fgL /fhf lhUd] l;ª\3] jfªr'sn] em}+
lgd{dtfk"j{s h]ndf sf]lrGYof] . cfˆgf] #) jif{df k+rfotn]
nuftf/ ljs]Gb|s/0fsf] /fu cnfk]klg Tof] Pp6f 9f]+udfq l;4
eP/ /xof] . hgtfn] ;fgf] sfd / sd{rf/Ln] lkogsf] ;?jfsf]
nflu klg sf7df8f}+ wfpg'kg]{ k|j[lQdf s'g} sdL cfPg .
To;df klg rfs/L rfKn';Ldf l6s]sf] e|i6frf/L gf]s/zfxLn] t
;j{ ;fwf/0fsf] x'd{t g} lnof] . kmn:j?k zlQm x:tfGt/0fdf
dfq xf]Og If]lqo ljsf;df ;d]t 3fts c;/ k¥of] . O{= !
(&*÷&( df sf7df8f}+ pkTosf leq ljsf; vr{ #$ s/f]8 lyof]
eg] To;kl5sf] @) jif{leq of] a9]/ em08} !) cj{ k'Uof] .
ToxfFaf6 O{= @)))÷@))! df cfOk'Ubf s"n ljsf; vr{sf]
@@Ü sf7df8f}+ pkTosfdfq vr{ eof] .
o;sf] b'ikl/0ffd :j?k s0ff{nL c~rndf nf]Ug] dfG5]sf]
cfo" %) jif{ /x]sf] 5 eg] sf7df8f}+ pkTosfdf &! jif{
/x]sf] 5 . dfgj ljsf; ;'rfÍ x]g]{ xf] eg] s0ff{nL c~rnsf]
nflu of] #$ /x]sf] 5 eg] sf7df8f}+ lhNnfsf] nflu ^%
/x]sf] 5 . b'ef{Uosf] s'/f @)$& df k'j{:yflkt k|hftGq /
@)^# df k"g{:yflkt dfcf]jfbL ;lxtsf] k|hftGqn] klg
/fHosf] pko'{Qm s]Gb|Ls[t ;+/rgf / ljsf; k|lqmof lj?4
7f]; sfo{lbzf lng g;Sbf d'n'sn] dw]z ljb|f]x
Chaitanya Institute of Management
www.facebook.com/chaitanya
www.chaitanya.org.np
01-4782427
Joxf]g'{ k¥of] . dw]z ljb|f]x g} o:tf] xf] h;n] g]kfndf ;
+l3o /fHo tkm{ hfg /fHonfO{ ljjz kf¥of] . x'gt g]kfndf ;
+l3o /fHo ;+jlGw ;f]rsf] ;}4flGts cjwf/0ff Pj+ dfGotfsf]
sfo{qmlds gf/f Nofpg] kf6L{ g]skf -dfcf]jfbL_ g} lyof]
t/ p ;d]t ;+nUg eO{ ag]sf] g]kfn cGtl/d ;+ljwfg @)^#
df d'n'snfO{ ;+l3otf lbOPg .
csf]{tkm{ k"g{:yflkt k|ltlglw ;efn] klg
g]kfnnfO{ wd{lg/k]If /fHo nufot sltko
dxTjk"0f{ 3f]if0ff u/]tfklg d'n'snfO{ ;+l3o lbzf k|bfg
ug{ ;s]g . k|ltlglw ;efn] d'Vo?kdf dfcf]jfbLsf gf/f vr]{/
p;nfO{ gf/fljlxg kfg{ / :jo+nfO{ …qmflGtsf/LÚ b]vfpg
o; k|sf/sf s'l6n / hgfb]z ljkl/t 3f]if0ff z'? u/]sf] lyof]
lsgeg] jf:tljs hgfb]z ;+l3otf, ;dfj]zL / u0ftGq lyP . Totflt/
k|ltlglw;efn] Wofg lbg' cfjZos ;Dem]g . kmntM
Joj:yflksf– ;+;bn] cGtl/d ;+ljwfg @)^# cg'df]bg u/]sf]
ef]lnkN6 cyf{t @)^# df3 @ ut] g} sf7df8f}+sf]
dfO{lt3/ d08nfdf dw]zL hgclwsf/ kmf]/d n] cGtl/d ;
+ljwfgsf] k|lt cfˆgf] c;xdlt hgfO{ To;sf] k|lt hnfof] . To;
cfuhgLaf6 km}lnPsf] 89]nf] olt rsf]{ eof], h;sf]
sf/0f ;/sf/L cfFs8f cg';f/ klg t/fO{sf !$ lhNnfdf @!
hgfsf] d[To", Psxhf/ (%! hgf 3fOt] tyf s/La !% s/f]8 ^^
nfv a/fa/sf] wgdfn Iflt eof] . lo dWo] !!^ ;/sf/L sfof{no
lyP eg] !&^ lglZrt pb\ejsf dflg;x?sf lghL 3/ lyP . To;}n]
o; 89]nf]af6 yk cfuhgL x'g glbg dw]zL cfGbf]ngsf]
@# cf}+ lbg @)^# df3 @$ ut] k|wfgdGqL lu/Lhfk|;fb
sf]O/fnfn] ;+3Lo nf]stflGqs /fHo k|0ffnL cjnDag ug]
{ k|ltj4tf hfx]/ u/] .
k|wfgdGqLn] hfx]/ u/]sf] pQm k|ltj4tfcg';f/
Joj:yflksf– ;+;bn] @)^# kmfu'g @% ut] c+tl/d ;+ljwfg
hf/L ePsf] %$ cf}+ lbgdf ;+ljwfgdf klxnf] z+;f]wg ub}
{ /fHon] æ;+l3o zf;g k|0ffnL cjnDag ul/g]Æ k|Tofe"lt
lbof] t/ dw]zL dfq xf]Og hghfltnfO{ klg /fHosf] of]
Chaitanya Institute of Management
www.facebook.com/chaitanya
www.chaitanya.org.np
01-4782427
sbdn] zfGtkfg{ g;s]sf] x'Fbf ltgsf] cfGbf]ng hf/L /xof] .
lsgeg] ;+zf]wgdf /fHosf] k"gM ;+/rgf / ;+l3o zf;gsf] :j?
k ;DalGw ljifosf] c+ltd 6'+uf] ;+ljwfg ;efkl5 dfq to
ul/g] pNn]v eof] hf] ltgnfO{ dfGo lyPg . j? ltgLx?
To;sf] l5gf]kmfgf] klg ;+ljwfg ;efcl3 g} rfxGy] .
kmntM ltgsf] cfGbf]ng hf/L /xof] . cGttM @)^$ ebf} !
# ut] dw]zL hgclwsf/ kmf]/d / ;fpg @@ ut] cflbjf;L
hghflt dx;+3 ;+u qmdzM @) / @@ j'+b] ;xdlt ug{
;/sf/ tof/ eof] . tL b'a} ;xdlt cg';f/ /fHo d'n'sdf :jfoQtf k|
b]zx? ;lxtsf] ;+l3o zf;g k|0ffnL ckgfpg k|ltj4 eof] . o;/L
;+l3otf jt{dfg g]kfnsf] jf:tljstf ag]sf] 5 . cGtl/d ;
+ljwfgdf @ k6s;Dd ePsf ;+zf]wg / hghflt Pj+ dw];L
;d'bfox?;+u ePsf k|ltj4tf kl5 ca ;+l3otfdf hfg] ls ghfg]
< eGg] k|Zg ljjfb / jxzsf] ljifo /x]g . To;sf] ljkl/t ca
s:tf] ;+l3otfdf /fHonfO{ s;/L / sltj6f k|b]zdf afF8g],
ltgsf cfwf/ s] x'g] / clwsf/sf] afF8kmfF8 s;/L ug]{ <
eGg] k|Zg dfq jxzsf] ljifo ag]sf] 5 . of] sfo{kq To;lbzf
tkm{sf] Pp6f k|f/+les kfOnf] xf] .

cWoogsf] pb]Zo
c+tl/d ;+ljwfgsf] klxnf] ;+zf]wgn] g} g]kfnsf]
/fHo k"g{;+/rgfsf ;Gbe{df ;+l3otfnfO{ cjnDag ul/g]
pNn]v u/]kl5 ca of] ljifo ljrf/–ljdz{sf] ljifo /x]g eGg] s'/f
dfly g} pNn]v ul/of] . ljdz{sf] ljifo @$) jif{ k"/fgf]
s]Gb|Ls[t / PsfTds /fHonfO{ s;/L, s'g ljlw / cfwf/df ;
+l3otfdf nfg] eGg] dfq xf] eGg] s'/f klg dfly g} pNn]v
ul/of] . o;f] ubf{ sof} ;d:of / hl6ntf cfpg' cjZo+efjL 5 t/
xfdL;+u Totf hfg'sf] ljsNk klg 5}g lsgeg] of] xfd|f] ;
+ljwfgsf] k|ltj4tfsf] sf/0f dfq xf]Og ax';+Vos hft\hftL,
blnt / dw]zLx?sf] rfxgf, dw]z cfGbf]ngsf] hgfb]z /
cflbjf;L hghflt dxf;+3 / dw]zL hgclwsf/ kmf]/d
;d]t;Fu ;/sf/n] u/L ;s]sf] ;xdltsf] klg Tolt g} k|ltj4tf xf] .
Chaitanya Institute of Management
www.facebook.com/chaitanya
www.chaitanya.org.np
01-4782427
d'ntM o; efjgfnfO{ b]zsf] jf}l4s ju{, cfd gfu/Ls /
/fhg}lts kf6L{;Dd ;+k|]if0f ug'{ g} o; sfo{ kqsf] k|d'v
p2]Zo xf] . To;jfx]s sfo{kqsf p2]Zox? o; k|sf/ 5gM
-!_ ;+l3o k|0ffnLsf] cjwf/0ffaf/]= ;fdfGo rrf{ ug]{
-@_ ;+l3o k|0ffnLsf] ljZj k|of]u dfly ;+lIfKt cjnf]sg ug]
{
-#_ ;+l3o k|0ffnLsf u'0f / cju'0fdfly Ps;/f] b[li6 lbg]
-$_ ljleGg JolQm / kf6L{x?n] cl3 ;f/]sf k|:tfjx?sf]
n]vfhf]vf ug]{
-%_ g]kfnsf nflu pko'Qm df]8]nsf] vfsf k|:tfj ug]{
-^_ ;+l3otfsf cfwf/ / ;f] ;+aGwdf rn]sf dxTjk"0f{ jxz
dfly ;+lIfKt cjnf]sg ug]{ .

