CAN MERCADER 2019 XXXIX Aniversario XXXIX Aniversario CAN MERCADER 2019

SALUTACIÓ / FESTA GALEGA 2019

Desde hace ya décadas, uno de los actos más significativos del Corpus - la fiesta mayor
de Cornellà-, es la cita en el parque de Can Mercader que la Asociación Cultural Galega
Rosalía de Castro organiza durante el fin de semana. Tiene su capítulo institucional, la
ofrenda floral a la autora gallega, su capítulo emocional, con el encuentro de numero-
sas personas y entidades catalanas que promueven la cultura y la identidad gallega, y
como es lógico su parte festiva.
Son décadas, como digo, en que la ciudad de Cornellà ha cambiado, ha evolucionado,
ha crecido, y ha aprendido. Y en ese aprendizaje ha sido necesario el papel activo de
las entidades, de su capacidad para implicar al máximo de personas en actividades
sociales a lo largo de los años. Ahí el papel de la ACG Rosalía de Castro ha sido indis-
cutible. Esa perdurabilidad se explica en buena parte por la manera en que la entidad
ha querido siempre fortalecer la educación, las tradiciones culturales, las letras, entre
los jóvenes. Aprender lleva a aprender, el conocimiento siempre nos deja con hambre.
Y cada nueva generación se empapa de todo ello.
Aprendamos juntos, pues, por muchos años más, empezando por esta nueva cita
con la Festa Galega de Can Mercader. Y bienvenidos a todos y todas los que la queráis
compartir con nosotros este año, con Cornellà, y con todas estas mujeres y hombres
implicados en una entidad ejemplar. Un saludo afectuoso.

Antonio Balmón
Alcalde de Cornellà de Llobregat

4 5
CAN MERCADER 2019 XXXIX Aniversario XXXIX Aniversario CAN MERCADER 2019

SERVICIO DIARIO
Benvidos a Can Mercader, Benvidos a ACG Rosalia de Castro
A HOSTELERÍA
Benquerid@s amigas@s:
Despois de un ano por fin chaga a Festa Galega de Can Mercader, acontecemento que a nosa Enti-
dade organiza con moito traballo e anelo, unha festa para a nosa cidade de Cornellà, a comunidade
Y COLECTIVIDADES DE
galega de Catalunya e todos aqueles que queiran desfrutar de boa música, folclore e cultura.
A Festa de Can Mercader, formando parte das festas patronais do noso concello, enche de activi-
dades e de propostas culturais as rúas da nosa benquerida cidade e do fantástico parque de Can
PRODUCTOS FRESCOS
Mercader.
Para a nosa Entidade e unha satisfacción poder conseguir perante 39 anos que o parque de Can
Mercader sexa un pedazo da nosa Galicia en Catalunya, un luar onde se pode falar en galego, onde
Y CONGELADOS
se escoitan gaitas e onde os grupos e orquestras que actúan sexan de Galicia, pero sempre co com-
promiso de irmandade ca cultura Catalana e de outras rexións. Unha festa como has que facemos
na terra que levamos no corazón.
Neste 2019 propoñémoslles a todos vostedes un programa cheo de vida, aberto para todo o mundo
sen disimilación por sexo, idade, situación económica, etc, valores de igualdade e irmandade. Espe-
ramos, contar ca presencia de moitísimos amigos, entidades e institucións.
Na festa galega de Can Mercader este ano tamén celebraremos a Verbena de San Xoan, poderemos
desfrutar de actuacións de folclore, boas orquestras de Galicia, así como da Noite Celta co concerto
de Rosalieira e AXO LORENZO e onde tamén atoparemos magníficos produtos da nosa terra.
Como presidente da Entidade unicamente podo dicir que cando chega Can Mercader i poido ver
todo o que se fixo, o traballo da xunta directiva e dos soci@s sen excepción, a axuda do noso conce-
llo Cornellà, dos anunciantes, das institucións e a asistencia e participación do público enchendo o
parque, no meu interior so existe un sentimento de orgullo, de agradecemento de… algo que non se
pode explicar con palabras, solo dar as GRAZAS.
Como cada ano, non quero esquecer de agradecer a participación na nosa FESTA de tódolos grupos
que ao longo do fin de semana enchen os escenarios, as entidades amigas que colaboran para que,
cada ano, CAN MERCADER luza o seu máximo esplendor, e en especial os nosos rapaces e maiores
VISÍTANOS O LLÁMANOS...
das Bandas de Gaitas e o grupo Danza, diferentes xeneracións unidas a través da cultura, da música e
da lingua, un legado que podemos deixar na comunidade galega de Catalunya, galeg@s na diáspora.
Pola miña parte, xunto a Xunta Directiva e todos os soci@os da nosa entidade ACG ROSALIA DE CAS-
TRO, desexarlles a tod@s que desfruten os días 21, 22 e 23 de xuño de un dos actos máis importantes
da nosa asociación, animarvos a participar nelas ao tempo de desfrutar destes intensos días, como
non podía ser doutro xeito.

OS ESPERAMOS A TODOS.
¡Boa festa!
Oliver Fernández
Presidente da A.C.G. Rosalía de Castro de Cornellà

6 7
CAN MERCADER 2019 XXXIX Aniversario XXXIX Aniversario CAN MERCADER 2019

SAÚDO DO PRESIDENTE DA XUNTA PARA A REVISTA LÚA NOVA DA ASOCIACIÓN

ROSALÍA DE CASTRO

Sempre me gustou imaxinar a Rosalía de Castro como a madriña de honra das nosas
Letras, antóllaseme como a gardiá da nosa literatura e a súa eterna protectora.

Ninguén como ela soubo plasmar o sentir galego e debuxou, con delicados versos, a
etérea idea da nosa morriña. Un sentimento que nos define e distingue, e que a todos
nos azouta nalgunha ocasión. Supoño que os galegos que viven fóra da nosa terra,
como os que vivides en Cornellá, estades moito máis afeitos a este sentimento tan es-
pecial e tan noso. E supoño tamén que a mellor maneira de loitar contra el é traballar
a prol da terra, como fai a vosa asociación. Se se me permite a expresión, construístes
unha pequena Galicia en Cataluña e así é moito máis doado combater a morriña. Lo-
grastes crear un ambiente tan autenticamente galego que por momentos seguramen-
te poidades esquecer mesmo que existe tal nostalxia.

