Variant Old

REC
√õ∂Ô˜ ’Ò…±˚˛
ˆ”¬ø˜fl¬±
¬Û±›˚˛±ı˛ øÎ¬ø©ÜòøıÎ¬◊˙Ú Œfl¬±•Û±Úœ&ø˘ı˛ ¸ø‰¬ı±˘˚˛, ø˝¸±ıı˛é¬Ì øıˆ¬±· › fl¬±øı˛·ı˛œ øıˆ¬±À· fl¬±˚«øÚı«±˝œ ¬ÛÀı˛
’øÓ¬øı˛Mê ¤ı— ‰¬Ó≈¬Ô« øıˆ¬±À·ı˛ ¤‡Ú ıU ¸—‡…fl¬ fl¬˜«‰¬±ı˛œ ’±ÀÂÚ ˚±ı˛± ‘C’ ¤ı— ‘D’ Œ|Ìœ ˆ‘¬Mêº Î¬◊B‰¬ı·« ¸˝±˚˛fl¬,
øÚ•ßı·« ¸˝±˚˛fl¬, ˜Ê≈Ó¬ øÚÒ«±ı˛fl¬, ˆ¬±`¬±ı˛ fl¬ı˛øÌfl¬, ˜≈^±é¬øı˛fl¬ ˝◊Ó¬…±ø ˝ÀBÂÚ √õ∂˙±¸øÚfl¬ øıˆ¬±À·ı˛ fl¬˜«‰¬±ı˛œº ¸˝±˚˛fl¬,
˘±˝◊Ú˜…±Ú, ˘±˝◊Ú ¬Ûøı˛˙«fl¬, øı≈…»fl¬˜œ«, ¸±ıÀ©Ü˙Ú ’¬Û±Àı˛È¬ı˛, ·Ë±˝fl¬ ’øˆ¬À˚±· ¬Ûøı˛‰¬±ı˛fl¬, ø˜È¬±ı˛ ı˛œÎ¬±ı˛ fl¬±ı˛œ·ı˛œ
fl¬˜œ«Àı˛ ˜ÀÒ… ¬ÛÀh¬Úº øfl¬c√ ø¬Û›Ú, Œ‰¬Ãøfl¬±ı˛, Ê˜±±ı˛ √õ∂ˆ‘¬øÓ¬ ‰¬Ó≈¬Ô« øıˆ¬±À·ı˛ fl¬˜œ«º
‘C’ › ‘D’ Œ|Ìœˆ≈¬Mê fl¬˜«‰¬±ı˛œÀı˛ ÊÚ… Ê±Ó¬œ˚˛ √õ∂ø˙é¬Ì fl¬˜«¸”‰¬œ –-
¤˝◊ ŒÀ˙ı˛ ¬Û±›˚˛±ı˛ øÎ¬ø©ÜòøıÎ¬◊˙Ú Œfl¬±•Û±Úœ&ø˘ÀÓ¬ fl¬˜«ı˛Ó¬ ‘C’ › ‘D’ Œ|Ìœˆ≈¬Mê fl¬˜«‰¬±ı˛œÀı˛ é¬Ó¬± ı±h¬±ı±ı˛
Î¬◊ÀVÀ˙… ‘‘C’ › ‘D’ Œ|Ìœˆ≈¬Mê fl¬˜«‰¬±ı˛œÀı˛ ÊÚ… Ê±Ó¬œ˚˛ √õ∂ø˙é¬Ú fl¬˜«¸”‰¬œíí ø˙Àı˛±Ú±À˜ ¤fl¬øÈ¬ ı…±¬Ûfl¬ ¬Ûøı˛fl¬äÚ± èı˛±˘
˝◊À˘fl¬øÈ¬™øÙ¬Àfl¬˙Ú fl¬À¬Û«±Àı˛˙Ú ø˘ø˜ÀÈ¬ÀÎ¬ı˛ ˜±Ò…À˜ ı±ô¶∏ı±˚˛ÀÚı˛ ˙ÀÓ«¬ ˆ¬±ı˛Ó¬ ¸ı˛fl¬±Àı˛ı˛ ˙øMê ˜Lafl¬ Z±ı˛± ’Ú≈À˜±øÓ¬
˝À˚˛ÀÂº ¤˝◊ fl¬±˚«¸”‰¬œ ¤fl¬±˙ ¬Û=¡ ı±ø¯∏«fl¬œ fl¬øı˛fl¬äÚ±ı˛ ’ıø˙©Ü fl¬±˘ ˚±ı» ‰¬˘Àıº
¤˝◊ fl¬±˚«¸”‰¬œÀÓ¬ øıøˆ¬iß ¬Û±›˚˛±ı˛ øÎ¬ø©ÜòøıÎ¬◊˙Ú Œfl¬±•Û±Úœ&ø˘ı˛ ¸À/ ¸—øù≠©Ü ‘C’ › ‘D’ Œ|Ìœˆ≈Mê ¬√õ∂±ı˛˛ 75000
fl¬˜«‰¬±ı˛œÀı˛ √õ∂ø˙é¬Ì Œ›˚˛±ı˛ fl¬Ô± øıÀı‰¬Ú± fl¬ı˛± ˝À˚˛ÀÂº ’Ú…±Ú… ’ÀÚfl¬ øı¯∏À˚˛ı˛ ˜ÀÒ… ¤ÀÓ¬ ¸±˜ø·Ëfl¬ øı¯∏˚˛¸”‰¬œı˛
Î¬◊ißøÓ¬, ’Ò…±¬ÛÀfl¬ı˛ √õ∂ø˙é¬Ì, ¬Û±›˚˛±ı˛ Œfl¬±•Û±Úœ&ø˘ ì Ó¬±ø˘fl¬±ˆ≈¬Mê √õ∂ø˙é¬Ì ø˙øıı˛&ø˘ÀÓ¬ ’±—ø˙fl¬ ’Ô«ÕÚøÓ¬fl¬
¸±˝±À˚…ı˛ ı…ı¶ö± ı˛±‡± ˝À˚˛ÀÂ º
¤˝◊ √õ∂ø˙é¬Ì fl¬˜«¸”‰¬œÀÓ¬ øÚ•ßø˘ø‡Ó¬ ˘é¬…ıd&ø˘ ’ôL√«ˆ≈¬Mê fl¬ı˛± ˝À˚˛ÀÂ –-
˘é¬…ıd&ø˘ –-
¬Û±›˚˛±ı˛ øÎ¬ø©ÜòøıÎ¬◊˙Ú Œfl¬±•Û±Úœ&ø˘ı˛ ˜ÀÒ… ‘C’ › ‘D’ Œ|Ìœˆ≈¬Mê fl¬˜«‰¬±ı˛œÀı˛ ˜ÀÒ… øÓ¬ÚøÈ¬ ı± ‰¬±ı˛øÈ¬ ’øÒfl¬
&èQ¬Û”Ì« Œ|Ìœ ¸Ú±Mêfl¬ı˛Ì ¤ı— ¤˝◊ ¸fl¬˘ fl¬˜«‰¬±ı˛œÀı˛ ÊÚ… √õ∂Ô±·Ó¬ √õ∂ø˙é¬Ì¸”‰¬œı˛ ¬Ûøı˛fl¬äÚ± fl¬ı˛± º
¤˝◊ ¸fl¬˘ √õ∂ø˙é¬Ì¸”‰¬œı˛ ¬Ûøı˛‰¬±˘Ú± fl¬ı˛±ı˛ ÊÚ… √õ∂À˚˛±ÊÚœ˚˛ Ó¬Ô…ıd ¤ı— ’Ú…±Ú… ø˘˘ ¬ÛÀSı˛ Î¬◊ißøÓ¬¸±ÒÚ º
é¬˜Ó¬± Î¬◊¬ÛÀ˚±·œ ¸—¶ö±&ø˘ ¤ı— Ó¬±Àı˛ ’ÒœÚ Œ˚±·…Ó¬±¸•Ûiß √õ∂ø˙é¬Ì ø˙øıı˛&ø˘ı˛ ¸Ú±Mêfl¬ı˛Ì › Ó¬±ø˘fl¬±ˆ≈¬øMê
fl¬ı˛Ì ’Ôı± ¬Ûé¬±ôL√Àı˛ ¬√õ∂ø˙é¬Ì¸”‰¬œ √õ∂±Ú fl¬ı˛± º
’Ú ˘±˝◊Ú Œ¬Û±È«¬±À˘ı˛ Ú…±˚˛ ¤fl¬øÈ¬ MIS ·Í¬Ú fl¬ı˛± ¤ı— ¸˜ô¶∏ ¸—øù≠©Ü ¸—¶ö±Àfl¬ Ó¬Ô… ¸ı˛ıı˛±À˝ı˛ Î¬◊ÀVÀ˙… ¤fl¬øÈ¬
˜=¡ ø˝¸±Àı fl¬±Ê fl¬ı˛± º
1
REC
¤˝◊ ¸—øé¬l¸±ı˛ ˘±˝◊Úfl¬˜«œÀı˛ ÊÚ… –-
‘C’ › ‘D’ Œ|Ìœˆ≈¬Mê fl¬˜«‰¬±ı˛œÀı˛ ÊÚ… Ê±Ó¬œ˚˛ √õ∂ø˙é¬Ì fl¬±˚«¸”‰¬œı˛ ’ÒœÚ √õ∂ô¶∏±øıÓ¬ Ò±ı˛±ı±ø˝fl¬ √õ∂ø˙é¬Ì¸”‰¬œı˛ ˜ÀÒ…
¤˝◊ ¸—øé¬l¸±ı˛˝◊ √õ∂Ô˜ ¤ı— ˘±˝◊Ú˜…±ÚÀı˛ √õ∂ø˙é¬Ì ¬Û±Í¬…¸”‰¬œı˛ ’—˙øıÀ˙¯∏ º ¤ı˛ ˜ÀÒ… øıøˆ¬iß øı¯∏À˚˛ı˛ Î¬◊¬Ûı˛
fl¬±À˚«±¬ÛÀ˚±·œ Ó¬Ô…¸±˜·Ëœ ’ôL√ˆ≈«¬Mê ’±ÀÂ Œ˚˜Ú, ˘±˝◊Ú˜…±ÚÀı˛ øSê˚˛±fl¬˘±¬Û, øÚı˛±¬ÛM±, ’±øÔ—, ˘±˝◊ÀÚı˛ Œ˜ı˛±˜øÓ¬fl¬±Ê,
‰≈¬øı˛ √õ∂øÓ¬Àı˛±Ò fl¬ı˛± √õ∂ˆ‘¬øÓ¬ º øÎ¬ø©ÜòøıÎ¬◊˙Ú ¬Û≈Ú«·Í¬ÀÚı˛ Î¬◊B‰¬Ó¬ı˛ Sê˜˚±S± ¤ı— ¬Ûøı˛‰¬±˘Ú √õ∂ø˙é¬Ì fl¬˜«¸”‰¬œı˛ ¬’±›Ó¬±˚˛
Î¬◊ißœÓ¬ øı¯∏˚˛ıdÀfl¬ ¤˝◊ ˜≈˝”ÀÓ«¬ ·Ë˝Ì fl¬ı˛± ˝À˚˛ÀÂ ^nÓ¬ ¬Ûøı˛fl¬äÚ± è¬Û±˚˛ÀÚı˛ ÊÚ…º ¤fl¬øÈ¬ øÎ¬ø©ÜòøıÎ¬◊˙Ú Œfl¬±•Û±Úœı˛
øSê˚˛± fl¬˘±¬Û, ˘±˝◊Ú˜…±Ú, (R.G.G.V.Y) ¤ı— (A.P.D.R.P) √õ∂ˆ‘¬øÓ¬ı˛ ˆ”¬ø˜fl¬± › ±ø˚˛Qfl¬Ó«¬Àı…ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ øfl¬Â≈ øfl¬Â≈
¸—À˚±ÊÚ fl¬ı˛± ˝À˚˛ÀÂº øı≈…» ıKÈ¬Ú Œé¬ÀSı˛ ˘±˝◊Ú˜…±ÚÀı˛ ¸À/ ¸•Ûøfl«¬Ó¬ ı˛±Ê… › ’=˘ øˆ¬øMfl¬ øÚø«©Ü fl¬±˚«¸”‰¬œı˛
’øÓ¬øı˛Mê ø˝¸±Àı ¤&ø˘ ˝Àı ¤fl¬øÈ¬ Ò±ı˛±ı±ø˝fl¬ ’Ú≈˙œ˘Ú º
2
REC
√øZÓ¬œ˚˛ ’Ò…±˚˛
˝◊À˘fl¬øÈ¬™ø¸øÈ¬ øÎ¬ø©ÜòøıÎ¬◊˙Ú Œfl¬±•Û±ÚœñøSê˚˛±fl¬˘±¬Û ¸˜”˝

ıKÈ¬Ú ı…ı¶ö± –-
ıKÈ¬Ú ˝ÀBÂ ˘±˝◊Ú, 66 Œfl¬øˆ ì¬33 Œfl¬øˆ¬ÀÓ¬ ∆ı≈…øÓ¬fl é¬˜Ó¬± ·Ë˝Ì ¤ı— Œˆ¬±ÀåÊÀfl¬ 11 Œfl¬øˆ¬ › 433 Œˆ¬±Àå
’ıÚ˜Ú ¤ı— ·Ë±˝fl¬Àı˛ ∆ı≈…øÓ¬fl¬ é¬˜Ó¬± ¸ı˛ıı˛±˝ ¸•§ø˘Ó¬ ¸±˜ø·Ëfl¬ øSê˚˛±fl¬˘±¬Ûº
¤˝◊ ıKÈ¬ÚÀfl¬ ≈øÈ¬ øıˆ¬±À· ˆ¬±· fl¬ı˛± ˝À˚˛ÀÂ ñ
1. √õ∂±˝◊˜±ı˛œ øÎ¬ø©ÜòøıÎ¬◊˙Úñ 33ì11 Œfl¬øˆ¬ ¸±ıÀ©Ü˙Ú ’Ôı± 66ì11 Œfl¬øˆ¬ ¸±ıÀ©Ü˙Ú ŒÔÀfl¬ øÚ·«Ó¬ 11 Œfl¬øˆ¬
˘±˝◊ÀÚı˛ Z±ı˛± øı≈…» ¸ı˛ıı˛±˝ ı…ı¶ö± º
2. Œ¸Àfl¬`¬±ı˛œ øÎ¬ø©Üòøı˙Úñ11 Œfl¬øˆ¬ Œˆ¬±ÀåÊÀfl¬ ’ıÚ˜Ú fl¬Àı˛ ˜±Á¬±ı˛œ › øÚ•ß ‰¬±À¬Ûı˛ 415ì240 Œˆ¬±å ˘±˝◊ÀÚı˛
Z±ı˛± ·Ë±˝Àfl¬ı˛ √õ∂±/ÀÚ øı≈…» ¸ı˛ıı˛±˝ ı…ı¶ö± º
‡øı˛±ı˛ –-
’Ú≈˜øÓ¬ √õ∂±l øı≈…» ¸ı˛ıı˛±˝ ¸—¶ö±ı˛ Z±ı˛± ¸ı˛ıı˛±˝ fl¬ı˛± Õı≈…øÓ¬fl¬ é¬˜Ó¬± ˚ÀÔ±ø‰¬Ó¬ ˜±qÀ˘ ø˚øÚ ·Ë˝Ú fl¬Àı˛Úº
Œ˚ Œˆ¬±ÀåÀÊ ·Ë±˝fl¬ ıKÈ¬Ú ı…ı¶ö± ŒÔÀfl¬ ∆ı≈…øÓ¬fl¬ é¬˜Ó¬± ¬Û±˚˛ Ó¬± ˝˘ 33 Œfl¬øˆ¬, 22 Œfl¬øˆ¬, 11 Œfl¬øˆ¬, 415
Œˆ¬±å º
ıKÈ¬Ú ı…ı¶ö±˚˛ ı…ı˝+Ó¬ ¸±Ò±ı˛Ì ˙s&ø˘ –-
ï1ó fl¬±Àı˛KÈ¬ – fl¬±Àı˛KÈ¬ ’…±ø•Û˚˛±ı˛ ¤fl¬Àfl¬ ˜±¬Û± ˝˚˛º Ó¬øh¬» √õ∂ı±À˝ı˛ ¤fl¬fl¬ ˝ÀBÂ fl¬±Àı˛KÈ¬º ˝◊˝±˝◊ Œ¸˝◊ √õ∂ı±˝ ˚±
≈íøÈ¬ ¸˜±ôL√ı˛±˘ Ó¬±Àı˛ı˛ ˜ÀÒ… ¤fl¬øÈ¬ øıÀ˙¯∏ˆ¬±Àı Î¬◊ø{°ø‡Ó¬ ı˘ ∆Ó¬øı˛ fl¬Àı˛ º
ï2ó Œˆ¬±ÀåÊ –- ˝◊˝± Ó¬øh¬» øıˆ¬Àıı˛ ¬Ûøı˛˜±¬Ûº ˚‡Ú ¤fl¬ ›˝˜ Œı˛øÊà¬…±Àkı˛ ˜Ò… øÀ˚˛ ¤fl¬ ’…±ø•Û˚˛±ı˛
Ó¬øh¬» √õ∂ı±ø˝Ó¬ ˝˚˛ Ó¬‡Ú ‹ Œı˛øÊà¬…±Àkı˛ ’±h¬±’±øh¬ ¤fl¬ Œˆ¬±å øıˆ¬ı Œ‡± Œ˚˛º
Œˆ¬±ÀåÊ
ï3ó Œı˛øÊà…±k =
fl¬±Àı˛KÈ¬
Œı˛øÊà¬…±¬Àkı˛ ¤fl¬fl¬ ˝ÀBÂ ›˝˜ ïOhm.ó
ï4ó øfl¬À˘± Œˆ¬±å ’…±ø•Û˚˛±ı˛ (KVA) – ¤øÈ¬ øfl¬À˘±Àˆ¬±å ¤ı— ’…±ø•Û˚˛±Àı˛ı˛ &ÌÙ¬˘º
¤øÈ¬ ¤fl¬øÈ¬ ¸±øfl«¬È¬ ı± ¤fl¬øÈ¬ ı…ı¶ö±ı˛ ∆ı≈…øÓ¬fl¬ Œ˘±ÀÎ¬ı˛ ¬Ûøı˛˜±¬Û fl¬Àı˛º
3
REC
Œˆ¬±å x ’…±ø•Û˚˛±ı˛
ø¸/˘ ŒÙ¬Ê ¸±øfl«¬ÀÈ¬ı˛ ÊÚ… Œfl¬ øˆ¬ ¤ =
1000
3 x Œˆ¬±å x ’…±ø•Û˚˛±ı˛
ÔËœ-ÀÙ¬Ê ¸±øfl«¬ÀÈ¬ı˛ ÊÚ… Œfl¬ øˆ¬ ¤ =
1000
ï5ó øfl¬À˘±›˚˛±È«¬ (KW) fl¬±˚«fl¬ı˛œ é¬˜Ó¬± – ˝◊˝± fl¬±ÀÊı˛ √õ∂fl‘¬Ó¬ é¬˜Ó¬±ı˛ √¬Ûøı˛˜±¬Û¬º
Œˆ¬±å x ’…±ø•Û˚˛±ı˛ x ¬Û±›˚˛±ı˛ Ù¬…±"ı˛
ø¸/˘ ŒÙ¬Ê ¸±øfl«¬ÀÈ¬ı˛ ÊÚ… øfl¬À˘±›˚˛±È¬ =
1000
3 x Œˆ¬±å x ’…±ø•Û˚˛±ı˛ x ¬Û±›˚˛±ı˛ Ù¬…±"ı˛

ÔËœ-ÀÙ¬Ê ¸±øfl«¬ÀÈ¬ı˛ ÊÚ… øfl¬À˘±›˚˛±È¬ =
1000
¬Û±›˚˛±ı˛ Ù¬…±"ı˛ –- ˝◊˝± øfl¬À˘±›˚˛±È¬ ¤ı— øfl¬À˘±Àˆ¬±å ’…±ø•Û˚˛±Àı˛ı˛ ’Ú≈¬Û±Ó¬º

øfl¬À˘±›˚˛±È¬
¬Û±›˚˛±ı˛ Ù¬…±"ı˛ =
øfl¬À˘± Œˆ¬±å ’…±ø•Û˚˛±ı˛
ï6ó øfl¬À˘±›˚˛±È¬ ’±›˚˛±ı˛ (KWH) –- ˝◊˝± ˝ÀBÂ 1000 ›˚˛±È¬ é¬˜Ó¬±ı˛ Z±ı˛± 1 ‚KÈ¬± ¸˜˚˛fl¬±˘ Œ˙À¯∏ ı…ø˚˛Ó¬
Ó¬øh¬» ˙øMêı˛ ¬Ûøı˛˜±Ìº ˚ø 1 øfl¬À˘±›˚˛±È¬ é¬˜Ó¬±ı˛ Œfl¬±Ú ∆ı≈…øÓ¬fl¬ ¸ı˛?±˜ ¤fl¬ ‚KÈ¬± ÒÀı˛ ‰¬±˘±ÀÚ± ˚±˚˛ Ó¬Àı ¤fl¬
øfl¬À˘±›˚˛±È¬ ’±›˚˛±ı˛ Ó¬øh¬» ˙øMê ï1 ˝◊Î¬◊øÚÈ¬ó Î¬◊˝±ÀÓ¬ ‡ı˛‰¬ ˝˚˛º
ï7ó ¸Àı«±B‰¬ ‰¬±ø˝± –- ˝◊˝± ˝ÀBÂ ¤fl¬ ˜±À¸ı˛ ˜ÀÒ… ÚÔœˆ≈¬Mê ¸Àı«±B‰¬ ·h¬ Œfl¬øˆ¬¤º ¤˝◊ ‰¬±ø˝±ı˛ ¬Ûøı˛˜±¬Û fl¬ı˛±
˝˚˛ È¬™±˝◊Àˆ¬"ı˛ ø˜È¬±ı˛ ì øÎ¬øÊÈ¬±˘ ø˜È¬±ı˛ ı…ı˝±ı˛ fl¬Àı˛º
¬Û±›˚˛±ı˛ È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ –- 33 Œfl¬øˆ¬ ì 11 Œfl¬øˆ¬
33 Œfl¬øˆ Œˆ¬±ÀåÀÊ é¬˜Ó¬± ·Ë˝Ì fl¬Àı˛ Œˆ¬±ÀåÊÀfl¬ 11 Œfl¬øˆ¬ÀÓ¬ ’ıÚ˜Ú fl¬ı˛±˚˛º

¬Û±›˚˛±ı˛ È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ é¬˜Ó¬± – 10 ¤˜.øˆ¬.¤, 8 ¤˜.øˆ¬.¤, 5 ¤˜.øˆ¬.¤, 3.15 ¤˜.øˆ.¤, 1.6 ¤˜.øˆ¬.¤º
øÎ¬ø©ÜòøıÎ¬◊˙Ú È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ – 11 Œfl¬øˆ¬ÀÓ¬ ∆ı≈…øÓ¬fl¬ é¬˜Ó¬± ·Ë˝Ì fl¬Àı˛ Œˆ¬±ÀåÊÀfl¬ 433 Œˆ¬±Àå ’ıÚ˜Ú fl¬ı˛±˚˛º
4
REC
˝◊À˘fl¬øÈ¬™ø¸øÈ¬¬ øÎ¬ø©ÜòøıÎ¬◊˙Ú Œfl¬±•Û±Úœ¬ –-
1. ˝◊À˘fl¬øÈ¬™ø¸øÈ¬ øÎ¬ø¶ÜòøıÎ¬◊˙Ú Œfl¬±•Û±Úœ øfl¬ ∑
¤øÈ ¤fl¬øÈ¬ ’Ú≈˜øÓ¬√õ∂±l Œfl¬±•Û±Úœ Œ˚ ¤˘±fl¬±ı˛ øıøˆ¬iß Œ|Ìœı˛ ·Ë±˝fl¬Àfl¬ ˝◊À˘fl¬øÈ¬™ø¸øÈ¬ Œı˛&À˘È¬øı˛ fl¬ø˜˙Ú
fl¬Ó‘«¬fl¬ øÚÒ«±øı˛Ó¬ ˜±qÀ˘ øı…≈» ¸ı˛ıı˛±˝ fl¬Àı˛ ¤ı— øı≈…» Sê˚˛ › øıSêÀ˚˛ı˛ ÊÚ… ±ø˚˛Q˙œ˘º
2. øÎ¬ø¶ÜòøıÎ¬◊˙Ú Œfl¬±•Û±Úœı˛ ’øÒfl¬Ó«¬± Œfl¬ ˝ÀıÚ ∑
øÎ¬ø¶ÜòøıÎ¬◊˙Ú Œfl¬±•Û±Úœı˛ ¸Àı«±B‰¬ ¬ÛÀ Ô±fl¬ÀıÚ 3-4 ÊÚ øÎ¬Àı˛"ı˛ ¸˝ ¤fl¬ÊÚ Œ‰¬˚˛±ı˛˜…±Ú-˜…±ÀÚøÊ— øÎ¬Àı˛"ı˛º
3. øÎ¬ø¶ÜòøıÎ¬◊˙Ú Œfl¬±•Û±Úœı˛ ˆ”¬ø˜fl¬± øfl¬ ∑
øÎ¬ø¶ÜòøıÎ¬◊˙Ú Œfl¬±•Û±Úœ È¬™±kø˜˙Ú Œfl¬±•Û±Úœ ì Ú…±˙Ú±˘ ø·ËÎ¬ ŒÔÀfl¬ ∆ı≈…øÓ¬fl¬ é¬˜Ó¬± Sê˚˛ fl¬Àı˛Ú ¤ı— &Ì˜±Ú
› øÚˆ«¬ı˛À˚±·…Ó¬± ıÊ±˚˛ Œı˛À‡ ·Ë±˝fl¬Àfl¬ ∆ı≈…øÓ¬fl¬ é¬˜Ó¬± øıSê˚˛ fl¬Àı˛Úº
4. øÎ¬ø¶ÜòøıÎ¬◊˙Ú Œfl¬±•Û±Úœı˛ ¬Ûøı˛‰¬±˘Ú ı…ı¶ö± –-
ïfl¬ó øÎ¬ø¶ÜòøıÎ¬◊˙Ú Œfl¬±•Û±Úœ ¤fl¬ ¤fl¬ ÊÚ ø‰¬Ùƒ¬ ˝◊ø?Úœ˚˛±ı˛ ’=˘ Z±ı˛± ø˙Àı˛±ˆ”¬ø¯∏Ó¬ fl¬À˚˛fl¬øÈ¬ ’=À˘ øıˆ¬Mêº
ï‡ó √õ∂ÀÓ¬…fl¬ ’=˘ ¤fl¬ ¤fl¬ ÊÚ ¸≈¬Û±øı˛ÚÀÈ¬ø`¬— ˝◊ø?Úœ˚˛±ı˛ Z±ı˛± ø˙Àı˛±ˆ”¬ø¯Ó¬ fl¬À˚˛fl¬øÈ¬ ¸±Àfl«¬À˘ øıˆ¬Mêº
ï·ó √õ∂ÀÓ¬…fl¬ ¸±Àfl«¬˘ ¤fl¬ ¤fl¬ ÊÚ øÎ¬øˆ¬˙Ú±˘ ˝◊ø?Úœ˚˛±ı˛ ì ¤ø'øfl¬Î¬◊øÈ¬ˆ¬ ˝◊ø?Úœ˚˛±ı˛ Z±ı˛± ø˙Àı˛±ˆ”¬ø¯∏Ó¬ fl¬À˚˛fl¬øÈ¬
øÎ¬øˆ¬˙ÀÚ øıˆ¬Mê º
ï‚ó √õ∂ÀÓ¬…fl¬ øÎ¬øˆ¬˙Ú ¤fl¬ ¤fl¬ ÊÚ ’…±ø¸à¬…±KÈ¬ ˝◊ø?Úœ˚˛±ı˛ ì ¸±ı øÎ¬øˆ¬˙Ú±˘ ˝◊ø?Úœ˚˛±ı˛ Z±ı˛± ø˙Àı˛±ˆ”¬ø¯∏Ó¬
fl¬À˚˛fl¬øÈ¬ ¸±ı øÎ¬øˆ¬˙ÀÚ øıˆ¬Mêº
ï„ó √ õ∂ÀÓ¬…fl¬ ¸±ı øÎ¬øˆ¬˙Ú ’±ı±ı˛ ¤fl¬ ¤fl¬ ÊÚ ’…±ø¸à¬…±KÈ ¬ ˝◊ø?Úœ˚˛±ı˛ ìÊ≈øÚ˚˛±ı˛ ˝◊ø?Úœ˚˛±ı˛ Z±ı˛± ø˙Àı˛±ˆ”¬ø¯∏Ó¬
fl¬À˚˛fl¬øÈ¬ Œ¸flƒ¬˙ÀÚ øıˆ¬Mêº √õ∂ÀÓ¬…fl¬ Œ¸fl¬˙ÀÚı˛ ’±›Ó¬±˚˛ ·Àh¬ 6000-7000 ·Ë±˝fl¬ ¸—À˚±· Ô±Àfl¬º
˝◊À˘fl¬øÈ¬™ø¸øÈ¬ øÎ¬ø¶ÜòøıÎ¬◊˙Ú Œfl¬±•Û±Úœı˛ øSê˚˛±fl¬˘±¬Û¸˜”˝ –-
l È¬™±kø˜ø˙˚˛Ú Œfl¬±•Û±Úœ ì Ú…±˙Ú±˘ ø·ËÎ¬ ŒÔÀfl¬ ∆ı≈…øÓ¬fl¬ é¬˜Ó¬± Sê˚˛º
l ·Ë±˝fl¬Àı˛ ∆ı≈…øÓ¬fl¬ é¬˜Ó¬± ¸ı˛ıı˛±˝º
l Õı≈…øÓ¬fl¬ ˙øMê ï˝◊Ú¬Û≈È¬ ˝◊Î¬◊øÚÈ¬ó SêÀ˚˛ı˛ ø˝¸±ı ı˛é¬Ìº
l ·Ë±˝fl¬Àı˛ ˙øMê øıSêÀ˚˛ı˛ ø˝¸±ı ı˛é¬Ìº
5
REC
l Œfl¬±•Û±Úœı˛ ˚±ıÓ¬œ˚˛ ¸•ÛøM Œ˚˜Ú 33ì11 Œfl¬øˆ¬ ¸±ıÀà˙Ú, 33 Œfl¬øˆ¬ ˘±˝◊Ú, ¬Û±›˚˛±ı˛ È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ é¬˜Ó¬±,
11 Œfl¬øˆ¬ ˘±˝◊Ú, øÎ¬ø¶ÜòøıÎ¬◊˙Ú È¬™±kÙ¬˜«±ı˛, ¤˘.øÈ¬ ˘±˝◊Ú ·Ë±˝fl Àı˛ ø˜È¬±øı˛— ı…ı¶ö± ˝◊Ó¬…±øı˛ ¬Ûøı˛‰¬±˘Ú ›
ı˛é¬Ì±Àıé¬Ìº
l ¸±ıÀ¶Ü˙ÀÚı˛ é¬˜Ó¬± ı‘øX,¬ √õ∂À˚˛±ÊÚ ’Ú≈˚±˚˛œ ÚÓ≈¬Ú ¸±ıÀ¶Ü˙Ú, ˘±˝◊Ú, ’øÓ¬øı˛Mê È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ ¬Ûøı˛fl¬äÚ±º
l Î¬◊ißÓ¬ ˜±ÀÚı˛ ·Ë±˝fl¬ ¬Ûøı˛À¯∏ı±º
l ıKÈ¬Ú ı…ı¶ö±ı˛ øÚø©Ü ¸˜˚˛±ôLı˛ ¬Û≈Úı˛œé¬Ì –-
1ó ˘±˝◊ÀÚı˛ ’¬Û‰¬˚˛√ º
2ó øÎ¬ø¶ÜòøıÎ¬◊˙Ú È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ ›ˆ¬±ı˛À˘±Î¬ º

3ó Î¬◊B‰¬ ‰¬±À¬Ûı˛ ˘±˝◊ÀÚı˛ ›ˆ¬±ı˛À˘±Î¬ º
4ó ¸±ıÀ¶Ü˙ÀÚı˛ ›ˆ¬±ı˛À˘±Î¬ º
5ó ı˛±Ê¶§ ¸—·Ë˝ º
6ó ı…ı¶ö±¬ÛÚ±ı˛ ·˘ º
7ó øÚ•ß ‰¬±À¬Ûı˛ Œé¬S&ø˘ º
8ó ˘±˝◊ÀÚı˛ ÊÚ… √õ∂À˚˛±ÊÚœ˚˛ ¸ı˛?±˜±øı˛ Sê˚˛º
9ó ÚÓ≈¬Ú ¸±ıÀ¶Ü˙ÀÚı˛ › ˘±˝◊ÀÚı˛ fl¬±˚«øÚı«±˝º
10ó ·Ë±˝Àfl¬ı˛ ÊÚ… Î¬◊ißÓ¬ &Ì˜±ÀÚı˛ ø˜È¬±øı˛—À˚˛ı˛ ı…ı¶ö± fl¬ı˛± º
11ó ·Ë±˝fl¬Àı˛ √õ∂øÓ¬ Î¬◊ißÓ¬ &Ì˜±ÀÚı˛ › øÚˆ«¬ı˛À˚±·… øı≈…» ¸ı˛ıı˛±˝ ıÊ±˚˛ ı˛±‡± º
12ó fl¬˜«‰¬±ı˛œÀı˛ é¬Ó¬± ı‘øXı˛ ÊÚ… √õ∂ø˙é¬ÀÌı˛ ı…ı¶ö± fl¬ı˛± º
øÎ¬ø¶ÜòøıÎ¬◊˙Ú Œ¸fl¬˙ÀÚı˛ øSê˚˛±fl¬˘±¬Û –

¤fl¬øÈ¬ øÎ¬ø¶ÜòøıÎ¬◊˙Ú Œ¸fl¬˙ÀÚı˛ ·Àh¬ 6000-7000 ·Ë±˝fl¬ ¸—À˚±À·ı˛ fl¬±˚«ˆ¬±ı˛ Ô±Àfl¬º
1. fl¬±ı˛ fl¬Ó‘«ÀQ Œ¸fl¬˙Ú ¬Ûøı˛‰¬±ø˘Ó¬ ˝Àı ∑
’…±ø¸à¬…±KÈ ˝◊ø?Úœ˚˛±ı˛ ì¬ Ê≈øÚ˚˛±ı˛ ˝◊ø?Úœ˚˛±ı˛ Œ¸fl¬˙Ú ¬Ûøı˛‰¬±˘Ú± fl¬ı˛ÀıÚº
2. Œ¸fl¬˙ÀÚ øfl¬ øfl¬ fl¬±˚«fl¬˘±¬Û ¸•Û±øÓ¬ ˝˚˛ ∑
6
REC
ïfl¬ó Œ¸fl¬˙ÀÚı˛ ˚±ıÓ¬œ˚˛ ¸•ÛøM Œ˚˜Ú 33 Œfl¬øˆ¬ ¬Û≈Àı˛± ∆À‚«…ı˛ ˘±˝◊Ú, Œ¬Û±À˘ı˛ ¸—‡…±, ¬Û±›˚˛±ı˛ È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ ,
11 Œfl¬øˆ¬ ˘±˝◊Ú, øÎ¬ø¶ÜòøıÎ¬◊˙Ú È¬™±kÙ¬˜«±ı˛, ¤˘.øÈ¬. ˘±˝◊Ú, ø˜È¬±øı˛— ı…ı¶ö± ˝◊Ó¬…±ø ¬Ûøı˛‰¬±˘Ú › ı˛é¬Ì±Àıé¬Ìº
ï‡ó øÎ¬ø¶ÜòøıÎ¬◊˙Ú È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ ¸˝ 33 Œfl¬øˆ¬, 11 Œfl¬øˆ¬ › ¤˘.øÈ¬.˘±˝◊ÀÚı˛ ·˜Ú ¬ÛÀÔı˛ ˜±Úø‰¬ÀSı˛ ı˛é¬Ì±Àıé¬Ì ›
¸ı«À˙¯∏ ’ı¶ö±Ú ’Ú≈˚˛±˚˛œ ’±Ò≈øÚfl¬œfl¬ı˛Ìº
ï·ó ·Ë±˝fl¬ ¸”‰¬œ ∆Ó¬ı˛œ fl¬Àı˛ ı˛±‡±º
ï‚ó ¸ı˛?±˜±øı˛ øÚıg¬œˆ≈¬Mê ‡±Ó¬±, ¬Û±›˚˛±ı˛ È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ › øÎ¬ø¶ÜòøıÎ¬◊˙Ú È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ øÚ˚˛ø˜Ó¬ ı˛é¬Ì±Àıé¬Ì º
ï„ó 33ì11 Œfl¬øˆ¬ ¸±ıÀà¬˙ÀÚı˛ ¬Ûøı˛‰¬±˘Ú › ı˛é¬Ì±Àıé¬Ì º
ï‰¬ó ˘±˝◊Ú › ˘±˝◊ÀÚı˛ ¸ı˛?±˜±øı˛ ı˛é¬Ì±Àıé¬Ì º
ïÂó ˜±ø¸fl¬ ø˜È¬±ı˛ ı˛œøÎ¬—, øı˘ fl¬ı˛± › ’Ô«¸—·Ë˝ º
ïÊó øÎ¬ø¶ÜòøıÎ¬◊˙Ú È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ ·h¬ ı˛œøÎ¬—À˚˛ı˛ ¸Àı«±B‰¬ Œ˘±Î¬ øÚÒ«±ı˛Ì fl¬ı˛± º
ïÁ¬ó øÙ¬Î¬◊Ê fl¬˘ Œ¸KÈ¬±ı˛ ıÊ±˚˛ ı˛±‡± º
ï¤ûó ·Ë±˝Àı˛ √õ∂øÓ¬ ˚P˙œ˘Ó¬± º
ïÈ¬ó ÚÓ≈¬Ú ¸—À˚±· Œ›˚˛± º
ïÍ¬ó √õ∂¸±ı˛˜”˘fl¬ fl¬±ÀÊı˛ ¸øÍ¬fl¬ ¸•Û±Ú º
ïÎ¬ó ’¬Û‰¬À˚˛ı˛ ’Ú≈˙œ˘Ú fl¬ı˛± › √õ∂øÓ¬øıÒ±ÀÚı˛ ¬Ûøı˛fl¬äÚ± fl¬ı˛± º
l Î¬◊Ò«Ó¬Ú fl¬Ó‘«¬¬ÛÀé¬ı˛ fl¬±ÀÂ M.I.S. Ê±Ú±ÀÚ±ı˛ fl¬±Ê º
l øÂ“‰¬Àfl¬ øı≈…» ‰≈¬øı˛ ıg¬ fl¬ı˛± º
l ¬Ûøı˛‰¬±˘Ú › ı˛é¬Ì±Àıé¬Ì fl¬˜œ«Àı˛Àfl¬ fl¬±ÀÊı˛ ¸øÍ¬fl¬ ıKÈ¬Ú fl¬ı˛±º
l øÚı˛±¬ÛM±˜”˘fl¬ ¸Ó¬fl«¬Ó¬±ı˛ øı¯∏À˚˛ |ø˜fl¬ fl¬˜«‰¬±ı˛œÀı˛ ¬ÛÔ øÚÀ«˙ Œ›˚˛±º
l ¬ı…ı¶ö±¬ÛÚ±ı˛ ’¬Û‰¬˚˛ ¸•§Àg¬ |ø˜fl¬ fl¬˜«‰¬±ı˛œÀı˛ ø˙øé¬Ó¬ fl¬Àı˛ ŒÓ¬±˘±º
l ˙øMê ¸—ı˛é¬ÀÌı˛ øı¯∏À˚˛ ·Ë±˝fl¬Àı˛ ’ıø˝Ó¬ fl¬ı˛± › ø˙øé¬Ó¬ fl¬Àı˛ ŒÓ¬±˘±º
l ıKÈ¬Ú ı…ı¶ö±ı˛ ¬Ûøı˛‰¬±˘Ú › ı˛é¬Ì±Àıé¬ÀÌı˛ ¸Àı«±»fl‘©Ü ı˛œøÓ¬ ¸•§Àg¬ |ø˜fl¬ fl¬˜«‰¬±ı˛œÀı˛ ø˙øé¬Ó¬ fl¬Àı˛ ŒÓ¬±˘± º
7
REC
ÓÓ‘¬Ó¬œ˚˛ ’Ò…±˚˛
˘±˝◊Ú˜…±ÀÚı˛ ±ø˚˛Q › fl¬Ó«¬ı…

˘±˝◊Ú˜…±ÀÚı˛ fl¬±ÀÊı˛ ’øÒfl¬±ı˛·Ó¬ ¸œ˜± ¤fl¬ÊÚ ’…±ø¸à¬…±KÈ¬ ˝◊ø?Úœ˚˛±ı˛ì ’¬Û±Àı˛˙Ú Z±ı˛± ø˘ø‡Ó¬ˆ¬±Àı ø¶öı˛œfl‘¬Ó¬
˝Àıº ’±›Ó¬±ˆ≈¬Mê ¸˝˘±˝◊Ú˜…±Ú › ¸˝±˚˛fl¬·Ì ˘±˝◊Ú˜…±ÀÚı˛ øÚ˚˛LaÚ±ÒœÚ Ô±fl¬ÀıÚ º ¶§±ÒœÚˆ¬±Àı fl¬±˚« ¸•Û±Ú ›
øÚ•ßø˘ø‡Ó¬ ±ø˚˛Q ¸fl¬˘ ı…øÓ¬Àı˛Àfl¬ ’ÒœÚô¶∏ ¸˝±˚˛Àfl¬ı˛ ¸˜ô¶∏ ı˛fl¬˜ fl¬±ÀÊı˛ ı…±¬Û±Àı˛ øÓ¬øÚ ±ø˚˛Q˙œ˘ Ô±fl¬ÀıÚ º
1. Ó¬±Àfl¬ Ê±ÚÀÓ¬ ˝Àı ¤øMê˚˛±ı˛ˆ≈¬Mê ¸˜ô¶∏ øfl¬Â≈ı˛ øı˙ Ó¬Ô… Œ˚˜Ú, ’Ó≈¬…B‰¬, Î¬◊B‰¬ › øÚ•ß › ˜±Á¬±ı˛œ ‰¬±À¬Ûı˛ ˘±˝◊ÀÚı˛
∆‚«… ¤ı— fl¬`¬±"Àı˛ı˛ Òı˛Ì, ¶Û…±Ú, øÎ¬ø©ÜòøıÎ¬◊˙Ú È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ ¸—‡…±, ¸±øˆ¬«¸ fl¬±ÀÚfl¬˙ÀÚı˛ ¸—‡…± ¤ı— Ó¬±Àı˛
¸—˚≈Mê Œ˘±ÀÎ¬ı˛ ¬Ûøı˛˜±Ì ˝◊Ó¬…±ø º øÓ¬øÚ ’Ú≈¸”‰¬œ ’Ú≈˚±˚˛œ ˆ”¬ø˜ ŒÔÀfl¬ ¬Û˚«Àıé¬ÀÌı˛ fl¬±Ê ¬Ûøı˛‰¬±˘Ú± fl¬ı˛ÀıÚ ¤ı—
¤fl¬øÈ¬ √õ∂øÓ¬ÀıÚ ∆Ó¬ı˛œ fl¬ı˛ÀıÚº
2. ¤˘±fl¬±˚˛ ·±Â › ˜±øÈ¬ ŒÔÀfl¬ ˘±˝◊ÀÚı˛ ı…ıÒ±Ú ¸øÍ¬fl¬ˆ¬±Àı ı˛±‡±ı˛ ÊÚ… øÓ¬øÚ ±ø˚˛Q˙œ˘ Ô±fl¬ÀıÚº ıKÈ¬Ú ı…ı¶ö±ı˛
Œfl¬±Ú Sn∏øÈ¬ Ó¬±ı˛ Z±ı˛± ¬Ûøı˛˘øé¬Ó¬ ˝À˘ Œ¸˝◊ øı¯∏˚˛øÈ¬ ø˘ø‡Ó¬ ’±fl¬±Àı˛ Ó¬±ı˛ Î¬◊¬Ûı˛›˚˛±˘±Àfl¬ Ê±Ú±ÀÚ±ı˛ ±ø˚˛Q Ó¬±ı˛
Ô±fl¬Àıº
3. fl¬±˚« ¸•Û±Ú fl¬ı˛±ı˛ ÊÚ… øÓ¬øÚ ±ø˚˛Q˙œ˘ Ô±fl¬ÀıÚº Ó¬±ı˛ ¬ÛÀı˛ fl¬Ó«¬ı…¬Ûı˛±˚˛ÚÓ¬± ’Ú≈˚±˚˛œ fl¬±øı˛·ı˛œ √õ∂±˜±Ú…Ó¬±
ıÊ±˚˛ Œı˛À‡ øÓ¬øÚ fl¬±˚« ¸•Û±Ú fl¬ı˛ÀıÚ ¤ı— ¬Ûøı˛‰¬±˘Ú › ı˛é¬Ì±Àıé¬ÀÌı˛ ’ÒœÚ › øÚ˜«±Ì˜”˘fl¬ ¸˜ô¶∏ fl¬±Ê›
fl¬±˚«fl¬ı˛ˆ¬±Àı Ó¬MW±ıÒ±Ú fl¬ı˛ÀıÚ º ŒÈ¬fl¬øÚfl¬…±˘, fl¬˜±ø˙«˚˛±˘ ¤ı— ¤˜. ’±ı˛. øÈ¬. ˙±‡±ı˛ ’ÒœÚ fl¬±ÀÊı˛ ˜ÀÒ… Ó¬±ı˛
¬Û˜˚«…±± ’Ú≈˚±˚˛œ Ó¬±Àfl¬ Ú…±ô¶∏ ¸˜ô¶∏ fl¬±Ê› √õ∂±˜±Ú… ø˘˘ › Î¬◊¬Ûı˛›˚˛±˘±ı˛ øÚÀ«˙˜Ó¬ ¸•Û±øÓ¬ ˝Àıº
4. øÚ˜«±Ìfl¬±À˚«ı˛ ¸•Û±Ú± øı¯∏À˚˛, ˝˚˛ ¬Ûøı˛‰¬±˘Ú øıˆ¬±À·ı˛ ’ÒœÚ ı± øÚ˜«±Ì øıˆ¬±À·ı˛ ’ÒœÚ, øÓ¬øÚ ¸˜ô¶∏ √õ∂±˜±Ì…
Ó¬Ô±&ø˘ ı˛±‡ÀıÚ ˚± Ó¬±Àfl¬ Œ√õ∂ı˛Ì fl¬ı˛± ˝À˚˛ÀÂ, ’±˝◊.˝◊. èÀ˘ Œ›˚˛± ’±ÀÂ ¤ı— Œı±ÀÎ«¬ı˛ Z±ı˛± √õ∂À˚˛±ÊÚœ˚˛
’Ú…±Ú… ¸—øıøÒıX¬ ı±Ò…ı±Òfl¬Ó¬±ı˛ ˜ÀÒ… ¬ÛÀh¬ º
5. ÒèÚ øÓ¬øÚ ¸±ıÀà¬˙ÀÚı˛ ˆ¬±ı˛√õ∂±l ı…øMê, Ó¬Àı øı≈…» ¸ı˛ıı˛±À˝ øı‚Æ ‚È¬À˘ ¸ı˛?±˜ ¬Û˚«Àıé¬Ì fl¬Àı˛ ¤ı— ’Ú≈¸”‰¬œ
’Ú≈˚±˚˛œ ı˛œøÎ¬— øÚÀ˚˛ ˘·ı≈fl¬ ø˘À‡, ∆øÚfl¬ √õ∂øÓ¬ÀıÚ ÕÓ¬ı˛œ fl¬Àı˛, ŒÈ¬ø˘ÀÙ¬±Ú ı±Ó¬±«, ı…±È¬±ı˛œ ı˛é¬Ì±ÀıéÌ¬, ¸±øfl«¬È¬
ŒıËfl¬±Àı˛ı˛ øÈ¬™¬Û ¸—‡…±ı˛ ÚÔœˆ≈¬øMê ¬Û˚«Àıé¬Ì fl¬Àı˛ ^nÓ¬ øı≈…» ¸ı˛ıı˛±˝ ‰¬±˘≈ fl¬ı˛±ı˛ ÊÚ… ±ø˚˛Q˙œ˘ Ô±fl¬ÀıÚº
≈‚«È¬Ú±fl¬±˘œÚ fl¬±ÀÊı˛ øÚÀ«˙¸˝ ¸±ıÀà¬˙ÀÚı˛ ¬Ûøı˛‰¬±˘Ú › ı˛é¬Ì±Àıé¬ÀÌı˛ øı¯∏À˚˛ ¸˜ô¶∏ ı˛fl¬˜ øÚÀ«˙¸˜”˝ ˚Ô±˚Ô¬
√õ∂øÓ¬¬Û±˘Ú fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº ¸±ıÀà¬˙ÀÚ Œfl¬±Úı˛fl¬˜ ’¶§±ˆ¬±øıfl¬Ó¬± Œ‡± øÀ˘ Ó¬± ˚Ó¬ ^nÓ¬ ¸y¬ı Œ¸fl¬˙Ú
’øÙ¬¸±ı˛ì˘±˝◊Ú ˝◊ÚÀ¶Û"Àı˛ı˛ ÚÊÀı˛ ’±ÚÀÓ¬ ˝Àı º
8
REC
6. ¸±Ò±ı˛Ì ı˛é¬Ì±Àıé¬ÀÌı˛ fl¬±ÀÊ ˚≈Mê ¤fl¬ÊÚ ˘±˝◊Ú˜…±Ú ’ôL√ˆ«≈Mê ’Ú≈¸”‰¬œ ’Ú≈˚±˚˛œ ¸±ıÀà¬˙ÀÚı˛ ¸ı˛?±˜±øı˛
ı˛é¬Ì±Àıé¬ÀÌı˛ ÊÚ… ±ø˚˛Q˙œ˘ Ô±fl¬ÀıÚº ı˛é¬Ì±Àıé¬ÀÌı˛ Œı˛øÊø¶Üòı˝◊ÀÓ¬ Ó¬±ı˛ ø˘ø¬ÛıX¬ fl¬Àı˛ ı˛±‡± Î¬◊ø‰¬» ¤ı—
¸—øù≠©Ü Œ¸fl¬˙Ú ’øÙ¬¸±Àı˛ı˛ Z±ı˛± √õ∂Ó¬…±ø˚˛Ó¬ fl¬Àı˛ ı˛±‡± Î¬◊ø‰¬»º
7. øÓ¬øÚ ’Ú≈¸”‰¬œ ’Ú≈˚±˚˛œ ˘±˝◊ÀÚı˛ ¬Û˚«Àıé¬Ì ¬Ûøı˛‰¬±˘Ú± fl¬ı˛ÀıÚ ¤ı— Œ¸fl¬˙Ú ’øÙ¬¸±Àı˛ı˛ øÚÀ«˙±Ú≈˚±˚˛œ øıøˆ¬iß
˘±˝◊ÀÚı˛ ¸—À˙±ÒÚ˜”˘fl¬ fl¬±Ê› ¸•Û±Ú fl¬ı˛ÀıÚº
˚‡Ú ¤fl¬ÊÚ ˘±˝◊Ú˜…±Ú ıKÈ¬ÀÚı˛ fl¬±ÀÊ ˆ¬±ı˛√õ∂±l Ô±Àfl¬Ú Ó¬±ı˛ ±ø˚˛Q › fl¬Ó«¬ı…&ø˘ øÚ•ßı˛+¬Û –
8. øÚÒ«±øı˛Ó¬ ’Ú≈¸”‰¬œ ’Ú≈˚±˚˛œ Ó¬±ı˛ Ó¬MW±ıÒ±ÀÚı˛ ’ÒœÚ øÚ•ß › ˜±Á¬±ı˛œ ‰¬±¬Û, Î¬◊B‰¬ ‰¬±¬Û › ’Ó≈¬…B‰¬ ‰¬±À¬Ûı˛ ˘±˝◊Ú ›
¸ı˛?±À˜ı˛ ı˛é¬Ì±Àıé¬ÀÌı˛ ÊÚ… øÓ¬øÚ ±ø˚˛Q˙œ˘ ˝ÀıÚº øı≈…» ¸ı˛ıı˛±˝ ’é≈¬iß ı˛±‡±ı˛ ÊÚ… øÓ¬øÚ ±ø˚˛Q˙œ˘ Ô±Àfl¬Úº
¤˘.øÈ¬. ˘±˝◊ÀÚ ¤fl¬ ‚KÈ¬±ı˛ Œı˙œ ¸˜˚˛ ÒÀı˛ øı≈…» ¸ı˛ıı˛±À˝ı˛ øı‚Æ ‚È¬À˘ Ó¬± ¸—øù≠©Ü øıˆ¬±·Àfl¬ Ê±Ú±ÀÓ¬ ˝Àı ¤ı—
øı≈…» ¸ı˛ıı˛±À˝ı˛ ¬Û≈Úı«˝±˘ fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº Î¬◊B‰¬ › ’Ó≈¬…B‰¬ ‰¬±À¬Ûı˛ ˘±˝◊ÀÚı˛ Sn∏øÈ¬ Œ˜±‰¬ÀÚı˛ ÊÚ…› øÓ¬øÚ ±ø˚˛Q˙œ˘
Ô±fl¬ÀıÚ ¤ı— ‹ Òı˛ÀÌı˛ Sn∏øÈ¬ ¸—À˙±ÒÀÚı˛ ÊÚ… Ó¬±ı˛ Î¬◊¬Ûı˛›˚˛±˘±ı˛ fl¬±Â ŒÔÀfl √õ∂À˚˛±ÊÚœ˚˛ øÚÀ«˙ ŒÚ›˚˛± Î¬◊ø‰¬»º
¸øÍ¬fl¬ ø˜È¬±ı˛ ı˛œøÎ¬—, ¸±øˆ«¬¸ øı˚≈øMêfl¬ı˛Ì › ¬Û≈Ú¸«—À˚±· Œ›˚˛±ı˛ ÊÚ… øÓ¬øÚ ±ø˚˛Q¬Û”Ì« Ô±fl¬ÀıÚº ∆ı≈…øÓ¬fl¬
˙øMêı˛ ’ÚÚ≈À˜±øÓ¬ ı…ı˝±ı˛ √õ∂øÓ¬Àı˛±Ò fl¬ı˛±ı˛ ÊÚ… Ó¬±ı˛ fl¬±˚«Àé¬ÀSı˛ ¸œ˜±ı˛ ˜ÀÒ… ¸˜ô¶∏ Ó¬øh¬»øı˚≈Mê ¸±øˆ«¬¸&ø˘ı˛
¸Ó¬…Ó¬± ˚±‰¬±˝◊ fl¬ı˛ÀıÚº øı≈…» ‰≈¬øı˛ √õ∂øÓ¬Àı˛±Ò fl¬ı˛±ı˛ Î¬◊ÀVÀ˙… øÓ¬øÚ Ó¬±ı˛ fl¬±˚«Àé¬S øÍ¬fl¬Í¬±fl ’±ÀÂ øfl¬Ú± ¬Ûı˛œé¬±
fl¬ı˛ÀıÚ º
9. øıˆ¬±·œ˚˛ ’øÙ¬À¸ ı˛øé¬Ó¬ ¬ıKÈ¬ÀÚı˛ ¸À/ ¸•Ûøfl«¬Ó¬ ¸˜ô¶∏ Œı˛øÊà¬±ı˛&ø˘ øÓ¬øÚ ı˛é¬Ì±Àıé¬Ì fl¬ı˛ÀıÚº Ó¬±ı˛ øÚ˚˛LaÌ±ÒœÚ
¸±øˆ«¬¸&ø˘ı˛ ø˜È¬±ı˛ ı˛œøÎ¬— ¬Û≈Úı˛œé¬Ì fl¬ı˛± ¤ı— øıˆ¬±·œ˚˛ √õ∂Ò±ÚÀfl¬ Ó¬±ı˛ ø˘ø‡Ó¬ øııı˛Ì Œ›˚˛± Î¬◊ø‰¬» º Ó¬±ı˛
’øÒfl¬±ı˛ Œé¬ÀSı˛ ˜ÀÒ… ˙Ó¬fl¬ı˛± fl≈¬øh¬ ˆ¬±· ¸±øˆ«¬¸ √õ∂øÓ¬ ˜±À¸ øÓ¬øÚ ¬Ûøı˛˙«Ú¬ fl¬ı˛ÀıÚ ¤ı— øıˆ¬±·œ˚˛ √õ∂Ò±ÀÚı˛
øÚfl¬È¬ ¸œ˘ › fl¬±È¬ ’±Î¬◊ÀÈ¬ı˛ ’ı¶ö±ı˛ øııı˛Ì Œ¬Û˙ fl¬ı˛ÀıÚº Ó¬±ı˛ ’øÒfl¬±ı˛ Œé¬ÀSı˛ ˜ÀÒ… ¸˜ô¶∏ ¸±øˆ«¬¸&ø˘Àfl¬ Â˚˛
˜±À¸ ¤fl¬ı±ı˛ √¬Ûøı˛˙«Ú √õ∂øSê˚˛± ¸•Ûiß fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»º ˚ø ¸ı˛±¸øı˛ ˆ¬±ı˛√õ∂±l ı…øMê ˝Ú Ó¬±ı˛ Ó¬MW±ıÒ±ÀÚı˛ ’ÒœÚ
¸˜ô¶∏ ¸±øˆ«¬¸&ø˘ √õ∂ÀÓ¬…fl¬ ˜±À¸˝◊ øÓ¬øÚ ¬Ûı˛œé¬± fl¬ı˛ÀıÚº
10. ¤øMê˚˛±ı˛ˆ≈¬Mê ¤˘±fl¬±ı˛ ˜ÀÒ… ‰¬±é≈¬¯∏ ¬Û˚«Àıé¬Ì Z±ı˛± Î¬◊¬Û˘t ¸˜ô¶∏ ¸±øˆ«¬¸&ø˘ı˛ ¸œ˘&ø˘ı˛ ’ı¶ö± Ê±Ú±ÀÚ±ı˛ ÊÚ…
øÓ¬øÚ ±ø˚˛Q¬Û”Ì« Ô±fl¬ÀıÚº
11. Ó¬±ı˛ Ó¬MW±ıÒ±ÀÚı˛ ’ÒœÚ ¸±øˆ«¬¸&ø˘ı˛ ¬Ûøı˛˙«Ú øı¯∏À˚˛ ¸—˚≈Mê Œ˘±Î¬, ˜±q˘ ø˜È¬±ı˛ › Œı±ÀÎ«¬ı˛ ¸•ÛøM øÚı˛±¬Û
’±ÀÂ ¤˝◊ øııı˛Ì øÀ˚˛ ¤fl¬øÈ¬ ø˘ø‡Ó¬ √õ∂øÓ¬ÀıÚ øÀÓ¬ ˝Àıº
12. ¸±øˆ«¬¸&ø˘ÀÓ¬ ¤ı— ’Ú…±Ú… ¸ı Œé¬ÀS Œ˚‡±ÀÚ øÙ¬Î¬◊Ê ı…ı˝+Ó¬ ˝˚˛ Œ¸‡±ÀÚ øÙ¬Î¬◊ÀÊı˛ ¸øÍ¬fl¬ Sê˜ ıÊ±˚˛ ı˛±‡±ı˛
ÊÚ… øÓ¬øÚ ±ø˚˛Q¬Û”Ì« Ô±fl¬ÀıÚ ¤ı— Ó¬±ı˛ ø˘ø‡Ó¬ øııı˛Ì øÀÓ¬ ˝Àıº
9
REC
13. øÎ¬ø©ÜòøıÎ¬◊˙Ú È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ ’±Àı˛±ø¬ÛÓ¬ Œ˘±ÀÎ¬ı˛ ’¸˜ ıKÈ¬Ú ¬Ûøı˛˝±ı˛ fl¬ı˛±ı˛ ÊÚ… ıKÈ¬Ú ı…ı¶ö±ı˛ Œ˘±Î¬ Œ˚ ¸≈¯∏˜
ıøKÈ¬Ó¬ ’±ÀÂ ¤˝◊ ˜À˜« ¤fl¬øÈ¬ ø˘ø‡Ó¬ øııı˛Ì øÀÓ¬ ˝Àıº
14. ¸˜ô¶∏ ŒÂ±È¬‡±È¬ √õ∂¸±ı˛˜”˘fl¬ fl¬±ÀÊı˛ ÊÚ… øıˆ¬±·œ˚˛ √õ∂Ò±ÀÚı˛ øÚÀ«˙˜Ó¬ ’Ú≈ø˜Ó¬ ı…À˚˛ı˛ ø˝¸±ı øÚÒ«±ı˛Ì fl¬ı˛±ı˛ Î¬◊ÀVÀ˙…
√õ∂À˚˛±ÊÚœ˚˛ Ó¬Ô… Ó¬±Àfl¬˝◊ √õ∂dÓ¬ fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº Ó¬“±Àfl¬ ˚ø fl¬±˚« ¸•Û±ÀÚı˛ ˆ¬±ı˛√õ∂±l ı˛±‡± ˝˚˛ Ó¬Àı ‹¸ı fl¬±ÀÊı˛
¸øÍ¬fl¬ ¸•Û±Ú fl¬ı˛± Ó¬±ı˛ ±ø˚˛ÀQı˛ ˜ÀÒ… ¬ÛÀh¬º Ó¬±ı˛ Œ‡± Î¬◊ø‰¬» ˚±ÀÓ¬ Œfl¬±Ú ı˛fl¬˜ øı‰≈¬…øÓ¬ Ú± ‚ÀÈ¬ º Ó“¬±Àfl¬
˝ô¶∏±ôL√øı˛Ó¬ ¸˜ô¶∏ Î¬◊¬Ûfl¬ı˛Ì±ø › Ó¬±Àı˛ ø˝¸±ı ı˛±‡±ı˛ ÊÚ… øÓ¬øÚ ±ø˚˛Q¬Û”Ì« Ô±fl¬ÀıÚº
˚‡Ú ˘±˝◊Ú˜…±ÚÀfl¬ øÚ˜«±Ì˜”˘fl¬ fl¬±˚«… ¸•Û±ÀÚı˛ ÊÚ… øÚ˚≈Mê fl¬ı˛± ˝˚˛ Ó¬‡Ú øÓ¬øÚ øÚ•ßø˘ø‡Ó¬ fl¬Ó«¬ı…&ø˘ ¬Û±˘Ú
fl¬ı˛ÀıÚ –-
15. ˝±˝◊ ŒÈ¬Ú˙Ú › Œ˘± ŒÈ¬Ú˙Ú ˘±˝◊Ú&ø˘ı˛ ¸±Ò±ı˛Ìˆ¬±Àı øÚı˛œé¬ÀÌı˛ ÊÚ… ¤ı— ˜”˘ ’Ú≈ø˜Ó¬ ı…À˚˛ı˛ ø˝¸±Àı Œfl¬±Ú
Ó¬±ı˛Ó¬˜… ¬Ûøı˛˘øé¬Ó¬ ˝À˘ Ó“¬±ı˛ Î¬◊¬Ûı˛›˚˛±˘±Àfl¬ Ó¬± Ê±Ú±ÀÚ±ı˛ ÊÚ… øÓ¬øÚ ±˚˛ıX¬ Ô±fl¬ÀıÚº
16. fl¬±øı˛·ı˛œ ˜±ÚG¬ ’Ú≈˚±˚˛œ ˘±˝◊Ú › È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ ı¸±ÀÚ±ı˛ fl¬±˚« ¸•Û±ÀÚı˛ ÊÚ… øÓ¬øÚ˝◊ ±˚˛ıX¬ Ô±fl¬ÀıÚº
17. fl¬±˚« ¸•Û±ÀÚı˛ Î¬◊ÀVÀ˙… ¸ı˛ıı˛±˝ fl¬ı˛± ¸˜ô¶∏ ı˛fl¬˜ ˚La¬Û±øÓ¬ › ¸ı˛?±˜±øı˛ ÊÚ… øÓ¬øÚ ±˚˛ıX¬ Ô±fl¬ÀıÚº
18. ˝±øÊı˛±fl¬±À˘ı˛ Ó¬±ø˘fl¬± ı˛é¬Ì±Àıé¬Ì ¤ı— øÚ˚˛ø˜Ó¬ ˝±øÊı˛± ‡±Ó¬± ø‰¬ø˝êÓ¬ fl¬ı˛ÀÌı˛ fl¬±Ê Ó¬±“Àfl¬˝◊ fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº
19. √õ∂øÓ¬ øÀÚı˛ fl¬±ÀÊı˛ ıKÈ¬Ú Î¬◊À{°‡ fl¬Àı˛ ¤fl¬øÈ¬ Œı˛øÊ©Üò ı˝◊ ı˛é¬Ì±Àıé¬Ì fl¬ı˛± ¤ı— Ó¬±ÀÓ¬ ıKÈ¬Ú ’Ú≈˚˛±˚œ fl¬±ÀÊı˛
’·Ë·øÓ¬ ø˘À‡ ı˛±‡±ı˛ ±ø˚˛Q ¬Û±˘Ú› Ó“¬±Àfl¬˝◊ fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº
20. fl¬±Ê Œ˙¯∏ fl¬ı˛±ı˛ ¬Ûı˛ Œ¬Û±˘ Ó¬±ø˘fl¬± √õ∂dÓ¬ fl¬Àı˛ Ó“¬±ı˛¬ Î¬◊¬Ûı˛›˚˛±˘±Àfl¬ Î¬◊˝± ˝ô¶∏±ôL√ı˛ Ó“¬±Àfl¬˝◊ fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº
21. ‰≈¬øMêıX¬ fl¬±ÀÊı˛ ˆ¬±ı˛√õ∂±l ı…øMê ø˝¸±Àı Ó¬±Àfl¬ ı˛±‡± ˝À˘ fl¬±ÀÊı˛ ¸øÍ¬fl¬ Ó¬MW±ıÒ±ÀÚı˛ ÊÚ… ¤ı— ˜±ÚG¬ ’Ú≈˚±˚˛œ
fl¬±˚« ¸•Û±øÓ¬ ˝ÀBÂ øfl¬Ú± Ó¬± Œ‡±ı˛ ÊÚ… øÓ¬øÚ ±˚˛ıX¬ Ô±fl¬ÀıÚº
22. ÕøÚfl¬ fl¬±ÀÊı˛ øı˙∏ øııı˛Ì ø˘À‡ ¤fl¬øÈ¬ Î¬±À˚˛ı˛œı˛ ı˛é¬Ì±Àıé¬Ì Ó“¬±Àfl¬ fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àı ¤ı— √õ∂øÓ¬ ¤fl¬ ¬Ûé¬ fl¬±À˘
¤fl¬ı±ı˛ fl¬Àı˛ Ó¬±ı˛ ¬Ûı˛ıÓ¬«œ Î¬◊¬Ûı˛›˚˛±˘±Àfl¬ øÀ˚˛ ¶§±é¬øı˛Ó¬ fl¬Àı˛ øÚÀÓ¬ ˝Àıº ˚Ó¬é¬Ì ¬Û˚«ôL√ Ú± Œ¸˝◊ Î¬±À˚˛ı˛œ øıˆ¬±·œ˚˛
√õ∂Ò±ÀÚı˛ fl¬±ÀÂ ±ø‡˘ fl¬ı˛ÀÂÚ Ó¬Ó¬é¬Ì Œfl¬±Ú w˜Úˆ¬±Ó¬± ¶§œfl‘¬Ó¬ ˝Àı Ú±º
23. ¤fl¬ÊÚ ˘±˝◊Ú˜…±ÀÚı˛ ÊÚ… Î¬◊¬ÛÀı˛±Mê Œ˚ ¸ı fl¬Ó«¬ı… øÚÒ«±ı˛Ì fl¬ı˛± ˝À˚ÀÂ Œ¸&ø˘ ¸±ıÀà˙ÀÚı˛ ˆ¬±ı˛√õ∂±l ø˝¸±Àı
ı˛±‡± ¤fl¬ÊÚ ˝◊À˘flƒ¬øÈ¬™ø¸˚˛±ÀÚı˛ Œé¬ÀS› ¬√õ∂À˚±Ê…º
24. Ó“¬±ı˛ Z±ı˛± ¤ı— Ó“¬±ı˛ ’ÒœÀÚ fl¬˜«ı˛Ó¬ ¸˜ô¶∏ fl ˜«œÀı˛¬ Z±ı˛± øÚı˛±¬ÛM±˜”˘fl¬ øÚ˚˛˜±ı˘œ Œ˚ øÍ¬fl¬ øÍ¬fl¬ ¬Û±˘Ú fl¬ı˛± ˝ÀBÂ
Ó¬± øÚø}Ó¬ fl¬ı˛±ı˛ ÊÚ… øÓ¬øÚ ±˚˛ıX¬ Ô±fl¬ÀıÚº Î¬◊Mê øÚ˚˛˜±ı˘œı˛ ¤fl¬øÈ¬ ’Ú≈ø˘ø¬Û ˝◊øÓ¬˜ÀÒ…˝◊ Ó“¬±Àfl¬ Œ›˚˛±
10
REC
˝À˚˛ÀÂº øÚ˚˛˜±ı˘œ ’Ú≈˚±˚˛œ øÚı˛±¬ÛM± ¸ı˛?±˜±ø ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛±ı˛ Œé¬ÀS Œfl¬±Ú fl¬˜«œı˛ ’¸˜Ô«Ó¬± ı± ’Úœ˝±ı˛ ‚È¬Ú±
‚È¬À˘ ˙±øô¶∏˜”˘fl¬ ı…ı¶ö± ·Ë˝ÀÌı˛ ÊÚ… ’øı˘À•§ Ó¬± Î¬◊¬Ûı˛›˚˛±˘±ı˛ Œ·±‰¬Àı˛ ’±ÚÀÓ¬ ˝Àıº
25. Ó“¬±Àfl¬ ¸ı˛ıı˛±˝ fl¬ı˛± ¸˜ô¶∏ ˚La¬Û±øÓ¬ › øÚı˛±¬ÛM± ¸ı˛?±˜±øı˛ ¸—ı˛é¬Ì fl¬ı˛± ¤ı— Ó¬±Àı˛ ¸ı¸˜˚˛ fl¬À˚«±¬ÛÀ˚±·œ
fl¬Àı˛ ı˛±‡±ı˛ ÊÚ… øÓ¬øÚ ±˚˛ıX¬ Ô±fl¬ÀıÚº
Î¬◊¬ÛÀı˛±Mê øSê˚˛±fl¬˘±¬Û&ø˘ Ó“¬±ı˛ fl¬±ÀÊı˛ øıô¶∏‘Ó¬ › ¸±Ò±ı˛Ì øÚÀ«˙º ¤ı˛ ’øÓ¬øı˛Mê ø˝¸±Àı ¸˜ô¶∏ ˘±˝◊Ú fl¬˜«œÀı˛ ¸•Ûøfl«¬Ó¬
øÎ¬ø¶ÜòøıÎ¬◊˙Ú Œfl¬±•Û±ÚœÀÓ¬ ˚±ı˛ ¸À/ Ó¬±ı˛± ˚≈Mê ’±ÀÂÚ √õ∂Ó¬…±ø˙Ó¬ ˆ”¬ø˜fl¬± ¬Û±˘Ú fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº
’…±ø¸à¬…±KÈ¬ ˘±˝◊Ú˜…±ÀÚı˛ ±ø˚˛Q › fl¬Ó«¬ı… –-
1. ¤fl¬ÊÚ ’…±ø¸à¬…±KÈ¬ ˘±˝◊Ú˜…±ÀÚı˛ fl¬±˚«Àé¬ÀSı˛ ¸œ˜± ø˘ø‡Ó¬ˆ¬±Àı øÚÒ«±øı˛Ó¬ ˝Àı ’…±ø¸à¬…±KÈ¬ ˝◊ø?Úœ˚˛±ı˛ì ’¬Û±Àı˛˙Ú
Z±ı˛± º ˚ø øıÀ˙¯∏ˆ¬±Àı Î¬◊ø{°ø‡Ó¬ Ô±Àfl¬ Œ¸˝◊ Œé¬ÀSı˛ ˜ÀÒ… ’±¸± ¸˝±˚˛fl¬·Ì ’…±ø¸à¬…±KÈ¬ ˘±˝◊Ú˜…±ÀÚı˛ ’ÒœÀÚ
Ô±fl¬ÀıÚº Ó“¬±ı˛ fl¬±˚«Àé¬ÀSı˛ ¸œ˜±ı˛ ˜ÀÒ… ¸˝±˚˛fl¬·ÀÌı˛ ¸˜ô¶∏ øSê˚˛±fl¬˘±À¬Ûı˛ ÊÚ… ’…±ø¸à¬…±KÈ¬ ˘±˝◊Ú˜…±Ú ±ø˚˛Q˙œ˘
˝ÀıÚº fl¬±ÀÊı˛ Œfl¬±Ú ·±øÙ¬˘øÓ¬ › Ó¬#øÚÓ¬ Œfl¬±Ú ’¬Û‰¬˚˛ Ó¬±ı˛ fl¬Ó«¬Àı…ı˛ ’ıÀ˝˘± ø˝¸±Àı ·Ì… ˝Àıº
2. Ó“¬±ı˛ fl¬±˚«Àé¬ÀSı˛ ¸œ˜±ı˛ ˜ÀÒ… ’ıø¶öÓ ¸˜ô¶∏ øfl¬Â≈ı˛ øı˙ Ó¬Ô… Œ˚˜Ú, ’Ó≈¬…B‰¬ ‰¬±À¬Ûı˛, Î¬◊B‰¬ ‰¬±À¬Ûı˛ › øÚ•ß ›
˜±Á¬±ı˛œ ‰¬±À¬Ûı˛ ˘±˝◊Ú › ŒÈ¬ø˘ÀÙ¬±Ú ˘±˝◊ÀÚı˛ ∆‚«…, fl¬`¬±"Àı˛ı˛ Òı˛Ì, Œ¬Û±À˘ı˛ øıô¶∏±ı˛, øÎ¬ø©ÜòøıÎ¬◊˙Ú È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛
¸—‡…±, ¸±øˆ«¬¸ fl¬±ÀÚfl¬˙ÀÚı˛ ¸—‡…± ¤ı— Ó¬±Àı˛ ¸—˚≈Mê Œ˘±ÀÎ¬ı˛ ¬Ûøı˛˜±Ì √õ∂ˆ‘¬øÓ¬ Ó“¬±ı˛ Ê±Ú± Ô±fl¬ÀÓ¬ ˝Àıº Î¬◊B‰¬
‰¬±¬Û ¤ı— øÚ•ß › ˜±Á¬±ı˛œ ‰¬±À¬Ûı˛ ˘±˝◊ÀÚı˛ È¬˝˘±ı˛œ Ó“¬±Àfl¬˝◊ fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº
3. Ó¬±ı˛ fl¬±˚«Àé¬ÀSı˛ ¸œ˜±ı˛ ˜ÀÒ… ·±Â ŒÔÀfl¬ › ˆ”¬ø˜ ŒÔÀfl¬ ˘±˝◊ÀÚı˛ ¸øÍ¬fl¬ ı…ıÒ±Ú ıÊ±˚˛ ı˛±‡±ı˛ ÊÚ… øÓ¬øÚ ±˚˛ıX¬
Ô±fl¬ÀıÚº ıKÈ¬Ú ı…ı¶ö±˚˛ Œfl¬±Ú Sn∏øÈ¬ Ó¬±ı˛ ÚÊÀı˛ ¤À˘ Ó¬± ø˘ø‡Ó¬ˆ¬±Àı Ó¬±ı˛ ¬Ûı˛ıÓ¬œ« Î¬◊¬Ûı˛›˚˛±˘±Àfl¬ Ê±Ú±ÀÚ±ı˛
±ø˚˛Q Ó“¬±ı˛º
4. È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ ¸øÍ¬fl¬ ı˛é¬Ì±Àıé¬Ì fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬» ¤ı— ı˛é¬Ì±Àıé¬ÀÌı˛ ’Ú≈¸”ø‰¬ ’ôL√ˆ«≈¬Mê øııı˛Ì ’Ú≈˚±˚˛œ ¬Û±˘Ú fl¬ı˛±
Î¬◊ø‰¬» ¤ı— ı˛é¬Ì±Àıé¬ÀÌı˛ øııı˛Ì Œı˛øÊø©Üòı˝◊ÀÓ¬ ø˘ø¬ÛıX¬ fl¬Àı˛ ¶§±é¬ı˛ fl¬Àı˛ ı˛±‡± Î¬◊ø‰¬»º ’Ú≈¸”ø‰¬ ’Ú≈˚±˚˛œ ˘±˝◊Ú
› ’Ú…±Ú… ¸ı˛?±˜±øÀfl¬› ı˛é¬Ì±Àıé¬Ì fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº
5. Ó“¬±ı˛ fl¬±˚«Àé¬ÀSı˛ ¸œ˜±ı˛ ˜ÀÒ… øı≈…» ¸ı˛ıı˛±˝ ’é≈¬iß ı˛±‡±ı˛ ÊÚ… ¤˘.øÈ¬. ˘±˝◊Ú, ŒÈ¬ø˘ÀÙ¬±Ú ˘±˝◊Ú, › 11 Œfl¬øˆ¬
¬Û˚«ôL ¬Û±›˚˛±ı˛ ˘±˝◊Ú Sêø˙—-¤ı˛ ı˛é¬Ì±Àıé¬ÀÌı˛ ÊÚ… ’…±ø¸à¬…±KÈ¬ ˘±˝◊Ú˜…±Ú ±˚˛ıX¬ Ô±fl¬ÀıÚ ¤ı— Œfl¬±Ú ¸ı˛?±˜
ı± Ù¬œÎ¬±Àı˛ı˛ Œfl¬±Ú Sn∏øÈ¬ı˛ fl¬±ı˛ÀÌ øÎ¬ø©ÜòøıÎ¬◊˙Ú È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ ’fl¬˜«Ú… ˝À˚˛ ¬Ûh¬À˘ ’…±ø¸à¬…±KÈ¬ ˘±˝◊Ú˜…±Ú ˚Ô±øÚ˚˛À˜
±˚˛ıX¬ Ô±fl¬ÀıÚº
6. ø˜È¬±ı˛ ı˛œøÎ¬—, ø˜È¬±Àı˛ı˛ ¸—À˚±· øıøBÂißfl¬ı˛Ì ¤ı— ’Ú…±Ú… ˜±q˘ ¸—Sê±ôL√ ¸—˚≈Mê Œ˘±ÀÎ¬ı˛ Ó¬±ı˛Ó¬˜…, ˜±qÀ˘ı˛
11
REC
Œ|Ìœøıˆ¬±· ˝◊Ó¬…±øı˛ ÊÚ… øÓ¬øÚ ±˚˛ıX¬ Ô±fl¬ÀıÚº ‹ Ê±Ó¬œ˚˛ fl¬±ÀÊı˛ Î¬◊ÀVÀ˙… ¸˝±˚˛fl¬Àı˛ øSê˚˛±fl¬˘±À¬Ûı˛ ÊÚ…›
øÓ¬øÚ ±˚˛ıX¬ Ô±fl¬ÀıÚº
7. Ó¬±ı˛ fl¬±˚«Àé¬ÀSı˛ ¸œ˜±ı˛ ˜ÀÒ… ¸˜ô¶∏ ¸±øˆ«¬¸ fl¬±ÀÚfl¬˙ÀÚı˛ ‰¬±é≈¬¯∏ ¬Û˚«Àıé¬Ì Z±ı˛± Î¬◊¬Û˘t ¸œÀ˘ı˛ ’ı¶ö± Ê±Ú±ÀÚ±ı˛
ÊÚ… øÓ¬øÚ˝◊ ±˚˛ıX¬ ˝Úº
8. ¸˜ô¶∏ ¸±øˆ¬«À¸ı˛ › Œ¸fl¬˙Ú øÙ¬Î¬◊ÀÊı˛ ¸øÍ¬fl¬ Sê˜øıÚ…±¸ ıÊ±˚˛ ı˛±‡±ı˛ ÊÚ… øÓ¬øÚ ±˚˛ıX¬˝Úº
9. Ó“¬±ı˛ Ó¬MW±ıÒ±ÀÚı˛ ’ÒœÚ ¸±øˆ«¬¸&ø˘ı˛ ¬Ûøı˛˙«Ú øı¯∏À˚˛ ¸—˚≈Mê Œ˘±Î¬, ˜±q˘, ø˜È¬±ı˛ ¤ı— Œı±ÀÎ«¬ı˛ ’Ú…±Ú… ¸•ÛøM
øÚı˛±¬Û ’±ÀÂ ¤˝◊ ˜À˜« ¤fl¬øÈ¬ ø˘ø‡Ó¬ øııı˛Ì øÀÓ¬ ˝Àıº
10. ¤˘±fl¬±, ¤˘±fl¬±ˆ≈¬Mê ·Ë±˝fl¬Àı˛ ˘±˝◊Ú&ø˘ › Ó¬±Àı˛ ¸—˚≈Mê Œ˘±Î¬ ¸•§Àg¬ Ó¬±Àfl¬ ’ı·Ó¬ Ô±fl¬ÀÓ¬ ˝Àı ˚±ÀÓ¬
’Ú≈À˜±Úı…Ó¬œÓ¬ Œ˘±ÀÎ¬ı˛ √õ∂¸±ı˛ ‚È¬À˘ Ó¬± ‡“≈ÀÊ ı±ı˛ fl¬ı˛ÀÓ¬ ¸˜Ô« ˝Úº
11. ÕøÚfl¬ fl¬±ÀÊı˛ øı˙∏ øııı˛Ì ø˘À‡ ¤fl¬øÈ¬ Î¬±À˚˛ı˛œı˛ ı˛é¬Ì±Àıé¬Ì Ó¬±Àfl¬ fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àı ¤ı— √õ∂øÓ¬ ¤fl¬¬Ûé¬ fl¬±À˘
¤fl¬ı±ı˛ fl¬Àı˛ Ó¬±ı˛ ¬Ûı˛ıÓ¬œ« Î¬◊¬Ûı˛›˚˛±˘±Àfl¬ øÀ˚˛ ¶§±é¬øı˛Ó¬ fl¬Àı˛ øÚÀÓ¬ ˝Àıº ˚Ó¬é¬Ì ¬Û˚«ôL√ Ú± Œ¸˝◊ Î¬±À˚˛ı˛œ øıˆ¬±·œ˚˛
√õ∂Ò±ÀÚı˛ fl¬±ÀÂ ±ø‡˘ ˝ÀBÂ Ó¬Ó¬é¬Ì Œfl¬±Ú w˜Ì ˆ¬±Ó¬± ¶§œfl‘¬Ó¬ ˝Àı Ú±º
12. øıˆ¬±·œ˚˛ fl¬±˚«±˘À˚˛ ı˛±‡± Œı˛øÊø©Üò ı˝◊ÀÓ¬ Œfl¬±Ú ı˛fl¬˜ ’øˆ¬À˚±· ı± Sn∏øÈ¬ ¸•§ø˘Ó¬ øı¯∏˚˛ ø˘ø¬ÛıX¬ fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àı ¤ı—
øıˆ¬±·œ˚˛ √õ∂Ò±ÀÚı˛ fl¬±ÀÂ Œ˜Ãø‡fl¬ˆ¬±Àı øı¯∏˚˛øÈ¬ Œ·±‰¬Àı˛ ’±Ú± ˝À˚˛ÀÂ ıÀ˘ fl¬˜«œÀı˛ Œfl¬±Ú ı˛fl¬˜ ∆fl¬øÙ¬˚˛» ˜±Ú±
˝Àı Ú±º
13. ¸±øˆ«¬¸&ø˘, ˘±˝◊Ú&ø˘, È¬™±kÙ¬˜«±ı˛&ø˘ › ¸ı˛?±˜±øı˛ ¸˜ô¶∏ ¬Ûøı˛¸—‡…±Ú › øı˙∏ øııı˛Ì Î¬◊À{°‡ fl¬Àı˛ ¤fl¬øÈ¬
Œı˛øÊø©Üò ı˝◊ Ó¬±Àı˛ ı˛é¬Ì±Àıé¬Ì fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»º øıˆ¬±·œ˚˛ √õ∂Ò±Ú fl¬Ó‘«¬fl¬ ¸ı˛ıı˛±˝ fl¬ı˛± ¤˝◊ ˘±˝◊Ú&ø˘ ’ı¶ö±Ú ¸—‡…±,
øıøBÂiß øıj≈&ø˘ ¤ı— Œˆ¬Ã·ø˘fl¬ ’ı˚˛ı ¸•§ø˘Ó¬ ¤fl¬øÈ¬ ˜±Úø‰¬S Ó¬±Àı˛ Œ˝Ù¬±ÊÀÓ¬ Ô±fl¬ÀÓ¬ ˝Àıº
14. ˚‡Ú˝◊ Ó“¬±Àfl¬ ø˜È¬±ı˛ ı˛œøÎ¬—, ø˜È¬±ı˛ ¸—À˚±· øıøBÂißfl¬ı˛Ì › ø˜È¬±Àı˛ı˛ ¬Û≈Ú¸«—À˚±· fl¬±ÀÊı˛ ÊÚ… Î¬±fl¬± ˝Àı øÓ¬øÚ Œ¸˝◊
fl¬±ÀÊı˛ ÊÚ… ±˚˛ıX Ô±fl¬ÀıÚº Œfl¬±Ú øfl¬Â≈ ı…ı˝±ı˛ Ú± ˝À˘ Ó¬±ı˛ fl¬±ı˛Ì¸˝ øı¯∏˚˛øÈ¬ Î¬◊¬Ûı˛›˚˛±˘±Àfl¬ Ê±Ú±ÀÓ¬ ˝Àıº
ø˜È¬±Àı˛ Œfl¬±Ú √õ∂øÓ¬ıg¬fl¬Ó¬± ¸‘ø©Ü ˝À˘ ¤ı— ’øıı˛Ó¬ ‰¬˘ÀÓ¬ Ô±fl¬À˘ Œ¸˝◊ ¸˜ô¶∏ øı¯∏˚˛&ø˘ ÚÔœˆ≈¬Mê fl¬Àı˛ ı˛±‡ÀÓ¬
˝Àı ˚Ó¬é¬Ì ¬Û˚«ôL Ú± ø˜È¬±ı˛ ¬Ûøı˛ıøÓ«¬Ó¬ ˝ÀBÂº
15. fl¬±˚« ¸•Û±ÀÚı˛ Î¬◊ÀVÀ˙… Œ˚˛ ¸˜ô¶∏ ˚La¬Û±øÓ¬ı˛ ÊÚ… øÓ¬øÚ ±˚˛ıX¬ Ô±fl¬ÀıÚº Î¬◊¬ÛÀı˛±Mê øSê˚˛±fl¬˘±¬Û&ø˘ ıÓ«¬˜±Ú
fl¬±˚«fl¬˘±¬Û ˚± Ó¬±ı˛± fl¬ı˛ÀÂÚ Ó¬±ı˛ ’øÓ¬øı˛Mêº Î¬◊¬ÛÀı˛ Î¬◊À{°‡ ŒÚ˝◊ qÒ≈ ¤˝◊ ’Ê≈˝±ÀÓ¬ Œfl¬±Ú ±ø˚˛Q ¬Û±˘ÀÚı˛ Œé¬ÀS
øÚÀÊÀı˛ øÚÀ«±¯∏ ıÀ˘ √õ∂˜±Ì fl¬ı˛ÀÓ¬ ¬Û±ı˛ÀıÚ Ú±º
12
REC
Ó‰¬Ó¬≈Ô« ’Ò…±˚˛
ı˛±Êœı ·±g¬œ ·Ë±˜œÌ ∆ı≈…øÓ¬fl¬ı˛Ì Œ˚±ÊÚ± (RGGVY)
¸˜ô¶∏ ‰¬˘øÓ¬ √õ∂fl¬Àäı˛ Œ˜˘ıg¬ÀÚ ı˛±Êœı ·±g¬œ ·Ë±˜œÚ ∆ı≈…øÓ¬fl¬ı˛Ì Œ˚±ÊÚ±ı˛ ¸”S¬Û±Ó¬ ‚ÀÈ¬øÂÀ˘± 2005 ¸±À˘ı˛
¤ø√õ∂˘ ˜±À¸º ¤˝◊ fl¬˜«¸”‰¬œı˛ è¬Û±˚˛ÀÚı˛ ‡ı˛À‰¬ı˛ 90 ˙Ó¬±—˙ ’Ú≈±Ú ø˝À¸Àı ’±À¸ ˆ¬±ı˛Ó¬ ¸ı˛fl¬±Àı˛ı˛ fl¬±Â ŒÔÀfl¬ ¤ı—
ı±fl¬œ 10 ˙Ó¬±—˙ Ÿ¬Ì ø˝À¸Àı Œ˚˛ ·Ë±˜œÌ ∆ı≈…øÓ¬fl¬ı˛Ì øÚ·˜ ı± REC ı˛±Ê… ¸ı˛fl¬±ı˛&ø˘Àfl¬º ¤˝◊ √õ∂fl¬Àäı˛ ¸—À˚±·fl¬±ı˛œ
¸—¶ö± ˝˘ ·Ë±˜œÌ ∆ı≈…øÓ¬fl¬ı˛Ì øÚ·˜ (REC)
RGGVY ¤ı˛ ˘é¬…
l ¸˜ô¶∏ ·Ë±˜ ¤ı— ı¸øÓ¬ ’=À˘ı˛ ∆ı≈…øÓ¬fl¬ı˛Ìº
l ¸˜ô¶∏ ·Ë±˜œÌ ı¸Ó¬ı±È¬œÀÓ¬ øı≈» ¸—À˚±· √õ∂±Úº
l ±øı˛^…¸œ˜±ı˛ ÚœÀ‰¬ (BPL) ı¸ı±¸fl¬±ı˛œ ÊÚ·ÀÌı˛ fl¬±ÀÂ¬ øıÚ±˜≈À˘… øı≈…» Œ¬ÛÃ“ÀÂ Œ›˚˛±º
RGGVY ¤ı˛ ¬Ûøı˛fl¬±Í¬±À˜±
l Œ˚ ¸˜ô¶∏ ·Ë±À˜ ¤‡Ú› øı≈…» Œ¬ÛÃ“Â±˚˛øÚ Œ¸˝◊¸ı Ê±˚˛·±˚˛ ıvfl¬ øˆ¬øMÀÓ¬ 33ì11 Œfl¬øˆ¬ ïı± 66ì11 Œfl¬øˆ¬ó ¸±ı-
Œà¬˙Ú ïÎ¬◊¬Û˚≈Mê é¬˜Ó¬± ¸•Ûißó ∆Ó¬ı˛œ fl¬ı˛±˝◊ ˝˘ ·Ë±˜œÌ øı≈…» ¸ı˛ıı˛±˝ √õ∂fl¬Àäı˛ ˜≈˘ Œ˜è`¬ (REDB - Rural
Electricity Distribution Backbone) º
l ¬Û˚±«l é¬˜Ó¬± ¸•Ûiß øÎ¬ø¶ÜòøıÎ¬◊˙Ú È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ ˜±Ò…À˜ ¸˜ô¶∏ ·Ë±˜ › ÊÚ ’Ò≈…ø¯∏Ó¬ ¤˘±fl¬±ı˛ ÊÚ… ·Ë±˜œÌ ∆ı≈…øÓ¬fl¬ı˛Ì
¬Ûøı˛fl¬±Í¬±À˜± ¶ö±¬ÛÚ (VEI - Village Electrification Infrastructure) º
l Œ˚ ¸˜ô¶∏ √õ∂Ó¬…ôL√ ·Ë±˜&ø˘ÀÓ¬ ø·ËÎ¬ ı…ı¶ö±ı˛ ˜±Ò…À˜ øı≈…» ¬Û±›˚˛± √õ∂±˚˛ ’¸y¬ı ı± ’Ó¬…ôL√ ı…˚˛ıU˘ ı…±¬Û±ı˛, Œ¸˝◊
¸ı Ê±˚˛·±˚˛ øıøBÂißˆ¬±Àı øı≈…» Î¬◊»¬Û±Ú ¤ı— ¸ı˛ıı˛±À˝ı˛ ı…ı¶ö± fl¬ı˛± º ¤È¬± ø‰¬ı˛±‰¬øı˛Ó¬ ı± ’ø‰¬ı˛±‰¬øı˛Ó¬ ∆ı≈…øÓ¬fl¬
˙øMêı˛ ˜±Ò…À˜› ˝ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛º (DDG - Decentralised Distributed Generation) º
RGGVY √õ∂fl¬ä è¬Û±˚˛ÀÚı˛ øÚ˚˛˜±ı˘œ › ˙Ó«¬
l È¬±Ú«-øfl¬ øˆ¬øMÀÓ¬ ı˛±Ê…øˆ¬øMfl¬ fl¬±ÀÊı˛ ¸øıô¶∏±øı˛fl¬ √õ∂ÀÊ" øı˛À¬Û±È«¬ ∆Ó¬ı˛œ ı± √õ∂dÓ¬ fl¬ı˛±º
l øfl¬Â≈ øfl¬Â≈ √õ∂fl¬ä è¬Û±˚˛ÀÚ Œfl¬fœ˚˛ ˙øMê ˜LaÀfl¬ı˛ ’ôL√·«Ó¬ ¸ı˛fl¬±ı˛œ ¸—¶ö±&ø˘ı˛ ¸øSê˚˛ ’—˙·Ë˝Ìº
l ¸—øù≠©Ü ·Ë±˜ ¬Û=±À˚˛ÀÓ¬ı˛ ˜±ÒÀ˜ ·Ë±À˜ øı≈…» Œ¬ÛÃ“ÀÂÀÂ øfl¬Ú± Ó¬±ı˛ ¸≈øÚø}Ó¬fl¬ı˛Ìº
l Î¬◊ißÓ¬Ó¬ı˛ ·Ë±˝fl¬ ¬Ûøı˛À¯∏ı±ı˛ ¤ı— øı≈…» ’¬Û‰¬˚˛ Œı˛±ÀÒ ·Ë±˜œÌ øı≈…» ¸ı˛ıı˛±˝ ı…ı¶ö±˚˛ ÙË¬±Ú‰¬±˝◊øÊ øÚÀ˚˛±·º
l ı˛±Ê… ¸ı˛fl¬±ı˛ Z±ı˛± RGGVY √õ∂fl¬ä±ÒœÚ ·Ë±À˜ ∆øÚfl¬ ·Àh¬ fl¬˜¬ÛÀé¬ 6-8 ‚KÈ¬± øı≈…» ¸ı˛ıı˛±À˝ı˛ øÚ}˚˛Ó¬± fl¬ı˛±º
l ı˛±Ê… ¸ı˛fl¬±ı˛ Z±ı˛± √õ∂À˚˛±ÊÚœ˚˛ ˆ¬Ó≈¬«øfl¬ı˛ ı…ı¶ö± fl¬ı˛±º
13
REC
l ÙË¬±Ú‰¬±˝◊øÊÀı˛ ÊÚ… ı±{®¬ ¸±õ≠±˝◊ È¬…±øı˛Ù¬ (BST) øÚÒ«±ı˛Ì fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àı ¤˜Úˆ¬±Àı, ˚±ÀÓ¬ ÙË¬±Ú‰¬±˝◊øÊı˛± ’±øÔ«fl¬
¸≈À˚±· ¬Û±›˚˛± ŒÔÀfl¬ ıø=Ó¬ Ú± ˝˚˛º
l ¤fl¬±˙Ó¬˜ õ≠…±ÀÚı˛ ’ôL√·«Ó¬ ¸˜ô¶∏ √õ∂fl¬ä è¬Û±˚˛ÀÚı˛ Œé¬ÀS øSô¶∏ı˛ &Ì·Ó¬ ˜±Ú ¬Û˚«Àıé¬ÀÌı˛ ı…ı¶ö± ïøÔË È¬±˚˛±ı˛
Œfl¬±˚˛±ø˘øÈ¬ ˜øÚÈ¬øı˛— Œ˜fl¬±øÚÊ˜ó ı±Ò…Ó¬±˜”˘fl¬ Ô±fl¬±º
l fl¬±ÀÊı˛ ’·Ë·øÓ¬ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ ÚÊı˛±øı˛ ı± ¬Û˚«Àıé¬ÀÌı˛ ¸≈øıÒ±ÀÔ« ›À˚˛ı¸±˝◊È¬ √õ∂døÓ¬ı˛ ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº
l ¬Û≈ı«¬Ûøı˛fl¬øäÓ¬ √õ∂fl¬ä è¬Û±˚˛ÀÚı˛ ÊÚ… Ó¬˝øı˘ ŒÔÀfl¬ ’Ô« ˜?≥ı˛ fl¬ı˛± ˝Àıº
l ı˛±Ê… ¸ı˛fl¬±ı˛ Z±ı˛± ·Ë±˜œÌ ∆ı≈…øÓ¬fl¬ı˛Ì fl¬˜«¸”‰¬œı˛ øı:øl √õ∂±Ú fl¬ı˛±º
¤fl¬±˙ õ≠…±ÀÚ RGGVY ¬√õ∂fl¬ä ’ôL√·«Ó¬ fl¬˜«¸”‰¬œ –-
1ó RGGVY √õ∂fl¬ä ’Ú≈˚±˚˛œ ¤fl¬±˙ õ≠…±ÀÚ 2009 ¸±À˘ı˛ ˜ÀÒ… ¸±ı˛± ˆ¬±ı˛ÀÓ¬ 1 ˘é¬ 15 ˝±Ê±ı˛ ·Ë±À˜ ¤ı— 2 Œfl¬±øÈ¬
34 ˘é¬ ±øı˛^… ¸œ˜±ı˛ ÚœÀ‰¬ (BPL) ı¸ı±¸fl¬±ı˛œ ·‘˝¶öÀı˛ fl¬±ÀÂ øı≈…» Œ¬ÛÃ“ÀÂ Œ›˚˛±ı˛ ˘é¬…˜±S± Ò±˚« fl¬ı˛± ˝À˚˛ÀÂº
¤ı— ¤˝◊ øı˙±˘ fl¬˜«fl¬±À`¬ı˛ ¸Ù¬˘ è¬Û±˚˛ÀÚı˛ ÊÚ… 28,000 ï’±È¬±˙ ˝±Ê±ı˛ó Œfl¬±øÈ¬ È¬±fl¬± ¤fl¬±˙ ¬Û=¡ı±ø¯∏«fl¬ ¬Ûøı˛fl¬äÚ±˚˛
˜?≥ı˛ fl¬ı˛± ˝À˚˛ÀÂº
2ó RGGVY √õ∂fl¬Àäı˛ fl¬±ÀÊı˛ ÊÚ… 90 ˙Ó¬±—˙ ‡ı˛‰¬ ’±øÔ«fl¬ ’Ú≈±Ú ø˝¸±Àı ¬Û±›˚˛± ˚±Àı ˆ¬±ı˛Ó¬ ¸ı˛fl¬±Àı˛ı˛ fl¬±Â
ŒÔÀfl¬ ¤ı— ı±fl¬œ 10 ˙Ó¬±—˙ ı…˚˛ˆ¬±ı˛ ·Ë˝Ì fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àı ¸—øù≠©Ü ı˛±Ê… ¸ı˛fl¬±ı˛&ø˘Àfl¬º
3ó Œfl¬jœ˚˛ ˙øMê ˜LaÀfl¬ı˛ ¸À/ Œ˚ÃÔ ’±˘±¬Û ’±À˘±‰¬Ú±ı˛ ˜±Ò…À˜ ı˛±Ê…&ø˘ Ó“¬±Àı˛ ·Ë±˜œÌ ∆ı≈…øÓ¬fl¬ı˛Ì fl¬˜«¸≈‰¬œ ı±
√õ∂fl¬ä øÍ¬fl¬ fl¬ı˛ÀÓ¬ ¬Û±ı˛Àı ¤ı— Œ¸˝◊ √õ∂fl¬ä&ø˘ 6 ˜±À¸ı˛ ˜ÀÒ… ÚøÔˆ≈¬Mê fl¬ı˛± ’±ı˙…fl¬, ·Ë±˜œÌ ∆ı≈…øÓ¬fl¬ı˛Ì √õ∂fl¬ä&ø˘
˝Àı Î¬◊ißÓ¬Ó¬ı˛ øı≈…» Î¬◊»¬Û±Ú, ¬Ûøı˛‰¬±˘Ú › ¬Ûøı˛ı˝Ú ı…ı¶ö±ı˛ ¤fl¬ ¸±Ô«fl¬ ¬ÛÔ√õ∂˙«fl¬º
4ó øÚ•ßıøÚ«Ó¬ øÚX«¬±øı˛Ó¬ ˙Ó«¬¸±À¬ÛÀé¬ RGGVY √õ∂fl¬Àä Œfl¬fœ˚˛ ¸ı˛fl¬±Àı˛ı˛ ’Ú≈±Ú ¬Û±›˚˛± ˚±Àıñ
fl¬ó RGGVY √õ∂fl¬ä±ÒœÚ ŒÚÈ¬›˚˛±Àfl«¬ ∆øÚfl¬ ’ôL√Ó¬ ¬ÛÀé¬ 6-8 ‚KÈ¬± øı≈…» ¸ı˛ıı˛±˝ ¸≈øÚø}Ó¬ ı…ı¶ö± fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àı
ı˛±Ê… ¸ı˛fl¬±ı˛Àfl¬ ¤ı— ¤fl¬˝◊ ¸À/ øı≈…» ’±˝◊Ú 2003 (Indian Electricity Act 2003) Œ˜ÀÚ øÚø«©Ü Àı˛ ïˆ¬Ó≈«¬øfl¬
øÀ˚˛ó øı≈…» ¸ı˛ıı˛±˝ fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº
‡ó ·Ë±˜œÌ øı≈…» ¸ı˛ıı˛±˝ √õ∂fl¬ä ¬Ûøı˛‰¬±˘Ú±˚˛ ÙË¬±Ú‰¬±˝◊øÊ øÚÀ˚˛±· fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº
RGGVY √õ∂fl¬Àäı˛ ¬Ûøı˛øÒ –-
RGGVY ¤ı˛ ’ÒœÀÚ øÚ•ßø˘ø‡Ó¬ √õ∂fl¬ä&ø˘ÀÓ¬ ’±øÔ«fl¬ ’Ú≈±Ú ¬Û±›˚˛± ˚±Àıñ
1ó ·Ë±˜œÌ øı≈…» ¸ı˛ıı˛±˝ Œ˜è`¬ (Rural Electricity Distribution Backbone - REDB)

¬Û˚«±l é¬˜Ó¬±¸•Ûiß 33ì11 Œfl¬øˆ¬ ïı± 66ì11 Œfl¬øˆ¬ó ¸±ı-Œà¬˙Ú øÚ˜«±Ì ¤ı— Œ˚ Œé¬ÀS øı≈…» ¸ı˛ıı˛±À˝ı˛
ÊÚ… ˘±˝◊Ú È¬±Ú± ŒÚ˝◊ Œ¸˝◊¸ı Œé¬ÀS ÚÓ≈¬Ú ˘±˝◊Ú È¬±Ú± ˚±Àıº
14
REC
2ó ·Ë±˜œÌ ∆ı≈…øÓ¬fl¬ı˛Ì ı…ı¶ö±ı˛ ¬Ûøı˛fl¬±Í¬±À˜± ¶ö±¬ÛÚ (Creation of Village Electrification Infrastructure - VEI)
fl¬ó øı≈…»˝œÚ ·Ë±À˜ ∆ı≈…øÓ¬fl¬ı˛Ìº
‡ó ’ôL√Ó¬– ¬ÛÀé¬ 100 ÊÚ ˜±Ú≈¯∏ ı±¸ fl¬Àı˛ Œ¸˝◊ ¸ı ·Ë±À˜ øı≈…» ¸—À˚±· ¶ö±¬ÛÚº
·ó øı≈…ÀÓ¬ı˛ ’√õ∂Ó≈¬˘Ó¬± ’±ÀÂ ¤˜Ú ·Ë±À˜ ¬Û˚«±l é¬˜Ó¬±¸•Ûiß øÎ¬ø¶ÜòøıÎ¬◊˙Ú È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ ¶ö±¬ÛÚº
3ó øıøBÂißˆ¬±Àı øı≈…» Î¬◊»¬Û±Ú › ¸ı˛ıı˛±˝ - (Decentralised Distributed Generation (DDG)
Œ˚ ¸˜ô¶∏ √õ∂Ó¬…ôL√ ·Ë±À˜ ‰¬±˘≈ ø·ËÎ¬ ŒÔÀfl¬ øı≈…» ¬Û±›˚˛± √õ∂±˚˛ ’¸y¬ı ı± ’Ó¬…ôL√ ı…˚˛ıU˘ ı…±¬Û±ı˛, Œ¸˝◊ ¸˜ô¶∏ ·Ë±À˜
øıøBÂißˆ¬±Àı (Decentralised manner) ŒÂ±È¬ ŒÂ±È¬ ø‰¬ı˛±‰¬øı˛Ó¬ ı± ’ø‰¬ı˛±‰¬øı˛Ó¬ øı≈…» Î¬◊»¬Û±Ú Œfl¬f ¶ö±¬ÛÚ fl¬Àı˛
øı≈…» ¸ı˛ıı˛±À˝ı˛ ı…ı¶ö± fl¬ı˛± ˝Àı, ¤˝◊ Î¬◊»¬Û±Ú ˝ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛ ı±À˚˛± ˜±¸, ı±À˚˛± ·…±¸, ŒÂ±È¬ ŒÂ±È¬ Ê˘øı≈…» √õ∂fl¬ä
¸˜”À˝ı˛ ˜±Ò…À˜º (RGGVY) √õ∂fl¬Àä ¤˝◊ ı±ı √õ∂±˚˛ 540 Œfl¬±øÈ¬ È¬±fl¬± ıı˛±Vfl‘¬Ó¬ ’±ÀÂº
4ó Î¬◊¬ÛÀı˛ Î¬◊ø{°ø‡Ó¬ REDB, VEI ¤ı— DDG √õ∂fl¬ä è¬Û±˚˛ÀÚı˛ ˜”˘ ˘é¬… ˝˘ ·Ë±˜œÌ ‰¬±¯∏ı±¸ ¤ı— Œ¸˝◊ ¸•Ûøfl¬«Ó¬
¸˜ô¶∏ fl¬˜«fl¬±À`¬ øı≈…» ¸—À˚±À· ’·Ë±øÒfl¬±ı˛ ±Úº ’ı˙…˝◊ ’±˙± fl¬ı˛± ˚±˚˛ √õ∂fl¬ä&ø˘ı˛ ¸Ù¬˘ ı±ô¶∏ı±˚˛ÀÚ ¸±˜ø·Ëfl¬ˆ¬±Àı
·Ë±˜œÚ ’Ô«ÕÚøÓ¬fl¬ Î¬◊ißøÓ¬, fl¬˜«¸—¶ö±Ú › ±øı˛… ”ı˛ fl¬ı˛± ¸y¬ı¬Ûı˛ ˝Àıº
5ó ±øı˛^…¸œ˜±ı˛ ÚœÀ‰¬ ı¸ı±¸fl¬±ı˛œ ïBPL ’ôL«√ˆ≈¬Mêó ·Ë±˜œÌ ·‘˝¶öÀı˛ ı±h¬œÀÓ¬ øı≈» ¸—À˚±· ¶ö±¬ÛÚº
fl¬ó √õ∂ÀÓ¬…fl¬ BPL ’ôL«√ˆ≈¬Mê ·‘˝¶öÀı˛ ı±h¬œÀÓ¬ ¸•Û”Ú« øıÚ±˜”À˘… øı≈…» ¸—À˚±· øÀÓ¬ ˝Àıº ¤ı˛ ÊÚ… √õ∂øÓ¬ ı±h¬œ
¸—À˚±· ı±ı 2200 È¬±fl¬± ’Ú≈±Ú ø˝À¸Àı ¬Û±›˚˛± ˚±Àıº
‡ó Œ˚ ¸˜ô¶∏ ·‘˝¶ö ±øı˛^… ¸œ˜±ı˛ Î¬◊¬ÛÀı˛ ’Ô«±» (APL ’ôL√«ˆ≈¬Mêó Ó¬±Àı˛ øfl¬c√ øı≈…» ¸—À˚±À·ı˛ ÊÚ… √õ∂ô¶∏±øıÓ¬
˝±Àı˛ ‡ı˛‰¬ ı˝Ú fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº
6ó Î¬◊¬ÛÀı˛ ø˘ø‡Ó¬ ¸˜ô¶∏ √õ∂fl¬Àäı˛ ÊÚ…˝◊ ’Ú≈±ÀÚı˛ ˜±S± Œ˜±È¬ ‡ı˛À‰¬ı˛ 90 ˙Ó¬±—À˙ı˛ ˜ÀÒ…˝◊ Ô±fl¬Àıº
øSô¶∏ı˛ &Ì·Ó¬ ˜±Ú ¬Û˚«Àıé¬Ì ¬ÛXøÓ¬ (Three Tier Quality Monitoring Mechanism) :-
RGGVY ¤ı˛ ’ôL«√·Ó¬ ¸˜ô¶∏ √õ∂fl¬Àä˝◊ øSô¶∏ı˛ &Ì·Ó¬˜±Ú ¬Û˚«Àıé¬Ì ï˜øÚÈ¬øı˛—ó ¬ÛXøÓ¬ı˛ ˜ÀÒ… ı±ô¶∏ı±ø˚˛Ó¬ ˝˚˛º
1ó √õ∂Ô˜ ô¶∏ı˛ –-
√õ∂fl¬ä è¬Û±˚˛Úfl¬±ı˛œ ¸—¶ö± (Project Implementing Agency - PIA) √õ∂Ô˜ ô¶∏Àı˛ı˛ &Ì·Ó¬ ˜±Ú ¸—ı˛é¬ÀÌı˛
ÊÚ… ±˚˛œº ¤˝◊ ÊÚ… √õ∂fl¬ä è¬Û±˚˛Úfl¬±ı˛œ ¸—¶ö± Ó‘¬Ó¬œ˚˛ ¬Ûé¬Àfl¬ øÚÀ˚˛±· fl¬ı˛ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛ √õ∂fl¬äøÈ¬ı˛ &Ì·Ó¬ ˜±Ú ¸˜ô¶∏ øfl¬
ŒÔÀfl¬ ıÊ±˚˛ ı˛±‡±ı˛ ¶§±ÀÔ«º √õ∂fl¬Àä ’Ú≈±ÀÚı˛ È¬±fl¬± Œ¬ÛÀÓ¬ Œ·À˘ ¤˝◊ ı…ı¶ö± ŒÚ›˚˛± ı±Ò…Ó¬±˜”˘fl¬º
2ó øZÓ¬œ˚˛ ô¶∏ı˛ - (REC Quality Monitors RQM) :-
·Ë±˜œÌ ∆ı≈…øÓ¬fl¬ı˛Ú øÚ·˜ (REC) Ó“¬±ı˛ øÚÀ˚˛±øÊÓ fl¬˜«‰¬±ı˛œÀı˛ ˜±Ò…À˜ √õ∂fl¬Àäı˛ fl¬±ÀÊı˛ ¤˝◊ &Ì˜±Ú ˚±‰¬±˝◊
fl¬ı˛Àıº REC √õ∂fl¬äøÈ¬ı˛ ı˛+¬Û±˚˛ÀÚı˛ √õ∂ÀÓ¬…fl¬ ô¶∏Àı˛˝◊ ¤˝◊ &Ì˜±Ú ˚±‰¬±˝◊À˚˛ı˛ fl¬±Ê fl¬ı˛Àı ¤ı— ¤˝◊ fl¬±ÀÊ øÚ˚≈Mê ı…øMêı˛±
ı± Œfl¬±Ú› ¸—¶ö± ø‰¬ø˝êÓ¬ ˝Àı (REC) Œfl¬±˚˛±ø˘øÈ¬ ˜øÚÈ¬ı˛ (RQM) ø˝À¸Àıº
15
REC
3ó Ó‘¬Ó¬œ˚˛ ô¶∏ı˛ –-
1ó Œfl¬fœ˚˛ ˙øMê ˜Lafl¬ øÚÊ¶§ ˜”˘… øÚÒ±«ı˛Ìfl¬±ı˛œ ı…øMêı·« ı± ¤ÀÊøk øÚÀ˚˛±· fl¬ı˛Àı √õ∂fl¬Àä fl¬±ÀÊı˛ ¸øÍ¬fl¬ ’·Ë·øÓ¬
øÚÒ«±ı˛Ì fl¬ı˛ÀÓ¬ º ¤˝◊ ¸ı ı…øMêı·« ı± ¤ÀÊøkÀfl¬ ı˘± ˝˚˛ Œfl¬fœ˚˛ &Ì˜±Ú ¬Û˚«Àıé¬fl¬ (National Quality Monitor
ı± NQM) º ı˛±Ê…Àfl¬ ¤˝◊¸ı Œfl¬fœ˚˛ ¬Û˚«Àıé¬fl¬Àı˛ ¬Ûøı˛˙«ÀÚı˛ ı…ı¶ö± fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº
2ó √õ∂fl¬Àäı˛ &Ì˜±Ú ¸•ÛÀfl«¬ øıô¶∏±øı˛Ó¬ øı˛À¬Û±È¬« NQM Œ¬Û˙ fl¬Àı˛ Œfl¬fœ˚˛ ˙øMê ˜LaÀfl¬ º NQM ¤ı˛ Œ¬Û˙ fl¬ı˛±
øı˛À¬Û±È«¬ı˛ (REC) ˜±Ò…À˜ RQM ¤ (REC Quality Monitor) ˚±Àı, ˚±ÀÓ¬ ¸øÍ¬fl¬ ¬ÛÀé¬¬Û øÚÀÓ¬ ¬Û±Àı˛ ¸—øù≠©Ü
fl¬Ó‘‘«¬Ûé¬ ¸øÍ¬fl¬ ¸˜À˚˛º
3ó RGGVY √õ∂fl¬Àäı˛ fl¬±ÀÊı˛ &Ì·Ó¬ ˜±Ú ¸•ÛÀfl«¬ ˚ø ı±ı˛—ı±ı˛ ‡±ı˛±¬Û øı˛À¬Û±È«¬ ’±À¸, Ó¬±˝À˘ Œ¸˝◊ √õ∂fl¬Àäı˛
fl¬±Ê ı±øÓ¬˘ ıÀ˘ ·Ú… ˝Àı ˚Ó¬øÚ ¬Û˚«…ôL√ Ú± Œ¸È¬± ¸•Û”Ú«ˆ¬±Àı SêøÈ¬˜≈Mê ˝˚˛º
’Ú…±Ú… ·Í¬Ú±ı˘œ –-
¬Û˚«Àıé¬Ì (Monitoring) fl¬ø˜øÈ¬ - ˙øMê ˜LaÀfl¬ı˛ Œ¸ÀSêÈ¬±ı˛œı˛ ¸ˆ¬±¬ÛøÓ¬ÀQ Œfl¬fœ˚˛ ˙øMê ˜LaÀfl¬ ¤fl¬È¬± ¬Û˚«Àıé¬Ì
fl¬ø˜øÈ¬ ·øÍ¬Ó¬ ˝À˚˛ÀÂº ˆ¬±ı˛Ó¬ ¸ı˛fl¬±ı˛ RGGVY √õ∂fl¬ä&ø˘ ’Ú≈À˜±Ú fl¬Àı˛ ¤ı— Œfl¬±Ú √õ∂fl¬Àä ’Ú≈˜±øÚfl¬ øfl¬ ¬Ûøı˛˜±Ì
’Ô« ıı˛±V ı± ‡ı˛‰¬ fl¬ı˛± ˚±Àı Ó¬± øÚÒ«±ı˛Ì fl¬Àı˛ º
√õ∂fl¬Àäı˛ ‡ı˛‰¬ ¸Sê±ôL√ ¸±Ò±ı˛Ì øÚ˚˛˜±ı±˘œ –-
·Ë±˜œÌ ∆ı≈…øÓ¬fl¬ı˛ÀÌı˛ ÊÚ… ’±Ú≈˜±øÚfl¬ ’Ú≈À˜±øÓ¬ ı…˚˛ ñ
1ó √õ∂ÀÓ¬…fl¬ øı≈…»øı˝œÚ ·Ë±˜ ∆ı≈…øÓ¬fl¬ı˛ÀÌı˛ ÊÚ… ñ
¸±Ò±ı˛Ì Œé¬ÀS - 13 ˘é¬ È¬±fl¬±
¬Û±ı«Ó¬…, ≈·«˜ › ˜è ’=À˘ - 18 ˘é¬ È¬±fl¬±
2ó Œ˚ ·Ë±À˜ øı≈…» ı…ı¶ö± ’±ÀÂ Œ¸˝◊ ¸˜ô¶∏ Œé¬ÀS
¸±Ò±ı˛Ì Ê±˚˛·±ı˛ ÊÚ… - 4 ˘é¬ È¬±fl¬±
¬Û±ı«Ó¬…, ≈·«˜ › ˜è ’=À˘ - 6 ˘é¬ È¬±fl¬±
3ó √õ∂ÀÓ¬…fl¬ BPL ı±h¬œÀÓ¬ øı≈…» ¸—À˚±· ı±ı - 2200 È¬±fl¬±
16
REC
¬Û=˜ ’Ò…±˚˛
’…±fl¬ø¸˘±Àı˛ÀÈ¬Î¬ ¬Û±›˚˛±ı˛ ŒÎ¬Àˆ¬˘¬ÛÀ˜KÈ¬ ¤`¬
øı˛Ù¬˜«¸ Œ√õ∂±·Ë±˜ ï¤ø¬ÛøÎ¬’±ı˛ø¬Ûó
Distribution Reforms - ïıKÈ¬Ú ¬Û”Ú«·Í¬Úó
øı≈…» øıˆ¬±À· ’±øÔ«fl¬ Î¬◊ißøÓ¬ ¤ı— ¬Ûøı˛À¯∏ı±ı˛ Î¬◊»fl¬¯∏«Ó¬±ı˛ ÊÚ… ıKÈ¬Ú ¬Û≈Ú«·Í¬ÀÚı˛ √õ∂À˚˛±ÊÚœ˚˛Ó¬± ’ı˙…y¬±ıœ ˜ÀÚ fl¬ı˛±
˝À˚˛ÀÂº øı≈…» øıˆ¬±À·ı˛ Œfl¬fœ˚˛ ˜LaÚ±˘˚˛, ıKÈ¬Ú øıˆ¬±À·ı˛ Î¬◊ißøÓ¬ı˛ ÊÚ… ˝◊±Úœ—fl¬±À˘ øıøˆ¬iß ı…ı¶ö± ·Ë˝Ì fl¬Àı˛ÀÂÚº
¤˝◊ ı…±¬Û±Àı˛ 29øÈ¬ ı˛±Ê… ıKÈ¬Ú øıˆ¬±À·ı˛ ¬Û≈Ú·«Í¬ÀÚı˛ ÊÚ… øı≈…» ˜LaÚ±˘À˚˛ı˛ ¸À/ ‰≈¬øMêıX¬ ˝À˚˛ÀÂ¬º ¬Ûı˛ıÓ¬œ«fl¬±À˘
¤˝◊¸ı ı˛±Ê… (SERC) ·Í¬Ú ¤ı— øı≈…ÀÓ¬ı˛ Sê˚˛˜”˘… Ò±˚« fl¬Àı˛ÀÂÚ ¤ı— Ó¬±ı˛± øı≈…» ¸—¶ö±Àı˛ ˆ¬Ó≈¬«fl¬œ Œ›˚˛±ı˛ ÊÚ…
√õ∂øÓ¬:±ıX¬ ˝À˚˛ÀÂÚº
APDRP :-
ˆ¬±ı˛Ó¬ ¸ı˛fl¬±ı˛ 2003 ¸±À˘ı˛ ˜±‰«¬ ˜±À¸ øı≈…» ıKÈ¬Ú øıˆ¬±À·ı˛ ¬Û”Ú«·Í¬ÀÚı˛ fl¬±Ê Qı˛±ø∞´Ó¬ fl¬ı˛±ı˛ ÊÚ… ¤˝◊ (APDRP
Scheme) ‰¬±˘≈ fl¬Àı˛ÀÂÚ ˚±ı˛ √õ∂Ò±Ú Î¬◊ÀV˙… ˝˘ –-
1. ATC ˘¸ fl¬˜±ÀÚ± º
2. øı≈…» øıˆ¬±À·ı˛ ’±øÔ«fl¬ Î¬◊ißøÓ¬ı˛ øıfl¬±˙ ‚È¬±ÀÚ±º

3. øı≈…» ¸ı˛ıı˛±À˝ øıøBÂißÓ¬± ¤ı— øı‚ÆÓ¬± fl¬˜±ÀÚ±º
4. ·Ë±˝Àfl¬ı˛ ¸c√ø©Ü ı±h¬±ÀÚ±º
Re-structured APDRP (R-APDRP)
ˆ¬±ı˛Ó¬ ¸ı˛fl¬±ı˛ ’±·±˜œ ¤fl¬±˙ ¬Û=ı±ø¯∏«fl¬œ ¬Ûøı˛fl¬äÚ±˚˛ ¬Û”Àı«ı˛ (APDRP) ¤ı˛ øÚ˚˛˜±ı˘œı˛ Œı˙ øfl¬Â≈ ¬Ûøı˛ıÓ«¬ÀÚı˛
ÊÚ… ¸≈¬Û±øı˛˙ fl¬Àı˛ÀÂÚ, ˚±ı˛ √õ∂Ò±Ú Î¬◊ÀV˙… ˝˘ øı≈…ÀÓ¬ı˛ é¬øÓ¬ fl¬˜±ÀÚ±ı˛ ¸øÍ¬fl¬ Î¬◊¬Û±˚˛ øÚø«©Ü fl¬ı˛±º ¸øÍ¬fl¬ Œı¸ ˘±˝◊Ú
Ó¬Ô… ¸—·ËÀ˝ı˛ ÊÚ… øÚˆ«¬ı˛À˚±·… Î¬◊¬Û±˚˛ √õ∂øÓ¬á¬± fl¬ı˛± ¤ı— ˙øMêı˛ ‡ı˛À‰¬ı˛ ø˝À¸Àıı˛ ı…±¬Û±Àı˛ Ó¬Ô… √õ∂˚≈øMêı˛ ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛±,
˚±ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ øˆ¬øM fl¬Àı˛ ıKÈ¬Ú øıˆ¬±À·ı˛ Î¬◊ißøÓ¬ı˛ ¬Ûı˛ıÓ¬œ« fl¬˜«¸”‰¬œ ·Ë˝Ì fl¬ı˛± ˝Àıº
√õ∂Ò±ÚÓ¬– APDRP Scheme ˙˝ı˛ ¤ı— ˜Ù¬¶§˘ ’=À˘ı˛ ÊÚ…, ¸±Ò±ı˛Ìˆ¬±Àı Œ˚‡±Úfl¬±ı˛ Œ˘±fl¬ı¸øÓ¬ Œı˙œº
¤˝◊¸ı ¬Ûøı˛fl¬äÚ±Àfl¬ √õ∂Ò±ÚÓ¬– ≈íˆ¬±À· ˆ¬±· fl¬ı˛± ˝À˚˛ÀÂ –-
Part-A ¤ı— Part-B
Part-A ÀÓ¬ øı≈…ÀÓ¬ı˛ ø˝À¸ı øÚÀfl¬˙ ¤ı— ·Ë±˝fl¬ ¬Ûøı˛À¯∏ı±ı˛ ÊÚ… Ó¬Ô… √õ∂˚≈øMêı˛ ı…ı˝±ı˛, Œ˚˜Ú..........
1. ·Ë±˝fl¬ ¸”‰¬œ¬ÛS (Consumer Indexing) º
2. G.I.S. ˜…±À¬Ûı˛ ·Í¬Úº
17
REC
3. øÎ¬ø¶ÜòøıÎ¬◊˙Ú È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ ¤ı— ¸—˘¢ü ˘±˝◊ÀÚı˛ ø˜È¬±øı˛—º
4. Ó¬Ô… √õ∂˚≈øMêı˛ ¸±˝±À˚… ·Ë±˝fl¬Àı˛ ¬Ûøı˛À¯∏ı±ı˛ Î¬◊ißøÓ¬ ‚È¬±ÀÚ±, Ó¬»¸˝ ø˜È¬±ı˛ øı˛øÎ¬—, øıø˘— ¤ı— øı˘ ¸—·ËÀ˝ı˛
ø˝À¸Àı øÚÀfl¬˙ ıÊ±˚˛ ı˛±‡±º
Part-B ÀÓ¬ øı≈…» ıKÈ¬ÀÚı˛ ˙øMêı‘øX¬ ‚È¬±ÀÚ±, ˚Ô±SêÀ˜
1. 11 Œfl¬øˆ¬ ˘±˝◊ÀÚı˛ ˙øMêı‘øX¬ fl¬ı˛±º
2. øÎ¬ø¶ÜòøıÎ¬◊˙ÀÚı˛ È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ ˙øMêı‘øX¬ fl¬ı˛±º
3. LT ˘±˝◊ÀÚı˛ ¬Û≈ı˛±ÀÚ± Ó¬±Àı˛ı˛ ¬Ûøı˛ıÓ¬«Úº
4. AB Œfl¬ıÀ˘ı˛ ı…ı˝±ı˛º
5. ¬Û≈ı˛±Ó¬Ú ˝◊À˘À"¡±˜…±·ÀÚøÈ¬fl¬ ø˜È¬±Àı˛ı˛ ıÀ˘ Ú≈Ó¬Ú ˝◊À˘fl¬È¬™øÚfl¬ ø˜È¬±ı˛ ı¸±ÀÚ±º