cWoogsf] cfjZostf
em08} c9fO{ ztflAb;Ddsf] PsfTds / s]Gb|Ls[t
zf;g–zf]if0fsf] sf/0f g]kfnsf] /fHo;+oGqdf hflto :j?k
cleJoQm x'g ;ls/x]sf] 5}g . t/ /fHosf] kmf;LjfbL gLlt /
s8f bdgsf] sf/0f To;sf] nfdf] ;do;Dd k|lt/f]w x'g ;s]g .
tyflk ljleGg efiffefifL Pj+ hft\hftLn] To;sf k|lt cfˆgf] c;
+t'li6 bh{ u/fpg s'g} s;/ afFsL /fv]gg\ . t/ :jo+ sDo'lgi6
kf6L{ / pbf/jfbL kf6L{x?df /x]sf] j}sNkLs zf;g Joj:yf
af/]sf] c:k6tf / e|dsf] sf/0f kf6L{x?n] klg j}sNkLs k|
0ffnL / :j?kaf/] :ki6 vfsf lbg ;s]gg\ . Toltdfq xf]Og of]
ljifo ;+ljwfg ;efsf] r'gfj cl3 ls kl5 < eGg] k|Zgn] klg
;dod} lgbfg kfpg ;s]g . kmn:j?k hghflt / dw]zLx?n]
cfˆgf] c;Gt'li6 dfq xf]Og ljb|f]xsf] em08f g} p7fP . ptf
blnt / lnDj"jfg, vDj'jfg Pj+ tfd\;flnª\sf] gfddf yk c;
+t'li6x? klg hf/L g} /x]sf 5g . of] eGbf klg
dxTjk"0f{ kIf cf;Gg ;+l3o Joj:yfsf] :j?k s:tf] x'g],
To;sf] :j?ksf] cfwf/ s] x'g] < hflt, efiff, ef}uf]lns If]q tyf
cfly{s cfwf/ / ;fF:s[lts ljz]iftfsf cfwf/df ;+l3otfdf hfg]
ljz]iftfsf cflbjf;L hghftL dxf;+3 ;Fu / :jfoQfo'Qm k|b]zx?
Chaitanya Institute of Management
www.facebook.com/chaitanya
www.chaitanya.org.np
01-4782427
;lxtsf] ;+l3o zf;g k|0ffnLdf hfg] ;+DalGw dw]zL
hgclwsf/ kmf]/d;+u ;/sf/n] ;xdlt u/L;s]sf] ePtfklg s'g
s'g hflt efiff / If]qnO{ s;/L /fHosf] bhf{ lbg] < To;} u/L
cfly{s / ;fF:s[lts ljz]iftfsf] cfwf/ s] x'g] < clg :jfoQfsf]
;Ldf s] / slt x'g] < lo ;a} ljifo :ki6 eO{;s]sf 5}gg\ .
To;sf/0f klg of] ljifodfly uxg lrGtg dgg Pj+ 5nkmn tyf
ljrf/ ljdz{ cfjZos ePsf] 5 .
xfd|f] h:tf] hflt, efiff, wd{, lk5l8Psf] ju{, b'u{d If]q
/ lnlËo lje]b ePsf] b]zdf o:tf] x'g' clgjfo{ klg 5 . hxfF
s"n hg;+Vof !^$ ePsf] s';'08f b]lv #% nfv hg;+Vof
ePsf] IfqL hflt ;Dd a;f]af; u5{g ToxfF o:tf] x'g'
c:jefljs;d]t x'b}g . lsgeg] Oltxf;sf] nfdf] cGt/fndf !))
a9L hft\hftL / (@ al9 efiffefifLo'Qm g]kfnLx? k/:k/sf]
3'ng ldng Pj+ ;lDdlnt, ;lDdl>t dfq 5}gg ;j{q 5l/P/ /
a;f]af; klg ub{5g . kmntM logLx?sf] s'g} PsIf]qdf
a;f]af; 5}g / logLx? jx'dtsf] xf]Og cNkdtsf] hflt x'g
k'u]sf 5g . of] cj:yfdf klg b]zn] ;+3Lotfdf hfg} k/]sf] 5
t/ s;/L hfg] eGg] cfwf/x? clxn];Dd tof/ ePsf 5}gg .
hftLo cfwf/df lbgnfO{ s0ff{nL k|b]zdf IfqLsf] afx]s
c?sf] s'g}klg If]qdf ;3g a;f]jf; 5}g . To;}u/L If]lqo
cfwf/df lbgnfO{ klg s'g} Ps If]qdf Pshflt dfq xf]Og
Pswd{sf] klg ;3g a;f]af; /x]sf] 5}g . dw]zsf] pbfx/0f
lng] xf] eg] o; If]qdf s'g} Ps efifL a;f]af; ub}{gg eg]
To;}leq d';ndfgx? Pp6f vf; If]qdf s]Gb|Lt eO{ a;]sf 5g .
ptf log} d';ndfgx? klg kxf8;Dd nlDsP/ kxf8] d';ndfg
eO a;f]af; u/L cfPsf 5g . h; cg';f/ uf]vf{ lhNnfdf em08}
kRrL; ;o d';ndfg a;f]af; u5{g\ / k"0f{tM g]kfnLkg ljsf;
u/L ;s]sf 5g\ . oL s]xL b[i6fGt dfq x'g h:n] xfd|f]
b]zsf] ;fdflhs hl6ntfnfO{ k|:t't u5{g t/ olts} cfwf/df
xfdLn] ;+3Lotf tkm{sf] ofqfnfO{ /f]Sg' ePsf] 5}g
lsgeg] of] xfd|f] hgfb]z dfq xf]Og c;+t'i6 ju{ / If]qsf]
cfGbf]ngsf] bjfadfq klg xf]Og ;+j}wflgs k|ltj4tf klg
Chaitanya Institute of Management
www.facebook.com/chaitanya
www.chaitanya.org.np
01-4782427
eO;s]sf] 5 . c+tl/d ;+ljwfgsf] efu !& wf/f !#* sf] -!_ df
o:tf] pNn]v 5M
jlu{o, hflto, eflifs, n}lËs, ;fF:s[lts,
wfld{s / If]qLo eb]efjsf] cGo ug{ /fHosf]
s]Gb|Ls[t / PsfTds 9fFrfsf] cGTo u/L
/fHosf] ;dfj]zL, nf]stflGqs, ;+3Lo zf;g k|
0ffnL ;lxtsf] / cu|ufdL k"g{;+/rgf ul/g]5 .
of] c:yfdf xfdL;+u csf]{ ljsNk ljwdfg 5}g . xfdLn]
h'g ?ksf] / h:tf];'s} ePtf klg ;+l3otfdf hfg} k/]sf] 5 .
o;af6 ;+l3otfsf] jxz cfjZos dfq xf]Og clgjfo{ ag]sf] 5 .
tyflk g]kfnL jf:tljstfaf/] Psfw x/kmx? rflx vr{ ug}
{ k/]sf] 5 .

xfd|f] jf:tljstf
g]kfnsf] hflto ljljwtf olt a9L eP/ klg @$ lhNnfdf
dfq s'g} Ps hfltsf] ax'dtsf] a;f]af; b]lvG5 . h;cg';f/ IfqL
( / c? !÷! lhNnfdf g]jf/, tfdf+u, u'?Ë, du/ / yf?sf] ax'dt
5 . xfn IfqL @!, a|fDx0f !), tfdf+u &, du/ &, /fO{ ^,
ofbj %, d'l:nd %, yf? $, u'?Ë $, g]jf/ # / lnDa" #
lhNnfdf ;a} eGbf ;3g hfltsf ?kdf a;f]af; u5{g . kmntM
ljleGg kIfn] hxfF h'g hfltnfO{ hflto cfwf/df /fHo lbg]
k|:tfj u/]sf 5g\ ToxfF tt\ k|hfltsf] s'g} ax'dt b]lv+b}g .
h;cg';f/ ls/ft k|b]zdf $*=)%Ü ls/ft a;f]af; u5{g eg] u}/
ls/ft %@=)%Ü . To:t} tfdfË k|b]zdf tfdfË $@=*%Ü /
u}/ tfdfË %&=@%Ü a;f]af; u5{g h;df a|fDx0f / If]qL
dfq $!=&%Ü 5g\ . g]jf/ k|b]zdf g]jf/ $#=(%Ü, a|fDx0f
If]qL $$=#%Ü / cGo !!=!%Ü a;f]af; u5{g . To;}u/L
td"–u'?Ë If]qdf @#=*%Ü / If]qL–afx'g %#=&%Ü 5g\ .
du/ftdf du/ #%=&%Ü / IfqL afx'g %!=%&Ü a;f]af;
u5{g . yf?jfg If]qdf yf? $)=^%Ü, If]qL #(=&% / cGo !
@=&%Ü a;f]af; u5{g\ . o; lrqnfO{ tn 6]jn g+= !–^
;Dd klg ;l6s 9+un] k|:t't ul/Psf] 5 . o; l:yltdf hflto

Chaitanya Institute of Management


www.facebook.com/chaitanya
www.chaitanya.org.np
01-4782427
cfwf/df s;/L ;+l3otfdf hfg] < lgZro g} of] Pp6f 7"nf]
r'gf}ltk"0f{ ljifo xf] .