Dunha ollada superficial, podería pensarse que unha festa non é máis que un evento
frívolo para pasalo ben, e por suposto que o obxectivo é pasar uns momentos agrada-
bles, pero en ningún caso esa é a súa única función. Os festexos como o Can Mercader
son unha reafirmación da nosa identidade e un reforzo para os vencellos coa terra e
cos compatriotas. Non son, polo tanto, un elemento prescindible nin accesorio, son
unha oportunidade para achegarse á tradición e profundar nos costumes e na cultura
propias.

Durante estas celebracións recordade que desde Galicia se vos profesa unha fonda
gratitude por manter e espallar o noso patrimonio cultural dándolle vida coas activida-
des que organizades. Somos o pobo galego un pobo de saír, de compartir, de darnos
aos demais, tal e como facedes aí. Grazas por ser os mellores representantes que se
poidan ter. Deséxovos unhas felices festas e que sexan outros 39 anos, a lo menos, tan
frutíferos e prósperos como estes.

Alberto Núñez Feijóo

Presidente da Xunta de Galicia

8 9
CAN MERCADER 2019 XXXIX Aniversario XXXIX Aniversario CAN MERCADER 2019

Generalitat de Catalunya
Departament de la Presidència
Direcció d’Anàlisi i Prospectiva

SALUTACIÓ DEL MOLT HONORABLE PRESIDENT DE LA GENERALITAT DE CA-

TALUNYA PER A L’ANUARI CAN MERCADER 2019 DE L’ASSOCIACIÓ CULTU-
RAL GALEGA ROSALÍA DE CASTRO.

Benvolgudes i benvolguts,
Un any més, el Parc de Can Mercader acull aquests dies la tradicional Festa Gallega, coincidint
així amb l’aniversari de la fundació de la vostra entitat. Una oportunitat per donar a conèixer el
patrimoni dels pobles i ciutats de Galícia, la seva història, la seva música i danses tradicionals,
la seva literatura i també la seva gastronomia. Tot plegat és una mostra de la universalitat de la
cultura gallega, de la seva gent i de la seva manera de fer, com ho fou també Rosalia de Castro,
la més universal de les escriptores gallegues, que dona nom a la vostra entitat.
Molts gallecs i gallegues vau arribar a Catalunya per fer d’aquesta la vostra terra. Els vostres fills i
nets han plantat les seves arrels aquí. I ho han fet sense necessitat de renunciar als seus orígens.
I volem que segueixi sent així, perquè som una nació que s’ha anat forjant al llarg dels segles
amb les aportacions de molts pobles. La nostra ha estat terra d’acollida, som plurals i ens sentim
orgullosos que sigui així.
Per això, us encoratjo a seguir fent feina com ho heu fet durant aquests més de 38 anys, treba-
llant per la integració i la germanor de dues cultures, la catalana i la gallega, i ajudant a reforçar
els seus vincles. Amb aportacions com aquestes serem capaços d’aconseguir construir el país
que volem.
Aprofito també aquestes línies per desitjar-vos una molt bona festa i saludar tots aquells grups
i entitats que hi participaran, així com els lectors de la vostra revista. Que aquesta sigui un nova
ocasió per donar a conèixer a la gent de Cornellà de Llobregat allò que tant estimeu!
Quim Torra i Pla
President de la Generalitat de Catalunya

10 11
CAN MERCADER 2019 XXXIX Aniversario XXXIX Aniversario CAN MERCADER 2019

FESTA GALEGA 2018

AUTOCARES INTERCAR
Plza. Magdalena Trias, 20, 60, 2º
Teléfono 93 658 11 45
Móvil: 670 22 85 80 - 08850 GAVÀ

Un ano máis a popular Festa Galega que organiza a Asociación Cultural Gale-
ga Rosalía de Castro, polo Corpus, “Festa Major” de Cornella, volveu a reco-
ller éxitos espectaculares. Tanto no tocante á participación cidadá que lle deu
vida, coa súa masiva presenza, no mítico Parque de Can Mercader, como no
apoio institucional por parte do Concello de Cornellà, co seu alcalde, Antonio
Balmón, así como toda a Corporación Municipal, así como doutras autorida-
de, entre elas o Expresidente da Generalitat, José Montilla e a deputada Eva
Granados e demais institucións de Catalunya.

O Parque de Can Mercader volveu a lucir o seu esplendor e cumpriu coa ex-
pectativa prevista pola Entidade organizadora, así durante os días 1, 2 E 3 de
xuño, milleiros de galegos e non galegos asistiron aos diferentes actos, fa-
cendo que esta Festa Galega siga sendo unha cita destacada dentro dos actos
programados en Cornellà, co gallo da súa FESTA MAIOR e tamén como acto
conmemorativo dos 38 anos de andadura de entidade galega de Cornellá.

HOMENAXE AOS SOCIOS

Os actos festivos comezaron o venres pola tardiña coa homenaxe aos socios
da entidade mediante a celebración, no recinto da festa, dunha Cea de Ir-
mandade á que asistiron numerosos socios e amigos da Entidade, así como
representantes municipais como, O alcalde de Cornellá Antonio Balmón, a