6. fl¬…±¬Û±ø¸È¬ı˛ ı…±Ç¬ ı¸±ÀÚ±º
7. w±˜…˜±Ú øı˛À¬Û˚˛±øı˛— Œ¸KÈ¬±Àı˛ı˛ √õ∂øÓ¬¶ö±¬ÛÚº
R-APDRP- ¤ı˛ ¬Ûøı˛fl¬äÚ±ı˛ ’±øÔ«fl¬ ¸±˝±À˚…ı˛ √õ∂À˚˛±ÊÚœ˚˛ Œ˚±·…Ó¬± –-
1) Œà¬È¬ ˝◊À˘fl¬øÈ¬™ø¸øÈ¬ Œı˛&À˘È¬øı˛ fl¬ø˜˙ÀÚı˛ ·Í¬Úº
2) ATC ˘¸ fl¬˜±ÀÚ± ˘é¬…º
ïfl¬ó Œ˚ ¸ı ¸—¶ö±ı˛ ATC ˘¸ 30 ˙Ó¬±—˙-¤ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ Ó¬±Àı˛ √õ∂øÓ¬ıÂı˛ 3 ˙Ó¬±—˙ fl¬Àı˛ fl¬˜±ÀÚ±º
ï‡ó ˚±ı˛ ATC ˘¸ 30 ˙Ó¬±—˙-¤ı˛ fl¬˜ Ó¬±Àı˛ ıÂÀı˛ 1.5 ˙Ó¬±—˙ ø˝À¸Àı fl¬˜±ÀÚ±º
3) √õ∂ÀÊ" ’=À˘ı˛ ˜ÀÒ… ¸˜ô¶∏ ô¶∏Àı˛ ¶§BÂ ø˝À¸ıøÚÀfl¬À˙ı˛ √õ∂øÓ¬:±ıX¬ ˝›˚˛±º
4) Ó‘¬Ó¬œ˚˛ ¬ÛÀé¬ı˛ ¶§±ÒœÚ ¸—¶ö± (TPIEA)-¤ı˛ Z±ı˛± ï˙øMê ˜LaÚ±˘À˚˛ı˛ Z±ı˛± øÚÀ˚˛±øÊÓ¬ó ¸˜ô¶∏ ˝◊Úfl¬±ø˜— › ’±Î¬◊È¬À·±ø˚˛—
˘±˝◊ÀÚı˛ ø˜È¬±ı˛ øı˛øÎ¬—-¤ı˛ ¸Ó¬…Ó¬± ˚±‰¬±˝◊ fl¬ı˛± ¤ı— øı·Ó¬ ıÂÀı˛ ATC ˘À¸ı˛ ¶§BÂÓ¬± ˚±‰¬±˝◊ fl¬ı˛±º
5) øÚø«©Ü ’=˘øÈ¬ı˛ ¸À/ ·Ë±˜œÌ ¬Ûøı˛À¯∏ı±ı˛ Œfl¬±Ú ¸—À˚±· Ô±fl¬Àı Ú±º
6) Î¬◊¬ÛÀı˛±Mê øÚø«©Ü ’=À˘ı˛ ˙øMê ‡ı˛‰¬ ¤ı— Ó¬±ı˛ ÊÚ… ’Ô« ¸—·Ë˝, ¸øıô¶∏±ı˛ ø˝À¸ı ïfl¬˜¬ÛÀé¬ 3øÈ¬ øıø˘— ¸±˝◊Àfl¬˘ó
¶§±ÒœÚ ¸—¶ö±ı˛ (TPIEA) Z±ı˛± ˜”˘…±˚˛Úº
7) Î¬◊¬ÛÀı˛±Mê øÚø«©Ü ’=À˘ı˛ øıˆ¬±·œ˚˛ fl¬˜œ«Àı˛ ÊÚ… Î¬◊¬Û˚≈Mê Î¬◊»¸±˝ ˆ¬±Ó¬±ı˛ √õ∂ıÓ«¬Ú º
’±øÔ«fl¬ ’Ú≈±ÀÚı˛ øÚ˚˛˜±ı˘œ –
1. ˆ¬±ı˛Ó¬ ¸ı˛fl¬±ı˛ ŒÔÀfl¬ R-APDRP -¤ı˛ Part-A -¤ı˛ ¬Ûøı˛fl¬äÚ±ı˛ ı˛+¬Û±˚˛ÀÚı˛ ÊÚ… ˙Ó¬fl¬ı˛± 100 ˆ¬±· ’Ô« Ò±ı˛
ø˝À¸Àı ¬Û±›˚˛± ˚±Àıº ˚±ı˛ Z±ı˛± √õ∂ÀÊÀ"ı˛ ÊÚ… Œı¸ ˘±˝◊Ú Ó¬Ô…, ˙øMêı˛ ø˝À¸Àıı˛ ÊÚ… Ó¬Ô… √õ∂˚≈øMêı˛ √õ∂À˚˛±· ¤ı— Ó¬Ô…
√õ∂˚≈øMê øÚˆ«¬ı˛˙œ˘ ·Ë±˝fl¬ ¬Ûøı˛À¯∏ı± ˝◊Ó¬…±ø fl¬±Ê fl¬ı˛± ˚±Àıº
18
REC
2. ˆ¬±ı˛Ó¬ ¸ı˛fl¬±ı˛ R-APDRP ¤ı˛ Part-B ¬Ûøı˛fl¬äÚ± ı˛+¬Û±˚˛ÀÚı˛ ÊÚ… Œ˜±È¬ ‡ı˛À‰¬ı˛ ˙Ó¬fl¬ı˛± 25 ˆ¬±· ’Ô« Ò±ı˛
ø˝À¸Àı ¤ı— ı±øfl¬ ˙Ó¬fl¬ı˛± 75 ˆ¬±· ‡ı˛À‰¬ı˛ ÊÚ… ı˛fl¬±ı˛œ ’Ô« PFC/REC Ú±˜fl¬ ’±øÔ«fl¬ ¸—¶ö± ŒÔÀfl¬ Ò±ı˛ ¬Û±›˚˛±
˚±Àıº
ˆ¬±ı˛Ó¬ ¸ı˛fl¬±Àı˛ı˛ Œ›˚˛± Ò±ı˛ ’±øÔ«fl¬ ’Ú≈±Ú ø˝À¸Àı ¬Ûøı˛ıøÓ«¬Ó¬ ˝ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛ ˚ø øfl¬Ú± –-
ïfl¬ó Part-A ¤ı˛ ¬Ûøı˛fl¬äÚ±ı˛ fl¬±Ê øÚø©Ü« ¸˜˚˛¸œ˜±ı˛ ˜ÀÒ… Œ˙¯∏ fl¬ı˛± ˚±˚˛ ¤ı— TPIEA ¤ı˛ Z±ı˛± ¸Ó¬…Ó¬± ˚±‰¬±˝◊
fl¬ı˛± ˝˚˛º
ï‡ó Part-B ¤ı˛ ¬Ûøı˛fl¬äÚ± Œ˜±È¬ Ò±Àı˛ı˛ È¬±fl¬± ’Ú≈±Ú ø˝À¸Àı ¬Ûøı˛ıÓ«¬Ú ˝Àı ˚ø øfl¬Ú± ATC ˘¸ ˙Ó¬fl¬ı˛± 15
ˆ¬±À·ı˛ ÚœÀ‰¬ √õ∂øÓ¬øá¬Ó¬ fl¬ı˛± ˚±˚˛ ¤ı— TPIEA ¤ı˛ Z±ı˛± ¸Ó¬…Ó¬± ˚±‰¬±˝◊ fl¬ı˛± ˝˚˛º
19
REC
¯∏á¬ ’Ò…±˚˛
˘±˝◊Ú øÚ˜±«Ì
Êøı˛¬Û –-
·Àı¯∏Ì± › ·Ë±˜œÌ ∆ı≈…øÓ¬fl¬ı˛Ì ¸—¶ö±ı˛ ’øÒfl¬Ó¬«± ˘±˝◊Ú › ¸ı˛?±˜±øı˛ øÚ˜«±Ì ¬ÛX¬øÓ¬ ¬√õ∂‰¬±ı˛ fl¬Àı˛ÀÂÚ º ˝◊˝±
’Ú≈¸ı˛Ì fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬» º ÚÓ≈¬Ú ˘±˝◊Ú øÚ˜«±ÀÌı˛ ÊÚ… √õ∂±Ôø˜fl¬ Êøı˛¬Û ¸•Û±Ú fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬» º
Œ˘±Î Œfl¬Àf È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ ı¸±ı±ı˛ √õ∂ô¶∏±ı fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬» º Œ˚‡±ÀÚ È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ øÚÀ˚˛ ˚±›˚˛±ı˛ ’¸≈øıÒ± ’±ÀÂ Œ¸˝◊ ¶ö±Ú
¬Ûøı˛˝±ı˛ fl¬ı˛± ı˛fl¬±ı˛º ÊÚ ¸±Ò±ı˛ÀÌı˛ ‰¬˘±‰¬˘ Î¬◊¬ÛÀ˚±·œ ı˛±ô¶∏±ı˛ ¬Û±À˙ È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ ¸—¶ö±¬ÛÚ ¬Ûøı˛˝±ı˛ fl¬ı˛± √õ∂À˚˛±ÊÚ ˚ø
¤È¬± Œ˘±Î¬ Œfl¬Àf ı¸±ÀÚ± ¸y¬ı ˝˚˛ fl¬±ı˛Ì ˝◊˝± ’ø˜Ó¬ı…±˚˛œ, ’±˝◊ÚøıÀı˛±Òœ › ’Õı:±øÚfl¬ ˝Àı º
Œˆ¬±ÀåÊ øÚ˚˛LaÌ –-
ˆ¬±ı˛Ó¬œ˚˛ ∆ı≈…øÓ¬fl¬ ’±˝◊Ú, 1956 ’Ú≈˚±˚˛œ, ·Ë±˝Àfl¬ı˛ øı≈…» ¸ı˛ıı˛±À˝ı˛ ¸”‰¬Ú±øıj≈ÀÓ¬ ¤˘.øÈ¬. Œˆ¬±ÀåÀÊı˛ Ó¬±ı˛Ó¬À˜…ı˛
¸œ˜± Œ‚±ø¯∏Ó¬ Œˆ¬±ÀåÀÊı˛ ˙Ó¬fl¬ı˛± Â˚˛ ˆ¬±À·ı˛ Œı˙œ ˝›˚˛± Î¬◊ø‰¬» Ú˚˛ º 415 Œˆ¬±å øı≈…» ¸ı˛ıı˛±˝ ı…ı¶ö±˚˛ ·Ë±˝Àfl¬ı˛
¸À/ ¤fl¬øÈ¬ ‰≈¬øMê Ô±Àfl¬ º ˚ø ¤˘.øÈ¬¬ . ˘±˝◊ÀÚ fl¬±øı˛·ı˛œ øı¯∏˚˛ øıÀı‰¬Ú± Ú± fl¬Àı˛ Œ˘±ÀÎ¬ı˛ ¬Ûøı˛˜±Ì ı±øh¬À˚˛ ’Ó¬…øÒfl¬
¬Ûøı˛ıÒ¬«Ú fl¬ı˛± ˝˚˛ Ó¬±˝À˘ ·Ë±˝fl¬·Ì ’Ú≈À˜±ÚÀ˚±·… øÚ•ß¸œ˜±ı˛ øÚÀ‰¬ Œˆ¬±ÀåÊ ¬Û±ÀıÚ º ¤˘.øÈ¬. ˘±˝◊ÀÚı˛ ∆‚…« fl¬˜
ı˛±‡±ı˛ ¸≈øıÒ± ˝ÀBÂ ≈‚«È¬Ú±ÊøÚÓ¬ ’‰¬˘ ’ı¶ö±˚˛ ¬Û˚«Àıé¬Ú ∆‚«… ¸œø˜Ó¬ Ô±Àfl¬ ¤ı— ·Ë±˝fl¬Àı˛ ’øˆ¬À˚±· øı¯∏À˚˛ ^nÓ¬
˜ÀÚ±øÚÀı˙ fl¬ı˛± ˚±˚˛ º ¤ÀÓ¬ øı‚Æfl¬±˘ Ó¬Ô± Œfl¬±•Û±Úœı˛ ı˛±Ê¶§ ‚±È¬øÓ¬ fl¬˜Àı º ¤ÀÓ¬ fl¬`¬±"ı˛ øÂ“Àh¬ ¬Ûh¬±ı˛ ‚È¬Ú±,
˜±ı˛±Rfl¬ ≈‚«È¬Ú± ˝◊Ó¬…±øı˛ ¸y¬±ıÚ±› fl¬˜Àı º
¶§ä ∆À‚…«ı˛ ˝±˝◊ ŒÈ¬Ú˙Ú ˘±˝◊Ú ˝À˘ øı‚Æ fl¬±˘ ˝ò¬±¸ ¬Û±˚˛ ¤ı— ˘±˝◊ÀÚı˛ ’¬Û‰¬˚˛› ˝ò¬±¸ ¬Û±˚˛º ¸±ıÀà¬˙Ú ŒÔÀfl¬
¤fl¬±øÒfl¬ Ù¬œÎ¬±Àı˛ı˛ øÚ·«˜Ú ¤È¬± fl¬Àı˛ º ˘±˝◊Ú Êøı˛¬Û fl¬ı˛±ı˛ ¸˜˚˛ øıøˆ¬iß Òı˛ÀÌı˛ ’øÓ¬Sê˜Ú Œ˚˜Ú ı˛±Ê¬ÛÔ, Œı˛˘›À˚˛,
Úœ, ŒÈ¬ø˘ÀÙ¬±Ú ˘±˝◊Ú, ’Ó≈¬…B‰¬ ‰¬±À¬Ûı˛ ˘±˝◊Ú √õ∂ˆ‘¬øÓ¬ ÒÓ«¬Àı…ı˛ ˜ÀÒ… ı˛±‡ÀÓ¬ ˝˚˛º ŒÈ¬ø˘ÀÙ¬±Ú ˘±˝◊Ú ˚±ÀÓ¬ ¬Û±›˚˛±ı˛
˘±˝◊ÀÚı˛ ¸˜±ôL√ı˛±À˘ Œı˙œ œ‚« Ú± ˝˚˛ Ó¬± Œ‡± Î¬◊ø‰¬» º ŒÈ¬ø˘ÀÙ¬±Ú ˘±˝◊ÀÚı˛ Î¬◊¬Ûı˛ ’±Àı˙øSê˚˛± ı±Ó«¬± ¬Ûøı˛ı˝ÀÚ ı…±‚±Ó¬
¸‘ø©Ü fl¬ı˛Àı ¤˜Úøfl¬ ¸ı˛?±˜±øı˛ é¬øÓ¬› fl¬ı˛Àı º¬ ¤Àé¬ÀS 33 Œfl¬øˆ ı± Ó¬±ı˛ Œı˙œ Œˆ¬±ÀåÀÊı˛ ˘±˝◊ÀÚı˛ ˚±S±¬ÛÀÔı˛
ÊÚ… Î¬±fl¬ › Ó¬±ı˛ øıˆ¬±À·ı˛ (B.S.N.L.) ’Ú≈À˜±Ú ŒÚ›˚˛± √õ∂À˚˛±ÊÚ º
Œ˚ Œfl¬±Ú ’øÓ¬Sê˜Ì ¸˜Àfl¬±ÀÌ ’Ô±«» 900 øÎ¬·ËœÀÓ¬ ˝›˚˛± Î¬◊ø‰¬» ˚±ÀÓ¬ ¶§ä øıô¶∏±ı˛ › øÚı˛±¬Û ”ı˛Q ıÊ±˚˛ ı˛±‡ÀÓ¬
¸˜Ô« ˝˚˛º ˚ø ¸y¬ı ˝˚˛ ı˛±Ê¬ÛÔ › Œı˛˘¬ÛÔ ’øÓ¬Sê˜Ì ¬Ûøı˛˝±ı˛ fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬» º ¤fl¬˜±S ’Ó≈¬…B‰¬ ‰¬±À¬Ûı˛ ˘±˝◊Ú Œı˛˘¬ÛÀÔı˛
Î¬◊¬Ûı˛ øÀ˚˛ ’øÓ¬Sê˜Ì fl¬ı˛À˘ Œı˛˘lı˛ ’Ú≈˜øÓ¬ øÀ˚˛ Ô±Àfl¬Ú º øÚ•ß › ˜±Á¬±ı˛œ ‰¬±À¬Ûı˛ ˘±˝◊Ú ’±G¬±ı˛ ·Ë±Î¬◊`¬ Œfl¬ıƒÀ˘ı˛
Z±ı˛± ˜±øÈ¬ı˛ øÚ‰¬ øÀ˚˛ ’øÓ¬Sê˜ fl¬ı˛Àı º
Úœ ¬Û±ı˛±¬Û±Àı˛ı˛ ÊÚ… ¤ı— Œı˙œ øıô¶∏±Àı˛ı˛ Œé¬ÀS Î¬±ı˘ Œ¬Û±˘ fl¬±Í¬±À˜± ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬» º œ‚« øıô¶∏±Àı˛ı˛ Œé¬ÀS
øÚı˛±¬Û ”ı˛Q ıÊ±˚˛ ı˛±‡ÀÓ¬ œ‚« ’ı˘•§Ú ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛± ˝˚˛ ¤ı— ’øÓ¬øı˛Mê È¬±Ú±-ı˛ ı…ı¶ö±› fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝˚˛ º
›ˆ¬±ı˛À˝Î¬ ˘±˝◊ÀÚı˛ Êøı˛À¬Ûı˛ fl¬±Ê fl¬ı˛±fl¬±˘œÚ ¬Û˚«±l Î¬◊B‰¬Ó¬±ı˛ ¸øÍ¬fl¬ ¸—‡…fl¬ ‡≈“øÈ¬ı˛ ı…ı¶ö± fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬» Œ˚À˝Ó≈¬
’Ú≈ø˜Ó¬ ı…À˚˛ı˛ ø˝¸±ı Êøı˛¬Û ŒÔÀfl¬ fl¬ı˛± ˝˚˛ º
20
REC
Î¬◊¬Û˚≈Mê ’øÒfl¬±ı˛ √õ∂±l ı…øMêı˛ ’Ú≈À˜±Ú › ’Ú≈˜øÓ¬ Â±h¬± ˘±˝◊Ú øÚ˜«±Ì fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬» Ú˚˛ º øıÚ± ’Ú≈À˜±ÀÚ ˘±˝◊ÀÚı˛
¬Ûøı˛ıÓ«¬Ú, ˘±˝◊ÀÚı˛ ¶ö±Ú±ôL√ı˛, Î¬±ı˘ ¸±øfl«¬È¬ ˘±˝◊Ú ŒÔÀfl¬ ¤fl¬øÈ¬ ¸±øfl«¬È¬Àfl¬ ’¬Û¸±ı˛Ú fl¬ı˛±, ¤fl¬ È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ ŒÔÀfl¬ ’Ú…
È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ Œ˘±Î¬ ¶ö±Ú±ôL√ı˛ fl¬ı˛±, øÚÎ¬◊È¬™±˘ fl¬`¬±"Àı˛ı˛ ’¬Û¸±ı˛Ì ˝◊Ó¬…±ø fl¬±Ê› fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬» Ú˚˛ º ¤ÀÓ¬ ·Ë±˝Àfl¬ı˛ √õ∂øÓ¬ fl¬˜
Œˆ¬±ÀåÊ ¸ı˛ıı˛±À˝ı˛ ‚È¬Ú± ‚È¬ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛, Œfl¬±•Û±Úœı˛ ı˛±Ê¶§ ‚±È¬øÓ¬ ˝ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛ ¤ı— ›ˆ¬±ı˛À˘±Î¬ › ˘±˝◊ÀÚı˛ øÚı˛±¬ÛM±ı˛
fl¬±ı˛ÀÌ ¸ı˛?±˜±øı˛ ’±˚˛≈©®±˘ ˝ò¬±¸ Œ¬ÛÀÓ¬ ¬Û±Àı˛, ¤ı— ¤È¬± Œı’±˝◊Úœ› ıÀÈ¬ º
¤fl¬øÈ¬ ˝±˝◊ ŒÈ¬Ú˙Ú Ù¬œÎ¬±ı˛ ŒÔÀfl¬ ’¬Ûı˛ ˝±˝◊ ŒÈ¬Ú˙Ú Ù¬œÎ¬±Àı˛ Œ˘±Î¬ ¶ö±Ú±ôL√ı˛ fl¬ı˛±ı˛ ¬Û”Àı« ’¬Ûı˛ Ù¬œÎ¬±Àı˛ı˛ ŒıËfl¬±ı˛,
fl¬±Àı˛KÈ¬ È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ ˝◊Ó¬…±øı˛ é¬˜Ó¬± øıÀı‰¬Ú± fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬» º Ú±˝À˘ ı…±‚±ÀÓ¬ı˛ ‚È¬Ú± ı‘øX¬ Œ¬ÛÀÓ¬ ¬Û±Àı˛ ¤ı— ¸ı˛?±˜±øı˛
^nÓ¬ ’ıé¬˚˛ Œ‡± øÀÓ¬ ¬Û±Àı˛ º ’Ú≈À˜±øÓ¬ √õ∂±fl¬fl¬˘Ú › ˘±˝◊ÀÚı˛ Œ˘-’±Î¬◊È¬ Ú'¸± ’Ú≈˚±˚˛œ øÚ˜«±Ì fl¬±˚« ¸•Û±Ú fl¬ı˛±
Î¬◊ø‰¬» º ˚Óé¬Ì ¬Û˚«ôL√ Ú± ı…ı¶ö±ı˛ Î¬◊ißøÓ¬fl¬Àä ’Ú≈À˜±øÓ¬ ¸˜ô¶∏ ˝±˝◊-ŒÈ¬Ú˙Ú ˘±˝◊Ú È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ ¤ı— Œ˘±-ŒÈ¬Ú˙Ú ıKÈ¬Ú
ı…ı¶ö± ¸ı«ÀÓ¬±ˆ¬±Àı ‰¬±˘≈ ˝ÀBÂ Ó¬Ó¬é¬Ú ¬Û˚«ôL√ ’øÓ¬øı˛Mê Œ˘±Î ¸—À˚±· ¬fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬» Ú˚˛, ’Ôı± ˚ø Î¬±ı˘ ¸±øfl«¬È¬
’Ú≈À˜±øÓ¬ ˝˚˛ Ó¬Àı ˚Ó¬é¬Ì ¬Û˚«ôL√ ’øÓ¬øı˛Mê ¸±øfl«¬È¬ ¸—¶ö±ø¬ÛÓ¬ Ú± ˝ÀBÂ Ó¬Ó¬é¬Ì Œfl¬±Ú Œ˘±Î¬ ¸—˚≈Mê fl¬ı˛± ˚±Àı Ú± º
¸±Ò±ı˛ÌÓ¬– ø¸/˘ Œ¬Û±À˘ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ 33 Œfl¬øˆ¬ ¬Û˚«ôL√ ¶§ä ÕÀ‚…«ı˛ ˘±˝◊Ú Êøı˛¬Û fl¬ı˛± ˝˚˛ Œı˛?±ı˛ ı˛ÀÎ¬ı˛ (Ranger
Rod) Z±ı˛± º ≈íøÈ¬ Œ¬Û±À˘ı˛ ˜ÀÒ… ı…ıÒ±Ú fl¬˜ ˝À˘ Á≈¬À˘ı˛ (Sag) ¬Ûøı˛˜±Ì› fl¬˜ ˝˚˛º Êøı˛¬Û fl¬ı˛±fl¬±˘œÚ øÚ•ßø˘ø‡Ó¬
øı¯∏˚˛&ø˘ øıÀı‰¬Ú± fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àı º
1. ˘±˝◊Ú Œˆ¬±ÀåÊ º
2. ¸ÀT«±B‰¬ fl¬±Àı˛KÈ¬
3. Sê˙ ’±À˜«ı˛ Òı˛Ì ˚± ı…ı˝+Ó¬ ˝Àı º
4. ø¸/˘ ¸±øfl«¬È¬ ı± Î¬±ı˘ ¸±øfl«¬È¬ Œfl¬±ÚƒøÈ¬ ˝Àı º
5. ˘±˝◊ÀÚı˛ ·Í¬Ú º
6. ¶ö±Úœ˚˛ ¸ÀT«±B‰¬ ı±˚˛≈ ‰¬±¬Û º
7. ˘±˝◊ÀÚı˛ Á≈¬˘º
8. ≈øÈ¬ Œ¬Û±À˘ı˛ ı…ıÒ±Ú (Span)º
9. ˆ”¬ø˜ ŒÔÀfl¬ ı…ıÒ±Ú º
10. Ó≈¬¯∏±ı˛ ¬Û±Ó º¬
11. ˘±˝◊ÀÚ ’ı˘•§ÀÚı˛ ïŒ¬Û±À˘ı˛ó ’ı¶ö±Ú ï’Ô±«» È¬…±ÚÀÊKÈ¬, ’…±À/˘ ’Ôı± È¬±ø˜«Ú±˘ Œ¬Û±˘ó
Œ¬Û±˘ ¶ö±¬ÛÚ –-
¶ö±¬ÛÀÚı˛ ¬Û”Àı« Œ¬Û±˘Àfl¬ ¬Ûøı˛ı˝Ú fl¬Àı˛ øÚÀ˚˛ ˚±›˚˛± ˝˚˛º ø¬Û.¤¸.ø¸. Œ¬Û±˘ ¬Ûøı˛ı˝Ú fl¬ı˛±fl¬±˘œÚ ˚ÀÔ©Ü ˚P
ŒÚ›˚˛± Î¬◊ø‰¬» Œˆ¬À/ ˚±›˚˛±ı˛ ¸y¬±ıÚ± ”ı˛ fl¬ı˛±ı˛ ÊÚ… º ·±h¬œ ŒÔÀfl¬ ‡≈ı ˚P ¸˝fl¬±Àı˛ Ó¬±Àı˛ ‡±˘±˙ fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»º ·±h¬œ
ŒÔÀfl¬ Ú±˜±ı±ı˛ ¸≈øıÒ±ı˛ ÊÚ… ≈íøÈ¬ ı± øÓ¬ÚøÈ¬ Œ˘±˝±ı˛ ‰¬…±ÀÚ˘ ·±h¬œı˛ Œ‡±˘± øfl¬Ú±ı˛±ı˛ ’ı˘•§ÀÚ ’±ÚÓ¬ ’ı¶ö±˚˛ ˜±øÈ¬ı˛
Î¬◊¬Ûı˛ ı˛±‡ÀÓ¬ ˝˚˛º √õ∂ÀÓ¬…fl¬ Œ¬Û±˘Àfl¬ øh¬ øÀ˚˛ ı“±ÒÀÓ¬ ˝Àı ¤ı— ÒœÀı˛ ÒœÀı˛ ‰¬…±ÀÚÀ˘ı˛ ’±ÚÓ¬ Ó¬À˘ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ øÀ˚˛
21
REC
Ï¬±˘¬ÛÀÔ ·øh¬À˚˛ Ú±˜±ÀÓ¬ ˝Àı º Œ¬Û±˘ ˚±ÀÓ¬ ˜±øÈ¬ÀÓ¬ Ò¬Ûƒ fl¬Àı˛ Ú± ¬ÛÀh¬ Ó¬±ı˛ÊÚ… ˚Pı±Ú ˝›˚˛± Î¬◊ø‰¬» º ˜±øÈ¬ı˛ Î¬◊¬Ûı˛
Œ¬Û±˘ ¬ÛÀh¬ Œ·À˘ Ó¬±ı˛¬Ûı˛ Ó¬±Àfl¬ Ó≈¬À˘ ı± ˙±ı˘ øÀ˚˛ ŒÍ¬À˘ √õ∂ô¶∏±øıÓ¬ ¶ö±¬ÛÀÚı˛ Ê±˚˛·±˚˛ øÚÀ˚˛ ˚±›˚˛± Î¬◊ø‰¬» º
˜±øÈ¬ Œ‡“±h¬±ı˛ ’±À· Œ¬Û±À˘ı˛ ·Ó«¬ ø‰¬ø˝êÓ¬ fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº ·ÀÓ«¬ı˛ ˜±¬Û ¶§±ˆ¬±øıfl¬ˆ¬±Àı 2 Ù≈¬È¬ x 2½ Ù≈¬È¬ ¸±˝◊ÀÊı˛
˝Àıº ·Ó«¬ Œ‡“±h¬±ı˛ ¸˜˚˛ ‡“≈Àh¬ ŒÓ¬±˘± ˜±øÈ¬ ·ÀÓ«¬ı˛ øfl¬Ú±ı˛± ıı˛±ıı˛ ı˛±‡± Î¬◊ø‰¬» Ú˚˛ ·ÀÓ«¬ ˜±øÈ¬ ¬ÛÀh¬ ˚±›˚˛±ı˛ ¸y¬±ıÚ± ”ı˛
fl¬ı˛±ı˛ ÊÚ… º ·ÀÓ«¬ı˛ ·ˆ¬œı˛Ó¬± Œ¬Û±À˘ı˛ ÕÀ‚…«ı˛ Â˚˛ ˆ¬±À·ı˛ ¤fl¬ ˆ¬±À·ı˛ ¸˜±Ú ˝Àıº ·Ó«¬ Œ‡“±h¬±ı˛ ¸˜˚˛ Œ¸±Ê± fl¬Àı˛
‡“≈h¬ÀÓ¬ ˝Àıº ·Ó«¬ Œ‡“±h¬±ı˛ ¬Ûı˛ Œ¬Û±À˘ı˛ Œ·±h¬±ı˛ øfl¬ ·ÀÓ«¬ı˛ fl¬±ÀÂ øÚÀ˚˛ ’±¸ÀÓ¬ ˝Àıº ·ÀÓ«¬ı˛ fl¬±ÀÂ øÚÀ˚˛ ’±¸±ı˛ ¬Ûı˛
Œ¬Û±˘Àfl¬ øZ¬Û±˚˛± ì ·±Î¬±À˜ı˛ ¸±˝±À˚… ŒÓ¬±˘± Î¬◊ø‰¬»º Œ¬Û±À˘ı˛ ˜±Ô± øh¬ øÀ˚˛ Œı“ÀÒ ‰¬±ı˛øÀfl¬ È¬±Ú±ı˛ ı…ı¶ö± ı˛±‡± Î¬◊ø‰¬»
¤ı— Œ¬Û±˘Àfl¬ ˚‡Ú ˚ÀÔ©Ü Î¬◊B‰¬Ó¬±˚˛ ŒÓ¬±˘± ˝À˚˛ÀÂ Ó¬‡Ú ¤ı˛ Œ·±h¬± ·ÀÓ«¬ı˛ ˜ÀÒ… Œı˛À‡ “±h¬ fl¬ı˛±ÀÚ± Î¬◊ø‰¬»º ¤fl¬ı±ı˛
Œ¬Û±˘ “±h¬ fl¬ı˛±ÀÚ± ˝À˚˛ Œ·À˘ ‰¬±ı˛øÀfl¬˝◊ ¤ı˛ ’ı˘•§Ú Ô±fl¬± Î¬◊ø‰¬» ¤ı— ¤Àfl¬ ¸øÍ¬fl¬ˆ¬±Àı øÚø«á¬ Ó¬˘ ıı˛±ıı˛ ı¸±ÀÓ¬
˝Àıº fl¬±Ó¬ fl¬ı˛± Ufl¬ ˚La ¤˝◊ Ó¬˘ Œ˜˘±ı±ı˛ ÊÚ… ı…ı˝+Ó¬ ˝˚˛º Œ¬Û±˘ “±h¬ fl¬ı˛±ÀÚ± ˝À˘ ¬ÛÀı˛ Œ˘±˝±ı˛ Œ¬Û±À˘ı˛ Œé¬ÀS
·Ó¬« ø¸À˜KÈ¬ fl¬—SêœÈ¬ Z±ı˛± ˆ¬øÓ«¬ fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»º
fl¬—SêœÈ¬ ø˜'±Àı˛ı˛ ¸±Ò±ı˛Ì ’Ú≈¬Û±Ó¬ øÚ•ßı˛+¬Û –-
¬Û±Ô« ’Ú≈¬Û±Ó¬ ’Ú≈¬Û±Ó¬ ’Ú≈¬Û±Ó¬
1:3:6 1:2:4 1:4:8
1) 1x1/4'' ¬Û±Ôı˛ 100 ¬‚ÚÙ≈¬È 100 ¬‚ÚÙ≈¬È 100 ¬‚ÚÙ≈¬È
2) ı±ø˘ 50 ‚ÚÙ≈¬È¬ 50 ‚ÚÙ≈¬È 50 ‚ÚÙ≈¬È
3) ø¸À˜KÈ¬ 13 ıô¶∏± 20 ıô¶∏± 10 ıô¶∏±
4) Ê˘ 484 ø˘È¬±ı˛ 484 ø˘È¬±ı˛ 484 ø˘È¬±ı˛
Œ¬Û±˘, Œ¬Û±˘ øÙ¬øÈ¬—¸ › fl¬`¬±"Àı˛ı˛ ›ÊÀÚı˛ ÊÚ… Úı˛˜ ˜±øÈ¬ÀÓ¬ Œ¬Û±˘ Ï≈¬Àfl¬ Œ˚ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛ º Œ¸ÊÚ… ¬Û…±øÎ¬— fl¬Àı˛
Œ¬Û±À˘ı˛ Œ·±h¬± ˙Mê fl¬ı˛± √õ∂À˚˛±ÊÚº ¬Û…±øÎ¬—À˚˛ı˛ Ù¬À˘ Œ˜±È¬ ˆ¬±ı˛ Âøh¬À˚˛ ¬Ûh¬À˘ ¤fl¬fl¬ Œé¬SÙ¬À˘ Î¬◊˝±ı˛ ›ÊÚ fl¬À˜
˚±˚˛ º
Œ¬Û±˘ ¤ı— ˝◊˝±ı˛ ı…ı˝±ı˛ –-
ı…ı˝+Ó ¬Û±Ô« ’Ú≈˚±˚˛œ Œ¬Û±˘ ı± ’ı˘•§ÚÀfl¬ Œ|Úœ øıˆ¬±· fl¬ı˛± ˝˚˛ º 1) ˝◊¶Û±Ó, ¬ 2ó ø¸À˜KÈ¬, 3ó fl¬±Í¬
1) ˝◊¶Û±ÀÓ¬ı˛ Œ¬Û±˘ ‰¬±ı˛ Òı˛ÀÌı˛ –-
A) I- È¬±˝◊¬Û ıœ˜, B) Œı˛˘ Œ¬Û±˘, C) øÈ¬Î¬◊Àı±˘±ı˛ Œ¬Û±˘ D) fl¬±Í¬±À˜± øÚø˜«Ó¬ Œ¬Û±˘
2) ø¸À˜KÈ¬ Œ¬Û±˘ –-
P.S.C. ’Ô±«» ø√õ∂À©Üò¸ƒÎƒ¬ ø¸À˜KÈ¬ fl¬—SêœÈ¬ Œ¬Û±˘ º ¤˝◊ Œ¬Û±˘&ø˘ ÚœÀı˛È¬ ’Ôı± ˜˝◊À˚˛ı˛ ˜Ó¬ ’Ô±«» ˝◊—ı˛±Êœ ıÌ« 'A'
È¬±˝◊¬Û º
P.S.C. Œ¬Û±˘ ¬Ûøı˛ı˝Úfl¬±˘œÚ ’±ı˙…fl¬œ˚˛ ˚P ¬Û±˘Ú –-
1. Œ¬Û±˘ ŒÓ¬±˘± ı± Ú±˜±ÀÚ±ı˛ ¸˜˚˛ Œfl¬fœˆ”¬Ó¬ ‰¬±¬Û ¬Ûøı˛˝±ı˛ fl¬ı˛± º
2. ·±h¬œ ŒÔÀfl¬ ¸ı˛±¸øı˛ Œ¬Û±˘ ˜±øÈ¬ÀÓ¬ Ò¬Ûƒ fl¬Àı˛ Ú± ŒÙ¬˘± º
22
REC
3. Úı˛˜ ˜±øÈ¬ÀÓ¬ ’ıÓ¬ı˛Ú fl¬ı˛±ÀÚ±º
4. ·±h¬œÀÓ¬ ¬Ûøı˛ı˝Úfl¬±˘œÚ Œ¬Û±À˘ı˛ Œfl¬±Ú ’—˙ ’ı˘•§Ú ı…øÓ¬Àı˛Àfl¬ √õ∂˘ø•§Ó¬ ’ı¶ö±˚˛ ı±˝◊Àı˛ Œıøı˛À˚˛ Ú± Ô±fl¬± º
Œ¬Û±˘ øÚı«±‰¬Ú –-
1. Œ¬Û±À˘ı˛ é¬˜Ó¬±º
2. fl¬`¬±"Àı˛ı˛ Òı˛Ìº
3. ¸ÀT«±B‰¬ ı±˚˛≈ ‰¬±¬Û º
4. ¸ÀT«±B‰¬ ˘±˝◊ÀÚı˛ È¬±Ú º
5. fl¬`¬±"Àı˛ı˛ ¸±˝◊Êº
6. Ó≈¬¯∏±ı˛¬Û±Ó¬
7. Úœ, ı˛±ô¶∏±, Œı˛˘›À˚˛, ŒÈ¬ø˘ÀÙ¬±Ú ˘±˝◊Ú √õ∂ˆ‘¬øÓ¬ı˛ Ú…±˚˛ øıøˆ¬iß ’øÓ¬Sê˜Ì º
8. ı˛é¬Ì º
9. Ù¬À˘ı˛ ‡±˜±ı˛
Î¬◊¬ÛÀı˛±Mê ¸˜ô¶∏ øı¯∏˚˛&ø˘ ˘±˝◊ÀÚı˛ øıô¶∏±ı˛ øÚÒ«±ı˛Ì fl¬Àı˛º ¸˜ô¶∏ ’øÓ¬Sê˜Ì˝◊ ¸˜Àfl¬±ÀÌ ˝›˚˛± Î¬◊ø‰¬» º ˚ø ¤È¬±
¸y¬ı Ú± ˝˚˛ Ó¬Àı Î¬◊ˆ¬À˚˛ı˛ ˜ÀÒ… Œfl¬ÃøÌfl¬ ı…ıÒ±Ú 600 øÎ¬·Ëœı˛ fl¬˜ Œ˚Ú Ú± ˝˚˛ º
Œ¬Û±˘ ¶ö±¬ÛÚfl¬±˘œÚ ¸Ó¬fl¬«Ó¬±˜”˘fl¬ ı…ı¶ö± –-
1. Ú±È¬ Œı±å ’“±È¬ fl¬ı˛±ı˛ ¬Ûı˛ fl¬˜¬ÛÀé¬ øÓ¬Ú Ê±˚˛·±˚˛ ŒÔËÎ¬Àfl¬ Œˆ“¬±Ó¬± fl¬Àı˛ Œ›˚˛± Î¬◊ø‰¬»º
2. Œı±Àåı˛ ∆‚…« ¤˜Ú ˝›˚˛± Î¬◊ø‰¬» ˚±ÀÓ¬ ¬Û≈Àı˛±¬Û≈øı˛ ’“±È¬ fl¬ı˛±ı˛ ¬Ûı˛ ≈íøÈ¬ ŒÔËÎ¬ ı±˝◊Àı˛ Œıøı˛À˚˛ Ô±Àfl¬º Œı±Àåı˛ ∆‚…«
Œı˙œ ˝À˘ ’√õ∂À˚˛±ÊÚœ˚˛ ›˚˛±˙±ı˛ √õ∂À˚˛±ÊÚ ˝˚˛º ¤ÀÓ¬ ı…˚˛ ı‘øX¬ ¬Û±˚˛ º
3. ¸ı«± ¤fl¬øÈ¬ ø¶x—›˚˛±˙±ı˛ › ¤fl¬øÈ¬ ¸±Ò±ı˛Ì ›˚˛±˙±ı˛ ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬» º
4. Œı˛˘ Œ¬Û±˘ ¤˜Úˆ¬±Àı ı¸±ÀÚ± Î¬◊ø‰¬» ˚±ÀÓ¬ Î¬◊˝±ı˛ ŒÙv¬À?ı˛ ¸˜Ó¬˘ ’—˙ ı˛±ô¶∏±ı˛ øÀfl¬ Ô±Àfl¬ º
5. ·±Î¬«±ı˛, P.S.C. Œ¬Û±˘ ı± Œı˛˘ Œ¬Û±˘ øÚÀ‰¬ Œ˚˜Ú Œ‡±ÀÚ± ˝À˚˛ÀÂ Œ¸˝◊ˆ¬±Àı ¶ö±¬ÛÚ fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬» º ï≈ı«˘ ’—˙
˘±˝◊ÀÚı˛ øÀfl¬ ¤ı— ¸ı˘ ’—˙ ı±˚˛≈ √õ∂ı±À˝ı˛ øÀfl¬ó Œ¬Û±À˘ı˛ ¸ı˘ ’é Œfl¬ÃøÌfl¬ ’ı¶ö±ÀÚ Œfl¬ÃøÌfl¬ ’é¬ ıı˛±ıı˛ ¤ı—
√õ∂±ølfl¬ ’ı¶ö±ÀÚ ˘±˝◊Ú ıı˛±ıı˛ Ô±fl¬Àı º øÈ¬Î¬◊Àı±˘±ı˛ ı± ı·«±fl¬±ı˛ Œ¬Û±À˘ı˛ Œé¬ÀS ¤ √õ∂ùü ’±À¸ Ú± Œ˚À˝Ó≈¬ ¤&ø˘
¸ıøÀfl¬˝◊ ¸˜˙øMê ¸•Ûiß º
6. ø‰¬h¬ ‡±›˚˛± P.S.C. Œ¬Û±˘ ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬» Ú˚˛ º
7. ˘±˝◊Ú fl¬˜œ«Àı˛ ¤fl¬øÈ¬ ’ˆ¬…±¸ ’±ÀÂ Œ˚ Œ¬Û±˘Àfl¬ ’…±˘±˝◊ÚÀ˜KÈ¬ fl¬ı˛±ı˛ ÊÚ… ·ÀÓ«¬ı˛ øfl¬Ú±ı˛±ı˛ ¸À/ Œ¬Û±À˘ı˛ ŒÍ¬¸
Œ›˚˛±º ¤È¬± fl¬‡Ú˝◊ fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬» Ú˚˛ fl¬±ı˛Ì ‹ ı˛fl¬˜ Ò±!¬±˚˛ Œ¬Û±À˘ ø‰¬h¬ Òı˛ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛º ’…±˘±˝◊ÚÀ˜ÀKÈ¬ı˛ ÊÚ… Œ¬Û±À˘ı˛
øÚÀ‰¬ı˛ øÀfl¬ ¤fl¬øÈ¬ flv¬…±•Û Œı“ÀÒ Ó¬±ı˛ ¸±˝±À˚… Ó≈¬À˘ Òı˛± ı± ŒÍ¬˘± Î¬◊ø‰¬» º È¬…±ø¬Û— ¸ı¸˜˚˛˝◊ Œ¬Û±À˘ı˛ fl¬±Â ŒÔÀfl¬ fl¬ı˛±
Î¬◊ø‰¬» fl¬‡Ú˝◊ ¶Û…±ÀÚı˛ ˜±Á¬‡±Ú ŒÔÀfl¬ Ú˚˛ º
8. ø¶õ≠È¬ ø¬ÛÚ ı…ı˝+Ó¬ ˝À˘ Ó¬±Àfl¬ ≈˝◊ ¬Û±À˙ ˜≈Àh¬ Ù“¬±fl¬ fl¬Àı˛ øÀÓ¬ ˝Àı º
9. ’ÀÚfl¬ ¸˜˚˛˝◊ Ú±È¬ıå≈ı˛ √¬Ûøı˛ıÀÓ«¬ Œfl¬±˚˛±È¬«±ı˛ ø¬ÛÚ ¤ı— ø¶õ≠È¬ ø¬ÛÚ Œ›˚˛± ˝˚˛º ¤˝◊ ø¶õ≠È¬ ø¬ÛÚ&ø˘ ¸ı¸˜À˚˛˝◊
˜≈Àh¬ Ù“¬±fl¬ fl¬Àı˛ Œ›˚˛± Î¬◊ø‰¬» º
10. ˝◊¶Û±ÀÓ¬ı˛ Œ¬Û±À˘ı˛ øˆ¬ÀÓ¬ı˛ ¸•Û”Ì« ’—˙ fl¬—SêœÈ¬ fl¬ı˛± Ú± ˝À˘ ı±fl¬œ ’—À˙ é¬˚˛Àı˛±Òœ Œ¬Û˝◊KÈ¬ ˘±·±ÀÚ± Î¬◊ø‰¬»º
fl¬—SêœÀÈ¬ı˛ øˆ¬Ó¬ı˛ Œ¬Û±À˘ı˛ ·±À˚˛ Œfl¬±Ú Œ¬Û˝◊KÈ¬ ˘±·±ÀÚ± Î¬◊ø‰¬» Ú˚˛ º
23
REC
11. é¬øÓ¬·Ëô¶∏ fl¬`¬±"ı˛ ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬» Ú˚˛ º
12. ˚ø ŒÊ±h¬ Œ›˚˛± Œ¬Û±˘ ı…ı˝+Ó¬ ˝˚˛ Ó¬Àı ¶§ä ÕÀ‚…«ı˛ ŒÊ±h¬± ’—˙ Î¬◊¬ÛÀı˛ı˛ øÀfl¬ ¤ı— Œı˙œ ∆À‚…«ı˛ ŒÊ±h¬±
’—˙ ˜±øÈ¬ı˛ øÀfl¬ ı˛±‡± Î¬◊ø‰¬» º
13. Œ¬Û±˘ ı˛— fl¬ı˛±ı˛ ’±À· ˝◊¶Û±ÀÓ¬ı˛ Ó¬±Àı˛ı˛ ıË±˙ øÀ˚˛ ‚À¯∏ Œ¬Û±À˘ı˛ ·±À˚˛ı˛ ˜˚˛˘± ¬Ûøı˛©®±ı˛ fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬» º
14. Œ¬Û±˘ fl¬—SêœÈ¬ fl¬ı˛±ı˛ ¸˜˚˛ ı± ŒÓ¬±˘±ı˛ ¸˜˚˛ ≈‚«È¬Ú± ¤h¬±ı±ı˛ ÊÚ… ¤Àfl¬ ˙±ı˘ øÀ˚˛ ¤˜Úˆ¬±Àı ı“±Ò± Î¬◊ø‰¬» ˚± ˜±øÈ¬
Œˆ¬ fl¬Àı˛ Ó¬œé¬ˆ¬±Àı ’±È¬Àfl¬ ŒÔÀfl¬ Œ¬Û±˘Àfl¬ ‘Ï¬ˇˆ¬±Àı Œ¸±Ê± Ô±fl¬ÀÓ¬ ¸±˝±˚… fl¬Àı˛ º
ø¬ÛÚ ˝◊Ú¸≈À˘È¬Àı˛ı˛ ’ı¶ö±Ú ï˝±˝◊ ŒÈ¬Ú˙Úó –-
24
REC
¸±¸À¬ÛÚ˙Ú È¬±˝◊¬Û ˝◊Ú¸≈À˘È¬Àı˛ı˛ ’ı¶ö±Ú ï˝±˝◊ ŒÈ¬Ú˙Úó –-
25
REC
Œà –-¬
1) ¸±Ò±ı˛Ì Œà, 2) 'A' È¬±˝◊¬Û, 3) ¶§˚˛— È¬±˝◊¬Û ï'B' È¬±˝◊¬Ûó, 4) 'Y' Œà, 5) Ùv¬±˝◊— Œà¬, 6) ¶Üò±È¬, 7) à¬˜« ·±˝◊¸
¸±Ò±ı˛Ì Œà¬ –-
¤˝◊ Òı˛ÀÌı˛ Œà¬ ¸±Ò±ı˛ÌÓ¬– ı…ı˝+Ó¬ ˝˚˛º ˘±˝◊ÀÚı˛ È¬±Ú ’Ú≈˚±˚˛œ Œà¬ ı˛ÀÎ¬ı˛ ¸±˝◊Ê, È¬±Ú«-ı±flƒ¬˘ ¤ı— Œà¬-Ó¬±Àı˛ı˛
¸±˝◊Ê ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àı º ¸±Ò±ı˛ÌÓ¬– ˝±˝◊ ŒÈ¬Ú˙Ú ˘±˝◊ÀÚı˛ ÊÚ… 19 ø˜ø˜ ï¾") ı…±À¸ı˛ Œà¬ ı˛Îƒ¬, 20 ø˜ø˜ ¸±˝◊ÀÊı˛
’±˝◊-Œı±å, 7/8 ¸±˝◊ÀÊı˛ Œà¬-Ó¬±ı˛ ı…ı˝+Ó¬ ˝˚˛ ¤ı— Œ˘±-ŒÈ¬Ú˙Ú ˘±˝◊ÀÚı˛ ÊÚ… 15 ø˜ø˜ ï5/8") ı…±À¸ı˛ Œà¬-ı˛Îƒ¬,
12.5 ø˜ø˜ ï½") ¸±˝◊ÀÊı˛ ’±˝◊-Œı±å, 7/10 ¸±˝◊ÀÊı˛ Œà¬ Ó¬±ı˛ ı…ı˝+Ó¬ ˝˚˛º Œà¬-˝◊Ú¸≈À˘È¬ı˛ ˜±øÈ¬ ŒÔÀfl¬ 3 ø˜ ï10
Ù≈¬È¬ ) Î¬◊{°•§ Î¬◊B‰¬Ó¬±˚˛ ı…ı˝+Ó¬ ˝Àı º
'A'¬- È¬±˝◊¬Û Œà –-
˚‡Ú ˘±˝◊ÀÚı˛ È¬±Ú fl¬˜ Ô±Àfl¬ ¤ı— Œà¬ ˘±·±ı±ı˛ ¬Û˚«±l Ê±˚˛·± Ú± ¬Û±›˚˛± ˚±˚˛ Ó¬‡Ú ¤˝◊ Òı˛ÀÌı˛ Œà¬ ı…ı˝+Ó¬ ˝˚˛º
˙˝ı˛±=À˘ √õ∂±˚˛˙–˝◊ Œà¬ ˘±·±ı±ı˛ ¬Û˚«±l Ê±˚˛·± Ô±Àfl¬ Ú± º ¤˝◊ ¸ı ¶öÀ˘ Œà¬-¤ı˛ ·Ó«¬ Œ¬Û±˘ ŒÔÀfl¬ fl¬˜ ”ı˛ÀQ Œ‡“±h¬±
˝˚˛ ¤ı— ¶§ˆ¬±ıÓ¬–˝◊ ˚ÀÔ©Ü È¬±Ú øÚÀÓ¬ ¬Û±Àı˛ Ú± º Œ¬Û±À˘ı˛ ˜±Á¬‡±ÀÚı˛ ¤fl¬È≈¬ Î¬◊¬ÛÀı˛ ¤fl¬øÈ¬ ’…±À/˘ ˘±·±ÀÚ± ˝˚˛º
Ó¬±ı˛¬Ûı˛ Œà¬-Ó¬±ı˛ ‹ ’…±À/À˘ı˛ ˜±Ô±ı˛ øÀfl¬ Œı“ÀÒ Œ›˚˛± ˝˚˛º ¤Àfl¬ Œà¬-’±Î¬◊È¬øı˛·±ı˛ ı˘± ˝˚˛º ¤˝◊ Òı˛ÀÌı˛ Œà¬
Œ‡ÀÓ¬ ’ÀÚfl¬È¬± ˝◊—ı˛±Êœ ıÌ« 'A' ’±fl‘¬øÓ¬ı˛ º
¶§˚˛— Œà¬ ı± 'B'¬- È¬±˝◊¬Û Œà –-
˚‡Ú ˜±øÈ¬ÀÓ¬ Œà¬-Œ¸È¬ ˘±·±ı±ı˛ Œfl¬±Ú Ê±˚˛·± ¬Û±›˚˛± ˚±˚˛ Ú± Ó¬‡Ú Œà¬-Ó¬±Àı˛ı˛ øÚÀ‰¬ı˛ ’—˙ Œ¬Û±À˘ı˛ Œ·±h¬±ı˛
øÀfl¬ ¤fl¬øÈ¬ Œà¬-flv¬…±À•Ûı˛ ¸±˝±À˚… Œı“ÀÒ Œ›˚˛± ˝˚˛ º ¤˝◊ Òı˛ÀÌı˛ Œà¬ ¶§˚˛— Œà¬ ı± 'B' È¬±˝◊¬Û Œà¬ Ú±À˜ ’øˆ¬ø˝Ó¬
˝˚˛ º
Ùv¬±˝◊— Œà –-
˚‡Ú ˘±˝◊Ú ı˛±ô¶∏±ı˛ ¬Û±À˙ Ô±Àfl¬ ¤ı— Œà¬-Œ¸È¬ ˘±·±ı±ı˛ Ê±˚˛·± ¬Û±›˚˛± ˚±˚˛ Ú± Ó¬‡Ú ı˛±ô¶∏±ı˛ ’¬Ûı˛ ¬Û±Àı˛ ’À¬Ûé¬±fl‘¬Ó¬
ŒÂ±È¬ ˚ÀÔ©Ü Î¬◊B‰¬Ó¬±ı˛ ¤fl¬øÈ¬ Œ¬Û±˘Àfl¬ ı¸±ÀÚ± ˝˚˛ ¤ı— Œà¬-Ó¬±ı˛ Î¬◊ˆ˚˛ Œ¬Û±À˘ı˛ ¸À/ ı“±Ò± ˝˚˛º ı˛±ô¶∏±ı˛ ’¬Ûı˛ ¬Û±Àı˛
ŒÂ±È¬ Œ¬Û±À˘ ŒÈ¬Ú˙Ú Œ›˚˛±ı˛ ÊÚ… Œà¬-Œ¸È¬ ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛± ˝˚˛º
¶Üò±È¬ –-
˚‡Ú Œ¬Û±˘ ı˛±ô¶∏±ı˛ Œ˙À¯∏ ı± ı˛±ô¶∏±ı˛ ı“±Àfl¬ı˛ Œ˙À¯∏ ı¸±ÀÚ± Ô±Àfl¬ ¤ı— Œà¬-˘±·±ı±ı˛ Ê±˚˛·± ¬Û±›˚± ˚±˚˛ Ú± Ó¬‡Ú
¤fl¬øÈ¬ ŒÂ±È¬ Êøfl¬ Œ¬Û±˘ ŒÍ¬fl¬Ú± ø˝¸±Àı Œà¬ı˛ øı¬Ûı˛œÓ¬ øÀfl¬ ˘±˝◊ÀÚı˛ øÀfl¬ ŒÔÀfl¬ ˘±˝◊Ú Œ¬Û±À˘ı˛ ¸À/ ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛±
˝˚˛º ¤Àfl¬ ¶Üò±È¬ ıÀ˘º ¶Üò¬±È¬ ˘±˝◊Ú Œ¬Û±À˘ı˛ ¸À/ Î¬◊¬Û˚≈Mê flv¬…±À•Ûı˛ ¸±˝±À˚… ˘±·±ÀÚ± ˝˚˛ º
'Y'¬- È¬±˝◊¬Û Œà –-
˘±˝◊ÀÚ ·±Î«¬ ›˚˛…±ı˛ Ô±fl¬À˘ ·±øÎ«¬— Sê˙ ’±À˜«ı˛ ¸À/ ·±Î«¬ ›˚˛…±Àı˛ı˛ øı¬Ûı˛œÀÓ¬ øÀfl¬ ¤˝◊ Œà¬ ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛± ˝˚˛º
¬Û±ù´ıÓ¬œ« ıË…±Àfl¬ÀÈ¬ı˛ ÊÚ…› ¤˝◊ Òı˛ÀÌı˛ Œà¬ ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛± ˝˚˛ º
26
REC
à¬˜« ·±˝◊¸ –-
˚‡Ú ˘±˝◊Ú Œ¸±Ê± Ô±Àfl¬ ¤ı— fl¬`¬±"Àı˛ı˛ fl¬±È¬± ’—À˙ı˛ ˜ÀÒ… ”ı˛Q ’ÀÚfl¬ Œı˙œ ˝˚˛ Œ¸‡±ÀÚ ¤˝◊ Òı˛ÀÌı˛ Œà¬
ı…ı˝+Ó¬ ˝˚˛º ˘±˝◊ÀÚı˛ ˜Ò…ıÓ¬œ« Œ¬Û±À˘ Î¬◊ˆ¬˚˛ øÀfl¬ ≈íøÈ¬ Œà¬ 600 øÎ¬·Ëœ Œfl¬ÃøÌfl¬ ”ı˛ÀQ ı“±Ò± ˝˚˛º ¤˝◊ Òı˛ÀÌı˛ Œà¬Àfl¬
ëëà¬˜« ·±˝◊¸íí ıÀ˘ º Œfl¬ÃøÌfl¬ ’ı¶ö±ÀÚı˛ ÊÚ… fl¬`¬±"Àı˛ı˛ È¬±ÀÚ ˚±ÀÓ¬ Œ¬Û±˘ Œı“Àfl¬ Ú± ˚±˚˛ Œ¸˝◊ˆ¬±Àı Œà¬ Œ›˚˛± ˝˚˛ º
˘œÀfl¬Ê fl¬±Àı˛KÈ¬ √õ∂øÓ¬Àı˛±Ò fl¬ı˛±ı˛ ÊÚ… Œà¬ ˝◊Ú¸≈À˘È¬ı˛ ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛± ˝˚˛º
Œà¬ ı“±Ò± –-
Œ¬Û±˘ ’±øÔ«— ¤ı—ì’Ôı± øÚÎ¬◊È¬™±˘ Ó¬±Àı˛ı˛ ¸À/ Œà¬ Ó¬±ı˛ øÊ.’±˝◊. Ó¬±ı˛ Z±ı˛± ¸—˚≈Mê Ô±fl¬± Î¬◊ø‰¬» ˚±ÀÓ¬ ˘œÀfl¬Ê
fl¬±Àı˛KÈ¬ ’±ÀÔ« ‰¬À˘ Œ˚ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛º ¤Àfl¬ Œà¬ ı“±Ò± ıÀ˘ º
¶úı˛Ì ı˛±‡±ı˛ øı¯∏˚˛ –-
1. ˚ø Œà¬-˝◊Ú¸≈À˘È¬Àı˛ı˛ ı…ı¶ö± Ú± Ô±Àfl¬ Ó¬Àı Œà¬ flv¬…±À•Ûı˛ fl¬±Â±fl¬±øÂ ¤fl¬øÈ¬ 8 Œ·ÀÊı˛ øÊ.’±˝◊. Ó¬±ı˛ øÀ˚˛
øÚÎ¬◊È¬™±˘ fl¬`¬±"ı˛Àfl¬ ¤ı˛ ¸À/ ¸—À˚±· fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àı º Œà¬ Ó¬±Àı˛ı˛ ¸À/ ¤˘.øÈ¬. ˘±˝◊ÀÚı˛ øÚÎ¬◊È¬™±˘ Ó¬±Àı˛ı˛ ¸—À˚±·
‚È¬±ı±ı˛ ÊÚ… ’Ôı± ¤˝◊‰¬.øÈ¬. ˘±˝◊ÀÚı˛ Œé¬ÀS ¤˝◊‰¬.øÈ¬. ’±øÔ«—À˚˛ı˛ ¸À/ ¸—À˚±· ‚È¬±ı±ı˛ ÊÚ… øÊ.’±˝◊. Ó¬±Àı˛ı˛ ∆‚…«
˚ÀÔ©Ü ˝›˚˛± Î¬◊ø‰¬»º ¤˝◊ øÊ.’±˝◊. Ó¬±ı˛ ’±øÔ«— › øÚÎ¬◊È¬™±˘ Ó¬±Àı˛ı˛ ¸À/ ˆ¬±˘ˆ¬±Àı ı“±Ò± Î¬◊ø‰¬» º
2. Œà¬-˝◊Ú¸≈À˘È¬ı˛ ˜±øÈ¬ ŒÔÀfl¬ 10 Ù≈¬ÀÈ¬ı˛ fl¬˜ Î¬◊B‰¬Ó¬±˚˛ Ô±fl¬± Î¬◊ø‰¬» Ú˚˛ º
3. Œà¬-ı“±Ò±ı˛ ¸˜˚˛ Œ¬Û±˘Àfl¬ fl¬±Ó¬ fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬» Ú˚˛º
4. Œà¬-ı“±Ò±ı˛ ÊÚ… øÔ•§˘ Êèı˛œ º ˚ø øÔ•§˘ ¬Û±›˚˛± Ú± ˚±˚˛ ’±˝◊ Œı±Àåı˛ Î¬◊¬Ûı˛ Œà¬ Ó¬±Àı˛ı˛ ’—˙ ¸øÍ¬fl¬ˆ¬±Àı
ı“±Ò± Î¬◊ø‰¬»º
27
REC
·±øÎ«¬— (Guarding)
·±øÎ«¬— ı˘ÀÓ¬ Œı±Á¬±˚˛ øÚı˛±¬Û ı˛é¬Ìº ¤øÈ¬ ˘±˝◊ÀÚı˛ Ó¬˘±˚˛ Ô±Àfl¬ º fl¬`¬±"ı˛ øÂ“Àh¬ Œ·À˘ ¤øÈ¬ ·±ÀÎ«¬ı˛ Ó¬±ı˛ ¶Û˙«
fl¬ı˛Àı ˜±øÈ¬ÀÓ¬ ¬Ûh¬±ı˛ ’±À· ’Ôı± ·±øÎ«¬—À˚˛ı˛ Î¬◊¬ÛÀı˛ Á≈¬À˘ ¬ÛÀh¬ Ô±fl¬Àı º ·±øÎ«¬—Àfl¬ ¸ı ¸˜˚˛˝◊ ’±Ô« fl¬ı˛± ˝˚˛º Ó¬±ı˛Ù¬À˘
˘±˝◊ÀÚı˛ ’±ı˛é¬± ı…ı¶ö± fl¬±˚«fl¬ı˛œ ˝À˚˛ ˘±˝◊ÚÀfl¬ Ó¬øh¬» øıøBÂiß fl¬Àı˛ ŒÀıº Ó¬‡Ú øÂ“Àh¬ ¬Ûh¬± fl¬`¬±"ı˛ Ó¬øh¬»·Ëô¶∏ Ô±fl¬Àı
Ú± º ·±øÎ«¬—À˚˛ı˛ ’Ú≈¬Ûø¶öøÓ¬ÀÓ¬ øÂ“Àh¬ ˚±›˚˛± fl¬`¬±"ı˛ ˜±øÈ¬ÀÓ¬ ¬ÛÀh¬ ˚±Àı ¤ı— Œ˚À˝Ó≈¬ Œfl¬±Ú ’±ı˛é¬± ı…ı¶ö± fl¬±˚«fl¬ı˛œ
˝Àı Ú± Œ¸ÊÚ… fl¬`¬±"ı˛ Ó¬øh¬»·Ëô¶∏ ŒÔÀfl¬ ˚±Àı º ¤ÀÓ¬ ≈‚«È¬Ú± ‚È¬Àıº ’Ó¬¤ı ·±øÎ¬«— ’¬Ûøı˛˝±˚«º
·±øÎ«¬—À˚˛ı˛ Òı˛Ì –-
1) ø¬Û.øˆ¬.ø¸. ·±øÎ«¬— 2) Œ˘ø¸— ·±øÎ«¬—
1) ø¬Û.øˆ¬.ø¸. ·±øÎ«¬— –-
¤˝◊ ·±øÎ«¬— √õ∂Ò±ÚÓ¬– fl‘¬ø¯∏ Œé¬S øÀ˚˛ ˚±›˚˛± ¤˘.øÈ¬. ˘±˝◊ÀÚı˛ ÊÚ… ı…ı˝+Ó¬ ˝˚˛ º fl¬`¬±"Àı˛ı˛ Î¬◊{°•§ ’ı¶ö±ÀÚ ¤˝◊
·±øÎ«¬— ı…ı˝+Ó¬ ˝˚˛º Î¬◊¬ÛÀı˛ı˛ ’—˙ ˙…±flƒ¬˘ Œı±Àåı˛ ¸À/ ¤ı— øÚÀ‰¬ı˛ ’—˙ øÚÎ¬◊È¬™±À˘ı˛ ¸À/ ı“±Ò± ˝˚˛º ¤fl¬øÈ¬ øÊ.’±˝◊.
Ó¬±Àı˛ı˛ ŒÙË¬˜ ¤˜Úˆ¬±Àı ·øÍ¬Ó¬ ˝˚˛ ˚±ÀÓ¬ øÊ.’±˝◊. Ó¬±Àı˛ı˛ ’±Ú≈ˆ”¬ø˜fl¬ ’—˙&ø˘ √õ∂ÀÓ¬…fl¬ fl¬`¬±"Àı˛ı˛ øÚÀ‰¬ı˛ øÀfl¬ ¸˜”ı˛ÀQ
’ı¶ö±Ú fl¬ı˛Àı º ≈í¬Û±À˙ øÊ.’±˝◊. Ó¬±Àı˛ı˛ Î¬◊{°•§ ’—˙&ø˘ ø¬Û.øˆ¬.ø¸. ¬Û±˝◊À¬Ûı˛ Z±ı˛± ˝◊Ú¸≈À˘È¬ fl¬ı˛± Ô±fl¬Àı º fl¬`¬±"ı˛
ı± ·±Î«¬ ˝±›˚˛±˚˛ ≈˘À˘› ø¬Û.øˆ¬.ø¸. ¬Û±˝◊Àıı˛ ÊÚ… fl¬`¬±"ı˛ › ’±ÀÔ«ı˛ ˜ÀÒ… ¸À˚±· ‚È¬Àı Ú± º fl¬`¬±"ı˛ øÂ“Àh¬ ¬ÛÀh¬
Œ·À˘ ’±Ú≈ˆ”¬ø˜fl¬ øÊ.’±˝◊. Ó¬±Àı˛ı˛ ¸—¶ÛÀ˙« ’±ÀÔ«ı˛ ¸À/ ¸—À˚±· ‚È¬À˘ øÙ¬Î¬◊Ê ¬Û≈Àh¬ ˚±Àı º ·Í¬Ú ’Ú≈˚±˚˛œ ≈˝◊
ı˛fl¬À˜ı˛ ·±øÎ«¬— ’±ÀÂ º
A) 'D' flv¬…±À•Ûı˛ Œé¬ÀS ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛± ÊÚ…º B) ¸ı˛±¸øı˛ ˙…±flƒ¬˘ È¬±˝◊¬Û
Î¬◊{°•§ ’ı¶ö±ÀÚı˛ ·±øÎ«¬—
28
REC
2. Œ˘ø¸— ·±øÎ«¬— –-
¤øÈ¬ øÓ¬Ú Òı˛ÀÌı˛ ˝˚˛º

a) fl¬±À¬Û«È¬ ·±øÎ«¬— b) Sê…±Îƒ¬˘ È¬±˝◊¬Û, c) ı' È¬±˝◊¬Û
Œ˘ø¸— ·±øÎ«¬—À˚˛ı˛ ÊÚ… ≈íøÈ¬, øÓ¬ÚøÈ¬ ı± ‰¬±ı˛øÈ¬ ·±ÀÎ«¬ı˛ Ó¬±ı˛ Ô±Àfl¬º ¤˝◊&ø˘ Sê˙’±À˜«ı˛ ¸À/ ı“±Ò± Ô±Àfl¬ º ’±Ú≈ˆ”¬ø˜fl¬
Œ˘¸&ø˘ øÚø«©Ü ”ı˛ÀQ Î¬◊¬ÛÀı˛±Mê Ó¬±ı˛&ø˘ı˛ ¸À/ ı“±Ò± ˝˚˛º 33 Œfl¬øˆ¬ ˘±˝◊Ú ¬Û˚«ôL√ ¤˝◊ ·±øÎ«¬— ı…ı˝+Ó¬ ˝˚˛º
fl¬±À¬Û«È¬ ·±øÎ¬— –- øÚø«©Ü ∆À‚…«ı˛ Sê˙ ’±˜«&ø˘ Œ¬Û±À˘ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ ˘±·±ÀÚ± ˝˚˛º ‰¬±ı˛øÈ¬ øÊ.’±˝◊. Ó¬±ı˛ ·±ÀÎ«¬ı˛ Ó¬±ı˛
ø˝¸±Àı ı…ı˝+Ó¬ ˝˚˛º Œ˘ø¸—&ø˘ øÚø«©Ü ”ı˛ÀQ ı“±Ò± ˝˚˛º ≈«øÈ¬ ¬Û±›˚˛±ı˛ ˘±˝◊Ú ı± ¤fl¬øÈ¬ ¬Û±›˚˛±ı˛ ˘±˝◊Ú › ¤fl¬øÈ¬
ŒÈ¬ø˘ÀÙ¬±Ú ˘±˝◊ÀÚı˛ ˜ÀÒ… ’øÓ¬Sê˜Ì ‚È¬À˘ ¤˝◊ Òı˛ÀÌı˛ ·±øÎ«¬— ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛± ˝˚˛º
Sê…±Îƒ¬˘ƒ ·±øÎ«¬— –¬- ¤øÈ¬ÀÓ¬ Â˚˛øÈ¬ ·±ÀÎ«¬ı˛ Ó¬±ı˛ Ô±Àfl¬º ‰¬±ı˛øÈ¬ øÚÀ‰¬ı˛ øÀfl¬ › ≈«øÈ¬ Î¬◊¬ÛÀı˛ı˛ øÀfl¬ Ô±Àfl¬ º øÓ¬Ú
øfl¬ ŒÔÀfl¬ ’±h¬±’±øh¬ Œ˘ø¸— fl¬ı˛± ˝˚˛º ¤Àfl¬ ’±ı±ı˛ ŒÈ¬™-·±øÎ«¬—› ıÀ˘º fl¬`¬±"ı˛ øÂ“Àh¬ ¬ÛÀh¬ ø·À˚˛ ˚ø ˘±øÙ¬À˚˛
›ÀÍ¬ Ó¬ı≈› Sê…±Îƒ¬˘ ·±ÀÎ«¬ı˛ ı±˝◊Àı˛ Œ˚ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛ Ú±º 33 Œfl¬øˆ¬ ˘±˝◊Ú Z±ı˛± Œı˛˘›À˚˛ ˘±˝◊Ú ’øÓ¬Sê˜Ì, ÊÚı¸øÓ¬¬Û”Ì«
¤˘±fl¬±˚˛ ¤˘.øÈ¬. ˘±˝◊Ú ’øÓ¬Sê˜Ì, ı˛±ô¶∏± ’øÓ¬Sê˜Ì ‚È¬À˘ ı± ı˛±ô¶∏± ıı˛±ı±ı˛ Ô±fl¬À˘› ¤˝◊ Òı˛ÀÌı˛ ·±øÎ«¬— ı…ı˝+Ó¬ ˝˚˛º
Sê…±Îƒ¬˘ƒ È¬±˝◊¬Û ·±øÎ«¬—
29
REC
fl¬±À¬Û«È¬ ·±øÎ«¬—
ı' È¬±˝◊¬Û ·±øÎ«¬— –¬- øıøˆ¬iß Î¬◊¬Û±±ÀÚ ·øÍ¬Ó¬ ˘±˝◊ÀÚı˛ Œé¬ÀS ¤˝◊ ·±øÎ«¬— ı…ı˝+Ó¬ ˝˚˛º øÚÀ‰¬ı˛ ˘±˝◊ÀÚı˛ ¸À/ Sê˙
’±˜« ˘±ø·À˚˛ fl¬±À¬Û«È¬ ·±øÎ«¬— fl¬ı˛± ˝˚˛ ¤ı— Î¬◊¬ÛÀı˛ı˛ ˘±˝◊ÀÚı˛ ÊÚ…› fl¬ı˛± ˝˚˛º Î¬◊¬ÛÀı˛ı˛ ·±ÀÎ«¬ı˛ Ó¬±ı˛ øÚÀ‰¬ı˛ ·±ÀÎ«¬ı˛ Ó¬±Àı˛ı˛
¸À/ Î¬◊{°•§ Œ˘ø¸— Z±ı˛± ˚≈Mê ˝˚˛º
ı˛±ô¶∏± ’øÓ¬Sê˜Ì ¤ı— ·±øÎ«¬—¬ –-
a) ˚Ó¬È¬± ¸y¬ı ı˛±ô¶∏± ’øÓ¬Sê˜Ì ¸˜Àfl¬±ÀÌ fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬», ’Ú…Ô±˚˛ øfl¬c√ 600 øÎ¬·Ëœı˛ fl¬˜ ˝Àı Ú± º
b) ¬Û±›˚˛±ı˛ ˘±˝◊ÀÚı˛ ı˛±ô¶∏± ’øÓ¬Sê˜Ì ı± ı˛±ô¶∏± ıı˛±ıı˛ Œé¬ÀS Sê…±Îƒ¬˘ƒ ·±Î«¬ ı…ı˝+Ó¬ ˝˚˛º
c) ·±øÎ¬«—À˚˛ı˛ ÊÚ… ¤˘.øÈ¬. ˘±˝◊ÀÚı˛ Œé¬ÀS 10 Œ·ÀÊı˛ øÊ.’±˝◊. Ó¬±ı˛ ¤ı— 11Œfl¬øˆ › 33 Œfl¬øˆ¬ ¤˝◊‰¬.øÈ¬. ˘±˝◊ÀÚı˛
ŒéÀS¬ 8 Œ·ÀÊı˛ øÊ.’±˝◊. Ó¬±ı˛ ı…ı˝+Ó¬ ˝˚˛º
d) √õ∂Ô˜ Œ˘ø¸— Œ¬Û±˘ ŒÔÀfl¬ 750 ø˜ø˜ ”ı˛ÀQ Ô±fl¬± Î¬◊ø‰¬»º ’Ú…±Ú… Œ˘ø¸—&ø˘ ¬Ûı˛¶Ûı˛ 3 ø˜È¬±ı˛ ”ı˛ÀQ Ô±fl¬±
Î¬◊ø‰¬»º
e) ¶Û…±ÀÚı˛ ˜Ò…ıÓ¬œ« ¶ö±ÀÚ ’Ô±«» ¸Àı«±B‰¬ Á≈¬˘ ’ı¶ö±ÀÚ fl¬`¬±"ı˛ › ·±øÎ«¬—À˚˛ı˛ Ó¬±Àı˛ı˛ ˜ÀÒ… Ú”…ÚÓ¬˜ ı…ıÒ±Ú ¤˘.øÈ¬.
˘±˝◊ÀÚı˛ Œé¬ÀS 610 ø˜ø˜ ¤ı— ¤˝◊‰¬.øÈ¬. ˘±˝◊ÀÚı˛ Œé¬ÀS 1220 ø˜ø˜ Ô±fl¬± Î¬◊ø‰¬»º
f) ¤˘.øÈ¬. ˘±˝◊ÀÚı˛ ·±øÎ«¬— Sê˙ ’±˜« › øÚÎ¬◊È¬™±˘ Ó¬±Àı˛ı˛ ˜ÀÒ… Î¬◊{°•§ ı…ıÒ±Ú 610 ø˜ø˜ (2 Ù≈¬È¬ó ¤ı— Sê˙ ’±À˜«ı˛
∆‚«… 750 ø˜ø˜ (2½ Ù≈¬È¬ó ˝›˚˛± Î¬◊ø‰¬»º
30
REC
g) ˘±˝◊Ú › ·±øÎ«¬— Sê˙ ’±À˜«ı˛ ˜ÀÒ… ”ı˛Q 11Àfl¬øˆ¬, 22 Œfl¬øˆ¬ › 33 Àfl¬øˆ¬ ˘±˝◊ÀÚı˛ Œé¬ÀS ˚Ô±SêÀ˜ 650 ø˜ø˜
(2¼ Ù≈¬È¬ó, 750 ø˜ø˜ ï2½ Ù≈¬È¬ó ¤ı— 840 ø˜ø˜ (2¾ Ù≈¬È¬ó ˝›˚˛± Î¬◊ø‰¬»º
h) 66 Œfl¬øˆ¬ı˛ Î¬◊¬ÛÀı˛ı˛ ˘±˝◊ÀÚı˛ ÊÚ… ·±øÎ«¬—À˚˛ı˛ Œfl¬±Ú √õ∂À˚˛±ÊÚ ˝˚˛ Ú± Œ˚À˝Ó≈¬ Ó¬±Àı˛ ¸±øfl«¬È¬ ŒıËfl¬±ı˛ ‡≈ı ¸≈Àıœ
˝˚˛º fl¬`¬±"ı˛ øÂ“Àh¬ Œ·À˘ ŒıËfl¬±ı˛ øÈ¬™¬Û fl¬Àı˛ ¤ı— ˘±˝◊Ú Ó¬øh¬»øıøBÂiß ˝À˚˛ ˚±˚˛ º
øıÀ˙¯∏ øÚÀ«˙±ı˘œ –-
i) ¬Û±›˚˛±ı˛ ˘±˝◊ÚÀfl¬ ¸ı«± Î¬◊¬ÛÀı˛±Mêˆ¬±Àı ·±Î«¬ fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»º
j) ¬·±ÀÎ«¬ı˛ Ó¬±ı˛ › ŒÈ¬ø˘ÀÙ¬±Ú Ó¬±Àı˛ı˛ ˜ÀÒ… ”ı˛Q Ú”…ÚÓ¬˜ 920 ¬ø˜ø˜ ˝›˚˛± Î¬◊ø‰¬»º
k) 66 Œfl¬øˆ¬ › Ó¬±ı˛ Î¬◊¬ÛÀı˛ı˛ ˘±˝◊ÀÚı˛ Œé¬ÀS ŒÈ¬ø˘ÀÙ¬±Ú ˘±˝◊Ú ’øÓ¬Sê˜Ì fl¬ı˛À˘ Ó¬± ŒÈ¬ø˘ÀÙ¬±Ú lı˛ ŒÔÀfl¬ fl¬ı˛±
˝˚˛º Œ¸Àé¬ÀS ¬Û±›˚˛±ı˛ ˘±˝◊Ú › ŒÈ¬ø˘ÀÙ¬±Ú ˘±˝◊ÀÚı˛ ˜ÀÒ… ı…ıÒ±Ú ˝Àı øÚ•úı˛+¬Û ñ
66 Œfl¬øˆ¬ ¤ı— 132 Œfl¬øˆ¬ ñ 2750 ø˜ø˜ ï9 Ù≈¬È¬ó
220¬Œfl¬øˆ¬ ¤ı— 400 Œfl¬øˆ¬ ñ 4575 ø˜ø˜ ï15 Ù≈¬È¬ó
¤˝◊‰¬.øÈ¬.ì¤˘.øÈ¬. ˘±˝◊ÀÚı˛ øÙ¬øÈ¬—À¸ı˛ ’±Ú≈¯∏ø/fl¬ ˜±˘˜˙˘± –-

Œ¬Û±˘ ı¸±ÀÚ±ı˛ ¬Ûı˛ øÙ¬øÈ¬—¸&ø˘ ˘±·±ÀÚ± √õ∂À˚˛±ÊÚº ˘±˝◊ÀÚı˛ ’±Ú≈¯∏ø/fl¬ ˜±˘˜˙˘± ≈˝◊ Òı˛ÀÌı˛ º
(a) fl¬`¬±"Àı˛ı˛ ’±Ú≈¯∏ø/fl¬ ˜±˘˜˙˘±
(b) Œ¬Û±À˘ı˛ ’±Ú≈¯∏ø/fl¬ ˜±˘˜˙˘±
(a) fl¬`¬±"Àı˛ı˛ ’±Ú≈¯∏ø/fl¬ ˜±˘˜˙˘± –-
1. ı±˝◊ø`¬— ŒÈ¬¬Û –- ø¬ÛÚ ˝◊Ú¸≈À˘È¬ı˛, ˙…±fl¬˘ ı± ˘±˝◊Ú ˝◊Ú¸≈À˘È¬Àı˛ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ fl¬`¬±"ı˛ ı“±Ò±ı˛ ÊÚ… ı±˝◊ø`¬— ŒÈ¬¬Û
ı…ı˝+Ó¬ ˝˚˛º fl¬`¬±"Àı˛ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ ¤˝◊ ŒÈ¬¬Û Êh¬±ÀÚ± ˝˚˛º fl¬`¬±"ı˛ Œ˚ Ò±Ó≈¬ı˛ ∆Ó¬ı˛œ ı±˝◊ø`¬— ŒÈ¬¬Û› Œ¸˝◊ Ò±Ó≈¬ı˛ ∆Ó¬ı˛œ ˝›˚˛±
Î¬◊ø‰¬» º fl¬`¬±"Àı˛ı˛ ¶Üò…±À`¬ı˛ Œ˜±‰¬h¬ Œ˚ øÀfl¬ √õ∂Ô˜ ô¶∏Àı˛ı˛ ı±˝◊ø`¬— ŒÈ¬¬Û Œ¸˝◊ ’øˆ¬˜≈À‡ Êh¬±ÀÓ¬ ˝˚˛ ¤ı— øZÓ¬œ˚˛ ô¶∏ı˛
Œ˜±‰¬Àh¬ı˛ øı¬Ûı˛œÓ¬ ’øˆ¬˜≈À‡ Êh¬±ÀÓ¬ ˝˚˛º ı±˝◊ø`¬— Ó¬±ı˛ ˚Ó¬È≈¬fl≈¬ ’—˙ Êh¬±ÀÚ± ı˛fl¬±ı˛ ı±˝◊ø`¬— ŒÈ¬¬Û Ó¬±ı˛ ŒÔÀfl¬ Î¬◊ˆ¬˚˛
øÀfl¬ 25 ø˜ø˜ fl¬Àı˛ Œı˙œ Êh¬±ÀÚ± Î¬◊ø‰¬»º fl¬`¬±"Àı˛ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ ‚¯∏«ÌÊøÚÓ¬ ’ıé¬˚˛ Œı˛±Ò fl¬ı˛±ı˛ ÊÚ…˝◊ ¤˝◊ ŒÈ¬¬Û ı…ı˝±ı˛
fl¬ı˛± ˝˚˛º
2. ı±˝◊ø`¬— Ó¬±ı˛ –- ˝◊Ú¸≈À˘È¬Àı˛ı˛ ¸À/ fl¬`¬±"ı˛ ı“±Ò±ı˛ ÊÚ…˝◊ ı±˝◊ø`¬— Ó¬±ı˛ ı…ı˝+Ó¬ ˝˚˛º
3. ø¬Û. øÊ. flv¬…±•Û –- ø¬Û.øÊ. flv¬…±•Û ¬Û…±ı˛±À˘˘ ·Ënˆ¬ flv¬…±À•Ûı˛ ¸—øé¬l Ú±˜ º Ê±•Û±ı˛ fl¬±ÀÚfl¬˙ÀÚı˛ ÊÚ… ¤˝◊
flv¬…±•Û ı…ı˝+Ó¬ ˝˚˛º ø¬Û.øÊ. flv¬…±À•Ûı˛ Î¬◊¬Ûı˛ Ó¬±Àı˛ı˛ È¬±Ú Œ›˚˛± ˚±˚˛ Ú± º ≈íøÈ¬ Ò±Ó≈¬ øÀ˚˛ øZÒ±Ó¬ı ø¬Û.øÊ. flv¬…±•Û ∆Ó¬ı˛œ
˝˚˛ ¤ı— ø¬Û.øÊ. flv¬…±À•Ûı˛ ‡“±ÀÊı˛ Ò±Ó≈¬ı˛ ¸À/ ø˜ø˘À˚˛ ¤fl¬˝◊ Ò±Ó≈¬ı˛ ∆Ó¬ı˛œ fl¬`¬±"ı˛ Œ¸‡±ÀÚ ı…ı˝+Ó¬ ˝˚˛º
4. øÈ¬. flv¬…±•Û –- ¸±ıÀà¬˙ÀÚ Ê±•Û±ı˛ fl¬±ÀÚfl¬˙ÀÚı˛ ÊÚ… øÈ¬-flv¬…±•Û ı…ı˝+Ó¬ ˝˚˛ ¤ı— È¬±Ú ÒÀı˛ ı˛±‡ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛ Ú±º
B. Œ¬Û±À˘ı˛ ’±Ú≈¯∏ø/fl¬ ˜±˘˜˙˘± –-
1) Sê˙ ’±˜«, 2) ‰¬…±ÀÚ˘, 3) ·±øÎ«¬—, 4) Œ¬Û±˘±Àı˛±˝Ú √õ∂øÓ¬Àı˛±Òfl¬ ¸ı˛?±˜ ïfl“¬±È¬± Ó¬±ı˛ó, 5) Ú•§ı˛ Œõ≠È¬, 6) ÀÙ¬Ê
Œõ≠È¬, 7) ¸±øfl«¬È¬ Œõ≠È¬, 8) ŒÎ¬?±ı˛ Œı±Î«¬, 9) ˝◊Ú¸≈À˘È¬ı˛ ˝◊Ó¬…±ø º
31
REC
1) Sê˙ ’±˜« –- ˘±˝◊ÀÚı˛ øıÚ…±¸ ’Ô±«» Î¬◊{°•§, ’±Ú≈ˆ”¬ø˜fl¬ ı± ŒÎ¬å± ’Ú≈˚±˚˛œ Sê˙ ’±À˜«ı˛ ¬Ûøı˛fl¬äÚ± fl¬ı˛± ˝˚˛ º
øÚ•ßø˘ø‡Ó¬ ˙ÀÓ«¬ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ øˆ¬øM fl¬Àı˛˝◊ ˝◊˝±ı˛ ˘•§±, ‰¬›h¬±˝◊ › Ú'± √õ∂dÓ¬ fl¬ı˛± ˝˚˛ñ
i) ˘±˝◊Ú › Œ¬Û±À˘ı˛ ˜ÀÒ… √õ∂À˚˛±ÊÚœ˚˛ Ú”…ÚÓ¬˜ ı…ıÒ±Úº ˝◊˝± ˘±˝◊Ú Œˆ¬±ÀåÀÊı˛ Î¬◊¬Ûı˛ øÚˆ«¬ı˛ fl¬Àı˛º
ii) fl¬`¬±"Àı˛ı˛ ›ÊÚº
iii) fl¬`¬±"Àı˛ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ ’±Àı˛±ø¬ÛÓ¬ È¬±Úº
iv) ¸Àı«±B‰¬ Á≈¬˘º
v) ≈íøÈ¬ ŒÙ¬ÀÊı˛ ˜ÀÒ… Ú”…ÚÓ¬˜ ı…ıÒ±Ú ï˝◊˝± ˘±˝◊Ú Œˆ¬±ÀåÀÊı˛ Î¬◊¬Ûı˛ øÚˆ«¬ı˛ fl¬Àı˛ó
2) ‰¬…±ÀÚ˘ –- Œ¬Û±À˘ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ È¬™±kÙ¬˜«±ı˛, øÎ¬.›. Œ¸È¬, ¤.øı. ¸≈˝◊‰¬, ˘±˝◊È¬øÚ— ’…±Àı˛à¬ı˛, ·±øÎ«¬— √õ∂ˆ‘¬øÓ¬ ¶ö±¬ÛÚ
fl¬ı˛±ı˛ ÊÚ… ‰¬…±ÀÚ˘ ı…ı˝+Ó¬ ˝˚˛º
3) Œà –- Ó¬±Àı˛ı˛ ˆ¬±ı˛¸±˜…˝œÚ È¬±ÀÚı˛ Ù¬À˘ Œ¬Û±À˘ı˛ ı“±fl¬ √õ∂øÓ¬Àı˛±Ò fl¬ı˛±ı˛ ÊÚ… Œà¬ ı…ı˝+Ó¬ ˝˚˛ º
4) ·±øÎ¬«— –- fl¬`¬±"ı˛ øÂ“Àh¬ ˜±øÈ¬ÀÓ¬ ¬Ûh¬± ı± ’Ú… ˘±˝◊ÀÚı˛ ¸À/ ¸—À˚±· ¬Ûøı˛˝±ı˛ fl¬ı˛±ı˛ ÊÚ… ·±øÎ«¬— ı…ı˝+Ó¬ ˝˚˛º
5) fl“¬±È¬± Ó¬±ı˛ –- Œ¬Û±À˘ Î¬◊ÀÍ¬ ˚±›˚˛±ı˛ √õ∂øÓ¬ıg¬fl¬Ó¬± ¸‘ø©Üı˛ ÊÚ… fl“¬±È¬± Ó¬±ı˛ ı…ı˝+Ó¬ ˝˚˛º Œ¬Û±À˘ fl“¬±È¬±Ó¬±ı˛ ˘±·±ÀÚ±
’±:±ÒœÚ º
fl“¬±È¬± Ó¬±ı˛ øÚ•ßø˘ø‡Ó¬ˆ¬±Àı ı…ı˝+Ó¬ ˝˚˛ ñ
˘±˝◊Ú ˆ”¬ø˜ ŒÔÀfl¬ ”¬ı˛Q fl“¬±È¬±Ó¬±Àı˛ı˛ øıô¶∏±ı˛ √õ∂øÓ 305 ø˜ø˜ ¤ı˛ ÊÚ…
¬Û±fl¬ ¸—‡…±
¤˝◊‰¬.øÈ¬. ˘±˝◊Ú 2134 ø˜ø˜ ï7 Ù≈¬È¬ó 1220 ø˜ø˜ ï4 Ù≈¬È¬ó 12
¤˘.øÈ¬. ˘±˝◊Ú 2134 ø˜ø˜ ï7 Ù≈¬È¬ó 610 ø˜ø˜ ï2 Ù≈¬È¬ó 12
6) Ú•§ı˛ Œõ≠È¬ –- √õ∂ÀÓ¬…fl¬ Œ¬Û±À˘˝◊ Ú•§ı˛ Œõ≠È¬ ˘±·±ÀÚ± Î¬◊ø‰¬» ’Ôı± Œ¬Û˝◊ÀKÈ¬ı˛ ¸±˝±À˚… Œ¬Û±À˘ı˛ ·±À˚˛ Ú•§ı˛ Œ˘‡±
Î¬◊ø‰¬»º ¤ÀÓ¬ ˘±˝◊ÀÚ Œfl¬±Ú Œ±¯∏Sn∏øÈ¬ Œ‡± øÀ˘ ¸øÍ¬fl¬ ¶ö±ÀÚ Œ¬ÛÃ“ÀÂ ˚±›˚˛±ı˛ ¸≈øıÒ± ˝˚˛º
7) ¬ŒÙ¬Ê Œõ≠È¬ –- ¤˝◊‰¬.øÈ¬. ˘±˝◊ÀÚı˛ ŒÂ øıj≈ÀÓ¬ ı± øÚø«©Ü ”ı˛ÀQı˛ Œ¬Û±À˘ ı± È¬…±ø¬Û— Œ¬Û±À˘ ˘±˘, ˝˘≈ › Úœ˘
ı˛— øıø˙©Ü ŒÙ¬Ê Œõ≠È¬ ˘±·±ÀÚ± ˝˚˛º
8) ¸±øfl«¬È¬ Ú•§ı˛ –- ˚‡Ú ¤fl¬øÈ¬ È¬±›˚˛±Àı˛ ı± Œ¬Û±À˘ Î¬±ı˘ ¸±øfl«¬È¬ Ô±Àfl¬ Ú•§ı˛ Œõ≠ÀÈ¬ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ ¸±øfl«¬È¬ Ú•§ı˛ Œ˘‡±
˝˚˛º ’Ó¬¤ı ¸±øfl«¬È¬ Ú•§ı˛ Œõ≠È¬ ˘±·±ÀÚ± ‡≈ı ˚P ¸˝fl¬±Àı˛ fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»º ˚ø ˆ≈¬˘ ¸±øfl«¬È¬ Ú•§ı˛ Œõ≠È¬ ˘±·±ÀÚ± ˝˚˛
Ó¬Àı ’Ú≈˜øÓ ¬ÛS ˆ≈¬˘ˆ¬±Àı √õ∂±Ú fl¬ı˛± ˝Àı ˚± ≈‚«È¬Ú±ı˛ fl¬±ı˛Ì ˝ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛º ¸±øfl«¬È¬ øıÚ…±À¸ı˛ ¸˜˚˛ ¸±øfl«¬ÀÈ¬ı˛
Ú•§ı˛ øÚø}Ó¬ fl¬Àı˛ ¸øÍ¬fl¬ øÀfl¬ ¸øÍ¬fl¬ ¸±øfl«¬È¬ Ú•§ı˛ Œõ≠È¬ ˘±·±ÀÚ± ’±ı˛y¬ fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àı º
9) ŒÎ¬?±ı˛ Œı±Î« –- ¬√õ∂ÀÓ¬…fl¬ ¤˝◊‰¬.øÈ¬. Œ¬Û±À˘ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ øÚ•ßø˘ø‡Ó¬ øıj≈ÀÓ¬ ŒÎ¬?±ı˛ Œı±Î«¬ ˘±·±ÀÚ± Î¬◊ø‰¬» ñ
1. ı˛±ô¶∏±ı˛ ¬Û±À˙ ’ıø¶öÓ¬ Œ¬Û±À˘ ŒÎ¬?±ı˛ Œı±Î«¬ ı˛±ô¶∏±˜≈‡œ ˝›˚˛± Î¬◊ø‰¬»º
2. ı˛±ô¶∏±, ŒÈ¬ø˘ÀÙ¬±Ú ˘±˝◊Ú, ¬Û±›˚˛±ı˛ ˘±˝◊Ú, Œı˛˘¬ÛÔ, Úœ, ’øÓ¬Sê˜ÀÌı˛ Œé¬ÀS Œ¬Û±À˘ı˛ Î¬◊ˆ¬˚˛ øÀfl¬ ˜≈‡
fl¬Àı˛ ŒÎ¬?±ı˛ Œı±Î«¬ ˘±·±ÀÓ¬ ˝Àıº
3. ·Ë±˜ ı± ˙˝Àı˛ı˛ Î¬◊ˆ¬˚˛ øÀfl¬ ½ øfl¬ø˜ ¬Û˚«ôL√ ŒÎ¬?±ı˛ Œı±Î«¬ ˘±·±ÀÓ¬ ˝Àıº
32
REC
fl¬`¬±"Àı˛ı˛ Òı˛Ì ¤ı— ˝◊˝±ı˛ ı…ı˝±ı˛¬–-
øı≈…» Î¬◊»¬Û±Ú¬ Œfl¬f&ø˘ Œ˘±Î¬ Œfl¬f ŒÔÀfl¬ ’ÀÚfl¬ ”Àı˛ ”Àı˛ ’ıø¶öÓ¬ ¤ı— ∆ı≈…øÓ¬fl¬ ˙øMê ¸ı˛ıı˛±˝ fl¬ı˛±ı˛
ÊÚ… Î¬◊B‰¬ ‰¬±À¬Ûı˛ ˘±˝◊Ú ¸—¶ö±¬ÛÚ fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº øı≈…» ıKÈ¬ÀÚı˛ Œé¬ÀS øıøˆ¬iß ¸±˝◊ÀÊı˛ fl¬`¬±"ı˛ ı…ı˝+Ó¬ ˝˚˛º
øı≈…» ¸ı˛ıı˛±˝ › ıKÈ¬Ú ı…ı¶ö±ı˛ ÊÚ… ˚ø ¸øÍ¬fl¬ ¸±˝◊ÀÊı˛ fl¬`¬±"ı˛ øÚı«±‰¬Ú Ú± fl¬ı˛± ˝˚˛ Ó¬Àı ˘±˝◊ÀÚı˛ ’¬Û‰¬˚˛
Î¬◊À{°‡À˚±·…ˆ¬±Àı ı‘øX¬ ¬Û±˚˛º fl¬`¬±"Àı˛ı˛ ¸±˝◊Ê øÚı«±‰¬ÀÚı˛ ¸˜˚˛ øÚ•ßø˘ø‡Ó¬ øı¯∏˚˛&ø˘ øıÀı‰¬Ú± fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝˚˛º
1. fl¬`¬±"Àı˛ı˛ Ó¬øh¬» ¬Ûøı˛ı˝Ú é¬˜Ó¬± –- fl¬`¬±"Àı˛ı˛ Ó¬øh¬» ¬Ûøı˛ı˝Ú é¬˜Ó¬± Ò±Ó¬ı ¬Û±ÀÔ«ı˛ ¤ı— Î¬◊˝±ı˛ ¸±˝◊ÀÊı˛
Î¬◊¬Ûı˛ øÚˆ«¬ı˛ fl¬Àı˛ º
2. fl¬`¬±"Àı˛ı˛ ˚±øLafl¬ ˙øMê –- fl¬`¬±"ı˛ ˚‡Ú È¬±Ú± ˝˚˛ Ó¬‡Ú Ó¬±Àfl¬ È¬±Ú ¸˝… fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝˚˛º¬ ˚ø fl¬`¬±"ı˛ È¬±Ú ¸˝Ú
fl¬ı˛ÀÓ¬ Ú± ¬Û±Àı˛ Ó¬Àı ˝◊˝± øÂ“Àh¬ ¬ÛÀh¬ ˚±Àıº ’Ó¬¤ı ¸øÍ¬fl ¸±˝◊ÀÊı˛ › é¬˜Ó¬±ı˛ fl¬`¬±"ı˛ ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬» º
fl¬`¬±"Àı˛ı˛ Òı˛Ì øÚ•ßı˛+¬Û –-
(a) Ó¬±˜± º
(b) ’˘. ’…±˘≈ø˜øÚ˚˛±˜ fl¬`¬±"ı˛º
(c) ’˘. ’…±˘≈ø˜øÚ˚˛±˜ ’…±˘˚˛ fl¬`¬±"ı˛ º
(d) ’…±˘≈ø˜øÚ˚˛±˜ fl¬`¬±"ı˛ à¬œ˘ øı˛˝◊ÚÀÙ¬±¸«Î¬ fl¬`¬±"ı˛º
(e) à¬œ˘ fl¬`¬±"ı˛ ï·…±˘ˆ¬±Ú±˝◊Ê fl¬ı˛± Œ˘±˝± ı± øÊ.’±˝◊.óº
(f) Œfl¬ıƒ˘ (i) fl¬ÀKC±˘ Œfl¬ıƒ˘, (ii) ¸±øˆ«¬¸ Ó¬±ı˛, (iii) ¬Û±›˚˛±ı˛ Œfl¬ıƒ˘º
Ó¬±˜±ı˛ fl¬`¬±"ı˛ ¸Àı«±M˜ øfl¬c√ ˝◊˝±ı˛ Î¬◊B‰ ¬˜”À˘…ı˛ èÚ ı…±¬Ûfl¬ˆ¬±Àı ı…ı˝+Ó¬ ˝˚˛ Ú± º Ó¬±˜±ı˛ fl¬`¬±"Àı˛ı˛ Œı˛øÊà¬…±k
fl¬˜ ˝˚˛ ¤ı— ˚±øLafl¬ é¬˜Ó¬± Œı˙œ ˝˚˛º
’˘. ’…±˘≈ø˜øÚ˚˛±˜ fl¬`¬±"ı˛ ¸è ¸è ’ÀÚfl¬ Ó¬±Àı˛ı˛ ¸˜i§À˚˛ &BÂ±fl¬±Àı˛ ¬Û±fl¬±ÀÚ± Ô±Àfl¬ ¤ı— Œ¸‡±ÀÚ ˘±˝◊ÀÚı˛
È¬±Ú fl¬˜ Ô±Àfl¬ Œ¸‡±ÀÚ ı…ı˝+Ó¬ ˝˚˛º ¤˝◊ fl¬`¬±"ı˛ ¸±Ò±ı˛ÌÓ¬– ¤˘.øÈ¬. ˘±˝◊ÀÚı˛ ÊÚ… ı…ı˝+Ó¬ ˝˚˛º ¸±Ò±ı˛Ì ¸±˝◊Ê ˝ÀBÂ
8 Ú—, 6 Ú—, Œı˛±Ê, ’…±KÈ¬ ˝◊Ó¬…±øº
¤.ø¸.¤¸.’±ı˛. fl¬`¬±"ı˛ Î¬◊B‰¬ › ’Ó≈¬…BÂ√ ‰¬±À¬Ûı˛ ˘±˝◊ÀÚı˛ ÊÚ… ı…ı˝+Ó¬ ˝˚˛º ¤ı˛ ˜ÀÒ… ’…±˘≈ø˜øÚ˚˛±˜ Ó¬±ı˛&ø˘
Ó¬øh¬» ¬Ûøı˛ı˝Ú fl¬Àı˛ ¤ı— ˝◊¶Û±ÀÓ¬ı˛ Ó¬±ı˛ ı± Ó¬±ı˛&ø˘ ˚±øLafl¬ È¬±Ú ¸˝Ú fl¬Àı˛º ¸±˝◊Ê&ø˘ ˝ÀBÂ 0.02 ¶≈®˝◊Àı˛˘, 0.03
Î¬◊˝◊ÀÊ˘, 0.06 ø˜KÈ¬, 0.1 Î¬·, 0.15 Î¬◊¬˘ƒÙƒ¬, 0.2 ¬Û…±Lö±ı˛, 0.3 Œ·±È , 0.35 ˙œ¬Û, 0.4 øÎ¬˚˛±ı˛, 0.5 ˜≈Ê ˝◊Ó¬…±øº
’±ıı˛ÀÌı˛ Î¬◊¬Ûı˛ øˆ¬øM fl¬Àı˛ fl¬`¬±"ı˛ ≈í ı˛fl¬À˜ı˛ ˝˚˛º
(1) ’±≈h¬ fl¬`¬±"ı˛ (Bare Conductor)- ˝◊Ú¸≈À˘˙Ú Z±ı˛± ’±ıøı˛Ó¬ Ô±Àfl¬ Ú± º
(2) ’±ıøı˛Ó¬ fl¬`¬±"ı˛ (Insulated Conductor) - ˝◊Ú¸≈À˘˙Ú Z±ı˛± ’±ıøı˛Ó¬ Ô±Àfl¬ ¤ı— ¤Àfl¬ Œfl¬ıƒ˘ ı˘± ˝˚˛º
Ó¬±Àı˛ ’±ı±ı˛ Œ|Ìœ øıˆ¬±· fl¬ı˛± ˝˚˛º (1) ÚœÀı˛È¬ › (2) ¶Üò…±À`¬Î¬ ’Ô±«» ’ÀÚfl¬ Ó¬±Àı˛ı˛ &BÂ±fl¬±Àı˛ ¬Û±fl¬±ÀÚ±º fl¬`¬±"Àı˛ı˛
¸±˝◊Ê à¬…±`¬±Î«¬ ›˚˛…±ı˛ Œ·Ê Z±ı˛± ¬Ûøı˛˜±¬Û fl¬ı˛± ˝˚˛º
¶Üò…±À`¬Î¬ fl¬`¬±"Àı˛ı˛ ¬Ûøı˛˜±¬Û –- ¤ı˛ ÊÚ… ≈íøÈ¬ ¸—‡…± ı…ı˝+Ó¬ ˝˚˛º √õ∂Ô˜ ¸—‡…± Z±ı˛± &ÀBÂı˛ Ó¬±Àı˛ı˛ ¸—‡…± Œı±Á¬±˚˛
33
REC
¤ı— øZÓ¬œ˚˛ ¸—‡…± Z±ı˛± √õ∂øÓ¬øÈ¬ Ó¬±Àı˛ı˛ Œ·Ê Ú— ı± ı…±À¸ı˛ ˜±¬Û Œı±Á¬±˚˛ º Î¬◊±˝ı˛Ì¶§ı˛+¬Û (a) 7/8 S.W.G. Œà¬-Ó¬±ı˛
ı˘ÀÓ¬ Œı±Á¬±˚˛ 4 Ú— Œ·ÀÊı˛ 7 øÈ¬ Ó¬±Àı˛ı˛ &BÂ±fl¬±Àı˛ ¬Û±fl¬±ÀÚ± Ó¬±ı˛ (b) 3/0.036 ˝◊ø=¡ ›À˚˛±ı˛ ·ËnÙ¬ Ó¬±ı˛ ı˘ÀÓ¬
Œı±Á¬±˚˛ 0.036 ˝◊ø=¡ ı…±À¸ı˛ 3 øÈ¬ Ó¬±Àı˛ı˛ &BÂ±fl¬±Àı˛ı˛ ¬Û±fl¬±ÀÚ± Ó¬±ı˛ ’Ôı± 1/1.4 ›À˚˛±ı˛ ·ËnÙ¬ ı˘ÀÓ¬ Œı±Á¬±˚˛ 1.4
ø˜ø˜ ı…±À¸ı˛ ¤fl¬øÈ¬ Ó¬±ı˛ º
fl¬`¬±"ı˛ ÊÀ˚˛øKÈ¬— –- ¤ı˛ ’Ô« ≈íøÈ¬ fl¬`¬±"Àı˛ı˛ ¬Ûı˛¶Ûı˛ ¸—À˚±·º
√õ∂À˚˛±ÊÚœ˚˛Ó¬± (i) ÚÓ≈¬Ú ˘±˝◊Ú ¸—¶ö±¬ÛÀÚı˛ ¸˜˚˛ fl¬`¬±"Àı˛ı˛ ¤fl¬øÈ¬ fl¬À˚˛˘ ˚ÀÔ©Ü Ú˚˛, Ò±ı˛±ı±ø˝fl¬Ó¬± ı˛±‡ÀÓ¬ ’Ú… fl¬À˚˛˘
√õ∂À˚˛±ÊÚ ˝˚˛º (ii) fl¬`¬±"ı˛ øfl¬Â≈ øfl¬Â≈ fl¬±ı˛ÀÌ Œˆ¬À/ ı± øÂ“Àh¬ ˚±˚˛º
ÊÀ˚˛ÀKÈ¬ı˛ Òı˛Ì – (1) øıËÈ¬±øÚ˚˛±, (2) ÀÈ¬ø˘ÀÙ¬±Ú, (3) ˜…±Àı˛Î¬ ÊÀ˚˛KÈ¬, (4) øÈ¬-ÊÀ˚˛KÈ¬, (5) ¶°œˆ¬ ÊÀ˚˛KÈ¬, (6) fl¬À•x˙Ú
ÊÀ˚˛KÈ¬ º
1. øıËÈ¬±øÚ˚˛±¬ ÊÀ˚˛KÈ –¬- ¤˝◊ Òı˛ÀÌı˛ ÊÀ˚˛KÈ¬ qÒ≈ ÚœÀı˛È¬ fl¬`¬±"Àı˛ı˛ Œé¬ÀS˝◊ fl¬ı˛± ˝˚˛, ¶Üò…±À`¬Î¬ fl¬`¬±"Àı˛ı˛ Œé¬ÀS
fl¬ı˛± ˚±˚˛ Ú± º ¸—À˚±·fl¬±ı˛œ ≈íøÈ¬ fl¬`¬±"ı˛Àfl¬ ¸±˜Ú±¸±˜øÚ ’±Ú± ˝˚˛ ¤ı— √õ∂ÀÓ¬…fl¬ fl¬`¬±"Àı˛ı˛ 6 ˝◊ø=¡ ï150 ø˜ø˜ó ˜Ó¬
∆‚…« Ó¬±Àı˛ı˛ ıË±˙ ı± ø˙ı˛œ¯∏ fl¬±·Ê øÀ˚˛ ‚À¯∏ ¬Ûøı˛©®±ı˛ fl¬Àı˛ ŒÚ›˚˛± ˝˚˛º Ó¬±ı˛¬Ûı˛ ¤˝◊ Ê±˚˛·±&ø˘ Úı˛˜ Œ¸±Î¬±ı˛ Ê˘
øÀ˚ Ò≈À˚˛ Œ›˚˛± ˝˚˛º ˚ø fl¬`¬±"ı˛ Ó¬±˜±ı˛ ˝˚˛ Ó¬Àı ‡≈ı ˆ¬±˘ ∆ı≈…øÓ¬fl¬ ¸—À˚±À· Ô±fl¬± Î¬◊ø‰¬»º Î¬◊ˆ¬˚˛ fl¬`¬±"Àı˛ı˛ ˜±Ô±
5 ø˜ø˜ı˛ ˜Ó¬ ı“±fl¬±ÀÓ¬ ˝˚˛ Ó¬±ı˛¬Ûı˛ ¤fl¬øÈ¬ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ ’¬Ûı˛øÈ¬ ı˛±‡ÀÓ¬ ˝˚˛º ≈íøÈ¬ Ó¬±Àı˛ı˛ ¸—À˚±· ∆‚…« fl¬˜¬ÛÀé¬ 100 ø˜ø˜
Ô±fl¬± Î¬◊ø‰¬»º ¤˝◊ ÊÀ˚˛KÈ¬ ø‰¬ÀSı˛ Ú…±˚˛ 1.4 ø˜ø˜ Ó¬±˜±ı˛ Ó¬±ı˛ øÀ˚˛ ı“±Ò± Î¬◊ø‰¬»º
2. ŒÈ¬ø˘ÀÙ¬±Ú ÊÀ˚˛KÈ¬ ï›À˚˛à¬±Ú« ˝◊Î¬◊øÚ˚˛Úó –- ¤˝◊ ÊÀ˚˛KÈ¬ qÒ≈˜±S ÚœÀı˛È¬ fl¬`¬±"Àı˛ı˛ Œé¬ÀS˝◊ fl¬ı˛± ˝˚˛º 8 Ú—
Œ·Ê ı± Ó¬±ı˛ Œı˙œ ¸±˝◊ÀÊı˛ fl¬`¬±"Àı˛ı˛ ÊÚ… ¤˝◊ ÊÀ˚˛KÈ¬ ı…ı˝+Ó¬ ˝˚˛º fl¬`¬±"Àı˛ı˛ ˜±Ô± ŒÔÀfl¬ 100 ŒÔÀfl¬ 125 ø˜ø˜
”ı˛ÀQ √õ∂Ô˜ ı“±fl¬ Œ›˚˛± ˝˚˛ ¤ı— Ó¬±ı˛¬Ûı˛ ¤fl¬øÈ¬ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ ’±ı˛ ¤fl¬øÈ¬ ı˛±‡± ˝˚˛º Ó¬±ı˛¬Ûı˛ Î¬◊ˆ¬˚˛øÀfl¬˝◊ ¤fl¬øÈ¬ı˛ Î¬◊¬Ûı˛
’¬Ûı˛ fl¬`¬±"ı˛ øÀ˚˛ ¬Û±fl¬±ÀÚ± ˝˚˛º fl¬`¬±"Àı˛ı˛ 200 ŒÔÀfl¬ 250 ø˜ø˜ ∆‚…« ¬Ûøı˛©®±ı˛ fl¬Àı˛ øÚÀÓ¬ ˝Àıº
3. ˜…±Àı˛Î¬ ÊÀ˚˛KÈ –- ¬¤˝◊ ÊÀ˚˛KÈ¬ ˜ÀÒ…ı˛ øÊ.’±˝◊. Ó¬±ı˛ ¸˝ &BÂ±fl¬±Àı˛ ¬Û±fl¬±ÀÚ± Ó¬±˜±ı˛ fl¬`¬±"Àı˛ı˛ ˜ÀÒ…˝◊ fl¬ı˛± ˝˚˛º
’…±˘≈ø˜øÚ˚˛±˜ fl¬`¬±"Àı˛ı˛ ˜ÀÒ… fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬» Ú˚˛º &BÂ±fl¬±Àı˛ ¬Û±fl¬±ÀÚ± fl¬`¬±"Àı˛ı˛ 175 ŒÔÀfl 200 ø˜ø˜ ∆‚…« ¬Û±fl¬ ‡≈À˘
Âøh¬À˚˛ Ù“¬±fl¬ fl¬ı˛± ˝˚˛ ¤ı— √õ∂ÀÓ¬…fl¬ ¸”SÀfl¬ ‚À¯∏ › Ò≈À˚˛ ¬Ûøı˛©®±ı˛ fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝˚˛º Î¬◊ˆ¬˚˛ fl¬`¬±"Àı˛ı˛ ˜ÀÒ…ı˛ øÊ.’±˝◊. Ó¬±ı˛Àfl¬
175 ø˜ø˜ ˜Ó¬ Œfl¬ÀÈ¬ Œ›˚˛± ˝˚˛º √õ∂ÀÓ¬…fl¬ fl¬`¬±"ı˛Àfl¬ ¤˝◊ı±ı˛ ˜≈À‡±˜≈ø‡ ’±Ú± ˝˚˛ Ó¬±ı˛¬Ûı˛ Î¬◊ˆ¬˚˛ fl¬`¬±"Àı˛ı˛ ¸”S&ø˘Àfl¬
34
REC
¬Ûı˛¶Ûı˛ Œı˛À‡ ı˚˛Ú fl¬ı˛±ı˛ ˜Ó¬ ŒÏ¬±fl¬±ÀÚ± ˝˚˛º ¤˝◊ı±ı˛ Î¬◊ˆ¬˚˛ øÀfl¬˝◊ ¤fl¬øÈ¬ fl¬`¬±"Àı˛ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ ’¬Ûı˛ fl¬`¬±"Àı˛ı˛ ¸”S øÀ˚˛
√¬Ûı˛¬Ûı˛ ¬Û±fl¬±ÀÚ± ˝˚˛º ¸˜ô¶∏ ¸”S&ø˘ ¬Û±fl¬±ÀÚ± ˝À˚˛ Œ·À˘ Ó¬±ÀÓ¬ Á¬±˘±˝◊ fl¬Àı˛ Œ›˚˛± ˝˚˛º ¶§ä ¶Û…±ÀÚı˛ ˘±˝◊ÀÚı˛
Œé¬ÀS˝◊ ÊÀ˚˛KÈ¬ ı…ı˝+Ó¬ ˝˚˛º
4. øÈ¬ ÊÀ˚˛KÈ¬ –- ¶Üò…±À`¬Î¬ fl¬`¬±"Àı˛ı˛ Z±ı˛± ¤˝◊ ÊÀ˚˛KÈ¬ fl¬ı˛± ˝˚˛º ¤˝◊ ÊÀ˚˛KÈ¬ È¬±Ú ¸˝Ú fl¬ı˛ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛ Ú± º ¤˝◊ ÊÀ˚˛KÈ¬
Ê±•Û±ı˛ fl¬±ÀÚfl¬˙Ú ı± ¸±ıÀà¬˙ÀÚ È¬…±ø¬Û—À˚˛ı˛ ÊÚ… ı…ı˝+Ó¬ ˝˚˛ º ¶Üò…±À`¬Î¬ fl¬`¬±"Àı˛ı˛ ¶Üò…±`¬&ø˘ 100 ø˜ø˜-ı˛ ˜Ó¬
Ù“¬±fl¬± fl¬Àı˛ ’±˘±± fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝˚˛º Ó¬±ı˛¬Ûı˛ ˜ÀÒ…ı˛ ˝◊¶Û±ÀÓ¬ı˛ Ó¬±ı˛Àfl ì¬Ó¬±ı˛&ø˘Àfl¬ fl¬±È¬± ˝˚˛º Ó¬±ı˛¬Ûı˛ ’±Ú≈ˆ”¬ø˜fl¬ Ó¬±Àı˛ı˛
Î¬◊¬Ûı˛ ‡±h¬±˝◊ fl¬`¬±"ı˛ ¤˜Úˆ¬±Àı ı¸±ÀÚ± ˝˚˛ ˚±ÀÓ¬ Î¬◊ˆ¬˚˛øÀfl¬ fl¬˜¬ÛÀé¬ øÓ¬ÚøÈ¬ ¶Üò…±`¬ Ô±Àfl¬º Ó¬±ı˛¬Ûı˛ ’±Ú≈ˆ”¬ø˜fl¬
fl¬`¬±"Àı˛ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ ‹ Œ‡±˘± ¶Üò…±`¬ øÀ˚˛ Î¬◊ˆ¬˚˛ øÀfl¬˝◊ ¬Û±fl¬±ÀÚ± ˝˚˛º
5. ¶°œˆ¬ ÊÀ˚˛KÈ –- ¬ Œ˚ Œfl¬±Ú Òı˛ÀÌı˛ ’…±˘≈ø˜øÚ˚˛±˜ fl¬`¬±"Àı˛ı˛ Œé¬ÀS ¤˝◊ ÊÀ˚˛KÈ¬ fl¬ı˛± ˚±˚˛º √õ∂ÔÀ˜ fl¬`¬±"ı˛Àfl¬
fl¬øà¬fl¬ Œ¸±Î¬±ı˛ Ê˘ øÀ˚˛ Ò≈À˚˛ ˜≈ÀÂ ¬Ûøı˛©®±ı˛ fl¬Àı˛ Œ›˚˛± Î¬◊ø‰¬»º ·Ë±Ù¬±˝◊È¬ ·ËœÊ Î¬◊ˆ¬˚˛ fl¬`¬±"Àı˛ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ ˜±‡±ÀÚ± ˝˚˛º
¤ı— ø‰¬S±Ú≈˚±˚˛œ ≈íøÈ¬ ’…±˘≈ø˜øÚ˚˛±À˜ı˛ ¶°œˆ¬ ŒÚ›˚˛± Î¬◊ø‰¬»º ≈íøÈ¬ ¶°œˆ¬Àfl¬ ø‰¬S±Ú≈˚±˚˛œ fl¬`¬±"Àı˛ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ ’ı¶ö±Ú fl¬ı˛±
Î¬◊ø‰¬»º ¤˝◊ı±ı˛ ¶°œˆ¬&ø˘Àfl¬ È≈¬…˝◊øà¬— Œı˛= øÀ˚˛ ¬Û±fl¬±ÀÓ¬ ˝˚˛º ¤˝◊ ÊÀ˚˛KÈ¬ ¤˘.øÈ¬., ¤˝◊‰¬.øÈ¬. ¤.ø¸.¤¸.’±ı˛., ¤.¤.ø¸
fl¬`¬±"Àı˛ı˛ ¸Àı«±B‰ 0.06 ¸±˝◊Ê ¬Û˚«ôL√ fl¬ı˛± ˝˚˛º
6. fl¬À•x˙Ú ÊÀ˚˛KÈ¬ – ¬ 0.06 ı·«À¸ø˜ı˛ Œı˙œ ¸±˝◊ÀÊı˛ fl¬`¬±"Àı˛ı˛ Œé¬ÀS ¤˝◊ ÊÀ˚˛KÈ¬ fl¬ı˛± ˝˚˛º ÊÀ˚˛ÀKÈ¬ı˛ ÊÚ…
≈íı˛fl¬À˜ı˛ ¶°œˆ¬ √õ∂À˚˛±ÊÚ ˝˚˛º ˝◊¶Û±ÀÓ¬ı˛ ¶°œˆ¬ ˝◊¶Û±ÀÓ¬ı˛ Ó¬±Àı˛ı˛ ÊÚ… ¤ı— ’…±˘≈ø˜øÚ˚˛±À˜ı˛ ¶°œˆ¬ ’…±˘≈ø˜øÚ˚˛±˜ fl¬`¬±"Àı˛ı˛
ÊÚ… ı…ı˝+Ó¬ ˝˚˛º ’…±˘≈ø˜øÚ˚˛±˜ ¶°œÀˆ¬ ≈íøÈ¬ Ù≈¬ÀÈ¬± Ô±Àfl¬ º ¤˝◊ Ù≈¬ÀÈ¬±ı˛ ÊÚ… ¸—Àfl¬±‰¬ÀÚ ¸≈øıÒ± ˝˚˛º √õ∂ÔÀ˜ Î¬◊ˆ¬˚˛
35
REC
¶°œˆ¬Àfl¬ ¬Ûøı˛©®±ı˛ fl¬Àı˛ qøfl¬À˚˛ ŒÚ›˚˛± Î¬◊ø‰¬» º Ó¬±ı˛¬Ûı˛ ’…±˘≈ø˜øÚ˚˛±˜ ¶°œˆ¬Àfl¬ ¤fl¬¬Û±À˙ Ï≈¬øfl¬À˚˛ øÀÓ¬ ˝Àıº Ó¬±ı˛¬Ûı˛
˝◊◊¶Û±ÀÓ¬ı˛ ¶°œÀˆ¬ı˛ ∆‚…« Œ˜À¬Û Ó¬±ı˛ ’ÀÒ«fl¬ ˜±¬Û ŒÚ›˚˛± ˝˚˛º ˜ÀÚ fl¬øı˛ ¤˝◊ ˜±¬Û 'x' Œ¸ø˜º Œ˚ fl¬`¬±"ı˛ ÊÀ˚˛KÈ¬ fl¬ı˛± ˝Àı
Ó¬±ı˛ √õ∂±ôL√&ø˘ÀÓ¬ 'x' Œ¸ø˜ ŒÔÀfl¬ ¸±˜±Ú… øfl¬Â≈È¬± Œı˙œ ”ı˛ÀQ fl¬`¬±"Àı˛ı˛ ¶Üò…±`¬&ø˘Àfl¬ ı“±fl¬±ÀÓ¬ ˝Àıº Ó¬±ı˛¬Ûı˛ ’…±˘≈ø˜øÚ˚˛±˜
¸”S&ø˘Àfl¬ ¤˝◊ øıj≈ÀÓ¬ fl¬±È¬ÀÓ¬ ˝Àıº ¤˝◊ ¸˜˚˛ ˝◊¶Û±ÀÓ¬ı˛ Ó¬±ı˛Àfl¬ ¶Û˙« fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬» Ú˚˛º Ó¬±ı˛¬Ûı˛ ˝◊¶Û±ÀÓ¬ı˛ ¶°œˆÀfl¬
¬Ûøı˛©®±ı˛ fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº ¤˝◊ı±ı˛ ≈øÈ¬ fl¬`¬±"¬Àı˛ı˛¬ ˝◊¶Û±ÀÓ¬ı˛ Ó¬±ı˛&ø˘Àfl¬ ˝◊¶Û±ÀÓ¬ı˛ ¶°œÀˆ¬ı˛ ˜ÀÒ… ≈íøfl¬ øÀ˚˛ ŒÏ¬±fl¬±ÀÓ¬
˝Àıº ≈íøÀfl¬ı˛ ˝◊¶Û±ÀÓ¬ı˛ Ó¬±ı˛&ø˘ ¶°œÀ¬ˆ¬ı˛ ˜ÀÒ… ˜≈À‡±˜≈ø‡ Ô±fl¬± Î¬◊ø‰¬»º Ó¬±ı˛¬Ûı˛ ˝◊¶Û±ÀÓ¬ı˛ ¶°œÀ¬ˆ¬ı˛ ˜Ò…¶öÀ˘ fl¬À•x˙Ú
Œ˜ø˙Ú øÀ˚˛ ‰¬±¬Û Œ›˚˛± ˝˚˛º Ó¬±ı˛¬Ûı˛ Î¬◊ˆ¬˚˛ øÀfl¬˝◊ ’ÀÒ«fl¬ ”ı˛Q ıı˛±ıı˛ ’±ı±ı˛ ≈íøÈ¬ ‰¬±¬Û øÀÓ¬ ˝˚˛º fl¬À•x˙ÀÚı˛
Ù¬À˘ ˝◊¶Û±ÀÓ¬ı˛ ¶°œÀˆ¬ı˛ ∆‚«… Î¬◊ˆ¬˚˛ øÀfl¬ 6 ø˜ø˜ı˛ ˜Ó¬ ŒıÀh¬ ø·À˚˛ ’…±˘≈ø˜øÚ˚˛±˜ Ó¬±ı˛ ¬Û˚«ôL√ Œ¬ÛÃ“Â±˚˛¬º Ó¬±ı˛¬Ûı˛
’…±˘≈ø˜øÚ˚˛±˜ ¶°œÀˆ¬ı˛ ∆‚…« ˜±¬Û± Î¬◊ø‰¬»º ¤Àfl¬ ’ÀÒ«fl¬ fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»º ˜ÀÚ fl¬øı˛ ¤˝◊ ˜±¬Û 'Y' Œ¸ø˜ + 25 ø˜ø˜º¬ Ó¬±ı˛¬Ûı˛
'Y' Œ¸ø˜ Œ˜À¬Û ˝◊¶Û±ÀÓ¬ı˛ ¶°œÀ¬ˆ¬ı˛ ˜Ò…øıj≈ ŒÔÀfl¬ Î¬◊ˆ¬˚˛ øÀfl¬ ‹ ˜±¬Û fl¬Àı˛ ±· øÀÓ¬ ˝Àıº ≈íøÀfl¬ı˛ ±À·ı˛ ¸œ˜±ı˛
˜ÀÒ… ¤˝◊ı±ı˛ Î¬◊ˆ¬˚˛ fl¬`¬±"ı˛Àfl¬ ˜≈À‡±˜≈ø‡ fl¬Àı˛ ’…±˘≈ø˜øÚ˚˛±˜ ¶°œÀˆ¬ı˛ ˜ÀÒ… ’±ÚÀÓ¬ ˝Àıº ¶°œÀˆ¬ı˛ ˜ÀÒ… ·ËœÊ øÀ˚˛ Ù“¬±fl¬
¬Û”ı˛Ì fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àı ˚Ó¬é¬Ì ¬Û˚«ôL√ Ú± ’¬Ûı˛ Ù≈¬ÀÈ¬± øÀ˚˛ ·ËœÊ Œıøı˛À˚˛ ’±¸ÀÂº Î¬◊ˆ¬˚˛ Ù≈¬ÀÈ¬±˝◊ øı˛Àˆ¬È¬ fl¬Àı˛ ıg¬ fl¬Àı˛ Œ›˚˛±
˝˚˛ ¤ı— ˝±Ó≈¬øh¬ øÀ˚˛ ø¬ÛøÈ¬À˚˛ Œ›˚˛± ˝˚˛º ’…±˘≈ø˜øÚ˚˛±˜ ¶°œÀ¬ˆ¬ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ ¤fl¬øÈ¬ Œ‡±±˝◊ fl¬ı˛± ˜±øfl«¬— Ô±Àfl¬ º Ó¬±ı˛¬Ûı˛
√õ∂Ô˜ ‰¬±¬Û ïfl¬À•Û˙Úó Œ¸˝◊‡±ÀÚ Œ›˚˛± ˝˚˛º ¬Ûı˛ ¬Ûı˛ ¶°œÀˆ¬ı˛ √õ∂±ôL ¬Û˚«ôL√ ’±ı˛› ‰¬±¬Û Œ›˚˛± ˝˚˛º ’Ú≈ı˛+¬Ûˆ¬±Àı
’¬Ûı˛øÀfl¬› ‰¬±¬Û øÀÓ¬ ˝˚˛º
Ê±•Û±øı˛—
1. ˜”˘ fl¬`¬±"Àı˛ı˛ ¸À/ fl¬‡Ú› Ê±•Û±ı˛ fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬» Ú˚˛º Ê±•Û±ı˛ ¸ı«± ø¬Û.øÊ. flv¬…±À•Ûı˛ ¸±˝±À˚… ø‰¬ÀSı˛ Ú…√±˚˛ fl¬ı˛±
Î¬◊ø‰¬»º
2. ˚‡Ú Ê±•Û±ı˛&ø˘ Ò±Ó¬±ı ’—À˙ı˛ fl¬±Â±fl¬±øÂ Ô±Àfl¬ Ó¬‡Ú Ó¬±Àfl¬ ’…±˘fl¬±øÔÚ ¬Û±˝◊À¬Ûı˛ Z±ı˛± ’±ı‘Ó¬ fl¬ı˛± ˝˚˛º
3. fl¬`¬±"ı˛ Œ√õ∂ı˛Ì fl¬ı˛±ı˛ ¸˜˚˛ fl¬`¬±"Àı˛ı˛ ÊÀ˚˛KÈ¬ Î¬◊˝±ÀÓ¬ ˜±øfl«¬— fl¬ı˛± Ô±Àfl¬º ˜Ò…-¶Û…±ÀÚı˛ ÊÀ˚˛KÈ¬ Ó¬±ı˛ È¬±Ú±ı˛ ’±À·˝◊
36
REC
fl¬Àı˛ ŒÚ›˚˛± Î¬◊ø‰¬» fl¬±ı˛Ì ˝◊¶Û±ÀÓ¬ı˛ ¶Üò…±`¬&ø˘ ıı˛±ıı˛ ı˛±‡± ˚±˚˛ Ú±º ’Ó¬¤ı Œfl¬±•Û±Úœı˛ ÊÀ˚˛KÈ¬ ¬Û±Àå Œ›˚˛±ı˛
√õ∂À˚˛±ÊÚ ˝˚˛º
4. Œ¬Û±˘ ŒÔÀfl¬ 40 Ù≈¬ÀÈ¬ı˛ fl¬˜ ”ı˛ÀQ ˚±ÀÓ¬ ˜Ò… ¶Û…±Ú ÊÀ˚˛KÈ¬ Ú± ¬ÛÀh¬ Œ¸øÀfl¬ Œ‡˚˛±˘ ı˛±‡± Î¬◊ø‰¬» º
5. √õ∂ÀÓ¬…fl¬ ÊÀ˚˛KÈ¬ ˚P¸˝fl¬±Àı˛ fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»º
6. Œ˚‡±ÀÚ fl¬`¬±"Àı˛ı˛ ¶Üò…±`¬ Œfl¬ÀÈ¬ ˚±˚˛ Œ¸‡±ÀÚ øı˛À¬Û˚˛±ı˛ ¶°œˆ¬ ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛± ˝˚˛º
7. fl¬`¬±"ı˛ ÊÀ˚˛ÀKÈ¬ı˛ È¬±Ú ¸˝Ú é¬˜Ó¬± fl¬`¬±"Àı˛ı˛ È¬±Ú ¸˝Ú é¬˜Ó¬±ı˛ ˙Ó¬fl¬ı˛± 95 ˆ¬±· ˝›˚˛± Î¬◊ø‰¬» ¤ı— Œı˛øÊà¬…±k
fl¬`¬±"Àı˛ı˛ ¸˜Ó≈¬˘… ˝›˚˛± Î¬◊ø‰¬» º
fl¬`¬±"ı˛ øıÂ¬±ÀÚ± ¤ı— ‡±È¬±ÀÚ± –- fl¬`¬±"ı˛ ‡±È¬±ÀÚ±ı˛ √õ∂Ô˜ Ò±¬Û ˝ÀBÂ fl¬`¬±"ı˛ øıÂ±ÀÚ±º Œ¬Û±˘ ı¸±ı±ı˛ fl¬±Ê Œ˙¯∏
˝À˘ fl¬`¬±"ı˛ øıÂ±ÀÚ±ı˛ fl¬±Ê ¸•Û±Ú fl¬ı˛± ˝˚˛º ¤˝◊ fl¬±ÀÊı˛ ÊÚ… øÚ•ßø˘ø‡Ó¬ ˚La¬Û±øÓ¬ ı…ı˝+Ó¬ ˝˚˛º
1. ‚≈ı˛ôL√ ˜=¡ ı± ˙…±Ùƒ¬È¬ º
2. Œı˛±˘±ı˛ º
3. È≈¬…˝◊øà¬— Œı˛=¡ ı± ˝±˝◊Eø˘fl¬ Œ√õ∂¸ Œ˜ø˙Ú º
4. fl¬ı˛±Ó¬
5. õ≠±˚˛±¸«
6. ¶ç≥¬ E±˝◊ˆ¬±ı˛
7. ›˚˛…±ı˛ Œı˛=¡
8. ˙±ı˘
9. øh¬
10. fl¬ø¬Ûfl¬˘
11. ˝±Ó≈¬øh¬
12. ¸…±· Œı±Î«¬
13. ŒÊ±˘±¬
fl¬`¬±"ı˛ øıÂ±ÀÚ±ı˛ ¸˜˚˛ fl¬`¬±"Àı˛ ˚±ÀÓ¬ ˜±øÈ¬ı˛ ‚¯∏± Ú± ˘±À· Œ¸øÀfl¬ ˚P ŒÚ›˚˛± Î¬◊ø‰¬»º é¬øÓ¬ ¤h¬±ÀÚ±ı˛ ÊÚ…
‚≈ı˛ôL√ ˜= ¤ı— Œı˛±˘±ı˛ ı…ı˝+Ó¬ ˝˚˛º fl¬`¬±"ı˛ ˜±øÈ¬ÀÓ¬ ‚¯∏± Œ‡À˘ Ó¬±Àfl¬ Ó≈¬À˘ ŒÈ¬ÀÚ Òı˛± Î¬◊ø‰¬»º ‚≈ı˛ôL√ ˜=¡ ı…ı˝±ı˛ fl¬Àı˛
fl¬`¬±"ı˛ øıÂ±ÀÚ±ı˛ fl¬±Ê ¸˝ÀÊ˝◊ fl¬ı˛± ˚±˚˛º fl¬`¬±"ı˛ Œ‡±˘±ı˛ ¸˜˚˛ Ó¬œéÆ¬ ı“±fl¬ ˚±ÀÓ¬ Ú± ‡±˚˛ Ó¬±ı˛ ÊÚ… ˚P ŒÚ›˚˛± Î¬◊ø‰¬»º
Ó¬œéÆ ı“±fl¬ fl¬`¬±"Àı˛ı˛ é¬øÓ¬ fl¬ı˛ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛º¬ Ó¬±ı˛ ‡±È¬±ÀÚ±ı˛ ¸˜˚˛ ¸…±· Œı±Î«¬ ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬» º ı±˚˛≈ ‰¬±¬Û, Ó≈¬¯∏±ı˛ ¬Û±Ó¬
˝◊Ó¬…±ø øıÀı‰¬Ú± fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬» ¤ı— ¸øÍ¬fl¬ Á≈¬˘ Œ›˚˛± Î¬◊ø‰¬»º fl¬`¬±"ı˛ ı±˝◊ø`¬—À˚˛ı˛ ÊÚ… ı±˝◊ø`¬— ŒÈ¬¬Û ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛±
Î¬◊ø‰¬»º fl¬`¬±"ı˛ ı±˝◊ø`¬—À˚˛ı˛ ¸˜˚˛ Î¬◊˝±ÀÓ¬ Œfl¬±Ú é¬Ó¬ ’±ÀÂ øfl¬Ú± Ó¬± Œ‡± Î¬◊ø‰¬»º Œfl¬Àı˛±˘±˝◊È¬ fl¬•Û±Î¬◊`¬› ı…ı˝+Ó¬
˝˚˛º fl¬`¬±"ı˛ › ŒÈ¬À¬Ûı˛ ˜ÀÒ… Œfl¬±Ú Ù“¬±fl¬ Ô±fl¬± Î¬◊ø‰¬» Ú˚˛ fl¬±ı˛Ì Ó¬±ÀÓ¬ ¶Û±øfl«¬—À˚˛ı˛ ¸y¬±ıÚ± Ô±Àfl¬º
1. Œ¬Û±À˘ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ ¤˘.øÈ¬. øÚÎ¬◊È¬™±˘ fl¬`¬±"ı˛ ı±˝◊ø`¬—À˚˛ı˛ ÊÚ… ˚ø fl¬`¬±"ı˛ Ó¬±˜±ı˛ ∆Ó¬ı˛œ ˝˚˛ Ó¬Àı C.I. ıøıÚ
37
REC
ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àı ¤ı— ’…±˘≈ø˜øÚ˚˛±˜ fl¬`¬±"ı˛ ˝À˘ ’…±˘≈ø˜øÚ˚˛±˜ ıøıÚ ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»º
2. ŒÈ¬Ú˙Ú flv¬…±•Û ø‰¬ÀSı˛ Ú…±˚˛ ˘±·±ÀÚ± Î¬◊ø‰¬»
3. øÎ¬' ˝◊Ú¸≈À˘È¬ı˛ ı…ı˝±Àı˛ı˛ ’±À· øÚı˛±¬ÛM± ı˛±‡±ı˛ øflv¬¬Û ’±È¬Àfl¬ ı˘ ¸Àfl¬ÀÈ¬ øÍ¬fl¬˜Ó¬ ˘±À· øfl¬Ú± Ó¬± øÚø}¬Ó¬ fl¬Àı˛
ŒÚ›˚˛± √õ∂À˚˛±ÊÚº Ó¬±ı˛¬Ûı˛˝◊ qÒ≈ øÎ¬' ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»º øÎ¬¶® ˝◊Ú¸≈À˘È¬Àı˛ı˛ ı˘ › ¸Àfl¬ÀÈ¬ı˛ øÙ¬øÈ¬—À¸ı˛ ·˘øÓ¬ÀÓ¬
≈‚«È¬Ú± ‚ÀÈ¬º
4. Œı˛±˘±ı˛ ı…ı˝±ı˛ fl¬Àı˛ fl¬`¬±"ı˛ ‡±È¬±ÀÚ±ı˛ fl¬±Ê fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»º fl¬`¬±"Àı˛ı˛ ˝◊Ú¸≈À˘È¬Àı˛ ı± ˜±øÈ¬ÀÓ¬ ‚¯∏± ˘±·± Î¬◊ø‰¬» Ú˚˛º
5. fl¬`¬±"ı˛ øıÂ±ÀÚ±ı˛ ¸˜˚˛ ‚≈ı˛ôL√ ˜=¡ ı…ı˝±ı˛ fl¬Àı˛ E±˜ ŒÔÀfl¬ fl¬`¬±"ı˛ Œ‡±˘± Î¬◊ø‰¬» ’Ôı± ˚ø fl¬À˚˛À˘ ¬Û±fl¬±ÀÚ±
Ô±Àfl¬ Ó¬±˝À˘ é¬øÓ¬ ¤h¬±ı±ı˛ ÊÚ… ‰¬±fl¬±ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ Œ‡±˘± Î¬◊ø‰¬»º
6 Œ¬Û±˘ ¤ı— ·ı˛˜ Ó¬±Àı˛ı˛ ˜ÀÒ… Ú”…ÚÓ¬˜ ı…ıÒ±Ú ’±˝◊.˝◊. è˘ ’Ú≈˚±˚˛œ ¸ı«± ˝›˚˛± Î¬◊ø‰¬» º
7 ˘±˝◊ÀÚ ¬Û≈Àı˛±¬Û≈øı˛ Ó¬±ı˛ ‡±È¬±ÀÚ±ı˛ ¬ÛÀı˛ Œ¬Û±À˘ı˛ fl¬±ÀÂ fl¬`¬±"Àı˛ı˛ ˘≈¬Û ı˛±‡ÀÓ¬ ˝Àı, ¤ÀÓ¬ ¸±øˆ«¬¸ fl¬±ÀÚfl¬˙ÀÚı˛
¸≈øıÒ± ˝˚˛º
8. ¤˘.øÈ¬. ˝◊Ú¸≈À˘È¬Àı˛ı˛ fl¬±ÀÂ fl¬`¬±"Àı˛ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ øZô¶∏ı˛ ı±˝◊ø`¬—, ŒÈ¬¬Û ˘±·±ÀÚ± Î¬◊ø‰¬»º ¬Ùv¬…±˙ ›ˆ¬±ı˛ ˝À˘ ¤˝◊ ı…ı¶ö±
é¬øÓ¬ Œı˛±Ò fl¬Àı˛º
9. é¬øÓ ¤h¬±ı±ı˛ ÊÚ… ¸øÍ¬fl¬ ˚La¬Û±øÓ¬ ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»º
10. ÊÀ˚˛KÈ¬ fl¬ı˛±ı˛ ’±À· fl¬`¬±"Àı˛ı˛ √õ∂±ôL√&ø˘ ¸øÍ¬fl¬ˆ¬±Àı ¬Ûøı˛©®±ı˛ fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»º Ó¬±˜±ı˛ Ó¬±Àı˛ı˛ Œé¬ÀS ø˙ı˛œ¯∏ fl¬±·Ê
øÀ˚˛ ¬Ûøı˛©®±ı˛ fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝˚˛ ¤ı— ’…±˘≈ø˜øÚ˚˛±˜ Ó¬±Àı˛ı˛ Œé¬ÀS √õ∂ÔÀ˜ ÊÀ˚˛øKÈ¬— fl¬•Û±Î¬◊`¬ ˘±·±ÀÓ¬ ˝Àı Ó¬±ı˛¬Ûı˛ ıË±˙
fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àı ˚±ÀÓ¬ ¸˜ô¶∏ ’'±˝◊Î¬ ”ı˛ ˝˚˛º ÊÀ˚˛øÈ¬— fl¬•Û±Î¬◊À`¬ı˛ ’Ú≈¬Ûø¶öøÓ¬ÀÓ¬ fl¬øà¬fl¬ Œ¸±Î¬± ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛± Œ˚ÀÓ¬
¬Û±Àı˛º ¬Ûøı˛©®±ı˛ fl¬ı˛±ı˛ ¬Ûı˛ ·Ë±Ù¬±˝◊È¬ ·ËœÊ ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝˚˛º Ó¬±ı˛¬Ûı˛ ÊÀ˚˛ÀKÈ¬ı˛ fl¬±Ê Œ˙¯∏ fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝˚˛º
11. ø¬Û.øÊ. flv¬…±•Û › fl¬`¬±"Àı˛ı˛ Ó¬øh¬» ¬Ûøı˛ı˝Ú é¬˜Ó¬± ¸˜±Ú ˝›˚˛± Î¬◊ø‰¬» º
12. øZ Ò±Ó¬ı ø¬Û.øÊ. flv¬…±À•Û Ò±Ó¬ı øıøSê˚˛± ¤h¬±ı±ı˛ ÊÚ… ¸œ¸±ı˛ Ó¬ıfl¬ ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛± ˝˚˛º
Ò±Ó¬ı øıøSê˚˛± ¤h¬±ı±ı˛ ÊÚ… ¤fl¬øÈ¬ ¬Û±Ó¬ ˜±Ò…˜ ø˝¸±Àı øZÒ±Ó¬ı ø¬Û.øÊ. flv¬…±À•Ûı˛ ˜ÀÒ… ı…ı˝+Ó¬ ˝˚˛º Ó¬±˜± ›
’…±˘≈ø˜øÚ˚˛±À˜ı˛ ˜ÀÒ… øZÒ±Ó¬ı øıøSê˚˛± ˝˚˛ øfl¬c√ Ó¬±˜±-ô¶∏±-’…±˘≈ø˜øÚ˚˛±À˜ı˛ ˜ÀÒ… Œfl¬±Ú øıøSê˚˛± ˝˚˛ Ú±º
38
REC
¸l˜¬ ’Ò…±˚˛
ÚÓ≈¬Ú ˘±˝◊ÀÚ é¬˜Ó¬± √õ∂±Ú (Commissioning of New Line)
ÚÓ≈¬Ú ˘±˝◊ÀÚ √õ∂Ô˜ é¬˜Ó¬± √õ∂±ÀÚı˛ ¬Û”Àı« ˘±˝◊Ú ¬Û≈∫±Ú≈¬Û≈∫ˆ¬±Àı ¬Ûøı˛˙«Ú fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»º ˘±˝◊Ú ˆ¬±ı˛Ó¬œ˚˛ ∆ı≈…øÓ¬fl¬
’±˝◊Ú ’Ú≈˚±˚˛œ ¸—¶ö±ø¬ÛÓ¬ ˝À˚˛ÀÂ øfl¬Ú± Ó¬± Œ‡±ı˛ ÊÚ… ’øÓ¬ fl¬ÀÍ¬±ı˛ øÚ˚˛˜±Ú≈ıÓ¬œ« ˝À˚˛ ¬Ûøı˛˙«ÀÚı˛ fl¬±Ê ¸•Û±Ú fl¬ı˛±
Î¬◊ø‰¬»º ¸˜ô¶∏ Œé¬ÀS ˘±˝◊ÀÚı˛ ¸øÍ¬fl¬ ı…ıÒ±Ú, ·±øÎ«¬— ı…ı¶ö± √õ∂ˆ‘¬øÓ¬ ¬Û≈∫±Ú≈¬Û≈∫ˆ¬±Àı ¬Ûı˛œé¬± fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»º √õ∂ÀÓ¬…fl¬ Œ¬Û±À˘ı˛
øˆ¬ÀÓ¬ı˛ fl¬—SêœÈ¬› ¬Ûı˛œé¬± fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»º Œà¬ ¸øÍ¬fl¬ È¬±ÀÚ ’±ÀÂ øfl¬Ú± Ó¬± ¬Ûı˛œé¬± fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»º ŒÎ¬?±ı˛ Œı±Î«¬, ŒÙ¬Ê Œõ≠È¬
˘±·±ÀÚ± ’±ÀÂ øfl¬Ú± Ó¬± ¬Ûı˛œé¬± fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»º Œ¬Û±À˘ı˛ ’±øÔ«—, ˘±˝◊È¬øÚ— ’…±Àı˛à¬ı˛&ø˘, ¬˝Ì«« ·…±¬Û ı± øÊ.›. øÙ¬Î¬◊Ê&ø˘›
¬Ûı˛œé¬± fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»º
˘±˝◊Ú ¬Ûøı˛˙«ÀÚı˛ ¬Ûı˛ é¬˜Ó¬± √õ∂±ÀÚı˛ ¬Û”Àı« fl¬Ó¬fl¬&ø˘ ŒÈ¬øà¬—-¤ı˛ fl¬±Ê ¸•Û±Ú fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»º Œ˜·±Àı˛ı˛ ¸±˝±À˚…
ŒÙ¬Ê&ø˘ı˛ ˜ÀÒ… ¤ı— ŒÙ¬Ê › øÚÎ¬◊È¬™±À˘ı˛ ˜ÀÒ… ˝◊Ú¸≈À˘˙Ú Œı˛øÊà¬…±Àkı˛ ˜±Ú ¬Ûı˛œé¬± fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬» ¤ı— Œı˛øÊø¶Üò
ı˝◊ÀÓ¬ Œ¸˝◊ ˜±Ú&ø˘ ÚÔœˆ≈¬Mê fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº È¬˝˘ Œ›˚˛±ı˛ ¸˜˚˛ ¬Û˚«Àıé¬Ì fl¬ı˛± Œfl¬±Ú SêøÈ¬ ı± ’¸±˜?¸… ”ı˛ fl¬ı˛±ı˛
¬Ûı˛ ¤ı— Œ˜·±Àı˛ı˛ Z±ı˛± ¬Ûı˛œé¬±˘t ˜±Ú ˚ø ¸øÍ¬fl¬ ˜±ÀÚı˛ ˝˚˛ Ó¬±˝À˘ é¬˜Ó¬± √õ∂±ÀÚı˛ Î¬◊ÀVÀ˙… ¤fl¬øÈ¬ ø˘ø‡Ó¬ øııı˛Ì
Î¬◊Ò«Ó¬Ú fl¬Ó‘«¬¬ÛÀé¬ı˛ fl¬±ÀÂ Œ›˚˛± Î¬◊ø‰¬»º ˘±˝◊ÀÚ Ó¬øh¬» ¸—À˚±· fl¬ı˛±ı˛ ÊÚ… ∆ı≈…øÓ¬fl¬ ¬Ûøı˛˙«Àfl¬ı˛ fl¬±Â ŒÔÀfl¬ ’Ú≈˜øÓ¬¬ÛS
ŒÚ›˚˛± ’±ı˙…fl¬º
˘±˝◊ÀÚ Ó¬øh¬» ¸—À˚±· ¸ÀôL√±¯∏ÊÚfl¬ˆ¬±Àı fl¬ı˛± ˝À˘ ˘±˝◊ÀÚ é¬˜Ó¬± √õ∂±ÀÚı˛ fl¬±Ê ¸•Û”Ì« ˝À˚˛ÀÂ ıÀ˘ ·Ú… ˝Àıº
39
REC
’©Ü˜¬ ’Ò…±˚˛
’±øÔ«— (Earthing)
’±øÔ«— › ˝◊˝±ı˛ Òı˛Ì –-
˘±˝◊ÀÚı˛ › ∆ı≈…øÓ¬fl¬ ¸ı˛?±˜±øı˛ ’±øÔ«— ¤fl¬øÈ¬ ’øÓ¬ &èQ¬Û”Ì« øı¯∏˚˛º øıÚ± ’±øÔ«—À˚˛ ˘±˝◊Ú ∆ı≈…øÓ¬fl¬ˆ¬±Àı
øÚı˛±¬Û¬ Ú˚˛º Ò±Ó¬ı Œ¬Û±˘ › ¸ı˛?±˜±øı˛ ıøÎ¬Àfl¬ ”Ï¬ˇˆ¬±Àı ¬Û‘øÔıœı˛ ˜±øÈ¬ı˛ ¸À/ ¸—À˚±· fl¬ı˛±Àfl¬˝◊ ’±øÔ«— ıÀ˘º
1) Õı≈…øÓ¬fl¬ ’ı˘•§Ú ¤ı— ¸ı˛?±˜±øı˛ ÊÚ… –-
˙È¬¸±øfl«¬È¬ ı± ˘œÀfl¬Ê Œ‡± øÀ˘ fl¬±Àı˛KÈ¬ Ú”…ÚÓ¬˜ Œı˛øÊKÈ¬±k ¬ÛÀÔ ’±ÀÔ«ı˛ øÀfl¬ √õ∂ı±ø˝Ó¬ ˝Àı ˚±ÀÓ¬ ’±Sê±ôL√
¸±øfl«¬ÀÈ¬ı˛ ˜±Ò…À˜ ¸Àı«±B‰¬ fl¬±Àı˛KÈ¬ √õ∂ı±ø˝Ó¬ ˝À˚˛ øÙ¬Î¬◊Ê ·À˘ ˚±Àı ı± ¸±øfl«¬È¬ ŒıËfl¬±ı˛ øÈ¬™¬Û fl¬Àı˛ ˚±Àıº ¤ı˛Ù¬À˘ SêøÈ¬˚≈Mê
˘±˝◊Ú ı± ¸ı˛?±˜ ¸ı˛ıı˛±˝ ı…ı¶ö±ı˛ ¸Êœı ¸±øfl«¬È¬ ŒÔÀfl¬ øıøBÂiß ˝À˚˛ ˚±Àıº
2) È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ øÚÎ¬◊È¬™±˘ ’±øÔ«— –-
(a) ˘œÀfl¬Ê › ’¸˜ıøKÈ¬Ó¬ fl¬±Àı˛ÀKÈ¬ı˛ ¤fl¬øÈ¬ Ú”…ÚÓ¬˜ Œı˛øÊà¬…±Àkı˛ ¬ÛÔ ¸‘ø©Ü ˝Àıº
(b) ¸≈Àıœ ’±ı˛é¬± ¸ı˛?±˜ ¸øÍ¬fl¬ˆ¬±Àı fl¬±Ê fl¬Àı˛º ï’±Ô«Ù¬å øı˛À˘ó
(c) ı<¬Û±Ó¬ ı± ¸≈˝◊ø‰¬— ¸±Ê«ÊøÚÓ¬ ’øÓ¬ Î¬◊B‰¬ ˜±ÀÚı˛ Œˆ¬±ÀåÀÊ Ó¬øh¬»·Ëô¶∏ ˝›˚˛± ˝◊˝± √õ∂øÓ¬Àı˛±Ò fl¬Àı˛º
(d) øÚÎ¬◊È¬™±˘ ’±øÔ«—À˚˛ı˛ ¸À/ Œı˛øÊà¬…±k ˚≈Mê fl¬Àı˛ Ù¬å fl¬±Àı˛KÈ¬Àfl¬ øÚ˚˛LaÌ fl¬ı˛± ˝˚˛º
(e) øÚÎ¬◊È¬™±˘ Œˆ¬±ÀåÊÀfl¬ ˙”Ú… ˜±ÀÚ ı˛±‡ÀÓ¬ ˝◊˝± ¸±˝±˚… fl¬Àı˛º
3) ˘±˝◊È¬øÚ— ’…±Àı˛àÀı˛ı˛ ÊÚ… –-