ljZjsf] cg'ej
;+l3otf g]kfnsf] jf:tljstf /
k|sf]i7 !
clxn]sf] dfu ePtf klg ljZjsf] -!_e]g]h'Pnf– @# /fHo
cg'ej x]bf{ of] Tolt nf]slk|o k| -@_
0ffnL xf]Og . To;}n] ljZjsf
cd]l/sf–%) /fHo
em08} @)) d'n'sdWo] @^
-#_
hltn] dfq of] k|0ffnL cjnDjg
:jL6\h/n}08– @^
u/]sf 5g . k|sf]i7 ! n] To:tf
SofG6g
@^ /fi6«sf] ;"rL b]vfpF5 . oL
-$_
dWo] klg ;a} b]zn] k"0f{ ;
blIf0f clk|msf–( k|fGt
+3Lotf cjnDag u/]sf 5}gg .
-%_
To;sf] ljkl/t s;}n]k"0f{ ;+3Lotf
;]G6 ls6\; P08 g]le;–@
t s;}n] cw{ ;+3Lotf ckgfPsf 5g
. h;cg';f/ cd]/Lsf, hd{gL dxflåk
ci6«]lnof cflbn] k"0f{ ;+l3otf -^_
ckgfPsf 5g eg] ef/t nufotsf slt /l;of–*^ If]q
d'n'sn] cw{ ;+3Lotf dfq -&_
cjnDag u/]sf 5g . To;} u/L ; kk"jf Go"lugL– @) k|
+3Lo /fHonfO{ a'emfpg ltgn] fGt
a]Unf a]Un} gfd klg k|of]u -*_
u/]sf 5g . ci6«]lnof, a|flhn, kfnfp–!^ /fHo
Olyof]lkof, ef/t, dn]lzof, -(_kfls:tfg–$ k|fGt
d]lS;sf], gfOh]l/of, ;+o'St /fHo -!)_
h:tf b]zx?n] æ/fHoÆ zAbsf] k| gfOh]l/of–#^ /fHo
of]u u/]sf 5g eg] Sofg8f / -!!_
kfls:tfg h:tf d'n'sn] æk|fGtÆ d]lS;sf]–#! /fHo
zAbsf] k|of]u u/]sf 5g . To;}u/L
cli6«of / hd{gLdf æNof08/Æ zAbsf] k|of]u ePsf] 5 .
ptf :jL6h/Nof08df æSofG6f]gÆ / a]lNhod tyf ?;n]
Chaitanya Institute of Management
www.facebook.com/chaitanya
www.chaitanya.org.np
01-4782427
æIf]qÆ zAbsf] k|of]u u/]sf 5g . e"–cfsf/ tyf hg;+Vofsf]
b[li6n] klg ltgsf aLr 7"nf] cGt/ kfOG5 . ;a}eGbf ;fgf] ;
+3Lo /fHo ;]G6ls6\; P08 g]le;sf] hg;+Vof $^ xhf/ 5
eg] ;a}eGbf 7"nf] ef/tsf] em08} ! cj{ 5 . /fHo jf k|
fGtsf] ;+Vofsf b[li6sf]0fn] klg ltgsf] ;+Vofdf 7"nf] cGt/
5 eg] lj36g x'g'k"j{ ?;;Fu *( /fHo lyP . To;}u/L /fHon] ;
+3Lo :j?k ckgfpg]klg a]Unf a]Un} P]ltxfl;s sf/0f /x]sf]
b]vfk5{g . ljj]rsx?n] To:tf sf/0fx?nfO{ # d'Vo >]0fLdf
ljeSt u/]sf 5g . klxnf], 5l/P/ /x]sf /fHox?nfO{ Ps 7fpFdf
NofO{ alnof] /fi6« lgdf{0f x]t' ;+l3otf cjnDag ul/G5 .
bf];|f], 5'l§g nfu]sf /fHox?nfO{ To;f] ug{ glbg] / c+ltd,
pklgj]zaf6 d'St x'g] jf :jtGq x'g] qmddf . tbg'?k cd]l/sf
-!&*&_ :jL6\h/n}08 -!*$*_, ci6«]lnof -!())_ hd{gL -!(!
(_, ?; -!(#^_ / dn]lzof -!(%&_ cflb klxnf] cfjZostfnfO{ ;
+af]wg ug]{ qmddf hlGdPsf ;+3Lo /fHox? x'g .
To;}u/L Sofg8f -!*^&_, a|flhn -!*!!_ gfOh]l/of -!(^)_
bf];|f] cfjZostfn] ;+l3otfdf uPsf /fHo x'g . clg ch]
{lG6gf -!*%#_ cli6«of -!(@)_ ef/t -!(%)_ cflb t];|f]
sf/0fn] hlGdPsf ;+3Lo /fHo x'g .
oL cj:yfx?n] ;a}h;f] /fHon] cfˆgf] ;fd'lxs ;'/Iff /
;d'Ggltsf] p2]Zon] g} ltgLx? ;+l3otfdf k|j]z u/]sf]
cfefif x'G5 .cyf{t 5l/P/ /x]sf /fHox?nfO{ 6'lqmgaf6
arfpg jf :jtGq /fHosf] c:tLTj cIf'00f /fVg g} ltgLx? ;
+3Lotfdf uP . of] x]bf{ xfdL g]kfndf Pp6f ;+ul7t /
Plss[t /fHonfO{ 6'qmfP/ ;+l3odf hfg] k|ofz ub}{5f} .
ljZjsf] cg'ej x]bf{ o;sf/0f ;+l3otfdf hfFbf kIf tyf ljkIfsf]
b'a} cj:yfdf d'n'ssf] ;fj{ef}d;Qf / e'cv08tfdf hf]lvd
b]lvG5 . kfls:tfg tyf >Ln+sfsf] b[i6fGt x]bf{ ;+l3otfdf
ghfg' hf]lvdk"0f{ b]lvG5 eg] gfOh]l/of / ;'8fgsf] ;+3Lo
cg'ej x]bf{ To;df hfg'klg plQs} hf]lvdk"0f{ x'g]
b[i6fGt ldn]sf] 5 . kfls:tfg O{= !($& df ef/taf6 6'lqmP/
c:tLTjdf cfPsf] gofF /fi6« lyof] t/ @% jif{ g6]Sb} O{= !
Chaitanya Institute of Management
www.facebook.com/chaitanya
www.chaitanya.org.np
01-4782427
(&! df kfls:tfgaf6 klg j+unfb]z 6'lqmg k'Uof] . Tof]
a]nf wd{sf] cfwf/df kfls:tfg ag]sf] lyof] eg] ca efiffsf
cfwf/df j+unfb]z hGDof] . tTsflng klZrd
kfls:tfgn]k"jL{ kfls:tfgnfO{ bng–dng / zf]if0f–zf;g
ugf{n] g} j+ufnLx?n] ljb|f]x u/L j+unfb]z hDdfPsf
lyP . To;}u/L tldnefifLx?n] klg z'?df a]Un} tldn k|fGtsf]
dfu u/]sf lyP t/ cNk;+Vos tldnefifLsf] Tof] dfunfO{ ax';
+Vos l;+xnLx?sf] ;/sf/n] pk]Iff u¥of] . kmn?j?k O{= !
(&) af6 ltgLx? :jtGq tldn Ondsf nflu lx+;|s cfGbf]ngdf
plqP . em08} #% jif{sf] o; cjlwdf &) xhf/ eGbf a9L
dflg;sf] Hofg uP/ klg tldn ;d:ofn] lsgf/f kfpg ;s]sf]
5}g . lgZro g} xfd|f] pkdxfb]zsf] of] Pp6f Hofb}
lk8fbfoL cg'ej xf] . t/ >Ln+sfn] olt 8/nfUbf] lk8f vKg'
gk/]sf] eP cfh >Ln+sf æPlzofsf] l:j6h/Nof08Æ x'g]
lyof] .
csf]{tkm{ o"/f]k / clk|msfdf sltko /fi6«x?
PsfTdstfaf6 ;+l3otfdf hfg]qmddf emg 7"nf] e'jF/Ldf
k/]sf b[i6fGtx? klg 5g . kf]ln; lny"jfgL sdgj]Ny, dnfof
km]8/]zg, j]i6 Ol08h km]8/]zg, dfnL km]8/]zg, Sofd?g
km]8/]zg, zf]leot ;+3, o"uf]:nfleof km]8/]zg cflb ;+l3o
Joj:yf wfGg g;ls ;dfKt eP/ uP . To;}n] Sofd?g / o"uf08f
PsfTdsaf6 ;+3fTdsdf uO{ k"g PsfTdstfdf kmls{P .
ptf ;'8fg, Olyof]kof / j]lNhod PsfTdsaf6 ;+l3otfdf uPtf
klg glthf cfzfltt 5}\g . kmn:j?k # hflto /fHoaf6 z'?
ePsf] ;'8fgsf] ;+l3o cEof; cfh @^ /fHodf k|j]z u/L
ljv08gsf] ;+3f/df v8f 5 . Olyof]lkofaf6 6'lqmP/ gofF
/fHo Ol/l6«of ag]sf] 5 . tyflk xfn of] Olyof]lkofdf ( j6f
hflto ;+3x? 5g . To;}u/L O{= !(() b]lv j]lNhod klg ;
+3fTds k|0ffnLdf k|j]z u/]sf] 5 . Pp6f /dfOnf] cEof; s]
eg] dn]lzof, a]lNhod, Sofgf8f / ci6«]lnof h:tf ;+l3o
/fHo k|0ffnL ePsf d'n'sx?n] /fhtGqnfO{ klg ;+u;+u}
lnP/ uPsf 5g .
Chaitanya Institute of Management
www.facebook.com/chaitanya
www.chaitanya.org.np
01-4782427
Olyof]lkof, ;'8fg, gfOh]l/of / s+uf]n] hflto cfwf/df ;
+l3otf cjnDag u/]sf lyP . ;'8fg / gfOh]l/ofsf] ;d:of
7ofSs} xfd|} h:tf] xf] . ToxfFklg xfd|} h:tf] hflto
cfwf/df /fHosf] dfu ul/of] . tbg'?k O{= !(^# df # j6f
hflto cfwf/df ;+3x? lgdf{0f ul/P . To;sf] s]lxlbgkl5 g}
rf}yf] hfltn] csf]{ ;+3sf] dfu u¥of] . xfn Tof] ;+Vof #^
k'u]sf] 5 . /, ToxfF x/]s lbg h:tf] hflto b+uf x'g] u5{g .
lsgeg] ToxfF @%) eGbf al9 hflt hghflt a;f]af; u5{g .
lttf] cg'ej s] eg] k"j{ ;f]leot;+3 / k"j{ o"uf]:nfleof klg
hflto cfwf/df g} ljvl08t eP . a'?08L, ?jf08f, O/fs /
ckmuflg:tfgsf u[xo'4x? klg hflto cfwf/ dfg} x'Fb}5g\ .
O08f]g]lzofsf] cfr]k|fGtsf] :jfoQ cleofg, rLgsf] lhofª k|
fGt / blIf0f yfO{Nof08df rn]sf] d';ndfg ljb|f]x /
lkmlnlkG;sf] jiff}{ k"/fgf] ;+3if{ klg hflto / wd{sf]
gfddf rNb} cfPsf] 5 . k"j{ o'uf]:nfleofdf dfz{n l66f]sf]
lgwg kl5 ToxfF hflt / wd{sf] gfddf ljeT; sf6df/n] b]z g}
6'lqmg k'Uof] . cd]l/sL u7aGwgsf] g]6f]sf] leif0f
xdnfn] To:tf] dxfg b]z Wj:t eof] . olx s'/f O/fs /
ckmufgL:tfgdf x'Fb}5g\ . ;'8fgsf] 8fkmf]{/ k|fGtdf
d';ndfg / lqmlZrogn] Ps csf]{nfO{ g/;+xf/ u/] . t/
o'uf]:nfleofaf6 hflto cfwf/df 5'l§Psf] qmf]Plzofdf
j]Un} /fHo dfUg] cNk;+Vos ;j{, To:t} dfudf plqPsf ?;L
r]rg, cf;fdaf6 cnlUuPsf] ldhf] cNk;+Vosåf/f 5'§}
jf]8f] /fHosf] dfu cflbn] hflto /fHodf cNk;+Vos hfltnfO{
;Gt'i6 u/fpg g;Sg] b[itfG6 5f]8]sf 5g\ .

