XXXIV

4
I

Digitized by Google
Digifized by Googie
THAVMATVRGVS
OP T IC V S.

Digitized by Coogle
Digitized by Googie
 >

RP.
JOANNIS FRANCISCjy
'

NICERONIS >

PARIdIM ORJ) MINIMOR 1^

THAV^MAT\^RGVS
OPTrCV 5 i;

KAUNF.N CARDINALEM
'
MAZARINVAl ^

I.VTKTIA. PARISrOKVM
rv.i* cC, forrrirs J*'RANCI5CI LANCI^OIa, Jtctx CHART RK5
“ X’ij ljcA\raJhl' Infi^ni Co/umiittrumJ/ercuJu
M nr xi.vr rt'M ihivii.ko/c* mf.i-is. /
/ Digitized b^G'
Digitized by Google
 -

lOANNiS FRANCISCl
NICERONIS PARISINI, EX ORD. MINIM. •

THAVMATVRGVS
OPTICVS.
SE V
r

A DMIB.ANDA
OPTICES, per radium direaum: CATOPTRICES, petrcflexum 4 politi*
corporibus ,
planis , & aliis;
cylindricis, conicis, polyedris, polygonis
DIOPTRlCES,perrefradIum indiaphanis.

Jufuim prtturScttugr*fhi*Jm PerjpeSliu* cammmufimdamenu , praxesfaciBimtu & JemonftrOMiies,

txhiit» etiam ex iUuu prajerifto omnis generiifdida regularia fimpliciacTcompofita , &• irregularia

muli^ormia ,folyedra ArdriuSura cmilu

,flellata , feifirata,nee ttott militarie diagrammata, &
alia in trafhideJpeSacula non miucumU: cert^tmaifuoeiue&> expeditiJSma danturreguU,pro triplici
niidenai ratiorKdire3arejlexa&JraBa,fyirae imagines ^safemnepue defirmes^ improportiona-
tae in ^natumque Juperfrie delineandi, itarvt ex certo jpeSata ptm3o 'videantur 'vent^li proportio
nata, piSuraque&fymmetrue Ugtius non dijfomeiimi S^cmcumque otrUBo dato Jimillim<e.

Opus cuiiofum tc veile Pidoiibus , Archiceflts ,

Statuariis, Sculptoribus , Czlatoribus , it
quibufeumque aliis, quorum opera in delineandi Audio poCu cA.

PARS PRIMA.
De iis etd Vifionem DirtHam.
AD EMINENTISSIMVM CARDINALEM

LVTETI^ PARISIORVM,
SumptibusIOANNlS DV PVIS,viaIacob2ei
(ub figno CoronsB Aurese.
M. DC. LXIII.
cr M ra.iriLS.Gio ascis. Digitized by Google
Digitized by Googie
 EM INENTISSIM O PRINCIPI
IVLIO MAZARINO
SRE- CARDINALI
% •.
DIGNISSIMO
E. lOANNES FRANCISCVS NICERON. A0ANAZIAN.

0 JV tantum Authoris voto,fed

etiam Operis merito tua digna-
patrocinium ambit nojler
tionis
Thaumaturgus j Eminentiffime

Cardinalis .• Eccui enim animus

ejl Gallicus qui non in clientelam

E. T. fpontanem concedat j qui

non gaudens & latm fidei tuafe committat ^ qui
non fub tua protetiione latus acquiefcatl indigius
ejfem natalium priuilegio quos in vrbe principe,
ipfaque adeo regum fede nafiius fum, fi non eodem
quo nofirates affefiiu ducerer,immo^fupracateros
omnes ad obfequii gloriam generofo conatu afpira-'
rem.TeFAMA per vniuerfum Orbem circumfert,
per Galliam Admiratio Gloriaque perducunt per
,
vrbem ipfe tu Fcelicitate ac Maiefiate prafiitibus
obambulas :Te homines in ore habent, Galli ferunt
in oculis & peFlore , Ciues nofiri gerunt in finu &
in corde. Adejfem ego & confeius & fpeFiator.tan-
 tarum rerum, & inter publicos omnium gentium
plaufus, continuas gentilium noflrorum laudes, per-
petuas cimum meorum gratulationes , non eum ca-
perem de immenfd dignitate tua, de incomparabi-
• li virtute ac perpetibus in Rempnb: meritis, bene-

ficiifcjue fe^fum , quem video externis , domcjluif-

que, quantim per quemcjue licet, effe communeml
Enimuero publica rem meam nomina frujlra
in
k» follicito, qui fapere pojfum experimento quod ipfe
cepi, cum Roma agerem. Tun^quidem tu necdum
purpuratus fed purpurafcens,ho*ejl omnium ludi-

j
CIO c voto dejlinatm ad purpuram , eum genium
praferebas qui nunc fe rebus humanis exhibet fa-
lutarem, qui Galiia vtPlorias praparat dr trium-
phos, qui , Mufafque promouet ad immor^
literas
ta Utatem. Ego autem in Vrbe aduena genit illius
tuiadmirator di cultor in porticum acceptus , quam
exquijita & delega meliorum librorum multitu-
dine perornabas /lon tantiim celebritate, quan-
loci

tum incredibili tua humanitate animatus fum ad

id quod d me iam tunc fermone vernaculo editum
fuerat fpecimen huius operis , in celeberrimum
tuum illud Iftum dr togata militia armamenta-
rium Jponte inferendum , non redempturus exiguo
& vili pretio tam boni luminis dignitatem ,fed
oppigneraturus animum Mcecenati optimo dr de-
Jiderabilijftmo. Ab illo nimirum tempore ,
quod
mn pojfum fine prafenti quodam iucunditatis fen-
fu recolere , vindicafii me tibi totum amore quem
vitro mea occafione prarogafli , & vt altius de
Operis merito fentirem, tua collaudatione ac ludi-
cio praftitifli. Et certe quo plus in eius fcientia co-

Digitized by Google
 y
y

gnitione profeci y eo maiores animo vires fenfim ac~

cejferunt yVt cum eam in dies magis ac magis exco-
lerem , magnificentius quoque de tUitu excellentia
^nobilitate fentirem. Nec fa fitum temere putem
aut prater afiimationem quam tu ipje de illa cepi-
^fii y fi non indignam dixero cjua fauoretn^fub tuo
dufilu & aufpicio , regia familiaritatis dicam an
infiitutionis ajfequatur i qua honore donetur quem
& delefiiu & fumptu pracipuo, atatum omnium
nationumque ingeniis domi tua confittuijh ; qua
dignationem fibi vendicet genii tui yper quem vni-
uerfi totius admirationem tibi fafiiU mirabilibus
aequififii. Nihilprafumo cenefupra nobilifiimafcif
tiaprarogatiuam y quod eam inter regias anes, qui-
bus optimamIndolem erudiri yunimumque ad maxi-
ma natum excoli conueniat , annumerem ; Habet ni-
miriicumpulcherrimo ipfius artis elogio ^ antiquo-
rumfaculorumfidem y & Regum maximorum exem-
pium, qua nobis Philo ille ludatis non fua tantum
getis fed omnium ludicio difertifimus pariter ac fa-
pientifiimus eleganti/fime in hac verba commfidauit.
tUo fjur fxayixltjl o-MmUu ovetu,

maf ipyt ifauutieytK (^oumneqs cuuyi^mi, npurtxv

lixoJotu «D , o6k iheSTtt) (lim , ^
ei’ pUjisti oi' ovmt , df-
TUjjomr Xia.7nralau

v/irci (panr el^ /isoMicu AwtfUf 4^’ iw-

•du I ti id n puxy»f luiuirafrKus. filuibus

quidem non tantum vt fua praclariffima

effleitur
vt prafens ac perpetuum
arti dignitas confiet y fed
extet Regibus ipfis &
eorum curatoribus quoque
commonitorium , vt in gratiam fuam tanta nobilu
tatis &
r^mationis artem recipiant Sluem tibi
i itij
 ,

animum effe, nefas efl vt dubitemus , qui vt mi-

ramurnon Regina tantum fapientifjima iudicio
fed omnium, quos interregni cura partita funt,
arbitrio deleftu tevnu ex omnibus, cui Regis educa-
tio imponeretur i ficper te illius ingeniuad maxima
^
quaque comparatum iri nobis certijfime perfuafum
efi i nec defuturum per te juum arti nobilijfima,

qua firmatur in omnibus iudicium ,grauiora belli

momenta librantur ,dele5tabiliora pacis blandi-
menta condiuntur , pretium apud Regem , tuum
de baptifmo flium , de cultu alumnum , firma efi

apud nos & ineluflabilis fiducia, filuod non potefi,

vt illius fert meritum , tuo beneficio contingere
quin tuo gloriabunda /uffragio tueri fe pojfe con-
fidat locum quem illi fplendidijfima in porticu
adium tuarum tertia parte iufius afiimator ajji-
gnabis. Efi illa non apotheca , fed duitas litera-
rum , qualis altera fuitfacris memorata codicibus,
in quam qui accipiuntur plus tibi debent quam
qui Regum beneficio principis alicuius vrbis ciues
decernuntur caducum Jcilicet illorum efi , tuum
;

vero immortale beneficium. Serapeo Aegjptum

Rtolemai confecrarttnt y tu illorum magnificen-
tiam in immenfum fupergrefius longe nobilion fa-
crario Galliam felicem^ beatam effecifii , atque in
dies efficere pergis nullisfumptibus parcens fcien-- &
tiffimum diligentiffimumque hominem ( Jslaudeum
dicodiua ipfius Bibliotheca curatorem ) adhibens,
qui pretium ponit libris , dat ingeniis. Nemo aqua-
re beneficium potefi quod d te acceperit , quia tua
efi tanta & tam eminens dignitas, vt ad eam nifi
per tuam dignationem non poffit perueniri. Dicam

Digillzed by Google
illius tua dignationis fiducid non melius pofe
Thaumaturgunij^//i^ mirabilium effeBori ofet-
ri i fed ji Thaumaturgum Thaumaturgo compa-

remus Jineis nos includimur, tu fadiis non circum-

fcriberis y in charta ludimus , tu in Orbe perpe-
tuos benefa5torum chara^eres infculpis ccelum ;

libamus in plano , tu fupra coelum in pleno ater^

nitatem peruadis ; non proficit nobis lumen fine
vmbra , puro tu lumine , omni vmbra procul ,fic
vt tanquam diei fidus alios etiam tuis
collufiraris,

, adeo vt te Angelum fuum tute-

colluftres radiis
larem, Regis , regnique prafidem Gallia pradicet;
Mufa fuum agnofcant Apollinem ; literati omnes
& bonarum artium periti vt fuum colant Maece-
natem, optentque vt de vifibili & in terris confii-
tuto diuinitatis folio aternitatis oracula reddentem
coram videre ac intueri pojfint. Vale&foelixviue.
Dabam Parifiis ad Hippodromum Regium ,pridie
Kalendas Maij Anno Aera Chrifiianacio loc xlvi.
 ='f

PERMISSIO REVERENDI kDMODVM PATRIS

Vicarii Generalis.

F. Francifclts Lanouiut Ordinis Minimarum Collega, Vicarius gp- vijttaror

Generalis per Galliam, gyc. Dileflijiimo in Cbrtjlo & R- P- loanm
Francifeo Niceron Collega nojlro. S.

D Emereri afFeftum noftrum nemo impenfius poteft, quam qui

etiam de publico fibi & toti proinde O rdini demerendo follici-
tus eft. Age, illo vigore animi quem probauimus inuidiam , qui
(limma quique arrodit cum mordere non poteft, fupera , Sc ingenij
fplendore quo dudilm illuxifli perge cum eruditorum plaufu & gra-
tia, (ubtilililmi artis miracula proferre. Nobis fcilicet non conce-
dentibus tantum, (cd&: vltrb gratulantibus Thaumaturgum Opti-
cum ede quodconcinnalli,recudc Opticen cuius fpecimen vernacula
pridemlinguiemifilli citera profer ingenij tuimonimenta&vidlu-
;

risitemum chartis committequod mens parturiuerit, ea tantum le-

gevtnonnifiperdelcdlosate Ordinis nollri Theologos demorepro-
bata& recenuta prodeant, & qui ad librorum editionem Sacrollmdla
SynodusTridentinacdixit,ritc feruentur: In quorum (idem, &c. Da-
tum in Conuentu noftro Parihenfi die i4.Ianuarij Ann. c i o i o c x l v i.

F.FrahciscvsdelaNove. ColL
Vic. & Vif. Generalis quifupra.

Locus >1* Sigilli.

Cenptra Theologorum Ordinis.

N O s infralcriptiOrdinisMinimorumTheologicxmandatishi-
petiorum vidimus Opticum Thaumaturgum R. P. loannis
Francilci Niceronis,quod ita probauimus, vt nonfolum in eo nihil
contra hdem orthodoxam, fed plurima contineri noua, prilo digniL
fima,quiPerfpe£liuamvelfacilioremreddant vel promoueant non
fine magnavoluptatecummentistum oculi teftcmur. Datum in no-
ilro S. Francifei ad Plateam regiamParifienfem Conuentu VIII. Idus
Februarij , Anno Domini ci o iocxlv i.

F. Marinvs Mersenhvs.
F. Amerosiv s Granion.

Digitized by Googie
 ,

R. P. lOANNI FRANCISCO NICERON.

DE MIRABILIBVS GENfl SVl OPER.IBVS.
Anagrdmmaiifmus,
IOANNES FRANCISC VS N ICERON VS.
SENSIS NOVA NVNC RARE CONFICIS.
Diftichon.

Qu£ nunt^uam pulis oUm confeUa ftraUis

NVNC SENSIS NOVyi RARE
mira CONFICIS 4rte.

A L I V S.
PATER IOANNES FRANCISCVS NICERONVS MINIMVS.
IS RARVS, EA SENSIS NON COMMVNIA NVNC PERFICIT.
Aquis Sntiis 7 KjJend. Maiaj
.

Anno i£rx ChciA. mdcixxviii. B 1 L L O N.

IN TAVMATVRGVM OPTICVM.
R. P. loannis Francifci Niceronis.

Proximus ut N ICERO es CICERONI nomine ,fic es

Illi, m fillor ,
proximus eloquio.
Si tamen ejl CICERO te major accumine lingua.
Et oculorum acie te N IC ERO N E miner.
BELIN SeaeranotRr^.
Parifiii i()t.
 EXTRAlcr DV TRIVJLEGE DV ROT.
ROY DE FRANGE ET DE
L NAVARRE LAA GRACE pE
OVIS PAR.
:
DIEV,
nos amcz&fcaitx Confcillcrs, IcsGcnstcnansnosCours
dc Pailcincnt , MaiRrcs des Rcqiicltcsdc noRre Hoftcl , Preuoft de ParU,ou Licu-
(cnont Ciuil , Baillifs , Senefehaux H. auttes nos OfHcicrscju il appartiendra, Satuc.
NollrcbipnAmc FaaNfOis Lahci-ois dit Ckaktres, MarchandLibraircen
rV’niiicrli[e dc Paris. Nous afait rcmonftrcr qu’il luy a efte mis en raain le Manuf-
cript d’vn liure coinpofccn Lacin <!i en Franjois par le P. F ». A u o i s Niceron,
5
Preftre Rcligieux Minime du Coniicntde Ia Place Royalea Paris. Intituld THAV-
M^TVKCVS OPTievs. diuifeen plulieutsparties, qu’il dcfireroitfaircimpri.
mer auecfcs figurespourdoniicrcc curieux ouurage aupublic s‘il nous plaifoitiiiy
cnaccordcrlaPcrmiHion. £trurcc,nosleirres necelTaircs. A CES CAVSESidefi-
& inflrudion du public. Nous auonsper-
rant contribuci i la facilicc des 1'cicnccs ,
, tc pecmertons audit fuppliam Imprimet ou faire Imptinaercn tcl volumeou
riiis

cara£tere qu’ils iugeta a propos ledit liure ,tanc en langueLacincque Fran^oile avec
fes figures, vendre Sc diRribuer iceluy durant le teraps dc fept ans i compter du iour
qu'il 1'eca achev^ d’imprimer. Pendant leqiiel temps nous failbns tres exprefles def-
lcncesatouiespcrroncsdcqueIqucquaIit£& condicion qu'cUcs foientdc rimpri-
mer oufakeimprimer, dele vendte ec diRribuer en aucun lieude noRte Royau-
ine Sc lieuxd’obeiirance foubs qiielque pictexteque ccfoit , correQion augnnention
changement de titre , dcfguiremcnt , des figures ny reduAion dc grand en petit, ou
autrement en queique maniere que ce fuit , lans le confemement audit expofant ou
dc ceux qui autont pouuoir dc luy, a peinc de confifcation des exemplaires & de
ceux qui feront contrcfaits d’amande arbitraire Sc de tous defpens dommages Sc
intcrrcRs ,a la charge qu’il fera mis deux dcfdits liures imprimez en vertu des pre-
reniesennoRreBibliotnequepublique, St en ccIledenoRrc feallcRcur Seguyer,
Cheualict Chanccilier dc Francc,auant que deles expofer en vente i pcinedetuil-
litddesprefentcs. Etvous mandonsquedu contenu en icelles vous ayez i faire
iouirlc^texpofantplainementst pailiblemcntceRantSEfaifant ceRer tous trou*
bles St citipcfchcincns , ains au contraire. Voulons en outre que metunt au com-
nicncementoualafinduditliurccoppiede laprefentc PermilTion ou vn extraift
d'icelle,il foittenu potit bien St dcucmem fignifid , commandons au premier Huif-
ficr ou Sctgent fur ce requis faire pour rcxccurion des prefentes tous exploifts ne-
ceflairesfanspourcc demander auttePermiRion. CAR TEL EST NOSTRE
PLAISIR. DonnSiParislcia.Iourde May I'an dc grace, MilRxcensquarante-
fix, St denoRreregnele ttoisicfmc.
*Far le Roy en fon Confcil. V G N E R O N.
I

jichtHe £Imfrimer pour Id prmicre fois le z. d‘Aoufl id46.

Digilized by Googie
 ELENCHVS
EORVM (i.V AE IN HOC
OPERE CONTINENTVR.
PRiCFATlO AD LECTOREM STV&IOSVM.
l^hi it Mthorii confilio, titulo oferis, tiufdem futieffo, ardiae, (sr Vtilu**
'
te MlJhitur^

PR.€LVDIVM GEOMETRICVM. •

AD HViVS THAVMAtVRGI OPTICI.Sm P«ry^e7iM

Curiopt inte&iremidm & prdxim necefjamm. pag. i.

DEFINITIONES. i

PROBLEMATVM GetmKmtmrttmconiiruClio.
j
PRIMA PROPOSITI Ot Ad dnuun reiiamlinetun, ex tUto fp4-
Ho tduon pdraUtlam lett eeqtad^amem ducere. 5
PROPOSITI Olli iufer datam tefhm lineem ex pimS» in
ea d4to reddM budiH ai to^tiloi relhs exatare. 5
PROPOSITIO 111 Data reda
. linea , ex ftmfh extra Ulam dato,
alteram Irneam data perpendiaiLirtm dedocete. t
P ROPOSITIO iV. Mtdant af^tart, ^ua iefreheniattir,ait rtlla
linea alteri infifiatft^eiiJkidariter,Jeu ad ai^ulos reihr. 6
Pro P OSI TiO V. Daum redam bnemn in ymtms fanet aquales
dimdere. 7
PROPOSITIO. VI> draditmdauimia^t.ieft^.parttsaqiia-
let dimdere. $
PROPOSITIO VII. Super datam relUmbieam.t^ ex ftmilo^
ea dati , anffdmm nHOintim at^o reihlmeo dato aepudem conjhtuere.
9
PkOPOSiTIO V 1 1 1. IndUto evmtlQ fenta^nam Q- i^agmnm
afdatenm (y afdat^tdum infcriiere.
regulare .i.
p
APPENDIX. De commam diuijunie eiradi m } 6 o.grjdne feueartet
aftales, ad angtdonm Montitatem dtgnafeendam, neetunad infcriiendas
arctdo dato ^fcmt^uej^as planas mtdtilat CT pdygmai. 10
APPENDIX ALTERA. De kfcriiendit pcr araM^$ktJraftttm ci$i*
cHnfte dato arado onms generis poljgmit, fett figwit mdalaterit. tf

Digiti.- l
.y Google
 1

THAVMATVRGI OPTICI SEV PERSPECTIVA

C V RI O Si.
LIBER PRl M VS.

PERS P £CT 1 V A’ praBiUPriti^uicmfUiltnt/radenfijiie mtthadiim

'vmuerjalcm ad delinearuUs ex praferipto opttas cuiul'cunijKc geiuris fizufM
pUnas dr fetidas, etiam/t [iihiefhm pUmm non Mmgaru , ant in punfio
Jolum Vei linea nnemgam ; t/^d huttu methodi cxplkMtonem adhibentur
txempU Gromerrica ^mnque corporum regularium exhibemur tputdam
alta foUda repuUrta compojittt, trrcj^iilani, muleifbrmu ^folytir<t^]kUata,
perforata ntc non Archuedunt qmlis (^militdrts dia^ammata :
Qun (y
additur methodus propafita okkfla Scenigriphice delineandi in data [Ilione
abjijue eo quod 'oiujuam necejje Jit ad collecandum dijlantue punttum extra
tabulam excurrere i paucis aueeht hacemitia (^^ hreuiter j^pr^esfacillim.u
explicamur, certifsmifme ty cUrirsimit demonjlratiombus iUuJlrantur. 15
DEFINITIONES.
EXPERIENTI
PtR EN A O,
Otfttca.
1 1 1 i6
primVm
M V M A X 1^0 VI A. QmJqMid viietHT, jiib Mirido Videtur.
1

TTK O Vl A 11
1 obteHum eo nutus videtur, que ifjiM
.

m retina ejl maior, >9

A X I O M A III. Eo maius efl m retina ohiefli fimulachrum , epto ful> ma-
lon angulo ad tpfam appella. T>
AXIOMA IV. Qua maiort angulo con['piauntiir/naiora'»uUmiir.io
fuit

AXIOMA V. l^ajub mmon angulo cobfpiauntur minora lo ,

'vidtmur.

A X O M A VI.
I atptaUbus videntwan^ts apparem aqualia. 1
ful> ,

AXIUMA Vll. Otteflum ^uodamque apporit radto tpnlpfus fi~ in eo

mulachrum ad retinam porripithr. 11
A XIOMA VllI. Q«« fub radtis rublimioribiu confpiciuntur , apparent

altiora. • li
AXIOMA IX. Qua fuk deprejUorilms radiis afpiciunfur, \>idenmr de-
prejiiora. ia
AXIOMA X. Qua fuk radtis dexteriorihus afpiciuntur .videntur dexte-

riora. tn
AXIOMA XI. fub radas finifierieribus confpiciuntur , appideni Ji-
nijleriora. ia
AXIOMA XII. Ibi efl rei vfa locut in aUtpto plane ,
vbi radius opticus
per rem dudus ipfum planum attingit. tx
Qm </
ftt ars PerfpeHtua.
'
‘
xx
U t Lineis punilis ijuibus tn hac Perfpeiliua methode vttmur. 17
NOTAN DA . Circa conflrudtonem jeijuenrimH propojmentm. » Ji
PROPOSITIO 1. Dato punilo tn plano Geimetrice, altitudine druB
fitper planum, riufjue d fefhone Jiimliter datit apparentem, feu
diflantta

fcenographtetan etuspunih fltum

..
m diota feiltene feu tabula repfrife. fj
.
^ redas lineas pa-
rauelat

Digitized by Googie
 rttUeUs diia re(ht linet AE & DC, fe mutuo fecem in B :ico ita rlJe
AB adBE,'»t eBDB odBCi _ _ .

PROPOSITIO III. L^tAMKlI-Inter AD&CEreFi4flineatfa-

ralleUs dme reild linea A E ip^DCfe mutuo fecem in B
A B ai : Meo ve
B E,velvt DB adBC,iraeJfe AD ad EC. j8
PROPOSITIO IV. LbmiakIn. Imerduas parallelas reflas lineas AD,
CE, dux reda linea A Et DC fe mutuo tmerfecem ad punHum B per ,

communis autem interfelUonit Jigmm B , agatur t (J vteun^ue

,
qua pa-
rallelas AD & CE jecet m t Csr Ui Meo tta ejje At ad t U, Vt ejl tU
adCC.
PROPOSITIO V. LEtAMhiy.fnt AB,C D reliatima farallela,
fumamurque in AB,punda A cr B', fmiliter inCD ,pun(la CF,
ED , ita tamen Vt fpatium CF aquale ft ED ,
ducanturque re(la linea
KD,BE, A F,BC,& per fgna inrerfeflioniim , linea HG:dicoipfam
ejJe parallelam linea CD. } 9
PROPOSITIO VI. THEOtt-EiiA.. l^t fe habet tota Mflamiarum linea

ad partem eius imer Vifibile ac Maphanum,ita altttudo oculi fuper planum ad

alntudimm imaginis vifibilis horizontalis m communi feflione plwii Optici
ad lU ud dejlmati cJr dtaphani. 4o
PROPOSITIOVII. Theorema. Lima refla qua in icnographiaadvi-
trei-hafm perpendiculares lacem in plano horizonti parallelo, videntur om-
nes in fcenographia ad principale fcu primanum perfpefliua punflum con-
currere. 41
Propositio VIII. Exempla quadam ad faciliorem huiufce metho-
di imclligemiam
& praxim exhibere. 4j
propositio IXi Huius methodi vfiim eir applicationem circa figu-

PXOPOSITIO X. Lemma curua linea refla fubtendatur&qi**

a linea curua ad fuhtenfam perpendiculares ducuntnr ita fe habeant Vt qua-
dratum Vniufcutufque ipfarum aquale fit reflangulo partibus bafis qua ab
ipfa fecatur contento , dtfla linea curua , circulicircumferentia erit.

PROPOSITIO XI. LtM}AKyL Si COHUS fecetur plano baf parallelo,

tali fefhone circulum exhibebit. ^
PROPOSITIO XII. UtiMKrtLSi conus fcAenus fecetur planoper
axem ad refhs angulos ipf bafi i fecetur autem fubcontrane altero plano ad
triangulum per axem reflo, fafla in fuperfide coni fefHo circuli drtumfe-

PRO POSITIO XIV. Lemma/ Lineam reflam inuenire qua Vni

cum refla quapiam linea data eamdem habeat proportionem ad alteram li-
neam reflam fimiliter datam, quam hac ad inuentam.
PROPOSITIO XV* Dato circulo in fubieflo plano, data fimiliter vi-

7
 arthogonduer credi, oculi dtieudinem Jiigra planum inuemre fecundum quam
delineata dati circuli fcenographica proiedura ipfa quoque jit circulus perfe-
,

fhte.

l^ROPOSITIO XVI. Dato circulo in fulitclo plano

,
data fimiltier
<>£«/« altitudine
,
punitum dijtamia inuemre ita Vf apparens figura , (iueipliiti
circuli jcenographia tn data jethone fuhieflo plano cy linea i punao dtilan-
tia per centrum circuli duda eretlafjtnpja quoque arculus perfeflus.
PROPOSITIO XVII. LemmaX. bJutniuslinfit quartam pro-
portionalem inuenire. 60
APPENDIX adfcenographiam pianorum. De inuenienda in diaphano ,
per
quartam proportionalem , dati puniti jcenographia. 6 i.
PROPOSITIO X V ill TH'EOREiiiJ^Kttora lineadifiantiarumadpar-
tem eius inter diaphanum cy pedam , ita altttudo perpendicularis realis pun-
iit Julrltmis feu eminentis ad altitudinem tmagims ipjius in communi [e -
dione diaphani 0" radii ad illud defiinati, fupra imaginem bafs eius. 64
PROPOSITIO XIX. LI.MMA JCl. in tabula quinta lUa^ammate
AT fint lineaAD ,CD ad redot in D fumantur duo punda quali- ;
tn

bet ad arkitrium AB, CN ducanturque reda yi N ,BN dC, BC, ,

nec nou&- FI parallela DC JTa piindo I educatur I H

: Unca parallela

ji B,>jque ad UM, tsr apundo F,linea FU eidem Ab parallela "vfque

ad lineem tiC, erunt l H &FG inter fe aquales gjr parallela. 67
PROPOSITIO XX. Data linea alicuius fiue pundiilltui fublimis per-
pendiculari altitudine fuper planum, ipjius fcenegraphiam feu altitudinem
apparentem fecundum Jttum quem hahet in tahula reperire. 67
PROPOSITIO T
XXI. HEOREMA. yt ed altitudo oculi fuper planum
ad altitudinem realem perpendicularem pundi alicuius fuhlimis , tta Irnea
perpendicularis eduHa a pundo imaginis Itafis eius in diaphano \fque ad li-
neam horis^ontalem fe hahet ad altitudinem apparentem eiufdem pundi fu-
,

hlimis in eahuU fupra pundum haps d quo perpendicularis eduda efl. 71

PROPOSITIO XXII. In data tabula feu fedtone cuhum cuius latus

datum pt, quod fuhiedum planum tangat in foU linea, fcenographice deli-

nea^ 2}
PROPOSITIO XXIII. ~T etraedri fuhiedo plano perpendiculariter

inpfentis, ita ve fuper 'vnofuorum angulorumJoUdorum conJtitutum,ipfum

planum folo tangat in pundo, in tahula feu fedione etiam ipp plano perpen-
diculariter eretla fcenographicam apparentiam exhthere. 75
PROPOSITIO XXIV. O daedrum perpendiculariter infifens fuh-
iedo plano fuper Vw fuorum angulotum folidorum, tta Vf illud in Jblo con-
te punclo,
tingat pu: adprojpetlum accommodare, feu tpftus fcmographum repen-
re, 72
PROPOSITIO XXV. Cuhi, cuius diagonalis feu extremos & oppoptos

angulor folidosconnedens linea, fuhiedo ptplano perpendicularis, apparentem

in tahulapguram exprimere. 78
PROPOSITIO XXVI. Dodecaedri fuperimo fuorum laterum quiefcentis,
itairt fuhiedum planum in fola tardat linea, pguram apparentem in tahula

Digitized by Google
 4
8

txfumere fupforuuur <mtem planum ^uod pradi{ium latus netlit cum op-
pojtto
,
perpendtculanttr infijlert
fibirao plano. 8j
PROFU SiTTO VTGFSIM ATETTrMA. Icojadr, fupnvne
Juorum angulorum conSlituti , ita Vf linea pradiihon at^mm nedens cum
ofto fit fuhtecio plano perpendieulam, figuram in feltwne apparentem de-

S
PROPOSITIO VIGESIMA OCTAVA. Modum facilem af-
/ignare tpuo (olida auadam regularia compofita eJr irregularia, pua d regula -
ribuc orig^inem trahunt, pofsint ad prafcriptim optices in tabula delineari. 8

PROPOSITIO VIGESIMA NONA. Scenographice deineart

tpuadam corpora irregularia in circulum, difpoftaio^lo nimirum Joltda Jtmi-
lia ,apualta , tpuorum fngula duobus o/logonis paraUelogrammss
,
& trapegiU
comprehendantur. 91
PROPOSITIO TRIGESIMA. Solidi cuiufdam quadratu pyrami-
dibus fjiharaliter ftellati figuram in Jedione apparentem deferibere. 94
PROPOSITIO TRIGESIMA P R I M A. Scenographice deli -

neare Jeu ad projpedum accommodare fex folidas fiellas, quarum radii intus

plani, exterius 'vero ad prifmatis formam fint acuti , de catero Jimul ita con-
nexas vt globi figuram videantur exprimere.
PROPOSITIO TRIGESIMA SECVNDA. Sdidi cmufdam
^
pentagonis pyramidibus aqualibus , f/hara! iter itellan figuram in tabula ap-
parentem delineare.
PROPOSITIO TRIGESIMA TERTIA. Cubi perforati feu
e tigillis duodecim paraMepipedis compofiti figuram in jedione apparentem
defici ibere. loj
PROPOSITIO TRIGESIMA QVARTA. Bafim&Capi-
teUu Ordinis Dorici in datajedume reprasetare jeuficenographice delineare. lO 6
PROPOSITIO TRIGESIMA C^U<IT A. Diagrammata
puadam yirchitedura militaris ficenographice d^neata exhibere. loS
PROPUSl nu TRKJLSIMA SEXTA. Lemma XIITTii
tabula 1 1. XXXIV.yTvfBj fiecet parallelas FB, (y A E,
dianammate
in pundis tjuibufcuntjue A &
B , fiumanturque punda C CT E ad eafdem
panes in linea A E fimiltter punda D <2r f in Imea FB,ad partes op-

pojitas, ita \t eadem Jit ratio ACad BD qua A E ad FB , ducanturjue

linea reda DO & F E, ha fecabunt Irneam B A in eodem pundo G’ ; \>d
aliter linea J} C Jecet lineam D A in punlio U, linea Mero t'
E fiecet eam~
dem in pundo Fi, dico ij gy M idem pundum cjfe. TTi
propositio TRIGESIMA SEPTlM A. Solida
regularia exhibere ficenographice delineata ex methodo propofitionispracedetis. 1 1

APPENDIX, de genere quodam proiethonss quod procedit ex indefimta oculi

dtjlantia, altitudine vero zeaduum 4^. 116
SYNOPSIS. QiMrumdam propofiitionumfiue etiam axiomatum qua ad fice-
nographta l beefriamnonintucunda,&adpraxim intelligentibus maxime vti-

Ita futura Junt.

THAVMATVRGI OPTICI SEV PERSPE-
CTIV.* CvK-IOSjE.

LIBER SECVNDVS.
N ^uo agitur de illo proie^lionis genere quod fit in fUnit oltliquit

expediti quibus, intra terminos

, traduntur-
direBa
I que modi quamplures exquijin gy
Vifionis qmbufcunque fuperficiebus regularibus
quadam fiant defignationes in
,
0“ irregularibus, qua quidem direBo intuita , deformes quoad fe appareant,
multarum tamen 0
diuerfarum rerum dijlinBas fpeaes exhibeant,
ex 0
determinato punBo fpeBata ,
piBura & fymmema
Additur etiam
legibus non dijfonas ; at

cuicunque propofito obieBo fimiliimas imagines reprajentent.

confiruBio0 \fus organi cuiufdam fcenographici quo pofis facile
com-
,
0
pendio Scenographicas delineationes quajcunque , etiam
inas deformes 0 re-

Bo ajfeBu improportionatas exequi \cum appendice altera de lumine 0 Vm-

*
PrafaBio de JubieBo huius libri, ^
^
\ertex ex
PROPOSITIO 1. Theorema. Quamdiu manet idem
eiufdem,per \>a-
pjramidisvifualu, quamodocunque eamdem mutetur bafis
riat feBiones .femper tamen fiet eadem Vtfo.feu
apparebit eadem imago 0
0 idem obieBum. >
adeo de-
PROPOSITIO II. ProieBuram exhibere fedilis fiue cathedra

fermem, vt oculo extra debitum fitum collocato aliud omnino appareat i vi-

deatur tamen reformata 0

regularis e punBo determinato.
datam quamlibet
9

PROPOSITIO III. Methodum afIgnare , qua pofsis

imaginem in planum obliquum proiicere , qua ex direBo quidem affeBu nul-

lius rei certam fimilitudinem per Je reprajentef, at ex determinato

punBo 0
affeBu obliquo , perfeBum rei alicuius fimulachrum exhibeat. ifl
imaginem
PROPOSITIO IV. /» exteriori feu cenuexa coni fuperficie,
impropomonata videatur,
defcribere, qua,etfi aliunde' confufa deformii0
nihilominus in debito fitu 0
e' punffo
dtteminato conffeBa obieBo propofito

feu prototypo fimiU^^ataqt^r"^ 'J** .

PROPOSITIO V. [ninteriori feu concaua coni fuperficie imaginem de-

fcribere, qua, etfi alias deforma, confufa 0 impropomonata videatunni-

hilominus in debito fitu 0 afsignato punBo vifui expofita, obieBo propofito

feu prototypo firmlis appareat.

ROPOSITIOVI. Per numeros feu tabulas Tangentium , in conuexa
coni fuperficie imaginem defcribere qua, etfi aliunde coifufa,
deformis 0
impro^ortionata videatur, nihilominus in debito fitu 0 e punBo determina-
*4‘
to conffeBa obieBo propofito fimilis ^pareat.
APPENDIX devfu tabularum Tangentium. Q^modo iis vtendum fit in

pracedenti propofitione 0 fimilibus. '4*

imaginem
propositio VII. Per numeros feuTangentium tabulas
 1

inamcMM coni fuperficie adumtrartf^iu , etji aliunde eon^uja, deformU ejr

improfortionaea 'videatur y nihilominus m debito fitu & e pun{lo determina-

to conj^eda , obiedo frofojtto fimilis appareat. 151

ROPOSITIO VIII- /b exteriori piperficie pyramidis quadrata , feuin

quatuor eiupdem plams ad ipjius verticem inclinatu imapnem adumbrarevquuy
etji alias confufa , deformis (y importionata videatur : nihilominus in debito

fitu & afsignato pundo vipii oppojita perfedam obiedi dati jimilitudi-

nem exhibeat. , 15»

PROPOSITIO IX. Modum Vniuerfalem afsifftare quo pofsit imago
quacunque data in expojitam coni aut pyramidis fuperficiem fiue conuexam
feu concauam optico geometrice conjignari ,
ita Vt , etji alias ex diredo ad
plana , in quibus debneatur,ajjeduconfufa (y deformu appareat; ex deter-
minato nihilominus pundo emendata ; bene compofita (y prototypa JimtUs
appareat. Ij8
PROPOSITIO DECIMA. Modum vniuerfalem tradere quo poflit
dati fimulachri feu figura cuiufcunque ,
in quolibet expofito plano fiue ptpet'-
ficie mobili regulari aut irregulari fiue etiam in pluribus fimul fuperficiebus
,
mobilibus opticampmieduram fiue diredi fiue obliquiaff edus organice injlitue-
re i ita Vf ex dato pundo prototypa fimilu^pareat. 1 Cf
PROPOSITIO VNDECIMA. Tradere modum 'vniuerfalem quo
pofsit obiedi cuiufcunque dati imago fiue diredo affiedu videnda, fiue obliquo
fpedanda intuitu, in quamcunque expojitam fuperficiem regularem aut ir-

regularem, mobilem aut immobilem,immo in plures fimul ey diuerfas fuper-

ficies ex feenographia legibus organice tranferibi ; ita vt e' proprio pundo ei-

demobiedo fimillima Videatur. 16 f

PROPOSITIO DVODECIMA ET VLTIMA. Quomodo
in planis fuperiorum contignationum fuperficiebus ,obieda propofita fcenogra-

phict adumbrentur exponere^ 1 8

S iij

DigiiUed !jy Googlii

 1

¥¥¥¥¥¥¥¥ff$¥m¥¥f$¥ff«¥¥li¥lHl¥¥l
SCENOGRAPHVM CATHOLICVM
instrvmentvm vniversale.

S D obeufuLu ex artis prxjcrifto quajcun^ue delineationes Scenogra-

fhicas accommodatum. ,
Scemgraphi Catholici notio gjr defcriptio per partes. i
y 4
Scenographi Catholici compojttio /ingulstrum illius partium of-
ficia.

Scenographi Catholici -vfus & cautiones

in eo adhibenda. jy y
PROPOSITIO \. In tabula propofita
, ex data oculi difiantia (y
eiujdem altitudine fuper planum, obiefh cmuptunque dati apparentiam ope
Scenographi Catholici exhibere.
,j j

Propositio Altera. Im^lnem quamlibet ex dato protono in expo^

^
Jitam fuperficiem diredamjiue Aliquam , regularem feu irregularem
bemfi-
CIO Scenographi Catholici optice tranjcribere. 2.01

appendix.
DE LVMINEETVMBrIs.
Defnitiones cjr Jiippo/itiones. 2 0^
propositio prima. Dato lumine , Dati jtmiliter baculi Jeu
Virga vmbram tn ptbieflo plano inuenire. 207
PROPOSITIO SECVNDA- Ex dato lumine propojtti parallelepi-
pedi 'vmbram in Jiibieflo plano definire. 208
PROPOSITIO TERTIA. Ex ajiignato lumine dati parallelepipedi,
ficenographice delineati
ce determinare.
vmbram in fubieffo plano admuenire C fcenographi.
209
PROPOSITIO QV ARTA. Ex dato lumine propojtti Tetraedri pt-
per Vno Juorum anndorum jolidorum perpendiculariter conflituti profujam in
fubieSlo plano vmbram fcenographicam definire. 21o
PROPOSITIO QV N T A. Ad conjhturum lumen
I , dati tylindri obli-
qui Vmbram Jcenographicain in jubiello plano inuenire. 2 II
PROPOSITIO SEXTA. Ex dato lumine pyramidis in aere penden-
,
tis 'vmbram in /ubieflo plano profufiam Jcenographice proiicere. 1 1

PROPOSITIO SEPTIMA. Ex afiignato lumine , difjufam in plu-

ribus expofitis planis fiue fuperficiebus dati Vmbram jcenographice de-
fiohdi
fcribere. 211

Digitized by Googie
 5

PROPOSITIO OCTAVA. Ad conflitumm folis lumen ex^oftorum

corporum \mhr<ts in Jutieflts planis profujds dejcribere. 1 1

fPRIMVS CASVS. Cum folis roda tabuU plano inceduntparalleli. 114.

isECVNDVS CASVS. Quando fol Mitra tabulam ante oculos intuen-

tis confiitum fupponitur. 114

[TERTIVS CASVS. Cum fol ante tabulam conjlitutus effe fupponi-

(.tur. ZI5
PROPOSITIO noma et yLTlUA. Addatafenefiralu-
men expojiti corporis Mmbram in fubtedo plano fcenographice delineatam ex-

hibere. 2,16
fCATALOGVS authorum tpuex inftituto de Perfpe^iua artificiali feu
J pradica fcripferunt.
/lAONnVMadBibliopegum. iii

Digitized by Google
Digitized by Googie
Digilized by Googie
FJfnFrtn:.jiu» Nueret^
delima Jtm»^ «V S*i
A.aUffit^ V-
^

mnc.f rrmnajatj tJviccron i’x un.

i^ifatluje i\>J pcnlia ccUmj, Olijt ^djuu

^3Ln- mir.ii nwnbs zns ipn

J^rs hin LfuiJ finpij rUi
k
 /

<tXJ»0<3M53i«SJ.^E3»^Jng3nE3t^3»0<3»«J3»>

ELOGIVM AVTORIS
O A N N E s Ni c E R o , qui clarum , inter homines eru-
ditos, nomen, a prima attate , ingenio manu & arte,
promeruit, ineunte Ludouicso ixculo , in ipfa totius
Galliz Metropoli , bonorum ingeniorum forcunda pa-
rente , altrice opti ma & (uauiflima,lucem , cui cxcolen-
dznafcebatur, accepit. Parentes habuit, inter honoratos ciucs, 8c
virtutummeritOj&comparatisfuainduft-riSopibusi tumetiam, affi-
nitatum multitudine non minus quam dignitate, przcipuos. Pater
Claudius , vir imprimis pius, prouidus & follicituSiMatcr Renata, ex
Barbierorum gente vetufta & clara , cumprimis ingenua , fuo-
rum amans & liberalis, fupra fexum fapiens , fortis , Sc animola,
(emperhabitaeft. Ethasfacile dotes,inprimogenitumfuumloan-
nemnoftrum,iurcipfonatiuitatis &amoris,vt in pignus longe cha-
riffimum,&: vitra quz fperabantur cum tempore nuptiarum pigno-
ra, iucundum& amabile, tranfmifcrum. Domi primum infans, (ub
optimorum parentum cura ,
pietatis amorem cum lafte fuxit & do-
,

mefticis exemplisadcapelTendam virtutis viam, vt per itateminua-

luit, excitatus ert',quibusvtlubindeacceffitdele£lorum ex tantaci-
uitate przccptorum follicitudo, mirum eft quantum , intra breuc
tempus , non Dene hadtenus explicita indoles, ardens alioqnin & vi-
uax , ad omnem morum infti tutioncm& literarum eruditionem , per
pricepta, profecerit. Sed, cuminter partes vitz vix numeretur ztas
tenerior, non ibo per veftigia, quibusipfe ad perfcdfam Grzcz
illa

&Ladnzlinguz cognitionem, ac exquifitam humanorum litera-

rum perceptionem, progrcfluscfti nulli ex condifcipulis fecundus,
nulli exzmulis impar, illum politioris difciplinz curfum confecin
Enimverd , cum maturclccntc fenfimztate, ad dchgcndum fibi vi-
tz in perpetuum deinceps rctinendz genus, per interiores ftimulos
inftigaretur-,przualuitpietatisftudium,quodabvterocombiberat,
omnibus ilhs fortunz incitamentis , quz partz domi opes, compara-
iz ingenio & labore anes, fuggercbant. Non fiiit illi deliberandum,
quooReligiofc vitz & difciplinz genus potiffimumfequereturi nam
& ipfo diuinitatis inftinftu, & patrui exemplo , & quorumdam ex
condifcipulis calente adhuc inuitamento,ad amplexandum illud au-
fterioris vitz genus quod Minimi profitentur, prouocatus & addu-
,

Ausell. Ex hoc fadlum, vt binominis euaderct , fuperaddito Fran-

cifei nomine quod affiimendum &c neceffitas indiceoat ne cum pa-
,
,

truo confunderetur, & animi pietas commendabat , vt przfenteni

femper illius memotiaxnhabcret,in cuius fe tradebat miUtiam; qut^
. .
t

Digitized by Googie
 apud .eum adeo fixum fuit , vt non tantum conftantiflime fuper-
addititiumilludnomcn retinuerit, fed coluerit ftudiofIffimc,acl'ua-
uifllmcadamaucrit. Propofuit illum fibi non perfunctorie imitandii,
cuius gaudebat nomine,ac ferio ad pcrdifcendaminftitutx percum
difciplinxrationemincubuit, quam non mente ac lingua redden-
dam ,
fed opere ac exemplo nouerat exhibendam ; atque pro deftina-
to&animi propofito ,
illam 5c didicit nouitius, & per reliquam
demum vitam, nunquamnonmoribusexprdlitjprofclTus. Ad illa
Schola, qux aliud nullum quampietatis negotium agit , tranfgrenfus
ex more ad audiendos {olidioris atque facratioris doctrinx profeflb-
res, quameffet illi habile ad omnia ingenium, quam pcrfpicax ad
capiendum intelledtus, quam firma &
tenax ad retinendum me-
moria, quam {olidum in difeernendis rerum grauioribus momentis
iudicium, cum magillrorum applaulu, cum ftuporccondilcipulo-
rum, primo quoque temporcacin iplb aditu, probauit. In publi-
cis fxpcnumerd difputationibus apparuit, partefqueillicegitfuas,
quafcunque agendas {uIccpifTet , admodum magnifice' fi prxfan-- ;

dum aliquid erat, cum pompaSc elegantia perorabat; fi argumen-

tandum incumbebat, ad conuictionemvfqucvrgebataducrfarium;
fi rclpondcndum veniebat, {blutiones,quasvocant, habebat prx-

{enteSjin promptu & e*pcditas ; atque, vt cumipfis magiftris lo-

quamur, refponfioneseiuserantmaeiftrales. Relatus aliquando fic

ipfcintcr Theologixprofeflorcs, oblecutus magis Superiorum ar-

bitrio&amicorum precibus, quam animi fuifenfumlecutus haud ,

impariaprx{tititexpedatis;cum tamen tenui & incommoda vale-

tudine vteretur , eumque cepilTet amor literaturi, mitioris quidem,
nihiloque minus argutioris ,ftrepitum auerfatus Scholarum, mif-
fionem petiit 5e impetrauitjacdecxteroad amatam fibi Mathema-
ticarum dilciplinarum prxftantiflimam, Opticem, quam exercere
iam coeperat, ex interuallo,reuerfuscft. Primaciusartisrudimentai
inelaborato pcrfedfoqueOperc, quod vilendum fpedandilmquc
Parifiis dedit, cum cius artis omnino infeius crederetur, pofucrat}
nec multo poif, ex occafione, Romam migrans , quamplura manu
exarauit quibus faftidiofa exteroquin ingenia in (ui admirationem
,
conuertit,& amorem eruditiorum promeruit; a quibus poftmodum
inPontificiumMathematiccsprofefTorcmabfcnspropolituseftjInde
cum ex itinere Florentiamadiiffet operum admirabilitate,quxin au-
lamintulerat,cepitingeniorum xftimatorem acerrimumeundem-
quemunificcntifumumMxcenatcm, FerdinandumDucem, a quo
torque aurea, cum appenfo grandi &graui numifmate ipfius Ducis
vultu imprefTo, in prxmium virtutis , donatus ert. Interimautem edi-
to libro, vt erat ingcnuus&liberalis,fuum8c artis fecretum gentili-
bus euulgauit (Icripfit enim Gallice) quod vt commune poftmo-
dum faceret omnibus gentibus ,
repetitis ab alto ciufdem fcientii
jirincipib, dcdudlifquc certa St perpetua methodo conclufionibus.

Digitized by Coogle
 non dcgallico tantumlatinum,fc<l Jc vctcrenouum opus cudit. Cu-
ius quidem priorem partem fquam hich.ibes) capto, ex negotiorum
intcruallo,tempore typis commiiit, pcrfectamquc prius, quam vi-
uendi finem heeret , longe politus videre potuit. Datus Icilicec
fuerat, a ReucrcndifTimo P. Laurentio dc Spezzano totius Ordinis
Minimorum fuprcmoAntiftite , cum peritis & virtutis elogio , vc
quem non dc facie tantum, led vlu iplbac confuctudinc, notum pro-
batumqucliabciet,R. P. Francilco Lanouio per Galliam Generali
Vicario &VifItatori, tanti operis adiutor & Collega ex Niuerncnfi
Corrcciorc; quocumperagrata Sclullrata huius regniampliflima nu-
mcrofiflima&Reliogillima TuronenfiProuincia,vbiperdiuerticu-
lum Parifios venit, naefus opportunitatem operis publicandi, maluit
munusillud grauiifimum tantifper intermittere , quam prclenti fle
commoda: occafionidccirc. Lenteautemae legniter,vtairolet,pro-
grcdicntepra:!o,poll:aliquotmenfes ad officium reuocatus, conti-
nuandioperiscuramviroamicoSc ftudiofo commendauit ; cum in-
terim iplc poli multas peregrinationes per lummos Sc intolerabiles
,
penecalorcs, delatusin Prouinciam,Impcrij Gallici ardentiffimam
regionem , febre contradVa , in obfcuro & vili Porreriarum Con-
uentu,nonprocul ab Aquis Sextiis, periculofiffime decubuit. Nec
mora, exilio tugurio properanter cdu£lus ac Aquas tranflatus, vbi
prompta fuccurrerent remedia, nihil quidem aut per fratrum inde
fellamcaritatemfibi defuilTe, aut per medicorum fedulitatcm ami-
corumque diligentiam, potuilTe defiderari expertus cft aduersus •,

tamenlethalem&obftinatummorbum, nullas prorfus artes, nulla

omnino remedia procedere, haudmultopoftintellcxit. Et hydram
quidem eum morbum Medici, quibusnonperitiorcs ali; , vocaue-
nmc,adebinmultasfevariafquc formas fubinde conuertit , artem-
que illorum omnem illufit , indullriam fefellit, vigilantiam decepit.
Pererrans (ciliectmaligna febris , omnes fmgulatim vitales partes
inuafit, infecit, corrupit;& de membro in membrum glilcensfer-
pcnfque , prius quodque occidit, quam totum hominem conficeret.
Se4 in tempore ,
ptouidus & Religiofus adolelcens , infidiofi morbi
fraudes fallaciafqueprauertcrat, expiato riteac fipius animo, ca;-

cerifquede more facramentis quam optime munito ; ac deinceps

mortem intrepidus afpexit venientem propius accedentem lalu-
,

tauit.finguliTque incubantem membris veneratus excepit,indeho-

ftiam parans Deo, vnde illa fibi prardam capere videbatur. Totos
quadraginta dies cum morbo conftiiAatus, & exquifitis tortus cru-
ciamentis , pccnitentie quadragefima implcuit, &
cum quadragefi-
ma non fine myfterio viti finem impofuit, in quinquagefimam tranfi
ferendus immortalitatis , nec reformandus in itatem plenitudinis
Chrifti quam tum compleuerat cum mundo valefecit. Hic & non
abfimilia pleraque , in eius morte amici ob(eruabant,aded magnam
in illo extremo vitz aifiu, de fua in Deum pietatein omnium, quiad-
fuerunt, animis opinioncmconcitaucrat;adeo certos omnes fecu-
rofquc fecerat, de repurgato ad liquidum animo,vt nullus diffideret,
qainprifenscumimminenfqucbeatitudomaneret.fed modum elo^
gij conieclurx excedunt, quarefinioquam breuiffime. Immortuus
cft huic Autor Operi annos natus jj. apud Aquas Sextias.dic n.
Septemb. an.i646.depoCtum quod mortale fiiit in xdc fuiOrdinis
B. Virgini de Sedc,atias de Acce{ru,feude LalTis,{acra,in Aquenfi
fubvrbio. Fecit fui defiderium probisomnibus & eruditis , bonaru-
que literarum amatoribusifccit & huius operis , vtpote' necdum ab-
loluti, defiderium curiofis quibiifque , ac rerum Mathematicarum
illimatoribusj fecit aliorum quoque plurium operumdefiderium
amicis ac fuxprofcflionis hominibus, qux cum eo pariter intercide-
runt. At ille prxoccupaucratanimoxternitatem, &vtconfequerc-
rurfiiumdefidcrium, aliorum vota fefellit. Nulla dignitas abfque
zmulis,nulla virtus abfqueinuidis,ztas effiin vitio cum virtus habet
pretium, fiztasimpropcrari non poteft, patet virtus criminationi}
Icd habet inuentus quo fe vindicet tcftimonium Spiritus SandH,
quudfcilicet condemnetcelerius confiimmata longam vitam iniu-
fti. Nemo auteminuido, nemo oberedatore, potell efle iniullior.
 P R ^FAT O I
AD LECTOREM STVDIOSVMj
VBl DE AVTHORIS CONSILIO, TITVLO
operu>ciuT<iem lubiefto, ordine, Sc viiliucc diflcrinir.

A B ET certe vmuerla Machefis ;

habent fingul* in ea
difciplin* acutilfimas propofitionesSc inuenta (ubtilifll-
maquibus, vt apud I^ientilfimos prioris *ui philolb-
phos non mediocrem (uiexiUimationem lingularemad-
mirationemfuntconfecut*;(ic& huiusizculi eruditillt-
mos quolque ad fui amorem Iludiumque alliciunt,qui ver* lapienti*
culmen attingere le pofle non credunt, nifi Mathematicarum lufFuIti

prsfidio ad illam afpirent , vt non temere dicinm putemus ab Alcinoo

latonico hominem Mathematicis haud imbutum nudiorem ellc Li-

E eridc ScCyriclo pauperiorem, quippequi neceflariis etiam adalias

Icientias capeflendas prarfldiis deft ituatur.
Verum enimucrb ili* mihi pr* c£teris atueponeiid* Sc exquiren-
d*videntur, qu* non nudas propofitiones aut puras veritatum dc-
monllrationes mentis oculis fubiiciunt , quibus ipliim intclleiAum or-
&
nent perHciant ; fcd alias neceflariis etiam & quotidianis vit* vfibus
ingentia commoda &
fingularia nobis oblediamenta fubminiftrant;
dum nouis& egregiis lemperinuentis acuta ftudiolbrumingenia&in-
duftrias artificum manus exercent. Sic Architcdlonica tumciuilis,
tum militaris delineandis &cxcitandis zdificiis variorum ordinum le-
ges dcl^mmetri* regulas przfcribens , muniendarum vrbiuni pro-
,

pugnandarum& expugandanim arcium modos exponens, ducendo-

rum exercituum, nec non pro temporis Sc loci opportunitate con-
M
flruendorum agminum diuerlas rationes aperiens ; achinatrix de ni-
ie immenfis ponderibus fubleuandis idonea organa fuppeditans;

SX, inquam, omnes (cienti* quamdiu in illis demonflrandis con-

quielcunt , numquid inutiles videntur & otiol* nifi in opus exeantf
,

nuniquid omnis illarum cognitio contemplatioque manca quodam-

modo atque inchoata cft, quam nulla adio, nullum opus efterius
con(equitur?adeb vt mihi non fatis probetur Platonis opinio qui quod
ab omni concretione materi* (eiundum,fegregatumquc noneflet,'
mathematicum cenlebat nihil, & huiuiinodi (cientiasycum demon-

Digitiz.id by Googl
i
flrationumfuarumcffcitum aliquem fenfibilcm producerent, a fin-
i gulari fua puritate defciicere arbitrabatur.
& aequius magno Archimedi calculum adiiciam.qui
Facilius (ane
fummamiftarumfcientiarum dignitatem & excellentiam in adlionc
fic vtvel minimam earum partem tenere (c dubitaret,
conllituebat,
quam ad operationem &vfum proprium non reuocaret. Quis nempe
valeat inficiaripoft tot hiftoriarum fidem, tot experimentorum certi-
tudinem.illasinnumeranobiscommoda&infinitas vtilitatesattuliflTe,
& mirabiles plane elFedus pepcrilTe , quibus enumerandis fi velim im-
morari, prius me (cribentem dies deficiet , quam potuerim fingula na-
turz & artis miracula mathematicis fiibicdla principiis percurrere.
Mitto nobililfima Mechaniccsinftnimcnta, quorum pleraque , quod
iamferevulgarisfintartificii, vix habentur in pretio, cum tamen illo-
rum vfus fit admodum necelTarius , mouendilque &
attollendis im-
menfznaolis ponderifque corporibus idoneus huiufmodi funt Libra,
:

Veftis , Trochlea, Polifpaftus , Axis in peritrochio , Cuneus , Cochlea,

Pancratium , GlolTocomum , Ergata , Succulz & alia innumera , quo-
rum ope &fubfidiocarercnt artifices, fi proprios theorie* cognitio-
nis terminos Mathematic* diloplina: nunquam egrefl* fuifTent. Ne-
que hk recenfco maxima in Aquis & fontibus prodigia, neque infini-
tainHydraulicis, Pneumaticis & Automatis plane ftupenda comme-
moroicumadpropofitumnoftrummagispcrtincatidin Optica per-
fpicere , & quantum ad (cientiarum omnium incrementum , ad fingu-
larum anium perfe£lioncm,ad nobiliflimi (enfizs, nempe vi(us,ho-
neftifiimam obledationem conducat agnolccre.
Hinc apud Gellium dicitur vtilis & fuauis przftigiatrix obiiciens
varias technas vifiii decipiendo quod in huius operis decurfu abunde
,

conflabit (cd & obiedos ab aliis dolos fubtiliter retegens jqu* fin-
;

gillarimprobarcfuperuacaneumSfotiolumefrevidcretur, cum illud

fit authorum omnium veterum & rcccntiorum qui de illa (cripferc

indicium. Quamquamfiad c^iyequotidic nobis in oculos mentis

&; corporis innirnim anir**^ rcfledlere velimus, longe Iate'que pa-
tentis illius imperii lafccs&illuftres charadlcres nullibi non agnolci-
mus.Nonnc Geometria pradicaDioptras, Radios, Triquetra, Qua-
drata l'ua& alia inftrumenta dimetiendis magnitudinibus idonea ab
ipladefumit.^Nonne Sc iplam Allronomia in fiibfidium vocat, vt ex
artis przfcripto varias poffit Aftrolabiorum,Planifph*riorum parti-
cularium&vniuerlaliumproieiftionesinftrucre, quibus etiam pollea
adhibitoper dioptras vifiiali radio , ftellarum altitudines , fyderumque
errantium (lationes , motus , parallaxes,aliaque innumera huius (cien-
ti* phznomcna ritc*(limet?
QJiidnaturalisPhilofophia^nonnevtin experimentis fuisverfetur
fccurius,Optic* dudhim in omnibus kquirit.^QmdArchitcdlonica
arsillainfignis ad przcipuam humani generis vtilitatem , commodum
&delc£lationcminuenu?nunquid cxOptic* principiis zdificiorum I

DiCjitiicd !) ;-oogfc
lymmetriam ornatum .eurythmiain {luc Jccorcm accipit ita vc nihil
, ,

in ea pulchrum, nihil clcs^ans nihil iucundum cffe putetur, nifi cjuo J

,

ipfa probauerit.PiAonaileniqucquamartium principem effe dicimus

quid eft aliud quam mera Scenographix,fiucproiec1ioms Optica- pra-
xis, citra quam nullus aliquando piiilor aut excellens fuit, aut audiuit;
cum ex illuilribus prioris a-tatis monimentis fatis conlkt fummos il -
liustemporisartiiices prxcipuamiub huius fcientix prxfidio laudem
in arte niafuiffe conlecutos: non ell quod Albcrtum Durcrum,Mi-.
chaclem Angelum Buonarotam,Daniclem Volaterranum, Raphae-
Icm Vrbinatem & infinitos alios in exemplum adducam latis enim;

per fc loquuntur, authorumque celeberrimorum ftudium & indu-

llriam oltcntant clcgantilfimi tabulx,Romx & in pluribus aliis I tahx
locis intclligentium oculis & admirationi cxpofi tx.
Quodriquinollratempcllate in haccc palxftra»plaufum aliquem
jiTomcrentur.vtinfigniores prx exteris in nollraciuitate Parifienfi S.
Vouct piflor regius, L- De la Hyre,in ItaliaGuidoRhenus,Pctrusa
Cortona, plureique quos non recenleo, maxime certe quia & in
alii

proiiciendis lineamentis , in inducendis coloribus , in lurhinc, vmbrif

que & recdlfbus exprimendis.ab eruditis O ptices prxeepeis nufquam
aberrant. Contra vero fi quid inuenuftum.liquid inelegans, incon-
cinnum & inconditumin vulgarium pictorum tabulis nollros oculos
offendit aliunde fane quam ab huius fcientix negleCfu & ignorantia
j

non procedit: vnde fit vt tales imperiti, fi vas , candelabrum , aut quid-
piam aliud in menix meditullio conftitutuoi depingere prilumant, id
velut margini impolitum &; extra fitum proprium adumbrent; fi duas
figuras in aliquafimuladfione committere &: reprxfencare attentent,
cas immani dilfitasinteruallocxhibeant;fi denique figuras in tabula
multum ab ipfavitrei-bali remotas fingere cupiant, morientium qui-
dem colorum languorem in iis exprimant, fed perfectam & acuratam
omnium partium conformationem nihil immutent cum tamen d :

lciencixprincipiis,ipfaqueadeo experientia latis confiet, in obieifiis

valde remotis , partium figuram prius le intuentium oculis fubduccre
quam colorem; quadrata enim turris eminus confpcda prius apparet
rotunda quam illius color vifum penitus effugiat.
Verum nec ad folos artifices qui tabulis pingendis operam nauant,'
fpeifiat huius fcientix cognitio; immo lane & illos omnes qui inifiis
infpiciendis, illimandis, demirandis &: reprobandis arguti ficlyncei
videri percupiunt: funt enim pleraque in piduris circa hnpamento-
rum conformationem ,
auficritatem colorum, luauitatera, florem,
vultuum argutias, venufiatem oris, capillorum elegantiam, aptam
membrorum proportionem, circa eminentias, receiTus, lumina, 5c
idoneam prxeipue' iplanim figurarum in tabulx plano confiitutio-
nem, dequibus vt bonum iudicium feras, non tam efinecclTc habere
eruditam manum, quod vlu&tradatione acquiritur, quam limatum
ficfolcr»uidicium,quodneminiopticis prxeeptis non imbuto poteft
contingere. Vndc&manifeftctlcprehemiiturOpticamaliis omnibus
fcientiis tantum antecellere, quantum vifusipfe alios fenfus externos,
neceflitate, excellentia ,
dignitate prxcedit, quod fatis confirmat
fuisadEzcchielem commentariis, vbi ait,Pcrfpc(Sfi-
Villal pandus in
uamlcientiamiure merito inter alias primam&omniumcxccllentifli-
mam debere cenferi,qua; circa lumenrcrumommumpulcbritudincm
occupetur. Verum quod in ea mirabilius eft, regulis iplius &prxce-
ptis docemur lineas in tabulx plano appofite & tanto anificio ducere,
vt corpora exprimant, (blidaique figuras non oculis modo , fcd ipli
etiam xftimatiuae facultati ementiantur : ita pidorix artis fumma in eo
pofitaeft,vtfolida,cminentia&longe dilTita rcprxfentet , qua: alio-
qui plana, xquabilia Sc in eodem plano fimulrcaliterexiftunt-, Vnde
& apud Plinium Zeuxis magnam refertur gloriam confccutus, quod
vuas pinxiflet taiuo artificio, vt deceptx volucres in easaduolarcntj
led maiorem Parrnafius fido & adumbrato in tabula velo quod remo -

ueri Zeuxis poftulauit , vt piduram quam fub eo latitantem arbitraba-

tur,infpiccret;maiorem certe ipfius Zeuxidis tudicio qui palmam ce(-
fit ingenuo pudore quod ipfc tantum volucres fcfclliflct , Parrhafiiis
,

verofeartificem. •

Et hunc nos perfcdionis & abfolutionis gradum inartificumno-

ftrorumpiduris dcfideramusjfimtnempe admodum pauci qui illiic
attingant, quiaplerique opticas priceptiones & Scenographia: praxes
negligunt, quibus vel maxime portent in arte proficere. Non tamen
decft illis magna librorum &autnorum copia, qui varias &exquifitas
Scenographix methodos tradunt, & omnis generis exempla propo-
nunt ,quoshicringillatimnonrccenfeo,ciimadhuius operis calcem
illorum Catalogum fubiungam. Sed mirabitur fortarte aliquis, quo-
modo poft tot eximios feriptores, ego quoque id negotii tufeipiam,
ua(in6ertetapudiilos,vndertudiolbrumdefideno copiose &c abun-
3anter (atisfiat.
Verum quidem eft ea quz in Scenographia communi ad plano-
rum contradionem&fohdorumeplanis edudionem pertinent, fuse
latisabalustraditafiitflcjhequc etiam in prima huius operis molitio-
ne, cuius (pecimen vernacula pridem lingu.i protuli, cogitabam ali-
quid dt iltis Scenographix principiis dicere ^ fed fingulares tantum
Pcrfpediuxcuriofi praxes &: inaudita multis illius artis miracula pro-
ferre, reconditaque lecreta aperire, facile mihi pcrluadens fore,vt
hanc noftram opellam ftudiofi omnes boni coniulcrcnt, gauderent-
qucvclexiguolaboris,temporifqucdifpendiocxquifitasiftarumpro-
icdionum mirabilium praxes addifeere , quas longo vfu , diligentia &
repetitis Ixpius experimentis nonnifi difficiliter comparaui , dum
horis fubciuuis, quas Theologia, aut alia profertionis mei propria
ftudia concedebant , animum in opticis exercendi occafionem fu-
mprem, nouaque (ubinde c propria penu inuenta depromerem &
iam inupntis liaud infxUciter adderem.