˘±˝◊È¬øÚ— ’…±Àı˛àÀı˛ı˛ ’±øÔ«— ı<¬Û±Ó¬ ÊøÚÓ¬ ˘±˝◊ÀÚı˛ ’øÓ¬øı˛Mê ‰¬±Ê«Àfl¬ ’øÓ¬ øÚ•ß Œı˛øÊà¬…±Àkı˛ ¬ÛÀÔ ‰¬±Ê«˜≈Mê
fl¬Àı˛ ˚± ¸y¬±ı… é¬øÓ¬ı˛ ˝±Ó¬ ŒÔÀfl¬ ı˛é¬± fl¬Àı˛º ¤ı˛ ÊÚ… ‡≈ı˝◊ øÚ•ß ˜±ÀÚı˛ ’±Ô« Œı˛øÊà¬…±k Ô±fl¬± ’±ı˙…fl¬º Œˆ¬Ê±
˜±øÈ¬Àfl¬ ·ˆ¬œı˛ fl¬Àı˛ ’±Ô« ˝◊À˘fl¬ÀÈ¬™±Î¬ ¬Û≈“ÀÓ¬ ¤˝◊ &Ú˜±Ú ’Ê«Ú fl¬ı˛± Œ˚ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛º
’±Ô« Œı˛øÊà¬…±k øÚ•ßø˘ø‡Ó¬ øı¯∏˚˛&ø˘ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ øÚˆ«¬ı˛ fl¬Àı˛ –-
(1) ˜±øÈ¬ı˛ √õ∂fl‘¬øÓ¬, (2) ˜±øÈ¬ı˛ Ó¬±¬Û˜±S±, (3) ˜±øÈ¬ı˛ ’±^«Ó¬±, (4) ˜±øÈ¬ÀÓ¬ ‡øÚÊ ı± ’ÕÊı ¬Û±ÀÔ«ı˛ ¬Ûøı˛˜±Ì, (5)
˝◊À˘fl¬ÀÈ¬™±ÀÎ¬ı˛ ¸±˝◊Ê, (6) ˝◊À˘fl¬ÀÈ¬™±ÀÎ¬ı˛ √õ∂¶öÀBÂÀı˛ Œé¬SÙ¬˘, (7) ˜±øÈ¬ÀÓ¬ Œ¬Û“±Ó¬± ˝◊À˘fl¬ÀÈ¬™±ÀÎ¬ı˛ ·ˆ¬œı˛Ó¬±, (8) ≈íøÈ¬
˝◊À˘fl¬ÀÈ¬™±ÀÎ¬ı˛ ˜ÀÒ… ı…ıÒ±Úº
’±Ô« ŒÈ¬©Ü±ı˛ ’±Ô« Œı˛øÊà¬…±k ¬Ûøı˛˜±¬Û fl¬Àı˛ ¤ı— ˝◊˝±ı˛ ¤fl¬fl¬ ˝ÀBÂ ›˝˜º
˘±˝◊Ú ¤ı— Œ¬Û±˘ ’±øÔ— –-
1) ¤˘.øÈ¬.˘±˝◊ÀÚı˛ √õ∂øÓ¬ ¬Û=˜ Ò±Ó¬ı Œ¬Û±˘Àfl¬ ’±Ô« fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»º
2) ø√õ∂ Œ¶Üò¸ƒÎƒ¬ fl¬—SêœÈ¬ Œ¬Û±À˘ı˛ ¸À/˝◊ Sê˙ ’±˜«, ˜±Ô±ı˛ øflv¬¬Û › ˝◊Ú¸≈À˘È¬Àı˛ı˛ ø¬ÛÚÀfl¬ ’±Ô« fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»º
40
REC
3) Œı˛˘›À˚˛ Sêø˙—, ŒÈ¬ø˘ÀÙ¬±Ú ˘±˝◊Ú Sêø˙— ¤ı— ı˛±ô¶∏± Sêø˙— ¤ı˛ ·±øÎ«¬—Àfl¬ Œ¬Û±À˘ı˛ ¸À/˝◊ Î¬◊ˆ¬˚˛øÀfl¬ ’±Ô« fl¬ı˛±
Î¬◊ø‰¬»º ˚ø ’±Ô« ˝◊À˘fl¬ÀÈ¬™±Î¬ ¬Û±›˚˛± Ú± ˚±˚˛ Ó¬Àı Œ¸Àé¬ÀS 8 Ú— Œ·ÀÊı˛ øÊ.’±˝◊ Ó¬±ı˛ øÀ˚˛ 25 ø˜ø˜ ı…±¸ 120
ŒÔÀfl¬ 150 ø˜ø˜ œ‚« fl¬À˚˛˘ ı±øÚÀ˚˛ ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬» ¤ı— Ó¬±Àfl¬ Œ¬Û±˘ ŒÔÀfl¬ 90 Œ¸ø˜ ”ı˛ÀQ 150 Œ¸ø˜ ·ˆ¬œı˛Ó¬±˚˛
¤fl¬øÈ¬ ·ÀÓ«¬ı˛ ˜ÀÒ… ı¸±ÀÚ± Î¬◊ø‰¬»º ·±øÎ«¬—Àfl¬ ’±Ô« fl¬ı˛± ‡≈ı˝◊ Êèı˛œº ¤˘.øÈ¬ Œ¬Û±À˘ı˛ ¸˜ô¶∏ Ò±Ó¬ı øÙ¬øÈ¬—¸ › Œà¬-
Ó¬±ı˛Àfl¬ ’±Ô« fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬» ¤ı— øÚÎ¬◊È¬™±À˘ı˛ ¸À/ ˆ¬±˘ˆ¬±Àı ¸—˚≈Mê fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬» fl¬±ı˛Ì¬ øÚÎ¬◊È¬™±˘ Ó¬±ı˛øÈ¬ ıU ’±Ô«˚≈Mê
øÚÎ¬◊È¬™±˘º
4) ˘±˝◊È¬øÚ— ’…±Àı˛à¬ı˛ ’±øÔ«—À˚˛ı˛ ÊÚ… ¬Û‘Ôfl¬ ’±Ô« ˝◊À˘fl¬ÀÈ¬™±Î¬ ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬» ¤ı— Œ¬Û±À˘ı˛ ¸—¶ÛÀ˙« ˚±ÀÓ¬ Ú±
’±À¸ Ó¬±ı˛ ÊÚ… ’…±˘fl¬±øÔÚ ¬Û±˝◊À¬Ûı˛ ˜Ò… øÀ˚˛ ’±ÀÔ«ı˛ Ó¬±ı˛ È¬±Ú± Î¬◊ø‰¬»º
’±øÔ«— ¬ÛXøÓ¬ –-
1) Œõ≠È¬ ’±øÔ«— –
(A) ı‘˝» ¬Û±›˚˛±ı˛ Œà¬˙Ú › ı‘˝» ¸±ıÀà¬˙Ú&ø˘ÀÓ¬ 12 ø˜ø˜ ¬Û≈è, 1200 ø˜ø˜ Õ‚…« › 1200 ø˜ø˜ √õ∂¶ö
øıø˙©Ü Ï¬±˘±˝◊ Œ˘±˝±ı˛ Œõ≠È¬ ı…ı˝+Ó¬ ˝˚˛º
(B) ŒÂ±È¬ ‡±È¬ ¸±ıÀà¬˙ÀÚı˛ ÊÚ… 18 ø˜ø˜ ¬Û≈è, 50 x 50 Œ¸ø˜ ¸±˝◊ÀÊı˛ øÊ.’±˝◊.Œõ≠È¬ ı…ı˝+Ó¬ ˝˚˛º ¤˝◊
Œõ≠È¬&ø˘Àfl¬ ·ÀÓ«¬ı˛ ˜ÀÒ… ‡±h¬±˝◊ˆ¬±Àı ı˛±‡ÀÓ¬ ˝˚˛º fl¬˚˛˘±, ı±ø˘ › ˘ıÌ √õ∂ÀÓ¬…fl¬øÈ¬ı˛ 150 ø˜ø˜ fl¬Àı˛ ô¶∏Àı˛ ô¶∏Àı˛ ·Ó«¬
41
REC
ˆ¬ı˛±È¬ fl¬ı˛± ˝˚˛º Œõ≠È¬Àfl¬ ·ˆ¬œı˛Ó¬±˚˛ Œ¬Û±Ó¬± Î¬◊ø‰¬» ˚±ÀÓ¬ ‰¬±ı˛øÀfl¬ı˛ ˜±øÈ¬ Œˆ¬Ê± Œˆ¬Ê± Ô±Àfl¬º Œõ≠È¬&ø˘Àfl¬ ¬Ûı˛¶ÛÀı˛ı˛
˜ÀÒ… 1200 Œ¸ø˜ ı…ıÒ±ÀÚ ı¸±ÀÚ± Î¬◊ø‰¬»º
2) ¬Û±˝◊¬Û ’±øÔ— –
(A) ¬Û±›˚˛±ı˛ Œà¬˙Ú ¤ı— ı‘˝» ¸±ıÀà¬˙Ú&ø˘ı˛ ÊÚ… 12 ø˜ø˜ ŒıÒ, 150 ø˜ø˜ ı…±¸ › 300 Œ¸ø˜ ∆À‚«…ı˛
øÊ.’±˝◊.¬Û±˝◊¬Û ı…ı˝+Ó¬ ˝˚˛º ’±Ô« ˝◊À˘fl¬ÀÈ¬™±Î¬&ø˘ı˛ ˜ÀÒ… Ú”…ÚÓ¬˜ ı…ıÒ±Ú ı‘˝» ¸±ıÀà¬˙Ú&ø˘ı˛ Œé¬ÀS 1200 Œ¸ø˜
¤ı— ŒÂ±È¬‡±È¬ ¸±ıÀà¬˙ÀÚı˛ Œé¬ÀS 180 Œ¸ø˜ ı˛±‡± Î¬◊ø‰¬»º ¸±ıÀà¬˙Ú&ø˘ı˛ √õ∂øÓ¬øÈ¬ Œfl¬±Ú±˚˛ fl¬˜¬ÛÀé¬ ¤fl¬øÈ¬ fl¬Àı˛
˝◊À˘fl¬ÀÈ¬™±Î¬ ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº √õ∂ÀÓ¬…fl¬ ∆ı≈…øÓ¬fl¬ ¸ı˛?±À˜ı˛ fl¬±Í¬±À˜± ¤ı— ˚±ıÓ¬œ˚˛ Ò±Ó¬ı øÙ¬øÈ¬—¸Àfl¬ ’±Ô« fl¬ı˛±
Î¬◊ø‰¬»º Œ¬Û±À˘ ı¸±ÀÚ± È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ ÊÚ… øÓ¬Ú Œ¸È¬ ’±Ô« ˝◊À˘fl¬ÀÈ¬™±Î¬ ı…ı˝+Ó¬ ˝˚˛º È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ øÚÎ¬◊È¬™±˘ › ıøÎ¬Àfl¬
≈íøÈ¬ fl¬Àı˛ ’±Ô« fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»º ’±øÔ«—À˚˛ı˛ ÊÚ… Ú”…ÚÓ¬˜ 4Ú— Œ·ÀÊı˛ øÊ.’±˝◊. Ó¬±ı˛ ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»º øÎ¬ø¶ÜòøıÎ¬◊˙Ú
ıÀ'ı˛ ÊÚ… ¬Û‘Ôfl¬ˆ¬±Àı ’±øÔ«— fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»º È¬±›˚˛±ı˛ ’±øÔ«—À˚˛ı˛ ÊÚ… 7ì10 Œ·Ê ¸±˝◊ÀÊı˛ ¶Üò…±À`¬Î¬ øÊ.’±˝◊ Ó¬±ı˛
ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬» ¤ı— ¸±ıÀà¬˙ÀÚı˛ ˆ¬±ı˛ı±˝œ fl¬±Í¬±À˜±ı˛ ÊÚ… 3 ø˜ø˜ ŒıÒ, 50 x 50 ø˜ø˜ ¸±˝◊ÀÊı˛ ¤˜.¤¸. Œõ≠È¬
ı…ı˝+Ó¬ ˝˚˛º ¤˝◊‰¬.øÈ¬. ˘±˝◊ÀÚı˛ ÊÚ… 25 ø˜ø˜ ŒıÒ, 1910 ø˜ø˜ ∆‚…« øıø˙©Ü ¤ı— ¤˘.øÈ¬. ˘±˝◊ÀÚı˛ ÊÚ… 20 ø˜ø˜ ŒıÒ,
1720 ø˜ø˜ ∆‚…« øıø˙©Ü øÊ.’±˝◊. ¬Û±˝◊¬Û ı…ı˝+Ó¬ ˝˚˛º
fl¬˚˛˘± › ˘ıÌ ı…ı˝±Àı˛ı˛ Î¬◊ÀV˙… ˝ÀBÂ ˜±øÈ¬Àfl¬ ¶ö±˚˛œ ˆ¬±Àı øˆ¬ÀÊ ı˛±‡±º ˘ıÌ Ê˘ ‰≈“¬˝◊À˚˛ › fl¬˚˛˘± Ê˘ qÀ¯∏ øÚÀ˚˛
˜±øÈ¬Àfl¬ øˆ¬ÀÊ ı˛±À‡º ·ËœÉ fl¬±À˘ ’±ÀÔ«ı˛ ·ÀÓ«¬ Ê˘ ŒÏ¬À˘ ˚P ŒÚ›˚˛± Î¬◊ø‰¬» ˚±ÀÓ¬ ’±ÀÔ«ı˛ ˜±øÈ¬ ¸ı¸˜˚˛ øˆ¬ÀÊ Ô±Àfl¬º
fl¬˚˛˘± ¤fl¬øÈ¬ fl¬±ı«Ú ·øÍ¬Ó¬ ¬Û±Ô« ˚± ˆ¬±˘ fl¬`¬±"ı˛ ø˝¸±Àı fl¬±Ê fl¬Àı˛ ’±Ô« Œı˛øÊà¬…±Àkı˛ ˜±Ú fl¬˜±˚˛º ¸±ı Œà¬˙Ú
’±øÔ«À˚˛ı˛ ÊÚ… I.S-3043 (1966) ¤ı˛ 1,2 › 3 ’Ú≈ÀBÂÀ ıøÚ«Ó¬ ı…ı¶ö±ø fl¬±˚«fl¬ı˛œ fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»º
ÊÀ˚˛KÈ¬ –- ’±øÔ«— ı…ı¶ö±ı˛ ¸—À˚±À·ı˛ ÊÚ… øı˛Àˆ¬È¬ ı…ı˝+Ó¬ ˝˚˛, ı…ı¶ö±¬ÛÚ±ı˛ Ó¬±¬Û˜±S±ı‘øX¬ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ øÚˆ«¬ı˛ fl¬Àı˛ Ú±È¬ ıå≈
øfl¬—ı± ›À˚˛øã—› ı…ı˝+Ó¬ ˝˚˛º ¸≈…˝◊‰¬·œ˚˛±ı˛ ˝◊Î¬◊øÚÈ¬ ı± Œfl¬ıƒ˘ ˙œ-¤ı˛ ¸À/ ’±øÔ«— fl¬`¬±"Àı˛ı˛ ÊÀ˚˛KÈ¬ √õ∂±˚˛˙–˝◊ Œ‡±˘±ı˛
√õ∂À˚˛±ÊÚ ˝˚˛, ’Ó¬¤ı ¤˝◊ ¸ı ÊÀ˚˛ÀKÈ¬ Ú±È¬ıå≈ ı…ı˝+Ó¬ ˝˚˛º ˝◊¶Û±Ó¬ ı…ı¶ö±˚˛ ¤˝◊ ÊÀ˚˛KÈ¬ ’¸/Ó¬ˆ¬±Àı ›À˚˛øã— Z±ı˛±
fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬Ó¬º Œ˚ ¸ı Œé¬ÀS ’±Ô« ŒÈ¬øà¬— ¸•Û±Ú fl¬ı˛± ˝˚˛ Œ¸‡±ÀÚ˝◊ ÊÀ˚˛KÈ¬ Ú±È¬ıå≈ Z±ı˛± fl¬ı˛± ˝˚˛º
¸˜ô¶∏ ÊÀ˚˛KÈ¬Àfl¬˝◊ ¸øÍ¬fl¬ˆ¬±Àı ı˛— fl¬Àı˛ Œ›˚˛± Î¬◊ø‰¬»º ‰¬…±ÀÚ˘, ’ı˘•§Úfl¬±ı˛œ fl¬ÀKC¬±˘ Œı±Î¬« ¤ı— ¬Û…±ÀÚ˘Àfl¬ ’±Ô«
˝◊À˘fl¬ÀÈ¬™±Î¬ ø˝¸±Àı ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛± ˝˚˛º ï¤È¬± ¸y¬ı qÒ≈˜±S ˚‡Ú Ó¬±ı˛± Î¬◊ˆ¬˚˛ √õ∂±ÀôL√ ’±øÔ«— ı…ı¶ö±ı˛ ¸À/ ¸—˚≈Mê Ô±Àfl¬óº
42
REC
Úı˜ ’Ò…±˚˛
’±Ô« ŒÈ¬©Ü±ı˛ › ’±Ô« Œı˛øÊà…±k

’±øÔ« ŒÈ¬©Ü±Àı˛ı˛ ı…ı˝±ı˛ –-
’±Ô« Œı˛øÊà…±k ¬Ûøı˛˜±¬Û fl¬ı˛±ı˛ ÊÚ… ’±Ô« ŒÈ¬©Ü±ı˛ ı…ı˝+Ó¬ ˝˚˛º ˚ø ’±Ô« Œı˛øÊà¬…±k Œı˙œ ˝˚˛ Ó¬Àı ¸øÍ¬fl¬
√õ∂øÓ¬øıÒ±Ú Œ›˚˛± ˝˚˛º
’±Ô« ŒÈ¬©Ü±Àı˛ı˛ fl¬±˚«√õ∂Ì±˘œ –-
’±Ô« ŒÈ¬©Ü±Àı˛ı˛ ¤fl¬øÈ¬ ˝ô¶‰¬±ø˘Ó¬ øÎ¬.ø¸. ŒÊÚ±Àı˛È¬±ı˛ Ô±Àfl¬º ˚‡Ú ˝◊À˘fl¬ÀÈ¬™±ÀÎ¬ı˛ øÀfl¬ fl¬±Àı˛KÈ¬ ŒÊ±·±Ú Œ˚˛
Ó¬‡Ú fl¬Úˆ¬±È«¬±Àı˛ı˛ Z±ı˛± øÎ¬.ø¸. fl¬±Àı˛KÈ¬ ¤.ø¸. fl¬±Àı˛ÀKÈ¬ ı˛+¬Û±ôL√øı˛Ó¬ ˝˚˛ ¤ı— ˝◊À˘fl¬ÀÈ¬™±Î¬ ŒÔÀfl¬ √õ∂±l ¤.ø¸. fl¬±Àı˛KÈ¬
ŒÊÚ±Àı˛È¬±Àı˛ı˛ øÀfl¬ øÙ¬Àı˛ ˚±›˚˛±ı˛ ¸˜˚˛ Œı˛ø"Ù¬±˚˛±ı˛ Z±ı˛± ¬Û≈Úı˛±˚˛ øÎ¬.ø¸. fl¬±Àı˛ÀKÈ¬ ı˛+¬Û±ôL√øı˛Ó¬ ˝˚˛º ˜±øÈ¬ÀÓ¬ Œ¬Û“±Ó¬±
˝◊À˘fl¬ÀÈ¬™±ÀÎ¬ ¤.ø¸. fl¬±Àı˛ÀKÈ¬ı˛ ŒÊ±·±Ú Œ›˚˛± ˝˚˛ fl¬±ı˛Ì ˜±øÈ¬ÀÓ¬ Œfl¬±Ú ı˛fl¬˜ Ó¬øh¬» øıÀù≠¯∏Ì ˜”˘fl¬ øSê˚˛± Ô±fl¬± Î¬◊ø‰¬»
Ú˚˛º
’±Ô« Œı˛øÊà…±Àkı˛ ¬Ûøı˛˜±¬Û ïøÓ¬Ú øıj≈ ¬ÛXøÓó
¤˝◊ ¬ÛXøÓ¬ÀÓ¬ ’±Ô« ŒÈ¬©Ü±Àı˛ı˛ CI › PI È¬±ø˜«Ú±˘Z˚˛ ˙È«¬ fl¬ı˛± ˝˚˛ ¤ı— ¤Àfl¬ ¬Ûı˛œé¬±ÒœÚ ’±Ô« ˝◊À˘fl¬ÀÈ¬™±ÀÎ¬ı˛ ¸À/
¸—˚≈Mê fl¬ı˛± ˝˚˛º ’±Ô« ŒÈ¬©Ü±Àı˛ı˛ P2 › C2 È¬±ø˜«Ú±˘Z˚˛Àfl¬ ¬Û‘Ôfl¬ˆ¬±Àı ˜±øÈ¬ÀÓ¬ Œ¬Û“±Ó¬± ≈íøÈ¬ Œ˘±˝±ı˛ ÂÀh¬ı˛ ¸À/ ¸—˚≈Mê
fl¬ı˛± ˝˚˛º ¤˝◊ Âh¬ ≈íøÈ¬Àfl¬ ¤fl¬˝◊ ˘±˝◊ÀÚ 25 ø˜È¬±ı˛ › 50 ø˜È¬±ı˛ ”ı˛ÀQ ı˛±‡± ˝˚˛ ˚±ı˛ Ù¬À˘ Âh¬ ≈íøÈ¬ı˛ Œı˛øÊà¬…±k
Œé¬ÀSı˛ ˜ÀÒ… ¬Û±ı˛¶Ûøı˛fl¬ Êh¬±Êøh¬ ˝Àı Ú± º ˚ø ’±˜ı˛± ŒÊÚ±Àı˛È¬±Àı˛ı˛ ˝±Ó¬˘ øÚø«©Ü ·øÓ¬ÀıÀ· Œ‚±ı˛±˝◊ Ó¬Àı Î¬◊˝±ı˛
Î¬±˚˛±À˘ fl“¬±È¬±ı˛ øıÀé¬ÀÛı˛ Z±ı˛± ’±Ô« Œı˛øÊà¬…±Àkı˛ ˜±Ú ¸ı˛±¸øı˛ ¬Û±˝◊ º
43
REC
øı– ^–- ˜±øÈ¬ı˛ ˜ÀÒ… Œ˘±˝±ı˛ ÂÀh¬ı˛ ∆‚…« Âh¬ ≈íøÈ¬ı˛ ˜ÀÒ… ı…ıÒ±ÀÚı˛ 1/20 ’—À˙ı˛ Œı˙œ ˝›˚˛± Î¬◊ø‰¬» Ú˚˛º
‰¬±ı˛ øıj≈ ¬ÛX¬øÓ¬ –-
¤˝◊ ¬ÛXøÓ¬ÀÓ¬ ‰¬±ı˛øÈ¬ Œ˘±˝±ı˛ Âh¬Àfl¬ ˜±øÈ¬ÀÓ¬ ¤fl¬˝◊ ˘±˝◊ÀÚ ¸˜ ”ı˛ÀQ ŒÏ¬±fl¬±ÀÚ± ˝˚˛º ı±˝◊Àı˛ı˛ øÀfl¬ı˛ √õ∂±øôL√fl¬ Âh¬
≈íøÈ¬Àfl¬ ’±Ô« ŒÈ¬©Ü±Àı˛ı˛ C1 › C2 È¬±ø˜«Ú±À˘ı˛ ¸À/ ¸—˚≈Mê fl¬ı˛± ˝˚˛º ’Ú≈ı˛+¬Ûˆ¬±Àı ˜ÀÒ…fl¬±ı˛ Âh¬ ≈íøÈ¬Àfl¬ ’±Ô« ŒÈ¬©Ü±Àı˛ı˛
P1 › P2 È¬±ø˜«Ú±À˘ı˛ ¸À/ ¸—˚≈Mê fl¬ı˛± ˝˚˛º ¤‡Ú ˚ø ŒÊÚ±Àı˛È¬±Àı˛ı˛ ˝±Ó¬˘Àfl¬ øÚø«©Ü ·øÓ¬ÀıÀ· ’±˜ı˛± Œ‚±ı˛±˝◊ Ó¬Àı
‹ ¤˘±fl¬±ı˛ ’±Ô« Œı˛øÊà¬…±Àkı˛ ˜±Ú Î¬◊˝±ı˛ Î¬±˚˛±À˘ fl¬“±È¬±ı˛ øıÀé¬ÀÛı˛ Z±ı˛± ¸ı˛±¸øı˛ Œ¬ÛÀ˚˛ ˚±˝◊º
¤˝◊ ¬ÛX¬øÓ¬ÀÓ¬ Œ˜èfl¬ı˛ÀÌı˛ √õ∂ˆ¬±ı ÊøÚÓ¬ w±øôL√ ”ı˛œˆ”¬Ó¬ ˝˚˛ ¤ı— ’±Ô« ŒÈ¬©Ü±ı˛Àfl¬ ¸ı˛±¸øı˛ ¤.ø¸. Î¬◊¬Ûı˛ ‰¬±˘±ÀÚ±
Œ˚ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛º
’±Ô« Œı˛øÊà…±k –-
A. ’±Ô« Œı˛øÊà…±k øÚ•ßø˘ø‡Ó¬ øı¯∏˚˛&ø˘ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ øÚˆ«¬ı˛ fl¬Àı˛ –-
1) ’±ÀÔ«ı˛ ˜±øÈ¬ı˛ √õ∂fl‘¬øÓ¬ º
2) ˜±øÈ¬ı˛ Î¬◊¯ûÓ¬± º
3) ˜±øÈ¬ı˛ ’±^«Ó¬± º
4) ˜±øÈ¬ı˛ ˜ÀÒ… ‡øÚÊ ı± ’ÕÊı ¬Û±ÀÔ«ı˛ ¬Ûøı˛˜±Ìº
5) ˜±øÈ¬ı˛ ˜ÀÒ… ˝◊À˘fl¬ÀÈ¬™±ÀÎ¬ı˛ ∆‚…«º
6) ˝◊À˘fl¬ÀÈ¬™±ÀÎ¬ı˛ ’±fl‘¬øÓ¬ › ¸±˝◊Ê º
7) ≈íøÈ¬ ˝◊À˘fl¬ÀÈ¬™±ÀÎ¬ı˛ ˜ÀÒ… ı…ıÒ±Ú º
8) ˝◊À˘fl¬ÀÈ¬™±ÀÎ¬ı˛ ¸—‡…± º
B. ’±Ô« Œı˛øÊà…±Àkı˛ ’Ú≈À˜±øÓ¬ ¸Àı«±B‰¬ ˜±Ú øÚ•ßı˛+¬Û –-
ı‘˝» ¬Û±›˚˛±ı˛ Œà¬˙Ú ñ 0.5 Ω
ı‘˝» ¸±ıÀà¬˙Ú ñ 1.0 Ω
ŒÂ±È¬ ¸±ıÀà¬˙Ú ñ 2.0 Ω
øÚÎ¬◊È¬™±˘ ı≈ø˙— ñ 2.0 Ω
¸±øˆ«¬¸ fl¬±ÀÚfl¬˙Ú ñ 4.0 Ω
¤˘.øÈ¬.˘±˝◊È¬øÚ— ’…±Àı˛à¬ı˛ ñ 4.0 Ω
¤˘.øÈ¬. Œ¬Û±˘ ñ 5.0 Ω
¤˝◊‰¬. øÈ¬. Œ¬Û±˘ ñ 10.0 Ω
È¬±›˚˛±ı˛ ñ 20-30 Ω
44
REC
˚ø ’±Ô« Œı˛øÊà¬…±k Î¬◊¬ÛÀı˛±Mê ˜±Ú ŒÔÀfl¬ Œı˙œ ˝˚˛ Ó¬Àı øÚ•ßø˘ø‡Ó¬ √õ∂øÓ¬fl¬±Àı˛ı˛ ı…ı¶ö± fl¬ı˛± Œ˚ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛
’±Ô« Œı˛øÊà¬…±Àkı˛ ˜±Ú fl¬˜±ÀÚ±ı˛ ÊÚ… º
1) ÊÀ˚˛ÀKÈ¬ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ ŒÔÀfl¬ ’•°Ê±Ú Œ˚Ã· ”ı˛ fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬» ¤ı— ÊÀ˚˛KÈ¬Àfl¬ ’±“È¬¸±È¬ fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬» º
2) ’±Ô« ˝◊À˘fl¬ÀÈ¬™±ÀÎ¬ ¬Û˚«±l ¬Ûøı˛˜±ÀÌ Ê˘ Ï¬±˘± Î¬◊ø‰¬» º
3) ˚Ó¬È¬± ¸y¬ı ı‘˝» ¸±˝◊ÀÊı˛ ˝◊À˘fl¬ÀÈ¬™±Î¬ ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬» º
4) ˝◊À˘fl¬ÀÈ¬™±Î¬&ø˘Àfl¬ ¸˜±ôL√ı˛±˘ ¸˜ı±À˚˛ ¸—˚≈Mê fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬» º
5) ’±ÀÔ«ı˛ ·Ó«¬ Œı˙œ ·ˆ¬œı˛ › ‰¬›h¬± fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬» º
ññ0ññ
45
REC
˙˜ ’Ò…±˚˛
È¬™±kÙ¬˜«±ı˛
È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ – √õ∂À˚˛±ÊÚœ˚˛Ó¬±, Òı˛Ì › √õ∂À˚˛±·
√õ∂À˚˛±ÊÚœ˚˛Ó¬± –- ’±˜±Àı˛¬ øı≈…» Î¬◊»¬Û±Ú Œfl¬f&ø˘ÀÓ¬ 15 Œfl¬.øˆ¬ ı± Ó¬±ı˛ Œ‰¬À˚˛ fl¬˜ Œˆ¬±ÀåÀÊ øı≈…»
Î¬◊»¬Û±øÓ¬ ˝˚˛º ¤Ó¬¬ fl¬˜ Œˆ¬±ÀåÊ øı≈…» ¬Ûøı˛ı˝Ú ’Ô« ¸±|˚˛œ ˝˚˛ Ú± fl¬±ı˛Ì fl¬±Àı˛ÀKÈ¬ı˛ ¬Ûøı˛˜±Ì Œı˙œ ˝›˚˛± ÊÚ…
˘±˝◊ÀÚ Œˆ¬±ÀåÊ E¬Û Œı˙œ ˝Àı ¤ı— fl¬`¬±"Àı˛ı˛ ¸±˝◊Ê› ıh¬ fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº
¤˝◊ fl¬±ı˛ÀÌ Î¬◊»¬Û±Ú Œfl¬Àf ¬Û±›˚˛±ı˛ È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ ¸±˝±À˚… Î¬◊»¬Û±øÓ¬ øı≈…ÀÓ¬ı˛ Œˆ¬±ÀåÊ ı±øh¬À˚˛ øÚÀ˚˛ ¬Ûøı˛ı˝Ú
˘±˝◊ÀÚı˛ ˜±ı˛Ù¬Ó¬ ¬Û±Í¬±Ú ˝˚˛º
ıKÈ¬ÀÚı˛ ÊÚ… Î¬◊B‰¬ Œˆ¬±ÀåÀÊ Œ√õ∂øı˛Ó¬ øı≈…»Àfl¬ ’±ı±ı˛ øÚ•ß Œˆ¬±ÀåÀÊ ı˛+¬Û±ôL√øı˛Ó¬ fl¬Àı˛ øÚÀÓ¬ ˝˚˛, fl¬±ı˛Ì ’±˝◊. ˝◊
è˘ ’Ú≈˚±˚˛œ ÔËœ-ŒÙ¬Ê › ø¸/˘ ŒÙ¬ÀÊı˛ ∆ı≈…øÓ¬fl¬ ˚La¬Û±øÓ¬ ˚Ô±SêÀ˜ 440 Œˆ¬±å ı± 230 Œˆ¬±Àåı˛ ˝À˚˛ Ô±Àfl¬º
¤˝◊ fl¬±ı˛ÀÌ ˚Ô±˚Ô ıåÀÚı˛ ÊÚ… øÎ¬ø¶ÜòøıÎ¬◊˙Ú È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛± ˝˚˛º
¸≈øıÒ± –-
1) È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ Œfl¬±Ú ‰¬˘˜±Ú ˚La±—˙ Ú± Ô±fl¬±˚˛ ¤ÀÓ¬ Œfl¬±Ú ı˛fl¬˜ é¬˚˛ é¬øÓ¬ ˝˚˛ Ú±º
2) øÚ}˘ ˝›˚˛±ı˛ fl¬±ı˛ÀÌ Î¬◊B‰¬ Œˆ¬±ÀåÀÊı˛ ÊÚ… ˝◊Ú¸≈…À˘Ú Œ›˚˛± ¸˝Ê¸±Ò…º
3) ı˛é¬Ì±Àıé¬ÀÌı˛ √õ∂À˚˛±ÊÚ fl¬˜ ıÀ˘ ı˛é¬Ì±Àıé¬ÀÌı˛ ‡ı˛‰¬› fl¬˜º
Ò±ı˛Ì-é¬˜Ó¬± ïı± fl¬…±¬Û±ø¸øÈ¬ó –-
¬Û±›˚˛±ı˛ È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ fl¬…±¬Û±ø¸øÈ¬ ¤˜. øˆ¬. ¤-ÀÓ¬ Î¬◊À{°‡ fl¬ı˛± ˝˚˛, ø¬Î¬ø¶ÜòøıÎ¬◊˙Ú È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ fl¬…±¬Û±ø¸øÈ¬ Œfl¬.øˆ¬.¤-
ŒÓ¬ Î¬◊À{°‡ fl¬ı˛± ˝˚˛º
Òı˛Ì –-
È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ √õ∂Ò±ÚÓ¬– ≈íÒı˛ÀÌı˛ ˝À˚˛ Ô±Àfl¬
ï1ó ¬Û±›˚˛±ı˛ È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ ï2ó øÎ¬ø¶ÜòøıÎ¬◊˙Ú È¬™±kÙ¬˜«±ı˛
¬Û±›˚˛±ı˛ È¬™±kÙ¬˜«±ı˛Àfl¬ ’±ı˛› ’ÀÚfl¬ˆ¬±Àı Œ|Ìœˆ≈¬Mê fl¬ı˛± ˚±˚˛ –-
fl¬ó Œfl¬±ı˛ ’Ú≈˚±˚˛œ ï1ó Œfl¬±ı˛ È¬±˝◊¬Û ï2ó Œ˙˘ È¬±˝◊¬Û
‡ó ŒÙ¬Ê ’Ú≈˚œ˚˛œ ï1ó ø¸/˘ ŒÙ¬Ê ï2ó ÔËœ-ŒÙ¬Ê
·ó ›˚˛±˝◊ø`¬— ’Ú≈˚±˚˛œ ï1ó ø¸/˘ ›˚˛±˝◊ø`¬— ï2ó Î¬±ı˘ ›˚˛±˝◊ø`¬—
‚ó Œˆ¬±ÀåÊ ’Ú≈˚±˚˛œ ï1ó ¬Œà¬Û ’±¬Û ï2ó Œà¬Û Î¬±Î¬◊Ú
„ó √õ∂À˚˛±· ’Ú≈˚±˚˛œ ï1ó ¬Û±›˚˛±ı˛ È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ ï2ó øÎ¬ø¶ÜòøıÎ¬◊˙Ú È¬™±kÙ¬˜«±ı˛
46
REC
øı– ^– - ¬Û±›˚˛±ı˛ È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ ï1 ¤˜. øˆ¬. ¤. ı± Ó¬±ı˛ Œı˙œó Œˆ¬±ÀåÊ ı˛+¬Û±ôL√øı˛Ó¬ fl¬Àı˛ ˘±˝◊ÀÚı˛ ˜±ı˛Ù¬» øı≈…» ¬Û±Í¬±Ú
˝˚˛º øÎ¬ø¶ÜòøıÎ¬◊˙Ú È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ ï0.5 ¤˜. øˆ¬. ¤. ı± Ó¬±ı˛ fl¬˜ó Œˆ¬±ÀåÊ fl¬ø˜À˚˛ Œ¸Àfl¬`¬±ı˛œı˛ øfl¬ ŒÔÀfl¬ øıøˆ¬iß
Œ˘±ÀÎ¬ı˛ ÊÚ… ¸±õ≠±˝◊ Œ›˚˛± ˝˚˛º
˝◊Ú¶Üò≈À˜KÈ¬ È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ √õ∂Ò±ÚÓ¬– ≈íÒı˛ÀÌı˛ ˝À˚˛ Ô±Àfl¬ –¬-
1ó fl¬±Àı˛KÈ¬ È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ ïø¸. øÈ¬ó
2ó ¬ŒÛ±ÀÈ¬øk˚˛±˘ È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ ïø¬Û. øÈ¬ó
˝◊Ú¶Üò≈À˜KÈ¬ È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ √õ∂À˚˛±· –-
1ó ø˜È¬±øı˛— ¸ı˛?±˜, øı˛À˘ › Ó¬»¸—Sê±ôL√ ›˚˛…±øı˛—-Œfl¬ ˜”˘ ¸±õ≠±˝◊ ŒÔÀfl¬ ’±˘±± ı˛±‡±º
2ó Î¬◊¬ÛÀı˛±Mê ¸ı˛?±À˜ı˛ Ò±ı˛Ì é¬˜Ó¬± ’Ú≈˚±˚˛œ Î¬◊“‰≈¬ ˜±ÀÚı˛ Œˆ¬±ÀåÊ › fl¬±Àı˛KÈ¬Àfl¬ fl¬ø˜À˚˛ ’±Ú±º
3ó ¬Ûøı˛˜±À¬Ûı˛ ˚La¬Û±øÓ¬ › øı˛À˘ı˛ à¬…±`¬±Î¬« Œˆ¬±ÀåÊ › fl¬±Àı˛ÀKÈ¬ı˛ ¬Ûøı˛˜±Ì ıÊ±˚˛ ı˛±‡±º
øı– ^– - ¸ı Œé¬ÀS˝◊ fl¬±Àı˛KÈ¬ È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ ˘±˝◊ÀÚı˛ ¸À/ ø¸øı˛ÀÊ ¤ı— Œ¬Û±ÀÈ¬øk˚˛±˘ È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ ˘±˝◊ÀÚı˛ ¸À/ ¬Û…±ı˛±˘±À˘
˘±·±Ú ˝˚˛º
’ÀÈ¬± È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ –- ’ÀÈ¬±-È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ ıdÓ¬– ø¸/˘ ›˚˛±˝◊ø`¬—-¤ı˛ ¬Û±›˚˛±ı˛ È¬™±kÙ¬˜«±ı˛º ›˚˛±˝◊ø`¬—-¤ı˛ ≈√íõ∂±ÀôL√ ≈íøÈ¬
È¬±ø˜«Ú±˘ ¤ı— ›˚˛±˝◊ø`¬—-¤ı˛ ˜±ÀÁ¬ı˛ Œfl¬±Ú Ê±˚˛·±˚˛ ŒÔÀfl¬ ’±Àı˛fl¬øÈ¬ È¬±ø˜«Ú±˘ ı±ı˛ fl¬ı˛± Ô±Àfl¬º Œˆ¬±ÀåÀÊı˛ ’Ú≈¬Û±Ó¬
1–3 ı± fl¬±Â±fl¬±øÂ ˝À˘ ’ÀÈ¬±-È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ ’Ô« ¸±|˚˛œ ˝˚˛º
È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ ˚La±—˙ › ’±Ú≈¯ø/fl¬ ¸ı˛?±˜ –-
¸—:± –- ∆ı≈…øÓ¬fl¬ Œ‰¬Ã•§fl¬ÀQı˛ Ù¬À˘ Œ˚ øÚ}˘ ¸ı˛?±˜ ∆ı≈…øÓ¬fl¬ ˙øMêı˛ ¬Ûøı˛˜±Ì › ¶ÛjÚ ¸—‡…± ’¬Ûøı˛ıøÓ¬«Ó¬
Œı˛À‡ Î¬◊B‰¬ Œˆ¬±ÀåÊ ŒÔÀfl¬ øÚ•ß Œˆ¬±ÀåÊ ı± øÚ•ß Œˆ¬±ÀåÀÊ ŒÔÀfl¬ Î¬◊B‰¬ Œˆ¬±ÀåÀÊ ı˛+¬Û±ôL√øı˛Ó¬ fl¬Àı˛ Ó¬±Àfl¬ È¬™±kÙ¬˜«±ı˛
ıÀ˘º
fl¬±˚«SêÀ˜ı˛ Ó¬MW –- È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ ¬Û±ı˛¶Ûøı˛fl¬ ’±ÀıÀ˙ı˛ Ó¬ÀMW fl¬±Ê fl¬Àı˛º
¬Û±ı˛¶Ûøı˛fl¬ ’±Àı˙ –- È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ √õ∂±˝◊˜±ı˛œ ›˚˛±˝◊ø`¬— ˘±˝◊ÀÚı˛ ¸À/ ˘±ø·À˚˛ øÀ˘ Ó¬±ÀÓ¬ ¤fl¬øÈ¬ ’±øı©Ü Œˆ¬±ÀåÊ
∆Ó¬ı˛œ ˝˚˛, ¤Àfl¬ ı…±fl¬ ˝◊. ¤˜. ¤Ù¬-› ıÀ˘º ’±øı©Ü Œˆ¬±ÀåÊ ∆Ó¬ı˛œ ˝›˚˛±ı˛ √õ∂øSê˚˛±Àfl¬ ıÀ˘ ¶§-’±Àı˙º √õ∂±˝◊˜±ı˛œ
›˚˛±˝◊ø`¬—-¤ Œ˚ ¬Ûøı˛ıÓ¬«Ú˙œ˘ Œ‰¬Ã•§fl¬ ŒéS ∆Ó¬ı˛œ ˝˚˛ Ó¬± Œ¸Àfl¬`¬±ı˛œ ›˚˛±˝◊ø`¬—Àfl¬› ’øÓ¬Sê˜ fl¬Àı˛ ˚±˚˛, Ù¬À˘ ‹
›˚˛±˝◊ø`¬—-¤ ’±øı©Ü Œˆ¬±ÀåÊ ∆Ó¬ı˛œ ˝˚˛º ¤˝◊ √õ∂øSê˚˛±Àfl¬ ¬Û±ı˛¶Ûøı˛fl¬ ’±Àı˙ ıÀ˘º
√õ∂À˚˛±· ’Ú≈˚±˚˛œ È¬™±kÙ¬˜«±ı˛Àfl¬ ˜”˘Ó¬– ï1ó ¬Û±›˚˛±ı˛ È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ ï2ó ˝◊Ú¶Üò≈À˜KÈ¬ È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ ¤ı— Œà¬¬Û ’±¬Û ı± Œà¬¬Û
Î¬±Î¬◊Ú È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ ø˝¸±Àı Œ|Ìœˆ”¬Mê fl¬ı˛± ˝˚˛º
È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ øıøˆ¬iß ’—˙ –-
1ó √õ∂Ò±Ú È¬…±—fl¬ ı± ’±Ò±ı˛ –- ˝◊¶Û±ÀÓ¬ı˛ ‰¬±ı˛ ŒÔÀfl¬ ›À˚˛øã— fl¬Àı˛ ¤øÈ¬ ∆Ó¬ı˛œ ˝˚˛º ¤ı˛ ˜ÀÒ… Œfl¬±ı˛, ›˚˛±˝◊ø`¬— ›
47
REC
È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ ŒÓ¬˘ Ô±Àfl¬º
2ó Œfl¬±ı˛ –- ¤øÈ¬ 0.35 ø˜.ø˜ ¬Û≈è Î¬◊“‰≈¬ ∆ı≈…øÓ¬fl¬ Œ·ËÀÎ¬ı˛ ˝◊¶Û±ÀÓ¬ı˛ ¬Û±Ó¬ ŒÔÀfl¬ fl¬±È¬± ¤fl¬&BÂ à¬…±ø•Û— ŒÔÀfl¬
∆Ó¬ı˛œº ¬Ûı˛¶Ûı˛ ŒÔÀfl¬ ∆ı≈…øÓ¬fl¬ˆ¬±Àı ’ôL√øı˛Ó¬¬ ı˛±‡±ı˛ ÊÚ… à¬…±ø•Û—&ø˘ı˛ ≈í¬Û±À˙˝◊ ı±øÚ«À˙ı˛ √õ∂À˘¬Û ˘±·±Ú Ô±Àfl¬º
¤Àfl¬ ˘…±ø˜ÀÚ˙Ú ıÀ˘º Œfl¬±Àı˛ı˛ ’±fl‘¬øÓ¬ ı·«±fl¬±ı˛ ı± ¤fl¬±øÒfl¬ Ò±À¬Ûı˛ ˜ÀÓ¬± ˝ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛º ›˚˛±˝◊ø`¬—&ø˘ Œfl¬±Àı˛ı˛ ¬Û±˚˛±ı˛
Î¬◊¬Ûı˛ ı¸±Ú ˝˚˛º ¬Û±˚˛±&ø˘ ›¬ÛÀı˛ ÚœÀ‰¬ ŒÊ±˚˛±˘ ı± ˝◊À˚˛±fl¬ øÀ˚˛ ˚≈Mê Ô±Àfl¬º ŒÊ±˚˛±˘ › ¬Û±˚˛±&ø˘ Œ‰¬Ã•§fl¬ ı˘
Œı˛‡±&ø˘ı˛ ¬ÛÔ ∆Ó¬ı˛œ fl¬Àı˛º
3ó ›˚˛±˝◊ø`¬— –- È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ ›˚˛±˝◊ø`¬—&ø˘ Œfl¬±Àı˛ı˛ ¬Û±˚˛±ı˛ ›¬Ûı˛ ı¸±Ú ˝˚˛º √õ∂ÔÀ˜ fl¬˜ Œˆ¬±ÀåÀÊı˛ ›˚˛±˝◊ø`¬—
ıø¸À˚˛ Ó¬±ı˛ ›¬ÛÀı˛ Œı˙œ Œˆ¬±ÀåÀÊı˛ ›˚˛±˝◊ø`¬— ı¸±Ú ˝˚˛º Î¬◊ˆ¬˚˛ ›˚˛±˝◊ø`¬— ¤ı˛ fl¬`¬±"Àı˛ ŒÓ¬À˘ øˆ¬Ê±ÀÚ± fl¬±·ÀÊı˛
øÙ¬ÀÓ¬ ı± ¸”Ó¬œı˛ fl¬±¬ÛÀh¬ı˛ øÙ¬ÀÓ¬ øÀ˚˛ ˝◊Ú¸≈À˘˙Ú Œ›˚˛± ˝˚˛º ¤ı˛ Î¬◊¬ÛÀı˛ ’ôL√ı˛fl¬ ı±øÚ«˙ ˘±·±Ú ˝˚˛º Œfl¬±ı˛ ŒÔÀfl¬,
¬Ûı˛¶Ûı˛ ŒÔÀfl¬ ¤ı— È¬…±Ç¬ ŒÔÀfl¬ ’ôL√øı˛Ó¬ ı˛±‡±ı˛ ÊÚ… ¬Û˚«±l ˝◊Ú¸≈…À˘˙Ú Œ›˚˛± ˝˚˛º √õ∂±˝◊˜±ı˛œ ›˚˛±˝◊ø`¬— ¸±Ò±ı˛ÚÓ¬
ŒÎ¬å±˚˛ ¤ı— Œ¸Àfl¬`¬±ı˛œ ›˚˛±˝◊ø`¬— à¬±ı˛-¤ fl¬±ÀÚfl¬˙Ú fl¬ı˛± Ô±Àfl¬º fl¬`¬±"Àı˛ı˛ Œı˛±Ò fl¬˜ ˝›˚˛±ı˛ ÊÚ… È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ øÎ¬.
ø¸. ¸±õ≠±˝◊ Œ›˚˛± ˚±Àı Ú±º
øÎ¬.ø¸.-ı˛ Œé¬ÀS Œ˚À˝Ó≈¬ √õ∂±˝◊˜±ı˛œÀÓ¬ øı¬Ûı˛œÓ¬˜≈‡œ ˝◊.¤˜. ¤Ù¬. ∆Ó¬ı˛œ ˝˚˛ Ú±, Œ¸À˝Ó≈¬ ˜±S±øÓ¬øı˛Mê fl¬±Àı˛KÈ¬
√õ∂ı±ø˝Ó¬ ˝Àı, Ù¬À˘ ›˚˛±˝◊ø`¬— é¬øÓ¬·Ëô¶∏ ˝Àı, ¬Û≈Àh¬› Œ˚ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛º ¤.ø¸.-ı˛ Œé¬ÀS øı˛˚˛…±" …±k Ô±fl¬±ı˛ ÊÚ… ¤ı— ı…±fl¬
˝◊.¤˜.¤Ù¬. ∆Ó¬ı˛œ ˝›˚˛±ı˛ Ù¬À˘ fl¬±Àı˛KÈ¬ fl¬‡Ú› ˜±S± Â±øh¬À˚˛ Œ˚ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛ Ú±º
È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ ’±Ú≈¯ø/fl¬ ¸ı˛?±˜ –-
1ó ı≈ø˙— –- fl¬±ÀÚfl¬˙ÀÚı˛ ÊÚ… ›˚˛±˝◊ø`¬—-¤ı˛ ˘œÎ¬&ø˘ È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ È¬…±ÀÇ¬ı˛ ı±˝◊Àı˛ øÚÀ˚˛ ’±¸ÀÓ¬ ˝˚˛º ¬Û˚«±l ›
øÚı˛±¬Û ı…ıÒ±Ú ıÊ±˚˛ ı˛±‡±ı˛ ÊÚ… ‹ ˘œÎ¬&ø˘ ı≈ø˙—-¤ı˛ ˜Ò… øÀ˚˛ øÚÀ˚˛ ’±¸ÀÓ¬ ˝˚˛º ı‘ø©Üı˛ Ê˘ ŒÔÀfl¬ ı˛é¬±ı˛ ÊÚ…
ı≈ø˙—-¤ Œı˛Ú-Œ˙Î¬ Ô±Àfl¬º
2ó ¤'Àõ≠±˙±Ú Œˆ¬KÈ –- ¤fl¬øÈ¬ ¸è ¬Û±˝◊¬Û È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ È¬…±ÀÇ¬ı˛ Ï¬±fl¬Ú±ı˛ ›¬Ûı˛ ˘±·±Ú Ô±Àfl¬º ¤˝◊ ¬Û±˝◊À¬Ûı˛ ˜≈‡
≈íøÈ¬ı˛ ı…±¸ ’ÀÚfl¬ ıh¬ Ô±Àfl¬º ‹ ˜≈‡ ≈íøÈ¬ÀÓ¬ ≈íøÈ¬ ¬Û±Ó¬˘± ‰¬±Àı˛ı˛ Ï¬±fl¬Ú± ïÎ¬±˚˛±ÙË¬±˜ó ˘±·±Ú Ô±Àfl¬º ¤fl¬øÈ¬ Ï¬±fl¬Ú±
È¬…±ÀÇ¬ı˛ øˆ¬Ó¬Àı˛ ŒÓ¬˘ › ¬Û±˝◊À¬Ûı˛ ˜ÀÒ… ¤ı— ’¬Ûı˛øÈ¬ ı±˝◊Àı˛ ¬Û±˝◊À¬Ûı˛ ˜±Ô±˚˛ ˘±·±Ú Ô±Àfl¬º È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ Ó¬œıË Ù¬å ˝À˘
È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ È¬…±ÀÇ¬ı˛ ˜ÀÒ… √õ∂‰≈¬ı˛ ¬Ûøı˛˜±Ì ·…±¸ ¸‘ø©Ü ˝˚˛º ‹ ·…±À¸ı˛ ‰¬±À¬Û √õ∂ÔÀ˜ ÚœÀ‰¬ı˛ Î¬±˚˛±ÙË¬±˜ ŒÙ¬ÀÈ¬ ˚±˚˛ ¤ı— ¬ÛÀı˛
ŒÓ¬˘ › ·…±À¸ı˛ ‰¬±À¬Û Î¬◊¬ÛÀı˛ı˛ Î¬±˚˛±ÙË¬±˜ ŒÙ¬ÀÈ¬ ˚±˚˛º ¤˝◊ ¸≈ı˛é¬± ı…ı¶ö± Ô±fl¬±ı˛ ÊÚ… È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ ŒÔÀfl¬ ·ı˛˜ ŒÓ¬˘ ‹
¬Û±˝◊À¬Ûı˛ ˜≈‡ øÀ˚˛ Œıøı˛À˚˛ ˚±˚˛, Ù¬À˘ È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ È¬…±Ç¬ ŒÙ¬ÀÈ¬ Œ‰¬Ãø‰¬ı˛ ˝À˚˛ Œ˘±˝±ı˛ È≈¬fl¬Àı˛± › ŒÓ¬˘ øÂÈ¬Àfl¬ øı¬Û ‚È¬ÀÓ¬
¬Û±Àı˛ Ú±º
Ù¬å Ú± ˝À˘› ŒÓ¬À˘ı˛ ‰¬±À¬Ûı˛ ÊÚ… fl¬‡Ú› fl¬‡Ú› ÚœÀ‰¬ı˛ Î¬±˚˛±ÙË ±˜ ŒÙ¬ÀÈ¬ ŒÓ¬˘ Œˆ¬KÈ¬ ¬Û±˝◊À¬Ûı˛ ˜ÀÒ… Ï≈¬Àfl¬
¬Ûh¬ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛, Œ¸Àé¬ÀS Œˆ¬KÈ ¬Û±˝◊À¬Û ˘±·±Ú fl“¬±À‰¬ı˛ ŒÂ±È¬ Ê±Ú±˘± øÀ˚˛ Ó¬± Œ‡± ˚±Àıº
48
REC
¤˝◊ ¸ı Œé¬ÀS ŒÙ¬ÀÈ¬ ˚±›˚˛± Î¬±˚˛±ÙË¬±˜ ˚Ó¬ Ó¬±h¬±Ó¬±øh¬ ¸y¬ı ¬Û±Àå øÀÓ¬ ˝Àıº
3ó fl¬ÚÊ±ı˛Àˆ¬È¬ı˛ È¬…±Ç¬ –- È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ ŒÓ¬À˘ı˛ √õ∂¸±ı˛Ì › ¸ÀÇ¬±‰¬ÀÚı˛ ÊÚ… fl¬ÚÊ±ı˛Àˆ¬È¬ı˛ È¬…±Ç¬ ˘±·±Ú ˝˚˛º
fl¬ÚÊ±ı˛Àˆ¬È¬ı˛ È¬…±Ç¬Àfl¬ √õ∂¸±ı˛Ì È¬…±Ç¬› ıÀ˘º ¤˝◊ È¬…±Ç¬øÈ¬ ¬Û±˝◊À¬Ûı˛ ˜±ı˛Ù¬» ˜”˘ È¬…±ÀÇ¬ı˛ ¸À/ ˚≈Mê Ô±Àfl¬º ¬Û±˝◊À¬Û
ˆ¬±{§› ˘±·±Ú Ô±Àfl¬º fl¬ÚÊ±ı˛Àˆ¬È¬ı˛ È¬…±ÀÇ¬ı˛ ŒÓ¬À˘ı˛ ¬Ûøı˛˜±Ì È¬…±ÀÇ¬ı˛ fl¬…±¬Û±ø¸øÈ¬ı˛ ’±Ò±’±øÒ Ô±Àfl¬º fl¬ÚÊ±ı˛Àˆ¬È¬ı˛
È¬…±ÀÇ¬ı˛ ¤fl¬ øÀfl¬ ŒÓ¬À˘ı˛ Œ˘Àˆ¬˘ Œ‡±ı˛ øÚÀ«˙fl¬ Ô±Àflº È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ Œ˘±Î¬ ı±h¬À˘ ·ı˛˜ ˝À˚˛ È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ È¬…±ÀÇ¬ı˛
ŒÓ¬À˘ı˛ √õ∂¸±ı˛Ú ‚ÀÈ¬º √õ∂¸±øı˛Ó¬ ŒÓ¬À˘ı˛ ÊÚ… ¬Û˚«±l Ê±˚˛·± Ú± Ô±fl¬À˘ ’Ó¬…øÒfl¬ ‰¬±À¬Ûı˛ Ù¬À˘ È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ È¬…±ÀÇ¬ı˛
›¬ÛÀı˛ı˛ Ï¬±fl¬Ú± ŒÙ¬ÀÈ¬ Œ˚ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛º fl¬ÚÊ±ı˛Àˆ¬È¬ı˛ È¬…±Ç¬ Ô±fl¬±ı˛ ÊÚ… √õ∂¸±øı˛Ó¬ ŒÓ¬˘ fl¬ÚÊ±ı˛Àˆ¬È¬ı˛ È¬…±ÀÇ¬ı˛ ˜ÀÒ… ‰¬À˘
˚±˚˛, Ù¬À˘ È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ È¬…±ÀÇ¬ Œfl¬±Ú ‰¬±¬Û ∆Ó¬ı˛œ ˝ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛¬ Ú±º ’±ı±ı˛ ¸Ç≈¬ø‰¬Ó¬ ˝À˚˛ ŒÓ¬À˘ı˛ Œ˘Àˆ¬˘ fl¬À˜ ø·À˚˛ È¬™±kÙ¬˜«±ı˛
È¬…±ÀÇ¬ ’±—ø˙fl¬ ˙”Ú…Ó¬± ∆Ó¬ı˛œ ˝À˚˛ ›˚˛±˝◊ø`¬— › Œı˛øÎ¬À˚˛È¬ı˛ é¬øÓ¬·Ëô¶∏ ˝›˚˛± ¤h¬±Ú ˚±˚˛º
4ó ˝◊Àfl¬±˚˛±˘±˝◊Ê±ı˛ ¬Û±˝◊¬Û –- ¤fl¬øÈ¬ ¸è ¬Û±˝◊¬Û ¤'Àõ≠±˙Ú Œˆ¬KÈ¬ › fl¬ÚÊ±ı˛Àˆ¬È¬ı˛ È¬…±Ç¬Àfl¬ ˚≈Mê ı˛±À‡, ¤Àfl¬ ¸˜Ó¬±
ı˛é¬±fl¬±ı˛œ ¬Û±˝◊¬Û ıÀ˘º ¶§±ˆ¬±øıfl¬ˆ¬±Àı ’ä ¬Ûøı˛˜±ÀÌ È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ È¬…±ÀÇ¬ Œ˚ ·…±¸ ¸‘ø©Ü ˝˚˛, Ó¬± ¤'Àõ≠±˙Ú Œˆ¬KÈ¬ ˝À˚˛
fl¬ÚÊ±ı˛Àˆ¬È¬ı˛ È¬…±ÀÇ¬ Ê˜± ˝˚˛º ¤˝◊ ¬Û±˝◊¬Û ˜±ı˛Ù¬» ¤'Àõ≠±˙Ú Œˆ¬å › fl¬ÚÊ±ı˛Àˆ¬È¬ı˛ È¬…±ÀÇ¬ı˛ ·…±À¸ı˛ ‰¬±À¬Ûı˛ ¸˜Ó¬±
ıÊ±˚˛ Ô±Àfl¬º
5ó ıËœ±ı˛ –- È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ Œ˘±ÀÎ¬ı˛ Ó¬±ı˛Ó¬À˜…ı˛ ÊÚ… È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ ŒÓ¬À˘ı˛ Ó¬±¬Û˜±S±ı˛ Ó¬±ı˛Ó¬˜… ˝˚˛, Ù¬À˘ ŒÓ¬À˘ı˛
√õ∂¸±ı˛Ú ı± ¸ÀÇ¬±‰¬Ú ‚ÀÈ¬º ŒÓ¬À˘ı˛ √õ∂¸±ı˛Ú ‚È¬À˘ fl¬ÚÊ±ı˛Àˆ¬È¬ı˛ È¬…±ÀÇ¬ı˛ ı±Ó¬±¸ Œıı˛ fl¬Àı˛ øÀÓ¬ ˝Àı, ŒÓ¬À˘ı˛ ¸ÀÇ¬±‰¬Ú
49
REC
‚È¬À˘ fl¬ÚÊ±ı˛Àˆ¬È¬ı˛ È¬…±ÀÇ¬ ı¬±Ó¬±¸ Ï≈¬fl¬ÀÓ¬ øÀÓ¬ ˝Àıº ¤fl¬ ù´±¸ ŒÙ¬˘± › ŒÚ›˚˛± ıÀ˘º ¤ı˛ ÊÚ… È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ ıËœ±ı˛
˘±·±Ú Ô±Àfl¬º ¤øÈ¬ ¤fl¬øÈ¬ ¸è ¬Û±˝◊¬Û øÀ˚˛ fl¬ÚÊ±ı˛Àˆ¬È¬ı˛ È¬…±ÀÇ¬ı˛ ›¬ÛÀı˛ı˛ øÀfl¬ ˘±·±Ú Ô±Àfl¬º ıËœ±Àı˛ı˛ ˜ÀÒ… ø¸ø˘fl¬±
ŒÊÀ˘ı˛ ¶£¬øÈ¬fl¬ ˆ¬ı˛± Ô±Àfl¬ Ó¬˘±˚˛ ı±Ó¬±¸ ŒÏ¬±fl¬± › ŒıÀı˛±ı±ı˛ ÊÚ… ¤fl¬øÈ¬ Ù≈¬ÀÈ¬± ¸À˜Ó¬ ¤fl¬øÈ¬ ı±øÈ¬ Ô±Àfl¬, Ó¬±ÀÓ¬ ¸±˜±Ú…
ŒÓ¬˘ Ô±Àfl¬º ıËœ±Àı˛ı˛ ˜Ò… øÀ˚˛ fl¬ÚÊ±ı˛Àˆ¬È¬ı˛ È¬…±ÀÇ¬ ı±Ó¬±¸ ŒÏ¬±fl¬±ı˛ ¸˜˚˛ ø¸ø˘fl¬± ŒÊÀ˘ı˛ ¶ÛøÈ¬fl¬&ø˘ ‹ ı±Ó¬±¸
ŒÔÀfl¬ Ê˘œ˚˛ ı±©Û qÀ¯∏ ŒÚ˚˛º Ó¬˘±ı˛ ŒÓ¬˘ ı±Ó¬±À¸ı˛ Ò≈ø˘fl¬Ú± ’±È¬Àfl¬ Œ˚˛º
ø¸ø˘fl¬± ŒÊ˘ ¶ÛøÈ¬fl¬ Ô±fl¬±ı˛ ÊÚ… qÒ≈ qfl¬ÀÚ± ı±Ó¬±¸˝◊ fl¬ÚÊ±ı˛Àˆ¬È¬ı˛ È¬…±ÀÇ¬ Ï≈¬fl¬ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛º
Ê˘œ˚˛ ı±©Û qÀ¯∏ ŒÚ›˚˛±ı˛ Ù¬À˘ ø¸ø˘fl¬± ŒÊÀ˘ı˛ Úœ˘ ı˛— SêÀ˜ Œ·±˘±¬Ûœ ı˛— Ò±ı˛Ì fl¬Àı˛º Œ·±˘±¬Ûœ ı˛— ÒÀı˛ Œ·À˘
ø¸ø˘fl¬± ŒÊ˘ Œıı˛ fl¬Àı˛ fl¬±·ÀÊ Âøh¬À˚˛ Œı˛ÃÀ^ Œı˛À‡ ’Ôı± Œfl¬±Ú Ò±Ó≈¬ı˛ ¬Û±ÀS ’ä Ó¬±À¬Û ·ı˛˜ fl¬Àı˛ øÚÀ˘ Œ˙±ø¯∏Ó¬ Ê˘
Œıøı˛À˚˛ ø·À˚˛ ø¸ø˘fl¬± ŒÊ˘ ’±ı±ı˛ Úœ˘ ıÀÚ«ı˛ ˝Àı, ¤ı— Ó¬± ’±ı±ı˛ ıËœ±Àı˛ ˆ¬Àı˛ øÀÓ¬ ˝Àıº ø¸ø˘fl¬± ŒÊÀ˘ı˛ ı˛— ¸±±
˝À˚˛ Œ·À˘ Ó¬± ’Àfl¬ÀÊ± ˝À˚˛ ˚±˚˛º Œ¸Àé¬ÀS Ó¬± ŒÙ¬À˘ øÀ˚˛ ÚÓ≈¬Ú ø¸ø˘fl¬± ŒÊ˘ ˆ¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº ıËœ±Àı˛ı˛ ÚœÀ‰¬ı˛ ı±øÈ¬ı˛
ŒÓ¬˘ ˜˚˛˘± ˝À˚˛ Œ·À˘ Ó¬±› ¬Û±Àå øÀÓ¬ ˝Àıº
6ó È¬…±¬Û Œ‰¬?±ı˛ –- ≈íøÈ¬ fl¬±ı˛ÀÌ øı≈…» ı…ı¶ö±ı˛ Œˆ¬±ÀåÊ øÚ˚˛LaÚ fl¬ı˛± ’¬Ûøı˛˝±˚«
1ó øı≈…» Î¬◊»¬Û±Ú Œfl¬Àfı˛ ¸À/ ˚≈Mê ˘±˝◊ÀÚ øfl¬À˘±›˚˛±È¬ (KW) › øı˛˚˛…±ø"ˆ¬ øfl¬À˘±Àˆ¬±å ¤…±ø•Û˚˛±ı˛ (KVAR)
øÚ˚˛LaÌ fl¬ı˛ÀÓ¬º
50
REC
2ó ’±˝◊. ˝◊. è˘ ’Ú≈˚±˚˛œ Î¬◊¬ÛÀˆ¬±Mê±ı˛ øÀfl¬ Œˆ¬±ÀåÀÊı˛ ˜±Ú ıÊ±˚˛ ı˛±‡ÀÓ¬ (+ 6% Œˆ¬±ÀåÀÊı˛ Ó¬±ı˛Ó¬˜…
’Ú≈À˜±øÓ¬óó º
È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ È¬…±ÀÇ¬ı˛ ı±˝◊Àı˛ ˘±·±Ú È¬…±¬Û Œ‰¬?±ı˛ ¸≈…˝◊À‰¬ı˛ ¸±˝±À˚… È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ Î¬◊B‰¬ Œˆ¬±ÀåÀÊı˛ ¬Û±fl¬ ¸—‡…±
ı±øh¬À˚˛ fl¬ø˜À˚˛ Œˆ¬±ÀåÊ øÚ˚˛LaÌ fl¬ı˛± ˝˚˛º ›˚˛±˝◊ø`¬—-¤ı˛ È¬…±ø¬Û—&ø˘ ¸≈…˝◊À‰¬ı˛ ¸À/ ˚≈Mê Ô±Àfl¬º ÔËœ-ŒÙ¬Ê È¬±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛
Œé¬ÀS øÓ¬ÚøÈ¬ ŒÙ¬ÀÊı˛ ›˚˛±˝◊ø`¬—-¤ı˛ ¬Û±fl¬¸—‡…± ¤fl¬˝◊ ¸À/ ¬Ûøı˛ıÓ«¬Ú fl¬ı˛±ı˛ ı…ı¶ö± Ô±Àfl¬º È¬…±¬Û ¬Ûøı˛ıÓ«¬ÀÚı˛ ¸˜≈˚˛
ı…ı¶ö±Àfl¬ È¬…±¬Û Œ‰¬?±ı˛ ıÀ˘º È¬…±¬Û Œ‰¬?±ı˛ ≈íÒı˛ÀÚı˛ ˝À˚˛ Ô±Àfl¬º
ïfl¬ó ’Ù¬ Œ˘±Î¬ È¬…±¬Û Œ‰¬?±ı˛ –- Î¬◊B‰¬ Œˆ¬±ÀåÀÊı˛ ›˚˛±˝◊ø`¬—-¤ fl¬À˚˛fl¬øÈ¬ È¬…±¬Û Œıı˛ fl¬Àı˛ ¤ÀÚ È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛
øıÚ± Œ˘±ÀÎ¬ı˛ È¬…±¬Û Œ‰¬ø?—-¤ı˛ ı…ı¶ö± fl¬ı˛± ˝˚˛º È¬…±¬Û Œ‰¬?±ı˛øÈ¬ È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ È¬…±ÀÇ¬ı˛ ˜ÀÒ… ı¸±Ú Ô±Àfl¬ ¤ı— ŒÓ¬À˘
ŒÎ¬±ı±Ú Ô±Àfl¬º ¤øÈ¬ È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ ¬Û≈Àı˛± Œ˘±Î¬ fl¬±Àı˛KÈ¬ øÚÀÓ¬ ¬Û±Àı˛ øfl¬c√ ¸≈…˝◊‰¬ ı± ¸±øfl«¬È¬ ŒıËfl¬±Àı˛ı˛ ˜Ó¬ Œ˘±Î¬ Ô±fl¬±
’ı¶ö±˚˛ fl¬±Ê fl¬ı˛ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛ Ú±º Œ˘±Î¬ Ô±fl¬± ’ı¶ö±˚˛ ¤fl¬ È¬…±¬Û ŒÔÀfl¬ ’Ú… È¬…±À¬Û Œ˚ÀÓ¬ ¸±øfl«¬È¬ øıøBÂiß ˝›˚˛±ı˛ Ù¬À˘ Œ˚
’±fl« ¸‘ø©Ü ˝Àı Ó¬±ÀÓ¬ È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ ˜±ı˛±Rfl¬ é¬øÓ¬ ˝Àıº ¸≈Ó¬ı˛±— ¤Àé¬ÀS È¬™±kÙ¬˜«±ı˛Àfl¬ ’Ù¬ fl¬Àı˛ È¬…±¬Û Œ‰¬?±ı˛ øÀ˚˛
È¬…±¬Û ¬Ûøı˛ıÓ«¬Ú fl¬ı˛± ˝˚˛º
ï‡ó ’Ú Œ˘±Î¬ È¬…±¬Û Œ‰¬?±ı˛¬ (OLTC) –- Œ˘±Î¬ Ô±fl¬± ’ı¶ö±ı˛ È¬…±¬Û Œ‰¬?±Àı˛ı˛ Œé¬ÀS È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ ‰¬±˘≈ Œı˛À‡˝◊
È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ È¬…±¬Û ¬Ûøı˛ıÓ¬«Ú fl¬ı˛± ˚±˚˛, È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ ¸±õ≠±˝◊ ıg¬ fl¬ı˛±ı˛ √õ∂À˚˛±ÊÚ ŒÚ˝◊º
√õ∂À˚˛±ÊÚ˜Ó¬ ›. ¤˘. øÈ¬. ø¸. ¶ö±Úœ˚˛ ˆ¬±Àı ˝±Ó¬ øÀ˚˛ ı± øı≈…ÀÓ¬ı˛ ¸±˝±À˚… ’Ôı± ”ı˛ ŒÔÀfl¬ øı≈…ÀÓ¬ı˛ ¸±˝±À˚…
‰¬±˘Ú± fl¬ı˛± ˚±˚˛º
·Í¬Ú ’Ú≈˚±˚˛œ øıøˆ¬iß Òı˛ÀÌı˛ › ¤˘. øÈ¬. ø¸. ˝ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛º
1ó ¸±øfl«¬ÀÈ¬ ›˚˛±˝◊ø`¬— fl¬ı˛± ˝˚˛ –- ¤ÀÓ¬ È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ ’Ù¬ Ú± fl¬Àı˛ ¬Ûı˛ ¬Ûı˛ È¬…±¬Û ¬Ûøı˛ıÓ«¬Ú fl¬ı˛± ˚±˚˛º ¤Àé¬ÀS ›˚˛±˝◊ø`¬—-
¤ı˛ ¶§±ˆ¬±øıfl¬ È¬…±ø¬Û—-¤ı˛ Ó≈¬˘Ú±˚˛ øZ&Ú ¸—‡…fl¬ È¬…±ø¬Û— ¤ı˛ √õ∂À˚˛±ÊÚ ˝˚˛º
2ó √õ∂øÓ¬Àı˛±Òfl¬ øı˛˚˛…±"ı˛ È¬±˝◊¬Û Œ‰¬?±ı˛ –- ¤˝◊ Òı˛ÀÌı˛ Œ‰¬?±Àı˛ ˚‡Ú˝◊ Œ‰¬?±Àı˛ı˛ fl¬KÈ¬…±"&ø˘ Œfl¬±Ú È¬…±À¬Ûı˛ ¸À/
˚≈Mê fl¬ı˛± ˝˚˛, Œfl¬fœ˚˛ È¬…±À¬Ûı˛ ¸À/ ˘±·±Ú øı˛˚˛…±"ı˛ ˘±·±Ú Ô±fl¬±ÀÓ¬ ≈íøÈ¬ È¬…±À¬Ûı˛ ˜ÀÒ…fl¬±ı˛ ›˚˛±˝◊ø`¬—-¤ı˛ ˙È«¬ ¸±øfl¬«È¬
fl¬±Àı˛KÈ¬ ≈íˆ¬±À· ˆ¬±· ˝À˚˛ øı˛˚˛…±"Àı˛ı˛ ˜Ò… øÀ˚˛ ¬Ûı˛¶ÛÀı˛ı˛ øı¬Ûı˛œÓ¬ øÀfl¬ √õ∂ı±ø˝Ó¬ ˝˚˛, Ù¬À˘ ‹ fl¬±Àı˛ÀKÈ¬ı˛ √õ∂ˆ¬±ı
fl¬±È¬±fl¬±øÈ¬ ˝À˚˛ ˚±˚˛º È¬…±¬Û ¬Ûøı˛ıÓ«¬ÀÚı˛ ¸˜À˚˛ ¤‡±ÀÚ ¤fl¬˝◊ ¸À/ ≈íøÈ¬ È¬…±¬Û øı˛˚˛…±"Àı˛ ˚≈Mê ˝À˚˛ ˚±˚˛, Ù¬À˘ ’¬Û‰¬˚˛ ›
˙s ≈˝◊˝◊ Œı˙œ ˝˚˛º
ı˛é¬Ì±Àıé¬Ì –- È¬…±À¬Ûı˛ ˘œÎ¬ ‡≈À˘ ˝◊Ú¸≈…À˘È¬ fl¬ı˛± ŒÙ¬Ê-Œı±Î«¬ ŒÔÀfl¬ é¬øÓ¬·Ëô¶∏ øÚ}¬˘ fl¬KÈ¬…±" ¬Û±Àå øÀÓ¬ ˝˚˛º
√õ∂À˚˛±ÊÀÚ ¸‰¬˘ fl¬KÈ¬…±" › ø¶x— ’±ı±ı˛ ˘±ø·À˚˛ Œ›˚˛± ˚±˚˛º ’±È¬Àfl¬ ı˛±‡±ı˛ ø¬ÛÚìøflv¬¬Û ÚÓ≈¬Ú ˘±·±Ú Î¬◊ø‰¬Ó¬º ¸±Ò±ı˛Ú
ˆ¬±Àı 30,000 ı±ı˛ ‰¬±˘±ÀÚ±ı˛ ¬Ûı˛ È¬…±¬Û Œ‰¬?±Àı˛ı˛ ŒÓ¬˘ øÙ¬å±ı˛ fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº È¬…±¬Û Œ‰¬?±Àı˛ı˛ ’±Ò±Àı˛ı˛ ŒEÚ ˆ¬±{§
ŒÔÀfl¬ øÙ¬å±ı˛ ˚ÀLa ŒÓ¬˘ ŒÈ¬ÀÚ ›¬ÛÀı˛ı˛ Ï¬±fl¬Ú±ı˛ ˆ¬±À{§ı˛ ˜Ò… øÀ˚˛ ŒÓ¬˘ ŒÏ¬±fl¬±ÀÓ¬ ˝Àıº øÙ¬å±ı˛ fl¬ı˛±ı˛ ¸˜˚˛ √õ∂øÓ¬øÈ¬
51
REC
¸≈…˝◊ø‰¬— ˝◊Î¬◊øÚÈ¬ Ú”Ó¬Ú ŒÓ¬˘ øÀ˚˛ ¬Û≈ı˛±dı˛ ¬Ûøı˛©®±ı˛ fl¬Àı˛ øÀÓ¬ ˝Àı, ˚±ÀÓ¬ ‹&ø˘ÀÓ¬ ÊÀ˜ Ô±fl¬± fl¬±ı«Ú ¸•Û”Ì«ˆ¬±Àı
”ı˛œˆ”¬Ó¬ ˝˚˛º
øÚ˚˛˜˜±øÙ¬fl¬ ı˛é¬Ì±Àıé¬ÀÌı˛ ¸˜˚˛ ‰¬±ø˘fl¬± ˚±øLafl¬ ı…ı¶ö± ¬Ûı˛œé¬± fl¬Àı˛ Œ‡± Î¬◊ø‰¬Ó¬º ·œ˚˛±Àı˛ı˛ “±Ó¬, Œı˛±˘±ı˛ ˝◊Ó¬…±øÀÓ¬
·ËœÊ øÀ˚˛ øÀÓ¬ ˝Àıº Œ¬ÛÀÈ¬™±˘ ı± ˆ¬…±fl≈¬˚˛±˜ flv¬œÚ±ı˛ øÀ˚˛ øÙ¬å±Àı˛ı˛ ¬Û…±Î¬&ø˘ ¬Ûøı˛©®±ı˛ fl¬Àı˛ øÀÓ¬ ˝Àıº
7ó ı≈À‡±˘ƒÊ øı˛À˘ –- 500 Œfl¬.øˆ¬.¤.-¤ı˛ Œı˙œ é¬˜Ó¬±ı˛ ¬Û±›˚˛±ı˛ È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ ı≈À‡±˘Ê øı˛À˘ ˘±·±Ú ˝˚˛º ¤øÈ¬ ·…±¸
‰¬±ø˘Ó¬ øı˛À˘º È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ ˜ÀÒ… Œfl¬±Ú Ù¬å ˝À˘ ŒÓ¬À˘ı˛ Î¬◊¬Û±±Ú Œˆ¬À/ ˚±›˚˛±ı˛ Ù¬À˘ ·…±À¸ı˛ ı≈ı≈ ¸‘ø©Ü ˝˚˛º ¤˝◊
ı≈ı≈&ø˘ Î¬◊¬ÛÀı˛ı˛ øÀfl¬ Î¬◊ÀÍ¬ ¤ı— Œ˚ ¬Û±˝◊¬ÛøÈ¬ fl¬ÚÊ±ı˛Àˆ¬È¬ı˛ È¬…±Ç¬Àfl¬ È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ È¬…±Ç¬-¤ı˛ ¸À/ ˚≈Mê fl¬Àı˛ Ó¬±ı˛ ˜Ò…
øÀ˚˛ √õ∂ı±ø˝Ó¬ ˝˚˛º ı≈À‡±˘ƒÊ øı˛À˘ ¤˝◊ ¬ÛÀÔ ı¸±Ú ˝˚˛º ·…±À¸ı˛ ı≈ı≈ ¤˝◊ øı˛À˘ı˛ Œ‰¬•§±Àı˛ ’±È¬Àfl¬ ø·À˚˛ ·…±À¸ı˛ ‰¬±¬Û
¸‘ø©Ü fl¬Àı˛º Œ‰¬•§±ı˛øÈ¬ Ï¬±˘±˝◊ Œ˘±˝±ı˛ ∆Ó¬ı˛œº ¤ı˛ øˆ¬Ó¬Àı˛ ≈íøÈ¬ Ù“¬±¬Û± ŒÙv¬±È¬ ’±ÀÂº Î¬◊¬ÛÀı˛ı˛ ŒÙv¬±ÀÈ¬ı˛ ˜ÀÒ… ¤fl¬øÈ¬ ¬Û±ı˛
¸≈…˝◊‰¬ Ô±Àfl¬ ˚±ı˛ ¸À/ ı≈À‡±˘ƒÊ øı˛À˘ı˛ ¤˘±˜ ¸±øfl«¬È¬ ˚≈Mê Ô±Àfl¬º ÚœÀ‰¬ı˛ øÀfl¬ı˛ ŒÙv¬±ÀÈ¬ı˛ øˆ¬Ó¬ı˛fl¬±ı˛ ¬Û±ı˛ ¸≈…˝◊‰¬øÈ¬ øÈ¬™¬Û
¸±øfl«¬ÀÈ¬ı˛ ¸À/ ˚≈Mê Ô±Àfl¬º øı˛À˘ı˛ ’±Ò±Àı˛ı˛ øˆ¬Ó¬Àı˛ Î¬◊¬ÛÀı˛ øÀfl¬ ¤fl¬øÈ¬ ëø¬ÛÈ¬ fl¬flƒ¬í ïfl¬˘ó ˚± ‡≈À˘ ‹ ·…±À¸ı˛ Ú˜≈Ú±
¸—·Ë˝ fl¬ı˛± ˚±˚˛º øı˛À˘ı˛ Œ‰¬•§±Àı˛ ŒÂ±È¬ ¤fl¬øÈ¬ fl“¬±À‰¬ı˛ Ê±Ú±˘±› Ô±Àfl¬ ˚±ı˛ ˜Ò… øÀ˚˛ ·…±À¸ı˛ ¬Ûøı˛˜±Ì › ı˛— Œ‡± Œ˚ÀÓ¬
¬Û±Àı˛º øı˛À˘ı˛ ¤˘±˜« › øÈ¬™ø¬Û— ı…ı¶ö± ˝±Ó¬ øÀ˚˛› ‰¬±˘±Ú ˚±˚˛º Œ¬ÛÈ¬ fl¬Àfl¬ı˛ ˜Ò… øÀ˚˛ øı˛À˘ı˛ Œ‰¬•§±Àı˛ ·…±¸ ¬Û±øÍ¬À˚˛
øı˛À˘ fl¬±Ê fl¬ı˛ÀÂ øfl¬Ú± Ó¬± ¬Ûı˛œé¬± fl¬ı˛± ˚±˚˛º
8ó Œı˛øÎ¬À˚˛È¬ı˛ –- È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ Ó¬±¬Û˜±Ú øÚı˛±¬Û ¸œ˜±˚˛ ı˛±‡±ı˛ ÊÚ… Œı˛øÎ¬À˚˛È¬ı˛ ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛± ˝˚˛º ŒÓ¬À˘ı˛ Ó¬±¬Û
’±ı˛› ˆ¬±˘ˆ¬±Àı ı±˚˛≈˜`¬À˘ Â±øh¬À˚˛ øÀÓ¬ È¬…±ÀÇ¬ı˛ ¸À/ Œı˛øÎ¬À˚˛È¬ı˛ øÈ¬Î¬◊ı ı± øÙ¬Ú ˘±·±Ú Ô±Àfl¬º Œı˛øÎ¬À˚˛È¬ı˛ øÈ¬Î¬◊ıìøÙ¬ÀÚı˛
˜Ò… øÀ˚˛ ·ı˛˜ ŒÓ¬˘ ¬Ûøı˛Àı©ÜÚ fl¬Àı˛ ¤ı— ŒÓ¬À˘ı˛ Ó¬±¬Û ¬Ûøı˛ı˝Ú › øıfl¬œı˛ÀÌı˛ ˜±Ò…À˜ ı±˚˛≈˜`¬À˘ Âøh¬À˚˛ ˚±˚˛º È¬™±kÙ¬˜«±ı˛
È¬…±Ç¬ ŒÔÀfl¬ ·ı˛˜ ŒÓ¬˘ Î¬◊¬Ûı˛ øfl¬ øÀ˚˛ Œı˛øÎ¬À˚˛È¬Àı˛ ŒÏ¬±Àfl¬ ¤ı— Í¬±`¬± ˝À˚˛ ÚœÀ‰¬ı˛ øfl¬ øÀ˚˛ È¬±kÙ¬˜«±ı˛ È¬…±ÀÇ¬ ŒÏ¬±Àfl¬º
Î¬◊¬ÛÀı˛ ÚœÀ‰¬ Œı˛øÎ¬À˚˛È¬ı˛ &BÂ Œ˚‡±ÀÚ È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ È¬…±ÀÇ¬ı˛ ¸À/ ˘±·±Ú Ô±Àfl¬ Œ¸‡±ÀÚ ˆ¬±{§ Ô±Àfl¬º
øı– ^– - È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ ŒÓ¬˘ øÙ¬å±ı˛ fl¬ı˛±ı˛ ¸˜˚˛ √õ∂ÔÀ˜ È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ ¸ı Œı˛øÎ¬À˚˛È¬ı˛ ˆ¬±{§ ıg¬ ı˛±‡ÀÓ¬ ˝˚˛, ¤ı— øfl¬Â≈
¸˜˚˛ ¬ÛÀı˛ ˆ¬±{§ ‡≈À˘ øÀ˚˛ ¸ı ŒÓ¬˘ øÙ¬å±ı˛ fl¬ı˛± ˝˚˛º
’±Êfl¬±˘ Œ˚ ¸ı ’±Ú≈¯ø/fl¬ ˚La¬Û±øÓ¬ ¬Û±›˚˛±ı˛ È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ ı…ı˝+Ó¬ ˝˚˛ Ó¬±ı˛ fl¬À˚˛fl¬øÈ¬ ÚœÀ‰¬ Œ›˚˛± ˝˘º
1ó E±˝◊ fl≈¬˘ ıËœ±ı˛ –- ∆ı≈…øÓ¬Ú¬ ¸±øfl«¬ÀÈ¬ı˛ ¸±˝±À˚… ¤ÀÓ¬ fl¬±Ê ˝˚˛º fl¬ÚÊ±ı˛Àˆ¬È¬Àı˛ı˛ ŒÓ¬À˘ı˛ ›¬ÛÀı˛ Œ˚ ı±Ó¬±¸
Ô±Àfl¬ ¤˝◊ ıËœ±Àı˛ Ó¬± ˙≈©® fl¬ı˛± ˝˚˛º ¤øÈ¬ ¸±Ò±ı˛ÌÓ¬– 50 ¤˜. øˆ¬.¤-ı˛ Œı˙œ é¬˜Ó¬±ı˛ È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛± ˝˚˛º
2ó Ô±À˜±«¸±˝◊Ù¬Ú øÙ¬å±ı˛ –- Œı˙œ é¬˜Ó¬±ı˛ È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ ¤˝◊ ¸ı˛?±˜øÈ¬ ˘±·±Ú Ô±Àfl¬º Ò±Ó≈¬ı˛ ∆Ó¬ı˛œ ¤fl¬øÈ¬ Œ‰¬±À„ı˛¬
˜ÀÒ… ¸øSê˚˛ Ù¬È¬øfl¬øı˛ › øÙ¬å±ı˛ Œ¬Û¬Û±ı˛ ˝◊Ó¬…±ø ı˛±‡± Ô±Àfl¬º È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ È¬…±ÀÇ¬ı˛ ı±˝◊Àı˛ı˛ øÀfl¬ ‡±h¬±˝◊ˆ¬±Àı ¤øÈ¬
˘±·±Ú Ô±Àfl¬ -›¬ÛÀı˛ı˛ øfl¬ È¬…±ÀÇ¬ı˛ ›¬ÛÀı˛ı˛ ¸À/ › ÚœÀ‰¬ı˛ øfl¬ È¬…±ÀÇ¬ı˛ Ó¬˘±ı˛ ¸À/ ˚≈Mê Ô±Àfl¬º È¬…±ÀÇ¬ı˛ ·ı˛˜ ŒÓ¬˘
Î¬◊¬Ûı˛ øfl¬ øÀ˚˛ ¤ÀÓ¬ ŒÏ¬±Àfl¬ › Ô±À˜«±¸±˝◊Ù¬Ú øÙ¬å±Àı˛ı˛ Ù¬È¬øfl¬øı˛ › øÙ¬å±ı˛ Œ¬Û¬Û±Àı˛ı˛ ˜Ò… øÀ˚˛ ø·À˚˛ ÚœÀ‰¬ı˛ øfl¬
52
REC
ŒÔÀfl¬ È¬…±ÀÇ¬ ŒÏ¬±Àfl¬º Ù¬È¬øfl¬øı˛ ŒÓ¬À˘ı˛ ’•°Ó¬± fl¬˜±˚˛ › øÙ¬å±ı˛ Œ¬Û¬Û±Àı˛ı˛ ˜ÀÒ… ŒÓ¬À˘ı˛ ˆ¬±¸˜±Ú ˜˚˛˘± ’±È¬Àfl¬ ˚±˚˛º
¸ı ŒÓ¬˘È¬±˝◊ Œfl¬±Ú Ú± Œfl¬±Ú ¸˜˚˛ ¤ı˛ ˜Ò… øÀ˚˛ ˚±˚˛ Ù¬À˘ È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ ŒÓ¬À˘ı˛ ˜˚˛˘± › ’•°Ó¬± ¸œø˜Ó¬ Ô±Àfl¬º
ı±»¸øı˛fl¬ ı˛é¬Ì±Àıé¬ÀÌı˛ ¸˜˚˛ øÙ¬å±Àı˛ı˛ fl¬±·Ê › Ù¬È¬øfl¬øı˛ ¬Û±Àå øÀÓ¬ ˝˚˛º
3 ó Œ√õ∂¸±ı˛ øı˛ø˘Ù¬ ˆ¬±{§ –- È¬…±ÀÇ¬ı˛ øˆ¬Ó¬Àı˛ı˛ ¸‘©Ü ‰¬±¬Û ŒÔÀfl¬ ı˛é¬± fl¬ı˛±ı˛ ÊÚ… ¤'Àõ≠±˙Ú Œˆ¬ÀKÈ¬ı˛ ıÀ˘ Œ√õ∂¸±ı˛
øı˛ø˘Ù¬ ˆ¬±{§ ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛± ˝˚˛º È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ È¬…±ÀÇ¬ Œfl¬±Ú Ù¬å ˝À˘ ·…±¸ ¸‘ø©Ü ˝›˚˛±ı˛ fl¬±ı˛ÀÌ ŒÓ¬À˘ı˛ ‰¬±¬Û ŒıÀh¬ ˚±˚˛º
¤ı˛fl¬˜ ˝À˘ È¬…±Ç¬ øıœÚ« ˝À˚˛ Œ˚ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛ › ŒÓ¬À˘ ’±&Ú ÒÀı˛ Œ˚ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛º ¤˝◊ ’ı¶ö± ¤h¬±ı±ı˛ ÊÚ… Œ√õ∂¸±ı˛ øı˛ø˘Ù¬
ˆ¬±{§ È¬…±kÙ¬˜«±ı˛ È¬…±ÀÇ¬ı˛ Ï¬±fl¬Ú±ı˛ Î¬◊¬ÛÀı˛ ı¸±Ú ˝˚˛º ‰¬±À¬Ûı˛ Ù¬À˘ ˆ¬±{§øÈ¬ ‡≈À˘ Œ·À˘ ’¬Û±Àı˛È¬ı˛Àfl¬ ¸Ó¬fl«¬ fl¬ı˛ÀÓ¬ ¤˘±˜
ŒıÀÊ Î¬◊ÀÍ¬º
øÙ¬å±ı˛ Œ˜ø˙Ú –- øÙ¬å±ı˛ Œ˜ø˙ÀÚı˛ ˜ÀÒ… È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ È¬…±ÀÇ¬ı˛ ŒÓ¬˘ 750 Œ¸øKÈ¬À·ËÎ¬ Ó¬±¬Û˜±ÀÚ ·ı˛˜ fl¬ı˛± ˝˚˛º ¤˝◊
ŒÓ¬˘ È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ È¬…±ÀÇ¬ı˛ ˜Ò… øÀ˚˛ ‰¬±ø˘À˚˛ ’±ÚÀ˘ ›˚˛±˝◊ø`¬— › Œfl¬±ı˛ ŒÔÀfl¬ ’±^«Ó¬± Œıı˛ fl¬Àı˛ øÙ¬å±ı˛ Œ˜ø˙ÀÚı˛ q©®
fl¬ı˛±ı˛ Œ‰¬•§±Àı˛ øÚÀ˚˛ ’±À¸º Œ¸‡±ÀÚ ¤˝◊ ’±^«Ó¬± ”ı˛œˆ≈¬Ó¬ ˝À˚˛ ˚±›˚˛±ı˛ fl¬±ı˛ÀÌ ŒÓ¬À˘ı˛ Î¬±˝◊À˘fl¬øÈ¬™fl¬ Œ¶Üò—Ô ’Ô±«»
Œˆ¬±ÀåÊ ¸˝… fl¬ı˛±ı˛ é¬˜Ó¬± ı‘øX¬ ¬Û±˚˛º
È¬±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ ı˛é¬Ì±Àıé¬Ì –- øÚ˚˛ø˜Ó¬ ÚÊı˛±ı˛œ › ı˛é¬Ì±Àıé¬Ì fl¬ı˛± ˝À˘ È¬±kÙ¬˜«±ı˛ ’ÀÚfl¬ fl¬±˘ ÒÀı˛ é¬Ó¬±ı˛ ¸À/
fl¬±Ê fl¬ı˛ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛º øÚ˚˛ø˜Ó¬ ı˛é¬Ì±Àıé¬Ì fl¬ı˛À˘ ı˛é¬Ì±Àıé¬ÀÌı˛ ‡ı˛‰¬› fl¬˜ ˝˚˛º È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ ı˛é¬Ì±Àıé¬Ì fl¬ı˛±ı˛
¸˜˚˛ øÚ•ßø˘ø‡Ó¬ øı¯∏˚˛&ø˘ øıÀı‰¬Ú± fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº
1 ó ŒÓ¬˘ –- ïfl¬ó È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ ŒÓ¬˘ ˝±˝◊ÀE±fl¬±ı«Ú Ê±Ó¬ ‡øÚÊ ŒÓ¬˘-¤ı˛ ˜ÀÒ… Œfl¬±Ú ŒÚ±—ı˛± ı± ’±^«Ó¬± Ô±Àfl¬ Ú±º ¤ı˛
Œˆ¬ÃÓ¬, ı˛±¸±˚˛øÚfl¬ › ∆ı≈…øÓ¬fl¬ &Ì±&Ì › Ó¬±Àı˛ ˜±Ú, IS 335-1989-¤ Œ›˚˛± ’±ÀÂº ÚÓ≈¬Ú È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ ŒÓ¬À˘ı˛
53
REC
Î¬±˝◊À˘fl¬øÈ¬™fl¬ Œ¶Üò—Ô 50 Œfl¬.øˆ¬ ˝ÀÓ¬ ˝Àıº ¬Ûı˛œé¬± fl¬ı˛±ı˛ Œˆ¬±ÀåÊ 1 ø˜øÚÈ¬ ¸˜˚˛ ÒÀı˛ √õ∂À˚˛±· fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝˚˛º
ŒÓ¬À˘ı˛ ı˛— ŒÓ¬À˘ı˛ ’ı¶ö±
˝˘ÀÀÈ¬ì¶§BÂìÎ¬◊#;˘ì ‡≈ı ˆ¬±˘
˝˘≈ì’Ú≈#;¬˘ ˆ¬±˘
÷¯∏» ı±±ø˜ ‡±ı˛±¬Û
fl¬±À˘±ì÷¯∏» ı±±ø˜ ”ø¯∏Ó¬ ˝À˚˛ÀÂ
fl¬±À˘± ı±øÓ¬˘ fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»
ï‡ó ŒÓ¬À˘ı˛ Ó¬±¬Û˜±Ú –- øıøˆ¬iß fl¬±ı˛ÀÌ È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ Ó¬±¬Û˜±Ú ı‘øX¬ Œ¬ÛÀÓ¬ ¬Û±Àı˛, Ó¬±ı˛ ˜ÀÒ… ›ˆ¬±ı˛À˘±Î¬ ¤fl¬È¬±
fl¬±ı˛Ì, ˚±ı˛ Ù¬À˘ ›˚˛±˝◊ø`¬— › ŒÓ¬À˘ı˛ Ó¬±¬Û˜±Ú ŒıÀh¬ ˚±˚˛º ›˚˛±˝◊ø`¬— › ŒÓ¬À˘ı˛ Ó¬±¬Û˜±Ú ’¶§±ˆ¬±øıfl¬ˆ¬±Àı ŒıÀh¬
Œ·À˘ Ó¬»é¬Ú±» È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ ˝◊Úfl¬±ø˜— ŒıËfl¬±ı˛ì¸≈…˝◊‰¬ ’Ù¬ fl¬Àı˛ øÀÓ¬ ˝Àı ¤ı— ’Ó¬…øÒfl¬ ·ı˛˜ ˝›˚˛±ı˛ fl¬±ı˛Ì ‡≈“ÀÊ
Œ‡ÀÓ¬ ˝Àıº
È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ ˚Ô±˚Ô¬ Í¬±`¬± fl¬ı˛ÀÌı˛ ı…ı¶ö± ı˛±‡ÀÓ¬ ˝Àıº Œ˚‡±ÀÚ Ù¬…±ÀÚı˛ ¸±˝±À˚… ı±Ó¬±¸ øÀ˚˛ È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ Í¬±`¬±
fl¬ı˛ÀÌı˛ ı…ı¶ö± ’±ÀÂ Œ¸‡±ÀÚ ˚Ó¬é¬Ì Ú± È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ ¬Û≈Àı˛± Í¬±`¬± ˝ÀBÂ Ó¬Ó¬é¬Ì Œ¸˝◊ Ù¬…±Ú&ø˘ ‰¬±ø˘À˚˛ ı˛±‡ÀÓ¬ ˝Àıº
ï·ó ŒÓ¬À˘ı˛ Œ˘Àˆ¬˘ –- øÚ˚˛ø˜Ó¬ˆ¬±Àı ŒÓ¬À˘ı˛ Œ˘Àˆ¬˘ øÍ¬fl¬ ’±ÀÂ øfl¬Ú± Œ‡ÀÓ¬ ˝Àıº ‰≈“¬˝◊À˚˛ Œıøı˛À˚˛ ø·À˚˛ ı±
Î¬◊Àı ø·À˚˛ ŒÓ¬À˘ı˛ Œ˘Àˆ¬˘ fl¬À˜ Œ·À˘ ˆ¬±˘ &Ì˜±ÀÚı˛ ÚÓ≈¬Ú ŒÓ¬˘ ŒÏ¬À˘ øÀÓ¬ ˝Àıº
ï‚ó ŒÓ¬˘ Œ‰“¬±˚˛±Ú –- ŒÓ¬À˘ı˛ Œ˘Àˆ¬˘ Œ‡±ı˛ Œ·Ê, ·…±ø¶®È¬, ıå≈, È¬…±ÀÇ¬ı˛ ÊÀ˚˛KÈ¬, Œı˛øÎ¬À˚˛È¬ı˛ ˝◊Ó¬…±øÀÓ¬ ŒÓ¬˘
‰≈“¬˝◊À˚˛ ŒıÀı˛±ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛º ¸ı Òı˛ÀÚı˛ ŒÓ¬˘ Œ‰“¬±˚˛±Ú ’·Ë±øÒfl¬±Àı˛ı˛ øˆ¬øMÀÓ¬ ¸±ı˛±ÀÓ¬ Œ˝Àıº ·±ø¶®ÀÈ¬ı˛ fl¬±ÀÂ ŒÓ¬˘ ‰≈“¬˝◊À˚˛
ŒıÀı˛±À˘ Ú±È¬ ıå≈ ’±“È¬ fl¬Àı˛ øÀÓ¬ ˝ÀıÄ Ó¬±ÀÓ¬› ŒÓ¬˘ Œ‰“¬±˚˛±Ú ıg¬ Ú± ˝À˘ ÚÓ≈¬Ú ·±ø¶®È¬ ˘±·±ÀÓ¬ ˝Àıº ÊÀ˚˛ÀKÈ¬ı˛
Œ‰“¬±˚˛±Ú ıg¬ fl¬ı˛ÀÓ¬ ›À˚˛øã— fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº
È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ ŒÓ¬À˘ı˛ ”ø¯∏Ó¬ ˝›˚˛±ı˛ fl¬±ı˛Ì¸˜”˝ –-
1ó È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ ›ˆ¬±ı˛À˘±øÎ¬— –- È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ ›ˆ¬±ı˛À˘±ÀÎ¬ ‰¬˘À˘ ›˚˛±˝◊ø`¬—-¤ ’øÒfl¬Ó¬ı˛ Ó¬±¬Û Î¬◊»¬Ûiß ˝›˚˛±ı˛
ÊÚ… ŒÓ¬˘› Œı˙œ ·ı˛˜ ˝À˚˛ Ê±øı˛Ó¬ ˝˚˛, Ù¬À˘ ŒÓ¬À˘ı˛ Î¬±˝◊À˘fl¬øÈ¬™fl¬ Œ¶Üò—Ô fl¬À˜ ˚±˚˛º
2ó ’±^«Ó¬± qÀ¯∏ ŒÚ›˚˛± –- È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ Œ˘±Î¬ ı±h¬± fl¬˜±ı˛ ¸À/ ŒÓ¬À˘ı˛ Î¬◊¯ûÓ¬±› ı±Àh¬ fl¬À˜ Ù¬À˘ ŒÓ¬À˘ı˛
√õ∂¸±ı˛Ú › ¸ÀÇ¬±‰¬Ú ‚ÀÈ¬º ŒÓ¬À˘ı˛ ¸ÀÇ¬±‰¬Ú ‚È¬À˘ ıËœ±ı˛ øÀ˚˛ Œ˚ ı±Ó¬±¸ ŒÏ¬±Àfl¬ Ó¬±ı˛ ¸À/ ¸±˜±Ú… Ê˘œ˚˛ ı±©Û› Ï≈¬Àfl¬
¬ÛÀh¬º ŒÓ¬˘ ‹ Ê˘œ˚˛ ı±©Û qÀ¯∏ ŒÚ˚˛, Ù¬À˘ ŒÓ¬À˘ı˛ Î¬±˝◊À˘fl¬øÈ¬™fl¬ Œ¶Üò—Ô › Œı˛±Ò fl¬À˜ ˚±˚˛º
3ó ·…±¸ –- È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ ˜ÀÒ… ŒÂ±È¬ ‡±È¬ Ù¬å, Œ˚˜Ú ˝Í¬±» ˝Í¬±» ¶Û±øfl¬«—, ’±—ø˙fl¬ é¬ı˛Ì ˝À˘ ŒÓ¬À˘ı˛ Î¬◊¬Û±±Ú&ø˘
’±˘±± ˝À˚˛ È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ ˜ÀÒ… øıøˆ¬iß ·…±¸ Î¬◊»¬Ûiß ˝˚˛º ‹ ·…±¸ ŒÓ¬À˘ı˛ ˜ÀÒ… ^ıœˆ”¬Ó¬ ˝À˚˛ ˚±˚˛º ¤ÀÓ¬ ŒÓ¬À˘ı˛
’±&Ú ÒÀı˛ ˚±›˚˛±ı˛ √õ∂ıÚÓ¬± ı‘øX¬ ¬Û±˚˛º
54
REC
4ó ·± –- È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ ˝◊Ú¸≈…À˘˙Ú ¤fl¬ Ú±·±Àh¬ ·ı˛˜ Ô±fl¬±ı˛ Ù¬À˘ ˝◊Ú¸≈…À˘˙ÀÚı˛ Î¬◊¬Û±±Ú, Œ˚˜Ú ı±øÚ«˙, fl¬±·Ê
˝◊Ó¬…±øı˛ Î¬◊¬Û±±Ú&ø˘ ’±˘±± ˝ÀÓ¬ Ô±Àfl¬ ¤ı— ŒÓ¬À˘ı˛ ¸À/ ø˜À˙ ¤fl¬È¬± ‰¬…±È¬‰¬…±ÀÈ¬ ¬Û±Ô« ∆Ó¬ı˛œ ˝˚˛, ¤Àfl¬ ıÀ˘ ¶°±Ê
ı± ·±º ·± Ê˜±ı˛ Ù¬À˘ ŒÓ¬À˘ı˛ Ó¬±¬Û øıfl¬œı˛Ì fl¬ı˛±ı˛ é¬˜Ó¬± fl¬À˜ ˚±˚˛, Ù¬À˘ ŒÓ¬˘ › ›˚˛±˝◊ø`¬— ¤ı˛ Ó¬±¬Û˜±S± ı‘øX¬
¬Û±˚˛º
5ó ’…±ø¸Î¬ –- ˝◊Ú¸≈≈…À˘˙ÀÚı˛ ı±øÚ«˙ › fl¬±·ÀÊı˛ Œ˜Ã˘ øı¯∏≈Mê ˝À˚˛ Ó¬±À¬Ûı˛ fl¬±ı˛ÀÌ È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ ŒÓ¬À˘ ’…±ø¸Î¬ ∆Ó¬ı˛œ
˝˚˛, Ù¬À˘ ŒÓ¬À˘ı˛ ’•°Q ŒıÀh¬ ˚±˚˛º ’•°Q ı±h¬À˘ ŒÓ¬À˘ı˛ Œı˛±Ò › Î¬±˝◊À˘fl¬øÈ¬™fl¬ Œ¶Üò—Ô fl¬À˜ ˚±˚˛º ’øÓ¬øı˛Mê ’•°ÀQı˛
ÊÚ… ›˚˛±˝◊ø`¬—-¤ı˛ ˝◊Ú¸≈…À˘˙Ú › fl¬`¬±"ı˛ é¬À˚˛ ˚±˚˛º
ŒÓ¬˘ ¬Ûı˛œé¬± –- È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ ŒÓ¬À˘ı˛ Ú˜≈Ú± øÚÀ˚˛ øÚ˚˛ø˜Ó¬ øıøˆ¬iß ¬Ûı˛œé¬± fl¬ı˛± ı˛fl¬±ı˛º Î¬±˝◊À˘fl¬øÈ¬™fl¬ Œà¬—‡ 40 Œfl¬.øˆ¬
ŒÔÀfl¬ fl¬À˜ Œ·À˘ ŒÓ¬˘ øÙ¬å±ı˛ fl¬Àı˛ ‹ ˜±Ú 50 Œfl¬.øˆ¬-ŒÓ¬ øÚÀ˚˛ ’±¸ÀÓ¬ ˝Àıº ¸±Ò±ı˛Ì øÙ¬å±ı˛ Œ˜ø˙ÀÚ øÙ¬å±ı˛
fl¬Àı˛ ŒÓ¬À˘ı˛ ’•°Q fl¬˜±Ú ˚±˚˛ Ú± ˚ø Ú± øÙ¬å±Àı˛ Ù¬È¬øfl¬øı˛ı˛ fl¬˘±À˜ı˛ ı…ı¶ö± Ô±Àfl¬º
’•°Q 0.1 ø˜.·Ë± KOHì·Ë±˜-¤ı˛ Œı˙œ ˝À˘ ˜…±ÚÀ˝±À˘ı˛ ˜Ò… øÀ˚˛ È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ Œfl¬±ı˛ › ›˚˛±˝◊ø`¬— øÚı˛œé¬Ì
fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ › ’À˚˛˘ ¸±øfl«¬È¬ ŒıËfl¬±Àı˛ı˛ ŒÓ¬˘ øÚ˚˛ø˜Ó¬ ¬Ûı˛œé¬± fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº ŒÓ¬À˘ı˛ Ú˜≈Ú± ŒÚ›˚˛±ı˛ ¸˜˚˛
øÚ•ßıøÚ«Ó¬ ¸±ıÒ±ÚÓ¬± ’ı˘•§Ú fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº
ï1ó fl“¬±À‰¬ı˛ ı± ¬Ûø˘øÔÀÚı˛ Œı±Ó¬À˘ Ú˜≈Ú± øÚÀÓ¬ ˝Àıº Œı±Ó¬˘ ¬Û≈ı˛±dı˛ ¬Ûøı˛©®±ı˛ fl¬Àı˛ qøfl¬À˚˛ øÚÀÓ¬ ˝Àıº ŒÓ¬À˘ı˛
Ú˜≈Ú± ŒÚ›˚˛±ı˛ ¸˜˚˛ ‹ ŒÓ¬˘ øÀ˚˛˝◊ ≈íı±ı˛ Œı±Ó¬˘øÈ¬ Ò≈À˚˛ øÚÀÓ¬ ˝Àıº
ï2ó È¬…±ÀÇ¬ı˛ Œ˚ ˆ¬±{§ ŒÔÀfl¬ ŒÓ¬˘ ŒÚ›˚˛± ˝˚˛ Ó¬±ı˛ ı±˝◊Àı˛È¬± ¬Ûøı˛©®±ı˛ fl¬Àı˛ øÚÀÓ¬ ˝Àı ˚±ÀÓ¬ ŒÓ¬˘ ŒÚ›˚˛±ı˛ ¸˜˚˛
ˆ¬À{§ı˛ ·±˚˛ Œ˘À· Ô±fl¬± Ò≈À˘± ˜˚˛˘± ŒÓ¬À˘ Ú± ø˜˙ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛º
ï3ó ŒÓ¬˘ ŒÚ›˚˛±ı˛ ÊÚ… ø¬Û.øˆ¬.ø¸. ¬Û±˝◊¬Û ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àı, ı˛ı±Àı˛ı˛ ¬Û±˝◊¬Û ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛± ‰¬˘Àı Ú± fl¬±ı˛Ì
ı˛ı±Àı˛ı˛ ·g¬fl¬ ŒÓ¬À˘ı˛ ¸À/ ø˜À˙ ˚±Àıº
ï4ó ŒÓ¬À˘ı˛ Ú˜≈Ú± Œfl¬±Ú ’“±˙˚≈Mê fl¬±¬Ûh¬ ı± ˙ı˛œÀı˛ı˛ ¸À/ Œ˚Ú Ú± ˘±À·º
ï5ó Œı±Ó¬À˘ ŒÓ¬À˘ı˛ Ú˜≈Ú± ˆ¬ı˛± ˝À˚˛ Œ·À˘ Œı±Ó¬À˘ı˛ øÂø¬ÛìÏ¬±fl¬Ú± Ú˜≈Ú±ı˛ ŒÓ¬˘ øÀ˚˛ Ò≈À˚˛ ¸À/ ¸À/ Œı±Ó¬À˘ı˛
˜≈‡ ıg¬ fl¬Àı˛ øÀÓ¬ ˝Àıº ¤Ó¬ ı±Ó¬±¸ ŒÔÀfl¬ ŒÓ¬À˘ Œfl¬±Ú ’±^«Ó¬± Ï≈¬fl¬ÀÓ¬ ¬Û±ı˛Àı Ú±º
ï6ó È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ ı± ›.ø¸.øı-ı˛ ŒÓ¬À˘ı˛ Ú˜≈Ú± ¸ı¸˜˚˛ Ó¬˘±ı˛ ˆ¬±{§ ŒÔÀfl¬ øÚÀÓ¬ ˝Àıº ŒÓ¬À˘ı˛ ŒÚ±—ı˛± Œ˚˜Ú ·±,
Ê˘ ˝◊Ó¬…±ø ˆ¬±ı˛œ ˝›˚˛±ı˛ fl¬±ı˛ÀÌ È¬…±ÀÇ¬ı˛ Ó¬˘±ÀÓ¬˝◊ Ê˜± ˝˚˛º
ï7ó ŒÓ¬À˘ı˛ Ú˜≈Ú±ÀÓ¬ fl¬‡Ú› ’±/≈˘ ŒÎ¬±ı±Ú ‰¬˘Àı Ú±, fl¬±ı˛Ì Ó¬±ÀÓ¬ ŒÓ¬À˘ı˛ ŒıËfl¬ Î¬±Î¬◊Ú Œˆ¬±ÀåÊ fl¬À˜ ˚±˚˛º
¬Ûı˛œé¬± fl¬Àı˛ Œ‡± Œ·ÀÂ 45 Œfl¬.øˆ¬ ŒıËfl¬ Î¬±Î¬◊Ú Œˆ¬±ÀåÀÊı˛ ŒÓ¬À˘ øfl¬Â≈é¬Ì ’±/≈˘ Î≈¬øıÀ˚˛ ı˛±‡±ı˛ ¬Ûı˛ Ó¬±ı˛ ŒıËfl¬
Î¬±Î¬◊Ú Œˆ¬±ÀåÊ 20 Œfl¬.øˆ¬-ŒÓ¬ ŒÚÀ˜ Œ·ÀÂº
ï8ó ¬Û±øı˛¬Û±øù´«fl¬ Ó¬±¬Û˜±S±˚˛ ŒÓ¬À˘ı˛ ŒıËfl¬ Î¬±Î¬◊Ú Œˆ¬±ÀåÊ ¬Ûı˛œé¬± fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àı, fl¬±ı˛Ú Ó¬±¬Û˜±Ú øı.øÎ¬.øˆ-Œfl¬
55
REC
øfl¬ˆ¬±Àı √õ∂ˆ¬±øıÓ¬ fl¬Àı˛, ÚœÀ‰¬ı˛ Ó¬±ø˘fl¬± Œ‡À˘˝◊ Œı±Á¬± ˚±Àı –
Ó¬±¬Û˜±Ú ïŒ¸øKCÀ·ËÎ¬ó 300 400 500 600 700 800
øı.øÎ¬.øˆ, Œfl¬.øˆ¬ 33 35 36 37 38 39
ï9ó ı¯∏«±ı˛ ¸˜˚˛ ı± Œ˜‚ Ô±fl¬À˘ ŒÓ¬À˘ı˛ Ú˜≈Ú± ŒÚ›˚˛± ‰¬˘Àı¬ Ú±, fl¬±ı˛Ì Ó¬±˝À˘ Ú˜≈Ú± ’±^«Ó¬± ÒÀı˛ øÚÀÓ¬ ¬Û±Àı˛º
ŒÓ¬˘ ¬Ûı˛œé¬±ı˛ ¸ı˛?±˜ –- fl“¬±‰¬ ı± ¶§BÂ ø¬Û.øˆ¬.ø¸.-ı˛ ÕÓ¬ı˛œ 80x55x100 ø˜.ø˜ ˜±À¬Ûı˛ ¤fl¬øÈ¬ ¬Û±ÀSı˛ ≈íøÀfl¬
ŒSê±ø˜˚˛±À˜ı˛ ’±ô¶∏ı˛ Œ›˚˛± ≈íøÈ¬ ‰¬fl¬‰¬Àfl¬ ˝◊À˘fl¬ÀÈ¬™±Î¬ Ô±Àfl¬º ¤ı˛ ¸±˝◊Ê ˝◊ø`¬˚˛±Ú à¬…±`¬±Î«¬ ¬Z±ı˛± øÚø«©Üº ˝◊À˘fl¬ÀÈ¬™±Î¬
≈íøÈ¬ ¬Û±ÀSı˛ Ó¬˘± ŒÔÀfl¬ 40 ø˜.ø˜ Î¬◊¬ÛÀı˛ Ô±Àfl¬º
˝◊À˘fl¬ÀÈ¬™±Î¬ ≈íøÈ¬Àfl¬ ’±Ú≈ˆ”¬ø˜fl¬ˆ¬±Àı ¤ø·À˚˛ ø¬ÛøÂÀ˚˛ ¸—øıÚ…±¸ fl¬ı˛±ı˛ ı…ı¶ö± Ô±Àfl¬º ¤˝◊ ı…ı¶ö±ı˛ Z±ı˛± ˝◊À˘fl¬ÀÈ¬™±Î
≈íøÈ¬ı˛ ˜Ò…fl¬±ı˛ ¶Û±fl«¬ ·…±¬Û øÚø©Ü 2.5 ø˜.ø˜-¤ ¸—øıÚ…ô¶∏ fl¬ı˛± ˝˚˛º
¬Ûı˛œé¬±ı˛ ¬Û±SøÈ¬ 60 Œfl¬.øˆ¬ Œˆ¬±ÀåÀÊı˛ ‰¬±¬Û ŒÚ›˚˛±ı˛ ¬˜ÀÓ¬± fl¬Àı˛ ∆Ó¬ı˛œ fl¬ı˛± ˝˚˛º ¬Ûı˛œé¬± fl¬ı˛±ı˛ ŒÓ¬˘ ¬Û±SøÈ¬ÀÓ¬
¤˜Úˆ¬±Àı ˆ¬ı˛± ˝˚˛ ˚±ÀÓ¬ ŒÓ¬À˘ı˛ Œ˘Àˆ¬˘ ¬Û±ÀSı˛ ›¬ÛÀı˛ı˛ fl¬±Ú± ŒÔÀfl¬ 10 ø˜.ø˜ ÚœÀ‰¬ Ô±Àfl¬º ŒÓ¬˘ ¬Ûı˛œé¬±ı˛ Œ¸ÀÈ¬
¤fl¬øÈ¬ ø¸/˘ ŒÙ¬Ê È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ Ô±Àfl¬ ˚±ı˛ √õ∂±˝◊˜±ı˛œÀÓ¬ 230 Œˆ¬±å øÀ˘ Œ¸Àfl¬`¬±ı˛œÀÓ¬ 0–60 Œfl¬.øˆ¬ ¬Û˚«ôL√ ¬Û±›˚˛±
˚±˚˛ ïŒ¸ˆ¬±Àı È¬…±ø¬Û—-¤ı˛ ı…ı¶ö± Ô±Àfl¬óº Œ¸ÀÈ¬ı˛ Œˆ¬±å±ø˜È¬±ı˛øÈ¬ √õ∂±˝◊˜±ı˛œÀÓ¬ fl¬±ÀÚfl¬˙Ú fl¬ı˛± Ô±Àfl¬ øfl¬c√ Œfl¬.øˆ¬-ŒÓ¬
Œ¸Àfl¬`¬±ı˛œı˛ Œˆ¬±ÀåÀÊı˛ ˜±Ú Œ‡±˚˛º √õ∂±˝◊˜±ı˛œÀÓ¬ ¤fl¬øÈ¬ ¸≈…˝◊‰¬, ’…±˜ø˜È¬±ı˛ › ¸±øfl«¬È¬ ŒıËfl¬±ı˛ ˘±·±Ú Ô±Àfl¬º ˝◊À˘fl¬ÀÈ¬™±Î¬
≈íøÈ¬ı˛ ˜ÀÒ… ¶Û±fl«¬ ˝À˘ ¸±øfl«¬È¬ ŒıËfl¬±ı˛ ’Ù¬ ˝À˚˛ ˚±˚˛ ¤ı— ¬Ûı˛œé¬±ı˛ ¬Û±SøÈ¬ ˝±˝◊ÀÈ¬Ú˙Ú ¸±õ≠±˝◊ ŒÔÀfl¬ øı˚≈Mê ˝À˚˛ ˚±˚˛º
1ó ŒÓ¬˘ ¬Ûı˛œé¬±ı˛ √õ∂øSê˚˛± –- ŒÓ¬˘ ¬Ûı˛œé¬±ı˛ ¬Û±SøÈ¬ÀÓ¬ ŒÓ¬˘ ˆ¬Àı˛ øÚÀÓ¬ ˝Àıº ŒÓ¬À˘ı˛ Œ˘Àˆ¬˘ ¬Û±Sı˛ Î¬◊¬ÛÀı˛ı˛
fl¬±Ú± ŒÔÀfl¬ 10 ø˜.ø˜. ÚœÀ‰¬ Ô±fl¬Àıº Œ˜ø˙ÚøÈ¬ ˝±Ó¬ øÀ˚˛ ‰¬±˘±Ú ˝À˘ ¤˝◊‰¬.øÈ¬, ¸≈…˝◊‰¬ ’Ú fl¬Àı˛ Œı˛&À˘È¬ı˛ ‚≈øı˛À˚˛ 25
Œfl¬.øˆ¬ìŒ¸Àfl¬`¬-¤ øÚÀ˚˛ ’±¸ÀÓ¬ ˝Àıº ˚LaøÈ¬ Œ˜±È¬ı˛ ‰¬±ø˘Ó¬ ˝À˘ Œı˛&À˘È¬ı˛ Œ˜±È¬ı˛ ‰¬±ø˘À˚˛ ‹ ¤fl¬˝◊ Œˆ¬±ÀåÀÊ øÚÀ˚˛
’±¸ÀÓ¬ ˝Àıº Ò±À¬Û Ò±À¬Û Œˆ¬±ÀåÊ ı±øh¬À˚˛ Œ˚ÀÓ¬ ˝Àı ˚Ó¬é¬Ì Ú± ≈íøÈ¬ ˝◊À˘fl¬ÀÈ¬™±ÀÎ¬ı˛ ˜ÀÒ… ¶Û±fl«¬ ı± ŒÓ¬À˘ı˛ ŒıËfl¬
Î¬±Î¬◊Ú ˝˚˛º ¤ˆ¬±Àı Â˚˛ ı±ı˛ ¬Ûı˛œé¬± fl¬Àı˛ ŒıËfl¬ Î¬±Î¬◊Ú Œˆ¬±ÀåÀÊı˛ ˜±Ú ø˘À‡ øÚÀÓ¬ ˝Àıº ¤˝◊ Â˚˛øÈ¬ øı˛øÎ¬—-¤ı˛ ·h¬ ˜±Ú
ŒÓ¬À˘ı˛ ŒıËfl¬ Î¬±Î¬◊Ú Œˆ¬±ÀåÊ øÚÀ«˙ fl¬ı˛Àıº
Âø¬ı ˝Àı ŒÓ¬˘ ¬Ûı˛œé¬±ı˛ ¸ı˛?±˜

