/ CYANMAGENTAYELLOWBLACK

NOVEMBER 28 - DECEMBER 4, 2008

VOLUME 18, NO. 1803 • $1.50

COPYRIGHT © 2008, ILLYRIA, THE ONLY ALBANIAN - AMERICAN NEWSPAPER, INC.

T H E O N LY A L B A N I A N - A M E R IC A N N E W S PA P E R

Ramiz Llapatinca:
Marigoja duke
qëndisur flamurin

/
CYANMAGENTAYELLOWBLACK /

2
#1803 NOVEMBER 28 - DECEMBER 4, 2008
happy 28 november

52 East 41st Street, NYC

212.297.9177
www.BenjaminSteakhouse.com

© Photography by NYCRestaurant.com ™

Alban Prelvukaj, të gjithë shqiptarëve u uron 28 Nëntorin

/
 3
happy 28 november #1803 NOVEMBER 28 - DECEMBER 4, 2008

TH
THE ONLY ALBANIAN – AMERICAN NEWSPAPER
An International Newspaper
28 OF NOVEMBER FOREVER
Founder & Former Publisher 1991-1998 The Flag Day for all Albanians and the Independence Day of Albania
November 28th 1443 – Skanderbeg (Gjergj Kastrioti
Hajdar "Harry" Bajraktari

Skënderbeu) raises the flag with the two-headed black eagle

Former Publisher 1998 - 2006
The monument of Skanderbeg
in the red background. His principality, the first Albanian
Ekrem Bardha
in the main square of Tirana,
state, resisted the Ottoman Empire fro 25 years defending a the capital of Albania.
weak and divided Europe from being overrun by the Asian
Vehbi Bajrami, Managing Editor

hordes.
Dalip Greca, Editor

November 28th 1912 – Albania declares its independence.

Ruben Avxhiu, Editor

Delegates from all the Albanian-speaking provinces of the

Berat Gashi, Art Director

Ottoman Empire gather in Vlora under the leadership of the

Ismail Qemali.
Analistë dhe korrespondentë të Illyria-s
Albania is occupied by Serbian and Greek armies and only
a year later the Great Powers recognize the new state, leaving
Tiranë Lutfi Dervishi

more than half of the Albanian-inhabited territory out of the

Londër James Pettifer

new borders (Malesia in Montenegro, Kosova in Serbia,

Bruksel: Gjovalin Kola

Eastern Albania in what would become later Macedonia and

Zvicer: Agim Shehu, Shefqet Dibrani, Eugen Shehu

Chameria in Greece).
France: Vasil Qesari

November 28, 1944 –

Kanada: Saimir Lolja

Albania throws out the last

Itali: Eugjen Merlika A view from the Monument of

Nazi German invaders.

Greqi: Gjergj Gambeta Independence in Vlora, the city

Albania is independent
Londër: Muhamed Veliu dhe Daut Dauti where Ismail Qemali and other

again after an invasion that

Norvegji: Bujar Zhuri Albanian leaders (featured in
the monument) declared the
lasted five years and half.
SHBA: Rozi Theohari - Massachusetts, Rajmonda
independence of Albania.
In one of the most
Moisiu dhe Alban Kolonjari - Connecticut, Mira

proud acts of its long histo-

Perzhita në Chicago, Zef Pergega, Zef Lleshi në

ry, Albania saved 100% of

Michigan, Halil Mula, Albana Mëlyshi Lifschin,

its Jewish population and

Elmira Mujo, Këze Zylo dhe Merita McCormack

those who moved there

Bajraktari - New York, Anila Coiniku dhe Gazi

from neighboring coun-

Buxheli ne Cleveland.

tries. Albania is the only

Honorary Members country in Europe where
the number of Jews after
Ismail Kadare Author, Member of French Academy the war was higher than
Dritëro Agolli Author before the war.
November 28th, 1997 –
Kosova Protection Corps during a ceremony marking the ninth
Ferid Murad Nobel Prize Winner
Kosova Liberation Army
anniversary of the killing of Kosova Liberation Army (KLA) com-

makes its first public

Wesley K. Clark General mander Adem Jashari. He was among 45 members of his family

appearance. (The main

William Walker Ambassador (ret.) killed by Serb security forces in Prekaz, Kosova.

inspiration of KLA was the

William Broomfield U.S. Congressman (ret.)

national hero of Kosova,

Eliot Engel U.S. Congressman

Adem Jashari, was born on

Antonio Bellusci Author

November 28th, 1955).

Nicholas Pano Professor Emeritus

November 28th, 1998

William Ryerson Former U.S. Ambassador to Albania Dede Gjo Luli, the hero of Malesia
Albania holds the referen-
Kazuhiko Yamamoto Scholar was the first leader to use again the
dum of new Constitution.
Inva Mula Opera Singer red and black flag of Skanderbeg
Naum Prifti Writer
Flora Brovina Human Rights Activist
The next issue of Illyria will appear
Ali Podrimja Writer
on Friday, December 5, 2008.

Albanian Publishing, d.b.a. ILLYRIA,

FORMULAR ABONIMI | SUBSCRIPTION FORM
WE ACCEPT S
The Only Albanian - American Newspaper
SUBSCRIBE BY PHONE
CALL 1212 868-2224 WITH CREDIT CARD HANDY
481 8th Ave. Suite 536 New York, NY 10001
D
Tel. (212) 868-2224 • Fax: (212) 868-2228 CREDIT CAR
e-mail: info@illyriapress.com

J Visa
ILLYRIA CHECK ONE:

J MasterCard
Albanian-American Newspaper (ISSN 10638385)

J American Express
Published twice a week by

J Discover
ALBANIAN PUBLISHING d.b.a ILLYRIA,
The Only Albanian - American Newspaper
(USPS 000-8539)
481 8th Ave. Suite 536 New York, NY 10001. Regular Rates USA International / Shtetet e tjera Discount/Zbritje - Canada / Kanada
(One - year subscription $149. Subscription rates outside of
J 12 muaj / 12 months, $149 J 12 muaj / 12 months, $298 J 12 muaj / 12months, US $198
the United States are $298 per year, except Canada for $198
per year). Periodicals Postage Paid at New York, N.Y. and at Name (Emri):_________________________________________________________
additional entry offices. Address (Adresa):_____________________________________________________ Apt#:____________
POSTMASTER: Send address changes to City (Qyteti):____________________________________ State:______________ Zip:_____________
ILLYRIA -- Albanian-American Newspaper Tel #:__________________________________________
FOR CHARGE CARDS ONLY
Card Number:____________________________________________Expiration Date:______________________
[481 8th Ave. Suite 536 New York, NY 10001]

x________________________________________________________________________________________
Signature
Illyria është gazetë e pavarur, e hapur për të gjithë
dhe çdo bashkëpunim është i mirëpritur. Opinionet e 94EX11-12
autorëve nuk paraqesin pikëpamjet e redaksisë.
Please make check or money order payable to “Illyria.” Do not send cash.
Dorëshkrimet dhe fotografitë nuk kthehen.
Illyria, The Albanian-American Newspaper, Inc., 481 8th Ave. Suite 536 New York, NY 10001, Tel. (212) 868-2224 • FAX (212) 868-2228
 4
#1803 NOVEMBER 28 - DECEMBER 4, 2008
happy 28 november

Singing the American and the Albanian national anthems in the stairs of the City Hall in New York City.

New York: Albanian-Americans

gather in City Hall to celebrate
the 96th anniversary of Albania Council Member James Vacca thanks the publisher Vehbi Bajrami for the coverage
of the ceremony by Illyria, the only nation-wide Albanian-American newspaper.

The annual ceremony of celebrat-
ing the Independence Day of Albania
in New York City Hall took place this
year on November 18th. City Council
Member James Vacca in cooperation
with Albanian-American Society
Foundation led by Esad A Rizai host-
ed the ceremony at the City Council
Chambers of City Hall.
The gathering began in the stairs
of the City Hall with the display of the
American and the Albanian flags, the
singing of the national anthems and
a few short speeches. Well-known
Albanian folk singer, Merita Halili
sang the anthems and virtuoso accor-
dion-player Raif Hyseni produced
the scores. James Vacca, Esad Rizai,
Haxhi Berisha and Steve Kaufman,
a successful lawyer and a good friend
of the Albanian community spoke
about the occasion.
The Albanian-American activists
and their friends moved afterwards
in the City Council Chembers where
James Vacca presented a
Proclamation in recognition of the
96th anniversary of Albanian
Independence Day to Esad A. Rizai
and representatives of other
Albanian-American organizations.
Speaker of the City Council
Christine Quinn and other colleagues
joined Vacca and the Albanians in
this beautiful ceremony.
The text of the proclamation was
read out loud in the City Chambers.
James Vacca and Christine Quinn
praised the contribution of the
Albanian-American community in
New York City. The Consul of Albania
in New York, Albert Jerasi spoke on
behalf of the Albanian government.
Esad Rizai, who has been work-
ing for years to organize this event
held the last speech. “Today, we gath-
er to celebrate the 96th anniversary
of the Albanian independence,” he
said. “This monumental event serves
as a tribute to decades of contribu-
tions made by Albanians to the great-
est city in the world, New York, and
to centuries of contributions made
throughout the world.”
He saw the celebration also as a
tribute to Albanians of the past, pres-
ent and the future: “a tribute to the
great Albanians who made this day
possible: Skenderbeg, Mother tere-
sa, Adem Jashari, Tahir Sinanaj and
the Bytyqi brothers.”
We stand on the shoulders of
these heroes and accept this procla-
mation, commemorating 96 years of
Albanian independence.”
Not all the participants were from
Albania proper. Many of them, as a
great part of our community hail from
Kosova, Macedonia, Montenegro etc.
However, we are all Albanians and
November 28th is a great day for all
of us.
In February 17th of this year,
Kosova declared its independence
with a crucial support by the United
States of America. The organizers of
the ceremony in the City Hall prom-
ised that a similar celebration would
happen next year on February 17th,
as Kosova will have its first anniver-
sary of the independence.
Albanians are also fighting for
equal rights in Macedonia and
Montenegro where they form size-
able minorities.
Despite all the divisions Albanians
have kept their unity throughout the
history. Touching this very subject,
in closing his speech, Esad Rizai said:
“The Albanian Independence Day
will fall on November 28th, but every
day of the year we must remember
– our lands may be divided, but our
hearts are forever united”.
(Illyria)

Esad A Rizai holding a short speech during the ceremony in the City Chambers. Next to him City Council Member Albert Jerasi, Consul of Albania, speaking on behalf of the
James Vacca and the Speaker of the City Council, Christine Quinn. Albanian government during the ceremony.

happy 28 november
SAVING KOSOVA
By Shirley Cloyes DioGuardi
Kosova’s political leaders and the
non-governmental organizations
that brought 30,000 people into the
streets on November 19 to protest
the UN’s “six point plan” should be
supported by everyone who cares
about the future of Southeast
Europe. The implementation of the
six-point plan—based solely on
Belgrade’s recommendations about
customs, border control, police, the
judiciary, Serb religious sites, and
the deployment of EULEX in
Kosova—would threaten Kosova’s
sovereignty, undermine its inde-
pendence, and end the chance for
lasting peace and stability in the
Balkans for decades to come.
Rejecting the six-point plan was the
right message to send to the inter-
national community. Let us hope
that it is not too little too late.
Last July, I said in “Kosova Adrift”
that it was unclear who was in charge
in Kosova, that international organ-
izations had conflicting mandates,
that all of them lacked teeth, and that
no one seemed to be responsible for
anything. In addition, I emphasized
that Serbia was making gains with
a new government that was doing
well and advancing its interests on
the international scene. With the
help of Russia, Belgrade had almost
completely succeeded in blocking
Kosova’s recognition process, and
the Kosova government, instead of
taking charge, was bowing to the
wishes of the international commu-
nity. I warned that this situation
made it “highly unlikely that any
response would be made to Serbia’s
efforts to undermine the sovereign-
ty and territorial integrity of Kosova”
and that until this changed, Kosova
would remain “independent in name
only.”
Since then, things have gotten
worse. Kosova is slipping out of the
international community’s top agen-
da, because of the economic crisis in
the West, the U.S. presidential elec-
tion campaign, and the ongoing wars
in Iraq and Afghanistan. Belgrade
has taken advantage of the vacuum
by undermining EU resolve to sup-
port the mandates outlined in the
plan proposed by former UN Envoy
Martti Ahtisaari, Kosova’s declara-
tion of independence on February
17, and the Constitution of the new
Republic of Kosova. EU resolve
began to break down out of fear
about deploying EULEX through-
out the whole territory of Kosova (in
particular north of the Ibar River)
and possible retaliation from Russia.
Instead of insisting on the uncon-
ditional deployment of the EULEX
mission, as put forth in the Ahtisaari
plan for Kosova’s “supervised inde-
pendence,” UN Secretary General
Ban Ki-moon responded to EU fears
and Serbian pressure. He signaled
his intention to place the EU under
UNMIK. By October, he was calling
for new negotiations between
Belgrade and Prishtina and propos-
ing a six-point plan as a basis for
negotiations that reinvoked UNSC
Resolution 1244 (a resolution that
recognizes Kosova not as an inde-
pendent state, but as a “province” of
Serbia). This should have been rec-
ognized immediately for what it is:
a retrenchment of the West to pre-
independence policy making that
permits Belgrade to have a say in
Kosova’s political and economic
future.
THE SHOCKING REALITIES
OF THE SIX-POINT PLAN
The six-point plan challenges the
essential elements of a sovereign and
independent state. It would place
EULEX under the UN and deploy it
as a “status neutral” entity. In effect,
this would contravene Kosova’s inde-
pendence and permit Serbia to pro-
long its battle to reclaim Kosova as
a province. Customs Gates number
1 and 31 would not be under the con-
trol of the central government in
Prishtina or part of Kosova’s consol-
idated budget. Instead, customs in
the north would be placed under the
control of Kosova Serbs (and ulti-
mately of Belgrade), and the pro-
ceeds would be used exclusively for
the northern municipalities. Since
customs governs the flow of goods
and services, defense, and the pro-
tection of borders, this amounts to
making the de facto partition of
Mitrovica a reality.
Worse still, any Kosova Serb
majority community has a special
status under the six-point plan. This
includes not just the municipalities
designated under the Ahtisaari plan,
but Serb enclaves scattered through-
out Kosova. In these communities,
the police will not report to the
Kosova police, but to a high-ranking
Kosova Serb policeman reporting to
a UN police commissioner. In addi-
tion, the judiciary would operate
under UN regulations, not Kosova’s,
and the Kosova Serbian Orthodox
Church would be linked to the
church in Serbia and accountable to
the Serbian government. If imple-
mented, these provisions would cre-
ate an ethnically-based, parallel sys-
tem that violates the letter and the
spirit of Ahtisaari and the constitu-
tion of the Republic of Kosova. It
would make Kosova less of a state
than it was under UNMIK and
Resolution 1244 and one that is more
convoluted than Bosnia. The Dayton
agreement of 1995 divided Bosnia
into three distinct territories. This
plan would take away some of
Kosova’s territory, carve up the rest,
and turn it into a deeply entangled
mess. Overnight Kosova would
become a failed state, unable to
progress politically and economical-
ly.
Kosovars are bearing the burden
of the international community’s fail-
ure to deploy EULEX. In offering
the six-point plan, the internation-
al community wants Serbia to feel
as if it is winning; it wants to give
Kosovar Albanians the impression
that it is backing them to suppress
the possibility of social unrest; and
it wants to claim that its geopolitical
defense policy for the region is actu-
ally working. The architect of this
strategy is EU High Representative
Javier Solana (who has been shame-
lessly supported by French Foreign
Minister Bernard Kouchner, who in
his capacity as chair of the EU
7 ®
UN gives green
light for EU in Kosova
UNITED NATIONS (AP) — The
U.N. Security Council on Wednesday
approved the deployment of a
European Union mission through-
out Kosova under the U.N. umbrel-
la.
The mission, known as EULEX,
was supposed to deploy soon after
Kosova declared independence from
Serbia on Feb. 17 to promote peace,
justice and the rule of law. But it was
stalled in part because of objections
from Serbia, which insists that
Kosova remains part of its territory.
Serbia and Kosova reluctantly
agreed to cooperate with the new EU
mission earlier this week. But the sta-
tus of Kosova, whose independence
has been recognized by 52 countries,
remains an issue of vehement dis-
agreement.
All parties agreed that the coun-
cil’s action Wednesday will finally
allow the 2,000-strong EU mission
to take over from the U.N. and pro-
mote the rule of law throughout
Kosova, including the Serb-dominat-
ed north.
Britain’s deputy U.N. ambassa-
dor Karen Pierce called EULEX’s
upcoming deployment “an impor-
tant step forward in the integration
of the region into the European
Union.” The U.N. and the EU must
now agree on a detailed operational
plan so all the communities in
Kosova know exactly what will hap-
pen and the timetable, she said.
Without mentioning their differ-
ences, a statement approved by all
15 Security Council members late
Wednesday welcomed the intentions
of Serbia and Kosova “to cooperate
with the international community.”
“I think the deployment of
EULEX throughout Kosova and the
cooperative arrangements that have
now been set up lessen the risk that
Kosova will be partitioned, and that
has to be welcomed,” she said.
Kosova’s Foreign Minister
Skender Hyseni told reporters that
the EU mission “has been invited into
an independent Kosova by the sov-
ereign authorities” as a rule-of-law
mission to focus on the protection of
minority rights.
“We will not tolerate, we will not
permit, any action that does infringe
Deployed soldiers take
on life-saving role in Kosova
Constitution-Tribune
KOSOVA – On Sept. 30, a squad
of Missouri National Guardsmen left
Camp Bondsteel early in the morn-
ing for a routine patrol that soon
became anything but.
According to Staff Sgt. Richard
Boley of Chillicothe, he and his fel-
low soldiers in 2nd Squad, 1st Platoon
of Battery B, 1/129th Field Artillery
came upon a single vehicle accident
carrying five people.
“We had just left to go on patrol
and the accident was on our route,”
said Boley. “We couldn’t miss it. They
were right along the side of the road
5
#1803 NOVEMBER 28 - DECEMBER 4, 2008
View from the U.N. Security Council meeting on Kosova (Photo Halil Mula)
upon the sovereignty and territorial ity ethnic Albanians moved to declare
integrity of Kosova,” he told reporters independence from Serbia in a move
after briefing the Security Council. coordinated with the United States
Serbia’s Foreign Minister Vuk and EU heavyweights. But Russia,
Jeremic said that “Serbia will never, which has strong ties to Serbia, vehe-
ever accept the independence of mently objected, insisting that only
Kosova.” the Security Council — where it has
But he told the council, “the a veto — could end the U.N. mission
European Union can and should help in Kosova.
to build the much needed institution- Britain, which has recognized
al and societal fabric of our southern Kosova, considers its independence
province.” irreversible and believes “these
Kosova came under U.N. and arrangements are interim and that
NATO administration after a NATO- one day there will be a bigger U.N.
led air war halted former Yugoslav withdrawal and a hand over,” Pierce
leader Slobodan Milosevic’s crack- said.
down on ethnic Albanian separatists “That day isn’t here yet but we’re
in 1999. certainly on the right track now to
It was widely expected the world more cooperation between the UN
body would leave Kosova after major- and EU in Kosova,” Pierce said.
US Department of State on Kosova: EULEX Deployment
Today in the Security Council, the United States welcomed the Secretary General’s recent
report on Kosova and welcomed the considerable progress made in Kosova since its
independence in February. The United States also supports the decision by the Secretary
General to adapt the UN’s role to this new, positive reality by accelerating the downsiz-
ing of the UN Mission in Kosova (UNMIK) and the transfer of rule of law authorities to
the EU’s rule of law mission, EULEX. The rapid deployment of EULEX throughout Kosova
will greatly enhance security and stability in the whole region.
The United States strongly supports EULEX and will contribute over 80 policemen,
judges and prosecutors to the mission. The United States underscores the importance of
fully respecting Kosova’s independence, sovereignty, and territorial integrity. In this con-
text, we take special note of the Secretary General’s commitment that measures fore-
seen for the transition period from UNMIK to EULEX will be implemented in continuous
coordination and consultation with the Kosova authorities.
We welcome the Government of Kosova’s strong support for the quick and effective
deployment of EULEX throughout the country, as stated in its November 18 declaration.
We call on all relevant stakeholders to act responsibly and without delay to ensure that
EULEX assumes its proper role in Kosova, which will help ensure that all people and eth-
nic groups have a safe and secure future in Kosova.
in a ditch with the mother sitting on medical personnel arrived,” said
the ground by the car.” Boley. “It was extremely foggy that
The six citizen-soldiers acted morning and you couldn’t see very
quickly to offer assistance. In dense far.”
fog the car had lost control, hitting a As Boley radioed back to Camp
power pole, injuring four of the five Bondsteel for help, Spc. Donald
passengers. Among them was an Derickson of Green City, and Spc.
infant with a life-threatening head Carl Swan, of Brunswick, began treat-
injury, her mother, who had a bro- ing the infant. Pfc. Michael Jessa of
ken arm and leg, an elderly woman Chillicothe helped the teenager, keep-
with head, hand and back injuries, ing her calm as he cleaned her cuts.
and a 14-year-old girl in shock with Jessa set her in the front seat of the
cuts on her face. The father, who was Humvee to keep her warm and to
driving, was unharmed. monitor her for further injuries.
“We started treating the passen- Sgt. Michael Prince, of Columbia,
gers the best we could and directed and Spc. Nathan Curl, of Chillicothe,
traffic to keep anybody else from get- climbed into the car to assist the eld-
ting hurt until the Kosova Police and erly woman...
 6
#1803 NOVEMBER 28 - DECEMBER 4, 2008
Kosova - the
ultimate myth
By Dubravka Stojanovic
Ever since Martti Ahtisaari
made his plan public, we have been
hearing the most unbelievable pro-
nouncements coming from Serbian
officials concerning Kosova’s future
status. Whether ‘imaginative’ or
‘threatening’, they have the follow-
ing in common: they are formulat-
ed in such a way as to prepare pub-
lic opinion for a Serbian refusal to
accept the international communi-
ty’s decision.
AN IMAGINARY KOSOVA
As in all previous years, their
statements address only an imagi-
nary Kosova. During the parlia-
mentary session at which the
Resolution on Kosova was adopted,
no one (except the deputies of the
coalition around the Liberal-
Democrats [who approve inde-
pendence]) spoke about the con-
crete political questions that would
be posed if by some miracle Kosova
were to remain in Serbia. No one
spoke, for example, about how the
Serbian army and police would
enter Kosova, given that only the
presence of such instruments of
force testifies to real national sover-
eignty. No one spoke about how
Kosova citizens would vote in
Serbian parliamentary elections, or
how the Serbian elite would deal
with Albanian deputies in parlia-
ment and Albanian ministers in
Serbian governments. What sort of
educational system would there
be? How would the Battle of
Kosova and the Balkan Wars be
taught? Would it be in the spirit of
‘the only truth’, ‘our truth’, as our
current educational authorities like
to say? During all these years, ever
since Kosova was separated from
Serbia, I have heard no explication
of such questions, because no one
ever mentions Kosova’s population.
What is talked about in such
conversations is only ‘Kosova’ - a
Kosova that does not exist in reali-
ty, a Kosova without the people.
It is my view that Serbia lost
Kosova essentially on that issue.
For the Serbian political and intel-
lectual class, Kosova never implied
its inhabitants, but only territory -
an imaginary territory torn out of
time, torn from reality. A battlefield
without people, in the year 1389!
This is why the debate on whether
Kosova will be lost in 2007 or
whether that happened in 1999 is
superfluous in my view. Taking
into account all the relevant data, I
think it happened in 1912, the
moment when, five centuries after
the celebrated battle, the territory
in question was absorbed into the
Serbian state.
What is the whole thing all
about? Immediately after the start
of the first Balkan War in 1912, the
Serbian army promptly entered the
territory of Kosova; when peace
was signed the region was joined to
Serbia, along with the Sandzak and
Macedonia. The papers of the time
were full of patriotic outbursts,
declaring that Kosova had been
avenged, that Lazar’s promise had
been fulfilled, that the medieval
Serbian state had been resurrected,
that the old pledge had been
redeemed...
At that moment even the habit-
ually cynical Jovan Skerlic was
swept along by the patriotic surge.
All was exalted and patriotic until
the question arose of what kind of
government would be established
for Kosova: i.e. a question similar
to that which meets with no reply
today either. A very interesting
debate opened up in the national
assembly, which needs to be
recalled if we are to think seriously
about the very difficult question:
how was it possible that within
less than a century Serbia lost part
of its territory - a part, moreover,
that its highest representatives
insist is a holy place?
OCCUPIED TERRITORY
Back in 1913 the issue acquired
the name of ‘regulation of the new
territories’. The governing Radical
Party, led by Nikola Pašic, argued
that a separate military-police
regime should be introduced there.
During the parliamentary and pub-
lic debate, government officials
insisted that the inhabitants of
those territories were not suffi-
ciently civilised, that they were not
sufficiently politically mature, and
that the Serbian democratic consti-
tution could not be extended to
those lands because their inhabi-
tants would not know what to do
with the rights it granted. The
deputies worried about what would
happen if the inhabitants of the
‘new territories’ gained equal vot-
ing rights, how this would influence
the political balance inside Serbia
itself, what would happen to the
established relationship between
the parties, and whether this might
not bring down the government.
Asked by the parliamentary oppo-
sition whether the government
intended to consult the inhabitants
of the ‘new territories’ on the form
of government to be imposed,
Stojan Protic [a prominent Radical]
replied:
‘We did not consult them about
their liberation either, which is
why our brethren would surely
permit us to govern them for five
or six years in the manner we
deem best. It is because we know
better than they how to do it,
because we are older and more
mature, that we do not feel bound
to ask them how they should be
governed.’
This question divided the par-
ties at the time. The otherwise con-
servative Progressive Party
demanded that the constitution
promptly be extended to the
annexed lands, and advocated the
convening of a Grand Assembly at
which a revision of the 1903 consti-
tution would be carried out
[according to its article 4 which
required such a procedure for any
change in the national territory].
Its deputies argued that Serbian
democracy was being tested, and
that Serbs should remain consis-
tent opponents of any division
between higher and lower races
(the effects of which they them-
selves had experienced). Opposing
the government, the Independent
Radical Party wrote at the time in
its paper Odjek [“The Echo”]:
‘The Radicals have proclaimed
half of [the new] Serbia to be their
pasalık. Through their minister of
the interior they have proclaimed
half of Serbia not to be Serbia, and
on the territory which they consid-
er not to be Serbian they have
installed a regime of their own
choosing.’
The Social Democrats [led by
Dimitrije Tucovic and Kosta
Novakovic] were the most vocifer-
ous. They wrote in their Radnicke
novine [“Workers’ News”]:
‘One can make all sorts of criti-
cism of the Turkish constitution,
but one thing is for certain: on
entering these lands Serbia should
not have moved back from it but
instead marched forward -
promptly replacing the limited
and false Turkish constitution with
a true constitution, turning the
patriarchal and primitive munici-
pal self-government into a modern
one, and giving the population an
opportunity to feel itself to be real-
ly in Europe rather than treating it
as a conquered people.’ [but since
it was not Serb but overwhelming-
ly Albanian and Bulgarian,
‘Democracy’ would actually have
meant leaving them alone]
Responding to the government’s
analogy of democracy with swim-
ming, and the argument that the
population of the ‘new territories’
could not yet swim, the Social-
Democrats responded:
‘Can a child ever learn to swim,
unless it first jumps into the
water?’
The weighty and interesting
debate which took place in 1913 (of
a kind that we have not had during
the past decade or so) did not bear
fruit, in that a decree on the new
territories was adopted by virtue of
which Kosova was placed under
military-police administration. The
constitution was not extended to
Serbia’s new territories, and their
citizens did not gain the same
rights as those enjoyed by the
inhabitants of Serbia proper. A key
Dubravka Stojanovic
role in this outcome was played by
the conspirators gathered around
Apis and the Black Hand [who
organized the Sarajevo murder of
June 1914]. It was they, in fact, who
directed Serbia’s foreign policy, and
who in many ways proved stronger
than the Radical government that
they had brought to power after
assassinating the last Obrenovic
[and his wife in 1903]. They were
given the newly annexed territories
as a kind of personal fiefdom, in
which their power had no bounds.
KOSOVA ‘LOST’ IN 1913
Another problem for the popu-
lation of the annexed area was that
police, military and civilian officials
preferred not to be posted there.
Being sent there was in the nature
of a punishment The officials post-
ed to the annexed area were ones
who had been found guilty back in
Serbia of corruption, or of physical
brutality towards prisoners. It was
an administration based on con-
victs and retired soldiers, who gov-
erned without any supervision.
This is why I think that Kosova
was ‘lost’ before it had been
‘gained’. It was ‘lost’ because of the
way in which the Serbians thought
about it, because of its place in the
myth-prone national ideology, and
because of the inability of the rul-
ing elites to accept and understand
reality. While seeking to ‘free and
unite the Serb people’ and to create
a large national state, Serbian
politicians proved unable to rule
the annexed lands in a way that
would make the new inhabitants
accept the new state as their own.
This was true of the expanded
Serbia in 1913 as well as of all sub-
happy 28 november
sequent Yugoslavias. Their attitude
towards ‘the other’ excluded toler-
ance and equality.
Their understanding of the
state, in other words, never went
beyond the pre-modern period.
The state remained an abstraction,
rather like Kosova. It seems to me,
therefore, that we are witnessing
the end of a policy, not that of
Miloševic but one that was ideolog-
ically formed at the start of the his-
tory of the modern Serbian state.
The denouement in Kosova is also
the unraveling of that national ide-
ology, the end of a certain way of
perceiving ourselves and others,
space and time. It represents the
final defeat of a stubborn refusal to
understand the world and histori-
cal circumstances, and critically to
confront ourselves. It is the end of a
national arrogance and a distorted
perception of reality.
All the above makes me think
that Dobrica Cosic was right. Only
now do I perceive how accurate his
statement was that Serbia won in
wars and lost in peace. But here I
would like to add something,
namely that contrary to his claim,
the foregoing was not caused
because of “the unfair attitudes of
the great powers”, but rather
because Serbia was incapable of
making good use of what it “had
won in wars” by dint of a wise, well
thought-out and civilized policy. In
fact it had never “made its own”
that which it had “conquered”.
Translated from the Original:
“Kraj nacionalne arogancije”,
Helsinška povelja, (“The End of
national arrogance”), Helsinki
charter 103-4, January-February
2007

happy 28 november
SAVING KOSOVA
5 ®
Council of Ministers has insisted that
Prishtina accept the six-point plan).
Like other Solana-inspired strategies
in the Balkans, it will not work. It will
prevent the entire region from being
integrated into a united Europe, and
it can lead to renewed conflict.
THE AHTISAARI PLAN IS DEAD
AND THE KOSOVA GOVERNMENT’S
FOUR-POINT PLAN IS NOT ENOUGH
It is time to recognize that the
Ahtisaari plan is dead; it is an aca-
demic paper that is only alive in the
Kosova Constitution. Let us not for-
get that 90 percent of the Ahtisaari
plan is about Serbs. But it is impos-
sible to carry out the Ahtisaari man-
date, which gives Serbs
not only equal rights but more
rights than any minority group in
Europe, if Kosovar Serbs reject it and
Belgrade still controls them. And so,
the International Civilian Office,
which is supposed to implement the
Ahtisaari plan, cannot do it. Kosova
Serbs leaders are operating without
even a semblance of responding to
the government in Prishtina. This
makes the official statements from
U.S. and EU diplomats that they
reject the partition of Kosova mere
lip service.
With the demise of the Ahtisaari
plan, the Kosova government, which
until recently has been largely reac-
tive and compliant in the face of the
international community, has an
opportunity to save Kosova. Its rejec-
tion of the UN “six-point plan” and
its proposal of a “four-point plan,”
which calls for the immediate deploy-
ment of EULEX in all of Kosova and
affirms Kosova’s ongoing coopera-
tion with the United States, and
European Union, and NATO, is a
good start, but it is not enough.
Albanian political officials failed
to capitalize on the pro-Albanian sen-
timent worldwide after the war, when
they had the greatest opportunity to
counter the Serbian propaganda cam-
paign, to dismantle Serb parallel
structures in the north, and to estab-
lish Prishtina’s authority over the
entire territory of Kosova. Nine years
after war’s end, the initial euphoria
in response to Kosova’s declaration
of independence blindsided Kosova
to this reality. Lack of initiative on
the part of Kosova’s political parties,
who were worrying more about their
political futures and the next election,
enabled Serbs to consolidate their
reality on the ground.
NEXT STEPS FOR
KOSOVA’S POLITICAL ELITE
It is time for the Kosova govern-
ment to stop waiting for the interna-
tional community to take the lead
and to take steps that they should
have taken right after the official dec-
laration of Kosova’s independence
on February 17. Some of them
include:
Developing a full-fledged
public relations campaign in
cooperation with their allies
who have the requisite pro-
fessional expertise around
the world.
The campaign should promote
Albanian values and especially
counter the Serbian propaganda
campaign portraying Albanians
as a Muslim, potentially funda-
mentalist state in the heart of
Europe that is run by criminals
and incapable of governing itself.
It should challenge the interna-
tional community for continuing
to appease Serbia and to capitu-
late in the face of its threats. And
it should return the world’s focus
to the Albanian and Bosnian vic-
tims of Slobodan Milosevic’s
decade-long wars of aggression.
The campaign should also insist
that Serbia’s admission to the
European Union be contingent on
Belgrade’s respecting Kosova’s
sovereignty and handing over
Ratko Mladic to The War Crimes
Tribunal in The Hague.
Taking steps to establish
Prishtina’s control over the
north.
The government’s call for the
deployment of EULEX as a part-
nership of the Kosova govern-
ment, the EU, and the United
States was a first step in this direc-
tion. But the government should
also lay it on the line with the
Kosova Serb leadership by taking
over the northern border, arrest-
ing the smugglers and the heads
of illegal parallel structures, and
then offering “carrots” to the
Kosova Serb leaders if they coop-
erate and “sticks” if they resist.
Raising the issue of
Belgrade’s human rights
abuses against the Albanians
in Presheva, Medvedje, and
Bujanoc.
While everything is being done to
return Serbs to Kosova, nothing
is being done to correct the expul-
sion of Albanians from the
Presheva Valley during the war
and the ongoing repression of
Albanians who reside there.
Calling for the establishment
of an Albanian university in
the Presheva Valley, since a
university in now being built
in the north that is a Serb uni-
versity.
Demanding that the Presheva
Valley become part of
Kosova, if Belgrade keeps its
grip on the northern munic-
ipalities of Zubin Potok,
Zvecan, and Leposavic.
Calling for an account of the
2,000 persons still missing
from the war.
Insisting on war reparations
from Belgrade.
It is shocking that half of the pro-
ceeds of the privatization for for-
merly state owned enterprises (in
the amount of some 550 million
Euros) will go to Serbia. There
should be a full-scale effort to raise
the issue of how much Belgrade
should receive, when it was Serbia
that occupied Kosova for a decade
and drained it economically.
Insisting that not one euro be
handed over to Belgrade until
Serbia recognizes Kosova’s
independence.
Shirley Cloyes DioGuardi
Dealing with the problems of
ending corruption through
robust rule of law.
USAID’s September 2008 early
warning report shows an increase
in the number of respondents
reporting public officials who
“conditioned performing their
services by asking for bribes, gifts,
and other favors.” Urgently need-
ed foreign investment will come
to Kosova only if rule of law is in
force. Also, the government needs
to take over publicly owned enter-
prises and to enforce corporate
governance.
Challenging the internation-
al community to either
enforce the Ahtisaari plan or
replace it with a democracy
based on one person-one
vote and protection of minor-
ity rights, consistent with the
standards of Western democ-
racies.
Unifying the political parties
in opposition to the UN’s six-
point plan.
Disagreements should be put
aside in support of shared diplo-
macy and mobilizing the citizen-
ry to conduct peaceful demonstra-
tions. If necessary, the current
leaders should resign from their
positions in protest.
THE PRICE OF INACTION FOR KOSOVA
AND THE ALBANIAN NATIONAL CAUSE
It is not only time for the
Kosovar political elite to take a
proactive stance towards the future
of Kosova, but for all Albanian
politicians in the Balkans to stand
up to Belgrade and the internation-
al community—especially those in
Albania, because of its status as a
sovereign state with all of the pro-
tections and opportunities that this
status confers. Regrettably, Tirana
has been largely silent in the face of
the six-point plan. Meanwhile,
Albanian politicians in Macedonia
and Montenegro have been hope-
lessly locked in intra-party power
struggles, and many have been
#1803 NOVEMBER 28 - DECEMBER 4, 2008
thoroughly co-opted by the govern-
ing Slav elite. Much of the diaspo-
ra, which has provided moral and
material support for the past two
decades, has grown complacent
(thinking that Kosova is independ-
ent, and so nothing more needs to
be done), politically fragmented,
and busy pursuing individual inter-
ests related to their places of origin
in the Balkans.
The price of Albanian inaction
has been the resurgence of Serbian
control over the lives of the peoples
that it tried to expel or exterminate.
Since the war ended nine years ago,
the Albanian problem has been to a
great extent a public relations
problem that Albanian politicians
have contributed to by failing to
develop an organized campaign on
behalf of the victims of the war.
We cannot afford to forget that
there are very few key officials in
the European Union who know
firsthand what Bosnia and Kosova
endured under Slobodan
Milosevic, who waged four wars of
aggression in the Balkans, killing
more than 300,000, including
more than 12,000 Kosovar
Albanians, and displacing 4 mil-
lion. When the NATO bombing
campaign against Serbia ended in
June 1999, Belgrade immediately
began an intensive public relations
campaign to create a false parity
between the perpetrators and the
victims of the war. That campaign
continued throughout the trials in
the War Crimes Tribunal in The
Hague of Fatmir Limaj and
Ramush Haradinaj. More recent-
ly, the Serbs have succeeded in por-
traying Albanians as a corrupt and
incompetent group who do not
deserve a state. Dressed in expen-
sive suits, Serbian officials have
been presenting themselves to the
international community as
Christians and as political experts.
They are intent on creating a pic-
ture of Kosova as a nation of
“Muslims run by criminals.”
Belgrade wants Kosova to explode
so that it can say, “You see, Kosova
is a failed state.”
Albanians can no longer afford
to remain passive, especially in the
7
face of the threat posed by the UN’s
six-point plan. Albanian politicians
must insist that the international
community honor Kosova’s sover-
eignty, recognize that Serbia
through its genocidal war against
Albanians has forfeited its right to
intervene in the affairs of Kosova,
and provide a road to EU member-
ship for all states in the Balkans
that are prepared to accept the
European Union’s values. If
Kosova is partitioned, it should be
noted that the European Union will
have been complicit in the violation
of its own values, because such a
land grab would mark the triumph
of Slobodan Milosevic’s quest for a
“Greater Serbia” built on ethnic
cleansing. Before this happens, it
would behoove the EU to consider
the fact that partition also might
not end with the north. If the inter-
national community and Albanians
do not defend the sovereignty of
Kosova, Serbs from other munici-
palities might either flock to the
north or wrest control of the
Presheva Valley and expel
Albanians from their homes there.
Above all, partition and Belgrade’s
continuing control over Kosova’s
future would spell the end of the more
than 100-year struggle to bring free-
dom and justice to Albanians in the
Balkans. It is worth remembering
Senator Joe Biden’s warning in 2002,
when he said that, “We are already
witnessing the dimming of the spot-
light on an area [the Balkans] that it
has taken five hundred years to focus
the spotlight on.” He implored
Albanians to work to keep the spot-
light on the gross injustices against
Albanians that must be remedied in
the region and to counter the prop-
aganda that misrepresents them.
Otherwise, he said, “the world will
not care if seven million Albanians
are being persecuted” and Albanians
will continue to remain history’s
“pawns that can be moved on the
chessboard by others.”
Ossining, New York
November 24, 2008
Shirley Cloyes DioGuardi is
Balkan Affairs Adviser to the
Albanian American Civic League.
 8
#1803 NOVEMBER 28 - DECEMBER 4, 2008
Encounters with Civilizations: From
Alexander the Great to Mother Teresa
Reviewed by Gaston Roberge
Professor of Film and
Communication Studies
St Xavier’s College
Calcutta, India
This book is a selection of thir-
teen texts written by Dr Gëzim
Alpion between 1993 and 2007.
The essays deal with history, cul-
ture, the media, social issues and
politics. Each text is prompted by
Dr Alpion’s ongoing reflection on
the problems people experience in
their encounters with civilizations
different from theirs. Thus, these
texts pertain to philosophy. For,
the subject of ‘civilization’ involves
a consideration of the ultimate
issues of life. Such a reflection is
welcome anytime anywhere.
The sub-title of the book may
surprise: Alexander the Great (356-
323 BC), one of the greatest con-
querors in the history of
humankind, and Mother Teresa
(1910-1997), the saintly humanitar-
ian nun of Kolkata. Do they have
anything in common? There are
many similarities, with as many
differences. First, Alexander the
Great conquered lands and
nations. Through her love,
expressed in service, Mother
Teresa conquered the hearts of
people the world over, across conti-
nents, races, religions and cultures.
Second, both Alexander and
Mother Teresa were from
Macedonia . Ethnically both were
Albanians, although neither actual-
ly lived in what is today Albania .
Third, both of them went to India –
Alexander in 326 BC, Mother
Teresa in 1929 – and both have left
their mark there.
Bora Travel
FLUTURIME PËR NË TIRANË, PRISHTINË, SHKUP DHE KUDO
GL Insurance
Plotësojmë dokumentet
për lotarinë amerikane
68-07 Fresh Pond Rd.
Ridgewood, NY 11385
Dr. Gëzim Alpion
Alexander the Great contributed
to India ’s name through the Greek
language. For, the term ‘ India ’
comes from the Sanskrit sindhu,
the river. The Persians changed
sindhu into hindu, and the Greeks
dropped the ‘h’. Thus from sindhu
eventually came the word ‘India’,
which is now embedded in the
Indian Constitution as one of the
two names of India, the other name
being Bharat.
Yet, Alexander the Great left the
country soon after his arrival. On
the other hand, Mother Teresa
made India her home and became
an Indian citizen. She was awarded
the Nobel Prize for Peace in 1979,
and India’s highest civilian award,
the Bharat Ratna (the Gem of
India) in 1980. She was made an
Honorary Citizen of the United
States in 1996 (one of only six).
Inshurancë për shtëpi
Inshurancë për makina
Njihet vjetërsia e patentës shqiptare
Telefon: 718 418 7988
718 418 7987
Upon her death in 1997, India gave
her a state funeral similar to that
given to Mahatma Gandhi, the
Father of the Indian Nation. In
2001, the Indian filmmaker Amar
Kr. Bhattacharya entitled his docu-
mentary film on Mother Teresa as
Mother of the Century.
One more aspect of the subtitle
calls for explanation: the subtitle is
not complete. It should read, ‘From
Alexander the Great to Mother
Teresa…and to you, gentle reader’.
The encounters with civilizations
continue today. And Dr Alpion’s
writings, dealing with both past
and present encounters with civi-
lizations, cultures and human com-
munities, constitute an excellent
pedagogy for our time. They pro-
vide models to emulate; they ana-
lyze the difficulties one is likely to
face; they are an irresistible call to
commitment and action. One may
not always agree with Dr Alpion’s
opinions, but one can never discard
them. One is challenged, whatever
the place one happens to live in.
As clearly appears from this
book’s table of contents, Dr Alpion
deals with a variety of subjects.
Moreover, he is equally at ease and
successful as a playwright, a story-
teller, a journalist and a scholar. Dr
Alpion is not just a media scholar;
he is first a media person. The
essays of this selection, organized
in four parts, are vibrant with the
life, diversity and appeal of present
day media.
Part One: Albania . ‘An inter-
view with the ghost of Mohammed
Ali, former ruler of Egypt ’ (1993)
introduces a theme that runs
through the entire collection of Dr
Alpion’s texts: the Albanians living
outside the Balkans, and their rela-
Fax: 718 233 9282
e-mail: bora.travel@hotmail.com
happy 28 november
tionship with the ethnic
group they belong to as
well as with the people
they have come to live
with. Here is the astound-
ing relationship of the
Albanian Mohammed Ali
(1769-1848) with the
Egyptians he ruled from
1805 to 1848. The second
essay of this part, ‘Kosova
– a corner of Europe still
waiting for peace’ (2003),
deals with the political sit-
uation in this Albanian
region, and how that situ-
ation affects the difficult
relationships between the
Albanians and the Serbs.
Part Two: Egypt . Dr
Alpion’s seven-year stay
in Egypt helped him
understand the social evo-
lution of the Egyptians
over the centuries, name-
ly, the feeling of ‘inferiori-
ty’ that has been instilled
by different conquerors of Encounters with Civilizations: From Alexander the
Egypt on its inhabitants.
With at least one excep-
Great to Mother Teresa, the new book by Dr. Alpion
tion, Mohammed Ali.
That feeling of ‘inferiority’ and its Part Four: India . Part four
devastating consequences is what begins with a short piece, entitled
Dr Alpion discusses in ‘Foreigner ‘Oh! not Calcutta !’ (2003), about
complex’ (1993). The three other Mother Teresa’s supposed negative
articles of this part – ‘Egyptian cof- impact on the image of Calcutta .
fee shops’ (1994), ‘The Bride of Calcutta (now Kolkata) has long
Hapi – female sacrifice and cosmic been famous, if at times out of
order’ (1993) and ‘A parade of unthinking playfulness. Dr Alpion’s
porters’ (1993) – deal with specific masterly essay ‘Media and celebrity
aspects of the Egyptian culture. culture – subjectivist, structuralist
Indian readers will easily note cul- and post-structuralist approaches
tural similarities between Egypt to Mother Teresa’s celebrity status’
and India . will greatly contribute to develop
Part Three: United Kingdom . an academic approach of the media
In this part is reproduced Scene 4 phenomenon called Mother
of Dr Alpion’s play If Only the Dead Teresa. Dr Alpion shows, among
Could Listen, which, sponsored by other things, the influence of
Arts Council England, was first per- Mother Teresa’s Albanian roots on
formed by the Dreamscape Theatre her ministry among the poor.
Company at the MAC Theater, Then, as a secular thinker and
Birmingham, UK, in February media expert, he discusses how
2006. The premiere was such an Mother Teresa became a media
astounding success that shortly icon in the context of the contem-
afterwards Dr Alpion and Marcus porary lust for fame and cult of
Fernando, the Sri Lankan-British celebrities.
Director, received invitations from The last part of this anthology,
several national theatres in the captioned ‘Envoi’, comprises a single
Balkans to tour the region. Theater essay by Dr Alpion, and earnestly
made it possible for Dr Alpion to entreats the reader to say ‘No’ to social
express his thoughts more forceful- closure. In this last essay, Dr Alpion
ly than in an academic essay. The offers an exposé of social closure in
drama depicts the ‘foreigner com- Western academia. Scholars are at
plex’ as experienced by Albanians – the forefront of any successful
from Albania and Kosova – who encounter with civilizations, that is,
seek refuge in the United Kingdom if they are not socially excluded. But
. The two complementary essays on the fact is, as Dr Alpion clearly shows,
the images of Albania and the many foreign scholars in the West
Albanians a) in English literature are subjected to what Max Weber
from Edith Durham’s High Albania called ‘social closure’. Here Dr Alpion
to J. K. Rowling’s Harry Potter draws from his own experience, as
(2002), and b) in the British Press well as from the experience of a large
in the new millennium (2005) are number of scholars who have been
two perfect examples of what in lit- subjected to social exclusion.
erary circles is called ‘imagology’. Although the collective testimony of
These images have a deep effect on these scholars might create dismay,
the identity of the people con- Dr Alpion trustfully affirms that to
cerned, and at times result in a for- build a caring society no one should
eigner complex. be treated as a disposable object.

happy 28 november
The Balkans
Appropriation of
Mother Teresa
By Gëzim Alpion
COMPETING MACEDONIAN
AND ALBANIAN CLAIMS
Almost immediately after Mother
Teresa was “discovered” by the BBC’s
Malcolm Muggeridge in 1968, vari-
ous Balkan parties tried to “appro-
priate” her. But when the Albanian
Catholic nun was awarded the Nobel
Peace Prize in 1979, the competition
between several Balkan countries to
claim her as their own “daughter”
began in earnest. From that moment
she was seen by many parties in the
Balkans as a god-send, especially by
Macedonian Slavs and her fellow
Albanians, most of whom previous-
ly were blissfully unaware of her.
In the summer of 2003 an unholy
war broke out between Macedonian
Slavs and Albanians over Mother
Teresa’s ethnic identity. It was then
that the government of the Republic
of Macedonia offered Rome a mon-
ument dedicated to her, which was
to be a copy of sculptor Tome
Serafimovski’s bronze statue of
Mother Teresa, already erected in the
Macedonian capital of Skopje . The
proposal incensed Albanians.
The Macedonian government’s
decision to dispatch the statue to
Rome was the latest link in the long
chain of honors Macedonia had been
bestowing upon “its” Mother Teresa
for several decades. On 26 June 1980,
only six months after she was award-
ed the Nobel Peace Prize, the govern-
ment of Macedonia made Mother
Teresa an honorary citizen of Skopje
. the international community prevent-
Albanians have always been
uncomfortable with what they con-
sider as Macedonian Slavs’ excessive
veneration for Mother Teresa, but the
monument was apparently the last
straw. What upset the Albanians most
was not the monument itself (after
all, Macedonian Slavs had already
dedicated a statue to Mother Teresa
in Skopje shortly after her death in
1997), but the Cyrillic inscription
which was allegedly intended to
accompany the monument in Rome:
“Macedonia honors her daughter
Gonxhe Bojaxhiu – Mother Teresa,
Skopje 1910 – Calcutta 1997.”
To prevent such an “injustice,” 38
noted Albanian intellectuals and
politicians wasted no time in dis-
patching a letter to the Mayor of the
Eternal City , Walter Veltroni. In their
letter to Veltroni, Albanians empha-
sized that the Former Yugoslav
Republic of Macedonia had no right
“to usurp the figure and deeds of
Mother Teresa” simply because
Skopje happened to be her native city.
Mother Teresa was born there to eth-
nic Albanian parents on 26
September 1910. At that time Skopje
was still under the authority of the
Ottoman Empire . As for Macedonia
, Yugoslavia , and Albania , such inde-
pendent “states” did not exist in 1910.
Perhaps the mayor was heeding
the Albanians’ advice not to be “part
of . . . falsified history.” Or perhaps
he simply wanted to avoid yet anoth-
er typical Balkan squabble. Whatever
the reason, Mayor Veltroni was sym-
pathetic to the Albanians’ “predica-
ment.” And so, much to their delight,
the Macedonian Slavs’ “elaborate
scheme” to “steal” Mother Teresa
from them, her “genuine” ethnic
brethren, was nipped in the bud.1
MACEDONIAN SLAVS
AND MOTHER TERESA
While the new Macedonia that
emerged after the collapse of
Yugoslavia is officially a multi-ethnic
state, Macedonian Slavs still have the
final say on how the country is run.
In an effort to present themselves as
a nation that can be taken seriously,
Macedonian Slavs pay too much
attention to “Macedonian identity,”
which essentially means Macedonian
Slav identity. This policy has hardly
endeared non-Slavic communities to
Macedonian Slavs, especially
Albanians who make up 25.17 per-
cent of the country’s population.2
Discriminatory practices appar-
ent in governmental departments,
the police force, and education were
some of the causes of the armed con-
flict in spring 2001 between the
Macedonian state and Albanian guer-
rilla fighters, who demanded equal
rights for the Albanian population.
Fortunately, prompt intervention by
ed escalation of the conflict, but this
country may face further difficulties.
The raging war of words on the eth-
nicity of Mother Teresa indicates that
the two major ethnic groups in the
Republic of Macedonia are becom-
ing increasingly sensitive about and
over-protective of their cultural her-
itage, history, and heroes.
DOWNPLAYING NATIONALITY
Mother Teresa herself was never
keen to mention her nationality when
she talked to the press. There were
occasions, however, when she made
it absolutely clear that she was
Albanian. So, for example, when she
was awarded the Nobel Peace Prize
in Oslo in 1979, she told curious inter-
national media that “[b]y blood and
origin I am all Albanian” (emphasis
added).3 Considering that Mother
Teresa was always consistent about
her Albanian origin, it makes no sense
to argue that her descent is far from
clear. Surely Mother Teresa was the
best authority on the issue of her eth-
nic origin.
Macedonian Slavs have always
been aware of the fact that, as far as
her ethnicity is concerned, Mother
Teresa never pretended that she was
anything other than Albanian. All the
same, this has not stopped some of
them casting doubt on her Albanian
roots. Macedonia has its share of
Mother Teresa experts who are keen
to score points over their Albanian
rivals not only because, in their view,
she spoke little or no Albanian but,
more importantly, because during
one of her visits the Macedonian cap-
ital of Skopje she refused to give a
straightforward answer when asked
repeatedly if she was Albanian,
Macedonian, Vlach, Serbian, or any
other nationality. “I am a citizen of
Skopje , the city of my birth,” she told
reporters eventually, “but I belong to
the world.”
For a devoted Roman Catholic like
Mother Teresa, my “ Skopje ” did not
necessarily mean the capital of the
predominantly Orthodox Christian
Republic of Macedonia. Nor did she
refer to the city of her birth as “my
Skopje ” purely because it was inhab-
ited by Albanians since ancient times.
The possessive adjective “my” in this
case refers to the Skopje of her child-
hood memories, something she was
keen to emphasize repeatedly.
More importantly, perhaps,
Mother Teresa referred to the city of
her birth as “my Skopje” because of
its 16 centuries of documented
Catholic legacy. Ancient Skopje was
one of the region’s thriving cities dur-
ing Roman and Byzantine times. The
Illyrians, like the Greeks, came into
contact with Christianity during the
Apostolic Age. Paul states in his let-
ter to the Romans that “from
Jerusalem and as far around as
Illyricum I have fully proclaimed the
good news of Christ.”4 Ancestors of
present-day Albanians were among
the first Europeans to convert to
Christianity.
ABHORRING ALL THINGS ALBANIAN
Mother Teresa’s Skopje had its
own bishop by the 4th century A.D.
and since then some of the city’s
Albanians have remained faithful to
the teachings of Christ. For some
Macedonian Slavs, however, an
Albanian Mother Teresa apparently
still remains unacceptable.
Macedonian Slavs have always been
eager to denigrate anything Albanian,
the main aim of which is to deny
Albanians their Illyrian descent5 and
to present them as “uncivilized.”
The constant onslaught on
Albanian history, language, culture,
and tradition waged by numerous
Serbian, Montenegrin, and
Macedonian Slav scholars has been
frequently challenged, but never more
seriously than in the case of Mother
Teresa. Her emergence as an inter-
national humanitarian icon inevitably
shattered as never before the Serbian
myth that Albanians were “barbar-
#1803 NOVEMBER 28 - DECEMBER 4, 2008
Mother Teresa
ians”. How could someone like
Mother Teresa, who came to epito-
mize the best of human spirit in a cen-
tury dominated by savage wars and
bloodshed, come from “Albanian
stock”? Surely, a nation of “thieves,”
“hooligans,” “thugs,” “arsonists,” “kid-
nappers,” “drug dealers,” “rapists,”
“human traffickers,” and “pimps”
(some of the derogatory terms used
by Serbian and Macedonian propa-
ganda to demonize Albanians) who
have always caused “problems”
among Slavs in the Balkans, “initiat-
ed” the disintegration of Yugoslavia,
and are currently posing a grave dan-
ger to Western civilization with their
“obvious” links to the international
mafia, could not produce a dove of
peace like Mother Teresa. It is only
logical, therefore, that Mother Teresa
was not, could not, and should not
be Albanian. If she could not be a
Macedonian Slav, a Serb, or a Croat,
she must certainly be a Vlach, a
Roma, a Venetian – anything but an
Albanian.
The news from the Vatican that
Pope Paul II was to beatify Mother
Teresa in October 2003 obviously
upset Serbs and Macedonian Slavs
who had been trying hard to vilify
Albanians as Muslim terrorists, espe-
cially the guerrilla fighters in Kosova
and Tetova in Macedonia. As far as
those who generated, used, or hid
behind Serbian propaganda were
concerned, a Catholic nun like Mother
Teresa, who was venerated as a saint
by millions of Christian and non-
Christian believers and secular peo-
ple worldwide when she was alive
and who was well on the road to can-
onization only six years after her
death, was not, could not, and more
importantly, should not be Albanian.
That some Macedonian Slavs were
and still are far from happy to admit
that Mother Teresa was Albanian is
apparent by the fact that in many con-
ferences, symposia, exhibitions, radio
and television programmes and doc-
umentaries, books, and CD-ROMs
dedicated to her in Macedonia, her
Albanian roots are almost complete-
ly ignored. In most cases, her ethnic-
ity is mentioned mainly to empha-
size that she was of mixed ethnic ori-
gin.
For an impoverished country like
Macedonia that is eager to join the
European Union as soon as possible,
Mother Teresa is seen as excellent
public relations, a means of showing
9
Europe that freedom of religion and
other civil and political rights are
allegedly guaranteed by the
Macedonian state equally to all eth-
nic groups in the country, including
Albanians. Mother Teresa, some
Macedonian Slav politicians appar-
ently believe, can help them to
improve the country’s image. And
they may be right. The saint might
not have seen herself as a
Macedonian Slav, but she can still be
useful to the former Yugoslav
Republic of Macedonia after her
death. This is one of the reasons why
in April 2006 the Macedonian par-
liament approved the “Mother Teresa
Award,” which will be given to dis-
tinguished personalities for their con-
tribution to humanitarian work and
culture.
Editor’s Note:
The first portion of this article
was published in the previous issue
of East-West Church & Ministry
Report, Spring 2008, Issue 16, No.
2, pp. 5-6
Edited excerpts reprinted with
permission from Gëzim Alpion,
Mother Teresa: Saint or Celebrity (
London : Routledge, 2007) and
Routledge.
Gëzim Alpion is Professor of
Sociology at the University of
Birmingham, England
Notes
1 Elda Spaho, “Nënë Tereza
‘maqedonase’ refuzohet nga Roma,”
Shekulli, 18 July 2003.
2 “Maqedoni, zyrtarisht:
Shqiptarët përbëjnë mbi 25% të pop-
ullsisë,” Korrieri, 2 December 2003.
3 Eileen Egan, Such a Vision of
the Street: Mother Teresa – The
Spirit and the Work (New York:
Doubleday, 1986), 413.
4 Romans 15:19 (New Revised
Standard Version).
5 Kaplan Resuli-Burovich “The
Albanian Racism Towards Its
Neighbors Is Based on Historical
Falsifications,” Interview with
Vitomir Dolinski, Vest, 25 February
2003;
http://www.unitedmacedonians.org
/macedonia/kaplan_english.html
10
#1803 NOVEMBER 28 - DECEMBER 4, 2008
happy 28 november

Kisha Katolike "Zoja e Shkodrës"

361 West Hartsdale Avenue
Hartsdale , New York 10530

Të gjithë shqiptarëve në mbarë botën

Gëzuar Dita e Flamurit

 11
happy 28 november #1803 NOVEMBER 28 - DECEMBER 4, 2008

BARDHA
K A N T I N A

Ekrem Bardha uron bashkadhetarët kudo që ndodhen:

Gëzuar 28 Nëntorin, Ditën e Pavarësisë së Shqipërisë,
Gëzuar Pavarësinë e Kosovës së lirë... Gëzuar anëtarësimin e Shqipërisë në NATO.

Për Pavarësinë e Kosovës rol të madh luajti Diaspora shqiptare e Amerikës, lobi shqiptar, shteti shqiptar,
UCK-ja, duke bashkëpunuar ngushtë me zyrtarë të Shtëpisë së Bardhë, Senatit e Kongresit Amerikan.
Ky kombinim i bashkëpunimit arriti pavarësinë e shenjtë të Kosovës.
Nëse nuk do të ishte diaspora shqiptare e Amerikës, nuk do të kishim një Kosovë të lirë dhe të pavarur.

Një falënderim të veçantë për presidentët Bill Clinton dhe George W. Bush, diplomatët e ushtarakët e lartë
amerikanë, Gjeneralin Wesley Clark, Sekretaret e Shtetit, Madeleine Albright dhe, Condoleezza Rice,
nënkryetarin Al Gore, amabsadorët Richard Holbrooke, Christopher Hill, senatorin Bob Dole,
kongresistët William S. Broomfiel, Tom Lantos, Eliot Engel etj…

Këtë 28 Nëntor e festojmë edhe me një gëzim tjetër: anëtarësimin e Shqipërisë në NATO.
Falëndërojmë shtetin e amerikan dhe atë shqiptar që u realizua kjo dëshirë e hershme e shqiptarëve.
Pas pavarësisë së Kosovës, kjo është fitorja më e madhe e gjithë kombit shqiptar.
 12
#1803 NOVEMBER 28 - DECEMBER 4, 2008
Kosova: a long time coming
Vanja Custovic
How many of you would know if
someone was lying about the histo-
ry of Kosova?
I asked myself this as I read the
article “The heart of Serbia,” pub-
lished in the Manitoban on March 5.
The goal of the article was to convince
Canadians not to support the world’s
newest state which, declared inde-
pendence from Serbia on Feb. 17,
2008.
To begin, the original article was
full of historical inaccuracies and
wrong dates. One example being that
the Bosnian war ended in 1993, when
in reality the Dayton Peace
Agreement that ended the war was
signed in 1995. Yugoslavia did not
start to crumble in 1992 but in 1991
when Slovenia and Croatia split.
The writer conveniently omitted
all history where Kosova was not
under Serbian rule — like the fact that
before the Serbs claimed it in 1190,
Kosova was Dardania and was inhab-
ited by Thracians and Illyrians, both
strong candidates for the ancestors
of the modern Albanians. And the
Why independence was necessary
fact that the Ottoman Empire ruled
Kosova for almost 500 years from
1445 to 1912. And even though those
facts show medieval Serbia only held
it for about 250 years, this article even
claimed Kosova was “the cradle of
Serbian civilization” for “10 centuries,”
starting at 1190. Do the math and
marvel at this time-travelling civiliza-
tion.
In the end, both sides can make
historical claims to the land or talk
about injustices done to them, but
we’re still left with the current situa-
tion which is this: over 90 per cent of
Kosova does not want to be part of
Serbia.
It was during that 500 years of
Ottoman rule that the Serbs gradu-
ally shrank away and Albanians
became the vast majority. By 1912,
Serbs were less than 25 per cent and
when Serbian forces reclaimed
Kosova, Albanians saw this as noth-
ing short of an occupation. Their birth
rate grew while the Serbs’ birth rate
shrank. By the late ’80s, Albanians
went from 75 per cent to 90 per cent
of Kosova.
Then there was the argument that
February 17th, 2008 - Celebrations in Kosova, after the declaration of the independence. (Photo: Alex Selimaj)
“Kosova is the size of an average
Manitoba farm.”
Kosova is 10,887 square kilome-
tres, about the same size as Jamaica.
The “average Manitoba farm” is about
900 acres. Kosovars can breathe easy
knowing no farmer will mistake their
country for his or her farm and
plough through downtown Prishtina
with a tractor, planting grain in the
streets.
One of the biggest things “The
heart of Serbia” tried to do was paint
Albanians as nothing but drug-traf-
ficking, human-smuggling terrorists
in an attempt to demonize them, as
this would prove that these “crimi-
nals” don’t deserve their independ-
ence. It failed to mention Kosova was
the poorest part of Yugoslavia and it
failed to mention that drugs have
always been smuggled into Western
Europe through the Balkans. Serbian
mafia figures like Zeljko “Arkan”
Raznatovic have achieved legendary
status. Arkan leads his own paramil-
itary group, “The Tigers,” which had
direct ties to Slobodan Milosevic, the
former Serb president and indicted
war criminal. Arkan was also later
indicted for war crimes in Kosova.
That’s not to say the Kosova
Liberation Army (KLA) Albanians
were clean, because they were far
from it. But if we do indeed call them
terrorists, then what possible title do
we bestow upon Serb forces that the
CIA says committed 90 per cent of
the atrocities in the Yugoslav wars?
Who committed genocide on 8,000
Bosnian villagers in Srebrenica. Who
had to be bombed by NATO for three
months in 1999 to stop the ethnic
cleansing in Kosova? So no, the KLA
isn’t clean, as many of them were
charged with war crimes of their own;
but everything they did the Serbs did
tenfold. Nothing is black-and-white.
When Milosevic snuffed out the
autonomy Kosova had in 1989,
unemployment grew while Albanian
media was almost completely
banned. Albanian was no longer one
of the official languages. What pos-
sible result could one expect from this
but resistance?
From 1991 to the present day, all
the other Yugoslav republics
(Slovenia, Croatia, Bosnia, Macedonia
and Montenegro) have gained inde-
happy 28 november
pendence — some peacefully, others
through brutal wars. The very fact
everyone wanted independence in
the first place speaks volumes. Only
Kosova was left with Serbia, and we
all knew it was inevitable.
In the end, both sides can make
historical claims to the land or talk
about injustices done to them, but
we’re still left with the current situ-
ation which is this: over 90 per cent
of Kosova does not want to be part
of Serbia. Either there will be inde-
pendence or a never-ending fight
for it. History shows that without a
doubt. Serbians needs to let go of
the land 99 per cent of them don’t
live on.
On Tuesday, March 18, 2008,
Canada joined a growing majority in
the international community in rec-
ognizing Kosova. The Kosovars have
a country. And no amount of pulled
ambassadors or rocks thrown at
NATO will change this.
Vanja Custovic was born and
raised in Bosnia and Herzegovina.
He immigrated to Canada in 1996
and is an aspiring musician and
writer.

happy 28 november
EXCLUSIVE INTERVIEW WITH WILLIAM E. RYERSON, AMBASSADOR OF THE UNITED STATES OF AMERICA (RET.)
No day goes by that I do not think
of Albania and my friends there
Sali Berisha was the right person for the job at that time, and served Albania well
- I met him first rather informally in the cafe on the lower level of the Parliament
during one of the breaks in the debate…. He was pleasant to me, but I was
always conscious that more people had been killed trying to get out of Albania
during his years in power than during the whole reign of Enver Hoxha
Mr. Ryerson, after the long com-
munist winter, Albanians were
delighted to see the reestablishment
of diplomatic relations with US in
1991. How did you receive the news
of the assignment? What were your
feelings about it?
I was assigned temporarily to
Tirana in April of 1991; someone was
needed there, and I had learned a bit
of Albanian on my own in Belgrade
and had volunteered to go to Tirana
if I were needed. I was pleased to be
going for what I expected to be “30
to 60 days”. I was quite stunned
when I was named as our first
Ambassador to Albania.
Would you share any particular
episode or element that surprised,
touched or shocked you as you took
the office in a country, which had
been for so long isolated and living
closed in its own shell?
I found myself shocked by the
appearance of people on the street in
Tirana. Many appeared ill-nourished
and many ill-clad. I recall in partic-
ular seeing one short young soldier
whose coat had holes in it and had
clearly been cut off crudely to make
it short enough for him. The shabby
state of houses and other buildings
was depressing.
How did you first meet with Sali
Berisha and the Democratic Party
(PDSH) leaders and what was your
impression on them (if you can
remember)?
The first leader of the Democratic
Party I met was Gramoz Pashko. I
spoke with him the day after I arrived.
When I told him that the Chief of
Protocol of the Foreign Ministry had
said I could not attend sessions of the
Parliament (I made an immediate
protest but was not sure how it would
play out) Pashko said the DP would
raise the issue in Parliament. The
next morning I received a call from
the Protocol Chief telling me I could
William Ryerson, during his term as the first US Ambassador
in Albania after the collapse of communism in his office in Tirana
attend and could bring my own inter-
preter. During the first break in the
Parliamentary session I met Dr.
Berisha and a number of other
deputies. They struck me as sensi-
ble people who had had the courage
to challenge the ruling communists,
something which I knew was danger-
ous.
PPSH (Labor Party of Albania -
communist) was notorious for its
anti-American rhetoric. PDSH was
the future. How difficult was it for
you to keep the diplomatic distance
between the parties in that historic
1992 electoral campaign when the
choice was (maybe for the last time
in history) so clear-cut between the
“good” and the “bad”? You were
accused of being biased anyway, but
that must have not come as a sur-
prise to you…
It was no secret that American pol-
icy was to promote democracy and a
free market economy. During his
June 1991 visit Secretary of State
Baker met with ten figures of the new-
ly existing opposition and encour-
aged them to unite to throw out the
communists. The meeting was in a
small dining room in the Hotel Dajti,
and I have no doubt whatsoever that
the room was bugged. It should have
been no surprise to the PPSH that I
was “biased”.
What do you remember from
your meetings with President Ramiz
Alia? Some saw him as the Albanian
Gorbachev but to many others he
was only the last Stalinist leader of
the country. What are your person-
al impressions on him?
I met him first rather informally
in the cafe on the lower level of the
Parliament during one of the breaks
in the debate. When I noted to him
that Albania would have to address
its past, as Germany had had to
address its past, he took exception to
that, saying that they could not be
compared.
Some weeks later, I was invited to
meet with him at the Presidency, and
found him to be well informed. I had
been aware that he spoke Serbo-
Croatian, but when he laughed at
something I said in English before
his interpreter translated it, I realized
he knew some English as well. He
was pleasant to me, but I was always
conscious that more people had been
killed trying to get out of Albania dur-
ing his years in power than during
the whole reign of Enver Hoxha. He
has blood on his hands, lots of blood.
The jury is still out on the place
of Sali Berisha in the history of
Albania, especially now that he
returned in power. However, the
opinions about his role during the
five years that he was President are
as contradictory as they can get.
How do you remember him and how
would you evaluate his work as a
leader?
I believe that he was the right per-
son for the job at that time, and
served Albania well. He is very intel-
ligent, and has a strong personality.
That combination may have kept
some people within the PD from tak-
ing issue with him.
It is my impression that diplo-
mats are called for new assign-
ments exactly when they become
familiar with the country and find
the way on how to work efficient-
ly. What was your case with
Albania?
It is American practice to have
an Ambassador serve for about
three years – which is what hap-
pened with me. For career diplo-
mats, as opposed to political
appointees, those who are selected
as ambassadors typically have had
a prior assignment (or even two
assignments) in the country or
area. Obviously, given the break in
our relations since 1939, no career
American diplomat would have
been so qualified: all of us were
new to Albania.
With the power of hindsight
would you change anything in
what you did in those years as
Ambassador? Any advice or inter-
vention that could have helped
make things better or avoid nega-
tive consequences?
I leave it to others to judge what
I might have done better.
Did any of the subsequent US
ambassadors to Albania try to
contact you for help or opinions
about the country and your expe-
rience there? Did you ever contact
#1803 NOVEMBER 28 - DECEMBER 4, 2008
William Ryerson speaking at an Albanian-American gathering
at Anthony’s Pier 4 Restaurant, in Boston, Massachussets
or met them?
When I was in the U.S. on leave
in early 1994, Ambassador and
Mrs. Joseph Lake invited me to
dinner at their home, and an excel-
lent conversation accompanied an
excellent dinner.
Any favorite among them? Any
disillusion?
No favorites, no disillusion-
ment.
I recall Ambassador Marisa
Lino being quite controversial
with supporters and critics divided
almost exactly based on party
affiliations. What is your impres-
sion on her work?
I met Ambassador Lino when
she accompanied PM Fino to the
U.S. and was favorably impressed.
I have seen her a few times since,
including just a few evenings ago at
an exhibition of paintings of
Mother Theresa. The event was at
the Vatican Embassy in
Washington and jointly sponsored
by Ambassador Sallabanda and the
Papal Nuncio in Washington.
How difficult it is for a foreign
diplomat (especially American) in
a country where emotions about
politics run so high and the past
has been too painful to be ignored?
As your question is phrased, in
general it might be very difficult for
an American diplomat in such a
case. That was most definitely not
the case in Albania, where the
actions of President Wilson and the
work of Harry Fultz were so well
and favorably remembered, and
people knew from broadcasts of the
Albanian Service of the Voice of
America that the United States had
not forgotten Albania and
Albanians.
There have been debates in the
recent years about challenges fac-
ing the image of the US in the
world. What role can the ambas-
sadors and other diplomats play
in this sense? Is there some room
for them to leave their personal
13
mark in the terrain or is it all
about what Washington say and
does?
Of course it is possible for
ambassadors and diplomats to
leave their personal mark in coun-
tries where they serve.
If American policy (“what
Washington says and does”) is not to
the liking of a country or its people,
it will make the job much more dif-
ficult for diplomats. But that is what
diplomats are paid to do: explain
American policy to foreign govern-
ments and peoples.
You have been for a long time
now, a member of the honorary
board and subscriber of Illyria. What
do you think about the life of the
Albanian community here in the US
and how can they help to improve
the situation in Albania?
If I am not mistaken, I have been
a proud subscriber since 1992. It is
a great paper, and I am pleased to see
Mr. Bajrami continuing the good
work of my friends Harry Bajraktari
and Ekrem Bardha. The communi-
ty here can help by providing support
– and criticism when it is due – to
Albania and Kosova.
There have been several US
ambassadors in Albania, but you
were the first after almost half-a-
century and therefore will always
remain a household name for the
Albanians. I wonder what place
occupies Albania in your memo-
ries about your diplomatic
career…
No day goes by that I do not
think of Albania and my friends
there. As has been reported in
Illyria, I fly the Albanian flag
alongside the American flag on the
front of my house. I am proud of
my association with Albanians and
try in my personal contacts to share
my knowledge of Albania with my
fellow Americans.
Thank you for this opportunity to
communicate with your readers, and
let me wish them and you HAPPY
FLAG DAY!
(Interviewed by Ruben Avxhiu)
 14
#1803 NOVEMBER 28 - DECEMBER 4, 2008
Epic Song, Comparative Analysis,
Sephardic Culture: Reflections and
By Stephen Schwartz
Presented to Conference on “Return
of the Song: The Milman Parry
Collection And Its Reception in the
World” held in Tuzla, Bosnia and
Herzegovina on July 3-6, 2008
This paper is dedicated to the mem-
ory of my friend and mentor,
Professor Muhamed Nezirovic (1934-
2008) rahmetli of the Philosophical
Faculty of the University of Sarajevo
Twenty-six years ago, on November
6, 1982, Albert B. Lord (1912-91), pro-
fessor of Slavic and Comparative
Literature at Harvard University and
the recognized heir to the legacy of
Milman Parry (1902-35) as a folklorist
in the Balkan region, appeared as co-
chairman of a farsighted conference
held at the City University of New York.
The event was titled “The Question of
Kosova: The Present Situation and
Prospects for the Future,” and Prof.
Lord served as chair of the morning
session, on “Historical Considerations
and Cultural Aspects.”i
I did not know Prof. Lord person-
ally, but the papers from the confer-
ence to which I refer were co-edited
by another friend and mentor I must
acknowledge, Sami Repishti, now
retired professor at Adelphi University,
in cooperation with one more intellec-
tual inspirer for my work, Arshi Pipa
(1920-97). The papers further includ-
ed one by the outstanding Albanian
poet and, again, a friend and mentor
for me, Martin Camaj (1925-94).
A paper by Prof. Lord, titled “The
Battle of Kosovo in Albanian and
Serbocroatian Oral Epic Songs,” was
presented in the session he chaired.
Considering the events that have tran-
spired in the former Yugoslavia since
the 1982 conference, and the com-
memoration of Prof. Lord’s work at
this conference, his remarks of more
than a quarter century ago remain
extremely relevant.
As is visible from the standard edi-
tion of The Singer of Talesii Prof.
Lord’s study of oral epic singing in the
Sandzak/Sanxhak region of former
Yugoslavia, as well as from the confer-
ence roster, the undeniable impact of
the Parry-Lord canon on the Anglo-
American approach to folk poetics has
been accompanied by its thorough
Slavization in the established “acade-
mic narrative.” Nevertheless, as point-
ed out by Arshi Pipa and recently reaf-
firmed by my colleague Robert Elsieiii,
the outstanding Albanologist, in a col-
lection published with the support of
Lord’s student Berkley Peabody, four
of the five singers whose work was
recorded and analyzed by Parry and
Lord, namely, Salih Ugljanin, Xhemal
Zogiq, Sylejman Makiq, and Ali
Fuljanin, were Albanian.
In his paper on the Kosova battle
ballads, Prof. Lord acknowledged that
many of the singers Parry and he
worked with, in their combined efforts,
were bilingual Albanians whose per-
formances were recorded in what we
today would call the Serbian variant
of Croatian-Bosnian-Serbian, but
which Salih Ugljanin himself insisted
on referring to as Bosnian. Prof. Lord
also noted that Albanian versions of
these songs had previously been col-
lected by other scholars, and were
treated as Albanian translations of the
“classical” texts edited by the Serb lit-
erary figure Vuk Stefanovic Karadzic
(1787-1864). But Prof. Lord further
offered a rather surprising argument:
that rather than the Serbian sources
having preceded and been rendered
into an Albanian variant, the two tra-
ditions “emerged more or less inde-
pendent of one another” and were
fused into a third, “new, strong,” and,
I might add, a “syncretic” tradition by
the bilingual Albanian singers in
Sandzak/Sanxhak, an area that is, to
this day, mainly inhabited by Slav
Muslims and Albanians. In sum,
according to Prof. Lord, “cultural
exchanges did not move only in one
direction along the trade routes and
administrative interchange between
the [Slavic] north and the [Albanian]
south.”iv
Elsie, and Pipa before him, demon-
strated that Parry and Lord “followed
in the footsteps” of three outstanding
figures in Albanian culture, all Catholic
clerics. The first was the Franciscan
Father Shtjefën Kryeziu Gjeçovi (1874-
1929), born at Janjeva in Kosova, who
also collected and standardized the text
of the Kanun of Lekë Dukagjini, the
oral customary law of northern Albania
and Kosova, and who was assassinat-
ed by Serbs in 1929.v Father Gjeçovi’s
effort was widened by the folklore stud-
ies of another Franciscan, Father
Bernardin Palaj (1894-1947), born in
northern Albania and executed by the
Hoxha regime in the general purge of
Catholic intellectuals after the estab-
lishment of Stalinist Communism in
Albania.vi Father Palaj was assisted
by a third Franciscan, Father Donat
Kurti (1903-83). A collection assem-
bled by Palaj and Kurti, “Kângë kresh-
nikësh dhe legenda,” was published in
the canonical two-volume edition of
Albanian folk literature, Visaret e
Kombit (Treasures of the Nation) in
1937. Unfortunately, this monument
of Albanian culture is ignored in The
Singer of Tales. I should note that as
indicated by the work of Florence
Graham, a teacher at the Franciscan
Classical Gymnasium in Visoko,
Bosnia-Hercegovina, Palaj and Kurti
may have been influenced by their
Croatian Franciscan predecessors, Fra
Ivan Frano Jukic (1818-57) and Fra
Grga Martic, who referred to the tra-
ditional culture of the Bosnians as “nar-
odno blago” (people’s treasure).vi
The comment of Prof. Lord about
the possibility of the Serbian and
Albanian oral epics emerging inde-
pendently brings up the general ques-
tion of origins in discussing this top-
ic. Western and Yugoslav scholarly lit-
erature has tended to overlook this
aspect of the broader phenomenon,
while Pipa, in his paper 1982 confer-
ence, pointed out that for Salih
Ugljanin, the “preferred hero is not
Djerdjelez, the legendary Bosnian hero,
but Mujo, the Albanianized Mujo, who
together with his brother Halil, is
omnipresent in Ugljanin’s songs, just
as in the Albanian tradition.”viii While
Prof. Lord suggested a dual origin for
the paired Slavic and Albanian works,
Pipa offered a “tripartite as well as bilin-
gual” analysis, in which he perceived
in the frontier heroic cycle encountered
in the Sandzak/Sanxhak three distinct
streams: Serbocroatian
Bosnian/Albanian Muslim, Kosovar
Muslim, and Albanian Catholic – as
Pipa put it, three components in two
languages. Looking further back, Palaj
and Kurti believed the Mujo-Halil cycle
originated in ancient Illyrian culture.
The Illyrian thesis was supported by
other Albanian scholars including
Ernest Koliqi, Eqrem Çabej, and Qemal
Haxhihasani.
Non-Albanian experts, however,
have dealt with these issues in a man-
ner anticipated many decades before
and relatively far away by the Spanish
scholar Ramón Menéndez Pidal
(1869-1968), who pioneered the study
of the Sephardic oral tradition and
who therefore laid the basis for analy-
sis of Bosnian Sephardic singing.ix
Unconsciously imitating the “triune”
model of comparative analysis pro-
posed by Pipa, the introduction of
Sephardic culture into the discussion
of Bosnian oral epic further empha-
sizes the lack and need of a compar-
ative approach. In a greater Bosnian
context comprising Christian,
Muslim, and Jewish elements, where
local features in Sandzak/Sanxhak
are Bosnian, Kosovar, and Albanian,
a fruitful approach may draw on the
work of Spanish as well as American,
ex-Yugoslav, and Albanian
researchers. A unified theory of mod-
ern oral epic in Europe should encom-
pass Christian and Jewish examples
in the Iberian peninsula and the
Sephardic presence in the Balkans
alongside the Slavic and Albanian tex-
tual evidence from the latter area. I
will address the Sephardic canon and
offer some observations about com-
mon origins for the differing manifes-
tations of this phenomenon further on.
Menéndez Pidal noted, in an antic-
ipation of the focus on Homer in Parry
and Lord, that the 18th century Scots
Hellenist Thomas Blackwell (1701-57),
happy 28 november
in his approach to Homer, pointed to
the traditional Spanish ballad as an
example of true popular poetry, and
that the Romancero or Spanish bal-
lad collection appeared to poets and
philosophers as a revelation for the
intimate comprehension of the poet-
ry that then most occupied the
Romantics: i.e., epic. For the early
Romantics, epic was perceived as
emerging from the surviving fragments
of a vague past.
Johann Gottried Herder, when he
published his Volkslieder in 1778,
included Spanish ballads in its pages;
he was followed by Jakob Grimm, who
may be considered the father of all of
us in the study of epic. Grimm, also
recognized as an initiator of Indo-
European linguistics, ascribed to the
origin of epic a supernatural, divine,
and mysterious inspiration, as a poesy
bestowed by God on the Aryan peo-
ples. Menéndez Pidal, nevertheless,
follows the direction imposed by this
view on the Romantic discovery of epic
to a challenging and dismaying con-
clusion. Although the Poema del Cid
was recognized as the fundamental
Castilian epic, Spanish researchers
were unable to find any earlier sources
for it.
Today, we find ourselves in a sim-
ilar situation. While the “Homeric”
character of the epic singing recorded
by Parry and Lord has become an
established principle of contemporary
Milman Parry 1902 - 1935
Anglo-American and Slavic literary
studies, no attempt is made in these
milieux to establish a Greek origin for
the recorded texts, in contrast with the
Illyrianist efforts of the Albanian school.
In all these cases, it appears that the
origin of epic is still treated rather as
it was by Grimm; an ineffable divine
inspiration was bestowed on the
Bosnians and Albanians alike, as it was
once presumed granted to the Aryans,
and, in the absence of any better expla-
nation, the Spanish. Menéndez Pidal
intelligently summarized the dilemma
of folklorists as follows: if the evidence
provided by Spanish literature could
not illuminate the theory, then the the-
ory would have to illuminate the devel-
opment of Spanish literature, and so
it was presumed, in an echo of the ear-
lier Romantics, that hypothetical prim-
itive ballads anticipated the emergence
of the Castilian tradition. Menéndez
Pidal also wrote acutely on the 19th
century scholarly debate over whether
traditional singing reflected a collec-
tive or an individual form of creativi-
ty, and offered the perceptive insight
that all attempts by accomplished writ-
ers and poets to produce works match-
ing the flavor of the popular ballad had
failed; the tone of popular oral verse
and that of formal compositions are
unmistakable dissimilar.
Herder was also an enthusiast of
Hebrew poetry and it is therefore
appropriate to here take up the
Bosnian Sephardic tradition. Bosnian
Sephardic balladry and lyrics offer an
extremely rich corpus of texts parallel
to the Bosnian Muslim works known
as sevdahlinke, such that the 20th cen-
tury Sephardic ballad collector Samuel
Elazar referred to Sephardic singing
in Bosnia-Hercegovina as Jewish sev-
dahlinke. Elazar described “poetic
expressions distant, in form and sub-
stance, from the original Spanish mod-
els, with, by contrast, the emergence
of a resemblance in style and content
to Bosnian folk music and the Muslim
Shtjefën Gjeçovi 1873 - 1929
love songs known as sevdahlinke …
The love songs, in which the love of a
boy for a girl and vice versa are pro-
claimed, are full of the sentiment we
call sevdah. This passionate feeling,
without parallel in its affective depth,
is expressed in its most delicate and
noble form in the ballads... It is cer-
tain that we can speak of no Western
influence in these Sephardic melodies…
The Sephardic songs, which were
almost always sung individually, repro-
duced Arab, Turkish, and other motifs
drawn from Oriental music. When we
 15
happy 28 november #1803 NOVEMBER 28 - DECEMBER 4, 2008

in Latin America, women were the

main preservers of tradition. While
Cambridge, Harvard U.P., 2003 print-

he ascribed this fact to the scarcity of

ing.

women in the European and creole

and Balkan strata in the New World colonies, the

same social role was also present
among the Sephardim in Bosnia,
where the female population was
demographically stronger.
iii Elsie, Robert, and Janice Mathie-
Meck, eds., Songs of the Frontier
Warriors, Wauconda, Il., Bolchazy-
Carducci, 2004.

The feminine hero is also an

iv Lord, Albert B., “The Battle of

New Perspectives enduring motif in Albanian, and espe-

Kosovo in Albanian and Serbocroatian

cially the Kosovar oral tradition, with

Oral Epic Songs,” in Pipa and Repishti,

which I began these reflections. The

eds., op. cit.

outstanding representative figure in

Albanian resistance to Serb aggres-
v Kanuni i Lekë Dukagjinit/The

sion, through most of the 20th centu-

Code of Lekë Dukagjini, tr. Leonard

ry, was the legendary woman fighter

Fox, Bronx, Gjonlekaj, 1989.

hear them, nothing stops our souls Menéndez Pidal indicated identities key text, which Armistead correctly Qerime “Shota” Galica (1895-1927),
from being transported to a romantic of texts originating in the Gitano com- describes as “one of the most beauti- about whom many ballads are still
vi On the purge of Albanian

and oriental world, to quietude and a munity of Andalucía and those sung ful,” into English beginning “Heralds composed and performed by both men
Catholic intellectuals, see Sinishta,

placidity of being, to that unique and in the Colombian Andes; the Spanish pass through the streets, Of the city of and women in Kosova and Albania.
Gjon, The Fulfilled Promise, Santa Clara,

exquisite languor we call sevdah.”x linguist Antonio Tovar discovered that Aragon/Everyone who has a son, Into Albanian tradition also boasts the spe-
CA, n.p., 1976, and Pepa, Dr. Pjetër, The

The question of whether the major- the widely-known Sephardic lyric battle he must send.”xii cial role of the sister of Gjergj Elez Alia,
Criminal File of Albania’s Communist

ity of widely-sung Bosnian sevdahlinke “Dame la mano paloma” was (and “Glasnici odlaze, dolaze,” to refer who cares for him in the eponymous
Dictator, Tirana, Uegen, 2003.

belong in the category of epic is a sep- may still be) sung in southern Mexico, to it by its Bosnian title, is well- ballad, as well Ajkuna in the epic song
arate one, which I will not treat beyond and the great Latin American poet established in Spanish. It recounts “Ajkuna mourns Omer” (Ajkuna kjan
vii See Graham, Florence, “Bosanski

the observation that such examples as Rubén Darío, born in Nicaragua, mys- the story of an old man with seven Omerin), in which Ajkuna protests
prijatelji: The Bosnian Oral Tradition

the ballads about the Moric brothers teriously published a Sephardic song daughters, who curses because he the death of her son Omer, appearing
of the Franciscan Brothers, fra Ivan

of Sarajevo seem obviously to fit in the as an indigenous text from his coun- cannot send a son to war. His at his grave. The Albanian scholar
Frano Jukic and fra Grgo Martic,” pre-

category. But we see in numerous sev- try. youngest daughter offers to don Fatos Arapi argues,xv “In the epos of
sented at the same 2008 Tuzla confer-

dahlinke, as well as in Bosnian As an example for discussion of armor and take up arms, disguised the Southern Slavs, Christian and
ence on the Milman Parry collection as

Sephardic singing, the same charac- Sephardic epic, I have chosen the text as a man. She appears on the battle- Muslim, no song is to be found like our
this work.

teristics of improvisation and adapta- entitled “La doncella guerrera,” repro- field and distinguishes herself as a ‘Ajkuna mourns Omer’… one of the
tion encountered in the Parry-Lord duced in two versions. One was print- hero, confusing the son of the king, most beautiful and moving songs of
viii Pipa, Arshi, “Serbocroatian and

aggregate from the Slavic-Albanian ed in standard Castilian by Kalmi who is amazed to discover that the our epos.” Arapi perceives in this work
Albanian Frontier Epic Cycles,” in Pipa

borderland. These features are also Baruh in 1933, in Sarajevo; a second warrior is not a man, but a girl. an expression of an ancient myth
and Repishti, eds., op. cit.

clearly visible in the diversity of ver- appeared in the Sarajevo newspaper La doncella guerrera comprises embodying the cycle of seasons and
sions of Sephardic ballads and lyrics Jevrejski glas (Jewish Voice) in 1939. a theme present in many examples rebirth of plant life on earth.
ix Menéndez Pidal, Ramón,

collected by Samuel Elazar in Bosnia. Both were included in the 1971 edition of oral traditional singing, in numer- Finally, Arapi’s writing
Romances de América, including

The Bosnian Sephardic enlightener of Judeo-Spanish Ballads from Bosnia ous cultures. Menéndez Pidal returns us to the question of origins.
“Romancero judioespañol,” Madrid,

Kalmi Baruh (1896-1945), who died edited by Samuel G. Armistead, Joseph recorded more than 100 variants of How is it that oral epic survived in the
Espasa-Calpe, 1939.

in Bergen-Belsen, pointed out an H. Silverman, and Biljana Šljivic- it. In his unique survey of Bosnian Iberian and Balkan cultures, Christian,
extremely interesting precedent for the Šimšic. In the 1933 version, the text Sephardic culture, Jevrejsko Špan- Muslim, and Jewish? We might posit
x Elazar, Samuel M., Romancero

creativity of Balkan Sephardic singing, begins, “Caballeros van y vienen – por jolska Knjizevnost (Jewish Spanish oral epic as surviving a common pre-
Judeo-Español, Sarajevo, Svjetlost,

drawn from Sephardic religious prac- la ciudad de Aragón:/todo el que hijo Literature),xi the majority of copies Islamic, i.e. Byzantine and pre-
1987, bilingual Bosnian and Spanish, 2

tice: the adoption of popular Christian varón tiene – a la guerra lo envió.” of which were destroyed during the Romanesque culture – from which the
vols. ed by Muhamed Nezirovic, cited

melodies with the addition of Jewish The 1939 version differs in that it is Serbian aggression against Bosnia- troubadour phenomenon, reflecting
in my Sarajevo Rose: A Balkan Jewish

religious textual content. This cus- rendered in slavized Judeo-Spanish Hercegovina of the 1990s, Nezirovic the influence of Persian and Arabic
Notebook, London, Saqi Books and

tom, which emerged from the orthography (e.g. izo for hijo), substi- described a different text, also models, especially those associated
The Bosnian Institute, 2005. Bosnian

Sephardic diaspora, was originally con- tutes “prigoneros [pregoneros] – mes- included in the Elazar Romancero, with Sufism or Islamic spirituality,
translation: Sarajevska Ruza: Bilješke o

demned by the rabbinical elite, but was sengers” for “caballeros – knights,” having been printed in the Jevrejski appears absent. But troubadour liter-
Jevrejima na Balkanu, Sarajevo, Tugra,

then permitted on the argument that and, very interestingly, substitutes glas of 7 March 1941. This text ature was a court genre, flourishing
2006.

it made the sacred instruction of the “Anadol – Anatolia” for “Aragón.” begins, “Blanca niña, blanca flor” among the Islamic and Christian elites,
Spanish-speaking Jewish masses eas- Neither Anatolia nor Aragón is a city, (White daughter, white flower), and while oral epic was a form of popular
x Baruh, Kalmi, “Španske romanse

expression. Many issues, then,

bosanskih jevreja,” in Izabrana djela,

remain to be explored, including that

Sarajevo, Svjetlost, 1972. This essay

of the decline of oral epic among the

was famously and fortunately translat-

Balkan Slavs, while it has remained

ed and included in Armistead, Samuel

vital among Albanians. To cite an

G., Joseph H. Silverman, and Biljana

example I observed, few epic songs

Šljivic-Šimšic, Judeo-Spanish Ballads

emerged from the Muslims of Bosnia-

from Bosnia, Philadelphia, U. of

Hercegovina during the late war,

Pennsylvania P., 1971, and retranslated

while Kosova, when armed combat

in a selection of Baruh’s work rendered

began there, was filled with new patri-

into English, in a flawed edition, as

otic songs, many of them in the epic

Baruh, Kalmi, Selected Works,

style.
Alexander Nikolic, ed. and author of

Having dedicated this paper

intro., Jerusalem, Shefer Publishers,

to the recently-deceased Hamo

2005.

Nezirovic, I would be remiss in fail-

ing to mention his last major schol-
xi Schwartz, Stephen, “Yo Soy Una

arly work, the translation of the work

Rosa: I Am A Rose,” Journal of Croatian

Sefardska zena u Bosni (The

Studies [New York], 1990, revised as “Yo

Sephardic Woman in Bosnia), by the

soy una rosa,” Vuelta [México], May

poet Laura Papo Bohoreta.xv For

1994.

Ramon Menendez Pidal 1869 - 1968 Qerime “Shota” Galica 1895-1927 Muhamed Nezirović 1934 - 2008 Hamo, then, Fatiha. xi Nezirovic, Muhamed, Jevrejsko

Stephen Schwartz is the

Španjolska Knjizevnost, Sarajevo,

Executive Director of the Center for

Svjetlost, 1992.

ier. In a seemingly unique counter- but these toponyms may be consid- specifically places the conflict in Islamic Pluralism (Washington, DC,
example to the dictum of Menéndez ered metonymic for Istanbul, the Anatolia. USA – London – Köln):
xi Vidan, Aida, Embroidered with

Pidal about the inefficacy of popular Ottoman capital, and Barcelona, a The feminine-heroic char- www.islamicpluralism.org
Gold, Strung with Pearls: The

lyrics composed by accomplished Christian capital. Muhamed Nezirovic acter represented in the Sephardic song www.islamicpluralism.eu
Traditional Ballads of Bosnian Women,

authors, Jewish scholars exemplified translated and published, in the La doncella guerrera may be com- www.islamicpluralism.de
Cambridge, The Milman Parry

by Israel Najera, the distinguished 17th- Bosnian companion volume to the pared with the traditional Bosnian
Collection of Oral Literature, distrib-

century Hebrew religious poet, com- Elazar Romancero, a third recension, women’s ballads from the Parry
uted by Harvard U.P., 2003.

posed zemirot, or religious songs, printed in the Jevrejski glas in its issue Collection translated and published in
based on Christian songs, that are dated 1 April 1941, beginning Bosnian and English by the organizer
FOOTNOTES x Arapi, Fatos, Ancient Albanian

included in the Jewish siddur or “Pregoneros van i vienen – Por la siv- of the present conference, Dr. Aida
i Pipa, Arshi and Sami Repishti, eds., Songs, tr. William Bland, Tirana,

prayer-book today.xi But this point dad de Aragon.” He rendered this ver- Vidan, under the title Embroidered
Studies on Kosova, Boulder, East Encyclopedic Publishing House, 1996.

also illustrates the futility of national sion in Bosnian, with the text begin- with Gold, Strung with Pearls.xiv
European Monographs, and New York,

or ethnic particularism in the analysis ning, “Glasnici odlaze, dolaze – U With regard to the conservation of oral
Columbia U.P., 1984. xv Papo Bohoreta, Laura, Sefardska

of popular oral traditions. Similarly, gradove Aragona.” I translated this balladry, Menéndez Pidal noted that
zena u Bosni, tr. Muhamed Nezirovic,
ii Lord, Albert B., The Singer of Tales, Sarajevo, Connectum, 2005.
 16
#1803 NOVEMBER 28 - DECEMBER 4, 2008
Tirana: A fusion of Islamic and Christian influences
Nick Swift
Tirana, the capital of Albania, is
an ancient city with an early histo-
ry enriched by the interplay of cul-
tural forces originating in the
Islamic and European Christian
worlds.
There are a number of hypothe-
ses concerning the origin of the
name.
One is that it is from the word
‘Theranda’ that Greek and Latin
sources employ to refer to the area,
after the term ‘te ranat’ used by the
inhabitants, meaning ‘fallen mate-
rial’, in reference to the composi-
tion of the terrain out of hard earth
swept down by water from the
nearby mountains.
It is from ‘Tirkan’, the name
used by the sixth century
Byzantine historian Prokop to refer
to a castle, first built in the first
century BC, on Mount Dajti, and
the ruins of which are extant.
It is from ‘tyros’, the old Greek
word for ‘dairy’, on the hypothe-
sis that it was in the field there
that the shepherds of surround-
ing areas gathered to trade dairy
products.
An often-repeated explanation
is that ‘Tirana’ was so named by
Sulejman Pasha, the Turkish mil-
itary leader at the time of
Turkey’s conquest of Persia in the
17th century, after Tehran, the
capital of Persia (now Iran). Such
a theory would, however, seem to
be contradicted by the evidence
of Tirana’s name in its current
form appearing in a 1418
Venetian document.
A further ‘spin’ on the
Sulejman Pasha idea is that when
he was at the location of what
became the city of which he is
considered to have been the
founder, he came across an elder-
ly woman who, when he asked
her what she was doing, replied,
‘Po tir an’: ‘spinning silk’.
Records of the first land regis-
trations under the Ottomans in
1431-32 reveal that Tirana then
consisted of 60 inhabited areas,
with nearly 1000 houses and
7300 inhabitants.
Marin Barleti, the first to write
a history of Albania (and himself
of Albanian descent), tells us that
in the 15th century there were
‘Tirana e Madhe’ and ‘Tirana e
Vogël’ (Great and Small Tirana).
Barleti, a Catholic priest and
scholar, was largely responsible,
through his biography of him, for
creating what became the cult of
Iskander Bey, the title (in
Turkish) (rendered in Albanian
as ‘Skenderbeu’, and frequently
anglicized as ‘Skanderbeg’) given
to Gjergj Kastrioti, an Albanian
nobleman who, after being
forcibly brought to Adrianople as
a youth and given military train-
ing, distinguished himself in a
number of campaigns for the
Ottomans, and was promoted to
the rank of general, but then
returned to Albania to liberate it,
and spent the next 25 years, until
his death, leading a successful
guerilla resistance against the
forces of the Turkish empire.
Skenderbeu continues to be the
Tirana, Roman Catholic Church of Saint Paul
national hero of Albania.
The 1583 registration records
inform us that at that time Tirana
had 110 inhabited areas, 2900
houses and 20,000 inhabitants.
When Sulejman Pasha estab-
lished the city in 1614, his first
constructions were a mosque, a
bakery and a hamam (Turkish
sauna).
Two centuries later, control of
the city was won by the Toptani
family of Kruja. It was noted that
the two oldest neighbourhoods
were Mujos and Pazari, between
the geographical centre and
Elbasani Street, on either side of
the Lana River.
In 1703 Tirana had 4000
inhabitants.
In 1769 Tirana and its envi-
rons exported 2600 barrels of
olive oil and 14,000 packages of
tobacco to Venice.
In 1820 Tirana had 12,000
inhabitants.
In 1901 its population was
15,000. It had 140,000 olive
trees, 400 oil mills, and 700
shops.
In 1938 Tirana’s population
had grown to 38,000.
By 1945 it had 60,000 inhabi-
tants.
The construction, by the best
artisans in the country, of the
mosque in the centre of Tirana,
called the Mosque of Ethem Beu,
was begun in in 1789 by Molla
Beu of Petrela (a locale in
Albania). It was finished in 1821
by his son, who was also
Sulejman Pasha’s grand-nephew.
The Clock Tower was started by
Haxhi Et’hem Beu around 1821-
22, and was finished with the
help of the richest families of
Tirana. Its installation was the
work of the Tufina family. In
1928 the Albanian state bought a
modern clock in Germany, and
the tower was raised to a height
of 35 metres. The clock was dam-
aged during World War II, but
was restored to full function in
July 1946.
The Orthodox Church of Saint
Prokop was built in 1780.
The Catholic Church of Saint
Maria was constructed in 1865 at
the expense of the Austrian-
Hungarian Emperor, Franc Josef.
The Tabakëve and Terzive bridges
(respectively in front of the
happy 28 november
station was named Stalin
Boulevard.
The Palace of Culture (Pallati I
Kulturës), where the Theatre of
Operas and Ballet and the National
Library stand, was completed in
1963 on the site of the former
Trade of Tirana building, with the
first brick being placed by Soviet
president Nikita Hrushov in 1959.
The monument to Skënderbeu,
raised in 1968, is the work of
Odhise Paskali in collaboration
with Andrea Mana and Janaq
Paço. It commemorated the 500th
anniversary of the death of the
national hero.
The monument to Mother
Theresa, 12 metres high, was inau-
gurated in the Dëshmoret e
Kombit cemetery in 1971.
The Academy of Sciences build-
Tirana Mosque of Et’hem Bey, Albania
ing was completed in April 1972.
Parliament building and on fighting corps that originally com- The Gallery of Figurative Arts
Elbasani Street) date from the prised non-Muslim conscripts, was created in 1976, and includes
beginning of the 20th century. The many of them Albanians.) around 3200 works by Albanian
mosque that is also the tomb of The first regulatory plan of the and foreign artists.
Kapllan Hysa (near the monument city was compiled in 1923 by Estef The National Historical
to Ushtari I Panjohur (‘the Frashëri. Durrësi Street was Museum was built in 1981. The
unknown soldier’)) was built in opened in 1922, and was called ornamental mosaic on its front is
1816. Nana Mbretneshë (Mother Queen). called ‘Albania’.
The Library was established in Many houses and surrounding The International Cultural
1922, with 5000 volumes. properties were demolished to Centre, formerly the Enver Hoxha
The Fortress of Petrela, 12 kilo- make way for it. The existing par- Museum, was inaugurated in 1988.
metres from Tirana, dates from the liamentary building was raised in Popularly referred to as ‘the
fourth century BC. It took its cur- 1924, and first served as a club for Pyramid’, it was designed by a
rent form in the 13th century, officers. It was there, in September group of architects under the direc-
under the rule of Topiaj, and later 1928, that Ahmet Zogu proclaimed tion of the dictator’s daughter,
became the property of the the monarchy. Pranvera, and her husband
Kastriotis. The centre of Tirana was the Klement Kolaneci.
On 8 February, 1920 Tirana was project of Florestano de Fausto and In 1990 Tirana had 250,000
made the temporary capital by the Armando Brasini, well known inhabitants, and since then the
Congress of Lushnja, and acquired architects of the Mussolini period large scale influx from other parts
that status permanently on 31 in Italy. The Palace of Brigades (of of the country has increased the
December, 1925. the former monarch), the min- population to over 700,000.
Since 1925, when they were istries buildings, the National Bank In 2000 the centre of Tirana,
banned in Turkey, Tirana has been and the Municipality are their from the central campus of Tirana
the primary centre in the world of work. University up to Skënderbej
the Bektashis, an order of dervishes The Dëshmoret e Kombit Square, was declared the place of
who take their name from Haji (National Martyrs) Boulevard was Cultural Assembly, with special
Bektash, a Sufi saint of the 13th built in 1930 and given the name claims to state protection. In the
and 14th centuries. (It was the Zogu I Boulevard. In the commu- same year the area began a process
same Haji Bektash who blessed the nist period, the part from of restoration under the name
Janissaries, the famed Ottoman Skënderbej Square up to the train ‘Return to Identity’.
Atelier Esthetique
OBTAIN YOUR NEW YORK STATE
Institute of Esthetics
ESTHETICS LICENSE
386 Park Avenue South
New York, NY 10016 600 HOUR PROGRAM IN SKIN CARE, WAXING, MAKEUP.
Individualized, hands-on instruction in small, personal groups.
Licensed by N.Y. State Education Department
In as little as four months!
INTERNATIONAL CERTIFICATION
Study 3 weeks for your
International Therapy Examination Council (ITEC)
exam and practice internationally.
Study while you wait for your green card.
Lindita Dushaj
"This is a top notch school that is flexible, with a reputation for
Registering now for full-time and part-time classes.
excellence. I highly recommend going to this school to get the
best knowledge in beauty and skin care."
212-725-6130
“Kjo është një nga shkollat më të mira që ekzistojnë, ofron flek-
www.AEInstitute.net
sibilitet dhe ka një reputacion të shkëlqyer. E rekomandoj me
aeinstitute@aol.com
gjithë zemër që të shkoni te kjo shkollë se aty mund të merrni
njohuritë më të mira për zbukurimin dhe kujdesin për lëkurën”.
 17
happy 28 november #1803 NOVEMBER 28 - DECEMBER 4, 2008

Gëzuar 28 Nëntori
 18
#1803 NOVEMBER 28 - DECEMBER 4, 2008
APOLLONIA, A JEWEL OF
ALBANIAN ANTIQUITY
By Peter R. Prifti
This story has its origin in 1962,
when I first visited Albania. While
there, I joined a couple of other
Albanians from America, and
together we visited a number of
tourist sites in the country, one of
which was Pojan, known in antiq-
uity as Apollonia. It turned out to
be a memorable visit.
Apollonia, now in ruins, was a
city of renown in the days of
ancient Greece and Rome. Its ruins
are scattered on the western slope
of a low hill, facing the Adriatic
Sea.
At the top of the hill, my fellow
tourists and I, were met by a wiry
old man with stooped shoulders
and lean, dark features. “Uncle
Pilo”, as he was called, was the cus-
todian of the local museum, and
guide to tourists. He received us
with the warm hospitality charac-
teristic of the Albanian people,
then began to tell us the story of
the mute city, lying crumbled at
our feet.
“At the height of her glory and
power,” Pilo said, “that is to say,
some 2000 years ago, Apollonia
was a center and learning and cul-
ture, and a very busy metropolis.
The ruins you see about you were
once the homes, schools, theaters
and temples of a city of over
40,000 people, divided into two
classes, free men and slaves.”
Despite his 73 years, Uncle Pilo
spoke about the old ruins with the
enthusiasm of a man of 20, and in
a tone of endearment that was
touching. In just an hour, he took
us on an excursion of a thousand
years, as he told us the story of the
city from the time of its founding in
588 B.C., through its growth and
rise to eminence in the Greco-
An ancient map featuring Apollonia.
The ruins of the theater, Apollonia.
Roman world, to its downfall in
345 A.D. The city met its doom as a
result of natural calamities.
Excavations on the site in recent
decades have brought to light valu-
able art objects. For example, a lit-
tle bronze statue of a dancing satyr;
the figure of a sea nymph mounted
on a dolphin, which formed part of
a lovely mosaic in the remnants of
a wealthy man’s home; a number
of vases of exquisite design, and
above all sculpture in marble which
compares favorably with the best
sculpture produced by Athenian
masters of the time.
View from the ruins of Apollonia, in Albania.
Legend has it that Cicero called
Apollonia the “Grand City of
Sculpture”. Aristotle, too, has a ref-
erence to Apollonia in his Politics,
where he comments on the admin-
istration of the city. Very likely he
was interested also in the noted
school of philosophy and rhetoric
which flourished there.
Some of the best families of
Rome sent their sons to study in
that school, one of whom was
Octavius, the future Emperor of
Rome.
“These are some of the reasons,”
Uncle Pilo said, “why the city has
attracted the attention of archeolo-
gists and historians for decades.”
He then took us on a tour of the
ruins, ending with a visit to the
newly-built museum, for a look at
some of the sculptures housed
there. One could see, as we made
the rounds in the dry heat of a blaz-
ing August sun, how deeply
attached he was to those tumbled
heaps of ancient stones, pieces of
broken columns and the like.
Among the more notable pieces
of sculpture found in Apollonia are
statues of Eros, the god of love; and
Psyche, the beautiful princess who
happy 28 november
enchanted Eros and was finally
united with him. Other treasures
include sculptured heads of
Demeter, goddess of the earth; and
Demosthenes the orator.
The once flourishing metropolis
was named after Apollo, yet the
favorite deity of the Apollonians
was Artemis, goddess of nature, in
whose honor they built many stat-
ues and a graceful temple.
Uncle Pilo took special delight
in talking about the statues. He
had spent nearly all of his long life
in this oasis of antiquity, and he
seemed to have become the living
and eloquent embodiment of the
relics which surrounded him.
We learned that many art
objects found in Apollonia, includ-
ing prized marble statues, are
located not within Albania, but
within the museums of Rome,
Vienna, Istanbul and France,
where they were taken by archeo-
logical expeditions or invading
armies over the past 150 years.
Our guide spoke about this with
regret, but he pointed out cheerful-
ly that only a small portion of the
city has been excavated to date.
When the last scrapings of excavat-
ing picks and shovels echo away
among the still ruins, many more
treasures are expected to come to
light, possibly even more valuable
than those already discovered.
We said “Goodbye” to Uncle
Pilo, an old man in love with a fall-
en city, standing guard perhaps
over a treasure chest of archeologi-
cal wealth, hidden beneath a myr-
tle-covered hill, facing the Adriatic
Sea.
(Note – This article, slightly
revised, was first published in The
Boston Sunday Globe, November
8, 1964.)
 / CYANMAGENTAYELLOWBLACK

19
happy 28 november #1803 NOVEMBER 28 - DECEMBER 4, 2008

Avokati Fatos Koleci ju uron të gjithë shqiptarëve festën e shenjtë kombëtare -

28 Nëntorin & Ditën e Pavarësisë, që sivjet me plot krenari dhe dinjitet e festojmë për herë të
parë krahas sovranitetit të Kosovës dhe shënimit të 100 vjetorit të Kongresit të Manastirit

• Doni të legalizoheni dhe të filloni

jetë të re në SHBA?

• Keni probleme me statusin tuaj

legal në Amerikë?

• Keni nevojë për këshillë

juridike përreth ligjeve të azilit?

Urdhëroni për konsultë falas me

avokatin Fatos Koleci në gjuhën tuaj.

• Azil Politik
• Përfaqësim në Gjykatë Emigracioni

ALL IMMIGRATION COURT MATTERS IN • Bashkim Familjar

• Rezidencë të Përhershme
Connecticut, New York, New Jersey and Massachusetts
• Arrestime Emigracioni
NË CONNECTICUT PËRFAQËSOJMË EDHE ÇËSHTJE LËNDIMESH PERSONALE:

• Aksidente me makinë/kamion • Çështje Tregtare

• Lëndime/aksidente ndërtimtarie • Testamente
(Construction - scaffold/ladder falls) • Real Estate
• Shkurorëzim (divorce)
• Korporata

10 VJET NË SHËRBIM EKSKLUZIV

TË KOMUNITETIT SHQIPTAR

KONSULTIMET FALAS
Law Office of Fatos Koleci
50 Cherry Street, Suite A
Milford, CT 06460

Tel. 203-877-2226
Fax: 203-874-2636
email: fkoleci@yahoo.com

/
CYANMAGENTAYELLOWBLACK /

20
#1803 NOVEMBER 28 - DECEMBER 4, 2008
happy 28 november

An Extraordinary Wedding . . .

at the celebrated Russian Tea Room.

150 WEST 57TH STREET | NEW YORK, NY 10019

CONTACT OUR SPECIAL EVENTS OFFICE 212.333.2970
WWW.RUSSIANTEAROOMNYC.COM

Gëzuar 28 Nëntorin

/
 / CYANMAGENTAYELLOWBLACK

21
happy 28 november #1803 NOVEMBER 28 - DECEMBER 4, 2008

/
CYANMAGENTAYELLOWBLACK /

22
#1803 NOVEMBER 28 - DECEMBER 4, 2008
happy 28 november

Sako Satka me familje, të gjithë shqiptarëve, në

Shqipëri, Kosovë, Maqedoni, Mali të Zi, Preshevë
me rrethinë, Çamëri dhe diasporë, u uron festën e
madhe të 28 Nëntorit.

Urojmë që bashkëvuajtësve politikë t’u realizohet

dëmshpërblimi, për të çuar në vend dinjitetin e tyre, F&S SATKA ENTERPRISES
13405 LAKE AVENUE
kësaj shtrese të shoqërisë sonë që nuk kurseu asgjë
LAKEWOOD, OH 44107
për të ardhur demokracia në Shqipëri. TEL: (216) 799 – 2786

PIKTURË NGA RAMIZ LLAPATINCA

/

happy 28 november
The Anglo-American Operation -
A Failed Adventure
This article about captain Thomas Mangelly aims to shed light over some of the
efforts made by the Anglo-American intelligence against the communist regime
of Enver Hoxha in Albania (during the years 1949-1953). Captain Mangelly, one
of the high officials involved in this operation talks for the first time about how
the operation began, why England and America decided to overthrow the com-
munist regime in Albania, how CIA taught Mangelly to train the Albanians, who
would be sent in Albania, who was the two-face spy Kim Philby, why this opera-
tion failed etc.
By Vehbi Bajrami
The article was published for
the first time in Albanian in Illyria
newspaper in Spring 1996.
AUGUSTA (Georgia) - Through
the mail that came one day in the
editorial offices of Illyria newspa-
per there was a special envelope:
red-colored with the two-headed
black eagle, near the claws of which
you could read the words:
“Greetings from Tom & LaRue
Mangelly”. Captain Thomas
Mangelly from Augusta (Georgia)
and his lady, La Rue Mangelly,
used these envelopes for their cor-
respondences with friends all over
the world.
Later, Mangelly wrote a few oth-
er letters to me expressing his
interest in Albania and Kosovo. I
wrote him back and told him about
my desire to meet and talk with
him. I was really curious about this
army captain who was so interest-
ed in the fate of the Albanians.
“I am not ready to talk yet,” he
responded. “When I am ready I will
call you.”
A few months passed and
another letter came from captain
Mangelly. “I am ready now,” he
wrote. “I have collected facts, notes
and photos. My memory is alive. It
will be my first and last interview.
Let me know when you will be
coming. It will be pleasure to have
you here as a guest.”
“How will I recognize you in the
airport?” I asked when I called him.
“Don’t worry. Albanians recog-
nize each other even if they meet in
the moon. But, you will see the
Albanian flag in my chest. There
won’t be someone else with this
flag in Augusta,” he said and
laughed.
I chose a springtime day for my
travel to Georgia.
As I stepped in the corridor of
the Augusta’s airport, I spotted
immediately among the crowd
Mangelly, with his smiling face and
of course the Albanian flag in his
chest. When we left the noisy air-
port and approached his car,
Mangelly stopped.
“I want to show you something.
Look, right here I have an eagle,”
he said with a pure Tosk dialect, his
finger pointing towards the car.
The front plate of the car had no
numbers or letters but only an
Albanian flag.
77-year old Mangelly drove his
big gray car like a young man. The
automobile whose noise resembled
a military armored car moved easi-
ly through the streets of Augusta.
As he maneuvered the wheel left
and right, the captain spoke freely
to me, fearing no surprises as he
sped through the dark night.
In fifteen minutes we were at his
house. There was something
Albanian in every corner of this
two-story house. On the glasses, on
the coffee mugs, on the bedcover
you could see our national flag and
the greetings: Atdhe gëzuar!
(Cheers to Fatherland!)
Now, let’s see who captain
Mangelly is, where he is from and
what he did before he joined the
CIA service.
Aside from an old bicycle (now
rusting in the garden of the house),
which he brought with other sou-
venirs from Germany after ending
his mission there, the Albanian
captain has inherited from the mili-
tary also a strict daily regime. He
wakes up at six o’clock in the morn-
ing; browses through the press in
order to stay informed on the cur-
rent affairs and then moves to his
daily activities: writing letters, call-
ing friends, helping his wife and his
daughter in the dancing school
where they work etc.
He was born in Natick of
Massachusetts, where many
Albanians from the South immi-
grated in the beginning of this cen-
tury. Among them was also Kosta
Mangelly, Thomas’ father. He
arrived in America in 1905 from
Dardha, a poor mountainous vil-
lage in the district of Korça. The
trip through the ocean by ship last-
ed 20 days until they reached the
Ellis Island. 23-year old Kosta was
among the first immigrants from
Dardha who moved to the New
World. In 1907, there were about
700 Albanians in Boston, 400 in
Worcester, 400 in Southbridge and
200 in Natick.
When Mangelly was growing
up, the town of Natick looked more
like a village, where the dwellers
obeyed to a general daily order.
They were “directed” by a bell that
tolled powerfully five times a day:
dang-dang in the morning for the
children to go to school; dang-dang
in the noon to eat lunch; dang-
dang in the afternoon when the
working time ended; dang-dang at
nine in the evening for the children
who were still outside to return at
home and finally at 11 at night, to
signal the end of the day and the
beginning of the night rest: the
lights went off in the streets and
people went to sleep until the new
morning when the bell woke them
up.
Thomas Mangelly’s album was
rich in photos: among them, stood
out the oldest one, which dates
May 2nd, 1910. It showed a crowd
of people in Dardha village gath-
ered, in front of the St. Thanas
Church, for the wedding ceremony
of his parents, Kosta Mangelly, 28
year-old and Krisula Zengo 15.
That same year, Kosta returned to
America, because Turkey began to
draft also Albanian Christians in
the army. Only after five long years,
he managed to send the money to
his wife so she could take long jour-
ney through the ocean. “One of the
reasons of the Dardhans’ immigra-
tion to America,” he told his chil-
dren once, “was the insecurity of
the villagers. The Beys (Ottoman
term for landlords in Albania) rode
through the village on their horses
armed with handguns, shooting in
the air to scare and suppress the
villagers. The poor would close
their wooden windows from the
fear that Beys would see and shoot
them from the road….”
Mangelly’s mother passed away
in 1986, in Natick, at the age of 92,
in the same house where she had
spent her entire life in immigra-
tion. Mangelly’s father had died in
1960.
That was also the house where
the four children of Mangelly cou-
ple were born and grew up:
Afërdita, Thomas, Ellen and Tefta.
Thomas cherishes the memory
of his father: hardworking, respect-
ed and hospitable, he was one of
the founders of the Albanian
Orthodox Church in Natick.
Characterized by his loyalty and
honesty, he was in charge of the
church’s Treasury for 16 years in a
row. His home had turned into a
rally point for the Albanians who
gathered for holidays and after the
Sunday mass. Fan Noli, himself,
featured often among the guests in
the house of Mangelly family.
“Father could not live without
company,” the captain recalls. “He
would not be satisfied until 15 to 20
people, at least, would show up in
our home on Sunday. Where are
they, he would ask if they were not
coming, taking their absences per-
sonally”.
“He taught us the Albanian
#1803 NOVEMBER 28 - DECEMBER 4, 2008
Captain Thomas Mangelly, an Albanian-American officer of the US Army, was
involved in the Anglo-American operation against the communist regime in
Albania, during the time he served in Germany (1949-1953).
alphabet and educated us with the
Albanian spirit. Whenever Rev.
Noli would come to Natick, he
would never stay elsewhere, but
always at our home. I am full of
pride that I have had such a gener-
ous father who shared everything
he had with friends and with the
community”, said Thomas.
Starting with the childhood, he
would go to Church with his father.
He was 18, when his father made a
large cross for the Albanian
Church. But, they were having a
hard time trying to put it on the top
of the Church. It was Thomas’
chance to impress his co-nationals
doing what none else could do.
Without a ladder, he climbed to the
top of the Church holding a rope.
He then lowered one side of the
rope down, so that the others
below could tie the cross to it.
Thomas using all his strength
pulled the cross up and managed to
place it in the front top of the
Church. This is how the Albanian
Orthodox Church, founded 80
years before had its new cross.
He may have been just a child,
but he remembers well when Noli
used to come to the church and sit
on the right stool. The priest would
hold the mass and then Noli would
sing excerpts from the Bible. In the
last 15 minutes, Noli would hold a
speech about Albania, in front of
the believers.
***
If you are from the older gener-
ations of the Albanians, chances
are that you have heard about
Thomas Mangelly. When his name
is mentioned what comes to their
mind is the energetic military, cap-
tain of the Labor Company 4000 in
Germany that trained the
23
Albanians who would be parachut-
ed to Albania with the mission to
overthrow the communist regime
of Tirana.
Thomas has already written the
story of life disclosing his family
origin, his experience in the army
and in the CIA mission. However,
this is the first time he is talking to
the media. He has been repeatedly
prodded and begged to talk by
many journalists in both printed
and audiovisual media but he has
always refused also for the fact that
many of the CIA operations in
which he took part or assisted were
considered classified and “top
secret”.
Now, that the Cold War is over
Mr. Mangelly has decided to talk
with an Albanian journalist about
those days.
How were you enlisted in the
American Army, Mr. Mangelly?
“Through the years 1929-1931,
America was in crisis, the country
was being threatened by hunger. I
completed a two-year college, but I
was jobless. One day, as I was
walking through the streets of
Boston, I saw an announcement
placed on an electric pole, featuring
a young man with the American
flag wrapped around his body.
Below it was written: America
needs you!
This was a call for the young
people to join the ranks of the
American Army. An arrow pointed
at the direction where the informa-
tion office was. We were 17 young
men to take the admission test that
day. Only eight of us passed it. I
was the only Albanian among
them.
In 1938, they sent me for a mis-
sion in Panama, where I advanced
24 ®
 24
#1803 NOVEMBER 28 - DECEMBER 4, 2008
happy 28 november

The Anglo-American Operation...

23®
to higher ranks in the military.
Later I completed a military
school in order to become an officer.
During the Word War II, I served in
Philippines, while during the years
1946-1948 I was back to Panama.
Our son, Kristo was born there. At
that point I had decided to continue
my career in the army,” - recalls
Mangelly.
During the World War II,
America had millions of armed sol-
diers. Many Albanians of America
went to war. Thomas says that the
entire Albanian youth of that time
served in the American Army.
“The World War II spread the
Albanian youth all over the world.
Only the women and the old people
were left at home. This is also the
reason why many young men and
women married non-Albanians.
They were left without contact to
each-other,” he says.
In March of 1948, as he was serv-
ing in Panama, Thomas Mangelly
received an order from the com-
mand: “You have to report for duty
in Kansas of America!”
There was no explanation about
what this new duty assigned to
young Thomas would be.
A military plane took Thomas,
her wife LaRue and their 6-month
old son, Kristo to Alabama and from
there to Fort Riley (Kansas).
There Thomas was enrolled for
three months in the Military View from a military ceremony in the training camp in Germany.
Intelligence School, one of the mili-
tary bases of this country. hours, we learned and talked in Truman had not helped the Greek Intelligence Company. This school months until an agreement was
In June, the Albanian-American Albanian and only in Albanian. On government, the communists would that operated in Ft. Bragg gathered reached for the foundation of that
captain was transferred to Monterey the fourth day of the course, profes- have taken over the country. In people from various nations as committee.
(California) in the Army Language sor Dizdari told us: ‘From now on, if Athens there is a monument of the Serbs, Croats, Poles, etc. Their stud- “The leaders of Legaliteti
School, where he learned and prac- you say a word in English you will be former American president, which is ies focused on their respective com- (Legality - monarchists) and those of
ticed Albanian from a teacher fined with a 25-cent fee for each considered a hero by the Greeks, munist countries. All these ethnic Balli (The National Front – national-
named Nelo Dizdari and “a tall word.’ In classroom we had placed a because he helped them in difficult groups after learning the respective ists) hated each-other. This hate had
man”, as he describes him, named box where we would drop the money moments by sending weapons and languages were brought there to roots from the time of the World
Anton Logoreci. each time we made that mistake. other kind of assistances for their learn other aspects of the countries, War II,” said Thomas.
“It was nine of us who were The Albanian language was not the government. The help of America for which they hailed from: such as their However, even though they were
learning Albanian in this military only one being taught in this military the Greek government in that time geography, their strategic relevance, political adversaries, they had a
school. I remember some of the language school. The languages of was crucial. their history, etc. There were seven common ideal: the fight against
names but they may not want me to the other communist countries were In January 1949, after complet- Albanians in Thomas’ group. communism. The head of this com-
mention their names”, says Thomas. being taught there as well. You could ing the six-month course to learn In June, Thomas was assigned mittee was elected Abas Kupi, vice-
Six months later, he had learned learn also Greek there, because in Albanian in Monterey, the Albanian- with a temporary duty in the capital chairmen: Abas Ermenji and Seit
to write, read and talk in Tosk that time, the communists in Greece American captain was sent to Ft. of America, in Washington DC. He Kryeziu, Secretary: Gaqi Goga and
dialect. were still fighting, trying to claim the Bragg (North Carolina) where he left his wife LaRue and his son in General Secretary: Mit’hat Frashëri.
“Five days a week, for eight country for themselves. If President became part of the Military North Carolina. For the first time he On August 26, Mit’hat Fashëri,
met with some high officials of CIA Abas Kupi, Seit Kryeziu, Nuçi Kota
(Central Intelligence Service) in two and Zef Pali gave a press conference
offices situated in a building that was in Paris where they launched this
used by the Navy. There they dis- Committee. The French newspaper,
cussed about the operation. There Le Monde, gave them high publicity.
was no sign on the doors of those In autumn, on October 3rd,
offices. The operation that was being Mit’hat Frashëri was found dead in a
prepared for the intervention in the hotel room in New York. Some say
Balkans was top secret otherwise the that he was poisoned but there is no
consequences would have been dan- proof supporting this speculation.
gerous. After his death, Abas Kupi took his
Thomas knew already that he place. The chairmanship of this
would be in charge of a mission that committee represented the heads of
had to do with Albania but none had the Albanian political parties in emi-
told him yet what exactly this mis- gration.
sion would be. It was only when he When this committee was made
met with these CIA officials in DC public, the Greek prime minister,
that he learned that his mission Diomedeus reacted by saying that “if
would be training the Albanian com- these people rule Albania then we
mandos in Germany for subversive are ready to cooperate with them
operations in Albania. appropriately in a very friendly spir-
There he also learned that after it.” The Committee was considered
many efforts on July 7th 1949, it was as an Albanian government in exile,
founded in Rome the Free Albania which would take office after the col-
Committee, which in cooperation lapse of the communist regime in
with the English and the American Albania.
would launch intelligence actions As soon as the Committee Free
Albanian volunteers training in Germany – many of them were sent in missions to Albania. against the government of Albania. Albania was found, the preparations
The allies had to work for several began in Malta with the first groups
 25
happy 28 november #1803 NOVEMBER 28 - DECEMBER 4, 2008

of the commandos, mainly from The deployed in Albania during the

National Front, who would land in
Albania. According to William Colb,
former chief of CIA the general plan
went like this: “if we could make one
country secede from the Eastern
Block then this could trigger the
beginning of chain reaction process
in the other countries”.
Nicholas Bethell, author of the
book The Great Betrayal wrote: “The
American and British government
had approved in principle the covert
operation that aimed at seceding an
Eastern European country from the
socialist block. Albania was chosen
as the first country for many rea-
sons. It was the smallest, the poorest
and the weakest among the socialist
countries. From the South it bor-
dered Greece, an ally of Great
Britain and US. Officially, based on a
still non-abrogated law, signed by
the monarch during the World War
II, Greece still considered Albania as
an enemy country and was in a state
of war with it. From the North and
the East, Albania bordered
Yugoslavia. According to experts,
Marshal Tito, after breaking up with
the socialist block, would keep a
neutral position towards any change
that could take place in Tirana.
Under these circumstances, Albania
seemed isolated and offered favor-
able conditions for inland penetra-
tion from the air and from the sea
organized from the island of Malta.”
How would this Anglo-American
plan be implemented?
The English were the first to have
the idea. They would engage in this
mission their officers who had been
World War II. The Anglo-Americans
thought that the destabilization of
Albania would be achieved through
subversive activities conducted by
Albanian émigré in Italy and Greece,
who after being trained in Malta and
in Germany would be parachuted in
Albania.
Once in Albanian territory, they
would conduct intelligence activity.
They would notify the commanding
centers of CIA and SIS (English
Intelligence Service) via radio about
the situation in Albania, the location
of its military and police bases, the
general disposition of the population
toward the regime and other hints
about the possible organization of an
uprising with the intention to over-
throw the dictatorship.
In the beginning of October, the
Albanian-American captain, whom
CIA “had borrowed” from the
American Army, met, in the
Pentagon building, with Kim Philby,
the English double-agent, who for
many years had been also in the Vehbi Bajrami publisher of Illyria (then editor of the newspaper) interviewing Captain Thomas Mangelly (right) in Spring 1996.
service of the Soviet intelligence. In
the beginning he was one of the
commanders of the operations They were trained in Malta under (OPC), which was founded to handle not remember anything special from
against the regime of Enver Hoxha, the guidance of the English. On the anti-Soviet operations. the meetings with the double agent
together with his American counter- October 10th, the British Kim Philby was a double agent except the fact that Philby “had a
part, James McCargar. Philby is Ambassador, Oliver Franks who “served Stalin more than his sense of humor and drank too much
mainly credited for the failure of the informed the State Department that own country.” alcohol”.
Anglo-American operation in “Philby would work in Washington Thomas met Philby several times “Being sent from England, with a
Albania. He informed the secret as the First Secretary of the for coffee, went with him at the multi-year experience, and consider-
details of the operations to Moscow, embassy”. In fact, he was assigned Pentagon for working purposes, took ing that CIA was still a ‘child’ com-
which passed them to Tirana. the leading position of SIS in the place in the same meetings with him pared to SIS, we treated Philby with
The double agent arrived in New United States in America and kept and the operators of CIA and SIS great respect”, said Thomas.
York on October 8, 1949, five days close connections with FBI (Federal where the plans about the operation (The story is a reprint from The
after the first group of Albanians Bureau of Investigation), CIA, and against the regime of Enver Hoxha Albanians of America. It continues
landed in the island of Karaburun. the Office of Political Coordination were designed, etc. Our captain does in the next issue)

KREMTIM SOLEMN PER DITEN E FLAMURIT 96 VJETORIN E

SHPALLJES SE PAVARESISE SE SHQIPERISE NE NEW YORK

Organizohet nga Federata Panshqiptare VATRA dhe

Qendra Islame Shqiptare-Amerikane per New York dhe New Jersey, Kisha Katolike Shqiptare “Zoja e Shkodres”,
Kisha Ortodokse Shqiptare “Shen Kolli’
Bloku Kombetar Indipendent, Fondi Don Simon Filipaj, Fondi Humanitar Malesia, Keshilli Kombetar Shqiptaro-Amerikan, Lidhja Demokratike e Dardanise,
Lidhja Demokratike e Kosoves, Organizata e Grave “Motrat Qiriazi”, Partia Bashkimi Demokrat Shqiptar, Partia Levizja e Legalitetit, Shoqata Ana e Malit,
Shoqata Atdhetare Dibrane, Shoqata Atdhetare Kraja, Shoqata Atlantiku, Shoqeria Cameria per te Drejtat e Njeriut, Shoqata Dede Gjo Luli , SHKA Bashkimi
Kombetar, Shoqata Rugova, Shqiptaro-Amerikanet per Demokraci.

Te prëmten, 28 Nentor 2008, ne oren 6:00 te mbremjes

The Eastwood Manor, 3371 Eastchester Road, Bronx, New York

Darke me meny te pasur dhe pije te bollshme

Do te argetoheni nga Grupi Muzikor nen drejtimin e Raif Hysenit, kengetaret e njohur Merita Haliti dhe
Mithat Salihu – KINO dhe DJ Radio Melosi

Hyria $75 për person

Ju lutemi rezervoni biletat sa me shpejt!

Per rezervime telefononi:

Zef Balaj 718-654-1319, Sabit Bitici 908-277-1900, Kole Cacaj 917-667-7471, Pashko Camaj 516-902-0588,
Marjan Cubi 914-309-4299, Gjergj Dedvukaj 718-933-4141, Ramadan Gashi 917-208-5236, Ibrahim Kolari 917-685-8822,
Hakik Mena 201-993-0833, Jonuz Ndreu 845-651-4932, Muhamet Omari 718-655-7345, Zef Perndocaj 914-997-7367, Agim Rexhaj 917-848-3999

Mireupafshim ne festen e Flamurit!

Komisioni Organizues
 26
#1803 NOVEMBER 28 - DECEMBER 4, 2008
From Onalaska to Kosova,
to help the birth of a nation
By Randy Erickson
When Jake Duesenberg joined
the National Guard back in March
2001, he was just looking for a new
experience and maybe some help
paying for college. Little did he know
he’d help give birth to a new nation.
A 2001 OHS graduate and a lieu-
tenant with the Minnesota-based
2/135th Infantry, Duesenberg recent-
ly returned from nine months serv-
ice as part of a 16,000-strong multi-
national force in Kosova, which
declared its independence from
Serbia on Duesenberg’s watch.
The National Guard Duesenberg
joined — before the World Trade
Center and Pentagon attacks — were
a lot different from what we have
today.
“It was not a National Guard that
had much war experience,” said
Duesenberg, whose brother Kyle also
is a Guard member. “It’s a much bet-
ter National Guard now. The
National Guard is the army now.”
Duesenberg’s first deployment
with the National Guard came in Feb.
2007, when his unit was called into
action for three weeks on the
Mexican border as part of Operation
Jumpstart. “It was very neat to see
the Border Patrol and National
Guard work together,” he said.
Soon after they returned,
Duesenberg and his fellow Guard
members learned they had another
deployment coming involving three
months of training followed by nine
months overseas service.
“Our unit was ready to go,” he
said. “We all thought it was going to
be Afghanistan.”
While the mission in Kosova falls
under the same Operation Enduring
Freedom flag as the mission in
Afghanistan, deployment to the
European hotbed of ethnic conflict
was a whole different animal.
Duesenberg knew a little Balkan
history before the deployment,
enough to know that NATO has had
a presence in Kosova since 1999. A
province of Serbia (which was for-
merly part of Yugoslavia), Kosova’s
population of ethnic Albanians was
brutally repressed under Serb leader
Slobodan Milosevic. The multi-
national force was basically there to
keep the peace.
Much of Duesenberg’s training in
the months before going to Kosova
had to do with crowd control. He
learned how to use a taser, which
involved getting shot himself with a
taser.
The several seconds of electrical
shock that comes from being shot
with a taser was nothing compared
with his experience with chemical
spray. During that training, he was
sprayed in the face and then had to
do an obstacle course and perform
takedowns on people standing in for
rioters. “That was probably the worst
experience I’ve ever been through,”
Duesenberg said, who said the effects
of the spray lasted for most of the
day.
The training also focused on how
to deal with the locals and how to use
an interpreter. In addition to keep-
ing the peace, the mission for
Duesenberg and his fellow soldiers
involved problem solving for Kosova
residents, who despite being part of
Europe mostly live in third-world
conditions.
Duesenberg’s first impression of
Kosova upon arrival in the Prishtina
airport came through his nose.
“It was just a horrible smell,”
Duesenberg said. “This place was just
trashy. People would throw their
garbage in the rivers and on the side
of the street.”
Many Kosova residents had no
access to electricity, largely because
they didn’t pay their bills. Duesenberg
said part of that might be a remnant
of communist rule, under which elec-
tricity was provided by the state. Even
those who pay their bills suffer pow-
er outages because the power com-
pany can’t afford to modernize the
equipment because people don’t pay
their bills.
For the first few months of his
Kosova deployment, Duesenberg
spent most of his time in the
American section of southeastern
Kosova, along the border with Fyrom
(formerly known as Macedonia).
Most of the time, his job was kind
of a management position. He’d over-
see soldiers going out on regular
patrols, getting out himself for patrols
at least once a week. “For the most
part it’s just to show that we’re there,”
he said. “We call it peace enforce-
ment.”
Things got a little more interest-
ing in mid-February, though, when
Kosova officially declared its inde-
pendence from Serbia. His unit had
been temporarily transferred to the
northeast sector controlled by the
French, which borders Serbia and
includes the Serb enclave of
Mitrovica. Things were relatively
calm the first couple days, but then
a mob of Serbs converged on “Gate
1” on the Serbia-Kosova border and
demolished the structures at the bor-
der crossing.
Duesenberg was on the scene the
day after it happened, and he was at
Gate 1 the day about 600 protesters
arrived there on their way from
Belgrade to a planned demonstra-
tion in Mitrovica. United Nations
officials decided to close the gate, and
there were some tense moments, not
knowing what the frustrated Serb
mob would do.
The situation got even more
intense when the U.N. decided it was
going to put a customs office at Gate
1, a symbolic gesture asserting
Kosova’s status as its own country.
That really riled up the Serbs and
Duesenberg’s platoon was mobilized
as a quick reaction force to help the
French keep order at Gate 1.
“That was the day I thought I was
going to have to use my weapon,”
Duesenberg said. “It really could have
been some bad stuff.”
Duesenberg warned his parents,
Leslie and the Rev. Tim Duesenberg,
that there were times when he would-
n’t be able to communicate with
them, but his mother said for the
happy 28 november
most part they were able to keep in
touch amazingly well through phone
conversations and e-mail.
Duesenberg’s maternal grandfa-
ther, Hampton Morgan, won a
Purple Heart and a Bronze Star fight-
ing in Germany during World War
II. He was lucky to send a letter a
month from the front, quite the con-
trast from the communication
Onalaska High School graduate Jake Duesenberg, center, a lieutenant who
options open to today’s soldiers, even
leads a National Guard infantry platoon, is pictured talking to his soldiers
in war zones. “He would just marvel during his nine-month deployment to Kosova.
at how in touch you can be,”
Duesenberg’s mother said.
His parents also are glad that
things have changed since the
Vietnam War as far as respect and
appreciation for soldiers. They have
been especially impressed with
Operation Homefront, which helps
out people left at home as well as pro-
viding morale-boosting shipments
to deployed soldiers.
“It’s just a nice community ges-
ture,” Duesenberg’s mother said.
Duesenberg proved adept at
working with soldiers from other
countries and had three assignments
at other international bases, two in
the French sector and one in the sec-
tor controlled by soldiers from
Ireland, Finland and Sweden.
“We have a very well functioning
multi-national force,” Duesenberg
After the Kosova declaration of independence, Serbs demolished the Gate 1
said. “It’s great to know that we have border crossing, above, between Kosova and Serbia. Lt Jake Duesenberg
a force like that that is so capable.” said Serbs were hesitant to take on US troops but they had their ways of
While he was deployed in Kosova, protesting.
Duesenberg missed out on some spe-
cial times. His best friend got mar-
ried, for example, and his first
nephew was born. And the deploy-
ment put a real crimp in his business
— he’s a financial consultant with
Edward Jones in the Twin Cities, and
he lost a lot of clientele because he
wasn’t around.
Still, for all the sacrifices he had
to make for his deployment to
Kosova, Duesenberg is ready to do it
again. He has signed a waiver to do
a tour of duty with another unit in
Iraq.
“I’ve wanted to go to Iraq since it
started,” said Duesenberg, who not-
ed he’ll have a more behind-the-
scenes role there in intelligence
instead of the role he had in Kosova
managing a couple dozen infantry
soldiers.
While it’s great for Duesenberg
being home, last week was a hard
week for him. He learned that a
friend and OHS classmate, 1st Lt.
Nick Dewhirst, was killed in
Afghanistan, the second from
Duesenberg’s graduating class to be
killed in Afghanistan. Adam Servais,
who played on the football team with
Duesenberg in high school, was killed
two years ago.
The really hard part for
Duesenberg was he had been mean-
ing to contact Dewhirst, with whom
he shared some scuba diving and
rock climbing adventures.
Duesenberg said he is proud to
have known Dewhirst and Servais
and of their conduct as soldiers. “The The border crossing between Kosova and Serbia at Gate 1 was a tense scene
sacrifice that they made to freedom the day that the United Nations closed the gate to prevent busloads of
will never be forgotten in my mind.” Serbs (about 600 people) from going to Mitrovica to join the protest
(Onalaska Life)
against Kosova’s independence.
 27
happy 28 november #1803 NOVEMBER 28 - DECEMBER 4, 2008

By Asdren Rrahmani

The national park of

Prevalla/Prevalac is situated on
the road to Prizren through
Shterpce/Strpce, passing by the
Brezovica Ski Resort. Some 20
km from Prizren, Prevalla covers
a series of mountains, near the
Kosova – Macedonia – Albania
border and is home to the source
of the Lepenci river.
The roads are safe, and easily
navigable with a small passenger
vehicle. Numerous typical
Balkan villages line the road on
the way.
I hit the road on a cloudy day,
with occasional sunny spots. But
this did not stop me from enjoy-
ing my day out and looking for-
ward to my next trip to Prevalla.
As you pass the intersection
that leads to Strpce, the scenery
starts changing dramatically as the
road begins to wind up through the
foothills of the Sharr Mountains.
Just before entering Strpce,
there is a NATO military check-
point. The soldiers don’t check
all the vehicles. They are there
for security reasons since Strpce
is a Serbian enclave.
Past Strpce the scenery
becomes more picturesque, and
A Long Journey for a This photo was taken from the side of the bridge, a popular sight for visitors.

one cannot resist not pulling

over to take a closer look. I
parked my car and started to
explore.
A bridge caught my eye.
People were taking pictures from
the top of it, which was more
accessible from the other side. I
A Long Journey for a
decided to climb down to the
mountain creek and take a pic-
ture from the other side of the
mountain. I took the right
choice. The bridge shows all its
glory from that side, nestled
Short Stay in Prevalla
among trees growing in both
directions of the road. The mountainous terrain and fresh air of the Prevalla national
I then began to hike up
stream, taking photos along the park is a wonderful place to hike, ski and unwind.
way. Silence was everywhere. All
I could hear was the water flow-
ing down the creek, splashing Once arriving in Prevalla, there slope and made my way up the above sea level. Its mountainous mountain road along the way.
against the rocks. This was a per- are motels and restaurants stacked mountain on a road, which is terrain, fresh air and pretty sur- If you like hiking or taking pic-
fect time to sit on top of a nearby on the right hand side of the road. accessible for vehicles too. It roundings has meant that it has tures Prevalla makes for a won-
rock and let my mind unwind. There is parking nearby. I took my began to rain. But that did not for a long time been a favourite derful break. Even if you are
I took a couple more shots of hiking gear and made my way stop me as the sun would occa- place for nature lovers and peo- unlucky and it rains, you can still
the mountain creek and made my towards the slope which in the win- sionally break through the clouds ple who suffer from respiratory enjoy the amazing and unique
way toward the car since I was ter time is used for skiing. and help dry my clothes. problems. I saw some foreign landscapes.
still some 10km from Prevalla. I took some pictures of the Prevalla is about 1515 meters cyclists climbing slowly on the (BalkansInsight)

A bridge halfway between Strpce and Prevalla. This point offers wonderful views of the mountain creek.
A ski slope, which is popular for both professional and amateur skiers alike. Nature is at its best around here, especially if combined with hiking.
 28
#1803 NOVEMBER 28 - DECEMBER 4, 2008
Tradition of
`sworn virgins’
dying out in
Albania
SHKODRA, Albania (AP) —
Drene Markgjoni spent 12 years in
a hard-labor camp, punished for
her fiance’s attempt to flee
Albania’s regime, then one of the
world’s most repressive and isola-
tionist. She swore she would never
suffer like that for somebody else
again.
She pledged to forgo sex and
marriage for the rest of her life, and
declared herself a man.
That was six decades ago. Now
85, with close-cropped white hair,
dressed in a man’s blue striped
shirt and black trousers, she greets
visitors with a manly handshake.
The way she walks, her confident
gestures, everything about her is
masculine.
Only her voice — soft and femi-
nine — reveals her to be one of the
last sworn virgins in Albania:
Women who dress, act and are
treated as men. “I am happier like
this,” she says. “I don’t regret it at
all. Not a hair on my head does.”
In this strongly patriarchal soci-
ety where for centuries women had
virtually no standing, sworn virgins
enjoyed the same rights and
respect as men. They could inherit
property, work for a living and sit
Diana Rakipi speaks at a bar in the seaside town of Durres, Albania, in this July 2 2008
photo. Albanian society, particularly in the cities, has changed dramatically and women
are no longer as disenfranchised and marginalized as they were.There are women in
parliament, in ministries, even in the police force. (AP Photo / Hektor Pustina)
on the village council, although
without the right to vote.
The privileges came at a price.
They took an oath of celibacy and
could never have sexual relations.
And they could never go back to
being women.
There are no official figures, but
Antonia Young, a research fellow at
the University of Bradford in
Britain who has studied the prac-
tice for more than a decade, esti-
mates that Albania had about 100
sworn virgins in the early 1990s.
That number is now almost cer-
tainly much lower, as the practice
and the women die out.
The reasons for becoming a
sworn virgin can be practical — the
head of the family dies with no
male heir. Or they can be emotion-
al — the woman does not want to
marry the man chosen for her.
In Albania, particularly in the
impoverished rural north, it was
practically inconceivable for a
woman to remain single and live
alone.
But by becoming a man,
Markgjoni was free. She could earn
a living and eat and drink with men
instead of being restricted to the
kitchen. And she could adopt two
Qamile Stema shows pictures of her family at her home in Barkanesh, a village near the northern town of Kruje in this July 2
2008 photo. Stema, the youngest child in her family, is one of Albania’s last sworn virgins. (AP Photo/Hektor Pustina)
habits denied to a traditional
Albanian woman: smoking and
wearing a watch.
She says she has worked in car-
pentry and farming, and in con-
struction in her youth when, she
proudly exclaims, she carried con-
crete slabs with the strength of two
men.
Markgjoni still works, though
now her job is less physical: mak-
ing rosaries for her Catholic church
in the northern town of Shkodra.
“I have had much more respect
with my people, my family,” she
says.
The practice of sworn virgins
stems from the Kanun, medieval
laws handed down orally for gen-
erations before being codified in
the early 20th century. It tran-
scends religion, with sworn vir-
gins found among Albania’s
majority Muslim community as
well as the minority Catholics
and Orthodox Christians.
In Albania’s male-dominated
society, a woman had virtually no
rights: According to the Kanun, “a
woman is known as a sack, made to
endure as long as she lives in her
Drane Markgjoni talks in her room in northern Shkodra, Albania, 120 kilometers north
of capitalTirana in this photo made June 30 2008. (AP Photo / Hektor Pustina)
husband’s house.” She could not
inherit property, and work was lim-
ited to child-rearing and household
chores.
Anthropologists stress that the
tradition of sworn virgins, with its
emphasis on celibacy, does not
equate with homosexuality, which
did not become legal in Albania
until the 1990s.
“It’s kind of the opposite
extreme,” says Young. “In one way,
sworn virgins support patriarchy,
because they support the feeling
that you’ve got to have a man at the
head, and this woman can be a
man.”
On the other hand, Young
notes, “this would be a way round
for a woman who had homosexual
inclinations.”
Traditionally the decision to
become a sworn virgin turned on
social reasons like not having
enough men in the family, but
recently it has become more a mat-
ter of the woman’s choice, Young
says.
With a deep rumbling voice and
a distinctive swagger, Diana Rakipi,
a security guard at a clinic in the
happy 28 november
seaside town of Durres, explains
she always had a masculine out-
look.
Rakipi, 54, who trades her secu-
rity guard’s cap for a military beret
when not in uniform, never felt
much like a girl.
“I have never worn a skirt,” she
says during a break at work. “It was
not imposed by anyone for me to
do this, nobody made me wear
these clothes. I chose it.”
Her Christian Orthodox family
accepted her decision, and she has
enjoyed the respect of her relatives
and community ever since, she
says, with nobody questioning her
right to earn a living as she choos-
es.
“Nobody dared to ask me why
don’t I get married,” she says. “I am
considered No. 1 in my family.”
This is the last generation of
sworn virgins, according to
Aferdita Onuzi, a professor at
Tirana’s Cultural, Anthropology
and Arts Research Institute. In
Albania these days, women enter
parliament, government ministries,
and the police force.
When Qamile Stema was a
child, there were two sworn virgins
in Barkanesh, a village perched in
the hills above the northern town
of Kruje. Stema, the youngest of
nine girls, decided to stay and take
care of her mother when her three
surviving elder sisters married and
moved away.
Now 88, dressed in baggy pants
with a black waistcoat over her
shirt and sporting the traditional
white woolen cap of northern
Albanian Muslim men, Stema is
Barkanesh’s last sworn virgin. She
has lived a freer, if lonelier, life, she
says.
“I have talked with other men,
traveled with other men, even
teased the women,” she says.
“Even when I went to dances, I
danced as a man.”
She has the unwavering respect
of her family, she says. She has no
regrets.
“I decided never to marry and I
don’t complain for that decision,”
she says. “Especially nowadays, all
the old people are alone. I am
alone. I don’t complain. Because
their children have left, and they
are not different from me, the cou-
ples.”

happy 28 november
In remote Albania,
a centuries-old code
of honor survives
Tribal culture is eroding across the country, but in the Shala Valley, a remote
region unapproachable in the winter, the 15th century Kanun endures.
From the Associated Press
THETH, ALBANIA — The
“Accursed Mountains” tower high
above the Shala Valley, snow cling-
ing to their summits even in the sum-
mer. Their jagged peaks hide one of
Europe’s most remote areas, where
tribal culture lives on even as the
modern world encroaches.
For about half the year, Shala, a
protected national park, is cut off by
heavy snowfall that blocks access to
the two rock-strewn dirt tracks
snaking through the mountains. The
only way in or out is a seven-hour
trek by foot to the nearest road, if the
snow is not too deep.
Here a rapidly vanishing way of
life lingers in the traditions of the
Kanun, the code of 15th-century
prince Lek Dukagjin. But fewer and
fewer locals are willing to endure the
harsh winter in Theth, a Catholic vil-
lage of roughly whitewashed stone
houses scattered along a valley where
snow piles so high that even visiting
a neighbor can be impossible. Less
than two decades ago, about 200
families lived in Theth year-round.
Now there are 10 or 15.
“Everybody leaves during the win-
ter,” says Dilda Dednoja, a lively 69-
year-old who stopped spending win-
ters in her home in Theth’s Okol area
about seven years ago.
“In the winter you got stuck in the
snow and you really wanted to leave,”
she said, describing a life of privation
and toil where food was stockpiled
in autumn to last until spring, fire-
wood had to be dragged into the
house and villagers were isolated even
from each other. “There would be 4
meters (13 feet) of snow outside the
door; there was no doctor, no school.”
Agetina Carku lives on the valley’s
slopes, in the first house on the dirt
Residents of Theth, a Catholic village in the remote Shala Valley, play soccer.
Most residents leave during the harsh winter. - Hektor Pustina - Associated Press
track leading from the mountains into
Theth. At 76, she has been shutter-
ing her home in the fall and moving
into the northern city of Shkodra for
the last two winters. But she’d still
rather stay in the mountains.
“When I come here, I am reborn,”
she says, watching fireflies flicker in
her garden on a summer night.
“I still wanted to stay, but the
young generation doesn’t want to
work so hard. I can’t stay here alone,
I have to follow the family. It is a prac-
tical need, but it’s also the tradition.”
It is in isolated pockets such as
these that Albania’s traditions are
strongest.
Many still live at least in part by
the Kanun, a code handed down
through the centuries in which “besa”
— loosely translated as word of hon-
or or sacred promise — is paramount.
The code was adhered to by Albania’s
Muslim majority and Catholic and
Orthodox Christian minorities.
The code covers everything from
inheritances and the rights of the
church to the treatment of livestock.
Disobeying the Kanun could lead to
harsh penalties that might include
banishment or the transgressor’s
household being burned. A slight
could lead to a blood feud that last-
ed for generations.
In Theth, nobody will sell land to
an outsider, or even to another vil-
lager. Brides must come from out-
side the valley, a tradition that fol-
lows along the lines of the Kanun’s
rule that marriage within the same
clan is forbidden.
“The Kanun is the law. Just like
the state law,” explains Gjovalin
Lokthi, 39, a gruff “kryeplak,” or elect-
ed chief of the village.
“With the Kanun you can get killed
over honor,” he says, sipping home-
made raki in what was until recent-
29
#1803 NOVEMBER 28 - DECEMBER 4, 2008
ly Theth’s only bar — a wooden shack
he converted from a goat shed. “But
it’s better to get killed, because what
good is your life [if you spend] 100
years behind bars?”
Theth’s “kulla,” or tower, is a
reminder of the devastating legacy
the blood feuds can have. Now a
tourist attraction, the windowless
A view from the protected national park of Theth.
stone building was where the men of
a feuding family could take refuge —
for months or even years. Easily
defendable with sheer walls and slits
for windows, the men survived on
livestock kept on the ground floor and
food brought by the family’s women,
who were not targeted.
Kullas are no longer used. But
there are still families in northern
Albania forced into isolation because
of feuds, unable to walk out their front
door for fear of being killed. And
sometimes these days it’s not just
men but whole families who fear for
their lives.
The Kanun has survived despite
four decades of communist rule after
World War II, with hardships such A view from Theth, Albania.
as mass imprisonment in labor camps
and attempts to stamp out tribal prac-
tices. dictates that blood be paid for blood are visible, and a cellphone relay
“What the people went through and that a woman is “a sack made to antenna erected recently ensures near
here is pretty amazing,” says Michael endure.” perfect coverage in an area where the
Galaty, associate professor of anthro- The Kanun “has been repeated for country’s landline grid is still out of
pology at Millsaps College in Jackson, centuries and is deep in the con- reach.
Miss., who led a four-year anthropo- science of the people,” says Ismet Increasing numbers of tourists are
logical and archaeological research Elezi, a retired professor of criminal willing to endure the bone-crunch-
project in the Shala Valley that also law at Tirana University who spent ing journey by four-wheel drive to get
studied the effects of isolation. “You 50 years studying the code. But “the into the valley. The villagers have
go from this isolated tribal culture to young generation is interested in rock started taking paying guests into their
one of the harshest totalitarian dic- and pop, not in the Kanun, although homes, and it is not clear how much
tatorships the world’s ever known, they apply it. . . . It’s usually the old- tourism they will be able to accom-
and from there straight into the glob- er people who push youngsters to modate.
alized community.” apply it, though they don’t know For now the villagers of Theth still
But many in Albania — particu- how.” greet visitors with raki and small cups
larly in the rapidly modernizing cap- Even in an area as isolated as of thick, sweet coffee. After all, under
ital, Tirana, — now perceive the Theth, it’s clear the outside world is Albanian tradition and the Kanun,
Kanun as brutal and arcane, with its creeping in. Now satellite TV dishes you cannot turn away a guest.
The artificial Lake of Fierza – not far from Theth, in northern Albania
 30
#1803 NOVEMBER 28 - DECEMBER 4, 2008
happy 28 november

The 18th edition of the Albanian-

American Folkloric Festival
When it comes to Albanian culture, this festival remains the highlight of the year

The Folkloric Festival organized by the Albanian Catholic Church“Our Lady of Shkodra”(Zoja e Shkodrës) in Hartsdale, New York, is the largest artistic and
cultural activity of the year for the Albanian-American community.