;+l3o zf;g k|0ffnLM kl/efiff, l;4fGt Pj+ cEof;


;+l3otf eg]sf] ;/sf/sf] To:tf] k|0ffnL xf] hxfF /fHox?
nfO{ cfˆgf ljifodf cfkm} lg0f{o ug]{ / /fli6«o ljifox?df
s]Gb|n] g} lg0f{o ug]{ kl/kf6L x'G5 . To;}n] ;+l3o
zf;g k|0ffnLnfO{ s]Gb| / /fHo aLr cfk;L ;xdtLsf] zf;g k|
0ffnL klg elgG5 . o; k|0ffnLsf hGdbftf xo'uf], dG6]:So',
Chaitanya Institute of Management
www.facebook.com/chaitanya
www.chaitanya.org.np
01-4782427
s]=hL= Xj/], h]=P;=ldn / hf]xfG; cflb dflgG5g\ . ;f/df
h] ePtfklg ?;df of] Joj:yf eg]sf] zf;g ;Qfdf s]Gb| b]lv
:yflgo tx;Dd ;a} hfthflt, efiffefifL, wdL{ Pj+ kl5 k/]sf]
If]q / pTkL8gdf k/]sf] ju{sf] ;Qf ;fem]bf/L ldnfg ug]
{ Joj:yf xf] . lsgeg] o;df s]Gb|Lo :t/df s]Gb|Lo ;/sf/ / k|
fGtLo:t/df /fHo ;/sf/sf] kl/sNkgf ul/G5 . tbg'?k s]Gb|
Lo ;/sf/sf] dftxtdf b]zsf] d'b|f, ;]gf, /Iff, ljb]z gLlt / eG;f/
h:tf ljifo /flvPsf x'G5g eg] k|fGtLo ;/sf/ cGt{ut afFsL
/x]sf :jf:Yo, lzIff, ljsf; lgdf{0f nufotsf ljifox? /flvPsf
x'G5g . To;}u/L /fli6«o dxTjsf k'/ftTj / 7"n7"nf pBf]u
Pj+ ;8s cflb klg s]Gb| s} lgoGq0fdf /xg] u5{g t/
/fHosf] zflGt ;'/Iffsf] lhDd]jf/L rflxF k|fGtLo ;/sf/n] g}
kfpF5 .
hxfF;Dd ;+l3o /fHo lgdf{0f ;+DalGw l;4fGtsf] s'/f
5, o;qmddf d'Vo?kdf @ l;4fGt k|rngdf 5g .klxnf] l;4fGt
;+3 leqsf /fHox?sf] :jtGqtf / ;DaGwL c:tLTj;+u ;+alGwt
5 . h;nfO{ :jtGqtf / ;dGjosf] l;4fGt (Independence and Principle of
Co-ordination) elgG5 . of] l;4fGtn] ;+3 leqsf ;Dk"0f{ /fHox?
Ps csf{af6 :jtGq /x]sf] dfG5 . t/ tLgsf aLrsf] ;dGjo klg
Tolts} ljlzi6 x'G5 . lsgeg] Psflt/ /fHo;/sf/ s]Gb| ;/sf/sf]
dftxtdf /xg] dfGotf ;+3Lo /fHo k|0ffnLsf] l;4fGt ljkl/t
dflgG5 eg] /fHo ;/sf/ :jo+ klg s]Gb|Lo ;/sf/ aflx/sf]
pGd'v lgsfo klg /fhf x'g ;Sb}g . To;}n] o; ;Gbe{df
:jtGq / ;dGjoL l;4fGtsf] kl/sNkgf ul/Psf] xf] . To;}u/L
bf];|f] l;4fGt 5 – zlQm ljefhgsf] l;4fGt . of] zlQm
ljefhgsf] l;4fGt cGt{ut @ k|sf/sf clwsf/x? cEof;df
NofOPsf 5g . h; cg';f/ klxnf] zlQmnfO{ cleJoQm clwsf/
(Enumerated   power) / bf];|f]nfO{ cjlzi6 clwsf/ (Residury   power)
elgG5 . To;}u/L /fHosf lo @ k|d'v clwsf/dWo] s]Gb|
Lo ;/sf/nfO{ …cjlzi6 clwsf/Ú lbOG5 eg] k|fGtLo
;/sf/nfO{ …cleJoQm clwsf/Ú lbOG5 . t/ h] ePtf klg
/fHo;/sf/nfO{ s] slt clwsf/ lbg] eGg] cflwsf/Ls lgsfo
Chaitanya Institute of Management
www.facebook.com/chaitanya
www.chaitanya.org.np
01-4782427
s]Gb| ;/sf/ g} xf] . p;n] g} cfjZostf, cf}lrTo / dfu
jdf]lhd /fHox?sf] u7g lj36g / yk36 klg ub{5g .
Pp6f csf]{ ljrf/0fLo kIf s] 5 eg] of] ;+l3otf klg Ps}
k|sf/sf] x'Fb}g . cfjZostf, cf}lrTo, cg'ej cflbsf cfwf/df
s;}n] k"0f{ ;+3Lotf t s;}n] cw{ ;+3Lotf ckgfPsf x'G5g
. Toltdfq xf]Og rLg h:tf PsfTds Joj:yf cjnDag u/]sf
d'n'sn] ;d]t sltko cj:yfdf k|fb]lzs :jzf;g / æPs b]z
b'O{ k|0ffnLÆ sf] l;4fGt cjnDag u/]sf 5g . To;}u/L
cw{ ;+3Lotf cjnDag u/]sf ef/t h:tf d'n'sn] k|fGtsf]
cltl/Qm ef}uf]lns If]q / sljnf If]q klg tf]s]sf 5g . rLgn]
PsfTds k|0ffnL cjnDag u/]tfklg ltAatnfO{ k"0f{ :jfoQtf
k|bfg u/]sf] 5 eg] xªsª / dsfcf] ljlzi6 k|b]zsf ?kdf 5g .
To;}u/L slt hflt ;d'xn] ToxfF hflto :jfoQtf klg kfPsf 5g .
ptf ef/tn] ;+3Lotf cjnDag u/]sf] eP tfklg cf;fd, d]3fno,
lqk'/f ldhf]/fd h:tf /fHonfO{ :jfoQtf k|bfg u/]sf] 5 eg]
lbNnL nIolåk, kf08Lr/L, lbpbfdg / rG8Lu9
cflbnfO{ ef}uf]lns If]qsf] :t/ lbOPsf] 5 . ptf k+hfa /
sZdL/n] rflx /fHosf] ljlzi6 :t/ kfPsf 5g . o; afx]s ToxfF @
% ;'b[9 ;+3Lo /fHox? 5g .
t/ clwsf+z b[li6n] ;a}eGbf ;'b[9 / zlQmzfnL ;+3Lo
k|0ffnL rflx cd]/Lsfn] cjnDag u/]sf] 5 . ToxfFsf %) ;
+3Lo /fHosf] cf–cfˆg} ;+ljwfg klg 5 / ltgLx?n] lgs} /fd|
f] :jfoQtf klg cEof; u5{g . ef/t nufotsf cw{ ;+3fTds k|
0ffnL ckgfPsf /fHodf o:tf] ;+j}wflgs :jtGqtf sNkgf ;Dd
ug{ ;lsGg . jf:tjdf ToxfF ;'b[9 s]Gb| 5 / s]Gb| ;/sf/n]
hlxn] rfxof] tlxn] ToxfFsf k|fGtLo ;/sf/ lj36g u/L /fi6«k|
lt zf;g nfu' ug{ ;S5 .
g]kfndf k|:tfljt df]8nx?
k[YjLgf/fo0f zfxn] Plss[t g]kfnsf] hu a;fn]b]lv g}
o;sf] k|lt/f]w z'? ePsf] xf] . t/ Tof] ljGb' b]lv k+rfot;Dd
cfO{k'Ubf PsfTds /fHo k|0ffnLsf] lj/f]w ug]{ ;a} zlQm
bldt u/fOP . To;}n] @)$& ;fnsf] kl/jt{gkl5 dfq ;
Chaitanya Institute of Management
www.facebook.com/chaitanya
www.chaitanya.org.np
01-4782427
+3fTdstf ;DalGw jxzn] 6fpsf] p7fpg] df}sf kfof] .
k+rfotn] ;a} …;]tfdu'/fnLÚ / uh]Gb|gf/fo0f l;+xx?nfO{
…;fDk|bflosÚ sf] l6sf] nufpFb} bdg ul/Psf] sf/0f
nfdf] ;do;Dd of] ljifo bldt x'Fb} /Xof] . To;}n] @)!)
;fnb]lv p7\g yfn]sf] of] jxzn] @)$& kl5 dfq k"g{hLjg
kfpg yfNof] . To; tfsf of] k|Zgdf nuftf/ jxz ljjfb eP /
ljleGg df]8nx? klg k|:tfj ul/P .
;j{k|yd hghflt kf6L{n] @)$& ;fndf cfˆgf] :yfkgf;
+u} g]kfndf ;+3Lo ;+/rgfsf] pNn]v ub}{ ;+3 /fHosf]
k|lts:j?k cfˆgf] kf6L{ em08fdf !@ j6f w;f]{ /fv]/
g]kfnnfO{ !@ k|fGt k|:tfj u¥of] . To;}u/L g]kfn hg
kf6L{n] klg g]kfnnfO{ !@ k|fGt k|:tfj u¥of] . o;
kf6L{n] @)$& df ljlwjt pQm k|:tfj u/]sf lyP . jf:tjdf
hghflt kf6L{nfO{ lgjf{rg cfof]un] btf{ lbg c:jLsf/
u/]kl5 ;f]xL kf6L{n] hgkf6L{ btf{ u/]sf] lyof] . ptf
g]kfn ;b\efjgf kf6L{ z'? b]lv g} ;+3Lotfsf] kIfdf lyof] .
o; kf6L{n] :yfkgfsfnb]lv g} ;+l3otfsf] s'/f p7fof] eg]
@)%) j}zfv %–& ;Dd jL/u+hdf ;DkGg kf6L{sf] låtLo
dxflwj]zgdf ;+l3o 9fFrfsf] lrq g} k|:t't u¥of] . To;kl5
p;n] To;}n] @)%^ sf] cfd lgjf{rgsf] 3f]if0ffkqdf
g]kfnnfO{ ;+3Lo /fHo agfpg ;+ljwfgdf ;+zf]wg ug]
{ k|:tfj u/]sf] lyof] o; kf6L{sf cWoIf uh]Gb|gf/fo0f l;
+xn] g]kfnnfO{ % k|fGt agfO{ ;+l3otfdf nfg'kg]
{ wf/0ff cl3 a9fPsf] b]lvG5 . To;}u/L o;}jif{ ls/ft js{;
kf6L{n] klg g]kfnnfO{ ( /fHosf] ;+l3otf k|:tfj u¥of] .
kf6L{ afx]s ljleGg n]vs tyf af}l4s ju{klg cf–cfˆgf] k|:tfj
lnP/ cl3 cfP . ltgdf sdn ltu]nf lnDa', s]lj u'?Ë, uf]ljGb
Gof}kfg] / ejfgL a/fn k|d'v lyP . h;n] qmdzM &
/fHo, !! /fHo, !! /fHo / !) /fHosf] cjwf/0ff NofP . sdn
ltu]nfn] t ## j6f k|:tfjdf /fHo;Ddsf] k|:tfj klg cl3
NofPsf] b]lvG5 . tn k|sf]i7 @ n] To:tf ## /fHosf]
gfdfjln b]vfpF5 . tfsfzfsL ldofxf/fn] & k|fGtsf] k|:tfj
Chaitanya Institute of Management
www.facebook.com/chaitanya
www.chaitanya.org.np
01-4782427
/fVbf /fHosf] cfwf/ k"0f{tM ef}uf]lnstfnfO{ lbPsf 5g\ .
pgsf /fHo x'g\, e]/L–s0ff{nL, 8f]Nkf], u08sL,
gf/fo0fL, ;u/dfyf, sf]zL / d]rL k|b]z . jf:tjdf ;fFRr} ;'Gb/
5 of] k|:tfj .
To;kl5 zÍ/ kf]v/]nn] !% k|b]zsf] cjwf/0ff k|:tfj
u/]eg] s'df/ of]+hgn] !! k|b]zsf] cjwf/0ff k|:tfj u/] .
To;}u/L cd/]zs'df/ l;+xn] !@ k|b]z k|:tfj u/] eg] >Ls[i0f
ofbjn] & k|b]zsf] cjwf/0ff cl3 a9fP . To;}u/L cd/]zs'df/
emfn] ( k|b]z k|:tfj u/]sf 5g . ptf dfcf]jfbL kf6L{n] rflxF
cfˆgf] ( /fHosf] k"j{jtL{ /fHo;+VofnfO{ a9fP/ !! kf/]sf]
5 . To;}u/L gofF gofF df]8nx? cfpg]qmd klg hf/L g} 5 .
h; cg';f/ of] n]vs :jo+n] @)^# >fj0fdf s0ff{nL k|b]z,
u08s k|b]z, dw]z k|b]z, g]kfn d08n / ls/ft k|b]z k|:tfj
u/]sf]df @)^$ >fj0f gsf6\b} To;nfO{ lnDj"jfg, vDa"jfg,
r'/]efj/, g]kfnd08n tfD;flnª\, td"jfg, du/ft, yf?jfg,
s0ff{nL k|b]z, / dw]z u/L !) k|fGtsf] kIfdf k'luof] .
To;}n] lgZro g} ;+ljwfg ;efsf] lgjf{rg ;DkGg
eO{ gofF ;+ljwfgsf] lgdf{0fsfn;Dddf o;df yk x]/km]/
klg cfpg ;Sg] g} 5g . clxn]g} rfxLF pko{'Qm dWo]
lgs} 3tnfUbf] k|:tfj uh]Gb|gf/fo0f l;+xsf tkm{af6
g]kfn ;b\efjgf kf6L{sf] b]lvg cfpF5, hf] o:tf] 5 M
!= k"jL{ kxf8L k|b]z–k"j{sf kxf8L lhNnf
@= dWo kxf8L k|b]z–sf7df8f}+ / jl/kl/
#= klZrdL k|b]z– dWo kxf8 / klZrd kxf8
$= k"jL{ t/fO{ k|b]z– u08sL gbL k"j{sf t/fO{ lhNnf
%= klZrdL t/fO{ k|b]z –u08sL gbL klZrdsf t/fO{ lhNnf