Digitized by Googie
 PraruidcbamctianivclliocCiltcmnomine Pcrfpediuamfcicntiam i’

apud omnes commendandam, maiorilcjue faciendam ab iis, quibus

maxime neceflaria illius cognitio elV, cum tamen ab ea propter innu-
meras difficultatum fpinas quibus vndique circumfepta femper vili
,

ert pleriquc abhorreant: exilHmabam fcilicet hac ratione propofitis

, ,
huiufmodi fubtiliutibus adtnitandis, poffic pulcherrimifcicntix con-
ciliari quos alioquin ipflus vtilitas lummai ncceffi tas ad liii rtudium
,

& defiderium non pertralierent ;

fic nempe verum clTc arbitrabar
“ quod dicitur.
Omne tulit punflum, qui milcuit Vtile dulci.

Hxc erat igitur in iplofufcepti operis initio mens mea: fedeum ali-
quando nonnullos Pcrfpediu* authores legerem, & eos prxeipue
qui regularia corpora Icenographicc delineanda propofucrc,animad-
uerti aliquos, vt ioanncmCouhnum, Samuclem Marolcfium in illis
erralTe, nec Iccus authorem libri ,
cui titulus cll Syntagmd in quo van'4
extmiaque , gyc. referti quidem figuris Iccnographicis elcgantiffimis,
fed regulis & priceptis vacui: habet enim folummodo breuem quem-
dam dilcurfumdc generali mcthodo.quam, exempli gratia, pyramidi
leu TetracdrOjVtpotccorporufimpliciffimo pra:figit&:applicat,nec
finegraui errore ,vt amplius patet ex Corollario propofitionis vigefi-
mxtertix primi libri huius p.irti;vnde facile adducor vt credam vel
alium authorem diagrammatum & alium prxpofiti difeurfus , vel
elTe
non paucos errores in requentibus multo fane difficilioribus iconilinis
quanquam alias non muenulle deferipti & adumbrati vi-
irrcpfilTc,
deantur. Qm vero de illisfcripferunt authores alii, vel ipfa delineandi
methodos tradidere adeo abllradlas , vt Guidus Vbaldus ; vel adeo in-
tricatas, quod fecit Daniel Barbarus, vt eas in vlum adhibere tyrones
vix polfint. Sunt denique alii qui folidorum huiufmodi proiciflionibus
in plano inllituendis lingularia inllrumenta proferunt, fed illius or-
ganici proicdionis modus regularibus perinde ac irregularibus .i.
quibufcunquecorporibusScotiieiSiscommunis ell,vtex nollroScc-
nographo Catholico deprehendet, qui leget vnde cum in hoc mihi
:

ipfifatisfacereoptarem & altis etiam prodelTc fi polfein, lingularem

cuiufquc conllruendi & delineandi methodum ex veris Geometrii
principiis &
Scenographii prarceptis concinnaui, additis etiam ad
calcem propofitionum Corollariis, vbifi quid ab aliis peccatum ellc
arbitratus (um, propria cenfuranotaui: qui nunc omnia publica* llu-
diolorum vtilitati exponenda efle decreui ; led &: alia quamplurima
clegantiflimallellatorum corporum diagrammata fubiunxi, quo fa-
cium ell vt veluti generalem Scenographii metho-
dum priferibere coaclus fiierim, qu.a vterentur ii qui Ic in illis deli-
neationibus exercerent : imb fine quod in huius operis idia nequa-
quam pralliteram,ipltus Perlpedbui naturalia principi^, Geometri-
cas demonllrationes fuse fatis Sc dilucide, quantum in me fuit expo-

Digitized by Google
 in quo quid
fili
i & quantum pra: aliis prarfticerim, aliorum cflo iudi-
cium,non meum fcd ; lediori tntcllit;cnti &; ad ipfum opus bene atten-
denti (atisinnotefeet, maxime fi aliorum in operibus veriatus fuerit,
quorum ideo Catalogum huic parti fiibiungcndum cilc cenfiiimus, vt
cos confiilat quivolct, laboremque nollrum & diligentiam ,
(ed & ti-
licitateminpropriishuiusTbaumaturgi inucntisaillimet.
Intcrimquiatyronibuspricipue fcribo,& huius (cientix imperi-
tos edocere maxime (atago, veniam a dodtis pollulo, fi in gratiam
priorumexplicandisquibuldam geometricis principiis aliquando im-
morer, aut in facilioribus exponendis prolixior fim,cum& fubinde
peritioribus egregia quidam theoremata & cruditas demonftratio-
nes in operis dccurfu propinem.
Quod ad operis inferiptionem attinet, illud Thaumaturgi Optici
nomine infigniendum putauiicum cnimadThaumatopoeticamvni-
uerfalem,fiue inter Admiranda Mathematica referanrurSphira PoC-
fidoniijquicalorum motus, planctarumquc conuerfiones & fingu-
laphinomenaccclcftiarepriicntabat Architi columba lignea, qui
;

Icui per aera volatu fponte' ferebatur; magni Archimedis fpecula,qui-

busin oppofitas hollium clafTcs , flammas ac incendia inuehebat ma^ ;

chinz quibus Scipfasnaues integras in altum fublatas , mox in profun-

dum demergebat; omnia Didali Automata,ipfumqueAlberti Ma-
gni induftria concinnatum caput a’reum, quod vcluti naturalibus in-
ftrudlum organis loquebatur ;nec non &z ilupenda dofliflimi Boctij
opera, qui ierpentum meorum fibilos, ciufdemquc niaterii volii-
crum varios cantus audiri faciebat; cum, inquam, iftaomnia lubtilill
fimi artis prodigia in Admiranda Mathematica rciiciantur: certe fin-
gularia illa variarum proiedbionumolbentaScinfignia Perfpedbiui mi-
racula, de quibus in toto opere dicere inilituimus, non minori iurc
poftulantinAdmirandisOpticisfpccialitcr reccnfcrij&ipfcliber tot
&tantorummirabiliumpnceptor &
efredtor, Thaumaturgus Opti-
cus appellari.
In quo quidem hunc ordinem tenuimus, qui per fingulas in elen-
cho propolitioncsagnoicitur; in huius enim partis libro primo, poli
przlibata quidam geometrii principia , Scenographii naturam ex
lingulari phinomeno, praxes & dcmonftrationes proferimus, Bc in
exemplum adhibemus quinque Iblida regularia icalianonnuila dia-
grammatanon inuenufia , quibus & fubiungimus methodum obietfa
quzeunque in data tabula fccnographicc delineandi , abfque eo quod
neceflefit ad collocandum diftantii punftum plani fcdionis tecmi-
nosegredi. In fecundo libro qui fequitur,proie(Sionum obliquarum
etiam in planis irregularibus quibulcunque fundamenta eruimus, il-
larumque inftrucndarum praxes multas expeditas & exquifitas propo-
nimus -.Deinde Scenographi Catholici deferiptionem, conftrudio-
nem &vfumapponimus, cui demum Appendicem de lumine Sc vm-
bris fubnediraus,qui fingula ibudiofo leclori fuis locis diicutienda

Digitized by Googie
relinquimus. In alterius autem partis Iibroqui tertius erit operis ad'
mirandas Ipcculorum proprietates & prarftantiflimas in deformandis
ad eadem lpecula,reformandifque cx dato punito imaginum proie-
itionibus accipies Deus faucrit , otiumque & vires cx eius immen-
la bonitate fuppeditent: ficut& quarto libro, qui lecundusclteiuf-
dem partis , abdita refradionum principia aperientur, Sc praxes lin-
gulares demondrationerquein exhibendis permultiformia diaphana
omnis generis imaginibus exponentur.
In omnibus autem eum dicendi charaderem, feu ftyli genus conlc-
quimurquodmateriir quam tradamus maxime, vt putamus, conue-
nit .i. non elatum non fublime aut multum elegans , fed liraplex &
,

pumm, tanquain feuerioribus dilciplinis atque ad vtiliutem perti-

nentibus j in quibus vt ait Seneca,animo Icribendum ed , non auribus,
ne quod bene mone t Clemens Alexandrinus , cos qui hzrent didioni-
bus & in cis funt occupati , res ipfe fugiant.
Sed & aduertendum ed non omnia penitus a nobis in hoc opere
proponend^kidas geometricx dcmoudrationis leges confcqui:iil
multis enin^acilcs praxes & expeditas methodos venamur potius,
quam geometricafcrutamur,quodfuis locis amplius animaduertetur;
licut & latis agnolcetur, propofitorum deferiptiones aliquando pro
& propriis definitionibusfubditui, quod facilioris intelligentic
veris
caufafadumed,& vt dne fcrupulo in idis omnibus verlari vidcrc'
mur Corollarii nomen pro llgnificando fcholio,animaduerlione,
confedario, nota, appendice, &c. promilcuc & generaliter adhibi-
tum cd.
Ca:terum iam diii debuerat hoc operisin lucem prodiirte ,quod a le-
xennio iam incarptum in aduerlariis habeo, & huc illuc circumfero,
cum ad totum perficiendum vix mihi continui temporis integrum fe-
medre neceflarium arbitrarer. Verum totum id temporis ita me variis
didridum curis ficoccupationibus habuit, vt mihi ipll copia mei non
fuerit latis idlciunt illi quorum a nutibus totus pendeo , aliique etiam
:

quibus plane ignotus non Ium; ab eo enim tempore quo primam hu'
ius operis idxam publici iuris feci , ex luperiorum mandato peregrina-
tioneminVrbemfemelatqueitcrumfulcepi,&inde patrlz redditus,
dudiis Theologicis pr*fedns & ad alia in nodro Ordine minideria
deputatus, tandem vt plus exantlarem laborum , minulque haberem
temporis in Vifitationis Generalis omnium Gallia; Proumciarum par-
tem vocatus , eruditilTirnoquc & lapientilTimo viro Reu Admodum P.
FrancilcoLanouio Ordinisnodri in Gallia Vicario&VifitatoriGene-
rali dignilfimo, quem honoris causi nomino, collega dedinatus fiii;
inquaetiamnumSparta, continuique itineris laboribus verlanti , etlt
vix aliquid temporis mihi liiperlit , horas tamen fubciUuas , quas folli-
cit*negotiorumrelinquuntcuri,lcribend* tibi huic prarfationi de-
fumo, quo modo certe & alia multa, led duos przlertim vltimos tra-
datus compofui vnde ; & habeo quod iure podulcm ,
fi quid in idis
 8

auttotbopcredefciaus irrcpfcrit, mihi condonari, vt dum haec ami-

corumpoftulationibus recu&re nequeo, cogitent^iA» p»?%r«,imperfe-
ilum opus vclutc manibus eripi Bc

Dent veniam maculis quas aut incuria fudit.

Aut humana parum cauir natura: cum alias tenuitatis meae latis

conlcius proprio fapiam experimento quod Lucianus dicit, in huma-

nisnihiltamfaufte&faeliciteragi, quod non error aliquis interpolet.
Quod etiam in librorum editione fubprslo maxime verum efledepre-
henditur:&huncquidemfineerratistibi tradere quantum potui co-
natus fiim,fedopcrarumincuriam neque abiens neque pratens effu-
gere potui, vtnon aliqui lubinde& latis graues lapfus irreperentiat

S rauiores eo minoris efle momenti cxiftimo , faciliufque pofle ab

igente
legi
& lludiolblediorecorrigijquisenimnonaduenatpagina
debete atuhonm pro anthorem , ftdtctfuu fro fultcifims ; pagina 1 o
neque pro nequa &alia ciufinodi ? quxfingillatim annotat* eflet oper*

redumdaruis. Quapropter nc tuo. Candide Ledbor, abuti otio, vel

peritiz diffidere videar, non te diutius in iftis moror ; tu vero 11 aliquem
cx noftro labore fhi£tum capere optas, & legendo intellige,&velin
iplb liminis ingreffu operi manum admouc,miere&vale. Scribebam
raptim apud GratianopolitanosAimojtcxChrilhana: ciaiacxLvi.

PR^LVDIVM CEOMETRICVM

DigitizcKl by Gouglt
 PRi^LVDIVM GEOMETRICVM
AD HVIVS
THAVMATVRGI OPTICI
^
SEV • .

PERSPECTIVAE CVRIOSAE
INTELLIGENTIAM ETPRAXIM
NECESSARIVM.
• DEFINITIONES.
V N CT V M mathematice quidem apud Euclidciti.
lib. t. Elcin. definitione i. ca;terofque Geometras diq
cituridcuiusnuUatfunt partes, feu quod eft mdiuill-
bile &
omnis expers quantitatis attamen ve de eo' ;

nunc agimus tefpediue nimirum & cum ordine ad

operationes Perfpcdiua; praedica: &; artificialis ,
refte
illud defcribimuscom dicimus fignum aliquod mini-
mum extremo calami aut ptaiacutiftyli vertice in quacunque iailhun lu-
pcrficic, quod indiuifibilc quidem appareat fenfui, fit tamen ccucta &
abioluteloqucndo.vtppte fuam habens quantitatem & extenfionem,
inparcesinnumerasdiuifibilc.-talcpatellcircpunillum in prima tabula
lignatum numero i.
Linea verd^pud eofdcm Geometriz.rcriptorcs definitur longitudo
latitudinis expers :fcd neque ha:c definitio conucnit lineat naturali fenll-
bili qualem in arcis pcrfpeifdiuae dclincacionibusadhiltemqs ,immo huic

(icut Sc punddo quantitas aliqua fcu latitudo tribuenda cfl , ita vt diuifi-
bilis (it quidem rcalitcc & abfolutc i indiuifibilis tamen quoad fenluih,'
tanto enim iuhior fuccedet in eiuTmodi delineationibus operatio,
quanto rainoretalesIineatlbrtitifuerintlatitudiftemiVnde & Vitellio
Theorcin.5.lib.z. Optices dum agit de linea naturali fenfibiliqualux a
corpore luminofo proccdic'& in obiedda fc difiundit, determinat in mc-
dioillius linea: naturalis fenhbilis macheniaticam inefle lineam.fecun-
'
A
 .

t PRy€LVDIVM. GEOMETRICVM. .

dunx^ium dcmonftcacioiiu Gcomftricz debent procedere: his itaque

potitis pro triplici linearum fpecie. . ,
,

Lineam redam potTumus appellare cum Euclidelib. i.EIcm. dcfin.4.

Qu* ex squo fua interiacet pundai cum Platone, cuius media obumbrat
extrema ; vel etiam cum Campano , breuitlimam a pundo ad pundum
extentionem qualis eft in primae tabulz Fig. 1. linea A B.
T
ertia vero figura eiufdem tabui* cumam refert lineam qu* quidem
,

cfl apundo ad aliud cxtentiofednonminimavt vidercclt in linea CD.

quzvtetTeminimaapundoC.ad pundumD,extenfio, fimilis erte de-
bcrctlinccAB,qua:ini. Fig. apundo A, ditede procedit ad pundum B.
E(l etiam tertia fpccics Itnc* qua; dicitur mixta quia ex reda curuaque
priorum deferiptione fatis nota ctTc potetf
^soalcfcrt , fcd ex
Line* parallcix quas zquidiftantes Campanus vocat dicuntur apud
Euclidem lib.i.Elem. dcf.55.ill* quzeum in eodem fintpbno & ex qua-
uis parta in infinitum producantur, nunquam tamen concutrer^ fcu
tibi mutuo coincident, tales funt in 4. fig. i. tabui* line* E F,G H: non
parallelz autem dum producuntur ti tint in eodem plano, condirrcnt
malic|uopundo,vbi planum efficient angulum, qui 8. defin. i. Elcm,
dicitur duamm linearum in eodem plano fefe tangentium &non in di-
redumiacentium altetins ad alteram inclinatio in 5. fig. v. g. Ime.* I K,
i

LK ad inuicem inclinat* & concurrentes in pundo K, angulum planum

confiituunt I K L. additur in definitione 8c non in diredum iaccntiuin,
'vt videre eft in eadem figura lincasi M, KM
concurrant in pundo
etfi

M, quiatammiadirci5^aiaccnt,nullamangulumcfiiciunt, fedfolam
ted^ linoatD.
Solidus angulos ex Euclide lib. 11. Elcm. definitione vndccimacfl plij-
'cium quam duarum lincammquzfefecontinguntic non in eadem lunt
fiipethcie adomncslincasinclinacio, vel fohdus angulus cfi qui pluri-
bus quam duobus angulis in eodem non confilfentibus plano fcd ad
vnuna pundum confHtutis continctut i fcd has duas Euclideas definitio-
nosmnlti auchonim bonis taciooibus addudi, imperfedas mancafquc
autumant, quare (ic melius mihi videtur ex Procli dodrinaiolidus an-

e s definithangulus foliduscft corpus in vno pundo colledum quod a

ifieicbus ad fc inuicem inclinatis velabvna fuperficic ad fciplam in •

clinata continetur ; vbi Se illud non eft prxtcrcundum quod fi planis tan.
Qsm{upaficiebusangulusfolidusoonftituatui,tTibusad viuus conftarc
debere , dux namque planxfuperficics folxanguhim folidum conftitue-
lonoB pofTunt ali* vero fupcrficics non plan*, conica v.g. cum du*,
i

tumvnafolaiplum conftitatmt Quia vero rede delineari nonpotcft

:

angulusfobdus fine ope Pcrfpcdiu*, illius diagrammata vide in cotpo-

rtbusquzfecundoinartempoftfaacanobisdcfcribuntur. •

., Redatincapcrpcndicularisdiciturcum fupcraliam contiftens lineam

cos qui funt deinceps angulos incet fc xquales frccrit, tedum feilicet
vctnmqae , ita Euclides definitione decima i. Eietn. eiufmodi lineam
reprxfcnure poteft filum aliquod renue aiigatum habens pondus iu

Digitized by Google
 PR>€LVDIVM GEOMETRICVM. j

cxtremitace , libctcdetniffum fuper planu cjuoduis aequabile horizon-

tiparallflutn Exemplo res fiet clarior furflpto in figura fcxtal.tabu-
i

Ix vbi linea A B, incidens pcrpcndicularitcr lincxEC, duos angulos

ABC, &A BE, interfexquales & rectum vtrumque cfficitrfiveroa-
pundto U, in eandem lineam E C, oblique cadat linea Bi ex eotlc- D
beteenferinon perpendicularis quod eos qui funt deinceps angulos
nempe obtufum vnum, acutum alterum efficiat.
inter fc inxquales ,
Obtufus autem angulus is cft qui definitione vndccimai. Elem. di-
citur maior recto vt in pridida figura angulus D B C, maior cft rc£bo
A B C, quantitate D B
Acutus contra ibidem definirut quiminprgll rcAo qualis efiangu-
lusDB E, minor redto A B E, tota quantitate D B A,
Triangulum fimplicillimacfl figura inter planas, huius autem va-
rix funt dmirionespro multiplici rcfpedtu.
Primo enim habita ratione laterum diuiditur in triangulum x^i-
laterum, ifofcelcs & fcalenum. dEquilaterumeftquodtrialatcrana-^
bet inter fc xtjualia, emfinodi triangulum ABC, figura feptima
eft

Ifofcelcs autem quod duo tantum lacera habet xqualia, tenium ma-
ius aut minus quouis ex duobus aliis , ita figura octaua habet quidem
latera AB, & AC, xqualia, tertium veto lacus BC, mimis vtroque.
Scalenum vero eft quod tria inxqualia habet latera, tale exprimitur fi-
gura nona.
Diuiditur fccundoT riangulum habita ratione varietatis angulorum;
vt aure omnis angulus rciftilineus velcftrciftus vel obtufus vel acutus,
V t fecundum has tres angulorum fpecies .triplex quoque reperiatur
fit

triangulum ; aut enim triangul i vnus angulus eft rcdlus & ob id reliqui
acutipcri7.prop.lib,i.aucobcufus&idco acuti reliqui, vel denique
nullus reiftus, nullus obtufus , fcd acuti omnes ; igitur cum triangulum
aliquod habet angulum vnum rcdhim, dicitur apud Euclidem exte-
rofqiGeometras ttiangulumreiftangulum, poteft alitem huiufmodi
triagulum effe ifofcelcs vel fcalenum ; Amblygonium autem quodob-
tufumangulum habet,piotcftqaoqucc(rc ifofccles vel fcalcnum.Oxy-
gopium vero vel acutangulumquod tres acutos habet angulos, po-*
^eftquc id effe vel xquilatcrum vel ifofcelcs vel fcalenum; horum om-
nium cxcmplurahabcs in 6. figura : fi enim ducatur refta linea A C,
triangulum ABC, dicetur O rthogonium fiue reiftangulum t fi autem
apumfto D,rc(ftam ducas DC,triangulum amblygonium fcu obtufan-
gulum habebis DBC: pro acutangulo vero feu Oxygonio habebis
D B E, (1 a pumfto D, in E, redam ducas D E.
Circulus ex decima quinta definitione lib. i. cft figura plana vnici
lincacontentaquxcirconfetentiaappellatur ad quam ab vno
figno
incus exiftente omnes prodeuntes ccdx linex ad inuicem fune xqua-
Ics , formatur autem circulus vno circini pede , altero manente immo-
to in illo figno quod centrum circuli appellatur , eftquc in figura deci-
ma circulum mfcr^tc pundum A.
A ij'.
 It citquc

-Bfc.rcila-
la fisuri
O

jiprclicn-
indcciina
dutncccr

G im cft fcd

Ht enim &:
j>mifTisfeil

1$ aliis, in
(taiqualis;
!- vno illius

gubjhxc
. :t xqualia
' en vt an-

lim latcri-
fc xquila-
qualcs, ex
H,-
a Se binos
G

prxccden-
jiuadtatiiin
U, trapezij

in irrcgula-
quod qui-
entagonus
(einfigryil-
eftidicitui
inque latc-
labcat inx-
ifi. &: latc-

JP- pzfuntinfir
:enim pen-
Gf tquinqueSi
Vt figura i8.
dtoiEnnea-
squi vnde-
Snitum,at-

Digjtized by •
'oogie
 PR>€LVDiyM GEOMETRICVM. j
que h^c quoad definitiones poterunt enim akq in operis decurfuaffi-
gnari qu^ ad folidoruin,fpcculorum Se diaphanorumtra datus quos
inlfituemu5ctuntneceflana;,quareiam declaranda nobis cft ad faci-
iiorcmhuius Pcrfpediux intclligcntiam Jcpiaxilh, quorumdam

Problematum Geometricorum nnprufiio.

Q
expcuiti,
VamuispropofitioncsGeoraetrici*ad huiufcc tradatus
ligcntiam&: praxinineceflariac multis & diucrlis modis poflint
tamen vtSc in hac parte fuperfluum vitemus, vifum
bisyniucrfalcsmagisS: faciliores tantum prxfcribere modos
intcl-

cft

quotum
no-

vfus valeat in omnibus , idque in gratiam ftudioforum huius artis qui

prima Geometria: elementa nondum viderint, maxime cumilliqui
amplius aliquid in hoc gcncrcdcfidetaucrint, |>crmultos Geometrix
pradicx authores habeant apud quos abunde fibi fatisfaciant ; lit
ergo. ’
,
PRIMA PROPOSITIO.
jiildatarcfiamlineamexdato J^mtio altam parallelam puaijmdiflantemcliicere.

ltinprimx tabulx figura 4.IincadataGH, cuicxfpatio GE,auc

SH F, parallelam aliam propo{itum'fit ducere: aperto primum cir-
cino fecundum fpatiumfcu diftantiam datam ,ftatutoque altero illius
irurcin pundo G, vt centro , altero deferibatur arcus circuli E; fimili-
tccftatuto altero circini pede in pundo H, vt centro, altero deferi-
baturarcus, circuli F: iam fiducaturlinca EF. contingens duos arens
circuli, non fccans, parallela erit linexGH;vclper ji. lib. i. Elcm.
ducatur jcx E, ad G H, linea E H, vteunque faciens angulum quem-

cuitiqucE H
G, cui ad E, alter angulus aqualis conftituatur E F. H
certum ellEF, quantumlibcc excenfam parallelam effe ipfiGH, per
1 7. prim.i cum anguli alterni E H G, H E F, fintxqualcsifrcqucnsau-
tcnivfuscftpropofitionis huius maxime in fcenographicis delinea-
tioni bus Perfpediu* pradicx, de quibus nobis agendum cft in primo
libroJiuiustradatusi vbipoftcaquamdcfinitionesartis proprias attu-
lerimus, docebimus lineam horizontalem femper fupponi & ftatui
lincx bafis parallelam.

PROPOSITIO SECVNDA.
Super datato reclam lineam ex pundo in ea dato redam Irneam ai
angidos relhs excitare.

Itv.g.in 10. huius tabulx primx diagrammate linea reda data

S A fi,pundumquc in eadarumC, exquo ipfi

pendicularis cft excitanda : fumatur primum
datxlinexalia per-
circino in linea.AB,cx
A iij
 (! PRytLVDIVM GEOMETRICVM.
pundo C.vcrmquc verius A &B,xquale fpacium C A,C B, deinde ex
punftisA Se B,tanquamcentris,interuallo ad arbitrium , maiori ta-
men quam BC, dcicribantur duo arcus D E, FG fc mutuo interfe-
cantes in H. fiex puncto C, redta ducatur per pundtum interfeitionis
H:hic erit petii. primi perpendicularis rcquifita.
Quia veto contingere poteft.iromofjepius accidit pundtum in li-
nea datum ipfi e(Tc extremum nec pofle commode ad procedentem

iraxim pirodqci talem lincifn, mnepoterimus ex dato pundto educere

fineam perpendicularem non ptoau^a linea hoc modo, fit in huius
tabulz primodiagrammatcii. rc£):alineaAB,pun£tumqucincacx-
trerpum A ex quo erigenda eft ipfi A B perpendicularis aperto pri- :

mum circino ad arbitrium v.g. adintcruallum AC, pofitoquc altero

illius cturc in pundto A, (latuatur alterum in C, quo manente immoto
deferibatur arcus circuli D A E, & a pundo E, vbi fecat hic arcus re-
dtam A B, ducatur per C re£ta E C D, quo deferiptum circuli arcum
fcyns in D.pundtum dcfignabitaquoficadatrcdainA, petpcndi-
cu* riter infiltec ipfi A B. per j i. tertij , quod erat faciendum.
Notandum eft autem quo magis diftabunt inter fe punda A &B
in prima praxi & quo maius erit intetuallum quo deferibetut arcus cir-
culi in pofteriori, eo facilius & commodius pundum interfedionis
coruni cognofeetut.

. PROPOSITIO TERTIA.
re^}a linea ex fundo extra iSam dato , alteram liiieam data per~
fendiadarem deducere.

Itin eodem diagrammate procedentis propofitionis linea reda

S data A B,pundumque extra illam datum H, ex quo deducenda
A B perpendicularis .-deferibatur ptimiim ex fupra-
eft linea ipfi lineo

didq pundo H, tanquam centro arcus circuli redam A B fecans in I

&K. fpatiumvero IKinduaspartcsoqualcs diuidatur in pundo C:
iam vero fi ex cadat reda Linea in C, hoc erit petpendicula-
.tis requifita per ii. primi £lem.

PROPOSITIO Q^VARTA.
Modum afiipiare ifto deprehendatur an reda Itnea alteri infflat perpen-

diculariter jeu ad angulos redot.

Q Voretur, exempli gratia, fi in diagrammate primo tabui; ii.

D
reda linea A, ipfi AB, infiftat pcrpendiculariter feu ad an-
gulos rcdosiid fi certo probate vis, duc primum redam
angulum lineis DA, B A concentum fubtendat vtcumque,ipfamque
quo DE
DE. bifariam diuide in pundo C, exquo tanquam centro, intcrual'

DIgilIzed by Google
 PRiELVDIVM GEOMETRICVM. ?
lo veto CD aut CE, fettiicirculum dcftribcs perpundaDfic Equi
fi tranfeac quoque per puniflum A datus angulus erit rcdus pctji.
terti), vt pote qui in femicitculo cxiftat:fiautem idem fcmitirculus
tran litet fupra pundVum A cenfendus effet angulus obrufus , (i deni-
que fenticirculus tranfirct infra pundum A fecandoreiSas B A D A,
,

ciufmodi angulus dicendus elTct acutus feu redo minor.

Idem cxcqucmur hac ratione qu.x mihi videtur ad praxim
aliter

magis vniuerfalis , nimirum dato angulo tcdilineo v. g. in eodem

diagrammate xi. D A B a piindlo A verfus D fignentur in linea AD
interualla quinque feu diuilioncs inter Ce xquales ad arbitrium , in
linea vero, A B a pundfo A verfus B alia tria notentur ciuGnodi in-
terualla i iam vero aperto citeino ex quantitate fpatij prioribus
quinque interuallis contenti llatutoque altero illius crure in linea
AB uipcr .pundfum f. quo(i in ipfa terminat' tertium interuallum,
debet alterum fuper lineam A D extenfum iufte cadere in pun^m 4-
quod in ea terminat quartum interuallum, II tamen prxdidlus an-
gulus fuerit rcausi fin autem fuerit acutus faftis omnibus vt fupra
cadet circinus fupet prxdidifam lineam vitra pun£fum 4. fin vero
obtufus cadet inferius. Id in eo firmatur canone trigonometri* qui
aitquod fi addantur fimul quadrata duorum laterum qux funt cir-
ca angulum redum, huius aggregati tadix erit hypothenufa ipfius
feu latus angulo rcdfo oppofimm.

PROPOSITIO Q^V 1 N T A.
• Dttitm reHdm lineam in quttuis forus aquales diuidere.

TN figura ix. tabulz primx diuidenda fit linea AB in fex patres

I xquales; ducantur primum|in duobus extremis huius linez duz
aliz redfz linez libi inuicem parallclz AF, BD, quod fiet fid«-
feribantur ex centris A &
B ad partes interiores linez diuidendzat-
cus circuli EF^CD, abfcindanturque ex iis portiones zqualesvt
elatius patet inparadigmate, quo pofito fumantur in vtrique pa-
rallelarum partes feu diuifioncs zquales infer fe ad arbitrium, non
refert enim fi maiores aut minoret, modo tamen in,terfezquales&
pauciores fmt vnitate quam illz per quas propofitam conuenit Ij-

neam diuidere. In paradigmate propofito v. g. cum diuidenda no-

bis fit linea AB in fex partes zquales quinque tantum fumendz
,

erunt diuifiones in vtraque parallelarum AF, BD, iun£Vk vao ad

ihuicem hifce diuifionibus per odtulras redfas lineas t, f. x, 4. 3, 3. 4,
X. 5, 1. diuifa erit reda linea AB in fex patres zquales quod erat
,
faciendum, huius autem demonlirario petitur ex decipia fexci.
Facilius vero &
commodius idem pradlabimus ope inftiumenti
partium, feu vt communiter vocant circini proportionum, cuiiu va-
let vfus & in multis aliis Arithmeticz & Geomettiz problematis
 * PR^LVDTVM GEOMETRICVM.
pro quibus folucndis prxxcs expeditas & miiabiles priicribit; qui
ergo inftrumenti huius notitiam habuerit ,
pro diuidenda in lex
agendum quam vt
partes xquales ptopofita linea nihil habet aliud
prxdidli linex A B magnitudinem communi delumptam circino fe-
rat fuper lineam partium xqualium in circino proportionum ad aper-
turam numerorum iio tranfuerse, quo manente jpcrtoadhunc mo-
dum fumetur communi circino in eodem inftrumentopattiumapcr-
tura numerorum xo. hinc inde quz erit fexta pars linex diuidendx,
quia fexies xo. faciunt i x o. ficque proceditur fempet in diuidendis re-
tiis lineis ;
ponitur enim longitudo linex diuiaendz fupet inftru-
mentum partium feu circinum proportionum in linea partium x-
quaUum ad aperturam alicuius numeri qui commode po^t diuidi
in tot paues xquales, in quot nobis diuidenda e(l linea propofita,
pollea communi circino fumitur in eadpm linea partium iqualium,
magnitudo aperturx numeri quotientis & habetur rcquilitum in ,

paradigmate v. g. numerus quotiens numeri ixo. per tex diuifi ell

xe>. igitur linea integra pofita lupetinftmmcntum partium, in linea

partium' xqualium ad aperturam numeri ixo. magnitudo aperturx

numeri xo. fextam illius partem iufte referet,

• P RO PO SITIO SXT A
Ctmdum datum in 4. S. 1 < .
&c. fartes aquales diuidere.
•

D Iuidendus nobis fit

ACBD;dux primum diametri

tro ad angulos rcdfos certum
in diagrammate

ell
xj. tabuixprimx circulus
fecantes fe mutuo in E cen-
quod circumferentiam diuidant
in quatuor partes xquales quos quadrantes vocant, ideoque li per
fextam 4. Elem redlx ducantur linex ab A in C , a C in B a B in
D ,
a D in A inferiptumerit prxdidlo circulo quadratum perfeilum.
Quod fi odlogonum. i. figuram planam o£lo laterum totidemque
angulorum eidepi circulo vis inferibere, quemlibet rtrculi quadran-
tem in du4s partes xquales diuidc hoc modo , ex punclis C & B vt
centris interuallo ad arbitrium fi modo maius fuerit medictatequa-
.drantis circuli, defetibe arcus F & G intcrfecantes fe rnutuo intra
& extra petiphetiam circuli diuidendi.iam fi per hxcinccrfetajonum
pun£lareiSa agatur linea, hxc circumferentiam feuarcilm quadran-
tis circuli C B in duas partes xquales diuidet & odlauam totius cir-

euli partem definiendo, dabitodogoni latus eidem circulo inferipti:

ipfa vero odlaua totius circumfcrcntix portio pereandem metho-*
dum in duas xquales diuifa partes, dum determinabit decimam fex-
tam eiufdem gircumferentix partem, dabit quoque latus hexdecago-
ni feu figurx planx reiUilinex fexdecim ancorum totidemque la-
terum eidem circulo inferiprx, &c.

COROL-

Digitized by Googie
 4

PRitLVDIVM GEOMETRICVM 9

COROLLARIVM.
NotahJum hic eft quemlibet circuli arcum ex ptxfcripta metho-
do, etiam ignoto ipfius centro diuidipolTc in 1,4,8,16 partes zqua-
les , &c.

PROPOSITIO SEPTIMA.
Super <Ln»m redam lineam & ex pundo in ea dato angulum redilineutn

angulo redilineo dato4qualem conjhtuere.

inea redadata fit E F in figura 1 5 fuper quam in puniilo

E , con-

L^
(Iitucndus {it angulus rcdiilineus angulo rcdfilineo dato C A B
E 2.4 xqualisiin cademifigura 2.4cxpuni5Io
intcruallo deferibatur
A vtcentro,quouis
arcuscitculifecasduasrcdasAB&ACinpun-
t^is D&C ,
deinde fuper lineam vbi conllitucndus efi angulus re^ili-
ncus propofito zqualis,ex pun fto E v c centro deferibatur eadem circi-
niapertura circuli arcus G H a quo fi xqualem arcui DC portionem
abfeindas jfcilicet G H ducafqueapundo E lineam rciSIam E H, ha-
bebis angulum re£Iilineum H E G angulo redilineo dato AC B squa-
lem , quod erat faciendum.

PROPOSITIO OCTAVA.*
In dato circulo pentagonum & decagonum regulare .i. ajuilaterum &
aquiangulum infcriltere.

X huiufcc prim? tabui? diagramate 7 fatismihi videtur effle ma-

E nifefflumquarationefuperdatareda Irnea confflmi

gulum xquilaterumffli enim ab extremis datxlinexpundis A & B tan-
pofflit trian-

quam centris, intcruallo A B fiuc B A deferibantur duo circuli arcus

intcrfccantcsfe mutuo in pundo C,duz rci^ linex dudzapundo
interfedionis C ad punda AB formabunt cum linea A B triangulum
xquilaterum ScxquiangulumABC. Ita & in 6.huiusprzludij propo-
ficionc fatis indicauimus qua methodo in dato circulo quadratum,
odogonum, hcxdecagonum, &c. polfimus inferibere facillimum ;

veroeffl in quouis circulo deferibere hexagonum regulare zquilate-

rum&xquiangulum, fi quidem vt fatis conllarc poteftexfig. 18 hu-
ius tabulx eadem circini apertura qui deferiptus circulus fuit, fuper-
illius peripheriam circumduda omnium hexagoni angulorum puu-
'

da defignabit qux fi redis iungantur lineis habebitur hexagonum

petfedum cuius vnumquodquefatusfemidiametro circulicui inferi-
bitur reperietur .xqualc vt BC ipfi AB. per 15. quarti Elem.
Igitur quod nunc pro deferiptione figurarum planarum regularium
vtile videtur magis & necefflarium eft infetiptio petagoni 3c decagoni
xquianguli & zquilateri in circulo dato,quandoquidcm horum cou-
ftrudio nobis ere maxime profutura cum delineabimus ienogra-
• B

Digitized iiy Coogit

 10 PRyELVDlVM GEOMETRICVM.
phiamicofrdn, cuius & orcographistn & fccnographiam dabimus
ad propoiitioucm vigcfimam (cptimam libri primi Thaumaturgi
fecundum Perfpci^iu* arris regulas dc-
noftri optici, vbi dc (olidis
IincandisiC]uaprotcrliuiufccconllru£lionis methodum quam potui
facillimam & expeditidimam (latui proponere potc(l enim huiufce
i

problematis folutio peti ex ii. prqp. quarti Elem. faciendo nimirum

per lo. ciufdcm, triangulum ilbfceles habens vtrumlibct angulo-
rum qui ad balim duplum reliqui anguli, circulum d^feribendo &
circa ipfum triangulum, quo fixilo Da(is ptxdidli trianguli latus
erit pentagoni eidem circulo inferipri. Facilius adhuc idem videtur
polle pra;ilari ea quam przfcribic methodo Al.bertus Ourerus
lib. i. fuz GeomecriK : verum quia errauit ipfe Durerus facien-

do pentagonum xquilaterum fcd non xquiangulum vtapte demon-

(Irat Clauiusad propoficionem a 9 libri odaui Geometrix fux pra-

Clicx
<
quam autan Euclides eradit citata propofitione 11. tede eo-
dem Clauio ad propolitioncm vltimam lio. quarti Elem. longani-
mis atque didicilis, hic nobis libuit cum eo fubiungerc praxim
c(l

quamdam facillimam qua vnacademque opera Ptolcmxus lib. primo

nugnx con(hu<dionis in circulo dato inferibit pentagonum & dc-
cagonum xquilaterum & xquiangulum. Sit igitur in diagramma-
te 16 tabul.x huius primx circulus datus ABCD in quo pentago-
num aut decagonum xquilaterum Se xquiangulum libeat inferibe-
re diuifo primum circulo in quatuor partes xquales per binas dia-
;

metros ihterfccantes fe mutuo in K ad angulos te(dos,diuidatur dein-

de femidiametet KC
bifariam in partes xquales in punidoE. a quo
velut centro, intcruallo veto EB deferibatur circuli arcus BF cuius
hypotenufa fcu chorda F B erit lacus requilicum pentagoni quod in
peripheria prxdidli circuli circunduidum inH,abH aBinG,aG
in l,ab 1 in L, ab L in B pentagonum formabit xquilaterum &
xquiangulum, quod cjjat przdandum: linea vero FR inter cltrc-

mum arcus circuli & punrdum centri K comprchenla erit latus de-
cagoni xquilateri &
xquianguli eidem circulo inferipti vt exfigna-
tts lateribus 4D,
Dl probanti patebit: huius aurem praxeos dc-
mondritionem Geometricam habere qui volet, confultct Clauiuin
m (cholio ad propofttionem ij libri decimi terti) Elem.

APPENDIX.
De communi diuifone circuli in 560. graJut fcu partes tcpiales ad angulo-
rum quantitatem dignofeendam , nec non ad interibendas circulo dato
quafcunque fipiras planas multilatcras (2r polygtmas.

Q Vi Adtonomix leges (yderumque periodos dcfctipfetc,vt in

computisfuis facilius vcrfarencur,quia circularis edcxloru mo-
tus, urculi peripheriam in trecentos fexaginca gradus fcu parces xqua-
 PRyCLVDIVM GEOMETRI CVM. u
Ics diuidendum cenfucrunc quemlibet vero gradum in fexaginta
,
partes fcu minuta prima vt appellant quamlibet autem fcxagefi-
,

mam gradus partem fcu minutum primum in fexaginta minuta fe-

cunda & fic in] infinitum : Qma veto in Geometricis cilm ad angu-
lorum quantitates dimetiendas tum ad inferibenda circulo omnis
generis polygona magnus eft vfus diiiifionis illius, fuper xy & vl-
timo huius prima; tabulx diagrammate nonnihil de ipfa przmit-
tere Rarui.
Diuisa ergo tota circuli periphcria in trecentas fexaginta partes
zquales feu gradus, continebit femicirculus centum oiRoginta gra-
dus fcu partes eiufmodi, quilibet vero quadrans nonaginta, fle quo-
niam anguli menfuta eft quantitas arcus ex concurfu lineatum an-
gulum conftituentium tanquam centro deferipti inter cafdem lineas
mtcrcepta verbi gtatia , in diagrammate 14 tabulz ptimz , menfu-
,-

ra anguli CAD eu quantitas arcus CD ex centro A deferipti in-

tercepta inter lineas AC& AD ,cognito quot gtadus autcircum-
ferentiz partes contineat atcusC D,
Hicile erit quantitatem anguli
CAD pronunciareiQuot verograduum feu partium circumferenti;
fu arcus C D feietur hoc modo , fupponimus primo lineam A vbi O
deferibitur arcuscirculi figurz x 4 zqualem eiTclinez fcu femidiametro
AB.figurz X 7, quo polito fumendo circino communi in figura x 4.1pa-
tium Icu diRantiam D C , eiufmodi circini apertura manente uitDto-
bili Ratuatur vnus illius pes in pundloB diagrammatis xy, alter cadet

luRc in circumferentia fiiper gradum quadragelimum quintum, lic-

que fiet vt angulus CAD cognofeatur elTe 4; graduum.
Breuius adhuc fle facilius idem przRabit quicunque vfum callebit
circini proportionum hac ratione i (aiRo vteunque in diagrammate
D
x4Cxcentro AarcuC D, transferatur linea redla A aut A C in linea
diuifionis circulorum fcu chordarum adaperturam numeri <0 ( hiccR
numerus femidiamerri circuli) fumatur deinde communi circino di-
Rantia C D , cransfetaturque ad duo pumRa in circino proportionum
zqualiter ab illius centro dilllcitv. g. in paradigmate propolito fi-
gurz X4 , pofita linea A C ad aperturam numeri 60 in linea chor-
darum icu diuifionis circuli, circino proportionis manente immoto
tcperictur diRantia CD,aperturz numeri 45 perfefte congruere fic-
que poterit cnunciari angulum CAD 45 gradus continere.
His politis principiis fle fundamentis non erit diScilc ex iis da-
to cuicunque circulo polygona quzuis inferibere , li tamen prius
ipforum centri angulorum quancitasinnotefcat;funt aurem inquo-
uis polygono feu figura plana multorum angulorum fle laterufn, an-
guli centri qui a duobusreiRis lineis ex ipfius centro ad duos angulos
proximos duiRiscontinenturvtinfiguraiS. angulus centri hexagoni
eritangulusB A C qucmniminim conRituunt lincz AB, AC a centro
A ad duos angulos proximos B C progredientes. Cognofeetur autem
horumangulorumquantitaslidiuidacur numerus 360 per numetum
B ij
 ti PR.CLVDIVM GEOMETRICVM
laterum fcu angulorum figurx propo{itz,vc {i foret infcribcndum iit-
culo triangulum xquilatctum, quia trei habet lizc figura angulos, per
tria diuidendus venit numerus 3 «o. cuius diuifionis quotiens erit no,
hypo thenufa igitur fcu fubtefa graduumiao in circulo, latus dl trian-
guli eidem circulo inferipti (ic penugonum quia confiat angulis
:

quinque fi per hunc numerum diuidamus 36O, certum efihuius di-

uifionis quotientem fore 71 pro quantitate anguli centri figurx
fupradiifiz feu pentagoni, quamobrem fumpto quinquies in peri-
pheria circuli Ipatio graduum 7 a , inter hcc fpatia fignabunrur
pun&a quinque, quz per redas connexa lineas pentagonum regu-
lare formabunt xquiangulum fcilicet & cquilatctum.
Potefi & ex iifdcm fundamentis idem ptiefiari opera circini pro-
portionum , pofita enim fiipcr infirumentum in linea diuifionis circu-
lorum lunidiametro circuli , cui infcribcndum erit polygonum , ad
aperturam numeri 60 ex veraque parte, apertura numeri referentis
quantitatem anguli interioris fcu centri hgurz deferibendx dabit
latus ciufdcm fi^rz facilius id capietur cx paradigmate in fig. i<;
:

fi enim fiatuatur fiipcr infirumentum in linea chordarum feu diui-

fionis circulotum ad apenuram numeri 60 femidiameter KB fcu

K C circuli A B C 1 H , circino manente immoto apetmra numeri
71 dabit B G pro latere pentagoni eidem circulo infetibendi. No-
bis aurem vifutn eft pro iis qui eiufmodi angulos interiores feu cen-
tri polygonorum per regulam przfaipram ncgligcrcnc inquirere,
quantitatem illotum in ptreipuis figuris hic fubnedere angulus :

igitur centri trianguli quidem cfi graduum iio quadrati vero rc- ;

&u fcu graduum 90 3 pentagoni fcu figurz quinque lacerum 713

hexagoni fcu figurz fex lacerum <0 3 heptagoni feu figurz feptem
lacerum 51 J 3 odogoni feu figurz odo laterum 43 3 Enneagoni fcu
figurz nouem lacerum 40 3 deca goni feu figurz decem laterum 3 6,&c.

COROLLARIVM.
#

H ic vero
teris
non cfi przccrcundum pro infi;ribcndi$ circulo
polygonis cx corollario propofitionis fextz huius przlu-
di) inicripti figura quacumque zquilatcra Sc
aliam facillime polle infaibi in eodem circulo quz habeat latera
.tquiangula incirculo,
cz-

duplo plura , dtuilis etenim arcubus quos latera fubteadunt bifa-

riam & fubtcnfis redis lineis confiat propofitum, vt per triangu-
lum zquilatcruminfcripcmn infctibccuc fic hexagonum regulare z-
quian^lum & zquilatcruro & ideo dodecagonum, figura a4latc-
nim, &c. fic quoque ex quadrato in circulo defetipto odogonum
pet citatum corollarium 3 cx odogono figura 16 laterum ,
3x3 «4,
iiS, &c. Ita ex inferipeo diagrammate 19 tabulz huius heptagono,
figura 14 lacerum eidem circulo inferibetut facili hegotio fi arcus
£ F, F G, 3cc. bifariam diuidantur in pundis H dc I Sc redz mi-

»•

Digitized by Googie
 PRiCLVDIVM GEOMETRICVM ij

notibiu arcubus fubccndantur;dcinclecxill3inrctibcmuralixiS,56,

IU laterum &: iic in infinitum.

APPENDIX ALTERA.
De inpyibeiiMi per ciratli qitadrtimem cmamMC dato circulo omnit generis
polygonis feu figuru muuilateris.

E
tamen fumrae
Tii videamur dc polygonis fcu multilatcris figuris circulo in-
fcribcndis abunde fatis ad propofitum nofirum diiremiife.quia
neceffaria fic maximo fututa eft vfui in fequentibus,
przfertim cum de folidis agemus , harum infcriptio.volmmusin gra-
tiam ftudioforum 8c appendicem hanc alteram feu methodum ipfas
inferibendi per quadrantem circuli , quod infttumentnm fere om-
nibus qui verfantur in Mathematicis eft ad manum, ex Clauioqui
eam declarat ad propofitionem vltimam 4. Elcm. proponere ,
ma-
xime cum facilitatem quamdam fic vniuetfalem in omnibusmodum
przfeferat, eft autem huiufmodi.
Sit V. g. inferibendum circulo diagrammatis 17 Enneagonum z^
quilaterum fic zquiangulum feu figura nouem lacerum fic angulo-

rum xqualium ; fumatur primo illius quadrans ABC vel alius feor*-
fun deiitiptus eodem interuallo femidrametri A B, diuidaturque iti
nouem partes zquales in tot videlicet, quot latera angulofut figu-
ra inferibenda continet. Secabitur autem quadrans B C in propofi-
cas parces zquales vel ex iis quz fuperius oiximut in peiori appen^
dice, vel opera inftrumenci partium vd etiam beneficio circinicom-
munis dilatando cius crura modo magis, modo minus donccrepe-
rias cocum diftanciam partiri quadrantem^ partes optatas facilius :

enim quadrans in quotuis zquales diuiditur ptees, quaVi tota cir-

cumferentia, quod fzpius attentando fic quadi repetendo opus cla-
rius appareat, in patua quantitate quam in magni, quantum detra-
hi vel addi debeat parti vm beneficio circini acceptz fi ea partem
defideritam non offerat: fedio quadrante in nouem partes zquales,
vcl in plurcs fi figura plurium laterum defideretur , erit reifta linea
B D quz quatuoc ciufmodi partes fubtendit lacus, figurz infetiben-
dz : diuifus autem hic eft circuli quadrans in nouem partes zqua-
les,quia inferibendum proponitur Enneagonum zquilatcrum, qua-
propter linea reda BD
quatuor eiufmodi partibus fubten^, lacus
eft ptzdidi Enneagoni zquilateti fic zquianguli, vt videre eft in
przdido di^rammate fic pacet ex demonftracione :
Quia enim in
tota circumferentia quater tot parces zquales continentur, in quot
uadrans diuifus eft, continebitur aggregatum ex quatuor ciulmo-
3 i partibus toties in tota circumferentia, quoties vna pars in qua-
drante, quia pats quzlibct cura aliis tribus quarum (ingu)z in fin-
gulis aliis tribus quadrantibus accipiantur , efficit aggregatum ex
B iij
 1
I

14 PRvELVDlVM GEOMETRICVM.
quod etiam ita pcrfpicuum fiet. Quoniam partes
<]uatuor partibus
,

eamdem proportionem habent quam earum xquemultipUcia, vtab

Euclide demonftratur lib.
5
prop. 15, ita l'c habebit vna pais ad
uadrantem vt quadruplum vnius pattis hoc cft arcus B D ad qua-
3tuplum quadrantis. i. ad totam circumferentiam; Qualis ergo pars
quadrantis c(f vna illarum in quas quadrans diuifus talis erit ar-

cus BD totius circumferentia: atque ita fi quadrans diuifus fit in

, ;

nouem partes, continebuntur eiufmodi partes 56. in tota circumfe-

rentia ,
igitur quatuot quatuor trigefimas fextas. i. partem
cflScicnt
nonam totius circumfetentiz. Ita quoque Ti quadrans fe£lus fit in
vndecim partes , continebuntur eiufinodo partes 44 in tota circum-
ferentia atque adeo quatuor eflScient i. .j^totius circumferentiz

& fic de cztcris, itaque fi arcui B D quatuor partium abfeindantur

arcus DE, EF, FG Scc. continue zquales , iifdem arcubus rcdfz

fubtendantur inferipta erit circulo figuta propofita vt ex demon-
firatis liquet.
Quomodo vero per eamdem methodum fupra datam re£kam'*li-
neam qu.Tuis figura xquilatcra & zquiangula fit deferibenda docet
Clauius eodem loco, & nos hic non referimus quia iam fortalTe ni-
mium & do&is tzdio clTc potuimus qui tamen
in his vetfati fumus
dabunt veniam fi etiam tyronum vtilitati & commodo confiilamus
& adhuc breuiter fubiungamut ad conftruendum perinfimmentum
partium quodcunque polygonum fiipcr datam redam lineam, co-
gnita quantitate anguli centri de quo fu^erius v. g. pentagoni
graduum, datam redam lineam tranfuersefiatui de^te in prxdido
inftrumento ad aperturam przdidinumcriys.in linea chordarum,
tum infirumento manente immoto fumendam efle aperturam nu-
meri 60 quz erit femidlfmeter circuli cui inferibendum erit poly-
gonum cuius latus fit data reda linea ; exemplo fortaflls res fiet il-
lu{lrior,illud habes inferius prop. lylib. primi vbi corporis icofzdri
ienographiam delineamus quod confule. Cztera autem vt folido-
rum definitiones & aliaquz in operis dccurfiiintelligendisfcucon-
llruendis problematis necclTaria indicabimus pro re nata fuftius ex-
plicaturi quare de his hadenus.

PRyELVDlI GEOMETRICI FINIS,

Digitized by Google
»

. THAVMATVRGI OPTICI

PERSPECTIVAE
CVR I O S vE
LIBERPRIMyS.
Perfj>t(huit prMliat frmdpia comple^lens , traitnffie fuethodim \nmierfa--
lem ai delineandas ex praferipto optices atitijainfte generis figuras pUnat

(jy Jolidof, eiiamfi fuUenum planum pentms non anillam, ane m ptutU»
p)lum vel linea comitiant : M ttmus methodi explieamnem adhwtniitr
exempla Geometrica quinque corporum regdarium, CrexhAentur quadam
alia foltda regularia compofita, irregularia, mtdti formia, pclyedra ,
flel-'

lata
,
perforata , nec non Arthueilura ciuilis & militaris diagrantnutai

Quin O" additur methodus propojita obteila delineandi in data fefbone

ahfque eo quod vnquam neceffe fu ai collocandum dijlamia punfium extra
rabulani excurrere ;
paucis autem hac omma & bremterper praxes facilli-

mas explicantur, certifimifque (y clarifimis demonflrationibus iBu^antur.

definitTones.
P T l C A fcu videndi rcicntiagencraiiterrum*
pta cacd quxde viGbilibiu aptefcntiic&re-
dlciudicaredocet.-habet autem fub fepro tri-
plici videdi modo tresrpcciesdiaerfas,quarum
prima quz ad dite£him videndi modum per-
;
cinct, (cilicct cum oculus noilcr in obiedhim
aliquod reila fertur, generale optices nomen
I

fibi vendicQt
,
quin Sc appofite Perfpcdiua
_ ^ poterit nuncupati. Secunda dicitur Catoptri-
Icu fpeculorum fcientia agitque de iisqux reflexo e politis corpo-
'
tibus cernuntur radio, qualiter iquod videmus io fpeculo.
terobie<£Iiunali<]

Digitized by Googie
 16 THAVMATVRGI OPTICI.
Tcrtiadcniquc fpccics quam vocant dioptricatn fcu infcadiamca
cft, qui rerum fpccics per dillimilia fcu diucrfx raritatis diaphana
traiifrnirta: & ab dcfotmatx radio infrailo ad oculos
iifdcni quafi
pcrucniunt, cum aliquod obicifium v. g. mediante acre & aqua fi-
mul, vel aere & cryltallo vel per duo aut plura quxcumquealia me-
dia diucrfx raritatis intuemur.
Harum, vero trium fpccicrum quxuispotcll: clTc Thcorctica feu
fpeculatiua, vel pradicaiTheoretica quidem, (i in fola veritatum
quas continet &
cotum circa qux verTator mirabilium ertedorum
contemplatione quiefeiti praAica vero fi regulas prxfcribit & mo-
dos obiciila lic effingendi ad arbitrium vt quod voles ex dato pun-
iSo vifui reprxfcntcnt.
Agemus vero in hoc ttadiatu de his fcientiis prxeipue ve pradU-
cis ab prxallacas in noftri ad Icftorem prxfatione rationes & cau-
fas.quanquam Se eorum qux dicemus demonlirationesfinta nobis
afTcrcndx nec non prxmittcnda er optica tum ceconoraia vifionis
•
tum quxdam fuppofitiones Se theoremata communiora ad intelli-
gentiam fundamentotum, & opetationum pcrfpciUiu.x magis ne-
cefiaria-
Diuidimus autem launc trad^atum in quatuor libros, quorum pri-
mus hic cft, principia, rationes, praxim&demonftrationesartisper-
fpcdhux complcftcns , in quantumagit dciis qux pertinent ad vilio-
nem fimplicem & dirediam.
Alter docet quo modo in vifione direda fingi pollint in quacun-
que fuperficie imagines deformes & improportionatx qux tamen
ex dato pundio videantur apte dclincatx Se pidhtrx legibus non
dilTonx.
Tertius poft ptxlibata catoptricx ptincipiapraxes aliquot curio-
fasnec iniucundas afferet Se carum cfcmonflrationcs ex quibus ad-
mirandx fpcculorum omnis generis planorum, cylindricorum coni-
corum, polygonorum Se aliorum proprietates eruentur, & fi operi
manum adjeceris, oculivoluptate infoLita in fpedlandis ciufmodi ar-
tificiis pafcentur.
QMrtus denique Se vltimus ex abdicis principiis dioptrices in
quibuscxpUcandisprxludctuTjC lingularibus refradtionis cffcdlibus
maxime in cryffallis polycdris fcu polygonis artificia non vulgatis
inuentionis proponet Se aperiet .-verum ad eorum qux primus Se
fecundus liber complcdluntur prxparationcm fit.

EXPERIENTIA OPTICA
Xprimentum cft luculentum & apud opticos iani paflim vfita-
E tum ,vt in conclaui alicuius domus feu in camera vndiquebene
occlusa fadhs tenebris , nullo prorfus patente lumini adim, foramen
aliquod panium in valuafcu rcncftra efficiant per quod remm extra
politarum

Digitized by Googie
 L I B E R P R 1 MV S, J7
pofitanim fimulachra polline in obieftum interius ipfi foramini
linteum fcu chartam mundam appellere in ea pidluram ordina- &
tiflimam, fcenographisque legibus per omnia conformem adum-
brare ) Egregium fane fpci^faculum quod iingulos in hac fcientia
minus verlatos facile adducat in admirationem , maxime fi nudum
foramen haud relinquatur, fed ampliato feu maiori eftedo lens ali-
qua paulum conuexa & perfede elaborata adhibeatur i tum enim’
mirabile certe efi quam viua non tantum fua lineamenta, quam
ordinatam fui fcenographiam , fed quam fubtilcs omnium colo-
rum , luminum & vmbtarum exprclEones obieda ciufmodi in char-
ta exhibeant poiTum dicere venufiam adeo illorum pidfuram in
;

momento exurgere vt eam vel cxccllentilfimi pidforis induftria

imitari aliquo modo fed potius inuidere quam adxquare priefu-
mat i id emm mihi ingenue profefli fimt quamplurimi in arte non
pofttemi quos tum Parifiis, tum hic Roms luculento huic fpc£fa-
culo in cella exhibito przfcntcs adhibui ; verum non ell infiituti

nollri aut confilij phznomcni huius lingularia profequi, cum de eo

fiisc fatis & dilucide Chriftophotus Sxeiner in oculo & Rofa vtfi-
na tradfaucrit ; nos vero in fpecialem tra£lamm & hzc & multa
aliaquibus difficillimx in hac fcientia quzftioncs folui queant ,dif*
feramus ; illud autem nunc folum
proponimus vt ex eo fimilis om-
nino vifionis oeconomia intelligatur Sc breuiter quantum e te no-
lira eftab ipsi perfpeiiiiuz & fcenographix origo , fundamenta,
praxes & demonfitationes allmantur.
Pit autem vifio fecundum communiorem, immo ab omnibus &
iam receptam fententiam , quam etiam confirmat prxallata expe-
rientia i fit inquam receptis fpccicbus in tunica retina quam vitreus
humor in fundo oculi difiendit quafi linteum feu chartam mundam
in qua obieftotum fpecies appellant , coque perfe£Hus depingantur
quo melioris &
aptioris erit configurationis cryllallinus humor qui
in VUC.T foramine lentis vicem obtinet, per quam ciufmodi fpecies
ttaied* in fundum oculi veluti in camerz occlufiE parietem defe-
rantur ; vbi notam dignilfimum quod quemadmodum per nudum
foramen vt iam diximus &
per adhibitam lentem conuexam pof-
funt hz retum Ipecies excipi, ita fi Deus humorem cryllallinum
oculo ademiflet, vucam tamen mnicam exiguo foramine permfam
nihilominus expanfam rcliquilTct ,haud dubie fpecies in retinam
allapfieimprimerentur, inordinatiores tamen & vifio inde magis
confufa & debilis exifteret qualem dicere polTumus fuifle cuidam
homini qui. vt refert Vopifens Fortunatus Plcmpius in Ophtalmo-
graphia.cum cafu effoflis oculis, retinam tamen in altero bene ex-
panfam rctinuilTet Sc claufis abfolutc palpebris meatum quemdam
in nafo haberet vfquc ad.przdiclam tunicam pertingentem, lu-
men, herbas virides fubiedfas, colores viuos & alia obicdfa poten-
C
i8 thavmatvrgi optici
tior» nafo apte percipiebat ,
quod cum iu fit , remota lente con-
ueica,nec non abfirahendo ab humore cryfiallino qui vicem illius
obtinet in oculo , ne quid tyronibus facelTanc difficultatis refradt
per haec diafana radij , phxnomenon hoc per nudum foramen
cx-
hibitum confideremus &
quid ad rem nollram conferar videamus.
Aduertendum primo efi imagines per foramen allapliu, in char*
ta illi interius obtcnfa euerfas confpici,vt videtur in z. tabula dia-
grammate 1.8 OTtamidis ABC per foramen H
traic£fz imaginem
D £ F cuerfo fitu adumbrari, quia nimirum radij a quolibet vifibi-
lis pundfo deferuntur per medium, fecundum redas Uneas non cur-

uas; hinc quia foramen multo minus c(f qtum obiedum foris po-
fitum, vt illius fimulachrum per tantillum foramenin chartam tran-
feat fieri nequit nlli per radias redos in ipfo foramine mutuis fc-
dionibus dccuflatos , ex quo deinde fit vt firus totius obicdi in
papyro cuetfus confpiciatur, quia fdlicct obiedum in eo chattz lo-
co adumbratum cernitur quem radius illius fpeciem deferens oc-
,
cupat, atqui radius pyramidis v. g. inferior A accidit in fuperiorem
charte locum O, ficque dexter {miiham chartx partcmoccupat,fi-
niff er dexteram, ob dcculTationem in foramine fadam , ergo ibi-
dem etiam res feuobicdum videbitur ; fimile prorfus contingit in
oculi fundo feu retina, in qua pidura rcali vifibilia fitn euerfo pin-
guntur propter eafdcm quas iam attulimus rationes , fentiuntur ta^-
men vt erei^,quod animus inde percipiat plagas vnde mfliguntur
& radij continuo fluunt, fed hxc alibi tiadanda fiiiias, hic tantum
obiter Se per aanfennam monere voluimus , vt mdius capiantur hzc
quz pri^nittimut axiomata.

PRIMVM AXIOMA.
e^uid vidttt4r,fHb angttlo •videthr.

X
E iis fatis ioieUigitur hoc axioma , fi enim
quz iam diximus
tam in vucz foramine fiue oculi pupilla , quam in explicato
phznorncno rerum ftmulachra defcicMtcs radij dwuflantut m ipfo
foraminis ingtclTu, manifcQum ell cos conumefiurmarc, cuius apex
in przdido foramine, balis vero in ipfis obkdis conltituatur, vn-
de rede poffiimus cnunciarc, Qmdquid videtur, fub angulo videri
& pacet in expofito diagrammate , vbi pyramidis altitudo AB, con-
fpicinir fub angulo AH B.idem enim cft ex fiiperhis didis &fimi-
li prorfus modo debet intclligi fiuepundum H
foramen occlufi
& tenebrofi conclauis ede llatuas, fiue aperturam vucz quam di-
cimus pupillam , fimilia enim vtrobique Symptomata cucniunt,
quare ad.

Digitized by
 ,

LIBER PRIMVS. 19

'AXIOMA S E C V N D V M.

^uodcunque obieiium eo mams •videtur quo ipfius imago in

,

retina e^ maior.

Vm
C
quod
qua
vifibile
fit chim tunica retiformis organum formale
fuas cxcrccnr operationes viforij fpiritus,non c{f dubium
quodcunque co maius apprehendatur quo maius ad
vifionis in

ipfam retiformeruappellit eius fimulacnrum : certum iraque eft de

quocunque afpc£fabili prifens axioma , non tamen *que verum eft
de pluribus obicdis xqualibus inter fe comparilis , ita vr quod
maiorem in retina fui fpeciem imprimat, femper maius clTe fentia-
tur,fcd propter peculiarem quam in fcquentibus explicaturi fumus
rationem.
AXIOMA TERTIVM.
Eo maius ejl in retina obieili /imulachrum ,quo fub maiori
angulo ad ipfam appellit.