Artists and music and dancing ensembles travel from many states where Albanian-Americans live, to compete for the best folkloric songs, dances, music and national costumes.

True to the best traditions of the Albanian nation, although this great event is organized and sponsored by the Catholic Church,
Albanians of every religious persuasion participate and compete.

The 18th edition of the festival drew a particular inspiration by the most joyous event of this year: the declaration of the independence by Kosova, the newest state in the world.
Illyria has chosen a few photos by Dritan Haxhia to bring to its readers some of the spectacular views from the parade of the folkloric
groups to the performances on stage of the festival.

The Ensemble of Shtoji from Ulqin participating in the special mass that was held in the Albanian Catholic Members of the Albanian Cultural Society Bashkimi Kombëtar (The National Union)
Church Our Lady of Shkodra, in Hartsdale, New York, before the opening of the Festival. This Ensemble was displaying their logo between Albanian and American flags.
the main winner of the Annual Folk Fest.

Rozafati Group of the Albanian Catholic Church Our Lady of Shkodra joined the parade to great applause and
enthusiastic cheers. The group was led by children in beautiful traditional folkloric costumes - a powerful
The Folkloric Ensemble of Rugova in US during the parade. message that the tradition is being passed on.
 31
happy 28 november #1803 NOVEMBER 28 - DECEMBER 4, 2008

The Ensemble “Gjergj Kastrioti” from the St. Paul Church in Michigan participates in the parade that preceded the Festival, with Albanian national flags and folkloric costumes. (Photos by Dritan Haxhia)

Thousands of people gathered in front of the Albanian Catholic Church Our Lady of Shkodra, in Hartsdale, New York, to attend the parade of the folkloric ensembles that traveled from other states and from overseas.
 32
#1803 NOVEMBER 28 - DECEMBER 4, 2008
Childhood Recollections from an
Albanian Village on the Greek Border
at the End of the Communist Era
By Aniela Muçka
The day is beautiful though
September, sunny, a perfect week-
end day. I am getting tired but I
am anxiously waiting for the time
to arrive. Oh, there it is. The bor-
der! In fact there is no sign of it.
No posts, no fence, nothing. Just
land! It’s disappeared as if some-
one exercised a magic formula on
it saying, “You! Vanish! Now!”
Though I have never seen it sur-
rounding my country, I can still
have a full view of it in my imagi-
nation. I see it everywhere in my
village, though as a second-hand
and even useless fence surround-
ing villagers’ gardens and lands
planted with apple trees. Despite
the sharp little spikes, I, and all the
other kids in the village can still
easily jump over it and have all the
apples and plums we want.
The first time we decided to go
and sell that lamb, there was my
father with us too. The way from
the village to the border takes
about thirty minutes across some
low hills and fields and we did that
road together. But the moment we
arrived at the border my father
stopped and sighed. We took two
or three other steps forward and
turned around to see what was
going on, why we had stopped. He
said, “OK kids, here’s the border.
You have to proceed alone. The vil-
lage must not be far from here. I’m
not coming.” He remembered its
position precisely, but he wouldn’t
even lay a foot on the other’s
ground as if there was still that
fence still prohibiting him. In fact,
I don’t really know what stops
him. I sometimes think that he has
said so many bad things about the
Greeks that he has no courage to
face them now. If he had said
nothing I would have continued
walking on the other’s land feeling
no difference at all because the
ground is the same, the trees are
also the same and the way that
brings you to Revan, the Greek vil-
lage neighboring my village, is also
with no difference at all. So, that’s
still a narrow path ahead through
some low hills and fields. Anyway,
my father’s reaction was so touch-
ing that it always causes in me a
special effect laying foot on the
Greeks’ land.
We have just crossed the bor-
der, which as I said now can only
be imagined. I love this moment
because I feel a strange desire to
shout out, “I’m walking on your
land. Did you hear me? I’m walk-
ing on your land and I’m going to
sell these things and buy others
and no one can prevent me from
doing this.”
The first thing you notice the
first time you come to Revan is the
fact that this is a village and it has
asphalt streets. In my place only
city streets are asphalt. There are
also no animals in the streets as
well as no stables in the gardens of
the houses. They are far away from
the living buildings and it looks
neat without that animal smell in
the air. But the most interesting
thing is the black iron rods with
which the yards are surrounded.
They look classic I mean elegant
even rich sometimes but the best
thing is that they allow you to look
over inside the garden with no
need to go in. For example, I love
staring at the front doors of the
houses, the front steps, the paths,
the lawns, the flowers, the plastic
tables and chairs, the people,
everything, especially the colorful
clothespins hanging on the
clotheslines over the yards. There
is this small “dolly bucket” where
the pins are held. You can see their
different colors everywhere.
The Greeks must feel happy.
Yes, they are happy and it seems
they don’t mind me looking at this
nice and calm family picture with
those smiles still on their faces as
they look at me without interrupt-
ing their chats. Maybe they under-
stand. My father says that a long
time ago, when my father’s grand-
father was young, the people of
this village were very poor and
used to come to our village looking
for jobs. My grandfather’s father,
who was very rich at the time, had
employed a couple of them and
used to pay them very well. But
now the times have changed and
it’s we who need their support.
That very first time I went to
Greece was real business. I was
with my older sister and I was real-
ly brave. We sold a lamb to an old
Greek couple who appreciated it so
much that they ordered another
one for the next week. The joy that
sparkled in their eyes as soon as
we pronounced the price, for a
moment, made me have a great
and urgent desire to take that lamb
and start running so that they
wouldn’t catch me. Never mind,
we had to sell it so that’s what we
did. I guess Greeks buy the lambs
because of those religious feasts
they do have and we don’t. Maybe
that’s why we never have a whole
lamb for ourselves. As I said, the
first time will always be in my
memory. The drachmas we got
were so much that we could buy
oil, sugar and thread, still leaving a
lot left over. I was so happy that I
wanted to shout out loudly and
jump all over the house but I did-
n’t. I saw my mom smiling and
that was enough.
I remember one early visit
when my uncle’s son who took us
with him said that we were going
to meet some “relatives” of his
before going any farther into the
village. Their house was on the
edge of the village and their field
was next to his and if we didn’t go
at that moment he would have no
other time to greet them and this
was no good at all. They were his
“relatives” now and he had to
respect them.
Sunday back again. I am on my
way to the border with all the oth-
ers. They are my school friends,
AND ONE DAY
my classmates. Oh, in fact there is
also my neighbor whose mouth
never stops talking. I don’t have a
heavy weight this time, just some
eggs so that my mom would let me
go. It’s not that I get much from
the eggs but when I come back
home with things bought in
Avram’s store she seems to be real-
ly happy. Yes, I know. I found a
way to make her happy and proud
of me. I didn’t know that bringing
a bottle of olive oil and thread for
her to sew would have such a
magic effect on my mom. I would
have liked to bring over much
more than this but this is how
many drachmas I get from what I
sell. “You know Miri and others
sell things much more expensive
than eggs and handcrafted
embroidery. They sell cigarettes.”
I asked her once but the answer
was still a short, quick angry,
“No!”
It’s another perfect beautiful
sunny fall weekend day. I am
again getting tired anxiously wait-
ing for the moment. There is
always this silence accompanying
us. Strangely enough, we are walk-
ing on the others’ land and it feels
foreign but friendly at the same
time. We walk with short anticipa-
tory breaths with eyes fixed on
some who-knows point as if we are
expecting some discrete quiet
voice calling to us. Here it is, the
time for our ritual. The road that is
taking us to the corner forms a
cave-like shelter for all of us who
are taking our positions round the
giant stony sink. In fact, we call the
place, “The Sink”, and it is the first
resting place. It’s always full of
water tirelessly overflowing an
enormous stony washtub on all its
sides. It gets more and more
intriguing, every day giving you a
fuller view of the picture of the
ancient natives carving the shape
of this sink into a big piece of
stone. The fresh water dismisses
the fragrance of the stone and we
can feel it as we bend over putting
the finger in the water and taking
it out again to draw the cross on
the edge of “The Sink.” You know
the cross, that sign we use in math
to add to numbers. We believe that
this is an adults’ ritual. Though
nobody has ever seen one, it’s said
that they do this so that these peo-
ple’s God would help them find a
job and make some money the day
they pass the border. We have to
draw the cross three times on the
edge of the sink. While I do this
and repeat the usual words “You
God, before, and I after you” I try
to imagine God as he might be.
“OK, he is a man maybe, no he
can’t be. He is supposed to protect
us. Never mind.” I stop thinking
about that as it is tiring and I have
never found an answer. To me it’s
enough to believe that he is some-
where in front of us showing the
way and I can’t see him because he
is always on the corner checking
our way.
Above all, there is something in
happy 28 november
each garden that amazed me more
than anything, those brightly col-
ored clothespins hanging on the
clotheslines over the yards. While
some of them are held in those
small dolly-buckets, the others
stand in regular rows, biting the
rope of the clothesline carelessly.
They look so welcoming, friendly
and warm, that for a moment I
thought they were there just for
me. I had only to put my hand
through the fence and reach for
them but that is only my imagina-
tion bringing them closer. If only I
could enter the open gate, through
the lawn and grab some of them.
Other kids do this regularly but
not me.
Once when I was gazing
through the bars of an iron fence,
the lady of the house appeared in
the garden with a full basket of wet
clothes ready to hang them to dry.
I was so lost in my imagination of
having some of these pins at home
that I didn’t notice that the lady
had approached me and was
speaking in her language. At first
she didn’t care about me standing
there, but a second later she start-
ed to walk towards the fence, just
in front of where I was standing,
holding a bucket of clothespins. I
didn’t move, though ashamed and
a little frightened, but knowing
clearly enough that this was my
chance. I pointed to the bucket
and then returned the finger
towards myself, and surprise! (We
usually use gestures to tell the
natives that we want something.)
She understood. The lady said
nothing, took a green clothespin
and an orange one and gave them
to me. They are still in my house
now and I love those pins. They
are brightly colored and somehow
remind me of my trips to Greece.
Now I can see how the dusty
and sylvan road that is taking us to
that corner hugs close against the
side of the hill and inscribes part of
the earth, leaving trees above and
below it. It looks like the road
crashes rapidly against the hill try-
ing angrily to make its way for-
ward and then angles to the left by
the hill with “The Sink.”
The village is only five minutes
away from here and as the path is
now straight ahead, anyone can
distinguish the gate of the first
farmer’s yard. Even this place has
got a name. We have decided to
call it, “The Gate”; it’s a kind of
address to all of us. It always looks
friendly and welcoming. So if
somebody asks you where you are
at this time, for example, you sim-
ply say near “The Gate”, and he
perfectly understands. In fact
that’s the gate of somebody’s yard,
which was really big. There is also
a huge nut tree. If we are lucky
today - hoping that the owners are
not around the yard - we may have
plenty of nuts. We’re almost there.
I can hardly wait to enter
Though I always tell my mom
when I come back that Greeks are
just like us, this is not totally true.
They are still somehow different.
For example, they are all old, even
the shopkeeper and his wife, but
really rich. They don’t really need
money, but we do because we are
young. The owner of this first farm
has a huge garden and that terribly
big nut tree. But it seems like he
doesn’t need it because he never
gathers any of them. They are
always there lying on the ground.
We have to pass through his yard,
across a narrow path between
some homes and then into the cen-
tre of the village. Usually you see
not a single person from “The
Gate” to the end of the in-between-
buildings path, although there’s an
ugly huge black dog who barks
heavily, making us feel stranger
then ever. Every now and then
someone comes out of the house
and shouts at the dog until it stops
barking.
“Ssshsh! Don’t make noise. We
will pick up some nuts and then
we’ll decide which way we shall
go.” This is the guy who is guiding
us today. I can’t even remember
his name. Miri, I think. No, Miri is
his friend. He opens the gate slow-
ly as if someone is sleeping nearby
and he doesn’t want to disturb
him, waves his hand telling us to
come in and closes it after the last
one enters. I’m a little bit tired and
I wish we wouldn’t stay here long.
“Aren’t you taking any nuts
home today?” says Ann as she
looks at me. “Yes, yes, just a
moment.” I bend lazily over the
ground to grab a big nut lying in
front of my feet when I hear the
distant angry voice shouting: “Ella
re malaga!”
“Run, run, run quickly - this
way! Move!” This is the voice of
our guide. He is older than us and
knows the ways better than any-
one. We are all running strongly
with the feeling of someone fol-
lowing close at our elbows and
about to grab an arm. No one
turns the head back fearing that
this will slow his run. I can feel the
fresh ground under my feet as I set
them carelessly but firmly enough
to make them push me strongly
forward. We reach the other side
of the yard and stop our run
because we are almost at “safe.” As
we are about to leave his place, we
turn our heads around and when
we see that there is no one follow-
ing, we all take a deep breath and
start jumping over the fence.
Now we can make some check-
up of our first adventure. When
our guide is sure that there is no
one missing we start asking each
other about the nuts.
“I didn’t get many, just these.”
says Beni showing his sack with a
pitiful face.
“Me neither,” says Nertila. “He
didn’t let us enough time to get
some more. He doesn’t even want
them for himself.”
“You say that. Don’t you know
that the longer the nuts stay on the
ground the better they become? I
mean they are more delicious if

happy 28 november
IT WAS GONE
they stay long enough. This is why
he doesn’t pick them up.”
I don’t speak at all. They dis-
cuss the Greek’s nuts while we are
walking on the main street of the
village. Though it is the same
street, it feels always different to
walk on it. It is comfortable and
clean, compared to our old dirty
shoes. There are no trees by the
road, but it seems so green
because of the flowers and decora-
tive trees planted in the beautiful
little yards of the houses.
“What time is it?” asks Ann
interrupting my train of thought.
“Almost one”
“We’ll have to leave soon”
“Yes. I haven’t done my home-
work for tomorrow yet, have you?”
“No, I haven’t. But we can’t
leave yet because Miri is trying to
take an ice-cream from the refrig-
erator,” says Ann as if it’s the most
normal thing.
“Why doesn’t he buy it?”
“Why should he buy it?” Ann
answers with an angry tone.
I think I’d better go out and
wait for them to come because it’s
the part I don’t want to see any
more. By the time my mother
should be waiting for me, I check
my backpack once more and see
that the copybooks and the chips I
bought for my brother and me are
in there.
It’s almost two and I see my
mother at the front door waiting
anxiously for me. I’ll tell her that I
sold all the eggs, that I have eaten
and that, no, I don’t have much
homework to do.
“Hi, mom.”
“Why are you so late? You wor-
ried me.”
“I’m sorry!”
“Ok. Go and have lunch and
then start studying.”
That’s it. My mom is the best in
the world. This means that I may
go to Greece again next weekend.
“Ella. Come. We are going to
Avram’s store.” This is fiesta time.
Avrami is an old shopkeeper who
works together with his wife. It’s
the first time we see a store where
some goods may even be exhibited
on this part of the counter, I mean
on the customers’ side. The shop-
keeper is a good man. Seeing that
we don’t know the language very
well, he helps us find the exact
thing we want to buy from his
shop, but some of us steal sweets
or chewing gum behind his back
taking advantage of the moment
he has turned around showing us
the goods we may need to buy. I
never do such a thing even though
the chewing gum is really good.
That’s similar to nothing in my vil-
lage. They are all of different tastes
and you can blow big bubbles out
of them. Anyway, when the whole
shameful thing comes to light -
and this will be really soon - I’m
afraid he will become angry about
our tricks and will stop being so
kind to us. I know no other place
where to buy the things.
Before coming to Greece
myself, I listened to my friends
who had been earlier tell stories
about their experiences and also
about the things they bought and I
wondered how they could manage
to tell the shopkeeper the exact
things they wanted to buy. But
now I do know. It is easier than
anyone can imagine. Even though
the lady - I guess she’s Avrami’s
wife - is somehow odd, or at least
she seems so, she wants to know
everything about us and at the
time that she asks a question, and
it’s your turn to answer she starts
laughing as soon as you pronounce
a word. She stares at you with
those big blue eyes showing a mix-
ture of wonder, curiosity, admira-
tion and fun at the same time. I
don’t know where she finds all this
but it’s for sure that sometimes she
looks so foolish with her laughing
behavior and I am not saying this
because of her plucking off my
wristlet, my summery, yet too-
pagan, wristlet when summer had-
n’t come yet. I was so nervous at
the time because I had so many
plans for that summer, and you
know one should take the wristlet
off as soon as a swallow appears;
then you express your desire and it
will be realized. Despite what she
did, I still don’t hate her because
she couldn’t think in a healthy way
as she threw my summery wristlet
into the wastepaper basket and
started laughing. Maybe this is
what Greeks really do but she must
realize that we are not Greeks and
we have our own things and our
own ways. Bringing the event back
to mind I can feel that I am still a
little upset with her.
No, I won’t go and chat with her
as the others are doing right now
even though I feel a little bit jeal-
ous because they seem to be hav-
ing a lot of fun as, to be honest, she
is real fun when she tries to teach
you words in Greek after you have
patiently explained everything to
her by gestures. I am really good at
gestures and she likes me a lot.
This is how she exactly made her
acquaintance with the existence of
my summery wristlet. I was just
putting my hands on my head with
the fingers raised straight up, to
make her figure out the ears of the
donkey so that she could under-
stand what I was riding on along
the road that day with my brother.
In fact, I do have to accept that she
#1803 NOVEMBER 28 - DECEMBER 4, 2008
is clever at understanding us so
quickly. She is also the one who
teaches us how to use drachmas.
That’s very interesting. You can
buy lots of chocolates, chewing
gum or even copybooks and pens
with those few drachma ban-
knotes. But when it comes to
exchanging them into Albanian
leks you’ll see how rich you are.
You got a handful of money in
exchange for those few drachmas.
There is never a problem to
carry drachmas from Greece to
your home because they occupy
just a corner in your pocket, and
you may hide them anywhere so
that the soldiers would never find
them if you are caught. Sometimes
it happens that there may be a sol-
dier who is so bad that he asks you
how many drachmas you have
with you. If you lie then you’re in
trouble. He will start hitting you
until the money comes out. In fact,
to be honest, this happens rarely;
especially with children the sol-
diers are very good. In fact, I may
even say that the day you are
caught by the soldiers may be your
lucky day. For example, the police
station is the place where I tasted
white, soft, “spongy” bread for the
first time. It was one of the sol-
diers who gave it to us together
with the chips and the chewing
gum. I can still feel their good taste
in my mouth, especially now that
I’m getting a little bit hungry. Of
all we had that day from the sol-
diers I liked the bread the best. We
started to call it “Spongy” from
that time because when you
squeeze the slice of bread in your
hand you’ll see that it will resume
the same shape after you have
opened your hand again. That’s
just like a real sponge!
I have always known that some-
thing special would happen during
my life. I am a special person. I
mean not “special” as people ordi-
narily use this word to mean good
and extraordinary, for example the
best pupil of the class or the per-
son who remembers all the lesson
33
from the very beginning to the end
exactly the way the teacher has
explained it in class, or still, a per-
son who knows the answers to all
the questions in the world. I don’t
mean “special” in this way because
I am not that kind of person,
though my parents would have
been really glad to have a child like
that. Anyway I am still special.
First of all, I am the second child of
the three my parents have, I am
the second daughter after my older
sister while my parents were
expecting a boy. But surprisingly
enough I am not “unwanted.” I am
the one who ushered into life my
parent’s desperately desired son,
who, of course, is my younger
brother. So, my parents would
never have had a son if they hadn’t
given birth to me, as I was one of
those children who, according to
my grandmother, are followed by a
son if the couple decides to have
one more child. Also, I am the only
child who didn’t cry on the first
day in school but who went all
alone, not accompanied by a par-
ent, and found school interesting –
different from my older sister and
my younger brother. And I am the
only one of the three children who
took part in the village land lottery
after the destruction of the collec-
tive commune.
As I said, I have all the right
qualities to believe that my life
would be so different from that of
my parents. For example, I am sit-
ting here now recalling the sweet
flavor of the chewing gum making
big bubbles out of it, while neither
my brother nor my parents had
ever tried such a thing. I got them
in Greece – it seems like yesterday.
From the first time I went there, I
liked it so much that I went again
and again. But I can’t say the same
thing for my sister. She didn’t like
it and I know why. It’s because of
the Greek lady who didn’t give her
any chewing gum. But you know
my sister. She is a little bit more
timid than me. She just didn’t walk
up close enough.
 34
#1803 NOVEMBER 28 - DECEMBER 4, 2008
happy 28 november

Upvalley seeds
sprout in Kosova
Upvalley donations improve growth opportunity for small Kosova farmer

By John Waters Jr.
The Weekly Calistogan
When the spring planting season
comes around in the village of Zahac,
not far from the capitol city of
Prishtina in Kosova — part of the for-
mer Yugoslavia — a farmer named
Nezir Kastrati will find his work a lot
easier. The greater ease is thanks in
part to his son-in-law, Casey Cooper
Johnson, and to the donations of
Upvalley supporters and Forni-
Brown Gardens.
Nezir’s farm lies in the shadow of
the Rugova Mountains, part of the
larger Balkan mountain range, a
region divided up by several coun-
tries. It’s also where, for years, Kastrati
— Johnson’s father-in-law — has
farmed.
Casey Johnson, 34, is a 1992 grad-
uate of Calistoga High School, who
has lived in this tiny nation since
shortly after graduating from college.
Last summer, Johnson came back to
his hometown to draw attention to
his father-in-law’s farm, called easi-
ly enough, Father-in-Law’s Farm, and
the need for equipment that will
improve the productivity of the farm.
As a result, Johnson and Kastrati
have purchased a long-awaited
rototiller for Father-in-Law Farms,
the Kosova sister of Forni-Brown
Gardens in Calistoga.
“The machine we purchased is the
Italian-made Goldoni Super Special
140 cultivator,” wrote Johnson in an
e-mail home recently.
The Goldoni is a 12 horsepower
machine that will allow Kastrati to
expand the organic farm business
over the coming years. “Other farm-
ers who own this same model claim
that it’s a real work-horse and will
last a good 15-20 years,” according
to Johnson. “Also, all parts and serv-
ice are readily available here, which
is an important factor in this remote
part of the world.
The cultivator and the tiller attach-
ment that goes with it cost the farm-
ers 2,850 Euros, or $3,900. The
funds to buy the machine came from
donations made during a film night
hosted by the Calistoga Roastery back
in August — along with a generous
donation from the Grace Episcopal
Church of St. Helena. Altogether,
donations amounted to $4,050.
Kastrati saved $150 from the
money raised, which he would like
to apply towards one of the next cap-
ital investments in the garden —
refrigerated transport truck, a green-
house, irrigation system and packag-
ing equipment.
The very next step, however, is
training.
“Soon, we will be getting a local
expert to give us our first lesson in
operation and maintenance of the
cultivator,” Johnson said. “Then we
will start putting it to the test, prepar-
ing the ground before the winter
freeze for an easy spring start.”
Right now Father-in-Law Farms
supply about 15 restaurants with the
very same salad that Forni-Brown
Gardens grows in Calistoga.
“They supply us the seed and the
knowledge of how to grow,” accord-
ing to Johnson. With the new
rototiller, we should be able to dou-
ble production next year, and hope-
fully supply not only more restau-
rants, but possibly some markets.”
FROM FORNI-BROWN TO KOSOVA
During a visit to Calistoga some
21 months ago, Johnson met with
Lynn Brown and the others at Forni-
Brown.
“They sent me back with a mix of
seeds of the exact same things they
grow (in Calistoga), and the restau-
rant owners in Kosova were so excit-
ed that someone was beginning to
grow the kind of greens they were
serving in their restaurants in other
countries.
“My father-in-law has been farm-
ing on a pretty nice piece of land for
years, primarily for subsistence,”
Johnson said.
Since the end of the war in Kosova,
pensions have been lost and the coun-
try is going through a serious eco-
nomic crisis, according to Johnson,
and his father-in-law draws the equiv-
alent of about $100 a month. Right
after the war a lot of people began
farming and that year, Nezir planted
a field of watermelons — but as it
turned out, so did everyone else and
the watermelons sold for almost noth-
ing.
Together with Forni-Brown,
Johnson and his family members in
Kosova have opened up a sister farm
to the farm here in Calistoga. The
Kosova farm is in its third year, and
supports two people, his father-in-
law and another man who’s in charge
In coming weeks, Kosova organic farmer Nezir Kastrati, the father-in-law of Casey
Johnson who grew up in Calistoga, will learn to use a new rototiller soil cultivator
he was able to purchase with the help of Upvalley donors.
of shipping the salads to the restau-
rants.
We learned everything from them
(Forni-Brown), they helped us get
started,” Johnson said. “We intro-
duced the same baby greens and sal-
ad mix they grow here in Calistoga
and serve it in restaurants there.”
Forni-Brown greens and salads
are highly sought by some of the top
restaurants in Napa Valley, and sev-
eral here in Calistoga serve the greens.
NOT ON-LINE, YET
One of the next developments for
Father-in-Law Farms is the creation
of an Internet presence. Johnson’s
main job in Kosova is producing a
weekly current events television pro-
gram similar to “60 Minutes.”
“So far, Father-in-Law Farms is
not online,” Johnson said. “We plan
to have a short video about it up soon
on YouTube.”
Johnson, said Upvalley support-
ers of their farm will be able check
the YouTube Web site in about a
week to see the video.
“People can just type ‘Father-in-
Law Farms Kosova’ and it will show
up,” Johnson said. “I don’t get out to
farm much, but I deal with supply-
ing seeds, fundraising, training, and
publicity.”
Other short films Johnson has
produced and visible on YouTube
include comedy sketches that he pro-
duces. A few are with English subti-
tles and viewer can search by typing
‘Kosova’s Son-in-Law’.
THE FINAL WORD
“On behalf of the Kastrati family
and the people involved here on the
farm, I wish to extend my deepest
gratitude for your financial support,”
Johnson wrote. “Thanks for not only
supporting this small business, but
in the process, for supporting our
efforts to promote sustainable, organ-
ic farming in the fledgling country of
Kosova.
Johnson, according to his father,
Calistoga Joint Unified School District
Superintendent Jeff Johnson, has re-
applied to the Frank Buck Foundation
and has received a full ride scholar-
ship to the university of his choice to
pursue his Master’s Degree in film.
“This is going to bring him, and
his family — our grandkids! — back
to the USA,” Johnson said. “Plans are
to start back to school in the fall of
2009.”

Kosova, South Africa photojournalism

exhibit opens Nov. 24
(Media-Newswire.com) - Lincoln, Neb.,
November 19th, 2008 —A powerful stu-
dent photo exhibit documenting two nations
— one in its infancy and one with immigra-
tion issues — will be on display Nov. 24-
Dec. 5 at the Rotunda Gallery in the
Nebraska Union, 1400 R St.
The photo stories by University of
Nebraska-Lincoln students in the College
of Journalism and Mass Communications
document one of the world’s newest nation,
Kosova, and its ethnic Albanians; and South
Africa, a country that is experiencing bor-
der issues with Zimbabwe and its other
neighbors. The exhibit runs 9 a.m. to 5 p.m.
and is free and open to the public.
Photojournalism associate professor
Bruce Thorson, quoted a 19th-century jour-
nalist, Finley Peter Dunne, on the reason
for the study of Kosova and South Africa:
“The job of the newspaper is to comfort the
afflicted and afflict the comfortable.”
Thorson said, “Dunne surely would insist
on the same goal for photojournalism.”
View from an exhibition at the Rotunda Gallery in Nebraska
The expeditions to Kosova in March and
South Africa last summer were funded by
a grant from Howard Buffett, a photogra-
pher of scenes in the developing world;
Thomas Mangelsen, one of the world’s pre-
mier nature photographers; and Joel
Sartore, a National Geographic magazine
photographer. The photos are part of a series
of depth reporting projects open to student
reporters, photographers and videogra-
phers.
The exhibit is sponsored by Photo Club,
a group dedicated to the advancement of
photojournalism at UNL. Photo Club
encourages photojournalists to reflect high
standards of quality in their professional
and amateur performance and in their per-
sonal code of ethics. The club offers educa-
tional programs, provides social environ-
ments and fraternalism without bias, and
supports and acknowledges the best the
profession and the students have to offer.
Following is a list of UNL journalism
students participating in the trips:
NEBRASKA
Friend: Shannon Cross Lauber (South
Africa).
Hickman: Shannon Smith (Kosova).
Lincoln: Christina DeVries (South
Africa), Michael Mason-D’Croz (Kosova),
Karen Schmidt (Kosova).
North Platte: Logan Meier (South
Africa).
Omaha: Clay Lomneth (Kosova), Anna
Mostek (South Africa), Kate Veik (Kosova
and South Africa).
Papillion: Vanessa Skocz (Kosova and
South Africa).
Valley: Sarah Bryant (South Africa).
ELSEWHERE
Roswell, Ga.: Christopher Slaughter
(South Africa).
Stillwater, Minn.: Jenna Gibson (South
Africa).
Willow Grove, Pa.: Lindsay DeMarco
(Kosova).

happy 28 november
A compendium of fifty poets spanning six centuries
Lightning from the Depths: An Anthology of Albanian Poetry -
Translated and edited by Robert Elsie and Janice Mathie-Heck,
Northwestern University Press, Evanston, Illinois 2008
By A. E. Liolin
An anthology purports to make
selective decisions on what to
include. It presupposes a grand tra-
dition of the medium. One would
think then, that the hard-scrabble
Albanians would present a meager
offering for such a task. A people
who until only a half-century ago
had neither a national archive nor a
university, they were deemed large-
ly illiterate due to invasion, pover-
ty, isolation and marginalization.
Think again and otherwise.
Elsie and Mathie-Heck provide a
compendium of fifty poets spanning
six centuries, with an unexpected
range of styles that is as startling as
the image of lightning chosen for the
title of their book. The reader will find
subtlety, sophistication and strength
in its pages, and as with all poetry the
seduction of the strange and the
familiar.
Following a concise and erudite
introduction, the translator and
editor include descriptive selec-
tions of indigenous Christian and
Muslim verse, laced with classical
allusions, Byzantine motifs and
patriotic longings. We hear from
medieval monks and from heroic
epics, transmitted by elder bards
who chanted refrains to beguiled
youngsters. Traditions made vivid
through staid and stagnant cen-
turies of Ottoman suzerainty speak
of coffee’s arcane virtues but more
of undying and pantheistic love.
Across narrow Adriatic straits
and distant cultural experiences,
come the songs of Italo-Albanian
poets, of longings for a homeland
and of the bond of folks who retain
a dialect arguably older than the
original form spoken in Albania
today.
Understandably, 19th-century
Romanticism and early 20th-cen-
tury nationalism inspire poets who
grieve in bondage, while adoring
their country’s topography as if it
were a first and only carnal love.
Victimized mother, suffering lover
and loyal spouse are themes com-
mon for those times. Yet how
indeed their idealizations are trans-
figured by gripping passions that
conflate freedom, governance,
internecine war and oracles of days
gone by, ever rising to haunt and to
frighten, if not to inspire.
The chapter of contemporary
verse is the longest, owing to the
increase of literacy, just as it
reflects the tribulations of the
time’s harsh environment; of a
societal order that stripped the soul
down to a bruised core most of us
would rather not confront. One
finds there themes of sacrifice,
duplicity and brutality, but also of
humor and of honor, of survival’s
nuances and of delicate hidden
hopes. An ample bibliography fur-
ther entices at the end of the book.
As with a people’s collective
poetry, there are ties that relate to
others as well as only to itself. Elsie
and Mathie-Heck have provided a
rich tableau of one such people. As
Goethe wrote: “he who wishes to
understand the poet, must go to
the poet’s land.“ Lightning from the
Depths transports us to an
unknown place awaiting the eye,
ear and heart of the reader to fath-
om. “They want to be understood,”
writes Kosovar poet Eqrem Basha.
“They do not insist on love.”
Available through
www.amazon.com or
1-800-621-2736 or
www.nupress.northwestern.edu
THE DEED OF CAIN
By Pjeter Budi
Vile hound, what have you done
By that bloody deed committing?
May the earth, when it espies you,
Hide in darkness and in mourning.
May all your efforts fail,
May your wishes be frustrated,
May seed on your fields wither
And no fruit grow ripe to harvest.
When first your mouth you opened,
Your brother’s blood imbibing,
With your own hands you slew him,
And the crime did heaven witness!
The skies were torn asunder,
And through the void you wandered,
Both day and night a-weeping,
And death your eyes envisioned.
Ceaseless, searching ever
Like a wild beast in the wasteland,
Dazed do you now wander,
Mad dog upon this planet.
[excerpt from Si muorë me u nçtuom,
from the volume Dottrina christiana, Rome:
Bartolomeo Zannetti, 1618, taken here from
the edition Pjetër Budi: Poezi (1618-1621),
Parathënia, tejshkrimi, komentet: Rexhep
Ismajli (Prishtina: Rilindja, 1986), p. 114-115.
Translated from the Albanian by Robert Elsie]
SCANDALOUS SONG
By Migjeni
A pale-faced nun who with the sins of
this world
Bears my sins, too, upon her weary shoul-
ders,
Those shoulders, wan as wax, which
some deity has kissed,
Roams the streets like a fleeting angel.
A pale-faced nun, cold as a marble tomb,
35
#1803 NOVEMBER 28 - DECEMBER 4, 2008
BOOK REVIEW
With greyish eyes like the ashes of spent
desires,
With thin red-ribbon lips, tightly pressed
to smother her sighs,
A chilling image of her has lingered in my
memory.
From pious prayers she comes and to her
prayers she returns.
In downcast eyes, in lips, in folded hands
her prayers repose.
Without her prayers what fate would be
the world’s?
Yet they cannot stop another day from
dawning.
Oh, nun so pale, making love to the
saints,
Consumed in ecstasy before them like an
altar candle,
Revealing herself to them..., oh, how I
envy the saints,
Pray not for me, for I am hell-bent with
desire.
You and I, nun, are two ends of a rope,
On which two teams tug one against the
other -
The struggle is stern and who knows how
it will end,
So, tug the rope, let the teams contend.
Elsie, and first published in English in An elu- In the church’s charred remains.
[Kanga skandaloze, from the volume sive eagle soars, anthology of modern
Vargjet e lira,Tirana: Ismail Mal’Osmani 1944, Albanian poetry, London: Forest Books 1993, As if in the barrel of a pistol
translated from the Albanian by Robert Elsie, p. 58] All have vanished, cowering
published in English in Migjeni, FreeVerse,
In their homes.
Peja: Dukagjini 2001, p. 73]
Revolutions are penultimate
SONG OF FREEDOM But my life is always ultimate, the last
By Ali Podrimja one,
ARBËRESH MOMENT You bought my tears cheaply,
By Vorea Ujko Everything about you, your birth My whole body ached in longing
And your step Lumi For the people and the barricades.
I love the Byzantine bell tower,
My security in life I want to die and forget, just
Against the azure sky
Spit it out, I want to die for no good rea-
That pierces straight into our souls Listen to the ancient flute son,
As evening turns to violet An eerie beast is sniffing about Or not to die at all if I must do so
And the girl of my dreams In Europe For a cause.
Chats on the doorstep, I will find some little beggar, a mulatto,
With lowered head. Many a song is sung Warm him and raise him in filth.
In my solitary reverie
But only one song never ends I invite you all back to my pad
There appear before me
The song of freedom To spit in my face,
Scenes of my childhood But let none of you provoke me with his
And the tragic face of Garantine. [Kënga e lirisë, from the volume Lum wounds.
From the distant shades Lumi, Prishtina: Rilindja 1982, translated from
Comes Constantine’s steed a-galloping the Albanian by Robert Elsie, first published in Long live, hail to our new flag
On its funereal course. English inWho will slay the wolf. Selected And every old love!
And an Arbëresh echo
poetry by Ali Podrimja, NewYork, Gjonlekaj When the day comes, we’ll be back on the
Pierces the air and transfixes my heart,
Publishing 2000, p. 111] streets,
Rising aloft like a mystery Out there hurling stones
On its weightless wings, At all those who come in groups
Seizing the ivy on the wall, ON THE REVOLUTION And all those who come alone.
Seizing the silence, By Ervin Hatibi
Seizing my blood. (1991)
My cigarettes gave out at the bus station,
[Moment arbëresh, from the volume
Here I stay [Përmbi revolucionin, from the volume
Këngë arbëreshe,Tirana: Naim Frashëri 1982, Waiting for the next revolution, Poezi,Tirana 1995, p. 70-71.Translated from
p. 47, translated from the Albanian by Robert A bent and blackened nail the Albania by Robert Elsie]
 36
#1803 NOVEMBER 28 - DECEMBER 4, 2008
A photo that is very dear to Besim: Behind him stands the flag of Kosova. On March 15th, 2008, almost a month
after declaring its independence the flag of Kosova was in display in an international karate tournament –
“the first one in the history of the new state,” Besim says.
An incredible confidence,
hidden by a humble nature
Besim Murati from Kosova wins the Grand Champions International Karate Cup
By Ryan Bonner
Standing inside the lobby of Christ
the King High School in Queens,
Besim Murati is bouncing around,
using a massive pillar as a sparring
partner.
By the end of the day, Murati will
be $1,000 richer and crowned grand
champion of the Grand Champions
International Karate Cup. But for
now, Murati plays down his skills,
sticking out his tongue, explaining
that he has been sick for two weeks
and has had trouble breathing.
“If I lose this time, I don’t care,”
Murati says. “I’ll win next time.”
As the day wears on, one quickly
realizes that Murati’s humble nature
masks an incredible confidence.
While his competitors stretch and
pace around the gymnasium, Murati
sits on the floor, wrapped in his
warm-up jacket with his arms rest-
ed on his knees in front of him.
At 6-foot-3-inches, Murati is a sol-
id six inches taller than most of his
opponents. When he enters the blue
and red ring in the center of the gym
last Saturday, any sickness he has
spoken of minutes earlier seems to
immediately evaporate.
Murati’s first opponent comes out
swinging and it seems to catch him
off guard. At one point, just as the
referee breaks up a scruff to award
points, Murati catches a foot to the
jaw. He wipes his mouth, steps back
into the ring, and wins the match 8-
2.
To an outsider, it may look as
though Murati has taken most of the
beating, but Shotokan karate is all
about technique, as points are award-
ed only for performing certain moves,
and Murati is a master of the form.
“He has beautiful techniques,”
says Aziz Kheder, a world champion
and Murati’s coach. “Nobody in the
United States has them.”
While the 180-pound Murati is
able to capitalize off his first oppo-
nent’s recklessness, in the champi-
onship fight, he knows what he is in
for. His opponent is Ali Kheir, who
at 24 is six years younger than Murati.
When he arrives at Christ the King
and sees Murati, Kheir looks over at
him and jokes to his family,
“Goodbye, I’m not playing anymore.”
But the truth is Kheir, who lost to
Murati in their only previous fight,
called Murati and told him about the
tournament.
“I wouldn’t be here if it wasn’t for
him,” says Kheir, who won his first
match 8-1. “He wanted a challenge.”
The championship fight is the
polar opposite of the opening round
Besim with Hana and Leyla Murati: A true karate family picture.
bouts. There are no wild punches
thrown. Neither man is about to
make a mistake that could cost him
the match. After two minutes of
bounding around the ring, staring
intently at each other, waiting for any
opening, Murati strikes and captures
a single point. Match over. It is
Murati’s seventh tournament of the
year and the seventh time he has been
crowned grand champion.
Murati has a long history of out-
classing his competitors.
“Listen, this guy doesn’t belong
here,” his first boxing teacher told his
father after Murati immediately beat-
up on his classmates in his homeland
of Kosova.
Murati, himself, cannot seem to
explain why he dominates the field.
“When it comes down to one-on-
one,” Murati says, “something hap-
pens.”
Matt Adovic, whose parents are
from Montenegro, took third place
in Murati’s black belt division. Adovic
brought with him a half-dozen
Albanian fans and when Murati
notices them in the gym, he imme-
diately walks over and shakes each
of their hands.
“They came to watch him,” Murati
says, speaking of Adovic, “but they
will watch me too.”
When Murati wins the champi-
onship, he runs over to his bag and
whips out a giant blue and yellow
flag of Kosova, which declared its
independence from Serbia earlier
this year. Adovic’s, and now
Murati’s, fans celebrate, chanting
in Albanian.
The fact that two Albanians won
two of the top three places in one of
the biggest karate tournaments of the
year could have something with their
roots. Training since the age of 7,
Adovic said karate is usually just a
hobby in America, while in Albanian
countries the sport is taken much
more seriously.
“Either you work on the farm or
you go into martial arts and try to
make money,” Adovic said of karate
in Montenegro.
Murati is now a long way from a
farm. He moved to America in 2002,
after Kheder, so impressed with
Murati’s showing at the tournament
in Hungary, invited him to his tour-
nament in Georgia. In 2004, Murati
married an Albanian-American, with
whom he lives in the Bronx with their
two children. His daughter Leyla, 3,
is by far the smallest student in the
karate class Murati teaches each week
at the Bronx House.
Nick Gazivoda, an Albanian immi-
grant whose son is also in Murati’s
class, said that Murati is such a good
fighter that he often scares off the
competition. Murati usually signs
into a tournament at the last minute
to ensure challengers.
“They are not so happy to see
him,” Gazivoda said of Murati’s oppo-
nents. “Besim deserves a lot of cred-
Besim Murati winner of the first place in the Grand Champions International
Karate Cup, which took place this month in New York.
happy 28 november
it; he’s not in it for the money. He just
wants to fight.”
Murati’s younger brother,
Bashkim, who has also won numer-
ous karate championships, under-
stands just how seriously Besim takes
the sport.
“In practice Besim always told me,
‘Hurt me and I hurt you,’” recalls
Bashkim Murati, 28. “In practice if
you hurt a little bit, it will go away.”
Murati would like to compete in
the 2012 Olympics in London. The
only issue: karate it not one of the 28
Olympic sports. In 2005, karate was
on the short list to be voted as a new
sport, but it didn’t make the cut. The
International Olympic Committee is
set to review its list of official sports
next year.
Murati, who works in the main-
tenance department at the United
Nations, knows the road to London,
or even the 2016 Olympics in
Denmark, could easily be blocked.
There was more money and spon-
sors in Europe, and Murati said he
would need at least $500,000 to train
properly for the Olympics.
Then comes the question of which
country to compete for. Kosova will
likely field its first Olympic team in
2012. Murati is now an American
citizen.
“We love our homes, but this is
our country now,” says Kheder, as
Murati listens to his coach attempt
to keep his star student aligned
behind the American flag.
Murati will need to decide soon
in order to get Olympic certification.
Kosova runs through his blood, but
Murati realizes he is wanted in
America.
“I know they aren’t going to let me
go anywhere,” Murati says with a
grin. “You can see their reaction.”
Considering Murati’s range of
skills, it is probably a justifiable reac-
tion.
Asked to name one thing Murati
would need to improve on to make
an Olympic team, Kheder, who would
likely coach the American team, said:
“English. Just English.”
 37
happy 28 november #1803 NOVEMBER 28 - DECEMBER 4, 2008

FOUND IN TRANSLATION
New York’s Blessed
Unrest and
Kosovo’s Teatri Oda
collaborate to
bring a thrilling
new adaptation of
the “Doruntine”
legend to life.

Lady Mothers finds in horror that her nine sons are all killed in the battle. (Photos by Alex Selimaj)

By Elizabeth Bachner
Offoffoff.com
“Doruntine,” a co-production of
New York’s Blessed Unrest and
Kosovo’s Teatri Oda, opens with an
intense mother-daughter scene that’s
performed in Albanian. It circles back
around and closes with the same
scene, in English. Whether or not you
can understand either language, both
stagings are riveting.
There are unique challenges in
producing a bilingual play, and I did-
n’t know what to expect from
“Doruntine.” From the opening scene,
this production is thrilling. The direc-
tors take every risk imaginable, and
all of them somehow pay off.
“Doruntine” is inventive, exciting the-
ater that crosses artistic as well as
national and cultural boundaries.
The script, adapted from a novel
by Ismail Kadare, is based on an
Albanian legend about a young
woman, Doruntine, who marries a
man from far away. Her mother, who
has nine sons but only one daughter,
is panicked about losing her. Her
brother, Constantin, promises to
bring her home whenever their moth-
er asks, and he appears to keep his
promise, even three years after his
death. I am generally fasinated by
themes of exile, the dead visiting the
living and erotically-charged broth-
er-sister relationships; still, the inno-
vations of this production explore the
material in especially profound and
creative ways.
To allow their scenes to be bilin-
gual, the Doruntine and Constantin
characters are each split between two
actors, one from Blessed Unrest and
the other from Teatri Oda. This is a
daring move that could have come
off as unpleasantly arty. Instead, it
deepens the profound, mythic feel of
the play, creating an intense and
beautiful symbol for different kinds
of exile and separation. The staging
and sequencing of these dual per-
formances is meaningful and non-
linear, with each actor becoming a
shadow for the other, an expression
of his or her lost self and unconscious
experience. Visually, this “Doruntine”
is raw and edgy. The actors, other
than the “Lady Mother” (Laura
Wickens) wear gorgeous, ragged
white costumes. Wickens is dressed
all in black. The set is spare: two
sheer, white banners hanging from
the ceiling, to one side of the stage.
The production makes clever use of
these sheets, pulling one up to use as
the epically beautiful Albanian
Doruntine’s (Njomeza Ibraj) wed-
ding veil, or hiding her English-speak-
ing double (Zenzele Cooper) behind
her while blending their voices. The
lighting adds to the sense of urgent
intensity, darkening the stage at
moments when the living consort
with the dead or bathing the stage in
red.
Along with all this magical, dra-
matic stagecraft, there are also
moments of high comedy — a rollick-
ing cross-cultural dance sequence to
“Total Eclipse of the Heart,” for exam-
ple. In a lesser production, this
sequence could have been too zany;
instead, it hits just the right note. The
cast has strong chemistry and good
comic as well as tragic timing.
Watching this play, I was repeatedly
surprised by new moments of delight
or awe: a scene in which the cast piles
on top of each other into one fasci-
nating form, in a flawlessly executed
Pilobolus-like dance sequence; the
38 ®

It was an excellent play by Laura Wickens, here held by two actors during the play. The starting and the ending scene of the play.
 38
#1803 NOVEMBER 28 - DECEMBER 4, 2008
Found in Translation
37®
American Constantine’s (Justin
Badger) beautiful guitar solo; the tall,
fey messenger (Jason Griffin) swing-
ing from the rafters; and the sudden
transformation of the cast into the
corpses of the mourning mother’s
defeated sons.
Although part of the mission of
this collaboration is to raise aware-
ness about Kosovar independence
and generate interest in the dynam-
Group-improvising of a horse – Constantine is taking Doruntine home.
Actors, directors and the staff join the public for a final applause. A scene from the play.
ic culture and history of the region,
“Doruntine” is never politically heavy-
handed. Its themes are as universal
as they are specific, and the story feels
both ancient and cutting-edge.
“Doruntine” is the kind of produc-
tion I’d expect to see as part of BAM’s
Next Wave festival. It’s a stroke of
luck for audiences that this vibrant,
energizing production is showing in
the intimate Interart Theater, with
tickets going for only $18.
happy 28 november
“Experimental” in the arts often
serves as a euphemism for incom-
prehensible, pretentious or bad. This
terrific collaboration is experimen-
tal in the real sense. It expands its
medium in radical ways, and cre-
atively bridges gaps in language,
genre and culture. It’s the first of
Blessed Unrest and Teatri Oda’s co-
productions on U.S. soil, and audi-
ences will wish for many more to
come.
DORUNTINE
Company: Blessed Unrest.
Written by: Matt Opatrny & Lirak Çelaj.
Directed by: Jessica Burr & Florent
Mehmeti.
Based on Doruntine by: Ismail Kadare.
Cast: From Blessed Unrest: Justin
Badger, Zenzele Cooper, Dave Edson,
Jason Griffin, Kelly Hayes, Laura Wickens.
From Teatri Oda: Ilire Vinca Çelaj, Lirak
Çelaj, Nëntor Fetiu, Njomëza Ibraj .
Choreography by: Kelly Hayes.
Sound design by: Aural Fixation.
Costumes by: Anna-Alisa Belous.
Lighting design by: Jeffrey E. Salzberg.
Interart Annex
500 West 52nd St. at 10th Ave.
Until Oct. 10-26, 2008
Wednesdays-Saturdays at 8 PM ,
Sundays and Mondays at 7 PM
(212) 631-8789
Tickets: $18
 / CYANMAGENTAYELLOWBLACK

39
happy 28 november #1803 NOVEMBER 28 - DECEMBER 4, 2008

STONECASTLE
WINEYARDS AN WINERY

Bern n.n. Rahoveci, Kosovë

www.stonecastlewine.com
Rrustem Gecaj,
të gjithë shqiptarëve u uron 28 Nëntorin

ARBENI MANAGEMENT CO INC.

2465 Arthur Avenue
Bronx, NY 10458
Tel. (347) 226 – 4218
Fax: (347) 226 – 4282

/
CYANMAGENTAYELLOWBLACK /

40
#1803 NOVEMBER 28 - DECEMBER 4, 2008
happy 28 november

450 West 33rd Street

New York, NY 10001
Tel: 212 695 0550
Fax: 212 695 5172

Gjon Lleshaj të gjithë

shqiptarëve u uron
gëzuar 28 Nëntorin

/
 / CYANMAGENTAYELLOWBLACK

41
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008

The finest Event location in the Throgs Neck area of New York features a Roof Top Garden with views of the Whitestone & Throgs Neck
Bridge. The Marquee Ballroom attributes include 20 foot ceilings and hickory floors, with fully equipped stage lighting, a state of the sound
system and pin spot lighting for your table centerpieces.
Our event space has unique warmth, where your personal touch will enhance our venue for either an elegant formal dinner, station buffet or
“lounge style” cocktail event.
Tosca Marquee’s Chef uses the freshest seasonal ingredients to create contemporary and traditional dishes to satisfy even the most discriminate
palate. Our Banquet staff will coordinate and execute all details to make your event memorable. Come and enjoy the Marquee experience.

Bridal Room* Ceremony Room* Live Music/DJ Allowed*Valet Parking*Kosher Available*Rooftop Garden
4034 East Tremont Avenue, Bronx, NY 10465
718.863.6363
www.toscamarquee.com

To all albanians, Happy independence day

/
CYANMAGENTAYELLOWBLACK /

42
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori

GËZUAR FESTËN E
Gëzuar 28 Nëntorin, përvjetorin e

96-të të pavarësisë së Shqipërisë! FLAMURIT KOMBËTAR

Le ta festojmë të gjithë së bashku, në mërgim dhe në

trojet etnike, këtë ditë të gëzuar, që shënoi pavarësinë

e kombit dhe krijoi mundësinë e qëndresës kombëtare

për të mbërritur edhe tek Kosova e pavarur.

Ky përvjetor na gjenë me dy shtete shqiptare,

Shqipërinë dhe Kosovën. Le të shpresojmë se ditë më

të mira do të vijnë edhe për shqip tarët që jetojnë në

trojet e tjera etnike, përfshi dhe Çamërinë.

Pas firmës të presidentit amerikan George W Bush,

Shqipëria e ndjen veten në NATO, c’ka do të thotë më

shumë garanci e integritet dhe më afër Perëndimit! Le

të urojmë që edhe Kosova do të ecë me hapa të

shpejtë drejt prosperitetit dhe do të ketë njohje më të

madhe ndërkombëtare!

Gëzuar përvjetorin e 96-të të Pavarëisë së Shqipërisë!

Zef Bala me familje

/
 E V E TM J A G A Z E t Ë S HQ I P TA R O - A M E R I KA N E
gëzuar 28 nëntori
Pavarësia e Shqipërisë
EDITORIALI
dhe e ardhmja e Kosovës
Nga Lutfi Dervishi
Shqipëria sot po përjeton festën e pavarësisë, por gjithësecili,
përfshi shtetin dhe politikën, por përjetojnë dhe një lloj trishtimi
për shkak të Kosovës. Kryeministri dhe Parlamenti, kanë artiku-
luar mospajtushmëri me Planin prej 6 pikash të Ban Ki Mun, që
vë në dyshim pavarësinë dhe integritetin e Kosovës si shtet më
vete.
Pas mbështetjes që i dha Këshilli i Sigurimit planit 6 pikësh të
sekretarit të përgjithshëm të OKB-së, misioni i Eulex mori dritën
jeshile për t’u vendosur në Kosovë, por pikëpyetjet që dalin nga
formulimi i turbullt i tekstit që shoqëron rezolutën janë të shum-
ta.
Eulex, sipas raportit të Këshillit të Sigurimit do të jetë neutral
sa i përket statusit të Kosovës, por Eulex si mision është dezinjuar
nga plani i Ahtisaari! E tepët të përsëritet plani Ahtisaari ishte baza
mbi të cilin Kosova u shpall e pavarur. Misioni i BE-së Eulex do të
jetë neutral (?) po 22 nga 27 vendet e Unionit e kanë njohur pavarës-
inë e Kosovës!
Eulex do të jetë neutral ndaj statusit të Kosovës, në një kohë që
52 vende të botës e kanë njohur Kosovën si shtet të pavarur.
Fakti që EULEX do të jetë neutral ndaj statusit domethënë ndaj
kushtetutës, institucioneve qendrore të Kosovës mund të dëmto-
jnë performancën dhe vetë përmbushjen e misionit të EULEX që
është assistimi për ndërtimin e një shteti funksionues.
Këshilli i Sigurimit mirëpriti “përpjeket e vazhdueshme të
Bashkimit Europian për të avancuar perspektivën europiane të
gjithë Ballkanit Perëndimor që është një kontribut deciziv për sta-
bilitetin dhe prosperitetin e rajonit”. Por situata në rajon është
trazuar nga hijet e konfliktit 10 vjeccar, konflikt që në themel kishte
ndarjen etnike! Marrëveshja e arritur midis UN BE dhe Serbisë
përmban mundësinë e ndarjes së Kosovës mbi baza etnike dhe kjo
ka qenë arsyeja qe vendet fqinje ballkanike si Mali I Zi, Shqipëria
Kroacia, por edhe Maqedonia e shikojne me rrezik këtë marrëveshje.
Qeveria e Kosovës nuk kundërshtoi vendosjen e Misionit Eulex
dhe funksionimin e tij, por kundërshtoi marrëveshjen mes OKB-
së, Serbisë dhe BE-së për shkak se ajo injoroi Prishtinën zyrtare,
kushtetutën dhe institucionet e saj legjitime.
Nëse perspektiva e rajonit është në Bashkimin Europian, funk-
sionimi i Kosovës mbi baza etnike është kundër principeve dhe
vlerave të BE-së. SHBA dhe BE kanë investuar gjatë dy dekadave
të fundit, ushtarakisht, ekonomikisht dhe politikisht për t’i dhënë
fund luftërave etnikë dhe për të patur një rajon stabël dhe të qetë.
Në themel të pasigurisë së sotme është politika e vazhdueshme
e sabotazhit që Beogradi ka ndjekur ndaj Kosovës. Mosnjohja dhe
mospranimi i realitetit të Kosovës, përkëdheljet dhe koncesionet
e vazhdueshme që ka marrë Beogradi nga Brukseli nuk ccojnë
drejt stabilitetit. Kosova do të jetë një shtet funksional nëse ndih-
mohet nga BE të ketë kontroll dhe autoritet të plotë në gjithë ter-
ritorin, nëse ndihmohet që të cc’montohen strukturave paralele
serbe në territorin e Kosovës, struktura që mbështeten dhe finan-
cohen nga Beogradi. Plani i Ban Ki Mn legjitimon institucionet
dhe strukturat paralele të një shteti tjetër, - Serbisë të cilat funk-
sionojnë në një shtet të pavarur- në Kosovë.
Shqetësimi kryesor në rajon për BE-në tani mbetet Bosnja.
Nëse Brukseli nuk dëshiron të ketë një Bosnjë të dytë, është koha
që perspektiva europiane e Serbisë të lidhet pazgjidhshmërisht me
Kosovën e pavarur.
Misioni i Eulex do të vendoset dhe do të operojë në Kosovë dhe
jo në Serbi apo Shqipëri. Mu për këtë është e rëndësishme që në
radhë të parë ai të gëzojë mbështetjen e plotë të autoriteteve dhe
institucioneve të Prishtinës.
Fakti që marrëveshja për vendosjen e EULEX e injoron pavarës-
inë e Kosovës dhe nuk i njeh instituciconet e Kosovës, kushtetutën
e minon dhe procesin e ripajtimit dhe integrimit të minoritetit serb
në institucionet shtetërore. Debatet qe shoqëruan vendosjen e
misionit EULEX demonstruan edhe njeherë dështimin e Kombeve
të Bashkuara, si dhe dobësine e Bashkimit Europian per te for-
muluar politika të paërbashkëta.
I gjithë debati rreth marëveshjes për vendosjen e misionit të
BE ndërkaq demonstroi një problem ende të pazgjidhur- rezolu-
ta 12 44 e Kombeve të bashkuara e cila flet për një realitet qe prej
kohësh nuk ekziston. Por që po përdoret suksesshëm nga Serbia
si ground ligjor për të sabotuar shtetin e dobët të Kosovës.
43
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
Presidenti Topi: Gëzuar Festën e
madhe të Pavarësisë e të Flamurit!
Mesazh i presidentit të Republikës së Shqipërisë, Prof. Bamir Topi,
me rastin e 28 Nëntorit, Ditës së pavarësisë së Shqipërisë
28 nëntori i vitit 1912 është kurorëz- nëpërmjet ndërgjegjësimit dhe forcim-
imi i historisë së gjatë të popullit shqip- it të konceptit demokratik të respektit
tar për liri dhe drejtësi, është kontribut institucional në marrëdhëniet midis
i përpjekjeve titanike të rilindasve shqip- institucioneve të shtetit, parim bazë i
tarë për të ruajtur identitetin e gjuhën Kushtetutës së Republikës së Shqipërisë.
dhe për të nxënë dashurinë për flamurin Ajo konsolidon pavarësinë e ndërsjelltë
kombëtar, këtë simbol të lartë të institucionale si shprehje e rëndësishme
bashkimit. Akti i Pavarësisë mblodhi e qëndrueshmërisë së vlerave
në Vlorë, në krah të Ismail Qemalit, demokratike dhe e funksionimit të
patriotët shqiptarë nga të gjitha trevat shtetit ligjor në shoqërinë shqiptare.
shqiptare për të provuar se bashkë ata Qëndrimi i përbashkët dhe i
mund të formojnë shtetin shqiptar dhe unifikuar politik ndaj cështjeve mad-
ta mbrojnë atë në ato kohë të vështira hore të kombit tonë është shëmbulli më
për kombin shqiptar. i mirë për t’u ndjekur edhe në përm-
Sot, ne jemi këtu, të gjithë bashkë bushjen e detyrimeve të tjera që vendi
për të vlerësuar dhe nderuar veprën e ka në të ardhmen, në shërbim të shte-
tyre madhore e natyrisht të konfirmo- tasve tanë. Ata dhe vetën ata janë gjyq-
jmë detyrimin e misionin tonë historik tarët kryesorë të suksesit të reformave.
për të vazhduar dhe lartësuar atë. Reformat integruese të Shqipërisë
Ne kemi të drejtë të krenohemi sot kërkojnë jo vetëm vullnet politik por
në këtë 96 vjetor të shpalljes së gjithëpërfshirje dhe transparencë. Presidenti i Shqipërisë, Prof. Bamir Topi
Pavarësisë. Shqipëria ndodhet përballë sfidave
Ne festojmë së bashku 100 vjetorin shumë të rëndësishme: Zgjedhjet e
e Kongresit të Manastirit, ditën e pavarë- ardhshme parlamentare dhe antarësi- të rezultatit zgjedhor dhe deformimeve
sisë së shqipes, këtij akt-preludi të pavrë- mi i plotë në NATO. Suksesi i tyre lid- të mundshme në situata të tilla, fryma
sisë sonë politike e shpirtërore. het drejtperdrejt me të ardhmen e ven- e respektimit të kodit zgjedhor duhet të
Ne kemi të drejtë të jemi lumtur sot dit tonë dhe me interesat e tij kombëtare jetë politikisht konsesuale dhe gjithëpërf-
sepse me 17 shkurt të këtij viti, afatgjatë. shirëse.
padrejtësia e gjatë historike u dorëzua Zgjedhjet politike të vitit 2009 janë Etika politike dhe transparenca elek-
torale, të detyrueshme për t’u respek-
tuar, sidomos gjatë fushatës zgjedhore,
do të jepnin garanci të qëndrueshme
Akti i Pavarësisë mblodhi në Vlorë, në krah të Ismail
Qemalit, patriotët shqiptarë nga të gjitha trevat për zgjedhje të standarteve demokratike
dhe nxitje për pjesëmarrje të gjerë të
qytetarëve në votime.
shqiptare për të provuar se bashkë ata mund të for-
mojnë shtetin shqiptar dhe ta mbrojnë atë në ato Unë sot kam me shumë besim se një
vit më parë në suksesin e ndryshimeve
pozitive në Shqipëri e dëshiroj të kon-
kohë të vështira për kombin shqiptar.
firmoj vullnetin tim të palëkundur në
përballë parimeve bashkëkohore uni- prova më e madhe e demokracisë, e plu- mbështetje të reformave demokratizuese
versalë të popujve për liri, drejtësi dhe ralizmit politik dhe e integrimit të dhe të pluralizmit politik në vendin tonë
pavarësi. Kosova fitoi pavrësinë e saj Shqipërisë. Demokracia e vërtetë shpre- si e vetmja rrugë për t’u shkëputur nga
pas një kalvari të gjatë dhimbjesh e het në pasqyrimin real të votës dhe të tranzicioni i gjatë dhe i vështirë, për të
mundimesh e po përpiqet ta mbrojë atë vullnetit të lirë të zgjedhësve. Përgatitja ndërtuar të ardhmen tonë euroatlantike.
ashtu sic u përpoqën të mbronin e infrastrukturës bashkëkohore zgjed- Në këtë ditë të madhe të historisë
pavarësinë e vitit 1912 antarët e parë të hore në kohë, me cilësinë dhe trans- sonë, dëshiroj të përshëndes sot, të gjithë
Qeverisë së Vlorës. parencën e duhur është një nga hallkat shqiptarët, kudo ku ata ndodhen e t’u
Por kohët kanë ndryshuar shumë kryesore të zinxhirit të procesit zgjed- uroj atyre Gëzuar Festën e madhe të
dhe Kosova nuk është vetëm. Ne jemi hor. Duke nxjerrë mësime nga përvoja Pavarësisë e të Flamurit.
të palëkundur në mbështjen për e hidhur e deritanishme e kontestimit Rroftë populli shqiptar !
pavarësinë e sovranitetin e saj dhe jemi
të vendosur në përpjekjet tona për njo-
hjen ndërkombëtare të saj. Kosova ka Ne kemi të drejtë të jemi lumtur sot sepse me 17
aleatë të rëndësishëm, të cilët ashtu sic
e përkrahën pavarësinë e saj dhe e njo-
shkurt të këtij viti, padrejtësia e gjatë historike u
hën atë ashtu edhe nuk do të lejojnë që dorëzua përballë parimeve bashkëkohore univer-
sovraniteti i saj të cënohet.
Qëllimi i Shqipërisë për t’u anëtarë-
salë të popujve për liri, drejtësi dhe pavarësi. Kosova
suar në NATO dhe në Bashkimin fitoi pavrësinë e saj pas një kalvari të gjatë dhimb-
Evropian është detyrues dhe
përkushtues. E gjithë klasa politike,
jesh e mundimesh e po përpiqet ta mbrojë atë
mbarë opinioni dhe shoqëria shqiptare ashtu sic u përpoqën të mbronin pavarësinë e vitit
e mbështesin këtë proces cilësor të
Shqipërisë në marrëdhëniet me botën
1912 antarët e parë të Qeverisë së Vlorës.
e qytetëruar. Arritja e këtij qëllimi kalon
Numri i ri i Illyria-s del me 5 dhjetor 2008
Redaksia njofton lexuesit se për shkak të festës së 28 Nëntorit dhe numrit
voluminoz prej 280 faqesh, numri i ri do të dalë të premten me 5 dhjetor 2008.
 44
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
SHBA: EULEX-i do të veprojë në gjithë territorin e Kosovës
Nga Isabela Çoçoli
Këshilli i Sigurimit i Kombeve të
Bashkuara miratoi mbrëmjen e së
mërkurës, 26 nëntor, raportin e
Sekretarit të Përgjithshëm të
Kombeve të Bashkuara, Ban Ki
Mun, për rikonfigurimin e Misionit
të UNMIK-ut dhe vendosjen e
EULEX-it në Kosovë, që përmban
edhe planin gjashtë pikësh, të cilin
udhëheqja e Kosovës e ka kudërsh-
tuar tërësisht, ndërsa Beogradi e ka
pranuar atë. Në raport përfshiet
edhe një deklaratë 4 pikësh e
autoriteve të Kosovës. Shtetet e
Bashkuara e përshëndetën raportin
dhe u shprehën se EULEX-i do të
veprojë në tërë Kosovën. Për më
tepër, Shtetet e Bashkuara shpre-
hen se fakti që Kosovës i është njo-
hur e drejta sovrane për të kundër-
shtuar planin 6 pikësh të OKB-së,
do të thotë se çdo marrëveshje në
të ardhmen duhet të negociohet
dhe diskutohet me qeverinë e
Kosovës.
Shtetet e Bashkuara thanë se
vendimi i Këshillit të Sigurimit
është një ngjarje mjaft pozitive për
Kosovën, i cili i hap rrugën vendos-
jes së EULEX-it në një Kosovë të
pavarur, sovrane dhe të pandarë.
Në deklaratën e Departamenti të
Shtetit, thuhet se Shtetet e
Bashkuara mbështesin vendimin e
Sekretarit të Përgjithshëm për t’ia
përshtatur rolin e OKB-së realitetit
të ri të krijuar në Kosovë, duke
zvogëluar misionin e UNMIK-ut
dhe duke ia kaluar kompetencat
BE, SHBA mirëpresin vendosjen e EULEX-it
Policia e BE duke mbërritur në Kosovë
për drejtësinë dhe policinë misionit
të EULEX-it, ku do të dërgojnë 80
policë, gjykatës dhe prokurorë
amerikanë.
Shtetet e Bashkuara përshën-
desin përparimin e kon-
siderueshëm që ka bërë Kosova që
nga shpallja e pavarësisë në shkurt
të këtij viti dhe theksojnë rëndësinë
e respektimit të plotë të pavarësisë,
sovranitetit dhe tërësisë teritoriale
të Kosovës. Shtetet e Bashkuara
theksojnë në veçanti angazhimin e
Sekretarit të Përgjithshëm të OKB-
së se masat e parashikuara për
periudhën e kalimit të kompeten-
cave nga UNMIK-u tek EULEX-i
do të zbatohen në bashkëpunim
dhe konsultim të vazhdueshëm me
autoritetet e Kosovës.
Ministri i Jashtëm i Serbisë Vuk
Jeremiç shprehu mbështetjen e tij
për rekomandimet e Sekretarit të
Përgjithshëm të OKB-së, por iu
përmbajt qenrimit të vendit të tij,
duke e konsideruar Kosovën
“provincën e tij jugore”:
“Bashkimi evropian mund dhe
duhet të ndihmojë në ndërtimin e
infrastrukturës shumë të nevo-
jshme institucionale dhe shoqësore
të provincës tonë jugore. Kjo ka
qënë e pamundur deri tani, për
shkak të mënyrës se si filloi rikon-
figurimi. Kushti kritik që ne ta pra-
nonin këtë rikonfigurimi ishte njo-
hja dhe respektimi i tij nga
Bashkimi Evropian, konfirmimi i
tij nga Këshilli i Sigurimit që ai të
jetë polotësisht neutral dhe prania
e tij në Kosovë të jetë krejtësisht
Mbledhje e Këshillit të Sigurimit të OKB-së për vendosjen e
EULEX-it në Kosovë, 26 nëntor 2008
nën autoritetin e Kombeve të
Bashkuara, konform rezolutës
1244. Jam i kënaqur që këto kushte
të arsyeshme u plotësuan”.
Ministri i Jashtëm i Kosovës,
Skender Hyseni, shprehu gjithash-
tu mbështetjen e Prishtinës për
EULEX-in, duke thënë se dislokimi
i misionit ishte “kritik” dhe se të
gjithë qytetarët e Kosovës do të
përfitonin nga prania e tij.
“EULEX-i do të gëzojë mbështetjen
dhe bashkëpunimin e plotë të insti-
tucioneve dhe popullit të Kosovë“.
Por qeveria e Kosovës nuk e ka
pranuar planin gjashtë pikësh të
Sekretarit të Përgjithshëm të OKB-
së mbi çështje që lidhen me
policinë, doganat, drejtësinë, trans-
portin dhe infrastrukturën, kufijtë
Bashkimi Evropian dhe Shtetet e Bashkuara e kanë mirëpritur vendimin e Këshillit
të Sigurimit të Kombeve të Bashkuara për vendosjen e misionit EULEX në Kosovë.
Bashkimi Evropian e ka
mirëpritur vendimin e Këshillit të
Sigurimit të Kombeve
Bashkuara për vendosjen e mision-
it të EULEX-it në Kosovë.
“Ne e mirëpresim rezultatin e
debatit në Këshillin e Sigurimit të
OKB-së të mërkurën”, tha zëd-
hënësja e shefit për Politikë të
Jashtme dhe Siguri të BE-së,
Javier Solana.
“Kjo na mundëson të përgatite-
mi për aftësinë operacionale
fillestare të EULEX-it. Ne po bëhe-
mi gati që të fillojmë punën në fil-
lim të dhjetorit”, tha ajo.
Edhe Shtetet e Bashkuara e
kanë mirëpritur raportin e Ban Ki
Moonit dhe përparimin e arritur
në Kosovë prej pavarësisë.
“SHBA-të e mbështesin
vendimin e Sekretarit
Përgjithshëm që të adaptojë rolin e
ri të KB-ve në këtë realitet të ri dhe
pozitiv, duke e zvogëluar misionin
e UNMIK-ut dhe duke transferuar
përgjegjësitë mbi sundimin e ligjit
tek misioni EULEX”, ka thënë
Sean McCormack, zëdhënës i
Departamentit të Shtetit.
Ai ka rikujtuar se SHBA-të e
mbështesin fuqishëm EULEX-in,
duke kontribuuar me 80 policë,
gjykatës dhe prokurorë në këtë
mision.
“Shtetet e Bashkuara nënvizo-
jnë rëndësinë e respektimit të plotë
dhe objektet e trashëgimisë serbe.
“E kemi hedhur poshtë plotë-
sisht këtë plan. Për më tepër, e
kemi bërë të qartë se nuk do të
tolerojmë, nuk do të lejojmë asnjë
veprim që cënon sovranitetin dhe
integritetin territorial të Republikës
së Kosovës”.
Prishtina thotë se plani gjashtë
pikash çon në krijimin e dy admin-
istratave paralele brenda një vendi
të vetëm. Prishtina shqetësohet
gjithashtu se ky plan parashikon
një shtim të ndjeshëm të ndikimit
serb në çështjet e brendshme të
Kosovës.
Edhe një herë dje, qendrimet e
palës shqiptare dhe asaj serbe për
sa i përket satusit të Kosovës si
shtet i ri i pavarur, ishin diametral-
të pavarësisë së Kosovës, sovran-
itetit dhe tërësisë territoriale të saj.
të Në këtë kuadër, do të donim të
veçonim zotimin e Sekretarit të
Përgjithshëm, se masat e parapara
për periudhën tranzitore prej
UNMIK-ut tek EULEX-i, do zbato-
hen në koordinim e konsultim të
vazhdueshëm me autoritetet në
Kosovë“, ka thënë McCormack.
“Ne mirëpresim mbështetjen e
fuqishme të Qeverisë së Kosovës
për një zbarkim të shpejtë dhe
efektiv të EULEX-it në gjithë terri-
të
Zëdhënësi i Departamentit të Shtetit,Sean McCormack
gëzuar 28 nëntori
isht të kundërta. Duke iu referuar
realitetet në terren, Përfaqësuesi i
Posaçëm i Kombeve të Bashkuara
në Kosovë, Lamberto Zannier nga
Italia, tha se megjithë arritjet e der-
itanishme, shqiptarët dhe serbët
në Kosovë mbeten të ndarë.
“Rreth një dekadë pas për-
fundimit të konfliktit në rajon,
Kosova mbetet një shoqëri thellësisht
e ndarë. Megjithëse autoritetet në
Prishtinë janë të angazhuara plotë-
sisht për një shoqëri shumë-etinike,
angazhim i sanksionuar edhe në
kushtetutën e saj, shqiptarët dhe ser-
bët e Kosovës jetojnë të ndarë në dy
botë paralele. Në një farë mase ky
është një fenomen paqësor, por ai
mbart me vete potencialin për kon-
flikt atje”.
Përfaqësuesja e Shteteve të
Bashkuara në sesionin e djeshëm të
Këshillit të Sigurimit, Rozmari
Dikarlo, përsëriti qëndrimin e
Shteteve të Bashkuara që veprimet
në të ardhmen të ndërmerren duke
respektuar plotësisht sovranitetin dhe
integritetin territorial të Kosovës dhe
mbështetjen për angazhimin e
Sekretarit të Përgjithshëm për të
vazhduar konsultimet dhe
bashkërendimin me autoritetet në
Prishtinë.
Shtetet e Bashkuara, tha në mbyll-
je të fjalës së saj zonja Dikarlo, u bëjnë
thirrje të gjitha palëve të përfshira në
këtë process, në veçanti qeverive të
Kosovës dhe Serbisë, të angazhohen
në një mënyrë që garanton vendos-
jen e shpejtë të misionit të EULEX-
it në Kosovë dhe suksesin e tij.
torin, siç është thënë edhe në
deklaratën e 18 nëntorit”, ka shtuar
McCormack.
“U bëjmë thirrje të gjithë fak-
torëve relevantë që të veprojnë me
përgjegjësi dhe pa zvarritje, për t’i
mundësuar EULEX-it që të marrë
rolin e duhur në Kosovë, gjë që do
të ndihmojë të sigurohet një e
ardhme e sigurt në Kosovë, për të
gjithë qytetarët dhe grupet etnike”,
thuhet në deklaratën e zëdhënësit
të Departamentit të Shtetit, Sean
McCormack.

gëzuar 28 nëntori
Në Ditën e Pavarësisë së Shqipërisë
Nga John L. Withers, II
Ambasador i ShBA në Shqipëri
Një vit më parë si sot pata privi-
legjin të isha i pranishëm në cere-
monitë në Vlorë për të shënuar
përvjetorin e nëntëdhjetepestë të
pavarësisë së Shqipërisë. Tek shihja
presidentin Topi të ngrinte fla-
murin shqiptar në sheshin historik
të qytetit, mendja më shkoi tek
heronjtë dhe heroinat e së kaluarës.
Këta kishin qenë mbledhur këtu në
vitin 1912 në rrethana të kobshme.
Ishin mbledhur pa ndonjë ushtri
për të luftuar trupat e huaja që
pushtonin nga çdo anë. Kishin
arritur aty me burime të pakta.
Gjithçka kishin ishte një flamur,
endur nga dora e Marigo Posios;
kurajë në besimet e tyre; dhe një
ide fisnike. Por, në fund, ajo ide do
të triumfonte dhe Shqipëria do të
ishte e lirë.
Sot, do të doja të ndaja përsiat-
jet e mia personale mbi kuptimin e
kësaj dite për mua, një vizitor prej
shumë larg.
Hera-herës, kam parë një foto të
jashtëzakonshme nga ditët e her-
shme të luftës së Shqipërisë për
pavarësi. Studiuesit, me sa kam
kuptuar, debatojnë nëse është bërë
pikërisht më 28 nëntor 1912, ditën
kur flamuri krenar i Skënderbeut u
valëvit përsëri mbi tokën shqiptare,
apo disa ditë më pas, apo edhe një
vit më pas. Megjithëkëtë, ajo çka
nuk mund të debatohet është që
fotografia kap një çast magjepsës
në luftën e Shqipërisë për liri dhe
që ende përçon kaq vite më pas
frymën e fuqishme të atyre
kohërave.
Fotografia tregon një ndërtesë të
thjeshtë dykatëshe me dritare me gri-
la dhe model të pandërlikuar. Pak
Mesazh i Kryeministrit të
Kosovës drejtuar qytetarëve
shqiptarë për 28 Nëntorin
Prishtinë - Kryeministri i
Qeverisë së Republikës së
Kosovës, Hashim Thaçi, përgëzon
qytetarët shqiptarë për 28
Nëntorin, Ditën e Flamurit
Kombëtar. Me anë të një mesazhi
Kryeministri Thaçi thekson se 28
Nëntori është datë e rëndësishme
në historinë moderne të kombit
tonë, sepse pas përpjekjeve
shekullore për liri dhe pavarësi, u
krijua shteti shqiptar, duke zgjid-
hur pjesërisht një aspiratë të kom-
bit tonë. “Sot, Republika e
Shqipërisë është shtet demokratik,
drejt rrugës së sigurt për t’u inte-
gruar në NATO dhe në Bashkim
Evropian. Dita e Pavarësisë së
Shqipërisë, 28 Nëntori 2008,
Kosovën e gjen shtet të pavarur,
sovran dhe demokratik”, thuhet në
mesazhin e Thaçit. Gjithashtu ai
thekson se 28 Nëntori është i
rëndësishëm për historinë e
Kosovës, është datë e daljes pub-
like të Ushtrisë Çlirimtare të
Kosovës dhe ditëlindja e
Komandantit legjendar, Adem
metra mbi hyrje varet një ballkon i
vogël druri mbushur me burra. Një
grup i madh vëzhguesish, shumë prej
të cilëve kanë qeleshen tradicionale,
është mbledhur poshtë. Mbi kokat e
tyre tunden flamuj me modele të
ndryshme. Pavarësisht faktit që
imazhi i fotos është bardhezi, atmos-
fera është e qartë: dielli i
shkëlqyeshëm, mërmëritja e trazuar
e turmës, si dhe pritja në rritje për
atë që do të ndodhë pas pak.
Mes atyre që rrinë shtrënguar në
ballkon, dalloj sakaq një individ.
Flokët dhe mjekra e bardhë si dëborë,
të cilat dallojnë mprehtë nga kapela
dhe veshja e errët, më thonë men-
jëherë që është Ismail Qemali,
udhëheqësi i kryengritjes, burri që
ngriti flamurin në Vlorë dhe bindjet
demokratike të të cilit e ngritën aq
lart sa u bë Kryeministri i parë i
Shqipërisë.
Ka diçka mbresëlënëse në qën-
drimin e Qemalit. Ndërkohë që ata
përreth tij ose shohin poshtë nga tur-
ma, ose te njëri-tjetri, Qemali
vështron tutje masës së shumtë që
është poshtë, drejt diçkaje të largët,
thua se po shquan pikërisht atë çast
një shenjë, një sinjal, ndoshta ndon-
jë ogur në horizontin e pasigurt të së
ardhmes.
Askush nuk mund ta marrë vesh
ndonjëherë se çfarë po mendonte
atëherë. Por e dimë çfarë mendonte
më pas, kur ish kthyer me mend tek
ato ditë të trazuara. Ai pati shkruar:
“Ka mundësi të thuhet që qysh
[ditën e pavarësisë], qeveria mund
të mos ketë bërë disa gjëra të cak-
tuara që duhet t’i kishte bërë, apo
që disa prej këtyre gjërave, nuk i
bëri mirë. Megjithatë, të jeni të sig-
urt që bëri gjithçka mundi. Por ka
diçka me vlerë të madhe që qeveria
e ka bërë dhe që askush nuk mund
Kryeministri i Kosovës Hashim Thaçi
Jashari. Në ditën e Pavarësisë së
Shqipërisë, gjithë bashkombasit
tanë krenohen me të arriturat e
përbashkëta në rrugë drejt inte-
grimit në institucionet eurat-
lantike, - thuhet në fund të
mesazhit të Hashim Thaçit,
kryeministër i Qeverisë së
Republikës së Kosovës.
ta vërë në dyshim: dhe kjo është, që
e ka ngritur lart flamurin e lirisë
shqiptare.”
Fjalët e tij janë të fuqishme, si
dhe prekëse. Nuk janë të ndonjë
figure mitike, por të një burri prej
mishi dhe gjaku, i cili bëri gabime,
ishte i ndërgjegjshëm për to dhe
prandaj ishte edhe i vetëdijshëm
për rrugën e gjatë që kishte
Shqipëria përpara drejt pavarësisë
së mirëfilltë. Brezat e pasmë mund
të kujtojnë pozën e tij mitike për t’u
mbështetur nëpër dhjetëvjeçarë
lufte, diktature dhe trazimesh,
derisa u fitua liria e vërtetë, por
është humaniteti i tij, për të cilin
admirohet vërtet.
Në Shtëpinë e Bardhë në
Uashington, D. C., varet portreti i
një burri tjetër. Është thatim,
veshur elegant, dhe përcjell një
kaparosje prej aristokrati. Mbi
hundën e tij të gjatë me hark qën-
drojnë një palë syze me tel rrotull.
Njëra prej duarve pushon lehtë mbi
krahun e karriges; tjetra mban një
vëllim të madh me veshje të kuqe.
Kokën e ka pakëz të kthyer anash
sikur do të jetë përballë me
shikuesin. Por, në sytë e tij është
edhe ai vështrimi i largët, që të kuj-
ton atë të Qemalit, thua se edhe ai
ka humbur në një vizion tutje së
tashmes. Ky është Woodrow
Wilson, Presidenti i njëzetetetë i
Shteteve të Bashkuara
As atë që mendon burri në
portret nuk mund ta dimë. Mund
të ishte ndonjë prej atyre idealeve
të larta që bota do t’i quante
përgjithmonë si “Uillsoniane?”
Mund të ishte fjalimi i tij madhësh-
tor për popujt e të gjitha kombeve,
Katërmbëdhjetë Pikat, mes të
cilave bëri thirrje për “garanci
ndërkombëtare për pavarësinë
politike dhe ekonomike dhe
integritetin territorial të një numri
shtetesh ballkanike?” Apo mos
ishte premtimi për Shqipërinë,
vendi ku unë shërbej tani? Përpara
Konferencës së Paqes në Paris në
vitin 1919, ai tha: “Kam vetëm një
Sejdiu: Festa e Flamurit në Kosovë
kremtohet me më shumë krenari e gëzim
Prishtinë - Presidenti i
Republikës së Kosovës, Dr. Fatmir
Sejdiu, me rastin e 28 Nëntorit
Ditës së Flamurit, u është drejtuar
qytetarëve të vendit me një
mesazh, duke shprehur urimet e tij
të përzemërta. “Kjo datë e bujshme
e historisë moderne shqiptare për-
puthet edhe me kthimin e Heroit
tonë Kombëtar, Gjergj Kastrtiotit
Skënderbeut në Krujë, më 1443,
ndaj kudo që ka shqiptarë ndero-
het e përjetohet si njëra ndër datat
më të veçanta të gjithë historisë
sonë“. Presidenti Sejdiu thekson se
më tej se Festa e Flamurit në
Kosovë, “sivjet kremtohet me më
shumë krenari e gëzim. Këtë datë
të rëndësishme të historisë sonë po
e shënojmë në Republikën e
pavarur dhe sovrane të Kosovës, të
njohur tashmë nga 52 vende
anekënd globit”. Në mesazhin e tij,
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
John L. Withers, II, Ambasador i SHBA
në Shqipëri
zë…dhe atë zë do ta përdor për të
mirën e Shqipërisë.”
Ndonjëherë më pëlqen të
imagjinoj çfarë do të kish ngjarë,
nëse këta dy burra mbresëlënës do
të ishin takuar. Nga Kujtimet e tij,
mësojmë që Qemali udhëtoi në
Paris si përfaqësues i bashkësisë
shqiptaro-amerikane, pikërisht në
atë Konferencë Paqeje ku do të
ishte edhe Wilson. Megjithatë, nuk
dimë, nëse u takuan ndonjëherë
dhe pak gjasa ka të jenë takuar.
Sa të ndryshëm ishin ata dy bur-
ra! Me sa di, nuk kishin ndonjë
gjuhë të përbashkët. Për sa kam
mësuar, nuk patën komunikuar
kurrë drejtpërdrejt, as me letër, as
me telegraf. Nuk mund të përcaktoj
as nëse ia përmendën ndonjëherë
emrin njëri-tjetrit. Megjithatë,
besoj që kishin një lidhje më të
fortë se dallimet dhe largësitë që i
ndanin: lidhja e shpresave, ëndr-
rave dhe aspiratave të përbashkëta,
si dhe përkushtimi i ndërsjellë ndaj
lirisë së të ardhmes që ishte tema
qendrore kur një tjetër patriot i
madh shqiptar, Fan Noli, foli ballë
për ballë me Wilson-in në verën e
vitit 1918.
Në atë bisedë, kur i thanë që
Wilson do të ngrinte zërin për
Presidneti i Kosovës, dr. Fatmir Sejdiu
Presidenti Sejdiu thekson se “insti-
tucionet dhe qytetarët e për të gjithë shqiptarët kudo që
Republikës së Kosovës, në
bashkëpunim të plotë me miqtë
45
Shqipërinë në Paris, Noli pat
komentuar:
“Ai zë do të mjaftojë për shqip-
tarët…Do të jenë ngaherë mirënjo-
hës dhe plotësisht të siguruar për
të drejtat e tyre.”
“Mos ua thuaj këtë, - ish
përgjigjur presidenti, duke
buzëqeshur, - se pastaj do e lënë
punën e do squllen…ajo që duhet
është që të punojnë më fort se kur-
rë më parë.”
Ismail Qemali do t’i kishte kup-
tuar mirë fjalët e presidentit. Do ta
kish rrokur kuptimin e Wilson-it,
se liria nuk është një ngjarje e
veçantë, që ndodh një herë e pastaj
lihet pas dore, por, përkundrazi,
një vazhdimësi përpjekjesh dhe
vigjilence, dhe lufte. Dy burrat do
kishin rënë në një mendje se vetë-
sundimi nuk është krijimi, aq më
pak atribut i qeverive apo prone e
elitave, por e drejta në lindje e pop-
ullit si i tërë, ushqyer, mbështetur
dhe ruajtur vetëm me anë të vull-
netit të tyre. Dhe mund të kishin
arritur në përfundimin që mësimi i
tyre i përbashkët për ne, shqiptarë
dhe amerikanë njësoj, është që
demokracia nuk ka të bëjë vetëm
me çka është sot, por edhe me çka
mund të jetë nesër.
Ose, siç mund ta shprehte ai që
do jetë së shpejti presidenti
amerikan, “Po, ne mundemi!”
Pra, 28 Nëntori është vërtet një
ditë për ne, shqiptarët dhe miqtë e
shqiptarëve së bashku, që të kujto-
jmë kampionët e pavarësisë së
Shqipërisë, ata që vazhdojnë të na
frymëzojnë me sakrificën dhe kura-
jën e tyre për ta bërë këtë vend të
lirë. Është edhe një ditë që ne t’ia
ripërkushtojmë veten idealeve,
lirisë, demokracisë, të drejtave të
patjetërsueshme të njerëzve, të
cilave ata u kushtuan jetën. Por, në
fund, ndoshta është më së shumti
një ditë që të gjithë ne të bëjmë atë
që bënë heronjtë e mëdhenj të së
shkuarës dhe të ngremë vështrimin
drejt horizontit.
Gëzuar Ditën e Pavarësisë!
tanë të shumtë, e në rend të parë
me SHBA të dhe me BE në, do të
vazhdojnë të punojnë me përkush-
tim të plotë që ta forcojnë lirinë,
demokracinë dhe ekonominë e
vendit tonë, në mënyrë që shteti
ynë i ri, i krijuar mbi sakrificat e
shumë brezave të dëshmojë se
është anëtar i denjë i kombeve të
lira”. “Republika e Kosovës dhe
Republika e Shqipërisë do të puno-
jnë së bashku me vendet e rajonit
në forcimin e paqes dhe të sta-
bilitetit në këtë pjesë të Evropës
Juglindore, si dhe për shpejtimin e
ecjes së fuqishme në procesin e
integrimit në BE dhe në NATO. 28
Nëntori i flamurit tonë kombëtar
do të jetë përherë një pikë e shn-
dritshme frymëzimi dhe orientimi
ndodhen”, përfundon mesazhin
Presidenti Sejdiu.
 46
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
Në Amerikë
filloi aksioni për
ndihmë Mitrovicës
Nismëtar i këtij aksioni është Rrustem Gecaj, i cili vetë dha dhjetë mijë dollarë.
Të afërmit dhe miqtë e tij kontribuan me 15 mijë dollarë.
NEW YORK
Biznesmeni dhe aktivisti i njohur
në komunitetin shqiptar të New
York-ut, Rrustem Gecaj, këto ditë fil-
loi një aksion humanitar, i nxitur nga
ngjarjet e fundit në Mitrovicën e
Veriut, ku forcat ekstremiste serbe,
të ndihmuara nga shteti serb, pasi
kanë dëbuar shqiptarët, nuk i lejo-
jnë të kthehen në shtëpitë e tyre. Pasi
kish përcjellë në ekran e kish lexuar
në gazetë për Ali Kadriun, i cili
përkundër kërcënimeve të serbëve e
të UNMIK-ut, po përpiqet të rindër-
tojë shtëpinë e tij të shkatërruar nga
serbët në Kroin e Vitakut në
Suhodoll, Rrustem Gecaj filloi një
aksion humanitar për ta ndihmuar
atë.
Pasi vendosi të dhurojë dhjetë
mijë dollarë për të, ai u vu në veprim
për t’iu bashkangjitur edhe mërgim-
tarë të tjerë. Aksionit iu bashkangjitën
nipat, kushërinjtë, të gjithë këta nga
Lluka e Ulët e Deçanit si dhe disa miq
të tjerë. Deri të marten e kaluar u
mblodhën rreth 25 mijë dollarë.
Meqenëse Ali Kadriu nuk pranon të
holla nga askush, por siç ka theksuar
në një intervistë, vetëm siguri për t’u
kthyer në shtëpinë e vet, pas aksion-
it të z. Gecaj, në Mitrovicë është hapur
një xhirollogari bankare për familjet
e veriut të Mitrovicë, përmes të cilit,
bashkatdhetarët tanë, kudo që janë
mund të ndihmojnë materialisht.
Xhirollogaria është kjo: Raiffeisen
Bank, nr. 150301002298989 - O.J.Q
Veriu.
Në një intervistë dhënë gazetës
“Illyria”, Rasim Veseli, drejtor i shër-
bimeve publike dhe të infrastruk-
turës në Mitrovicë, falënderoi
Rrustem Gecajn dhe të gjithë ata që
e përkrahën për të mbledhë 25 mijë
dollarë për popullatën e Mitrovicës.
“Kjo është një mbështetje e mad-
Një pamje e Mitrovicës së veriut
gëzuar 28 nëntori
he për popullatën e zhvendosur. Këto aksionit të Rrustem Gecajt për
janë ndihmat e para jashtinstitu- Mitrovicën janë Shefki Sefa dhe
cionale për popullatën e rrezikuar të Sandër Çotaj nga Ulqini me banim
kësaj zone”, tha ai dhe shtoi se gjend- në New York, të cilët dhanë nga 500
ja në Mitrovicë është e tensionuar, dollarë. “U jam të gjithëve mirënjo-
por falë maturisë së shqiptarëve, ajo hës që më ndihmuan të mblidhen
nuk ka shpërthyer ende. këto të holla, të cilat sadopak do ta
“Mërgata shqiptare në Amerikë zbusin gjendjen e popullatës sonë
mund të bëjë shumë duke ndihmuar në Mitrovicë.
materialisht, por edhe duke punuar Për Mitrovicën nuk duhet të
me zyrtarë amerikanë që çështja e kursejmë asgjë deri sa të zgjidhet
Mitrovicës të zgjidhet njëherë e problemi i saj. Nëse të gjithë ndih-
përgjithmonë”, tha Veseli. Sipas tij, mojë ngapak, ndihma do të jetë e
Rrustem Gecaj duke i komunikuar në telefon Rasim Veselit, drejtor i
rreth 250 shtëpi në veri të Mitrovicës madhe”, tha Gecaj. shërbimeve publike dhe të infrastrukturës në Mitrovicë, ndihmat që ka
janë shkatërruar nga forcat serbe dhe (Illyria) dhënë dhe ka mbledhur për Mitrovicën
askush deri më tani nuk ka hedhur
një gur për meremetimin e tyre për
shkaqet që dihen.
“Dëshira e Ali Kadriut dhe e të
gjithë atyre që janë zhvendour me
dhunë nga kjo pjesë e Kosovës është
që të kthehen në shtëpitë e tyre”,
shton Veseli.
Në Veri të Mitrovicës sot jetojnë
rreth 8 mijë banorë shqiptarë. Para
luftës atje jetonin rreth 20 mijë.
“Apeli i Ali Kadriut është që të kri-
johet siguria në këtë pjesë të Kosovës
me qëllim që popullata e zhvendo-
sur me dhunë të kthehet në shtëpitë
e vet”, thotë Veseli.
Rrustem Gecaj, i cili pas luftës ka
bërë investime të mëdha në Kosovë,
është bashkëthemelues i gazetës
“Illyria”, bashkë me Harry
Bajraktarin. Eshtë i njohur si aktivist
në komunitet si dhe për ndihmat
humanitare që ka dhënë edhe në
kaluarën për Kosovën. Në vitet 90’-
të të shekullit të kaluar, gjatë aksion-
it “Familja mban familjen”, bashkë
me Metë e Harry Bajraktarin ndih-
moi mbi 20 familje në gjendje të
vështirë materiale. Ai ka ndihmuar
edhe minatorët e Trepçës e shumë
Rrustem Gecaj bashkëbisedon për gjendjen në Mitrovicë me Muhamet Mjekun, Imer Ahmetajn dhe dr. Hasan Ademajn
nevojtarë në Kosovë.
Të fundit që i janë bashkangjitur

gëzuar 28 nëntori
S
Adem Jashari
haban Jasharit, krahas Festës
së Flamurit, që e festonte për
çdo mot, ju shtua edhe një fes-
të tjetër - Ditëlindja e djalit të cilin e
pagëzoi: Adem. Dhe ishte e natyr-
shme që mbi djepin e të posalindurit
në këtë ditë, Djepi të mbulohej me
flamurin e Skënderbeut.
Kështu ndodhi atë ditë në famil-
jen Jashari, në Prekazin e Ahmet
Delisë. Familjes se xha Shabanit iu
shtua edhe një pushkë, në Drenicë
jehuan krismat e pushkëve për fla-
mur dhe ushtarin e posalindur të
lirisë.
Xha Shabanit ju duk se jehona e
pushkëve që u zbrazën për lindjen e
Adem Jasharit po shpërndahej valë
- valë nëpër Drenicë e Kosovë si
jehona "Oooo o o prite, prite Azem
Galicën o heeejjj", e atij sikur ju duk
se po ndëgjonte jehonën: "Prite, prite
Adem Jasharin o heeejjj". S´do të
ishte çudi që atë ditë, xha Shabani t´i
kishte ndëgjuar të dy jehonat, se atë
ditë e kaluara po e përcaktonte të
ardhmen, ishin bërë një.
Atë ditë, Flamuri - Lindja - kris-
ma - jehona ishin determinim i një
lavdije të madhe. Adem Jashari erd-
hi në këtë botë me të vetmin
ndryshim nga gjithë moshatarët e tij
se ky u lind në ditën e fitorevë më të
lavdishme të popullit shqiptar, në
Ditën e 28 Nëntorit. Kështu nisi jeta
në vazhdimësi në Prekazin e lavdive
të përsëritshme. Në festë me krisma
e këngë edhe vdekjen e bëjnë me kris-
ma e këngë.
Xha Shabani ishte i kujdesshëm
me të gjithë fëmijtë, por ndaj Ademit
tregonte një kujdes të veçantë, ndosh-
ta pse i kujtohej dita e lindjes, i kuj-
toheshin krismat e pushkës dhe
jehonat e përsëritura të atyre kris-
mave në 28 Nëntorin e vitit 1955.
Xha Shabani pas Luftës së Dytë
Botërore, për një kohë pati ushtruar
profesionin e mësuesit, por për shkak
të veprimtarisë atdhetare ai do të
largohet nga procesi mësimor dhe do
merrej me bujqësi. Ai pa
ndonjë ngurri vendosi të merrej me
punimin e tokës dhe edukimin e fëmi-
jëve në frymën e atdhetarizmes.
Kështu po rritej Ademi së bashku me
vëllezërit më të mëdhenj, Rifatin dhe
Hamzën.
Ademi kishte një interesim të
veçantë për armët, për të bëmat e
prekaziotëve gjatë historisë e sido-
mos i interesonte akti tepër burrëror
i Ahmet Delisë dhe ndihma që ai i
pati dhënë fqiut, që ishte sulmuar nga
bandat serbe.
Sopata e Ahmet Delisë, ajo që
bandës çetnike i ndau kokat në dysh,
ishtë bërë legjendë, legjendë e his-
torisë në mbrojtje të nderit dhe din-
jitetit kombëtar.
Adem Jashari kishte një interes-
im të veçantë për Emin Latin,
prekaziotin bashkëluftëtar të Azem
e Shotë Galicës, të atij brezi trimash,
që në gjithë shqiptarinë njiheshin për
të burrëri e trimëri. Ndonëse ky brez
i trimave me nam të lirisë, Kosovës
nuk i sollen çlirimin e bashkimin
kombëtar, por brezave ju lan amanet:
pushkët trimërore të lirisë.
Ky amanet përcillej nga brezi në
brez, nga luftëtari ke luftëtari me
porosi, që të përcillej si stafetë deri
në fitoren mbi armikun e kombit.
Prekazi në mënyrën më besnike e
përcolli amanetin e luftëtarëve të
lirisë, jo vetëm duke e mbajtur syrin
në shënjestër, por duke përcjell
jehonën e pushkëve të lirisë nga
Prekazi në Drenicë e në Kosovë,
jehonë që i mbulonte të gjitha tokat
e pushtuara të Shqipërisë.
A nuk e tregoi këtë edhe Kulla e
Shasivar Alisë, në dimrin e ftohtë të
vitit 1945?
A nuk u përsërit kjo nga pasard-
hësi i Emin Latit me 13 maj 1981, kur
Tahir Meha mbuloi me turp njësinë
speciale të policisë beogradase, duke
i shkaktuar humbje të mëdha edhe
në njerëz edhe në teknikë
luftarake agresorit, që kishte
aktivizuar për shuarjen e celulave
kryengritëse.
Të gjitha këto dhe shumë të tjera
që s'u përmendën, lanë gjurmë të
thella në edukimin atdhetar të Adem
e Hamëz Jasharit dhe çetës së tij
Heroi që lindi
me 28 Nëntor
Ditëlindja e heroit përkujtohet sa herë shqiptarët
festojnë Ditën e Flamurit Kombëtar
trime. Adem dhe Hamez
Jashari do të betohen para var-
rit të Tahir Mehës, se do të
vazhdojnë luftën për çlirim
deri në fitore. Dhe, ecen gux-
imshëm rrugës së luftëtarëve
kombëtarë, duke ngritur si
në aspektin organizativ, njash-
tu edhe duke rritur numerik-
isht, numrin në rradhët luftë-
tarëve të lirisë e të pavarësisë,
duke ngritur efikasitetin e
luftës çlirimtare, me çka
ndryshuan rrjedhat e historisë
dhe hapen një epokë të re -
Epokën e Ushtrisë Çlirimtare
të Kosovës.
Demonstratat e vitit 1981,
ngjarjet e Pranverës së madhe stu-
dentore të vitit 1981, të cilat u shën-
drruan në Lëvizje të madhe popul-
lore, që me vite mbajten të ndezur
flakadanin e lirisë e të çlirimit të kom-
bit, patën ndikim të fortë patriotik në
brezin që formuan, organizuan dhe
udhëhoqen politikisht dhe ushtarak-
isht Ushtrinë Çlirimtare të Kosovës.
Adem Jashari dhe çeta e tij ka
qenë dhe ka mbetur bërthama
themeltare e UÇK-së. Në histori
mundet edhe të ndodhin ngjarje të
rastsishme, por Adem Jashari, çeta
dhe familja e tij nuk janë rastësi e his-
torisë, ata me ndërgjegje e vendos-
mëri u përgatitën për kthesën
vendimtare të historisë sonë më të
re.
Adem Jashari nuk shkoi rastësisht
në Shqipëri për të përsosur artin e
luftës, të cilin e përvetësonte me shpe-
jtësi të rrufeshme, dallohej nga i gjithë
brezi i tij. Në përgatitjet ushtarake
tregoi aftësi dhe cilësi të larta në
përvetësimin e artit të përdorimit të
armeve të ndryshme për luftën çlir-
imtare. Adem Jashari, ndryshimet
që po bëheshin në vitet 90, i shihte
me optimizëm, prandaj me vendos-
mëri e sinçeritet të lartë nisi
angazhimin e tij në sferën ushtarake,
për organizimin e luftës çlirimtare.
Adem Jashari dhe çeta e tij nuk
ishin nisur në rrugën e luftës për liri,
për hirë të këtij apo atij lideri, pse ky
apo ai i paskan sytë e zinj. Ata ishin
nisur për çlirimin e Kosovës pa bërë
llogari meskine, karieriste apo gra-
bitëse. Ata e donin Kosovën e lirë e
të pavarur. Ata ishin të liruar nga ide-
ologjizmat, veç shqiptarizmës.
Adem Jashari dhe çeta e tij
ndryshimet politike që ndodhen në
vitet 90 i priti me optimizëm, besoj
shumë, por nuk do të kalojë shumë
kohë dhe do të zhgënjehen se kasta
e "re" e politikajve po bëhej pengesë
e rrjedhave të reja të historisë, po
ngulfaste shpirtin luftarak të shqip-
tarëve liridashës.
Kur në fund të vitit 1991, në
Kosovë po bëheshin arrestime të të
gjithë atyre që ishin përgatitur në
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
Shqipëri, Adem Jashari do të njofto-
jë çetën e tij dhe të kërkojë nga ata,
që të ishin vigjilent se çdo natë armiku
mund t´iu trokaste në porta. Ai do
t´iu thotë shokëve: "Armët nuk i kemi
marrë që t´ia dorëzojmë armikut, por
që ta luftojmë deri në fishekun e fun-
dit". Më fjalën e komandantit u paj-
tuan të gjithë. Dhe, nuk vonoi dita
kur armiku do të trokas në portën e
Jasharëve.
Ishte mëngjesi i hershëm i 30
dhjetorit 1991, ku armiku me një
makineri të tërë policore kishte
rrethuar Jasharajt dhe kërkuan
dorëzimin e Adem Jasharit dhe
Jasharëve tjerë. Adem Jashari me
vëllezër e shokë apelit të armikut për
dorëzim ju përgjigjen me breshëri
armësh nga shumë drejtime. Ishte e
çartë, çeta e Prekazit kishte vendo-
sur epokën e luftës çlirimtare, ata mes
jetës se burgut e të poshtërimit kishin
zgjedhur jetën e lavdisë e të lirisë, me
të gjitha pasojat që mund t´i kishte.
Vetëm të guximshmit nëpër kohë
të ndryshme i kanë ndërruar rrjed-
hat e historisë, kështu ndodhi edhe
me Adem Jasharin dhe çetën e tij.
Kështu nisin aksionet luftarake mbi
policinë e armikut, fillimisht në
Drenicë, e për t'u përhapur më vonë
ne Llap e Dukagjin, në Drini e kudo
në Kosovë.
UÇK po bëhëj shpresë për pop-
ullin dhe tmerr për armikun, armikut
po i rrëshqiste dheu nën këmbë,
pasigurinë e shihte të çdo kaçube.
Adem Jashari ishte kudo. Ai po bëhej
legjendë. Ai ishte kudo ku sulmohej
armiku, ai ishte në çdo cep të
Kosovës. Vetëm frikacaket nuk mund
t´i besonin trimërive e të bëmave të
Adem Jasharit, ata nuk dëshironin
ndeshjen me armikun dhe sa herë që
çeta e tij sulmonte e vriste policinë
kriminale të armikut do të thonin:
"Këta janë dorë e zgjatur e armikut,
janë të Sheshelit apo të Arkanit etj.",
- dhe kjo nuk ishte diçka e re, dikush
duhej të mbulonte kolaborimin me
Beogradin, por paraprakisht duhej
akuzohej tjetri.
Adem Jashari kishte shumë
mundësi, ai kishte zgjedhur me
ndërgjegje mundësinë e luftës së
armatosur për liri e pavarësi, anipse
ai i dinte mundësitë e veprimit
luftarak të UÇK-së.
Pas luftës se 26 nëntorit 1997, në
Llaushë të Re, ku mori pjesë Ademi
me çetën e tij, nga e cila armiku u
tërhoq me bisht nën këmbë, armiku
do të bëjë plane për zhdukjen e Adem
Jasharit. Kjo do të ndodhë me 22
janar 1997.
Një bandë kriminele kishte sul-
muar familjen Jashari, me qëllim që
të zhdukej kjo çerdhe e rrezikshme e
Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës. Por,
falë gjakftohësisë e guximit të famil-
jes dhe ndihmes që erdhi nga çeta,
47
armiku u tërhoq pa arritur qëllimin.
Ato ditë e tërë Kosova sikur ishte në
Lagjen e Jasharëve. Nuk ishte e
vështirë ta kuptoje mesazhin që kishte
lënë armiku. Armiku ishte tërhequr
i bindur se nuk kishte gjetur mënyren
e eliminimit të Adem Jasharit dhe
familjes Jashari.
Armiku dëshironte qoftë edhe
largimin e Jasharajve nga trojet e tyre,
por Jasharajt nuk i lëshonin trojet
stërgjyshore. Ata as të vdekur nuk
donin të shkuleshin nga vendi i tyre,
për çka kishin nisur luftën. Adem
Jashari dhe gjithë Jasharajt nuk e
donin ikjen e poshtërimin, ata e
dëshironin qëndresën, e donin lirinë
dhe pavarësinë e Kosovës. Armiku
pas disfatës së 22 janarit kishte fillu-
ar përgatitjet për një sulm të për-
masave të mëdha policore dhe
ushtarake, dhe ky sulm do të fillojë
në mëngjesit e hershëm të 5 prillit
1998, pak ditë pasi policia armike
kishte pasur një disfatë të Lisat Binak,
në Likoshan. Këtë herë forca të mëd-
ha ushtarake dhe policore e kishin
rrethuar Prekazin, me orientim krye-
sor Lagjen e Jasharëve. Lufta për eli-
minimin e Jasharëve ishte e rreptë.
Armiku Prekazin e kishte vendo-
sur në rreth të hekurtë dhe sulmonte
nga shumë anë. UÇK-ja aso kohe i
kishte mundësitë e kufizuara të sul-
mit e të depërtimit. Adem Jashari
dhe çeta e tij sulmit armik ju përgjig-
jen me sulm. Lufta që zhvilloi Adem
Jashari me shokë që e madhe. Sulmi
i armikut vinte nga larg. Pas një rezis-
tence të gjatë dhe herioke, armiku
arriti të djegë e shkatërrojë Lagjen e
Jasharëve, por jo kurrë vendosmërinë
për të vazhduar luftën për liri e
pavarësi.
Adem Jashari deri në vdekje luftoi
e këndoi, jo vdekja e Adem Jasharit
nuk është vdekje është përjetësi. Lufta
për Prekazin që e ashpër. Qëndresa
ishte e madhe.
Ushtria Çlirimtare e Kosovës
humbi prijetarin e saj. Kosova fitoi
komandantin legjendar. Me aktin e
rënies se Jasharëve, Kosova mundi
frikën dhe për lirinë e pavarësinë u
hapen shtigje të reja.
Adem Jashari - legjendë, solli
kualitet të ri në filozofinë dhe mendës-
inë e shqiptarëve për jetën, atdheun,
lirinë për nderin dhe dinjitetin e kom-
bit.
Rënia heroike e Adem Jasharit i
dha shtytjen më të fuqishme mobi-
lizimit, strukturimit dhe profesion-
alizimit të Ushtrisë Çlirimtare të
Kosovës. Ushtria Çlirimtare e Kosovës
fitoi hapësira të reja veprimi.
Komandanti Legjendar i UÇK-së
Heroi Adem Jashari - me jetën,
veprën dhe lavdinë e tij i dha për-
masa të reja 28 Nëntorit, festës sonë
Kombëtare. (Arkiv)
 48
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori
I
Nga Prof.dr Kaliopi Naska
smail Qemali është nga ato figu-
Veprimtaria ra të shquara, që të nxisin për
hulumtime e studime të reja të
vazhdueshme jo vetëm në
momentet më kulmore të veprim-
tarisë së tyre. Në këtë kontekst vlen
të hedhim dritë edhe në veprimtar-
inë e këtij patrioti, diplomati e poli-
tikani të urtë të kombit shqiptar
ëdhe në vitet e fundit të jetës së tij.
atdhetare e Në ditët e fundit të qeverisjes së
tij ai vendosi kontakte me
Komisionin. Ndërkombëtar të
Kontrollit dhe u prir nga parimi që
Komisioni të mos lejohej të pen-
gonte veprintarinë e ligjëshme të
Qeverisë së Përkohshme duke i
vënë vehtes detyra të ndikonte
Ismail Qemalit pranë përfaqësuesve të Fuqive të
Mëdha për zgjidhjen e drejtë të
çështjes shqiptare dhe të caktimit të
delegatit shqiptar në KNK, admin-
istrimit të Shkodrës dhe marrd-
hënieve të Qeverisë së Përkohshme
të Vlorës me Fuqitë e Mëdha. Ismail
Qemali megjithë rezistencën këm-
pas dorëheqjes bëngulëse që zhvilloi për sigurimin
e sovranitetit kombëtar shqiptar i
ndodhur midis dy zjarreve nga njëra
ana të Fuqive të Mëdha dhe nga ana
tjetër të reaksionit të brendshëm
dha dorëheqjen më 22 janar 1914 i
detyruar jashtë vullnetit të popullit
të tij.
Ai u detyrua të largohej nga drej-
timi i qeverisë shqiptare, në një
kohë kur Shqipëria ndodhej në një
situatë kritike dhe kishtë nevojë të
madhe për një udhëheqie të aftë
kombëtare, për të përballuar
bllokun armiqësor të Fuqive të
Mëdha dhe të monarkive fqinje, me
të cilat ishte bashkuar edhe reak-
sioni i brendshëm. Në këto rrethana
Ismail Qemali e la Shqipërinë dhe
më 24 janar u largua dhe u vendos
me familjen e tij në Nicë të Francës,
nga ku vazhdoi veprimtarinë e tij
politike dhe luftën për mbrojtjen e
të drejtave kombëtare të vendit dhe
të popullit të tij. Megjithëse qe njeri
«plak dhe shumë i lodhur » siç iu
shpreh ai mikut të tij Obrej
Herbertit, plaku 70 vjeçar nuk
ndenji një vëzhgues pasiv i fateve të
vendit, por shumë shpejt me mënd-
jen dhe zemrën tek Shqipëria, u
kthye përsëri në Vlorë nga fundi i
majit të vitit 1914, dhe u trondit
mjaft kur morri vesh nëshkrimin e
protokollit të Korfuzit, i cili cënonte
në mënyrë të hapur sovranitetin e
shtetit shqiptar dhe qe në kundër-
shtim me statusin organik të
Shqipërisë të miratuar nga vetë
Fuqitë e Mëdha. Për këtë problem
ai u takua edhe me Princ Vidin por
u zhgënjye nga paaftësia e tij.
Mbretërimin e shkurtër të Vilhelm
Vidit, Ismail Qemali do ta quante në
kujtimet e tij, si një mbretërim që
ishte më i pasur në episodet
groteske sesa në përpjekje reale për
t’ë riorganizuar një shtet në lindje e
sipër, që nxorri në shesh kujdesin e
pakët që treguan Fuqitë në çështjen
e zgjidhjes së sovranitetit.
Gjatë qëndrimit në Vlorë Ismail
Qemali kundërshtoi me force faktin,
që Greqia vazhdonte të mbante të
pushtuara territoret shqiptare të
Jugut. Për këtë qëllim ai mori pjesë
edhe në krijimin e Komitetit të
Shpëtimit Publik që u krijua nga 32
delegatë, përfaqësues të 13 qyteteve
të Shqipërisë së Jugut dhe kryetar
zgjodhën Ismail Qemalin. Në emër
të komisionit ai kërkoi nga Princi
Ismail Qemali dhe KNK, që të ndimoheshin
muhaxhirët fatkeq, fëmijët e të
cilëve do vdisnin nga dita në ditë.
Për këtë hartoi një thirrje dhe një
telegram të cilat ia dërgoi shteteve
të Europës. I bindur se as KNK dhe
as Princi nuk qenë të prirur të ndih-
monin muhaxhirët që vuanin në ull-
ishtet e Vlorës u largua nga
Shqipëria për në Romë, me
mendimin që të merrte kontakt
direkt me përfaqësues të Fuqive të
Mëdha.
Ndërmarrja e këtyre veprimeve u
nxitën akoma më shumë, sidomos
nga shpërthimi i Luftës së Parë
Botërore, ku ushtritë e shteteve
ndërluftuese dhe monarkive fqinje
kishin pushtuar pjesë-pjesë terri-
toret e shtetit shqiptar e po shndër-
ronin vendin në shesh lufte duke
synuar zhdukjen e Shqipërisë si
shtet të pavarur. Në këto kushte ku
lëvizja kombëtare synonte të
mbronte pavarësinë dhe tërësinë
territoriale të shtetit shqiptar.
Ismail Qemali u përpoq të zhvil-
lonte një veprimtari politike dhe
diplomatike në mbrojtje të të drej-
tave kombëtare të popullit shqiptar.
Për njohjen e këtyre të drejtave
në arenën ndërkombëtare, ai dha
një sëre intervistash
deklaratash në shtypin e Europës
Perëndimore sidomos në Itali,
dhe
Francë, Austri dhe në gazetat e emi-
gracionit shqiptar të Amerikës.
Krahas tyre ai zhvilloi disa
takime diplomatike me përfaqësues
të Fuqive të Mëdha.
Në kushtet e krijuara nga Lufta
e Parë Botërore, për t’i bërë ballë
copëtimit të huaj të Shqipërisë, ai e
shikonte urgjente krijimin e një qev-
erie kombëtare, e cila bëhej më
imperative kur e ashtuquajtura qev-
eri në mergrim e kryesuar nga Esat
Pashë Toptani e quante veten qeveri
e ligjshme dhe aleate të Fuqive të
Antantës. Ai e kishte të qartë tash-
më se lufta që zhvillonin fuqitë e të
dy grupeve ndërluftuese në atdheun
e tij ishte me pasoja të rënda, pran-
daj në nëntor të vitit 1915 ai e shpre-
hu shqetësimin e tij në deklaratën
që i dha gazetes franceze “Le
Matin”. Në të, ai nënvizonte se në
kushtet e vështira të luftës dhe të
pushtimit të vendit, Shqipëria e njo-
hur si shtet më vete më 1913 e
kishte humbur pavarësinë e saj,
sepse ishte shtrënguar nga të gjitha
anët prej serbëve, malazezëve, bull-
garëve dhe grekëve. Duke qenë në
Francë ai shfrytëzoi rastin dhe u
përpoq të ndikonte në qarqet diplo-
matike të saj, që të përkrahnin
çështjen shqiptare. Për këtë i bënte
thirrje Francës, se ajo me qëndrim-
in e saj në favor të Shqipërisë mund
t’i bëjë miq të besës (shqiptarët) që
të jenë gati ta ndihmojnë në çdo
rast. Shqiptarët theksonte ai nuk do
të dyshonin që t’i përgjigjeshin
thirrjes së Francës në rast se ajo, do
të merrte parasysh dëshirat e saj
dhe të siguronte pavarësinë e
Shqipërisë në Jug dhe në Veri.
Ismail Qemali duke mosqenë në
dijeni të përmbajtjes së Traktatit të
Fshehtë të Londrës krijoi një besim
tek aleatët e Antantës, fitoren e të
cilëve e shikonte më të mundshme
pasi ishte hera e pare qysh nga filli-
mi i luftës që ato u kujtuan të lloga-
risnin edhe forcën e lëvizjes kom-
bëtare shqiptare dhe të mendonin
se duhej dalë para kësaj me një
deklaratë mbi të ardhmen e
Shqipërisë. Por kjo deklaratë nuk u
bë, sepse propozimi anglez ndeshi
në kundërshtimin e Francës dhe të
Rusisë, të cilat qenë të pakënaqura
nga lëshimet e shumta që i bëheshin

gëzuar 28 nëntori
Një fotografi familjare
Italisë.
Ndërkohë Ismail Qemali i ndod-
hur në emigracion u lidh me kolonit
shqiptare të mërgimit si me ato në
Rumani, roli i të cilave në lëvizjen
kombëtare gjatë Luftës së Parë
Botërore qe rritur mjaft. Në viset e
huaja ku ato punonin, ato kishin
mundësi më shumë të shprehnin
kërkesat e lëvizjes pa u trembur se
ndiqeshin nga pushtuesit e atdheut
të tyre. Në fillim veprimtaria e Ismail
Qemalit qe e veçuar nga kolonitë e
mërgimit por shumë shpejt ajo u
shkri në të. Ai si figurë e shquar që
kishte dhënë një kontribut të madh
në shpalljen e Pavarësisë, u nderua
nga emigrantët shqiptarë sidomos
nga ata të Amerikës, të cilët ishin
grupuar në këtë kohë në dy shoqëri
në organizatën Vatra më e madhja
në Shtetet e Bashkuara të Amerikës
si dhe në organizatën tjetër Partia
Kombëtare Politike, e cila u formua
në gjysmën e dytë të vitit 1917. Kjo
zgjodhi Ismail Qemalin dhe si dele-
gat të saj në Evropë, për të marrë
pjesë në Konferencën e Paqes sepse
siç theksohej në një artikull të Mihal
Gramenos në gazetën Koha, “ai qe
më i njohuri në qarqet diplomatike
të Evropës, më i dëgjuari në Shqipëri
dhe më i zoti i gjithë politikanëve
shqiptarë”.
Sapo mori njoftimin për zgjid-
hjen e tij si delegat i Partisë
Kombëtare Politike, Ismail Qemali e
siguroi organizatën e mërgimit se do
të hynte në një luftë të re për të
shpëtuar atdheun tone të dashur.
Zgjedhja si delegat i Partisë
Kombëtare i dha një shtytje veprim-
tarisë së këtij plaku të urtë, patriot e
diplomat të shquar të lëvizjes kom-
bëtare. Ai u drejtoi menjëherë
bashkëatdhetarëve të vet një thirrje
të zjarrtë, në të cilën theksin kryesor
e vuri tek çështja e bashkimit të atd-
hetarëve. Ai i ftoi ata të linin mën-
janë grindjet që ekzestinoin midis
këtyre dy organizatave, sepse “vetëm
kështu të bashkuar do të mund të
ngrinin para Fuqive në mbarim të
luftës argumentet tona të patundura
për të drejtat tona”. Me këtë rast ai
shprehte besimin se mund të
ndreqeshin dhe padrejtësitë që ishin
bërë duke krasitur Shqipërinë nga
viset e saj pa të cilat ajo nuk mund të
rrojë.
Krahas thirjes Ismail Qemali
hartoi edhe një program të gjerë për
t’i bërë jehonë problemit kryesor që
ai ngriti lidhur me sigurimin e tërë-
sisë territoriale dhe të pavarësisë
kombëtare të Shqipërisë. Në të ai
parashikoi të botonte një buletin në
gjuhët anglisht dhe frengjisht për t’i
bërë jehonë çështjes shqiptare.
Propozoi që të ngrihej një qendër në
Europë ku do të bënin pjesë dy dele-
gate të zgjedhur nga Partia
Kombëtare dhe dy delegatë prej tij.
Detyra e saj do të qe vendosja e lid-
hjeve për bashkëpunimin me qen-
drat e Amerikës dhe të Londrës.
Qëllimi i tyre qe rritja e përpjekjeve
për të ringjallur interesimin e agjen-
cive dhe të shtypit europian, për
çështjen shqiptare dhe botimin e një
libri mbi historinë, etnografinë,
gjeografinë, ekonominë e politikën e
Shqipërisë. Librin mendonte ta
shoqëronte me një përmbledhje me
pjesë kushtuar Shqipërisë, të shkru-
ar nga shqiptarë të dëgjuar të
Europës dhe të Amerikës. Kujdes do
t’i kushtonte dhe dy hartave të
Shqipërisë njëra etnografike dhe tje-
tra politiko-fizike. “Këto dy harta do
të jenë shumë të nevojshme për
çështjen kombëtare -theksonte ai-,
se do të dëftejnë gjithë ato vise që
kanë qenë dhe do të jenë të
Shqipërisë duke u mbrojtur me ele-
mentë historikë”.
Në veprimtarinë e tij të këtyre
viteve Ismail Qemali bëri thirrje për
bashkëpunim midis dy partive të
Vatrës dhe Partisë Politike. Ai ngulte
këmbë për një mbrojtje të orga-
nizuar të çështjes kombëtare
shqiptare në përfundim të luftës.
Këtë mbrojtje ai e konsideronte të
domosdoshme që të bëhej me argu-
mente historikë, politikë e
gjeografikë për t’i dëftyer botës se cili
qe kombi shqiptar, se cilat qenë të
drejtat dhe dëshirat e tij.
Ismail Qemali nuk pushoi së
theksuari që të hiqej dorë nga grind-
jet, zemërimi, të cilat ishin të
dëmshme në kohën kur Shqipëria
ndodhej në atë më të madhin rrezik,
sepse nënvizonte ai, “ky shtet
megjithëse i gdhendur në të gjitha
anët ashtu si u njoh nga Konferenca
e Londrës më 1913, duke qenë
shumë i copëtuar dhe në shumë
duar të huaja, në ditën e paqes nuk
dime cili do të na dale mbrojtës dhe
cili do të jetë miku i vërtetë i
Shqipërisë”.
Shqetësimi i tij kryesor në këto
vite të luftës qe mbrojtja e kufijve
dhe kjo jo vetëm për ruajtjen e kufi-
jve të 1913-ës por po të qe e mundur
të bëhej dhe rishikimi i tyre në favor
të të drejtave etnike të popullit
shqiptar. “Paqja në Ballkan - thek-
sonte ai - nuk mund të vendosej
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
duke sakrifikuar të drejtat e
kombeve të tjerë në interest të syn-
imeve ekspansioniste”.
Për të vazhduar veprimtarinë e
tij për çështjen kombëtare Ismail
Qemali me gjithë moshën e thyer,
shkoi nga Italia në Paris e deri në
Madrid e Barcelonë për të krijuar
fushë të lire veprimi. Në qytetet e
fundit, ai mori takime me përfaqë-
sues të shtypit, si dhe me
ambasadorin amerikan dhe atë të
Italisë. Ndërkohë ai u njoh me klau-
zolat e Traktatit të Fshehtë të
Londrës dhe kjo i hapi atij horizont
për të kryer veprime diplomatike më
të holla dhe në interes të Lëvizjes
Kombëtare Shqiptare. Ismail Qemali
duke parë se Shtetet e Bashkuara të
Amerikës nuk qenë nënshkruese të
këtij traktati, atij i lindën shpresat se
Shqipëria mund të mbështetej
veçanërisht tek SHBA.
Ai mendonte se Amerika duke
mos pasur parasysh synime të drejt-
përdrejta, si Italia ndaj Shqipërisë
mund të përkrahte interesat e saj.
Shpallja e programit të paqes nga
Presidenti Vilson më 8 janar 1918 i
dha shkas Ismail Qemalit të shpre-
hej se “qeveria e SHBA do ti shihte
me mirëdashje kërkimet tona, të
cilat hynë në kufirin e programit për
paqe të zotit Vilson”, nënvizonte ai
në letrën dërguar Partis Politike më
1918.
Në të njëjtën kohë duke dashur
të tërhiqte vëmendjen e qeverisë
amerikane ndaj problemit shqiptar,
ai shprehu dhe kundërshtimet e tij
lidhur me pikën 11 të këtij programi,
në të cilën vërtetë kërkohej vendosja
e të drejtave të vendeve të Ballkanit,
por lihej në harresë Shqipëria, të
drejtat e të cilës qenë shkelur brutal-
isht nga Fuqitë e të dy blloqeve ndër-
luftuese.
Si diplomat i hollë, ai i bëri apel
dhe Italisë, që qe nënshkruese e
Traktatit të Fshehtë të Londrës. Në
mënyrë të tërthortë ai iu drejtua
Romës duke i tërhequr vëmendjen
që të përkrahte pavarësinë e
Shqipërisë dhe të hiqte dorë nga
traktati, sepse një Shqipëri e forte
dhe e bashkuar do të qe për Italinë
një siguri dhe ekuilibër në Ballkan
dhe në Adriatik.
Me mbarimin e Luftës Ismail
Qemali nga Barcelona u kthye në
Itali për të vënë në jetë atë çka ai
kishte përgatitur të realizonte,mbro-
jtjen e çështjes shqiptare në
Konferencën e Paqes. Megjithëse në
rrethana shumë të vështira
ekonomike dhe poltike Ismail
Qemali se ndërpreu asnjë cast punën
49
në mbrojtje të çështjes shqiptare.
Këtij qëllimi i shërbeu dhe memo-
randumi i tij i 15 janarit 1919, të cilin
ia dërgoi kryeministrit të Italisë
Orlandos dhe ministrit të jashtëm
Sonino, që do të merrin pjesë në
Konferencën e Paqes në Paris.
Memorandumi është me ide të thella
dhe shpalos aftësitë e tij diplomatike
dhe në ditët e fundit të jetës, duke
zbuluar një dashuri të madhe për
Atdheun.
Me të ai shpresonte të interesonte
sa më tepër qeverinë italiane në
mbrojtje të interesave shqiptare në
Konferencën e Paqes. “Misioni im si
përfaqësues i shqiptarëve të
Amerikës dhe patriotizmi im i zjarrtë
më imponoi dëshirën e ligjshme dhe
detyrën e shenjtë që të ndodhem
pranë jush për t’i ndjekur nga afër
dispozitat për vendin tim”.
Ndërkohë ai kishte përgatitur dhe
materialet e përmendura më sipër,
por ende dhe sot s‘na kanë rënë në
dorë. Ismail Qemali s’mori asnjë
përgjigje nga qeveritarët italianë. Ai
shpreh në të dhe hidhërimin për
pamundësinë për të folur me
Orlandon dhe besimin që ai kishte
në një mbështetje të vlefshme për
Shqipërinë si dhe të pjesëmarrjes së
saj në Konferencën e Paqes. Ai me të
drejtë e quan vehten përfaqësues të
ideve shqiptare, realizimit të të cilave
“ia kam kushtuar tërë jetën time”
dhe vazhdon “… ndjej për detyrë tia
besoj shpresat e mia për lirinë e
vndit tim mbështetjes dhe kujdesit
të madh të Italisë në mbështetje të
pretendimeve të ligjshme të popullit
shqiptar”.
Me këtë shpresë ndenji Ismail
Qemali deri ditën kur mbylli sytë më
26 janar 1919 në qytetin e Peruxhias
në Itali, me shpresën se do të merrte
pjesë në Konferencën e Paqes dhe se
ajo do të merrte ndonjë vendim të
drejtë lidhur me Shqipërinë. Me këtë
rast me daljen e dokumentereve të
reja rreth vdekjes së tij, bëjmë dhe
një korregjim të datës së vdekjes së
tij që në tekstet e historis përmendet
24 janar . Kështu me Shqipërinë në
mendje dhe zemër, dhe me
shqetësimin e madh që ai e pati tërë
jetën, për zgjidhjen e drejtë të çësht-
jes kombëtare dhe krijimit të shtetit
shqiptar ku të përfshiheshin të gjitha
trojet e tij, e mbylli jetën në mëgrim
ky patriot i madh me mendje të kth-
jellët dhe vullnet të forte.
Ky burrë i shquar ka meritën që
të jetë jo vetëm pararendës por edhe
kultivues i demokracisë oksidentale,
e cila erdhi duke hedhur rrënjë në
token shqiptare.
 50
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori
Topi, në intervistat e dhëna medias, do

SHQIPËRIA NË NATO
Nga Bukureshti në Washington, Shqipëria në portën e NATO-s
Nga Dalip Greca
Ky vit ka qenë me fat për Shqipërinë.
Ëndrra për t’iu bashkuar Paktit të
Atlantikut, mori përmasat e realizimit
praktik. Shqipëria ende e kishte mbi
shpinë ngjarjen tragjike të Gërdecit,
ç’ka kishte shuar entuziazmin dhe po e
mbante pezul sigurinë e marrjes së
ftesës.
Mirëpo Gërdeci, duket se u trajtua si
aksident dhe festa e ftesës nuk vonoi.
Ashtu siç ishte paralajmëruar, në
Samitin e Bukureshtit( 2-4 prill 2008),
në paraninë e një delegacioni
shtetëror përfaqësues, në krye të të
cilit ishte presidenti Bamir Topi dhe në
përbërje kryeministri i vendit, Sali
Berisha, vendit që doli ndër të fundit
nga diktatura komuniste; tepër i lod-
hur nga tranzicioni i tejzgjatur,
raskapitës postkomunist, iu shtri dora
për në NATO, duke deklaruar publik-
isht ftesën nga Sekretari i
Përgjithshëm, Jap de Hop Shefer.
Gëzimi që përshkoi Kombin shqiptar
ishte i papërshkrueshëm. Ndërkohë që
nga Bukureshti është përjetësuar një
fotografi fare e veçantë, kur presidenti
Bush përplas duart me presidentin e
Shqipërisë, ç’ka nënkupton miqësinë e
Amerikës ndaj vendit të vogël, që do t’i
siguronte presidentit amerikan një
pritje të paparë në qershorin e vitit
2007. Presidenti i Shqipërisë, Bamir
ta vlerësonte momentin si historik. Ai
tha ndër të tjera se: “Marrja e ftesës për
anëtarësimin në NATO ka qenë një
ngjarje që s’ka nevojë për komente. Të
gjithë e kanë vlerësuar shumë këtë
moment që ndau Shqipërinë në
mënyrë definitive nga e kaluara dhe e
futi në një projeksion përfundimtar për
të ardhmen.”
Festimet e udhëheqësve shqiptarë
nisën në Bukuresht për të vazhduar në
Zagreb të Kroacisë, ku ishte i pran-
ishëm edhe presidenti Amerikan
Xhorxh W Bush. Takimi i Zagrebit u
realizuar me 5 prill, pra një ditë pas
Samitit të Bukureshtit. Presidenti Topi
pati një takim me Presidentin Bush në

Duke ndjekur fjalimin e presidentit Bush me 24 tetor 2008 për firmosjen e

Presidenti Bush duke uruar në Bukuresht presidentin shqiptar, Bamir Topi protokollit të pranimit të Shqipërisë dhe Kroacisë në NATO

Kongresisti Eliot Engel mes

përfaqësuesëve të Këshillit
Kombëtar Shqiptaro-Amerikan
në ditën e firmosjes së pro-
Me 5 prill 2008, presidenti amerikan George W Bush priti Në samitin e Bukureshtit tokollit nga presidenti Bush.
në një takim të veçantë presidentin Topi
 51
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008

selinë e qeverisë kroate, për të cilin
media foli gjatë. Delegacioni shqiptar i
kryesuar nga presidenti Topi, ishte i
pranishëm edhe në ceremoninë e
organizuar nga Kryeministri kroat Ivo
Sanader me rastin e marrjes së ftesës
për anëtarësim në NATO të Kroacisë,
ku ishte edhe presidenti Bush si dhe
Presidenti i Kroacisë Stipe Mesiç,
Presidenti i Maqedonisë, Branko
Cervenkovski, Kryeministri Nikola
Gruevski, kryeministri i Shqipërisë Sali
Berisha etj.
Presidenti Bamir Topi edhe në këtë
ceremoni, falenderoi SHBA për ftesën.
Ai theksoi se “në Zagreb erdhëm pas
vendimeve shumë të rëndësishme të
Samitit të Bukureshtit, për të cilat u
jemi mirënjohës vendeve të Aleancës,
por në mënyrë të veçantë Shteteve të
Bashkuara të Amerikës dhe Presidentit
Bush, të cilët besuan se zgjerimi i
NATO-s me anëtarë të rinj të rajonit do
të sjellë një frymëmarrje të ndryshme
edhe për vendet e tjera.”
Presidenti Topi vuri në dukje se:
“Anëtarësimi i Shqipërisë në NATO
përveçse është një vlerësim i arritjeve
të deritanishme të reformave në gjirin
e shoqërisë shqiptare, përbën edhe
një platformë politike, ushtarake,
ekonomike e sociale të detyrueshme
për t’u ndjekur dhe për t’u realizuar në
afatet e duhura jo vetëm në planin
kombëtar, por edhe në atë global.
Ne jemi të ndërgjegjshëm për këto sfi-
da. Unë besoj se do t’i përballojmë ato
edhe sepse përkrah nesh ndjejmë
mbështetjen e Shteteve të Bashkuara
të Amerikës. Marrëdhëniet tradicionale
me këtë aleat të madh mik janë të
shkëlqyera dhe shumë të rëndësishme
për popullin shqiptar. Rrugëtimi i
këtyre marrëdhënie orientohet nga
vizione të qarta, të palëkundura të
demokracisë, të lirisë e të euroat-
lantizmit. Shqipëria do të mbetet part-
ner edhe në politikat e sigurisë dhe të
progresit që Shteteve e Bashkuara të
Amerikës do të ndërmarrin në rajonin
tonë edhe në planin global.”
Duke folur për Kosovën, Topi tha:”
Qëndrimi i SHBA-së ndaj pavarësisë së
Kosovës dëshmoi për politikën e drejtë
dhe dinamike në interes të qëllimeve
largpamëse për një të ardhme në paqe
të Kosovës, Serbisë dhe të gjithë
rajonit. Populli shqiptar ju është mirën-
johës!”
Kronika ka regjistruar se me 9 gusht
2008 , Shqipëria dhe Kroacia nënshkru-
an në Bruksel Protokollet e
Anëtarësimit në Aleancën e Atlantikut
të Veriut.
Ndërsa me 24 tetor, Presidenti
amerikan Goerge W Bush ka firmosur
aktin e futjes se Shqipërisë dhe
Kroacisë në NATO. Në një ceremoni të
zhvilluar në Shtëpinë e Bardhë në
praninë e sekretarit të përgjithshëm të
NATO-s dhe ambasadorëve të Tiranës
dhe Zagrebit, ka nënshkruar pro-
tokollin për futjen e të dy vendeve bal-
lkanike në Aleancen e Atlantikut.
Presidenti Bush e ka cilësuar aktin e fir-
mosjes si shumë të rëndësishëm dhe
historik për Shtetet e Bashkuara dhe ka
ritheksuar edhe njëherë mbeshtetjen e
Uashingtonit për të dy vendet duke u
bashkuar me aspiratat e të dy popujve
për integrim.
Në këtë ceremoni ndodhej edhe
ambasadori Shqiptar në Washington,
z. Aleksandër Sallabanda si dhe për-
faqësues nga komuniteti shqiptar.
Në prill të vitit të ardhshëm pritet cere-
monia e anëtarsimit të plotë të
Shqipërisë dhe Kroacisë, e cila përkon
me përvjetorin e 60-të NATO-s.

Presidenti Bush duke firmosur protokollin e anëtarsimit të Shqipërisë dhe Kroacisë në NATO

Delegacioni zyrtar i Shqipërisë në Samitin e Bukureshtit në një fotografi me presidentin amerikan Përfaqësuesit e Federatës Vatra në Washington gjatë firmosjes së protokollit.
George W Bush Nga e djathta Agim Rexhaj, Agim Karagjozi, Gjon Buçaj dhe Idriz Lamaj
52
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
ISA BOLETINI:
“Unë jam mirë, kur
asht mirë Shqipnia”
Nga Ferdinand Dervishi
Isa Boletini (- ), atdhetar i shquar,
strateg popullor, organizator e udhëhe-
qës i lëvizjeve për çlirim e bashkim kom-
bëtar, . Lindi në fshatin Boletin të , në një
familje me tradita patriotike. Në moshën
17 vjeçare mori pjesë si luftëtar i Lidhjes
Shqiptare të Prizrenit në ( ) kundër for-
cave osmane. Përkrahu Haxhi Zekën dhe
atdhetarët e tjerë në themelimin e (-) dhe
në qëndresën e saj kundër sunduesve
osmanë dhe qarqeve shoviniste fqinjë.
Më 1901-1902 u vu në krye të qën-
dresës popullore në Kosovë kundër
ndërhyrjeve të Serbisë, Malit të Zi, Rusisë
e Austro-Hungarisë në Shqipëri. Për këtë
arësye u thirr në Stamboll, ku u mbajt i
izoluar deri më 190 6. Isa Boletini
përkrahu të vitit 1908, ishte një nga orga-
nizatorët e () që luajti rol të rëndësishëm
në shpalljen e Kushtetutës. Iu kundërvu
politikës reaksionare e antishqiptare të
xhonturqve. U dallua si udhëheqës e orga-
nizator i kryengritjeve të mëdha popul-
lore antiosmane të viteve 1910-1912.
Udhëhoqi luftëtarët në betejat e zhvillu-
ara me ushtrinë turke në zonat më ,
mbështeti kryengritjen antiosmane të v.
1911, udhëhoqi forcat kryengritëse në
zonën -Mitrovicë dhe - më 1912. Gjatë
Luftës Ballkanike në tetor 1912, u vu në
krye të çetave të armatosura vullnetare
për mbrojtjen e troje shqiptare kundër
pushtuesve serbë. Në ditët e pavarësisë,
në krye të përfaqësuesve të Kosovës, u
ndodh përkrah në dhe mori pjesë aktive
në organizimin e forcave të armatosura
për mbrojtjen e .
Më 1913, si anëtar i delegacionit shqip-
tar, së bashku me Ismail Qemali shkoi në
, ku protestoi me forcë kundër vendimit
të për copëtimin e Shqipërisë. Më vonë
Isa Boletini kaloi përsëri në Kosovë, ku
organizoi qëndresën popullore kundër
pushtuesve të rinj serbo-malazezë . Duke
e kaluar jetën në luftë e përpjekje dhe me
urtësinë e tij, fitoi autoritet të madh si
udhëheqës popullor. Isa Boletini e lidhi
jetën e tij e të familjes me fatin e atdheut,
dashurinë e besnikërinë ndaj të cilit e
shprehu me fjalët “Unë jam mirë kur asht
mirë Shqipnia“. Më 23 janar 1916 u vra
pabesisht nga shovinistët malazezë në ,
së bashku me të bijtë Halili dhe Zahidi,
nipërit Jonuzin dhe Haliti dhe tre luftë-
tarë të tjerë.
Quhej Isa Boletini, i njëjti shqiptar nga
Mitrovica, që u shfaq në një nga faqet më
të ndritura të kombit tonë si krahu i
djathtë i Ismail Qemal Vlorës. Ndërsa
ngjarja, e njohur mbase nga vetëm një
numër i kufizuar të interesuarish, ka në
qendër pikërisht ekzekutimin e tij më 23
janar të vitit 1916, saktësisht 92 vite më
parë, në Podgoricë, tashmë kryeqytet i
Malit të Zi. Bëhet fjalë mbase për një
sekuencë, së cilës fare pak i afrohen ver-
sione të ngjashme të historisë botërore,
qofshin të hiperbolizuara nga fantazistë.
Ja skena e papërsëritshme: “I futur në
Isa Boletini
Shtatorja e Isa Boletinit
në qytetin e Shkodrës
kurth, Isa Boletini qëllohet nga të gjitha
anët me plumba, por nuk bie teksa arrin
të qëllojë deri në fund mbi ekzekutorët e
vet. I bërë sallatë nga predhat, ai nuk shtri-
het, nuk nxjerr zë, nuk dridhet, nuk bën
asnjë hap pas, si të ishte prej shkëmbi.
Dikur plagët e rrëzojnë në gjunjë, por sër-
ish ai arrin të mbajë armën në duar duke
qëlluar... Dhe në momentin që dora e
djathtë i copëtohet, e kalon revolen në të
majtën...”.
PROLOGU I VRASJES
Vrasësit e njeriut më të fortë në krah
të Ismail Qemalit, njeriut që shpalli
Shqipërinë të pavarur, ishin xhandarët
malazezë të urdhëruar nga qeveria e këtij
vendi, kurse ata që e prenë në besë ishin
disa diplomatë francezë. Ishte janar i vitit
1916, pikërisht koha kur trupat austriake
pushtonin Malin e Zi, pothuaj pa hasur
në asnjë rezistencë. Porse qeveritarët e
Malit të Zi, pa u turpëruar nga ky push-
tim, pa u turpëruar prej faktit se nuk rezis-
tuan deri në fund, u kujdesën gjithsesi të
hiqnin qafe armikun e hershëm, shqip-
tarin e tmerrshëm, Isa Boletinin, të cilin
e mbanin prej disa kohësh të izoluar.
Sipas rrëfimeve të një të afërmi të Isa
Boletinit, të pasqyruara në librin e Skënder
Luarasit “Isa Boletini”, botim i vitit 1971,
kthesa përfundimtare e jetës së shqiptar-
it të madh nis me përfshirjen e Kosovës
nën Jugosllavinë, sipas vendimeve të
fuqive më të mëdha të Evropës në takimin
e Londrës më 1913. Në vitin 1915,
malazezët pushtojnë Shkodrën dhe leg-
jendës së rezistencës për bashkim kom-
bëtar i mbetet të kërkojë ndihmën e
ndërkombëtarëve. Francezët afrohen dhe
konsulli i tyre në Shkodër, Bikok, i thotë
Isa Boletinit dhe njerëzve të tij që të shko-
jnë në Ambasadën Franceze në Cetinë,
asokohe kryeqytet i Malit të Zi, nga ku do
të merrnin vizë për të shkuar në ndonjë
vend neutral. Pikërisht këtu nis edhe plani
për ekzekutimin e shqiptarit të madh.
Njerëz të Boletinit kishin vënë re një lid-
hje të çuditshme të diplomatëve francezë
me ata malazezë në Shkodër, por kjo do
u vinte në mendje më pas. Gjithsesi
Boletini dhe shpura e tij mbërrijnë në
Cetinë dhe më tej bëjnë një vizitë në
ambasadën franceze, ku u tregohet një
telegram i paraqitur si urdhër i ministrit
të Jashtëm francez për t’i nxjerrë në një
vend neutral. Ndërkohë, anglezët, më
bujarë, e ftojnë Boletinin ta marrin nën
mbrojtje, por nisur nga ligjet e maleve, ai
preferon “mikun që i hapi derën i pari”.
Pak orë më pas, në mëngjes, Isa Boletini
sheh se shtëpia ku bujte ishte rrethuar me
xhandarë malazezë. Shqiptarët merren
dhe dërgohen në Nikshiq, duke u mbaj-
tur gjatë gjithë kohës nën survejim.
EKZEKUTIMI
Thyerja e frontit malazez nga austri-
akët në të njëjtën periudhë kohe dënon
gëzuar 28 nëntori
me vdekje përfundimisht Isa Boletinin.
Ushtarët malazezë e shoqërojnë atë bashkë
me njerëzit më të afërt në Danilograd dhe
më pas në Podgoricë. Më 23 janar 1916,
në ditën kur malazezët po u dorëzonin
kryeqytetin pa luftë austriakëve, duket
urdhri për vrasjen e Boletinit dhe njerëzve
të tij nuk mund të shtyhej më tej.
Ekzekutimi i besohet një njësie ushtarake
që kishte për qëllim mbajtjen e rregullit
në qytet, deri në dorëzimin e tij trupave
austriake. Ja rrëfimi i Tafilit, nipit të Isa
Boletinit, që i mbijetoi ngjarjes, sipas lib-
rit të Skënder Luarasit: “Nja 80 xhandarë
kishin zënë pritë në të dyja anët e urës së
Ribnicës, karshi prefekturës, afër kishës
katolike. Unë me dy vëllezërit, sipas
lajmërimit të kasnecit, po ktheheshim për
në shtëpi, te axha (Isa), patrulla në krye
të urës, që po priste ardhjen e axhës, na
ndali. Kur oficeri urdhëron ndalimin,
xhandarët me pushkët gati të qëllojnë
pyesin: Kush asht Isa Boletini?! Por ofi-
ceri ndërhyn duke u thënë: Mos shtini,
nuk është asnjë nga këta!”.
Por që tre vëllezërit nuk kanë mundësi
të lajmërojnë Boletinin për vendimin e
malazezëve, pasi me përdhunë, nën kër-
cënimin e armëve mbyllen në një shtëpi
dhe mbahen të bllokuar. Në këtë kohë Isa
Boletini, vet i tetë, kishte hedhur hapat e
parë në dërrasat e urës së Ribnicës pa e
dalluar se edhe nga pas krahëve xhan-
darët e mbyllën udhën që të mos kishte
asnjë mundësi daljeje. “Një oficer koman-
dues u kërkon shqiptarëve të dorëzojnë
armët, por Isa Boletini kundërshton: Jo
besa! S’ja kam dorëzue, as Krajlit, as
Mbretit. Dhe nxjerr armën. I pari që shtie
ishte njëfarë Pero Buriqi nga Vasoviçi.
Menjëherë flakë për flakë përgjigjet edhe
Isa Boletini dhe të tijtë me nga dy revolverë
në duar. Brenda disa minutave, të rrethuar
nga të gjitha anët nga dhjetëra xhandarë,
vriten të gjithë, Isa Boletini dhe dy të bijtë,
Halili dhe Zahidi, që ishte student në
Vjenë, dy nipërit, Jonuzi dhe Halili, Hajdar
Selim Radisheva, kunati i Isait, djali i vël-
lait të Hajdarit, Idriz Bilimi dhe Misin Bala
nga Isniqi. Nga ana tjetër mbetën të vrarë
tetë xhandarë dhe plagosen dyfishi.
Shfaqja u sodit nga disa ministra malazezë
të strehuar në prefekturën e qytetit”, rrëfen
i mbijetuari.
SIPAS GJILLASIT
Nuk ka ndodhur shpesh që sllavët të
shkruajnë me respekt për shqiptarët, aq
më pak ata të jugut. Por duket madhësh-
tia e Isa Boletinit i ka kaluar caqet.
Millovan Gjillas, shkrimtari i njohur
disident, në veprën e tij “Toka pa Drejtësi”,
botuar në versionin anglisht në Nju Jork,
në vitin 1958, shkruan me respekt për
shqiptarin në këtë vepër të tijën, që shumë
e kanë krahasuar të barasvlershme me
“Donin e Qetë“ të Shollohovit. Ja si e sjell
ai momentin e vrasjes së Boletinit: “Beteja
e Isës me ushtarët e tij vullnetarë nuk
kishte vazhduar shumë, pavarësisht hero-

gëzuar 28 nëntori
Isa Boletini në Vlorë më 1912
izmit të rreptë të shqiptarëve. Nga kjo
goditje kishte rënë udhëheqësi i tyre
dhe besnikët e tij të devotshëm.
Njerëzit më të afërt të Isës ishin likuid-
uar dhe të tjerët ishin shpërndarë në
katër anë. Isa Boletini ishte vrarë, por
kishte luftuar trimërisht, madje për një
kohë të gjatë, pavarësisht se kishte
mbetur i vetëm në rrugë të madhe.
Ashtu, i plagosur, ishte ngritur në gjun-
jë dhe sado që nuk kishte fuqi për të
mbajtur pushkën, qëllonte me revole
që të paktën të vriste ndonjë prej
armiqve para se të jepte shpirt. Babai
im ishte turrur me vrap drejt tij dhe
shqiptari i pamposhtur e kishte kalu-
ar revolen në dorën e majtë, por nuk
kishte pasur kohë të hapte zjarr. Një
ushtar e kishte vënë në shenjë dhe Isa
kishte rënë përdhe. Babai ishte afruar
me vrap dhe Isa e kishte vështruar me
sytë e mëdhenj dhe të përgjakur, kishte
thënë çka në gjuhën e tij amtare dhe
në atë çast kishte dhënë shpirt. Babai
e kishte marrë mauzerin e tij të gjatë
me dorezë të stolisur argjendi dhe e
kishte ruajtur si kujtimin më të shtren-
jtë. Për çudi edhe ne fëmijëve na vinte
keq dhe ndienim hidhërim dhe kishim
mbajtur zi për Isa Boletinin. Edhe
babait i vinte keq, megji-thëse ai ishte
krenar që ishte vrarë prej grupit të tij.
Ky ishte një pikëllim i veçantë, ishte
më tepër një admirim për një hero
sypatrembur të Shqipërisë, që kishte
luftuar deri në fund në një fushë të
zhveshur, në mes të rrugës së madhe,
pa iu lutur kërkujt dhe pa falur askënd,
ashtu drejt në këmbë, i pambrojtur.
Admirimi për të bënte pjesë gjithash-
tu në pikëllimin tonë. Në qoftë se një
njeri duhet të vdesë, do të ishte mirë
të binte ashtu siç kishte rënë Isa
Boletini. U kujtoftë për jetë nga ata që
Betimi mbi flamur
e panë dhe nga ata që kanë dëgjuar për
të! Shumë më vonë ne i patëm treguar
babait dhe e ngacmonim për këtë, se
kishim lexuar që Isa Boletini kishte
vdekur në Shkodër. Babai nuk e pra-
nonte një gjë të tillë. Por për të nuk
kishte aq rëndësi nëse ky kishte qenë
Isa Boletini vetë, apo ndonjë nga ofi-
cerët e tij, kryesorja ishte se shqiptarët
që kishin luftuar në atë betejë dhe, sido-
mos prijësi i tyre, që nuk mund të ishte
njeri tjetër veç Isa Boletini, ishte vrarë.
Babait i kishin thënë se ky ishte Isa.
Dhe kjo mjaftonte për të, fakti i rënies
së tij ishte provuar për jetë të jetëve
me zjarrin e pushkëve”.
VARRIMI
Të marrë në pyetje nga autoritetet
austriake, ministrat malazezë u justi-
fikuan se kishin pasur informata se Isa
Boletini do të provokonte ngjarje për
të djegur dhe plaçkitur qytetin. Sipas
tyre, ai ishte vrarë duke sulmuar
prefekturën në përpjekje me patrullat
e ushtrisë. Organizatorë të drejtpër-
drejtë të vrasjes ishin ministri i Luftës,
gjenerali Veshoviq, i kunati i Krajl
Nikollës, komandanti i Përgjithshëm,
gjeneral Janko Vukotiqi, ministri i
Punëve të Brendshme, Plamenac,
prefekti i Podgoricës, Ramadanoviçi e
të tjerë. Trupat e Isa Boletinit dhe
njerëzve të tij u vendosën fillimisht në
një dhomë të prefekturës, ku u bë edhe
identifikimi. Varrimi u bë në Podgoricë
dy ditë më pas me pjesëmarrjen e
mijëra shqiptarëve banorë të zonës.
Nasuf Dizdari nga Shkodra mbajti një
fjalim para se arkivoli i Boletinit të futej
nën dhe. Gjithsesi askush nuk besonte
për vrasjen e Boletinit, pasi nuk ishte
hera e parë që lajmet e bënin të vrarë.
Kompozim në vaj nga Zef Shoshi “Isa Bolitini me trimat”
Po kështu nuk u besua dhe një komu-
nikatë zyrtare e ushtrisë austriake, që
jepte lajmin e vrasjes së tij “gjatë një
përpjekjeje me malazezët”.
NGA MITROVICA NË
VLORË, BIOGRAFIA E NJË
SHQIPTARI TË MADH
Isa Boletini u lind në 15 janar 1864
në Boletin të Shalës, Mitrovicë, në kufi
me Serbinë. Në moshën 17 vjeçare
mori pjesë në Lidhjen e Prizrenit.
Mbështeti rilindësit shqiptarë,
veçanërisht për shkollat, madje ndër-
toi shkollën e parë në gjuhën shqipe
për Boletinin e Shalës. Turqit kërkonin
shkatërrimin e Boletinëve dhe veçanër-
isht zhdukjen e Isës, pasi ata ishin kthy-
er në kundërshtarët kryesorë të push-
timit. Pikërisht një gjeneral turk,
Dervish Pasha, shtypi popullin e
krahinës dhe dogji kullën e parë të
Boletinëve.
Armiqësia ndaj serbëve nis më
1908, kur Isa me njerëzit e vet çar-
matos bandat serbe të komanduara
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
nga konsulli rus i asaj kohe, të
furnizuara me armë po nga Rusia. Pas
Luftës së Parë Botërore turqit, të
mbështetur nga serbët vendas sulmuan
Boletinin, por nuk ja arritën qëllimit
pasi ushtria turke thyhet. Kjo ngriti
shumë reputacionin e Isa Boletinit dhe
si rrjedhojë me të u bashkuan qindra
shqiptarë të tjerë. Në të njëjtën kohë
ai rindërtoi kullën si dhe shkollën
shqipe, që ruhen edhe sot.
Duhet thënë se Isa Boletini ka
qenë në krye të kryengritjeve
shqiptare kundër serbo-malazezë ve,
por edhe turqve, nga viti 1901 deri
në vitin 1912. Në këtë periudhë emri
i tij u lakua e komentua shumë në
shtypin e kohës i lidhur me betejat e
Cernalevës, Kaçanikut, Shkupit dhe
të Kalasë së Mitrovicës, ku gjeti
vdekjen edhe konsulli rus që ndih-
monte serbët në operacionet kundër
shqiptarëve.
Në nëntor 1912, për ti shkuar në
krah Ismail Qemalit, Isa Boletini i
ndjekur nga serbo-malazezë t e turqit,
përmes një moti të ashpër, e shkurton
53
në kohë rekord largësinë nga skaji më
verior i banuar me shqiptarë, deri në
Vlorë. Këtu ngarkohet dhe krijon
Gardën e parë të Ushtrisë shqiptare
duke vendosur rregull në disa zona të
jugut e duke mbrojtur zonat e bregde-
tit nga forcat greke.
Më 1913 shkon në Londër si për-
faqësues i Ushtrisë shqiptare. Në
muzeun historik të Londrës gjendet
një portret i tij i titulluar: Gjenerali
me qeleshe të bardhë.
Më 1915 vihet në mbrojtje të qev-
erisë së Princ Vidit dhe me
mbështetjen e kolonelit holandez
Thomson, krijon xhandarmërinë e
parë shqiptare. Më 1916 gjendet në
Shkodër për të organizuar mbrojtjen
nga malazezët, kohë kur sajohet
edhe vrasja e tij.
Vepra e Isa Boletinit është nderu-
ar në çdo kohë në gjithë Shqipërinë
etnike. Emrin e tij e mbajnë shkolla,
rrugë, lagje e sheshe. Gjithashtu ka
një batalion special të ushtrisë
shqiptare, aktualisht i instaluar në
Irak, që mban emrin e Isa Boletinit.
54
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008 gëzuar 28 nëntori

LAJMËRIM
HOUSE FOR SALE Kisha Katolike Shqiptare “Zoja e Shkodrës” lajmëron
komunitetin shqiptar se, në nder të Ditës së Pavarësisë,
ditën e premte, më 28 Nëntor 2008, në ora 5:00 të mbrëmjes,
në mjediste e jashtme të kishës, organizon ngritjen solemne
të Flamurit Kombëtar.
Pas ceremonisë së ngritjes së Flamurit, do të kremtohet
Mesha e Shenjtë, e mbas Meshës, në Qendrën “Nëna Tereze”
do të shtrohet një koktej.
Të gjithë janë të mirëseardhur.

