Documenti di Didattica
Documenti di Professioni
Documenti di Cultura
UNIVERSITAT DE VALENCIA
Servei de Publicacions
2007
Aquesta Tesi Doctoral va ser presentada a Valencia el dia 13 de
Juliol de 2007 davant un tribunal format per:
Depòsit legal:
I.S.B.N.:978-84-370-6953-1
Edita: Universitat de València
Servei de Publicacions
C/ Artes Gráficas, 13 bajo
46010 València
Spain
Telèfon: 963864115
UNIVERSITAT DE VALÈNCIA
FACULTAT DE MEDICINA I ODONTOLOGIA
Departamento de Farmacología
“ESTUDIO DE UTILIZACIÓN DE
MEDICAMENTOS EN POBLACIÓN
PEDIÁTRICA EXTRAHOSPITALARIA”
TESIS DOCTORAL
CERTIFICAN:
III
IV
A mi padre,
por todo
V
VI
AGRADECIMIENTOS
A César por estar siempre ahí, por ser comprensivo con mis
horarios “marcianos” y por hacer mi vida más fácil y feliz.
VII
VIII
ÍNDICE
I. INTRODUCCIÓN....................................................................1
1.1. FARMACOCINÉTICA..................................................3
Absorción........................................................................4
Distribución .....................................................................6
Metabolización................................................................7
IX
2.4 ASPECTOS ÉTICOS..................................................22
El consentimiento..........................................................22
X
DISEÑO ...............................................................................69
PACIENTES.........................................................................70
CRITERIOS DE EXCLUSIÓN..............................................70
PERIODO DE ESTUDIO......................................................71
RECOGIDA DE DATOS.......................................................71
VARIABLES .........................................................................72
IV. RESULTADOS...................................................................79
1. CARACTERÍSTICAS DE LA MUESTRA..........................81
2. MEDICAMENTOS............................................................82
XI
2.4. ORIGEN DE LA PRESCRIPCIÓN.............................93
V. DISCUSIÓN ......................................................................107
ANEXO ..................................................................................151
XII
Listado de figuras
XIII
Figura 10.- Subgrupos de la clasificación ATC para los que se
han recogido 10 o más medicamentos.
XIV
Listado de tablas
XV
Listado de siglas y acrónimos
XVI
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
I. INTRODUCCIÓN
1
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
1.1. FARMACOCINÉTICA
2
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
Absorción
3
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
2
Figura 1.- Cambios de la función gastrointestinal durante el desarrollo
4
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
Distribución
5
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
2
Figura 2.- Cambios en la composición corporal durante el desarrollo
Metabolización
6
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
7
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
2
Figura 3.- Cambios de las enzimas metabolizadoras durante el desarrollo
Excreción renal
8
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
9
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
10
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
11
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
12
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
13
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
14
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
- Acontecimientos adversos
relacionados o no con el fármaco
Riesgos e inconvenientes
- Dolor
- Miedo
- Separación de los padres
- Volumen de muestras biológicas
15
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
16
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
17
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
18
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
19
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
20
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
El consentimiento
21
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
22
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
23
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
El uso de placebo
24
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
25
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
La compensación económica
26
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
27
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
28
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
29
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
30
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
31
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
32
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
33
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
34
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
35
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
36
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
37
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
38
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
39
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
40
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
41
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
42
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
43
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
44
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
45
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
46
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
60
50
40
30
20
10
0
A B C D G H J L M N P R S V
82
Figura 4.- Grupos terapéuticos según la edad en una cohorte británica
%
30
25
20
15
10
0
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 >10
82
Figura 5.- Número de medicamentos por niño en una cohorte británica
47
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
48
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
49
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
50
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
51
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
52
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
53
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
54
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
55
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
Tabla III.- Estudios publicados sobre condiciones de uso de medicamentos en pediatría extrahospitalaria.
% off- % off-
Referencia País Diseño Origen Tipo de off-label Medicamentos Pacientes
label label
Erikson SH et al.