56
REC
2ó È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ È¬…±Ç¬ –- È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ È¬…±Ç¬ › ’Ú…±Ú… Œ˘±˝±ı˛ ’—À˙ ˜ı˛À‰¬ Òı˛ÀÂ øfl¬Ú± Œ‡ÀÓ¬ ˝Àıº Œfl¬±Ú ’—À˙
˜ı˛À‰¬ Òı˛À˘ Ó¬±ÀÓ¬ ı˛— fl¬Àı˛ øÀÓ¬ ˝Àıº fl¬À˚˛fl¬ ıÂı˛ ı±À ı±À È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ È¬…±Ç¬ ı˛— fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº
3ó Œfl¬±ı˛ › ›˚˛±˝◊ø`¬— –- √õ∂øÓ¬ ¬Û“±‰¬ ı»¸Àı˛ Œfl¬±ı˛ › ›˚˛±˝◊ø`¬— ¤fl¬ı±ı˛ ¬Ûøı˛˙«Ú fl¬Àı˛ øÚø}Ó¬ ˝ÀÓ¬ ˝Àı Œ˚ Œfl¬±Ú
Ú±È¬ıå≈ ’±˘±± ˝À˚˛ ˚±˚˛øÚ ¤ı— Œfl¬±Ú ·± ÊÀ˜øÚº
4ó ı≈ø˙— –- qfl¬ÀÚ± › ¬Ûøı˛©®±ı˛ Ú…±fl¬h¬± øÀ˚˛ ı≈ø˙—&ø˘ı˛ Ò≈À˘± ˜˚˛˘± ¬Û≈ÀÂ ¬Ûøı˛©®±ı˛ fl¬Àı˛ øÀÓ¬ ˝Àıº ı≈ø˙— ¤ Œfl¬±Ú
ø‰¬h¬ ÒÀı˛ÀÂ ı± ‰¬å± Î¬◊ÀÍ¬ Œ·ÀÂ øfl¬Ú± ŒÀ‡ øÚÀÓ¬ ˝Àıº Œ¸ı˛fl¬˜ ˝À˘ ¤˜-¸œ˘ fl¬•Û±Î¬◊`¬ øÀ˚˛ øÍ¬fl¬ fl¬Àı˛ øÀÓ¬
˝Àıº
5ó Œfl¬ıƒÀ˘ı˛ ¸œ˘-fl¬ı˛± ˜≈‡ –- Œfl¬ıƒ˘ ıÀ'ı˛ ˜ÀÒ… Œfl¬ıƒÀ˘ı˛ ˜≈À‡ı˛ ¸œø˘— øÍ¬fl¬ ’±ÀÂ Ó¬± ˜±ÀÁ¬ ˜±ÀÁ¬ ˚±‰¬±˝◊ fl¬Àı˛
øÚÀÓ¬ ˝Àıº fl¬•Û±Î¬◊`¬ ‰≈“¬˝◊À˚˛ ŒıèÚ ‰¬˘Àı Ú± Œfl¬ıƒ˘ ıÀ'ı˛ ·±ø¶®ÀÈ¬ı˛ ÊÀ˚˛KÈ¬ ’±“È¬ fl¬Àı˛ øÀÓ¬ ˝Àıº
6ó ı±˝◊Àı˛ı˛ fl¬±ÀÚfl¬˙Ú –- È¬±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ ı±˝◊Àı˛ı˛ ¸ı fl¬±ÀÚfl¬˙Ú øÍ¬fl¬ ’±ÀÂ øfl¬Ú± ŒÀ‡ øÚÀÓ¬ ˝Àıº ¬Û≈Àh¬ ˚±›˚˛± ı±
˜ı˛À‰¬ Òı˛± ¸Àfl¬È¬ ı± fl¬±ÀÚfl¬È¬ı˛ ¬Û±Àå øÀÓ¬ ˝Àıº
7ó fl¬ÚÊ±ı˛Àˆ¬È¬ı˛ È¬…±Ç¬ –- øÚ˚˛ø˜Ó¬ˆ¬±Àı fl¬ÚÊ±ı˛Àˆ¬È¬Àı˛ı˛ ŒÓ¬À˘ı˛ Œ˘Àˆ¬˘ øÍ¬fl¬ ’±ÀÂ øfl¬Ú± Œ‡ÀÓ¬ ˝Àıº
8ó ıËœ±ı˛ –- ıËœ±Àı˛ı˛ ø¸ø˘fl¬± ŒÊ˘ › ŒÓ¬À˘ı˛ ¸œ˘ øÚ˚˛ø˜Ó¬ ˚±‰¬±˝◊ fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº ø¸ø˘fl¬± ŒÊÀ˘ı˛ ı˛— Œ·±˘±¬Ûœ ˝À˚˛
Œ·À˘ Ó¬± Œıı˛ fl¬Àı˛ ·ı˛˜ fl¬Àı˛ ’±ı±ı˛ Ï≈¬fl¬±ÀÓ¬ ˝Àı, fl¬±˘ ˝À˚˛ Œ·À˘ ¬Û±Àå øÀÓ¬ ˝Àıº ıËœ±Àı˛ı˛ Ó¬˘±ı˛ Ù≈¬ÀÈ¬±ı˛ ˜≈‡
Œ˚Ú fl¬‡Ú› ıg¬ Ú± ˝À˚˛ ˚±˚˛ Ó¬± Œ‡˚˛±˘ ı˛±‡ÀÓ¬ ˝Àıº
9ó ı≈À‡±˘Ê øı˛À˘ –- ı≈À‡±˘ƒÊ øı˛À˘ øÚ˚˛ø˜Ó¬ ¬Ûøı˛˙«Ú fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº √õ∂øÓ¬ Âí˜±¸ ’ôL√ı˛ øı˛À˘ fl¬±Ê fl¬ı˛ÀÂ øfl¬Ú±
¬Ûı˛œé¬± fl¬Àı˛ Œ‡ÀÓ¬ ˝Àıº
10ó ¤'Àõ≠±˙Ú Œˆ¬KÈ –- ¤'Àõ≠±˙Ú Œˆ¬KÈ ¬ ¬Ûøı˛˙«ÀÚı˛ ¸˜˚˛ Î¬±˚˛±ÙË¬±˜ é¬øÓ¬·ô¶∏ Œ‡ÀÓ¬ Œ¬ÛÀ˘ Ó¬± ¬Û±Àå øÀÓ¬ ˝Àı
¤ı— ¤ı˛ fl¬±ı˛Ì ’Ú≈¸g¬±Ú fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº
11ó ·±ø¶®È¬ –- ·±ø¶®ÀÈ¬ı˛ Ú±È¬ ıå≈ ’±“È¬ fl¬Àı˛ øÀÓ¬ ˝Àı, ·±ø¶®ÀÈ¬ı˛ ˜Ò… øÀ˚˛ ŒÓ¬˘ Œ‰“¬±˚˛±À˘ ·±ø¶®È¬ ¬Û±Àå øÀÓ¬ ˝Àıº
12ó Œı˛øÎ¬À˚˛È¬ı˛ìøÙ¬Ú › Í¬±`¬± ı˛±‡±ı˛ Ù¬…±Ú –- Œı˛øÎ¬À˚˛È¬ı˛ ı± øÙ¬Ú-¤ı˛ ›¬Ûı˛ Œfl¬±Ú Ò≈À˘± ˜˚˛˘± Ê˜ÀÓ¬ Œ›˚˛± ‰¬˘Àı
Ú±º √õ∂À˚˛±ÊÚ ˝À˘ ‹ &ø˘ÀÓ¬ ı˛— ˘±ø·À˚˛ øÀÓ¬ ˝Àıº Í¬±`¬± fl¬ı˛±ı˛ Ù¬…±Ú&ø˘ ˚±ÀÓ¬ ¸ı¸˜˚˛ ˆ¬±˘ ˆ¬±Àı ‰¬˘ÀÓ¬
¬Û±Àı˛ Ó¬±ı˛ ı…ı¶ö± fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº Ù¬…±ÀÚı˛ Œı˚˛±øı˛—-¤ ˜±ÀÁ¬ ˜±ÀÁ¬ ·ËœÊ øÀÓ¬ ˝Àıº
13ó ’±ø«— –- øÚÎ¬◊È¬™±˘ ’±ø«— øÍ¬fl¬ ’±ÀÂ øfl¬Ú± øÚ˚˛ø˜Ó¬ Œ¸øÀfl¬ ÚÊı˛ ı˛±‡ÀÓ¬ ˝Àıº ˜±øÈ¬ı˛ Œı˛±ÒQ ˜±ÀÁ¬ ˜±ÀÁ¬ ˜±¬Û±
Î¬◊ø‰¬»º
14ó È¬…±¬Û Œ‰¬?±ı˛ –- ïfl¬ó Î¬±˝◊ˆ¬±È¬«±ı˛ ¸≈…˝◊À‰¬ı˛ fl¬KÈ¬…±"¬&ø˘ øÍ¬fl¬Í¬±fl¬ fl¬Àı˛ øÀÓ¬ ˝Àıº Î¬±˝◊ˆ¬±È¬«±ı˛ ¸≈…˝◊À‰¬ı˛ ŒÓ¬À˘ı˛
Œ˘Àˆ¬˘ øÍ¬fl¬ fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº ï‡ó ‰¬±ø˘fl¬± ı…ı¶ö±– ‡“±ÀÊı˛ øÚ˚˛Lafl¬ › fl¬KÈ¬…±" øı˛—&ø˘ı˛ Ò≈À˘± ˜˚˛˘± ¬Ûøı˛©®±ı˛ fl¬Àı˛
øÀÓ¬ ˝Àı, ¤ÀÓ¬ Œfl¬±Ú ˘≈øıËfl¬…±KÈ¬ Œ›˚˛± ‰¬˘Àı Ú±º ˝œÈ¬±ı˛Àfl¬ ¸ı¸˜˚˛ fl¬±ÀÊı˛ Î¬◊¬ÛÀ˚±·œ ı˛±‡ÀÓ¬ ˝Àıº Ó¬±˜±ı˛
57
REC
fl¬KÈ¬±"&ø˘ı˛ Ó¬˘ ˜¸‘Ì fl¬Àı˛ øÀÓ¬ ˝Àıº Ó¬±˜± › ı˛+¬Û± ø˜ø|Ó¬ fl¬KÈ¬…±" ˝À˘ Ó¬± é¬˚˛ √õ∂±l ˝À˚˛ Ô±fl¬À˘, fl¬KÈ¬…±"&ø˘
¬Û±Àå øÀÓ¬ ˝Àıº ï·ó ıÂı˛ ¤fl¬ı±ı˛ ø¸À˘"ı˛ ¸≈…˝◊‰¬&ø˘ ¬Ûı˛œé¬± fl¬Àı˛ Œ‡ÀÓ¬ ˝Àıº
øı– ^– -
1) √õ∂øÓ¬ ¸±ıÀà¬˙ÀÚ ’À˚˛˘ ŒÈ¬øà¬— Œ¸È¬ ¤ı— ·…±¸ ŒÈ¬øà¬— Œ¸È¬ ˜Ê≈Ó¬ Ô±fl¬ÀÓ¬ ˝Àıº
2) ïfl¬ó ˚Ô±˚Ôˆ¬±Àı fl¬±˚«fl¬ı˛ fl¬ı˛±ı˛ ÊÚ… ø¸ø˘fl¬± ŒÊ˘Àfl¬ 1500 - 2000 Œ¸øKÈ¬À·ËÀÎ¬ ·ı˛˜ fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝˚˛º
ï‡ó ø¸ø˘fl¬± ŒÊ˘ ¬Û±å±Úı˛ ¸˜˚˛ ıËœ±Àı˛ı˛ Ó¬˘±ı˛ ı±øÈ¬ı˛ ŒÓ¬˘› ¬Û±Àå øÀÓ¬ ˝˚˛º
3) È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ fl¬±Ê qè fl¬ı˛±ı˛ ’±À· È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ ˝◊Úfl¬±ø˜— › ’±Î¬◊È¬À·±ø˚˛— ≈íøÀfl¬ı˛˝◊ ŒıËfl¬±ı˛ ’Ù¬ fl¬Àı˛ øÚÀÓ¬
˝Àı ¤ı— √õ∂±˝◊˜±ı˛œ › Œ¸Àfl¬`¬±ı˛œ ≈íøÀfl¬˝◊ ˚Ô±˚Ô ’±Ô« fl¬Àı˛ øÚÀÓ¬ ˝Àıº
4) ïfl¬ó È¬…±¬Û Œ‰¬?±Àı˛ı˛ ı˛é¬Ì±Àıé¬Ì fl¬ı˛±ı˛ ¸˜˚˛ √õ∂dÓ¬fl¬±ı˛œ ¸—¶ö±ı˛ ¸≈¬Û±øı˛˙ Œ˜ÀÚ ‰¬˘ÀÓ¬ ˝Àıº
ï‡ó È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ ı˛é¬Ì±Àıé¬Ì fl¬±ÀÊı˛ ¸˜˚˛ Œfl¬±Ú ’¶§±ˆ¬±øıfl¬Ó¬± ÚÊÀı˛ ¤À˘ √õ∂dÓ¬fl¬±ı˛œ ¸—¶ö±Àfl¬ øı¯∏˚˛øÈ¬ Ê±Ú±Ú
Î¬◊ø‰¬Ó¬º
È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ ‰¬±˘≈ fl¬ı˛±ı˛ ’±À· ¸Ó¬fl«¬Ó¬± –-
È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ ¸ı ’±Ú≈¯∏ø/fl¬ ¸ı˛?±˜ ˘±ø·À˚˛ øÚÀ˚˛, √õ∂À˚˛±ÊÀÚ E±˝◊— ’±Î¬◊È¬ › ŒÓ¬˘ øÙ¬å±ı˛ fl¬Àı˛ ŒÚ›˚˛±ı˛ ¬Ûı˛,
È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ ‰¬±˘≈ fl¬ı˛±ı˛ ’±À· øÚ•ßø˘ø‡Ó¬ øı¯∏˚˛&ø˘ ŒÀ‡ øÚÀÓ¬ ˝Àıº
1ó Œı˛øÎ¬À˚˛È¬Àı˛ı˛ ˆ¬±{§ Œ‡±˘± Ô±fl¬ÀÓ¬ ˝Àıº
2ó fl¬ÚÊ±ı˛Àˆ¬È¬ı˛ È¬…±ÀÇ¬ı˛ ŒÓ¬À˘ı˛ Œ˘Àˆ¬˘ øÚø«©Ü ±À· ’±ÀÂ øfl¬Ú±º
3ó ıËœ±Àı˛ı˛ ø¸ø˘fl¬± ŒÊ˘ Úœ˘ Ô±fl¬Àı ¤ı— Ó¬˘±ı˛ ı±øÈ¬ÀÓ¬ ŒÓ¬˘ Ô±fl¬ÀÓ¬ ˝Àıº
4ó ¤˝◊‰¬.øÈ¬ › ¤˘.øÈ¬ ≈íøÀfl¬ Ê±•Û±ı˛ ˚Ô±˚Ô ˘±·±Ú Ô±fl¬ÀÓ¬ ˝Àıº
5ó ¤˘.øÈ¬-ı˛ øÀfl¬ Œfl¬ıƒ˘ Ô±fl¬À˘ Ó¬± ¬Ûı˛œé¬± fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº
6ó È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ øÚÎ¬◊È¬™±˘ ˚Ô±˚Ô ¤ı— øÚ˚˛˜±Ú≈˚±˚˛œ Ô±fl¬ÀÓ¬ ˝Àıº

7ó øÎ¬ø¶ÜòøıÎ¬◊˙Ú È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ Œé¬ÀS –
ïfl¬ó øÎ¬ø¶ÜòøıÎ¬◊˙Ú ı' › Œ˜˝◊Ú ¸≈…˝◊À‰¬ı˛ ÊÚ… ’±˘±± ’±ø«— Ô±fl¬ÀÓ¬ ˝Àı ¤ı— Ó¬± ’±“È¬ fl¬Àı˛
˘±·±Ú Ô±fl¬ÀÓ¬ ˝Àıº
‡ó ˝◊Úfl¬±ø˜— › ’±Î¬◊È¬À·±ø˚˛— Œfl¬ıƒÀ˘ı˛ øÚÎ¬◊È¬™…±˘ ¤fl¬ ¸À/ Ê≈Àh¬ øÀÓ¬ ˝Àıº
(A) ›¬ÛÀı˛ı˛ øı¯∏˚˛&ø˘ øÍ¬fl¬ Ô±fl¬À˘ –-
ï1ó ¤˝◊‰¬.øÈ¬-ı˛ øÀfl¬ ˚Ô±˚Ô ˜±ÀÚı˛ øÎ¬.› ïE¬Û ’±Î¬◊È¬ó øÙ¬Î¬◊Ê ˘±ø·À˚˛ øÚÀÓ¬ ˝Àıº ¤˘.øÈ¬. Œ˜˝◊Ú ¸≈…˝◊‰¬ ’Ù¬
ı˛±‡ÀÓ¬ ˝Àıº ¤ı±ı˛ ¤˝◊‰¬.øÈ¬ ¸≈…˝◊‰¬ ’Ú fl¬Àı˛ Œ‡˚˛±˘ fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àı È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ &?ÀÚı˛ ˙s ¶§±ˆ¬±øıfl¬ ’±ÀÂ øfl¬Ú±º
ï2ó ¤˘.øÈ¬-ı˛ Œ˜˝◊Ú ¸≈…˝◊À‰¬ı˛ √õ∂øÓ¬ ≈íøÈ¬ ŒÙ¬ÀÊı˛ ˜ÀÒ… ¤ı— √õ∂øÓ¬øÈ¬ ŒÙ¬Ê › øÚÎ¬◊È¬™±À˘ı˛ ˜ÀÒ… Œˆ¬±åø˜È¬±ı˛ ı±
58
REC
¤Àˆ¬±ø˜È¬±ı˛ øÀ˚˛ Œˆ¬±ÀåÊ ˜±¬ÛÀÓ¬ ˝Àı, ‹ Œˆ¬±ÀåÊ øÚø«©Ü ˜±Ú ’Ú≈˚±˚˛œ ˝ÀÓ¬ ˝Àıº
(B) ÚÓ≈¬Ú È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ ‰¬±˘≈ fl¬ı˛±ı˛ ’±À· øÚ•ßıøÚ«Ó¬ ¬Ûı˛œé¬±&ø˘ fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àı –-
ï1ó ˝◊Ú¸≈…À˘˙Ú Œı˛øÊà¬…±Àkı˛ ˜±Úº ï2ó fl¬øKÈ¬øÚÎ¬◊˝◊øÈ¬ ¬Ûı˛œé¬±º ï3ó Œı˛ø˙› ŒÈ¬©Üº ï4ó ˙È«¬ ¸±øfl«¬È¬ ŒÈ¬©Ü
ï5ó Œ¬Û±˘±øı˛øÈ¬ ŒÈ¬©Ü ï6ó ŒÙ¬ÀÊı˛ Sê˜ ¤ı— ï7ó ŒÙ¬øÊ— ’±Î¬◊È¬º
1ó Œ˜·±ı˛ ŒÈ¬©Ü –- Œ˜·±ı˛ ŒÈ¬À©Üı˛ ¸˜˚˛ ˘œÎ¬-¤ı˛ Ó¬±ı˛ ≈íøÈ¬ı˛ ˝◊Ú¸≈…À˘˙Ú Œ˚Ú ˚Ô±˚Ô Ô±Àfl¬º ˘œÎ¬-¤ı˛ ÊÚ…
ø¬Û.øˆ¬.ø¸.¬ ˝◊Ú¸≈…À˘˙Ú Œ›˚˛± 7ì20 ¤¸.Î¬øıvÎ¬◊.Êœ Ó¬±˜±ı˛ fl¬`¬±"ı˛ Î¬◊¬Û˚≈Mêº ˘œÎ¬-¤ı˛ fl¬±ÀÚfl¬˙ÀÚı˛ ÊÚ… ¤…±˘≈ø˜øÚ˚˛±˜
Ó¬±ı˛ ı…ı˝±ı˛ Ú± fl¬ı˛±˝◊ ˆ¬±˘º ˘œÎ¬ ≈íøÈ¬ Œ˚Ú È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ Ú± ˘±À·º
øı– ^– - Œ˜‚˘± ’±ı˝±›˚˛± ı± ı‘ø©Üı˛ ¸˜˚˛ Œ˜·±Àı˛ı˛ ˜±¬Û ˆ≈¬˘ ˝ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛º
2ó fl¬øKÈ¬øÚÎ¬◊˝◊øÈ¬ ŒÈ¬©Ü –- È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ ˆ¬±˘ Ô±fl¬À˘ ˝◊Ú¸≈…À˘˙ÀÚı˛ ˜±Ú øÚ•ßı˛+¬Û ˝›˚˛± Î¬◊ø‰¬Ó¬–
¤˝◊‰¬.øÈ¬ – ≈íøÈ¬ ŒÙ¬ÀÊı˛ ˜ÀÒ… Œ˚˜Ú, R–Y ; Y–B ; B–R = 0
¤˘.øÈ¬ – ≈íøÈ¬ ŒÙ¬ÀÊı˛ ˜ÀÒ… Œ˚˜Ú, r–y ; y–b ; b–r = 0
¤˘.øÈ¬ – ŒÙ¬Ê › øÚÎ¬◊È¬™±À˘ı˛ ˜ÀÒ… Œ˚˜Ú, r–n ; y–n ; b–n = 0
øÚÎ¬◊È¬™…±˘ › È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ ıøÎ¬ ï’±Ô« fl¬ı˛± Ô±fl¬À˘ó =0
3ó ˝◊Ú¸≈…À˘˙Ú ŒÈ¬©Ü –- ˝◊Ú¸≈…À˘˙Ú Œı˛øÊà¬…±Àkı˛ ˜±Ú øÚ•ßı˛+¬Û ˝›˚˛± Î¬◊ø‰¬Ó¬ º

¤˝◊‰¬.øÈ¬ ŒÙ¬Ê › ’±ÀÔ«ı˛ ˜ÀÒ… – 500 Œ˜·± ›˜
¤˘.øÈ¬ ŒÙ¬Ê › ’±ÀÔ«ı˛ ˜ÀÒ… – ‹

¤˝◊‰¬.øÈ¬ ŒÙ¬Ê › ¤˘.øÈ¬ ŒÙ¬ÀÊı˛ ˜ÀÒ… – ‹
øÚÎ¬◊È¬™±˘ › ıøÎ¬ı˛ ˜ÀÒ… ï’±Ô« fl¬ı˛± Ú± Ô±fl¬À˘ó – ‹
øı– ^– - √õ∂øÓ¬ 100 ŒÔÀfl¬ 150 Œ¸˘ø¸˚˛±¸ Ó¬±¬Û˜±Ú ı‘øX¬ı˛ ÊÚ… Î¬◊¬ÛÀı˛ Î¬◊ø{°ø‡Ó¬ ˝◊Ú¸≈…À˘˙Ú Œı˛øÊà¬…±Àkı˛ ˜±Ú
’ÀX«¬fl¬ ˝À˚˛ ˚±Àıº
È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ øıfl¬˘ ˝›˚˛±ı˛ fl¬±ı˛Ì¸˜”˝ –-
ïfl¬ó È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ ‡≈ı˝◊ fl¬˜ ı˛é¬Ì±Àıé¬ÀÌı˛ √õ∂À˚˛±ÊÚ ˝˚˛º fl¬±˚«Ó¬– ¤˝◊ Ú”…ÚÓ¬˜ ı˛é¬Ì±Àıé¬Ì › ÚÊı˛±ı˛œı˛ ’ˆ¬±Àı˝◊
È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ øıfl¬˘ ˝À˚˛ Ô±Àfl¬º
1º ˝◊Ú¸≈…À˘˙ÀÚı˛ é¬øÓ¬ –- Œfl¬±ı˛ ˘…±ø˜ÀÚ˙Ú ’±˘·± ˝À˚˛ ˚±›˚˛± ı± Œfl¬±Àı˛ı˛ ›¬Ûı˛ ’√õ∂Ó≈¬˘ ˝◊Ú¸≈…À˘˙Ú, ›˚˛±˝◊ø`¬—
¤ ’√õ∂Ó≈¬˘ ı± øÚ•ß ˜±ÀÚı˛ ˝◊¸≈…À˘˙Ú, ˙È«¬ ¸±øfl«¬È¬º
2º ı≈ø˙— –- ı≈ø˙— ŒÙ¬ÀÈ¬ ı± ‰¬ÀÈ¬ ˚±›˚˛± ’Ôı± ı≈ø˙—-¤ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ Ò≈À˘± ˜˚˛˘± ÊÀ˜ ˚±›˚˛±º
3º ¸≈…˝◊ø‰¬— ¸±Ê« ı± øı≈…»¬Û±ÀÓ¬ı˛ èÚ Œˆ¬±ÀåÊ ı‘øX¬ –- ˘±˝◊È¬øÚ— ¤…±Àı˛àÀı˛ı˛ Î¬◊¬Û˚≈Mê ’±ø«— Ú± Ô±fl¬±, ˘±˝◊È¬øÚ—
¤…±Àı˛à¬ı˛ øıfl¬˘ ˝À˚˛ ˚±›˚˛± ’Ôı± ˘±˝◊È¬øÚ— ¤…±Àı˛à¬ı˛ Ú± Ô±fl¬±º
59
REC
4º Œ˘±ÀÎ¬ı˛ ’¸±˜… ı± ›ˆ¬±ı˛ Œ˘±Î¬ –- √õ∂øÓ¬ ŒÙ¬ÀÊı˛ Œ˘±ÀÎ¬ı˛ ’øÓ¬øı˛Mê Ó¬±ı˛Ó¬À˜…ı˛ ÊÚ… ’¸±˜…º ¤˝◊‰¬.øÈ¬. ›
¤˘.øÈ¬ÀÓ¬ øÚø«©Ü ˜±ÀÚı˛ Œ‰¬À˚˛ Œı˙œ ˜±ÀÚı˛ øÙ¬Î¬◊Ê ˘±·±ı±ı˛ ÊÚ… ›ˆ¬±ı˛À˘±øÎ¬—º
5º Œı˙œ ·ı˛˜ ˝›˚˛± –- ˚Ô±˚Ô ¸≈ı˛é¬±ı˛ ’ˆ¬±ı, Œı˙œ é¬˜Ó¬±ı˛ øÙ¬Î¬◊Ê ˘±·±Ú, ŒÓ¬À˘ı˛ ¬Ûøı˛˜±Ì fl¬À˜ ˚±›˚˛± ı±
øÏ¬À˘ fl¬±ÀÚfl¬˙Úº
ı˛é¬Ì±Àıé¬Ì fl¬ı˛±ı˛ ¸˜˚˛ øÚÀ•ß±Mê øı¯∏˚˛&ø˘ı˛ ›¬Ûı˛ ÚÊı˛ ı˛±‡± √õ∂À˚˛±ÊÚ –-
1º ŒÓ¬À˘ı˛ Ó¬±¬Û˜±Ú –- é¬˜Ó¬±øı˛Mê Œ˘±Î¬ ‰¬±¬Û±À˘ È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ Ó¬±¬Û˜±Ú ’¶§±ˆ¬±øıfl¬ˆ¬±Àı ŒıÀh¬ ˚±˚˛º ¤˝◊
¬Ûøı˛ø¶öøÓ¬ÀÓ¬ È¬™±kÙ¬±˜«±ı˛ ’Ù¬ fl¬Àı˛ øÀÓ¬ ˝Àı ¤ı— Í¬±`¬± fl¬ı˛±ı˛ Ù¬…±Ú ‰¬±ø˘À˚˛ È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ Í¬±`¬± fl¬ı˛±ı˛ ı…ı¶ö± fl¬ı˛ÀÓ¬
˝Àıº
2º ŒÓ¬˘ Œ‰“¬±˚˛±Ú –- ¤fl¬±øÒfl¬ Ê±˚˛·± øÀ˚˛ ŒÓ¬˘ Œ‰“¬±˚˛±ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛º øÙ¬øÈ¬—-¤ı˛ Œõ≠È¬ › ŒÙv¬?&ø˘ı˛ Ú±È¬ ıå≈ ’±“È¬ fl¬ı˛±ı˛
¬Ûı˛› ŒÓ¬˘ Œ‰“¬±˚˛±Ú ıg¬ Ú± ˝À˘ ·±ø¶®È¬ ¬Û±Àå øÀÓ¬ ˝Àıº È¬…±ÀÇ¬ı˛ Á¬±˘±˝◊ fl¬ı˛± ŒÊ±Àh¬ı˛ ˜Ò… øÀ˚˛ ŒÓ¬˘ Œ‰“¬±˚˛±À˘ ÚÓ≈¬Ú
fl¬Àı˛ Á¬±˘±˝◊ fl¬ı˛±ı˛ ı…ı¶ö± fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº
3º ı≈ø˙— –- ı≈ø˙—&ø˘ ¬Ûøı˛©®±ı˛ › ‰¬fl¬‰¬Àfl¬ ı˛±‡±ÀÓ¬ ˝Àıº ŒÙ¬ÀÈ¬ ı± ‰¬ÀÈ¬ Œ·À˘ Ó¬± ¤˜ ø¸˘ ˘±ø·À˚˛ ¸±øı˛À˚˛ øÀÓ¬
˝Àıº ı≈ø˙—-¤ı˛ ÊÀ˚˛KÈ¬ › fl¬±ÀÚfl¬˙Ú ’“±È¬ ı˛±‡ÀÓ¬ ˝Àıº
4º ıËœ±ı˛ –- ıËœ±Àı˛ı˛ ø¸ø˘fl¬± ŒÊ˘ Œ˚Ú ¸ı ¸˜˚˛ Úœ˘ Ô±Àfl¬, ıËœ±Àı˛ı˛ Ó¬˘±ı˛ ı±Ó¬±¸ ŒÏ¬±fl¬±ı˛ Ù≈¬ÀÈ¬± Œ˚Ú ıg¬ Ú± ˝À˚˛
˚±˚˛º
¬Û≈ı˛ÀÚ± øÎ¬ø©ÜòøıÎ¬◊˙Ú È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ ’ø‰¬ø˝êÓ¬ øÚÎ¬◊È¬™±˘ ¸Ú±Mêfl¬ı˛Ì –-
Œ¸Àfl¬`¬±ı˛œ Œ‡±˘± Œı˛À‡ √õ∂±˝◊˜±ı˛œ fl¬±ÀÚfl¬˙Ú fl¬Àı˛ È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ ‰¬±˘≈ fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àı ø¸øı˛ÀÊ¬ ˘±·±Ú ¤fl¬˝◊ ›˚˛±ÀÈ¬ı˛
≈íøÈ¬ ˘…±•Û øÀ˚˛ ¤˘.øÈ¬ı˛ øÀfl¬ ≈íøÈ¬ fl¬Àı˛ ı≈ø˙—-¤ı˛ ˜ÀÒ… ˘±·±ÀÓ¬ ˝Àıº ≈íøÈ¬ ŒÈ¬©Ü ˘…±•Û˝◊ ¶§±ˆ¬±øıfl¬ fi#;À˘… Ê;˘À˘
ı≈ø˙— ≈íøÈ¬ ŒÙ¬ÀÊı˛º ˘…±•Û ≈íøÈ¬ ’Ú≈#;˘ ˝À˚˛ Ê;˘À˘ ¤fl¬øÈ¬ ı≈ø˙— øÚÎ¬◊È¬™±˘º ŒÙ¬ÀÊı˛ ı≈ø˙— Œıı˛ fl¬ı˛± ˝À˚˛ Œ·À˘ ’Ú…øÈ¬
øÚÎ¬◊È¬™±˘ ı≈ø˙— ˝Àıº
øfl¬Â≈ ¸Ó¬fl«¬ ¬ÛÀé¬¬Û –-
1) ø¸À©ÜÀ˜ı˛ ’¸˜ fl¬±Àı˛KÈ¬ øÚÎ¬◊È¬™±À˘ı˛ ˜ÀÒ… øÀ˚˛ √õ∂ı±ø˝Ó¬ ˝˚˛º ¤È¬± øı¬ÛÊÚfl¬º øÚÎ¬◊È¬™±˘Àfl¬ ˚ÀÔ±¬Û˚≈Mêˆ¬±Àı
’±ø«— fl¬Àı˛ ¤È¬± ¤h¬±Ú Œ˚ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛º
2) È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ ıøÎ¬ › øÚÎ¬◊È¬™±À˘ı˛ √õ∂ÀÓ¬…fl¬øÈ¬ ≈íøÈ¬ fl¬Àı˛ ’±˘±± ’±Ô« fl¬`¬±"ı˛ øÀ˚˛ ≈íøÈ¬ fl¬Àı˛ ’±˘±± ’±Ô« ø¬ÛÀÈ¬ı˛
’±Ô« ˝◊À˘fl¬ÀÈ¬™±ÀÎ¬ı˛ ¸À/ ˘±·±ÀÓ¬ ˝Àıº
3) øfl¬Â≈ øÎ¬ø©ÜòøıÎ¬◊˙Ú È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ ¤'Àõ≠±˙Ú Œˆ¬KÈ¬ Ô±Àfl¬º È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ Œ˘±Î¬ ˜±S±øÓ¬øı˛Mê ˝›˚˛±ı˛ Ù¬À˘ ¤ı— øÚø«©Ü
˜±ÀÚı˛ Œ‰¬À˚˛ Œı˙œ é¬˜Ó¬±ı˛ øÙ¬Î¬◊Ê ˘±·±Ú Ô±fl¬À˘, È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ ·ı˛˜ ŒÓ¬˘ ı≈ø˙— ¤ı˛ ˜Ò… øÀ˚˛ ı± ¤'Àõ≠±˙±Ú Œˆ¬ÀKÈ¬ı˛
60
REC
˜Ò… øÀ˚˛ ¸ÀıÀ· Œıøı˛À˚˛ ’±¸Àı, ¤ÀÓ¬ fl¬±Â±fl¬±øÂ Ô±fl¬± Œ˘±fl¬ÊÀÚı˛ ¬Û≈Àh¬ ˚±ı±ı˛ ¸y¬±ıÚ± Ô±Àfl¬º ¤˝◊ fl¬±ı˛ÀÌ ¤˘.øÈ¬,
øÈ¬ı˛ øÀfl¬ ¤˜.ø¸.øı. ˘±·±ÀÓ¬˝◊ ˝Àıº
4) øıøˆ¬iß fl¬±ı˛ÀÌ ’ÀÚfl¬ ¸˜˚˛ Œfl¬±Ú ¤fl¬øÈ¬ ŒÙ¬ÀÊı˛ ¤˚˛±ı˛ ŒıËfl¬ ¸≈…˝◊‰¬ ï’±˝◊À¸±À˘È¬ı˛ó, øÎ¬ø©ÜòøıÎ¬◊˙Ú ıÀ'ı˛ øÙ¬Î¬◊Ê
ı± Œ˜˝◊Ú ¸≈…˝◊‰¬ ¸ı˛±¸øı˛ ˚≈Mê fl¬Àı˛ øÀÓ¬ ˝˚˛º ¤˝◊ ’ˆ¬…±¸ Â±h¬ÀÓ¬ ˝Àı, ˚ø ’±¬ÛÓ¬fl¬±˘œÚ ’ı¶ö∏±ı˛ ÊÚ… ¤È¬± fl¬ı˛ÀÓ¬˝◊
˝˚˛, Ó¬±˝À˘ Ó¬± Ê±øÚÀ˚˛ Œ¸‡±ÀÚ ¸˝±ÀÊ˝◊ ÚÊ±Àı˛ ¬ÛÀh¬ ¤˜Úˆ¬±Àı ¤fl¬øÈ¬ øı¬Û-¸—Àfl¬Ó¬ øı:øl ˘±ø·À˚˛ ı˛±‡ÀÓ¬ ˝Àıº
øı¬Û ¸—Àfl¬Ó¬ Œı±Î«¬ Ô±fl¬À˘ ≈‚«È¬Ú± ¤h¬±Ú ˚±Àıº
5) Ó¬±h¬±UÀı˛± fl¬ı˛ÀÓ¬ ø·À˚˛ ’ÀÚfl¬ ¸˜˚˛ È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ › ’Ú… ∆ı≈…øÓ¬fl¬ ¸ı˛?±˜ ˘±˝◊Ú ŒÔÀfl¬ ’±˘±± fl¬ı˛±ı˛ ¬Ûı˛
˚Ô±˚Ôˆ¬±Àı øÎ¬¸‰¬±Ê« fl¬ı˛±Ú ˝˚˛ Ú±º ¤˝◊ ’ˆ¬…±¸ ≈‚«È¬Ú± ŒÎ¬Àfl¬ ’±ÀÚº øÎ¬¸‰¬±Ê« ı˛Î¬ ˚ÀÔ©Ü œ‚« ˝ÀÓ¬ ˝Àı, E¬Û ’±Î¬◊È¬
¸≈…˝◊‰¬ ˘±·±ı±ı˛ ı˛ÀÎ¬ı˛ ˜ÀÓ¬±º ’±˘¸… fl¬Àı˛ øÎ¬¸‰¬±Ê« ı˛Î¬ ı…ı˝±ı˛ Ú± fl¬ı˛À˘ ≈‚«È¬Ú± ‚È¬ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛º
øı– ^– øÎ¬¸‰¬±Ê« ı˛Î¬ › ¢≠±ˆ¬¸ ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛À˘ ’ÀÚ…ı˛ Œfl¬±Ú ˆ≈¬˘ fl¬±ÀÊı˛ ÊÚ… ı± ’Ê±Ú± Œfl¬±Ú Ù¬Àåı˛ ÊÚ… ≈‚«È¬Ú± ‚È¬±ı˛
˝±Ó¬ ÔÀfl¬ fl¬˜œ«ı˛ ÊœıÚ ı˛é¬± ¬Û±˚˛º
È¬…±¬Û Œ‰¬?±ı˛ –- È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ fl¬±Â ŒÔÀfl¬ ”Àı˛ ·Ë±˝fl¬ fl¬˜ Œˆ¬±ÀåÊ ¬Û±ÀBÂ √õ∂±˚˛˝◊ ’øˆ¬À˚±· fl¬Àı˛ Ô±Àfl¬º œ‚« øÎ¬ø¶ÜòøıÎ¬◊˙Ú
˘±˝◊ÀÚ Œˆ¬±ÀåÊ E¬Û Œı˙œ ˝˚˛º ¤˝◊ Œé¬ÀS È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ È¬…±¬Û ¬Ûøı˛ıÓ«¬Ú fl¬Àı˛ ˘±˝◊ÀÚı˛ Œˆ¬±ÀåÊ ı±øh¬À˚˛ øÀÓ¬ ˝Àıº
È¬…±¬Û Œ‰¬?±ı˛ ‰¬±˘±ı±ı˛ fl¬±Ê ’é¬ |ø˜fl¬Àfl¬ øÀ˚˛ fl¬ı˛±Ú ˚±Àı Ú±, qÒ≈˜±S ˘±˝◊Ú˜…±Ú ı± Ó¬±ı˛ ›¬ÛÀı˛ı˛ ¬Û±øÒfl¬±ı˛œ
‹ fl¬±Ê fl¬ı˛±ı˛ ’øÒfl¬±ı˛œº È¬…±¬Û Œ‰¬?±ı˛ ‰¬±˘±Úı˛ ’±À· øÎ¬.›. øÙ¬Î¬◊Ê ‡≈À˘ øÀÓ¬ ˝Àıº È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ ’Ù¬ fl¬ı˛±ı˛ ¬Ûı˛˝◊ È¬…±¬Û
¬Û±å±Ú ˚±Àıº
ŒÓ¬˘ Œ‰“¬±˚˛±À˘ ’·Ë±øÒfl¬±Àı˛ı˛ øˆ¬øMÀÓ¬ Ó¬± ¸±ı˛±ÀÓ¬ ˝Àıº ÚÓ≈¬Ú È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ ‰¬±˘≈ fl¬Àı˛ Ó¬±ı˛ &?Ú ¶§±ˆ¬±øıfl¬ Ô±fl¬À˘˝◊
Œfl¬ı˘˜±S Ó¬±ÀÓ¬ Œ˘±Î¬ Œ›˚˛± ˚±Àıº
61
REC
¤fl¬±˙ ’Ò…±˚˛
¸±øˆ«¬¸ fl¬±ÀÚfl¬˙Ú
¸±Ò±ı˛Ú :±Ú –-
11 Œfl¬.øˆ¬ì15 Œfl¬.øˆ¬ Œˆ¬±ÀåÀÊ øı≈…» Î¬◊»¬Û±øÓ¬ ˝˚˛º ˘±˝◊ÀÚ øı≈…ÀÓ¬ı˛ Œ˘±fl¬¸±Ú fl¬˜±ÀÓ¬ ‹ Œˆ¬±ÀåÊÀfl¬
ı±øh¬À˚˛ 132ì220ì400 Œfl¬.øˆ¬ÀÓ¬ ı˛+¬Û±ôL√øı˛Ó¬ fl¬Àı˛ Œ˘±ÀÎ¬ı˛ Œfl¬Àf ¬Û±Í¬±Ú ˝˚˛º Œ¸‡±ÀÚ ‹ Œˆ¬±ÀåÊÀfl¬ ’±ı±ı˛
Î¬◊¬Û˚≈Mê Œˆ¬±ÀåÀÊ fl¬ø˜À˚˛ fl¬ÚøÊÎ¬◊˜±ı˛Àfl¬ ¸±õ≠±˝◊ Œ›˚˛± ˝˚˛º
¤˝◊‰¬.øÈ¬.fl¬ÚøÊÎ¬◊˜±ı˛ –-
øfl¬Â≈ øfl¬Â≈ fl¬ÚøÊÎ¬◊˜±ı˛Àfl¬ 132 Œfl¬.øˆ¬ Œˆ¬±ÀåÀÊ ¸±õ≠±˝◊ Œ›˚˛± ˝˚˛º ’ÀÚfl¬ fl¬ÚøÊÎ¬◊˜±ı˛Àfl¬ 33 Œfl¬.øˆ¬ ı± 11
Œfl¬.øˆ¬ Œˆ¬±ÀåÀÊ ¸±õ≠±˝◊ Œ›˚˛± ˝˚˛º
¤˘.øÈ¬. fl¬ÚøÊÎ¬◊˜±ı˛ –-
Œı˙œ ¸—‡…fl¬ ¸±Ò±ı˛Ì fl¬ÚøÊÎ¬◊˜±ı˛Àı˛ 415 ı± 240 Œˆ¬±Àå ¸±õ≠±˝◊ Œ›˚˛± ˝˚˛º Œfl¬±Ú Œ|Ìœı˛ fl¬ÚøÊÎ¬◊˜±ı˛Àı˛
Œ¸˝◊ ø˝¸±Àı øı≈…ÀÓ¬ı˛ ı˛ ’±˘±± ˝˚˛º ¤Àfl¬ ı˘± ˝˚˛ È¬…±øı˛Ù¬ ı± øı≈…ÀÓ¬ı˛ ˜±q˘, Œ˚˜Ú - ¤˝◊‰¬.øÈ¬. È¬…±øı˛Ù¬, ¤˘.øÈ¬.
È¬…±øı˛Ù¬ ˝◊Ó¬…±øº
¤˝◊ fl¬˜«Àé¬ÀS fl¬±øı˛·ı˛œ fl¬˜œ«Àı˛ fl¬±ÀÊı˛ &èQ –-
1) ·Ë±˜œÌ ∆ı≈…øÓ¬fl¬ı˛Ì fl¬À¬Û«±Àı˛˙Ú ¤ı— ’±˝◊.˝◊. è˘ ’Ú≈˚±˚˛œ ∆ı≈…øÓ¬fl¬ ˚La¬Û±øÓ¬ ¸—¶ö±¬ÛÚ fl¬ı˛±º
2) ‹¸ı ˚La¬Û±øÓ¬ › ˘±˝◊Ú ¸˜˚˛˜Ó¬ ı˛é¬Ì±Àıé¬Ì › ¸±ı˛±˝◊ fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº ·Àı¯∏Ú± › ŒÈ¬™˝◊øÚ— øÎ¬¬Û±È«¬À˜KÈ¬ ŒÔÀfl¬
¸˜À˚˛ ¸˜À˚˛ Œ˚˜Ú øÚÀ«˙ Œ˚˛ Œ¸ˆ¬±Àı ‹ fl¬±Ê fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº
3) øÚı˛±¬ÛM±ı˛ ÊÚ… Œ˚˜Ú fl¬±˚«√õ∂Ì±˘œ øÚø«©Ü fl¬ı˛± ’±ÀÂ Ó¬± Œ˜ÀÚ fl¬±Ê fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº
øfl¬ Òı˛ÀÌı˛ ¸±øˆ«¬¸ fl¬±ÀÚfl¬˙Ú Œ›˚˛± ˝Àı Ó¬± fl¬ÚøÊÎ¬◊˜±Àı˛ı˛ Œ˘±ÀÎ¬ı˛ ¬Ûøı˛˜±ÀÌı˛ Î¬◊¬Ûı˛ øˆ¬øM fl¬Àı˛ Œfl¬±•Û±Úœ
Œ˚˜Ú øÍ¬fl¬ fl¬Àı˛ ŒÀı Ó¬± Œ˜ÀÚ ‰¬˘ÀÓ¬ ˝Àıº
ïfl¬ó 7.5 øfl¬À˘±›˚˛±È¬ ¬Û˚«ôL√ Œ˘±ÀÎ¬ı˛ ÊÚ… ø¸/˘ ŒÙ¬Ê fl¬±ÀÚfl¬˙Ú øÀÓ¬ ˝Àıº
ï‡ó 7.5 øfl¬À˘±›˚˛±ÀÈ¬ı˛ Œı˙œ øfl¬c√ 200 ˝¸« ¬Û±›˚˛±Àı˛ı˛ fl¬˜ Œ˘±ÀÎ¬ı˛ ÊÚ… 415 Œˆ¬±Àåı˛ ÔËœ-ŒÙ¬Ê fl¬±ÀÚfl¬˙Ú
øÀÓ¬ ˝Àıº
ï·ó 200 ¤˝◊‰¬.ø¬Û. ï150 øfl¬À˘±›˚˛±È¬ó-¤ı˛ Œı˙œ Œ˘±ÀÎ¬ı˛ ÊÚ… 11 Œfl¬.øˆ¬.ÀÓ¬ ¸±õ≠±˝◊ øÀÓ¬ ˝Àıº ¤˝◊ Òı˛ÀÌı˛
fl¬ÚøÊÎ¬◊˜±ı˛ ¤˝◊‰¬.øÈ¬ fl¬ÚøÊÎ¬◊˜±ı˛ ıÀ˘ ·Ú… ˝Àıº ¤Àé¬ÀS øÈ¬.›.øÎ¬ ø˜È¬±ı˛ ˘±·±ÀÓ¬ ˝Àıº
¸±Àˆ«¬ –-
¸±øˆ«¬¸ fl¬±ÀÚfl¬˙ÀÚı˛ ÊÚ… ı˛‡±ô¶∏ ¬Û±›˚˛±ı˛ ¬Ûı˛ Œfl¬±•Û±Úœı˛ √õ∂øÓ¬øÚøÒÀfl¬ fl¬ÚøÊÎ¬◊˜±Àı˛ı˛ ı±¸¶ö±Ú ¬Ûøı˛˙«ÀÚ Œ˚ÀÓ¬
˝Àıº
¬Ûøı˛˙«ÀÚı˛ ¸˜˚˛ øÚ•ßıøÚ«Ó¬ øı¯∏˚˛&ø˘ øıÀı‰¬Ú±ı˛ ˜ÀÒ… ı˛±‡ÀÓ¬ ˝Àıº¬
1ó ‹ ı±h¬œı˛ fl¬±Â±fl¬±øÂ Œfl¬±Ú ø¸/˘ ŒÙ¬Ê ı± ÔËœ-ŒÙ¬Ê ˘±˝◊Ú ’±ÀÂ øfl¬Ú±, Ô±fl¬À˘ øÚfl¬È¬Ó¬˜ Œ¬Û±˘ ŒÔÀfl¬ ‹ ı±h¬œı˛
62
REC
¸±õ≠±˝◊ ¬ÛÀ˚˛ÀKÈ¬ı˛ ”ı˛Q fl¬Ó¬º
2) √õ∂ô¶∏±øıÓ¬ ¸±øˆ«¬¸ fl¬±ÀÚfl¬˙ÀÚı˛ ›ˆ¬±ı˛À˝Î¬ fl¬`¬±"ı˛ ı± Œfl¬ıƒ˘ Œfl¬±Ú ı±h¬œ ı± ’fl‘¬ø¯∏-Êø˜ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ øÀ˚˛ ˚±Àı
øfl¬Ú±º
3) ı±h¬œı˛ Œfl¬±Ô±˚˛ ø˜È¬±ı˛ ˘±·±Ú ˝Àı Ó¬±ı˛ ¶ö±Ú øÚı«±‰¬Úº
ø˜È¬±ı˛ ı¸±ı±ı˛ ¶ö±Ú øÍ¬fl¬ fl¬ı˛±ı˛ ¸˜˚˛ øÚÀ•ú±Mê øı¯∏˚˛&ø˘ Œ‡˚˛±˘ ı˛±‡ÀÓ¬ ˝Àı –
ïfl¬ó ø˜È¬±ı˛ Œ‰¬±À‡ı˛ Œ˘ÀıÀ˘ ˘±·±ÀÓ¬ ˝Àıº
ï‡ó fl¬ÚøÊÎ¬◊˜±Àı˛ı˛ Œ˜˝◊Ú ¸≈…˝◊‰¬ ø˜È¬±Àı˛ı˛ ¤fl¬ ø˜È¬±ı˛ ïøÓ¬Ú Ù≈¬È¬ó ”ı˛ÀQı˛ ˜ÀÒ… Ô±fl¬ÀÓ¬ ˝Àıº
ï·ó ø˜È¬±ı˛ ı˛œøÎ¬— ŒÚ›˚˛±, ¬Ûøı˛˙«Ú › øÙ¬Î¬◊Ê ¬Û±å±Úı˛ √õ∂À˚˛±ÊÀÚ ¸˝ÀÊ Œ˚Ú ø˜È¬±ı˛ Œı±Î«¬ı˛ fl¬±ÀÂ Œ¬ÛÃÂ±Ú ˚±˚˛º¬
4) fl¬ÚøÊÎ¬◊˜±Àı˛ ˝◊Úà¬À˘˙ÀÚı˛ ŒÈ¬©Ü øı˛À¬Û±È«¬ ¬Û±›˚˛±ı˛ ¬Ûı˛, Ó¬± 500 Œˆ¬±Àåı˛ Œ˜·±ı˛ øÀ˚˛ ¬Ûı˛œé¬± fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº
5) ¸±øˆ«¬¸ Œ¬Û±˘ ŒÔÀfl¬ fl¬ÚøÊÎ¬◊˜±Àı˛ı˛ ¸±øˆ«¸ ıË…±Àfl¬ÀÈ¬ı˛ ”ı˛Q 35 ø˜È¬±Àı˛ı˛ Œı˙œ ˝À˘ fl¬±ÀÂ ¤fl¬È¬± Œ¬Û±˘ ıø¸À˚˛
Ó¬±ı˛ ˜±ı˛Ù¬» ¸±øˆ«¬¸ ˘±˝◊Ú È¬±ÚÀÓ¬ ˝Àıº ‹ Œ¬Û±À˘ı˛ ±˜ fl¬ÚøÊÎ¬◊˜±Àı˛ı˛ fl¬±Â ŒÔÀfl¬ ’±±˚˛ fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº
6) ı˛±ô¶∏± ¬Û±ı˛±¬Û±Àı˛ı˛ ¸˜˚˛ ı˛±ô¶∏± ŒÔÀfl¬ ˘±˝◊ÀÚı˛ ‡±h¬±˝◊ ≈ı˛Q fl¬˜¬ÛÀé¬ 17 Ù≈¬È¬ ˝Àı, ˝±˝◊›Œ˚˛ı˛ Œé¬ÀS Ú”…ÚÓ¬˜ 20
Ù≈¬È¬ ˝ÀÓ¬ ˝Àıº
7) øı…˜±Ú Œfl¬±Ú ¸±øˆ«¬¸ fl¬±ÀÚfl¬˙Ú ŒÔÀfl¬ È¬…±¬Û fl¬Àı˛ fl¬±ÀÚfl¬˙Ú øÀÓ¬ ˝À˘ Ó¬± 25 Ù≈¬ÀÈ¬ı˛ ˜ÀÒ… ˝ÀÓ¬ ˝Àıº
8) ¸±øˆ«¬À¸ı˛ ˘±˝◊Ú ’Ú… fl¬±Àı˛± ’fl‘¬ø¯∏-Êø˜ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ øÀ˚˛ ŒÚ›˚˛± ‰¬˘Àı Ú±º
9) ø˜È¬±ı˛ ı' ˙MêÀ¬Û±Mê ¸±À¬Û±ÀÈ¬«ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ ı¸±ÀÓ¬ ˝Àıº
10) ø˜È¬±ı˛ ¤˜Ú Ê±˚˛·±˚˛ ı¸±ÀÓ¬ ˝Àı ˚±ÀÓ¬ Œfl¬±•Û±Úœı˛ Œ˘±fl¬ ¸˝ÀÊ Œ¬Û“ÃÂ±ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛ ¤ı— ø˜È¬±ı˛ øÚı˛±¬ÛÀ Ô±Àfl¬º
¤˘.øÈ¬. ¸±øˆ«¬¸ fl¬±ÀÚfl¬˙Ú Œ›˚˛±ı˛ √õ∂øSê˚˛± –-
1) Œ¬Û±À˘ı˛ fl¬±Â ŒÔÀfl¬ fl¬±ÀÚfl¬˙Ú øÚÀÓ¬ ˝Àı, ¶Û…±ÀÚı˛ ˜±Á¬‡±Ú ŒÔÀfl¬ Ú˚˛º
2) ı˛œ˘ ˝◊Ú¸≈…À˘È¬ı˛ › øflv¬¬Û ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àı ï¸±øˆ«¬¸ Œfl¬ıƒ˘ ŒÁ¬±˘±ı±ı˛ ÊÚ…óº
3) ¸±øˆ«¬¸ fl¬±ÀÚfl¬˙ÀÚı˛ ¶Û…±Ú 35 ø˜È¬±Àı˛ı˛ Œı˙œ ˝›˚˛± ‰¬˘Àı Ú±º
4) ¸±øˆ«¬¸ fl¬±ÀÚfl¬˙ÀÚı˛ ¸…±· fl¬˜¬ÛÀé¬ ¶Û…±ÀÚı˛ 1 ˙Ó¬±—˙ ˝ÀÓ¬ ˝Àıº
5) ¸±øˆ«¬¸ ıË…±Àfl¬ÀÈ¬ Œà¬ ˘±·±À˘ Ó¬± øÚÎ¬◊È¬™±À˘ı˛ ¸À/ fl¬±ÀÚfl¬˙Ú fl¬Àı˛ øÀÓ¬ ˝Àıº
6) Œı˚˛±ı˛ı˛ Ó¬±ı˛ ï˚±ı˛ ¸À/ ¸±øˆ«¬¸ Œfl¬ıƒ˘ ŒÁ¬±˘±Ú Ô±Àfl¬ó 10 ¤¸.Î¬øıvÎ¬◊.Êœ, Êœ.’±˝◊ Ó¬±Àı˛ı˛ ˝Àıº ‹ Ó¬±ı˛ flv¬…±•Û
øÀ˚˛ ¬Û±˘ › ¸±øˆ«¬¸ ıË…±Àfl¬ÀÈ¬ı˛ ¸À/ ˘±·±ÀÓ¬ ˝Àıº
7) Œı˚˛±ı˛±ı˛ Ó¬±ı˛øÈ¬Àfl¬ øÚÎ¬◊È¬™±À˘ı˛ ¸À/ fl¬±ÀÚfl¬˙Ú fl¬Àı˛ øÀÓ¬ ˝Àıº
8) ¸±øˆ«¬À¸ı˛ Œfl¬ıƒÀ˘ı˛ ¸±˝◊Ê ˚ÀÔ±¬Û˚≈Mê ˝ÀÓ¬ ˝ÀıÄ Œfl¬ıƒÀ˘ı˛ fl¬`¬±"Àı˛ Œfl¬±Ú ÊÀ˚˛KÈ¬ ‰¬˘Àı Ú±º
9) ¸±øˆ«¬¸ Œfl¬ıƒ˘ › Œı˚˛±ı˛±ı˛ Ó¬±Àı˛ı˛ ˜Ò…fl¬±ı˛ ”ı˛Q 75 ø˜.ø˜. ˝ÀÓ¬ ˝Àıº
10) ≈íøÈ¬ ı˛œ˘ ˝◊Ú¸≈…À˘È¬Àı˛ı˛ ˜ÀÒ… ı…ıÒ±Ú 620 ø˜.ø˜. ˝Àıº
11) ˆ”ø˜ ŒÔÀfl¬ ‡±h¬±˝◊ ”ı˛Q ıÊ±˚˛ ı˛±‡ÀÓ¬ fl¬ÚøÊÎ¬◊˜±Àı˛ı˛ ‚Àı˛ı˛ Œ›˚˛±À˘ ˜±Ô±˚˛ Œı`¬ ˘±·±Ú Êœ.’±˝◊. ¬Û±˝◊¬Û
63
REC
˘±·±ÀÓ¬ ˝Àıº √õ∂À˚˛±ÊÀÚ Ó¬± ÒÀı˛ ı˛±‡±ı˛ ÊÚ… ¤…±À/˘ ˘±·±ÀÓ¬ ˝Àıº
12) Œı˚˛±ı˛±ı˛ Ó¬±ı˛ ¬Û±˝◊¬Û ı± ¤…±À/“À˘ı˛ ¸À/ ˘±·±ÀÓ¬ ˝Àıº
13) 8 ı± 12 Œ·ÀÊı˛ Êœ.’±˝◊. Ó¬±ı˛ øÀ˚˛ ¬Û±˝◊¬Û ı± ¤…±À/À˘ı˛ Œà¬ Œ›˚˛± Œ˚ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛º
14) Êœ.’±˝◊. ¬Û±˝◊À¬Ûı˛ ≈íøÀfl¬ı˛ Œı`¬ ’“±È¬ fl¬Àı˛ ˘±·±ÀÓ¬ ˝Àıº ¬Û±˝◊À¬Ûı˛ ≈íøÀfl¬ı˛ ˜≈À‡˝◊ ø¬Û.øˆ¬.ø¸. ı≈˙ ˘±·±ÀÓ¬
˝Àıº
15) 10 ı± 12 Œ·ÀÊı˛ Êœ.’±˝◊. ’±ÀÔ«ı˛ Ó¬±ı˛ øÀ˚˛ ¬Û±˝◊¬Ûì¤…±À/˘ Êøh¬À˚˛ Œıı˛±ı±ı˛ Ó¬±Àı˛ı˛ ¸À/ fl¬±ÀÚfl¬˙Ú fl¬Àı˛
16) ı±h¬œı˛ ¸±˜ÀÚı˛ øÀfl¬ı˛ ‚Àı˛ ø˜È¬±ı˛ Œı±Î«¬ ˘±·±ÀÓ¬ ˝Àı, Œ¸‡±ÀÚ Œ˚Ú ¸˝ÀÊ Œ¬Û“ÃÂ±Ú ˚±˚˛º ø˜È¬±ı˛ Œı±Î«¬ ¤˜Ú
Î¬◊B‰¬Ó¬±˚˛ ïŒ‰¬±À‡ı˛ Œ˘Àˆ¬À˘ó Ô±fl¬Àı ˚±ÀÓ¬ ø˜È¬±ı˛ Œ‡±ı˛ ÊÚ… Œfl¬±Ú øfl¬Â≈ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ “±h¬±Úı˛ √õ∂À˚˛±ÊÚ Ú± ˝˚˛º
17) ø¸/˘ ŒÙ¬Ê ¸±øˆ«¬¸ fl¬±ÀÚfl¬˙ÀÚı˛ Œé¬ÀS 250 x 310 ø˜.ø˜ ¤ı— ÔËœ-ŒÙ¬Ê ¸±øˆ«¬¸ fl¬±ÀÚfl¬˙ÀÚı˛ Œé¬ÀS 450
x 450 ø˜.ø˜ ø˜È¬±ı˛ Œı±Î«¬ ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº
18) ø˜È¬±Àı˛ı˛ ı±À' Œfl¬±Ú ’øÓ¬øı˛Mê Ù≈¬ÀÈ¬± Œ˚Ú Ú± Ô±Àfl¬ ˚±ÀÓ¬ Ó¬±ı˛ ˜Ò… øÀ˚˛ ˝◊“≈ı˛, øÈ¬fl¬øÈ¬øfl¬ ı± Ê˘ Ï≈¬Àfl¬ ≈‚«È¬Ú± Ú±
‚È¬±ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛º
19) 7 ø˜.ø˜ - 10 ø˜.ø˜ ı…±À¸ı˛ 75 ø˜.ø˜. ∆À‚«…ı˛ ’±Ô« Œı±å ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº Œı±Àåı˛ ¸À/ øÓ¬ÚøÈ¬ Ú±È¬ ›
ÂíøÈ¬ ›˚˛±˙±ı˛ ı˛±‡ÀÓ¬ ˝Àıº Ú±È¬ ıå≈ › ›˚˛±˙±ı˛ ø¬ÛÓ¬À˘ı˛ ı± Êœ.’±˝◊.-¤ı˛ ˝ÀÓ¬ ˝Àıº ¤È¬±Àfl¬ ’±ø«— È¬±ø˜Ú±˘
ıÀ˘º ¤˝◊ ’±ø«— ıå≈ı˛ ¸À/ ïfl¬ó ø˜È¬±Àı˛ı˛ ıøÎ¬, ï‡ó fl¬±È¬-’±Î¬◊ÀÈ¬ı˛ ıøÎ¬, ï·ó fl¬˜øÊÎ¬◊˜±Àı˛ı˛ ’±ø— › Œfl¬±•Û±Úœı˛
’±ÀÔ«ı˛ fl¬±ÀÚfl¬˙Ú fl¬Àı˛ øÀÓ¬ ˝Àıº
fl¬ÚøÊÎ¬◊˜±Àı˛ı˛ Œı±Î«¬ ’±ø«— È¬±ø˜«Ú±˘

20) ¬Û±˝◊À¬Ûı˛ ’±ÀÔ«ı˛ Ó¬±ı˛, fl¬±È¬ ’±Î¬◊ÀÈ¬ı˛ ıøÎ¬, ø˜È¬±Àı˛ı˛ ıøÎ¬, ¤ı— fl¬ÚøÊÎ¬◊˜±Àı˛ı˛ ’±ø«— ¸ı ¤˝◊ ’±Ô« È¬±ø˜«Ú±À˘ı˛
¸À/ fl¬±ÀÚfl¬˙Ú fl¬Àı˛ øÀÓ¬ ˝Àıº
21) 50 x 30 ø˜.ø˜. ¸±˝◊ÀÊı˛ Ú±•§±ı˛ Œõ≠È¬ ø˜È¬±ı˛ Œı±ÀÎ«¬ ˘±·±ÀÓ¬ ˝Àıº ¤ÀÓ¬ fl¬±À˘± ı˛—-¤ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ ¸±± ı˛— øÀ˚˛
fl¬ÚøÊÎ¬◊˜±ı˛ Ú•§ı˛ › øÙ¬Î¬◊ÀÊı˛ ¸±˝◊Ê ø˘À‡ øÀÓ¬ ˝Àıº
22) øı≈…» ˙øMêı˛ ’¬Ûı…ı˝±ı˛ è‡ÀÓ¬ ¸±øˆ«¬À¸ı˛ Ó¬±ı˛ √õ∂ÔÀ˜ ø˜È¬±Àı˛ı˛ ˝◊Úfl¬±ø˜— È¬±ø˜«Ú±À˘ı˛ ¸À/ ˘±·±ÀÓ¬ ˝Àıº ‹
Ó¬±Àı˛ı˛ Œfl¬±Ú ’±≈ı˛ ’—˙ Œ˚Ú ı±˝◊Àı˛ Œıøı˛À˚˛ Ú± Ô±Àfl¬º
23) ¤øı˛À˚˛˘ øÙ¬Î¬◊Ê ˘±·±ı±ı˛ ÊÚ… 12 ø˜.ø˜. ï1/2˝◊ø=¡ó ¬Û≈è ¤fl¬øÈ¬ fl¬±ÀÍ¬ı˛ Œı±Î«¬ øÚÎ¬◊È¬™±À˘ı˛ 610 ø˜.ø˜. Ó¬˘±˚˛
64
REC
flv¬…±•Û øÀ˚˛ Œ¬Û±À˘ı˛ ¸À/ ˘±·±ÀÓ¬ ˝Àıº Œ¬Û±À˘ı˛ øÙ¬Î¬◊ÀÊı˛ Ó¬±ı˛ øflv¬¬Û øÀ˚˛ ˘±·±ÀÓ¬ ˝Àı ¤ı— ŒÈ¬¬Û øÀ˚˛
Êøh¬À˚˛ øÀÓ¬ ˝Àı ˚±ÀÓ¬ ı±Ó¬±À¸ ÚÀh¬ ø·À˚˛ fl¬±ÀÚfl¬˙Ú ’±˘·± Ú± ˝ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛º
24) ¸±øˆ«¬¸ Œfl¬ıƒÀ˘ı˛ Œ˚ Ó¬±ı˛ øÙ¬Î¬◊Ê Œı±ÀÎ«¬ ˘±·Àı Ó¬±ı˛ 300 ø˜.ø˜. ı±h¬øÓ¬ ∆‚«… øÚÀ˚˛ ˘≈¬Û fl¬Àı˛ øÀÓ¬ ˝Àıº
25) ˘±˝◊Ú ŒÔÀfl¬ ¤øı˛À˚˛˘ øÙ¬Î¬◊ÀÊ Œ˚ ˝◊Ú¸≈…À˘ÀÈ¬Î¬ Ó¬±ı˛ ’±¸Àı Ó¬±ı˛ 300 ø˜.ø˜. ı±h¬øÓ¬ ∆‚«… øÚÀ˚˛ ˘≈¬Û fl¬Àı˛
26) fl¬±ÀÚfl¬˙Ú ˘œÎ¬ Œ¸±Ê± Ô±fl¬Àıº Œ¸˝◊ ˘œÎ¬ Œ˚Ú Œfl¬±Ú fl¬`¬±ø"— ’—À˙ı˛ ¸À/ Ú± ˘±À·º
27) ˘±˝◊ÀÚı˛ ¸À/ Ê±•Û±Àı˛ı˛ fl¬±ÀÚfl¬˙Ú fl¬ı˛±ı˛ ¸˜˚˛ ¸±øˆ«¬À¸ı˛ Ó¬±Àı˛ı˛ ˜±Ô± ˘±˝◊ÀÚı˛ ¸À/ Œ¬Û“‰¬±ı±ı˛ ¸˜˚˛
˝◊Ú¸≈…À˘È¬Àı˛ı˛ øÀfl¬ Œ˙¯∏ fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº Ê±•Û±ı˛ ˚±ÀÓ¬ ‡≈À˘ Ú± ˚±˚˛ Ó¬±ı˛ ÊÚ… ’ôL√Ó¬ øÓ¬Úì‰¬±ı˛øÈ¬ ¬Û…“±‰¬ øÀÓ¬
˝Àıº
28) ¸±øˆ«¬¸ Œfl¬ıƒÀ˘ı˛ fl¬`¬±"ı˛ Ó¬±˜±ı˛ ¤ı— ˘±˝◊ÀÚı˛ fl¬`¬±"ı˛ ¤…±˘≈ø˜øÚ˚˛±ÀÌı˛ ˝À˘ ı±˝◊À˜È¬±ø˘fl¬ ø¬Û.øÊ. flv¬…±•Û
ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº
29) fl¬±È¬ ’±Î¬◊È¬, ø˜È¬±Àı˛ı˛ Ï¬±fl¬Ú±, ø˜È¬±Àı˛ı˛ È¬±ø˜«Ú±˘ ¸œ˘ fl¬Àı˛ øÀÓ¬ ˝Àıº
30) ø˜È¬±Àı˛ı˛ fl¬±ÀÂ ø˜È¬±ı˛ fl¬±Î«¬ ı˛±‡ÀÓ¬ ˝Àıº
ø˜È¬±Àı˛ı˛ øˆ¬Ó¬Àı˛ı˛ fl¬±ÀÚfl¬˙Ú Î¬±˚˛±·Ë±˜