Kisha Katolike “Zoja e Shkodrës”

Address:
361 West Hartsdale Avenue
24 Lime Kiln Rd,
Wesley Hills NY 10977 Hartsdale , New York 10530

2400 SQ FEET
5 Bedrooms,3 full bath, kitchen, SHOQATA “ANA E MALIT” NË NEW YORK
family room, living room,
dinning room, laundry room,
2 car garages

Fully renovated

Price
$570,000.00
FESTON 96 VJETORIN E PAVARËSISË SË SHQIPËRISË:
DATA: 30 NËNTOR 2008 (DITË E DIEL) DUKE FILLUAR NË ORA 6:00 PM;

VENDI: RESTORANTI “STAATEN” 697 FOREST AVENUE

STATEN ISLAND, NY 10310

MARRIN PJESË: KËNGËTARI GËZIM SALAJ I ARDHUR POSA-

ÇËRISHT NGA VENDLINDJA
GRUPI MUZIKOR “CEKA”
SH.K.A. “BASHKIMI KOMBËTAR”
DIJANA VAJUSHI
HEJDI MEHMETI ETJ...

HYRJA: $70.00 PËR TË RRITUR DHE $40.00 PËR FËMIJË TË MOSHËS NËN 12 VJET.
ÇMIMI PËRFSHIN DARKËN E STILIT “BUFFET” DHE PIJET JOALKOHOLIKE.

TË ARDHURAT E MBLEDHURA NGA KJO DARKË DO TË

PËRDORËN PËR NDIHMA HUMANITARE NË VENDLINDJE.
Contact person: Gjon Lleshaj
Office number: 212-695-0550 PËR INFORMATA DHE REZERVIME TË THIRRNI NË,
Cell Number: 917-750-3335 TEL. (646) 529 - 3220 OSE E-MAIL: ANAEMALIT@AOL.COM

gëzuar 28 nëntori
Federata Panshqiptare
“Vatra” dhe Ismail Bej Qemali
Nga Dalip Greca
Federata Pan Shqiptare Vatra
ishte ndër të parat që e përshëndeti
shpalljen e pavarësisë së
Shqipërisë. Madje ka një nxitim në
botimin e urimit, që me 22 nëntor
prej gazetës “Dielli”. U mendua se
shpallja do të ishte bërë fakt i kryer
që në ditën e shkeljes së Ismail Bej
Vlorës në qytetin e Durrësit. Dihet
arsyeja historike e mosshpalljes së
Pavarësisë në Durrës dhe delegatët
u njoftuan që të vazhdonin për në
Vlorë, por gjithësesi Vatra e bëri
urimin, edhe pse para kohe.
Vatra u gjend disi e pa orientuar
në situatat që po kalonin viset
shqiptare në prag të shpërbërjes së
Perandorisë Turke. Vatra anonte
nga autonomia e njohur nga Turqia
me qëllim që t’u vihej fre fqinjëve.
Në fakt prej kohësh kishte një
kundërvënie të Faik Konicës ndaj
Ismail Qemalit, që mori pas vetes
dhe Federatën. Shpëtimi e bashki-
mi i katër vilajeteve shihej më i
mundshëm tek autonomia nën
Turqi në këndvështrimin e Faikut.
Studiuesi Beqir Meta arrin në
përfundimin se Konica dhe Noli në
atë kohë jo vetëm nuk besonin se
Turqia mund të shkatërrohej nga
aletatët ballkanikë, por gjykonin se
edhe Austro- Hungaria nuk mund
të qëndronte jashtë konfliktit.
Në një miting masiv, që u orga-
nizua nga Vatra me 7 tetor 1912, u
shpreh hapur mbështetja ndaj
Turqisë. Drejtuesi i mitingut, prifti
atdhetar Atë Naum Chere, i bëri
publike idetë e Vatrës në inter-
vistën që dha për gazetën Boston
Herald.
Prifti atdhetar, duke folur në
emër të Vatrës në miting, i
deklaronte gazetës se:”Turqia duke
garantuar realizimin e kërkesave të
shqiptarëve, e bën egzistencën
kombëtare të Shqipërisë një
mundësi reale.”
Ky qëndrim vinte prej frikës që
Mihal Grameno dhe gazeta e tij
”Koha”, që botohej në Jamestown,
mori anën e Partisë Politike të
Kristo Dakos
kishte Vatra, e cila frikej nga oreksi
në rritje i fqinjëve grabitqarë. Në
intervistën e tij, Atë Cere, shtonte:”
“Përkrahja e Turqisë nënkupton
një godtje vdekjeprurëse për
ambicjet në rritje të shteteve bal-
lkanike…Sidoqoftë interesat tona
aktualisht janë për një
bashkëpunim të përzemërt me
ushtrinë turke kundër armiqëve të
Perandorisë, të cilët janë në radhë
të parë, armiq të Shqipërisë.”
Natyrisht që ky qëndrim nuk i
qëndroi kohës dhe qe i gabuar, por
u korrigjua në kohë.
Kur dekompozimi i Perandorisë
Turke, doli në dritë të diellit,
“Vatra” la mënjanë autonominë e
Shqipërisë dhe kërkoi pavarësinë e
plotë. Ajo luftoi fort tek qeveria
amerikane për ta mbështetur
pavarësinë. Hapi i parë i Vatrës për
të ndikuar tek shteti amerikan për
favorizimin e shtetit të pavarur
shqiptar, u bë dhjetë ditë para se
Ismail Qemali të realizonte aktin
historik të ngritjes së Flamurit në
Vlorë.
Është i njohur mitingu i 17 nën-
torit 1912, organizuar nga Vatra në
Boston, që u drejtua kundër plan-
eve të Fuqive Evropiane, për të
copëzuar shtetin shqiptar.
Pikërisht nga ky miting iu
drëgua një telegram Presidentit
amerikan Ëilliam Haëard Taft, ku i
kërkohej ushtrimi i autoritetit të tij,
për të shpëtuar Shqipërinë nga
copëzimi fatal. Një telegram i tillë
iu dërgua edhe Austro-Hungarisë,
Italisë, Gjermanisë, Rusisë, Francës
dhe Papës së Romës.
PËRPLASJA NË WORCESTER
Përplasja me Plakun e Flamurit,
ndodhi shumë kohë pasi ai kishte
dhënë dorëheqjen. rrethanat e më
pasme ishin të tilla që Federata
“Vatra”, i acaroi marrëdhëniet me
plakun mjekërbardhë, që njihet si
babai i Pavarësisë së Shqipërisë,
Në krye të grupit që mbështeste
kandidaturën e Ismail Qemalit ishte
Kristo Dako, atdhetar i përkushtuar,
por i rrëmbyer e gjaknxehtë
Noli dhje Konica nuk besonin në shthurjen e Turqisë
paçka se këto përplasje nuk
bëheshin ballëpërballë, por në dis-
tancë nga Ismail Qemali.
Katër vite pasi ai kishte dhënë
dorëheqjen si kryetar i së parës
qeveri shqiptare, një fraksion i
Vatrë-s në Worcester, Mass, kishte
kërkuar që arkitekti i Pavarësisë së
Shqipërisë të ishte shtylla diplo-
matike e kombit shqiptar në
Evropë, posaçërisht në
Konferencën e Parisit. Për këtë qël-
lim 18 vatranë të Worcesterit kishin
hartuar një qarkore, e cila iu dër-
gua Vatrës dhe mbante datën 9
gusht 1917. Firmëtarët e qarkores
ishin 18 vatranë.
Komisioni i Vatrës nuk e priti
mirë këtë qarkore dhe e konsideroi
atë frymë kryengritëse që i shthurte
punët e Shqipërisë në ato kohë të
vështira, kur nuk kishim shtet, pas
largimit të princ Widit. Logjika dhe
argumentet duken bindse.Në fakt
Vatra kishte përfaqësim diplomatik
të kualifikuar në Evropë. Mehmet
Konica kishte dhënë prova për
besnikëri dhe punë të frytshme në
Londër, ku kishte shtuar rrjetin e
miqëve për Shqipërinë. Përfaqësim
diplomatik të kualifikuar kishte
Vatra edhe në Zvicër.
Komisioni që drejtonte Vatr-ën,
i këshilloi firmëtarët rebelë, që të
tërhiqeshin dhe të mos shkaktonin
përçarjen e shqiptarëve të
Amerikës, pasi do të dobësohej
mbrojtja e çështjes kombëtare.
Grupi inisiator nuk u tërhoq,
përkundrazi vazhdoi që të propa-
gandonte inisiativën e vet për të
mbështetur Ismail Bej Qemalin,
plakun e flamurit. Argumenti i tyre
bazë ishte se Ismail Bej Qemali për-
bënte një simbol dhe shqiptarët e
adhuronin për aktin e shpalljes së
pavarësisë, por edhe në Evropë qe i
njohur. Me gjithë përpjekjet e
kryesisë së Vatrës, grupi fraksionist
nuk u tërhoq. Në këto rrethana
kryesisë së Vatrës nuk i mbeti gjë
tjetër veçse të bënte thirrje të hapur
degëve të saj që të distancoheshin
nga përçarësit e Worcesterit dhe të
qëndronin të bashkuar rreth fla-
murit të saj. Edhe pas kësaj thirrje-
je franksionistët e Vatrës nuk u
tërhoqën. Atëherë kryesia dha
udhëzime të prera dhe i përjashtoi
përçarësit nga radhët e Vatrës.
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
Në krye të grupit që mbështeste
kandidaturën e Ismail Qemalit
ishte Kristo Dako, aktivist me
peshë në çështjen kombëtare në
emigracion. Refat Gurazezi shkru-
an se Dako ishte një figurë kom-
plekse, që i bëri shumë shërbime
çështjes kombëtare, por që për
Vatrën krijoi probleme, grindje, që
vinin nga temperamenti i tij, rrëm-
bimi në situata të vështira.
Refat Gurazezi, tek historiku u
Vatrës, shkruan:”Kristo Dakua
ishte shqiptar i mirë, njeri intelek-
tual, gjithmonë punoi për çështjen
shqiptare dhe bëri mjaft shërbime
të vyera për atdheun e tij, por mjer-
isht, inati i madh i vishte sytë dhe
nuk e shikonte rrezikun e
Shqipërisë që jeta e saj ishte në bal-
lancë ”Vdekje ose liri!
ÇËSHTJA E ISMAIL QEMALIT
NDAU VATRËN DHE PËRPLAS
DIELLIN ME ALBANIAN
Grupi i Worcester-it nuk u
tërhoq nga qarkorja e vet dhe Vatra
nuk u tërhoq nga pozicioni i saj.
Kur e pa se kryesia e Vatrës po i
vinte kufi dhe kur kaloi në masën
ekstreme të fshirjes së emrave të
rebelëve nga listat e anëtarësisë,
grupi inisiator, mori vendimin që
ligjëroi ndarjen. Me 27 gusht, pra
rreth 18 ditë pas qarkores, shpalli
krijimin e Partisë Politike.
Menjëherë pas shpalljes së Partisë,
u emërua zyrtarisht prej saj Ismail
Qemali si përfaqësues i shqiptarëve
të Amerikës në Evropë.
Me figurën e Ismail Qemalit, i
cili kishte ngritur Flamurin e
Skënderbeut në Vlorë, Partia
Politike i nxori shumë punë Vatrës
dhe i rrëmbeu asaj shumë anëtarë.
Vetë figura e Ismail Bej Qemalit e
kishte popullaritetin brenda vetes
me aktin e ngritjes së flamurit,
kështu që nuk e pat hiç të vështirë
Kristo Dakua që të korrte sukses e
të shtonte anëtarët e simpatizan-
tët.Një numër i konsiderueshëm
nga ata që u shkëputën prej Vatrës
dhe u bashkuan me Partinë Politike
ishin nga Vlora dhe rrethinat si dhe
një numër i mjaftë ishin prej
Çamërie. Ndarja u shoqërua edhe
në shtypin e diasporës. Partia
Politike nisi botimin e një gazete të
55
saj me emrin”Albania” dhe kishte
për editor Dhimitër Balën.
Ashpërsimi i kundërshtive arriti
kulmin. Të dyja gazetat dyluftonin
njëra –tjetrën me artileri të rëndë,
duke shpenzuar energji të shumta
mes vetes. Kjo qe një humbje e
madhe sepse shoqatat helenike
kishin kohë që në kor përpiqeshin
të investonin përçarje mes shqip-
tarëve të këtushëm dhe propagan-
donin Çështjen e Vorio Epirit. Në
vend që shqiptarët të bashkonin
forcat kundër grekëve u duhej të
luftonin në dy krah, edhe kundër
greklëve, edhe kundër njëri-tjetrit.
Gazeta Albania e Partisë Politike
nuk linte gjë pa shkruar kundër
Vatrës dhe kryetarit të saj Fan S
Noli dhe mbante në shënjestër
diplomatin e Vatrës në Evropë,
Mehmet Konica. Dielli nga ana e tij
nuk la gjë pa thënë kundër Partisë
Politike. Editor në atë kohë i Diellit
ishte Bahri Omari, i cili u kthye në
një avokat tepër i ashpër i Vatrës
dhe kryetarit Noli. Gazeta Dielli
shkruante kundër Kristo Dakos me
shokë, por në shënjestër mbante
babanë e Pavarësisë, Ismail
Qemalin.Në historikun e Vatrës, të
hartuar nga Refat Gurazezi jepet
një detja i kësaj lufte:”Lufta e Diellit
kundër Ismail Qemalit s’qe vetëm
për arsye politike, pati dhe të tjera
shkake-por s’kemi fakte në dorë
dhe i vëmë kapakun “rumureve”-
thash’-e themeve.” Duket se
Gurazezi aludon se Bahri Omari
kishte dhe arsye vetiake, që e ash-
përsonte betejën.
TRONDITJET E VATRËS
Federata Vatra në historikun e
saj njeh tri përçarje të mëdha që e
rrezikuan seriozisht bashkësinë e
saj. Këto përçarje i takojnë viteve
1917, 1925 dhe vitit 1936. Më e
rrezikshme nga këto ishte pikërisht
ajo që njohu për arkitekt përçarjeje
Kristo Dakon dhe pati në thelb
mospërputhjen e mendimeve të
Vatrës me grupimin që ksihte për
simbol Ismail Qemalin. Kjo përçar-
je qe me pasoja për mërgatën
shqiptare të Amerikës sepse ndod-
hi në kohën kur nuk funksiononte
shteti shqiptar.Ishte për të ardhur
keq se figura që kishte qenë simbol
i bashkimit në shpalljen e
Pavarësisë së Shqipërisë, tash qe
bërë objekt përçarje, jo për faj të
vetë kryeflamurtarit të kombit. Në
vitet e Luftës së Parë Botërore,
mungesën e shtetit e kishte
zëvendësuar në një farë mase,
Vatra, e cila po mbronte në mënyrë
të kualifikuar kombin në arenën
ndërkombëtare.
Federata Panshqiptare Vatra,
me shpenzimet e veta, mbante për-
faqësues diplomatik në Londër,
Washington, Paris, Romë, Gjenevë
etj.
Dy përçarjet e tjera nuk patën
pasoja për çështjen kombëtare, por
gjithësesi ato nuk qenë pa rrjedhoja
për vetë Vatrën.
Për të shuar sherrin e parë, atë
të vitit 1917 u varën shpresat në viz-
®
56
 56
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
Federata Panshqiptare “Vatra” dhe Ismail Bej Qemali
®
55
itën që bëri një nga figurat e njohu-
ra të çështjes shqiptare, Nuredin
Bej Vlora, i cili kishte udhëtuar nga
Zvicra në SHBA aty nga fillimi i
muajit dhjetor 1917. Shpresën për
një ndërhyrje e pajtuese e kishte
sjellë përfaqësuesi i Vatrës në
Zvicër, Mihal Bej Turtulli, i cili
ishte takuar para nisjes së Nuredin
Vlorës dhe e kishte porositur atë që
të përdorte autoritetin e vet pranë
Partisë politike dhe t’i ftonte ata
për bashkim.
FTESA E NOLIT PËR
NUREDIN BEJ VLORËN
Zyrtarët e Vatrës e pritën ngro-
htësisht Nuredin bej Vlorën, i cili
arriti në Nju Jork me 27 dhjetor
1927. Ishte vendosur në adresën
150 East 72nd Street. Pikërisht në
këtë adresë e nisi letrën-ftesë
kryetari i Vatrës, Fan S. Noli. Në
ftesë i urohej mirëseardhja, udhëti-
mi dhe ftohej Nuredin Bej Vlora që
të merrte pjesë në një mbledhje të
madhe të Vatrës në Boston, një
mbledhje me shumë rëndësi (nënv-
izonte Noli), ku do të fliste miku i
shqiptarëve, anglezi Charles Ëoods.
Letra-ftesë përfundonte me shën-
imin se të gjithë shqiptarët e
Bostonit do ta prisnin me gëzim
ardhjen e tij. Gjatë asaj vizite,
Nuredin beu u martua në Neë York
dhe Kryetari i Vatrës, Noli, i dërgoi
urimet e tij të ngrohta në hotelin
Biltmore, duke uruar martesë të
lumtur.
Interesimit të jashtzakonshëm
për bashkim të delegatit të saj, dr.
Turtullit dhe mikut të tij, Nuredin
Bej Vlora, si dhe të gjithë
vatranëve, Vatra i parapriu me një
deklaratë publike, në të cilën,
shkruante ”Federata Vatra i ka
dyert të hapura për të gjithë shqip-
tarët që u binden kanuneve të saj
dhe vendimeve të Kuvendit.”.
Duket se deklarata paralajmëronte
se Vatra nuk tundej nga Kanunorja
e saj, pra të tjerët duhej të kthe-
heshin nga rruga e gabuar.
Duke qenë se deklarata kishte
në kontekstin e saj gjuhë diplo-
matike, por jo veprime praktike,
nga ajo s’doli gjë. E para sepse
dihet se ata që ishin shkëputur e
kishin shkelë me vetëdije
Kanunoren dhe nuk i ishin bindur
Kuvendit. Në këto rrethana frank-
sionistët s’mund të bashkoheshin
pa kushte.Nga ana e saj Vatra nuk
hodhi ndonjë hap konkrt për
bashkim.Dikush duhej të hidhte
hapin i pari, por armët ishin të
mbushura dhe gishti në çark të
shkrepjes. Dyert kishin qenë të
hapura edhe më parë, por ndarja
kishte ndodhë.Sipas gjasave, fillim-
isht Nuredin Beu e pati dëshirën
për bashkim, por më pas duket se
ia ndërruan mendjen, pasi nuk pat
asnjë veprim praktik nga ana e tij
në drejtim të ndërmjetësimit. Kush
vallë kishte ndikuar për keq, që ai
hoqi dorë nga misioni i ndërm-
jetësimit? Dokumentet mungojnë,
kështu që hamendjet nuk zbardhin
të vërtetën.
DEKLARATA E PARTISË
POLITIKE ACAROI SITUATËN
Duke qenë se bashkimi nuk u
arrit, lufta u ashpërsua, pasi Partia
Ismail Qemali
Politike lëshoi publikisht
deklaratën, që shqiptarët e
Amerikës kishin si përfaqësues në
Evropë, Ismail Qemalin. Dielli u
armatos sërish me armatim të
rëndë dhe iu sul Ismail Qemalit me
breshëri. Deklarata e Partisë
Politike nuk kishet gjuhë diplo-
matike, kështuqë ajo e acaroi
Vatrën dhe e armatosi Diellin, i cili
goditi me artileri të rëndë plakun e
flamurit.
Me 4 shkurt 1918, Komisioni i
Vatrës publikoi deklaratën e vet,
ku denonconte delegatin e Partisë
Politike. Në deklaratën e Vatrës
kumtohej se :” Ismail Qemali duke
pranuar një delegacie të propzuar
nga një grusht intrigantësh dhe të
paditurish dhe duke proklamuar
botërisht që pëerfaqëson të gjithë
shqiptarët e Amerikës, tregoi
sheshit qe s’e përfill as Vatrën as
anëtarët e saj, as delegatët e saj,
dhe Federatës sonë, s’ia do nderi të
përfillë një njeri që s’e përfill.”
Qëndrim më ekstrem e gjuhë më të
ashpër s’kishte ku shkonte. Pra
asnjë shteg për bisedime e për gjet-
jen e konsensusit.
Deklarata vazhdonte me tone
pesimizmi për misionin e Ismail
Qemalit::”Me këtë rast deklarojmë
që delegati ynë, Mehmed Konitza
nuk i ka besim Ismail Bej Qemalit,
gjithashtu s’i ka besim as Dr.
Turtulli, sipas një deklarate që i
bëri Nuredin Bej Vlora kryetarit të
Vatrës”.
Sipas Vatrës, edhe mikja e
shqiptarëve, Edith Durham, ishte
kundër kandidaturës së Ismail Bej
Qemalit për në Evropë. Sipas një
pohimi të zonjës Sevasti Qiriazi
(Dako), Miss Durham, i paska
thënë asaj se po të zgjidhej Ismail
Qemali delegat, ajo do të hiqtë dorë
nga çështja shqiptare! Nuk dihet sa
e vërtetë ëshëtë kjo sepse një
deklaratë e tillë nuk është e doku-
mentuar nga Miss Durham.
Në këto kushte Vatra
këshillonte zyrtarët e degëve të saj
me letra të veçanta që të mos
afronin për anëtarë përkrahës të
Partisë Politike të Kristo Dakos.Jo
vetëm kaq, por t’i shuanin nga listat
e Vatrës ata që ishin anëtarë të asaj
Partie.
FUTJA NË “VALLE” E GAZETËS “KOHA”
Në “valle” hyri dhe gazeta
“Koha”, e cila duket se e dëmtoi më
shumë çështjen shqiptare dhe thel-
loi përçarjen. Gazeta e Gramenos
botohej në Jamestoën, NY.
Dega nr. 25 e Federatës “Vatra” në Jamestown, në vitet e para të themelimit së saj.
Publicisti demokrat, Mihal
Grameno ishte vetë editor dhe vetë
pronar. Në të shumtën e rasteve,
Mihal Grameno, në shkrimet e tij
në “Koha” mbante anën e Ismail
Qemalit dhe kritikonte fort editorin
e Diellit, Bahri Omarin për ash-
përsinë e stilit dhe fjalët e rënda që
përdorte ky i fundit ndaj Ismail
Qemalit.
Sipas gazetës “Dielli”,
gazeta”Koha” e Mihal Gramenos
nuk kishte shumë lexues, i
mungonte fuqia, qarkullonte në
pak duar, dhe në këto rrethana
efekti i saj shkonte tek pak këndon-
jës.
Mihal Gramenos nuk mund t’i
mohohet kontributi i madh që dha
për çështjen Kombëtare. Ai ishte i
pranishëm edhe në Paris, ku ven-
dosej fati i Shqipërisë. Jo se ishte
delegat i ndonjë Partie apo shoqate,
por shkoi atje thjesht si vëzhgonjës.
Sipas historikut të Vatrës,
shkruar prej Refat Gurazezit, më
1919, kur ishte në Paris, Mihal
Grameno, pati jë audiencë me
Esad Pashë Toptanin dhe kur u
kthye në Amerikë nuk i kurseu
fjalët e mira për pashën, që do të
vritej në emër të shqiptarizmit nga
Avni Rustemi.
Gjithësesi Mihal Grameno,
mbeti një kolos i shqiptarizmit.
Nëse fundi i jetës së tij, që jo dinji-
toz, lufta me pushkë e penë për
Mëmëdhenë, e vendos atë në
Panteonin e burrave të shquar të
Kombit.
Figurën e tij komplekse, e ka
analizuar mjeshtrit Fan Noli, pak
kohë pas vdekjes së heroit të
Kombit. Shkrimi i Nolit mund të
dëmtohet po të komentohet, pran-
daj po e vendosim në origjinal.
FAN NOLI: MIHAL GRAMENO
KISHTE DY JETË
Mihal Gramenua ishte një nga
veteranët e çështjes kombëtare.
Dishepull i Miha Naços së
Bukureshtit, që lëftoi për
Shqipërinë vjete me rradhë, me
armë maleve, si shok i Çerçizit dhe
i Bajos, me pendë e me gojë në
Rumani, në Shqipëri e në Amerikë.
Me gjithë mungesat e tij, ishte pop-
ullor dhe i dashur në të gjitha anët
e Shqipërisë, se dinte si t’i fliste
popullit e si t’i fitonte zemrën.
Do të ishte një lajthim i rëndë
sikur të gjykohej Mihali ashtu si u
bë vjetët e fundme nga alkoolizmi.
Shumë njerëz kanë dy jetë të
ndryshme, një jetë heroike dhe një
jetë groteske. Jeta e dytë dhe e
fundme është karikatura e jetës së
parë, e jetës së bukur ku shfaqen
ashtu si ishin para se të rrëzohen e
të bëhen gërmadha. Ky ka qënë
mjerimi i Shahin Kolonjës dhe i
Mihal Gramenos. Pas jetës heroike
e hodhën me të pirë dhe vjete me
radhë i kemi parë të jetojnë si gër-
madha, si kufoma, si karikatura të
vetes së tyre. Dhe ata që i kanë
parë, kështu vjete me radhë, kujto-
jnë se kështu kanë qënë edhe më
parë, gjithnjë, që në krye gjer në
fund. Aspak. Se mund të shpjego-
het lehtë qysh një trim kalbet nga
alkooli, po s’mund të shpjegohet
asfare qysh një alkoolik i kalbur
lulëzon si trim. Mihali duhet
gjykuar ashtu siç ishte(...). Duhet të
lëmë mënjëanë pjesën e sëmurë të
jetës së tij dhe të kuptojmë pjesën e
saj të shëndoshë. Këtë pjesë të jetës
së tij, që ishte më e mira dhe më e
shtrenjta, Mihali sakrifikoi plotë-
sisht për çështjen kombëtare, së
cilës i ka bërë shërbim të paçmuar
në Shqipëri. Dhe këtu mund të
shtojmë që shokët nuk i ka të
shumtë Mihali në galerinë e
nacionalistëve militantë të periud-
hës kombëtare heroike.
Cili ishte shpërblimi i
sakrificave të tij? Shpërblimi mate-
rial ishte një shaka. Në vjetët e
fundme i dhanë si sadaka një pen-
sion sa për të mos vdekur prej urie.
Po vjete me radhë, pothua tërë
jetën e tij Mihali ka vuajtur në var-
fëri dhe privacione që ia helmuan
dhe ia nxinë shpirtin. Shpërblimi
gëzuar 28 nëntori
moral, nga ana tjetër, ishte tragjedi.
Qysh e ëndërronte Shqipërinë
Mihali me shokë dhe qysh u doli?
Tamam ashtu si tha at Panua i
Gjirokastrës: “Shqipëria u bë që të
pëlcasin shqiptarët”. Se mjerisht
këtë Shqipëri po e gëzojnë anti-
shqiptarët, turkomanët, greko-
manët, kusarët dhe mercenarët.
Dhe këtu mund të gjejmë arsyen
përse ai kërkoi ngushëllimin në
shishen. Kjo ishte një gjysmë
vetëvrasje, e cila u plotësua disa
javë më parë me vdekjen e tij.
VATRA NDEROI PLAKUN E FLAMURIT
Më 27 janar 1919 u njoftua
vdekja e Ismail Bej Qemalit, babait
të shtetit të vogël të pavarur shqip-
tar.Plaku i lavdishëm kishte vdekur
në rrethana misterioze në Peruxhia
të Italisë. Gurazezi shkruan se zyr-
tarët e Vatrës, u mbodhën në zyrën
e Federatës, e nderuan plakun
duke u ngritur në këmbë dhe duke
mbajtur 2 minuta heshtje, në shen-
jë zie, hidhërimi e nderimi në kuj-
tim të jetës dhe veprës të Ismail Bej
Qemalit.
Jo vetëm kaq, por Vatra
ngushëlloi edhe të birin e Ismail
Qemalit, Hetem Qemal Vlorën,
duke i dërguar atij mesazhin
ngushellues për vdekjen e të atit të
tij, i cili ngriti Flamurin Kombëtar
të Gjergj Kastrioti Skënderbeu në
Vlorë me 28 nëntor 1912, dhe
shpalli pavarësinë e Shqipërisë,
duke u quajtur babi i Kombit.
Dielli me këtë rast shkroi një
artikull lavdërues dhe nuk i kurseu
fjalët e mira pas vdekjes për Ismail
Qemalin, të cilin në të gjallë e pat
luftuar ashpërsisht.
Mihal Grameno shfrytëzoi situ-
atën dhe shkroi një artikull të hid-
hët kundër Diellit me titull ”Vdis pa
të dua”. Ai koment i shkurtër i
Gramenos e zemëroi ashpër Bahri
Omarin, editorin e Diellit, i cili nuk
mund të rrinte pa i marr hakun
Kohës dhe editorit të saj, por nuk
kurseu as Plakun e Flamurit.

gëzuar 28 nëntori
Të gjithë njerëzit që drejtuan Shqipërinë
Kryeministri më jetë gjatë ishte Mehmet Shehu, më jetë shkurtër ishte Qazim Koculi, që qëndroi në post vetëm 13 orë
Nga Ben Andoni dhe
Lorenc Vangjeli
Janë 56 njerëzit që kanë drej-
tuar Shqipërinë në më pak se një
shekull. I kanë dashur dhe i kanë
urryer, i kanë duatrokitur apo i
kanë vrarë, janë përmendur dhe
më pas apo dhe i kanë tërhequr
zvarrë; ky ka qenë fati i 56
kryeministrave shqiptarë që nga
themelimi i shtetit shqiptar në
vitin 1912.
Nga kjo listë, të paktën gjashtë
nga kryeministrat janë vrarë,
ndërsa katër të tjerë kanë për-
funduar në burg. Një pjesë tjetër,
kanë vdekur në mjerim dhe në
vetmi të plotë dhe pak nga ta,
fare pak, kanë gëzuar më pas një
jetë normale. Kryeministri më
jetëgjatë ka qenë Mehmet Shehu i
cili qëndroi në atë post që nga viti
deri në 1981, por që për ironi të
fatit, u vetvra në shtëpinë e tij, në
dhomën e gjumit. Një vetvrasje
që ende sot ngre shumë pikpyet-
je. Në ditët moderne të
Shqipërisë pluraliste të pas viteve
90´, tre kryeministra kanë pasur
probleme me ligjin: Fatos Nano
dhe Vilson Ahmeti të burgosur,
Adil Çarçani i vdekur në arrest
shtëpie ndërsa ndodhej i akuzuar
për genocid. Në Shqipërinë e par-
aluftës kur qeveritë ndodhte që
ndroheshin edhe me ditë, e njëjta
pamje e zymtë, a thua se drejtue-
sit e këtij vendi i ndjek pas një
mallkim... Eshtrat e Vrionit i
hodhën në lumë, Kosturin e
vranë me atentat, Ismail Qemali
vdiq me mllef në Itali, kurse Esat
Pasha u vra në Paris. Hasan
Prishtinën e vranë në Selanik.
Kotën e kapën dhe e sollën në
burg në Burrel, në vendin që e
kishte firmosur vetë ndërtimin,
kurse Turhan Pashën, sot e kësaj
dite, nuk i dihet varri.
Ismail Qemali
Njeriu i Pavarësisë Shqiptare
është edhe Kryeministri i parë i
Shtetit Shqiptar. Lindi në Vlorë
më 1844 në një familje të madhe
bejlerësh dhe studimet i përfun-
doi shkëlqyeshëm në Stamboll.
Falë familjes eci në hierarkinë e
Perandorisë Turke, i njohur si
reformator dhe disi pro-britanik .
Për disa vite ka qenë deputet i
Parlamentit osman, Ministër i
Sulltanit dhe së fundi kandidat
për Kryeministër i Perandorisë.
Ishte njeriu që realizoi shpalljen e
pavarësisë më 28 nëntor 1912.
Për më shumë se 13 muaj, ishte
Kryeministri i parë i Shqipërisë.
U largua pas një konflikti me
Komisionin Ndërkombëtar, prej
një incidenti me një oficer xhon-
turk të quajtur Beqir Grebeneja,
për idenë e ardhjes të një princi
turk në krye të shtetit të ri shqip-
tar. E detyruan të largohej më
1914 dhe vdiq në mërgim në
Peruxhia më 27 Janar 1919. U
varros me nderime në Kaninë.
Turhan Pashë Përmeti
Turhan Pasha është një nga
Turhan Pasha ishte kryeministër në
kohën e Princ Vidit
politikanët më të disiplinuar nga
ana profesionale në historinë e
politikës shqiptare. Edhe ai, ra
viktimë në një vend si Shqipëria,
ku nuk përfillej asgjë. Një nga
diplomatët më të njohur të
Perandorisë Turke, ishte
ambasador për 12 vjet në Rusi
dhe Ministër i Jashtëm i Turqisë
për 4 vjet. Erdhi për pavarësinë
pas ngulmimit të Fuqive të
Mëdha. Kërkoi vetëm t’i njihej e
drejta e pensionit të Perandorisë
Osmane dhe të ruante banesën e
tij në Stamboll. Braktisi
Stambollin dhe më 17 mars 1914
u bë Kryeministër i Shqipërisë,
nën Mbretin Vilhelm Vid. Deri në
qershor 1920, u rizgjodh 3 herë
Kryeministër.
Politikani i vjetër u bë Kryetar
i Delegacionit Shqiptar në
Konferencën e Paqes, në Paris,
më 1919, me statusin e Kryetarit
të Qeverisë së Durrësit. Ka kryer
një akt të jashtëzakonshëm atje,
ku për të krijuar imazhin e një
Shqipërie katolike, u largua nga
drejtimi i delegacionit dhe ja dha
kryesimin e tij, Imzot Bumçit, një
prift katolik, që përfaqësonte
vetëm 10% të besimit të shqip-
tarëve. Ky akt, që pas ndërhyrjes
së Papës shpëtoi integritetin
shqiptar, ishte edhe epilogu i tij
politik. Pas kësaj u zhduk nga
skena politike. Ka vdekur në
Paris.
Esad Pashë Toptani
E filloi karrierën si ushtarak
në Stamboll dhe me kalimin e
kohës arriti të bëhet një nga
komandantët e Gardës së saj.
Ishte protagonist në largimin e
Sulltan Abdyl Hamitit, që e
arrestoi vetë. U rikthye në
Shqipëri më 1912, kur u bë i
famshëm në gjithë Evropën në
fillim si Nënkomandant dhe më
pas komandant i trupave mbro-
jtëse të Shkodrës, duke dorëzuar
qytetin.
U aludua se vrau Riza Pashën,
komandantin e saj. Ka qenë min-
istër i Luftës në Qeverinë e Ismail
Qemalit, derisa iku për një qeveri
të re. Ishte Kryeministër për gati
dy vjet. U vra në Paris, nga Avni
Rustemi në Qershor 1920.
Sulejman Delvina
Delvina është Kryeministri i
parë i politikës moderne
shqiptare. Karrierën e filloi si
profesor në Turqi, në Kolegjin e
Gallatasarajt, deri më 1920 kur u
kthye në atdhe. Kongresi i
Lushnjës e zgjodhi kryeministër
dhe ai e drejtoi vendin me ekuili-
bre për më shumë se 18 muaj. U
zgjodh deputet dhe mbeti në poli-
tikë deri në vitin 1924. Në qer-
shor të këtij viti u bashkua me
Nolin dhe u bë Ministër i
Jashtëm i qeverisë së tij. Në dhje-
tor, pas kthimit të Zogut, u
detyrua të largohet. Jetoi krye-
sisht në Itali, në mërgim. Atje u
sëmur nga kanceri. I kërkoi Zogut
të vinte për të vdekur në Shqipëri
dhe ky e lejoi, me kusht që të mos
banonte në Tiranë. Vdiq në Vlorë
më 1932.
Iliaz Vrioni
Iliaz Vrioni, fillimisht, ka qenë
Kryetar i Bashkisë së Beratit kur
ishte vetëm 25 vjeç. Më 1912 u bë
firmëtar i aktit të Pavarësisë dhe
më 1920 një ndër figurat krye-
sore të politikës shqiptare. Ka
qenë pesë herë Kryeministër i
Shqipërisë dhe disa herë Ministër
i jashtëm i saj. Vdiq më 1934 në
Paris, ku ishte Ambasador i
Shqipërisë dhe ku kishte fituar
titullin më të lartë, ”Oficer i
Legjionit të Nderit”. Trupi i tij u
soll në Berat dhe u varros atje.
Më 1948, nxënësit e shkollave të
mesme të Beratit, e zhvarrosën
dhe eshtrat ja hodhën në lumin e
Osumit.
Pandeli Evangjeli
Figurë e njohur e mërgatës
shqiptare në Bukuresht. Pronar i
Në ditët moderne të
Shqipërisë pluraliste
të pas viteve 90´, tre
kryeministra kanë
pasur probleme me
ligjin: Fatos Nano dhe
Vilson Ahmeti të bur-
gosur, Adil Çarçani i
vdekur në arrest
shtëpie ndërsa ndod-
hej i akuzuar për
genocid. Në
Shqipërinë e par-
aluftës kur qeveritë
ndodhte që ndro-
heshin edhe me ditë,
e njëjta pamje e
zymtë, a thua se
drejtuesit e këtij
vendi i ndjek pas një
mallkim...
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
Hasan Prishtina
një kafeneje ku mblidhej elita e
lëvizjes patriotike të Rumanisë,
Pandeli Evangjeli, me origjinë
nga Korça, ju bashkua grupit të
Ismail Qemalit, që vinte për të
ngritur flamurin në Vlorë. Ai u bë
firmëtar i aktit të pavarësisë dhe
më pas Prefekti i parë i Korçës.
Iku sërish në Bukuresht dhe u
rikthye më 1920. Që nga kjo
kohë, u bë katër herë
Kryeministër dhe shumë herë
Ministër i Jashtëm i Shqipërisë.
Kundërshtoi pushtimin italian
dhe më 1939 u tërhoq nga politi-
ka aktive. Kur vdiq më 1949 në
Korçë, ishte gati një anonim dhe
krejt i izoluar.
Qazim Koculi
Ky është kryeministri më me
pak kohë që ka qëndruar në
ekzekutivin shqiptar. Ai qëndroi
vetëm pak orë. Ish-marinari i
flotës turke erdhi më 1912. Kurse
u bë Hero i luftës së Vlorës më
1920. Më 6 dhjetor 1921 u bë
Kryeministër, por dha dorëheq-
jen pas 13 orësh duke e ndjerë se
po e mashtronin. Është
Kryeministri më afatshkurtër në
historinë e Shqipërisë e mbase
edhe të botës. Pas fitores së Zogut
më 1924 u largua dhe më 1939 u
kthye përsëri në Shqipëri. U vra
më 1943 prej italianëve.
Hasan Prishtina
Aktivist i çështjes së Kosovës
dhe deputet i Parlamentit Turk
në vitin 1908. Ai u bë figurë e
rëndësishme e pavarësisë dhe
deri në vitin 1914 u përpoq të ash-
përsonte Tiranën me Serbinë e
më pas me Jugosllavinë. Qëndroi
Kryeministër vetëm pas ditë dhe
u detyrua të japë dorëheqjen. Më
1927, një i dërguar i Ahmet Zogut
e vrau në Selanik.
Idhomene Kosturi
I lindur më 1873 ndërroi jetë
me një atentat në Durrës në vitin
1943. Ka qenë politikan i njohur
por shumë modest. Ishte dy herë
ministër derisa shkoi në postin e
kryeministrit të Shqipërisë.
Kërkesa që i bëri Ahmet Zogut
dhe refuzimi i këtij i hapur e uli
shumë personalitetin e tij. Atë e
gjejmë dhe në Elbasan në vitin
57
1909 në Kongresin e shkollës
shqipe. Do marrë sërish aktivitet
më 1943, kur e gjejmë si Kryetar
të Asamblesë që do shpallte
pavarësinë nga Italia.
Xhaferr Ypi
Xhaferr Ypi sërish një nga
personazhet e Turqisë
Perandorake. Pas 1912 qëndroi
në politikën aktive. Disa herë
ishte Ministër dhe një herë
Kryeministër. Spektri i tij shkon
nga Zogu deri tek Italianët. E
priti me lule Çianon më 8 prill
1939 dhe u vra në vitin 1943, në
jug të Shqipërisë si pasojë e një
bombardimi të avionëve anglezë.
Ahmet Zogu
Nga figurat më të njohura të
politikës dhe historisë shqiptare.
Më vitin 1913 u njoh në fillim kur
së bashku me disa malësorë të
armatosur hidhet në ndihmë të
Esad Toptanit, dajës së tij,
kundër Haxhi Qamilit. Më 1915
lufton bashkë me Austro hun-
garezët. Nuk i ndahet kurrë gjatë
jetës dashuria për Vjenën. Më
1920 me 400 trimat e tij garan-
ton zhvillimin e Kongresit të
Lushnjës, që e zgjodhi edhe
Ministrin e Brendshëm të
Qeverisë Delvina. U zgjodh fil-
limisht Kryeministër dhe më pas
President i Shqipërisë. Është
kryeministri më i ri në historinë e
Shqipërisë, i zgjedhur në moshën
27 vjeçare. Më 1928 një Asamble
Kombëtare e shpalli Mbret të
Shqipërisë, titull të cilin e mbajti
deri në fund të jetës së tij. Vdiq në
Paris më 1961. Varri tij gjendet në
Kanë.
Shefqet Vërlaci
Njeriu më i pasur i Shqipërisë.
Një nga pasardhësit direkt të
familjeve feudale shqiptare. Pati
një lidhje të fortë me Zogun prej
krushqisë. Me prishjen e saj u
largua pak nga vendi dhe u rik-
thye më 1939 së bashku me forcat
italiane të pushtimit. Më 1943 u
vendos përfundimisht në Itali, ku
edhe vdiq në fund të viteve ’50.
Fan Noli
Lindi në një nga fshatrat
shqiptare të Azisë së Vogël. Në
politikë vjen në vitet 1913, si për-
faqësues i kolonisë së shqiptarëve
të Amerikës. Është dy herë
deputet dhe në vitet 1922-1924, u
bë shef i opozitës shqiptare në
parlament. Më 1924, mori pjesë
në Revolucionin e Qershorit. E
fitoi me short postin e kryemi-
nistrit me Sulejman Delvinën dhe
Sami Vrionin. Në pushtet ishte
vetëm 6 muaj dhe kur erdhi Zogu
ky iku në Itali. Thonë se atje u
betua se nuk do merrej me poli-
tikë me shqiptarët. U vendos në
Amerikë dhe derisa vdiq, ju kush-
tua studimeve dhe jetës kishtare.
Kur më 1946
Enver Hoxha i ofroi postin e
Kryetarit të Parlamentit, ai nuk e
pranoi, ndërsa vdiq në Florida, i
58 ®
 58
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori

Të gjithë njerëzit që drejtuan Shqipërinë

57®
vetëm, më 1965. Varri i tij gjen-
det në Boston.
Koço Kota
Lindi në Përmet. Kishte bërë
shkollën në Kalabri dhe u
angazhua në një sërë detyrash në
vitet 1920 – 1944. Ka qenë disa
herë Kryeministër në kohën e
Zogut dhe Ministër në një qeveri
kuislinge të Italisë. Më 1944 u
arratis, por eksponentë të sig-
urimit shqiptar së bashku me ofi-
cerë sovjetikë dhe të EAM Grek e
arrestuan në Selanik më 1945. U
dënua me burgim të përjetshëm
dhe vdiq në Burgun e Burrelit,
paradoksalisht në atë vend, të
cilin e kishte firmosur vetë, kur
ishte Kryeministër.
Mehdi Frashëri
Figurë e njohur e politikës
shqiptare. Ai erdhi në Shqipëri
më 1912. U bë Ministër në disa
qeveri, ndërsa më 1935 krijoi atë
që në Shqipëri njihet si Qeveria e
të rinjve. Figurë komplekse dhe
në ditët para pushtimit e tregoi
veten si një aktivist kundër ital-
ianëve. Italianët e internuan,
ndërsa gjermanët e thirrën në
krye të Këshillit të Regjencës.
Donte një Shqipëri të pavarur me
aleate gjermanët, por nuk ja arri-
ti dot. U largua në Romë ku edhe
vdiq në vitet ’60. Është autor i
disa librave, mes të cilëve
“Problemet shqiptare”.
Mustafa Kruja
Hyri në politikë, si pro-italian
në vitet 1918-’20 dhe mbeti për
shumë kohë atje. Karakteristikë e
tij është se në pjesën më të
madhe të lëvizjeve ka qenë i për-
jashtuar apo i kërcënuar me
vdekje. Kartën italiane e luajti të
plotë pas pushtimit të Shqipërisë.
Pas Vërlacit u bë Kryeministër
dhe pas kapitullimit të Italisë u
vendos përfundimisht atje. Më
1951 u transferua në SHBA, ku
edhe vdiq më 1958.
Eqrem Libohova
E filloi karrierën si ushtarak
në Perandorinë Turke dhe më
pas u bë adjutant i Princ Vidit.
Gjatë viteve të Mbretërisë disa
herë shërbeu si Ambasador dhe
Ministër i jashtëm. I njohur si
pro-italian ai ju bashkua që në fil-
lim trupave të pushtimit. Më
1943, u zgjodh dy herë, për fare
Ismail Qemali ishte kryeministri i parë
i shtetit të pavarur
pak ditë si Kryeministër i
Shqipërisë në qeveritë kuislinge.
Maliq Bushati
Nuk ka shumë të dhëna për të.
U përfshi në Qeverinë e parë të
Shefqet Vërlacit. Nga ana tjetër,
ai ishte një nacionalist i njohur
dhe kjo i bezdisi italianët që e
nxorën jashtë. Më datë 12 shkurt
1946, Gjykata Speciale e dënon
Maliq Bushatin me vdekje. Ai
ekzekutohet menjëherë.
Rexhep Mitrovica
I lindur në Kosovë, më 28
nëntor 1912, ai u bë firmëtar i
aktit të pavarësisë dhe që nga kjo
kohë militoi disa herë në poli-
tikën shqiptare, fillimisht si gaze-
tar i njohur dhe më pas si
Ministër. U largua pas fitores së
Zogut dhe pas rikthimit, më
1943, u arrestua nga Italianët.
Gjermanët e zgjodhën kryemi-
nistër për reputacionin pozitiv që
zotëronte në popull. Më 1944 u
largua dhe u vendos në Francë,
ku edhe vdiq.
Fiqiri Dine
Në vitin 1945 Fiqiri Dine arra-
tiset jashtë vendit si kundërshtar
i regjimit komunist. Ky ishte epi-
logu i tij. Ishte vendosur në qer-
shor të vitit 1944 në krye të qev-
erisë kuislinge me shpresën se do
të neutralizonte gjendjen. Por, në
atë kohë, situata po rrëshqiste
nga duart në të gjitha drejtimet
dhe zogisti nuk mundi që të
mbante postin më shumë se dy
muaj. Ishte si propozim i Abaz
Kupit.
Ibrahim Biçaku
Ka qenë dy herë Kryeministër
dhe ministër i Brendshëm i
Shqipërisë gjatë periudhës shta-
tor, 1944 - nëntor, 1944. Ishte
kryeministri i fundit, i mbështe-
tur nga gjermanët. Më 13 prill
1945, Ibrahim Biçaku dënohet
nga Gjyqi Special me burgim të
përjetshëm, si bashkëpunëtor i
pushtuesve. Ibrahim Biçaku doli
nga burgu dhe jetoi në qytetin e
Elbasanit.
Enver Hoxha
Shqiptari më i fuqishëm pas
Luftës së dytë Botërore. Qëndroi
në pushtet deri në vdekje, në 11
prill 1985. Në dhjetë vitet e para
të pasluftës, kishte marrë në duar
të gjitha pushtetet, ishte njëkohë-
sisht edhe sekretar i parë i Partisë
Komuniste, edhe i ekzekutivit.
Diktator i egër, ai mundi të qev-
erisë me dorë të hekurt në
mynyrë absolute mbi vendin.
Mehmet Shehu
Gjithmonë i dyti në pushtet.
Ish-partizan dhe luftëtar i
Spanjës, Shehu ishte krahu i
djathtë i Hoxhës. Deri përpara
vetvrasjes së tij, ende ajo kon-
siderohet e dyshimët, mendohej
si pasardhësi i tij në pushtet. U bë
viktimë e klaneve të cilat luftonin
për të qenë të zgjedhurit e
Eshtrat e Vrionit i
hodhën në lumë,
Kosturin e vranë me
atentat, Ismail Qemali
vdiq me mllef në Itali,
kurse Esat Pasha u
vra në Paris. Hasan
Prishtinën e vranë në
Selanik. Kotën e
kapën dhe e sollën
në burg në Burrel, në
vendin që e kishte fir-
mosur vetë ndër-
timin, kurse Turhan
Pashën, sot e kësaj
dite, nuk i dihet varri.
Ahmet Zogu ishte kryeministri më i ri
i Shqipërisë
Hoxhës. Mbas vdekjes u shpall
tradhëtar dhe poliagjent, familja
e tij pati një fat tragjik.
Adil Çarçani
Kryeministri i fundit komu-
nist. Pa karizmëën e dy dikta-
torëve Hoxha e Shehu, Çarçani
në kapërcyellin mes dy sistemeve
u bë simbol i falimentimit të
socializmit në Shqipëri. Vdiq në
1994, ndërkohë që ishte nën
akuzë penale për genocid.
Fatos Nano
Një nga figurat më komplekse
të periudhës së pluralizmit. Disa
herë kryeministër dhe kryetar i
partisë socialiste. Ka pasur një rol
kyç në shndërrimin e PPSH-së
dhe tkurrjen e forcave konserva-
tive të saj. I burgosur politik për
tre vjet nga kundërshtari i tij
Berisha. Mbas humbjes së zgjed-
hjeve në 2005 dhe dështimit të
tentativës për t´u zgjedhur
President i Republikës në 2007,
qëndron i tërhequr nga politika
aktive. Deputet i PS-së.
Ylli Bufi
Morri qeverinë në ditët më të
vështira. Ka mbetur emblematike
thënia e tij e vërtetë se Shqipëria
rrezikonte urinë sepse kishte rez-
erva gruri vetëm për 6 ditë.
Qeveria e tij nisi e para të bënte
reforma dhe privatizime të
dyqaneve dhe magazinave të
para. Deputet i PS-së në të gjitha
legjislaturat e deritanishme.
Vilson Ahmeti
U konsiderua zgjedhja e duhur
dhe drejtoi një qeveri me pro-
gram të paplotë, thjesht do të
shërbente për organizimin e
zgjedhjeve të parakohshme. U
arestua nën akuzën për shpër-
dorim detyre si i përfshirë në
skandalin Arsidi, akuza që nuk u
provuan kurrë dhe fitoi pafajës-
inë. I papërfshirë në politikë,
merret me biznes privat.
Aleksandër Meksi
Kryeministri i parë jokomu-
nist i vendit. Profesor, doktor,
shkencëtar. Autor i reformave të
qenësishme ligjore, ekonomike
dhe sociale. Nismëtar i privatiz-
imeve të para në vend. Dha
dorëheqjen mbas shpërthimit të
krizës së piramidave. Aktualisht
merret me botimin e korpusit të
librave të tij shkencorë dhe poli-
tikë.
Bashkim Fino
Kryeministri socialist që ju
ngarkua përgjegjësia të qeveriste
një vend që ndodhej në anarki.
Detyra kryesore ishte përgatitja e
zgjedhjeve të parakohshme te
cilat u fituan nga PS në 1997. më
pas zëvendëskryeministër dhe
disa herë ministër. Sot deputet i
PS-së.
Pandeli Majko
Drejtoi vendin gjatë krizës së
luftës në Kosovë. Mori lavdërime
të mëdha nga faktori ndërkombë-
tar, por u dorëhoq mbas humbjes
së garës për kreun e PS-në në
konkurrim me Fatos Nanon, ky i
fundit e zëvendësoi edhe man-
datin e dytë në postin e kryemi-
nistrit. Sot deputet i PS-së.
Ilir Meta
Dy herë kryeministër.
Mandati i tij i parë u shenjua nga
përfundimi i disa akseve kryesorë
rrugorë, i dyti nga konfliktet me
kreun e PS-së Nano. U dorëhoq,
por më pas u bë zëvendës i tij në
qeveri. Dorëheqjen e tij të dytë e
shoqëroi me themelimin e LSI-
së. Sot deputet.
Sali Berisha
Një nga themeluesit e PD-së.
Dy herë President i Republikës,
por mandatin e dytë e ndërpreu
me dorëheqje. Mbas tetë vitesh
në opozitë rikthehet në pushtet
dhe merr postin e kryeministrit
që e mban edhe sot. Aktualisht
është edhe kryetar i Partisë
Demokratike që nga viti 1991.

1. ISMAIL QEMALI Dhjetor 1912 – Janar 1914
2. TURHAN PASHA Mars 1914 _ Maj 1914
3. TURHAN PASHA 2 Maj 1914 _Shtator 1914
4. ESAD TOPTANI Shtator 1914 _Janar 1916
5. TURHAN PASHA 3 Dhjetor 1918 _Janar 1920
6. SULEJMAN DELVINA Janar 1920 _Nëntor 1920
7. ILIAZ VRIONI Nëntor 1920 -Korrik 1921
8. ILIAZ VRIONI 2 Korrik 1921 -Tetor 1921
9. PANDELI EVANGJELI Tetor 1921 -Dhjetor 1921
10. QAZIM KOCULI 6 dhjetor 1921 -6 Dhjetor 1921
11. HASAN PRISHTINA 7 dhjetor 1921 -12 dhjetor 1921
12. IDHOMENE KOSTURI 12 dhjetor 1921 -24 dhjetor 1921
13. XHAFERR YPI Dhjetor 1921 -Dhjetor 1922
14. AHMET ZOGU Dhjetor 1922 -Shkurt 1924
15. SHEFQET VËRLACI Mars 1924 -Maj 1924
16. ILIAZ VRIONI 3 Maj 1924 -Qershor 1924
17. FAN NOLI Qershor 1924 -Dhjetor 1924
18. ILIAZ VRIONI 4 Dhjetor 1924 -Janar 1925
19. AHMET ZOGU 2 Janar 1925 -Janar 1925
20. AHMET ZOGU 3 Shkurt 1925 -Shtator 1925
21. AHMET ZOGU 4 Shtator 1925 -Shkurt 1927
22. AHMET ZOGU 5 Shkurt 1927 -Tetor 1927
23. AHMET ZOGU 6 Tetor 1927 -Maj 1928
24. AHMET ZOGU 7 Maj 1928 -Shtator 1928
25. KOÇO KOTA Shtator 1928 -Janar 1929
26. KOÇO KOTA 2 Janar 1929 -Mars 1930
27. PANDELI EVANGJELI 2 Mars 1930 -Prill 1931
28. PANDELI EVANGJELI 3 Prill 1931 -Dhjetor 1932
29. PANDELI EVANGJELI 4 Janar 1933 -Tetor 1935
30. MEHDI FRASHËRI Tetor 1935 -Nëntor 1936
31. KOÇO KOTA 3 Janar 1937 -Prill 1939
32. SHEFQET VERLACI 2 Prill 1939 -Nëntor 1941
33. MUSTAFA KRUJA Nëntor 1941 -Janar 1943
34. EQREM LIBOHOVA Janar 1943 -Shkurt 1943
35. MALIQ BUSHATI Shkurt 1943 -Maj 1943
36. EQREM LIBOHOVA 2 Maj 1943 -Gusht 1943
37. REXHEP MITROVICA Tetor 1943 -Qershor 1944
38. FIQIRI DINE Qershor 1944 -Gusht 1944
39. IBRAHIM BIÇAKU Shtator 1944 -Nëntor 1944
40. ENVER HOXHA Nëntor 1944 - 1954
41. MEHMET SHEHU Nentor 1954 - Dhjetor 1981
42. ADIL ÇARÇANI Janar 1982 - Shkurt 1991
43. FATOS NANO Shkurt 1991 - Prill 1991
44. FATOS NANO 2 Prill 1991 - Qershor 1991
45. YLLI BUFI Qershor 1991 - Dhjetor 1991
46. VILSON AHMETI Dhjetor 1991 - Prill 1992
47. ALEKSANDËR MEKSI Prill 1992 - Qershor 1996
48. ALEKSANDËR MEKSI 2 Qershor 1996 - Mars 1997
49. BASHKIM FINO Mars 1997 - Korrik 1997
50. FATOS NANO 3 Korrik 1997 - Shtator 1998
51. PANDELI MAJKO Shtator 1998 - Tetor 1999
52. ILIR META Tetor 1999 - Shtator 2001
53. ILIR META 2 Shtator 2001 - Shkurt 2002
54.PANDELI MAJKO 2 Shkurt 2002 - Gusht 2002
55.FATOS NANO 4 Gusht 2002 - Shtator 2005
56. SALI BERISHA Shtator 2005 - në vijim (Revista Mapo)
 / CYANMAGENTAYELLOWBLACK

ALBUSA
59

REALTY
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008

261 Gun Hill Road

Bronx, NY 10467
Tel. (718) 519 – 1100
Fax: (718) 496 – 7710
www.albusarealty.com

Licensed Real Estate Brokerage

Management
Rentals
Sales
Mortgages

Specializing in Multifamily Residential and Other

Income Producing Commercial Properties

Gjon Dedvukaj
Broker/Owner

Gjon Dedvukaj me familje u uron të gjithë shqiptarëve:

Gëzuar 28 Nëntorin

/
CYANMAGENTAYELLOWBLACK /

60
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori

/
 / CYANMAGENTAYELLOWBLACK

61
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008

/
CYANMAGENTAYELLOWBLACK /

62
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori

718 EAST 187TH STREET, BRONX, NY 10458

ORARI: NGA ORA 8 AM – 4 AM
718.220.8780
718.220.0209
USHQIME TË FRESKËTA DHE CILËSORE

Atmosferë e ngrohtë si në vendlindjen tuaj.

Me kënaqësi i shërbejmë komunitetit shqiptar për shumë vjet.

Izet Kolina
të gjithë bashkatdhetarëve
u uron 28 Nëntorin

MANGO TROPICAL BAR

660 E. 187th Street, Bronx, NY 10458

Tel. 718 933 2444 • Cell. 646 242 4664

MangoTropicalBar.com

/

gëzuar 28 nëntori
Një komb, një gjuhë
Gjergj Fishta i drejtohet delegateve me fjalët: “S’kam ardhur që të mbroj asnjë alfabet, por, të mbroj një alfabet të përbashkët”.
Imam Ibrahim Efendiu del në foltore dhe me lot në sy e përqafon Gjergj Fishtën duke e mbeshtetur rëndësinë e mesazhit të tij.
Nga Bardhyl Ukcamaj
Kongresi i Manastirit dhe
vendimet e tij përbëjnë një nga ngjar-
jet më të rëndësishme në historinë e
re të popullit shqiptar. Nje ngjarje
themeltare per kulturen e re te
shqiptareve: krijimin e alfabetit dhe
njesimin e gjuhes se shkruar shqipe.
Pak histori...
Shqiptaret, megjithëse krijues e
bartës të një prej gjuhëve me te lash-
ta të qyteterimit njerëzor, ishin të
vetmit në Perandorinë Osmane që
me Dekretin e Gjylhanesë të vitit
1839,u ndaluan nga e drejta e
arsimimit në gjuhën amtare me
pretekstin se nuk formonin një kom-
bësi më vete.
Për lashtësinë e gjuhës sonë mund
t’u referohemi linguistëve të mëdhenj
si Franz Bopp dhe August Schleicher
(gjermanë), Holger Pedersen (danez),
qe u morën me studimin e shqipes.
Bopp-i ishte i mendimit se shqipja
zinte një vend të veçantë në familjen
e gjuhëve indo-evropiane, kurse
Schleicher-i e mbante për një gjuhë
pellazgjike.
Një ligj kundër gjuhës dhe kul-
turës shqipe kishte lëshuar sulltani i
Perandorise Osmane më 31. 5.1779,
Abdul Hamiti II, ku përcaktohej sak-
të marrja në mbrojtje nga ana e
turqve e kulturës dhe gjuhës greke
dhe lufta kundër gjuhës shqipe. (Ky
dokument është nxjerrë nga arkivat
greke dhe është botuar në gazetën
THESALONIKI më 14.
8.1999).”Sulltani dhe Porta shqetë-
soheshin për gjithçka që ishte
shqiptare: postave, doganave dhe
sidomos agjentëve te policisë iu ishte
dhënë urdhër të sekuestronin të gjitha
shkrimet, të gjitha korrespondencat
në gjuhën shqipe. Dhjetëra e dhjetëra
veta u burgosën, u persekutuan, u
ndoqën sepse tek ata u gjetën copa
letre te shkruara në shqip”, shkruan
Lumo Skëndo ( pseudonimi i M.
Frasherit) në revistën “Bashkësia e
Kombeve”, Paris.
Më 20 shtator 1892, peshkopi i
Kosturit, Fillaterri, nxori një lajmërim
me titull: Mallkimi i shkronjave
shqipe. Shqiptarët, si i vetmi popull
nën sundimin osman në lindjen
evropiane ishin të detyruar të shkol-
loheshin në shkollat fetare që ishin
në gjuhën turke, greke, sllave, ital-
iane, gjermane. Fëmijët myslimanë
duhet të shkonin në shkollën e
xhamisë ku mësonin turqisht, fëmi-
jët e krishterë ortodoksë duhet të
mësonin greqisht. Mësimi në shqip
ishte i mundur vetëm në shkollat
katolike të cilat funksiononin si shkol-
la fetare.
Kisha katolike shqiptare, e
ndërgjegjshme se ekzistenca kom-
bëtare mund të ruhej vetëm përmes
mësimit në gjuhën amtare, i kushtoi
rëndësi hapjes së shkollave në shqip
në zbatim të vendimeve të Koncillit
të Arbërit.
Arsimi katolik mori vrull të madh
në Shkodër më 1855, kur u hap shkol-
la ‘’Françeskane’’ që më vonë do quhej
ILYRIKUM.
Shkolla katolike në Shqipërinë e
Veriut funksionuan falë protektoratit
63
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
austro-hungarez dhe fondeve të kësaj themelimin e një shoqërie kombëtare kësaj dite. Fishtes në punimet e këtij Kongresi,
perandorie. Këto shkolla fetare kato- shqiptare dhe zgjerimin e lidhjeve me Dom Ndre Mjeda i thuri vargjet, pati nje ndikim te madh. Kleriku
like u bënë çerdhja e diturisë arsi- atdheun e vjetër. ndoshta më të bukura gjuhës shqipe musliman Imam Ibrahim Efendiu
more shqipe. Krahas Kishës katolike shqiptare, në atë kohë, si me poshtë: del në foltore dhe me lot në sy e
Faik Konica si shumë intelektu- në fushën e gjuhës shqipe një kon- përqafon Gjergj Fishtën duke e
alë të tjerë të kohës, te cilet dhane nje tribut të jashtëzakonshëm dhanë një Përmbi za, që lëshon bylbyli, mbeshtetur rëndësinë të fjalëve të tij.
kontribut te shquar ne fushen e gjuh- sërë intelektualësh shqiptarë, Gjuha shqipe m’shungullon, Në përfundim, siç del nga rapor-
esise dhe te kultures shqiptare paten muhamedane e ortodoksë shqiptarë. Përmbi erë, qi nep zymbyli, ti i Gjergj Qiriazit, u zgjodhën dy alfa-
mësuar në shkollën e jezuitëve të Teodhor Kavalioti, drejtori i pa da zemrën ma ngushëllon. bete: ai i Stambollit i ndryshuar dhe
Shkodrës. Akademisë se Re (1718-1797) nga Gegë e toskë, malësi, jallia, një alfabet thjesht latin, që afronte
Deri në fillimet e Rilindjes sonë Voskopoja, në vitin 1770 botoi jan nji komb, m’u da s’duron, me atë të shoqërisë “Bashkimi”.
kombëtare shkollat fetare katolike ne “Fjalorin i gjuhës sllave-greke-shqipe” fundë e majë nji asht Shqipnia, Eliminimi nga diskutimi i alfabeteve
veri mbetën të vetmet ku praktiko- si dhe një studim shkencor të veçan- e nji gjuhë t’gjith na bashkon. arabo-turk e grek dhe zgjedhja e alfa-
het mësimi i gjuhës shqipe. të të shqipes. Teodhor Kavalioti u vra beteve me bazë latinishten dëshmon
Ringjallja nacionale, mbrujtja e nga të dërguarit e Fanarit (të Bektashiu Naim Frasheri shkru- për përhapjen më të madhe të këtij
shqipes si gjuhë e kulturës, organiz- krishterët ortodoksë të Stambollit). ante: “Gjuha jonë, sa e mirë, sa e të fundit si dhe percaktimin kultur-
imi i arsimit kombëtar dhe themeli- Naum Veqilharxhi, (1767-1846) ëmbël, sa e dlirë”; ndërsa at.Fishta or te inteligjences shqiptare te kohes.
mi i letërsisë kombëtare në rrafshin botoi në Bukuresht të Rumanisë më lëshonte mallkimin: Mallkue qoftë Gjuha shqipe shkruhej asokohe
kulturor, si dhe krijimi i shtetit të 1844 një abetare, të quajtur EVE- njaj zog shqiptari / qe kët gjuhë të me alfabetin latin, grek e arabo-turk.
pavarur në rrafshin politik, ishin TARI, një libër me tetë faqe, që më perëndisë/ trazhëgim që ja la i pari/ Përveç alfabetit të shkrimtarëve të
synimet kryesore të Rilindjes sonë 1845 u botua më i zgjeruar. Naum trazhëgim s’ja len ai fmisë vjetër të Veriut, i cili përdorej krye-
kombëtare. Veqilharxhi vdiq i helmuar! Në këtë kongres ishin të pran- sisht nga prifërinjtë katolikë në veprat
“Me paraqitjen e krizës ishëm delegatë, të ardhur dhe shërbesat fetare, në shekullin e
lindore në skenën historike, nga të gjitha anët e , si dhe XIX përdoreshin tri alfabete.
këta arkitektë të identitetit nga komunitetet shqiptare Bejtexhinjtë si: Muhamet Çami, Dalip
unik kombëtar, këta udhër- në , , , , , etj. e Shahin Frashëri, si dhe bejtexhin-
rëfyes të së ardhmes sonë të Delegatë ishin shkrim- jtë e shekullit XVIII, disa shoqata
sigurt, themeluan Lidhjen e tarët dhe publicistët më të myslymane të Stambollit, sillnin një
Prizrenit, organizuan njohur, lëvrues të gjuhës traditë shkrimore në alfabetin arab.
Kongresin e Manastirit, shqipe, laikë e klerikë, si Th. Mitko, K. Kristoforidhi, J Vreto
shkruan himnin kombëtar, Gjergj Fishta, Nikollë Kaçori, etj. përdorën kryesisht alfabetin grek.
themeluan shtetin e parë Ndre Mjeda, Gjergj Qiriazi, Alfabeti latin i pastër a i përzier do të
shqiptar, përkufizuan me Mithat Frashëri, Hilë Mosi, ishte edhe më i përdoruri. Siç do të
thjeshtësi gjeniale aksiomat Mati Logoreci, Thoma shihet në vijim, një vend të rëndë-
e strategjisë kombëtare, si Avrami, Sotir Peci, Shahin sishëm zënë në këtë drejtim tri alfa-
“Dielli për shqiptarët lind në Kolonja, Luigj Gurakuqi, betet latine: ai i Stambollit, i shoqërisë
Perëndim” (Arbër Xhaferri Adam Shkaba; veprimtarë të “Bashkimi”, si dhe ai i shoqërisë
në shkrimin me titull lëvizjes kombëtare dhe të “Agimi”. Kishte edhe prirje të tjera
”Urtësia” Shekulli, 14 dhje- klubeve shqiptare, si Bajram siç është ajo e Hasan Tahsinit,
tor, 2002) e Çerçis Topulli, Mihal sikundër më parë dhe N. Veqilharxhi,
Rilindësit shqiptarë e Gramenoja, Fehim Zavalani, për krijimin e një alfabeti origjinal.
bënë devizë të tyre luftën për Dhimitër Mole, Nyzhet Në fund të vitit 1909, qeveria turke
arsimin në gjuhën shqipe. Vrioni, Rrok Berisha, ndërmori një sulm të ri kundër për-
Hartimi i librave dhe çelja e Leonidha Naço, Dhimitraq dorimit të gjuhës shqipe me shkron-
shkollës shqipe ishte hap i Buda, Akil Eftimi, Shefqet ja latine dhe nxori një dekret, sipas
parë për të zgjuar ndërgjeg- Frashëri, Refik Toptani, të cilit, gjuha shqipe do të shkruhet
jen kombëtare. Gligor Cilka, Emin bej vetëm me shkronja arabe. Ne
Duke e pasur parasysh Shkupi, Hafiz Ibrahim Stamboll shoqëria turkomane
se“gjuha është gjëja e parë e efendiu (nga Shkupi), Ramiz “Mahfeli” shtypi dhe shpërndau në
përcaktimit të kombësisë” që Daci, Xhemal Beu (nga Shqipëri mijëra abetare arabe. Në
në mesjetë ishin botuar një Ohri), Fahri Frashëri (nga shkurt të 1910, në Elbasan 7000 veta
sërë librash dhe gramatikash Resna) etj. Kryetar i protestuan kundër përdorimit të
të shqipes nga klerikët kato- Atë Gjergj Fishta ishte figurë bashkuese në Kongresit u zgjodh i cili ishte shkronjave arabe për gjuhën shqipe;
likë. Kongresin e Manastirit në atë kohë redaktor i dy protestat vazhduan në Korçë, Berat,
Gjatë shek.XVI-XVII u revistave që botoheshin në ku mbi 15 000 veta dogjën në qendër
botuan në shqip katekizma “E mbë- Kostandin Kristoforidhi (1827- Selanik: dhe , ndërsa nënkryetarë të qytetit abetaret shqiptare me ger-
suame krishterë” (1592) e L. 1895), i lindur në Skampa (Elbasan), Luigj Gurakuqi e Gjergj Qiriazi. ma arabe të dërguara nga Stambolli.
Matrengës, “Doktrina e krishterë” u bë një nga gjuhëtarët më të shquar Në ditën e tretë të punimeve Në Shkodër 60 000 katolikë dhe
(1618) dhe “Rituale romanum” (1621) të Shqipërisë; më 1882 botoi dhe një Kongresi zgjodhi një komision prej myslimanë nga Malësia e Madhe
të P. Budit (shkrimtari i parë i prozës abetare në shqip, të quajtur ALFAV- 11 vetash, të kryesuar nga at Gjergj organizuan një manifestim mad-
dhe i poezisë origjinale shqipe). ITAR SHQIP në gegërisht dhe toskër- Fishta, ku bënin pjesë njohësit më të hështor në përkrahje të shkronjave
Apologji për Gjergj Kastriotin (1636) isht dhe një fjalor të shqipes me rreth mirë të gjuhës shqipe, përkrahës të latine. Protesta të ngjashme u orga-
nga F. Bardhi, i cili botoi edhe një 40 000 fjalë, të mbledhura dhe të alfabeteve të Stambollit, të nizuan në Përmet, Kolonjë, Tepelenë,
fjalor e lëndë folklorike, traktati klasifikuara për 20 vjet rresht. Fjalori “Bashkimit”, të “Agimit”, si dhe Frashër, Konicë etj. Më 1909, qeve-
teologjik-filozofik,“Çeta e Profetëve” u botua në Athinë më 1904. intelektualë të tjerë të shquar. ria osmane në bashkëpunim me
(1685) i P. Bogdanit. Brenda pak Hapja e shkollave shqipe në të Komisioni i ngritur ad hoc, diskutoi kishën greke dhe sllavët, mbylli të
vitesh u botuan katër gramatika të gjithë vendin kërkonte edhe shpall- lidhur me tri çështje: a) a do të mer- gjitha shkollat shqipe dhe dha urd-
gjuhës shqipe. E para u botua në jen e një alfabeti të pranuar në të rej njëri prej tri alfabeteve, b) a do të hër të prerë të shuhen në zjarr të
Firence nga Jeronin de Rada, më pas gjitha trevat nga të gjithë shqiptarët. kishte një kombinim të tri alfabeteve gjitha librat, dokumentet dhe letër-
Gramatika e Gjuhës Shqipe në gre- Problemi i një alfabeti të përbashkët për të nxjerrë një alfabet përfaqësues, sia shqipe. Armiqtë e Shqiperise
qisht, e botuar më 1882 nga shtroi domosdoshmërinë e thirrjes c) a do të liheshin mënjanë të tri alfa- bashkëpunonin ngushtë për të mby-
Kostandin Kristoforidhi. Sami së kongresit të alfabetit, i cili me ini- betet dhe do dilej me një alfabet të ri. tur rilindjen e shqiptarëve. Armiku i
Frashërit botoi në Bukuresht më 1886 ciativën e klubit “Bashkimi”, më 14 Hil Mosi, delegat i shoqërisë shqiptarizmës, Ferit Pasha, i frikë-
gramatikën në shqip. Kurse më 1887, nëntor 1908 u mblodh në Manastir. “Gegëni”, propozoi të krijohej një alfa- suar nga shpërthimi i shpejtë i arsim-
Pashko Vasa botoi në Londër një gra- Refuzimi i alfabeteve arab dhe bet i ri, i cili të bashkonte të tri alfa- it shqip (në atë kohë dolën në dritë
matike shqipe në gjuhën frënge. grek dhe vendosmëria e delegatëve betet. I këtij mendimi ishte edhe Luigj rreth 90 gazeta dhe revista shqipe)
Arbëreshët e Italisë mbajtën dy për t’i kthyer sytë nga Perëndimi ishte Gurakuqi me mendimin ‘që të mos i reagoi ashpër duke ndaluar shoqëritë,
kongrese gjuhësore, më 1895 dhe më haptazi një shpallje kulturore e thyhej zemra askujt’. shkollat dhe botimet në shqip. Shkolla
1897, me shtytjen e De Radës, të pavarësisë. Një rol tejet të rëndë- Gjergj Fishta i drejtohet delegat- e Vlorës u mbyll, kurse drejtori i saj
Skirojt dhe Anselmo Lorecchio-s. sishëm në këtë “shpallje kulturore të eve me fjalët: “S’kam ardhur që të Loni Naçi u largua nga Shqipëria nga
Keto kongrese theksuan: njësimin e pavarësisë” ka at Gjergj Fishta, alfa- mbroj asnjë alfabet, por, të mbroj një frika e vrasjes.
a-be-ce-së, përpilimin e një fjalori, betin e të cilit përdorim edhe sot e alfabet të përbashkët”. Fjala e Gjergj 67 ®
 64
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
Kongresi i Manastirit dhe njësimi i
alfabetit të shqipes ndër shqiptarët
Nga Dr. Irena Nikaj
Zhvillimi i kulturës shqiptare deri
te Kongresi i Manastirit rrëfen rrjed-
hën dhe kulmimin e një prej qël-
limeve madhore të Rilindjes
Kombëtare Shqiptare, vendosjen e
një alfabeti të njëjtë të shqipes ndër
shqiptarët si një mënyrë për realiz-
imin e kombit. Kjo ngjarje kishte
rëndësi sa politike, aq dhe kulturore,
dhe pikërisht këtu ne do të shfaqim
pikëpamjet tona lidhur me kuptimin
dhe rëndësinë e saj në formësimin e
identitetit kulturor të shqiptarëve.
PËRKATËSIA KOMBËTARE,
IDENTITETI DHE GJUHA
Deri në Revolucionin Francez në
Europë njerëzit ndiheshin të detyru-
ar ndaj derës së sundimtarit dhe
dinastisë së tij, por aspak ndaj gjuhës
apo ndaj kulturës. Në epokën
pararevolucionare njerëzit e kishin
besnikërinë në radhë të parë ndaj
familjes së tyre, ndaj komunës së
fshatit e ndaj sërës ku bënin pjesë.
Identifikimet shoqërore oriento-
heshin sipas rendit hierarkik. Vërtet
që kishte ndryshime nga një vend në
tjetrin, megjithatë ajo që karakteri-
zonte jetën në periudhën paramod-
erne ishte hierarkia e sërës. Para
Revolucionit Francez gjuha për
ndjenjën e bashkësisë të popujve nuk
kishte të njëjtën rëndësi që fitoi në
shekujt XIX dhe XX. Shpesh sundim-
tari dhe oborri i tij flisnin një gjuhë
tjetër nga ajo që fliste populli i tyre.
Të shumta janë gjuhët e sotme
kombëtare europiane që nuk ekzis-
tonin në të vërtetë përpara shekullit
XIX. Dhe kombet kanë përfituar prej
një historie që zhytet në natën e
kohërave, por lindja e tyre ka ndod-
hur në kohët e reja. Europa e Dritave
paraqet një peizazh mjaft të ndër-
likuar. Masa e popullsisë fshatare dhe
analfabete flet dialekte që përgjithë-
sisht nuk përbëjnë objekt transkrip-
timesh, ndërkohë që ekzistojnë disa
gjuhë që kanë një formë të shkruar
me statuse të ndryshme.
A është përhapja e gjuhës autok-
tone të standardizuar nëpërmjet
shtypit një nga përbërësit kryesorë të
themeleve të kulturës, kombit?
Këtë tezë e mbështet B. Anderson
në studimin e tij “Kombëtarja e përfy-
tyruar”. Sipas tij, shtypshkrimi, një
nga format më të lashta të prodhim-
it kapitalist, gjendet i përfshirë në një
kërkim të vazhdueshëm tregjesh të
reja. Zhvillimi i gjuhëve të shkruara
autoktone me ndërmjetësinë e shtyp-
shkrimit pati, sigurisht, rrjedhoja të
rëndësishme në përhapjen e kulturës
dhe vetëdijes kombëtare. Fillimisht
përmes krijimit të një mjeti komu-
nikimi dhe shprehjeje të përbashkët,
të pavarur nga latinishtja dhe vari-
antet dialektore gojore, duke u lejuar
përdoruesve të vetëdijësohen për
numrin e madh të individëve që dalin
nga e njëjta fushë gjuhësore. Nga ana
tjetër, duke i dhënë një ngulitje të re
gjuhës, gjë që të lejon ta mendosh si
tepër të lashtë, ide qendrore kjo për
konceptimin e kombit, nxitet harti-
mi i gramatikave dhe i fjalorëve.
Përhapja e shtypshkrimit luan një
rol të rëndësishëm mbi vetëdijësimin
për një identitet gjuhësor dhe kom-
bëtar. Në të vërtetë, nga përkufizimi
fillestar “Kombi ekziston përderisa
ka një gjuhë”, kalohet, derisa përhapet
në mbarë Evropën ideja kombëtare,
në një përcaktim krejt të ndryshëm:
“Kombi ekziston, duhet t’i jepet një
gjuhë”. Një gjuhë kombëtare ka për
funksion, nga njëra anë, t’i zërë
vendin një larmie modalitetesh gjuhë-
sore që u përgjigjen përdorimeve të
ndryshme dhe, nga ana tjetër, të
mishërojë kombin: lista e realizimeve
prej saj është e madhe, por edhe
shumë e rëndësishme.
Së pari, ajo duhet të sigurojë
komunikimin horizontal dhe vertikal
në gjirin e kombit. Së dyti, ajo duhet
të lejojë shprehjen e të gjitha ideve,
të të gjitha realiteteve: nga më të lash-
tat deri tek më modernet, nga më
abstraktet tek më konkretet. Së treti,
ajo duhet t’i lejojë kombit të shquhet
dhe të tregojë se është i barabartë me
gjithë të tjerët për nga madhështia.
Së fundi, ajo duhet shkrihet me kom-
bin, të rrënjëzojë në thellësitë e tij his-
torike, të mbajë vulën e popullit.
“Zgjimi kombëtar” në Ballkan
shoqëron një punë shumë të madhe
të rindërtimit gjuhësor, një prodhim
letrar të paracaktuar për të lartësuar
gjuhët, me krijimin e shoqatave që
kanë për qëllim të mbështesin shtyp-
jen e librave dhe të periodikëve në
gjuhët kombëtare me qëllim që të kri-
johet edhe publiku për të. Ndërtimi
dhe përhapja e variantit gojor të
gjuhës së kulturës kalon edhe përmes
krijimit të salloneve letrare, përmes
teatrit. Drama dhe komedia e zakon-
eve, gjini letrare këto që i marrin
shpesh subjektet e tyre në bashkëko-
hësi, bëhen përmes dialogëve, fak-
torë të rëndësishëm të përvetësimit
të fjalorit bashkëbisedor. Gjuhët bal-
lkanike, por edhe disa europiane kanë
lindur në këtë mënyrë.
RRUGA NGA MILETI TE KOMBI
Në Europën Juglindore feja është
shumë më tepër se në Europën
Perëndimore përbërës konstituiv i
kombit dhe shtetit kombëtar. Vendet
e Europës Juglindore e kuptojnë
vetveten si kombe kulturore, ku fak-
tori fetar luan një rol qendror si për-
bërës që realizon kohezionin. Së jasht-
mi, është gjuha ajo që merr funk-
sionin e veçorisë dalluese, së brend-
shmi është përherë feja që vepron si
mjet mobilizues. Më shumë se në
Europën Perëndimore, kishat (insti-
tucionet fetare) kombëtare janë ende
të lidhura me politikën. Kjo vjen për
shkak të rrethanave, sepse popujt bal-
lkanikë në periudhat e gjata të shtyp-
jes politike te kishat kanë gjetur
shpesh vatrat e lirisë kulturore. Deri
në shekullin XIX, popujt ballkanikë
jetonin nën sundimin osman. Për ta
kishat ishin shekuj të tërë garantues
të identitetit të tyre etnik dhe kultur-
or, sepse kujdeseshin edhe për rua-
jtjen e besimit, edhe për ruajtjen e
vetëdijeve kolektive etnike. Arnold
Hottinger shkruan se popujt ballka-
nikë përfaqësonin nën sundimin
osman të ashtuquajturit “milete”
(1994). Ky koncept i gjuhës së admin-
Ata që i dhanë kombit alfabetin
istratës osmane shënon një bashkësi
populli dhe feje. Kishte në
Perandorinë Osmane shumë milete
që kishin kishat e veta dhe gjuhët e
tyre të komunikimit. Si bashkësi
fetare ato i mbronte prania mysli-
mane. Zakonisht ishin në gjendje që
t’i zgjidhnin problemet e brendshme
në bazë ligjesh që i kishin krijuar vetë.
Anëtarët e një mileti jetonin më së
shumti në një mjedis të mbyllur dhe
martesat i bënin brenda grupit.
Pika kulmore në këtë shpjegim
është që mileti nuk zotëronte një ter-
ritor të vetin dhe përcaktohej vetëm
nga përkatësia fetare. Pjesëtarët e tij
gëzonin liri lëvizjeje në gjithë peran-
dorinë, duke mbetur megjithatë
pjesëtarë të bashkësisë së tyre fetare.
Ky sfond shpjegon arsyet se përse
harta etnike, kulturore dhe fetare e
Europës së atëhershme Juglindore
osmane kishte aq shumë laryshi.
Vetëm gjatë shekullit XIX miletet e
Perandorisë Osmane filluan të
shndërroheshin, sipas modelit europi-
an, në kombe, përkatësisht në shtete
kombëtare. Të parët ishin serbët, por
në vetëdijen evropianoperëndimore
këta popuj hynë pas kryengritjes
greke të 1821, që zgjoi valë të
ndjeshme solidariteti në Europë.
Krijimi i shtetit kombëtar grek ishte
relativisht më i thjeshtë, meqë terri-
tori ishte deri diku i përcaktuar. Krejt
ndryshe ishte situata në pjesën tjetër
të Ballkanit, ku popujt jetonin të
përzierë me njëri-tjetrin. Kjo gjend-
je pati për pasojë që elitat intelektuale
ballkanike përpunuan vizione dhe
aspirata, që të përfshinin sa më
shumë territore të ishte e mundur,
ku jetonin pjesëtarë të mileteve të
mëparshme. Në këtë vizion të hiper-
bolizuar u përzjenë fuqitë e mëdha
evropiane dhe më pas paqja në
Ballkan mundësohej atëherë kur një
fuqi e madhe perandorake vihej në
rolin e gjyqtarit midis popujve dhe
feve, duke vendosur një rend ndërkul-
turor. Për shekuj me radhë këtë e
kishin bërë osmanët me parimin e
tyre të miletit, pastaj monarkitë
dykurorëshe dhe fuqitë e mëdha
europiane, të cilët vendosnin bashkë
me aleatët e tyre në Ballkan, se çfarë
përkufizim merrnin popujt dhe ç’ter-
ritore duhej të zotëronin ata dhe mbas
Luftës II Botërore këtë rol në Ballkan
e mori Jugosllavia dhe BS, të cilët dik-
tuan rregullat e lojës, rregulla që ori-
entoheshin nga interesat e tyre dhe
që vunë në ekuilibër të detyruar
bashkësitë rivalizuese të feve, gjuhëve
dhe popujve. Më 1995-n këtë rol e
morën SHBA-të. Deri sot popujt bal-
lkanikë nuk e kanë pasur rolin krye-
sor, që të gjejnë vetekuilibrin e tyre
të brendshëm.
Arsyeja e mirëfilltë e konflikteve
në Ballkan gjendet në faktin që tranzi-
cioni nga rendi i perënduar islamik i
mileteve pa territor, me një autono-
mi gati shtetërore, në sistemin
perëndimor të shteteve kombëtare
me kufij të përcaktuar territorialë,
ende nuk ka marrë formë të plotë.
Shoqëritë shumëkulturore të
Ballkanit ngrihen mbi një sistem
joterritorial, i cili ka nxitur përzier-
jen e popujve, feve dhe gjuhëve.
Europa moderne me shtetet e saj
kombëtare të përcaktuara qartë
përgjithësisht, me territore e kufij të
palëvizshëm, niset nga një i mend-
uar krejt i ndryshëm.
Në shekujt XIX dhe XX modeli i
shtetit kombëtar territorial i tipit
perëndimor doli se ishte më i aftë për
të mbijetuar dhe më i fortë nga pikë-
pamja ekonomike dhe ushtarake.
Perandoritë shumëkulturore të
Osmanëve dhe Habsburgëve, me
strukturat e tyre të ndërlikuara, u
thyen për ballë zhvillimit modern që
kishte prirjen e homogjenizimit poli-
tik dhe kulturor. Ajo çfarë ndodh në
Ballkan nuk është e huaj për Evropën.
Në të vërtetë pikërisht thurja e për-
bërësve fetarë, gjuhësorë dhe etnikë
e bëjnë Ballkanin një paradigmë, në
të cilën vijnë e përplasen në forma të
rifuqizuara dhe të shpërfytyruara kon-
fliktet europiane për shtetin, gjuhën,
etnicitetin.
IDENTITETI KULTUROR DHE
NJËSIMI I ALFABETIT
Lasgush Poradeci, atëherë nxënës
në vitin e parë të kolegjit rumun në
Manastir, në një skicë shkruan: “Ishte
një i ftohtë i madh me dëborë dhe ne
prisnim në të dyja anët e lumit
Draguar që nanuriste me petësi
perëndie. Pas pak çastesh filluan të
vijnë delegatët. Vijnë me radhë llan-
donët me nga katër kuaj secili, të
zbukuruar me flamuj kombëtarë dhe
kuajve u kishin lidhur fjongo kuqezi
nëpër këmbë. Sipër mbi një karrocë
fluturonte një korb. Ndalon karroca
dhe prej sa del Çerçiz Topulli. Më pas
ai mori në shenjë korbin duke sharë
gëzuar 28 nëntori
ashtu siç shajnë burrat, kur korbi ra
para këmbëve të Mihal Gramenos.
Të lumtë Çerçiz, thotë Mihali.
Kongresi i ABC-së do të na vejë
mbarë”. Është një vepër e vështirë
ndërtimi i një gjuhe dhe kulture kom-
bëtare. Si një urë midis Lidhjes së
Pizrenit dhe Pavarësisë shfaqet
Kongresi i Manastirit, jo vetëm vir-
tualisht, por edhe për shkak se Lidhja
e Prizrenit shtroi nevojën e një mira-
timit të një alfabeti të përbashkët,
kurse vepra e Kongresit të Manastirit
shpejtoi arritjen e Pavarësisë.
Zhvillimi i gjuhës dhe kulturës
shqiptare u realizua në koordinim të
grupeve shoqërore brenda 4 vila-
jeteve në të cilat jetonin shqiptarët.
Kjo përbënte karakteristikën e veçan-
të që ruajti Ballkani gjatë fundit të
shekullit XIX dhe fillimit të shekul-
lit XX.
Kërkesa e Kongresit që gjuha
shqipe të mos shkruhej me shkron-
ja arabe apo greke, por të përdore-
shin në masë shkronjat latine, ishte
tepër vizionare dhe praktike. Pra nëse
më parë kishte pasur paraqitje të
gjuhës shqipe me shkronja sllave,
greke, arabe, tash Kongresi shpallte
pavarësinë kulturore të shqiptarëve
hapur, gjë hapte rrugën për të kërkuar
kapërcimin e probleme drejtshkri-
more dhe letrare, ashtu si krijonte
kushte për të përqasur dialektet gege
dhe toske. Në Manastir u hap shtyp-
shkronja, e cila financohej nga një
grup tregtarësh atdhetarë myslimanë
shqiptarë. Shtypshkronja e Manastirit
u bë shpërndarëse e librave dhe gaze-
tave në gjuhën shqipe. Në punishte
punonin 17 punëtorë, me një mak-
inë elektrike, që vihej në lëvizje me
dorë, për të shtypur gazetën e për-
javshme “Bashkimi i Kombit”, por
edhe abetare dhe tekste shkollore.
Kushtet e vështira brenda territoreve
shqiptare e nxitën Klubin e Selanikut
të organizonte një tjetër Kongres në
Elbasan, që themeloi Shkollën
Normale të Elbasanit, e cila do të
zgjidhte vështirësinë për mësues të
shqipes.
Përpjekjet për të nxitur përçarje
përmes aktivizimit të protestave me
përmbajtje fetare nuk patën sukses,
sepse shkronjat latine dëshmonin
vizionin kulturor të njerëzve që ven-
dosën në Manastir për thelbin e alfa-
betit të shqipes. Ky zhvillim i kulturës
ishte projektuar të zhvillohej jo i
dhunshëm, por gjithsesi ai nuk u
zhvillua paqësisht. Ky zhvillim i
fuqishëm ndikoi edhe tek qëllimet e
Luftës Ballkanike, dy qytetet bazë të
këtij zhvillimi, Shkupi dhe Manastiri,
u pushtuan nga sllavët dhe me dhunë
u ndryshua identiteti kulturor dhe
etnik i tyre.
Manastiri u zgjodh jo vetëm si
qendër e vilajetit me të njëjtin emër,
por edhe për të mbajtur të gjallë rezis-
tencën e shqiptarëve te pragu i
shtëpisë, siç mund ta quajmë qytetin
e Manastirit. Ai ishte pragu i shtëpisë
së shqiptarëve, që nga Skënderbeu e
deri në fillim të shekullit XX. Por
Manastiri ishte dhe një mundësi për
shqiptarët për t’u pasuruar, dhe
Kongresi i ABC-së u mbështet nga
kontributi financiar i Gërmenjëve,
Qiriazëve, Frashërllinjve.

gëzuar 28 nëntori
KONICA DHE KONGRESI I MANASTIRIT
Nga Naum Prifti
Kongresi i Manastirit krijoi alfa-
betin e gjuhës sonë me kritere shken-
core në harmoni me tingujt e shqipes.
Deri atëherë qarkullonin një mori
alfabetesh, si rrjedhojë e mungesës
së një shteti të organizuar dhe të insti-
tucioneve shkollore. Buzuku, Budi e
Bogdani, shkrimtarët tanë të her-
shëm, i shkruan librat e para shqipe
me alfabetin e latinishtes, por me
kombinime ose shenja diakritike që
t’i afroheshin sa më saktësisht gjuhës
së folur. Sot ata mund të lexohen
vetëm me ndihmën e transkripti-
meve, apo transliterimeve. Formula
e Pagëzimit e Pal Engjellit, dokumenti
më i vjetër i gjuhës shqipe, i zbuluar
deri më sot, gjindet i shkruar me
shkronja latine.
Historiku ynë i alfabeteve është i
pasur dhe i larmishëm. Janë përdorur
më shpesh germa latine, e cila qe
gjuha e kulturës dhe e akteve admin-
istrative për një kohë relativisht të
gjatë, por krahas tyre u përdorën edhe
shkronja greke, madje dhe arabe.
Bejtexhinjtë i kanë kompozuar veprat
e tyre me shkronja arabe, pavarësisht
nga vështirësitë që hasnin, mbasi
alfabeti arab shkruan vetëm bashkët-
ingëlloret. Mirëpo asnjë nga alfabetet
e gjuhëve të tjera nuk u përshtatej
plotësisht fonemave shqipe, çka i
shtyri dijetarët e shkrimtarët tanë të
nisnin përpjekjet për të hartuar alfa-
bete origjinalë. Më i hershmin deri
tani njihet alfabeti i Theodhor
Haxhifilipit, përndryshe i Dhaskal
Todrit. Në fund të shek. XVIII ai kri-
joi një alphabet për nevojat e
përthimeve të ungjijve dhe për kor-
respodencën personale. Kishte shumë
njësi grafike, ndaj qe jo fort i përdor-
shëm, por gjithsesi krejt origjinal.
Si ngjau që Faik
Konica, një nga dije-
tarë më të përgatitur
në fushën e gjuhës
dhe letërsisë, nuk
pranoi të vinte në
Kongres, madje e
sulmoi ashpër, duke i
cilësuar delegatët
“Xhon Turqit e
Manastirit,” sikurse
dëshmon letra e
datës 10 nëntor 1908,
e rizbuluar tani së
fundi në Arkivin e
Shtetit. Ai shpreh rez-
erva të forta për
rezultat e Kongresit
dhe parashikoi se
alfabeti nuk do të
jetonte gjatë, çka nuk
u vërtetua. Besohet
se u zemërua që
ftesën ia dërguan
vetëm ditët e fundit,
sa për të larë gojën.
Naum Panajot Haxhi Bredhi nga
Vithkuqi, ose Naum Veqilharxhi, har-
toi abetaren e parë, (1835) dhe kra-
has saj edhe alfabetin përkatës. Më
pas e vazhdojnë tragën arbëreshët
Gjergj Guxeta, Kamarda, Zef
Serembja e De Rada. Ata problemin
e tingujve shqip e zgjidhnin me kom-
binime dyshkronjëshe të alfabetit ital-
ian. Vaso Pasha, guvernatori i Libanit,
veç poemit patetik të njohur
“Shqypnisë,” hartoi edhe një alpha-
bet për t’iu përgjegjur nevoja kultur-
ore. Vetëm 8 germa janë ndryshe nga
alfabeti që kemi sot. Revista “Besa”
e Kairos, (1904) përdori një alpha-
bet, te i cili ndryshojnë vetëm tre
shkronja nga alfabeti ynë. Konica që
botoi revistën “Albania” 1897,
Bruksel përdoi alphabetin latin, të
cilën mund ta lexojë me pak praktikë
çdo njeri që di shqip.
Fundi i shek. XIX shënon zhvil-
limin e vrullshëm të alfabeteve. Në
atë qarkullonte që nga 1879, alfabeti
i Stambollit, e krahas tij i Jezuitëve,
i Shoqërisë Bashkimi dhe Agimit, po
në Shkodër. Përpjekjet e projeket për
një alphabet të veçantë që të shpre-
hte saktësisht tingujt e gjuhës sonë,
hasen te arbëreshët, te arvanitasit,
edhe te shqiptarët e Zarës.
Germat ose simbolet grafike u për-
dorën së pari nga fenikasit, pas parim-
it nje shenjë - një tingull. Kjo gjetje
ishte më e lehtë dhe më e praktike se
shkrimi piktografik, ose kuneiform,
prandaj u përhap shpejt dhe pushtoi
botën. Sot, pak vende vazhdojnë të
përdorin hieroglifet për krenari kom-
bëtare, apo për arsye tradite. Shenjat
grafike janë mjet, marrëveshje midis
njerëzve për të lehtësuar komu-
nikimin midis tyre, simbole që në
vetvete nuk kanë asnjë kuptim.
Kongresi i Manastirit qe finalja e
një rruge të gjatë e të spërdredhur
për miratimin e një alphabeti mod-
ern. Njëjësimi i alfabeteve qe bërë
nevojë e ditës për t’i dhënë hov zhvil-
limit të kulturës dhe forcimit të
ndërgjegjes kombëtare. Nisma erd-
hi nga gazeta “Kombi” e Manastirit,
e cila u dërgoi ftesa gjithë person-
alitetev që ishin në gjendje të jepnin
ndihmesë për çështjen në fjalë, pran-
daj Manastirit i takoi nderi të priste
përfaqësuesit nga krahina të largëta
dhe nga kolonitë shqiptare.
Autoritetet zyrtare më larta të ven-
dit, sikurse Valiu dhe Kajmekami, që
për fat të mirë ishin shqiptarë, morën
pjesë në punimet, u takuan me del-
egatët e dhanë pritje për ta.
Shpallja e Kushtetutës, (Hyrietit)
nga Turqit e rinj në korrik të atij viti,
i ndihmoi shqiptarët të sanksionin të
drejtat e tyre legjitime. Xhonturqit
në muajt e parë u treguan tolerues,
mbasi kishin nevojë për ndihmën dhe
shqiptarëve. Punimet e Kongresit
vazhduan nga 1 deri me 9 nentor me
kalendarin e vjetër gregorian, të njo-
hur si alla-turka, pra nga 14 nëntori
deri më 22. Qenë tetë ditë të gjata të
ngjeshura me mbledhje e diskutime
e po ashtu edhe tetë ditë feste për
ngjarjen e madhe.
Para delegatëve shtrohej detyra
të shqyrtonin tre alfabetet kryesore
dhe prej tyre të hartohej alfabeti i ri.
Rrugët qenë tre, pohon Gjerasim
Qiriazi, nënkryetar i kongresit.
1) Nëse duhet të përshtatnin njërin
nga tre alfabetet kryesore: të
“Stambollit,” të “Bashkimit” dhe të
65
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
Supozohet se Konica
u prek në sedër, u fye
që nuk e përfillën, që
komiteti nismëtar i
Manastirit ia dërgoi
ftesën shumë vonë,
sa për të larë gojën
vetëm disa ditë para
kongresit. Ka të
ngjarë që komiteti të
jetë stepur për ta
ftuar Konicën nga
druajta se ai do të
kërkonte t’u
impononte alfabetin
e përdorur prej tij. Ka
një fakt që flet në të
mirë të këtij pohimi:
alfabeti i Konicës nuk
u përmend në
punimet e Kongresit.
“Agimit.”
2) Nëse duhet t’i kombinojnë të
trija në një.
3) Nëse duhet t’i lenë mënjanë të
trija dhe të adoptojnë një tjetër kre-
jt të ri.
Për disa shkronja diskutimet vazh-
duan gjatë, me argument pro e
kundër. Së fundi u pa se qe e
pamundur të shkriheshin në një dhe
atëherë u vendos të mbahej alfabeti
i Stambollit me disa ndryshime dhe
krahas tij të përdorej një tjetër me
shkronja latine si më praktik për
shtypjen e librave dhe transmetimin
e telegrameve me kodin Mors. Kjo
Faik Konica
zgjidhje kompromisi qe e domos-
doshme që Kongresi të mos dësh- Biblës.” Qirjazët s’e kanë kërkuar kur- Duhet shënuar se Komisioni as
tonte. U vendos të mbahej një kon- rë prej asnjerit proselitizmin, ndër- alfabetin e Stambollit e nuk e kopjoi
gres tjetër në Janinë pas dy vitesh për sa nderimi që shfaqnin ndaj në mënyrë mekanike, po kreu disa
gjuhën e letërsinë e ndërkohë të shi- Shoqërisë Biblike, buronte nga mirën- thjeshtësime dhe pasurime pëpara
hej ecuria e alfabeteve të miratuar. johja sepse ajo shoqëri ndërhyri pranë se t’ia paraqiste mbledhjes plenare të
Për shkak të Luftës Ballkanike kon- qeverisë Turke për të siguruar lejën Kongresit. Luigj Gurakuqi vendosi
gresi i paracktuar nuk u mbajt, po e hapjesn së Mësonjtores së parë në dërrasën e zezë në krye të sallës dhe
ndërkohë alfabeti latin u konfirmua Korçë. Te letra tjetër e datësmë mbi të shkroi germat e të dy alfa-
gjeresisht, ndërsa ai Stambollit u la 11.XII.1908 dërguar po atij personi, beteve
mënjanë, u harrua. ka të ngjarë Lef Nosit, Konica shkru- Pranimi i dy alfabeteve nuk ngjal-
Si ngjau që Faik Konica, një nga an: “Shoh se Xhon Turqit e Manastirit li reagime, mbasi kishte shembuj
dijetarë më të përgatitur në fushën e muarnë, përveç abesë, (abecesë) së pararendës. Gjermanët prej kohësh
gjuhës dhe letërsisë, nuk pranoi të Stambollit, edhe atë që përdora unë, përdorin dy alfabete, njërin latin e
vinte në Kongres, madje e sulmoi me nja dy ndryshime në mot të re të tjetrin Gothik dhe askujt s’i shkon
ashpër, duke i cilësuar delegatët Albanies, nga e keqja. Është e tepërt mendja të ankohet.
“Xhon Turqit e Manastirit,” sikurse të ju thom që pas mendjes sime, një At Gjergj Fishta dhe Dom Ndre
dëshmon letra e datës 10 nëntor abe e tillë nuk mund të jetë përve se mjeda, të dy shërbyes fetarë dhe dije-
1908, e rizbuluar tani së fundi në e kohëshme. Por duke pritur, mund tarë të shquar, mbajtën qëndrime të
Arkivin e Shtetit. Ai shpreh rezerva të punojmë me këtë abe për të kundërta përsa i përket alfabetit.
të forta për rezultat e Kongresit dhe qeshur.” Ironia e tij si gjithmonë është Shkaku qe se ata u përkisnin dy
parashikoi se alfabeti nuk do të e mprehtë, por kësaj here e pa saktë, klubeve të ndryshme, At Gjergj Fishta
jetonte gjatë, çka nuk u vërtetua. sepse alfabeti latin, të cilin ai e nder- qe i “Bashkimit,” ndërsa Dom Ndre
Besohet se u zemërua që ftesën ia dër- mend me fjalët me agjalët “atë që për- Mjeda i shoqërisë “Agimi.”
guan vetëm ditët e fundit, sa për të dora unë” i qëdroi kohës dhe u bë Prof. Shaban Demiri, autoritet në
larë gojën. Pandehmat janë se alfabeti përundimtar i gjuhës sonë. fushën gjuhësore shkruan se Kongresi
komiteti nismëtar e mënjanoi Supozohet se Konica u prek në i Manastirit vlerësohet me të drejtë
Konicën, për arsye të acarimeve midis sedër, u fye që nuk e përfillën, që si ngjarje e rëndësishme në historinë
tij dhe Mitat Frashërin, president i komiteti nismëtar i Manastirit ia dër- e popullit tonë, sepse forcoi e çoi edhe
Kongresit. Nga letra e Konicës del se goi ftesën shumë vonë, sa për të larë më tej lëvizjen kombëtare. “Fryma e
me të qënka zëmeruar edhe Gjergj gojën vetëm disa ditë para kongresit. mirëkuptimit që karakterizoi dele-
Qiriazi, “për arsye të Antologjisë që Ka të ngjarë që komiteti të jetë stepur gateët e Kongresit pa dallim krahine
botoi Konica dhe ca me tepër se mori për ta ftuar Konicën nga druajta se dhe feje, dëshmon qartë se shqiptarët
anën e priftit shqiptar.” Nuk dihet ai do të kërkonte t’u impononte alfa- dinë t’i kapërcejnë dasitë dhe të gje-
për cilin prift e ka fjalën Konica, po betin e përdorur prej tij. Ka një fakt jnë gjuhën e përbashkët, kur ngrihen
ndofta për Fan Nolin. Më tutje që flet në të mirë të këtij pohimi: alfa- mbi pikëpamjet e ngushta vetjake. E
shpërthen. “Pas kokës së Qiriazit beti i Konicës nuk u përmend në ky është mesazhi më kuptimplotë që
duhet të bëhemi të gjithë agjentë të punimet e Kongresit.
na ka përcjellë Kongresi i Manastirit.”
 66
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori

Sevasti Qiriazi, sfida me Stambollin

për Shkollën e Vashave
Nga Anton Çefa
Në radhët e atyre familjeve
shqiptare që janë shquar për shër-
bimet e larta ndaj atdheut renditet
nderueshëm familja e Qiriazëve, zul-
ma e veprimtarisë patriotike të së cilës
do të jehojë gjithnjë e më shumë në
kalim të kohëve dhe do të ndikojë
gjithnjë e më tepër në formim të
breznive të ardhshme. Gjerasimi,
Gjergji, Sevastia, Parashqevia; cilin
të kujtosh më parë dhe cilin të vlerë-
sosh më tepër? Të gjithë ua lanë
borxh emrin e tyre kujtesës kom-
bëtare. Një borxh ende i papaguar.
Qiriazët e kanë origjinën nga fshati
Peras i Kolonjës. Stërgjyshi i
Qiriazëve, Mëhilli, qe vrarë duke
luftuar me turqit, në fillim të shek.
XIX. Mbas kësaj drame, familja emi-
groi në Tërnovë, një fshat afër
Manastirit. Gjyshi i tyre, Qiriazi, qe
11 vjeç, kur u larguan nga fshati i lnd-
jes.
Lindën dhe u rritën në një mjedis
thjesht shqiptar, një djep vërtet i den-
jë për të përkundur bij e bija të
përkushtuar ndaj idealeve më fisnike
njerëzore e kombëtare. Në kujtimet
e saj, Sevastia ka shkruar: “Babai na
tregonte histori të mahnitshme rreth
stërgjyshërve tanë apo heronjve
shqiptarë. . . . Ndjenjat patriotike të
tim eti na ushqyen me frymën e tij, e
cila me kalimin e viteve u rrit dhe na
bëri të gjithë ne fëmijët patriotë të
mirë, që u përpoqëm me mish e me
shpirt për çështjen e Shqipërisë”.
NË MANASTIR
Prindërit e Sevastisë, Dhimitri e
Maria – edhe kjo vajzë kolonjare, e
bija e Kristo Vodenës, - patën dhjetë
fëmijë. Dhimitri zuri punë në
Manastir, ku mori edhe familjen. Aty
u lind Sevastia, në vitin 1871. Që në autoriteteve osmane, ata hapën
moshën 4-vjeçare, atë e dërguan në Shkollën Shqipe të Vashave, të cilën
shkollën greke, prej nga pak më vonë Sevastia e drejtoi që nga dita e theme-
kaloi në shkollën e Misionit limit. Aty dhanë mësim mësueset
Amerikan. Gjerasimi, vëllai më i shqiptare Parashqevi Qiriazi, Fanka
madh, i mësoi asaj të shkruajë e të Efthimi, Polikseni Luarasi, Helidhona
lexojë në gjuhën shqipe. Ai, gjithash- Falli, etj. E mirëpritur dhe e dashur
tu, ndikoi shumë në edukimin e saj nga populli, shkolla u rrit shpejt dhe
me ndjenja e ideale atdhetare. Shtëpia u shndërrua në një çerdhe të edukim-
e Qiriazëve, ndërkaq, qe shndërruar it patriotik të vashave. Kur, në janar
në një vatër të rëndësishme kom- të vitit 1894, vdiq Gjerasimi, për të
bëtare, që priste e përcillte person- vazhduar punën e tij në shkollë erd-
alitetet e shquara të Rilindjes si hi nga Manastiri vëllai tjetër, Gjergji.
Kostandin Kristoforidhin, Koto Në vitin 1904, mbas mbarimit të
Hoxhin, Pandeli Sotirin, Petro Nini Kolegjit të Kostandinopolit, erdhi
Luarasin, Orhan Pojanin, Nuçi Naçin, edhe motra më e vogël, Parashqevia,
etj. Në këtë shtëpi u bënë, në vitin gjë që i krijoi mundësinë Sevastisë të
1908, mbledhjet e Komisionit të shkonte në Amerikë për të plotësuar
Alfabetit. studimet e saj për një vit. Mbasi viz-
itoi Bostonin, Sevastia shkoi në
Chicago, ku ndoqi leksionet në
Fakultetin e Pedagogjisë në University
SEVASTI QIRIAZI –
of Chicago. Njëkohësisht, ajo mbajti
DAKO, FAMA NË STAMBOLL
E zgjuar nga natyra, me një botë konferenca për t’ua bërë të njohur
shpirtërore të pasur, e ndezur që në Shqipërinë miqve amerikanë. Në vitin
fëmijëri me zjarrin e idealeve atd- 1905, u kthye në Europë. Gjatë udhë-
hetare, me një këmbëngulje e vullnet timit, ajo u ndalua në Londër, Paris,
të paepur, Sevastia ndjeu që heret Vjenë dhe në Bukuresht, ku u njoh
nxitjen e brendshme dhe nevojën e me veprimtarinë energjik të çështjes
domosdoshme për dituri. Kështu, kombëtare, Kristo Dakon, që në atë
mbasi mbaroi shkollën e Misionit kohë ishte sekretar i përgjithshëm i
Amerikan, duke kapërcyer pengesa Shoqërisë Patriotike “Drita” dhe një
e vështirësi të patregueshme, ajo u nga udhëheqësit kryesorë të studen-
regjistrua në Kolegjin e tëve shqiptarë të Universitetit të
Kostandinopolit, e para vajzë Bukureshtit. Meqë ai ishte special-
shqiptare, në ato kohë, që po merrte izuar në matematikë, Sevastia iu lut
arsim të lartë. Mbasi kreu Kolegjin, të përgatiste tekste mësimore për arit-
diploma e saj u regjistrua në Byronë metikën, gjeometrinë dhe algjebrën
e Edukimit në Kostandinopol, gjë që për Shkollën e Vashave, gjë që ai e
i mundësoi asaj të merrte “iradën”, bëri me dëshirë të madhe. Ato qenë
d. m. th. lejen për të hapur një shkol- të parat tekste të këtyre disiplinave
lë shqiptare për vajzat. Për këtë qël- në gjuhën tonë. Kjo veprimtari e për-
lim, bashkë me Gjerasimin shkuan bashkët, që vazhdoi nëpërmjet kor-
në Korçë, ku kishte vetëm shkolla në respondencës mbasi Sevastia u kthye
gjuhën greke për fëmijët e krishterë në Korçë, dhe hullia e qëndrimeve
dhe shkolla në gjuhën turke e arabe dhe idealeve të larta patriotike, i afru-
për fëmijët myslimanë. Më 23 tetor an me njëri-tjetrën, dhe, në vitin 1910,
1891, mbas një lufte të vendosur dhe duke e ndjerë veten të denjë për njëri-
përpjekjeve të pareshtura kundër tjetrën dhe për t’i shërbyer së bashku
Patrikanës së Stambollit dhe atdheut, u martuan. Patën dy djem:
Aleksandrin dhe Gjergjin, që vazhd-
uan me përkushtim e dinjitet jetën
dhe bëmat e prindërve.
MBAS LUFTRAVE BALLKANIKE
Mbas luftrave ballkanike, e kër-
cënuar herë mbas here për kon-
fiskimin e librave, djegien e shkollës
dhe internimin nga qeveria turke, dhe
e ndjekur nga veprimtaria kriminale
e Patrikanës, Sevastia u tërhoq përko-
hësisht në Manastir. Ajo e rihapi
shkollën në dy vitet e para të
Pavarësisë, 1912-1914; po për arsye
të përndjekjevë të andartëve grekë,
Qiriazët u larguan në Rumani dhe,
me fillimin e Lufyës së Parë Botërore,
erdhën në Amerikë, në Natick,
Massachusetts. Të dy motrat filluan
menjëherë nga puna për t’i mësuar
shqiptarëve të rritur gjuhën amtare.
Shkolla në Natick, e para shkollë në
gjuhën tonë në Amerikë, qe hapur që
në vitin 1908 nga Kristo Dako.
Ndërkaq, ndërsa Parashqevia boton
revistën dyjavore “The Morning Star”
(“Ylli i Mëngjesit”), çifti Dako – Qiriazi
themelojnë Partinë Kombëtare
Shqiptare, me qendër në Ëorcester,
kryetare e së cilës qe Sevastia. Qëllimi
i kësaj partie politike qe mbrojtja e të
drejtave të Shqipërisë në forumet
ndërkombëtare. Kësaj propagande,
ndër të tjera, i shërbeu edhe
“Memorandumi mbi të drejtat, shpre-
sat dhe aspiratat e shqiptarëve”, që
shkroi Sevastia dhe ua dërgoi Fuqive
të Mëdha, më 12 tetor, në prag të
Konferencës së Paqes të Parisit.
DHUNA E DIKTATURËS KOMUNISTE
MBI FAMILJEN E SEVASTI QIRIAZIT
Në vitin 1922, Sevastia u kthye
në Tiranë dhe, së bashku me
Parashqevinë, që kishte ardhur nga
Parisi mbas përfundimit të
Konferencës së Paqes, ku kishte
qenë delegate e shqiptarëve të
Amerikës, rihapën Shkollën e
Vashave, tashmë si Instituti Kyrias,
një institut me karakter hollësisht
kombëtar dhe me vlera të pakraha-
sueshme mësimore-edukative, ku
mësonin vajzat shqiptare pa dal-
lime krahinash e besimesh. Me
vendimin e qeverisë shqiptare për
mbylljen e shkollave private e
fetare, në vitin 1933, mbas 42
vjetësh shërbimi, u mbyll edhe
Instituti Kyrias. Me rënien e
Shqipërisë në duart e komunistëve,
si për gjithë popullin tonë dhe sido-
mos për familjet e nacionalistëve,
filluan vitet e vështira të përndjek-
jeve, bastisjeve, dhunimeve, bur-
gosjeve, torturarave, pushkatimeve,
varjeve, etj. Nuk mund të për-
shkruhen peripecitë dhe dhimbjet
fizike e shpirtërore, që kaloi
Sevastia dhe familja e saj në vitet e
fundit të jetës së saj. Ajo vdiq në
vitin 1949, mbasi e patën nxjerrë
nga shtëpia dhe pati përjetuar dhu-
nimin e kufomës së të shoqit, patri-
otit të madh Kristo Dako, burgos-
jen e djemve të saj, Aleksandrit dhe
kirurgut të njohur, Gjergjit, i cili,
duke mos mundur të durojë tortu-
rat e hetuesisë, vari veten në qelinë
e burgut. Ajo vdiq, në vitin 1949, e
ngushtuar në shpirt që nuk ia
dhanë kufomën e tij ta varroste me
duart e veta dhe zemërplasur, duke
parë gremisjen e atdheut të saj të
dashur, për të cilin pati punuar
gjithë jetën. Arkivolin e saj, të ven-
dosur mbi një karrocë, e përcollën
vetëm njerëzit e familjes: dy nuset e
djemve, mesa e vogël, Viktoria, dhe
kuzhinierja e Institutit Kyrias. Për
opurtunitet dhe hipokrizi politike
të pushtetarëve, më vonë, asaj i
dhanë titullin “Mësuese e Popullit”.
Siç duket, “u përmendën” ata mjer-
anët e kuq në pushtet që ajo kishte
qenë gjithë jetën dhe do të ishte
përjetësisht mësuese e breznive
shqiptare.

Konica, flamuri dhe miku piktor nga Bostoni

Nga Efthim Dodona
Numuri i parë i gazetës “Trumbeta
e Krujës” doli më 20 mars 1911 në
Sen Luis (Saint Luis) Misuri të
Shteteve të Bashkuara të Amerikës
dhe kishte kryeredaktor Faik Konicën.
Gjithsej dolën tre numura. Në num-
rin e parë të kësaj gazete Faik Konica
jep kryeartikullin me titull Flamuri.
Gazeta “Trumbeta e Krujës” doli në
një kohë kur ende nuk ishte ngritur
flamuri në Vlorë dhe Shqipëria vazh-
donte të ishte e pushtuar por ndjen-
ja e lirisë dhe e pavarsisë tek Rilindasit
ishin një problem i shtruar për zgjid-
hje. Pikërisht në numrin e parë të
kësaj gazete ribotohet vjersha Flamuri
që e pat shkruar 12 vjet më parë.
“Nën titullin flamuri botova dy-
mbë-dhjëtë vjet më parë – te ALBA-
NIA, mot 1899 faqe 146- një vjershë,
e cila duket sikur u shkrua dje. Me ca
ndryshime të vogëla e deklamova në
disa mbledhje kombëtre t’ Amerikës.
Me qënë se shumë atdhetarë m’u lut-
në ta botoj përsëri që ta mësojnë dhe
ta përhapin, se besojnë që mund t’i
ndihë përparimit kombëtar, ua
mbush sot dëshirën duke shtypur
“Flamurin” mu në krye të gazetës
“Trumbeta e Krujës. - Shtoj vetëm
një të vënë-re që botova edhe te Djelli:
fjala flamur e ka aksentin në a dhe jo
në u: flaamur e jo flamuur”.
Po këtë vjershë, Konica e riboton
në gazetën “Dielli” me 25 nëntor të
vitit 1938, ndërsa poshtë vendos një
pikturë që e emërton: “Skënderbeu
famëdhënësi i flamurit dhe kryem-
brojtësi i Shqipërisë”. Ndërsa në anën
e djathtë të gazetës jep artikullin
“Kryefytyra e gazetës” ku shkruan:
“Kryefytyra e Trumbetës së Krujës
është përvijësuar me mjeshtëri nga
një artist i Bostonit Z. Morse, pas
planit dhe dokumenteve që i dhashë.
Vëjeni re mirë dhe kuptojeni Më nj’
anë Kalaja e Krujës, gysm e prishur.
Në majë te një mur- kulle ka dalë një
ushtar i veshur me çelik dhe me
hekur, si në kohë të Skënder Beut.
Shihni sa madhështor është me
helmën e Kastriotit përmi përçët, me
kordhën mediavalë të varur! Me sa
trimëri e mban trumbetën, nga e cila
varet flamuri i Skënder Beut.
A u ngrit nga të vdekurit, a e kish
zënë nonjë gjumë shekullor në çip të
haruar të nonjë kulle, apo është hie-
ja e nonjë luftëtari të rënë në muret
e Krujës? Trishtimi dhe habia bashko-
hen në fytyrën e tij, ndofta nga që
sheh Krujën e dashur, Shqipërinë e
adhuruar të tija të rënë aqe poshtë…
Bjer-i trumbetës o kalorës legendar,
dhe bjer-i fortë: Bjeri të gjëmojë për
kombin që e ka zënë një gjum tepër
i rëndë. Vallë çna thotë me trum-
betën? Ndofta gjëmimi i saj pëlcet në
të katër anët e hapsirës këtë vjershë
heroike të Shakespeare-it: Sound
trumbets! Let our bloody colours
ëave! And either victory, or else a
grave. “Bini trumbeta! Flamurët tonë
të kuq si gjaku le të valojnë! Dhe a të
mundim, a të hyjmë në varr”. M’anë
tjëtër si një shpresë e largme por jo e
kottë, shohin flamurin e Skëndr Beut
po flamur feste jo lufte! Jo! Një
trëndafil i vjen për rreth dhe i bën një
kurorë në ball. Më të mëngjër e më
të djathtë jan të dy dokumentet katër
qind vjeç të vjetëra, që provojnë se
me të vërtetë kështu ish flamuri i
Skënder Beut”.
Por ç’njohje kishte Konica me këtë
piktor? Konica shkruan: “Kryefytyra
e gazetës, është përvijëzuar me
mjeshtëri nga një artist i Bostonit Z.
Morse, pas planit dhe dokumentave
që i dhashë…”.Në këtë fjali të bën për-
shtypje fjala përvijëzuar që tani duket
si e humbur dhe veçanërisht kur
thotë: “pas planit dhe dokumentave
që i dhashë”. Pra piktura e paraqitur
është kryer nën ndikimin e drejtpër-
drjetë të Faik Konicës, i cili mund të
quhet dhe bashkautor i saj. Në pik-
turë jepet emri i autorit C.H.B
MORSE.
Duke kërkuar në internet këtë
mbiemër, menjëherë shfaqet emri i
shpiksit të telegrafit Mors, që e ka
marrë emrin e zbuluesit Samuel
Morse (1791-1872), i cili ka qënë pik-
tor shumë i njohur dhe në trungun e
tij e familjar ka shumë piktorë. Piktori
i “Kryefytyrës” duhet që në vitin 1912
të ishte i gjallë sepse ka biseduar me
Faik Konicën për “Kryefytyrën” dhe-
siç thotë Konica-është përvijëzuar me
mjeshtëri nga një artist i Bostonit,
pra ka qënë piktor i njohur.
Megjithatë nuk disponohen të dhë-
na dhe nuk mund të themi asgjë se
kush ka qënë ky piktor?! I mbetet një
kohe tjetër për ta zbuluar, ku mudn
të mësojmë edhe detaje të tjera nga
lidhja e tyre miqësore.

gëzuar 28 nëntori
Abetaret e Parashqevi Qiriazit
Nga Dr. Bexhet Asani
Kur femra shqiptare vuante nën
thundrën e obskurantizmit, ndërsa
mësueset numëroheshin nëpër
gishta, Parashqevi Qiriazi mori
pjesë në Kongresin historik të
Manastirit, por pa të drejtë vote.
Meqë punimet e Kongresit
zhvilloheshin në shtëpinë e të vël-
lait Gjergj Qiriazit asaj iu dha
mundësia që t’i ndiqte nga afër
pothuaj të gjitha seancat dhe komi-
sionet e Kongresit. Kështu , ajo u
shërbeu atyre burrave të kombit
me nikoqirllëk, së bashku me gru-
an e Gjergj Qiriazit ishin mjaft të
shqetësuara, për faktin se shtëpia e
Qiriazit në ato ditë gumëzhinte nga
delegatët të cilët priteshin dhe për-
cilleshin sipas zakoneve dhe tra-
ditës shqiptare (Dishnica,1997:74)
Komisioni që u zgjodh nga kon-
gresi për të paraqitur një projekt
mbi çështjen e alfabetit, nuk mundi
të caktonte një alfabet të vetëm për
gjuhën shqipe. Por Kongresi e pra-
noi vendimin e komisionit që “të
merret Abeceja e Stambollit e me të
bashkë edhe një Abece thjesht
latine, që të mësohen e të përdoren
bashkarisht në mes të shqiptarëve.
Të dy alfabetet do të mësoheshin
detyrimisht në shkollë. Ky vendim,
siç e pranoj vetë kongresi, nuk i
shërbente sa duhej përparimit të
gjuhës shqipe dhe ishte një hap
prapa në krahasim me qëllimin e
kongresit, por u muar, me sa duket,
për të mos shkaktuar përçarje në
radhët e delegatëve.
Më vonë jeta e bëri të nevo-
jshme mbajtjen e një alfabeti, të
alfabetit të mbështetur krejtësisht
në karakteret latine. (H.P.SH.
1979:286).
Edhe pse nuk mori pjesë gjatë
diskutimeve, mësuesja Parashqevi
Qiriazi pati nderin që të materiali-
Një komb, një gjuhë
®
63
Në Gjirokastër, Koto Hoxhi u
internua në kështjellën e Bosforit
ndërsa Pandeli Sotiri, themelues i
së parës shkollë shqipe në Korçë, u
internua në Selanik.
Papa Kristo Negovani, një prift
ortodoks i cili punoi për përhapjen
e gjuhës shqipe, në moshën 30-
vjeçare, më 12 shkurt 1909 u
masakrua me sëpatë e thika nga të
dërguarit e vetë peshkopit
ortodoks grek. Atë natë i vranë dhe
të vëllain, Theodhos Negovanin.
Priftit ortodoks, kapedan Stathi
Melani, për përhapjen e shkollës
shqipe dhe kishën shqiptare, tri
herë osmanllinjtë ia dogjën
shtëpinë dhe librat shqip dhe me
24 dhjetor 1917, e vranë.
Petro Nini Luarasi (1865-1911)
është një nga atdhetarët e shquar
që punoi për përhapjen e gjuhës
shqipe në rrethin e Korçës; edhe
këtë kisha greke do ta mallkonte.
Mihal Grameno së bashku me
vëllezërit Topulli u bënë krah i
fuqishëm për shpërndarjen e liter-
aturës shqipe.
zojë dhe t’i jetësojë vendimet e këtij
kuvendi të madh gjithëkombëtar.
Kështu, ajo do t’i përvishet punës
për të shkruar Abetaren e parë disa
muaj më vonë pasi kishte përfund-
uar punimet me sukses Kongresi i
Manastirit.
Shoqëritë e shumta të kohës që
ishin themeluar dhe që u themelu-
an anë e kënd vendit nëpër qytete
të ndryshme i drejtoheshin
shoqërisë “Bashkimi” të
Bukureshtit me qëllim që kjo
shoqëri t’i furnizonte me libra të
botuara para dhe pas Kongresit.
Qerim Gunbardhi nga Vlora
kërkon nga shoqëria “Bashkimi” t’i
dërgojë libra të botuara pas
Kongresit për t’i përhapur këto
nëpërmes librarisë. (Dërmaku,
1983:350).
Nga 14 titujt e librave të
kërkuar si: Lulet e Verës, Iliada e
Homerit, Erveheja, Istori e
përgjithshme, Shqipëria ç’ka
qënë…, Bagëti e bujqësia etj.
(Dërmaku, 1983:350), nuk për-
mendet Abetarja e Parashqevisë.
Atëherë shtrohet pyetja:kur u
botua Abetarja e Parashqevi
Qiriazit? Pedagoges së shquar iu
desh një motmot për ta përgati-
tur Abetaren sepse nuk e ka
pasur të lehtë,mbase mund të
ishte teksti i parë që përgatitej me
dy alfabete! Pra siç mund të shi-
het vështirësitë për përpilimin e
tekstit kanë qenë të natyrave të
ndryshme.Sihariqin për daljen e
Abetares nga shtypi një vit pas
Kongresit e ka dhënë gazeta “
Bashkimi i Kombit”,më 5 nëntor
1909.Kjo gazetë midis tjerash
shkruan:”Kjo libër e vogël me 32
faqe dhe 18 fytyra është radhitur
bukur e pas metodës së re me
abecenë që vendosi Kongresi i
Manastirit ( Dishnica,1997:74-
75) Si mund të shohim edhe nga
lajmi i më sipërm i gazetës ”
Vellezerit Topulli ishin shpallur
si armiqe te prendorise osmane
nga pushtesit turq.
Duke qenë se para Kongresit të
Manastirit, gjuha shqipe ishte
shkruar me shkronja latine, arabe,
greke, sllave, apo përshtatjet e
tyre, vendosmëria e delegatëve për
t’i kthyer sytë nga perëndimi dhe
zgjedhja e ABC-se latine ishte hap-
tazi një shpallje kulturore e pam-
varësisë nga elita e intelegjences
kombetare te kohes. Vendosja e
një alfabeti të njëjtë të gjuhës
shqipe u përgatit gjatë një epoke të
tërë të Rilindjes, falë veprimtarisë
krijuese në lëmin e gjuhësisë dhe
të letërsisë të brezave të tërë të ilu-
ministëve shqiptarë, gjuhëtarë,
shkrimtarë, poetë, publicistë etj.
Ne perfundim mund te thuhet
se : Kongresi i Manastirit për
çështjet që diskutoi e zgjidhi dhe si
një nga tubimet më të gjera e më
përfaqësuese nga përbërja e tij,
vlerësohet me të drejtë si kuvendi
më i rëndësishëm kombëtar në
historinë politike e kulturore të
shqiptarëve në fillim të shek. XX.
Bashkimi i Kombit “ ,këto vepra
didaktike u shkruan sipas meto-
dave më të reja dhe u botuan
sipas të gjitha standardeve të
kohës qoftë nga ana teknike qoftë
nga ana përmbajtësore e profe-
sionale.
Në bazë të njësive mësimore
që janë përfshirë në këto tekste
shkollore,nuk është vështirë të
konstatohet se Parashqevia ka
pasur ndikim të drejtpërdrejtë
nga autorë të njohur perëndi-
morë.
Jo vetëm kaq. Ajo nuk ka qenë
vetëm e ndikuar nga metodat e të
huajve , por Parashqevia ka pasur
edhe kërkesa të tjera të saja. Një
nga kërkesat më thelbësore që
shtronte Parashqevia, ishte kriji-
mi i arsimit të barabartë për të
gjithë shtresat shoqërore, sipas të
cilit djemtë dhe vajzat do të përfi-
tonin një edukatë komplekse
intelektuale, fizike e morale. Ajo,
veç kësaj, propozonte edhe rrugët
që duheshin ndjekur për realiz-
imin e tij në një kohë sa më të
shkurtër. Në të njëjtën kohë
shtronte si një kërkesë të domos-
doshme krijimin e një sistemi
administrativ të centralizuar,
sipas modelit të vendeve më të
përparuara të kohës siç ishte
Gjermania. (Dishnica, 1997:88)
Libri didaktik Abetare për shkol-
lat e para,u botua në përku-
jdesjen e shoqërisë “Botonjëse
Literare” në shtypshkronjën
“Bashkimi i Kombit” më 1909 në
Manastir.Në faqen e dytë ka
emblemën e shoqërisë
“Botonjëse Literare” dhe shën-
imin mbi të: Ç’do vivllë do të sjel-
lë vulën e shoqërisë edhe të për-
shtypurit është ndaluarë.
Po, kjo Abetare do ta ketë
edhe një botim të dytë më 1911 në
Manastir,këtë vit teksti do të
shtypet në shtypshkronjën
“Tregëtare ndërkombëtare”.
Botimi i dytë i vitit 1911 do të ketë
disa ndryshime sa i përketë
përmbajtjes së tekstit,hiqen disa
njësi mësimore,shtohen njësi të
reja , hiqet dhe vjersha e vetme
nga libri etj.Kështu,botimi i dytë
del më i plotë qoftë nga ana
përmbajtësore qoftë nga ana
teknike.
Në të dy tekstet didaktike,alfa-
betit të Stambollit i ka dhënë
hapësirë më të madhe,kurse alfa-
betit të shoqërisë së Shkodrës apo
siç e quan Parashqevia Abeceja me
shkronjat e bashkuara, i ka dhënë
një hapësirë më të kufizuar.
Hapësira më e madhe që i është
lënë alfabetit të Stambollit mbase
është e natyrshme dhe e arsyeshme
sepse alfabeti i Stambollit ishte më
i përhapur ndër shqiptarët dhe
njëherit ishte bërë traditë në
shkrimin e shqipes.
Si duket përdorimi i dy alfa-
beteve paralelisht, jo vetëm për
nxënësit , por edhe për vetë
Parashqevinë dhe mësuesit e tjerë
paraqiste vështirësi në shkrimin e
shqipes,nga aspekti praktik.Në të
dy tekstet e abetareve, ka ndonjë
fjali,ku gërshetohen të dy alfa-
betet.Fjali të tilla ka te faqja 30
botimi i 1909-ës dhe te faqja 25
botimi i 1911-ës,te njësia mësimore
“Letrë babajt nga biri”.
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
Parashqevi Qiriazi
Mësuesja Parashqevi Qiriazi te
abetaret , ndjek traditën e
rilindësve dhe vëllait të saj
Gjerasim Qiriazit për krijimin e
neologjizmave. Neologjizmat që ka
përdorur Parashqevia në shkrimet
e saj janë:avullore,te botimi i dytë
avullanija për anija me avull ,udhë
e hekurt për hekurudhë,bashkë fol-
je për bashkëbisedim,gjishte për
gishtëz,zgjasur për matur-
peshuar,ziq për peshore-kandar
(zigj) etj.
Njësitë mësimore janë zgjedhur
me kujdes nga pedagogia
Parashqevi Qiriazi,ato janë njësi të
shkurtra,duke pasur gjithmonë
parasysh moshën dhe intelektin e
fëmijëve.Përveç asaj që njësitë
mësimore kanë karakter arsimor
ato kanë edhe karakter edukativ-
atdhetar.Mësimi i katërt te faqja 22
e botimit të 1909-ës ka këtë përm-
bajtje:Shqipëria është mëmëdheu
im,sa e dua atë! Ay që do mëmëd-
henë është njeri i nderuarë.Duhet
më parë të duam kombin t’ onë,pa
pastaj të tjerët.Ata që që zduanë
kombin e tyre,janë njerës të
pabesë.Kështu kanë menduar po
thuaj të gjithë rilindësit,kurse sot
në ditët tona neve shqiptarëve na
është ngulitur në kokë ksenomania
dhe s’ na hiqet dot.Prandaj,nga
mësimi i pestë po në faqen 25 veço-
jmë këto fjali:Epni gjithë besa
besën edhe lithni dashuri.Sa të
muntni të përpiqi për të mjerën
Shqipëri.
Siç vumë re edhe nga shembujt
e më sipërm,pothuaj të gjitha
njësitë mësimore,pastaj anekdotat
siç i quan ajo disa njësi dhe njësitë
e tjera mësimore fund e krye kanë
thjesht karakter edukativ dhe arsi-
more.
Te faqja 32 e Abetares së 1909-
ës është botuar një vjershë patri-
otike të cilën e ka shkruar Gjerasim
Qiriazi,që në Krestomacinë e tij
mban titullin “Detyrat e mëmëd-
hetarit të vërtetë”.Parashqevia,
kësaj poezie nuk ia ndrron vetëm
titullin dhe shënon titull tjetër
“Vjershë”,por ia heq edhe strofën
refren:
O vëllezër shqiptarë,
Merrni sot udhën e mbarë,
Punën tuaj mos e harroni,
Koha shkon edhe prapë s’vjen.
Dhe e ndryshon vargun e parë
67
të strofës së fundit të
poezisë,sepse aty nga prilli i vitit
1909 sulltan Hamiti u rrëzua nga
froni.Vendin e tij e zuri sulltan
Mehmet Reshati V,i cili ishte
vetëm një kukull në duart e
xhonturqve.
(H.P.SH.,1979:290). Në vend
të vargut:”Rroftë mbret sulltan
Hamiti”(Qiriazi,1991:113) ajo
shënon:
Rroftë mbret Mehmet
Reshati,
Që na ep këtë liri,
E të mësojmë gjuhën t’onë,
Si çdo komp ndë hije të ti’.
Më 1911 kur botohet Abetarja
për herë të dytë,kjo poezi hiqet
nga teksti,nuk do t’i këndohej më
mbretërve e sulltanëve sepse
pushkët e kryengritësve shqip-
tarë paralajmëronin lirinë kaq
shumë të pritur në shekuj.
Alfabetin e shoqërisë së
Shkodrës, Parashqevia e quan
Abeceja me shkronjat e
bashkuara,për shkak të dy ger-
mave të bashkuara që përbënin
një tingull.Shkronja të tilla si:
dh,gj,ll,nj,rr,sh,th,xh,zh.Po,vitet
kaloni gjuhës shqipe i duhej një
alfabet.Dhe ajo ditë arriti që
shqiptarët të përdorinin në
shkrimet e tyre një alfabet të
vetëm.Kjo barrë sa e rëndë por aq
fisnike e sublime i ra “Komisisë
Letrare të Shkodrës”.
Breza të tërë lëvruesish e
studiuesish të gjuhës, arsim-
tarësh e atdhetarësh kanë punuar
e janë përpjekur pareshtur për
një gjuhë letrare e për një drejt-
shkrim të njësuar, duke
përkrahur vijën konvergjente të
procesit gjuhësor, duke kundër-
shtuar e kapërcyer qëndrimet e
ngushta, lokaliste.
Vendosja e një alfabeti të
vetëm pas kongresit të Manastirit
ishte një hap i rëndësishëm për-
para në këtë rrugë dhe një bazë e
domosdoshme që i dha mundësi
“Komisisë Letrare të Shkodrës”
(1916-1917) të kodifikonte për-
fundimet kryesore të përpjekjeve
të bëra gjatë Rilindjes për gjuhën
letrare kombëtare, duke ruajtur
sa më shumë të përbashkëtën, atë
që i ofronte variantet letrare të
shqipes, e duke lënë mënjanë atë
që i largonte. Vendimet e
Komisisë Letrare të miratuara
dhe nga Kongresi Arsimor i
Lushnjës (1920) u bënë baza e
drejtshkrimit të shqipes deri ne
vitet e para për Çlirimit.
(D.Gj.Sh.1974.f.4)
Parashqevia nuk ishte vetëm
një pedagoge e shquar,por ajo
ishte edhe një intelektuale e
madhe e kohës. Atë e karakteri-
zonte guximi, durimi, zgjuarsia,
intelegjenca, urtësia. Ajo ishte
një mësuese e cila njihte mirë
metodikën e përpilimit të tek-
steve didaktike shkollore. I dha
vetes një detyrë të vështirë dhe të
rëndë dhe të gjitha këto vështërsi
i sfidoi. I jetësoj vendimet e
Kongresit, edukoi dhe arsimoi
brezin e ri, e kreu me nder
detyrën që i dha vetes kjo
pishtare e shquar e arsimit shqip-
tar.
 68
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
Kongresi i Manastirit në dritën e dokumenteve
Nga Uran Butka
Në fillimet e shekullit të 20-të
Mid’hat Frashëri bëhet formulues,
zëdhënës dhe misionar i shqipta-
rizmit, që kish lindur si lëvizje ideo-
re dhe shpirtërore qysh në kohën e
Rilindjes. “Shqiptarizma filloi të
bëhej një farë feje, një besim, jo
individual, por një fe e përbashkët,
një fe e vetme, ose më më mirë
akoma feja vetë: njerëz që s’e kishin
parë kurrë shoku-shokun, gjenin
një lithkë dhe një vëllazërim në
besimin e ri, zbulonin se ishin
vëllezër…“- shkruante Mid’hat
Frashëri. Që kjo lëvizje të lëshonte
rrënjë, të ngjizej e të bëhej domi-
nante, duhej kohë, duheshin përp-
jekje të mëdha të të gjithë shqip-
tarëve. Mid’hati iu përvesh kësaj
pune madhore, sidomos kur u kri-
juan kushtet legale me shpalljen e
Konstitucionit të vitit 1908.
“Regjimi që u proklamua me aq
bujë në korrik të motit 1908, -
shkruante M.Frashëri, - e pruri
çështjën shqiptare në një shkallë
më akute, e bëri më të gjallë prob-
lemin e kombit tonë: a duhej një
luftë e çelur kundër dominatorit të
huaj, një shkëputje e krejtë, pa të
dalë ku të dalë, apo duhej një përp-
jekje e brendshme për një fuqi
intrenseke për koherencën e
molekulave që i quajmë individë?
Pyetja qe e tmerrshme. Alternativa
e parë kishte tërheqjen e aventurës,
e një luftimi të rreptë ashtu siç ka
dashur kurdoherë arbëreshi.
Alternativa e dytë ishte mbase më
pjellore, por edhe më e rëndë;
pemët e saj do të ishin më të të
durueshme, por edhe lypte një
paqe-bese provizore. E para lypte
zhurmë dhe bujë, e dyta donte
kohë, vullnet, organizim, disiplinë,
edukatë kombëtare, një patrio-
tizmë inteligjente, një politikë të
matur me fuqi mbi veten tonë“ -
shkruante Lumo Skendo më 1908.
ALTERNATIVA E MID’HAT FRASHËRIT
Mid’hati zgjodhi udhën e dytë.
Atë të formimit kulturor dhe
ndërgjegjësimit kombëtar, të
indipendencës mendore dhe
morale të shqiptarëve, nëpërmjet
shtigjeve që mundësonte ajo kohë:
a) Çelja e klubeve kulturorë b) Çelja
e shkollave shqipe në tërë
hapësirën shqiptare c) njësimi i
alfabetit dhe i një gjuhe të shkruar
të përbashkët, shtypja e librave,
gazetave etj. në gjuhën shqipe dhe
përhapja e tyre tek çdo shqiptar,
pra mbijetesën, mbrothësimin dhe
dalëzotjen nëpërmjet diturisë e
qytetarisë. Më 14 korrik 1908, në
numrin e parë të gazetës “Liria”
Mid’hat Frashëri u drejtohet gjithë
shqiptarëve me kërkesa të tilla. “Ta
përdorim mirë këtë liri”- këshillon
ai. M.Frashëri është kundër lirisë
primitive apo të lirisë së gën-
jeshtërt. “S’jemi mëmëdhetarë të
gënjeshtërt që të themi se shqiptari
duhet të rrojë edhe paskëtaj kështu,
me atë liri të egër e të rrezikshme.
S’është lumturija me të rrojtur si
dhitë në majë të malit, s’është rrojt-
je ajo gjithënjë në frikë e në zihje,
gjithënjë me pushkë në dorë dhe
me vdekje ndër dhëmbë…“
Nuk është e rastit që Mid’hat
Frashëri e nisi botimin e gazetës
“Lirija” më 14 korrik, ditën e përv-
jetorit të sulmit mbi Bastijë, pra, të
Revolucionit borgjez Francez të
vitit 1789, që përmbysi autokracinë
feudale dhe hapi epokën e lirisë. “
Shekulli i nëntëmbëdhjetë, me
tronditjen e Revolucionit të
Francës, pa zgjimin dhe rritjen e
idesë së solidaritetit ndërmjet indi-
vidëve të një race, të një gjuhe, të
një kombi”- shkruante ai. Nuk
është e rastit, gjithashtu, që ai e
pagëzoi gazetën së tij politiko-kul-
turore me emrin “Lirija”. e cila i
solli shërbime të mëdha lëvizjes
kombëtare dhe kulturës shqiptare.
Nëpërmes faqeve të gazetës
thjeshtë shqiptare “Lirija”,
L.Skëndo bëhet flamurtar dhe
zëdhënës i lirisë dhe i të drejtave
njerëzore e kombëtare të shqip-
tarëve. Ç‘është lirija? - pyet ai.
Dhe është një nga të parët filo-
zofë shqiptarë që e përkufizon
kështu thelbin e lirisë qysh në fil-
lim të shekullit të kaluar: “ Lirija
është që të mos të të trazojë njëri
ty dhe ti të mos trazosh të tjerët.”
Ç‘është robërija? - pyet ai. - Është
kur s’ke siguri shpirti, kur s’të
lënë të rrosh, kur s’të lënë të
fitosh, kur s’të lënë të mësosh dhe
të hapësh mendjen, kur s’të lënë
të flasësh, kur s’të lënë të lexosh e
shkruash shqip, kur të ndalojnë
shkollat, kur s’ke ku të ankohesh
e të mbrohesh, kur s’ka as ligj e as
gjykatë, kur je nën mëshirën e
pushtetarëve… Lirija është një
mjet, është një derë, nga e cila
hyjmë në fushë të gjerë të për-
parimit e të qytetërimit...”
Mid’hati u zgjodh atë kohë,
(korrik 1908) kryetar i Shoqërisë
së Shqiptarëve të Selanikut,
shoqëri e cila hapi një klub dhe
një shkollë shqipe. Klube dhe
shkolla shqipe u çelën në
Elbasan, Vlorë, Filat, Manastir,
Shkup, Kolonjë, Korçë , bëtare e të kulturës shqiptare
Gjirokastër etj. “Motet 1908-
1909 ishin për ne një periodë
formimi. Dy vjet ishin mjaft për
të prurë një zgjim në zemrat e
punët dhe për të kanalizuar qël-
limet” - shkruante M. Frashëri.
Gjithë përpjekja e tij në këtë kohë
u bë: mësimi e dituria - nëpërm-
jet gjuhës shqipe, për ringjalljen
shpirtërore dhe puna e paprerë
për ringjalljen ekonomike në
Shqipëri. “Dyfekët, thikat dhe
jataganët thyejini! Ato armë tani
bëjini pluar, bëjini çekanë, se tani
do rrojtur me djersë të ballit si
njerës që na ka bërë Zoti.”-
shkruante ai në gazetën “Lirija”,
korrik 1908.
Zhvillimi i shpejtë i lëvizjes
kombëtare dhe kulturore, shtroi
nevojën e ngutshme për njësimin
e alfabetit, të një gjuhe letrare të
përbashkët dhe qendërsimin e
gjithë veprimtarive arsimore e
kulturore. Në nëntor të vitit
1908, me nismën e klubit kultur-
or “Bashkimi” me kryetar Fehim
Zavalanin, u mblodh Kongresi
Kombëtar i Manastirit, ku morën
pjesë 50 delegatë, nga të cilët 32
me të drejtë vote, përfaqësues të
shquar nga klube e shoqëri të
ndryshme patriotike e kulturore,
brenda e jashtë vendit.
Kryeçështja e Kongresit të
Manastirit, ishte njësimi i alfa-
betit të gjuhës shqipe. Edhe kon-
Mit’hat Frashëri
ceptimi, edhe diskutimi, edhe
trajtimi i kësaj çështjeje nevral-
gjike, u panë jo si një problem
thjesht gjuhësor, por si një nevo-
jë e kahershme kombëtare që
kërkonte doemos zgjidhje.”T’i
japim një mbarim kësaj të mad-
heje nevojë për bashkim të të
gjithë shqiptarëve me një ABE”.
Kjo ishte edhe diviza e kuvendit.
Kjo ishte edhe diviza e Mid’hat
Frashërit. Përcaktimi i një alfa-
beti tërësisht latin dhe më i për-
shtatshëm për botimet në gjuhën
shqipe, i një abeceje për të gjithë
shqiptarët, ishte rezultat i një
procesi të gjatë dhe të
mundimshëm rilindës që përfun-
doi me alfabetin e Manastirit.
MOHIMI I KONTRIBUTIT
TË MID’HAT FRASHËRIT
Padyshim, të gjithë delegatët e
në mënyrë të dukshme figurat e
spikatura te çështjes sone kom-
dhanë ndihmesën e tyre të shquar
në formulimin e kërkesave kom-
bëtare dhe njësimin e alfabetit të
gjuhës shqipe, por ndihmesa e
Mid’hat Frashërit, jo vetëm si
kryetar i Kongresit, si formuluesi
kryesor i problemeve kombëtare,
por edhe si anëtar efektiv i
Komisisë së ABE-së, është i
dyfishtë. Ky kontribut i jashtëza-
konshëm është mohuar apo deni-
gruar nga historiografia komuniste
për motive politike. Vetëm fakti që
Midhat Frashëri ishte kryetar i
Kongresit të Manastirit, Gjergj
Fishta kryetar i Komisionit të alfa-
betit, bëri që në të gjitha botimet në
Shqipëri për Kongresin e
Manastirit të ishin të cunguara, të
deformuara dhe të censuruara.
Madje emri i Mid’hatit si kryetar i
kongresit, as që zihet fare në gojë.
Po ashtu emri i Fishtës. Për këto
arsye, nuk u botuan as procesver-
balet e Kuvendit të Manastirit, ku
delnin në pah emrat e roli i tyre për
alfabetin e njësuar dhe çështjen
kombëtare.
Kryesia e kongresit u zgjodh me
votim të fshehtë. Kryetar u zgjodh
Mid’hat Frashëri, atëhere 28 vjeç,
nënkryetarë Luigj Gurakuqi dhe
Gjergj Qirjazi. Mid’hati , delegat i
Klubit të Janinës dhe të Shoqërisë
Shqiptare të Selanikut, nuk kishte
mbritur ende në Manastir dhe ishte
zgjedhur kryetar në mënyrë
demokratike në mungesë të tij.
Delegatët e pritën në stacionin
hekurudhor dhe atje e uruan. Hil
Mosi, i foli mirseardhjen, duke
“lavduar Frashërin që kish nxjerrë
njerës të vlefshëm”, ndërsa
Mid’hati ia ktheu aty për aty
nderimet Shkodrës për shërbimet e
saj ndaj gjuhës shqipe, “në një kohë
kur gjuha jonë ishte e ndaluar dhe
kërkund gjetkë s’këndohesh shqip”.
Në Komisionin e Alfabetit, pas
debateve të gjata e të vështira, mis-
ët vendosën njëzëri që të përdore-
shin të dy alfabetet, ai i Stambollit
dhe tjetri, një abce e re me shkronja
tërësisht latine, që do t’i qëndronte
së ardhmes. Me përpjekjen e dele-
gatëve e në mënyrë të dallueshme,
me këmbënguljen e Ndre Mjedës e
të Fishtës dhe me pëlqimin e
Mid’hat Frashërit, u arrit ky kon-
sensus historik. Kronisti dhe erudi-
ti Lumo Skëndo dëshmon e vlerë-
son: “3 vjesht’e tretë, e hënë...Atë
Fishta, me atë fuqi të fjalës që e ka
vetiu, tha se, sadoqë është i dërguar
pej shoqërisë “Bashkimi”, s’ka ard-
hur për të mbrojtur atë abece, por
për të gjetur një mënyrë që të
bashkohemi të tërë“. Ndërsa për
Ndre Mjedën ai shënon: “Dom
Mjeda, me urtësi të madhe foli dhe
tregoi se shqiptarët qenkan të zotë
që dhe të bashkohen dhe të puno-
jnë së bashku, sikundër që i rrëfen
kjo mbledhje e Manastirit”
Mid’hat Frashëri dha
ndihmesën e vet të vlefshme një-
suese si anëtar i Komisionit të
Alfabetit, por edhe vendimore si
kryetar i Kongresit, për arritjen e
këtij akti të madh. Në precesver-
balin që ndodhet në Arkivin e
Shtetit, lexojmë: “Nesër nadje, para
se të fillojshin mbledhjet e komi-
sionit, (Dom Ndreu, shën.im UB.)
vojt te Mid’hat Frashëri e i paraqiti
këta dy alfabete. Zotnija, mbas nji
diskutimit të shkurtë, mbet i
kënaqun e i tha qi t’ia paraqitte ai
vetë Komisionit…“
Nga ky dokument njoftohemi:
“Në fund duel kryesonjësi,
z.Mid’hat Frashëri, i cili diftoj, se
mbas kaq të mbledhunave qi pat
pleqësia, çështja e abe-tit muer funt
në nji mënyrë qi do të mbesin jo
veç të gjithë të kënaqun e për kët
shkak u zgjodhën dy abe-të e të dy
do të përdoren prej shqyptarëvet;
njeni asht i Stambollit e tjetri nji
abet thjesht latin, por qi i bazohet
atij të Stambollit”. Albanologu i
shquar dr. Holger Pedersen e për-
shëndeti këtë zgjidhje: “Këtej e tut-
je do të jenë dy alfabete paralele
dhe kjo ndryshon fort pakë nga një
alfabet i vetëm. Ky është një për-
parim shumë i madh , për të cilin
duhet uruar populli shqiptar”.
Mid’hat Frashëri është i pari
dëshmues publik, qëmtues, studi-
ues dhe botues i punimeve të
Kongresit të Manastirit. Është
merita e tij që botoi tek gazeta
“Lirija” e motit 1908 programin e
Kongresit të Manastirit “ashtu si qe
poligrafisur dhe si ish shpërndarë
tek delegatët”.
Po ashtu, Mid’hati botoi të plotë
në këtë gazetë kronikën e përç-
doditshme të punimeve të
Kongresit dhe procesverbalin mbi
bisedimet e debatet, si edhe
vendimet e Kongresit të Manastirit
Mund të them se ky botim, 100 vjet
gëzuar 28 nëntori
më parë, është burimi më i pasur,
më i plotë dhe më i paanshëm për
Kongresin e Manastirit. Flakë për
flakë Lumo Skëndo hulumtoi, anal-
izoi dhe vlerësoi drejt e qartësisht
pemët e Kongresit.
ANALIZA E LUMO SKËNDOS MBI
KONGRESIN E MANASTIRIT
Në analizën e thugët “Ç‘fituam
nga Kongresi i Manastirit”, 22
vjesht’e tretë, studiuesi dhe filozofi
L.Skëndo konkludon se pemët e
Kongresit janë të shumta.
“Qëllimi i parë i Kongresit ishte
bashkimi i abece-ve... Ky bashkim
është pema e parë e kongresit...Në
kongres delegatët e tërë , me një
urtësi të madhe, mejtuan jo dëshi-
rat e veta dhe anësitë e veta, po të
mirën e kombit...Tani, pra, themi
se shkrimi i gjuhës sonë u rregul-
lua, tani themi se abece-ja u njësua.
Tani gjithë dëshira jonë do të jetë
për të sjellë në dritë vepra të nevo-
jshme, vepra për të përhapur
mësimin dhe për të lulëzuar
gjuhën...”
Mid’hati profetizon se me
njësimin e alfabetit, do të marrin
fund “zihjet dhe grindjet për abece-
të“ dhe do të niste një epokë e re
për shqiptarët, të cilët edhe me
alfabetin e tyre latin, përcaktohen
përfundimisht në Përëndim.
Ndarja bizantine na nxinte faqen,
shkruante ai në prag të Kongresit të
Manastirit. “Gjer më sot në
Shqipëri përdoren me shumicë
abece: m’e përhapura është ajo e
Stambollit...Veç kësaj abece-je, në
Shkodër ka tri të tjera... Mos pan-
dehet se veç këtyre abece-ve s’kish
tjetër. Jo, mos u gënjeni. Se shqip-
tarët që kanë qenë kaq shterpë për
vepra letrare, kanë qenë shumë
pjellorë dhe shumë të zotë për të
çpikur abece! ..Edhe kështu, dita
me ditë, po na dilte nga një abetare,
si kërpudhat pas shiut...Pra, nga ky
shkak, librat, fletoret, gazetat dhe të
tjera shkrime shqip, s’përhapeshin
dot në Shqipëri, se nuk këndo-
heshin dot prej çdo njeriu...Kjo e
ligë ish një mëkatë e madhe dhe një
ndalim në përparimin e gjuhës.
Pra, kongresi kishte për qëllim
shërimin e kësaj plage, që na kishte
pushtuar gjithë fuqinë.”
Natyrisht, kjo gjë nuk do të
bëhej menjëherë. Duke e pranuar
idenë e një alfabeti të vetëm dhe
përparësinë e alfabetit të përbërë
krejtësisht me shkronja latine,
Mid’hati pranoi tezën që të dy
abecetë të përdoreshin edhe për një
kohë, deri sa të mbetej një alfabet i
njësuar.
“Tani e paskëtaj, shkruan
M.Frashëri, çdo shkronjës është i
shtrënguar të përdorë një nga këta
dy abece dhe jo të ngjisë një të re,
se tani burimi i shpikjes shterroi.”
Mendimtari rilindës M.Frashëri,
nisur nga akti i njësimit të
Alfabetit, të cilën e cilëson si një
risi, ngrihet mbi këtë ngjarje dhe
evidenton dukuri më të
përgjithshme shoqërore, morale e
politike, duke nxjerrë përfundime
të rëndësishme në rrafshin kombë-
tar e ndërkombëtar lidhur me
qenien, identitetin dhe çështjen
shqiptare në procesin formësimit
qytetar, kulturor e kombëtar.
154 ®

gëzuar 28 nëntori
KUR BININ KAMBANAT E LIRISË
Luftës së fundit në
Kosovë i kishte para-
prirë një terror i egër
shumëvjeçar i pushtetit
serb, i cili nuk zgjidhte
mjete as mënyra për t’i
shtruar shqiptarët.
Këta, ndërkaq, të pam-
brojtur fare përballë një
makinerie vrastare që
synim kishte zhdukjen e
një populli të tërë, për-
piqeshin si mundnin e
sa mundnin t’i bënin
ballë asaj. Kur filloi
lufta më 1997, luftë e
nisur pothuaj një
shekull më parë, të
gjithë ata që kishin
rrokur armët (në fillim
një grusht luftëtarësh,
po më vonë qindra e
qindra atdhetarë), ishin
të vetëdijshëm se po ia
kthenin tytën një
ushtrie e një policie të
sprovuar për të vrarë
shqiptarë, por kthim
prapa nuk kishte.
Nga Hajro Hajra
Në pak muaj, lufta u shtri
thuajse në gjithë Kosovën. Në
verën e vitit 1998 edhe në
rrethinën e Ferizajt.
Malet e Jezercit ishin vend i
përkryer për luftëtarët e shumtë
të Ferizajt e të fshatrave përreth,
të cilët prej atyre pikave
strategjike goditnin forcat
policore e ushtarake serbe.
Në mesin e atyre luftëtarëve
ishin edhe vëllezërit Sylejmani
nga katundi Sadovinë i Vitisë
(Gurseli, piktor akademik dhe
Bajrami, inxhinier i gjeologjisë),
të cilët, sapo kishin rënë kam-
banat e lirisë, u ishin bashkëngji-
tur shokëve në mal.
Vajtja në mal për ta kishte
qenë vetëm një detyrim që kishin
pasur për Atdheun e tyre të
robëruar, për Kosovën e tyre që
dergjej nën thundrën sllave.
“Eh, sllavit nuk i zihet besë” –
kishin thënë sa e sa herë Gurseli
e Bajrami, të cilët kishin pasur
“privilegjin” t’i shijonin “burgjet
shqiptare” (kështu u thoshin ata
burgjeve sllave, ngase ato gjithn-
jë ishin të mbushura me shqip-
tarë), ato burgje në të cilat ishin
shuar sa e sa shpresa, sa e sa
ëndrra, sa e sa dëshira, sa e sa
jetë. Disa kishin arritur të dilnin
nga ata rrathë ferri – të dërrmuar
fizikisht, por edhe më të fortë
shpirtërisht, më të burrëruar, me
dashuri edhe më të flaktë për
69
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
NË 10-VJETORIN E RËNIES SË VËLLEZËRVE GURSEL E BAJRAM SYLEJMANI
Vëllezërit Bajram e Gursel Sylejmani
Kosovën e veshur me të zeza. zgjeronin veprimtarinë, por... e robërisë i bënte luftëtarët të shtatorit 1998. Megjithatë, luftë-
Gurseli e Bajrami, vëllezër të 6 Atdheu kishte nisur të digjej. pamposhtur. Pasi që gati çdo ditë tarët kishin qëndruar në pozi-
motrave, ndonëse të shkolluar Flakët kishin përfshirë një pjesë binin predhat e armëve të rënda cionet e tyre, pa u sprapsur as për
me plot sakrifica, nuk kishin të vogël të tij, por shtriheshin të armikut në Jezerc e në fshatrat një pëllëmbë dhe duke u bërë
arritur asnjëherë të merreshin gjithnjë e më shumë dhe përreth, Gurseli e Bajrami, tok rezistencë të paparë forcave
me profesionet e tyre (Gurseli, që rrezikonin ta përfshinin gjithë me luftëtarët e tjerë vigjilonin armike.
asokohe kishte qenë kryetar i Kosovën. natë e ditë. Pas një lufte ballë për ballë,
Shoqatës së Artistëve Figurativë Gurseli e Bajrami i kishin lënë Sa herë që binin granatat e më 28 shtator 1998, kishte rënë
të Ferizajt, kishte pikturuar herë punët në gjysmë dhe, pasi ishin pushtuesit afër tyre, Bajrami, heroikisht Bajrami dhe pak çaste
pas here, por ato piktura i bënte përshëndetur me familjet, pasi gjithnjë me një dell humori, u pas tij edhe Gurseli, i cili kishte
për të siguruar kafshatën e gojës kishin marrë bekimin e tyre, ia thoshte shokëve: A po shihni si vdekur në duart e mjekut Hazir
për vete dhe për familjen, kurse kishin mësyrë malit. Pas një po na garantojnë? Ku keni parë ju Sadiku, me gjithë përpjekjet e
Bajrami nuk kishte pasur rastin udhëtimi të gjatë që kishin bërë të na garantojë armiku?! Ky këtij që të bënte të pamundurën.
asnjëherë të merrej me kërkime këmbë, ishin gjendur në logun e “garantim” ishte granatimi që Po atë ditë kishin rënë edhe
shokët e bashkëluftëtarët e tyre:
Sejdiu, Kemajli, Salihu,
Bashkimi, Nazimi, Arsimi e
Pas një lufte ballë për ballë, më 28 shtator 1998, kishte rënë heroikisht Lulzimi. Nëntë luftëtarë në
altarin e lirisë, nëntë trima të
kombit që gjakonte lirinë, të
Bajrami dhe pak çaste pas tij edhe Gurseli, i cili kishte vdekur në duart e
mjekut Hazir Sadiku, me gjithë përpjekjet e këtij që të bënte të kombit që sot gëzon lirinë, falë
edhe luftës së këtyre trimave që
flijuan jetën.
pamundurën. Po atë ditë kishin rënë edhe shokët e bashkëluftëtarët e tyre:
Sejdiu, Kemajli, Salihu, Bashkimi, Nazimi, Arsimi e Lulzimi. Nëntë luftëtarë Për fat të keq, Gurseli,
Bajrami dhe shokët e tyre tok me
qindra bashkëluftëtarë të rënë
në altarin e lirisë, nëntë trima të kombit që gjakonte lirinë, të kombit që sot
gëzon lirinë, falë edhe luftës së këtyre trimave që flijuan jetën. anembanë Kosovës nuk kishin
pasur fatin ta kishin në krah
NATO-n e cila i kishte dhënë
grushtin vdekjeprurës ushtrisë e
gjeologjike të tokës së robëruar të burrave, krah për krah luftë- shkatërronte shtëpi e katandi të policisë serbe dhe e kishte çliruar
Kosovës). tarëve të Ushtrisë Çlirimtare të shqiptarëve jo larg vendit ku popullin shqiptar të Kosovës nga
Në kushtet e pushtimit të Kosovës, të cilët po i kundërvi- gjendeshin trimat sypatrembur, zgjedha serbe.
Kosovës ata kishin filluar prej heshin me sukses makinerisë ishte granatimi që shuante jetë Gurseli e Bajrami (bashkë me
vitesh të merreshin me profe- luftarake të pushtuesit që synim njerëzish të pambrojtur, ishte ai dëshmorët e tjerë që kanë dhënë
sionin e firmashkruesit. Më vonë kishte ta zhbënte një popull të gjëmimi kobzi që bënte të dridhej jetën për atdhe) sot prehen në
kishin arritur ta bënin një shtyp- tërë. edhe qyteti i Ferizajt. Varrezën e Dëshmorëve në
shkronjë të vogël ku shtypnin Lufta po bëhej në kushte tejet Granatimet nuk kishin Ferizaj, ndërkaq, në vendlindjen
fatura, kartëvizita, kalendarë e të të rënda dhe ishte e pabarabartë, pushuar me ditë të tëra. Kulmin e e tyre, Sadovinë, është ngritur një
tjera dhe planifikonin ta porse ideali për ta çarë errësirën kishin arritur në ditët e fundit të Kompleks Përkujtimor.
 70
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori

Vizita e parë e një presidenti Amerikan në Shqipëri

Në këtë vizitë historike për herë të parë u deklarua publikisht qëndrimi amerikan për pavarësinë e Kosovës dhe pranimin e Shqipërisë në NATO

Nga Dalip Greca
Kur me 24 prill 2007, nga Shtëpia e
Bardhë u njoftua se presidenti
amerikan, Xhorxh W Bush, në
axhendën e tij evropiane kishte përf-
shirë edhe Shqipërinë, pat shumë nga
ata që shfaqën habi, siç kishte edhe të
tjerë, që e paralajmëruan si një vizitë
formale, që mund të zgjaste jo më
shumë se një orë. Për shqiptarët s’k-
ishte shumë rëndësi se sa kohë do të
qëndronte, rëndësi merrte fakti që një
president amerikan për të parën herë
do të shkelte në tokën e shqipeve.
Duke kujtuar ndihmën historike që
kishte dhënë presidenti Wilson në
Konferencën e Parisit për mosshuar-
jen e kombit shqiptar dhe ruajtjen e
shtetit të pavarur që kishte shpallë
Ismail Qemali me 28 Nëntor 1912,
shqiptarët donin ta preknin me dorë
mirësinë amerikane.
Me 22 qershor 1991, shqiptarët edhe
pse kishin në krye një president komu-
nist, Ramiz Alinë, e kishin pritur me një
entuziazëm të shkallës sipërore
Sekretarin Amerikan të Shtetit,
Xhejms Bejker, por ardhja e një presi-
denti do të kishte tjetër simbolikë. Dhe
ato 8 orë që qëndroi në Shqipëri presi-
denti Amerikan, pa nga afër se sa fis-
nikë ishin shqiptarët në shpirt, sa
dashuri ushqenin ata për Amerikën.
Dhe ai 10 qershor 2007 ka qenë
vërtetë historik; presidenti amerikan,
ka prekur shpirtin e shqiptarëve, që e
kanë pritur siç mund të pritet Mesia
vetë. Ai u prit si një kryemik i rrallë dhe
u nderua, siç dinë të nderojnë shqip-
tarët.
Vizita e presidentit amerikan la pas
gjurmët e një miqësie në rritje mes dy
popujve dhe marrëdhënie të ngrohta
mes dy shteteve.
Kishte dhe një rëndësi tjetër të dorës
së parë kjo vizitë; atë të pavarësisë së
Kosovës. Atë ditë shumë shqiptarë të
Kosovës kishin udhëtuar që të mos u

E pa parashikueshme ajo që ndodhi në qytezën e vogël të Fushë-Krujës pasditën e 10 qershorit 2007. Mënyrë e veçantë për ta festuar dashurinë
Presidenti amerikan shqetëson rojet e sigurisë, tek futet mes qytetarëve. për presidentin Bush dhe Amerikën

Presidenti amerikan Bush dhe ai shqiptar, Moisiu, mes ushtarakëve shqiptarë, të gatshëm për t’u nisë drejt misionit të paqes Një tortë për presidentin me flamurin amerikan në Fushë-Krujë

Pamje nga Fushë-Kruja. Secili kërkon ta prek presidentin e Amerikës, vendi i të cilit ka bërë shumë për çeshtjen shqiptare Tirana përjetësoi emrin e presidentit Bush
 71
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008

shpëtonte rasti i rrallë për të qenë në
Tiranë, kur presidenti Bush të ishte
atje. Të tjerët, me dhjetëra mijëra e
ndoqën vizitën në sheshet e Prishtinës.
Mbërritja e presidentit Bush në
Aeroportin e Rinasit është përshënde-
tur në Prishtinë, ndërkohë që Flamujtë
amerikanë e shqiptarë zbukuronin
sheshet e qyteteve dhe gjithandej
hidheshin parrulla: “Miresevini Zoti
President”, “Dhjetë milionë shqiptarë
me Xhorxh W. Bushin”, “Bush: Jo shtyr-
je të statusit të Kosovës”, “Ka ardhur
koha për pavarësi”.
Dhe presidenti Bush e tha atë që pris-
nin shqiptarët; pavarësinë e Kosovës.
Ish presidenti Alfred Moisiu, që pati
fatin ta priste, do të tregonte më pas
në intervista se kur presidenti
amerikan e kishte artikuluar fjalën
“Pavarësi” gjatë takimit në presidencë,
ai i qe lutur: - A mund ta thoni publik-
isht këtë që ma thatë mua?
- Po si jo, ia kishte kthyer presidenti
Bush dhe të gjithë e dëgjuan
artikulimin e fjalisë magjike: “Qëllimi
final është pavarësia e Kosovës!”
Të lumtë goja,-thanë shqiptarët.
Madje fjalinë magjike Presidenti
Xhorxh W. Bush e shqiptoi qartë
edhe gjatë konferencës për shtyp
ne selinë e kryeministrisë shqiptare.
Ai ka përmendur disa herë shpre-
hjen “qëllimi final është pavarësia e
Kosovës”. Pas takimit me kryemi-
nistrin Berisha, kreu i shtetit
amerikan dhe kreu i ekzekutivit
shqiptar kanë dalë para mediave
për të dhënë pikat kryesore të
diskutimit mes tyre. Dhe u fol fare
hapur: Kosova e pavarur dhe
Shqipëria në NATO, qetësojnë
rajonin!
Kaq donin shqiptarët; pavarësi të
Kosovës dhe Shqipëria në NATO. Të
dyja presidenti i shtetit më të
fuqishëm të botës i premtoi. Dhe që
të dyja tani janë bërë fakt i kryer.
Presidenti Moisiu e ka vlerësuar viz-
itën e presidentit Bush në Shqipëri si
moment riafirmimi të marrdhënieve të
shkëlqyera Shqipëri-SHBA. Në një cere-
moni të organizuar në Pallatin e
Brigadave, Presidenti Alfred Moisiu,
dekoroi me “Urdhrin e Flamurit
Vizita që presidenti Amerikan bëri në
Kombëtar” Presidenti Xhorxh W. Bush,
Fushë-Krujë, i kaloi të gjitha protokol-
duke vlerësuar kontributin real të Tij
let dhe rregullat e sigurisë së person-
dhe shtetit amerikan ndaj çështjes
aliteteve të larta. Një pritje të ngrohtë,
shqiptare. Dekorimi i Presidentit Bush
të jashtzakonshme, i rezervuan qyte-
u bë me motivacionin: “Presidentit të
tarët fushëkrujas presidentit amerikan.
Shteteve të Bashkuara të Amerikës -
Ata përpiqeshin të toknin duart me të,
aleatit të madh të Shqipërisë dhe
ta preknin dhe ndjeheshin të mrekul-
shqiptarëve - në shenjë mirënjohjeje
luar. Dhe presidenti u shëptoi” rojave
të thellë për rolin historik në mbrojtje
të sigurisë dhe e pa veten të rrethuar
të lirisë, demokracisë dhe të drejtave
nga një miqësi e jashtzakonshme,
kombëtare, në të mirë të kombit
tepër e sinqertë.
shqiptar dhe mbarë rajonit. Për kon-
Në këtë fotoreportazh pasqyrohen
tributin e çmuar dhe mbështetjen e
gjurmët e vizitës historike, vizitës së
vendosur të qeverisë dhe popullit
parë të një presidenti amerikan dhe
amerikan në zhvillimin e proceseve
pritja e mrekulluar që i rezervuan
demokratike dhe të integrimit të
shqiptarët.
Shqipërisë në strukturat euro-atlantike.