Vppofita in vuex foramine radiorum decuifationc vt exterior

S dl ipforum conus cuius apex in pupilla , baiis veto iin ipfis ob-
ic<£lis*conllituatur, ita & eife alium conum interiorem emum eft,
cuius apex alterius apici contiguus bafim protendar in ipfam reci-
nam & in ea rerum imagines adumbret, qux procul dubio tanto
erunt maiores, quanto maiAri fub angulo illuc appellent vt ex 14
primi Elem. poceft optiroc dcmonftrari & patet in explicati phx-
iiomcni diagrammate 18 in tabula r. vbi pofitis xqualibus duabus
pyramidibus ABC, G I imago ptimx maior depingitur in ABC
DEF; fecundx vero GI minor in KL,idque propter radioram
AH,BH maiorem angulum inH, minorem vero G H I ; cum enito
duo triangula D H E & K H L duo latera D H , E H duobus lateri-
bus KH, LH xqilalia habeant alterum alteri ; angulus vero DHE
angulo K H L fit maior & bafis D E qui eft
;
,
imago altitudinis py-
ramidis A B, maior erit bafi KL, imagine fcil^ct altitudinis pyrami-
dis G 1 i Qimd etfi videatur in aliquo deficere^ nimirum cmodin ex
poGto phxnomeno radij a foramine ad parietem procenu eo fune
maiores & maiora trianguli latera efficiant quo magis diuaricantur
6: abfccdunt a perpendiculari, verum nihilominus ctit in tunicarc-
tiformi qux concaua fua fuperficic fphxtica progredientes quafi i
globi centro eiuGnodi radios perpendiculares eXcipit .ideoque inter
fe xquales ; vnde & valebit demonftratio; iam vero quia decuifatis
in foramine radiis anguli A B, H DH
E quod fint ad verticem per
15 primi fune intet fc ncccifatio xquales , negleda vt prius dixi-
mus vatiis in humorum varia denfitare refractionibus, fit vtabftra-
hendo a exteris coni optici bafun in
, obicctiSjciufquc apicem in
• C i;

Digiti-' “i by Coogk
 LIBER PRIMVS, II

A X O MX
I S E X T V M.
fub tc^ualibus videntur angtflis apparent atjualia.

N
afferunt
dem
imirum, vt iam diximus, fi

exemplum
angulo conrpiciatUT
aliqui
dum
deluna
ell
adfit paricas in caitcus, ita vt
perpendatur diuerfa ipforunidiftantia,vcl arqualis xftimetur;
& aliis fyderibus
horizonti vicina,
qui etfi

quam cum
non

fub eo-
in
medio fuperius exaltata, maior tamen cernitur
cceli horizonte m
quam meridiano pohta , quia videlicet non zlfimatur xqualis
in
vndiquc illius a terra dillantia , fcd multo maior creditur in hori-
zonte propter intcriccCla corpora, quod quidemaliquo modo eft ve-
rum, & mihi ipfi contigit experiri, dum ffbr tubum immo cum ra-
dio alfronomico fimplici corpotis lunans horizonti vicini diame-
trum in Ecclipfianni iS4imcnrisOdobrisRomiobferuarem,ipfa
luna mihi videbatur multo minor quam cum eam libero intuitu hne
inllrumcntis afpiccrem, idcoque intetieda etiam corpora cernerem,
quod nimirum intente dircdi per inffrnmcnta vifuales radij ab ipGs
intcriedis corporibus aucrterentur. Nihilominus hanc cfTe totalem
illius phznomcni rationem non credam, (i quidem annoto abinter-
iedis corporibus oculo & in folum corpus lunare intente ditedo,
femper tamen maior appareat in horizonte luna quam in coeli me-
dio pohta, propter incidentes maiori cum obliquitate fuper conne-
xam atmofphiri fupetficiem ipfius radios; fcd de his fulius & for-
talTc commodius in opticis noffris quxlfionibus, quas (i Deus vo-
let , in lucem daturi lumus.

AXIOMA SEPTI MV M.
Obierunt quodcunque m eo apparet radio ,
quo ipfius fimula-
chrum ad retinam porrigitur,

M Agnum habet vfum in delineationibus fccnographicis hoc

axioma, quinimmo tota videtur in eo fundamentum habere
crlpcdiua pradica , fi quidem ipfius eft

E ufeunque adumbrandis fuum cuique ordinatum in pariete, in fc-

ofEcium in obicdis qui-

dionc feu in alfignato plano locum tribuere Ex hoc autem quod ;

hic vniucrfaliccr enunciamus, quatuor axiomata particularia fecit

Euclides , dum radios opticos (eu quibus vifio completur inter fc,
habito etiam ad in tuentem & ad alpedabilia rcfpedu compararet;
Quatuor enim videtur efTe.rcfpcduintuentis oculi, fitus principales,
fublimis, depreffus, dexter & finifter, fecundum quos radij optici
modo fublimiores, modo deprclUores modo dexteriorcs,modo h- ,

Hilfcriotes vt ita dicam .i. verfus dexteram aut hnilfram maeis

C iij

Digitized by Coogie
li’ THAVMATVRGl OPTICI
acccdcrc videamur, illa ergo Axiomata (Ic enuciantur.

AXIOMA O e T A V V M.
.
Qu* fub radiisfublimioribus confpicimtur , apparent ait tora.

AXIOMA NONVM.
§lua Jub deprcfsioribtu radiis a(j>iciuntur , videntur deprefsiora.

AXIOMA DECIMVM.
§lua fub radiis dexterioribtss ajpiciuntur , videntur dexteriora.

'
AXIOMA VNDECIMVM.
^afitb radiis fnifterioribus conlpieiuntur , apparent finiferiora.

Q Vx quidem

pyrarrudis feu ad
omnia de vifione abfolute Sc fimplicitcrintcllf-
gi voluit Euclides abfqucaliquorcfpecluadfcdlionemoptic.-c
planum ; nos
delineationis Iccnographicac
vero
quia in id przfertim intendimus, vt quz ad fcenograpiz theoriam *
& praxim pertinent intclligantur ptopccrea prxdiola axiomata ad
hoc reuocamus.

AXIOMA DVODECIMVM.
Ibi tfl rei vi/a locus in alit^uo plano, vbi radius opticus per rem
,
du£fus, ipfism planum attingit.

C Vius (ufiorem habebis explicationem & ampliorem notitiam,

cum deipfa perfpcdiiua, quid fit, quid fcdiio pyramidis opticx,
vitreum feu diaphanum, quid planum fcenographiz & c.Tteraad ip-
•

lam nccelTatia intellexeris.

QViD SIT AR.S perspectiva;?

E Tiamfi anaglyptica, fculptoria , cziatotia , ftatuatia &plallica

miros ctFc£his edant, vt ait Merfennus noftet infynopfi Ma-
thematica , his tamen longe nobilior cenfcndaeftPcrfpedliua,cura
fit illamm veluti mater ; vt enim edlypa fiunt ex prorypis , ita hzc

ex defignationibusfeuproicdIionibus,cx quibus omnes conlurgunt

Architediurz partes ordinatio, difpofitio, Eurythmia, Symmetria,
decor & difiributio fiuc zconomia, trerque difpofitionis ipecies
ienographia videlicet feu formz in plano defcriptioiortographia.i.

Digitized by Googie
 LIBER PRIMVS. ij
creft* frontis imago operis faciem exhibens , te feiographia feu
fccnographia .i.frontium compolitio per apparentiam linearum
tancpiam in vnum concurrentium Pidura vero , vt in proxmio
:

nolfro monuimus, maxime pendet ex arte pcripedliuz, cum tilani'

hil aliud c(Te videatur quam folidorum in planas tabulas proiedtio,
fiue delineationem fpeAes , fiue lumen aut vmbram. Perfpe£iiua
autem eft ais icprzfentandi obicd:a prout appatent, adeo vtpidfor
ille fit excellentior & in pcrfpediuis prior qui magis oculos fallit;

hinc hgurz fecundum Geometricas rationes fadfz a figuris perfps-

Afluis differunt vt verz ab apparentibus, vt, exempli gratia, in dia-
grammate tertio tabulz j. triangulum ABC a triangulo ate quod
exhibet apparentiam trianguli przdiifh A BC fpe£fati ex punAo F
perpendiculariter ercdfo altitudine H F fuper
planum in quo deli-
ncatum fiieiitidem triangulum docet vero hzc ars quomodo tam
:

hoc triangulum, quam aliz quzeunque figurz planz, folidzque in

propofita fuperficic fint fccnographicetranfcribcndz.
Verum quemadmodum Alttonomiz & Geographiz feriptorei
punda quzdam & certas adhibent lineas, queis facilius &commo-^
dius Glooi vtriufque czleftis & tcrrcftris phznomcna explicent fic ;

authores Pcrfpediuz pundfa fua & lineas (fatuunt ad commodio-

rem huius artis vfum &
praxim : vnde fit vt pro variis methodis
quas vfuipant, varia quoque pundfa & lineas abhibeant qus tamen
rcuera ad idem conducunt & idem przibuit, Icilicct obie^i appa-
rentiam in fe^one data feu tabula propoftti exhibent (ed quia fe-;

dfionis vocabulum ryronibus huius artis videbitur infolirum,tmmS

& obfcuiius aliquanto, in eorum gratiam, quid per illud Pcrfpe-
&tuz authores intclligaat breuiter aperimus.
Qimd appellant PcrfpcCfiui fcdfioncm abfoluce, inrelliguat fe-
ftionem pyramidis vifualis (videntur enim vt diximus, obicdla per
conum feu pytamidem cuius bafis eft in ipfis obiedis, vertex veto
m pupilla oculi )
nos dicere poiTumus k deinceps nominabimus vi-
treura, diaphanum, feu rabulamjVC fi proponereturnobisttla, pa-
ries tabula auc aliud quodmnquc planum, vt in co cx optices legi-
bus & przccptis obiedlum aliquod depingeretur, loquende ex pro-
3 priis fcicnciz terminis, id vocaretur obicai apparentiam propofita
in fcdionc rcperirc. Vcrumcnimucro fcdio , diaphanum Uu vi- ,

treum in perfpeiftiua communi & ordinaria nihil aliud eifo conci-

pitur quam planum quoddam pcrpcndicnlaritet infifiens lincz ter-
rz feu bafis , inter fpedfantis ocnitum ic obiedf um adumbrandum,
conditurum ,
per quod talis obtedh fpccics ad Oculum tranfiens
imaginatur aliquod fui vcftigium in eo relinquere. Certum
enim eft , vt ait Scheinerus in pantographicc quod planum py-
,
ramidem vifualcm feu fpeciem intctlecans eam^m tanquam pi-
duram obic£H ordinatiflimara, fi non fenfu certe ratione afpedta-
bilem in fe accipit, iwvtpbm&fpKieivifibilKiBterfcflio eofnmu-
 t4- thavmXtvrgi optici.
nis fit formalis obicdi vifi reprxfencatio & pictura ciulticm na-
turalis atque fimiilima perfcdillimaquc , quod inde conftac quia
radij finguli (iia pundta a quibus dimanant in quouis fuo alTigna-
bili pundo medio perfede rcprxfencant ,
tcllc experientia fuperius
Allata in qua linteum vel carta munda Ibraimni expoUta, plani in-
tcrfecantis vicem poteft obtinere, in quod omnes Ipecierum radij
finguli fua punda a quibus emicant, ordmate transfundunt, vt pa-
tet cx eo quod ibidem ordinatifEmam obicCforum vifibilium fer-
niam, adeoque natiuum, genuinum Sc pulcherrimum iimulachrum
imprimant , quod fatis conlfat cx praiallatis &: nunc hic tanquam
indubitatum fupponituri vndcctii nonnihil diferiminis intercedat
inter diredz vifionis mconomiam & experimenti dlius optici dif-
pofitionem , tum propter decuITacos in foramine fpccicrum vifibi-
lium radios , tum etiam propter ipforum refradionem cura in eo
Iens conuexa adhibetur , id tamen habemus etiam in pcrfpcdiua
communi fcudireda, per totum pyramidis vifualis fpatium,piclu-
ram quamdam incITc , quam vocare polTumus acri.im ab obieCfi fpc-
ciebus vilibilibus in medio diaphano per radios in oculum cmiiTa-
rios clformatani qu.t; ecfi oculis corporeis non ccrn.itur, mente ta-
,

, incn percipitur ab intelli gentibus, & in propofito plano arte haud

. aliter adumbratur ac fi rcucra inibi naturalitcc fcnfibiliter imprelTa
< videretur neque dicas ilfain piduram fcu imaginem inlenfiDilan
:

atque adeo nihil clTe Nam ii infenTibilcm velis quafi natura fua
:

extra limites atque capacitatem obiedi fenfibilis cxclufam, nega-

bitur tibi falfa alTertio fi vero id folum contendas de fado ipfam
:
,

vt potq in aere tenuifhmo vetfantem non videri tamctfi de hoc ;

, ipfo multi ambigant Sc in ancipiti contr^erfia glifcat i id foluni

efficies flabile Sc permanens domicilium, viTus terminum noninuc-

niri j
quemadmodum de lumine etiam ipfo rcclc pliilofophari licet:

Nam certum cft lumen a candela in oculum per aerem purum dela-
tum, in toto intermedio aere vbique lucere Sc corpus candcl.z lu-
cidum referre, ctiamfi nufquam fillat, nufquam petmanenter hx-
reat , fed refto tramite pergat nemo tamen idcirco dicet lumen
;

illud inter oculum Sc candelam intcricilum infenfibileaut nihil effe:

fic ergo neque fpccies vifibilis etfi in aliquo medio non termine-

tur vt vifu apprehendatur, non ideo niliii aut infcnfibilis cenfenda

cll. Imnib fi quis mente concipiat, fiuc candelam fcu obitdhim co-
loratum aboleri petfiilente lumine, durante coloris fpccie in aete&
• oculo, is certe Sc lumen candelae Sc fpeciem colorati reipfa videbit,
nifi malis cum excis dicere ab oculo rem abolitam ficninilum cerni.
Species igitur vifibilis in aere tanquam veta obicdli imago realiter
verfatur fuique fimilem imaginem flabilem Sc permanentem in
quocunque intctfccantc Sc propofito plano dcfcribcndam artifici-
bus propinat.
Exemplo res fiet illulltior. Supponamus in aditu camerx alicuius
feu

Digitized by Google
 L I B E R P R.I M
V S. i,j

1'cucondauit vitream cflc ianuam diaphanam ; quicunquc extra ca-

meram conRirutus liabit ex aduerfo profpicicns in ea, videbit in
plano diaphano prxdidla; iami* vitrex apparentiam fccnographi-
cam pctfedliflimam naturalem eorum omnium obicdorum quxrc-
perientur in ipfa camera & poterunt fub intucntisafpedum cadere;
Etenim vt docet Albertus Durctus libro Geometrix fu* 4. fi quis
fixum immotumque oculum in primo fitu continens penicillo ali-
quo feu flylo cun^a vitri loca, per qu* cranfcunc obicdotum fpc-
cies, cubilisv, g. menfx.fcabelli aut alicuius alius corporis diligen-
ter fignaret
;
quxeunque oculo
fic conflituto fub afpcdhim cadere

poffunt petfede deline!ita in eiufmodi vitrea ianua 4: ad petfpc-

i

diuzlc^es exailEc deferipta haberet.

Immo ad rcmnoflram & ad captum tuum magis accommodate
quicunque huius feientix tyrocinia ingrederis, exhibemus tibi huius
rei folidum fchcraa & namrale in diagrammate tticelimo primo in
Tab. 1. in quo fit planum horizonti parallelum ABCD, deferi-
ptaque ineo reda linea EF quam intueatur oculusG aquoinfub-
icdum planum ABC D , perpendicularis demittatur G H hxc erit i

oculi altitudo naturalis qua fcilicet intuentis oculus eleuacur fuper

planum A B C D , in quo iacet obicdum confpicicndum linea E F,
qux quidem ex primo axiomate videbitur fub angulo E G F.
lam vero fi tibi finga$,immd & realitet conhituas inter oculum G &
obiedum E F , planum aliquod diaphanum 1 K L pcrpendicularitcr M
infiflens priori A B C D, id erit tibi loco tabulx
& proprio nomine vo-
cabitur fedio,quodpyramidem opticam fecet feu mauis in propofito (

diagrammate, triangulum opticum E G F,qu6d fola linea confpicien-

da, bafis illius, fit E F)& fecando pro huius linex apparentia fceno-
graphica lineam NO aflignet qux eft veluti vcftigium quoddam a
radiis fimulachnun line* E F ad oculum G deferentibus in prxdido
diaphano IKLM imprcfnim.vt monuimus.
Similitet & in diagrammate j t vides planum quod iacet ABCD
horizonti parallelum, & proobiccEoconfpiciendo triangulum EFR,
cuius apparentia fcenogtaphica N O Sexprimiturin fcclione IKLM
fubiedo plano pcrpendicularitcr credla,a radiis fpcciem feu imagi-
nem iphus trianguli ad CKuIura G deferentibus.
In propolitis igitur diagrammatis, qux tibi ipfam artis fccnogra—
phi.x naturam ab oculos ponunt, aduertendum cfl primo ABCD
elTc planum horizonti parallelum, in quo iacet obieilum confpi-
ciendum linea E F, vel triangulum EFR. Secundo lineam G H effe
altitudinem qua intuentis oculus G fupra didhim planum exalta-
tur. Tertio planum IKLM
fupradido plano perpendicularitet in-
fiftens fupponi diaphanum & effe tabulam fcu fedionem in qua
,
obie£li apparentis fcenographia adumbratur, vt patet in linea N O
& triangulo NOS,
hxc autem fedlio pluribus potell vocabulis
defignan dum tabula , feftio ,
paries , tela , vitreum , diapha-
D
 THAVMATVRGI OPTICI
num ,
&c. pro libito nuncupatur.
lam vero hit ita confhcutis, fi qiurntutvbinam in plano IKLM
Tcpcriatur apparentia fcenographica feu locus pundi E cz
vni- ; illo

ucrfali atiomate quod inter przccdcntia duodecimuindicemus clV ,

ibi ede, vbi radius opticus GEper pundhun E dudlus ipfum pia*
M
num t K L attingit , nimitam in N i quia enim ex fcptimo azio-
inare obie£him quodcunque in co apparet radio 'quo ipfius iimu-
lachcum ad retinam porrigicut i defertur autem obiedH fpccics in
vi(ion<dire<Sta(impUci,ablfralicndo a lefraQionibtu quz in ipsi
organi fubftantia, propter vatias buiuotum deniitates proucniunt»
deterrar inquam , obiedi fpedes ab ipfo*ad oculum re^is lincisi
cermm cft ipfius pun<Ai £ apparendam in radio £G fiam ciTciqui
quidem raditu, vt planum propofitnm I K L M
atdngit in folo pun-
cto N, (it in eodem affigoac locum rei vifz feu pun& £ iacencis in
plano hoiieonti paralldo ABCD. Idem prorlus cft Icnticndum
circa alia pun£fa in vrroque diagrammate O
&: S, quz pun«3:a F &
R in fe£li(nic r^efentant.
' Ex difth (uperius liqua &
ex Alberto Durcro quem iam citaui-
tmss lib. Geotnctrizfiiz 4. quod tam m
ji quamfi fchemate,ii-
quas immotum fixuraqac tnpun&o G oculum teneret , Uneamque
E F feu triangulam £ F R. vitta Icdiioncm I K L conftimaintuc-M
RtuT, podfft omnia diaphani loca, pa quz ad organum tranfeunt
obiedforant fimalachra, penicillo aliquo defignare, iu vt iis defi*
gnatis in plano i KL M quod diaphanum fupponimus, am lincz
E F qaam tnanguU E F R defiuipoonem ficenogcaphicam N O dc
NOS, abfijue ana (ciauiz buins cognidonc obdnucc.
Vbi Aocandom, quod in ptzdi^i defignationibus tam in ianua
vinea quam in fedioiM feu diaphano, ipsS natura duce fiaa, nos
Geometrice &
ez arce per lineas ad id inuentas pcrfce ftiuz opera
idem przlfarc i vnde authoits aliqui in fiia quam tradunt mcdiMO
lineam vnam , quam fe^onis vocant. ftsBaant, qualis eflet in alla-
tis czcmplts linea aliqtu rc^f^ppcaidicaUcts in plano diOz ianuz

viuez vd in tabufiiliCI.M, quam ab omnibus Ipedcrum obic-

df oram radiis intclligeceaisus iccaii, dum bz per vitreum ad intuen-
tis oculum vitra comatucum peiucniunt.
• Et bzc quidem mctfaodas bona 'fiatis cft , immd quia namnm
mihi videtor captu sum difficilis , quamquam propta
rei rcqoitar,
iunumerasquas in ei continuo transicneopocca, Uncas, magnitu-
dines diftannas , dcc difficillima ad pcaxim
,
permultis obnoxia a*
roribus & maxane intricata ccnfcniu cft. QamobRm dc dia nihil
amplius, cuius qui tegnlas vola Sc pnxim, inter Gallos confiilat
Salomonem de Caus in toto Pedpemme fiiz Ubro , ista Italos
Liurcssciam Strigacrasn &
lacobiaa Sasociumqui at poma fua Pa-
%cdioz panciniusfiundamenta, sxcMiux,ec «fiundiligcntex dc ad
longum edocet , .

Digiti by "joogle
 LIBER PRIMVS. 17
At vero quam tracturi fumus * quamuts non adeB facile conci-
piantur illius rationes & fundamenta, ad praxim tamen accomo-

datilUmam exadillimam, longcquc ficillimam inuenimus, confen-

,

tientibux nobifeum etiam iis qui vtriufquc cognitionem & vfum

habuere, Scbaftiano Serlio qui eam fecundo Architeiftur* fu* libro
illi alteri priftare aiTerit, P. Ignatio Dante Pcrfpedliu* Barocii c6-

mentatore qui in prologo quem fecund* regul* przhxie ( eadem

ell quoad Bguras planas auam nos hic tradimus refert cumdem Ba-
)
rocium.poftquam iplamTcmcl adinucnit , alterius vfum prorliis nc-
glcxilTe, quippe quam niiiiis longam, vt iam diximus, implicium
& multis erroribus obnoxiam elTe cenfcrct.
Huius igitur principia rationes, fundamenta & demonftratio-
,

nes & qu*cunque ad figurarum planarum profpedbim delinean-

dum necefiaria continet , breuiter tradchius , vt facilius deinde ad
excitanda e figuris planis corpora gradum faciamus & vnmerfalem
alTigncmusmetbodum,qua huiufmodi folida, quocunque in fitu pof-
fintadprorpeAumaccommodari, etiamfi fubicifium planum in fola
linea vel etiam in punflo attingant; fed imprimis fermo nobis inlfi-
tuendus efi.

,
DE LINEIS ET PVNCTIS,
/
' '
Quihis in hac Perjpefhua methodo \timur.

Rxcipu* line* funt

P zontalis, line* radiales
linea terrea

Quamnos vocamus lineam- bafis feu

,
fcu linea bafis, linca’hoti-
& line* diagonales feu diamerrales.
lincam-terream;, Itah lineam
planam vulgo Unea-fiana vel linea dello fpa:(X° > quam
pars anterior bafis plani in quO obiciftum ,aliquod ad profpedtum
volumus defignare, exempli gratia, in tabula aliqui depi£fa, liliei
terrea dicitur bafis fcu pars inferior ciufdcm tabui* fcu fedionis
quam diximus elTc planum aliquod pcrpendiculariccr infiftens pr*-
diiiiz line*, qu* 8e vitrei- bafis dicitur, efique ipfius tabui* & pa-
uimenti fcu plani horizontalis communis fc£lio , idcoque 8e com-
munis ipfi plano Geometrico & Perfpedliuo.
Planum Geometricum quod in hac methodo fub Vitrei-bafi feu
linea terrea conftimimus, dicimus illud in quo figutz planzdefcri-
buntur Geometrice & abfque aliqua perfpecliua, quale eft ih ML
diagrammate, Tab. 3. planum fub linea GH, in quo Geometrice
deferiptum videtur triangulum zqutlaccnim ABC.
Vt autem eiufmodi planum ferme femper fupponitut vitra tabu-
lam fcu fedfionem conltitutum,fic in propoftto diagrammate 1 II.
perfpeftiuz artificialis referente difpolitionem fihematis 'ji in ra-
bula pr*ccdenti,fupponit pro illius plano A MLD realiter vitta (cilio-
nem I KLM conf^ituto in quo fimihcer triangulum zquilatctUm £ FR
D ij

X. Digitized by Coogie
 T CI l

Kum ckhibcutur.
- fi GeomtirKum fup-
is ilhid fub vUrci'bali

1
£ naus nos pt o v itand j
i

intcfcli »n fupti vcl

tt , (i dkhIo cougtuis
,
quod paietik mfc-
gutninaie II I. Tab.
ncc triukguluinsqui-
pcrpendicularc» vi-
Ci K m; :T teus Bi,C» ,Aj. tu»'
w-..
i
cain GH vclut ftipcr
; V\ i \ >lano G A con-HM
vitrci'babfn conlU-
pro delineanda fcc-
nibus & (ingkdtt hur
lone vtimur.nvonitum

jt & alurani bg^ra-

um proprios artis tcr-

icum idem cH quod

bus iUud nominibus
ue pctpcndicularitcr,
Dccndniuquc pro dc-
f- aliis bgutis planis ia-
quam nihil ejufrao-
Uctulu corporibus ve
ell inhmtum ; in hoc
modautva i tale dl ,
nG H>in quo teian-
Icges dcUncacum in
lupv^hgucarum dcli-

ntis ptoketio tcAili-

ood rcprxrcntac «Iti-

IS radi] pcoiccbiram,
omnia qua; citeuia-

T. ... ,,

i' 1“
< 4 3
l J
1 in ra>

s )i i|%.T«b. a. yba .yi'

p
‘a A
-.Is

Digitized by Googie
 LIBER PRIMVS. *ij
iT«uinlKLMba(imhibct LM, Sc lineam horizontalem T V, ipii
vitrei-bari parallelam, &in ea puiiChim Pcrrpc.Sbux primarium P
principalis videlicet radij G P proic^uram Icu in rabula IKLM
transfudonen).
Vnde in delineationibus perfpc£biux artificialis, altitudo huius
linechortzontalisftatuiturintabula.i. deferibitur Tupra vini-bafim
ipfi parallela, alcituditK canta quantarupponicut exaltatus incuentis
,

oculus fupra planum in quo ilare fupponunturobicAa depingenda,

quia in )i digtanniutc in Tab. a oculus G altitudine H G quin-
V. g.
que 'pedum exalutur fuper planam ABCD, in quo iacec linea
adumbranda E F, ideo in diagramiTiate pctfpc^iuz artificialis quod
illius difpoficioncm tcfcn U primum eik in Tabula, duceiada erit
).

linea horizontalis LF ipfi vicrei-baft G H parallela altitudine pe-

dum quinque, vt pacet in rchcmaccCubpundo F.
In Tmca horizontali tria vt plutimuu pundla collocantur ivnum
duod vocant principale fcu primarium , & alia duo qux dicere pof-
fumus fccundaria, mio modo diilancix pun£ia, qux hinc indefia-
tuuntur a primario punAo xqualiter difiantia: Q^nquam hxc tria
pundta ad duo fola pofCnc apte reduci; cura pun^ enim primario
fufficit Vnicum difianciz pun£tum (cu fecundarium , fiquidcm othd

occurrit m huius artis deltneationibus quod per prxdiiiia duo pun-

£ka non pofiit abfolui.
Pnndiiim principale Cni piimariuin in hac methodo nOit aft vc
quidam eztfiitnarunt pandum in qUO rupponitur oculat iatuantis
conftitutus;immd cA pundom in linea kotizantali vt iam duii-
mus incuentis oculo dircidc oppo(itum,pct quod axis opticus cxaolit,
fcu ad quod tctxninatnr in coque poitciinr vifionis noilrx radiut
principalis 6c pimarios,hoc eftin)i fcheinate perfpediux aaturalit
pundium P, & in peimo tertixT abulx dtagtammate pundum E illud
rcprxfencans.
Punda recundatia fcu difianciz illa fune qux vt iam diximus in
linea horizontali collocantur hinc inde a pando piimatio xquali-
ter dtAantta
,
quale cfl; in pimo tectix Tabolz diagrammate pun-
dum F, quod folom fignate voluimus & abfqoe altero , quM in
hac praxi non nifi vnicam diftantix pundum adhibeamus.
Oebee hoc pundum ia ipfa linea hocizoncidi Aaniia primario
tantum diftans, quantum fuppomtut incuentis oodus a fedione &
ue tabula difficus, vt in citato pimo diagrammata pundum fe-
cundarium F fiacuitura primario pundo E duodecim pedum fpaiM
diftans, quia in ^i fchemace, przccdenti cuius difporuionem ttfert,
oculos G cantum a tabula IKLM difiitas eonfpicitur.
Hahu porto loci effe videtetur in^ierc quahs iitiuftnsdiftan*
tix terminus, feu quod fit aptam inter obic^ Si pundum difVan>
cix intetualliim.que res optime eetni & ad viuumin plano defigna*
ri qu.xaM : quod vfto dKunus
'
istiec obteda St pundum didamix
D iij
IO
*
THAVMATVRGI OPTICI,
intcruallum , idem cenfemusinter tabuit planum & ipfmn oculum,
fi quidem cum de fmgulari obiedto agimus ipfam tabulam ferme
,
femper fupponimus antetem ipfam feu obie^m proxime colloca-
tam, ficvtprimamtei faciem contingat, Iitqut idem planum rei &
obied^zinitium.
Certum eftautcm debere alTignari iuftum talis diflantiz termi-
num , vitta quem aut citra, nottmili tamen fpatio, non liceat ocu-
lum collocare, mfi vt ait Aguilonius in opticis lib. 6. vel id locorum
ratio depofcatjvcl ad fallendum intuentes proicd);arz genus defi-
gnandum Iit, quod ex iuftoquidcm inteiuallofpeclanim nihil prx*
terconfufum cnaos reprzfcntec, e proximo autem rei alicuius verz
imaginem referat, cuiufmodi exifant pi£Iurz quzdam ex oculo ta-
bulam propemodum contingente deferiptz, de quibus lib. i. huius
tradlatus ex profelTo abluti fumus.
Non potell vero iudut ciufmodi rermiuus abfolutc definiri,
quandoquidem ex fe cft relatiuus & qui minori obicdfo minor fuf-
nceret,majorpro majori exquireretur: vnde non videtur aliunde me-
lius &
commodius ipfius petenda ratio quam ab anguli quantiute
quem conllicuunt radij vifuales, dum rem obiedfam complciihm-
tur.
QmdamcumGuido Vbaldo lib. primo Pctfpedlriuz aberunt mi-
nimum iuffi interualli terminum ibi definiri, vbi qui rem angulus
complcAiturreduseft.&id videntur ratione confirmare, quam ta-
menimptobat Aguilonius vbi fupra, fentitque illud clTe minimum
intcruallum vt res quzlibct apte cerni & ad viuum valeat in 'plano
defignari, quo res vifilis cono optico continetur circa diredum ra-
dium vclut axem re^ngulo, idque offendit particulari in fchemate,
quod, qui huius rei cognitionem volet ampliorem, poterit confulc-
re; huius enim difficultatis rcTolutio cth videatur vtilis admodum Sc
ncceffaria, tamen vtdicam&cgo quid fentio, pradicc loquendo pa-
rum mihi videtur vtilitatis haocre , im6& dimcillimum arbitror in
huius fcientiz praxi certum aliquid ea de re detetminatumque fta-
tucre j Ita vt in dcfignationibus fccnographicis ad apti collocan-
dum diftantiz punftum plus valeat velmcdiocriter verfatusin ijs,
quam alius fine praxi iphusfcicntiz tenens rationes Bc fundamenta.
Hzc igitur monuilTc fufficiat vt qui volent authores confulant &:
vniuscuiufque rationes pondcrentiqui operi manum adjecerint ex
iterata praxi quid de eo fentiendum Sc obferuandum fit cognot
cent.
Sunt& aUa quzdam punda cotingentia feu accidentalia quz ali-
quando in linea horizontali , extra ipfam aliquando concurfum
terminant linearum quarumdam, quzpropter irregularitatem fitux
nec primarium Pcrfpcdtiux punffum fpeifant, nec tendunt ad vl-
lum c duobus fecunuriis de quibus fuptat.horunrveto punitorum
quia vfiu non eff abfolute ncccfIarius,in]BioAin\iahac quam tra-

Digitized by Googk
 LIBER PRIMVS. ,i

dimut methodo, indeo cndeiucr ab iis petfedlc poHimus operari , ni*

hil amplins dicemus iuper iis . quandoquidem nihil hic d perfpcAi-^
-ita communi, alferte mensnA>is clt,nifi quod huic tractatui necefra*-

fio (it premicceadum ne Iti^oti udium aiFcrac . videre hic im->

portunc repetitum quod alibi iam vidilTc potuerit.
Nihilominus tamen priufquam vlterius progredimur , hk inft-*
tendx mihi videntur definitiones nonnullae pundtorum it lineanirti,
quarum et(i vfus in hac praei fere nullus, confidetatio tamen per*
udiis futura eft, vt dum earum vocabula impofterum in {isqutntibus
vfurparc contigerit , qu£ de its enunciabimus rcOfe intelligamur,
nec ad ea (Ignincanda magnis circumlocucionibns vti cogamus.
Oculus elt punc^m quod oculi vifibilc rcrplciencis munus obite
hngitur quale eil in & js diagrammatis pundum G.
Optcrocathctus cil reda ab oculo ad pauimentum perpendicU''
laris, qualis cft in didis diagrammatis linea G H, ckifque in paui-

tnenco terminus H, peda dicitur.

Pauimentum autem communiter fumitur pro plano in quo adum*
brandum infiilit, vt hic pauimentum intelligitur planum A B CD in
quo linea E F adumbranda exillic huius autem pauiraenti St
:

bulx 1 KL M, communis fcdio LM, vt iam diximus, vitrei >ba(it

appellatur.
Opterometros cft reda xqualis optetocfttheca, cuitdmddi pO&

fetfumi in plano l K L M, linea P

Reda in pauimemo a peda ad vitreirbarim duda dapedogtatn<^
mc dicitur, qualis ell linea H E , ciufque in vitro tadut E , d«peda<
grammaphe dicetur.
Quod attinet ad lineat quas radiales diximus tc diarhetrales fcA
diagonales, dc sit agemus in notandis poftea circa fequentai ptopo<
Gtionct.
NOTANDA.
Cirex ceitjlritfimem Jeijutruium fn^jaiemim.

V &
T meliori modo ordine in hac Pcrfpcdiux tradation*
procedatur faciliufquecapiamurabomnibui,tyronibusetiam
qusecunque deinceps dtduri liimus, nc multoties idem repetere fit
importunam, vifiim dl priufquam operi manum a dtnoucamus qua-
dam ncccflatia prxmcmerc,fcilicet.
Quando in kquentibus propoficionibusdefedione datafernM'
nem mmus habituri , de tarai fubicdo plano iKitizontali pe(peA>
diculaiiter credi velle intelligi, quod fupponimus tum pto faedid*
ri fcicniix huius inielkgencia Sc praai, mm etiam quia contkigit vt
plurimum delineationes fccnographicas in cmfinodi planis vfurpari;
quamquam & in fecundo libro praxes aliquas particulares & gene-
ralem quamdam methodum ex ipfius fcientix principiis peritam
ft THAVMATVRGl OPTICI
pro variis planis regularibus & irregularibus varie inclinaris, in qui-
Dus obiecShim aliquod ex optices prifc^to defaibendum erit , (i-
inus tradituri, vt ex. iis habuc iIudiofune£Ior vode necellitaci pro-
uideat, quando. pro litus & locorum diilicultate praxes ordinarias
non poterit vfurparc, & voluptati etiam {ivolet, quando pro libi-
to ex iftis regulis fpciflacula fcenograpbix non luiucundain eiufmo-
di planis irregularibus exponet.
- Deinde.cum ab omnibus angulis feu extremis Hgurx alicuius, in
plano Geometrico naturaliter deferipta:, vt ptoiediioncm illius fcc-
nographicam adinueniamus, lineas vitrci-bafi feu linez-terrz per*
pendiculares ducemus, illas abfolutc & fine alio adiuntflo perpen-
diculares dicendas , femperque intelligi debere linez-terra; perpen-
diculares, nifi aliter
fpeciHcennir eiufinodi funt in primo ; Tabulz
;

diagrammate linez A C, B M.
Linez autem quz ab extremis hamm perpendicularium lincam-
terrz contingentibus, ad primarium pundium perringent, radiales
apte poterunt nuncupari , vt in eadem figura linezr E,mE,
Quz vero nafeentura pun£Iis Ln linea- terrea, in quz incidunt
arcus circuli, ducenturque ad punitum fecundarium feu diftantiz,
illasdicemus diamctialcs, cuiufmodi funt in przdiito diagramma-
te linez dF, mP, quia vt dicemus poltea, a diametro feu diagonali
quadrati linea originem trahunt.
Cum dicemus abfolute ducendam elTc lineam parallelam, intel-
Ugi volumus parallelam linez-terrz feu vitrei-bali, alloquia expref-
se defignabimus cui alteri linez ducenda iit parallela.
Notandum quoque cll;, cum przcipiemus occultam feu mortuam
duci lineam, intelligi delinea aliqua, quz finita operatione non de-
beat amplius apparere, fcd quz ad inueniendum alicuius puniti il-
rum fcenographicum (it adhibita, quales funt ex parte rabies &
diametrales linez , fimilcfque aliz vnde etum fit vt in opt&ando
i

non fignentur in carta, atramento aut colore aliquo, fcd folo circi-
ni autltyli alicuius apfce, nos vt casarcliquis quz finito debent ope-
re remanere facilius diftingui faciamus , punituatas vt plurimum
delineabimus.
Q^d rcllat de {ingulariis litteris feu carrailcribus abecedariis
punitorum & linearum indicibus laduerti debet nos ienogtaphiam
feu plantam figurarum Geometricam maiufculis Romanis lignare
femper; fcenographicam vero illarum proicitioncin minoiibus Ita-
licis, ita vt quzuis in fccnographia Italica littera refpondeat maiuf-

culz fimili fibi in ienograpnia i fic in primo 5 . Tabulz diagrammate

punitum fccnographiz 4rcfcrt ienographiz punitura (ignaturaca-
raitere maiufculo A. quibus prznotatis operi manum amicimus.

PJIO-

Digitized by GoogI
 LIBERPRIMVS, jj

PROPOSITIO PRIMA.
Dato pundo in plano Geometrico, altitudine oculi fuper planum, eiujijue di-

Irantid d polione fimiliter datis, apparentem feu jcenographicum eias

punlH fitum in data pflione pu takma reperire.

alcicudo ocuu lupet idem pUnum continuatum H G ,ciufqu

fc^Iione IKLM diftantia H Q; qux tibi propofitio ficti poteft ita

vttealitet Sc fub oculis exhibeatur ,vt inpropolito fchemate, vel

(imilicer difcuifu aliquo exponatur, quemadmodum fi quis propo-
neret adumbrandum elfc in fcdione data pundum aliquod diredte
vitra fedlioncm ante oculum intuentis conftitutum in plano hori-
zonti parallelo tantum difians a vitrci-ball , paritet lupponendo
oculum fuper planum horizontalc,quinque pedum menfura exalta-
ri, diftarc vero a fedhone pedibus duodecim, 6e<? Vt vt fit parum

interci! m0o bene intelligatur quid agendum & ex fa£!a propofi-

tionc congrua dilpofitio in Iccnographica delineatione inltituatur,
quod vt prziles.
Sit tibi in primo diagrammate T ab. }. linea-terr* feu vitrei-baCs
GH ,
fub qua propter allatas rationes in prxccdentibus planum
Geometricum fupponimus,in quo IVatuc extremum linex A B pun-
dum A tantum difians ab ipfa linea GH, quantum injpcxccdenci
fchemate jr pun£Ium E a linea M
L vitrei-bafi diflarc fupponitut:
huius veto litum apparentem feu fcenographicum inucnuc opor-
teat in rabula quam vitrei-bafi G H
normaliter infificre volumus,
dum pro ea totum fpatium ipfam vitrei-bafira fuperius czcedem
vfulf amus.
Ducenda igitur primo eft horizontalis linea LF per primam prx-
ludij Geometrici propofitioncm ipli vitrei-bafi GH parallela, eo-
dem intcruallo & altitudine qua Uipcr planum oculus intuentis eri-
gitur ( nos ex prxcedenti fchemate ji hic cum fupponimus natuta-
fi altitudine &
magis ordinaria quinque pedum cicuatum ) ilatuen-
dumque in hac lineapumflum primarium in L .i. vbi perpendicu-
laris AC produ£la lineam horizontalem fccarct ;fi tamen fuppona-
tur radius principalis plano fcifrionis.in quoquxritut prxdidi put>-
d!i fcenographia , ad re£!os angulos incidere, Iwfiintelligiturdape-
dograme vfquc ad obicilium adumbrandum percingens vitrei balim
oruiogonaliter (ccarc
,
quemadmodum intclligitur linea H penin-
gens ad pundhim F ; (in vero fupponcre velis pumStuin A ooliquc
nonnihil & ex latere fpcdlati quantum eft v. g. fpatiumLE, calx
puniftum principale ftacuccur in E.
Punftumvcro diftantif feufecundatium in eadem collocabitur linea
E

Digilized by Gi>Ogle
 54 THAVMATVRGI OPTICI
cantum i primario pundodillans, quintum a tabula: plano fpe<3 an-
tis oculus abc(Tcfupponitur,fcu quanta intcliigitur dapcdogramms

.i. a peda ad vicrci-bafiin redia linea pcrpcndiculariccr incidens, v. g.

H Coquam facimusciTcduodecim pedum, quia inter fpcftantis ocu-
lum G & tabulx planum I K L M .fpacium pedum duodecim interce-
dit vnde in primo diagrammate in Tabula 5. ab E pundio principali
i

ad F pundium dillanciz, duodecimpedesniimcrantuc.

Oeinde i pundto A cuius in cabiuafitusquxricur, perpendicularis
trahatur AC, (lacutoque in excremo perpendicularis termino verfus
vitrei-bafim circini pede v. g. in C, altero defcribacur occulte arcus
periphetiz circuli A D quz erit codus circumferenti* pars quarta
propter angulum redium A C D , quibus ita difpofitis facile erit quz-
ilcum inuenire hoc modo.
A pundlo f in vitfci-bafi, vbi cadit perpendicularis AC , radialis
ducatur ad pundum primarium E,hzc erit c E, &apundfo din ea-
dem virrei-bafi ,
vbi terminatur arcus circuli AD, diamettalis agatur
ad pundf umdilf anti.T F qu* ciitdF quibus pera Ais pum^m inicrfe-
,

Aionis earum a rcFeret in fccnograpnia,fcuin tabula propofitapun-

Aum cuius apparentia quzrebacur fignatum in plaiic^eomctrico
carraAocc A quod erat faciendum.

COROLLARIVM PRIMVM.
Adem methodo in
E
extremum
reA*
prorfus tabula inueniccutfcenographiadaue
linez A B, verbi gratia, in eodem diagrammate enim ad
punAumB idem Hat quod in A, mediante perpendiculari
! fi

B M & arcu B N radiali quoque mE Sc diamctrali n F , ha -

circuli ,

rum intcrlcAionis pundfum t dabit apparentiam fupradiAi punAi

•6 ; Ci ergo ab a ducatur linea reAa in h, hzc erit linez A B, qi» cft

in plano Geometrico, fcenographica proicAio rQui^a eniitweAa

quzuis linea , cuius longitudo vifui aliquatenus obuerfatur, py trian-
gulum videtur, cuius apex eft in oculo, balis vero in ipfa linea fcu ob-
seAoiomneautemttiangulumpef x.vndecimiElem.in vno ell plano
fiiM quiaexpropoficionei^. libri fccundiopticofum AguiIonij,radij
ottines qui i propofita quapiam rcAd linea ad centrum vifus porri- ,
guntui in eodem funt plano,fitvtdumreAatineaadumbrandavenic
in feAione re Ad 5e planaquauis propofita, illius quoque imago fic li-
itea reAa, (|uia nimirum ed; duorom planorum, leAionis videlicet 6c
plani optici fub quo linea confpicicur, communis feAio quz debet
elTelinea reAa per j. vndccimi Elem. EucLdis vnde rc A*; in ienogra-
phia linez, manent ctiamtcAzfccnographiceintabularcAa Sc pla-
na adumbratz, & cum habenturexttema duo illarum punAa in fce-
nogtaphia, quz ab vno ad aliud reAa ducetur tinca, erit requifica pro-
pomz linez apparentia. Quod attinet ad cutuas Sc circulares, ac iis
'

pofted vbide circuli proic Aura, i-

•

Digitized by Googie
 , ,

LIBERPRIMVS. ,5

COROLLARIVM SECVNDVM.
Ic quoque poteft eidem via dari fccnogcaphiapolygonotu omnia
^^genetisfeu planarii figurarum quarumcunque *egularium& irre-
ulanumquz re£tis comprehendentur Uncis >inuenicndo fcilicct vc
i£him cft pundta omnia in fcenographia qux omnium ipforum
angulorumapices repr^fentent caque deinde connedtendo redis lineis
pro fua quamhabcntin plano Geometrico adinuicem difpofitionc.
Verum ad maiorem huius arcis incclligcnciam, nonnulla praxisiU
lius proponemus exempla in iis ipfis polygonis fcu figutisplanis,quas

pro regularium foUdorum planca, vcRigio, fcu ienographia dcli-

neauimus i fi tamen prius aliqua circa przfentcm Perfpcdiuz pra-
dicz regillam prznocaucrimus , qux illius itudiofls non minimum
facilitatis in operando (int allatura.
Supponendum imprimis totam hanc polygona fcu planas figuras
(ccnographicc delineandi praxim nihil ciTe aliud quam modum dc-
fignandi in tabula, fcu ad profpcdum diminuendi quadrata quo-
rum duo lacera vicrei^bali (int perpendicularia, & idcirco reliqua duo
eidem parallela ihoc pofico.
Sciendum pro regula generali, qux mox demondrabitur , latera
horum quadratorum lincx-tcrrx perpendicularia ad primarium per*
ipcdiux pundum tendere in coque concurrere, vt eorum lincxdia^
gonalcs /eu diamccrales pertinent ad fecundarium feu pundum di-
(tancix quid autem fit quadrati alicuius diagonalis linea diximus in
;

Geometricis : iam vc res hac clarior proponemus exempla ex duobus

primis diagrammatis.
Sit in diagrammate 1 1 quadratum P QR
S cuius proicdionem
in tabula fccnographicam inucnirc propolitum fit, habeatque hoc
quadratum latera duo PQ^SR vicrci-bafi perpendicularia, & ex
confequenti alia duo P S. Q,R eidem linex-terrx parallela. Propter
regulam generalem qux diciclineas omnes in ienographia feuplano
Geometrico ad vitrei-bahm perpendiculares , debete in fcenographia
ad pundum Perfpediux principale concurrere, certum cft lacerum
perpendicularium PQ^SR appiarentiam eife in radialibus pE, fEi
apparentiam vero diagonalis P R clTc in diamctrali pF,fiquidera e(l
& alia regula generalis, diagonales omnes quadratorum in prxdido
fitu refpediueadvicrri-bafim politorum, ad pundum dillantix per-
ucnirc,ideoque in fcenographia triangulum prf apparentiam exhibet
trianguli P R S quod eft in plano Geometrico , reterente linea r dia-
p
gonalem PR, portione radialis ry reprxfentante perpendicularem
R S, latere vero P S quia fitum habet in linea-terr.T remanente com-
muni vtriquc,icnogtaphix fcilicetic fccnographix,
lam vero vc habeatur totius quadrati proiedura,pcr pundum r du-
catur parallela rq hxc radialem p£ eodem in pundo interfecabic
E ij

Digitized by Coogie
)6 THAVMATVRGI OPTICI
ac diametralis t F, idcoquc ex pczdic^ta radiali abfcindet portionem

fq pro apparentia latcru perpendicularis PQ,ipfaquc erit apparen-

tia lateris QR
quod eft in plano geometrico Une* terr* paralklumi
Eft enim etiam nzc proie^ionum in tabulis rc6Hs £e planis rc^a
generalis, Uneas«mnet in plano Geometrico vittel bad paralltias,
in fccnographia remanere ubi inuicem & eidem Vitroi-baii paralle-
las )fed Wcdemonftrabunrur poftea fuo loco.
Aduerte iiiterim nos dlxilTe quidcmhancplanorumfcenograpiu^
ce deferibendomm methodum nihil elTc aliud , quam quadratorum
diminuendomm praxim, qu* latera duo habeant Imcae-tcrrc paral-
lela ) non propterea femper dTenecedarium hzc quadrata integra in
ciistmoidi operationibus exprimere, fed raediam-tannun illorum par-
tem vt pluntndm ropponi^ triangulum nempe irofcelcS, cuius latus
vnum eft in linea-icri* , alteram ipfi perpendiculare ) ^ud veto
uo fubtenditur angulus re^s diagbnalcra quadrati lineam rc-
?tit.
Propolitum fit, exempli caufa, apparentiam punAi A io primo
diagrammate reperire non erit neccUatium quadratum integrum
;

D O AC figurare, fed media tantum illius pars nic fupponitur,nem-

e triangulum irofccles D C A, fupponitur Inquam , quia neque ai>-
fblute opus eil illud deferibere , modo tria habeantur angulorum il-
Ims punAa, quorum pririium eft in obicAo propofito^ nimirum
punAum A ialrcrum in C fuper vitrci-balim, viai a primo perpen-
dicularis cadit AC i tertium vero innenitur ftamendo aheituti cir-
cini pedem in excremo perpendicularis punAo C quo tangit vitrti-
bafim, altero in punAum A extearo,ddcribendo arcum cnculiAD
qui eamdem lineam-terrz pertinget in eodem punAo, in quo tan-
geret diagonalis AD. quod videtur clTc facilius maiufque expedi-
tum ad praxim ,
quam Ci ncccffario ducenda tSct ipfa diagonalis
AD.
Sed nec alioqui videtur opus Ipfum delineare circuli arcum,
effe

ii quidem alque eo quod deferibatur , longitudo perpendicularis

CA re Ac potefi in linea cettz a punAo C in D transferri &
, idem
punAum lignare pro diametralis origine, quod (ignaret arcus A D;
tyronibus tamen huius artis confulcrem hos circuli arcus femper li-
gnate delineare quo minus operationes fuas confimdant, facilinf-
que dignofcantcuiurcunquclincz radialis auc diametralis ortum St
originem , (i quidem mutua illatum intcrfcAio in fccnographia
punAum refert fcu denotat a quo ambz originem duxere; quem-
admodum radialis r E & diamcicahs d F in fua interreAione appa-
rentiam lignanc punAi A plani Geometrici , quia ab eo originem
trahunt, radialis quidem mediante pctpendiculaci AC» diametralis
vero per arcum circuli A D.
Noundum quoque eft, ecianii perp^dicnlarium longitudines
per circulorum arcus in omnibus faifce ngurii i nobis fere femptt
 LI BER PRI V S, j7 M
ad Ixuam transfcnmtur in linea-tcrtz , vt in primo & fecundo dia-‘
grammate ptr arctis A D , & N , QT
j R P > liberum tamen ciTcAt

mditferois qua ex parce cransfcranctic > iiquidcm 6c ad dextram Sc

ad btiiara eumdem ftmper in bperationibui eifedum obtinebunt,
(i modo in contrariam a pun&o diftantiz partem ducantur , cuius
fecundari) pon Ai collocatio coniideratur refpc Aiue ad fitnm princi-
palis i Etenim fi punAum diftantiz clTct ad dexteiam in F, vbi re-
uera illud conftituimus , ducendi lunt ex perpendicularibus arcus
circulorum ad vitrei- bafim verfus Ixuam ipfms partetri G : (i vero
ab alia ptimari) punAi pacte ftarct, tanctim ab cd diifituih ih l-cua
parte, quanmm F cft in dextera ( quod iufte eifet in pnnAo vbi ii-

nez V & L produAx concurrerent) tunc fortnandi eilcnt arctis cir-*

culiad perpendicularium partes quz rcfpiciunt verfus dexteram H,

loco V. g. arcus QJ figurandas eilet arcus Q.S; vnde eduAa diame-
tralisadfuppofitum diftantiz punAum V, idem prorfiis efficeret, ac
diametralis rF, fcilicet in fuacum radiali pE intccfeAione punAum
f
(ignaret,pro apparentia fcenographica rcquiilta punAi E, quod
cft in plano Geometrico.
Maius tamen em & commodius, vbi figura debebit ex obliquo
l^eAari punAum diftantiz Icu fetundarium fignrz potius eflc vid>
,

num quam magis diftatiS ab ea exempli gratia t}uia quadrarum

; ^

P Q,R S cx obliquo debet Videti afpeAd, Vt denotat punAum pri-

mariam E melius erit punAum diftantiz in F propius ad figuram
,

coUocarfe, quam illud ih cencurfu linearam L 6c V lengiUsifigii'

ta ftanieic i hac enim ratione fietvc linez tum radiales tum diami-
trales in contrarias dn Ac partes fuarum interfcAionum pun Aa ma^
lius notent Cc faeilitis diftihguant patet tx propofito diagtamtiia-
;

te & experientia melius adhuc innotefcct:

Ex his rcAc poteft intelligi quomodo in deferibendis fcenogra-
phicc polygonis, immo Sc cuiulcunquc generis figuris glanis hori-
zontalibus, huiufcc methodi praxis inftitucnda fit; Verum' vc &
demonftracione firmentur tilm <a quibus hxc propofitio innititur,
tum alia quzeunque de planorum aiminutionc cnunciata & enun-
tianda, proprius nic mihi lotus ridetur proponendi fcquentia Lem-
mata & Theoremata.

.
PROPOSITIO SECVNDA.
Lemma I.

/n«r AD tr CE rtflai lineat parAleUsfdiu linea A E DC

mutui ficent in B dmi ita ^e Ai ad BE, w tfl DB odBC.
N ttiangiftiscnimABD,EBCangttlut B A D, angUlo BEC,
I & angwus BDAangub BGEeft «qualis per a<i'pri<fli£Icm.
E iij
 ; ,

5* THAVMATVRGI OPTICI
albulus autem A B D
angulo E B C dl zqualis per 15 ciurdem primi
Elim. zquiangula igitur funt ipfa rriangula ABD, vnde £BC
per 4 fexti Euclid. proponionalia funr ipforum latera, quz circum
zquales angulos cxitlunc vt igirur A B ad B
; , tta cii D bB ad B C
& altetnatim fcu permutando per i< quinti Elem. vt AB ad BE,
ita D B ad BC :inter duas itaque redtas lineas parallelas AD, CE,
duarumreftarum linearum
AE , DC fccantium fc in
pundto B, fegmenra AB,
BE , D B B C funt pro-
portionalia i fcu vt c(I AB
ad B E , ita cll D B ad
B C , quod erat demonftran-
duro.

PROPOSITIO TERTIA.
LemuaII.
Ifuer AD & CE n^las linc4s foralleLu , iua rtilte line* AE & DC fe
nmtuoftem in B : Meo vt ABad BE,Vel\tDB ad >

BCyitaeffe AD adEC, ^

N eodem enim diagrammate quia,vt oRenfiun eft in lemmate

I prxcedenti zquiangula funt triangula ABD, EBC,emntin iis
per 4 fexti Elem. homologa illa latera quz zqualibus angulis fub-f
,

tenduntur ;'igitur quemadmodum D

B ad B C . liue A B ad B E , ita
fe habet A D
ad E C, fiquidem lineis A D, E C aequales anguli in-
fiRunt ad communis Interfcdionis pun£him B conHimti quod
,
oportebat demonflrari.

PROPOSITIO Q^V ARTA.

Lemma 111 .

ImerduasparAUlasrellas lineas AD ,C,Ediuere{lalinea A E,DC,m«t;w ^e

imerpeent ad punflum B ; per communis autem interfrfhonis fignum
B, agatur F G \tqmtjue, qua parallelas AD CEJecet in
F &G : dico itaejje KE ad ED ,\>tejl EG adG C.

Qmangulafunt enim triangula AFBipllEGBi & DFBipfl

CGB, quia per 19 primi Elem. xqualis eft angulus AFB
angulo EG B, &angulus FAB angulo GEB 1 angulus vero ABF
angulo E B G zqualis eft per 15 primi Elem. Euclidis igitur per 4 ;

fexti fimilia funt latera quz circum -Tqualcs angulos confiRunt , ni-
,

. Digitized by Google
 m
liber PMMVS. 5»
miram vt AF ad FB, iu £G ad GB, & alcernatira leu permutan-
do per i« quinti Elcra. vt A F ad EG, ita FB ad G B ; fcd vt de
monftrabatur fuperius quemadmodum fe habet F B ad G B , itafe ha
Det FD ad G C *ergo
quia per ii. quinti qua:
eidem (iinc caedem ra-
tiones, & inter fe etiam
funt ezdcm, erit vt AF
ad FD.itaEG adGC,
uod erat demonftran-
3um.

PROPOSITIO QVINTA.
LeuMA III 1.

Sint AB, C D rtftd litud pdftdltU , (juntimtrfi* i» ABpmi^U A CT

B ; fimUitrr & ' CD pim^ht CF , ED,tta ttmen vr fpdtium CF
dipiAeluED,iitcttmunmnBd i>t>cdAD,BE,AF,BC,&perli~
gmt inttrfeditniim Une* H
G ; dica ippm tffe pmdleUon Une* C D.

Vnt enim vt modo

S demonftratum
fuperioribus
,

ex
ell in

15 &
tf primi Euclid. (Imilia
triangtda AGB quidem
DGE.SeAHBiphFHC;
erit igitur per 4 fexci vt
B G ad GE ,
ita AB ad
DE & i quia «
hypothcfi jtqualis eft E ipfi C F , per 7 quinti , vt D
e(I D
A B ad E,ita erit A B ad C Fjiedper 4fexti ,vtcft AB ad CF,
itt eft BH
ad HC, ergo per 11 fexti vt eft B G ad GE, ita eft BH
ad H
C ergo' per t
i fciti Elem. H G C E lunt parallele
,
,
quod cra|
demonftrandum.

PROPOSITIO SEXTA.
Theorema.
fe h*6et tot* iiii*nti*rm hma *db*rtm ehu inter Vijibde *c diepha/m^i
it* Atitudo eeuU ptper A*mm *d oMtndiiiem hnarinii vifiUilit harit^on-
t*Us in communi fecUone plani opm addUtdd^nati ^ diaphtnL

Rmfqaam ad
P mur , operarptetium
hnios Theorematis demonfirationem accinga-
eft monere Icdorem ftudiofum, quid ftt

Digitized by Googie
40 THAVMATVR.G 1 OPTICI
Unca diftantiarum quid Yifibilc horizontale ,
fublinic &: cnu-
,

ncns.
Lineam ergo diftantiarum appellamus redam compofitain exdi-
ftintia oculi ad diaphanum & diapliani ad vifibilc; talis cft in dia-
,

grammate triccfimo tertio linea reda H E, quat componitur ex da-

pedogramme H O quz vitrei-bafi perpendicularis cft, oculiqueab eo
diftantia , nec non & ex linea O E.pundi feilicet vilibilisE ,ab eodem
diaphano I KLM elongatione.
Vifibilc hotizontalevocabituridquodiacerc fupponctur in plano
horiaonti parallelo, fuper quod &
altitudo oculi conftituetur; huiuf-

modi cft in 5) diagammate lincaE P, furut &

in ptatccdentibus tam

linea EF, quam trigonum E FR, quia iacent horizonti parallela in

plano horizontali ABCD, fupraqttod oculi altitudo confticuitu*

GH.
Sublimia vero obieda feu vifibilia ,fiue punda , fiuc linre , fiue fo
-

lida lint, vocentur ea qua: fulcro aliquo perpendiculari nituntur &

quorum bafiseritin horizontali plano, vtfunt partes fuperiotes cubi,
xdihcij vel turris alicuius non prominentes, vel etiam line* alicuius
horizonti petpendicularispundumfuprcmura.
Cxteia.deniquc appellentur eminentia , quibus nullum fulcrum
ierpendicularc fubcrit, quales liint arcus falligiorum , capitella co-
fumnarum , omnes prominentes c*laturx,& in diagram matis fequen-
fcd
tibuc folidorumftcllatotum vertices feu pyramides prominentes >

ad propohtioncn» noftram.
Dico igitur, |ex propofito diagrammate plano
jj inTabula t. fiin

horizonti parallelo ABCD

iaceat vifibilc horizontale pundum E,

oculus item G praedidoplano pcrpcndicularitct in(lftat,pet lineam

GH i autem & vifibilc pundum E , tabula feu fcdio IK L\A
intef illum
etiam adrcdosfitfubicdoplano jitaefle altitudinem oculi G H>ad
O N altitudinem perpendicularem imaginis vifibilis horizontalis in

communi fcdionc plani optici GNEO H ad illud deftinati, & diapha-

phani K L M, vtlcliabet tota diftantiarum linea HE, ad partem eius
1

inter vifibilcE, & diaphanum I KL M

comprehenlam E O.
C^uia enim G H reda eft ad planum A B C D , ad
illud quoque re-

dum eft planum G H E per illam dudu ex 18 propofitionc ii Element.

& rurfus.quia tam diaphanum IKLMexhypothefi.quamplanum
GN EO H ad redos funtipfi plano horizontali ABCD, communis
illommfedioN O 6e ad redos eidem plano angulos erit,pcti 9prop.
eiufdemiiElcm. quare lineae G H, N O parallelae erunt inter ic per 6.
vndecimijvndcper i fexti linea N O ptopottionalitet fecabit latera

ipfius trianguli GHE ; aequiangula igitur emnt per fexti triangula

5

G E H ,N E O & per 4. eiuldcm proportionalia erunt coram latera;

,

Ergo vt fe habebit H E ad O E , ita G H ad N O i videlicet vt tota di-

ftantiatum linea ad partem cius inter vifibilc Sc diaphanum ,

ita altitu-
horizon-
do oculi ad altitudinem perpendicularem imaginis vifibilis

Digitized by Coogle
 liber PRIMVS. 41
talis in communi fcdionc plani optici quod ad illud dcftinatnr, dc

d iaphani,quod eracdcmonftrandum.
Idem prorfus 6c ca4|m ratione dcmonBrabitur in triangulo
GXH refpe(Shi vifibilis horizontalis pandi X,iirdcm poHcis vc
prius, etiamn dapedogramme H Q.ipfam vitrei-bafitn fcudiaphani
Sc plani horizontalis cui perpendicularitct infidit communem fc-
dionem ad redos non fecet vt in i par enun, quoad hoc , vtro-
bique ratio eft, patet

COROLLARI.VM PRIMVM.
IHat vttota didantiarum linea ad partem eius, quxed inter ob-

S &
iedum vifibile diaphanum , ita altitudo oculi ad aliam lineam
habebitur altitudo perpendicularis imaginis vifibilis horizontalisin
communi fedionc diaphani & plani optici ad illud dcdinaft i Tcd de
bis fufius in fequentibus vbi agemus de praxi.
, .1

COROLLARIVM SECVNDVM.

H
ioiita

felas: fit
inc etiam fequitut ,
quod fi oculus parallelas quafcunqae
neas videat qux etiam vitrei-bafi zquidident, uncas in pro-
fedione apparentes fore interfe Sc vitrei-bafi Sc ipfis paral-
cmm ,
exempli causa,m propofito diagrammate <3 linea
li-

£X
vitrei-bafi M L parallela cius autem in fedionc propofita fubiedo
plano creda IKLM imago NR, communis nempe fedio dia-
,

phani prxdidi IKLM,& plani optici fcu radiofifub quo linea

confpicitur E G X quia ex demondratis in hac propofitionc pro-
i

pter lineas NO.RQilinez GH parallelas, vt fe habet H E ad O E,

nec non H X ad ita cd G H ad N O & R
, Qj_ item G H ad
R X, nec non GE ad NE vnde per 17 quinti, vt GN adNE,
;

ita G R ad R X ergo per i fexti Elcm. parallela ed linea N R

; li-

ne* E X ergo quia ex nypothefi parallela ed O Q^itrci-baCs

i li-

ne* EX, parallela quoque line* N R, fiue ida huieper 9 vnde-

erit

cimi Euclid. quod erat dcmondrandum,& fimiliter de alia quauis

parallela vitrei-bafi, cmfquc in diaphano adumbrata imagine de-
mondrati poted ; vnde Sc fit manifedum

COROLLARIVM TERTlVM.
I dat* cuiufuis line* vitrei-bafi parallele, cuius imago in dia^
S phano requiritur,
bretur, per propofitionem
pundum vnum aliquod in fedionc adum-
primam huius libri, lineam per huiufmo-
di pundum dudam line*-terr* parallelam
,
propofitx parallel* in-
tegram apparentiam repnefentare, vt in diagrammate 111 Sc IIII
in Tabula5. fi proponatur adumb^da fcenographice in diaphano
 ,

THAVMATVRGI OPTICI
imago Unex A M
> certum
cft , iouento per citatam ptopoGtionun

primam pun£to a quod extremum icDogcaphix pundum A te-

prefentat, lineam 4m per buiufmodi pu^um du£lam vitrei-baA
parallelam, totam lineam A M m fedtione rcprxrentare',fed de his
plura ijQ fequentibus.

PROPOSITIO SEPTIMA.
• «

T HBOREMA.
i

Lined redit ^lu in ienograBhU ad vierei-balim ferpendicidarei iaceiuinglaito

hon;^tmi faroMa ftidtmwr ormet m fcemgraphU ad principale fen
primarum perfpelhua pW/am concurrere.