USA R MF IND 500 9,2
JAMA 1980;243:1543-6
Chalumeau M et al.
Francia P PED IND/EDAD/DOSIS/VIA 2522 33 989 56
Arch Dis Child 2000;83:502-5
Gavrilov V et al.
Israel R PED EDAD/DOSIS 34 132 42
Isr Med Assoc J 2000;2:595-7
Mc Intyre J et al.
UK R MF EDAD/DOSIS/VIA/FORM 3347 (160) 10,8 1175
Arch Dis Child 2000;83:498-501
Bucheler R et al.
Alemania R BD INF/DOSIS/FORM 1592006 13,2
BMJ 2002;324:1311-2
Horen B et al.
Francia P RAM IND/EDAD/DOSIS/VIA/ 18,9 1419 42
Br J Clin Pharmacol 2002;54:665-70
Lifshitz M et al.
Israel P PED IND/EDAD/DOSIS/VIA/ 1925 (160) 15,5 1802 15,5
Curr Ther Res Clin Exp 2002;63:830-7
t Jong GW et al.
Holanda R MF IND/INF/EDAD/DOSIS/VIA/FORM 17453 28,9 6141
BMJ 2002;324:1313-4
Schirm E et al.
Holanda R BD INF/EDAD/DOSIS/VIA/FORM 66222 37,2 18943
Pediatrics 2003;111:291-5
Ufer M et al.
Suecia R BD EDAD/FORM/VIA 575526 (300) 20,7 357784
Eur J Clin Pharmacol 2003;58:779-83
Ekins-Daukes S et al.
UK R BD EDAD/DOSIS/FORM (215) 15-25 17715 26,1
Eur J Clin Pharmacol 2004;60:349-53
Pandolfini C et al.
Italia P PED INF/EDAD/DOSIS/VIA/FORM 8476 (267) 17 9917 9
Acta Paediatr 2005;94:753-7
R: restrospectivo; P prospectivo; MF: médico de familia; PED: pediatra; BD: base de datos; N RAM: notificación de reacciones adversas a medicamentos;
IND: indicación; FORM: formulación galénica
56
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
57
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
58
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
59
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
60
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
II. OBJETIVOS
61
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
62
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
63
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
64
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
DISEÑO
ÁMBITO DE REALIZACIÓN
65
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
PACIENTES
CRITERIOS DE INCLUSIÓN
CRITERIOS DE EXCLUSIÓN
66
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
PERIODO DE ESTUDIO
RECOGIDA DE DATOS
67
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
VARIABLES
68
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
69
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
70
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
71
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
ANÁLISIS ESTADÍSTICO
ASPECTOS ÉTICOS
72
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
73
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
IV. RESULTADOS
74
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
1. CARACTERÍSTICAS DE LA MUESTRA
75
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
2. MEDICAMENTOS
76
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
100%
23 101 126
80%
60%
20%
0%
Control CE Ingresos previos Todos
SI NO
77
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
78
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
50
40
% Pacientes (n=336)
30
20
10
0
1 2 3 4 5 6 7 Medicamentos (n=667)
Medicamentos 1 2 3
79
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
23 32 24
80% 47
60%
40% 83 108 76
69
20%
0%
1T 2T 3T 4T
SI NO
80
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
175
152
150
134
125
56% del total de P. activos
100
75
50 41
27 24
25 18 16 16 14 14 14 14
0
na
o*
ol
*
na
ol
o
no
st
na
na
a*
a*
an
am
ic
il i
m
ka
o
i
fe
in
nh efri
in
l
n
ic
rid
ta
ifi
f
lu
ro
m
ut
or
m
lá
ox
ce
ep
l
pe
te
ra
ira
ni
up
lb
vu
et
m
ra
on
id
Fe
Sa
om
om
en
la
Ib
A
Pa
M
C
rf
tr
ife
c
lo
ex
A
C
D
D
81
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
2.2. CLASIFICACIÓN
82
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
A03FA 18
A07FA 10
H02AB 12
J01CA 17
J01CR 25
J01DA 16
J01FA 11
M01AE 152
N02BE 134
R01BA 19
R03AC 26
R03CC 11
R03DC 16
R05CB 16
R05DA 22
R05DB 19
R06AC 14
R06AX 16
83
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
84
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
A J M N R Otros
85
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
225 209
200
175
150
75,4% del total de motivos
125
100
75 67 66
50 34 34
22 22 20
25 15 14
is
s
st
S
ia
s
ea
ea
re
it o
pe
To
lit
IR
ob
ed
eb
rr
da
or
re
m
ia
m
Fi
t is
Vó
in
ig
D
st
is
R
ui
Am
ob
t it
q
O
on
nq
Br
ro
B
Figura 12.- Motivos de prescripción y número de veces
que aparecen.