Në ceremoninë zyrtare të pritjes së presidentit Bush nga presidenti i Shqipërisë Moisiu. Presidenti Bush me kryeministrin Berisha

Këta fëmijë të veshur me kostume kombëtare, patën fatin që t’i dhuronin lule
Kjo nënë shqiptare ndjehet e lumtur që mundi të bisedonte me presidentin Bush çiftit presidencial amerikan në aeroportin ”Nënë Tereza” në Rinas

Presidenti Moisiu e dekoroi

presidentin Bush me
“Urdhërin e Flamurit Kombëtar” Kryeqyteti në pritje të kalimit të presidentit Bush Dy presidentët, Bush dhe Moisiu, në ceremoninë e parakalimit të nderit
 72
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
Nga Romeo Gurakuqi
Prezantimi pretendon të japë
një pasqyrë përgjithësisht të deta-
juar të qëndrimit të shtetit
malazez ndaj çështjes shqiptare në
muajt e zhvillimit të një prej kon-
ferencave ndërkombëtare më të
rëndësishme për përcaktimin e
tërësisë së shtetit shqiptar, gjegjë-
sisht gjatë Konferencës së
Ambasadorëve në Londër.
Detyrohem ta risjell në vëmendje
të opinionit publik serish këtë tra-
jtim, pas deklaratave krejt të
përqarta të bëra në Shkodër nga
Kryepeshkopi i Kishës Orthodokse
malazeze Amfiloje rreth përmbajt-
jes së Luftës për Mbrojtjen e
Shkodrës gjatë Luftës së Parë
Ballkanike 1912-1913.
Për të penguar që zhvillimet anë-
sore të Luftës Ballkanike të mos
çonin në prishjen e paqes dhe ekuili-
brave të paracaktuara në Europë,
Fuqitë e Mëdha nxituan dhe mblod-
hën më 17 dhjetor 1912 në krye-
qytetin e Anglisë, Londër,
Konferencën e Ambasadorëve. Në
fakt, që nga nëntori 1912, Fuqitë
kishin pranuar propozimin austro-
italian për krijimin e Shqipërisë si
principatë autonome. Problemi qën-
dronte se brenda cilëve kufij do të
krijohej kjo njësi e re shtetërore bal-
lkanike. Problemi u shqyrtua që në
mbledhjet e para të Konferencës.
Diskutimi i kufijve të brëndshëm,
veçanërisht atyre veriorë dhe verilin-
dorë, u shoqërua me një kontrast të
thellë pikpamjesh dhe interesash në
mes Austro-Hungarisë nga njëra anë
dhe Serbisë dhe Malit të Zi nga ana
tjetër, të përkrahura në një masë
pothuajse të plotë nga ana e Rusisë
dhe Francës. Kufiri i propozuar nga
Austro-Hungaria, ndonëse nuk përf-
shinte të gjitha trevat e banuara nga
shqiptarët, mund t’i jepte shtetit të ri
shqiptar një shans të arsyeshëm për
arritjen e qëndrueshmërisë dhe për-
parimit. Përndryshe, kufiri që u ven-
dos nga kjo konferencë, nën presion-
in e vazhdueshëm të rusëve,
francezëve dhe aleatëve ballkanikë
dhe para nevojës së mbrojtjes me
çdo çmim të “koncertit europian”,
ishte një shfaqje e qartë e dhunimit
të çdo konsiderate etnike, historike,
ekonomike dhe gjeografike.
CILI ISHTE QËNDRIMI I
MALIT TË ZI, NË PLANIN
DIPLOMATIK DHE ATË USHTARAK?
Përfaqësues të qeverisë së Malit
të Zi në Londër, fillimisht si dele-
gatë të Konferencës së Paqës, por
njëkohësisht edhe si ndjekës të
zhvillimeve të Konferencës së
Ambasadorëve, kanë qenë diplo-
mati i karrieres Llazar
Miushkoviq, Konti Luigj Voinoviq
(nënshtetas austriak nga Raguza),
dhe Jovan Popoviq (ministër në
Kostandinopojë). Edith Durham
duke analizuar përbërjen e delega-
cionit pati arritur në konkluzionin
se përbërja e tij është “një pohim i
heshtur që Mali i Zi nuk ishte në
gjendje të përgatiste tre politikanë
me peshë, të përshtatshëm për
misionin e Londrës” Sidoqoftë,
ekspozimi i qëndrimit malazias
është bërë edhe nëpërmjet
kanaleve të tjera diplomatike,
E vërteta rreth qëndrimit të
gjegjësisht drejtëpërdrejt nga
Cetina, nëpërmjet diplomatëve të
akredituar atje.
Në ditët e para të vitit 1913,
Mbreti Nikolla i Malit të Zi i kërkoi
ambasadorit britanik në Cetinë
Count de Salis t’i paraqiste
Ministrit të Jashtëm Britanik
Edward Grey, që ishte njëkohsisht
edhe kryetar i Konferencës së
Ambasadorëve, një apel urgjent,
ku i kërkohej mbështetje në
pohimin e pretendimeve malazeze
mbi Shkodrën dhe lumin e Drinit
si kufi të ri të shtetit të tij.
Insistimin ai e lidhte me atë që,
“populli i (Malit të Zi) nuk do të
mund të lejonte kurrë vullnetar-
isht të hiqte dorë nga një pre-
tendim i tillë dhe do t’i kundërvi-
hej kundërshtimit austriak me të
gjitha mënyrat dhe fuqitë”. Ai
deklaronte gjithashtu se stabiliteti
i dinastisë do të ishte i kërcënuar,
në qoftë se atij do t’i mohohej
Shkodra. Ndryshe nga ç’është pre-
tenduar nga ndonjë studiues
shqiptar qeveria e Malit të Zi,
nëpërmjet përfaqësuesve të vet në
Londër, i dërgoi Konferencës së
Ambasadorëve më 17 janar 1913
edhe një memorandum, në të cilin
paraqiste pretendimin e vet për
Shkodrën, Pejën dhe Gjakovën, në
emër të interesave jetësore
ekonomike dhe të të drejtave his-
torike dhe gjeografike.
Memorandumi, i cili ishte hartuar
drejtëpërdrejtë nga delegatët
malazezë në Londër dhe nuk ishte
në disponim të autoriteteve
malazeze në Cetinë, përmbante
edhe një trillim në përpjekjen e vet
argumentuese: Sipas tij, pre-
tendimet malazeze ndaj
Shqipërisë veriperendimore pra-
noheshin edhe nga popullsitë
gjegjëse të Shkodrës dhe Malësisë.
Madje shkohej deri atje sa thuhej
se, edhe Arqipeshkvi i Shkodrës
ishte në favor të një aneksimi të
tillë. Dua të nënvizoj raportimet e
ambasadorit britanik në Cetinë
Count de Salis, i cili qartësisht
shprehet se, “e gjithë ajo çfarë unë
di me thotë të kundërtën” .
Malësorët, të cilët kishin marrë
pjesë gjatë nëntorit në luftime
kundër forcave turke në Tuz, në
vijim të përpjekjeve të tyre për lir-
inë e vendit, sapo u qartësuan
synimet malazeze drejt Shkodrës
dhe Malësisë, u tërhoqën men-
jëherë nga veprimet ushtarake dhe
në një mbledhje që mbajtën në
muajin janar në Podgoricë, ven-
dosen të shkëpusnin të gjitha lid-
hjet me Malin e Zi. Gjithashtu,
ambasadori britanik sjell si argu-
ment kundër pretendimeve
malazeze edhe qëndrimin e pop-
ullsisë shqiptare të Malit të Zi, e
cila është e pakënaqur me refuz-
imin e lejimit të arsimimit në
gjuhën shqipe dhe me mungesen e
tolerancës fetare. E një rëndësie të
veçantë në sqarimin e diplomacisë
britanike është edhe një letër e
Edith Durham, që është depozitu-
ar në Foreign Office. Ajo shkruan:
“duket krejt qartë se masa e shqip-
tarëve të vilajetit të Shkodrës nuk
dëshiron të bëhet subjekt
malazias. Shqiptarët shprehen se,
ne nuk kemi luftuar kundër turqve
mbi dy vjet me radhë për prob-
lemin e gjuhës, që më pas të dety-
rohemi të mësojmë serbishten....
Traktati i Berlinit shkaktoi
gjakderdhje të pafund duke
injoruar të drejtat private dhe ato
të pronësisë dhe unë shpresoj se
ky gabim nuk duhet të përsëritet,
mbasi këtë radhë ai do të jetë më
serioz”.
DEKLARATA KËRCËNUSE NË LONDËR
Më datën 28 janar 1913 dy nga
tre delegatët malazezë në Londër, i
kërkuan takim Edward Grey-t, në
të cilin, duke i shprehur vendos-
mërinë e Mbretit Nikolla për të
mos hapë rrugë mbi Shkodrën,
bënë edhe një deklaratë të qartë
kërcënuese që godiste drejtëpër-
drejtë stabilitetin europian. Ato u
shprehen: Për mbretin Nikolla
“është absolutisht thelbësore mar-
rja e qytetit.... Në qoftë se Austro-
Hungaria sulmon Malin e Zi, opin-
ioni publik rus do të lëvizë në
mënyrë mjaft fuqishme” . Rreth
kësaj deklarate ministri i jashtëm
britanik bën vëzhgimin e e kufirit priret ta kalojë Shkodrën
mësipërm: “Unë konstatoj se kjo
nënkupton që, në qoftë se Austro-
Hungaria marshon kundër Malit
të Zi, Rusia do të marshojë kundër
Austro-Hungarisë; Gjermania
atëhere do të marshojë kundër
Rusisë dhe Franca do të marshojë
kundër Gjermanisë: e gjithë kjo
për llogari të Shkodrës. Një gjë e
tillë është e palejueshme”. Eshtë e
kuptueshme se situata kërkonte
dhënien e një zgjidhjejeje sa më të
shpejtë të problemit, para se të
shoqërohej me ndërlikime më të
rënda. Hap të rëndësishëm për-
para, por ende larg afrimit të pozi-
cioneve të Austro-Hungarisë dhe
Rusisë shënon propozimi gjerman
i bërë në mbledhjen e datës 6
shkurt 1913 nga Prince
Lichnowsky. Sipas këtij propozi-
mi, “kufiri do të nisej nga
Adriatiku dhe do të ndiqte rrjed-
hën e Bunës deri në pikën që
ndodhet midis Rrushkullit dhe
Samrishtit, pastaj do të drejtohej
drejt Liqenit të Shkodrës duke ia
lënë Taraboshin Shqipërisë, do të
përshkonte liqenin deri tek gjiri i
Liqenit të Hotit dhe do t’i linte
Malit të Zi Hotin e Grudën, ndërsa
Shqipërisë do t’i mbeteshin
Kastrati, Kelmendi dhe Shkreli.
Plava, Gucia, Peja dhe Manastiri i
Visokiveçenit do të mbeteshin
jashtë Shqipërisë .
Siç mësohet nga burimet diplo-
matike, Mbreti Nikolla fillimisht
kishte qenë kundër një sulmi të
përgjithshëm për marrjen e qytetit
duke shpresuar në një zgjidhje
diplomatike të pretendimit të tij.
Por, më kalimin e kohës, i vënë
nën një presion të dyfishtë, prej
ministrave të tij dhe prej qeverisë
serbe, ai do të fillojë përgatitjet për
ndërrmarrjen e një sulmi të
përgjithshëm. Siç duket, në ndër-
marrjen e sulmit të përgjithshëm
të datës 7 shkurt ndaj Shkodrës,
duhet të ketë ndikuar edhe rrjedha
e zhvillimeve të Konferencen e
Ambasadorëve, pas propozimit të
skemës gjermane të ndarjes së
kufirit verior, të paraqitur më lart.
Mali i Zi tashmë nxiton të bëjë fakt
të kryer caktimin e kufirit. Kështu,
më datën 7 shkurt, forcat e
bashkuara malazeze dhe serbe
ndërrmarrin sulmin e kërkesat e saj të ligjshme, për
përgjithshëm mbi Shkodrën.
Malazezët ndeshën një rezistencë
jo të madhe në Mes- Muselim, të
cilën e morën, por, në kodrat e
Bardhajve ato u detyruan të
ndalen. Një përpjekje e dytë me
datën 8 shkurt nuk qe më e suk-
sesshme, por me datë 9, të
mbështetur edhe nga një bateri me
rreze të shkurtër veprimi ata ia
arritën të çajnë edhe këto pozi-
cione pas një lufte tepër të ashpër.
Këto operacione i kushtuan
malazezëve rreth 2000 të vrarë.
LINJA RUSE RREZIKOI SHKODRËN
Dhe ndërsa rreth Shkodrës
Mali i Zi po shpenzonte të gjitha
energjitë e tij njerëzore dhe mate-
riale, në Konferencën e vazhdimi i betejës për qytetin dhe
Ambasadorëve, më 15 shkurt 1913
skicohet një zhvillim i rëndë-
sishëm: për herë të parë linja ruse
Libri i Romeo Gurakuqit
për Kryengritjen e Malësisë
brenda shtetit të ri shqiptar. Këtë
moment të rëndësishëm drejtuesi i
Konferencës Edward Grey do të
përpiqet ta shfrytëzojë, për t’i
dhënë rrugëzgjidhje kontradiktave
të thella mes të cilave ishte e
mbërthyer Konferenca.
Megjithatë, konferenca do të rendë
edhe për disa javë të tëra derisa do
të arrijë të fitojë lëshimet e
mjaftueshme reciproke të Austro-
Hungarisë në Shqipërinë
Verilindore dhe të Rusisë për
Shkodrën, që të arrihej në një
vendim të përbashkët mes Fuqive.
Ndërkaq, Mbreti Nikolla do të
vazhdojë krahas veprimeve të ash-
pra ushtarake edhe një propa-
gandë diplomatiko-politike, të
cilësuar nga raportet e diplo-
matëve të pranishëm, si të
paarsyeshme deri në qesharake.
Më 24 shkurt gazeta franceze
“Temps” botoi një telegram të dik-
tuar nga vetë ai. Tre janë parala-
jmërimet themelore të bëra nga
Mbreti i Malit të Zi: 1. së pari
Shkodra është një çështje me
rëndësi jetësore për këtë vend;
2.së dyti, shkëputja e këtij qyteti
nga Mali i Zi e kishte penguar për
gëzuar 28 nëntori
shekuj zhvillimin politik dhe
ekonomik të vendit; dhe 3. së treti,
Europa nuk duhet ta detyrojë me
forcë Malin e Zi të heq dorë nga
shkak të nevojës së marrjes së “një
zgjidhjeje supreme”. Por synimi i
Mbretit Nikolla ecte në kah krejtë-
sisht të kundërt me rrjedhën e
punimeve të Konferencës së
Ambasadorëve, madje edhe me
vetë rrugën e zgjidhjes së proble-
meve që kishte kuptuar edhe
Rusia. Kjo e fundit, duke mos
dashur të gjindej e vetme, dhe në
rrethanat e plotësimit gradual të
predentimeve të saj, gjegjësisht të
Serbisë, për kufirin verilindor
shqiptar, vendosi të mos e
përkrahte më me të njejtën
mënyrë Malin e Zi. Rreth datës 5
mars, ambasadori rus në Cetinë i
komunikoi mbretit Nikolla opin-
ionin e Fuqive, se Shkodra duhet
t’i përkiste Shqipërisë. Prandaj
viktimat të reja rreth tij do të ishin
të padobishme. Në një komunikim
të bërë si në Cetinë, ashtu edhe në
Beograd prej qeverisë ruse, thuhej
se, Mali i Zi nuk duhej të llogariste
më shumë tash e mbrapa se një
mbështetje diplomatike për çësht-
jen e Shkodrës. Ky qëndrim është
i lidhur drejtëpërdrejtë me zhvil-
limet në Konferencë. Në mbled-
hjen e pasditës së datës 6 mars, u
arrit në një mendje të përbashkët
se, “për kufirin shqiptar e vetmja
çështje e diskutueshme mbetej ajo
e Gjakovës” .
Në ditët që pasuan, ambasadori
rus bëri edhe ndërhyrje të tjera, në
të cilat ai mjaft ashpër i deklaroi
Mbretit Nikolla se, “në qoftë se
vazhdonte t’i qendronte qëllimit të
tij, duke bërë sulme të mëtejshme
ndaj Shkodrës, kjo do të thoshte se
ai vepronte në kundërshtim me
këshillat e Rusisë”. Në fakt, parala-
jmërime të tilla qenë pa efekt dhe
përgatitje edhe më intensive për
luftë vazhdonin të zhvilloheshin.
Lufta tani u bë gjithnjë e më
shumë një betejë për zotërimin e
Shkodrës në mes shqiptarëve dhe
sllavëve. Turqit tashmë ishin për-
fundimisht jashtë lojës.
LËSHOHET GJAKOVA PËR
TË SHPËTUAR SHKODRËN
Pas mbledhjes së datës 11 mars
1913, ministri i jashtëm britanik
Grey, mbasi kishte marrë edhe
miratimin e Rusisë , i komunikoi
delegatëve malazezë se fati i
Shkodrës do të vendosej prej
Fuqive dhe se operacionet në vijim
tani kundër Shkodrës, nuk do të
ndikonin në këto vendime. Në
forma më të qarta dhe gjithpërf-
shirëse e trajton këtë problem
rezoluta e mbledhjes së datës 19
mars: “Shqipëria është e rezervuar
për t’u përkufizuar politikisht prej
Fuqive; dhe deri sa kufiri të jetë
përcaktuar, asnjë veprim i ndër-
rmarrë prej Serbisë dhe Malit të Zi
në Shqipëri nuk do të konsidero-
het si një e drejtë e fituar; edhe në
qoftë se, për shembull Shkodra do
të bjerë, fati i saj do të vendoset
prej Fuqive dhe jo prej pushtimit
malazias” .

gëzuar 28 nëntori
Mbretërisë së Malit të Zi më 1912-1913
Rezistenca diplomatike austro-
hungareze për kufirin verilindor do
të zgjasë deri më datë 22 mars. Këtë
ditë, ministri i jashtëm i perandorisë
Austro-Hungareze Berchtold, ven-
dosi ta lëshojë pretendimin mbi
Gjakovën si pjesë e Shqipërisë, me
kushtin që kufiri verior i Shqipërisë
të vendosej sipas vijës nga Buna
drejt Liqenit të Shkodrës. Kushti i
dytë kishte të bënte me ndërprerjen
e menjëhershme të armiqësive dhe
evakuim të shpejtë të ushtrive serbe
dhe malazeze nga territoret e dhëna
Shqipërisë, kusht që do të duhej të
garantohej nëpërmjet një komuniki-
mi kolektiv diplomatik prej përfaqë-
suesve të gjashtë Fuqive të Mëdha
në Cetinë dhe Beograd.Kështu, pas
më shumë se dy muajsh përpjekjesh,
dhe mundimesh që synonin
shmangien e ndërmarrjes së
veprimeve të rrezikshme të izoluara,
Konferenca ia arriti t’i zgjidhë me një
marrëveshje të përbashkët çështjet
në diskutim. Në qoftë se çështja do
të konsiderohej ekskluzivisht mbi
bazen e parimit të kombësisë, krahi-
nat e kundërshtuara do t’i ishin
dhënë pa dyshim Shqipërisë, meqë
banoheshin kryesisht nga banorë
shqiptarë. Por në këtë konferencë,
ky parim kishte kaluar në plan të
dytë para nevojës së ruajtjes me çdo
kusht të “koncertit europian” dhe
para disa parimeve të tjera siç ishin
fitoret ushtarake të aleatëve ballka-
nikë dhe konsiderimi i sjelljeve të
popujve në këtë luftë. Qeveria ruse e
mirëpriti vendimin austro-hungarez
mbi çështjen e kufirit dhe pranoi
njëkohsisht edhe idenë e një aksioni
kolektiv diplomatik në Beograd dhe
Cetinë.
Kompromisi i arritur rreth
kufijve verior dhe verilindor të
Shqipërisë shënoi fundin e peri-
udhës akute të mosmarrëveshjeve
austro-ruse, por në të njejtën kohë
hapi periudhen e një konflikt të
dhunshëm dhe dramatik mes
Fuqive të mëdha dhe shtetit të
Malit të Zi.
MALI I ZI REBELOHET, NUK TËRHIQET
Më 26 mars, Këshilli i Pallatit
Mbretëror të Malit të Zi vendosi të
mos i perulej ndaj çdo komunikimi
të bërë nga Fuqitë dhe të vazhdo-
hej sulmi mbi Shkodrën .
Në pasditën e 29 marsit, për-
faqësuesit e Fuqive ndërmorën
hapin e shumëpritur të përbashkët
në Cetinë dhe Beograd, duke i
komunikuar të dyja qeverive
vendimet e Konferencës së
Ambasadorëve. Qeveria malazeze
nuk u përkul as përpara kësaj ftese
formale: më 31 mars rimori përsëri
me fuqi sulmin mbi Shkodër ,
ndërsa më 1 prill 1913 i dorëzoi
përfaqësuesve të Fuqive përgjigjen
ku refuzohej plotësimi i kërkesave
të lartpërmendura. Sulmi i
fuqishëm mbi Shkodër edhe kësaj
radhe doli pa sukses. Brenda dy
ditëve Mali i Zi humbi 1200
ushtarë dhe të dëshpëruar për këtë
humbje filluan të bombardojnë
lagjet qytetare të Shkodrës, përf-
shirë edhe konsullatat e huaja.
Edhe konsullata britanike qe sul-
muar ndërsa zevëndës konsulli,
shkodrani Nikolla Suma u plagos.
Fuqitë, të cilët kishin arritur në
marrëveshje pas një pune të
lodhshme dhe të vështirë, u acaru-
an mjaft nga ky qëndrim mospër-
fillës dhe vendosen të ndërmarrin
një demonstrim detar kundër
Malit të Zi. Më 5 prill, një
skuadron ndërkombëtar i përbërë
nga tre anije austriake, dy italiane,
një franceze, një angleze, dhe një
gjermane (qeveria ruse,
megjithëse e aprovoi demonstrim-
in, nuk dërgoi anije) arriti para
Tivarit dhe Ulqinit. Komandanti
flotës ndërkombëtare, zëvendës
admirali britanik Cecil Burney, i
dërgoi një notë tjetër Cetinës
zyrtare duke i kërkuar tërheqje të
menjëhershme trupave. Këtij
frikësimi qeveria malazeze iu
përgjigj përsëri me një refuzim të
prerë, ndërsa mbreti Nikolla me
një deklaratë në të cilën shprehej
qartë se nuk do të tërhiqej as me
forcë. Dhe pothuajse asgjë nuk
shërbeu në këtë drejtim, përfshirë
edhe këshillat e Rusisë , as prem-
timet për kompensime
ekonomike, as kërcënimet e
Austro-Hungarisë , dhe as shpallja
Gurakuqi është studiues
profesionist i çështjeve ballkanike
e bllokut detar nga porti i Tivarit
deri në grykderdhjen e Drinit.
PLAVA DHE GUCIA MBETEN
JASHTË KUFIRIT
Pikërisht gjatë kësaj kohe, më
14 prill, ambasadat e Rusisë dhe të
Austrisë u morën vesh për një
tekst tjetër të ndryshëm nga ai i
miratuar me 22 mars për kufirin e
Shqipërisë. Sipas kësaj marrëvesh-
je, kufiri i Shqipërisë në pjesën
veriperendimore dhe veriore “do
të nisej nga bregdeti Adriatik në
grykën e derdhjes së Bunës dhe do
të ndiqte rrjedhen e këtij lumi gjer
në fshatin Goricë që ndodhet në
bregun e djathtë. Që andej , ai
arrin në majën e maleve që ndajnë
Bunën nga Liqeni i Shkodrës, duke
ia lënë Taraboshin Shqipërisë. Ai e
përshkon liqenin afër fshatit
Zogaj, që do t’i mbetet Shqipërisë,
gjer në gjirin e Liqenit të Hotit,
prej nga ai do të ndjekë kufirin
midis fiseve të Grudës e të Hotit,
që i lihen Malit të Zi, nga njëra
anë, dhe fiseve të Kastratit e të
Kelmendit, nga ana tjetër, duke ia
lënë të dyja këto fise Shqipërisë.
Pastaj ai bashkohet me kufijtë e
sotëm midis fiseve malazeze të
Kuçit, nga njëra anë, dhe fisit të
Kelmendit, nga ana tjetër, gjer në
territorin e Gucisë e të Plavës, të
cilat i mbesin Malit të Zi...”
Më 22 prill, Count Berchtold-i e
vlerësoi situatën më kritike se
asnjëherë tjetër. Bllokada
ndërkombëtare e Malit të Zi ishte
krejtësisht e qartë se kishte dësh-
tuar në dhënien e ndonjë efekti
dhe tani ishte bërë imperative që
një forcë ndërkombëtare duhej të
zbarkonte për të pushtuar Tivarin
dhe Ulqinin, duke qenë e mbështe-
tur nga zjarri topave të flotës.
Ndërsa Italia dhe Gjermania e
mbështetën këtë propozim, Franca
do ta kundërshtonte zbarkimin e
trupave. Atëhere Berchtold-i, min-
istri i jashtëm austro-hungarez do
të shkonte më tej, duke deklaruar
se qeveria perandorake, nuk do ta
lejojë që Shkodra të vihet nën
zotërimin malazias edhe në qoftë
se ajo bie. Madje Austro-Hungaria
ishte e vendosur t’i nxjerrte jashtë
ushtritë malazeze nga ky qytet së
bashku me Fuqitë, me Italinë, ose
fare e vetme. Pikërisht në këtë
moment situata do të ndërlikohet
nga një zhvillim edhe më negativ:
në orën 3 të mengjezit të datës 23
prill 1913 Shkodra do të dorëzohet.
Esad Pashë Toptani, pasi kishte
vrarë kolegun e tij dhe komandan-
tin e shquar turk të qytetit Hasan
Riza Pasha, pasi kishte siguruar siç
duket 80000 lirat turke të
kërkuara për shitjen e qytetit , dhe
pasi kishte ndërrmarrë bisedime
të fshehta me gjeneralin serb
Bojeviq mbi mënyrën e tërheqjes,
shpalli kapitullimin dhe kreu në
mënyrë të qetë dorëzimin. . Mbreti
Nikolla deklaroi menjëherë se
dëshironte të vendosej në Shkodër
përgjithnjë, madje u fol edhe për
një hyrje mbretërore në qytet. Në
të njejtën kohë qeveria austro-
hungareze do t’i kërkojë
Konferencës të marrë një aksion
energjik për të rehabilituar plotë-
sisht dinjitetin e dhunuar. Më 25
prill, Konferenca e Londrës refuzoi
propozimin e bërë nga Austro-
Hungaria për një zbarkim të tru-
pave ndërkombëtare në Tivar dhe
Ulqin dhe dy ditë më pas, përfaqë-
suesit e Fuqive në Cetinë, të
ngarkuar nga qeveritë e tyre, i
paraqiten kryeministrit malazez
një notë ku i kërkohej që qyteti i
Shkodrës duhej të evakuohej bren-
da një kohë sa më të shkurtër dhe
t’i dorëzohej Fuqive të Mëdha të
përfaqësuara nga komandanti i
forcave detare ndërkombëtare.
Më datën 2 maj, Mali i Zi i
përgjigjet kësaj note duke sqaruar
se, “duke rezervuar të drejtën e
diskutimit me to, gjatë negociatave
për kushtet paraprake të Paqes
dhe kufijve të Shqipërisë, e shtynte
zgjidhjen e çështjes së Shkodrës në
këtë diskutim të përbashkët” . Në
këto rrethana Austro-Hungaria
vendos fillimin e operacioneve
ushtarake. Në mengjezin e datës 2
maj, në mbledhjen e Këshillit
Ministerial të Çështjeve të
Përbashkëta të Perandorisë
Austro-Hungareze, të kryesuar
nga ministri i jashtëm Count
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
Berchtold-i, u vendos që opera-
cionet ushtarake kundër Malit të
Zi duhej të fillonin të martën datë
6 maj, në qoftë se mbreti Nikolla
nuk do të binte dakord për tërheq-
jen nga Shkodra. Filluan edhe
shkëmbimet e pikpamjeve mes
kabineteve të Vjenës dhe Romës,
rreth mënyrës së shtrirjes së
operacioneve të përbashkëta
ushtarake në rajon. Kështu arrijmë
tek momenti, kur Mali i Zi, para
presioneve të gjithanshme politike
dhe ushtarake, në mbrëmjen e
datës 4 maj 1913, do të detyrohet
të pranojë ta dorëzojë qytetin e
Shkodrës në duart e Fuqive të
Mëdha. Më 14 maj trupat malazeze
u detyruan të lëshojnë qytetin e
Shkodrës dhe t’ia hapin rrugën,
hyrjes së trupave ndërkombëtare.
Në këtë mënyrë përmbyllet në
linjat e veta kryesore një nga
episodet më dramatike të Luftës së
Parë Ballkanike, episod që la pas
një rindarje të dytë ende më bru-
tale të trungut kombëtar shqiptar
në pjesët e tij veriore, dhe një
zgjerim të dytë të rëndësishëm të
Mbretërisë së Malit të Zi në drej-
tim të tokave të banuara nga
shqiptarët.
***
Vitet e Luftës Ballkanike, të
mbarsura me një shfrenim të plotë
pasionesh për ndarje territoresh
tek vendet Aleate, shënojnë edhe
për Malin e Zi një rizgjim të prir-
jeve zgjeruese të kësaj monarkie të
vogël ballkanike. Themi rizgjim,
duke pasë parasysh se vetëm një
vit e gjysëm më parë Mali i Zi i
kishte kërkuar Rusisë njohjen sa
më parë të autonomisë së
Shqipërisë , duke parashikuar
drejt që ky territor mund të bëhej
shumë shpejt një terren kon-
tradiktash mes vendeve ballkanike
si rrjedhim edhe mes Fuqive të
Mëdha. Por ky propozim mjaft i
përshtatshëm për shqiptarët, në
atëkohë nuk mund të merrej
parasysh sa kohë balanca e Fuqive
e kërkonte mosprishjen status
quo-së. Por shumë shpejt u pa se
parashikimet e Mbretit Nikolla,
për një trazim të shpejtë të situatës
ballkanike, dhe një shndërrim të
tokave shqiptare në një shesh kon-
tradikash u vertetuan. Por jo
vetëm kaq. Vetë Mali i Zi do të
përfshihet në këtë klime të re luftë
në Ballkan. Veçori e rëndësishme
për qëndrimin e Mbretërisë së
Malit të Zi është se, prirja për-
parimtare për shporrjen e
Perandorisë së kalbur aziatike nga
Ballkani, u tejkalua nga ky shtet që
në momentet e para të fillimit të
Luftës, në një qëllim të qartë kun-
drejt së drejtës të një populli po aq
dëshiruar për liri, për mevetësim
dhe krijim strukturash të plota
shtetërore-nacionale. Gati krejtë-
sisht ndryshe me qëndrimin dhe
premtimet e bëra gjatë
Kryengritjes Shqiptare të vitit
1911, qarqet monarkiste të Malit të
Zi, drejtuan një operacion ndaj
popullsisë shqiptare të ngjashëm
me ato të ndërrmarra nga eksped-
itat e Turgut Pashës. Si i tillë ky
operacion u shoqërua me vuajtje të
rënda për popullsitë vendase,
73
atëherë ende të pashëruara nga
plagët e shkaktuara nga ekspeditat
ndëshkuese turke të një viti më
parë.
MALI I ZI NUK E MORI DOT
SHKODRËN, POR AI RRËMBEU
TERRITORE SHQIPTARE
Në planin gjeo-politik, Mali i Zi
vertet nuk ia arriti të aneksonte
Shkodrën, por ia doli të vihet në
zotërim të një territori shumë më
të gjërë se sa më 1880, territor i
banuar tërësisht nga një popullsi e
nacionalitetit shqiptar. Kështu
Shkodra vertet u ruajt në Shqipëri,
por asaj iu shkëputën territore të
rëndësishme të Anës së Malit,
pjesë të Krajës, Hotit, Grudës,
duke vijuar më pas në Plavë dhe
Guci. Shkodrës për të dytën herë
iu prenë arteriet e komunikimit
dhe atij zhvillimi që e kishin ngrit-
ur në vendin e parë të qytetrimit
shqiptar.
Në planin diplomatik, përgjatë
zhvillimit të punimeve të
Konferencës së Ambasadorëve,
konstatohet një prirje veçimi gjith-
një edhe më e përshkallëzuar ndaj
kërkesave të Malit të Zi nga ata e
Fuqive. Duke qenë një shtet i
vogël, i vendosur fare pranë kufirit
me Perandorinë Austro-
Hungareze, dhe i orientuar në
synimet e saj, pikërisht në një zonë
të Shqipërisë, gjëgjësisht të
Perandorisë Osmane, ku monarkia
dualiste ushtronte protektoratin e
vet të kultit, Mbretëria e Malit të Zi
u privua në Konferencë nga korrja
e fitores maksimale të dëshirueme,
dhe rrezikoi në një moment kokë-
fortësie dhe mungese realizmi, një
ndëshkim të rëndë ushtarak.
Rusia, ndonëse e dëshirueshme në
mbrojtje të interesave të
mbretërisë malazeze, nuk mundi
të bënte më shumë për të, për
shkak se pjesën e vet në balancën e
Fuqive, e rëndoi më tepër në drej-
tim të mbrojtjes së aspiratave
aneksioniste të shtetit tjetër më të
fuqishëm, Serbisë. Kësisoj, Mali i
Zi i ndodhur mes ambicjes për një
zgjerim të rëndësishëm territorial
dhe pamundësisë praktike për ta
realizuar një gjë të tillë për shkak
të arsyeve të mësipërme, kaloi
gjatë punimeve të Konferencës një
veprimtari të paqendrueshme dhe
të pamotivueshme në planin e
veprimtarisë diplomatike.
Kërkesat e pabazuara në planin
etno-historik dhe ekonomik ngjal-
lën shpesh herë në Konferencë,
situata të pamotivuara ballafaque-
se. Por duhet të kuptohet se një
qëndrim i tillë ishte pjesë e
pashkëputur e kohës kur zhvillo-
heshin ngjarjet dhe e tipareve që
ajo mbartte. Konceptimet mod-
erne të të drejtave të popujve
mbeteshin vetëm në letër, apo
ishin të pranishme vetëm në kon-
ceptimin e ndonjërit prej shteteve
pjesëmarrëse në Konferencën e
Ambasadorëve. Ndersa Ballkani i
asaj kohe ishte përfshirë nga një
ndjenjë e përzier, që varionte mes
lirisë së shumëpritur nga dhunue-
si i tij shekullor dhe imitimit të
veprave famëkeqe që ai kishte bërë
në kurriz të tij.
 74
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
KREMATORIUMI SERB NË POKLEK TË VJETËR
NGA MUHAMET MJEKU
17 prilli i vitit 1999 po agonte i
zymtë dhe i frikshëm. Ishte ditë e
shtunë me riga shiu, rrallë kush ven-
eronte ikjen e ditëve dhe datave. Nën
një terror të egër serb, e qenësishme
ishte vetëm jeta. Nga 24 marsi, filli-
mi i bombardimeve të NATO-s mbi
caqet serbe, kishin kaluar 23 ditë. Për
kaq kohë nga Kosova ishin dëbuar
me mijëra shqiptarë krahas vrasjeve,
ekzekutimeve, dhunimeve, djegieve
të vendbanimeve në qytete e fshatra.
Pjesa tjetër e popullatës mbahej tërë-
sisht e izoluar që e priste për çdo çast
vdekja. Trenat e mbushur përplot
shqiptarë nga Prishtina për në Elez-
Han dhe karvanet nëpër rrugë drejt
Shqipërisë, sjellnin në kujtesë
holokaustin e Luftës së Dytë Botërore,
kur nacistët gjermanë shkaktuan
njërin ndër ekzodet më tmerrues që
njihte historia e re e njerëzimit.
Në lagjen time në “Breg të Diellit”
në Prishtinë, në këtë ditë me shi, vëre-
jta pak shqiptarë të mbetur. Ata nga
tirania serbe ishin izoluar hermetik-
isht. Nga oborri im mund të hetoshe
hyrje-daljet vetëm nga shtëpia e fqin-
jit tonë serb, Zoranit dhe Sllavkut që
jetonin nën një kulm ndërtese në lag-
je. Shtëpia e këtyre dy vëllezërve ser-
bë, herë pas herë, u shërbente for-
cave të Arkanit për vëzhgim të ter-
renit në këtë pjesë të Prishtinës, që
kur kishin filluar bombardimet e
NATO-s.
Rreth orës tre të kësaj pasdite në
platonë e lagjes, para shtëpisë së fqin-
jve serbë, u ndal një automobil NIVA.
Nga ai dolën dy veta me uniforma të
ushtrisë famëkeqe të Arkanit. Ne u
frikësuam se tani do të vinin edhe të
tjerë dhe do të vrisnin shqiptarët që
kishin mbetur në lagje. Pas një qën-
drimi të shkurtër- iken. Me largimin
e tyre disi u qetësuam.
Në shtëpinë tonë kishim 12 refug-
jatë: familjen Bashota e Shala nga
Drenasi dhe nënë e bijë nga Gjilani.
Fqinji ynë serb asnjëherë nuk ishte
pajtuar që në lagje të mbaheshin
refugjatë të luftës. Ai na kishte shkak-
tuar shumë probleme, duke kër-
cënuar se do të sjellte policinë në mje-
disin tonë. Mirëpo, për çudi, gjatë
bombardimeve të NATO-s nuk
kishim pasur pasoja fatale nga ata,
të paktën në 50 ditët e para.
Për çdo ditë në orën katër ndiqe-
sha lajmet e Radios “Zëri i Kosovës”
(UÇK-së), që emitoheshin nga një
radiostacion në malet e Berishës në
Drenicë. Nga kjo radio u dha lajmi
se në Drenas mbaheshin të ngujuar
mbi dhjetë mijë veta të cilët nga ter-
rori serb përpiqeshin të largoheshin
nga Kosova. Në fshatra vazhdonte
ekzekutimi i shqiptarëve, djegia e
shtëpive dhe pasurisë së tyre, sido-
mos në Drenicë dhe Dukagjin.
Më 18 prill, një ditë më vonë,
derisa po bisedonin me mikun tim
Muharrem Bashotën, në oborrin e
shtëpisë sime në “Breg të Diellit”, erd-
hi Sinan Gashi, drejtor i gjimnazit në
Drenas. I zverdhur dhe i tmerruar na
komunikoi lajmin tepër prekës.
“Është ekzekutuar në Poklekë të
Vjetër,Ymer Elshani me katër djemtë,
gruan dhe nënën e tij. Ka shpëtuar
vetëm vajza Teuta, e cila nuk ndod-
hej me familje. Në të njëjtin vend janë
ekzekutuar edhe tri familje me
mbiemrin Muqolli dhe Caraku”. Ky
Asnjëherë Serbia nuk ka kërkuar falje për masakrat e kryera në Kosovë
lajm i kobshëm rrëzoi për tokë zotin
Bashota, ngaqë ky kishte punuar gjatë
me profesorin, Ymer Elshani në
Gjimnazin e Drenasit. Zoti Elshani
ishte poet dhe prozator i njohur në
letërsinë për fëmijë në Kosovë. Ai
kishte botuar mbi 20 vepra.
Ekzekutimi i 56 vetave në një
dhomë të vogël, në Poklek të Vjetër
të Drenasit, e pastaj djegia e tyre si
në krematoriume, është një ndër
ngjarjet më trishtuese në mesin e
shumë mizorive serbe gjatë luftës së
fundit në Kosovë.
Ç‘ TMERR NDODHI NË
POKLEKUN E VJETËR?
Ngjarja: Më 17 prill 1999, policët
serbë në Poklekun e Vjetër, komuna
e Drenasit kanë vrarë, masakruar e
pastaj i kanë djegur të gjitha kufomat
e 56 civilëve shqiptarë nga mosha 6
muajshe e deri në 75 vjet.
Në mëngjesin e hershëm rreth
orës 5 familja Muqolli, Elshani dhe
Caraku janë nisur nga Pokleku i
Vjetër të shkonin në Drenas, ku pop-
ullata e shqiptare e kësaj komune
ishte tubuar dhe mbahej e izoluar nga
policia dhe ushtria serbe.
Pasi kishin kaluar 1,5 km. rrugë
nga fshati një picguer i mbushur për-
plot me polcë ka urdhëruar që ata të
ktheheshin mbrapsht, në shtëpitë e
tyre. Ata i kanë kërcënuar se do t’ i
pushkatonin nëse nuk do të kthe-
heshin menjëherë.
Pas kthimit të tyre në shtëpi, dy
policë serbë, të cilët kishin nga një
shirit të zi në ballë shkuan te shtëpia
e Sinan Muqollit. Ata së pari kanë
vrarë qentë e psataj e kanë thirrur të
zotin e shtëpisë, Sinan Muqollin të
dilte jashtë dhe të bisedonte me ta.
Ndërkohë pas bisedës, Sinani kthe-
het në shtëpi dhe anëtarëve të famil-
jeve u thotë se policët i kishin shtru-
ar disa pyetje: “Ju keni terroristë bre-
na” i kishin thënë policët Sinanit. Ai
iu kishte përgjigjet se aty kishte vetëm
gra e fëmijë.
“ Ju i keni ndërruar rrobat”, i
thotë polici, duke aluduar në unifor-
mën e UÇK-së. E pyesin:” Pse ke në
shtëpi gjithë këto gra, ku janë
meshkujt’? I zoti i shtëpisë, Muçolli
u thotë se dy djemtë e tij ishin me
punë të përkohshme në Gjermani,
këtu janë gratë dhe fëmijët e tyre.
Policët kërcënojnë Sinanin:” Nëse
dëshironi ta shpëtoni familjen, sillni
4 veta të UÇK-së“. Ata pastaj i
numërojnë sa persona ishin në shtëpi
të tij dhe u drejtohen “Mos lëvizni
nga shtëpia se ne u kemi numruar,
jeni...!”. Pas kësj dy policët serbë janë
kthyer në oborr të shkollës, ku kishte
edhe policë të tjerë. Ndërkohë nga
frika në shtëpinë e Sinan Muçollit,
kanë shkuar edhe familjet tjera
Muqolli, duke menduar sesa më
shumë të jenë në një vend, mund të
shpëtonin më lëhtë. Nën këtë pre-
sion terrori e frike ata kishin kaluar
së bashku (56 veta) tërë ditën.
NJË MINUTË PARA VDEKJES
Rrth orës pesë të mbrëmjes policët
kthehen prapë në shtëpi. Sinani e
hapi derën për ta, s’ kishte kah t’ ia
mbajë. “Dilni të gjithë jashtë“, urd-
hëruan të mallkurit. “Të gjithë dolëm,
disa gra me fëmijë për dore, e disa të
tjera me foshnje në ngryk”, thotë
Elhame Muqoli, e cila bashkë me një
fëmijë dhe një burrë të moshuar i
shpëtuan ferrit mizor.
“Pasi i nxorën të gjithë në oborr,
Sinanin Muçollin dhe Ymer Elshanin
i ndanë prej nesh”, thotë dëshmitar-
ja. Zoti Elshaini ishte i sigurt se ata
dy do të ekzekutoheshin menjëherë.
Ai e kthej kokën që edhe një herë t’ i
shihte katër djemtë, gruan dhe nënën,
por polici e gotiti në njërën faqe me
qykën e automatikut. Goditja ishte
e fortë veç sa s’ ra ky për tokë.
Përderisa këta dy, kriminelët i afru-
an te rrethi e bunarit, policët tjerë
urdhëruan masën të hynte brenda,
në njërën prej dhomave më të vogla,
në katin përdhes.
Ndërsa gra e fëmijë po lëviznin
drojtshëm drejt saj, rafale
automatikësh shkrepen mbi trupin
e Sinan Muqollit dhe Ymeri Elshanit.
Dikush i familjes së Ymert klithi “i
vranë“. Kriminelët i urdhëruan të
tjerët të futeshin brenda. Fëmijët
qanin, ndërsa nënat luteshin për
shpëtimin e jetës së tyre. “ U thashë
mos u frkësoni se këta s’ do të na
vrasin, vetëm do të shtinë në ajër”,
ka deklaruar Elhamja. “E bëra këtë
që t’ u jipja pak shpresë, një minutë
para vdekjes”.
Dhoma ku i futen ishte e vogël,
ndërsa nga frika ata ishin afruar edhe
më shumë njëri me tjetrin. Dikush
nga ne bërtit: “Do të na vrasin të
gjhithëve”. Pas kësaj klithme, njëri
nga policët hedhi një bombë në mesin
e njerëzve, por ajo nuk eksplodoi, ky
hodhi edhe të dytën dhe ajo
eksplodon në prehrin e Miradije Rifat
Muçollit (55). Pastaj dy policë nga
dera e dhomës nxorën automatët dhe
për disa minuta shtinë pandërprerë
në fëmijë, gra, të rinj dhe të moshuar,
duke bërë njërën ndër kasaphanet
më trishtuese. Kam dëgjuar zërin
që vinte nga jashtë duke u thënë dy
gëzuar 28 nëntori
policëve kriminelë :” Ejani se ata tash-
më të gjithë janë të vdekur. Nuk
mund të ketë të gjallë më aty”.
Mr. Ymer Elshani ka mbaruar Fakultetin
Kriminelët para se të largoheshin,
Fillozofik në Prishtinë-dega e letërsisë
kontrolluan se mos kishte mbetur shqipe ku, në të njëjtin drejtim, edhe ka
ndonjëri gjallë. I rrutulluan disa nga magjistruar. Ka qenë drejtor i Gjimnazit
të masakruarit që kishin rënë njëri
mbi tjetrin, por të bindur se më nuk
“Gjergj Kastrioti- Skënderbeu” në
kishte të mbijetuar, u larguan.
Drenas. Në vitin 1981, pas demon-
Ndërkohë, burri i moshuar, stratave të nxënësve të kësaj shkolle,
Elhamja dhe një fëmijë arrijnë të përjashtohet nga procesi mësimor.
dalin për dritare dhe të futen në mal,
duke mos mundur t’ i ndihmojnë
Dhjetë vjet më vonë (1990) kthehet
Emines dhe djalit të saj 2 vjeçar,
prapë, por si zëvendësdrejtor i këtij
Fatosit, për shkak plagëve vdek-
institucioni të arsimit të mesëm për të
jeprurëse në trupin e tyre. Më vonë vazhduar pastaj si këshilltari në
xhaketa e Emines është gjetur në një Sekretariatin e Arsimit komunal në
gropë në shtëpi. Pas dy orësh që
kishin kryer masakrën, policët kthe-
Drenas. Ishte poet dhe tregimtar i
hen në vendin e krimit dhe, së pari,
shquar në letërsinë për fëmijë. Ka lënë
stërpikin trupat e masakruar me gas mbi 20 vepra të të botuara, në prozë
e pastaj i djegin të gjithë me qëllim dhe poezi. Është marrë edhe me kritikë
që të humbasnin gjurmët e njërit prej
mizorive më të mëdha të luftës së fun-
letrare. Ndër veprat më të njohurat
dit në Kosovë. Një fshatar i Poklekut
janë“ Unaza Magjike”, “Loti udhëtar”,
të Vjetër, një ditë më vonë, ka hyrë “Ndodhitë e Handkarrotës”. Veprat e
në dhomë për të mësuar se ç‘ ka këtij krijuesi përshkohen nga bujaria,
kishte ndodhur aty. Ai ka parë vetëm
copëra eshtrash të padjegur. Pas tij
urtësia, dashuria ndaj njeriut, atdheut,
ka shkuar prapë policia dhe i ka
trimëria dhe virtyti.
mbledhur të mbetat më të mëdha
nga zjarri, duke lënë vetëm hirin. Lista e të ekzekutuarëve nga familja e
Bombardimet e NATO-s, Teuta
Elshanin e gjeten në Prishtinë, e vet-
gjerë Muqolli (Poklek i Vjetër), Elshani(
mja vajzë e Ymerit. Ajo ishte studente
Korroticë e Epërme), Carraku
e Fakultetit Filozofik të Shkencave të
(Dobroshevc) dhe të familjeve tjera:
Natyres- drejtimi i Kimisë. Banonte
në Dardani te xhaxhai i saj, Zymer
Elshani. Më 4 prill në mesin e shumë
1.Sinan R.Muqolli (52),2.Elheme R.
banorëve shqiptarë të dëbuar nga
Muqolli (50) 3. Emine S. Muqolli (22),
polica dhe ushtria serbe, ka qenë edhe
4.Elife Sinan Muqolli(18), 5.Sherife S.
ajo. Në fillim është strehuar në Muqolli (17), 6.Hafije S. Muqolli(10),
kampin e Bllacës e pastaj te një i njo- 7.Feride S. Muqolli (33), 8.Shehide F.
hur në Shkup. Me të kanë qenë edhe
dy shoqet e saj studente, Vjollca Shala
Muqolli (13), 9.Naser F. Muqolli (12), 10.
nga Peja dhe Hasime Alia nga
Ylber F. Muqolli (10), 11. Egzon F.
Suhareka. Lajmin fatkob për vrasjen Muqolli (4), 12. Hyle S.Muqolli(22), 13.
e katër vëllezërve, nënës, babait dhe Florentina Q. Muqolli (3), 14. Lirie Q.
gjyshes e ka marrë derisa ishte në
Shkup. Teuta, pas këtij lajmi tragjik
Muqolli (gjashtë muaj), 15.Mehreme
është vendosur në SHBA, në Atlanta,
Muqolli (58), 16.Bahrije H. Muqolli (24),
si refugjate lufte. 17.Naime H. Muqolli (22), 18.Hidajete N.
Muqolli (33), 19.Menduhie L. Muqolli
***
Në mes të shtatorit të vitit 1999 u
(11), 20. Mirsad L. Muqolli (8),
bë ceremonia e varrimit të dy trupave
21.Mergim L. Muqolli (5), 22. Bahtije H.
të ekzekutuar që më pas qenë hed- Caraku (34), 23. Besart E. Caraku (13),
hur në pus, Ymer Elshanit dhe Sinan 24.Hasan E. Caraku (12), 25. motra e
Muqollit dhe hirit të mbetur të tru-
pave të djegur të 56 vetave. Me
Bahtije Carakut-(45), 26.Miradije R.
shoqen time, Ylberen nga Prishtina
Muqolli (55), 27.Zarife R. Muqolli (23),
shukuam në këtë ceremoni mortore 28. Arife R. Muqolli (20), 29. Florije S.
në Poklek. Ishte tubuar një masë e Muqolli (23), 30. Eronita Xh. Muqolli.
madhe njerëzish nga të gjitha anët e
Kosovës. Burri i moshuar që kishte
(4), 31. Fatos Xh. Muqolli (1,5), 32. Sh.
mbijetuar masakrën, ishte ulur para
Muqolli (42),
shtëpisë ku fashistët serbë kishin bërë
33. Vezire I. Muqolli (20), 34. Fatmire I.
krimin. Mundohej të tregonte ngjar- Muqolli (17), 35. Rexhep I. Muqolli (12),
jen e tmerrshme, por traumat kishin 36. Agron I. Muqolli (10), 37. Albulena
bërë të veten.
Në oborr ishin vendosur dy kufo-
I. Muqolli (5), 38. Nexhmije R. Muqolli
ma në arkivol dhe një sanduk me
(25), 39. Hasime R. Muqolli (37), 40.
hirin e të djegurve. Njerëzit bënin Avdullah F. Muqolli (12), 41. Shehrije
homazh në heshtje, fytyra e tyre e Xh. Muqolli (27), 42. Vahide M. Muqolli
ngrysur derdhte pikëllimin në këtë
tokë të përvuajtur. Disa qanin dhe iu
(4), 43. dy djemtë e Mehdiut, një vit e
luteshin zotit që kjo kurrë më të mos
10 muaj dhe tjetri 9 muaj, 44. 45. Ymer
përsëritej në këto troje përplot varre. Elshani (50), 46. Nafije Elshani (50), 47.
Në një shpatinë me lule të thara, Ardian Y. Elshani, 48.Miran Y. Elshani,
përballë Poklekut të Vjetër, ishin
hapur dy varreza, njëra për poetin
49.Kujtim Y. Elshani, 50.Nderim Y.
Ymer Elshanin dhe tjetra për të zotin
Elshani, 51. Naile Elshani (75),
e shtëpisë, Sinan Muqollin, ndërsa 52.Shukrije Elshani (37), 53. Kimete F.
një varrezë më e madhe për hirin e Muqolli (20), 54. Lindita S. Hoxha (25),
56 vetave të krematorizuar, prej të
cilëve 25 ishin fëmijë.
55. Halim Kluna (75), 56. Sala Muqolli.

gëzuar 28 nëntori
100 vjet në Shkollën
Shqipe “28 Nëntori”
Nga Laureta Petoshati
Shkolla e parë shqipe e Vlorës,
që sot mban emrin “28 Nëntori” u
hap në muajin gusht të vitit 1908
me kalendarin e ri, mirëpo, fes-
timet, për të kujtuar këtë 100 vjetor
të saj, u zgjodhën pikërisht kur në
të gjithë trevat tona bëhen festimet
për shkronjat, për Kongresin e
Manastirit, në nëntorin e prag-
pavarësisë. Këto ditë të fundit të
nëntorit, në Vlorë, përkojnë edhe
me ditët kuq e zi që përjeton qyteti
i pavarësisë në prag të Festës së
Flamurit. Të dy anët e shkallëve
ishin mbushur plot me nxënës ku
secili prej tyre mbante e valëviste
nga një flamur kombëtar. Një
atmosferë tejet mallëngjyese, në një
oborr të vogël që mbante kaq
shumë nxënës e të ftuar, e ku
gjithçka farfuriste si në ditët kur
ishte gjallë Ali Asllani, dikur krye-
bashkiak i Vlorës, e zërat përzi-
heshin e shkriheshin një me vijën
melodike të këngëve patriotike në
sfond, të bënte të mendoheshe se
ndërsa vitet ikin lavdia dhe nderi i
kësaj shkolle rritet, bashkë me atë
të burrave të mëdhenj të kombit që
luftuan për ardhmërinë e tij. Një
ceremoni e ndarë në dy pjesë,
brenda së njëjtës ditë: njëra festive
ku ishin të pranishëm dhe nxënës e
mësues e zhvilluar brenda shkollës
dhe tjetra një sesion jubilar zhvillu-
ar në mjediset e Pallatit të Kulturës
“Labëria” kushtuar 100 vjetorit të
shkollës së parë shqipe në Vlorë.
Vetë aktiviteti në vetvete ishte një
gërshetim i bashkëpunimit të
Bashkisë Vlorë, Qendrës Kulturore
të Vlorës dhe vetë shkollës 9-
vjeçare “28 Nëntori”. Në festimet e
organizuara me këtë rast ishin të
pranishëm Kryetari i Bashkisë
Vlorë zoti Shpëtim Gjika, Prefekti i
Qarkut Vlorë zoti Hasan Halili,
Sekretarja e Prefekturës Vlorë zon-
ja Dorote Konomi, Drejtori i
Drejtorisë Arsimore të Vlorës zoti
Petraq Kutulla, Drejtori i Qendrës
Kulturore Vlorë zoti Istref Dobi,
veteranë, ish mësues dhe ish
nxënës të kësaj shkolle, etj. “Të kuj-
tojmë sot në këtë 100 vjetor të
gjithë ata ish nxënës, mësues e
drejtues të kësaj shkolle që kanë
punuar me përkushtim dhe vetë-
mohim që kjo shkollë të mbante
kurdoherë dyert hapur për nxënësit
e Vlorës dhe më gjerë.”- thotë drej-
toresha e kësaj shkolla zonja Drita
Shehu. Ajo e quajti këtë shkollë
dallëndyshen e parë të arsimit
kombëtar në Vlorë.
Mbas përshëndetjes së saj që u
thye herë pas here me programin
artistik dhe me recitimet e
nxënësve të përgatitura për këtë
rast, fjalën e merr Kryetari i
Bashkisë Vlorë, zoti Shpëtim Gjika,
i cili tha se “Kjo shkollë, e njohur
ndryshe si shkolla shqipe e
Muradijes në radhë të parë është
mishërim i traditës së arsimit
shqiptar në Vlorë. Qysh në
shekullin e 19-të, në vitet e Lidhjes
Shqiptare të Prizrenit, vlonjatet i
kërkuan Abdyl Frashërit të
shtronte çështjen e hapjes së shkol-
lës shqipe si dhe administrata të
shkruante dhe të fliste shqip.
Komisioni i Stambollit në vitin
1875 dërgoi në Vlorë dijetarin e
shquar Hoxha Tahsini, i cili nxiste
mësimin e gjuhës shqipe fshehu-
razi. Sipas Konsullit Austro-
Hungarez të asaj kohe, mbi 100
vlonjatë dinin të shkruanin shqip
dhe për këtë një kontribut të madh
ka dhënë Klubi i atdhetarit Hamit
Lumi me 39 anëtarë për përhapjen
e mësimit shqip. Në vitin 1902 në
Kaninë u krijua Klubi për përhap-
jen e shkollave shqipe. Më 1908 me
nxitjen e Ismail Qemalit u hap
shkolla e parë shqipe dhe pikërisht
më 25 korrik 1908 sipas kalendarit
të vjetër, ose 7 gusht 1908 sipas
kalendarit të sotëm”. Pasi u bëri një
përshkrim historik ngjarjeve të
hapjes së kësaj shkolle
Kryebashkiaku Gjika shtoi se “në
detyrën e Kryetarit të Bashkisë së
Vlorës, më vjen mirë të theksoj
meritën e veçantë të Kryetarit të
Bashkisë së asaj kohe Abaz Mezini,
i cili vuri në dispozicion të shkollës
së Muradijes këtë godinë, në të
cilën kishte strehën e vet klubi atd-
hetar Labëria, anëtarët e të cilit,
bashkë me të tjerë atdhetarë shqip-
tarë realizuan Shpalljen e
Pavarësisë së Shqipërisë me ngrit-
jen e Flamurit Kombëtar më 28
Nëntor 1912.” Më tej e mori fjalën
Prefekti i Qarkut Vlorë zoti Hasan
Halili, i cili pasi falënderoi të gjithë
organizatorët e këtij jubileu atd-
hetar tha se “u uroj nxënësve të
kësaj sholle të kenë suksese dhe të
jenë krenarë që dalin nga bankat e
kësaj shkolle ku punuan burrat që
themeluan më vonë shtetin shqip-
tar, shkollë e cila ka nxjerrë mijëra
nxënës dhe është zanafilla e qindra
shkollave që ka Vlora sot. Para 100
vjetëve Vlora pati këtë shkollë dhe
tani ajo ka një universitet”. Në
oborrin e kësaj shkolle kur dëgjon
gjithë ato këngë të gëzueshme s’ka
se si të mos kujtosh atë ditë shtatori
të vitit 1908 kur këtë shkollë e viz-
itoi vetë Ismail Qemali, i cili mori
në dorë zilen e shkollës dhe i ra
duke thënë: “Para kësaj zileje të
gjithë jemi nxënës. O me shkollë e
me qytetërim, o pa shkollë e në
errësirë.”
Ndërsa në Pallatin e Kulturës
“Labëria”, në sesionin jubilar u
kumtuan tema që i bënin jehonë
kësaj ngjarjeje madhore. Në temën
“Lëvizja arsimore në Vlorë , në
shërbim të çështjes kombëtare”,
Drejtori i Muzeut Vlorë, zoti
Skënder Spahiu, ndërmjet të tjer-
ave tha se “Në Vlorë dhe në trevën
e saj mëmëdhetarët vlonjatë
punonin për përhapjen e ideve
kombëtare dhe të shkrimit shqip,
për sjelljen dhe shpërndarjen e lib-
rit qysh nga viti 1883.
Mëmëdhetarët vlonjatë, pas
Lidhjes Shqiptare të Prizrenit, fillu-
an të lidhen me patriotë rilindës
jashtë mëmëdheut, si dhe me
arbëreshët shqiptarë në Itali sido-
mos Jeronim De Radën. Ky luajti
një rol të madh në lëvizjen kom-
bëtare shqiptare, sidomos dhe me
organin e vet “Flamuri i Arbrit”
gjatë viteve 1883-1887. Kjo revistë
shkonte dhe përhapej në Vlorë dhe
luajti një rol për forcimin dhe zhvil-
limin e ndërgjegjes kombëtare
shqiptare në Vlorë e kudo. Qeverisë
Osmane më 28 shkurt 1886, i
kërkohet nga patriotët vlonjatë për-
dorimi i gjuhës shqipe në shkollë.
Mëmëdhetarët e parë vlonjatë, që
kishin filluar veprimtarinë e tyre
patriotike, në propagandimin e
idesë kombëtare, në përhapjen në
Vlorë të librave, revistave e gaze-
tave në gjuhën shqipe, që boto-
heshin jashtë atdheut në vitet 90 të
shek XIX, ishin: Musa Çakërri,
Dush Strati, Kristo Karbunara,
Elmas Xhaferi, Jani Minga, Hamit
Lumi, Sotir Kolea, Mahmut Myftiu,
Abaz Hamzaraj, Muhamet
Ramadani, Jorgo Koleka, Ali
Radhima, Musa Kanina, etj.”
Ndërsa Pr.As.Dr. Bardhosh
Gaçe në kumtesën e tij me temë
“Klubi “Labëria” dhe kontributi i tij
në lëvizjen arsimore kombëtare tha
ndërmjet të tjerave se “Për përhap-
jen e gjuhës shqipe dhe të ndjen-
jave kombëtare, një klub tjetër atd-
hetar u çel në Muradije të Vlorës
më 12 Mars 1900, me emrin
“Lumi i Vlorës”, nën kryesinë e atd-
hetarit Hamit Çela dhe sekretar
Kristo Karbunarën. Krahas kësaj,
sipas konsullit Austro-Hungarez në
Vlorë, kaninjotët pasi ishin takuar
me Ismail Qemalin në Stamboll ose
Kajro, me këshillën e këtij më 27
janar 1908, themeluan në Kaninë
“Shoqërinë për shkollat shqipe”, në
krye të së cilës u vu Abaz Murati
(Hamzarai). Një nga anëtarët e
kësaj shoqërie, Kristo Karbunara
mbante lidhje të ngushta me
mëmëdhetarët e Bukureshtit,
Sofjes dhe të Stambollit. Kjo
shoqëri e shtriu veprimtarinë e vet
edhe në Mesaplik, Himarë, Dukat e
Kudhës- Grehot.
Ndër anëtarët e shquar të këtyre
shoqërive shënohen Dush Strati,
Musa Çakërri, Beqir Velo, Shahin
Haruni, Xhafer Drashovica, Ahmet
Durmishi, Xhemil Vlora, etj. Në
bastisjet që pushtuesit turq u bënë
shtëpive të anëtarëve të kësaj
shoqërie në Vlorë dhe Kaninë,
gjetën abetare, libra e gazeta
shqipe, ndaj një pjesë e tyre u bur-
gosën dhe u internuan në Janinë,
Selanik dhe Stamboll.”
Në këtë ceremoni jubilare për-
shëndeti dhe ish nxënësja e kësaj
shkolle, shkrimtarja Vilhelme
Vranari, e cila u shpreh se “unë dhe
cilido që ka pasur fatin të ketë qenë
nxënës i kësaj shkolle, shkollës Nr.1
sot “28 Nëntori”, duhet të jetë kre-
nar. Kur isha në bankat e kësaj
shkolle, kurrë nuk më shkonte në
mend se në moshë madhore do të
kisha mall për këtë godinë të
lashtë. Do të kisha mall për këtë
rrugicë ku vraponim si trumcakë se
mos humbitnim orën e mësimit.
Kjo godinë e vjetër, që ka nxjerrë
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
Duke përkujtuar 100-vjetorin e shkollës, që mban emrin ”Shkolla 28 Nëntori” në Vlorë
intelektualë në fusha të ndryshme
të jetës, ka nevojë për kujdesin e të
gjithëve dhe ia vlen të quhet
“Monument Kulture”. Ish nxënësja,
Vilhelme Vranari, sot shkrimtare
mjaft produktive, emocionoi të
gjithë ish nxënësit e kësaj shkolle
kur tha se “Këto klasa, kjo godinë e
lashtë, e cila më mësoi ABC-në, që
më mësuan të dua mëmë e atë, që
të dua këtë tokë të larë në gjak, të
dua njerëzit e drobitur nga hallet
dhe vuajtjet shekullore, por mbi të
gjitha më edukuan të jem
shqiptare, më bëjnë sot të drithëro-
hem. Ndaj përulem me nderim
para këtyre mureve, kësaj godine të
bekuar, që edhe pse e moshuar,
mua më duket kështjellë, nga që
më bëri njeri.”
Më tej drejtoresha e shkollës
“28 Nëntori” pasi bëri një për-
shkrim të rrugës historike të kësaj
shkolle, e cila u bë jo vetëm udhër-
rëfyese e arsimit kombëtar në Vlorë
që hodhi themelet në qytetin e
Vlorës për gjuhën shqipe, por edhe
udhërrëfyese drejt rrugës së
Pavarësisë Kombëtare pasi kjo
shkollë u bë çerdhe nxënësish,
mësuesish e mëmëdhetarësh të
shquar.. Rëndësinë më e madhe,
përveç hapjes së shkollës, e kishte
dhe fakti që ata , të cilët u vunë në
drejtim të kësaj shkolle ishin të
gjithë me arsim të lartë, si Xhaferr
Drashovica, Ibrahim Avdullai,
Hamza Isai, Osman Murati dhe
Jani Minga.
Pas takimit në Korfuz të Ismail
Qemalit me Leonidha Naçin,
Ismail Qemali e bindi atë që të
vinte në Vlorë për arsimin shqip,
por dhe Kolonia Shqiptare e
Bukureshtit, në marrëveshje po me
Ismail Qemalin dërgoi në Vlorë
Thanas Floqin. Pak ditë mbas çel-
jes së shkollë erdhi dhe vetë Ismail
Qemali, inspektoi shkollën dhe u
bë një miting i madh.
Vlora pati fatin që Klubi
“Labëria” dhe krahina e Vlorës
zgjodhën delegat me mandat për
në Kongresin e Manastirit
Leonidha Naçin. Duhet thënë se
drejtori i kësaj shkolle mëmëd-
hetari Jani Minga u zgjodh delegat
i Kuvendit të Vlorës. Pas formimit
të qeverisë së Vlorës në periudhën
3 dhjetor 1912 deri në 25 mars 1913
njëra dhomë në katin e parë majtas
ka shërbyer si Zyrë e Ministrisë së
Arsimit ku vepronte ministri Luigj
75
Gurakuqi dhe ndihmësit e tij Babë
Dudë Karbunara, Jani Minga dhe
Sali Gjuka. Kjo klasë që nga viti
1998 kur festoi 90 vjetorin e saj
dhe në vazhdim luan edhe rolin e
muzeut historik të shkollës. Pas
viteve 1920 aty u vendos Drejtoria
Arsimore e Rrethit, dhe në po ato
vite në një nga anekset e saj ka ban-
uar At Shtjefën Gjeçovi, ndërsa në
dhjetor të vitit 1920 shkollën e viz-
itoi Avni Rustemi. Drejtori i saj
Jorgji Ceko u caktua delegat i
Vlorës në Kongresin Arsimor
Kombëtar të vitit 1922 në Tiranë
dhe po i njëjti kongres i zhvilluar
në vitin 1924 në Tiranë u kryesua
nga ish drejtori i saj Jani Minga.
Shkolla jo vetëm është Shkollë
Muze dhe Monument Kulture i
Kategorisë së Parë, por ajo është
dekoruar me urdhrin “Naim
Frashëri i Artë.”
Kjo shkollë ka nxjerrë nga
bankat e saj atdhetarë të shquar si
Ali Asllani, Ymer Radhima, Osman
Haxhiu, Abas Mezini, Shahin
Haruni, Ceno Sharra, Hasan
Sharra, Ibrahim Avdullai, Hamza
Isai, Sheref Dano, Zançe Xhelo,
Hajredin Danushi, Seit Qemali,
Zihni Abaz Kanina, Hajri Kreshpa,
Muhamet Çobo, Myqerem
Hamzaraj, Sali Bedini, Alem
Mehmeti, Sheme Sadiku, Shaban
Gani, Murat Kallarati, Ibrahim
Kushta, Mustafa Luçi, Islam Gjoni,
Rexhep Sulejmani, Qazim Ademi,
Xhafer Aliko, Abdurraman Çiraku,
Memo Mete Deraj, akademikun e
gjuhës shqipe Pr. Shaban Demiraj,
shkrimtarin e shquar Petro Marko,
shkrimtarë e poetë të tjerë të
dëgjuar si Nexhat Hakiu, Aleks
Çaçi, Fatos Arapi, Ferhat Çakërri,
kritikun e shquar letrar Kudret
Velça e Piktorin e Popullit Skënder
Kamberi. Kjo shkollë festoi 100 vje-
torin e saj, ndaj në këtë ditë, të
gjithë kujtojnë dhe mësuesin e
famshëm të gjuhës shqipe Mulla
Xhaferin, i cili jepte mësim shqip
fshehurazi dhe u dha mësim shqip
edhe djemve të Ismail Qemalit, atë
apostull të arsimit kombëtar që për
këtë shkollë tha : “Kjo gjuhë do t’ju
duhet tërë jetën, do të kënaqeni
dhe do të krenoheni me të. Kjo
është gjuha jonë, gjuha e mëmës,
gjuha shqipe. Ajo u hap dhe ndriti
më 1908. Hapur në dritë të diellit.”
Ajo ndrin edhe tashmë pas 100
vjetësh, ndrin si vetë lavdia e saj.
 76
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
“KOMBI”, shoqata që lindi
Nga takimi themelues i shoqatës
Nga Dalip Karameti
Ngjarjet e mëdha kombëtare
sjellin të tjera ndodhi të rëndë-
sishme në jetën e njerëzve apo të
komunitetit. Shpallja e Pavarësisë
së Kosovës na gjeti këtu në
Worcester,Ma fare të paorga-
nizuar. Megjithatë, krejt spontan-
isht, një grup të rinjsh, më 17
Shkurt 2008, aty nga mesdita, i
telefonuan njeri –
tjetrit dhe në sheshin “Kelly
Squer” u grumbulluan mbi 80
makina. Secila mbante anash dhe
përpara flamuj amerikanë e kuq e
zi. Filloi manifestimi festiv i
paparë, në krye të të cilit ishte i riu
Besnik Shyqëri Bytyqi.
Vargu automobilistik përshkoi
të gjitha rrugët kryesore të qytetit
ku fliten më shumë se 80 gjuhë të
ndryshme, duke bërë me dije se në
hartën e botës lindi një shtet i ri
shqiptar. Në fund, manifestuesit,
kryesisht kosovarë, u ndalën në
oborrin e Kishës Orthodokse
Shqiptare, ku qëndruan deri sa u
errësua. Aty hodhën valle, këndu-
an shqip, valvitën flamujt dhe fik-
suan në kamerat dixhitale gëzimin
Të rinjtë nga Kosova, mbështetës të shoqatës “Kombi”
historik të papërsëritshëm.
Aty pashë edhe Evis Terpollarin
nga Poliçani i Skraparit dhe
Eduart Sanxhakun nga
Korça…Kush e di se sa e sa të tjerë
do të ishin aty, po të kishte orga-
nizim…Për mua s’ishte më keqard-
hja e parë kjo. Patjetër që duhej
bërë diçka, për të bashkuar
energjitë, kontributin, pjesëmar-
rjen dhe zemrat e njerëzve tanë
!..Kështu, me siguri, mendonin
edhe dhjetëra e qindra bashkatd-
hetarë.Numri i tyre këtu shkon
mbi 16 mijë vetë.
Tani është koha, që po punon
për ne shqiptarët, po ne vetë si po
e shfrytëzojmë këtë kohë? Me këtë
synim i hymë krijimit të shoqatës.
Shoqata Atdhetare Kulturore
Shqiptaro-Amerikane”KOMBI”,
në Worcester,Massachusset, u for-
mua me 8 Mars, 2008.Ajo lindi në
kohën dhe në vendin e duhur. U
njoh nga shteti Amerikan më 25
Prill,2008. Eshtë e vetmja shoqatë
shqiptare legale në qytet, ku bëjnë
pjesë njerëz nga të gjitha trevat
shqiptare, pa dallim feje, profe-
sioni, apo krahine. Eshtë organiza-
të jofitimprurese dhe jo politike.
Në ditën e shpalljes së Pavarësisë së Kosovës
Dokumentat baze të saj janë:
Thirrja (nga nismëtarët), platfor-
ma, programi dhe Statuti, të cilat
janë njohur, diskutuar dhe pran-
uar nga të gjithë anetarët që kanë
konfirmuar anëtarsimin e tyre në
radhët e saj.
Dokumentacioni ruhet në arkiv,
i cili po pasurohet dita-ditës.
Puna në Shoqatë ka nisur
mbarë, ka përkushtim dhe
dinamizëm. Ajo bazohet në komi-
sionet, të cilat zakonisht dalin me
nga një aktivitet në muaj. Këshilli
Drejtues mblidhet çdo javë, ndër-
sa Kryesia punon çdo ditë. Ajo për-
bëhet prej 5 vetësh : Kryetari,
aktualisht, z.Dhimitër Dishnica,
dy nënkryetarët, Dalip Karameti
dhe Shyqëri Bytyqi, sekretari, Ilir
Spahiu si dhe arkëtarja, Kristina
Kelly.
Shyqyri Bytyqi në takimin themelues
Në punën tonë ndjekim synime
të afërta, p.sh.shtimi i anëtarësisë,
bazës materiale, ngjarjet aktuale,
festat, etj. Puna afatgjatë do përp-
jekje të vazhdueshme për të arritur
qëllime madhore në jetën e komu-
nitetit tonë.
E tillë p. sh. është përpjekja e
jonë për BASHKIMIN e të gjithë
shqiptarëve të Worcesterit rreth
KOMBIT, Sipas parimit : Një
komb,një shoqatë,një zë –përballë
problemeve lokale,kombetare dhe
nderkombëtare ! Kjo kërkon
tërheqjen e grupeve apo
“shoqatave”, me karakter lokal,
krijuar ne bazë fshati apo qyteti,
në fakt fiktive,që kanë pak ose
aspak aktivitet.
Jemi të vetëdijshëm se procesi i
bashkimit eshtë shumë i vështirë.
Njerëzit, edhe pse vijnë nga i njëjti
gëzuar 28 nëntori
vend, edhe pse flasin të njëjtën
gjuhë, kanë interesa të ndryshme
dhe mbartin lloj-lloj kompleksesh.
Bashkimi është një vepër mad-
hore, mezi e arrirë për ne shqip-
tarët, me përpjekje të njerëzve të
mirë, të intelektualëve të zgjuar
dhe të atdhetarëve të palodhur, të
cilët nuk i mungojnë komunitetit
tonë. Edhe si diasporë, pse të kemi
lloj-lloj shoqatash, kur kemi të
njëjtin Atdhe, Komb dhe Flamur?
Diversitetet tradicionale e krahi-
nore do të gjejnë hapësirë për-
brenda degëve të një Shoqate
Atdhetare Shqiptare Amerikane.
Kjo nuk është idea jonë, por e
shumë mendjeve të kthjellta dhe
vizionare, që qarkullon aty- këtu
në shtypin shqiptar të Amerkës.
Rruga më efikase për të real-
izuar programin e shoqatës janë
 77
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008

pas pavarësisë së Kosovës

Duke promovuar librat e mjekut dr. Polizoi Shqina

Një fotografi nga dita e themelimit të shoqatës ”Kombi”

aktivitetet masive të mirëorga-
nizur. Në këto raste njerëzit nuk i
nxë salla. Ne mbrëmjen e 19 Prillit,
e cila iu kushtua pavarësisë së
Kosovës dhe marrjes së ftesës nga
Shqipëria për në NATO, erdhën
shumë pjesmarrës, nga të gjitha
moshat, që nga të riinjët e deri tek
87 vjeçare, krahas nënave të reja
me foshnjet ndër duar. Kishim dhe
kryebashkiaken e qytetit, bijën e
hej mjeku human për punën e
palodhur shumëvjeçare në shër-
bim të jetës së njerëzve dhe njëko-
hësisht pjesëmarrësit merrnin
njohuri praktike për shëndetin e
tyre.Tani në moshën e pensionit,
z.Polizoi është përqëndruar në
fushën e dietologjisë.
Ka botuar librin “Pijet alkoo-
like,kafeja dhe çaji – miq apo
armiq?” dhe ka gati për botim lib-
njohur prej kohësh punën
humane të Dr. Polizoit, gazetari
dhe diplomati Mehmet Elezi, në
letrën e tij, argumenton se mjeku
ynë është 4 herë dokto : në
mjekësi, në shkencë, në shoqëri
dhe në familje. Sipas këtij koncep-
ti ne titulluam stendën e afishuar
me këtë rast.
Aktiviteti shoqërohej me një
koktej të prëgatitur me kujdes nga
Parakalim me makina me flamujë shqiptarë dhe amerikanë

komunitetit tonë, zonjën
Konstatina Llukas me
bashkëshortin.Ajo ndejti me
ne,bisedoi, kërceu valle, gëzoi,
duke na inkurajuar për të ecë për-
para.
Aktivitetin e fundit, me 6
Shtator, shoqata ia kushtoi kon-
tributit në mjekësi dhe punës
studimore të Dr.Polizoi Shqina.
Qëllimi ishte i dyanshëm: ndero-
rin tjetër, “Ushqimet e jetëgjatë-
sisë “. Diskutimi kryesor u mbajt
nga autori i këtij shkrimi, u lexuan
përshëndetja e ish Ministrit të
Shëndetsisë, z.Ali Alushani e për-
shëndetje të tjera nga z.Sotir
Millona dhe z.Kasem Kaso.
Shumë ngrohtë u prit letra për-
shëndetëse e z.Mehmet Elezi,nga
Berna e Zvicrës, ku është
Ambasador i Shqipërise. Duke
zonja Kristina Kelly.
Edhe pse është e re, vetëm tetë
muajshe , Shoqata KOMBI. nuk do
mjaftohet vetëm në disa aktivitete
brenda qytetit. Emri i madh që
mban si dhe kapacitetet njerëzore,
Itelektuale e kulturore të komu-
nitetit tonë, shpejt do ta bëjnë atë
epiqendër aktivitetesh në
Diasporë. Rasti i mirë erdhi me 15
Nëntori, kur përkujtua 100 Vjetori
në ditën e pavarësisë së Kosovës
i Kongresit të Alfabetit Shqip
(Manastir,1908-2008),me një
Sesion Shkencor e manifestime te
tjera, ku morën pjesë edhe
studjues, politikanë, aktivistë nga
shtetet tjera te Amerikës…
Po kështu këtu u organizua
ngritja ceremoniale dhe publike e
Flamurit Kuq’e zi, për herë të parë
në qendër të Worcesterit .Festa do
të arrijë kulmin në mbrëmjen
kushtuar 28 Nëntorit, ditës së 86-
vjetorit të Pavarësisë Kombëtare.
…Tek e fundit ,prandaj u ngrit
dhe funksionon, Shoqata
Atdhetare Kulturore Shqiptare
Amerikane KOMBI në Worcester,
Masachusset.

E pranishme në festën e pavarësisë së Kosovës edhe kryetarja e Bashkisë në Worcester,

Në festën e pavarësisë së Kosovës Konstantina B. Lukes, me bashkëshortin
 78
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
Andon S. Frashëri i fundmi i dishepujve të Nolit
Nga Meri Lalaj
Kam vite të tëra që mbart në
kujtesë emrin e shkrimtarit, publicistit
dhe shqipëruesit Andon S. Frashëri.
Në vitin 1964, vajzë e re, kur sapo
pata kryer studimet e larta u emëro-
va mësuese e gjuhës angleze në gjim-
nazin e Korçës, dhe unë për herë të
parë e jepja këtë gjuhë të huaj në atë
qytet. Që në muajin e parë pasi pata
filluar punë, një ditë pas orëve të
mësimit një nxënësi im (më vonë i
shkëlqyer në mësime), Aleks Jani,
shtatpakët me kaçurrela të verdha
m`u afrua i ndrojtur i skuqur në
fytyrë duke më thënë se një burrë, që
dinte anglisht donte të më takonte,
kështu më shpuri tek shtëpia e Andon
Frashërit.
Ajo ishte një shtëpi e vjetër me
portën e jashtme të rrënuar prej
viteve, kishte një oborr dhe pasi ngjit-
je disa shkallë hyje tek një portë tjetër
e cila rrinte gjithnjë e hapur, sepse
aty banonin edhe disa familje të tjera
e në njërën prej dyerve djathtas
jetonte Andon Frashëri, në një dhomë
jo shumë të madhe me mure të ciflo-
sur me libra gjithandej dhe tavani që
kish lëshuar bark. Ai pat lindur në
këtë shtëpi, kjo ishte shtëpia e
prindërve të tij.
Kështu filloi miqësia ime me
Andon Frashërin. Mësova se ai pat
qenë për shtatëmbëdhjetë vite rad-
hazi sekretar i Imzot Fan Nolit më
1924 kur ai pat qenë kryeministër i
Shqipërisë ndërsa më parë veprim-
tar në shoqërinë “Vatra” të Amerikës
njëkohësisht gazetar dhe botues i
gazetës “Dielli”, Andon Frashëri
shkruan: “Në vitin 1915 emërohem
ndihmësi i tij si nëndrejtor i gazetës
“Dielli’. M`u duk ahere sikur kapa
Perëndinë me dorë. Dhe vjetët që rod-
hën në bashkëpunim me të më dhanë
rast ta njoh Nolin me rrënjë e degë…
Me Nolin si udhëheqës puna më e
rëndë bëhet më e lehtë se penda, më
e ëmbël se mjalta. Pa gënjeshtër ai të
inspiron, të frymëzon, të jep zemër.”
Ne bisedonim të dy për librat që
unë lexoja, ai më tregonte letrat,
librat, fjalorët, që i dërgonte Noli dhe
hera herës ndonjë çek të vogël në
raste Krishtlindjesh apo Pashkësh
dhe gjithnjë prapa zarfeve shkruhej
një adresë tjetër me një emër femre
“Mary”, (ndoshta përdorej emri i
sekretares së Nolit, Mary Johns) apo
ndonjë mbiemër tjetër i sajuar që të
mos kuptohej se ata të dy mbanin
letërkëmbim, kushedi edhe përmba-
jtja e letrave do të ish e tillë që të mer-
rej vesh vetëm prej atyre të dyve. Unë
i prekja me dorë letrat, librat e më
dukej sikur takoja dorën time me
dorën e të madhit Fan Noli mijëra
kilometra larg. Më tej ne të dy bise-
donim për mrekullinë e shqipërimeve
të Nolit: dramat e Shekspirit, “Rubai”
të Omar Khajamit, poemën
“Skënderbeu” të H. Longfellout me
vargjet brilantë: “Lufton luftën dhe
fiton / Mbreti Ladislav gjëmon…” e
të tjera.
Miqësia ime me Andon Frashërin
ishte një miqësi paksa e trembur, e
përndjekur ndoshta. Më treguan të
tjerët ose ai vetë se pat qenë dhjetë
vjet në burg politik pas çlirimit, por
për këtë gjë unë nuk e pyesja e nuk
bisedonim e kështu vijoja ta vizitoja.
Edhe bashkëshortja e tij rumune,
Maria, (Meri) u arrestua dhe bëri dy
vjet burg, duke qenë e mbyllur bren-
da në burg ajo bëri dhe një përpjek-
je për të vrarë veten. Më vonë pas
lirimit, aty nga viti 1959 Zonja
Frashëri u largua nga Shqipëria për
në Rumani duke e lënë Andonin fill
të vetëm dhe pa fëmijë. Në burg
Andoni kish operuar stomakun dhe
për pasojë kishte shumë probleme
me të ngrënit e ushqimeve.
Pasditeve, aty në dhomën e tij të
vogël u jepte mësime të gjuhës
angleze disa intelektualëve të qytetit
dhe disa vajzave korçare të prekura
nga regjimi komunist. Mbaj mend se
më mbajti një ditë për drekë, ishin
Krishtlindjet e të dy trokitëm nga një
kupë me verë të kuqe. Andoni ishte
tepër i përkorë në sjellje dhe më tra-
jtonte sikur të isha e barabartë me të
për nga shkalla e njohurive. Unë pata
qenë studente e Skënder Luarasit dhe
asokohe dija aq shumë vargje për-
mendësh të Nolit, të shqipërimeve të
tij të mrekullueshme si edhe dija diç-
ka për burra të tjerë të shquar të kom-
bit tonë, që u përpoqën për të bërë
Shqipëri.
Atje përmbi oxhakun e dhomës
së tij në vend që të mbante ndonjë
ikonë (se ende nuk ishim bërë i vet-
mi vend ateist në botë), ai mbante një
fotografi të madhe të Fan Nolit dhe i
ndizte kandilen me vaj të kremteve.
Fan Noli ishte idhulli i jetës së tij. Po
aty mbi oxhak pashë për herë të parë
librin e Nolit “Psalme”, ai më pat
treguar një fjalor të madh anglisht
Webster me të cilin punonte, librin
“Betoveni dhe Revolucioni Frëng’ në
anglisht e të tjerë libra. Nuk guxoja
të kërkoja libra për të lexuar, po ash-
tu ai kurrë nuk më tregoi për librat
që pat shkruar vetë, të cilat u zhdukën
nga qarkullimi kur Andonin e futën
në burg, kështu ishte autor i ndalu-
ar.
Tek libri “Fanoliana” i Prof. Nasho
Jorgaqit lexojmë një letër të Andon
Frashërit dërguar Nolit më 4.3.1938
ndër të tjera: “Imzot, … ashtu siç
priste Shqipëria një kohë
Skënderbejnë, po me atë mall ju pres-
im edhe ju sot… Shqipëria sot ka
nevojë për patriotë si ju. Kujtoni pas-
taj se kini edhe detyrë kundrejt
shokëve të vjetër; këta me ardhjen
t`uaj do bëhen burra. Këtë nuk e
thom për vehten time, po për shokët,
të cilët me çdo rast pyesin me
ngashërim për ardhjen t`uaj.
Bashkimi juaj me Faiknë na ka
prekur; ish i domosdoshmë dhe s`ka
dyshim se të dy kolonat të lidhura tok
janë për ne garancia më e madhe…”
Vite më parë në arkivin e qytetit
të Pogradecit pata ndeshur në faqet
e një reviste, të cilën e botonin intelek-
tualët e kohës në vitet `20-të, një
fotografi të Andon S. Frashërit dalë
kokë më kokë me Bahri Omarin. Në
librin e Enver Hoxhës “Kur u hod-
hën themelet e Shqipërisë së re”
pikërisht në faqen 106 kam lexuar:
“Fazlli Frashërin e shihje pasdreke,
dimër e behar… duke biseduar me të
njëjtët profesorë të Liceut të Korçës…
me Andonaqkën e Frashërit, agjent
i amerikanëve dhe imoral.”
Po në librin “Fanoliana” lexojmë
një tjetër letër të gjatë të A. Frashërit
dërguar F. Nolit:
Tiranë 28.9.945 I dashur Imzot.
Prej disa muajsh më parë ju pata dër-
guar një letër, me anën e së cilës ju
lutesha - në emër të shokëve - që të
ndërmjetësonit pranë Qeverisë këtu
për shpëtimin nga vdekja e të ndjer-
Andon Frashëri në një fotografi me Imzot Nolin dhe Kristo Kirkën në vitin 1920
it Kol Tromara e B. Omari, të cilët u
dënuan dhe u ekzekutuan së bashku
me Akif Përmetin, Dhimitër Balën,
Haki Tatzatin, Zejnel Gjolekën,
Xheneral Mirdaçin, Fejzi Alizotin,
Toçin etj. Kam dyshim në ju ra në
dorë.
Gjendja e këtushme… Fuqinë në
dorë e ka qint për qint Partia
Komuniste me Enver Hoxhën, Koçi
Xoxen, Sejfulla Malëshovën, Bedri
Spahiun, Mehmet Shehun etj. këta
janë në bashkëpunim të plotë me
Titon… Gegët nëmërohen me gisht
dhe po bëhet një propagandë katas-
trofale toskë-gegë dhe kaur e turq!
Shkabën me dy krerë e mbuloi Hyll`i
kuq. Propagandën e bëjnë haptazi,
duke mos lënë rast pa ekzaltuar edhe
lajmën më të vogël që vjen prej
Beligradit ose Moskës dhe duke
vogëluar çdo gjë që rrjedh nga
Perëndimi.
Ndërsa në letrën e datës 30.1.1964
Andoni i shkruan Nolit me një ton të
përmbajtur duke u ankuar për shën-
detin dhe pleqërinë dhe natyrisht
duke shprehur mendime për libra të
ndryshëm që kanë lidhje me ata të
dy.
Së fundi vajta në Bibliotekën tonë
Kombëtare dhe mora për të lexuar
librat e A. Frashërit, sapo hapa librin
e parë romanin “Patrioti” me 160 faqe
botuar në Korçë në vitin 1933, mu në
faqen e parë më zuri syri një vulë ku
lexohej “Mitrush Kuteli Biblioteka’
(do me thënë) se ky libër i paskërka
përkitur shkrimtarit Dhimitër Pasko
dhe në krye të faqes një kushtim: “Z.
Mitrush Kuteli me miqësi A.
Frashëri”, për një çast pata një veg-
im sikur po i shihja të dy shkrimtarët
tek po shtrëngonin duart me njëri
tjetrin. Romanin e tij “Patrioti” autori
ua kushton “Dëshmorëve të kombit
që dhanë me gëzim jetën e tyre për
idealin kombëtar ua dedikoj këtë
vepër të vogël për kujtim.” Ky roman
është i bazuar në faktet e ngjarjeve të
viteve të fillimshekullit të njëzetë, ato
luftëra të turbullta të Shqipërisë në
ato vite e sidomos në qytetin e Korçës
dhe rrethinave të saj. Libri i kushto-
het atdhetarit Themistokli Gërmenji,
i cili u vetëflijua që të bëhej Shqipëria.
Për Themistokli Gërmenjin Lasgushi
më ka thënë këto vargje: “Tha të tri
fjalët dhe mbaroi / Dhe shpejt jep
urdhër: Zjarr! / Atje ku bie vdes heroi
/ Rilind Atdheu Shqiptar!”
Libri “I funtmi i Kastriotëve” botu-
ar në Tiranë nga Botonjësi Ismail
Mal`Osmani në vitin 1944 përbëhet
prej 113 faqesh. Këtë roman Andon
S. Frashëri ia kushton: “Fan S. Nolit
Kalorësit të Letërsisë Shqipëtare si
shenjë mirënjohjeje Dishepulli i Tij”.
Në këtë libër autori me zjarrin e zem-
rës shkruan për ngjarjet që vijuan në
kombin tonë pas vdekjes së
Kryetrimit Gjergj Kastriotit, për birin
e tij të vetëm Gjonin dhe kryengrit-
jet që zunë fill në Krujë për ta shpë-
tuar Shqipërinë nga zgjedha turke e
ndonëse shumë trima luftuan e ranë
në shesh të betejës nuk mundën dot
të fitojnë sepse u tradhtuan nga
shqiptarët e shitur tek turqit për gra-
da e ofiqe. Megjithëse libri mbaron
në mënyrë tragjike vështrojmë të
vërtetën drejt e në sy e jemi krenarë
për birin e vetëm të Skënderbeut i cili
kreu me nder detyrën ndaj Atdheut.
Andon Frashëri shquhet edhe si
shqipërues i librave “Kapedani i
jeniçerëve ose Skënderbeu” shkruar
prej Xhejms Ludllout, fillimisht botu-
ar si shtojcë letrare tek gazeta “Dielli”,
më vonë botuar si libër më vete në
Korçë nga Libraria “Drita” në vitin
1934 (dhe ribotuar në vitin 1967 në
500 vjetorin e vdekjes së
Skënderbeut), kësaj here me titullin
“Konstandini dhe Morsinia”, përsëri
tema e librit është për Kryeheroin
tonë Gjergj Kastriotin. Po kështu ai
ka përkthyer edhe librin “Pavlli dhe
Virgjinia” të autorit Bernardin de Sen
Pierre.
Në një letër dërguar A. Frashërit
prej F. Nolit më 30 maj 1964 botuar
tek “Noli Vepra 6” midis të tjerash
shkruhet: “Katër vjetët e fundit po
mësoj hebraishten, me qëllim që të
përkthej Dhjatën e Vjetër nga origji-
nali dhe për këtë po punoj tani. Deri
më sot kam përfunduar Psallmet dhe
do t`ju dërgoj një kopje të tyre.
Lexojeni librin dhe më shkruani se
çfarë mendoni për të.” Dhe ja se çfarë
ka shkruar A. Frashëri për F. Nolin
tek Revista “Shkëndija” 1942 Nr. 9-
10: “Ata që kanë patur fatin ta dëgjo-
jnë - shkruan një dëshmitar, që e ka
ndjekur ecurinë triumfale të oratorisë
noliane - nëpër mbledhje, në kishë,
ose parlament, të huaj e shqiptarë
këtu dhe jashtë kanë dalë të entua-
sizmuar prej forcës së oratorisë së tij.
Fjalimet e Nolit të drithërojnë e të
japin zemër, këtu të ngrejnë në qiell,
aty të përplasin për tokë, të ndezin e
të ndërsejnë gjer në frenezi, të fana-
gëzuar 28 nëntori
tizojnë deri në marrëzi, po edhe të
zbusin e të qetësojnë dhe dendur të
bëjnë të qeshësh dhe të derdhësh lot
gëzimi… Fjalën e tij ai e shoqëronte
me një buzëqeshje të mbaruar, me
një takt njerëzor, dinte të krijonte
komunikim me auditorin.”
Një ditë i vajta në shtëpi, porta e
së cilës mbante numrin 13 dhe e
gjeta Andon Frashërin të sëmurë
në shtrat. I shtrydha dy portokalla
që ndodheshin mbi tryezë dhe ia
dhashë lëngun për ta pirë aty ishte
edhe receta për ilaçe prej mjekut.
Vajta në barnatore dhe ia bleva, ai
ndihej nervoz i pafuqishëm. Nuk
dija çfarë të bëja më tepër. Atë
pranverë pas vdekjes së Nolit më 13
mars 1965, Andon Frashëri u
shtrua në spital. Vajta për ta takuar
tok me një shokun tim profesor
gjimnazi. Sytë e tij u përlotën nga
mallëngjimi: “Shiko këtu - më tha -
numri i krevatit ku jam shtruar
është 13, Noli ndërroi jetë më datë
13 edhe unë do të vdes së shpejti…
e si mund të jetoj kur ai nuk është
më në këtë jetë!…”
Kjo ishte biseda jonë e fundit.
Një ditë të vrenjtur me shi teksa
ecja bulevardit të Korçës më ndali
tek anësorja e rrugës një mikesha
ime, Irenë Mëria, gjyshja e saj ka
qenë motër e Andonit, dhe më dha
lajmin: “E ke marrë vesh, xhaxhi
Andoni na vdiq!” Dhe pas pak
kohësh ato gjëra të pakta që patën
mbetur nga librat dhe
dorëshkrimet e Andon Frashërit u
mbartën tek një nipi i tij në Tiranë.
Në një bllok të rëndomtë nga ata që
përdoren nëpër magazina për hyrje
dhe dalje malli, Andoni pat shkruar
nja 130 faqe por u gjetën të grisura
me përjashtim të pesë a gjashtë
fletëve. Kaq munda të marr vesh
unë.
Dimrin pas vdekjes së tij unë
tërhoqa në Bibliotekën e Korçës
librin “Betoveni dhe Revolucioni
Frëng” (këtë kopje Noli ia pat dër-
guar Dhespotit të Korçës e në faqen
e parë me dorën e Tij pat shkruar
disa fjalë për të), u ula dhe e përk-
theva me një frymë në kujtim të
Fan Nolit dhe Andon Frashërit
(nuk u botua asokohe ndonëse
ndenji dy vite në Ndërmarrjen
Botuese “Naim Frashëri”).
Duke shkruar këto radhë mendoj
se po ndez një qiri për shpirtin tënd,
Andon Frashëri!
 / CYANMAGENTAYELLOWBLACK

79
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008

/
CYANMAGENTAYELLOWBLACK /

80
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori

120 Broadway 36th Floor · New York · NY · 10271 | tel: 212.269.5700 · fax: 212.269.5623

Gëzuar 28 Nëntori
Sal Rusi

/
 / CYANMAGENTAYELLOWBLACK

81
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008

New York Tri-State Area

Platinum Maintenance Services Corporation
120 Broadway, 36th Floor
New York, NY 10271
Telephone: 212 535 9700
Fax: 212 480 2699
Toll Free: 888 535 PLAT(7528)
Email: info@platinummaintenance.com

Washington DC
Platinum Maintenance Services Corporation
1020 19th Street, NW, Suite 345
Washington, DC 20036
Telephone: 202 293 0730
Fax: 202 293 0737

Florida
Platinum Maintenance Services Corporation
20283 State Road 7, Suite 400
Boca Raton, FL 33498
Telephone: 561 734 3236
Fax: 561 737 1075

Gëzuar 28 Nëntori
Sal Rusi

/
CYANMAGENTAYELLOWBLACK /

82
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori

Qysh prej Tivarit deri n'Prevezë,

Gjithkund lshon dielli vap' edhe rreze,

Asht tok' e jona, prind na e kanë lanë

Kush mos na e preki, se desim t'tanë

Të desim si burrat që vdiqnë motit

Edhe mos marrohna përpara Zotit.

Vaso Pasha

Tony Dovolani
Dancing With The Stars Munir dhe Driton
Dovolani,

të gjithë shqiptarëve
u urojnë 28 Nëntorin

11903 Gulf Blvd

Treasure Island, FL 33706
Tel: (727) 360-1733
Cel: (727) 642 9730
www.ebbtide.us
Deri nesër me emën t’Zotit

Do ta bajm Shqipnin e lir

Prej Preveze n’Lece t’Hotit

Prej Tivarit n’Manastir

At Gjergj Fishta

/
 83
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008

TRI
HERË
HERO
Kujtojmë dëshmorin e
lirisë, Tahir Sinanin

E quajtën Tahir Kosova se luftoi për çlirimin

e Kosovës. E quajtën Tahir Presheva se luftoi
kundër forcave serbe në Luginën e Preshevës. E
quajtën Tahir Tetova se ra dëshmor në Tetovë.
Në fund e quajtën Tahir Shipnia se ideal kish
Shqipërinë etnike.
Tahir Sinani ra dëshmor në Maqedoni në Tahir Sinani në Kosovë pas luftës.
korrik të vitit 2001.
Me veprën e tij u bë një përmendore e gjallë
e lirisë së tokovae shqiptare.
Pas vdekjes poetët i thurën vargje, rapsodët i
kënduan këngë.
Bashkëluftëtari i tij, Rexhep Selimi i
frymëzuar nga herozimi i tij, do të shkruante
këto vargje për Tahir Sinanin: “Rruga jonë ka
nis me shekuj/Shokë ju mos u ndalni/Nëse
doni t’më kujtoni/Amanetin mbani/Unë jam
veç një çlirimtar/Kështu m’deshi liria/M’kanë
pas thënë Tahir Sinani/Jam Tahir Shqipnia”.
Tahir Sinani u lind në fshatin Gri të Tropojës
më 1964, në një familje atdhetare. I ati i tij, Mal
Halili, nip i Mic Sokolit, luftoi kundër forcave
serbe e kundër okpatorëve të tjerë. Gjyshi i tij,
Sadik Zenun Rizaj, i shtëpisë së Rizë Hajdarit të
Tahir Sinani (i treti nga e majta) bashkë me anëtarët e familjes në vendlindjen e tij,

Luzhës, bashkë me Shaban Binakun, mikun e

fshatin Gri të Tropojës.

tij të shtëpisë dhe nipin Nimon Sylë Oruçin,

mori pjesë në Besëlidhjen historike të Verrave
të Llukës.
Artin ushtarak Tahiri e mësoi në bangat e
shkollës dhe në poligonet taktike të Zall –
Herrit në Shqipëri. Deri në vitin 1998 Tahir
Sinani ka kryer detyra të ndryshme në Ushtrinë
Shqiptare. Përvojën e fituar ushtarake në
Shqipëri, ai e përdori në luftë për çlirimin e tro-
jeve kombëtare që asaj iu morën me dhunë.
Tahir Sinani me uniformë të UÇK-së
Idealin e tij për bashkimin kombëtar e ka
shprehur fort mirë në këngën e tij Bexhet
Korpuzi përmes vargjeve: “Gjersa Zoti t’thotë
këtu me pas shqiptarë/Do t’prijnë ideali për
Tahir Sinani (majtas) në Kosovë pas luftës.
bashkimin kombëtar”.
Tahir Sinani la bashkëshorten Shpresën,
djalin Rezartin, vajzat Rugovën dhe Rrezartën.
Nëna e tij, Rukë Sadikja Rizaj, bija e Sadik
Zenun Rizajt nga katundi Luzhë, ndërroi jetë në
maj 2007. Tahiri ka lënë shtatë vëllezër: Rizën,
Canin, Agimin, Skënderin, Besnikun, Sahitin
dhe Nijaziun. Tahiri la pas vetes edhe dy
kushërinj, shokë të shpirtit, Ukë dhe Fatmir
Arifin.
Në këtë numër të 28 Nuëntorit Illyria
përmes këtij shkrimi me fotografi kujton
veprën heroike të këtij dëshmori që ra në luftë
për bashkimin kombëtar. Atij akoma nuk i
është ngritur një përmendore në atdhe, por
megjithatë, ai mbetet një përmendore e gjallë e
herozimit për të gjithë brezat.
Lavdi veprës së tij! (Vehbi Bajrami)
Tahir Sinani në një manifestim në Kosovës pas luftës. Tahir Sinani në mesin e bashkatdhetarëve në Kosovë.
 84
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori

DEMONSTRATAT E VITIT 1968 NË

KUJTIMET E NJË PJESËMARRËSI
Një nga pjesëmarrësit në aksionet liridashëse të viteve 1960-të e që u kurorëzuan me demonstratat historike të 1968-ës ishte edhe
mësuesi i ri në atë kohë dhe veprimtari nga Lypjani, Shaqir Salihu, ndoshta i vetmi i dënuar i lëvizjes së viteve 60-të që jeton sot në
Amerikë. Ai është punonjës në Seksionin shqip të Zërit të Amerikës. Këtu sjellim kujtimet e tij rreth atyre ditëve të lavdishme.

ne dhjetor në Tetovë, kurse në kor- në burg, një nëpunëse patriote që

Nga Shaqir Salihu
Sivjet mbushen 40 vjet nga
demonstratat e vjeshtës së vitit
1968, kur për herë te parë pas
Luftës së Dytë Botërore, shqiptarët
hodhën kërkesat për flamurin e
lirë kombëtar, për Kosovën repub-
likë dhe për vetëvendosje në viset
shqiptare nën pushtimin jugosllav,
duke u përballur me regjimin e
rreptë policor në trojet e tyre në
Kosovë, Maqedoni dhe Mal të Zi.
Këto protesta shënuan një ngjarje
të rëndësishme historike të përp-
jekjes së rinisë dhe të tërë popullit
shqiptar për liri, pavarësi e
bashkim kombëtar, ashtu siç ishte
e tërë Lëvizja Kombëtare
Shqiptare, që nga vitit 1912 deri në
luftën e fundit fitimtare të UÇK-së
1997-2001.
rik 1969 edhe në Ulqin.
Kam qenë i pari veprimtar nga
Lypjani i burgosur politikisht në
vitin 1966. E mbaj mend si sot: më
patën arrestuar para nxënësve të
mi, në oborrin e Shkollës Fillore
“Stanko Boriq” të Magurës, ku
punoja si mësues.
Në fund të vitit 1968 më morën
në burg përsëri, sepse menjëherë
pas demonstratave u pata dërguar
letra të hapura udhëheqësve
shqiptarë të Kosoves, ku u bëja
thirrje që t’i mbështetnin kërkesat
e drejta të studentëve, të ishin më
vigjilentë ndaj shkeljeve të intere-
save kombëtare, të mos e dënonin
rininë përparimtare, por t’i
përkrahnin protestat e vitit 1968.
Më vonë doli në shesh që dy nga
udhëheqësit e atëhershëm të
Kosovës, Veli Deva dhe Orhan
Nevzati ia kishin dorëzuar UDB-
Qëllimi i demonstratave përmblidhej më së miri punonte në gjyqin e qarkut të
Prishtinës që e kishte parë
në betimin e atdhetarëve që bënë organizimin e vendimin për arrestin tim, më
tyre: informoi se lënda ime ishte bërë e
plotfuqishme dhe se pas tri ditësh,
“Jam i gatshëm që sot e tutje të punoj në organet e pushtetit do ta zbatonin
mënyrë të organizuar për çështjen e Atdheut, të vendimin e gjyqit, pra do të vinin
për të më arrestuar.
I ballafaquar me dilemën për të
Kosovës dhe të mbarë kombit shqiptar. Për këto
ideale jam i gatshëm ta jap edhe jetën dhe nuk i zgjedhur mes kalbjes në kazamatet
e pushtuesit dhe arratisjes nga
atdheu im, vendosa të marr rrugën
frikësohem as burgut, as torturave, as vdekjes”.
e hidhur të kurbetit, e cila pas
së famëkeqe kopjet e letrës sime. me dy vjet burg në bazë të Nenit shumë peripetive më solli në tokën
Ndërkaq, doli që Fadil Hoxha nuk 116 të Ligjit Penal Jugosllav. Para e Lincolnit, në Amerikë , ku jetoj
e kishte bërë të njejtën gjë. gjykimit, më mbajtën plot pesë edhe sot.
Përmbajtja e letrës u zbulua pub- muaj në burgun hetues. Në muajin Demonstratat e vitit 1968,
likisht gjatë gjykimit tim nga maj të vitit 1969 dola para gjyqit dyzetvejtorin e të cilave shënojmë
gjykatësi Nazmi Juniku (kryetar i dhe pas shpalljes së dënimit, sivjet, me plot të drejtë mund të
gjykatës në atë kohë). kërkova nga gjykatësi të më lironte quhen historike, sepse pas atyre
Letrat e mia u gjykuan si “kër- për t’u mbrojtur nga liria. ditëve të lavdishme koha filloi të
cënim ndaj zyrtarëve të lartë Në gusht të vitit 1969, vetëm tri llogaritej në “kohën para demon-
krahinorë” dhe për këtë u dënova ditë para se të më merrnin prapë stratave” dhe “kohën pas demon-

SI U ORGANIZUAN DEMONSTRATAT?
Protestat filluan gjatë tetorit në
Rrafshin e Dukagjinit, të orga-
nizuara nga grupi i studentëve të
Shkollës së Lartë Pedagogjike
(SHLP) në Prizren. Pas Prizrenit e
Therandës, protestave iu bashkua
edhe Peja me rrethine më 19 tetor
1968. Demonstrata disaorëshe,
ndër më të mëdhatë në atë kohë,
filloi nga shkolla e dikurshme nor-
male “Ali Kelmendi” në Arbneshë
(Vitomiricë), prej nga kolona me
flamur kombëtar vazhdoi rrugën
në drejtim të gjimnazit “11 Maji”,
ku organet e pushtetit të Pejës u
përpoqen ta ndalin. Në sheshin
afër komunës, para disa mijëra të
pranishëmve, u lexuan kërkesat,
krahas brohoritjeve shumë të gjata
për flamurin kombëtar, për
Kosovën republikë dhe për
vetëvendosje në viset shqiptare
nën pushtimin jugosllav. Organet
e sigurimit dy herë tentuan për
marrjen e flamurit me dhue por
nuk patën sukses.Flamuri u ven-
dos në mbrëmje në pikën e nisjes,
në Arbneshë, në ndërtesën e
shkollës normale. Gjatë nëntorit u
organizuan protesta edhe në
Prishtinë, Mitrovicë, Ferizaj,
Besianë e Gjilan. Pika kulmore
ishte demonstrata e 27 nëntorit në
Prishtinë, në të cilën pati të vrarë
dhe shumë të plagosur. Një pamje nga demonstratat e organizuara në Prishtinë më 1968
Demonstrata të ngjashme u bënë

gëzuar 28 nëntori
Turma e vendosur demonstron në Prishtinë për flamur e për të drejta kombëtare
stratave”.
Dyzet vjet më parë unë isha në
mesin e protestuesve që vërshuan
rrugët anekënd Kosovës për t’i
thënë “Mjaft!” pushtuesit serb.
Protestat u organizuan dhe u
zhvilluan në rrethana jashtëzakon-
isht të vështira: në kohën kur
regjimi komunist ende vazhdonte
trysninë dhe kërcënimet kundër
popullit, duke ngulfatur e
pamundësuar çdo aspiratë liri-
dashëse të shqiptarëve. Mirëpo,
populli ynë nuk pranoi t’i nën-
shtrohej pushtuesit sllav dhe nuk u
zmbraps nga rruga e drejtë.
Qëllimi i demonstratave përm-
blidhej më së miri në betimin e
Demonstratat e vitit ’68 dëshmuan se shqiptarët e Kosovës ishin të vendosur për të fituar të drejtat e tyre
atdhetarëve që bënë organizimin e
tyre:
“Jam i gatshëm që sot e tutje të
punoj në mënyrë të organizuar për
çështjen e Atdheut, të Kosovës dhe
të mbarë kombit shqiptar. Për këto
ideale jam i gatshëm ta jap edhe
jetën dhe nuk i frikësohem as
burgut, as torturave, as vdekjes”.
Protestat e 1968-ës dëshmuan
homogjenitetin, unitetin dhe
pjekurinë tonë si popull për t’i
mbrojtur interesat tona kom-
bëtare. Ato u bënë front i rezis-
tencës së masave të gjera kundër
pushtuesit jugosllav.
Demonstratat dhanë kushtrimin
për avancimin e statusit politik e
Komuna e Lypjanit i ka ndarë një mirënjohje Shaqir Salihut për angazhimin e tij në ngjarjet e vitit 1968
juridik të Kosovës në nivel kombë-
tar dhe shtruan kërkesën e
barazimit të këtij statusi me atë të
kombeve dhe kombësitë e tjera në
Jugosllavinë e atëhershme.
Demonstratat shkundën
themelet e Beogradit dhe tërhoqen
vëmendjen dhe sytë e botës
demokratike në drejtim tonin dhe
aktualizuan kërkesat tona. Ato
çorrën maskën e një sistemi të
rremë, shtypes e diskriminues dhe
i dëshmuan botës së qytetëruar
demokratike se në Kosovë kishte
lëshuar shtat një brez që ishte i
aftë të mobilizohej e të luftonte për
interesat kombëtare shqiptare.
Ndonëse u shtypën brutalisht,
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
Demonstratat shkundën themelet e Beogradit dhe
tërhoqen vëmendjen dhe sytë e botës
demokratike në drejtim tonin dhe aktualizuan
kërkesat tona.
demonstratat ishin të suksesshme
sepse në vitet që pasuan ne siguru-
am të paktën disa të drejta në
lëmin e arsimit e të kulturës, si:
themelimin e universitetit të parë
në gjuhën shqipe në Kosovë, të
drejtën për të përdorur flamurin
tonë kombëtar, shpalljen e gjuhës
së njësuar dhe, në fund, edhe
85
ndryshimet kushtetore të vitit
1974. Mirëpo, fatkeqësisht, u
dëshmua edhe njëherë se mbetej
edhe shumë për t’u bërë për t’i
fituar të drejtat e njëmendeta poli-
tike.
Shikuar në retrospektivë,
demonstratat e vitit 1968 shënuan
fillimin e fundit të Jugosllavisë.
Ato simbolizojnë zanafillën e
kërkesave tona madhore e të drej-
ta, të cilat, pas 30 vjet vuajtjesh,
sakrificash e luftërash, përfundu-
an me realizimin e ëndrrës sonë
shekullore – shpalljen e pavarësisë
së Kosovës.
Gjatë tetorit vizitova vendlind-
jen për herë të parë pas shpalljes
së pavarësisë. Në Kosovë tashmë
kishte filluar organizimi i konfer-
encave, tribunave, e manifes-
timeve për të shënuar 40-vjetorin
e demonstratave. Unë mora pjesë
në ceremoninë e rastit që u mbajt
më 6 tetor në Prizren. Ishte ky një
manifestim madhështor, i përgati-
tur solemnisht ashtu si i ka hije
Prizrenit historik. Isha i ftuar
edhe në tubimet e rastit në
Therandë dhe Pejë. Më 11 tetor
mora pjesë edhe në Takimet e
Shtjefën Gjeçovit që u zhvilluan në
Zym të Hasit. Kremtimi përfundoi
me një drekë solemne për nder të
mysafirëve, mes të cilëve, përveç
meje, ishin edhe Robert Stevens
dhe Rexhë Xhakli nga Shtetet e
Bashkuara, ndërsa u përmbyll me
këngë e valle kombëtare interpret-
uar nga ansambli folklorik
“Katarina Josipi”.
Vizita dhe takimet e shumta me
pjesëmarrësit ende të gjallë të
protestave të vitit 1968 m’i kujtuan
edhe njëherë ato ditë të bujshme
dhe zgjuan në mua edhe njëherë
ndjenjën e krenarisë që edhe unë
pata fatin të jem pjesë, sado e
vogël, e atyre ngjarjeve që nuk har-
rohen.
Për veprimtarinë time në
Kosovë, komuna e Lyjanit më ka
nderuar me mirënjohje.
 86
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
Tragjedia Çame dhe mesazhet e saj për shqiptarët
Tragjedia çame e ka zanafillën e vet në çastet vendimtare të formimit të shtetit të parë të pavarur shqiptar
Prof. Dr. Muharrem Dezhgiu
Tragjedia çame e ka zanafillën e
vet në çastet vendimtare të formim-
it të shtetit të parë të pavarur shqip-
tar. Shkëputja e Çamërisë nga
trungu kombëtar shqiptar, për të
plotësuar oreksin e shtetit fqinj dhe
në përputhje me interesat e Fuqive
të Mëdha ishte njëherazi dhe fillimi
i kalvarit të shqiptarëve të Çamërisë
në mbrojtje të identitetit kombëtar.
Shteti grek ushtroi mbi pop-
ullsinë çame të gjithë arsenalin bar-
bar për asimilimin ose zhdukjen e
kësaj popullsie. Të tilla forma lufte
e veprimi ishin: organizimi i çetave
terroriste në Çamëri, sanksionet
ekonomike, lufta raciale, braktisja e
popullsisë shqiptare e lënia e saj në
padituri e varfëri të thellë si dhe
nxitja e kryqëzatave fetare kundër
popullsisë myslimane çame.
Kundërvënia fetare midis të
krishterëve dhe myslimanëve në
Çamëri u shfrytëzua si një ndër
mjetet më efikase për të realizuar
politikën e mirënjohur “përça e
sundo”. Inspirues të kësaj politike
ishin drejtues të fesë si dhespoti i
Janinës Spiridoni e zbatues i saj
ishte shteti grek. Çamët u
paragjykuan nga qeveria greke si
bashkëpunëtorë të italianëve gjatë
Luftës II Botërore. Pa filluar lufta
italo-greke e vitit 1940, ndaj çamëve
u kryen masakra e tortura çnjerë-
zore, duke i trajtuar jo si
bashkëluftëtarë, por si robër lufte.
Shovinistët grekë gjetën dhe një
“arsye” tjetër të jashtme, për të
zhdukur shqiptarët e Çamërisë.
Ishte kjo gjendje diskriminuese e
shqiptarëve të Çamërisë, që u shfry-
tëzua nga Italia për interesat e saj,
për ta përdorur popullsinë
shqiptare si mbështetje për
veprimet luftarake kundër Greqisë.
Qëndrimi asnjanës që mbajtën
përgjithësisht shqiptarët në konflik-
tin italo-grek, ua hoqi nga dora
grekëve “armën” për të terrorizuar
shqiptarët e Çamërisë. Si në peri-
udhën e luftës italo-greke dhe në
luftën kundër gjermanëve, shqip-
tarët e Çamërisë u ngritën mbi
pasionet shoviniste, pa shfrytëzuar
mbështetjen te pushtuesit për t’u
hakmarrë kundrejt grekëve, lidhur
me ato veprime genocidiste të tyre
ndaj shqiptarëve. Këta të fundit,
adaptuan një qëndrim real
mirëkuptimi e bashkëpunimi me
bashkësinë greke.
Për qarqet shoviniste greke ky
realitet mirëkuptimi e bashkëpuni-
mi ishte e papranueshëm. Ndaj ato
nxitën përçarjen, por nuk ia arritën
qëllimit. Popullsia shqiptare u qën-
droi hapur përpjekjeve të gjer-
manëve për t’i hedhur ato kundër
elementit grek. Pozita e shqiptarëve
çamë midis dy zjarresh armiqësore,
si të pushtuesve të rinj italo-gjer-
manë dhe të grekëve u imponoi
atyre të ndiqnin një politikë
mosangazhimi të hapur ndaj të dy
palëve. Ky qëndrim real dhe gjak-
ftohtë i shqiptarëve,
mosangazhimit të hapur me njërën
ose tjetrën palë, u shfrytëzua si nga
grekët ashtu dhe nga pushtuesit
gjermanë, për t’u vënë nën shën-
jestrën e tyre. Në kushtet e
mungesës së të drejtave kombëtare,
shqiptarët e Çamërisë, lypsej të ori-
entoheshin e të mbështeteshin në
ato forca që mbështesnin interesat e
tyre kombëtare. Por, për fat të keq,
rrethanat historike të luftës dhe
ndeshjet midis palëve ndërluftuese
ishin të pafavorshme për shqiptarët
dhe këta të fundit nuk llogariteshin
në interesat strategjike që kishin
palët ndërluftuese.
MES KOMUNISTËVE DHE NAZISTËVE
Këtej del mesazhi historik, që
tragjedia e çamëve gjatë Luftës II
Botërore, mbeti në vorbullën e poli-
tikës së mirëfilltë greke ndaj tyre, pa
dalë si një çështje evidente me
interesa që të tërhiqte vëmendjen e
ndonjë faktori të fuqishëm.
Pjesëmarrja e çamëve në EAM
(Frontin Nacionalçlirimtar Grek)
nuk e zgjidhi problemin kombëtar
të tyre. Pjesëmarrja e tyre në EAM,
i cili ishte nën ndikimin e komu-
nistëve, nuk mund të justifikonte
shpresën e shqiptarëve çamë, për të
zgjidhur çështjen kombëtare pas
luftës. Për më tepër, Fronti
Nacionalçlirimtar në Shqipëri, edhe
pse bashkëpunoi me EAM-in (aq sa
bashkëpunoi), nuk e kishte shtruar
problemin çam, si një pjesë të zgjid-
hjes së çështjes kombëtare. Në
bisedimet që u bënë midis dy orga-
nizatave homologe shqiptare e
greke, nuk u shtrua ky problem për
t’u zgjidhur, qoftë dhe në perspek-
tivë. Edhe në linjën partiake, të
partive komuniste të dy vendeve, u
bënë përpjekje për bashkëpunim të
kuadrove dhe të formacioneve të të
dy vendeve për të krijuar organizma
të përbashkëta, që të vepronin në
zonën e Çamërisë. Marrëveshjet e
arritura midis tyre nuk u bënë mbi
baza reciprociteti, sepse ky parim
nuk u zbatua nga grekët në këto
marrëdhënie.
Për më tepër, komandat greke iu
drejtoheshin shqiptarëve, që mer-
rnin pjesë në formacionet e për-
bashkëta duke i porositur “që nuk u
takon aspak politika, mjafton të
dini vetëm të hapni dhe të mbyllni
dyfekun dhe asgjë tjetër”. Pra, siç
shihet qartë, shqiptarët mbahen në
verbëri të plotë, larg politikës, që në
thelb për ta ishte shqetësimi për të
siguruar të drejtat kombëtare, për
të ardhmen e gjithë shqiptarëve.
Nga ana tjetër, elementët grekë, që
erdhën në zonën e minoritetit grek
në Shqipëri, e shfrytëzuan mar-
rëveshjen e bashkëpunimit, për të
bërë propagandë në minoritetin
grek, për të ngjallur ndjenja sepa-
ratiste, “për t’i bërë masat e
minoritetit t’i drejtojnë sytë nga
Greqia”.
Si rezultat i përhapjes së kësaj
propagande, nga disa minoritarë u
bënë deklarime të hapura për
bashkim me Greqinë se “pranojmë
të jemi në një Greqi qoftë komu-
niste, qoftë djalliste, por vetëm në
Greqi të jemi”. Sa përmendëm, for-
i cat politike në Greqi, të çfarëdo
grupimi qofshin, kishin në esencë,
të njëjtin qëndrim ndaj shqiptarëve
të Çamërisë. Tek ata ndryshonin
maskat dhe demagogjitë e në
vartësi të tyre edhe format e
veprimit, për të realizuar, në fund të
fundit, shkombëtarizimin e për të arritur synimet e tyre
Çamërisë.
POLITIKA SHQIPTARE
DHE AJO GREKE NDAJ ÇAMËRISË
Që këtej del mesazhi që për
çështjen kombëtare forcat politike
shqiptare lypset një mendim e një
qëndrim të qartë. Larmia e
ngjyrimeve politike janë rrugët e
mundshme për të realizuar zgjid-
hjen e çështjes kombëtare. Asnjëra
nga forcat politike greke nuk e
kundërshtoi krimin, raprezaljet dhe
gjenocidin e qeverisë greke ndaj
shqiptarëve të Çamërisë. Për rrjed-
hojë, kundrejt armikut të për-
bashkët duhej dhe një front i për-
bashkët nga ana e shqiptarëve, i cili,
për fat të keq, nuk u realizua në
Shqipëri. Kjo dobësi e organizimit
të shqiptarëve lidhur me zgjidhjen e
çështjes kombëtare, u shfrytëzua
me mjeshtëri nga armiqtë tanë
kombëtarë. Nuk ishte e rastit dhe
pa një lidhje ndërvartësie fakti që,
kur në Shqipëri lufta civile kishte
marrë përpjesëtime të gjera (qer-
shor-nëntor 1944), ndaj shqiptarëve
të Çamërisë, u bënë masakrat më të
përgjakura.
Pastrimi etnik i Çamërisë arriti
në këtë periudhë apogjeun e vet.
Dhe për më tepër shteti shqiptar
ishte i pafuqishëm dhe i pamund-
shëm për të ndikuar në zbutjen e
pasojave të tragjedisë çame. Pra, në
një farë kuptimi, përgjegjësia për
tragjedinë çame, duhet kërkuar në
dobësinë e theksuar të klasës poli-
tike shqiptare, e cila e përqendroi
vëmendjen tek pushteti politik,
duke iu larguar çështjes së pazgjid-
hur kombëtare. Hekuri rrihet sa
është i nxehur, përndryshe mbetet i
papërpunueshëm. Ashtu mbeti dhe
çështja çame e margjinalizuar nga
politika shqiptare. Në konfliktin
midis forcave politike në Greqi,
popullsia shqiptare e Çamërisë
është synuar për t’u tërhequr në
njërën ose tjetrën anë, për ta futur
atë në kurthin e luftës politike në
Greqi. Synimi ishte i qartë: cilido të
ishte rezultati i konfrontimit politik
në Greqi, të krijohej preteksti dhe
alibia e përshtatshme politike për
shfarosjen dhe dëbimin e popullsisë
shqiptare çame. Popullsia çame, në
pozita mjaft të vështira, nuk pranoi
të binte në pozitat “mish për top”,
në luftën midis forcave rivale në
Greqi. Pikërisht, në këtë kohë,
Zerva kreu masakrën më makabre,
të 8 korrikut 1944, kundër çamëve
që, siç pohohet në dokumente,
“këto poshtërsi të kryera shkojnë
më larg se terrori dhe barbaria më
kafshërore, që njihen si krime
kundër njerëzimit”.
Tragjedia çame u “justifikua”
nga Zerva edhe me spekulimin se,
shqiptarët bashkëpunuan me gjer-
manët. Ndërsa, ishte vetë Zerva që
kishte lidhur një marrëveshje
bashkëpunimi me gjermanët.
Zerva pranoi të futej në luftë
kundër gjermanëve vetëm pasi
mori miratimin e Misionit Ushtarak
Britanik, për të ndëshkuar pop-
ullsinë çame. Në këtë mes del dhe
një problem tjetër: Aleatët e
Mëdhenj gjatë Luftës II Botërore,
strategjike të politikës së tyre, sakri-
fikonin pa asnjë dhimbje popujt e
vegjël dhe interesat e tyre. Ata u
përdorën si mjete për zgjidhjen e
përkohshme të problemeve
ndërkombëtare. Nga misioni anglez
në Shqipëri është hedhur dritë për
motivet e masakrës së Zervës në
Çamëri. “Rrethi ku banonte ky
minoritet (Çamëria-M. D. ) ishte i
pasur, konseguenca ka qenë gjithn-
jë një ndjenjë zilie dhe urrejtjeje nga
ana e grekëve për atë rreth, ndaj
çamëve. Veç kësaj, pretendimi
absurd për aneksimin e Shqipërisë
së Jugut nga Greqia, që ka
predikuar shteti grek, kultivoi për
disa dekada “një urrejtje shumë të
fortë, e cila drejtohej jo vetëm
kundër çamëve, por kundër gjithë
shqiptarëve në përgjithësi”. Pra,
spastrimi etnik i Çamërisë ishte
pjesë e strategjisë shoviniste të
Greqisë kundër shqiptarëve.
Dhuna dhe krimi grek ndaj shqip-
tarëve çamë dallohet cilësisht mbasi
ajo ishte organizuar, drejtuar ose
nxitur nga shteti grek. Prandaj
bashkëpunimin e elementëve të
veçantë shqiptarë me italianët e
gjermanët, i cili e kishte bazën buri-
more në shtypjen e rëndë kom-
bëtare të shqiptarëve nga shteti
grek, qeveritë dhe propaganda
greke e pasluftës u përpoqën që ta
fryjnë dhe ta paraqisin si një
bashkëpunim të gjithë popullsisë
çame me gjermanët. Qëllimi i kësaj
propagande ka qenë vetëm përligjia
e spastrimit etnik të Çamërisë.
ÇAMËT GJATË LUFTËS
Edhe në se një grusht shqip-
tarësh të Çamërisë, që kishin vuaj-
tur nga shtypja e mizoritë greke për
disa dekada, u përpoqën të sig-
uronin ndihmën italiane e gjer-
mane, për të shpëtuar nga kjo
shtypje, nuk mund të inkriminonte
gjithë popullsinë shqiptare të
Çamërisë. Ajo, në përgjithësi, i shi-
hte me indiferentizëm marrëdhëni-
et midis pushtuesve të rinj (italo-
gjermanë) dhe pushtuesve të vjetër
(grekë). Ky qëndrim i shqiptarëve
të Çamërisë u konsiderua më i
pranueshëm nga kjo popullsi, sepse
nuk krijoi asnjë bindje për
mbështetje as tek njëra as tek tjetra
palë, për të fituar të drejtën e lirisë
kombëtare.
Mesazhi i historisë për shqip-
tarët është i qartë, se për ta zgjidhur
çështjen tonë kombëtare, ne duhet
të mbështetemi në ato forca të
jashtme që respektojnë identitetin
tonë kombëtar dhe ekzistencën e
një shteti kombëtar shqiptar.
Tragjedia çame, e pohuar nga N.
Zerva si atribut i tij, është “justi-
fikuar e arsyetuar” si një veprim
ndaj “një popullsie gjaknxehtë dhe
violente, ashtu si shumë komu-
nitete të tjera malore ballkanike”.
Pra, siç shihet, kur armiqtë tanë
nuk kanë “argumente” politike, për
të kamufluar veprimet e gjenocidit
etnik, iu referohen, tipareve
gjenetike të shqiptarëve, duhe har-
ruar se dhe ata janë produkt i të
njëjtit mjedis natyror. Në mbrojtje
gëzuar 28 nëntori
të çështjes çame, si pjesë e çështjes
kombëtare shqiptare, në bazë të
Kartës së Atlantikut, shoqata
“Çamëria” në Amerikë kërkoi që
populli shqiptar, i mbetur në shtetet
fqinje, të përcaktonte formën e qev-
erisjes, nëpërmjet së cilës do të
ushtronte të drejtat sovrane dhe të
kthehej vetqeverisja, të cilat u ishin
rrëmbyer me forcë”. Në këtë
kuadër, ajo kërkonte kthimin e pop-
ullsisë çame në trojet e veta dhe
Çamëria së bashku me Kosovën të
shpreheshin lirisht për të ardhmen
e tyre. Shoqata dhe organizma të
tjera çame edhe më pas, kërkuan
pranë shtetit grek, pranë organiz-
mave ndërkombëtare për t’u kthyer
në trojet e veta etnike dhe t’u sig-
urohej barazia e dinjiteti kombëtar,
por më kot. Shteti grek e trajtoi
tragjedinë çame si një realitet të
pakthyeshëm, duke sanksionuar de
jure atë që Zerva bëri de facto.
Protestat e ashpra dhe kërkesat e
vendosura të organizmave çame,
për të drejtat e veta kombëtare, nuk
u morën në konsideratë nga qeveria
greke. Ndoshta forca e kërkesave të
tyre do të ishte më e ndjeshme, në
se politika dhe diplomacia e shtetit
shqiptar do t’u jepte një mbështetje
të vetën zyrtare, gjë që nuk ndodhi.
Spastrimi etnik i Çamërisë ose trag-
jedia çame, në përfundim të Luftës
II Botërore, ishte rrjedhim logjik i
politikës sistematike antishqiptare
të shtetit grek dhe i presionit të
vazhdueshëm që i është bërë etnisë
shqiptare në Greqi, që nga vendimi
arbitrar i Konferencës së
Ambasadorëve në Londër, në vitin
1913. Veç, sa thamë më sipër, trag-
jedia çame u favorizua edhe nga
faktorë të tjerë. Për të ruajtur pozi-
tat e veta në Greqi politika britanike
u mbështet në forcat ultranacional-
iste, duke i dhënë si shpërblim,
këtyre të fundit, lëshime për realiz-
imin e objektivave të vjetra politike,
të spastrimit etnik të Çamërisë.
Çarmatimi i popullsisë shqiptare të
Çamërisë nga forcat gjermane, për
interesat e tyre, në çastet e fundit, u
krijoi mundësi forcave zerviste (ish-
aleatëve të tyre) të kryenin pa
pengesë spastrimin etnik të
Çamërisë.
Dobësitë e forcave politike
shqiptare, që nuk arritën të bashko-
heshin midis tyre dhe të përpunon-
in një platformë të përbashkët për
mbrojtjen e interesave kombëtare,
iu dha rast grekëve të realizonin
synimet e tyre të spastrimit etnik të
Çamërisë. Spastrimi etnik i
Çamërisë, i shoqëruar me masakra
të përgjakshme gjenocidi, ishte
goditja më e rëndë që iu dha kombit
shqiptar pas copëtimit të 1913-ës.
Tragjedia çame që u realizua aso
kohe aq lehtësisht, është tepër e
vështirë sot që të riparohet.
Shqiptarët, nga kjo tragjedi mund
dhe duhet të nxjerrin një mësim të
madh historik. Kombi shqiptar do
të jetë në rrezik për sa kohë do të
ketë trazira e riorganizime në
Ballkan dhe për sa kohë forcat poli-
tike shqiptare nuk do të kuptojnë se
mosmarrëveshjet e thella dhe ndar-
jet midis tyre, përbëjnë rrezik serioz
për integritetin kombëtar të shqip-
tarëve.