Chaitanya Institute of Management


www.facebook.com/chaitanya
www.chaitanya.org.np
01-4782427
t/ g]kfnsf] w/ftlno oyfy{ dfGg] / k|sf]i7–@
k"jf{u|xaf6 d'Qm eO{ ;f]Rg] xf] eg] ef]6]:jfoQ If]q
xfnsf] If]lqo ljefhgnfO{ g} cfwf/ yf?jfg If]q
dfgL ltgnfO{ ;+l3otfdf nfg' ;a}eGbf lnDa'jfg If]q
j}1flgs, j:t'ut / Gofof]lrt ;d]t x'g] n]Krf If]q
b]lvG5 . cem /fHodfly cfOkg] d]r] If]q
{ vr{sf] jf]em 36fpg] xf] eg] dWo– lwdfn If]q
klZrdf~rn / ;'b"/ /fhj+zL If]q
klZrdf~rnnfO{ Pp6} /fHodf ldnfg ;tf/ :jfoQ If]q
u/L k"jf{~rn /fHo, dWodf~rn /fHo, emf+u8 If]q
klZrdf~rn /fHo / ;'b"/ klZrdf~rn /fHo dfemL If]q
u/L rf/ /fHo;lxtsf] ;+l3otfdf hfg' yfdL If]q
g]kfnsf nflu ;a}eGbf plrt x'g]5 . dw];L If]q
g]jf Nof08
jxzdf cfPsf s]xL b/fO{ If]q
dxTjk"0f{ d'2fx? ysfnL If]q
7"nf] bjfjkl5 g]t[Tj ;+l3otfdf v;fg If]q
hfg] p2]Zon] c+tl/d ;+ljwfg @)^# JofF;L If]q
df klxnf] ;+zf]wg ug{ ljjz ePsf] cj:yf 8f]6]nL If]q
ePtfklg To;sf] :j?k, tl/sf / cfwf/ af/]sf] cjlw If]q
ljdz{ hf/L 5 . tyflk o; ljdz{sf qmddf ; td"jfg If]q
+l3otf / To;sf] :j?k ;+DaGwdf :joQtf r]kfª If]q
(Autonomy) :jzf;g (Self government) / tfDjf;flnª If]q
cfTdlg0f{osf] clwsf/ (Right to self z]kf{v If]q
Determination) h:tf zAbx? jxzdf cfPsf 5g . ;'g'jf/ If]q
To;}u/L pQm clwsf/ ;lxtsf] ;+l3o vDj"jfg If]q
/fHosf] cfwf/ s] / slt x'g] eGg] /fhL If]q
;DaGwdf klg Tolts} jxz rn]sf 5g . o; du/ft If]q
qmddf lgDg jxzsf] 7f]; ;fGble{stf klg s"dfn If]q
5M kx/L If]q
-!_ k|fb]lzs ;+/rgfsf] cfwf/ yf?jfg If]q
-@_ txut 9fFrf lh/]n If]q
Chaitanya Institute of Management
www.facebook.com/chaitanya
www.chaitanya.org.np
01-4782427
-#_ k|b]zsf] ;+Vof / gfdfs/0f
-$_ clwsf/ / bfloTjsf] afF8kmfF8
-%_ hflto cfTd lg0f{osf] clwsf/
-!_ k|fb]lzs ;+/rgfsf] cfwf/
;+l3otfsf nflu k|b]z ljefhg klxnf] cfwf/ x'G5 t/ tL k|
b]z slt / To;sf] cfwf/ s] x'g] < xfd|f] h:tf] hflt, efiff,
wd{, e"uf]n / a;f]jf;sf] ljljwtf ePsf] d'n'sdf of] Pp6f
hl6n k|Zg x'g hfG5 eGg] tYo a]Unfa]Un} JolQmn]
j]Unfa]Nu} k|:tfj lbPaf6 klg :ki6 x'G5 . h;cg';f/
hghflto ;+u7g / JolQmx?n] hghflto a;f]af;sf] ;
3gtfnO{ d'Vo cfwf/ agfPsf 5g eg] dw]zL kIfn] If]q /
efiffnfO{ hf]8 lbPsf 5g\ . To;}u/L g]skf dfcf]jfbLn] hflt /
If]qnfO{ cfwf/ agfpg vf]h]sf] 5 . ;ftbnn] hg;+Vof,
ef}uf]lns cg's"ntf, eflifs cfwf/, clfy{s ;fdflhs cGt/;
+aGw / ;fd"lxs tyf ;fF:s[lts klxrfgnfO{ cfwf/ agfpg
vf]h]sf] 5 . To;}u/L ljleGg ljb\jfgx?n] klg cf–cfˆgf]
b[li6sf]0fsf k'li6sf nflu a]Unf a]Un} cfwf/ lbPsf 5g .
o;/L ljrf/ lbg]df /fh]Gb| >]i7, zÍs/ kf]v/]n, g/xl/ cfrfo{,
kl/ yfkf, s'df/ of]~hg tfdf+u, ejfgL a/fn, uf]ljGb
Gof}kfg], ;'/]z cfn]du/, lktfDa/ zdf{ / xs{ u'?Ë d'Vo
5g . lo ;a}sf] ljrf/af6 ;+l3o k|b]z ;+/rgfsf nflu lgDg
tTjnfO{ k|d'v cfwf/ agfpg ;lsg] b]lvG5 .
-!_ ef}uf]lns cjl:ylt
-@_ a;f]af;sf] ;3gtf
-#_ eflifstf
-$_ cfly{s cGt{;DaGw
-%_ k|zf;lgs ;'udtf
-^_ k|fs[lts ;fwg / ;|f]tsf] pknAwtf
-&_ P]ltxfl;stf
-@_ txut 9fFrf
k|fb]lzs /fHosf] txut ;f]kfg slt / s:tf] x'g] < ;+l3o
k|0ffnLdf of] klg sd dxTjk"0f{ kIf xf]Og . To;}n]
Chaitanya Institute of Management
www.facebook.com/chaitanya
www.chaitanya.org.np
01-4782427
j]Unfj]Un} JolQm, ;d"x / kf6L{n] o; ;DaGwdf klg cnu
cnu k|:tfj cl3 ;f/]sf 5g . t/ ltgsf] ;f/ sdf]j]z Pp6} 5 Tof]
xf] –s]Gb|, k|b]z / :yfgLo lgsfo u/L # txsf] 9fFrf .
dfcf]jfbLn] s]Gb|, k|b]z, lhNnf / ufpFsf] cjwf/0ff cl3
;f/]sf] 5 . jf:tjdf lo ;a} ;kf6 wf/0ff g} nfU5g . xfd|f] h:tf]
hflto ljljwtf / ljlzi6 lsl;dsf hflt k|hflt a;f]af; ul/ cfPsf]
d'n'sdf To;k|sf/sf] sf]/f laefhg k|o'St gx'g ;S5 . lsgeg]
xfdL hflto cfwf/df ;+l3otfdf uPsf] v08df ;a}
hfltnfO{ k[ys /fHo lbg g;Sg] cj:yf 5 . o:tf] cj:yfdf
xfdLn] ;'8fg / gfOh]l/ofsf] b'ef{Uo Joxf]g{gknf{ eGg]
5}g . To;}n] ;+3Lo Joj:yfdf txut 9fFrfsf] k|Zg
w]/}xb;Dd /fHo lgdf{0fsf] cfwf/n] to ug]{ cj:yf 5 .