X%oc Theoremate,
E
vnde quamUis vniucrfalius cnunciari
vt iam monuimus, pendet magna ex
parte traditus a nobis Iccnographicz delineationis modusi
8c demonftrari poflet Ii-

neas omnes in ienographia parallelas inter fc, quz cum vitrei-

bali polTunt conucnirc ,
videri in tabula feu Tediione (imul con-
currere in vnum pundhun xque altum fupra planum lineis pa-
parallelum, vt e(l oculus , quod certe ptopobtionem etiam
rallelia

oo&tam complc^etctur Quamuis inquam poITct buiufmodi

,

Theorema vniuerfalms proponi, & demonftrari, nihilominus quia

ad huius noftiz methodi inceiligentiam 6c prazim non eftabfolutc
ncceflatium, in qua pro inueniendis fccnograpbiz pundlis adhibe-
mus lineas ex ienographia ad vitrci-bafim perpendiculares, ex qui-
bus poftea radiales educimus ad ptimftum concurfus (iuc primarium
in tabula , ideo ad rem noftram magis accommodate breuiter pro-
babimus veritatem & certitudinem praxis illius, dum propofitum
in titulo demonftrabimus.
Ptitno igitur in diagrammate ;; fu tabula feu fc£tio IKLM,
oculus G
ante ipfam direiftc conftirotus, eiufque altitudo GH, ita
vt dapedogramme H O ipfi vitrci-bafi M
L lit perpendicularis ipla ;

quoque EO linea: H O in direiftum ^fita & vitra fedfionem ia-

cens in plano horizontali , vittd-bari perpendicularis erit : iam a
pun£lo G
ad tabulam ducatur GP
horizontali plano , immo ipfi &
HO parallela, idcoque & feiftioni perpendicularis per g.vndecimi:
hzc in P defignabii punflvm primarium feu concurfus, ex illius de-
finitione fuperius allata; conneftantur autem redlis lineis P, E; O G
quia GP, EO
funt p^rallel*, erunt E , G O
P qua: ipfas coniun-
gunt in eodem plano per 7, vndecimi, quate radius vifualis GE
Ihb quo confpicitur pundlum E, ipfam lineam P fccabit ; fecet O
vero in N
; ergo
in N
apparebit pun<ftum E ; nimirum vbi radius
opticus G
£ per rem duAus ipfum planum transfigit , ex duodeci-
mo axiomate; Ergo pimftuniE quod in ienographia (itum habet in

Digitizod
 LIBER PRIM VS. 4/
Unca ad vitrci-baCm perpendiculari, apparet fceflogtapl»icc inline*
qur ad priraarium perfpe£liu* puniSbum tendit, quod demondrari
oportebat.
Sed maior videtur elTe difficultas alteriu^line* XL ,
qu* etfi vi-

trei -bali perpendicularis e(l ,

non tamen ed dircwle ante oculum
condituta, fed ex latere fpeidanda obiicitur, quantum ed fpatium
V. g. O
L lateris quadrati : demondratur tamen ipfam in lo- &
(dionc apparere in linea quz ad idem punAum primarium con-
currit ,
quod & de quacunque alia (imiliter perpendiculari intcl-
ligirur.
Sumatur enim in ipfa punidum X ,iunganturquere£lis lineis G X,
P L certum ed , ex 9 vndecimi, parallelas elTc inter fe G P , X L,
i

quia vtraque lincx £ O cd parallela igitur & ipfas coniungentes

;

G X , P L in eodem funt cum ipfis plano, per 7 eiufdcm vndecimi

Elera. Ergo fe fe intcrfecabuncrintcrfeccnc autem in R ; igitur quia
radius opticus G X per punidum villbile X , du^us ipfura planum
attingit in Riin ipfo pundo R apparebit pundum X. per axioma
duodecimum > Ergo in linea L P quz ad primaiium pcrfpediuz
pundum contendit, quod & Gmilitcr de quouis alio pundo in li-
nea LX conlUtQto demondrari {>oted: vnde patet propolltum : fed
6 alio modo etiam Geometrice idem probatur.
Sint enim linez red* in icnograpma vitrei-baG L perpendi- M
culares EO, X L quz etiam fupponantur inter fe zquales.quia ex
hypothefi quadtatum ed O
E X L quod duo latera E , intet O XL
fe parallela obtinet vitrei-bafi perpendicularia, ideoque reliqua duo
EX, O L eidem vitrei baG & inter fe quoque parallela per ;3 pro-
poltt primi Eucl. immo & ipG linez N R zquididantia, cx demon-
dratis in przccdenti propofitione -,
quare per t fexti Elem. fimilia
erunt triangulaEG X,N G R,ideoqueper4ciufdem,ytX GadGR,
itaed EX ad NR.Tcdcd maior XG
qua GR, ergo & EX Gue Lipli O
zqualis ,
erit maior quam NR,8c ideo linez ,LR produdz ON
aliquando conuenient, nempe in K.quod efle principale pun^m
pcrfpediuz feu primarium probatur hoc odo. m
Sunt enim cx demondratis fuperius Unez L, R ipG E Sc O N X
inter fe parallelz quare ob triangulorum O P^,
,
P R hmilitudi- N
nem, erit vt LP ad PR, ita L ad NR, O cum ht ipfi &
L EX O
zqualis, ita (c habebit ad EX , NR
ficut d habet L ad R, pot O N
7 quinti,
Elem. fed quam rationem habet E ad R , ?amdem X N
habet XG
ad GR, & quam rationem habet L ad N R , eamdem- O
habet LP ad PRicrjt igitur per ii quinti LP ad PR,vcXGad
GRi& diuidendo per 17 quinti, vt XR
ad RG, ita LR ad RP.
Ed autem anmlus G RP angulo XR
L zqualis per 15 primi Elem.
zquiangula mt
igitur triangula G R P, X R L, per 6 fexti Elem. &
angulus P G R angulo RX
L zqualis, immo etiam angulus G P R
iph XLRvnde pef a 7 primi Euclid. parallela erit PG ipfi XL}
i

F ij
44 THAVMATVR.G1 OPTICI
te qnia iictc X L ,in plano horizontali A B C D Unca G P, ab akka-
,

dine Oculi GH, ad tabulam IKLM dircde Sc orthogonalitcrpci'

tingens horizonti parallela, punftum primarium dehgnabit in P,cx
dchnitione illius (uperi^ altata i ergo ad pundlum primarium ter- '

,
minabitur tam linea ON quam LR. cum ipfa concurrens 'ambx
radiales ex perpendicularibus vitrci bafi cdu&x, quod demonlhari
oportebat, & fimilitcrde quaois alia advittci-bahinorthogonalitcr
pohtain plano horizontali dcmondrarifacilcell.

COROLLA RIVM PRIMVM.

X demonftratis igitur in duabus przcedcntibus propofitionibus
E (exta& Optima ^s apparet vedus 8c certitudo huiufcc modi
operandi in delineationibus icenographicis; quoad obie£Ia horizon;
caliaidato enim quocunquepundo vifibili eiufmodi ,fi ab oo ad vi-
Ctci-barim perpendicularis educatur, Sc ab illius iatetfcdione cum
vhrei-ba(i ad pundum perlpediuse primarium radialis agatur ; (Imi-
pundi a vicrei-bafi diflancia in ipia linca-tenz (igne-
liter Sc ipfius

tur, vt monuimus, Sc ab ip(ius termino ad pundum (orandanum

«liamctralis, educaturi certum eil: ex demonibratis, propofiu pundi
imaginem in ipfa tabula, vbi fe le radialis fle dianocttalismumo intet-
fecant rede adumbrari.
Refumpto exemplo ini diagrammate Tab. 3 dato pundoB,di(^.

polhifquc fle completu cstent, vediximus in Corollario primo pro-

poTiuoais primae, dico iphus imaginem fcenographicam in fedhone
in pundo B apparere, vbi nimirum radialis m £ fle diamctralis nF
femutuo interfe^t primo enim ceinim eft ,ex hac propoheione,
;

pundi illius B imaginem in Unca mE radiali apparete i quod autem

Appareat in pundo ^vbi illam diamctralis nFintcrfecat, probatur;
^uia cum pundum vihbilc B direde ante oculum condituatur, ra-

nitionibus ivndc (I fccecur diametrali » F , italc habebit EF ad m»,

vt cd Et ad im pa fecundum lemma huius ; ergo per iS quinti

Euclid. vt fehabcm{ E Fm», linea videlicet diftantiarumad mnpar-
tem illius inter vifibile fle diaphanum,ita fe habebit Et, im «qua-
lis altimdini oculi, ad tm ; vnde patet ex propohtionc fexta huius,

.pundum t in fedione clTc imaginem apparentem pundi propofiti

B, altitudinemquc cius perpcnmcularem in eUaphano ciTc m b, quod
erat dcmouftrandum;
Idem demondtabitur fle eodem modo, rcfpedu alterius cuiufuis
pundi, V. g. pundi Q_ctiamh non omnino direde ante oculum
llatuatur,fcd paululam ex latere confpiciendum obiidasur, cuius ad
inueniendam fccnographiam dndis radiali a E, nec non diamena-
li rF, adaque per communis ilkium interKdionis ftgnum linea

Digitized by Googl
 : LIBER PR.rM.VS.' VA r ^
. '4J
^Y.&victci-bifiCctinde hoiiEontaJi perpendicnWi^fKuin c{Tc lo^

cum imaginis apparentis pundi Q£ic promtur. Primo enim appaze-

P E, cx dcmonftratu in hac propedi*-
rc debet pundhim illud in radiali
tione ; deinde cum per tenium Icmirn hiiius^ ita le habeat F 4, ad

4 E, quemadmodum TY
ad YP, edam permutando vt F.4adT Y,
ita erit Y
4E ad P, & quam habet rationem 4f , ad ^Y,camdcm
quoque obtinet 4F ad YT, fle 4EadYPpcr lecunduin lemnia
huius ifcd per 11 quinti Euclid.vt eft F4 ad T Y
,ita elt FE adT Pj

E rgo per 11 quinti, qu* di ratio F E ad T

P, eadem eft ^jzdqY,
ergo etiam componendo per 18 quinti , vt fe habebit F E P com- T
polita CK diftanriis, ad T
P liue PQjliftantiam pundFi vifibilis a
diaphano, ita etiam erit4 Y perpendicularis vtrique parallelK, ni-
mirum vitrd-bafi Sc linex horizontali , ideoqoc aiqualis oculi alti-
tudini, ad«Y altitudinem icilicec perpendicularem imaginis requi-
(it* in vifibilis Q^vnde patet verum eflcipfius lo-
diapnano pun£Fi
cum in fccnograpnica delineatione per 6. propofitioncm huius li-
bd & (imiliter de quouis alio pundo viubili horizontali dsmon-
,

ftrari diiEdle non eft.

'
'
f ^ '

COR.OLLARIVM SECVNDVM. ’

/ *

Inc cdiam patetquod iam monuimus, diametraIcsonmes,l«i

M quz a quadrati diagonalibus nafcuncur, ad pundum difl^.-

locundarium pertmere ; cum enim, cx detnonftnttis in htc
propofidone, pundum f fit imago fccnographita pundi Q,quod
eft in ienographia, linea duda parallela rcprcfcntabic lineSQ. R,ik
corollario fecundo propofitionis (cztx 1 fcd etiam radialem S E in.
terfecabiCiper 4. lemma prccedcnsinpundo r angulo quadrati, cu-
ius apparentia fccnographica inuenta eft per interfedionem radialis
qux adpundumpimad«mpccdnet,&diamecralis quz ad fecunda-
rtumdirigttgr, vt pacet, quod probari oportebat.

PROPOSITIO OCTAVA.
ExemfU ^udddm ad faciliaftm hmufee methtdi inettUgenuam ^
frmtiiH nchiieTt.

Rimum erit diagrammate Tabuht. j.tnangnll cqtub-

P teri A B C D
in tertio
fimiiisprorlus illi quod adhiberetur pro ienogra-
phia tetraedri rupet vna fuarum bafium, vel aliquo folidorum an-
gulorum perpendiculariter pofico, vt de eo agemus libri huius pro-
pofitione vigefim* tertia: illo igitur deferipto in jdano Geometrico
cum tanta a vinei-bafi difiantia, quami voles illud vitta tabulam
videri; ab omnibus extremis illius pondis ABC, medioque D, duc
perpendiculares Bt, DCa> A),pofitoque dcindo altero cirrinipe-
F iij

Digiti^sd by GoogK
 « TH AVMAT VR GI OPriCI
4e in vitrckba/ifi^iet^pun&a tixt^^vbiadnncdid^r perpendicula^
av(krCTibearensciraiiu()paro^uram,vC 43m duitnuspun^o div
Almtueopp6(ltas .-vt-lucpouto a dextris in F diftaatia; pando duccn* ,

iMud hrottiti aecus eiixpliad vierciri>afitn verfas G , iignabuncurquc cb

fiTis iitd^feu notis quibus digoatx Turic perpendiculares, a quibus

«coccduufciftatuco', exempli gratia, altero cirdni pede in vitcci>ba(i

liiperpandumi cmodxit extretnam pcrpcndiailaris Bi,alceroque
protenib in B , deferibetur adfiniftram circuli arcus qui in ea parte
qua tangit Vitrei-baiim iniignietut eadem nota i pofito Arp ilitcralte*
;

ro cirdni pede in pundo v extremo perpendicularis t , primum PC

interuillo Dt fictarcus circuli qui in extremitate qua tabgit vitrei-ba*
funeademnotaAgnabiturx,ait que Dxi deinde eodem centro, in-
temallo vero a C, alius quoque defcribacur ourculiaicUsqui & ipA; in
<o,in quo tangit vittei-bafim, extremo fignabituc namero x , quia
nimiram ifti duo circuli arcus ab eadem nafcuntuc perpendiculari
-Agnata i. .

.Idem prorfus Aer ad perpendicularem A),pofleaque ab extremis

perpendicularium omnium radiales ducentur a dpundumprimariumi
ab exrremis vero arcuum circulorum diamccrales ad pundum di •
ftantue fdu rccundatiUm,&vbi fe fe mutuo uiterlccabunt,quzlibcc
nempe diamctralium cum ea quz ipfi coTrefpondct radiali, Agnen-
iur pundi figune principalia, qux per duAnodi debent interlcdio-
xies inueniri, vt fu£cicntcr probarum & demonih-atum ex anccce-
rdentibus propofitionibus fexta & fepcima.-in interfedionev.g. ra-
idiaks 1 E, & diametralis i F , debet AgnariA, etitque apparentiaUeno -
graphka pundi B plani Geometrici, a quo procedunt pcrpendicu-
.bris B I , dc arcus circuli B i, ex demonftratis.
. Similiter omnino debet fieri ad omnes alias lineas , & poilquaiu

.
per mutuam earum interfedionem inuenta fiierint extrema omnia
.figurx punda fcenographica, redis adinuicem iungantur lineis eo~
dem ordinequo fune in plano Geomccrico.-inucntisv.g.per radialium
& diamctralium intericdionem fcenographicis pundi abcd,tc(kx
ducantur linex ab in a ( in c, a r in 4, & a pando centri d ad
angulos omnes 4^c, (icque habebitur fccnographia trianguli ABCD
vt patet ex demonfirads.
Szpe pccurrit nimiam linearum muldtudinem operationes ciuf-
modi facis implicare & confuAonem iniis parere non minimam, in
figuris maxime multangulis, qu.« propter angulomm multitudinem,
plurimas quoque, A carum apparendam fccnographicam velis in-
quirere, expoicunt lineas & arcus circuli, vc parebit inferius : dixi-
mas autem eas diagonales feu circuli arcus, nec non perpendicula-
res qux ab eodem plani Geometrici pundo originem ducunt eo- ,

dem quoque Agnandas cataderc, vt cognofeacur qux abiis ad pun-

da
petfpediux ducuntur radiales dc diainettalcs, debere in fua in-
.tuledione talis pundi apparentbm exhibere. ,
’

Digitized by Googie
 L 1 B E R PR 1 MV S.
4^
Venim ad vitandam magis confufionem, commodum (atis cxi-
fUmaui pcqMadicularium omnium notas, vt nos hic fecimus, fub li-
nea-tctrea lignare , arcuum vero circulorum caradlcrcs fupra eam-
dem lineam annotat^', hinc enim hct , vt facillime cognofcacut ab
omnibus ponftis qux lignata funt infra vitrci-baltm, radiales clTo
ducendas ad pundfum princ'ipalc, vc in tertio diagrammate a pun-
Ais I, a , ) i a punAis vero qux notas fuas habent fupra vitrei- ba-
fim, diamctrales ad fccundaiium feu dilfantix punAum duci debe-
te, vt in eodem diagrammate a pun Ais i , i , a , j .*

Cutn videbuntur etiam duo circuli arcus eodem caraAere infi-

gniti, hinc colligetur pcrpcndicularan,a qua procedunt, feu potii»
illius radialem in duobus debere locis fecan, fie duo in iis ituerlc-

Aionibos fccnographix punAa exhibere: in figura trianguli propo-

fiti V. g. arens circuli D a, C a, radialem a £, debent in duobus Io-

cis interfecarc duoque in ea punAa notare, alterum quod referet

#
trianguli apicem C, alterum centrum ilUus D, quia nimirum in ea-
dem lunt reAa linea qux vitrei bafi perpendicularis cfi i vnde & ip-
forum fcenographia in eadem radiali debet inueniri, vt demonflra-
tum cft in propolltione feptima huius libri.

Si contra in idem punAum linex-terrx duo diucrfi cadunt arcus

circuli ,
proptereaque idem punAum fupra vitrei balim duobus in-
figniatut notis feu caraAeribus diuerfis,
vt in quarto diagrammate
quadratum tefaente in Tabula tertia, qui a perpendicularibus a & j
nafcuntur circuli arcus in idem incidunt linex-terrx punAum ligna^
tum fupra eamdem vitrei-bafim numeris t &
) ; hinc certum erit

diametralem qux ab hoc punAo ad punAum diflandx progredie-

tur debere duas prxdiAarum perpendicularium radiales fecare,& in
fuacumiis inteticAione duoftgnarcpunAaifecando nimirum radia-
lem oE,fignatepun61um miinfua vero cum radiali) E incerfeAione
punAum n, vnumquodquehmilc fibifimilique in plano geometri-
co (ignacura caraAcre rcprxfcntans.
At fi in idem vicrcl-bafis punAum firaul incidunt perpendicularis
& arcus circuli, proptereaque notetur idem punAum caraAeribus
fupra & infra eamdem vitrei-bafim ifignum cil ab hoc punAo ra-
dialem ad punAum principale &diametialcm ad punAum diftamix
effeducendas, vt apparet in eodem quadrati diagrammate, vbi fi-
gnator idem punAum fispra vitrei-bafim numero i , infra vero nu-
mero ), <piia in illud inddit perpendicularis N ) , cUm arcu circuli
P propter qux ducendx funt radialis ) E ad punAum perfpcAi-
ux primarium, ncc non dilmetnilis s F ad fiscundarium.
 4« THAVMATVRGl OPTICI
COROLLA RIVM PRIMVM.
X prxnotacis Sc ubfccuatis non arbitror clT^difEcilc apparentiam
E quadrati kenographicam, qualis dcfcribitur in quarto dia-
grammate, inucnire immo &: idem facile pra:(lari polTe exillimo
i

circa quzcunquc polygona regularia 6c irregularia redfis lineis com-

prchciifa, eaacm prorilis methodo quam pizfcripfimus, in iis pro-
.. cedendo, quapropter nihil fuper iis amplius dicendum nobis vide-
tur :id tantummodo tyrones huius artis monitos velim, in his mul-
tum valere (icut & in aliis artibus Bc fcientiis experientiam Sc vfum;
quairtobrem qui breui aipiet huiufce methodi cognitionem petfe-
aam obtinere, debet in piaxi frequentius verfari &aniduumfcptz-
_ ftare;ficenim fiet vt operando ex fe multa inueniat,quz didlisopc-
" rationibus commodum, facilitatem & compendium hnt allatura.
Veriim cum noftti fuerit confilij methodum aliquam generalem
ro fcen^raphice delineandis omnis generis figuris planis tradere,
E anc prznrripfimus vt optimam, etli pro quibuldam figuris in par-
ticularicommodior aliqua & fottaflls expeditior potuiuet proponis
fed facileerit aJinuenire, iis maxime quibus generalia pcrfpc£fiuz

theoremata non erunt incogniuscumlcient enim, quod demonftta-

uimus in fexta propofitione huius libri, omnes lineas quz funt in
plano Geometrico vittei-bafi parallelz , eidem & interfe in fceno-
graphia manere parallelas , videndo puncf a A B tertiz figurz & pun-
ctum M quanz in eadem exllare hnea vitrei-bafi parallela, conclu-
dent reperta in a apparentia fcenographica pun^i A Geometrici
.
plani, duAu parallelz inucniendam elTc fcenographiam trium
puhi5Iorum A B M
,
dum fcilicet ipfa parallela fecabit radiales ab iis
ortas, nec opus erit circuli arcus dclcribeic, aut ab iis diamctralcs
ad diflantj^ pundum perducere. .
,

COROLLARIVM SECVNDVM.
Nde etiam fiet manifcRum, vt in hac methodo habeatur fcena-
I nographia pauimenti
vitrei-bafi parallela, qualia
e quadratis compofiti,
umt quadrata
quorum latera fiae
in quinto diagrammatein
Tab. } delineara, non c(Te necelfariiim ienogtaphiam fcu plantam
eorum Geometricam prius deferibere , fed ad hoc fuSccre datam
quadratorum in vno eorum latere magnitudinem tones in vi#ci'
bafi annotare , cj^uot volemus quadratis ipfius pauimenti latitudi-
nem contineri hic, verbi gratia , pro pauimento quinque quadratis
:

lato, quinquies quadratorum data magnitudo (latuitur fuper lincam-

tertz in punAis i, a, j, 4, 5, a quibus poflea radiales ducendz
cmnt ad pundfum primarium E.
Qpantum ad longitudinem feu potius profunditatem pauimentis
determinata

Digitized by Googie
 L I B E R P RI M V S. 49
determinata quadratorum ,
quibus contineri debet quantitate icu
numero, v. g. quadratorum quinque, vt longitudo latitudini fit
fit

xqualis,- ab extremo quinti quadrati angulo ,tbi cft punftum a, du-

catur diamctralis ad drllantix pun6tum P, h.rc erit ac F i iam (i per
ea pun6ta in quibus fingulas radiales inteclccat, p^rallclz ducantur,
cerrum cfl ex dcmonftratis in propolitionibus antecedentibus fexta
& feptima, inuentam e(Te perre^iHimam dicti pauimenti fccnogra-
phiam, non minus quam (i confttu£lum fuiiTcc planum Geometri-
cum illius, & a quolibet punfto perpendicularis du£ta & arcus cir-
culi fuiifet deferiptus, du^xque at) iis ad primarium & fecundarium
pundtum radiales & diametrales omnes i id etiam fcnlibilitor pater
& ad oculum ex propofito diagrammate fi diligenter infpiciatur:
vbi etiam poterit animaduerti dudta parallela ci,Ci a pundto illius t
diametralis agatur i F , per figna interfedtionum illius cum radia-
&
libus 5 E, 4E, j E, &c. ducantur totidem parallelz vt prius, paui-
menti longitudinem fcu profunditatem quinque quadratis augeri, . .

quodmanifeftumcft ex prxccdentibus, fi lineam ic vt vitrei-bafim,

punilhim primarium E, fecundarium F femper fupponamus quare j

de iis hadenus , vt ad figurarum planamm cutuis fcu circularibus li-

neis comprchenfiirum Iccnographiam gradum faciamus.

PROPOSITIO NONA.
Hmms methodi \>fiun affluaiitnem circa figuras circulares tir alias cttruis

Irneis comgrehenfas tradere,

A d habendam circuli fcenographiam (latuamus primo propo-

fitam efle ipfius icnographiam dclineatam infra vitrei- bafim,
qualis videtur in fexto diagrammate in Tab. 4. figura A
qux diuidatur in plurcs partes quotcunque ad arbitrium i nos hic
BCDEFGH,

totam circumferentiam in ofto partes diuidimus pet odfo pundla

ABCDEFGHiab omnibus deinde harum diuifionum pundis.vt
iam prxfcripfimus pro figuris planis rediilineis, adducantur ad vi-
trei-bafim perpendiculares, nec non &
diagonales fcu circuli arcus;
a pun^fis vero incidentix illarum in vitrei- bafim ducantur ad prima-
rium pundbim L radiales, & diametrales ad fecundarium feu pun.
dium diilantix M,& vbi fc fc mutuo inccrrccabunt,reprxfenAbunt
pundla diuifionum circumfcrcntix icnographicx, eruntque in fcc-
nographia pundla ahcdefgh,cjux fi firma manu curuis iunganturli-
neis4Cumt,Acumc, e camd, &c.pcrfcdlam circuli fcenographiam
exhibebunt ahcdefgh.
Notabis vero in duobus huiufce 4 Tabulx diagrammatis, fccno- *

grapl^ vtriufque lineas curuas non clTc dudlas manu, fcd circino
delinntas , itjgue ob peculiarem quam declaraturi pofica fumus
rationem ; iam enim nihil aliud nobis propofitum cll, quam

Digitized by Googie
JO THAVMATVRGI OPTICI
modum aliquem generalem aiiignarc, quo fcenographice polTis de-
lineare non folum circulos ex quolibet pundlo fupporitOj fcd etiam
cllipfcs fcu ve vulgo *dicunt figuras ouatas, alialquc omnes figuras
planas curuis lineis comprchenfaSjqux poiTunt e variis coni legio-
nibus educi, qua^ omnes per traditam methodum, inucniendo fci-
licet plura circumferentis illarum pundra, eaque iungendo cumis li-
neis facile erit ad proipedlum accommodate, cuius demonfiratiofa-
tis patet ex fupetioribus circa figuras planas rc^hlincas, fiquidem in
nullo alio difFerunt ,
nili quod illamm pundfa fcenographice in-
uenta re Ais, harum vero cumis lineis coniunguntur.
Verum etfi vt plurimum figura circulum in tabula rcprzfencans
fit Ellipfis fcu figuta oUata
, vt notum
qui fzpius verfantur
c(l iis

in praxi t nihilo minus per quintam primi Conicomm Apollonij

poteft Se contrarium cuenirc, quando nimirum Conus fcalcnus fc-
carar fcAinne fubcontraria, tunc enim fit, vt figura circulum in
tabula reprxfencans Iit quoque ipfa circulus perfeAus; vnde duofe*
quentia cruunmr problemata non contemnenda 6c euhofa fatis,
quantum attinet ad planorum fcenographiam. Primum ellidato
citculo in liibieAo plano , data fimiUtcr vilus dillantia , tabulaque
feu fcAionc non folum perpcodicularitcr infifientc ipli plano , ve-
rum etiam Unez a punAo dillantiz per centmm circuli duAx or-
thogonalitet ercAa , altitudinem ocuU fupra planum inuenirc , fe-
cundum quam dclineata dati circuli proieAura fit ipla quoque
ttrculus perficAus. Alterum, dato circulo in fubieAo plano, «ta-
ta (Imiliter oculi altimdinc
,
pun Aum diAantis inuenire, ita vt ap-
parens figura, (iue ipftus circuli fccnogtaphia deferipea in feAionc
ipli plano & linea: per centrUm circuli duAzorthogonalitetcreAa,
ipfa quoque fit circulus perfeAus.
V triufquc problematis tum folutionem apccKmus,tum dcmonlfra-
tionem i Icd quia ad primum nccelfanum m
duabus datis rcAis la-
ncis mediam proportionalem inuenire: ad Iccundum vero, lineam
rcAam inuenire quae cum alia rcAa data camdem habeat propor-
tionem ad aliquam tertiam rcAam fimiliccr datam, quam hzc ad
inucncam; i<kirco dc his duo lemmata proponemus, quamquam
& aUblutc pollint omitti, fiqudcm in decima quinu decima lu- &
ta propofitkinibus includuntur , &
^miliarius explicantur ; fcd nc
plui^ fupponantur in dcmonftrationibus quam qua: ex Euclidcis
Elementis patent , iis prxtnittcmus & alia qusdam ,e quibus harum
propolitionum demoitlhationcs pendent, lit igitut.

Digitized by Google
 LIBER PRIMVS. 5*

PROPOSITIO DECIMA.
Lemma V.

St cumi Imete re{l<t fuhtenJdtur , & tpnc a linea canta ad pilnenfam fer-
pendiatUres dttammrita Je habeant, \t tjuadratum ')tnmp:uiMfpe iffantm
aquale fit nflangula farubtu hafit,qua ah iffa fecatur, contento, diila li-
nea curita, arctdi circumferentia erit.

It curua quzdam linea AFDB cui fubtendatur reda AB fu-

S
, ;

reancur autem in ea duo quzuis punda FD, a quibus ad ipfara

A U perpendiculares ducantur F G,D £,quzquidcin ita fc habeant vt ,

quadratum F G zquale Iit redangulo A G B partibus nimirum baCs ,

ah ipla fcdz contento quadratum vero D £ zquale redangulo

,

A E Bi dico lineam A FD B circuli circumferentiam eireifeceturenia)

AB reda bifariam in C, & iungantur redis lineis FC, DC Q^ia i

igitur AB reda fecatur in partes zquates in C, & in parces inzqu^et

in G ,
per 5 fecundi re-
dangulum A G B vna
cum quadrato G C zcMa
le erit quadrato A C led i

redangulum A GBpofi-
tum cft zquale qiuvaco
F G , quare F G quadra-
tum vna cum ipib GC
zquale cft quadrato A Cs
zqualia autem funt per
47 primi quadrata F G,GC quadrato F C, cum angulus FG C Ecre'
dus, ex hypotheli , ctgo quadratum FC zquale quadrato AC, per
primam communem notionem ; ergo linea A C linez F Similiter C
poflumus dcmonftrare de linea CD
Sc quacunque alia a pondo C .

duda ad circumferentiam ergo per 1 5 dennit. primi A F D circuli cir-

,

cumferentia erit, quod oportuit demonftrarL ;

. PROPOSITIO VNDECIM A.
• LemuaVI. .1
Si cornu fecetur plano bafi pareilelo, tali feftione circHlum exhibebit.

C
quz
Onus
figura,
ex Euclid. definit. 18. vndecimi Elem.
q^do orthogonij rrianguli manente vno latere eorum
redum angulum funt , triangulum conuertitut quoad
circa
eft comprehenia

rurfiis in eumdem reftituatur locum, a quo moueri czpit, qualis cft

G ij

Digitized by Googie
 0
THAVMATVRGI OPTICI
in fubiedo diagrammate figura A B D C L, qua: nimirum generatur
ex circumuolutiojte trianguli orthogonij A EC, circa latus immotum
A E tanquam axem donec' reuertatur vnde raoueri caeperat rc-
, :

ftum autem vocat qui axem habet ad teftos angulos ip(i bafi, vt
AE perpendicularis eft bafi BD CL ; fcalenum vero qui non adre-
flos angulos ipfi bafi axem habet; huiufmodi efi: in diagrammate
fequentis propofitionis conus A B C L , in quo fi a vertice B ad
centrum bafis I duceretur axis Bl, oblique infificret baliALC,his
pofitis.
conus ABC qui fecetut plano FGIK parallelo bafi BDCL:
Sic
dico fcfkionem FGIK circulum elTc ; ducatur enim a venice A ad
E centrum bafis linea refla fiue axis coni A E, qui & occurret plano H
fecanti v.g. inH, & ^er A Ejplanum du-
catur fccans conum a vertice ad bafim;
manifefturo eft feftionem hanc triangu-
lum cfTe ABCjfed fle reflam cfTe lineam
F H I per j. vn decimi quia nimirum pun-
, ,

dla F H 1 funt in plano (ccante FGIK, nec

non in plano ABC, quorum communis fe-
flio eft linea refla F H I , qua: etiam pa-
rallela eftfihcae B E C, per 1 6 vndecimi , quia
duo plana F G l, B D C parallela fccantuc
plano^ A B C vnde fimilia fiint Sc aiquian-
^
gula ^riangulk AH,F, AEB, nec noh AHI, AECiTquamergo ra-
cioa;^ habebit AH >d A E caindcttybabebir HFadEB,&HI
ad EC per 4 fexti ; fcd zquales fiint £B &£€, ex definitione 15
primi Eucl. ergo zquales quoque HF & Iifimilicer 8c aliud pla- H
num ducatur pei A £ ad fiiperntiem conicain fic fit G , iun- AED
^heurque roAis lineis D E , G Hiparallclz fiint ex vndecimi G H,
D B in triangulo A D £ , & ideo pet 4 fexti quam proportionem ha-
bet A H
ad A E,eamdem habet G ad D B fcd vt fe habet A M
ad H
AE, fic cftH I ad EQVvebHFad EB 5 ergo vt I ad EC vel vt H
H F ad £B,ita GH ad DEifcdcft zqualis EB E C,vt pote DE &
omnes femidiametri circuli B DCL,ergo etiamcritG zqualis 1 H H
&H F, quod etiam de qualibet alia linea in plano F G I Ka centro
H ad fuperficiem coni dufla fimiliter demonftrati poteft ;vnde pa-
tet circulum elTc fcflioncm EGiK, ex definitione 15 primi Elcm.
quod demonftrati oportebat.

I 'C Jl- . .i.; i . .!> ::o

tfocj, :: : iijL-'. . , > V ‘

^ ,

j;-j inj;o;:; c L .m-r- . viir.Kni 1 t.izbr:::-. . . n-’!

:l D

Digiiized by Googie
 LIBER PRIMVS.
PROPOSITIO DVODECIMA.
Lemma VII.
•
Si conus Jcalemis Jicetur pUno per axem ad re(hs angulos ipp ha{i,fecemr au-
tem Julfconttarie altero plano ai triangulum per axem redo, jafla in
fuperficie coni fedio, circuli circumferentia erit.

N
dis ,
otandum primo

&
eft fubconcrariam coni fcdiioncm dici, feu

conus fecetut duobus planis ad idem pet axem triangulum re-

ab ipfo,ad verticem abfcindencibus bina triangula fimilia,
communem quidem habentia verticalem angulum, fcdbafes non pa-
rallelas, propter qqod dicuntur fubcontrarie polita i Auc conus per
aj(em iam fedus plano ad baAm redo,rurfus (ecetur plano ad trian-
gulum per axem redo & ab ipfo,ad verticem abfeindente triangu-
lum Amilc, fcd fubcontrarie politum , quibus praenotatis.
Sit conus fcalcnus B AC, cuius vertex B pundum , baAs autem
circulus ALC, & fecetur plano ad circulum redo, ALC
At h*c &
A:dio triai^Ium ABC; fecetur autem &
altero plano ad redos
angulos ipfi A B C , quod abfeindat a vertice , nimirum ex parte B,
triangulum BDC,Amile quidem triangulo BAC,fcd Aibcontrarie
poAtum, habens fcilicct angulum verticalem B communem cum eo.

L
fcd baAm DC,baA AC non parallelam; faciat vero planum hoc fe-
dionem in AiperAcie lineam D H Ctdico ipfam D H C peripheriam
ciTe drculi fumantur enim in lineis D H C, A L C punda quaepiam
;

H L ,a quibas ducantur perpendkularcs ad planum , in quo eft trian-

gulum A BC> cadent ille in comaiunes planorum fedaonespa
G iij

Digitized by Google
5+ THAVWATVRGI OPTICI
vudecimi i cadant v. g. vt L I , H
G , squidiftans erit L I ipfi G, H
quod eidem plano ABC lint ad redlos per 6 vndeciini:ducaturau-
tem pet G ipfi A C aequidiftans E G F ; erit ergo planum quod pet
H
E G tranfit coni bafi parallelum per 15 eiufdcm ; ergo fcdlio E F H
circuli circumferentia erit, cx lemmate fexto pricedente huius au- ;

tem circuli diameter erit EF, Sc quia per ij fexti media proportio-
nalis eft FI G inter E G G F , squale clt rediangulum E G F, quadra-
ro H G,per 17 eiurdem Elem. at cum squidiftet E F ipfi AC, aequa-
lis eft angulus B E F angulo B A C per 1 &
ponitur angulus
9 primi ,
BCD atqualis angulo B AC; ergo erjt & BCD
angulus squalis an-
gulo BEF.-funt autem qui adG anguli squales, quod fint ad
&
verticem per 15 primi; ergo & reliquus angulus reliquo squalis an-
gulo per eiuTacm, nimirum angulus ED G angulo G F C ; quare
totum triangulum ED G toti triangulo CFG fimile crit,& propor-
tionalia eomm latera qus circum squales angulos fiint,pcr 4 fextu

&] vt F G ad G C , fic D
G ad G E ; squale eft igitur redangulum
FG E reiftangulo D G C per 16 eiufdem ; fed demonftratum eft re-
H
^ngulum F G E squale quadrato G ; ergo 8e D G C redlangu-
lum eidem squale erit per primam communem notionem. Idem
quoque &
eodem modo dcmonftrare polTumus de quacunque alia
crpcndiculari duifta a linea curua DH
C , ad redam D C , qua -
Sratum fcilicet cuiuslibet cfte squale redangulo quod partibus lub-
ten(s bafis continetur ; igitur per quintum lemma prscedens talis
fedio circulus eft.

PROPOSITIO DECIMA TERT l A.

Lemma VIII.

Duaius datis re{hs lineis mediam pnfortionalem inuemre.

int in diagrammateV I inTab. 4 du* dats reds lines O N,

S N P quibus mediam proportionalem neceffe fit inuenire ; pri-
,

mum fimul iungantur in pundo N, ita vt vnicam faciant redam

lineam O P, qus deinde bifariam diuidatur in partes squales in
pundo a, ex quo vt centro, interuallo vero aO feuaP, deferiba-
tur lemicirculus O Q P quo fado orthogohalitcr excitetur reda ex
,

•pundo Njvbi coniunguntur dus dats feds lines hsc fcmicirculi

a heriam fecabit in
caN Q. , per IJ
Poteft
pundo
fexti Elem.
Q.

& iaem fieri per inftnunentum

,
eritque media proportionalis re
o
panium 'fcu circinum pro-
portionum , vt facile intclUgent quicunque ipfius vliim nouerint
nac ratione. Aperiatur primo tnfttumfcntum ad^gBlMrcdos;tuiis-
feratur deinde quslibct datarum linearum-in akero eius crate, niper
lineam, qus diuila in partes squales diuifioni redarum inferuit.

Digitized by GoogU'
 L I B E R P R I M V S; 55
nocccurque quot illius partes vnaquzqucpr^didlarum linearum con>
tineat, &c fimul additis omnibus illarum partibus, totius Tumm* me-
dietas circino communi fumatur in vna re£la Unca inftrumenti par-
tium i quo fado,ficque manente aperto circino communi, llatua-
tur vnus illius pes in altero crure inllrumeuti partium, ad pundum
differenti* qu* inter prxdidam medietatem & minoris line* quan-
titatem intercedit ;
vbi pes alter circini communis incidet fuper al-
terum crus circini proportionum, iignabit quantitatem medi* pro-
portionalis rcquifit* : Exemplo res not illuitrior ; inucnienda fit v.

g. media proportionalis inter duas datas lineas O N, N P i aperto

primum adredos angulos inftruraento partium,appliccntur durdy-
tx rc£lx Une* in altero eius crure ad lineam diuilionum xqualiumi
inuentoque lineam O
N ad numerom 95 terminari, P vero ad N
iS5,addicifque fimul his numeris exurget (iimma x 8 o, cuius medie*
tas I40 circino communi accipietur in linea squalium diuifionum,
pofitoque altero- crure circini communis fic aperti in inftrumento
partium, ad differentiam quz eff inter przdid^am medietatem 140,
& minoris line* ON
95 partium quantitatem, huius autem diffe-
renti* numerus 4; polleo igitur circini pede ad numetum 45,
erit
;

partium ad numerum i)x 7,

alter incidet in alia parte inffrumenti
qu* erit quantitas line* N Q.mediz pioportionalis requifit*.
Idem przffabit forte commodius & maiori compendio linea pla>
notum Geometrica hoc modo datis iifdcm duabus redfis lineis O N,
:

N P , inter quas media proportionalis inucnienda eff fciatur pri- ;

mum cx linea partium zqualium quot przdiAarum partium quzU-

bet illatum contin&t fupponimus ci przcedenubus Irneam N P
,

effe 185 partium zqualium quarum linea

,
9) folummodo con- ON
tinet, quo cognito tranfuerfe ponenda eft longitudo line* N P 185
partium, ad aperturan plani 185, in linea planorum Geometrica',
deinde capiendum ex eadem linea interuallum 9; & 95 , fcilicet pla-
ni nonagefimi quinti , id erit linea N Q^mcdia proportionalis requi-
fita, qu* fcilicet erit partium 151 i qualium N P 155, O vero 9$ N
habete fupponuntur ;vetum, quia vt plurimum in eiuCnodi inftru-
mentis hzc linea Geometrica odh> folummodo plana continet , li~
ue vitta numerum 64 non excurrit , qui quidem numerus minor cll
multitudine partium, quibus conflant line* propohtz, cum in in-
tegris lineis non po£Qc operatio perHci, per illarum parces ,camdem
tamen cum illis proportionem inter fe habentes , commode perffeie-
tur ; hic fumemus tertiam vtriufquc line* partem, partes nimirum 61
pro linea N P qu* eft partium 185, Bc parces pro linea O N par-
tium 95, ftatncmuff^uc longitudinem huius terciz partis 6I, in linea
planorum Geometrica, adinteroallum si, 6 t, plani videlicet fexa-
gefimi primi, immotoque inftrumento, fumemus circino communi
oifiannam , ;a,
plani fcilkec tricelimi fecundi , hzc erit tertia
pars mediz propon*onaluieqaifitz,qaamllmctiarism eadem fcala
jff THAVMATVRGI OPTICI
in qua aliaa mcnfus cs, inuenics habere partes 44.

PROPOSITIO DECIMA QVART.<.

. .t .
•
^

,
L E M M A I XV j.a
- •
i

Lineam redam inuemre , tfta 'vna am reda tpuif iam linea data eamdem
haieat jrrofonioHem ad alteram lineam redam jimiliter datam,
^uam hac ad mnentam.

D
NR,
Atis duabus redis lineis, vt in
N Q^N R,inucnienda Iit alia linea qu* vni cum linei
neis
eam habeat ad lineam NQ^, proportionem, quam NQ.ai
inuentam > fiuc alias linex N R, adiungenda fit portio ea lege, vt
diagrammate VII. Tab. 4. li-

tota N P, ad aliam puta N Q^, ita fc habeat, quemadmodum hxc

feilicet N Q^. ad adiundam R P , vel N O ita procedendum eli:; j

date dux redx linex NQ^, N R , ad normam committantur in pun-

do N , fedaque N R bifariam m a, centro 4 intcruallo veroaQ_, ,

femicirculus O QP decircin«ur, qui produdam vtrinque N R fe-

cetin O&
P, dabitque N.O vel R P pro linea quxhta fcupolluia-
ta portione qux iunda lincx R, N Ite fe habebit tota N P ad N
quemadmodum NQ_ad N O, fcu R P, quod erat faciendum. Po-
icft huius demonftratio peti ex ij fexti Elem. pohtis enim per 15 de-
finitionem primi Elem. xqualibus inrcr O & a P, fedaque N R
fc a
bifariam in 4, per conilrudionem Ii , ab xqualibus 4 O & 4 P xqua-
lesfubducantut 4 N&
4 R , xquales rclinquenftir Sc RP, per NO
3communem notionem ;at per i) fexti Elem. ex premiiTo lemmate
vt PN f .i. N R vna cum R P )
ad NQ ,
ita fc habet N Q ad N O,
fcu R P i igitur fadum cil quod querebatur.

PROPOSITIO DECIMA QVINTA.

Dato ctreulo in fiihiedo flano,data fmilter "vipts difiantia, tahulaque pnp-
dione non pilum ififi plano perpendiailariter infiflente , •verum etiam Imea 4
pundo difiantia per centrum circuli duda orthogonaliter erecld , oculi alti -
tudinem ptpra planum inuenire, peundum epuam delineata dati circuli pe-
nographica proiedura, ipfa quoque fit circtdus perpdus.

It in diagrammate V I. T ab. 4 circulus datus B C D E F G H,

^\cuius diameter Iit N R, dillantia oculi a tabula fcu pariete fi-
militcr data Iit ON ,
vel RP : inucniatur per odauum lemma prx-
cedens media proportionalis inter O N & N P inter dillantiam .i.

oculiO N & diametrum circuli N R cum difiantia R P hxc erit

, :

N Q^per 13 fezti, & ipfa erit altitudo oculi fecundum quam in ta- ,

bula

Digitized by Google
 ; .

LIBER, P R MV I .S. ;
5>
buU non Polum ipfi plano in quo cft circulus, vsrum etiam linea: a
puncto dillantia: per ccnrrum circulijuijxjierpcndiculariterercdta,
ipltus circuli A BCD E,^A:c. fccnographica proieciura erit circulus
perfectus ,
vel ad faciliorem Imius problematis declarationem &
praxim. v
Sit circuli dati ABCDEFGH diameter N R,ad quamcxvtra-
que parte Ilatuatur in diredtum Rue in eadem redta linea diltantla
data, vt in diagrammate propofito,NO,RP .-diuidatur
fiinilitcr

deinde bifariam in partes xquales tota linea O P in pundto a, ex

quo tanquam centro ,
intcruallo 4 O vel <j P, deferibatur fcmicirculus
O QP, Se e pundlo N excitetur perpendicularis N Qjfquc ad cir-
cumferentiam femicirculiibarc erit oculi altitudo tequilita, ad quam
fi ducatur horizontalis linea Q^M lines-terts OP parallela, & in
ipfa punctum principale Ilatuatur, vbi produdta diameter EA vi-
trci-bafi perpendicularis fecat horizontalem, nimirum in L, funl-
ptaque dillantia RP , transferatur ab L in M, iam pratdidi circuli
ABCDEFGH fcenographia proiedtura ad ciufmodi potirioncm
accommodata Se delincata , vt nona huius docuimus, ipfa quoqltc
crir circulus pcrfedlus,vt fcnhbihtct demonftratur in praxi, vbi du-

ctis Se perpendicularibus Se arcubus a qualibet parte diuifi circOli,

nec non radialibus, ad pundtum primarium, diamctralibufquc ad

punctum diftantix, ducta circuli abcdefgh Cceiiogtaphica periphe-
ria per omnes harum intcrfcdlioncs tranflre confpicirur verum vt :

Se idem patear per inccllctEualein Se Geometricam demonllrationcm,

placuit fic procedere in fubiecto diagrammate. - 1

Inter diametrum circuli 'A C Se CM , hoc efl M

N , Se ipfam MN
dillantiam oculi in eadem linea A N expofitam, inueniatur media
proportionalis M B per deinde intclligatur conus fcalcnus
15. fexti ;

ABC.cuius bafis fit circulus ALC, huius veto diameter AC, vertex
coni punctum B a puncto C elcuetur redta perpendicularis
; CD
qu^ fit fcdio communi.s tabulx feu plani fcenographix Se trianguli
per axem redti ad bafim coni dico illam perpendicularem C D co-
i

num fcalenum ABC fubconttaric fecare, Icu abfeindere ad partes

verticis coni, triangulum fimilc ei quod cft per axem in plano ad ba-
fim redto, ideoque fedtionem DH
C circulum cfTc ; vt enim fe ha-
bet A M
ad M
B,ita B ad ,
M MN
qu* cft ipfi C xqualis , Se ideo M
vt AM ad MB,ita ad MB MC
; fcd angulus vtri- AMB.CMB
que triafigulo efl communis; ergo per e fexti triangulum triangulo
fimilc erit; ergo angulus angulo MCB ."tqualis erit ergo ABM
M
CB , angulus zqualis angulo B A per 4 fexti ac per t primi M ; <1

angulus DCB squalis cft angulo ; ergo Se angulus CBM DCB

xqualis cft angulo B A C ; communis autgm cft angulus ABC; er-
go angulus CD
B xqualis rcftat angulo A C B ; totum igitur , trian-
gulum DC B.toti triangulo ACB fimilc cft. Se cft iubconttatie
H
 1

L I B E R P R I M V S. 59
id efficias, peculiare tibi de illa fic inucnienda lemma prxmittcmus,
poli fcquentem propolitionem.

PROPOSITIO DECIMA SEXTA.

Dmo circulo in Juhicflo plano, data Jimiluer oculi altitudine punflum difian-
,

tix inuemre, ita vt apparem figura fime tpfius circuli jpenographia indan
fiefUone fuhietlo plano^ tinea d pundo dijiantia per centrum circuli iu-
fla creda,fit ipfia
quoque circulus perfeSlus.

it iii diagrammate V 1 . in Tabula 4 circuli dati diameter N R,

S oculi altitudo {imilit|| data

inucniatur linea qux iunSa linex
N per
N R eamdern
nonum lemma prxcedcns
habeat ptoportio-
ncra ad N Q, quam habebit N Q. ad inuentam , fcilicct RP : hxc
crit dillantia oculi requifita, ex qua circuli ABC D E,aec. Icenogra-
phica proiedhira ahedefi, &c. in data fedionc iubiedlo plano, &
linex ab ipfo dillantix punilo per <cntrum circuli du£lx creita ipfa
quoc|uc erit circulus pctfcdlus i vel etiam facilius & magis accom-
modare ad praxun.
Sit in Vl I. diagrammate circulus datus A BCDE, &c. altitudo
oculi fimiliter data NQ, diftantiam inucnirc oportet, ad quam dc-
lincata ipfius circuli Icenographia fitipia quo que circulus pcrfcdlus,
quod vt fiat, committantur primo fibi inuicem ad redlos circuli dati
diameter N R, nec non oculi altitudo Qin pundlo N ; diuida- N
tur deinde ipfa diameter NR
in duas partes .xquales in a, ex quo

vt centro, intcruallo a Qdeferibatur circulus QP,qui quidem li- O

neam N
R vtrinque prolongatam indefinite fecans in pundlo O&
P, dabit NO
feu RP pto dillantia requifita, qux fi Ilatuatur in li-
nea horizontali ab L in M, & ex ptxfcriptis regulis procedat ope-
ratio, mfa circuli A B C , D
&c. fccnographica proicclura ait circu-
lus perfcdlus potcll autem id paucis demonftrari hoc modo.
;

Sit enim datus circulus^ B C E F , &c. cuius diameter D

R , hoc N
ell A E , dataque fit oculi altitudo NQ ,
fedlio vero creda vt fuppo-
nitur ; inuenta ell linea R P,qux iunda cum NR eamdem habet
proportionem ad NQ, quam habet N Q, ad inuentam RP j ergo
NQ media proportionalis ell inter N P & N O, Iiue RP ;
ergo
ex ptius demonilratis faciet conum fubcontrarie fccati, ergo Sc cx
talifedionc habebis circulum, per prxcedcns lemmafeptimum, quod
demonilrare oportebat. _ .

COROLLA RIVM PRIMVM.

' X didis cuidens ell tam in hoc ,
quam in prxccdenti proble-
fmate,inucma oculi altitudine feu dillantia oculi requifita. ad
H ij
 60 TH AV M
AT V R G 1 OPTICI
delineandam integram circuh f>enograph ’nm fatis cflc diametri li-
neat-terrx perpendicularis fccnographiam inuenitc , w. g. diametri
A E, quam dabit radialis d L & tiiamcttaiis S interfeilio in pun- M ,

£io fi erit ergo Iruiufmodi ficnographia 4f,qux diuidatur bifariam

u\ k, ex quo vt centro, intetualio vero ka,\'cl k e , poterit pro fcc-
nographia integra requilita dcicribicirculus4^cdf^, &c. nec erit
aliis ienographix pundis operari, quemadmo-
nectflarium ideiq in
dum extra hunc cafum folet fleri vbi ctiaiH adiieiter.dum cft pun-
;

dum i.ctiamfi centrum fit naturale circuii 4ilrcdef, 8ec. non efTc
tamen fccnographiam pundi I centri circuli ABCD, &c. verum
pundum i ipu correfpondcns, ve fatis patet in diagrammate.

COROLLARIVM S^CVNDVM.
Vnt & innumera alia quiadplanotumfccnographiampcrtincnt
S facis cutiofa

culatiua non
, fic
admiranda, lis prxfcrtim qui in Geometrica fpe-
funr verfati ,
ex quibus iuaindillimz ptopolitiones
emanant v. g. Ellipfis daex fccnographiam ad circulum perfeduin
reuocarc i
quando poflit circuli porno aliqua videri vt parabola vel
hyperbole, cuius ratio peti poccfl ex n & ii primi Conicorum
Appollonijj&ex commentariis Fcdcrici Commandini in planifphx-
rium Ptolcmxi :fcd de his fatis, cum in hac prima operis noftri par-
te, prxeipua nobis intentio fuerit, qux ad planommfccnographiara
ncccffaria funt tradere, vtpcr hxetyronibus reddatur facilior adi-
tus ad incclligcntiani & praxim fcquenrium propoheionum, qux
de quinque folidis regularibus Bc de regularibus compofitis , nec
non de quibufdara aliis irregularibus tradant ; Ad hxc igitur fine
mora tranfibimus , poftquam appendicem ad planorum fccnogra-
phiam fubiunxcrinius de inucnicnda in diaphano,pcc quartani pro-
portionalem, dati pundi fccnographia , cutiofum interca Icdorcra
Se fubtilitatum ciufmodi auidum remittendo apud Guidum Vbal-
dumin fua Pctfpcdiua, & Aguilonium^ opticis , vbi de proic-
dionibus , cum nos hxc pauca tantum propofuctimus, vt giiffum
aliquem de mirabilibus huius partis optices ipfi moucrcmus.

PROPOSITIO DECIMA SEPTIMA.

. Lemma X.

Datis tnhus lineis quartam froponionalem inuenire.

ine tres linc.x datx A B, C D EF, quibus quartam pro-

S
,

portionalem oporteat inuenire ,

ita vt quam habet rationem
prima AB ad fecundam CD, camdem habeat teitia EF ad quar-

Digitized by Google
 LIBER PR I MV S.

tam. Dcfcribatur primo circa maio-

rem AB
AeB
^ diametrum, fcmicirculus
in quo per primam quarti
,

adaptetur linea CB xqualis fccund?

CD, quod eil poflibilc, cum CD (tt
minor quam A B, iunganturque pun- ^
dia CA linei redii & a pundlo C de- ^
,

mittatur C D perpedicula ,ad bafim

la^j^i
ABjfumptique in linea Bi ;rquali
tertii E F ,a pundlo E, ducatur & alia perpendicularis E G dico B G :

efle quartam proportionalem .i. ita fe habere E B ad B G , ficut fc

habet AB ad CD.-R^angulum enim eft triangulum ACB, per
tertij Elem. & fi milia ipb .i. redlangula quoque triangula ADC,

CDB, per 8 fexti Elem. vnde per 4 ciufdem proportionalia funt

ipforum latera & vt fc habet A B ad B C fic C B ad B D f:d pro-
, , ;

pter fimilitudincm ttiangulotum CDB, EGB, vt fc habet CB ad

D B, ita E B ad G B ; ergo quam habet rationem A B ad CB,fiuo
iph aiqualem CD, eamdem habet E B,hue E F ipfi xqualis, ad G B;
ergo hxc eft quarta prcmortionalis quam inuenircoportebat. Poteft
etiam aliter idem eflSci fortalTc facilius hac ratione.
Sint tres linex dati qui-
bus quartam proportionalem
inucnire oportet; ita vt quam
habet rationem AB primaad
CD fecundam, eamdem ha-
beat tertia E F ad quartam.
Decuifentur primum ad quof-
libct angulos in pundlo G,
dui redlx indcfinit.x H 1 ,
KL
& in ipfa H 1 fccetur G H z-
qil^lis primz A B, & in ipfa
K L, fccetur G K .xqualis fe-
cundi CD, & G L xqualis
tertix E F, deinde per 15 ter-
ti) Elem. dcfcribatur circulus, cuius circumferentia rranfcat par tria

pundla KH
L hxc fccabit G 1 pro quarta proportionali, ad quam
,-

itafe/habebit E F, vt A B ad CD,quod probatur.

Quia enim circuloKH L I , duxrcdi H I , K L fc mutuo fecant,
rcdlangulum fub H G,G I.priiriS & quarta .i. fub extremis fegmen-
tis comprehcnfurn «quale erit redlangulo fub K C , G M.fecunda &

tertia .i. fub mediis fegmentis tomprehenfum ;

per propof tertij

Elem. Ergo cum tres linc.x G H , G K, G L,fiue ipfis iquales A B,

CD, EF, cum quarta G I, fic fe habeant, vt rcdlangulum fub ex-
tremis coraprehenfum xqualc fit ei quod fub mediis continetur re,
dlangulo; erunt per fecundam pariem 16 propof lexti Euclid. inter
H iij
 p
1
THAVMATVRGl OPTICj^^
fc proportionales, quod erat faciendum.

APPENDIX. •
Ad Jcenographittm planorum.
De inuenienda in ii,tphano,jxr qHartam frofortiorutlem dati pun(li
fccnograpina.

^
H
tam
y€c

liberat
eft methodus quam attigimus
propolitionis huius, qu.-e
in
quia facillimis
primo Corollario fexti

cx fuperioribus colligere eft, nititur principiis, tabulamquc propofi-

confuhone linearnm, quas m eiufmodi
multitudine &
& euidentiflimis , vt

operationibus vt plurimum adhibent , negligenda certe non eft;

vnde vt ad rem veniamus.
Sit in Tabula 5. diagramm.ite VIII. diaphanum propoCtum
FGHljin quo adumbrare oporteat fccnographiampuncH A, quod
in proprio fitu naturali icnographico diftat a vittei-bah IH ,longi-
• tudinc lincsE perpendicularis AL ; ht vero data oculi a diaphano di-
(fantia IB ,
heut & cius fuper planum altitudo BC, cui ad rciSicis

infiftcrc concipienda eft, per qpterocathetum fcu lineam C B, ita

vt puniSum B fit peda, fcu iphus linc.-c in pauimcnto terminus, cx
lam fi his ita conftitutis, fcilicet da-
definitionibus allatis fupetius.
to diaphano, oculique ab eo dillantia,ncc non & altitudine fuper
planum, pundii dati A fcenographiam velis inquirere per quarram i

proportionalem inucnies hac ratione.

Duc a peda B ad datum pundum A , lineam B A hxc vittei-ba- ;

fim fccabit, quia fupponitur pundum A vitra iplam conditurum;

fccct autem in pundo D, ao coque perpendicularis erigatur D E,
fiatque ope indrumenti partium, vt’docuimus propofitionc 15 huius,
DE ad BC, vt cd AD ad A B,quod etiam Geometrice prxdari 00-
ted per decimum lemma prxccdens certum cd ablquc aliqua alia
;

linea inuentam c(fc ftenographiam tcquifitam pundi A nimirum,

quod etiam potcd facillime demondrari.
Duda; enim perpendiculares AL , BI ad vitrci-bafim , inter fe
cmnt parallclx per 17 primi Elem. 6c ideo per tertiam propofitio-
nem huius , vt B D ad D A , fic cd B 1 ad A L ; ergo etiam compo-
ncndo,vt cd B A ad D A,fic erit B I, A L,ad A L lolam;fcd excon-
drudione.vt ed,BA ad DA, ita eft BC ad DE;crgo etiam erit BC
ad DE, vt Bl, AL fimul,ad A L folam ; ergo ent cx propofitionc
fexta huius D E altitudo quzfita Iccnographix pundi A, ad quam
fc habebit B C altitudo oculi fuper planum, vt Ic habet tota linea
didantiarum BI, A L, ad AL folam, partem fcilicet cius inter ob-
iedum fic diaphanum Quod autem debeat h,tc altitudo perpendi-
;

cularis infidere pundo D, vbi dapedogramme B Aad obiedumfiuc

Digjti?<vi hv Googlc
 LIB Ea PRI V S, M
pundiim A dircfta fccat vitrci-bafiin , fatis patet, quia hxc linea
B A communis clt fettio pauimciui fcu piam horizontalis , Se ra-
diofi fiuc plani optici in quo debet imago illius pundii A reperiri
ex dcmonlVratis (uperius. Illud autem radiofum femper concipi de-
bet rcdVum ad horizontem, propter altitudinem oculi perpendicu-
larem, quodiemper dl vnum ex cius lateribus.
Poteft ctiaro id fenfibiliter dcmoniVrari duiSIii faper vittei-bahin
I
H, linea horizontali FG, ipfi parallela, altitudine 1 F atquali alti-

tudini oculi BC, fumptaque dillantia IB, & tranllaci ab F in Gi

fi enim a punclo L, vbi perpendicularis cadit ab obicdlo in vitrei-

bafim, ramalis educatur LF, nec non Se diomctralis G,li pum^o M

M, vbi nimirum terrainatiu circuli arcus A M, ambie fe mutuo in-
terfecabunt in pundo £, Se apparentiam pundi A ibidem determi-
nabunt, ex demonlhatis faperius pro prima propoficionej in eodem
fcilicet loco , vbi eam inuenimus per quartam propordonalcm

DE. _
Vbi etiam non erit inutile aducrtcr^ianc quartam proportio'-
nalcm facillime polTe inueniri in ipfa vitrei- bah hac ratione. Da-
tum ht pun£tum A Se extera vt prius , ducatur primum i peda B ad
datum pundum A , linea B A deinde 4 pundo B, Kat B C vitrei-ba(i
i

parallela & zquaUs altitudini oculi, & a pundo C ducatur C A, fe-

cabunt ambe BA & CA vitrei-banm , quia pundum A ftd qnod
concurrunt fupponicur vUr^ ipfara conflitucum , & quia BC paral-
lela cftiph DK,cam habebit proportionem B C adDK,quamha-
bet BA ad D A , per 4 fexti Elem. quod facere oportebat, igitur
(i D K Ifatuatur perpcndicularitct ad vitrei bahm in pun do D , hac

erit DE quarta proportionalis rcquifita,cx dtmonilratis.

Ex his omnibus qux de fccnographia planorum attulimus Se de-
monffrauimus, poiTcnt mhnica »ia deduci veluti Corollaria ftecun-
diflima, ex quibus fufior & amplior fcienti* huius explicatio habe-
retur; verum breuitatinon minus, quam pcrfpicuitati (ludentes, ab
iis non inuiti fuperfedemus & lludiofis inudtiganda relinquimus,

maxime cum nccclTaria propofucrimo.s nihilque fit in tota plano-

rum fcenogtaphia, quod ex allatis a nobis non poflit facillime ad
praxim reduci, & euidentiflime demonftrati. Quapropter rranhmuS
ad fcenographiam obicdoram fublimium Se eminentium, eadem
enim vtrorumque ratio eft quia ctfi hxc nullum habeant fulctum
;

perpendiculare, ex quo peti poiTit cOtum fupta horizontem altitti-

do, nihilominus fupponitur iis fubcifc linea quxdam perpendicula-
ris a pauimento fiue horizontali plano cduda, qux huiufmodv al-

titudinem perpendicularem innotcfccre factat vnde pro iis fit.