øÙ¬Î¬◊ÀÊı˛ Œ·ËøÎ¬— –-
fl¬ÚøÊÎ¬◊˜±Àı˛ı˛ Œ˜˝◊Ú ¸≈…˝◊À‰¬ı˛ øÙ¬Î¬◊Ê ¸ıÀ‰¬À˚˛ fl¬˜ øfl¬c√ ˚ÀÔ±¬Û˚≈Mê fl¬…±¬Û±ø¸øÈ¬ı˛ ˝ÀÓ¬ ˝Àıº Œ¬Û±À˘ı˛ øÙ¬Î¬◊Ê
Ó¬±ı˛ ŒÔÀfl¬ Œı˙œ fl¬…±¬Û±ø¸øÈ¬ı˛ ˝ÀÓ¬ ˝Àıº ¤ˆ¬±Àı øÙ¬Î¬◊ÀÊı˛ Œ·ËøÎ¬— ı± ˜±S±øıÚ…±¸ fl¬ı˛À˘ Œ¸fl¬˙ÀÚı˛ ¬Ûı˛ıÓ¬œ« øÙ¬Î¬◊Ê
¬Û≈Àh¬ ˚±Àıº ¤ÀÓ¬ ¸˝ÀÊ˝◊ Œfl¬±Ô±˚˛ Ù¬å ˝À˚˛ÀÂ Ó¬± Œıı˛ fl¬ı˛± ˚±Àıº ¸≈Ó¬ı˛±— øÙ¬Î¬◊ÀÊı˛ ¸±˝◊Ê Œ·ËøÎ¬— ’Ú≈˚±˚˛œ ˝ÀÓ¬
˝Àıº
65
REC
¸±øˆ«¬¸ fl¬±ÀÚfl¬˙Ú Œ›˚˛±ı˛ ’±À· fl¬ÚøÊÎ¬◊˜±ı˛ ı± Ó¬±ı˛ fl¬KC±"Àı˛ı˛ Î¬◊¬Ûø¶öøÓ¬ÀÓ¬ ŒÈ¬©Ü fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº øÚ•ßıøÌ«Ó¬
ŒÈ¬©Ü&ø˘ fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àı –
˝◊Ú¸≈…À˘˙Ú ŒÈ¬©Ü –-
[A] ŒÙ¬Ê › øÚÎ¬◊È¬™±À˘ı˛ ˜ÀÒ… –-
1) ¸ı ¸≈…˝◊‰¬ ’Ú fl¬Àı˛ øÚÀÓ¬ ˝Àı øfl¬c√ ˘…±•Û, Ù¬…±Ú ˝◊Ó¬…±ø ¸ı Œ˘±Î¬ øı˚≈Mê fl¬Àı˛ øÚÀÓ¬ ˝Àı ï¸±øfl«¬È¬ ŒÔÀfl¬
¸øı˛À˚˛ øÚÀÓ¬ ˝Àıóº
2) øÚÎ¬◊È¬™±˘ ø˘—fl¬ ‡≈À˘ øÚÀÓ¬ ˝Àıº
3) ŒÙ¬Ê › øÚÎ¬◊È¬™±À˘ı˛ ˜ÀÒ… Œ˜·±ı˛ fl¬±ÀÚfl¬˙Ú fl¬Àı˛ Œ˜·±Àı˛ı˛ ˝…±À`¬˘ Œ‚±ı˛±ÀÓ¬ ˝Àıº 500 Œˆ¬±Àåı˛ Œ˜·±ı˛
ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº
[B] ŒÙ¬Ê › ’±ÀÔ«ı˛ ˜ÀÒ… –-
¸ı ¸≈…˝◊‰¬ ’Ú fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àı ¤ı— ˘…±•Û, Ù¬…±Ú ˝◊Ó¬…±ø ¸ı Œ˘±Î¬ fl¬±ÀÚfl¬˙Ú fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº Œ˜˝◊Ú ¸≈…˝◊À‰¬ı˛ øÚÎ¬◊È¬™±˘
ø˘—fl¬ › ŒÙ¬Ê ø˘—fl¬ Ê≈Àh¬ øÚÀÓ¬ ˝Àıº ŒÙ¬Ê › ’±ÀÔ«ı˛ ˜ÀÒ… Œ˜·±ı˛ fl¬±ÀÚfl¬˙Ú fl¬Àı˛ Œ˜·±ı˛ ‰¬±˘±ÀÓ¬ ˝Àıº Œ˜·±Àı˛ı˛
50
ı˛œøÎ¬— óËûþKéÂ
›˝˜-¤ı˛ ŒÔÀfl¬ Œı˙œ ˝ÀÓ¬ ˝Àıº
fl¬ÚøÊÎ¬◊˜±Àı˛ı˛ Œ˜˝◊Ú ¸≈…˝◊‰¬ ’Ú fl¬Àı˛, Œ˘±Î¬ ‰¬±˘≈ fl¬Àı˛ ŒÀ‡ øÚÀÓ¬ ˝Àı ø˜È¬±ı˛ øÍ¬fl¬˜Ó¬ fl¬±Ê fl¬ı˛ÀÂ øfl¬Ú±º
ø˜È¬±Àı˛ı˛ ‚”Ì«ÀÚı˛ øÀfl¬ ÚÊı˛ ı˛±‡ÀÓ¬ ˝Àıº ¤ı˛¬Ûı˛ ŒÈ¬©Ü øı˛À¬Û±ÀÈ«¬ı˛ ø¬ÛÂÀÚı˛ øÀfl¬ øÚ•ßø˘ø‡Ó¬ øı˙∏&ø˘ ø˘À‡ øÚÀÓ¬
˝Àıº
ï1ó ø˜È¬±Àı˛ı˛ Ú•§ı˛, ï2ó ø˜È¬±ı˛ √õ∂dÓ¬fl¬±ı˛œı˛ Ú±˜, ï3ó ø˜È¬±Àı˛ı˛ fl¬…±¬Û±ø¸øÈ¬, ï4ó qèı˛ ø˜È¬±ı˛ ı˛œøÎ¬—,
ï5ó øfl¬ fl¬±ÀÊ øı≈…» ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛± ˝Àı, ïÈ¬…±øı˛ÀÙ¬ı˛ ÊÚ…ó, ï6ó ¸˝◊ qX¬ fl¬±ÀÚfl¬˙ÀÚı˛ Ó¬±øı˛‡, ï7ó fl¬ÚøÊÎ¬◊˜±ı˛ Ú•§ı˛º
¤˝◊ øı˙&ø˘ ø˜È¬±ı˛ fl¬±ÀÎ«¬ı˛ ø¬ÛÂÀÚ› ø˘À‡ ı˛±‡ÀÓ¬ ˝Àıº fl¬±Î«¬È¬± ø˜È¬±Àı˛ı˛ fl¬±ÀÂ˝◊ ı˛±‡ÀÓ¬ ˝Àıº ø˜È¬±Àı˛ı˛ È¬±ø˜«Ú±˘ ı'
› fl¬±È¬ ’±Î¬◊È¬ ¸œ˘ fl¬Àı˛ øÀÓ¬ ˝Àıº fl¬ÚøÊÎ¬◊˜±ı˛Àfl¬ øÀ˚˛ fl¬±ÀÚfl¬˙ÀÚı˛ ŒÎ¬È¬ ¤ı— ¸œ˘ fl¬ı˛±ı˛ øı¯∏˚˛ ¸˝◊ fl¬øı˛À˚˛ øÚÀÓ¬
˝Àıº
¸±øˆ«¬¸ fl¬±ÀÚfl¬˙ÀÚı˛ ÊÚ… ˜±˘-˜˙˘±ı˛ Ó¬±ø˘fl¬± –-
1) ¤øı˛À˚˛˘ øÙ¬Î¬◊Ê ïøfl¬È¬ fl¬±È¬ó 15 ¤…±ì30 ¤…±–
2) øfl¬È¬ fl¬±È¬ øÙ¬Î¬◊Ê ˘±·±ı±ı˛ ÊÚ… fl¬±ÀÍ¬ı˛ Œı±Î«¬ ïL-Œı±Î«¬ó
3) flv¬…±•Û › Ú±È¬ ıå≈ ïL-Œı±Î«¬ Œ¬Û±À˘ı˛ ¸À/ ˘±·±ÀÓ¬ó
4) Êœ.’±˝◊ Ó¬±ı˛ 10ì8 Œ·ÀÊı˛ ï¸±øˆ«¬À¸ı˛ Œı˛˚˛±ı˛±ı˛ Ó¬±ı˛ › ’±ÀÔ«ı˛ ÊÚ…ó
5) Êœ.’±˝◊ ¬Û±˝◊¬Û ı± ø¬Û.øˆ¬.ø¸. ¬Û±˝◊¬Û, 12 ø˜.ø˜., 20 ø˜.ø˜. ı± 25 ø˜.ø˜.
6) Êœ.’±˝◊ Œı`¬ ï¬Û±˝◊À¬Ûı˛ ˜±Ô± ı“±fl¬±Ú Ú± Ô±fl¬À˘ó
7) Êœ.’±˝◊ fl¬±¬Ûø˘— ï¬Û±˝◊À¬Ûı˛ ˜±Ô± ı“±fl¬±Ú Ú± Ô±fl¬À˘ó
8) ¤fl¬ È≈¬fl¬Àı˛± ¤…±À/˘ ï¬Û±˝◊À¬Ûı˛ ¸±À¬Û±ÀÈ«¬ı˛ ÊÚ…ó
66
REC
9) ı˛œ˘ ˝◊Ú¸≈…À˘È ı˛ ïıøıÚó
10) ı“±Òı±ı˛ Ó¬±ı˛ ïÊœ.’±˝◊ Ó¬±Àı˛ı˛ ¸À/ ı˛œ˘ ˝◊Ú¸≈…À˘È¬ı˛ ˘±·±ı±ı˛ ÊÚ…ó
11) ø¬Û.øˆ¬.ø¸. ı≈˙ ï¬Û±˝◊À¬Ûı˛ ≈˝◊ ˜≈À‡ı˛ ÊÚ…ó
12) ˚Ô±˚Ô ¸±˝◊ÀÊı˛ ¸±øˆ«¬¸ Œfl¬ıƒ˘º
13) Êœ.’±˝◊ ¸…±Î¬˘ ï¬Û±˝◊¬Û ˘±·±ı±ı˛ ÊÚ…ó
14) Œ¬ÛÀı˛fl¬, 50 ø˜.ø˜. ï¬Û±˝◊¬Û ˘±·±ı±ı˛ ÊÚ…ó
15) ø˜È¬±ı˛ Œı±Î«¬ ï250 ø˜.ø˜. x 310 ø˜.ø˜. ı± 450 ø˜.ø˜. x 450 ø˜.ø˜., ø¸/˘ ŒÙ¬Ê ı± ÔËœ-ŒÙ¬ÀÊı˛ ÊÚ…ó
16) Êœ.’±˝◊. ’±ø— Ú±È¬ ıå≈ ï 8ì10 ø˜.ø˜. ı…±¸, 70 ø˜.ø˜. ˘•§±, øÓ¬ÚøÈ¬ Ú±È¬ › Â˚˛øÈ¬ ›˚˛±˙±ı˛ ¸˝ó
17) ’±˚˛ı˛Ú flv¬…±Î¬ fl¬±È¬ ’±Î¬◊È¬, 15 ¤…±–ì30¤…±–
18) ’±ÀÔ«ı˛ Ó¬±ı˛, 16 ı± 14 Œ·ÀÊı˛ ïÓ¬±˜±ı˛ó
19) ¶ç≈¬ ¬ïø˜È¬±ı˛ Œı±Î«¬, ø˜È¬±ı˛, fl¬±È¬ ’±Î¬◊È¬ ˝◊Ó¬…±ø ˘±·±ı±ı˛ ÊÚ…ó
20) ¤Ú±øÊ« ø˜È¬±ı˛, ø¸/˘ ŒÙ¬ÊìÔËœ ŒÙ¬Ê
21) Êœ.’±˝◊. ı± ø¬Û.øˆ¬.ø¸. ŒÙv¬ø'ıƒ˘ ¬Û±˝◊¬Û
22) ˝◊Ú¸≈…À˘˙Ú ŒÈ¬¬Û
23) Œfl¬Àı˛±˘±˝◊È¬ fl¬•Û±Î¬◊`¬
24) ¸œ˘ fl¬ı˛±ı˛ Ó¬±ı˛
25) ¸œ˘ fl¬ı˛±ı˛ øıÈ¬
¸±øˆ«¬¸ fl¬±ÀÚfl¬˙Ú Œ›˚˛±ı˛ ÊÚ… Î¬◊¬ÛÀı˛ Î¬◊ø{°ø‡Ó¬ ˜±˘ ˜˙˘± ¤ı— ˚Ô±˚Ô ˚La¬Û±øÓ¬ › øÚı˛±¬ÛM± ¸ı˛?±˜ øÚÀ˚˛
Œ˚ÀÓ¬ ˝Àıº ¸±øˆ«¬À¸ı˛ Œfl¬ıƒ˘ ˘±˝◊ÀÚı˛ ¸À/ ˘±·±ı±ı˛ ’±À· ˘±˝◊Ú ’Ù¬ fl¬Àı˛ ˘±˝◊ÀÚı˛ ≈íøÀfl¬˝◊ ’±Ô« fl¬Àı˛ øÚÀÓ¬ ˝Àıº
¶ÜòœÈ¬ ˘±˝◊ÀÈ¬ı˛ Œ¸'Ú øÙ¬Î¬◊Ê ‡≈À˘ ¸À/ ı˛±‡ÀÓ¬ ˝Àıº Ó¬±ı˛¬ÛÀı˛˝◊ Œ¬Û±À˘ Î¬◊Í¬ÀÓ¬ ˝Àıº
¸±øˆ«¬¸ ˘±˝◊ÀÚı˛ ø¬Ûøı˛˚˛øÎ¬fl¬…±˘ ¬Ûøı˛˙«Ú › ı˛é¬ÌÀıé¬Ì –-
¸±øˆ«¬¸ fl¬±ÀÚfl¬˙Ú Œ›˚˛±ı˛ ¬Ûı˛ ˜±ÀÁ¬ ˜±ÀÁ¬ Ó¬± ¬Ûøı˛˙«Ú › ı˛é¬Ì±Àıé¬Ì fl¬ı˛± √õ∂À˚˛±ÊÚº
¸±Ò±ı˛ÌÓ¬– ı¯∏«±ı˛ ’±À· ï¤ø√õ∂˘ìŒ˜ó ı± ı¯∏«±ı˛ ¬ÛÀı˛ ï’À"±ıı˛ìÚÀˆ¬•§ı˛ó ¸±øˆ«¬¸ fl¬±ÀÚfl¬˙Ú ¬Ûøı˛˙«Ú fl¬ı˛ÀÓ¬
˝Àıº ıÂÀı˛ ’ôL√Ó¬ ≈íı±ı˛ ¬Ûøı˛˙«ÀÚı˛ fl¬±Ê fl¬ı˛± ı˛fl¬±ı˛ º ı¯∏«±ı˛ ’±À· ı˛é¬Ì±Àıé¬ÀÌı˛ fl¬±Ê fl¬ı˛± ı˛fl¬±ı˛ fl¬±ı˛Ì Á¬h¬
ÊÀ˘ı˛ fl¬±ı˛ÀÌ ı¯∏«±˚˛ ˘±˝◊ÀÚ Ù¬å ˝ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛º ’±ı±ı˛ ı¯∏«±˚˛ ¸±øˆ«¬¸ fl¬±ÀÚfl¬˙Ú é¬øÓ¬·Ëô¶∏ ˝À˘ ı¯∏«±ı˛ ¬ÛÀı˛ Ó¬± ¸±ı˛±˝◊
fl¬Àı˛ øÀÓ¬ ˝Àıº
¸±øˆ«¬¸ fl¬±ÀÚfl¬˙ÀÚı˛ ¬Ûøı˛˙«Ú › ı˛é¬Ì±Àıé¬ÀÌı˛ fl¬±Ê øÚ•ß-ıøÚ«Ó¬ ˜Ó¬ fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àı –-
1ó ¸±øˆ«¬¸ Œfl¬ıƒÀ˘ı˛ ’ı¶ö± –- ø¬Û.øˆ¬.ø¸. ˝◊Ú¸≈…À˘˙Ú øÍ¬fl¬ Ô±fl¬À˘› øˆ¬Ó¬Àı˛ı˛ fl¬`¬±"ı˛ Œˆ¬À/ Œ˚ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛,
ŒÓ¬˜Ú ˝À˘ Œfl¬ıƒ˘ ¬Û±Àå øÀÓ¬ ˝Àıº
2ó é¬øÓ¬·Ëô¶∏ Œfl¬ıƒ˘ –- øÓ¬Ú ıÂÀı˛ı˛ ˜ÀÒ… Œfl¬ıƒ˘ ‡±ı˛±¬Û ˝À˘ ¤ı— ˚ø Œ‡± ˚±˚˛ Ó¬± fl¬ÚøÊÎ¬◊˜±Àı˛ı˛ Œ±À¯∏ ˝À˚˛ÀÂ,
Ó¬±˝À˘ Ó¬±ı˛ fl¬±Â ŒÔÀfl¬ Œfl¬ıƒÀ˘ı˛ ±˜ ’±±˚˛ fl¬Àı˛ øÚÀÓ¬ ˝Àıº øÓ¬Ú ıÂÀı˛ı˛ ¬¬Ûı˛ ‡±ı˛±¬Û ˝À˘ Œfl¬±•Û±Úœı˛ ‡ı˛À‰¬ Ó¬±
67
REC
¬Û±Àå øÀÓ¬ ˝Àıº
3ó ¸…±·–- ¸±øˆ«¬¸ fl¬±ÀÚfl¬˙ÀÚı˛ ¸…±· ı± Á≈¬˘ ¸±øˆ«¬¸ ¶Û…±ÀÚı˛ 1 ˙Ó¬±—˙ ˝ÀıÄ Œı˙œ ˝À˘ Œfl¬ıƒ˘ ŒÈ¬ÀÚ ¸…±· øÍ¬fl¬
4ó ·±ÀÂı˛ Î¬±˘-¬Û±˘± fl¬±È¬± –- ·±ÀÂı˛ Î¬±˘¬Û±˘± ¸±øˆ«¬¸ ˘±˝◊ÀÚı˛ ·±˚˛ Œ˘À· Ô±fl¬À˘ ı± ¸±øˆ«¬¸ ˘±˝◊ÀÚı˛ ÚœÀ‰¬ ıh¬
·±Â Êiú±À˘ Ó¬± Œfl¬ÀÈ¬ øÀÓ¬ ˝Àı, ˚±ÀÓ¬ Œ¸&ø˘ ¸±øˆ«¬¸ ˘±˝◊ÀÚı˛ ŒÔÀfl¬ ’ôL√Ó¬ ¤fl¬ ø˜È¬±ı˛ Ó¬Ù¬±ÀÓ¬ Ô±Àfl¬º ¸±øˆ«¬¸
˘±˝◊ÀÚı˛ Œfl¬ıƒ˘ ¤˜Úˆ¬±Àı Ô±fl¬Àı ˚±ÀÓ¬ ‚Àı˛ı˛ ‰¬±À˘ı˛ øÈ¬Ú ¤ı— Œ›˚˛±˘ ı± Â±Àı˛ ¸À/ ‚¯∏± Ú± ˘±À·º
5ó ø¬Û.øˆ¬.ø¸. ı≈˙ –- ¸±øˆ«¬¸ ¬Û±˝◊À¬Ûı˛ ≈˝◊ ˜≈À‡ı˛ ı≈˙ ’±˘·± ˝À˚˛ Œ·ÀÂ øfl¬Ú± Œ‡ÀÓ¬ ˝Àı, ’±˘·± Ô±fl¬À˘ ’±“È¬
6ó ’±ø«— –- Êœ.’±˝◊. Œı˚˛±ı˛±ı˛ Ó¬±ı˛Àfl¬ Œ¬Û±À˘ øÚÎ¬◊È¬™±˘ Ó¬±Àı˛ı˛ ¸À/ ‘Ï¬ˇ fl¬Àı˛ fl¬±ÀÚfl¬˙Ú fl¬Àı˛ øÀÓ¬ ˝Àı ¤ı—
’±ø«—-¤ı˛ Ú±È¬ıå≈ı˛ ¸À/ ˆ¬±˘ fl¬Àı˛ ’±“È¬ fl¬Àı˛ øÀÓ¬ ˝Àıº
7ó ıøÎ¬ ’±Ô« –- ø˜È¬±ı˛ › fl¬±È¬-’±Î¬◊ÀÈ¬ı˛ ıøÎ¬ı˛ ’±ø—-¤ı˛ Ó¬±ı˛ Ú±È¬ ıå≈ı˛ ¸À/ ’±“È¬ fl¬Àı˛ ˘±·±ÀÓ¬ ˝Àıº ’±ÀÔ«ı˛
Ó¬±Àı˛ı˛ fl¬±ÀÚfl¬˙Ú Œfl¬±Ô±› ˚±ÀÓ¬ ’±˘·± Ú± ˝À˚˛ ˚±˚˛ Ó¬± ˘é¬… fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº
8ó fl¬`¬±"Àı˛ı˛ fl¬±ÀÚfl¬˙Ú –- ›ˆ¬±ı˛À˝Î¬ ˘±˝◊ÀÚ ˘≈¬Û ∆Ó¬ı˛œ fl¬Àı˛ Ó¬±ı˛ ¸À/ ¸±øˆ«¬¸ Œfl¬ıƒÀ˘ı˛ fl¬`¬±"ı˛ ˘±·±Ú Î¬◊ø‰¬Ó¬º
Œ˚‡±ÀÚ ˘≈¬Û ˘±·Àı ˘±˝◊ÀÚı˛ Œ¸ Ê±˚˛·±È¬± ¬Ûøı˛©®±ı˛ fl¬Àı˛ øÚÀÓ¬ ˝Àıº ‹ ÊÀ˚˛ÀKÈ¬ › Œ¬Û±À˘ı˛ øfl¬È¬ fl¬±È¬ øÙ¬Î¬◊ÀÊı˛
È¬±ø˜«Ú±À˘ Œfl¬Àı˛±˘±˝◊È¬ fl¬•Û±Î¬◊`¬ ˘±·±ÀÓ¬ ˝Àıº øfl¬È¬ fl¬±È¬ øÙ¬Î¬◊ÀÊı˛ È¬±ø˜«Ú±˘ ¶ç≥¬ ’“±È¬ fl¬Àı˛ øÀÓ¬ ˝Àıº ø˜È¬±Àı˛ı˛
È¬±ø˜«Ú±˘ fl¬±ÀÚfl¬˙Ú ’“±È¬ fl¬Àı˛ øÀÓ¬ ˝Àı, ˚±ÀÓ¬ È¬±ø˜«Ú±˘ Ï¬˘Ï¬À˘ Ú± ˝À˚˛ ˚±˚˛º ¸±øˆ«¬¸ ˘±˝◊ÀÚı˛ ˝◊Ú¸≈…À˘ÀÈ¬Î¬ fl¬`¬±"ı˛Àfl¬
‰¬±ı˛ ¬Û±fl¬¬ øÀ˚˛ ˘≈¬Û fl¬Àı˛ ˘±˝◊ÀÚı˛ ¸À/ ˘±·±ÀÓ¬ ˝Àıº
9ó øfl¬È¬ fl¬±È¬ › fl¬±È¬ ’±Î¬◊È¬ –- Œ¬Û±À˘ı˛ ¤±øı˛À˚˛˘ øÙ¬Î¬◊ÀÊı˛ › fl¬±È¬ ’±Î¬◊È¬ øÙ¬Î¬◊ÀÊı˛ fl¬KÈ¬…±"&ø˘ ŒÀ‡ ïÏ¬˘Ï¬À˘
Ô±fl¬À˘ó ’“±È¬ fl¬Àı˛ øÀÓ¬ ˝Àıº é¬À˚˛ ˚±›˚˛± fl¬KÈ¬…±" ¬Û±Àå øÀÓ¬ ˝Àıº Œ¬Û±À˘ı˛ øfl¬È¬ fl¬±È¬ øÙ¬Î¬◊Ê Œ˚Ú Á≈¬À˘ Ú± Ô±Àfl¬º
10ó øÙ¬Î¬◊Ê Œ·ËøÎ¬— –- Œ˜˝◊Ú ¸≈…˝◊‰¬ øÙ¬Î¬◊Ê fl¬±È¬ ’±Î¬◊È¬ øÙ¬Î¬◊Ê › Œ¬Û±À˘ı˛ øÙ¬Î¬◊ÀÊı˛ ¸±˝◊ÀÊı˛ ˚Ô±˚Ô ˜±S± øıÚ…±¸
fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝À˚˛º Œ˜˝◊Ú ¸≈…˝◊À‰¬ı˛ øÙ¬Î¬◊Ê 5 ¤…±ø•Û˚˛±ı˛ ˝À˘ fl¬±È¬ ’±Î¬◊ÀÈ¬ı˛ øÙ¬Î¬◊Ê 7.5 ¤…±ø•Û˚˛±ı˛ ¤ı— øfl¬È¬ fl¬±ÀÈ¬ı˛ øÙ¬Î¬◊Ê
10 ¤…±ø•Û˚˛±ı˛ ˝›˚˛± Î¬◊ø‰¬Ó¬º
11º ø˜È¬±ı˛ › ¸œø˘— –- ø˜È¬±ı˛ øÍ¬fl¬ˆ¬±Àı fl¬±Ê fl¬ı˛ÀÂ øfl¬Ú± Œ‡ÀÓ¬ ˝Àı, ø˜È¬±Àı˛ı˛ fl¬…±¬Û±ø¸øÈ¬ Œ˘±Î¬ ’Ú≈˚±˚˛œ
˚Ô±À˚±·… ’±ÀÂ øfl¬Ú± Ó¬±› ˚±‰¬±˝◊ fl¬Àı˛ øÚÀÓ¬ ˝Àıº ˚Ô±˚Ô Ú± Ô±fl¬À˘ Ó¬± fl¬Ó‘«¬¬Ûé¬Àfl¬ Ê±Ú±ÀÓ¬ ˝Àıº ø˜È¬±Àı˛ı˛ È¬±ø˜«Ú±˘
› fl¬±È¬ ’±Î¬◊È¬ ¸œ˘ fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àı ¤ı— fl¬ÚøÊÎ¬◊˜±ı˛Àfl¬ øÀ˚˛ Œı˛øÊà¬±Àı˛ ¸˝◊ fl¬øı˛À˚˛ øÚÀÓ¬ ˝Àıº ø˜È¬±Àı˛ı˛ fl“¬±‰¬ ¬Ûøı˛©®±ı˛
fl¬Àı˛ øÀÓ¬ ˝Àı ˚±ÀÓ¬ ø˜È¬±ı˛ ı˛œøÎ¬— ¶Û©Ü Œ‡± ˚±˚˛º ø˜È¬±ı˛ Œı±ÀÎ¬« fl¬ÚøÊÎ¬◊˜±Àı˛ı˛ Ú•§ı˛ ¸øÍ¬fl¬ Œ˘‡± ’±ÀÂ øfl¬Ú± ˚±‰¬±˝◊
fl¬Àı˛ øÚÀÓ¬ ˝Àıº Ú•§ı˛ ¬Ûøı˛©®±ı˛ Œı±Á¬± Ú± Œ·À˘ ÚÓ≈¬Ú fl¬Àı˛ ø˘À‡ øÀÓ¬ ˝Àıº ø˜È¬±ı˛ fl¬±Î«¬ ø˜È¬±Àı˛ı˛ fl¬±ÀÂ Ú± Ô±fl¬À˘
ÚÓ≈¬Ú ø˜È¬±ı˛ fl¬±Î«¬ Á≈¬ø˘À˚˛ øÀÓ¬ ˝Àıº
fl¬ÚøÊÎ¬◊˜±Àı˛ı˛ ’±ø— Ú±È¬ Œı±Àåı˛ ¸À/ ’“±È¬ fl¬Àı˛ ˘±·±Ú Ô±fl¬ÀÓ¬ ˝Àıº ’±ÀÔ«ı˛ Œı˛øÊà¬…±k 4 ï‰¬±ı˛ó ›À˜ı˛
Œı˙œ Ô±fl¬À˘ fl¬ÚøÊÎ¬◊˜±ı˛Àfl¬ ’±Ô« Œı˛øÊà¬…±k fl¬ø˜À˚˛ ’±Ú±ı˛ ı…ı¶ö± fl¬ı˛ÀÓ¬ ı˘ÀÓ¬ ˝Àıº
68
REC
Œfl¬±•Û±Úœı˛ ’±˚˛ ı±h¬±ı±ı˛ ÊÚ… ‰≈¬øı˛ Œı˛±Ò fl¬ı˛± › øı≈…ÀÓ¬ı˛ ’¬Ûı…ı˝±ı˛ ıg¬ fl¬ı˛±ı˛ ÊÚ… ¸±øˆ«¬¸ fl¬±ÀÚfl¬˙ÀÚı˛
ÚÊı˛±ı˛œ –-
√õ∂ÀÓ¬…fl¬ ˘±˝◊Úƒ¸˜…±ÚÀfl¬ Ó¬±ı˛ ¤øMê˚˛±ı˛ˆ≈¬Mê ¤˘±fl¬±˚˛ øı≈…»‰≈¬øı˛ › ’¬Ûı…ı˝±Àı˛ı˛ ı…±¬Û±Àı˛ ¸Ê±· Ô±fl¬ÀÓ¬ ˝Àıº
øı≈…ÀÓ¬ı˛ Œı-’±˝◊øÚ ı…ı˝±ı˛ øÚ•ßı˛+¬Û ˝ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛ –-
1ó ’Ú≈˜øÓ¬ Â±h¬± Œ˘±Î¬ ı±øh¬À˚˛ ŒÚ›˚˛±º ’ÀÚfl¬ Ù¬…±"øı˛, ·˜ fl¬˘ ˝◊Ó¬…±ø ’Ú≈À˜±Ú Â±h¬±˝◊ Œ˘±Î¬ ı±øh¬À˚˛ ŒÚ˚˛,
Œ˚˜Ú ’Ú≈À˜±øÓ¬ 10 Œ‚±h¬± Œ˜±È¬Àı˛ı˛ Ê±˚˛·±˚˛ 15 Œ‚±h¬± Œ˜±È¬ı˛ ˘±ø·À˚˛ ŒÚ˚˛º
2ó ı±¸ˆ¬ıÀÚı˛ ÊÚ… ’Ú≈À˜±øÓ¬ øı≈…» ı…±ı¸±ø˚˛fl¬ Œé¬ÀS ı…ı˝±ı˛º
3ó ø˙Àäı˛ ÊÚ… ’Ú≈À˜±øÓ¬ øı≈…» ˘±˝◊øÈ¬—À˚˛ı˛ ÊÚ… ı…ı˝±ı˛º
4ó ı±¸ˆ¬ıÀÚı˛ ÊÚ… fl¬±ÀÚfl¬˙Ú ŒÔÀfl¬ Ò˜œ«˚˛ › ¸±˜±øÊfl¬ Î¬◊»¸Àı ı…ı˝±ı˛º
5ó ¸±øˆ«¬¸ fl¬±ÀÚfl¬˙Ú ’±˝◊Ú Œ˜±Ó¬±Àıfl¬ ¸±˜ø˚˛fl¬ˆ¬±Àı Œfl¬ÀÈ¬ Œ›˚˛±ı˛ ¬ÛÀı˛› fl¬ÚøÊÎ¬◊˜±ı˛ øÚÀÊ˝◊ ˚ø Ó¬± Ê≈Àh¬
ŒÚ˚˛º
69
REC
Z±˙ ’Ò…±˚˛
øı≈…» ‰≈¬øı˛
’ÀÚfl¬ ¸˜˚˛˝◊ ¤È¬± Œ‡± ˚±˚˛ Œ˚ ·Ë±˝fl¬·Ì ∆ı≈…øÓ¬fl¬ ˙øMêı˛ ‰≈¬øı˛ ˘é¬… fl¬ı˛ÀÂÚº ‰≈¬øı˛ ¤h¬±ÀÚ±˝◊ ÊÚø˜ÀSı˛ √õ∂Ò±Ú
fl¬Ó«¬ı…º ‰≈¬øı˛ı˛ øÚ•ßø˘ø‡Ó¬ ¬ÛLö± ¬Ûøı˛˘øé¬Ó¬ ˝˚˛º
1. ¸ı˛±¸øı˛ ¸—À˚±· –- È¬…±¬Û fl¬ı˛±, ¸±õ≠±˝◊ Œfl¬±•Û±Úœı˛ ¸±øˆ«¬¸ Œ˜˝◊ÀÚı˛ ¸À/ ’¸±Ò≈ Î¬◊¬Û±À˚˛ fl¬±ÀÚfl¬˙Ú fl¬ı˛± º
2. ø˜È¬±Àı˛ ’ÕıÒ ˝ô¶∏Àé¬¬Û fl¬ı˛± º
3. ø˜È¬±Àı˛ı˛ fl¬±À‰¬ı˛ Ï¬±fl¬Ú± Œˆ¬À/ ø˜È¬±ı˛ ıg¬ fl¬ı˛± ı± ø˜È¬±ı˛ ı˛œøÎ¬—Àfl¬ Î¬◊Àå±øÀfl¬ Œ‚±ı˛±ÀÚ± º
4. Î¬◊ÀV˙…√õ∂ÀÌ±øÓ¬ˆ¬±Àı ¤fl¬øÈ¬ ŒÂ±È¬ Ù≈¬ÀÈ¬± ∆Ó¬ı˛œ fl¬Àı˛ Ó¬±ı˛ Œˆ¬Ó¬ı˛ øÀ˚˛ ¤fl¬øÈ¬ ø¬ÛÚ ı± ¤fl¬øÈ¬ fl¬±øÍ¬ Ï≈¬øfl¬À˚˛ ø˜È¬±ı˛
ıg¬ fl¬ı˛± º
5. ø˜È¬±Àı˛ı˛ ·±À˚˛ ’±fl¬øÉfl¬ ’±‚±ÀÓ¬ı˛ Z±ı˛± ’ˆ¬…ôL√ı˛œÌ ·Í¬ÚÀfl¬ øı˙‘∫˘ fl¬Àı˛ ø˜È¬±ı˛ ıg¬ fl¬ı˛± º
6. ø˜È¬±Àı˛ı˛ ¸œ˘ Œˆ¬À/ ¤ı— ø˜È¬±ı˛Àfl¬ Î¬◊iú≈Mê fl¬Àı˛ ø˜È¬±Àı˛ı˛ ‰¬±fl¬±ı˛ ‚”Ì«Ú ·øÓ¬Àı· fl¬˜±ÀÚ±º
7. ø˜È¬±Àı˛ı˛ È¬±ø˜«Ú±˘ fl¬±ÀÚfl¬˙ÀÚı˛ Ï¬±fl¬Ú± Œˆ¬À/ ø˜È¬±ı˛ fl¬±ÀÚfl¬˙Ú ¬Ûøı˛ıÓ«¬Ú fl¬Àı˛ Œ˘±Î¬ √õ∂±ÀôL√ı˛ ŒÙ¬Ê Ó¬±Àı˛ı˛
fl¬±ÀÚfl¬˙Ú ¸±õ≠±˝◊ √õ∂±ÀôL√ ¤ı— ¸±õ≠±˝◊ √õ∂±ÀôL√ı˛ ŒÙ¬Ê Ó¬±Àı˛ı˛ fl¬±ÀÚfl¬˙Ú Œ˘±Î¬ √õ∂±ÀôL√ fl¬Àı˛ øÀ˚˛ ø˜È¬±Àı˛ı˛ ‰¬±fl¬±Àfl¬
øı¬Ûı˛œÓ¬ øÀfl¬ ‚≈øı˛À˚˛ ı˛œøÎ¬—Àfl¬ ¬Û}±ƒ·±˜œ fl¬ı˛± º
Õı≈…øÓ¬fl¬ ˙øMêı˛ ‰≈¬øı˛ ¤fl¬øÈ¬ ’¬Ûı˛±Ò˜”˘fl¬ fl¬±Ê º
˚ø øı≈…» ‰≈¬øı˛ ı± ∆ı≈…øÓ¬fl¬ é¬˜Ó¬±ı˛ ’ÕıÒ ı…ı˝±ı˛ ÊÚø˜S-ı˛ Œ·±‰¬Àı˛ ’±À¸ Ó¬Àı fl¬Ó‘«¬¬ÛÀé¬ı˛ ’±·±˜
’Ú≈˜øÓ¬ı…Ó¬œÓ¬ øı≈…» ¸ı˛ıı˛±À˝ı˛ ¸—À˚±· øıøBÂiß fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬» Ú˚˛º ·Ë±˝fl¬ ’ÕıÒˆ¬±Àı ˙øMê øÚ©®±˙Ú fl¬ı˛À˘› ’±˝◊Ú
Ó¬±ı˛ øÚÀÊı˛ ˝±ÀÓ¬ ŒÚ›˚˛± Î¬◊ø‰¬» Ú˚˛º øı¯∏˚˛øÈ¬ Î¬◊iú≈Mê Ú± fl¬Àı˛ Œ·±¬ÛÚ ı˛±‡± Î¬◊ø‰¬»º fl¬Ó«‘¬¬Ûé¬Àfl¬ Œ·±¬ÛÚ øııı˛Ì Œ›˚˛±
Î¬◊ø‰¬» ¤ı— Ó¬±ı˛ øÚÀ«˙ Œ˜ÀÚ ˚Ô±˚Ô ı…ı¶ö± ·Ë˝Ì fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»º ¸ı¸˜˚˛ Œ·±¬ÛÚ ı˛±‡ÀÓ¬ ˝Àı Œ˚ ¶ö±Úœ˚˛ ÊÚø˜S ‰≈¬øı˛
’±øı©®±ı˛ fl¬Àı˛ÀÂÚº Œfl¬±•Û±Úœı˛ Z±ı˛± é¬˜Ó¬±√õ∂±l ’±øÒfl¬±øı˛fl¬ ’±˝◊Ú·Ó¬ ı…ı¶ö± ·Ë˝Ì fl¬ı˛ÀıÚº
¸±õ≠±˝◊ øıøBÂißfl¬ı˛Ì ¤ı— ¬Û≈Ú¸«—À˚±À·ı˛ fl¬±ı˛Ì¸˜”˝ –-
øÚ•ßø˘ø‡Ó¬ ˚≈øMêÀÓ¬ ¸±õ≠±˝◊ øıøBÂiß fl¬ı˛ÀÓ¬ Œfl¬±•Û±Úœ é¬˜Ó¬±√õ∂±l ’±ÀÂÚ ñ
1. øÚø«©Ü ¸˜˚˛fl¬±À˘ı˛ ˜ÀÒ… øıÀ˘ı˛ È¬±fl¬± Ê˜± Ú± Œ›˚˛±º
2. ¤fl¬ ’/Ú ŒÔÀfl¬ ’¬Ûı˛ Œfl¬±Ú ’/ÀÚ ’ÕıÒˆ¬±Àı øı≈…» ¸ı˛ıı˛±˝ √õ∂¸±øı˛Ó¬ fl¬ı˛± º
3. øı≈…» ‰≈¬øı˛º
4. Œfl¬±•Û±Úœı˛ ’Ú≈˜øÓ¬ Â±h¬± ’øÓ¬øı˛Mê Œ˘±ÀÎ¬ı˛ ¸—À˚±· fl¬ı˛± º
øı≈…» ¸—À˚±· øıøBÂißfl¬ı˛Ì › ¬Û≈Ú¸«—À˚±· øı¯∏À˚˛ Î¬◊¬Û˚≈Mê fl¬Ó«¬‘¬Ûé¬ ¸˜À˚˛ ¸˜À˚˛ øÚÀ«˙ ŒÚ ¤ı— Ó¬Ú≈¸±Àı˛
70
REC
øı:øl Ê±ı˛œ fl¬Àı˛Úº Ó¬±øı˛‡ Î¬◊ø{°ø‡Ó¬ √õ∂±øl ¶§œfl¬±ı˛ ¸˝ ·Ë±˝fl¬Àı˛ ¤˝◊ øı:øl&ø˘ ÊÚø˜SÀfl¬ øıø˘ fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝˚˛º øÚÀ«˙
’Ú≈˚±˚˛œ ¸±õ≠±˝◊ øıøBÂißfl¬ı˛Ì ı± ¬Û≈Ú¸«—À˚±·fl¬ı˛ÀÌı˛ fl¬±Ê ¸•Û±Ú fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº
¤fl¬ÊÚ ·Ë±˝Àfl¬ı˛ øÙ¬Î¬◊Ê fl¬±È¬±ÊøÚÓ¬ Î¬±Àfl¬ ¸±ı˛± Œ›˚˛±ı˛ ¬ÛX¬øÓ¬ ¤ı— fl¬±ÀÊı˛ ÊÚ… √õ∂À˚˛±ÊÚœ˚˛ øÚı˛±¬ÛM±
¸ı˛?±˜±ø –-
¸±õ≠±˝◊ Œfl¬±•Û±Úœı˛ ’øÙ¬À¸ ı± ·Ë±˜ ¬Û=±À˚˛ÀÓ¬ ı˛±‡± øÙ¬Î¬◊Ê fl¬±È¬± ÊøÚÓ¬ Î¬±Àfl¬ı˛ Œı˛øÊø¶Üò ı˝◊ÀÓ¬ ·Ë±˝fl¬ Ó¬±ı˛
’øˆ¬À˚±À·ı˛ fl¬Ô± ø˘ø¬ÛıX¬ fl¬ı˛ÀıÚº Œı˛øÊø¶Üò ı˝◊ÀÓ¬ ¶ö±Úœ˚˛ ˆ¬±¯∏±˚˛ øÚ•ßø˘ø‡Ó¬ øı¯∏À˚˛ı˛ Ù¬±øıˆ¬±· Ô±fl¬ÀÓ¬ ˝Àıº
1. Sêø˜fl¬ ¸—‡…± º
2. Ó¬±øı˛‡ ¤ı— ¸˜˚˛º
3. ·Ë±˝Àfl¬ı˛ Ú±˜ ¤ı— øÍ¬fl¬±Ú± º
4. Œ¬Û±À˘ı˛ Ú•§ı˛ › ·Ë±˝fl¬ Ú•§ı˛ º
5. ’øˆ¬À˚±À·ı˛ øı˙ øııı˛Ìº
6. ·Ë±˝fl¬ ı± Ó¬±ı˛ √õ∂øÓ¬øÚøÒı˛ ¶§±é¬ı˛º
7. ’øˆ¬À˚±· ”ı˛œfl¬ı˛ÀÌı˛ Î¬◊ÀVÀ˙… fl¬˜œ« ¬Û±Í¬±ı±ı˛ Ó¬±øı˛‡ ¤ı— ¸˜˚˛º
8. ’øˆ¬À˚±· ”ı˛œfl¬ı˛ÀÌı˛ ÊÚ… ’—˙·Ë˝Ìfl¬±ı˛œ ı…øMê Ú±˜ ¤ı— Œ¬Û˙±·Ó¬ ¬Û º
9. ¬Ûøı˛˙«Ú › fl‘¬Ó¬ Œ˜ı˛±˜øÓ¬ fl¬±ÀÊı˛ øııı˛Ìº
a) Œ¬Û±˘ øÙ¬Î¬◊Ê º
b) fl¬±È¬-’±Î¬◊È¬ øÙ¬Î¬◊Ê º
c) øÏ¬À˘ Ï¬±˘± fl¬±ÀÚfl¬˙Úº
d) fl¬±ı«Ú ï’•°Ê±Ú ø˜|Ìóº
e) Œ˜ı˛±˜øÓ¬ı˛ ÊÚ… ¸œ˘ Œ‡±˘± ˝À˚˛ÀÂ øfl¬Ú± º
10. fl¬±˚«Àé¬ÀS Î¬◊¬Ûø¶öÓ¬ ·Ë±˝fl¬ √õ∂øÓ¬øÚøÒı˛ ¶§±é¬ı˛ º
11. fl¬±È¬-’±Î¬◊ÀÈ¬ı˛ Œ˘±˝±ı˛ Ï¬±fl¬Ú± ¸œ˘ fl¬ı˛±ı˛ ¬Ûı˛ ·Ë±˝Àfl¬ı˛ ¶§±é¬ı˛º
’øˆ¬À˚±· ¬Û±›˚˛±ı˛ ¬Ûı˛ ÊÚø˜S øÚı˛±¬ÛM± ¸ı˛?±˜±ø, ˚La¬Û±øÓ¬ › øÙ¬Î¬◊Ê ¸˝ ’øˆ¬À˚±· ”ı˛œfl¬ı˛ÀÌ ’—˙·Ë˝Ì
fl¬ı˛ÀıÚ º
ÊÚø˜ÀSı˛ fl¬±ÀÂ øÚ•ßø˘ø‡Ó¬ ¸ı˛?±˜±ø › ˚La¬Û±øÓ¬ Ô±fl¬ÀÓ¬ ˝Àı ñ
1. ı“±À˙ı˛ ˜˝◊º
2. ˝◊Ú¸≈À˘˙Ú Œ›˚˛± õ≠±˚˛±¸«º
71
REC
3. ˝◊Ú¸≈À˘˙Ú Œ›˚˛± ¶ç≥¬ E±˝◊ˆ¬±ı˛ º
4. Ê≈˘± (Zoola) º
5. øÚı˛±¬ÛM± ¬øh¬º
6. ô¶∏±Ú± º
7. øıøˆ¬iß é¬˜Ó¬±ı˛ øÙ¬Î¬◊Ê Ó¬±ı˛º
8. ŒÈ¬©Ü ˘…±•Û › ˘±˝◊Ú ŒÈ¬©Ü±ı˛ º
9. Â≈øı˛ ˝◊Ó¬…±ø º
1. ’øˆ¬À˚±· ”ı˛œfl¬ı˛ÀÌı˛ fl¬±ÀÊ ø·À˚˛ ·Ë±˝Àfl¬ı˛ Œ˜˝◊Ú ¸≈˝◊À‰¬ı˛ øÙ¬Î¬◊Ê ¬Ûı˛œé¬± fl¬èÚº ˚ø øÙ¬Î¬◊Ê Ó¬±ı˛ ¬Û≈Àh¬ Œ·ÀÂ
Œ‡± ˚±˚˛ Ó¬Àı Œ¸‡±ÀÚ Œ¬Û±h¬± øÙ¬Î¬◊Ê ¬Û±Àå ÚÓ≈¬Ú øÙ¬Î¬◊Ê Ó¬±ı˛ ˘±·±Ú ¤ı— Œı˛øÊø¶Üò ı˝◊ÀÓ¬ ·Ë±˝Àfl¬ı˛ ¶§±é¬ı˛ ŒÚÀıÚº
2. ·Ë±˝Àfl¬ı˛ øÙ¬Î¬◊Ê ˚ø Ú± Œ¬Û±Àh¬ Ó¬Àı Œ˘±˝±ı˛ Ï¬±fl¬Ú±˚≈Mê fl¬±È¬-’±Î¬◊È¬ øÙ¬Î¬◊Ê ¬Ûı˛œé¬± fl¬èÚº ˚ø øÙ¬Î¬◊Ê Ó¬±ı˛
¬Û≈Àh¬ ø·À˚˛ Ô±Àfl¬ Ó¬± ¬Û±Àå ÚÓ≈¬Ú øÙ¬Î¬◊Ê Ó¬±ı˛ ˘±·±Úº
˚ø ·Ë±˝fl¬ ¤ı— Œfl¬±•Û±Úœı˛ fl¬±È¬-’±Î¬◊È¬ øÙ¬Î¬◊Ê Î¬◊ˆ¬˚˛˝◊ ’é¬Ó¬ Ô±Àfl¬ Ó¬Àı ¤øı˛˚˛±˘ øÙ¬Î¬◊Ê ¬Ûı˛œé¬± fl¬èÚ ¤ı—
øÙ¬Î¬◊Ê Œ¬Û±h¬± Ô±fl¬À˘ ¬Û±Àå ÚÓ≈¬Ú øÙ¬Î¬◊Ê Ó¬±ı˛ ˘±·±Úº fl¬±È¬-’±Î¬◊È¬ øÙ¬Î¬◊Ê › ·Ë±˝Àfl¬ı˛ øÙ¬Î¬◊ÀÊı˛ Sê˜øıÚ…±¸ ¬Ûı˛œé¬±
fl¬èÚº
¤Â±h¬± øÙ¬Î¬◊Ê fl¬±È¬± ÊøÚÓ¬ ’øˆ¬À˚±À·ı˛ øÚ•ßø˘ø‡Ó¬ ’±ı˛› fl¬±ı˛Ì ’±ÀÂ –-
1. Œ¬Û±À˘, ¬Û±˝◊À¬Ûı˛ Œ˙¯∏ √õ∂±ÀôL√ı˛ fl¬±ÀÂ ’Ôı± ø˜È¬±ı˛ Œı±ÀÎ«¬ı˛ ø¬ÛÂÀÚ øÚÎ¬◊È¬™±˘ Ó¬±Àı˛ fl¬±ÀÚfl¬˙Ú øÏ¬À˘ Ô±fl¬±º
2. Œ¬Û±À˘ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ Ó¬±Àı˛ı˛ ÊÀ˚˛ÀKÈ¬ı˛ ’ıé¬˚˛ ïfl¬±ı«Ú Ê˜±óº
3. ø¬Û.øˆ¬.ø¸. ¸±øˆ¬«¸ Ó¬±Àı˛ı˛ ˆ¬/≈ı˛Ó¬±º
Î¬◊¬ÛÀı˛ ıøÌ«Ó¬ ’ı¶ö±˚˛ fl¬±Ê qè fl¬ı˛±ı˛ ’±À· ¤øı˛˚˛±˘ øÙ¬Î¬◊Ê ŒÔÀfl¬ ¸±õ≠±˝◊ øıøBÂiß fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº ˚ø Œ¬Û±À˘ı˛
Î¬◊¬Ûı˛ fl¬±˚« ¸•Û±Ú fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝˚˛ Ó¬Àı fl¬±Ê qè fl¬ı˛±ı˛ ’±À· ¤˘.øÈ¬. ˘±˝◊ÀÚı˛ Î¬◊¬Ûı˛ fl¬±ÀÊı˛ ’Ú≈˜øÓ¬¬ÛS øÚÀÓ¬ ˝Àıº
72
REC
SÀ˚˛±˙ ’Ò…±˚˛
¬Û±›˚˛±ı˛ fl¬…±¬Û±ø¸È¬Àı˛ı˛ ’±ı˙…fl¬œ˚˛Ó¬± › ˝◊˝±ı˛ ¸—À˚±·
Œfl¬±•Û±Úœı˛ øı≈…» ¸ı˛ıı˛±À˝ı˛ ˙Ó«¬±ı˘œ ’Ú≈˚±˚˛œ ‚≈ı˛ôL√ Œ˘±ÀÎ¬ı˛ ·Ë±˝fl¬ ïø˙ä › fl‘¬ø¯∏ ¸—Sê±ôL√ó Ó¬±ı˛ Œ˘±ÀÎ¬ı˛
¬Û±›˚˛±ı˛ Ù¬…±"ı˛ Ú”…ÚÓ¬˜ 0.90 ıÊ±˚˛ ı˛±‡ÀıÚº Œfl¬±•Û±Úœ fl¬…±¬Û±ø¸È¬ı˛ ı¸±ı±ı˛ ÊÚ… ’Ú≈Àı˛±Ò fl¬Àı˛Úº ÔËœÀÙ¬Ê ˝◊`¬±fl¬˙Ú
Œ˜±È¬Àı˛ı˛ ¬Û±›˚˛±ı˛ Ù¬…±"ı˛ ˝˚˛ 0.5 ŒÔÀfl 0.6 ¤ı˛ ˜ÀÒ…º fl¬…±¬Û±ø¸È¬ı˛ ˘±·±À˘ ¬Û±›˚˛±ı˛ Ù¬…±"Àı˛ı˛ ˜±Ú Î¬◊ißÓ¬ ˝˚˛º
¬Û±›˚˛±ı˛ Ù¬…±"Àı˛ı˛ ’Ô« ˝˘ ñ ¬
›˚˛±È øfl¬À˘±›˚˛±È
Û±›˚˛±ı˛ Ù¬…±"ı˛ = ı±
Œˆ¬±å x ’…±ø•Û˚˛±ı˛ Œfl¬øˆ¬¤
Œ˜±È¬Àı˛ı˛ ˝¸«¬Û±›˚˛±ı˛ Œı˛øÈ¬—À˚˛ı˛ √õ∂±˚˛ Œh¬&Ì Î¬◊˝±ı˛ ¬Û≈Àı˛± Œ˘±Î¬ fl¬±Àı˛KÈ¬ ˝˚˛º ¤fl¬øÈ¬ 10 ˝¸«¬Û±›˚˛±ı˛ Œ˜±È¬ı˛
¬Û≈Àı˛± Œ˘±ÀÎ¬ √õ∂±˚˛ 15 ’…±ø•Û˚˛±ı˛ fl¬±Àı˛KÈ¬ ŒÚ˚˛º ˚ø ¸øÍ¬fl¬ é¬˜Ó¬±ı˛ fl¬…±¬Û±ø¸È¬ı˛ Œ˜±È¬ı˛ ¸±øfl«¬ÀÈ¬ ˘±·±ÀÚ± ˚±˚˛ Ó¬Àı
Œ˜±È¬ı˛ 15 ’…±ø•Û˚˛±Àı˛ı˛ ¬Ûøı˛ıÀÓ«¬ ¬Û≈Àı˛±À˘±ÀÎ¬ 12 ’…±ø•Û˚˛±Àı˛ı˛ ˜Ó¬ fl¬±Àı˛KÈ¬ ŒÚÀıº Ó¬±˝À˘ fl¬…±¬Û±ø¸È¬ı˛ ı…ı˝±ı˛
fl¬ı˛À˘ 3 ïøÓ¬Úó ’…±ø•Û˚˛±ı˛ fl¬±Àı˛KÈ¬ fl¬À˜ ˚±˚˛º ’Ú≈ı˛+¬Ûˆ¬±Àı ¸øÍ¬fl¬ ˜±ÀÚı˛ fl¬…±¬Û±ø¸È¬ı˛ ı…ı˝±Àı˛ı˛ Z±ı˛± ¤fl¬øÈ¬ 100
˝¸«¬Û±›˚˛±ı˛ Œ˜±È¬ı˛ 159 ’…±ø•Û˚˛±Àı˛ı˛ ¬Ûøı˛ıÀÓ«¬ 120 ’…±ø•Û˚˛±ı˛ fl¬±Àı˛KÈ¬ ŒÚÀıº fl¬…±¬Û±ø¸È¬Àı˛ı˛ ı…ı˝±ı˛ ˘±˝◊ÀÚı˛
’¬Û‰¬˚˛ Ó¬Ô± ı±øÌøÊ…fl¬ ’¬Û‰¬˚˛ ˝ò¬±¸ fl¬Àı˛º
’±˜ı˛± Î¬◊¬Û˘øt fl¬øı˛, ˘±˝◊Ú fl¬±Àı˛ÀKÈ¬ı˛ ı‘øXÀÓ¬ Œˆ¬±ÀåÊ ‚±È¬øÓ¬ ı±h¬À˘ ˘±˝◊Ú Œˆ¬±ÀåÊ fl¬À˜ ˚±˚˛º ¤fl¬˝◊
Œ˘±ÀÎ¬ı˛ ÊÚ… fl¬…±¬Û±ø¸È¬ı˛ ı¸±À˘˝◊ ˘±˝◊Ú fl¬±Àı˛KÈ¬ ˝ò¬±¸ ¬Û±˚˛º ¤ÀÓ¬ Œˆ¬±ÀåÊ Î¬◊ißÓ¬ ˝˚˛º ·Ë±˝Àfl¬ı˛ Œ‚±ø¯∏Ó¬ Œˆ¬±ÀåÊÀfl¬
Î¬◊ißÓ¬ ˜±ÀÚ ı˛±‡ÀÓ¬ ¸±˝±˚… fl¬Àı˛º fl¬…±¬Û±ø¸È¬ı˛ ≈˝◊ Òı˛ÀÌı˛ ˝˚˛º Œ˚˜Ú, (1) ¤˘.øÈ¬. fl¬…±¬Û±ø¸È¬ı˛ ¤ı— (2) ¤˝◊‰¬.øÈ¬.
fl¬…±¬Û±ø¸È¬ı˛º
¤˘.øÈ¬. fl¬…±¬Û±ø¸È¬ı˛&ø˘ 440 Œˆ¬±å Œ·ËÀÎ¬ı˛ ˝À˚˛ Ô±Àfl¬º Ó¬±Àı˛Àfl¬ ‚≈ı˛ôL√ Œ˘±Î¬ Ó¬Ô± Œ˜±È¬Àı˛ı˛ ¸À/ ¬Û…±ı˛±À˘À˘
¸—˚≈Mê fl¬ı˛± ˝˚˛º 33/11 Œfl¬øˆ¬ ¸±ıÀà¬˙ÀÚ ı…ı˝+Ó¬ ¤˝◊‰¬.øÈ¬. fl¬…±¬Û±ø¸È¬ı˛&ø˘ 11 Œfl¬øˆ¬ Œ·ËÀÎ¬ı˛ ˝˚˛ ¤ı— Ó¬±Àı˛Àfl¬
¸±øfl«¬È¬ ŒıËfl¬±Àı˛ı˛ ˜±Ò…À˜ ¸—˚≈Mê fl¬ı˛± ˝˚˛º ¸±õ≠±˝◊ ˘±˝◊Ú ŒÔÀfl¬ fl¬…±¬Û±ø¸È¬ı˛Àfl¬ øıøBÂiß fl¬ı˛±ı˛ ¬ÛÀı˛› Î¬◊˝±ı˛ È¬±ø˜«Ú±˘Àfl¬
˚ø ¶Û˙« fl¬ı˛± ˚±˚˛ Ó¬Àı fl¬…±¬Û±ø¸È¬Àı˛ ¸ø=Ó ø¶öøÓ¬˙œ˘ ‰¬±ÀÊ«ı˛ ÊÚ… ’±˜ı˛± ∆ı≈…øÓ¬fl¬ ˙flƒ¬ ¬Û±˝◊º ’Ó¬¤ı fl¬…±¬Û±ø¸È¬Àı˛
fl¬±Ê fl¬ı˛±ı˛ ’±À· fl¬…±¬Û±ø¸È¬ı˛Àfl¬ ˘±˝◊Ú ŒÔÀfl¬ øıøBÂiß fl¬ı˛± ¬Ûı˛ Î¬◊˝±Àfl¬ øÎ¸‰¬±Ê«¬ ı˛Î¬ øÀ˚˛ ‰¬±Ê«˜≈Mê fl¬Àı˛ ŒÚ›˚˛± ’øÓ¬
’±ı˙…fl¬º ¤È¬± ¸ı«± ˜ÀÚ ı˛±‡± Î¬◊ø‰¬» º
73
REC
˝¸«¬Û±›˚˛±ı˛øˆ¬øMfl¬ fl¬…±¬Û±ø¸È¬Àı˛ı˛ √õ∂À˚˛±ÊÚœ˚˛ é¬˜Ó¬±ı˛ ˜±Ú øÚ•ßø˘ø‡Ó¬ Ó¬±ø˘fl¬±˚˛ Œ›˚˛± ˝˘ –-
Sêø˜fl¬ ˝¸«¬Û±›˚˛±ı˛ fl¬…±¬Û±ø¸È¬Àı˛ı˛ é¬˜Ó¬±
KVAR
¸—‡…± 1500 ’±ı˛.ø¬Û.¤˜. 1000 ’±ı˛.ø¬Û.¤˜.
1 2½ 1 1½
2 5 2 2½
3 7½ 3 3½
4 10 4 4½
5 12½ 4½ 5½
6 15 5 6
7 20 6 7
8 25 7 9
9 30 8 10
10 35 9 11½
11 40 10 13
12 44 11 14½
13 50 12½ 16
14 75 17 21
15 100 23 26
Œ˜±È¬Àı˛ı˛ ¸À/ ¤˘.øÈ¬. fl¬…±¬Û±ø¸È¬ı˛&ø˘Àfl¬ øÚ•ßø˘ø‡Ó¬ˆ¬±Àı fl¬±ÀÚfl¬˙Ú fl¬ı˛± ˝˚˛º
74
REC
’±`¬±ı˛·Ë±Î¬◊`¬ Œfl¬ıƒ˘ ¤ı— ¸±øˆ«¬¸ fl¬±ÀÚfl¬˙Ú –-
¤‡Úfl¬±ı˛ øÀÚ Œ¬ÛÃı˛ ¤˘±fl¬±˚˛ øı≈…» ıKÈ¬Ú ı…ı¶ö± ˜±øÈ¬ı˛ Ó¬˘± øÀ˚˛ fl¬ı˛± ˝˚˛º ˙˝ı˛±=À˘ ¸øÍ¬fl¬ ı…ıÒ±Ú ı˛±‡±ı˛
Ê±˚˛·± ¬Û±›˚˛± ˚±˚˛ Ú± ıÀ˘ ›ˆ¬±ı˛À˝Î¬ ˘±˝◊Ú È¬±Ú± ‡≈ı ’¸≈øıÒ±ÊÚfl¬ ˝˚˛º ıUÓ¬˘ ı±h¬œ, ı˛±ô¶∏±ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ ˆ¬±ı˛œ ˚±Úı±˝Ú
˝◊Ó¬…±ø fl¬˜ ı…ıÒ±ÀÚı˛ fl¬±ı˛Ì ˝À˚˛ “±h¬±˚˛º ’Ó¬¤ı ˙˝ı˛±=À˘ øıÀ˙¯∏Ó¬– Œ¬ÛÃı˛ ˙˝Àı˛ øı≈…» ıKÈ¬Ú › ¸±øˆ«¬¸ fl¬±ÀÚfl¬˙Ú
Œ›˚˛±ı˛ ÊÚ… ’±`¬±ı˛·Ë±Î¬◊`¬ Œfl¬ıƒ˘ ¬Û±Ó¬± ˝˚˛º
’±`¬±ı˛·Ë±Î¬◊`¬ ˘±˝◊Ú ¤ı— ¸±øˆ¬«¸ fl¬±ÀÚfl¬˙ÀÚı˛ ¸≈øıÒ± –-
1. ˜±øÈ¬ı˛ Ó¬˘±˚˛ ¬Û±Ó¬±ı˛ ÊÚ… Œfl¬ıƒ˘Àfl¬ Œ‰¬±À‡ Œ‡± ˚±˚˛ Ú±, ’A±ø˘fl¬± › Ú·ı˛ ¶ö±¬ÛÀÓ¬… Œfl¬±Ú ı˛fl¬˜ √õ∂ˆ¬±ı
øıô¶∏±ı˛ fl¬Àı˛ Ú±º
2. Á¬h¬ ı‘ø©ÜÀÓ¬ ‡≈ı ¸±˜±Ú…˝◊ øı‚Æ ‚ÀÈ¬ ¤ı— ı˛é¬Ì±Àıé¬Ì› fl¬˜ √õ∂À˚˛±ÊÚ ˝˚˛º
3. ›ˆ¬±ı˛À˝Î¬ ˘±˝◊ÀÚı˛ Î¬◊¬Ûı˛ ·±Â Î¬◊¬ÛÀh¬ ı± ·±ÀÂı˛ Î¬±˘ Œˆ¬À/ ¬ÛÀh¬ ¤ı— ·±h¬œı˛ Ò±!¬±˚˛ ≈‚«È¬Ú±ÊøÚÓ¬ é¬øÓ¬
› ı…±‚±Ó¬ ¸‘ø©Ü fl¬ı˛± ¬Ûøı˛˝±ı˛ fl¬ı˛± ˚±˚˛ º
4. ’±≈h¬ › Î¬◊iú≈Mê ›ˆ¬±ı˛À˝Î¬ ˘±˝◊ÚÊøÚÓ¬ ≈‚«È¬Ú± ¤h¬±ÀÚ± ˚±˚˛º
5. Œfl¬ıƒÀ˘ı˛ √õ∂øÓ¬øSê˚˛±˙œ˘ ˝◊`¬±"…±k ›ˆ¬±ı˛À˝Î¬ ˘±˝◊ÀÚı˛ Ó≈¬˘Ú±˚˛ fl¬˜ Ô±Àfl¬º
6. ¬Ûøı˛ı˝ÀÌ øı˙‘∫˘± ¤h¬±ÀÚ± ˚±˚˛ º
7. Œfl¬ıƒ˘ ¸±Ò±ı˛ÌÓ¬– Ò±Ó¬ı ’±ıı˛Ì Z±ı˛± ’±ı‘Ó¬ Ô±Àfl¬ ˚± Ó¬±ı˛ Œ˚±·±À˚±· ı…ı¶ö±˚˛ øı˙‘∫˘± ¸‘ø©Ü fl¬ı˛± ’ÀÚfl¬±—À˙
˝ò¬±¸ fl¬Àı˛ º
øÚ•ßø˘ø‡Ó¬ ’¸≈øıÒ±&ø˘› ’±ÀÂ –-
1. ¤˝◊ ı…ı¶ö± ‡≈ı˝◊ ı…˚˛ıU˘º ¤ÀÓ¬ øÓ¬Ú ŒÔÀfl¬ ¬Û“±‰¬&Ì Œı˙œ ‡ı˛‰¬ ˝˚˛º
2. Œfl¬±Ú Œ±¯∏ Sn∏øÈ¬ Œ‡± øÀ˘ Ó¬± ‡“≈ÀÊ ı±ı˛ fl¬ı˛± ‡≈ı˝◊ ’¸≈øıÒ±ÊÚfl¬ ˝˚˛º
¸±˜ø·Ëfl¬ˆ¬±Àı ¸≈øıÒ± ’¸≈øıÒ±&ø˘ øıÀı‰¬Ú± fl¬ı˛À˘ Œ‡± ˚±˚˛ ’±`¬±ı˛-·Ë±Î¬◊`¬ øı≈…» ıKÈ¬Ú ¬ÛX¬øÓ¬ Î¬◊¬Û˚≈Mê
øıÀ˙¯∏Ó¬– ˙˝ı˛±=À˘º
’±`¬±ı˛·Ë±Î¬◊`¬ ıKÈ¬Ú ı…ı¶ö± –-
’±`¬±ı˛·Ë±Î¬◊`¬ Œfl¬ıƒ˘ ¬Û±Ó¬±ı˛ ÊÚ… Êøı˛À¬Ûı˛ fl¬±Ê ¸•Û±Ú fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»º ˚±S±¬ÛÔ ø¶öı˛ fl¬ı˛±ı˛ ¸˜˚˛ Œ‡ÀÓ¬ ˝˚˛
Œ¸‡±ÀÚ Œ˚Ú ı±Ò± Ú”…ÚÓ¬˜ Ô±Àfl¬º Œfl¬ıƒ˘ ¬Û±Ó¬±ı˛ ¸˜˚˛ ı…øMê·Ó¬ ˜±ø˘fl¬±Ú±ı˛ ¶ö±Ú ¤h¬±ÀÚ± ı˛fl¬±ı˛ ¤ı— Œfl¬±Úˆ¬±Àı˝◊ Ó¬±
¤h¬±ÀÚ± ¸y¬ı Ú± ˝À˘ ˜±ø˘Àfl¬ı˛ ’±·±˜ ’Ú≈˜øÓ¬ ŒÚ›˚˛± Î¬◊ø‰¬»º ˜±øÈ¬ı˛ Ó¬˘±ı˛ Ê˘ øÚfl¬±˙œ ı…ı¶ö±, ÊÀ˘ı˛ ¬Û±˝◊¬Û ˘±˝◊Ú
¤ı— ŒÈ¬ø˘ÀÙ¬±Ú Œfl¬ıƒ˘ ŒÔÀfl¬ øÚı˛±¬Û ”ı˛Q ıÊ±˚˛ ı˛±‡± Î¬◊ø‰¬»º
Œfl¬ıƒÀ˘ı˛ ˚±S±¬ÛÔ ø¶öı˛ fl¬ı˛±ı˛ ¬Ûı˛ ’Ò«ø˜È¬±ı˛ ‰¬›h¬± › ¤fl¬ ø˜È¬±ı˛ ·ˆ¬œı˛Ó¬± øıø˙©Ü ¬Ûøı˛‡± ‡ÚÚ fl¬ı˛± ı˛fl¬±ı˛º
˚Ó¬È¬± ¸y¬ı fl¬˜ ‰¬›h¬±ı˛ ¬Ûøı˛‡± ‡ÚÚ fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬» Ó¬Àı ¤fl¬ ø˜È¬±ı˛ ·ˆ¬œı˛ ¬Ûøı˛‡± ‡ÚÚ fl¬ı˛ÀÓ¬ ’Ò«ø˜È¬±ı˛ ‰¬›h¬± fl¬ı˛±
75
REC
√õ∂À˚˛±ÊÚ ˝˚˛º Ó¬±ı˛¬Ûı˛ ¤ı˛˜ÀÒ… 150 ø˜ø˜ ·ˆ¬œı˛Ó¬±ı˛ ¤fl¬ô¶∏ı˛ ı±ø˘ øıÂ±ÀÚ± ı˛fl¬±ı˛ º ı±ø˘ Œ˜±È¬± ˝Àı Ú±º ¤˝◊ ı±ı˛
¬Ûøı˛‡±ı˛ ˜ÀÒ… Î¬◊¬Û˚≈Mê Œfl¬ıƒ˘ ŒÈ¬ÀÚ ¬Û±Ó¬± Œ˝±fl¬ º Œfl¬ıƒ˘ ıı˛±ıı˛ Î¬◊ˆ¬˚˛øÀfl¬ ¤fl¬ ŒÔÀfl¬ ≈˝◊ ˝◊ø=¡ ”ı˛ÀQ ˝◊È¬&ø˘
ı˛±‡ÀÓ¬ ˝Àıº Œfl¬ıƒ˘ › ˝◊ÀÈ¬ı˛ ˜Ò…ıÓ¬œ« ¶ö±Ú ˜±øÈ¬ øÀ˚˛ ˆ¬ı˛±È¬ fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº ˝◊È¬&ø˘Àfl¬ ’±Ú≈ˆ”¬ø˜fl¬ˆ¬±Àı Œ¬ÛÀÓ¬ Œfl¬ıƒ˘Àfl¬
Ï¬±fl¬ÀÓ¬ ˝Àıº Ó¬±ı˛¬Ûı˛ ¬Ûøı˛‡±ı˛ ı±fl¬œ ’—˙ ‡ÚÚ fl¬ı˛± ˜±øÈ¬ øÀ˚˛ ¸˜±Ú fl¬Àı˛ ˆ¬Àı˛ Œ›˚˛± Î¬◊ø‰¬»º Œfl¬ıƒÀ˘ı˛ ¸øÍ¬fl¬
˚±S±¬ÛÔ Ê±Ú±ı˛ Î¬◊ÀVÀ˙… ‹ ˚±S±¬ÛÀÔı˛ øıøˆ¬iß Ê±˚˛·±˚˛ Œfl¬ıƒÀ˘ı˛ ¬Ûøı˛‰¬˚˛ ı˝Úfl¬±ı˛œ ˜±øfl«¬— Œõ≠È¬ ı¸±ÀÚ± Ô±fl¬Àıº
ı˛±ô¶∏± ¬Û±ı˛±¬Û±ı˛ fl¬ı˛±ı˛ ¸˜˚˛ Œfl¬ıƒ˘Àfl¬ Î¬◊¬Û˚≈Mê ˜±À¬Ûı˛ øÊ. ’±˝◊ìÏ¬±˘±˝◊ Œ˘±˝±ìø¸À˜KÈ¬ ¬Û±˝◊À¬Ûı˛ ˜Ò… øÀ˚˛ È¬±Ú±
Î¬◊ø‰¬»º
Ù¬œÎ¬±ı˛ ø¬Û˘±ı˛ ı± ŒÂ±È¬ ø¬Û˘±ı˛ ıÀ'ı˛ fl¬±ÀÂ Œfl¬ıƒÀ˘ı˛ √õ∂±ôL√Àfl¬ ˜±øÈ¬ı˛ Î¬◊¬ÛÀı˛ ŒÓ¬±˘± ˝˚˛º fl¬`¬±"ı˛ √õ∂±ÀôL√ Î¬◊¬Û˚≈Mê
˘±· ¸Àfl¬È¬ øSêø•Û— fl¬Àı˛ ˘±·±ÀÓ¬ ˝Àıº øÎ¬ø¶ÜòøıÎ¬◊˙Ú È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ ŒÔÀfl¬ ¬Û±Ó¬± Œfl¬ıƒ˘Àfl¬ ëëÙ¬œÎ¬±ı˛ Œfl¬ıƒ˘íí ı˘± ˝˚˛º
Ó¬±ı˛¬Ûı˛ ˝◊˝±ı˛ È¬±ø˜«Ú±˘ √õ∂±ôL√&ø˘ Ù¬œÎ¬±ı˛ ø¬Û˘±Àı˛ı˛ ¸À/ ¸—˚≈Mê fl¬ı˛± ˝˚˛º Ù¬œÎ¬±ı˛ ø¬Û˘±ı˛ ˝ÀBÂ øÎ¬ø¶ÜòøıÎ¬◊˙Ú ıÀ'ı˛
¤fl¬øÈ¬ é≈¬^ ¸—¶®ı˛Ìº ˝◊Úfl¬±ø˜— Œfl¬ıƒ˘Àfl¬ øÙ¬Î¬◊Ê ˝◊Î¬◊øÚÈ¬ı˛ ¸À/ ¸—˚≈Mê fl¬ı˛± ˝˚˛º øfl¬È¬fl¬±È¬ øÙ¬Î¬◊Ê ¸øÍ¬fl¬ ¸±˝◊ÀÊı˛
˝›˚˛± Î¬◊ø‰¬»º øÙ¬Î¬◊Ê ˝◊Î¬◊øÚÈ¬ ŒÔÀfl¬ øÚ·«Ó¬ øı±˚˛œ È¬±ø˜«Ú±˘ Ù¬œÎ¬±ı˛ ø¬Û˘±Àı˛ı˛ ı±¸ı±Àı˛ı˛ ¸À/ ¸—˚≈Mê ˝˚˛º Ù¬œÎ¬±ı˛
ø¬Û˘±ı˛ ı±¸ı±ı˛ ŒÔÀfl¬ Œ˚‡±ÀÚ Œ˚˜Ú √õ∂À˚˛±ÊÚ Œ¸˝◊ ı˛fl¬˜ ˚±S±¬ÛÀÔ ≈íøÈ¬ ı± øÓ¬ÚøÈ¬ Œfl¬ıƒ˘ È¬±Ú± ˝˚˛º ŒÂ±È¬ ø¬Û˘±ı˛
ı'&ø˘ ‹ Œfl¬ıƒÀ˘ı˛ ’¬Ûı˛ √õ∂±ÀôL√ ı¸±ÀÚ± ˝˚˛º ŒÂ±È¬ ø¬Û˘±ı˛ ıÀ'ı˛ ı…ı¶ö±¬ÛÚ± Ù¬œÎ¬±ı˛ ø¬Û˘±Àı˛ı˛ ’Ú≈ı˛+¬Û ˝˚˛º ŒÂ±È¬
ø¬Û˘±ı˛ ı' ŒÔÀfl¬˝◊ ¸±øˆ«¬¸ fl¬±ÀÚfl¬˙Ú Œ›˚˛± ˝˚˛º Œfl¬ıƒÀ˘ı˛ ˜Ò…¬ÛÀÔ ı± Œ˙¯∏√õ∂±ÀôL√ È¬…±ø¬Û—-¤ı˛ ÊÚ… Ê±—˙Ú ı'
ı¸±ÀÚ± Œ˚ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛º
Œfl¬ıƒÀ˘ı˛ √õ∂±ÀôL√ ˘±·¸Àfl¬È¬Àfl¬ øSêø•Û— fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»º ı±¸ı±Àı˛ı˛ ¸À/ ˘±·¸Àfl¬È¬Àfl¬ ’“±È¬ fl¬Àı˛ ˘±·±ÀÚ±ı˛ ÊÚ…
Î¬◊¬Û˚≈Mê ˜±À¬Ûı˛ Ú±È¬ ıå≈ ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº ’±øÔ«— ¸øÍ¬fl¬ ˆ¬±Àı fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»º ø¬Û˘±Àı˛ı˛ Ù≈¬ÀÈ¬± øÀ˚˛ øÈ¬fl¬øÈ¬øfl¬ Ê±Ó¬œ˚˛
√õ∂±Ìœ¸fl¬À˘ı˛ √õ∂Àı˙ √õ∂øÓ¬Àı˛±Ò fl¬ı˛±ı˛ ÊÚ… ¸˜ô¶∏ ø¬Û˘±Àı˛ é¬øÓ¬fl¬ı˛ fl¬œÈ¬˜≈ø¯∏fl¬±ø √õ∂øÓ¬Àı˛±Òfl¬ ı…ı¶ö± ·Ë˝Ì fl¬ı˛ÀÓ¬ ’Ú≈Àı˛±Ò
fl¬ı˛± ˝˚˛º
Œfl¬ıƒÀ˘ Î¬◊»¬Ûiß Ó¬±¬Û ¤ı˛ ‰¬±ı˛øÀfl¬ ı±ø˘ı˛ ˜±Ò…À˜˝◊ øıfl¬œÌ« ˝˚˛º ’±ı±ı˛ Ê˘ ^nÓ¬·øÓ¬ÀÓ¬ ¤ı˛ ˜Ò… øÀ˚˛ é¬øı˛Ó¬
˝ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛º
˜±øÈ¬ÀÓ¬ ·Ó«¬ ‡“≈Àh¬ ¬Û±ù´«ıÓ¬œ« › Î¬◊¬ÛÀı˛ı˛ ˝◊È¬ øıÂ±ÀÚ± ’±ıı˛Ì ŒÀ‡ Œfl¬ıƒÀ˘ı˛ ˚±S±¬ÛÔ ¸˝ÀÊ˝◊ ø‰¬ø˝êÓ¬ fl¬ı˛± ˝˚˛º
·Ó«¬ ‡ÚÚfl¬±˘œÚ ˚‡Ú ˝◊È¬ Œ‡± ˚±˚˛ Ó¬‡Ú ˚ÀÔ±ø‰¬Ó¬ ˚P ŒÚ›˚˛± Î¬◊ø‰¬»º
Œfl¬ıƒ˘ ¸˜”˝ –-
˜±øÈ¬ı˛ Ó¬˘± øÀ˚˛ øı≈…» ıKÈ¬Ú fl¬ı˛±ı˛ ÊÚ… Œfl¬ıƒ˘ ı…ı˝+Ó¬ ˝˚˛º ˆ¬±ı˛Ó¬œ˚˛ ˜±Úfl¬ ¸—¶ö± Œfl¬ıÀ˘ı˛ ÊÚ… √õ∂±˜±Ú… ·ËLö
IS-692 (1965), IS-1554(Part-II) √õ∂fl¬±˙ fl¬Àı˛ÀÂÚº Œfl¬ı˘ fl¬±Àı˛KÈ¬ ı˝Ú fl¬Àı˛º ˝◊˝± fl¬`¬±"ı˛ › ˝◊Ú¸≈À˘È¬ı˛ Z±ı˛±
·øÍ¬Ó¬ ˝˚˛º √õ∂˚≈Mê Œˆ¬±ÀåÊ › √õ∂ı±ø˝Ó¬ fl¬±Àı˛ÀKÈ¬ı˛ ¬Ûøı˛˜±Ì øıÀı‰¬Ú± fl¬Àı˛ ’…±˘≈ø˜øÚ˚˛±˜ ı± Ó¬±˜±ı˛ fl¬`¬±"ı˛ ˝◊Ú¸≈À˘È¬
fl¬ı˛± ˝˚˛º ’±˜«±øı˛—, Ò±Ó¬ı ¬˙œø—-¤ı˛ ı…ı¶ö± ¤Àfl¬ ’±ı˛› ˙øMê˙±˘œ fl¬Àı˛º √õ∂ı±ø˝Ó¬ ¸Àı«±B‰¬ fl¬±Àı˛KÈ¬ ’Ú≈˚±˚˛œ fl¬`¬±"Àı˛ı˛
√õ∂¶öÀBÂÀı˛ Œé¬SÙ¬˘ øÚÌ«˚˛ fl¬ı˛± ˝˚˛ ¤ı— √õ∂˚≈Mê Œˆ¬±ÀåÊ Î¬◊˝±ı˛ ˝◊Ú¸≈À˘˙Ú øÚÒ«±ı˛Ì fl¬Àı˛º
76
REC
‰¬Ó≈¬«˙ ’Ò…±˚˛
Œfl¬ıƒÀ˘ı˛ √õ∂fl¬±ı˛Àˆ¬ –
·Í¬ÚøıÚ…±¸, Œˆ¬±ÀåÊ, ı…ı˝+Ó¬ ¬Û±Ô« ’Ú≈˚±˚˛œ Œfl¬ıƒÀ˘ı˛ Ú±˜fl¬ı˛Ì fl¬ı˛± ˝˚˛º Œˆ¬±ÀåÊ ¤ı— ø¸/˘ Œfl¬±ı˛, ëÈ≈í-
Œfl¬±ı˛, ÔËœ-Œfl¬±ı˛, 3½ Œfl¬±ı˛ ˝◊Ó¬…±ø ’Ú≈˚±˚˛œ Œ˘± ŒÈ¬Ú˙Ú, ˝±˝◊ ŒÈ¬Ú˙Ú Œfl¬ıƒÀ˘ı˛ ı…ı˝±ı˛Àfl¬ øˆ¬øM fl¬Àı˛› Œfl¬ıƒÀ˘ı˛
Ú±˜fl¬ı˛Ì fl¬ı˛± ˝˚˛º
’ˆ¬…ôL√ı˛œÌ ·Í¬Ú ’Ú≈˚±˚˛œ fl¬`¬±"ı˛ ı‘M±fl¬±ı˛, øSÀfl¬±Ì ’±fl‘¬øÓ¬ı˛ ˝˚˛, ·Í¬ÚÓ¬La ’Ú≈˚±˚˛œ ’±˜«±ı˛ øfl¬—ı± ’±˜±«ı˛øı˝œÚ
˝˚˛ ¤ı— ¤ı˛ ’øÓ¬øı˛Mê Œfl¬ı˘ ·…±¸ ˆ¬øÓ«¬ ŒÓ¬˘ ˆ¬øÓ«¬, ø¬Û.¤˘. ø¸.ø¸, ¤'.¤˘.ø¬Û.˝◊., ø¬Û.’±˝◊.¤˘.ø¸. √õ∂ˆ‘¬øÓ¬› ˝˚˛º
¸±Ò±ı˛ÌÓ¬– ø¬Û.¤˘.ø¸.ø¸. ¤ı— ¤'. ¤˘.ø¬Û.˝◊. Œfl¬ıƒ˘ Î¬◊B‰¬ ‰¬±À¬Ûı˛ ıKÈ¬Ú ı…ı¶ö±ÀÓ¬ ı…ı˝+Ó¬ ˝˚˛ ¤ı— ŒÓ¬˘ˆ¬øÓ«¬
› ·…±¸ˆ¬øÓ«¬ Œfl¬ıƒ˘ ’Ó≈¬…B‰¬ ‰¬±À¬Ûı˛ Œé ÀS ı…ı˝+Ó¬ ˝˚˛º ¤˝◊ ¸ı Œfl¬ı˘&ø˘ı˛ ÊÚ… ¸øÍ¬fl¬ ¸±˝◊ÀÊı˛ Œfl¬ıƒ˘ ¤`¬ ı'
ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº ˚‡Ú Œfl¬ıƒ˘ ı…ı˝+Ó¬ ˝Àı Ú± Ó¬‡Ú Î¬◊˝±ı˛ Î¬◊ˆ¬˚˛ √õ∂±ÀôL√ı˛ Î¬◊iú≈Mê ˜≈‡ ¸øÍ¬fl¬ˆ¬±Àı ¸œ˘ fl¬Àı˛ ıg¬ fl¬ı˛±
Î¬◊ø‰¬» º øÚ•ß ‰¬±À¬Ûı˛ ıKÈ¬Ú ı…ı¶ö±˚˛ ø¬Û.øˆ.¬ø¸. ’±˜«±ı˛ Œ›˚˛± Œfl¬ıƒ˘ ı…ı˝+Ó¬ ˝˚˛º ’±˜«±øı˛—À˚˛ı˛ ¸À/ ’±Ô« fl¬±ÀÚfl¬˙ÀÚı˛
øÚı˛øıøBÂißÓ¬± ıÊ±˚˛ ı˛±‡± ÊÚ… Œfl¬ıÀ˘ı˛ √õ∂±øôL√fl¬ ÊÀ˚˛ÀKÈ¬ ¢≠…±`¬ ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»º ¢≠…±`¬ ‘Ï¬ˇıX¬ fl¬Àı˛ ˚±ÀÓ¬ Œfl¬ı˘
≈˘ÀÓ¬ Ú± ¬Û±Àı˛ ¤ı— ˝◊Ú¸≈À˘˙ÀÚı˛ é¬øÓ¬ › fl¬±ÀÚfl¬˙Ú øÏ¬À˘ ˝À˚˛ ˚±›˚˛± √õ∂øÓ¬Àı˛±Ò fl¬ı˛± ˚±˚˛º Œfl¬ıƒÀ˘ı˛ ˜ÀÒ… ÊÀ˘ı˛
’Ú≈√õ∂Àı˙ è‡ÀÓ¬ ¤˜. ¸œ˘ √õ∂À˚˛±· fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»º
Œfl¬ıƒ˘ √õ∂±ÀôL√ ˘±·¸Àfl¬È¬ ¸øÍ¬fl¬ ˆ¬±Àı øSêø•Û— fl¬ı˛± Ô±fl¬Àıº øÏ¬À˘ Ï¬±˘± fl¬±ÀÚfl¬˙Ú ¬Ûøı˛˝±ı˛ fl¬ı˛±ı˛ ÊÚ… Ú±È¬ıå≈
› ›˚˛±˙±ı˛ ı…ı˝±ı˛ fl¬Àı˛ ˘±·¸Àfl¬È¬ fl¬±ÀÚfl¬˙Ú fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº øÏ¬À˘ Ï¬±˘± fl¬±ÀÚfl¬˙ÀÚı˛ ÊÚ… Ó¬±¬Û Î¬◊»¬Ûiß ˝˚˛ ¤ı—
˝◊Ú¸≈À˘˙Ú é¬øÓ¬·Ëô¶∏ ˝À˚˛ Œfl¬ıƒÀ˘ı˛ ’±˚˛≈©®±˘ fl¬À˜ ˚±˚˛º Œfl¬ıƒÀ˘ı˛ ¸±˝◊Êìé¬˜Ó¬± øÚı«±‰¬Ú fl¬ı˛±ı˛ ¸˜˚˛ øÚı˛±¬ÛM± &Ì±ÀÇ¬ı˛
˜±Ú 1.5 Òı˛± ˝˚˛º
Œ˚ Œfl¬±Ú ˝◊À˘fl¬øÈ¬™fl¬…±˘ ¸±øfl«¬ÀÈ¬ ≈íı˛fl¬À˜ı˛ Œ±¯∏ Òı˛± ¬ÛÀh¬ Œ˚˜Ú (1) ›À¬ÛÚ ¸±øfl«¬È¬ › (2) ˙È«¬ ¸±øfl«¬È¬º
fl¬`¬±"ı˛ Œfl¬ÀÈ¬ ı± Œˆ¬À/ ˚±›˚˛±ı˛ Ù¬À˘ ›À¬ÛÚ ¸±øfl«¬È¬ Œ±¯∏ Œ‡± Œ˚˛º ›À¬ÛÚ ¸±øfl«¬ÀÈ¬ı˛ Ù¬À˘ ¸±õ≠±˝◊ ˘±˝◊Ú
øıøBÂiß ˝À˚˛ ˚±˚˛º ˙È«¬ ¸±øfl«¬È¬ ı˘ÀÓ¬ Œı±Á¬±˚˛ ŒÙ¬Ê › øÚÎ¬◊È¬™±À˘ı˛ ˜ÀÒ… ı± ŒÙ¬Ê › ’±ÀÔ«ı˛ ˜ÀÒ… ¸ı˛±¸øı˛ ¸—À˚±· ˝À˚˛
˚±›˚˛± ˚±ı˛ Ù¬À˘ øÙ¬Î¬◊Ê ¬Û≈Àh¬ ˚±˚˛ ı± ¸±øfl«¬È¬ ŒıËfl¬±ı˛ øÈ¬™¬Û fl¬Àı˛º Œfl¬ıƒÀ˘ Œ±¯∏ Sn∏øÈ¬ı˛ Œé¬S&ø˘ øÚˆ≈«¬˘ˆ¬±Àı ‡“≈ÀÊ ı±ı˛
fl¬ı˛± ‡≈ı˝◊ ’¸≈øıÒ±ÊÚfl¬ ˝˚˛º Œ˜·±ı˛ Z±ı˛±˝◊ Œ±¯∏Sn∏øÈ¬ ‡“≈ÀÊ ı±ı˛ fl¬ı˛± Œ˚ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛º Sn∏øÈ¬ øÚÒ«±ı˛fl¬ ˚ÀLaı˛ Z±ı˛± Œ±¯∏Sn∏øÈ¬ı˛
Î¬◊»¬ÛøM¶ö˘ ’Ú≈¸g¬±Ú fl¬ı˛± ˝˚˛º
¤fl¬øÈ¬ Œfl¬ıƒ˘Àfl¬ ’¬Ûı˛ ’±ı˛ ¤fl¬øÈ¬ Œfl¬ıƒÀ˘ı˛ ¸À/ ˚≈Mê fl¬ı˛±ı˛ ÊÚ… ’Ôı± Œfl¬ıƒÀ˘ı˛ é¬øÓ¬·Ëô¶∏ ’—˙ Œfl¬ÀÈ¬ ŒÙ¬À˘
øÀ˚˛ ŒÊ±h¬± Œ›˚˛±ı˛ ÊÚ… Œ¶ÜòÈ¬ ÔË≈ ÊÀ˚˛KÈ¬ ı…ı˝+Ó¬ ˝˚˛º
ñññ0ñññ
77
REC
¬Û=˙ ’Ò…±˚˛
ı˛é¬Ì±Àıé¬Ì –
ı˛é¬Ì±Àıé¬ÀÌı˛ ’±ı˙…fl¬œ˚˛Ó¬± – ¶§±ˆ¬±øıfl¬ › ’¶§±ˆ¬±øıfl¬ ’ı¶ö±˚˛ ¸—¶ö±¬ÛÀÚı˛ Œ±¯∏Sn∏øÈ¬ı˛ ¸y¬±ıÚ± fl¬˜±ÀÚ± º
ı˛é¬Ì±Àıé¬ÀÌı˛ Òı˛Ì – ≈í Òı˛ÀÌı˛ ı˛é¬Ì±Àıé¬Ì ˝˚˛, Œ˚˜Ú ñ
1. √õ∂øÓ¬À¯∏Òfl¬ ı˛é¬Ì±Àıé¬Ì º
2. ≈‚«È¬Ú±ÊøÚÓ¬ ’‰¬˘ ˝À˚˛ ˚±›˚˛± ı± ‡±ı˛±¬Û Œ˜ı˛±˜øÓ¬˜”˘fl¬ ı˛é¬Ì±Àıé¬Ì º
√õ∂øÓ¬À¯∏Òfl¬ ı˛é¬Ì±Àıé¬Ì – ı¯∏«±ı˛Ày¬ı˛ ’±À· › ı¯∏«±ı˛ ¬ÛÀı˛ fl‘¬Ó¬ ı˛é¬Ì±Àıé¬Ì º
Œ˜ı˛±˜øÓ¬˜”˘fl¬ ı˛é¬Ì±Àıé¬Ì – ¸—¶ö±¬ÛÀÚı˛ Œ±¯∏Sn∏øÈ¬ı˛ Œ˜ı˛±˜øÓ¬ı˛ ÊÚ… fl‘¬Ó¬ ı˛é¬Ì±Àıé¬Ì º
¤˘.øÈ¬. ˘±˝◊ÀÚı˛ øÙ¬Î¬◊ÀÊı˛ ¬Û˚«±˚˛Sê˜ ¤ı— ı…ıÒ±Ú –
øÙ¬Î¬◊ÀÊı˛ ¬Û˚«±˚˛Sê˜ – Œ˘±ÀÎ¬ı˛ ¬’±Ú≈¬Û±øÓ¬fl¬ ˝±Àı˛ ˘±˝◊ÀÚı˛ øıøˆ¬iß ’ı¶ö±ÀÚ øıøˆ¬iß é¬˜Ó¬±ı˛ øÙ¬Î¬◊Ê ˘±·±ÀÚ± º
78
REC
Œ¯∏±h¬˙ ’Ò…±˚˛
øÙ¬Î¬◊Ê Œ·ËøÎ¬—À˚˛ı˛ ’±ı˙…fl¬œ˚˛Ó¬±
˘±˝◊ÀÚı˛ Œfl¬±Ú ’—À˙ ˚ø Œ±¯∏SêøÈ¬ Œ‡± Œ˚˛ Ó¬Àı È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ ŒÔÀfl¬ qè fl¬Àı˛ ¸˜·Ë ˘±˝◊ÀÚ˝◊ øı≈…» ¸ı˛ıı˛±À˝
øı‚Æ ‚È¬Àı ¤ı— ‹ ˘±˝◊ÀÚı˛ ¸À/ ¸—øù≠©Ü ·Ë±˝fl¬·Ú Ó¬±ı˛ Ù¬˘Àˆ¬±· fl¬ı˛ÀıÚº Œ¸ÊÚ… ’±˜ı˛± ˘±˝◊ÀÚı˛ Œ˙¯∏ √õ∂±ôL√ ŒÔÀfl¬
qè fl¬Àı˛ È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ ’øˆ¬˜≈À‡ Sê˜ıÒ«˜±Ú ˝±Àı˛ øÙ¬Î¬◊Ê ˘±·±˝◊º ˘±˝◊ÀÚı˛ Œ˙¯∏ √õ∂±ÀôL√ Œ˘±ÀÎ¬ı˛ é¬˜Ó¬± ’Ú≈¸±Àı˛ ¸ı«øÚ•ß
¸±˝◊ÀÊı˛ øÙ¬Î¬◊Ê ˘±·±˝◊ ¤ı— È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ ’øˆ¬˜≈À‡ Œ˘±Î¬ Sê˜˙– ı‘øX¬ı˛ ¬Û±›˚˛±ı˛ Ù¬À˘ Œ¸˝◊ ’Ú≈˚±˚˛œ Î¬◊B‰¬ › ŒÔÀfl¬
Î¬◊B‰¬Ó¬ı˛ é¬˜Ó¬±ı˛ øÙ¬Î¬◊Ê ˘±·±˝◊º
˚ø Œ˙¯∏ ’—À˙ ’Ô«±» ŒıËfl¬±ı˛ ’—À˙ Œ±¯∏SêøÈ¬ Œ‡± Œ˚˛ Ó¬Àı ¸ı«øÚ•ß é¬˜Ó¬±ı˛ √õ∂Ô˜ øÙ¬Î¬◊ÊøÈ¬ ·À˘ ˚±Àı
¤ı— È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ ŒÔÀfl¬ B øıj≈ ¬Û˚«ôL√ ’Ú…±Ú… ¸fl¬˘ ·Ë±˝fl¬Àı˛ øı≈…» ¸ı˛ıı˛±˝ ’é≈¬iß Ô±fl¬Àı ˚±ÀÓ¬ Ú”…Ú…Ó¬˜ ·Ë±˝fl¬
ˆ≈¬MêÀˆ¬±·œ ˝ÀıÚº
øÙ¬Î¬◊Ê Œ·ËøÎ¬—À˚˛ı˛ ¸≈øıÒ± –-
1) ˘±˝◊ÀÚ Œ±¯∏SêøÈ¬ı˛ Î¬◊æıøıj≈ı˛ fl¬±Â±fl¬±øÂ È¬…±ø¬Û— ¬ÛÀ˚˛KÈ¬ ¬Û˚«ôL√ øı≈…» ¸ı˛ıı˛±˝ ıÊ±˚˛ Ô±fl¬Àıº
2) fl¬˜ ¸—‡…fl¬ ·Ë±˝fl¬ √õ∂ˆ¬±ı±øi§Ó¬ ˝ÀıÚº
3) Œ±¯∏ SêøÈ¬ ‡≈“ÀÊ ı±ı˛ fl¬ı˛±ı˛ ¸˜˚˛ fl¬˜ ˝Àıº
È¬œfl¬± –- ’Ú≈ı˛+¬Ûˆ¬±Àı Î¬◊¬Ûøı˛ øÚ˚˛À˜ ˚ø 11 Œfl¬øˆ¬ ˘±˝◊ÀÚı˛ Î¬◊¬Ûı˛ øıøˆ¬iß È¬…±ø¬Û— ¬ÛÀ˚˛ÀKÈ¬ øÎ¬. › Œ¸È¬ ˘±·±ÀÚ± ˝˚˛
Ó¬Àı Œ±¯∏SêøÈ¬ı˛ Î¬◊æıÀé¬ÀSı˛ fl¬±Â±fl¬±øÂ øÎ¬. › øÙ¬Î¬◊Ê ·À˘ ˚±Àı ¤ı— qÒ≈˜±S ‹ È¬…±¬Û fl¬ı˛± ˘±˝◊ÀÚ˝◊ øı≈…» ¸ı˛ıı˛±˝
79
REC
øıøBÂiß ˝Àı ¤ı— ‹ Ù¬œÎ¬±Àı˛ı˛ ı±fl¬œ ’—˙&ø˘ÀÓ¬ øı≈…» ¸ı˛ıı˛±˝ ’é≈¬iß Ô±fl¬Àıº
·±Â fl¬±È¬± –- øÚ•ßıøÚ«Ó¬ ı…ıÒ±ÀÚı˛ Œı˙œ Î¬◊B‰¬Ó¬ı˛ ¸˜ô¶∏ ·±Â&ø˘ ˘±˝◊ÀÚı˛ Î¬◊¬Ûı˛ ¬Ûh¬±ı˛ ˜Ó¬ ˝˚˛, ’Ó¬¤ı Œ¸&ø˘
fl¬±È¬± Î¬◊ø‰¬»º ŒÂ±È¬‡±È¬ ·±Â&ø˘ ¤ı— Ù¬˘ Ò±ı˛Ìfl¬±ı˛œ ·±Â&ø˘ Œ˚&ø˘ 10 Ù≈¬ÀÈ¬ı˛ Œı˙œ Î¬◊“‰¬≈ ˝˚˛ Ú± Œ¸&ø˘ fl¬±È¬± Î¬◊ø‰¬»
Ú˚˛º Œ˚ ¸˜ô¶∏ ·±ÀÂı˛ Î¬◊B‰¬Ó¬± 10 Ù≈¬ÀÈ¬ı˛ Œı˙œ ˝˚˛ Œ¸&ø˘ Î¬◊¬Û˚≈Mêˆ¬±Àı Â“±È¬± Î¬◊ø‰¬» ¤ı— øÚı˛±¬Û ı…ıÒ±Ú ıÊ±˚˛ ı˛±‡±
Î¬◊ø‰¬»º
·±Â ŒÔÀfl¬ ˘±˝◊ÀÚı˛ Ú”…ÚÓ¬˜ ı…ıÒ±Ú ˚± ıÊ±˚˛ ı˛±‡ÀÓ¬ ˝Àı
’±Ú≈ˆ”¬ø˜fl¬ ı…ıÒ±Ú Î¬◊{°•§ ı…ıÒ±Ú
˘±˝◊Ú ı˛±ô¶∏±˚˛ Ù¬À˘ı˛ ı±·±Ú ı˛±ô¶∏±ı˛ ı±˝◊Àı˛
Ù≈¬È ¬ø˜È¬±ı˛ Ù≈¬È ¬ø˜È¬±ı˛ Ù≈¬È ¬ø˜È¬±ı˛
¤˘.øÈ¬. ˘±˝◊Ú 3 1 3 1 3 1
11 Œfl¬øˆ¬ ï·Ë±˜œÚó 15 5 10 3 15 5
11 Œfl¬øˆ¬ › 22 Œfl¬øˆ¬ È¬™±Ç 20 6.4 10 3 20 6.4
33 Œfl¬øˆ ï·Ë±˜œÚó 20 6.4 10 3 20 6.4
33 Œfl¬øˆ È¬™±Ç 25 8.5 15 5 25 8.5
66 Œfl¬øˆ › Ó¬≈Ò« 25 8.5 17 4.5 40 13
˘±˝◊ÀÚı˛ ı…ıÒ±Ú › ·±øÎ«¬— –-

˘±˝◊Ú ·Í¬ÀÚı˛ ¸˜˚˛ øÚ˚˛˜±Ú≈˚±˚˛œ øÚ•ßø˘ø‡Ó¬ ı…ıÒ±Ú&ø˘ ıÊ±˚˛ ı˛±‡ÀÓ¬ ˝Àıº
1) 11/0.4 Œfl¬øˆ¬ øÎ¬ø©ÜòøıÎ¬◊˙Ú È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ ≈íøÈ¬ Œ¬Û±À˘ı˛ ˜ÀÒ… ”ı˛Qñ2440 ø˜ø˜
Œ¬Û±˘ ŒÔÀfl¬ ŒÙ¬ÀÊı˛ ”ı˛Qñ460 ø˜ø˜
≈íøÈ¬ ŒÙ¬ÀÊı˛ ˜ÀÒ… ”ı˛Qñ760 ø˜ø˜
2) Œıœı˛ Î¬◊¬Ûı˛ ı¸±ÀÚ± È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ Œé¬ÀS ˜±øÈ¬ ŒÔÀfl¬ ¤˝◊‰¬.øÈ¬ ı≈ø˙—À˚˛ı˛ ”ı˛Qñ4572 ø˜ø˜º
3) ˜±øÈ¬ ŒÔÀfl¬ Œ¬Û±À˘ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ ı¸±ÀÚ± øÎ¬ø¶ÜòøıÎ¬◊˙Ú ıÀ'ı˛ ”ı˛Qñ915 ø˜ø˜º
4) 11 Œfl¬øˆ¬ ˘±˝◊ÀÚı˛ ≈íøÈ¬ ŒÙ¬ÀÊı˛ ˜ÀÒ… ”ı˛Qñ1220 ø˜ø˜º
5) Œ¬Û±À˘ı˛ ˜±Ô± ŒÔÀfl¬ Œ¬Û±À˘ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ ı¸±ÀÚ± 11 Œfl¬øˆ¬ Sê˙ ’±À˜«ı˛ ”ı˛Qñ1220 ø˜ø˜º
6) fl¬±À¬Û«È¬ ı± Sê…±Îƒ¬˘ È¬±˝◊¬Û ·±øÎ«¬—À˚˛ Œ¬Û±˘ ŒÔÀfl¬ √õ∂Ô˜ Œ˘ø¸—À˚˛ı˛ ”ı˛Q 750 ø˜ø˜ ˝›˚˛± Î¬◊ø‰¬Ó¬º ’Ú≈ı˛+¬Ûˆ¬±Àı
¬Ûı˛ ¬Ûı˛ øıÂ±ÀÚ± ≈íøÈ¬ Œ˘ø¸—À˚˛ı˛ ˜ÀÒ… ”ı˛Q ı˛±ô¶∏± ’øÓ¬Sê˜Ì Â±h¬± ¸±Ò±ı˛Ìˆ¬±Àı 3 ø˜È¬±ı˛ ˝›˚˛± Î¬◊ø‰¬»º
80
REC
7) 11 Œfl¬øˆ¬ ˘±˝◊ÀÚ ¶Û…±ÀÚı˛ ˜±Á¬‡±ÀÚ ·±Î«¬ ŒÔÀfl¬ ŒÙ¬Ê Ó¬±Àı˛ı˛ ”ı˛Q ˝›˚˛± Î¬◊ø‰¬» 1220 ø˜ø˜º
8) ˚‡Ú ∆ı≈…øÓ¬fl¬ ˘±˝◊Ú › ŒÈ¬ø˘ÀÙ¬±Ú ˘±˝◊Ú ¬Ûı˛¶Ûı˛Àfl¬ ’øÓ¬Sê˜ fl¬Àı˛ Ó¬‡Ú ¸ıÀ‰¬À˚˛ Î¬◊¬ÛÀı˛ı˛ ŒÈ¬ø˘ÀÙ¬±Ú Ó¬±ı˛ ›
·±ÀÎ«¬ı˛ ˜ÀÒ… Ú”…ÚÓ¬˜ ı…ıÒ±Ú 915 ø˜ø˜ ˝›˚˛± Î¬◊ø‰¬» ¤ı— ˘±˝◊Ú ’øÓ¬Sê˜Ì 900 øÎ ·ËœÀÓ¬ ˝›˚˛± Î¬◊ø‰¬»º
9) ·±øÎ«¬— ‰¬…±ÀÚ˘ Œ¬Û±À˘ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ øÚ•ßø˘ø‡Ó¬ ”ı˛ÀQ ı¸±ÀÚ± Î¬◊ø‰¬» –-
11 Œfl¬øˆ¬ ŒÙ¬Ê ŒÔÀfl¬ ·±øÎ«¬— ‰¬…±ÀÚ˘ ñ 685 ø˜ø˜
¤˘.øÈ¬¬ ŒÙ¬Ê ŒÔÀfl¬ ·±øÎ«¬— ‰¬…±ÀÚ˘ ñ 610 ø˜ø˜
10) ¤˘.øÈ¬ ˘±˝◊ÀÚı˛ ≈íøÈ¬ ŒÙ¬ÀÊı˛ ˜ÀÒ… ”ı˛Q øÚ•ßø˘ø‡Ó¬ˆ¬±Àı ı˛±‡± Î¬◊ø‰¬»ñ
’±Ú≈ˆ”¬ø˜fl¬ øıÚ…±À¸ı˛ Œé¬ÀS ñ 300 ø˜ø˜
Î¬◊{°•§ øıÚ…±À¸ı˛ Œé¬ÀS ñ 260 ø˜ø˜
‡±h¬±˝◊ ·±øÎ«¬— Œ¬Û±˘ ŒÔÀfl¬ 450 ø˜ø˜ ”ı˛ÀQ ˘±·±ÀÚ± Î¬◊ø‰¬»º ‡±h¬±˝◊ ·±øÎ«¬—À˚˛ı˛ Œ˘ø¸— Ó¬±ı˛ › ŒÙ¬Ê Ó¬±Àı˛ı˛ ”ı˛Q
50 ø˜ø˜ ıÊ±˚˛ ı˛±‡± Î¬◊ø‰¬»º
¤.øı. ¸≈˝◊‰¬, øÎ¬. ›. øÙ¬Î¬◊Ê ¤ı— øÎ¬ø¶ÜòøıÎ¬◊˙Ú ıÀ'ı˛ ı˛é¬Ì±Àıé¬Ì –- ¸±Ò±ı˛Ìˆ¬±Àı ÒÀı˛ ŒÚ›˚˛± ˝˚˛ Œ˚
ı˛é¬Ì±Àıé¬Ì ı˘ÀÓ¬ Œı±Á¬±˚˛ ¸ı˛?±˜ì¸—¶ö±¬ÛÚ±ı˛ øı¬Û˚«À˚˛ı˛ ¬Ûı˛ Œ˜ı˛±˜øÓ¬ fl¬±ÀÊ ˝±Ó¬ Œ›˚˛±, Œ¸ ˆ¬±ıÚ± ˆ≈¬˘º √õ∂fl‘¬Ó¬
’ÀÔ« ı˛é¬Ì±Àıé¬Ì ı˘ÀÓ¬ Œı±Á¬±˚˛ ¸ı˛?±˜ì¸—¶ö±¬ÛÚ±ı˛ øı¬Û˚«˚˛ ‚È¬±ı˛ ’±À· øÚø«©Ü ¸˜˚˛ ’ôL√ı˛ ’ôL√ı˛ ¬Ûı˛œé¬± fl¬Àı˛
√õ∂À˚˛±ÊÚœ˚˛ fl¬±Ê Œ¸Àı˛¬ ŒÚ›˚˛±º
¤.øı.¸≈…˝◊‰¬ ï¤˚˛±ı˛ ŒıËfl¬ ¸≈…˝◊‰¬ó - ¤ı˛ ı˛é¬Ì±Àıé¬ÀÌı˛ fl¬±Ê fl¬ı˛±fl¬±˘œÚ øÚ•ßø˘ø‡Ó¬ øı¯∏˚˛&ø˘ ¬Ûı˛œé¬± fl¬Àı˛
¸øÍ¬fl¬ Œ˜ı˛±˜øÓ¬ı˛ fl¬±Ê fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àı –-
1) ˚ø Ú± Ô±Àfl¬ Ó¬Àı ¤.øı. ¸≈…˝◊À‰¬ Ó¬±˘±ı˛ ı…ı¶ö± fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»º ˚ø ¬Û”ı«Ó¬Ú Ó¬±˘± Ô±Àfl¬ Ó¬Àı Œ¸øÈ¬ øÍ¬fl¬Í¬±fl¬ fl¬±Ê
fl¬ı˛ÀÂ øfl¬Ú± Œ‡± Î¬◊ø‰¬»º
2) ¤.øı. ¸≈…˝◊À‰¬ı˛ ¬Û±˝◊¬Û ¸øÍ¬fl¬ ’ı¶ö±ÀÚ Ô±fl¬± Î¬◊ø‰¬» ˚±ÀÓ¬ øÓ¬ÚøÈ¬ Œ¬Û±˘±øı˛øÈ¬ı˛ ŒıvÎ¬&ø˘ ¤fl¬˝◊ ¸À/ ’Ù¬ ı± ’Ú
fl¬ı˛± ˚±˚˛º
3) ¤.øı.¸≈…˝◊‰¬ ‰¬±˘Ú±fl¬±˘œÚ ¬Ûı˛œé¬± fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àı øıøˆ¬iß ’ı¶ö±ÀÚ ¤øÈ¬ ¸øÍ¬fl¬ˆ¬±Àı ‚≈ı˛ÀÂ øfl¬Ú±º
4) ¤.øı. ¸≈…˝◊‰¬ fl¬KÈ¬…±À"ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ Ê˜± fl¬±ı«Ú ¬Û±ø˘˙ fl¬±·Ê øÀ˚˛ ‚À¯∏ ¬Ûøı˛©®±ı˛ fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº
5) ˚ø ’ıé¬À˚˛ı˛ Z±ı˛± é¬øÓ¬·Ëô¶∏ ˝˚˛ Ó¬Àı ¤.øı. ¸≈…˝◊‰¬ fl¬KÈ¬…±" ¬Û±Àå øÀÓ¬ ˝Àıº
6) Œ‡±˘± ’ı¶ö±˚˛ ¤.øı.¸≈…˝◊‰¬ ŒıvÎ¬&ø˘ı˛ ˜ÀÒ…fl¬±ı˛ ”ı˛Q ¬Û˚«Àıé¬Ì fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº
7) ¤.øı. ¸≈…˝◊À‰¬ı˛ ¸øÍ¬fl¬Ó¬±ı˛ ÊÚ… Ú±È¬ ıå≈ ¬Ûı˛œé¬± fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº
81
REC
8) ¸øÍ¬fl¬ ’±øÔ«— ¸•§Àg¬ øÚø}Ó¬ ˝ÀÓ¬ ˝Àıº
9) ¤.øı.¸≈…˝◊‰¬ ˚‡Ú ’Úƒ ’ı¶ö±˚˛ Ô±Àfl¬ Ó¬‡Ú Œ¸‡±ÀÚ Œfl¬±Ú ¶Û±øfl«¬— Ú± Ô±fl¬± ¸•§Àg¬ øÚø}¬Ó¬ ˝ÀÓ¬ ˝Àıº
øÎ¬. ›. øÙ¬Î¬◊ÀÊı˛ ı˛é¬Ì±Àıé¬Ì –-
E¬Û ’±Î¬◊È¬ øÙ¬Î¬◊Ê ïøÎ¬. ›. øÙ¬Î¬◊Êó-¤ı˛ ı˛é¬Ì±Àıé¬ÀÌı˛ fl¬±Ê fl¬ı˛±fl¬±˘œÚ øÚ•ßø˘ø‡Ó¬ øı¯∏˚˛&ø˘ ¬Ûı˛œé¬± fl¬ı˛ÀÓ¬
˝Àı ¤ı— Ó¬Ú≈¸±Àı˛ ı˛é¬Ì±Àıé¬ÀÌı˛ fl¬±Ê fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»º
1) øÙ¬À˜˘ fl¬KÈ¬…±À"ı˛ ¸øÍ¬fl¬ ŒÈ¬Ú˙Ú ¸•§Àg¬ øÚø}¬Ó¬ ˝ÀÓ¬ ˝Àıº
2) E¬Û-’±Î¬◊È¬ Ù¬±˝◊ı±ı˛ ¬Û±å±ÀÓ¬ ˝Àı ˚ø ¤øÈ¬ é¬øÓ¬·Ëô¶∏ ˝˚˛º
3) E¬Û-’±Î¬◊È¬ øÙ¬Î¬◊Ê Ù¬±˝◊ı±ı˛ ı˛Î¬ ¬Û±å±ÀÓ¬ ˝Àı ˚ø ¬Û≈Àh¬ ˚±˚˛º
4) E¬Û-’±Î¬◊È¬ øÙ¬Î¬◊ÀÊı˛ é¬˜Ó¬± ¸•§Àg¬ øÚø}Ó¬ ˝ÀÓ¬ ˝Àıº
5) E¬Û-’±Î¬◊È¬ øÙ¬Î¬◊ÀÊı˛ ¸øÍ¬fl¬ ’±øÔ«— ¸•§Àg¬ øÚø}¬Ó¬ ˝ÀÓ¬ ˝Àıº
6) E¬Û-’±Î¬◊È¬ øÙ¬Î¬◊ÀÊı˛ ¸øÍ¬fl¬ ¬Ûøı˛‰¬±˘Ú ¸•§Àg¬ øÚø}¬Ó¬ ˝ÀÓ¬ ˝Àıº
øÎ¬ø¶ÜòøıÎ¬◊˙Ú ıÀ'ı˛ ı˛é¬Ì±Àıé¬Ì –-
1) ¸øÍ¬fl¬ ¬Ûøı˛‰¬±˘Ú±ı˛ ÊÚ… øÎ¬ø¶ÜòøıÎ¬◊˙Ú ıÀ'ı˛ ¶§˚˛— Ó¬±˘±ıg¬ ’ı¶ö± ¸•§Àg¬ øÚø}¬Ó¬ ˝ÀÓ¬ ˝Àıº
2) øÎ¬ø¶ÜòøıÎ¬◊˙Ú ıÀ'ı˛ ı˛Ê±&ø˘ › ’Ú…±Ú… ¬Û±Àù´«ı˛ ¸øÍ¬fl¬Ó¬± ¸•§Àg¬ øÚø}Ó¬ ˝ÀÓ¬ ˝Àıº
3) øfl¬È¬fl¬±È¬&ø˘ ¸øÍ¬fl¬ˆ¬±Àı ˘±·±ÀÚ± ’±ÀÂ øfl¬Ú± ø‰¬ø˝êÓ¬ fl¬èÚº ˚ø øfl¬È¬fl¬±øÈ¬&ø˘ é¬øÓ¬·Ë¶ö ˝˚˛ Ó¬Àı Œ¸&ø˘
¬Û±Àå Œ›˚˛± Î¬◊ø‰¬»º
4) øÎ¬ø¶ÜòøıÎ¬◊˙Ú ıÀ' ¸øÍ¬fl¬ é¬˜Ó¬±ı˛ øÙ¬Î¬◊Ê ˘±·±ÀÚ± ’±ÀÂ øfl¬Ú± Œ¸ ¸•§Àg¬ øÚø}Ó¬ ˝ÀÓ¬ ˝Àıº
5) ¸øÍ¬fl¬ ¸±˝◊ÀÊı˛ Œfl¬ıƒ˘ ˘±· ¤ı— ¬Û±øÓ¬ı˛ ¸À/ ˘±·&ø˘ı˛ ¸øÍ¬fl¬ fl¬KÈ¬…±" ¸•§Àg¬ øÚø}Ó¬ ˝ÀÓ¬ ˝Àıº
6) ˚ø Œfl¬ıƒÀ˘ı˛ ˝◊Ú¸≈À˘˙ÀÚ ¸±˜±Ú… é¬øÓ¬ ˝˚˛ Œ¸‡±ÀÚ ˝◊Ú¸≈À˘˙Ú ŒÈ¬¬Û Êh¬±ÀÓ¬ ˝Àıº
7) Œfl¬ıƒÀ˘ı˛ Ó¬±ı˛ ¬Û≈Àh¬ Œ·À˘ Œ¸˝◊ ’—˙ ¬Û±å±ÀÓ¬ ˝Àıº
8) fl¬KÈ¬…±" Œõ≠ÀÈ¬ı˛ ˝◊Ú¸≈À˘˙Ú ŒÈ¬¬Û ¬Û≈Àh¬ Œ·À˘ ÚÓ≈¬Ú ŒÈ¬¬Û ˘±·±ÀÓ¬ ˝Àıº
9) fl¬KÈ¬…±" Œõ≠ÀÈ¬ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ Œ¬ÛÀÈ¬™±ø˘˚˛±˜ ŒÊø˘ ˘±·±ÀÓ ¬˝Àıº
10) ıÀ'ı˛ Ù≈¬ÀÈ¬±Ù¬±È¬± ıg¬ ’±ÀÂ øfl¬Ú± øÚø}¬Ó¬ ˝ÀÓ¬ ˝Àıº
11) ıÀ'ı˛ ¸øÍ¬fl¬ ’±øÔ«— ¸•§Àg¬ øÚø}Ó¬ ˝ÀÓ¬ ˝Àıº
12) Œ˜˝◊Ú ¸≈…˝◊‰¬ ¸øÍ¬fl¬ˆ¬±Àı fl¬±Ê fl¬ı˛ÀÂ ¤˝◊ ˜À˜« øÚø}Ó¬ ˝ÀÓ¬ ˝Àıº
13) ¸ı«± ı' ¬Ûøı˛©®±ı˛ ¬Ûøı˛BÂiß ı˛±‡± ı˛fl¬±ı˛º
14) øÏ¬À˘ Ï¬±˘± fl¬±ÀÚfl¬˙ÀÚı˛ ÊÚ… ı' ·ı˛˜ ˝ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛ Œˆ¬Àı ÊÀ˚˛KÈ¬&ø˘Àfl¬ ¸ı«± ’±“È¬¸±È¬ ı˛±‡ÀÓ¬ ˝Àıº
82
REC
˘±˝◊Ú È¬˝˘ › √õ∂±fl¬À˜Ã¸≈˜ ı˛é¬Ì±Àıé¬Ì
1) È¬˝˘±øı˛ qè fl¬ı˛±ı˛ ’±À· fl¬˜œ«Àı˛ À˘ À˘ øıˆ¬±ÊÚ fl¬èÚº
2) ˘±˝◊ÚÀfl¬ øıøˆ¬iß ’—À˙ ˆ¬±· fl¬Àı˛ √õ∂øÓ¬øÈ¬ À˘ı˛ È¬˝˘±øı˛ ¸•Û”Ì« fl¬ı˛±ı˛ fl¬±Ê øÚÒ«±ı˛Ì fl¬èÚº
3) È¬˝˘±øı˛ fl¬±Ê Œ˙¯∏ fl¬ı˛±ı˛ ¬Ûı˛ øÚø«©Ü øÚ˙«¬ÛÀS ˘œ˚˛ √õ∂Ò±ÀÚı˛-˘¬ÛøÓ¬ı˛ Z±ı˛± È¬˝˘±øı˛ı˛ ¬Ûøı˛˘øé¬Ó¬ øııı˛Ú
Œ¬Û˙ fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»º
˘±˝◊ÀÚı˛ È¬˝˘±øı˛ øııı˛Ì Œ›˚˛±ı˛ øÚ˙«¬ÛS

Œ¸fl¬˙Ú ì ¸±ıøÎ¬øˆ¬˙Úñ ˜±¸ñ
˘±˝◊ÀÚı˛ Ú±˜ñ
Sêø˜fl¬ Ó¬±øı˛‡ Œ¬Û±˘ìÈ¬±›˚˛±ı˛ ¸±øfl«¬È¬ ¬Û˚«Àıé¬Ì ˜ôL√ı…
¸—‡…± Ú•§ı˛ Ú•§ı˛
È¬˝˘±øı˛ ı…øMêı˛ Ú±˜ ñ

Ó¬±øı˛‡ ñ ¶§±é¬ı˛
È¬˝˘±øı˛ı˛ ¸˜˚˛ øÚ•ßø˘ø‡Ó¬ øı¯∏˚˛&ø˘ ˜ÀÚ ı˛±‡ÀÓ¬ ˝Àı

A. ¸±øˆ«¬¸ ˘±˝◊Ú –-
1) ¸±øˆ«¬¸ Ó¬±Àı˛ı˛ ˝◊Ú¸≈À˘˙Ú › é¬˜Ó¬± ¬Ûı˛œé¬± fl¬ı˛±º
2) ¤øı˛˚˛±˘ øÙ¬Î¬◊Ê&ø˘ Á≈¬˘ôL√ Ô±fl¬± Î¬◊ø‰¬» Ú˚˛º

3) ¤øı˛˚˛±˘ › fl¬±È¬-’±Î¬◊ÀÈ¬ Œfl¬±Ú Ê˜± fl¬±ı«Ú Ô±fl¬± Î¬◊ø‰¬» Ú˚˛º
4) Œ˘±ÀÎ¬ı˛ ’±Ú≈¬Û±øÓ¬fl¬ ˝±Àı˛ øÙ¬Î¬◊ÀÊı˛ é¬˜Ó¬± Ô±fl¬± Î¬◊ø‰¬» ¤ ¸•§Àg¬ øÚø}Ó ˝›˚˛±º
5) ø˜È¬±ı˛ ı±' ¬Û˚«ôL√ ¸±øˆ«¬¸ ¬Û±˝◊¬Û ¤ı— ’…±˘fl¬±øÔÚ ¬Û±˝◊À¬Ûı˛ ˜≈‡ fl¬±ÀÍ¬ı˛ ı≈ø˙— øÀ˚˛ ıg¬ fl¬ı˛± ’±ÀÂ ¤
¸•§Àg¬ øÚø}¬Ó¬ ˝›˚˛±º
6) ’±Ô« ¸—À˚±· øÚˆ≈«¬˘ ’±ÀÂ ¤˝◊ ˜À˜« øÚø}Ó ˝›˚˛±º
7) ¸±øˆ¬«¸ Ó¬±Àı˛ı˛ Á≈¬˘ ¸øÍ¬fl¬ Ô±fl¬± Î¬◊ø‰¬»º
8) Œfl¬±Ú ·±ÀÂı˛ Î¬±˘¬Û±˘± ¸±øˆ«¬¸ Ó¬±Àı˛ ‚¯∏± ˘±·±ÀBÂ Ú±-¤˝◊ øı¯∏À˚˛ øÚø}Ó ˝›˚˛± º
83
REC
B. ¶ÜòœÈ¬ ˘±˝◊È¬ –
1) ¶ÜòœÈ¬ ˘±˝◊È¬ fl¬`¬±"Àı˛ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ Œfl¬±Ú ¶Û±øfl¬—-¤ı˛ ø‰¬˝ê Ô±fl¬± Î¬◊ø‰¬» Ú˚˛ ¤ı— fl¬`¬±"Àı˛ı˛ Œfl¬±Ú ¶Üò…±`¬ fl¬±È¬±
Ô±fl¬± Î¬◊ø‰¬» Ú˚˛º
2) √õ∂ÀÓ¬…fl¬ ¶ÜòœÈ¬ ˘±˝◊ÀÈ¬ ¤øı˛˚˛±˘ øÙ¬Î¬◊Ê Ô±fl¬± Î¬◊ø‰¬» º
3) ¶ÜòœÈ¬ ˘±˝◊È¬ ıË…±Àfl¬ÀÈ¬ı˛ Œ‡±˘± ˜≈À‡ fl¬±ÀÍ¬ı˛ ı≈ø˙— Ô±fl¬± Î¬◊ø‰¬» º
4) ¶ÜòœÈ¬ ˘±˝◊È¬ ıË…±Àfl¬È¬ ˆ¬±˘ˆ¬±Àı Œ˘À· Ô±fl¬± Î¬◊ø‰¬»º
5) ¶ÜòœÈ¬ ˘±˝◊ÀÈ¬ı˛ ı±øÓ¬ı˛ Œ˝±ã±ı˛, øÚ¬Ûƒ˘ › √õ∂øÓ¬Ù¬˘fl¬ ˝◊Ó¬…±ø ¬Ûı˛œé¬± fl¬ı˛±º
6) √õ∂øÓ¬Ù¬˘Àfl¬ı˛ ˜ÀÒ… ‰¬h¬±˝◊ Ê±Ó¬œ˚˛ ŒÂ±È¬ ¬Û±‡œı˛ ı±¸± Ô±fl¬± Î¬◊ø‰¬» Ú˚˛º
7) ¶ÜòœÈ¬ ˘±˝◊È¬ ı' › ıË…±Àfl¬ÀÈ¬ı˛ ’±øÔ«— ¸±øÍ¬fl¬ Ô±fl¬± Î¬◊ø‰¬»º
¤˘. øÈ¬. ˘±˝◊Ú –-
1) Œ¬Û±˘ fl¬±Ó¬ fl¬ı˛± ’ı¶ö±˚˛ Ô±fl¬± Î¬◊ø‰¬» Ú˚˛ ˚±ÀÓ¬ Ó¬±ı˛± ¬ÛÀh¬ Ú± ˚±˚˛º
2) ı±U ¸•§ø˘Ó¬ ıË…±Àfl¬ÀÈ¬ı˛ Ú±È¬ıå≈ ’±“È¬¸±È¬ Ô±fl¬± Î¬◊ø‰¬»º
3) ˝◊Ú¸≈À˘È¬Àı˛ Œfl¬±Ú Ù¬±È¬˘ ¤ı— ‰¬å± ›ÀÍ¬ Ô±fl¬± Î¬◊ø‰¬» Ú˚˛ ¤ı— Ó¬±Àı˛ı˛ ı“±ÒÚ ¸øÍ¬fl¬ˆ¬±Àı Ô±fl¬± Î¬◊ø‰¬»º
4) øÏ¬À˘ Ï¬±˘± ı± Œ‡±˘± ı“±ÒÚ › Ê±•Û±ı˛ Ô±fl¬± Î¬◊ø‰¬» Ú˚˛º
5) Œ˘±ÀÎ¬ı˛ ’Ú≈¬Û±ÀÓ¬ ¸±øfl«¬È¬ øÙ¬Î¬◊ÀÊı˛ é¬˜Ó¬± Ô±fl¬± Î¬◊ø‰¬» º
6) È¬±Ú± › ŒÍ¬fl¬Ú± ñ a) flv¬…±•Û&ø˘ øÏ¬À˘Ï¬±˘± ı± ø¬ÛÂ˘ˆ¬±Àıı˛ Ô±fl¬± Î¬◊ø‰¬» Ú˚˛º
b) Œà-Ó¬±ı˛ øÏ¬À˘ ı± fl¬±È¬± Ô±fl¬± Î¬◊ø‰¬» Ú˚˛º
c) Œà¬-Ó¬±ı˛ øÚÎ¬◊È¬™±À˘ı˛ ¸À/ ¸—˚≈Mê Ô±fl¬± Î¬◊ø‰¬» Ú˚˛º
7) ·±øÎ«¬— ı…ı¶ö± øÏ¬À˘ Ô±fl¬± Î¬◊ø‰¬» Ú˚˛, ŒÙ¬Ê Ó¬±ı˛ ŒÔÀfl¬ ·±øÎ«¬—À˚˛ı˛ ¸øÍ¬fl¬ ı…ıÒ±Ú Ô±fl¬± Î¬◊ø‰¬» º
8) ·±øÎ«¬—-¤ı˛ Ó¬±ı˛ ’±ÀÔ«ı˛ ¸À/ ¸—˚≈Mê Ô±fl¬± Î¬◊ø‰¬» º
9) fl¬`¬±"ı˛ ñ a) fl¬`¬±"Àı˛ fl¬±È¬± ¶Üò…±`¬ › øÏ¬À˘Ï¬±˘± ÊÀ˚˛KÈ¬ Ô±fl¬± Î¬◊ø‰¬» Ú˚˛º
b) fl¬`¬±"Àı˛ı˛ ¸øÍ¬fl¬ Á≈¬˘ ¸•§Àg¬ øÚø}Ó¬ ˝›˚˛±º
10) øÚø}Ó¬ ˝ÀÓ¬ ˝Àı Œ˚ ’±ÀÔ«ı˛ Ó¬±ı˛ fl¬±È¬± ı± Œ‡±˘± ŒÚ˝◊ ¤ı— ’±Ô« Œı˛øÊà¬…±Àkı˛ ˜±Ú› ¸œ˜±ı˛ ˜ÀÒ… ’±ÀÂº
11) Ú±È¬ıå≈ ñ øÏ¬À˘ Ú±È¬ıå≈ Ô±fl¬± Î¬◊ø‰¬» Ú˚˛º
12) øÚø}¬Ó¬ ˝ÀÓ¬ ˝Àı Œ˚ ·±ÀÂı˛ ¸øÍ¬fl¬ ı…ıÒ±Ú ’±ÀÂ ¤ı— ˘±˝◊ÀÚı˛ Î¬◊¬Ûı˛ ·±Â ¬¬Ûh¬±ı˛ ¸y¬±ıÚ± ŒÚ˝◊º
¤˝◊‰. øÈ¬. ˘±˝◊Ú –-

¤˘.øÈ¬. ˘±˝◊ÀÚı˛ ÊÚ… ıøÌ«Ó¬ Î¬◊¬ÛÀı˛±Mê øı¯∏˚˛&ø˘ ¸•§Àg¬ øÚø}Ó¬ ˝›˚˛± ¤ı— ˝◊˝±ı˛ ’øÓ¬øı˛Mê øÚ•ßø˘ø‡Ó¬ øı¯∏˚˛&ø˘
¬Û˚«Àıé¬Ì fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº
1) ¤.øı. ¸≈…˝◊‰¬ ñ ¤. øı. ¸≈…˝◊‰¬ › ’±˝◊À¸±À˘È¬ı˛ ¸≈…˝◊À‰¬ı˛ fl¬KÈ¬…±"&ø˘ ¬Ûøı˛©®±ı˛ ¤ı— ·ËœÀÊı˛ Z±ı˛± ˜¸‘Ì Ô±fl¬±
Î¬◊ø‰¬»º
2) Ê±•Û±ı˛ ñ ŒÂ øıj≈ÀÓ¬ Ê±•Û±ı˛ ’…±˘fl¬±øÔÚ ¬Û±˝◊À¬Ûı˛ ˜ÀÒ… Ô±fl¬± Î¬◊ø‰¬» º
84
REC
3) E¬Û ’±Î¬◊È¬ Œ¸È¬ ñ ¤‡±ÀÚ Œfl¬±Ú fl¬±È¬± ¤ı— Œ¬Û±h¬± Ù¬±˝◊ı±ı˛ ¬Û±øÓ¬ Ô±fl¬± Î¬◊ø‰¬» Ú˚˛º
4) ˝Ú« ·…±¬Û øÙ¬Î¬◊Ê ˝◊Î¬◊øÚÈ¬ ñ øÚø}Ó ˝ÀıÚ Œ˚ øÙ¬Î¬◊ÀÊı˛ é¬˜Ó¬± ¸øÍ¬fl¬ ’±ÀÂº øÙ¬Î¬◊Ê Ó¬±ı˛ ¸øÍ¬fl¬ˆ¬±Àı
’±“È¬ Ô±fl¬± Î¬◊ø‰¬» º
È¬— ŒÈ¬©Ü±ı˛ ¤ı— Œ˜·±ı˛ –-
1) È¬— ŒÈ¬©Ü±ı˛ ñ fl¬±Àı˛KÈ¬ › Œˆ¬±ÀåÊ ¬Ûøı˛˜±À¬Ûı˛ ÊÚ… È¬— ŒÈ¬©Ü±ı˛ ı…ı˝+Ó¬ ˝˚˛º ˚‡Ú ’±˜ı˛± fl¬±Àı˛KÈ¬ ¬Ûøı˛˜±À¬Ûı˛
ÊÚ… ’…±˜ø˜È¬±ı˛ ¸—˚≈Mê fl¬ı˛ÀÓ¬ ¬Û±øı˛ Ú± Ó¬‡Ú ’±˜ı˛± È¬— ŒÈ¬©Ü±ı˛ ı…ı˝±ı˛ fl¬øı˛º ¸—Àé¬À¬Û ’±˜ı˛± È¬— ŒÈ¬©Ü±Àı˛ı˛
Z±ı˛± Œfl¬ıƒÀ˘ı˛ ı± ˝◊Ú¸≈À˘˙Ú Œ›˚˛± Ó¬±Àı˛ı˛ fl¬±Àı˛KÈ¬ ¬Ûøı˛˜±¬Û fl¬ı˛ÀÓ¬ ¬Û±øı˛º È¬— ŒÈ¬©Ü±Àı˛ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ fl¬±Àı˛KÈ¬
Œ¶®À˘ı˛ ÊÚ… ˙Mê ·“±È¬ ı± ’±ı (Knob) Œ›˚˛± Ô±Àfl¬ º fl¬±Àı˛KÈ¬ ¬Ûøı˛˜±À¬Ûı˛ ¸œ˜± ’Ú≈˚±˚˛œ ¤˝◊ ·“±ÀÈ¬ı˛ Z±ı˛±
Î¬◊¬Û˚≈Mê fl¬±Àı˛KÈ¬ Œ¶®˘ ø¶öı˛ fl¬ı˛ÀÓ¬ ¬Û±ı˛± ˚±˚˛º ’Ú≈ı˛+¬Ûˆ¬±Àı ‹ ¤fl¬˝◊ ·“±È¬ ı± ’±˘±± ·“±ÀÈ¬ı˛ Œˆ¬±ÀåÊ
¬Ûøı˛˜±À¬Ûı˛ ¸œ˜± ’Ú≈˚±˚˛œ Î¬◊¬Û˚≈Mê Œˆ¬±ÀåÊ Œ¶®˘ ø¶öı˛ fl¬Àı˛ Œˆ¬±ÀåÊ √¬Ûøı˛˜±À¬Ûı˛ ÊÚ… ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛±
2) Œ˜·±ı˛ –- ˘±˝◊Ú, È¬™±kÙ¬˜«±ı˛, ŒıËfl¬±ı˛ ˝◊Ó¬…±øı˛ ˝◊Ú¸≈À˘˙Ú Œı˛øÊà¬…±k ¬Ûøı˛˜±À¬Ûı˛ ÊÚ… Œ˜·±ı˛ ı…ı˝+Ó¬
˝˚˛º ¬Ûøı˛˜±À¬Ûı˛ fl¬±Ê Œ˙¯∏ fl¬ı˛±ı˛ ¬Ûı˛ ’ıø˙©Ü Œˆ¬±ÀåÊÀfl¬ ‰¬±Ê«˜≈Mê fl¬ı˛±ı˛ ÊÚ… È¬±ø˜«Ú±˘ ≈íøÈ¬Àfl¬ ˙È«¬ fl¬ı˛±
Î¬◊ø‰¬»º ’Ú…Ô±˚˛ ¤˝◊ Œˆ¬±ÀåÀÊı˛ ÊÚ… ∆ı≈…øÓ¬fl¬ ˙fl¬ ¬Û±›˚˛±ı˛ ¸y¬±ıÚ± Ô±Àfl¬º ’Ú≈ı˛+¬Ûˆ¬±Àı Œ˜·±Àı˛ı˛
ı˛œøÎ¬— Œ‡±ı˛ ¸˜˚˛ ı± Œ˜·±ı˛ ‰¬±˘±ÀÚ±ı˛ ¸˜˚˛ Î¬◊˝±ı˛ È¬±ø˜«Ú±˘ ¶Û˙« fl¬ı˛ÀıÚ Ú± º
Œ˜·±ı˛ ≈˝◊ Òı˛ÀÌı˛ ˝˚˛º Œ˚˜Ú 1) Œ˜±È¬ı˛ ‰¬±ø˘Ó¬ › 2) ˝ô¶∏ ‰¬±ø˘Ó¬º
’Ó≈¬…B‰¬ ‰¬±À¬Ûı˛ ˘±˝◊ÀÚı˛ ÊÚ… ˚Ó¬È¬± ¸y¬ı Œ˜±È¬ı˛ ‰¬±ø˘Ó¬ Œ˜·±ı˛ ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛± Œ˚ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛º Œ˜·±ı˛
‰¬±ø˘À˚˛ ¬Ûı˛œé¬± fl¬ı˛±ı˛ ’±À· Î¬◊˝±ı˛ È¬±ø˜«Ú±˘ ≈íøÈ¬Àfl¬ ˙È«¬ fl¬Àı˛ ˙”Ú… ˜±ÀÚı˛ øıÚ…ô¶∏Ó¬± ŒÀ‡ ŒÚ›˚˛± Œ˚ÀÓ¬
¬Û±Àı˛º Ó¬±ı˛¬ÛÀı˛ ¬Ûı˛œé¬±ÒœÚ ıd ˚±ı˛ ˝◊Ú¸≈À˘˙Ú Œı˛øÊà¬…±k ˜±¬ÛÀÓ¬ ˝Àı Ó¬±ı˛ ’±h¬±’±øh¬ Œ˜·±Àı˛ı˛ È¬±ø˜«Ú±˘
≈íøÈ¬Àfl¬ ¸—˚≈Mê fl¬ı˛± ˝˚˛º Ó¬±ı˛¬Ûı˛ ¤fl¬øÈ¬ ø¶öı˛ ·øÓ¬ÀıÀ· Œ˜·±Àı˛ı˛ ˝±Ó¬˘Àfl¬ Œ‚±ı˛±Ú ˚±ÀÓ¬ ŒÊÚ±Àı˛È¬±ı˛
Œˆ¬±ÀåÊ Î¬◊»¬Û±Ú fl¬ı˛ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛º ¤˝◊ Œˆ¬±ÀåÊ fl¬À˚˛À˘ ’±Àı˛±ø¬ÛÓ¬ ˝˚˛ ¤ı— ¸±øfl«¬ÀÈ¬ ¸—˚≈Mê ¬Ûı˛œé¬±ÒœÚ
ıdı˛ ˜Ò… øÀ˚˛ fl¬À˚˛À˘ fl¬±Àı˛KÈ¬ √õ∂ı±ø˝Ó¬ ˝˚˛º ¤ı˛ Ù¬À˘ Œˆ¬±ÀåÊ › fl¬±Àı˛ÀKÈ¬ı˛ ’±Ú≈¬Û±øÓ¬fl¬ ˝±Àı˛ ¬ÛÀ˚˛KÈ¬±Àı˛
¤fl¬øÈ¬ ‚”Ì«fl¬ ¸‘ø©Ü ˝˚˛ ’Ô±«» ¬ÛÀ˚˛KÈ¬±Àı˛ı˛ øıÀé¬ø¬ÛÓ¬ ˜±Ú ‹ ¸±øfl«¬ÀÈ¬ı˛ Œı˛øÊà¬…±k øÚÀ«˙ fl¬Àı˛ º ’±˜ı˛± ¤ı˛
ŒÔÀfl¬ ˝◊Ú¸≈À˘˙Ú Œı˛øÊà¬…±Àkı˛ ˜±Ú ¬Û±˝◊º ˝◊Ú¸≈À˘˙Ú Œı˛øÊà¬…±k Œ˜·± ›˝À˜ƒ ˜±¬Û± ˝˚˛º
85
REC
Œ˜·±Àı˛ı˛ é¬˜Ó¬± ¤ı— ˆ¬±˘ ˝◊Ú¸≈À˘˙Ú Œı˛øÊà¬…±Àkı˛ ˜±Ú øÚ•ßı˛+¬Û
¸ı˛?±˜ Œ˜·±Àı˛ı˛ é¬˜Ó¬± Ú”…ÚÓ¬˜ ˝◊Ú¸≈À˘˙Ú
ïŒfl øˆ¬ó Œı˛øÊà¬…±k
¸±ıÀà¬˙Ú Î¬◊¬Ûfl¬ı˛Ì 5 5000 Œ˜·± ›˝˜ƒ
’Ó≈¬…B‰¬ ‰¬±À¬Ûı˛ ˘±˝◊Ú 5 10 Œ˜·± ›˝˜ƒ
¤˝◊‰¬. øÈ¬. ˘±˝◊Ú 1 5 Œ˜·± ›˝˜ƒ
¤˘.øÈ¬. › ¸±øˆ«¬¸ ˘±˝◊Ú 0.5 5 Œ˜·± ›˝˜ƒ
¸±Ò±ı˛ÌÓ¬– øÚ•ßø˘ø‡Ó¬ˆ¬±Àı Œ˜·±ı˛ Z±ı˛± ¬Ûı˛œé¬± fl¬ı˛± ˝˚˛ –-

(A) ˘±˝◊Ú ñ ≈íøÈ¬ ŒÙ¬Ê Ó¬±Àı˛ı˛ ˜ÀÒ… ¤ı— ŒÙ¬Ê Ó¬±ı˛ › ’±ÀÔ«ı˛ ˜ÀÒ…º
(B) ¸±ıÀà¬˙Ú ı±¸ ñ (1) ŒÙ¬Ê › ’±ÀÔ«ı˛ ˜ÀÒ… ñ ø¸.øÈ¬., ˘±˝◊È¬øÚ— ’…±Àı˛à¬ı˛, Î¬◊iú≈Mê ’±˝◊À¸±À˘È¬ı˛
(2) ŒÙ¬Ê › ’±ÀÔ«ı˛ ˜ÀÒ… ñ ø¸.øÈ¬., ˘±˝◊È¬øÚ— ’…±Àı˛à¬ı˛, ıg ’±˝◊À¸±À˘È¬ı˛
(3) ŒÙ¬Ê › ’±ÀÔ«ı˛ ˜ÀÒ… ñ ø¸.øÈ¬., ˘±˝◊È¬øÚ— ’…±Àı˛à¬ı˛, ŒıËfl¬±ı˛ ’Ú ’ı¶ö±˚˛
(C) È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ ñ ≈íøÈ¬ ŒÙ¬ÀÊı˛ ˜ÀÒ…, ŒÙ¬Ê › øÚÎ¬◊È¬™±À˘ı˛ ˜ÀÒ…, ŒÙ¬Ê › ’±ÀÔ«ı˛ ˜ÀÒ… ¤ı— ¤˝◊‰¬.øÈ¬. ı≈ø˙—
› ¤˘.øÈ¬. ı≈ø˙— ¤ı˛ ˜ÀÒ… º
¶úı˛Ìœ˚˛ –-
1) ˚‡Ú ’±^«Ó¬± 70 ˙Ó¬±—À˙ı˛ Œı˙œ Ô±Àfl¬ Ó¬‡Ú Œ˜·±ı˛ ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛ÀıÚ Ú± º
2) ˆ¬±˘ ˝◊Ú¸≈À˘˙Ú Ô±fl¬À˘ Œ˜·±Àı˛ı˛ ı˛œøÎ¬— √õ∂ÔÀ˜ ı‘øX¬ ¬Û±˚˛ Ó¬±ı˛¬Ûı˛ ø¶öı˛ ˝˚˛º
3) ‡±ı˛±¬Û ˝◊Ú¸≈À˘˙ÀÚı˛ Œé¬ÀS Œ˜·±Àı˛ı˛ ı˛œøÎ¬— √õ∂ÔÀ˜ ı‘øX¬ ¬Û±˚˛ ¤ı— Ó¬±ı˛¬Ûı˛ ˝ò¬±¸ ¬Û±˚˛º
4) 20 ÀÔÀfl¬ 30 øÎ¬·Ëœ Œ¸øKÈ¬À·ËÎ¬ Ó¬±¬Û˜±S±˚˛ √õ∂Ó¬…±ø˙Ó¬ ˝◊Ú¸≈À˘˙Ú Œı˛øÊà¬…±Àkı˛ ˜±Ú ŒÀ‡ øÚÚº
D) ˚ø Î¬◊¬ÛÀı˛±Mê Ó¬±¬Û˜±S± 10 øÎ¬·Ëœ Œ¸øKÈ¬À·ËÎ¬ fl¬À˜ ˚±˚˛ Ó¬Àı ˝◊Ú¸≈À˘˙Ú Œı˛øÊà¬…±Àkı˛ ˜±Ú øZ&Ì ı‘øX¬
0
¬Û±Àıº
86
REC
E) ˚ø Î¬◊¬ÛÀı˛±Mê Ó¬±¬Û˜±S± 70 øÎ¬·Ëœ Œ¸øKÈ¬À·ËÎ¬ ı‘øX¬ ¬Û±˚˛ Ó¬Àı ˝◊Ú¸≈À˘˙Ú Œı˛øÊà¬…±Àkı˛ ˜±Ú 700 ˆ¬±À·ı˛
0
¤fl¬ ˆ¬±À· ŒÚÀ˜ ˚±Àıº
87
REC
¸l˙ ’Ò…±˚˛
¸Ó¬fl«¬Ó¬± › øÚı˛±¬ÛM±
øÚı˛±¬ÛM±ı˛ ÊÚ… ¸±Ò±ı˛Ì ’±·±˜ ¸Ó¬fl«¬Ó¬± › øıøÒ¸˜”˝ –-
Õı≈…øÓ¬fl¬ fl¬±˚« ¸•Û±Úfl¬±˘œÚ ’±fl¬ø¶úfl¬ ≈‚«È¬Ú± ì ≈‚«Ú± ÊøÚÓ¬ ’±‚±Ó¬ ¤h¬±ı±ı˛ ÊÚ… øÚÀÊı˛ ¤ı— ¸˝fl¬˜œ«ı˛ ˚P
ŒÚ›˚˛± ’Ó¬…ôL√ &èQ¬Û”Ì«º øÚÀÊı˛ øÚı˛±¬ÛM±˚˛ ¸øÍ¬fl¬ ˜ÀÚ±À˚±· øÀ˘ ≈‚«È¬Ú± ‚È¬Àı Ú±º
√õ∂ÀÓ¬…Àfl¬ı˛˝◊ øÚ•ßø˘ø‡Ó¬ øı¯∏˚˛&ø˘ ’Ú≈¸ı˛Ì fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬» –-
ïfl¬ó øÚÀÊı˛ øÚı˛±¬ÛM±
ï‡ó ¸˝fl¬˜œ«ı˛ øÚı˛±¬ÛM±
ï·ó ÊÚ¸±Ò±ı˛ÀÌı˛ øÚı˛±¬ÛM±
ï‚ó Œfl¬±•Û±Úœı˛ ¸•ÛøMı˛ øÚı˛±¬ÛM±
Œfl¬±Ú fl¬±Ê qè fl¬ı˛±ı˛ ’±À· ˚ø Œ‡± ˚±˚˛ fl¬±ÀÊı˛ ’ı¶ö±Ú øÚı˛±¬Û Ú˚˛ ’Ôı± Œ¸‡±ÀÚ ˚ø Œfl¬±Ú øıw±øôL√ Ô±Àfl¬
Ó¬Àı øı¯∏˚˛øÈ¬ ¬Ûøı˛©®±ı˛ fl¬Àı˛ øÚÀ˚˛ Ó¬±ı˛¬Ûı˛ fl¬±ÀÊ ˝±Ó¬ Œ›˚˛± ı˛fl¬±ı˛º
fl¬±Ê qè fl¬ı˛±ı˛ ’±À· øÚ•ßø˘ø‡Ó¬ øÚı˛±¬ÛM±˜”˘fl¬ ¸Ó¬fl«¬Ó¬± ’ı˘•§Ú fl¬èÚ –-
(i) fl¬±Ê fl¬ı˛±fl¬±˘œÚ ı± fl¬±ÀÊ ’±¸±ı˛ ’±À· ˜ ı± ‹ Ê±Ó¬œ˚˛ Œfl¬±Ú Î¬◊·Ë ¬Û±Úœ˚˛ Œ¸ıÚ fl¬ı˛ÀıÚ Ú±º
(ii) ˘±˝◊ÀÚ fl¬±Ê fl¬ı˛±fl¬±˘œÚ Í¬±A± Ó¬±˜±˙± ı± ’ù≠œ˘ øSê˚˛±fl¬˘±¬Û ¬Ûøı˛˝±ı˛ fl¬èÚº
(iii) ˜˝◊, ô¶∏±Ú±, ŒÊ±˘±, øÚı˛±¬ÛM± ı˛ø˙ìŒfl¬±˜ı˛ Œıå ˝◊Ó¬…±ø øÚı˛±¬ÛM± ¸ı˛?±˜±øı˛ fl¬±˚«fl¬±ı˛œ ’ı¶ö±Ú ¬Ûı˛œé¬± fl¬èÚº
(iv) øÚı˛±¬ÛM±˜”˘fl¬ ¸Ó¬fl«¬Ó¬± øı¯∏À˚˛ øÚÀÊÀfl¬ øÚø}Ó¬ fl¬èÚº Î¬◊±˝ı˛Ìñ˘±˝◊Ú, Ó¬øh¬»øıøBÂiß ’±ÀÂ øfl¬ ŒÚ˝◊, ’±øÔ«—
fl¬ı˛± ’±ÀÂ øfl¬ ŒÚ˝◊º
øÚı˛±¬ÛM±ı˛ øˆ¬øM¶§ı˛+¬Û Œ˜Ãø˘fl¬ Î¬◊¬Û±±Ú¸˜”˝ –-
(i) ≈‚«È¬Ú± ¤h¬±ı±ı˛ ÊÚ… ¸˜ô¶∏ ¸˝fl¬˜œ«Àı˛ ˜ÀÒ… ¸˝À˚±ø·Ó¬±˜”˘fl¬ ’±‰¬ı˛Ì ’Ó¬…±ı˙…fl¬º
(iii) øı¬Û#Úfl¬ fl¬˜œ« Œfl¬±•Û±Úœı˛ Œı±Á¬± fl¬±ı˛Ì øÓ¬øÚ øÚÀÊ˝◊ øÚÀÊÀfl¬ ¤ı— ’Ú…¸fl¬˘Àfl¬ ≈‚«È¬Ú±ı˛ ø˙fl¬±ı˛ fl¬ı˛±ı˛ fl¬±ı˛Ì
˝ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛Úº
(iii) ’¸•Û”Ì« ı± é≈¬^ :±ÀÚı˛ ı…ı˝±ı˛ øı¬Û#Úfl¬ ¤ı— Ó¬± ≈‚«È¬Ú± ŒÎ¬Àfl¬ ’±ÚÀÓ¬ ¬Û±Àı˛º
(iv) ≈‚«È¬Ú± ˝ÀBÂ øÚı˛±¬ÛM±˝œÚ fl¬±ÀÊı˛ ’ı¶ö±Ú › øı¬Û#Úfl¬ fl¬±ÀÊı˛ Ù¬˘|nøÓ¬º
≈‚«È¬Ú±ı˛ ¸±Ò±ı˛Ì fl¬±ı˛Ì¸˜”˝ –-
(i) ’ÚøÒfl¬±ı˛ fl¬±Êº
(ii) øı¬Û#Úfl¬ˆ¬±Àı fl¬±Ê fl¬ı˛± Œ˚˜Ú ˚La¬Û±øÓ¬ì˘±˝◊Ú ¸ı˛?±˜±ø Â≈“Àh¬ Â≈“Àh¬ Œ›˚˛± ŒÚ›˚˛± ı± ˝Í¬fl¬±ı˛œ fl¬±Ê fl¬ı˛±º
(iii) √õ∂À˚˛±ÊÀÚı˛ ’øÓ¬øı˛Mê Œı˙œ é¬˜Ó¬±ı˛ øÙ¬Î¬◊Ê ı± øÙ¬Î¬◊Ê ı…øÓ¬Àı˛Àfl¬ ‚≈ı˛¬ÛÔ ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛±º
(iv) ’Ú≈¬Û˚≈Mê ˚La¬Û±øÓ¬ ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛±º Î¬◊±˝ı˛Ì¶§ı˛+¬Ûñ ¶ç≥-E±˝◊ˆ¬±Àı˛ı˛ ¬Ûøı˛ıÀÓ«¬ õ≠±˚˛±¸« ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛±, ¶Û…±Ú±Àı˛ı˛
88
REC
¬Ûøı˛ıÀÓ«¬ õ≠±˚˛±¸« ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛±, ˝◊Ú¸≈À˘È¬ fl¬ı˛± õ≠±˚˛±¸« ı± ¶ç≥¬-E±˝◊ˆ¬±ı˛ ı…ı˝±ı˛ Ú± fl¬ı˛± ˝◊Ó¬…±øº
(v) øÚı˛±¬ÛM±˝œÚ ı± øı¬Û#Úfl¬ Î¬◊¬Ûfl¬ı˛ÀÌ fl¬±Ê fl¬ı˛± Œ˚˜Ú ‰¬˘˜±Úì‚≈ı˛ôL√ Œ˜ø˙ÚÀfl¬ ¬Ûøı˛©®±ı˛ fl¬ı˛±ì·ËœÊ Œ›˚˛± ı±
øıÚ…ô¶∏ fl¬ı˛±º
(vi) fl¬±ÀÊı˛ ŒÔÀfl¬ fl¬˜œ«ı˛ ˜ÀÚ±À˚±· øıøé¬l fl¬ı˛± ı± fl¬±ÀÊı˛ Ê±˚˛·±˚˛ Í¬±A± Ó¬±˜±˙± fl¬ı˛±º
(vii) ˜˝◊, ŒÊ±˘±, Œfl¬±˜ı˛ Œıåìı˛ø˙, ô¶∏±Ú±, øÎ¬. ›. ’¬Û±Àı˛øÈ¬— ı˛Îƒ¬, ’±øÔ«— ı˛Î¬ ˝◊Ó¬…±øı˛ Ú…±˚˛ øÚı˛±¬ÛM± ¸ı˛?±˜±ø
› ˚La¬Û±øÓ¬ı˛ ’ı…ı˝±ı˛º
(viii) fl¬˜ ’±À˘±ÀÓ¬ fl¬±Ê fl¬ı˛±º
·ı˛˜Ó¬±ı˛ ì ¸ı˛?±˜±øÀÓ¬ fl¬±Ê fl¬ı˛±ı˛ ¸˜˚˛ ·‘˝œÓ¬ ¸Ó¬fl«¬Ó¬±˜”˘fl¬ ı…ı¶ö±ø –-
1) ¸˜ô¶∏ ∆ı≈…øÓ¬fl¬ ¸±øfl«¬È¬ ı± ¸ı˛?±˜ øı¬Û#Úfl¬º ’Ó¬¤ı øÚ•ßø˘ø‡Ó¬ ¬ÛÀé¬¬Û ·Ë˝Ì Ú± fl¬ı˛± ¬Û˚«ôL√ fl¬±Ê qè
fl¬ı˛ÀıÚ Ú±ñ
ïfl¬ó ¸±øfl¬È«¬Àfl¬ ’Ù¬ ’ı¶ö±˚˛ ı˛±‡±º
ï‡ó ˘±˝◊ÀÚ fl¬±Ê fl¬ı˛±ı˛ Î¬◊¬ÛÀ˚±·œ ’Ú≈˜øÓ¬¬ÛS ŒÚ›˚˛±º
ï·ó ¸ı˛?±˜±ø ì ˘±˝◊Ú ¸øÍ¬fl¬ˆ¬±Àı ’±Ô« ¸—˚≈Mê ’±ÀÂº
2) √õ∂ÀÓ¬…fl¬ ∆ı≈…øÓ¬fl¬ ˘±˝◊Úì¸ı˛?±˜Àfl¬ √õ∂ÔÀ˜ ’Ùƒ¬ fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬» ¤ı— fl¬±ÀÊ ˝±Ó¬ Œ›˚˛±ı˛ ’±À· ˘±˝◊ÀÚ fl¬±Ê fl¬ı˛±ı˛
Î¬◊¬ÛÀ˚±·œ ’Ú≈˜øÓ¬¬ÛS ŒÚ›˚˛± √õ∂À˚˛±ÊÚº
3) 11 Œfl¬øˆ¬ ¤ı— Ó¬≈Ò« ‰¬±À¬Ûı˛ ˘±˝◊ÀÚ fl¬±Ê fl¬ı˛±ı˛ ÊÚ… ’øÒfl¬±ı˛√õ∂±l ’Ú≈˜øÓ¬¬ÛS ŒÚ›˚˛± ’±ı˙…fl¬º ˚ø ˘±˝◊Ú
øÚÊ ’øÒfl¬±Àı˛ Ô±Àfl¬ Ó¬±˝À˘ ¶§˚˛— ’Ú≈˜øÓ¬¬ÛS ŒÚ›˚˛± ı˛fl¬±ı˛º
4) øÚø}Ó¬ ˝ÀıÚ Œ˚ Ù¬œÎ¬±ı˛ ì ¸ı˛?±˜Àfl¬ Ó¬øh¬»øıøBÂiß fl¬ı˛± ˝À˚˛ÀÂ ¤ı— ˘±˝◊ÀÚ fl¬±Ê fl¬ı˛±ı˛ Î¬◊¬ÛÀ˚±·œ ’Ú≈˜øÓ¬
¬ÛÀSı˛ ø˘‡Ú ’Ú≈˚±˚˛œ ¸øÍ¬fl¬ˆ¬±Àı ’±Ô« fl¬ı˛± ˝À˚˛ÀÂº
5) ¤˚˛±ı˛ ŒıËfl¬ ¸≈…˝◊‰¬Àfl¬ ’Ùƒ¬ fl¬Àı˛ Ó¬±˘±ıg¬ fl¬Àı˛ ı˛±‡± Î¬◊ø‰¬»º ˚ø ¸y¬ı ˝˚˛ Î¬◊˝±Àfl¬ ˘é¬… ı˛±‡±ı˛ ÊÚ… Œfl¬±Ú
¤fl¬ÊÚÀfl¬ ı˛±‡≈Úº
6) fl¬±Ê qè fl¬ı˛±ı˛ ’±À· fl¬±˚«¶öÀ˘ı˛ ¤fl¬ Œ¬Û±˘ ’±À· › ¬ÛÀı˛ ’±Ô« ı˛ÀÎ¬ı˛ ¸±˝±À˚… ˘±˝◊ÚÀfl¬ ‰¬±Ê«˜≈Mê fl¬Àı˛ ’±Ô«
fl¬Àı˛ ı˛±‡± Î¬◊ø‰¬»º
7) fl¬±Ê Œ˙¯∏ fl¬ı˛±ı˛ ¬Ûı˛ ¤È¬± øÚø}Ó¬ ˝ÀıÚ Œ˚ ¸ı ˜±Ú≈¯∏ Œ¬Û±˘ ŒÔÀfl¬ øÚı˛±¬ÛÀ ˜±øÈ¬ÀÓ¬ ŒÚÀ˜ ¤À¸ÀÂÚ ¤ı— ¸˜ô¶∏
øÊøÚ¯∏¬ÛS øÚı˛±¬ÛÀ ˜±øÈ¬ÀÓ¬ Œ¬ÛÃ“ÀÂ Œ·ÀÂº ¤Â±h¬±› øÚø}Ó¬ ˝ÀıÚ Œ˚ Œfl¬±Ú ˚La¬Û±øÓ¬ ˘±˝◊ÀÚı˛ Î¬◊¬Ûı˛ ¬ÛÀh¬ ŒÚ˝◊ ¤ı—
’±øÔ«— ı˛Î¬Àfl¬ ¸øÍ¬fl¬ˆ¬±Àı øı˚≈Mê fl¬ı˛± ˝À˚˛ÀÂº
8) ¤˚˛±ı˛ ŒıËfl¬ ¸≈…˝◊‰¬ ı± ’Ú…±Ú… ˘±˝◊Ú ¸ı˛?±˜±ø ¬Ûøı˛‰¬±˘ÀÚı˛ ¸˜˚˛ ô¶∏±Ú± ’ı˙…˝◊ ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»º
9) ˘±˝◊ÀÚ fl¬±Ê fl¬ı˛±ı˛ ¸˜˚˛ Œ¸Ùƒ¬øÈ¬ Œıå ı± ŒÊ±˘± ¤ı— Œfl¬±˜ı˛ Œıå ì ı˛ø˙ ı…ı˝±ı˛ fl¬èÚº
Õı≈…øÓ¬fl¬ ˘±˝◊Ú ì ¸ı˛?±˜±øÀÓ¬ fl¬±Ê fl¬ı˛±ı˛ ¸˜˚˛ ı± fl¬±Ê qèı˛ ’±À· ˚ø Î¬◊¬ÛÀı˛±Mê øÚÀ«˙±ı˘œ ¬Û±˘Ú fl¬ı˛±
˝˚˛ Ó¬Àı ıU ≈‚«È¬Ú± ì ‰¬ı˛˜ ‚È¬Ú± ¤h¬±ÀÚ± Œ˚ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛º ˚ø ¸øÍ¬fl¬ ˜ÀÚ±À˚±· Œ›˚˛± ˚±˚˛ fl¬˜œ«ı˛ øÚÀÊı˛ Œé¬ÀS ¤ı—
’Ú…±Ú… ¸˝fl¬˜œ«Àı˛ Œé¬ÀS› ≈‚«È¬Ú± ¤h¬±ÀÚ± Œ˚ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛º
89
REC
øÚı˛±¬ÛM± ¸ı˛?±˜±ø ¤ı— ¸ı˛?±˜±øı˛ øÚı˛±¬ÛM± –-
’±˜ı˛± ¸±Ò±ı˛Ì øÚı˛±¬ÛM±˜”˘fl¬ ¸Ó¬fl«¬Ó¬±&ø˘ı˛ Ó¬Ô… ¸—·Ë˝ fl¬Àı˛øÂº ¤‡Ú ’±˜ı˛± Œ‡ı Œfl¬±Ú&ø˘ øÚı˛±¬ÛM±
¸ı˛?±˜ ¤ı— Ó¬±ı˛± øfl¬ˆ¬±Àı ı…ı˝+Ó¬ ˝Àı ¤ı— Œfl¬±Ô±˚˛ ı…ı˝+Ó¬ ˝Àıº ¤˝◊ ¸fl¬˘ øÚı˛±¬ÛM± ¸ı˛?±˜±øı˛ øÚı˛±¬Û ı…ı˝±ı˛
¤ı— øÚı˛±¬ÛM±ı˛ ÊÚ… øfl¬ ˚P ŒÚ›˚˛± Î¬◊ø‰¬»º
øÚ•ßø˘ø‡Ó¬ ¸ı˛?±˜±ø ì ˚La¬Û±øÓ¬¸”˝ øÚı˛±¬ÛM± ¸ı˛?±˜ ø˝¸±Àı ¬Ûøı˛ø‰¬Ó¬ ¤ı— Ó¬±Àı˛Àfl¬ fl¬±øı˛·ı˛œ fl¬˜œ«Àı˛
’ı˙…˝◊ ¸øÍ¬fl¬ˆ¬±Àı ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº
øÚı˛±¬ÛM± ¸ı˛?±˜±ø ì ˚La¬Û±øÓ¬¸˜”˝ –-
(I) ı˛ı±Àı˛ı˛ ô¶∏±Ú± –-
ı˛ı±Àı˛ı˛ ô¶∏±Ú±&ø˘ √õ∂Ò±ÌÓ¬– ≈˝◊ Òı˛ÀÌı˛ ˝˚˛ ¤ı— ˚Ô±SêÀ˜ ¤˝◊‰¬.øÈ¬ ¤ı— ¤˘.øÈ¬. ˘±˝◊ÀÚ ı…ı˝+Ó¬ ˝˚˛º ¤˘.øÈ¬.
˘±˝◊ÀÚ fl¬±Ê fl¬ı˛±ı˛ ÊÚ… øÚø«©Ü ô¶∏±Ú±&ø˘ ¤˝◊‰¬.øÈ¬. ˘±˝◊ÀÚı˛ fl¬±ÀÊ ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬» Ú˚˛º øÚ•ßø˘ø‡Ó¬ fl¬±ÀÊı˛ ÊÚ…
ô¶∏±Ú± ’ı˙…˝◊ ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»ñ
ï1ó ¤˚˛±ı˛ ŒıËfl¬ ¸≈…˝◊‰¬ ¤ı— ’±˝◊À¸±À˘È¬ı˛Àfl¬ ıg¬ fl¬ı˛± › Œ‡±˘±ı˛ ÊÚ…º
ï2ó øÎ¬¸‰¬±Ê« ı˛Î¬ ı…ı˝±ı˛ fl¬Àı˛ ¤˝◊‰¬.øÈ¬ ¤ı— ¤˘.øÈ¬. ˘±˝◊Ú ¤ı— ¸ı˛?±˜±øÀfl¬ ‰¬±Ê«˜≈Mê fl¬ı˛±ı˛ ÊÚ… ¤ı— Ó¬»
¬Ûı˛ıÓ¬œ« ’±øÔ«— fl¬±ÀÊı˛ ÊÚ…º
ï3ó øÎ¬ø¶ÜòøıÎ¬◊˙Ú ı±À'ı˛ øÙ¬Î¬◊Ê ¤ı— Œ¬Û±˘ øÙ¬Î¬◊Ê ˘±·±ÀÚ± ¤ı— Ó≈¬À˘ ’±Ú±ı˛ ÊÚº
ï4ó È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ E¬Û ’±Î¬◊È¬ ¤ı— ˝Ú« ·…±¬Û øÙ¬Î¬◊ÀÊ fl¬±Ê fl¬ı˛±ı˛ ÊÚ…º
ï5ó ’À˚˛˘ ¸±øfl«¬È¬ ŒıËfl¬±ı˛ ’Úƒ ı± ’Ùƒ¬ fl¬ı˛±ı˛ ÊÚ…º
ô¶∏±Ú± ı˛±‡± ¤ı— ô¶∏±Ú± ˝±ÀÓ¬ ¬Ûı˛±ı˛ ÊÚ… øÚı˛±¬ÛM±˜”˘fl¬ ¸Ó¬fl¬Ó«¬± –-
ï1ó ’Ó¬…±ı˙…fl¬œ˚˛ Œé¬ÀS ô¶∏±Ú± ı…ı˝±ı˛ fl¬èÚ º
ï2ó ô¶∏±Ú±Àfl¬ ˆ“¬±Ê fl¬ı˛ÀıÚ Ú± ¤ı— ’Ú… øÊøÚÀ¸ı˛ ¸À/ ˜Ê≈Ó¬ fl¬ı˛ÀıÚ Ú± º
ï3ó ô¶∏±Ú±ı˛ ˜ÀÒ… Œfl¬±Ú ˚La¬Û±øÓ¬ ı˛±‡ÀıÚ Ú±º
ï4ó ô¶∏±Ú±&ø˘Àfl¬ ¸ı«± ¬Ûøı˛©®±ı˛ › qfl¬ÀÚ± ı˛±‡≈Ú º Î¬◊˝±ı˛ øˆ¬Ó¬Àı˛ › ı±˝◊Àı˛ Œı±øı˛fl¬ ’…±ø¸Î¬ ¬Û±Î¬◊Î¬±ı˛
ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛Úº
ï5ó fl¬œÈ¬˜”ø¯∏fl¬±øı˛ ˝±Ó¬ ŒÔÀfl¬ ô¶∏±Ú±&ø˘Àfl¬ ı˛é¬± fl¬ı˛±ı˛ ÊÚ… ·…±˜±ø'Ú ¬Û±Î¬◊Î¬±ı˛ ı…ı˝±ı˛ fl¬èÚº
ï6ó ı…ı˝±Àı˛ı˛ ’±À· ô¶∏±Ú±&ø˘Àfl¬ ˚P¸˝fl¬±Àı˛ ¬Ûøı˛˙«Ú fl¬èÚ Œ˚ Î¬◊˝±ÀÓ¬ Œfl¬±Ú fl¬±È¬± ŒÂ“h¬±, Ù≈¬ÀÈ¬±Ù¬±È¬± ı±
˘œÀfl¬Ê ˝◊Ó¬…±ø ’±ÀÂ øfl¬Ú±º
(II) ı“±À˙ı˛ ø¸“øh –-
ï1ó Œ¬Û±À˘ ›Í¬±ı˛ ÊÚ… ¸ı¸˜˚˛ ı“±À˙ı˛ ˜˝◊ ı…ı˝±ı˛ fl¬èÚº
ï2ó ˜˝◊ 6 ø˜È¬±ı˛ ∆À‚«…ı˛ ˝ÀÓ¬ ˝Àıº
ï3ó ı‘ø©Ü ì ÊÀ˘ı˛ ŒÔÀfl¬ øÚı˛±¬ÛÀ ı˛±‡±ı˛ ÊÚ… ˜˝◊Àfl¬ ı±øÚ«˙ ı± ∆Ó¬˘ø¸Mê fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº ˜˝◊À˚˛ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ fl¬‡Ú›
Ò±Ó¬ı ı˛— ı± Œ¬Û˝◊KÈ¬ ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛ÀıÚ Ú±º
90
REC
ï4ó ˚ø Ú± ’Ú≈À˜±øÓ¬ ˝˚˛ Ò±Ó¬ı ˜˝◊ ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬» Ú˚˛º
ï5ó ˜˝◊À˚˛ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ Œfl¬±Ú ¤fl¬¸˜˚˛ ˜±S ¤fl¬ÊÚ ı…øMê˝◊ Î¬◊¬ÛÀı˛ Î¬◊Í¬ÀıÚ ¤ı— fl¬±Ê fl¬ı˛ÀıÚº
ï6ó é¬øÓ¬·Ëô¶∏ ˜˝◊ √õ∂Ó¬…±‡…±Ú fl¬èÚº
(III) øÎ¬¸‰¬±Ê«-ı˛Î¬ –-
¬Û±›˚˛±ı˛ ˘±˝◊ÚÀfl¬ Ó¬øh¬»øıøBÂiß fl¬ı˛±ı˛ ¬Ûı˛ Î¬◊˝±ı˛ ø¶öı˛ › ’±Àı˙˜”˘fl¬ Ó¬øh¬Ó¬±Ò±ÚÀfl¬ ‰¬±Ê«˜≈Mê fl¬ı˛±ı˛ ÊÚ… øÎ¬¸‰¬±Ê«
ı˛Î¬ ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº øÎ¬¸‰¬±Ê« ı˛Î¬ ˝ÀBÂ ¤fl¬øÈ¬ ˜≈‡… &èQ¬Û”Ì« øÚı˛±¬ÛM± ˚La ˚± ’ø‰¬øôL√Ó¬¬Û”ı« øı¬Û ¤ı— ¤˜Úøfl¬
˜±ı˛±Rfl¬ ≈‚«È¬Ú±ı˛ ˝±Ó¬ ŒÔÀfl¬ øÚı˛±¬ÛÀ ı˛±‡ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛º
1) ’øÚÀ«ø˙Ó¬ ’ø‰¬ø˝êÓ¬ ˘±˝◊Ú Î¬◊iú≈Mê ˝›˚˛±ı˛ ‚È¬Ú± ‚È¬À˘ øÎ¬¸‰¬±Ê« ı˛Î¬ øÚı˛±¬ÛÀ ı˛±‡Àıº √õ∂ùü Î¬◊Í¬Àı Ú± ¤È¬±
ı˘±ı˛ ÊÚ… ëë’±ø˜ ¤È¬± ¸•§Àg¬ ›˚˛±øfl¬ı˝±˘ øÂ˘±˜ Ú± ı± øfl¬ˆ¬±Àı ‚È¬À˘± ’±ø˜ Ê±øÚ Ú±íí, fl¬±ı˛Ì ¬Ûøı˛Ú±À˜ øÎ¬¸‰¬±Ê« ı˛Î¬
Î¬◊Mê ‚È¬Ú±ı˛ ŒÔÀfl¬ øÚı˛±¬ÛÀ ı˛±‡Àıº
2) øÎ¬¸‰¬±Ê« ı˛ÀÎ¬ı˛ ı…ı˝±ı˛ ¸ı ı˛fl¬˜ Î¬◊Àå±øfl¬ ŒÔÀfl¬ Ó¬øh¬»·Ëô¶∏ ˝›˚˛±ı˛ ‚È¬Ú± ŒÔÀfl¬ ’±˜±Àı˛Àfl¬ øÚı˛±¬Û ı˛±À‡
Œ˚˜Úñ
ïfl¬ó ·Ë±˝fl¬ Ó¬±ı˛ ŒÊÚ±Àı˛È¬±ı˛ Œ¸È¬ ‰¬±˘±ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛Úº
ï‡ó ¬Û˚«±l :±Úøı˝œÚ øfl¬Â≈ é¬øÓ¬fl¬ı˛ ı± ¬’¬Ûøı˛ø‰¬Ó ı…øMêı˛ Z±ı˛± ˘±˝◊Ú ‰¬±Ê«˜≈Mê ˝À˚˛ÀÂº
ï·ó Œ±¯Sn∏øÈ¬ı˛ fl¬±ı˛ÀÌ Ó¬øh¬»øıøBÂiß ¤˘±fl¬±ı˛ ’ÒœÚ fl¬±˚«Àé¬ÀS ˘±˝◊Ú ’Ú… Î¬◊»¸ ŒÔÀfl¬ ‰¬±Ê«˚≈Mê ˝À˚˛ÀÂº
ï‚ó ≈íøÈ¬ ˘±˝◊Ú ¬Ûı˛©Ûı˛ ’øÓ¬Sê˜ fl¬ı˛±ı˛ Ê±˚˛·±˚˛ ˚ø ·±øÎ«¬—À˚˛ı˛ ı…ı¶ö± Ú± fl¬ı˛± ˝˚˛ Ó¬Àı Ó¬øh¬»·Ëô¶∏ ˘±˝◊ÀÚı˛
é¬˜Ó¬± ’±Àj±ø˘Ó¬ ˝À˚˛ ’Ú… ˘±˝◊ÚÀfl¬ ‰¬±Ê«˚≈Mê fl¬Àı˛¬ øÀÓ¬ ¬Û±Àı˛º
ï„ó ˘±˝◊ÀÚ fl¬±Ê fl¬ı˛±ı˛ ’Ú≈˜øÓ¬¬ÛS Œ›˚˛± ˝À˚˛ÀÂ øfl¬c√ ˘±˝◊Ú Î¬◊iú≈Mê fl¬ı˛ÀÓ¬ ˆ≈¬À˘ Œ·ÀÂÚº
ï‰¬ó ¬Ûøı˛‰¬±˘fl¬ ˆ≈¬À˘ Œ˚ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛Ú Œ˚ ˘±˝◊Ú ¤‡Ú fl¬±ÀÊı˛ ÊÚ… ¬Û±ı˛ø˜ÀÈ¬ı˛ ’±›Ó¬±˚˛ ¤ı— øÓ¬øÚ ¬Ûı˛œé¬±
˝◊Ó¬…±øı˛ ÊÚ… ˘±˝◊ÚÀfl¬ ‰¬±Ê«˚≈Mê fl¬Àı˛ øÀÓ¬ ¬Û±Àı˛Úº
ïÂó œ‚« Â≈øÈ¬ Œˆ¬±· fl¬Àı˛ øÙ¬Àı˛ ’±¸±ı˛ ¬Ûı˛ ¬Ûøı˛‰¬±˘Àfl¬ı˛ fl¬±ÀÂ øı≈…» ŒÊ±·±ÀÚı˛ Œé¬ÀS ˘±˝◊ÀÚı˛ ıÓ«¬˜±Ú
¬Ûøı˛ıøÓ«¬Ó¬ ’ıø¶öøÓ¬ ’:±Ó¬ ’±ÀÂº
ïÊó øÎ¬¸‰¬±Ê« ı˛ÀÎ¬ı˛ ı…ı˝±ı˛ Î¬◊¬ÛÀı˛±Mê Òı˛ÀÌı˛ ¸y¬±ı… ‚È¬Ú±ı˘œı˛ ˝±Ó¬ ŒÔÀfl¬ øÚı˛±¬ÛÀ ı˛±À‡º
˘±˝◊ÚÀfl¬ ‰¬±Ê«˚≈Mê ÒÀı˛ øÚÀÓ¬ ˝Àı ˚Óé¬Ì ¬Û˚«ôL√ Ú± øÚÎ¬◊È¬™±˘ ı± ’±ÀÔ«ı˛ Ó¬±ı˛Àfl¬ øÎ¬¸‰¬±Ê« fl¬ı˛± ˝ÀBÂº ø¶öı˛ Ó¬øh¬»,
’±Àı˙ øSê˚˛± ı± Ù¬å fl¬±Àı˛ÀKÈ¬ı˛ fl¬±ı˛ÀÌ ˘±˝◊Ú ‰¬±Ê«˚≈Mê ˝À˚˛ ˚±›˚˛±ı˛ ¸•§±ıÚ± ’±ÀÂº ’Ó¬¤ı √õ∂ÔÀ˜˝◊ øÎ¬¸‰¬±Ê« ı˛Î¬
ı…ı˝±ı˛ fl¬Àı˛ ˘±˝◊ÚÀfl¬ ‰¬±Ê«˚≈Mê fl¬èÚº
øÎ¬¸‰¬±Ê« ı˛ÀÎ¬ı˛ ı˛é¬Ì±Àıé¬Ì –-
1) ı˛Î¬Àfl¬ Œ¸“Ó¬À¸“ÀÓ¬ Ê±˚˛·±˚˛ ı˛±‡± Î¬◊ø‰¬» Ú˚˛º
2) øÎ¬¸‰¬±Ê« ı˛ÀÎ¬ı˛ ¸˜ô¶∏ Ó¬±Àı˛ı˛ øÚı˛øıøBÂißÓ¬± ’È≈¬È¬ ’±ÀÂ-¤˝◊ øı¯À∏˚˛ øÚø}Ó¬ ˝ÀıÚº
3) ı˛ÀÎ¬ı˛ UÀfl¬ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ ÊÀ˜ Ô±fl¬± fl¬±ı«Ì øÚ˚˛ø˜Ó¬ ¬Ûøı˛©®±ı˛ fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº
4) Ó¬±Àı˛ı˛ øÚı˛øıøBÂißÓ¬± øÚ˚˛ø˜Ó¬ ¬Ûı˛œé¬± fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº
91
REC
Âøı ˝Àı øÎ¬¸‰¬±Ê« ı˛Î¬