olb xfdL hflto cfwf/df /fHo agfp5f} eg] k|fGtleq
hflto ljljwtf cg';f/sf] pk:jfoQ If]q agfpg' clgjfo{ b]lvG5 .
otfaf6 9fFrfsf] ;Dk"0f{ cfwf/ hflto / To;sf] ;+Vof
cgluGtL x'g]klg :ki6} 5 . To;}n] o; ;+be{df s] eGg
;lsG5 eg] klxnf /fHo lgdf{0fsf] cfwf/ tof/ kfb}{ To;kl5
dfq txut 9fFrf lgSof}{n ug{ ;'ud x'G5 . sf]/f ;+Vof s'g}
;dfwfg x'g;Sb}g .
-#_ k|b]zsf] ;+Vof / gfdfs/0f
k|b]zsf] ;+Vof slt x'g] < of] klg sd k]lrnf] k|Zg
xf]Og . To;}n] o;sf nflu % b]lv ## ;Ddsf] ;+Vof cfPsf]
s'/f xfdLn] dfly klg pNn]v u¥of}+ . ;+u;+u} ljleGg
JolQmn] lbPsf ;+Vofx? klg pNn]v ul/P . To;}u/L ltgsf]
gfdfs/0f s;/L ug]{ < of] klg sd ljjfbfTds s'/f] xf]Og .
jf:tjdf !)) al9 hft\hflt / (@ a9L efiffefifL ePsf] ax'hflto
Pj+ ax';fF:s[lts d"n'sdf o:tf] x'g' c:jfefljs klg xf]Og t/ k|
Zg 5 ;dfwfg;Dd s;/L k'Ug] / ltgsf] cfwf/ s] agfpg] <
:jefjtM ;a}n] cf–cfˆgf] uR5] / ;f]r cg';f/ cf–cfˆgf] ljj]s /
ts{sf cfwf/df k|b]zx?sf] ;+Vof lbg] u/]sf 5g / To;sf nflu
s;}n] efiffnfO{ cfwf/ agfPsf 5g t s;}n] hfltnfO{ clg
s;}n] If]qnfO{ . lgZrog} ;a}sf] ts{df s'g} g s'g}
Chaitanya Institute of Management
www.facebook.com/chaitanya
www.chaitanya.org.np
01-4782427
c+zsf] cfwf/ cj:od]j 5 . t/ o;nfO{ s;/L ;di6Ltf k|bfg ug]{
< of] g} cxd\ dxTjsf] k|Zg x'g cfpF5 . hflto cfwf/af6
x]bf{ ToxL 7Ls nfU5 . clg P]ltxfl;s cfwf/ x]bf{ Tof] klg
s'g} unt ts{ x'Fb}g . To;}u/L efiff, If]q / a;f]af; klg
tflnsf g+= ! tflnsf g+= @
-lnDa' If]q_ -vDa"jfg If]q_
lnDa'jfg :jzfl;t k|b]z vDa"jfg :jzfl;t k|b]z
hfthflt hg; k|ltzt hfthflt hg; k|ltzt
+Vof +Vof
lnDa' 2,18,26 29=7 /fO{ 3,53,69 26=9
6 9 5 5
cGo 2,51,92 34=3 cGo 4,20,42 32=0
cflbjf;L 3 8 cflbjf;L 0 4
hghflt
cfwf/ x'g ;S5g\ t/ lo efj'stfsf s'/f eP . ;a}nfO{ yfxf 5
efj'stfdf /fHo rNg ;Sb}g . o;sf nflu w/ftlno oyfy{df
hfg}k5{ . To;}n] 8f= xs{ u'?Ën] vf]n} lkR5]sf] hfghflt
x'G5 / <Æ eGg] k|Zgsf] cfwf/df g]kfnnfO{ @%
lhNnfsf] cjwf/0ff lbPsf x'g\ . b'Mvsf] s'/f cfh pgL
xfdLaLr 5}gg . To;}n] of] ;d:ofsf] xn xfdL cfkm}n]
lgsfNg' kg]{ ePsf] 5 . To;afx]s tnsf tflnsfx?nfO{ Psk6s
x]/f}+
tflnsf g+= %
tflnsf g+= ^
-ef]hk'/L If]q_
-ldlynf If]q_
ef]hk'/L -alHhsf_ :jzfl;t Onfsf
ldlynf :jzfl;t Onfsf
efiff hg; k|ltzt
hfthflt hg; k|ltzt
+Vof
+Vof
d}ynL 21,359 1=33
d}ynL 23,17,6 77=2
ef]hk'/L / 12,57, 78=5
32 4
alHhsf 689 3 tflnsf g+= $
tflnsf g+= # 3=57 ef]hk'/L 1,20,97 4=03
yf? 57,089 -td' If]q_
-g]jf/52,717
cGo cflbjf;L If]q_ 3=29 9
td' -u'?Ë_ :jzfl;t k|b]z
g]jf/ :jzfl;t k|b]z yf?
hfthflt 1,24,31
hg; 4=14
k|ltzt
/ hghflt
hfthflt hg; k|ltzt 8
g]kfnL 1,42,6 8=99 +Vof
+Vof
hflt / 2,03,46 23=3
hflt / hghflt 5,82,37 35=4
Chaitanya Institute of Management
hghflt 1 8
0 0
g]jf/
www.facebook.com/chaitanya
3,37,96 20=5
u'?Ë 1,92,54 22=1
www.chaitanya.org.np 3 2
4 4
cGo cflbjf;L 31,013 1=90 01-4782427
cGo 1,30,38 14=9
/ hghflt cflbjf;L / 4 8
hft -afx'g / 6,27,45 38=1 hghflt
pko'{Qm tYof+s, w/ftlno oyfy{ / xfd|f]
P]ltxfl;stf ;d]tn] xfd|f nflu ;a}eGbf /fd|f] k|fb]lzs ;+Vof
/ cfwf/ xfnsf] % If]qLo ljefhgnfO{ /fHosf] :t/ lbb}
To;nfO{ ;do / ;+l3otfsf] k|0ffnL cg'?k ljsl;t ub}
{ nfg' ;a}eGbf Gofof]lrt x'g]5 . eGg] af/] dfly klg
pNn]v ul/of] . hflto ljljwtf / jlu{o c;dfgtf ePsf]
d"n'sdf ;Lldt hflt / ju{nfO{ dfq cu|flwsf/ lbObf lglZrt
hfltk|lt t"i6Ls/0f ePklg To;n] ;dfwfg lbg ;Sb}g . To;}n]
# hflto /fHoaf6 z'? ePsf] ;'8fgsf] ;+l3o /fHosf] ofqf cfh
@^ /fHodf k'u]sf] xf] eg] Tolt g} ;+Vofaf6 z'? ePsf]
gfOh]l/ofsf] ;+3;+Vof #^ k'lu;s]sf] 5 . To;sf/0f klg
z+s/ kf]v/]nsf] of] egfO{ lgs} cy{k"0f{ nfU5 hxfF
pgn]– k|b]zsf] gfdfs/0fsf ;+be{df h'g k|b]zdf h'g hflt jf
;d'bfosf] afx'Notf /x]sf] 5 p;sf] eflifs / ;fF:s[lts
ljz]iftfnfO{ cfTd;ft ug{ ;lsG5 . t/ To;f] ubf{ pQm gfd
hfltjfrs / ;d'bfojfrs gxf]; eGg] s'/fdf Wofg lbOg'k5{ .