gëzuar 28 nëntori
INTERVISTË EKSKLUZIVE ME TË NGARKUARIN ME PUNË TË KOSOVËS NË SHTETET E BASHKUARA TË AMERIKËS, ZOTIN AVNI SPAHIU
Kosovës i ka munguar shteti, por jo diplomacia
Ndihemi krenarë që jemi emëruar diplomatë të parë të Kosovës në Shtetet e Bashkuara. Ky është një privilegj dhe
nder i veçantë dhe na e lehtëson punën tonë, nga që e ndiejmë veten në mesin e mikut te madh të popullit tonë
Konkretisht, në çfarë pjese të pro-
cesit ndodhet aktivizimi i shërbimit
diplomatik të shtetit të Kosovës këtu
në SHBA?
Puna mjaft e ngjeshur prej dy
javësh në identifikimin dhe vendos-
jen e zyrave të Ambasadës së Kosovës
është kurorëzuar që nga java e kalu-
ar (e hënë, 19 nëntor) prej kur mund
të themi se ka filluar punën Ambasada
e parë e Republikës së Kosovës në
Washington DC - e funksionalizuar
dhe e pranuar si çdo ambasadë në
kryeqytetin amerikan. Tani ajo është
konsoliduar dhe ka filluar punën e
vet.
Këtij suksesi në hapjen brenda një
kohe relativisht të shkurtër të
Ambasadës i ndihmoi edhe gatish-
mëria dhe ndihma e veçantë me të
cilën u prit misioni i Kosovës nga
Departamenti i Shtetit, me kryerjen
e të gjitha procedurave të nevojshme
të akreditimit dhe atyre logjistike të
nevojshme për hapjen e një ambasade
të re siç është ajo e Kosovës. Kemi
pasur edhe ndihmën e Ambasadës së
Shqipërisë në Washington.
Ambasada tani bën punën e vet
diplomatike, kurse punët konsullore
do të mund të fillojnë vetëm pas disa
muajsh me plotësimin e stafit të vet
dhe të logjistikës së nevojshme.
Cili është posti juaj zyrtar për
momentin? Cilat janë disa nga
detyrat që po kryeni në këtë funksion
dhe çfarë stafi ndihmës keni në dis-
pozicion?
Tani në të gjitha ambasadat e
hapura nga Kosova në botë kemi fil-
luar me të Ngarkuar me Punë, për
shkaqe procedurale dhe të legjisla-
cionit që pritet së shpejti të plotëso-
het dhe të miratohet. Më vonë, për
disa muaj, presim që të ngrihemi në
nivelin e Ambasadorëve Fuqiplotë.
Natyrisht, krahas privilegjit të të qen-
it përfaqësues të parë të Republikës
së Kosovës në botë, kemi pasur edhe
detyra të veçanta, siç është sigurimi i
lokacionit të ambasadave, krijimi i
kushteve të punës, krahas punës parë-
sore ditore diplomatike. Ambasada e
Republikës së Kosovës ka edhe një
staf ndihmës prej dy vetash: z. Jetish
Jashari dhe znj. Arta Rama, persona
me kualifikime dhe cilësi të larta pro-
fesionale dhe njerëzore. Stafi pritet të
plotësohet më vonë edhe me njerëz
të tjerë për një punë sa më normale
dhe të suksesshme.
SHBA kanë luajtur një rol udhëhe-
qës në përpjekjen ndërkombëtare së
pari për çlirimin e pastaj për
pavarësinë e Kosovës. A e bën kjo
punën tuaj më të lehtë apo më kom-
plekse? E më tej, si ndiheni që jeni
caktuar për të vepruar si diplomat
pikërisht në kryeqytetin amerikan?
Natyrisht, SHBA-të janë miku dhe
aleati i pazëvendësueshëm i Kosovës
dhe i kosovarëve. Populli dhe qeve-
ria amerikane kanë qendruar pranë
kosovarëve në çastet më të rënda të
historisë së tyre dhe kanë ndihmuar
në jetësimin e së drejtës së Kosovës
për pavarësi dhe në kurorëzimin e saj.
Kjo gjë na bën të ndihemi krenarë që
jemi emëruar diplomatë të parë të
Kosovës në Shtetet e Bashkuara. Ky
është një privilegj dhe nder i veçantë
dhe na e lehtëson punën tonë, nga që
e ndiejmë veten në mesin e mikut të
madh të popullit tonë. Amerika
paraqet për Kosovën dhe popullin e
saj sinonimin e lirisë dhe të
demokracisë së vërtetë, sinonimin e
solidaritetit dhe të mbrojtësit të të
drejtave dhe të dinjitetit njerëzor dhe
kombëtar të popujve të shtypur.
Kosova nuk e harron kurrë ndihmën
e Shteteve të Bashkuara.
Por veprimi ynë aktual në
Washington ka dhe një kompleksitet
të veçantë. Puna jonë këtu është që
pos me autoritetet amerikane, të kon-
taktojmë edhe me diplomatët e huaj
të akredituar këtu, që në rastet më të
shpeshta janë një elitë e zgjedhur.
Kemi nevojë për lobim më të mirë të
Kosovës dhe të njohjes së saj
ndërkombëtare. Kemi obligim të rua-
jmë dhe të zgjerojmë miqësinë dhe
bashkëpunimin e Kosovës me Shtetet
e Bashkuara dhe me vendet mike...
Ka pasur vërejtje nga opozita dhe
media në Kosovë, por edhe jashtë saj
për atë që shihet si vonesa në njohjen
nga bota. Qeveria e disa diplomatë
të huaj kanë thënë se ky është një
ritëm shumë i mirë njohjesh. Nëse ka
vonesa pse kanë ndodhur? Nëse nuk
ka vonesa atëhere pse ka kritika? Si
është situate sipas jush?
Kosova është një vend që është kri-
juar para vetëm disa muajsh, ndonëse
vendosmëria dhe dëshira për shtet të
pavarur ka jetuar me popullin e
Kosovës me dekada të tëra. Për një
kohë të shkurtër, Kosovën e kanë njo-
hur mbi 50 vende të botës, prej të
cilave vendet prijetare të demokracisë
dhe fuqi botërore. Deri më tani ky
proces i njohjes ka qenë i mirë dhe i
pakrahasueshëm për vende të reja të
porsaformuara siç është Kosova.
Procesi do të vazhdojë dhe njohja e
Kosovës do të jetë gjithnjë më e mad-
he përkundër përpjekjeve të armiqve
të pavarësisë së saj që ta pengojnë.
Në këtë aspekt ka kritika dhe këtu
nuk ka diçka të keqe. Kritikat vijnë
nga opozita dhe kjo është detyrë e
opozitës në një demokraci të mirë-
filltë - kjo është dëshmi e veprimit të
demokracisë në vendin tonë. Nga ana
tjetër, askush kurrë nuk do të jetë
plotësisht i kënaqur dhe nuk do të
mjaftohet me ato që duam të arrijmë
dhe të bëjmë për Kosovën.
Kosova ka qenë këto ditë në
qendër të një stuhie diplomatike lid-
hur me një plan të ri të OKB-së që
Prishtina e sheh si të papranueshëm.
Si mendoni se mund të dilet nga kjo
situatë? Ndonëse në fillimet e punës
tuaj, a jeni angazhuar dot që të mund
të ndikoni në afrim të vizionit
amerikan me atë kosovar për këtë
çështje, apo të paktën për të qartë-
suar në Washington qendrimin e
qeverisë suaj?
Kosova dhe udhëheqja e saj u
ndodh para një sfide të madhe, me
ç‘rast dëshmoi seriozitetin dhe ven-
dosmërinë e saj kur ka të bëjë me rua-
jtjen e sovranitetit të saj.
Qeveria e Kosovës ishte e pajtim-
Avni Spahiu
it, madje edhe ftoi për vendosjen e
EULEX-it në tërë territorin e Kosovës.
Ajo nuk ishte e gatshme të pranonte
një plan kushtëzues të imponuar dhe
pa konsultim me Prishtinën, siç ishte
plani gjashtëpikësh. Qeveria e Kosovës
ka theksuar se ky plan cënon kushte-
tutën e vendit, se nuk mbështetet në
Planin e pranuar të Ahtisarit dhe se
cënon integritetin dhe sovranitetin e
vendit. Qeveria kosovare ka paraqi-
tur planin e vet prej katër pikësh për
vendosjen e EULEX-it në tërë terri-
torin, pa pranuar të gjashtë pikat e
UNMIK-ut.
Ne kemi pasur kontakte edhe në
Washington për të qartësuar pozi-
cionin e Qeverisë sonë; kemi pasur
takim me Ndihmës/Zëvendës
Sekretarin e Shtetit, z. Stuart Jones,
i cili ka shprehur mirëkuptim për qen-
drimin e Qeverisë së Kosovës lidhur
me gjashtëpikëshin dhe menjëherë
pas kësaj ka pasuar udhëtimi i z. Fried
dhe Jones në Prishtinë dhe Beograd.
Pozicionin kosovar e kemi qartësuar
edhe në takimet tona të tjera me
diplomatë vendorë dhe të huaj në
Washington.
Në SHBA ndodhen edhe selitë
qendrore të OKB-së, të Bankës
Botërore, të FMN-së etj. A do të
angazhoheni disi edhe me këto insti-
tucione apo do të përqendroheni
eksluzivisht në lidhjet dypalëshe me
Washington-in?
Aktualisht jemi duke punuar për
vendosjen e një takimi të shpejtë me
Zëvendës/kryetarin e Bankës Botërore
dhe me përfaqesues të FMN-së -
rastësisht edhe zyrat e Ambasadës së
Kosovës në Washington janë pranë
këtyre institucioneve të rëndësishme
financiare ndërkombëtare - dhe do të
përpiqemi të krijojmë raporte pune
me to.
Kosova pritet që të bëhet anëtare
e Bankës Botërore ndoshta që nga fil-
limi i vitit të ardhshëm, kurse kon-
taktet me FMN-në kanë qenë per-
manente.
Anëtarësimi i Kosovës në këto dy
institucione do të kishte rëndësi të
dorës së parë për zhvillimin e Kosovës
dhe ne do të bëjmë atë që mund dhe
duhet të bëjmë këtu: të krijojmë kon-
taktet dhe të shërbejmë për informim
të duhur në kohë tek këto dy institu-
cione për rrjedhat aktuale në Kosovë.
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
U fol fillimisht se do të ketë edhe
një të ngarkuar me punë në New
York. A do të ketë një emërim të tillë
apo kjo detyrë do të mbulohet nga ju
në Washington?
Tani çështja e të Ngarkuarit me
Punë në New York është paksa e ndër-
likuar dhe lidhet me mungesën e sta-
tusit të anëtarësimit të Kosovës në
OKB. Është menduar që një diplomat
nga Ambasada e Kosovës në
Washington të merret me çështje që
kanë të bëjnë me OKB-në dhe me
lobimin për njohjen e Kosovës me
diplomatë të huaj të akredituar në
East-River. Për këtë punë po kërko-
hen modalitete dhe mënyra të qasjes
dhe besoj se do të gjendet një zgjid-
hje.
Kosova është një shtet i sapofor-
muar dhe i mungon një traditë diplo-
matike. Gjithshka po fillon nga e
para. Kjo ka bukurinë e saj por edhe
shumë sfida. Për çfarë keni pasur më
shumë nevojë në këto javë të para të
punës dhe si mund të përmirëso-
heshin mundësitë tuaja për të
punuar?
Kosovës i ka munguar një traditë
dhe përvojë shtetërore, por jo edhe
një përvojë diplomatike. Në kushte e
rrethana shumë më të rënda, Kosova
ka zhvilluar një aktivitet diplomatik,
ashtu siç ka pasur një zhvillim poli-
tik, ushtarak e ekonomik në kushte
të pushtimit. Por puna e tanishme
është e një lloji tjetër, sidomos në
Washington. Jemi të vetëdijshëm për
rëndësinë e punës sonë në një vend
ku vendoset kulmi i diplomacisë dhe
ku ne, si përfaqësues të Kosovës, kra-
has punës sonë diplomatike, duhet të
lemë edhe përshtypje dhe shije të mirë
për Kosovën dhe njerëzit dhe kulturën
e saj. Gjatë kësaj kohe jemi ballafaquar
me sfida të ndryshme, të rënda por
nganjëherë edhe të këndshme, të cilat
do të mbahen në mend për t’u shkru-
ar, ndonjë ditë, në një formë libri.
Kemi nevojë për vazhdimin e përkrah-
jes, e cila nuk ka munguar për asnjë
moment, nga institucionet tona në
Kosovë, por edhe për përkrahjen e të
tjerëve, në mesin e të cilëve edhe të
komunitetit të lavdishëm shqiptaro-
amerikan. Një përkrahje morale, që
do ta kemi patjetër.
Po ju përsëris një pyetje që ia bëra
edhe ministrit Hyseni. Gjatë një taki-
mi të organizuar nga botuesi i
gazetës Illyria, Vehbi Bajrami, kon-
gresisti Engel i këshilloi diplomatët
me kombësi shqiptare të disa vendeve
të ftuar aty, që të përfitonin nga
mundësitë e mëdha të komunitetit
shqiptar të Amerikës. Ndoshta është
ende herët për ta gjykuar këtë, por
gjithësesi, sipas jush, në ç’mënyrë
mund të ndihmonte diaspora në
punën tuaj?
Përkrahja më e mirë do të ishte që
komuniteti shqiptar në Amerikë të
vazhdojë të bëjë atë që ka bërë edhe
deri më tani: të ndihmojë në përc-
jelljen e mesazheve tek institucionet
amerikane dhe të jetë pranë nesh në
punën tonë, në krijimin e lidhjeve dhe
në shfrytëzimin e tyre për të mirën e
Kosovës. Tani, ne jemi këtu, të pran-
87
ishëm në Washington dhe Kosova ka
një zë dhe komuniteti shqiptar në
Amerikë tani ka dhe një derë tjetër,
tani të shtetit të ri të Kosovës, ku
mund jo vetëm të trokasë, por edhe
t’i bashkohet në përpjekjet e për-
bashkëta për të mirën e Kosovës.
Shpresoj dhe jam i bindur se ne do ta
kemi afërsinë dhe ndihmën e komu-
nitetit shqiptaro-amerikan në punën
tonë.
Zoti Spahiu, ju keni qenë në SHBA
për katër vjet si gazetar, në një kohë
mjaft të ndryshme dhe me një pro-
fesion tjetër. Çfarë mbani mend nga
ajo përvojë dhe sa më e ndryshëm
është ky qendrim i dytë me punë në
këtë vend?
Profesioni i gazetarisë sa ka dal-
lime me diplomacinë ka dhe afërsi.
Gazetari përshkruan politikën kurse
diplomati është po ashtu bartës i poli-
tikës dhe i mesazheve të Qeverisë së
vendit të tij. Në të kaluarën, edhe si
gazetar, ka qenë ndryshe. Atëhere nuk
kishim shtetin tonë dhe përpjekjet
tona ishin më të vështirësuara. Sot,
kemi një shtet, një qeveri dhe ne e
përfaqësojmë atë në një vend të madh
mik. Kjo është një mrekulli.
Si gazetar i keni provuar të gjitha:
shtypin, agjensinë, radion e tele-
vizionin. Në cilin medium jeni ndjerë
më mirë dhe pse?
I kam provuar që të gjitha dhe, si
shumica e intelektualëve kosovarë,
kam qenë i angazhuar në nxjerrjen
në pah të së vërtetës për Kosovën.
Secili medium ka veçantitë dhe speci-
fikat e veta. Nëse punoni në një gazetë
do të duhet një qasje më intelektuale
në shkrim, nëse jeni në televizion
duhet qasja vizuale, kurse nëse jeni
në radio duhet të keni një drejtpër-
drejtshmëri dhe konçizitet. Jam
ndierë mirë në Televizion, por edhe
në Radio, kurse puna në gazetë më
është shpërblyer më tepër, nga që ajo
që shkruhet mbetet si dokument i
përhershëm.
A jeni ndarë përgjithmonë nga
gazetaria tani që keni veshur kostu-
min e diplomatit, apo është ky një
angazhim i përkohshëm?
Mendoj se nuk do t’i kthehem
punës tipike gazetareske, por shkrim-
it nuk do t’i ndahem, nga që është një
vokacion jetësor dhe intelektual.
Punën diplomatike do ta kryeja
përderisa do të mund të isha i
dobishëm për Kosovën në këtë drej-
tim.
(Intervistoi Ruben Avxhiu)
Për Planin Gjashtëpikësh
Avni Spahiu: Ne kemi pasur kontakte
edhe në Washington për të qartësuar
pozicionin e Qeverisë sonë; kemi pasur
takim me Ndihmës Sekretarin e Shtetit,
z. Stuart Jones, i cili ka shprehur
mirëkuptim për qendrimin e Qeverisë së
Kosovës lidhur me gjashtëpikëshin dhe
menjëherë pas kësaj ka pasuar udhëtimi
i z. Fried dhe Jones në Prishtinë dhe
Beograd.
 88
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
Me ish Presidentin Bill Clinton
Me kongresmenen Stephanie Tubbs
Me ish majorin e Cleveland, Jane Campbell
Sako Satka, emigranti
e investimeve në
Nga Anila Nicklos
Në vitin 1996, Sako Satka e
familja e tij emigruan në Shtetet
e Bashkuara të Amerikës dhe u
vendosën në Cleveland, të
shtetit të Ohio-s. Si fillim, Z.
Satka ashtu si emigrantë të tjerë
punoi në punëra të ndryshme.
Brenda një kohë të shkurtër e
megjithëse në një tokë të
pashkelur më parë Z. Satka pati
guximin të merrte përsipër
menaxhimin e disa parkimeve
në qendër të qytetit. Si një per-
son me shumë talente, pa harru-
ar të përfshijmë talentin për të
kënduar në mbremje shoqërore,
Z. Satka përdor me mjeshtëri
imagjinatën krijuese të kombin-
uar me etikën e punës së palod-
hur për të ideuar e punuar pro-
jekte të cilat njerëz të tjerë do t’i
shmangnin.
Njeri nga projektet e Z. Satka
përfshin rinovimin e dy ndërte-
save dhe hapjen e dy restoran-
teve upscale, Titaniku I dhe
Titaniku II në secilën nga këto
ndërtesa. Njëra nga ndërtesat
ndodhej në qendër të Cleveland-
it, ndërsa tjetra në qytetin e
Lakewood-it. Z. Satka udhëhoqi
procesin e konstruksionit me
grupin e vet të ndërtimit. Çfarë
është shumë e rëndësishme të
kuptohet qëndron në faktin se
Z. Satka nuk lë asnjë projekt të
papërfunduar. Edhe në qoftëse
ka humbje gjatë një projekti
paguan punëtorët dhe merr për-
sipër përgjegjësinë mbi vete. Të
bën përshtypje se në të gjitha
projektet e tija Z. Satka punëson
shqiptarët që kanë nevojë për
punë e që mbështesin familjet e
tyre.
Kur bleu një ndërtesë të
vjetër pranë fushës së basebollit
të Cleveland Indians, e kuptoi
menjëherë se kati i parë duhej
shndërruar në një garazh parki-
mi. Rinovoi katin e parë dhe e
ktheu në zonë parkimi, ndërko-
hë që shiti katet e larta të
ndërtesës të një tjetër përdorues
për zyra. Me forcën e tij krijuese
ai shndërroi këtë ndërtesë të
vjetër në një investim që prod-
hon të ardhura. Si ndërtues
restorantesh, Z. Satka hapi
restorantet e kualitetit të lartë
në dy ndërtesat që ai rinovoi.
Modelimit të restoranteve nuk i
munguan shandelier Italiane,
tavolina të importuara dhe kar-
rige. Lugët e pirunjtë e
argjendtë, pjatat kineze
zbukuronin mbulesat e argjend-
ta të tavolinave. Menuja ishte
speciale dhe një talent tjetër; Z.
Satka është një guzhinier i
mrekullueshëm.
Në vitin 2006 Z. Satka u apa-
sionua me një shtëpi 100
gëzuar 28 nëntori
vjeçare, madhështore në qytetin
e Lakewood-it, shtëpi e cila rad-
hitet në shtëpitë historike.
Shume bisnëmen të tjerë hezitu-
an të ndërmerrnin këtë projekt
sepse shtëpia kryesore, shtëpia e
dytë (in law suite) dhe themelet
ishin në gjendje tepër të
mjerueshme ngaqë shtëpia ishte
neglizhuar për një kohë shumë
të gjatë. Z. Satka komentoj se
kur e pa këtë shtëpi për herë të
parë i kujtoj nje Ambasadë
Europiane të bukur. Që nga ai
moment ai punoi për dy vjet jo
vetëm që të restauronte por
edhe ta zbukuronte këtë pallat
madhështor në të cilin jetojnë ai
dhe familja e tij. Guzhina e mad-
he dhe dhoma e ngrënies kanë
mirëpritur shumë personalitete
Z. Satka ka marrë
shumë çmime dhe
është vlerësuar
nga shumë
udhëheqës në
rang lokal dhe
shtetëror, si edhe
nga organizata të
ndryshme me ori-
entim biznesi.
nga Shqipëria por edhe nga
shumë pjesë të Amerikës. Dhe
natyrisht, ai ka dëshirë të mad-
he t’i argëtojë miqtë e tij nëpër-
mjet këngëve dhe gatimit.
Këto dy vitet e fundit Z. Satka
dhe kompania e tij e demolimit
kanë sheshuar mbi 800 shtëpia
në zonën e Cleveland-it. Së fun-
di, me krijimin e kompanisë
Republic Alba Auto Inc, Z. Sako
Satka takohet edhe me një
interes të ri të tijin riciklimin.
Kjo kompani konverton auto-
mobilë të vjetër në material që
përdoret në industrinë e hekurit.
Në çdo projekt që Z. Satka
merr përsipër vihet re këmbën-
gulja e tij për të bërë pjesë të
vendimeve që merr edhe komu-
nitetin lokal. Ai nuk beson në
idenë se një person eshtë per-
fekt. Për këtë, ai e vlerëson opin-
ionin e të tjerëve, gjë e cila rezul-
ton në një projekt akoma më të
mire.
Ai dhuron fonde programeve
të ndryshme të cilat kanë të
bëjnë me komunitetin, me pro-
grame për fëmijë etj. Në shumë
raste Z. Satka ka bërë të
pamundurën për të ndihmuar
njerëzit, ne mënyrë të veçantë
shqiptarët që kanë nevojë për
ndihmë. Kurrë nuk ka kërkuar
asgjë mbrapsht. Edhe kur
ndokush përpiqet t’ja kthejë më
pas paratë Z. Satka thjesht
thotë “jepja familjes tënde.”
Z. Satka është një anëtar
kryesor i Shoqatës Shqiptaro-
Amerikane të Cleveland-it. Në të
shumtën e rasteve ai ka qenë
mikëpritësi e bujari i shumë
personaliteteve, pjesëmarrës në
aktivitetet e ndryshme
shqiptare. Po ashtu, Z. Satka sig-
uron prezantimin e person-
aliteteve shqiptare me udhëhe-
qësit lokalë e biznesmenë në
mënyrë që jo vetëm të shkëmbe-
jnë idera por më tepër për të
bërë të njohur komunitetin
shqiptar në Amerikë. Me përp-
jekjet e tija Z. Satka ka edukuar
një brez të tërë të suksesshëm
shqiptarësh duke iu dhenë
mundësinë për një punë më të
mirë, edukim dhe jetë më të
mirë familjeve të tyre.
Në anën politike, Z. Satka,
vlerëson dhe kupton rendësinë
që mbart mbështjetja e udhëhe-
qësve të mirë politikë. Ai shton
se: “Ne shqiptarët dimë të
respektojmë udhëheqësit
Amerikanë të cilëve nuk iu
lajme dot borxhin”. Në këtë
kuadër ai ka organizuar shumë
funksione e ka grumbulluar
fonde të cilat i ka dhuruar për të
mbështetur kandidatë të
ndryshëm politikë. Ai beson se
ky proces ndihmon për-
mirësimin e kushteve të shqip-
tarëve.
Me këtë besim ai inkurajon
shqiptarët kudo që janë, në
qytete e shtete të tjera, të
bashkohen me të kur takohet
me udhëheqës lokalë apo në
shkallë më të larta. “Duhet të
bëhemi pjesë e integrimit”
pohon ai. “Eshtë detyrë e çdo
shqiptari të ndihmojë çdo poli-
tikan që ka ndihmuar shqip-
tarët” e mbyll mendimin. Me
veten e tij si shembull, ai ka
udhëtuar në shumë qytete te
tjera Amerikane në të cilat
shqiptarët janë të organizuar.
Me vizitat e tij ai firmos
mbeshtetjen e tij për shqiptarët
në qytetet e tjera.
Kjo lidhje miqësore person-
ale ka influencuar për të krijuar
një rrjet mbështetje për gjithë
komunitetin shqiptar. Z. Satka
beson se “Me një zë të për-
bashkët, çdo gjë mund të arri-
het”.
Një tjetër moment për tu
përmendur është edhe krijimi i
programit “Qytetet Motra”
midis bashkisë së Cleveland-it
dhe bashkisë së Fierit, i cili u
nënshkrua në ambjentet e
bashkisë së Cleveland-it, nga
kryetarët e Bashkive të dy
qyteteve në fund të Nëntorit
2006. Kjo lidhje ishte shumë e
rëndësishme sepse Shqipëria
dhe Amerika kupton rendësinë
që ka bashkëpunimi midis dy
palëve, bashkëpunim nga i cili
po të dyja palët përfitojnë.
Nëpërmjet zërit të tij Z. Satka
bën të dëgjohet zëri i tërë shqip-
tarëve.
Z. Satka ka marrë shumë
çmime dhe është vlerësuar nga
shumë udhëheqës në rang lokal
dhe shtetëror, si edhe nga orga-

gëzuar 28 nëntori
shqiptar, pjesë serioze
qytetin e Clevelandit
nizata të ndryshme me orientim
biznesi. Certifikata mirënjohje
nga Bashkia e Cleveland-it nga
ish-Bashkiakja Jane Campbell,
si edhe nga Bashkiaku prezent
Frank Jackson, Bashkia e
Lakewood-it me Thomas
George, Këshilli i qytetit të
Cleveland-it për restorantin
“Titanik”, nga i njëjti këshill një
tjetër çertifikatë për pjesmarrjen
e tij me organizatën
B.R.I.D.G.E.
Shumë artikuj jane shkruar
nga gazetat amerikane jo
vetem ato shqiptarë. Disa tituj
përfshijnë; Mansion Owner
Takes on Titanic Restoration,
Owner Licking His Chops
Over Plan for Building,
Smooth Waters Ahead,
Destination Lakewood e
shumë të tjerë artikuj në
gazetën lokale Plain Dealer,
Lakewood Observer, etj.
Një nga shprehjet që më
kanë lënë mbresë dhe pasqy-
ron fuqishëm karakterin dhe
guximin e Z. Satka është një
thënie e tij e cituar në gazetën
“ Crains Cleveland Business”
në të cilën ai citohet kështu:
“Kapitalizmi i jep shancin
kujtdo. Njerëzit këtu nuk kanë
kurajo të rrëzohen duke u për-
pjekur”. Citim origjinal nga
gazeta: “Capitalism gives
everyone a chance. People
don’t have the courage to go
down trying”, Developer,
Titanic
Nje përshkrim real të Z.
Satka do ta bënte edhe gaze-
tarja Eglantina Nase që shkru-
ante, “Këtë radhë, nuk kemi të
bëjmë me një shqiptar që u
shkruan radhë të gjata për-
faqësuesve të një shteti të huaj
për t’u bërë i njohur. Ai nuk ka
nevoje për ta bërë një gjë të
tillë. Sepse emigranti shqiptar
në Shtetet e Bashkuara te
Njeri nga projektet
e Z. Satka përfshin
rinovimin e dy
ndërtesave dhe
hapjen e dy
restoranteve
upscale, Titaniku I
dhe Titaniku II në
secilën nga këto
ndërtesa.
Amerikes, Sako Satka, me
punën e tij ia ka lënë vend
vetes që të nderohet nga gjithë
autoritetet e qytetit ku ai jeton
Clevelandit. Këta të fundit,
tashmë e kanë deklaruar edhe
për mediat vendase se emi-
granti shqiptar tashmë është
bërë pjesë serioze e inves-
timeve ne qytetin e Amerikanët do t’ju respekto-
Clevelandit”.
Në galerinë e tij fotografike
ndërmjet shumë person-
aliteteve spikatin fotografitë e
tij me Ish-Presidentin Bill
Clinton, Senatoren Hillary
Clinton, të nderuarën Ish-
Congresswoman Stephanie
Tubbs-Jones, Guvernatorin e
Ohio-s Ted Strickland,
Congressman-in nga New
York-u Elliot Engel, e shumë e
shumë të tjera me kryetarë
bashkish të qyteteve të
ndryshme, dhe këshilltarë
lokalë.
Në bisedën që pata me Z.
Satka e pyeta se nga i vjen
gjithë ky frymëzim e energji
pozitive. Nga Ekrem Bardha
ma ktheu. Në shqiptarët do të
ndjekim rrugën e Ekrem
Bardhës që takoi shumicën e
presidenteve Amerikanë. Më
tutje shtoi diçka nga
89
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
bashkëbisedimi që kishte
patur me ish-Presidentin, Bill
Clinton që i drejtohet Z. Satka
e i thotë: “Shko në sa më
shumë mbrëmje donacionesh
që të kesh mundësi. Hillary do
të bëhet pjesë e këtij momenti
historik.” Z. Satka i përgjigjet:
“Zoti President! Unë jam
shqiptar. Sjell në këtë mbrëm-
je lumturinë e familjes time si
edhe të gjithë shqiptarëve,
lotët e shqiptarëve në Kosovë”.
Z. President vazhdon bisedën
me Z. Satka dhe i thotë: “Kjo
është një javë tepër e rëndë-
sishme për Kosovën. Shumë Me senatoren Hillary Clinton
faleminderit për donacionet
për Hillarin. Të inkurajoj të
vazhdosh përpjekjet për
Hillarinë”.
Z. Satka është takuar edhe
me Senatoren Hillary së cilës i
thotë: “Çoje këtë fushatë deri
në fund. Ju e meritoni të
bëheni Presidente, të gjithë
jnë. Ne jemi të mbrojtur me ju
ne rolin e presidentes. Juve
prezantoni forcën e grave në
Amerikë, gra të cilat janë
shumë të forta. Kur unë ju
mbështes juve, unë mbështes
mamanë, motrat e mia. I bëj
thirrje të gjithëve t’ju mbësht-
esin ju.”
Në 1996, asnjeri në
Amerikë nuk e njihte Z. Satka
përveç shqiptarëve. Sot, njerëz
të origjinave të shumta, nga
çdo lloj rrugë bashkëbisedojnë
me Z. Satka e marrin këshillat
e tij, për biznes e për
mbështetje e pse jo edhe për të
kaluar kohë të bukura
shoqërore. Z. Satka është një
njeri i fortë një personalitet
gjigand. Ai ndjehet i gëzuar
kur ngre dollinë për njerëzit që
Me goverantorin e Ohio-s, Ted Strickland
i thërret shokë e miq.
Shqipëria është krenare me Z.
Sako Satka.
Me lieutenant governor Lee Fisher
 90
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori

Fotoreportazh: Trojet Shqiptare në syrin e kamerës së Alex Selimajt

KALAJA E SHKODRËS

GUCIA
 91
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008

GRYKA E RUGOVËS

TETOVA
 92
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori
rrëzuar apo shkatërruar ato, vetë
autorët kthehen në mite. Në Itali

Nedim Vlora: Veprimet filluan me Dante Aligherin, pastaj këtu

filluan me Kadarenë, pastaj filluan me
studiuesin Qose, pastaj i vunë kundër
njeri-tjetrit duke intriguar për të shitur
gazetat dhe rritur tirazhin. Pra, autorët
duan të zëvendësojnë mitin me
vetveten. Edhe Shaska këtë deshi të

e mira të shumë njerëzve bënte. Në perëndim, kjo tendencë

bëhet për motive historike, këtu bëhet
për motive politike. Pra, nuk bëhet një
kritikë historike, shkencore, por thjesht
për motive që mund të thuhen kështu:
Ta shkul këtë mit e ta hedh poshtë dhe
në vend të tij të vihem unë!!! Ky
veprim sensacional, të bën të njohur

bashkë, bëjnë kombin në mënyrë të rrufeshme. Por këto nuk

janë veprime demokratike. Këtyre
njerëzve u jepet një “armë” në dorë
dhe godasin në emër të demokracisë,
por demokracia është diçka tjetër. Unë
nuk po shoh shumë demokraci, as
Intervistë ekskluzive për gazetën ILLYRIA e nipit të Ismail Bej Qemalit, Nedim Vlora këtu, e as në Itali, madje kur erdha
këtu, pata një ndjenjë frike...

Kur e ka festuar Nedim Vlora, 28 për propagandë se sa një kujtim i vendime a pa vendime gjyqësore. Frikë, për çfarë?!

P
Nga Laureta Petoshati
rofesori i Universitetit të Barit,
Nedim Vlora, i nipi i Ismail
Qemalit, këto ditë të fund
nëntorit, në vigjilje të Festës së
Flamurit, pranoi me kënaqësi të jepte
këtë intervistë ekskluzive për gazetën
Illyria në Nju Jork. Ai nuk ndjehet i
qetë me trajtimin e autoriteteve, që
nuk e kanë ftuar në këtë përvjetor të
96-të të pavarësisë. Ai thotë se
politikanët e shfrytëzojnë përvjetorin
për kapital politik, jo kombëtar.Sipas
tij , politikanët dhe pushtetarët, vijnë
më 28 Nëntor, për propagandë se sa
një kujtim i vërtetë i mirëfilltë i kësaj
ngjarjeje dhe personazheve kryesore,
ku në qendër të tyre është Ismail
Qemali.
Ku do ta festosh 28 Nëntorin?
-Nuk e di se ku do ta festoj. Ata që
bëjnë festat mua nuk më ftojnë.
Nipi i Ismail Bej Qemalit, Nedim Vlora
Nëntorin në Shqipëri?
Në vitin 1992 me ka ftuar Sali
Berisha, ishim bashkë në Vlorë, ishte
Meksi dhe Kryetari i Parlamentit Pjetër
Arbnori. Ishte festë, këngë, ceremoni
festive kushtuar pavarësisë dhe
personazhit të saj Ismail Qemalit. Kam
qenë i ftuar pastaj nja dy herë të tjera
dhe nuk më kanë ftuar më. Dua të
përmend faktin se para pak vitesh unë
u riktheva në Itali në datën 27 Nëntor.
Si ju më pyeti dhe një gazetare tjetër,
po atë vit dhe unë i thashë po kthehem,
se nuk kam asnjë ftesë.
As Kryetari i Bashkisë nuk ju ka
ftuar ?
Askush.
Përse ?
Edhe këtë nuk e di. Duhet tua
kërkosh atyre këtë përgjigje. Unë besoj
se ajo pse vijnë këtu në Vlorë,
politikanët dhe pushtetarët, atë ditë
më 28 Nëntor, është një veprim politik
vërtetë i mirëfilltë i kësaj ngjarjeje dhe
personazheve kryesore, ku në qendër
të tyre është Ismail Qemali si
personazh i kësaj pavarësie. Është më
shumë një rast për ta shfrytëzuar
politikisht, për ta shfrytëzuar në ditën
e Festës Kombëtare, për të takuar sa
më shumë njerëz dhe për tu thënë se
ja ku jemi me ju dhe ne mendojmë për
popullin dhe kombin tonë. Kjo nuk
është një festë e mirëfilltë...
Po të ishe në vend të tyre si do ta
festoje ?
Natyrisht në Shesh të Flamurit, me
popullin, me koncerte, por edhe duke
organizuar konferenca ndërkombëtare
të mirëfillta shkencore-historike, tu
bëhej e ditur të gjithëve se pse u bë
pavarësia, si u bë dhe kush ishte
strategu i saj si dhe mbështetësit e tij.
E kam thënë edhe herë të tjera, jo si
pasardhës, por si historian, edhe në
një konferencë në Bari se është e rrallë
që të gjesh një politikan që përpara se
të vdesë tu thotë fëmijëve: Unë po ju
lë atdheun, jo pará. Sot politikanët u
thonë fëmijëve : Unë po u lë një thes
me pará, por nuk po u lë atdheun. Pra
një personazh i ardhur nga shtresa të
larta shoqërore, me princër e
pashallëqe, për të bërë shtetin, për të
siguruar atdheun heq dorë nga
gjithçka. Ndoshta ka kaluar një shekull,
por nuk e di se sa njerëz janë gati ta
bëjnë këtë sot. Kjo gjë është tipar i
familjes Vlora, i atyre që janë me të
vërtetë Vlora, pasi këtë mbiemër e kanë
mbajtur dhe ndoshta e mbajnë dhe ata
që s’janë Vlora.
Mund të ma shpjegoni këtë më
saktë dhe lidhjen tuaj të vërtetë me
Ismail Qemalin?
Atëherë : Ismail Qemali djalin e tij
të parë e kishte me emrin Nedim, i biri
i parë i Nedimit ishte Ismail Qemal –
Galip Aleksandër -Vlora i Dytë që ishte
babai im dhe unë jam Nedim Vlora i
dytë, djali im është Aleksandër-Ismail
Qemal –Vlora i tretë. Pra, sipas ligjit
salitik të gjakut, merret i parëlinduri,
unë jam direkt i parëlinduri i nipërve
dhe stërnipërve të Ismail Qemalit. Unë
e kam mbiemrin Vlora pasi ka një
vendim të Gjykatës së Nicës, pasi babai
im ka lindur në Nicë, si dhe hallat e
mia Suzan dhe Polette Blanche të
kishin mbiemrin Vlora. Babai e hoqi
titullin bej mbas Luftës së Dytë
Botërore dhe mbeti Vlora. E mbajmë
mbiemrin Vlora me krenari, dinjitet
dhe me të drejta të plota gjaku. Tani
është vendosur e përhapur ky mbiemër
me të drejtë dhe pa të drejtë, me
Çdo të thotë kjo?
Kjo do të thotë që ka njerëz që
ndërrojnë emrat dhe mbiemrat si u do
qejfi dhe interesi, kanë apo s’kanë lidhje
gjaku direkt me Ismail Qemal bej
Vlorën apo djemtë e tij. Këtë mund ta
bëjnë edhe për arsye “marketingu”,
siç donin për shembull ta heqin për
arsye“marketingu”, nga Universiteti
i Vlorës, apo siç kam dëgjuar edhe për
ndonjë personazh tjetër të rëndësishëm
të kombit shqiptar...
Mos doni të aludoni për
Skënderbeun?
Pikërisht. Ka njerëz që duan ti
ngatërrojnë ngjarjet dhe idetë edhe për
Skënderbeun. Nga pikëpamja
historike, por ama vetëm dhe
rreptësishtë historike, duke parë
dokumentet, Skënderbeu, ashtu si
gjithë personazhet e rëndësishëm
historikë, duhet studiuar, por këtë gjë
duhet ta bëjnë vetëm historianët dhe
vetëm në kontekstin e kohës. Këtu
diskutimi bëhet ndryshe, nga historik
kthehet në politik. Për shembull që tek
Flamuri. Flamuri Kombëtar është ai i
familjes Arianiti, por fusha është e
modifikuar duke vendosur ngjyrën e
kuqe të familjes së tij. Skënderbeu,
është një nga baballarët e kombit
shqiptar, ka pasur dhe të tjerë që kanë
luftuar para tij për pavarësinë si Gjergj
Arianiti, por Skënderbeu ishte i fundit
prej plejadës që bëri luftën më të
ashpër. Bashkimi i tij me Arianitët me
martesën me Donikën bëri bashkimin
e principatave shqiptare dhe më tej
formësoi kombin. Por edhe
Skënderbeu, para se të ishte mbret,
ishte njeri. Si njeri dhe si personazh
edhe Skënderbeu ka dritëhijet e veta
si çdo udhëheqës i fuqishëm i çdo
kombi, por nuk duhet abuzuar as
politikisht dhe as privatisht me të.
Si profesor historie, ç’nënkuptoni
me abuzim?
Për shembull disa vite përpara u
paraqit para meje një tip, një djalë i ri,
i cili mu prezantua si një trashëgimtar
i Skënderbeut. Në fakt, ai nuk ka
trashëgimtarë, të gjithë janë të rremë.
Por, më që Skënderbeu është një gur
kilometrik nga ana historike, ai as nuk
mund të thyhet dhe as të baltoset për
të shitur ndonjë libër siç kanë bërë disa
autorë, që duan të bëhen të njohur
duke goditur ata që janë bërë mite dhe
shtylla të kombit, pasi në perëndim
është shfaqur një sëmundje që siç
duket ka prekur edhe Shqipërinë: të
shkatërrojë gjithë mitet, pasi duke
Frikë për atë që u bë për emrin e
Universitetit, thashë që zoti Shaska e
bëri për sensacion, nuk është ai dora,
ka diçka më të thellë poshtë se maja e
ajsbergut. Ka qenë përherë një dorë e
fshehur që godet. Kur nuk ia dolën me
ne, filluan përsëri me gjyshin edhe pse
i vdekur tashmë.
A ju kanë goditur ndonjëherë?
Po. Ngjarja ka qenë kështu: Në vitin
1990 nuk kanë ekzistuar partitë, sapo
erdhën refugjatët e parë në Itali, ata të
ambasadave, në Brindisi. Unë shkova
dhe i gjeta atje. Sinqerisht ata më
mallëngjyen pasi më thanë se: Na thuaj
se çfarë duhet të bëjmë dhe ne do ta
bëjmë. Atëherë unë thirra 5-6 drejtues
të grupeve të refugjatëve, pasi ata kishin
formuar grupe. I ftova në Bari , më
duket se ishte data 3 gusht 1990 dhe
prej andej i shpalla qeverisë shqiptare
disa kërkesa publike për liri politike,
liri ekonomike, lirimin e të burgosurve
politikë, të drejtën e fjalës, etj. Si pasojë,
më erdhi Sigurimi i Shtetit në shtëpi,
duke më kërcënuar : Po lëvize, do të
zhdukim. U thashë se mbas meje është
një tjetër, e kisha fjalën për djalin. Kur
erdha këtu në Shqipëri, kur ajo u hap,
një vit më vonë, i ftuar nga Berisha,
sapo hyra në Kakavijë, më vunë
revolen tek koka.
Kush qenë?
Një polic shqiptar, që e bëri këtë
gjest, sapo unë i tregova pasaportën
dhe ftesën. Po kështu ndodhi edhe në
lulishten para Hotel “Dajtit” në Tiranë,
kur po hyja aty ndjeva vërshëllimin e
plumbit pranë veshit.
Si ndodhi, po më tej?
Nuk e di. Di vetëm që ndjeva
plumbat. Në atë kohë këtë problem e
kam diskutuar edhe me Berishën kur
isha në një miting elektoral me të dhe
Meksin në Berat. Aty, madje i thashë
Berishës se këtu ka lindur shkëndija
për ndryshimin politik, forcat e
brendshme po lëvizin vrullshëm, por
unë nuk kam ndërmend të përzihem
me politikë. Kur ishte President
Berisha, shkova ta takoj, më përqafoi
fort në korridor, herën e dytë nuk doli
fare nga dhoma e Presidencës dhe
herën e tretë nuk më priti më. Largësia
filloi të rritej pak nga pak. Ndoshta
sepse unë jam kundër të gjitha
diktaturave, të majta dhe të djathta,
apo atyre të kamufluara si demokraci
që pretekstin e kanë që të votohen, por
diktatura vazhdon, sepse politika di si
ta kthejë një demokraci në diktaturë.
Jo vetëm politika, por dhe shumë
 93
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008

institucione që duan ti zgjidhin

problemet me anë të imponimit, si
tashmë plani me gjashtë pika i Ban Ki
Mun, i cili do që t’ia imponojë Kosovës
si karamele, por që është gatuar në
kuzhinën e Beogradit.

Me që po flet për Kosovën si nip i

Ismail Qemalit, si u ndjeve në ditën e
Pavarësisë së saj?
Dua të them se kur doli UÇK-ja për
të luftuar, unë isha në Bari dhe pashë
shumë djem që niseshin në luftë, unë
doja të nisesha me ta...(fillon të lotojë...)

Më fal zoti Nedim, përse po lotoni?

Kur i thashë një djali nga Kosova
se edhe unë dua të vij me ty, ai më tha
përqafomë fort, më uro fat që ne të
kemi pavarësi si ajo që shpalli Ismail
Qemali, se lufta është për të rinjtë, është
në male, jo për moshën tënde. Dhe unë
përherë lotoj se gjithmonë do dalë
diçka kundër meje. Këtë radhë ishte
mosha. Mijëra vite histori nuk mund
të fshihen me një të rënë të lapsit, me
anë të diktaturës së imponimit që bëri
Europa në 1913 dhe pastaj me anë të
ditirambeve, e diktatorëve të paskrupuj
si Milosheviçi e bashkëpunëtorët e tij
dhe të atyre që vazhdojnë të thonë se
Kosova është Serbi. Unë si historian
kam një pyetje për ta: Ku ishte Serbia
mijëra vite përpara kur lulëzonte
Dardania dhe çfarë fisesh kishte ajo?!!
Unë kam një shkrim të gjyshit tim
Ismail Qemali që thotë: Unë jam
kosovar, kështu që jam shqiptar, për
të thënë se Kosova është Shqipëri dhe
Shqipëria nuk mund të kuptohet pa Nedim Vlora me bashkëpunëtoren e Illyria-s në Vlorë, Laureta Petoshati
Kosovën, zemrën, palcën e Shqiptarisë.

E ke këtë dokument akoma?
Natyrisht, është e shkruar në
frëngjisht, është një fashikull i shkruar
me shkrim dore dhe si ky material kam
dhe shumë të tjerë. Për këto
dokumente i kam shkruar Sali Berishës
një letër rekomande por nuk mora
përgjigje. Herën e dytë i kam dërguar
letër nëpërmjet ambasadave, por as
këtë radhë asnjë përgjigje. Pastaj e nisa
nëpërmjet konsullatës në Vlorë dhe
atëherë erdhi përgjigja. Ajo që kërkova
nuk ishte asnjë lloj pasurie, nuk ishte
as një metër katror tokë nga 13 mijë
hektarë tokë, shtëpi, saraje, as pjesë
nga Sheshi i Flamurit, pronë e gjyshit
tim. Unë kërkova një shtëpizë për të
vendosur gjithë dokumentet,
letërkëmbimet me Sulltanin me
filigrame, certifikata lindjesh,
letërkëmbime me personalitete të
ndryshme, kontratat e qirave të
shtëpive ku ka jetuar Ismail Qemali
kur gjatë Luftës së Parë Botërore shkoi
në Barcelonë, kur mbas dorëheqjes
shkoi në Nicë, etj.
Po flisnim për Kosovën, si e
përjetove 17 shkurtin, ditën e
Pavarësisë së saj?
Ishte një ditë shumë emocionuese
për mua. U mallëngjeva kur Hashim
Thaçi firmosi aktin që u shfaq në tërë
televizionet e botës. Duke lotuar, me
duart që më dridheshin nga emocioni
shkova në postën e Barit dhe doja të
dërgoja një telegram për atë dhe për
Presidentin e Republikës, zotin Sejdiu.
Mbas dy ditësh mu rikthye telegrami,
duke më thënë se nuk kemi
komunikacion me Kosovën dhe kështu
që nuk e dërgova, por do ta gjej rastin.
Po sikur të mi jepje mua ti botoja
të shkruara ashtu, me dorën tënde?
Sigurisht, ja, kam disa kartolina të
Vlorës, po i shkruaj me shkrimin tim,
madje njëra është edhe për një gazetar,
kryeredaktorin e gazetës “Illyria”, zotin
Dalip Greca, i cili i ka kushtuar qoftë
Pavarësisë Kombëtare, qoftë asaj të
Kosovës vëmendjen e merituar,
shpirtin e tij.
Siç po shoh, paske edhe një
kartolinë për familjen Jashari...
Po. Më ka tronditur shumë
vetëflijimi i asaj familjeje, lufta që ata
bënë dhe vdekja e Adem Jasharit duke
kënduar himnin kombëtar. Familje si
kjo, ku vetëflijohen gjyshër, bij e nipër,
tregojnë se sa e madhe është dashuria
dhe vetëdija kombëtare. Ka disa familje
të mëdha shqiptare dhe mënyra të
ndryshme vetëflijimi për kombin.
Familje e tillë ishte edhe ajo e Gjergj
Kastriotit që për një çështje të madhe
u vetëflijua duke lënë më pas trojet e
duke shkuar në mërgim, si ajo e Ismail
Qemalit që shkriu gjithçka e varfëroi
tërësisht familjen. Djemtë iu kalbën
burgjeve nga Sulltani dhe nga
komunizmi, njëri prej tyre ka vdekur
në Maqedoni, një hallë ka vdekur
emigrante në Kanada. Ka qenë një
moment kur gjyshja për të mbijetuar
ka shitur edhe një tabaka floriri me
diamante që ia kishte dhuruar
Francesco Giuseppe. E respektoj
shumë familjen Jashari dhe të gjithë
ata që japin jetën për kombin janë po
aq të respektuar sa Ismail Qemali.
Veprimet e mira të shumë njerëzve
bashkë, bëjnë kombin.
A të duket një koincidencë hyjnore
lindja e tij më 28 Nëntor?
Po, ka disa koincidenca të tilla. Ai
e deshi shumë Atdheun duke e njohur
mirë këtë datë, e kuptoi se çdo të thotë
Pavarësi, ndaj luftoi për të. Mua më
pëlqen fakti që edhe djali im
Aleksandër-Ismail Qemal –Vlora i
tretë, jeton në Bari, në rrugën “Gjergj
Kastrioti”. Duket se kjo lidhje na ndjek
kudo të gjithëve. Madje në Bari është
edhe vendi ku ka jetuar Luigj Gurakuqi,
edhe vendi ku e vranë...Më vjen mirë
që Adem Jashari është “Qytetar Nderi
i Vlorës”, po ashtu dhe Thaçi, i cili kur
erdhi në Vlorë i vendosi kurorë gjyshit
tek Varri i tij.
Si u ndjeve në atë moment?
Unë e pashë në televizor, por
natyrisht i emocionuar. Thaçi me sa
kam dëgjuar është historian, por edhe
një njeri që ka luftuar për Kosovën. Ai
luftoi dhe po përpiqet për të ndërtuar
një shtet të lirë dhe sovran dhe e ka
kuptuar se sa e vështirë është kjo rrugë,
ai e di që gjyshi im edhe mbasi e
dorëzoi qeverinë nuk pushoi së punuari
për Shqipërinë.
Po Flamuri i Kosovës si të duket?
Të mos i ngatërrojmë gjërat. Bëhet
fjalë për një flamur shtetëror dhe jo
kombëtar. Mua më interesonte
pavarësia në fillim, në këto momente
duhet konsoliduar pavarësia dhe shteti.
Natyrisht do të doja një flamur dhe
bashkim me Shqipërinë, por për
momentin do të sillte jo zgjidhje, por
probleme, sepse Ballkani do të
rebelohej, do të thonin që ju kërkoni
Shqipëri të madhe që në fakt ajo është
Shqipëri natyrale apo etnike. Këtë gjë
do ta kërkonte edhe Greqia duke
kërkuar bashkim me Qipron greke apo
me pretendime të tjera të saj në Turqi,
po kështu dhe Bullgaria. Europa do
integrim dhe unë mendoj se gjithçka
bëhet në momentin dhe kohën e
duhur, shkallë-shkallë se ka disa forca
transversale që vendosin disa veto. Por
natyrisht duhet integruar fillimisht
brenda vetes pastaj me Europën.
Po gjyshi juaj ka folur për
vetëvendosje, ju jeni kundër?
Unë jam me mendimin e gjyshit
tim, por shikoj dhe kontekstin e kohës.
Ismail Qemali e bëri këtë kërkesë në
Konferencën e Ambasadorëve ku
kërkoi që në vendosjen e kufijve të
Shqipërisë të përfshiheshin të gjitha
trojet etnike ku jetonte një popull me
gjuhë e gjak shqiptar. Këtu futej
Kosova, pjesa shqiptare e Malit të Zi,
e Maqedonisë dhe Çamëria. Të mos
harrojmë që ai studioi në Janinë, në
trojet dhe tokat e tij.
Ju flisni për troje përgjithësisht apo
keni pasur prona në Janinë?
Duke qenë trashëgimtar i Gjergj
Arianitit natyrisht ka pasur trojet e tij
në despotatin e Epirit. Epiri është
vetëm një. Nuk ka dy Epire: një i Jugut
dhe tjetri i Veriut siç thonë grekët. Ka
vetëm një Epir Shqiptar dhe është
tërësisht tokë shqiptare. Edhe kjo është
e drejtë historike e shqiptarëve, mirëpo
do hapeshin shumë orekse të vendeve
të tjera dhe do kishte destabilizim.
Çamët duhet të kthehen në trojet e tyre,
ata kanë të drejtën e pronës që bën
pjesë në të drejtën e lirisë së njeriut.
Ndërsa për sa i përket 30% të
shqiptarëve që jetojnë në tokat e tyre
etnike në Maqedoni, në se ka dallime
të theksuara ndërmjet etnive,
shqiptarët mund të kërkojnë federatë
dhe të vetëqeverisin secili për hesap të
vet federatën dhe së bashku gjithë
shtetin si Zvicra ku ka gjermanë,
francezë dhe italianë.
Me që po flisnim për Maqedoninë,
ç’mund të na thoni për Kongresin e
Manastirit?
Nga shënimet që kam nga Ismail
Qemali, apo informacionet e familjes
kuptoj se ai ka qenë një filo-
perëndimor dhe di që edhe në hapjen
e Shkollës së Parë Shqipe në Vlorë më
1808, ai ka dhënë porosi për alfabetin
latin dhe ishte pikërisht alfabeti i njërit
prej vëllezërve Frashëri, që kryesonte
Kongresin e Manastirit, që u vendos
në këtë shkollë. Madje edhe këtu në
Vlorë ka mundësuar ardhjen e dy
mësuesve patriotë, njëri prej të cilëve
ishte delegat i mandatuar në Kongres
sepse Vlora ka pasur disa delegatë. Unë
kam parë dokumentet e Ismail
Qemalit, letërkëmbimet e tij me
Sulltanin, në qëndrimet e tij në lidhje
me Rusinë, duke i thënë se ajo donte
të arrinte në Mesdhe në bashkëpunim
me serbët. Ai nuk donte germa turke,
as cirilike, ai ngulte këmbë për germa
latine sepse ishte iluminist si francezët
dhe praktik si anglezët apo amerikanët.
Çdo të thotë ky kombinim?
Që Ismail Qemali me iluminizmin
dhe diplomacinë e tij dinte të bënte
vepra praktike. Ai iluminizmin e tij,
mendjen e tij, diti ta bashkojë me armët
dhe kryengritjet e shqiptarëve. A nuk
ju duket e tillë lidhja e tij me Isa
Boletinin, me trimin e Kosovës dhe të
krejt kombit shqiptar? Ai zgjodhi ata
njerëz që mbështetën idenë e tij, idenë
e pavarësisë, kishin apo s’kishin
erudicionin e tij. Ky ishte dhe
ndryshimi i tij me Rugovën, të cilit kur
i ndjeri ishte gjallë ia kam thënë në sy
disa herë.
Me që nuk më thatë se ku do ta
kaloni 28 Nëntorin, a mund të më
thoni se çfarë po shkruan Profesor
Nedim Vlora?
28 Nëntorin do ta festoj në shtëpinë
time në Bari, nuk e di a do të kem
ndonjë ftesë nga Ambasada shqiptare
në Romë. Po shkruaj një libër mbi
ngjarjet që u kanë ndodhur familjarëve
të Ismail Qermalit mbas vitit 1944, me
bashkautor Savina Barin, vlonjaten e
talentuar.
Çfarë ju mërzit apo ju gëzon më
shumë në 28 Nëntor?
Që nuk më quajnë italian në Itali
dhe as shqiptar në Shqipëri. Në Itali
e kanë kuptuar që unë vuaj për
Shqipërinë edhe kundër Vatikanit që
nuk ka njohur Kosovën kam dalë,
ndërsa këtu në Shqipëri që m’i dinë
rrënjët më quajnë italian. Ajo që më
gëzon më shumë është populli
shqiptar, njerëzit e thjeshtë, ata më
respektojnë më shumë. Në fund të
fundit politika shkon e vjen, populli
mbetet, atij i uroj : Gëzuar 28
Nëntorin, Festën e Pavarësisë
Kombëtare!
 94
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
E Lumja Nënë
Tereza, simbol i
mirësisë njerëzore
Nga Gjon Frani Ivezaj
Janë shkruar deri më sot
shumë libra, shkrime, repertazhe,
monografi, studime. Gjithashtu
janë botuar me dhjetra e qindra
fotografi origjinale të jetës dhe
punës bamirëse të Të Lumes Nënë
Tereza mes të varfërve midis më të
varfërve. Këto libra janë shkruar
nga autor të ndryshëm më
sëshumti të huaj dhe gjatë dy
dekadave të fundit nga vendi i
origjinës së saj trojet etnike
shqiptare, Maqedonia (Shkup),
Kosova dhe Shqipëria.
Në vitet në vijim Ajo do të
shpallet e Shenjtë nga Selia e
Shenjtë në Vatikan, përmes përsh-
pejtimit të proçedurave të veri-
fikimit të mrekullive të Saj, që për-
caktohen nga një komision miks
asnjanës, ku bëjnë pjesë doktorë
dhe shkenctarë të tjerë, përmes të
cilave dëshmohet, se kjo bamirëse
e përkushtuar, gjatë tërë jetës e
punës me misionet bamirëve,
shpëtuese dhe shpresëdhënse në
vendet e ndryshme të botës, ka
pasur raste, që provohen mrekull-
isht e shkencërisht, se u ka shëruar
plagët njerëzve konkretë.
GONXHE BOJAXHI (1910-1997)
Nga disa libra biografikë, që
kam lexuar me kujdes shumë vite
më parë nga autorë të huaj dhe deri
këto të fundit nga biografi i afërt i
saj kleriku I Përndershëm Dom Dr.
Lush Gjergji, del se dihet pak nga
fëmijëria dhe rinia, jeta familjare e
prindërve të bamirëses.
Gjatë kohës që murgesha
shqiptare ishte në Irlandë (në
moshën 17-vjeçare), ka pak shën-
ime e detaje të rëndësishme mbi
rininë e saj dhe për më tepër mbi
familjen, lëvizjet e tyre nga Shkupi
në Kosovë dhe Shqipëri etj.
Kjo sigurisht që lidhet edhe me
kushtet ekonomike e politike në të
cilën gjendeshin asokohe trojet
etnike shqiptare. Për më tepër pak
familje qytetare shqiptare kanë
mbajtur ditar nga jeta e tyre e
përditshme, traditë kjo pak e
përhapur familjet aristokrate shko-
drane dhe shumë e përhapur në
vendet e Europës Perëndimore dhe
Amerikë. Por gjithsesi nga
biografët e sotshëm, kanë dalur
shumë pyetje, të cilat një pjesë e
kanë marrë udhëzgjidhje.
Dhe kësisoj natyrshëm mund të
them, se në thirrjen e saj si
murgeshë padyshim që një rol
mjaft të rëndësishëm ka luajtur
mjedisi familjar, prindërit e saj:
nëna dhe babai, që asokohe
luftonin për mbijetesën ekonomike
të familjes.
Në traditën shqiptare, familja
konservative, ka qenë pjesë e jetës
në fillim të shekulli XX, kur vjen në
jetë edhe vogëlushja shqiptare, që
më vonë mori emrin e pagëzimit
Gonxhe Bojanxhiu.
Dashuria dhe përkujdesi i
prindërve ka qenë i vazhdueshëm
për të gjithë fëmijët njësoj.
Sigurisht më të privilegjuarit ose
më mirë të shprehem më të
përkedhelur në familjen tradi-
cionale janë djemtë, që shikohen si
trungu e shtylla ose vijues të
brezave të familjes. Dhe për çdo
lindje djali në familjen shqiptare
kryesisht në Malësi, babai i
vogëlushit ka shkrehur armën, për
të shpreh gëzimin shpirtëror. Pak
më ndryshe ka ndodh askohe me
lindjen e vazjave. Pavarësisht nga
kjo, vajzat, janë nderuar dhe
respektuar shumë. Edhe nëse një
familje ka rënë në gjakmarrje (has-
meri) me një familje tjetër, vajzat
dhe gratë e të dyja shtëpive nuk
prekeshin, ngujoheshin, fyheshin
dhe as nuk vriteshin. Kjo tregon
edhe forcën e madhe të respektit
(sipas Kanunit të Lekë Dukagjinit)
gëzonin nënat dhe motrat
shqiptare.
MJEDISI QË RRITI SHENJTNESHËN
Familja Bojaxhiu, ka mbajtur
një mbimer interesant. Kjo sipas
disa biografëve, lidhet me profe-
sionin e lyerjes së shtëpive me
ngjyra të ndryshme nga mjeshtëri
që e ka ushtruar këtë profesion.
Ndërsa nga ana e tjetër, disa autor
mendojnë, se mbiemri i familjes
Bojaxhiu me sa duket lidhet me
historinë e hershme të familjes, e
cila, ka mbajtur të ndezur ndjenjat
e pastra të atdhedashurisë, ku
shumë bij të denjë të tyre brez
mbas brezi kanë derdhur gjakun si
ngjyra e kuqe.
Por ajo që është më shumë e
përhapur, është mendimi se nga
kjo derë të parët e kësaj familje
kanë qenë bij tregtarësh, pra janë
marrë me profesionin e tregtisë së
ngjyrave, që përdoreshin gjerësisht
për ngjyrosjen e shtëpive apo të
orendive me material druri të
shtëpive.
Ende sot nuk ka një përcaktim
të saktë rreth origjinës së mbiemrit
Bojaxhiu, që kanë mbajtur të parët
e Gonxhe Bojaxhiut, mbasi nuk ka
asgjë të shkruar në regjistrat kade-
strale të qyteteve ku lëvizi dhe u
vendos kjo familje gjatë vitëve të
mëvonshme.
Megjithatë më afër mendoj qën-
dron idea se mbiemri Bojaxhiu
rrjedh ose ka mbetur nga fakti, të
parët bojaxhi të mëparshëm ishin
tregtarë të mëdhenj të mallërave, të
cilët, kanë mundur t’i shesin deri
Afrikën e Veriut e konkretisht në
Egjipt (Misir, sikurse është për-
dorur në lashtësi). Nga kjo disa nga
antarët tregtarë të familjes janë
vendosur për tregti në Egjipt, kurse
të tjerët kanë qëndruar në qytetin e
lashtë shqiptar-Shkodra.
Familja e saj Bojaxhiu ka jetuar
në Shkodër nga viti 1932-1933. 75
vjet më mbas, me datën 21 tetor
2008, në qytet hapet shtëpia-muze
e Bojaxhive, e para në në trojet
etnike shqiptare, që i kushtohet Të
Lumes Nënë Tereza dhe familjes së
saj, që ka banuar në qytetin e lashtë
historik dhe kulturor të Shqipërisë.
Aty janë të vendosur foto, relike,
disa prej të cilave janë origjinale
dhe ekspozohen për herë të parë.
Kolë Bojaxhiu, babai i
Gonxhes, ka vijuar të merret me
tregti, për të siguruar jetesën e
familjes. Kryefamiljari, për ndersh-
mëri dhe suksesin në bisnesin e vet
ka gëzuar respektin e të gjithë ven-
dasve dhe partnerëve, me të cilët
rregullisht ka zhvilluar tregtinë. Ai
kishte lidhje pune blerje dhe shitje
mallit me tregtarë italianë, sllavë,
egjiptianë, grekë etj. Një pjesë të
fitimit, ai ua dhuronte (si filantro-
pist) njerëzve të varfër përreth, që
kishin më shumë nevoj, duke
treguar kësisoj zemrën e tij të bard-
hë, prej një bujari, që u përpoq të
zbuste mjerimin njerëzve në nevo-
jë.
Kola si një i krishterë i mirë dhe
i devotshëm kur kryente vepra
bamirësie, nuk ua tregonte miqve
dhe shokëve të vet. Shkurt çfarë
bënte dora e djatë ai nuk kishte
dëshirë ta merrte vesht dora e
majtë. Ai shpesh ua linte njetin e tij
familjes në nevojë tek pragu i
shtepisë, të mbështjellë me rubë
dhe largohej pa bërë zhurmë në
drejtim të shtepisë së tij. Njerëzit,
që e kuptonin se këtë vepër mirësie
e kishin nga Kola falenderonin
Zotin në kishë dhe përshëndesnin
bashkëkombasin e tyre në shenjë
fisnikërie dhe mirënjohje…
Drande Bojaxhiu (Bernaj),
ishte nga Prizreni me prejardhje
nga Novo Sella (afër Gjakovës), një
familje e madhe dhe shumë e
pasur. Ajo kurrë nuk ka qenë e
dhënë pas të hollave dhe bile ajo
asnjëherë nuk mori vesht për
pasurinë (testamentin), që mund t’i
kenë lënë të parët e saj Drandes.
Për të gjithë qytetarët, që e kanë
njohur, ajo mbeti një nënë e mirë, e
dashur për të gjithë fëmijët, e
përkushtuar në zgjidhjen e proble-
meve dhe halleve të familjes së saj,
përkujdesej me dhembshuri për dy
vajzat: Agen dhe Gonxhen dhe
djalin e vetëm Lazrin. Kishte një
karakter të fortë, e butë dhe e
dhembshur me të gjithë, zemër-
bardhë me të varfërit. Devocionin e
veçantë për meshën e shenjtë ua
mëkoi edhe fëmijëve të vet. Ajo
merrte me vete çdo ditë në kishë
fëmijët e vet dhe thoshte uratët me
Nënë Tereza
përvujtëri kristiane.
Fëmijëria. Gonxhe Bojaxhiu
lindi në qytetin e Shkupit, më 27
gusht të vitit 1910 në një mjedis
thellësisht me doke e zakone, tradi-
ta dhe bujari tipike shqiptare. Ajo
kishte prirje për poezi, shkruante
dhe ua lexonte me endje shoqeve të
klasës. Mbante gjithnjë fletore dhe
një laps me vete. Këtu ajo kreu
katër vite.
Bashkëmoshatarët shokët dhe
shoqet e shkollës dhe të kishës
katolike në qytetin shqiptar të
Shkupit, që e kanë njohur nga afër
kujtojnë se kishte një shëndet të
dobët, por ishte koc i fortë nga
karakteri, trupi dhe mendja…
Ajo rregjistrohet për të vijuar
gjimnazin serb, mbasi asokohe
ishte e ndalur përdorimi i gjuhës
shqipe. Ishte veprimtare e palod-
hur pranë famullisë katolike
“Zemra e Krishtit” në Shkup.
Gonxhja e kishte shumë afër
kishën ku shkonte çdo ditë.
Gonxhja, falë zërit melodioz nisi të
këndonte në korin e kishës
sëbashku me nënën dhe motrën e
vet, duke u bërë një trio shumë e
bukur. Gjithçka e bënte për Zotin,
sepse e adhuronte dhe vuante për
dashurinë e Tij.
Gonxhja, përpara se të vendoste
për çdo gjë, këshillohej me të afër-
mit, me familjen, dhe veçanërisht
me nënën Drande, motrën Age si
dhe me shoqërinë. Vitet e fundit
para se të shkonte për murgeshë,
në misione (pra në vitin 1927 dhe
1929), ishte për ushtrime
shpirtërore në Letnicë për dy muaj.
Murgesha e re lutej tek Zoja e
Madhe dhe sërisht sikurse çdo
familje tjetër besimtare shkonte në
Mal të Zi çdo vit.
Vitet kalojnë dhe ajo rritet gjith-
një nën përkujdesin e vijueshëm të
prindërve të dashur. Adolishenjta e
zgjuar Gonxhe vijon rregullisht
gjimnazin e qytetit. E heshtur dhe e
rezervuar dhe sjellje të qetë përvu-
jtërie, ajo dëgjoi thirrjen e parë të
Zotit. Duke qenë e dashur dhe e
dhimbshme, ajo bën për vete
shumë shoqe bashkëmoshatare të
shkollës.
Nëna e saj, kur bija e vet i shpre-
gëzuar 28 nëntori
hu vullnetin e saj për t’i shërbyer
Zotit, u step pak çaste, ra në
mendime të thella. Mbas disa
ditëve, me butësinë e nënës së
dhimbshur iu afrua buzagaz e i tha
vajzës së vogël: “Udhë të mbarë!”
thirrjes me zemër që kishte Gonxhe
Bojanxhiu, për t’i shëbyer Hyjit.
Kështu nëna dhe Agia motra e
madhe e saj mbetën në shtepi për
katër vjet (1928-1932), mbasi Lazri,
kishte kohë që ishte larguar nga
shtëpia (v.1924) dhe jetonte në
Tiranë (1929-1939), kur Gonxhja
nuk ishte më shumë se 14 vjeçe. Në
vitin 1928 motra e vogël, u nis për
t’u bërë motër e kishës katolike.
Katër vjet më mbas më 1934,
nëna dhe motra nisën të jetojnë në
Tiranë tek vëllai Lazri. Sërisht djali
nuk qëndron në familje por lëviz.
Pesë vjet më vonë Lazri shkon në
Itali dhe u vendos në Palermo deri
sa mbylli sytë.
MARIJA TEREZA E KRISHTIT TË
VOGËL NË UDHËN E SHËRBIMIT
Murgesha e re Gonxhe, u nis
për në Irland. Gjatë udhëtimit të
gjatë me tren, ajo u ndal për disa
ditë në Zagreb (Kroaci). Me anije
kaloi nëpër Kanalin e Lamanche,
nëpër Londër dhe më vonë në
Dublin të Irlandës. Për disa kohë i
kushtoi rëndësi mësimin të gjuhës
angleze kohë të cilën ajo ishte kan-
didate për murgeshë.
Nga burimet historike në
Irlandë, që gjenden në rregjistrat e
Kuvendit të Murgeshave asokohe
ajo mori emrin e ri: Marija Tereza e
Krishtit të Vogël. Prej aty me anije
niset në udhëtimin e gjatë për në
shtetin e madh të Indisë, që ishte
koloni e Mbretërisë Angleze. Më 25
maj 1931, mori kushtet e para si
rregulltare, ku mbas e dërguan si
misionare në Bengali të Indisë.
Fillimi i jetës msionare për te nuk
ishte shumë i lehtë. Në fillim nisi të
ndihmojë si infermiere motrat e
mjekësisë, gjë që i dha mundësinë të
shoh nga afër varfërinë e tejskajshme
të njerëzve. Puna e madhe e dobësoi
shumë fizikisht. Ajo nuk ishte më në
gjendje të punonte më aty dhe një
98 ®
 95
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008

INTERVISTË ME ANGELA ZAGREDËN, AVOKATE SHQIPTARO-AMERIKANE

Duhet të ndjehemi krenarë që jemi shqiptarë

Ja cilat janë karakteristikat e avokatit të aftë dhe të përkushtuar
Urime për hapjen e zyrën tuaj
avokatore. Ku ndodhet ajo dhe çfarë
shërbimesh ligjore do të ofroni?
Shumë faleminderit. E kam hapur
këto muaj, në zemër të White Plains,
fare pranë Galleria Mall dhe dy bllo-
qe larg gjykatave.
Jam e specializuar për praktikë
të përgjithshme në mbrojtjen e çësht-
jeve kriminale, shkeljeve të trafikut,
konflikteve civile dhe ato për
trashëgimitë.
Unë ofroj konsulencë fillestare
falas dhe konfidenciale për shumë
çështje ligjore. Gjithashtu jam e gat-
shme edhe për takime në mbrëmje
apo në fundjavë nëse është nevoja.
Ju jeni shqiptaro-amerikane dhe
jetoni e punoni në një zonë që ka një
përqendrim të madh të komunitetit
shqiptaro-amerikan. A do të punoni
edhe për ta? A prisni të keni edhe
shqiptarë mes klientëve tuaj? Pse do
të vinin shqiptarët te ju në vend që
të shkonin tek një avokat tjetër?
Unë qysh tani kam shumë klien-
të shqiptarë. Unë flas dhe kuptoj
shqip që është e nevojshme për të
punuar me klientët shqiptarë, mad-
je edhe me ata që e zotërojnë anglisht-
en.
Unë punoj shumë për klientët e
mi pavarësisht nëse është për çësht-
Angela me veshje popullore
je të thjeshtë biznesi apo çështje e
ndërlikuar kriminale.
Cilat janë sipas jush karakteris-
tikat e avokatit të mirë?
Përveç njohjes së ligjeve është thel-
bësore që një avokate e mirë duhet
të jetë i përkushtuar në mënyrë të
zellshme për të mbrojtur të drejtat
tuaja. Ajo duhet të kuptojë qëllimet
tuaja dhe t’ju ndihmojë që ta kuptoni
problemin tuaj ligjor, kështu që edhe
jut ë keni informacionin e duhur ligjor
që të zgjidhni ndërmjet opsioneve
ligjore në dispozicion.
Një avokat i mirë duhet të krijojë
besim tek të tjerët si dhe të ketë bes-
im në vetvete.
Nga e ka origjinën familja juaj?
Kur është vendosur në SHBA?
Im atë është nga Reçi, nga famil-
ja e madhe e Gjin Markut ndërsa
nëna është nga Shëngjergji nga famil-
ja e njohur Çotaj. Gjyshi im, Eljo
Zagreda, emigroi në SHBA në fund
të viteve 1960.
Shqiptarët janë të njohur për rua-
jtjen e identitetit të tyre kulturor dhe
etnik edhe kur jetojnë larg atdheut.
Sa ka qenë e pranishme kjo dukuri
në mjedisin ku jeni rritur?
Unë u rrita e lidhur shumë
ngushtë me identitetin tim kombë-
tar. Babai im është një patriot i vërtetë
Me motrat dhe prindërit e saj
i cili e do shumë atdheun e tij.
Ndërsa rritesha bashkë me dy Së fundi, cili është mesazhi juaj lë gjuhën dhe kulturën e tyre.
motrat e mia, babai na mësonte his- për shqiptaro-amerikanët ndërko- Ndihuni krenarë për identitetin
torinë e kombit tonë dhe na mësonte hë që ata përgatiten për të festuar tuaj. Krenarë që jeni shqiptarë!
se ishte e rëndësishme që të lufton- për Ditën e Flamurit? (Intervistoi Ruben Avxhiu)
im për përparimin e shqiptarëve Së pari, më lini t’ju them të gjithë
anembanë botës. shqiptarëve kudo që jetojnë në botë:
Nëna ime na ka mbrujtur me vler- Gëzuar Ditën e Flamurit! Ky është
Angela Zagreda
at e forta që na mbajnë të lidhur një vit i veçantë për të gjithë shqip-
Attorney At Law
ngushtë me komunitetin shqiptar tarët për shkak të pavarësimit të 19 Court Street, Suite 303
duke na mësuar që të jemi krenarë Kosovës. White Plains, New York 10601
për kulturën dhe traditat tona. Kemi Mënyra më e mirë për të festuar Tel.: 914-946-4900
shkuar në kishën, festivalet dhe Ditën e Flamurit është që të respek-
demonstratat shqiptare si dhe gati
Cell: 917-418-1469
tojmë të parët tanë dhe herojtë shqip-
çdo verë e kalojmë në Ulqin. tarë që vdiqën për lirinë e kombit,
Fax: 914-462-3404
është që të ruajmë gjithmonë të gjal-
azagreda@gmail.com

Fatmir Çejku, biznesmeni që e nisi nga zero

Nga Dalip Greca
Fatmir Çejku jeton në Nju Xhersi,
ku ka dhe tre biznese të veta, që i ka
ngritur me mund e sakrifica. E kam
takuar shpesh në veprimtaritë e
komunitetit, kryesisht ato që organi-
zon Federata Panshqiptare ”Vatra”.
I pafjalë, i komunikushëm, mirënjo-
hës ndaj Amerikës, por me kokën e
kthyer pas, andej nga ka ardhur,
Shqipëria.
-Do të kthehem një ditë, thotë.
Dua t’i shërbej vendit tim. Kur erd-
ha këtu s’kisha asgjë, veç krahëve për
të punuar. Tani kam gjithëçka, kam
familjen, që e dua shumë, kam fëmi-
jët, natyrisht që kam dhe bizneset.
Fatmiri e ka nisur biznesin nga
shkalla zero. Erdhi nga Shqipëria në
Amerikë me 20 dollarë në xhep dhe
provoi punë të zakonshme, të
Eriana dhe Erioni, janë gëzimi i Fatmirit dhe bashkëshortes, Alma
lodhshme, nga ato që nuk kanë nevo-
jë për gjuhën angleze. Në vitin 1993,
kur shkeli në “tokën e bekuar” ai
kishte dhe një vështirësi tjetër, ishte
i pa legalizuar, pa dokumente. Kështu
që shkalla e vështirësisë shumë-
fishohej.Por Amerika është vend i
mundësive të shumta. Mund të
ngjitesh edhe nga zero.
Kur erdhi në fillim kishte idenë që
të mblidhte pak dollarë dhe të mos
qëndronte më shumë se pesë
vjet.Mirëpo vitet këtu, siç i pëlqen të
thotë ai, ikin si ujë, nuk ndjehen fare.
Dhe ja që u mbushën 15 vjet dhe ai
është ende në Amerikë, por nuk ka
hequr dorë nga ideja e rikthimit, ose
ideja e ngritjes së një ure, që të funk-
sionojë normalisht- Nju Jersi –
Tiranë, me biznese këtu dhe atje.
Kur i kërkoj që të kthehemi pas
në kohë, për të mësuar shkaqet e
largimit nga Atdheu, në fytyrë i kalon
një hije mërzie.
Dhe nis t’më tregojë për jetën e tij,
por gjithësesi fjalët i ka të pakta dhe
rrëfimin të shkurtër, nuk i pëlqen që
të mburret.
Ka lindur në Kukës, ku si shumi-
ca e shqiptarëve kaloi një jetë të
vështirë. Ka mbaruar shkëlqyshëm
shkollën e mesme, por s’ia dhanë të
drejtën që të vazhdonte arsimin e
lartë. Fatmiri vinte prej një familje të
njohur, që kishte dhënë aq shumë
për historinë e Shqipërisë. Ai është
nip, i Ramadan Çejkut, që ka vënë
emrin dhe trimërinë në historinë e
Shqipërisë.
Më pas e lejuan që të vazhdonte
Institutin e Kamzës, në degën e
agronomisë.
E mbaroi Universitetin në prag të
rënies së murit të Berlinit dhe në prag
të nisjes së proceseve demokratike.
Mirëpo, ai ende shihej me syrin e
njerëzve që nuk ishin të besuar nga
pushteti. Edhe pse kishte arritur që
të banonte në Tiranë, i thanë pas
diplomimit se duhej të shkonte të
punonte në fshatrat e Kukësit. I
përkrahu pa rezervë proceset
demokratike, por pa kërkuar që të
shpërblehej për ato. Kur e pa se
demokracia do të ishtë një betejë e
zgjatur, që do të kërkonte shumë
kohë, mori rrugën e emigrimit.
Sapo mbërriti nuk u bëri naze
punëve, provoi gjithçka iu ofrua.
Qëllonte që të bëhet edhe dy e deri
në tri punë. I vetmuar, pa familje, pa
gjuhë, pa dokumente, s’kishte ku
Biznesmeni Fatmir Çejku (djathtas) me ambasadorin shqiptar
në Kombet e Bashkuara Adrian Neritani, gjatë pritjes kushtuar 28 Nëntorit
shkonte më vështirë, por vullneti gër-
ryen hekurin, thotë një fjalë e
urtë.Mirëpo sjellja, vullneti, karak-
teri dhe ndershmëria, ia hapën dyert.
Kur kishte vetëm tre muaj ndihmës
kamarier, fitoi vendin e kamarierit.
Më pas fitoi si bartender.
Një herë iu paraqit një rast shumë
i mirë, kërkuan ta merrnin në profe-
sionin e vet, atë agronomit, u paraqit
në test, fitoi ndër konkuruesit.
E ke fituar i thanë, mund të fil-
losh. Shko e plotëso formularët në
zyrën e pranimit. Mirëpo, kërkohej
qytetaria amerikane. Nuk e kishte
ende.
Nuk u pezmatua, falenderoi që e
vlerësuan nga ana profesionale dhe
shkoi e vazhdoi me punët që mund
t’i merrte pa qenë i pajisur ende me
dokumentet e legalizimit, edhe pse
deri atëherë ishte në proces.
Ndërkohë anglishtja po përsosej, edhe
pse gjithçka erdhi në mënyrë auto-
didakte.
Me dollarët që kishte kursyer, më
1999, hapi biznesin e tij, një Bar-
Restorant. Fillimisht bleu vetëm biz-
nesin, më vonë, pas tre vjetësh bleu
dhe ndërtesën. Në vitin 2000 men-
doi që të fokusohej edhe në një biznes
tjetër. Nisi të merrej me Realy State
dhe më pas edhe me ndërtimtari.
Biznesit, Fatmiri i qëndron mbi
kokë dhe gjithëçka po i shkon
mbarë.Fatmiri mendon se ka ardhur
koha që të kthejë vështrimin ndaj
Shqipërisë. Do të shkoj një ditë
vendin tim dhe do të shoh mundësitë
e një investimi. Të gjithë duhet të
bëjmë diçka për atë vend.
Atdhetarizmi ka përmasa konkrete,
jo vetëm fjalë.
Fatmiri është bujar dhe nuk është
kursyer për të kontribuar qoftë për
Kosovën, qoftë edhe për Shqipërinë.
 96
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
INTERVISTË ME PUBLICISTIN FAHRI MUSLIU NË BEOGRAD
Çështja e Kosovës do të
zgjidhet përfundimisht, kur
Serbia t’ia njohë pavarësinë
Illyria: Çka do të thotë për një
gazetar të shkruajë e raportojë për
mediat shqiptare nga Beogradi, një
vend ku të gjitha zhvillimet politike
janë të orientuara kundër shqip-
tarëve?
F.Musliu: Puna e gazetarit, e veç-
mas e reporterit në përgjithësi është
e vështirë, sikurse edhe puna e mina-
torit: bukë me nëntë kore. E kam fjalën
për gazetarët në kuptimin e plotë të
fjalës profesionist e jo propagandues
(siç po ndodh sot me shumicën e
kolegëve të mi në hapësirën gjithë
shqiptare); për ata të cilët i respekto-
jnë të gjitha normat, në radhë të parë
etikën dhe kodet gazetareske, që nuk
merren me gazetari “patriotike”. Pra,
karshi të gjithë gazetarëve tjerë që
shkruajnë apo raportojnë nga vendet
e ndryshme të botës për mediat në
gjuhën shqipe, (veçmas për ato në
Kosovë) kujtoj se më vështirë e kanë
ata që shkruajnë e raportojnë nga
Serbia, respektivisht Beogradi, i cili për
mua është vetëm nocion gjeografik,
por për shqiptarët e Kosovës - magje
ku janë gatuar të gjitha planet famëke-
qe e shfarosëse të politikës serbe
kundër shqiptarëve të Kosovës.
Pavarësisht nga kjo jam munduar
ta kryej punën me profesionalizmin
dhe përgjegjësinë më të lartë e me
kredibilitet, duke pasur parasysh
interesin dhe nevojën e informimit të
opinionit shqiptar jo vetëm në Kosovë,
por edhe në çdo cep të botës ku është
lexuar a dëgjuar fjala e shkruar apo e
folur shqipe. Dhe këtë falë aftësisë që
t’i ndajë emocionet nga profesioni;
sepse gjithmonë kam pasur parasysh
se kujt po i drejtohem, sa ka peshë fjala
ime, sa mund të vret ajo; a mos do të
jetë shkak i ndonjë ngatërrese apo trag-
jedie midis njerëzve të kombeve të
ndryshme, në radhë të parë të shqip-
tarëve e serbëve! Motoja ime në pro-
fesion gjithmonë ka qenë “fjala e
shkruar, e gazetarit dhe publicistit,
duhet të jetë një brisk kirurgu
(skallpell) që pamëshirshëm shpërthen
plagë të mbushura me qelb!” Mirëpo,
Fahrri Musliu me tri vajzat e tij, në Prizren
këtë moto nuk ia kam dalë ta realizo-
jë sa duhet, sepse unë pak merrem me
analiza, komente e gazetari
hulumtuese, por me raportime për të
cilat ekzistojnë normat e kufizuara.
Pra, kurrë nuk kam mundur që me
shkrimet e mia ta gënjej e mashtroj
popullin (kombin) – lexuesin,
dëgjuesin a shikuesin tim. Kjo ndosh-
ta mund “tu lejohet” politikanëve në
momentet e caktuara (politikanët
shqiptarë, kudo që janë në pushtet,
zakonisht mashtrojnë e gënjejnë), por
gazetarëve assesi nuk ju lejohet, dhe
ata janë të obligueshëm t’i zbulojë këto
gënjeshtra, e jo të jenë përhapës të tyre.
Për mua ky është brutaliteti dhe kri-
mi më i madh që i bëhet popullit,
respektivisht lexuesit, sepse e vërteta
është hidhur, por ajo nuk duhet të fshi-
het dhe gjithmonë del në shesh. Andaj,
duke e shkruar të vërtetën dhe
realitetin, jam përpjekur të ndërtoj ura
midis njerëzve, e jo ti rrënoj ato. Meqë
kjo e fundit është më e lehtë, sidomos
në hapësirën e Ballkanit të trazuar dhe
midis popujve të tij që hasmërinë e
urrejtjen e kanë moto të jetës!
Pra, edhe pse nga Beogradi kanë
raportuar shumë gazetarë shqiptarë
që nga fillimi i viteve të 70-ta të shekul-
lit të kaluar, para se gjithash për
gazetën “Rilindja” (Hilmi Thaçi, Ymer
Bajra, Gani Mulliqi, Dedë Mirdita,
Faton Osmani, Alida Berisha, Seladin
Xhezairi, e pastaj edhe për televizion-
in e Prishtinës – Marash Berisha e
Seladin Xhezairi, mua më ra hise që
mbi 30 vjet të shkruaj e raportoj nga
Beogradi, (për Rilindjen, Zërin e
Amerikës, tash Televizionin e Kosovës
–RTK dhe BBC) dhe atë në kohën e
ngjarjeve dhe tronditjeve të mëdha his-
torike: duke filluar nga miratimi i
Kushtetutës së vitit 1974, kur Kosova
faktikisht e fitoj statusin e Republikës;
ngjarjet e vitit 1981 në Kosovë; lëvizja
populiste dhe antishqiptare në Serbi,
në fund të viteve të tetëdhjeta dhe puçi
kushtetues me rrënimi i autonomisë
së Kosovës; fillimi i shpërbërjes së RSF
të Jugosllavisë dhe luftërat e përgjak-
shme në atë hapësirë, që përfundoi me
aktin e fundit- luftën dhe çlirimin e
Kosovës nga pushteti serb; revolucion
i Tetorit të vitit 2000 në Serbi kur u
përmbys regjimi kriminel i Slobodan
Millosheviqit, e deri në ditët e sotme
kur Kosova edhe zyrtarisht u bë shtet
i pavarur dhe u njoh nga një numër i
konsiderueshëm i shteteve më të
rëndësishme të botës.
Për punën time më mirë flasin
shkrimet e mia, lexuesit, dëgjuesit e
shikuesit që janë vlerësues më të mirë
dhe nga të cilët vazhdimisht marrë fjalë
mirënjohjeje, por ata e shprehin edhe
brengën e tyre për sigurinë time fizike
në vendin ku jetoj dhe nga raportoj...
Illyria: Sa kohë jetoni në Beograd?
Çfarë është përvoja e juaj në këtë
qytet? A ndiheni të kërcënuar nga
individë apo grupe ekstremiste anti-
shqiptare?
F. Musliu: Në Beograd jetoj që
nga vjeshta e vitit 1972. Atëherë e lësho-
va punën e mësuesit në vendlindjen
time, në Opojë të Dragashit, pasi që u
përplasa me oligarkinë politike komu-
nale dhe vendosa t’i vazhdoj studimet
e gazetarisë në Fakultetin e Shkencave
Politike, ku do të fitoja njohuri profe-
sionale meqë me gazetari, si hobi, mer-
resha që nga vitit 1968, dhe ajo tani u
bë orientimi im jetësor nga e cila duhej
të jetoj dhe për të cilën jetoj. Në
Beograd erdha sepse xhaxhai im kishte
një banesë që m’i lehtësonte shpen-
zimet, e nga ana tjetër, kisha mundësi
të punoj çfarëdo pune duke qenë se në
familje kisha lënë bashkëshorten me
beben gjashtëmujore dhe nënën dhe
më duhej që edhe atyre t’ua siguroja
kafshatën e bukës. Këtu erdha për një
kohë të shkurtër, që pas kryerjes së
fakultetit të kthehem në vendlindje,
por planet nuk u realizuan, ngase për
shkak të punës, studimet u zgjatën, e
nga ana tjetër, këtu gjeta hapësirë të
mirë e të mjaftueshme për aftësim pro-
fesional dhe krijimtari të lirë. Beogradi
ato vite ishte një metropol kozmopo-
lite e demokratike, me një potencial të
Fahri Musliu me një pjesë të nipave, në Prizren
madh intelektualësh të profileve të
ndryshme. Ai atëherë përjetonte kohën
e Perikleut, lulëzimin më të madh në
letërsi, art, muzikë, film e fusha tjera,
që ishte e pa imagjinueshme për
bllokun komunist dhe nëpër të
defilonin emrat më të njohur botërorë
të këtyre krijimtarive.
Në Beograd atëbotë ishin shumë të
afirmuar edhe aktorët shqiptarë:
Bekim Fehmiu, Faruk Begolli, Enver
Petrovci, piktori e skulptori - Isak
Asllani, mjeshtri i dizajnit -Matej
Rodiqi, futbollistët – Luan e Xhevat
Prekazi, hendbollisti-Petrit Fejzullahu...
Në disa biblioteka të Beogradit kishte
mjaft romane në gjuhën shqipe, gaze-
ta “Rilindja” shitej në disa pika në qytet
dhe shpërndahej falas në disa ndër-
marrje ku kishte shumë punëtorë
shqiptarë. Shfaqeshin filma e drama
shqipe dhe mbaheshin shumë kon-
certe muzikore të ansambleve nga
Kosova. Funksiononte me shumë suk-
ses Shoqata Muzikore Letrare
“Përpjekja”, e studentëve shqiptarë në
Universitetin e Beogradit. Në katedrën
e Albanologjisë, më e vjetra në Ballkan
(formuar më 1925), studionte një
numër i madh i studentëve shqiptarë.
Gjatë viteve të shtatëdhjeta në
Beograd, sipas të dhënave jozyrtare,
jetonin e punonin rreth 40 deri 60.000
shqiptarë dhe ata, edhe pse ushtron-
in punët më të rënda, mjaft çmoheshin
e respektoheshin. Disa nga ata ishin
edhe në vende drejtuese nëpër disa
ndërmarrje dhe anëtarë të kuvendeve
komunale e të bashkisë së qytetit si
dhe në organet e ndryshme partiake,
sindikale, e të organizatave tjera poli-
tike.
Në këto rrethana, ku Beogradi ishte
qendër politike, ekonomike, diplo-
matike e tjetër për të gjithë popujt e
Jugosllavisë së atëhershme, ku gër-
shetoheshin kulturat, gjuhët e men-
talitetet e ndryshme, prej ku rapor-
tonin gazetarët nga Serbia, Kroacia,
Sllovenia, Bosnja, Maqedonia, Mali i
Zi, Vojvodina dhe të gjithë ata kishin
stilet, respektivisht shkollat e veta të
gëzuar 28 nëntori
Gajtë promovimi të librit “Ditari...” (serbisht)
gazetarisë, ekzistonte hapësirë dhe
mundësi e madhe për aftësim dhe per-
feksionim profesional. Këtë potencial
e kam shfrytëzuar maksimalisht, pran-
daj edhe lirisht mund të them se nga
të gjithë ata gazetarë të shumtë jam
vlerësuar e çmuar si njëri ndër gaze-
tarët më të mirë dhe më i informuar
që për mua, si reporter i “Rilindjes”,
ishte me rëndësi kapitale...
Gjatë kësaj kohe në Beograd kam
fituar shumë shokë e miq, jo vetëm me
gazetarët të vendit e të jashtëm, por
edhe me intelektualë të fushave të
ndryshme, shkrimtarë, shkencëtarë,
profesorë universiteti, diplomatë të
huaj... Nga të gjithë ata po ashtu kam
qenë mjaft i respektuar për shkak të
qëndrimeve të mia të qarta e trans-
parente dhe guximit për ta thënë atë
që mendoja. Kam qenë mjaft aktiv
edhe në veprimtarinë e organizatave
joqeveritare gjatë viteve të nëntëdhje-
ta, kur ishte tepër i rrezikuar populli
shqiptar në Kosovë: ndër themeluesit
dhe anëtar shumëvjeçar i Kryesisë së
Lëvizjes Evropiane në Serbi, anëtar i
Këshillit drejtues të Komitetit të
Helsinkit në Serbi, anëtar i Forumit
për Marrëdhënie Etnike, bashkëpunë-
tor i gazetave “Borba”, “Nasha Borba”
(kjo gazetë, në vjeshtë të vitit 1998, ia
ndau çmimin për paqe Lëvizjes stu-
dentore të Universitetit të Prishtinës),
“Danas” dhe pjesëmarrës në shumë
emisione politike televizive kushtuar
Kosovës.
Duke u nisur nga fakti se profesioni
i gazetarisë vazhdimisht ballafaqohet
me rreziqe të shumta, e sidomos në
shtetet me sisteme policore e ushtarake
e autoritare, sikurse ka qenë Serbia e
viteve të në nëntëdhjeta, qysh në fil-
lim kam qenë i përgatitur të kacafytem
me të gjitha problemet dhe pa kurr-
farë frike t’i tejkaloj pa ndonjë pasojë.
Kam qenë gazetari i parë të cilit në
shtator të vitit 1990 iu ndalua hyrja në
Kuvendin e Serbisë me arsyetimin se
“Rilindja” është ndaluar të botohet, e
pastaj edhe në Kuvendin e Jugosllavisë
pa ndonjë arsyetim (arsyet ishin
mospajtimet e mia dhe qëndrimet e
hapëta kritike ndaj politikës së pushteti
serb e jugosllav ndaj Kosovës). Por,
falë kolegëve në Kuvendin e Serbisë
dhe deputetëve të Sllovenisë në
Kuvendin jugosllav, këto vendime u
anuluan shpejt dhe e vazhdova t’i për-
cjell punimet e tyre. Edhe pse në fund
të viteve të tetëdhjeta këtu mbretëronte
një eufori e madhe antishqiptare, por

gëzuar 28 nëntori
Beograd, mars 2007
edhe në fillim të viteve të nëntëdhje-
ta, e sidomos gjatë luftës në Kosovë,
nuk kam pasur pengesa qoftë në punë,
qoftë në jetën e përditshme dhe lirisht
shëtitja nëpër qytet, në kohë të
ndryshme dhe flisja shqip në rrugë,
kafene, autobusë, e gjetkë pa ndonjë
frikë se mund të më ndodhte diçka.
Dhe vërtetë askush nuk ma ka bërë
ndonjë vërejtje, apo të më shajë siç e
kanë zakon njerëzit primitivë. Me prob-
leme më të mëdha e madje edhe të sig-
urisë fizike u ballafaqova gjatë bom-
bardimeve të NATO-s dhe luftës në
Kosovë, kur merrja kërcënime të
ndryshme telefonike madje edhe fizike.
Por as kjo nuk më trembi. Nuk më
frikësoi as arrestimi më 6 prilli 2000
nga policia serbe, me një pretekst
shumë banal. Ndonëse më vonë mora
vesh se qëllimi kish qenë që të shihet
se kush qëndron prapa meje dhe
mbështetjen e kujt e kam, pasi që nga
viti 1993 raportoja për Zërin e
Amerikës (VOA)...Jam ballafaquare
dhe me një problem tjetër kah mesi i
viteve tetëdhjeta, kur një inspektor
shqiptar i policisë së Serbisë, një kohë
të gjatë dhe me forma të ndryshme,
përpiqej të më rekrutonte. Por, pas lut-
jes time që të më lë rehat dhe kër-
cënimit se do ta njoftoj ministrinë e
policisë dhe mediat e këtushme, ai hoqi
dorë.
Me një fjalë, mund të them se prob-
leme më të mëdha nuk kam pasur,
ndonëse e dija se shërbimet sekrete
m’i përgjonin bisedat telefonike dhe e
përcillnin çdo lëvizje timen dhe kujtoj
se kjo ka ndodhur për tri gjëra: e dija
se frika më e madhe është nga vetë fri-
ka, dhe kjo tek unë ka qenë e elimin-
uar; edhe pushteti edhe qarqet
nacionaliste e grupet ekstremiste serbe
kanë pasur respekt ndaj qëndrimeve
dhe veprimtarisë sime publike e trans-
parente; këtu ka mbisunduar bindja
se kam mbështetje të ndonjë shërbim
të huaj sekret e në radhë të parë, se
unë si bashkëpunëtor shumëvjeçar i
“Zërit të Amerikës” e kam edhe
mbështetjen amerikane!
Gjatë gjithë kësaj periudhe në
Beograd unë jam ndërtuar si njeri,
qytetar, gazetar, profesionist, krijues,
intelektual...prandaj edhe përvojat e
mia janë tejet pozitive. Ndoshta këtë
dikush nuk mund ta imagjinojë dhe
mendon se nuk po flas të vërtetën, por
ndryshe nuk mund dhe t’i emitoj disa
të cilët me sharje e fyerje mundohen
të tregojnë patriotizëm të rrejshëm dhe
Në bisedë me kolegë e miq në Beograd, në anën e djathtë - Bekim Fehmiu (aktor), Isak Asllani (piktor) dhe Xhevat Prekazi (futbollist)
të fitojnë pika politike si kundërshtarë
të serbëve. Kujtoj se patriotizmi nuk
tregohet me fraza, gënjeshtra e manip-
ulime dhe ai të jetë mbulesë për mar-
ifete të ndryshme, por ai tregohet me
vepra. Mendoj se për mua flasin veprat.
Illyria: Përpos me gazetari, ju mer-
reni edhe me publicistikë dhe përk-
thime. A mund të na thoni se cili
zhanër i publicistikës është ai dhe sa
vepra të tilla keni botuar?
F.Musliu: Fatkeqësisht me pub-
licistikë kam filluar të merrem shumë
vonë, dhe mjaft ngjarje kanë mbetur
pa u shënuar, ndonëse fjala e popullit
thotë, më mirë vonës e kurrë. Më 1992
bashkë me Ibrahim Osmanin, gazetar,
botuam librin “Tunelet e tmerrit”,
kushtuar të izoluarve politikë shqip-
tarë, të vitit 1999; më 2002 botova lib-
rin “Gjykimet e pengjeve” (Proceset
gjyqësore kundër shqiptarëve të
Kosovës në Serb i 1999-2001); më
2005, me kolegun Dragan Banjac botu-
am librin “Shthurja e nyjës së
Kosovës”-shikimi nga dy anë, inter-
vista me 40 politikanë e intelektualë
shqiptarë e serbë (shqip, serbisht dhe
anglisht); më 2006 librin “Ditari i një
shqiptari në Beograd” (po të njëjtin vit
edhe botimi serbisht); librin “Zyber
Kryeziu, Baca- patriot i paepur i
Opojës”; më 2007 librin “Proceset e
montuara kundër shqiptarëve të
Kosovës 1999-2001” (versioni serbisht
i gjykimeve të pengjeve). Kam përk-
thyer nga serbishtja në shqip dhe anas-
jelltas librat: “Vetëvendosja midis
autonomisë e shkëputjes” (1998),
“Dialogu shqiptari serb” I e II (shqip-
serbisht 1997, 1998), “Pikëpjekjet e
dallimeve” 2004 (shqip), “Toleranca
dhe parimet religjioze” 2005 (shqip);
“Shqipëria e Jugosllavia 1918-1927”
(serbisht) nga Paskal Milo (dorëshkri-
mi në shtyp).
Jam duke përgatitur dorëshkrim-
in “Masakra e Suharekës -mars 1999”
(kushtuar procesit gjyqësor ndaj
policëve të akuzuar serbë për vrasjen
e 48 anëtarëve të familjes të
Suharekës, që po zhvillohet qe dy vjet
në Beograd). Dorëshkrimi do të për-
fundojë kur do të përfundojë edhe
gjykimi, diku në qershor të vitit të
ardhshëm.
Më duhet të them se jam tejet i lum-
tur për botimet në serbisht të librit
“Ditari i një shqiptari në Beograd” dhe
“Proceset e montuara gjyqësore...”
sepse lexuesit serbë janë njohur për
herë të parë me disa gjëra që nuk i kanë
ditur fare, ndërsa promovimi i tyre
është përcjellë me interesim të madh
të publikut dhe mediave serbe
Illyria: Sa shqiptarë jetojnë sot në
kryeqytetin e Serbisë? Me se merren
ata kryesisht dhe sa e ndjejnë veten të
lirë?
F.Musliu: Nuk mund të flitet për
numër të saktë të shqiptarëve sot në
Beograd. Në bazë të regjistrimit të vitit
2001 janë regjistruar 1492 sosh, mirëpo
sipas disa vlerësimeve të mia, këtu jeto-
jnë mbi 2000 shqiptarë. Sipas
regjistrimeve zyrtare në Beograd num-
ri i shqiptarëve ka rënë vazhdimisht
që nga fundi i vitit 1981, ndërsa largi-
mi më i madh i tyre ka ndodhur më
1989 dhe 1999.
Numri i shqiptarëve në Beograd
sipas regjistrimeve të popullsisë:
. 59
. 421
. 1.137
. 3.262
. 8.262
. 6.978
. 8.212
. 4.985
2001 1.492
Shqiptarët në Beograd merren krye-
sit me punë krahu, por ka edhe pronarë
të dyqaneve të shumta (ëmbëltorë,
bukëpjekës, qebaptorë, argjendarë,
pemëshitës...), por edhe afaristë dhe
punëtorë të profesioneve tjera duke
përfshirë edhe ligjërues në fakultetet
e këtushme. Këtu jetojnë edhe disa ish
funksionarë të lartë republikanë a fed-
eralë, diplomatë apo oficerë të Armatës
Jugosllave (APJ), që janë në pension.
Pastaj aktori Bekim Fehmiu, piktori e
skulptori - Isak Asllani, profesori i ske-
narit- Petrit Imami, gazetari- Marash
Berisha, mjeshtri i kamerës - Fatmir
Nushi, ish futbollisti - Xhevat Prekazi,
ish piloti ushtarak koloneli Shefki
Kryeziu, etj. Kuptohet se të gjithë
shqiptarët që jetojnë këtu e kanë për-
jetuar rëndë krejt atë që po ndodh me
popullin e tyre në Kosovë, por nuk kanë
mundur ta ngritin zërin kundër kësaj
sepse do të akuzoheshin për “separa-
tizëm” dhe armiq të shtetit të Serbisë.
Edhe pse shqiptarët e Beogradit, të
krahut të punës, si qytetarë i gëzojnë
të gjitha të drejtat e veta qytetare e
njerëzore, në aspektin kombëtar janë
të ngulfatur, sepse shpesh ndodh që
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
në vendet publike nuk duan të komu-
nikojnë në gjuhën amtare, të frikësuar
se mos po e pësojnë nga njerëz e grupe
të orientimit ekstremist. Ka raste të pa
konfirmuara zyrtarisht se disa shqip-
tarë, pas luftës në Kosovë, e për shkak
të “sigurisë fizike” apo ruajtjes së
martesave të përziera, bile i kanë ndër-
ruar emrat në serb si dhe kanë kaluar
në besimin ortodoks?!...
Në Beograd sot gati nuk ka asnjë
student shqiptar nga Kosova,
Maqedonia apo Mali i Zi që studion në
ndonjë fakultet të këtushëm, kurse në
vitet e tetëdhjeta numri i tyre ishte
mbi njëmijë, ndonëse ka raste që ndon-
jë të vijë në studime specialiste në
fushën e medicinës. Mirëpo gjatë disa
viteve të fundit, këtu tani po ndodh një
dukuri tjetër; shumë shqiptarë të
Kosovës po shërohen nëpër klinikat e
Beogradit (sidomos në kardiologji,
onkologji e kirurgji) dhe numri i tyre
arrinë në disa qindra. Ata thonë se këtu
po vijnë për shkak se nuk kanë shumë
besim në aftësinë e mjekëve të Kosovës,
kurse çmimet e shërimit janë më të
ulëta se në shumë vende tjera fqinje.
Në këto klinika, duke përfshirë edhe
Akademinë e njohur të Medicinës
Ushtarake (VMA), po priten jashtëza-
konisht mirë, kanë trajtim të mrekul-
lueshëm, e bile po sigurohet edhe
komunikimi në gjuhën shqipe për ata
të sëmurë që nuk dinë asnjë fjalë ser-
bisht.
Illyria: Çfarë kanë qenë dhe janë
kontaktet tuaja me liderët politikë ser-
bë?
F.Musliu: Kontaktet janë krye-
sisht të mira dhe kryesisht me
karakter zyrtar dhe të paktë janë ata
me të cilët kam edhe raporte private
e miqësore. Sepse sipas parimit tim,
me politikanët duhet të kontaktosh,
por jo edhe të bëhesh shumë i afërt
për shkak të profesionit dhe mundë-
sisë së keqpërdorimit të asaj afërsie.
Këtu do t’i veçoja raportet e mia të
sinqerta e miqësore me ish kryemi-
nistrin e vrarë serb, Zoran Gjingjiq,
me Zharko Koraçin, Vesna
Peshiqin, Çedomir Jovanoviqin,
Vuk Drashkoviq, etj. Mirëpo, gjatë
disa viteve të fundit komunikimi i
mirëfilltë me funksionarët kryesorë
të shtetit ka munguar për shkak të
një qëndrimi të tyre tejet burokratik
dhe mbyllës ndaj mediave në
gjuhën shqipe. Kështu, bie fjala, nuk
ia kam dalë t’i realizoj intervistat me
97
presidentin Boris Tadiq dhe ish
kryeministrin Vojisllav Koshtunica,
por edhe me disa ministra dhe sjell-
jet e tyre (apo të bashkëpunëtorëve
të tyre) kanë qenë bukur të pahi-
jshme, sepse të lënin në pritje duke
mos thënë jo, por “për momentin
nuk ka kohë” apo “nuk ka çka të
deklarojë” edhe pse zhvilloheshin
ngjarje shumë aktuale lidhur me
Kosovën. Bashkëpunëtorëve të
këtyre funksionarëve por edhe vetë
presidentit Boris Tadiq gjatë një
pritje të një grupi të gazetarëve
shqiptarë nga Kosova vitin e kaluar,
u kam thënë se sjellje të tilla nuk
kanë pasur as përfaqësuesit e
regjimit të Millosheviqit, që për ta
nuk ishte “epitet” i mirë.
Illyria: A shihni ndonjë ndryshim
në mentalitetin serb kundrejt Kosovës?
Çka mendojnë banorët e Beogradit
me të cilët keni kontakte?
F.Musliu: Ndryshime ka por ato
janë shumë të ngadalshme. Për këtë
flasin dhe faktet. Derisa në vitin 2000
vetëm një numër i vogël e përkrahte
pavarësinë e Kosovës, kjo tani është
shtuar në afro 10% dhe mbi 60% të
cilët konsiderojnë e Kosova kurrë më
nuk do të jetë pjesë e Serbisë.
®
109
Dy gazeta beogradase me shkrime në
gjuhën shqipe
Në dhjetor të vitit 1900, në Beograd, filloi të
botohet gazeta dyjavore Bratimstvo
(Vëllazërimi) emërtimi i së cilës ishte i
shkruar edhe në gjuhën shqipe me shkrimin
cirilik. Pronar i gazetës ishte Aleksa
Bogosavleviq - Berisha, me origjinë nga vël-
lazëria Berisha. Gjatë vitit të parë të botimit
të kësaj gazete u botuan artikujt edhe në
gjuhën shqipe (në shkrimin cirilik). Prej vitit
1902 deri 1906 është botuar gazeta Albania
në gjuhën serbe me alfabetin cirilik dhe në
gjuhën shqipe në alfabetin latin, në dialek-
tin gegë). Kohë pas kohe është shkruar
edhe në gjuhën frënge, rumune dhe ital-
iane. Në kopertinë shkruante në gjuhën
shqipe “Shipja e shkiptarëvet” (Shqipëria
shqiptarëve). Gazeta përpiqej për pajtimin e
serbëve dhe shqiptarëve dhe gjithsej u
shtyp në 44 numra. Pronari i saj ka qenë
Jashar Erebara. Redaksia e kësaj gazete në
atë kohë ishte si qendër kulturore shqiptare
në Beograd.
 98
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
E Lumja Nënë Tereza, simbol i mirësisë njerëzore
94®
ditë u largua. Tashmë një profesion
i ri e priste. Thuhet se në fëmijërinë
e saj murgesha kishte pasur dëshirë
të bëhej mësuese në shkollë, të
edukonte fëmijët e vegjël. Ajo u cak-
tua nga eproret si profesoresh në St.
Mary’s College në Kalkutë. Aty
shquhet për zgjuarësi dhe vullnet të
madh për të studiuar. Me lehtësi dha
disa provime shtesë, duke zgjeruar
dijet e veta dhe kualifikuar më pro-
fesionalisht si profesoreshë.
Sërisht e caktojnë të punoj si pro-
fesoreshë në një shkollë tjetër me
emrin St. Theresa. Gjithnjë e dashur,
bujare e dhembshur dhe shumë e
shoqërueshme me të gjithë. Të gjithë
e duan dhe e mirëpresin me
buzëqeshje të sinçertë çdo ditë që
vinte në shkollë. Për aftësitë e saj si
mësimdhënse, ajo do të zgjidhet si
drejtoreshë e shkollës St. Mary’s,
detyrë të cilën e mbajti me nder për
20 vjet me radhë. Më 24 maj 1937,
Nënë Tereza, ka dhënë kushtet e për-
jetshme, për të shërbyer si murgeshë
katolike në vreshtën e Zotit. Tek shi-
hte varfërinë dhe preke varfërinë, shi-
hte njerëz të vdekur në rrugë, mjer-
imin, njerëz të zbathur, të çveshur,
të dobët fizikisht që e rrethonte kudo
në disa shtet të Indisë, Nënë Tereza,
filloi të tundohej në shpirt për të bërë
diçka të mirë për t’u ardhur në ndih-
më këtyre fatkeqve të uritur pa stre-
hë, bukë, të afër, ngrohësi familjare
në jetë. Kjo duket edhe në një serë
letrash përshkuese të mjerimit në
vendin ku jetonte, që asokohe ajo
shkëmbente me nënën e saj.
NJË THIRRJE I TUNDON SHPIRTIN
Më 10 shtator 1946, Nënë Tereza
udhëton drejt Darjeeling për ushtrime
shpritërore. Ajo do të shoh edhe më
mire shtrirjen e mjerimit, që e kishte
përfshirë Indisë asokohe. Me sa duket
kjo do të jetë edhe çasti vendimtar i
jetës së saj kur ajo do të lërë kuvendin
ku ndodhej dhe do të marrë udhën e
‘Engjëllit Mbrojtës’ të të vartërve,
midis më të varfërve të Indisë, ku
mjerimi ishte ulur këmgëkryq dhe
këndonte çdo ditë refrenin e vdekjes
kudo.
Kjo është edhe thirrja e dytë e
Nënë Terezës për t’i shërbyer edhe
më pranë Zotit, pikërisht në sprovën
apo pjesën më të vështirë të vreshtës
së Tij, që ishte varfëria e tejskajshme
e njerëzve në Indi.
Më 16 gusht 1948, del nga
kuvendi i “Motrave të Loretos”, për
t’i shërbyer me përkushtim dhe
dashuri të varfërve. Ajo i besoi Fjalës
së Zotit, i besoi thirrjes së Tij, rrugës
për t’i shërbyer më të varfërve midis
më të varfërve, duke sakrifikuar nën
shembullin e Krishtit…
E Lumja Nënë Tereza, filloi të viz-
itojë lagjet më të varfëra të Kalkutës,
Tilje dhe Motijil, ku mjerimi dhe var-
fëria e tejskajshme bënin kërdi mes
fakirave të Indisë, si në asnjë vend
tjetër të globit. Ajo i lutet gjithnjë Zotit,
për t’a ndihmuar në misionin e ri për
Krishtin dhe grigjën e Tij.
URDHËRI I MISIONIT NË SHËRBIM
Pasuria e Saj e vetme, që po vinte
në dispozicion të të mjerëve ishin
vetëm 5 rupa, vullnesën e Zotit, për
t’i shërbyer me përkushtim, dashuri
e dhembshuri të gjithë njerëzve në
nevojë. Në këtë mënyrë, iu përvesh
punës mes mizerjes, në fillim me disa
fëmijë të varfër dhe hapi për ta shkol-
lën e parë. I mungonte gjithçka ele-
mentare, por kishte dhe shumë
mbështetje morale, fizike, shpirtërore
nga Krishti, që ia lehtësoj punën, duke
e parë njetin qëllimirë të shpirtit bujar
të Nënë Terezës.
Nga pesë fëmijë të parë të brak-
tisur nga prindërit e tyre dhe që
endeshin rrugëve për bukë, të rreck-
osur, shëndetligë, të palarë, pa stre-
hë dhe ngrohtësi prindërore, u përku-
jdes sikur të ishte nëna e tyre. Kështu
në vitet ’80 numëri i vogëlushëve arri-
ti në 5,000 vetë.
Dëshmi e mirësisë së vijueshme
të Misionit të Dashurisë për fëmijët
e varfër e papërkrahje, sot ndodhet
shkolla moderne, dyert e së cilës për
herë të parë i çeli bamirësja shqiptare
sot e Lumja Nënë Tereza.
Në fillim të misionit, Ajo ishte e
vetme me katër motra dhe nga viti
në vit numëri i tyre u rrit, duke hapur
qendrat e Urdhërit të “Misionit të
Dashurisë”, me një shtrirje gjeografike
jo vetëm në Indi por në të gjithë glo-
bin, racat dhe kombësitë.
Veshja në sari dhe simbolin e
Krishtit varur në supin e majtë, u bë
emblema e paqes dhe mirësisë në të
gjithë botën, tek shpërndante përditë
nga zemra e Saj dhe motrave (që e
ndihmuan në këtë mision), mirësi,
dhembshuri, dashuri pakufi, bujari,
shpresë për jetën, më të dashurit e
zemrës së vet, që ishin dhe mbetën
deri sa kaloi në amshim të varfërit e
më të varfërve, të sëmurëve, të pas-
trehëve, vreshtë njerëzore kjo plot
mjerim të tejskajshëm, që Zoti i cak-
toi si provë e dashurisë sa pakufishme
ndaj Tij. Dhe Ajo zbërtheu mision
sakrificash dhe lutjeje në praktikë
shembulltyrën e Krishtit.
Për bashkësinë e motrave që
themeloi, krijoi rregulloren
(Kushtetutën, që është dashuria ndaj
Zotit, duke ndihmuar njerëzit në
nevojë në të gjithë botën), e cila më
vonë do të dërgohej në Romë
(Vatikan) për miratim. Ata e fillonin
punën e përkushtimit ndaj të varfërve
në orën 4:40 në mëngjez dhe mba-
ronin në të tejlodhura nga puna në
orën 21:45 minuta të mbrëmjes.
Muaji shkurt i vitit 1953. Kjo
është data historikë, në të cilën hap
dyert Shtëpia e Parë Amë e Misionit
të Dashurisë (Missionaries of
Charity), në Indi, ku filloi shërbimi
direkt ndaj të sëmurëve, të varfërve,
jetimëve, të pastrehëve, antikapëve,
njerëzve të braktisur në Loëer Circular
Road, Nr. 54. Aty filluan të mblidhen
edhe vajza të reja, që kishin thirrjen
e Zotit, për t’i shërbyer çdo ditë të var-
fërve. Të parat ishin vajzat nga
Kalkuta dhe mbas filluan të vijnë nga
shtetet e ndryshme të Indisë dhe
mbarë bota në vitet në vijim.
E Lumja Nënë Tereza, kishte
nevojë për varfëri, për të qenë e lirë
në mënyrë materiale e shpirtërore,
që të ushtroi shërbimin ndaj Zotit,
ashtu sikurse Krishti i varfër u ka
shërbyer të varfërve dhe
skamënorëve. Të varfërit janë shumë
të pasur në shpirt dhe kanë nevojë të
madhe për t’i ndihmuar me dashuri,
duke u dhënë ngrohtësi dhe zbutur
mjerimin ku fati i keq i ka plandosur.
HAPI I DASHURISË
Duke takuar dhe vizituar të var-
fërit E Lumja Nënë Tereza, u takua
Nënë Tereza dhe Papa Gjon Pali i Dytë
me shumë probleme që i prokupo-
jnë çdo ditë njerëzit buzë vdekjes.
Pleq të sëmurë dhe të braktisur, të
rinj skeletorë dhe të sëmurë pa
përkrahje, qindra njerëz buzë trotu-
areve, që shtrijnë dorën për bukë dhe
dhjetra të tjerë në agoni të vdekjes.
Shumë të varfërve të tjerë në rrugë
që kishin sëmundjen e gërbulës, të
cilëve nga frika e infektimit nuk afro-
het askush për ndihmë humane.
Klithma, thirrje për ndihmë, miz-
erja e ulur në shtetin më të madh qin-
dramilionësh shihej në çdo rrugë, lag-
je, shtet të Indisë. Ky zë mjerimi drej-
tohej nga Zoti për ndihmë. Tek zem-
ra e Nënë Terezës, lindi një hap tjetër
dashurie për të ndihmuar dramën e
përditshme të këtij populli të pafa-
jshëm.
Dhe Ai në momentet më të dësh-
përuar i dërgon Engjëllin e Saj
Mbrojtës Nënë Terezën të vogël fizik-
isht, por me zemër të madhe dhem-
bshurie e mbushur me bujari fiskike
shqiptare. Përballë dhimbjeve e
mjerimit të tejskajshëm, që shihte
dhe prekte ngado që shkonte Nënë
Tereza me motrat, Ajo gjeti thirrjen
e Zotit për t’u bërë një Nënë e mad-
he e dashur tyre. Dhe për këtë hapi
Shtëpinë e Parë përkushtuar “Zemrës
së Zojës” (indisht ‘Nirmal Hriday’)në
në vitin 1954 numërin 14 në Greek
Lane. Më 1955 u hapën Shtëpitë për
Fëmijë (Shishu Bhavans), ku përf-
shihen fëmijët e porsalindur dhe të
braksitur dhe deri të varfërit. Filloi
kështu fushata për grumbullimin e
fëmijëve nëpër rrugët e errta të qytetit,
nëpër lagje të varfëra. Vetëm në Indi
deri në vitin 1980 hapën dyert 40
shtëpi të tilla.
12 vjet më vonë, në vitin 1963, kri-
johet Dega e Vëllëzërve të
Misionarëve të Dashurisë, themelu-
ar nga vetë E Lumja Nënë Tereza.
Biografët tregojnë shumë episode
të jetuara kur Nënë Tereza i ndih-
monte njerëzit buzë vdekjes në
Kalighat. Ajo u takua me një grua të
moshuar, plot plagë të infektuara, e
cila në pamundësi rrinte e shtrirë për
dhe, ku mijtë e hanin për së gjalli. E
skena të tilla haste ajo çdo ditë e natë
në rrugët e mbushur plot drama
mjerimi.
Duke e parë mjerimin e pakufi
mes njerëzve Ajo mendoi që t’i
kërkonte autoriteteve të qytetit disa
shtëpi të gjendeshin të bashkëngji-
tur me Tempullin e Hyjneshës Kali,
Mbrojtëses së Kalkutës, që ishin ndër-
tuar si bujtina për shtegtarët.
Autoritetet civile, duke e parë nevo-
jën e madhe dhe mjerimin e njerëzve
të tillë, ia lejuan t’i përdorte ato
përkohsisht si qendra për t’i ardhur
në ndihmë njerëzve të varfër.
Por disa hindu u zemëruan dhe
protestuan, sepse ish qendrat e tyre
po ktheheshin në qendra katolike.
Puna arriti deri aty sa indut përdoren
edhe infuluencen e tyre ne sferat e
larta të politikës në Indi. Njeri nga
politikanët u shpreh me arrogancë se
do t’a përzinte Nënë Terezën nga ai
vend dhe India, ndonëse ajo ishte
shtetase indiane.
Një ditë ai shkoi për ta takuar
direkt Nënë Terezën dhe për t’i
shpreh vendimin e tij. Ai pa më sytë
e vet me radhë të gjithë dhomat e
mbushura plot me njërëz, ku mjeri-
mi i popullit të tij ishte shtrirë dhe
kërkonte shpresë për shpëtim. Në
Indi derinë vitin 1980, kishte 4 mil-
ion të sëmurë nga gërbula, ku në të
gjithë botën ishin 20 milion vetë. U
prek shumë dhe midis njerëzve që e
shikonin në heshtje, politikani i madh
indian, i shtriu dorën e mirënjohjes
Nënë Terezës, e bekoi me fjalët e
ngrohta për atë dashuri e dhemb-
shuri të pakufi, që Ajo sëbashku me
Motrat e Dashurisë po tregonin
përditë për popullin e tij.
Më 1975, qeveria lokale u dhuroi
edhe një banesë tjetër “Motrave të
Dashurisë”. Gradualisht themelues-
ja e Urdhërit, ndërtoi strukturën e
punës, duke hapur edhe shtëpi të tjera
në Indi. Shtëpia e parë jashtë Kalkutës
u hap më 26 maj të vitit 1959. Njerëzit
bujarë nga e gjithë bota i dhuruan
murgeshave bamirëse automjete,
ambulanca, dhe iu afruan për ndih-
më shumë mjekë që punonin falas,
mijëra bashkëpunëtorë nga e gjithë
bota, të cilët e përkrahën dhe ndih-
muan në veprën e madhe dhe të
shumëllojshme të Nënë Terezës.
Një punë shumë të madhe ajo bëri
në luftë kundër abordit, që ishte një
vrasje makabër në kraharorin e nënës
Në këtë mënyrë gradualisht filloi
të shkruhet historia e motrave
bamirëse, të cilat pa u ankuar
gëzuar 28 nëntori
asnjëherë për lodhje dhe stër-
mundime të përditshme, punojnë në
emër të dashurisë ndaj Zotit. Në
Amerikën Latine dhe posaçërisht në
Venezuelë (afër Carasit) në Cocorota
u hap shtëpia e parë e vogël për
veprën bamirëse të motrave të
Urdhërit që themeloi Nënë Tereza,
që kishte shkuar atje nga Kalkuta e
Indisë. Vitet e mëvonshme zgjerohet
shpërndarja gjeografike e qendra dhe
shtëpive të bamirësisë, si në Lima
(Peru), Kolombi, Bolivi, Brazil etj.
Më 1968 u hap shtëpia e parë në
Romë të Italisë, me kërkesën e vetë
Papa Pali VI. Qendra të tjera u hapën
në Ostia (afër Romës), Palermo
(1974), Ragusa (Siçili), Reggio
Calabria.
Për t’i ardhur në ndihmë popull-
sisë së lashtë autoktone aborigjene
në Australi, më 1969 u hap qednra e
“Misionarëve të Dashurisë”. Në
Pakistan dhe Bangladesh u hapën
disa shtëpi-qendra në vitin 1972. Në
Jordani (Amman) në vitin 1970
motrat e Nënë Terezës, filluan të
punojnë mes të vafërve të vendit.
Shtëpi të tjera u hapën në vitin 1973
në Gaza (Palestinë), Jemen, Angli (
1970, 1971, Londër), Irlandë (Dublin),
Irlanda e Veriut (Belfast), Tanzani
(1968, Tabore), Mauritia (1972) (afër
Madagaskarit), Adis Abbebë (1973,
Etiopi), Ceilon (Colombo, Sri Lanka),
ShBA (Harlem, Bronx, Neë York),
Zagreb (1979, Kroaci), Kosovë,
Shqipëri (1991, Shkodër (3 shtëpi dhe
një shtëpi e Urdhërit të Vëllezërve të
Nënë Terezës, në Kukël afër Bushatit),
Tiranë, Dukagjin (Mëlësia e Madhe)
etj.
Vetëm në Indi, “Motrat e
Dashurisë” në vitin 1980 udhëhiqnin
80 spitale të specializuar për të
sëmurët me gërbulë. Çdo vit nga dyert
e spitalit dalin të shëruar mbi 50,000
vetë, ndërsa në Kalkutë asokohe
shëroheshin plotësisht mbi 2,000
vetë. Për herë të parë lufta kundër
sëmundjes së gërbulës nga misonaret
murgesha filloi në vitin 1957. Ata për-
gatiteshin nga ana mjekësore nga Dr.
Senn, një specialist i mirënjohur në
botë. Ai me durim e përkushtim
human, u mësonte motrave murge-
sha mënyrën sesi duhet luftuar kjo
sëmundje vdekjeprurëse në Indi e
botë.
 / CYANMAGENTAYELLOWBLACK

99
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008

Në këtë ditë të rëndësishme, të gjithëve u dëshirojmë ditë të

mirë me familjen dhe miqtë duke kujtuar mirë traditat, veshjet
dhe shpresat e përbashkëta që të gjithë i ndajmë së bashku.

Gëzuar 28 Nëntori
On this important holiday we wish for all a wonderful day with family and friends,
and remember well the traditions, customs, and common hopes that we all share
Happy 28 November

www.UlcinjToday.com Chicago, ILLINOIS www.Hotel-Mediteran.com

info@becovicholdings.com
www.BecovicHoldings.com

Becovic Holdings Corporation offers a broad range of exciting employment opportunities and continually seek talented
individuals who embody the skills and drive that contribute to our global success. Visit our website for available positions.

/
CYANMAGENTAYELLOWBLACK /

100
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori

Vëllezërit Gojçaj urojnë:

Gëzuar 28 Nëntorin!
Vëllezërit Lekë dhe Pashko Gojçaj urojnë të gjithë shqiptarët, në trojet etnike dhe në emi-
gracion: Gëzuar Festën e Flamurit Kombëtar, 96 - vjetorin e Pavarësisë së Shtetit Amë!
Flamuri i Gjergj Kastriotit-Skënderbeut, i ngritur me 28 Nëntor 1912 nga Ismail Qemali,
është simboli që bashkë me gjuhën e bukur shqipe na bashkon si Komb! Kombin e
bashkon flamuri kuq e zi dhe gjuha e bukur shqipe!
Ky përvjetor i sivjetëm ka më shumë gëzim sepse përmban dy fitore të mëdha: Kosova
është shpallur shtet i pavarur dhe Shqipëria tashmë, pas firmës së presidentit Bush,
ndodhet në paradhomën e NATO-s.
Të dyja janë festa madhore-Pavarësia e Kosovës, siç është shprehur shkrimtari ynë i
madh Ismail Kadare, do ta ndryshojë rrënjësisht dhe për mirë të gjithë Kombin Shqiptar.
Ndjehemi të dëshpëruar për mungesën në festën e pavarësisë dhe në përvjetorët e
përvitshëm, të dr.Ibrahim Rugovës, arkitektit të shtetit të Kosovës. Ndërsa Shqipëria në
NATO, garanton integritetin e shtetit amë.
Gjatë këtij viti ne përkujtuam edhe 5-vjetorin e lumturimit të Nënë Terezës, simbolit
bashkues për kombin. Me emrin e Nënë Terezës lidhet dhe Katedralja në Prishtinë, ku
mërgata shqiptare po jep kontributin e saj.
Këtij përvjetori i priu edhe 100-vjetori i Kongresit të ABC, një tjetër gëzim për shqiptarët.
Kur festojmë 28 Nëntorin e vitit 1912, ne kujtojmë të gjithë heronjtë e kombit, kujtojmë
edhe heronjtë e Malësisë, që me kryengritjet e viteve 1911-1912 përgatitën ngjarjen
madhore të Vlorës. Një nderim të veçantë meriton heroi Dedë Gjo’ Luli.
Le ta gëzojmë të gjithë këtë festë të kombit shqiptar!

Lekë dhe Pashko Gojcaj

/
 / CYANMAGENTAYELLOWBLACK

101
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008

/
CYANMAGENTAYELLOWBLACK /

102
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori

Sivjet me gëzim të plotë festojmë 28 Nëntorin,

Ditën e Pavarësisë së Shqipërisë, Ditën e Flamurit
si dhe pavarësinë e Kosovës. Përpjekjet shekullore
të shqiptarëve më në fund u realizuan.

Kush e do atdheun dhe kombin e vet, e ka për

detyrë gjithnjë të punojë për një mirëqenie më të
mirë të të gjithë shqiptarëve kudo që jetojnë ata,
për një përparim ekonomik, edukatë familjare e
shkollore për të forcuar vetëdijen kombëtare dhe
për të zhdukur në themel çdo fanatizëm fetar.

Të gjithë duhet të përpiqemi për bashkim e vël-

lazërim, të gjithë duhet të përpiqemi të kultivojmë
si gjithmonë harmoninë fetare, të gjithë duhet të
përpiqemi të respektojmë mendimin e njëri tjetrit,
të gjithë duhet të përpiqemi t’i përshtatemi
realitetiteve të reja, thellimit të demokracisë dhe
respektit për secilin, pa marrë parasysh besimin
apo bindjet politike.

Shqiptarët e rinj duhet të sjellin mes nesh traditën e

vjetër, vlerat burrërore, duke respektuar traditat që
na lanë të parët e duke u nisur nga thënia e vjetër:
“ç’mbjell do të korrësh” dhe “mos i bën tjetrit atë
që nuk ke dëshirë që ai ta bëjë ty”.

Urime për festën e Flamurit,

urime Krishtlindjet,
Bajramin dhe Vitin e Ri.

Adem Dukaj me familje

Adem Dukaj

/
 103
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008

Misioni Shqiptar dha pritje me rastin e 28 Nëntorit

Ambasadori Adrian Neritani me bashkëshorten dhe Bruno Selimajn Konsulli i Shqipërisë. Dr. Albert Jerasi( i dyti djathtas) dhe
me bashkëshorten gjatë pritjes që u dha në A-Club- Steak House drejtori i Institutit të Diasporës. Z. Flamur Gashi( i pari majtas) Ministri i Jashtëm i Kosovës, Skënder Hyseni me kryetarin e Këshillit
për Misionet diplomatike në Kombet e Bashkuara me bashkatdhetarë gjatë pritjes. Kombëtar Shqiptaro-Amerikan, Martin Shkreli

Misioni i përhershëm i Republikës Shqipërisë në Misionin e Përhershëm të gjata, madhështore e të kombin-

së Shqipërisë, me 25 nëntor 2008,
dha një pritje-kokteil për Trupin
Diplomatik të akredituar në Kombet
e Bashkuara. Pritja,e drejtuar nga
Kryetari i Misionit, z. Adrian Neritani,
u dha në “A- CLUB-STEAKHOUSE”,
pronë e bashkatdhetarit, Bruno
Selimaj, në Manhattan.
Në pritje morë pjesë shumë
ambasadorve të shteteve, anëtare të
OKB-së dhe pothuajse së të gjithë
përfaqistë në OKB. Ishin të ftuar edhe
biznesmen, gazetarë, lider të komu-
nitetit, përfaqësues nga shoqata e
grupe bashkatdhetarësh, si dhe miku
i shqiptarëve, ish i dërguari i posaçëm
i Presidentit të SHBA-ve, George W.
Bush, për çështjen e Kosovës
ambasadori Frank G.Wisner, Jr. Në
pritje mori pjesë edhe Ministri i
Jashtëm i Kosovës, z. Skënder
Hyseni, drejtori i Institutit Kombëtar
të Diasporës,pranë Ministrisë së
Jashtme të Shqipërisë, z. Flamur
Gashi etj. Diplomatët e pranishëm
uruan për ditën e pavarësisë së
Shqipërisë, kryetarin e Misionit të
Republikës së Shqipërisë, z. Neritani
dhe u informuan për arritjet e fun-
dit të Shqipërisë.
Misioni Shqiptar pranë Kombeve
të Bashkuara në bashkëpunim me
Konsullatën Shqiptare në Nju Jork,
dhanë edhe një pritje me rastin e 96
vjetorit të Shpalljes së Pavarësisë së
Shqipërisë, të shoqëruar me një
Koktejl të pasur me ushqime dhe pije
të hënën në mbrëmje, 24 nëntor
2008. Pritja u organizua në restoran-
tin ”Macceleria” në Manhattan, pronë
e bashkatdhetarit dhe veprimtarit
të njohur Sejdi Bitici.
Ambasadori i Republikës së
pranë Kombeve të Bashkuara, z.
Adrian Neritani, ambasadori Lublin
Dilja, konsulli i përgjithëshëm Albert
Jerasi, për më shumë se tre orë pritën
bashkëatdhetarët e shumtë që erd-
hën të uronin për festën.
Me këtë rast kishin ardhur shumë
bashkatdhetarë me banim në Nju
Jork dhe shtetet përreth, drejtues
shoqatash dhe fondacionesh, biz-
nesmenë, avokatë, aktivistë, studen-
të, veprimtarë. Mes pjesmarrësve
ishin shumë vatranë dhe kryetari i
Federatës PanShqiptare të Amerikës,
VATRA, zoti Agim Karagjozi.
Nga Shqipëria ishte i pranishëm,
kryetari i Partisë për Drejtësi dhe
Integrim, zoti Tahir Muhedini,
Kryetar i Partisë për Drejtësi dhe
Integrim. I pyetur nga Illyria se si
ndjehej në këtë 28 nëntor, kryetari i
Vatrës, z. Karagjozi, tha: “Dita e 28
Nëntorit është dita më e ndritshme
në historinë moderne të kombit
shqiptar. Kjo është dita e pavarësisë
shqiptare. Ndjehem i gëzuar sepse
tani kemi dhe Kosovën e pavarur.
Kombi duket se është në rrugë të
mbarë: Kosova e pavarur, Shqipëria
ka marrë ftesën në NATO, dhe në
miqësi të përhershme me SHBA-të.
Të gjitha këto më gëzojnë.”
Z. Adrian Neritani, uroi të gjithë
bashkatdhetarët për festën e
Flamurit.
Viti i fundit, tha z. Neritani,” ka
shënuar ngjarje me përmasa his-
torike për kombin shqiptar. Pavarësia
e Kosovës dhe ftesa e Shqipërisë për
anëtarësim në NATO janë gdhendur
në ndërgjegjen tonë kombëtare si
dëshmi të historisë moderne. Këto
ngjarje janë kurorëzim përpjekjesh
uara me faktorë të rëndësishëm
ndërkombëtarë. Ne i jemi mirënjo-
hës SHBA. Këto ngjarje kanë krijuar
edhe një sfidë e përgjegjësi më të
madhe po aq historike per sot e për
të ardhmen. Si dëshmitarë dhe pjes-
tarë të këtyre zhvillimeve historike,
ne kemi shumë arsye të ndjehemi
krenarë. Ne kemi po aq arsye t’i
transmetojmë të tjerëve vlerat dhe
krenarinë tone të trashëguar nga his-
toria, dhe atë që po na përgatit për
sfidat e së ardhmes moderne.”
Më tej në përshëndetje Neritani,
tha se:” Festa e Pavarësisë është
gjithashtu edhe një ditë e madhe
nderimi për sakrificat e te gjithëve,
secili sipas mundësive dhe aftësive,
individualisht dhe në organizime Diplomatët duke pritur bashkatdhetarët
respektive. Kjo mirënjohje i drejto-
het veçanërisht atyre që nuk janë më
midis nesh në këtë përvjetor të
Pavarësisë së Shqipërisë. Mirënjohja
i drejtohet të gjithë atyre që ndiko-
jnë dhe do të ndikojnë gjithnjë e më
shumë që proceset demokratike të
përshpejtohen dhe përparimi ynë të
jetë i pandalshëm.
Kjo është edhe një ditë e madhe
reflektimi. Angazhimet dhe
pergjegjësitë apo sfidat me të cilat
përballemi janë e do të jenë pjesë
natyrale e procesit të zhvillimit të
demokracisë institucionale dhe të
integrimit euro-atlantik.”
Me urimin: “Gëzuar Festën e
Pavarësisë” e ka mbyllur fjalën për-
shëndetëse Ambasadori i Republikës
së Shqipërisë në Misionin e
Përhershëm pranë Kombeve të
Bashkuara, shkëlqesia e Tij z. Adrian
Neritani.
(SiBe)
Nga djathta, ambasadori Adrian Neritani, kryetari i Vatrës. Z. Agim Karagozi dhe
Sejdi Bitici me të bijën

Bashkëatdhetarë të pranishëm në pritjen që Misioni Shqiptar dha

të hënën me 24 nëntor në restorantin”Macceleria” në Manhattan, Anna Kohen (djathtas) Mimoza Belliu, Elmira Muja,
pronë e bashkatdhetarit Sejdi Bitici. Biznesmeni Harry Bajraktari me ambasadorin Wisner. Adem Belliu, Iliriana Sulkuqi.
104
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori

SOKOL BRAHA
Attorney at Law

Ofrojmë shërbime ligjore 1375 Broadway, 3rd Floor

për të gjitha çështjet New York, NY 10018
emigracionit kudo në SHBA. (646) 723-1286
Për ne, nuk ka çështje të vështirë! (212) 591-0168

Avokati shqiptar SOKOL BRAHA ju uron gjithë bashkatdhetarëve

GËZUAR FESTËN E 28 NËNTORIT!

Vështirë të gjendet një komb tjetër që të ketë pasur kaq ngjarje vendimtare në një vit si kombi ynë në vitin 2008:
KOSOVA – SHTET I PAVARUR
SHQIPËRIA – ANËTARE NË NATO
Urime për përparim dhe prosperitet gjithë shqiptarëve kudo që janë!

gëzuar 28 nëntori
INTERVISTË ME ISH-DIPLOMATIN WILLIAM E. RYERSON, AMBASADORI I PARË I SHTETEVE TË BASHKUARA TË AMERIKËS, PAS RËNIES SË KOMUNIZMIT, NË SHQIPËRI
Nuk ka asnjë ditë që të mos mendoj
për Shqipërinë dhe miqtë e mi atje
Ambasadori Ryerson kujton se si u takua për
herë të parë me Sali Berishën, Ramiz Alian,
Gramoz Pashkon e të tjerë – cili është vendi
i tyre në historinë e Shqipërisë
Z. Ryerson, pas dimrit të gjatë
komunist, shqiptarët u gëzuan për
për rivendosjen e marrëdhënieve
diplomatiike me Shtetet e Bashkuara
në 1991. Si e mësuat lajmin për
detyrën e re? Si e përjetuat atë?
Unë u ngarkova me detyrë
përkohësisht në Tiranë në prill të vitit
1991. Kishte dalë nevoja për të
vendosur një njeri atje dhe unë që
kisha mësuar pak shqip, me dëshirën
time kur punoja në Beograd, dola
vullnetar që të shkoja në Shqipëri.
U gëzova kur më thanë se do të
shkoja aty për “30 deri në 60 ditë”.
Mbeta i habitur kur më thanë se më
kishin emëruar si ambasadori ynë i
parë në Shqipëri.
A mund të tregoni ndonjë episod
të veçantë apo ndonjë element që ju
habiti, preku apo shokoi kur u
vendosët në një vend që kishte qenë
për kaq kohë i izoluar, i mbyllur në
guackën e vet?
Mbeta i shokuar nga pamja e
njerëzve në rrugët e Tiranës. Njerëzit
dukeshin të kequshqyer dhe shumë
prej tyre ishin të veshur në mënyrë
të mjerueshme. Në veçanti më
kujtohet që pashë një ushtar të ri,
palltoja e të cilit ishte gjithë vrima
dhe dukej që ishte prerë në mënyrë
amatore, vetëm që të shkurtohej sipas
trupit të tij. Gjendja e rrënuar e
shtëpive dhe ndërtesave ishte
depresuese.
Si u takuat me Sali Berishën dhe
udhëheqësit e Partisë Demokratike
(PDSH) dhe çfarë përshtypjesh ju
lanë?
Udhëheqësi i parë që takova nga
Partia Demokratike ishte Gramoz
Pashko. Fola me të të nesërmen e
ditës që kisha mbërritur. I thashë se
Shefi i Protokollit në Ministrinë e
Jashtme më kishte thënë se nuk
mund të ndiqja sesionet në parlament
(unë kisha paraqitur një protestë të
menjëhershme po nuk isha i sigurtë
nëse do të merrej parasysh). Pashko
më tha se PD-ja do ta ngrinte çështjen
në parlament.
Të nesërmen në mëngjez, pata një
telefonatë nga Shefi i Protokollit që
më njoftonte se mund të merrja pjesë
duke marrë edhe një përkthyes me
vete.
Gjatë pushimit të parë të seancës
parlamentare, u takova me Dr.
Berishën dhe një numër deputetësh
të tjerë. Përshtypja që më lanë ishte
shumë e mirë. M’u dukën njerëz të
arsyeshëm të mbushur me guxim për
të sfiduar komunistët në pushtet,
diçka që e dija që ishte e rrezikshme
në atë kohë.
PPSH ishte famëkeqe për
retorikën e saj anti-amerikane.
PDSH-ja nga ana tjetër i përkiste të
ardhmes. A ishte e vështirë të ruanit
distancën diplomatike gjatë fushatës
së zgjedhjeve historike të vitit 1992,
kur zgjedhja ishte (ndoshta për herë
të fundit në histori) kaq e qartë mes
“të mirës” dhe të “keqes”? Ju kanë
akuzuar në fakt për njëanshmëri, po
kjo nuk besoj se ju ka çuditur…
Nuk ishte sekret se politika
amerikane ishte për promovimin e
demokracisë dhe të ekonomisë së
tregut të lirë. Gjatë vizitës së tij në
qershor 1991, Sekretari i Shtetit, Baker
u takua me dhjetë figura të opozitës
së re ekzistuese dhe i inkurajoi ata që
të bashkoheshin për të rrëzuar komu-
nistët nga pushteti.
Takimi u organizua në një dhomë
të vogël ngrënieje në Hotel Dajti dhe
pa asnjë dyshim që mjedisi ishte i
mbushur me përgjues. Kështu që nuk
kishte pse të çuditej PPSH-ja që unë
isha “i njëanshëm”.
Çfarë kujtoni nga takimet tuaja
me ish-Presidentin Ramiz Alia? Disa
e shihnin atë si Gorbaçovi shqiptar
por për shumë të tjerë ai ishte thjesht
udhëheqësi i fundit stalinist i
Shqipërisë. Cili është mendimi juaj
për figurën e tij?
E takova së pari jozyrtartisht, në
një kafene, në katin e poshtëm të par-
lamentit, gjatë një prej pushimeve
mes debateve. Kur i vura në dukje se
Shqipëria duhej të rishikonte të kalu-
arën e saj ashtu siç ishte detyruar të
bënte Gjermania me të kaluarën e
saj, ai më kundërshtoi duke më thënë
se dy rastet nuk mund të krahaso-
hen.
Pak javë më pas më ftoi që të tako-
hesha me të në Presidencë. M’u duk
shumë i infomuar.
E dija që fliste serbo-kroatisht, por
kur qeshi për diçka që thashë, pa prit-
ur që t’ia përcillte përkthyesi, e kup-
tova që kishte edhe njohuri të
anglishtes.
Ai u soll në mënyrë dashamirëse
me mua, por unë asnjëherë nuk e har-
roja se shumë më tepër njerëz ishin
vrarë duke u përpjekur që të iknin
nga Shqipëria, gjatë viteve të tij, se sa
gjatë periudhës së gjatë të Enver
Hoxhës. Ai kishte gjak në duart e tij.
Shumë gjak.
Është ende shpejt për të shkruar
vendin e Sali Berishës në historinë e
Shqipërisë, sidomos tani që është rik-
thyer në pushtet. Megjithatë, opin-
ionet për qeverisjen e tij si President
nuk kanë si bëhen më kontradiktore?
Ju vetë si e kujtoni atë? Si e vlerësoni
punën e tij si udhëheqës?
Unë besoj se ai ishte njeriu i duhur
për atë punë në atë kohë dhe se i shër-
beu mirë Shqipërisë.
Ai ishte shumë inteligjent dhe
William E. Ryerson, Ambasadori i parë i Shteteve të Bashkuara të Amerikës,
pas rënies së komunizmit, në Shqipëri, në zyrën e tij në Tiranë
kishte një personalitet të fortë. Ky
kombinim karakteristikash mund t’i
ketë bërë disa njerëz brenda PD-së
që t’i druhen përplasjes me të.
Më duket sikur diplomatët ndër-
rohen pikërisht atëhere kur janë njo-
hur mirë me vendin e mund ta bëjnë
punën. Si ka qenë rasti juaj me
Shqipërinë?
Është praktikë amerikane që
ambasadori të mos shërbejë më
shumë se një maksimum prej tre
vjetësh – që është edhe rasti im.
Për diplomatët e karrierës,
ndryshe nga të emëruarit politikë, ata
që zgjidhen si ambasadorë, zakon-
isht kanë qenë më parë me detyrë e
nganjëherë edhe dy herë në atë vend.
Sigurisht që kjo nuk vlente për
Shqipërinë, duke qenë se marrëd-
hëniet tona ishin ndërprerë që nga
viti 1939, asnjë diplomat amerikan
nuk kishte qenë ndonjëherë me
detyrë atje: Shqipëria ishte diçka e re
për tue gjithë ne.
Tani pas kaq vitesh, duke parë
çfarë ndodhi a do të kishit ndryshuar
diçka në punën tuaj si ambasador
po të mund të ktheheshit pas në
kohë?
Ua lë të tjerëve të gjykojnë punën
time dhe çfarë mund të kisha bërë
më mirë.
Nga ambasadorët që ju pasuan
në Shqipëri, a ju ka kontaktuar ndon-
jëri, apo a ju kërkuar ndihmë duke
pasur parasysh përvojën tuaj atje?
A jeni takuar me ta?
Kur isha në SHBA me pushime,
në fillim të vitit 1994, Ambasadori
Joseph Lake dhe zonja e tij më ftuan
në shtëpinë e tyre dhe patëm, një
bisedë të shkëlqyer të shoqëruar nga
një darkë e shkëlqyer.
A keni ndonjë të preferuar mes
tyre? A ju ka zhgënjyer ndokush?
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
Jo. As të preferuar e as zhgënjime.
Mbaj mend se qe një periudhë kur
kishte shumë debate për
Ambasadoren Lino, përkrahësit dhe
kritikët të ndarë pothuajse sipas
vijave partiake. Si e vlerësoni punën
e saj?
Jam takuar me Ambasadoreshën
Lino kur ajo shoqëroi kryeministrin
Fino në SHBA dhe mbeta shumë i
impresionuar prej saj. E kam takuar
atë disa herë që atëhere, duke përf-
shirë madje edhe një ekspozitë me
piktura mbi Nënë Terezën, disa net
më parë. Veprimtaria ishte në
Ambasadën e Vatikanit në
Washington e organizuar nga
Ambasadori Sallabanda dhe Nunci i
Papës së bashku.
Sa e vështirë ka qenë për një
diplomat të huaj (sidomos amerikan)
në një vend ku politika shkakton
emocione kaq të forta dhe e kaluara
ka qenë tepër e dhimbshme për t’u
injoruar?
Në parim duhet të jetë shumë e
vështirë, por Shqipëria bën përjash-
tim. Roli i Presidentit Wilson dhe
puna e Harry Fultz-it kujtoheshin me
kaq shumë mall e respekt dhe njerëz-
it e dinin nga emisionet e Shërbimit
Shqiptar të Zërit të Amerikës se
Shtetet e Bashkuara nuk e kishin har-
ruar Shqipërinë dhe shqiptarët.
Ka pasur debate në vitet e fundit
për sfidat ndaj imazhit amerikan në
botë. Çfarë roli mund të luajnë
ambasadorët në këtë drejtim? A ka
hapësirë për të lënë gjurmë person-
ale në marrëdhëniet mes vendeve
dhe imazhin e Amerikës apo është
diçka për të cilën gjithshka varet nga
ajo që thotë e bën Washington-i?
Sigurisht, është e mundshme për
ambasadorët dhe diplomatët që të
lënë gjurmët e tyre në vendet ku shër-
bejnë.
105
Nëse politika amerikane nuk i
pëlqen një vendi dhe popullit të tij,
atëhere puna do të jetë shumë më e
vështirë për diplomatët. Po ata për
këtë paguhen: të shpjegojnë politikën
amerikane për qeveritë e huaja dhe
popujt në botë.
Ju keni qenë për shumë vjet, anë-
tar nderi i bordit të gazetës “Illyria”
si edhe lexues i saj. Çfarë mendoni
për jetën e komunitetit shqiptar këtu
në SHBA dhe si mund të ndihmojë
ai në përmirësimin e situatës në
Shqipëri.
Nëse nuk gabohem jam i abonuar
që nga viti 1992 dhe e them me kre-
nari këtë. Është një gazetë e shkëlqy-
er dhe jam i kënaqur që shoh se z.
Bajrami po vazhdon punën e mirë të
miqve të mi Harry Bajraktari dhe
Ekrem Bardha.
Komuniteti këtu mund të ndih-
mojë shumë Shqipërinë dhe Kosovën
duke ofruar mbështetje por edhe kri-
tikë kur është e merituar.
Ka pasur disa ambasadorë
amerikanë në Shqipëri, por ju ishit
i pari pas një gjysëmshekulli dhe për
këtë u bëtë dhe mbetët një emër i njo-
hur për shqiptarët. Po Shqipëria
çfarë vendi zë në kujtimet tuaja nga
karriera diplomatike…
Nuk ka ditë që të mos mendoj për
Shqipërinë dhe miqtë e mi atje. Siç
është shkruar edhe në gazetën
“Illyria”, flamuri shqiptar valëvitet në
hyrje të shtëpisë sime bashkë me atë
amerikan.
Unë jam krenar për lidhjen time
me shqiptarët dhe përpiqem me kon-
taktet e mia që njohuritë e mia për
Shqipërinë t’ua përcjell amerikanëve
që njoh e takoj.
Ju falenderoj për këtë mundësi
për të komunikuar me lexuesit tuaj
dhe më lejoni t’ju uroj Gëzuar Ditën
e Flamurit.
(Intervistoi Ruben Avxhiu)
 106
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori

Shqiptarët e Illinois-it po ndërtojnë një xhami të re

Këshilli i Qendrës Islame Shqiptare në Chicago me imamin e ri, Ejup Jakupi para objektit të xhamisë në ndërtim

CHICAGO, IL
Shqiptarët në Illinois po ndërto-
jnë një xhami të re. Punët kanë fil-
luar para 2 muajsh dhe gjithçka po
ecën sipas planit. Objekti fetar do
të ketë 16 mijë “square feet” dhe do
të jetë faltorja më e madhe e shqip-
tarëve të besimit musliman bë
Shtetet e Bashkuara të Amerikës.
Në këtë xhami do të mund të
falen mbi një mijë veta. Këtu do të
bëhen edhe shërbimet mortore, do
të ketë shkollë, librari etj.
Punët në ndërtimin e xhamisë
pa pagesë i ka marrë përsipër Abas
Useini me kompaninë e vet “B& A
Builders, Inc” ndërsa minaren do
ta ndërtojë me shpenzimet e veta
Hysen Kurti.
Pas vdekjes së imamit të
xhamisë, Idriz Kosova më 6 nëntor
të këtij viti, imam i ri është emëruar
Ejup Jakupi nga Struga, i cili ka
shërbyer për tetë muaj si imam i
shqiptarëve në Dallas.
“Shpresojmë se në qershor
xhamia do të kompletohet”, thotë
kryetari i Këshillit të xhamisë,
Vllaznim Sherifi.
Qendra Islame Shqiptare, e cila
gjendet në adresën: 5825 St.
Charles në Berkeley, Illinois, ka
hapur xhirollogarinë për ndihma
materiale.
(Illyria)

Gëzuar 28 Nëntori
 107
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008

FILIP LALA
President

55 South Street Phone: (914) 668 – 6878

Mount Vernon, NY 10550 Fax: (914) 668 – 6835

www.specialtreatmentgc.com

EXCAVATION SUPERSTRUCTURE & MISC. STEEL We are always hiring quality construction workers.
CONCRETE SLABS ON METAL DECK Excellent pay and benefits. Permanent positions. Must have legal immigration status.
SHORING
CONCRETE RETAINING WALLS
UNDERPINNING MASONS
ROCK DRILLING AND REMOVAL CARPENTERS
BUILDING FOUNDATIONS CONCRETE SIDEWALKS LABORERS

REINFORCED CONCRETE STRUCTURES HOIST & CRANE SERVICES

Gjithmonë punësojmë punëtorë dhe specialistë të kualifikuar dhe me eksperiencë.
 108
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori

Maqedonia, shtet i çudirave

Nga Kim Mehmeti
Shqiptarët që ishin fëmijë dhjetëv-
jeçarë, kur u soll Kushtetuta e parë e
Maqedonisë së pavarur, u rritën e u
bënë djelmosha me të drejtë vote,
duke dëgjuar se i takonin popullit, i
cili vetëm “kërkonte” që tjetri t’ia jepte
atë që ishte e tija. Fëmijët e etnitetit
maqedonas që në kohën e
mëvetësimit të shtetit nuk kishin më
shumë se një dekadë jete, u rritën dhe
u bënë për martesë, duke dëgjuar të
njëjtën melodi, por me tekst tjetër,
ku thuhej se shqiptarët pandërprerë
vetëm diçka “kërkonin”, të marrin
nga ajo që ishte vetëm e tyrja, se ata
duhej gjithmonë të ishin dorëlirë e të
japin. Pra, Maqedonia rriti gjener-
atat e atyre që ishin larguar nga një
e vërtetë thelbësore, kur bëhet fjalë
për shtetet multietnike, shumëkul-
turore e shumëreligjioze: për shtetet
me koncept të qartë qytetar e ku e
drejta individuale është e pamundur
pa të drejtat kolektive. Maqedonia
pra rriti gjeneratat e dy etniteteve
numerikisht më të mëdha – ato të
etnitetit maqedonas dhe shqiptar –
me bindjen se të parët duhet ta mba-
jnë dorën e djathtë gjithmonë shtrirë
për të dhënë e shqiptarët gjithmonë
me dorën e majtë të gatshme për të
marrë. Apo thjesht, Maqedonia kul-
tivonte gjeneratat e “lypsarëve” të
pangirë – shqiptarëve dhe
“dorëlirëve” zemërgjerë që ishin lod-
hur duke dhënë – maqedonasit
etnikë.
Dhe, jo se të rinjtë shqiptarë dhe
ata të etnitetit maqedonas nuk ia
bënin me dije shtetit sesi i edukonte
ata, të cilëve dikush iua harxhonte
ardhmërinë. Shumë herë në të kalu-
arën, ata dilnin rrugëve të Shkupit
apo të Tetovës. Kështu që të rinjtë e
etnitetit maqedonas protestonin
kundër hapjes së shkollave me mësim
në gjuhën shqipe, madje edhe duke
ngritur tenda përpara Kuvendit
republikan e duke bërë grevë urie. E
nga ana tjetër, të rinjtë shqiptarë i
vërshonin rrugët e Tetovës që të tre-
gonin sesa të nevojshëm e kishin
arsimimin në gjuhën amtare. Në të
shpeshtën e rasteve, protestuesit e
rinj të etnitetit maqedonas ishin të
shoqëruar nga parlamentarët e ndon-
jë partie dhe shumica nga ata që orga-
nizonin këto protesta, e kishin të sig-
uruar karrierën politike në VMRO-
DPMNE. Të gjithë ata “filipa, mil-
loshovska, gjorçevska”..., pas zgjed-
hjeve parlamentare të 2006, do bëhen
funksionarë të lartë shtetërorë dhe
do marrin rroga mujore edhe nga tak-
sat që do paguajnë moshatarët e tyre
shqiptarë, të cilëve dikur iua kishin
kundërshtuar mësimin në gjuhën
amtare.
Duke rritur gjenerata të tilla,
Maqedonia arriti deri te 2001. Që
atëherë, të gjithë të besonin se pas
këtij konflikti shteti nuk do rriste më
gjenerata “lypsarësh” shqiptarë dhe
“dorëlirë” të etnitetit maqedonas, se
do rriste gjenerata të qytetarëve që
kanë të njëjtat pozita startuese në jetë,
të njëjtat parakushte për të arritur
ardhmëri më të mirë për vetveten dhe
për tërë shtetin. Pra, të gjithë besonin
se e kaluara do mbetej e harruar, se
për politikanët e ardhshëm, të gjitha
ato që ndodhën në të kaluarën, do
jenë shenjë treguese sesi nuk duhet
të udhëhiqet shteti dhe çka nuk duhet
bërë. atyre që e kanë vështirë të dalin nga
Por, Maqedonia është shtet i çudi- lëkura e vet. Dhe ndoshta qytetarët
rave. Ky shtet duron aq naivitet dhe presin të pamundurën nga Gruevski
amatorizëm politik, sa do mjaftonte dhe “vojvoda” e tij. Ndoshta një
të shkatërrohej një perandori e tërë. numër i zgjedhësve të etnitetit maqe-
Kështu që, kur të gjithë mendonin se donas ende nuk arrijnë të shohin se
Maqedonia do i linte pas grindjet Maqedonia e sotme është në duart e
ndëretnike, se duke realizuar sa më atyre, të cilët, mbase, bashkëjetesën
shpejt Marrëveshjen e Ohrit, do me shqiptarët e konsiderojnë si fatke-
përqendrohej në problemet qësi të domosdoshme, si sëmundje
ekonomike, ndodhi çudia e paszg- kronike, e cila duhet pandërprerë
jedhjeve parlamentare të vitit 2006, mjekuar me arrogancë politike dhe
kur pushtetin e mori në dorë koali- mospërfillje ndaj obligimeve që dalin
cioni qeveritar i udhëhequr nga nga Marrëveshja e Ohrit. Andaj,
VMRO-DPMNE-ja, nga Gruevski, i Gruevski dhe qeveritarët e tij, edhe
cili shtetin e solli, aty ku ndodhet sot: sot, njësoj si dikur, popullaritetin e
të zhytur në baltën e mosmar- vet e kanë mbështetur vetëm në letrën
rëveshjeve ndëretnike. Kështu që ke e injorimit të kërkesave shqiptare dhe
përshtypjen se ngjarjet ndodhin e në mohimin e së vërtetës se, përderisa
harrohen, se vitet vijnë e shkojnë, ple- BDI ka kaq deputetë sa ka, vetëm ajo
qtë vdesin e fëmijët rriten, por vetëm dhe asnjë parti tjetër mund të jetë
Maqedonia mbetet ajo e njëjta - atd- përfaqësuese legjitime e kërkesave
heu i naivitetit politik. shqiptare.
Mbase një situatë e tillë ishte e Duke u shtirë se nuk janë ata të
pashmangshme pas fitores së VMRO- dikurshmit, duke përdorur si mbulesë
DPMNE-së në zgjedhjet parla- Partinë Demokratike shqiptare,
mentare të vitit 2006. E pashmang- Gruevski i sotëm dhe shokët e tij si
shme, sepse vinte në pushtet një par- Milloshovski, Gjorçevi etj., të ngjajnë
ti, e cila kapital më të “vlefshëm” poli- me monedha të rrejshme, të cilat nga
tik kishte të kaluarën antishqiptare jashtë duken si të vërteta, por, posa
dhe institucionalizimin e i gërvisht pak, të mbetet në duar
“maunokracisë”. E udhëhequr nga ngjyra e antishqiptarisë që e kanë
qeveria e Gruevskit dhe shokët e tij - thellë në vetvete. Si të tillë, ata edhe
shumica e të cilëve kanë biografi të ndoshta arrijnë ta gënjejnë një pjesë
pasur si organizatorë të protestave të popullit të tyre maqedonas, por jo
kundër shkollimit të shqiptarëve në edhe shqiptarët. Si të tillë, ata më
gjuhën amtare – Maqedonia e sotme shumë ngjajnë si shitës të ardhmërisë
edhe nuk mund të shkonte më larg e së rreme, sesa si politikanë që kanë
më tej, sesa të bëhej ajo që është sot: vizion për të nesërmen e shtetit. Me
një kënetë e bezdisshme politike, ku çka, ata në të vërtetë e çojnë shtetin
pandërprerë vazhdon kënga e dëgjuar drejtë një “Marrëveshje të re të Ohrit”,
prej vitesh, kënga për shqiptarët që pa të cilën thuajse do jetë e pamundur
gjithmonë duan të “grabisin” diçka që Maqedonia të shkojë tutje.
nga shteti dhe e pushtetarëve që Ndoshta me veprimet e veta Gruevski
duhet ta pengojnë “grabitjen”. vetëm i ndihmon shqiptarët e
Maqedonia sot është në duart e këtushëm që me kohë të kuptojnë se
projekti i një Maqedonie multietnike
është i pamundur, nëse në ndërko-
hë nuk arrihet edhe “një marrëvesh-
je”, me të cilën do qartësohen ato seg-
mente që nuk u përfshinë në
Marrëveshjen e Ohrit, me të cilën, në
mos më shumë, do mbyllen të gjitha
dyert që iu mundësojnë mandatarëve
të etnitetit maqedonas ta përdorin
demokracinë, që ajo më shumë të
ngjajë si rrugaçëri politike, sesa si
veprim i mbështetur mbi standarde
dhe ligje. Maqedonia rriti gjenera-
ta të rinjsh që vonë e kuptuan se
aktivistët e VMRO-DPMNE-së ishin
ata që më së shumti ndihmuan që ky
shtet të përballej me konfliktin e 2001.
Disa nga ata aktivistë të kësaj partie,
sot janë pushtetarë dhe marrin rro-
ga edhe nga taksapaguesit shqiptarë.
E ndërkohë, nga dita në ditë dësh-
mojnë se nuk njohin rrugë tjetër poli-
tike pos asaj që çon drejt “mar-
rëveshjeve të Ohrit”. Apo, se e kanë
vështirë ta kuptojnë se ëndrra e tyre
për një Maqedoni me shqiptarë të
nënshtruar në të, është me e largët
se ajo që ta ribësh ish - Jugosllavinë.
Dhe me këtë ata në të vërtetë më së
paku dëmtojnë shqiptarët. Me këtë
ata e marrin në qafë Maqedoninë.
Dhe nuk do arrijnë ta shpëtojnë poli-
tikisht as vetveten.
E këtillë siç është qeveria e sotme
e Maqedonisë, ajo kurrë nuk do arri-
jë të prodhojë tinguj të pastër poli-
tikë, të cilët do jenë të ndershëm ndaj
shtetit dhe të kuptueshëm për të
tjerët. Më në fund, ndoshta edhe
shumë pritet nga Gruevski, i cili gjith-
një e më shumë i ngjan njeriut, i cili
kërkon të shitet më shtrenjtë se sa
vlen, të duket tjetër nga ajo që është,
që më në fund të mos e dish se kush
është: A është mbrojtës i konceptit
multietnik apo rrënues i tij?

