Sei sulla pagina 1di 39

See discussions, stats, and author profiles for this publication at: https://www.researchgate.

net/publication/320471215

Dendrología de especies comercializadas como “cumala” (Myristicaceae) en la


Región Ucayali: una herramienta para el manejo forestal.

Presentation · October 2017

CITATIONS READS
0 750

1 author:

Ymber Flores Bendezu


Instituto Nacional de Innovación Agraria
18 PUBLICATIONS   25 CITATIONS   

SEE PROFILE

Some of the authors of this publication are also working on these related projects:

Manejo silvicultural de un rodal semillero en la Comunidad Nativa Fernando Stahll View project

All content following this page was uploaded by Ymber Flores Bendezu on 18 October 2017.

The user has requested enhancement of the downloaded file.


Dendrología de especies comercializadas como
“cumala” (Myristicaceae) en la Región Ucayali: una
herramienta para el manejo forestal.

Ing. MSc. Ymber Flores Bendezú


Investigador forestal
Coordinador del Programa Nacional de Estudios
e Investigación para el Desarrollo Forestal y Cambio Climático

Bach. Fred Cristian Ramírez Guerra


Bachiller en Ingeniería agroforestal y acuícola
Asistente de campo del Proyecto PNIA 049

Bach. Carlos David Huaya Cauper


Bachiller en Ingeniería agroforestal y acuícola
Tesista del Proyecto PNIA 049

Lima, 04 de setiembre de 2017


La metodología tradicional de identificación botánica
es generalmente vista como lenta y costosa,
inadecuada al proceso de manejo forestal. Así, las
empresas generalmente adoptan la nomenclatura
vernacular en los inventarios forestales comerciales,
lo que conduce a la agrupación de especies distintas
bajo un mismo nombre, ocasionando daños
ecológicos y financieros además de dificultar el
cumplimiento de las leyes nacionales referentes al
manejo forestal.

Los caracteres externos tales como las hojas, corteza


o modificaciones de la raíz, se presentan muy
relevantes en la definición de grupos taxonómicos en
estudios filogenéticos e indicada como herramienta
en la identificación en campo. En vista de la
problemática existente, el presente trabajo busca
caracterizar las especies comercializadas como
“cumala” en la Región Ucayali, basándose en el
potencial de los caracteres externos como
herramienta de identificación en campo.
Compsoneura capitellata Osteophloeum platyspermum
Virola duckei

Virola elongata
Myristicaceae
colectadas en
Perú según
Trópicos. org
Myristicaceae
colectadas en
Perú según
Trópicos. org
Von Humboldt, Padre Abad

Fernando Stahll, Atalaya

Pucallpa, Coronel Portillo


Abujao, Coronel Portillo
Atalaya, Antonio Raymondi
Iparía, Coronel Portillo

Purús, Purús

ZONAS DE
ESTUDIO
PROCEDIMIENTOS
Verificar,
Ya
registrar y
posee
oficializar
uno

Asignación
de nombre
Si comercial

Identificación Nombre
taxonómica en comercial
Verificación e -Colecta en herbario y/o
identificación campo xiloteca
taxonómica en (material fértil o especializados
campo infértil)
-Registro
fotográfico No posee Asignación
ninguno o de nombre
-Colecta de No posee en forma
No
madera numerosos concertada
entre
usuarios y
autoridades

Seguimiento
fenológico
para obtener
material fértil
Equipos, herramientas y materiales utilizados

• Formatos descriptores morfológicos de árboles


de campo.
 Libreta de campo.
 Materiales de secado, preservado y prensado
de muestras botánicas.
 Tijera de podar telescópica de 5 m. de longitud
y uno manual.
 Equipo de subir árboles con espuelas.
 Cámara Digital.
 Geo-posicionador (GPS).
 Pintura de color rojo (sprite).
 Cinta diamétrica.
 Software ( computadora)
 Estufa Thermo scientific.
 Equipos y materiales de escritorio.
 Equipos de protección personal.
 Microscopio (obs. tricomas)
 Estereoscopio ( obs. Flores )
Herbario Forestal
de INIA Pucallpa
RESULTADOS
Especies de
Myristicaceae
reportadas en
la Región
Ucayali
Especies de
Myristicaceae
reportadas en
la Región
Ucayali
Especies de
Iryanthera macrophylla (Benth.) Warb. Myristicaceae
por verificar en
Virola albidiflora Ducke la Región
Ucayali
Virola marleneae W.A. Rodrigues
Nombres comunes asociados a Myristicaceae en la Región Ucayali
Caracterización dendrológica de árboles adultos comprende
evaluación por medio de:

I) Caracteres sexuales (flores y frutos)

II) Caracteres vegetativos (base de fuste, fuste y hojas)

a) Variables cualitativas (colores, olores, texturas, tamaños, etc)


b) Variables cuantitativas (longitud, ancho, espesor de la corteza, número
de pares de nervaduras, etc)
Virola elongata (Benth.)Warb Virola peruviana (A.DC.) Virola duckei A. C. Sm.

Virola minutiflora Ducke Virola pavonis (A. DC.) A.C. Sm. Virola multinervia Ducke
Compsoneura (DC) warb. Iryanthera Warb.

Compsoneura sprucei Compsoneura capitellata Iryanthera paraensis Iryanthera grandis Iryanthera juruensis

Otoba (DC.) H. Karst.

Otoba parvifolia Otoba glycicarpa


Virola Aubl.

Virola flexuosa Virola peruviana


Virola duckei Virola elongata Virola minutiflora

Virola pavonis Virola multinervia


O. parvifolia (Markgr.) A. H. Gentry O. glycicarpa (Ducke) W. A. Rodrigues

O. parvifolia (Markgr.) A. H. Gentry


O. glycicarpa (Ducke) W. A. Rodrigues
CUADRO DE RESUMEN DE CARACTERES VEGETATIVOS

ESPECIE Forma de hoja Ápice Base Nervadura primaria (En lámina de hojas simples)

Compsoneura capitellata (A. DC.) oblongo-elípticas acuminado aguda emergente en ambas caras
Warb.
Compsoneura sprucei (A. DC.) Warb. elípticas o oblongo-elípticas cuspidado o acuminado cuneada o atenuada emergente en ambas caras
Iryanthera paraensis Huber. oblongas a estrechamente elíptico-oblongas
Acuminado obtusa, cuneada a atenuada Haz:impresas, enves: emergente
Iryanthera juruensis Warb. elíptico-obovadas u obovado-oblongas
Acuminado Atenuada emergentes en ambas caras
Iryanthera grandis Ducke. oblongas, elíptico-oblongas u obovado-oblongas
cuspidado o acuminado cuneada a obtusa venacion impresa
Otoba glycicarpa (Ducke) W.A. Rodrigueselipticas
& T.S. Jaram. agudo o acuminado atenuada Haz: vena media plana, enves: emergente
Otoba parvifolia (Markgr.) A.H. Gentry elipticas acuminado o cuspidado atenuada Haz: vena media plana, enves: emergente
Virola duckei A.C. Sm. oblonga agudo obtusa o subcordada haz: nervadura central plana en la parte superior; enves:prominente en la parte inferior
Virola elongata (Benth.) Warb. Oblonga-eliptica Acuminada a aguda u cuspidada
Obtusa a subcordata(eventualmente
Haz: nervadura
aguda o atenuada)
central plana o ligeramente elevada; enves: prominente en la parte inferior.
Virola flexuosa A. C. Sm. Oblonga o estrechamente elipticas agudo cordada impresas en el haz, emergentes en el enves
Virola minutiflora Ducke oblongas o elíptico-oblongas agudo redondeada a subcordada Haz: glabra, Envez: tomentoso
Virola multinervia Ducke oblongo-lanceoladas u ovado-elipticas
acuminado redondeada o subcordada Haz: impresa, enves: emergentes
Virola pavonis (A. DC.) A.C. Sm. ovado-elípticas subagudo u obtusamente cuspidado
obtusa o atenuada plano o ligeramente hundido en la haz, saliente en el enves
Virola peruviana (A. DC.) Warb. oblongas cuspidado o acuminado redondeada o subcordada Haz: medio plano, enves: ligeramente emergente
Cuadro resumen de mediciones de variables morfométricas cuantitativas:

HOJA
Largo de lámina Ancho de lámina

ESPECIE
Compsoneura capitellata (A. DC.) Warb. 110–160 mm 50–70 mm

Compsoneura sprucei (A. DC.) Warb. 90–250(320)mm 35–100(150)mm


Iryanthera paraensis Huber. 150-400 mm 45-110 mm
Iryanthera juruensis Warb. 100-200 mm 30-80 mm
Iryanthera grandis Ducke. 180-350 mm 50-90 mm
Otoba glycicarpa (Ducke) W.A. Rodrigues & T.S. Jaram. 70-200 mm 25-80 mm
Otoba parvifolia (Markgr.) A.H. Gentry 60-200 mm 25-80 mm
Virola duckei A.C. Sm. 150-250mm 50-80 mm
Virola elongata (Benth.) Warb. 120-350mm 40-110 mm
Virola flexuosa A. C. Sm. 50-180 mm 17-40 mm
Virola minutiflora Ducke 50-210 mm 15-80 mm
Virola multinervia Ducke 250-450 mm 80-160 mm
Virola pavonis (A. DC.) A.C. Sm. 60-140 mm 20-40 mm
Virola peruviana (A. DC.) Warb. 160-350 mm 60-110 mm
Cuadro resumen de pares de nervaduras secundarias
Virola minutiflora Ducke Virola pavonis (A. DC.) A.C. Sm. Virola multinervia Ducke

Virola elongata (Benth.)Warb Virola peruviana (A.DC.) Virola duckei A. C. Sm.

Virola weberbaueri Markgr. Virola flexuosa A.C. Sm.


Virola sp.
Iryanthera paraensis Huber Iryanthera grandis Ducke. Iryanthera juruensis Warb.

Otoba parvifolia (Makgr) A. H. Gentry. Otoba glycicarpa Ducke

Osteophloeum platyspermum (Spruce ex A.DC.) Warb


Fisuras /grietas en corteza externa:

Virola sp
V. flexuosa Virola sp 2 Iryanthera sp.

Corteza externa lenticeladas

Virola peruviana
Desprendimiento de ritidoma

Iryanthera paraensis
Iryanthera sp I. paraensis

O. parvifolia I. grandis
Otoba glycicarpa O. parvifolia C. sprucei Iryanthera sp 3

V. sp 2
Virola pavonis Iryanthera grandis Virola. duckei
Virola sebifera Virola peruviana Virola multinervia

Virola minutiflora
Virola duckei

Virola elongata
Frutos

Otoba glycicarpa

Otoba glycicarpa
Virola pavonis

O. parvifolia
Compsoneura capitellata O. glycicarpa
Diferencias entre O. parvifolia y O. glycicarpa.

Otoba parvifolia Otoba glycicarpa


Ramitas y peciolos de color verde claro. Ramitas y peciolo de color marrón ferruginoso.
Yema terminal de color pardo. Yema terminal de color marrón ferruginoso.
Envés de color verde claro (observado desde la base del árbol). Envés de color marrón ferruginoso ( observado desde lavase del
Otoba parvifolia Otoba glycicarpa
Ramitas y peciolos de color verde claro. árbol).
Ramitas y peciolo de color marrón ferruginoso.
Yema terminal de color pardo. Yema terminal de color marrón ferruginoso.
Ápice
Envés de generalmente agudo
color verde claro (observado desde la base del árbol). Ápice
Envés de generalmente acuminado
color marrón ferruginoso ( observado desde lavase del árbol).
Ápice generalmente agudo Ápice generalmente atenuado
Frutos pequeños …….cm
Frutos pequeños
Frutos grandes …..cm
Frutos grandes
Enelel
En rodal
“rodal” prefiere
prefiere las zonaslas
mászonas
próximasmás próximas
a la quebrada o zonasabajas.
la quebrada En
En elel rodal
“rodal” se encuentra
se encuentra enel casi
en casi todo todo
área de el área
distribución dey muy
amplia distribución
frecuente.
La nervadura principal sobresale ligeramente en el haz, menos notorio cerca al ápice. La nervadura principal ligeramente undida en el haz.
Shahuaya,
Nervaduras terrazas
secundarias bajas.
conspicuas en el haz, en hojas frescas. amplia
Nervadurasysecundarias
muy frecuente.
ligeramente inconspicuas en el haz, en hojas frescas.
Inflorescencia y flores de color verde claro cuando están frescas, se tornan pardas de secas Inflorescencias y flores de color marron ferruginoso de frescas, mantienen su color de secas.
La nervadura principal sobresale ligeramente en el haz, menos La nervadura principal ligeramente undida en el haz.
notorio cerca al ápice.