øÎ¬¸‰¬±Ê« ı˛Î¬ ı…ı˝±Àı˛ı˛ ¬ÛXøÓ¬ –-
1ó ı…ı˝±Àı˛ı˛ ’±À· Ó¬±Àı˛ı˛ ˜±Ô±&ø˘ÀÓ¬ ˘±·±ÀÚ± ˘±·&ø˘ı˛ ¬Ûøı˛©®±ı˛ ¬Ûøı˛BÂißÓ¬± øÚø}Ó¬ fl¬èÚº ’±Ô« ¬ÛÀ˚˛ÀKÈ¬ı˛
¸À/ Ú±È¬ıå≈ı˛ ¸±˝±À˚… Ó¬±Àı˛ı˛ ˜Êı≈Ó¬ fl¬±ÀÚfl¬˙Ú fl¬èÚº Œ˚‡±ÀÚ Ú±È¬ıå≈ı˛ ı…ı˝±ı˛ ¸y¬ı Ú˚˛ Œ¸‡±ÀÚ ’±ÀÔ«ı˛ Ó¬±ı˛Àfl¬
ˆ¬±˘ fl¬Àı˛ ‚¯∏±ı˛ ¬Ûı˛ ’±Ô« ¬ÛÀ˚˛ÀKÈ¬ı˛ ¸À/ ˜Êı≈Ó¬ fl¬Àı˛ Êøh¬À˚˛ øÚº ’±øÔ«—À˚˛ı˛ øÚı˛øıøBÂißÓ¬± › ˆ¬±˘ ’ı¶ö±ÀÚı˛
øÚø}Ó¬ √õ∂˜±Ú ’ı˙… Ô±fl¬± ı˛fl¬±ı˛º
2ó øÎ¬¸‰¬±Ê« ì ’±øÔ«— ı˛ÀÎ¬ı˛ Z±ı˛± ˘±˝◊Ú øÎ¬¸‰¬±Ê« fl¬ı˛±ı˛ ¸˜˚˛ ô¶∏±Ú± ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº
3ó ¤˘.øÈ¬. ˘±˝◊ÀÚ fl¬±Ê fl¬ı˛±ı˛ ¸˜˚˛ √õ∂ÔÀ˜ øÚÎ¬◊È¬™±˘Àfl¬ ¤ı— ¬ÛÀı˛ ŒÙ¬Ê Ó¬±ı˛&ø˘Àfl¬ øÎ¬¸‰¬±Ê« fl¬èÚº øÎ¬¸‰¬±Ê« ì
’±Ô« ı˛ÀÎ¬ı˛ Ó¬±ı˛Àfl¬ √õ∂ÔÀ˜ ’±øÔ«— ¬ÛÀ˚˛ÀKÈ¬ı˛ ¸À/ fl¬±ÀÚfl¬˙Ú fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àı ¤ı— Ó¬±ı˛¬Ûı˛ ŒÙ¬Ê&ø˘Àfl¬ ¤fl¬ ¤Àfl¬ øÎ¬¸‰¬±Ê«
fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº
4ó Œ˚‡±ÀÚ fl¬±Ê fl¬ı˛± ˝Àı Ó¬±ı˛ ¤fl¬ Œ¬Û±˘ ’±À· › Ó¬±ı˛ ¤fl¬ Œ¬Û±˘ ¬ÛÀı˛ ˘±˝◊ÚÀfl¬ øÎ¬¸‰¬±Ê« fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»º
5ó fl¬±Ê Œ˙¯∏ ˝›˚˛± ¬Û˚«ôL√ øÎ¬¸‰¬±Ê« ı˛Î¬ ˘±˝◊ÀÚı˛ Î¬◊¬Ûı˛ ¸—˚≈Mê Ô±fl¬Àıº
6ó fl¬±Ê Œ˙¯∏ fl¬ı˛± › Œ¬Û±˘ ŒÔÀfl¬ Ú±˜±ı˛ ¬Ûı˛ ’ı˙…˝◊ ô¶∏±Ú± ı…ı˝±ı˛ fl¬Àı˛ øÎ¬¸‰¬±Ê« ı˛Î¬Àfl¬ ¤Àfl¬ı˛ ¬Ûı˛ ¤fl¬ ¸ı˛±ÀÚ±
Î¬◊ø‰¬»º ¸˜ô¶∏ ı˛Î¬Àfl¬ ¸ı˛±ÀÚ± ˝À˚˛ Œ·À˘ Ó¬±ı˛¬Ûı˛ ’±øÔ«— fl¬±ÀÚfl¬˙Ú ‡≈˘ÀÓ¬ ˝Àıº
7ó ¤ı˛ ¬Ûı˛ ˚ø ’±˜ı˛± Œø‡ Œ˚ øfl¬Â≈ fl¬±Ê ı±fl¬œ ı˛À˚˛ Œ·ÀÂ ’Ôı± øfl¬Â≈ ˚La¬Û±øÓ¬ ˝◊Ó¬…±ø ˘±˝◊ÀÚ ŒÔÀfl¬ Œ·ÀÂ Ó¬Àı
˘±˝◊Ú ¬Û≈Úı˛±˚˛ øÎ¬¸‰¬±Ê« Ú± ˝›˚˛± ¬Û˚«ôL√ Œ¬Û±À˘ Î¬◊Í¬ÀıÚ Ú±º ¬Ûøı˛Ì±˜ √õ∂±˚˛˝◊ ‚ÀÈ¬ Œ¸Àfl¬À`¬ı˛ ˜ÀÒ…º ’Ó¬¤ı ’˚Ô± Á≈“¬øfl¬
ŒÚÀıÚ Ú± ı± ˝Í¬fl¬±ı˛œ fl¬±Ê fl¬ı˛ÀıÚ Ú± ¤ı— Œfl¬±Ú ı˛fl¬˜ Î¬◊ÀMøÊÓ¬ Ú± ˝À˚˛ ˜ÀÚ±À˚±· ¸˝fl¬±Àı˛ Òœı˛ ø¶öı˛ˆ¬±Àı fl¬±Ê
fl¬èÚº øÎ¬¸‰¬±Ê« ı˛ÀÎ¬ı˛ Œfl¬±Ú øıfl¬ä ŒÚ˝◊º
(IV) ˝◊Ú¸≈À˘È¬ fl¬ı˛± ˚La¬Û±øÓ¬ –-
øıqX¬ √õ∂Ì±˘œÀÓ¬ ¸˜ô¶∏ ˝◊Ú¸≈À˘È¬ fl¬ı˛± ˚La¬Û±øÓ¬ ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»º fl¬±ÀÊı˛ ’±À· øÚø}Ó¬ ˝ÀıÚ Œ˚ ˚La¬Û±øÓ¬ı˛
˝◊Ú¸≈À˘˙Ú ’È≈¬È¬ ’±ÀÂº ˝◊Ú¸≈À˘˙Ú Œ›˚˛± ˚La¬Û±øÓ¬ ı˘ÀÓ¬ Œı±Á¬±˚˛ ¶ç≥¬-E±˝◊ˆ¬±ı˛, õ≠±˚˛±¸«, ŒÈ¬©Ü±ı˛ ˝◊Ó¬…±øº
92
REC
(V) ŒÊ±˘± –-
ø¸/˘ Œ¬Û±˘ ı± Î¬±ı˘ Œ¬Û±˘ ˝◊Ó¬…±øı˛ Î¬◊¬Ûı˛ fl¬±Ê fl¬ı˛±ı˛ ¸˜˚˛ ¸ı«± ŒÊ±˘± ı…ı˝±ı˛ fl¬èÚº ŒÊ±˘±ı˛ øh¬,
øÔ•§˘, Ufl¬ ˝◊Ó¬…±ø ˆ¬±˘ fl¬±˚«fl¬ı˛ ’ı¶ö±˚˛ ’±ÀÂ-¤ øı¯∏À˚˛ øÚø}Ó¬ ˝ÀıÚ ¤ı— Ó¬±ı˛¬Ûı˛ fl¬±Ê qè fl¬èÚº
(VI) øÚı˛±¬ÛM± ı˛ø˙ –-
fl¬‡Ú› ŒÊ±˘± Œˆ¬À/ Œ˚ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛ ¤ı— fl¬˜œ«ı˛± ˜±øÈ¬ÀÓ¬ ¬ÛÀh¬ Œ˚ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛Úº ’Ó¬¤ı ŒÊ±˘±ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ ıÀ¸ fl¬±Ê
fl¬ı˛±ı˛ ¸˜˚˛ fl¬˜œ«Àı˛ Œfl¬±˜Àı˛ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ ¤fl¬øÈ¬ øÚı˛±¬ÛM± ı˛ø˙ ’ı˙…˝◊ ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛± ı˛fl¬±ı˛º øh¬ı˛ ø·“È¬ ’±“È¬ ’±ÀÂ øfl¬Ú±
øÚø}Ó¬ ˝ÀıÚ ¤ı— ¤˝◊ øh¬ı˛ ’¬Ûı˛ √õ∂±ôL√ Œfl¬±Ú ’±fl¬øÉfl¬ ≈‚«È¬Ú± ¤h¬±ı±ı˛ Î¬◊ÀVÀ˙… Œ¬Û±À˘ı˛ ¸À/ ’±“È¬¸±È¬ˆ¬±Àı
Êh¬±ÀÚ± Î¬◊ø‰¬»º øh¬øÈ¬ ¸ı«± ˆ¬±˘ ’ı¶ö±˚˛, ˆ¬±˘ &Ì˜±ÀÚ ¤ı— Î¬◊¬Û˚≈Mê ¸±˝◊ÀÊı˛ Ô±fl¬Àıº
(VII) ˜±Ô± ı“±‰¬±ÀÚ±ı˛ ø˙ı˛¶a±Ì –-
ø¸/˘ ’Ôı± Î¬±ı˘ Œ¬Û±À˘ fl¬±Ê fl¬ı˛±ı˛ ¸˜˚˛ Ú±È¬ ıå≈, flv¬…±•Û, ¶Û…±Ú±ı˛, õ≠±˚˛±¸« ¤ı— ’Ú…±Ú… ˚La¬Û±øÓ¬ ¸˝¸±
˜±øÈ¬ÀÓ¬ ¤ı— ˜±øÈ¬Àfl¬ fl¬˜«ı˛Ó¬ fl¬˜œ«Àı˛ ˜±Ô± ì ˙ı˛œÀı˛ı˛ Î¬◊¬ÛÀı˛ ¬ÛÀh¬ Œ˚ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛º ’Ó¬¤ı øÚı˛±¬ÛM±˜”˘fl¬ ¸Ó¬fl«Ó¬±
’ı˘•§ÀÚı˛ ÊÚ… ¸˜ô¶∏ fl¬˜«œÀı˛ ˜±Ô± ı“±‰¬±ÀÚ±ı˛ ø˙ı˛¶a±Ì ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»º
(VIII) ›À˚˛øã— ‰¬˙˜± –-
›À˚˛øã—À˚˛ı˛ fl¬±Ê fl¬ı˛±ı˛ ¸˜˚˛ ’ø¢ü¶£≈¬ø˘/ ¤ı— ›À˚˛øã—À˚˛ı˛ Ó¬œıË ’±À˘±ı˛ ŒÔÀfl¬ Œ‰¬±À‡ı˛ é¬øÓ¬ ¤h¬±ı±ı˛ ÊÚ…
√õ∂ÀÓ¬…Àfl¬ı˛ ›À˚˛øã— ‰¬˙˜± ’ı˙…˝◊ ¬ÛÀh¬ ŒÚ›˚˛± √õ∂À˚˛±ÊÚº
(IX) ’ø¢üfl¬±`¬ øÚı«±¬ÛÌ ¸ı˛?±˜±ø –-
¸±ıÀà¬˙Ú, ’øÙ¬¸, ŒÊÚ±Àı˛øÈ¬— Œà¬˙Ú √õ∂ˆ‘¬øÓ¬ Œé¬ÀS ı±ø˘ ˆ¬øÓ«¬ ı±˘øÓ¬, fl¬±ı«Ú Î¬±˝◊ ’'±˝◊Î¬ È¬±˝◊¬Û ’ø¢ü
øÚı«¬±¬Ûfl¬ ¸ı˛?±˜±ø ˝◊Ó¬…±ø ı˛±‡± Î¬◊ø‰¬» ˚±ÀÓ¬ ’ø¢üfl¬±`¬ ‚È¬À˘ ¤˝◊&ø˘Àfl¬ ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛± ˚±˚˛º
(X) ·±˜ı≈È¬ –-
È¬˝˘ Œ›˚˛±ı˛ ¸˜˚˛ øıÀ˙¯∏Ó¬– ı˛±øSÀı˘±˚˛ øfl¬—ı± ı¯∏«±fl¬±À˘ ¸±¬Ûì¸ı˛œ¸‘¬ÛÊ±Ó¬œ˚˛ √õ∂±Ìœı˛ fl¬±˜h¬ ‡±›˚˛± ŒÔÀfl¬
øÚı˛±¬ÛÀ Ô±fl¬±ı˛ ÊÚ… ı˛ı±Àı˛ı˛ ı≈È¬Ê≈ÀÓ¬± ’ı˙…˝◊ ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº E¬Û ’±Î¬◊È¬ ¸≈…˝◊‰¬ì¤˚˛±ı˛ ŒıËfl¬ ¸≈…˝◊‰¬ ˝◊Ó¬…±ø
¬Ûøı˛‰¬±˘Ú fl¬ı˛±ı˛ ¸˜À˚˛› ô¶∏±Ú± ¸˝À˚±À· ¤øÈ¬Àfl¬ ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº
¸ı˛?±˜±øı˛ øÚı˛±¬ÛM±¬ –-
¸±ıÀà˙Ú ¤ı— ˘±˝◊ÀÚ ı…ı˝+Ó¬ ¸ı˛?±˜±ø Œ˚˜Ú È¬™±kÙ¬˜«±ı˛, ¸±øfl«¬È¬ ŒıËfl¬±ı˛, ı…±È¬±ı˛œ, ’±øÔ«— ı…ı¶ö± ˝◊Ó¬…±øı˛
øÚı˛±¬Û ¤ı— ¸˜˚˛±Ú≈· ı˛é¬Ì±Àıé¬Ì fl¬ı˛± ñ¬ fl¬±øı˛·ı˛œ fl¬˜œ«Àı˛ fl¬±ÀÂ ¤øÈ ¤fl¬øÈ¬ √õ∂Ò±Ú &èQ¬Û”Ì« fl¬Ó«¬ı…º
È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ –-
¬Û±›˚˛±ı˛ ¤ı— øÎ¬ø¶ÜòøıÎ¬◊˙Ú È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ Œé¬ÀS ¸ı«± ˚Pı±Ú ˝ÀÓ¬ ˝Àı Œ˚ È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ ›ˆ¬±ı˛À˘±ÀÎ¬ ‰¬˘± Î¬◊ø‰¬»
Ú˚˛ fl¬±ı˛Ì ŒÚ˜Àõ≠ÀÈ¬ Œ˘‡± ¶§±ˆ¬±øıfl¬ é¬˜Ó¬±ı˛ Œı˙œ Œ˘±Î¬ìfl¬±Àı˛KÈ¬ ¤ ı˝Ú fl¬ı˛ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛ Ú±º È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ ŒÓ¬À˘ı˛
Œ˘Àˆ¬˘ ¬Û˚«±l Œ˘Àˆ¬À˘ ’±ÀÂ øfl¬Ú± Ó¬± ˘é¬… fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬» ¤ı— ˚ø Œfl¬±Ú ˘œÀfl¬Ê ˝◊Ó¬…±ø Ô±Àfl¬ Ó¬Àı ˝ô¶∏Àé¬¬Û fl¬Àı˛ Ó¬±
¬Ûøı˛˝±ı˛ fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»º fl¬±ÀÊı˛ ÊÚ… Ó¬øh¬» øıøBÂißfl¬±˘œÚ ¸˜À˚˛ ı≈ø˙—À˚˛ı˛ ˘±·&ø˘ ¤ı— Ê±•Û±ı˛&ø˘ ˝◊Ó¬…±ø ¸øÍ¬fl¬ˆ¬±Àı
¬Ûı˛œé¬± fl¬Àı˛ √õ∂À˚˛±ÊÚÀı±ÀÒ ’“±È¬ fl¬Àı˛ Œ›˚˛± Î¬◊ø‰¬»º
¸±øfl«¬È¬ ŒıËfl¬±ı˛ –-
93
REC
¸˜ô¶∏ ˘±˝◊Ú ¤ı— È¬™±kÙ¬˜«±ı˛&ø˘ı˛ øÚı˛±¬ÛM±ı˛ ÊÚ… øıøˆ¬iß Òı˛ÀÚı˛ ¸±øfl«¬È¬ ŒıËfl¬±ı˛ ı…ı˝+Ó¬ ˝˚˛º √õ∂dÓ¬fl¬±ı˛Àfl¬ı˛
øÚÀ«˙ ’Ú≈˚±˚˛œ ¸±øfl«¬È¬ ŒıËfl¬±Àı˛ı˛ ŒÓ¬˘ ¬Ûı˛œé¬± fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àı ¤ı— ¬Û±å±ÀÓ¬ ˝Àıº ¸˜˚˛ ¸˜˚˛ ŒıËfl¬±Àı˛ı˛ ı±˚˛≈ ì ·…±À¸ı˛
‰¬±¬Û ¬Ûı˛œé¬± fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬» ¤ı— ˚ø √õ∂À˚˛±ÊÚ ˝˚˛ Ó¬± ¬Ûøı˛¬Û”ı˛Ì fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»º ¬Û”ı« ı…ıø¶öÓ¬ fl¬±ÀÊı˛ ÊÚ… ·‘˝œÓ¬ Ó¬øh¬» øıøBÂiß
fl¬±˘œÚ ¸˜À˚˛ ø¶öı˛ › ‰¬˘˜±Ú fl¬KÈ¬…±À"ı˛ ¸øÍ¬fl¬ øSê˚˛±fl¬˘±¬Û› ¬Ûı˛œé¬± fl¬Àı˛ ŒÚ›˚˛± Î¬◊ø‰¬»º
¸±ıÀà˙Ú ¬Û…±ÀÚ˘¸˜”˝ –-
ı˛œÀ˘ ¤ı— fl¬ÀKC±˘ ¬Û…±ÀÚÀ˘ı˛ øÚ˚˛ø˜Ó¬ ı˛é¬Ì±Àıé¬ÀÌı˛ fl¬±Ê ¸•Û±Ú fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»º øÏ¬À˘Ï¬±˘± fl¬±ÀÚfl¬˙Ú, ¬Û…±ÀÚÀ˘
’Ú±ı˙…fl¬ Ù¬“±fl¬ ŒÙ“¬±fl¬h¬ ¤h¬±ı±ı˛ ÊÚ… ¸øÍ¬fl¬ ˚P ŒÚ›˚˛± Î¬◊ø‰¬»º fl¬œÈ¬ ˜”ø¯∏fl¬±øı˛ ’Àˆ¬… fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»º ’±øÔ«— ı…ı¶ö±ı˛
Ú±È¬ ıå≈ ’±“±È¬ fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»º øÓ¬Ú ˜±¸ ’ôL√ı˛ ’±Ô« Œı˛øÊà…±k ˜±¬Û± Î¬◊ø‰¬»º ˆ¬±ı˛Ó¬œ˚˛ ∆ı≈…øÓ¬fl¬ ’±˝◊Ú ’Ú≈˚±˚˛œ ¤˝◊ ˜±Ú
øÚø©Ü ¸œ˜±ı˛ ˜ÀÒ… Ô±fl¬± Î¬◊ø‰¬»º
˚La¬Û±øÓ¬ı˛ øÚı˛±¬ÛM± –-
˘±˝◊Ú ¤ı— ¸±ıÀà¬˙ÀÚı˛ ¸ı˛?±À˜ı˛ ¸—¶ö±¬ÛÚ ¤ı— ı˛é¬Ì±Àıé¬ÀÌı˛ ÊÚ… ı…ı˝+Ó¬ ˚La¬Û±øÓ¬Àfl¬ ˆ¬±˘ fl¬±˚«fl¬ı˛
’ı¶ö±˚˛ ı˛±‡± Î¬◊ø‰¬» ˚±ÀÓ¬ ≈‚«È¬Ú± ¤h¬±ÀÚ± ˚±˚˛ ¤ı— œ‚«fl¬±˘ fl¬±˚«fl¬ı˛ Ô±Àfl¬º Î¬◊±˝ı˛Ì¶§ı˛+¬Ûñ
1) ı˛ø˙Àfl¬ ’ı˙…˝◊ Êøh¬À˚˛ ¸øÍ¬fl¬ˆ¬±Àı ı˛±‡ÀÓ¬ ˝Àıº ı˛ø˙Àfl¬ Œˆ¬Ê± ı± Œ¸“Ó¬À¸“ÀÓ¬ ’ı¶ö±ÀÚ ı˛±‡± Î¬◊ø‰¬» Ú˚˛º ¤Àfl¬
¸øÍ¬fl¬ ¬ÛXøÓ¬ÀÓ¬ ø·È¬ Œ›˚˛± Î¬◊ø‰¬»º Ú©Ü ˝À˚˛ ˚±›˚˛± é¬øÓ¬·Ëô¶∏ ı˛ø˙ ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬» Ú˚˛º
2) ˝◊¶Û±ÀÓ¬ı˛ øh¬ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ ›ˆ¬±ı˛À˘±Î¬ ¤øh¬À˚˛ ‰¬˘≈Úº
3) ¶Û…±Ú±ı˛Àfl¬ ˝±Ó≈¬h¬œ ø˝¸±Àı ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛ÀıÚ Ú±º
4) ŒÊ±˘± ı˛ø˙Àfl¬ ı…ı˝±Àı˛ı˛ ’±À· ¬Ûı˛œé¬± fl¬èÚº
5) ˜˝◊Àfl¬ øÚ˚˛ø˜Ó¬ ı±øÚ«˙ fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»¬º
6) ô¶∏±Ú± ¸ı«± ¬Ûøı˛©®±ı˛ Ô±fl¬Àıº &±À˜ ı˛±‡±ı˛ ’±À· ¤ÀÓ¬ Œı±øı˛fl¬ ¬Û±Î¬◊Î¬±ı˛ ı…ı˝±ı˛ fl¬èÚº ¤Àfl¬ Êh¬±ÀıÚ Ú± ı±
¤ı˛ ˜ÀÒ… Œfl¬±Ú ˚La¬Û±øÓ¬ ı˛±‡ÀıÚ Ú±º
˚La¬Û±øÓ¬¸˜”À˝ı˛ ¸øÍ¬fl¬ ˚P ŒÚ›˚˛± Î¬◊ø‰¬»º
¬Û±ı˛ø˜È¬ ¸•Ûøfl«¬Ó¬ øÚ˚˛˜±ı˘œ › &èQ¬Û”Ì« øı:øl ì Ó¬Ô…¸˜”˝ –-
1) ¸ı«ÊÚ·Ó¬ –-
Õı≈…øÓ¬fl¬ ¸—¶ö±¬ÛÚ±&ø˘ÀÓ¬ øÚı˛±¬Û fl¬±ÀÊı˛ ÊÚ… ¤˝◊ ¸ı øÚÀ«˙&ø˘ Œ›˚˛± ˝˚˛º fl¬˜œ«Àı˛ øÚÀÊÀı˛ ¸≈ı˛é¬±ı˛
ÊÚ…˝◊ ¤˝◊ øÚÀ«˙&ø˘ Œ›˚˛± ˝˚˛º Ó¬±˝◊ fl¬ÀÍ¬±ı˛ˆ¬±Àı ¬Û±˘Ú fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»º
2) ’Ú≈˜øÓ¬ ¬ÛS –-
’øÒfl¬±ı˛√õ∂±l ı…øMêı˛ Z±ı˛± ˚Ó¬é¬Ì ¬Û˚«ôL√ Ú± ˘±˝◊ÀÚ fl¬±Ê fl¬ı˛±ı˛ Â±h¬¬ÛS Œ›˚˛± ˝ÀBÂ Ó¬Ó¬é¬Ì Œfl¬±Ú fl¬˜œ«ı˛
Œ¬Û±À˘ ı± ¸ı˛?±˜±ø ¸•§ø˘Ó¬ fl¬±Í¬±À˜±ÀÓ¬ ›Í¬± Î¬◊ø‰¬» Ú˚˛º Œ‡±˘± fl¬`¬±"ı˛ ı± fl¬±ÀÊı˛ ¬Û±ù´ıÓ¬œ« ’=À˘ øÚø©Ü« fl¬˜œ«
ı…Ó¬œÓ¬ ’Ú… Œfl¬±Ú ı…øMêı˛ ˚±›˚˛± Î¬◊ø‰¬» Ú˚˛º
3) Î¬◊¬Û˚≈Mê ¤ı— ’øÒfl¬±ı˛√õ∂±l ı…øMê –-
(a) ¤fl¬˜±S ø˙Ùƒ¬È¬ ˝◊ø?Úœ˚˛±ı˛ ı± ¬Ûøı˛‰¬±˘ÀÚı˛ ˆ¬±ı˛√õ∂±l ı…øMê˝◊ ¬Û±ı˛ø˜È¬ Œ›˚˛±ı˛ Œé¬ÀS ’øÒfl¬±ı˛√õ∂±l ˝Úº
94
REC
(b) ˘±˝◊ÀÚ fl¬±Ê fl¬ı˛±ı˛ Â±h¬¬ÛS ¤fl¬˜±S ‹ fl¬±ÀÊı˛ ÊÚ… ’øÒfl¬±ı˛√õ∂±l ı…øMêÀfl¬˝◊ Œ›˚˛± Î¬◊ø‰»º
(c) ïa¬ó ¤ı— ïbó-ŒÓ¬ ıøÌ«Ó¬ ı…øMêÀfl¬ fl¬±ÀÊı˛ ’øÒfl¬±ı˛ Œ›˚˛±ı˛ Œé¬ÀS Î¬◊¬Û˚≈Mê ’±øÒfl¬±øı˛fl¬ ˝ÀBÂÚ ¸—øù≠©Ü
øÎ¬øˆ¬˙ÀÚı˛ øÚı«±˝œ ı±ô¶∏fl¬±ı˛ ı± ’Òœé¬fl¬ ı±dfl¬±ı˛º ’øÒfl¬±ı˛ √õ∂±ÀÚı˛ ø˘ø‡Ó¬ ’±À˙ Œ›˚˛± ’±ı˙…fl¬º
(d) ïcó-ŒÓ¬ Î¬◊ø{°ø‡Ó¬ Î¬◊¬Û˚≈Mê ’±øÒfl¬±øı˛Àfl¬ı˛ ’Ú≈˜øÓ¬ √õ∂±ÀÚı˛ ø˘ø‡Ó¬ ’±ÀÀ˙ øÚÀ«ø˙Ó¬ ¤˘±fl¬±øˆ¬øMfl¬
fl¬±ÀÊı˛ ÊÚ… Î¬◊¬ÛÀı˛±Mê ïa¬ó ¤ı— ïbó-ŒÓ¬ ıøÌ«Ó¬ Œ¸˝◊ ¸ı ’øÒfl¬±ı˛√õ∂±l ı…øMêÀı˛ Z±ı˛± ¤fl¬˜±S ¬Û±ı˛ø˜È¬
Œ›˚˛± ı± ŒÚ›˚˛± Œ˚ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛º
(e) ïcó-ŒÓ¬ Î¬◊ø{°ø‡Ó¬ Î¬◊¬Û˚≈Mê ’±øÒfl¬±øı˛Àfl¬ı˛ ø˘ø‡Ó¬ ’±À˙¬ÛS ¤fl¬øÈ¬ øÚø«©Ü ÂÀfl¬ ¸—øù≠©Ü ¸±ıÀà¬˙Ú,
¬Û±›˚˛±ı˛ ˝±Î¬◊¸ ¤ı— øÎ¬ø¶ÜòøıÎ¬◊˙Ú Œfl¬Àfı˛ ŒÚ±øÈ¬˙ Œı±ÀÎ«¬ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ ’ı˙…˝◊ øı:±ø¬ÛÓ¬ Ô±fl¬± Î¬◊ø‰¬»¬º
(f) ¤fl¬øSÓ¬ ’øÒfl¬±ı˛ √õ∂±Ú ¬ÛS&ø˘ ¸—øù≠©Ü ’Òœé¬fl¬ ı±dfl¬±Àı˛ı˛ ’øÙ¬À¸ ı˛±‡± Î¬◊ø‰¬»º
(g) Î¬◊¬ÛÀı˛ ıøÌ«Ó¬ ı…øMê Â±h¬± ’Ú… ı…øMêÀfl¬ Œ˚˜Ú øÚı«±˝œ ı±dfl¬±ı˛ ïŒÈ¬ø©Ü—ó ı± ŒÈ¬ø©Ü— fl¬˜œ« ï’Ôı± ¸—øù≠©Ü
’Òœé¬fl¬ ı±dfl ±ı˛ ì ˜≈‡… ı±dfl¬±Àı˛ı˛ ‘ø©ÜÀÓ¬ fl¬±Ê fl¬ı˛±ı˛ Î¬◊¬Û˚≈Mê ıÀ˘ øıÀıø‰¬Ó¬ Œfl¬±Ú ı…øMêó-Œfl¬ ¸±Àfl«¬˘ì
’=À˘ı˛ ’Òœé¬fl¬ ı±dfl¬±ı˛ ı± ˜≈‡… ı±dfl¬±ı˛ fl¬±ÀÊı˛ ’øÒfl¬±ı˛ √õ∂±Ú fl¬ı˛ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛Úº
’±=ø˘fl¬ ’±øÒfl¬±øı˛fl¬Àı˛ Ó¬±Àı˛ Ó¬±ø˘fl¬±˚˛ ¤˝◊ ¸ı ’øÒfl¬±ı˛√õ∂±l ı…øMêÀı˛ Ú±˜ ˚≈Mê fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»º
(h) ˆ¬±ı˛œ ·Ë±˝fl¬ › ¬Û±ù´ıÓ¬œ« ¤˘±fl¬±ı˛ ’øÒfl¬±ı˛õ∂±l ı…øMêÀı˛ Ó¬±ø˘fl¬± ’±=ø˘fl¬ ’øÙ¬¸±Àı˛ı˛ ¸—·Ë˝ fl¬ı˛±
Î¬◊ø‰¬» ¤ı— Œ¸˝◊ Ó¬±ø˘fl¬± Ó¬±Àı˛Àfl¬ ˝ô¶∏±ôL√ı˛ fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»º
(i) ¸±Ò±ı˛Ìˆ¬±Àı ¤˝◊‰¬.øÈ¬. ˘±˝◊Ú ì ¸—¶ö±¬ÛÚ±˚˛ fl¬±Ê fl¬ı˛±ı˛ ÊÚ… ˘±˝◊Ú ¬Ûøı˛˙«fl¬ ı± ¸˜Ó≈¬˘… ¬ÛÀı˛ Œfl¬±Ú
ı…øMêÀfl¬ ’øÒfl¬±ı˛ √õ∂±Ú fl¬ı˛± ˝˚˛º Ó¬± ¸ÀQ› øÎ¬øˆ¬˙Ú±˘ ˝◊ø?Úœ˚˛±ı˛ Úœ‰≈¬ Ó¬˘±ı˛ Œfl¬±Ú fl¬˜œ« ì fl¬˜œ«Àı˛
’øÒfl¬±ı˛ √õ∂±Ú fl¬ı˛ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛Ú ˚ø Ó¬±ı˛ é¬Ó¬± ¸•§Àg¬ ’±¶ö±ı±Ú Ô±Àfl¬Úº
4) ’Ú≈˜øÓ¬¬ÛS √õ∂±Ú ì ¸—·Ë˝ › øÙ¬øı˛À˚˛ ŒÚ›˚˛±ı˛ ¬ÛXøÓ¬ –-
(A) ˘±˝◊ÀÚ fl¬±Ê fl¬ı˛±ı˛ Â±h¬¬ÛS ¸—·Ë˝ fl¬ı˛±ı˛ ÊÚ… Â±h¬¬ÛS √õ∂±ÀÚı˛ é¬˜Ó¬±√õ∂±l ı…øMêı˛ fl¬±ÀÂ ’øÒfl¬±ı˛√õ∂±¬Ûfl¬ı…øMêı˛
’±ÀıÚ fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬» ¤ı— ‹ é¬˜Ó¬±√õ∂±l ’±øÒfl¬±øı˛fl¬ Ó¬Ú≈¸±Àı˛ fl¬±Ê fl¬ı˛±ı˛ ’Ú≈˜øÓ¬¬ÛS √õ∂±Ú fl¬ı˛ÀıÚº
(B) Œ˚‡±ÀÚ ø˘ø‡Ó¬ˆ¬±Àı fl¬±Ê fl¬ı˛±ı˛ ’Ú≈˜øÓ¬¬ÛS ¸—·Ë˝ fl¬ı˛± ¸y¬ı ˝˚˛ Ú± Œ¸‡±ÀÚ ŒÈ¬ø˘ÀÙ¬±ÀÚı˛ ˜±Ò…À˜ fl¬±Ê fl¬ı˛±ı˛
’Ú≈˜øÓ¬ ŒÚ›˚˛± Œ˚ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛º ¤˝◊ ı˛fl¬˜ Œé¬ÀS ’Ú≈˜øÓ¬ ¸—·Ë˝fl¬±ı˛œ ’±øÒfl¬±øı˛Àfl¬ı˛ ŒÈ¬ø˘ÀÙ¬±ÀÚı˛ ˜±Ò…À˜ ’Ú≈˜øÓ¬
√õ∂±Úfl¬±ı˛œ ’±øÒfl¬±øı˛Àfl¬ı˛ ¸À/ øı¯∏˚˛øÈ¬ı˛ ¬Û≈Úı˛±ı‘øM ‚øÈ¬À˚˛ ¬Û±fl¬±¬Û±øfl¬ ¶§œfl‘¬øÓ¬ ˘±ˆ¬ fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»º Î¬◊ˆ¬˚˛ Ó¬ı˛Ù¬ ŒÔÀfl¬˝◊
¤˝◊ øı¯∏˚˛øÈ¬ ¬Û±ı˛ø˜È¬ ı˝◊À˚˛ ø˘À‡ ı˛±‡± Î¬◊ø‰¬»º ı±øÓ¬˘ ˝À˚˛ ˚±›˚˛±ı˛ ¬ÛÀı˛ ˘±˝◊ÀÚ fl¬±Ê fl¬ı˛±ı˛ Â±h¬¬ÛÀSı˛ √õ∂øÓ¬ø˘ø¬Û
˚Ó¬˙œ‚Ë ¸y¬ı ÚÔœˆ”¬øMêı˛ ÊÚ… Î¬±fl¬ ì ı…øMê ˜±Ò…À˜ ¬Ûı˛©ÛÀı˛ı˛ fl¬±ÀÂ ¬Û±Í¬±ÀÓ¬ ˝Àıº ¤˝◊ Œı˛øÊø¶Üò ı˝◊ ¤˘±fl¬± ì øıˆ¬±·œ˚˛
√õ∂Ò±ÀÚı˛ Z±ı˛± øÚø«©Ü ¸˜˚˛±ôL√ı˛ ¬Ûøı˛˙«Ú fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»º
(C) ¬Û±ı˛ø˜È¬ ı˝◊ ¤fl¬øÈ¬ &èQ¬Û”Ì« ÚøÔ ¤ı— ¸øÍ¬fl¬ˆ¬±Àı ¤Àfl¬ ¸—ı˛é¬Ì fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»º ¬Û±ı˛ø˜È¬ ı˝◊À˚˛ı˛ ¬Û±Ó¬±&ø˘
¸—‡…±Ú≈Sêø˜fl¬ ˝›˚˛± Î¬◊ø‰¬»º ¤˝◊ ı˝◊À˚˛ı˛ ¬Û±Ó¬±&ø˘ ‡≈À˘ ŒÙ¬˘± ı± øÂ“Àh¬ ŒÙ¬˘± ı± ’Ú… Œfl¬±Ú fl¬±ÀÊı˛ ÊÚ… ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛±
Î¬◊ø‰¬» Ú˚˛º Œfl¬±Ú fl¬±ı˛ÀÌ Œfl¬±Ú ı…øMêı˛ Z±ı˛± ¤˝◊ ı˝◊À˚˛ı˛ Œfl¬±Ú ¬Û±Ó¬± ˚ø øÂ“Àh¬ ŒÙ¬˘± ı± ‡≈À˘ ŒÙ¬˘± ˝˚˛ Ó¬Àı Ó¬±ı˛
Î¬◊¬Ûı˛ ¸—øù≠©Ü ı…øMêı˛ ¶§±é¬ı˛ fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬» ¤ı— ¸±ıÀà¬˙Ú ì ¬Û±›˚˛±ı˛ ˝±Î¬◊À¸ı˛ ˘· ı≈Àfl¬ Ó¬±øı˛‡ Î¬◊À{°‡ fl¬Àı˛ ¶§±é¬ı˛ ¸˝
ø˘ø¬ÛıX¬fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»º
95
REC
(D) ¬ø˚øÚ ¬Û±ı˛ø˜È¬ øÚÀ˚˛ÀÂÚ Ó“¬±ı˛ ¤È¬± ŒÙ¬ı˛Ó¬ Œ›˚˛± Î¬◊ø‰¬»º ˚ø Œ‡± ˚±˚˛ ¬Û±ı˛ø˜È¬ √õ∂±Úfl¬±ı˛œ › ·Ë˝Ìfl¬±ı˛œ ’±øÒfl¬±øı˛fl¬
¤fl¬˝◊ ı…øMê ˝ÀBÂÚ Ó¬Àı øÚÀÊı˛ Ú±À˜ ¶§˚˛— ’Ú≈˜øÓ¬¬ÛS ŒÚ›˚˛± Î¬◊ø‰¬» ¤ı— fl¬±Ê Œ˙¯∏ fl¬ı˛±ı˛ ¬Ûı˛ Ó¬± ı±øÓ¬˘ fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»º
¤˝◊ ¬ÛXøÓ¬ fl¬ÀÍ¬±ı˛ˆ¬±Àı ¬Û±˘Ú fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»º
(E) ¬˚ø ¬Û±ı˛ø˜È¬ ı…øMê·Ó¬ˆ¬±Àı ¸—·Ë˝ fl¬ı˛± ˝˚˛ Ó¬± ŒÈ¬ø˘ÀÙ¬±Ú ı±Ó«¬±ı˛ ˜±Ò…À˜ ŒÙ¬ı˛Ó¬ Œ›˚˛± ˚±˚˛º ˚±À˝±fl¬, Î¬◊¬ÛÀı˛±Mê
(a)-ŒÓ¬ ıøÌ«Ó¬ ¬ÛXøÓ¬ ˚Ó¬È¬± ¸y¬ı ’Ú≈¸ı˛Ì fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àı ïqÒ≈˜±S øı¬Û˚«À˚˛ı˛ ‚È¬Ú± ‚È¬À˘ó
(F) ŒÈ¬ø˘ÀÙ¬±ÀÚı˛ ˜±Ò…À˜ ¬¬Û±ı˛ø˜È Œ›˚˛± ı± ŒÙ¬ı˛Ó¬ ŒÚ›˚˛±ı˛ ¸˜˚˛ ¸±—Àfl¬øÓ¬fl¬ ˙s (Code Word) ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛±
Î¬◊ø‰¬»º
5) ¬Û±ı˛ø˜È¬ √õ∂±Úfl¬±˘œÚ ’±·±˜ ¸Ó¬fl«¬Ó¬± ’ı˘•§Ú –-
˘±˝◊ÀÚ fl¬±Ê fl¬ı˛±ı˛ Â±h¬¬ÛS √õ∂±Úfl¬±ı˛œ ¸˜˚˛øÚø«©Ü ø˙Ùƒ¬È¬ ˝◊ø?Úœ˚˛±ı˛ ı± ı…øMêı˛ ¤È¬± øÚø}Ó¬ ˝›˚˛± fl¬Ó«¬ı… Œ˚
¸±ıÀà¬˙Ú ì Ù¬œÎ¬±ı˛ ì ¸ı˛?±˜ ˚±ı˛ ÊÚ… ¬Û±øı˛ø˜È¬ √õ∂±Ú fl¬ı˛± ˝ÀBÂ Œ¸øÈ¬Àfl¬ Ó¬øh¬»øıøBÂiß fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬» ¤ı— øÎ¬¸‰¬±Ê«
fl¬Àı˛ ¸øÍ¬fl¬ ˆ¬±Àı ’±ÀÔ«ı˛ ¸À/ ¸—˚≈Mê Ô±fl¬± Î¬◊ø‰¬»º
√õ∂Ô˜Ó¬– øÚÀ«˙ ’Ú≈˚±˚˛œ Ó¬±ı˛ ¸ı˛?±˜ ì Ù¬œÎ¬±ı˛Àfl¬ ¸≈…˝◊‰¬ ’Ùƒ¬ fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»¬º Ó¬±ı˛¬Ûı˛ ¸ı˛?±˜±øı˛ ˆ”¬ø˜ ¸—À˚±·
› Ó¬±˘±ıg¬ fl¬ı˛±ı˛ øı¯∏À˚˛ Ó¬±ı˛ øÚ•ßø˘ø‡Ó¬ øÚÀ«˙&ø˘ ’Ú≈¸ı˛Ì fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»º¬
(a) ¸±ıÀà¬˙ÀÚ Œà¬Û Î¬±Î¬◊Ú ’Ôı± Œà¬¬Û ’±¬Û ¬Û±›˚˛±ı˛ È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ ˚Ô±SêÀ˜ ¤˝◊‰¬.øÈ¬ ¤ı— ¤˘.øÈ¬ √õ∂±ÀôL√ı˛
øÚ˚˛Lafl¬ ’±˝◊À¸±À˘È¬ı˛Àfl¬ Î¬◊iú≈Mê ï’Ùƒ¬ó fl¬Àı˛ Œ›˚˛± Î¬◊ø‰¬» ¤ı— ’±˝◊À¸±À˘È¬ı˛ ì ŒıËfl¬±Àı˛ı˛ ˝±Ó¬À˘ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ øÚ•ßø˘ø‡Ó¬
øÚÀ«˙±ı˘œ ˜≈ø^Ó¬ øı¬Û ¸—Àfl¬Ó¬ :±¬ÛÚ Œı±Î¬ Á≈¬ø˘À˚˛ ı˛±‡± Î¬◊ø‰¬»º
ëë˘±˝◊Ú ‰¬±Ê« fl¬ı˛ÀıÚ Ú±º fl¬˜œ«·Ì fl¬˜«ı˛Ó¬ ’±ÀÂºíí
ëë˘±˝◊Ú ì ¸ı˛?±À˜ fl¬±Ê fl¬ı˛±ı˛ ’Ú≈˜øÓ¬ Œ›˚˛± ’±ÀÂ-˘±˝◊Ú ‰¬±Ê« fl¬ı˛ÀıÚ Ú±ºíí
ëë˜ÀÚ±À˚±· øÚ-fl¬±Ê ‰¬˘ÀÂ-˘±˝◊Ú ì ¸ı˛?±˜ ¬Ûøı˛ıÓ«¬Ú fl¬ı˛ÀıÚ Ú±ºíí
Î¬◊¬Ûı˛c√ ¤fl¬˝◊ Òı˛ÀÌı˛ øı¬Û ¸—Àfl¬Ó¬ :±¬ÛÚ Œı±Î«¬ fl¬ÀKC±˘ ¸≈…˝◊‰¬ ·œ˚˛±ı˛, ¸±øfl«¬È¬ ŒıËfl¬±ı˛ ì È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ ˝◊Ó¬…±øı˛
˝±Ó¬À˘ı˛ Î¬◊¬Ûı˛› Á≈¬ø˘À˚˛ ı˛±‡± Î¬◊ø‰¬»º fl¬ÀKC±˘ ¬Û…±ÀÚÀ˘ı˛ fl¬ÀKC±˘ ¸±øfl«¬È¬ øÙ¬Î¬◊Ê› ‡≈À˘ øÚÀ˚˛ fl¬±ÀÊı˛ ’Ú≈˜øÓ¬ √õ∂±Úfl¬±ı˛œ
’±øÒfl¬±øı˛Àfl¬ı˛ Œ˝Ù¬±ÊÀÓ¬ ı˛±‡± Î¬◊ø‰¬»º
È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ øÚ•ß ‰¬±À¬Ûı˛ øÀfl¬ı˛ ŒıËfl¬±ı˛› ŒıËfl¬±ı˛ ¬Û…±ÀÚ˘ ŒÔÀfl¬ øıøBÂiß fl¬Àı˛ ŒÈ¬ÀÚ ı˛±‡± Î¬◊ø‰¬»º
È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ ¤˝◊‰¬.øÈ¬. ¤ı— ¤˘.øÈ¬ È¬±ø˜«Ú±˘&ø˘ øÎ¬¸‰¬±Ê« ı˛ÀÎ¬ı˛ Z±ı˛± ¶ö±˚˛œˆ¬±Àı ‰¬±Ê«˜≈Mê fl¬Àı˛ Œ›˚˛± Î¬◊ø‰¬»
¤ı— ˚Ó¬é¬Ì ¬Û˚«ôL√ Ú± fl¬±ÀÊı˛ ’Ú≈˜øÓ¬¬ÛS ı±øÓ¬˘ ˝ÀBÂ Ó¬Ó¬é¬Ì ’±Ô« ı˛Î¬ Œ˚˜Ú øÂ˘ ŒÓ¬˜Ú˝◊ ı˛±‡± Î¬◊ø‰¬»º
(b) Î¬◊B‰¬ ‰¬±À¬Ûı˛ Œ¬Û±ÀÈ¬øk˚˛±˘ È¬™±kÙ¬˜«±ı˛&ø˘ ¤ı— ˘±˝◊È¬øÚ— ’…±Àı˛à¬ı˛&ø˘ ˚ø ˆ”¬ø˜Ó¬À˘ ı¸±ÀÚ± Ô±Àfl¬
Ó¬Àı ‹&ø˘Àfl¬ Œıh¬±ı˛ ı±˝◊Àı˛ ŒÔÀfl¬ ‰¬±Ê«˜≈Mê fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àı ¤ı— Ó¬±ı˛¬Ûı˛ øÚ‡≈Ó¬ˆ¬±Àı ’±Ô« ¸—À˚±· fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº
(c) ’±Î¬◊È¬ÀÎ¬±ı˛ È¬±˝◊¬Û ¸±øfl«¬È¬ ŒıËfl¬±ı˛Àfl¬ ¸ı«√õ∂Ô˜ Ó¬±ı˛ ÂíøÈ¬ È¬±ø˜«Ú±˘ ŒÔÀfl¬ ‰¬±Ê«˜≈Mê fl¬Àı˛ Ó¬±ı˛¬Ûı˛ øÚ‡≈“Ó¬
ˆ¬±Àı ’±Ô« ¸—À˚±· fl¬Àı˛ Œ›˚˛± Î¬◊ø‰¬»º
¸±øfl«¬È¬ ŒıËfl¬±Àı˛ı˛ Î¬◊ˆ¬˚˛ øÀfl¬ı˛ ’±˝◊À¸±À˘È¬ı˛Àfl¬ ’Ùƒ¬ ’ı¶ö±˚˛ Ó¬±˘±ıg¬ fl¬Àı˛ ¤Àı˛ ˝±Ó¬À˘ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ øı¬Û
¸—Àfl¬Ó¬ :±¬ÛÚ Œı±Î«¬ Á≈¬ø˘À˚˛ ı˛±‡± Î¬◊ø‰¬»º
(d) ˝◊ÚÀÎ¬±ı˛ È¬±˝◊¬Û ¤˝◊‰¬.øÈ¬. ¬Û…±ÀÚÀ˘ı˛ Œé¬ÀS fl¬±ÀÊı˛ ’Ú≈˜øÓ¬¬ÛS √õ∂±ÀÚı˛ ’±À· Œ¬Û±ÀÈ¬øk˚˛±˘ È¬™±kÙ¬˜«±ı˛Àfl¬
96
REC
’Ùƒ¬ fl¬Àı˛, ‰¬±Ê«˜≈Mê fl¬Àı˛ ¤ı— øÚ‡“≈Ó¬ˆ¬±Àı ’±Ô« ¸—À˚±· fl¬Àı˛ Œ›˚˛± Î¬◊ø‰¬»º
(e) ’±Î¬◊È¬ÀÎ¬±ı˛ ı±¸ı±ı˛, ’±˝◊À¸±À˘È¬ı˛ √õ∂ˆ‘¬øÓ¬ ¤ı— ¸≈…˝◊‰¬·œ˚˛±ı˛ ı± ı±¸ı±Àı˛ı˛ ¸˜·Ë ’—˙ Œ˚‡±ÀÚ fl¬±Ê
fl¬ı˛±ı˛ Â±h¬¬ÛS ¬√õ∂±Ú fl¬ı˛± ˝Àı Ó¬±Àı˛Àfl¬ √õ∂ÔÀ˜˝◊ ¸˜ô¶∏ ¸ı˛?±˜ ŒÔÀfl¬ øıøBÂÄiß fl¬Àı˛ Ó¬±ı˛¬Ûı˛ øÚ‡“≈Ó¬ˆ¬±Àı ’±Ô« ¸—À˚±·
fl¬Àı˛ Œ›˚˛± Î¬◊ø‰¬»º
øıøBÂiß ’—˙&ø˘ ı± Î¬◊¬Û±±Ú&ø˘ Œ¸˝◊ ı…øMêı˛ Œ·±‰¬Àı˛ ’±Ú± Î¬◊ø‰¬» ˚±Àfl¬ fl¬±Ê fl¬ı˛±ı˛ ’Ú≈˜øÓ¬¬ÛS √õ∂±Ú fl¬ı˛±
˝ÀBÂ ¤ı— Ó¬Ú≈¸±Àı˛ ’Ú≈˜øÓ¬¬ÛÀS Ó¬± ø˘À‡ ı˛±‡± Î¬◊ø‰¬»º
¤È¬± ¸y¬ı¬ Œ˚ øıøBÂiß ¸≈…˝◊À‰¬ı˛ øfl¬Â≈ ’—˙ Ó¬øh¬»·Ëô¶∏ ŒÔÀfl¬ Œ·ÀÂ, Œ¸øÈ¬› Œ¸˝◊ ı…øMêı˛ Œ·±‰¬Àı˛ ’±Ú± Î¬◊ø‰¬»
˚±Àfl¬ fl¬±Ê fl¬ı˛±ı˛ ’Ú≈˜øÓ¬¬ÛS ¬√õ∂±Ú fl¬ı˛± ˝ÀBÂ ¤ı— ’Ú≈˜øÓ¬¬ÛÀS Ó¬± ø˘À‡ ı˛±‡± Î¬◊ø‰¬»º
ˆ”¬ø˜Ó¬À˘ı˛ Î¬◊¬ÛÀı˛ ı˛é¬Ì±Àıé¬ÀÌı˛ fl¬±Ê fl¬ı˛±fl¬±˘œÚ Ó¬øh¬»·Ëô¶∏ ·ı˛˜ ’—˙ ı± fl¬`¬±"ı˛ fl¬˜œ«ı˛ ¬Û±ù´ıÓ¬«œ ¤˘±fl¬±˚˛
¤À¸ Œ˚ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛, ¤˝◊ ¸y¬±ıÚ±› Œ¸˝◊ ı…øMêı˛ Œ·±‰¬Àı˛ ’±Ú± Î¬◊ø‰¬» ˚±Àfl¬ fl¬±Ê fl¬ı˛±ı˛ ’Ú≈˜øÓ¬¬ÛS √õ∂±Ú fl¬ı˛± ˝ÀBÂ ¤ı—
¤˝◊ ¸ı Œé¬ÀS ‹ ’—˙Àfl¬ ’±h¬±˘ fl¬ı˛±ı˛ ÊÚ… ¸±˜ø˚˛fl¬ ¶ç¬œøÚ—À˚˛ı˛ ı…ı¶ö± fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»º
(f) øfl¬Â≈ øfl¬Â≈ ¶ö±ÀÚ È¬™±kÙ¬˜«±ı˛, ’±˝◊À¸±À˘È¬ı˛ fl¬±Í¬±À˜± ¸—˘¢ü Ô±Àfl¬º ¤˝◊ ¸ı Œé¬ÀS øÙ¬Î¬◊Ê fl¬±Í¬±À˜±ÀÓ¬
ŒıÀ˚˛ ›Í¬± ˚≈øMê˚≈Mê Ú˚˛º øÙ¬Î¬◊Ê ¬Û±å±ı±ı˛ ÊÚ… Î¬◊¬Û˚≈Mê ˜˝◊ ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»º
(g) ’±Î¬◊È¬ÀÎ¬±ı˛ ¤˝◊‰¬.øÈ¬. ïøfl¬˚˛¶®ó –- ’±Î¬◊È¬ÀÎ¬±ı˛ ¤˝◊‰¬.øÈ¬. ïøfl¬˚˛¶®ó-¤ı˛ Œé¬ÀS ’À˚˛˘ ¸±øfl«¬È¬ ŒıËfl¬±ı˛Àfl¬
’ı˙…˝◊ ¸≈…˝◊‰¬ ’Ùƒ¬ fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº › ø¸.øı¬., ø¬Û.øÈ¬. ¤ı— ø¸.øÈ¬. - ¤ı˛ ’±·Ó¬ › øı±˚˛œ ¸—À˚±· ¬Û±øÓ¬Àfl¬ ’¬Û±Àı˛øÈ¬— ı˛Î¬
Z±ı˛± ‡≈À˘ øÚÀ˚˛ Ó¬±Àfl¬ ‰¬±Ê«˜≈Mê fl¬Àı˛ ŒÚ›˚˛± Î¬◊ø‰¬»º ı±¸ ’±˝◊À¸±À˘È¬ı˛ Œ˚ Ó¬øh¬»·Ëô¶∏ ˝À˚˛ ·ı˛˜ ’±ÀÂ ¤˝◊ øı¯∏˚˛øÈ¬ ˜ÀÚ
ı˛±‡± Î¬◊ø‰¬»º
(h) ˝◊ÚÀÎ¬±ı˛ øfl¬Î¬◊øıflƒ¬˘ ·œ˚˛±ı˛¸˜”˝ –- ’À˚˛˘ ¸±øfl«¬È¬ ŒıËfl¬±Àı˛ı˛ ¸≈…˝◊‰¬ ’Ùƒ¬ fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»º ¸—À˚±· ¬Û±øÓ¬ Œ‡±˘±ı˛
ÊÚ… ¤ı— ’±Ô« fl¬ı˛±ı˛ ÊÚ… ’¬Û±Àı˛øÈ¬— ı˛Î¬ ı…ı˝±ı˛ fl¬èÚº ’±˝◊À¸±À˘øÈ¬— fl¬é¬ ı± ’±·Ó¬ Œfl¬ıƒ˘ Ó¬øh¬»·Ëô¶∏ ˝À˚˛ ·ı˛˜
Ô±fl¬ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛ ¤ı— ¤˝◊ øı¯∏˚˛&ø˘ Œ¸˝◊ ı…øMêı˛ Œ·±‰¬Àı˛ ’±Ú± Î¬◊ø‰¬» ˚±Àfl¬ fl¬±Ê fl¬ı˛±ı˛ ’Ú≈˜øÓ¬¬ÛS √õ∂±Ú fl¬ı˛± ˝ÀBÂº
¤˝◊‰¬.øÈ¬.˘±˝◊Ú –-
1) ˝±˝◊ ŒÈ¬Ú˙Ú ›ˆ¬±ı˛À˝Î¬ ˘±˝◊Ú –-
Œ˚ ¸±øfl«¬È¬ ì fl¬`¬±"Àı˛ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ fl¬±Ê fl¬ı˛± ˝Àı Ó¬±Àfl¬ ¸±øfl«¬È¬ ŒıËfl¬±ı˛ ¤ı— ˘±˝◊Ú ¸—À˚±· ¬Û±øÓ¬ Î¬◊iú≈Mê fl¬Àı˛ Ó¬øh¬»
øıøBÂiß fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»¬º ∆ZÓ¬ ¸ı˛ıı˛±À˝ı˛ ¸±øfl«¬ÀÈ¬ı˛ Œé¬ÀS Î¬◊ˆ¬˚˛ √õ∂±ÀôL√ı˛ ¸≈…˝◊‰¬Àfl¬ Î¬◊iú≈Mê fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬» ¤ı— ˚ø ı…ı¶ö±
Ô±Àfl¬ Ó¬Àı Î¬◊ˆ¬˚˛ øÀfl¬ı˛ ’±Ô« ¸≈…˝◊‰¬Àfl¬ ıg¬ fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬» ’Ôı± ˘±˝◊ÀÚ fl¬±Ê fl¬ı˛±ı˛ Â±h¬¬ÛS √õ∂±ÀÚı˛ ’±À· ¶ö±Úœ˚˛ˆ¬±Àı
˘±˝◊ÚÀfl¬ ’±Ô« ¸—À˚±· fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»º
˚ø Ù¬œÎ¬±ı˛&ø˘ È¬™±Ç¬ È¬±˝◊¬Û Œ˜È¬±˘ flv¬…±Î¬ ·œ˚˛±Àı˛ı˛ ˜±Ò…À˜ øÚ˚˛øLaÓ¬ ˝˚˛ Ó¬±˝À˘ ·œ˚˛±ı˛&ø˘Àfl¬ ¬Ûı˛¶Ûı˛ ŒÔÀfl¬
øıøBÂiß fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº
Œ˚‡±ÀÚ ’±øÔ«— ¸≈…˝◊À‰¬ı˛ ı…ı¶ö± ŒÚ˝◊ Œ¸‡±ÀÚ fl¬`¬±"ı˛&ø˘Àfl¬ ‰¬±Ê«˜≈Mê fl¬Àı˛ øÚ‡≈“Ó¬ˆ¬±Àı ¸—À˚±· fl¬Àı˛ Œ›˚˛±
Î¬◊ø‰¬»º
2) ˝±˝◊ ŒÈ¬Ú˙Ú ’±`¬±ı˛·Ë±Î¬◊`¬ Ù¬œÎ¬±ı˛¸˜”˝ –-
¤‡±ÀÚ› ›ˆ¬±ı˛À˝Î¬ ˘±˝◊ÀÚı˛ Ú…±˚˛ ¤fl¬˝◊ ¬ÛXøÓ¬ √õ∂À˚±Ê…º Î¬◊¬Ûı˛c√ fl¬±ÀÊ ˝±Ó¬ Œ›˚˛±ı˛ ’±À· ¤Àfl¬ ‰¬±Ê«˜≈Mê
97
REC
fl¬Àı˛ øÚø©Ü« fl¬Ó¬fl¬&ø˘ ¬ÛÀ˚˛ÀKÈ¬ ’±Ô« ¸—À˚±· fl¬Àı˛ Œ›˚˛± Î¬◊ø‰¬»º
3) øÚ•ß ì ˜±Á¬±ı˛œ ‰¬±À¬Ûı˛ ¸±øfl«¬È¬&ø˘, ¸ı˛?±˜±ø, Î¬◊¬Ûfl¬ı˛Ì±ø, øÚ˚˛Lafl¬ ¸≈…˝◊‰¬&ø˘Àfl¬ Î¬◊iú≈Mê fl¬Àı˛ Ó¬øh¬»˜≈Mê fl¬Àı˛
Œ›˚˛± Î¬◊ø‰¬»º ˚ø ¸±øfl«¬È¬ øÙ¬Î¬◊ÀÊı˛ ı…ı¶ö± Ô±Àfl¬ Ó¬±Àı˛Àfl¬ øıøBÂiß fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬» ’Ôı± ŒıËfl¬±ı˛ ˝◊Î¬◊øÚÈ¬Àfl¬ øÚÀ‰¬ı˛ øÀfl¬
Ú±ø˜À˚˛ ı˛±‡± Î¬◊ø‰¬»º ¸≈…˝◊‰¬&ø˘Àfl¬ ’Ùƒ¬ ’ı¶ö±˚˛ Ó¬±˘±ıg¬ fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬» ¤ı— ¤ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ øı¬Û ¸—Àfl¬Ó¬ :±¬ÛÚ Œı±Î«¬
Á≈¬ø˘À˚˛ ı˛±‡± Î¬◊ø‰¬»º
fl¬±Ê qèı˛ ’±À· ›ˆ¬±ı˛ Œ˝Î¬ ˘±˝◊ÀÚı˛ fl¬`¬±"ı˛&ø˘Àfl¬ øÚ‡≈“Ó¬ˆ¬±Àı ’±Ô« ¸—À˚±À· ı˛±‡± Î¬◊ø‰¬» ¤ı— ¸ı«ÀÓ¬±ˆ¬±Àı
fl¬±Ê Œ˙¯∏ ˝›˚˛±ı˛ ˜≈˝”Ó«¬ ¬¬Û˚«ôL√ ¤È¬± Ô±fl¬Àıº
4) Œ˚‡±ÀÚ ¸ı˛?±˜±ø ì ’Ôı± ¸≈…˝◊‰¬&ø˘ ”ı˛ øÚ˚˛øLaÓ¬ Ô±Àfl¬ Œ¸‡±ÀÚ fl¬ÀKC±˘ ¸±øfl«¬ÀÈ¬ı˛ øÙ¬Î¬◊Ê&ø˘Àfl¬ ‡≈À˘ fl¬±Ê
fl¬ı˛±ı˛ ’Ú≈˜øÓ¬ √õ∂±Úfl¬±ı˛œ ’±øÒfl¬±øı˛Àfl¬ı˛ Œ˝Ù¬±ÊÀÓ¬ ı˛±‡± Î¬◊ø‰¬» ¤ı— ¬Ûı˛ıÓ¬œ« ø˙Ùƒ¬ÀÈ¬ı˛ ±ø˚˛Q˙œ˘ ı…øMêÀfl¬ ˝ô¶∏±ôL√ı˛
fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»º
5) fl¬±Ê fl¬ı˛±ı˛ ’Ú≈˜øÓ¬¬ÛS ø˘ø¬ÛıXfl¬ı˛Ì, √õ∂±Ú ¤ı— ¬√õ∂Ó¬…±ıÓ«¬Ú –-
¬Ûøı˛‰¬±˘Ú ’Ú≈Sê˜ ’Ú≈˚±˚˛œ ¸•Û±øÓ¬ ¸˜ô¶∏ ¬Ûøı˛‰¬±˘Ú √õ∂øSê˚˛±ı˛ øııı˛Ì ¸±ıÀà¬˙ÀÚı˛ ˘· ı˝◊ÀÓ¬ ø˘À‡ ı˛±‡±
Î¬◊ø‰¬»º ’ÀÒ±·±˜œ ¸±ıÀà¬˙Ú ì Î¬◊Ò«·±˜œ ¸±ıÀà¬˙Ú ì ’Ú…±Ú… √õ∂±øôL√fl¬ Œé¬ÀS ¸•Û±øÓ¬ ¸˜ô¶∏ ¬Ûøı˛‰¬±˘Ú √õ∂øSê˚˛± ˘·
ı˝◊ÀÓ¬ ø˘ø¬ÛıX¬ Ô±fl¬± Î¬◊ø‰¬»º
fl¬±Ê fl¬ı˛±ı˛ ’Ú≈˜øÓ¬¬ÛS √õ∂±Ú ì √õ∂Ó¬…±ıÓ«¬Ú øı¯∏À˚˛ ¬¸ı«À˙¯∏ fl¬±˚«fl¬˘±¬Û ˘±˘ fl¬±ø˘ øÀ˚˛ ˘· ı˝◊ÀÓ¬ ø˘À‡ ı˛±‡±
Î¬◊ø‰¬»º ø˙Ùƒ¬È¬ ¬Ûøı˛ıÓ«¬ÀÚı˛ ¸˜˚˛ øı±˚˛œ ¬Ûøı˛‰¬±˘fl¬ ì ˝◊ø?Úœ˚˛±Àı˛ı˛ ˜≈˘Ó≈¬ıœ ¬Û±ı˛ø˜È¬ øı¯∏˚˛fl¬ ’Ú…±Ú… &èQ¬Û”Ì« Ó¬Ô… ¸˝
˜”˘Ó≈¬ıœ ˘±˝◊Ú ¬Û±ı˛ø˜È¬ ¤ı— ˘±˘ fl¬±ø˘ øÀ˚˛ ˘· ı˝◊ÀÓ¬ Œ˘‡±ı˛ øı¯∏˚˛&ø˘ Œ˜Ãø‡fl¬ˆ¬±Àı Ê±øÚÀ˚˛ Œ›˚˛± Î¬◊ø‰¬»º
’±·Ó¬ ¬Ûøı˛‰¬±˘fl¬ ì ˝◊ø?Úœ˚˛±Àı˛ı˛› ıÀfl¬˚˛± fl¬±Ê › ¬Û±øı˛ø˜È¬ øı¯∏˚˛fl¬ ˘· ı˝◊ÀÓ¬ ø˘ø¬ÛıXfl¬ı˛Ì ¸•úÀg¬ ÚÊı˛ fl¬ı˛±
Î¬◊ø‰¬»º
¸±ıÀà¬˙ÀÚı˛ ¸—øù≠©Ü ¸˜ô¶∏ ¬Ûøı˛‰¬±˘Àfl¬ı˛ Î¬◊¬ÛÀı˛±Mê ı˛œøÓ¬ Œ˜ÀÚ ‰¬˘± Î¬◊ø‰¬»º ˚Ó¬é¬Ì ¬Û˚«ôL√ Ú± fl¬±Ê fl¬ı˛±ı˛
’Ú≈˜øÓ¬¬ÛÀSı˛ √õ∂Ó¬…±ıÓ«¬Ú ‚ÀÈ¬ ı±øÓ¬˘ ˝ÀBÂ Ó¬Ó¬é¬Ì ¬Û˚«ôL√ ¸ı˛?±˜ ì ˘±˝◊ÚÀfl¬ Ó¬øh¬»˚≈Mê fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬» Ú˚˛º
ø˚øÚ fl¬±Ê fl¬ı˛±ı˛ ’Ú≈˜øÓ¬¬ÛS øÚÀ˚˛ÀÂÚ Ó“¬±ı˛˝◊ Œ¸È¬± ŒÙ¬ı˛Ó¬ Œ›˚˛± Î¬◊ø‰¬» Œ¸˝◊ ı…øMêÀfl¬ ˚±ı˛ fl¬±Â ŒÔÀfl¬ øÓ¬øÚ
’Ú≈˜øÓ¬¬ÛS øÚÀ˚˛ÀÂÚ ’Ôı± ¬Ûı˛ıÓ¬œ« fl¬Ó«¬ı…ı˛Ó¬ ¬Ûøı˛‰¬±˘fl¬Àfl¬ ˚ø ø˙Ùƒ¬ÀÈ¬ı˛ ¬Ûøı˛ıÓ«¬Ú ‚ÀÈ¬º
6) fl¬±Ê fl¬ı˛±ı˛ ’Ú≈˜øÓ¬õ∂±l ı…øMêı˛ Z±ı˛± fl¬±ÀÊı˛ ¸˜˚˛ ·‘˝œÓ¬ ¸Ó¬fl«¬Ó¬±˜”˘fl¬ ı…ı¶ö±ø –-
(a) fl¬±Ê ˝±Ó¬ Œ›˚˛±ı˛ ’±À· fl¬±Ê fl¬ı˛±ı˛ ’Ú≈˜øÓ¬√õ∂±l ı…øMêı˛ øÚø}Ó¬ ˝›˚˛± Î¬◊ø‰¬» Œ˚ ¸ı˛?±˜±ø ì ˘±˝◊Ú
¸˜”˝, ¸≈…˝◊‰¬·œ˚˛±ı˛ √õ∂ˆ‘¬øÓ¬ Œ˚‡±ÀÚ fl¬±Ê fl¬ı˛±ı˛ ÊÚ… ’Ú≈˜øÓ¬¬ÛS øÚÀ˚˛ÀÂÚ Œ¸&ø˘Àfl¬ ’±Ô« ¸—À˚±· fl¬ı˛± ˝À˚˛ÀÂº ˚ø
¤È¬± ¸øÍ¬fl¬ˆ¬±Àı ’±Ô«¸—À˚±· Ú± fl¬ı˛± ˝˚˛ Ó¬Àı ’Ú≈˜øÓ¬√õ∂±l ı…øMêı˛ fl¬˜œ«Àı˛Àfl¬ ¸ı˛?±˜ ì ¸≈…˝◊‰ ·œ˚˛±ı˛ ¶Û˙« fl¬ı˛±ı˛
’Ú≈˜øÓ¬ Œ›˚˛± Î¬◊ø‰¬» Ú˚˛º Œfl¬±Ú øÚø©Ü« ¶ö±Ú Œ˚‡±ÀÚ fl¬±ı˛› ŒıÀ˚˛ Î¬◊Í¬± Î¬◊ø‰¬» Ú˚˛, ’Àfl¬ÀÊ± ¸ı˛?±˜±ø, ø˘ø˜È¬ ¸≈…˝◊‰¬&ø˘
¤ı— fl¬±Í¬±À˜±&ø˘ √õ∂ˆ‘¬øÓ¬ øı¯∏˚˛fl¬ Ó¬Ô…¸˜”˝ ¸˝fl¬˜œ«Àı˛ Œ·±‰¬Àı˛ ’±Ú± ˝˚˛º
˘±˝◊ÀÚı˛ øıÀ˙¯∏ ’—À˙ ı± Œfl¬±Ú ¶ö±ÀÚ Œ˚‡±ÀÚ ŒıÀ˚˛ ›Í¬± ’Ú≈À˜±øÓ¬ Ú˚˛ Œ¸‡±ÀÚ √õ∂Àı˙ øÚÀ¯∏Ò øı¬Û ¸—Àfl¬Ó¬
:±¬ÛÚ Œı±Î«¬ Á≈¬ø˘À˚˛ Œ›˚˛± Î¬◊ø‰¬»º ¤˝◊ ¸ı Œé¬ÀS øh¬ ’Ôı± ˘±˘ øÚ˙±Ú› ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛± Œ˚ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛º
Œfl¬±Ú fl¬±Í¬±À˜± ı± ¸ı˛?±˜ ˚± ·ı˛˜ Ó¬±Àı˛ı˛ fl¬±Â±fl¬±øÂ ’ıø¶öÓ¬ Ó¬±ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ ˚‡Ú Œfl¬±Ú ı…øMêÀfl¬ ŒıÀ˚˛ Î¬◊Í¬ÀÓ¬ ˝˚˛
98
REC
Ó¬‡Ú ’Ú≈˜øÓ¬õ∂±l ı…øMêı˛ Œ¸‡±ÀÚ ¸˙ı˛œÀı˛ Î¬◊¬Ûø¶öÓ¬ ŒÔÀfl¬ Ó¬±ı˛ fl¬˜œ«Àı˛ ¸øÍ¬fl¬ ¬ÛÔ«øÚÀ«˙ Œ›˚˛± Î¬◊ø‰¬»º
7) ·ı˛˜ ¸ı˛?±˜ ı± ˘±˝◊ÀÚ fl¬±˚« ¸•Û±Úfl¬±˘œÚ ·‘˝œÓ¬ ¸Ó¬fl«¬Ó¬±˜”˘fl¬ ı…ı¶ö± –-
1) ¸˜ô¶∏ ¸±øfl«¬È¬ ı± ¸ı˛?±˜±øÀfl¬ øı¬Û#Úfl¬ ıÀ˘ øıÀı‰¬Ú± fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº øÚ•ßø˘ø‡Ó¬ øı¯∏˚˛&ø˘¬ ˚Ó¬é¬Ì
’fl‘¬Ó Ô±fl¬ÀÂ Ó¬Ó¬é¬Ì fl¬±Ê qè fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬» Ú˚˛ –-
(a) ¸ı˛?±˜ ì ˘±˝◊ÚÀfl¬ ’Ùƒ¬ fl¬ı˛± ˝À˚˛ÀÂº
(b) fl¬±Ê fl¬ı˛±ı˛ ’Ú≈˜øÓ¬¬ÛS ·Ë˝Ú fl¬ı˛± ˝À˚˛ÀÂº
(c) ’±Ô« ¸—À˚±· fl¬ı˛± ˝À˚˛ÀÂº
2) ˚Ó¬é¬Ì ¬Û˚«ôL√ Ú± fl¬±Ê fl¬ı˛±ı˛ ’Ú≈˜øÓ¬¬ÛS ŒÚ›˚˛± ˝ÀBÂ Ó¬Ó¬é¬Ì ·ı˛˜ ˘±˝◊Ú ı± ¸ı˛?±À˜ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ Œfl¬±Ú
fl¬±Ê fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬» Ú˚˛º øÎ¬ø¶ÜòøıÎ¬◊˙Ú ıÀ' ˚ø ¤fl¬ ı± ¤fl¬±øÒfl¬ ŒÙ¬Ê øÚÀ˚˛ ˚±›˚˛± ˝˚˛ Ó¬±˝À˘ Î¬◊˝±ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ fl¬±Ê
fl¬ı˛± øı¬Û#Úfl¬º ’Ó¬¤ı ¤˝◊ ¸ı Œé¬ÀS E¬Û ’±Î¬◊È¬ ø˘Ç¬ ‡≈À˘ ¤Àı˛Àfl¬ ’Ùƒ¬ fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»º
3) ˚ø 11 Œfl¬øˆ¬ ı± Ó¬≈Ò« Œˆ¬±ÀåÀÊı˛ ˘±˝◊Ú ì ¸ı˛?±À˜ fl¬±Ê fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝˚˛ Ó¬Àı fl¬±Ê fl¬ı˛±ı˛ øıøÒ¸•úÓ¬
’Ú≈˜øÓ¬¬ÛS ŒÚ›˚˛± ’±ı˙…fl¬º øÚÀÊı˛ ’øÒfl¬±ı˛ ¸œ˜±ı˛ ¤˘.øÈ¬. ˘±˝◊ÀÚı˛ Œé¬ÀS ¶§˚˛— ’Ú≈˜øÓ¬¬ÛS ŒÚ›˚˛± Î¬◊ø‰¬»
˚±ÀÓ¬ ˆ≈¬˘ fl¬ı˛±ı˛ ¸y¬±ıÚ± ”ı˛œˆ≈¬Ó¬ ˝˚˛º
4) øÚø˙‰¬Ó¬ ˝ÀıÚ Œ˚Ú fl¬±Ê fl¬ı˛±ı˛ ’Ú≈˜øÓ¬¬ÛÀS Î¬◊ø{°ø‡Ó¬ Ù¬œÎ¬±ı˛&ø˘ ì ¸ı˛?±˜±øÀfl¬ ’Ùƒ¬ fl¬ı˛± ˝À˚˛ÀÂ
¤ı— ˚Ô±˚Ôˆ¬±Àı ’±Ô« ¸—À˚±· fl¬ı˛± ˝À˚˛ÀÂº Œ˘±ÀÎ¬ Ô±fl¬±fl¬±˘œÚ ¤˚˛±ı˛ ŒıËfl¬ ¸≈…˝◊‰¬ Î¬◊iú≈Mê fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬» Ú˚˛ ¤ı—
¤ÀÓ¬ fl¬±Ê fl¬ı˛±ı˛ ÊÚ… ’Ú≈˜øÓ¬¬ÛS ŒÚ›˚˛± ı±Ò…Ó¬±˜”˘fl¬º
5) ¤˚˛±ı˛ ŒıËfl¬ ¸≈…˝◊‰¬ Î¬◊iú≈Mê fl¬ı˛±ı˛ ¬Ûı˛ ¤Àfl¬ Ó¬±˘±ıg¬ fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬» ¤ı— ¤fl¬ÊÚ ı…øMêÀfl¬ Œ¸‡±ÀÚ ¬Û±˝±ı˛±±ı˛
ø˝¸±Àı ı˛±‡± Î¬◊ø‰¬»º ¤˚˛±ı˛ ŒıËfl¬ ¸≈…˝◊À‰¬ı˛ øÓ¬ÚøÈ¬ ŒÙ¬Ê˝◊ Œ˚ Î¬◊iú≈Mê ˝À˚˛ÀÂ Œ¸ øı¯∏À˚˛ øÚø}Ó¬ ˝ÀıÚº
6) fl¬±Ê qè fl¬ı˛±ı˛ ’±À· fl¬˜«¶öÀ˘ı˛ ¤fl¬ Œ¬Û±˘ ’±À· ¤ı— ¤fl¬ Œ¬Û±˘ ¬ÛÀı˛ ˘±˝◊ÚÀfl¬ ‰¬±Ê«˜≈Mê fl¬èÚ ¤ı—
’±Ô« ¸—À˚±· fl¬èÚº Î¬◊¬Ûı˛c√ øÚø}Ó¬ ˝ÀıÚ Œ˚Ú Œfl¬±Ú ˚La¬Û±øÓ¬ ˘±˝◊ÀÚı˛ Î¬◊¬Ûı˛ ¬ÛÀh¬ ŒÚ˝◊ ¤ı— Ó¬±ı˛¬Ûı˛˝◊
¤fl¬˜±S ’±øÔ«— ı˛Îƒ¬Àfl¬ øıøBÂiß fl¬Àı˛ Ó≈¬À˘ ŒÙ¬˘± Î¬◊ø‰¬»º
7) ¤˚˛±ı˛ ŒıËfl¬ ¸≈…˝◊‰¬ ’Ôı± ’Ú… Œfl¬±Ú ¸ı˛?±˜ ¬Ûøı˛‰¬±˘Ú± fl¬ı˛±ı˛ ¸˜˚˛ ô¶∏±Ú± ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»º
8) fl¬±Ê Œ˙¯∏ fl¬ı˛±ı˛ ¬Ûı˛ øÚø}¬Ó¬ ˝ÀıÚ Œ˚Ú ¸˜ô¶∏ fl¬˜œ«·Ì ˘±˝◊Ú ŒÔÀfl¬ øÚÀ‰¬ ŒÚÀ˜ ¤À¸ÀÂÚ ¤ı— Œfl¬±Ú
˚La¬Û±øÓ¬ ˘±˝◊ÀÚı˛ Î¬◊¬Ûı˛ ¬ÛÀh¬ ŒÚ˝◊º Ó¬±ı˛¬Ûı˛˝◊ ¤fl¬˜±S ’øÔ«— ı˛Î¬Àfl¬ øıøBÂiß fl¬Àı˛ Ó≈¬À˘ ŒÙ¬˘± Î¬◊ø‰¬»º
9) ›ˆ¬±ı˛À˝Î¬ ˘±˝◊ÀÚ fl¬±Ê fl¬ı˛±ı˛ ¸˜˚˛ ¸ı«± Œfl¬±˜ı˛ Œıå ì ı˛ø˙ ¤ı— ŒÊ±˘± ı…ı˝±ı˛ fl¬èÚº
10) ˚ø ¤fl¬˝◊ ¸˜˚˛ ˘±˝◊ÀÚı˛ øıøˆ¬iß ¶ö±ÀÚ øıøˆ¬iß fl¬˜œ«˘ fl¬±Ê fl¬Àı˛ Ó¬±˝À˘ Ó¬±Àı˛ ˜ÀÒ… ¬Ûøı˛©®±ı˛ Œ˚±·À˚±·
¤ı— Œı±Á¬±¬Ûh¬± √õ∂øÓ¬øá¬Ó¬ Ô±fl¬± Î¬◊ø‰¬» ¤ı— fl¬±Ê ¸•§Àg¬ ¸•Û”Ú« ¸À‰¬Ó¬Ú Œı˛À‡ Ó¬±Àı˛ ¬Ûøı˛©®±ı˛ˆ¬±Àı Ê±Ú±ÀÚ±
Î¬◊ø‰¬», Ó¬±ı˛¬Ûı˛˝◊ ¤fl¬˜±S øSê˚˛±fl¬˘±¬Û qè fl¬ı˛± Œ˚ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛º øfl¬Â≈ ’±Ú≈˜±øÚfl¬ ¸˜˚˛ ø¶öı˛ fl¬Àı˛ øfl¬—ı± fl¬äÚ±
√õ∂¸”Ó¬ øÚ˚˛˜±ı˘œ ø¶öı˛ fl¬Àı˛ fl¬±˚« ¸•Û±Ú fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬» Ú˚˛ ¤ı— ˘±˝◊Ú› ‰¬±Ê« fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬» Ú˚˛º ˘±˝◊ÀÚı˛ øıô¶∏‘Ó¬
˙±‡±√õ∂˙±‡±, ˝◊˝±ı˛ ı˛ı˘ ı…ı¶ö±, øı¬Ûı˛œÓ¬ ŒÊ±·±ÀÚı˛ Œfl¬f&ø˘, ’ı˛øé¬Ó¬ ˘±˝◊Ú Sêø˙—À˚˛ı˛ ¬ÛÀ˚˛KÈ¬&ø˘ ı± ‡≈ı
fl¬˜ ı…ıÒ±ÀÚı˛ Œé¬S&ø˘, ’Ú… È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ ì ˘±˝◊Ú ŒÔÀfl¬ ˘±˝◊Ú Ó¬øh¬»˚≈Mê ˝›˚˛±ı˛ ¸y¬±ıÚ±&ø˘ øı¯∏˚˛fl¬ ¸˜ô¶∏
√õ∂±¸ø/fl¬ Ó¬Ô…±ı˘œ fl¬˜œ«Àı˛ ŒÊÀÚ ı˛±‡± Î¬◊ø‰¬»º ¸˜±ôL√ı˛±˘ ∆À‚«…ı˛ ¤˝◊‰¬.øÈ¬. ˘±˝◊ÀÚı˛ Œé¬ÀS ’±Àı˙ øSê˚˛±ı˛
99
REC
Ù¬À˘ Î¬◊B‰¬ ‰¬±¬Û Î¬◊»¬Ûiß ˝ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛º ıU ŒÊ±·±Ú√õ∂±l øıj≈&ø˘ ’Ôı± 2øÈ¬ ı± 3øÈ¬ È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ ŒÔÀfl¬ √õ∂±l ¤Ê˜±ø˘
¶ÜòœÈ¬ ˘±˝◊È¬ ŒÙ¬Ê fl¬˜œ«Àı˛ ¸•Û”Ì« Ê±Ú± Î¬◊ø‰¬»º øÙ¬Î¬◊Ê ¬Û±å±ÀÚ±ı˛ ’øˆ¬À˚±À· ¸±h¬± øÀ˚˛ fl¬±Ê fl¬ı˛±ı˛ ¸˜˚˛
fl¬˜œ«Àı˛ Z±ı˛± ¤ı— ’Ú… Î¬◊»¸ ŒÔÀfl¬ ¬Û=±À˚˛Ó¬ ì ø˜Î¬◊øÚø¸¬Û…±ø˘øÈ¬ √õ∂øÓ¬á¬±ÀÚı˛ Ó¬ı˛Ù¬ ŒÔÀfl¬ ¶ÜòœÈ¬ ˘±˝◊È¬ ŒÈ¬øà¬—-
¤ı˛ ¸y¬±ıÚ± øıÀı‰¬Ú±ı˛ ˜ÀÒ… ı˛±‡± Œ˚ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛º Î¬◊¬ÛÀı˛±Mê ¸˜ô¶∏ ¸y¬±ıÚ± ì ¸y¬±ı… Œé¬S øı¯∏À˚˛ Œ˚ ı…øMê
’ı·Ó¬ ’±ÀÂÚ øÓ¬øÚ˝◊ ˝ÀBÂÚ ¤˝◊ ˘±˝◊ÀÚ fl¬±Ê fl¬ı˛±ı˛ ÊÚ… ¸øÍ¬fl¬ ’øÒfl¬±ı˛√õ∂±l ı…øMêº ˘±˝◊ÀÚı˛ Œfl¬±Ô± ŒÔÀfl¬ ı±
Œfl¬±Úƒ øıj≈ ¬Û˚«ôL√ ¸±õ≠±˝◊ ’Ùƒ¬ fl¬ı˛± Œ˚ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛ ¤ı— Œfl¬±Úƒ Œfl¬±Úƒ øıj≈&ø˘ øı¬Û#Úfl¬ ¤ øı¯∏À˚˛ Œ˚ ı…øMêı˛
¬Ûøı˛©®±ı˛ Ò±ı˛Ì± ’±ÀÂ øÓ¬øÚ˝◊ ¤ı— ˚“±ı˛ Î¬◊¬ÛÀı˛±Mê øıj≈&ø˘ ¸•úÀg¬ ¬Û˚«±l :±Ú ’±ÀÂ › fl¬±Ê fl¬ı˛±ı˛ ’Ú≈˜øÓ¬õ∂±l
ı…øMêÀfl¬ øı¯∏˚˛øÈ¬ Ê±Ú±ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛Ú øÓ¬øÚ˝◊ ˝ÀBÂÚ fl¬±Ê fl¬ı˛±ı˛ ’Ú≈˜øÓ¬ √õ∂±ÀÚı˛ ÊÚ…¬ ¸øÍ¬fl¬ ’øÒfl¬±ı˛ √õ∂±l ı…øMêº
11) ˝±˝◊ ŒÈ¬Ú˙Ú ¸≈…˝◊‰¬·œ˚˛±ı˛ ‰¬±˘Ú±ı˛ ¸˜˚˛ ¤˝◊‰¬.øÈ¬. ô¶∏±Ú± ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»º Œ˘± ŒÈ¬Ú˙Ú ¸≈…˝◊‰¬·œ˚˛±ı˛
‰¬±˘Ú±ı˛ ¸˜˚˛ ¤˘.øÈ¬. ô¶∏±Ú± ı…ı˝±ı˛ fl¬±ı˛± Î¬◊ø‰¬»º ¤˝◊‰¬.øÈ¬. ˘±˝◊ÀÚı˛ Œfl¬±Ú øfl¬Â≈ ‰¬±˘Ú±ı˛ ÊÚ… ¤˘.øÈ¬. ô¶∏±Ú±
Œfl¬±Ú ’ı¶ö±ÀÓ¬˝◊ ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬» Ú˚˛ fl¬±ı˛Ì ¤ÀÓ¬ ¸—øù≠©Ü ı…øMêı˛ ÊœıÚ øı¬Ûiß fl¬Àı˛ Ó≈¬˘ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛º
12) ’±Ô« fl¬±ÀÚfl¬˙Ú Œ‡±˘±ı˛ ’±À· √õ∂ÔÀ˜ øÎ¬¸‰¬±Ê« ı˛Î¬ Œ‡±˘± Î¬◊ø‰¬»º ’±ı±ı˛ øÎ¬¸‰¬±Ê« ı˛Î¬ ˘±˝◊ÀÚ ˘±·±ı±ı˛
’±À· ’±Ô« fl¬±ÀÚfl¬˙Ú fl¬Àı˛ ŒÚ›˚˛± Î¬◊ø‰¬»º
13) ˚ø fl¬±Àı˛±ı˛ ˜±S ¤fl¬È¬± ŒÙ¬Ê Ó¬±Àı˛ fl¬±Ê fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝˚˛ Ó¬ı≈› ˘±˝◊ÀÚı˛ ¸˜ô¶∏ øÓ¬ÚøÈ¬ ŒÙ¬Ê˝◊ ’Ùƒ¬ fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»
¤ı— Ó¬Ú≈¸±Àı˛ ¶§˚˛— fl¬±ÀÊı˛ ’Ú≈˜øÓ¬¬ÛS ŒÚ›˚˛± Î¬◊ø‰¬»º
14) Œ˚‡±ÀÚ ≈íøÈ¬ øˆ¬iß ˘±˝◊Ú ¬Ûı˛¶ÛÀı˛ı˛ fl¬±Â±fl¬±øÂ ’ı¶ö±Ú fl¬Àı˛ Œ¸‡±ÀÚ øı¬ÛÀı˛ ¸y¬±ıÚ± ’±ÀÂ fl¬±ı˛Ì
Œ¸‡±ÀÚ ·ı˛˜ Ó¬±ı˛ ¶Û˙« fl¬ı˛±ı˛ ˚ÀÔ©Ü ¸y¬±ıÚ± Ô±Àfl¬º ’Ó¬¤ı ¤˝◊ ¸ı Œé¬ÀS Î¬◊ˆ¬˚˛ ˘±˝◊ÀÚı˛ ÊÚ… fl¬±Ê fl¬ı˛±ı˛
’Ú≈˜øÓ¬ ¬ÛS øÚÀÓ¬ ˝Àıº
15) E¬Û ’±Î¬◊È¬ ø˘Ç¬ ˘±·±ı±ı˛ ÊÚ… ˘±˝◊ÀÚ ŒıÀ˚˛ Î¬◊Í¬ÀıÚ Ú± ’Ôı± øÎ¬ø¶ÜòøıÎ¬◊˙Ú ıÀ'ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ ‰¬Àh¬ ı± qÒ≈ ’Ò«
˜±À¬Ûı˛ ’¬Û±Àı˛øÈ¬— ı˛Î¬ ı…ı˝±ı˛ fl¬Àı˛ E¬Û ’±Î¬◊È¬ ˘±·±ı±ı˛ Œ‰¬©Ü± fl¬ı˛ÀıÚ Ú±º
16) fl¬±Ê fl¬ı˛±fl¬±˘œÚ ¸˜À˚˛ fl¬±Àı˛±ı˛ ˝±Ó¬‚øh¬ ı± ·˘±˚˛ Ò±Ó¬ı Œ‰¬˝◊Ú ¬Ûı˛± Î¬◊ø‰¬» Ú˚˛º
¶§˚˛— ’Ú≈˜øÓ¬¬ÛS ŒÚ›˚˛±ı˛ ¬ÛXøÓ¬ –-
˚‡Ú ’øÒfl¬±ı˛√õ∂±l ¤ı— Œ˚±·… ’±øÒfl¬±øı˛Àfl¬ı˛ Z±ı˛± Ó¬±ı˛ øÚÊ ’øÒfl¬±ı˛ˆ≈Mê ¤˘±fl¬±ı˛ ˜ÀÒ… fl¬±˚« ¸•Û±Ú fl¬ı˛ÀÓ¬
˝Àı Œ¸˝◊ ¸˜˚˛ fl¬±Ê fl¬ı˛±ı˛ ’Ú≈˜øÓ¬¬ÛS √õ∂±ÀÚı˛ ÊÚ… Œfl¬±Ú Î¬◊Ò«Ó¬Ú ¬Û±øÒfl¬±ı˛œ ’±øÒfl¬±øı˛fl¬ ì ı…øMê ≈˘«ˆ¬ ˝À˘ Ó¬‡Ú
Œ¸˝◊ ¸ı Œé¬ÀS ¸—øù≠©Ü Œ˚±·… ì ’øÒfl¬±ı˛√õ∂±l ı…øMêı˛ øÚÀÊı˛ Ú±À˜ fl¬±Ê fl¬ı˛±ı˛ ’Ú≈˜øÓ¬¬ÛS ŒÚ›˚˛± ¤ı— fl¬±Ê Œ˙¯∏
fl¬ı˛±ı˛ ¬Ûı˛ Ó¬±ı˛ øÚÀÊı˛˝◊ Ó¬± ı±øÓ¬˘ fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»º ¤˝◊ Òı˛ÀÌı˛ ’Ú≈˜øÓ¬¬ÛS ŒÚ›˚˛±Àfl¬ ¶§˚˛— ’Ú≈˜øÓ¬¬ÛS ŒÚ›˚˛±ı˛ ¬ÛXøÓ¬
ıÀ˘º
˚±˝◊ Œ˝±fl¬ ¶§˚˛— ’Ú≈˜øÓ¬¬ÛS ŒÚ›˚˛±ı˛ Œé¬ÀS ¸—øù≠©Ü ı…øMêı˛ Z±ı˛± fl¬±Ê fl¬ı˛±ı˛ ’Ú≈˜øÓ¬¬ÛS √õ∂±Ú › ı±øÓ¬˘
¸•Ûøfl«¬Ó¬ ¸˜ô¶∏ øÚ˚˛˜øıøÒ ¤ı— ¸Ó¬fl«¬Ó¬±˜”˘fl¬ ı…ı¶ö± fl¬ÀÍ¬±ı˛ˆ¬±Àı ’ı˘•§Ú fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»¬º
≈‚«È¬Ú± › Ó¬±ı˛ ŒÔÀfl¬ ¬√õ∂øÓ¬À¯∏Òfl¬ ı…ı¶ö± –-
≈‚«È¬Ú± ’±fl¬øÉfl¬ˆ¬±Àı fl¬‡Ú˝◊ ’±¬ÛÚ± ŒÔÀfl¬ ‚ÀÈ¬ Ú± øfl¬c√ øÚı˛±¬ÛM±ı˛ ‚±È¬øÓ¬ ˝À˘ øfl¬—ı± øı¬Û#Úfl¬ fl¬±ÀÊı˛
’ˆ¬…±¸ Ô±fl¬À˘ ≈‚«È¬Ú± ‚ÀÈ¬º
100
REC
Õı≈…øÓ¬fl¬ Œfl¬±•Û±Úœ ì Œı±ÀÎ«¬ı˛ fl¬±ÀÊı˛ Œé¬ÀS ≈‚«È¬Ú± ‚ÀÈ¬ ˝˚˛ ˝◊À˘fl¬øÈ¬™fl¬ fl¬±Àı˛KÈ¬ ŒÔÀfl¬ øfl¬—ı± ·ı˛˜ ˘±˝◊Ú
ŒÔÀfl¬º ≈‚«È¬Ú± ≈˝◊ Œ|Ìœı˛ ˝˚˛º Œ˚˜Ú, ïfl¬ó √õ∂±Ú‚±Ó¬œ Ú˚˛ ¤˜Ú ’±‚±Ó¬ √õ∂±øl ¤ı— ï‡ó √õ∂±ÚÚ±˙fl¬ ’±‚±Ó¬√õ∂±øl º
(A) ˘±˝◊ÀÚı˛ fl¬±ÀÊı˛ ¸À/ ¸•Ûøfl«¬Ó¬ ≈‚«È¬Ú±&ø˘Àfl¬ ’±˜ı˛± øÚ•ßø˘ø‡Ó¬ˆ¬±Àı Œ|Ìœøıˆ¬±· fl¬ı˛ÀÓ¬ ¬Û±øı˛º
Î¬◊±˝ı˛Ì¶§ı˛+¬Û –
(i) ’é¬øı‰≈¬…Ó¬ ’ı¶ö±˚˛ ı¸±ÀÚ± Œ¬Û±À˘ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ Ó¬±ı˛ È¬±Ú±ı˛ ¸˜˚˛ Œ¬Û±˘ fl¬±Ó¬ ˝À˚˛ ¬ÛÀh¬ ø·À˚˛ ≈‚«È¬Ú± ‚ÀÈ¬º
(ii) ¸øÍ¬fl¬ Œà¬ ı…ı˝±ı˛ Ú± fl¬ı˛±ı˛ ÊÚ… øfl¬—ı± ¸øÍ¬fl¬ ’±øÔ«— Ú± Ô±fl¬±ı˛ ÊÚ… ˘±˝◊Ú ‰¬±Ê«√õ∂±l ˝ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛ ¤ı—
Œ¸˝◊ fl¬±ı˛ÀÌ ˜±Ú≈¯∏ ÊÚ ı± ¬Ûq√õ∂±Ìœı˛ ≈‚«È¬Ú± ‚È¬ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛º
(iii) ı˛±ô¶∏± ¬Û±ı˛±¬Û±Àı˛ı˛ Ê±˚˛·±˚˛ ¤ı— ¤˝◊‰¬.øÈ¬. ì ¤˘.øÈ¬ ˘±˝◊Ú ’øÓ¬Sê˜ÀÌı˛ Œé¬ÀS ˘±˝◊ÀÚ ·±øÎ«¬—À˚˛ı˛ ı…ı¶ö±
Ú± Ô±fl¬À˘ ≈‚«È¬Ú± ‚È¬ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛º
(iv) ¤˚˛±ı˛ ŒıËfl¬ ¸≈…˝◊À‰¬ ı± E¬Û ’±Î¬◊È¬ øÙ¬Î¬◊ÀÊ ˘±˝◊Ú ’±¸±ı˛ ¸˜˚˛ ¸øÍ¬fl¬ ¶ö±ÀÚ ¸øÍ¬fl¬ ¬ÛXøÓ¬ÀÓ¬ fl¬±ÀÚfl¬˙Ú
Ú± fl¬ı˛± Ô±fl¬À˘ ≈‚«È¬Ú± ‚È¬ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛º
(v) Œ˚‡±ÀÚ ¸±øˆ«¬¸ fl¬±ÀÚfl¬˙Ú √õ∂±˜±Ú… ı˛œøÓ¬ ’Ú≈˚±˚˛œ ¸øÍ¬fl¬ˆ¬±Àı Ô±Àfl¬ Ú± Œ¸‡±ÀÚ ≈‚«È¬Ú± ‚È¬ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛º
(B) ’ÚøÒfl¬±ı˛√õ∂±l ı…øMêı˛ Z±ı˛± fl¬±˚« ¸•Û±ÀÚı˛ ÊÚ… ¸—‚øÈ¬Ó¬ ≈‚«È¬Ú±¸˜”˝ –-
(i) ›ˆ¬±ı˛À˝Î¬ fl¬±ÀÊı˛ ÊÚ… ¤Ú.¤˜. ’±ı˛-¤ı˛ ¸±øˆ«¬¸ ı…ı˝±ı˛ fl¬Àı˛ øfl¬—ı± ¤fl¬øÈ¬ øÙ¬Î¬◊Ê ø˘ÀÇ¬ı˛ ¸—¶ö±Ú
fl¬ı˛±ı˛ ÊÚ…º
(ii) ·ı˛˜ Ó¬±Àı˛ fl¬±Ê fl¬ı˛ÀÓ¬ ˘±˝◊Ú ¸˝±˚˛fl¬Àı˛ √õ∂øÓ¬ øÚÀ«˙ √õ∂±Úº
(iv) ˚‡Ú ·Ë±˝Àfl¬ı˛ Z±ı˛± øÙ¬Î¬◊Ê ø˘Ç¬ ı± ø˜È¬±ı˛ fl¬±È¬’±Î¬◊ÀÈ¬ı˛ øÙ¬Î¬◊Ê ı˘ fl¬ı˛± ˝˚˛º
(C) ¸øÍ¬fl¬ fl¬±˚«¬ÛX¬øÓ¬ı˛ ’:Ó¬±ı˛ fl¬±ı˛ÀÌ ¸—‚øÈ¬Ó¬ ≈‚«È¬Ú±¸˜”˝ –-
(i) Œ¸˝◊ ¸ı Œ¬Û±À˘ Œ˚˙ÕÚ Î¬◊ˆ¬˚˛ øfl¬ ŒÔÀfl¬ øı≈…» ŒÊ±·±Ú Œ›˚˛± ’±ÀÂ ’Ô±«» ıU ŒÊ±·±ÀÚı˛ øıj≈ÀÓ¬
fl¬±Ê fl¬ı˛± fl¬±˘œÚ ¸øÍ¬fl¬ ¸Ó¬fl«¬Ó¬±˜”˘fl¬ ı…ı¶ö± ·‘˝œÓ¬ ˝˚˛ øÚº
(ii) À˚ ¸±øfl«¬ÀÈ¬ fl¬±Ê fl¬ı˛± ˝Àı Œ¸øÈ¬Àfl¬ ¬Û≈Àı˛±¬Û≈øı˛ ¤ı— ¸øÍ¬fl¬ˆ¬±Àı Ó¬øh¬»˜≈Mê fl¬ı˛± ˝˚˛ øÚ ’Ôı± ¶ÜòœÈ¬
˘±˝◊ÀÈ¬ı˛ ˘±˝◊ÚÀfl¬ ’Ùƒ¬ fl¬ı˛± ˝˚˛ øÚº
(iii) ˚‡Ú Œfl¬±Ú ŒÙ¬ÊÀfl¬ ¸ı˛±¸øı˛ ŒÚ›˚˛± ˝˚˛ Ó¬‡Ú ¸øÍ¬fl¬ ¸Ó¬fl«¬Ó¬± ’ı˘˜ıÚ ì ˜ÀÚ±øÚÀı˙ fl¬ı˛± ˝˚˛ øÚº
(iv) ¤˝◊‰¬.øÈ¬, ¤˘.øÈ¬. ˘±˝◊Ú ’øÓ¬Sê˜ÀÌı˛ fl¬±Ê fl¬ı˛±fl¬±˘œÚ ı± ’øÓ¬Sê˜Ì øıj≈ÀÓ¬ fl¬±Ê fl¬ı˛±fl¬±˘œÚ ¸y¬±ı…
øı¬ÛÀı˛ √õ∂øÓ¬ ¸øÍ¬fl¬ ˜ÀÚ±À˚±· Œ›˚˛± ˝˚˛ øÚº
(v) ˚‡Ú fl¬±Ê fl¬ı˛±ı˛ ’Ú≈˜øÓ¬¬ÛS ŒÚ›˚˛± ˝À˚˛ÀÂ ’Ô‰¬ ˘±˝◊ÚÀfl¬ Ó¬øh¬»˜≈Mê fl¬ı˛± ˝˚˛øÚ ¤ı— Œ˘±fl¬ÊÚÀfl¬
˘±˝◊Ú È¬˝˘ Œ›˚˛± ı± Œ¬Û±À˘ ›Í¬±ı˛ ÊÚ… ¬Û±Í¬±ÀÚ± ˝À˚˛ÀÂº
(D) øÚı˛±¬ÛM± ¸ı˛?±˜±øı˛ ’ı…ı˝±Àı˛ı˛ Ù¬À˘ ¸—‚øÈ¬Ó¬ ≈‚«È¬Ú± –-
(i) øÚı˛±¬ÛM± ı˛ø˙ ¤ı— ŒÊ±˘±ı˛ ’ı…ı˝±ı˛º
(ii) ô¶∏±Ú± ’Ôı± ˝◊Ú¸≈À˘È¬ fl¬ı˛± õ≠±˚˛±¸«, ¶ç≥¬-E±˝◊ˆ¬±ı˛ ˝◊Ó¬…±øı˛ ’ı…ı˝±ı˛º
(iii) ¶ÜòœÈ¬ ˘±˝◊ÀÈ¬ı˛ ı˛é¬Ì±Àıé¬ÀÌı˛ fl¬±Ê fl¬ı˛±ı˛ ¸˜˚˛ ˜˝◊À˚˛ı˛ ’ı…ı˝±ı˛º
101
REC
(iv) ¸øÍ¬fl¬ Œé¬ÀS øÎ¬¸‰¬±Ê« ı˛Î¬, ’±øÔ«— ı˛ÀÎ¬ı˛ ’ı…ı˝±ı˛º
(E) øÚÒ«±øı˛Ó¬ ’±À˙ ¬Û±˘ÀÚ ’ıÀ˝˘± ı± fl¬±ÀÊı˛ ’øÒfl¬±ı˛√õ∂±l ’Ú≈˜øÓ¬¬ÛS Ú± ŒÚ›˚˛± –-
(i) fl¬±ÀÊı˛ ¸øÍ¬fl¬ ’Ú≈˜øÓ¬¬ÛS Ú± øÚÀ˚˛ ¤˝◊‰¬.øÈ¬. ˘±˝◊ÀÚ fl¬±Ê fl¬ı˛±º
(ii) E¬Û ’±Î¬◊È¬ ø˘Ç¬ Ú± ‡≈À˘ È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ fl¬±Ê fl¬ı˛±º
(iii) Œ˚‡±ÀÚ ¤˝◊‰¬.øÈ¬ › ¤˘.øÈ¬ ¤fl¬˝◊ Œ¬Û±À˘ Ô±Àfl¬ Œ¸‡±ÀÚ¬ ¤˝◊‰. øÈ¬ ˘±˝◊ÀÚı˛ fl¬±ÀÊı˛ ’Ú≈˜øÓ¬¬ÛS Ú± øÚÀ˚˛
¤˘.øÈ¬ ˘±˝◊ÀÚ fl¬±Ê ’±ı˛y¬ fl¬ı˛± ’Ôı± ¤˘. øÈ¬ ˘±˝◊ÚÀfl¬ Ó¬øh¬»˜≈Mê Ú± fl¬ı˛±º
(iv) ¤˚˛±ı˛ ŒıËfl¬ ¸≈…˝◊À‰¬ Ó¬±˘±ıÀg¬ı˛ ı…ı¶ö± Ú± fl¬ı˛±º
(F) ’¸Ó¬fl«¬Ó¬± ÊøÚÓ¬ ≈‚«È¬Ú± –-
(i) Œ¬Û±˘ ı¸±ı±ı˛ ¸˜˚˛ ı± ˘±˝◊ÀÚı˛ Ó¬±ı˛ È¬±Ú±ı˛ ¸˜˚˛ ¸øÍ¬fl¬ ˜ÀÚ±À˚±· Ú± Œ›˚˛±º
(ii) øÚı˛±¬ÛM± ¸ı˛?±˜±øı˛ ’ı…ı˝±ı˛º
(iii) fl¬±Ê fl¬ı˛±ı˛ ¸˜˚˛ ˝±Ó¬ ‚øh¬ ı± ·˘±ı˛ ¬Ûøı˛ø˝Ó¬ Ò±Ó≈¬ Ù¬˘fl¬ ì Ò±Ó¬ı Œ‰¬˝◊Ú Ú± Œ‡±˘±º
(iv) ’øÓ¬øı˛Mê ’±Røıù´±¸ øÚÀ˚˛ ·ı˛˜ Ó¬±Àı˛ fl¬±Ê fl¬ı˛±º
(v) øı¬Û#Úfl¬ ¬Ûøı˛ø¶öøÓ¬ÀÓ¬ fl¬±Ê fl¬ı˛± øfl¬—ı± ¸øÍ¬fl¬ øÚı˛±¬ÛM±˜”˘fl¬ ¸Ó¬fl« Ó¬± ’ı˘•§Ú Ú± fl¬ı˛±º
(G) øÚ˚˛ø˜Ó¬ ı± ’±ı˙…fl¬œ˚˛ ı˛é¬Ì±Àıé¬ÀÌı˛ ‚±È¬øÓ¬ÊøÚÓ¬ ≈‚«È¬Ú±¸˜”˝ –-
(i) ·±Â¬Û±˘± ŒÔÀfl¬ ˘±˝◊ÀÚı˛ ı…ıÒ±ÀÚı˛ √õ∂øÓ¬ ¸øÍ¬fl¬ ˜ÀÚ±À˚±· Ú± Œ›˚˛±º
(ii) ˆ¬±/± é¬øÓ¬·Ëô¶∏ ·±øÎ«¬— ı± ’±øÔ«— ı…ı¶ö±ı˛ ı˛é¬Ì±Àıé¬ÀÌı˛ ’ˆ¬±ıº
(iii) é¬øÓ¬·Ëô¶∏ øfl¬È¬fl¬±ÀÈ¬ı˛ ’¬Ûøı˛ıÓ«¬Úº
(iv) ŒÂ“h¬± Ù¬±È¬± ¸±øˆ«¬¸ ˘±˝◊ÀÚı˛ ’¬Ûøı˛ıÓ«¬Ú º
(v) È¬™±kÙ¬˜«±ı˛&ø˘ı˛ ¸øÍ¬fl¬ ¤ı— øÚ˚˛ø˜Ó¬ ı˛é¬Ì±Àıé¬Ì Ú± fl¬ı˛±º
≈‚«È¬Ú± ¤h¬±ı±ı˛ Î¬◊¬Û±˚˛ –-
(A) Ó¬MW±ıÒ±˚˛Àfl¬ı˛ ±ø˚˛Q – Ó¬MW±ıÒ±˚˛fl¬ ì ¬Ûøı˛˙«fl¬ Z±ı˛± ·‘˝œÓ¬ ¸Ó¬fl«¬Ó¬±˜”˘fl¬ ı…ı¶ö±øñ
(i) øÚı˛±¬Û ¬Ûøı˛ø¶öøÓ¬ › ¬ÛXøÓ¬ Î¬◊æ±ıÚ fl¬ı˛± ¤ı— Ó¬±ı˛ ı…ı˝±ı˛º
(ii) øÚı˛±¬ÛM± ¸ı˛?±˜±øı˛ √õ∂±øl øÚø}Ó¬ fl¬ı˛± ¤ı— Ó¬±ı˛ ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛±º
(iii) ˚La¬Û±øÓ¬ı˛ ¸øÍ¬fl¬ ı˛é¬Ì±Àıé¬Ì fl¬Àı˛ ı˛±‡± Î¬◊ø‰¬»º
(iv) fl¬˜œ«ı˛± Œ˚ ¸øÍ¬fl¬ ¬ÛXøÓ¬ÀÓ¬ ¤ı— ¸±Ò±ı˛Ì øÚÀ«˙ Œ˜ÀÚ fl¬±Ê fl¬ı˛ÀÂÚ Ó¬± øÚø}Ó¬ fl¬ı˛±º
(v) fl¬±Ê fl¬ı˛±ı˛ ¸±˜Ô«… ’Ú≈˚±˚˛œ fl¬˜œ«Àı˛ Î¬◊¬Ûı˛ fl¬±ÀÊı˛ ıKÈ¬Úº
(vi) ˚ø ¤È¬± Ê±Ú± ˚±˚˛ ı± ¬Û˚«Àıé¬Ì fl¬ı˛± ˚±˚˛ Œ˚ fl¬˜œ«Àı˛ Z±ı˛± øÚı˛±¬ÛM±˜”˘fl¬ ¸Ó¬fl«¬Ó¬±&ø˘ ¤ı— øÚ˚˛˜øıøÒ
’Ú≈¸ı˛Ì fl¬ı˛± ˝ÀBÂ Ú± Ó¬±˝À˘ ’øı˘À•§ √õ∂øÓ¬fl¬±Àı˛ı˛ ı…ı¶ö± ŒÚ›˚˛± Î¬◊ø‰¬» ¤ı— Ó¬Ú≈¸±Àı˛ Ó¬± √õ∂À˚˛±· fl¬ı˛±
Î¬◊ø‰¬»º
(vii) øÚø}Ó¬ ˝›˚˛± Œ˚Ú fl¬˜œ«ı˛± øÚ•ßø˘ø‡Ó¬ øı¯∏˚˛&ø˘ Ê±ÀÚÚ –ñ
102
REC
ïfl¬ó Œ˚ fl¬±Ê ¸•Û±Ú fl¬ı˛± ˝Àı Ó¬±ı˛ ¸•úÀg¬º
ï‡ó øı¬ÛÀı˛ ¸y¬±ıÚ± Ê±Ú±ÀÚ±º
ï·ó fl¬˜œ«Àı˛ Z±ı˛± ’ı˘ø•§Ó¬ fl¬±ÀÊı˛ øÚı˛±¬Û ¬ÛXøÓ¬º
(viii) Œ˜Ãø‡fl¬ øÚÀ«˙±ı˘œı˛ ¬Û≈Úı˛±ı‘øM fl¬ı˛± ¤ı— fl¬˜œ«Àı˛ fl¬±Â ŒÔÀfl¬ Ó¬±ı˛ ¶§œfl¬±Àı˛±øMê øÚø}Ó¬ fl¬ı˛±º
ı…øMê·Ó¬ ±ø˚˛Q –- øÚ•ßø˘ø‡Ó¬ ¸Ó¬fl«¬Ó¬±ı˛ ¬Û˚«Àıé¬Ì Ó¬MW±ıÒ±˚˛fl¬ ì ¸—øù≠©Ü fl¬˜œ«ı˛ ±ø˚˛ÀQı˛ ˜ÀÒ… ¬ÛÀh¬ ñ
1) (a) ¶§-øÚı˛±¬ÛM±, (b) ¸˝fl¬˜œ«Àı˛ øÚı˛±¬ÛM±, (c) ıø˝ı˛±·Ó¬ ı…øMêı˛ øÚı˛±¬ÛM±, (d) Œı±Î«¬ ì Œfl¬±•Û±Úœı˛ ¸•ÛøMı˛
øÚı˛±¬ÛM±º
2) fl¬˜œ« ì Ó¬MW±ıÒ±˚˛fl Œ˚ øÚı˛±¬ÛM±˜”˘fl¬ ¸Ó¬fl«¬Ó¬± øı¯∏À˚˛ :±Ó¬ ’±ÀÂÚ Œ¸ øı¯∏˚˛ ‘Ï¬ˇˆ¬±Àı √õ∂øÓ¬¬Ûiß fl¬ı˛±º
3) øÚ˚˛˜øıøÒ ì ¬¬ÛXøÓ¬¸˜”˝ ¸•úÀg¬ ˚ø Œfl¬±Ú ¸ÀjÀ˝ı˛ ’ıfl¬±˙ Ô±Àfl¬ Ó¬Àı Ó¬± Î¬◊Ò«Ó¬Ú ’±øÒfl¬±øı˛Àfl¬ı˛ fl¬±Â ŒÔÀfl¬
¬Ûøı˛©®±ı˛ fl¬Àı˛ ŒÊÀÚ ŒÚ›˚˛± Î¬◊ø‰¬»º
4) ¸•Ûøfl«¬Ó¬ fl¬±ÀÊı˛ Œé¬ÀS ˚ø Œfl¬±Ú ¸Àj˝ ı± øı¬Û Œ‡± Œ˚˛ Ó¬Àı Ó¬± fl¬˜œ«Àı˛ fl¬±˚«…±Ò…é¬Àfl¬ Ê±Ú±ÀÚ± ¤ı—
Ó¬±ı˛ ’øˆ¬ˆ¬±ıÚ¬ ·Ë˝Ì fl¬ı˛±º
5) ˚ø Œı±ÀÎ«¬ı˛ ¸ı˛?±˜±øı˛ ŒıøÍ¬fl¬ ’ı¶ö±Ú ı± øfl¬Â≈ øı¬Û#Úfl¬ ¬Ûøı˛ø¶öøÓ¬ ¬Ûøı˛˘øé¬Ó¬ ˝˚˛ Ó¬Àı Ó¬± fl¬±˚«±Ò…é¬ ı±
ÓMW±ıÒ±˚˛Àfl¬ı˛ fl¬±ÀÂ Ê±Ú±ÀÚ± Î¬◊ø‰¬»º
(B) ı…øMê·Ó¬ ’±‰¬ı˛Ì –-
(1) fl¬Ó«¬ı…ı˛Ó¬ ’ı¶ö±˚˛ Ò”˜¬Û±Ú ¤ı— ˜…¬Û±Ú øÚø¯∏X¬º
(2) fl¬±ÀÊı˛ Ê±˚˛·±˚˛ fl¬±ÀÊı˛ øı¯∏˚˛ ı…Ó¬œÓ¬ ’√õ∂À˚˛±ÊÚœ˚˛ ı±Ó«¬±˘±¬Û øfl¬—ı± Í¬±A± Ó¬±˜±˙± √õ∂ˆ‘¬øÓ¬ fl¬ı˛±› øÚø¯∏X¬º
(C) fl¬±˚«±ı˛Ày¬ı˛ ¬Û”Àı« ·‘˝œÓ¬ ı…øMê·Ó¬ ¸Ó¬fl«¬Ó¬±˜”˘fl¬ ı…ı¶ö±ø –-
(i) ˜±Úø¸fl¬ › ∆ø˝fl¬ˆ¬±Àı øÚÀÊÀfl¬ ¸Ê±· ı˛±‡ÀÓ¬ ¸ı«± ’ˆ¬…±¸ fl¬èÚº fl¬±ÀÊı˛ Œé¬ÀS ˚ø Œfl¬±Ú øı¬Û
¸—Àfl¬Ó¬ :±¬ÛÚ Œı±Î«¬ ì øÚ˙±Ú± Ô±Àfl¬ Ó¬±› ÚÊÀı˛ ı˛±‡ÀıÚº
(ii) fl¬±˚« øÚı˛±¬ÛM± –- fl¬˜œ«Àı˛ ˜Ò… ŒÔÀfl¬ ˚ø Œfl¬±Ú ı…øMê ’±¬ÛÚ±ı˛ ¸•úÀg¬ ë’±¬ÛøÚ ˆ¬œÓ≈¬ √õ∂fl‘¬øÓ¬ı˛ Œ˘±fl¬í
ıÀ˘ Œfl¬±Ú ’øˆ¬À˚±· fl¬Àı˛Ú Ó¬Àı Ó¬± Î¬◊À¬Ûé¬± fl¬èÚº
(iii) ’±¬ÛÚ±ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ ıøKÈ¬Ó¬ fl¬±Ê ¬Ûøı˛©®±ı˛ fl¬Àı˛ ı≈ÀÁ¬ ŒÚ›˚˛± Î¬◊ø‰¬»º
(iv) ˚ø Œfl¬±Ú fl¬±Ê ŒıøÍ¬fl¬ ¬ÛXøÓ¬ÀÓ¬ fl¬ı˛± ˝˚˛ ¤ı— Œ¸˝◊ ¸˜˚˛ Œfl¬±Ú øfl¬Â≈ Ú± ‚ÀÈ¬ Ô±Àfl¬ Ó¬Àı ‹ ¤fl¬˝◊
¬ÛXøÓ¬ÀÓ¬ fl¬±Ê fl¬ı˛± fl¬±ÀÊı˛ ¸øÍ¬fl¬ ¬ÛXøÓ¬ Ú˚˛ ¤ı— ¤Àfl¬ ¬Ûøı˛˝±ı˛ fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»º
(v) fl¬±Ê qèı˛ ’±À· ¸˜ô¶∏ ˚La¬Û±øÓ¬ ¤ı— øÚı˛±¬ÛM± ¸ı˛?±˜±ø ¬Ûı˛œé¬± fl¬Àı˛ ı˛±‡± Î¬◊ø‰¬»º
(vi) ˚ø ’¸≈¶öÓ¬± ı± ˙±ı˛œøı˛fl¬ ≈ı«˘Ó¬±ı˛ fl¬±ı˛ÀÌ ’±¬ÛøÚ fl¬±Ê fl¬ı˛ÀÓ¬ ¸é¬˜ Ú± Ô±Àfl¬Ú Ó¬Àı Ó¬MW±ıÒ±˚˛Àfl¬ı˛
Œ·±‰¬Àı˛ ’±Ú± Î¬◊ø‰¬»º
(D) ≈‚«È¬Ú±ı˛ øııı˛Ú Ê±Ú±ÀÚ± –-
(i) ˚ø Œfl¬±Ú ≈‚«È¬Ú± ‚ÀÈ¬ Ó¬Àı Ó¬±ı˛ øııı˛Ì ’øı˘À•§ ‰≈¬øMêfl¬±À˘ı˛ ˜ÀÒ… ¸—øù≠©Ü ¸˜ô¶∏ ’±øÒfl¬±øı˛fl¬Àı˛
Ê±Ú±ÀÚ± Î¬◊ø‰»º
103
REC
(ii) ≈‚«È¬Ú±ı˛ fl¬±ı˛Ì ‡≈“ÀÊ ı±ı˛ fl¬ı˛±ı˛ ÊÚ… ¸˜ô¶∏ ≈‚«È¬Ú±Àfl¬˝◊ øıÀù≠¯∏Ì fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»º
(iii) fl¬±ı˛Ì ¸˝ ≈‚«È¬Ú±ı˛ øııı˛Ì ÚÔœˆ”¬Mê fl¬Àı˛ ı˛±‡≈Ú ˚±ÀÓ¬ ˆ¬øı¯∏…ÀÓ¬ ¤˝◊ Òı˛ÀÌı˛ ≈‚«È¬Ú± ¤h¬±ÀÚ± Œ˚ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛º
Ó¬øh¬Ó¬±Ò±Ó¬ ¤ı— ≈‚«È¬Ú±ı˛ øıèÀX¬ øÚı˛±¬ÛM±˜”˘fl¬ ı…ı¶ö±ø –-
fl¬˜œ«ı˛ ˙ı˛œÀı˛ı˛ ˜Ò… øÀ˚˛ ˚ø Œfl¬±Ú ˝◊À˘fl¬øÈ¬™fl¬ fl¬±Àı˛KÈ¬ √õ∂ı±ø˝Ó¬ ˝˚˛ Ó¬Àı øÓ¬øÚ ¤fl¬øÈ¬ ’±fl¬ø¶úfl¬ ’±‚±Ó¬ ’Ú≈ˆ¬ı
fl¬Àı˛Ú ¤ı— Ó¬±ÀÓ¬ Ó¬œıË ı…±Ô± Î¬◊»¬Ûiß fl¬Àı˛º fl¬±ı˛Ì ’±˜±Àı˛ ˙ı˛œÀı˛ı˛ ˜Ò… øÀ˚˛ fl¬±Àı˛KÈ¬ ˚±›˚˛±ı˛ Ù¬À˘ ’±˜±Àı˛ ˙ı˛œÀı˛ı˛
Œ¬Û˙œÓ¬La fl¬ø•ÛÓ¬ ˝˚˛º ¤Àfl¬˝◊ Ó¬øh¬Ó¬±‚±Ó¬ ıÀ˘º ¤fl¬ÊÚ ¸±Ò±ı˛Ì ˜±Ú≈À¯∏ı˛ ˙ı˛œÀı˛ı˛ ≈íøÈ¬ ˝±ÀÓ¬ı˛ ˜ÀÒ… Œı˛øÊà…±Àkı˛
¬Ûøı˛˜±Ì √õ∂±˚˛ 1000 ›˝˜ ˝˚˛, øfl¬c√ ˚ø ≈øÈ¬ ˝±Ó¬˝◊ Œˆ¬Ê± Ô±Àfl¬ Ó¬Àı ¤˝◊ Œı˛øÊà¬…±Àkı˛ ¬Ûøı˛˜±Ì ˜±S 150 ›˝À˜
ŒÚÀ˜ ’±À¸º ˚ø ’±¬ÛÚ±ı˛ ˝±Ó¬ ≈íøÈ¬ ˘ıÌ ı± ˘ıÌ±Mê Ê˘ Z±ı˛± ø¸Mê Ô±Àfl¬ Ó¬Àı Œı˛øÊà¬…±Àkı˛ ¬Ûøı˛˜±Ì ’±ı˛› fl¬À˜
ø·À˚˛ ˜±S 50 ›˝À˜ “±h¬±˚˛º ’Ó¬¤ı ¶ß±Ú ‚Àı˛ ı± Œˆ¬Ê± Ê±˚˛·±˚˛ ı± ı¯∏«±fl¬±À˘ Ó¬øh¬Ó¬±‚±Ó¬ Ó¬œıË ’±fl¬±Àı˛ı˛ ˝Àı ¤ı—
√õ∂±ÚÚ±˙› ‚È¬±ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛º
Ó¬øh¬Ó¬±‚±ÀÓ¬ı˛ fl¬±ı˛Ì¸˜”˝ –-
(i) ’±˜±Àı˛ ˙ı˛œÀı˛ı˛ ˜Ò… øÀ˚˛ Ó¬øh¬Ó¬±Ò±ÀÚı˛ √õ∂ı±˝º
(ii) Ó¬øh¬» ‰¬±¬Ûº
(iii) ·ı˛˜Ó¬±Àı˛ı˛ ¸—¶ÛÀ˙« ’±¸± ˙ı˛œÀı˛ı˛ ’—˙øıÀ˙¯∏º
(iv) ˜±Ú≈¯∏ ì Êc√ı˛ ˙ı˛œÀı˛ı˛ Œı˛øÊà¬…±kº
(v) ¸—À˚±À·ı˛ ¶ö±ø˚˛Qfl¬±˘º
(vi) ˙ı˛œÀı˛ı˛ ˚Ó¬ Œı˙œ ’—˙ ∆ı≈…øÓ¬fl¬ Ó¬±Àı˛ı˛ ¸—¶ÛÀ˙« ’±¸Àı Ó¬øh¬Ó¬±‚±Ó¬› Ó¬Ó¬ Œı˙œ ˜±S±˚˛ ˝Àıº
˚‡Ú ˜±Ú≈À¯∏ı˛ ˙ı˛œÀı˛ı˛ ˜Ò… øÀ˚˛ 50 ¸±˝◊Àfl¬˘ øÙË¬Àfl¬±À˚˛økÀÓ¬ 1 ø˜ø˘ ’…±ø•Û˚˛±ı˛ ŒÔÀfl¬ 10 ø˜ø˘ ’…±ø•Û˚˛±ı˛
¬Û˚«ôL√ fl¬±Àı˛KÈ¬ √õ∂ı±ø˝Ó¬ ˝˚˛ Ó¬‡Ú ˜±—¸À¬Û˙œı˛ fl¬•ÛÚ qè ˝˚˛ ¤ı— ‹ ı…øMê ’±fl¬ø¶úfl¬ ’±‚±Ó¬ ’Ú≈ˆ¬ı fl¬Àı˛Úº
øfl¬c√ ˜±Úı ˙ı˛œı˛ fl¬±Àı˛ÀKÈ¬ı˛ ¤˝◊ ¸œ˜± ¬Û˚«ôL√ ¸˝… fl¬ı˛ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛Úº ˚ø 29 ø˜ø˘ ’…±ø•Û˚˛±ı˛ ï29ì1000
’…±ø•Û˚˛±ı˛ó ˜±Ú≈À¯∏ı˛ ˙ı˛œÀı˛ı˛ ˜Ò… øÀ˚˛ √õ∂ı±ø˝Ó¬ ˝ÀÓ¬ qè fl¬Àı˛ Ó¬±˝À˘ ‹ ı…øMê ˜±—¸À¬Û˙œı˛ øÚ˚˛LaÌ ˝±øı˛À˚˛ ŒÙ¬À˘Ú
¤ı— øÓ¬øÚ ’±‚±Ó¬√õ∂±l ˝À˚˛ ˚±Úº ˜±Ú≈À¯∏ı˛ ˙ı˛œÀı˛ı˛ ˜Ò… øÀ˚˛ 40 ŒÔÀfl¬ 50 ø˜ø˘ ’…±ø•Û˚˛±ı˛ fl¬±Àı˛KÈ¬ √õ∂ı±ø˝Ó¬ ˝À˘
˜±Ú≈À¯∏ı˛ ù´±¸√õ∂ù´±¸ √õ∂øSê˚˛±ı˛ ’ıÚøÓ¬ ‚ÀÈ¬º ¤˝◊ ¸ı Œé¬ÀS fl‘¬øS˜ ù´±¸√õ∂ù´±¸ √õ∂øSê˚˛± ‰¬±˘≈ fl¬Àı˛ Ó¬øh¬Ó¬±˝Ó¬ ı…øMêÀfl¬
ı“±ø‰¬À˚˛ ı˛±‡± Œ˚ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛º
¤˝◊ Òı˛ÀÌı˛ ‚È¬Ú± ‚È¬À˘ øÚ•ßø˘ø‡Ó¬ ı…ı¶ö±ø ·Ë˝Ì fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬» –-
1) √õ∂ÔÀ˜˝◊ øı≈…» ¸ı˛ıı˛±˝ øıøBÂiß fl¬èÚ ¤ı— ˚ø ¸y¬ı ˝˚˛ Œfl¬±Ú ı…øMêÀfl¬ øı≈…» ¸ı˛ıı˛±˝ øıøBÂiß fl¬ı˛±ı˛ ÊÚ…
¬Û±Í¬±Úº
2) Ó¬øh¬Ó¬±˝Ó¬ ı…øMê ˚ø ·ı˛˜ Ó¬±ı˛ ì ¸ı˛?±˜±øı˛ ¸—¶ÛÀ˙« Ô±Àfl¬Ú Ó¬Àı ˝±Ó¬ øÀ˚˛ Â≈“À˚˛ Ó“¬±Àfl¬ Ó¬øh¬»øıøBÂiß
fl¬ı˛ÀıÚ Ú± ’Ôı± fl¬±ÀÍ¬ı˛ ¬Û±È¬±Ó¬ÀÚı˛ Î¬◊¬Ûı˛ “±øh¬À˚˛ ”ı˛ ŒÔÀfl¬ Ó“¬±Àfl¬ Ó¬øh¬»øıøBÂiß fl¬ı˛±ı˛ Œ‰¬©Ü± fl¬ı˛ÀıÚ Ú±º fl¬±ı˛Ì ˚ø›
’±˜ı˛± fl¬±ÀÍ¬ı˛ ¬Û±È¬±Ó¬ÀÚı˛ Î¬◊¬Ûı˛ Ô±øfl¬ Ó¬ı≈› Ó¬øh¬Ó¬±‚±Ó¬√õ∂±l ı…øMêı˛ ˙ı˛œÀı˛ı˛ ˜±Ò…À˜ Ó¬øh¬»ıÓ«¬Úœ ¸•Û”Ì« ˝˚˛ ¤ı—
Œ¸Àé¬ÀS ’±¬ÛøÚ› Ó¬øh¬»˚≈Mê ˝À˚˛ Œ˚ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛Ú Œ¸ ¸•§±ˆ¬Ú±› Ô±Àfl¬º
3) ˚ø ¤fl¬ÊÚ ı…øMê øÚ•ß › ˜±Á¬±ı˛œ ‰¬±À¬Ûı˛ ˘±˝◊Ú ì ¸ı˛?±À˜ı˛ ¸—¶ÛÀ˙« ’±À¸Ú Ó¬±˝À˘ ı˛ı±Àı˛ı˛ ·±˜ı≈È¬ › ô¶∏±Ú±
104
REC
ı…ı˝±ı˛ fl¬Àı˛ Ó¬øh¬»˚≈Mê ı…øMêÀfl¬ ˘±˝◊ÀÚı˛ ¸—¶Û˙« ŒÔÀfl¬ øıøBÂiß fl¬ı˛± Œ˚ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛º Ó¬ı≈› øÚø}Ó¬ ˝ÀıÚ Œ˚Ú ¤˝◊
fl¬±ÀÊı˛ ÊÚ… ı…ı˝+Ó¬ øÊøÚ¯∏&ø˘ qfl¬ÀÚ± ¤ı— ˝◊Ú¸≈À˘È¬ fl¬ı˛± ’±ÀÂº ˚ø Ó¬øh¬Ó¬±‚±Ó¬ ˝±˝◊ ŒÈ¬Ú˙Ú ˘±˝◊Ú ŒÔÀfl¬ ˝˚˛
Ó¬Àı Ó¬øh¬Ó¬±‚±Ó¬√õ∂±l ı…øMêÀfl¬ Ó¬øh¬»øıøBÂiß fl¬ı˛±ı˛ ÊÚ… ı…ı˝+Ó¬ øÚı˛±¬ÛM± ¸ı˛?±˜±ø ì Î¬◊¬Ûfl¬ı˛Ì±ø Î¬◊¬Û˚≈Mê Ó¬øh¬B‰¬±¬Û
¸˝…˙œ˘ ’Ô«±» ˝±˝◊ ŒÈ¬Ú˙Ú Œˆ¬±ÀåÀÊı˛ Î¬◊¬Û˚≈Mê ˝›˚˛± Î¬◊ø‰¬», ¬Ûé¬±ôL√Àı˛ Ó¬øh¬Ó¬±‚±Ó¬fl¬±˘œÚ ¸—øù≠©Ü ı…øMêÀfl¬ øıøBÂiß
fl¬ı˛±ı˛ Œ‰¬©Ü± fl¬ı˛ÀıÚ Ú±º
4) ·ı˛˜ Ó¬±ı˛ ì ¸ı˛?±˜ ŒÔÀfl¬ Ó¬øh¬»·Ëô¶∏ ı…øMêÀfl¬ ¸ı˛±ı±ı˛ ì øıøBÂiß fl¬ı˛±ı˛ ¬Ûı˛ √õ∂ÔÀ˜˝◊ Ó“¬±ı˛ Œ¬Û±¯∏±fl¬ ¬Ûøı˛BÂÀfl¬
øÏ¬À˘ fl¬Àı˛ øÚº Ó¬±ı˛¬Ûı˛ Ó“¬±ı˛ ˜≈‡ ŒÔÀfl¬ ¬Û±Ú, Ó¬±˜±fl¬, ¸≈¬Û≈øı˛ ı± Úfl¬˘ “±Ó¬ Ô±fl¬À˘ Ó¬±Àı˛ ı±ı˛ fl¬Àı˛ øÚº ˚ø Ó“¬±ı˛ ù´±¸
√õ∂ù´±¸ øSê˚˛± ’‰¬˘ ˝À˚˛ ¬ÛÀh¬ Ó¬±˝À˘ Ó¬»é¬Ú±» Ó¬±ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ fl‘¬øS˜ ù´±¸√õ∂ù´±¸ øSê˚˛± ‰¬±˘±ı±ı˛ Œ‰¬©Ü± fl¬èÚº
5) øÚ•ßø˘ø‡Ó¬ &èQ¬Û”Ú« øı¯∏˚˛&ø˘ ÚÊı˛ ı˛±‡ÀÓ¬ ˝Àı –-
(i) ’øı˘À•§ Œı˛œ Ú± fl¬Àı˛ √õ∂øÓ¬fl¬±Àı˛ı˛ ı…ı¶ö± ·Ë˝Ì fl¬èÚº
(ii) Œı˙œ ¸˜˚˛ ’øÓ¬ı±ø˝Ó¬ fl¬ı˛À˘ Ó¬øh¬Ó¬±‚±Ó¬õ∂±l ı…øMê ˜‘Ó≈¬…ı˛ øÀfl¬ ‰¬À˘ Œ˚ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛Úº
(iii) ˚ø› ¸˜ô¶∏ ı˛fl¬˜ Ó¬øh¬Ó¬±‚±ÀÓ¬ı˛ √õ∂±Ì¸—˙À˚˛ı˛ √õ∂ıÚÓ¬± Ô±Àfl¬ Ó¬ı≈› ¸˜˚˛˜Ó¬ ¸±˝±˚… ¤ı— √õ∂øÓ¬fl¬±Àı˛ı˛
ı…ı¶ö±ø Ó¬øh¬Ó¬±‚±Ó¬√õ∂±l ı…øMêı˛ ÊœıÚ ı˛é¬± fl¬ı˛ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛º ¬Ûé¬±ôL√Àı˛ fl¬±˘Àé¬¬Û øÚø}Ó¬ ˜‘Ó≈¬…ı˛ øÀfl¬
øÚÀ˚˛ Œ˚ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛º
(iv) ˝+ƒø¬ÛÀ`¬ı˛ Œ¬Û˙œ&ø˘ Ó¬øh¬Ó¬±‚±Ó¬ √õ∂±ølı˛ ¬Ûı˛ ’±Ò ‚KÈ¬± fl¬±˘ ¬Û˚«ôL√ ¸Êœı Ô±Àfl¬º ’Ó¬¤ı fl‘¬øS˜ ù´±¸√õ∂ù´±¸
øSê˚˛± Ó¬øh¬Ó¬±‚±Ó¬õ∂±l ı…øMêı˛ ÊœıÚ ı˛é¬± fl¬ı˛ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛º
(v) ’øı˘À•§ Î¬±Mê±ı˛ ì ø‰¬øfl¬»¸± ¸±˝±˚…fl¬±ı˛œ √õ∂øÓ¬á¬±ÚÀfl¬ Î¬±fl≈¬Úº
(vi) Î¬±Mê±ı˛ ı± ø‰¬øfl¬»¸± ¸±˝±˚… ’±¸± ’ıøÒ fl‘¬øS˜ ù´±¸ √õ∂ù´±¸ øSê˚˛± ‰¬±ø˘À˚˛ ˚±›˚˛± Î¬◊ø‰¬»º
(vii) 3 Œ¸Àfl¬À`¬ı˛ Œı˙œ ¸˜˚˛ ÒÀı˛ 50 ø˜ø˘ ’…±ø•Û˚˛±ı˛ fl¬±Àı˛KÈ¬ √õ∂ı±À˝ı˛ Z±ı˛± Ó¬øh¬Ó¬±‚±Ó¬ √õ∂±øl ‚È¬À˘
˝+ø¬ÛÀ`¬ı˛ øSê˚˛± ’‰¬˘ ˝À˚˛ ˚±˚˛ ¤ı— Ó¬±ı˛ ¬Ûøı˛ÌøÓ¬ ˝˚˛ ˜‘Ó≈¬…º
(viii) 50 ˝±È«¬Ê øÙË¬Àfl¬±À˚˛økÀÓ¬ ˙ı˛œÀı˛ı˛ ˜Ò… øÀ˚˛ 10 ø˜ø˘ ’…±ø•Û˚˛±ı˛ fl¬±Àı˛KÈ¬ √õ∂ı±ø˝Ó¬ ˝›˚˛±ı˛ ÊÚ… 50
Œˆ¬±å˝◊ ˚ÀÔ©Üº Ó¬øh¬Ó¬±‚±Ó¬ Œ¬ÛÀ˘› ’±Ó¬øÇ¬Ó¬ ˝ÀıÚ Ú± ¤ı— Ò±ı˛±ı±ø˝fl¬ √õ∂À‰©Ü± Ó¬øh¬Ó¬±‚±Ó¬ √õ∂±l
ı…øMêı˛ ÊœıÚ ı˛é¬± fl¬ı˛ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛º
Ó¬øh¬Ó¬±‚±Ó¬√õ∂±l ı…øMêı˛ √õ∂±Ôø˜fl¬ ø‰¬øfl¬»¸± –-
1) Ó¬øh¬Ó¬±‚±Ó¬õ∂±l ı…øMêı˛ ˙ı˛œÀı˛ı˛ Œ¬Û±h¬± ’—À˙ ı±Ú«˘ ı± Ù≈¬ı˛ø¸Ú Ê±Ó¬œ˚˛ ˜˘˜ ˘±·±Ú ¤ı— ı…±À`¬Ê fl¬Àı˛ øÚº
é¬Ó¬¶ö±Ú ı±Ó¬±À¸ı˛ ¸—¶ÛÀ˙« ’±¸± Î¬◊ø‰¬» Ú˚˛º ’Ó¬¤ı ¤Àfl¬ ¸øÍ¬fl¬ˆ¬±Àı˝◊ ı…±À`¬Ê fl¬Àı˛ Œ›˚˛± Î¬◊ø‰¬»º
2) Ó¬øh¬Ó¬±‚±Ó¬√õ∂±l ı…øMêÀfl¬ fl¬•§˘ ı± Œfl¬±È¬ Êøh¬À˚˛ ·ı˛˜ ı˛±‡≈Úº ¤˜Ú fl¬èÚ ˚±ÀÓ¬ Ó“¬±ı˛ ˙ı˛œı˛ ˚ÀÔ©Ü ·ı˛˜ Ô±Àfl¬º
3) ˚ø ¸y¬ı ˝˚˛ Ó“¬±ı˛ ¬Û±À˚˛ı˛ ¬Û±Ó¬± ≈íøÈ¬Àfl¬ Î¬◊¯û ÊÀ˘ Î≈¬øıÀ˚˛ ı˛±‡± Î¬◊ø‰¬»º
4) ˚ø Ó¬øh¬Ó¬±‚±Ó¬√õ∂±l ı…øMê Ó¬±ı˛ :±Ú ˝±øı˛À˚˛ ŒÙ¬À˘Ú Ó¬±˝À˘ Ó“¬±Àfl¬ Œfl¬±Ú ≈Ò ì Ê˘ ˝◊Ó¬…±ø ŒÀıÚ Ú±º
5) Î¬±Mê±Àı˛ı˛ ’Ú≈˜øÓ¬ Â±h¬± Ó“¬±Àfl¬ Œfl¬±Ú Î¬◊ÀMÊfl¬ ¬Û±Úœ˚˛ ŒÀıÚ Ú±º
6) ’øı˘À•§ fl‘¬øS˜ ù´±¸√õ∂ù´±¸ øSê˚˛± ‰¬±˘±ÀÚ±ı˛ ı…ı¶ö± fl¬èÚº
105
REC
7) Ó¬øh¬Ó¬±‚±Ó¬√õ∂±l ı…øMêı˛ :±Ú øÙ¬Àı˛ ¤À˘ øÚ•ßø˘ø‡Ó¬ √õ∂øSê˚˛±&ø˘ √õ∂À˚˛±· fl¬èÚ –-
(i) Œ¸±Î¬±-ı±˝◊-fl¬±ı«ÀÚÈ¬ ø˜ø|Ó¬ ¬Û˚«±l ¬Ûøı˛˜±Ì Ê˘ Ó¬øh¬Ó¬±˝Ó¬ ı…øMêÀfl¬ øÀÓ¬ ˝Àıº
(ii) ˘ıÌ q“fl¬ÀÓ¬ øÀÓ¬ ˝Àıº
(iii) ˚ø Ó“¬±ı˛ ·˘± ’±‚±Ó¬√õ∂±l ˝˚˛ øfl¬—ı± ·˘±˚˛ Œfl¬±Ú ı…Ô± ŒıÚ± Ô±Àfl¬ Ó¬Àı Î¬±Mê±Àı˛ı˛ Î¬◊¬ÛÀ˙ Â±h¬±
Œfl¬±Ú ¬Û±Úœ˚˛ ì Ê˘ Œ›˚˛± ˚±Àı Ú±º
(iv) ˚ø Ó¬øh¬Ó¬±˝±Ó¬ ı…øMê √õ∂¸±ı fl¬Àı˛ ŒÙ¬À˘Ú Ó¬Àı √õ∂¸±ı Ú˜≈Ú± Œı˛±·øı…±·Ó¬ ¬Ûı˛œé¬±ı˛ ÊÚ… ÒÀı˛ ı˛±‡≈Úº
(v) ’øı˘À•§ Î¬±Mê±ı˛ Î¬±fl¬±ı˛ ı…ı¶ö± fl¬èÚ ¤ı— fl‘¬øS˜ ù´±¸√õ∂ù´±¸ øSê˚˛± ıÊ±˚˛ ı˛±‡± Î¬◊ø‰¬»º
(vi) Î¬±Mê±ı˛ ’±¸± ’ıøÒ ¤˜Ú øfl¬Â≈ fl¬ı˛±ı˛ Œ‰¬©Ü± fl¬ı˛ÀıÚ Ú± ˚± ˜±Úø¸fl¬ ì ∆ø˝fl¬ ‰¬±¬Û ¸‘ø©Ü fl¬Àı˛º
(vii) ˚ø Ó¬øh¬Ó¬±˝Ó¬ ı…øMê ¶§±ˆ¬±øıfl¬ ˝À˚˛ ˚±Ú Ó¬Àı Ó¬±Àfl¬ øı|±˜ øÚÀÓ¬ øÚ ¤ı— Ó¬‡Ú Ó¬±Àfl¬ ‰¬± Œ›˚˛±
Î¬◊ø‰¬»º
Ó¬øh¬Ó¬±‚±ÀÓ¬ı˛ ø‰¬øfl¬»¸± ïfl‘¬øS˜ ù´±¸√õ∂ù´±¸ øSê˚˛±ó
1) ˚ø Œfl¬±Ú ı…øMê Ó¬øh¬Ó¬±˝Ó¬ ˝Ú √õ∂ÔÀ˜˝◊ øı≈…» ¸ı˛ıı˛±˝ Œfl¬ÀÈ¬ øÚº ¤È¬± ’øı˘À•§˝◊ fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»º ˚ø ¸y¬ı Ú±
˝˚˛ ¸≈…˝◊‰ ˝◊Ó¬…±ø Œ‡“±Ê±ı˛ ÊÚ… ¸˜˚˛ Ú©Ü fl¬ı˛ÀıÚ Ú±º
2) Ó¬øh¬Ó¬±˝Ó¬ ı…øMêÀfl¬ øı≈…» ¸ı˛ıı˛±˝ ˘±˝◊Ú ŒÔÀfl¬ øıøBÂiß fl¬èÚº ¤˝◊ fl¬±Ê fl¬ı˛±ı˛ ¸˜˚˛ ı˛ı±Àı˛ı˛ ˜±≈ı˛, qfl¬ÀÚ±
fl¬±ÀÍ¬ı˛ ¬Û±È¬±Ó¬Ú ı± ø˘ÀÚ±ø˘˚˛±À˜ı˛ ˜Ó¬ ˝◊Ú¸≈À˘øÈ¬— ¬Û±ÀÔ«ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ “±øh¬À˚˛ øÚÀÊÀfl¬ øÚı˛±¬Û ı˛±‡± Î¬◊ø‰¬»º
¸ı¸˜˚˛ ı˛ı±Àı˛ ô¶∏±Ú±, qfl¬ÀÚ± fl¬±ÀÍ¬ı˛ ˘±øÍ¬ ı± qfl¬ÀÚ± øh¬ ı± qfl¬ÀÚ± fl¬±¬Ûh¬ ı…ı˝±ı˛ fl¬èÚº ˚ø Ó¬øh¬Ó¬±˝Ó¬
ı…øMêı˛ ù´±¸√õ∂ù´±¸ øSê˚˛± ıg¬ ˝À˚˛ ˚±˚˛ Ó¬±˝À˘ Ó¬±ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ fl‘¬øS˜ ù´±¸√õ∂ù´±¸ øSê˚˛± ‰¬±˘±ÀÚ±ı˛ ı…ı¶ö± fl¬èÚº Ó¬øh¬Ó¬±˝Ó¬
ı…øMêı˛ ù´±¸√õ∂ù´±¸ ‰¬±˘≈ Ú± ˝›˚˛± ¬Û˚«ôL√ ¤È¬± ‰¬±ø˘À˚˛ ˚±›˚˛± Î¬◊ø‰¬»º
fl‘¬øS˜ ù´±¸√õ∂ù´±¸ øSê˚˛±ı˛ ÊÚ… øÚ•ßø˘ø‡Ó¬ ¬ÛXøÓ¬&ø˘ √õ∂À˚˛±· fl¬ı˛± ˝˚˛ –-
1) ˜≈‡ ¸—À˚±· ¬ÛX¬øÓ¬ – ¤˝◊ ¬ÛXøÓ¬ÀÓ¬√ õ∂ÔÀ˜ Ó¬øh¬Ó¬±˝Ó¬ ı…øMêı˛ ˜±Ô±ı˛ fl¬±ÀÂ “±h¬±Ú ’Ôı± Ó“¬±ı˛ ˝“±È≈¬ı˛ ¬ÛÀı˛
ı¸≈Úº ¤fl¬ ˝±Ó¬ øÀ˚˛ Ó“¬±ı˛ ˜±Ô±Àfl¬ øÚÀ‰¬ı˛ øÀfl¬ Ú±ø˜À˚˛ ÒÀı˛ ı˛±‡≈Ú ¤ı— ’¬Ûı˛ ˝±Ó¬ øÀ˚˛ Ó¬±ı˛ øÚÀ‰¬ı˛ Œ‰¬±˚˛±˘Àfl¬
Î¬◊¬ÛÀı˛ı˛ øÀfl¬ Ó≈¬À˘ ÒèÌ ¤ı— ’±¬ÛøÚ ·ˆ¬œı˛ˆ¬±Àı ù´±¸ ·Ë˝Ú fl¬èÚ ¤ı— ’±¬ÛÚ±ı˛ Œ‡±˘± ˜≈‡ Ó¬øh¬Ó¬±˝Ó¬ ı…øMêı˛ ˜≈À‡ı˛
Î¬◊¬Ûı˛ ı˛±‡≈Úº ¤˝◊ı±ı˛ Ó¬±ı˛ Ú±Àfl¬ı˛ Î¬◊ˆ¬˚˛ ı˛g™˝◊ ’±¬ÛÚ±ı˛ ¤fl¬ ˝±Ó¬ øÀ˚˛ Œ‰¬À¬Û ÒèÚ ¤ı— Ó¬øh¬Ó¬±˝Ó¬ ı…øMêı˛ Ù¬≈¸Ù≈¬À¸ı˛
øÀfl¬ Òœı˛ ·øÓ¬ÀıÀ· ’±¬ÛÚ±ı˛ øÚ–ù´±¸ ı±˚˛≈ı˛ ‰¬±¬Û ¸‘ø©Ü fl¬èÚº ¤˝◊ı˛fl¬˜ fl¬Àı˛ Œ‡≈Ú Ó¬±ı˛ ıé¬ √õ∂¸±øı˛Ó¬ ˝ÀBÂ øfl¬Ú±º
Ó¬±ı˛¬Ûı˛ ’±¬ÛÚ±ı˛ ˜≈‡ ¸øı˛À˚˛ ı˛±‡≈Ú ¤ı— ¬Û≈Úı˛±˚˛ ’±¬ÛÚ±ı˛ Ù≈¬¸Ù≈¬À¸ ·ˆ¬œı˛ ù´±¸ ·Ë˝Ì fl¬èÚ ¤ı— ’±À·ı˛ ˜Ó¬ ¤˝◊
¬ÛX¬øÓ¬ı˛ ¬Û≈Úı˛±ı‘øM fl¬èÚº ¤˝◊ fl‘¬øS˜ ù´±¸√õ∂ù´±¸ øSê˚˛±ı˛ ’±ıÓ«¬Ú √õ∂øÓ¬ ø˜øÚÀÈ¬ 10 ŒÔÀfl¬ 12 ı±ı˛ ‰¬±˘±ı±ı˛ Œ‰¬©Ü±
fl¬èÚº ˚ø ¤È¬± fl¬ı˛ÀÓ¬ øfl¬Â≈ ’¸≈øıÒ± Ô±Àfl¬ Ó¬±˝À˘ ‹ ı…øMêı˛ ˜±Ô± Œı˙œ ŒÍ¬˘±ı˛ Œ‰¬©Ü± fl¬èÚ ¤ı— ¬Û≈Úı˛±˚˛ øÚÀ‰¬ı˛
Œ‰¬±˚˛±˘ ŒÈ¬ÀÚ ÒèÚº ˚ø ’±ı±ı˛ Ó¬±ı˛ ø‰¬øfl¬»¸±ı˛ ’¸≈øıÒ± ˝ÀBÂ ŒÀ‡Ú Ó¬±˝À˘ ˘é¬… fl¬èÚ, ‹ ı…øMêı˛ ŒÍ“¬±È¬ ≈íøÈ¬
Î¬◊iú≈Mê ’±ÀÂ øfl¬Ú± ¤ı— Ó“¬±ı˛ “±ÀÓ¬ “±Ó¬ Œ˘À· Œ·ÀÂ øfl¬Ú± Œ‡±ı˛ Œ‰¬©Ü± fl¬èÚº ˚ø Ó¬±˝◊ ˝˚˛ Ó¬Àı Ú±fl¬-˜≈‡ ¸—À˚±·
¬ÛXøÓ¬ √õ∂À˚˛±· fl¬èÚº
2) Ú±fl¬-˜≈‡ ¸—À˚±· ¬ÛXøÓ¬ – ˚ø Î¬◊¬ÛÀı˛±Mê ¬ÛXøÓ¬ √õ∂À˚˛±· fl¬ı˛± ¸y¬ı Ú± ˝˚˛ Ó¬Àı Ú±fl¬-˜≈‡ ¸—À˚±· ¬ÛXøÓ¬
√õ∂À˚˛±· fl¬ı˛±ı˛ Œ‰¬©Ü± fl¬èÚº ¤˝◊ ¬ÛXøÓ¬ÀÓ¬ Ó¬øh¬Ó¬±˝Ó¬ ı…øMêı˛ ˜±Ô±ı˛ fl¬±ÀÂ “±h¬±Ú ı± Ó¬“±ı˛ ˝“±È≈¬ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ ı¸≈Úº Ó“¬±ı˛
106
REC
˜±Ô±Àfl¬ øÚÀ‰¬ı˛ øÀfl¬ ¬Û≈Àı˛±¬Û≈øı˛ ŒÍ¬À˘ ÒèÚ ¤ı— øÚÀ‰¬ı˛ Œ‰¬±˚˛±˘Àfl¬ Î¬◊¬ÛÀı˛ ŒÈ¬ÀÚ ÒèÚº Ó¬±ı˛¬Ûı˛ ·ˆ¬œı˛ ù´±¸ ·Ë˝Ì fl¬èÚ
¤ı— ’±¬ÛÚ±ı˛ ŒÍ“¬±È¬ ≈íøÈ¬ ‡≈À˘ ‹ ı…øMêı˛ Ú±fl¬ ¬Û≈Àı˛±¬Û≈øı˛ Œıà¬Ú fl¬Àı˛ ı˛±‡≈Úº
’±¬ÛÚ±ı˛ ’Ú… ˝±Ó¬ øÀ˚˛ Ó¬øh¬Ó¬±˝Ó¬ ı…øMêı˛ ˜≈‡øÈ¬ ˙Mê fl¬Àı˛ ıg¬ fl¬èÚ ¤ı— Ó¬±ı˛¬Ûı˛ ‹ ı…øMêı˛ Ú±Àfl¬ı˛ øˆ¬Ó¬ı˛
Òœı˛ ·øÓ¬ÀıÀ· ’±¬ÛÚ±ı˛ øÚ–ù´±¸ ı±˚˛≈ı˛ ‰¬±¬Û ¸‘ø©Ü fl¬èÚ ˚±ÀÓ¬ Ó“¬±ı˛ Ù≈¬¸Ù≈¬À¸ ˝±›˚˛± ŒÏ¬±Àfl¬º ¤˝◊ı±ı˛ Œ‡≈Ú Ó“¬±ı˛ ıé¬
√õ∂¸±øı˛Ó¬ ˝ÀBÂ øfl¬Ú±º ¤fl¬˝◊ ¬ÛXøÓ¬ı˛ ¬Û≈Úı˛±ı‘øM ‚øÈ¬À˚˛ √õ∂øÓ¬ ø˜øÚÀÈ¬ 10 ŒÔÀfl¬ 12 øÈ¬ ’±ıÓ«¬Ú ¸•Û”Ì« fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº ˚‡Ú
Ó¬øh¬Ó¬±˝Ó¬ ı…øMê øÚÀÊ ŒÔÀfl¬˝◊ ù´±¸·Ë˝Ì qè fl¬ı˛ÀÂ Ó¬‡Ú Ó¬±Àfl¬ ¸˜˘À˚˛ ù´±¸ ·Ë˝ÀÌı˛ ¸≈À˚±· øÚ ¤ı— Œ‡≈Ú Ó¬±ı˛
Ù≈¬¸Ù≈¬¸ √õ∂¸±øı˛Ó¬ ˝ÀBÂ øfl¬Ú±º
˚‡Ú ‹ ı…øMê ¶§øô¶∏fl¬ı˛ ’±ı˛±˜±˚˛fl¬ ’ı¶ö±˚˛ ’±À¸Ú Ó“¬±Àfl¬ ¬Û≈Àı˛±¬Û≈øı˛ øı|±À˜ı˛ ¸≈À˚±· øÚº Ó“¬±Àfl¬ ¤fl¬øÈ¬
Œ¶Üò‰¬±Àı˛ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ ı˛±‡≈Ú ¤ı— Œ‡≈Ú Ó¬±ı˛ ù´±¸ √õ∂ù´±¸ øSê˚˛±ı˛ Œfl¬±Ú ’¸≈øıÒ± ˝ÀBÂ øfl¬Ú±º Ó¬±ı˛ ˙ı˛œı˛Àfl¬ fl¬•§˘ Êøh¬À˚˛
·ı˛˜ ı˛±‡± Î¬◊ø‰¬»º
Ó¬øh¬Ó¬±‚±Ó¬ÊøÚÓ¬ ’Õ‰¬Ó¬Ú… ’ı¶ö± Ó“¬±ı˛ ˝+ø¬ÛÀ`¬ı˛ é¬øÓ¬¸±ÒÚ fl¬ı˛ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛º ’Ó¬¤ı √õ∂ÀÓ¬…fl¬ fl¬˜«‰¬±ı˛œ ì
˝◊ø?øÚ˚˛±Àı˛ı˛ ¤˝◊ ¬ÛXøÓ¬ ŒÊÀÚ ı˛±‡± Î¬◊ø‰¬» ¤ı— ¤˝◊ ¬ÛXøÓ¬ √õ∂À˚˛±À·ı˛ ŒÈ¬™øÚ— ŒÚ›˚˛± Î¬◊ø‰¬»º
øı– ^–
1) ˚ø Ú±fl¬-˜≈‡ ¸—À˚±· ¬ÛX¬øÓ¬ √õ∂À˚˛±· fl¬ı˛±ı˛ √õ∂À˚˛±ÊÚ ˝˚˛ Ó¬±˝À˘ Ó¬øh¬Ó¬±˝Ó¬ ı…øMêı˛ Ù≈¬¸Ù≈¬À¸ ı±Ó¬±¸ Òœı˛
·øÓ¬ÀıÀ· ˚±Àıº ’Ó¬¤ı ¤˝◊ ¬ÛXøÓ¬ Œı˙œ øÚı˛±¬Û ¤ı— Ó¬øh¬Ó¬±˝Ó¬ ı…øMêı˛ Ú±fl¬ ‰¬…±¬ÛÈ¬± ı± ¸è ˝À˘ ˜≈‡ ¸—À˚±·
¬ÛXøÓ¬ ’±Àı˛±¬Û fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»º
2) ˚ø ¤È¬± ¬Ûøı˛˘øé¬Ó¬ ˝˚˛ Œ˚ Ó“¬±ı˛ ·˘·˝Wı˛ ‡≈ı ¸è ı± Œfl¬±Ú ıdı˛ Z±ı˛± ’±È¬Àfl¬ ı˛À˚˛ÀÂ Ó¬Àı Ó¬± ’±/≈˘ Z±ı˛±
¬Ûøı˛©®±ı˛ fl¬Àı˛ ŒÚ›˚˛± Î¬◊ø‰¬»º
3) Ó¬øh¬Ó¬±˝Ó¬ ı…øMêı˛ “±ÀÓ¬ “±ÀÓ¬ Œ˘À· ˙Mê fl¬Àı˛ ıg¬ ˝À˚˛ Œ·À˘ Ú±fl¬-˜≈‡ ¸—À˚±· ¬ÛXøÓ¬ √õ∂À˚˛±· fl¬èÚº
4) ˜≈‡ ¸—À˚±· ¬ÛX¬øÓ¬ı˛ ÊÚ… ˚ø ¸y¬ı ˝˚˛ Ó¬øh¬Ó¬±˝Ó¬ ı…øMêı˛ ˜≈À‡ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ ¤fl¬øÈ¬ ¬Û±Ó¬˘± è˜±˘ Œı˛À‡ øÚÚº
5) ˚ø ø˙q ı± ŒÂ±È¬ ŒÂÀ˘À˜À˚˛ ’±Sê±ôL√ ˝˚˛ Ó¬Àı ˜≈‡ øÀ˚˛ Ù≈“¬ øÚ º √õ∂øÓ¬ ø˜øÚÀÈ¬ ’ôL√Ó¬ 20 ı±ı˛ ù´±¸√õ∂ù´±À¸ı˛
Z±ı˛± Ù≈“¬ øÚº
6) ˚‡Ú Œ¬Û±À˘ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ fl‘¬øS˜ ù´±¸√õ∂ù´±¸ øSê˚˛± ‰¬±˘±ı±ı˛ √õ∂À˚˛±ÊÚ ˝˚˛ Ó¬‡Ú øÚÀÊÀfl¬ ·ı˛˜ Ó¬±ı˛ ŒÔÀfl¬ ¸≈ı˛øé¬Ó¬
ı˛±‡≈Ú ¤ı— ˚ø Ó¬øh¬Ó¬±‚±Ó¬√õ∂±l ı…øMê Ó¬‡Ú› Ó¬øh¬»˚≈Mê Ô±Àfl¬Ú Ó¬±˝À˘ Ó“¬±ı˛ ¸—¶ÛÀ˙« ’±¸±ı˛ ¸y¬±ıÚ± ŒÔÀfl¬›
øÚÀÊÀfl¬ ¸≈ı˛øé¬Ó¬ ı˛±‡≈Úº Œ¸Ùƒ¬øÈ¬ Œıå ı…ı˝±ı˛ fl¬Àı˛ Œ¬Û±À˘ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ ¤˜Úˆ¬±Àı ¸Ó¬fl«¬ ˝À˚˛ “±h¬±Ú ˚±ÀÓ¬ Ó¬øh¬Ó¬±˝Ó¬
ı…øMêı˛ ˜≈‡ ì Ú±Àfl¬ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ øÚÀÊı˛ ˜≈‡ ˘±·±ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛Úº
¸ı«± ¶úı˛Ì ı˛±‡≈Ú –-
1) ˚ø Ó¬øh¬Ó¬±˝Ó¬ ı…øMêı˛ ıé¬ √õ∂¸±øı˛Ó¬ ˝˚˛ Ó¬Àı Ó¬±ı˛ ˜≈À‡ı˛ øˆ¬Ó¬ı˛ ı±Ó¬±À¸ı˛ ‰¬±¬Û Œ›˚˛± ıg¬ fl¬èÚº
2) ¤˜Ú ¸y¬±ıÚ±› ’±ÀÂ Œ˚ Ó¬øh¬Ó¬±˝Ó¬ ı…øMêı˛ ¬Û±fl¬¶ö˘œı˛ ˜ÀÒ… ı±˚˛≈‰¬±À¬Ûı˛ ÊÚ… ˝+ø¬ÛÀ`¬ ı˛Mê ¸ı˛ıı˛±˝ fl¬À˜
Œ˚ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛ ’Ôı± ı˜Ú ˆ¬±Àıı˛ Î¬◊»¬ÛøM ˝ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛º
3) ¬Û±fl¬¶ö˘œ ŒÔÀfl¬ ’±Àô¶∏ ’±Àô¶∏ ˝±›˚˛± Œıèı±ı˛ ¸≈À˚±· øÚº ’Ó¬¤ı ’±˜ı˛± ¤‡Ú ˜≈‡ ¸—À˚±· ¬ÛX¬øÓ¬ ı± Ú±fl¬-
˜≈‡ ¸—À˚±· ¬ÛXøÓ¬ı˛ fl‘¬øS˜ ù´±¸√õ∂ù´±¸ øSê˚˛± ŒÊÀÚ ı≈ÀÁ¬ øÚÀ˚˛øÂº ¤‡Ú ’±˜ı˛± Œ‡ı Œ¬Û˙œ ¸=±˘Ú Z±ı˛± øfl¬—ı± øfl¬Â≈
107
REC
Î¬◊¬Ûfl¬ı˛Ì±øı˛ ¸±˝±˚… øÚÀ˚˛ øfl¬ˆ¬±Àı fl‘¬øS˜ ù´±¸√õ∂ù´±¸ øSê˚˛± ‰¬±˘±ÀÚ± ˚±˚˛º
fl‘¬øS˜ ù´±¸√õ∂ù´±¸ øSê˚˛±ı˛ øÓ¬ÚøÈ¬ ¬ÛXøÓ¬ –-
(1) Œ˝±˘·±ı˛ ŒÚ˘¸ÀÚı˛ ¬ÛX¬øÓ¬ – ¤˝◊ ¬ÛXøÓ¬ÀÓ¬ √õ∂ÔÀ˜ Ó¬øh¬Ó¬±˝Ó¬ ı…øMêı˛ ≈˝◊ ˝±ÀÓ¬ı˛ fl¬Ú≈˝◊ ˆ“¬±Ê fl¬Àı˛ Ó¬±ı˛
¤fl¬˝±ÀÓ¬ı˛ ’ÀÒ±˜≈‡œ Ó¬±˘≈ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ ’Ú… ˝±ÀÓ¬ı˛ Ó¬±˘≈ Œı˛À‡ Œ¸˝◊ Ó¬±˘≈ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ Œ‰¬±˚˛±À˘ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ ˆ¬ı˛ fl¬Àı˛ ˜±Ô±ı˛ ’ı¶ö±Ú
¤fl¬øÀfl¬ ‚≈øı˛À˚˛ Œı˛À‡ Î¬◊¬Û≈h¬ fl¬Àı˛ Œ˙±›˚˛±Ú ¤ı— ‹ ı…øMêı˛ Î¬◊ˆ¬˚˛ fl“¬±ÀÒı˛ Î¬◊¬Ûı˛ ¸±˜±Ú… ‰¬±¬Û øÚº Ó¬±ı˛¬Ûı˛ ’±¬ÛÚ±ı˛
Î¬±Ú ˝“±È≈¬ Ó¬øh¬Ó¬±˝Ó¬ ı…øMêı˛ ˜±Ô±ı˛ fl¬±ÀÂ ¤ı— ¬Û±À˚˛ı˛ ¬Û±Ó¬± Ó“¬±ı˛ fl¬Ú≈˝◊À˚˛ı˛ fl¬±ÀÂ ı˛±‡≈Úº ’±Sê±ôL√ ı…øMêı˛ ø¬ÛÀÍ¬ı˛ Î¬◊¬Ûı˛
’±¬ÛÚ±ı˛ ˝±ÀÓ¬ı˛ Ó¬±˘≈Àfl¬ ¤˜Úˆ¬±Àı ı˛±‡≈Ú ˚±ÀÓ¬ ’±¬ÛÚ±ı˛ Î¬◊ˆ¬˚˛ ˝±ÀÓ¬ı˛ ı‘X¬±/≈˘œ Œ˜èÀ`¬ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ Ô±Àfl¬ ¤ı— ı±fl¬œ
’—˙ ø¬ÛÀÍ¬ı˛ ı±fl¬œ ’—À˙ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ Ô±Àfl¬º Ó¬±ı˛¬Ûı˛ ¸±˜ÀÚı˛ øÀfl¬ Œ±˘ Œ‡À˚˛ ’±Sê±ôL√ ı…øMêı˛ ø¬ÛÀÍ¬ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ Ó¬±˘≈ øÀ˚˛
˜‘≈ ‰¬±¬Û Œ›˚˛± qè fl¬èÚ ¤ı— 2.5 Œ¸Àfl¬`¬ ¸˜˚˛fl¬±˘ ¬Û˚«ôL√ ¤˝◊ ’ı¶ö±ÀÚ Œı˛À‡ Ó¬±ı˛¬Ûı˛ ÒœÀı˛ ÒœÀı˛ ø¬ÛÀÍ¬ı˛ Î¬◊¬Ûı˛
ŒÔÀfl¬ ‰¬±¬Û ’±˘·± fl¬Àı˛ øÚº ¤‡Ú ’±Sê±ôL√ ı…øMêı˛ Î¬◊Ò«ı±U ≈íøÈ¬ ÒèÌ ¤ı— Ó“¬±ı˛ ˝±Ó¬ ≈íøÈ¬Àfl¬ Î¬◊Ò«˜≈‡œ ’ı¶ö±ÀÚ ı˛±‡≈Ú
¤ı— ¸±˜ÀÚı˛ øÀfl¬ ŒÈ¬ÀÚ ÒèÌº ¤˝◊ ˆ¬±Àı ’±Sê±ôL√ ı…øMêı˛ øÚÀÊ ŒÔÀfl¬ ù´±¸õ∂ù´±¸ øSê˚˛± qè ’ıøÒ ¤˝◊ ¬ÛXøÓ¬ı˛
¬¬Û≈Úı˛±ı‘øM ‚øÈ¬À˚˛ √õ∂øÓ¬ ø˜øÚÀÈ¬ ’ôL√Ó¬ 10 ŒÔÀfl¬ 12 ı±ı˛ √õ∂À˚˛±· fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»º
(2) Œ˙Ù¬±Àı˛ı˛ ¬ÛX¬øÓ¬ ïı±˚˛≈ı˛ ıø˝·«˜Ìó –-
¤˝◊ ¬ÛXøÓ¬ÀÓ¬› ’±Sê±ôL√ ı…øMêÀfl¬ Î¬◊¬Û≈h¬ fl¬Àı˛ Œ˙±›˚˛±Ú ¤ı— Ó“¬±ı˛ ˜≈‡˜`¬˘ ¤fl¬ øÀfl¬ ‚≈øı˛À˚˛ ˜±Ô±ı˛ øÚÀ‰¬
˝±˘fl¬± ı±ø˘˙ ı± fl¬±¬Ûh¬ ı˛±‡≈Úº ¤‡Ú ’±Sê±ôL√ ı…øMêı˛ Œfl¬±˜Àı˛ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ ≈í¬Û±À˙ ˝“±È≈¬À·Àh¬ ı¸≈Ú ¤ı— ˝±ÀÓ¬ı˛ Ó¬±˘≈ ≈íøÈ¬
Ó¬“±ı˛ ø¬ÛÀÍ¬ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ ¤˜Úˆ¬±Àı ı˛±‡≈Ú ˚±ÀÓ¬ ı‘X±/≈˘œ ≈íøÈ¬ ¬Ûı˛¶Ûı˛ fl¬±Â±fl¬±øÂ Ô±Àfl¬º ¤˝◊ı±ı˛ Î¬◊ˆ¬˚˛ øfl¬ ŒÔÀfl¬ ’±Sê±ôL√
ı…øMêı˛ ı±U˜”≈À˘ı˛ ø¬ÛÂÀÚ ’±¬ÛÚ±ı˛ ˝±ÀÓ¬ı˛ ’±/≈˘&ø˘ ı˛±‡≈Úº ÒÚ≈Àfl¬ı˛ ˜Ó¬ Œı“Àfl¬ ø·À˚˛ ÒœÀı˛ ÒœÀı˛ ’±Sê±ôL√ ı…øMêı˛
ø¬ÛÀÍ¬ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ ‰¬±¬Û øÚº ¤˝◊È¬± fl¬ı˛±ı˛ ¸˜˚˛ ’±Sê±ôL√ ı…øMêı˛ ø¬ÛÀÍ¬ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ ’øıı˛±˜ ‰¬±¬Û øÚº
ù´±¸ ·Ë˝Ì –-
’±Sê±ôL√ ı…øMêı˛ ø¬ÛÍ¬Àfl¬ ¤fl¬È≈¬ fl¬±Ó¬ fl¬Àı˛ ÒèÌ ¤˜Úˆ¬±Àı ˚±ÀÓ¬ ’±¬ÛÚ±ı˛ ˝±Ó¬ ≈íøÈ¬ Ó“¬±ı˛ ø¬ÛÀÍ¬ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ ’±À·ı˛
˜Ó¬ Ô±Àfl¬º √õ∂ù´±¸ ı±˚˛≈ı˛ ÊÚ… Ó“¬±ı˛ ø¬ÛÀÍ¬ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ ‰¬±¬Û ˝±˘fl¬± fl¬Àı˛ ’±¬ÛÚ±ı˛ ˝±Ó¬ ≈íøÈ¬ ¤fl¬˝◊ ’ı¶ö±ÀÚ ı˛±‡≈Úº Î¬◊ˆ¬˚˛
fl¬±Ê˝◊ ¬Û˚«±˚˛SêÀ˜ ıÊ±˚˛ ı˛±‡≈Úº ¤˝◊ ¬Û˚«±˚˛Sêø˜fl¬ ’±ıÓ«¬ÚøSê˚˛± ø˜øÚÀÈ¬ 15 ı±ı˛ fl¬Àı˛ ‰¬±˘±ÀÓ¬ ˝Àıº ¤ı˛ ø¬ÛÂÀÚ fl¬±ı˛Ì
˝ÀBÂ Ù≈¬¸Ù≈¬À¸ı˛ Œ¬Û˙œı˛ √õ∂¸±ı˛Ì › ¸—Àfl¬±‰¬ÀÚı˛ ˜±Ò…À˜ Ó¬øh¬Ó¬±˝Ó¬ ı…øMêı˛ ù´±¸√õ∂ù´±¸ ’øıøBÂiß ı˛±‡±º Ó¬øh¬Ó¬±˝Ó¬
ı…øMêÀfl¬ ‰¬±¬Û Œ›˚˛± ŒÚ›˚˛±ı˛ ¸˜˚˛ ¤˝◊ fl¬±Ê ø˚øÚ fl¬ı˛ÀÂÚ Ó¬±ı˛ ù´±¸√õ∂ù´±¸ ÒœÀı˛ øÚ–˙Às fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬» ˚±ÀÓ¬ ¤˝◊ øSê˚˛±ı˛
Ù¬˘±Ù¬˘, ‰¬±À¬Ûı˛ ¬Ûøı˛˜±Ì fl¬Ó¬È¬± øÀÓ¬ ˝Àı ’±Sê±ôL√ ı…øMêı˛ ù´±¸√õ∂˙±À¸ı˛ ¶§±ˆ¬±øıfl¬Ó¬± ’±ÚÀÓ¬ Ó¬± øÓ¬øÚ ŒÀ‡ ı≈ÀÁ¬
øÚÀÓ¬ ¬Û±Àı˛Úº ’±Sê±ôL√ ı…øMêı˛ øÚÀÊı˛ ŒÔÀfl¬ Ó“¬±ı˛ ù´±¸√õ∂ù´±¸ øSê˚˛± ‰¬±˘±ÀÚ± ’ıøÒ ¤˝◊ ¬ÛX¬øÓ¬ı˛ √õ∂À˚˛±· ıÊ±˚˛ ı˛±‡±
Î¬◊ø‰¬»º
ù´±¸√õ∂ù´±¸ øSê˚˛±ı˛ ¸øÍ¬fl¬ Ù¬˘ Œ¬ÛÀÓ¬ ¤˝◊ ’Ú≈˙œ˘Ú ’±Ò ‚KÈ¬± ı± Ó¬±ı˛ Œı˙œ ¸˜˚˛ øÚÀÓ¬ ¬Û±Àı˛º Î¬◊¬ÛÀı˛±Mê
108
REC
¬ÛX¬øÓ¬Àfl¬ ¸Àı«±M˜ ¬ÛXøÓ¬ ø˝¸±Àı øıÀı‰¬Ú± fl¬ı˛± ˝˚˛º ‰¬±¬Û 20 ŒÔÀfl¬ 25 ¬Û±Î¬◊`¬ ¬Ûøı˛˜±Ì ˝›˚˛± Î¬◊ø‰¬»º
(3) ø¸˘Àˆ¬à¬±Àı˛ı˛ ¬ÛXøÓ¬ –-
Ó¬øh¬Ó¬±‚±Ó¬õ∂±l ı…øMêÀfl¬ ø‰¬» fl¬Àı˛ Œ˙±›˚˛±Úº Ó¬±ı˛ ı≈Àfl¬ı˛ › Œ¬ÛÀÈ¬ı˛ øÀfl¬ Ê±˜± øÏ¬À˘ fl¬Àı˛ øÚº ¤fl¬øÈ¬ ı±ø˘˙Àfl¬
Ó“¬±ı˛ fl“¬±ÀÒı˛ øÚÀ‰¬ ¤˜Úˆ¬±Àı ı˛±‡± Î¬◊ø‰¬» ˚±ÀÓ¬ Ó“¬±ı˛ ·˘± › ˜±Ô± øfl¬Â≈È¬± ’ÀÒ±˜≈‡œ Ô±Àfl¬º Ó¬±ı˛¬Ûı˛ Ó¬±ı˛ øÊ˝W±Àfl¬ ı±˝◊Àı˛
ŒÈ¬ÀÚ ÒèÌº ’±Sê±ôL√ ı…øMêı˛ ˜±Ô±ı˛ fl¬±ÀÂ q|n¯∏±fl¬±ı˛œ ı…øMêı˛ ˝“±È≈¬ ˆ¬ı˛ fl¬Àı˛ ı¸± Î¬◊ø‰¬»º
’±Sê±ôL√ ı…øMêı˛ ˝±Ó¬ ≈íøÈ¬Àfl¬ fl¬Ú≈˝◊À˚˛ı˛ øÚÀ‰¬ Œ¸±Ê± fl¬Àı˛ ˆ”¬ø˜ı˛ ¸À/ ¸˜±ôL√ı˛±˘ Ú± ˝›˚˛± ¬Û˚«ôL√ ŒÈ¬ÀÚ ÒèÌº ¤ı˛
ÊÚ… 3 Œ¸Àfl¬`¬ ¸˜˚˛ Œ›˚˛± Î¬◊ø‰¬»º ¤ı˛¬Ûı˛ Ó¬±ı˛ ˝±Ó¬ ≈íøÈ¬Àfl¬ ı≈Àfl¬ı˛ Î¬◊¬ÛÀı˛ ’±Ú≈Ú ¤ı— ı≈Àfl¬ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ ’ôL√˜≈«‡œ ‰¬±¬Û
øÚº ¤˝◊ øSê˚˛± 2 Œ¸Àfl¬`¬ ¸˜˚˛fl¬±À˘ı˛ ÊÚ… fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»º ¸≈Ó¬ı˛±— ¤˝◊ ¬ÛXøÓ¬ı˛ ¬Û≈Úı˛±ı‘øM ‚øÈ¬À˚˛ ø˜øÚÀÈ¬ 10 ŒÔÀfl¬ 12
ı±ı˛ fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»º ¤˝◊ ¬ÛXøÓ¬ÀÓ¬ Œ˚À˝Ó≈¬ ’±Sê±ôL√ ı…øMêı˛ ˜≈‡˜`¬˘ Î¬◊Ò«˜≈‡œ ’ı¶ö±ÀÚ Ô±Àfl¬ Œ¸À˝Ó≈¬ fl‘¬øS˜ ù´±¸√õ∂ù´±¸
øSê˚˛± ı± Ó¬±ı˛ Ù¬˘±Ù¬˘ Ó¬±»é¬øÌfl¬ˆ¬±Àı ˘é¬… fl¬ı˛± ˚±˚˛º ˚ø ’±Sê±ôL√ ı…øMêı˛ q|n¯∏±fl¬±ı˛œ ı…øMê ¤fl¬±øÒfl¬ Ô±Àfl¬
Ó¬±˝À˘ øZÓ¬œ˚˛ ı…øMêÀfl¬ √õ∂ÀÓ¬…fl¬ øSê˚˛±ÀÓ¬ ˚‡Ú ’±Sê±ôL√ ı…øMêı˛ Ù≈¬¸Ù≈¬¸ √õ∂¸±øı˛Ó¬ ˝˚˛ Ó¬‡Ú Ó“¬±ı˛ øÊ˝W±Àfl¬ Î¬◊¬ÛÀı˛ı˛
øÀfl¬ ŒÈ¬ÀÚ Òı˛±ı˛ fl¬±Ê ¤ı— ˚‡Ú Ù≈¬¸Ù≈¬¸ ¸—Àfl¬±ø‰¬Ó¬ ˝˚˛ Ó¬‡Ú Ó¬±ı˛ øÊ˝W±Àfl¬ øˆ¬Ó¬Àı˛ı˛ øÀfl¬ ŒÍ¬À˘ Òı˛±ı˛ fl¬±Ê fl¬ı˛ÀÓ¬
˝Àıº
øı– ^– ¬Û”Ì«ı˚˛¶® ˜±Ú≈À¯∏ı˛ ÊÚ… √õ∂øÓ¬ ø˜øÚÀÈ¬ 10 ŒÔÀfl¬ 12 ı±ı˛ 20 ŒÔÀfl¬ 25 ¬Û±Î¬◊`¬ ‰¬±¬Û øÚº ¶aœÀ˘±fl¬ › ø˙qÀı˛
Œé¬ÀS √õ∂øÓ¬ ø˜øÚÀÈ¬ 10 ŒÔÀfl¬ 12 ı±ı˛ 10 ŒÔÀfl¬ 15 ¬Û±Î¬◊`¬ ‰¬±¬Û Œ›˚˛± Î¬◊ø‰¬»º ‡≈ı˝◊ ŒÂ±È¬ ø˙qÀı˛ Œé¬ÀS √õ∂øÓ
¬ø˜øÚÀÈ¬ 15 ı±ı˛ ‰¬±¬Û Œ›˚˛± Î¬◊ø‰¬»º
’±Sê±ôL√ ı…øMêı˛ øÚÀÊı˛ ŒÔÀfl¬ ù´±¸ ŒÚ›˚˛± ’ıøÒ ¤˝◊ √õ∂øSê˚˛± ‰¬±˘±ÀÚ± ıÊ±˚˛ ı˛±‡± Î¬◊ø‰¬»º
√õ∂±Ôø˜fl¬ ø‰¬øfl¬»¸± –-
Œfl¬±Ú ≈‚«È¬Ú± ‚È¬À˘ √õ∂±Ôø˜fl¬ ø‰¬øfl¬»¸±˝◊ ˝ÀBÂ ˜≈‡… &èQ¬Û”Ì« øı¯∏˚˛º ’Ó¬¤ı √õ∂ÀÓ¬…Àfl¬ı˛˝◊ √õ∂±Ôø˜fl¬ ø‰¬øfl¬»¸±ı˛
¬ÛXøÓ¬&ø˘ Ê±Ú± Î¬◊ø‰¬»º
(i) ’±Sê±ôL√ ı…øMêÀfl¬ ˙±ôL√ › ˝±›˚˛± ı±Ó¬±¸ ¬Û”Ì« ¶ö±ÀÚ øÚÀ˚˛ ’±¸≈Ú ¤ı— Ó¬“±ı˛ ù´±¸Àı˛±Ò ˚±ÀÓ¬ Ú± ˝˚˛ Œ¸øÀfl¬
˚Pı±Ú ˝›˚˛± Î¬◊ø‰¬»º
(ii) ’±Sê±ôL√ ı…øMêı˛ ˙ı˛œÀı˛ı˛ ¸˜ô¶∏ ’—˙Àfl¬ Œ¸±Ê± ı˛±‡ÀÓ¬ ˝Àı ¤ı— ¸˜Ó¬˘ Ê±˚˛·±˚˛ Œ˙±›˚˛±Ú Î¬◊ø‰¬»º
(iii) ˚ø Ó“¬±ı˛ ˜±Ô±˚˛ ’±‚±Ó¬ ˘±À· Ó¬Àı Ó“¬±Àfl¬ ¤˜Úˆ¬±Àı q˝◊À˚˛ ı˛±‡≈Ú ˚±ÀÓ¬ Ó“¬±ı˛ ˜±Ô± Î¬◊‰≈¬ ’ı¶ö±ÀÚ Ô±Àfl¬º
(iv) ˚ø Ó“¬±ı˛ ¶§±ˆ¬±øıfl¬ ù´±¸√õ∂ù´±À¸ ¸˜¸…± Ô±Àfl¬ Ó¬Àı Ó“¬±Àfl¬ ı¸±Ú ’ı¶ö±˚˛ ı˛±‡± Î¬◊ø‰¬»º
(v) ˚ø øÓ¬øÚ ˜‘·œÀı˛±··Ëô¶∏ ˝Ú Ó¬Àı Ó“¬±ı˛ ˜±Ô±Àfl¬ ˙ı˛œÀı˛ı˛ Ó¬˘ ŒÔÀfl¬ øfl¬Â≈È¬± Úœ‰≈¬ fl¬Àı˛ ı˛±‡± øÚø}Ó¬ fl¬Àı˛
q˝◊À˚˛ øÚº
109
REC
(vi) ˚ø Ó“¬±ı˛ é¬Ó¬ Ô±Àfl¬ Ó¬Àı ¤fl¬øÈ¬ ŒÂ±È¬ ı±˘øÓ¬ÀÓ¬ Ê˘ øÚÚ ¤ı— 4 ŒÙ“¬±È¬± ’±˝◊›øÎ¬Ú ¤ÀÓ¬ ø˜ø˙À˚˛ Êœı±Ú≈˜≈Mê
fl¬èÚ ¤ı— Ó¬±ı˛¬Ûı˛ é¬Ó¬¶ö±Ú ¬Ûøı˛©®±ı˛ fl¬Àı˛ ˚P øÚÀ˚˛ Ò≈˝◊À˚˛ øÀ˚˛ qfl¬ÀÚ± fl¬èÚº Ó¬±ı˛¬Ûı˛ é¬Ó¬¶ö±ÀÚı˛
Î¬◊¬Ûı˛ ’±˝◊›øÎ¬Ú √õ∂À˚˛±· fl¬èÚ ¤ı— fi¯∏Ò¬Û”Ì« ì Êœı±Ú≈˜≈Mê fl¬±¬Ûh¬ øÀ˚˛ Œ¸˝◊ ¶ö±Ú Êøh¬À˚˛ øÚº
’±‚±Ó¬ ŒÔÀfl¬ ‰¬±ı˛ Òı˛ÀÌı˛ ı˛Mê¬Û±Ó¬ ˝˚˛ –-
(1) ˘‚≈ ı˛Mê¬Û±Ó¬º
(2) Ò˜Úœ ı± √õ∂Ò±Ú ı˛Mê ‰¬˘±‰¬˘ Ó¬La ŒÔÀfl¬ ı˛Mê¬Û±Ó¬º
(3) ø˙ı˛± ŒÔÀfl¬ ı˛Mê¬Û±Ó¬º
(4) ’ˆ¬…ôL√ı˛œÌ ı˛Mê¶⁄±ıº
(A) ˚ø (1) › (3)-¤ı˛ ˜Ó¬Ú ı˛Mê¬Û±Ó¬ ˝˚˛ Ó¬Àı √õ∂ÔÀ˜˝◊ ı˛Mê¬Û±Ó¬ ıg¬ fl¬ı˛±ı˛ ÊÚ… é¬Ó¬¶ö±ÀÚı˛ ¤fl¬È≈¬ ’±À· ›
¬ÛÀı˛ı˛ ’—˙ øÚÀ˚˛ fl¬±¬Ûh¬ øÀ˚˛ ’±“È¬¸±È¬ fl¬Àı˛ Êøh¬À˚˛ øÚº ’ˆ¬…ôL√ı˛œÌ ı˛Mê¬Û±ÀÓ¬ı˛ Œé¬ÀS Œ˚˜Ú ¬Û±fl¬¶ö˘œÀÓ¬, ø‚˘≈
ŒÔÀfl¬ ı± Ù≈¬¸Ù≈¬À¸ı˛ ˜±Ò…À˜ ˝◊Ó¬…±øÀÓ¬ ı˛Mê¶⁄±ı ˝À˘ ’±˜ı˛± Œ¸˝◊ ı˛Mê¶⁄±ı Œ‡ÀÓ¬ ¬Û±˝◊ Ú±º ˚±˝◊ Œ˝±fl¬, ’±˝Ó¬
ı…øMêı˛ ıø˜ ı± Ô≈Ô≈-˘±˘±ı˛ ˜ÀÒ… ¤È¬± Œ‡± Œ˚ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛º ıø˝–¶ö ı˛Mê¬Û±ÀÓ¬ı˛ Ó≈¬˘Ú±˚˛ ’ˆ¬…ôL√ı˛œÌ ı˛Mê¶⁄±ı ‡≈ı˝◊ øı¬Û#Úfl¬º
¤˝◊ ’ı¶ö±˚˛ Ó¬±Àfl¬ Í¬±`¬± Ê˘ ı± ıı˛Ù¬ øÚ ¤ı— ’øı˘À•§ ø‰¬øfl¬»¸± ¸±˝±˚… Œ›˚˛±ı˛ ı…ı¶ö± fl¬èÚº é¬Ó¬¶ö±Ú ŒÔÀfl¬
ı˛Mê¬Û±ÀÓ¬ı˛ Ó≈¬˘Ú±˚˛ ’±‚±ÀÓ¬ı˛ ¬Ûı˛ ’Ó¬…øÒfl¬ ı˛Mê¬Û±Ó¬ ˜‘Ó≈¬…› ‚øÈ¬À˚˛ øÀÓ¬ ¬Û±Àı˛º ’Ó¬¤ı fl¬±˘Àé¬¬Û Ú± fl¬Àı˛ ø‰¬øfl¬»¸±
¸±˝±˚… Œ›˚˛±ı˛ ı…ı¶ö± fl¬ı˛± ’øÓ¬ ’±ıø˙…fl¬º
(B) ˝±Àh ı˛ ’±‚±Ó¬ –- Œfl¬±Ú ≈‚«È¬Ú± ‚È¬À˘ ˙ı˛œÀı˛ı˛ ˝±h¬ Œˆ¬À/ Œ˚ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛ ¤ı— ˆ¬±/± ’—À˙ı˛ ’·Ëˆ¬±·
é¬ÀÓ¬ı˛ ¸À/ Œıøı˛À˚˛ ’±¸ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛º ¤˝◊¸ı Œé¬ÀS é¬Ó¬¶ö±Ú ¶Û˙« Ú± fl¬Àı˛ √õ∂ÔÀ˜˝◊ ı˛Mê¬Û±Ó¬ ıg¬ fl¬ı˛±ı˛ Œ‰©Ü± fl¬èÚº
Ó¬±ı˛¬Ûı˛ é¬Ó¬¶ö±ÀÚı˛ Î¬◊ˆ¬˚˛ øfl¬ ŒÔÀfl¬ øfl¬—ı± ˆ¬±/± Ê±˚˛·± ŒÔÀfl¬ ŒÍ¬À˘ ˆ¬±/± ˝±h¬ ŒÊ±h¬± Œ›˚˛±ı˛ Œ‰¬©Ü± fl¬èÚº
Ù¬˘√õ∂¸≈ Œ˝±fl¬ ı± Ú± Œ˝±fl¬ ¸ı¸˜˚˛ ˙ı˛œÀı˛ı˛ ˆ ±/± ’—˙ fl¬±ÀÍ¬ı˛ ¬Û±È¬±Ó¬ÀÚı˛ Î¬◊¬Ûı˛ Œı˛À‡ Êh¬±Ú ¤ı— ˚Ó¬ ˙œ‚Ë ¸y¬ı
’±˝Ó¬ ı…øMêÀfl¬ ˝±¸¬Û±Ó¬±À˘ øÚÀ˚˛ ˚±Ú ¤ı— ˚ø ¬Û±À˚˛ı˛ ˝±h¬ Œˆ¬À/ ˚±˚˛ Ó¬Àı ’±˝Ó¬ ı…øMêÀfl¬ Œ¶Üò‰¬±Àı˛ fl¬Àı˛ øÚÀ˚˛
˚±›˚˛± Î¬◊ø‰¬»º
(C) *Ó¬±ÊøÚÓ¬ ’±‚±Ó¬ –- Œfl¬±Ú Œfl¬±Ú Òı˛ÀÌı˛ ≈‚«È¬Ú±ÀÓ¬ *Ó¬±ÊøÚÓ¬ ’±‚±Ó¬ ˝ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛º Œ¬Û±h¬± é¬ÀÓ¬
fl¬‡Ú› ’±˝◊›øÎ¬Ú ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛ÀıÚ Ú±, Ó¬±ı˛¬ Ûøı˛ıÀÓ«¬ Œıøfl¬— Œ¸±Î¬± ø˜ø|Ó¬ Ê˘œ˚˛ ^ıÀÌ Œ‰¬±ı±ÀÚ± Úı˛˜ fl¬±¬Ûh¬ ı…ı˝±ı˛
fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»º ¤˝◊ Ê±Ó¬œ˚˛ øÙ¬Ó¬±fl‘¬øÓ¬ı˛ fl¬±¬Ûh¬ * é¬ÀÓ¬ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº ˚ø *Ó¬±ÊøÚÓ¬ ’±‚±Ó¬ ıh¬
ı˛fl¬À˜ı˛ ˝˚˛ Ó¬Àı Ó¬±ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ Ê˘¬Û±˝◊ ∆Ó¬˘ √õ∂À˚˛±· fl¬èÚº
˚ø ’…±ø¸ÀÎ¬ı˛ ŒÔÀfl¬ *Ó¬±ÊøÚÓ¬ ’±‚±Ó¬ ˝˚˛ Ó¬Àı √õ∂ÔÀ˜˝◊ é¬Ó¬¶ö±Ú Œıøfl¬— Œ¸±Î¬± ø˜ø|Ó¬ Ê˘ ı…ı˝±ı˛ fl¬Àı˛
Ò≈À˚˛ ¬Ûøı˛©®±ı˛ fl¬Àı˛ Œ›˚˛± Î¬◊ø‰¬»º Œ¬Û±h¬± ’±‚±Ó¬ ˚ø ’/±ı˛±•°ÊøÚÓ¬ ˝˚˛ Ó¬Àı Ó¬± ø¶Ûøı˛È¬ øÀ˚˛ Ò≈À˚˛ ¬Ûøı˛©®±ı˛ fl¬ı˛±
Î¬◊ø‰¬»º
110
REC
Ù¬±à«¬ ¤˝◊Î¬ ı±À' øÚ•ßø˘ø‡Ó¬ fi¯∏Ò ì øÊøÚ¯∏¬ÛS±ø ı˛±‡± Î¬◊ø‰¬» –-
1. ŒÂ±È¬ ¸±˝◊ÀÊı˛ é¬Ó¬±ø ı“±Ò± fl¬±¬Ûh¬ ì ¬ÛøAº
2. ˜±Á¬±ı˛œ ¸±˝◊ÀÊı˛ é¬Ó¬±ø ı“±Ò±ı˛ ¬ÛøAº
3. ıh¬ ¸±˝◊ÀÊı˛ é¬Ó¬±ø ı“±Ò±ı˛ ¬ÛøAº
4. Œ¬Û±h¬± é¬ÀÓ¬ı˛ ÊÚ… ˝˘≈¬ÛøA ı± ı“±Ò±ı˛ ¬Û…±Î¬º
5. ¬Ûøı˛©®±ı˛ › øÚı«œøÊÓ¬ fl¬ı˛± Ó”¬À˘±ı˛ ¬Û…±Î¬º
6. ¤fl¬ √õ∂fl¬±ı˛ Œˆ¬¯∏Ê øÚ˚«±¸ (Tincture of Iodine)
7. ¬ÛÈ¬±ø˙˚˛±˜ ¬Û±ı˛˜…/±ÀÚÈ¬º
8. ¸˘ˆ¬±À˚˛±À˘È¬ ø¶Ûøı˛È¬ ï’À‰¬Ó¬Ú ı…øMêÀfl¬ Œ˙“±fl¬±ı±ı˛ ÊÚ…ó
9. ’“±Í¬±˘ õ≠±à¬±ı˛º
10. Œ‰¬±À‡ı˛ E¬Ûº
11. Œı±øı˛fl¬ ¬Û±Î¬◊Î¬±ı˛º
12. ø˙ı˛± Œ‰¬À¬Û Òı˛±ı˛ ˚La ì ¬Û±fl¬Ó¬±·± (Tourniquet)º
13. øSÀfl¬±Ì ı…±ÀG Ê ïˆ¬±/± ˝±Àh¬ı˛ Œé¬ÀSóº
14. Œ¸Ùƒ¬øÈ¬ ø¬ÛÚº
15. ‡±ı±ı˛ Œ¸±Î¬± ì Œıøfl¬— Œ¸±Î¬± (Sodium bi carbonate) º
16. 2øÈ¬ ı± 3øÈ¬ fl¬±ÀÍ¬ı˛ ŒÂ±È¬ Ù¬˘fl¬º
17. ’…±¸ø¬Ûøı˛Ú Ê±Ó¬œ˚˛ È¬…±ıÀ˘È¬º
18. ŒÎ¬È¬À˘ı˛ Œı±Ó¬˘º
19. ø¶Ûøı˛ÀÈ¬ı˛ Œı±Ó¬˘º
20. fl“¬±ø‰¬ ì Â≈øı˛ ˝◊Ó¬…±øº
-–--------------–-
111
REC
’©Ü±˙ ’Ò…±˚˛
’ø¢üøÚı«±¬ÛÌ ¸ı˛?±˜±ø
ˆ¬±ı˛Ó¬œ˚˛ ∆ı≈…øÓ¬fl¬ ’±˝◊ÀÚı˛ ‰¬Ó≈¬Ô« ’Ò…±À˚˛ ∆ı≈…øÓ¬fl¬ ˙øMê ¸ı˛ıı˛±˝fl¬±ı˛œı˛ Z±ı˛± Œ˚ ¸˜ô¶∏ ¸±Ò±ı˛Ì øÚı˛±¬ÛM±˜”˘fl¬
¸Ó¬fl«¬Ó¬±&ø˘ ·Ë˝Ì fl¬ı˛± √õ∂À˚˛±ÊÚ Ó¬± øÚÒ«±øı˛Ó¬ ’±ÀÂº ’ø¢üøÚı«±¬ÛÌ ¸ı˛?±˜, Ù¬±à¬ ¤˝◊Î¬ ı' ¤ı— Ó¬øh¬Ó¬±‚±ÀÓ¬ı˛
ø‰¬øfl¬»¸± øı¯∏˚˛fl¬ øıøÒ&ø˘ øÚ•ßı˛+¬Û ∆Ó¬ı˛œ fl¬ı˛± ˝À˚˛ÀÂº
è˘ Ú— - 43 – ı˛é¬±fl¬±ı˛œ ¸ı˛?±˜±ø ¸•ÛÀfl«¬ √õ∂À˚±Ê… øıÒ±Ú¸˜”˝ –-
(1) ¸˜ô¶∏ øı≈…» Î¬◊»¬Û±Ú Œfl¬Àf, Ï¬±fl¬± ¸±ıÀà¬˙ÀÚ › Ï¬±fl¬± ¸≈…˝◊ø‰¬— Œà¬˙ÀÚ Ó¬øh¬» √õ∂ı±˝ÊøÚÓ¬ ’±&Ú ŒÚˆ¬±ÀÚ±ı˛
¬ÛÀé¬ Î¬◊¬ÛÀ˚±·œ ’ø¢üøÚı«±¬ÛÚÌ ¸ı˛?±˜ Â±h¬±› ’±&Ú ŒÚˆ¬±ÀÚ±ı˛ fl¬±ÀÊ ’øı˘À•§ ı…ı˝±Àı˛ı˛ ÊÚ… √õ∂dÓ¬ ¬Ûøı˛©®±ı˛ qfl¬ÀÚ±
ı±ø˘ ˆ¬øÓ«¬ ’±&Ú ŒÚˆ¬±ÀÚ±ı˛ ı±˘øÓ¬ ‘ø©Ü ’±fl¬¯∏«fl¬ ø‰¬˝ê øÀ˚˛ ¸≈øıÒ± Ê±˚˛·±˚˛ ı˛±‡ÀÓ¬ ˝Àıº
(2) ¸˜ô¶∏ øı≈…» Î¬◊»¬Û±Ú Œfl¬Àf, Ï¬±fl¬± ¸±ıÀà¬˙ÀÚ › Ï¬±fl¬± ¸≈…˝◊ø‰¬— Œà¬˙ÀÚ ‘ø©Ü ’±fl¬¯∏«fl¬ ø‰¬˝ê ¸˝ ¤ı— ı˛±Ê…
¸ı˛fl¬±ı˛ fl¬Ó‘«¬fl¬ øÚø«©Ü ¸ı˛?±˜ ¸À˜Ó¬ √õ∂±Ôø˜fl¬ ø‰¬øfl¬»¸±ı˛ ÊÚ… ı…ı˝+Ó¬ ı±' ı± ’±˘˜±ı˛œ ı˛±‡ÀÓ¬ › ¸—ı˛é¬Ì fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àı
˚±ÀÓ¬ Ó¬± fl¬±Ê ‰¬˘±fl¬±˘œÚ √õ∂À˚˛±ÊÀÚ ¸˝Ê Ú±·±À˘ı˛ ˜ÀÒ… ¬Û±›˚˛± ˚±˚˛º fl¬˜œ«˝œÚ ¸±ıÀà¬˙Ú › ¸≈…˝◊ø‰¬— Œà˙Ú ı±À
’Ú…S ¤˝◊ ¸ı Ù¬±à¬¬ ¤˝◊Î¬ ı±' ¤ı— ’±˘˜±ı˛œ √õ∂±Ôø˜fl¬ ø‰¬øfl¬»¸±ı˛ fl¬±ÀÊ ø˙é¬Ìõ∂±l ±ø˚˛Q˙œ˘ ı…øMê·ÀÌı˛ Ó¬MW±ıÒ±ÀÚ
ı˛±‡ÀÓ¬ ˝Àı ¤ı— fl¬±Ê ‰¬˘±ı˛ ¸˜˚˛ ¤˝◊ ı˛fl¬˜ ¤fl¬ÊÚ ı…øMêÀfl¬ Î¬◊¬Ûø¶öÓ¬ Ô±fl¬ÀÓ¬˝◊ ˝Àıº
è˘Ú— 44 – Ó¬øh¬Ó¬±‚±Ó¬õ∂±l ı…øMêÀı˛ q|n¯∏± fl¬ı˛±ı˛ øÚÀ«˙¸˜”˝ –-
(1) √õ∂ÀÓ¬…fl¬ øı≈…» Î¬◊»¬Û±Ú Œfl¬Àf, Ï¬±fl¬± ¸±ıÀà¬˙ÀÚ, Ï¬±fl¬± ¸≈…˝◊ø‰¬— Œà¬˙ÀÚ, 1948 ¸±À˘ı˛ Ù¬…±"ı˛œ ’±˝◊ÀÚı˛
'm' ’Ú≈ÀBÂÀı˛ øZÓ¬œ˚˛ Ò±ı˛± ’Ú≈˚±˚˛œ øı≈…» ı…ı˝±ı˛fl¬±ı˛œ √õ∂øÓ¬øÈ¬ fl¬±ı˛‡±Ú±˚˛ ¤ı— ˜±ø˘fl¬Àfl¬ Œ›˚˛± ˝◊kÀ¬Û"Àı˛ı˛ ı±
Ó“¬±Àfl¬ ¸˝±˚˛Ó¬± fl¬ı˛±ı˛ ÊÚ… øÚ˚≈Mê Œfl¬±Ú ’øÙ¬¸±Àı˛ı˛ ø˘ø‡Ó¬ øÚÀ«˙ ’Ú≈˚±˚˛œ øı≈…» ı…ı˝+Ó¬ ˝˚˛ ¤˝◊ ı˛fl¬˜ ı±h¬œÀÓ¬
Œfl¬±Ú ‘ø©Ü ’±fl¬¯∏«fl¬ ¶ö±ÀÚ ˜±ø˘fl¬Àfl¬ ˝◊—ı˛±ÊœÀÓ¬ ı± ø˝jœÀÓ¬ ¤ı— ŒÊ˘±ı˛ ¶ö±Úœ˚˛ ˆ¬±¯∏±˚˛ ïŒ˚‡±ÀÚ ŒÊ˘±ı˛ ¶ö±Úœ˚˛ ˆ¬±¯∏±
ø˝jœ Œ¸‡±ÀÚ ˝◊—ı˛±ÊœÀÓ¬ › ø˝jœÀÓ¬ó ˜≈ø^Ó¬ Ó¬øh¬Ó¬±‚±Ó¬√õ∂±l ı…øMêÀı˛ q|n¯∏±ı˛ fl¬ı˛±ı˛ øÚÀ«˙ ¸•úø˘Ó¬ fl‘¬øS˜ ù´±¸√õ∂˙±¸
√õ∂Ì±˘œı˛ ‰¬±È«¬ ¤“ÀÈ¬ øÀÓ¬ ˝Àıº
(2) ¤˝◊ ‰¬±È«¬ Œfl¬fœ˚˛ ı± ı˛±Ê… ¸ı˛fl¬±ı˛ fl¬Ó‘«¬fl¬ øÚÒ«±øı˛Ó¬ ˜”À˘… Œflfœ˚˛ ı± ı˛±Ê… ¸ı˛fl¬±ı˛ øÚ˚≈Mê ’øÙ¬¸±ı˛ ı± ’øÙ¬¸±ı˛Àı˛
øÚfl¬È¬ ‰¬±˝◊À˘ ¬Û±›˚˛± ˚±Àıº
(3) √õ∂ÀÓ¬…fl¬ øı≈…» Î¬◊»¬Û±Ú Œfl¬Àfı˛ , Ï¬±fl¬± ¸±ı Œà¬˙ÀÚı˛, Ï¬±fl¬± ¸≈…˝◊ø‰¬— Œà¬˙ÀÚı˛ ¤ı— √õ∂øÓ¬øÈ¬ fl¬±ı˛‡±Ú± ı±
Œ˚‡±ÀÚ ¤˝◊ øÚ˚˛˜ √õ∂À˚±Ê… ˝˚˛ ¤˝◊ ı˛fl¬˜ ’Ú±Ú… ı±h¬œı˛ √õ∂ÀÓ¬…Àfl¬ı˛ ˜±ø˘fl¬Àfl¬ ’ı˙… Œ‡ÀÓ¬ ˝Àı Œ˚ Ó“¬±ı˛ ¸ı ˆ¬±ı˛√õ∂±l
fl¬˜«‰¬±ı˛œ 1Ú— Î¬◊¬ÛøÚ˚˛À˜ Î¬◊ø{°ø‡Ó¬ øÚÀ«˙¸˜”˝ Ê±ÀÚ ¤ı— Œ¸&ø˘ √õ∂À˚˛±· fl¬ı˛±ı˛ ¬ÛÀé¬ Ó“¬±ı˛± Œ˚±·…Ó¬±¸•Ûißº
øıøˆ¬iß Òı˛ÀÌı˛ ’ø¢üøÚı«±¬ÛÌ ˚La, Ó¬±Àı˛ ¸—¶ö±¬ÛÚ, ı˛é¬Ì±Àıé¬Ì › ŒÈ¬øà¬— ¸•Ûøfl«¬Ó¬ Ó¬Ô…±ı˘œ ¬ÛÔ øÚÀ«˙¶§ı˛+¬Û
øÚÀ‰¬ Œ›˚˛± ˝˘º
’±˜±Àı˛ ¸˜ô¶∏ ’Ó≈¬…B‰¬ ‰¬±¬Û › Î¬◊B‰¬ ‰¬±À¬Ûı˛ ¸±ıÀà¬˙ÀÚ øfl¬Â≈ ’ø¢ü øÚı«±¬ÛÌ ¸ı˛?±˜ ’ıø¶öÓ¬ Ô±Àfl¬º
¸ı«S ¤fl¬˝◊ √õ∂Ô± ’ı˘•§ÀÚı˛ ÊÚ… øÎ¬.›.’±ı˛ øÚÀ«˙ Ú±˜± Ú— DR/FF/554136 dt 21.11.66 ’Ú≈˚±˚˛œ (i) 66
Œfl¬øˆ¬ ¤ı— Ó¬±ı˛ Œı˙œ Œˆ¬±ÀåÀÊı˛ ı‘˝» ¸±ıÀà¬˙Ú (ii) 33 Œfl¬øˆ¬ ¤ı— Ó¬±ı˛ fl¬˜ Œˆ¬±ÀåÀÊı˛ ŒÂ±È¬ ¸±ıÀà¬˙Ú (iii)
112
REC
Œfl¬fœ˚˛ ı˛é¬Ì±·±ı˛ ˝◊Ó¬…±ø ¶ö±ÀÚı˛ ÊÚ… ’ø¢üøÚı«±¬ÛÌ ¸ı˛?±˜±øı˛ ı…ı¶ö± ı˛±‡± øÚø«©Ü fl¬ı˛± ˝À˚˛ÀÂº
15 ø˘È¬±ı˛ ’±˚˛Ó¬ÀÚı˛ fl¬±ı«Ú Î¬±˝◊ ’'±˝◊Î¬ (CO2) øÚı«±¬Ûfl¬ ı± 2 ø˘È¬±ı˛ ’±˚˛Ó¬ÀÚı˛ ¸˜Ó≈¬˘ é¬˜Ó¬±ı˛ ø¸.øÈ¬.ø¸.º
66 Œfl¬øˆ¬ ı± Ó¬≈Ò« ¸±ıÀà¬˙Ú
1) È¬™±kÙ¬˜«±ı˛¸˜”˝ –ñ √õ∂Ô˜ ≈íøÈ¬ È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ ÊÚ… ¤fl¬øÈ¬ fl¬Àı˛º ’øÓ¬øı˛Mê √õ∂øÓ¬ ŒÊ±h¬± ı± Ó¬±ı˛ fl¬˜ ¸—‡…fl¬
È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ ÊÚ… ¤fl¬øÈ¬ fl¬Àı˛º
2) ’À˚˛˘ ¸±øfl«¬È¬ ŒıËfl¬±ı˛¸˜”˝ –- (a) √õ∂Ô˜ ≈íøÈ¬ ’Ó≈¬…B‰¬ ı±{® ’À˚˛˘ ¸±øfl«¬È¬ ŒıËfl¬±Àı˛ı˛ ÊÚ… ¤fl¬øÈ¬ fl¬Àı˛º ’øÓ¬øı˛Mê
√õ∂øÓ¬ ŒÊ±h¬± ı± Ó¬±ı˛ fl¬˜ ¸—‡…fl¬ ’Ó≈¬B‰¬ ‰¬±À¬Ûı˛ ı±{® ’À˚˛˘ ¸±øfl«¬È¬ ŒıËfl¬±Àı˛ı˛ ÊÚ… ¤fl¬øÈ¬ fl¬Àı˛º
(b) √õ∂Ô˜ øÓ¬ÚøÈ¬ ’Ó≈¬…B‰¬ ‰¬±À¬Ûı˛ ¤˚˛±ı˛ ıv±à¬ ¸±øfl«¬È¬ ŒıËfl¬±ı˛ (ABCBS) ı± ø˜øÚ˜±˜ ’À˚˛˘ ¸±øfl«¬È¬ ŒıËfl¬±Àı˛ı˛
ÊÚ… ¤fl¬øÈ¬ fl¬Àı˛º ’øÓ¬øı˛Mê √õ∂øÓ¬ øÓ¬ÚøÈ¬ ı± Ó¬±ı˛ fl¬˜ ¸—‡…fl¬ ’Ó≈¬B‰¬ ‰¬±À¬Ûı˛ ¤˚˛±ı˛ ıv±à¬ ¸±øfl«¬È¬ ŒıËfl¬±Àı˛ı˛ ÊÚ… ¤fl¬øÈ¬
fl¬Àı˛º
øı– ^–- Œ˚ ¸ı ¸±ıÀà¬˙ÀÚ ’À˚˛˘ ¸±øfl«¬È¬ ŒıËfl¬±ı˛ ¤ı— ¤˚˛±ı˛ ıv±à¬ ¸±øfl«¬È¬ ŒıËfl¬±ı˛ Î¬◊ˆ¬˚˛˝◊ fl¬±˚«fl¬ı˛ ’±ÀÂ Œ¸‡±ÀÚ
Î¬◊˝±Àı˛ ¸—‡…±øÒÀfl¬…ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ øÚˆ«¬ı˛ fl¬Àı˛ Ó¬±Àı˛Àfl¬ ˝˚˛ ’À˚˛˘ ¸±øfl«¬È¬ ŒıËfl¬±ı˛ ÚÓ≈ı± ¤˚˛±ı˛ ıv±à¬ ¸±øfl«¬È¬ ŒıËfl¬±ı˛ ø˝¸±Àı
øıÀı‰¬Ú± fl¬ı˛± Œ˚ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛º
3) 33 Œfl¬øˆ¬ ˘±˝◊Ú ı±¸ ñ ¤fl¬øÈ¬ fl¬Àı˛ ˚ø ’À˚˛˘ ¸±øfl«¬È¬ ŒıËfl¬±ı˛ øfl¬—ı± ¤˚˛±ı˛ ıv±à¬ ¸±øfl«¬È¬ ŒıËfl¬±ı˛ fl¬±˚«fl¬ı˛
Ô±Àfl¬º
4) 11 Œfl¬øˆ¬ ˘±˝◊Ú ı±¸ ñ ¤fl¬øÈ¬ fl¬Àı˛ ˚ø ’À˚˛˘ ¸±øfl«¬È¬ ŒıËfl¬±ı˛ øfl¬—ı± ¤˚˛±ı˛ ıv±à¬ ¸±øfl«¬È¬ ŒıËfl¬±ı˛ fl¬±˚«fl¬ı˛
Ô±Àfl¬º
5) fl¬ÀKC±˘ ¬Û…±ÀÚ˘ ñ ¬Û…±ÀÚÀ˘ı˛ ÊÚ… ¤fl¬øÈ¬º
Î¬◊¬ÛÀı˛±Mê ı…ı¶ö±ı˛ ’øÓ¬øı˛Mê ø˝¸±Àı, øÓ¬Ú ı± Ó¬ÀÓ¬±øÒfl¬ fl¬±˚«fl¬ı˛ ’Ó≈¬…B‰¬ ‰¬±À¬Ûı˛ È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ ¸˜øi§Ó¬ Î¬◊¬ÛÀı˛±Mê
¸ı Œ|Ìœı˛ ¸±ıÀà¬˙ÀÚ È¬™ø˘ÀÓ¬ ı¸±ÀÚ± fl¬±ı«Ú Î¬±˝◊ ’'±˝◊Î¬ ’ø¢ü øÚı«±¬Ûfl¬ ˚ÀLaı˛ ı…ı¶ö± fl¬ı˛± Œ˚ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛º
ı±ø˘ ¤ı— ÊÀ˘ı˛ ı±˘øÓ¬ –-
1) √õ∂ÀÓ¬…fl¬ ’Ó≈¬…B‰¬ ‰¬±À¬Ûı˛ ¸±ıÀà¬˙ÀÚ ¸±ıÀà¬˙Ú ’/ÀÚ ˚±›˚˛±ı˛ ˜≈À‡ fl¬ÀKC±˘ ˝±Î¬◊À¸ı˛ ı˛Ê±ı˛ øÍ¬fl¬ ı±˝◊Àı˛
à¬…±À`¬ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ ŒÁ¬±˘±ÀÚ± Ó¬˘±ı˛ øfl¬ Œ·±˘ fl¬ı˛± 6øÈ¬ ı±ø˘ › ÊÀ˘ı˛ ı±˘øÓ¬ ı˛±‡± Œ˚ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛º ı±˘øÓ¬&ø˘ı˛ ı±˝◊Àı˛ı˛
øÀfl¬ ˘±˘ ı˛— fl¬ı˛± Ô±fl¬Àı ¤ı— Ó¬±ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ "FIRE WORK'' fl¬Ô±øÈ¬ Œ˘‡± Ô±fl¬Àıº
2) 33 Œfl¬øˆ¬ ¤ı— 11 Œfl¬øˆ¬ ¸±ıÀà¬˙Ú – Œ˚˜Ú (1) ŒÓ¬ ıøÌ«Ó¬ ’±ÀÂº
(i) È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ñ√õ∂Ô˜ ≈íøÈ¬ È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ ÊÚ… ¤fl¬øÈ¬ fl¬Àı˛º ’øÓ¬øı˛Mê ≈íøÈ¬ ı± fl¬˜ ¸—‡…fl¬ È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ ÊÚ…
¤fl¬øÈ¬ fl¬Àı˛º
(ii) ’À˚˛˘ ¸±øfl«¬È¬ ŒıËfl¬±ı˛ñŒ˚‡±ÀÚ ’À˚˛˘ ¸±øfl«¬È¬ ŒıËfl¬±ı˛ ı¸±ÀÚ± ’±ÀÂ Œ¸‡±ÀÚ ˝◊Úfl¬±ø˜— ı±À¸ı˛ øÀfl¬
¤fl¬øÈ¬ ¤ı— ’±Î¬◊È¬À·±ø˚˛— ı±À¸ı˛ øÀfl¬ ¤fl¬øÈ¬º
(iii) fl¬ÀKC±˘ è˜ñŒ˚‡±ÀÚ ‚Àı˛ı˛ ˜ÀÒ… ¸±øfl«¬È¬ ŒıËfl¬±ı˛ ı¸±ÀÚ± Ô±Àfl¬ Œ¸‡±ÀÚ fl¬˜¬ÛÀé¬ ≈íøÈ¬ı˛ ı…ı¶ö± fl¬ı˛ÀÓ¬
˝Àıº
113
REC
3) √õ∂±Ôø˜fl¬ ø‰¬øfl¬»¸±ı˛ Î¬◊¬Ûfl¬ı˛Ì ¸•§ø˘Ó¬ ı±' –-
¤øÈ¬ ‘ø©Ü ’±fl¬¯∏«Ì fl¬Àı˛ øıÀ˙¯∏ˆ¬±Àı ø‰¬ø˝êÓ¬ ¤ı— ’ˆ¬…ôL√ı˛¶ö √õ∂À˚˛±ÊÚœ˚˛ ¸˜ô¶∏ øfl¬Â≈ Z±ı˛± ¸≈¸ø#Ó¬ Ô±fl¬Àıº ¸ı
ı˛fl¬˜ fl¬±ÀÊı˛ ¸˜˚˛ ¤øÈ¬ ˝±ÀÓ¬ı˛ Ú±·±À˘ı˛ ˜ÀÒ… Ô±fl¬± Î¬◊ø‰¬»º ¤øÈ¬ √õ∂±Ôø˜fl¬ ø‰¬øfl¬»¸±ı˛ fl¬±ÀÊ ø˙é¬Ì√õ∂±l ±ø˚˛Q˙œ˘
ı…øMê·ÀÌı˛ Ó¬MW±ıÒ±ÀÚ ı˛±‡± Î¬◊ø‰¬» ¤ı— fl¬±Ê ‰¬˘±ı˛ ¸˜˚˛ ¤˝◊ ı˛fl¬˜ ¤fl¬ÊÚ ı…øMêÀfl¬ Î¬◊¬Ûø¶öÓ¬ Ô±fl¬ÀÓ¬˝◊ ˝Àıº
¸±ıÀà¬˙ÀÚı˛ ¸—øù≠©Ü ¸ı Œ|Ìœı˛ fl¬˜œ«Àı˛ (i) øıøˆ¬iß Òı˛ÀÌı˛ øÚı«±¬Ûfl¬ ˚La (ii) øÚı«±¬Ûfl¬ ˚ÀLaı˛ ı…ı˝±ı˛ (iii)
¬Ûøı˛˙«Ú ¤ı— ¬Ûı˛œé¬± ¸ı˛?±˜ ¤ı— (iv) ’ø¢ü øÚı«±¬ÛÌ ¸ı˛?±˜±øı˛ ı˛é¬Ì±Àıé¬Ì øı¯∏˚˛fl¬ ¸˜ô¶∏ øÚÀ«˙±ı˘œ :±Ó¬ Ô±fl¬ÀÓ¬
˝Àıº
øıøˆ¬iß Òı˛ÀÌı˛ øÚı«±¬Ûfl¬ ˚La ¤ı— ˝◊˝±Àı˛ ı…ı˝±ı˛ –-
1) ŒÙ¬±˜ ¤'øÈ¬—&˝◊˙±ı˛ –- ±˝… Ó¬ı˛˘ ¬Û±Ô« Œ˚˜Ú Œ¬ÛÀÈ¬™±˘, ˆ¬±øÚ«˙ √õ∂ˆ‘¬øÓ¬ ¬Û±Ô« øıÊøı˛Ó¬ ’±&ÀÚı˛ Œé¬ÀS
ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»º
2) Œ¸±Î¬± ’±…ø¸Î¬ ¤'øÈ¬—&˝◊˙±ı˛ –- øı≈…» ı± ±˝… Ó¬ı˛˘ øıÊøı˛Ó¬ ’±&ÀÚı˛ Œé¬ÀS ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬» Ú˚˛º
3) ø¸.øÈ¬.ø¸. ¤ı— fl¬±ı«Ú Î¬±˝◊ ’'±˝◊Î¬ –- ¤fl¬˜±S ∆ı≈…øÓ¬fl¬ ’±&ÀÚı˛ Œé¬ÀS˝◊ ø¸.øÈ¬.ø¸ ¤ı— fl¬±ı«Ú Î¬±˝◊ ’'±˝◊Î¬
¤'øÈ¬—&˝◊˙±ı˛ ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»º Œfl¬ıÀ˘ı˛ ¸≈ı˛/¬ÛÀÔ, ¸≈…˝◊‰¬ ˝◊˚˛±Î«¬, fl¬ÀKC±˘ è˜ ¤ı— ’Ú…±Ú… Œé¬ÀS Œ˚‡±ÀÚ ’±&Ú
Òı˛±ı˛ ¸y¬±ıÚ± ’±ÀÂ Œ¸‡±ÀÚ ¤˝◊&ø˘ ı˛±‡± Ôfl¬Àıº ˚‡Ú Ó¬øh¬»√õ∂ı±˝ øıøBÂiß fl¬ı˛± ˝˚˛ Ó¬‡Ú ’±&ÚÀfl¬ ¤fl¬øÈ¬ ¸±Ò±ı˛Ì
’±&Ú ø˝¸±Àı ˆ¬±ı± Î¬◊ø‰¬»º
4) ’ø¢ü øÚı«±¬ÛÀÌı˛ Î¬◊ÀVÀ˙… ı˛±ô¶∏±ı˛ Ò±Àı˛ ’ıø¶öÓ¬ ÊÀ˘ı˛ fl¬˘ –- È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ ¤ı— ’Ú…±Ú… ¸ı˛?±˜±øÀÓ¬ øı≈…»
¸ı˛ıı˛±˝ øıøBÂiß fl¬ı˛±ı˛ ¬Ûı˛˝◊ qÒ≈ ’ø¢ü øÚı«±¬ÛÀÌı˛ Î¬◊ÀVÀ˙… ı˛±ô¶∏±ı˛ Ò±Àı˛ ’ıø¶öÓ¬ ÊÀ˘ı˛ fl¬˘ ‡≈À˘ ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»º
¸±ıÀà¬˙ÀÚ ŒÓ¬À˘ı˛ ’±&ÀÚı˛ Œé¬ÀS ı…ı˝±Àı˛ı˛ ÊÚ… øfl¬Â≈ ŒÙ¬±˜ ¬Û±Î¬◊Î¬±ı˛ ¤ı— ŒÙ¬±˜ ıË…±=¡ ¬Û±˝◊¬Û ı˛±‡±› ’±ı˙…fl¬º
5) ¸˜ô¶∏ øÚı«±¬Ûfl¬ ˚ÀLaı˛ øÚ•ßø˘ø‡Ó¬ Ó¬Ô…±ı˘œ Ô±fl¬± Î¬◊ø‰¬» ñ
(a) Sêø˜fl¬ ¸—‡…± (b) ı˛¸ ¬Û”ı˛ÀÌı˛ Ó¬±øı˛‡ (c) ¬Ûı˛œé¬± fl¬ı˛±ı˛ Ó¬±øı˛‡
fl¬±˚«Àé¬ÀS ı˛øé¬Ó¬ √õ∂ÀÓ¬…fl¬ øÚı«±¬Ûfl¬ ˚ÀLaı˛ ÊÚ… øÚ•ßø˘ø‡Ó¬ Ó¬Ô…±ı˘œ ø˘À‡ ¤fl¬øÈ¬ Ó¬Ô…¬Ûøı˛ø‰¬øÓ¬ ¬ÛÀSı˛ ı˛é¬Ì±
Œıé¬Ì fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»ñ
(a) √õ∂±ølı˛ Î¬◊»¸¶ö˘
(b) √õ∂±ølı˛ Ó¬±øı˛‡
(c) √õ∂±ı˛øy¬fl¬ ı˛¸ ¬Û”ı˛ÀÌı˛ Ó¬±øı˛‡
(d) Î¬◊Mı˛fl¬±˘œÚ ı˛¸¬Û”ı˛ÀÌı˛ Ó¬±øı˛‡&ø˘
(e) ˝±˝◊Eø˘fl¬ ŒÈ¬à¬ ¸•Û±ÀÚı˛ Ó¬±øı˛‡
(f) Î¬◊Mı˛fl¬±˘œÚ ı˛— fl¬ı˛±ı˛ Ó¬±øı˛‡&ø˘
(g) ’/ÀÚı˛ ¸ı«S ¸—¶ö±ø¬ÛÓ¬ ’ø¢ü øÚı«±¬Ûfl¬ ˚La Œ˚ fl¬±˚«fl¬ı˛ ’ı¶ö±ı˛ ı˛±‡± ’±ÀÂ ¤øÈ¬ øÚø}Ó¬ fl¬ı˛±ı˛ ÊÚ…
¸•Û±øÓ¬ Œ˜ı˛±˜Ó¬œ › ›ˆ¬±ı˛˝ø˘— fl¬±ÀÊı˛ Ó¬±øı˛‡º
øÚı«±¬Ûfl¬ ˚ÀLaı˛ ı…ı˝±ı˛ ¸•Ûøfl«¬Ó¬ øÚÀ«˙±ı˘œ –-
114
REC
I. Ê˘ › ı±ø˘ı˛ ı±˘øÓ¬ –-
(i) ı±˘øÓ¬ı˛ √õ∂±˚˛ ≈˝◊ Ó¬‘Ó¬œ˚˛±—˙ Ê˘ ˆ¬øÓ«¬ Ô±fl¬± Î¬◊ø‰¬»º
(ii) ı±˘øÓ¬ı˛ √õ∂±˚˛ ≈˝◊ Ó‘¬Ó¬œ˚˛±—˙ ¬Ûøı˛©®±ı˛ Á≈¬Àı˛± ı±ø˘ øÀ˚˛ ˆ¬ı˛± ˝Àıº ı±ø˘ı˛ ı±˘øÓ¬ÀÓ¬ Ê˘ Ï¬±˘± ˝Àı Ú±, ˚ø
ı±ø˘ Œı˙œ ˝À˚˛ ˚±˚˛ ı±h¬øÓ¬ ı±ø˘ ¸øı˛À˚˛ øÀÓ¬ ˝Àıº
(iii) ’ø¢ü øÚı«±¬ÛÀÌı˛ ¸˜˚˛ ¤ı— Ê˘ìı±ø˘ ˆ¬øÓ«¬ fl¬ı˛±ı˛ ¸˜˚˛ Â±h¬± ı±˘øÓ¬&ø˘Àfl¬ øÚø«©Ü ’ı¶ö±Ú ŒÔÀfl¬ ¸ı˛±ÀÚ±
˚±Àı Ú± ¤ı— ’Ú… Œfl¬±Ú fl¬±ÀÊ ı±˘øÓ¬&ø˘Àfl¬ ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛± ˚±Àı Ú±º ‚È¬Ú±ÊøÚÓ¬ Œfl¬±Ú ’Ú≈˙œ˘ÀÚı˛ ¬Ûı˛˝◊
’øı˘À•§ ¤Àfl¬ ¬Ûøı˛ıÓ«¬Ú fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº
II. ŒÙ¬±˜ ¤'øÈ¬—&˝◊˙±ı˛ –-
(i) ¬Ûøı˛‰¬±˘Ú –- ï¤fl¬ÊÚ ˜±Ú≈À¯∏ı˛ Z±ı˛± ¬Ûøı˛‰¬±ø˘Ó¬ó
øÚı«±¬Ûfl¬ ˚ÀLaı˛ Î¬◊¬ÛÀı˛ı˛ øÀfl¬ı˛ Ó¬±˘±ıg¬ fl¬ı˛±ı˛ ¸ı˛?±˜ ‡≈À˘ øÚº øÚı«±¬Ûfl¬ ˚LaÀfl¬ ˝±Ó¬ øÀ˚˛ ’“±fl¬Àh¬ ÒÀı˛
Ó¬˘±ı˛ øÀfl¬ ˆ¬ı˛ fl¬Àı˛ fl¬±Ó¬ fl¬Àı˛ ÒÀı˛ ı˛±‡≈Ú ¤ı— ŒÙ¬Ú±ı˛ ŒÙ¬±˚˛±ı˛±ı˛ øfl¬ øÚÀ«˙ fl¬èÚ ˚±ÀÓ¬ ‚È¬Ú±¶ö˘ ı± Ê˘ôL√
Ó¬ı˛À˘ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ ¤fl¬øÈ¬ fl¬•§˘ Ï¬±fl¬±ı˛ ˜Ó¬ ’ı¶ö±ı˛ ¸‘ø©Ü ˝˚˛º
(ii) ı˛¸Àı˛ ¬Û≈Ú¶ö±¬ÛÚ –- ¬Û≈Úı˛±˚˛ ˆ¬øÓ«¬ fl¬ı˛±ı˛ ıdÀÓ¬ ≈íøÈ¬ ’±˘±± ¬Û±Î¬◊Î¬±Àı˛ı˛ ¬Û…±Àfl¬È¬ Ô±Àfl¬º øÚı«±¬Ûfl¬ ˚ÀLaı˛
øˆ¬Ó¬ı˛ › ı±˝◊Àı˛ øfl¬ ’±…ôL√ı…±¬Ûœ Ê˘ øÀ˚˛ ¬Ûøı˛©®±ı˛ fl¬èÚº Œ‡≈Ú ˚±ÀÓ¬ Œ˝±¸ ¬Û±˝◊À¬Ûı˛ ¸è Ú±˘œ¬ÛÔ › Ó¬±ı˛
øÚ·«˜Ì ¬ÛÀÔı˛ øÂ^ ı±Ò±˜≈Mê Ô±Àfl¬º √õ∂dÓ¬fl¬±ı˛Àfl¬ı˛ øÚÀ«˙ ’Ú≈˚±˚˛œ ¬Û±Î¬◊Î¬±ı˛ ≈íøÈ¬ Ê˘ øÀ˚˛ Œ˜˙±Úº Ó¬±ı˛¬Ûı˛
øÚø«©Ü ’±Ò±Àı˛ Ï¬±˘≈Úº ¤˝◊ı±ı˛ ’ˆ¬…ôL√ı˛œÌ ’±Ò±ı˛Àfl¬ øˆ¬Ó¬Àı˛ ˚Ô±¶ö±ÀÚ ¶ö±¬ÛÚ fl¬èÚº ˜≈À‡ı˛ Ï¬±fl¬Ú± Œ›˚˛± È≈¬¬Ûœ
¬Û±Àå Ó¬±˘±ıg¬ fl¬ı˛±ı˛ ¸ı˛?±˜ ıg¬ fl¬èÚº
III. Œ¸±Î¬± ’…±ø¸Î¬ ¤'øÈ¬—&˝◊˙±ı˛ –-
(i) ¬Ûøı˛‰¬±˘Ú – ï¤fl¬ÊÚ ˜±Ú≈À¯∏ı˛ Z±ı˛± ¬Ûøı˛‰¬±ø˘Ó¬ó
˚ø ı…ı˝±ı˛ fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝˚˛ ’±ı˛é¬± È≈¬¬Ûœ ‡≈À˘ ŒÙ¬˘≈Úº øÚı«±¬Ûfl¬ ˚LaÀfl¬ ˝±Ó¬ øÀ˚˛ ’“fl¬Àh¬ ÒèÚº fl¬±Ó¬ fl¬Àı˛ ÒÀı˛
˜±øÈ¬ÀÓ¬ ’±‚±Ó¬ ˝±Ú≈Ú ˚±ÀÓ¬ õ≠±?±ı˛øÈ¬ øÚı«±¬Ûfl¬ ˚ÀLaı˛ ˜ÀÒ… √õ∂Àı˙ fl¬Àı˛º fl¬±Ó¬ fl¬Àı˛ ÒÀı˛ ı˛±‡≈Ú ¤ı— ’±&ÀÚı˛
Î¬◊¬Ûı˛ ŒÙ¬±˚˛±ı˛±ı˛ øfl¬ øÚÀ«˙ fl¬èÚº
(ii) ı˛¸Àı˛ ¬Û≈Ú¶ö±¬ÛÚ – ¬Û≈Úı˛±˚˛ ˆ¬øÓ«¬ fl¬ı˛±ı˛ ıdı˛ ˜ÀÒ… øfl¬Â≈È¬± ¬Ûøı˛˜±Ì ¬Û±Î¬◊Î¬±ı˛ ¤ı— ¤fl¬ Œı±Ó¬˘ ’…±ø¸Î¬
Ô±Àfl¬º øÚı«±¬Ûfl¬ ˚ÀLaı˛ øˆ¬Ó¬ı˛ › ı±˝◊Àı˛ı˛ øfl¬ ’±…ôL√ı…±¬Ûœ Ê˘ øÀ˚˛ ¬Ûøı˛©®±ı˛ fl¬èÚº Œ‡≈Ú ˚±ÀÓ¬ Œ˝±¸ ¬Û±˝◊À¬Ûı˛
¸è Ú±˘œ¬ÛÔ › Ó¬±ı˛ øÚ·«˜Ì ¬ÛÀÔı˛ øÂ^ ı±Ò±˜≈Mê Ô±Àfl¬º ˙ ø˘È¬±ı˛ ÊÀ˘ ¬Û±Î¬◊Î¬±ı˛ Œ˜˙±Ú ¤ı— øÚı«±¬Ûfl¬ ˚ÀLaı˛
˜ÀÒ… Ï¬±˘≈Úº ’…±ø¸ÀÎ¬ı˛ Œı±Ó¬˘Àfl¬ ˚Ô±¶ö±ÀÚ ı˛±‡≈Úº ˜≈À‡ı˛ Ï¬±fl¬Ú± Œ›˚˛± È≈¬¬Ûœ ¬Û±Àå ¶ç≥¬ ¤“ÀÈ¬ øÚº
IV. ¸≈ı˝ ŒÙ¬±˜ ¤'øÈ¬—&˝◊˙±ı˛ ï‰¬±fl¬±˚≈Mêó –-
Òı˛Ì – ñ ¤øÈ¬ı˛ fl¬±˚«ÚœøÓ¬ Î¬◊¬ÛÀı˛ ıøÌ«Ó¬ 10 ø˘È¬±ı˛ ’±˚˛Ó¬Úøıø˙©Ü ŒÙ¬±˜ ¤'øÈ¬—&˝◊˙±Àı˛ı˛ fl¬±˚«ÚœøÓ¬ı˛ ’Ú≈ı˛+¬Û
øfl¬c√ ¸˝ÀÊ ı˝Ú fl¬ı˛±ı˛ ÊÚ… ¤ı˛ ¸À/ ‰¬±fl¬±˚≈Mê È¬™ø˘ ˘±·±ÀÚ± Ô±Àfl¬º
(i) ¬Ûøı˛‰¬±˘Ú –- ’±&ÀÚı˛ fl¬±ÀÂ øÚı«±¬Ûfl¬ ˚LaÀfl¬ øÚÀ˚˛ ˚±Ú, Ù≈¬ÀÈ¬± ŒÂ“± fl¬Àı˛ øÚº øÚı«±¬Ûfl¬ ˚ÀLaı˛ ˜±Ô±ı˛
øÀfl¬ı˛ ¸œ˘ fl¬ı˛± ˆ¬±{§ ‡≈À˘ øÚº ˝±Ó¬˘Àfl¬ øÚÀ‰¬ı˛ øÀfl¬ È¬±Ú≈Ú ˚±ÀÓ¬ øÚı«±¬Ûfl¬ ˚LaøÈ¬ ’±Ú≈ˆ”¬ø˜fl¬ ’ı¶ö±˚˛ Ô±Àfl¬º
’ˆ¬…ôL√ı˛¶ö ıdı˛ ¸øÍ¬fl¬ ø˜|Ú øÚø}Ó¬ fl¬ı˛±ı˛ ÊÚ… øfl¬Â≈È¬± ¸˜˚˛ ’ôL√ı˛ ’ôL√ı˛ Á“¬±fl≈¬øÚ øÚº
(ii) ¬ı˛¸Àı˛ ¬Û≈Ú¶ö±¬ÛÚ –- ¬Û”ı˛Ì fl¬ı˛±ı˛ ¸±˜·Ëœ ·øÍ¬Ó¬ ˝˚˛ ï1ó ŒÙ¬±˜ ¸å ı± ıø˝ı˛±Ò±ı˛ ¬Û”ı˛fl¬ ¤ı— ï2ó ’…±ø¸Î¬
¸å ı± ’ôL√ı˛±Ò±ı˛ ¬Û”ı˛fl¬ Z±ı˛±º ı˛¸ ¬Û≈Ú¶ö±¬ÛÀÚı˛ øÚÀ«˙±ı˘œ ·±À˚˛ ’“±È¬± Œ˘ÀıÀ˘ ıøÌ«Ó¬ Ô±Àfl¬º
115
REC
’ø¢ü øÚı«±¬ÛÌ ¸ı˛?±˜±øı˛ ¬Ûøı˛˙«Ú › ¬Ûı˛œé¬± –-
√õ∂dÓ¬fl¬±ı˛Àfl¬ı˛ Z±ı˛±˝◊ øÚ˚˛ø˜Ó¬ ¬Ûøı˛˙«Ú ¤ı— ¬Ûı˛œé¬± fl¬ı˛±ı˛ fl¬Ô± ¸≈¬Û±øı˛˙ fl¬ı˛± ˝˚˛ Œ˚À˝Ó≈¬ ıø˝ı˛±Ò±Àı˛ı˛ ¬Û˚«±ı‘M
¬Û≈Úı˛±˚˛ fl¬±À˚«±¬ÛÀ˚±·œ fl¬ı˛± ¤ı— Î¬◊˝±ı˛ ‰¬±¬Û ¬Ûı˛œé¬± Ó¬±Àı˛ Z±ı˛±˝◊ fl¬ı˛± Œ˚ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛ ˚ø √õ∂À˚˛±ÊÚ ˝˚˛º ¸ÀôL√±¯∏ÊÚfl¬
fl¬±˚«¸•Û±ÀÚı˛ ÊÚ… ¬Ûøı˛˙«Ú › ¬Ûı˛œé¬±ı˛ fl¬±Ê √õ∂dÓ¬fl¬±ı˛Àfl¬ı˛ √õ∂øÓ¬øÚøÒı˛ Z±ı˛± ¸•Ûiß fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»º √õ∂ÀÓ¬…fl¬ øÚı«±¬Ûfl¬
˚ÀLaı˛ ·±À˚˛ ¬Ûøı˛˙«ÀÚı˛ Ó¬±øı˛‡ ÚÔœˆ≈¬Mê Ô±fl¬± Î¬◊ø‰¬»º ˚ø ’ıé¬À˚˛ı˛ ˘é¬Ì Œ‡±˚±˚˛ Ó¬Àı ’±Ò±ı˛&ø˘ ¬Û±å±ÀÚ±
Î¬◊ø‰¬»º
¸˜ô¶∏ øÚı«±¬Ûfl¬ ˚ÀLaı˛ ¬Ûøı˛˙«ÀÚı˛ ¸˜˚˛ Ó¬ı˛À˘ı˛ ô¶∏ı˛ ¬Ûı˛œé¬± fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬» ¤ı— ˚ø Œ˝±¸ ¬Û±˝◊¬Û Ô±Àfl¬ Ó¬±Àfl¬ ›
Ó¬±ı˛ ¸—À˚±øÊÓ¬ ¸ı˛?±˜Àfl¬ ¬Ûı˛œé¬± fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬» Ó¬±ı˛± Œ˚ ˆ¬±˘ fl¬±˚«fl¬ı˛ ’ı¶ö±˚˛ ’ÀÂ ¤È¬± øÚø}Ó¬ ˝›˚˛±ı˛ ÊÚ…º
øÚı«±¬Ûfl¬ ˚ÀLa Òı˛Ì ¬Ûøı˛˙«Úœ˚˛ øı¯∏˚˛ ˜ôL√ı…