NJOFTIM NGA VATRA

NJOFTIM PËR TË PAME
Njoftojmë të afërmit, shokët, miqtë dhe dashamirët se e pamja –
pranimi i ngushëllimeve me rastin e vdekjes së më të dashurit tonë
LIGJËRATË PËR
HISTORINË E KOSOVËS
Ditën e diel, më 30 nëntor 2008, nën organizimin e
“Vatrës janë bërë përgatitjet për një tubin, ku drejtori
i Institutit të Historisë së Kosovës, Dr. Jusuf
Bajraktari , do të mbajë një ligjëratë për historinë e
Kosovës nga kohët e lashta deri në të tashmen.

Tubimi do të mbahet në lokalin:

The Eastwood Manor, 3
371 Eastchester Road,
Bronx, New York, në orën 2:00 pasdite.

Ftojmë bashkësinë shqiptare në New York e rrethinë

SADIK (PULECI) AHMETAJ
të marrin pjesë në këtë veprimtari kulturore, që jëmi (13.09.1938 – 31.10.2008)
të bindur se do ta gjeni me shumë interes. në SHBA do të mbahet për burra dhe gra me datën 30 nëntor 2008 (ditë e
dielë), prej orës 10:00 para dite deri në ora 5:00 pas dite në lokalet e
restorantit “Eastwood Manor”, në adresën: 3371 Eastchester Road, Bronx,
NY. Telefoni: (718) 654-4200, Telefoni i familjes Ahmetaj: (914) 772-6899

gëzuar 28 nëntori
Çështja e Kosovës do të zgjidhet përfundimisht, kur Serbia t’ia njohë pavarësinë
® preokupuar me interesat vetjake e
97
Ky ndryshim flet se popullata
serbe është shumë më realiste se
politikanët serbë lidhur me
Kosovën. Mirëpo, ndryshim i
ngadalshëm i vetëdijes së tyre
karshi Kosovës po ndodh për dy
gjëra: e para, populli serb është
ushqyer me dekada me urrejtjen
antishqiptare dhe mitin e
Kosovës dhe po aq kohë duhet që
ata të pastrohen nga ai helm; dhe
e dyta, politikanët serbë vazhdo-
jnë filozofinë e vjetër politike të
hegjemonizmit serbomadh dhe
nuk po munden të shkëputen nga
e kaluara fatale, por edhe më
tutje e shfrytëzojnë dhe e keqpër-
dorin Kosovën si mjet për të
mbetur në pushtet, me çka po e
mbajnë peng gjithë popullatën e
Serbisë.
Ndërkaq pas shpalljes së
pavarësisë së Kosovës, për shumë
serbë, problemi i Kosovës nuk
është në vend të parë, por është
zhvillimi ekonomik, punësimi,
standardi i jetesës, integrimet
evropiane...
Illyria: Ka ndonjë opinion të
kundërt në Beograd dhe përgjithë-
sisht në Serbi ndaj politikës serbe
për Kosovën?
F.Musliu: Po, ai opinion ka
ekzistuar vazhdimisht që nga koha
e fillimit të rrënimit të autonomisë
së Kosovës, terrori shtetëror serb
mbi shqiptarët e deri më sot, dhe
zërat nuk kanë qenë të paktë. Këtu
duhet llogaritur një numër të
intelektualëve të pavarur, gazetave,
shkrimtarëve, politikanëve e veç-
mas të organizatave jo qytetare.
Numri i tyre nuk është i vogël po
duhet veçuar Bogdan
Bogdanoviqin, Mirko Kovaçin,
Bora Qosiqin, Filip Davidin, Mirko
Tepavacin, Millosh Miniqin,
Desimir Toshiqin, Zharko Koraçin,
Llatinka Peroviqin, Çedomir
Jovanoviqin, Millan St. Protiqin,
Vesna Peshiqin, Jelica Miniqin,
Goran Svillanoviqin, Dragoljub
Todoroviqin, Rajko Danilloviqin,
Nikolla Baroviqin... Drejtuesit e
OJQ –Sonja Biserkon, Natasha
Kandiqin, Biljana Kovaçeviq -
Vuçon, Borka Paviqeviqin, Milenko
Deretën...Këtu duhet përmendur
edhe ish gazetat “Borba” e “ Nasha
borba”, “Dnevni telegraf” revista
“Vreme”, dhe kohët e fundit e
përditshmja “Danas”...; televizionet
“B 92”, “Studio B”, “TV mrezha”,
produksioni “VIN” dhe agjencia e
lajmeve “Beta”.
Kohët e fundit janë shtuar kri-
tikat ndaj politikës e regjimit të
Millosheviqit ndaj Kosovës, nga
shumë personalitete të njohura të
jetës publike, intelektuale, shken-
core e kulturore serbe, të cilët këtë
e bëjnë për shkak të “humbjes” së
Kosovës, e jo të terrorit dhe bar-
barizmave të tij mbi shqiptarët.
Illyria: Cilat janë parashikimet
tuaja: Mund ta njohë një ditë
Serbia pavarësinë e Kosovës?
F.Musliu: Po kjo patjetër do
të ndodhë, por ndoshta lypset
kohë dhe njerëz, respektivisht
politikanë të tjerë, të cilët duhet
të jenë realistë dhe do të shkë-
puten nga kultivimi i filozofisë
politike të regjim monizmit ser-
bomadh. Unë në fakt në një tekst
Në promovimin e libirt “Proceset e montuara...”, (serbisht) Beograd, korrik, 2007.
të botuar para dy vitesh në
gazetën e këtushme pro-qever-
itare “Politika” në disa televizione
private si dhe në televizionin
shtetëror, kam propozuar që
Serbia qysh atëherë kur ende
s’patën filluar negociatat mbi sta-
tusin Kosovës, ta njihte e para
pavarësinë e Kosovës, (sepse nuk
ka më as të drejtë morale të
kërkojë që Kosova të qeveriset
nga Beogradi), e me këtë të tre-
gojë se Serbia vërtetë është e ven-
dosur të distancohet nga regjimi i
mëparshëm kriminal, të
demokratizohet e të integrohet
në familjen evropiane. Me këtë
veprim të Beogradit, pra me njo-
hjen e pavarësisë së Kosovës, do
të hapeshin edhe dy procese
shumë të rëndësishme: kthimi i
serbëve në shtëpitë e veta në
Kosovë që i kanë braktisur pas
luftës dhe procesi i pajtimit his-
torik ndërmjet shqiptarëve të
Kosovës e serbëve në përgjithësi,
pa të cilin nuk ka qetësi në
Ballkan. Për dallim nga shumë të
tjerë, unë mendoj se çështja e
Kosovës do të zgjidhet për-
fundimisht atëherë kur Serbia ta
njohë atë si shtet të pavarur dhe
kur t’i fillojë marrëdhëniet e mira
fqinjësore. Deri atëherë, edhe
përkundër njohjes së shtetit të
Kosovës nga shumë vende e
ndoshta edhe të anëtarësimit të
saj në OKB dhe strukturat tjera
euroatlantike, mendoj se Kosova
do të përballet me probleme të
shumta që do të jenë pengesë e
zhvillimit dhe të prosperitetit të
saj.
Por, dorën në zemër, kjo për
momentin dhe me këtë strukturë
politike nuk është e mundshme,
por njohja, qoftë edhe indirekte
(që është mundësi më e sigurt) do
të bëhet atëherë kur edhe Serbia
edhe Kosova të bëhen anëtare të
Bashkimit Evropian.
Illyria: Në një raport të organi-
zatës së të drejtave të njeriu
Human Right Watch, qeveria
serbe kritikohet për mbrojtjen e
pakicave. Si është pritur në Serbi
ky raport.
F.Musliu: Si çdo raport apo
vlerësim kritik që i adresohet
pushtetit serb nga organizatat apo
strukturat politike ndërkombëtare,
këtu pritet me kritika dhe cilësohet
si tendencioz e pa argumente, me
floskulën tani më të njohur se
“Serbia është shtet demokratik dhe
i respekton të gjitha dokumentet e
standardet ndërkombëtare”. Pra
edhe ky raport i HRW është cilë-
suar si i tillë edhe pse ai përmban
argumente të shumta për mbi 200
raste, për atë që u ka ndodhur
shqiptarëve nëpër shumë qytete të
Serbisë dhe në Vojvodinë.
Illyria: Si e vlerësoni gjendjen e
shqiptarëve në Luginën e
Preshevës?
F.Musliu: Për këtë më mirë do
të jepnin vlerësime vetë shqiptarët
e kësaj treve dhe përfaqësuesit e
tyre politikë. Unë mund të them se
me aq sa e përcjell situatën, ajo
është në përmirësim e sipër dhe
tani është më e mirë krahasuar më
periudhën regjimit të
Millosheviqit, por jo edhe si duhet,
sepse qeveria e mëparshme, e drej-
tuar nga nacionalisti Vojisllav
Koshtunica, edhe përkundër prem-
timeve, nuk ka dashur të angazho-
het më shumë për përmirësimin,
në radhë të parë të gjendjes
ekonomike e sociale atje. Pra, situa-
ta sa i përket të drejtave njerëzore e
kombëtare është më e mirë,
ndonëse problem paraqet përqen-
drimi i madh i forcave ushtarake e
policore në vijën kufitare me
Kosovën në këtë zonë, që tek pop-
ullata e këtushme shqiptare kon-
siderohet si provokim dhe rrezikim
i sigurisë së tyre fizike.
Kuptohet se për stabilizimin e
gjendjes në Luginë janë angazhuar
edhe shumë qeveri perëndimore,
109
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
partiake, se sa me ato kombëtare e
qytetare.... Mendoj se politikanët
shqiptarët ë Luginës lypset më
tepër të orientohen kah Beogradi
për realizimin e të drejtave të tyre,
se nga Prishtina e Tirana, me çka
edhe do të shërbenin si shembull
që edhe serbët e Kosovës të orien-
tohen kah Prishtina, e të kyçen në
jetën shoqëroro politike në Kosovë,
e jo kah Beogradi, siç po veprojnë
tani.
Illyria: Ka një disponim të thek-
suar antiamerikan në Serbi. A lid-
het kjo me qëndrimin e Amerikës
ndaj Kosovës, bombardimet e
NATO-s apo ky disponim i ka
rrënjët edhe më herët?
F.Musliu: Po ky disponim
kundër-amerikan është i thek-
suar që nga fillimi i luftës në ish
Jugosllavi, kur administrata e
SHBA-ve mori qëndrim të prerë
kundër politikës së regjimit të
atëhershëm të Millosheviqit. Ky
kundër-disponim u thellua edhe
më shumë me mbështetjen
amerikane ndaj shqiptarëve të
Kosovës, sidomos me fushatën
ajrore të forcave të NATOs
kundër Serbisë në pranverë të
vitit 1999, e pastaj edhe me njo-
hjen e pavarësisë së Kosovës.
Zyrtarët aktualë serbë janë
në radhë të parë qeveria shumë të interesuar për tejkalim-
amerikane, e cila me anë të për- in mosmarrëveshjeve të deri-
faqësuesve të ambasadës në tashme dhe normalizimin e mar-
Beograd është vazhdimisht e pran- rëdhënieve me SHBA-të, edhe
ishme atje dhe njëkohësisht ka përkundër qëndrimeve të tilla të
ndihmuar materialisht në realiz- tyre ndaj Kosovës, për çka edhe e
imin e projekteve të ndryshme për kanë formuar grupin për lobim
përmirësimin e standardit të qyte- në administratë.
tarëve sidomos me anë të organiza- Zyrtartë serbë me këtë rasti
tës USAID. nuk e lënë pa i cekur marrëdhëni-
Pra, atje për momentin proble- et e mira diplomatike e politike
mi më i madh qëndron në fushën me SHBA-të, të cilat kanë një tra-
ekonomike, sepse mungojnë ditë 150 vjeçare, kur edhe janë
kapacitete prodhuese dhe është vendosur marrëdhëniet e para
shkallë e madhe e papunësisë. diplomatike. Interesim po tregon
Përfaqësuesit politikë të shqip- edhe administrata amerikane,
tarëve të Luginës gjatë dy viteve të sepse pikërisht firmat nga SHBA
fundit po bëjnë përpjekje për t’u kanë investuar në Serbi gjatë tetë
përfshirë në jetën politike e viteve të shkuara mbi 1 miliardë
shoqërore të Serbisë dhe kështu t’i dollarë, kurse shumë organizata
realizojnë edhe disa të drejta tjera joqeveritare amerikane kanë
politike. Mirëpo, për momentin, ndihmuar projekte të shumta në
ata kanë vetëm një deputet në ndërtimin e institucioneve
Parlamentin e Serbisë për shkak të demokratike, të gjyqësisë së
mospajtimeve dhe të mungesës së pavarur dhe në ngritjen e stan-
unitetit të faktorëve të tyre politikë, dardit të popullatës.
të cilët janë më shumë të (Intervistoi: Vehbi Bajrami)
Fahri Musliu, u lind më 20.07.1948, në fshatin Zaplugje, të Opojës (komuna e Dragashit)
ku e ka krye edhe shkollën fillore, kurse tetëvjeçaren në Bresanë. Pas mbarimit të gjim-
nazit në Prizren më 1967, fillon të punojë si mësues në fshatin e lindjes e më pas edhe
në Bresanë. Më 1972 i regjistron studimet e gazetarisë në Fakultetin e Shkencave
Politike, në Beograd, ku vazhdon të jetojë e punojë edhe sot e kësaj dite.
Me gazetari ka filluar të merret qysh më 1968, si bashkëpunëtor i gazetës “Rilindja” dhe
i Radio Prishtinës nga Dragashi, kurse bashkëpunimin me “Rilindjen” e vazhdon edhe si
student nga Beogradi. Prej vitit 1982-85 punon në redaksinë shqipe të Radio
Jugosllavisë.
Prej prillit të vitit 1985 bëhet korrespondent i rregullt i gazetës “Rilindja” nga Beogradi
dhe bashkëpunëtor i shumë gazetave e revistave tjera shqipe në Kosovë. Ka
bashkëpunuar me gazetat “Borba”, “Nasha Borba” e “Danas” të Beogradit. Prej majit të
vitit 1993 –2005 punon si korrespondent i seksionit shqip të “Zërit të Amerikës” nga
Beogradi. Kurse në qershor të vitit 2005 kalon në Radiotelevizionin e Kosovës (RTK) si
korrespondent i rregullt nga Beogradi.
Ka katër vajza, prej të cilave tri janë të martuara dhe kanë nga dy fëmijë. Vajza e dytë
merret me gazetari dhe është korrespondente e Radio Kosovës nga Prizreni, ndërsa
vajza më e vogël është studente e psikologjisë në vitin e tretë. Bashkëshortja me vajzën
e vogël dhe nënën jetojnë në Prizren, ku jetojnë edhe dy vajzat tjera ndërsa më e madh-
ja në Austri.
 110
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
Figurat e shquara të komunitetit tonë
Himn për ata që nuk kthehen më
Nga Vehbi Bajrami
Pasi u mendova gjatë se ç’do të
shkruaja në këtë numër festiv të
gazetës, e pasi solla në kujtesë të
gjithë ata, që nuk janë më në mesin
tonë, të cilët i njoha gjatë këtyre dy
dekadave sa jetoj në Amerikë, ven-
dosa t’i sjell në kujtesë të lexuesve,
meqë siç më duket mua, gati janë
harruar: përveç të afërmve, nuk i
kujton kush.
Pse i harruam aq shpejt ata që iu
përkushtuan çështjes sonë kom-
bëtare, apo patën sukses në
Amerikë?
Kam mendimin se ata janë dyfish
të harruar, nga diaspora dhe
vendlindja.
Në atdheun tonë kujtohet
gjithkush, shkruhet nëpër gazeta për
gjithkë, pagëzohen rrugë e institu-
cione me gjithfarë emrash, këndo-
hen këngë edhe për ata që janë gjal-
lë, por s’i bie kujt ndërmend të men-
dojë që edhe figurat e diasporës të
bëhen pjesë e pavdekshme e his-
torisë.
Larg sysh, larg zemrës. Nuk e di
nëse e kanë shpikur këtë proverb
shqiptarët, por duket se i përshtatet
më së shumti mentalitetit të tyre bal-
lkanik: kur nuk je afër, harrohesh
shpejt.
E megjithatë, e kundërta ka
ndodhur me mërgimtarët tanë. Kaq
larg kanë qenë fizikisht nga atdheu e
kaq shpirtërisht kanë qenë e janë
afër tij.
Cilin të përkujtomë në këtë 28
Nëntor? Lista shkon gjatë,
megjithatë po përpiqem të sjell disa
nga figurat e shquara të diasporës
që, bashkë me bashkëshorten time
Genën, pata fatin t’i njoh e të shkruaj
për ta qëkur filloi të botohej “Illyria”
më 1991. Le të shërbejnë këto radhë
si homazh për kontributin e tyre për
çështjen kombëtare dhe si një fshirje
e perdes së harrimit që i ka mbuluar
ata. Dhe ditë më të mirë për t’i kujtu-
ar se sa në Festën e Flamurit të
Kombit, s’besoj se ka.
Kush janë të harruarit e pahar-
rueshëm? Po të mos ishte gazeta
“Illyria”, që ka evidentuar sukseset
profesionale të mërgimtarëve tanë e
veprimtaritë për çështjen kom-
bëtare, kush do të dinte për ta pas 20
apo 30 vitesh? Ku do të mund të
mësonim për shqiptarët e Amerikës
brenda gati dy dekadave po të mos
ishte kjo gazetë, e cila shërben sot si
arkiv për ta?
Rrok Camaj
gëzuar 28 nëntori
Brenda 1800 numrave të saj, janë
dokumentuar aktivitetet kryesore të
individëve e shoqatave. “Illyria”
është vetë historia e suksesshme e
diasporës sonë.
Nga ta fillojmë shpluhurosjen e të
harruarve? Ja disa prej tyre: Prof.
Rexhep Krasniqi, Luan Gashi, Tahir
Kërrnaja, Anthony Athanasi,
imamët Isa Hoxha e Vehbi Ismaili,
Baba Rexhebi, Nexhmie Zaimi, Isuf
Luzaj, Fuat Myftija, Ago Agaj, Kemal
Butka, prof. Nikolla Çako, Mustafa
Prof. Rexhep Krasniqi Prof. Isuf Luzaj Nexhmie Zaimi
Henci, Rustem Kupi, Abedin
Mulosmanaj, Adam Belushi, Safete përgjigje: si ndodhi që në varrimin e pjesë vetëm disa dhjetëra aktvisitë! Po Tahir Kërrnaja? Njeriu i
Juka, Asim e Dita Jakova, Miftar tij të merrnin pjesë vetëm një grusht Nuk më hiqet nga mendja ajo ditë e demonstratave, apo Babë Tahiri, siç
Spahija, ushtarët e Batalionit njerëzish? Duke qenë në krye të trishtuar. Shumë herë kam menduar e quanin për hir të përkushtimit të tij
“Atlantiku”, vëllezërit, Agron, Komitetit “Shqipëria e lirë”, përmes se si është e mundur që një njeriu të jetësor për Kosovën. Babë Tahiri
Mehmet dhe Ylli Bytyçi, aktivistët e të cilit kishin ardhur në Amerikë tillë, historian, veprimtar, bamirës, vdiq i varfër se gjithçka që kishte ia
komunitetit që vdiqën në aksidente rreth 15 mijë njerëz, në varrimin e tij antikomunist i vendosur, përhapës i dha Kosovës. Por vdiq i madh me
komunikacioni pas kthimit nga ishte e natyrshme të ishin pjesëtarë arsimit në Kosovë gjatë Luftës së veprën e tij. Me një grup aktivistësh,
demonstratat në Washington: Ali të familjeve që ai i solli në tokën e Dytë, t’i bëhet një përcjellje me kaq të prirë nga vëllezërit Bitiçi, që iu
Lajçi, Rrustem dhe Xhavit Hasani, bekuar të Amerikës. Nga ky numër, pak njerëz, me kaq pak respekt nga gjendën pranë gjithë jetës dhe e
vktimat e akteve terroriste të 11 shta-
torit 2001: Mon Gjonbalaj, Rrok
Camaj dhe Simon Dedvukaj…
Lexuesi i vëmendshëm do t’i shtojë
të tjerë emra, që i mungojnë kësaj
liste, të cilën unë nuk e konsideroj si
të përkryer, ajo mbetet e hapur për
të vazhduar në numrat e ardhshëm.
***
Njëri prej tyre, profesori Nikolla
Çako, ndërroi jetë pak ditë pasi i
bëra një intervistë në banesën e tij të
Queens të New York-ut. Nuk arriti ta
lexonte shkrimin që botova për të.
Më kishin mbetur pak të dhëna për
t’i saktësuar para se ta dërgoja
shkrimin për botim dhe i bëra një
telefonatë. Në anën tjetër të telefonit
m’u përgjigj zonja e tij e pikëlluar:
Nikolla këto ditë ndërroi jetë.
I jam mirënjohës prof. Sami
Repishtit që më lidhi me të. Do të
më kishte mbetur peng nëse do të
shkonte në botën tjetër pa e takuar.
Ai ishte një minierë shkencore. Kish
shpikur formula matematike, kish
dhënë mësime në universitete të
njohura të botës, kish botuar artikuj
shkencorë në revistat e huaja, kish
qenë dhe mik me Faik Konicën që e
admironte shumë. Vdiq në mars
Nga e majta: Christo Thanas, imam Vehbi Ismaili, Imzot Fan Noli, Baba Rexhebi dhe Anthony Athanas
1997.
E kujton kush sot prof. Nikolla sikur të merrte pjesë në varrim diaspora. Prof. Krasniqi vdiq dhe u ndihmuan deri në frymën e fundit,
Çakon? vetëm nga një anëtar i familjes, varrros në New York, në shkurt pata fatin ta përcillja për herë të fun-
Vdiq dhe u harrua. numri do të ishte 15 mijë veta. 1999. dit në Kosovë. Kosova e priti mirë
Mirëpo dikush e harron shpejt të E kujton sot kush Rexhep për shkak të lidhjeve që Harry
*** mirën. Prof. Krasniqi e meritonte ta Krasniqin? Bajraktari kishte me organet komu-
Kush nuk e ka njohur Rexhep përcillnin për në varr, së paku po aq Vdiq dhe u harrua. nale të Prishtinës. Organet zyrtare u
Krasniqin? Akoma më sillet në njerëz sa kishte sjellë në Amerikë. E vunë në veprim për t’i dhënë respek-
kujtesë pyetja që s’mund t’i jap ç’ndodhi? Në varrimin e tij morën *** tin e duhur. E varrosëm në tokën e
Mon Gjonbalaj Simon Dedvukaj Ali Lajçi

gëzuar 28 nëntori
nuk e meritojnë pluhurin e harresës
Kemal Butka
Kosovës, siç e kish lënë amanet.
Kam pritur më pas që Kosova do t’i
ngre një përmendore. Kam pritur se
një rrugë, apo institucion do të pagë-
zohet me emrin e tij.
E kujton sot kush Babë Tahirin?
Vdiq dhe u harrua.
***
Kush nuk e njihte Anthony
Athanasin? Biznesmenin e madh,
mikun e ngushtë të imzot Nolit, anë-
tarin e përkushtuar të Federatës
“Vatra” dhe të Kishës “Shën Gjergji”
në Boston, njeriu që ishte bërë sim-
bol i diasporës sonë të vjetër ideal-
iste në Amerikë. Athanasi me
restorantin “Anthony’s Pier 4” në
Boston, me famën që kish arritur në
këtë fushë biznesi, kish ngritur lart
emrin e shqiptarëve në kontinentin e
ri. Sukseset e tij u bënin nder shqip-
tarëve të Amerikës. Kushdo që ka
vizituar restorantin e tij, ka parë
fotot e vendosura në hyrjen e lokalit;
Athanasi kish takuar personalitetet
më të njohura të botës. Gjatë këtyre
viteve kam udhëtuar shumë herë në
të gjitha shtetet e Amerikës për të
takuar shqiptarët. Restoranti
“Anthony’s Pier 4” ishte i vetmi vend
ku taksistit nuk ishte nevoja t’i trego-
je adresën. Mjaftonte t’i thoje
“Anthony’s Pier 4”. Të çonte drejt e
aty pa i treguar adresën. Ai i priti në
të gjallë të vet të gjithë presidentët e
Shqipërisë, po ata çfarë bënë për
Athanasin?
Athanasi vdiq në Boston, në maj
2005.
E kujton sot kush Anthony
Athanasin?
Vdiq dhe u harrua.
***
Shqiptarët qenë me fat që në krye
të institucioneve fetare, që nga Fan
Noli e këtej, patën klerikë atdhetarë.
Në këtë 28 Nëntor ne kujtojmë tre
prej tyre: imamët Isa Hoxha e Vehbi
Xhavit Hasani
Nikolla Çako
Ismaili dhe Baba Rexhepin.
Ju kujtohet imam Isa Hoxha tek
bekonte demonstratat për Kosovën,
tek lutej e shpresonte tek Amerika të
shpëtonte popullin tonë që po
vuante aq shumë nga regjimi i
Beogradit? Kurdoherë që e thërris-
nin për të bekuar demonstrata, ai
ishte aty. Në faltore predikonte për
fe e atdhe. Bashkëpunonte ngushtë
me dom Pjetër Popajn me të cilin
shkoi në Shqipëri për të çuar eshtrat
e Faik Konicës. Vdiq në New Jersey
në tetor 2001.
Tahir Kërrnaja (majtas) dhe Qazim Emra
E kujton kush sot Imam Isa
Hoxhën?
Vdiq dhe u harrua.
***
Nuk ka shumë kohë që na la dhe
Imam Vehbi Ismaili. S’kam takuar
një klerik shqiptar musliman më të
ditur se ai. Themelues i të parës
qendër muslimane shqiptare në
Michigan, njohës i shkëlqyer i
parimeve të Islamit, përkthyes, autor
librash fetarë, njeri që përherë, kra-
has fesë predikonte për kombin, ky
Rrustem Hasani
Abedin Mulosmanaj
ishte Imam Vehbi Ismali, figurë e
ndritur fetare e botës shqiptare.
Qerim Panariti në gazetën “Dielli”
shkruante se për imam Ismailin, feja
është një vegël dinamike, e cila gjith-
një dhe në çdo rast, duhet të zbato-
het për të mirën e njerëzimit.
Konfliktin midis feve nuk e sjell feja,
cilado fe qoftë, e sjellin klerikët gjys-
makë, të cilët e përdorin fenë si një
armë përçarëse.
Harmoninë tonë fetare imam
Ismaili e përshkruante përmes
vargjeve të një poezie shqipe: “Por si
lulet në këtë botë/ Janë fetë në këtë
botë/ S’munt të hidhet asnjë posht/
S’mund të thuhet është e kotë…”.
Imam Vehbi Ismaili vdiq në maj të
këtij viti….
E kujton kush sot kush Imam
Ismailin?
Vdiq dhe u harrua.
***
Baba Rexhebi qe themelues i
Teqesë Bektashiane në Taylor të
Michigan-it, dijetar i madh, autor
librash fetarë, njeriu që nuk la të
Ylli Bytyçi
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
Rustem Kupi
shuhej drita e bektashizmit. Sa
vështirë e kishte të themelonte këtë
teqe ku njerëzit jo vetëm faleshin por
gjenin edhe strehim kur nuk kishin
vend tjetër ku të fusnin kokën.
Xhevat Kallajxhiu shkruante:
“Është me të vërtetë një fat i mire
dhe një krenari që Teqeja ka në krye
të saj një klerik të vlefshëm si baba
Rexhebin, i cili e drejton atë me din-
jitet dhe zotësi”. Baba Rexhebi
bashkëpunoi ngushtë me Imzot Fan
Nolin, i cili i dha 500 dollarë si ndih-
më për Teqenë Bektashiane. Ishte i
pranishëm edhe në ceremoninë e
përmortshme, kur imzot Noli u për-
coll për në banesën e fundit. At
Arhtur Liolini shkruan: “Baba
Rexhebi mbolli aspektet pozitive të
dashurisë për Zotin. Ai gjithmonë
kërkoi rrugën e shërimit shpirtëror.
Marrëdhëniet e tij me Nolin ishin
një shembull i bashkëpunimit dhe
dashurisë në mes shqiptarëve”. Baba
Rexhebi vdiq në gusht 1995.
E kujton sot kush Baba Rexhebin,
përveç teqesë që mban emrin e tij?
Vdiq dhe u harrua.
***
Kishte shumë vite që e kisha
kërkuar Ago Agajn. E gjeta aty ku
nuk e mendoja. Kisha shkuar në
Florida për të shkruar mbi shqip-
tarët që jetonin atje kur njëri nga ata,
në bisedë e sipër, më thotë se këtu
afër jetonte Ago Agaj. Pa humbur
kohë shkova dhe e vizitova në
shtëpinë e pleqve. Kish kaluar
moshën 90 vjeçare, nga sytë ishte
verbuar, por mendjen e kishte top.
Mbante mend shumë ngjarje nga
Lufta e Vlorës dhe Lufta e Dytë
Botërore, kur ai ishte prefekt i
Mitrovicës. Mos më daltë shpirti pa
e parë Kosovën e pavarur, përsëriste
i ndjeri dhe lotët i shkonin faqeve.
Për shkak të dashurisë që ndjente
për Kosovën e kanë quajtur edhe
vlonjati i Kosovës. Kish botuar dy
Agron Bytyçi
111
Ago Agaj
libra me vlerë, njëri prej të cilëve me
subjekt Luftën e Vlorës, ku kishte
marrë pjesë edhe vetë ai. Pak kohë
para se të vdiste më dërgonte një
letër në të cilën ndër të tjera shkru-
ante: “Jam në shtratin e vdekjes.
Flas nga përvoja njëqindvjeçare e
jetës sime. Kam pasur dhe kam
bindjen se fati i kombit tonë do të
vendoset në Kosovë. Nëse Kosova do
të shpëtojë nga kthetrat e kuçedrës
serbe, atëherë do të kemi një komb
tetë milionësh dhe askush nga fqin-
jët keqdashës nuk mund të arrijë atë
që dëshiron…”.
Vdiq në Clearëater, Florida në
dhjetor 1994.
E kujton sot kush “vlonjatin” e
Kosovës?
Vdiq dhe u harrua.
***
Fuat Myftija nuk iu nda asnjëherë
veprimtarive në komunitetit shqiptar.
Për rreth 30 vite ka qenë një nga
drejtuesit kryesorë të Lëvizjes së
Legalitetit në mërgim, personalitet i
nderuar në komunitet, shembull i njeri-
ut të qetë e të përkushtuar për çësht-
jen kombëtare. Fuat Myftija ishte biri
i të përndershmit Sali Myftia, i cili
themeloi Qendrën Islame Shqiptare
në Brooklyn. Anti-komunist i shquar
e luftëtar i paepur për të mirën e kom-
bit të tij, Fuat Myftija, nuk e ndali
aktivitetin e tij deri në ditët e fundit të
jetës, pavarësisht nga shëndeti i rën-
duar dhe mosha e shkuar. Me figurën
e tij të nderuar dhe me urtësinë që e
karakterizonte, ai jo vetëm që gëzonte
respekt të gjerë në komunitet por edhe
frymëzoi një brez të ri legalistësh që të
merrnin stafetën e punës së brezit të
tij e për ta vazhduar atë në shekullin
21.
Vdiq në New York në shkurt
2007
E kujton sot kush Fuat Myftinë?
Vdiq dhe u harrua.
117 ®
Mehmet Bytyçi
 112
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
Fan Noli në Lidhjen e Kombeve:
“Ne i duam serbët aq sa ata na duan ne”
“Times”-i rrëfen për mbledhjen e Lidhjes së Kombeve në shtator të 1921-shit. Deklaratat serbe shkaktojnë të qeshura në selinë e Lidhjes në Gjenevë a
Nga Edwin L. James
GJENEVË – Debati për kërkesën
e Shqipërisë ishte ndër takimet më të
hidhura që kishte zhvilluar ndonjëherë
Lidhja e Kombeve. Lufta po zhvillohej
rreth mundësisë së rishqyrtimit të
Konferencës së Paqes, ndërsa frynin
erërat e urrejtjes raciale dhe religjioze.
Delegatët kërkuan që secili nga anë-
tarët e tjerë të flasë, por kryetari ishte
shprehur që të ndërpritej për të mos
u dhënë më kohë debateve. Peshkopi
Fan Noli tha se Këshilli, i kontrolluar
nga Fuqitë Aleate, kishte refuzuar
kërkesën e Shqipërisë në betejën e saj
për kufijtë kundër fqinjëve të fuqishëm;
qeveria e tij apeloi te Asambleja, e cila
aktualisht, në trajtimin e kësaj për-
plasjeje, kishte shënuar progres. Ai
kërkoi nga Lidhja që të përpiqej për të
vendosur paqen dhe të tërhiqeshin ser-
bët nga territori shqiptar. Por kërkesa
e dytë risolli çështjen se cili ishte ter-
ritori shqiptar dhe i gjithë diskutimi
ishte bazuar në debatin për kufijtë.
Përfaqësuesi i Anglisë, zoti Fisher,
ndërmori qëndrimin e tij, që dy palët
duhet të mbajnë nën fre trupat e tyre
atje, megjithëse nuk mund të bëhej
asgjë, por duhet të priteshin vendimet
e ambasadorëve.
PRETENDIMET GREKE DHE SERBE
Zoti Frangulis e mbështeti këtë dhe
më pas mbajti një fjalim të gjatë, duke
mbrojtur pretendimet greke për Epirin,
të cilin e pretendonin edhe vetë shqip-
tarët. Zoti Spalaikovitç, përfaqësuesi i
Jugosllavisë, i akuzoi shqiptarët për
nxitjen e vazhdueshëm të trazirave dhe
parashikoi rrjedhjen e konfliktit në një
luftë fetare. Kjo shkaktoi një klithmë
në qoshen ku ndodheshin përfaqë-
suesit shqiptarë. Disa delegatë ishin
në këmbë dhe përfaqësuesi jugosllav
tërhoqi referencën e tij për çështjen
fetare. Ai lexoi një numër telegramesh,
duke treguar luftimet që po vazhdonin
tani atje dhe duke u bazuar në kauzën
e tij ai deklaroi se asnjë ushtar serb nuk
e kishte kaluar vijën që shtrihet poshtë
zonës së përcaktuar nga Konferenca e
Paqes, duke përfunduar se luftimi po
transferohej në veri të kufirit dhe se
kjo po ndodh për faj të vetë shqip-
tarëve.
Simpatia e shumicës së delegatëve
ishte qartë kundër përfaqësuesit serb,
edhe kur ai deklaroi se “Ne i duam
shqiptarët”. Këtu shpërtheu një e
qeshur nga të gjitha anët e sallës.
Zëdhënësi grek shkoi në sallën e kon-
ferencës dhe tha se Greqia nuk do të
pranojë ndërhyrjen e Lidhjes në këtë
çështje, pasi ajo nuk mund të bëjë
asgjë.
PROPOZIMI PËR PALËN SHQIPTARE
Lordi Robert Cecil argumentoi se
përderisa shtrohej çështja e paqes ose
e luftës, Lidhja kishte të drejtë të
ndërmerrte një mision dhe se anëtarët
duhet të bëjnë diçka. Megjithatë, ai
pohoi se pozita e çështjes ishte bërë e
vështirë për të ndërmarrë ndonjë
veprim pozitiv. Ai propozoi rezolutën,
duke kërkuar që shqiptarët të prano-
jnë vendimin e ambasadorëve dhe në
anën tjetër të garantohen për një komi-
sion, i cili në rast të luftimeve të reja të
mund të përcaktojnë përgjegjësinë.
Pas kundërshtimit nga delegatët e
Francës dhe të Greqisë, këto rezoluta
ishin miratuar. Në mbyllje, peshkopi
Fan Noli tha se në të ardhmen nuk
mund të premtojë të pranojë linjën e
ambasadorëve, por deklaroi se
Shqipëria do të tregohet e arsyeshme.
PËRPLASJA MES NOLIT
DHE DELEGATIT SERB
“Unë jam thellësisht i prekur nga
këto deklarata dashurie nga të gjithë
fqinjët tanë”, - tha ai. “Ne nuk kërko-
jmë më shumë prej tyre. Ne kërkojmë
vetëm të na lënë të qetë. Ne i duam
serbët po aq sa ata na duan ne”. Në
përgjigje të deklaratës së lexuar nga
zëdhënësi serb lihej të kuptohej se ajo
mund të jetë shkruar nga kreu i qev-
erisë disidente të Shqipërisë. Peshkop
Noli tha se njeriu, emri i të cilit ishte
dëshmi e koniunkturës së Serbisë, as
nuk mund ta shkruajë apo ta lexojë një
gjë të tillë. Zoti Spalaikovitç qëndronte
në këmbë dhe lëshoi një rrëke fjalësh,
kuptimi i të cilave ishte që sa më shpe-
jt të jetë e mundur ata mund ta
dëbonin qeverinë aktuale të Shqipërisë,
pasi mund të vijë të jetojë në Serbi.
Presidenti, përfaqësuesi i Suedisë,
zoti Branting, deklaroi se mendimet
tashmë ishin thënë dhe debati është
mbyllur. E gjithë rrjedha e debatit në
tërësi ishte një demonstrim shprehës
se sa e mundshme është për Lidhjen
e Kombeve, ashtu siç po ecën tani
çështja, që të ndërmarrë ndonjë veprim
të rëndësishëm në rastet kur janë të
lidhura interesat materiale të vendeve
të fuqishme të organizatës.
MESAZHET E NOLIT NXITËN LIDHJEN: “TË
NDALOHEN SULMET SERBE KUNDËR
SHQIPËRISË”
Hija e luftës u ndje në radhët e
Lidhjes së Kombeve, kur mbrëmjen e
sotme, peshkopi Fan Noli, kryetar i
delegacionit shqiptar, u ngrit para
komitetit 6-anëtarësh të Asamblesë
dhe lexoi një telegram në emër të qev-
erisë së tij, duke thënë se serbët kishin
nisur veprimet ushtarake kundër
Shqipërisë me artilerinë goditëse, në
fshatrat kufitare. Ai kërkoi pa asnjë
ekuivok që Lidhja të ndërhyjë për të
vepruar në këtë konflikt.
Peshkop Noli tha se rreth 70 serbë
u kishin dhënë shqiptarëve një ulti-
matum, që brenda 24 orësh të dilnin
jashtë fshatrave që ndodhen në kufi.
Por kur shqiptarët refuzuan, serbët
nisën të bombardonin zonat të shtunën
pasdite. Ai deklaroi se paqja në Ballkan
ishte në rrezik. Më pas ai lexoi dy
telegrame:
TELEGRAMI I PARË
Tiranë, 17 shtator: - Komandanti i
serbëve në Drin kishte paraqitur një
ultimatum te oficeri ynë në kufi, ku
urdhërohej për t’u zhvendosur bren-
da 24 orësh nga zonat të cilat deri më
tani janë mbajtur nën zotërimin tonë.
Fshatrat janë; Muhërr, Arras, Sinaj,
Darka dhe Mali i Lurës. Kërcënimet
ishin që nëse nuk përfundon evakui-
mi brenda afatit të përcaktuar, trupat
serbe do të përparojnë dhe do t’i push-
tojnë këto fshatra.
Pak ditë më parë këto zona
shqiptare ishin vizituar nga zoti
Marcouard, përfaqësues i Kryqit të Kuq
Ndërkombëtar dhe zoti Eyres, konsulli
britanik. Vendet për të cilat diskuto-
het kanë një vlerë strategjike dhe
autoritetet serbe urdhëruan evakuimin
e tyre për të lehtësuar aksionet e ban-
dave serbe brenda territorit shqiptar.
Ju duhet të ndërmerrni hapat për të
protestuar te autoritetet serbe kundër
këtij veprimi të ri agresiv.
Evangheli, ministër i Punëve të
Jashtme.
TELEGRAMI I DYTË
Mesazhi i dytë thotë: Tiranë, 19
shtator: - Në vijim të telegramit të parë,
të datës 17 shtator, më 18 shtator, në
orën 3:00 të pasdites, artileria serbe
ndërmori një bombardim në krahinat
e Arrasit dhe qendrat e tjera në kufirin
tonë. Përmes telegramit, unë protesto-
va te ministrat e Punëve të Jashtme
dhe Lidhjen e Kombeve kundër këtij
agresioni, duke kërkuar që ata të
ndërhyjnë për të shmangur gjakderd-
hjen dhe të bllokojnë përsëritjen e
ngjarjeve të një natyre të tillë që tra-
zojnë rëndë paqen në Ballkan.
Evangheli, ministër i Punëve të
Jashtme.
DELEGACIONI SERB
SULMON SHQIPËRINË
Edhe Shqipëria, edhe Serbia, janë
anëtare të Lidhjes. Sapo Peshkopi Fan
Noli kishte kërkuar që Lidhja të
ndërhyjë për të ndaluar bombardimet,
zoti Spalaikovitç, kryetar i delegacionit
serb, u ngrit dhe ritheksoi se ishte
absurde të thuash se Serbia ishte duke
dhunuar kufijtë e Shqipërisë, sepse
kufijtë e saj nuk janë përcaktuar ende.
Ai e nuk vuri në dyshim korrektësinë
e telegrameve të dërguara nga shqip-
tarët në Lidhjen e Kombeve.
Lordi Robert Cecil ishte ngritur në
këmbë dhe për momentin tha se një
përgjigje e tillë nga përfaqësuesi serb
nuk mund të pranohet dhe Lidhja
duhet të ndërmarrë një veprim. Një
minutë më vonë ishte njoftuar se
Këshilli mund ta shqyrtojë konfliktin
shqiptaro-serb nesër pasdite.
SITUATA NË FAVOR TË SHQIPËRISË
Një gjë ishte e sigurt të thuhej; ndje-
sia e shumicës dërrmuese të delegatëve
të Asamblesë ishte pro shqiptarëve.
Sulmi i papëlqyeshëm i zotit
Sapalaikovitç ndaj shqiptarëve, i shtru-
ar në Asamblenë e Lidhjes javën e kalu-
ar, solli më pas kundërshtime nga të
gjitha anët. Artur J. Balfour, kryesue-
si i delegacionit britanik, përfitoi nga
rasti t’i qortojë rreptësisht serbët. Zelli
me të cilin kritika e tij, e cila dukshëm
ishte bërë në mënyrë elokuente, solli
ndryshimin e opinionit të Asamblesë
për çështjen. Anëtarë e delegacionit
shqiptar thanë sot në mbrëmje se kanë
mjaftueshëm trupa të armatosura mirë
dhe të trajnuara në afërsi të vendit të
konfliktit, por nuk janë të prirë që të
nisin një luftë të re në Ballkan. Ata
argumentojnë se përmes sulmeve ndaj
Shqipërisë, Serbia ka dhunuar pikat e
Konventës nga Neni 10 deri te Neni
16, dhe ishte dhunuar në mënyrë të
hapur thelbi i Konventës, duke u ori-
entuar drejt veprimeve ushtarake për-
para se çështja të shtrohej para Lidhjes,
ndonëse Serbia e kishte firmosur këtë
dokument.
Ndjesia në radhët e përfaqësuesve
të fuqive të mëdha është fuqimisht në
favor të ndërmarrjes së hapave të shpe-
jtë për të shpëtuar Shqipërinë, nëse
realisht gjendja është ashtu siç ishte
paraqitur. Tani Këshilli i një votë unanime në rastin kur Këshillit
Ambasadorëve është duke marrë në
shqyrtim caktimin e kufijve në Veri të
Shqipërisë, të cilat ishin bërë burim
konflikti midis Shqipërisë dhe Serbisë,
apo Jugosllavisë që pas përfundimit
të Luftës së Parë Botërore.
SERBËT NË LIDHJEN E KOMBEVE:
“NJOHIM REPUBLIKËN E MIRDITËS,
JO SHQIPËRINË”
GJENEVË – Në një takim të nxe-
htë të Komisionit të Çarmatimit të
Lidhjes së Kombeve këtë pasdite ishte
shënuar dështimi i propozimit të
Asamblesë që bëri vitin e kaluar në një
përpjekje për nxitur qeveritë që të kufi-
zonin në planet e buxheteve të tyre
shpenzimet për armatimet për dy vjet.
Ishte raportuar se vetëm 50 vende
ishin përgjigjur pozitivisht. Gjashtë
vende ishin gati të pranonin propoz-
imin me kushte, ndërsa shtatë të tjera
dhanë përgjigje negative. Çarles
Noblemaire, përfaqësuesi i Francës,
që zëvendësonte zotin Viviani, bëri një
protestë të zjarrtë ndaj akuzave se
Franca ishte një qendër ushtarake. Ai
deklaroi se vendi i tij “ishte duke i mba-
jtur njerëzit e saj nën armë në Rihne,
jo sepse Franca dëshironte që ata të
ishin atje, por sepse Fuqitë e Mëdha
kishin firmosur në vendosjen e paqes
që të bënin tërësisht detyrën e tyre për
mbikëqyrjen e Rihnes. Ai shtoi se “kur
të gjithë të jenë gati të bashkëpunojnë
për sigurinë e ndërsjellë, Franca do të
jetë e gatshme t’i çmobilizojë këta
njerëz”.
ÇËSHTJA SHQIPTARE
Në takimin e ardhshëm të saj,
Asambleja e Lidhjes do të vendosë për
herë të parë për një konflikt territori-
al. Ky është rezultat i veprimit të
Këshillit, i cili po paraqiste tek
Asambleja tërësinë e çështjes së ngrit-
ur nga pakënaqësia e Shqipërisë
kundër Greqisë dhe Jugosllavisë për
pushtimin e territoreve që i ishin dhënë
këtij vendi nga fuqitë e mëdha në vitin
1913. Çështja do të paraqitet para
Asamblesë nga Bishop Noli, i diplo-
muar në Harvard, i cili është edhe
kryetar i delegacionit shqiptar.
Jugosllavia do të kundërshtojë të
drejtën e delegacionit shqiptar për të
folur në emër të vendit të tij, pasi pre-
gëzuar 28 nëntori
tendonte se ishin vendosur përmes kri-
jimit të Republikës së Mirditës.
Ndërkohë, ishte pranuar kërkesa
jugosllave që një komision të dërgohej
për të vendosur nëse do të jetë qeve-
ria e vjetër në Tiranë apo republika e
re që do të flasë në emër të popullit.
Bishop Noli tërhoqi vëmendjen e
Këshillit te fakti se kryeqyteti i repub-
likës së re është në Prizren, në Serbi
(Prizreni ishte territor i deklaruar nën
Serbi në atë kohë, - shën. red.).
NDRYSHIMI I RREGULLORES
Këshilli mori një raport nga
Komisioni i Bllokimit, i cili rekoman-
donte një shtesë te Konventa e Lidhjes
për të hequr rregullin, duke kërkuar
i kërkohet të vendosë për një vend ku
do të dalë kundër një shtet që ka për-
faqësuesin e saj në Këshillin e Lidhjes
së Kombeve. Kjo ishte nxjerrë në pah
dhe mund të shmangë cenimin e
shtetit nga veprimet ndërhyrëse të
Këshillit.
Frank A. Vanderlip, ish-president
i “National City Bank” të Nju Jorkut;
Charls R. Crane, ish-ambasador fuqi-
plotë i Shteteve të Bashkuara për Kinën
dhe David Hunter Miller mbërritën
sot në Gjenevë dhe kishin rastin që të
vëzhguar punët e Lidhjes së Kombeve.
FJALIMI I NOLIT NË LIDHJEN
E KOMBEVE BLLOKOI
NDARJEN E SHQIPËRISË
GJENEVË – Pasi dëgjuan delega-
cionet greke dhe jugosllave në lidhje
me Shqipërinë, kufijtë e saj dhe pran-
inë e trupave greke dhe jugosllave në
territorin e saj, Këshilli i Lidhjes së
Kombeve vendosi dje të paraqesë
çështjen te Këshilli i Ambasadorëve.
Duke folur për Shqipërinë, Bishop
Noli protestoi duke kërkuar që Këshilli
i Ambasadorëve të marrë masa rreth
çështjeve nëse ky vend duhej të fitojë
apo të nënshtrohet, pasi kishte qenë
vend neutral gjatë gjithë Luftës së Parë
Botërore. Për këtë nuk do të pranojë
kompetencën e Këshillit që të caktojë
kufijtë e saj apo të vendosë për çësht-
je të tjera në lidhje me të. Shqipëria
rezervoi të drejtën të sjellë çështjen e
kufijve të saj përpara Asamblesë së
Lidhjes shtatorin që vjen.
NDARJA E SHQIPËRISË
Delegacionet greke dhe jugosllave
kishin pohuar praninë e trupave të tyre
në territorin shqiptar, por e shpjeguan
këtë mbi baza të ndryshme; dy dele-
gacionet këmbëngulën se ngjarjet që
vijuan pas vitit 1913 kishin bërë që
Traktatet e Londrës dhe të Firences që
atë vit t’i përcaktonin kufijtë shqiptarë
tërësisht të ndarë. Këshilli i
Ambasadorëve tani është duke shqyr-
tuar kufijtë e Shqipërisë dhe për këtë
arsye Këshilli i Lidhjes nuk mendon
se ai mund ta diskutojë çështjen në
mënyrë të menjëhershme. Ishte lënë
përshtypja tek të gjitha palët në lidhje
me domosdoshmërinë e një shtyrjeje
të tillë, ndërsa nuk ishte kryer asnjë
veprim, i cili mund të ndërlikonte lin-
 113
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008

jën e procedimeve. Në mbyllje të takimit shpreso- SHFLETIME TË GAZETËS “THE NEW YORK TIMES” PËR SHQIPËRINË
hej se Këshilli i Ambasadorëve mund të japë një
vendim në kohën më të shpejtë të mundur.

FJALIMI I NOLIT
Pazaret mes grekëve dhe italianëve
Njëra ndër pikat më të mprehta në hapjen e takim-
it ishe ajo rreth Shqipërisë. Ky vend përbëhej nga tre
delegacione, që paraqitën çështjen e saj. Këto dele-
kundër Shqipërisë në vitin 1920
gacione përfaqësonin shqiptarët grekë, katolikë Grekët ngurrojnë të firmosin fundimtare me Shqipërinë në lid-
romanë dhe muhamedanë, por kryetar i tyre ishte Marrëveshjen Turke, sepse ajo i hje me Vlorën.
Bishop Noli, i cili ishte diplomuar në Universitetin kthen Italisë ishujt e Egjeut, Përderisa Shqipëria nuk është
e Harvardit dhe kishte qenë drejtues i Kishës bashkë me popullsinë e tyre greke, në gjendje të mbrojë integritetin
Ortodokse në Boston. Tani ai është një nga anëtarët të cilat Italia i ka mbajtur deri në e saj territorial, “Idea Nazionale”
e Dhomës së Deputetëve Shqiptarë dhe kryetar i verën e vitit 1912. Një marrëveshje kundërshton realizimin e men-
Partisë së Popullit. e bërë midis Greqisë dhe Italisë jëhershëm të një programi të tillë
Fjala e mbajtur nga Bishop Noli në një frëngjishte nxori në dritë të gjitha pikat e saj të gjerë, i cili nuk jep garanci që
të shkëlqyer la një përshtypje të thellë te Këshilli. Ai për çështjen që ishte shtruar vitin tërheqja e Italisë nuk do të jetë
theksoi se ndonëse kufijtë e Shqipërisë ishin caktu- e kaluar, kur Nitti ishte kryemi- një mundësi që të avancojë në atë
ar në vitin 1913, ajo nuk mund të ndahet nga fqin- nistër i Italisë dhe Tittoni min- vend një fuqi tjetër e huaj. Gazeta
jët e saj, Greqia dhe Jugosllavia, të cilat kanë marrë istër i Jashtëm. Një nga pikat e e tjetër “Tribuna” publikoi një
nga territoret e saj. Situata e politikës së saj të jashtme marrëveshjes ishte dhënia e ishu- intervistë me një gazetar
ishte aq delikate, saqë çdo indicet i ri në kufi mund jve Greqisë pas vendosjes së amerikan, i cili sapo ishte kthyer
të shkaktojë luftë. Ai tha se rreth një e gjashta e ter- paqes. Grekët paguan për ato; ata nga Vlora, pas një periudhe të
ritorit të saj, ashtu siç ishte përcaktuar nga mar- e shlyen përmes një marrëvesh- gjatë qëndrimi me trupat
rëveshjet e vitit 1913, akoma mbahej me forcë, i push- jeje që i caktonte Italisë një pjesë shqiptare.
tuar nga trupat jugosllave. Për pasojë, Shqipëria të konsiderueshme të këndit jug-
Foto e vitit 1908 kur Ismail Qemal Vlora ishte në Napoli. Nga e majta në
duhet të mbajë rreth 40 mijë refugjatë që vijnë nga perëndimor të Azisë së Vogël. Në
të djathtë. Lartë: Ymer Radhima, Qazim Koculi (nje nder heronjtë e Luftës
territoret e saj. Pas tërheqjes së trupave franceze atë territor ka shumë grekë të
së Vlorës), Xhafer Xhuveli, Sadik Shyti, Qazim Kokoshi, Ahmet Dyrmishi. ZHGËNJIMI I SHQIPTARËVE
majin e kaluar nga pjesa jugore e Shqipërisë, trupat mirë dhe pothuajse asnjë italian. Në mes: Hamza Isai, Yzeir Muço, Qamil Vlora (me bluzë të bardhë), Tahir Duke e pyetur për arsyet që
greke pushtuan rajonin dhe rreth 2000 shqiptarë Kërkesa e Italisë ishte ekonomike; Vlora, Qazim Vlora, Mahmut Vlora, Nazif Hadëri. Ulur: Alem Tragjasi, sollën ndryshimin e qëndrimit
janë larguar tani nga ajo zonë dhe janë refugjatë. Interesi grek ishte thjesht etnik. Namik Delvina, Ismail Qemal Vlora, Et’hem Vlora. nga miq në armiq të shqiptarëve
Gjithashtu nuk ishte pa vlerë, por që banojnë në zonat e thella të
kjo mund të dukej se grekët ishin Vlorës, amerikani tha se shqip-
disi më mirë në kërkesën e tyre. hura nga lufta, gjetën strehim mori turqit kaq seriozisht. tarët besojnë për veten e tyre se
DENONCIMET PARA LIDHJES
Bishop Noli tha se Shqipëria pësoi humbje të kon- në zonën e ndikimit italian dhe ndihen të tradhtuar nga Italia. Ai
siderueshme të territorit të saj në vitin 1913, kur njëra atje ata u mbrojtën nga ushtritë Shkrimi është botuar në “The tha se ndonëse Italia i siguroi
nga krahinat e saj, e cila kishte rreth 1 milion shqip- italiane. Gjithsesi, kjo mund të New York Times” më 1 gusht shqiptarët se dëshiron të respek-
PAZARET GREKO-ITALIANE
tarë, ishte aneksuar te Jugosllavia e tanishme dhe Tani zoti Giolliti refuzoi të jetë e vërtetë, pasi nuk ka 1920 tojë dhe mbrojë integritetin e
se ajo nuk mund të vuajë më shkëputje të tjera ter- heqë dorë nga Egjeu. Kushtet dyshim se italianët në Anatolia Shqipërisë, Roma negocioi një
ritoriale. kishin ndryshuar qëkur ishte vunë bast për kalorësin e marrëveshje midis Tittonit dhe
Një tjetër çështje serioze e pakënaqësisë ishte se bërë marrëveshja; njëra prej gabuar. Tani ata janë duke u Venizelos, e cila i jep grekëve
Negociatat shqiptaro-
shqiptarët, jashtë territoreve të tyre, nuk ishin lejuar pikave të mëparshme ishte që t’i përpjekur të shlyejnë gjynahet Italiane pas luftës së Shqipërinë Jugore.
nga grekët dhe serbët që të kenë shkollat e tyre shqipe, jepeshin Greqisë rajonet e njo- për zhgënjimin e tyre nga mba- vitit 1920 në Vlorë Agjentët grekë e shpërndanë
ndonëse grekëve dhe serbëve në Shqipëri u ishte hura për grekët, si Epiri i Veriut, jtja e Egjeut. këtë informacion në të gjithë
garantuar një gjë e tillë. zonë e cila pretendohej nga Megjithatë, ajo që nuk mund ROMË – Situata italiane në Shqipërinë, duke shkaktuar pakë-
Madje Shqipëria ishte e detyruar të mbante një shqiptarët si pjesa jugore e ven- të mendohet është se ata nuk do Vlorë mbetet e qetë, megjithëse naqësi të thellë dhe humbjen e
ushtri me 10 mijë trupa të mobilizuara për të mbro- dit të tyre. Italia e mbajti pro- të dorëzojnë Dymbëdhjetë kryengritësit vazhdojnë që të shto- besimit tek Italia, e konsideruar
jtur kufijtë e saj, që është një peshë e rëndë për gjithë tektoratin në pjesën e mbetur të Ishujt. Më 18 korrik sekretari i jnë trupat dhe të mbajnë një si protektore e pavarësisë së
popullsinë e saj, e cila është vetëm 1 milionë banorë. Shqipërisë dhe interesat greke Giolittit dha një intervistë për numër të konsiderueshëm shqiptarëve. Zhgënjimi i shqip-
Pas seancës së Këshillit, Bishop Noli bisedoi me dhe italiane në atë vend ishin korrespondentin e “The përqark qytetit. Baron Aliotti, i tarëve ishte konfirmuar edhe kur
korrespondentin e gazetës dhe i kërkoi atij të për- bërë burim trazirash për një Chicago Tribune”, në të cilën ai dërguar nga qeveria italiane për ata morën vesh përmbajtjen e
cillte urimet e popullit shqiptar për Kryqin e Kuq kohë të gjatë, por që tani së fun- riparashtroi pikëpamjet e të negociuar një marrëveshje mes kompromisit mes Londrës dhe
Amerikan, i cili jo vetëm po ndihmon në mbajtjen e di duket se janë paqtuar. shprehura nga kryeministri. Ky dy palëve, ka shkuar në Durrës Parisit këtë vit, kur në vend që të
refugjatëve shqiptarë, por gjithashtu po përkujde- Të dyja palët i llogaritën këto zotëri tha se zoti Nitti ishte për- për të nisur bisedimet. mbrohej autonomia e shqiptarëve,
set edhe për 600 jetimë. gjëra pa shqiptarët. Aty ishin pjekur të mbajë çdo territor të Pikat e Marrëveshjes Italia u duk sikur pranoi në hes-
“Kisha Metodiste Episkopale Amerikane tani shënuar dështime të trupave përvetësuar, megjithëse një gjë Ndërsa shtypi këtu (në Romë, htje që Shqipëria të përdorej si
është duke ndërtuar një kolegj në kryeqytetin tonë, pushtuese italiane dhe fare e tillë mund të jetë e justifikuar - shën. red.) jep disa pika bazë të një peng për kompensime dhe
me një kosto prej 2 mijë dollarësh”, - tha ai. rastësisht një gjë e tillë shman- ose jo; por zoti Giolitti ishte marrëveshjes, domethënë: koncesione të ndërsjella midis
“Kryeqyteti ynë është Tirana, jo Durrësi, që pas push- gu realizimin e plotë të planeve merakosur me rivendosjen e - Njohjen nga qeveria italiane Aleatëve, duke lejuar që Shkodra
timit të tij nga italianët dhe qeveria shqiptare u zhven- greke: Korça, thesari më i ekuilibrit ekonomik. Egjeu të qeverisë shqiptare në Tiranë. t’i ofrohej Jugosllavisë dhe
dos prej andej drejt Tiranës. Ajo nuk ishte kthyer çmuar i të gjitha krahinave, u mund t’i kthehej Greqisë në - Premton se Shqipëria do të Shqipëria e Jugut grekëve.
më”, - vijoi Bishop Noli. pretendua nga Greqia, por që shkëmbim të lëndëve të para, administrojë krahinat e saj pa Kësaj i shtohej edhe hezitimi
“Vetëm nëse trupat greke dhe jugosllave mund sot ajo mbahet nga shqiptarët. grurit, kredive dhe parave. ndikimin e huaj. i Italisë për të njohur qeverinë e
të largohen nga territori ynë, Shqipëria mund të Pa dyshim, Italia mund ta Megjithëse i kishin blerë një - Zhvendosjen e trupave ital- Tiranës dhe gërricjet e vogla midis
bëhet një nga vendet kryesore të asaj pjese të Europës, ripushtojë vendin, por me një herë e një kohë përmes formave iane nga e gjithë Shqipëria. ushtarakëve shqiptarë dhe ital-
pasi popullsia e saj është shumë punëtore dhe është kosto, e cila është shumë e të koncesioneve territoriale, - Lejen për shtetin shqiptar që ianë; të gjitha këto të gërshetuara
një vend tërësisht bujqësor”. “Unë besoj se ne jemi rëndë për zotin Giolitti. Borxhet grekët tani duhet t’i blejnë ishu- të vetarmatoset për të mbrojtur shkaktuan fyerjen e shqiptarëve
i vetmi shtet, i cili nuk ka akoma monedhën e tij. Ne e rënda dhe shqetësimet sociale jt sërish. Greqia nuk mund të integritetin e tij kombëtar. kundër Italisë, e cila arriti kulmin
akoma kemi arin në qarkullim dhe përdorim mon- në vendin e tij duket se kanë sigurojë grurë, lëndë të para, - Autorizimin që lejon Italinë në sulmin e tanishëm.
edhën latine të argjendit. Por, mirëmbajtja e ushtrisë ndikuar te ky udhëheqës për kredi dhe as shumë para. të ndërtojë projektet për mbrojt-
është një peshë e tmerrshme jo vetëm për strehimin marrjen e një vendimi që ta Franca, Anglia dhe Amerika jen detare dhe stacionin radio-
e rreth 10 mijë burrave të përfshirë në strukturën e lëshojë Shqipërinë në këtë kohë duhet t’ia blejnë Italisë këto fonik në ishullin e Sazanit, për-
TANI VETËM PAVARËSI
saj, por edhe është një kosto për mbajtjen e tyre”. dhe të shpresojë te fati për të ishuj në të cilët 90 për qind e ballë Vlorës, i cili do të mbahet Shqiptarët kërkojnë në të
Ne nuk kemi marrë ndihma financiare nga asnjë mbajtur nën kontroll Portin e popullsisë janë grekë dhe asnjë nën zotërimin e trupave italiane. gjithë Shqipërinë, madje edhe në
vend dhe kur Gabriele D’Anunzio na ofroi dy anije Vlorës. italian, me përjashtim të - Rimbursimin ndaj Italisë të Vlorë, një administratë të pastër
me municion dhe pajisje ushtarake, të gjitha bashkë ushtrisë dhe zyrtarëve adminis- shpenzimeve të shkaktuara në shqiptare, megjithëse pranojnë
me vlerë 20 milionë franga, ne i refuzuam. Madje, trativë. Nevoja e Italisë për Shqipëri për organizimin civil. se Italia duhet të ketë një pikë
ne nuk morën asgjë nga 60 mijë shqiptarët që jeto- grurë, lëndë të parë dhe kredi, mbrojtëse strategjike në bregdetin
SKENARËT E ITALISË
jnë në Shtetet e Bashkuara, me përjashtim të disa Ndërsa italianët e shohin me në të vërtetë mund të jetë dësh- e Vlorës. Gazetari amerikan e
gjërave që disa familje mund të merrnin nga të afër- disfavor luftën për të cilën zoti përuese nëse ata duhet të jenë përmbylli duke thënë se opinioni
KOMENTET NË ITALI
mit e tyre. Nitti u përpoq t’u kthejë mend- të pajisur me mjete të përshtat- “Idea Nazionale”, organi i publik është i bashkuar në
Ndonëse populli ynë shqiptar është i ndarë në jen Aleatëve në Sanremo. Ata shme, të tilla si këto. Italia ka shtypit nacionalist, e konsideron kërkesën për autonomi dhe
katër besime të ndryshme, ai jeton në paqe të plotë mund t’i lejojnë turqit të bëjnë nevojë për dhe duhet t’i ketë se “kjo mund të shkojë më larg, pavarësi nga Italia dhe besojnë se
me njëri-tjetrin dhe nuk kërkon asgjë nga bota, veç punën e tyre dhe i paralajmëru- ato, por e ka të vështirë t’i mar- qëkur vetë Giolitti deklaroi se si dikur, edhe sot ata do të jenë
ta lërë atë në paqe”. an miqtë e tij francezë dhe bri- rë me mënyra të tilla. Një Italia nuk mund ta lërë Vlorën që mjaft të fuqishëm të mbrojnë
Në fillim Këshilli i Lidhjes kishte parashikuar të tanikë se Italia nuk do të kon- respektim disi më skrupuloz i të zaptohet nga ndonjë fuqi tjetër veten e tyre nga intrigat greke dhe
zhvillonte punimet të shtunën, por në momentin e tribuojë as me një ushtar të angazhimeve të vjetra mund të e huaj dhe premtoi se vetëm kur jugosllave.
fundit, anëtarët e tij deklaruan se ata ishin të rraska- vetëm në drejtim të vendosjes nxisë besimin e Fuqive që i Shqipëria të jetë e “riorganizuar
pitur dhe duhet të bënin një ditë pushim.( Cikli i së kushteve ndaj Mustafa kanë këto mundësi më tepër tërësisht dhe të jetë e bashkuar”, Shkrimi është botuar në “The
shkrimeve është publikuar në “The New York Times” Qemalit. Grekët kanë pohuar se sesa qëllimin që të rigjejnë ter- atëherë do të jetë e mundur të New York Times” më 4 korrik
në datat 3, 21, 27 shtator 1921. trupat ushtarake turke, të lod- renin e humbur, kur Italia i negociohet një marrëveshje për- 192o dhe më 1 gusht 1920
114
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori

Duke ndërtuar Building Hope

shpresë larg atdheut Away From Home

49920 Van Dyke - Shelby Township - MI - 48317

Tel. (248)808-0008 - Fax. (586) 276-2701
www.malesiaemadhe.org

ALBANIAN-AMERICAN ASSOCIATION “MALESIA E MADHE”

SHOQATA SHQIPTARO-AMERIKANE “MALESIA E MADHE”

Misioni i kësaj shoqate është që të kultivojë, The mission of this association is to foster,

të mbështesë dhe të përparojë gjendjen support, and advance the political, social, and

politike, sociale dhe ekonomike të economical status of Albanians in the Balkan

shqiptarëve në gadishullin Ballkanik. Peninsula. In addition, it strives to preserve,

Më tej, ajo lufton për të ruajtur, forcuar dhe enhance, and enrich Albanian culture and

pasuruar kulturën dhe gjuhën shqiptare në Albanian Language in our community by

komunitetin tonë duke ndërtuar një ndjenjë të building a strong and cohesive sense of

fuqishme dhe bashkuese të identitetit shqiptar. Albanian identity. It assures that the Albanian

Ajo jep garanci se kauza shqiptare do të cause would continue to grow in the USA for

vazhdojë të shtohet në SHBA për fëmijët dhe our children and grandchildren, and that the

nipërit tanë dhe se përkushtimi ndaj shqiptarëve commitment to Albanians throughout the

anembanë botës do të shënojë vetëm rritje. world will continue to grow.

Shoqata Malësia e Madhe në Michigan, të gjithë shqiptarëve kudo që janë, u uron festën tonë të madhe kombëtare,
Ditën e Flamurit

28 Nëntorin
Të jemi të gjithë të bashkuar ashtu siç na bashkoi Gjergj Kastrioti Skënderbeu.
Liri shqiptarëve të burgosur politikë në Mal të Zi.

gëzuar 28 nëntori
Evropa e bëri hero Skënderbeun para shqiptarëve
Nga Ylli Polovina
Sa herë që ndodh të shfaqet
mes nesh lajmi se Skënderbeu nuk
është absolutisht ai që na kanë
mësuar në shkolla, në libra e në fil-
ma, kemi parë në piktura e dëgjuar
në kongrese albanologjie dhe se si
të kemi qënë burra me tru pule
kemi rënë viktima të këtij dizin-
formimi të madh, të këtij
superkomploti të zgjatur mbi pesë
shekuj, si për të qetësuar veten më
ndodh t’i kthej kujtimet për disa
]aste tek një miku im italian. Quhet
Kostanco D’Agostino dhe në Romë
përfaqëson një botues të vogël, por
me plot pasione të mëdha. Në fil-
lim i hyri publikimit të librave
enciklopedikë dhe doemos, për
shkak të kostos së madhe financia-
re të tyre doli me humbje. Më
shumë zemër idealiste se shpirt
tregëtar sidoqoftë me pas u muar
me botime më praktike, ato që
mund të quhen “portë më portë“.
Nëpërmjet të rinjve, zakonisht stu-
dentëve të punësuar përkohësisht,
ato libra nisi t’i shiste duke shkuar
nëpër shtëpitë e lexuesve. Duke
qënë i etur përherë për diçka të re,
qoftë edhe të pallogaritur mirë si
do t’i delte, ndërsa kishte shkruar
vetë e publikuar librin “Shqipëria-
mrekullia e vitit dymijë“, papritmas
nisi botimin e librave për ata që në
viset përtej detit quhen “Heronjtë e
Evropës”.
Ky italian i mirë të gjithë këtë
fushatë për të rikthyer në vëmend-
jen e lexuesve të vendit të tij rilind-
asit e mëdhenj të kontinentit, pio-
nierët e Evropës moderne, pra të
Bashkimit Evropian, e financoi
vetë. Për të qënë më transparentë
me lexuesin, duke qënë se në profe-
sionin e tij të botuesit fantazist
D’Agostino nuk del mirë, një pjesë
të të hollave i mori nga e shoqja,
një grua e shkathët p[r biznes dhe e
palodhur. Kështu tërësisht me
shpirtin e paratë e veta Kostanco
D’Agostino mori përsipër jo vetëm
botimin e këtyre librave, por edhe
honorarin e shkrimit të tyre.
Për të qënë i palëkundur në
simbolikën e aksionit të vet edhe
krijuesin e kolanës e zgjodhi prej
atyre që lidheshin me BE-në. Ishte
gjykatësi penal italian Xhenaro
Françone, atë kohë por edhe aktu-
alisht kryetar i Shkrimtarëve
Gjykatës të Bashkimit Evropian.
Librin e parë që projektoi dhe
pasi u shkrua nga Françone e futi
në treg në fillim të vitit 2002, e tit-
ulloi “Skënderbeu-një hero mod-
ern”. Botimi i dytë i kolanës qe
“Domine Dracula”, kushtuar
princit të njohur rumun Vlad
Tepesh, i cili luftoi kundër push-
timit osman dhe qe pothuaj
bashkëkohës i Gjergj Kastriotit.
Edhe këtë libër e paraqiti para lex-
uesit italian në fund të vitit 2002.
Një vit më pas përfundoi shkrimi
dhe botimi i librit për astronomin
polak Mikollaj Kopernik. I katërti
qe ai për Ludvig Holberg, pionierin
e kulturës dhe të letërsisë moderne
skandinave. U botua më 2007.
Duke e quajtur kolanë për
Heronjtë e Evropës, në të vërtetë
njeriu i mirë D’Agostino të gjithë
përpjekjen e vet e kishte për të evi-
dentuar Skënderbeun. Jo vetëm në
librin e parë posaçërisht kushtuar
Skënderbeu në betejë
jetës dhe veprës së tij, por edhe
Holbergun e publikoi sepse ka një
kapitull të tërë, njëmbëdhjetë faqe
të plota, për Gjergj Kastriotin.
Librin për Vlad Tepesh-in po ashtu.
Aty jo vetëm Skënderbeu dhe
aksionet e tij më kryesore citohen,
por edhe dihet që në Evropën lin-
dore dhe atë juglindore, pra në
gjysmën e kontinentit, dallgës së
fuqishme të pushtimit osman
arritën t’i bëjnë qëndresë të duk-
shme vetëm tre persona. I pari qe
gjenerali dhe më pas regjenti i
mbretërisë hungareze, Janosh
Huniadi, i dyti Gjergj Kastrioti dhe
i treti princi dhe më pas mbreti i
Vllahisë në Rumani Vlad Tepesh.
Këta për veprën e tyre jo të
zakonshme ja dolën të kapërxejnë
kufijtë e vendit të tyre dhe të hyjnë
në historinë e kontinentit dhe më
tej. Të tjerët qenë të zakonshëm
dhe bëma iu regjistrua vetëm në
kronikat e etnive të tyre. Më të veg-
jël përfunduan ata prijës, mbretër,
princër, dukë apo gjeneralë e kapi-
danë që bënë kompromisin me
pushtuesit e kohës, osmanët.
Atëkohë arkivë kujtese ishte
Evropa. Prej hapësirave nga vinin
osmanët ndodhte vetëm e kundër-
ta: mosruajtja dhe fshirja e
kujtesës.
Në këtë treshe Huniad-
Skënderbe-Vlad Tepesh ngjash-
mëria më e madhe e jetës person-
ale është tek këta dy të fundit. Dhe
me që është hapur sëfundi çështja e
ndikimit të jetës dhe e qëllimeve
personale në bëmën historike të një
protagonisti të saj, gjithnjë duke
rikujtuar tre botimet e sinqerta të
italianit D’Agostino, por edhe duke
njohur letërsi tjetër historike, po
ndalemi sa të jetë e mundur më
shkurt në ngjasimet e çfarë kanë të
ndryshme shqiptari Gjergj Kastrioti
dhe vllahu i Transilvanisë Vlad
Tepesh.
Tek populli mik rumun shumica
kanë gjithnjë dëshirë fisnike të gje-
jnë jo të mospërputhshmen, por sa
më shumë të përbashkëtën me
Skënderbeun. Për këtë opinion jo
Vlad Tepesh-i por Gjergj Kastrioti
ynë i krahasuar me të përbën një
figurë model. Kjo nuk ndodh vetëm
sepse Vlad Tepesh në moshë qe një
çerek shekulli më i vogël se princi
ynë. Dijetarët e këtij vendi thonë se
të dy janë njohur në oborrin e sull-
tan Muratit, sepse edhe Vladi me të
vëllanë e tij Radu, siç edhe pati
ndodhur me katër djemtë e Gjonit,
u morën peng për të garantuar
vasalitetin ndaj Portës së Lartë dhe
perandorisë osmane. Kjo ka ndod-
hur në vitin 1442 dhe të paktën,
deri sa në nëntor 1443 Gjergj
Kastrioti nisi rebelimin, ka një vit
kohë për të besuar se Vladi e vëllai i
tij e kanë takuar shqiptarin me
autoritetin e emrit-titull
Skenderbej (Aleksandri i Madh).
Thonë se të dy të rinjtë e thërritnin
“ungji Gjergj”.
Po ashtu ky opinion dashamirës
për ta bërë të afërt Vlad Tepesh-in
me Gjergj Kastriotin thotë se njëlloj
si Skënderbeu edhe heroi i tyre i
rezistencës kundër pushtimit
osman e mohoi fenë islamike, me
të cilën ishte konvertuar në rradhët
e jeniçerëve. Të dy u kthyen në të
krishterë katolik.
Dijetarët rumunë thonë se prin-
ci i tyre nuk shpëtoi dot nga trad-
hëtitë brenda familjes. Në rast se
Gjergj Kastriotin e besëpreu nipi i
tij Hamza ndodhi që Vlad Tepesh-
in ta pabesonte vetë vëllai i tij
Radu. Ndërsa Skënderbeu e mundi
Hamzanë bashkë me ushtrinë
turke me të cilën erdhi që në bete-
jën e parë dhe për të ruajtur sta-
bilitetin e vendit këtë konflikt e
mbylli duke e larguar menjëherë
Hamzanë në burgun e Napolit,
rrjedha e ngjarjeve Vlad-Radu
është tjetër, e mbushur me luftë
ndërsjellëse dhe urrejtje të madhe.
Të dy vëllezërit herë duke bërë
aleanca me turqit e sidomos me
mbretërit e Hungarisë Janosh
Huniad dhe Matias Korvino, e
luftonin njëri-tjetrin duke shkretu-
ar vendin e tyre. Më i zellshmi në
urrejtje e shkatërrim qe Vlad
Tepesh. Kur në vitin 1457 ky bëri
sulmin e radhës në rajonin Sibiu, i
cili i kishte strehuar të vëllanë
kundërshtar, bëri të derdheshin
lumenj gjaku. Në të gjithë
hapësirën transilvane përreth
Sibiut plaçkiti, shkatërroi kështjel-
la, u vuri zjarrin dhe i ktheu në hi të
gjitha vendbanimet.
Skënderbeun, siç dihet, do ta
tradhtonte për pak kohë Moisi
Golemi dhe do të mbusheshin me
pakënaqësi disa princa të tjerë. Por
vetëm kaq. Që në betejën e parë me
Gjergj Kastriotin Moisiu u mund
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
dhe u fal. Madje iu rikthyen të
gjitha titujt e pronat e konfiskuara.
Për aq hapësira sa Skënderbeu dhe
kapedanët e tjerë shqiptarë mund
të mbanin të lira nga pushtimi
osman prej të gjithëve u tentua rua-
jtja e stabilitetit. Kështu asnjë nga
princat e tjerë nuk i doli ushtarak-
isht kundër, madje nuk e bëri këtë
gjë as politikisht. Të pezmatuar nga
dora e fortë centralizuese e Gjergj
Kastriotit ata e shumta bënë mën-
janë nga detyrimet e Lidhjes së
Lezhës. Edhe Lekë Dukagjini, prin-
ci që për rivalitet, por edhe shtysë
të fshehtë venedikase, u përpoq t’i
bënte deri edhe atentat
Skënderbeut, e mbylli raportin e
ndërlikuar me të në mënyrën më
madhështore të mundshme: duke i
qëndruar në krah vitet e fundit, kur
vdiq Gjergj Kastrioti duke thirrur
gjithë dhimbje (kronikat kanë
regjistruar vetëm tingujt e këm-
banave mortore dhe klithmën e tij)
dhe më pas duke luftuar ndaj
pushtuesit gjer në fund me po atë
shpirt që pati edhe Skënderbeu.
Kurse Vlad Tepesh jo vetëm do
të urrehej, por edhe do të tradhëto-
hej masivisht nga shumë feudalë të
tjerë të Transilvanisë dhe Vllahisë.
Edhe këta nuk do t’ja falnin jetën,
po ta kapnin, por vetë Vladi me
opozitarët e tij ishte një gjaksor i
vërtetë: ua merrte jetën duke i ngu-
lur në hunj.
Të dy, edhe Gjergj Kastrioti
edhe Vlad Tepesh-i nuk e donin
Mehmetin edhe pse ka dokumenta
të sigurta që ky i fundit, kur qenë të
rinj, ishte shumë mik me të dhe
këtë gjë e dinte dhe e inkurajonte
edhe vetë sulltan Murati. Pa doku-
menta përflitet se edhe Gjergj
Kastrioti njihej nga afër me
Mehmetin. Nga një dokument që
ditët e fundit është bërë publik jo
në faksimile origjinale kemi marë
vesh se prej një ambasadori anon-
im të Skënderbeut u është thënë dy
diplomatëve milanezë se zoti i tyre
kishte dorë në një komplot pallati
për të vrarë Mehmetin. Për Vlad
Tepesh mund të thuhet në mënyrë
të sigurtë se në natën mes 16 dhe 17
qershorit 1462, kur ushtria e tij për-
leshej me atë të perandorisë
osmane, i maskuar si turk, bashkë
me disa njerës të tij tentoi t’i afro-
hej çadrës së Mehmetit, tashmë
sulltan, për ta vrarë me dorën e tij.
115
Kjo betejë e bërë do të mbahet
mend jo për përmasën e madhe të
armatës osmane (60.000 ushtarët
dhe 30.000 vullnetarë të bashkuar
me ta), porse të njëzetë mijët turq
të zënë rob Vlad Tepesh i bëri të
vdisnin duke i ngulur mbi hunj.
Është një masakër që edhe tani
shkakton dridhje në kujtesën e
botës. Nga ajo u rënqeth edhe vetë
sulltan Mehmeti dhe prej atij çasti
e quajti ish-shokun e tij Kaziglu Bej
(Princi Hungulës).
Nga dokumenta të besueshme
dihet që Gjergj Kastrioti, pasi e
mori në dorëzim kalanë e Krujës
me autorizimin e rremë dhe atje
ishte garnizoni osman, i detyruar
ta pushtonte patjetër edhe
ushtarakisht, bëri të mundur të
futeshin natën fshehurazi luftëtarët
e tij. Patjetër është bërë kasaphanë
dhe mjaft nga turqit mund të jenë
shpuar nga ushtat, prerë nga
shpatat e therrur nga thikat edhe
në gjumë. Mirëpo si mund të bëhej
tjetërlloj dhe cili ushtarak në ato
rrethana do të vepronte ndryshe?
Kur në fundvjeshtë të vitit 1443
Skënderbeu tridhjetë e tetë vjeçar
braktisi sulltanin jo nga sarajet e tij
në Edirne por në një betejë kyçe në
Nish, nisi kryengritjen dhe u
bashkua me aleancën e krishterë të
kohës, doemos që me këtë rast
rimori edhe pronat e familjes. Nuk
kishte qënë asnjëherë më parë
trashëgimtar i tyre dhe as princ. U
bë i tillë në mënyrën më të
ligjshme, përderisa sulltani ja
kishte konfiskuar.
Katër vite më vonë pasi i jati dhe
një vëlla ranë në një pritë rivalësh
të krishterë (ua morën jetën me
qërrim sysh, ngulje patkonjsh në
kembë dhe varrim për së gjalli),
Vlad Tepesh iku që nga sarajet e
sulltan Muratit. Shtatëmbëdhejtë
vjeçari vrapoi me të shpejtë për të
marë fronin dhe pronat e familjes.
Dhe a e dini kush e nisi? Vetë djali i
Muratit, Mehmeti, sulltani i
ardhshëm, njeriu që Vlad donte ta
vriste me dorën e tij në mesnatën e
16-17 qershorit 1462.
Pasi bëri edhe më pas kompro-
mise me turqit, si edhe më në fund
të dy palët u shndërruan në armiq
të përbetuar, Vlad Tepesh u vra në
dhjetor 1467 në një betejë kundër
ushtrisë osmane afër Bukureshit.
Siç dihet, dhe këtë e kanë pran-
uar të para kronikat osmane, Gjergj
Kastriotit të varrosur në Lezhë pas
vdekjes nga ethet e malarjes, kur
ajo u pushtua nga turqit, ia nxorrën
eshtrat. Mund të ketë qënë thjesht
zbatim i një urdhëri nga lart për t’ia
profanuar dhe zhdukur, por në të
vërtetë pati luftëtarë turq që fshe-
hurazi eprorëve të tyre i futën nën
rroba dhe i trajtuan si hajmali.
Vlad Tepesh-in thuhet se në
betejë e vranë padashje ushtarët e
tij, sepse nga që e kishte zakon prej
viteve të gjata të qëndrimit në sara-
jet e sulltanit të mbante një kësulë
turke, e ngatërruan për një osman.
Megjithatë trupi nuk iu gjet kurrë
dhe legjendat për fatin e tij ende
vazhdojnë.
Ja, për sa ishin gjallë, këto qenë
një pjesë e ngjashmërive dhe të të
ndryshmes mes dy nga tre figurat
më të njohura antismane të
Evropës lindore. Por ajo që përbën
118 ®
116
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori

INSTITUTI SHQIPTARO – AMERIKAN “GJERGJ KASTRIOTI SKANDERBEG”

21 Court Street, Staten Island, NY 10304
www.albanian-americaninstitute.org

MBRËMJE FESTIVE
NJOFTOJME TE GJITHE BASHKEATDHETARET SE:
ME DATEN 29 NENTOR 2008, DITEN E SHTUNE, ORA 6:00PM
NE “ ORION PALACE” RESTORANT NE BROOKLYN , ORGANIZOJME MBREMJEN FESTIVE ME RASTIN E DITES SE PAVARESISE SE SHQIPERISE
PJESEMARRESIT DO TE ARGETOHEN NGA GRUPI MUZIKOR FISNIKET DHE KENGETARET: HAXHI E AGRON MAQELLARA DHE MIMOZA GJIKOLAJ
MYSAFIRE E VECANTE KENGETARJA DHE ARTISTJA JUSTINA ALIAJ
HUMORISTI I MBREMJES ARTISTI KOCO DEVOLE
DREJTUES TE PROGRAMIT: XHEVAT LIMANI DHE KLODIANA ZYLO
I FTUAR NDERI ESHTE : SUPERSTARI I VALLZIMIT “DANCING WITH STARS”, TONI DOVALANI

FTOHEN TE MARRIN PJESE TE GJITHE BASHKEATDHETARET

Cmimet e biletave: Per te rritur $90 dhe per femijet $40
Për sqarime me te hollesishme dhe blerjen e biletave mund te kontaktoni ne telefonat:
Mislim Ruci: 347 825 2475 dhe cel 718 801 3025; Musa Pacuku: 917 767 0234; Haxhi Maqellara: 718 431 3010 dhe Qemal Zylo: 718 698 5907
Adresa e lokalit: 2555 McDonald Avenue, Brooklyn, NY 11223 dhe Tel. 718 375 1188

INSTITUTI SHQIPTARO – AMERIKAN “GJERGJ KASTRIOTI SKANDERBEG”

21 Court Street, Staten Island, NY 10304
www.albanian-americaninstitute.org

NJOFTIM
NJOFTOJME TE GJITHE BASHKEATDHETARET SE ME MIRATIM TE BASHKISE SE NEW YORKUT

ME DATEN 28 NENTOR 2008, DITEN E PREMTE, ORA 12:00

NE BOWLING GREEN PARK NE MANHATAN, ME RASTIN E DITES SE PAVARESISE SE SHQIPERISE , ORGANIZOHET

NGRITJA E FLAMURIT KOMBETAR SHQIPTAR NE SHBA.

FTOHEN TE MARRIN PJESE TE GJITHE BASHKEATDHETARET.

NESE DO TE VINI ME TREN JU MUND TE MERRNI TRENAT # 4, #5 DHE NDALESA
BEHET NE BOWLING GREEN NE MANHATAN

PJESEMARRJA JUAJ NDERON KOMBIN

Për sqarime me te hollesishme mund te kontaktoni ne telefonat:

347 825 2475; 347 249 0719; 718 081 3025; 917 767 0234; 718 698 5907 dhe 917 209 8150

gëzuar 28 nëntori
Figurat e shquara të komunitetit tonë...
®
111
***
Nexhmie Zaimin e njoha
përmes aktivistit Sergio Bitiçi. E
kanë quajtur si zonjën e hekurt të
Vatrës. Ajo qe ndër gratë e pakta që
u inkuadrua në këtë federatë, e cila
i ka dhënë shumë të mira
Shqipërisë. Për shumë vite ajo u
përpoq të sillte frymë të re në këtë
federatë dhe nuk e pati aq lehtë.
Nexhmie Zaimi është autore e një
libri që pati një tirazh të madh shit-
jeje në Amerikë, “Bija e Shqipes”,
me tematikë shqiptare. Gjatë një
interviste që bëra me të më kanë
mbetur në kujtesë fjalët e saj:
“Xhelozia e intriga janë veti të
mbrapshta që nuk i kanë lënë
shqiptarët të ecin përpara”.
Pleqërinë zonja Zaimi e kaloi e vet-
muar në California në gjendje gati
të verbër. Pas vetes ka lënë të birin,
gazetarin e njohur Eric Margolis, i
cili punon dhe jeton në Kanada.
Vdiq në Santa Barbara,
California, në prill 2003.
E kujton sot kush Nexhmie
Zaimin?
Vdiq dhe u harrua.
***
Në diasporën shqiptare për
shumë vite ka jetuar arkitekti i
madh Kemal Butka. Pleqërinë e tij
e kalonte i vetmuar në një banesë
në Manhattan. Kish bërë projekte
kapitale në Tiranë, Stamboll, Kajro,
Neë York, ndër të cilat edhe planin
urbanistik të lagjes “Taksim” të
Stambollit,një shtëpi filmike në
Kajro, monumentin e lirisë në
Tiranë më 1938 e shumë projekte
të tjera në Amerikë. Bashkëshortja
e tij, Xhelile Butka po ashtu kish
realizuar vepra kapitale në
Amerikë. Kemal Butka shkoi me
brengën se nuk kish bërë sa duhej
për Shqipërinë. Vdiq më 27 nëntor
1997 dhe u varros në Tiranë, më 28
nëntor, pranë varrit të nënës.
Kemal Butka. Arkitekt i madh.
E kujton kush sot Kemal
Butkën?
Adam dhe James Belushi
Vdiq dhe u harrua.
***
Kur e kam takuar Mustafa
Hencin për herë të parë, nuk përm-
bahej nga lotët. Fliste me për-
mallim: Ah Kosova jonë! Edhe sa
do të presë të çlirohet! Shkrimin që
botova për të i vura titullin: Kosovë
dhe lot. Shaqir Salihu më ka
përgëzuar për këtë titull. Mustafa
Henci e donte shumë Kosovën.
S’kam takuar njeri si ai që kur fliste
për Kosovën lotët t’i rridhnin si
shiu.
I ndjeri, pasi kish zhvilluar për
vite të tëra aktvitet në Lidhjen
Kosovare, shkoi në Kosovë pas
çlirimit më 1999. Jeta e gjatë në
mërgim e kish dërmuar shpirtër-
isht e fizikisht. Vdiq pikërisht në
Prishtinë më 28 nëntor 1999. Nuk
la njeri pas vetes.
E kujton sot kush Mustafa
Hencin?
Vdiq dhe u harrua.
***
Nuk ka shumë kohë që na la dhe
Rustem Kupi, një nga djemtë e
heroit Abaz Kupi. Rustemi ishte i
tërhequr rreth punës që e donte
shumë. Qe një nga drejtorët e “Pan
– Amit” Amerikan në Amerikën
Latine. Kur e takova në Florida,
gjysmën e bisedës foli për Nënë
Terezën. Dhe ai i bëri një shërbim
që pakkush e ka ivdentuar. E bindi
Pan – Amin Amerikan që Nënë
Tereza të udhëtonte falas me aero-
planët e kësaj kompanie të madhe
në misionet e saj anembanë botës.
Vdiq në Florida në gusht 2007.
E kujton sot kush Rustem
Kupin?
Vdiq dhe u harrua.
***
Abedin Mulosmanaj rrjedh nga
familja e njohur Mulosmanaj, që i
dha kombit figura të shquara si:
Shaban Binaku, i biri i Binak Alisë,
udhëheqës popullor që kryesoi
Kuvendin e Verrave të Llukës
bashkë me Isa Boletinin e
Sulejman Batushën dhe i cili u var
nga xhonturqit në Gjakovë më
1910. Mulosmanajt për gati dy
shekuj luftuan kundër Perandorisë
Osmane e forcave serbo – malazeze
e komuniste. Kanë qenë dhe
mbeten besnikë të Familjes
Mbretërore Shqiptare. Abedini qe
ministër i Oborrit Mbretëror në
mërgim dhe gjithë jetën zhvilloi një
veprimtari kundër regjimit të
Enver Hoxhës, bashkë me kusher-
injtë, Hysenin, Musliun e legalistë
të tjerë. Pak ditë para se të ndër-
ronte jetë Abedini, vëllai Samiu,
bëri një akt që rrallë kush në botë
do të guxonte. Për ta shpëtuar
Abedinin, vëllai Samiu, i dhuroi 65
për qind të mushkërive. Një sakri-
ficë sublime që desh i mori jetën
dhe atij vetë. Mjekët e patën par-
alajmëruar për rrezikun, por
dashuria për vëllanë e sfidoi parala-
jmërimin e mjekëve.
Abedini vdiq në shtator 2000.
E kujton kush Abedin
Mulosmanajn?
Vdiq dhe u harrua.
***
Për Adam Belushin dihet fare pak.
Emigranti i hershëm ishte i ati i
artistëve John dhe James Belushi. E
takova në një fshat në California pas
vizitës së tij të parë në Shqipëri. Për
çudi, nuk kish ndonjë admirim për
gazetarët. Pse? Ata, më tha ai, shpesh
shkruajnë edhe ato që nuk i thua,
prandaj kam qëndruar larg tyre. Mua
më dha një intervistë dhe siç më tha,
ishte e vetmja që i kish dhënë një
gazetari. Unë, më tha ai pasi më pra-
noi në shtëpinë e vet ku jetonte i vet-
muar, kisha menduar se ke ardhur
nga Shqipëria me qëllimin e vetëm
për të më takuar. Dhe më erdhi keq
të të refuzoja kërkesën. Po ta dija se
ishe nga New York-u, nuk do të kisha
folur me ju, më tha me gjysmë
humori. Si baba që i dha Amerikës
dy artistë të mëdhenj, Adam Belushi
meriton të kujtohet përgjithmonë nga
shqiptarët. Vdiq në maj 1996.
E kujton sot kush Adam Belushin?
Vdiq dhe u harrua.
Asim dhe Dita Jakova
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
Fuat Myftia (majtas) dhe Imam Isa Hoxha. Në mes, aktivisti Musli Mulosmanaj
***
Diaspora shqiptare pati dhe ka
në mesin e vet edhe vajza e gra që
janë dalluar në aktivitetin e tyre.
Njëra nga këto qe studiuesja e filo-
zofja Safete Juka. E vizitova
njëherë në banesën e vet në
Yonkers të New York-ut, disa vite
para se të ndërronte jetë. Jetonte e
vetme, pa njerëz rreth vetes, në
shoqëri të përditshme me librat.
Ismail Kadare e quajti “Dora
D’Istria e dytë”. Safetja qe autore
librash për Kosovën, e organizatore
konferencash për të. Në bibliotekën
e “Harvard”-it zbuloi librin
“Albanians Golgotha” (Golgota
shqiptare), i botuar më 1913 nga
gazetari Leo Freundlich. Ajo arriti
ta përkthente librin nga gjerman-
ishtja në anglisht dhe ta botonte
më 1991, ndërsa më 1998 e ribotoi
dhe e shpërndau për të përgën-
jeshtruar mitet e rrejshme serbe.
Libri ishte shkruar me thellësi e
saktësi historike. Në parathënie të
librit Safete Juka shkruante:
“Kujdes se shqiptarët kanë provuar
Holokaustin para hebrenjve…”.
Vdiq në New York në shtator 2005
dhe u varros në Shkodër.
E kujton sot kush Safete Jukën?
117
Vdiq dhe u harrua.
***
Asim e Dita Jakova vdiqën
brenda një periudhe të shkurtë,
pasi kishin kaluar mbi 90 vjet jetë.
Asimi ishte botues i gazetës
“Illyria” në Shqipëri në vitet 30-të
të shekullit të kaluar, gazetë kjo që
kish mbledhur rreth vetes shkrim-
tarët e gazetarët më të njohur të
asaj kohe. Dita, vajza e Katerina
Cilkës, e cila qe rrëmbyer në
Ballkan bashkë me misionaren
amerikane Ellen Stone, në fillim të
shekullit kaluar, pasi emigroi në
Amerikë punoi 25 vjet në revistën
“Time”.
Ishte ndikimi i çiftit Jakova që
miliarderja amerikane, Leslie E.
John dha 100 mijë dollarë për
Fondacionin “Fultz” themeluar për
nevojat e shkollës teknike
amerikane në Shqipëri.
Pas vdekjes u gjet një testament
i Asim e Dita Jakovës. Në xhirollog-
arinë e tyre bankare kishin
deponuar pesë mijë dollarë për
Fondin e Qeverisë së Kosovës.
Asim Jakova ndërroi jetë në Boca
Raton të Florida-s më 1995 ndërsa
bashkëshortja e tij Dita ndërroi jetë
tri vite më vonë.
E kujton sot kush çiftin Jakova?
Vdiqën dhe u harruan.
***
Miftar Spahija jetoi për 60 vjet
në mërgim, kryesisht në Amerikë.
Ishte i burgosur dhe internuar nga
fashistët italianë në Shqipëri gjatë
Luftës së Dytë Botërore. Ka lënë
disa vepra ku pasqyrohet jeta, tra-
ditat, kultura shqiptare. Është
autor i shumë shkrimeve letrare e
gjuhësore ende të pabotuara. Ka
zhvilluar një veprimtari të gjatë në
Amerikë për të bërë të njohur
çështjen e Kosovës në botë. Një
pjesë e kësaj veprimtarie është
përmbledhur në librin “Rreth
Kosovës” botuar në anglisht e
shqip. Shkrimtari Hasan Hasani,
që ka botuar një libër për të, e ka
quajtur “korifeu i Lumës”. Vdiq në
nëntor 2005 dhe u varros në
Shqipëri.
E kujton sot kush Miftar
Spahinë?
Vdiq dhe u harrua.
***
Jo pa qëllim për fund të këtij
shkrimi lashë ata që vdiqën në krye
të misionit kombëtar. Para çlirimit
të Kosovës, nëpër rrugët e New
®
118
 118
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
Figurat e shquara të komunitetit tonë...
®
117
York-ut, Washington-it, Ohio-s,
shqiptarët demonstronin duke
kërkuar lirinë e Kosovës e duke iu
lutur Amerikës: na ndihmo se tek ti
i kemi shpresat. Dhe Amerika
dëgjoi. Pa të sot nuk do të kishim
Kosovë të pavarur. Tre bashkatd-
hetarë, vdiqën në aksidente komu-
nikacioni duke u kthyer nga
demonstratat në Washington. Këta
janë Ali Lajçi dhe Rrustem e Xhavit
Hasani. Ranë dëshmor në rrugët e
Amerikës për lirinë e Kosovës. I
pari vdiq në mars 1995 ndërsa të
dytët, në mars 1998. Marsi ka qenë
muaji që u mori jetën tre bashkatd-
hetarëve të ndjerë, të cilët u nisën
në demonstratë dhe u kthyen në
Evropa e bëri hero Skënderbeun para shqiptarëve
®
115
të krahasueshmen dhe dëshirën që
çdo lexues të nxjerrë përfundimin e
vet të lirë se cili ka qënë princi ynë
Gjergj Kastrioti ka të bëjë me atë që
ngjau pas vdekjes së tyre. Këtu
ndodhi një nga befasitë.
Mitizimi i Vlad Þepeºh-it mori
rrugën e shndërrimit të tij në
Vampirin Drakula Njeriu i
tmerrshëm tashmë i njohur me dy
dhembët e parë të stërmëdhenj që
ua ngul në trup njerëzve dhe nis
tua pijë gjakun është i njohur edhe
për të gjithë shqiptarët.
Dokumentat thonë se mitizimin e
arkivole.
I kujton sot kush ata?
Vdiqën dhe u harruan.
***
Kulmi i përkushtimit atdhetar
është kur merr pushkën e futesh në
betejë për të dhënë dhe jetën.
Kështu vepruan vëllezërit Agron,
Ylli dhe Mehmet Bytyçi. Me
Batalionin “Atlantiku” shkuan të
luftonin në Kosovë. Në ditët e para
të lirisë, kur barbarët serbë akoma
nuk ishin tërhequr nga Kosova, ata
zihen befasisht nga forcat serbe dhe
masakrohen. Trupat e tyre Serbia u
detyrua t’i gjente me presionin e
Amerikës.
Në Yonkers u varrosën me një
tij në këtë formë e ka nisur pesëm-
bëdhjetë vite para se Vladi të ndër-
ronte jetë poeti gjerman Michel
Beheim. Me poezinë “Historia e një
të çmenduri me emrin Drakula i
Vllahisë” ai paratha se në çfarë
mënyre do të ruhej në kujtesën e
njerëzimit Vlad Tepesh. Me siguri
këtë kohë edhe për ca arsye politike
edhe gjykata e Budës në Hungari
favorizoi përhapjen e kësaj leg-
jende, e cila shumë shpejt u bë
mjaft popullore dhe best-seller i
kohës. Flitet paralelisht edhe për
një komplot të një lobi sakson,
kryesisht tregëtarë. E megjithatë ky
transformim i imazhit të tij ngjau
ceremoni ku nuk kishte njerëz sa
meritonte një rast si ky. Mbi gurët e
varreve u vunë gurë mermeri me
mbishkrimet e tyre dhe emblemën
e UÇK-së.
I kujton sot kush këta dëshmorë
të lirisë?
Vdiqën dhe u harruan.
***
Jashtë këtyre radhëve nuk
mund të lëmë pa përmendur edhe
viktimat e 11 shtatorit të vitit 2001.
Ishin tre shqiptarë përkrah rreth 3
mijë viktimave nga të gjithë kom-
bet që jetojnë në SHBA, që u shuan
nën flakët e kullave binajke, pas
goditjes nga aeroplanët e vdekjes,
rrëmbyer nga terroristët.
sepse Vlad Tepesh ishte vërtet njeri
i përgjakshëm. Skënderbeut dihet
si i ndodhi proçesi i mitizimit nga
Evropa. Ajo e bëri hero kontinen-
tal, e përshkroi si mbrojtësin më të
vendosur të saj, e vlerësoi si “Atlet i
Krishtit”, si një nga gjeneralët më të
mëdhenj në botë dhe deri si despot
i ndritur.
Nuk u kursye të mishërohej në
letërsi edhe si një kavalier me të
cilin binin në dashuri franceskat
apo gjermankat e shekujve
shtatëmbëdhjetë e tetëmbëdhjetë.
Sa ishte gjallë e ca më shumë as
vdekljes edhe Gjergj Kastriotit, si
Vlad Tepesh-it, nuk i munguan
Simon Dedvukaj, Mon
Gjonbalaj dhe Rrok Camaj, që
mbetën nën gërmadhat e Qendrës
Botërore tregtare, do të shërbejnë
si kujtesë për të qenë syhapur ndaj
terrorizmit, të keqes që kërcënon
paqen botërore. Më e pakta që
mund të bëhej për ta mund të ishte
një monument i përbashkët, këtu
ose në atdhe.
***
Për fund: një artikull nuk mund
të mjaftojë për të bërë listën e plotë
të këtyre njerëzve, por ai mund të
shërbejë si një pikënisje. Shumë e
shumë nga ju kanë njohur njerëz të
tillë që ia vlejnë të kujtohen e të
shpëtohen prej harresës.
përreth e jashtë vendit ata që tentu-
an ta manipulonin e shtrëm-
bëronin imazhin. Megjithatë
bashkëkombasit tonë nuk ndodhi
asgjë. Ai me tiparet e tij u idealizua
edhe më shumë, iu theksuan gjer
në zbukurim virtutet. Kjo jo se ai qe
njeri i përkryer dhe nuk kishte të
gjitha defektet që ka një njeri i
vdekshëm e sidomos një prej atyre
që kërkojnë e ushtrojnë pushtet
mbi të tjerët. Megjithatë po të qe
përgjakës e shkatërrues i qël-
limshëm i popullit të vet, terrori-
zonjës ndaj opozitarëve, nuk kishte
forcë hyjnore ta shpëtonte, ca më
shumë që përfaqësonte një popull e
gëzuar 28 nëntori
Nderimi i këtyre njerëzve, përc-
jellja e kujtimit të tyre te brezat më
të rinj, është një detyrë themelore e
aktivistëve të komunitetit tonë.
Kujtimi e nderimi i këtyre
njerëzve që përmenda, e shumë të
tjerë si ata, nuk bëhet vetëm për atë
çfarë kontribuan ata gjatë jetës së
tyre. Më shumë se çdo gjë, kujtimi
dhe nderimi i tyre do të tregonte se
cilët jemi vetë ne dhe sa e merito-
jmë atë çfarë ata bënë për ne. Ka
gjithmonë një pikë kthese në
veprimtarinë e njeriut. Le të jetë
pika e kthesës për memorien e
diasporës, ky 28 Nëntor fatlum që
po festojmë sot.
I nderuar qoftë përjetë kujtimi i
tyre!
një fuqi fare të vogël.
Në shekullin e pesëmbëdhjetë e
më pas, për sa kohë rreziku osman
kërcënoi Evropën, ndërsa forconte
themelet e historisë së qytetërimit
të saj të vjetër, ajo kishte nevojë për
sa më shumë heronj, edhe për të
krishterin Vlad Tepesh. Mirëpo
ishte gjë që nuk bëhej. Kështu
zgjodhi unanimisht dhe për-
fundimisht Gjergj Kastriotin
bashkë me emrin e tij të dytë turk,
Skënderbeu.
Ja përse asnjë devijim i imazhit
të tij nuk do të funksionojë. Do të
konsumohet si një kronikë dite që
nuk bëhet dot histori.
 / CYANMAGENTAYELLOWBLACK

Torino
119
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008

Torino II
50 Mount Bethel Rd.

An Italia Bistro
Warren, NJ 07059
(908) 755 1060

Torino North
12 New Street

An Italia Bistro
Metuchen, NJ 08840
(732) 549 2500

Dora
433 Kingsland St.

An Italia Bistro
Nutley, NJ 07110
(973) 661 1233

17 Main St.

An Italia Bistro
Clinton NJ 08809
(908) 735 4171

Haxhi Hysenaj
të gjithë shqiptarëve
u uron 28 Nëntorin

/
CYANMAGENTAYELLOWBLACK /

120
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori

MACELLERIA

48 GANSEVOORT STREET
NEW YORK, NY 10014
Tel. (212) 741 – 2555
Fax: (212) 741 – 0845
WWW.MACELLERIARESTAURANT.COM

Gëzuar 28 Nëntorin, ditËn e shenjtë të kombit shqiptar

Vëllezërit Bitici

FIORINO
R I S T O R A N T E

38 Maple Street
Summit, NJ 07901
Tel: 908-277-1900
Fax: 908-277-1901
www.fiorinoristorante.com

/
 / CYANMAGENTAYELLOWBLACK

121
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008

91 BROAD STREET
RED BANK, NJ 07701
732.530.0602

Gëzuar 28 Nëntorin, ditËn e shenjtë të kombit shqiptar

Vëllezërit Bitici

523 Morris Ave. (Aubrey St.)

Summit, NJ 07901
908-277-4006

/
CYANMAGENTAYELLOWBLACK /

122
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori

/

gëzuar 28 nëntori
INTERVISTË ME SKULPTORIN E NJOHUR FATMIR T. H. GJAKOVA, PROFESOR NË UNIVERSITETIN E PRISHTINËS
E gjithë qenia ime njerëzore dhe artistike
është në shërbim të identitetit kombëtar
Dielli për Shqiptarët lind në perëndim! - Vëllezër e motra shqiptarë në
Amerikë mos harroni veprat e njerëzve tanë të mëdhenj, si Gjergj Kastrioti...
Mos harroni porositë e Fishtës e Naimit për gjuhën tonë shqiptare
Po bëhen gati katër dekada që
kur ka filluar krijimtaria juaj
artistike. Keni prezantuar veprat
tuaja gati në të gjitha trojet
shqiptare dhe nëpër botë. Kur
hidhni një sy pas, çfarë ju bën të
ndiheni krenar më shumë se çdo
gjë tjetër?
Po është e vërtetë që nga viti
1970 merrem ekskluzivisht me art
dhe veprat e mia janë prezantuar
gati në të gjitha trojet shqiptare
dhe botë disa vepra edhe tani
qëndrojnë nëpër këto vende.
Për shumëçka jam krenar, së
pari falenderoj Zotin që më fali me
zemër e me shpirt shqiptar. Sa për
krijimtarinë time do t’i cek disa
prej rasteve.
Për shembull, në vitin 1978, i
porsa diplomuar në moshën 22-23
vjeçare i punësuar në shkollën e
mesme ekonomike në Prishtinë viti
akademik 1978-79 e skulpturova
Engjulli
heroin kombëtar Azem Bejta –
Galica në formatin 420 cm.
Arrita që i gjithë potenciali i
nxënësve të vijnë secili pas orëve të
mësimit, kinse aktivitete të lira
artistike. Kjo nuk ishte vetëm art
por edhe histori e martirëve
kombëtarë që ishte rreptësisht e
ndaluar nga regjimi
sllavokomunist asimilues e duke paraqitur luftën në grykën e
shqiptarozhdukës. Arrita që te disa
qindra nxënës, familjet e tyre dhe
gjithashtu gati në tërë Prishtinën ta
zgjoj ndjenjën e vetbesimit
kombëtar. Azem Bejta-Galica me
veshje kombëtare i armatosur
katarosh e me plis bardhokë, dorën
e djathtë të shtrirë me gisht
tregues, ngjallte ndjenjat, zgjonte
shpirtrat e shqiptarëve që këtu jemi
dembabadem në DARDANINE
tonë të lashtë, kur ende nuk kishte
Europë e lëre ma kësi largëqoftë
nga Karpatet që ende zvarriteshin
nëpër drunj sikur bisha.
Me të kuptuar drejtori i shkollës
Bozhidar Gariç se qfarë po bëja më
përjashtoi nga shkolla me
përcjelljen e milicëve dhe shtatoren
e prishën.
Në vitin 1980 e skulpturova
Idriz Seferin bacën Kolë Seferi,
gjithashtu me veshje kombëtare
Kaçanikut, Idriz Seferi lartë në
grykë të Kaçanikut në shkrepa mbi
çerdhe tëshqiponjave në dorën e
djathtë drejtonte koburën kah
armiku shekullorë aziatik-turk
kurse me të majtën mbante
flamurin kuq e zi me shkabën
dykrenare i cili valonte mbi
bubullimat e betejes në grykën e
Kaçanikut.
Skulpturën e punova mbi katin
e tretë të shtëpisë time në terasë.
Ishte mbi 450 cm e lartë dhe
kaplonte shtëpinë prandaj shifej
edhe nga larg posht rrugës. Edhe
kjo vepër e kreu porosinë e saj ndaj
popullit dhe regjimit shtetëror, por
dimri i 1980-81 më zuri në kushte
të pa volitshme për punë për arsye
se punoja në qiell të hapur pa fare
mbulojë dhe kështu skulptura u
prish dhe për pak sa nuk arriti t’i
priste bubullimat e 1 Prillit 1981.
Thonë se për artistin është si të
zgjedhë mes fëmijëve të tij, por
nëse mundeni, cilën nga
skulpturat që keni krijuar është më
e shtrenjtë për ju? E më tej, cila ka
pasur më shumë vlerësime?
Në pyetjen tuaj ka shumë të
vërteta; sigurisht që secila vepër e
imja është pjesë e trupit tim edhe si
pjesë e trupit dhe shpirtit të shtatë
fëmijëve të mi por do t’i cek disa:
Punimi i Nënës Tereze me tre
fëmijët që simbolizojnë tri fe tek
kombi ynë që të kemi një rrugë të
vetme të Zotit e të gjergj Kastriotit
të bashkuar;
Punimi i At Gjergj Fishtës i cili
qëndron mbi vrojtore si flakadan
në kështjellën e lashtë mijavjeçare,
ku shkruan “Lahutën e Malcisë” e
në themele jan dy pllakat e Moisiut
me dhjetë urdhërat e Zotit ku
nderlidhen qielli dhe toka –
vertikalja me horizontalen;
Gjithashtu edhe kjo skulpturë si ajo
e Nënë Terezes janë studime skica
të përpunuara me hollësi e që
presin ndonjë person bujar e me
zemër të madhe që t`i
sponsorizojë.
Do ta cek edhe shtatoren e të
madhit Prof. Anton Cetta që e kam
skulpturuar para 13 vitesh dhe
derdhur në bronze para 5 vitesh e që
rri në oborrin e shtëpis time. Kjo
vepër është shum e çmuar dhe e
rrespektuar nga masa
gjithkombëtare, popullore
123
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
Stema e punuar nga skulptori i njohur
intelektuale, profesioniste e artistike,
por…ku janë ata që duhet!?
Do ta cek edhe portretin e të
madhit Faik Konica që qëndron në
oborrin e shkollës fillore me po të
njëjtin emër, në qendër të qytetit,
afër katedrales në ndërtim e sipër,
gjithashtu kam studim skicën e
Prof. Fehmi Aganit, po ashtu do ta
cek edhe punimin “Golgota
Shqiptare” që me simbolika
paraqes ekzodin shqiptar.
Mbi të gjitha veprat do t’ju
njoftoi për shtatoren e presidentit
të ndjerë Dr. Ibrahim Rugova e cila
për mua është me vlerat më të
mëdhaja artistike dhe historike të
cilën po e punoj që 2 vite e 5 muaj
me përkushtim dhe rrespekt të
jashtëzakonshëm ndaj personit
epokal, tani jam para përfundimit
të shtatores.
Sa rrezikon artisti kur
shkëputet nga realizmi për t’u
hedhur në teknika më të
ndërlikuara por edhe më
shprehëse? (Besoj se këto krijime
Fatmir T. H. Gjakova
ndryshe nga statuja e Nënë
Terezës, apo busti i Faik Konicës,
mund të mos jenë për syrin e
çdokujt.) Kam pasur nder të
Gjatë gjithë krijimtaris time madh të njihem për
studimore e profesionale, shëtitjeve
specialistike e studimore nëpër së afërmi me presi-
vende të ndryshme, muzeume, dentin e ndjerë Dr.
galeri, katedrale etj. them që Iliria
dhe kultura e arti Iliro-Pellazg janë Ibrahim Rugova, një
baza dhe djepi i kulturës e artit njeri vizionar i
grek dhe romak.
Prandaj vlerat e mia janë një
mençur, një burrë i
realizëm i veçantë nga të tjerët dhe urtë, i buzëqeshur e
synoj që edhe më tej të stimuloj
skulpturën monumentale artistike
shpresëdhënës. Zëri i
dhe kombëtare, sepse bota ka urtë i tij thoshte jemi
filluar që moti t’u rikthehet vlerave
të vërteta por të rralla njerëzore
Dardanë, nipat e
kulturore dhe artistike. Kastriotit, Pjetër
Populli thotë, «kush din me e
mbaru vegshin din me e mbaru
Bogdanit, Pjetër
edhe vegën», prandaj shkëputjet Budit e të Nënës
për temat “moderne” dhe në
teknika e materiale të ndryshme
Terezë me Zotin në
nuk më janë të vështira. Vegët e qiell dhe me
vegshit i kryej me lehtësi.
Amerikën ne do të
Thonë se arti është fitojmë ndaj bar-
mbarënjerëzor, por ju gërshetoni
me sukses elementët patriotikë në
barëve sllavokomu-
punën tuaj. Gjatë jetës jeni nistë.
®
124
 124
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori

E gjithë qenia ime njerëzore dhe artistike është në shërbim të identitetit kombëtar
®
123
persekutuar shpesh për shkak të
atdhetarizmit tuaj. Sa ndikon
identiteti juaj kombëtar në
identitetin tuaj si artist?
Arti i mirëfilltë dhe i sinqertë
prezanton vlerat mbimesatare të
njerëzve të veçantë të periudhave
të ndryshme kohore pavarësisht
shtresës (kastës) të cilës i takojnë.
Prandaj në vazhdimësi synoj në
studimin e karakterit të shqiptarit
dhe nanës - shtyllë e familjes dhe e
kombit shqiptar, kjo temë e
pashterrshme, porsi Etna vullkan
për krijimtarinë time artistike gjë
që edhe persekutimet më kalitnin
që të jem edhe më i fuqishëm e
vullnetmirë për jetën dhe
veprimtarinë time artistike.
E gjithë qenia ime njerëzore
dhe artistike është në shërbim të
identitetit kombëtar dhe në
vazhdimësi, dhashtë Zoti të kam
force për shtatoren e Gjergj
Kastriotit në këmbë poashtu mbi
kale, luftëtarë i paepur-atlet i Faik Konica Gjergj Fishta Fehmi Agani
krishterizmit porsi Shën Gjergji,
shtatoren e Ndue Përlleshit, Hasan Klinton që atëkohë ia pati dhuruar katedrës së skulpturës, edhe mbarë shkon skulptura e skulptorit më të mburren me skulpturat e mira e
Prishtinës, Sylejman Vokshit, Isa Zyrës Amerikane në Prishtinë me rinisë shqiptare në Maqedoni që dobët nga Kosova. Veprat e tilla kombëtare.
Boletinit, Azem Bejtës, Ahmet rastin e një vjetorit të veprimtarisë tek ata të jetë paqja dhe dashuria, janë fluska që qëndrojnë aq sa kanë
Delisë, Shaban Polluzhës, Qamil së misionit të saj dhe poashtu edhe së pari të jenë njerëz të mire, mandatin njerëzit me interes. Të Së fundi, a keni ndonjë plan për
Hoxhës, Ibrahim Kelmendit dhe qysh para luftës shtatorja e Prof. familjarë të mire dhe kombëtarë të tillat nuk presin që të gjykohen pas të hapur ndonjë ekspozitë mes
Hamëz e Adem Jasharit etj. Fehmi Aganit e Sali Cekajt- panda mire. shumë kohe, ato gjykohen sot prej shqiptarëve të Amerikës dhe cili
e artë. Dielli për Shqiptarët lind në shumicës së gjerë popullore e është mesazhi për ta me rastin e
Ju jeni njohur personalisht me perëndim! sidomos profesionale dhe 28 nëntorit?
presidentin Rugova. Çfarë mbani Keni folur në shtyp për një intelektuale. Kisha pasur dëshirë të
mend nga takimet me të dhe çfarë shtatore të At Gjergj Fishës, në Ekspertë të fushave të Sa i përket asaj që e ceka më lart prezantohem me një ekspozitë të
e ka lidhur udhëheqësin e njohur mos gaboj. A ka ndonjë ndryshme shpesh i gjykojnë për vlerat e mirëfillta p.sh. para fuqishme para vëllezërve dhe
me skulptorin e talentuar? perspektivë për këtë projekt? civilizimet e hershme njerëzore 6000 vjetëve paraardhësi ynë motrave në Amerikë, e që për mua
Kam pasur nder të madh të Skulpturën e At Gjergj Fishtës duke u nisur nga krijimet Dardani e punoi “Hyjnesha në është një luks i madh ekonomik të
njihem për së afërmi me skicë e kam punuar para 12 vitesh skupturore të kohës. Si mendoni se fron” figure e cila është cilin nuk e kam. Vëllezër e motra
presidentin e ndjerë Dr. Ibrahim dhe atëbotë kam pasur shum fjalë e do t’i duket epoka jonë dhe monumentale me vlera të shqiptarë në Amerikë mos harroni
Rugova, një njeri vizionar i premtime, por kot, “burrat” luajnë shoqëria e sotme njerëzore, atyre jashtëzakonshme artistike, veprat e njerëzve tanë të mëdhenj,
mençur, një burrë i urtë, i por fjala s`luan. Ende shpresoj në që do të jetojnë në botë shumë kombëtare dhe botërore sa që Gjergj Kastriotit (një simbolikë
buzëqeshur e shpresëdhënës. burra bujarë. shekuj pas nesh? Po për shqiptarët mund t`ia kalonte edhe “Venerës filmike) Gjoni – bariu i deleve ia
Zëri i urtë i tij thoshte jemi çfarë do të mendojnë? së Vilendorfit”. rrëzon dorën prijësit legjendar – do
Dardanë, nipat e Kastriotit, Pjetër Ju keni punuar edhe si profesor Gjatë periudhave të ndryshme Prandaj mendoj që me ndihmën të thotë këtu në Dardani-Shqiptari
Bogdanit, Pjetër Budit e të Nënës në Universitetin e Tetovës. Çfarë kohore ka pasur dhe do të ketë e Zotit të na udhëheqë paqja dhe është trungu që bashkon e prodhon
Terezë me Zotin në qiell dhe me do t’i këshillonit të rinjtë që krijimtari të mirëfillta të arteve të shpirtmirësia me vullnet dhe punë të filizat.
Amerikën ne do të fitojmë ndaj vendosin t’i përvishen artit të ndryshme, ashtu edhe në lëmin e palodhshme e ndjenja kombëtare- Mos harroni porositë e Fishtës e
barbarëve sllavokomunistë. skulpturës? skulpturës. Por shumë po u mvarka veprat artistike skulpturale do të jenë Naimit për gjuhën tone shqiptare.
Presidentit Rugova i pëlqente Në Universitetin e Tetovës kam se cila parti apo pushtet apo me vlera të larta artistike, profesionale Dhe shumë urime për 28 Nëntorin,
tek unë përshpirtshmëria e punuas su professor për 5 vite e interesi personal i individëve të dhe kombëtare të pëlqyera nga masa festën gjithkombëtare, Kërshëndellat
sinqertë kombëtare e njerëzore e gjysmë por pas luftës e këtej punoj caktuar që dirigjojnë. e gjerë popullore sot e 7000 vjet e dhe Vitin e Ri.
sigurisht edhe krijimtaria artistike, në Fakultetin e Arteve të Rastet kur nga Shqipëria na pasardhësit tanë edhe atëherë do të (Intervistoi Ruben Avxhiu)
që edhe e ka bërë porosi të veçantë Universitetit te Prishtinës. vijnë skulptura nga skulptori më i
– portretin e ish-presidentit Bill Një këshillë studentëve të U.T. dobët dhe anasjelltas në Shqipëri

PSYCHIC ASHLEY
TAROT CARD
Palm & Coffee Readings

Do you feel powerless to create positive change in your life?

Are you being given visions, or dreams, or simply intuitions that you don’t understand?
Are you frustrated by a relationship that seems to be going nowhere?
Do you feel dark influences in your life or home? I can help you remove bad luck.
If you are looking for answers, call Ashley at:
(212) 661 – 2159
Golgota Hasan Prishtina 213 East 45th Street, apt 2 F, Bet. 2nd & 3rd Avenue.
 125
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008

ME RASTIN 45-VJETORIT TË VRASJES

Ja përse nuk ishte komplot

vrasja e presidentit Kennedy
Tre njerëz mund ta ruajnë një sekret, por vetëm nëse dy prej tyre janë të vdekur. E megjithatë,
ne na kërkohet të besojmë se në 45 vite, as edhe një fjalë e vetme për komplotin e madh të supozuar,
as edhe një gërmë e vetme nuk ka dalë në dritën e diellit John F. Kennedy

NGA VINCENT BUGLIOSI
Kam zbuluar se ekzistojnë 32 arsye
të ndryshme për të arritur në kon-
kluzionin se nuk ka patur komplot.
Ja vetëm disa prej tyre: Pas 45 vitesh
hetime nga mijëra studiues, as edhe
një copëz e vogël provë e besueshme
nuk ka dalë në sipërfaqe për të vërte-
tuar se grupe si CIA, krimi i organizuar
apo kompleksi ushtarako-industrial
kanë qenë porositësit e vrasjes, përveç
faktit që ata secili e kanë patur nga
një motiv. Dhe kur nuk ka prova për
fajin, ky fakt në vetvete është një provë
shumë e fortë e pafajësisë. Veç kësaj,
vetë mendimi që anëtarë të kom-
pleksit ushtarako industrial (shefat e
shtabit, kapitenët e industrisë), ose
CIA, apo krimi i organizuar kanë kom-
plotuar për të vrarë Presidentin e
SHBA është në vetvete surreal, është
pikërisht nga ato lloj gjërash që mund
t’u përkasin vetëm të themi, roman-
eve të Robert Ludlum. Kam gjetur 53
prova të cilat tregojnë në mënyrë të
parezistueshme se fajtori është Lee
Harvey Oswald. Për shembull, ara e
krimit ishte e Oswald; ai ishte i vetmi
i punësuar që u largua nga Depoja e
Librave të Shkollës së Teksasit pas
atentatit në Sheshin Dealey; 45 min-
uta më vonë, ai vrau oficerin e poli-
cisë së Dallasit J.D.Tippit; 30 minu-
ta pas kësaj, ai i rezistoi arrestimit dhe
nxorri armën për të qëlluar kundër
oficerit që donte ta arrestonte. Dhe
për më tepër, gjatë marrjes në pyet-
je, përpjekjet e Oswaldit për të ndër-
tuar një linjë mbrojtjeje - e cila përf-
shinte mohimin e faktit që ai ishte
pronar i pushkës në fjalë (ai thoshte
madje se nuk kish fare armë) - rezul-
tuan një seri gënjeshtrash të
vërtetueshme, të cilat të gjitha trego-
jnë një vetëdije të pagabueshme faji.
Vetëm në një botë fantazie mund të
kesh 53 prova kundër e prapëseprapë
të jesh i pafajshëm. Ata që merren me
teoritë e komplotit nuk kanë çfarë të
bëjnë tjetër përveçse të pranojnë këtë
realitet.
Qoftë edhe sikur të pranojmë se
CIA apo Mafia, ose kompleksi
ushtarako-industrial vendosën:
“Hajde të vrasim Presidentin
Kennedy”, Oswaldi do të ishte ndër
të fundit njerëz në botë që këto orga-
nizata do të kishin zgjedhur për të kry-
er këtë punë. Oswaldi nuk ishte një
ekspert në atentate dhe ai zotëronte
vetëm një pushkë 12 dollarëshe që
porositej me postë - të dyja këto gjëra
që automatikisht e skualifikojnë si një
atentator të sprovuar. Ai ishte
gjithashtu një njeri i papërshtatshëm,
krejt i pabesueshëm dhe emocional-
isht i paqëndrueshëm që ishte përp-
jekur të kryente vetëvrasje, duke pre-
rë damarët e duarve kur sovjetikët i
kishin mohuar nënshtetësinë që
kishte kërkuar. Nëse liderët e Mafias,
për shembull, kishin vendosur të vris-
nin Presidentin e Shteteve të
Bashkuara - një veprim i cili do të
shkaktonte më pas një kundërveprim
ndaj tyre me përmasa të paprecedenta
nëse këta do të ishin zbuluar - a nuk
do të kishin përdorur ata një vrasës
profesionist gojëkyçur, i cili kish një
të kaluar të suksesshme në kësi
punësh, një njeri tek i cili ata besonin
verbërisht? A do t’ia kishin besuar ata
një njeriu si Lee Harvey Oswald vras-
jen më të madhe të historisë së
Amerikës?
Por le të supozojmë, thjesht për
hir të argumentit, se CIA apo Mafia
vendosi të vrasë Kennedyn dhe
gjithashtu ato vendosën se Oswald
duhej ta kryente këtë punë. Sërish,
nuk ka pikë kuptimi. Pasi Oswaldi
qëlloi Kennedyn dhe u larga nga
ndërtesa, një nga dy gjërat do të kish
ndodhur dhe ajo me më pak gjasa do
të ish që një makinë do të kish qenë
duke e pritur për ta ndihmuar të arra-
tiset në Mexico City apo kudo tjetër.
Me siguri që komplotuesit nuk do të
donin që vrasësi i porositur prej tyre
të kapej dhe të merrej në pyetje nga
autoritetet. Por gjëja që ka më shumë
gjasa është që makina do ta
shoqëronte Oswaldin drejt vdekjes së
tij. Në vend të kësaj, ne tashmë dimë
se pas vrasjes, Oswald ishte nëpër
rrugë, me 13 dollarë në xhep në për-
pjekje për të ndaluar autobusë dhe
taksi. Çfarë ju thotë, qoftë edhe vetëm
ky fakt?
Tre njerëz mund ta ruajnë një
sekret, por vetëm nëse dy prej tyre
janë të vdekur. E megjithatë, ne na
kërkohet të besojmë se në 45 vite, as
edhe një fjalë e vetme për komplotin
e madh të supozuar, as edhe një gër-
më e vetme nuk ka dalë. Veç kësaj,
rruga që ndoqi autokolona në Dallas,
e cila e çoi Presidentin mu poshtë
dritares ku ndodhej Oswald, as nuk
ishte zgjedhur deri në 18 nëntor,
vetëm 4 ditë përpara vrasjes. Sigurisht,
asnjë person racional nuk mund të
besojë se grupe të tillë, si CIA apo
Mafia do të kishin përgatitur një kom-
plot me Oswaldin për të vrarë
Kennedyn vetëm katër ditë përpara
udhëtimit të Presidentit në Dallas.
Edhe sot e kësaj dite, shumica dër-
rmuese e popullit amerikan (75%)
janë dhënë pas idesë së komplotit.
Arsyet e tyre variojnë gjerësisht: mos-
besim i përgjithshëm ndaj qeverisë;
dëshira për t’i dhënë vdekjes së
Kennedy një kuptim shumë më të
thellë se sa një akt i rëndomtë dhune
apo thjesht një shije kënaqësie.
Pavarësisht mungesës totale të
provave, historia e një komploti në
vrasjen e JFK ka mbërthyer mendjet
e një kombi të tërë përgjatë gjys-
mëshekullit të fundit dhe me shumë
gjasa do të vazhdojë ta mbajë të
mbërthyer për shumë vite që do të
vijnë.

T h o m a s R u d aj
MASTER CERTIFIED MERCEDES BENZ R E P R E S E N TAT I V E

PLEASE C A L L M E D I R E C T LY AT 718 • 3 61 2 3 3 2 E X T . 17 7

Many years of specialized Mercedes Benz

experience. Honest and reliable.
A member of your community and
fluent in your language.
Happy to pick up and deliver cars right to your home or office.
Special Lease and Low Finance Rates Available

09 S550 09 ML350 09 C300

We also have a large selection of certified pre-owned Mercedes in our giant indoor show room.
CALL 1-800 MYMERCEDES

SilverStar CLICK 1800mymercedes.com

Visit us at the Foot of the 59 St. Bridge at
Northern Blvd. at 36 St. in Long Island City
Sales Hours: M-F 9 am to 7 pm • Sat. 9 am to 5 pm • SERVICE HOURS: M-F 6 am to 7 pm • Sat. 7 am to 4 pm • NIGHT OWL SERVICE: In by 7 pm—Out by 9 am next day • DMV License 7092713 LIC#1113253
 126
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
Shqiptarët apel Amerikës: “Na mbroni
nga serbët, grekët dhe italianët”
PARIS – Delegacioni Shqiptar
në Konferencën e Parisit, i kryesuar
nga Monsinjor Luigj Bumçi, i ka
dërguar një kërkesë përmes një
telegrami, “kryetarit të Senatit të
Shteteve të Bashkuara” dhe dy sen-
atorëve Lodge dhe Hitchcock”, -
duke i kërkuar mbrojtje kundër
fqinjëve të tyre “imperialistë”.
“Grekët, italianët dhe serbët, në
mënyrë të vazhdueshme janë duke
cenuar territorin shqiptar”, - thonë
përfaqësuesit e delegacionit, të cilët
kërkojnë që përmes një referendu-
mi të garantohen përcaktimi i kufi-
jve të Shqipërisë.
KËRKESA
Kërkesa vijon si më poshtë:
“Në këtë periudhë kritike të his-
torisë së Shqipërisë, delegacioni i
këtij vendi i parashtroi kërkesën
për vendosjen e drejtësisë nga
Senati i Shteteve të Bashkuara,
duke iu lutur për mbështetje të
fuqishme në lidhje me të drejtat e
popullit shqiptar. Shqipëria, pas
luftërash, rigjeti lirinë e saj dhe
tashmë ndodhet e përgjysmuar
në territorin që kishte, duke ia
kaluar pjesën tjetër fqinjëve të
saj. Në vitin 1913 u krijua si shtet
i pavarur, ashtu siç u garantua
neutraliteti i Belgjikës nga Fuqitë
e Mëdha, por Shqipëria ishte
rrezikuar që në fillimin e Luftës
së Parë, fillimisht nga ushtritë
Aleate dhe më pas nga ushtritë
armike.
“Shqipëria është kthyer në një
fushëbeteje të luftës së tmerrshme.
Ajo pa veten të mbuluar nga gër-
madhat dhe mijëra e mijëra fëmijë
po vdesin nga uria. Bazuar në
deklaratën e Parimit të të Drejtave
të Popujve, shpallur nga Amerika,
shqiptarët morën armët për të
luftuar në krah të Aleatëve me një
qëllim për të shpëtuar vendin e
tyre.
Pas fitores së Aleatëve, e cila
shënoi triumfin e drejtësisë, shqip-
tarët formuluan dhe paraqitën tek
Konferenca e Parisit kërkesat e tyre
për çështjen kombëtare. Ata kanë
kërkuar rikthimin e territoreve
shqiptare, të marra padrejtësisht
nga shtetet fqinje në përfundim të
Luftës Ballkanike.
FQINJËT
Për popullsitë e këtyre krahi-
nave që kaluan përmes tmerreve të
pushtimit grek dhe që sot akoma
kërkojnë çlirimin, siç ata kanë qenë
në të kaluarën, duke paramenduar
masakrat e tmerrshme të bëra nga
serbët, delegacioni shqiptar kërkon
që për një periudhë kohore pas
Konferencës së Parisit, të ketë të
drejtën e një referendumi, i cili të
bëhet nën garancinë e ushtrisë
amerikane; por, në vend të saj,
shqiptarët e shohin vendin e tyre
sot në rrezik për tu copëtuar.
“Në zbatim të Marrëveshjes
sekrete të Londrës, të nënshkruar
në vitin 1915, Italia këmbëngul me
forcë për të aneksuar Vlorën me një
pjesë tjetër të madhe brenda ven-
dit; Greqia pretendon Epirin e
Veriut dhe Serbia pjesën e Veriut të
Shqipërisë. Për pasojë, kur
Jugosllavët, italianët dhe grekët
ndanë Fiumen, Dalmatian dhe
Thrakën, sipas parimit të të drejtës
së kombeve, por ata refuzuan të
pranojnë të njëjtën gjë pasi bënë
pazare me skenarët e tyre në
Shqipëri.
“Britma fatkeqe e popullit
shqiptar është mbytur nga imperi-
alizmi i fuqishëm i fqinjëve të saj.
Shqiptarët i kanë ngulur sytë tek
Amerika dhe shpresojnë se sërish
ata do t’i shpëtojnë. Të gjithë shqip-
tarët pëlqejnë mbështetjen
amerikane që ti orientojë ata në
jetën e tyre politike.
Në emër të popullit martir, dele-
gacioni shqiptar iu lutet që të ngrini
zërin tuaj që të shpëtoni vendin nga
katastrofa dhe të siguroni pavarës-
inë e saj.
DEBATET NË SENATIN AMERIKAN
PËR MBROJTJEN E SHQIPËRISË
UASHINGTON – Pas një
bisede një orëshe me Presidentin
Uillson në Shtëpinë e Bardhë, sot
në mbrëmje, senatori i Shtetet e Bashkuara në këtë
Virxhinias, Suanson, siç është
thënë, një nga drejtuesit në bete-
jën për ratifikimin e bisedimeve me presidentin, sena-
Marrëveshjes së Versajës, ishte i
vendosur të kundërshtojë çdo
ndryshim që mund të përfshihet
në marrëveshjen e pranuar nga
Konferenca e Parisit.
Zoti Suanson shkoi në
Shtëpinë e Bardhë për të marrë
mendimin e Senatit dhe kryesisht
të presidentit për tu larguar më
pas nesër në udhëtimin e tij 1-
mujor në të gjithë Perëndimin. Ai
tha se Presidenti, kohë më parë,
ishte shprehur gjithnjë me më
shumë optimist se shumica e
Senatit do të pranojnë mar-
rëveshjen ashtu siç ishte. Nëse do
të kishte rezerva gjatë shqyrtimit,
që do të shfaqeshin rrugës, ai tha
se presidenti nuk do t’i kundërsh-
tojë ata, por u tregua disi i ngry-
sur, pasi rrezikohej programi i
shqyrtimit të drejtpërdrejtë të
amendamenteve dhe duhej që
rezervat drastike rreth mar-
rëveshjes të ktheheshin në Paris.
DEBATET
Senatori Suanson tha se
amendamenti Shantung nuk
kishte shanse të pranohej nga
Senati. Ai tha se mbështetësit e tij
nuk do të bindnin brenda kësaj
kohe shumicën për votimin e tij.
Presidenti kundërshtoi amenda-
mentin e paraqitur në Komitetin
e Marrëdhënieve me Jashtë nga
senatori i Kalifornisë, Xhonson
sepse Shtetet e Bashkuara kanë
përfaqësim të barabartë me
Britaninë e Madhe në Lidhjen e
Këshillit të Kombeve. Presidenti
tha se nëse ky amendament pra-
Monsinjor Luigj Bumçi, kryesoi
delegacionin shqiptar në Paris
nohet, mund të kthehet mbrap-
sht e gjithë marrëveshja në Paris
dhe do të rihapen debate të gjata.
Ndonëse Britania e Madhe
bashkë me kolonitë e saj kishte 6
vota në Këshill dhe Asamble,
presidenti tha, se fakti ishte se
delegacionet, në të vërtetë mund
të votojnë si të vetëm, dhe se
mënyrë nuk do të ndodhen për-
ballë disavantazheve. Sipas
tori Suanson parashikoi se asnjë
amendament tjetër nuk u mbrojt
nga shumica e senatorëve që të
mund të sigurohet një votim i
favorshëm në Senat. Në lidhje me
rezervat, ai tha prerë se atje ishte
një rrjedhje e ndjeshme në drej-
tim të të tjerëve sesa një interpre-
tim, por Senatorët e palës
kundërshtare kishin përqendruar
forcat e tyre për një qëllim; që ata
të dështojnë. Në kryeqytet, gjatë
ditës Administrata e Senatorëve
kishte bërë një sërë konferencash
me disa përfaqësues republikanë.
Në anën e demokratëve, bisedimi
për kompromis ishte ende në
ajër, por asnjë nga udhëheqësit
demokratë nuk do të pranonte,
në rast se atje do të bëhej ndonjë
tentativë për ndryshim.
Në mënyrë të vetëkënaqur,
shumica e udhëheqësve
parashikonte se politika e tyre e
të shprehurit të rezervave
drastike do të fitonte. Sipas
amendamenteve, asnjë prej tyre
nuk mund të parashikojë ndonjë
gjë, por që mbështetej nga Zoti
Xhonson, për ti dhënë Shteteve të
Bashkuara 6 delegatë në Lidhjen
e Këshillit. Atje ishte manifestuar
një prirje e përgjithshme në lid-
hje me amendamentin Xhonson,
siç pritej për tu miratuar nga
Senati.
Komiteti i Marrëdhënieve të
Jashtme pret të përfundojë
sesionet vendimarrëse të saj
rreth marrëveshjeve deri ditën e
Mërkurë. Për shkak se rezervat
mund të merren në konsideratë,
po punohej me shpejtësi që mar-
rëveshjet të mund të paraqiteshin
në Senat nga dita e shtunë.
TRE ÇËSHTJET E DEBATUESHME
Hungaria, Shqipëria dhe Persia
bënë sot kërkesa tek Komiteti i
Marrëdhënieve me Jashtë, i cili
kishte dëgjuar përfaqësuesit e
shteteve të vogla dhe problemet e
shteteve që nuk janë të kënaqur, -
sipas tyre, - me Marrëveshjen e
propozuar në Paris. Kërkesa e
Hungarisë ishte bërë për mundës-
inë e ndarjes së atij vendi sipas
marrëveshjes, e cila tani po nego-
ciohej. Përmes përfaqësuesit të saj,
Shqipëria shtroi çështjen e asnjanë-
sisë apo të ndërkombëtarizimit.
Persia i kërkoi Komitetit të
protestojë kundër marrëveshjes
Anglo-Persiane, për të cilën
Komiteti ishte shprehur se ishte një
çështje, veçanërisht e Persisë, për
dhënien e të drejtës pas lindjes pë
shtetasit e saj si dhe për problemet
që ishin shkaktuar me kredinë bri-
tanike prej 10 milionë dollarësh.
Senatorët e Klevelandit Eugen
Pivani dhe Henri Baraks, dhe sena-
torja e Nju Jorkut, Bela Sekely për-
faqësojnë Hungarinë. Të gjithë janë
shtetas amerikanë, dhe komiteti
kishte vendosur rregullin që asnjëri
tjetër veç amerikanëve, nuk do të
dëgjohej në seancë.
ÇËSHTJA E HUNGARISË
Zoti Pivani i dha komitetit
shumë arsye se përse Hungaria
nuk duhej të ndahej mes çekëve,
rumunëve dhe serbëve, të cilët janë
duke kërkuar pjesë të territorit të
saj.
Ai pohoi se Hungaria ishte paj-
tuar për t’iu bindur të gjitha
detyrimeve të rënda që dilnin nga
armëpushimi. “Atje ekzistonte
vetëm një dispozitë e favorshme
për Hungarinë rreth armëpushim-
it, që administrata civile, madje,
edhe në ato rajone të cilat ishin të
pushtuara nga ushtria aleate, apo
mbështetëset e tyre, të mund të
mbeteshin në duart e qeverisë hun-
gareze; në këtë mënyrë, të garanto-
hej vazhdimi i sistemit qendror për
shpërndarjen e ushqimeve, qymyrit
për ngrohje, dhe gjërave të tjera
jetike”, - tha ai.
“Mbi të gjitha, ky kusht ishte
shkelur nga ushtritë pushtuese”, -
vazhdoi Pivani. Ata shkarkuan të
gjithë zyrtarët hungarezë, që nuk
bënë betimin e besnikërisë sipas
ligjeve të pushtuesve; ata shkombë-
tarizuan shkollat hungareze dhe
shkarkuan të gjithë mësuesit dhe
profesorët që nuk mund të jepnin
mësim në gjuhën e pushtuesit.
Sapo Hungaria ishte çarmatosur,
ata shkelën vijën e ndarjes së kufi-
jve dhe formalisht aneksuan zonat
e pushtuara të Hungarisë. Madje,
edhe Rumania kishte marshuar
brenda në Budapest dhe pjesën
perëndimore të Hungarisë, duke
shpërfillur vendimet e Parisit.
“E gjitha kjo është kundër me
gëzuar 28 nëntori
Kartën e Kombeve dhe kushteve të
veçanta të armëpushimit; dhe kjo
është një arsye reale për vuajtjet,
krizat, dhe trazirat që akoma tri-
umfojnë në Europën Juglindore.
Zoti Pivani paraqiti si provë mbi
tavolinë një statistikë ku në secilin
rajon, të cilin e kishin propozuar
për ta shkëputur nga Hungaria,
bazuar kryesisht sipas shteteve
favorite që pretendonin ti merrnin,
gjithçka ishte në minorancë. “Të
gjitha pretendimet që do të
kënaqnin pjesën e madhe të hun-
garezëve apo racës maxhare ishin
shmangur pasi do ti duheshin të
largoheshin jashtë vendit të tyre
dhe Hungaria do të humbiste 80
përqind të territorit të saj. Për
Gjermaninë ishte aprovuar heqja e
vetëm 10 përqind të territorit të saj,
ndonëse ka më tepër konsekuenca.
Hungaria është duke humbur 80
përqind të territorit të saj, të cilin e
ka pasur deri më tani për mijëra
vjet. Zoti Sekely tha në kërkesën e
tij se Komiteti duhet të tregohet
shpirtmadh, i mëshirshëm dhe
njerëzor që të mbrojë popullin.
Duke dekaruar se Hungaria nuk
është një rezultat i gjeografisë
diplomatike, por i vetë natyrës,
brenda kufijve natyralë, me male
dhe lumenj, Zoti Sekely përmendi
rastin sesi rumunët dhe serbët, të
përzënë dikur nga turqit, gjetën
strehim dhe miqësi atje. Zoti
Baracs, duke përfaqësuar
Federatën Hungarezo - Amerikane
tha: Përmes zërit tonë, protestojmë
kundër propozimit për ndarjen e
Hungarisë, në kundërshtim me
ligjin dhe papajtueshmërinë e
kërkesave të vëna sëfundmi, dhe
me respekt të plotë, kërkojmë që
Senati të refuzojë, që emër të ven-
dit tonë të bëhemi pjesë e asgjësim-
it të një kombi të civilizuar.”
PROTESTA E SHQIPËRISË
Protesta e Shqipërisë për qenien
kundër asgjësimit të saj u paraqit
nga zoti C.T. Eriksion, i cili për disa
vjet kishte drejtuar një kolegj
amerikan në Shqipëri. Komiteti
ishte shprehur përmes Çarls W.
Rasell, ish-ministër amerikan në
Persi, se “marrëveshja Anglo-
Persiane robëronte pjesën më të
madhe të sovranitetit të Persisë.
Përmes borxhit prej 10 milionë dol-
larësh, Britania e Madhe siguronte
të drejtën e trajnimit dhe admin-
istrimit të Ushtrisë Persiane, të
kontrollit mbi funksionet qever-
itare, dhe në të vërtetë, në ruajtjen
e protektoratit ndaj vendit dhe
popullit të tij. Ai kërkoi që Komiteti
të kalojë një rezolutë ku të
protestojë kundër Marrëveshjes
dhe të vazhdojë të kundërshtojë
çdo marrëveshje e cila siguron
petkun e protektorateve, dhe
robëron të drejtat e sovranitetit të
shteteve të vegjël.
Shkrimi është publikuar në
“The New York Times” më 21 gusht
dhe 3 shtator 1919
 127
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008

CONDO FOR SALE CONDO FOR SALE HELP WANTED

Seaside Heights New Jersey 2 bedroom condo for sale. Two
years old. Half block from the beach and boardwalk. Selling ful-
ly furnished. Private parking. Large balcony. Big living room.
units, patio, small backyard, ample parking. Pool. Lots
Beautiful kitchen. Water park a cross the street. Great for 2 fam-
ilies for share. Owner relocating. $385, 000. Serious inquires
only. Must sell quickly. Great investment.
Two bedroom condo. 45 minutes from the Bronx.
Carmel, NY. Owner relocating. Newly renovated. End
Employees wanted for busy pizzeria in Verona,
Essex County, New Jersey.
of privacy. Washer and drier on premises.
$155, 000. Most sell quickly.
Call Duby at: (973) 857 – 3434

Tel: (845) 406 – 1662 Tel: (845) 406 – 1662

HELP WANTED
PIZZERIA FOR SALE APARTMENT FOR RENT
Nanny needed for one child
Staten Island – Graniteville. in Fort Lee, New Jersey area.
45 minutes from the Bronx.
Two Bedroom, Brand new, central air.
4 years in business. Please call at: (646) 667 – 3456
$1,150 a month.
Owner relocating. $195, 000.
Call. (718) 494 - 6014
Tel: (845) 406 – 1662 (917) 348 - 6014
PIZZERIA AND DELI FOR RENT
In good area neighborhood.
Busy intersection.
Campbell Hall, Orange County, NY.
Monthly price $2800.
Tel. 845 629 2289

PIZZERIA FOR SALE

Pizzeria për shitje në Albany, NY. Renti $1570. 10 vjet listë.
$11, 000 të ardhura javore.
Cmimi $200, 000.

Tel. (518) 528 – 6626.

Kontaktoni Tonin.