;
 «4 THAVMATVRGI OPTICI
PROPOSITIO DECIMA OCTAVA.
TI^EOREMA.
V t tota linea dijlantiarum ad partem eitts inter diaphanum Cr pedam, ita al-
titudo perpendicularis realts pitnih Jublimis
Jeu eminentis ad altitudinem
imapnis iplius tn commim pflione dtaphani radij adtUuddefhnati ,fu-
pra imaginem hajis eitet. '

ic in Tabula diagrammate X. feaio.vt fupra.IKLM ocu-

S
j. I i

lus inruemis G ,illiufquc altitudo G H, & avitrodiftantiaHC,

^untlum vifibilc horizontale otulo dirciStc oppofitum A, fiiblimc
vero B,quod per lineam perpendicularem BA pridiiflo pumflo A
inhftat : ducantur autem line* HCA.GDA, GEB,&a pundto '

Cjvbi linea HC vitrei- b^m interfecat, perpendicularis erigatur

CD E ; certum eft, exdiiR fuperius, pundbum D in tabula imagi-
nem pundli horizontalis A repraefentare , ficut & pundlum E ima-
ginem punfti fublimis B. Dico autcrn, vt fe habet tota diftantia-
rum A , ad
linea H HC
parce^n cius inter diaphanum pedam & , ita
8A altitudo perpendicularis pundli fublimis fiue cmincnris ad DE
altitudinem imaginis iphus in communi fcclionc diaphani IKLM,
& radij GEB aa illud dcllinati , fupra CD altitudinem imaginis
bafis CIUS i in triangulo enim quia line* G H, G AH, ,
hori- CD
zontali plano perpendiculares, funt inter fcparallcl*, ideo per i fex-
ti Elcm. vt AH
ad C H, ita cft A ad G
> fed propter camdem DG
rationem vt cft AG
ad D G , ita cft B G, ad EG i proportionalia
funt ergo latera triangulorum B G A , E G D i ergo per 5 fexti Elcm.
funt iquiangula ; ergo per 4 eiufdcm , vt cft AGad DG,ita cft
B A ad D E i fed iam demonftratum cft ita clfe A G ad D G , vt cft
A H
ad CH
j ergo per 11 quinti Elcm. BA ad ED habebit cam-

dem rationem quam ad AH CH

; at B A eft altitudo perpendicula-

ris punifti fublimis ; E D vero altitudo imaginis eius in communi fc-

ffionc diaphani IKLM

& radij GEB
ad illud deftinati , fupra al-
titudinem punifti D
imaginis bafis cius A ; & A cft linea diftan- H
tiarum ;CH vero pars cius inter diaphanum & pedam: Ergo vt
tota linea diftantiarum ad partem eius inter diaphanum Si pedam,
ita altitudo rcalis perpendicularis punifti fublimis fcu eminentis, ad
• altitudinem imaginis ipfius in communi fedtionc diaphani & radij
ad illud deftinati, fupra imaginem bafis cius, quod demonftrati
oportebat.
Idem vero dcmonftrabitur,ctiamfi obicDum feu pundtum in fc-
(ftione adumbtandum non iaccat direde ante oculum mtuentis, fed
ex obliquo fpeiftandum obiiciatur, quale cft in eodem diagtammate

pundium O petpcndicularitct infiftcns piindlo N , itavt dapedo-

gramme^

Digitized by Coogle
 LIBER PR.IMVS. <5
gramine HN a peda ad obicdi bafim pertingens in plano horizon-
tali non (it vitrci-bali perpendicularis ; Suppohto enim quod linea
ON eiufdcm fit altitudinis & in eadem a vitro diftantia cum linea
B A, qux diftantia notatur linea N P ad vitrei- bafini perpendicula-
ri : in triangulo GNH,ita eft N Gad R G, vt cft NH ad QH & ,

quam rationem habet N G ad R G.eamdem quoque habet N O ad

R S ergo yt fe habet N H ad Q.H ita N O ad R S at quia C H
; , i

& N P lunt line* parallelz, fcilicet ambx vitrei- bafi perpendicula-

res, inter quas fe fe intcrfecant C P NH, fiunt triangula CQ.H, ,

PQ.N,*quiangula-, & latera eorum proportionalia, idcoque vt cft

N Q ad QH ita eft N P ad C H & per compofitionem vt eft N H
, ,

ad QH ita eft C H N P fimul ad C H ergo vt C H N P fimul,

, , ; ,

longitudo fcilicet line* diftantiatum ad CH partem cius inter dia- •

phanum & pedam, ita N O altitudo perpendicularis punifti fubli-

inis 0,ad R S altitudinem eius apparentem in diaphano fupra pun-
^um R altitudinem bafis ipfius, quod erat demonftrandum.

corollarivm.
TJInc fatis patet, longilfiraas etiam columnarum squalium feries
I I & feneftnrum fuperiorum & inferiorum in xdificiis aut ar-; ,

borum in planitie campeftri ordines, h ex aduerfo fpc(ftentur,feuin

tlano tabui* parallelo confiftere fupponantur, debere onuieszqua-
fi inter fe & magnitudine & intercapedine
diaphano repnefenta- in
ti in quo (ane celebriorum pi£forum erraucre non pauci, qui fzpe
:

in *dificij alicuius ortographia,ex longo columnarulh xquafium or-

dine, eas minores in diaphano rcprxlentant , qu* fpeiftancur obli-
que feu remotiores » vi(u confidunt (imiliter & minores effingunt ;

fencftras fupeciores, & longius a vifu dilTitas, quan.uis squales in-

ferioribus (upponantur, proprerea, vt aiunt, quod minora apparent

exteris paribus ea qu* funt ab afpc^lu remotiora verum quidem :

axioma li bene intelligatur & quod huic Corollario nullatenus ad-

uerfetur ; Etfi enim minora cernantur ea qu* funt a vifu remotiora,
non propterca debenr minora effingi in tabula, nifi aliunde pr*ce-
pta (cenographica id requirant , vt quando fupponuntur duo ob-
icifta xqualia, line* v. g. horizontali plano perpendiculares, qua-
rum alrera vno pede, altera vero quinque pedibus diftabit a vltrci-
ba(i, certum eft, ex demonftratis in przcedentibus, minorem de-
bere rcprzfentari in diaphano imaginem illius qu* plus diftat a
vitrei-bafi,
nifi enim exhibeatur minor illa qu* plus diftat quo-
,

modo fitum remotiorem obtinere cognofcctur ? maxime fi am-

b* ante oculum direcfte in eadem linea vitrei - bafi perpendicu-
lari exifterent ; debet ergo illa qu* remotior cft, minor rcptzfen-
tari, vt fcilicet eumdem efte£him habeat tabula in tuentis oculo ex-
polita, ac fi res ipl* fub afpeiftum exhiberentur ,
in quibus conftat,
1

Digitized by Google
 65 THAVMATVRGI OPTICI
cx dcclaruu fuperius axiomatis, remotiores ab oculo magnicudinei,
cstteris paribus, minorem fui fotmam in tunica retina imprimere, Sc
ideo minores videri : at in przfenti cafu diucrfa prorfus ratio eft , C
quidem, vt in longa columnatum zqualium ferie oculo exhibita
concedo minores apparere quz longius didant a vifu, ita ex fccno-
grapbiz przcepcis nego minores ede reprzlentandas, cum in plano
cibulz parallelo fupponuntur exidere :fuppo(ita enim illius colum-
nz quz direfte ante oculos ezidit altitudine pedum duodecim v. g.
fi deberent aliz hinc inde zquales realiter, vt ab oculo remouentur

minores elEngi , fequeeetur lineam rcAam quje omnium apices vt

pote zqualis altitudinis connc&it , debere cumam teprzfentari, quod
cd contra naturam fcenographicz proicdiionis in tabula plana, Sc
* contrariam tertiz propolitioni vndecimi Eiem. qus ait duorum
planorum communem fedfionem efle lineam reftam.
Deinde vt 8c iis {atisfiat qui obiiciunt debere obieda reprzfenta*
ri prout apparent; Refpondco ita teprzfentari debere, vt pi£Iura

pto obiedis ipfis fupponat & cumdem habeat effecdura oculis ei-
pofita feu fimilcm omnino notionem in intuentis oculum ingcrat,ac
obieda ipfa fi przfentia confiderent, quod certe euenitin cafu no-
dto, dum complures columnz zquales exidentes in linea vitrei-bafi
parallela . zquales omnes in diaphano adumbrantur, quandoqui-
dem fic depi^ zquales vtrobique Sc in tabula Sc in naturi, mino-
res apparent quz funt remotiores, quod autem debeant fingi zqua-
les, amplius cx propofico diagrammate 1 X. etiam Geometrice pro-
bari poted hoc modo.
Sint igitur dlue cohimnz zquales A 8, NO ex aduerfb fpc(datz
ab oculo , G ambz fcilicet in plano tabulz IKLM parallelo, qua-
rum vna B oculo propinquior, quod dirc^Ic ante oculum condi-
A
tura , altera vero NO paululum I vifu fit remotior, harum vero
>roie^ur.T in diaphano lunt O E R S, dico has effe inter fe zqua-
,

fes, nec obdarc didantiz ab oculo difparitatera.

Cura enim & planum in quo funt columnf ,& diaphanuminquo
adumbrantur illarum pcoiefturz fint inter fc parallela, quz inipfii
fiunt fedtones per radios opticos , feu a planis opticis ab oculo G ad
cafdem columnas detiuatis.parallelz erunt per 1 6. vndecimi Euclid.
hoc cd D E ipfi AB, & RS ipfi N ; O
fimilia funt igitur triangula

N O
A G B ipfi O G E, & G ipfi R G S ideoque per 4. fexri Elcm.
;

vt G A ad GD
,
ita cd A B ad DE. Rurfus vt G N ad GR,ita ed
NO ad R S ; fcd propter triangulorumN G A > R G D
fimilitudincm,
ed G A ad ,vtANadDR,&vtANad DR.kaedGNadG Rj
GD
igitur per n quinti Elom- eadem cd ratio GA
ad GD,quz G ad N
G R;idcoquc Sc ratio A Bad D E eadem quz O R ad N S,& permutan-
do, vt A B ad NO,
ira cd D E ad R Sjfed N O
fupponitut zqualis
AB, ergo erit etiam RS zqualis ipfi DE, quod fimihrer demondra-
bitur de quacunque alia magnitudiiic fimi)itcr pofita te aquali, eriamfl

DigitizGd by Google
 L I B E R. P R I MV S. -
<7
longinimeab oculo recedat igitur qux i in aducrfis planis Tcu rabu-:
\x pacallcUs perpendiculares magnitudines, fuot inter fc zqualcs^
etiam iri ipfum diaphanum transtuCx fuat .tqualcs quod erat de-
,
mondrandum hoc igitur dabiiito fundamento accingimur ad pra-
:

xim, fed ante lemma prTmictimus,ad huius pollcadcurondratioo;^

ncceflarium. . n'j .f . .;jcrl
' '
' 1 : . J ' , 'ijti

PROPOSITIO DECIMA NOH-'-

' :: 'j .i-iiij
'
'
Lbmma XI.;' <i.I

.V^^
In TalmU didgrummate X. fint Une* AD ,CD reflts in Dt
- fmMtttr duo puniia m qualtbtt ad arbiirium AB,’CN, dutitntunjue re-
fla AN,BN, AC ,BC, nec non (p- FI paradtU D C fi
a pHnflo
t

- J educatur l H paradeU linea- A B, \>fque ad BN , & d punfh r linea

, FG eidem AB parallela, \>ppie ad Uneam BC,eruntIH &F G inter fe

4 aquales parallela. >

N triangulo enim BN A, quia parallela cft I H line* AB, vt fe

I habet N H ad H B, I A
ita c(l
,
N I ad
per 1 fexti Elcm. fic pro-
ptercamdem rationem N
A C, quia parallela cft 1 F li<-
in triangulo
ne* DC , eam habet rationemad F A quatn N I ad l A , & h-
,
CF
militer,quia parallela cft F G line* A B, ita dl C G ad G B i vt C F
ad FA i ergo ita etiam erit CGadGB.vt cft adHB; ergo NH
per fecundam partem a propohtion is fexti Elem. parallela quoque
erit HG line* D C, vel I F qu* eft ipfi D C ex confttudiione pataU
Icla
;
parallcl* etiam erunt inter fe 1 , F G
,
H
quia vtraque cft ipfi
A B parallela eft igitur parallclogrammum 1 Q F , xquales igitur funt H
pcr 54 primi Elcm. line* 1H,FG latera oppoiita &: parallela , quod
dcmonftrari oportebat. ;

PROPOSITIO VIGESIMA.
Data linea alicmut, fiue punfli illius fiuhlimis perpendiculari altitudine fupet
planum, ipfius ficenographiam ,
Jeu altitudinem apparentem , fecundum fi-
tum quem habet in tabula reperire.

Endct omnino ab huiufce problematis folutionc vniucrfa foli-

P dorum proicdfio, ira vt, quo melius quis eam comprehendept,
in educendis feu cleuandis ciuimodi folidis minus difficultatis habi.‘
tutus fit quapropter clare & dilucide quantum poftlunus illud ape-
i

rimus.
Sit igitur inTabula quinta,diagTammaccX.Iinezalicuiusvclpun-
dlifublimisp, perpendicularis altitudo v.g.O P, quod fit vnum cubi
latus fuper ipfam vitrei-bafimperpcndicularitcr infiftens; huiuspor-
'I 'i
 0

LI OPTICI
appanaRCiBr ciuna p wufto L,
luenirp opovteaK
talis ardragonaViic* ad vinei'
n.tnos hic eam ad bwam cast*
, ducanmt adaiicpod in
linc£
T. pun £tum C quod; Ra coUo'-
,

no dilbntia , E D vero ipfius

ipfa fctflaaric. rersmcio ; facilior

us demonftratio.
m]x(U huius linez AB altitudo
«intJo L, infidere fupponetur,
iua^ tabnli Gta£ccnogtaphit'
cnc diftaic fapponitur lor^tu-
» L, verfus A B,dttcapWi vitiei-
uitet ifl F,a quo tthtQta per-

let PG > vbi alteri lincR BC,

t pro quzfira altitudine Uncam
puntdo L
et in i erit L M alti-
kcx A B , dum kzse pundo L,
, quod (fcmonftiatur hac ra-

ae FG in E, quam habet raiio-

lea AB ad F G, per t feacti Eu-

demondrandum.
[gulo ANB, duidis lineis AN,
iatikontali arbitrarium , nullo
'i!iuc obiedti ab ipfa tabula,

||(,vt demondrauknus inlern-

amplior habeatur praxis huius
ropto alio exemplo , ex Tabula

linee alicuius altitudo tcalisda-

G, bt xqualis v. e. lineae D Es
b vario illius in icidionc ficu.

>afim orthogonalitct ,
fiuc ad
fttbie^m dliagraintna in A B,
r liaez moctutc ad aUquod in

inuNiftrttuia enim ed ptopoft-*

Digitized by Coogle
 ,

LIBER PRIMVS. <9

tione 19, fiue lemmate decimo , ad quodcunque du£las, eumdem
cfFcdh>in:aducricndum cfl nibilaminus fuinidcbieccfejocpun-
fortiri

dlum diflitum aliquanto ab ipfi linea data? altitudinis AB, alias

non. liuc ddEcultacc aliqua conietteat hx linex ad >4

quem dtoguntur a nobis , (it igitur, exempli gratia, puo/^oo C,
quodeft petfpcdiua principale ,ad quod liiacas mortuae d»cimu;s
in
A C, B C .quibus ita dilpoliti.s, facile erit altvwdines C:cniogtaphica&
hnins linex, pto vario illius in tabula fitu., Geotootrice dctetnoiouc,
I10C modo.
Inuenti V. primam huius, quadrati D E F G fceijagfapbt-
g.
per
ca ptoicifiionc drfg, quxricm alticu^ datx linex , duia hxe iuppo^
nituc piuadis e fc reeffos infiftetc eadem caios ell vtrabique,
i

vc dcmoaftracucn ell in CoeaUaiio propofteiotus decimx o^ux,

curo hxc duo pundla in eadem linea virrci-bali parallela confidant,
idcoque ab ipfo vitreo xqualitet dib ent. Ducenda ergo primum eft
a. pvndo g verfus AB, vitrei-baG pa rallcla gm, qux ipfi A C , Qccur-
rct in m, a quo cduda perpeadiciuai i$ ipli A B , parallela . vbi alteri
linex mortux B C occuret, feibeet in pundo a, determinabit pro
qvxfica altitudine lineam mn, qux fl pcrpendicularitcr (lacuatur in
pundior, erit ei altitudo fccnogtaphica linex AB,dum bxc iitp-
ponetur punctis e infidere, vt Hiperius dicebamus.
Ad inucniendam vero camdem altitudinem diper punidum f,to-
don prorfus modo piocedcndum cQ , duidd vicrci^Mfi parallela a
pundofverfusAC, euioccunet in pumdoo, aquo podea tduda
perpenoicubris ep,vfque ad aliam lineam mortuam B C ,ipfa chtaU
titudo fccnographica requiCta, qux (I dacuatur in fuo {im ad pun-
dfaim erit fk prout videtur in diagrammate, quorum omnium de-
f,
mondratio uitis patet ex liiperioribus,

COROLLARIVM PRIMVM.
X cd cabi defgh iki
E his Eicile cuius vna
plano fccnographiam inuenire, vcpatct;accommodara enim ad
prorpcAumiphusicnographia, per primam huius libri propofitio^
bafis fit in fubic£lo

aem, mediante vidchccc mutua radialium & diamettalium interf;-

Aione, fit defgi per hanc haberi facile poterunt altitudines fingu^’
Ix fcenographiex , fuper eadem pundfa defg, quibus inuentis deter^
minatifquead punda hikl, iungantur redis lineis ad inuiccm/ii,
ikikljlk, qux pctfcdam propohti cubi fccnographiam aduinbra,-
bunt, non carum tannuntnodo panium qux fubiicerentur ocuUs,{i
fobdus totus habeamr ; fed & ipfarum qux poiTcnc nfpici, G dia'
phanus ex omni parte vi(u penetraretur.
70 THAVMATVRGI 6PT1C1
COROLLARIVM SECVNDVM.
Equitur etiam ex hac propofitionc , quo J fi quelibet altitudo
S feu etiam plurcs ftatuaiitut in eadem rctba vitrei-bafi perpendi-
culari, atque ab catum extremis educantur Irneae mortui ad pun-
chim aliquod in linea horizontali, ex iis defumi earum-
facile pofle
dem altitudinum,pro vario ipfarum in pariete fitu, icenographiam,
vt pofthac manifcilum fiet & elatius patebit in fequentibus propo-
fttionibus, vbi exempla aliquot non iniucunda de quinque folidis
regularibus oculis fubiicicmus ; immo & de pluribus aliis folidis re-

gularibus compolitis & irregularibus, qux quidem omnia traditis

prxeeptis lucem afferent non exiguam : lupponimus autean in pro-
pofitionibus enuntiandis , ctiamii breuitatis caufa ,
vt plurimum
omittantur a nobis hxc verba ,duts oculi altitudine diflantU, fubin-
telliginihilominus ipfa dcbcrc,cum agemus de pcrfpciiiua regulari,
qui oculi altitudinem diftantiamque determinatam requirit, quod
non conucnit ei, qui ex indefinita oculi dillantia,alucudinc veto
graduum 45 ,
ime anguli fcmirci^fi fuppofita operatur , de qua
etiamfortaflis ad finem huius aliqua dicemus, cum vtilitatc &. com-

modis non carcat, propter qui alteri etiam aliquando m ptaxi an-
teponenda videatur.
Aduertat etiam hic le£lor,pjriufquam vlterius procedat in fceno-
graphiafolidorum, nos vt facilior & expetior fucccdcret operatio,
quantum pertinet ad eleuationcm horum corporum , neue pro iis
fubie£fa diagrammata nimia linearum fc fe mumo interfecantium
confufione mtticatiora redderentur, nos inquam radiales omnes S:
diametralcs lineas, quibus fcenographia planorum innenitur ,
con-
fulto omififfe , fupponendo tamen priufquam ad horum folidorum
eleuationcm deueniatur, ipforum icnographiam,per primam huius,
ad profpeftum effe accommodatam, qua de re fuperius fatis, ideo-
que folummodo prididorum (blidotanficnographiam fub vitrei-
bafi cum quibufdam pcrpcndicularibas & circuli arcubus ,fcenogra-
phiamque in tabula m
pariete delineauimus , vt videtur in dia-
grammate VII I. inTabula fexta,icnographia D E FG ad profpe-
<ium accommodata, & delineata in defg \ (Imilitcr in X.ahcdef
fcenographia icnographii A B C D E F cortclpondcnsivbi Sc illud no-
tadum venit, vltimi huius fccnographii delineationem intctcifis qui*
bufdam lineolis clfe adumbratam, vt facilius ab lis lineis diftinguan-
lur, qui poficriores folidorum partes exprimunt, quas c folis pun-
£fis conflare voluimus. 5

Demum non e!l omittendum lineas illasvitrei-bafi perpendiculares^

in quibus (latuuntur dati folidoru altitudines v.g.in odlauo diagram-
inate linea A B, & in diagrammate X. linea HLK,qui defumitur
a triangulo H K 1 , notandum cft inquam has lineas in hocce tra-

Dlyiti^tid by CaOO^Ic
 L 1 BE R PRI M VS. yt
dlatu otthographix lineas nuncupari, & ab iis, (iuejab ipfaram di<
uifionibus ad horizontalis lincx pundtum aliquod cdu(%a$ , vt in
iifdcm digrammatis AC, BC HG, LG, } KG diucrfanim altitu-
dinum filaro poiTc nominari, vc a nobis impoUcruin appellabitur,
quod cenfui monendum hic appo(itc,ne nos moretur in fcqucnti-
bus terminoium huiulmodi repetita declaratio, & vbi eosvfurpari
contigerit,ab omnibus facilius intelligantur.
Sed priufquam ad (ineulorunt (olidorum fcenographiam acce-
damus, non inutile fore amitratus fum fequens Theorema propone-
. re, ex quo & praxis noRrz methodus confirmabitur , & ad lubli-
mium obiodorum repcticndam fcenographiam compendi; nonnihil
eruetur ; fit igitur.

PROPOSITIO VIGESIMA PRIMA.

Thborbma.
yt eft altimdo oodi ptferfUmm aJ altintdinem redkm^trftnditiiLtrem ptn~
{H tdiauHs pd>ltmt,ita linea ^rfendicnUris tdufia a fitnflt intaginis As-
ibafham '»ffte ai lineam htri^^ontalem , fe habet ai aintuimem
yi> eiMt in

afforentem einfiem funfli fMmis in tabida , fagra ftmdmn baps i

ferfeniiadaris eittUa eSi.

R GN Epctendo enim ex Tabula 5. diagramma 1 X. quia p^miiia

& AB vfque in T, parallelogrammum eft ATGH, cer-
tum e(l A T elTe G H altitudini oculixqualcm deinde quia in trian- :

gulo A G T parallela eft D

V ipli AT , vt fe habet G A ad G ; ita D
eft AT ad D V ; fmiliter & in triangulo A G B, vc fe habet G A ad

GD ,
ita fe habet AB ad DE ; ergo perhabet
11 fcxti Elcm. vr fe
AT ad A B, altitudo nimirum oculi fuper planum, fiue ipfizqualis^
ad altitudinem perpendicularem pundii fublimis fuper idem planum,
ita DV, linea videlicet perpendicularis cduda a pundto imaginis D
baf» ipfius vfqne ad horizontalem, fc habet ad E altitudinem D
apparentem eiufdem punAi fablimis, fiipra D pun£(umbafis, aquo
cdudia eft perpendicularis, quod erat deinonftrandum.

COROLLA RIVM.
X his ita ftabilicis requitur quod
E num ad altitudinem
fi , vt altitudo oculi (aper pla-

realcm pundti alicuius fitblimh , ita linea

perpendicularis cdu Aa a pundio imaginis bafis cius vfque ad hori-
zontalem , fiat ad aliam lineam quz inuenienda eft, hzc inuenta Sc
Hipra imaginem bafis cius conftituta, erit altirado apparens fceno-
raphica eiufdem punifti fublimis in diaphano. vel ex propofitione
Secima odiaua , u vt tota diftamiamm Unca ad paitcm cius intet
71 THAVMATVRGI OPTICl'
diaphanum & pedam , ita altitudo rcalis pun^i fublirais ad aliam
lineam hsc (imiliter erit altitudo apparens imaginis ipfius in com-
;

muni redionc diaphani &c radij ad illud dedinati fupra imaginem

bafis cius quia nimirum eadem vttobique ratio cft vnde & abfquc
i i

aliarum linearum adminiculo redle potell inucniri quarta propor-

tionalis ad tres datas, &
ciufmodi quaifita altitudo apparens de-
(ic

finiri, vel per propofitionem decimam fcptimain, fcu lemma deci-

mum quod prxmtfimus, vel etiam per inllrumcntum partium hoc

modo.
In diagrammate X. ex Tabula j. datis tribus lineis AD, AB,
FE, propofimm fit quartam proportionalem inucnirc , nimirum

F G, fic vt qucm.admodum fc habet AD

altitudo oculi, ad AB alti-
tudinem rcalcm punidi fublimis, ita fiat F £ ad F G : videatur pri-
mum in inftrumcnto ad lineam diuihonum xqualium quot ciufmo-
di partes contineatprima linea AD, fupponamufquc hanc a centro
ad numerum 5} perucnire, fcu 5; ciufinodi partes continere ; adhu-
ius igitur numeri aperturam hinc inde tranfuerse (laniatur fecun-
da linea AB ; deinde rurfus videatur quot partes feu diuifiones iri
eadem linea infimmenti contineat tertia linea F E, cognitoque il-
lam 4) continere, tranfuerse fumatur fpatium inter numerum 4} &

4) hinc inde , habebitur quarta proportionalis requifita, vel alio

modo.
Sumatur prima linea AD, ftatuaturque ad extrema pun£la linex
partium xqualium in mftrumento, quo manente fic immoto, vi-
deamr ad quem numerum congruat longitudo fecundx linex AB,
V. g. in inlttumento quod diuilum cil in partes xquales loo. fi ad
extrema harum diuifionum pundla (lamatur linea AD, reperiamr-
que AB congruere ad partes ii^ quo notato llatuc tertiam F E,ad
,

extrema illarum pun£la too, 6c fume fpatium inter it< & 116, nu-
memm prius notatum ; hxc erit quarta
proportionalis j ideoque ex
deraonflratis fuperius tam in propolitionc 18, quam in hac vigefi-
ma prima, erit etiam altitudo «parens pun£li fublimis requifita,
quam in luo loco (latues & fic operando in aliis tabulam tuam
,

magna linearum confufione liberabis fcd hxc funt clariora quam

:

vt opus fit immorari, fiquidem & ad Theoriam & ad

diutius in iis

praxim fcenographix , illiufque dcmonftrationcm nihil mihi vide-

tur amplius defiderari. Suppofitisigitutdemonllrationibus quas in
prxccdcntibus profccuti fumus, pro iis etiam fccnographicis deli-
neationibus quas modo fumus exhibituri, properamus ad exempla
folidorum non iniucunda.

PRO.

Digitized by Coogle
 L I B E R P R I MV S, 7j

PROPOSITIO VIGESIMA SECVNDA.

In (Uta tahida pu feiiione aSum cmm luns (Utitm
, ft ^«od pbicflum pa-
num tangat in pia Itnta ptnograghice dtlmeare.
,

ciendum primo cft folida omnia, qlii ad profpc^lam in tabulis

S accommodantur, quamuisfubicdium planum in fola linea; immo
in lolo accingant pundto , ideoque nullam videantur habere ieno-
I

graphiam fcu planum Geometricum incccflarium tamen efle, fi h*c j

volumus adumbrare , & ad prxfcriptas arcis regulas fcenogtaphice I

delineare, ienographiam illis fuam tribuere, quam repetimus, fi dac«

corporis (iue folidi fitu imaginamur ab omnius angulis eius folidis
fiuc fingulis ^tremis perpendiculares lineas ad fubicdum planum
demitti connexa enim adinuicem plani pundiaadquz perpendicU'
;

laresciufmodi terminantur, polygonum aliquod fiuc rcdlilmeum , fiuc

cumilincum , fiuc mixtum pro corporis natura deferibent, quale vi-
detur, exempli gratia, in diagrammate X. in Tabula fcxta,vbi fi
cubus aliquis, cuius vnum latus, ideoque etiam czccra, zqualefit
lincz B E , ita collocetur in plano , vt illud in hac fola contingat li-
nea, atque ab omnibus illius extremis fiuc angulis folidis fuper pla-
num clcuatis perpendiculares ad illud demittantur ; hz cadent in
AFCD I fi tamen cubum velimus ita ortliogonalicet confiftcrc, vt

in neutram partem magis inclinet, flacucoquc in przdi^Ia linea: vno

ipfiuslatcre,planafiuefupctHciesquzin illoconiunguncurad planum
horizontis inclinentur angulo redii dimidio fcu graduum quadraginca-
quinque iungantur ergo
: rediis lineis AFCD, habebitur pro cubi
huius icnographia rediangulum duabus rediis AF, laceri ipfius CD
zqualibus, &: duabus aliis AC, FD diagonali vnius faciei ipfius a;-
qualibus comprehenfum i fupponimus , inquam , illum plano per-»
pcndicularitcr infillcre, vt hic cxpcelTimus, ideraque de aliis folidis

fcquentibus impofterum intclligi volumus , ficut & fedlionem fcu

tabulam horizontali plano credram , ad faciliorem obiedtorum de-
feriptionem , dc ad vitandas difficultates fuperfluas quz plus tzdij
uam vtilitatis & commodi ftudiofis polTcnt afferre. Ad hunc mo-
3um citera folid? demiffis in planum perpendicularibus ab omnibus
fuis extremis ienographiam fuam dcfcribunc nos vero in fcquenti-:

bus propolltionibusipforumomnium ienographiam, ortogtaphiain-

que Geometrice inueniendi methodum allignabimus quam poteri-
mus facillimam ,
vt nullo poflea negotio omnium altitudinum fc«-
nographia reperiatur.
Sit igitur ad problematis huius folutioncm ienographiz prxdidH
cubi, rcdlangulo videlicet ABCDEFifcenographia cortelpondcns
ahcdtfg , pet primam huius inuenta : iam ortographiz linea requi-
ritur quz varias an gulorumipfiusfolidorura altitudines contineat; h«e
K

Digiiized by Googie
 CI
cft diuifa, trans-
im,ift HLK, &
lincjE HG,LG,
aratam efficiant:
i K ,
dimidium
at iitum ipfius

k lingulis fetmo-
dum occurrant li-

Y per propolitio-
uia raoulsc fcu fe~
{urio ,idcoqac edu-
lies altitudini na*
oQpndunt vitrei*
ius hxc altitudo in-
dcbentfuper pun-
G,io«,&ab ipfo
rx ,ipfa erit altitudo
lilitcr & altitudines
parallela il

iperpendicolarisyr,
Icur iierepeitis alti*

ibcbunc, oualit vi-

iplnln iti fola con-

,
etiam adumbra*
irpus fupp.oneretufi
landas effie duxi,vt
ilatcta Ss faciesex*
ms, qualia fuppo*
Ii praxi deleniantur,
Itte bofce fccnogra-
ratim aJumbraui
cislX.& Xl.po*
'•*.
/rc-.

s ad hoc necdTaras,
iis ibik qua* id
jcatti aHdt}i,vel
tum^^teiubmif*
co lingoli iplius an-
al> iis notie,ptout
t, ducantur ifenia: ab
i delineatio, quam
'erfo*

by Google
.a
 LIBER PRIMVS. 75

PROPOSITIO VIGESIMA TERTIA.

Tetrtudri ptLieSlo fUno perpendiculariter mfiflentit, ita Vf ptptr Vno Jiiontm

anptlorum folidorum conftuutum iffum planum p>lo tangat in pun(lo, in

tabula Jcu JecHont etiam ipji plano perpeniiculariter erefld fcenographt-
,

cam apparentiam exhibere.

T
ptchcnla
ideoquc
Etracdrum,cx vigcITroa fcxta definitione vndccimi Elcm.
figura folida quacur triangulis squalibus &
qus omnes inter fc angulos & latera habeant xqualia,
.i.

ipfum Tetraedtum fex latera habet inter fc zqualia, &

&
xquilarcris cotn-
eft

duodecim angulos planos inter fc squales, c quibus quatuor forman-

tur anguli fohdi inter fc squales quid autem fit angulus folidus peti
:

poteft , ex prsludio noftro Geometrico, vbi hanc illius definitio-

nem probamus, qua dicitur ex Procli dodrina, corpus in vno pun-
do colledum, quod a fupcrficicbus ad fc inuicem inclinatis, vel ab
vna fupetficic ad feipfam inclinata continetur.
lam fi in aliquo plano , fupet aliquo fuo vertice feu angulo foli-
do pcrpendicularitcr Ifatuatur Tetraedrum, atque a tribus aliis qui
in vna funt fupcrficic eidem plano zquidiftanrc, perpendiculares ad
ipfum demittantur, hs trianguli squilateri,vni ectraedri fupcrficiei
squalis angulos defignabunt, qui redis lineis coniundi petfcdam
iplius ienegraphiam exhibebunt, vt fi in diagrammate XlI.Tab. 7.
angulorum folidorum Tetraedri aliquis pcrpcndiculariter fiarucrc-
tut in pundo D, atque a cstcris tribus demitterentur perpendicu-
lares in liibicdum planum ; caderent hs ad punda ABC, qus fi
tangantur inuicem lineis redis , habebitur pro folidi huius ienogra-
phia triangulum A B C D, quo quidem per primam huius, contra-
,

do & ad profpedum delineato in abed, ortographia fcu altimdi-

nis linea inucnictur hoc modo.
Sumpta primum circino communi a centro deferipti trianguli ad
aliquem iplius angulum longitudo lines D A , D B vel D
C , tranf-
feratut in 1 ,
H
fupet vitrei- Dafiin , atque ab vno iliiuS extremo H,
icr z. prslud. Geometrici, excitetur perpendicularis indefinitaHK,

fiimpta deinde vnius trianguli lateris magnitudine v. g. AB, circino

manente fic immoto , ftaruatur alter illius pes ad pundum I ; alter
,vero extenfus ad indefinitam H
K, ipfam fecabit in pundo K, de-
terrainabitque folidi fic conflituti altitudinem Cuc ortographis li-
iieam H K cuius demonflratio per fc nota efi , quamuis fimplex con»
i

fttudio,facilior ea qui tradit G. Vbaldusadpropof, i5lib. 4pcrfpedi-

us , & ab innumeris lineis & circtilis cxpcdita quibus fuam inuoluitD.
Barbarus i.cap.partis tertis praxisPerfpcdiusihuius inquam demon-
firatio facis cil manifcfta ; fuppofica enim qnod plano pcrpendiculari-
tcrinfiftat pyramis squilateta fcu T etraedrumin pundo D , & ab vn«
K ij

Digitized by GoogU
 A

lat in pun-
bacict in A, •

ilum, cuius
rathctus de-
I trgo (i line®

\) Ichniu H K;
n quod fit a
is quz alacc-
rquicur datis
tnun quoque i,

c IK, £c re-
ti erit zquale
huius folidL
ceremis HK,
n, vtiam di-
ducamus ad
ri poteft. v.g.
L.KLicoiv-
fcenogtaphiz
^
^ uitet in pun-
Iteiam occul-
teansfetenda
raphica angu-
d inucnienda*
i£c0,cdu>
ipdus adpun-
iungantur tc-^
m pun£lonun
abiero plano
>hia, vt patet
Mtonetn pei-
Tab. 5.

dis regularibus
ione, quamuis
;rtus Dureius,
loi anonymus
quam plurima
& irregularium
KM ,
eximia^,
thodum aut
gratia , ad Tc-
> ortographiara

I
 L 1 B ER P R I M V S, '77
<leterminandam,ncc minus autlior(sfupranominaci,qui quidem om-
nes communi confcnfu, pro altitudine huius folidi pcrpendiculari-
icr in fubieiao plano conftimti lineam aflignant squalem CM, id
cR, longitudinem linex ab vno icnographix ABC, angulo ad op-
pofitumlatus perpendicularis quorum fatis cuidens & manifeRus
,
cRenor,n quidem hoc modo folam latemm inclinationem ad (ub-
ieAum planum refpiciunt , nihil aduertentes de ipfis planis fcu fu-
perHciebus folidi, quamm etiam ad idem planum inclinatio negli-
genda non cR.

PROPOSITIO VIGESIMA QVARTA.

OlideirumMrWndicuUriterinJijftns pihiefi» fUno fu^\mo Jitorim <(ngw-
lorum jolidorum, itd vt illud in folo contingat fun^o, ad proJpeBum
accommodare, feuipfius jctnograghum reperire.

O
&
Ctacdmm,
odo
ex Euclide 17 definitione, lib. ii. eR figura folida
triangulis squalibus &
xquilateris comprehenfa , vnde
duodecim habet lacera xqualia, angulos planos viginciquacuot,
qui fex folidos conRituunc i it autem Ratuatur hoc folidum iil ali-
quo plano, ita vc linea oppoAtos angulos folidos connedens eidem
plano At perpendicularis , atque ab illius quatuot angulis folidis,
quorum apices in eodem funt plano horizonti parallelo
,
quod ex-
tremos oppoAtos angulos connc;^cns tinea vteique At adredos,-
fiue
fi inquam ab iis angulis perpendiculares demittantur ad Asbiedum
planum i hx quadratura efficient pro ienographia folidi requiAdt.
Sic , exempli causa, in diagrammate X 1 1 1 1. Tab. 7. datum pun-
dumEjin quo perpcndiculariterincclligaturconfiRcre Odaedrum,
D A perpendiculares ah eleuacis an-
cuius lacera funt xqualia linex i

gulis demiflx quadratum AB C D .efficient in fubicdo plano, cuiii*

apparens Agurainuenictur, per i. huins, in altcdt, ita vt fota> nobi»
ortographix linea maneat affignanda ; hanc autem conucniencerdK
uifam pro diuerfa angulorum lolidorum altitudine habebimus, A ad
vitrei-baAm orchogonalicer Ratuatur linea F I .xqualis AEC, H
uod demonRrat latis, ex fuperius didis, triangulum ifofceles FGH,

3imidium quadrati icnographix A B C D, excremas enim> Aue. oppo->

Atos huius folidi regularis angulos connedeirres hnex- fune omnes
inter fe xquales ergo F ; H
fupetiorem cnm inferiori connedens x-
quabs eR AC coniungenti anteriorem cum poRcriorc j ergo FH
altitudo eR folidi exponenda in ortographia limilicer quia, (imilcs :

funt & xquales omnes ipfius anguli f^idi ,RecelSiin eR. vCab Ami-
.libus & xqualibus Amilicerque inclinatis planis angulinefformcntur;,
vnde & linearum quibas didi anguli plani contincncuc.&i qux at
folidi dcAnitione xquales intec Ic funt, eademi quoque inclinatio,
effe debet t fed A D longinida eR lateris vnius, eum llin.ad Unoaas
K iij
 ,

;g THAVMATVR.G1 OPTICI
per oppofitos angulos inclinatione ; ergo E F, ,
xquales, & GH &
{imilicer pofitx altitudinem folidoruni angulorum dabunt quorum
,

apices funt in eodem plano horizonti parallelo, nimirumy^/u.qux

etiam lignabitur linea F H , fi per G ,
parallela ducatur G I.
Conl\iruta ergo ipfa orrographix linea ad inueniendas angulo-
rum huius lolidi altitudines harum Icala dcfcnbenda ell , ad eum
,

quem fuperius prxfctipfimus modum duifbis vidclicer a pundis ,

FIH, au pundum in horizontali K, redis lineis occultis, ad quam

ptxdidx altitudines inucnicntur,vt in pr.Tcedentibus. Primum per
punda l>d, parallela ducatur, vfque ad lineam HK,cui occurret in
pundo / a quo eduda perpendicularis vfque ad aliam occultam
,

FK, erit /n, altitudo quxlita, qux ad pundum e, pcrpendiculati-

ter conftituta erit ck, altitudo folidl integra fed & in eadem per- ;

pendiculari fumi poterit altitudo Im, pro altitudine diminuta angu-

lorum folidorum^f , & i ; flatuetur ergo hxc altitudo Im, ad pun-
da i & d, perpendicularis ; haud fecus reperietur altitudo anguli h,
mediante nimirum parallela eo, & perpendiculari op, cuius altitudo
perpcndiculariter conftituta in e, erit e/?, anguli huius altitudo fcc-

nographica. Quantum ad altitudinem anguli anterioris y,ftatuenda

eft af, xqualis altitudini naturali H I nullo modo enim diminuitur,
,

cum in ipfa vitrei- ba(i conhftat, quemadmodum patet ex paralle-

lisuH,!/". His completis iungantur inuenta altitudinum punda,
per redas lineas ki, ie,&abiifdem pundis egfi,redx du-
cantur ad f -,hx omnes apparentem in fedione Odaiidti figuram
efformabunt , vt folitarie adumbratum exhibet diagramma X V.
Quod fi fupponacur diaphanum ciufquc pars etiam pofterior velit
,

oculis fubiici,aprzdidis pundis egki reds deducantur ad pun-

dum i, quales nos expreflimus folis pundis deferiptas. vt ab ante-
rioribus & apparentibus diftinguetentur : Odaedrum igitur per-
pcndicularitcr fubiedo infiftens plano, fupet vno fuorum angulo-
rum folidorum , ita vt illud in Iblo contingat pundo , adumfta-
tum eft & fcenographice delineatum, quod erat faciendum.

PROPOSITIO VIGESIMA QVINTA.

Cubi, cuius dUgoualu ,
feu extremos cJr oppoftos angulos folidos conne flens
linea, Jubiefto Jtt plano perpendicularis, apparentem in tabula

Jiguram exprimere.

T Am
eft notus in Geometria cubus, immo apud omnes, quam

fphzra ipfa feu globus ;.vhde mihi videtur particularis illius

descriptionon defiderari; fciunt enim omnes figuram eife folidam,.
quadratis fex zqualibus contentam, cui latera iunc duodecim, an-
guli plani redi omnes vigintiquatuor,a quibus odo folidl confti-
tuuntur ; id folum eft aauertendum lineam illam vocari cubi diago-

Digitized by Googie
 '

LIBER PR.IMVS. 7?
lialem, quz per corporis adiafoliditatcni abangulovno Iblidocran-
fitad oppolitum, qualis cft, in cubis diagrammate XVII. adum-
bratis , linea vttaque pundtiata eu,ou.
lam fi hoc folidum ita conilituatur in plano, vt ipCu{ diagonali
eidan plano orthogonalitcr infiftcntc, illud in folo cubus contin-
gat pun<5Io , atque ab illius extremis apicibus (iue angulis rolidis,ad
lubicdium planum perpendiculares demittantur i deferibent hic per
defignata pumSIa v. g. H K LMN, hexagonum
I regulare, fia«
triangula duo squilatcra & xquiangula fimul commiila , quorum
latera diamecralibus quadratorum cubi erunt xqualia, vt facile po-
teli agnofei in propolito diagrammate, vbi in o, prxdii^a cubi dia-

gonalis pcrpcndiculatitct inlillit verum quia tum ift hot corpore

;

fic pofito , tum in requentibus, qux dclineaturi fumus ad hunc mo-

dum &adfitumhuic fimilcm, no leuiseft difficultas fola imaginatione
attingere, multo minus horum ienogtaphiam qufilis c(Te debet, qua-
les etiam Sc quantz folidorum tngulorum fiiper planum altitudines

certo determinare; vnde Sc li qui Geometricis adhuc in elementis

verfantut facile polTcnt dubitare, in qua ad datum Iblidi latus pr6-
portione icnogtaphiz ipforum nec nonfe ortographiziinez veiiiant
defcribcndz Quia etiam raro contingit przfcntia haberi ,& in eife
:

reali ciufmodi folida ,

idcirco ipforum icnograpbie, drtographiz,
nec rion fecnographi* defcribcndz modum Geomcttlcum damus,
vt dato cuiufcunque folidi regulatis latere , czteta deferibantur,
ad problematis ptopolitl folutionem larus cubi dati, it|
Sit igitut
diagrammate XVI. linea AB » huic ad normam iungacut eiderti
i quia vero AB Sc A C ,
AC
cqualis zquales fune lateribus quadra-
torum, quz cubum conftituunt, fibique inuicem ad feftos eomrtiita
tuntur in A , erit ipforum quadratorum dimetiens dvida linea C B,
quz fi Ilatuatut Sc ipfa ad redos in A D, atque a punSlq D ducatut
linea D B ; quia omnia cubi plana fibi inuicem ad tertos ftintj hze
erit tubi ptopofiti diagonalis, vt confidetatiri patebit, Sc ideO in-
tegra eius altitudo fupet planum, quz diuilain partes zqUales tres,
diucrfas quoque omniuin folidorum angulorum, altitudines, zqua-
litetab inuicem in hoc ficu diffietentes exhibebit (latuaiut ergo ad
:

vitrei-bafim ortogtaphiz linea PQ^RS, in diagrammate XVII.

zqualis linez it]4 figtirs X V L quam ad vfdm applicabimus, cum
ex ei ienographiam conftruxetimus hoc modo. Sumatur in diagram-
mate magnitudo linez BC, communi circino, ftihsferatut-
XVI.
que ad ienographiz planum fub vittei-bafi in MK, ad quam, per
7. prziudij nollri Geometrici, conftituatut triangulum zquilate-
rum HKM ,
quod Se alteri fimili triangulo lic aptefut, vt apicibus,
vnius pet altCiius lateri produrtis zqualttcr intet fc difleiit Orfines
przdirti apices H KL M N
I , vt in figura poteft infpki, quz peti-
tam exhibet ienogtaphiam tubi ad cum qUem diximus fnOdum ill

plano conlHtuii.
 pnrciuin ,
fcu
licct llatuendo
iibtcnfam
ido fubtcnlain
IlKLMN.cui I
>s
,
pro icnogra-
im accommoda-
Jium Icala pcrfi^
punilum
id ctt apparcnus
&a pundorr,
collocata in o,

0 plano petpcn-
angulorura rj,
ndiculariad it,
cnt t^.nr, alci-

igulilupcr pun-
nullamque ideo
njin hpy altitudi-
(itudo folidoruin
, & clcuata per-

mf i
fupcreft ad-
um, quam dabit

1
pataUcli/_f^ i in-
jat^runcomiiiuin,
perfoSa expofiti
lineis punda
in quo tria cubi
X in eo folidi fitu
is dcfignauimusi
mus quo polUnt
,

li

is fccnograpliiam,
is libere penderet
iupra primum cu-
hiz linea videtur

E do- iolidotiint
te quis dcfidc:
vitrei-bali elcuata,
tioatm, & m cX’
lUSr.
linea aliquo fupra
;ti cubi exemplo ap-
lcalaTYZ.v^i’
diiSa ortographi-T
linea

Gb()gle
 LIBER PRIMVS; ‘
8 t

linea cfl edufta ,

ducendam cfle ad punduni in horizontali occul-*
tam lineam, v. g. i pun<ao P, in Z h.tc erit linea P Z, qu.-e pa-
;

rallelarum & perpendicularium ,

quibus fccnographicx altitudines
inucniuntur, direftioni infctuict,vt in exemplo propofito, ad ip-
ucniendam diagonalis fecundi cubi altitudinem, clufta ab* o fccno-
graphix pundo patallela ,
occurret linex P Z ,
in cc , a quo eduda
perpendicularis vfquc ad lineam Y
Z, inuenictur in fecunda altitu-
dinum pro altitudine fcenographica diagonalis fuperioris cu-
fcala,

bi linea kkll, &

in proprio fitu o«, vt fatis indicant parallelx kko,
Iht hmilitct anguli folidi r, fuperioris cubi inucnienda fit altitudcr
:

fcenographica, quia fccnographix pundo n, inhftit, ab eo paralle-

la ducatur naati pUndo aa, perpendicularis eduita & vfque ad li-
neam V Z,prolungata determinabit ad punftum it, altitudinem re-
quifitam ,
qux in proprio fitu locata erit nr, eleuatio anguli folidi
tcquifita. Eadem ratione poterunt omnes exterorum angulorum fo-
lidorum altitudines inueniri ; inucnrarum termini reiUis lineis con-
jungentur vt iam diximus in primo, 8c fatis exhibent amborum dia-
grammata iifdem fignata caradicribus quorum etiam perfediam ,
adumbrationem figutx XV 1 1 1. & XI X, tibi reprxfcntant.

COROLLARIVM.
Rroneam circa hoc problema confttudiionem vidi a nonnullis

E qui pcrfpediux prafticx operam dant vfurpari, qui quidem, fl-

ue expeditius hac via operati fc prxfumant, fiuc alia id ratione con-
fcqui non qucantjexprcffam in tabula 9 figura X X. methodum ad- .

hibent, quam hic proponere fimul & reprobare non inutile ptotfus
atbitratus fum quia elfcdlum fcenographix legibus alloqui non
,

diffonum , fed a Geometricis tantum huius folidi menfuris alienum

producendo, facilius rerum Geometricarum tyrones in errorem in-
duceret, vt pro cubo patallelepipedum oblongum delinearent.
Primo igitur cubum fcenographice delineant in vna bafium fua-
rum confiftcntem, cuius quadratum duplum fit quadrati illius cubi,
quem co quo propofuimus modo adumbrate defiderant, vt fcilicct
fubicdlo plano diagonalis illius perpcndiculatiter infiftat. Sit igi-
tur cubus maior ABCDEHGFiminor vero IKLMNOPQ .-bi-

nas huius maioris cubi bafes in noucm xquales partes diuidunt,

fcilicct quodlibet carum Ijtus in tres partes , vt per has diuifiones
dudti parallelx mutuis interfedionibus noucm quadrata minora
efficiant, vt videtur m quadratis GBCFiH ADErduasautcmalias,
anteriorem fcilicct ABCD, & pofteriorem E F G H in tria fecun- ,

dum altitudinem fpatia xqualia difpcfcunt dualis etiam per latitudi-

nis medium perpendicularibus ,
quarum terminos in fuperiori AB
GH, & inferiori CD EFconiungcntcs, cubum totum in duas partes
xquales diuifum habent, & vt media harum bafium fuperioris fcilicct
,

L
 81 THAVMATVRGI OPTICI
& inferioris pundalQ, obtineant, in his etiam HB, E C, diagonales
exprimunt. Quibus omnibus ad fccnographixlegcsitadifpolins, alte-
rum ipli cubum inferibunt hoc modo, vt folidorum angulorum in-
fimus, in quo debet folidum confiftctc in pundbo Q, inferioris ma.
ioris cubioafis medio conftituatur, oppolitus vero ipfi, pundum I,
fuperioris prxduSi maioris cubi faciei medium contingat, bina &
cius latera oppofita N
K L, O, ad oppohtas cubi cui in fetibitur fa-
cies applicentur extera denique, vt in pridiefo diagrammate de-
;

lincata exhibentur, vjai &

nianifdhis fatis error cognofeitur, in eo
prxeipue quod quadrati inferipti cubi diagonalem N L, iplius cubi
diagonali xqualcm efficiunt, quod tamen cft abfolutc erroneum ex
diiftis ruperius,8e patet ex conftruftione figurx XVI. Tabula
in
prxccdcnti , vbi videtur cubi diagonalis B D ,
quadrati diagonalem
BC, vel AD, excedere Quod : autem in prxfcnti conllrudlionc er-
ronea quadrati diagonalem, cubi diagonali xqualcm faciant patet,
ex eo quod vtramque ad duo plana parallela xqualiter ab inuicem
dilTita perpendicularem conftituant i cubi enim diagonalem I Q,

perpendicularem vtrique bafi G B C F , A D E effe neceife cit. H

Sunt &
alij in hac conftru(&ionc errores multi ex notato conle-

COROLLARIVM SECVNDVM.

H
nino nefeiunt
mant ea
ego monendos cenferem iyuiutit.i-au, huc Geometricis ele-
ic

mentis Icuiter imbutos, qui tamen perfpeftiui leges non om-

, ne delineare
quorum veras proportiones
&
fccnographicc adumbrare prefu-
& rcalcs menfutas ignoranr.
Quemadmodum enim ad delineandam in profpciUu ordinis Co-
rinthi] aut alterius cuiufcunquc columnam, necdTarium cft fty-
lobatamm & bafium latitudines , coronicum , tororum , cingulo-
rum, cauliculorum, foliorum, fp irarum fcu volutarum ecphoras
fiuc proiediuras , nec minus harum omnium partium altitudines
huic efle notas ,
qui illius ienographiam & ortographiam primo
difponcre conftituct ; fic ad exhibendam omnis generis folidorum
regularium & irregularium fccnographiam, determinato eorum fx-
tu politione ad planum, cxplotandx funt partium omnium al-
&
tkudmes , &
ad ptxdiduin planum intlinationcs ; quibus cogni-
tis ipforum ienographia & ortogxaphia poflint apte delineari;
alioquin li hxc ignota remaneant operanti qui cubum adum-
,
brallc fc putabit, parallelcpipcdum oblongum dclincaCfc inucnic-
quod non minus eflet
tur, aut ibiidum aliquod tnagis irregulare,
in Geometria monftrum, quam m ciuili architcdura columna ali-
qua , nulli proportionum aut Symroctiix habiti ratione fine vilis
artis prxeeptis conftmifta & delineata.

Digilized by Google
 LIBERPRIMVS. «>
Quam in cxpofitis quinque corporum regularium diagramma-
tis , Icquitnur n.cthodum , poterit quilibet eam ad arbitrium in
aliisquibufcunquc delineandis, pracfcrcim regularibus compofitis
adhibere verum fi propofiti alicuius folidi icnographiam Geome-
:

trice deferibere non valeat ,

ipfius fuperficies omnes explicatas pri-
mum plano delineabit Se adinuicem duplici carta agglutinata
in
committet quemadmodum Albcrtus Durems Gcomccnx iuz lib.
,

4, &
Daniel Barbarus 3. parte fua: Pcrfpeiiliu* docent & pr*-
feribunt , vt lis ita fabricatis tum vcftigij feu ienographi* , tum
ortographia; verat menfurae Si altitudines elidantur , cum quibus
poftea facile poterit Se ad data; regula; prarferiptum & citra erro-
rem operari , 11 modo vel leui praeditus indufiria fuerit :
Qui vero
Geometricis conftru<ilionibus aiTueucre, folida h*c regularia com-
ad profpeiAum accommodare medianti-
ofita poterunt in tabula
re^aribus limplicibus , difficiliora videlicet facilioribus inferi-
E us
bendo exempli gratia, cubum in eo (itu, quem hxc propofitio re-
;

quirit, poterit in pyramide regulan zquilatera infcribcre,per 18 de-

cimi quinti Elem. Candallz led hic monuiffe fuffidat, plura enim
:

de hifce inferiptionibus ad figuram X X V. in vigefima oiitaua pto-

pofitione didfuri fiimus.

PROPOSITIO VIGESIMA SEXTA.

Dodecaedri ptftr V»o Uterum piorum quiefeemit, ita vr piUeffum planum in

foU tangat linea, figuram apparentem in tahuU exprimere j pipponatur au-

tem pUnum quod pradiflum latui neflit cum oppofito perpendicuUruer infi-
''
flere fiiiieilo plano.

• jf 'AOdecaedri quod inter folida regularia quarto (blitum cft lo-

1 J co recenferi, dicitur ab Euclide lib. 11. Elem. definitione 18,

figura folida quz duodecim pentagonis zqualibus, zquilateris Si
zquiangulis continetur, ideoque &
triginta habet latera, angulos
planos (exaginta,folidos viginti,propterca quod ad folidumvnum
conflituendum tres pbni concurmnt ; Quod fi in vno fuorum late-
rum itaftatuatur folidum hoc, vt fubiccium planum in fola tangat
linea, pentagonaque huic lateri ex vtraque parce adhzrentia zqua-
lem cum eodem plano inclinationem retineant , feu , quod idem eft,
ilanum quod pndi£Ium latus conneftiteum oppofito pcrpendicu-
farc fit plano fuppoflto , atque ab eius ita confiituti omnibus angu-
lis demittantur perpendiculares , vti fecimus in prxcedentibus, n.r
pro ipfius ienographia hexagonum irregulare defetibent in plano,
quale iam conlTruimus Geometrice hoc modo.
Intelligatur in diagrammate XXI. Dodecatfdrum ad eum
quem diximus modum condituti, ita vt vnum ipfius latus applice-
L ij

Digitized by Google
 , .

LIBER PRIMVS. 85
BZ, CZ, &c. altitudinum Tcalam delineauimus,ex qua nullo ne-
gotio omnes omniutn foLidomm angulorum diminutz altitudines
emantur Iit enim A D in ortograpRiz Unca naturalis altitudo an-
: ,

rulonim folidocum pundis ndtA, infiRentium; beneficio parallc-

ianun dnad,hicc, &
perpendicularium <m hb , cc dd, inuenientur
conimdcm altimdines diminutae do, r^, hee, ijf: (ic data folidi inte-
gra alcitudmc in linea ortographiz A G , quam diminutam Ratuerc
oportet fuper pundla^^ hxc inucnictur mediantibus parallelis agg,
;

hhh,Si pcrpendicidaribus gg ii, hh U, qui ad proptium fitum con

ftitutz erunt lincz <»nm, tm, terminantes planum tranliens per fo-
liditatem corporis, Sc fubicfto plano perpendiculare : fimiliter ope-
randum erit in exteris, ita vt lufficiat ad inueniendas reliquorum
angulomm apparentias eorum omnium naturales fupra lingula pla-
ni pundVa exaltationes notas habere feiendum igitur
: cll fuper qux-
Iibet pun^ame^i^, angulos duplici altitudine eleuatos conltituiimi-
nor altitudo rcalis cft AB, diminuta vera Jtfeoo,ftatuenda in pundlis
mc. Si Ibttuenda in putidis kg maior vero fuper eadem pun-
pf
da aliorum angulorum rcalis clcuano ell A F, qux diminuta in itkrr,
pp ff, poterit facile ad proprium ficum transferri, ita vt kkrr, fuper
punda meiSepp ff, fuper punda kg, conflituatur fimiliter Sc fuper
:

punda fl,du£ differentes folidorum angulorum exaltationes funt,

quarum prima elf A C diminuta in n «m i fecunda vero A E dimipu-
in tt XX qux quidem omnes inuentx altitudines in ficu fuo collo*
ccntutvt kkaorr, in tagx, Sc tfy, Scc. iungantutque termini earum
fuperiores redis lineis qux mumo concurfu folidi huius plana &
,
angulos efficiant, fiue partis vtriufquc, anterioris videlicet Sc poife*
riotis, vt habetur in diagrammate XXI. (luc anterioris folurorao-
do & vifui expohtx vt canitur rcpczfcntatum & perfedius adum*
,

• bratum in figura X Xl I.
^OROLLARI-VM-

•
Q Vi huius folidi figuram in fcdione apparentem deferibunt
pcrfpediui, illud vt plurimum fuper vno planorum fuorjm
conltitucum adumbrant quare ego illum ad maiorem difficultatem
\

in exhibito (itu collocandum ccnliii quod fi qui Sc illud aliomodo

:

fibidelineandum proponerent,nccpofrcntipfiusicnagraphiam&ot'
tographiam inucnirc,hanc e propofirionc trigcfima fecunda fequen-
ti,vbi proponimus folidum illud ffcllatum, quod ex dodccaedro in*
feripto icofaedro nafeitur , poterunt accipere \ huius etiam exem*
pium habet Samuel Marolcfiusded prxtctquam quod non clf abfque
errore, folum huius diagramma fine vlla declaratione exponit.
Poterat autem huius folidi ad eum , quo illum delineauimus,
modum conffituti Geometrica conffrudionis ienographix Sc orto-
graphix demonif ratio inffitui ifcd quia multiplex planorum Si an*
L iij
 I

eam ,
qiKcque
cum ei le-
huic cuperem
nexili i marem:
^ mfulendus erit
fuxpcrfpc-
i

o — — •
IMA. ,-

frxdtfho» aap-
I
i figuram

‘olidorum nu-
I Elcm. figuram
fisconimccur,

^
1-
los xquales fe-
fblidus quilibet
loc ita confti-
linea przdi^o
ntingat pun£lo
pundo A, &a
- ittantur in pia-
K D 1 e H qu* ,
B , cum tertio
folidi ienogta-
fiiffa, vt anguli
expoonco dia-
|(cm ienographia
erit , hoc modo.

'
pardum , in li-
quo fic ma-
femidiamecrum
lagona inferibi.
Iis habiu ratione
at circini propor-
lerc duo pentago-
Ita, & videtur in
igulorum referet
ictur, nempe BC
I L, intercifis li-
tantummodo
^ Udes propof. i<;
aographia, orto-

Digitiz^ by Google
 ,

LIBER PRIMVS. 8;
graphicas altitudines inucnirc dcmonftrat enim lineam quxin Ico-
;

lacdro oppofitos conncilit angulos folidos, quam nos fubicdlo &

plano ponimus perpendicularem, cx vno hexagoni duobus dcca-i &
goni lateribus efle corapofitam , qua: eidem circulo, cui Sc prardida
icnographii pentagona, inferiberentur : fiat igitur in vitrci-bali ad
pundum M, perpendicularis indefinita, &: in eam transferatur pri-
mum longitudo fincz F L, aut alterius fimilis, nimirum lateris de-
cagoni circulo BHCl D, acc. inferipti ha:c erit linea MN dein- j i

de ciufdcm circuli femidiametet A B ponatur in N O, & lupra N O

,
repetatur longitudo M N fcilicct O P & a pundis M N O P oc-
, , ,

culta: ducantur concurrentes ad pundum in hotizontali vt His

ita difpofitis ^facile erit apparentem Icofaedri figuram , fuppofito
pundo principali Q^, delineare. Quia enim integra folidi altitudo
clbMP, mediante parallela 4x, & perpendicularia^, diminuta in»
ucnietur az fic polita altitudine rcali folidomm angulorum quo-
•'
,

rum apices funt in plano primi pentagoni , fcu partis inferioris,

pofita inquam tali altitudme rcali M N, hxc fupra pundum i,
,

quod cft in ipfa vitrci-bafi, integra ftatuctut, quod nullam hic lo-
cus 'obiedorum diminutionem fcu contradionem admittat ; ha:c
igitur altitudo etiam in apparenti figura erit ; fuper punda vero

e, &:/, ftatuentur altitudines diminuta: rp,yg, mediantibus paral-

lela^», & perpendiculari no, inuentat & determinati ; ficut fuper

punda df,Dcneficio paralleli dfr, inucnitur &dctcrminarur altitudo

rj",qu* in ptoprio utu collocata erit df, eu , vt apparet in figur»;
todem penitus modo procedendum fupra reliquos angulos partis fu-
perioris cum enim earum naturalem exaltationem pofucrimus li-
;

neam M O , huius altitudinis varias pro vario fitu diminutiones in-

ucniemus inter lineas MQ,OQ, comprehendi , v. g. 44 bi>, qui
cft in luo fitu hcc,gdd , Ile perpendicularis ee in fuo fitu colloca-
ff
ta erit /ii i altitudo denique // ad fituin fuum tranflata,
ad pundum k, erit knn , quibus omnibus altitudinibus ita
fcilicet

hgnatis ducantur a pundis ii dd£C,/;/;n»,rcd*linci ad pundum a;con-

currcntcsi limiliter ab aliis pro parte inferiori inuentis nimirum
ad punidum4,& iungantur inuicem punda cuiullibct pen-
tagoni, nec non inferiora cum fuperioribus beneficio triangulorum,
ucmadmodum videntur in ilibicdo diagrammate purjda tiq, qdd,
Jdm, m ee, kc. inuicem connedi Se dclincata habebitur didi Icofa-
edri apparens figura ad cum quem propofitio requirit fitum confti-
tuti, non autem illius folura partis qui fub alpedum caderet fi opa^-
cum fupponatur , fcd & illius qui lateret pofterius, nec pollet ul-
pici, nili diaphaneitate fcu tranfparcntia pr.xdicum cifcc j
poterunP
tamen ad clcgantiorem folidi profpcduin pofterioris parris linex
qui folis funt pundis defignati ommiai , n prifcrtini perfeda ad-*
hibitis etiam lumine & vmbris velit illius reptifentatio exprimi,
qualem nos in diagranmate XXIV. expofuimus.
8« THAVMATVRGI OPTICI
COROLLARIVM.
X
hac conftruftionc fequicur loanncm Coufinum, &: Samuc-

E Icm Marolclium crralTc ambos in dcftriptionc huius corporis,

dum ci pro orthographia tribuunt, vnus qunicm duo hexagoni la-
tera fcu diametrum integram cius circuli, in quo icnographii pen-
tagona infcribcrciitur alter vero, fcilicct Marolcfius tria odiogoni
;

latera eidem circulo inferipti, quod quidem aperte non declarat,

fcd in cxpofito diagrammate fatis exprimit in hoc inquam certum
;

ell ettaffe vtrumque, fi quidem ex allatis fuperius concluditur ex I6-

libri decimi tertij Elem. tuclid. lineam oppofitos Icofaiidri angulos

connedlcntem vni hexagoni lateri, & duobus dccagoni lateribus

efle iqualcm, inferiptorum fcilicct in eodem circulo, in quo inferi-
pta eflet ipfius ienographia duobus conclufa pentagonis aequilatc-
ris & aqurangulis & inter fc difpolitis, vt diximus fuperius.

PROPOSITIO VIGESIMA OCTAVA.

Modum facilem apigMre, quo foltda qii edam regularia cjmpofta (Jr irregu-
laria, qua a regularibus originem trahunt pofine ad prafert-
,
ptum optices in tabula delineari.

Pfe cft de quo nonnihil attigimus ad propofitioncm vigefimam-

I quintam huius libri, cum de cubo liipct vno fuorum angulorum

icrpcndiculariter conflituto ageremus, vt nimirum difficiliora faci-

fioribus inferibantur vel per horum in illamctamorphofimfeuttans-

formationem.
Superioribus quinque propofitionibus immediate pricedentibus
defetiptiones inftituimus quinque folidorum regularium, ipforum-
que apparentes in fcclione figuras inueniendi modum tradidiinusi
in hac vero & methodum
aflignamus qua folida regularia compo-
lita nec non omnia, qu.x ab iis quinque regularibus Iim-
irregularia
plicibus quomodolibct nafeuntur fcu originem ducunt, facillime ad
profpcftum accommodentur ; nec erit nccclfarium vllam aliam ic-
nographiam, neque ortographiam pratter iam pro fimplicibus dcli-
neatas conftrucreifed priufquam vlterius progrediamur, non inuti-
le mihi vifum eft, quxdam de terminis huic fubictio propriis pri-
notare, quae quamuis communia & intelligcntibus fortafle t.xdio,
magno tamen tyronibus adiumento funt futura, quibus prodclle
noltri maxime confilij eft.
Solida regularia Iimplicia funt ea quinque, de quibus egimus in
praicedcntibus ,
Tetraedrum fiuc pyramis *quilatera, Hexai^rum
fcu cubus, Odlacdrum, Dodccacdrum,&: Icofaedrum , quatquidcm
regularia nominantur ex eo quod omnia eorum latera inter fc fint
arqualia.
^

Digilized by Googie
 LIBER. PRIMVS. S9
iquilia, bafcs fiuc fuperticics eorum omnes inter fc fimilcs S: .xqua-

les, anguli denique omnes fplidi aiquales : vnde &: ipfa corpora (t

Iphsra aliqua fux proportionati magnitudini concluderentur, om-

nibus angulis folidis luperficicm cius internam feu concauam vnde-
quaque contingerent.
Regularia coinpofita vocamus ea, qux e duobus regularibus flm-
plicibus (imul concurrentibus ita coalefcant, vt compofitum ex iis
tot habeat latera , tot bafcs fiue fupctficics xquales & fimilcs, fimi-
literquc pofitas ,
quot habent illa duo ex quibus componitur ita ;

vt etiam in aliqua fphxra (ibi ptoportionata conclufum omnibuS

angulis fuis folidis concauam cius fupcrficicm attingat Eiufmodi :

cfl illud quod figura XXV. expreflimus , vocaturque Hexqftoir-

drum quod ab Hexaedro feu cubo & Odloedro componitur; vnde

& fex cubi quadrata &i ofto Tettaedri triangula retinet anguli au- :

tem folidi, feu numerus cotum poteft repetiti (imul addendo vtriufque
folidi componentis angulos omnes folidos, fi tamen prius a quoli-
bet vnura exemeris .i. fi ab vnoquoque folido fimplici angulum
vnum abhuleris. v. g. ab odto cubi angulis folidis vnus fi auferatur,
feptem reftabunt, & Odtoedro vnum (i abftulcris , quinque fuper
funt, quos fi prioribus feptem iunxetis duodecim Hcxodfacdri foli-
dos ancul os limul conftituept.
Similiter & Icofidodecaidrum a Dodccaedro pentagona duode-
cim, ab Icofaedro viginti triangula mutuatur, & ab vnitis viginti
angulis folidis, duodccimque alterius, ablatis duobus, decem &odfo
hbi retinet.
Eft fic aliud folidorum regularium compofitorum genus, qux etfi
prxeise duorum regularium fimplicium lacera & bales non .obti-
neant, fua tamen latera omnia intet fc xqualia .xquales folidos &
angulos omnes habent ; vnde &
ipfa fi aliqua fph.xra fux quanti-
tati ptoportionata concluderentur feu inlcribcrentur, prxdidfis om-

nibus fuis angulis folidis interiorem ipfius feu concauam fupcrficiem

attingerent PolTunt autem folida hxc omnia vtriufque generis re-
;

gularia compofita ,
redo nomine truncata feu transformata appel-
lari (i quidem a regularibus (implicibus quinque, quorum diagram-
,

mata funt a nobis fuperius exhibita, originem ducunt horum fei- ;

liccc abfcillis angulis folidis, illotum aliis fubftitutis, vt aperte co-

gnofei poteft ex diagrammate X^V.
vbi Hexodaedrum lineis de-
feriptum .apparentibus manifcftam trahit originem a cubo piindua.*
tis tantum lineisadumbrato ABCDEFGH,dum fcilicet biKitiam
diuifis lateribus huius fingulis ,
dudis ab vnoquoque diuifionum
pundo ad conterminum fibi redis lineis, vtmn, ni, im, abfein-
ditur fojidus cubi angulus A &
linearum, qux folidos angulos
,

F G B refeindunt, concurfu, alij folidi anguli efficiuntur , ad punda

mni, Crc. vt facis patet ex diagrammate.
M
 ,

1
,0 THAVMATVR.GI OPTICI
Pn-etet bina primi ordinis regularia compofita Htxodacdrum
videlicet& icolidodecaedrum, de quibus fupra , ne de aliis tacea-
mus, volumus a quolibet regulati (implici, alterum fecundi ordinis
deriuarc nimirum a Tetraedro feu pyramide iquilatcra vnum a
; ;

cubo alterum i tertium ab Odaedro; quartum a Dodecaedro; quin-

tum denique ab IcofalMto, 8c breuem fmgulorum defcriptionem
infticuemus , qua mediante deferibi queant & ad profpcdum ac-
commodari fcd vt angulorum (blicforuin multitudo & fupctfi-
i

cierum diuerfitas , qu* in his corporibus repetitur , magnam af-

ferret confufionem ptaxefquc fummopere implicaret , (i cuiuflibct
anguli fuper planum exaltatio per altitudinum fcalam inueniri de-
beret, quemadmodum in pra:cedcntibus operati fumus, ita facilius

• id fore arbitratus fumpet Infctiptionem .i. ca regularibus {implici-

bus, e quibus nafcuntur , inferibendo, quare ante omnia quid (it

talis mferiptio feire opera: prstium cft.