12 13
CAN MERCADER 2019 XXXIX Aniversario
“regidora del Barri” onde ten a sede
social a Entidade, Aurora Mendo,
Rocio García, Teniente de Alcalde
e Delegada de área de Políticas de
Ciudadanía, entre outras autorida-
des e representantes doutros esta-
mentos socioculturais de Cornellà,
e na que se lles homenaxeaba coa
Insignia de Prata da entidade aos
socios: CONCHA RODRIGUEZ E
ANTONIO MAIXIDE que este ano
cumpriron 25 anos de antigüidade
de militancia na Asociación.
NOITE CELTA
Logo da homenaxe aos socios, co-
mezou a Noite Celta, co concerto de
SUSANA SEIVANE e que congregou
en Can Mercader a milleiros de per-
soas, unha noite chea de bou mu-
sica e espectáculo. Non sei se este
concerto en Cornella, nun escena-
rio espectacular como é Can Mer-
cader, e a multitude que a arroupou
coa súa presenza e o goce da súa ac-
tuación lle deixará un bo recordo,
desde logo aquí si que nos quedou,
e a nosa Asociación, Rosalía de Cas-
tro, Xunta Directiva e socios si que
consideramos que o grande esforzo
que fixemos para poder traela si que
nos mereceu facelo, xa que lle deu e
esta Gra Festa Galega unha catego-
ría que en Cornella este ano foi do
mellor para tódolos cornellanenses
dentro dos actos da Festa Maior de
Cidade.
OFRENDA FLORAL A ROSALÍA
DE CASTRO
O Sábado pola mañá despois de
resaca do venres numerosas per-
soas asistiron á “Ofrenda Floral”,
un acontecemento que anual-
mente realiza a Entidade, nun
emotivo acto no que o alcalde de
Cornella, Antonio Balmón Are-
valo, xunto co presidente da Aso-
ciación, Oliver Fernández, presi-
14
XXXIX Aniversario CAN MERCADER 2019
diron depositando o tapiz de
flores, representando a Galicia
e Catalunya, diante da escul-
tura de Rosalía de Castro, que
preside un espazo destacado
no Parque Can Mercader.
Acto ao que asistiron outras
autoridades como os portavo-
ces do grupos municipais de
Cornella ademais da Corpo-
ración Municipal, e diversas
entidades socioculturais de Cornella, os partidos políticos con presenza na
cidade, depositando cada un
deles o seu correspondente
ramallo de flores no monólito
á Rosalía de Castro, que convi-
ve cos visitantes e moradores
deste fermoso Parque desde
o ano 1990. Asemade, socios
e amigos, entidades e institu-
cións públicas renderon unha
sentida homenaxe á musa das
nosas letras, ó son dos himnos
catalán e galego, interpretados
pola Banda de Gaitas Rosalía
de Castro, xunto cos grupos:
Castellers de Cornella e Casa Galega de Hospitalet que participaron no acto
coas súas correspondentes actuacións.
Xa pola tarde, despois do tradi-
cional xantar campestre ao que
asistiron unhas duascentas per-
soas, socios e amigos da entida-
de, representantes municipais e
da vida asociativa de Cornella,
e o presidente de honra da en-
tidade organizadora, o Honora-
ble José Montilla i Aguilera, así
como representantes da práctica
totalidade de entidades galegas
en Catalunya, o recinto da festa
adornouse coas actuacións dos
seguintes grupos: Escola de Gai-
tas Toxos e Xestas de Barcelona,
CCA Blas Infante de Cornella o
da A.C.G. Rosalía de Castro nas
súas diversas modalidades, segui-
do da gran festa rachada tarde e
noite coas orquestras, ESSENCIA
de Pontevedra, e HURACAN de
Barcelona.
15
CAN MERCADER 2019 XXXIX Aniversario XXXIX Aniversario CAN MERCADER 2019

Domingo, pola mañá comezaron as actuacións dos grupos: Irmandade Ga-

lega de Rubí, C. C. G. Ariiños de Santa Coloma. Así como un espectáculo in-
fantís “Xogos, Festa da expuña”. E xa pola tarde despois dun Xantar campestre
actuacións dos grupos: A.C.G. Agarimos de
Badalona, Asociación “Cornella per las Do-
nas” e o da entidade organizadora Rosalía
de Castro, os diferentes grupos que compo-
ñen a súa escola de danzas e gaitas galegas.
Aínda que pola mañá tivemos problemas
coa choiva que nos obrigou a trasladar ac-
tuación a unha gra carpa, despois despexou
e a festa seguiu con moita xente ata i fanal
de festa.

Ás 20.30 h. deu comezo a festa rachada coa

orquestra “ESSENCIA” rematando a festa cos tradicionais Fogos Artificiais e
fin de festa coa popu-
e n 24h
ga
Entre envío
lar QUEIMADA GA-
LEGA.
d e
g a s tos
Ademais de tódalas
actuacións que esti-
Sin
veron á altura que a
festa merece, no eido
gastronómico, nu-
merosas familias dé-
ronse cita á sombra Descuentos especiales para Pensionistas y Jubilados
das centenarias árbo-
res de Can Mercader,
para degustar xantares Descuentos por zonas de repartos
campestres e compar-
tir unha fin de semana
gozosa con amigos e Descuentos especiales por compras superiores a 100€
familiares, unha xuntanza gastronómica e festiva na que se dan citan cada ano
amigos e familiares da colectividade galega de Catalunya, que compartiron

Consultas gratuitas con los doctores

con socios e amigos da entidade organizadora unha gran festa galega nun
dos máis fermosos parques
de Catalunya como é Can
Mercader de Cornella.
HAGA SU PEDIDO AHORA
Asemade os asistentes ta-
mén puideron ollar expo-

936.116.416
sicións de libros, pinturas,
música, etcétera, así como
información sobre turis-
mo de Galicia e o Camiño
de Santiago, e todo tipo de
produtos da gastronomía
galega servidos con exqui-
sitez por Exclusivas Casa
Díaz de Lugo.
16 17
CAN MERCADER 2019 XXXIX Aniversario XXXIX Aniversario CAN MERCADER 2019

DBA MANAGEMENT
CULTURAL
A TERRA CHA

18 19
CAN MERCADER 2019 XXXIX Aniversario XXXIX Aniversario CAN MERCADER 2019

GR UAS GAR CIA

ASISTENCIA LAS 24 HORAS

93 490 24 24
Pje. Mercurio, s/n (nave 8) - 08940 Cornellà de Llobregat
Fax 93 490 97 61 - gruasgarcia@gmail.com

www.talleresygruasgarcia.com

20 21
CAN MERCADER 2019 XXXIX Aniversario XXXIX Aniversario CAN MERCADER 2019

BAR-RESTAURANTE
ROSALÍA DE CASTRO

Menús: de Martes a Domingo

Desayunos a partir de las 9 de la mañana
Cenas y comidas: carta diaria
Especialidades gallegas: empanada artesana, pulpo, lacón,
carnes, pescados, marisco, caldo gallego y vinos gallegos,
aguardientes etc., jamón, quesos y postres artesanos
Nuestra especialidad: la atención personalizada

TU PEQUEÑO RINCÓN DE GALICIA EN CORNELLÀ

Abierto desde las 9 de la mañana hasta las 12 de la noche

SERVICIO Y CALIDAD EN MANOS DE

PROFESIONALES DE LA RESTAURACION
Federico Soler 71 - CORNELLÀ - Tel. 93 375 79 69
22 23
CAN MERCADER 2019 XXXIX Aniversario XXXIX Aniversario CAN MERCADER 2019