PIZZERIA - RESTORANT PËR SHITJE

Pizzeria restorant për shitje në East Texas. Shitet bashkë
me tokën dhe ndërtesën ku është vendosur reastoranti.
65 karrige. Të ardhurtat $13, 000 në javë. Çmimi
$900, 000. (i negociueshëm)

Tel. (917) 837 – 1824

KONDO PËR SHITJE

Një kondo me dy dhoma gjumi, një banjo, e sapo rinovuar, në zonën Putnam County.
Hapësirë e bollshme për parkim, “depo” si dhe larëse
dhe tharëse rrobash brenda shtëpisë.
Gjithashtu ka pishinë, ndodhet në sakj të ndërtesës dhe ka një verandë.
Pronari po zhvendoset në një qytet tjetër
Çmimi i pandryshueshëm është $175,000.
(845) 803-3425 • (845) 406-1662

FOR SALE
Pizzeria/Restaurant - Catskill, NY
Mint Condition, Turnkey, High Traffic Plaza Location, Next to Price Chopper,
Verizon, Wall Mart and more. Excellent Parking. Over 1600 sq.ft.
Fully Equipped Kitchen, Seats 50, New Everything. Owners retiring. $240,000
Call Neil at Olan Commercial Property 845.266.8374
 128
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
ENIGMA E HISTORISË MALAZEZE
RASTI I SHESHIT (SVAC-it)
Nga James Pettifer
dhe Prof Averil Cameron
Në pjesën më të madhe të historisë
malazeze, bregdeti ka patur rëndësinë
më të madhe, që nga tregtarët e lashtë
të fillimit dhe kolonët që çalltisnin drejt
veriut për të gjetur vendbanime kolo-
niale, ashtu dhe gjatë periudhës
romake dhe të bizantit. Tregtia
bregdetare dhe bashkë më të trans-
portimet ushtarake përbënin interesin
kryesor, qoftë në pushtimet romake,
të Perandorisë së Bizantit dhe Angevine
të Adriatikut në Mesjetë, ashtu dhe ato
venetikase. Sidoqoftë objekti i kësaj
historie ishte pak e njohur, apo e viz-
ituar. Për shumë kohë, Mali i Zi dhe
malazestë nuk i sollën shqetësime
vetëdijes së gjerë europiane as si shtet
dhe as si popull. Në shekullin XIX, kur
pas Kongresit te Berlinit të vitit 1878
u shfaq shteti i parë malazez, ai men-
jëherë u mbështoll me një mitologji
romantike të jetës në male që në të
vërtetë shtrembëroi historinë e vërtetë.
Dalja e një shteti të ri pas referendu-
mit për pavarësinë në maj të vitit 2006
natyrshëm që do të sillte dhe gjal-
lërimin e debatit për këtë çështje.1
Një vendbanim bregdetar, sikurse
është Sheshi (Svac-i) pak i njohur,
pranë qytetit më jugor malazez të
Ulqinit, e ilustron më së miri këtë fakt.
Izolimi i Sheshit dhe thuajse zhdukja
e tij është një shembull i padrejtësive
kufitare të shekullit XX dhe Luftës së
Ftohtë. Ai ilustron shtrembërimet dhe
tjetërsimet e historisë së tij në periud-
hën jugosllave dhe shfaqjen normale
në shoqërinë malazeze të viteve të fun-
dit. Ai ilustron si problemet komplekse
mbi kufijtë, ku kultura, feja dhe kujte-
sa popullore bashkëveprojnë por edhe
shpesh përplasen me njëra-tjetrën, si
dhe vështirësitë me të cilat përballen
historianët në dhënien e shumë pak
punëve kërkimore arkeologjike në
shumë vende të trevave ballkanike jo
greke.2
Nuk ka patur thuajse fare punë të
vazhdueshme arkeologjike apo ndon-
jë studim shkencor mbi këtë vend,
sikurse ka ndodhur edhe në shumë
raste të tjera në Malin e Zi. Por ka në
të vërtetë edhe arsye që lidhen me të
kaluarën dhe të tashmen ku vërehen
kontradikta dhe theksime në histor-
inë e Sheshit që rrëfejnë njëherësh si
historinë e Shqipërisë veriore ashtu
dhe të Malit të Zi.
KONTEKSTI I SHESHIT (SVAC-IT)
Në brendësi të pjesës jugore të Malit
të Zi, në afërsi të Liqenit të Shkodrës
pranë kufirit verior shqiptar ka një
numër qendrash arkeologjike pak të
njohura. Kjo trevë ka qenë e vetmuar
dhe pak e populluar që nga kohërat e
vona osmane dhe të vetmet vende rel-
ativisht të mirënjohura janë qytetet
bregdetare si Bari, që fqinjëron me
qytetin mesjetar dhe venecian të Stari
Barit, si dhe Ulqini, Olciniumi romak
apo Dulcinji venedikas me një trashëgi-
mi të ngjashme. Gjatë periudhës
komuniste, nga viti 1945 deri më 1990,
zona kufitare ishte e militarizuar rënd-
shëm si nga ana e Shqipërisë ashtu dhe
nga ajo e Malit të Zi dhe ishte e mbi-
zotëruar nga terrene të mbyllura të
cilat e bënin të pamundur vizitën e qen-
drave në brendësi të tyre.3 Shumë pak
gërmime arkeologjike janë bërë aty.
Lidhjet natyrore të transportit u ndër-
prenë pas ndarjes së Titos me Stalinin
në lëvizjen komuniste botërore më
1948, kur u mbyll rruga e vogël e
Muriqanit që kalonte në jug të Liqenit
të Shkodrës. Kjo rrugë u rihap në vitin
2004. Të shpërfillura nga regjimet
komuniste, si zonat jugore të Malit të
Zi ashtu dhe ato veriperëndimore te
Shqipërisë, mbetën përgjithësisht të
varfëra. Në këto zona ka një mbi-
zotërim të popullsisë fshatare të
përqëndruar në disa fshatra të vegjël
familjet e të cilëve mbështeten në një
jetë bujqësore-blegtorale si dhe nga
paratë që dërgojnë pjesëtarë të këtyre
familjeve që punojnë jashtë shtetit.
HARTA 1: PAMJE E
PËRGJITHSHME E RAJONIT.
Svac-i, ose Sheshi, siç quhet
ndryshe nga pjesëtarët e bashkësisë
së pakicës etnike shqiptare në Malin
e Zi që jetojnë aty rreth e rrotull,
është qendra arkeologjike më e
rëndësishme dhe njëherësh më pak
e njohura në këtë zonë.4 Ajo shtrihet
mbi një kodrinë rreth 20 km në lind-
je të bregdetit Adriatik dhe rreth 15
km në veri të kufirit shqiptaro-
malazez. Rrënojat që shfaqen aty-
këtu janë më së shumti të përbëra
nga mbeturina mbresëlënëse të
kishave mesjetare - dy kisha krye-
sore dhe gjashtë më të vogla - si dhe
disa fortifikime. Në historiografinë e
tanishme rajonale ajo shihet më së
shumti si një pjellë e periudhës mes-
jetare. Informacioni që jepet për të
në shumicën e librit më të fundit të
përmendjes së trashëgimisë
jugosllave, Treasures of Yugoslavia
[Thesaret e Jugosllavisë] (Beograd,
1988), është si më poshtë:
‘Kalaja e Svac-it, dëshmi e qytetit
mesjetar mbi Liqenin e Saskës jo
larg nga Ulqini. Nuk njihet data e
ndërtimit të tij. Papa Aleksandër II e
përmend qytetin në një urdhëresë
zyrtare të vitit 1067 kur Svac-i ishte
qendër peshkopale. U shkatërrua
nga mongolët në vitin 1242, dhe u
rindërtua nga Mbretëresha serbe
Helenë e Anzhu-ve nga fundi i
shekullit të 13-të. Në shekullin e 15-
të kështjella u pushtua nga vene-
cianët, ndërsa në vitin 1571 ra nën
sundimin e turqve. Svac-i filloi tatëp-
jetën e tij në fillimin e shekullit të 15-
të... Në vitin 1610 qyteti u shkatër-
rua... në shekullin e 17-të u braktis
dhe mbetën vetëm rrënojat e tij’.
Autori shtyhet më tej duke për-
shkruar rrënojat më të dukshme, ku
mbizotërojnë mbeturinat
Katedrales së Shën Xhonit dhe të
Kishës së Shën Marisë, ku vihen në
dukje elementet romaneskë dhe
gotikë si dhe përmend disa kisha ‘të
drunjta’ në pjesën e ulët të qytetit.
VENDNDODHJA DHE ZONA PËRRETH
Kodra e Sheshit ndodhet mu në jug
të një liqeni të vogël të rrethuar nga
lehe të mëdha kallamishtesh, Liqenit
të Shaskës. Toka përreth është e një
cilësie të dobët, ku vërehet një bujqësi
dhe blegtori e mezizhvilluar, me
ndërtesa që janë ngritur mbi çifligjet
e dikurshme të kohës osmane pas
Luftës së Dytë Ballkanike në vitin 1913.
Në qendër të fshatit më të ulët është
një rrënojë e stërmadhe e mbuluar nga
barërat dhe shkurret e një shtëpie të
vjetër të pashait që, sipas rrëfimeve
gojore të vendasve u dogj më 1913,
pikërisht në kohën e luftës së Dytë
Ballkanike. Dhuna shumë e përhapur
ishte tipike në këtë trevë nga fundi i
periudhës osmane, në mënyrë të
veçantë pas vitit 1908, e lidhur kjo me
mbështetjen që fiset shqiptare veriore
i dhanë revolucionit xhonturk në
Kostandinopojë. Treva mbeti e harru-
ar si gjatë Jugosllavisë monarkiste ash-
tu dhe në atë komuniste, ndërsa kolek-
tivizimi nuk solli ndonjë përparim; sis-
temi i zotërimit të tokës ka mbetur deri
Averil Cameron
në ditët e sotme ai i perudhës së Luftës
së Parë Botërore.
Fshati modern i Sheshit (Svac-it)
gjendet mbi rrugën e ngushtë të
asfaltuar që shkon midis qytetit të
madh bregdetar të Ulqinit drejt
Shkodrës në jug. Qendra arke-
ologjike e Svac-it përbëhet kryesisht
nga rrënojat e disa kishave mesjetare
të shkatërruara dhe një model i
paqartë me gjasë ndërtesash të vje-
tra në majën e kodrës që shtrihet
mbi një rrafshinë të hapur të rrahur
nga erërat dhe të mbuluar me
shkurre të egra. Fshati modern i
Sheshit është rreth një kilometër më
tej. Ekonomia është e bazuar thuajse
tërësisht në rritjen e deleve, ashtu siç
ka qenë gjithnjë, ndërkohë që famil-
jet shqiptare kanë një traditë të emi-
e grimit në Nju Jork. Pjesëtarët e një
familjeje kryesore, asaj Shkreli, janë
kontraktues të mirënjohur ndërte-
sash në Manhatan, ndërsa paratë e
dërguara nga diaspora e Shteteve të
Bashkuara kanë luajtur një rol kyç
në ekonominë vendore që nga vitet
1930. Shqiptarët në këtë pjesë jugore
të Malit të Zi janë në shumicë dër-
rmuese myslimanë dhe vetëm një
pakicë janë katolikë. Kjo përbërje
kontraston me pozicionin fare pranë
bregdetit dhe me pjesën mbi kufirin
në Shqipërinë veriore, ku ka një
prani shumë të madhe katolike.
Qyteti i vogël i Vladimirit, rreth 12
kilometra në verilindje të Sheshit,
është qendra më e afërt qytetëse.
Emri fillestar Vladimir u rivendos
nga komunistët jugosllavë më 1949
pasi ishte thuajse e sigurtë lidhja e tij
me Shën Vladimirin, faltorja krye-
sore e të cilit në rajon ndodhet në
Elbasan në Shqipëri. Gjatë sundimit
osman ai mbajti emrin Kalkeren dhe
ishte një qendër garnizoni osman
shumë e vogël mbi rrugën lindje-
perëndim që kalon përmes tij duke
lidhur Shkodrën me këtë pjesë të
bregdetit.
Kjo trevë është shkelur së pari
dhe studiuar me hollësi nga ballka-
nistja e mirënjohur angleze Meri
Edit Durham (Mary Edith Durham)
në periudhën Eduardiane. Në për-
James Pettifer
shkrimin e saj të titulluar Përmes
tokave të serbëve [Through the
Lands of the Serb] (1904), ajo thek-
son vështirësitë e skajshme që hasi
në udhëtimin nga veriu i Shkodrës
nëpër hapësirat e mëdha moçalishte
(para sistemit modern të tharjes së
tyre) me kalin e saj që ‘çapitej
përmes ujërave që shkonin deri në
bark të tij’. Nuk është ndoshta aspak
e çuditshme pse ajo nuk provoi të
shkonte afër Sheshit ose bëri një
shmangie nga rruga kryesore (Shih
hartën e mëposhtëme) për të vizitu-
ar qendrën arkeologjike. Duke ditur
kuriozitetin e Miss Durhamit,
energjitë dhe njohuritë e mëdha për
udhëtimet në rajon, kjo është ndosh-
ta një shenjë që kishte shumë pak
ose aspak të dhëna për këtë qendër
deri në vitin 1903. Edhe Hugo
Grothe, eksperti më i rëndësishëm
gjerman i para Luftës së Parë
Botërore për këtë rajon, nuk arriti ta
përfshijë në studimin e tij të gjerë
për rajonin kufitar Durch Albanien
und Montenegro, (Munich, 1913).
Grothe kishte lidhje të ngushta me
gëzuar 28 nëntori
shërbimin e fshehtë ushtarak gjer-
man dhe ndonëse ngjan me një libër
udhëtimesh, punimi i tij përfshin aq
shumë të dhëna ushtarake, me një
shtjellim të hollësishëm të Betejës së
Shkodrës midis turqve dhe
malazezve në nëntor 1912.
Liqeni në ditët e sotme ushqehet
nga lumenj të vegjël që derdhen aty
nga qafa e Malit Dan (1228 m) në veri.
Terreni përreth është ende shumë
moçalor. Në brigjet e liqenit gjendet
vetëm një bashkësi shumë e vogël
peshkimi, turistësh dhe shpendësh të
egra. Rruga është shumë e lashtë dhe
ajo ndjek të vetmin brez toke të thatë
mbi fushën lymore të lumit Drin dhe
kodrat që rrethojnë Liqenin e Shkodrës
(Kodrat e Rumijes në serbo-kroatisht)
e cila lidh qytetin e Shkodrës (në mes-
jetë dhe në periudhën osmane njihej
me emrin Scutari) me Ulqinin në
bregdet. Mostra të prodhimeve mate-
riale me origjinë shumë të vjetër vazh-
dojnë edhe sot e kësaj dite. Përveç jetës
baritore, zona ka qenë e rëndësishme
për prodhimin e kripës në të gjitha
periudhat historike, ku duken kriporet
e mëdha pas dunave përgjatë bregde-
tit verior të Ulqinit të cilat janë shumë
produktive. Ka të ngjarë që veprim-
taria ekonomike në antikitet dhe në
periudhën e mesjetës përgjatë rrugës
Ulqin-Shkodër të ketë qenë e domin-
uar nga tregtia e kripës, në veçanti me
brendësinë e Ballkanit, duke u këm-
byer me lëvizjen e mishit dhe të pro-
dukteve të tjera ushqimore që shkonin
drejt qyteteve bregdetare.6
HARTA 2
Bregdeti ndërkohë ka pësuar
ndryshime të ndjeshme nëpër kohë,
ndryshime që lidheshin me nivelin e
detit dhe, më vonë, në mesin e shekul-
lit XX, me tharjen masive të tokave
moçalore, si dhe sistemin hidroelek-
trik dhe të mbrojtjes nga përmbytjet.
Pjesa më e madhe e ultësirave përg-
jatë bregdetit të Shqipërisë dhe jugut
të Malit të Zi kanë qenë objekt i përm-
bytjeve dhe ndryshimeve të mëdha të
kontureve që nga antikiteti, duke bërë
që qendra të rëndësishme si Butrinti
në Shqipërinë jugore të braktiseshin
për shkak të kënetave malarike në gjys-
mën e dytë të sundimit osman, ose
Apollonia, porti i dikurshëm romak
pranë qytetit modern të Fierit, që i
veçonin së tepërmi nga brendasia e
vendit.
Në shekullin XVII, hartat
venedikase tregojnë një liqen të dytë
të vogël, atë të Sogagnit, midis liqenit
kryesor të Shkodrës dhe liqenit të
Shaskos (Sfaccio në italisht) dhe ky ka
të ngjarë të ketë ekzistuar më përpara.
Sogagni duhet të jetë tharë aty nga peri-
udha e vonët osmane, dhe tashmë
është bërë pjesë e moçalishteve dhe
kriporeve përtej Ulqinit. Në hartat
venedikase duket lidhja e drejtpërdrejtë
e lumit të Bunës me një kanal të vogël
me anë të një ure, urës së Zornit (Ponte
di Zorni) që të shpie në rrugën
Shkodër-Ulqin. Por të gjitha këto janë
zhdukur dhe vizitori i sotëm mund të
shohë vetëm një siluetë në formë

gëzuar 28 nëntori
kallamishtesh. Është e pamundur të
kuptosh historinë e njohur të Sheshit
apo të trevës, ose të tentosh një rindër-
tim të periudhës më të rëndësishme
të historisë që tashmë është krejt e
errët, pa iu referuar procesit të
ndryshimeve të bregdetit dhe brigjeve
të këtyre anëve. Harta në vijim tregon
pozicionin e Sheshit dhe të rrethinave
në raport me bregdetin kryesor tokat
kodrinore që e rrethojnë.
HARTË 3.
Në antikitet bregdeti i Adriatikut
kishte një pamje tjetër, ndërsa një
pjesë e tokave që tashmë janë shndër-
ruar në këneta të mëdha në brendësi
përgjatë gjithë bregdetit Adriatik në
jug deri në verilindje të Greqisë ishin
të thata. Svac-i atëherë ka të ngjarë të
ketë qenë i lundrueshëm deri në afër-
si të tij për anijet e lashta dhe liqeni i
sotëm i Shaskos mund të ketë qenë në
fakt një gji kënetor i detit. Kodrina e
Svac-it duhet të ketë qenë lehtësisht e
dukshme nga hyrjet detare dhe e
ekspozuar ndaj forcave kulturore të
shoqëruara me tregtinë, kolonizimin
dhe piraterinë bregdetare, ndërsa në
periudhën para romake, cilido vend-
banim duhet të ketë qenë një koloni
satelite për mbretërinë Ilire të Gentit
me qendër në Shkodër.7
Procesi i shndërrimeve bregdetare
mund të shihet shumë më qartë në një
qendër të rëndësishme si Lissusi i
lashtë, Lezha moderne, dyqind kilo-
metra më në jug, në Shqipëri, që ka
qenë një port romak. Në ditët tona ky
qytet është bukur në brendësi dhe i
rrethuar nga moçalishte të mëdha të
thara. Përgjatë kufirit të sotëm verior
Shqipëri-Mali i Zi, lumi më i madh në
këtë zonë, Drini, kishte një grykëderd-
hje mjaft të gjerë dhe më të përhapur
se sa tani dhe vërshimet e përrenjve
në dimër shkaktonin përmbytje të
mëdha. Prandaj dhe vendbanimet
njerëzore në afërsi ishin përqendruar
gjithnjë mbi një numër kodrash të
vogla që ngriheshin mbi këneta.
Prandaj dhe kodra e Svac-it me
peshkun e saj të bollshëm në liqen ishte
një vend tërheqës për banim nga fise
të ndryshme që në kohët më të lash-
ta. Fiset ilire filluan të ndërtojnë vend-
banime të fortifikuara përgjatë bregde-
tit nga mesi i shekullit të tretë para Erës
së Re, kur Shkodra dhe Lissusi ishin
më të rëndësishmet, por të gjithë ishin
piketuar për të ruajtur rrugët në
brendësi dhe për të siguruar bregdetin
për anijet e tyre. Mund të ketë pasur
gjithashtu edhe një faltore bashkë me
liqenin. Qendra kryesore e Shkodrës
u zhvillua me shpejtësi në shekullin e
katërt para Erës së Re, ndërsa rritja e
qytetit ofroi një treg të mirë për prod-
himet ushqimore dhe u shndërrua në
një qendër për disa vendbanime të
vogla satelite të nyjëtuara rrotull afër-
sisë së liqenit. Vendbanimi mbi Svac
dhe kodrat aty rrotull sipas të gjitha
gjasave ishte tejet i kufizuar, por ai do
të ketë shërbyer si një qendër mjaft e
mbrojtur ku barinjtë dhe grigjat e tyre
gjenin strehim gjatë lëvizjeve, pasi ishte
një vend i pabanueshëm gjatë muajve
me lagështi dhe përmbytjes së tokave
përreth.
SVAC- SHESH: NJË HISTORI E
KUNDËRSHTUAR
Kufijtë e sotëm na tregojnë
shumë pak për historinë e shkuar.
Malazestë e ndjekin historinë dhe
emrin e tyre deri nga periudha e
mesjetës së vonë, por ky kufi kohor i
shtetit të ri ka parë tashmë shumë
transformime historike vijuese që
129
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
shkojnë përtej antikitetit. Romakët e
shtrinë sundimin e tyre përtej
Adriatikut në shekullin e dytë para
Erës së Re. Kjo pjesë e zonës
bregdetare nuk përfshihej në
provincën romake të Maqedonisë,
por u bë e tillë gjatë shekullit të parë
të Erës sonë duke qenë brenda
provincës së re të Dalmacisë që e
kishte kryeqendrën në Salona afër
Splitit; kështu ajo tashmë ishte e ori-
entuar drejt veriut dhe bregdetit
Adriatik. Por riorganizimet e mëvon-
shme e përfshinë atë brenda një
province të re dhe të vonë romake,
në atë të Praevalitana-s, me krye-
qendër administrative Shkodrën,
duke u kthyer drejt jugut dhe
shndërruar në atë që përfundimisht
do të bëhej Shqipëria veriore.8
Shkodra ishte një qendër qytetëse
e vonë romake dhe, pavarësisht kufi-
jve politikë të çdo periudhe, ajo
kishte gjithmonë lidhjet e saj naty-
rore me vendbanimet përreth. Kjo
pjesë e bregdetit Adriatik në gjys-
mën e parë të shekullit të gjashtë
kontrollohej nga Ostrogotët, të cilët
ishin dyndur nga Italia. Vështirë të
merret vesh ndonjë gjë drejtpër-
drejtë për Svac-in para periudhës së
vonë mesjetare, pasi nuk ka asgjë të
shkruar në të gjitha burimet e her-
shme të shkruara. Pavarësisht nga
materiali i vonët dokumentar, ne
mbështetemi fort në dëshmitë e dy
shkruesve mesjetarë, priftit të Hartë e vjetër që përfshin edhe zonën e Sheshit
shekullit XII nga Duklija (Dioclea)
dhe Thomas-it të shekullit XIII,
kryepeshkop i Splitit.9 Është folur që shqiptare, shih Miodrag Marovic,
fortifikimet romake/bizantine në Balkanski Dzoker Albanija I
Svac përkojnë me punimet e mëdha Albanci, (Bar, 1995).
mbrojtëse të ndërmarra në Iliri në 5. Informacioni që jepet tekstet e
kohën e Perandorit Justinian (527- shkollave të mesme dhe univer-
65), i cili bëri edhe luftë kundër siteteve malazeze është i ngjashëm.
ostrogotëve në Itali, por duhet thënë Ato përmendin gjithashtu katër
se nuk ka të dhëna të drejtpërdrejta manastire vendorë, si pjesë e thek-
për këtë. Midis periudhave më të simit mbi nacionalizmin klerikal në
errëta është ajo e fillimeve të Malin e Zi në vitet e fundit.
Mesjetës, kur ndodh shpërbërja e 6. Shih Mark Kurlansky, Salt A
sistemit të vonuar provincial romak World History, London, 2003. Për të
dhe vijnë ngulimet e serbëve dhe të dhëna mbi rrugët e transportit rajon-
tjerëve.10 Ndërkohë që shtohej al në periudhat e mesjetës dhe osmane,
pasiguria, popullsia në të gjithë shih Valter Shtylla, Rrugët dhe urat
Ballkanin u mor me fortifikimin e e vjetra në Shqipëri (Tiranë, 1997) dhe
qendrave të banuara nëpër kodra The Via Egnatia under Ottoman Rule
duke bërë të venitet lulëzimi i qen- 1380-1699 bot. E. Zachariadou,
drave qytetëse. Në disa raste ndodhi (Rethymnon, 1996).
të fortifikoheshin qendrat e ngritura 7. Shih J.J. Wilkes, Dalmatia,
në vendbanimet më të herëshme. (London, 1969).
Një ndryshim rrënjësor ndodhi në 8. Seminari i Parë
Iliri gjatë shekullit të gjashtë: ajo u Ndërkombëtar ‘Shkodra në shekuj’
shndërrua në një peizazh të kastra- Bot. M. Quku, (Shkodër, 1994)
ve (kalave), i vendeve të fortifikuara, përmban një vështrim diagonal të
një nga të cilët mund të ketë qenë pikëpamjeve shqiptare.
Svac-i. Sidoqoftë, Svac-i është një 9. Chronicles of the Priest of
vend i cili ndeshet me më shumë se Dukla: Letopis popa Dujljanina,
një drejtim, sikurse është parë Bot. F. Cicik (Belgrade, 1928), V.
gjithashtu nga pozicioni i tij në Mosin (Zagreb, 1950), një burim
luftën midis papatit dhe bizantëve tejet i pabesueshëm, i njohur vetëm
për ta zotëruar atë gjatë periudhës së nga një përkthim i shekullit XII në
mesjetës. latinisht i origjinalit sllav; Tomas i
Splitit, Historia Salonitana, bot. F.
Shënime Racki (Zagreb, 1894). Dëshmia
1. Shih gjithashtu Elizabeth dokumentare mund të gjendet në
Roberts, Realm of the Black vëllimet e Acta Albaniae dhe Acta
Mountain. A History of Montenegro Albaniae Veneta.10. Shih V.
(London, 2007). Popovic, ‘Byzantins, slaves et autoc-
2. Për analizën e këtyre çështjeve thones’, në Villes et peppermint
pasi ato prekin arkeologjinë e kufi- dans L’Illyricum protobyzantin,
jve jugorë të Shqipërisë dhe Greqisë, Coll. Ecole francaise de Rome
Shih William Bowden, Epirus Vetus, (Rome, 1984), 181-243.
London, 2005.
3. Svac-i nuk përmendet në James Pettifer është profesor i
gjithë guidën më prestigjioze të Akademisë së Mbrojtjes së
Jugosllavisë titiste, nga J.A. Cuddon Mbretërisë së Bashkuar. Averil
The Companion Guide to Cameron është Profesoreshë e
Yugoslavia, London, 1974, ndonëse Historisë së Lashtë Bizantine në
ka një pjesë të gjatë që flet mbi Universitetin e Oxford-it në
Ulqinin. Mbretërinë e Bashkuar dhe Ëarden
4. Për një pikëpamje malazeze të of Keble College. Harta e rajonit
historisë së bashkësisë së pakicës (Vijon)
 130
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
DARKA E GABUAR
Nga Ismail Kadare
Ja ç’kishte ndodhur. Atë pasdite
të paharrueshme, kur tanket dhe
autoblindat, pas shkarrangjitjes
rënkuese hynë në qytet, prej njërës
autoblindë, atje te sheshi i
Bashkisë, kishte dalë komandanti i
divizionit gjerman, koloneli Fritz
von Schwabe, mbajtës i Kryqit të
Hekurt.
Pa çmpirë ende këmbët, në
kohën që shoqëruesit e tij prisnin
urdhrat e para, ai ia nguli vështrim-
in pamjes në një mënyrë, që i habiti
të tjerët. E si të mos mjaftonte kjo,
po aq mungues, si të fliste me vete,
shqiptoi fjalët: “Gjirokastër... kam
një mik këtu...”
Shoqëruesit kujtuan se po bënte
mahi, çka ishte dhe s’ishte e
besueshme, pas një dite aq të gjatë
e plot të papritura. Por koloneli
vazhdoi me të njëjtin zë: një mik të
madh, një shok universiteti... më të
ngushtin e miqve... vëlla e shkuar
vëllait...
Shoqëruesit pritën që, më në
fund, t’ia shkrepte gazit, siç bëhet
pas mahive të tilla e, pasi të thoshte
“bëra shaka”, të shpjegonte
shkakun e mahisë.
Asgjë e tillë s’ndodhi.
Përkundrazi, duke vështruar
shoqëruesit me ca sy të menduar,
që nuk ia kishin parë kurrë, ai tha
emrin e mikut, fakultetin ku kishin
qenë bashkë në Mùnchen dhe
adresën vendase të tij: Doktor
Gurameto i madh, alias grosse dok-
tor Gurameto, Rruga Varosh, 22,
Gjirokastër. Albanien.
Pa e marrë veten nga kjo,
shoqëruesit dëgjuan urdhrin e
komandantit që të gjendej e të sillej
menjëherë përpara tij shqiptari i
çuditshëm. Katër ushtarë, hipur në
dy trirrotësha, me mitraloza në
duar dhe me adresën e të kërkuarit,
u nisën me rrapëllimë të gjenin
njeriun.
Ngaqë banorët ende nuk kishin
dalë nga strehimet, askush nuk e
pa atë që ndodhi, mbërritjen e
ushtarëve te porta e doktor
Gurametos, trokitjen, marrjen e tij
me vete.
Te sheshi i Bashkisë, ndonëse i
kishin besuar më në fund fjalët e
kolonelit, kur vunë re nervozizmin
me të cilin ai priste mikun e shpal-
lur, shoqëruesve, kushedi pse, iu
ngjall përsëri një fije dyshimi. Ishte
vërtet mik i madh, vëlla e stërvëlla
apo dikush që kërkohej për t’u
dënuar? Pa e vrarë mendjen më tej,
me njëfarë kureshtie, tani po pris-
nin nëse doktorit të famshëm do t’i
jepej ndonjë medalje e lartë apo do
të pushkatohej për ç’kushedi krim.
Trirrotëshat mbërrinë njëri pas
tjetrit, me të njëjtën rrapëllimë të
padëgjuar, por që tani nuk habiste
kurrkënd, ngaqë mbërritja e dok-
torit enigmatik s’mund të mendo-
hej veçse e tillë.
S’dukej të ishte fjala as për
medalje e as për dënim. Ishte tjetër
gjë ajo që pikërisht ishte dukur e
pabesueshme, sentimentale, si nga
shekulli i kaluar, më thellë, si nga
koha e kalorësisë.
Në krye doktori u duk se shtan-
gu, thua se nuk e njohu shokun e
shkollës (kalimi i viteve, uniforma
ushtarake e sidomos dy gjurmë
plagësh mbi fytyrë, kishin qenë
ndoshta shkaku i mosnjohjes), por
pastaj çdo gjë shkoi siç duhej.
Përqafimet e natyrisht mal-
lëngjimi dhe lotët ishin të tillë, saqë
fije të tjera hamendjesh nisën të
valaviteshin e sakaq të treteshin aty
për aty... A ishte vizituar koloneli te
mjeku kohët e fundit?.. Nga ana
tjetër... një përdëllim i tillë... kaq...
O, jo, jo... nuk mund të ishte kjo...
As njëri e as tjetri s’dukeshin të atil-
lë... Një diçka tjetër ishte
megjithatë... Koloneli von
Schwabe, ndonëse i ri e me gradë të
paktë, kishte lidhje të forta atje në
Berlin, në qendrën e Rajhut... Ai
mund të dinte gjëra që s’i dinte
kush... Ai mund të dinte, për shem-
bull, se ky doktor shqiptar mund të
emërohej befas... guvernator i
Shqipërisë.
Ndërkaq, mallëngjimi vazh-
donte. Gjetja e vëllait të humbur, si
ato që tregoheshin në baladat e vje-
tra, nuk do të ishte më prekëse.
Koloneli, si të ishte në mendjen e
tyre, po i thoshte diçka të ngjashme
doktorit.
Nibelungen, he? Kodi Lek
Dukaxhin, he? Të kujtohet ç’më
thoshe te “Taverna e vejushës
Marthe”? Besa shqiptare, mikprit-
ja.
Më kujtohet, si s’më kujtohet?,
përgjigjej doktor Gurametoja i
madh.
Ishte i mallëngjyer pa dyshim
edhe ai, por një hije e pashp-
jegueshme i kalonte herë pas here
në sy.
Fytyra e kolonelit, gjithashtu,
herë pas here ngurosej.
Kaq shumë e ëndërroja këtë
takim, thoshte mendueshëm. Kur
qëllonte që dikujt i tregoja për ty
dhe për Shqipërinë, siç e kisha lex-
uar te Karl Maye dhe siç ma kishe
thënë ti, më merrnin ndoshta për
të marrë... Sepse ata nuk e dinin
lidhjen time me ty... Nuk e dinin se,
kur kujtoja se po jepja shpirt, ty të
kisha ndër mend. Aq shumë të
kisha ndër mend, saqë befas m’u
duk se jo mjeku ynë ushtarak, por
ishte ti që po më operoje... Të kuj-
tohet kur më kishe thënë se kishe
parë njëherë një ëndërr të frik-
shme, ku të dukej se po operoje
vetveten?.. Ja, ashtu m’u duk... Po
më operoje ti... pavarësisht se veg-
lat i kishte ndër duar tjetërkush...
Pra, ti më shpëtove... më ngjalle,
më thirre, më ktheve nga vdekja.
Në çast e preu të folurën dhe
vuri dorën te balli, aty ku kishte
njërën nga shenjat e plagëve. Kur
nisi të fliste prapë, zërin e kishte të
ngadaltë, gati-gati të pikëlluar.
Kështu pra... kur mora
urdhrin... kur më thanë: merr
divizionin e tankeve dhe shko të
pushtosh Shqipërinë... mendimi i
parë ishte për ty. Ishte fjala jo ta
pushtoja, por ta shpëtoja
Shqipërinë, ta bashkoja me Rajhun
e përjetshëm dhe, natyrisht e në
radhë të parë, të të gjeja ty, vëllain
tim... Dhe kështu u nisa hareshëm
në vendin e Besës, siç më kishe
thënë ti...
Ai prapë pushoi së foluri, këtë
herë për një kohë të gjatë.
Në qytetin tënd, doktor
Gurameto, më qëlluan.
Zëri i tij ishte tani i ngjirur dhe
fytyra i nxinte.
Shoqëruesit ndiqnin të zymtë të
folurën e kolonelit. I ngrirë, pa
thënë asgjë, dëgjonte doktor
Gurametoja i madh.
Më goditën pabesisht... Kur
pararoja, me shpirt ndër dhëmbë,
arriti të jepte lajmin: na goditën!
mendimi im i parë ishte prapë për
ty. Për fajin tim, ngaqë të besova ty,
i shtyrë nga mallëngjimi, mendjele-
htësisht i kisha nisur drejt vdekjes.
Nuk e fsheh, me pezëm të
tmerrshëm thirra: Gurameto, trad-
htar, ku e ke besën tënde shqiptare,
ku?!
Ja ku doli, gati sa nuk thirrën
me zë shoqëruesit e kolonelit...
Kishte dalë atje, ku ata kishin
dyshuar. Doktor Gurametoja i
madh ishte i humbur.
Ai vetë rrinte shtang, pa u
përgjigjur. Zëri i kolonelit sa vente
bëhej më i mbytur. Të dërgova
lajm. Mijëra fletushka të hodha me
avion. Po vij si mik. A pret miq, o i
zoti i shtëpisë? Pastaj, si përgjigje, u
duk pararoja që po kthehej me
shpirt ndër dhëmbë. Kur pashë
ushtarët e mi, me kokat që u
vareshin anash motoçiletave, nuk e
fsheh, më erdhi të ulërija. Ku janë
fjalët që kemi folur te “Taverna e
vejushës Marthe”, ku është besa
jote, Gurameto? Përse nuk flet?
Doktori, më në fund, arriti të
fliste:
S’të godita unë, Fritz.
Ah, ashtu?! S’më godite ti? Aq
më keq. Vendi yt më goditi.
Unë përgjigjem për portën time,
jo për atë të shtetit.
Është njëlloj.
S’është njëlloj. Unë s’jam
Shqipëria, ashtu si ti s’je
Gjermania, Fritz.
Ah, ashtu?
Ne jemi tjetër gjë.
Koloneli uli sytë dhe qëndroi një
grimë kohë mendueshëm.
Tjetër gjë, murmuriti. Thënie e
bukur. Ti je i çuditshëm,
Gurameto. Kështu ke qenë përherë,
i veçantë. Ti je Mbinjeri, apo jo?
Domethënë, ti s’je i kësaj bote.
As ti, Fritz.
Do të thuash, ndaj s’merremi
vesh me të tjerët?
Ndoshta. Unë kam mbetur ai që
isha.
E unë jo? Ti mendon se unifor-
ma që mbaj, plagët që kam marrë,
lufta, Kryqi i Hekurt më kanë
ndryshuar? Ja ku ta them, aspak.
Në qoftë ashtu, Fritz... Në qofsh
ai që ke qenë, unë të ftoj për darkë
në shtëpinë time, sipas kodit që
kemi folur. Sonte.
Koloneli vuri dorën te balli, si ta
kishin goditur. Vështrimin e kishte
të akullt, thua se ai vështrim
thoshte: të shkoj për darkë, në
vendin ku më qëlluan pas krahësh?
Përpara se të përgjigjej e
përqafoi Gurameton, por këtë herë
ftohtësisht. Ky i fundit, duke e mar-
rë atë përqafim si mospranim të
ftesës, tendosi qafën. Përgjigja, për
habi, ishte e kundërt.
Të jap fjalën se do të vij. Pastaj,
duke ia afruar kryet te veshi, pësh-
përiti: s’besoj se ke me më pre në
besë.
Fjalët e fundit i tha gjysmë shqip
e gjysmë në gjermanishte të vjetër.
Kur mbrëmja ra mbi qytet, dok-
tor Gurametoja i madh ndjeu ta
kaplonte një pikëllim i madh, i pan-
johur. Tek dëgjonte zhurmat e për-
gatitjes së darkës, që nga tremja e
katit të dytë, vështronte portën e
shtëpisë, ku i ftuari do të trokiste.
***
Ai erdhi përpiktas në orën që
kishte premtuar, çuditërisht, pa
zhurmë e rrapëllimë, si të kishte
flatruar mbi qytet, për të mos e
marrë vesh askush. Pikërisht kësh-
tu e kuptoi atë heshtim i zoti i
shtëpisë, ndaj pyetja e parë që i bëri
ishte nëse duhej të ulte perdet e të
fikte gramafonin.
Për habinë e tij, tjetri u përgjigj:
kurrsesi. Kur koloneli Fritz von
Schwabe shkonte për darkë e sido-
mos në Shqipëri, le të ndizeshin
llambat e të gjëmonte muzika, siç e
kërkonin doket.
Ti më thirre për darkë, unë erd-
ha!, tha me zë të bujshëm.
I qeshur e plor gjallëri ngjiti
shkallët, ndjekur nga shoqëruesit,
pas të cilëve vinte ushtari me një
arkë me shampanjë. Ashtu hynë në
sallonin e madh, i puthën dorën
zonjës së shtëpisë dhe vajzës, pa
harruar të përshëndesnin prerazi
dhëndrin.
Zënia e vendeve në sallon,
hapja e shampanjës dhe zgjedhja
e muzikës për gramafon vazhdoi
një copë herë. Njëfarë mpirjeje, e
shkaktuar ndoshta nga ajo që
asnjë shtëpi shqiptare ende nuk
kishte pritur ushtarakë gjermanë,
ashtu si këta të fundit s’kishin
pasur të tillë rast, u kapërcye kur
të ftuarit zunë vend në tryezën e
darkës.
Qysh në krye u duk se ajo kishte
marrë për mbarë. Hareshëm ngri-
heshin dollitë dhe zhurmëria e
tryezës i shkonte shkumbëzimit të
shampanjës, e kjo e fundit
kryqëzimit të bisedave, që nuk
kishin as vazhdimësinë e mërzit-
shme e as ndërprerjen e shthurur.
Koloneli me të zotin e shtëpisë disa
herë folën vesh më vesh, pa e fshe-
hur se ngacmoheshin për kujtimet
studenteske, të cilat kurrsesi nuk
gëzuar 28 nëntori
mund të përfytyroheshin pa emra
pijesh e zonjushash, në kohën që
zonja Gurameto, me sytë e saj të
qeshur, jepte të kuptonte se nuk
bezdisej aspak prej tyre.
O Zot, psherëtiu koloneli pas
pak. Zëri nuk ishte aq i lartë,
megjithatë një heshtje u krijua aty
për aty. O Zot, tha prapë ai, kaq
javë, kaq muaj kam ëndërruar të
gjendem në një shtëpi të tillë...
Sytë iu mjegulluan prapë. Zëri
iu zbut, ashtu si pasdite te sheshi i
Bashkisë.
Kaq javë e kaq muaj, vazhdoi
me zë të ulët, midis Europës së
shkretuar, rrethuar nga morti e
urrejtja, nuk ëndërroja veç një
darkë të tillë... Gurameto, miku im,
kur pak më parë të thashë se ditë të
tëra mendjen e kisha tek ty, kjo t’u
duk ndoshta e tepruar. Por më
beso, kam qenë i sinqertë... Nga të
gjitha shtëpitë e mundshme, ku
ëndërroja të bujtja, në krejt këtë
kontinent të trishtuar, e para e mbi
të gjitha ishte shtëpia jote.
Të besoj, u përgjigj i qetë
Gurametoja.
Të faleminderit, vëlla... Ishte
dyfish joshëse.
Ngaqë ishte jotja dhe ngaqë
ishte shqiptare. Ashtu siç ma ke
thënë ti. Lek Dukaxhin... A më jep
besën, o i zoti i shtëpisë! Formula
madhështore. Gjithë kohën men-
doja se, jo më kot, doket tona të
lashta gjermanike ngjajnë me tua-
jat... Ato kode që bota i ka harruar,
por që ne do t’i ringjallim... Këto
thosha me vete, tek rrugëtoja
mespërmes Europës së kallkanosur
nga dimri... Të gjitha i kishim, të
gjitha po i fitonim, veç diçka
mungonte...
Një nga oficerët deshi të përfi-
tonte nga heshtja, për të ngritur një
dolli, por vështrimi i kolonelit e
bëri ta linte gotën në vend.
E folura e tij sa vente e bëhej e
vështirë.
Dhe, siç të thashë, kur mora
urdhrin ta pushtoj... domethënë
ta... bashkoj Shqipërinë, mendimi i
parë ishte, do shkoj te vëllai i em.
Do ta gjej kudo që të jetë. Dhe ja,
erdha... por ti...
Ti...
Darkëtarët vështronin njëri-
tjetrin, pastaj sytë e të zotit të
shtëpisë, si të kërkonin ndihmë se
si të shmangej kjo bisedë. Doktor
Gurametoja ishte zymtuar përsëri.
Ti më godite, Gurameto... Pas
krahësh, pabesisht.
Jo unë, tha dokori qetësisht.
E di. Por ti e di më mirë se unë
se Lek Dukaxhin... se kodi juaj
kërkon gjak për gjak... Gjak gjer-
man u derdh... gjaku nuk hup kur-
rë...
Me sy të mbyllur doktor
Gurametoja priste vendimin.
Tetëdhjetë pengje do ta lajnë atë
gjak... ndërsa ne hamë darkë, ata
mblidhen... portë më portë...
Fytyra e të zotit të shtëpisë
mbeti e ngurosur. Kishte dëgjuar
diçka, por kishte kujtuar se urdhri
do të sprapsej.
(Fragmenti është shkëputur
nga romani më i fundit i shkrim-
tarit Ismail Kadare, që sapo ka
dalë nga shtypi)

gëzuar 28 nëntori
Vdekja e Enver Hoxhës
Nga Pëllumb Kulla
Nuk ishte tamam heshtje e shur-
dhët, ajo. Po t’u vije me kujdes veshin,
altoparlantët e kampit jepnin lehtë,
fare ulët, një muzikë të qetë klasike,
që e transmetonte Radio Tirana. Ai
që kujdesej në kamp për radion, dihej
që nuk e kish qejf këtë lloj muzike
dhe unë u habita, bile, se si nuk e pat
mbyllur radion fare.
Po ai kish patur porosi të veçan-
të. Një natë më parë kish vdekur
Enver Hoxha, njeriu i parë i vendit
dhe në çastin, që unë hapa dritaren
e dhomës dhe dëgjova tingujt
funebër, në Shqipëri vetëm pak njerëz
e dinin, se ajo ditë e shurdhët do të
bëhej historike, si fundi i një epoke
gjurmëlënëse.
Shkakun e transmetimit, njëri pas
tjetrit në radio, të tingujve të
përzishëm, unë e mora vesh një orë
më vonë, në barin e kampit, kur
kamerierja erdhi të na sillte mua dhe
Moisiut nga një fërnet të tretë.
E zeza, ka ndodhur gjëma! - tha
ajo duke psherëtitur thellë. - Ju
dukeni, që
jeni nga ata që nuk e kanë marrë
vesh. Ka vdekur, Komandanti.
Kamerierja e ngjallme fshiu
hundën e thatë me kurrizin e dorës
dhe nisi të mblidhte gotat e
boshatisura duke vështruar si e trem-
bur përreth.
Tani sapo ma thanë, – ia bëri ajo.
– Nuk e dëgjoni radion se ç’lloj
muzike po
jep?
Vetëm tani unë i kushtova
vemendje muzikës funebre. Dhashë
një mendje, që
këtë fërnetin e tretë të mos e pin-
im, sidomos tani që e kishim marrë
vesh gjëmën.
Jo, jo, pijeni! – klithi mbyturazi
kamerierja. - Pijeni normalisht. Ju
nuk dinit asgjë. Se mund t’ju
pyesin, se kush ju a ka thënë! Ju ako-
ma nuk dini gjë.
Gruaja dukej e trembur vërtet dhe
e shfaqte hapur pendimin që na e kish
dhënë lajmin.
- Si t’u a shpjegoj atyre në banak,
se përse po kthehen pijet?! – shtoi
ajo. - Jo, ju lutem! Kam fëmijë për
të ushqyer dhe nuk i dua këto telashe.
Pijeni e ju bëftë mirë!
Kamerierja mori tabakanë me
gotat e zbrazura dhe u fut në thellësi
të
lokalit. Tani muzika u bë më e
qartë dhe tërë të dhënat lidheshin:
kish vdekur Enver Hoxha, që ndof-
ta, më shumë se kushdo në historinë
e vëndit, qe pleksur në jetët e shqip-
tarëve.
Ne ishim fare të papërgatitur për
të shfaqur ndjenjat. Fytyrat tona me
siguri kishin vetëm një hutim idiot,
që mund ta lexoje si të kishe dëshirë.
Ngreje gotën, - më tha Moisiu me
zë të ulët. – Ta pimë. Mirë thotë ajo.
Lajmi
nuk është dhënë zyrtarisht.
Dhe Moisiu po më bënte çing-
çing, duke trokitur gotën time. Unë
nuk
po e zija me dorë atë.
Dale, Moisi, prit! – i thashë unë,
me zë më të ulët akoma. – Po sikur
ajo,
shushka, të thotë ndonjëherë, se
kur ne rrëkëllyem gotat e treta, tash-
më ajo na e pat dhënë lajmin. I mad-
hi i vendit ka vdekur dhe ne, kështu,
duket sikur festojmë! Është më i
madh dëmi ynë, po t’i ngremë gotat,
se sa i asaj, po t’i lemë ato pa pirë.
Moisiu më dha të drejtë dhe e
lëshoi edhe ai gotën e vet përpara
fytyrës.
- Por edhe po ta pimë, nuk do
të tingëllojë keq – rrahu të arsyeto-
jë Moisiu. – Në mort pihet alkol, apo
jo? Pihet për të mbytur hidhërimin!
Nga anët tona ne u nxjerrim njerëzve
raki. Ngreje! - më urdhëroi ai.
Megjithëse më dukej se brenda
Moisiut, pijaneci kish fituar mbi të
urtin, unë e
ngrita dhe e rrëkëlleva fërnetin
me një frymë. Dhe me sy nga tavani,
iu luta Zotit:
Më shpëto, o Zot, se nuk paska gjë
më të ndyrë, se ta pësosh tani, kur ai
sapo
ka vdekur!
Dolëm nëpër oborrin e terracuar
të Shtëpisë së Pushimit. Marshet e
përzishëm tani shquheshin më qartë
dhe unë u binda se, që nga ky çast,
nuk kish aty asnjë njeri pa dije mbi
atë që pat ndodhur.
Drejtori i Shtëpisë së Pushimit po
na vinte përballë dhe po u përgjigjej
me të qeshur romuzeve të nja dy
pushuesve të ulur në stolat e lulisht-
es. E pra, dukej një ditë e zakonshme,
dreqi ta marrë! Drejtori ishte aq i kth-
jellët, sa unë ndjeva një sëmbim në
stomak, se mos gjithë ç’na tha ajo
kamarjerja bullafiqe nuk do të ishin
të vërteta. Nga e qeshura e shpenguar
e shefit të kampit, dukej se vetëm ai
nuk do ta kish mësuar lajmin e madh,
por kjo do të ishte marrëzi ta merrje
të mirëqenë.
Moisiu kish miqësi me drejtorin
dhe e ndaloi.
Duket se ka ndodhur një ngjarje
e rëndë, drejtor, ëh?
Nuk e di, - u bë serioz drejtori. -
Na kanë thënë vetëm që t’ju mbled-
him të
gjithëve në paradhomën e klubit,
se me anë të radios do të shpallet një
komunikatë shumë e rëndësishme e
Komitetit Qendror të partisë. I tërë
populli, në tërë vendin, do të mblid-
het përpara altoparlantëve në orën
dymbëdhjetë fiks!
Drejtori na ktheu kurrizin e ia
mbajti drejt klubit. Moisiu pa u dro-
jtur se e bezdiste me pyetjet e tij i vajti
pas edhe ca çape më shumë.
Kuptohet që një gjëmë ka ndod-
hur. – thosh ai.
Nuk e di, Moisi, - ia preu drejtori
i bezdisur. – Kaq na kanë thënë të
themi. E
ne kaqë do të themi. Lere këm-
bënguljen e, hajde ta pimë një kafe
bashkë, më mirë!
Dhe drejtori e mori me vete
Moisiun, që me siguri, në vend të
kafesë, do t’i kërkonte edhe një fër-
net tjetër, për të respektuar zakonet
e krahinës së tij.
Piktori i Shtëpisë së Pushimit po
ngjiste lajmërimin për mbledhjen e
ores
dymbëdhjetë. Në atë kohë ora qe
tetë e gjysëm dhe për afro katër orë
të tjera ne do rrinim me frymën
pezull.
Muho Balashi, që mbante
dhomën bri asaj ku qemë vendosur
unë dhe ime shoqe, m’u afrua dhe
më kërkoi një cigare.
E more vesh? – më tha me pësh-
përimë.
Unë pohova me kokë duke i dhënë
cigaren që donte.
Çudi! – ia bëri ai duke e ndezur
përpara fytyrës sime. – Nuk pritej.
Në drekë do të na e thënkan. Edhe
kjo kuptohet. E dinë që lajmi do të
shkaktojë pikëllim të madh.
Time shoqe nuk e gjeta në dhomë
dhe u vura ta kërkoja nëpër mike-
shat, me të
cilat ajo pinte kafetë, që gatuanin
në furnellkat e sjella me vete.
Pastrueset e kampit nëpër korridore,
bënin biseda me zë të ulët dhe kur u
kaloja pranë, ato i linin pëshpëshet e
më buzëqeshnin të drojtura.
Në hyrje të godinës ku e kish
dhomën Moisiu me gruan, pashë atë
kitaristin nga Erseka, që po cimbiste
telat e veglës së tij. Kur më pa mua,
ai e la kitarën dhe më tha me zë të
lartë:
Melis, sapo më treguan një
barceletë fantastike, që do të të pëlqe-
jë pa masë
edhe ty. Njëri e zuri gruan…
Këta artistët janë leshko, për nder.
Nuk e kam mendjen tek barcele-
tat sot? – i thashë prerë me qortim.
– Ti nuk e
ke marrë vesh?!!
Ai u bë menjëherë serioz dhe i
vëmendshëm.
Çfarë?! – më pyeti shumë i shqetë-
suar. – Mos e ke fjalën për atë, që na
ka
vdekur ai, i madhi?
Po, - i a bëra. – Pak të duket?!!!
Ai u qetësua, që unë nuk kisha për
t’i thënë ndonjë gjëmë tjetër më të
madhe
akoma.
Atë e dimë, or babaxhan. Por ako-
ma nuk na e kanë bërë të njohur. Me
pëshpëshe, nuk do të merremi ne!
Po është i sigurt, ama! – ngula
këmbë unë.
Mijë për qind i sigurt! – nguli dhe
ai. – Por do presim orën. Na thanë
se
pikëllimi do fillojë më dymbëd-
hjetë. Lere o, lere! Gjëmë e madhe do
jetë, për nder!
Më leshko se ky djalë, nuk
kisha parë gjer atë ditë e nuk kam
parë as gjer sot.
Po mirë, ore, - i thashë i nxehur.
– Të duket me vend, që edhe e di
lajmin,
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
edhe m’i bie kitarës, më dëgjon
barceleta e qesh e zbardh dhëmbët,
në një ditë si kjo?!
Ai, mëndjepyka, m’u zemërua.
Po si, bre, të mos qesh! Edhe ay
që na e tregoi barceletën, e dinte që
shoku
Enver na ka lënë. Po pse, si thua
ti, o mëndjelli, të rri turivarur-a?! Po
sikur të vijë ndonjë… nga ata… nga
ata-de! E ai të më thotë ”pa hajde këtu
ti shok: kush të ka thënë të vrerose-
sh? Kush ta ka dhënë lejën të fillosh
pikëllimin i pari?” Ato belá nuk i dua,
unë.
Unë e lashë atë dhe vazhdova të
kërkoja gruan. Kitaristi më fliste që
prapa:
Pa mos na u hiq aq solemn,
zotrote! Prit të vejë ora dymbëdhjetë
e pastaj nxirr
ç’ke për të nxjerrë! Vetë drejtori,
kur e pyetëm, na tha që deri më ora
dymbëdhjetë bëni rutinën e përdit-
shme. Shko, or byrazer bëj rutinën
tënde! Ua! Ty, apo drejtorin duhet të
dëgjoj unë?!
Gruan e gjeta në dhomën e
Moisiut, tok me të shoqen e tij. Dhe
ato e dinin.Unë u thashë atyre, që
Moisiun e pata lënë në shoqëri të drej-
torit, kështu që pas disa minutash,
hyrja e tij në dhomë, u prit më me
kureshtje nga sa qe pritur e imja.
Mezi po e pres orën dymbëdhjetë
, - tha e shoqja Moisiut dhe pastaj
nxitoi të
shtojë: - E zeza, kushedi se sa do
të mërzitemi! Hidhërim i madh, do
të jetë!
Moisiu na tregoi se drejtori kish
thirrur mjekun dhe e kish porositur
atë, që të ndodhej aty, ku do të
mblidheshim për komunikatën, tok
me personelin sanitar. Edhe e pat
urdhëruar që t’i merrte që të gjitha
masat. Lajmi do të ishte mjaft tron-
ditës, aq më tepër, që në tërë këto
ditë, njerëzit nuk dinin asgjë. Dhe
ajo dihet, që e papritura godet më
shumë. Mund të kishim në kamp
edhe njerëz që vuanin nga zemra.
Moisiu i shpjegoi të shoqes se e
mira do të ishte, që kur të qenë
mbledhur të gjithë pushuesit, me ta
dëgjuar lajmin, ajo, e para, duhet të
klithte dhe t’ia shkrepte vajit.
- Kuja nuk duhet të sabotojë
komunikatën, kupton? Por, ama,
në pushimet e atij që lexon lajmin
aty, kuja, le të vejë në kupë të qiel-
lit! Dëgjon? Ta kesh këtë kujdes.
Një hollësi teknike është kjo.
Mos prit hiç, - kundërshtoi e
shoqja. - Për një ditë si kjo, ti, duhej
të kishe për
grua, një aktore. Nuk e bëj dot!
Do ta bësh, se s’bën! – iu shkreh
i shoqi. – Bile, po na bëjnë nder, që
kujën e
parë po ia besojnë familjes sonë.
Unë e dija që kjo ish pleqësuar
mirë e mirë, me drejtorin e Shtëpisë
së Pushimit dhe e mbështeta Moisiun,
por aha! Nuk merrte pykë e shoqja!
Mirë, atëherë, - dha një zgjidhje
tjetër, burri. – Kur të mbarojë komu-
nikata, ty,
grua e dashur, do të të bjerë të
fikët, kështu? Këtë e ke më të lehtë.
Unë do të sulem të të hedh ujë…
Do sulemi të gjithë! - e siguroi ime
shoqe, Moisiun.
Ashtu, rrofsh! – e falenderoi ai
dhe vazhdoi me porositë për gruan
e vet: - Ti do jesh e shtrirë dhe nuk
131
do të lëvizësh. Unë do të kërkoj ndih-
më. Do të sulen infermierët, se gratë
e burrat e tjerë do të jenë duke qarë
e shkulur leshrat për vete, ata! Nuk
do ta marrë vesh qeni të zotin, atje...
E po sikur të mos qajnë? Ç’bëhet,
pastaj?– ia turbullonte parashikimet
e
shoqja.
Do të qajnë! Janë marrë masat.
Mirë. Po sikur doktori të më kup-
tojë, që të fiktin nuk e kam të vërtetë?
–
pyeti prapë ajo.
Moisiu ishte gati ta zinte të shoqen
për gryke para syve tanë.
Nuk thotë gjë doktori, mos u bëj
zerzebile! Le që doktori nuk do të
merret me
ty. Ai ka ndërmënd t’i bjerë vetë
të fikët.
- Jo dhe jo! – tha e vendosur
gruaja. – Mua nuk më ke për këto!
Hiqe nga mendja!
Pas këtij kundërshtimi të prerë,
ra një heshtje, nga ato që nuk di ku
të shpiesh
vështrimin. Poeti më hoqi mën-
janë me marifet dhe me zë të ulët,
m’u përgjërua të gjeja një shkak e ta
hiqja time shoqe që këtej, se ai kish
ndërmend t’i hynte të vetës me shkel-
ma.
Nuk do të turpërohemi ne, ore,
jo! – thosh me zemërim e krenari
bashkë,
Moisi Dhëmblani. - Tërë jetën
ne, nga ana jonë, kemi qenë të lid-
hur me luftën. Kurse familja e saj
ka për stërgjysh lepurin. Nuk e
ndjejnë pikëllimin. E po nuk e
ndjeve këtu, - dhe poeti, me gishtat
e mbledhur tok, e godiste veten me
shkulm, mu në mes të gjoksit, - nuk
e qan dot atë, për të cilin po për-
gatitet të verë kujën i madh e i
vogël!
Në orën e caktuar ne u mblod-
hëm të gjithë përpara radios së
madhe. Tërë pushuesit prisnin me
ankth. Tek tuk ndiheshin gra që
qërronin zërin, siç bëjnë koristet e
reja të operës, kur nisin karrierën.
Burrat kishin një tension më të
fshehur në përgatitjet e tyre për të
dëgjuar lajmin.
Nisi folësja në radio:
Ju flet Tirana! Po japim emi-
sionin e lajmeve.
Në sallë ra një heshtje, që nuk
do ta harroj kurrë. Të rrahurat e
zemrës time,
pastaj, nuk kishin të krahasuar
me asgjë. Ato të rrahura zemre, jo
unë, që nuk i pata ndjerë ndon-
jëherë më parë, por jam i sigurtë që
nuk i patën ndjerë as të parët e mi.
Dhe as stërnipat e mi, pas qindra e
qindra vjetësh, nuk do të kenë rast
t’i ndjejnë.
Me pikëllim të thellë, njoftojmë
se vdiq biri i lavdishëm i popullit
tonë…
Pastaj ngjau hataja që pritej dhe
që të lindte dëshirën të kishe
njëmijë palë sy, që
ta sodisje. Grupi i pushuesve të
atij prilli, mes të cilëve u gjenda dhe
unë, i dha udhë lumit të lotëve, ca
lotëve të përpiktë e të organizuar
mirë, që askush tjetër, më mirë e
më shumë, se ky i vdekur i shquar,
i meritonte.
Mooooooooos! – thanë të gjithë
në kor pasi folësja tha emrin e
Komandantit.
 132
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
Aventura e një shqiptari
në ushtrinë amerikane
Nga Dalip Greca
Erxhan Hyseni ka lindur në
Gramsh Lushnjës. Me origjinë është
çam. Babai i tij ka lindur në Kurtes të
Çamërisë, ndërsa nëna ka lindur në
Durrës, ku ishin vendosur prindërit e
saj, pas masakrave të Zervës. Familja
e nënës ishte nga Margëlliçi i
Çamërisë.Të dyja familjet kishin kalu-
ar përmes kalvarit tragjik të dëbimit
prej vendlindjes.
Babai i Erxhanit, Adem Hyseni, iku
fëmijë nga Çamëria dhe ishte pjesë e
turmave të tmerruara nga dhuna, që
lanë pas trupat e masakruar nga Zerva,
shtëpitë të kallura në flakë, lanë pas
varret.
Adem Hyseni është ndër ata që
panë me sytë e tyre tragjedinë.Ishin
nëntë fëmijë në familjen Hyseni para
masakrës, por mbetën të gjallë vetëm
dy, babai i Erxhanit me vëllain e vet.
Tragjedia kishte pas fytyrën e egër të
atij që e udhëhoqi genocidin, Gjeneralit
monstër, Zerva. Shtëpisë së Hysenajve
i kishin vënë flakën në mesnatë. Shtatë
fëmijë mbetën aty të shkrumbëzuar
nga zjarri. Kolona e gjatë e refugjatëve
shpirtvrarë marshoi për ditë me rad-
hë drejt një shtegu që t’i shpëtonte nga
kosa e vdekjes.
Gjyshi, nga ana e të atit, u vendos
në Gramsh të Lushnjës, ku edhe sot
jeton ende një komunitet jo i vogël
çamësh, ndërsa familja e nënës u ven-
dosën në Plazh të Durrësit. Babai stu-
dioi për gjeologji. Ai sot është profe-
sor në Universitetin e Tiranës, në fakul-
tetin Gjeologji-Miniera. Adem Hysenaj
është veprimtar i njohur dhe studi-
ues i çështjes çame.
Kur Erxhani ishte 9 vjeç familja u
vendos në Durrës.Aty u shkollua. Kur
kishte kryer vetëm vitin e parë të shkol-
lës së mesme filluan ndryshimet e sis-
temit komunist. Durrësi ishte porta
nga kaluan shqiptarët drejt perëndim-
it.
EKSODIT RRËMBEU DHE FËMIJËT
E kujton si tani çastnisjen për në
Itali, që ishte një aventurë e denjë për
film. Me vete mori vetëm metodat e
frëngjishtes me idenë se rruga do ta
Çast stërvitjeje të trupave speciale Navy Seals
(trupa speciale që veprojnë në tokë, ajër, ujë).
shpinte një ditë në Francën e ëndër-
rave. Frëngjishtja ishte gjuha që
dashuronte, ndoshta gjithëçka ishte
ndikim nga ati i tij, që e njihte mirë
këtë gjuhë dhe ia përcolli të birit.
Aventura nisi nga rastësia. Ishte 5 mars
1991.Niset në mëngjes për në shkol-
lën e mesme ‘Gjergj Kastrioti”. Si çdo
ditë përshëndetet me nënën, që e
respektonte dhe donte shumë. Orët e
mësimit kalojnë njëra pas tjetrës pa
ndonjë ngjarje të veçantë. Në orën e
pestë të mësimit, dukej i shpërqën-
druar teksa ndiqte pa vëmendje
mësuesen. Dritaret e klasës ia jepnin
portin si në pëllëmbë të dorës.I tërhe-
qin vëmendje anijet evogla, peshkarex-
he që largoheshin nga porti plot me
njerëz dhe turma që shtyhen për të gje-
tur një vend në to. Në të gjitha kalatat
lëviznin turma. Në një moment të tillë,
kur ai me trup ishte në klasë, por me
mendje shtyhej atje mes turmës,
mësuesja e letërsisë i tërheq vëmend-
jen. Ai reagon me vonesë, ndërsa ajo
e nxjerr jashtë klasës, që të qetësohej.
Ishte një qortim-ndëshkimi, por që do
të ndikonte shumë në të ardhmen e
Erxhanit. Del në verandë dhe nuk i heq
sytë nga porti ku peshkarexhet vazh-
dojën rrugëtimin në drejtim të brig-
jeve italiane. Futet në klasë pa marrë
leje nga mësuesja , e cila sërish i tërheq
vëmendjen që të mos hynte tjetër herë
pa lejen e saj në klasë.
Në vend që t’i përgjigjej mësueses,
ai kthehet nga klasa dhe shpërndan
zhurmshëm kumtin:-Ej çuna, ç’bëni
këtu… të gjithë po ikin në Itali…U
shpërngul Durrësi me Tiranën drejt
Italisë…
E lë të habitur mësuesen dhe
klasën, teksa merr çantën dhe shkon
në shtëpi. Ha shpejt e shpejt një drekë
të varfër, e kujton edhe sot menynë:
një copë bukë dhe një pjatë fasule.
Shkon në port dhe hipën në
anijen”Iliria”, të cilën e komandonte
një grup durrsakësh, jo ekuipazhi i ani-
jes. Dukej se ata që kishin marrë për-
sipër rolin drejtues nuk merrnin vesh
nga drejtimi i anijes dhe e përplasën
anijen pas gurëve të portit duke e nxjer-
rë jashtë përdorimit. S’kishin ç’bënin
më në kuvertën e saj dhe e braktisën
për të gjetur një mundësi tjetër ikjeje.
Ishte hapur fjala se ata që zbrisnin nga
anijet i vriste ushtria dhe policia dhe i
hidhnin në det. Kishte një lloj paniku,
që hapej ndoshta edhe nga ata që
kishte futë mes turmës sigurimi.
Ndoshta e gjithë kjo ishte një
thashethemnajë që qarkullonte frik-
shëm, por efektin e kishte bërë. Aq më
shumë se aso kohe flitej shumë për
vrasjet në kufi që ishin kryer me urd-
hër të të parit të vendit, Në këto
rrethana në port mbizotëronte një ank-
th i përgjithshëm, përzier me frikë e
pasiguri. Ishte një kaos i vërtetë, ku
turmat sorollateshin nga njëri cep i
portit në tjetrin. Kur turma dymijë
vetëshe e anijes Iliria po endej për të
gjetur një anije tjetër, u përball me rojet
e portit, njëri prej të cilëve e zbrazi
automatikun në ajër.Portin, si objekt
të rëndësisë së veçantë e kishte në dorë
ushtria, por deri në ato momente ata
nuk kishin ndërhyrë për të ndalë
askënd. Nuk dihej se me ç’urdhër ata
ishin bërë të gjallë pas aq
kohësh.Erxhani e ka parasysh ende sot
pamjen e tmerrshme në sytë e tij prej
fëmije:”Më pas, ushtari fare qetë, pasi
e kishte zbrazë breshërinë e zgjatur të
Kallshnikovit, buzqeshi dhe dha sin-
jal që të vazhdonin, madje duke shkelur
syrin”, kujton ai.
Erxhani ashtu trupvogël endej mes
turmës, pa i komanduar lëvizjet ecte
kuturu, ku ta çonte lëvizja kaotike e
turmës. Kujton se ndodhej në mesin
e trumës, që gati po i merrte frymën,
kur dëgjoi se kishte shpresa për t’u
nisur shpejt anija ”Teuta”.Turma sikur
ta kishte komanduar kush, automatik-
isht u drejtua nga kalata lindore tek
anija Teuta, 2500 tonëshe. Por kur
menduan se ëndërra po realizohej, një
përshpërimë ua vrau shpresën. Sërish
ishin të pafat. Anija mbante në bord
një ngarkesë të madhe dinamiti.
Dalëngadalë errësira e natës u end mbi
port, mirëpo qyteti s’flinte atë natë. Si
mund të flinte ai ku rinia kishte
zbarkuar në port? Kujton se shumë
familje kishin ardhur aty dhe prindërit
kërkonin fëmijët e bënin thirrje për t’u
kthyer. Aty në turmë edhe prindërit e
tij, edhe dajua dhe të afërm të tjerë që
po e kërkonin.I dëgjonte tek e thërris-
nin me shqetësim e kërkonin në tur-
më. Dikur i pa, ata s’e shihnin.Edhe
moshatari i tij, Gazi quhej, që e
shoqëronte, i dalloi prindërit e vet që
e thërrisnin me zë të lartë, por të dy e
vendosën që të mos u përgjigjeshin
thirrjeve. E kishin vendosur, që t’i
shkonin deri në fund aventurës. Zërat
shpërndaheshin nëpër port dhe tek ata
vinte jehona:Xhani, Xhani,
Gaziii…Shoku i tij nuk mundi ta për-
ballonte presionin psikologjik, ven-
dosi që të shkonte sa për t’u ndarë me
prindërit. Mirëpo nuk u kthye më. Ata
ia kishin mbushur mendjen të kthe-
hej se ata mund të internoheshin në
ndonjë fshat të humbur. I kishte
mësuar këto pas shumë vitesh, kur qe
kthyer për pushime në Durrës.
Erxhani, ndërkohë që i dëgjonte thirrjet
që i drejtoheshin, dhe kur e kuptoi se
mund të thyhej nga zërat e dashur të
familjarëve, vendosi të hyjë në ham-
abar të anijes që të mos dëgjonte asgjë.
Ashtu bëri.Natën e kaloi pa gjumë në
hambarin e anijes.
Të nesërmen, bashkë me mëngjesin
kishte lind një shpresë e re. Ishte hap
fjala se do të nisej anija Liria, që ishte
ngjitur me Teutën. Erxhani hyri aty që
në orën 6 të mëngjesit. Priste me ank-
th shkëputjen e anijes nga bregu, por
ndërsa koha kalonte ajo qëndronte aty.
Diku dëgjon ca komanda që përcillnin
urdhërat e çakostimit të anijes. U
hoqën kavot e bashit dhe të kiçit, dhe
anija dukej se ishte çliruar.Ndërkohë
që kishte nga ata që në përgjigje të
thirrjeve të turmës në breg, hidheshin
nga anija pasi nuk e duronin dot pre-
sionin psikologjik të thirrjeve të
prindërve apo fisit. Nga fisi i Erxhanit,
vetëm ai po ikte. I shihte prindërit në
breg dhe ndjente një lëmsh e lotët i
lagnin sytë e pagjumë. I këputej shpir-
ti nga thirrjet e përvajshme të tyre, por
s’mund të kthehej, e kishte marrë
vendimin që kur mësuesja e kishte
nxjerrë nga klasa.Thjesht i përshën-
deti me dorë. Udhëtimi kishte filluar,
por tersi nuk po i ndahej. Anija po ecte
në det të hapur, por një motor nuk iu
ndez. Kështuqë lundronte me një
motor dhe dukej e hepuar në një krah.
Ndoshta ata që e drejtonin nuk mund
ta ndreqnin defektin sepse nuk ishin
specialistë. Lundrimi qe i vështirë. Në
vend që arrinin për tetë orë në Brindizi,
arritën pas 2 ditë e gjysëm. Në kuvertë
bënte ftohtë therës, sidomos natën.
Binte një shi i imët. Ishte 6 marsi dhe
ai e kujton edhe tani se ishte tmerr i
vërtetë. Anijes i vinte era sapun ngaqë
kishte transportuar sapunë para se të
rrëmbehej nga turma. Erxhani kishte
tri ditë pa futur asgjë në stomak.I vinte
për të vjellë. Ishte gati i alivanosur. Kur
mbrritën në Brindizi, brohoritën
gjatë.Në qytetin bregdetar ishte kri-
juar një qytezë e stërmadhe me çadra,
ku pushonin shqiptarët e raskapitur
nga udhëtimet e vështira.Tre ditë sa
ka qëndruar në kamp ndjehej pezull,
as në qiell, as në tokë.
BRAKTISJA DHE BIRSIMI
Në kamp sillnin ushqime. Edhe pse
kishte shumë ushqime, shqiptarët shty-
heshin nëpër radha të gjata. Më të for-
tit bënin ligjin. Kishte nga ata që hynin
dhe merrnin më shumë se një herë ,
ndërkohë që kishte nga ata që nuk
arrritën të mbërrinin deri tek pakot
me ushqime. Xhani, që po i bëheshin
katër ditë i pangrënë , provoi që të zinte
radhë, por tri herë të shtyrat e të fortëve
e kishin nxjerrë jashtë radhës. U
dorëzua pa kushte në krahët e urisë,
provoi të duronte. Në kamp takoi dy
vëllezër që banonin në të njëjtin pal-
lat me të në Durrës, Bledi, vëllai i vogël,
dinte italisht mirë dhe aktiviziohej si
përkthyes. Dolën bashkë me të dy
vëllezërit në qytetin e Brindizit, ndosh-
ta u ndihte fati. Ishte kontakti i parë
me një qytet perëndimor. Mbeti i mah-
nitur pas vitrinave të dyqaneve plot
drita dhe u harrua pas reklamave.
Qëndroi përballë vitrinave të një shi-
torje veglash muzikore. Kishte ëndërr
gëzuar 28 nëntori
xhazin dhe u shastis pas një të atilli në
vitrinat që shkëlqenin nën dritat me
ngjyra. Erxhani është natyrë poetike,
ato çaste e krahason veten me një dre,
që vrapon përmes pyllit dhe papan-
dehur ka dalë në rrugën automobilsi-
tike dhe dorëzohet nën verbimin e dri-
tave të makinave dhe e humb pamjen.
Kështu dhe ai u shastis pas verbimit
që i shkaktuan ato vegla të magjishme
muzikore që shkëlqenin nën dritat plot
kolor.Nuk i kujtohet se sa vazhdoi
përhumbja, por kur kthen kokën, dy
fqinjët e pallatit nuk i kishte më pranë.
Ndoshta ata dy vëllezër e kanë kon-
sideruar barrë një fëmijë 15 vjeçar, pa
asnëj mbështetje dhe e kanë braktisur.
Kurrë nuk i ka takuar më ata në jetë.
I braktisur, i vetmuar, i lodhur e
raskapitur, i uritur në ekstrem, tek ecte
kotmëkot rrugëve të Brindizit, këmbët
nuk e kanë mbajtë më, i ka rënë të fikët
dhe është rrëzuar në gjendje të
pavetëdijshme. Kur është zgjuar pas
12 orëve, ka parë rreth vetes disa
murgesha. Ato, siç i treguan më vonë,
e kishin gjetur pa ndjenja dhe ishin
kujdesur për të. Nga të pangrënit, nga
ankthi dhe një temeperaturë e brend-
shme përvëluese, buzët i ishin bërë
plagë, goja gjithashtu kishte gjurmë
plagësh. Nuk mund të përtypte asgjë
dhe për një muaj e kishin ushqyer me
lëngje, duke ia dhënë me lugë.
Pas një të keqe prit një mirësi, thotë
një fjalë e urtë popullore. Asokohe në
Brindizi bëhej një konventë fetare dhe
kishin ardhur aty nga të gjitha anët e
Italisë. Murgeshat e prezantuan
djaloshin me një familje nga Palermo
e Siçilisë. Ishin vëlla e motër. Vëllai
ishte prift, ndërsa motra profesoreshë
kolegji.Ishin njerëz të mrekullueshëm
që veten ia kishin përkushtuar Zotit,
Kishës dhe shërbimin ndaj njerëzve
pa përkrahje e në nevojë. Ata e dëgjuan
historinë e Erxhanit, që do ta thërris-
nin shkurt”Xhani”, u trishtuan kur
mësuan aventurën e tij nga brigjet e
përtejme të Adriatikut e deri tek hum-
bja e vetëdijes dhe përplasja në trotu-
aret e Brindizit, biseduan me të, iu hyri
në zemër dhe e morën në Palermo.E
birsuan si djalin e tyre.E donin shumë
dhe e integruan në jetën italiane. E
cuan në shkollë që të mësonte gjuhën
italiane dhe më pas në një shkollë tur-
izmi.
Me familjen e vet u lidh pas tre
muaj e gjysëm. Ati i tij gjeolog kishte
shkuar në Bari me shërbim. Ai ishte
specialist në një anije për kërkime nafte
në det. Edhe Xhani udhëton nga
Palermo e shkon e takon të atin.Pasi
çmallet, i kërkon të atit që ta marrë me
vete. I tha të atit se Italia nuk ishte ajo
që kishte menduar dhe ndjente
mungesën e shtëpisë, nënës, motrës,
vëllait. Babai, pasi e dëgjoi, i tha se ai
e kishte të hapur derën e shtëpisë, por
nuk ishte mirë që të linte një rrugë që
dukej se do të kishte të ardhme. Duke
qenë se Zoti e kishte bashkuar me
njerëz të mirë, ai duhej ta shfrytëzonte
këtë rast. Edhe ata s’duhej t’i zhgën-
jente duke i braktisur. E këshillon që
të përfitonte nga aventura që e kishte
marrë me inisiativën e vet, pasi në

gëzuar 28 nëntori
Erxhani gjatë një evakuimi
Shqipëri duhej kohë që të kthehej nor-
maliteti. Këmbëngulja e atit bëri që të
ndryshonte mendje dhe të kthehej në
Palermo, ku vazhdoi jetën pranë famil-
jes italiane.Edhe pse jeta e përditshme
kishte kufizime që buronin nga mënyra
se si ia kishin programuar jetesën
familja italaine, ai u është mirënjohës
atyre që e mbajtën si birin e tyre.Madje
“nëna” italaine sillte atij studentët e
vet, që bisedonin me të, kështu që
gjuhën italiane e zuri shpejt dhe në
shtatorin e atij viti nisi shkollën 5-
vjeçare profesionale për turizëm.
NGA BRIGJET E ADRIATIKUT
PËRKËTEJ ATLANTIKUT
Pasi mbaroi shkollën shkoi për
pushime në Shqipëri, në pritje për të
vazhduar studimet e larta universitare
për turizëm. Ishte viti 1996. Edhe pse
tashmë ishte djalë 21 vjeçar, e kishte
të vështirë të integrohej në shoqërinë
e qytetit, ku qe rritur. I dukej vetja i
huaj.Qëndronte në shtëpi dhe dilte
rrallë. Një ditë dikush i troket në derë.
Ishte një prej postierëve që i kishte sjel-
lë një zarf të madh.Ai ishte fare vetëm.
E merr zarfin pa pikë emocioni dhe e
vendos mbi tavolinë. Normalisht,
postieri priste një shpërblim të majmë,
ndërsa Xhani po i sillej ftohtë, s’shfaqte
pikë interesi, edhe pse e pa mirë në
krye të zarfit ç’ka ishte shkruar: ”Dear
Edxhan Hyseni…”
I dha një 50 lekësh postierit.
Pse, ore, kaq lehtë do ta kalosh ti
gjithë këtë zarf për në Amerikë?- e
thumbon postieri.
Pse ç’është ky?- ia kthen përgjigjen
po me pyetje.
Ky zarf të çon në Amerikë…
Xhani i hap derën dhe e fton që të
hyjë e të marrë ç’të dojë se nuk i ndod-
heshin të holla…
Ç’kishte ndodhë? Familja ia kishte
plotësuar formularin e Llotarisë
Amerikane me idenë se nëse i dilte atij
mund të çonin vëllain.
Zarfi i madh ia përkëdheli ëndrrat…
Gjithësesi shkoi sërish në Itali. U nda
me miqtë italianë dhe ndoqi ëndërrën
amerikane. 15 marsi 1996 e gjenë në
Nju Jork. Duke qenë se mbërriti vonë,
nuk deshi t’ua prishte qetësinë miqëve
të vet dhe natën e parë e kalon
jashtë.Një prezantim fare i pakënd-
shëm me vendin e ëndrrave.Ishte një
natë e ftohtë marsi. Ai thotë se ajo nata
e parë, aspak mikpritëse e Amerikës,
ia shkrepi idenë që të kthehej mbrap-
sht. Moskthimin drejt Italisë apo
Shqipërisë ia dedikon mosditjes së për-
dorimit të telefonit publik.
Qëndroi në Nju Jork dhe ditët mezi
shtyheshin. Filloi si pjatalarës në një
lokal italian në Fresh Pont, por nuk
mundi ta përballonte dot. Provoi punë
ndërtimi, as aty nuk i eci; të nesërmen
pronari shqiptar që e merrte me mak-
inë, nuk i bëri zë nga që siç dukej nuk
ia kishte pëlqyer punën. Provoi fatin
në një magazinë, ku lëvizte topa me
stofra.Për pesë ditë kishte marrë çekun
dhe me të xhep shkon në bankë dhe e
thyen. Iu duk i mjaftë për të ndjekur
një ëndërr që e tundonte prej kohësh;
udhëtim drejt Majemit(Miami).
ME AUTOBUS DERI NË MAJEMI
Merr autobusin në Manhattan dhe
niset. Të gjashtë shoferët që ndërro-
heshin rrugës së gjatë prej 48 orëve e
shihnin me habi udhëtarin e çudit-
shëm gojëkyçur. Kur mbërriti atje nuk
e ndjente shpinën nga lodhja. Çeku
prej 225 dollarë iu duk i mjaftushëm
për të ngrënë ndonjë gjë të lehtë, ndër-
sa për të fjetur, duke qenë se ishte verë,
kishte menduar që të flinte jashtë dhe
t’i gëzohej romantizmit të qiellit, pal-
mave, dritave, muzikës, që vinte nga
baret…Aventura u ndërpre, kur pasi
kishte pirë dy shishe birre dhe
kamerierët kishin përmbysur karriget
sipër tavolinave, një roje i sigurisë i
ishte afruar dhe e kishte pyetur se pse
ishte shtrirë poshtë tavolinës.
Përgjigja qe e menjëhershme. I tha,
me anglishten e çalë se ishte tip roman-
tiku prej natyre dhe po vështronte
yjet.Por polici i kujtoi se tavolina ishte
mburoja që ia ndërpriste soditjen dhe
komunikimin me qiellin dhe yjet. E
këshilloi që të shkojë në ndonjë hotel.
Erxhani lëvizi që aty dhe kërkoi një
streh tjetër, por polici, si dukej kishte
bërë njoftime me radio dhe një tjetër
rojë sigurie i afrohet kur po përgatitej
që të gjentë një strehë të ngjajshme me
të parën. E shoqëron deri tek autobuzët
për në Nju Jork. Këshilla e policit ishte
dashamirëse:Bëj dollarë në Nju Jork,
pastaj eja dhe shijo peisazhete
Majemit. Maroi me një udhëtim të
lodhshëm prej 96 orësh ëndrra magjike
për të shijuar plazhet dhe kazinot e
Majemit me 225 dollarë. Një tjetër
aventurë e pakëndshme.
FTESA PËR NË USHTRINË AMERIKANE
Ndërkohë që po vriste mendjen se
çfarë i ofronte Amerika përveç punëve
të rëndomta që nuk i dëshironte, i vjen
një ftesë nga një qendër rekurtimi
ushtarësh për në USA Army…Broshura
që ftonte për në Army çuditërisht i
erdhe me emër mbiemër Erxhan
Hyseni.Nga ma gjetën emrin?-, pyeste
veten. E shfletoi, pa aty anët roman-
tike të ushtrisë, pa rambot, muskujt e
fuqishëm dhe i vetiu në mendje ideja
se ushtria mund të ishte ajo që i duhej
në ato çaste, edhe pse anglishtja sa
kishte filluar të belbëzonte. Pa e ditur
se si funksionte kjo alternativë, ven-
dosi ta provojë me idenë se nëse nuk
i pëlqente do ta braktiste shpejt. Shkon
tek zyra e rekrurtimit. Gjenë dy
ushtarakë, të cilëve iu prezantohet. Ata
i flasin për 15 minuta për të mirat dhe
detyrimet që do të ketë në ushtrinë më
të fortë të botës. Pasi i lë që të mbaro-
jnë, ai u drejtohet me një shprehje pafa-
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
Erxhani gjatë një operacioni shpëtues
jsëie në fytyrë, gati Shvejkiane dhe u
thotë me anglishten copë-copë:Unë
nuk flas anglisht! Ata shikuan njeri-
tjetrin, pastaj vështrimet u kryqëzuan
mbi fytyrën e tij.
E pa veten ngushtë dhe ju tha:-Më
falni, erdha ta provoj. E shoh se nuk
qenka për mua. -
Po shkoj në shtëpi. Më falni, nuk e
dija!
Jo jo, ia kthyen ata, mos ik. Ti mund
të bëhesh një ushtar i devotshëm,
mjafton të kesh vullnet. Në ushtri s’ka
nevojë për shumë fjalë, mjafton të
zbatosh urdhërat që të japin.
E nxitën që të provonte testin, që
përmbante 400 pyetje.
Vendos që ta provojë. Shkon në sal-
lën e provimeve ku po provonin fatin
edhe nja 40 të tjerë. Pyetjet e matem-
atikës dhe fizikës arriti që t’u jepte
përgjigje të shpejta, ndërsa një pjesë
të pyetjeve të seksioneve të tjera ua
rrethoi alternativat me hamendje.
Përfundimi? Kishte marrë kuotën më
të lartë të pikëve ndër konkuruesit. Kur
shkoi ditën tjetër për të marrë përgjig-
jen, e përgëzuan se e kishte fituar testin.
I ofruan kontratën. Edhe pse nuk
arrinte që t’i kuptonte kushtet e saj fir-
mosi direkt duke marrë mbi vete të
gjitha përgjegjësitë.
Tani thotë me të qeshur se shumë
vonë e kishte kuptuar se kishte firmo-
sur që të qëndronte 4 vjet në ushtri.
Nisi kështu aventura. Pas kontrolleve
fizike dhe shëndetsore në një bazë në
Bruklin, vjen radha e betimit. Dëgjon
formulën, por s’merr vesh asgjë dhe
s’mund ta riprodhojë tekstin dhe ia
thotë oficerit, që e drejtonte ceremon-
inë se nuk fliste anglisht dhe nuk kup-
tonte tekstin e betimit.Oficeri ia kthen
se nuk ishte nevoja, mjafton që të
lëvizte buzët gjatë ceremonisë.
Mbaroi ceremonia dhe shkoi në
shtëpi.Të nesërmen e marrin që në
mëngjes herët tek shtëpia dhe e çojnë
në aeroportin JFK, ku merr aeroplanin
133
për në Çikago. I gjithë udhëtimi iu duk
se e bëri në ëndërr. Madje nuk e kup-
toi fare se si shkoi tek atobuzi e se si
mbërriti në një pikë stërvitjeje në
Greate Lakes në IL. Deri këtu, gjithç-
ka i dukej tamam si ëndërr, pas së cilës
po ecte si somnabul.I dukej se po shi-
hte një film, ku nuk ishte ai personazh,
por dikush tjetër.
Po aty në pikën e stërvitjes mes pyl-
lit, çfarë të papriturash e prisnin? A do
të mundëte që të përvetësonte pro-
gramin me anglishten e vet belbzake?
Në kujtesën e tij nuk do të shlyhet lehtë
data 23 tetor 1996.Kishte filluar bora
të zbardhte, ç’ka paralajmëronte një
dimër të ashpër. Aty do të kalohej
karantina, e cila shquhet për shkallën
e lartë të vështirësisë deri në raskapit-
je. Në orën 10 të mbrëmjes, nisnin kon-
trollet dhe formalitetet zgjasin deri në
tre të mëngjesit. Në orën pesë iu desh
që të zgjoheshin.E kujton me një lloj
dridhje përplasjen e parë me një nga
oficerët e karantinës.Erxhanii ndod-
hej në krevatin e katit të dytë (tip mari-
nari), kur u bë zgjimi. Asgjë nuk po
kuptonte nga komandat e urdhërat që
oficeri i shoqëronte edhe me sharje për
ata dembelë që nuk ishin çuar ende.
Për një moment Erxhani e pa veten
të flakur nga kati i dytë i krevatit
dykatësh në dysheme.
Të gjitha komandat, Xhani i zba-
tonte me vonesë sepse i duhej që të
shihte se ç’bënin të tjerët që t’i imitonte
pa arritur që të kuptonte tekstin e
urdhrave që lëshonte oficeri.
Urdhërdhënsi nxehej dhe pa e ditur
difektin e gjuhës së shqiptarit, i afro-
het, bashkon fytyrn e vet tek e tij, dhe
i mbështet hundën e vet mbi hundën
e tij, duke kujtuar se ky donte ta sfi-
donte duke mos ia zbatuar urdhërat.
I bërtiste, e shante, i thërriste fort, duke
shkarkuar mbi të një karikatore me
sharje, por Xhani s’merrte vesh asgjë.
Kur e sheh se oficeri e ka shkarkuar
134 ®
 134
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
Aventura e një shqiptari në ushtrinë amerikane
133®
inatin, Xhani, qetësisht ia kthen:Unë
nuk kuptoj anglisht zoti komandant!
Oficeri s’arrin që ta kuptojë atë lloj
sfide. Si mund të vinte deri aty pa
ditur anglisht ai që ka fituar edhe
testin e ka bërë betimin? Nuk e beson
dhe vazhdon përplasjen edhe në ditët
pasuese. I bën stërvitje të rëndë,
shpesh të diferencuar nga të tjerët,
pasi mendonte se ai po tallej me
të.Për dy javë kujton Xhani oficeri ia
ka marrë shpirtin. I shkonte në mes-
natë tek krevati dhe i bërtiste fort:Do
You speak englisht?
-No!-ia kthente qetësisht
Xhani.Dhe pas kësaj vinte komanda
:Push ups…Push ups!
Në karantinë rekomandohej që
ushtarët të mos komunikonin me
njëri-tjetrin. Kishte rënë në hall Kujt
dhe si t’i kërkonte ndihmë? Një ditë
sheh se ushtari përballë në tabelën e
identitetit në gjoks kishte mbiemër
italian. Gjenë mënyrën dhe komu-
nikon me të italisht duke i kërkuar
që t’i thotë oficerit se gjithë keqkup-
timi vinte nga mosditja e anglishtes.
Italiani habitet dhe e pyet:- Po çdo
ti këtu pa anglisht?
-Ku ta di unë se ç’dua, por të lutem
i thuaj që të gjendet një zgjidhje-I
përgjigjet Xhani.
Shkon italiani dhe i thotë oficer-
it, i cili i habitur, qëllon ballin me dorë
;Si ka mundësi?
Pas kësaj ndryshon qëndrim. E
çon në një kurs intensiv anglishteje,
ku 24 orë Xhani nuk i hiqte kufjet nga
veshi.
Pas tri javësh dha provimin dhe e
fiton. Kupton gjithçka, po ende nuk
komunikon.Ia thotë oficerit që e
kishte marrë në provim se e kishte
vështirë të komunikonte lirshëm, por
i kuptonte shumë mirë urdhrat dhe
komandat.
Nuk ka nevojë, i thotë ai, mjafton
që të kuptosh komandën që të jepet
për ta zbatuar. Kështu ti do të jeshë
ushtari më i mirë se nuk do të vësh
në diskutim asnjë urdhër. Ushtar i
mirë është ai që zbaton urdhërin, jo
ai që e diskuton. Karantina ishte 2
muaj, por Xhanit iu deshën që të qën-
dronte 3 muaj e gjysëm.Ai kujton se
karantina ishte periudha më e
vështirë e jetës së tij.Rrezikoi kalim-
in në depresion të thellë, por gjithëç-
ka kaloi falë vullnetit dhe fatit. Ai tre-
gon se ka pasur momente që ka ven-
dosur të tërhiqej, të kthehej në shtëpi,
por ishte vonë; firma në kontratë i
jepte detyrime që mund t’i kushtonin
shtrenjtë. Me mentalitetin shqiptar
kishte çuar në mend aplikimin e
grevës së urisë, por ishte tërhequr.
Një herë tjetër i kishte thënë oficerit
Operacion në Adriatik
që i drejtonte stërvitjen se kishte ven-
dosur të mos bënte asnjë ushtrim
stërvitor dhe le ta dënonte. Oficeri,
pasi e kishte parë vendosmërinë e tij
për të mos kryer asnjë ushtrim, e
kishte mbledhë grupin e ushtarëve
dhe u ishte drejtuar: Hyseni, e ka
ndarë mendjen se nuk do të bëj asnjë
ushtrim. Është vendim i tij dhe unë
s’mund ta detyroj, por çmimin do ta
paguani ju, shokët e tij. Ju do të
ngarkoheni më shumë për faj të tij!
Erxhani nuk e kishte menduar
ndëshkimin e shokëve dhe futjen në
konflikt me ta. Ideja se mund të kishte
mbi vete zemrimin e shokëve, e tmer-
ronte. Ishte çuar dhe kishte rifilluar
stërvitjen.Shoku është gjithëçka në
ushtri, të zëvendëson familjen, gjithç-
ka tjetër, thotë ai.
Në fund të karantinës ai ishte një
ushtar i përgatitur dhe i devotshëms
për të shërbyer në ushtrinë më të fortë
të botës.Ai kujton se vullneti e ndih-
moi që të kapërcejë vështirësitë, që
kurrë nuk ia kishte marrë mendja.
Erxhani kujton se ka pa kolegë që
kanë kaluar kriza të forta nervore e
pasoja për jetën.Jo vetëm ngarkesa
e lartë ditore, jo vetëm i ftohti i
tmerrshëm në Great Lakes të
Chikagos, por gjithçka të vinte në
provë karakterin. Ndërkohë që nëpër
dhomat e fjetjes temeperatura ngri-
hej maksimalisht dhe ushtarët e
veshur me uniforma bënin ushtrime
tërë ditën e bëheshin qullë në djersë,
më pas nxireshin në borën e ftohtë
ku temperaturat mbërrinin deri në
minus 40 gradë.Nëpër filma kisha
parë, thotë Erxhani, por përjetimi
është tjetër gjë. Gjithëçka të jepte
pasoja depressive sepse nuk arrin të
logjikosh pse bëheshin gjithë ato stër-
mundime, nga temeperatura plus
100 gradë në dhomë, kaloje në minus
40 gradë!
Gjithësesi tani ai e ka kuptuar
mentalitetin e ushtrisë amerikane.
“Në kohë paqe ushtria të duket e
pakuptimtë, por në kohë lufte arrin
të kuptosh atë që nuk ke arritur të
gëlltitësh në paqe. Stërvitja në kohë
paqe synon kohëluftën.Vetëm pasi
ke kaluar kohë në radhët e ushtrisë
amerikane, ndjehesh krenar se je
pjesë e ushtrisë më të fortë në botë”,
pohon pas qëndrimit katërvjeçar në
ushtri Erxhani.
SHËRBIM SPECIAL ME NAVY SEALS
Pas karantinës Erxhan Hyseni u
caktua në bazën ushtarake të anijeve
luftarake në Virxhinia, në Beach
Masters, konkretisht ai shërbeu në
një tip anijesh amfibe, që përdoren
për zbarkimin e trupave speciale.Janë
trupa tepër speciale që quhen Navy
Seals ( trupa speciale që veprojnë
edhe për tokë, ajër, ujë). Pikërisht në
një anije të tillë amfib, ku trans-
portoheshin Navy Seals, shërbeu
shqiptari Erxhan Hyseni.
Një jetë e re filloi për të. E mori
me pasion misionin e ri dhe nuk
kurseu asgjë për ta kryer në mënyrë
shembullore.Tani i dukej vetja tamam
si në filma, ku nga “barku” i ujit ani-
ja nxjerr “Rambo” ushtarë specialë,
që kryejnë detyra speciale në tokë apo
në detë. Tashti ishte pranë Rambove,
që kishte ëndërruar. Me motorskafe
pa zhurmë, specialët shkojnë krye-
jnë misionin, ndërkohë që anija
amfibë i prêt deriasa e kryejnë detyrën
e më pas i kthen në bazë.
Erxhani kujton se dhe ai e eku-
piazhi bënte stërvitje speciale që i
afrohej stërvitjes së forcave speciale
sepse në kohëpritjen e Navy Seals,
mund të ndodhte e papritura, që të
sulmohesh nga armiku. Duhej të
tregoje saktësi në qitje, për mbrojt-
je të afërt ga ndonjë sulm i paprit-
ur, por edhe në shërbimin special
duhej treguar aftësi. Erxhani e
vlerësoi besimin që iu dha dhe
ishte përhrë në lartësinë e detyrës
që kërkonte ky shërbim special. Ai
ruan vlerësimet, çmimet, që i janë
dhuruar gjatë sërbimit. Katër vitet
në ushtrinë amerikane, nga 26
tetori i vitit 1996 deri në tetorin e
vitit 2000, kanë qenë vite prove
dhe formimi për të. Shërbimi në
ushtrinë numër një të botës, i
dhuroi atij, atë ç’ka i kishte
munguar, krenarinë amerikane.
Erxhani u bë një marins shembul-
lor në kuptimin e plotë të fjalës.
Duke qenë se ishte njohës i disa
gjuhëve, italisht, shqip, anglisht,
frëngjisht, ai shërbeu në rajone të
ndryshme, që nga Gjiri Persik e
deri në Adriatik, u përdor shpesh si
përkthyes në anglisht nga gjuhët
frënge, italiane dhe shqipe.
Anija-amfibë, ku shërbente
Erxhani, ishte pjesë e Flotës së
Gjashtë Amerikane, e cila vepron
kryesisht në Evropë dhe Lindjen e
Mesme, si dhe në Atlantik, nëse ka
vatra të nxehta. Në vitin 1997, si pjesë
e atij ekuipazi, Erxhani me efektivin
e vogël të anijes-amfibe, qëndroi për
gjashtë muaj në Gjirin Persik.
Vetëm kush ka shërbyer në mar-
inë e di se çdo të thotë që të qëndrosh
gjashtë muaj në lundrim, me një
gadishmëri të lartë luftarake, në prit-
je të hapjes së frontit të luftës. E kuj-
ton si një eksperiencë të jashtzakon-
shme qëndrimin 6-mujor në Gjirin
Persik. Përjetoi një botë ndryshe; një
mision që i dhuroi emocione të
fuqishme.
Ai kujton se shpesh është bërë
dëshmitar i konflikteve absurde, të
cilat nuk kanë pse ushqehen. Ka qenë
në kufindarjen Jordani-Izrael prej
disa kohësh. Ka qëndruar në Aman
dhe ka pasë kohë që të psikologjisë
palët në konflikt. Duket se konfliktet
vijnë nga keqkuptimet, përçarjet i
fryn politika ose përkatësitë e
ndryshme fetare, thotë ai. Bota për-
reth duket sureale. Të grindesh për
ca metra më shumë shkretëtirë, ku
s’ka as ujë, as gjelbrim, më duket
ambsurde, thotë Erxhani.
Çasti më i dhimbshëm që ka
provuar gjatë qëndrimit në Gjirin
Persik ishte kur gjatë manovrave
ushtarake, dy prej helikopterëve
“Kobra” u rrëzuan në det. I kujtohet
Erxhan Hyseni duke treguar për Illyria-n aventurën në ushtrinë amerikane
çasti i dhimbshëm kur nxorën trupat
e pajetë të pilotëve. Ka qarë atë ditë.
PJESMARRËS NË EVAKUIMIN E
AMBASADËS AMERIKANE NË TIRANË
Në vitin 1997, Erxhani ka qenë me
shërbim në Shqipëri, si pjesë e
misionit për tërheqjen e amerikanëve
që ishin në Shqipëri në kohën e krizës
dhe evakuimin e personelit të
ambasadës amerikane në Tiranë.
Ishte kohë e vështirë, ku vendi
notonte në kaos, ku shteti kishte rënë
dhe bandat bënin ligjin. Vështirësia
qëndronte në faktin se helikopterët
që merrnin qytetarët amerikanë
mund të qëlloheshin nga grupet e
armatosura nga që ishin të detyruar
të fluturonin ulët nga që distanca
Durrës-Tiranë diktonte këtë lloj flu-
turimi. I ka parë me sytë e vet nga
helikopteri grykat e armëve të ngrit-
ura nga qielli dhe ka ndjerë dhimbje
për ”çmendurinë” e përkohshme të
bashkvendasve. Kundër kujt luftonin?
Ku e kishin armikun?
… Ankthi ishte i madh dhe
Erxhani, si bir i atij vendi, ndjente
shumfishin e emocionieve që
provonte ekuipazhi amerikan. Atij i
dridhej zemra se mos ndonjë i krisur
qëllonte drejt ajrit dhe amerikanët që
kishin bërë aq shumë për shqiptarët,
priteshin me plumba. Kjo do të ishte
marrëzi e turp kombëtar.
Gjithëçka i kujtohet sikur ka
ndodh dje: Helikopterët zbrisnin for-
cat speciale, krijohej perimetri i mbro-
jtjes së ambasadës dhe ngarkohej per-
soneli e transportohej në anije.
Erxhani tregon se qëndrimi në
Durrës ka zgjatur një muaj e gjysëm
në kohën e krizës. Ai mban mend se
ishin vendosur jo më shumë se 5 mil-
je larg portit dhe nuk e kishte të
vështirë që të vëzhgonte që andej
qytetin. Madje, kur fliste në telefon
me shtëpinë dhe ata e pyesnin se ku
ndodhej, ai u thoshte se ishte më afër
se ç’mund të mendonin ata, por kaq,
më shumë s’mund t’u thoshte. Ndërsa
gjatë luftës së Kosovës në vitin 1999,
Flota e gjashtë Amerikane qëndroi
gjatë në Adriatik.
Erxhani, tregon se e ndjente veten
të emocionuar që qëndroi gjatë në
roje të vëllezërve të gjakut, shqip-
tarëve të Kosovës, të cilët kishin pasur
fat tragjik, ashtu si edhe të parët e tij
në Çamëri, kishin provuar gjenocidin
më të egër. Erxhani kujton se ishin
diku në ujrat e Adriatikut, jo më
shumë se 1 milje larg brigjeve të Malit
gëzuar 28 nëntori
të Zi gjatë konfliktit.Forcat speciale
ishin në gatishmëri për të zbarkuar
nëse Republika e atëhershmë Serbi-
Mali i Zi, nuk do të pranonte zgjid-
hjen për Kosovën pas bombardimeve.
Për rreth 4 muaj e gjysëm, thotë
Erxhani, është endur atëherë në ujrat
e Adriatikut në shërbim të Kosovës.
SHËRBIMI NË KOSOVË
Pas kthimit nga shërbimi ushtarak
Erxhan Hyseni shkoi disa kohë në
Kosovë, ku shërbeu pranë forcave
ndërkombëtare.Aplikoi dhe u pran-
ua fillimisht si përkthyes, por gjatë
qëndrimit atje iu ngarkuan edhe
detyra të tjera speciale me karakter
sekret. Kjo erdhi kur ai u paraqit
pranë organeve eprore. Shërbimi për
katër vite në ushtrinë amerikane, i
diktuan atij shërbime plus,që ishin
të nevojshme në situatën që po
kalonte Kosova e vitit 2002.
Ai u thirr me shërbime speciale
në veri të vendit, në Trepçë e rajone
të tjera, shërbim që nuk mund t’i bëjë
publike.
Erxhani, thotë se e ndjeu veten si
në shtëpi të tij gjatë shërbimit në
Kosovë. Shqiptarët e Kosovës i janë
mirënjohës Amerikës sepse u ka
dhënë lirinë, thotë ai. Kudo që
shkonin amerikanët ishin të mirëprit-
ur prej shqiptarëve. Edhe pse me
shumë trauma nga lufta, me shumë
të vrarë, ku ende ka shumë të hum-
bur, edhe pse ka shumë viktima, që
kanë shtuar radhët e invalidëve, edhe
pse papunësia ua vështirëson jetesën,
shqiptaret e Kosovës e vlerësojnë lir-
inë e fituar, thotë Erxhani.
Edhe shërbimi në Kosovë ishte
një përvojë tjetër e vyer për jetën e
Erxhan Hysenit.
***
Pas shërbimit 4-vjeçar në radhët
e ushtrisë amerikane Erxhan Hyseni
i është kushtuar arkitekturës. Ka më
shumë se 3 vjet e gjysëm që është ven-
dosur në Kaliforni. Kompania ku
është punësuar merret me projekte
ndërtimesh, shtëpi e objekte të tjera
ndërtimore.
Qëndron mes Kalifornia-s,
Durrësit, ku ka prindërit dhe
Palermos, ku ka familjen italiane, që
e birësoi dhe e shkolloi në kohë të
vështira. Ende i ruan lidhjet me ta,
madje ka shkuar dhe i ka vizituar
gjatë pushmeve. Nuk ua harron
përkujdesjen në kohët kritike, kur ai
një fëmijë 15-vjeçar endej rrugëve të
Brindizit.

gëzuar 28 nëntori
Bajram Kabashi: Dëshmoj
tragjedinë e Kosovës
Intervistë e gazetarit të njohur të Kosovës, tani me banim në
Norvegji, Bajram Kabashi, autor i librit ”Rilindja - përkushtim e trishtim”,
dhënë botuesit të Illyria-s, Vehbi Bajrami
Libri juaj i fundit titullohet:
“Rilindja - përkushtim e trishtim”
Cili ka qenë përkushtimi juaj e cili
trishtimi gjatë punës në gazetën
Rilindja?
Ndoshta pa e dhënë shp-
jegimin e hollësishëm, titulli i librit
në një mënyrë na e sugjeron
domethënien që e ngërthen në
vete. Në Rilindje kam punuar që
nga 1 dhjetori i vitit 1982, d.m.th.
pak pasi i kisha mbaruar studimet
në letërsi, e deri kur u desh ta brak-
tisja Kosovën me 1 prill të vitit
1999, kur forcat ushtarake, policore
e paramilitare serbe na dëbuan nga
Atdheu ynë e na shndërruan në
refugjatë lufte. Atëherë, së bashku
me familjen time e qindra mijëra
shqiptarë të tjerë, fëmijë, të rinj, të
moshuar, pleq e plaka, na drejtuan
“korridoreve” të parapërgatitura
për zbrazjen e Kosovës. Ne si famil-
je për një muaj mbetëm në baltën e
Bllacës e të Stenkovecit në
Maqedoni, ku sa vinte shtohej
masa e pafund e atij populli të
mjerë që me tesha e kotesha dety-
rohej ta braktiste vendin nga Serbia
e Slobodan Miloseviç-it.
Gjatë gjithë asaj kohe, unë -
sikurse gjithë ai popull - kemi jetu-
ar në rrethana robërie.
Dëshmitar i atyre ngjarjeve të
bujshme e trishtuese njëherit ke
qenë edhe vetë ti, Vehbi Bajrami,
qoftë si student i sapoardhur nga
Presheva jonë, për të studiuar letër-
si në Prishtinë, qoftë edhe si gaze-
tar e redaktor i gazetës së studen-
tëve të Universitetit të Prishtinës,
‘Bota e re’. Fundja, një kohë patëm
banuar së bashku me ty e Emin
Azemin në lagjen Kodra e Diellit,
kur ishim dëshmitarë se i gjithë
populli ishte në këmbë për ta luftu-
ar padrejtësinë e shërbëtorëve të
pushtuesit e të Serbisë që rikthehej
për të satën herë si pushtuese.
Punën në gazetën Rilindja e kisha
në zemër, pata punuar me sin-
qeritet dhe dashuri profesionale,
me përkushtim të shtuar çfarë e
kërkonte situata e popullit që
kishim obligim njerëzor e profe-
sional ta informonim, pra si shumë
idealistë të tjerë edhe unë dhashë
për Kosovën krejt çka munda në
ditët, në javët, në muajt e vitet më
të dhimbshme të jetës sime; kur një
ngjarje e rëndë e mbulonte ngjar-
jen tjetër sa çel e mbyll sytë; kur
pikëllimi e trishtimi hetoheshin
gjithkah: në gjuhën trupore të
njerëzve, në sytë e prindërve, të rin-
jve e të rejave, të fëmijëve të uritur;
në atmosferën e rëndë të shkollave
ku punohej pa kushtet elementare
për mbajtjen e procesit mësimor
etj. Pra, si shumë e shumë të tjerë,
kisha vendosur të isha në Kosovë
gjatë atyre viteve, të jepja
ndihmesën time si gazetar i së
përditshmes së vetme në Kosovën e
atëhershme, çfarë ishte gazeta
‘Rilindja’ për një kohë të gjatë…
Keni një përvojë të gjatë në
profesionin e gazetarit duke qenë
edhe dëshmitar i shumë ngjarjeve
dramatike që kanë ndodhur në
Kosovë e Shqipëri. Cilat ngjarje do
t’i veçonit gjatë punës suaj?
Ka shumë ngjarje e kujtime për
të cilat do të mund të flisja gjerë e
gjatë, por t’i veçoj e kam të vështirë
sepse secila ngjarje ishte dramatike
e heroike në mënyrën e vet, e pikël-
luar dhe e zymtë në mënyrën e vet,
tragjike, po ashtu, në mënyrën e
vet…
Ngjarjet kanë qenë të mëdha
për nga përmasat, porositë e qën-
dresa dhe ato ndodhnin pothuaj
pajada, ditë për ditë, javë për javë,
muaj për muaj. Ndërsa për çdo vit
zhvilloheshin protesta të mëdha,
kishte rrahje e kacafytje të papër-
shkrueshme me policinë e organet
e ndjekjes së Serbisë. Rezistenca
më e madhe është bërë për kthimin
e shkollave të pushtuara, atyre të
mesme dhe të Universitetit të
Prishtinës.
Për çdo fillimviti derdhej gjaku i
të rinjve e i popullit për shkollën
shqipe dhe të drejat e mohuara në
përgjithësi, për çdo vit kishte vrasje
të tmerrshme, masakrime të
njerëzve, burgosje që nuk merrnin
fund. Ashtu siç e thekson edhe ti,
kam qenë dëshmitar i shumë
ngjarjeve, kam parë me sytë e mi
vuajtje të shumta, njerëz të vrarë e
të plagosur… Kam parë lotët e të
afërmve dhe qëndresën e
paimagjinueshme të shqiptarëve
para fëmijës së vrarë, vajzës apo
djalit… Diçka prej ngjarjeve të për-
jetuara i kam përshkruar në librin
‘Rilindja - përkushtim e trishtim’
që është një autobiografi e dyfishtë:
e rrugës sime profesionale që u
ndërpre dhunshëm nga Serbia e
“serbët” tanë dhe një “autobiografi”
e Kosovës, e parë nga sytë e mi
gjatë atyre viteve. Përderisa punoja
e angazhohesha si shumë gazetarë
të tjerë të Rilindjes e të Kosovës, si
pengesë në punën time më kishin
dalë disa “gazetarë të mëdhenj” të
kësaj gazete që punuan për qyqarët
shqiptarë të Dërzhavna
Bezbednostit, (Sigurim Shtetëror i
krahinës së Kosovës), pasi së
bashku kishin dështuar të luftonin
kundër asaj ndaj së cilës duhej
treguar dhëmbët, Serbisë, kështu
që kompleksin e inferioritetit të
tyre të thellë e zbraznin ndaj të
vetëve, në rastin konkret edhe ndaj
meje! Siç thashë kam shumë për të
135
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
thënë, por nga e gjithë ajo jetë e
trishtuar njerëzore e profesionale
do ta veçoja rastin tragjik të një
fëmije 11-vjeçar me mbiemrin
Shorra nga Kaçaniku që në fund të
viteve të ’80-ta të shekullit të kaluar
e kishte plagosur rëndë një sna-
jperist i njësive speciale të Serbisë
duke e goditur në organet gjeni-
tale… Isha dëshmitar i gjithë asaj
dhimbjeje të atij fëmije në repartin
kirurgjik të Fakultetit të Mjeksisë
së Universitetit të Prishtinës e pas-
taj edhe gjatë procesit të shërimit të
tij që shënonte rezultate pozitive
por për jetën e ardhshme të atij
fëmije linte pasoja të pari-
parueshme pasi sipas mjekëve, ai
fëmijë do të mund të mbetej i
paaftë për të krijuar familje… Nëse
asgjë tjetër, britmat e tmerrshme të
atij fëmije nga dhimbjet e shkaktu-
ara para e pas kurrë nuk do të më
hiqen nga mendja…
Edhe në rastin specifik të
Rilindjes, siç rrëfen në shumë pjesë
të librit tuaj, kishte “shtresa” t’i
quajmë shfrytëzuesish dhe të
shfrytëzuarish…
Është mëse e vërtetë. Në krye të
atyre që, po t’i quash hajna është
Bajram Kabashi
pak sepse ata nuk kan vjedhur por
kanë marrë e shfrytëzuar pasurinë kam shkruar shumë e shumë pranishme në jetë, në rrugë, qytet,
e të tjerëve ditëmdrekë, është shkrime e analiza të tjera për gaze- fshat gjithkund ku zhvillohet jeta.
Mehmet Emërllahu i cili edhe tash tarinë zbuluese etj., të cilat në një Është shumë e çuditshme që në
e ka një pasuri të ish-gazetës kohë më të volitshme për mua do Kosovë e Shqipëri ma merr mendja
Rilindja në emrin e vet që e kalon t’i botoj si libra të veçantë. ka më së shumti analistë në botë
shifrën e mbi 3 milion eurove në për kokë banori, ndërsa jemi një
Tiranë e gjetiu… As sot askush nuk Çfarë është roli i gazetarit në vend e popull kaq i vogël e kaq
ka ngritur kallëzim penal ndaj tij shoqërinë e sotshme shqiptare? A mbrapa ekonomikisht! Megjithatë,
dhe për çudi askush deri sot nuk e është gazetaria në nivelin që duhet kam një bindje se gazetaria në
ka njoftuar Njësinë për Krime të të jetë ajo në një shoqëri Shqipëri është në një hap më për-
Rënda Ekonomike të SHPKsë për demokratike? para drejt profesionalizmit e mod-
veprimtarinë e tij tejet të Roli i gazetarisë dihet se cili do ernizimit. Kjo mund të vërehet
dënueshme! Unë, së bashku me të duhej me qenë në shoqërinë e përditë në shtypin e shkruar dhe
kolegët Zeqir Bekollin e Behar sotme shqiptare në përgjithësi si atë radio-televiziv. Por, duke pasur
Zogianin, e patëm bërë të njohur gjithkund në botë, por çështja është parasysh problemet e mëdha që
këtë veprimtari kriminale para se si realizohet detyra e përcaktimi gëlojnë në trupin e shoqërisë
pothuaj 15 vitesh por në atë kohë profesional i secilit gazetar veç e shqiptare, kjo ende nuk është e
s’kishte organe legale shtetërore. veç. Gazetaria shqiptare në mjaftueshme. Gazetaria në Kosovë
përgjithësi në një mënyrë është pri- ka ngecje të shumta për shkak se
Ka disa vite që jetoni në jëse e proceseve për demokratiz- janë të pakta ato gazeta gjë që
Norvegji.Vazhdoni të merreni me imin e shoqërisë shqiptare por ajo reflektohet në mungesën e formim-
gazetari? nuk mund të bëjë më shumë për it të botëkuptimeve kritike në opin-
Qëkur shkela në tokën norveg- shkak të mungesës së theksuar të ionin publik. Këtu mund të bëjnë
jeza ka përfunduar marrja ime traditës demokratike në shoqërinë përjashtim ‘Koha Ditore’ e
aktive me gazetari, por jo edhe ajo shqiptare në Kosovë, Shqipëri, ‘Expressi’ që janë deri diku më të
pasive. Profesionit nuk ia kam Maqedoni e gjetiu, si dhe për shkak hapura për rrjedhat e gazetarisë
kthyer shpinën asnjëherë. të defekteve të theksuara të poli- bashkëkohore. Por, në gjithë këtë
Përkundrazi. Këtu kam lexuar më tikës shqiptare gjithandej. Në një gjendje duhet parë edhe kushtet e
shumë se kurrë ndonjëherë më mënyrë edhe gazetaria është e rënda të punës për shumicën e
parë libra të shumtë nga fusha e plagosur për shkak të jetës në këto gazetarëve jo vetëm në Kosovë, por
gazetarisë etj., të tillë që, për fatin “moçale” të trashëguara nga e kalu- gjithkund në shqiptari. Kjo reflek-
tonë të keq, ndoshta duhet të kalo- ara e hidhur e popullit. Vërejtja ime tohet pastaj padyshim edhe në
jnë decenie derisa do të jenë pran- është se ka më shumë “analistë” që shkrimet e tyre etj. Është e ditur
ishme për lexuesit shqiptarë në shesin mend në profesionin e gaze- tashmë botërisht se ka diferenca të
përgjithësi. Se vazhdoj të merrem tarisë duke e kundruar jetën nga theksuara sociale në mesin e gaze-
me gazetari tregon edhe fakti se zyrat e redaksive a luksi i shtëpive e tarëve nëpër redaksi, ku një shtresë
këtu e shkrova librin tim ‘Rilindja - banesave, e më pak gazetari që është e privilegjuar e tjetra, pjesa
përkushtim e trishtim’ dhe këtu është e duhet të jetë më shumë e 136 ®
 136
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
Bajram Kabashi: Dëshmoj tragjedinë e Kosovës
®
135
më e madhe, ballafaqohet me
mungesat e padurueshme të përdit-
shmërisë së rëndë sociale…
Si ishte e mundur që deri në atë
masë ishte dehumanizuar jeta në
mjediset gazetare, siç e përshkruan
atmosferën edhe në librin Rilindja…
Shiko, në gazetën Rilindja ka
pasur njerëz të mirë, shumica kanë
qenë të tillë, natyrisht, por një pjesë
e tyre kanë qenë siç thotë ajo fraza
popullore ”as sherri i turkut a hajri i
shkaut”. Një pjesë tjetër kanë qenë
çanaklëpirës që kanë luftuar
’nacionalizmin dhe irredentizmin
shqiptar’ gjatë gjithë jetës së tyre në
mënyrë shembullore dhe në këtë
mënyrë kanë zënë pozita udhëhe-
qëse në gazetë dhe janë pasuruar.
Këta na kanë marrë në qafë edhe ne
si kolegë të tyre, edhe i kanë bërë
shumë dëm lëvizjes për liri në
Kosovë duke krijuar përçarje e pro-
pagandë të tmerrshme anti-
shqiptare. Ata gjithmonë ia arritën të
mbeten mbi sipërfaqe me gjithë
ndërrimin e regjimeve, kohëve e
partive të ndryshme. Një pjesë e
madhe e tyre edhe sot janë nëpër
poste dhe njerëzit nuk e dinë se sa
dëm kanë sjellë dhe do të sjellin këta
në jetën tonë kombëtare.
Ndoshta në të ardhmen është
mirë të ribotohen artikujt e secilit
prej gazetarëve të dikurshëm në një
uebfaqe - sepse është mëkat të harx-
hohet letër për ta - që të shihet se
kush kanë qenë secili prej tyre. Kjo
dosje e tyre do të jetë pjesë e procesit
të hapjes së dosjeve në shoqëritë
komuniste. Një grup prej nesh që e
dinim rëndësinë e punës sonë si
gazetarë dhe misionin që kishim për
lirinë e popullit tonë ishim gjithë
kohën në terren dhe bënim shkrime
që i jepnin një drejtim lëvizjes gjith-
popullore për liri. Dua të them se
gazetaria është profesion specifik që
nuk mund ta ushtrojë gjithkush sado
që mund të thotë: ”Unë jam gazetar”
etj. Unë, Bekolli e Zogiani e disa të
tjerë ishim solidarë me njëri-tjetrin
por ishim pak dhe nuk kishim
FAMILY DENTAL SERVICES
Dr. Irene Rachowin
Dr. Lonid Yoffe
Gum Treatment
Oral Surgery
Dentures
Root Canal Treatment
EMERGENCY SERVICE
Free Consultations
Insurance Plans & Medicaid Accepted
Unions: 32BJ, 1199, Metroplus. Fidelis, GHI, Health First and others.
33 East 208 Street, Bronx NY
Near Jerome Avenue, Corner of Dekalb Avenue.
Train nr. 4 to Mosholu Parkway
SERVING ALBANIAN AMERICAN COMMUNITY SINCE 1979
ndikim me ndryshue rrjedhën e
gjërave mbarë e mirë… Por, e shfry-
tëzoj rastin t’i falënderoj për soli-
daritetin e jashtëzakonshëm njerë-
zor e profesional kolegët jashtë
gazetës, Agim Morinën, Musa
Sabedinin, Fadil Gashin etj., me të
cilët kam kaluar ditët më të vështrira
në Kosovë e Shqipëri. Dhe në veçanti
të shpreh mirënjohjen time të përjet-
shme ndaj gazetarit të madh të
’Gazetës Shqiptare’ në Tiranë, Ali
Ukës, që u vra në lulen e rinisë në
Tiranë në fund të korrikut 1997,
vrasje që edhe sot e kësaj dite vazh-
don të mbetet shumë enigmatike.
Vrasja e tij më ka vrarë thellë në
shpirt edhe mua dhe të gjitha ata që
kanë punuar për lirinë e Kosovës
dhe për shqiptarinë. Shpresoj që një
ditë emri dhe vepra e Ali Ukës do të
ndriçohet dhe do të lartësohet emri i
tij. Kjo do të jetë koha kur shqiptarët
do të punojnë dhe do të vlerësojnë
drejt personalitetet e tyre kom-
bëtare!
Si i vlerësoni zhvillimet politike
në Kosovë pas pavarësisë? Cilat
janë sukseset dhe të metat e poli-
tikës kosovare?
Zhvillimet politike janë deri diku
pozitive por është evidente se
Kosova ka probleme jo të vogla me
minoritetin e instrumentalizuar
serb, i cili nuk do të drejta por do
territore të Kosovës, sidomos tashti
kur kësaj pakice të instrumental-
izuar për qëllime serbomëdha i ka
dështuar plani i hershëm për ta
pasur e mbajtur gjithë territorin e
Kosovës si pjesë të Serbisë
pushtuese. Kujtoj se edhe me Planin
Ahtisari është dëmtuar rëndë kom-
paktësia territoriale e Kosovës e të
mos flasim për ambiciet e tjera të
shtetit serb për të imponuar të drejta
shtesë që jo vetëm e cënojnë atë plan
në bazë të cilit u shpall Kosova e
pavarur, por bukur direkt po krijo-
het “Republika Srpska Kosove i
Metohije!” Oreksin e pashuar serbo-
madh duhet penguar tashmë, se janë
tejkaluar të gjitha ”vijat e kuqe” të
durimit. Unë e kuptoj se një politikë
ADULT & CHILDREN
Bonding
Cosmetic Dentistry
Bridgework
Crowns
Sealants
Tel. (718) 652 – 0769
që nuk ka pasur kapacitete apo
mundësi për ta çliruar vendin e vet
me forca vetjake e ka të pamundur
të diktojë kushte e të mbrojë qën-
drime.
Megjithatë, konsideroj se edhe
me Planin Ahtisari janë përmbushur
shumë orekse që Serbia as që ka
mundur t’i paramendonte në vitin
1999 pasi NATO-ja e çliroi Kosovën.
Thjesht, politika e Kosovës vazhdon
të jetë e paemancipuar, politikisht e
pangritur, me mungesë arsimi kra-
hasuar me Serbinë e kjo ne
vazhdimisht e historikisht po na vë
në pozitë inferiore me fqinjin tonë.
Serbia qysh para vitit 1912/1913 i ka
përgatitur kuadrot që kanë udhëhe-
qur me shtetin në vende të
ndryshme evropiane, ata kanë qenë
njerëz me dije të mëdha për marrëd-
hëniet ndërkombëtare etj, ndërsa ne
as sot në vitin 2008 nuk i kemi
kuadrot e duhura në vendet e duhu-
ra. E them me bindje të plotë se po
të mos ishte Lëvizja Vetëvendosje e
Albin Kurtit, punët do të ishin edhe
më zi se që janë në të vërtetë.
Sidoqoftë, sukses i madh është vetë
kjo pavarësi e arritur me të mirat e të
metat e saj, por gjeneratave të shqip-
tarëve të Kosovës u mbetet punë e
madhe për t’i përmirësuar disa
gabime të deritashme në dëm të
Kosovës.
Ju keni falur tokën në Kosovë
për themelimin e Qendrës Kulturore
Arbnore ”Papa Klementi”. Cili është
misioni i kësaj qendre?
- E falenderoj Zotin që për herë
të parë në jetën time u bëra i zoti me
falë diçka e këtë ma mundësoi jeta
në këtë vend të bekuar që quhet
Norvegji. Edhe pse ky akt i familjes
sime nuk ka arritur të kuptohet drejt
nga të gjithë. Kjo për shkak të
ekstremizmave që kanë mbirë edhe
në shoqërinë shqiptare në Kosovë
pas vitit 2000. Vetëm përmendja e
ndërtimit të Qendrës Kulturore
Arbnore ”Papa Klementi” i ka
shqetësuar tejmase disa qarqe
islamiste politike, të cilët Kosova i
fitoi si dhuratë danajsh pas çlirimit
në qershorin 1999! Edhe nën push-
tim, Kosova ka pasur njerëz të
vetëdijshëm për misionin tonë si
komb, ndërsa tash iu shtuan edhe
këta anti-shqiptarë që synim e kanë
krijimin e njëfarë ”ummeti musli-
man” në mes të Shqipërisë. Si hap i
parë që e ndërmorën ata ishte kriji-
mi i një ndërgjegjeje të re musli-
mane, një preokupimi politik panis-
lam. Këta e bënë edhe xhamizimin e
Kosovës, më të madhin në historinë
e këtij vendi shqiptar, duke i tejkalu-
ar në planifikim e precizitet edhe
pushtimet e gjata të periudhës
osmane. Disa imamë e myezinë të
Kosovës e kanë ngritur kryet më lart
se dishepujt e tyre kur ishin jeniçerë
e suvarinj të dikurshëm që thernin e
masakronin shqiptarë, pra ushtarë
besnikë gjakpirës të ”babës mret”
prej Stambolli. Për mua shpërdorimi
i këtillë i ndjenjave fetare është i
trishtueshëm. Them me bindje të
plotë se po rrezikohet shqiptarësia e
vendit, ndërgjegja kombëtare
shqiptare.
Thjesht, disa rryma panislamiste
me idetë e tyre politike dhe jo fetare,
janë krejtësisht antishqiptare. Ato jo
që po e mbjellin ”Lindjen” në
”Perëndim” - nuk duhet të mbillet as
Lindja në Perëndim e as Perëndimi
në Lindje - por me dehjen e tyre të
qëllimshme edhe njëherë po na vënë
në konflikt me botën përreth nesh
dhe ne me veten tonë, duke mos
dashur ta shohin madje edhe faktin
se vetë populli shqiptar nuk mund ta
ketë asnjë fe ”mbizotëruese” nga që
përbëhet prej katër fesh dominante,
pra është një popull shumëfetar. Ne
nuk mund të ndërtojmë projekte
islamike, as ortodokse, as katolike,
sepse ende nuk kemi arritur të ndër-
tojmë as projektin tonë themelor:
bashkim tonë kombëtar. Prandaj,
politizimi i cilësdo fe ndër shqiptarë
çon drejt dobësimit të idesë sonë
kombëtare. Idenë për ngritjen e
kësaj qendre e kam menduar gjatë
dhe kjo më shumë lidhet në raport
me historinë e vërtetë të kombit, atë
të fshehurën të cilën duhet ta vëmë
në pah si pjesë të integritetit tonë të
vërtet kombëtar, andaj erdhëm në
përfundim se ajo duhet quajtur
Qendra Kulturore Arbnore ”Papa
Albani”. Papa Kelmendi XI me
shembullin e tij ishte dhe mbetet një
nga personalitetet më shembullore
në historinë e atdhetarizmit shqip-
tar. Ai ka qenë, siç dihet, nismëtar i
drejtpërdrejtë i Koncilit apo
Kuvendit të Arbënit (1703), një
kuvend që synonte ringjalljen
shpirtërore shqiptare, pasi kërkonte
jo vetëm riorganizimin e admin-
istrimit kishtar, por edhe organiz-
imin e mësimit të gjuhës shqipe,
d.m.th. kërkonte ringjalljen kom-
bëtare shqiptare. Në kohën e tij dhe
ndikimin e tij Francesko da Lecce-ja
hartoi dhe botoi edhe Gramatikën e
Gjuhës Shqipe (1716) dhe shkroi
fjalorin e gjuhës shqipe, i cili ka
mbetur i pabotuar deri në ditët e
sotme. Po ky Papë bëri edhe ndër-
marrjen më të jashtëzakonshme, të
papërsëritshme do të thosha, duke
nisur përmbledhjen e të gjitha doku-
menteve që lidhen me Ilirinë e
lashtë, përmbledhjen në 11 vëllime të
Ilirisë së Shenjtë (Illyricum Sacrum).
Ai është, siç kemi theksuar në
arsyetimin e faljes së tokës sonë për
ndërtimin e qendrës që duhet ta
mbajë emrin e tij, biri i këtij kombi
gëzuar 28 nëntori
që e shpëtoi popullin tonë nga har-
resa, andaj as ne, secili prej nesh,
nuk guxojmë ta harrojmë atë… Mos
harroni, të gjitha këto u bënë në
kohën kur hoxhallarët, myezinët
osmanë ndalonin çdo gjë shqiptare,
gjuhën, shkrimin qenësinë tonë
kombëtare. Dënonin me vdekje,
burg e internime vetëm për një ger-
më shqipe. Thjesht, në epokën
osmane ne ishim në zhdukje e sipër
si komb. Shpëtuam mrekullisht në
bazë të përpjekjeve të përbashkëta të
të gjithë shqiptarëve të të gjitha feve
prej dhunës dhe asimilimit osman
duke gjetur mirëkuptim. Në ç’gjë
gjetëm mirëkuptim? Në idenë se
kombi është mbi të gjitha. Kur kjo
kuptohet drejt, atëherë problemet
tjera tejkalohen pa u ndier fare.
Merreni me mend nëse Ismail
Qemali, i cili ishte nëpunës i lartë në
qeveritë osmane dhe musliman, apo
Hasan Prishtina, Isa Boletini,
Bajram Curri etj., të cilët për nga feja
ishin muslimanë të synonin ndër-
timin e ’umetit islamik’ dhe jo
shtetin shqiptar ku do të ishim ne
sot?
Ku do të ishim ne nëse këta atd-
hetarë s’do ta luftonin shtetin e
kalbur osman i cili shtyllë e kishte
fenë islame?
Sot kjo vetëdije është duke u
luftuar dhe po ngallmohet ideja
tjetër se kinse pushtimi osman nuk
ishte i dëmshëm. Bile, kinse ajo edhe
na paska shpëtuar! Ku ka në histor-
inë njerëzore pushtues që ka shpëtu-
ar të pushtuarin?! Edhe zogjtë, po
edhe gomarët e dinë se pushteti
osman desh i rroposi vetë turqit. Po
të mos dilte një njeri që pushtetin
fetar osman e shkallmoi, si Mustafa
Qemali – Ataturku, i cili është me
prejardhje shqiptare, sot vështirë se
do të kishte këso Turqie siç është sot,
apo edhe nuk do të ishte fare. Po të
kishim mbetur në mëshirën e
shteteve islamike, d.m.th. në ’umetin
islamik’ serbët e rusët do të na
shfarosnin. Këto shtete dinkar-
dashësh jo vetëm që nuk do ta
luanin as gishtin e vogël për të na
ndihmuar – kuptohet pos në ndër-
timin e xhamive – por këto shtete
nuk janë në gjendje as sot, kaq muaj
pas shpalljes së pavarësisë, të prano-
jnë pavarësinë e Kosovës, e cila është
fakt i kryer. Ku mbet solidariteti
islamik athua? Ku mbeti vëllazëria
muslimane? Jo, këta të ashtuquajtur
’vëllezër’ janë më të lidhur me
pushtetarët e Miloseviç-it, me
regjime më kriminale antishqiptare.
Pra, kjo është e vërteta. E hidhur.
Por e vërtetë. Të krishterët na shpë-
tuan duke e bombarduar Serbinë me
rrezikun e një lufte të re botërore
ndërsa muslimanët s’janë në gjendje
as të na pranojnë. Të bëjnë një akt të
thjeshtë deklarimi. Hajde ’vëllazëri’
hajde. Ndër ne, në fushën e arsimit,
roli i klerit katolik është i pazëvendë-
sueshëm dhe i pakrahasueshëm.
Ishin ata të parët që shkruan shqip
edhe në kushte të kërcënimit me
vdekje. Ishin ata që botuan shqip, që
predikuan shqip nëpër kisha, që
bënë luftë edhe kundër klerit të huaj
në tokat shqiptare! Paramendoni
vetëm një fakt të thjeshtë në këtë
100-vjetor të alfabetit të shqipes:
hoxhallarët që kundërshtonin
vendimet e Kongresit të Manastirit
kërkonin që alfabet i gjuhës shqipe
të ishte me shkronja arabe! Ndërsa

gëzuar 28 nëntori
Bajram Kabashi, Gjergji, me gruan e tij Anën dhe vajzën Driadën me qirinj në dorë, ditën e pagëzimit në Kishën e Shën Gjon Pagëzuesit në Zallkuq, (Zllakuqan) të Komunës së
Klinës më 27 Korrik 2008, në prani të priftit Don Pren Kola dhe disa të tjerëve nga komuna e Istogut, që u pagëzuan një javë më vonë.
vetë turqit pas 15 vjetësh e kthyen
alfabetin arab të gjuhës së tyre në atë
latin! Po të ishte pranuar kjo, pra
alfabeti arab për shqipen, vetëm
mund të paramendohet se si do të
na shihte bota sot! Si një fis të hum-
bur arab në mes të Europës!
Prandaj, kjo Qendër është e një
rëndësie të veçantë. Ajo do të merrej
kryesisht me hulumtimin, botimin
dhe editimin e të dhënave të sheku-
jve që janë lënë në harresë deri në
ditët e sotme. Përpos përkrahjes që e
patëm për nismën tonë, nga disa
qarqe intelektuale pati edhe përbuz-
je të aktit tonë, duke e përshkruar
këtë akt si krekosje e marrëzira të
tjera nga një mendësi e barbarizuar.
Por e mira është që fjalët i merr era,
qentë lehin dhe karvani ecën. Ne si
familje aq patëm mundësi të bënim
dhe këtë e bëmë me sinqeritet njerë-
zor e kombëtar, ndërsa ngritjen e saj
shpresoj se do ta bëjnë të tjerët, pasi
ne tani për tani nuk kemi mundësi të
bëjmë më shumë.
Në shtypin e Kosovës janë botu-
ar disa shkrime mbi ”konvertimin” e
shqiptarëve në fenë katolike. Njëri
prej tyre jeni edhe ju. Cilat janë
arsyet që e ndërmorët një hap të
tillë që u prit me shumë reagime në
Kosovë?
U bë një zhurmë artificiale e nxi-
tur kryesisht nga qarqe të caktuara
të Bashkësisë Islame të Kosovës, e
disa islamistë politikë që nga ”nënto-
ka” e nxitën një fushatë kundër
nesh, duke e zbuluar kështu se e
drejta e besimit nuk është e lirë siç
duhet të jetë në Kosovë. Po, ka pasur
shkrime të shumta mbi “konver-
timin” tonë në katolicizëm, siç e vë
me të drejtë nën thonjëza në pyetjen
e bërë. Në të vërtetë jemi pagëzuar
mbi gjithsej 20 veta nga familja ime,
disa familje Mehaj nga Prigoda e
Istogut dhe një i ri i familjes
Maksutaj nga Banja e Pejës. Dhe, jo
vetëm ne, por janë të gatshëm të
pagëzohen edhe qindra e mijëra të
tjerë, por në mungesë të lirive fetare
dhe poshtërimit të nxitur nga rrethe
të caktuara, njerëzit po hezitojnë.
Sidoqoftë, kjo çështje ka marrë
frymë dhe nuk mund të pengohet
më. Aktin tonë ne e bëmë publikisht
pa u fshehur dhe kjo është vlerësuar
si një sfidim i vërtetë i islamizmit
politik në Kosovë dhe është shp-
jeguar si një provokim i çuditshëm
nga ana e BIK-ut të Kosovës, e cila
çështjen religjioze e kishte pasur si
punë të kryer, çështje që ka marrë
fund që nga koha e viteve të fundit të
pushtimit osman, të cilin ata, në të
vërtetë, e konsiderojnë si ’çlirim’!?
Ndjenjat tona fetare sikurse ajo e
pjesës më të madhe të popullit të
Kosovës, e posaçërisht e banorëve
shqiptarë të Rrafshit të Dukagjinit,
mund të cilësohen si një laraman-
izëm i zbehur, apo më saktë, si një
indiferencë fetare. Është e qartë se
një pjesë e madhe e banorëve tradi-
cionalisht me myslimanizmin e kanë
lidhur vetëm sheqerkat e festave
fetare myslimane, bajramit. Asgjë
tjetër! Kështu ka qenë gjendja së
paku deri sa filloi lufta nacionalçlir-
imtare kundër Serbisë, pra përderisa
u fitua kjo luftë nga NATO-ja në fil-
lim të qershorit 1999. Pastaj ndodhi
një dukuri e çuditshme si rezultat i
hapjes së Kosovës ndaj botës depër-
tuan lloj- lloj ”bamirësish” nga
jashtë, sidomos nga vendet arabo-
islamike të cilët i hapën ”zemrat për
vëllezërit muslimanë” të Kosovës
dhe e prishën dhe e çoroditën mysli-
manizmin tradicional shqiptar,
butësinë e tij të njohur ndaj vlerave
të botës Perëndimore dhe lidhjen e
tij me interesat e kombit. Në këtë
infektim e prishje të myslimanizmit
tradicional shqiptar, që është prak-
tikuar me shekuj nga një pjesë e
popullit, ndikim negativ ka pasur
edhe Bashkësia Islame e Kosovës si
një ”ministri e jashtme” që i gjeti e
lidhi do interesa me panislamistë të
botës… Kjo pastaj u shpreh me har-
timin e politikës së fshehur fillimisht
për xhamizimin e Kosovës, akt ky i
shëmtuar që u krye nën mbikqyrjen
e tyre, me pare arabe e arkitektë të
ardhur nga Turqia. Thjesht, u
instalua e u mboll një kulturë
jovendëse, e huaj nga çdo aspekt që
ta shikosh në vendin tonë. Objektet e
reja të ”kultit” u ndërtuan e po ndër-
tohen në vende më strategjike, për të
rënë në sy. Në një mënyrë panis-
lamistët sikur shtyhen me
strategjinë pushtuese serbo-
ortodokse serbe, e cila, në të njëjtën
mënyrë, para se Kosova të çlirohej
nga NATO-ja, ngriti objektet e veta
të ”kultit” për ta forcuar imazhin
panortodoks serb të ”zemrës së
Serbisë”, e këta, ”shqiptarët” tanë po
ia kthejnë pushtuesit që në një
mënyrë është larguar nga Kosova,
forcimin e tezës së kobshme anti-
shqiptare për ”qendrën” e ”musli-
manllëkut” në këtë pjesë të botës! E,
Anastasios Janullatos-i, në anën
tjetër, në një pjesë të madhe të
Shqipërisë, vazhdon ta përmbyllë
fazën e shkatërrimit të KOASh-it në
emër të ringjalljes së Kishës
Ortodokse Autoqefale Shqiptare, por
fillimisht si filialë e aspiratave të
shovinizmit grek… Asgjë për t’u
befasuar! Anastasios Janullatos
është nënkryetar i Kishës Ortodokse
Botërore! Naim Tërnava,- krye-
myftiu i Kosovës së sotme, para ca
vitesh qe zgjedhur në Stamboll
nënkryetar i Xhamisë Botërore!
Çështja e ‘konvertimit’ u bë pa nevo-
jë kinse punë e madhe. Kjo u bë me
qëllim shumë të qartë që të ndalet
zgjedhja që njerëzit në Kosovë dëshi-
rojnë dhe mund të bëjnë. Zgjedhja e
fesë është një nga të drejtat
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
themelore njerëzore dhe këtë nuk
mund ta tjetërsojë askush. Në rastin
tone, nuk ka ndodhur as kjo. Ne të
gjithë e dimë se kemi qenë të
krishterë. Qoftë me përdhunë, qoftë
për t’i ikur taksave të rënda, qoftë
për shkak të zgjedhjes që këta të
krishterë në një çast vendosën të
islamizohen dhe ky ishte një proces.
Pjesa më e madhe e shqiptarëve një
kohë të gjatë kanë qenë laramanë.
Ajo ku shqiptarët nuk kanë qenë
laramanë ka qenë përcaktimi i tyre
kombëtar. Ata, që të gjithë pa dallim,
kanë qenë e kanë mbetur shqiptarë.
Më kujtohen shënimet e një
udhëtari francez apo anglez, i cili
duke kaluar nëpër Gadishullin Ilirik
shkruan se këdo që kishte pyetur se
çfarë është ishin përgjegjur se janë
katolikë, ortodoksë apo muslimanë.
Por kur ka hyrë në tokat shqiptare,
pyetjes se çfarë janë gjithkush ishte
përgjegjur: Shqiptar! Edhe udhëpër-
shkruesi nuk mund ta fshihte admir-
imin për këtë qëndrim të shqip-
tarëve.
Në këtë kuptim, çështja e fesë
është çështje e përcaktimit tim
shpirtëror personal e familjar. Unë e
di se familja jonë në të kaluarën
ishte laramane, e di stërgjyshin tim
katolik, ashtu qysh e dinë të gjithë
shqiptarët pa dallim dhe për mua e
gjithë kjo është vetëm një rigjetje,
ritakim me të parët e mi. Cili shqip-
tar nuk ishte i krishterë? Prandaj,
turri anti-krishter, nëse kudoqoftë
ka njëfarë arsyetimi, ndër shqiptarë
është çmenduri. Është njësoj si ta
fyesh, ta sulmosh gjyshin e
stërgjyshin tënd!
Për çka ndjeni më shumë nevojë
në mërgim? Çfarë janë lidhjet tuaja
me vendlindjen?
Kur ke kaluar aq shumë vite të
jetës në gazetari aktive, duke qenë
njëfarë hulumtuesi i palodhshëm në
137
profesion, e një ditë detyrohesh ta
ndërpresh dhunshëm jetën profe-
sionale, ndjen një pikëllim kur men-
don se si mundi të ndodhte kjo, pra,
që të mos e vazhdoja punën time në
gazetari edhe pas lirisë së Kosovës…
Por, tashti e kam shumë të qartë se
gjërat kishin qenë të planifikuara
shumë mirë nga nëntoka e zezë
shqiptare e Kosovës, e udhëhequr
nga ata që janë kriminelët e vetëm
më të mëdhenj të Kosovës, përfaqë-
suesit famëzinj të Slluzhbës së
Dërzhavna Bezbednostit, të ash-
tuquajturit Sigurim Shtetëror të
Kosovës. Ata i kanë burgosur të
gjithë ata që kanë vdekur apo që
jetojnë e njihen si të burgosur të
dikurshëm të ndërgjegjes në burgjet
serbo-sllave dhe njëherit i kanë
ngatërruar aq shumë e me perfiditet
mizor sa që asnjë prej atyne ”vikti-
mave” për shkak se i kanë komplek-
suar e marrosur me ngatërresa të
ndryshme, nuk guxon ta ngrejë
gishtin në drejtim të xhelatëve të
tyre, madje edhe nëse ngjiten në
majat më të ndjeshme të pushtetit…
Mua nuk arritën të më burgosnin,
por më sulmuan pandërprerë dhe
ma nxinë e bënë të vështirë jetën me
të ashtuquajturit ”gazetarë” të tyre!
Në mërgim, natyrisht, më mungon
Kosova, familja e gjerë, nëna ime
plakë, shokët e mi të profesionit e
miq të shumtë… Më mungon
Kosova e posaçliruar, ditët e para të
lirisë, gëzimi gjithëpopullor për lir-
inë e ardhur dhe më trishton fakti se
nuk kisha asnjë mundësi të isha
edhe unë pjesë e atij gëzimi, pasi
edhe vetë kisha bërë mjaft për atë
ditë, pa fituar asgjë për mundin,
djersën e gjakun e derdhur. E di se
kjo është padrejtësi e madhe e bërë
nga Serbia me veglat e tyre
”shqiptare”! Unë mesazhin e dhënë e
kam kuptuar edhe më mirë se që
mendojnë këta antishqiptarë…
Lidhjet e mia me vendlindjen janë jo
aq të mira për shkak të largësisë por,
megjithatë, gjatë gjithë këtyre dhjetë
viteve kam menduar të kthehem e të
vazhdoj ”ku e kam lënë!”…
Më duhet të them se puna ime e
gjatë në terren nëpër të gjitha trojet
shqiptare ka bërë që të ndiej se si
merr frymë kombi im. Çdo veprim
imi në jetë ka qenë, është dhe do të
jetë në këtë vijë: të bashkërendojë
me të ardhmen më të ndritur të këtij
kombi të shumëvuajtur e krenar.
Sa shqiptarë jetojnë sot në
Norvegji dhe për çfarë dallohen
ata?
Numri zyrtar është diku mbi 10
mijë veta por supozohet se ka dikund
rreth 15 mijë shqiptarë nga e gjithë
hapësira shqiptare e Ballkanit. Pjesa
ma e madhe e këtyre shqiptarëve erd-
hën gjatë luftës 1998 sidomos 1999.
Meqenëse shumica e tyre kanë ardhur
të varfër, këtu është e qartë se
preokupimi i tyre ka qenë se si ta
mposhtin mallkimin e të qenit të var-
fër. Disa kanë punuar e fituar me nder
e një pjesë e vogël përfliten për vepra
kriminale. Kohëve të fundit gjeneratat
më të reja sjellin një freskim me etjen
për t’u shkolluar e qenë pjesë e inte-
gruar e shoqërisë norvegjeze.
Kjo frymë e re më gëzon sepse
përveç faktit që ata përparojnë indi-
vidualisht, ata e përmirësojnë gradu-
alisht edhe imazhin negativ që aty-
këtu e kanë norvegjezët për shkak të
disa shqiptarëve të mbrapshtë.
138
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori

ACCIDENT?
Contact the
Law Office of Alpert & Kaufman, LLP

STEPHEN B. KAUFMAN Fighting for the People for over 30 Years!

LETS US HELP YOU
ATTORNEY AT LAW
WE OFFER FREE CONSULTATION
ALL TYPES OF INJURIES | ALL TYPES OF ACCIDENTS

Auto / Bus Machine

Hospital Death Claims
Construction Real Estate
Sidewalk Stairway

Wills Estates

WITH TWO CONVENIENT OFFICES AT

BRONX MANHATTAN
2916 Bruckner Blvd. 233 Broadway, Suite 707
(718) 822 - 0500 (212) 349 – 2000
WE GIVE YOU THE PERSONAL ATTENTION YOU DESERVE

Avokati që i ka përjetuar të njejtat probleme

GREENBERG & WILNER, LLP juridike, tani është në dispozicionin tuaj
C O U N S E L O R S AT L AW

HARVEY L. GREENBERG - ISH SHEF NDIHMËS PROKUROR I DISTRIKTIT TË BROOKLYN-IT SABRI (SAM) GJONI
HARVEY L. GREENBERG - FORMER CHIEF ASSISTANT DISTRICT ATTORNEY OF BROOKLYN Attorney At Law
Mbron çështje në të gjitha gjykatat
Të gjitha aksidentet kryesore • ALL IMMIGRATION
Raste kriminale
Probleme pronësie e banese MATTERS
Avoktat që prej 47 vjetësh • FEDERAL COURT
• PERSONAL INJURY
Trial In All Courts
All Major Accidents • REAL ESTATE
Criminal Cases
Real Estate

Practicing Law For 47 Years

Tel: 212.625.8333
232 MADISON AVENUE, SUITE 909 Telephone: (212) 953 – 2300
401 Broadway, Suite 1111
NEW YORK, NY 10016 Facsimile: (212) 986 – 5994 New York, NY 10013
 / CYANMAGENTAYELLOWBLACK

139
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008

Albanian American Civic League

Wishes All Albanians
HAPPY FLAG DAY
Tom Lantos in Kosova 1990 Chairmen Ben Gilman Receives
AACL Balkan Peace Award 2003

Biden Gets AACL Award 2002

Chairmen Henry Hyde Receives
DioGuardi brings the issue of Kosova to the Oval Office for the
first time in 1988
AACL Balkan Peace Award 2004

Gen. Clark Gets AACL Award 2001

Cong. Rohrabacher Receives
AACL Balkan Peace Award 2005

NYS Senator Jeff Klein Introduces

Resolution in Albany to Recognize
the New State of Kosova 2008 Cong. Ileana Ros-Lehtinen Receives
AACL Balkan Peace Award 2006

Gilman, Hyde and Lantos at

Congressional Hearing for Kosova 2005

Senator Schumer Receives

AACL Balkan Peace Award in Senator McCain Receives
US Capitol 2007 AACL Balkan Peace Award 2007

Albanian American Civic League AACL BALKAN PEACE AWARDS

Liga Qytetare Shqiptaro Amerikane 2001-2008
P.O. BOX 70, OSSINING, NY 10562 OUR BI-PARTISAN WORK TO DEMOCRATS AND REPUBLICANS
TEL: (914) 762-5530 FOR ALL ALBANIANS (AS SHOWN ABOVE)
www.aacl.com CONTINUES

/
CYANMAGENTAYELLOWBLACK /

140
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28

Z. TOM MOVERMAN DHE Z. ALAN SHAPEY, DY NGA PARTNERËT E FIRMËS

Për shumë vite në gjykatat e Neë Yorkut, avokatët e aksidenteve personale të firmës, Lipsig, Shapey,
Manus & Moverman kanë përfaqësuar me sukses shumë shqiptarë dhe familjet e tyre që kanë pësuar plagosje
e dëmtime serioze apo vdekje të pamerituara.

Firma Lipsig është lidhur me Z. Sokol Kongoli, një profesjonist i licensuar dhe njohës i shkëlqyer i gjuhëve shqipe
dhe angleze, i cili punon në zyrat tona si pikë lidhje ndërmjet firmës sonë dhe gjithë komunitetit shqiptar. Z. Kongoli
është një anëtar i mirënjohtur i komunitetit shqiptaro-amerikan në New York City. Mbasi ka studjuar mjekësi në
vendlindje, z. Kongoli është diplomuar në Shtetet e Bashkuara dhe ka një eksperiencë shumë të gjerë si përkthyes
profesjonist në gjykatat e New York-ut, Gjykatën Federale si dhe në shumë gjykata të tjera në mbarë Amerikën.

Firma Lipsig do të vazhdojë të luftojë në gjyq për të siguruar që ju të merrni të gjitha paratë që meritoni sipas ligjit.
Ju sigurojmë që ju do të gëzoni përkujdesjen më të mirë dhe rezultatin më të mirë ligjor për çështjen tuaj gjyqësore.
Ne do të vazhdojmë marrëdhënien tonë të thellë dhe të hershme me gjithë komunitetin shqiptar në Amerikë.

Kontaktoni Sokol Kongolin në numrin:

(917) 733-3054
E-mail: skongoli@lipsig.com

1 (800) 9 LIPSIG • (212) 285 3300

LIPSIG, SHAPEY, MANUS & MOVERMAN
40 Fulton Street, New York, NY 10038
SOKOL
KONGOLI FLASIM SHQIP • KONSULTIME FALAS • VIZITA NË SHTËPI • VIZI

/
 / CYANMAGENTAYELLOWBLACK

141
nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008

LIPSIG , ZGJIDHEN SI SUPER AVOKATËT E VITIT 2008 PËR NEW YORK CITY.

DISA NGA VENDIMET GJYQËSORE TË FIRMËS TONË JANË:

$4,300,000 dollarë për një klient shqiptar, i cili u dëmtua duke punuar në ndërtim. Z. Moverman u
mor me çështjen nga fillimi deri në fund.

$50,000,000 dollarë vendim gjyqi për një fëmijë që pësoi dëmtime të rënda të trurit si rezultat i
helmimit nga kimikatet e bojrave.

$39,000,000 për një djalë 12 vjeçar që u godit nga makina si rezultat i neglizhencës së qytetit për të
instaluar një dritë trafiku.