Per definitionem ji. vndccimi Element. folida figura in folida fi-

gura dicitur inferibi, quando omnes anguli figura: inferiptx, con-

uituuntur vel in angulis , vel in lateribus, vel denique in planis fi-
diagrammate XXV. dicitur Hexo£fae-
gurae cui inferibitur, vt in
drum cubo inferibi, quod omnes cius anguli ikl mn op qrfe u in
medio laterum cubi punftuatis lineis dcfignati conllituantur.
Ita, per definitionem 31. eiufdcm, folida figura folid.t figura: vi-
cilfim circumfctibi dicitur, quando vcl anguli, vel latera, vel de-
nique plana figuri circumferipta: tangunt omnes angulos figut.r
circum quam deferibitur, vt in eodem diagrammate XXV. cubus
lineis pundhiatis adumbratus dicetur Hexodaedto circumferibi,
quod omnia illius latera ABCDEFGH,
Gngulos huius angulos
iit/mno^^ryVwapte contingant.
Quibus politis certum elt eum , qui pet prxccdentes propofitio-
nes nbucrit quinque folidorum regularium famplicium apparentes in
tabula figuras exprimere , fciueritque in iis regularia com-
pofita fiuc etiam irregidana podBitt Intcribi , nullo negotio hxc ip-
fa regularia compofita ar irregularia deferipturum cife : Hoc piobat
cxctnplum diagrammate XXV. exhibitum . vbi optice deli-

neato cubo lineis occultis ABCDEFGH, inuentifque fm-

gulotum ipfius laterum pundis mediis t k Imno pqr ft u , ex
co fccnographicc dclincatum H^oftaedtum educatur , nihil fu-
pereft faciendum ampUus , nifi vt prxdida punda redis iungan-
tur Uncis no,op,pm, &c. qus huius Hexoda-
edri figuram apparentem dabunt , qualem cxprclfimus in diagram-
mate XXVI. pctfcde adumbratam.
Similiter vt corporis Icofidodccaedri apparens in fcdionc figura
exprimatur, quod eftaltenim regulare compolitum primi ordinis,
bafcfquc feu panaDodecaedti fimul fle Icofaedri compleditur.horum

hy Googlc
 LIBER P R I MV S. .

altero ad profpcclu delineato pec vndcdmam vcl duodcL-iiTUm huius,

inucntilquc hngulorum laterum pundtis dimidiis ,
rcdlx ducantur
ab vno ad aliud conterminum fibi ha prioribus abfaflls angulis
,

lolidis nouos excitabunt qui apparentem in tabula Icofidodccaedri

,

figuram expriment.
Simili prorfusmodo procedendum erit in regularibus compoh-
tis fecundi ordinis, quorum primum hexagonis quacuor regularibus
.i. .-cquilateris & aquiangulis.totidemquc triangulis aquilateris con-
tentum, ododccim latera, angulos planos triginta fex ,folidos duo-
decim plfidet. •

excubo aliud regulare compofitum eiufdem ordinis generatur,

Ita
tcfciflis nimirum o£to illius angulis folidis ei ratione, vt qu.-elibet

illius bafis fcu quadrata fuperficies mutetur in oiCfogonam regula-

rem (icquc condabii eiufmodi folidum oifto rriangulis zquilateris,

,

& fex odiogonis regularibus atquiangulis,habebitque btcraxqualia

inter fe triginta fex, angulos planos duos & feptuaginta, & ab iis

vigintiquatuot folidos.
Odaedro etiam aliud inferibi poteft eiufdem ordinis, quod,etfi
a praiccdenti ; cum ipfo tamen conucnit in eo quod totidem
differat
habet numero latera, bafes , angulos planos (olidos ; conftat enim &
o£lo hexagonis regularibus, fex quadratis, lateraquc habet triginta
fex, angulos planas feptuaginta duos, viginti-quatuor folidosi&
nafeitur autem ab^OiSacdro, diuifis in tres partes xqual es fingulis
illius lateribus, & rcfciffis perdiuifionum puniSba fexfoliJis angulis,
e quibus exurgent alij quatuor &
viginti.
DoJccacdro item vnum ex hoc ordine corpus poteft inferibi,
quod duodecim dccagonis regularibus; viginti triangulis iquilatc-
riscomprehenfum , nonaginta lateribus , angulis planis centum
oiftoginta, qui folidos fexaginta conftituunt prarditum eft. Nafeitur
autem e Dodecaedro fingula diuidendo in tres partes
ipfius latera
arquales, duiftifque a quolibet diuifionum punifto ad conterminum
iibi rcdfis lineis, qua; viginti angulos folidos, abfeindent,
illius &
fexaginta alios efficient, ita vt balis quielibcc pentagona in dccago-
num regulare transformetur.
Denique Sc ab Icofaedro poteft vnum eiufmodi ccsrpus cduci,
quod hexagona viginti & pentagona duodecim componunt, dant-
que ipfi, vt & prxcedens habet, latera nonaginta, angulos planos
centum odfoginta, e quibus folidi fexaginta conficiuntur habet au- :

tem originem ab Icofaedro, diuifis in tre,s partes arquales fingulis

cius lateribus, conncxifque, vt fupra, diuifionum pundbis per redbas
lineas, qux refeiffis angulis eius lolidis duodecim, alios fexaginta
efficient.

Poffunt &alia folida quimplura forrtiari ei iis qusc defcripfi-

mus ,
prout multipliciter illorum anguli folidi refeindentur , e &
paucioribus plurcs cduccntut ; fimiliterque, vt alia dc quibus fupta,
M ij
 1
& eorum
mplicium
guUribus
ui tamen,
ndi ordi-
nius fatis-
eguUritt,
ptionesfa-
luis non ea
lod eorum
•er rnetho-
'um fiwur.T
O

arus tertia
irregularia
conmiione
^axime ty-
us elicere.

I A.

iffojita, o{}o

vilogorus.

nus,appa-
; & difficile
[ularium in-
haud inuti'
dem ex hac
bus certam
1 ca, quam
;t, praeferi-
init.

um folido-
XXVII m fuerit ca
itrapezia fi-
EF, in dia-
adogonum
Kollocanda
centro di-
i, per L&

erunt per-
'.diagram-

Digitized by Googlt
 1

LIBER PRIMVS. 9j
matis X XV 1 .
petpcndicularitcr ftatui ad pumflum A diagramma-
,

tis XXVIII. oiSIogonumque EFGHlKLM,cx diftantia B F,

circa illam tanquam axem citcumuolui in eadem, quam diagram-
in
mate retinere videtur, ad ipfam habitudine i certum cft & manife-
ftum illud circulum occultum circulo BCDEFGHIKLMNOPQ^R,
aiqualcm, fuo latere LK debete delineare latere veto F G mino- ; ,

rem alium per pumiila Z XV ST Y Quapropter, dum proponetur :

horum folidotum apparentesin fcdlione figuras deferibere ad cum

quem diximus modum & fitum chfpofitorum fumatur primum cir- ;

cino communi in diagrammate XXVII. diflantia B L, vel CK, &;

ex ea, vt intcruallo, centro veto A, diagrammatis XXVII I. circu-
lus deferibatutBCDEFGHK, eodem centro K; intcruallo vero
BE,aut C G, alius decircinetur ZXVTSY; intcruallis denique
AE & A M
concentrici duo alij illifque intetmedij delineentur,
,

quibus oAogona , hexdecagona, vel vigintiquatuor laterum, aut

etiam plurium figurx planx inferibarttur prout horum folidotum ,

molem cupiemus dillendetc nos vniquique circulo hexdccagonum

;

infcripfimus tribuentes cuique folido, pro lateris exterioris crafiitie,

fubtenfam decimz fextz partis maioris circuli i interioris vero late-

ris magnitudini fubtenfam decimz fextx parcis circuli minoris, ita

vt per centrum A, du<Sz rcdtzlincz, corrcfpondentes o£Iogono-

rum angulos connediant vtQX, RV,BS,CT, &c. fpatiorum
vero quz his lineis &
odogoni interioris exterioris lateribus com- &
prehenduntur, quzdam plena, vacua extera cficcimus ; fupponimus
enim ad afpedius elegantiam nihil in vacuis conftitui, fed lolis ple-
ideoque ipforura veram cfTc icno^raphiam,qux
nis folida infiftere,
quidem per primam huius contrahi poterit & ad profpcftum accom-
modari ortogtaphica vero linea haud difficulter inuenictur, fi qui-
:

dem determinata & apte diuifa in A BCD figurz XXVf l. fupra

vitrei-balim in atej, folummodo eft collocanda 6c ab omnibus ,

illius punftis abed, occulrz ad pundumin horizontali pro altitudi-

num fcala deducendz fuppofuimus autem ho?punchun A A, aliquo
(

extra tabulam interuallo, nimirum fex ferrac vnciis fupra vitrei- ba-
lim eleuatum , licut & ab eo pundlum dillanciz vnciis decem in
eadem horizontali feparatum ftatuimus, vt horum f»lidomm ele-
gantior pronenUcc alpedtus ji ) fic ergo difpofita altitudinum fcala
poterunt in ea, quemadmodum & in prxcedcntibus propohtioni-
bus omnes altitudines inueniri (olidorum 11545678, quorum ic-
nographiam integram non exprefli,fcd quamor folummodo ante-
riorum , ficut nec omnes fcenographicas in fcala omnium altitudi-
nes.ad vitandam confufionem quam tot diuerfx angulorum exalta-
tiones, variique horum folidorutn (itus huic poflent operationi ad-
ducere ; (ufficiet enim fcirevnumquodque eorum pro ienographia
fua particulari trapezium OPZ.fimile occupare, ad quod appli.
cantur in minori folum trapezio, quale cft 4* bb ecdd, vt videtur
M iij
 :

r 1 C 1

altitudinem realem
ptaphi.T linca;i'ecun -

l integram totius fo-

'punSa aabb cc dd,
7 defignati,quod
;ro

voluimus dcli-
:ione
I fcenographic* ca-
5

mediantibus parallc-
cxprclGmus.
folidorum quorum-
jue etiam multo plu-
cu potius idxa , quam
culo ad annum 163S.
m Clcmentinara ap-
aculo videntium ocu-
entia folidorum dia-^
tum adornant fupe-
idiofis fore arbitratus
ima apparent ,
ea ta-
:ilia fatis futura bnt

ESIMA.
iter JkILti figuram in

'ratum & illis dcftitu-

fcenographiam adhi-
imus, vt. videre eft i»
(aris & implicatum
filorum inclinatio-
gulorum j ac-
itionc conftiruatur ar-
delincamus
uadraris fuperficiebus
enfui^ angm^ifeK^t
Cto priditum, quod
o in propolitionc.ita
bafibus collocatis in
m (pcciei maiori con-
icdium platiorum fcu
adocu-
id facile criam

n planorum nonnulla
ftituunrut a bedefir, e(l

qu.-E eamdem cum al-

^od bv Googk
Digitized by Google
 ,

L I B E R P R M V S.
I 9j
terius apice i, habeat proiedlacam,vc ex parallela KH I» ad quamiu
punifta KH, perpendiculares cadunt ^H, iK fatis dignofeitur.

Atpofteaquam pro huius corpdris (lellati ambitu globum definie*

rimus, cuius v. g. maior circulus GtABCDEFGHl, tertij dia-

grammatis in Tabula ii. huic pro cotporisicnographiaoftogonum

regulare inferibatur , per fextam aut per appendicem priludij noliri
Geometrici, illud erit l BCDEFGH
deinde iungantur retiis li-
i

neis puntia latetaliter oppofita IF,BE,HC,GD, quarum inter-

fcdiione quadratum KL MN
inottogonx fupcrficiei medio con-
Ihtuctut xquale illi quod feparatim , heut & crucem primo & fe-
cundo huius Tabulz diagrammate exhibenda cenfuimus, quo cubi
Imnopa quarti diagrammatis in Tabula 13. nec non crucis folidx eit
minoribus cubis feptcmcompofit« rcy>«, particularis ienographia
oculis fubiiccrctur: rcprxfcntabic etiam quadratum hoc magnitudii
nem fuperhcierum quadratamm huius folidi, inferiorifque & fupe-
riOTis erit vcftigiumriifdem prxdftftarum linearum interfeftionifausi
pro reliquorum huius corporis planorum ienographia, quatuor de-;-
feribentur parallelogramma IBLK, HKNG,NMEF,nocnonS£
quatuor triangula IKH, BLC,DME,
G N F, ita vt horum pa-
Tallclogtammoruin fingula fint pro duorum planorum veftigio feu
ienographia, fuperioris videlicet vnius alterius inferioris ; trianr &
^ulorum etiam vnumquodque ,
duorum planorum triangularium
ilipetioris vnius, inferioris alterius icnqgraphiam exprimat ; verum
neque hzc quatuor parallelogramma Wt
quadrata, neque trian-
gula zqn|latcra, quamuis illa quadratorum perfcdomm,hxc trian-
gulorum xquilaterorum fint ienographi;?, quod propter eam quam
Rabent h* iupcrficics ad fua plana Geometrica inclinationem con-
tingere necerte eft , vt manitefte Mgnofei poteft in diagtariimatc
1 1 1 1. vbi planz fupcrficies t & dfRa fuper ienographiam fuam ac-

cliucs conilituuntur , vt medium quaii fimm retineant inter hori-

zonti parallelum, qualem habet facies c,Sc eidem horizonti perpen-
dicularem qualis
,
m
fuperfidei f jvbi illud etiam confeqnjnter ve-
nit annotandum quodnz quadratz fupetheies qux funt horizontis
lano perpendiculares odo numero, pro ienographia fua folas ha-
E ent lineas qu* funt odogoni iam ^feripti latera B E F G I. CD H
V. g. quadratz fuperficiei g ienographia erit linea F G quadratz
;

fupcrficiei c, linea CD ,
&c. Et fic abfoluitur tum vniuerfalis, tum
particularis omnium (olidi planorum ienographia : Quadratum qui-
dem KL M N,erit duarum, vt iam diximus, quadratarum fuperfi-
cicrum, inferioris vnius, alrcrius lupctioris veftigium i fic & fingula
parallelogramma IBLK, HKNG ,NMEF, MDCL, &
vnum-
uodque larus odogoni B C D E F G H I folummodo fuper- ,
vnius
S cici triangula vero lingula IKH,BLC.DME,GNE duorum
;

planorum triangularium, ita vt cx his omnibus pro huius corporis ,

ambitu exteriori, luperficies quadratz decem & odo, triangulares

vero odo proucniant.
 ,

96 THAVMATVRGI OPTICI
lam vt cx co folidum pyramidale (Icllatum ,
quale diagrammate
1 H exhibemus, poflit crfbrmari ;ad priparanonem, maiori odo-
1.

gono BCDEFGHI, minus alterum mlcribatur ad arbitrium huic

conccntricumfimiliccrqucpolitum , ita vt eias latera maioris lateribus
fintparallela quale videtur m
diagrammate III.Tabul.ii.odogoiium
i e defg/ti: deinde ab omnibus minoris odogoni angulis fiuc ab ex-
tremis cuiufcunquc lateris termitiis redi ducantur lincx ad medium
oppofiti maiori odogono,vtcxiiino, cx />r,
fibi lateris paralleli in

inf, ox hi, ing, &c. vt cx hoc etiam intelGgatur quomodo i qua-

tuor angulis cuiufcunquc quadrata: fupcrlidci folidi minoris quatuor
redx debent procedere Se ad medium paralleli fibi in maiori foli-
do plani concurrere , vt hc formentur cx iis pyramides quadrata:,
iuaaim, vt fuperius dicebamus , bafes in minori , apices in maiori
Solido conftituantur quibus pofitis.
Nulla iam videtur fuperefle difficultas ad exhibendam propofiti
folidi figuram in fcctione apparcnfcm : conftruda enim iplius icno-
raphia vt-pntfcripfimus in I BC D E FG H, ipfaquc.pcr primam

fuius,ad ptQfpcdum accommodata mediantibus perpendicularibus,

ab, omnibus odogonorum artgulis ad vitrci-bafim dedudis, vt ap-
paret in pundis rfhuoxyB:', &c. fum enda erit pro ipfuis ieno-
taphia linea ipfa rfl tuoxjB-g, &-c. qus ad fjpradidarum perpen-
f iculatium incidendam determinata fic conucnienter diuifa repe-
ritur, ita vt fic diuifa debeat folummodo ad vitrei- balim perpendi-
cularis conditui tantum fiipra ipfam exaltata, quantum volent pro-
pofitum folidum fuper planum horizontis clcuatum confp^i exem- ,

pli gratia, in diagtammat?! III. Tabulx i?. lumpta in linea L A A

vittcirbafi perpendiculari pro cubi altitudine ,
linea L M &: Imea
MN O P pro folidx crucis ottographia, fuper qux duo folida pro-
pofitiHn hoc dellatum debet collfctiii ; iis adiungetur in continuum
huius corporis ottographia cum fuis diuiiionibus nimimm PQRS
TVXY Z AA atque a fingulis pundis L P M N O QR
, &c. oc-

dicentur redi lincx ad aliquod in horizontali pundum con-

culta:
currentes,qui altitudinum fcalam condituent, cx qua omnes om-
nium fupetheivum &
angulorum folidorum exaltationes fccnogra-
phici eruentur, dudis videlicet ab vedigij fccnographia parallelis,
vtKHl,C^y4<«,& perpendicularibus ,
'H da hbee, quamlibet ha-
rum altitudinum reducendo ad proprium litum, vt fi prolongare-
tur reda vfquc ad dd. Se a dd, in ee i hic enim edet altitudo (i-
ql,
milis reperti aa hb ee, fle fic de aliis ; quibus inuentis, & defetiptis
vtriufquc folidi quadratis fuperficiebus ,
planorum folidi maioris
punda media reperientur, per diamctralium interfedionem , vt in
a,Si sb iis pundis redi ducentur ad quatuor angulos quadrati fu-

petficici minoris folidi correfponJcntis, aut certe ad tres tiuf-

ipfis
modi apparentes, quartum enim pyramidis latus , corporis opaci-
tate abfeonditur , neque procedendo in reliquis folidum habebis
ilellatuin

Digitized by Google
 1 ;

LIBER PRIMVS. 57
ftellatum pyramidale re£lc & concinne adumbratum, quale tibi in
diagrammate 1 1 1 1. exhibemus»

PROPOSITIO TRIGESIMA PRIMA.

Scenoprajihkc delineare Jeu ad profpedmn accommodare px folidas jlellas,
quarum radij imus pLni, exterius "vero ad pnfmatk formam jim acuti , de

cdtero finud ita connexas, Vt globi figuram videantur exprimere.

H
rum
lefcit
Sc

,
Aud dubie non cft facilius huiufmodi folidum deferibere
quam prxcedens, fi quidem fatis implicatur varia fupcrficie-
angulorum ftellarum, c quibus tan quam aliquod vnumcoa-
inclinatione & proiedlura, qua: quidem faalius & commo*
dius cognofei poflent & annotari , fi tale folidum in cfTc vero ac
rcali ac in co ad quem delineandum efi (itu ac politione prxfcns
oculis fubiicerctur, ac manibus trad^aretur i nihilominus cum non
habebitur, nofle fulciet corpus hoc c folidis fex (fellis componi, vna
(Ili fupctficic, videlicet interiori plana' ac vniformi, exteris nimirum
ad exterius multiplicibns (c in prifmatis formam concurrentibus:
harum ftellamm fingulx odio tenent radios, e quibus quatuor cum
conterminis quxlibet iungit, ficque iis anncdlitur, quod de
aliis fibi

omnibus intelligc , ficque habebis omnes mutuo (ibi c(fe coniun-

dlas. Quod ad earum litum 8c difpofitioncm attinet , talis eft, vc
ex iis ftcllis dux, fuperiot nimirum V, ac inferior X. fuper-
(olidis
(iciem fiiamplanam interiorem horizonti coextenfam (iue paralle-
lam retineant, (Iue mauis, ira vt linea quam potes imaginati i pun-
dlo X. ad pundlum V contingere, fit prxdidlis fupetficicbus ac ho-
rizontis plano perpendicularis, ficque planx ac interiores fiiperficics
reliquarum fiellarum quatuor (int Sc ipfx horizonti perpendiculares,
per conuerfam 14. propof vndccinii Elem. fi quidem cum aliis dua-
bus horizonti parallelis redlos angulos efficiunt ; deferiptionis hu-
ius intelligcntiam ampliorem, dat odlauum diagramma in Tabula
15. mediantibus perpendicularibus e folido ad planum demilfis ; iam

vero ex didlis propofiti folidi ienographiam, qualis habetur dia-

grammate V 1 1 in Tabula 14. pofTumus facile Sc apte delineare,
.

hoc modo.
Defaibatur primo odlogonum minus abcdefgh deinde ^pun- ,

&o V , didli odlogoni centro deferibatur circulus occultus inter- ,

uallo ad arbitrium prout voles longos e(Te ftellarum radios ; huic

,

nos pro femidiametro tribuemus longitudinem 'V , & per cen- H

tmm V, quamor occultas diametros linex xquales, qux MV H
prxdiifti oilogoni latera fecem ad reftos ac bifariam diuidant, ni-
miram P V L, qux fccabit gh, & cd ; O V K qux {eabitgf Sc bci
NVL qux Cecioic fe Sc ai MVH
denique fecat ^4& rd.pofthxc
a pundlo H
, intcrfcdlionis diametri &: circumferentix occuttx, du-
 '.

iiioris anguios,
nl> Scty Scc. tlc-
celia in o(3ogo-
c]ux duarum l'o^
int icnographia;'-
s funt horizonci
pcrlicicbus, iun-'
uUe ducctucGA
ecVos condiruac;
AC,CE,EG,
os vnicxfjuadti-
r circulus occulr
1 ipfius quadrad

s rcmancaciquii

u quadrati laccTc
.Iliis inuiccm per
1rerum habebitur
1 quidem primo, ,

t rra opponantur,
planz hiperficics
phia intra illud
n(i illi reiia U-
itiir modo, lii-

rammatis VlIl. ^

imum,vt modo
lineatis duobus
/i\
redx tranfeun-
G A.intcrfciiio-
defignabunt, irf^
limmis prqpo(iq>
ammate fceno-
apicibus an-
lis

eu interioribus-'
tc apundlisdd te
icndioiUMidc-
R larum faciei in-'
Ufqtte horizon-
iromm lineam,
ad qu* termi-
& ab interio-
im pleno defeti-
^ ;iaphia dchgna-

reliquiscrit diffi-
ad profpciium.

^V t-
OiQitizecU Googie
y
Digilized by Googie
l‘

Digilized by Googie
 Liber p r f mv s. 5s>
pct primam fmiui,quod vt fiat,cx omnibus icnograplu* angulis &
puniAis pricipuis perpendiculares vitrei-bafi adducentur qua: cadent
in figurae V 11 ^
puncFa i, t,j, 4,j, 6,7, 8, 9, 10,
ha:c linea i , 13 , in fuas parces dillribuca, vc videtur* ottogtaphia
erit corporis propofiti
,
quamobrem , vc in fiipcrioribus* ftatuetur
ad vitrci-balim perpendicularis a latcreplana; vcftigij fccnograpliiiE,
vt in diagrammate V 1 1 1. in GiHi,l3,K4, L5,M«,N7, 8* 0
P 9, Qio> Rii}Sii,Tr3i vbi etiam illud venit aducrcendum ip-
fam vitrei-bafi non immediate infiRere,!! quidem folidum hoc Rel-
latum duobus aliis diuerfz Ipedci Iblidis j vt cius elegantior ptoue-
niac afpciRus voluimus imponere* ideoque in ortographiz Unca duas
altitudines EF, FG, fuppofuimus primam quidem Colidi ;
ff gg h h,
quod poteft HexoiRaedrum irregulare nuncupari alteram vero F G ;

altitudinem quadratz pyramidis XY,quz przdi£to hcxoiRacdro ••

imminet, & propofitum folidum Rellatum vertice luo fuRinens, ip.

fi immediate fuppon^tur , vtriufque huius minoris folidi ichogra-

phiam & orcographiam feu altitudinem habes ex diagrammatis V.

& VI. in Tabula 141
Sic ergo conRitutis in ortographiz linea omnibus his altitudini- *
bus, fupponendo vitra puniRum R, dUas alias fignatas cRc altitudi-
nes fpatiis G HI zquales, quandoquidem medium omnium maioris
folidi altitudinum cR punAum N, nec pauciores nec minores de-
bent elTc inferiores line* partes quam fupponendo , in-
liiperiores j

quam, fignatas effe in parce fuperiori has diuifiones, iam ab omni-

bus ortographi* linc*pun£tisEFGHIKLMN OPQR.necnon
ab S 8eT, qu* fupponuntui in fuperiori ciufdem line* parte, du-
cendz re^z erunt ad aliquod in horizontali punftum puta Z qui-
, ,

bus expletis conRtudla erit altitudinum fcala, in qua &cile erit tum
maioris folidi Rellati , tum minoris vtriufque fcenographicas altitu-
dines defumere, quod melius intelligetut ab exhibito diagtammate,
quam quacunque verbali deferiprione, przfcrtim cum in eo ficuc
ex
& in przccdenti figuram ortographi* integram ,
qUafi fecundum
cius planum feu velrigium dclincaucrimus , vt melius mutua ienogra-
phiz & ortographi*, correfpondcntia oculis fubiiciacur, qu* me-
diante linearum parallelarum & perpendicularimn occurfu 8c inter-
fciRionc folidum hoc circumferentia oiRogona toncludunt.

PROPOSITIO TRIGESIMA SECVNDA.

S(duU atmpLon ftntdgonis fyrdmidittu dijmdihus Jphdrdliter ftcJLui figuroM
in tdiuld apparentem delinearti '

A D delineandam huius folidi fcenographiam ,

Imprimis & ante
omnia origine ipfius& naturam noflcoportct.Pyramidcs duo-
decim zquales e quibus componitur, quarunrfingul* pcntagonurti
• N ij
 G I OPTICI
ant folidum illud fiindamwita-
acdrum, in cuius duodecim l'u-
jundum camdem penitus difpo-
X.Tab.
tabere in diagrammate
exprimuntur verum quia ilta- :

ntagonis pcrpendiculariter iufi-

:em habent inclinationem , vn-
connedit pyramidum apices 4
a17. hac inquam linea exillentc
omnes caeterarum pyramidum
'izonti parallela ; fuperius vnuni
nferius alterum in quo conue-
L$ qui latere fupponicut > ita vr,

lyramidum bafes totam Dode-

/ imm apices ad duodecim Icoli-
uod fua dffpo(itionc eltormant
Jclineauimus ad propolitionera
fcc folidi externa configuracio-
“fiienda cll Dodecaedri fcenogra-

tc X,fi quidem huius conltru-

em illius lam delineationem 8c

c 16. huius libri ,

fed alterius pla-
nci & ortographii diuctfam dif-

prarfenti dilpofitionc & planum

:ogtaphii linea inuenitur hoc

ila 16 . diagrammate X I. circulus

' decem partes
circumferentia in
•
G , ita vt pet hic duto alter-

cgularia efficiant, quorum latera

eribus fint xqualia, (intque ipfa
feu ienographia, vnum, fcilicet

'e, Dodecaedri ejuod diagram-

icmpc G H K L tacici
1 fuperiori
tur deinde epundo E,percen-
ccabit in piimlfo M , fic ab F , in
. 1 ini FED i h.xc lineam E«t,lcca-
iun£to d, linea ad, magnitudinis
Y rpendiculatis. Pollea vcrocodcm
r cius magnitudinis, vt linea F D,
is eidem circulo mfcripti figna- ;

nfta decem iqualitcr inter fcdi-

na duo prioribus concentrica 6c
iguli aliorum angulis c diametro
. 1 hxc puncf a fibi inuiccm imme-

Digitized by Google
Digilized by Googli
 } ;

LIBER PRIMVS, nt
diate ,
vnutnquodquc fcilicct proximo fibi,ica vt cffbrraent du£I*
line* decagonum N O PQRSTj Sec. & anguli pentagoni BCDEF
icnogtaphiz inferioris fupetficici huius folidi connctlantur rcdbis

lineis plenis B X, C N D P,&c. cum

j hbi correfpondcntibus in ma-
iori circulo ; anguli quoque pentagoni H
G IKL icnographi* fupc-
rioris (aciei ciufdcm folidi conneAantur cum (ibi correlponden ti-

biis in maiori circulo , redfis lineis iritercifis H ii, I O K Q_, Scc. quo
,

facilius ab dilhnguantur ^ ficquc pcrfeAam habebis diagram-

aliis

mate X I. ienographiam Dodccaedri diagrammate X. adumbrati,

ita vtpentagonum BCDEF, (it icnographia faciei inferioris >sicdr,
in qua folidum confiftcre videtur; BCN<«X, icnographia fupetfi-
ciei inclinat* «st/w» B FT VX, (aciei aeopmT FERS, (acicicd
jroi EDPQ.R,facieifdjyfi DCN OP, faciei ter»/; Gcpro par-
habes
te fuDerioti GH
IKL, qu* eft icnographia fuptem* (acici fg
iit, horizonti parallel* ; GHrfXV, icnographia fupetficiei incli-
mzxghgnm j GLST V, faciei hirop LKQ.RS ; , faciei kirqf AK.
Q^P O
, faciei /'ty‘f«iHION<» denique fecici
fg mlu. lam quia
(ingulz huiufmodi fupetheies pentagonx (ingulis pyramidibus lunc
pro bafe; fupcteft inucnienda pro fingulis catum apicibus icnogra-
phia, feu dchgnanda funt in plano Geometrico puniffa,in qu* ab
iliarum apicibus, qui funt in diagrammate XII. ah c de fgh i Inii
demilTz perpendiculares inciderent. Et primo facile ell videre per-
|iendiculatein per oppohta diametraliter puhiffa Ac h
dedudam ,

incidere ad pun^m A diagramrnatis , XI. quod nimirum medium

e(f , & centrum plani nolfri Geometrici fecundum eam difpofitio' ,

nem & (itum quem tribuimus huic folido quod quia eadem fua ,

difpofitione figuram imitatur. Icofaedri cuius angulos folidos (in-

guli harum pyramidum apices obtinerent facile erit determinata ,

haram pyramidum altitudinev.g.MY ex diagrammate XI. maio- ,

rem circulum prioribus concentricum delineare, interuallo A Y, in

quo, (icut ad propofitionem 17. huius docuimus , deferibantur duo
pentagona zqualia alternatim pofita YZAaBbCc,Dd EeFfGg
HA, quorum anguli etiam diametraliter rcfpondeant minorum pen-
tagonorum angulis qu* pro DodccaCdri icnographia fuere deferi-
pta.Quo (ado poterunt ab omnibus angulis cuiuflibet minoris pen-
tagoni, quod in Dodecaedri veRigio repentur , educi line* rcdf.tad
maiorum pentagonorum angulum (ibi proximum , vt ab X B C N 4
in Y ; ab NCD
O P in 2, &c. ita vt plcn* line* X Y, B Y, &c.
ienographiam defignent pyramidum ordinis inferioris in diagram»
mate X II. Ai/w une* vero intercil* vt 4Er, HEe, &c. ienogra-
phiam pyramidum ordinis (iiperioris edefg.
lam vero ad inueniendam ortographiam Dodecaedri fic pofiti,
in cuius lupetficic fmgularum pyramidum bafes conllituuntur ; fu-
matur primum ex diagrammate XI. longitudo line* H G, St centro
H, fupra lineam ^indefinitam ad, fiat circuli arcus ipfam fccansin
N iij
 1 :

iot THAVMATVRGl OPTICI

pundto h i deiadc centro M , inccriiallo ME , fupra camdetn Uneanl
alius.circuli arcus dcfignctur ipfam rurlus fccans ad pundtum r. Se
repetatur in cd, longitudo linez ah i quibus ita conIHrutis, poterunt
hx omnes ortographicx linex altitudines hinc defiimpcx ad dia-
gramma X 1 transferri . Se in linea AM ,
collocari ; fcd quia non
immediate plano folidum hocftellatam, immo pluribus alus inter-
mediis inlilHt
,
quorum diuerfa vefligia diagrammate 1 X. expri-
muntur, nimirum A B e D ienographia parallclepipedi nop^ ia
in , i

quatuor quadratis EFGH, IKLM, NOPQ, RSTV, icuogra-

phia^yramidum quadratnmm rpu ;in cruce denique XY Z A A,
ienographia folidx crucis xy:Z‘**‘> ^ minoris patallclepi-
ledi quod ex
illius medio cdudum confpicitur ; Quia , inquam, Ib-

[idum hoc Bellatum primarium pluribus iBis aliis infiBit, Ideo prius
ad vitrei-bahm AN, in linea perpendiculari ,
Batuendx cmnt AM
diuerfz iBorum foli^orum altitudines ; Batuatur ergo primum lon-
gitudo A B , pro altitudine rcali parallcpipcdi qualisnimirum
lignatur numero , in diagrammate I X. & erit diminuta fcu appa-
i

rens kl>u , velfcddjin ortogtaphix fcala: Deinde pro altitudine

reali pyramidum Batuctur BC, qualis fignatiir numero i , eiuldcm
diagrammatis pro altitudine folidx crucis , CD, qualis fignatur
;

numero 3, & DE
xqualis linex 4, pro alritudine minoris parall»
lepipedi m
quo,vt diximus , immediate cunquiefeit folidum Bel-
latum cuius altiflldines reales ottographicx defumentur, vt monui-
mus ,|C diagrammate XI. & in hac perpendiculari AM,conBiruen-
tur,ita vt E F fit latus decagoni inlcripti circulo Y E e ZF/, Ad Gg
Hh e c deinde F L , xqualis femidiametro ciufdem circuli A Y , &
\

LM xqualis EF, vt prxfcripfimus, ad propofitionem 17 huius, vbi

de Icolaedro ; at iuBc in medio fpatij FL, debet collocari Unca db
cd, diagrammatis XI. cum fuis partitionibus, vteernitut in GHIK,
& erit G , prima altitudo pro quinque angulis inferioris pentagoni
Dodecaedn vnde oritur pyramis qux verticem ponit in h altim-
; ;

no H, erit pro folidis angulis fecundi ordinis, quales funt in dia-

grammate.^. no^tl altitudo I , pro angulis folidis tertij ordinis,
i

quales funt in eodem diagrammate mprfu denique altitudo K, :

pro pentagono fupcrioti , vnde oritur pvramis qux verticem ponit

in d. Quod fpe£fat ad diuerlam quam habent dirtamm pytamiduiu
apices altitudinem hic cB quadruplex, prima fcu minima omnium
i

erit E , in Imca ottographix , diminuta vero fcu in fcenographii

erit in h ; fecunda in F fecundum differentem litum diminuta in h
ilm tertia cB in L, qu.x & in fcenographia vbique xqualis effe cer-
nitur, ad pundfa cde|g,quia omnes nuius ordinis apices conueniunt
in horoptere feu plano ipfo linex horizontalis in qua punctum
principale cB d quarta denique & fuprema omnium altitudo cBin
M ,
qux in fcenographia cB a : Quxquidcm omnia fi bene capian-
tur, facile erir,per primam huius Iibri propofitionem , ilta plana

Di G( ogk
 .

LIBER P RIM VS. roj

omnia ad profpe^Iuin accommodare fecundum datam oculi altitu-
dinem, & primarium pundhun d, nec non & data diAantia qux lex
ferme vnciis hic extra tabulam excurrit: dcuidc per vigefunam eiuf-
dem inucnientur Angulz altitudines fccnograpnicz liipra fcalam,
quam ex reatibus altitudinibus conftruximus, quemadmodum fatis
iam fupra declaratum eft in przcedcntibus propofitionibus , di-
flindleque adeo exprimitur diagrammate X 1 1. vt ad ea qux dixi-
mus non videatur nccelTc efle aliquid adiungere, quo facilius huius
con(Iru(iiionis praxis intelligatur. u >j

PRO POSITIO TRIGESI MA TERTIA.

le... -.I .',
,iii. i.i;-

Cuh ferfordti feu e tipHis duptUcim j/OraSelepipedis compojtti figuram in

•- pdiont apparentem deficrwere.

Q Vamquampoteft huius propofitioniscondruiflio pereamdem,’

quamin prxcedcntibus adhibuimus methodum expediri, ita
diagrammate X X I X. Tab. ig. cubus perforatus ita be-
vt pollit in
ne ad profpcdhim accommodari mediante ortographia & altitudi-
num fcala A B C D ac corpus quodeunque plena foliditate pn-editum,
,

vt apparet cx aliquibus illius fcenographicis altitudinibus, quas ex

fcala defumptas ad proprium (itum in vedigij fcenographia , per

primam huius iniienca , deduximus mediantibus paraUqlis : nihilo-
minus quia peculiaris & facilior quzdam ed praxis ab iplis fccnogra-
phix fundamentis eruta inucniendi vaiias latitudinum diminutio-
nes, hic eam clfe proponendam explicandam cenfui, tum quod
hzc methodus fatis vniuerfalis, & qux pollit in fimilibus fxpius
fit

adhiberi,tum etiam quia per eam facilis demetur via ad delinean-

dam fcenographiam , qualem defcriplimus diagrammate
fedilis

XXX. vnde & erit quafi apparatus quidam , ad Secundam libri fe-
cundi propofitionem in quo de iis figuris a<duri fumus qux reda
,

fronte & primo afpediu deformes & impropottionatx, ex fuo ta-

men punAo& iuda fpedilatz didancia, maxime propottionatx elfc
nofcuntur. Secunda illius frcundi libtiTabula qax numero 13 an- .

notatur, duo continet fcdilia ad hunc modum dclincata , qux qui-

dem primo intuitu aliud omnino prxfefrrunt ab eo quod cx luo
prxeise fpedfata pumdo reprxfentare cernuntur.
Veram ad condtudionem ptopolitionis nodrx, datuatur pri-
mum fupra vittei-balim quadratum EFGH, quod vnam cx fuper-
ficiebus cubi anteriorem exhibebit ; in eo delineetur aliud qua- h
dratum minus, cuius latera lint lateribus primi parallela xquidi- &
ftantia, pro ea qux tigillis tribuenda minusctt cralTitic, litquc illud
quadratum, exempli gratia, IKLM, cuius etiam prxdi£Ia latera ita
occnltc prolongentur vt maioris latera contingant ad leidos in
punidis ahcdefgh Deinde a pundis
: H
haEbcF, occultx linex de-
 w
r

rL-

DiJilied by Googie
 ,

Liber p r i mV s. £Oj

COROLLARIVM.
Er hinc caindcm propofltioncm facilc cft.fcdilc illud, quod dia^
P grammate XXX. cxprellimus ad profpcc^lum accommodare»
,

quandoquidem non multum differt a cubo perforato Icu e tigillis

parallclepipedis compofito dc quo egimus, excepto quod hic tigilla
quatuor inferiora planum immediate non contingunt, fcd fupra il-
lud exaltantur ea qux fcdilis pedibus datur altitudine qualis hic
,
videtur G Hm j additurque etiam ei dorfum fcu rcclinatonuin kfr

fg.
Quoad extera idem penitus cft cum cubo diagrammatis XXIX.
Ideoquc poteft, vt ille, mediante ortographia & altitudinum fcala
hic ad (inidram in Y X A BCD Z, collocata ad profpcdtum defi-
gnari, contrada primum,vt multoties iam diximus, per primam hu-
ius libripropofitionem, illius ienogtaphia, qux Geometrice deli-
ncara exponitur fub vitrei-ba(i in ahed.
Notandum vero cd in przdida fcala integram fcdilisaltitudinem
ede y Z ; rcclinatotij , A Y ; pedum vero , D Z, & fic de alus qux
ad proprium in fcenographia litum transferentur, vt odendunt pa-
ralleli aliquot ab ipfius ledilis fcenographia ad fcalam. Se a fcala ad

• fcdilis fcenogtaphiam dedudx : Quanquam &; alia via idem polli-

funus excqui , indcpendcnter fcilicet a
plano &: ortographia, vt in
ptxccdcnti cuBo operati fumus, vice quadrati E F G H, qux cubi
ortographia ed, fubdituendo pro fcdilis ortographia figuram E F L
GH M,propterea quod tigillum M L debet aliquantum a plano ex-
altati , vt fcdilis pedibus aliquod Ipatium remaneat j Cxtera deni-

i' que fiant vt in prxccdcnti,vt varix tigillorum craflitudincs &: com-

iniducx obfcrucncur vnde etiam iifdcm caradcribus vtrumqiic II-
:

gnauimus, quantum licuit per anguda fatis in fedili craditudinum

fpatia, propter qux nonnullos etiam omittere nobis ncceditas fuir,
quos tamen fupplcrc facile poterit dudioli ledoris indudria immo ;

ad hanc condrudionem conucnienter & fine errore ea qux dc cubo

dideruimus poterunt adhiberi ; reclinatorij vero fcenographia repe-
tietur in hac methodo , fi altitudo cius realis condituatur fupet li-
neam H
ME, vt videtur XY, & ab iis pundis occultx ducantur ad
putidum concurfus j fccabunt enim illx ex ikfr linea pcrpcndicu-
. lari indefinita, iudam pro huiufmodi reclinatorij fcenographia por-

tionem, qualis hic cd pr, vnde dudis parallelis completum

fedilc cum reclinatorio exhibetur fcd aduertendumcd,nc quid de-
;

fit perfedioni fccnographix , lineas omnes integras non dcligna-

rc ,
fcd partes aliquas vcluti commidurarum fpatia omittere , dt
ea qux occultantur & qux fub afpcdum cadunt diligenter ob-
fcruarc.
Studium etiam debet in eo poni principale, & fumma diligentia
adhiberi, vt pundum principale fcu concurfus, nec non aliud,' quod

Digitized by Google
 .

TC 1

lentet ,
vt ex iis clc-

c i alioquin criamft
. operetur, poflet ta-
dcfctibcrc, vt vix eo-
,quod quitiem verum
is delineationibus, &:
d fecundam 1'ccim-

it vera oculi alciciido

fccnogtaphicx conuc-
lucniant. Ego vero
’t repleam ,
quidquid
|c quid fentio didi- ,

aliquid determinare
6c modis quam- ‘

iriari ; ita vt exifti-

lim ,
quam rationem
-pftilfimis poitent af-

c produfTc iis quorum

iximc ncceflari* funt,
itaribus , vt melius in-
is pr.ecepcis vtendum
biteiiilomcz exemplum
delineandum clTc duxi.

QVARTA

proportionibus
minanda primum cft
idiagrammate XXXI.

A Q
B. T^m/. H ZprJ**n*4\
C I

11.Jmtu K
E. Sm^ud. L yLittinu L
F- Hfjiotntiitthmm M
•a

. .IUJJmi c fed tan-

N p|
L 2

Digitized by Googie
 &

L I B E R. P R I MV S, lo?
ficproieiiuris plinthi vtriufquc, aftragalorum & aliorum membro-
rum, quorum nomina hic iifdcm caradlcribus ABCD,&c. deii-
gnantun fiet primum icnographia fcapi ipfius column*, circulus ni-
mirum O Q
P , cx feraidiamctro N P delineabitur deinde ipfius :

plinthi vcftigium, aliorumque membrorum

habita fcmi^r ratione
proiefturatum, vt videtur, inter circulum OQ., fcapi cOTumn*,
circulum RS, cxtrein* plinthi A, &
B , vcftigium, fi quidem
tori
xqualis eft vtriufquc proiedtura habebuntur autem omnes eiufmo-
;

di proiciftura: cx perpendicularibus, quas poifumus imaginari in pla-

num dcmilTas hanc ienographiam cftormarc & inferiorem R S T N,
pro bafi, & fuperiorem V X Y, quam eadem ratione pro capitello
dcfcripfimus & fcorhm delineauimus vt diftindlius vtraque & fine
,

confufionc difcernamr ita vt etiam in

, propria: menfura: & pro- iis

portiones facile poflint agnofei ad ortographiaro referantur cx

,
fi

modulo NP, qui ad inferiorem Tabulae partem in ducsdccim partes

iqualcs diuifus exponitur.
Conftru(fta icnographia, cuius nos mediam tantum hic partem
delineauimus, ad profpc^funi accommodabitur pro data oculi altitu-
dine Sc diftantia, per primam huius, &
quia lineas habet curuas 6c
circulares vt & re(ftas e quibus conftat , in ea fcenographice deli-
neanda vfui cibi (it propohtionis non£ methodus, ita vt circulum
totum diuidas in pactes aliquot ,•& diuifionum punda fccnogra-
phicc inuenta in fciftionc limul iungas rcdlis lineis, quod quidem
hic commode fieri poterit dudlis diametris quadrati illius
,
quod
plinthi vcftigium cft , in quibus diametris v. g. in S ienographi* N ,

circulos fecantibus fignari poterunt pumfta illa, e quibus pro in-

ucnienda fccnographia, ad vitrei- bahrn perpendiculares de motede-
diiccntur. Signato in hac vniuctfali icnographia cuiufquc partis
columnx peculiati vcftigio, ipfius altitudines, per vigehmam ptopo-
(itionem huius , educentur fecundum expreffas in ortographia men-
fiiras, cx qua proinde diuetfarum altirudinum fcalam, vt in prxee-

dentibus, conftruximus (it, exempli gratia, circulus o^p,dcc. fceno-

:

graphia cx OQP, quod cft fcapi columnx veftigium, oporteatque

ad puniftum huius parcis columnx, qux ncJbis adumbranda pro-
ponitur , altitudinem apparentem ftatucre : cx punAo a, primum
ducatur parallela ^<f, & a pun^o 4, cdudla perpendicularis a^, Sc
in tjx, collocata , erit altitudo apparens requifita j fic e pundfo o,
duci potcft,«e, & inueniri f d, qux in fuo (itu eft oe (imilitcr fieri .•

porelt in omnibus tambafis quam capitelli partibus, vt fatis clare

& diftiniftc cxprclTum in diagrammate continetur, adeo vt plus pro-
ficiat ftudiofus Icdfor cx attenta obferuatione diligentique ipfius
imitatione, quam cx quolibet qui fupet his polTct inftitui prolixio-
ri difeurfu.
 ici

[Ic necefrarium pro

uuc, cas omnes li-
ad figuram appa-
elius omnia pcrlpi-
ibeas integrum co-
in Geometri-
linea
(ographicd vero ad
olumnlfc pofitx fmt
icali pun^um cen>
/ a columna tori vel
/ .ccndam folummodo
/ antalis pun(!ihim,ad
acn prxdidix proie*
ic eamm apparentia
t perpendicularium,
nxc faris mulca in-
^'^^khiteaur* militaris

Q^y INTA.

!i Utnoi
iffraphici

imum tibi Iit c parte

tls fuis ortograpliica
nABCDEFGHlLM,
m AV>eiufmodi or-^-,
dmdine fofl* NOP
enti regularis pen-
ricach qui lacicudi-
,
cxterifquc fimilicer
1$ fcdfionum tabula
ila quam fubiccimus,
catu propoficum no>
igitur orcographicam

& poficam,vc dixi-

\ ocum alttcndincs feor-
non iie, inferius pro
cortinaf -fccnographi--
me cum eius ienogra-
;r fc parallelis &: vitreo

Digitized by Google
 .

LIBER P R1 MV S. 109
perpendicularibus ,
qu* proinde omnes in fccnograpbia debent ad
pundum primarium X, limul concurrere ,
per leptimam propof»-
tionem huius. Ex accommodata igitur ad profpedium ienographia
educentur diuerDe altitudines, vt in ruperioribus , immo facilius
propter illarum omnium linearum ad pundlum principale concur-
lum } dudVam enim v. g. e fummitate vertic.ali loricat valli lineam
Ef, ad pundlum principale.fi velis terminare fecundum longitudi-
nem cibi ab ienographia defignatam, ducenda cibi c(l parallela E^,
vfque ad ortographiz lineam, aduercendumque vbinam/d, e plano
cdui£ta fccet bY, nimirum in J, a quo ducenda ell alia parallela, vf-
que dum lineam £ e, fccet in r.vbi determinabit longitudincmquz<
litam : fimiliter potes & in cztcris operari, vt fubiedlum oculis dia-
gramma fatis cxprefsc innuit , ita vt fupcruacaneum clTc videretur
per omnia fingillatim membra difeurrere; immo &
Rudiofo ledlori
plus haud dubie czdi) quam vtilicatis id aderret, fi quidem ex prz-
cedcncibus magnam fibi facilitatem in hac praxi comparalTe creden-
dus ell.
Paucis ergo expedio quod fuperdl circa fecundum huius Tabulae
xo. exemplum, quod cibi in diagrammate XXXIII. proponitur,
refertque propugnacula duo munimenti regularis pentagoni maio-
ris ordinis, vt diximus, ex Adami Fritach methodo conllrudli; val-
lum nihilominus folum dclineauimus, abfquc fuccindhi fcu valli in-
ferioris ambulachro , czterifque in d iagrammate fuperiori X 11 X X
exprellis, propter angufta nimis hic fpatia, vnde fit ciufmodi partes
valde contrahcrentur,proptcteaque difficile admodum portent expri-
mi i cx iis tamen quz adumbrauimus fatis cognofcicur idem penitus
erte fiuc partem munimenti delineandam fuicipias, liuc totum ip-
fum munimentum adumbrare velis vbique enim ex daxis menfuris
i

delineanda ienographia ell , deinde, per primam huius , contrahen-

da fcu ad profpcdlum accommodanda, cx qua demum fcenographi-
ce delineatidiucrfz^citudincs educentur, quarum mcnlitrz rcalcs
ad latus conllitucncuc v. g. in linea vt cx ea fiat fcala ortogra-
phica, defumanturque ao ipfa dilFercntes pro vario fitu alticudi-
«nes apparentes : fed nzc plus latis, quandoquidem propolicum dia-

gramma dillindlius omnia exprimit, quam rufiori aliqua explicatio-

ne indigeant.

COROLLA RIVM.
Nutilc lam elTct ac fupcruacaneum plura in medium exempla pro-
J ferre, quandoquidem cx iis quz Uneauimus fit difficilia facis mihi
videntur, potcll lludiofut lc£lor fufficienter edoceri ad quodcunque
obicdhim ex fccnographiz legibus contrahendum modo illius Sc ,

ienographiam fit Srtographiam habuerit, quz ex iplbmct obicAo,

fi adfuerit, defiami pocdl, vel ex illius mcnfiitu fit propordonibua

O iij
 1
Iio THAVKiATVRGI OPTICI
reatibus & Gcomccrids hauriri, (i determinatas habuerit, ex quibus
habitis poteft operari, vt per hngutas huius libri propohtiones pa-
tet, vbi vfus & praxis huius noftr.t methodi fatis innotefeit.

Quantum veto ad Theoriam attinet, latis dilucide cum luis dc-

monftrationibus mihi videtur explicata ,
in propofitionibus fexta,
decima nona , vigelima prima &: in aliquibus alis verum
feptiiTia, ;

quia Idnpet fupponimus, vt ad huius artis praifcriptum operemur,

oculi altitudincm,ciufque a feiftione dildantiam clTe datas, licque di-
ftantir pun£lum,vt diximus, in eadem a puiicto primario diltanria,
in horizontali conlliruimus, qui fupponimus reuera intuentis pe- •
dem a vitrci-bali dillare perpendiculariter ,
Heri poteft fpatium ta-
bula;, feu feftionis ita ex omni parce determinatum &: contradVum
elTc, vt in eo pumflum diftantix fecundum menfuras realcs & veras
non pollit collocari immo neque in ipfa horizontali extra tabu-
;

lam, fi necefle forer, produdi ; exempli gratia, fi nobis aliquidfie-

nographicc delineandum proponeretur in capite ambulachri feu
porticus alicuius oblonga:, in qua planum tabulae leu data fcclio la-
teralibus vtrinque muris coiillringcretur ; certe ad hoc videtur ne-
celfaria methodus aliqua fccnographice delineandi obieda quaicun-
que, habito femper rcfpeclu ad circumltantias altitudinis oculi nec
non & diftantia;,quamuis in ipfo tabui* plano fecundum menfuras
realcs pumilum illud diftanti* nequeat collocari.
De quo polfem & ego, ficut alij, praxim aliquam non omnino
vficaram adinuenite Sc in medium profeirc, mutando videlicet non-
ruilla, immo fotfitan & addendo faciliora ad ea qu.* tum veteres,
tum recentiotes nobis propofuere , melius tamen vilimi eft hic in
compendium adducere qu* pro illa praxi magis commoda 6c expe-
dita iudicaui in methodis illis de quibus tam vehe-
vniucrfalibus ,

mens inter eos qui fc illarum auchotes dicunt obort.i conttouetfia

cll : Paradigma exemplum vnum delineabo de folidis illis
igitur feu
regularibus
,
qu* fccnographice a nobis iam-^dumbraca vidilli in
prxcedentibus huius libri propofitionibus i fi- iamen prius animad-
uertero non elfc adeo nouam & prioribus Perfpcdliu.* pra(Hic*,fcri-
ptoribus, vt volunt' plurimi, praxim illam fccnographice delincan-.
di obieilum quodeunque datum ex quauisdillantia,in feiilioneda-
ta, ctiamfi in illa dillanti* pundlum Iccundum menfuras realcs non
polfit collocari, abfquc eo quod nccelTc fi: aliquo modo extra ta-
bulam in operatione excurrere. Non cll inquam praxis illa adeo
noua, vt volunt ex rcccntionbus nonnulli , quandoquidem & dc
ca P. Ignarius Danti fcripfit nonnihil in fuis ad Barocij Pcrfpccli-
uam comramentariis, & ipfius methodum tradit in annotationibus
ad Rcgul* prim* capitulum fextum, vt patebit lludiofo Icdlori qui
volet citatum confulcre. Petrus Accoltius nobis Florentinus in Ilio

opere, cui titulus cll, Ingdmo de gli occhi, gyc. edilb Florenti* anno
1615, fatis dilucidum & amplum difeurfum inllituit & quomodo in

by Googie
 LIBER PRIMVS. iii
dido cafu fccnographicis vtcndum delineationibus declarat capitu-
lis i8, 19, & tt. Ab eo tempote nollros inter Gallos ha-
lo, II,
buimus D. Alcaunie ejui de ea methodum Ipccialem, cum vfu cir-
cini optici ad hunc ededum conllrudi nobis reliquit Potuit vide- :

ri ab omnibus quod anno i6i.8,ex relidis defundi memoriis ex-

cradum podhumura opus prodiit, cum titulo , InrroiitShon k U fer-

fjefliue , enJembU l'vjage du comfits de per^ediae, cire, verum nefeio qua

de caufa , fiue ex eorum incuria qui opus inftaurandum fufeeperant,

fiue ex librariorum penuria, qut typis %iandare debebant, id operis
manlit imperfedum ; ita vt pratdidas memorias. D. Alcaumc tum
ipfius methodo denuo inftauratas &c fuis ornatas dcmonClrationibus
acceperimus a O. Migon anno 164;, fub titulo, Perifefhue fj>eci$Uti-
ue 0“ frati^ue ou fant aemonffres' les fondemens de cet art cJr de loHt ce y»i
en d ejie enjeigne mJ^Hd frejent. EnJemMe U mdniere Vniiierfelle de U frati-
dner non Jetdemtntjans fldn Geometrdl
& fdns tiers-foint, deddns ni dehors

le chumf du Tdhudn ; mem enceret pdr le mojen de U lipie communrmentdf-

fellee horij^ontale , de 1'mHenticn du feu fieur Aleaume ingenieur du Roy, (yc.
D, De Vaulezard in fuo opufculo quod vocat, Abln-ege ou raciur-
ty de Id PerS^e(hue'fdr 1 'imitdtion, edito liji ,
(imiliter agit de cir-
cino optico ,
obiedi dati fccnogtaphia inueni-
cuius beneficio
tur , abfque eo quod pundum extra tabulam col-
realis difiantix
locare neceffe fit. Anno i6}6. D. Defargues iTfi lucem protulit li-
bellum cui titulum pofuctat , Methode vniuerfelle, de menre en perffeiii-
ue les oiiets donneg reelletnent ou en deuis , duee leurs frofortians, mejures,
eloignement
,
pau emfloyer dueun point foit hors du chdmp de l'ouurdge.

Portea veto etiam anno 1641. P. Du Bteiiil Parifinus Societatis lelu

authot libri qui titulum habet , Perf^efhue prdtique y neceffdirt ,

4
toue Peintres , Grdueurs , 0c. addidit quoque tradatulum ad cumdem
cfFedum,cum hoc titulo : Diaer/e/ meshodes vtuuerpeies , y nouuelles
en tout au en pdrtie pour fdire des PerpeCUues duee U Uberte de metere U di-
fldnce,pour ejioignee queUepuijfe ejlre, en quel Iteu on Moudrd fur l’hori:(pn du
Tdbledu ou chdmp de louurdge, (yc.
Verum quia paucis ab hinc annis, hac occalionc, magna inter
, & tumultus
authores oborta dilTcntio eR non leues excitati, dum
quotidie noui in lucem prodeunt libelli, quibus alij in alios inuc-
huntur &: de iRis methodis altercantur nolim vlterius indagare
quifnam eorum potiori iurc authoris illarum nomen fibi vendicare
queat fufiiciat mihi indicaffe quid de lis finguli fcripferint, vt pof-
;

fit ledor Rudiofiis pro fuo defiderio illorum opera confulere & rem

definire ex fuofenfui nouerit interim non effe, vt diximus , adeo

recens inuentum, vt latis patet cx didis fupra & fequenti propofi-
tionenon valde noua aut difficili , in qua, velut, in fundamento
aperte & manifcRe comprehenditur.
 1

IIS THAVMATVRGI OPTICI

PROPOSITIO TRIGESIMA SEXTA.
Lemma XII.

In Tahuld il. dtagrammdte B frcei jrarjlleUs I^B& JE,

in funilis qmlntfcHntjue A Cr B ,
pimanturque putiHn C ip" E, <uL eaf-
dcm parres in linea AE, & Jimihter punlla D&F , in linea FB, ad
partes oppojitas i ita A E, ad FB,
Vf eadem^Jit ratio AC,adBD, qua
ducanturque Irnea refla DC ty F Ei ha Jecabunt lineam B A in eodem ,

punflo G vel aliter linea D C, fecet lineam B A in pun flo G linea

; , , ;

vero FE Jecet eamdem in punflo H i dico G yH , idem punflum ejje.

Er coii(ltu<2ionciv> enim BFeftadAE,vcBDadAC,& quia

P
D
triangulum FHB,{imilceft triangulo AHE.ficut triangulum
G B, triangulo AGC; per quartam fexti Elcni. vt B F cft ad A E,
lic FH cft ad H E, hoc cft B H ad HA fimiliter vt cft BD ad AC, :

itaX) G ad GC, hoc cft B G ad G A Ergo vt BH, ad H A, fic

, ;

B G ad G A & linea B A Icmpcr fecatur in eodem puncto G aut

, , , ,

H ,
quod etat dcraonftrandum.