LA TROBADA
BY NUEVO MILENIO
Carnes a la brasa
Pulpo á feira

24 25
CAN MERCADER 2019 XXXIX Aniversario XXXIX Aniversario CAN MERCADER 2019

SOLPOR
SEMPRE EN GALIZA GALEGOS NO BAIX
Aproveitando o solpor
vou recitar o calvario,
esta e a miña estación
sen precisar relicario. Desde o dia 13 marzo de 2012 emítese
Permitame o monte puro
amarte mais ca unha amiga. desde a emisora municipal de Sant Boi
absorbendo co reflexo
a mais fermosa cantiga.
Deixate querer meu sol
de Llobregat, o programa de radio en
polas miñas tolerias,
eu con pouco me conformo lingua galega, “GALEGOS NO BAIX”.
e non me chegan os dias.
Entre o bico que che mando
e a maxa do solpor,
O programa emítese tódolos xoves de
traspasará o horizonte
cun chisquiño de lentor.

16 a 18 horas, en directo e os domingos

33 anos
Nieves Fernández Vidueira

de 10 a 12 en diferido, no dial 89.4 da

Sempre en Galiza FM / Radio Sant Boi, tamén se pode

“SEMPRE EN GALIZA” escoltar por internet en:

Cubiertas Cotado, S.L. En Radio Cornellà (FM 104.6)

http://galegos no baix.blogspot.com/ou
Tamén nos pode escoitar en:
www.santboi.cat/---/CEEF47EC57C53844C1257
www.cornellaweb.com/Radio,
mail:galegosnobaix@gmail.com
o no enlace:
http://sempregalicia.blogspost.com/
O programa de radio
da A.C.G. Rosalía de Castro
Dirixe Xulio Couxil Vázquez
Todos os sábados de 6 a 8 do serán

CONSTRUCCION DE CUBIERTAS Poeta Llombart, 23, àtico 2º ¡As noticias en directo dende Galicia!
de pizarra y teja, estructruras de Tel./Fax 93 261 09 03
madera y colocación de canales
de cinc y venta de piedras
Part. 93 338 05 37
Móvil 608 99 43 69 ¡Escóitanos!
08906 L’Hospitalet

26 27
CAN MERCADER 2019 XXXIX Aniversario XXXIX Aniversario CAN MERCADER 2019

A Asociación Cultural Galega “Rosalía

de Castro” de Cornella (Barcelona)
convoca o Certame POESÍA do ano 2019
baixo as seguintes bases

XXXIII CERTAME DE POESÍA EN LINGUA GALEGA “ROSALÍA DE CASTRO”

Bases
1.- O poema estará escrito en lingua galega e terá un mínimo de TRINTA e un máximo de CEN versos.
Admitiranse conxuntos de poemas con temática común, sempre que non excedan dos CEN versos.
2.- Os traballos poden enviarse do seguinte xeito:
A) Por correo ordinario ao enderezo da Entidade: rúa/Federico Soler, nº 71. 08940 – Cornellá de
Llobregat (BCN). Non se poderá identificar ao autor, polo que o sobre non terá remite. Dentro noutro
sobre pechado figurará o título do poema e no interior os datos do autor: nome, apelidos, DNI, tfono., e
correo electrónico. Os premiados deberán facilitar os traballos en soporte informático tipo documento
Word á organización.
B) Enviando un Pendrive nun sobre sen identificar coas mesmas premisas que o anterior.
3.- Haberá que enviar CINCO copias dos poemas antes do día 15 de OUTUBRO do 2019. Quedan
exentos das cinco copias, os poemas enviados por Pendrive.
4.- Non se considerarán partícipes máis de dúas aportacións por autor. É dicir, tan só se admitirán dous
poemas por autor, de tal xeito que será premiado un só poema por autor ou participante.
5.- A Asociación C.G.Rosalía de Castro nomeará ao Xurado entre personalidades relevantes da crea-
ción e da crítica literaria.
6.- Os premios consistirán:
1º.- 1.000 € 2º.- 250 € 3º.- 150 €
7.- O veredicto dos Premios darase a coñecer no transcurso das Xornadas Culturais que a A.C.G.Rosalía
de Castro celebra no finais do Outono do 2019.
8.- O feito de concursar supón acepta-las Bases do Certame, así como as resolucións do Xurado. Non
se devolverán os orixinais presentados.
9.- A Entidade resérvase o dereito de publicación e traducción dos orixinais gañadores no formato e
medio que estime oportunos, sen límite de exemplares e de edición, permitíndolle aos autores calquera
outra posible edición posterior, baixo acordo e comunicación coa Entidade, facendo citación expresa
da Entidade e do Certame.

28 29
CAN MERCADER 2019 XXXIX Aniversario XXXIX Aniversario CAN MERCADER 2019

Letras galegas 2019

Adicadas a, Antonio Fraguas

Por: Clodio González Pérez

“Eu traballei sempre por e para Galicia. Unhas veces acertei, outras non; pero en todo canto levo feito
puxen sempre toda a miña ilusión, todo o pouco que sei, sen esperar nunca nada a cambio. A miña mo-
desta obra non é máis que un pequeniño gran de area no montón que foron facendo todos aqueles que, de
moi distintas maneiras e cadaquén ó seu xeito, traballaron ó longo dos anos, traballan agora e seguirán
traballando arreo no futuro, sempre desinteresadamente, non máis que polo ben de Galicia. Por amor á
nosa Terra”.
(Antonio Fraguas Fraguas)