-$_ clwsf/ / bfloTjsf] afF8kmfF8


;+l3otfdf hfg' / tx lgdf{0f ug'{ dfqn] hgtf alnof x'G5g
eGg] s'/f xf]Og . ;+l3otfdf klg ci6«]lnof, hd{gL, ef/t,
dn]lzof, d]S;Lsf], kfls:tfgn] Pp6f df]8]n ckgfPsf 5g eg]
gfOh]l/of, cd]/Lsf, a|flhn, Sofg8f / :jL6h/Nof08n]
a]Unfa]Un} df]8]n ckgfPsf 5g\ . To;}u/L s]Gb|aLr
:yfgLo OsfO{;Dd /fHosf sfo{kflnsf, Gofokflnsf /
Joj:yflksLo clwsf/sf] afF8kmfF8 s;/L ug]{ < :yfgLo k|
fs[lts ;fwg ;|f]t / /fli6«o:t/sf ;fwg;|f]t Pj+ ljb]zL
;/;xof]ux?sf] ljt/0f / efuef]u s;/L ug]{ < of] lgZrog}
;fdfGo s'/f xf]Og . h;n] s]Gb| / /fHosf aLr s:tf] vfnsf]
ljjfb pTkGg ug{ ;S5 eGg] pbfx/0f ef/tn] klg af/+af/
b]vfpg] u/]s} 5 . ptf ef/tdf ;+l3otfsf] 7"nf] cfwf/ hfltotf
xf]Og eflifstf jf ef}uf]lnstf g} ePsf] :ki6} 5 t/ xfdL
d'Vo?kdf hflto cfwf/dfg} ;+l3otfdf hfg] r]i6f ub}{5f} .
Chaitanya Institute of Management
www.facebook.com/chaitanya
www.chaitanya.org.np
01-4782427
o; cj:yfdf hflto /fHoleq pkhflto :jfoQtflbg] ;Ddsf] h'g
cEof;sf] kl/sNkgf xfdL ub}{5f} o;n] hl6ntfnO{ c? ;3g
agfpg] 5 .
cGoyf ;+l3o Joj:yfdf /Iff, k//fi6«, df}lb|s, ;+rf/ h:tf
dxTjk"0f{ ljifo afx]s c? k|fGtLo ;/sf/n] kfpg] cEof; c:ki6
5}g . To;}u/L /fHon] k|fb]lzs txsf zflGt ;'/Iff, Jofkf/,
pBf]u, >d Joj:yf, ;8s, hldgsf] Joj:yfkg / pkef]u lzIff /
:jf:Yosf] k|aGw h:tf clwsf/ / bfloTj kfpg] x'G5 .
To;}u/L :yfgLo lgsfon] rflxF :yfgLo ;8s lgdf{0f / ;+/If0f,
;/;kmfO{, :yfgLo of]hgf, :yflgo s/, ;fj{hlgs :jf:Yo / lzIff,
u|fld0f oftfoft Pj+ k|fs[lts ;fwg / ;|f]tsf] Joj:yfklso
clwsf/ kfpF5g . l;4fGttM o;sf nflu zlQm x:tfGt/0f (Power
Delegation) / zlQm ;+of]hg (Power Devolution) sf] gLlt cjnDag
ul/g' plrt x'G5 . t/ o;df Jofks ;xdlt / ;xglzntfsf] ;F:s[lt
cjnDag ul/Pg eg] Tof] g} ;+l3o k|0ffnLsf nflu r"gf}tL
eP/ v8f x'G5 .

Chaitanya Institute of Management


www.facebook.com/chaitanya
www.chaitanya.org.np
01-4782427
-%_ hflto cfTdlg0f{osf] clwsf/
hflto cfTdlg0f{osf] clwsf/sf] s'/f g]kfnsf ;
+3LotfjfbLx?n] Hofb} rfvsf ;fy p7fPsf 5g / Tof] eg]sf]
g]kfnaf6 5'l§P/ k[ys/fHo agfpg] clwsf/sf ?kdf a'em]sf
5g . ltgsf] ljrf/df of] clwsf/ n]lggn] ?;L u0f/fHox?
nfO{ lbP ;/x dfq xf]Og ;+o"Qm /fi6« ;+3 ;d]tn] ;f]xL
cy{df pNn]v u/]sf] cGt/f{li6«o dfGotfk|fKt clwsf/ xf] .
jf:tjdf gt n]lggn] pNn]v u/]sf] cfTd lg0f{osf] clwsf/
g]kfndf k|o"St x'G5 g ;+o"Qm /fi6« ;+3n] g} hfltx?
nfO{ ljb|f]xåf/f cnu /fHo agfpg ;Sg] clwsf/ lbPsf] 5 .
jf:tljstf slt dfq xf] eg] n]lggn] lbPsf] cfTdlg0f{osf]
clwsf/ To:tf /fHox?nfO{ xf] hf] ?;L hf/n] ank"j{s
cfˆgf] ;fd|fHodf ufe]sf lyP . To;}u/L ;+o"Qm /fi6« ;
+3n] pNn]v u/]sf] cfTdlg0f{osf] clwsf/ eg]sf] klg
cfly{s ;fdflhs / ;fF:s[lts ljsfzsf nflu dfq cfTdlg0f{o
xf] . ;fj{ef}d/fHoaf6 :jtGq x'g] cfTd lg0f{o xf]Og .
dfgjclwsf/sf] ljZjJofkL 3f]if0ff !($* xf]; jf gfu/Ls tyf
/fhgLlts clwsf/sf] cle;GwL !(^^ / cfly{s ;fdflhs /
;fF:s[lts clwsf/sf] cle;GwL !(^^ ;a}n] pQm
efjgfnfO{ dfq g} k|ltljlDjt u/]sf 5g .
pQm k[i7e"lddf g]kfndf klg a]Unfa]Un} JolQm jf ;
+u7gn] a]Unfa]Un} a'emfO{ ljsl;t u/]sf] kfOPsf] 5 . h;
cg';f/ sf]xL To; clwsf/sf] ljkIfdf 5g\ eg] sf]xL rflx kIfdf
5g . kIfdf pleg]x? cfTdlg0f{osf] clwsf/sf] kIfkf]if0f t
u5{g t/ To;leq cnu x'g] clwsf/ b]Vb}gg\ . tbg'?k
dfcf]jfbLn] klxnf] clwsf/sf] kIfkf]if0f u/]sf] b]lvG5 eg]
bf];|f]sf] kIfdf clbjf;L hghftL dxf;+3 nufotsf hflto ;
+u7gx? plePsf 5g . of] g} o:tf] sf/0f xf], >fj0f @@ ut]
/ ebf} !# -@)^$_ g]kfn cflbjf;L hghftL dxf;+3 / dw]zL
hgclwsf/ kmf]/dn] g]kfn ;/sf/;Fu u/]sf] ;xdtLdf
g]kfnsf] ;fj{ef}ldstf, /fli6«o Pstf / cv08tfnfO{ pRr k|
fyldstf lbOof] . t/fO{df cnu /fHo / cfTdlg0f{osf] clwsf/
eg]sf] :jtGq /fHodf;Dd hfg kfOg] s'/f pl7/x]sf] a]nf
lgZro g} o;sf] ljlzi6 dxTj 5 . JolQmut ?kdf l;dfÍg
cfrfo{ / nlntafb'/ a:g]t nufotsf a'l4hLljx? cfTdlg0f{o
Chaitanya Institute of Management
www.facebook.com/chaitanya
www.chaitanya.org.np
01-4782427
6f9f ;+l3otfnfO{ klg hf]8bf/ ?kdf c:jLsf/ u5{g . To;}n]
lo ;a} lj/f]wfef; / cGt/f{li6«o cEof; Pj+ k/+k/f
;d]tnfO{ b[li6 lbFbf g]kfnn] cfTdlg0f{o eGgfn] oxfFsf
hghflt, dw]zL, blnt / b'u{d ljs6 lhNnfx?sf] cf–cfˆgf]
hflt, efiff, ;F:s[ltsf] ljsf; / To;sf] k|ltkmn kfpg] clwsf/
g} ;fFrf] cy{df g]kfnL ;+be{sf] cfTdlg0f{osf]
clwsf/sf ?kdf a'‰g' / JofVof ug'{ plrt x'g] b]lvG5 .