COROLLARIVM.
X hac propofitionc fcquitur quod in difpofitionc puniftorum
E & linearum quibus in noftra methodo vti confucuimus cuc-
,

niat nos adeo coariftari vt in plano fectionis dato non

,

poftimus. in
fi

linea horizontali diftantix pundtum fccimdum nicnluras rcalcs &:

vetas ,
propter anguftum nimis fpatium ,
collocare, teifte pofturaus
ad arbitrium, & quantum opus erit illud punifto primario vicinum
tonftitucre & fingulas nihilominus intcrfeCftioncs & diminutiones
,

fccnograpliicas fimiliter inucnirc, ac per mcnliiras vetas & rcalcs fi

operaremur ; modo tamen

fempet rctuctur ratio proportionis qu*
elt inter partes vittei-bafis &
diftantiz; v- g. in prxdi^to diagram-
mate XXXIV. data fit nobis Tcdlio FIKB,& ipfius linea* hoti-
zonulis A E, in qua fitum fit punCtuin diftantix E remotum a pun-
ito primario pedibus fiuc fpithamis decem & oifto : contineatque
F B, decem ciufmodi pedes ; certum elt & liquet ex lis
Vitrei-bafis ,

quz a nobis demonftrata funr in primis huius libri propofitionibus,

quod fi in linea radiali BA, ab angulo tabulx duita ad punitum
primarium A , inucnicpdum fit punitum quod decem pedibus di-
feitionem conftitutum appareat , ducenda
Itet a vittei-bafi fiue vitra

H cft inter quod £c punitum B , ftatuatur fpatium pedum

a punito F
,

decem fecundum menfuras rcalcs & veras, ad punitum diftantiz E,

E, quz in fua cum B A , intcrfcitionc defignabit in H,
linea rcita F
punitum quzfitum decem vitra tabulz planum pcdibusconlbtutum,
ac

hy Googlc
 L I BER PR I M VS. nj
acH perpundlum H, ducatur LM, parallela vitrci-bafl FB, omnia
ciuldcm line* punfta in fimili fitu fccnographico inucnientur, per
tertium Corollarium fext* propofitionis huius libri .i. a vitrei- bafi
didita fiue vitra fedionisplanum conditura pedibus decem , qua*
omnia fupponimus iam demondrata in prioribus huius libri propo-
fitionibus.
Iam vero cx demondratis hac propohtionc dicimus quod fi in
in
tabula V. g. F IKB, cuius vittci-balis F B
fit pedum decem, ita co-

ardamur, vt a pundo primario quod ed

,
in A , non rdinquarur no-
bis in horizontali longitudo fufficiens ad collocandum in ea didan-
tix pundum dcccm &
odo pedibus fecundum menfuras rcalesab
eodem pundo primario diditum, vt videtur in A E, fumemus in ip-
fa horizontali quantum per illius longitudinem in tabulz plano
,

tomprehenfam licebit, lineam A C, ad arbitrium, quam per indru-

mjntum partium fiue alias diuidemus in partes xquales decem Sc
&
odo, qux fcilicit decem odo pedes referent didantiz realis ; hic
vero quia repetitur linea A C fex pedum elTc, debent finguli in tres
partes diuidi , &
his expletis habebimus didantiam fuppofitam in
pundo C , fecundum quam propottionaliter operando, facilius Sc
commodius inucnientur punda quateunque fitus fccnographici ob-
iedorum , prout magis vel min<b didant a vitrcibafi, aut vitra fc-
dionem conditura volumus apparere , commodius , inquam , quam fi
per rcales didantiz menfuras opaandum foret linucnicndum fit enim
in linea B A pundum H,
,
fiue G , quod decem vltrac abulam pedi-
bus volumus ede conditurum ;
primum ita diuidemus lineam B F, vt
cd diuifa AC, fingulos fcilicet pedes in tres partes zquales, & fic

tota BF qua|^ decem & odo continet

continebit triginta partes,
A C, vt padimus cum proportio-
in fimili vtriufque linez diuilionc
ne operari i ad inueniendum igitur pundum G , fumentur in B D
•i. a B
,
verfus F ,
dcccm cx ciufmodi partibus fignatis in vitrci-bafi
BD, & ^ pundo D,rcda ducetur O C, ad pundum didan-
fcilicet

tiz fuppofitz C, quz fccabit redam B A, in pundo G, quod cft

idem cum H,cx demondratis fuperius, idcoque in quxfito litu fce-
nographico pofitum repetitur, vt fuperius quoque demondrauimus,
quod erat faciendum. Et per fextz propofitionis huius Corollarium
tertium tota LM,crit apparentia fcenographica linez alicuius vitrci-
bafi parallclz quz confcqucntcr tota,.& fecundum fuas omnes par-
tes afcdionc remota intcliigctur pedibus dcccm, & fic inuenitut fitus
fcciiographicus obicdi dati cuiuicumque fimiliter enim fi velis in ca-
;

demlinea B A,inuenirealiapunda quzeunque magis vel minus a vi-

trci-bafi didita, eodem prorfus modo cum proportione operandum
cd; inucniendumv. g. tibifit pundum N
, tribusa virtci-bafi pedibus

diditum , fiue vitra fedionem conditurum ; oportet a pundo O,

in vitrei- bafi primi pedis termino qui in hac operatione diuifus
in tres partes pro tribus fupponit ; oportet, inquam, redam ducere
 : I C 1

-hinabit in N, pun-
geris tibi erit facil-

uc a vitrei-ba(i di-
ic. ininfinitum , &
bus poftea defumes
minus diminuti ap-
j
'
IUS a vitrei ba(i di-

- aphiam pundi ali-

-:atut parallela LM;
ura fiuc intcruallum
haber, & a pundis
utrarium PA Q A, ,

:r lineas PA & C^A,

vnius c[uomodoc»n-
'Se ab eodem dcccin
arem erigendam ha-
Icnfura RS ; demon-
Irem adhuc tibi huius

SEPTIMA.
u(e dclincata, ex

minatam dTc.faltem
ficut & obicdorum,
Ititudinem oculi, 6ec.
cmpli gratia , in dia-
lae elt duodecim pc-
jpfius oculi a fcdionc
odo , altitudo oculi
minari Se agnofei ad
'tatis propolita nobis
'imatc XXXVI. ha
labentc vitrci-bali F B
antur in FT, vt con-
'itrei-bafi FB ; deinde
dem vitrei-bafis ,
du-
horizontali pundum
rxfcntac diagramma,
landa (upercit in ho-
: ab A procedat ver-
'd reliquum eft in ra-

Digitized by Google
 LIBER PRIMVS; ii,
bulajadeo vt ab A, ad C, fint tantum fex pedes,' vt ex menfura
dignofeitur ex iis tamen quz fuperius a nobis demonilrata funt
:

poiTumus per menfuras fidat , feu per dillantiam ruppofitam idem

penitus opetari, quod per menfuras rcales & diftantiatn vetam ; di-
uidendo (cilicet lineam A 6,feu etiam min orem ad arbitrium in par >
tes decem Sc odo, qu* pro decem & odo pedibus fupponant, vt
vere diuifimus lineam A C fumatur deinde vna ex illis panibus
;

g. A D transferaturque fuper vitrci-bafim in R S , £e a pundis R S

,

redz ducantur R A , SA, c quibus fiet fcala fugientium menfuiatum

fcu pedum ad inueniendum fitum fcenographicum obicdorum,
prout magis vel minus dillant a vitrci-bafi aut vitta tabulam confti-
tuuntur ducendo enim lineam RC, dabit, fua interfedione cum
i

linea S A, pundum V, quod vno pede didet a vitrei- bafi, non mi-
nus quam u fada clTet operatio per menfuras rcales & veras fecun-
dum totam decem Bc odo pedum extenlionem , quod a^ nobis iam
demondratum cd duda igitur in tranfuerfum tabulx per pundum
;

V , parallela linex ? B, reprzfcntabic lineam vno pede a vitrci-bafi

remotam ; fcd ediem parallela fecabit R A, in X, a quo duda XC,
dabit in SA, pundum O, per quod ducenda parallela repraefenta-
bit lineam duobus vitra fedionem pedibus condituram, & fic de
aliis^in infinitum i ita vt magna facilitate polfit in SA , inueniri
quicunque fitus fccnographicus obicdorum reprzfentandorum. Ve-
ium poted ipfum tabulx planum hac linearum confufione liberari
& nihilominus facilis & commoda operatio inditui, ttanflata vide-
licet ad oras tabulx llue ad vtrumque latus in lineas FT, BC pe-r

,
duni fcu menfuratum fugientium fcala, beneficio parallelarum du-»
darum per SV, op, &c. qux cafdem diminutiones proportionales
defignabunt in didis lateribus F T , B C , ad punda 1,1,3, 4 > 5>
IO, 15,10, vt videtur, quod fufficit ad inueniendum fitum obiedo-
runi fcenographicum fecundum quod plus vel minus didant a vi-
trci-bafi aut vitra fedionem condituuntur. v
Quod vt fiat in exemplo ptopofito, confideranda ed in Geome-
trico diagrammatis XXXV.
cubi ienographia GHIK, & inci-^
piendo a primo angulo G, agnofccrur ex Ima IQ, menfurata in
fcala YZ, ipfum angulum dillare a vitrci-biifi duobus pedibus Sc
vnciis 9 , fine tribus quartis pedis vnius ; ducenda igitur erit bene-
ficio fcalx RA
S, vt diximus, parallela a
,
Gi
quxdiftct a vitrei-ba--
fiduobus pedibus Sc. vnciis nouem , & in hac parallela erit fccnogra-
phia quxuta anguli G i led determinandum fupcred: iri quo linex
pundo ad quod fumenda ed in Geometrico diagram.
i XXXV.
perpendicularis G L, & menfuranda in fcala YZ, Sc dum inuenta
ruerit ede dimidij pedis, fiimatur quoque in tabula fcu fedioue di-
midium pedis vnius fcenographicc , (cilicet in parallela a. G b^Sc
datuatur ad finidram linex Q^A, erit autem linea LG, fecundum
lucnluras diminutas fcalx FT ,
Y
quam diximus elfe condrudam»

Digitized by Google
 P T CI 1
X diminutis obie£kdrutn

iorum fccnographia, ad
3 n Geometrico diagram.
iS in fcala YZ , (iue alias
cz partis pedis vnius cir-
rduccre perpendicularem
eundum menfutam de-
>G 4, duiSlam per pun-
endz funt perpcndicula-
vnius , fecundum diuer-
,n eadem fcala, l'ed fuper
0 inuenta omnia fceno-
jnuenienter rcdlis iungi
inGHlKOPNM: Et
>hica apparentia Tetrae-
dorum pcrpendicularitcr
1 X X \r Icnographia R
onuimus ad propofitio-
dem pauca debent intel-
ito paradigmate czterif-
Itibus dcmonllrationibus
Theoriam & praxim at-
dicam amplius, ac huic
^roie^ionis genere quod

|x inAtfiniti oeult difiit/itui -

45-

f. Aguilonius in Optidi
|finira : Secundum ex eiuf.
ium ex iufto oculi inter-

y do fphxra foli expolita

m polVpofitum aliquod
cui candela proxime ad-
^
ertio de eadem cui can-
:ur ; certum eft propter
,

icem fubit,diucrfas quo-

^ jcdionis
dicat Aguilonius dura
quod infiniram
:itur quomodo id veniat
Guidus Vbaldus ad pla-‘

Digitized by Gf-oglc
 LIBER PRIMVs. 117
nifphxrium loinnisde Roias,dum infinitam eiufmodi didantiath
non probat, quippe qus & rationi repugnet & legibus vifionis non
minus quam ipfius artis Pcrfpe^tiuc non dubitamus tamen ingen-
;

tiahabere commoda & magnos vfus , prsfertim in aftronomicis,

cum Analemraata, Planifphzria, ARrolabia czteraquc ad illius Ic^ ,

ges deferibuntuT, vt
rubtilitcr & ingeniose admodum proponit
Aguilonius eodem libro ; immo quod ad propofitum negotiumma-
gis attinet, etiam xdificia &
quarcunque libuerit ex iliius legibus
poflimt in planum tranferibi ; hc enim Vitruuius monet lib. i. cap.
1. PoReaquam planum quod vocant Geometricum
futuri zdificij
icnogtaphice delineatum cft,e veftigio cuiufque lateris infiftentis,
frontem dired):^ obuerlam ortographice dcfignati oportere, vt iana
totius operis fabrica atque ornatus tum interior, tum exterior aper-
tius confpiciatur : melius igitur meo iudicio dicetur hoc proieiftio-
nis.ortographicx genus procedere ex indefinita fcu indeterminata
oculi diliantia : vt autem illud nonnulli in operationibus fuis fre-
quenter adhibent qui Atehite^rx militaris delineationibus incum-
bunt , quod fcilicet omnei xdificiorum partes perfeifle aperti &
confpiciendas quantum fieri poteR , exhibeat , vocatur a multis
,
communiter Petlpcdliua militaris ; fcd verius dici poteft proieiii»
uxdam Geometrica, quam perfpcdfiua aut fcenographica. Ii qui-
3cm fit nullo habito rerpcdlu ad oculi diRantiam, cduftis videlicet
ab ienographia Geometrice delineata perpendicularibus pro clcua-^
tione folidorum fecundum menfuras reales & Geometricas, obfer-
uando quoque accliuitates & proiedfuras, qux funt,'ita vt ex de*
fi

feripto. V. g. Geometrici & in menfuris realibus propi^naculi ali-

cuius vcRigio, educere oporteat perpendiculares in menfiiris quoque
realibus, illarumque extrema iungere lineis rciRis qux id omne ef-
forment quod poteR oculis fubiici reli£lis exteris i huius figuram
aliquam aut diagramma non effingo, neque in hoc diutius hxreo
quod fit mera ptaxis omni regula tere Sc ratione dcRicuta , quare
mihi fufficiat pauca hxc dixiflc,ex quibus poteR abfque proluio-
ti difcutlu quod ad illius vfum attinet Rudiofus le(Ror intelligere.

Securidura proieifionit genus Stereographicen appellat , quod

,
vniuerfam corporis obic<Ri profimditatem ac pcriphetiam ipfam vna
proieiRu explanet i prxeipuum etiam inter proieAiones modum af-
ferit quod eo res planx folidis primitiuis limillimx tcddantur;fed in-

telligc in fphxrxdefcriptionibus,cum ad nihil aliud quam ad illas

hoc proie^ionis genus hadfenus vfurpatum reperiamr s cum ergo
propofiti nobis inltituti fines penitus egrediatur, de eo pluribusage-
rc fuperledeo.
Tertium denique &
prx exteris ingcniofilfimum ptoieiRionis
genus cR Scenogtaphice quippe qux procedat ex iuRo oculi inter-
,

ualloi illius vero naturam, proprietates, vfum Bc demonRrationes

explicuimus toto hoc fibro , nihilominus in gratiam Rudioforum
P iij
 •

ii8 THAVMATVRGI OPTICI

{ubiungimus Syhopdtn quarumdim propodtionum dc axiomanitn
quibus compendiose omnes fere fcenographicanim proie£Iionum
leges & tota illarum oeconomia continetur, vt bene aducrtent fpe-
culatores ingenioli, iplbque vfu & experientia tyrones etiam agnof
cent ; horum autem omnium demonllrationcs Geometries peti
polTunt c przcedcntibus huius libri propofitionibus, ad quas vclu-
ti confedlaria funt, quare nuda ilia line liguris demonlfrationi- &
bus Icdlori fpeculanda propono.

SYNOPSIS
Qiutrumdam propoftionum fine etiam axiomatum, aua ad ficeriografhia Theo-
riam non inmcunda , &ad praxim inteUigentihut maxime
•vtilia futura funt.

!• ^"^Mnc pundum in aliquo exilleils obicdo proiicirurin pun-

\_^/dum flue conhgnatur ih tabulam pernotationem pundi,
quia Icilicet lui Ipeciem profundit ad oculum per redam lineam,
quae vitrei fuperheiem intermediam leu tabulz planum Iccare non
poteft nifi in pundo.
Omnis linea reda quae produda centrum oculi attingeret
I I.

proiicitur in pundum, quia Icilicet & ipla vitreum non fecat nifi
in pundo.
III. Omnis linea quae ad oculi centrum non tendit, proiicitur in
lineam ;quia Icilicet dum lui fpeciem immittit in oculum, format
fuperliciem triangularem, cuius balis eft in ipla linea, angulusvero
illi oppohtus in oculo, ilia autem fuperficies fecat vitreum in linea,
feu in tranlitus liii veftigio relinquit lineam.
IV. Omnis fuperficies reda quae vlterius produda tranfiret per
oculi medium proiicitur in lineam, quia nimirum obumbrantur
media; partes talis luperficiei ab illius extremis, Sc fpecies prodeun-
tes a lingulis partibus illius luperficiei ad oculum llmt omnes in eo-
dem plano, quod vitreum lecare non poteft nili in linea.
, V. Omnis produda non impingeret in oculi
luperficies quae
medium proiicitur in liiperficiem, liue ad illam depingendam re-
quitur in tabula luperficiei exprellio quia nimirum fpccies a
,

/ tali fuperficie in oculum emillx non Iblam faciunt lineam aut

liiperficiem, Icd pyramidem cum trina dimenlione, quse dum in

planum leu vitreum incurrit debet pro tranlitus fui veftigio relin-
quere fuperficiem.
VI. Omnis luperficies parallela vitreo, omnilque linea in tali
fuperficie alTumpta depingitur in tabula lecundum figuram limi-
lem prorliis illi quam habet, ita vt in iftis non dificrat figura Geo-
metrica & realis ab apparente & Icenographica, nifi fola magnitu-
dine, vt poteft colligi ex demonftratis in propoluione decuiuoda-

Digitized by Google
 L 1 B E R P R MVI S. Ug
ua huius libri. Inde fit vt fiepiflimc videamus in tabulis reilas a!di-
liciorum frontes nihil penitus immutatis proportionis aut Symme-
tria legibus , Icruatis tamen Icenographii praccptis adumbrari,
dum fcilicet in planis vitreo feu tabula parallelis confiftunt ; vbi
etiam venit annotandum quod quibufdam nonnihil difficultatis
hac propbfitio habere videbitur , propterea quod inter aquales
magnitudines qua remotior eft , minor videtur quia fub minori
,

angulo ; ergo, inquiunt, minor debet adumbrari j (ed refpondetur

ex "ipfius Geometria principiis quodplurcs linea qui funt in eodem
plano aut inter le parallela , aitf ad idem pundum concurrentes,
dum occurrunt duabus lineis inter fe parallelis, illas fimiliter diui-
dunt j vnde conftat aquales omnino pingi debere feneftras in erc-
da fronte alicuius adificij vitreo parallela, fi rcalitcr funt aquales,
& nihilominus fic depida aquales fiucfcneftra,fiue columna, fiue
intercapedines inaqualitatem facient angulorum iniplb oculo,qua-
lem facerent ipfa obicda, & inaquales apparebunt.
VII. Omnis linea reda qua non cit in fupcrficie parallela fc-
dioni, Icenographicc adumbrata tendit ad pundum quod eft pro-
iedio radij ab oculo in tabulam edudi &
eidem linea paralleli: Pa-
tet primo de lineis vitrei-bafi perpendicularibus qua omnes con-.
currunt ad primarium puhdum quod ell proiedio radij principalis
fcu axis optici, vtJ noois demonllratum demon- cit, & fimiliter
Itrari poteft de cateris ; ita vt fi fint quotcunqne linea reda inter

fc parallela & qyomodocunque pofitC, modo tamen non fipt vi-

treo parallela, inuenta fcenographii vnius illarum 6^ pundo con-
curliis illius, caeteras quoque ad illud pundum deducere oportean
inuenitur autm puliwum concurfus alicuius linea dum ab oculo
ad tabula plifflim etialn fi opus fic produdum educitur reda eidem
linea parallelapundUm enim quod in tabula defignabit erit
-,
,

pundum quafitum; quod fi aliud eft a pundo primario, rede dici

poterit pundum concurfus accidentarium, cuiuimodi in eodem vi-
treo pofliint efle infinita, pro multiplici linearum & fuperficierum
inter fc parallelarum difpofidone
;
quomodocunque enim colloce-
tur in fiibiedo p^too cubus aut aliud parallelepipedum, certum eft
omnia illius latera inter fc parallela, neque lubiedo plano neque

fcdioni perpendicularia atl idem pundum tendere debere, quod

aliud atque aliud efle poterit pro diuerfitate fitus illorum, quod hic
obiter annotamus ;
quamuis enim in tradita methodo poflint obie-
da quacunque & quomodocunque pofita tabulam fccnographi-
in
ce tranfcribi fine illis accidentariis & veluti fccundariis pundis con-
curfiis
;
magnum tamen aliquando commodum afferent iis qui na-
turam illorum bene perfpcxerint & vfum intellexerint.
VIII. Omnes line* vitrei-bafi & inter fc parallel* remanent
etiam in fcenographia fibi inuicem & vitrei-bafi parallel* poceit ;

hoc obfcruari in pautmentis & tabulatis quorum contignationes

9
 '
iro THAVMATVRGI OPTICI LIBER 1.

tranliierf* & vitrei-bafi oarallcla: conftituuntur.

I X. oculum fit luperficies ad horizontem perlibrau, il-
Si (iipra
lius excrema (endm ad infima inclinare fi vero infra oculum fic ad
fuprema afcendere videbuntur, quod obferuatur in aubs fiue por-
ticibus oblongis, in quibus pauimenca atcolli, tabulata deprimi &
>arieces hinc inde conftrudi in ardium conftringi videntur, quod
fcilicet in planis ad horizontem & fedionem perpendicularibus,
dextra finiltrorlum, finillra dextrorfum procurrant, quoufque tan-
dem omnia ob incerualli magnitudinem cum axe optico fere con-
ucnire videantur , quod appollce li^niiicat Lucretius Carus libro
quarto de rerum natura, his vcrflbus.

Porticut tcjudli ^uamms eH denique du{h,

Stanfi^ue m j/erfetuum paribus ptffuka columnis'.
Longe tamen parte ak punma, cum tota 'videtur,

Paulaiim trahit angufii fatligia coni,

Telia lolo iungens, atque omnia dextera Uuis,

Donec in objeurum coni conduxit acumen.

FINIS LIBR.I PRIMI,

Digitized by Googie
J
 IIT

THAVMATVRGI OPTICI
SE V'

PERSPECTIVAE
CVR 6s ^ I .

jKf modt ijHamplures ex^uifin cJr exf editi, fuhus ,

intra terminos dire fise

)>ifionts, quadam jiant deji nationes in qmltMpMique fuferjiciebus regulari-

bus qua quidem direao intuita , deformes quoad fe ap-
irregularibus
:

pareant, multarum tamen (y d:uerfarum rerum difliniias fpecies exhibeant,

ejr ex determinato punflo (peflata, piffura & fymmetna legibus non dif-
Jcnas , at cutcun^ propofito obieflo jimillimas imagines reprafentent. Ad-
datur etiam conjtruftio cJr 'vjus Scenograpbi Catholici, quopojiis foede c2r
compendio feenographicas delineationes quafcunque , etiam tjids deformes
ger reflo affeflu improportionatas exequi i cum appendice altera de lumine
(p- vmbris.

PRvtF ATIO.
De fkbieflo huius libri.

Digitized by Googie
 Ui TH AVM A TVRG 1 OPTICI
ciiiorfiTu^uc in acquirenda vrroriuuquc agnitione (ibi vum lier-
nat , id iam a nobis requirit, vr in hoc libro initium ducamus ab iis*
f-
&
qu* in fua conftn^ionc vlu dire£li vifiortis limites non egre-
oii^ttur, vt inde ^ogrediendo vltcrius , in duobus libris (equenti*
bus cOrum qn* ad reflexionem e (peculis , &
refra^ionem in dia-^
phanis ^rnnci^ , tradlatipncm aggte^mur. Neque vero conlilij
t
nofhi«l on»ni.i ^Oe^oflCimw eirea*-pra*cs eiufinodi , aut ali.is ad '
propofuum nollrum Ipeclancia in medium proferre : fuflficiet no-
bis pr^cipuasi^' fipgularcs-abquas prqppnere, e quibus noua &ad-
iniranda alia quam plurima ,vclut c fontibus nuulos facili negocio
elicere valebunt qui vel minimum in opticis verlati fuerint aut in-
genij aliquid ad. praeclara illhjcc inuenta habuerint.
Fiunt cenc in quibufdam etiam intercilis (eu inftailis planis la-
‘ borioiz potius quam ingcniol; imagines , veluti quq in fulcatis ta-
bulis exhibit? viiam ex vno later? aliam ex alio reddunt imaginem-,
iramo aliquatrdo trifdicem ^ilieet v«am d-fecl^ frfinte & afpcdlu
,

dffeilo , duas ex obliquo , vnam ex vno latere , aliam ex alio ita

vt direcle fpecbat? polfint humanam faciem, e latere dextro mortis
effigiem ,
quoduis aliud ad libitum reprefentare : Et hu-
c finiftro
iulmodi quidem piilurat recens inuenta magnam aliquando adrai-
jrationem funt confccut? apud eos qui mutata apparenti^ caufas
&
no inteUigcbantivcrum commune adeo vulgare iam aftificiuc(l,vt
apud curiofos inolcucritiad illud quippe magna no ell opus induRria.
Primi enim' generi? , fcihcct duplicis aipedlus , fiunt imagines,
ium lignea ;abula perpetuis fibique cohi^rentibus fulcis excauatur,
.atque in porcarum lateribus hincvnum , inde aliud fimulachrum
.propriis lineamentis coloribufque exprimitur , (Ic vt omnes vnius
.limulachri partes qiiamuis diuil; (iib vnius lateris afpeiRum cadant,
& alterius (imiliter (ub alterius lateris afpedlu cernantur.
Triplicis vero etiam afpcdlus fiunt cum tabula; fulci non iam in
triangulum excauantur, (ed in parallelogrammum (eu potius in pa-
rallellepipcdum , ita vt eorum latera tabula; plano ad rcclos angu-
los commitantur : Ita enim fiet vt alTumptis tribus imaginibus feu
fimulachris ciufdem magnitudinis, vna fupponatur pro tabulae fun-
do , que direiRo cernetur intuitu ;
alis autem du* (ccundum lon-
itudinem velut in fafeias diuidantur, earumque partes in lateri-'
us (iilcorum perpendicularibus ordinarim
31 &
appofite collocentur,
qu* deinde perfe£lam ex vtroque latere pidfuram aliquam pro ar-
'
bitrio repraelement.
Vidi etian aUud anificiura quod, opinor, primsus (iis inuen-
rionis originem habet e Flandria , vbi qili pingendis iinagun-
culis operam nauam, icones quafdamfiuc indiferentes ad arbitrium,
feu vultus alicuius ad viuum exprelfiuas icadepingimq vt pollintad
cas diucrla (iiccefliuc folia marianaapphcari,qiix vt rite' cxprefTos

Digitized by Googie
 LIBER SECVNDVS. ,i,
diucrfi generis habitus, puta Pontificalem, Imperatorium, Regium,
Militarem ,
Monachalem, Venatorium, PaRoralem, Ru Ilicum fle
• alios quofeunque ad pidloris arbitrium priferuht ;
fic ad vnam Se
eamdem iconis faciem c«ngrue appofita, omnis generis p^rlbnas
exhibent, Imperatorem, Militem, Venatorem, Ruflicum , &c. fic-
que afpicientis oculos fallunt , vt vnus & idem Icmper vultus diucr-
hs foliis diaphanis fuppofitus alius (emper & alius, pro diuerfo cui
iungitur habitu, efle videatur.
tll & aliud penitus non contemnendum cum dua: figura: hu.*
,

manx fimul in eadem tabula in debita proportione fic adumbrans

tur,vt nulla in ipfis figuris fada mutatione , modo ad fe inuicem
conuerfe, modo aucrix confpiciantur, quod euenit propter inter-
iectum inter iplas figuras interuallum, quod vt mobile cft, libetCT
que voluitur 6c potell ad arbitrium conditui j
pro vario fitu quem
ODtinet, variam quoque ipfarum figurarum difpofitionem exhibet-
Sed de his fatis multa, quapropter ad inuenta fubtiliora non pure
organica , fed qux Geomeiricis etiam demonllrationibus fulcian-
tur nos conferimus.

PROPOSITIO PRIMA.
Theorema.
Quamdiu tuanit idem vertex pyramidis vifualis
,
quomodocutupu tandem mitui
tHrlsafis eiufdem pervarias fediones, femper tamen fiet eadem vifio,

fieu apparebit eadem ima^ idem obiedum,

H J£.c propofitio

niorem illius intelligentiam.

Animaduerti poteft
maximi momenti & veluti
eorum omnium qu.x proponuntur in hoc libro i quare ad ple-

colligi ex iis quX diximus in priori libro,

fundamentum cft

tria neceflario & prxeipue confiderari in omni proieidione ; rem

fcilicet cuius proiedlio requiritur; oculum ipfum ex quo ad omnes
emicant, fiuc ad quem e rebus
rei proiicientlx partes radii optici
ipfisfpecierum radii promanant ; deinde planum in quod reS ip&
per radiorum produdbonem tranferibitur : E tribus autcm-illis duo
dumtaxat , res videlicet & planum fubinde ordinem pdrmutant;
namque interdum res , aliis planum fiue fcdlio medium obtinet lo-
cum ; at oculus femper extremum, quod oculus fit omnium radio-’
rum principium in eoque confidat vertex pyramidis opticx , vnde
illa velut ab origine quandoque per planum ad rem vfque, quan-

doque vero per rem ad ipfiim planum protenditur & bafim luant
collocat. Et vero,quamuis in omnibus prxcedentis libri proiedio.
nibus eum fitum retinuerimus qui inter rem & oculum planum
,

medium collocat, abdrahendum tamen cenfemus & nihil penitus

Q-ij

Digiiized by Google
U4 tHAVMATVRGI OPTICI
intcrefle arbitramur ad proie£lionis oEconomiam fiuc res, fmc pla-

num medium locum obtineat.

Petitur autem viiam {iipra monuimus aliqua proied:ionum di-
uerfitas ab oculi dilbntia ,
fcilicet cx irtdcftmta qua: Ortographi-
cen, ex oculo obiedtum prope 'contingente qu* Stcreograpliiccn,
& ex iurto interuallo qute Scenographicen facit. , ••rd' i

Sed fola iam ad rem nollram facit Sccnographia in quam maxi-

mam omnium proiedlioiium differentiam inueltit immutatus iti

ilano fiuc fedhone obuerfionis fitus ; non dicam immutatus fitus

Simpliciter, quipoteft immutari Ibla trandatione , dum ab oculo
lut ab obiedo longius dimouetur vel ad illa propius accedit ; Etli
enim ex illius ad oculum vel obicdum tranflationc non exigua mu-
tatio poffit in fibram proiedam inuehi , non dl tamen haec muta-
tio eflentialis,led folummodo accidentalis penes figuranim incre-
mentum & decrementum martente videlicet femper in tabula eo-
•,

dem obuerfionis fitu refpediuc' ad oculum & obieftum. v. g. Ita vt

axis opticus illi fit perpendicularis, quantumuis intra fphsram adfi-
uitatisiplam rcmoueas aut viciniorem reddas, modo in ifta muta-
tione fibi (emper conilet parallela, certum ell, poteftque demon-
ftrari ex i6. vndccimi Elem. figuram proiecbam Icmpcr fibi fore fi-
milem Geometrice & optice, quamuis inatqualcm, quod pyramis
optica intelligatur fccari a duobus planis inter fe parallelis : non
ergo inde oritur proprie dilfimilitudo Icd inxquaUtas , qux diffe-
rentiam proicdiionum clfentialem non conftituit. .

Sed appofitilfime ad rem noftram mihi videtur elfe aduerten-

dum quod notat Scheinerus in Pantographice res xquales vel inx-
ualese(fe fecundum quantitatem ; fimiles vero vel diflimiles fecun-
3um qualitatem-Itaque poteft ,
vt ipfc ait , effe res alteri fimimilis, fed
nonxqualisvvtctfculus minor crtfimilis maiori, quadratu maius qua-
drato minori , &c. Poteft elfe xqualis, fed non fimilis vt quadra-
tum triangulo xquale, non tamen fimilc eft. Poteft effe fimilis &
xqualis, vt fphxra fphxrx xqualis, &
fimilis eft. Poteft effe neque'

fimilis neque xqualis, vt triangulum infcnptum velcircumfcriptun»

circulo neque fimile neque xquale clt Er hxc quidem abfolutc &:
Geometrice confiderata ita fc habent ; optice vero fpedata Philolb-
phiam aliam eximint:Nam fi legibus opticis progrediemur, res
diflimillmuftnulcs.inxqualiffimx xquales effe putabuntur & di-
centur. Sic Opticus ex vifiis dicfaminc , (blem affirmabit & dc-
monftrabit optice efle circulum fic cylindrum dices effe circulum,
;

vel quadrangulum, vel aliquid aliud, prout procul alpeiftus planam

quampiam figuram vifui ementitus fuerit ; fic figuram planam qua-
cunque afferet effe lineam & lineam reiftam inter pundla reiicien
,

Fundamenta horum ex co fiimuntur quod vifiis diiuntiam inter fc

fic res procul vifcs intcrieiftam per fc
non difcemit,fcd omnia quafi
in vno plano iacentia comprehendit Ex quo rurfus euenit,vt Itcot
:
 LIBERSECVNDVS. ,2.5

res prominentes aipicicns in planum proieclas arbitratur, ita fi in

planum prominentibus nihil difFer-
fimiliter proiedlas contuetur, a
re lentiat. Et quia,vt monuimus rerum vifarum magnitudines ilH-
,

mantur ex angulorum vilbriorum iqualitate vel insqualitate, hinc

rurfus oculus iudicat res inxquales fub angulis aqualibus confpe-
Quibus pofitis dicendum imaginem quamcun-
£tas efle iqualcs.
que ex obiedFo quocunque in fedlionem, feu planum aclineato-
rium, fiuc in fuperficiem quamcunquc fcenographicc proiedam,
ex intcrfedione ipfius pyramidis optica, in qua per totum pidura
primo feu obiedlo
obicdli rationalis feu acria vcriatur, prototypo
fore optice fimilcm& aqualem, .i. immutata quantumuis pyrami-
dis optica bafi per vnum aliquod planum f uc per plura ipfam di-,

uerfimodc inteiftcantia, camdcm penitus fore vifionem, quod nt-

mirum per eofdcm radios vifibilium Ipecics haud immiltata ad ocu-
lum pertineant.
Verum manente (enmcr eodem optica pyramidis verace, &: lif-
dem radiis fimiliter pontis vndcnam oriatur proiei^ionum diuerfi-
,

tas videndum ell. Ex iis igitur pracipuc difcriminanda funt proic-

dlionum genera qua delineata figura efientiam faciunt diueflam,
cuiufinodi eft in plano fiuc tabula obucrfionis fitus. Finge enim ci-
bi vnum aliquod planum horizonti perpendiculare cui ad reclos ,

incidat axis opticusdum rem fiuc vitra, fiuc citra planum conftitu-
tam & ab eo aliquanto difiicam inuadit certum eft in illo plano
'•

U0 intcriecatur pyramis optica poflc delineari imaginem illius rei,

3eduiftam e pidhira rationali fiue ania quam diximus in ifta pyra-
mide per totum rcalitcr inelfc, & latis patet ex optico phanomeno
ad initium prioris libri. lam vero Sc vitra illud planum aliud ima-
ginare horizonti etiam perpendiculare, fcd commiflum,
ita priori

vt radios opticos & iplum axem excipiat ad angulos obliquiffimos;

procul dubio &
in ifto poterit rei per quam radii protenduntur fi-
milicudo adumbrari, fcd a priori quam dillimilis Geometrice, ctfi
alias optice fimilis& aqualis, nemini in opticis aliquando verito
coniicere non licet.
Dicendum igitur & colligendum ex praallatis quod omnis ima
go fecundum rciftam fpeciei feu pyramidis optica interleiftionem
in planum dedudia exhibet fimilitudinem obiedli etiam Geometri-
cam. haud immutatam ab archetypo, quia fit fecundum alpedium
i.

diredium, vt & alpedius obicdfi diredhis eft, fuppofito quod obie-

dlum quoque ftet ex aduerlb ad recios ipfi axi optico. Redbamvero
vocamus faciei vifibilis leu pyramidis optica interledlionetii,cum

plano iplam intcrfecanti axis opticus ad rccios incumbit vt c con- :

trario obliquam dicimus fpeciei interledhonem , cum planum ip-

fam interfecans excipit radios opticos & ipfum axem per obicdfum
profiifbs ad angulos obliquiffimos quo fit vt quacunque imagines
ex obliqua eiuunodi interfediione delineata, (1 ex aduerlo confpi-
Q uj
 116 THAVMATVRGI OPTICI
ciantur ad ball-s axi rcfhis , a germana obicdH fimUitudine rece-
dant plus vel minus, quo fupponitur obliquius planum intcrfecans,
quia nimirum in plano interlecantcpyramidem opticam radiis obli-
quis, non potell repriiencari obiedium nifi radib obliquis :vc ergo
(imulaclirum ex illa incerredtione obliqua tranlumptum fimilcm

per omnia obiciSti (itum & partium collocationem exhibeat, fiuc

eidem optice fimile fit, opus eft vt radiis ad oculum per planum
oblique delatis comprehendatur j alioquin fi vifus in illud direclc
tendat, necelTe ell intuenti figuram plane dilfimilcm& monftro-
lam aut certe alia penitus referentem apparere. Verum vt his enu-
,

cleatisrcuertamur ad propofitionem nollram.

Dicendum rurfiis quod confiitutis femel oculo & obicdio a quo
fpecierum radii per interpofitum planum emicent & in ipfum ocu-
lum profiindaiitur, fiue mauis ab oculo ad planum per obiedum
intermedium protendantur, mutato quantumuis plani fitu , immu-
tata etiam quouis modo illius obuerlione , fi tamen idem lemper
opticx pyramidis vertex perleucrat, eamdem quoque fore penitus
vifionem & fimilem prorfus figur* quamuis Geometrice diuerfic
apparentiam oculo debite collocato. Quod ex eo conlfat, quia ma-
nentibus caufi.s proximis & immediatis vifionis, manet vifio i nihil
enim pendet nili a caufis luis proximis &
immediatis : at a folo py-
ramidis opticz vertice, qui obiedtorum fpccies defen in organum,
dependet vifio tanquam a fua caufa proxima & immediata . ergo
dum manebit idem vertex pyramidis opticz, manebit quoque ea-
dem vifio non enim vifionem caulant 1'pecies rerum intentionales
,

vt lunt in acre & extra oculum, fed vt intra ipfum oculum allaplz
ad concauam retinz liiperficiem, quod explicuimus libro primo in
experientia optica : manente autem eodem opticz pyramidis verti-
ce , eodem modo in ipfa retina fpecies rei confignantur ; ell vero
ipfi vifioni & organo quod pyramis optica
fentienti per accidens
oiuerfas habeat fiafes aut diuerfimodr fecetur per plana quomodo-
cunque pofita, dire^ora, obliquiora, propinquiora vertici aut ab
I eodem remotiora hzc enim fitus & dillantiz diucrfitas in toto fi
.

uc in partibus non inducit diuerfitatem vifionis aut apparentiz,

uamuis efinciat diuerfitatem in proicdlionibus. Vnde & obleruan-
2 um ell magnum cllc diferimen inter rei apparentiam abfolutc
lumptam & eiufdem proiedlionem,&: longe aliam qualhoncmelTci
vtnotat Aguilonius, qua queritur cuius hgur^ res obiedla oculis
appareat, ab illa qua quis interrogat, quo ea padlo in propofitum
planum proiiciatur? nam manente oculo ac rei fitu quantumuis ,

planum in omnem partem mutetur , eodem tamen lemper modo

res apparet at fecundum diucrfiim plani litum alia atque alia ent
;

in iplo proiedio apparentia fcilicet ex duorum dumtaxat habitu-

:

dine pendet, rei nempe obie^ atque incuemis oculi >

proiedHo
 i
'Lil-BER SECVN.DVS. 117
vero in fuper planum dcpplcit ,
in quod profiili radij incidunt ;
ita
vtmeo iudicio prpie<flio rei alicuius in plano propofito, poflit non
inconqrue appellari eiufdem in tali plano apparentia. Et vero vt
plurimum protc£Vio alicuius rei &: ciuldcm apparentia fimiles funt
etiam Geometrice, cum fcilicet res in planum aliquod tranlcribir
tur, ad quod.ficutad rem obieftam, axis opticus ad reftos angu-
los cll , quod folct vfurpari in delineationibus fcenograpbicis ordi-
nariis & nos fere fuppofuimus m toto libro antecedenti, vbi etiam
perfarpe apparenti* nomine ad fignificandam proiedlionem vfi fui-

mus, etiamii abfolute &: in rigore latiflimum inter vtramque diferi-

men intercedat, &: reucra in intei^p^Vionibus pyramidum obliquis
maxima. Gt differentia & difllmiliiudo Geometrica inter apparen-
tiam 6c prokdioncm qm
modi? pqtcft infinitis variari, manente
,

femper eadem apparentia itavt propoCtum aliquod obiedhim in

-.

plano depidfcum pofTit manefitercodem optic* pyramidis vertice,

dum fcilicet ab oculi centro, per omnia eiufdem obiedfi punclara-
dif procurrent & vitra in oppofitam fupcrficiem, cylindricam, co-
nicam, polycdram, ellipticam, parabolicam.hyperbolicam, regu-
larem fiue irregularem profundentur nonobftante proic£biomim 1

in di£fis planis diucrfitate ,Gbi femper fimile. videri & apparere;

quod quidem etfi ex didiis fatis mihi conflare, videatur, tamen ad
huius propofitionis , & eorum omnium , qu* iam diximus, plenio-
rem intelligentiam , folida tibi fchemata oculis, lubiiciqncur ilvTa
'
bula 11. ' '
,

In quibus aduerte primo fic a nobis rem prqiiciendam,' planum

pioie(flionis,& ipfam rei proie<fturam,immb & ipGus oculi intuen-r
tisfirumex fcenographisc legibus adumbrari, vt tam ipfiim obicr
6lum fiue figuram qu* pro obiedJo iupponit, quam ipfam rei pro-
iedluram' non in fe primo , fed velutiin altera tabula expreflam con-
fpicias : ita fanc in nifce rebus exponendis niagna periarpe opus eft
induflria, dum in vno eodemque plano v. V. g. in Tabula
Taoula u.fdbema-
la.fdbema-
te X XX VII. duas nobis figuras exhibere oportet, quarum altera
obicdlum exprimat in proprio plano, altera eiufdem in tabnla pro.-
iedhiram magnum tamen inde commodum & ad capiendam pro-
;

iedionum naturam adiumentum inde poterit jludiofis & intellir

'entibus proucnire.vt & cognofei potcfl ex Tabula huius operis
{ecunda, in qua folida eiufmodi fchemata ad inflaurandas fcenor
graphiz ordinari* demonflrationes adhibuimus ,
quibus przno,-
tatis.

Contemplare in przdidla Tabula ii. fchema VII. m quo XXX

planum LMNO
fit fedlio fiue tabula horizontali plano GHIK,

infiflcns ad angulos redlos fit vero intuentis oculus R exaltatu?

:

fuper planum horizontale altitudine P.R;.fit etiam in plano EFGH,

vitra fedlionem conftituto & eidem parallelo deferiptum quadra-
rum AB CO, ita vt ab omnibus pundris A B C O , pertingentes ad

Digitized by Google
ii8 THAVMATVRGl OPTICI
pundum R, radii pyramidcm efficiant, iuxta cxpofita in prreC-
dentibus, quat plano intermedio fecetur in pundis ahed ; h*c rS-
£lis connexa exhibebunt quadratum al>cd, figuram nimirum
lineis
prorlus fimilem ei quam diximus vieem obieftl fultificre, fimileiA
inquam & optice & Geometrice optice quidem quia fiib’’iildcm
;

plane angulis confpicitur, haud immutato pyramidis optica ABR

CD, vertice i Geometrice quoque dcmonflratur fimilK-.ex eo quo A
parallela funt, vt diximus, planaEFGH ,
LMNO,& ideo trian-
;ulum ARB, quod ipfa interfecat, habebit latera AB, & <tl> paral-
!ela pcriS. vndecim Euclid. & aquiangula erunt triangula ARB,
4Ri, ac proinde per 4. fexti vtR<«, ad RA Ai, ad AB;
;
ita erit &
funilitct in triangulo ARD, vtR<»,ad RA;itaeritrfA,ad A D; igitur
per n. quinti Euclid. vcat, ad AB;ita ad, ad AD, &' alternarim, vt
AB,ad ADiitadi,ad%d; (ed quadratum ell ex hypothcfi ABCD,
vnde& latera AB, AD, habet aqualia ergofimiliterai, ad, erunt i

aqualia & 4 ird quadratum, cuius fimiliter poliunt oftendi reliqua

latera elTe proportionalia lateribus prioris & ideo aqualia. Quod au-
tem &c anguli fint aquales facile potcll demonftrari, ex decima vn-
dccimi Euclid. quod nimirum red-z AB,& ak ; Scadoftenisc AD
fmt parallel* nec in eodem plano; ergo iquales angulos B AD, ia/,
conftituunt, quod & de czteris eodem modo fiet manifellum.
Conflat igitur ex diagrammate X X X V 1 1. quod fi pyramis optica
A B R C D qu* bafim habet in obieCto ABCD, fccetur plano ei-
,

dem baft parallelo L M N O exhibebit in tali fedionc figuram pror-

,

lus fimilcm obiedo, quod femper fiet fiue quadratum ABCD ,fiip-

ponas obiedum adumbrandum in fcdioneLMNO interipfura

effe
& oculum conftituta,fiue ipfum planum EFGH,fedionem clfeaut
tabulam ftatuas in quam obie6himaicd,in plano intermedioLM
,

NO, dclcriptum transferre oporteat nihil emm intereft, vt mo-

;

nuimus, fiue planum delincatorium medium fit inter obiedum 3c

&oculura fiue ipfum obiethim medium inter vtrumque locum obti-
i

neat i vtrobique enim valet dcmonrtratio quoad figuratum fimili-

tudinem quamuis non eodem modo fe res habeat , quoad quanti-
,
tatem fi enim obiedum fiipponamr effe ABCD in extremo collo-
:
,

catum, fieteiufdem proiedura m plano intermedio LMNO,mul- •

to minor iaahcd-,Et contra fi ponatur efle obiedum abcd,in^\ano

intermedio, & tabula EFGH in extremo, fiet in ipsa proiedura
multo maior fcilicet ABCD; fcd hzc in fchcinate clarius apparent
quam vt ampliori dcmonftrationc indigeant. Quapropter hoc Ib-
lum addimus, quod fi in quadrato ABCD , quzlibet figura dclcri-
pta fuerit , & in quadratum akcd proportionaliter referatur fimilis
prorfus vtrobique & erit & videbitur.
Ichemate XXXVIII. conflituto in R, intuentis oculo, ita
At in
vt plano LMNO
, in quo quadratum
ahcd, pro obiedo adum-
brando proponitur linea Ri fit perpendicularis, certum efl «
pundo

Digitized by Google
 , ,

LIBER SECVNDVS. 119

punclo, R , du£lam pyramidcm opticam ah Red incidere ad an-
o«los obliquos pundis -thed, & ad obliquiores in planum FMNG;
vnde &; in ipfb ballm habet trapezium A BC D, quod etfi pro di-
uerlo plani litu, & obuerflone maxime differat & difllmilc ht Geo-
metrice quadrato afifd, eidem tamen optice conuenit &: fimile dt,
vt pote fub iifdem angulis viforiis comprelienfum ,
&: nihil immuta-
to pyramidis optic® vertice camdem fpeciem rcprxfentans ; vnde
fihiruram aliquam primitus deferiptam in quadrato ahcd, propor-
tionaliter transferas in trapezium ABCD, eadem penitus vtriuf.
que apparentia continget, propterea quod nihil immutato pyrami-
dis opticx vertice, immo &
eodem vtraque confpiciatur, quo ma-
nente, quantumuis immutetur per vnius vel plurium planorum fc-
dionem bafis illius, nulla tamen in viflonc mutatio contingit.
Vnde & in diagrammate XXXI X. idem prorfus accidit rcfpe-
du quadrati airdi quod in planoLMNO ,proobiedo adumbran-
do proponitur ; & pyramidis qua^rilateri A B V C D, cuius inclina-
ta ad inuicem plana , profiilos perquadratum ahcd, pyramidis op-
tici radios ita excipiunt, vt manente eodem (emper vertice, appa-
reat quoque ipfa pyramis quadnlatera , vt quadratum > quia in-
tucntis oculus direde in prolungato illius axe conftituittir^ idcoque
& figura quiuis ex quadrato ahcd,\n ipfius planis proportionaliter
tranlcripta, fimilis prorfus archetypi confpicienda fit, quod &in fe-
quentibus huius libri propofitionious clarius apparebit , dum fin-
gulares ad hoc pragmatias texemus; intenm nullas voluimus in ho-
rum fchematum planis imagines effingere propter angufta nimis Sc
Icenographice coardata illorum fpatia ; qui delineationes eiufino-
di ablque aliqua linearum confufione non ferunt ; vnde ad fequen-
tia diagrammata ledorem ducimus, qui boni confulet fi in huius
propohtionis explicatione prolixiores aliquanto fuimus . gtauis enim
ad Icquentia momenti cflc arbitramur & veluti vniucrfalem de-
monllrationcm omnium qui in hoc libro a nobis proferentur ita ;

vtquiprinotata bene perlpexerit, magnum ad eorum omnium qu?

diduri fumus inteliigentiam & praxim,fe fibi adiumentum compa-
rafle cognofeat.

PROPOSITIO SECVNDA.
ProieCturam exhthere fedilts fiue cathtdr; adeo deformem vf ocu/o extra debi-
tum fitum collocato aliud omnino appareat, videatur tamen reformata
& regularis e punflo determinato

E Tfialius plane videatur huius propofitionis eficdus in Tabula

i} , digrammacis XXXI. & XXXII. ab co quem refert
diagramma XXX. in Tabula 18, de quo' ad propofitionem trige-
fimam tertiam libri primi fimilis tamen fere elf vtriufque conflru-
;
 ICl
ifdcm fingulariis
Ilibus & diagram-
ionis conltrudio
ioms libri primi,

•
rum /cdilium de-
ntur ab optica py-
n, fiue quod pro
tc multum dirtct
danum delineato-
lii proiedio pun-
i\ '
bituitur ; dilbamii
5
quo fit vt a pun-

iat pundum R,ra-

ntquc pro latitu-
titatc lateris vnius.
tum Ipatium Hom
proiccturq in dia-
^ormes appareant
eformata; & bene
r e debito pundo
Q ,
eleuato. Ap-
mile prorliis dia-
I
chcmatis XXXII
im.
um Icalam pone-
lotelt fieri, etiam

duram ,
fimilitcr
;tuta icmel (edilS
lorizontalem ma-
taque circa huius
iere, vicinumque
ire i vnde operan-

o proiedura file-
tur ,
aliud omni-

Digitized by Google
 liber SECVNDVS, ‘Jt

PROPOSITIO tertia.
A^ethodum afsipum, <pii tofsis datam ^uandthet imaffnem in planum oilU
tMon vniicerr, qua (x dire(h quidem afpeBu, nullius rei certam fimdU»-
dinem per fe reprapntet : at ex determinato punfio, & afpeSh etl(quo,

perfedum rei alicuius fimuUchrum exhibeat.

H
enim
Abet hzc propolicio fundamentum in o(^aua prioris libri, vbi
de pauimcncorum quadratorum contractione egimus ^ fblum
differre videtur in collocandis punCtis primario & diffantiz,
appoflte ad cum quem intendimus effcCtum producendum.
Propofitum fit ergo figuram in obliquo plano delineare , qu*
fjSeCtata e punCto determinato referat quadratum intrigintafexalia
minora quadrata diuifiun fimile diagrammati X X X 1 1 1. in Tabula
i4,quamuis Geometrice maxime dimmilis fit delineatafigUradiiffo
quadrato. Sume primum in diagrammate XX.XIV. eiufdemTabulae
lineam ad zqu^em lateri quadrati AB, & fimilitcr diuilam in pun-
Ctis i «, referentibus punCta EFGHl, qu* fiint minorum qua-
dratorum fpaiia deinde a punCtis iefghid, duc lineas ad punCtunl
;

concurfus P. ( quod pro dato fpatio, aut pro maiori vel minori de-
formitate, quam in ngur* delineatione vis inefle, magis Vel minus
a linea ad, remoueri oportet ) & ab eodem punCto P, excita pro de-
terminata diftantia, lineam PR, ad rciffos principali (eu diredo ra-
dio rP hzc autem diftantia PR modica
; efle debet, vt obliquius
in planum incidant pyramidis opr^cz radii : a pun-
his ita difpofitis

Clo h, mortua ducatur linea ad punChim ,

R
quz lineam ^P, feca-
bit in punCfo k , per quod a<fta pq, parallela linez ad, fpauum clau-
det apqd referens quadrata fex diagrammatis XXXIII. comprehen-
(a in APQi fimiliter continuando &
a punCto i, quod a puniftoj’,
magis diftat quam /i, fpatio quadrati vnius minoris
,
ducatur linea
occulta ad R hzc l, per quod dufta paralle-
fecabit lineam |-P, in
la rf, dabitfpatium prfq, pro reprzfentandis fex quadratis minori-
bus comprehenfis in PRSQ, diagrammatis trigefimi tertii ; Et fi-
militer operare in czteris,ita vt du<fta linea dR,quz?P,fccet in
pumfto m, per quod tenia debet parallela tranfire, ad habenda re-
liqua tria fpatia quz reprzfentcnt, fibi corrcfpondeiitia in diagram-
mate trigefimo tertio TV,XY,ZAA,CB, notare oporteat in£»
pundhim d, totidem minorum quadratorum fpatia, vt hic 4, j, 6,
& ab iifdem pimiftis occultas ducere lineas redas ad pundum R,
E n fiia interfedione cum linea^ P,rcquifitum pro reliquis qua-
Tpacium determinabunt.
Poterunt infiiper &
alia multo plura iftis addi procedendo fem-
per eodem modo, vt fi figuram hanc velles in longum quantitate
vnius quadrati minoris protrahere, qui fciUcet altitudinem4d, lou-
R i,

Digitized by Googie
 T.
^

ras in ip(a linea («J

V. & operandum
figura delincata
pundut|rt>,
irinum rcilangu-

vlterius progredi-
in ordinariis per-
cus ad obieiAum
is inuadit;ctfi,in-
,ate trigefimo le-
xlnmecur per
m, vel per lineam
ABCD effe ob.
nonis incermedio
iltis deftgnationi^
na ,
in quibus, vt
inter planum dcii->

II. ciufdem Tabu-

d , quod pro ob-
,dii viiiiales quia i

deformata figurz
X pyramidis valde
ilVantia menfurari,
non dimetiaris ex
aribus , fed ex lineis
>m FGKT perpen-
ua, figurx ABCD,
eodem dillancia.
ns oculi dilVantiam
LMNO cft obie-
vero non plana fed
tarz ad inuicem in>
cus in illius apicem
bafim ad redos an^
> ea dcfumcrc.
debere ab aldnidine
1 dum in planis fitm
n iis enim cum pun-

dcbeantjVt prOpofi-
IS hbir.& nudus nul-
'f c luprait infia hori^
>ro loci & plani exi-
te lac/crc nolui vc dr
oculi pro ubi-

'Digitizt^y Google
 LrBERSEGVNDVS. t;j

tno collocabimus fed ad propofitum nobis negotium regredia-

;

mur.
Quando voles in plano obliquo pcrfeclum quadratum (cenogra-
phicc adumbrare , docet te m Tab. 14. diagramma XXXV. metbo-
dum qua portis id, fimili fere ratione , vt in fchemite XXXIV.
operati fumus , expeditius tamen & commodius pratllarc duda ;

enim linea .id aequali lateri quadrati propofiri, rtatutifque m ipfi,

ex quantitate minorum quadratorum, diuifionum puntdis
ducantur ab iis redx linea; concurrentes ad pimcl;umP,vt uipra,
& exhibentes minorum quadratorum diminutiones fcenographi-
cas; deinde occulta ducatur linea a pundfo d, in R ; h.TC fincam a
P,fecans in B, rcprxfentat diagonalem DB, fehematis II. XXXI
ideoque a punCfo b, duCLx parallela linexad, claudet trapezium
ahcd, pro quadrati perfedi proicdura &: prima latitudo icenogra-
i

phica pro quadratis minoribus defign.abitur in k , vbi diimctralis

punduata ab, fecat radialem i6 ; fecunda vero latitudo in pundo /,
vbi interfecat lineam h 5, tertia in m, vbi fecat lineam ^4 ;6e fic de
exteris ;
per qux interftdionum punda dudx parallelx t«,

5yC. referent parallelas PQ,, RS, T V, Scc. diagrammatis trigefimi

tertii.

Sed portet tibi proponi vt in plano &: fpatio determinato eiufirio-

di obfiquas proiediones delineares ,
quod conlcqucris hac ratione,
in a dignato tibi plano v.g. inferiore pai tc Tabulx 14. lineam duces
<>d, xqualem lateri quadrati propofiti,immo Se cuiufuis quantitatis
pro capacitate plani artlgn,ati, fi quidem in hoc cafu non requiri-
tur prxeife proiedio figurx xqualis quadrato A B C D, fed tantum
fimilis & fimilitcr diuilx, vt ex infra dicendis innotcfcct: duc igitur
in artignato plano lineam ad, fimilitcr diuilam irt pundis efgbt, vt
quadrati A D in pundis E F G H
crt latus ,
& ad aliquod pun- 1 ,

dum V. g. P, in altero plani extremo conftitutum duc lineas a piin-

dis aef^id,Cimu\ concurrcntcsitum vbi determinaueris quantita-
tem trapezii rtue fpatii, quo debet contineri proicdura quifita,v.c.
per lineam bc, qux fit parallela linex ad, claudat fp.atium abed,&
ab angulo d, ducenda eft linea diametralis tranfiens per pundum
b, qux produdam, lineam P R , lecans , dabit in illa
fi opus cft>
interfedione pundum c quo debeat dclineata proicdura conlpici,
vt apparentiam quadrati quxfiti exhibeat. Similiter & cum propor-
tione potes operari in proliciendo quolibet quadrangulo quod
,
vnius vel plurium’ qu idratorum minorum quantitate audius .aut
amplius efle fupponeres.

corcAlarivm PRIMVM.
X huius problematis conftrudione apparet quodfi in quadrato
E ABCD diagrammatis XX XI
’
II.
•
in debita proportione delcri-
•
. R lij
7*

ribus cjuadfa-
vellcs didlam
orcrrt formam
duc quadran-
a quadrata rc-
ng;ulis imago,
Itiim diflimiUs
ndlo R, alticu.
Ilcntc, obliquo
c bene propor-
fcruacis pifiura;
ponitur,
ciliores euadanc
m illius paradig-
imago inlcripta
;emitur in ahed,
wv3 mprchcnia qua-

jM sferatur in trape-
) N ,
transferatur
rtione &c laabito

Ifil a<3e (eruatii pro-

aceat in obliquo
adiis ad modum
irototyp* figur*,

Ti omnino habet
Ichematis trigcfl-
lorizontem collo-
[Itu transfertur in

^ pofle delineari
kere in parietibus
uri (uperdeie qui
>do quo hxc deli-
,
perpendiculari-
fus figura in dia-

iim ex alto delpi-

a fenefira quz in
otefthzc metho-
oris ambulationis
un in eoperficien-
i m ambulachri ia-
i / inc hominis ordi-

L
ter.itavt quicun-
util&mz ehe^m

Digitized by Google
 LIBER SECVNDVS. ijj

erfpicerct, poftca tamen in interiora delatus cjuafl per totum am-

E ulachrum nihil m(i confulam linearum multitudinem, & permix-
tam vclut fine ratione & confilio colorum diucrfitatem dirc(5bo at
pe£lu furfum agnofccrct.
Longum & forte difficile (crutariS: definire cafiisdiuer-
fane eflet
los, in quibus conuenienter & appofite poliunt hx regulx vfurpa-
ri quapropter verbo concludimus dicunufque proiediones eiufi
j

ad tres opticx (pecies extendi , quas dillinguit Cadius

inocli reclc
Rhodiginus lib. ij. cap. 4 ,aum vocat Opticam fimpliciter illam vi-
dendi rationem, qua aciem diredle in horizontem intendimus, ad
quamrcfern debet figura in fchematetrigefimo feptimo delineata;
Anopticam vero illam quafufpedtamus &fecundum hanc inftituta
eft defignatio fchematis trigefimi noni , ficut & ipsa vtuntur qui in
fupcrionbus domorum contignationibus depingunt i Catopticam
denique qua defpe<£Iamu.si& in hac polTunt etiam ad inllar aliarum
obliqux eiulmodi proicwlurx &; figurx multum deformes adumbra-
ri, qux quidem a vera prototypi fimilitudine prorfus aberrabunt;
fi plures enim alicuius hiftorii figuras ad hunc modum in eo pla-

no dcfignaueiR qux a^ hoc vt ilebite proportionat? & reformatx

,

viderenrur, deberent delpcclari ex aliqua lenellra fuperiori in qua

ftaret pundham vifus determinatum certum eft,& patet ex deli-
.

neationis ecconomia fimul & ex opticx legibus, quod ex inferiori

loco fufpeftanti, vel diredfc inrucnti pedes aut tibias toto corpo-
,

pore ampliores & triplo etiam longiores habere viderentur.

COROLLARIVM SECVNDVM.

Q
quem
Vihadenusiniftiufinodiproiedlionibus & defignationibus
verlati funt , nudas illas & fimplices reliquere ad effeiShim
intendebant
ter confiifiim
;
nimirum vt diredo (pedatx intuitu nihil prx-
chaos exhibentes , oblii^uo tamen alpedu, radio vi-
fuali per exile foramen tranfmiflb, rei cuiufpiam propofitx perfe-

dam fimilitudinem reprxfentarent ; Et bene qnidem fed vt egre- i

gia inuenta omnia non llatim ab initio fupremum perfedionis fux

gradum obtinent ; itos qui & noua inuenimus & iam inuentis non
infxliciter aliquando adimus, dum eiufinodi proieduras delinea-
mus, non (blum eas volumus ex pundo obliqui afpedus determi-
nato quxfitum effedum Ibrtiri vt patet in expofitis paradigmati-
,

bus ;(cd facimus etiam vt ex aduerio & direda fronte Ipedatx non
ihiucundo fpedaculo, non dilTona fymmetrix legibus pidura ocu-
los pafcant,dum Icilicct pro re nata& obliqu? pidur? difpofitione,
in ea fingimus maria, lacus , flumina, vrbes, inlulas, domus , pala,
,

tia, oppida, fyluas, montes, valles, arbores, tftres , mqnia , toifas,

templa ,
arces , prata , riuos , naucs, incendia, exercitus & cetera
qufcunque ad ornatum in piduris ciuilibus ,
hilloricis & rulbcis
,j6 THAVMATVRGIOPTICl
fiuc campeftribus folcnt adliibcri ;
ita tamen vt habita ratione co-
lorum totius minuta hic obiec"ba tali quantitate adumbrentur, vc
oculi procul in punclo confbtuti afpedum effugiant,ne principalem
pidluri obliqui effectum impediant, at vero propius intuiti in re-
da difpofitione confpiciantur. Sed huius artilicij ratio plenius ape-
rietur cum exhibiti a nobis ,
tum in nollro Romano Sandiffimi
Trinitatis Conuentu, tum in Parificnfi ad Hippodromum regium,
in longioris ambulachri pariete, iltiuGnodi piduri deferiptio infti-

tuetur ad propofitionem vndecimam huius libri, vbi etiam trade-

mus methodum vniuerlalcm iftas delineationes Sc euiufcunque ge-
neris alias opticas in qualibet data fuperneie feu etiam in pluribus
fimul & diuerfis fupcrficicbus organice perficiendi : verum vt ad
prifentis propofitionis hmites regrediamur.

COROLLARIVM TERTIVM.

Q Voniam longum nimis

quos in illis
foret, aliquando etiam
praxibus frequentius exerceri continget,
tielcunque delineationes ciulmodi in mobjjibus plapis v. g. in car-
ris, telis, tabulis defignare volent, toties miliis oporteat ex dat.i
tidiofum iis
fi quo-

regul^ priferipto nccdlariam trapeziorum cratem lineare, in qui-

bus prototyp? imaginis partes debent proportionaliter tranlcnbi;
ideo poterunt ad maius commodum &: praxim expeditiorem, pro
quibufeunque huius generis dclincatiombus , femtl bene delcri-
ptam &
conftitutam harum linearum craticulam in carta veruculo
pungere, Sc punda vti quoties opus fuerit ; cum enim volent ima-
ginem aliquam datam ad hoc proicdionis genus reuocarc, pr^Ilo
habebunt, vnde craticulam piduri obliqui dirediuam tel? aut ta-
bul? ita imprimant, vt eam poli abiblutam delineationem, facili
negotio euanelcere faciant, quippe quq conllet e lineis (olo carbo-
num polline, aut alio prout diucrii coloris habetur tabui? planum,
delinearis.
Notandum etiam cll propofita qualibet imagine, vt ad hoc
obliqu? proicdionis genus reducatur, non necellario requiri vt ip-
fa prius delcripta teneatur in quadrato ?quah ei quod ex obliqua
proicdionc debet apparere , led (atis c||p vt diuila habeatur per
plurium quadratorum craticulam, quafi velles, vt pidorcsaflblent;
ipfam ex moduli lege in ampliorem diducere, vel minoremcon- m
trahere, & proportionaliter deinde m plano obliquo, line?&: trape-
7-ia in quibus debet imago tranfcribi, defignentur-,fint enim maio-

ra vel minora quadrata illa qu? prototypara imaginem diuidunt par

rum interefl, modo proiedio linearum qu? ex quadrangulis trape-
ziis componitur qujdrata repryfentet ex pundo determinato; idem

chim femper effedus prodibit ac fi propofitam quamlibet imagi-

nem velles retenta fimilitudine inamplio{emformamadducere,vel
ad minorem reuocarc. CO.

Digitizod by Googli
 ,

LIBER S E CV N D V S. •57

COROLLARIVM QVARTVM.
Vnt nonnulli qui pifturas ciufmodi obliqnas dcfignant intra li-
S neas parallelas, dum pro repratfentandis quadrans in quibus It-
gura procotypa continetur, faciunt parallelogramnu zqualis qui-
dem altitudinis led longitudinis duplz , triplz , quadruplz , Scc.
,

prout magis vel minus cupiunt datam imaginem deformare &: ^

Geometrica prototypi Cmilitudine proicdbaram auocarc. Defor-
mabunt line dubio per eiulinoc^ praxiiii, c^ualcunque datas imagi-
nes, ita vt neque Geometrice neque optice queant efle prototypo
Iiiniles,feu dirccla fronte africiantur,hue obliquo intuitu, nec po-
teft vllum vifui pumflum aHignari , vnde appareant emendatz aut
in aliqua proportione delincatz. Nam, przter quod in tab 'metho^
do nullum elt puntifum oculi determinatum quando fuerit proar-
>

bitrio llabilitum, certum cfr per quintam Opticorum Euclid. ca

debere prz czteris videri maiora quz Ifabunt pumilo viciniora,
quamuis rcuerafrnt omnia zqualia,lunt enim,cxlYpothcIi,zqua-
les lihcz quz quadrati latera reprzfeniant, cum alias deberent ellc
de fa(ifo inzquales, vt polTent zquales apparere. Ipla eft nihilomi-
nus methodus quam circa ilfiulfnodi proicdfiones tradidit Ignatius
Danti in luis commentariis ad primam regulam Ptrlpeiifiux Baro-
cij, fed propter allatas rationes neque illam probo , neque abam
Danielis Barbari in quinta parte fuz Perfpedliuz, cuius meminit &
Ignatius Danti dum illam improbat, &Iuz poftponit, vt pote nulli
rationi aut vero fundamento innixam. Verum neutra mihi non vi-
detur imperfedia &
facile crediderim non efle magnum inter
vtramque diferimen, feibeet inter parallclogramma Ignatij Dantis

& jjiethodum Danielis Barbari ,

qui docet propolltam imaginem
* lua naturali & debita proportione ad hoc proiedfionis genus re-
uocandam veruculo pungere per totum , Sc ita pungam ad ex-
,

treihlim przparatz tabulz icu plani obliqui fre ad angulos rc£fos

committere, vt dum Iblaribus radiis opponetur, traiciShim per mi-
nuta prototypiforamiiui, &
in expolitum planum illabcns (olis lu-
men dcflgnandis obbque lingulis imaginis ptopolitz partibus lo-
cum allignct quod eodem Ime modo fucccdct ac fi inter paralle-
i

las defignaretur, quandoquidem & in hzc foramina velut paralleli

incident, &fimilitcr ab iildcm in planum progredientur (olis radij^
cum przterea neque in hac metnodo vllum alTignctur vifui pun-
lilum de terminatum i nifi forte velis vt ipfe Bavbarus ibidem docet,
in 'eo pun^o oculum conftituerci ex quo dimanarunt folard^ radij
fa^ proieilfionis authores i
tiinc enim pro determinato vifiis

pundo nadus cs regionem amplam & ipatiofam, corpus ni-

mirum luminaris iUiUs maximi , vnde admirabilem totius tcira-
S
 '

THAVMATVRGIOPTICI
rum orbis proiedluram ,
fi acutis polles oculis, tibi liceat proipi-
cerc.
Sed conuenientius meo iudicio, & aptius poiTct illarum proie-
dlionum praxis inflitui adhibita faculi feu alio luminofo luftc ad
determinatum oculi pundlum conllimtp, vnde radij peroppofita
puniSla; Im^inis foramina dclapifi , proieftionem illius in expofi-
tum planum confignarent. Similiter & potcfl id organice fieri ab
eo qui certo 6t determinato loco conllitutus radium habebit ob-
longum , cuius extremitati hxreat adftridais^carbo \ tunc enim fi-
xum immotumque tenens oculum, cuiufcunque rei propofiti m-
dem primum delineationem imprimetin dato plano, quantum po-
terit radius fc extendere , cui delineationi fi poftrcmam apponat
manum 6c colores inducat ,
videbitur lane perfctla fymmetriac le- &
gibus platic conlcnticns, confpciUa videlicet ex punilo determina-
to , qiumuis aliunde non nifi incondita linearum colorum per- &
mixtio vifui fc offerat i fiipponimus Icmper pundta vifus diltan- &
ti* ad acquirendum finem internum propofiti effectus apte col-
locari.

COROLLARIVM QVINTVM.
Oteft etiam huiufinodi proiedionis artificium non incondite ih
P appofito fpcculo exhiberi , fed ne huic prim* fufccpti operis
parci conftitutos dircila: vifionis terminos egrediamur^ h*c quar- &
cunquo aha ad reflexum aut rcffadlum radium pertinent , in alte-
ram amandamus.
Multa alia, meo iudicio adhuc fuperfimt circa przlentem illa-

rum proiedlionum ,
conuderanda & annotanda , v. g.
quomodo poli fadlam primam operis defignationem (eu diagrany-
ca proiedlura lineamenta varii fine inducendi colores ;
quomo^
in vmbris & receffibus operandum qui debeant eminentiora
•, qu:c-
dam, alia redutbiora exprimi, quatdam attolli, quaidam adumbrari;
vt pro diuerfa partiiun ab oculo eldhgationc colores fplendiores,
adhibendi vt maior vel minor inducenda opacitas
•, certum eft ;

enim melius &diftin£lius videri qux m fitu dircdiori vidennm con-

fufius autem qux in obliquiori quod fub angulis obliquis & (ca-
,

lenis triangulis vifbriis inzqualiter appareant partes rei vific ,

remo-
tiores Icilicet aliqux & indi(lind:x magis ; fiib diredlis autem angu-
lis Sc Ifofcelibus triangulis viforiis ,
«qualiter diflantes hinc inde
circaaxem opticum tidenturjvnde ifti videtur incommodo fiiccur-
renduSi nec non fupplendum ex pidlurx legibus idonea colo- &
rum armoge non obflancc anguli vilbrii in variis partibus,
;
ita vt

diuerfa obliquitate,paniumque ipfarum maiori vel minori elon-

gatione proicdhiraipla omnibus numeris ab abloluta,&ad incene^
,
 LIBER S EC VNDV S. ,5,
finem apte difpofita &
bene ordinata videatur, (ed de his pofiea
pluribus , cum de methodo vniueriali organica pro inftituendis in
aualibet propofita fuperficie, huiufinodi proicdtionibus fermonem
friemus interim hzc lludioibs monuilTe fuificiat ,
: iam enim iatis
inlongum protradla mihi videtur hxc propofitio, vnde tranfimus
ad aliam.