Nervaduras secundarias conspicuas en el haz, en hojas frescas. Nervaduras secundarias ligeramente inconspicuas en el haz, en
hojas frescas.

Inflorescencia y flores de color verde claro cuando están Inflorescencias y flores de color marron ferruginoso de frescas,
frescas, se tornan pardas de secas mantienen su color de secas.
Hojas elípticas, base y ápice
agudos, 7-19 cm de largo. Envés con pelos sésiles,
15-25 pares de nervaduras estrellados y dispersos
secundarias.

Frutos de 3,6-4,2
cm de largo por
3,0-3,4 cm de
ancho

Raíces tablares
y zancos.
Cumala Corteza
levemente
fisurada, áspera
blanca
Virola pavonis (A. DC.) A.C. Sm.
Hojas elípticas, base obtusa
y ápice acuminado, 10-20 Envés con pelos bífidos muy
cm de largo. 15-20 pares de dispersos
nervaduras secundarias.

Frutos
transversalmente
elipsoides, de 3 cm
de largo por 2 cm
de ancho

Raíces recta o
muy poco
Cumala desarrollada.
Corteza
levemente
colorada fisurada, rojiza

Iryanthera juruensis Warb.


Hojas elípticas, base
atenuada, ápice acuminado Envés con pelos bífidos muy
o cuspidado. 12-20 cm de abundantes
largo. 10-15 pares de
nervaduras secundarias.

Frutos de 2,6 cm
de largo por 2,0-
3,0 cm de ancho

Raíz recta o
aletas muy
poco
Cumalilla desarrolladas
Corteza
levemente
fisurada, poco
ritidoma
Otoba parvifolia (Markgr.) A.H.Gentry
Hojas elípticas, base Envés con pelos sésiles,
atenuada, ápice acuminado estrellados y dispersos
o cuspidado. 12-20 cm de
largo. 10-15 pares de
nervaduras secundarias.

Frutos de 2,6 cm
de largo por 2,0-
3,0 cm de ancho

Raíz recta.
Corteza
levemente
Favorito fisurada, poco
ritidoma

Osteophloeum platyspermum (Spruce ex A.DC.) Warb.


Conclusiones
Se reportó y caracterizó dendrologicamente 27 especies de 5 géneros de la familia Myristicaceae,
en el ámbito de la Región Ucayali.

La identificación de las especies en campo es perfectamente factible utilizando los caracteres


externos tales como hojas, tronco, corteza y raíces.

Según Hans ter Steege (2013), en la Amazonia peruana existen 44 especies de 5 géneros de la
familia Myristicaceae; en este estudio se colectó 27 especies, representando el 61% de este total.

En base a la revisión de Tropicos.org, seis especies serían nuevos registros para la región:
Compsoneura capitellata (A. DC), Iryanthera grandis Ducke, Iryanthera paraensis Huber, Virola
caducifolia W.A. Rodrigues, Virola minutiflora Ducke y Otoba glycycarpa Ducke.

El genero Otoba (O. glycycarpa- cumala caobilla) son mas grandes, abundantes y de mayor porte
(80 cm), O. parvifolia (65 cm), así mismo el genero Virola (V. pavonis y V. duckei) también
presentan abundancia.
View publication stats

Gracias
por su
atención

Potrebbero piacerti anche