Pacientes 55 42 51
Medicamentos 108 94
86
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
87
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
88
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
0 10 20 30 40 50 60 70
Autorizados 45
Autorizados con
66
restricción
No información 16
No ficha técnica 24
Contraindicados 1
89
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
90
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
91
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
329 111 16 93 36 82
92
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
medicamentos 45 107
Según FT Al margen FT
Figura 16.- Distribución de pacientes y medicamentos
según condiciones de uso.
48 60 108
80%
60%
40%
106 122 228
20%
0%
< 4 años 4 a 13 años Total
Al margen FT Según FT
93
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
94
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
Ibuprofeno 23 27 102
Paracetamol 12 28 17 77
Amox + Ac Clav 6 2 16
Salbutamol 6 21
Dextrometorfano 1 9 8
Amoxicilina 5 4 8
95
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
A J M N R
100%
80%
60%
40%
20%
0%
96
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
97
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
100%
80%
60%
40%
20%
0%
NO INF NO IND INFRAD SOBRED SEGÚN FT
(74) (105) (108) (36) (219)
98
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
99
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
V. DISCUSIÓN
100
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
101
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
102
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
103
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
104
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
105
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
106
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
107
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
108
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
109
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
110
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
111
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
112
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
113
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
114
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
115
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
116
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
VI. CONCLUSIONES
117
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
118
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
VII. BIBLIOGRAFÍA
119
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
120
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
121
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
122
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
30.- Caldwell PHY, Murphy SB, Butow PN, Craig JC. Clinical
trials in children. Lancet 2004;364:803-11
123
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
124
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
46.- Humphrey GB, Boon CM, van Linden van den Heuvell GF,
van de Wiel HB. The occurrence of high levels of acute
behavioral distress in children and adolescents undergoing
routine venipunctures. Pediatrics 1992;90:87-91
125
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
54.- Watterberg KL, Gerdes JS, Cole CH, Aucott SW, Thilo EH,
Mammel MC, Couser RJ, Garland JS, Rozycki HJ, Leach CL,
Backstrom C, Shaffer ML. Prophylaxis of early adrenal
insufficiency to prevent bronchopulmonary dysplasia: a
multicenter trial. Pediatrics. 2004;114:1649-57
126
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
127
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
65.- BNF for children. BMJ Publishing Group Ltd. London 2005
128
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
129
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
130
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
131
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
92.- ‘t Jong GW, van der Linden PD, Bakker EM, van der Lely
N, Eland I, Stricker B, van den Anker J. Unlicensed and off-
label drug use in a paediatric ward of a general hospital in the
Netherlands. Eur J Clin Pharmacol 2002;58:293-7
132
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
133
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
134
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
135
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
109.- 't Jong GW, Eland IA, Stricker BHC, Anker JN.
Information for paediatric use of medicines in a product
information compendium. Paediatr Perinat Drug Ther
2001;4:148–151
136
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
137
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
ANEXO
138
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
139
Estudio de utilización de medicamentos en población pediátrica
140