ï1ó ›˚˛±È¬±ı˛ È¬±˝◊¬Û ’±Ò±ı˛ , øÚ·« ˜ Ì ı˛ g ™ , (a) ¸œ˘ fl¬ı˛± ’…±ø¸Î¬ Œı±Ó¬˘ Ê±Ó¬œ˚˛ øÚı«±¬Ûfl¬ ˚ÀLaı˛
ï Œ¸±Î¬± ’…±ø¸Î¬ó ’…±ø¸ÀÎ¬ı˛ Œı±Ó¬˘, õ≠±?±ı˛ fl¬˜«é¬˜Ó¬± ¸±Ò±ı˛ÌÓ¬– ıU ıÂı˛ ÒÀı˛ ı˛±‡ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛ øfl¬c√
¤ı— ı±˚˛≈ ‰¬˘±‰¬À˘ı˛ ¸ı˛?±˜ Ó¬±Àı˛Àfl¬ ıÂÀı˛ ’ôL√Ó¬– ¤fl¬ı±ı˛ ¬Ûøı˛˙«Ú fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬» ¤ı—
ï˚ø ˘±·±ÀÚ± Ô±Àfl¬ó-¤ı˛ ˙Ó¬fl¬ı˛± fl≈¬øh¬ ˆ¬±· ˝±Àı˛ ¬Û˚±«˚˛SêÀ˜ ‹ øÚı«±¬Ûfl¬ ˚La Ù¬±øÈ¬À˚˛
¬Ûı˛œé¬±º ‰¬±Ê«˜≈Mê fl¬Àı˛ ¬Ûı˛œé¬± fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬» ˚±ÀÓ¬ √õ∂ÀÓ¬…fl¬ øÚı«±¬Ûfl¬
˚La √õ∂øÓ¬ ¬Û“±‰¬ ıÂÀı˛ ’ôL√Ó¬– ¤fl¬ı±ı˛ ‰¬±Ê«˜≈Mê ˝˚˛º ¬Ûı˛œé¬±
fl¬ı˛±ı˛ ¸˜˚˛ ˚ø Œfl¬±Ú Sn∏øÈ¬ ’øı¶‘®Ó¬ ˝˚˛ Ó¬Àı ¤ı˛ fl¬±ı˛Ì
‡“≈ÀÊ ı±ı˛ fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àı ¤ı— ˚ø ¤È¬± ¤˜Ú ˝˚˛ ˚± ı±»¸øı˛fl¬
¬Ûøı˛˙«ÀÚı˛ ¸˜˚˛ Î¬◊ƒ‚±øÈ¬Ó¬ ˝›˚˛±ı˛ fl¬Ô± Ú˚˛ Ó¬Àı ı±fl¬œ
¸˜ô¶∏ øÚı«±¬Ûfl¬ ˚LaÀfl¬ ‰¬±Ê«˜≈Mê fl¬ı˛± ’±ı˙…fl¬º
(b) Î¬◊iú≈Mê Œı±Ó¬˘ Ê±Ó¬œ˚˛ øÚı«±¬Ûfl¬ ˚LaÀfl¬ ıÂÀı˛ ’ôL√Ó¬–
¤fl¬ı±ı˛ ¬Ûøı˛˙«Ú fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬» ¤ı— ˙Ó¬fl¬ı˛± ¬¬Û=±˙ ˆ¬±·
˝±Àı˛ ¬Û˚«±˚˛SêÀ˜ ‹ øÚı«±¬Ûfl¬ ˚LaÀfl¬ ‰¬±Ê«˜≈Mê fl¬Àı˛ ¬Ûı˛œé¬±
fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬» ˚±ÀÓ¬ √õ∂ÀÓ¬…fl¬ øÚı«±¬Ûfl¬ ˚La √õ∂øÓ¬ ≈íıÂÀı˛ ’ôL√Ó¬–
¤fl¬ı±ı˛ ‰¬±Ê«˜≈Mê ˝˚˛º
ï2ó ›˚˛±È¬±ı˛ È¬±˝◊¬Û ’±Ò±ı˛, øÚ·«˜Ì ı˛g™, ·…±¸ õ∂øÓ¬ ıÂÀı˛ ’ôL√Ó¬– ¤fl¬ı±ı˛ ¬Ûøı˛˙«Ú fl¬ı˛± ı˛fl¬±ı˛ ¤ı—
ï·…±¸ Œ√õ∂˙±ı˛ó ‰¬±À¬Ûı˛ ’±Ò±ı˛, õ≠±?±ı˛ ¤ı— øıÀ˙¯ ∏fl¬Àı˛ ·…±¸ ‰¬±À¬Ûı˛ ’±Ò±Àı˛ı˛ ’ˆ¬…ôLı˛¶ö ıdı˛ ›ÊÚ
ı±˚˛≈ ‰¬˘±‰¬À˘ı˛ ¸ı˛?±˜ ıÂÀı˛ ¤fl¬ı±ı˛ ¬Ûı˛œé¬± fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬» ˚ø Ú± ¤fl¬øÈ¬ øÚÀ«˙fl¬
¸ı˛?±À˜ı˛ ¸±˝±À˚… Œ‡± ˚±ÀBÂ ı± øÚø}¬Ó¬ ˝›˚˛± ˚±ÀBÂ
Œ˚ ’±Ò±Àı˛ı˛ ·…±À¸ı˛ ‰¬±¬Û ˚± ÒÀı˛ ı˛±‡±ı˛ fl¬Ô± Ó¬±˝◊ ÒÀı˛
Œı˛À‡ÀÂ Œ˚ Œé¬ÀS ı±»¸øı˛fl¬ ¬Ûøı˛˙«Ú˝◊ ˚ÀÔ©Ü ˝Àıº
116
REC
ï3ó ŒÙ¬±˜ È¬±˝◊¬Û ’±Ò±ı˛, øÚ·«˜Ì ı˛g™, ¤ı— (a) ı˛±¸±˚˛øÚfl¬ Òı˛ÀÌı˛ øÚı«±¬Ûfl¬ ˚La&ø˘ √õ∂øÓ¬ Â˚˛ ˜±À¸
’Ú… Œfl¬±Ú ‰¬˘˜±Ú ’—˙ ¤fl¬ı±ı˛ ¬Ûı˛œé¬± fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬» ¤ı— ˙Ó¬fl¬ı˛± ¬Û=±˙ ˆ¬±· ˝±Àı˛
¬Û˚«±˚˛SêÀ˜ ‹ øÚı«±¬Ûfl¬ ˚LaÀfl¬ ‰¬±Ê«˜≈Mê fl¬Àı˛ ¬Ûı˛œé¬± fl¬ı˛±
Î¬◊ø‰¬» ˚±ÀÓ¬ √õ∂ÀÓ¬…fl¬ øÚı«±¬Ûfl¬ ˚La √õ∂øÓ¬ ≈íıÂÀı˛ı˛ ’ôL√Ó¬–
¤fl¬ı±ı˛ ‰¬±Ê«˜≈Mê ˝˚˛º
(b) ŒÙ¬±˜ ï·…±¸ Œ√ õ ∂˙±ı˛ ó È¬±˝◊ ¬ Û øÚı« ± ¬Ûfl¬ ˚La & ø˘
¬Ûøı˛˙«Ú fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬» ›˚˛±È¬±ı˛ È¬±˝◊¬Û ï·…±¸ Œ√õ∂˙±ı˛ó øÚı«±¬Ûfl¬
˚ÀLaı˛ Ú…±˚˛ ¤fl¬˝◊ ˆ¬±Àı, qÒ≈ ı…øÓ¬Sê˜ ¤˝◊ Œ˚ ŒÙ¬±˜ ’—À˙ı˛
Úıœfl¬ı˛Ì fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬» ¤ı— ’±Ò±Àı˛ı˛ ’ˆ¬…ôL√ı˛¶ö ·…±À¸ı˛ ÊÚ…
Î¬◊˝±Àfl¬ √õ∂øÓ¬ ≈íıÂÀı˛ ¤fl¬ı±ı˛ ¬Ûı˛œé¬± fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»º
ï 4 ó ’ø¢ü øÚı« ± ¬ÛÀÚı˛ ‚Ú ‚Ú ’ä ¸˜˚˛ ’ôL√ı˛ ¤&ø˘Àfl¬ ¬Ûøı˛˙«Ú fl¬ı˛± ¤ı—

Î¬◊ÀVÀ˙… ı…ı˝+Ó¬ Ê˘ › √õ∂À˚˛±ÊÚœ˚˛ ı…ı¶ö± ·Ë˝Ì fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬» ¤È¬± øÚø}¬Ó¬ fl¬ı˛±ı˛ ÊÚ…
ı±ø˘ı˛ ı±˘øÓ¬ Œ˚ ı±˘øÓ¬ÀÓ¬ Ê˘ › ı±ø˘ı˛ √õ∂À˚˛±ÊÚœ˚˛ ¬Ûøı˛˜±Ì ı˛øé¬Ó¬
’±ÀÂº é¬øÓ¬·Ëô¶∏ ı±˘øÓ¬ ¬Û±Àå Œ›˚˛± Î¬◊ø‰¬»º
ï5ó ı˝ÚÀ˚±·… ¬Û±•Û ïaó ˝ô¶∏‰¬±ø˘Ó¬ ¬Û±•Û ¤ı— ˝ô¶∏‰¬±ø˘Ó¬ ’±À˘±h¬fl¬ ¬Û±•Ûñ
¤˝◊&ø˘Àfl¬ ı…ı˝±ı˛ fl¬Àı˛ √õ∂±˚˛ ¤fl¬˜±¸ ’ôL√ı˛ ¬Ûı˛œé¬± fl¬ı˛±
Î¬◊ø‰¬»º
ïbó ı±˘øÓ¬ ’±fl‘¬øÓ¬ı˛ ˝ô¶∏‰¬±ø˘Ó¬ ¬Û±•ÛñÎ¬◊¬ÛÀı˛ı˛ Ú…±˚˛
¤fl¬˝◊ ı˛fl¬˜ øfl¬c√ ’øÓ¬øı˛Mê ø˝¸±Àı ÊÀ˘ı˛ ’±Ò±Àı˛ı˛ ˜ı˛À‰¬
Òı˛± ı± ’ıé¬˚˛ ¬Ûı˛œé¬± fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»º
’ø¢ü øÚı«±¬ÛÌ ¸ı˛?±˜±øı˛ ı˛é¬Ì±Àıé¬Ì –-