30 31
CAN MERCADER 2019 XXXIX Aniversario
María Teresa Fraguas Vázquez nace en Listanco, unha das aldeas da parroquia de Armeses (Maside – Ou-
rense), no ano 1873, filla dun canteiro ambulante que fora traballar alí, Miguel Fraguas García, e de María
Carmen Vázquez. Aos sete anos deixa a casa paterna e vai vivir a Loureiro de Cotobade, de onde era o pai,
a coidar e a herdar uns tíos que non tiñan descendencia. Namórase de Manuel Fraguas Rodríguez, veciño e
tamén canteiro, e cando estaban a piques de contraer matrimonio, chegoulle a el a pasaxe para embarcar a
Brasil. Pouco despois, o 28 de decembro de 1905, María Teresa dá a luz un meniño que, como fillo natural,
leva só os seus apelidos: Antonio Fraguas Vázquez.
O neno criouse en Loureiro igual que os demais: comendo basicamente broa e caldo, enredando nos camiños,
agachándose entre o millo, pasando o tempo do mesmo xeito que conta en 1944 no artigo sobre os xogos en
Loureiro de Cotobade… A única diferenza era que de cando en vez nai e fillo ían visitar a familia de Armeses,
onde botaban varios días,
do que sempre se lembrou
con saudade, falando dos
avós (faleceron en 1909 e
1913), dos tíos e dos cur-
máns, do tempo que o ca-
rromato tardaba en chegar
e das paradas que facía no
camiño… En 1931, como
proba do cariño que sentía
por esta terra, dedicoulle un
dos primeiros artigos, “Do
folk-lore de Armeses – Lis-
tanco” (Nós, núm. 96), e ao
ano seguinte tomou parte
nun mitin do Partido Gale-
guista en Maside, con Otero
Pedrayo, Castelao, Víctor
Casas e Leuter González.
O proxenitor regresa de
América e o mesmo día que
casa coa nai tamén o recoñece por fillo, o 7 de agosto de 1912, e en adiante apelidarase Fraguas Fraguas.
Aprende as primeiras letras na casa, logo vai á escola pública, durante algún tempo á particular que imparte
o párroco, e de novo á publica, ata que o pai decide volver para Brasil, agora con toda a familia. Pero o fado
quixo que, como aínda faltaban varios meses para embarcar, acordasen mandalo durante este tempo ás clases
particulares dun mestre na aldea de Famelga, na lindeira parroquia de Augasantas. O escolante, que coñecía a
valía do neno para estudar, cando quedaban poucos días para rematar, falou co pai para dicirlle que era unha
mágoa que antes de marchar non lle desen “unha carreiriña”. El non estaba moi de acordo, pero triunfou o que
dixo a nai, e días despois, o 14 de abril de 1919, Antonio solicita facer o ingreso no Instituto de Pontevedra.
No mesmo centro estuda todo o bacharelato, ata segundo curso por libre e en adiante como alumno oficial, que
remata en 1924. Estes anos son decisivos na súa vida: entre outros, ten como profesores a Castelao, Losada
Diéguez e Sobrino Buhigas, e como amigos a Sebastián González García-Paz e a Luis Brey Bouza; funda
con varios compañeiros a Sociedade da Lingua para defender o galego e ao tempo elaborar un dicionario, xa
que os tres existentes daquela, o de Rodríguez (1865), Cuveiro (1876) e Valladares (1884), eran de moi difícil
acceso e, quizais, tamén ten contacto por primeira vez coas Irmandades da Fala.
Deixa Pontevedra e seguindo o consello do mestre matricúlase na Facultade de Filosofía e Letras da Univer-
sidade compostelá, na que sobresae como alumno brillante: nos catro cursos as notas máis baixas foron dous
notables e dous sobresalientes, sendo as oito restantes sobresalientes con matrícula de honra.
Durante este tempo empeza a relacionarse con algúns membros do Seminario de Estudos Galegos, ao que
pertencían varios profesores que tivera no Instituto de Pontevedra. O 15 de outubro de 1927 é proposto para
socio e ingresa ao ano seguinte co estudo “O castro deNos anos de estudante universitario, Antonio Fraguas
entra en contacto con membros do Seminario de Estudos Galegos, no que ingresa en 1927 cun estudo sobre
o castro de Soutolongo (Lalín). Nesta época participa en traballos de campo para estudar comarcas como a
32
XXXIX Aniversario CAN MERCADER 2019
Radio TeleTaxi vuelve a emitir en Comunidad Valenciana
Radio Teletaxi llega a Valencia en el 106.1FM y a Alicante en el 104.0FM y 101.8 FM.
Ahora también desde Valencia y Alicante podrás disfrutar de los contenidos de tu radio favorita.
DE LUNES A VIERNES
Si tu vida diaria comienza bien temprano, te ofrecemos un plan para que tu jornada arranque de la mejor manera junto a Miguel Ángel Molinero de 6h a 8h.
Los “flamenkitos” tenemos una cita con Robert Espada a partir de las 8h. Además, en su programa acompañamos al cole a los más pequeños de la casa de una manera
distinta y con todo el ritmo del mundo. ¡No te pierdas la sección “Me voy al cole“!
A las 10h de la mañana es Justo Molinero quien le pone todo el arte necesario para que tus mañanas del martes, miércoles y jueves sean más amenas con su programa
que es insignia de esta emisora: “El Jaroteo”.
María José Cordero te invita a que te quedes con ella a partir de las 13h por muchas razones. Solo tienes que escucharla, ¡te atrapará!.
De 16h a 17h Juan Carlos Gil quien pasará lista para que no falte nadie. Si le escuchas, serán los sesenta minutos más rápidos de tu vida.
Si lo que te gusta es reír y pasar un buen rato, el mejor plan para la tarde de 17h a 21h es Richard Bertomeu. Felicitaciones, adivinanzas y… bromas. ¡Cuidado porque el
siguiente puedes ser tú!
Llega la noche y todos estamos más tranquilos porque han acabado nuestros quehaceres habituales. Nada mejor que ponerte cómodo y escuchar a Jaime Guaza a
partir de las 21h.
De 1h a 6h Jesús Olmo se encarga de mantener bien despiertos a todos aquellos que disfrutan de esas horas en vela con nosotros.
Y EL FIN DE SEMANA
El despertador del sábado sonará a las 6h con Juan Carlos
Gil. Por tanto, el primer café del sábado lo tomarás junto a él.
A las 9h Robert Espada, la edición del sábado de “Flamenkitos
somos todos” le pone a tu día festivo el duende, el compás y
todo el ritmo para disfrutar de las primeras horas del fin de
semana.
Rubén Ballester a partir de las 13h se hace cargo de las tardes
del sábado con la frescura y energía que le caracteriza.
Además, a partir de las 13:30h podrás escuchar el
espacio “La Entrevista” donde Justo Molinero conversa con
personas relevantes de nuestra sociedad. ¡Valdrá la pena que nos
elijas también en tus días festivos!
Como sabemos que tienes ganas de más, a las 18h Jaime
Guaza llega con Tardes de Guaza donde la participación y la
diversión está garantizadas.
Más tarde, César Jáuregui es la voz de la madrugada del
sábado al domingo para que no te quedes dormido aunque sean
altas horas de la noche.
A las 4h activamos nuestro contestador para elaborar un
programa de 3 horas con la complicidad de nuestros oyentes y
capitaneando por Rubén Ballester.
Los domingos por la mañana son para José Luis Rouco, él es
nuestro dominguero. Lo tienes de 7 a 10h, así que… ¡hay que
madrugar aunque sea festivo!
Miguel Ángel Molinero presenta El Jaroteo de Domingo. Es la
edición dominical del programa decano de la emisora. A partir de
las 10h, ¡Escúchale y no te arrepentirás!
Valdrá la pena que sigas pegado a tu emisora favorita porque
de 14h a 19h compartirás la tarde con Rubén Ballester.
Para que la preparación de la nueva semana no se te haga
cuesta arriba, Richard Bertomeu estará a tu lado a partir de las
19h.
¿Necesitas más razones para escucharnos?
33
CAN MERCADER 2019 XXXIX Aniversario XXXIX Aniversario CAN MERCADER 2019