;+l3o k|0ffnLsf u'0f, bf]if / hf]lvd


lgZro g} o; k|0ffnLsf s]xL u'0f 5g\ eg] s]xL bf]if
klg . To;}u/L o;df s]xL hf]lvd klg 5g\ . To;}n] sltko
d'n'sx? of] k|0ffnLdf uP/ klg PsfTds k|0ffnLdf
kmls{Psf] klg kfOG5 . ctM k|b]z ljefhg, >f]tsf]
afF8kmfF8 / cfly{s lge{/tfsf] k|Zgdf ;+l3tfdf hfg]
qmddf Hofb} xf];\ k'¥ofpg' kg]{ x'G5 . jf:tjdf ;+;f/sf
guGo d'n'sn] of] k4tL cjnDjg ug'{sf] klg oxL jfWofTds
cj:yfn] xf] . kmntM cfh ljZjsf @^ /fi6«n] dfq of] k4tL
c+ufn]sf 5g\ hxfF ljZjsf $)Ü dflg; a;f]af; u5{g\ . tn o;
k|0ffnLaf6 x'g ;Sg] s]xL kmfObf / a]kmfObf pNn]v
ul/G5 .

Chaitanya Institute of Management


www.facebook.com/chaitanya
www.chaitanya.org.np
01-4782427
kmfObfx? a]kmfObfx?
 :jfoQ /fHo  vlr{nf] k|0ffnL
 /fhgLlts :jfoQtf  zlQm ljefhgdf ljjfb
 ljsf;sf] clwsf/  s]Gb|sf] x:tIf]k
 hftLo ljljwtfdf Pstf  If]qflwsf/sf] ljjfb
 :yfgLo :jfoQtf  ef}uf]lns If]q
;lxtsf] /fli6«o Pstf ;DaGwL ljjfb
 /fHo / s]Gb«aLr  bf]xf]/f] s/sf] df/
zltmdf afF8kmfF8  ;fDk|bflos /fhgLltsf]
 :yfgLo ;d:of lj:tf/
:yfgLo :t/af6} ;dfwfg
 hgtf;Fu k|ToIf
;/f]sf/ /fVg] /fli6«o dxTjdf
s'/fnfO{ s]Gb«n] kxn ug]{
 s]Gb«Lo zltm /
;Qfsf] b'?kof]udf /fHosf]
lgoGq0f
 ;+j}wflgs ;jf]{Rrtf
 hgtfsf] hLjg;Fu k|
ToIf ;/f]sf/ /fVg] s'/fdf
zltmsf] ljefhg

hxfF;Dd hf]lvdsf] s'/f 5, lgsf/fu'jf, ;fNef8f]/,


sf]i6fl/sf, Ujf6]dfnf To;} u/L cd]l/sL /fHox? ˆnf]l/8f,
hlh{of, ld;Ll;kL / l;+ufk'/, OlhK6, l;l/of, lnljof, Sofd?g,
o'uf08f, gfOh]l/of, Olyof]lkof / ;'8fg cflbsf ;+l3o cg'ej
x]bf{ g]kfnsf nflu ;+l3otf lgZro g} r'gf}ltk"0f{ 5 . t/
>Ln+sf / kfls:tfgsf pbfx/0fx?n] rflx+ csf]{ k|sf/sf]
r'gf}lt b]vfO;s]sf 5g\ . otfaf6 g]kfndf ;+l3tfsf] k|Zg
æagf/;sf] n8\8" vfP klg k5'tfpg'kg]{, gvfP klg k5'tfpg'
kg]{Æ l:ylt b]lvG5 . t/ ædg}{ 5 eg] vfP/} dg'{ /fd|f]Æ
eGg] pvfg xfd|f] ;Gbe{df rl/tfy{ x'g] b]lvG5 .
pk;+xf/
g]kfn Pp6f ax'wdL{, ax'hflt, ax';F:s[lt / ax'If]qL
d'n's xf] . cfh;Dd o; b]zn] ;fdGtL xs 8ssf] s]Gb|Ls[t
Chaitanya Institute of Management
www.facebook.com/chaitanya
www.chaitanya.org.np
01-4782427
/fHo Joj:yf cjnDag u¥of] . kmntM oxfF Ps efiff, Pshflt,
Ps e]ifL / Pswd{sf] xflnd'xfnL /xof] . To;}n] hghftL,
blnt, dlwz] ljs6 lhNnfsf g]kfnLx? /fHosf] d'n k|jfxaf6
al~rt /xg k"u] . Tof] eGbf klg 7"nf] o; b]zdf Pp6}
ln+u– k'?if / Pp6} ju{– wlgsf] zf;g zf]if0f rNb} cfof] .
cfh of] s]Gb|Ls[t /fHosf] ljsNkdf ;dfgkflts
;dfj]zL / :jfoQtf lxtsf] ;+l3otfdf hfg] ljifodf cfd ;xdlt t
ePsf] 5 t/ ljBdfg ;fdflhs lje]bsf] s'/f cf]em]ndf k/]/ uPsf]
5 . kmntM d'Vo ?kdf hflto, wfld{s / If]lqo lje]b lj?4sf
cfjfh 3lGsPtfklg jlu{o cfjfh yfFtL /x]sf] cj:yf 5 .
csf{lt/ /fHon] wd{ lg/k]Iftf t c+ufn]sf] 5 t/ hflto
cfwf/sf] ;+lw/fHo ;jf{w dfun] k|f]T;fxg kfPsf] 5 . lgZro
g} of] hft / wd{sf] k|Zgdf /fHo t7:t j:g'k5{ eGg]
/fHosf] cfw'lgs cjwf/0ffsf] ljkl/t dfGotf xf] . ctM k|Zg
p7\5 wd{sf cfwf/df /fHo lg/k]If x'G5 eg] hflto cfwf/df
s;/L ;fk]If x'G5 <
tyflk ca xfdL;+u ;+l3otfdf hfg'sf] ljsNk 5}g eGg]
s'/f w]/} k6s bf]xf]¥ofO{of] . t/ o;af6 xfdL gfOh]l/of
jf ;'8fgsf] b'3{6gfaf6 l;s]/ cem} klg ;+oldt 9+un] cl3
a9g ;S5f} . o;} k|fb]lzs ljefhg, ;fwg ;|f]tsf]
afF8kmfF8 / clwsf/ If]q 5'6\ofpFbf xfdL hflt ;+j]bgzLn
Pj+ pbf/dtf x'g ;S5f}+ xfd|f] ;+l3otf tkm{sf] offqf
pltg} ;'vdo Pj+ kmnbfoL x'g]5 . ofb u/f}+– o;sf]
klxnf] zt{ g} ;lxi0f'tf / ;fdflhs Gofo xf] . cGoyf h:tf];'s}
k|0ffnL / Joj:yfn] klg xfdLnfO{ ;'vM / cdgr}g lbg]5}g .
To;}n] ;dod} ;f]r k'¥ofPsf] v08df dfq xfdLn] Oltxf;af6
l;s]sf] 7x5{ lsgeg] Oltxf;n] s'g} kf7 k9fpFb}g vfnL
b08 dfq lb+b} hfG5 . lgZro g} bl08t x'g'eGbf To;af6
aRg' a'l4dfgL x'G5 .
;Gbe{;fdu|L
-!_ n]v -g]kfnL_

Chaitanya Institute of Management


www.facebook.com/chaitanya
www.chaitanya.org.np
01-4782427
eLdfh'{g cfrfo{, ;+l3o Joj:yf, cGt/f{li6«o d+r -df=_
k"0ff{Í @@!, @)^$ >fj0f >Ldggf/fo0f, g]kfnsf] ;
+be{df ;+3fTds zf;g k|0ffnL,/fhwfgL -b}lgs_@)^#
a}zfv !)
>Ldg gf/fo0f blIf0f Plzofdf ;+l3o zf;g, uf]vf{kq
-b}lgs_ )^$ sflt{s !^
nlntaxfb'/ a:g]t, hflto /fHosf] ;fGble{stf, ;do
-;fKtflxs_ )^$ sflt{s @(
-@_ c+u|]hL -n]v_
Sures Acharya, Fiscal Fedaralism, unpublish article.
-#_ k':tsx? -g]kfnL_
ejfgL j/fn, o:tf] x'g'k5{ /fHosf] ;+/rgf, @)^!
z+s/ kf]v/]n, ;+ljwfg ;ef, /fHosf] k"g{ ;+/rgf / ;dfj]zL
nf]stGq, @)^#
rGb|dfg 1jfnL, ;+l3o zf;g k|0ffnL, @)^#
;'/]Gb| s]=;L=, g]kfnsf] /fHo k'g{;+/rgf / ;+ljwfg ;ef,
@)^$ -bf]>f] ;+:s/0f_
-$_ c+u|]hL
A.C Kapur, Principles of The Political Science, 1997
J.S. Mill, Representative Government, 1893
M. Venkatarangaiya, Federalism in Government, 1935
Vil, M.J.C. The Structure of American Federalism, 1961
K.C. Where, Federal Government, 1963
D. Sundar Ram (ed.),Federal System and Coalition government in India, 2007
-%_ sfo{kq -c+u|]hL_
Mahendra Lawoti, Fedaralism in Nepal: Inclusive Modalities & Structure, A paper
present at the seminar held at Dhulikhel on 2064 Asar 18, Organized by LAN &
SCUS.
Surendra Bhandari, How do we know the correctness of a policy structure or an
Institution ? A paper present at Dhulikhel, Ibid.
-^_ g]kfnL
cd/]zgf/fo0f emf, ;+l3o /fHodf ;+3 PsfOsf nflu eflifs
cfwf/, @)^$, c;f/ !^ df k|:t't, :yfg / cfof]hs pNn]v gul/Psf]
.
s]lj u'?Ë, /fHosf] :jzfl;t k|b]z tyf Onfsfx?sf] vfsf, c?
s]xLklg pNn]v gul/Psf]

Chaitanya Institute of Management


www.facebook.com/chaitanya
www.chaitanya.org.np
01-4782427
/Tgjxfb'/ jfurGb, ;+l3o zf;g k|0ffnLdf blnt, w'lnv]nsf]
plNnlvt uf]i7Ldf k|:t'tkq .
-&_ hf]g{n
;jf]{Rr jf/ hg{n -q}dfl;s_ c+s !, @)^$

Chaitanya Institute of Management


www.facebook.com/chaitanya
www.chaitanya.org.np
01-4782427

Potrebbero piacerti anche