¸˜ô¶∏ ı˝ÚÀ˚±·… ’ø¢ü øÚı«±¬Ûfl¬ ˚La¬Û±øÓ¬&ø˘Àfl¬ Ó¬±Àı˛ øÚø«©Ü ’ı¶ö±ÀÚ ¸ı«± ı˛±‡± Î¬◊ø‰¬» ¤È¬± &èQ¬Û”Ì« øı¯∏˚˛
øfl¬c√ ˚ø ¸±˜ø˚˛fl¬ˆ¬±Àı ¸ı˛±ÀÚ± ˝˚˛ Ó¬Àı Ó¬±Àı˛Àfl¬ ’±ı±ı˛ ¶§¶ö±ÀÚ ı˛±‡± Î¬◊ø‰¬»¬º
ı˝ÚÀ˚±·… øÚı«±¬Ûfl¬ ˚La±ø –-
‰¬±Ê«˜≈Mê fl¬ı˛±ı˛ ’ı…ıø˝Ó¬ ¬ÛÀı˛˝◊ ¸˜ô¶∏ øÚı«±¬Ûfl¬ ˚ÀLaı˛ ı˛¸ ¬Û≈Ú¶ö±¬ÛÚ (Recahrged) fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬» ¤ı— ’øÓ¬øı˛Mê
ø˝¸±Àı ¬Û≈Úı˛±˚˛ ˆ¬øÓ«¬ fl¬ı˛±ı˛ ı˛¸ ¸ı«± ˜Ê≈Ó ¬ ı˛±‡± Î¬◊ø‰¬»º ¸˜ô¶∏ ı˝ÚÀ˚±·… ’—˙&ø˘ Œ˚ ¸øÍ¬fl¬ˆ¬±Àı fl¬±Ê fl¬ı˛ÀÂ
¤ı— Œ˝±¸ ¬Û±˝◊À¬Ûı˛ øÚ·«˜Ì ¬ÛÀÔı˛ ı˛Àg™ Œ˚ Œfl¬±Ú ı±Ò± ŒÚ˝◊ Œ¸ øı¯∏À˚˛ ˚P ŒÚ›˚˛± Î¬◊ø‰¬»º
117
REC
¸≈¬Û±øı˛˙ fl¬ı˛± ı˛é¬Ì±Àıé¬Ì –-
(1) ›˚˛ ± È¬±ı˛ È¬±˝◊ ¬ Û Ó¬±ı˛± ¸øÍ¬fl¬ˆ¬±Àı ’ø¢ü øÚı«±¬Ûfl¬ ı˛¸ Z±ı˛± ˆ¬øÓ«¬ Ô±fl¬± Î¬◊ø‰¬» Ó¬Àı Ó¬ı˛˘ Œı˛‡±ı˛ Î¬◊¬ÛÀı˛
ï Œ¸±Î¬± ’…±ø¸Î¬ó Ú˚˛º ı…ı˝±Àı˛ı˛ ¬ÛÀı˛ Ó¬±Àı˛ øÚÀ˚˛ ø·À˚˛ Œ‡± Î¬◊ø‰¬» Œ˚ ¸˜ô¶∏ ı˝ÚÀ˚±·… ’—˙&ø˘
’ıé¬˚˛˜≈Mê ’±ÀÂ ¤ı— ¤› Œ‡± Î¬◊ø‰¬» Œ˚ ¬Ûøı˛‰¬±˘ÀÚ ’¸≈øıÒ± ¸‘ø©Ü fl¬ı˛±ı˛ ˜Ó¬Ú ‡≈ı
’“±È¬ ŒÚ˝◊ ı± ·…±¸ Œıøı˛À˚˛ ˚±›˚˛±ı˛ ˜Ó¬Ú Ó¬Ó¬ ’±˘·±› ŒÚ˝◊º ¸è Ú±˘œ¬ÛÔ › øÚ·«˜Ì
ı˛g™ ¬ Ûøı˛©®±ı˛ ı˛±‡≈Úº õ≠±?±Àı˛ı˛ À`¬ ·ËœÊ ˜±ø‡À˚˛ ı˛±‡≈Úº √õ∂øÓ¬ ˜±À¸ ˜≈À‡ı˛ Ï¬±fl¬Ú± Œ›˚˛±
È≈¬¬Ûœ, ’…±ø¸ÀÎ¬ı˛ Œı±Ó¬˘, ’ˆ¬…ôL√ı˛¶ö ’±À˘±h¬fl¬ ıd ¬Û±Àå øÚº
√õ∂øÓ¬ ˜±À¸ ¤fl¬ı±ı˛ fl¬Àı˛ ø¸ø˘`¬±ı˛Àfl¬ fl¬±Ó¬ fl¬Àı˛ ≈˝◊ ŒÔÀfl¬ øÓ¬Ú ı±ı˛ Î¬◊{°•§ ’ı¶ö± ŒÔÀfl¬
’±Ú≈ˆ”¬ø˜fl¬ ’ı¶ö±˚˛ ’±Ú± ŒÚ›˚˛± fl¬Àı˛ ’ˆ¬…ôL√ı˛¶ö ıdÀfl¬ Á¬±“fl≈¬øÚ øÚ Ó¬Àı fl¬ÀKC±˘ ˆ¬±{§
˙Mêˆ¬±Àı ıg¬ ’±ÀÂ ¤È¬± øÚø}¬Ó¬ fl¬Àı˛º
(2) ›˚˛±È¬±ı˛ È¬±˝◊¬Û ï·…±¸ ¤Àı˛ Œ¸±Î¬± ’…±ø¸Î¬ È¬±˝◊¬Û øÚı«±¬Ûfl¬ ˚ÀLaı˛ ˜Ó¬Ú ¤fl¬˝◊ ı˛fl¬˜ ı˛é¬Ì±Àıé¬Ì √õ∂À˚˛±ÊÚ
Œ√õ∂˙±ı˛ó Ó¬Àı ’ˆ¬…ôL√ı˛¶ö ıdı˛ ’øÓ¬øı˛Mê ¬Û”ı˛Ì ¤h¬±ı±ı˛ ÊÚ… ˚P ŒÚ›˚˛± Î¬◊ø‰¬»º
(3) ŒÙ¬±˜ È¬±˝◊¬Û ’ôL√ı˛±Ò±ı˛ › ıø˝ı˛±Ò±ı˛ Î¬◊ˆ¬À˚˛ı˛ ’ˆ¬…ôL√ı˛¶ö ıdı˛ ¸øÍ¬fl¬ Œ˘Àı˘ ıÊ±˚˛ ı˛±‡± Î¬◊ø‰¬»¬º
ı…ı˝±Àı˛ı˛ ¬ÛÀı˛ È≈¬¬Ûœ¸˝ ¸˜·Ë ’—˙Àfl¬ ’±…ôL√ı…±¬Ûœ Ò≈À˚˛ Œ›˚˛± Î¬◊ø‰¬» ¤ı— ı˛¸
¬Û≈Ú¶ö±¬ÛÀÚı˛ ’±À· øÏ¬À˘ fl¬èÚº ¸è Ú±˘œ¬ÛÔ › øÚ·«˜Ì ı˛g™ ¬Ûøı˛©®±ı˛ Ô±fl¬Àıº Ó¬±˘±ıg¬
¸ı˛?±À˜ ·ËœÊ øÀÓ¬ ˝Àıº ¬Û˚«±ı‘Mˆ¬±Àı ’ôL√ı˛±Ò±ı˛ › ıø˝ı˛±Ò±Àı˛ı˛ ’ˆ¬…ôL√ı˛¶ö ıdÀfl¬
√õ∂ÀÓ¬…Àfl¬ı˛ ’±˘±± ’±˘±± ˘±øÍ¬ øÀ˚˛ Ú±øh¬À˚˛ Œ›˚˛± Î¬◊ø‰¬»º √õ∂ÀÓ¬…fl¬ ’±Ò±ı˛ ŒÔÀfl¬
¸±˜±Ú… øfl¬Â≈È¬± ¬Ûøı˛˜±Ì ı±ı˛ fl¬Àı˛ øÚÀ˚˛ ŒÙ¬Ú±ı˛ ¸‘ÊÚ ¸•§Àg¬ øÚø}¬Ó¬ ˝›˚˛±ı˛ ÊÚ… ı±˝◊Àı˛
ø˜ø˙À˚˛ Œ‡≈Úº
¸è Ú±˘œ¬ÛÀÔı˛ øÂ^ › øÚ·«˜Ì ¬ÛÀÔı˛ ı˛g™ ¬Ûøı˛©®±ı˛ › ı±Ò±˜≈Mê Ô±fl¬± Î¬◊ø‰¬»º
(4) ’ø¢ü øÚı« ± ¬ÛÀÌı˛ ’ø¢ü øÚı«±¬ÛÀÌı˛ Î¬◊ÀVÀ˙… ı…ı˝+Ó¬ Ê˘ › ı±ø˘ı˛ ı±˘øÓ¬&ø˘Àfl¬ øÚø«©Ü ’ı¶ö±ÀÚ ¸øÍ¬fl¬ˆ¬±Àı
Î¬◊ÀVÀ˙… ı…ı˝+Ó¬ Ê˘ › ¬Û”ı˛Ì fl¬Àı˛ ˆ¬±˘ ’ı¶ö±˚˛ ¬Ûøı˛©®±ı˛ˆ¬±Àı ı˛±‡± Î¬◊ø‰¬» ¤ı— øÚ˚˛ø˜Ó¬ ı˛— fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»º
ı±ø˘ı˛ ı±˘øÓ¬
(5) ı˝ÚÀ˚±·… ¬Û±•Û ¬Û±À•Ûı˛ Â“±fl¬øÚ (Strainer) ¬Ûøı˛©®±ı˛ ı˛±‡± Î¬◊ø‰¬»º ¬Û±•Û ı˛ÀÎ¬ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ ¸±˜±Ú… ·ËœÊ Œ›˚˛±
Î¬◊ø‰¬», ¸è øÚ·«˜Ì Ú±˘œ¬ÛÔ ¬Ûøı˛©®±ı˛ Ô±fl¬± Î¬◊ø‰¬» ¤ı— Œ˝±¸ ¬Û±˝◊¬Û ¶ç≥¬ı˛ ˜Ó¬ ’“±È¬ Ô±fl¬±
Î¬◊ø‰¬» ¤ı— Œ˝±¸ ¬Û±˝◊¬Û › ¬Û±À•Ûı˛ ¸—À˚±· ˜Êı≈Ó¬ Ô±fl¬± Î¬◊ø‰¬»º ˆ¬±{§&ø˘ øıÀ˙¯∏
fl¬Àı˛ ¬Û±À•Ûı˛ Â±fl¬øÚı˛ ’ı…ıø˝Ó¬ ¬ÛÀı˛˝◊ ø¶öÓ¬ ı˘È¬±˝◊¬Û ˆ¬±{§ ’ı…ı˝±Àı˛ı˛ Ù¬À˘ ˚±ÀÓ¬
¶öøıı˛ Ú± ˝À˚˛ ˚±˚˛ Œ¸È¬± Œ‡±ı˛ ÊÚ… øıÀ˙¯∏ ˚P ŒÚ›˚˛± Î¬◊ø‰¬»¬º
ı˝ÚÀ˚±·… ¬Û±•Û › øÚı«±¬Ûfl¬ ˚ÀLa ı…ı˝+Ó¬ ı˛ı±Àı˛ı˛ Œ˝±¸ ¬Û±˝◊¬Û&ø˘ı˛ Œé¬ÀS
¸±˜±Ú… ˜ÀÚ±À˚±· Œ›˚˛±ı˛ √õ∂À˚˛±ÊÚ ˝˚˛ ˚ø ¸ı˛?±˜±øÀfl¬ ‰¬ı˛˜ Ó¬±¬Û˜±S±ı˛› ≈Àı˛
ı˛±‡± ˝˚˛ ¤ı— Œ¸˝◊ ¸ı ’ı¶ö±ÀÚ ı˛±‡± ˝˚˛ Œ˚‡±ÀÚ øıÚ©Ü fl¬ı˛±ı˛ Œé¬ÀS ¸˝±˚˛fl¬ ¬Û±Ô«
Œ˚˜Ú Œ¬ÛÀÈ¬™±˘, ŒÓ¬˘, ·ËœÊ › ‹ Ê±Ó¬œ˚˛ é¬øÓ¬fl¬ı˛ øÊøÚ¸∏ ıÓ«¬˜±Ú Ô±Àfl¬ ˚±ı˛ Z±ı˛± ¤ı˛
’±˚˛≈©®±˘ ˝ò¬±¸ ¬Û±˚˛º
118
REC
ÿÚøı—˙¬ ’Ò…±˚˛
fl¬…±¬Û±ø¸È¬ı˛
¬Û±›˚˛±ı˛ fl¬…±¬Û±ø¸È¬Àı˛ı˛ ’±ı˙…fl¬œ˚˛Ó¬± › &èQ –-
¤.ø¸. Œ˜±È¬Àı˛ı˛ Z±ı˛± ı…ı˝+Ó¬ ∆ı≈…øÓ¬fl¬ é¬˜Ó¬± Œfl¬.øˆ¬.¤-ŒÓ¬ øÚÀ«ø˙Ó¬ ˝˚˛º ¤˝◊ é¬˜Ó¬± ¸—‡…±˜±ÀÚ øfl¬À˘±›˚˛±È¬
é¬˜Ó¬±ı˛ Œ‰¬À˚˛ Œı˙œ ˝˚˛º øfl¬À˘±›˚˛±È¬ › Œfl¬.øˆ¬.¤-ı˛ ’Ú≈¬Û±Ó¬Àfl¬ ¬Û±›˚˛±ı˛ Ù¬…±"ı˛ ıÀ˘ ¤ı— cosφ Z±ı˛± ¸”ø‰¬Ó¬ ˝˚˛º
cosφ ¤ı˛ ˜±Ú 1-¤ı˛ ŒÔÀfl¬ fl¬˜ ˝˚˛º øfl¬À˘±›˚˛±È¬ ˝ÀBÂ √õ∂fl‘¬Ó¬ fl¬±˚«fl¬ı˛œ é¬˜Ó¬±º
1. ·Ë±˜œÌ ¤˘±fl¬±˚˛ ∆ı≈…øÓ¬fl¬ ¬Û±•Û ‰¬±˘±ÀÚ±ı˛ ÊÚ…˝◊ Œı˙œ é¬˜Ó¬± ı…ı˝+Ó¬ ˝˚˛º ¤˝◊ ¬Û±•Û Œ¸È¬&ø˘ ¤.ø¸. Œ˜±È¬ı˛
Z±ı˛± ‰¬±ø˘Ó¬ ˝˚˛º ¤.ø¸. Œ˜±È¬Àı˛ı˛ ¬Û±›˚˛±ı˛ Ù¬…±"ı˛ øÚ•ß ˜±ÀÚı˛ ˝˚˛ ï 0.7 ŒÔÀfl¬ 0.8-¤ı˛ ˜ÀÒ…ó ¤ı— øÎ¬ø¶ÜòøıÎ¬◊˙Ú
È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ Œ˘±øÎ¬—Àfl¬ √õ∂ˆ¬±ı±øi§Ó¬ fl¬Àı˛º
2. øÚ•ß ˜±ÀÚı˛ ¬Û±›˚˛±ı˛ Ù¬…±"Àı˛ı˛ Œ˜±È¬ı˛&ø˘ Œı˙œ √õ∂øÓ¬fl¬±˚«fl¬±ı˛œ é¬˜Ó¬± È¬±ÀÚ ¤ı— Œı˙œ fl¬±Àı˛KÈ¬ ·Ë˝Ì fl¬Àı˛º
’Ó¬¤ı Ó¬±Àı˛ Œ˜±È¬ Œfl¬ øˆ¬ ¤ é¬˜Ó¬± Î¬◊B‰¬ ˜±ÀÚı˛ ˝˚˛º ∆ı≈…øÓ¬fl¬ Œ˜±È¬ı˛ Z±ı˛± ·‘˝œÓ¬ Î¬◊B‰¬ ˜±ÀÚı˛ √õ∂øÓ¬fl¬±˚«fl¬ı˛œ
é¬˜Ó¬±ı˛ fl≈¬√õ∂ˆ¬±ı fl¬…±¬Û±ø¸È¬ı˛ ı…ı˝±Àı˛ı˛ Z±ı˛± √õ∂˙ø˜Ó¬ ˝˚˛, Ó¬±ı˛Ù¬À˘ È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ ¬Û±›˚˛±ı˛ Ù¬…±"ı˛ Î¬◊ißÓ¬ ˝˚˛º
3. fl¬…±¬Û±ø¸È¬ı˛ ı…ı˝±ı˛ fl¬Àı˛ ¬Û±›˚˛±ı˛ Ù¬…±"Àı˛ı˛ Î¬◊ißøÓ¬ øıÒ±ÀÚı˛ ¸≈øıÒ± –-
(i) È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ Œfl¬.øˆ¬.¤ ‰¬±ø˝± fl¬À˜º
(ii) È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ Œ˘±Î¬ fl¬±Àı˛KÈ¬ ˝ò¬±¸ ¬Û±˚˛º
(iii) Õı≈…øÓ¬fl¬ é¬˜Ó¬±ı˛ ’¬Û‰¬˚˛ fl¬À˜º
(iv) ŒÊÚ±Àı˛È¬±Àı˛ı˛ fl¬˜«é¬˜Ó¬± ı‘øX¬ ¬Û±˚˛, ’¶§±ˆ¬±øıfl¬ Ó¬±¬Û˜±S± ı‘øX¬ ˝˚˛ Ú±º
(v) ·Ë±˝fl¬Àfl¬ ¸ı˛ıı˛±˝ fl¬ı˛± Œˆ¬±ÀåÀÊı˛ ˜±Ú Î¬◊ißÓ¬ ˝˚˛ ¤ı— Œ˜±È¬ı˛&ø˘ ’øÓ¬øı˛Mê Î¬◊Ml ˝˚˛ Ú±º
ı…ı¶ö±¬ÛÚ±ı˛ ¬Û±›˚˛±ı˛ Ù¬…±"Àı˛ı˛ Î¬◊ißøÓ¬øıÒ±ÀÚı˛ ÊÚ… øÚ•ßø˘ø‡Ó¬ ¬Ûøı˛fl¬äÚ±&ø˘ Œfl¬±•Û±Úœ Z±ı˛± fl¬±˚«fl¬ı˛ fl¬ı˛±
˝À˚˛ÀÂº
1) ¤.ø¸. Œ˜±È¬Àı˛ ¸øÍ¬fl¬ é¬˜Ó¬±ı˛ fl¬…±¬Û±ø¸È¬ı˛ ¸—À˚±· fl¬ı˛±º
2) øÎ¬ø¶ÜòøıÎ¬◊˙Ú È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ øÚ•ß ‰¬±À¬Ûı˛ øÀfl¬ ¸≈…˝◊‰¬¸•§ø˘Ó¬ fl¬…±¬Û±ø¸È¬ı˛ ı…±ÀÇ¬ı˛ ¸—À˚±·º
3) 11 Œfl¬øˆ¬ ˘±˝◊ÀÚ 0.6 ¤˜.øˆ¬.¤.’±ı˛ é¬˜Ó¬±ı˛ ¸≈…˝◊‰¬¬ ¸•§ø˘Ó¬ fl¬…±¬Û±ø¸È¬ı˛ ı…±ÀÇ¬ı˛ ı…ı¶ö± fl¬ı˛±º
4) ¸±ıÀà¬˙ÀÚ 11 Œfl¬øˆ¬ › 132 Œfl¬øˆ¬ ı±¸ı±Àı˛ı˛ ¸À/ fl¬…±¬Û±ø¸È¬ı˛ ¸—À˚±· fl¬ı˛±º
¤˘.øÈ¬. Œ˘±Î¬ ı…ı¶ö±¬ÛÚ ¸ı˛?±˜ ï LMS) :-
Œ˘±Î¬ ı…ı¶ö±¬ÛÚ ¸ı˛?±˜ ˝ÀBÂ ·Ë±˜œÌ ¤˘±fl¬±˚˛ øÎ¬ø¶ÜòøıÎ¬◊˙Ú È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ øÚ•ß ‰¬±À¬Ûı˛ øÀfl¬ ı¸±ÀÚ± ¤fl¬øÈ¬
¶§˚˛—øSê˚˛ fl¬…±¬Û±ø¸È¬ı˛ ¬Û…±ÀÚ˘º
Œ˘±Î¬ ı…ı¶ö±¬ÛÚ ¸ı˛?±À˜ı˛ √õ∂À˚˛±·Àfl¬Ã˙˘¬ –-
119
REC
1) Œ˘±ÀÎ¬ı˛ √õ∂À˚˛±ÊÚœ˚˛Ó¬± ’Ú≈˚±˚˛œ ∆ı≈…øÓ¬fl¬ Œ˘±ÀÎ¬ı˛ √õ∂øÓ¬fl¬±˚«fl¬±ı˛œ é¬˜Ó¬± ¬Ûøı˛˜±¬Û fl¬Àı˛ ¤˝◊ ¶§˚˛—øSê˚˛ ¬Û…±ÀÚÀ˘ı˛
’ôL√ˆ≈¬Mê fl¬…±¬Û±ø¸È¬ı˛ ı…±ÀÇ¬ı˛ ¸≈…˝◊‰¬ ’Úƒì’Ù¬ ˝˚˛º ¤˝◊ fl¬±ı˛ÀÌ Œ˘±ÀÎ¬ı˛ √õ∂À˚˛±ÊÚœ˚˛Ó¬± ’Ú≈˚±˚˛œ √õ∂±˚˛ ¸øÍ¬fl¬ ˜±ÀÚı˛
fl¬…±¬Û±ø¸øÈ¬ˆ¬ øı˛˚˛…±"…±k fl¬±ÀÊ ˘±À·º
2) √õ∂øÓ¬fl¬±˚«fl¬±ı˛œ Œ˘±Î¬ ¬Ûøı˛˜±À¬Ûı˛ ÊÚ… fl¬±Àı˛KÈ¬ ¤ı— Œˆ¬±ÀåÊ ˜±¬Û± ˝˚˛º fl¬±Àı˛KÈ¬ ¬Ûøı˛˜±À¬Ûı˛ ÊÚ… øÓ¬ÚøÈ¬ ø¸.øÈ¬.
¸—˚≈Mê fl¬ı˛± ˝˚˛º Œ˘±Î¬ fl¬±Àı˛KÈ¬ › Œˆ¬±ÀåÊ øı¯∏˚˛fl¬ Ó¬Ô…±ı˘œ ·ÌÚ±fl¬±ı˛œ ˝◊Î¬◊øÚÀÈ¬ ŒÊ±·±Ú Œ›˚˛± ˝˚˛º
3) ¤ı˛ ŒÔÀfl¬ ·ÌÚ±fl¬±ı˛œ ˝◊Î¬◊øÚÈ¬ Œ˘±ÀÎ¬ı˛ √õ∂øÓ¬fl¬±˚«fl¬±ı˛œ é¬˜Ó¬± øÚÒ«±ı˛Ì fl¬Àı˛ ¤ı— √õ∂À˚˛±ÊÚœ˚˛ fl¬…±¬Û±ø¸È¬ı˛Àfl¬ ı…ı˝±Àı˛ı˛
˜ÀÒ… ’±ÀÚº √õ∂øÓ¬fl¬±˚«fl¬±ı˛œ é¬˜Ó¬± ˚‡Ú fl¬˜ Ô±Àfl¬ Ó¬‡Ú fl¬˜ ¸—‡…fl¬ fl¬…±¬Û±ø¸È¬ı˛ ı…ı˝+Ó¬ ˝˚˛º
È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ Œ˘±Î¬ ı…ı¶ö±¬ÛÚ ¶§˚˛—øSê˚˛ fl¬…±¬Û±ø¸È¬ı˛ ¶ö±˚˛œ ˆ¬±Àı ¸—˚≈Mê
é¬˜Ó¬± ¸ı˛?±À˜ı˛ é¬˜Ó¬± ı…±Ç¬ fl¬…±¬Û±ø¸È¬ı˛
63 Œfl¬.øˆ¬.¤. (27+1) Œfl¬.øˆ¬.¤. ’±ı˛ Œ˜±È¬ 4 øÈ 1 Œfl¬.øˆ¬.¤. ’±ı˛
3,6,9 ¤ı— 9 Œfl¬.øˆ¬.¤ ’±ı˛
100 Œfl¬.øˆ¬.¤. (36+2) Œfl¬.øˆ¬.¤. ’±ı˛ Œ˜±È¬ 4 øÈ 2 Œfl¬.øˆ¬.¤. ’±ı˛
3,6,9 ¤ı— 18 Œfl¬.øˆ¬.¤. ’±ı˛
Œ˘±Î¬ ı…ı¶ö±¬ÛÚ ¸ı˛?±À˜ı˛ √õ∂Ò±Ú √õ∂Ò±Ú ’—˙¸˜”˝ –-
1) √õ∂Ò±Ú ¤˜.ø¸.øı, ’±˝◊À¸±À˘È¬ı˛º
2) fl¬±Àı˛KÈ¬ ¬Ûøı˛˜±À¬Ûı˛ ÊÚ… øÓ¬ÚøÈ¬ fl¬±Àı˛KÈ¬ È¬™±kÙ¬˜«±ı˛º
3) fl¬…±¬Û±ø¸È¬ı˛ ı…±Ç¬¸˜”˝º
4) fl¬…±¬Û±ø¸È¬Àı˛ı˛ ¸≈…˝◊ø‰¬—À˚˛ı˛ ÊÚ… ı…ı˝+Ó¬ Ô±˝◊øı˛à¬ı˛¸˜”˝º
5) √õ∂øÓ¬øÈ¬ ı…±ÀÇ¬ı˛ ÊÚ… ¤fl¬øÈ¬ fl¬Àı˛ ¤˜.ø¸.øıº
6) ·ÌÚ±fl¬±ı˛œ ˝◊Î¬◊øÚÈ¬º
7) ˘±˝◊È¬ ¤ø˜øÈ¬— Î¬±À˚˛±ÀÎ¬ı˛ (LED) √õ∂˙«Ú ¤ı— øÚÀ«˙fl¬±ı˛œ È¬±ø˜«Ú±˘ Œı±Î«¬º
·ÌÚ±fl¬±ı˛œ ˝◊Î¬◊øÚÀÈ¬ı˛ fl¬±˚«±ı˘œ –-
1) Œ˘±ÀÎ¬ı˛ øÀfl¬ı˛ √õ∂øÓ¬fl¬±˚«fl¬±ı˛œ é¬˜Ó¬±ı˛ Ò±ı˛±ı±ø˝fl¬ ¬Ûøı˛˜±¬Ûº
2) Ô±˝◊øı˛à¬ı˛&ø˘ı˛ Z±ı˛± √õ∂À˚˛±ÊÚœ˚˛ fl¬…±¬Û±ø¸È¬ı˛ ı…±ÀÇ¬ı˛ ¸≈…˝◊ø‰¬— √õ∂øSê˚˛± ¸˜±Ò± fl¬ı˛±º
3) ¤˘.¤Ú.¤¸ Z±ı˛± ¸ı˛ıı˛±˝ fl¬ı˛± Œ˜±È¬ øfl¬À˘±ˆ¬±Àı˛ı˛ ÚøÔˆ≈¬øMêfl¬ı˛Ìº
4) ø¸·Ú±˘ ¬Û±øÍ¬À˚˛ ˘±˝◊È¬ ¤ø˜øÈ¬— Î¬±À˚˛±Î¬Àfl¬ ¸øSê˚˛ fl¬ı˛± ¤ı— øÚÀ«˙ Œ›˚˛±º
’±ı˛é¬± fl¬±˚«±ı˘œ –-
1) Œı˙œ Œˆ¬±ÀåÀÊ fl¬…±¬Û±ø¸È¬ı˛ ı…±ÀÇ¬ı˛ ¸≈…˝◊‰¬ ’Ùƒ¬ fl¬ı˛±º
120
REC
121
REC
2) 200 Œˆ¬±Àåı˛ øÚÀ‰¬ fl¬…±¬Û±ø¸È¬ı˛ ı…±ÀÇ¬ı˛ ¸≈…˝◊‰¬ ’Ùƒ¬ fl¬ı˛±º
3) ø¸·Ú±À˘ı˛ Z±ı˛± fl¬…±¬Û±ø¸È¬ı˛ ı…±ÀÇ¬ı˛ ¸≈…˝◊‰¬ ’Ùƒ¬ fl¬ı˛ÀÓ¬ ˚ø ı…Ô« ˝˚˛ Ó¬Àı ¤˜.ø¸.øı. øÈ¬™¬Û fl¬ı˛±º
˘±˝◊È¬ ¤ø˜øÈ¬— Î¬±À˚˛±Î¬ ¤ı— øÚÀ«˙fl¬ È¬±ø˜«Ú±˘ –-
øÚ•ßø˘ø‡Ó¬ ˘±˝◊È¬ ¤ø˜øÈ¬— Î¬±À˚˛± Î¬ √õ∂˙«Ú ı±øÓ¬ı˛ Z±ı˛± Œ˘±Î¬ ı…ı¶ö±¬ÛÚ ¸ı˛?±˜±øı˛ ıÓ«¬˜±Ú ’ı¶ö±Ú
¸”ø‰¬Ó¬ ˝˚˛ –-
ï1ó ¬Û±›˚˛±ı˛ ’Úƒº
ï2ó fl¬…±¬Û±ø¸È¬ı˛ ı…±Ç¬ ’Ú-‰¬±ı˛øÈ¬-√õ∂øÓ¬ ı…±ÀÇ¬ı˛ ÊÚ… ¤fl¬øÈ¬
ï3ó øÈ¬™¬Û øÚÀ«˙fl¬¸˜”˝-‰¬±ı˛øÈ¬-√õ∂øÓ¬ ı…±ÀÇ¬ı˛ ÊÚ… ¤fl¬øÈ¬
ï4ó Î¬◊B‰ ¬‰¬±À¬Ûı˛ ’ı¶ö±º
ï5ó øÚ•ß ‰¬±À¬Ûı˛ ’ı¶ö±º
¤fl¬øÈ¬ øÚÀ«˙fl¬±ı˛œ È¬±ø˜«Ú±À˘ı˛› ı…ı¶ö± ’±ÀÂº ¤˝◊ È¬±ø˜«Ú±˘ ŒÔÀfl¬ øÚ•ßø˘ø‡Ó¬ Ó¬Ô…¸˜”˝ ø√õ∂KÈ¬±Àı˛ı˛ ˜±Ò…À˜
¬Û±›± ˚±˚˛º
1) Œ˘±Î¬ ı…ı¶ö±¬ÛÚ ¸ı˛?±À˜ı˛ Sêø˜fl¬ ¸—‡…±º
2) Ó¬Ô… ¸—·ËÀ˝ı˛ Ó¬±øı˛‡º
3) Œ˘±Î¬ fl¬±Àı˛KÈ¬, Œˆ¬±ÀåÊ ¤ı— ¬Û±›˚˛±ı˛ Ù¬…±"Àı˛ı˛ ÚøÔ¸˜”˝º
4) ˚ø fl¬…±¬Û±ø¸È¬ı˛ ı…±Ç¬ ’Úƒ Ô±Àfl¬, È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ fl¬±Àı˛KÈ¬ › ¬Û±›˚˛±ı˛ Ù¬…±"ı˛ ï·ÌÚ±fl¬±ı˛œ ˝◊Î¬◊øÚÈ¬ Z±ı˛± Î¬◊ißÓ¬ó
5) fl¬…±¬Û±ø¸È¬Àı˛ Œ˜±È¬ fl¬±Àı˛KÈ¬º
6) fl¬…±¬Û±ø¸È¬ı˛ ’Ù¬ Ô±fl¬± ’ı¶ö±˚˛ Œˆ¬±ÀåÊº
7) √õ∂øÓ¬øÈ¬ ı…±ÀÇ¬ı˛ fl¬…±¬Û±ø¸È¬…±kº
8) ¸ı˛ıı˛±˝fl‘¬Ó¬ fl¬…±¬Û±ø¸øÈ¬ˆ¬ øfl¬À˘±ˆ¬±ı˛ ’±›˚˛±ı˛º
¤˝◊ ¬Û…±ÀÚ˘ Œı±ÀÎ«¬ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ ¤fl¬øÈ¬ Œı±Ó¬±À˜ı˛ ı…ı¶ö± Ô±Àfl¬º ø√õ∂KÈ¬±ı˛ ¸—À˚±· fl¬ı˛±ı˛ ¬Ûı˛ ˚‡Ú ¤˝◊ Œı±Ó¬±˜Àfl¬
‰¬±¬Û± ˝˚˛ Ó¬‡Ú ·ÌÚ±fl¬±ı˛œ ˝◊Î¬◊øÚÈ¬ ø√õ∂KÈ¬±Àı˛ı˛ øÀfl¬ Î¬◊¬ÛÀı˛±Mê ¸˜ô¶∏ Ó¬Ô… ¸ı˛ıı˛±˝ fl¬Àı˛ ¤ı— Ó¬±ı˛ ˜≈^Ì ’øÊ«Ó¬ ˝˚˛º
’±¸˘ ¸˜˚˛ ’ı¶ö±Ú ˘ˆ¬… Ô±Àfl¬º ¸ı˛ıı˛±˝fl‘¬Ó¬ fl¬…±¬Û±ø¸øÈ¬ˆ¬ √õ∂øÓ¬fl¬±˚«fl¬ı˛œ é¬˜Ó¬±ı˛ ÚøÔ˝◊ ˝ÀBÂ ¸ı˛ıı˛±˝fl‘¬Ó¬ ‹ ı˛fl¬˜
é¬˜Ó¬±ı˛ ¸˜ø©Ü˜±Úº
Œ˘±Î¬ ı…ı¶ö±¬ÛÚ ¸ı˛?±À˜ı˛ øÚ˜«±Ì ¤ı— Î¬◊˝±ÀÓ¬ é¬˜Ó¬±√õ∂±Ú –-
1) øÚ˜«±Ì ¤ı— ı…ı˝±ı˛ñ¤˝◊ fl¬±Ê øÚı«±ø‰¬Ó¬ Œé¬ÀS fl¬±Ê fl¬ı˛± fl¬˜œ«Àı˛ Z±ı˛±˝◊ fl¬ı˛± ˝˚˛º
2) øÚ˜«±Ìfl¬±˘œÚ ¸Ó¬fl«¬Ó¬±ñ ïfl¬ó ¸øÍ¬fl¬ ŒÙ¬ÀÊı˛ ’Ú≈Sê˜
ï‡ó Œ˘±ÀÎ¬ı˛ øÀfl¬ ¬Ûøı˛˜±¬ÛÚ fl¬±Àı˛KÈ¬ È¬™±kÙ¬˜«±ı˛&ø˘ı˛ fl¬±ÀÚfl¬˙Ú fl¬ı˛±º
122
REC
ï·ó fl¬±Àı˛KÈ¬ È¬™±kÙ¬˜«±ı˛&ø˘ı˛ Œ¬Û±˘±øı˛øÈ¬ › ¸øÍ¬fl¬ fl¬±ÀÚfl¬˙Úº
Œ˘±Î¬ ı…ı¶ö±¬ÛÚ ¸ı˛?±À˜ı˛ ı…ı˝±ı˛ –-
Œ˘±Î¬ ı…ı¶ö±¬ÛÚ ¸ı˛?±À˜ı˛ øÚ˜«±Ì › Î¬◊˝±ÀÓ¬ é¬˜Ó¬± √õ∂±ÀÚı˛ ¬Ûı˛ fl¬…±¬Û±ø¸È¬ı˛ ı…±ÀÇ¬ı˛ ¸≈…˝◊ø‰¬— ’Úƒ › ’Ùƒ¬
√õ∂øSê˚˛± ¶§˚˛—øSê˚˛ˆ¬±Àı˝◊ fl¬ı˛± ˝˚˛º
Œfl¬±•Û±Úœı˛ fl¬˜«‰¬±ı˛œÀı˛ Z±ı˛± fl¬ı˛Ìœ˚˛ fl¬±Ê –-
1) ˚ø ’±˜±Àı˛ øÚø«©Ü fl¬±˚«Àé¬ÀS Œ˘±Î¬ ı…ı¶ö±¬ÛÚ ¸ı˛?±˜ øı¯∏À˚˛ ˚ø Œfl¬±Ú ¸±˝±˚… √õ∂À˚˛±ÊÚ ˝˚˛ Ó¬Àı Ó¬±Àı˛
Œ˘±Î¬ ı…ı¶ö±¬ÛÚ ¸ı˛?±À˜ı˛ ’ı¶ö±Ú Œé¬S ¸±Àfl«¬˘ ’øÙ¬¸Àfl¬ Ê±Ú±ÀÚ± Î¬◊ø‰¬»º øfl¬ Òı˛ÀÌı˛ ¸±˝±˚… √õ∂À˚˛±ÊÚ Ó¬±ı˛ √õ∂fl‘¬øÓ¬›
Ó¬±Àı˛ Ê±Ú±ÀÚ± Î¬◊ø‰¬»º
2) ˚ø È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ ı± Œfl¬ıƒ˘ ı˘ fl¬ı˛± ˝˚˛, øÚ•ßø˘ø‡Ó¬ ˆ¬±Àı fl¬èÚ ñ
ïfl¬ó ¸—¶ö±¬ÛÚ±˚˛ Œ˘±Î¬ ı…ı¶ö±¬ÛÚ ¸ı˛?±˜±ø ¬Û≈Ú¸«—À˚±· fl¬èÚº
ï‡ó Œfl¬±Ú ¸Àj˝ ˝À˘ øÚfl¬È¬ıÓ¬œ« ’øÙ¬¸ ı± ¸±Àfl«¬˘ ’øÙ¬¸Àfl¬ Ê±Ú±Ú ¤ı— √õ∂À˚˛±ÊÚœ˚˛ ¸±˝±˚… øÚÚº
11 Œfl¬øˆ¬ Ù¬œÎ¬±Àı˛ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ 600 øfl¬À˘±ˆ¬±ı˛ fl¬…±¬Û±ø¸È¬ı˛ –-
¤˝◊ fl¬…±¬Û±ø¸È¬ı˛&ø˘ ¶§±ˆ¬±øıfl¬ˆ¬±Àı 1200 Œfl¬.øˆ¬.¤ ı± Ó¬±ı˛ Œı˙œ Œ˘±Î¬¸•Ûiß 11 Œfl¬øˆ¬ Ù¬œÎ¬±Àı˛ ¸—¶ö±¬ÛÌ
fl¬ı˛± ˝˚˛º 33ì11 Œfl¬øˆ¬ ¸±ıÀà¬˙Ú ŒÔÀfl¬ Ù¬œÎ¬±Àı˛ı˛ √õ∂±˚˛ ≈˝◊ Ó‘¬Ó¬œ˚˛±—˙ ∆‚…« ”ı˛ÀQ Ó¬±Àı˛Àfl¬ ¸—¶ö±¬ÛÚ fl¬ı˛± ˝˚˛º
Ù¬œÎ¬±Àı˛ı˛ Œ˘±ÀÎ¬ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ øÚˆ«¬ı˛ fl¬Àı˛ ¶§˚˛—øSê˚˛ ¸ı˛?±˜Àfl¬ ¸≈…˝◊‰¬ ’Úƒ fl¬ı˛± ˝˚˛º ˚‡Ú Ù¬œÎ¬±Àı˛ı˛ √õ∂øÓ¬fl¬±˚«fl¬ı˛œ é¬˜Ó¬±ı˛
¬Ûøı˛˜±Ì Œı˙œ ˝˚˛ Ó¬‡Ú fl¬…±¬Û±ø¸È¬ı˛ ı…±Ç¬ ˝◊˝±Àfl¬ √õ∂˙˜Ì fl¬Àı˛º ¤øÈ¬ Ù¬œÎ¬±Àı˛ı˛ Œ˘±Î¬ fl¬±Àı˛KÈ¬ fl¬˜±ÀÓ¬ ¸±˝±˚… fl¬Àı˛º
¤˝◊ fl¬±ı˛ÀÌ È¬™±kø˜˙Ú ˘±˝◊ÀÚı˛ ’¬Û‰¬˚˛ ˝ò±¸ ¬Û±˚˛ ¤ı— Œˆ¬±ÀåÊ Î¬◊ißÓ¬ ˝˚˛º
¸±ıÀà˙ÀÚ ¸±øfl«¬È¬ ŒıËfl¬±ı˛ ¸˝À˚±À· 11 Œfl¬øˆ¬ fl¬…±¬Û±ø¸È¬ı˛ ı…±Ç¬ ı¸±ÀÚ± ¤fl¬øÈ¬ ı…˚˛ıU˘ øı¯∏˚˛ ¤ı— ˝◊˝±
¤fl¬˜±S È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ ÊÚ…˝◊ ¸≈øıÒ±±˚˛fl¬º Œˆ¬±ÀåÊ Œı˛&À˘˙Ú ¤ı— Ù¬œÎ¬±Àı˛ı˛ é¬˜Ó¬±ı˛ ’¬Û‰¬À˚˛ ˝◊˝± ¸±˝±˚… fl¬ı˛ÀÓ¬
¬Û±Àı˛ Ú±º
¤…±`ò≈¬-˝◊Î¬◊˘ Œfl¬±•Û±Úœ ŒÈ¬±·±ø˜ ˝◊À˘fl¬øÈ¬™Àfl¬ı˛ ¸À/ ¤fl¬ Œ˚±À· 11 Œfl¬øˆ¬ ¤¸.¤Ù¬-6 ·…±¸ ˆ¬øÓ«¬ fl¬…±¬Û±ø¸È¬ı˛
¸≈…˝◊‰¬ Î¬◊»¬Û±Ú fl¬Àı˛ÀÂÚº ¤˝◊ fl¬˜«¬Ûøı˛fl¬äÚ±˚˛ ø˜È¬±ı˛ øı˛À˘ ¶§˚˛—øSê˚˛ ∆ı≈…øÓ¬Ú øÚ˚˛Lafl¬ ¸ı˛?±˜ ø˝¸±Àı fl¬±Ê fl¬Àı˛º
˘±˝◊Ú fl¬±Àı˛KÈ¬ ’Ú≈¸±Àı˛ ø˜È¬±ı˛ øı˛À˘ı˛ ’ˆ¬…ôL√ı˛œÌ fl¬±Àı˛KÈ¬ È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ fl¬…±¬Û±ø¸È¬±ı˛ ¸≈…˝◊‰¬ ’Úƒì’Ùƒ¬ ‚È¬±˚˛º
¤˝◊ fl¬˜« ¬Ûøı˛fl¬äÚ±ı˛ &èQÛ”Ì« Î¬◊¬Û±±Ú&ø˘ øÚ•ßı˛+¬Û –-
1) fl¬…±¬Û±ø¸È¬ı˛ ¸≈…˝◊‰¬ –- ¤øÈ¬ ≈íøÈ¬ ’—˙ Z±ı˛± ·øÍ¬Ó¬º
(i) ·…±¸ øÙ¬ã ¸≈…˝◊ø‰¬— ’—˙º (ii) ¬Ûøı˛‰¬±˘Ú ˚La±—˙º
·…±¸ øÙ¬ã ˝◊Î¬◊øÚÀÈ¬ı˛ ˜ÀÒ… ¤¸.¤Ù¬-6 ·…±¸ ¸—À˚±· øıøBÂißfl¬±ı˛œ ˜±Ò…˜ › ˝◊Ú¸≈À˘˙Ú ø˝¸±Àı› fl¬±Ê fl¬Àı˛º
¸≈…˝◊‰¬ Œ‡±˘± › ıÀg¬ı˛ ÊÚ… ¬Ûøı˛‰¬±˘Ú ˚La±—˙ fl¬À˚˛˘ Z±ı˛± ·øÍ¬Ó¬º ¤Â±h¬± øÚ˚˛LaÌ ¸±øfl«¬È¬, ˚±øLafl¬ øÚÀ«˙fl¬,
¸±˝±˚…fl¬±ı˛œ ¸≈…˝◊‰¬, ˝ô¶∏‰¬±ø˘Ó¬ ˝±Ó¬˘ ˝◊Ó¬…±øı˛ ı…ı¶ö±› Ô±Àfl¬º øıÀ¶£¬±ı˛ÀÌı˛ øıèÀX¬ ’±ı˛é¬± ı…ı¶ö± ø˝¸±Àı ‰¬±¬Û
123
REC
Œ˜±‰¬Ú ¸ı˛?±À˜ı˛ ı…ı¶ö± ı˛±‡± ˝˚˛º ø‰¬ø˝êÓ¬ ’±Ô« È¬±ø˜«Ú±À˘ı˛› ı…ı¶ö± Ô±Àfl¬º
¸≈…˝◊À‰¬ı˛ ¸À/ 7 ø˜È¬±ı˛ ∆À‚…«ı˛ 2.5 ı·«ø˜ø˜, 6 Œfl¬±ı˛ ¤ı— 2.5 ı·«ø˜ø˜, 2 Œfl¬±ı˛ Œfl¬ıƒ˘ ¸—˚≈Mê fl¬ı˛± ˝˚˛º 6
Œfl¬±ı˛ Œfl¬ıƒÀ˘ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ A, B, C, D, E, F ıÚ« ‡ø‰¬Ó ŒÙ¬èÀ˘ı˛ ı…ı¶ö± Ô±Àfl¬º 2 Œfl¬±ı˛ Œfl¬ıƒÀ˘ı˛ Î¬◊¬ÛÀı˛›¬ G, H
ıÌ«‡ø‰¬Ó¬ ŒÙ¬è˘ Ô±Àfl¬º Î¬◊ˆ¬˚˛ Œfl¬ıƒ˘˝◊ fl¬˜«¬Ûøı˛fl¬äÚ±ı˛ ¬Ûøı˛‰¬±˘ÚìøÚ˚˛LaÌ ı±À'ı˛ ¸À/ ¸—˚≈Mê Ô±Àfl¬º Ó¬±ı˛Ù¬À˘ ¸≈…˝◊À‰¬ı˛
∆ı≈…øÓ¬fl¬ ¬Ûøı˛‰¬±˘Ú ¸•Û±øÓ¬ ˝˚˛º
2) ¤˝◊‰¬.øÈ¬. fl¬…±¬Û±ø¸È¬ı˛ Œ¸˘ –- ¤˝◊ fl¬˜«¬Ûøı˛fl¬äÚ±ı˛ ÊÚ… 200 øfl¬À˘±ˆ¬±ı˛ 11 Œfl¬øˆ¬ é¬˜Ó¬±ı˛ øÓ¬ÚøÈ¬ Œ¸˘
’±ı˙…fl¬º
3) ¬Ûøı˛‰¬±˘ÚìøÚ˚˛LaÌ ı±' –- ¤˝◊ øÚ˚˛LaÌ ı±À'ı˛ ¸±˝±À˚… fl¬…±¬Û±ø¸È¬ı˛ ¸≈…˝◊‰¬ ï˝ô¶∏‰¬±ø˘Ó¬ì¶§˚˛—øSê˚˛ó-¤ı˛ ∆ı≈…øÓ¬fl¬
¬Ûøı˛‰¬±˘Ú ¸•Û±øÓ¬ ˝˚˛º
4) Œˆ¬±ÀåÊ È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ –- ¤øÈ¬ ¤fl¬øÈ¬ fl¬˜«¬Ûøı˛fl¬äÚ±ı˛ &èQ¬Û”Ì« Î¬◊¬Û±±Úº ¤˝◊ Œˆ¬±ÀåÊ È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ √õ∂±˝◊˜±ı˛œ
›˚˛±˝◊ø`¬— 11 Œfl¬øˆ¬ ˘±˝◊ÀÚı˛ ≈íøÈ¬ ŒÙ¬ÀÊı˛ ’±h¬±’±øh¬ ¸—˚≈Mê fl¬ı˛± ˝˚˛ ¤ı— Œ¸Àfl¬`¬±ı˛œ ›˚˛±˝◊ø`¬— ¬Ûøı˛‰¬±˘Ú ı±À'ı˛
P1 › P2 È¬±ø˜«Ú±À˘ı˛ ¸À/ ¸—˚≈Mê fl¬ı˛± ˝˚˛º ¤˝◊ È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ Œˆ¬±ÀåÀÊı˛ ’Ú≈¬Û±Ó¬ ˝ÀBÂ 11 Œfl¬øˆ¬ì220 Œˆ¬±åº
fl¬˜«¬Ûøı˛fl¬äÚ±ı˛ ¸ı˛?±˜±øÀfl¬ ø‰¬ÀS Œ˚˜Ú Œ‡±ÀÚ± ’±ÀÂ Œ¸˝◊ˆ¬±Àı ı¸±ÀÚ± › ¸—˚≈Mê fl¬ı˛± ˝˚˛º ¤˝◊ fl¬±Ê
fl¬ı˛±ı˛ ’±À· øÚ•ßø˘ø‡Ó¬ ¬Ûı˛œé¬±&ø˘ ¸•Û±Ú fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»º
(1) (A) Œ˜·±Àı˛ı˛ ¸±˝±À˚… fl¬…±¬Û±ø¸È¬ı˛ Œ¸˘ ¬Ûı˛œé¬± fl¬èÚ ¤ı— ˝◊Ú¸≈À˘˙Ú Œı˛øÊà¬…±k ‡≈ı ˆ¬±˘ ’±ÀÂ - ¤˝◊ øı¯∏˚˛
øÚø}Ó¬ ˝Úº
(B) fl¬…±¬Û±ø¸È¬ı˛ Œ¸À˘ı˛ 2øÈ¬ ı≈ø˙—À˚˛ı˛ ’±h¬±’±øh¬ 230 Œˆ¬±å ¸±õ≠±˝◊ ¸—˚≈Mê fl¬èÚ ¤ı— fl¬±Àı˛KÈ¬ ¬Ûøı˛˜±¬Û
fl¬èÚ ˚± ŒÚ˜Àõ≠ÀÈ¬ ıøÌ«Ó¬ ˜±ÀÚı˛ ¸˜±Ú ˝›˚˛± Î¬◊ø‰¬»º
(C) fl¬…±¬Û±ø¸È¬ı˛ Œ¸À˘ı˛ ı≈ø˙— › Ó¬±Àı˛ ’±fl‘¬øÓ¬ ˆ¬±˘ ’ı¶ö±˚˛ ’±ÀÂ ¤˝◊ øı¯∏À˚˛ øÚø}Ó¬ ˝Úº
(2) Œˆ¬±ÀåÊ È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ –-
(A) Œˆ¬±ÀåÊ È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ ˝◊Ú¸≈À˘˙Ú Œı˛øÊà¬…±k ¬Ûøı˛˜±¬Û fl¬èÚº
(B) √õ∂±˝◊˜±ı˛œ ›˚˛±˝◊ø`¬—À˚˛ 230 Œˆ¬±å ¤.ø¸. ¸±õ≠±˝◊ √õ∂À˚˛±· fl¬Àı˛ Œ¸Àfl¬`¬±ı˛œ ›˚˛±˝◊ø`¬—À˚˛ı˛ Œˆ¬±ÀåÊ ˜±Ú
Œ‡≈Ú ˚± ’±Ú≈¬Û±øÓ¬fl¬ ˝±Àı˛ Ô±fl¬± Î¬◊ø‰¬»º
(3) fl¬…±¬Û±ø¸È¬ı˛ ¸≈…˝◊‰¬ –-
(A) ≈íøÈ¬ ˝ô¶∏‰¬±ø˘Ó¬ ˝±Ó¬À˘ı˛ ¸±˝±À˚… Œı˙ fl¬À˚˛fl¬ı±ı˛ fl¬…±¬Û±ø¸È¬ı˛ ¸≈…˝◊À‰¬ı˛ ıg¬ › Œ‡±˘±ı˛ fl¬±Ê ¸•Û±Ú
fl¬èÚ ¤ı— Œ‡≈Ú Œ˚ ¤È¬± ˆ¬±˘ ’ı¶ö±˚˛ ’±ÀÂº ıg¬ › Œ‡±˘±ı˛ fl¬±Ê ˚±øLafl¬ øÚÀ«˙Àfl¬ı˛ Z±ı˛± ¸øÍ¬fl¬ˆ¬±Àı øÚÀ«ø˙Ó¬
˝ÀBÂ ¤ ¸•§Àg¬› øÚø}Ó¬ ˝Úº
(B) Œ˜·±Àı˛ı˛ ¸±˝±À˚… ıg¬ › Œ‡±˘± Ô±fl¬±fl¬±˘œÚ Î¬◊˝±ı˛ øÚı˛øıøBÂißÓ¬± › øıøBÂißÓ¬± ¸˜Àg¬ øÚø}Ó¬ ˝Úº
(C) ¸≈…˝◊À‰¬ı˛ ˝◊Ú¸≈À˘È¬ı˛&ø˘ Œ˚ ¬Ûøı˛©®±ı˛ ’±ÀÂ Œ¸ ¸•§Àg¬ øÚø}Ó¬ ˝Úº
124
REC
¬Û≈˙ ı±È¬ÀÚı˛ ¸±˝±À˚… ∆ı≈…øÓ¬fl¬ ¬Ûøı˛‰¬±˘Ú –-
6 Œfl¬±ı˛ › 2 Œfl¬±ı˛ Œfl¬ıƒÀ˘ı˛ ¸±˝±À˚… fl¬…±¬Û±ø¸È¬ı˛ ¸≈…˝◊‰¬ › ¬Ûøı˛‰¬±˘Ú ı±' ¸—À˚±À·ı˛ fl¬±Ê ¸•Û±Ú fl¬ı˛±ı˛ ¬Ûı˛
øÚ•ßø˘ø‡Ó¬ fl¬±Ê fl¬èÚ –-
P1 › P2 È¬±ø˜«Ú±À˘ 220 Œˆ¬±å ¸±õ≠±˝◊ ¸—À˚±· fl¬èÚº fl¬…±¬Û±ø¸È¬ı˛ ¸≈…˝◊‰¬ Œ˚ ’Ùƒ¬ ’ı¶ö±˚˛ ’±ÀÂ Œ¸ øı¯∏À˚˛
øÚø}¬Ó¬ ˝Úº ˚ø Ú± Ô±Àfl¬ Ó¬Àı ¸ı≈Ê ˝±Ó¬˘ øÚÀ‰¬ı˛ øÀfl¬ ŒÍ¬À˘ ¤Àfl¬ ’Ùƒ¬ fl¬èÚº
¬Ûøı˛‰¬±˘Ú ı±À'ı˛ ¶§˚˛—øSê˚˛ì˝ô¶∏‰¬±ø˘Ó¬ ¸≈…˝◊‰¬Àfl¬ ˝ô¶∏‰¬±ø˘Ó¬ ’ı¶ö±ÀÚ ı˛±‡≈Ú ¤ı— ı' ¬Ûøı˛‰¬±˘ÀÚ ¸≈…˝◊‰¬ ’Úƒ
fl¬ı˛±ı˛ ÊÚ… ’Úƒ ¬Û≈˙ ı±È¬Ú ı…ı˝±ı˛ fl¬èÚº √õ∂±˚˛ ¬Û“±‰¬ ø˜øÚÈ¬ ¸˜˚˛fl¬±˘ ¬ÛÀı˛ ¤È¬± Œ‡± ˚±Àı Œ˚ ¸≈…˝◊‰¬ ’Úƒ ’±ÀÂº ˚±øLafl¬
øÚÀ«˙Àfl¬ı˛ ¸±˝±À˚… ¤ı˛ ¸Ó¬…Ó¬± ˚±‰¬±˝◊ fl¬èÚº ¬Ûı˛ıÓ¬œ«fl¬±À˘ ’Ùƒ¬ ı±È¬ÀÚı˛ ¸±˝±À˚… ¸≈…˝◊‰¬ ’Ù¬ √õ∂øSê˚˛± qè fl¬èÚ ¤ı—
¤ı˛ ¸Ó¬…Ó¬± ˚±‰¬±˝◊ fl¬èÚº ˚±øLafl¬ øÚÀ«˙Àfl¬ı˛ ¸±˝±À˚… ¬Ûı˛œé¬± fl¬èÚ ¤ı— øÚø}¬Ó¬ ˝Ú Œ˚ ¸≈…˝◊‰¬ ’Ùƒ¬ ’±ÀÂº √õ∂±˚˛ 5
ø˜øÚÈ¬ ¸˜˚˛fl¬±˘ ¬ÛÀı˛ ï¸≈…˝◊‰¬ ’Ùƒ¬ √õ∂øSê˚˛± ‰¬±˘±ÀÚ± ¬Ûı˛ó ¸≈…˝◊‰¬ ıg¬ fl¬ı˛±ı˛ fl¬±Ê ¸•Û±Ú fl¬èÚº ¤˝◊ ˆ¬±Àı ıg¬ ›
Œ‡±˘±ı˛ fl¬±Ê ˚±‰¬±˝◊ fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»º
Õı≈…øÓ¬fl¬ ¶§˚˛—øSê˚˛ ¬Ûøı˛‰¬±˘Ú –-
1) ˚±øLafl¬ øÚÀ«˙fl¬ ŒÔÀfl¬ ¸Ó¬…Ó¬± ˚±‰¬±˝◊ fl¬èÚ ¤ı— øÚø}Ó¬ ˝Ú Œ˚ ¸≈…˝◊‰¬ ’Ùƒ¬ ’ı¶ö±˚˛ ’±ÀÂº
2) ˚ø Ú± Ô±Àfl¬ ¸ı≈Ê ˝±Ó¬˘Àfl¬ ’±Àô¶∏ ’±Àô¶∏ øÚÀ‰¬ı˛ øÀfl¬ ŒÍ¬˘≈Úº
3) ø¸. øÈ¬. ı≈ø˙— › ˘±˝◊ÀÚı˛ øÀfl¬ı˛ ı≈ø˙—À˚˛ı˛ ¸À/ ¤.ø¸. ¸±õ≠±˝◊ ˚≈Mê fl¬èÚº
4) ø¸À˘"ı˛ ¸≈…˝◊‰¬Àfl¬ ¶§˚˛— ïAutoó ’ı¶ö±ÀÚ ø¶öı˛ fl¬èÚº
5) ˘±˘ ı˛—À˚˛ı˛ ı±È¬ÀÚı˛ ¸±˝±À˚… √õ∂À˚˛±ÊÚœ˚˛ ˜±ÀÚ ø˜È¬±ı˛ øı˛À˘ Œ¸øÈ¬—Àfl¬ øÚø«©Ü fl¬èÚº ø˜È¬±ı˛ øı˛À˘ı˛ ˘±˘ ˙˘±fl¬±
Î¬◊B‰¬ ˜±ÀÚı˛ fl¬±Àı˛KÈ¬ Œ¸øÈ¬— Œ‡±˚˛º
6) ¸ı≈Ê ı˛—À˚˛ı˛ ı±È¬ÀÚı˛ ¸±˝±À˚… ø˜È¬±ı˛ øı˛À˘ı˛ fl¬˜ fl¬±Àı˛KÈ¬ Œ¸øÈ¬— øÚø«©Ü fl¬èÚº ø˜È¬±ı˛ øı˛À˘ı˛ ¸ı≈Ê ˙˘±fl¬± øÚ•ß
˜±ÀÚı˛ fl¬±Àı˛KÈ¬ Œ¸øÈ¬— Œ‡±˚˛º
7) ¬Ûøı˛‰¬±˘Ú ı±À'ı˛ P1 › P2 È¬±ø˜«Ú±À˘ 220 Œˆ¬±å ¤.ø¸. ¸±õ≠±˝◊ ¸—˚≈Mê fl¬èÚº Ó¬±ı˛¬Ûı˛ fl¬˜¬ÛÀé¬ 5 ø˜øÚÈ¬
’À¬Ûé¬± fl¬èÚº
8) ˚‡Ú ˘±˝◊Ú fl¬±Àı˛KÈ¬ ŒıÀh¬ Î¬◊B‰¬ fl¬±Àı˛KÈ¬ Œ¸øÈ¬—À˚˛ı˛ ŒÔÀfl¬ Œı˙œ Î¬◊ÀÍ¬ ˚±Àı Ó¬‡Ú fl¬…±¬Û±ø¸È¬ı˛ ¸≈…˝◊‰¬ ıg¬ ˝Àıº
˚±øLafl¬ øÚÀ«˙fl¬ ŒÔÀfl¬ ¤ı˛ ¸Ó¬…Ó¬± ˚±‰¬±˝◊ fl¬èÚº
9) ˚‡Ú ˘±˝◊Ú fl¬±Àı˛KÈ¬ fl¬À˜ øÚ•ß ˜±ÀÚı˛ fl¬±Àı˛KÈ¬ Œ¸øÈ¬—À˚˛ı˛ øÚÀ‰¬ ŒÚÀ˜ ˚±Àı Ó¬‡Ú fl¬…±¬Û±ø¸È¬ı˛ ¸≈…˝◊‰¬ ‡≈À˘ ˚±Àıº
˚±øLafl¬ øÚÀ«˙fl¬ ŒÔÀfl¬ ¤ı˛ ¸Ó¬…Ó¬± ˚±‰¬±˝◊ fl¬èÚº
fl¬…±¬Û±ø¸È¬ı˛ ¸≈…˝◊À‰¬ı˛ ¸—¶ö±¬ÛÚ –-
fl¬…±¬Û±ø¸È¬ı˛ ¸≈…˝◊‰¬Àfl¬ ¬Ûøı˛ı˝ÀÚı˛ ÊÚ… ˚‡Ú ŒÓ¬±˘± ˝˚˛ Ó¬‡Ú ¸≈…˝◊‰¬Àfl¬ ıg¬ ’ı¶ö±˚˛ ı˛±‡≈Úº ŒÓ¬±˘± › ¬Ûøı˛ı˝ÀÚı˛
ÊÚ… qÒ≈ ı±˝fl¬ ˝±Ó¬˘ ı…ı˝±ı˛ fl¬èÚº ¸øÍ¬fl¬ Î¬◊ÀM±˘fl¬ øh¬ ı…ı˝±ı˛ fl¬Àı˛ ø¸/˘ ’Ôı± Î¬±ı˘ Œ¬Û±˘ ¶Üò±fl¬‰¬±Àı˛ı˛
125
REC
Sê˙ ’±À˜«ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ fl¬…±¬Û±ø¸È¬ı˛ ¸≈…˝◊‰¬Àfl¬ ’±Ú≈ˆ”¬ø˜fl¬ ’ı¶ö±ÀÚ ı˛±‡≈Úº ˝ô¶∏±‰¬±ø˘Ó¬ ¸≈…˝◊‰¬Àfl¬ Œ¬Û±À˘ı˛ øÚfl¬È¬ıÓ¬œ«
fl¬Àı˛ ı˛±‡≈Ú ˚±ÀÓ¬ ˜±øÈ¬ ŒÔÀfl¬ UÀfl¬ı˛ ¸±˝±À˚… ¬Ûøı˛‰¬±˘Ú fl¬ı˛± ˚±˚˛º
fl¬±ÀÚfl¬˙Ú –-
1) √õ∂Ò±Ú ¸±øfl«¬È¬ –- ’…±˘≈ø˜øÚ˚˛±˜ ø¬Û.øÊ. flv¬…±À•Ûı˛ ¸±˝±À˚… fl¬…±¬Û±ø¸È¬ı˛ ¸≈…˝◊À‰¬ı˛ ¸±Ó¬øÈ¬ Î¬◊B‰¬ ‰¬±À¬Ûı˛ È¬±ø˜«Ú±˘Àfl¬
˘±˝◊Ú, fl¬…±¬Û±ø¸È¬Àı˛ı˛ øÀfl¬ı˛ Œ˘±ÀÎ¬ı˛ Ó¬±ı˛ ¤ı— ø¸.øÈ¬. Œ˜˝◊Ú ˘œÀÎ¬ı˛ ¸À/ ‘Ï¬ˇıXˆ¬±Àı ¸—˚≈Mê fl¬èÚº
2) øÚ˚˛LaÌ ¸±øfl«¬È¬ –- fl¬…±¬Û±ø¸È¬ı˛ ¸≈…˝◊‰¬ ¤ı— ¬Ûøı˛‰¬±˘Ú ı±' 6 Œfl¬±ı˛ fl¬ÀKC±˘ Œfl¬ıƒÀ˘ı˛ Z±ı˛± ¸—˚≈Mê fl¬ı˛±ı˛ ¸˜˚˛
Ê˘ ˚±ÀÓ¬ ¸≈…˝◊À‰¬ı˛ ˜ÀÒ… √õ∂Àı˙ Ú± fl¬ı˛ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛ Œ¸ øı¯∏À˚˛ øÚø}¬Ó¬ fl¬èÚº
Î¬◊B‰¬ ‰¬±À¬Ûı˛ ¸±øfl«¬È¬ ŒÔÀfl¬ fl¬ÀKC±˘ ¸±øfl«¬È¬Àfl¬ øÚı˛±¬Û ”ı˛ÀQ ı˛±‡≈Úº øÚfl¬È¬ıÓ¬œ« øÎ¬ø¶ÜòøıÎ¬◊˙Ú È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛
¤˘.øÈ¬.ı≈ø˙— ŒÔÀfl¬ øfl¬—ı± Œfl¬±•Û±Úœ Z±ı˛± ı…ı¶ö±fl‘¬Ó¬ È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ ŒÔÀfl¬ 220 Œˆ¬±å ¤.ø¸. ¸±õ≠±˝◊ ŒÚ›˚˛±
ˆ”¬ø˜ ¸—À˚±· –- ¬Ûøı˛‰¬±˘Ú ˚ÀLaı˛ ı±À'ı˛ Î¬◊ˆ¬˚˛ øÀfl¬ ï˘±˝◊Ú › fl¬…±¬Û±ø¸È¬Àı˛ı˛ øfl¬ó ˆ”¬ø˜ ¸—À˚±·fl¬±ı˛œ È¬±ø˜«Ú±À˘ı˛
ı…ı¶ö± ı˛±‡± ˝˚˛º ˆ”¬ø˜ ¸—À˚±À·ı˛ ÊÚ… 4 Œ·ÀÊı˛ øÊ.’±˝◊. Ó¬±ı˛ ı…ı˝±ı˛ fl¬èÚ ¤ı— ’±øÔ«—À˚˛ı˛ ÊÚ… Œ¸‡±ÀÚ ≈íøÈ¬ ¬Û‘Ôfl¬
’±Ô« ˝◊À˘fl¬ÀÈ¬™±ÀÎ¬ı˛ ı…ı¶ö± Ô±fl¬± Î¬◊ø‰¬»º ˆ”¬ø˜ ¸—À˚±·fl¬±ı˛œ ¤˝◊ Ó¬±ı˛ ˘±˝◊È¬øÚ— ’…±Àı˛à¬Àı˛ı˛ ’±Ô« ˝◊À˘fl¬ÀÈ¬™±ÀÎ¬ı˛ ¸À/
¸—˚≈Mê fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬» Ú˚˛º
ı˛é¬Ì±Àıé¬Ì –- ¤˘±fl¬±ı˛ ’ı¶ö±ı˛ ¬Ûøı˛ıÓ«¬Ú ¸±À¬ÛÀé¬ ı˛é¬Ì±Àıé¬ÀÌı˛ fl¬±Ê øÚÒ«±ı˛Ì fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº ¸±Ò±ı˛Ìˆ¬±Àı
ı˛é¬Ì±Àıé¬ÀÌı˛ fl¬±Ê √õ∂øÓ¬ ¤fl¬ ŒÔÀfl¬ ≈˝◊ ıÂı˛ ’ôL√ı˛ fl¬ı˛± Œ˚ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛º ı˛é¬Ì±Àıé¬ÀÌı˛ ¬Ûı˛ ˚La±—À˙ı˛ fl¬±˚«fl¬˘±¬Û ¬Ûı˛‡
fl¬ı˛± Êèı˛œº øıÀ˙¯∏ fl¬Àı˛ Á¬h¬ı‘ø©Ü ı± ı<¬Û±ÀÓ¬ı˛ ¬Ûı˛ ı˛é¬Ì±Àıé¬Ì ’±ı˙…fl¬º ¸±õ≠±˝◊ ’Ùƒ¬ fl¬Àı˛ ï’Ô«±» ‰¬±Ê˜≈Mê fl¬Àı˛ó
fl¬…±¬Û±ø¸È¬ı˛ ¸≈…˝◊À‰¬ı˛ ¬Ûøı˛˙«Ú › ı˛é¬Ì±Àıé¬ÀÌı˛ fl¬±Ê ‚Ú ‚Ú fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»º
ø˜È¬±ı˛ øı˛À˘ı˛ ˚Ô±¶ö±Ú øıÚ…±¸ –-
ø˜È¬±ı˛ øıÀ˘ı˛ ˚Ô±¶ö±Ú øÚı«±‰¬Ú ¬Û≈Àı˛±¬Û≈øı˛ ı…ı¶ö±¬ÛÚ±ı˛ ˝±˘ ¤ı— ·Ë±˝fl¬ ‰¬±ø˝±ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ øÚˆ«¬ı˛ fl¬Àı˛º ’Ó¬¤ı
√õ∂ÀÓ¬…fl¬ Œé¬ÀS˝◊ ¤È¬± ¤fl¬ı˛fl¬˜ ˝Àı Ú±º
Î¬◊±˝ı˛Ì –- ÒèÚ ¸fl¬±˘ 6 È¬± ŒÔÀfl¬ ¸Àg¬… 6 È¬±ı˛ ˜Ò…ıÓ¬œ« ¸˜˚˛fl¬±À˘ ¤fl¬øÈ¬ Ù¬œÎ¬±Àı˛ı˛ ·h¬ ¸Àı«±B‰¬ Œ˘±Î¬ 100
’…±ø•Û˚˛±ı˛º ’Ú… ¸˜˚˛ ¤˝◊ Œ˘±Î¬ fl¬±Àı˛KÈ¬ 40 ’…±ø•Û˚˛±Àı˛ı˛ fl¬˜ ˝À˚˛ ˚±˚˛º ¸Àı«±B‰¬ Œ˘±ÀÎ¬ı˛ ¸˜˚˛fl¬±À˘ ¬Û±›˚˛±ı˛
Ù¬…±"Àı˛ı˛ ˜±Ú 0.7 ï˘…±ø·—ó Œ‡±˚˛º ¤˝◊ ¬Û±›˚˛±ı˛ Ù¬…±"ı˛ Î¬◊ißÓ¬ fl¬ı˛± √õ∂À˚˛±ÊÚº ¸Àı«±B‰¬ Œ˘±ÀÎ¬ı˛ ¸˜˚˛fl¬±˘ ı…Ó¬œÓ¬ ’Ú…
¸˜À˚˛ ˚‡Ú ¤˝◊ ¬Ù¬œÎ¬±Àı˛ı˛ Œ˘±Î¬ 40 ’…±ø•Û˚˛±Àı˛ı˛ fl¬˜ ˝˚˛ ¬Û±›˚˛±ı˛ Ù¬…±"ı˛ ’·ËıÓ¬œ« ï˘œøÎ¬—ó ˝À˚˛ Œ˚ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛ ˚ø
fl¬…±¬Û±ø¸È¬ı˛ ¸—˚≈Mê ’ı¶ö±˚˛ Ô±Àfl¬º
ø˜È¬±ı˛ øı˛À˘ Œ¸øÈ¬— ¬Û…±ÀÚÀ˘ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ 'VNR-A' √õ∂À˚˛±ÊÚ ’Ú≈˚±˚˛œ øıÚ…ô¶∏ Ô±fl¬± Î¬◊ø‰¬»º ˘±˘ ı˛—À˚˛ı˛ ˙˘±fl¬±
ïÎ¬◊B‰¬ó 90 ’…±ø•Û˚˛±ı˛ ‚±ÀÈ¬ ¤ı— ¸ı≈Ê ı˛—À˚˛ı˛ ˙˘±fl¬± ïøÚ•ßó 40 ’…±ø•Û˚˛±ı˛ ‚±ÀÈ¬ ¶ö±Ú øÚı«±‰¬Ú fl¬ı˛± Œ˚ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛º ¤˝◊
Òı˛ÀÌı˛ ¶ö±Ú øÚı«±‰¬ÀÚı˛ ÊÚ… Œ˚˝◊ ˜”˝”ÀÓ«¬ Œ˘±Î¬ 90 ’…±ø•Û˚˛±ı˛ ˝Àı, fl¬…±¬Û±ø¸È¬ı˛ ¸≈…˝◊‰¬ ’Úƒ ˝Àı ˚±Àı ¤ı— Œ˘±Î¬ 40
’…±ø•Û˚˛±Àı˛ı˛ øÚÀ‰¬ ŒÚÀ˜ Œ·À˘ fl¬…±¬Û±ø¸È¬Àı˛ı˛ ¸≈…˝◊‰¬ ’Ùƒ¬ ˝À˚˛ ˚±Àıº ˚±ı˛ Ù¬À˘ ¸Àı«±B‰¬ Œ˘±ÀÎ¬ı˛ ¸˜˚˛fl¬±À˘ ¬Û±›˚˛±ı˛
Ù¬…±"ı˛ Î¬◊ißÓ¬ ˝Àı ¤ı— ’ä Œ˘±ÀÎ¬ı˛ ¸˜˚˛fl¬±À˘ ¬Û±›˚˛±ı˛ Ù¬…±"ı˛ ˘œøÎ¬—À˚˛ ¬Û˚«ıø¸Ó¬ ˝Àı Ú±º
126
REC
¬Û±›˚˛±ı˛ Ù¬…±"ı˛ Î¬◊ißÓ¬ fl¬ı˛±ı˛ ÊÚ… fl¬…±¬Û±ø¸È¬ı˛ øÚı«±‰¬ÀÚı˛ Ó¬±ø˘fl¬± –--
¬Û±›˚˛±ı˛ Ù¬…±"Àı˛ı˛ qX¬ ˜±Ú
ÀÈ¬øıÀ˘ı˛ ‰¬±È«¬
200 øfl¬À˘±›˚˛±È¬ Œ˘±ÀÎ¬ı˛ ÊÚ… ¬Û±›˚˛±ı˛ Ù¬…±"ı˛ 0.72 ŒÔÀfl¬ 0.95 ¤ Î¬◊ißœÓ¬ fl¬ı˛ÀÓ¬ fl¬Ó¬ ˜±ÀÚı˛ fl¬…±¬Û±ø¸È¬ı˛ ı¸±ı±ı˛
√õ∂À˚˛±ÊÚ ˝Àı∑
Î¬◊¬ÛÀı˛±Mê Ó¬±ø˘fl¬± ŒÔÀfl¬ ¤È¬± ¬Ûøı˛©®±ı˛ Œ˚ &Úfl¬˜±Ú ø˝¸±Àı 0.634 ŒÚ›˚˛± √õ∂À˚˛±ÊÚº
’Ó¬¤ı √õ∂À˚˛±ÊÚœ˚˛ fl¬…±¬Û±ø¸È¬Àı˛ı˛ ˜±Ú -- 200 x0.634 = 127 øfl¬À˘±ˆ¬±ı˛º
127
REC
128
REC
øÎ¬ø¶ÜòøıÎ¬◊˙Ú È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ ı˛é¬Ì±Àıé¬Ì fl¬˜«¸”‰¬œ
Sêø˜fl¬ ¸—‡…± ¸˜˚˛ fl¬±˘ fl¬ı˛Úœ˚˛ ı˛é¬Ì±Àıé¬ÀÌı˛ fl¬±Ê
1. ÕøÚfl¬ ŒÚ˝◊
2. ˜±ø¸fl¬ 1. ŒÓ¬À˘ı˛ Œ˘Àˆ¬˘ ¬Ûı˛œé¬± fl¬èÚ ¤ı— ¸øÍ¬fl¬ Œ˘Àˆ¬˘ ¬Û˚«ôL√ ŒÓ¬˘
ˆ¬èÚº
2. ŒÓ¬À˘ı˛ Œfl¬±Ú ˘œÀfl¬Ê Ô±fl¬À˘ ¸—À˙±ÒÚ fl¬èÚº
3. ŒÙ¬Ê, øÚÎ¬◊È¬™±˘, ’±øÔ«— ˝◊Ó¬…±øı˛ ¸˜ô¶∏ fl¬±ÀÚfl¬˙Ú ¤“ÀÈ¬ øÚº
4. ı±˝◊Àı˛ ŒÔÀfl¬ È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ È¬…±Ç¬ ¬Ûøı˛©®±ı˛ fl¬èÚº
5. √õ∂À˚˛±ÊÚ ˝À˘ ıËœ±Àı˛ı˛ ø¸ø˘fl¬± ŒÊ˘ ¬Ûøı˛ıÓ«¬Ú fl¬èÚº
’Ú≈ı˛+¬Ûˆ¬±Àı ıËœ±Àı˛ı˛ ŒÓ¬˘ ¬Ûı˛œé¬± fl¬èÚ ¤ı— ı±˚˛≈ ‰¬˘±‰¬À˘ı˛
¬ÛÔ ¬Ûøı˛©®±ı˛ ¸•úÀg¬ øÚø}Ó¬ ˝Úº
6. ¸øÍ¬fl¬ ¸±˝◊ÀÊı˛ øÙ¬Î¬◊Ê Ó¬±ı˛ ¸—À˚±· fl¬Àı˛ ¤“ÀÈ¬ øÚº fl¬±È¬±
Ó¬±ı˛, ˆ¬±/± Œı¸ ˝◊Ó¬…±ø ¬Û±Àå øÚº
3. ÕS˜±ø¸fl¬ 1. ¸Àı«±B‰¬ Œ˘±ÀÎ¬ı˛ ¸˜˚˛fl¬±À˘ øÓ¬ÚøÈ¬ ŒÙ¬ÀÊı˛ Œ˘±Î¬ fl¬±Àı˛KÈ¬
¬Ûøı˛˜±¬Û fl¬èÚ ¤ı— ø˘À‡ ı˛±‡≈Úº
2. ˚ø Œ˘±Î¬ fl¬±Àı˛KÈ¬ ’¸˜ıøKÈ¬Ó¬ Ô±Àfl¬ ¸≈¯∏˜ ıKÈ¬ÀÚı˛ ı…ı¶ö±
øÚÚº
3. ¸˜ô¶∏ ŒÙ¬Ê › øÚÎ¬◊È¬™±À˘ı˛ ˜ÀÒ… Œˆ¬±ÀåÊ ¬Ûøı˛˜±¬Û fl¬èÚ ¤ı—
ø˘À‡ ı˛±‡≈Úº
4. ¸˜ô¶∏ Ù¬œÎ¬±Àı˛ı˛ ”ı˛ıÓ¬œ« Œ˙¯∏ √õ∂±ÀôL√ı˛ Œˆ¬±ÀåÊ ¬¬Ûøı˛˜±¬Û fl¬èÚ
¤ı— ø˘À‡ ı˛±‡≈Úº
4. ¯∏±iú±ø¸fl¬ 1. ’±Ô« Œı˛øÊà¬…±k ¬Ûøı˛˜±¬Û fl¬èÚ ¤ı— ø˘À‡ ı˛±‡≈Úº
2. È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ › ˘±˝◊È¬øÚ— ’…±Àı˛à¬Àı˛ı˛ ˝◊Ú¸≈À˘˙Ú Œı˛øÊ¬à…±k
¬Ûøı˛˜±¬Û fl¬èÚ ¤ı— Œ˜·±ı˛ ŒÈ¬À©Üı˛ Ù¬˘±Ù¬˘ ø˘À‡ ı˛±‡≈Úº
3. ˚ø ˘±˝◊È¬øÚ— ’…±Àı˛àÀı˛ı˛ ˝◊Ú¸≈À˘˙Ú Œı˛øÊà…±k fl¬˜ ˝˚˛
Ó¬Àı ¤Àfl¬ ¬Û±Àå øÚº
5. ı±»¸øı˛fl¬ 1. ŒÓ¬À˘ı˛ Ú˜≈Ú± øÚÀ˚˛ Î¬±˝◊À˘fl¬øÈ¬™fl¬ ŒÈ¬©Ü fl¬èÚ › Ù¬˘±Ù¬˘ ø˘À‡
ı˛±‡≈Úº
2. ¤˚˛±ı˛ ŒıËfl¬ ¸≈…˝◊À‰¬ı˛ ¸øÍ¬fl¬ Ó¬˘ ¬Ûı˛œé¬± fl¬èÚ ¤ı— ˚Ô±¶ö±Ú
·ËœÊ › ŒÓ¬˘ Œ›˚˛±ı˛ fl¬±Ê fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº
3. ’±øfl«¬— ˝ÀÚ«ı˛ ’øˆ¬˜≈‡ ¸—À˙±ÒÚ fl¬èÚº
4. ’±øÔ«— ı˛Î¬ › ’±øÔ— fl¬é ı˛é¬Ì±Àıé¬Ì fl¬èÚº
6. øZı±ø¯∏«fl¬ ŒÓ¬À˘ı˛ ’•°Q ¬Ûı˛œé¬± fl¬èÚº
7. øS-ı±ø¯∏«fl¬ ŒÓ¬˘ øıq©®fl¬ı˛Ì fl¬èÚ¬º
8. ¬Û=¡ı±ø¯∏«fl¬ ›˚˛±fl«¬˙À¬Û È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ ›ˆ¬±ı˛˝ø˘— fl¬èÚº
129
REC
130
REC
¸±øˆ«¬¸ ¸—Sê±ôL√ ’øÒfl¬±ı˛ › ±ø˚˛Q –-
Œfl¬±•Û±Úœ ˘±˝◊Ú˜…±Ú, ’…±ø¸à¬…±KÈ¬ ˘±˝◊Ú˜…±Ú ¤ı— ˘±˝◊Ú ¸˝±˚˛fl¬Àı˛ Ó¬±Àı˛ ¸—øù≠©Ü fl¬±ÀÊı˛ ¤˘±fl¬±ı˛ ÊÚ…
¤˘±fl¬± ¬Ûøı˛‰¬±˘Àfl¬ı˛ ’øÒfl¬±ı˛ øÀ˚˛ÀÂÚº ¤˘±fl¬± ¬Ûøı˛‰¬±˘fl¬ Ó¬±ı˛ ¤˘±fl¬±ı˛ fl¬±Êfl¬À˜«ı˛ fl¬±øı˛·ı˛œ › ı±øÚøÊ…fl¬ Î¬◊ˆ¬˚˛
øÀfl¬ı˛ ÊÚ˝◊ ±ø˚˛Q˙œ˘ Ô±fl¬ÀıÚº ¤˘±fl¬± ¬Ûøı˛‰¬±˘fl¬ › Ó¬±ı˛ ±ø˚˛ÀQı˛ øı˙ı˛+¬Û øÚÀ•ß ıøÚ«Ó¬ ˝˘ –
(1) fl¬±˚«Àé¬S ¸•§Àg¬ ˜”˘ Ó¬Ô…±ı˘œ –-
(a) øÎ¬ø¶ÜòøıÎ¬◊˙Ú È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ :±Ú ¤ı— Ó¬±Àı˛ Œfl¬±Î¬ Ú— ÚÔœˆ≈¬øMêfl¬ı˛Ìº
(b) È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ Œfl¬øffl¬ ·Ë±˝fl¬Àı˛ ˜±Úø‰¬S ¤ı— ÚÔœfl¬ı˛Ì Œı˛øÊø©Üò ı˝◊ √õ∂dÓ¬ fl¬ı˛±º
(c) ¸±øˆ«¬¸ Œ›˚˛±ı˛ ÊÚ… Ó¬±ı˛ ¤˘±fl¬±ı˛ Œ¸fl¬˙Ú ’øÙ¬¸ ŒÔÀfl¬ ·Ë±˝fl¬Àı˛ Ó¬±ø˘fl¬± ¸—·Ë˝ fl¬ı˛±º
(d) ·Ë±˝fl¬ øˆ¬øMfl¬ ·Ë±˝fl¬Àı˛ Œ|Ìœ ì ¸—˚≈Mê Œ˘±Î¬ ì ıÓ«¬˜±Ú ø˜È¬±ı˛ ı˛œøÎ¬— ì ıÀfl¬˚˛± ì ø˜È¬±Àı˛ı˛ ıÓ«¬˜±Ú
’ı¶ö±Ú ˝◊Ó¬…±ø øı˙ øııı˛Ì øıÀ˘ı˛ ÚøÔ ŒÔÀfl¬ ¸—·Ë˝ fl¬ı˛±º
(e) È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ Œfl¬øffl¬ ·Ë±˝fl¬Àı˛ ø‰¬ø˝êÓ¬ fl¬ı˛± ¤ı— È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ Œfl¬øffl¬ ÚÔœfl‘¬Ó¬ ˜±Úø‰ÀSı˛ ¸À/ ø˜ø˘À˚˛
ŒÚ›˚˛±º
(f) Œ˜ı˛±˜Ó¬ › ¬Ûøı˛˙«ÀÚı˛ ÊÚ… SêøÈ¬˚≈Mê ì ’ı…ı˝+Ó¬ ø˜È¬±Àı˛ı˛ ·Ë±˝fl¬Àı˛ ¸À/ ø˜ø˘Ó¬ ˝›˚˛±º
(2) √õ∂Ô±·Ó¬ fl¬±˚«±ı˘œ –-
(a) M.S.E.D.C.L ¬Ûøı˛fl¬äÚ± ’Ú≈˚±˚˛œ ø˜È¬±ı˛øı˝œÚ fl‘¬ø¯∏¸—Sê±ôL√ ·Ë±˝fl¬Àı˛ ¤Ú±øÊ«ø˜È¬±ı˛ ¸—˚≈Mê fl¬ı˛±º
(b) øÎ¬ø¶ÜòøıÎ¬◊˙Ú È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ Œfl¬Àf ø˜È¬±ı˛ ¸—À˚±· fl¬ı˛±º
(c) ø˜È¬±Àı˛ı˛ ıÓ«¬˜±Ú ’ı¶ö±Ú › ı˛œøÎ¬— ¬Ûı˛œé¬± fl¬ı˛±ı˛ ÊÚ… ∆øÚfl¬ 10 ÊÚ ·Ë±˝Àfl¬ı˛ ¸À/ ø˜ø˘Ó¬ ˝›˚˛±º
(d) √õ∂ÀÓ¬…fl¬ ·Ë±˝Àfl¬ı˛ ¸À/ øÓ¬Ú ˜±À¸ ’ôL√Ó¬ ¤fl¬ı±ı˛ ø˜ø˘Ó¬ ˝›˚˛±º
(e) ·Ë±˝fl¬Àı˛ fl¬±ÀÂ ˚±›˚˛±ı˛ ¸˜˚˛ ø˜È¬±ı˛ ı˛œøÎ¬—À˚˛ı˛ øı˙ Ó¬Ô… ¤ı— ¬Ûı˛œé¬±˜”˘fl¬ ˚La¬Û±øÓ¬ Œ˚˜Ú Œ˜·±ı˛,
ø˜È¬±ı˛ ¸œ˘ ˝◊Ó¬…±ø ¸À/ ŒÚ›˚˛±º ¤˝◊ Ê±Ó¬œ˚˛ ¸±é ±ÀÓ¬ı˛ Ù¬À˘ ¤˘±fl¬± ¬Ûøı˛‰¬±˘fl¬ ø˜È¬±ı˛, ø˜È¬±ı˛ ¸œ˘
˝◊Ó¬…±øı˛ √õ∂À˚˛±ÊÚ ’±ÀÂ øfl¬Ú± Ó¬± øÚÒ«±ı˛Ì fl¬ı˛ÀÓ¬ ¬Û±Àı˛Úº
(f) ÚÓ≈¬Ú Œ›˚˛± ¸±øfl«¬È¬ fl¬±ÀÚfl¬˙Ú ÚÔœˆ≈¬øMê fl¬Àı˛ DTC ˜±Úø‰¬SÀfl¬ ¸ı«À˙¯∏ ’ı¶ö±ÀÚ ¸—¶®±ı˛ fl¬ı˛±º
(3) ıKÈ¬ÚÊøÚÓ¬ ’¬Û‰¬À˚˛ı˛ ˝ò¬±¸ –-
(a) DTC &ø˘ı˛ ø‰¬ø˝êÓ¬ Ó¬±ø˘fl¬± ’Ú≈˚±˚˛œ DTC &ø˘ı˛ ø˜È¬±Àı˛ı˛ ı˛œøÎ¬— ŒÚ›˚˛± ¤ı— ’øı˘À•§ øıˆ¬±·œ˚˛
√õ∂Ò±ÀÚı˛ fl¬±ÀÂ ¬Û±Í¬±ÀÚ±º
(b) øıˆ¬±· ŒÔÀfl¬ DTC øˆ¬øMfl¬ øı˘ fl¬ı˛± ˝◊Î¬◊øÚÀÈ¬ı˛ øı˙ Ó¬Ô… ŒÚ›˚˛± ¤ı— √õ∂ÀÓ¬…fl¬ DTC -¤ı˛ ıKÈ¬ÚÊøÚÓ¬
’¬Û‰¬˚˛ øÚÒ«±ı˛Ì fl¬ı˛±º ’¬Û‰¬˚˛Àfl¬ ¤fl¬fl¬ ¸—‡…±ı˛ ô¶∏Àı˛ ¸œø˜Ó¬ fl¬ı˛ÀÓ¬ √õ∂À˚˛±ÊÚœ˚˛ ı…ı¶ö± ·Ë˝Ìº
(c) øı˘ øıˆ¬±· ŒÔÀfl¬ ·Ë±˝Àfl¬ı˛ Œ|Ìœøˆ¬øMfl¬ ˙øMê ı…ı˝±Àı˛ı˛ Ó¬Ô…±ø ¸—·Ë˝ fl¬ı˛± ¤ı— øıøˆ¬iß Œ|Úœøˆ¬øMfl¬
·Ë±˝fl¬Àı˛ ˙øMê ı…ı˝±Àı˛ı˛ ¸À/ Ó≈¬˘Ú± fl¬Àı˛ fl¬˜ ˙øMê ı…ı˝±Àı˛ı˛ ¤˘±fl¬± ø‰¬ø˝êÓ¬ fl¬ı˛±º
(d) øı…≈» ‰≈¬øı˛ › Ufl¬ ¸ı˛ıı˛±˝fl¬±ı˛œÀfl¬ ‡≈ÀÊ ı±ı˛ fl¬ı˛±, ’øÙ¬¸±ı˛Àfl¬ Ê±Ú±ÀÚ± ¤ı— ¸—À˙±ÒÀÚı˛ ÊÚ… ^nÓ¬
ı…ı¶ö± ·Ë˝Ìº ‹ Òı˛ÀÌı˛ ‚È¬Ú± Œı˛øÊø¶Üò ı˝◊ÀÓ¬ ÚÔœˆ≈¬Mê fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»º
131
REC
4) ·Ë±˝fl¬Àı˛ ¸À/ ¸•Ûfl«¬ –-
(a) ·Ë±˝fl¬Àı˛ ¸À/ ’±ôL√øı˛fl¬ ¸•Ûfl«¬ ¶ö±¬ÛÚ fl¬ı˛± ¤ı— Ó¬±Àı˛ ¸˜¸…± › ’¸≈øıÒ± ”ı˛œfl¬ı˛ÀÌı˛ ÊÚ… ¸±˝±˚…
fl¬ı˛±º
(b) ·Ë±˝fl¬Àı˛ ¸À/ Œ˚±·À˚±· fl¬Àı˛ ‰¬˘øÓ¬ øı≈…» øı˘ › ıÀfl¬˚˛± øı≈…» øı˘ ¬Ûøı˛À˙±ÀÒı˛ ÊÚ… ’Ú≈√õ∂±øÌÓ¬
fl¬ı˛±º
(c) Õı≈…øÓ¬fl¬ øÚı˛±¬ÛM± ¤ı— ˙øMê ¸—ı˛é¬Ì øı¯∏À˚˛ ·Ë±˝fl¬Àı˛ √õ∂ø˙øé¬Ó¬ fl¬ı˛±º
5) ı˛é¬Ì±Àıé¬Ì –-
(a) ÊÀ˜ Ô±fl¬± ˜±øÈ¬ ¸øı˛À˚˛, ‚±¸, ŒÁ¬±¬ÛÁ¬±h¬, ·±Â ˝◊Ó¬…±ø Î¬◊¬ÛÀh¬ ŒÙ¬À˘ DTC ¤˘±fl¬±, ¤˝◊‰¬.øÈ¬ ì ¤˘.øÈ¬
·Ë±˝fl¬ Œ¬Û±À˘ı˛ ¬Û±ù´ıÓ¬œ« ¤˘±fl¬±ı˛ ¬Ûøı˛©®±ı˛ ¬Ûøı˛BÂißÓ¬± ıÊ±˚˛ ı˛±‡±º
(b) øı≈…» ¸ı˛ıı˛±À˝ı˛ øı‚Æfl¬±˘ fl¬˜±ÀÚ±ı˛ ‘ø©ÜÀfl¬±Ì ŒÔÀfl¬ DTC &ø˘ı˛ ¸ı˛ıı˛±˝ ıÊ±˚˛ ı˛±‡±º
(c) DTC &ø˘ı˛ ¸˜˚˛˜Ó¬ √õ∂øÓ¬À¯∏Òfl¬ ı˛é¬Ì±Àıé¬Ì Œ˚ ¸•Û±øÓ¬ ˝ÀBÂ Œ¸ øı¯∏À˚˛ øÚø}Ó¬ ˝›˚˛±º
(d) øÚ•ß ‰¬±À¬Ûı˛ ¸˜¸…±Àé¬S ø‰¬ø˝êÓ¬ fl¬ı˛± ¤ı— Î¬◊Ò«Ó¬Ú fl¬Ó‘«¬¬Ûé¬Àfl¬ Ó¬± Ê±Ú±ÀÚ±º
6) ¤˘±fl¬± ¬Ûøı˛‰¬±˘Àfl¬ı˛ ’øÒfl¬±ı˛ –-
(a) ÚÓ≈¬Ú ¸±øˆ«¬¸ fl¬±ÀÚfl¬˙ÀÚı˛ ’Ú≈À˜±Ú Œ›˚˛±ı˛ ÊÚ… ¤˘±fl¬± ¬Ûøı˛‰¬±˘fl¬ ï˘±˝◊Ú˜…±Ú ì ’…±ø¸à¬…±KÈ¬ ˘±˝◊Ú˜…±Ú
ì ˘±˝◊Ú ¸˝±˚˛fl¬ó-¤ı˛ ¸À/ ¬Ûı˛±˜˙« fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº
(b) Ó¬±Àı˛ ¬Ûı˛±˜À˙« ø˜È¬±ı˛ ı˘, ø˜È¬±Àı˛ı˛ ¶ö±Ú ¬Ûøı˛ıÓ«¬ÀÚı˛ fl¬±Ê fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº
(c) ÚÓ≈¬Ú ˘±˝◊Ú øÚ˜«±Ì, ÚÓ≈¬Ú È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ ˝◊Ó¬…±ø ¸—¶ö±¬ÛÀÚı˛ ˜Ó¬ Î¬◊iß˚˛Ú˜”˘fl¬ fl¬±Ê ¤˘±fl¬± ¬Ûøı˛‰¬±˘Àfl¬ı˛ ¸À/
¬Ûı˛±˜˙« fl¬Àı˛ fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº
(d) ¤˘±fl¬± ¬Ûøı˛‰¬±˘fl¬ Œ√õ∂øı˛Ó¬ ø˜È¬±ı˛ ı˛œøÎ¬—Àfl¬ ø˜È¬±ı˛ ı˛œÎ¬±ı˛ Z±h¬± ı˛œøÎ¬— ı˝◊À˚˛ı˛ ¬Û±Ó¬±˚˛ ÚÔœˆ≈¬Mê ø˜È¬±ı˛
ı˛œøÎ¬—À˚˛ı˛ ¸À/ Ó≈¬˘Ú± fl¬ı˛± Î¬◊ø‰¬»º Œfl¬±Ú ı˛fl¬˜ øı‰¬≈…øÓ¬ ¬Ûøı˛˘øé¬Ó¬ ˝À˘ Î¬◊¬Û˚≈Mê ı…ı¶ö± ·Ë˝ÀÌı˛ ÊÚ… Ó¬±
øıˆ¬±·œ˚˛ √õ∂Ò±ÀÚı˛ Œ·±‰¬Àı˛ ’±ÚÀÓ¬ ˝Àıº
(e) ·Ë±˝fl¬Àı˛ ¸À/ øÓ¬Ú ˜±À¸ ¤fl¬ı±ı˛ ¤˘±fl¬± ¬Ûøı˛‰¬±˘fl¬Àfl¬ ı·œ«˚˛ ’±À˘±‰¬Ú±ı˛ ÊÚ… ı¸± Î¬◊ø‰¬» ¤ı— ‹ ı·œ«˚˛
’±À˘±‰¬Ú±ı˛ ÊÚ… øıˆ¬±·œ˚˛ fl¬±˚«±˘À˚˛ı˛ ¸˜ô¶∏ ı˛fl¬˜ ¸˝À˚±ø·Ó¬±ı˛ ˝±Ó¬ ı±øh¬À˚˛ Œ›˚˛± Î¬◊ø‰¬»º
132
REC
øı—˙ ’Ò…±˚˛
¬Ûøı˛ø˙©Ü
ø¬Ûøˆ¬ø¸ Ó¬±˜±ı˛ Ó¬±Àı˛ı˛ Ó¬øh¬» ¬Ûøı˛ı˝Ú é¬˜Ó¬±
¶Üò…±À`¬ı˛ ¤¸.Î¬øıvÎ¬◊.øÊ ı…±¸ fl¬±Àı˛KÈ¬ Œı˛øÈ¬— √õ∂øÓ¬ 50 Ù≈¬ÀÈ¬ı˛
¸—‡…± Ú•§ı˛ Œˆ¬±ÀåÊ ‚±È¬øÓ¬
1 18 0.044 1.291 5 2.78
3 22 0.029 0.736 5 2.13
3 20 0.36 0.914 10 2.86
7 22 0.29 0.736 15 2.94
7 20 0.36 0.914 29 3.70
7 18 0.44 1.219 29 3.70
7 17 0.052 1.422 45 2.70
7 16 0.064 1.626 56 2.20
19 18 0.044 1.219 67 2.08
19 17 0.052 1.422 78 1.75
19 16 0.064 1.626 102 1.45
19 14 0.082 2.032 147 —
Ê˘ ˝±›˚˛±¸ø˝ Ó¬±Àı˛ı˛ ¸±˝◊Ê (W.P)

¸±øˆ«¬¸ ¸±øˆ«¬¸ ’…±˘≈ø˜øÚ˚˛±˜ Ó¬±Àı˛ı˛ ¸±˝◊Ê ïø˜ø˜ó
fl¬±ÀÚfl¬˙Ú ø˜È¬±Àı˛ı˛ é¬˜Ó¬± √õ∂±l Œˆ¬±ÀåÊ
fl¬±ÀÚfl¬˙ÀÚı˛ ï’…±•Ûó ïŒˆ¬±åó
Òı˛Ì ï’…±•Ûó ŒÙ¬Ê øÚÎ¬◊È¬™±˘
ø¸/˘ ŒÙ¬Ê 5 ’…±•Û 5 ’…±ø•Û˚˛±ı˛ 1/1.42 1/1.42 250
250 Œˆ¬±å
ø¸/˘ ŒÙ¬Ê 19 ’…±•Û 10 ’…±ø•Û˚˛±ı˛ 1/1.83 1/1.83 250
250 Œˆ¬±å
ø¸/˘ ŒÙ¬Ê 20 ’…±•Û 20 ’…±ø•Û˚˛±ı˛ 1/3.25 1/3.25 250
250 Œˆ¬±å
ÔËœ-ŒÙ¬Ê 3 ˝¸« ¬Û±›˚˛±ı˛ 10 ’…±ø•Û˚˛±ı˛ 1/1.83 1/1.83 440
440 Œˆ¬±å
ÔËœ-ŒÙ¬Ê 5 ˝¸« ¬Û±›˚˛±ı˛ 10 ’…±ø•Û˚˛±ı˛ 1/2.34 1/2.34 440
440 Œˆ¬±å
ÔËœ-ŒÙ¬Ê 15 ˝¸« ¬Û±›˚˛±ı˛ 25 ’…±ø•Û˚˛±ı˛ 1/3.25 1/3.25 440
440 Œˆ¬±å
ÔËœ-ŒÙ¬Ê 35 ˝¸« ¬Û±›˚˛±ı˛ 50 ’…±ø•Û˚˛±ı˛ 19/2.03 7/3.25 440
440 Œˆ¬±å
133
¸±øˆ«¬¸ fl¬±ÀÚfl¬˙Ú Ó¬±ø˘fl¬±
Œ¬Û±À˘ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ øÙ¬Î¬◊Ê Œ˘±˝±ı˛ Ï¬±fl¬Ú±›˚˛±˘± fl¬±È¬ ’±Î¬◊ÀÈ¬ı˛ ˜ÀÒ…
¸Àı«±B‰¬
Sêø˜fl¬ ¸±øˆ«¬¸ ¸Àı«±B‰¬ øÙ¬Î¬◊Ê Ó¬±ı˛ øÙ¬Î¬◊Ê Ó¬±ı˛ fl¬±ÀÚfl¬˙ÀÚı˛
¸—‡…± fl¬±ÀÚfl¬˙Ú Œ˘±Î øfl¬È¬fl¬±ÀÈ¬ı˛ ¤¸ ¶§±ˆ¬±øıfl¬ ·˘Ú øfl¬È¬fl¬±ÀÈ¬ı˛ ¤¸ ¶§±ˆ¬±øıfl¬ ·˘Ú ÊÚ…
REC
¸±˝◊Ê Î¬øıvÎ¬◊ øÊ fl¬±Àı˛KÈ¬ fl¬±Àı˛KÈ¬ ¸±˝◊Ê Î¬øıvÎ¬◊ øÊ fl¬±Àı˛KÈ¬ fl¬±Àı˛KÈ¬ ¬Û±˝◊À¬Ûı˛

¸±˝◊Ê ï’…±•Ûó ï’…±•Ûó ¸±˝◊Ê ï’…±•Ûó ï’…±•Ûó ¸±˝◊Ê
1 ø¸/˘ ŒÙ¬Ê 5 ’…±•Û 15 ’…±•Û 29 10 16 15 ’…±•Û 33 6 10 20 ø˜ø˜
2 ø¸/˘ ŒÙ¬Ê 10 ’…±•Û 30 ’…±•Û 25 15 30 30 ’…±•Û 28 12 18 20 ø˜ø˜
3 ø¸/˘ ŒÙ¬Ê 20 ’…±•Û 60 ’…±•Û 21 29 58 30 ’…±•Û 23 20 38 25 ø˜ø˜
134
4 ÔËœ ŒÙ¬Ê 3-˝¸« ¬Û±›˚˛±ı˛ 15 ’…±•Û 29 10 16 15 ’…±•Û 33 6 10 30 ø˜ø˜
5 ÔËœ-ŒÙ¬Ê 5-˝¸« ¬Û±›˚˛±ı˛ 30 ’…±•Û 25 15 30 30 ’…±•Û 28 12 18 30 ø˜ø˜
6 ÔËœ-ŒÙ¬Ê 10-˝¸« ¬Û±›˚˛±ı˛ 60 ’…±•Û 21 29 58 60 ’…±•Û 25 15 30 50 ø˜ø˜
7 ÔËœ-ŒÙ¬Ê 15-˝¸« ¬Û±›˚˛±ı˛ 75 ’…±•Û 18 45 106 60 ’…±•Û 22 24 48 50 ø˜ø˜
øı. ^ – 1ó ø¸/˘ ŒÙ¬Ê fl¬±ÀÚfl¬˙ÀÚı˛ ÊÚ… 100 Œˆ¬±å = 0.5 ’…±ø•Û˚˛±ı˛

2ó ÔËœ-ŒÙ¬Ê fl¬±ÀÚfl¬˙ÀÚı˛ ÊÚ… 1 ˝¸« ¬Û±›˚˛±ı˛ = 1.5 ’…±ø•Û˚˛±ı˛
3ó ≈øÈ¬ ˝◊Ú¸≈À˘È¬ı˛ ı˛œ˘-¤ı˛ ˜ÀÒ… ı…ıÒ±Ú 620 ø˜ø˜ ï2 Ù≈¬È¬ó
4ó ŒÙ¬Ê Ó¬±ı˛ ŒÔÀfl¬ Œ¬Û±˘ øÙ¬Î¬◊ÀÊı˛ ”ı˛Q 620 ø˜ø˜ ï2 Ù≈¬È¬ó
REC
fl¬˘±˝◊ fl¬ı˛± Ó¬±˜±ı˛ øÙ¬Î¬◊Ê Ó¬±Àı˛ı˛ Ó¬øh¬» ¬Ûøı˛ı˝Ú é¬˜Ó¬± ïøfl¬È¬ fl¬±ÀÈ¬ı˛ ÊÚ…ó
à¬…±`¬±Î«¬ ›˚˛…±ı˛ Œ·Ê ı…±¸ ¶§±ˆ¬±øıfl¬ fl¬±Àı˛KÈ¬ ·˘Ú fl¬±Àı˛KÈ
Ú•§ı˛ ø˜ø˜ ˝◊ø= ï’…±•Ûó ï’…±•Ûó
40 0.122 0.0048 1.5 3
39 0.132 0.0052 2.5 4
38 0.152 0.0060 3.0 5
37 0.173 0.0681 3.5 6
36 0.193 0.0076 4.5 7
35 0.213 0.0084 5 8
34 0.234 0.00921 5.5 9
33 0.254 0.0100 6 10
32 0.274 0.0108 7 11
31 0.295 0.0116 8 12
30 0.315 0.0124 8.5 13
29 0.345 0.0136 10 16
28 0.376 0.0148 12 18
27 0.416 0.0164 13 23
26 0.457 0.0180 14 27
25 0.508 0.020 15 30
24 0.559 0.022 17 33
23 0.610 0.024 20 38
22 0.711 0.028 24 48
21 0.813 0.032 29 58
20 0.914 0.036 34 70
19 1.02 0.040 38 81
18 1.22 0.048 45 106
17 1.42 0.056 65 125
16 1.63 0.064 73 166
15 1.86 0.072 78 197
14 2.03 0.080 102 230
13 2.34 0.092 130 195
øÎ¬ø¶ÜòøıÎ¬◊˙Ú È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ √õ∂±˝◊˜±ı˛œ › Œ¸Àfl¬`¬±ı˛œ fl¬±Àı˛KÈ

È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ é¬˜Ó¬± √õ∂±˝◊˜±ı˛œ Œ¸Àfl¬`¬±ı˛œ
ïŒfl¬ øˆ¬ ¤ó 22 Œ¬fl¬øˆ ¬11 Œfl¬øˆ 433 Œˆ¬±å
25 0.65 ’…±•Û 1.31 ’…±•Û 33.33 ’…±•Û
50 1.31 ’…±•Û 2.62 ’…±•Û 66.67 ’…±•Û
63 1.65 ’…±•Û 3.30 ’…±•Û 84.00 ’…±•Û
100 2.62 ’…±•Û 5.25 ’…±•Û 133.34 ’…±•Û
200 5.24 ’…±•Û 10.60 ’…±•Û 266.68 ’…±•Û
135
REC
à…±`¬±Î«¬ ›˚˛…±ı˛ Œ·Ê
à¬…±`¬±Î«¬ ›˚˛…±ı˛ ı…±¸ à¬…±`¬±Î«¬ ›˚˛…±ı˛ ı…±¸

Œ·Ê Ú•§ı˛ ˝◊ø= ¡ø˜ø˜ Œ·Ê Ú•§ı˛ ˝◊ø= ¡ø˜ø˜
¸±Ó¬ ˙”Ú… 0.500 12.70 18 0.048 1.22
Â˚˛ ˙”Ú… 0.464 11.79 19 0.040 1.02
¬Û“±‰¬ ˙”Ú… 0.432 10.97 20 0.036 0.9813
øÓ¬Ú ˙”Ú… 0.372 9.45 21 0.032 0.813
≈˝◊ ˙”Ú… 0.342 8.84 22 0.028 0.711
¤fl¬ ˙”Ú… 0.324 8.26 23 0.024 0.610
1 0.300 7.32 24 0.022 0.559
2 0.276 7.01 25 0.020 0.508
3 0.252 6.40 26 0.0180 0.457
4 0.232 5.89 27 0.0164 0.416
5 0.212 5.38 28 0.0148 0.376
6 0.192 4.88 29 0.0136 0.345
7 0.176 4.47 30 0.0124 0.315
8 0.160 4.06 31 0.0116 0.295
9 0.144 3.66 32 0.0108 0.274
10 0.128 3.25 33 0.0100 0.254
11 0.116 2.94 34 0.0092 0.234
12 0.104 2.64 35 0.0084 0.213
13 0.092 2.34 36 0.0076 0.193
14 0.082 2.08 37 0.0068 0.173
15 0.072 1.83 38 0.0060 0.152
16 0.064 1.62 39 0.0052 0.132
17 0.056 1.42 40 0.0040 0.122
136
REC
E¬Û ’±Î¬◊È¬ øÙ¬Î¬◊ÀÊı˛ é¬˜Ó¬± ïÈ¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ √õ∂±˝◊˜±ı˛œı˛ øfl¬ó
È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ ¬√õ∂±˝◊˜±ı˛œ Œˆ¬±ÀåÊ È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ ¬√õ∂±˝◊˜±ı˛œ Œˆ¬±ÀåÊ
Œfl¬.øˆ¬ ¤ Œfl¬.øˆ¬ ¤
11Œfl¬øˆ¬ 22 Œfl¬øˆ¬ 33 Œfl¬øˆ¬ 11 Œfl¬øˆ¬ 22 Œfl¬øˆ¬ 33 Œfl¬øˆ¬
25 3 ’…±•Û 2 ’…±•Û 2 ’…±•Û 300 30 ’…±•Û 15 ’…±•Û 10 ’…±•Û
50 5 ’…±•Û 3 ’…±•Û 3 ’…±•Û 400 40 ’…±•Û 20 ’…±•Û 20 ’…±•Û
100 10 ’…±•Û 5 ’…±•Û 5 ’…±•Û 500 50 ’…±•Û 25 ’…±•Û 20 ’…±•Û
150 15 ’…±•Û 7.5 ’…±•Û 5 ’…±•Û 750 60 ’…±•Û 40 ’…±•Û 25 ’…±•Û
200 20 ’…±•Û 10 ’…±•Û 7.5 ’…±•Û 1000 75 ’…±•Û 50 ’…±•Û 30 ’…±•Û
øÎ¬ø¶ÜòøıÎ¬◊˙Ú È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ é¬˜Ó¬± › øÙ¬Î¬◊ÀÊı˛ ¸±˝◊Ê

È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ é¬˜Ó¬± fl¬˘±˝◊ fl¬ı˛± Ó¬±˜±ı˛ øÙ¬Î¬◊Ê Ó¬±Àı˛ı˛ ¤¸.Î¬øıvÎ¬◊.øÊ Ú•§ı˛
ïŒfl¬.øˆ¬ ¤ó 22 Œfl¬øˆ (D.O) ¬11 Œfl¬øˆ (D.O) ¬440 Œˆ¬±å ïøÎ¬ø¶ÜòøıÎ¬◊˙Ú ı' ˝◊Úfl¬±ø˜—ó
25 38 38 21
50 38 35 16
63 37 33 17 (1/2)
100 35 29 14 (1/2)
200 29 23 14 (1/2) √õ∂øÓ¬ ¸±øfl«¬ÀÈ¬ı˛ ÊÚ…
È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ Œ˜˝◊Ú ï˝◊Úfl¬±ø˜—ó ¤ı— Ù¬œÎ¬±ı˛ ï’±Î¬◊È¬À·±ø˚˛—ó

ø¬Ûøˆ¬ø¸ ˝◊Ú¸≈À˘˙Ú Œ›˚˛± ˙œÀÎ¬ ’±˜«±ı˛ Œ›˚˛± ’…±˘≈ø˜øÚ˚˛±˜ Œfl¬ıƒ˘
˝◊Úfl¬±ø˜— Œfl¬ıƒ˘ ’±Î¬◊È¬À·±ø˚˛— Œfl¬ıƒ˘
È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛
¶Üò…±À`¬ı˛ ¸±˝◊Ê fl¬±Àı˛KÈ¬ ¶Üò…±À`¬ı˛ ¸±˝◊Ê fl¬±Àı˛KÈ¬
é¬˜Ó¬±
ïŒfl¬.øˆ¬ ¤ó ¸—‡…± ı…±¸ ïø˜ø˜ó Œé¬SÙ¬˘ ï’…±•Ûó ¸—‡…± ı…±¸ ïø˜ø˜ó Œé¬SÙ¬˘ ï’…±•Ûó
ïı·«ø˜ø˜ó ïı·«ø˜ø˜ó
25 7 3 50 62 7 1.6 25 42
50 19 2.24 70 82 7 3 50 62
63 19 2.3 95 94 19 2.24 70 82
100 37 2.06 120 114 19 2.3 95 94
200 61 3.0 300 202 37 2.06 120 114
137
REC
Ó¬±¬Û˜±S±ı˛ Ó¬±ı˛Ó¬À˜… ¤fl¬øÈ¬ ¸≈¶ö › ¶§±ˆ¬±øıfl¬ È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛
˝◊Ú¸≈À˘˙Ú Œı˛øÊà…±Àkı˛ ˜±Ú ïŒ˜·± ›˝À˜ó
Ó¬±¬Û˜±S± Ó¬±¬Û˜±S± Ó¬±¬Û˜±S± Ó¬±¬Û˜±S± Ó¬±¬Û˜±S± Ó¬±¬Û˜±S±
Œˆ¬±ÀåÊ 300 øÎ¬·Ëœ 400 øÎ¬·Ëœ 500 øÎ¬·Ëœ 600 øÎ¬·Ëœ 700 øÎ¬·Ëœ 800 øÎ¬·Ëœ
ïŒfl¬øˆ¬ó Œ¸øKÈ¬À·ËÎ Œ¸øKÈ¬À·ËÎ Œ¸øKÈ¬À·ËÎ Œ¸øKÈ¬À·ËÎ Œ¸øKÈ¬À·ËÎ Œ¸øKÈ¬À·ËÎ
6.6 100 50 26 14 7 4.2
11 160 80 40 20 13 7.6
22 430 210 110 55 37 21
33 700 370 165 95 56 35
66 1500 700 370 190 110 70
132 3000 1500 700 390 230 150
220 5200 2600 1300 650 320 240
400 9000 4500 2400 1200 600 380
È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ ’±øfl«¬— ˝Ú« › ˘±˝◊È¬øÚ— ’…±Àı˛àı˛

È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ ı≈ø˙—À˚˛ı˛ Î¬◊¬Ûı˛ ˘±˝◊È¬øÚ— ’…±Àı˛à¬ı˛ ¤ı— È¬™±kÙ¬˜«±ı˛
Œˆ¬±ÀåÊ ’±øfl«¬— ˝ÀÚ«ı˛ Ù“¬±fl ı≈ø˙—À˚˛ı˛ ˜ÀÒ… ¸Àı«±B‰¬ ”ı˛Q
ïŒfl¬øˆ¬ó
¬˝◊ø= ø˜ø˜ ¬˝◊ø= ø˜ø˜
400 80 2050 120 3050
220 45 1150 120 3050
132 27 700 120 3050
110 25 650 120 3050
66 15.5 400 80 1930
33 ’±øfl«¬— ˝Ú« ı…ı˝+Ó¬ ˝˚˛ Ú± ’±øfl«¬— ˝Ú« ı…ı˝+Ó¬ ˝˚˛ Ú± 60 1525
138
REC
˝Ú« ·…±¬Û øÙ¬Î¬◊ÀÊı˛ ¸±˝◊Ê
fl¬˘±˝◊ fl¬ı˛± Ó¬±˜±ı˛ øÙ¬Î¬◊Ê ˝Ú« ·…±¬Û øÙ¬Î¬◊ÀÊı˛ ı…ıÒ±Ú
È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ é¬˜Ó¬± È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ Œˆ¬±ÀåÊ
Ó¬±Àı˛ı˛
ïŒfl¬.øˆ¬.¤ó ïŒfl¬.øˆ¬.ó
Œ·Ê Ú•§ı˛ ˝◊ø= ø˜ø˜
1500 110 26 33 850
3000 66 21 20 500
2500 66 21 20 500
2000 66 21 20 500
1750 66 22 20 500
1250 66 23 20 500
1000 66 23 20 500
750 66 26 20 500
500 66 28 20 500
200 66 32 20 500
5000 33 2 x 20 15 400
3000 33 20 15 400
2000 33 21 15 400
1500 33 21 15 400
1000 33 22 15 400
750 33 23 15 400
500 33 26 15 400
300 33 28 15 400
250 33 28 15 400
200 33 30 15 400
500 22 22 10 250
250 22 26 10 250
500 11 20 8 200
250 11 23 8 200
139
ı…ıÒ±Ú ï’ÀÔ« Ú”…ÚÓ¬˜ ”ı˛Qó
Œˆ¬±ÀåÊ ˆ≈¬ø˜ ŒÔÀfl¬ ı…ıÒ±Ú ¬‚Àı˛ ı±h¬œ ŒÔÀfl¬ ı…ıÒ±Ú
ı…ı¶ö± ¬≈íøÈ¬ ˘±˝◊ÀÚı˛
ı˛±ô¶∏±ı˛ ı±˝◊Àı˛ì ı˛±ô¶±∏ ˜ÀÒ… ”ı˛Q
·Ë±˜œÌ ¤˘±fl¬±
’±h¬±’±øh ¬ıı˛±ıı˛ Î¬◊{°•§ ’±Ú≈ˆ”¬ø˜fl
REC
ø˜ø˜ Ù≈¬È ¬ø˜ø˜ Ù≈¬È ¬ø˜ø˜ Ù≈¬È ¬ø˜ø˜ Ù≈¬È ¬ø˜ø˜ Ù≈¬È ¬ø˜ø˜ Ù≈¬È
øÚ•ß › ˜±Á¬±ı˛œ ‰¬±¬Û 4575 15 5795 19 5490 18 2440 8 1220 4 305 1
11 Œfl¬øˆ¬ 4575 15 6100 20 5795 19 3660 12 1220 4 1220 4
33 Œfl¬øˆ¬¬ 5185 17 6100 20 5795 19 3660 12 1830 6 1525 5
140
66 Œfl¬øˆ¬ 5490 18 6100 20 6100 20 3965 13 2340 8 2440 8
110 Œfl¬øˆ¬
ŒÔÀfl¬ 6100 20 6710 22 6710 22 4575 15 3050 10 2754 9
132 Œfl¬øˆ¬
220 Œfl¬øˆ¬ 7015 23 7625 25 7625 25 5490 18 3965 13 4575 15
400 Œfl¬øˆ 8845 29 9455 31 9455 31 7320 24 5795 19 6100 20

REC
fl¬`¬±"Àı˛ı˛ øıø˙á¬Ó¬± (I.S.-398/1961)
Õı≈…øÓ¬fl¬ Ò˜« ˚±øLafl¬ Ò˜«
200 øÎ¬·Ëœ ’±Ú≈˜±øÚfl¬ Ó¬øh¬»
Ó≈¬˘…˜±Ú Œ¸øKÈ¬À·ËÎ¬ √õ∂øÓ¬
¬Ûøı˛ı˝Ú é¬˜Ó¬± ¶Üò…±À`¬ı˛ ¸—‡…±
È¬±Ú
Ó¬±˜±ı˛ Ó¬±¬Û˜±S± › øfl¬À˘±
Œfl¬±Î¬ 0 ı…±¸ ¸˝Ú
Ó¬±˜±ì’…±˘≈ √õ∂øÓ¬ 400 øÎ¬·Ëœ 50 øÎ¬·Ëœ √õ∂øÓ¬ ¶Üò…±À`¬ı˛ ø˜È¬±Àı˛ı˛
Ú•§ı˛ Ó¬±Àı˛ı˛ ïø˜ø˜ó é¬˜Ó¬±
Œé¬SÙ¬˘ øfl¬À˘±ø˜È¬±Àı˛ı˛ Œ¸øKÈ¬À·ËÎ¬ Œ¸øKÈ¬À·ËÎ¬ ı…±¸ ›ÊÚ
Œ·Ê ïŒfl¬øÊó
ı·«˝◊ø=¡ì ı·«ø˜ø˜ Œı˛øÊà¬…±k Ó¬±¬Û˜±S± Ó¬±¬Û˜±S± ïø˜ø˜ó ïŒfl¬øÊó
Ú•§ı˛
ï›˝˜ó
’˘ ’…±˘≈ø˜øÚ˚˛±˜ fl¬`¬±"ı˛
ı˛Ê 8 0.02ì20.0 1.361 116 108 7ì1.96 5.88 58 362
Ú…±È¬ 7 0.025ì25.56 1.071 133 123 7ì2.21 6.63 73 485
’±˝◊øı˛˙ 6 0.03ì33.0 0.850 150 138 7ì2.48 7.44 92 582
¬Û…±øk 4 0.04ì42.0 0.677 178 165 7ì2.78 8.34 116 730
’…±KÈ 3 0.05/52.0 0.544 204 189 7/3.10 9.30 144 892
’…±à¬±ı˛ 2 0.065ì66.96 0.423 239 198 7ì3.51 10.53 184 1157
’…±˘≈ø˜øÚ˚˛±˜ fl¬`¬±"ı˛ à¬œ˘ øı˛-˝◊ÚÀÙ¬±¸«Î¬ (A.C.S.R) fl¬`¬±"ı˛

¶£≈¬˝◊Àı˛˘ 8 13ì20.7 1.374 115 107 6+1ì2.11 6.33 85 771
ï0.02ó
øˆ¬˙±˘ 6 20ì31.2 0.911 150 139 6+1ì2.59 7.77 128 1136
(0.03)
Ù¬…±Àı˛È¬ 4.5 24ì41.8 0.679 181 168 6+1ì3.0 9.00 171 1503
ï0.04ó
ø˜—fl¬ 2 40ì62.3 0.456 234 217 6+1ì3.66 10.98 255 2107
(0.06)
ı˛…±fl≈¬Ú 1 48ì77.80 0.365 270 250 6+1ì4.09 12.27 318 2746
(0.075)
Î¬· 20 65ì103.6 0.275 325 300 6+7ì4.72 14.15 394 3299
(0.1)
¬Û…±Lö±ı˛ – 130ì207.0 0.137 520 482 6+7ì3.0 21.00 976 9127
(0.2)
141
REC
¸”‰¬œ¬ÛS
Sêø˜fl¬ Ú— øı¯∏˚˛ ¬Û‘á¬±
1 ˆ”¬ø˜fl¬± 1ñ2
2 ˝◊À˘fl¬øÈ¬™ø¸øÈ¬ øÎ¬ø©ÜòøıÎ¬◊˙Ú Œfl¬±•Û±Úœ 3ñ7
øSê˚˛±fl¬˘±¬Û ¸˜”˝
3 ˘±˝◊Ú˜…±ÀÚı˛ ±ø˚˛Q › fl¬Ó«¬ı… 8ñ12
4 ı˛±Êœı·±g¬œ ·Ë±˜œÚ ∆ı≈øÓ¬fl¬ı˛Ì Œ˚±ÊÚ± (RGGVY) 13ñ16
5 ’…±fl¬ø¸˘±Àı˛ÀÈ¬Î¬ ¬Û±›˚˛±ı˛ ŒÎ¬Àˆ¬˘¬ÛÀ˜KÈ¬ ¤`¬ 17ñ19
øı˛Ù¬˜«¸ Œ√õ∂±·Ë±˜ ï¤ø¬ÛøÎ¬’±ı˛ø¬Ûó
6 ˘±˝◊Ú øÚ˜±«Ú 20ñ38
7 ÚÓ≈¬Ú ˘±˝◊ÀÚ é¬˜Ó¬± √õ∂±Ú (Connissioning of New Line) 39 ñ39
8 ’±øÔ«— (Earthing) 40 ñ42
9 ’±Ô« ŒÈ¬©Ü±ı˛ › ’±Ô« Œı˛øÊà…±k 43ñ45
10 È¬™±kÙ¬˜«±ı˛ 46ñ61
11 ¸±øˆ«¬¸ fl¬±ÀÚfl¬˙Ú 62ñ69
12 øı≈…» ‰≈¬øı˛ 70ñ72
¬ 13 Û±›˚˛±ı˛ fl¬…±¬Û±ø¸È¬Àı˛ı˛ ’±ı˙…fl¬œ˚˛Ó¬± › ˝◊˝±ı˛ ¸—À˚±· 73ñ76
14 Œfl¬ıƒÀ˘ı˛ √õ∂fl¬±ı˛ Œˆ¬ 77ñ77
15 ı˛é¬Ì±Àıé¬Ì 78ñ78
16 øÙ¬Î¬◊Ê Œ·ËøÎ¬—À˚˛ı˛ ’±ı˙…fl¬œ˚˛Ó¬±¬ 79ñ87
17 ¸Ó¬fl«¬Ó¬± › øÚı˛±¬ÛM± 88ñ111
18 ’ø¢üøÚı«±¬ÛÌ ¸ı˛?±˜±ø 112ñ118
19 fl¬…±¬Û±ø¸È¬±ı˛ 119ñ132
20 ¬Ûøı˛ø˙©Ü 133ñ141
TRAINING PROGRAM FOR LINEMEN IN
POWER DISTRIBUTION
REFERENCE BOOK
TRAINING OF C & D EMPLOYEE

OF
Ministry of Power
Program Manager : RURAL ELECTRIFICATION CORPORATION LTD.

Variant Old

Caricato da

Informazioni sul documento

Copyright

Formati disponibili

Condividi questo documento

Condividi o incorpora il documento

Opzioni di condivisione

Hai trovato utile questo documento?

Questo contenuto è inappropriato?

Copyright:

Formati disponibili

Variant Old

Caricato da

Copyright:

Formati disponibili

REC

˝◊À˘fl¬øÈ¬™ø¸øÈ¬ øÎ¬ø©ÜòøıÎ¬◊˙Ú Œfl¬±•Û±ÚœñøSê˚˛±fl¬˘±¬Û ¸˜”˝

3 x Œˆ¬±å x ’…±ø•Û˚˛±ı˛ x ¬Û±›˚˛±ı˛ Ù¬…±"ı˛

¬Û±›˚˛±ı˛ Ù¬…±"ı˛ –- ˝◊˝± øfl¬À˘±›˚˛±È¬ ¤ı— øfl¬À˘±Àˆ¬±å ’…±ø•Û˚˛±Àı˛ı˛ ’Ú≈¬Û±Ó¬º

33 Œfl¬øˆ Œˆ¬±ÀåÀÊ é¬˜Ó¬± ·Ë˝Ì fl¬Àı˛ Œˆ¬±ÀåÊÀfl¬ 11 Œfl¬øˆ¬ÀÓ¬ ’ıÚ˜Ú fl¬ı˛±˚˛º

2ó øÎ¬ø¶ÜòøıÎ¬◊˙Ú È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ ›ˆ¬±ı˛À˘±Î¬ º

7ó øÚ•ß ‰¬±À¬Ûı˛ Œé¬S&ø˘ º

8ó ˘±˝◊ÀÚı˛ ÊÚ… √õ∂À˚˛±ÊÚœ˚˛ ¸ı˛?±˜±øı˛ Sê˚˛º

9ó ÚÓ≈¬Ú ¸±ıÀ¶Ü˙ÀÚı˛ › ˘±˝◊ÀÚı˛ fl¬±˚«øÚı«±˝º

10ó ·Ë±˝Àfl¬ı˛ ÊÚ… Î¬◊ißÓ¬ &Ì˜±ÀÚı˛ ø˜È¬±øı˛—À˚˛ı˛ ı…ı¶ö± fl¬ı˛± º

12ó fl¬˜«‰¬±ı˛œÀı˛ é¬Ó¬± ı‘øXı˛ ÊÚ… √õ∂ø˙é¬ÀÌı˛ ı…ı¶ö± fl¬ı˛± º

øÎ¬ø¶ÜòøıÎ¬◊˙Ú Œ¸fl¬˙ÀÚı˛ øSê˚˛±fl¬˘±¬Û –

˘±˝◊Ú˜…±ÀÚı˛ ±ø˚˛Q › fl¬Ó«¬ı…

1ó ·Ë±˜œÌ øı≈…» ¸ı˛ıı˛±˝ Œ˜è`¬ (Rural Electricity Distribution Backbone - REDB)

2. øı≈…» øıˆ¬±À·ı˛ ’±øÔ«fl¬ Î¬◊ißøÓ¬ı˛ øıfl¬±˙ ‚È¬±ÀÚ±º

5. ¬Û≈ı˛±Ó¬Ú ˝◊À˘À"¡±˜…±·ÀÚøÈ¬fl¬ ø˜È¬±Àı˛ı˛ ıÀ˘ Ú≈Ó¬Ú ˝◊À˘fl¬È¬™øÚfl¬ ø˜È¬±ı˛ ı¸±ÀÚ±º

ø¬ÛÚ ˝◊Ú¸≈À˘È¬Àı˛ı˛ ’ı¶ö±Ú ï˝±˝◊ ŒÈ¬Ú˙Úó –-

¤øÈ¬ øÓ¬Ú Òı˛ÀÌı˛ ˝˚˛º

Sê…±Îƒ¬˘ƒ È¬±˝◊¬Û ·±øÎ«¬—

¤˝◊‰¬.øÈ¬.ì¤˘.øÈ¬. ˘±˝◊ÀÚı˛ øÙ¬øÈ¬—À¸ı˛ ’±Ú≈¯∏ø/fl¬ ˜±˘˜˙˘± –-

¤˘.øÈ¬. ˘±˝◊Ú 2134 ø˜ø˜ ï7 Ù≈¬È¬ó 610 ø˜ø˜ ï2 Ù≈¬È¬ó 12

ÚÓ≈¬Ú ˘±˝◊ÀÚ é¬˜Ó¬± √õ∂±Ú (Commissioning of New Line)

(b) ¸≈Àıœ ’±ı˛é¬± ¸ı˛?±˜ ¸øÍ¬fl¬ˆ¬±Àı fl¬±Ê fl¬Àı˛º ï’±Ô«Ù¬å øı˛À˘ó

(e) øÚÎ¬◊È¬™±˘ Œˆ¬±ÀåÊÀfl¬ ˙”Ú… ˜±ÀÚ ı˛±‡ÀÓ¬ ˝◊˝± ¸±˝±˚… fl¬Àı˛º

3) ˘±˝◊È¬øÚ— ’…±Àı˛àÀı˛ı˛ ÊÚ… –-

’±Ô« ŒÈ¬©Ü±ı˛ › ’±Ô« Œı˛øÊà…±k

ı‘˝» ¸±ıÀà¬˙Ú ñ 1.0 Ω

ŒÂ±È¬ ¸±ıÀà¬˙Ú ñ 2.0 Ω

øÚÎ¬◊È¬™±˘ ı≈ø˙— ñ 2.0 Ω

¸±øˆ«¬¸ fl¬±ÀÚfl¬˙Ú ñ 4.0 Ω

¤˘.øÈ¬.˘±˝◊È¬øÚ— ’…±Àı˛à¬ı˛ ñ 4.0 Ω

¤˘.øÈ¬. Œ¬Û±˘ ñ 5.0 Ω

¤˝◊‰¬. øÈ¬. Œ¬Û±˘ ñ 10.0 Ω

Âø¬ı ˝Àı ŒÓ¬˘ ¬Ûı˛œé¬±ı˛ ¸ı˛?±˜

4ó ¤˝◊‰¬.øÈ¬ › ¤˘.øÈ¬ ≈íøÀfl¬ Ê±•Û±ı˛ ˚Ô±˚Ô ˘±·±Ú Ô±fl¬ÀÓ¬ ˝Àıº

5ó ¤˘.øÈ¬-ı˛ øÀfl¬ Œfl¬ıƒ˘ Ô±fl¬À˘ Ó¬± ¬Ûı˛œé¬± fl¬ı˛ÀÓ¬ ˝Àıº

6ó È¬™±kÙ¬˜«±Àı˛ı˛ øÚÎ¬◊È¬™±˘ ˚Ô±˚Ô ¤ı— øÚ˚˛˜±Ú≈˚±˚˛œ Ô±fl¬ÀÓ¬ ˝Àıº

3ó ˝◊Ú¸≈…À˘˙Ú ŒÈ¬©Ü –- ˝◊Ú¸≈…À˘˙Ú Œı˛øÊà¬…±Àkı˛ ˜±Ú øÚ•ßı˛+¬Û ˝›˚˛± Î¬◊ø‰¬Ó¬ º

¤˘.øÈ¬ ŒÙ¬Ê › ’±ÀÔ«ı˛ ˜ÀÒ… – ‹

fl¬ÚøÊÎ¬◊˜±Àı˛ı˛ Œı±Î«¬ ’±ø«— È¬±ø˜«Ú±˘

ø˜È¬±Àı˛ı˛ øˆ¬Ó¬Àı˛ı˛ fl¬±ÀÚfl¬˙Ú Î¬±˚˛±·Ë±˜

Œ˜±È¬Àı˛ı˛ ¸À/ ¤˘.øÈ¬. fl¬…±¬Û±ø¸È¬ı˛&ø˘Àfl¬ øÚ•ßø˘ø‡Ó¬ˆ¬±Àı fl¬±ÀÚfl¬˙Ú fl¬ı˛± ˝˚˛º

11 Œfl¬øˆ¬ › 22 Œfl¬øˆ¬ È¬™±Ç 20 6.4 10 3 20 6.4

33 Œfl¬øˆ ï·Ë±˜œÚó 20 6.4 10 3 20 6.4

33 Œfl¬øˆ È¬™±Ç 25 8.5 15 5 25 8.5

66 Œfl¬øˆ › Ó¬≈Ò« 25 8.5 17 4.5 40 13

˘±˝◊ÀÚı˛ ı…ıÒ±Ú › ·±øÎ«¬— –-

˘±˝◊ÀÚı˛ È¬˝˘±øı˛ øııı˛Ì Œ›˚˛±ı˛ øÚ˙«¬ÛS

È¬˝˘±øı˛ ı…øMêı˛ Ú±˜ ñ

È¬˝˘±øı˛ı˛ ¸˜˚˛ øÚ•ßø˘ø‡Ó¬ øı¯∏˚˛&ø˘ ˜ÀÚ ı˛±‡ÀÓ¬ ˝Àı

2) ¤øı˛˚˛±˘ øÙ¬Î¬◊Ê&ø˘ Á≈¬˘ôL√ Ô±fl¬± Î¬◊ø‰¬» Ú˚˛º

¤˝◊‰. øÈ¬. ˘±˝◊Ú –-

¸±Ò±ı˛ÌÓ¬– øÚ•ßø˘ø‡Ó¬ˆ¬±Àı Œ˜·±ı˛ Z±ı˛± ¬Ûı˛œé¬± fl¬ı˛± ˝˚˛ –-

¤fl¬ ˆ¬±À· ŒÚÀ˜ ˚±Àıº

Âøı ˝Àı øÎ¬¸‰¬±Ê« ı˛Î¬

øÚı«±¬Ûfl¬ ˚ÀLa Òı˛Ì ¬Ûøı˛˙«Úœ˚˛ øı¯∏˚˛ ˜ôL√ı…

ï 4 ó ’ø¢ü øÚı« ± ¬ÛÀÚı˛ ‚Ú ‚Ú ’ä ¸˜˚˛ ’ôL√ı˛ ¤&ø˘Àfl¬ ¬Ûøı˛˙«Ú fl¬ı˛± ¤ı—

’ø¢ü øÚı«±¬ÛÌ ¸ı˛?±˜±øı˛ ı˛é¬Ì±Àıé¬Ì –-

Ê˘ ˝±›˚˛±¸ø˝ Ó¬±Àı˛ı˛ ¸±˝◊Ê (W.P)

¸±˝◊Ê Î¬øıvÎ¬◊ øÊ fl¬±Àı˛KÈ¬ fl¬±Àı˛KÈ¬ ¸±˝◊Ê Î¬øıvÎ¬◊ øÊ fl¬±Àı˛KÈ¬ fl¬±Àı˛KÈ¬ ¬Û±˝◊À¬Ûı˛

1 ø¸/˘ ŒÙ¬Ê 5 ’…±•Û 15 ’…±•Û 29 10 16 15 ’…±•Û 33 6 10 20 ø˜ø˜

2 ø¸/˘ ŒÙ¬Ê 10 ’…±•Û 30 ’…±•Û 25 15 30 30 ’…±•Û 28 12 18 20 ø˜ø˜

3 ø¸/˘ ŒÙ¬Ê 20 ’…±•Û 60 ’…±•Û 21 29 58 30 ’…±•Û 23 20 38 25 ø˜ø˜

5 ÔËœ-ŒÙ¬Ê 5-˝¸« ¬Û±›˚˛±ı˛ 30 ’…±•Û 25 15 30 30 ’…±•Û 28 12 18 30 ø˜ø˜