da Terra de Melide, onde catalogou os xacementos castrexos Soutolongo (Lalín)”. Publica o primeiro artigo,
en castelán, no xornal El Pueblo Gallego o 8 de outubro de 1927, “Compostela al día. Un artista olvidado”,
sobre o escultor Uxío Souto e a súa Druidesa; en 1929 no periódico A Nosa Terra a primeira colaboración en
galego, “Unha serán na catedral”, e un ano despois, con López Cuevillas e Purificación Lorenzana, en Arqui-
vos o primeiro traballo relacionado coa arqueoloxía, “Mámoas do Sabiñao”. Así mesmo, participa en varias
xeiras ou traballos de campo para estudar algunhas comarcas, das que a máis coñecida agora é a da Terra de
Melide, polo libro de igual título que sae en 1933 e na que el foi un dos encargados de catalogar os xacementos
castrexos. Tamén tomou parte na da Terra de Deza, facendo o mesmo labor que na anterior por consello de
López Cuevillas, pero os resultados desta última non se coñecen por ter destruído o orixinal do libro a barbarie
fascista cando estaba a piques de entrar no prelo. Forma parte do equipo directivo do Seminario de Estudos
Galegos, primeiro como secretario de actas e logo como bibliotecario.
Antonio Fraguas adoitaba dicir que estes foran os anos máis felices e ateigados de ilusión da súa vida, nos
que, ademais do labor cotián de investigación, traba amizade con amigos e compañeiros de tarefas que serían
para sempre: Castelao, Otero Pedrayo, Cuevillas, Filgueira Valverde, Risco, Bouza-Brey, Xaquín e Xurxo Extenso surtido en joyería y relojería a los mejores precios
Lorenzo… Durante este tempo tamén cumpre o servizo militar en Compostela e imparte clases como profesor
auxiliar na Facultade de Filosofía e Letras.
Como queda dito, talvez xa mantivera algunha relación coas Irmandades da Fala cando estudaba en Ponteve-
dra, pero vai ser en Santiago cando se afilie ás mesmas, en 1924 ou o ano seguinte, tendo como compañeiros,
R. ARGENTINA, 62 Tel: 93 375 19 03
entre outros, a Asorey, A. Brage, Eiroa, Bonome, Díaz Baliño, Parga Pondal, San Luís Romero, Paz Andrade, SALVADOR DALÍ S/N (a 50 mts. de Tel: 93 377 64 05
Ferro Couselo, Lugrís, Rof Carballo, Bouza-Brey, Filgueira Valverde, Martínez López, o crego Paulino Pedret
etc. É un dos asinantes do Manifesto de Ezquerda Galeguista o 14 de xuño de 1931, xunto con Ánxel Casal, ferrocarriles catalenes, Almeda)
Carballo Calero, González García-Paz, A. das Casas, Primitivo R. Sanjurjo, Lois Tobío…, que se integra no
Partido Galeguista. Participa en varios mitins, case seguro que inflúe na constitución do grupo deste partido 08940 CORNELLÀ (Barcelona)
no seu concello natal, e durante a estadía de profesor no Instituto da Estrada desempeña o cargo de secretario
xeral do mesmo, polo que toma parte activa na campaña do referendo do Estatuto de Autonomía. Poucos días Mail: joyeriasarevalo@gmail.com
antes da sublevación militar, o 12 de xullo, saía á rúa o primeiro e único número do periódico La Voz de Co-
tobad. Órgano defensor de los intereses del municipio, su comarca y limítrofes, baixo a súa dirección, malia
que non conste.
Durante a súa estada na Estrada, ademais do seu labor docente e político, organiza excursións cos alumnos,
cataloga os castros e mámoas, dirixe pequenas prospeccións arqueolóxicas e monta un museo no instituto para
expoñer os achados e outros obxectos de interese histórico e etnográfico coa idea de que algún día se conver-
tese no Museo da Terra de TabeirósO 11 de novembro de 1933 deixa Compostela e incorpórase ao claustro do
Instituto da Estrada, do que foi secretario. A estada nesta vila foi curta pero fértil, oficialmente ata o 20 de maio
de 1937, data en que a Comisión de Depuración de Enseñanza de Pontevedra ordena a súa separación definiti-
va do ensino público. Ademais do labor docente e, como queda visto, tamén político, organiza excursións cos
alumnos pola contorna, cataloga os castros e as mámoas, dirixe pequenas prospeccións arqueolóxicas e monta
un museo no centro para expoñer os achados e outros obxectos de interese histórico e etnográfico, coa idea
de que algún día se convertese no futuro Museo da Terra de Tabeirós, instalado na torre de Guimarei. O soño
rematou en 1936, en que é humillado publicamente polos falanxistas e destruído o museo. Refúxiase entón na
súa parroquia de Loureiro, de día nos montes e de noite, cando a nai prendía un farol nunha das fiestras, volvía
para a casa, porque nin aquí estaba seguro, xa que foron por el varias veces os matóns da Guardia Cívica de
Pontevedra. Unha das veces escribiron nunha das paredes interiores da casa en números ben grandes <1.936>,
para que sempre se lembrase deles, do que dá fe quen isto escribe, que aínda tivo a oportunidade de velo antes
de repicar a pedra.
Anos de medo, tristura e ostracismo: o Seminario de Estudos Galegos arrasado polos franquistas e os fon-
dos desbaratados; o que quedaba da biblioteca pasa á Universidade en 1941; o Instituto da Estrada pechado;
moitos amigos mortos (Díaz Baliño, Ánxel Casal…) e outros fuxidos (Castelao, Sebastián González García-
Paz…). En Compostela imparte clases na academia Menéndez y Pelayo, da que consta como director un
crego, e tamén algunhas como profesor encargado na Universidade, mentres aproveita o resto do tempo para
redactar a tese de doutoramento, que defende na Universidade de Madrid o 16 de xuño de 1948.
A Real Academia Galega acorda nomealo membro correspondente na sesión do 13 de decembro de 1942, e de
número na do 19 de abril de 1951, para ocupar a cadeira do seu benquerido profesor, e logo compañeiro, Cas-
telao. O discurso de ingreso, Coplas que se cantaban nas ruadas de Loureiro de Cotobade, leuno o 8 de maio de