MARK J.
MANUS

ALAN M.
SHAPEY
GLENN P.
DOLAN
THOMAS J.
MOVERMAN

0
Të gjithë shqiptarëve

Gëzuar 28 Nëntori
ITA NË SPITAL

/
CYANMAGENTAYELLOWBLACK /

142
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori

NATIONAL ALBANIAN AMERICAN COUNCIL

KËSHILLI KOMBËTAR SHQIPTARO AMERIKAN

The true voice of Albanians in Washington Zëri i vërtetë shqiptarëve në Washington

Washington Headquarters Office

1133 20th Street NW, Suite 210
Washington, DC 20036
Tel: 202.466.6900
Fax: 202.466.5593

Prishtina, Kosova
Sejdi Kryeziu NO 5
Pejton Place
Prishtina, Kosova
Tel: 381-38-544-293
Fax: 381-38-544-293 Gëzuar 28 Nëntori
Skopje, Macedonia
Maksim Gorki 8/10
Happy 28 November
Skopje, Macedonia 10000
Tel: 389 2 3113 904
Tel: 389 2 3113 903
Fax: 389 2 3113 902

Tirana, Albania Board of Trustees

Bulevardi: Gjergj Fishta Al Foundos
Kulla: 9; Shk: 1; Apt: 26 Bekim Ahmetaj
Tirana, Albania Cafo Boga
Tel: 355 4226 7670 Dennis Kalenja
Honorary Board Harry Bajraktari
Podgorica, Montenegro The Honorable Anthony Athanas, In Memoriam Musa Dakaj
Ul Oktobarska The Honorable Bret A. Clesi Etrita Ibroci
Revolucija Thomas Christo, Esq. Isejn Marku
50 Apt. 127 Ferid Murad, M.D., Ph.D. Stefan Kochi
Podgorica, Montenegro 81000 Honorary Co-Chairs Dr. Sami Repishti Executive Officers Halil Mula
Tel/Fax: +382-81-623-027 The Honorable Jon Corzine Ambassador William Ryerson Martin Shkreli, Chairman Rezart Spahia
The Honorable Eliot Engel Mr. Ekrem Bardha Ilir Rusi, Vice-Chairman Richard Lukaj
_________________ The Honorable Peter King Bardhyl R. Tirana, Esq. Lou Foundos, Treasurer Rudina Seseri
www.naac.org The Honorable Mark Kirk Ambassador William Walker Stefan Kochi, Secretary Nino Pjetri

/

gëzuar 28 nëntori
INTERVISTË EKSKLUZIVE ME ADRIAN RAKIPIN, ADMINISTRATOR DHE MENAXHER I KOMPANISË ALBSOUVENIRS (WWW.ALB-SOUVENIRS.COM)
Metalet janë të pavdekshme
ashtu si historia e rrënjëve tona
Një grup artistësh shqiptarësh të talentuar janë bashkuar në Athinë për të prodhuar pjata
artistike metalike zbukuruese me tema patriotike nga Shqipëria
Adrian, firma juaj dhe e famil-
jes juaj prodhon dhe tregëton
punime artistike të frymëzuara
nga historia dhe tradita shqiptare.
A mund të më thoni për lexuesit e
gazetës se si u lind kjo ide dhe cili
ka qenë reagimi i njerëzve kur
kanë mësuar për çfarë po bëni?
Me këtë rast ju falenderojmë
për mikpritjen dhe prezantimin
punimeve artistike të alb-sou-
venirs.com dhe të grupit realizues
të tij.
Idea e krijimit të alb-souvenirs.
com erdhi si pasojë e asimilimit të
shumë ngacmimeve që jetonin në
brendësinë time . Erdhi koha dhe
momenti i duhur.
Që karakteri i ndërgjegjshmëris
kombëtare të triumfonte më , duke
më shtyrë ditë pas dite në kristaliz-
imin e saj . Kur këto ide burojnë
nga zëmra thellësia e tyre kalon çdo
kufi , mendoj!
Metalet janë të pavdekshëm.
Nëpërmjet tyre, ne, sot lexojmë his-
torinë e rrënjëve tona. Besoj se ky
është edhe motivi i vazhdimësisë
nga alb-souvenirs , pra , pasqyrim
në metale të traditës , kulturës, his-
torisë tonë dhe shpërndarje të tyre
në mbarë botën. Duke u referuar
një fjale të urtë popullore
(Çdo komb t’i vërë vetes një
vlere, atë i venë dhe të huajt)
shpresojmë që edhe ne si mbarë
shqiptarët kudo që ndodhen, të
ndihmojmë në ngritjen e kësaj
vlere.
Reagimi i shokëve në përgjithsi
ishte pozitiv në fillim kur e dëgjuan
si ide. Më pas kur kjo ide u relizua
me punët e para (Skënderbeu ,
Berati), filluan të më jepnin edhe
idetë e tyre duke pasuruar
mendimet e duke më dhënë një
dozë optimiste në atë që kisha fillu-
ar të bëja.
A mund të na përshkruani disa
nga prodhimet tuaja artistike? Si
variojnë çmimet e tyre?
Nuk mund të filloja pa
Skënderbeun. Si puna e parë desha
që në vetvete ti jepja të gjitha
përpara atij gjiganti të madh ,
heroit tonë kombëtar. Së bashku
me skulptorin krijuam shumë skica
të ndryshme në letër për të
sugjerimi keni për blerësit tuaj të
mundshëm. Pse ia vlen të blihen
këto prodhime?
Këto pjata artistike kanë në
brendësinë e tyre si patriotizmin ,
por edhe finesën estetike të
punimit në metal. Si të tilla ato janë
të pranueshme në ambjetet qe
jetojmë e punojmë. Per të gjithë
shqipfolësit kudo që ndodhen këto
janë dhuratat më të bukura që
mund të bënin për dasma, fejesa,
në blerjen e një shtëpie të bukur,
festa të ndryshme, për një
biznesmen në ambjentin e tij të
punës etj, etj.
Këto punë artistike të një cilesie
Adrian Rakipi estetike do të ishin për çdo te huaj
të pranueshme për mjediset e tyre.
vendosur se kush do ishte finalja Me këtë rast shqiptaret kanë të
ajo që do të hidheshe më pas në krenohen me kulturën dhe
krijimin e figurës së tij në metal. punimet e tyre, vlerat e vendit tonë.
Metalet në vetvete janë shumë Me të marrë këto piata artistike
kapriçoze. Është e veshtirë ti japësh ne duar do të kuptoni ndryshimin e
atyre format dhe relievet që do ti , cilësisë dhe veçantinë që ato
dhe më e vështirë kur kjo formë ka paraqesin, vezullimin dhe shkëlqimin
trajtën e portretit. e tyre.
Tek krijimet e tjera specifikat Piatat artisike mbushin ambjentin
janë të ndryshme sipas llojit dhe me ngjyra dhe krenari.
karakterit real apo metaforik që Për të gjitha këto arsye që
përmëndëm më sipër ne sugjerojmë
tek klientët e blersësit tanë që midis
Shqiptarët, kur asaj morie të madhe punimesh
mblidhen për një qël- artistike që kanë parë prodhimet tona
janë tepër te veçanta , cilësore por
lim apo ide qoftë, dhe shumë të bukura.
bëjnë mrekullira
Edhe shqiptarët po përfshihen
gjithnjë e më shumë në tregëtinë
kërkojmë të shprehim . nëpërmjet internetit. Cila është
Mundohemi të nxjerrim diçka përvoja juaj? Nga cilat vende ju kanë
cilësore të pa arritur më parë. Kjo kontaktuar deri tani?
na bën të veçantë në atë që Alb-souvenirs për momentin
realizojmë me aq zell dhe kënaqësi. tregton dhe shpërndan në të gjithë
Çmimet e tyre variojnë 40 $ po botën vetëm nëpërmjet internetit.
ti referohemi piatave në metalet Jemi të rinj në këtë fushë e me këtë
bakër ose bronz dhe 55-60 $ piatat rast përveç optimizmit i cili nuk
që në praninë e tyre kanë edhe mungon na duhet edhe
argjendin, sidoqoft ajo që duhet pjesëmarrja e fuqishme e gjithë
nënvizuar tek këto krijime është se bashkëkombësve tanë për njohjen
këto punë prodhohen nga një grup e punëve tona fillimisht, e më pas
shqiptarësh e jo të huaj siç ndodh lidhjen me këtë treg i cili quhet
në pjesën më të madhe të “internet shopping”. Ne ishim të
prodhimeve në Shqipëri. guximshëm për këtë hap që
morrëm, pergjigja e njerëzve
Disa nga këto besoj se mund të përbën shpresën tonë.
përdoren si dhurata për miq Kemi lidhje me shumë shoqata
shqiptarë e jo shqiptarë por edhe shqiptare në te gjithë globin ,
për dekorime etj. Ju çfarë individë shqiptarë, koleksionistë të
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
huaj, biznese shqiptare, kryesisht
nga vendet Amerika, Kanadaja,
Suedia, Zvicer, Angli, Itali…. etj. .
etj.
Po shitje lokale apo kontakte nga
shitës së dorës së dytë a keni pasur?
Një pjesë e madhe e shitjeve
tona i përgjigjet lokalitetit këtu,
sepse edhe lidhja me njerëzit është
direkte dhe pjatat në realitet kur i
sheh janë më të bukura dhe më
Këto pjata artistike
kanë në brendësinë e
tyre si patriotizmin ,
por edhe finesën
estetike të punimit
në metal.
vezulluese se sa nëfotografitë që
paraqiten në uebsite. Për njohje, të
gjitha metalet në fotografi
humbasin bukuritë e tyre fizike
sepse shkëlqimi i tyre nuk lejon
fotografimin e sipërfaqes që
ndriçon.
Kontaktet me tregtarët janë të
shpeshta. Ato kanë për qëllim
mbajtjen e çmimeve konstante në
treg me ato që shiten në uebsitin tonë.
Ju keni mbledhur një grup të
bukur artistësh e profesionistësh që
punojnë për të realizuar këto krijime
artistike. Kush janë ata dhe si ka ecur
ky bashkëpunim?
Shqiptarët, kur mblidhen për një
qëllim apo ide qoftë, bëjnë mrekullira.
Rasti më i prekshëm është krijimi
dhe kurorëzimi i “alb-souvenirs.
com”.
Grupi realizues i përbërë nga
Besim Caushi(skluptor) , Olti
Lipe(fotograf) Filip Stamuli
(uebadministrator), Jonida Cibuku
e shumë të tjerë, duke i falenderuar
përzemërsisht me këtë rast, me
seriozitetin që i karakterizon, japin
frymën dhe angazhimin e tyre
maksimal për gërshetimin e
traditës dhe kulturës tonë të
shprehur në këto punime artistike.
Nuk e di , po , fillimisht
kuptohet problemeve që lindnin
143
Punime artistike të
kompanisë:
Skënderbeu,
Butrinti, Korça dhe
Foleja e shqipes
ekzistonte një farë dyshimi se ku do
të arrija. Falë bashkëpunëtorëve që
gjithmonë të predispozuar për një
zgjidhje pozitive, të bashkuar në një
ide sot jemi krenarë për ato që
kemi realizuar.
A keni në plan për të pasqyruar
qytete, personalitete apo ngjarje të
tjera në punimet tuaja? Si i
zgjidhni temat?
Padyshim! Pasqyrimi i qyteteve
antike e atyre historike do të jetë
një ndër përparësitë tona. Tani po
punojmë për realizimin e
Gjirokastrës.
Kemi menduar më pas të
relizojmë edhe flamurin shqiptar
në trajtën e karficës (për xhaketat
dhe palltot) si dhe në trajtën e
pullave (për mengët e këmishave).
Temat zgjidhen nga kërkesat
dhe sugjerimet e bashkëkombësve
tanë në pjesën më të madhe të
rasteve. Nëpërmjet sitit tonë, ne
marrim për bazë të gjitha ato që
shkruhen nëpër e-maile. Më pas
mbledhim karakteristikat e atij
qyteti apo të atij portreti në imtësi
dhe i gërshetojmë atë tek puna që
do të bëjmë në metal.
Ne i drejtohemi të gjithë
shqipfolësave, kudo që ndodhen
që: Duke i mbajtur këto simbole të
gdhëndura , në metale të
pavdekshme aty ku punojmë e
jetojmë , ne ruajmë dhe forcojmë
ndjenjën kombëtare , identitetin,
historinë dhe kulturën tonë.
Së fundi, cili është mesazhi juaj
për bashkatdhetarët me rastin e
28 Nëntorit?
Përzëmërsisht, për gjithë
shqipfolësit kudo që ndodhen, uroj
gëzuar festën e pavarësisë, festën e
solidaritetit, festën e ringjalljes së
ndërgjegjes kombëtare.
Duke ngritur një urim edhe për
kombin tonë , aq historik dhe aq
human, të ketë mirësi e begati dhe
zoti i dhëntë vetëm të mira.
Më jepet rasti të falenderoj edhe
gazetën “Illyria” për këtë intervistë
të shkurtër , si dhe për mbajtjen
ndezur të krenarisë tonë, të kombit
tonë.
Ju faleminderit.
(Intervistoi Ruben Avxhiu)
 144
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
Një bibliotekë në Michigan, ku
shqiptarët ndihen si në shtëpinë e tyre
Pas shumë vitesh këtu në
Amerikë, mendoj se një nga shumë
gjëra “ndryshe” do të ishte edhe fak-
ti që këtu rrethi i njerëzve që syno-
jnë ndryshime pozitive ne sferën
shoqërore e tejkalon dukshëm rrethin
e ngushtë të politikanëve. Me pak
fjalë, nuk ka nevojë te quhesh Hillary
Clinton apo Barak Obama për të qënë
faktor pozitiv në jetën e një grupi të
caktuar njerëzish, e mira e të cilëve
ndikon pozitivisht në progresin
shoqëror. Një njeri i tillë është edhe
Kirk Borger, drejtori i bibliotekave
në qytetin Riverview në shtetin e
Miciganit.
Kirku është nNjeë njeri pa moshë
si nga pamja ashtu edhe nga
energjithë e pashterrshme që ai
reflekton në punën e tij me të gjitha
moshat dhe, pa asnje dyshim këtu
duhet shtuar edhe me të gjitha kom-
bësitë. E njoh Kirkun qysh prej vitesh
tani. Po kështu është ai i njohur tek
shumë e shumë familje shqiptare që
jetojnë në Michigan. Mendoj se ka
ardhur koha që ta njohin edhe shqip-
tarët e tjerë e para, për cfarë ai bën
për komunitetin shqiptar dhe, e dyta,
pasi Kirku përbën një shembull tipik
pune dhe frymëzimi që i kalon kufi-
jtë e nacionaliteteve.
Cfarë e ka bërë Kirkun kaq sim-
patik midis shqiptarëve të kësaj ane
te Michiganit?
FONDI I PASUR I BIBLIOTEKËS
Kirku e filloi punën me shqiptarët
duke ngritur pranë bibliotekës ku ai
drejton një fond të pasur me libra,
filma dhe muzikë shqiptare. Sic Siç
ma ka shpjeguar kohë më pareparë,
i bënte gjithmonë përshtypje që
shqiptarët e ardhur rishtaz ne zonen
zonën e Downriver-it kishin një
interes të vecantë për bibliotekën.
Edhe pse flisnin anglisht fare pak
apo edhe aspak, ata shpesh vinin në
bibliotekë së bashku me femijët fëmi-
jët e tyre dhe tërhiqnin prej andej fil-
ma dhe libra, të cilët në atë kohë, sic
siç kujton Kirku, ishin kryesisht për
fëmijë. Komunikimi me ta ishte
padyshim minimal për shkak të njo-
hjes së kufizuar të anglishtes.
Megjithatë thotë Kirku, në një pike
u kuptuam mire: Ata e donin librin!
Dhe Kirku ka diplomë universitare
për librar, një profesion që ndoshta
në Shqipëri ende nuk kërkon ndon-
jë diplomë të vecantë, por që këtu
është një profesion që kërkon spe-
Pamje nga Biblioteka Kombëtare në Tiranë.
Një program edukues e argëtues për fëmijët shqiptarë i gjithi në gjuhën shqipe
cializim të caktuar.
Për mua, thotë Kirku, nuk ka
rendësi se cfarë lexojnë njerëzit.
Detyra ime, shton ai, është që t’ju jap
atyre mundësinë të lexojnë dhe kjo
është kaq e lehtë me shqiptarët këtu,
që e duan dhe e kërkojne librin.
Natyrisht, ideja e vjetër për të
ndërtuar kombin amerikan me njerëz
që mohojnë të kaluarën dhe gjuhën
e tyre ( ideja e “melting pot”) tash-
më s’është më në mode. Përkundrazi,
Amerikanët janë një komb që si asnjë
komb tjetër në botë njohin, prano-
jnë, dhe vlerësojnë kulturat e tjera.
PROGRAMET PËR FËMIJË
Në bibliotekën e Kirkut organizo-
hen shumë shpesh programe për
fëmijë të të gjitha moshave dhe Kirku
ai është një nga protagonistët e tyre
kryesore. Aty fëmijëve u lexohen për-
ralla, u shfaqen pjesë me kukulla dhe
programe të ndryshme artistike. Kjo
i bën të vegjëlit frekuentuesit më të
rregullt të bibliotekës.
Ndërkaq, për fëmijët shqiptarë ka
edhe një program të caktuar. Ata
mblidhen aty në mesditë për cdo të
shtunë të tretë të muajit. Programi i
tyre është krejtësisht në shqip.
Këndohet në shqip, lexohet në shqip,
dhe në përgjithësi nxitet komuniki-
mi në shqip.
Eshtë vërtet kaq e bukur të
shohësh aty fëmijë të të gjitha
moshave që mundohen të gjejnë fjalët
e duhura në gjuhën e nënës për t’iu
përgjigjur gjëagjezave të Jonit, një
gjimnazisti shqiptar që për një kohë
të gjatë po punon vullnetarisht për
bibliotekën.
Eshtë Është prekëse të shohësh
se sa shumë kanë dëshirë këta fëmi-
jë të mësojnë të shkruajnë e të lexo-
jnë në gjuhën shqipe. Dy motrat sim-
patike dhe të talentuara, Noela dhe
Ilma të dyja studente në Universitetin
e Miciganit duket sikur kanë lindur
me këtë dhunti të rrallë.
Këtu mësimi i abetares bëhet në
një menyrë krejtësisht te vecantë dhe
larg skemave të shkollës. Ideja është
që gjuha shqipe të mësohet e pro-
movohet pa u krijuar fëmijëve ank-
thin e shkollës, por nëpermjet
lojërave, gjëzave, dhe interpretimeve.
Me shumë dashuri e përkushtim e
bëjnë këtë Vjollca dhe Filloreta, dy
nëna të reja shqiptare që në Shqipëri
janë diplomuar si arsimtare.
Përkushtimi dhe talenti i tyre i kalon
Kirk Borger duke biseduar me dy bibliotekare shqiptare.
kufijtë e atyre që ato kanë mësuar
dikur në shkolla. Gjithcka është frut
i fantazisë dhe dashurisë së tyre të
madhe për fëmijët.
Këto takime kthehen gjithmonë
në festa të vërteta ku nuk mungojnë
pijet preskuese dhe picat. Bashkë me
fëmijët mblidhen këtu dhe bisedojnë
edhe prindërit e tyre.
Ideja është që gjuha
shqipe të mësohet e
promovohet pa u kri-
juar fëmijëve ankthin
e shkollës, por nëper-
mjet lojërave,
gjëzave, dhe inter-
pretimeve.
DITA E GRUAS
Kush jeton në Amerikë e ka kup-
tuar tashmë se 8 Marsi, i njohur si
Dita Ndërkombëtare e Gruas, këtu
është një ditë e zakonshme. Jo më
për gratë shqiptare të Miciganit. Ne
8 Mars të këtij viti, Kirku me stafin e
tij organizoi një mbrëmje të mrekul-
lueshme për nënat dhe motrat
shqiptare. Më kujtohet shumë mire
ajo ditë e mbushur me dëborë dhe
fortune këtu në Micigan. Punonjëset
e bibliotekës në Riverview i kishin
Një nga botimet më të hershme të gjuhës shqipe
mbushur tavolinat me ushqime të
shijshme dhe pije. Vjollca kishte
punuar tërë mëngjesin për të pre-
gatitur sanduice për të rritur e fëmi-
jë. Batua dhe Lili kishin sjellë byrekun
e tyre të famshëm. Megjithatë salla
mbeti bosh. Kirku hynte dhe dilte
duke pare orën e ne duke pare muz-
gun e zbardhur nga dëbora. Shumë
shpejt u mblodhën aty grupi korcar
me Lulen e Lezinën. Pastaj shume
shoqe nga Fieri, Tirana, nga Korca
përsëri. Liza me vajzen dhe mbesen
e vogel erdhen nga Kanadaja. Klodi
me motren Rovena dhe mamane
udhetuan me shume se nje orë për
të ardhur deri aty. Shumë të tjera
s’mundën të vinin, por për cudi sal-
la u mbush më tepër se sa mund të
nxinte. Tani ishte `kaq vonë saqë
fjalët dhe ceremonitë dukeshin si të
pakuptimta. Në të vërtetë, jo. Askush
nuk nxitonte të shkonte. Si rrallë
ndonjëherë shqiptaret u ndjenë kre-
jt jashtë paragjykimeve. Atë natë aty
s’kishte ndasi apo paragjykime krahi-
nore, politike, e fetare. Ishim mbled-
hur për të folur në shqip dhe për t’u
dëfryer mes shoqesh. Surpriza e rrad-
hës u prit me “aaaaaaaaah” dhe
“ooooooooooh”. Si njohës i mirë
edhe i kultures shqiptare tashmë,
Kirku ka dëgjuar se 8 Marsi në
Shqipëri vjen bashkë me mimozat.
Për ta bërë mbremjen më të kënd-
shme, mimozat për 8 Marsin shqip-
tar u porositën deri në Kaliforninë e
largët. “Zonja Gëllçi, kam porositur
edhe mimosa”- më tha Kirku në tele-
gëzuar 28 nëntori
fon me atë shqipen e tij plot aksent.
Unë, që isha krejt e sigurt se Amerika
nuk kishte mimoza, bëra megjithatë
entuziasten. Kur pashë lulet e verd-
ha të mbështjella me kujdes nëpër
tufa nga punonjëset e bibliotekës, nuk
kishte se si të mos emocionohesha. I
preka me kujdes dhe kur pashë
pushin e tyre të verdhë që më mbeti
në mollëzat e gishtrinjëve, lëshova
një klithmë habije dhe entuziazmi
njëkohësisht. “Je vërtët i madh”, i
thashë Kirkut. “Si the?”, më pyeti ai
në gjuhën e tij. Eh, do të na duheshin
minuta të tëra ta sqaronim shprehjen
“I madh” në Anglisht. Përshtypja e
asaj nate të ftohtë 8 Marsi ne Micigan
ka mbetur vërtet e paharruar për të
gjitha ne: Na u duk vetja në shtëpi
edhe pse jemi me mijra kilometra larg
shtëpisë sonë të vjetër.
KIRKU DHE SHQIPËRIA
“Zonja Gëllçi, si je?” tha zëri
matanë telefonit. “Mirë faleminder-
it”, u përgjigja unë. “Kush jeni ju?”
Zëri matanë hezitoi të përgjigjej.
“Kirk? Ua, s’më besohet që nuk mun-
da ta dalloj që s’ishe shqiptar.” Dhe
biseda të tilla janë të shpeshta. Ne e
admirojmë për kurajon dhe përkush-
timin për të mësuar shqip, gjë që, për
të qënë të sinqertë, është gati e pan-
johur ndër Amerikanët. (Këta, me
që ra fjala, kanë nxjerrë edhe një
anekdodë për vete : “Kush quhet poly-
glot? Ai qe flet shume gjuhe. Kush
quhet bilingual? Ai që flet dy gjuhë.
Dhe mono? Amerikanët.) Në
vjeshtën e vitit të shkuar, Kirku viz-
itoi Shqipërinë. Brenda dhjetë ditësh
ai i ra kryq e tërthor atdheut tonë.
Vizitoi shumë qëndra kulturore dhe
biblioteka në Tiranë, Durrës, Fier,
Krujë, e deri në Vlorë. U takua me
shumë njerëz, të cilët i lane përshtypje
të thella me mikëpritjen e tyre, por
edhe me njohuritë e tyre për botën,
Amerikën, anglishten e tyre të sak-
të. Nga ushqimet, qoftet e zgarës kanë
mbetur më të papërsëritshmet.
Kirku tregon jo pa kënaqësi për
takimet e tij me stafin e kryeministrit
shqiptar, me drejtorin e Bibliotekës
Qëndrore në Tiranë, dhe zyrtarë të
®
146

gëzuar 28 nëntori
Ndihmesë e vyer e Çabejt në
fushën e psikologjisë sonë etnike
(Me rastin e 100-vjetorit të lindjes)
Nga Anton Çefa
Eqrem Çabej, duke dhënë një
ndihmesë të një rëndësie të dorës së
parë në disa fusha të kulturës sonë,
e ka renditur veten në një nga
kryevendet e sofrë së dijes së botës
shqiptare. Në hapësirën e gjerë të
veprimtarisë së tij shkencore, që përf-
shin gjuhësinë, folklorin, letë rsinë e
kultivuar, etnografinë, etnop-
sikologjinë, arkeologjinë, ai do të
mbetet gjithnjë një gur themeli dhe
një pikë reference për studimet e
sotme dhe të ardhme albanologjike.
Interesat e tij shkencore, në fil-
limet e veprimtarisë së tij, u drejtu-
an në fushat e letërsisë gojore dhe letë
rsisë së shkruar. Megjithëse diserta-
cioni i tij me temë : “Studime italo-
shqiptare” në thelb lidhej me gjuhës-
inë, veprat e tij të para qenë : “Për
gjernezën e literaturës shqipe”, botu-
ar në vitet 1938-39 në revistën “Hylli
i Dritës” dhe “Romantizmi në Europë
Lindore e Juglindore dhe në liter-
aturën shqiptare”, shkruar në vitin
1945; mjerisht, për arsye që dihen,
mbeti pa u botuar. Kjo bëri, ndër të
tjera, që për ndihmesën e tij në fushën
e psikologjisë sonë etnike të mos
bëhëj fjalë.
Në veprën e parë, ai hulumtoi
kryesisht dukuritë më themelore të
botës sonë, duke filluar nga emri ynë
tek shpirti etnik, për të vijuar çka plaz-
moi e frymoi të veçantë ky shpirt:
gjuhën, etikën, zakonet, mënyrën e
jetesës, poezinë, historinë, veshjet,
etj. Ai u radhit ndër studiuesit e parë
shqiptarë, krahas Konicës, Harapit,
më vonë Koliqit, (pa përmendur
studiuesit e huaj), që lavëruan këto
lavra shkencore dhe dha mendime
me vlera të pakrahasueshme.
Duke gjykuar mbi bazën e tra-
jtesës së tij, mund të përfundojmë
që për Çabejn, shpirti, në kuptimin
teorik, është një tërësi atributesh
mendore, volitive dhe ndjenjësore
etike e estetike; çka përfshin thelbin
e identitetit të një njeriu, të një grupi
etnik a të një kombi; qenësia që e dal-
lon atë nga njerëzit, grupet etnike dhe
kombet e tjera. Kështu, duke u për-
pjekur të përkapet në të gjitha shtig-
jet e shpirtit shqiptar si rrrallëkush,
ai na ka dhë në shtyllat kryesore të
ndë rtesës psikologjike të populli tonë,
thelbin e identitetit të tij.
Sikurse e kanë cilësuar edhe studi-
ues të tjerë vendës dhe të huaj, shqip-
tari dallohet në mënyrë të veçantë
për individualizmin e tij. Çabej është
i vetmi që bën fjalë për një individu-
alizëm kolektiv të shqiptarit, në duk-
je absurde e paradoksale; por që ka
një të vertetë të rëndësishme brenda
vetes. Këtë dukuri, ai e lidh me orga-
nizimin e hershëm fisnor të popullit
tonë. Ai shkruan: “Fisi, forma e
zgjëruar e familjes së madhe, është
shprehja më e thjeshtë e individual-
izmit kolektiv, i cili i përshtatet ndjen-
jës që ka shqiptari për jetë.” Shqipëria,
në kohën që Çabej po shkruante këto
gjëra, d. m. th. , në vitet ’30 të shek.të
kaluar, po jetësonte “një proces
shoqëror të padukshëm, kalimin prej
jetës vetjake të fisit në jetën e për-
bashkët kombëtare.”
Psikologjia e historisë sonë dhe
njësia e kombit. Me shumë interes
janë disa përfundime që ka arritur ky
studiues në rrafshin psikologjik të
historisë së popullit tonë . Para së
gjithash, ai ka kundërshtuar pikë-
pamjen e disa studiuesve të huaj, që
mendonin se “përçarja e tokës
shqiptare në pjesë të izoluara dhe
dyndjet centrifugale (shtegtimet e
popullit tonë ) nuk e kanë lënë
Shqipërinë kurrë të shfaqet si njësi
në kuptimin historik të fjalës.” Më
pas, mbasi miraton mendimin e
studiuesit H. Louis që një aspekt i
njësisë historike është shfaqur në
mosnënshtrimin dhe rebelimin e
përhershëm të shqiptarëve ndaj për-
pjekjeve të pareshtura të të huajve
për t’i nënshtruar, ai parashtron disa
argumente me rëndësi në të mirë të
zhvillimeve historike të përbashkëta
të popullit tonë gjatë shekujve. Këto
janë :
Një rrymë episodike dhe dra-
matike e përshkon gjithë historinë
shqiptare.
Një rol “më të rëndësishëm se
gjetiu” ka luajtur tek shqiptarët si tek
stërgjyshërit e tyre, ilirët, fuqia e per-
sonalitetit. Ai shkruan: “Një fytyrë e
tillë e fortë i bashkonte shqiptarët dhe
ngjallte për pak kohë ndjenjën kom-
bëtare. Historia e Shqipërisë është
histori e personalitetit”. E konkretizon
këtë me figurën e Skendërbeut dhe
të Ali Pashë Tepelenës. Veç kësaj,
duke e cilësuar natyrën e shqiptarit
për një “remb dramatik”, siç do ta
shohim më poshtë , ai ka theksuar që
karakter dramatik ka edhe historia e
Shqipërisë në fytyrat e saj kryesore.
Një argument tjetër me peshë
qëndron në faktin se ‘ndarja konfe-
sionale’, siç e quan ai ndarjen në bes-
ime, nuk ka dëmtuar në themel njës-
inë kombëtare. ... Ndërgjegja e fisit
dhe ndjenja nacionale kanë qenë
gjithmonë më të forta”. Ky fakt i njo-
hur nga shkenca (në “Shënimet”, ai
përmend Jereçekun, Stermetz-in,
Joklin) duhet marrë para sysh kur
studiohet historia shqiptare.
Njësinë e kombit, ai e konstaton,
gjithashtu, në njësinë e gjuhës, folk-
lorit, krijimtarisë letrare, etj.
Degëzimi i gjuhës në gegërisht e
toskërisht - shpjegon Çabej – nuk
është i vjetër. “Shqipja e vjetër e për-
bashkët ka rrojtur deri në Mesjetën
e lartë në trajtat kryesore më gjatë se
rumanishtja e përbashkët”.
Ruajtja pandërprerë që nga kohë
të vjetra e traditave i shërben atij si
argument për problemin në trajtim:
“Trajtat e moçme në mënyrën e
jetesës dhe në kulturën materiale e
shpirtërore , . . . nuk janë ruajtur,
them, aq besnikërisht te asnjë nga
popujt e sotëm indogjermanë sa ndë
r shqiptarë . Ky konstatim ka vlerë
edhe përkundrejt Ballkanit, i cili është
edhe ky mjaft konservativ. Sepse
helenët që u civilizuan shpejt lanë
heret doket e lashta, popujt e tjerë u
dukën në Ballkan në një shkallë më
të zhvilluar të kulturës ose u formuan
këtu më vonë. Vetëm te shqiptarët
mund të flasim për një traditë
sedentare dhe të paprerë që nga koha
e vjetër.” Për këtë kanë kontribuar dy
faktorë: karkteri i vendit, me vlerë
për zonat malore, dhe tenaciteti i
banorëve, me vlerë për gjithë pop-
ullin tonë. Me karakterin konserva-
tiv lidhet gjithashtu ruajtja për një
kohë të gjatë e strukturës fisnore dhe
mënyrës së jetesës.
Dhe së fundi, njësinë shqiptare e
gjen në mënyrë të përkryer tek “tra-
jtat e brendshme shpirtërore” siç i
quan ai atributet në hullitë e të men-
duarit, ndjenjave, vullnetit, etj., për
të cilat do të flasim më poshtë .
Gjithsesi, krahas njësisë, studiue-
si ynë i nderuar ka vënë në dukje edhe
dukurinë e partikularizmit në his-
torinë tonë. Të parët tanë, ilirët, kanë
qenë të ndarë në shumë fise, që kanë
rrojtur shpesh në “grindje të ashpër
mes tyre”. Lidhur me këtë, ai sqaron
se ideja bazë e jetës politike tek grekët
ka qenë “polis—i” (qyteti shtet, shën-
imi im), ndërsa tek shqiptarët “gens”
(fisi, shënimi im). Dhe vazhdon:
“Rrallë pat mundur ndonjë dorë e
fortë të bashkonte shumë fise ndër
ilirë, dhe, në qoftë se po, vetëm pë r
një kohë të shkurtër.”
Me një gjykim kategorik lapidar,
më mirë se kushdo tjetër, Çabej ka
shprehur predispozicionin e popul-
lit tonë ndaj fesë: “Përbri shpirtit të
energjisë dhe karakterit rezolut qën-
dron mungesa e prirjes për mistikë
dhe për mendimin spekulativ. Sepse
shpirti i popullit shqiptar është kre-
jt realist dhe i kësaj bote.” Ky atribut
themelor shpirtëror dëshmohet më
së miri në faktin që tek shqiptarët’
siç¸e çekëm më lart, “ndjenja etnike
ka qenë gjithmonë më e fortë se
ndjenja religjioze”.
Shpirti realist e praktik i shqip-
tarit, mungesa e prirjes për mistikë
dhe për mendimin spekulativ, nga
njëra anë, dhe energjia dhe karakteri
rezolut që e cilësojnë atë, nga ana
tjetër, kanë bërë që veprimtaria his-
torike e shqiptarit të jetë zhvilluar
kryesisht në lëmë administrative dhe
ushtarake. Natyra administrative dhe
cilësitë orgnizative janë shfaqur dhe
njëmendësuar kryesisht në vende të
huaja. Këtë e dë shmon më së miri
historia e Perandorisë Romake, gjatë
së cilës stërgjyshët tanë ilirë kanë lua-
jtur një rol jashtëzakonisht të rëndë-
sishëm. E njëjta gjë mund të thuhet
për historinë e Perandorisë Osmane.
I bashkuar me të gjithë studiue-
sit vendas dhe të huaj, që kanë gjur-
muar në këto rrafshe të dijes, Çabej
ka theksuar natyrën luftarake të
shqiptarit. Sulmet e huaja të vazh-
dueshme për ta pushtuar vendin e
kanë brumosur shqiptarin më tej me
natyrën e tij luftarake. “Zotësia
ushtarake i është lindur kësaj race -
shkruan ai, - ajo i ka ngjitur shqip-
tarit vulën e ushtarit të përjetshëm”.
Për ilustrim, ai ka sjellë fjalët e një
Anonimi të vitit 1308: “Natyra e
ushtarit është një trajtë e përbashkët
karakteri, një atribut konstant i këtij
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
Eqrem Çabej
kombi; është kryesisht figura e luftar-
it, me të cilën kombet e tjera e
paraqesin më mirë shqiptarin”.
Një hapësirë të konsiderueshme
në trajtesën e Çabejt zënë tiparet voli-
tive të karakterit të shqiptarit. Në këtë
hulli tematike, ai ka cilësuar natyrën
e rezervuar si “thelbin shpirtëror të
shqiptarit” dhe e ka vlerësuar si një
dallojë të dorës së parë në krahasim
me popujt e tjerë të Europës Jugore.
Këtë cilësi të shqiptarëve, ai e shpje-
gon, nga një anë, si veti të trashëguar
prej të parëve, dhe, në një anë tjetër,
si ndikim nga natyra e ashpër dhe e
mbyllur e vendit. Natyra e rezervuar
bën që shqiptari jo vetëm ndaj të hua-
jit, por edhe ndaj të afërmit të sillet i
rezervuar dhe i mbyllur. Jo veti e
shpirtit është dhunti e njeriut “që
është i zoti i vetvetes, i cili për të rua-
jtur të drejtat e veta, është i matur në
fjalë e në punë”. Por kjo natyrë e rez-
ervuar përmban në vetvete edhe kon-
trastin: “duke mos përjashtuar edhe
karakterin e hapur”, që e gjejmë,
gjithashtu, tek shqiptari.
Duke vazhduar me këtë cilësi të
vullnetit, Çabej ka vënë në dukje edhe
natyrën dhelpërake, veti më së tepër-
mi e banorëve të maleve, si dhe kokë-
fortësinë. “Është një shenjë e indi-
vidualizmit, siç ka qenë gjithmonë
shqiptari, që rezervimi i tij, në raste
të veçanta të jetës të kthehet në një
qëndrim të egër e kokëfortë”. Edhe
këtë cilësi Çabej e bie si “pasojë e
racës”, pra e trasghëguar, dhe që
dëshmohet edhe tek ilirët dhe në
kolonitë shqiptare, sado që ato janë
shkëputur prej shekujsh prej mëmëd-
heut.
Nëpërmjet vlerësimeve të Herbert
Louis, Çabej ka dhënë shpirtin inisia-
tiv të popullit tonë. Louis ka shkru-
ar: “Një nga përshtypjet më të forta
që të lë një pjekje me popullsinë
shqiptare është sigurisht kjo, që te
çdo shqiptar shohim një njeri që
vepron me kokë të tij. Secili, i zgjuar
a i trashë, disponon përmbi një fuqi
vendimi të konsiderueshme dhe është
mësuar të rrezikojë në veprimet e tij
kamjen edhe gjakun. Kështu në një
situatë të vështirë çdo pjesëmarrës,
pavarësisht nga fuqia gjykuese e mad-
he ose e vogël, tregon një madhësi
habitëse, sepse gjithkush është në
145
gjendje të marrë një inisiativë të fortë.
Shkurt nuk ka një masë indiferente.”
Nga cilësitë e tjera të vullnetit të
popullit tonë, Çabej përmend këm-
bënguljen, karakterin rezolut dhe
natyrën energjike. Karakteri këm-
bëngulës dhe i qëndrueshëm ka sjel-
lë si pasojë ruajtjen e zakoneve, lid-
hjen pas tyre, “që është veti tjetër e
përbashkët e karakterit të shqiptar-
it”. Për lashtësinë e zakoneve tona,
Çabej shkruan: “Në qoftë se qërojmë
një nga shtresat e influencave të hua-
ja në zakone, do të ndeshim më së
fundi në thelbin indoeuropian. Të
nxjerrësh në dritë këtë shtrat
themelor do të thotë të zbulosh rish-
tas atë që ka qenë dikur e përbashkët
në zakonet shqiptare.” Edhe gjuha
shqipe e dëshmon këtë. M. Meillet
ka shkruar:“Forca e rezistencës së
gjuhës shqipe dëshmon tenacitetin e
kombit.”
Në gjykimet e tij për cilësitë men-
dore, Çabej është mbështetur më së
shumti tek të huajt. Ami Boué e cilë-
son shqiptarin për “hollësi e prezencë
të jashtëzakonshme të mendjes”, për
përgjigje të shpejta e therëse për exel-
lance. J. Ph. Fallmerayer e ka dallu-
ar si “mendjeshkurtër”, në kuptimin
e njësoj dembëllleku për të menduar
gjatë për një problem.
Duke shkoqitur këtë kontrast të
karakterit të popullit tonë, Çabej ka
argumentuar një tipar tjetër të këtij
karakteri: një rremb dramatik që e
përshkon atë. Ai shkruan: “Meqë kon-
trasti përmban në vetvete thelbin e
dramaticitetit, shohim se një rremb
dramatik e përshkon karakterin e
shqiptarit, i mësuar më shumë të
veprojë me rrëmbim se sa të rrijë e
të mendojë.”
Impulse të fuqishme shpirtërore
e kanë nxitur shqiptarin drejt
shtegtimeve të shpeshta jashtë tro-
jeve të veta. “Këto fuqi shtegtimi na
shfaqen si faktor vendimtar që në
epokat prehistorike e gjatë gjithë his-
torisë shqiptare gjer në kohët më të
reja. Kështu shohim se si që në kohët
më të lashta fise ilire shtrihen më
njërën anë andej detit në Itali, më
anën tjetër në Gadishullin Ballkanik
duke kontribuar atje në mbrujtjen e
nacionit italik, këtu në formimin e
146 ®
 146
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
Si vdiq Selman Todorusha
Nga Lumo Skëndo
Si ngriti dollin’e fundit, Selman
Todorusha fshiu mustaqet e zbard-
hura të gjata, shikoi dhe njëherë ata
që kish pranë:
- Po, jo, do të ngre dhe një dolli
tjetër. Do të pi për dashurinë që kemi
në mes të fëmijërisë!
Të dy miqtë, i vëllaj, i kushëriri,
mbushnë kupat. Zonjat ishin qasur
se do të ngrihesh tepsija e do të vihesh
buka.
-Për shëndet të dashurisë në këtë
fëmijë! Edhe sa gjall me nder!
Pas këtij urimi që tregonte gjithë
dëshirat e zemrës, kupat u qasnë dhe
lëngu i bardhë u derdh në gojë.
-Tani ngrini rakinë dhe sillnani
darkën, - dha urdhër Selmani. - Po a
s’më thoni, kush më do mua më
tepër?
- Të gjithë të duam, se veç së mirës
nuk’kemi parë gjë tjatër.
Ky zë dolli nga gjithë gojat, nga
burrat si dhe nga gratë, një zë i trashë
e i math, që tingëlliti n’odë të mad-
he, n’atë odë ku flak’e vatrës që bubul-
lonte hidhte një dritë të kuqe më të
madhe se e dy qirinjve.
Vetëm kunata e vogël s’kish folur.
Si u bë pushim, la çipin e napës që
po shtronte, ngriti kurrizë, hodhi
kokën prapa dhe shikoi Selmanë.
- Më duket se unë të dua më tepër,
aga.
Selmani vështroi kunatën e vogël,
e shikoi me sy babaj për të bijën. Një
qeshje plot mirësi i zgjeroi atë fytyrë
të nxirë e të rrudhosur ku çdo mot
kish lënë brazën e tij.
Ndihmesë e vyer e Çabejt në fushën e psikologjisë sonë etnike
145®
nacioneve helenik e trak, më vonë të
nacioneve serbe, greke të re e turke .
. .” Dhe më poshtë: “Ky popull malë-
sor i fortë jep gjakun e tij për mbru-
jtjen e kombeve të reja ballkanike; jo
vetëm me anën e përzierjes etnike,
por dhe në pikëpamje politike, si kas-
ta luftare e Ballkanit, me armë në
dorë.”
Këto impulse, të lindura nga nga
lakmia për fushat pjellore përtej
maleve të larta të Shqipërisë, ushqyen
me kalimin e kohës një dëshirë të
pashuar për shtegtim. Por krahas
kësaj dëshire në shpirtin e shqiptar-
it është mbruajtur një ndjenjë fisnike
e fuqishme, që Çabej e quan “malli i
tokës”, d. m. th. një mall i pashterrur
dhe i pamposhtur për vendlindjen.
“Dëshira për shtegtim – shkruan ai
– dhe malli i tokës bashkohen tek
Një bibliotekë në Michigan, ku shqiptarët ndihen si në shtëpinë e tyre
144®
tjerë nëpër rrethe. Ndërsa është ë
natyrshme që ai të mos e kuptojë se
çfarë ndodhi me shumë premtime të
bëra atje vjeshtën e shkuar, Kirku
mundohet të gjejë justifikime njerë-
zore për secilin. “Mendoj se ata janë
shumë të zënë me punë” thotë më
mirësjellje ne gjuhën e tij Kirku, kur
do të marrë vesh me shumë se çfarë
është gjithë kjo heshtje pas prem-
timeve gjysmë zyrtare për ndihma në
libra e materiale kulturore komunitetit
-A vdes ti për mua, Rako?
-Të rrosh me shëndet e me gjithë
të mirat, aga.
Mëslla ish gati, mishi në mes, the-
lat bukë ishin ndarë. Pranë vatrës
buka shkoi gazmore, një darkë plot
bekim për këtë fëmijë të lumtur.
***
Me kohët e mira të verës kishin
ardhur dhe kopetë nga vërrija. Dhëntë
dhe shqerrat e tyre tani po kullotnin
në bregoret e gjelbëruara, mbi këtë
bar të zgjuar prej gjumit të dimërit.
Rakoja atë ditë kish dalë dhe ajo
në stan ku ish përhapur tufa, se kish
parë mëngjez’e majit shumë më të
bukur, pa donte të shihte shelegët
dhe ftujat. Shumë në mes të dhenëve
Rakoja i njihte: syskë, rudë, kalesh,
katarosh, më të shumëvet u kish vënë
shenjë, dhe zilet e këmborët më të
mira ja u kish varur vetë.
Tani kish ndenjur mbi një bregore
të vogël, një bregore të shkëmbtë në
mes të luadhit ku ish hapur bagëtija.
Po nuk e di pse Rakon e zu një
angushë kur dëgjoi që ranë dy dyfekë?
Zëri ish dëgjuar më të djathtë, atje
tek zbardhnin ata shkëmbënj nën
rrepet e mëdhenj. Përnjëherë, pa
dashur u ngrit. Barinjtë ishin atje
pranë, bashkë me qent’e tyre. Po edhe
ata ishin ngritur e dëgjonin. Dy
pushkë të tjera u dëgjuan, pastaj një
pushim i gjatë. Po këta dy kërcëllime
të fundit gjëmuan me zë të shëmtu-
ar. Mbase është ndonjë gjahtor, tha
gruaja e re me vete të saj dhe u qet-
ua pakë.
Po, jo, e gjora Rako, nuk është kër-
karakteri shqiptar në mënyrë të çudit-
shme.” (Siç e ka vënë në dukje edhe
Hann-i). Dhe më pas: “Lidhja
shpirtërore me tokën u është e për-
bashkët gjithë shqiptarëve. Kështu
ne shohim tek i ikuri në dhe të huaj
se si, i shtyrë nga malli, dëshiron gjith-
monë të kthehet në atdhe.”
Veç kësaj, shqiptarin e dallon një
lidhje e ngushtë me familjen, një
nderim dhe një dispozicion shpirtëror
i veçantë për te. “Është qëllim i jetës
së gjithkujt të përpiqet për nderin dhe
mbrothësinë e njerëzve të vet.”,
shkruan Çabej. Këtë botë të pasur e
të fisme emocionale e fisnikëron më
tej heroizmi dhe një dëshirë e flaktë
për liri, çka janë shtysa të forta në
karakterin dhe në qëndrimin
shpirtëror të shqiptarëve si edhe të
stërgjyshërve të tyre ilirë.
Në fushën e estetikës, Çabej ka
shqiptar të Miçiganit. “Tani që po nji-
hesh më mire me shqiptarët, i them,
shpresoj që nuk do të kesh arsye për
t’u zhgenjyer nga rutinat burokratike.
Në këtë pikë, zyrtarët janë pa atdhe.”
Ai mbledh supet krejt pa shprehje,
por nuk tërhiqet gjithsesi.
E ARDHMJA E PROGRAMIT
PËR KOMUNITETIN
SHQIPTAR NË MICHIGAN
Një nga eksperiencat që Kirku e
ka më për zemër, është vizita e tij në
Mit’hat Frashëri
cëllim pushke gjahtori, është plumb
gjaksori ay që dolli nga dyfeku i
shkretë.
Pse Rakoja s’rri dot në vend? Pse
tani po shikon nga an’e shkëmbën-
jve e të drurëve, ç’kërkon të shohë,
ç’gjëmë të zezë po pret?
Na se ku po e shpin të vrarin, të
shtritur mbi dy dega. Tre miq po e
shokërojnë, dy mbajnë lesën, i treti
po ecën pranë.
Cilët janë këta, cili ësht’i vrari? Pse
Rako, ke syt’egërsuar, pse shikon me
kaq frikë? Ç’është ky barì që po vjen
duke nxituar pa frymë?
- Thua-më, cili është?
- Selman agaj, zonjë...
Nga kraharor’i Rakosë një zë, një
thirrje dolli. Shikoi akoma, ngriti
krahët, vështroi të vrarin që po e
shpinin atje tej. Edhe nxitoi, se më
vënë në dukje aftësitë e popullit tonë
për të kuptuar, vlerësuar dhe krijuar
të bukurën në veprimtarinë praktike
dhe në art, kryesisht në letërsinë
gojore dhe atë të shkruar, veçantitë
dhe origjinalitetin e folklorit tonë, pa
lënë mangut edhe realizimet e së
bukurës në rrafshe të ndryshme të
kulturës materiale. Ndër të tjera, ai
ka theksuar fantazinë trajtuese dhe
fuqinë plastike të popullit tonë në kri-
jimin e fjalëve. Për këtë studiues të
nderuar, fjalët dhe këngët janë “pjesë
shpirtërore”, dhe “një organizëm i
gjallë”. Në trajtimin e poezisë epike
të vendeve ballkanike, ai ka theksuar
se popujt e Ballkanit janë edhe sot
“më afër qëndrimit epik të shpirtit
sesa p. sh. popujt e Perëndimit.
Nderimi i trimave dhe lartësimi i tyre
në këngë është në Ballkan edhe tash
një dukje e shpeshtë”. Gjerësisht, në
një nga qëndrat për komunitetin
shqiptar në Londër, që drejtohet nga
shqiptare me emrin Luljeta.
Shqiptarët atje, së bashku edhe me
fëmijët e tyre, frekuentojnë rregull-
isht këtë qëndër sociale që ka për qël-
lim t’i ndihmojë ata në integrimin e
tyre në jetën londineze dhe njëkohë-
sisht të ndihmojë fëmijët të ruajnë
gjuhën dhe kulturën e tyre. Këtë syn-
on edhe Kirku. Dhe në fakt, është mirë
kur mblidhesh kështu e flet shqip pa
qënë i ndarë ca në xhami, ca në teqe,
apo në kishë, Se këto janë vendet ku
nuk shihte. Shamija i fluturoi nga
koka, një thirrje tjetër u dëgjua, dhe
trup’i saj humbi poshtë shkëmbit të
lartë.
***
Më shpejtë se nga valët e lumit që
buçet, dhe se nga ret’e zeza që shtyn
era, m’e tmerruar dhe nga flaka që
breth mbi bar të një luadhi të tharë
prej gjithë vapëvet të korrikut, gjëm’e
vrasjesë ish përhapur dhe kish vaj-
tur në shtëpi e Selman Todorushës.
Kur shpunë dhe Selmanin të shtrirë
e tërë graria ish në vaj dhe shtëpija
gumëzhinte n’ulurimë.
Ish kulm’i shtëpisë, ish plaku i
njerëzisë ky Selman, që kish rrojtur
me nder e me trimëri pas zakonit të
shqiptarëve! Edhe tani një plumb i
vogël e i zi, atë njeri të gjall’e të shën-
doshë po e shtrinte në dhé.
Po, jo. Selmani edhe s’ka vdekur.
Një gjak i kuq po i rrjedh nga ijet dhe
i ngjyen fustanin; po syri akoma s’ka
humbur dritën. Kur e vunë n’odë të
madhe i plagosuri mbante me dorë
ijën e djathtë, ku i keqi plumb i ka
hapur plagën e kuqe.
- Mos më qani pa vdekur, gra!
Duroni edhe pak.
Edhe shikoi këto fytyra të dashu-
ra që në mes tyre kish gjetur gaz’e
rrojtjesë. Një nga një, po gjysëm të
mbuluara me një tym të zi, pa jetën
e shkuar, ata gjashtëdhjetë vjeçët e
tij. Po nuk ndjeu as fare dobësi në
zëmrët, se ish trim Selmani.
- Mos ma lini pa marrë shpagën.
Po ku është Rakoja? Ajo thosh se më
donte më shumë se të tërë.
dy veprat që kemi përmendur më lart,
është pasqyruar fytyra e veçantë dhe
origjinale e shpirtit të popullit tonë
në hullitë e krijimtarisë së tij letrare
gojore dhe të shkruar.
Duke folur për pasurinë e mad-
he të kostumeve popullore dhe
larushinë e mahnitshme të tyre,
studiuesi ynë ka vërejtur që “e
bardha është ngjyra kombëtare e
veshjes shqiptare. Veçanërisht,
kësula e bardhë është ajo që, me
gjithë ndryshimet e formës . . . e
dallon shqiptarin nëpër gjithë
Ballkanin.”
Më duket me interes të them dy
fjalë, në përfundim, për metodikën
e tij në shtjellimin e lëndës.
Përgjithësisht, ai nuk mjaftohet
thjesht me parashtrimin e
mendimeve të tij dhe të dijetarëve
të huaj, por flet edhe për burimet,
shqiptarët nga Shqipëria, Kosova,
Mali i Zi, apo Maqedonia shkojnë e
takohen fundjavëve. Kirkut i punon
mendja çdo ditë për aktivitete të reja.
“Dua të aplikoj për një fond që të fil-
lojmë një program të ri”, më tha ca
ditë më pare. “Duhet t’i ndihmojmë
të ardhurit rishtaz të integrohen në
jetën amerikane. Ajo që kishte bërë
Luljeta në Londer ishte fantastike.”
Dhe fillon Kirku e më tregon se si i ka
dërguar mesazh zonjës Trix, nje
amerikaneje tjetër të njohur për ndih-
mën e pakursyer që i ka dhënë dhe
gëzuar 28 nëntori
- Kish vajtur në stan sot në mëng-
jez, se...
Fjala s’u mbarua, se një kujë u
dëgjua së jashtmi. Kjo s’ish kuj’e
Selmanit, po ish e kunatës që i sill-
nin shtanë të rënë prej shkëmbit.
I plagosuri s’kuptoi ç’po bëhesh.
Ngriti kokën e rënduar dhe fytyra ju
verdh më tepër.
- Pse ky ulurim? - pyeti, dhe më
s’pat fuqi të flasë më shumë.
Po qënka thënë, o Selman, që të
shohësh dhe një vdekje tjetër sa pa
mbyllur sytë për jetë. Kur suallë
m’odë dhe Rakon e vdekur, gratë
përnjëherë hodhën një klithmë.
Selmani shikoi, u pështet mbi
dorën e mëngjër, ngriti kokën, psh-
erëtiti, pastaj foli me zë të kthjelltë,
me zë të plotë, sikur atë çast i erth një
shpirt i ri; sytë tani po hithnin
shkëndija.
- Pushoni, gra. Rakoja mbajti
fjalën. Unë vetëm do të qaj.
Një vaj Labërije, një nga këta vaje
ku malësorkat tona dinë të vënë kaqë
poezi heroike, një të tillë qarje në vjer-
shë, nisi i plagosuri, me zë të ngadal-
shëm po të shëndoshë. Gratë kishin
urdhër që të mos qajnë, dhe dëgjonin,
dëgjonin vajin e këtij që gjer ahere
s’kish kënduar veç këngë trimërije.
Po vajtonjësi nuk mbaroi. Zëri
përnjëherë ju rëndësua, syri humbi
shkëlqimin, koka ju varr mënjë’anë,
edhe u shtrit. Nga ij’e djathtë një
shkumb’e zezë buçiti. Edhe më s’u
dëgjua gjë tjetër.
Kështu vdiq Selman Todorusha
nga Progonati.
(Eren-Qoj, 25 mars 1912)
shkaqet dhe rrjedhimet e konsta-
timeve të tij; duke i trajtuar, në
këtë mënyrë , faktet dhe dukuritë
jo vetë m në vijë sinkronike, po
edhe në atë diakronike. Kështu, për
shumë atribute shpirtërore (si
dëshirën e shqiptarëve për
shtegtim, dashurinë për lirinë,
aftësitë administrative, natyrën
luftarake, heroizmin, individual-
izmin, rolin historik të person-
alitetit, etj.), ai nxjerr në dritë për-
bashkësinë iliro-shqiptare, duke
ndërtuar edhe në këtë fushë aq të
rendësishme lidhjet e popullit tonë
me të parët e tij, ilirët.
Shënim: të gjitha citimet janë
marrë nga vepra “Shqiptarët midis
Perëndimit dhe Lindjes”, përgatitur
për shtyp nga Brikena Çabej dhe
botuar nga MÇM, Tiranë, 1994.
jep komunitetit shqiptar në Miçigan.
“Më duhen të dhëna, numëra, e fak-
te që ta bind qeverinë për çfarë dua
të bej. S’jam i sigurt nëse është e
mundur t’i gjej gjëkundi.”
Edhe unë nuk jam e sigurt nëse
është e mundur ta ndihmoj. Por jam
krejt e sigurt se ai do t’ia dale mbanë
edhe kësaj pune, sidoqoftë. Fat i madh
për shqiptarët? Eh, jo, do të thoshte
Kirku. Kjo është puna për të cilën
paguhem. Një punë, që në fakt Kirk
Borger e bën jashtzakonisht shumë
mirë.

gëzuar 28 nëntori
Kongresi i Manastirit në
dritën e dokumenteve
®
68
“Njësimi i abc-ve është pemë e
parë e kongresit, - thekson
M.Frashëri. - Po ka edhe një pemë
tjatrë që është mbase më e madhe
dhe më e bukur. Edhe kjo është
bashkimi i shqiptarëvet... Ish, pra,
një ngjarje e re për ne kjo mbledhje
ku pamë shqiptarë të ardhur nga
veriu e nga jugu, nga lindja e nga
perëndimi, ku pamë krah për krah
gegë e toskë, të krishterë e musli-
manë, hoxhë dhe priftërinj. Dhëntë,
pra, zoti dhe ky kongres qoftë si
themel i një bashkimi të përjetshëm,
si agimi i një jete të re, i një jete
urtësije dhe vëllazërije” - nënvizon
Mid’hat Frashëri.
MENDJA PROFETIKE
Ndërsa e shkuara i shërben si
një sfond dhe e tashmja si bal-
lafaqim, pritmi është parësor për
filozofin tonë. Mendja profetike e
tij i drejtohet gjithënjë të ardhmes,
një jete të re, jo si ëndërues, por si
një një mundësi e brendshme
shqiptare, si një realitet i pritshëm.
M.Frashëri ishte i tonë të shkruar një të vetëm gjuhë
ndërgjegjshëm për nevojën e njo-
hjes së Shqipërisë në botë dhe i
ndërkombtarizimit të çështjes
shqiptare. Ai kërkoi të dëgjohet
zëri i Shqipërisë, të ndreqet imazhi
i saj në botë, sepse nuk njihet fare,
apo njihet thuajse keq. Kongresi i
Manastirit i tregoi botës ekzis-
tencën dhe idenditetin e një kom-
bi. “Mbledhja e Manastirit,
sikundër na rrëfeu neve fuqinë
tonë, ashtu edhe botës u tregoi
qënien dhe rrojtjen e një kombi
shqiptar. Bota që na pandehte se
s’jemi të zotë për asnjë vepër qyte-
tarije, ajo botë dhe ndër ta armiqtë
tanë, kuptoi tani që shqiptarët
s’qenkan ashtu si i pandehnin,
s’qenkan aq “të egjër” sa thuhej.
Ky kongres, kjo shenjë e parë që
dhamë në qytetari, na shtoi nder
përpara syve tanë dhe përpara
syve të botës. Le të tregohemi, pra,
gjithënjë të zotë që ta mbajmë dhe
ta shtojmë këtë nder.” Edhe pas
100 vjetësh, janë aktuale këto ide
progresiste dhe ravgime ekzisten-
cialiste të Mid’hat Frashërit. “Po e
shohim se tani fuqi e njeriut
s’është më vetëm te fuqia e
grushtit, si në kohë të shkuara, po
te qytetaria. Armët e sotme s’janë
sëpata dhe kopaçeja, po qytetaria,
puna, dituritë, begatija”. Por idetë
dhe vizioni i nesërm i Mid’hat
Frashërit i kapërcenin këta kufinj,
siç dëshmon vepra e tij tashmë e
botuar. Ky kapërcim epokal u bë
edhe gjatë Kongresit të Manastirit,
në mbledhjet e fshehta të krye-
suara nga Mid’hat Frashëri, në të
cilat u diskutua dhe u miratua një
program kombëtar me kërkesa
politike, ekonomike, administra-
tive dhe kulturore, që të çonin kah
liria e plotë, shteti kombëtar dhe
mëvehtësia. Kongresi i Manastirit i
REKLAMONI BIZNESIN TUAJ NË ILLYRIA
_____________________
Tel: 212.868.2224
marketing@illyriapress.com
MAX D. LEIFER, P.C.
147
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
A GENERAL PRACTICE LAW FIRM SPECIALIZING IN:
priu pavarësisë dhe një nga prijësit
* Social Security
e saj ishte Mid’hat Frashëri, i cili
* Personal Injury
mori pjesë aktive në lëvizjen për
* Long Term Disability
pavarësi; mori pjesë në Mbledhjen
* Real Estate & Commercial Work,
e Shkupit, qendër e vilajetit të
* Union 32BJ, etc.
Kosovës, më 14 tetor 1912, që ven-
dosi për shpalljen e Pavarësisë dhe
thirrjen e një kuvendi kombëtar
* Numër Pune
mëvehtësues; ai u bë protagonist i
* Lëndime Personale
shpalljes së Pavarësisë në Vlorë
* Shitje – Blerje Biznesi
më 28 nëntor 1912 si përfaqsues i
* Unioni 32BJ, etj.
Gjakovës edhe delegat i Elbasanit
dhe ministër në qeverinë e Ismail
Qemalit. Menjëherë pas Kongresit
të Manastirit, Mid’hati shtroi Në shërbim të komunitetit shqiptar për 37 vjet
problemin e gjuhës letrare të për-
bashkët në revistën “Dituria” të Flasim Shqip
motit 1909. “A do të kemi një të
vetme gjuhë literare shqipe?”- pyet Albanian Speaking Contact
ai dhe i jep vetë përgjigje: “S’mund
të mohohet ndryshimi i madh
Alkida Budlla: (212) 334 – 9699
ndërmjet dy dialekteve, pa 628 Broadway, Suite 300 - New York, NY 10012
numëruar nëndialektet e tjerë...
Për një komb të vogël dhe të dobët
(212) 334 – 9699 - Fax: (212) 966 - 9544
si ne, kjo ndarje dhe çarje është një
e vështirë e madhe, një rrezik i
vërtetë që s’mund ta shikojmë me
gjak të ftohtë. Është, pra, nevojë e
madhe që të kemi për shqipen
literare, e cila të nxëhet dhe të për-
doret prej tërë kombit tonë. Kemi
një të vetme gjuhë letrare, e cila
nxirret dhe përdoret prej tërë
kombit tonë, se të gjithë kombet e
qytetëruar një të vetme gjuhë liter-
are kanë“
RËNDËSIA E GJUHËS
“Shpirti i një kombi është
gjuha” - shkruante M.Frashëri.
“Lufta për gjuhën, është një formë
tjetër e luftës për të rrojtur”.
Gjuha e përbashkët letrare arri-
het nëpërmjet librit dhe rrënjoset
nëpërmjet shkollës, mendonte ai.
Prandaj Mid’hat Farashëri më 14
mars 1909 nënshkruai thirrjen e
Klubit të Selanikut drejtuar gjithë
klubeve dhe shoqërive shqiptare
për mbledhjen e Kongresit kultur-
or të Elbasanit dhe përcakton
punët që do të sillen përpara kon-
gresit: Themelimi i shkollave
shqip; themelimi i një shkolle nor-
male për mësues dhe i një univer-
siteti në Shqipëri; hartimi i pro-
gramit mësimor të shkollave; për-
caktimi i një qendre për të rregul-
luar veprimtarinë e shkollave
(Korça) dhe të një qendre për të
udhëhequr veprimtarinë e klubeve
{Klubi i Manastirit); kthimi i
shkollave greke në shkolla shqipe;
lidhja e klubeve me njëri-tjetrin
dhe zgjedhja e një programi kom-
bëtar të përgjithshëm. Këto pro-
jekte të Mid’hat Frasherit u bënë
më pas vendime të Kongresit të
Elbasanit (1909). Miratimi i këtij
programi në Kongresin e Elbasanit
dhe vënia në zbatim e tij, përbëjnë
pa dyshim merita të mëdha të
Mid’hat Frashërit në fillimet e
jetës e të përpjekjes së tij kom-
bëtare.
148
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori

MISIONI I PËRHERSHËM I REPUBLIKËS SË SHQIPËRISË NË KOMBET E BASHKUARA

URON TË GJITHË BASHKËKOMBASIT NË SHTETET E BASHKUARA TË AMERIKËS

Gëzuar Festën Kombëtare

28 NËNTOR 1912 - 2008

Të dashur bashkatdhetarë!

Me rastin e përvjetorit të Festës së Pavarësisë së Shqipërisë, në emër të

Misionit që përfaqësoj, ju uroj përzemërsisht që kjo ditë t’i shërbejë secilit
prej nesh, atje ku jeton e punon, si ditë krenarie, nderimi dhe reflektimi.

Viti i fundit me të vertëtë ka shënuar ngjarje me përmasa historike për kom-

bin shqiptar. Pavarësia e Kosovës dhe ftesa e Shqipërisë për anëtarësim në
NATO janë gdhendur në ndërgjegjen tonë kombëtare si dëshmi të historisë
moderne. Këto ngjarje janë kurorëzim përpjekjesh të gjata, madhështore e të
kombinuara me faktorë të rëndësishëm ndërkombëtarë. Ne i jemi mirënjohës
SHBA.

Këto ngjarje kanë krijuar edhe një sfidë e përgjegjësi më të madhe po aq his-
torike per sot e për të ardhmen. Si dëshmitarë dhe pjesetarë të këtyre zhvil-
limeve historike, ne kemi shumë arsye të ndjehemi krenarë. Ne kemi po aq
arsye t’i transmetojmë të tjerëve vlerat dhe krenarinë tone të trashëguar nga
historia, dhe atë që po na përgatit për sfidat e së ardhmes moderne.

ADRIAN NERITANI
Ambasador i Shqipërisë në Kombet e Bashkuara
Festa e Pavarësisë është gjithashtu edhe një ditë e madhe nderimi për sakri-
ficat e te gjithëve, secili sipas mundësive dhe aftësive, individualisht dhe në
organizime respektive. Kjo mirënjohje i drejtohet vecanërisht atyre që nuk
janë më midis nesh në këtë përvjetor të Pavarësisë së Shqipërisë. Mirënjohja
i drejtohet të gjithë atyre që ndikojnë dhe do të ndikojnë gjithnjë e më shumë
që proceset demokratike të përshpejtohen dhe përparimi ynë të jetë i pandal-
shëm.

Kjo është edhe një ditë e madhe reflektimi. Angazhimet dhe pergjegjësitë
apo sfidat me të cilat përballemi janë e do të jenë pjesë natyrale e procesit të
zhvillimit të demokracisë institucionale dhe të integrimit euro-atlantik.

Komuniteti shqiptar në SHBA ka një meritë dhe vend të vecantë. Angazhimi i

tij ndaj shkatërrinit të komunizmit dhe ndërtimit të demokracisë në Shqipeëi
si edhe në përpjekjet për shpalljen e pavarësisë së Kosovës janë të
pazëvendësueshme. Kjo është një vlerë me të cilën krenohemi. Përgjegjësitë
dhe sfidat e ndërtimit të ekonomisë moderne në një shoqëri të përparuar e
demokratike keëkojnë nga komuniteti shqiptar në SHBA angazhimin dhe
organizimin respektiv. Vlerat e akumuluara dhe të transmetuara, integrimi i
natyrshëm dhe pjesëmarrës në shoqërinë amerikane, angazhimi simetrik e
respektiv nga të gjithë aktorët e interesuar do të provojnë më së miri që e
ardhmja jonë do të jetë më e mirë se e sotmja.

Gëzuar Festën e Pavarësisë!

 149
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008

KONSULLATA SHQIPTARE NË NEW YORK URON BASHKËKOMBASIT

Të nderuar bashkatdhetarë të diasporës në hapësirën e Shteteve të Bashkuara të Amerikës!
Konsullata e Përgjithshme e RSH në New York, Ju uron:

Gëzuar: “Festën e Pavarësisë”!

Gëzuar: “Ditën e Flamurit”!

Çdo komb, çdo popull, ka datat e tij të shënuara në historinë e vet.

Populli shqiptar ka datën 28-Nëntor 1912, ditën kur në Vlorë për-
faqësues nga të gjitha trevat shqiptare shpallën Pavarësinë e vendit
nga Perandoria Osmane duke hapur në këtë mënyrë një faqe të re
në historinë e tij.

Rruga e përshkuar nga populli ynë nga dita e shpalljes së pavarë-

sisë e deri më sot ka qenë një rrugë plot përpjekje e sakrifica për të
ndërtuar një shtet modern dhe europian. Sot përpjekjet e tij syno-
jnë që në të ardhmen e afërt ta bëjnë atdheun tonë, Shqipërinë,
pjesë të Bashkimit Europian dhe të NATO-s, tashmë ftesa është
marrë.

Të nderuar bashkatdhetarë!

Atdheu ynë do të jetë më i fortë nëse të gjithë ne do të mendojmë

më shumë për të, kudo që të jemi.

Duke perfituar nga rasti Ju njoftojmë se Konsullata e Përgjithshme

e Republikës së Shqipërisë në New York është hapur ne muajin
Maj 2007 me inisiativën e Qeverisë Shqiptare me qëllim që t’u vijë
në ndihmë shqiptarëve me banim në Shtetet e Bashkuara të
Amerikës.

Konsullata ofron shërbime të tilla, si:

Pajisje me pasaportë shqiptare;

Pajisje me Leje - Kalimi (Laisser-Passer);
Hartimi i prokurave të posaçme për pajisjen më pasaportë
shqiptare;
Lidhje martesash;
Regjistrim fëmijësh të sapolindur nga qytetarë me nënshtetësi
shqiptare;
Dhënie vizash hyrëse për në Shqipëri për qytetarët e huaj rezidentë
në SHBA;

Për çdo problem konsullor kontaktoni Konsullatën Përgjithshme në KONSULLI SHQIPTAR NË NEW YORK, DR. ALBERT JERASI
New York, e cila ndodhet në adresën:

156 Fifth Avenue, Suite 1210, New York, NY 10010;

Tel. (212) 255 - 7381;
Faks: (212) 255 – 7380.
Konsullata është e hapur nga e hëna deri të premten,
nga ora 09.00 - 17.00.

Drejtim tjetër i rëndësishëm i veprimtarisë së Konsullatës është

evidentimi i shoqatave të diasporës shqiptare në hapësirën e
Shteteve të Bashkuara të Amërikës, mbajtja e kontakteve të rregull-
ta me diasporën si dhe me përfaqësues të shoqatave studentore
shqiptare.

Konsulli shqiptar në New York

Dr. Albert Jerasi
150
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori

URIM I FEDERATËS PANSHQIPTARE

“VATRA”

FAN S. NOLI FAIK KONICA

Federata Panshqiptare “VATRA” uron të gjithë shqiptarët e diasporës së Amerikës dhe bashkatdhetarët në trojet
etnike: Ta gëzojmë së bashku 96-Vjetorin e Pavarësisë së Shqipërisë! Kjo është festa kombëtare që na kujton
ditën historike të shpalljes së Shqipërisë së pavarur në një kohë rreziqesh, ku fqinjët ishin hedhur në sulm për
t’i ç’bërë trojet shqiptare e për të zgjeruar kufijtë e tyre. U shpall e pavarur një copëz Shqipëri për ta mbajtur të
ndezur ëndrrën dhe shpresën se një ditë Kombi do të bëhej sërish bashkë, ashtu siç e pat krijuar natyra!
Dhe sot, Vatra e Imzot Nolit dhe Konicës, konstaton me kënaqësi se Kombi është në udhë të mbarë: Kosova,
fitoi Pavarësinë; Shqipëria u bë anëtare e NATO-s dhe, shqiptarët e Maqedonisë janë këmbëngulës në betejën
integruese për më shumë të drejta, Malësia e papërkulur për të fituar të drejtat kombëtare sipas konventave
ndërkombëtare, vëllezërit dhe motrat në Luginën e Preshevës të matur dhe të bashkuar për më shumë të drejta.

Në këto kushte ne shpresojmë dhe kujtojmë vargjet e poetit Naim Frashëri:

Për Shqipërinë
Ditët e mira
Paskëtaj vijnë,
shkoi errësira;
lum kush do të rronjë,
ta shohë zonjë!
 151
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008

PARTIA LEVIZJA E LEGALITETIT URON:

GËZUAR 28 NËNTORIN,
DITËN E SHPALLJES SË PAVARËSISË
Partia Lëvizja e Legalitetit Ju uron gëzuar festën e 28 Nëntorit, ditën e shpalljes se
pavarësisë të gjithë shqiptarëve në trojet e tyre etnike dhe në mbarë diasporën.

Gjergj Kastrioti Skënderbeu, legjedna që Ismail Qemali Mbreti Zog I, mbreti I shqiptarëve Mbreti Leka
bashkoi shqiptarët rreth flamurit kuq e zi qe themeloi shtetin modern

96 vjet më parë elita shqiptare u mblodh në Vlorë me në krye Ismail Bej Vlorën dhe
ngritën flamurin e Arbrit për të shpallur pavarësinë e Shqipërisë.
Kjo datë na kujton një nga datat më të gëzueshme dhe më të rëndësishme të historisë së
kombit tonë pasi shënon fillimin e formimit të Shtetit Shqiptar
28 Nëntori është një ditë unike në identitetin e çdo shqiptari pasi simbolizon bashkimin e tyre
pavarësisht se cfarë feje, krahine, apo ideologjije ato i përkasin.
28 nëntori i sivjetëm vjen i vençantë për vetë faktin se shqiptarve iu realizua ëndrra e shumë pritur shekullore ajo e
fitimit të pavarsisë së Kosovës, ëndërr e cila u be e mundur në sajë të gërshetimit të mundit, sakrificës ,dhe gjakut të
derdhur të bijëve dhe bijave më të mirë të popullit shqiptare të Kosovës me ndihmën e paharrueshme të shteteve
perëndimore e në veçanti atë SHBAve, Anglisë, etj.
Eshtë pikërisht dita e shpalljes së pavarësisë që duhet të shërbejë si datë inspiruese për të gjithë shqiptarët që të bashkërendisin
veprimtarinë e tyre duke ushtruar presion ndaj klasës politike shqiptare e t’i detyrojë ata të dalin me një platformë të përbashkët,
të qartë, dhe të saktë kombëtare që jo vetëm të vetëkënaqemi me fitimin e pavarësisë së Kosovës por të punojmë për;

Konsolodimin e demokracisë në shqipëri duke ndërtuar një kod të ri zgjedhor te drejtë, sqarimin e pronës private, krijimin e
institucioneve të pavarura, vazhdimin e luftës ndaj korrupsionit me tolerancë zero etj.
Avancimin e njohjes së pavarsisë së kosovës dhe forcimin e shtetit të ri të saj.
Internacionalizimin e çështjes së Çamërisë në arenën ndërkombtare dhe shpejtimin e fitimit
të drejtave të tyre maksimale që u takon.
Avancimin e peshës politike të shqiptarëve në Maqedoni duke u rrespektuar jo më si minorancë por në nivel të barabartë me
pjesën tjetër sllave si pjesë e barabarte shtetëformuese e Maqedonisë
Fitimin e të drejtave maksimale që u takojnë në bazë të konventave ndërkombëtare shqiptarëve të
Malit të Zi dhe të Kosovës Lindore.
Përparimin dhe integrimin maksimal të shqiptarëvë te diaspores në vendet ku ata jetojnë duke u shndërruar në avokatë
mbrojtëse të kauzës sonë kombëtare.

Kryesia e PLL per NY NJ CT

Kryetar i Partisë, Hakik Mena
152
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori

LDD URON
GJITHË
SHQIPTARËT:

GËZUAR 28
NËNTORIN

Lidhja Demokratike e Dardanisë uron bashkëkombasit në Shqipëri, Kosovë, Lugina e Preshevës dhe Bujanoc, Malt të Zi,
Maqedoni, Çamëri e diasporë: Gëzuar Ditëne Pavarësisë të shtetit amë dhe së shpejti me KOSOVE TE PAVARUR!
Pavarësia e shtetit amë ishte një vepër heroike e patriotëve shqiptarë nga të gjitha trojet, që ruajti kombin nga asimilimi.

Ngritja e Flamurit kuq e zi në Vlorë, vepra më e shkëlqyer e diplomatit Ismail Qemali ishte edhe vepër e patriotëve nga
Kosova. Për asnjë çast, heroi i Kosovës, Isa Boletini nuk u nda nga themeluesi i shtetit të pavarur, Ismail Qemali.

Le ta gëzojmë së bashku ditën e pavarësisë së Shqipërisë dhe të urojmë anëtarsimin e saj në NATO në prillin e vitit të
ardhshëm. Festa e Shqipërisë na gjenë më të gëzuar si komb sepse Kosova jonë Dardane, është e lirë dhe e pavarur,
ashtu siç e projektoi ideatori i pavarësisë, ish presidenti parë i Kosovës së lirë, dr. Ibrahim Rugova.
Gëzuar Festën e Flamurit Kombëtar!

LIDHJA DEMOKRATIKE E DARDANISË

 153
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008

GREETINGS TO ALL ALBANIANS ON DITA E FLAMURIT 2008

FROM THE CENTER FOR ISLAMIC PLURALISM

FOR THE UNITY OF ALL ALBANIAN BELIEVERS

FAITH — COUNTRY — PROGRESS

STEPHEN SULEJMAN SCHWARTZ

EXECUTIVE DIRECTOR

AUTHOR OF NEW BOOK: THE OTHER ISLAM ON SUFISM,

ESPECIALLY AS IT EXISTS IN ALBANIAN LANDS,
SOON TO BE AVAILABLE IN THE ALBANIAN LANGUAGE

SOLIDARITY WITH THE BEKTASHIS OF

TETOVA AGAINST WAHHABI AGGRESSION!

www.islamicpluralism.org • www.islamicpluralism.eu • www.islamicpluralism.de

154
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori

HAPPY INDEPENDENCE DAY

from
THE EYE CONTACT FOUNDATION
THE BESA PROJECT
Dedicated to honor in photography and story
all Albanians who saved Jews During WWII

www.eyecontactfoundation.org

Travelling Exhibitions Worldwide

BESA Muslims Who Saved Jews During
WWII published by Syracuse Press
GOD'S HOUSE JWM Production's
Documentary Movie (to be released 2009)

FALIMANDERIT for sharing your hearts,

your homes and your stories

Norman H Gershman-Founder normgersh@sopris.net

Randi Winter-Director randi@passionatetravel.com
Majlinda Myrto-Director majlindamyrto@hotmail.com
The Eye Contact Foundation is a 501 (c)(3) in Basalt Colorado (970) 927-1742/ (970) 948-2282

Gëzuar Dita e Flamurit

PETER C. KOLE
Honorary Consul General
1200 W. 58th Street
Cleveland, OH 44102
Tel. (216) 631 - 1755
Fax: (216) 631 - 2713
pck@metalstamping99.com

Republic of Albania
www.albania2000.com
 155
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008

Grupi Muzikor “Fisnikët”

të gjithë shqiptarëve u uron 28 Nëntorin

Fisnik e¨e¨tt
GRUPI MUZIKOR
Tel. (718) 431-3010
156
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori

FONDACIONI "DOM SIMON FILIPAJ"

Park West Station
P. O. Box 20743
New York, NY 10025
Tel: 914 760 4350
dsfilipajfond@aol.com

LISTA E KONTRIBUESVE PER AUTOAMBULANCEN E ULQINIT LISTA E KNTRIBUESVE NE DARKEN E 26 TETORIT

Kryesia e fondacionit:
Dul Gjeloshi $1,000.00 Vasel Shkreli $200.00
Tom D. Shkreli - Kryetar Gjon Zadrima $1,000.00 Zef Gjokaj $500.00
Nail Llolla $1,000.00 Tom D. Shkreli $500.00
Shefki Sefa - Nënkryetar Nail Ibroçi $1,000.00 Zef Brisku $200.00
Mark K. Shkreli $1,000.00 Nail Spahiu- premtim $500.00
Nazmir Osmanaj - Sekretar Naser & Melinda Gjeloshi $1,000.00 Nail Osmanaj- premtim $100.00
Palokë Rudaj $1,000.00 Shefki Sefa $500.00
Fran Curaj - Arkatar Tom D. Shkreli $1,000.00 Gjuro Kola $120.00
Safco Contracting Corp. $600.00 Jacobs Lock- premtim $100.00
Ahmet Zeka $500.00 Cafo Boga $500.00
Fran Curaj $500.00 Luigj M. Shkreli $500.00
Brahim Rexhoviq $500.00 Gjovalin Smajlaj $100.00
Anëtarët: Gjokë Selca $500.00 Fran Curaj $200.00
Halil Berkani $500.00 Gjokë M. Selca $100.00
Mark K. Shkreli Hasan Taipi $500.00 Mark Gj. Nucullaj $200.00
Ismet Gjeloshi $500.00 Palokë Rudaj $1,000.00
Nikollë Lulaj Martin N. Shkreli $500.00 Naser Nika $100.00
Nosh P. Shkreli $500.00 Xheladin Zeneli $100.00
Vebi Spahiu Nazmir Osmanaj $500.00 Gjergj Markaj $100.00
Sefer Avdiu $500.00 Ejllo Zagreda $200.00
Zef Gjokaj Shefki Sefa $500.00 Gjergj Zagreda $200.00
Zija Gjeloshi $500.00 Mark Gazivoda $100.00
Zef Brisku Zef Gjokaj $500.00 Pjeter Jankoviq $150.00
Vesel Rama $500.00 Rrok Hasaj $100.00
Palokë Rudaj Gjovani Gjonaj $ 300.00 Nikollë L. Popaj $200.00
Bahri Taipi $300.00 Augustin Chota $200.00
Gjokë Selca Cafo Boga $300.00 Ne person që nuk dëshiron të identifikohet $500.00
Haxhi Zeneli $300.00 Hajro Ceka $200.00
Gjon Zadrima. Ismet Nika $300.00 Lekë Cotaj $200.00
Luigj M. Shkreli $300.00 Palë Cotaj $400.00
Nadil Gjeloshi $300.00 Fran Cotaj $400.00
Nail Zeneli $300.00 Anton Dedvukaj $200.00
Naser Çobaj $300.00 Gjergj Dedvukaj $200.00
Xheladin Zeneli $300.00 Vasel Junçaj $200.00
Ejll Zagreda $200.00 Dedë N. Filipaj $200.00
Gëzim Kurti $200.00 Gac Gj. Filipaj $50.00
Ismet Asllani $200.00 Nail Llolla ? $200.00
Nail Osmanaj $200.00 Robert P. Lulgjuraj $250.00
Nikollë Lulaj $200.00 Pjeter L. Shkreli $100.00
Pjeter Koloviq $200.00 Nosh F. Shkreli $100.00
Rasim Deda $200.00 Aleks Gega $100.00
Salë Sefa $200.00 Luigj Ll. Shkreli $100.00
Shaban Taipi $200.00 Gjon Dedvukaj- premtim $500.00
Tahir Sinani $200.00 Sander F. Gjokaj $500.00
Tom Pashko Gjokaj $200.00 Fran N. Gjokaj $200.00
Zef Dobreci $200.00
Nikë N. Shkreli $200.00 _____________________________________________
Vebi Spahiu $200.00
Dedë Noci Popaj $150.00
Mirsad Tahiri $150.00 KONTRIBUESIT PER MISIONIN E DR. ROSS
Nazim Taipi $150.00
Shaban Sefa $150.00 Keshilli Kombetar Shqipraro-Amerikan (NAAC) $2,000.00
Anton Çotaj $100.00 Gazivoda Realty Co. Inc. $1,000.00
Arben Taipi $100.00 Rrok Zadrima $1,000.00
Gazmend Taipi $100.00 Martin D. Shkreli $1,000.00
Nikolla Llukoviq $100.00 Mark Gjonaj $1,000.00
Xhemal Boga $100.00 Gjon Zadrima $500.00
Moe Osmani $100.00 Vesel Rama $500.00
Lekë Gjolaj $100.00 Nail Llolla $500.00
Luigj Ll. Shkreli $100.00 Zef Gjokaj $500.00
Mark F. Shkreli $100.00 Luigj M. Shkreli $500.00
Nikë Boga $100.00 Dul Gjeloshi $500.00
Gëzuar Osman Taipi
Pjeter L. Shkreli
$100.00
$100.00
Cafo Boga
Tom D. Shkreli
$500.00
$500.00
Ramiz Taipi $100.00 Nazmir Osmanaj $200.00
28 Nëntori Augustin Çotaj
Rexhep Boga
$100.00
$100.00
Nikollë Lulaj
Hamdi Capriqi
$200.00
$200.00
Hilë Zagreda $50.00 Mujo Pereziqi $100.00
Rrok S. Zadrima $50.00 Naser Cobaj $100.00
 157
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008

Shoqata Ana e Malit në New York, të gjithë shqiptarëve

u uron 28 Nëntorin, festën e madhe të pavarësisë së
Shqipërisë dhe Ditën e Flamurit.

Këtë festë sivjet e kremtojmë me gëzim më të madh se

asnjëherë gjatë historisë sonë, sepse Kosova këtë vit
fitoi pavarësinë dhe Shqipëria u bë anëtare e NATO-s.

Rroftë 28 Nëntori
158
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori

Albi General Construction

115 Slaten Boulevard
Staten Island, NY 10305
(718) 987 – 2748
(646) 529 – 3220

Naser Nikaj, të gjithë shqiptarëve u uron

28 Nëntorin
 / CYANMAGENTAYELLOWBLACK

159
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008

TOTTENVILLE MEDICAL PAVILION LLC.

Të gjithë shqiptarëve
Gëzuar 28 Nëntorin

BARI F. CEKA, M.D.

ILKA P. CEKA, Ph. D., A. N. P.

Board Certified

Women’s and Men’s Health and Aesthetics

Internal and Cardiovascular Preventive Medicine

Tel. (718) 356 – 5600

Fax: (718) 304 – 7598
7098 Amboy Rd.
Staten Island, NY 10307

/
CYANMAGENTAYELLOWBLACK /

160
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori

ALBA
CONSTRUCTION CO.
Martin N. Shkreli, President
801 Second Ave
5th Floor
New York, NY 10017
Tel: 212-629-3100
Fax: 212-629-0303

Shqiptarëve në trojet etnike dhe kudo në botë Alba Construction Co.

u uron Festën e 28 Nëntorit - Ditës së Flamurit.

Gjithashtu në këtë rast u urojmë Pavarësinë e Kosovës

dhe antarësimin e Shqipërisë në NATO.

Festofshim të lirë e të bashkuar gjithmonë!

Stafi i Alba Construction Co.

/
 / CYANMAGENTAYELLOWBLACK

161
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008

4223 2nd Avenue,

Brooklyn, New York 11232
contact@whiterockroofing.com

ROOFING CONTRACTOR

Tel: 718-832-4701
Fax: 718-832-4702

www.whiterockroofing.com

We Are Fully Insured and We Will Furnish Insurance Certificate Upon Request

Adrian K. të gjithë shqiptarëve u uron 28 Nëntorin

/
CYANMAGENTAYELLOWBLACK /

162
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori

Familja e Noc Mati Gjonajt nga Reçi i Ulqinit

u uron të gjithë shqiptarëve 28 Nëntorin.

“Aty ku i thonë
bukës bukë e ujit ujë,
aty është Shqipëri”

RROFTË SHQIPËRIA ETNIKE

/
 163
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008

Qendra Islame Shqiptaro - Amerikane, Queens

7224 Myrtle Ave
Galandale, NY 11385
Tel. (718) 386 – 4720

Kryesia e Qendrës Islame

Shqiptaro – Amerikane në
Galandale, New York, bashkë
me dy imamët dhe të gjithë
anëtarët e qendrës, të gjithë
shqiptarëve u urojnë festën
kombëtare, 28 Nëntorin.

Kjo festë e madhe sivjet ka

një domethënie të veçantë
sepse e kremtojmë të gëzuar
me pavarësinë e Kosovës.

Zoti e bekoftë kombin

shqiptar kudo që jeton ai.

Zoti i bekoftë Shtetet e

Bashkuara të Amerikës.

Mëshira e Zotit të gjithë atyre

që dhanë jetën për pavarësinë
e Shqipërisë dhe të Kosovës.

Brahim Gjenashi me familje, të gjithë shqiptarëve kudo që janë u uron 28 Nëntorin.

Këtë 28 Nëntor e festojmë më të gëzuar se asnjëherë sepse kemi edhe Kosovën e pavarur.
Suksese të gjithë shqiptarëve anembanë botës.
164
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori

GJELOSHAJ PRIVATE CLASSES

Mix Martial Arts

Tae Kwon Do
Brazilian Jiu Jitsu
Street Fighting &
Full Contact Expert

TEL. (562) 440 - 8987

Mjeshtër Pjetër Noshi Gjeloshaj nga Trieshi i Malësisë me banim në California i uron gjithë popullit shqiptar
28 Nëntorin, Ditën e Pavarësisë së Shqipërisë me shtetin e pavarur të Kosovës.

Gëzuar
 165
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008

GALLERIA CLASSICA
226 BOULEVARD
HASBROUCK HEIGHTS, NJ 07604
Tel. (201) 462 – 0200

Ramiz Llapatinca, të gjithë shqiptarëve u uron 28 Nëntorin

166
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori

Fluturim Rizvani me familje

u uron të gjithë shqiptarëve kudo që janë,
gëzuar 28 Nëntorin.

Shqiptarët për të arritur qëllimin e tyre, bashkimin e shenjtë,

duhet te jëne bashkë me mendje e zemër, duhet të vlerësojnë
gjakun e dëshmorëve, të respektojnë të gjithë ata që dhanë jetën
për liri. Të marrim mësim nga Amerika që respekton aq shumë
rolin e ushtaritr në mbrojtjen e tokës e interesit amerikan.

Zgjidhja e vetme për shqiptarët është Shqipëria e vertetë etnike

me të gjitha pjesët që i takojnë. Me tokat që na takojnë, nuk ka
kompromis. Tonat kanë qenë, tonat duhet të jenë.
Pse dy akademitë heshtin dhe nuk dalin me një projekt të për-
bashkët për zgjdhjen e çështjes sonë kombëtare? Ato do t’i
gjykojë historia nëse vazhdjnë të heshtin. Intelektualët tanë po
merren me njëri tjetrin në vend që të merren me çështjen mad-
hore kombëtare.

Shqipëria etnike do të bëhet realitet. Ky amanet I të parëve tanë

që ranë heroinj për atdheun domosdo do të plotësohert. Dhe për
këtë ne duhet të punojmë ditë e natë.

Bashkimi i tokave tona është e vetmja garanci

për paqe në Ballkan e Evropë.
 167
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008

Accidents/Aksidente
NËSE JENI I LËNDUAR OSE KENI PËSUAR AKSIDENT, KENI NEVOJË PËR AVOKAT QË LUFTON PËR JU

Avokat për punëtorin e lënduar

NICK GJELAJ, ESQ

Attorney At Law

Me përvojën timë 8 vjeçare kam ndihmuar bashkatdhetarët tanë duke fituar miliona dollarë për ta.

Construction Accidents
Auto Accidents
Workers Compensation
Medical Malpractice
Slip & Fall Product Liability
Scaffold – Ladder
Falls
Disability
False Arrests
Birth Injuries
Apartment Building Accidents

FREE CONSULTATION/KONSULTIMET FALAS

Për konsultim, kontaktoni avokatin

NICK GJELAJ
(917) 847 – 7105
e-mail: ngjelaj@hotmail.com

Gëzuar 28 Nëntori
168
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori

email: henry@hdrealtyny.com www.hdrealtyny.com

HENRY DJONBALAJ
Real Estate LLC
Lic. Real Estate Broker

647 Mclean Ave.

Yonkers, NY 10705
Tel. (914) 376 – 1000
Cell: (914) 391 – 5468
Fax: (914) 376 - 5644

• RESIDENTIAL
• COMMERCIAL
• SALES
• RENTALS

Të gjithë shqiptarëve
urime 28 Nëntori
 169
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008

Artiste Limousine Service

Tel: (914) 243 – 0807 | Fax: (914) 245 – 3391 FOR THE SUPERSTAR TREATMENT

Gëzuar Festën e Flamurit.

Urime pavarësinë e Kosovës
dhe gëzuar ditëlindjen e
vajzës sonë Vlora Gjokaj.
Nua Gjokaj, Vlora Gjokaj, Alben Gjokaj dhe Lule Gjokaj

ELEGANCE
LUXURY
AFFORDABILITY

FOR ALL OCCASIONS & DESTINATIONS

Weddings Proms
Airports Casinos
Night Out Concerts
Anniversaries Sporting

“Weddings & Proms Our Specialty”

Featuring New Luxurious Fully Loaded
2-24 Passenger Super Stretch

ESCALADE • HUMMER •LINCOLN

•ROLLS ROYCE • MERCEDES
RED CARPET TREATMENT

24 orë, 7 ditë në javë

Zbritje për dasmat dhe ceremonitë shqiptare
Ju garantojmë për çmime të volitshme
dhe shërbim profesional

SERVING THE TRI – STATE AREA SINCE 1983

24 Hours, 7 Days
Weddings Complimentary Champagne
& Church Runner
Professional Courteous Tuxedo Chauffeurs
170
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori
 171
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008

MAX D. LEIFER, P.C.

A General Practice Law Firm Specializing in:
Social Security
Personal Injury
Long Term Disability
Real Estate
Commercial Work
Union 32BJ, etc.

Numër pune
Lëndime personale

Unioni 32BJ etc

Shitje - blerje biznesi

Në shërbim të komunitetit shqiptar

me dinjitet dhe ndershmëri

FLASIM SHQIP
Albanian Speaking Contact
Alkida Budlla: (212) 334 – 9699

628 Broadway, Suite 300

New York, NY 10012

Tel. (212) 334 – 9699

Fax: (212) 966 – 9544

Gëzuar 28 Nëntori
172
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori

28 Nëntori- Dita e Pavarësisë së Shqipërisë është festa më madhore kombëtare, ndër më kryesoret e
shekullit XX dhe shekujve të tjërë të kaluar. Nëntori i vitit 1912, të cilit i paraprinë Lidhja e Prizrenit,
plejada e intelektualëve të mëdhenj të Rilindja Kombëtare, Lidhja e Pejës dhe kryengritjet e mëdha të
vitit 1911 dhe 1912, hapën njërën ndër kaptinat më të fuqishme të kombit tonë.

Shqiptarët të cilët ishin të kërcënuar nga fqinjët e tyre serbë dhe grekë, me formimin e shtetit shqip-
tar, iu prenë shpresat e fundit për të pushtuar këtë pjesë të territorit, ku apetitet sllave ishin shumë
të mëdha për të dalë në ujërat e nxehta të Adriatikut shqiptar.

28-Nëntori lidhet me ngjarjet vargore të historisë sonë para dhe pas tij:1887, 1808, 1911, 1912, 1919,
1945, 1981, 1999 dhe 2008. Të gjitha këto data tregojnë grafikonin e historisë dhe faktorizimin e pop-
ullit shqiptar në Ballkan.

28 Nëntori ishte nxitje e jashtëzakonshme për mobilizimin e shqiptarëve të Kosovës dhe të viseve të
tjera nën Jugosllavi, që pushtuesi serb i mbante të zaptuara. Këtë pushtim të egër serb shqiptarët e
Kosovës e kundërshtuan me të gjitha format dhe me të gjitha mjetet e mundshme. Dhe, si rezultat i
tërë këtij kundërshtimi, lindi forca e lavdishme e UÇK-së, e cila me përkrahjen e SHBA dhe të
vendeve të tjera perëndimoreme, i sollën popullit shqiptar të Kosovës lirinë (1999) dhe Pavarësin më
17 shkurt 2008.

Dr. Hasan Ademaj me familje përshëndet dhe u uron të gjithë shqiptarët me rastin e këtij përvjetori të madh.
Gëzuar 28 Nëntori - Dita e ngritjes së flamurit shqiptar në Vlorë.
 173
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008

Shoqata Shqiptaro – Amerikane “Kërçova”

në Chicago, Illinois, të gjithë shqiptarëve në Shtetet e Bashkuara
të Amerikës, në Evropë në Ballkan dhe kudo në botë,
u uron 28 Nëntorin, Ditën e Pavarësisë së Shqipërisë,
duke dëshiruar që shqiptarët në Ballkan rë ecin përpara me
hapa të sigurtë drejt zhvillimit dhe demokracisë Perëndimore.

Rroftë Republika e Shqipërisë

Rroftë Republika e Kosovës
Rrofshin trojet shqiptare në Ballkan
Rroftë Diaspora shqiptare në Amerikë
Rrofshin shqiptarët kudo që janë.

Shoqata Shqiptaro – Amerikane “Kërçova” në Chicago, Illinois.

Ilaz Kadriu, kryetar
FOTO: ALEX SELIMAJ

Këtë urim e sponsorizuan:

Ismet Purellku dhe Musa Adili
174
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori

SAHARA
Mediterranean Cuisine

2337 Coney Island Avenue

Bet. Avenue U & T
Brooklyn, NY 11223
Tel. (718) 376 – 8594
Fax: (718) 339 – 6382

Business Hours
10:00 AM – 5:00 AM. All year round

“Gravesend's Sahara, with a 22 out of 30, and the city's best Turkish food,
is celebrated for "ample portions" and "everything grilled."

We proudly s serve Albanian – American Community for many years.

Thank you for your support!

Happy Albanian Independence Day

Gëzuar Dita e Pavarësisë

 175
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008

GËZUAR PAVARËSINË, SHQIPËRI!

Gëzuar Festën, Shqipëri!
Gëzuar Festën e Pavarësisë, Ditën e Flamurit, vëllezër dhe motra shqiptarë! Paçim më shumë
paqe mes nesh dhe më shumë begati në trojet tona etnike!
28 Nëntori ëshë një ditë e shënuar për Kombin shqiptar; Dita e Flamurit Kombëtar, Flamurit të Gjergj Kastriotit-Skënderbeut,
Dita e Pavarësisë, që ruajti kombin në kujtesën e historisë. E kemi edhe në vargjet e shenjta të Hymnit tonë kombëtar:

…Se Zoti vet e tha me gojë,

Që kombe shuhen përmbi dhe’,
Po Shqipëria do të rrojë,
Për të, për të luftojmë ne!

Dhe Kombi rron e përparon dhe shqipja fluturon e lirë në trojet tona etnike në shekullin e XXI, shekullin e shqiptarëve. Dy
shtetet shqiptare në Ballkan i japin më shumë peshë kombit të ndëshkuar rëndë nga padrejtësitë historike të shekullit të kaluar.
Le të shpresojmë se ditë më të mira do të vijnë edhe për shqiptarët e Malit të Zi, të Luginës së Preshevës dhe Bujanocit, të
Maqedonisë dhe të Çamërisë martire!

Gëzuar festën bashkatdhetarë të nderuar!

UROJNË:
Mhill Velaj me bashkëshorten Binaken, Simonin, Nolin, Lindën, Furtunën e Aulonën si dhe Krist Velajn me Zojën, Kenedin dhe Kastriotin.
Një urim special vjen nga Linda, që kaloi një çast tepër të vështirë të jetës së saj!
Ky përvvjetor i sivjetëm na gjen pa nënën, gjyshen e dashur Zoja Velaj. I pushoftë shpirti në paqë!
176
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori

GRUDA LIMOUSINE SERVICE INC.

Chrysler Range 2007 Chrysler

Aspen Rover Escalade 300C

TEL. (914) 769 – 6700 • FREE: 888 – 304 – 7832

www.grudalimos.com • grudalimo@yahoo.com

Weddings
Airports
Corporate Bachelor Parties
Casinos
Sweet 16’s
Night On The Town

ROLLS ROYCE PHANTOM Për të gjitha gazmendet familjare,

24 orë në shërbimin tuaj
Çmime speciale për
bashkatdhetarët tanë

HUMMER
MERCEDES

Daniel Ivezaj u uron të

gjithë shqiptarëve
gëzuar 28 Nëntorin
We Wish all Albanians Happy Independence Day
 177
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
178
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori

In Loving Memory of our client

Ramadan Kurtaj
Who lost his life on May 30, 2008 as result of a crane collapse at work

CASTRO & KARTEN

Attorneys for Family of Ramadan
355 Lexington Avenue
New York, NY 10017
Tel: 212-826-3800
 / CYANMAGENTAYELLOWBLACK

179
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008

Anchorage, AK Belvidere, IL St. Paul, MN Rochester, NY Dallas, TX

Phoenix, AZ Hinsdale, IL Newark, NJ Columbus, OH Houston, TX
Oakland, CA Lake Forest, IL East Rutherford, NJ Toledo, OH San Antonio, TX
McLean, VA
Washington DC Des Plains, IL Las Vegas, NV Lancaster, PA
Dulles, VA
Miami, FL South Holland, IL New York, NY Hershey, PA Hong Kong, China
Orlando, FL Boston, MA Queens, NY Philadelphia, PA Shanghai, China
Pensacola, FL Amherst, MA Bronx, NY Providence, RI Cancun, Mexico
Atlanta, GA Rochester, MI Brooklyn, NY Memphis, TN Mexico City, Mexico
Honolulu, HI St. Louis, MO White Plains, NY Nashville, TN Moscow, Russia

Të gjithë shqiptarëve kudo që jetojnë, gëzuar 28 Nëntori

Happy Independence Day

/
CYANMAGENTAYELLOWBLACK /

180
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori

We give students who transfer to us

a lot of credit.

Transfer to Monroe College and you will find you are a lot closer to earning your Bachelor’s Degree.
That’s because Monroe offers so many opportunities for you to transfer credit. Yes, we consider all
the course work from your previous college. But we also look at credit earned through CLEP exams,
military, corrections or police academy training, as well as life experience.

Combine those transferred credits with flexible schedules

that allow you to work full time while earning your degree,
Monroe’s three-semester academic calendar, plus available OPEN HOUSE
scholarships and financial aid, and you have a Real World
Education that’s designed to launch your real world career
as soon as possible.
December 16th
9am - 7pm
AS REAL AS REAL WORLD EDUCATION GETS. Call 1.877.269.7744
to make a reservation
Bachelor’s of Business Adminstration (BBA) Degrees: Bronx and New Rochelle campuses
Business Management Minors in: (optional)
Corporate Accounting Finance
Public Accounting Hospitality
Health Services Administration Human Resources
Hospitality Management Marketing
Information Technology Entrepreneurship
Online - Business Management
Online - Health Services Administration
Online - Hospitality Management
Bachelor’s of Science (BS) Degrees:
Criminal Justice Public Health
Online - Criminal Justice monroecollege.edu

/
 / CYANMAGENTAYELLOWBLACK

181
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008

Nik dhe Palok Rudaj,

të gjithë shqiptarëve u urojnë 28 Nëntorin

/
CYANMAGENTAYELLOWBLACK /

182
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori

Adrian Amuli, menaxher

dhe punonjësit e “Rossman Farms”,

të gjithë shqiptarëve u urojnë 28 Nëntorin

/
 183
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008

Lekë Vataj me vëllezër, të gjithë shqiptarëve në

trojet shqiptare dhe në diasporë u uron 28 Nëntorin.

Në këtë kohë kremtesh, ndërgjegjja na sugjeron të përkujtojmë të gjithë heronjtë

e së kaluarës, ata që e ndërtuan, ruajtën dhe shndritën kauzën dhe kulturën tonë,

duke shpresuar që prijësat dhe populli ynë të dijnë të ruajnë vlerat e lavdishme

dhe të punojnë për një të ardhme më të mirë.

184
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori

108 EIGHTH AVENUE

(Between 15th and 16th Street)
NEW YORK, NY 10011

Tel: (212) 924.7786

Fax: (212) 633.8440

R I S T O R A N T E
BAR • GRILL • PASTA • PIZZA • STEAK • SEAFOOD

Qazim Veliqi e Naim Gjonbalaj, të gjithë shqiptarëve u urojnë 28 Nëntorin

 185
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008

Gëzuar 28 Nëntori
Kolë Zagreda me familje
186
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori

Kolë dhe Taze Cacaj,

urojnë të gjithë shqiptarët:

Gëzuar 28 Nëntori!
Urime pavarësia e Kosovës,
urime pranimi i Shqipërisë në NATO.
Shqiptarët janë duke ecur të sigurtë e të
bashkuar drejt Bashkimit Evropian.

Rroftë populli shqiptar!

Rroftë populli amerikan!
 187
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008

TA GËZOJMË FESTËN E FLAMURIT!

Ta gëzojmë Festën e Flamurit Kombëtar, bashkadhetarë të nderuar!
Kjo është festa që na bashkon dhe na kujton se jemi pasardhës të Gjergj Kastriotit (Skënderbeu), heroit tonë kombëtar,
që i dha emër Kombit dhe iu bë mburojë Evropës përballë hordhive osmane.
Flamuri kuq e zi, që do të ngrihej me 28 Nëntor 1912 nga Ismail Qemali, do të ringjallte shpresat se Kombi i Shqipeve
do t’u mbijetonte dallgëve e stuhive të kohës. As shpata e Liktorit në kohën e fashizmit, as ylli i kuq i bolshevikëve në
50 vite komunizëm, nuk ia ulën kryet shqiponjës së flamurit. Ai valvitet krenarë sot me shqiponjën pa vargonj.
Në këtë 96 vjetor të pavarësisë, ne shqiptarët ndjehemi krenar, tek festojmë sepse kombi është duke u ringjallur nga
plagët e thella, nga operacionet e përgjakshme, që i bënë diplomacitë evropiane për të shuar orekset e fqinjëve tanë.
Shqipëria është në prag të anëtarsimit të plotë në NATO, Kosova, që mbijetoi një shekull tragjik jashtë trupit të kombit,
është e pavarur, shqiptarët në trojet e tjera etnike janë duke i përmirësuar përherë e më shumë të drejtat e nëpërkëmbu-
ra. Koha, shpresojmë, që të mjekojë plagët e Çamërisë martire.
Gëzuar vëllezër dhe motra!
Është koha të jemi bashkë!
Ta gëzojmë së bashku 28 Nëntorin, përvjetorin e 96-të të Pavarësisë, Ditën e Flamurit Kombëtar!

FATMIR ÇEJKU ME FAMILJE

North Bergen, NJ
188
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori

Gëzuar 28 Nëntori
Happy 28 November

Your COUNTRY®agent, backed by a team of professionals, can provide

the following products and services:
Life Insurance Financial Services
Whole Life Business Continuation Planning
Single Premium Whole Life Deferred Compensation
Life Paid-Up at 65 Financial Planning
10-Year Level Term Key Person Insurance
20-Year Level Term Education Funding
30-Year Level Term Living Trusts
Universal Life Insurance Trusts
Charitable Trusts
Personal Lines
Auto Retirement Planning
Condominium Owners Traditional IRAs
Crop Hail* Roth IRAs Ilir Numani
Farm Liability* SEP IRAs
Farm and Ranch* SIMPLE IRAs 4708 N Milwaukee Ave
Homeowners 401(k) Rollovers
Home Protector 401(k) Plans
Chicago, IL, 60630
Incidental Business Pursuits Solo 401(k) 773–427–4364
Livestock Mortality* Small Business 401(k)
Mobile Home Pension Plans
Scheduled Personal Property Profit Sharing Plans
ilir.numani@
Tenants Tax-Sheltered Annuities countryfinancial.com
Health Insurance Annuities
Disability Income Flexible Premium Deferred
Medicare Supplement* Single Premium Deferred
Long Term Care Single Premium Immediate
Commercial Lines Securities
Commercial Auto Mutual Funds
Commercial Umbrella Variable Universal Life
Equipment Breakdown* Variable Annuities
Commercial Glass
Garage Policy* Asset Management
General Liability Foundation Account
Inland Marine ComPAS
Service Contractors Focus Account
Special Contractors Vision Account

*Availability varies by state

Policies issued by COUNTRY Mutual Insurance Company®, COUNTRY Preferred Insurance Company®,
COUNTRY Casualty Insurance Company®, COUNTRY Life Insurance Company® or COUNTRY Investors
Life Assurance Company®, Bloomington, IL.

The investment objectives, risks, charges and expenses of mutual funds and variable product investment options must
be considered carefully before investing. The mutual funds’, Variable Universal Life, and Variable Annuity prospectuses
contain this and other important information about the investment companies, and may be obtained by calling
1-866-551-0060. Please read the prospectuses carefully before investing or sending money. Investment management,
retirement, trust and
planning services provided
Registered Broker/Dealer Variable Products (if applicable)
by COUNTRY Trust Bank®.
offering securities products and services: Issuing Life Insurance Company: Variable Product Service Center:
COUNTRY Capital Management Company COUNTRY Investors Life Assurance Company® PO Box 9239 Not FDIC Insured
1705 N Towanda Avenue, PO Box 2222 1705 N Towanda Avenue, PO Box 2000 Des Moines, IA 50306-9239 No Bank Guarantee
Bloomington, IL 61702-2222 Bloomington, IL 61702-2000 tel (888) 349-4658 May Lose Value
tel (866) 55-0060 tel (800) 927-3678

112008-11146AC
 189
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008

Nikollë Shala, nip i Vocërr Balës, uron të gjithë shqiptarët:

Gëzuar 28 Nëntori,
Dita e Pavarësisë së Shqipërisë!
Në këtë ditë të shënuar kujtojmë të gjithë ata që luftuan
dhe nuk kursyen jetën për kombin. Ata që luftuan me
pushkë e me penë, janë krenaria e Kombit. Ndjehemi
me fat që jemi vazhdues të atyre që i qëndruan dhe
iu kundërvunë armiqve shekullor të kombit.
Mjafton të shfletojmë “Lahutën e Malcisë”
të At Gjergj Fishtës dhe të njohim rrugën
nga kanë kaluar të parët tanë:

N’atë Bigë të Shalës ka dalë Kulshedra,

Me shtatë krena e gjashtë parë kthetra,
E për krye ka i sy n’ballë,
Bishtin gjatë, me i mrrijtë në zallë:
Qi t’ju hedhë e tuj përdredhë,
Tue tingëllue e tu turf’llue,
Zjarm e surfull tue flakrue,
krepa e gur tue rrokullue,
Dukagjinin don me shue,
Për nji dhunë që i baka Shala:
Kur Dragonin Vocërr Bala,
Fëmijë tu kenë, n’nji shpellë të malit
N’gjumë e ndeshka, e i sy prej ballit
Zjerrë ia paska me një hu,
Kah ia ngulka deri në tru.
Asht ndezë flakë t’anë Biga e Shalës…
(Kënga e 16-të e “Lahutës së Malësisë”,
At Gjergj Fishta
kryevepra e Atë Gjergj Fishtës)

Nga e majta: Shpend Vocërr Bala, Gjergj Vocërr Bala, Tom Nik Shala, Vocërr Bala,
Zef Bala (vëllai i Vocërr Balës), Mark Vocërr Bala (babai i Nikollë Shalës)
190
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori

Pashk Paloka me familje, për 25

vjet me radhë aktivist i njohur në
komunitetin shqiptar të Amerikës,
uron të gjithë bashkatdhetarët

Gëzuar 28 Nëntori
Këtë 28 Nëntor e presim me
gëzim të madh. E presim me
Kosovën e pavarur.
Urime pavarësia e Kosovës.

Të punojmë të gjithë bashkë për

çështjen kombëtare.

Rroftë kombi shqiptar

Rroftë Amerika
 191
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
192
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori

Burim Osmani me familje,

të gjithë shqiptarëve u uron 28 Nëntorin

PRIORITYONEROOFING
135 Windham Avenue
Staten Island, NY 10306
Tel. (718) 980 – 3996
 193
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008

GET CONNECTED TO THE ALBANIAN AMERICAN COMMUNITY

T H E E A S I E S T A N D T H E M O S T E F F E C T I V E WAY TO P R E S E N T YO U R B U S I N E S S &

Albanian Yellow Pages 2009

E D I C I O N I I 1 2 TË

T Ë B I Z N E S I T T UA J D H E L I D H J E S S UA J M E KO M U N I T E T I N S H Q I P TA R O A M E R I K A N

Regjistrimi: FALAS*
(Reklamimi i Shoqatave dhe Organizatave jo-fitimprurëse 50% zbritje)
* Emri i biznesit/organizatës, adresa dhe telefoni

& White Pages

TEL. 718/584-1620 FAX: 718/584-1228
2322 ARTHUR AVE., STE.#10 • BRONX, NY 10458
WWW.ALBANIANYELLOWPAGES.COM

R RU G A M Ë E L E H T Ë D H E M Ë E F I K A S E E P R E Z A N T I M I T
194
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori

Luigj Berishaj uron të gjithë bashkatdhetarët: Gëzuar 28 Nëntori, kjo festë e madhe e kombit shqiptar,
28 Nëntori që i dha fund robërisë shekullore turke dhe shpalli pavarësinë e Shqipërisë.
Pas 96 vjetësh ne kemi sot edhe një shtet të ri, Kosovën e pavarur.Shqiptarët kurrë nuk kanë qenë më mirë se sot,
por nuk janë ashtu siç dëshirojnë të jenë. Për këtë qëllim, ata duhet të punojnë edhe më shumë.

Rroftë kombi shqiptar kudo që jeton.

Gëzuar!
 195
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008

97 Ramona Avenue,
Staten Island, NY 10312
Tel: 718.317.5660
Fax: 718.317.5880
Email : Hi-TeckWindows@hotmail.com

Gëzuar 28 Nëntori
ALI KURTI
196
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori

ARMY CONSTRUCTION, LLC

Tel (973) 445-4336
Fax (973) 320-4571

Avdul Bajro, të gjithë shqiptarëve u uron 28 Nëntorin

 197
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008

Familja Rudaj: Deda, Prena, Zefi, Lezja,

Roberti, Toma, Gjergji dhe Pashka,

të gjithë shqiptarëve u urojnë 28 Nëntorin

198
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori

Thomas Mangelly,
kapiteni i Kompanisë 4000 në
Gjermani, officer i lartë i
operacionit anglo – amerikan
për përmbysjen e komunizmit
në Shqipëri, (1949 – 1953), bashkë
me bashkëshorten LaRue, të gjithë
shqiptarëve u uron 28 Nëntorin.

Rroftë Shqipëria!
 / CYANMAGENTAYELLOWBLACK

199
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008

Begali TSP Brands, LLC

SKENDER PEROLLI
Chief Executive Officer

214 West 39th Street, Suite 400

New York, NY 10018
T. 212-398-3355
F. 212-391-9559

Skender Perolli
me familje, të gjithë
shqiptarëve kudo
që janë, në atdhe
e diasporë, u uron
Gëzuar 28 Nëntorin

/
CYANMAGENTAYELLOWBLACK /

200
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori

20 West 20th Street

New York, NY 10011
(212) 633-1199
www.thevipclubnyc.com

248-58 Rockaway Blvd

Rosedale, NY 11422
(718) 276-1300
www.platinumclubofqueens.com

Puerto Rican Restaurant

400 E 57th St
New York, NY 10022
(212) 754-5999
www.sofritony.com

Puerto Rican Restaurant

105 Reade St.
New York, NY 10013
(Coming Soon)

Gëzuar 28 Nëntori
Sam Zherka

/
 gëzuar 28 nëntori

Sam Zherka
Publisher

240 North Avenue, Suite 212

New Rochelle, NY 10801
Tel. (914) 576 – 1481
Fax: (914) 633 – 0806

/
/

www.westchesterguardian.com

Gëzuar 28 Nëntori
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
201
CYANMAGENTAYELLOWBLACK
CYANMAGENTAYELLOWBLACK /

202
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori

1 Hudson Street
New York, NY 10013

Gëzuar 28 Nëntori

/
 203
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008

Total Building Service, INC.

Commercial Junitorial Service

Faik Ajroja
Vice President / Operations

Office: 847.439.1136
Cell: 224.588.2321
Fax: 847.439.2379

Address:
340 Bennerr Road
Elk Grove Village, IL 60007

Faik Ajroja me djemtë Nexhatin, Rushitin, Xhevahirin, Tahirin, nipin Ilirin si dhe Dashmir Hasani,
të gjithë shqiptarëve u urojnë 28 Nëntorin.

Shqiptarët të jenë bashkë deri atje, ku i thonë bukës bukë, e ujit ujë.

Rrofshin shqiptarët kudo që janë.

204
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori

BIG APPLE
ROOFING & CONSTRUCTION CORP.

321 Douglass St.

Brooklyn, NY 11217
Tel: 718 246 9191
Fax: 718 246 5574

Beqir dhe Arian Marku, u urojnë 28 Nëntorin

 205
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008

Të gjithë shqiptarëve, gëzuar 28 nëntorin

to all albanians, happy 28 november

Fuel Oil and Natural Gas

918 Mcdonald Ave.

Brooklyn, NY11218
Toll Free: (888)515-3065
Tel: (718)438-6676
Fax: (718)972-0896
www.chiefenergy.com

FOR 30 YEARS WE HAVE BEEN PROVIDING CLEAN,

SAFE ENERGY FOR ALL TYPES OF COMMERCIAL AND RESIDENTIAL NEEDS.
WE OFFER DISCOUNTED
DIESEL FUEL NATURAL GAS HEATING OIL

CHIEF ENERGY CAN SAVE YOU LOTS OF MONEY

VINCENT RIZZUTO PRESIDENT

CALL TODAY
206
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori

FLAG ROOFING CORP.

3483 Hyland Boulevard
Staten Island, NY 10306
Tel. (718) 948 - 9696
Fax: (718) 980 - 2901

Bedri Sela,
të gjithë bashkatdhetarëve u uron 28 Nëntorin
 207
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008

International Village is a gated American style community

containing 109 home types consisting of 50 individual vil-

las and 59 attached townhouses in groups of 3 to 5 units.

The homes provide a modern way of life for families in

Kosova and adhere to the latest environmental demands

such as a geothermal heating system for each home and

fully landscaped green areas. Presently, infrastructure work

is nearly complete and 87 homes of different types, which

have been sold, will be ready for occupancy starting in

April 2009. The project is expected to be 100% complete

and occupied by early 2010.

208
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori

TD Bank is Proud to Salute the

Albanian Community
.. ..
Gezuar Festen e Flamurit!

TD Bank is pleased to support the

people, projects and activities that
make life better for all of us.

MAKING A DIFFERENCE TOGETHER

1-888-751-9000 • TDBank.com

TD Bank, N.A.
 209
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
210
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori

Për të gjitha gëzimet tuaja familjare,

kontaktoni Grupin Muzikor Melodija me
këngëtarin Hejdi Mehmeti

Tel: 646-302-8159

www.myspace.com/grupimelodija
e-mail: grupimelodija3@aol.com

Gëzuar Ditën e Flamurit, Krishtlindjet dhe Vitin e Ri

nga Grupi Muzikor Melodija
 211
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008

Stanaj
Investment
1771 Long Lake Shore
Bloomfield, MI 48302
Tel. (248) 640 – 6777

Pjetër Stanaj, të gjithë shqiptarëve u uron 28 Nëntorin

212
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori

DOWNEY PIZZA COMPANY

9026 Florence Ave
Downey , CA 90240
Tel: 562-862-1112

Ismail Gjokaj me gjithë familjen,

të gjithë shqiptarëve në atdhe e diasporë
u uron festen tonë kombëtare, 28 Nëntorin
 213
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
214
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori
 215
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008

Tre Angelina
N O R T H E N I T A L I A N C U I S I N E

355 State Route 17M 478 Mamaroneck Ave

Monroe, NY 10950 White Plains, NY 10605
(845) 238-5721 (914) 686-0617

Sadik e Uke Bruçaj dhe Ragip Gjonbalaj, me djemtë Panajotin dhe Patriotin,
të gjithë shqiptarëve u urojnë 28 Nëntorin
216
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori

STRUGA
Pizza Restaurant
662 River Street
Paterson, NJ 07524

Monday - Thursday 10 am - 10 pm
Friday - Saturday 10 am - 12 pm
Sunday 10 am - 11 pm

HOMEMADE BUREK - KEBABS

Free Delivery!
Specializing in Corporate Catering

973.742.2700

Shijoni ushqimet e vendlindjes në restorantin shqiptar

Urim Zhaku, të gjithë shqiptarëve u uron 28 Nëntorin

 217
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008

DINE – IN OR TAKE – OUT

CATERING MENU AVAILABLE
WE DELIVER

363 A Broadway
Bethpage, New York 11714

Tel. (516) 931 – 4353

Fax: (516) 931 – 0032

Here at Three Brothers we

go the extra mile to ensure
that only the highest quality
ingredients are used in all
our cooking. Our homemade
food can be enjoyed in our
newly renovated restaurant,
take – out or delivery, and in
large catering style portions
to be enjoyed at family
gatherings or corporate
meetings. We welcome
comments and requests.
Enjoy!

Gëzuar 28 Nëntori
Nok, Vera, Franc, Frit, Alfredi
dhe mbarë familja Nokaj
 Pa s taf i na
218
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori

Italian Restaurant

Stephenville

1755 W. South Loop

Stephenville, Texas

________________

Granbury

1106 Morgan Street

Granbury, Texas 76048

________________

Weatherford

807 South Maine Street

Weatherford, TX 76068

________________

Cleburne

1670 W Henderson St
Vëllezërit Halili të gjithë
Cleburne, TX 76033 shqiptarëve u urojnë 28 Nëntorin
 / CYANMAGENTAYELLOWBLACK

219
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008

/
CYANMAGENTAYELLOWBLACK /

220
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori

Best Wishes to My Fellow Honorees

e r C o u n t y
c h e s t
West c e P a r t y
e n d e n
Indep

C a v a l l o , M.D. c e Party
Giulio p e n d e n
t e r C o u n ty Inde
estche s
,W
Chairman

/
 / CYANMAGENTAYELLOWBLACK

221
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008

Në kujtim të presidentit
historik, dr. Ibrahim Rugova,
arkitekt i pavarësisë së
Kosovës, personalitet i madh
i kombit shqiptar, i cili më
shumë se askush tjetër ka
meritën që Kosova, sipas
vizionit dhe angazhim të tij
Dr. Ibrahim Rugova
jetësor, u bë e pavarur më
17 shkurt 2008.

Të gjithë bashkatdhetarëve
tanë, kudo të jetojnë, urime
28 Nëntori.

Elmi dhe Xhafer Berisha.

/
CYANMAGENTAYELLOWBLACK /

222
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori

/
 223
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
224
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori

Phone: 914.528.2001
Fax: 914.528.8020

1500 East Main St

Shrub Oak, NY 10588

www.crownevictoria.com

Owner/Broker
Victoria Gjelaj

Sales Associates
Robert Pape
Christopher Shkreli
Teuta Gecaj
Robert Vulaj
Davide Gogliormella
Ben Vulaj
Iwona Mroz
Patricia Alexander
Griselle Santiago
Elizabeth Ulaj
Suzana Juncaj
 225
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008

HOME OF THE LARGEST SLICE

622 Washington Street.

Hoboken, NJ 07030
Tel. (201) 792 – 4132
(201) 792 – 4133

Rated #1 in New Jersey by Zagat 2005

TRY THE REST, COME TO BENNY’S. WE’RE THE BEST

Bari Drishti me djemtë Edmondin, Arbenin dhe anëtarët e tjerë të familjes,

të gjithë shqiptarëve në atdhe dhe mërgim u uron 28 Nëntorin.
226
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori
 227
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008

American
MILLWORK and Lumber, LLC.
625 Wolcott Street
Waterbury, CT 06705
Tel. 203.753.3352
Fax. 203.578.3063

Andersen Windows
Custom cabinets
Doors
Lumber

Idajet dhe Edi Bushka, Jr.,

aktivist të njohur në
komunitetin tonë,
të gjithë shqiptarëve
u urojnë 28 Nëntorin
228
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori

18 VJET NË SHËRBIM TË KOMUNITETIT SHQIPTAR

Sh kreli

C o f fe e
“SERVING THE FINEST IN COFFEES”

135 WOODWORTH AVENUE P.O. BOX 696

YONKERS, NY 10701 YONKERS, NY 10704

Tel. (914) 375 – 3131

Fax: (914) 375 – 3761

Serving Albanian American Community for 18 years.

Gëzuar 28 Nëntori
Happy Independence Day
 229
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008

Anthony (Ndoc) Kapaj

të gjithë shqiptarëve
u uron 28 Nëntorin
230
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori
 231
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008

3371 Eastchester Road, Bronx, NY 10469

Phone: 718-654-4200 • Fax: 718-654-0726

William Mayer
uron të gjithë shqiptarët
Gëzuar 28 nëntori

1703 Bronxdale Avenue - Bronx, New York 10462

Phone: 718.792.8844 • Fax: 718.829.6750
Office Hours: Tue - Sat: 12 Noon to 9PM - Sun: 12 Noon to 6PM

William Mayer
wishes all Albanians
Happy Independence Day
232
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori

Per Un’ Angelo

Restaurant

3275 Byron Street

Wantagh, NY 11793
(516) 783 – 6475
(516) 783 – 6484

Tomë Ulaj dhe Eli Gjezo

të gjithë shqiptarëve u urojnë 28 Nëntorin
 233
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
234

Albanian American Society Foundation, Inc.

#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori

Fondacioni i Shoqërisë Shqiptaro Amerikane

2548 DAVIDSON AVENUE, BRONX, NY 10468 TEL. (718) 295-2505

ESAD A. RIZAI
2009 promises to be a year of change in America - a new administration,
a new way of thinking, a new start for a hopeful nation.
President And Founder

MUSTAFË DEMALIA
Senior Vice President As Albanians, we are always at the forefront of innovation - we ushered in
the era of change a year early and celebrated the independence of Kosova.
SANDËR ÇOTAJ

On this, the 96th anniversary of Albania's independence, let us be

Vice President

HAXHI BERISHA, Mr. especially grateful for yet another battle we've won. Our ancestors fought
Vice President for an independent Albania and we paid tribute to them in declaring
independence for Kosova. Lives were lost, heroes were made and we emerged
BAIRAM RIZAI
victorious, the proud children of one incredible nation - Albania.
National Director

ENEICLA AGOLLI Gezuar Dita e Flamurit from the Albanian American Society Foundation, Inc.
Secretary May our red and black flag wave high for the next 96 years and into
eternity.
Board of Directors:

Gani Blakaj Bairam Rizai

Joseph A. Garcia National Director
Muharem Crabregu, Ph. D.
E. Charles (Chuck) Hunt
Stephen B. Kaufman, Esq
Mark Lekay “Mos e harroni tokën shqiptare”
Paolo Palombo Prof. —Dervish Luzha
Dardan Rizai
Jeremy Warneke Not-for-profit Corporation Formed Pursuant to IRC 501 (c) (3)
 235
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008

1257 RIVER ROAD

EDGEWATER, NJ 07020
(201) 224 - 9898
info@lejardinnj.com
www.lejardinnj.com

827 TEANECK ROAD

TEANECK, NJ 07666
(201) 862 - 1996
info@reginassteakhouse.com
www.reginassteakhouse.com

279 KINDERKAMACK RD
ORADELL, NJ 07649
(201) 261 - 9500
info@restuarantfelice.com
www.restaurantfelice.com

Gazmend Lita me familje,

të gjithë shqiptarëve u uron 28 Nëntorin
236
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori
 237
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008

YLBER A. DAUTI, ESQ.

AVOKATI LICENSUAR NË AMERIKË, ANGLI DHE SHQIPËRI.

SHËRBIMET JURIDIKE:

Aksidente në punë ndërtimi.

Gabime mjeksore.
Aksidente automobilistike.
Real Estate.
Çështje emigracioni.

Avokati Ylber Dauti, i licensuar në Amerikë,

Angli dhe në Shqipëri, uron të gjithë shqiptarët
në diasporë dhe trojet etnike: Gëzuar 96-vjetorin
e Pavarësisë së Shqipërisë.

Mos harroni shërbimet që ju ofron avokati

shumë i kërkuar nga individë dhe
TELEFONONI DHE FLISNI DIREKT – NË SHQIP kompani amerikane dhe angleze.
me vetë avokatin shqiptar që ka fituar miliona dollarë për klientët e tij.

THE DAUTI LAW FIRM

Tel: (212) 566-4891
299 Broadway
Fax: (212) 271-3314 16nd Floor, Suite 1600
E-mail: ylber@dautilaw.com New York, NY 10007

Leka Velaj me ambasadorin e Shqipërisë në Kinë, Maxhun Peka

Larg nga sytë porse jo nga zemra uroj të gjithë 7 milionë shqiptarëve
Ditën e Flamurit. Ky vit është viti i mbarë për Shqipërinë dhe Kosovën.
Edhe vitet e ardhshme do të jenë të mbara për shqiptarët.

Leka Velaj,
Greenwich, Connecticut
Leka Velaj para amabsadës së Shqipërisë në Pekin
238
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori

Partia për Drejtësi dhe Integrim PDI

Adresa: Rr. "Kostandin Kristoforidhi"
Pallati 17 katesh prane Prokurorise së Pergjithshme
Kati Dyte, Apartamenti 6

T iranë, Albania

Tel & Fax: ++ 355 4231750

e-mail: pdi@albmail.com
www.pdi-al.com

Tahir Muhedini, Kryetar i Partisë për Drejtësi dhe Integrim

I gjendur në një vizitë pune disa ditore në New York dhe Washington ku do të trajtohet

zgjidhja e çështjes çame, një nga çështjet shqiptare historikisht më të deformuara,

politikisht e karakterizuar nga një mungesë vullneti për t'u zgjidhur dhe juridikisht

në kundërshtim me parimet e Konventave Ndërkombëtare mbi të drejtat dhe liritë

themelore të njeriut, Z. Tahir Muhedini, Kryetar i Partisë për Drejtësi dhe Integrim

uron të gjithë shqiptarët kudo që janë Gëzuar Festën e Flamurit.

 / CYANMAGENTAYELLOWBLACK

239
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008

/
CYANMAGENTAYELLOWBLACK /

240
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori

CONCERT HEALTH PLAN VANGEL REALTY, INC.

2605 W 22nd St. Suite 25 18 W. 140 Butterfield Road, Suite 1670
Oak Brook, Illinois 60523 Oakbrook Terrace, Illinois 60181
T. 630.990.1090 T. 773.260.0234
T. 630.990.1092 F. 773.632.2054
Customer Service: 866.818.3106 www.vangelrealty.com
www.concerthealth.com
Email: info@concerthealth.com

TAVERN ON RUSH
Chicago
LEE MANOR HEALTH CARE RESIDENCE 1028 North Rush Street
1301 Lee St (corner of Bellevue and Rush)
Des Plaines, IL 60018 Chicago, IL 60611
T. 847.635.4000 T. 312.266.8999
F. 847.827.5796
Rosemont
5464 North River Road
Rosemont IL 60018
T. 847.928.9900

MEADOWBROOK MANOR
Bolingbrook
431 West Remington Boulevard
Bolingbrook, Illinois 60440
T. 630.759.1112 LUX BAR
F. 630.759.6925 18 E. Bellevue PL.
Email: bolingbrookadmissions@meadowbrookmanor.com Chicago IL 60611
T. 321.642.3400
LaGrange
339 S. 9th Avenue
LaGrange, Illinois 60525
T. 708.354.4660
F. 708.354.0590
Email: lagrangeadmissions@meadowbrookmanor.com
QUARTINO
Naperville 626 N. State Street
720 Raymond Drive (Corner of State & Ontario)
Naperville, Illinois 60563 Chicago, IL 60654
T. 630.355.0220 T. 321.698.5000
F. 630.305.6496
Email: napervilleadmissions@meadowbrookmanor.com

I congratulate Albanian American Alliance, the magazine

“Rreth Nesh” and the Albanian Theatrical Group for their

outstanding effort, their sense of purpose in making us proud

of our youth, our culture and our country both in US and Albania.

/
 / CYANMAGENTAYELLOWBLACK

241
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008

Prof. Paulo Palombo

Celebrating 30 Years Homemade Mozzarella

685 East 187th Street

Bronx, NY 10458
Tel. (718) 367 – 7979

Happy Independence of Albania

NICK JOE MARIE

/
CYANMAGENTAYELLOWBLACK /

242
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori

FORM GRINDING
1263 SOUTER,
TROY MI, 48083
Tel. 248.583.3610
Fax: 248.583.3280

JIMMY LUMANI U URON

TË GJITHË SHQIPTARËVE

GËZUAR FESTËN
E 28 NËNTORIT

/
 243
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008

Lumi
963 Lexington Avenue, New York, NY 10021 | 212.570.2335 | www.Lumirestaurant.com

URIME 28 NËNTORI
Lumi Hadri-Devine & Patrick Devine
244
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori
 245
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008

240 E. 58th Street

New York, NY 10022

A
Tel: (212) 688 - 4190
Fax: (212) 688 - 4342
agon@clubasteakhouse.com
C L U B www.clubasteakhouse.com

Gëzuar 28 Nëntori
Bruno Selimaj me familje
STEAKHOUSE
246
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori

KALAJA
Shërbejmë kuzhinë shqiptare dhe biftek
Serving Traditional Albanian Cuisine and Steaks

621 Crescent Avenue

Bronx, NY 10458
Tel: (347) 271 – 3737
Fax: (347) 271 – 3736
kalajany@optonline.net
www.kalajany.com

Fadil Idrizi u uron 28 Nëntorin

 247
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008

Dahill Rd. Laundromat

76 Church Avenue
Brooklyn, NY 11218
Tel. (347) 405 – 9725

Arsllan Çekaj,
të gjithë shqiptarëve u uron

28 Nëntorin
248
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori

URIME NGA DARDANIA

Gani Haxhaj, pronar i shitores ”Dardania” dhe Kafe-Bar ”Dardania” në Arthur Avenue,
Bronx, New York, uron të gjithë shqiptarët: Gëzuar Ditën e Flamurit Kombëtar dhe
96 vjetorin e pavarësisë së Shqipërisë!

”DARDANIA” që ndodhet në 2325 Arthur Avenue në Bronx, është shitorja më e

kompletuar me CD, DVD, WHS dhe të gjitha ushqimet, që nevojiten për një kuzhinë
të pasur shqiptare. Këtu do të gjeni shumë artikuj me simbolet tona kombëtare.

Në “CAFÉ-BAR ”DARDANIA”, që ndodhet në 2423 Arthur Avenue, mund të

kaloni çaste të këndshme në ambiente të qeta dhe pritje shqiptare. Një vend ideal
për takimin e bashkatdhetarëve!

Tel. (646) 271 - 4275

 249
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008

4102 Monona Drive

Madison, WI 53716
Tel. (608) 221 – 2030

The Name Which Represents Quality, Portion and Service

Family Restaurant
and Banquet

Shqiptarë të të gjitha trojeve etnike, shqiptarë që jetoni në Shqipëri, Kosovë, Çamëri,

Preshevë me rrethinë, në Maqedoni, Mal të Zi dhe Diasporë,
gëzuar festa e shenjtë kombëtare 28 Nëntori.

Rreth flamurit të përbashkuar, me një dëshirë dhe një qëllim…

Gani Ahmetaj
250
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori

DOLCINO
t r a t t o r i a t o s c a n a

517 SECOND AVENUE • NEW YORK • NY • 1 212 448 9505

www.dolcino-nyc.com

Ram Besi me stafin e tij uron bashkëkombasit:

Gëzuar 28 Nëntorin
 251
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008

1131 GREENWOOD LAKE TPKE

RINGWOOD, NJ 07456
973-728-2344

36 OAKLAND AVE.
WARWICK, NEW YORK
845-986-3666

22 B RAILROAD AVENUE
WARWICK, NY 10990
845-986-1801

374 MORSETOWN ROAD

WEST MILFORD, NJ 07480
973-728-9613

Arben dhe Arta Krasniqi

të gjithë shqiptarëve
u urojnë 28 Nëntorin
252
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori
 253
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008

479 Chase River Road

Waterbury, CT 06704
Tel: (203) 756-5074
Fax: (203) 756-6020
info@napolifoodsinc.com
www.napolifoodsinc.com

Napoli Foods, Inc. is a New England-based foodservice distributor

specializing in the Italian food segment. We additionally carry
international food products as well as an assortment of nonfood
items used within the foodservice industry. Napoli Foods, Inc.
meets the needs of regional pizzerias, delicatessens, food stores,
and restaurants, as well as the large-scale demands of distributors
and manufacturers.

Currently, we offer our customers a huge selection of nationally

known labels, regional favorites, and a complete line of Napoli
Brand food products. We also provide a full line of produce and
dairy products, making Napoli Foods the one-stop source for all
your foodservice needs.

So give us a call to see what the Northeast's Leading Importer &

Distributor can do for your restaurant or distribution company.

Rreth 30 vjet në shërbim të komunitetit shqiptar

në New York, New Jersey dhe Connecticut

Ne flasim shqip

Gëzuar 28 Nëntori
254
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori

KOSOVA DELI
2326 Arthur Avenue
Bronx, NY 10458-8104
Tel: (718) 563-0832

Halil Prelvukaj, të gjithë shqiptarëve

u uron 28 Nëntorin
 255
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
 Bella Vita II
256
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori

2785 Richmond Avenue

Bella Vita
(Pergament Mall)
Staten Island, NY

CAFE
1919 Hyland BLVD
(Seaver Ave. Mall)
Staten Island, NY

Adem dhe Gani Cukaj,

të gjithë shqiptarëve u urojnë 28 Nëntorin
 257
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008

BRAVO TM

PIZZA

257 Park Avenue South 1367 Broadway 146 Fifth Avenue

Between 20th & 21 Street Between 36th & 37th Street Between 19th & 20th Street
New York, NY New York, NY New York, NY
Tel. (212) 253 - 6090 Tel. (212) 268 - 4499 Tel. (212) 523 - 0300

6 East 42nd Street 64 Street & 7 Avenue GARLIC BOB'S

Between 5th & Madison New York, NY 528 Columbus Avenue
Tel. (212) 867 - 4960 Tel. (212) 727 - 3750 Between 84th & 85th Street
New York, NY
Tel. (212) 769 - 2627

Ago Maçellara me bashkëshorten Lindën, vajzën Mërgimen dhe djalin Klordianin,

të gjithë shqiptarëve u uron 28 Nëntorin
258
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori

132 East 39th Street

New York, NY 10016

Tel. (212) 599 – 6360

Fax: (212) 599 – 6201
www.samsplaceny.com

Maxhun Biberaj, të gjithë shqiptarëve

u uron 28 Nëntorin.
Rroftë bashkimi i kombit shqiptar
 / CYANMAGENTAYELLOWBLACK

259
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008

2359 & 2372 Arthur Avenue

Bronx, NY 10458
Tel. 718.733.9400
Fax: 718.365.1415
www.teitelbros.com

Dyqani më i pasur me artikuj ushqimorë nga vendlindja juaj.

WHOLSALE GROCERY CO.
• Të gjitha llojet e djathërave
• Djath nga Italia
• Parmigiano, Reggiano
• Suxhuk të njomë
• Ullinj dhe vaj ulliri
• Miell me shumicë dhe pakicë
• Miell misri
• Ushqime të importuara nga Italia

Katër gjenerata në shërbim

të komunitetit shqiptar.

GËZUAR
28 NËNTORI Gilbert, Michael and Ed Teitel

GËZUAR
28 NËNTORI

/
CYANMAGENTAYELLOWBLACK /

260
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori

Fondi Shqiptaro - Amerikan i Ndërmarrjeve

Albanian - American Enterprise Fund
Is proud to be your partner in all sectors of the ALBANIA OFFICE
Rr. Dëshmorët e 4 Shkurtit
Albanian economy and in all regions of Albanian every form of: “Green Park Complex”
Tower 2 12th Floor
Equity Investment, Project Loans
Tirana Albania
Asset Based Finance, Trade Financing Tel. 355 42 222408
j.griffin@aaef.com
BOARD OF DIRECTORS
Michael D. Granoff, Chairman
NEW YORK OFFICE
Domenick Scaglione, Chairman Emeritus
14 East 60th Street
Dianne Blane
New York, NY 10022
Cafo Boga
Tel. 212. 702. 9102
Douglas G. Carlston
Fax: 212. 702. 0854
James H. Duffy, Esq.
p.bigelow@aaef.com
Jeffrey T. Griffin, President & CEO
www.aaef.com
info@aaef.com

To all Albanians wherever they live

Congratulations on the Flag Day
Happy Holiday Season and prosperous New Year 2009

Të nderuar bashkatdhetarë,

Ne dëshirojmë t’u njohim me JanitorialsRus, një kompani e suksesshme e cila shërben të gjitha produktet
që ju përdorni për mirëmbajtje, shërbim, ushqim, letër etj. Ne jemi të bindur se çmimet tona konkuruese
janë ideale për të gjitha kërkesat tuaja.

JanitorialsRus është magazinë kursimi numër 1 në Amerikë për prodhimet pastruese komerciale!

JanitorialsRus.com është adresa jonë e internetit të biznesit për pajisje “Mirëmbajtje-Shërbim Ushqimi
& Letër” dhe përfshinë plotësisht në internet mbi 4,000 produkte, duke filluar me pastruesit kimikë, kon-
trollin e aromës, mbajtësa (dispenser) të letrës, fshesa, fshesa për larjen e dyshemesë, qese & ren-
ditës të kanaçeve, si edhe një mori asortimentesh të tjerë ndihmues. Ne shpërndajmë produktet
tona në gjithë vendin me anën e më shumë se tridhjetë e pesë qendrave në Shtetet e Bashkuara.

Produktet tona janë të projektuara për përdorues profesionalë, industrialë dhe publikë. Synimi
ynë ështe që të ofrojmë produkte të cilësisë më superiore me kosto sa më ekonomike si anjë
kompani tjetër.
Kompania jonë u shërben shpejt, me efikasitet, duke u ndihmuar e duke qenë miqësor me ju.
Ne presim shansin t’u shërbejmë kënaqësi.

Ju lutemi, ndjehuni të lirë të na kontaktoni në numrat e mëposhtëm:

Tel: (845)223-7443 • Fax: (845) 223-7445

Të gjithë shqiptarëve, gëzuar 28 Nëntorin

/
 / CYANMAGENTAYELLOWBLACK

261
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008

274 – 46th Street, Brooklyn, NY 11220

Tel. (718) 439 – 9101 | Fax: (718) 439 – 9102
e-mail: allroofingcorp@aol.com

Agim Lleshi, të gjithë shqiptarëve u uron 28 Nëntorin

/
CYANMAGENTAYELLOWBLACK /

262
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori

STRUGË
REPUBLIKA E MAQEDONISË

Ylbi Islami, të gjithë shqiptarëve

u uron 28 Nëntorin

/
 263
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008

JAGODA REALTY
748 Astor Ave
Bronx, NY 10467
(718) 655-3500

Mark dhe Hil Përlleshi,

të gjithë shqiptarëve u urojnë 28 Nëntorin.

Shoqata “PRESPA NA BASHKON”

në Chicago, Illinois
të gjithë shqiptarëve, kudo që jetojnë
u uron 28 Nëntorin
264
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori

MAIN STREET CAFÉ

136 Main Street
Maquoketa, IA 52060
Tel. (563) 652 – 6679

Mega Ajroja me të gjithë anëtarët e familjes,

të gjithë shqiptarëve u uron 28 Nëntorin.

Rroftë 28 Nëntori!
Rroftë pavarësia e Kosovës!
Rroftë Amerika!
 265
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008

GËZUAR 96-VJETORIN E
PAVARËSISË SË SHQIPËRISË
Hysen Blloshmi me familje uron shqiptarët,
në Atdhe, në mërgim e në të gjithë trojet etnike:
GEZUAR 28 NËNTORIN!
Kjo ditë e shenjtë për Kombin duhet të na gjejë të
bashkuar rreth Flamurit Kombëtar. Vetëm bashkimi
sjell shpëtimin dhe zgjimin e Kombit.
Flamuri kuq e zi me shqiponjën dy krerëshe dhe gjuha e bukur
shqipe na kujtojnë Atdheun e ilirëve, të parëve tanë, ndaj le të
jemi bashkë e të japim besën për reth flamurit në këtë ditë të
shenjtë të historisë kombëtare.
Këtë flamur që na la krenar heroi ynë kombëtar Skënderbeu
dhe që pas pesë shekujsh e ringjalli diplomati mjekërbardhë,
Ismail Bej Vlora, le ta kemi shenjë bashkimi për jetë e mot! 96-
vjetori i pavarësisë e gjenë Kombin kryelartë e plot shpresa për
të shëruar plagët që ia hapën armiqtë nëpër shekuj. Edhe pse
jemi komb i shpërndarë në të gjithë Ballkanin, në këtë ditë ne
jemi bashkë, me mendje e zemra të bashkuar!
Ta gëzojmë festën tonë Kombëtare!

Gëzuar 28 Nëntorin!

1 Wall Street Court

New York, NY 10005
Tel: 212-825-1924
Fax: 212-825-1926
www.finony.com

Gëzuar
28 Nëntorin
PJETËR VULAJ
266
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori

632 E. 187th Street Bronx, NY 10458

(718) 367-3799

Borgatti's Ravioli & Egg Noodles has been making pasta for over 70

years in their shop on E. 187th St. in the Bronx. Whether you are a long-

time customer, or buying fresh pasta for the very first time, you are invit-

ed to try the variety of specialty products Borgatti's offers. Please come

by when you visit Arthur Avenue. It's well worth the trip!

Borgatti's Named #4 of NYC Top Ten Gourmet Shops

The Daily News ran a story listing the Top Gourmet Shops of NYC.

To All Albanians
Happy Independence Day
Gëzuar
MARIO & CHRIS BORGATTI
 267
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008

ARI GROUP INC

www.arigroupinc.com

GENERAL CONTRACTING DESIGN + BUILD ARCHITECTURAL DESIGN

Gëzuar 28 Nëntori
268
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori

Gëzuar 28 Nëntori
 269
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008

2342 Arthur Avenue

Bronx, NY 10458
(718) 584 - 1188

A Favorite Eating Place

Since 1919 Over 5 Generations in the Bronx

Specializing in
Typical Neapolitan
Cuisine a la carte

Open Daily 12 Noon to 10 pm

Fri. & Sat. until 11 pm
Closed Mon. Free Valet Parking

Chef Mario Battaglia’s Favorite Bronx Restaurant

Recipient of James Beard Award

MAKE YOUR HOLIDAY RESERVATIONS FOR CHRISTMAS EVE & NEW YEARS EVE TODAY!
Banquet Facility for 20 – 150 People Available

To all our Albanian friends and clients, Happy Independence Day

P & M
Hair Stylists of Ny Inc.
2126 Boston Post Rd
Larchmont, NY 10538
(914) 833-8300

Gëzuar 28 Nëntori
Pren Gjidoda
270
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori

Të gjithë shqiptarëve u urojmë nga zemra festën e shenjtë të FLAMURIT, ditën e pavarësisë së Shqipërisë si dhe ditën e
shënuar të pavarësisë së Kosovës, pa i ndarë këto nga fitorja e hyrjes së Shqipërisë në NATO me miratimin e SHBA-ve.

Urimi ynë përfshinë edhe urimet e të gjithë farefisit tonë me të cilët së bashku gëzojmë tani këtu në
Philadelphia këto fitore që u arritën me gjak dhe përpjekje të pareshtura ndër dekada nga të gjithë shqiptarët,
veçmas nga populli i Kosovës dhe qeveria Amerikane.
Edhe njëherë përshëndetje stafit të gazetës “Illyria” dhe botuesit të saj z. Vehbi Bajrami.

Ahmet Shaban Zeka, bashkëshortja Mevlude Zeka, djemtë Afrimi e Azemi dhe vajza Aishe.

PIZZA DI ROMA
2310 Atlantic Avenue
Atlantic City, NJ 08401
(609) 344 1116

Të gjithë shqiptarëve në të katër anët e botës u urojmë Ditën e Flamurit

 271
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008

147 28TH STREET, BROOKLYN, NY 11232 • TEL. (718) 499 - 5454 • FAX. (718) 499 - 5405

Gëzuar 28 Nëntori
Shpend Marku dhe Jeton Kaziu

Gjosho Koti Camaj, aktivist i njohur në komunitetin shqiptar të California-s,

të gjithë shqiptarëve u uron 28 Nëntorin.

Rroftë bashkimi ynë kombëtar.

 Dom inick s
272
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori

OF ARTHUR AVENUE
2335 Arthur Avenue, Bronx, NY 10458
Tel. (718) 733 – 2807

• Baked Clams • Salads

• Stuffed Artichokes • Plus More

Linguini, Shrimp & Calamari Pork Chops Pizzaiola

Linguni alla Gianni Steaks

Chicken Scarpariello Broccoli Rabe

Veal with Potatoes Zuppa Di Pesce

Stuffed Shells
Lasagna
Beef Braciola
Ravioli
Plus More

Plus Daily Specials

Communal Seating
Bar & Waiting are upstairs
To All Albanians,
Happy Independence Day

Charlie DiPaolo • Pompeo DiRende Gëzuar

DUKAGJINI 758 Lydig Avenue

Bronx, NY 10462
(718) 822 – 8955
BUREKTORE

Ju mirëpret, Marjan Kolndrekaj

Burek të shijshëm shtatë ditët e javës

Me mish
Me djath
Me spinaq

Pranojmë porosi për festat tujaja familjare

Gëzuar 28 Nëntori
 273
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008

GJURAJ
REALTY MANAGEMENT
Mhill (Mike) Gjuraj
2706 Williamsbridge Road
Bronx, NY 10467
Tel: (718) 519 - 9051

• GJURAJ REALTY
• PEJ REALTY
• SFERKA REALTY

Mhill Gjuraj me familje u uron 28 nëntorin

Emilia’s RESTAURANT
2331 Arthur Avenue
Bronx, NY 10458
718.367.5915

Emilia's is located at 2331 Arthur Avenue, in the

Chef Nunzio invites you "heart of Little Italy" in the Bronx. It's the perfect place
to join us at Emilia's for to relax before or after a show, a Yankee game, a trip
a taste of Italy that you to the Bronx Zoo, or a walk in New York Botanical
cannot resist! Gardens.

You'll come as a guest and leave as one of the family!

To All Albanians,
Happy Independence Day

Gëzuar
274
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori

DENNY’S
barber and beauty salon 36 Main Street, Belleville, Michigan, 48111
Tel. (734) 697-4485

Dragush Idrizi,
të gjithë shqiptarëve u uron 28 Nëntorin
 275
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008

804 4th Avenue

W. Monroe, WI 53566
Tel. (608) 325 - 5900

222 Old Argyle Rd.

Monroe, WI 53566
Tel. (608) 325 - 5254
e-mail: booking@heritagehouseandhall.com
www.heritagehouseandhall.com

COMPLIMENTS AND BEST WISHES FROM

697 Forest Avenue
Staten Island, NY 10310

Tel: (718) 448 – 6000

Fax: (718) 876 – 9733
www.thestaaten.com

Catering For All Occasions

Carrying on a tradition in…

Weddings

Bar Mitzvahs

Anniversaries

Communions

Sweet Sixteens

Familja LiGreci,
pronarë, Smajl Djecbitric,
shefi i kuzhinës dhe të gjithë
punonjësit u urojnë 28 Nëntorin
276
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori
 277
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008

ASK ABOUT OUR PARTY TRAYS

Selman Hoti,
pronar si dhe
punonjësit e
restorantit:
Fisnik Gecaj,
Labinot Krasniqi,
Demë Vojku dhe
Kushtrim Hoti, të
(718) 796 – 0456 gjithë shqiptarëve u
(718) 796 – 2339 urojnë 28 Nëntorin

5660 Mosholu Avenue

Bronx, NY

Hours: Monday to Saturday 11AM – 11 PM

Sunday 12 Noon – 11 PM

TO SAVE TIME
Please call in Your Order Before Coming
278
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori

Albanian Regency Hotel DELTA PROPERTIES USA

388 3rd Avenue, 2nd Floor 160 Morningstar Road
And New York, NY 10016 Staten Island, New York 10303

Lamsia Corporation Tel. (212) 689 – 9898

(718) 447 – 2525
Cell: (646) 372 – 8937
(888) 447 – 2523
www.deltapropertiesusa.com

Wishes all Albanians Niman Blakaj

Commercial
Happy Flag Day Broker/Owner
Residential
Gëzuar Ditën e Flamurit

Mortgages

Gëzuar 28 Nëntori
 / CYANMAGENTAYELLOWBLACK

279
gëzuar 28 nëntori #1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008

219 East 44th Street (between 2nd & 3rd Ave.), New York, NY | 212.682.5678

Restoranti “Ben & Jack’s”, një nga restorantet më

të njohura e më te frekuentuara në Manhattan,

me pronarë vëllezërit Sinanaj, është shembull

tipik i suksesit të punës së përbashkët në një

biznes të përbashkët. Për këtë restorant të njohur

kanë shkruar fjalët më të mira gazetat e njohura

amerikane.

Shijen e ushqimeve dhe atmosferën e

“Ben & Jack’s” është vështirë ta gjeni në

ndonjë restorant tjetër të këtij lloji.

“Vendi është i mbushur me mobilje të drunjta dhe

pasqyra të mëdha, dhe specialiteti është “steak” i dorës
së parë… Ata që i tremben ‘lopës së tërbuar’ le të mos
kenë merak: Menuja është e pasur me ushqime deti,
salmon, tuna, apo gaforrja xhambo që peshon 4 paund”.
Revista “Time Out - New York”

____________________

Ata kanë dalë me sukses dhe ofrojnë disa nga ushqimet

e detit dhe “steak”-at më të shijshëm të qytetit. Çdo gjë
të bën që të të shkojë goja lëng…”.
Revista “Forbes”

____________________

“Po jetojmë ëndrrën amerikane”, thotë Jack Sinanaj,

bashkëpronar i restorantit të ri në Manhattan me vëllain
Russ dhe kushërinjtë Ben dhe Harry. Të katër partnerët
në këtë sipërmarrje kanë vënë më shumë se 1 milion
dollarë, gjithë kursimet e jetës…”.
Revista “Crain's New York Business”

____________________

“Ky vend po tërheq vëmendjen e të gjithëve. Eshtë një

Vëllezërit Sinanaj restorant i ri e i bukur në zemër të Manhattan-it… Më
është mbushur goja me lëng që po e kujtoj e po më
të gjithë shqiptarëve derdhet lëngu me gallona”.
u urojnë 28 Nëntorin Z100 Music Station

/
CYANMAGENTAYELLOWBLACK /

280
#1803 28 NËNTOR - 4 DHJETOR, 2008
gëzuar 28 nëntori

PERSONAL INJURY
SIMONSON HESS & LEIBOWITZ, P.C.
FIRMË LIGJORE PËR TË GJITHA LLOJET E AKSIDENTEVE

Njëri nga partnerët e firmës, është zgjedhur një ndër Avokatët më të mirë në zonën e
New Yorkut në edicionin e vitit 2007 të Revistës AVOKATET MË TË MIRË NË AMERIKË

Ne kemi fituar 87 milion dollarë për një punëtor ndërtimi në Bronx.

Një nga vendimet gjyqësore më të mëdha në shtetin e New York-ut.

Gjatë dekadave të punës sonë në New

York dhe New Jersey, ne kemi fituar mbi
500 MILION DOLLARË në vendime gjyqësore.

Avokatët në firmën tonë, të marrë së

bashku kanë më shumë se 100 vjet
eksperiencë ligjore.

Vetëm vitin e kaluar, ne kemi fituar rreth

40 milion dollarë në vendime gjyqësore.

KONSULTIMI FALAS

NUK PAGUHEMI DERISA TË FITOJMË

V IZ I T E N E SH T EPI DH E SPI T A L E
Për t’i shërbyer më mirë
Komunitetit Shqiptar, ne flasim
shqip dhe kemi zyra në New York
dhe New Jersey.

AKSIDENTE NË NDËRTIM Kontaktoni Avokatin

AKSIDENTE AUTOMOBILISTIKE YLLI CAKANI, Esq.

AKSIDENTE NË ASHENSOR 914-588-4910

RRËSHQITJE NË TROTUARE

AKSIDENTE NË PRONAT E QYTETIT SIMONSON HESS & LEIBOWITZ, P.C.

DËMTIME GJATË LINDJEVE

GABIME MJEKËSORE Tel. 212-233-5000

HELMIMET NGA PLUMBI (LEAD) Toll Free 1-888-745-3555

MOSDIAGNOZIM TE KANCEREVE NEW JERSEY
NEW YORK

DEMTIME NGA ZJARRET 15 Maiden Lane 1 Exchange Place

DEMTIMET NGA PRODUKTET DIFEKTOZE New York, NY 10038 Jersey City, NJ 07302
*Rezultatet e mëparshme nuk ju garantojnë të njejtin përfundim në çështjet tuaja. Visit us at: www.shlpc.com