34 35
CAN MERCADER 2019 XXXIX Aniversario XXXIX Aniversario CAN MERCADER 2019

1956 e Ramón Otero Pedrayo

respondeulle en nome da ins-
titución.
Co gallo de diminuír o baldei-
ro cultural que deixara a des-
aparición do Seminario de Es-
tudos Galegos, en 1944 xorde
o Instituto Padre Sarmiento de
Estudios Gallegos, adscrito ao
CSIC, no que se encarga de
catalogar o que quedaba da bi-
blioteca. Ademais desempeña,
posteriormente, os cargos de
xefe da sección de Etnografía
e Folclore, secretario, comisa-
rio de varias exposicións etc.,
á vez que colabora arreo na
revista Cuadernos de Estudios
Galegos -na que entre 1946 e 1975 insire 13 artigos-, publica dous libros (Historia del Colegio de Fonseca
e Los colegiales de Fonseca), participa noutros dous colectivos e colabora na maioría das exposicións que
organiza o centro.
Son poucos os eventos culturais relacionados coa nosa cultura onde AntonioFraguas non estea presente, como
na fundación do Padroado Rosalía de Castro en 1947, do que formou parte da xunta de goberno e no que tamén Silici, 87/89 - Tels. 93 337 22 04 / 93 337 20 50
exerceu o cargo de tesoureiro.
Oposita de novo a cátedras de instituto, pero fracasa varias veces polos antecedentes políticos, como lle di un
Fax 93 475 36 89 - 08940 Cornellà - BARCELONA
dos membros do xurado. Por fin aproba en 1950 e é destinado ao Instituto de Lugo, no que toma posesión o 15
de maio. Como fixera na Estrada, ademais do labor cotián docente, desempeñou varios cargos (vicesecretario,
secretario, xefe de estudos), participou na vida cultural da cidade (vogal do Museo Provincial, do de Arte
Sacra da diocese, presidente do grupo II da Asociación Española de Amigos de los Castillos etc.) e colaborou
en varias publicacións periódicas, datando o primeiro artigo do mesmo ano en que se incorpora ao claustro
lucense: “Pastor Díaz en el colegio de Fonseca” (Boletín de la Comisión Provincial de Monumentos de Lugo).
Sobre a cidade e a provincia aínda dará a coñecer máis traballos, tanto na devandita revista como noutras:
apuntamentos sobre o ensino primario no val de Quiroga, o catedrático Gumersindo Laverde y Ruíz, a farsa de
Casa de Naia (Antas de Ulla) etc., e cando xa levaba residindo en Compostela 15 anos, en 1974 sae do prelo na
colección de Bibliófilos Galegos o libro Lugo, unha sucinta historia da poboación dende a antigüidade ata os
nosos días. Tal foi a pegada que deixou, que en 1989 varios exalumnos, ademais de renderlle unha homenaxe,
acadaron que o concello lle dese o seu nome a unha rúa.
En 1959 torna a Compostela como profesor do Instituto Rosalía de Castro, do que será xefe de estudos e vice-
secretario, ao tempo que imparte algunhas clases na Facultade de Filosofía e Letras, ata que remata o seu labor
docente coa xubilación, o 28 de decembro de 1975.
Os anos á fronte do Museo do Pobo Galego
Pero xusto o ano seguinte comeza unha nova etapa da súa vida ateigada de satisfaccións ao ver como se
materializa parte do programa do desaparecido Seminario de Estudos Galegos, polo que tanto traballara na
xuventude e no que tivera como amigos e compañeiros a persoas tan insignes como Castelao, Losada Diéguez,
Otero Pedrayo ou Xaquín Lorenzo. O 24 de xaneiro de 1976 asiste á primeira xuntanza para a creación dun
museo galego de antropoloxía, que se denominará Museo do Pobo Galego. Participa en todos os actos como Av. Marina, 68 - Naves 2 y 3
director deste, dende a inauguración das primeiras salas o 29 de outubro do ano seguinte, ata o pasamento do
benquerido “irmán” Xocas, o 18 de xullo de 1989, en que é nomeado presidente do padroado.
Non diminúe por iso a súa angueira como investigador, escritor e ameno conferenciante; pola contra, vai ser 08830 SANT BOI DE LLOBREGAT (BARCELONA)
unha das épocas máis frutíferas consonte co número de publicacións, entre elas varios libros: o dedicado ao
patriarca Manuel Murguía (1979), ao traxe tradicional (1985), ao cancioneiro da súa terra de Cotobade (1985),
á vida e á obra do seu compañeiro da Real Academia Galega Aquilino Iglesia Alvariño (1986), á Real Socieda-
Tel. 93 652 45 00 - Fax: 93 652 44 95
de Económica de Amigos do País (1986), ás romarías e aos santuarios (1988), a Celso Emilio Ferreiro (1989),

36 37
CAN MERCADER 2019 XXXIX Aniversario XXXIX Aniversario CAN MERCADER 2019

ás tradicións galegas (1991) etc. DESDE 1964

O 8 de xullo de 1983 créase o Consello da Cultura Galega, do que é nomeado membro a título individual e no
que participa activamente, sobre todo, como coordinador da sección de Antropoloxía Cultural, unha das máis
dinámicas daqueles anos, datando da súa época varias publicacións e congresos.
Antonio Fraguas é unha das persoas máis queridas e respectadas de Compostela, pola súa bonhomía, sabedo-
ría e amabilidade. Todos saben do seu traballo, dende mozo, desinteresado, silandeiro e constante a prol da
nosa cultura, sen nunca agardar nada a cambio. Por iso cada vez son máis as sociedades culturais e institucións
que fan público o recoñecemento dos seus méritos, con premios e nomeamentos: Pedrón de Ouro, premio
Trasalba, medalla Castelao, premio de Investigación da Xunta de Galicia, Cronista Xeral de Galicia, premio
das Letras e das Artes da Xunta de Galicia; Lugo, Melide e Santiago de Compostela danlle o seu nome a unha EN TODOS LOS ESTILOS
rúa etc. No mes de outubro de 1995, a sección de Antropoloxía Cultural do Consello da Cultura Galega orga-
niza na súa honra o Simposio Internacional Medicina popular. Antropoloxía da Saúde, coordinado por Xosé TAPIZADOS Y COLCHONES
Manuel González Reboredo.
Decide doar a súa biblioteca ao Museo do Pobo Galego para que calquera persoa poida consultar os seus libros SOMOS ESPECIALISTAS EN MUEBLES A MEDIDA
e, principalmente, aqueles que non teñen ningún nas súas casas, coma na del cando era neno. Asina a cesión CONTINUAS OFERTAS
o 17 de decembro de 1994, ao tempo que escribe no libro de ouro do Museo: No día que deixamos o noso
“tesouro”, a sinxela biblioteca co pensamento na nosa terra e na nosa cultura. Deste xeito, os miles de libros PRESUPUESTOS SIN COMPROMISO
que foi adquirindo dende mozo –moitas veces privándose doutras cousas–, están agora a disposición de todos
cantos se interesen pola nosa cultura.
O 29 de marzo de 1996 falece dona Teresa, coa que casara en 1932. Malia a tristura da soidade (non tiveron
descendencia), non por iso deixou de traballar e de asistir a todos os actos, mentres tivo folgos para facelo,
Visite nuestra web: www.mueblesatance.es
organizados polo Museo do Pobo Galego ou por outras institucións, ata o 5 de novembro de 1999 en que fina
en Santiago de Compostela, cando estaba a piques de cumprir os 94 anos. REPUBLICA ARGENTINA, 1
Antonio Fraguas Fraguas descansa o sono eterno á entrada do cemiterio compostelán de Boisaca, entre Au-
relio Aguirre (un dos protagonistas do Banquete democrático de Conxo) e Ramón María del Valle-Inclán, e
TEL. 93 376 20 21 - 08940 Cornellà (Barcelona)
dende o 5 de xaneiro de 2012 tamén a carón do seu amigo Isaac Díaz Pardo.

Recolleito da

C/ Silveira nº 5 - 32350 A RÚA (Ourense)

C/ Mossèn Andreu 34
Tel Oficina: 988 31 07 53 Tel. 673 413 615
Fax: 988 31 07 96 08940 Cornellà de Llobregat
Tel. Móvil: 669 39 87 00
38 39
CAN MERCADER 2019 XXXIX Aniversario XXXIX Aniversario CAN MERCADER 2019

Jesús López Jose A. López

Móvil 699 46 09 70 Móvil 609 48 44 90

SE INSTALAN
CONDUCTOS DE CHAPA
José Mª Segarra, 41 - Tel. 93 261 52 80
08901 L’HOSPITALET DE LLOBREGAT

Planchistería y Pintura
NAVIA S.L.

C/ Jardí, 54 - 08905 HOSPITALET LLOBREGAT

C/ José Masgrau, 59 08940 CORNELLÀ TEL. 93 448 13 84
Teléfono 93 375 50 53 (Barcelona)
talleresnavia@gmail.com
40 41
CAN MERCADER 2019 XXXIX Aniversario XXXIX Aniversario CAN MERCADER 2019

FÁBRICA
Tel: 987 512 136 - Fax: 987 513 126
e-mail: info@embutidosantacruz.com - www.embutidosantacruz.com
Polígono Industrial Bierzo Alto
SAN ROMÁN DE BEMBIBRE - 24318 LEÓN

Delegaciones - Tiendas
Bembibre: 987 510 996

A Coruña: 981 236 507

C/ Emilia Pardo Bazán, 36

Barcelona:
C/ Gavá, 29-31: 93 422 32 37
C/ Huelva, 94-96: 93 314 41 87

Hospitalet:
C/ Muses, 35: 93 448 65 04
Almacén: C/ Alegría, 31-33: 93 338 35 01

Madrid: 91 461 23 67
C/ Matilde Hernández, 83
(Plaza Vistalegre Carabanchel)

Madrid: 91 355 13 19
Av. Carrilet, 106 Santa Eulalia Plaza América Española, 2 (Ventas)
Tel. 93 421 16 64 - 08902 L’HOSPITALET
Las Palmas de G.C.: 928 255 040
42 43
CAN MERCADER 2019 XXXIX Aniversario XXXIX Aniversario CAN MERCADER 2019

Víctor J. Marquina Rodríguez

Administrador de Fincas Colegiado 3521

Abeto, 2 - 08940 CORNELLÀ DE LL. (Barcelona)

Tel. 93 376 15 43
marquinafincas@marquinafincas.com
www.marquinafincas.com

Asociación Cultural Galega Rosalía de Castro

PRESIDENTE: Oliver Fernández Expósito
LÚA NOVA especial Can Mercader 2019 CORPUS, FESTA MAIOR DE CORNELLÀ
39 ANIVERSARIO DA ASOCIACIÓN.
Coordinador da edición: Antonio Díaz Fernández.
Colaboran: Abel Vázquez, Alfonso Rico García, Manuel Fernández Uría,
Oliver Fernández, Xosé Castelao, Xulio Couxil, Lola Cacabelos,
María Nieves Fernández e Elodio González Pérez.

Dep. legal: B26.985-95

Autorizase a reprodución do contido desta revista sempre que se cite a súa procedencia.
Agradecemos a colaboración e apoio dos anunciantes para a edición desta revista, así
como aos actos da Festa.
EDITA: ASOCIACIÓN CULTURAL GALEGA ROSALÍA DE CASTRO
Tel: 93 375 11 03 - Federico Soler, 71 - Mailto: acgrosaliadecastro@gmail.com
08940 Cornellà de Llobregat (Barcelona)

44 45
CAN MERCADER 2019 XXXIX Aniversario

46