PROPOSITIO QVARTA.

In exteriori jeu cotmetu coni Jiijrerfiae imttginem dejerihere tpu, etfi aliunde
confufa, deformis jjr improportionata \ideamr, nihilominus in debito ftu
O" t punito determinato confpelia ,
ohielh propojito feu prototypo Jimilis
apptreat.

Q
vbi
quidem
eum
Vid fit Conus tam
lads notum
definiuimus
hic
ell
:
reiSIus de quo hic agimus, quam (calenus
ex propofitione vndecima przcedentis ibri,
fiippofita igitur illius definitione,
agendum nobis eR de conuexa,nec non de concaua il-
quando-

lius fuperficie, ipfum poflumus appofite comparare cucullo carta-

ceo qui circulum habens pro ba(e, fuperius definat in acumen dc 1

huius quidem cuculli pars exterior conuexam referet coni luperfi-

ciem } interior vero concauam repracicntabit.
Cum igitur nobis proponatur in exteriori ftu conuexa coni fii-
perficic imaginem defcriberc qust. etfi alias confuft, deformis &
&impropottionata videatur, perfe£tam nihilominus c pundlo de-
terminato propofiti cuiulpiam obieili fimilitudinem exhibeat. De-
lineetur primum circa propofitam imaginem circulus, qualis eRin
Tab. 16. diagrammate XLI. circulus bdefghik, cuius circumferentia
in plures partes zquales ad arbitrium diuisa, a fingulis diuifionum
puniRis ad oppofita diametri ducantur vt bg,dh, ei,fk, qua: fta-
lium circulo comprehenfum^deoque & figuram quae in eo delcrj-
pta teneretur in oRo partes Wr trkngula difpcftunt poteR q^iam, :

vna ex iRis ftmidiametris in totid.em partes a;quales diRribui vt4^,

& per fingula diuifionum iUius pi^Ra , totidem circuli priori pa»
ralleli decircinari, vt in 1,1, 5, 4, &c. quae prxdiRa Ipatia diuidenc
in plura quadrangula, vt videtur in eodem duigrammate quadrage.
fimo primo.
Iam vero ita cR diuidenda fuperficies exterior coni per certas li-
neas,vtex alfignatopuniRo figuram exhibeant huic XLLopticefimi-
lem, quamuis reuera &
Geometrice fit valde diflimilis fic enim ;

fiet vt dum imago aliqua quae in diagrammate XLI. fecundum

,

proprias fymmetriz Sc debitz proportionis leges dclineau cflet,

transferetur proportionaliter in coni fiiperficiem fic diuifam-, quan-
tumuis aliu ex huius proieRionis artificio deformetur, perfectam
S ij
 LIBERSECVNDVS.
buntinpundis OPQR,&c. c<abumaue ditninutioncm interual-
lorum proportionalem , debent (paria circulis diagrammatis
XLI. comprehenfi reprzlentare j vnde & circuli quadraris in co-
num complicatus & in debito fitUjiuftaque dillantia vifui cxpoficus,
ip(a inter fe zqualTa & in prototypo delineatis (imilia exhibebit.
COROLLARIVM-
X iis quE patet, quod

E fcripta ex
diximus
fymmetriz
latis

&
fi in circulo l>defghik,de-
proportionum legibus haberetur ima-
go quzlibet, partefque ipfius comprehenlz quadrangulis quz in
diagrammate XLI. circulis & diarnetris efformantur, fingulz pro-
portionaliter transferrentur in quadrangula ampliora quadrantis
ABC, in fchemate quadrageflnio, eodem modo Vc iam diximus, ,

quo velles datam quamlibet imaginem ad minorem formam rcuo-

care, vel diducere in ampliorem -, ip(a imago
quadrante deli- fic in
neata,quantumuis confu(a & primo intuitu citra proportionum le-
ges & lymmetriz regulas adumbrata nihilominus in debito (itu ,

collocata & ad oculum ex interuallo rcquifitodi^ofita.modb prius

ipfe quadrans in conum coaluerit rede proportionata videbitur,
,

(imilifquc prorlus & zqualis ei, quz in (patiis diagrammatis XLI.

deferipta primitus haberetur fed ad pleniorem pragmatiz huius
;

intelligcntiam quzdam in (equentibus propofitionibus harum re-

dudionum paradigmaf^proferemus-

PR.OPOSITIO Q^VINTA.
tn interiori feu concaiu coni piperficie imaginem deprihere jKrfj etp alias de-
formis, conptfa tmproportienata videatur, nihilominus in debito ptu gyf
apsignatapttnilo,vifmexpofita, obieflo' propopto feu proto^po pmilts ap^
'
pareat.

Arum conftrudione hoc problema a pri^cedenti,

P differt in fua
vt facile agnolcitur ex diagrammate quadragefimo (ccundo ad
boc delineato in Tab. ^6. habet Ciiim tc circuli quadrantem ABC,
diuifum ili odo partes zquales radiis AB, DB, t B, &c. quz finri-
lcm,vt infehemate quadragefimo primo, cum ipla diametro kf,
proportionem obtinent , immb eamdem. Id (olum aduertendutn
eft, fupcrficiem coni interiorem feu concauam debere vifui oppio^
reda linea conllituatur qn* tranfit
ni, ita vt oculus intuentis in ea
per coni verjicem&centrum bafis ipfius, tantum ab ip(a baledil-
litus,quantum venex ab ipfius balis centro dillare cognoldtun
vnde in huiulmodi conftitutione quz c(f przcedenti contraria;
,

quia propinquior eft oculo bafis quam apex, debent (patia inter
comprehenfaproportionaliteraugcriabafiadverticem
circuli arcus
S lij
W.v V

OPTICI
tgcfimo fecundo in Ai, ii,

quadrantis LMA,ex quo

>cr lineas Li, Li, L 5, cuius
agefimo ,
vbi fpatia circulis
ortionalit?r augentur quia ,

fa bafis.
pofTemus hic de imaginum
IS in prxcedenti ;
fedeum dc
iplis debeamus agere in fe-
ndum amplius videtur, ni(i
rireuconucxa,quaminterio-
iicauimus modum oculocx-
primi apparentia xque per-

m fuis diametris & circulis

lum fui bafis circulo com-

S E XT A.

'iexi coni fuperficit imjginem de-

tis cir improportionata VtdeMur,
minuto confpeflu , ohte^o propo-

qiiarta huius libri, differt-

conllrinSionem illa enim i

smctrii fiue per Tangentes

uerlalior, non quod vtraque
fit huius veluti fundamen-
is obnoxia, fiue quia potell
:is centrum applicari, vt ad
fiue quia poteft a puncto di-
ranfire, aliquantum aberra-
poffet oriri adde quod plu-
:

•tis conifrudionempoffeab-
dcllituantur commodis ftn-

uentibusi vnde & hunc pro-

grammatis XLIII. XLIV. ac

ntiam ,
quidam hic funt c
quandoquidem in priludio
is;incipimusautemab ipfius

nctiendorum doctrina; ita vt

- m componitur, tribus nempe

Digitized by Google
 LIBER. SECVNDVS.
angulis, totidcmquc lateribus, fi tres Iblumiioueris, duo videlicet
latera &: angulum , vel duos angulos & latus vnum ,
&c.facile quea*
illis cognitis in aliarum partium, fiue laterum, fiue angulorum no-
tiriam deuenirc oportet ergo partes iplas inter Ic proponionales
;

clTe & earum proportiones (ciri ; Quia vero fciri nequeunt nifi
quidquid ell in triangulis circulare ( vt anguli in omnibus triangu-
lis & latera in fpharricis ) ad lineas rcdlas reducatur ;
idcirco a Ma-
theleos principibus Hipparcho & alii» redudlio illa (apientiHime
excogitata ell, per determinationem quantitatis quam redi* line«
tali modo, ad talem arcum applicaA habent refpe^u Icmi-.
circuli
diametri eiurdem circuhy.quam radium Iblent appellare, quod qui-
dem potelljtblolui beneficio linealis & circini communis mukb
vero facilius &c expeditius" per inlbumentum partium, feu circinum
prdpo/tionum fcd vniuerlalilfima 6c certimma omnium metho-
:

dus; maxime vero pro triangulis redbnguUs, in quos pofliint alij

omnes refolui, per tabulas ad hoc conllrudlas procedit ad earum :

autem intclligentiam «tvfiim,necellariaell, vt diximus, quorum-

dam terminorum qui in illis tabulis femper vlurpanour, explicatio
quam pratmittimus , vt ad nollri problematis pollea conllruiftio-
nem veniamus, in eaque & fimilibus tabularum vfum, ablque eo
quod necelTe fit illarum conilru£tioncm nouilTe, edoceamus.
Sciendum igitur ell imprimis , fuppofita ex pr*ludio nollro
Geometrico , communi diuifionc circuli in partes feu gradus 5^ 0 ,
& cuiullibet gradus in 60 minuu, dic. ex quibus omnium angulo-^
rum quantitas agnofeitur ^ feiendum , inquam, ell arcum circuli
efle partem peripheri* eiufilem circuli j Potell vero triplex prrei-
pue circuli arcus confiderari ^ nempe quadrans, arcus quadrante
maior, fed femicirculo minor ^ & arcus quadrante minor ; vt li io
appofito fehemate femicirculus A KC, bifariam fccetur per reiSam
BK, ducaturque a centro B , ad circumferentiam alia linea AK
BL erit ;
AK
quadrans circuli, arcus AL, quadrante minotj &ar-
cus CKL,quadrantcCK,ihaior,fe4
femicirculo minor.
Illarum vero qust dicuntur applU
catse circulo
,
quatuoc lunt fpecies,
nempe fiibtenlic ,
finus , tangentes
atque fecantes.
Subtenfa ell linea circulo inferi-
pu, cumdem in duo fegmenta diui-
dens quorum vtriquc fubtenditur;
,

cllquc vel maxima n per circuli cen-

trum tranfiens ipliira bifariam diui-
dit.vt in circulo ADCKjIineaAC; *
vel non maxima fi ipfum circulum partitur inzqualiter ,
vt in^e»
dem circulo linea E G tota autem : iubtenla intra circultg^ Cll Ac
’
cius ambo extrema in peripheria.
144 THAVMATVRGl OPTICI
Sinus cft rc6ta fecundum fe totam intra *circulum, huius autem
cuipiam arcui, fecundum vnicum fui extremum applicata ; & du-
plex ftatuitur nempe rcdlus qui ab authoribus dicitur finus fim-
,

pliciter & fine addito, vocatur tamen a nonnullis (mus rettus Si fi-
nus primus ; alter vero ell fmus vcrliis qm etiam finus fecundus &
pronnus nuncupatur.
Sinus redlus alicuius arcus ell fe-
milTis fubtenfx duplo ipfius arcus , ve
in expolito fchemate finus redus ar-
cus D G, ell reda G F ,
Anilfis redz
GE ,
qui fubtenditur ateui EDG
duplo arcus D G. Eli vero duplex fi-
nus redus, nempe finus totus qui elH
jplamct circuli lemidiameter Si ra-
dius etiam appellatur atque refertur
ad circuli quadrantem, vt finus AB,
adquadrantemAD; DeindccfHinus
redus toto minor qui refertur ad ar-
cum quadrante minorem, vt finus GI ,ad arcum G C ; vnde radius,
lemidiameter circuli Si finus totus vnum Si idem funt : definitur
etiam a nonnullis fmus redus linea perpendicularis cadens ab vna
extremitate arcus dati in diametrum dudam per alteram extremi-
tatem , & fic G I , erit finus redus tam arcus G C , quam arcus* A G.
Sinus vcrfiis alicuius arcus efl pars diametri inter fubtcnfLn du-
plo ipfius arcus Si hunc eumdem arcum comprchenla, vel ell feg-
mentum diametri inter linum redum & alteram extremitatem ar-
cus interceptum finus ergo verius arcus GD, ell linea FD , quia
;

ell pars diametri KD ,

intercepta inter arcum E D G duplum arcus
GD, & eius fubtenfam EG.
Tangens alicuius arcus efl reda a concurfii ipfius arcus, ciufquc
finus verfi, ad hunc finum pcrpcndiculariter ereda, occurrens re-
di a circuli centro per aliud extremum ciufdcm arcus produdi,vt
in eodem diagrammate reda CH, qui ex pundo C, perpendicu-
laris ell adLC finum verfum arcus GC, & occurrit redi BH, cx

centro B, perG produdi, dicitur tangens ipfius arcus CG, quia

fcilicct tangit ipfum arcum in C: omnis vero tangens tota extra cir-
culum iacet.
Secans alicuius arcus efl reda a centro per alterum ipfius arcus
extremum produda occurrens eiulHem arcus tangenti , vt ibidem
BH, cll fecans arcus CG, quia a centro B, per extremum G, pro-
duda occurrit eiufdcm arcus tangenti CH: omnis autem lecans
partim intra, partim extra circulum applicatur, ideoque radio fem-
per cll maior led de complementis arcuum nihil diximus. ,

Complementum igitur alicuius arcus fimpliciter,cll ipfius arcus

a quadtj^ntc differentia ;
illius vero complementum ad fcmicircu-
Ium,

Digilized by Googie
 LIBER S E CV N b V S.
‘

^ 4^
Ium, eft ipflus arcus a fcmicirculo differentia, v. g. in expofico dia^
grammate fit fcmicirculus ADC ,
qiladrans vero B C; complemen-
tum fimpliciter minoris arcus CG eft GD, quia eft differentia in-
ter arcum CG, & quadrantem CD arcus maioris CD8 com-
plementum fimpliciter eft arcusD E, quo fcilicet differt a quadrante
C D at complementum ad femicirculum arcus CGjcft arcus G A,
;

cius nimirum differentia a fcmicirciilo A D C.' •

Porro has omnes definitiones hic afferre & declarare opera: pre-
tium cfle exiftimaui , non fblum pr6 fecantibuS & tangentibus qua-
rum vfiis nobis in prafenti propofitione neceflarius eft j led etiam
pro finubus & aliis e quibus in altera, qiiam daturi fumus , huius

operis parte, Ibdita rCTra£tionum principia debemus explicare.

Iis mihi videtur rj^e p>ofIe intelligi in fchemate
igitur przmiffis
quadragefimo Tab. lineam AB effe tangentem refpeiftu qaa-
i6.
drantisLM A, quia ad femidiametri feu radii LA extremitatem eft
perpendicularis }
lineas vero pundVuatas LNB.Lyo, tci. fecantes
effe ,
cum a centro produdt* circumferentiam MNA, fecent & ip-
lam tangentem A B attingant. Certum eft etiam ex diiftis lineam
AB effe tangentem graduum 4f, qu* quidem ex vna parte termi-
natur radio LA ,
cui perpendicularis eft , & ex altera definitur a fe-
cante, qua; per didhim graduum numerum tranfit, nimirum 4j’iu-
ftc dimidiam partem quadrantis LM A , vnde & ipfa L B dicetur fe-
cans graduum quadraginta quinque fimiliter linea L 7 q , fecans eft
;

graduum 39, minutorum ai;, ideoque linea A O, quam ex altera

iartc fecat, & definit in O erit tangens arcus totidem graduum,
,

fcilicet 59, & minutorum aa’-; Qu* fufficiant donec abfbluta noftraf
propofitionisconftruiftione,quomodo in ea & fimilibus , tangen-
tium tabulis vtendum fit aperiamus. - '
-

Cum ergo nobis propofitum fit humerorum adminiculo, figu-

ram in fchemate XLIII. Tab. 17 rite defcripiam, ita proportiona-
liter in conuexam coni fiiperficiem transfundere, vt etiamfi Gto-
mctricc multum differat a prototypo, eidem tamen opticd fimilis&t
xqualis videatur, ac fi in plano iplius coni bafi zquali fimili de- &
Icripta teneretur. Fiat primum in diagrammate X L V. eiufdem
Tab. linea AB , dupla ipfius ok diametri circuli ohkm, in fchcmatd
XLIII. & ex hac linea deferibarur qudrans ABC, cuius periphe-
riaB C, in totidem panes xqualeS diuidcndi-eft,quot habucriteir-
cumferentia integra circuli ohkm} commoda mihi viderurfle facilis
in o(fto partes xquales diuifio quam fignau imus punibs BHIKLM
N O C referentibus punifta hhiklmnoc, fchematis XLIII. poteft
autem huiufmodi diuifio inftitui, ptr fatam prxludii noftri Geo-
metrici , vel ope inftrumenti partium, vt diximus in appendice de
communi diuifione circuli, &c< a fingulis deinde huius diuifionls
pumftis H I K L MN
O teOex duciiitur linez fiue radii ad centrt
'
punitum A. '
‘ij!
 1

14« THAVMATVRGI OPTICI

Quod iCtiiKt ad longitudines proportionales gradatim crefceii-
*
tium fpatiorum quz circuli arcubus continentur, hz debite figna-
bumur & definientur hac ratione. Diuidatur primum linea A B,
diagr Armatis XL V. vel alia eiufdcm magnitudinis , vt eft in fche-
mate X Lrv. linea DE, in centutn partes zquales (habebitur au-
tem in promptu fic diutia, fi teneatur circinus proportionum, & in
ipfo ad pundta partium secjnalium loo & loo tranfuerse ftatuatur,
vt monuimus in pracludio nofiro Geometrico ) fumantur deinde :

circirto communi ex illis centum,. partes 9^, transferanturque in li-

neam AB , {chenuitis X J. V. ab A verfus B Icilicec llatuco altero ;

circini communis pede in pundto A, vt cenito, interuallo A 9^ pri-

mus circuli arcus ducetur : deinde pro Iccundo ad lifleam D E, vel
fi mauis ad inllrunsentum p^tium aperietur circinus communis

quantitate partium 195-, quo interuallo fimilitcr in Imea AB, dcr

circinabitur lecundus circuli arcus A
197-, eadpm via (umentur pro
tertio partes 50;^ prp quarto partes 41« quinto pro fexto
(6; pro (epeimo 8x j yhimus autem quem conus habet pro balc,
j

obtinebit radium integrum leu lineam totam D E centum par-

tium.
lam vero quamcunque voles imaginem in debita proportione Sc
fymmetria delcribc in fpatiis figur* XL I IL & fmgulas illius parces
tranlcribe proportionahter in quadrangula Ichemacis X L V. tum ip
fc quadrans ABC
complicatus in conum, & ad eum quem (iipradi-
ximns modum fub confpei£bu politus exhibebit intuenti fimula-
chrum prorfus fimile & squale ei, quod efl in diagrammate qua-
dragefimo tertio dclineatum , immo & hoc in circulari plano de-
feriptum apparebit, quandoquidem ex pro politione 109 quarti Opti-
comm Aguilonij conus oculo fic oppoficus apparet vc circulus.
Quantum attinet ad illarum imaginum redu£lionem proponio-
nalem, vix mihi videtur maiori dulicidationc indigere, cum ex iplis
di»granunacis, quadam vcluti fcnfibili dcmonftratione plenr pollit
incclligi ; ollenditur enim partem contentam mtah diagrammatis

X L 1 1 debete proporrionaliter tranlcribi in B A H , fcliematis qua-

.

dragefimi quinti , & quod cll in hhft, debere in B P T 8t , reduci; H

fimniter & contentum Ipatio hpqi, debet in (parium HPQl, con-
fignari, a< quod eft (p prfy, in quadrangulum PRSQ^, transferri,
&Yic de cztcris, ita vt fmgulz imaginis partes in fchcmate X LIIL
defeript* in homologum ubi (chematisquadragefimi quinti (parium
proporrionaliter tranlcribatur. 'i- .

CO RO Lp ARI VM.
X huius propofitionis methodo non folum emior & przcifior
E erit operatio, quam per qu4rtam przcedcntem verum & in
multis cafious vcluti necellario ahibenda proderit, inquibus ilia vel
;
 L I B E R S E C V N D V $. 147
prorfus inutilis vel in praxi multum difficilis videretur j vt fi in cx-
pofiti diagrammatis X LV.
quadrante ABC, deferibenda propone-
retur imago qualem diximus, deftinatumque huiufinodi deligna-
tioni planum liiis vndique terminis iu concluderetur, vtpncifum
delineandx imagini fpatium relinquercturidifficilclane euet in hoc
cafu tradium in quarta propolitione methodum adhibere, nifi vel-
les ipfum planum magna linearum felcinter(ecantium,confufione
replcrc.quas etiam pofteaabolerc oporteret: facillimum tamd eft per
numeros (eu tangentium tabulas id affequi. Similiter cum propo-
netur delineandum in promptu &
prima operatione fimulachrum
aliquod eiufmodi in conuexa fuperneie coni alicuius lignei, lapidei,
aut alterius materia: (olida:, necelTarium erit lineam re^am a verti-
ce ad bafis peripheriam pertingentem in centum partes atquales di-
uidere vt iam diximus-, diui(bque'proportionalitcr hoc^patio.vt fu-
pradiuifimus lineam ,
DE
fcWmatis XLIV. & lineam AB, dia-
grammatis XL V. circulos per illarum diuilionum pundla decirci-
nare, in quibus poffiea propofita: imaginis partes proportionaliter
dercribantur,qux omnia, in didlo cafu, Tolis lineis & ablque nume-
rorum ope, (eu tabularum adminiculo fieri nequeunt.
Verum notandum eft ad figurarum eiuCnodi conftrudHonem,
haud e(Tc ablolutc nccelTarium imaginem prototypam, cuius de-
bent (Ingulz partes in conicam fuperficiem ea qua diximus ratione
tranlcribi ,
c(Te primitus deferiptam in circulo ,cuiu$ diameter fit

dimidia radij quadrantis, ex quo debet conus efrormari Quzlibet :

enim figura (iue imago propolita,cuiu(libet magnitudinis poteftad

hanc proiedionem reuocari,fi prius circulo concludatur, & aliis
deinde pluribus ad arbitrium circulis &
diametris diuidatur ; inde
enim rite poterunt fmgulz ipfius partes in maioris vel minoris coni
fuperficiem confignari, modo proportionahter diuila totidem qua-
drangula (lue fpatia contineat, quot habet circulus, qui prototy-
pam imaginem compleiftitur.
Porro ad diuidendam proportionaliter in partes quotcunque, &
prout in diucrfis cafibus commodum videbitur , propofitam coni
altitudinem (lue potius lineam re(ftam a vertice ad bafis periphe-
riam pertingentem, quz eft radius quadrantis ex quo debet conus
exurgere, tenenda eft methodus & praxis quam in hac propofitionc
adhibuimus pro reperienda quantitate & incremento proportiona-
li fpatiorum gradatim crelcendum quos circuli arcus compledhm.

tur hanc autem methodum tibi explicat (equens appendix de vfii

:

tabularum Tangentium, &c.

•48 THAVMATVR.GI OPTICI
APPENDIX.
T)e vp* tahularioM Tan^enttHm.

Quomodo iis \tendum pt in pfstctdersti propofitiom & finulibissf

'On immorabor in declarandis variis diucrforum authorum

methodis quas Unguli probarum tabularum difpofitionead-
Sibent lufficiet ad noftrum propofitum illam proferre qu* in vfu
:

magis ordinaria & in praxi latis commod i mihi videtur , illa nempe
qua vius eft Albertus Girard , dum libello manuali l<m Enchiridio
huiurmodi tabulas conclulit, qux quia funt emendatilTimz, Sc ex
omnibus cotfe^IilTima; ideo etiam futurz lime ad vfum paratiores &
certiores , maxime pro iis,qui cum folam earum praxim & vfum noue-
rint ,
no poterunt aliunde lupplcre Ii quiderroris in aliis occurreret. In
iftis igitur quantitas finuum , Tangentium & fecandum determinatur
luppofito radio vel lemidiametro partium xqualiuraiooooo : ordo ve-
ro in tabularum dilpobtione talis elb In qualibet paginaquatuor fimt
columnx prima elt graduum circuli cum minutK ptimb ; fecunda elt
:

finuum-, terriatangentium,&quarta fccannu fimul onrnes ita dilpofit^

vt in fronte ad finiftram fupra primam columnam (cribantur nume-
ri graduum a Gr. o vfque ad 44, & reliqui gradus a 4J. vfque ad 89.

continuenmr ordine retrogrado ad calcem in paginis, ad dexteram,

& paginx altemx eofdem gradus numerent. A gradibus fronds dc-
fcendimt minuta , & a gradibus calcis alcendunt a nullo minuto
vIque ad ;o, & a }o vfque ad 60. Demiim e regione omnium minu-
torum progrediendo in tranfuerfum liib titulis Sinuum, Tangen-
tium , atque fecantium numerantur partes earumdem linearum in
partibus linus totius looooo , vt iam diximus : Dum ergo voles,
exempli causa , pro prxccdcnti propofitione , habere tangentem
graduum j minutorum 57 ( prxtermillb medio minuto fiue minutis
lecundis triginta, cum hic parum interfit & pollit etiam ad dilcre-
tionem fuppleri ) inueniendis efl: numerus j. in capite alicuius pri-
mx columnx in paginis ad finiftram, & hinc delcendcndo offeret
fe numerus 57 pro minutis, c cuius regione progrediendo in tranf-
uer/um fub titulo Tangentium occurret numerus 9854 pro tangen-
te arcus propofiti vnde apparet tangentom arcus graduum 5. Sc
•,

minutorum 57, habere partes xquales 9834, quarum i^us integey

fiue femidiameter habet looooo.
Sed vt polTint illarum tabularum numeri bene appofite vliir- &
pari. luppofito etiam quod radius fiue circuli lemidiameter 100 fb-
lummodo habeat partes xquales, vt diuifxconipiciuntur linexDE,
ABinXLlV & XLV diagrammatis; concipiendum eft quam-

Digitized by Google
 LIBER SECVNDVS. 149
libet h«rum partium: polTein alias mille particulas diuidi,, & ex Iiac
(uppofttione re<^a&:pr®cila procedet opcratioinvfu. tabularum hdc
ratiofle. Quemadmodum e radio qui Tuppomtur in tabulis ede
partium looooo tres axi dexterarrt figurat tolluntur, vt fiat 100 par-
tium j fic cum inueneris pro tangente arcus propofiti v. g. quamat-
tulimus pro arcu graduum j, minutorum 57, qua: continet partes
9854, quarum radius integer 100000 poflidct,abfcinde quoque ab
illa tangente 9854, tres figuras ad dextram nempe 854, &
relinque-
tur numerus 9 pro tangente arcus graduum 5 minutorum 37, (up-
)ofito quod radius in 100 dumtaxat partes diuifus habeatur. Non
!unt tamen penitus abiiciend* figurie qua; fic abfciliduntur, fed cx
eo quod diximus quamlibet centefimam,c quibus radius conflat,
pofle in alias 1000 particulas diuidi, fequitur figuras abfciflasfigni-
ficare tot millefimas vnius ex illis 100 partibus : Quapropter fi mi-

nimi valoris fint relida: figur* v. g. fi fint 007 vel 009 , pro nihilo
funt habendft at fi confurgant vique ad yoo pro iis ponenda eft
•,

pars j ; fi excedant &

mille fere attingant, vthic 834, ponenda: funt ^
vt fecimus ficque dicemus tangentem arcus graduum 3 minutorum
57 continere partes 9* ,
quarum finus totus feu radius centum com-
pleditur.
Quando ergo proponetur figuram in conuexa coni fuperficiede-
feribere j qiue oculo
,
monuimus, conlHtuto imaginem ex-
vt fupra
hibeat obiedo dato fimilem & aque perfedam ne fi in plano deli-
neata exponeretur. Poflquam obiedum datum fcu imaginem pro-
totypam vt in fchemate quadragefimo tertio Tab. xy. bhiklmno,
,

circumfcripferis, & c dudis diametris bl, hm,in, ko, aliquam di-

uiferis vt4^, in partes quotcunque ad arbitrium, vt per illius diui-
fionis punda plurcs circuli concentrici ducantur, qui fimul cum
diametris imaginem datam in plura quadrangula partientur loporr
tet circub quadrantem, vt iam diximus &
fadum ell in BC, dur
grammatis XL
V. in totidem panes zquales , in quot habetur diui-
wifa circuli peripheria bhibl, &c. nimirum vt exprimantur radij du-
dis ab huius diuifioais pundis HI KL, redis lineis ad centrum A.
Pro habendis vero arcubus, qui circulos diagrammatis XLIII.
concentneos debent reprzfentare , diuidancur 45 , qui ell numerus
graduum arcus a quo debent illorum fpatiorum inter circulos com-
prehenlbrum nugnitudines proportionales definiri diuidetur, in-
•,

quam, hic numerus 43 in tot panes zquales, in quot diuifus ell ra-
dius feu (emidiameter circuli imaginem daum circumferibentis:
exempli causa, in fchemate XLIII. radius ab,'m panes odo zqua-
les dilbibutus efl, vnde &
arcum 43 graduum diuidendo, habetur
pro quotiente numerus Graduum 3, minutorum 57 ^ ; fcilicet pri-.
mum fpatium a centro A, vfque ad primum circuli arcum defigna-
bitur per tangentem graduum 3, minutorum 37 j ; fecunda magni-
tudo primam includens, a centro vfque ad fecundum arcum circu-
T iij

Digiiized by Google
 I OPTICI
It , minutorum 15,
ex fuppofitionc
circiter debeam
ere (iipponc-

XLVI
O'

loo, faciunt circitet

praxi parui admodum (int

efle graduum 5,minuto-
etiam ex diicretione fiipple-

graduum 4; diuiHo in
quia nouies quinque faciunt
ine iemidiameter circuli datam
noucm fuerit dillributus.

Digilized by Google
 LIBER SE<iVNPV 9 . tft

Agnofei facile poicft tabulam hanc fupponcre radium partiuiri

looooo. vt oftendit tangens j graduum, qua: eft 8749, & fcquentes
ipfi proponionales : confultb etiam tres ad dexteram iiguras remo-

uemus in tangentibus, vt flmul videatur ad quos terminos reduci

debeant & quomodo poHinc adhiberi etiam ex fuppohtione radij
partiam 100, vt didlum eft fuperius: Qijz quidem hic efle apponen-
da exiftimaui, tumvt eorum commodo prouiderem qui eiufmodi
tabulas non habent ad manum ; Sc hoc exemplo aliis prodeflem,
qui funilia ad arbitrium tentare cupierint.

PROPOSITIO SEPTIMA.
Per numeros feu Toi^entium tahuUs imsginem in conc4U4 cora ptperficie

adumbrare tpue, etji aliunde confusa, deformis & improportionata "videasuri

mhdominus is debiu fim & c puni’h aeseminato confpeda , obieilo propo'-’
fiso finalis appareat.

H Vius pr6pofitionis
conftrttifHone vero
quinta inter
& quintz pracedentis idem
ita differt
eft effeiftus
a fexta pracedenti, vt quarta
hac enim poft circumferiptam ima-
fc lunt diucrfa: in
ginem datam circulo diuifo, vt videtur in diagrammate XLVI.
&

Tab.z8.& dclcriptum quadrantem, vt in fchemate XLVIII. ABC;

diuidenda venit, vt in pracedenti propofitionc , quadrantis circum.,
ferentia AC, conuenienter ad diuifionem circuli datam imaginem
eircumferibentis ahiklmnoi deinde &!inea A B,fchematis XLVIII.
vel alia aqualis, vt DE
in diagrammate quadragefimo leptimo iij
partes centum aquales diftribuenda, ex qua fpatiorum qua circul)
arcubus includuntur magnitudines proportionales, vtin praceden-
ti propofitionc debent defumi. Verum vt in Tab. 16. agnofei po,
teft circuli quadrans M
L A, a quo determinantur ha magnitu-
dines proportionales beneficio fecantium Li, Lr, Lj,&c. aliam
omnino difpofitionem obtinet in diagrammate quadragefimo quod
quana propofitioni pracedenti inferuit; aliam in quadragefimo fe-
cundo quod eft pro quinta , ita vt in illo quod iam monuimus,
,

fpatia gradatim & proportionaliter augeantura centro vfquc ad ex-

timi arcus circumferentiam BCiin hoc vero fcilicet XLII. pro-
portionalitcr decrelcant ab arcus maximi peripheria vfque ad pun-
dfum centri fiue apicis B Quod & contingit in hae propofitionc
:

rc^edtupracedentisiquandoquidem in ifta crefeunt interuallacir.

culi arcubus conclula proportionaliter per Tangentium numeros a
vertice coni A, vfque ad arcum BC,qui debet coni bafim cfformaT
re, & id fatis offendunt numeri ofeendentes in fchemate XLII II.
figurati : in hac vero contra accidit, vbi fimiha interualla gradatim
crefeunt augmento proportionali ab extimo arcu A C, qui facit ba-
fim coni, vfque ad puniam centri fcuverticis B, quod poteftetiam
 , 1

T
151 THAVMATVRGI OPTICI
c numeris in diagrammate X V
L 1 dcicendencibus facile intcliigi,
.

vbi a lummo ad imum progrediuntur per figuras j, 10, 15, 10, &c.
in linea DE.
Quod attinet ad illarum imaginum rcdudlionem, feu quomodo
propofita obic(ilaj& imagines data; prototypideformenturinciSy-
pas confufas & improportionatas, vix mihi videtur quicquam ad-
dendum in hac propofitionc,cum eadem fit ratio qui in proceden-
ti vbi fatis fignihcauimus, & hic per caradlcrum refponfum
quod
in quadrangulis fiue areolis homologis vtriufque diagrammatis
quadragefimi fexti & quadragefimi o£taui, ab intclligentibus faci-
le potelt agnofei.

PROPOSITIO OCTAVA.
In exteriori piperficie pyramidis quadrata, feu in quatitor eiujdem planis ad ip.

Jius ytemcem inclinatis imaginem adumbrare ^ua, etji altas confufa, defor-

mis (y improportionata videatur ; nibUominus m dehtto fitu & ex afsignato

? punflo vijiu oppofta perfeclam ohieSli dati Jimilitudinem exhibeat.

D
tionibus!, vel
in fexta
Vobus potefl
nimirum per
numerorum
& feptima :
modis huius problematis conftrudio
lineas vt in quarta 5c quinta huius libri propofi-
feu tabularum
fed mifla
Tangentium beneficio, vt
linearum methodo, hic per numeros
abfblui,

iropofitum efficimus ,
e quibus etiam facile intelligetur quomodo
fitprocedendum per lineas, cum fatis appareat in fiiperioribus,
quatenus illi duo modi funul conueniant & fimilem effedum pro-
aucant.
Cum ergo voles propofitum adipifei-, primum debes pro difpofi-
tionc obiedum feu imaginem datam quadrato includere ,vtinTab.
i9.;diagrammate quadragefimo nono, quadrato iiii/ffioo, diuifb
per diainetralcs bl,in, & lineas hm, ok, in odio fpatia triangularia
iqualia &
fimilia ; deinde lineas ah, ak.am, ao, in iquales partes
an arbitrium diilribuere ( fupponamus in odio, fi quidem huiufino-
di partitione vfi fumus in numeris Tangentium ad ptopofitiones
pricedentes ) & per fingula illarum diuifionum figna ducantur li-
nei paralleli fingulisrefpedHue maioris quadrati lateribusAi,i7 ,/«,
nb c quibus ad diamctralcs concurrentibus feptem alia minora
jadrata confurgent ,
quorum latera fimul cum diamctralibus &
S iis lineis in maiori quadrato defignatis imaginem inclufam in plu-
ra quadrangula fiue areolas diuident, & fingulas illius partes ita di-
llinguent, vt facilior pollea fit illarum redudlio feu diflributio in
fingula fpatia fuperficiei exterioris quadrati pyramidis , vt propofi-
tum efl,quiad imaginis prototypi deformationem defignabunrur
hac ratione.
Deferipti Tab. 19- diagrammate quinquagefimo primo qua-
drantis

Digitized by Google
 LIBER S E CV N D V S. jjj
cirantis ABC, arcus fiue peripheriaBC diuidatur in partes quatuor
ILNC, c quibus ad centrum A, radii progredian-
aequales punctis
turIA,LA,NA,CA; ducantur deinde linea: redz B 1,1 LX N,N C,
qua: pyramidis quadratae bafim efficiant, &diuidcntur iterum fin-
gul* bifariam pundlis HKM
O, e quibus etiam procedent ad cen-
trum radii HA, KA, M O
A, A ;quibus ita dirpofitis , eadem via,
qua in fexta huius propofitione inuenimus magnitudines proportio-
nales interuallorum qur circuli arcubus definiuntur reperiemus ,

etiam in hac propofitione ad defignandas & conuenienter ducen-

das redas lineas quae debent quadrata fchematis XLIX reprarien-
* tare. Ad hoc autem lineam AB diagrammatis LI, vei DE, quin-
quagcfimi quzeftipfi AB, aequalis diuiderc oportet in centum par-
tes aquales, & defumptas cx ea proportionales interuallorum ma-
gnitudines communi circino transferre in lineam AB, vt videtur in
figuris numerorum9;; 19^, joJ, Scc. qui funt iidem omnino &ab
iiidcm principiis dedudi cum iis quos pro conucxa coni fuperficie
applicuimus ; hoc tamen dilcriminis inter vtrofquc repetitur quod
hic m numerorum applicatione, haud latis cIl eos fimpliciter ad li-
neam AB transferre, vt inde per totum quadrantem e fignatis jn-
ceruallis circuli peripherii decircinentur, quemadmodum facieba-
mus in lexta huius propofitione ,
veriim in hac ad defignandas in-
teruallorum eiufmodi magnitudines, V. g. primi circa pyramidis ba-
fim , neceflarium eft aperti conuenienter circini communis pede
vno conltituto in A, altero fignare pundum in linea A B quod eft
j

8 i, & pra:tcrmi(Ta linea AH, cx eodem centro & eodem interualio

lundum aliud notare in linea AI, quod erit Q., fimiliter & omifla

O
{inea

AI,
lineis
AK, tenium fignare in linea AL,
unda redis connexa lineis vt 81 Q,
mi noni quadrata expriment, fi planum
AL, AN,complicctur,vt perfede
AB & AC
& fic

congruentibus fibi inuicem

quadratam pyramidem coalefcat qua: in debi-
,
in
de aliis j tunque fi-
&c. diagrammatis qua-
A B C ita per lineas

to fitu collocata, conlpedaque c pundo determinato ( quod erit in

luiea per centrum bans pyramidis & illius verticem duda , tantum
ab iplo pyramidis vertice remotum, quantum vertex iple a centro
bafis diffidet ) perfede reprxlentabit quadratum ^ /ri /»1« a / dia- it

grammatis XLIX, prout iacet in prototypo .i. xquale & fimiliter

diftributum ^ vnde & manifefte confequens eft quod fi elegantis
alicuius imaginis & prius bene delcriptx in quadraris illius dia-
grammatis XLIX fingulx partes proportionanter referrentur irt
planum cx quo debet pyramis coalefcere, methodo prxlcriptain
irxccdcntibus ;
tunc ip& pyramis perfedam etiam illius imaginis
fpcciem exhiberet, non minus quam fi in quadrato bafi pyramidis
xquali bene & eleganter adumbrata oculis fubiiceretur. Huius rei
Icnfibilis demonllratio eft in diagrammate quinquagefimo primo,
V

Digitized by Google
 PTI CI
-
& oculo debite expo-
reduclionis iim^itiuni
liHcauimus, fit leruata
>*rius imaginis prototy-

icndo , &c. prout varij

;
V. s,.
latis agnolcitur
alo rcdangulo fc,dia-

jitcrm triangulum BA
i

:cr quod coraprchcrtdi-

:nbi,&; ficde alus, per
:ll, &; aperte cxpofitum

is dicendum clle vide-

:t efficiendo vt eiufmo-
ito quod cll pyramidis
.fque ad illius verticetn
ribitur, imago fiiriilitcr

Dn quadrata: pyramidis
h debito fitu collocata,
Drtionata, omnibus nu-
ma videbitur, cuius pa-
,cum plana fit & facilis
gentia ,
ex diagramma-
eruiunt.

otypa quadrato maiori

illribui , pyramidis &
afpcdum rcprilentcnt-
Igincm circumfcribcn-
I
ex du£tis per ha:c di-
hue quadrati latcribui
rata efficiantur ; fimili
fupcrficics & homolo-
' bebit ,
fi fingula pri-
'
r & a diuifionum pun-
qui duas prototypi
,

prifentabimt •, & qu*-

Digitized by Googl e
 liber S e CVND V S.

libet dciiuie laterum balis medietas in tres partes zquales diftri-

buanir, atque ab illarum diuifionum pumflis totidem lineat inter Ce

& iam antea dudlis quatuor mediis parallela ducantur, donec extra
pyramidem excurrant autem pyramis cxadle & regulariter for-
: fi

mata fuerit & in ducendis lineis aberratum non fit, lirtea; hinc in-
de xqualiter a mediis dilTitx Sc in planis contiguis pofitx extra py-
ramidem egredientur fiue angulum pyramidis fimul fecabunt eo-
dem in pundlo;Per hzc autem pundla, in quibus fcilicet parallelat
iftx pyramidis alTumptx angulos fimul interfecant , ducendx
,
erunt tranfiftrfie linex ,
inter fe & bafi ipfi parallelx qUX cum prio-
ribus totidem in inclinatis inuicem planis pyramidis quadratx tra-
pezia efficient ,
quot in prototypo quadrata fuere delineata , vnde
& c fingulis prototypi quadratis, fingulx imaginis partes, in homo-
loga trapezia tranfiatx , exteris obferuatis vt fupra , eum quem in-
tendimus effedum conlequentur.
Sed illud non eft prxtcreundum ad imaginum redudlionem pen
tinens quod cum in pyramide ab vno plano in aliud tranfeundum
,

eft, ordo & fitus trapeziorum ita mutatur, vt quod in vno plano
longitudinem rcprifentabat,in contigua fuperficie latitudinem re-
prxfentct, quod nifi obferuaretur imagines admodum deformes Si
mutilx etiam optice prouenirent.

COROLLARIVM TERTIVM.
Er traditam in propofitione methodum et diagrammate quifi-
P quagefimo primo Tab. 19. poflunt etiam huiufinodi defigna-
tiones fieri in vtraque fuperficie interiori videlicet & exteriori py-
ramidis triangularis, pentagonx, hexagonx, heptagonx , odogo-
nx, &c. prototypam imaginem triangulo prius concludendo fi in
pyramidem triangularem tranfcribi debeat
; pentagono illam
vel
circumferibendo, fi debeat in pentagonx plana confignari, &c. ip-
famque vlterius diuidendo per radios Icu lineas adcircumlcribentis
figurx centrum Concurrentes, quod pyramidis verticem reprxfen-
c^it nec non per plura minora triangula aut pentagona exteriori
,

parallela & concentrica, qux poftea in pyramide conuenienter ex-

primentur diuifo arcu quadrantis , ex quo debet pyramis componi,
in totidem parces xquales quot habet lacera polygonum imagi-
,

nem circumlcribens j in tres nimirum, fi triangulo imago conchi-

tlitur j in quinque , fi penagono dudifquc per huius diuifionU
,

punda fubcenfis , vt in expofito diigramnute L I , pro pyramide

quadrata quod eft veluti paradigma, ex quo defumatur regula ge-
neralis pro iftis defignationibus in qualibet pyramide propofit» M
confpeda vt monuimus.
V ij
 THAVMATVRGI OPTICI
COROLLARIVM QVARTVM.
t hic etiam (acis appoficc notandum venit quod lupraiam rrio-
E &
nuimus Corollario tertio , propofitionis terti* huius libri com-
pendi) loco efle poterit ingeniofo artifici qui volet plures ciufdcm
magnitudinis harum proicclionum in conuexis &
concauis cono-
rum & pyramidum ornnis generis fuperficiebus deformationes in-
Ihtucre. Nimirum ne maior illi tempioris lachira proueniat aut tae-
dium aliquod patiatur in defignanda toties quoties, a?pro lingulis
deformandis imaginibus , areolarum in quas partes illamm tran-
Icribi debent craticula, poterit ad maius commodum & praxim ex-
editiorem, pro quibuliunque limilibus huiufmodi deformationi-
E us , Icmel bene dclincatam & ex regul* praeferipto rite compofi-
tam in catta aliqua iftarum areolarum leu trapeziorum cratem
(
quaUs elTe potelt in fchemate Ll. quadrans ABC, per radios &
arcus circuli ita diuifus, vt diagramma XLIX. optice reprslentct)
veruculo pungere, pundla llatim vt hbuerit ad quodcunque (I-
&: e
mulachrum deformandum lineas omnes huius craticulae , futuri
operis dirediuas puluere aliquo fubtili 6c a colore fundi leu plani
delineatorij alieno in ipfum transfundere vfic enim fiet, vt com-
modius non Iblum & expeditius operetur , dum illas areolas bene
& munde fine vilis aliarum linearum inuolucris delcripias habebitj
fed& ablblutis ex graphide primis fimulachri lineamentis , linteolo
vel panno aliquo lic leuiter&lblo carbonum polline aut alioadurn-
&
braum craticulam facillime deleat, inducendis mundilfimae deh-
neationi coloribus incumbat quod&in aliis fimilibus poterit obler-
uare ,
fi aliquod ex eo commodum fe capere intelligan

Sed neque cll illud omittendum, quem pertinet ad modum, quo

debent eiufinodi in conorum & pyramidum planis faifla; defigna-
tiones ocuhs exhiberi; debere nimirum omnia illorum piatu xqua-
liter fere lucep>erfundi,quod quidemiatis comuenieateralTequcns,
ficonos feu pyramides in conclauis alicuius pariete, feu alio plano
ita colloces,
vt illorum vertices dire^b ad fcnelbras leu ad lumea
protendantur, ipfius intuentis oculus a lumine auerfus,ad illn^
minatam fiwrficiem direde conuenatur, quod intellige pro con-
uexis fuperficiebus, leruata proportione applicandum adeonca-
uas, vt fixis patet ex iis qu* fupra diximus.
Poflunt etiam deforroaxiones eiulmodi appofitf in Ipecnlis pci
reflexos mdios videri, ica. vt oculo, appareant emendat* , fcd quia,
vc iam diximus-, propofitos npbk in nac pane dire£lz vifioms fi-

nes tranfgiedi nolumus, hzc & fimilia non iouiti ad lecuodomopSi

ris nollri panem amandamus, vbi proprium ea prootendL iocnea
nancifeemur.

Digitized by Google
 LIBER. SECVNDVS;
ANIMADVERSIO.
Acilc potcll agnofci inftitutas a nobis ex praccedentimethodb
F imaginum deformationes in fuperficiebus conorum
mydum, Oprico-Geometrica: demonftrarionis rigorem non lequi;
& pyra-

nam quid Tangentibus circuli, cum radio vifuali in coni fuperfi-

ciem aiiaplb ? vnde quifpiam obiicere, cur ergo eiufmodi
de pdffet
conftru£ho canquam re£ta & emendata proponitur? nimirum quod
optimum efFedtumconfequaturinpraxiquijfepiusfatisconuenienter
pofite rigofis theoria; leges tranfgreditur, maxime ia opticis defi-
gnationibus, qux quidem ita oculis confpiciendzobiiciuncur,vc
ad eas etiam agnolcendas & dilccmendas xRimatiua inieroeniat;
vnde & aliquando in iis modificationis aliquid ell afferendum, mub
taque ad oculum amplianda, multa contrahenda prout ferunt varix
in planis & obiedlis circumflantix \ Et certe traditam a nobis in
prxcedentibus propoGtionibus praxim , vt retffam & emendaum
vfurpamus , quod in cono v. g. prodeuntes c bafis peripheria^ ad
•verticem radij dudfas in prototypi circulo diametros apte reprxlen-
tent oculo in axe, vt diximus , conftituto; & per Tangentium nu-
meros xquabili quadam proportione crefeant aut dccccrcantiiucr-
ualla circulorum peripheriis eomprehenfa, ita vt, ab eodem oculo^
craticulz prius delincatz Ipatiis Gmilia & aqualia videantur : Noti
tamen adeo fcrupulose amgnatur pundhim ipGus oculi eouum fcu
pyramidem intuentis, vt neceflano debeat ex determinata fuperius
dillantia ab ipfbrum vertice diffidere i poteff enim, pro data cap-
tandi luminis occaGone , aut alia , ma^is vel minus ab eodem re- ,

moneri, dummodo Gtmper in illius axe conGlfat. ,

Verum hzc Gifficiant qux fatisfacere vtcunque debent ingenioib

artiGci qui in eiuGnodi delincatiombus frequentius verfari & in iis
traditam a nobis methodum vfiirpare proponet ^ ne tamen leiilori
Ifudiofo, videamur inaliquo dee(Ic,huic propoGtioni fubiungimus
modum vniuetfalem, quo poflit quamlibet imaginem in exterio-
rem feu interiorem coni aut pyramidis GipcrGciem optico^come-
trice conGgnarc, ita vt, etG alias ex diredfo ad plana in quibus de-
lineatur afpedhi confufa& deformis appareat, ex determinato ni-
bilominus.pundlo emendata, bene compoGta& prototypxrGmiLis
appareat.

V iij

Digitized by Googie
 ,

LlBERSECVNDVl t;9
longato conftituti ,
ex quarto axiomate fynopfis ad finem prioris
libri.

Vcriim fic delineatis in conica: fupcrficici longitudine radiis qui

diametros maioris circuli AB CD,repr:elentent, oportet &inipfit
circulos concentricos exprimere, fpatiaqile illis conclula ita deter-
minare, vt oculo in S, conftituto zqualia videantur j quod facilli-
me' aflequeris fi a pun<ftis amnopqc, occulttr ducantur linea: ad
pundfum S, quae expofita coni latera ar,&ccr, fecantes in pundis
tuyx, loca defignabunt per quae debeant in fuperficie conica cir-
culi deferibi ad hoc Vt ipatium ar, fpatio AM, & Ipatium rx, {pa-
tio MN' oculo S aequalia videantur quod patet ex iplb diagram-
,

mate LIII, vbi aw, qua: eft xqualis AM, (chematis LII,fub eoj
dem angulo confpicitur fub quO videtur ar , nimirum lub angulo a
5 m ergo & xquales videntur per fextum axioma libri primi ergo
i ;

etiam zqualia (paria ipfis contenta , vnde manente femper eodem

vertice pyramidis optici a Sci, quantumuis immutetur bafis illiuj
fiue fubiiciendo illi circulum A B CD , &c. fiue fupponendo conum
arcl> , ex anguli viforii legibus fimiliter diuifum femper fiet eadem ,

vifio & obiedtum fimile prorfus apparebit, ex prima propofitionc

huius libri vnde etiam potes deferiptam prius S: bene delinearam
;

in circuloABCD, imaginem proportionaliter per partes in coni-

cam fuperficiem arcl> confignare quz quantumuis alias deformis
6 confufa videatur, oculo tamen in S , conftituto bene & ex fym-
metriz legibus adumbrata, nec prototypzdiflimilis appareat, quod
erat faciendum.
De redu(ftione vero proportionali partium imaginis & tranflatioi
ne a quadrilateris fiue areolis diagrammatis L II, in homologa fpa-
tiafchematisL III, nihil hJc attinet dicere nec ad alia huius Ta-^

bulz 50 diagrammata, cum alias ex pricCdchtibus huius libri pro-

pofitionibus (atis innotefeat quemadmodum in hac &fimilibu$ fer-
uata proportione inftituenda fit.

Quocf ad internam (eu concauam coni fuperficiem'; fi

{pe<ftat
velis in ea fimulachrum aliquod adumbrare, vt proponitur, eadem
omnino in diftribuendis per areolas imaginis partibus difpofitio af-
ferenda eft, ex di^rammate LII, vt pro conuexa ; & in fchemate
LIV, expofita bafis coni diametro <<c, oculo eonrtituto in X, ita vt
in diredum iaceant Xo, &0 r, axis coni , vel fit reda linea X r, ipfi
aCi ad medium pundum 0, perpendicularis ;
ducendi funt a peri-
pheria bafis coni fimiliter diuisa, vt fuperius, radii ar.er,fr, 6cc.zd
verticem pertingentes, & a pundo X,pcr figna amnop^c, fimili-
ter diuifie diametri ar, ducendx linex occultx Xa, Xm, Xn, &c.
qux coni latus ar.fecantes irt rx, defignabunt loca per qux debent

circuli bafi paralleli in cono deferibi, & fpatia determinabunt qux

exalTignato pundo appareant delcriptis in circulo ABCD, (cne-
matis LII , zqualia quorum omnium ^lemonftatio latis patet e<
,
 ,

,60 THA V ATV RG I M OPTICI

fuperioiibus. Aducrtcndum tamen cftex illarum figurarum in hac
Tabula conllitutione haud aquales apparere imagines defcriptas in
fuperficiebus conicis, videlicet in conuexa diagrammatis LIII,&:
concaua fchematis L I V,h*c enim videturfub maiori angule XeSe <t

minori aSf ; vndefi velles apparere inter fe aquales, & delcripta

illa fiib

in conuexa & delinearam inconcaua fuperficic, oporteret in conllru-

(flione lineam a c qua in vtroque diagrammate bafis coni diametrum
repralentar, aquafiter ab oculi punfto S , & X.remoucri, vt fub a-
qualibus angulis conlpicerentur; verum ad noftra propofitioiiis inlli-
tutum nihil pertinet, ad. quod (ufficit vt imago in conica fuperficic
adumbrata fimilis appareat propofita nobis & prius bene delcripta
in plano aliquo circulari , nec non aqualis ei qua in ipla coni baG
dclineata confpiceretur, quod hic contingere necelTe ell ex prima

n ofitione huius libri quandoquidem & coni bafis & conica fu-
cies fimilirer diuifa
vertice
,

comprehenduntur.
&
dilpofita fub eodem optica pyramidis

lam vero vt ex eadem methodo polfis quoque datam imaginem

inquatuor inclinata pyramidis quadrata plana confignare-, cum illa
iyramis quadratum habeat pro oafi, conclude primo datum fimu-
fachrum, quadrato ABCD, quod hic facimus aquale bafi pyrami-
dis quamuis ablblute polfit etiam fieri inaqualc ad arbitrium, vt
(

monuimus in fuperioribus, quod etiam in fimilibus femper ell in-

tclligendum ) conclufum igitur quadrato fimulachriun ,vt in Iche-
mate LV. Tab. )o. AB ,
CD
dillribucndum venit in plures partes
per areolas facias ex lineis EF, GH, & quadratis minoribus priori
aralielis duobus vel pluribus ad arbitrium quibus ad hunc mo-
:

S um diipofitis, ipla pyramidis plana ita funt dillribucnda per areo-

las quadrati fpatiis homologas, vt ex oculari puniSlo V, in Ichema-

te L VI. vbi in prolongato pyramidis axe hr, conllituitur, quadra-

tum perfedtum & fimiliter diuifum exhibeat ,
quod fiet facillime;

iam enim pyramidis fic intuiti quatuor latera, duas quadrati dia-
metrosA C B D in centro R., fe interfecantes reprilentabunt, &
, ,

lineiGH; EF ad rcdlos in centro quoque le interfecantes expri-

mentur per lineas dudlas a pundlis mediis laterum bafis ad verti-
cem pyramidis hinc igitur apparebit pyramis diuila fecundum
;

longitudinem in odio triangula vt quadratum AB CDjled vt & in

ca delineentur quadrata bafi parallela qui concludant Ipatia ho-
mologa iis qui funt in fchemate LV, lumenda erit ex iplb linea
H B , & ad extremum radii VA, excitanda ell ad redlos ipu iqualis
fjl’, aperto deinde circino ex quantitate linei w», qui ell menliira

linei rcdli ab vnius lateris balls medio ad pyramidis verticem pro-

tenli, llatutoque altero illius pede in pun^o i, cadet alterum in
linea VA.adpundtum r, ex quo dudla ad pundlum i redla linc-a
excipiet radios opticos V i Vf, Vg, qui iplam interfecando loca
,

defignabunt per qui debent linei bafis lateribus paralleli circum-

duci.

Digitize f. by Googlc
 ,

LIBERSECVNDVS. ,Si

duci,& quadrata minora efFormari qua: cum dudlis prius in longi-

tudinem lineis, quatuor pyramidis plana in plu res areolas diftribuant,
recipiendis proportionaliter, vt fiepius diximus, imaginis datae par-
tibus conuenienter dilpoGtas.
Simili penitus ratione procedes, cum tibi mens fuerit idem in
inclinatiscuiufcunque pyramidis planis perficere ^ ad quod fit tibi
pro exteris in cxemplUm pyramis pentagona ex d^grammatis L Vllj
& LVIII i habes enim primo in fchemate LVII, pentagonum A
BCDE pyramidis bafim reprxlehtans , in plures areolas per radios
ad centrum concurrentes , &
minora pentagona ipfi parallela 5c
concentrica diuifum & dilfribuendis imaginis datx partibus conue-
nienter dilpofitum, in quo radii ab angulis ad centrum edudi re-
prxfentant ktera pyramidis ,
ad verticem conucnientia^ linex vero
FI,GI, & fimiles a medio
laterum pentagoni ad ipflus centrum
procurrentes exprimunt lineas in planis inclinatis pyramidis a me-
dio laterum bafis ipfius ad verticem dedudas;vnde ab oculari pun-
do R, in fchemate LVIII, dudo radio Kmh, excitabitur perpen-
dicularis indefinita ex qua abfeindetur h b xqualis F I ,
fumetuft|ue
no qux eft longitudo linex a medio lateris vnius bafis pyramidis
ad venicem dudx, & a pundoi,fic aptabitur vt fubtendat redum
angulum & dudos radios occultos R /, R fi, interfecans loca
defignet per qux debent in pyramide, linex bafis lateribus xquidi-
Ibmtes circumduci &: Cx iis pentagona efformari qux ipfius plana
in homologas pentagoni A BCDE fpatiis areolas diflribyant, rc-
ducendifque ex proportione obiedi prototypi lineamentis conue-
nienter difponant. Qimrum omnium demonfhatio fatis patet ex
fiiperioribus, fi quidem in ipfa conftrudione qu^ per fedionem
,

optic? pyramidis procedit, bene aduertitur idem obiedum debe-

re femper oculo exhiberi , & camdem penitus vifionem fieri, fiue
fcbemanLII, LV, & LVII & in iis delineat; figurx oculis expo-
nantur, fiue fchematum LIII,LIV,LVI, LVIII, coni & pyra-
mides ,
fcu figurx in illis rcfpcdiuc ,
proportionaliter & ex acte
adumbratx rubflictiantur, cum vtrobique refpediue quantumuis
,

per differente* fediones immutetur bafis opticx pyramidis, idem

tamen femper illius vertex perfeueret.

COROLLARIVM PRIMVM.
X hac pfopofitione fatis patet quomodo poffintetiaminfruftis
E
ftitui
conorum & decurtatis pyramidibus eiufmodi defignationes in-
j fi enim decurtatum haberes maiorem conum a rr,- diagr^-
matisJ^UI', minori ccino feu portione xr>, nihilominus velles &
in conicam decurtati fuperficiem partes iniaginis i n fchemate LI I,
,
delineatx proportionaliter traducere ; eadem plane methodus te-
mnenda eft ,
quam fuperius adliibuifti ;
excepto , quod circulus fiu
 PTl CI
irallelam xy, debet in
— imutam excipere por-
irehenf^ in diagram-
curtatis feriiaca itmper
norem fiue interiorem
iclbnes. Sed etiam pof-
bliquam (eftionem ab-
in tali cafu deberet ima-
uo modo deformata ex
quod proderit Imius
par cll in iltis hxrere
tdarui ex his facili ne-
Joartifici fpeculanda &

V N D V Mi
i
/0/^ a c(,norum & pyrami-
Ix quo debent confpici
verticem com aut py-‘
cilicet vt in conis intea
ana ad verticem meli-
aduertimus. Venim ex
ima prima bene poteft
ngato DB,
cofHtutum,
totam nihilominus eo-
am ;
lunt tamen E &F
loteft videri eadem lu-
to B , per circflmferen-
mC rcllituatur, altero
tribat in eoque fpatium
Itus refpeihi coni ABC,
nipicerc.
|ci proiedbionis legibus
perficie conica cuius in
tueretur. Sit cniin v. g.
latere AB ,
per verticem
donicani ABC ,
per ra-
cem produdVos diuilam
ndoquidem nullum eft
i ad oculum ^rcitcndi;

aem prioris libri totam

inpuniitom ad quodni-
irodeumes concurrunt^

Digitized by Google
 ,

LIBER. SECVNDVS. i6j

punctum autem illud ell in fummitate did* periplvtris, quapro-

pter dum circumicribends imagini datz (cuprototypa:,diftribuen-
difquc eius partibus, vt in fimilibus fieri folitum eH, fpatiorum cra-

ticulam delineare. intendo, duco primum in fchematc L X.periphe-

® liamdcef, qua: bafim coni AC, repraclentet, vndc & fimiliter diui-
ditur in partes o6to &: acuniflis diuifionum*pundis radii
ducuntur ad extremum circumferenti* pumSium a quafi ad cen-
trum, qui radios in cono a bafi ad verticem dudos exprimunt &:
homologa dillribuendis proponionalitcr imaginis partibus (patia
definiunt : Sed vt iuftior & prsccifior fuccedat operatio in diftribu-
tione partium imaginis ,
poITunt eiufinodi fpatia adhuc in plura &
minora diuidi j ichemate quidem L X, fu diametrum << f partiarM
in
in quatuor partes zquales aut plures , & per fing^la diuifionum
puniSia minores circulos deferibas quorum omnium peripheria in-
tus attingat maiorem circumferentiam 4Cf/' j in diagrammate vero
LXI> homologa illis conficies dudis in coni fuperficie per punda
EEG,4lculis eiufdem bafi parallelis, quarquidem pundta inue-
nientur, vt fuperius per radios opticos a figno D , prodeuntes ad
,

H
punda IK , diametri A C, fimiliter^diuife vt 4f ichemacis fexa- ,

gefimi.
Quod vero de cono dicimus poteft etiam feruata proportione in
polygonis pyramidibus vfiirpari, cuius rei exemplum tibi fit in dia-
grammate L X 1 1 1 , vbi exhibemus tibi py ramidem quadratam A B
CD,fic expofitam oculo H, vt planum fiipcrius ABC pruiiciatur
in lineam AB, (eu videatur vt linea, quia nimirum ex quarto Sy-
Dopfis axiomate obumbrantur medi* panes talis fuperficieiab illius
extremis ,
& ipfa fi vltcrius verfiis H ,
produceretur ,
tranfiret per
oculi medium proiicitur ergo pundum C, verticis pyramidis in
:

pondfum £, medium vnius lateris bafis , vnde fi velis propofitam

inuginem deformare in alii/ tribus planis inclinatis quadrat* pyra-
midis , qu* oculo H , in linea EC produdla conitituto appareat
emendata & veluti itt plano bafis ipfius bene d^ida conclude ;

primum datam imaginem quadrato difgd.vt in diagrammate LXII,

cuius lateribus fingulis bifariam diuifis, duc lineas cedas a pundis
cdfgh, ad pundum C, quod tibi repr*fcntat pundum E, bafis py-
ramidis, in quod pundum verticis proiicitur Sc radii a bafi per py-
ramidis longitudinem dedudi concurruntehabes ergo ad oculum fi-
militerdiuila& planum (><^d,(chematis LXII,&tre9inclinatas quadra-
t* pyramidis fiipcrficies qu* (untconlpicu*, ita vttriangula vtrobU
que reperias fibi corrcfpondentia & homologa, qu* polTunt etiam
ad faciliorem & przcifiorcm partium imagiifis redudionem in plu-
res adhuc areolas diftribui m diagrammate quidem LXII per nu-
;

nora quadrata fic maiori parallela vt eorum latus vnum interfecce

lineam r/ in quatuor partes zquales prius diui(^, ad ipla diuifio-
num punda, 6c aliud fit inlinca id, qu* quadrati cuiufiibec latus
^ X ij
164 T H A V»MAT V R. G 1 OPTICI
vnutn cxcipic, ficut in linea BA , fchcmacisL X III proiiciunmr ,

minorum quadratorum in pyramidis fupcrficie deferiptorum latera

MN, KL, FG, & confpiciuntur vt ipfa linea B Ajducuntur autem
in iplis pyramidis planis etiam quadrata minora bafi parallela, non
fecus ac in priceilentibus per punda linea: CD ,
qui a medio in- ®
fimi oppofiti luperiori plano, ABC, ad apicem py-
fiiperficiei Se
ramidis ducitur, per punda, inquam, I, , P
defignata radiis HQ^O
H H H
R , S , ab oculari punclo , prodeuntibus ad pundVa QRS , li-
nei E D ,qui bafim per medium partitur in duo parallelogramma,
& cft fimilitcr diuila vt linea ef, Icbematis fexagefimi (ecundi.
Quibus abfolutis nulla videtur fuperefle difficultas ,
fi quidem ima-
ginum rcduilio facillime ad inftar pricedentium in iftis quoque

& quoad demonftrationem la-

feruata proportione potcil: inIVitui ;

tis patet D in fchemate lexagcfimo primo totam coni-

ab oculo ,

cam fuperficiem ABC, videri vt circulum diagrammatis fexa-

gefimi & fimiliter prorfus diuifam,quod nihil immutato pyramidis
optici vertice vtrumque videatur; quod etiam intcllige d4l^yrami-
de Icbematis LXIII,reIpedfu quadrati ichematis fcxagefiniilecun-
di.
,
ANIMADVERSIO.

V Nus tamen
dus
modum exhibitus
dem fit
,
Icrupulus mihi videtur e lecloris
qui pollet dicere ;

apparet vt Ellipfis,
apparentis luperficiei conici
animo euellen-
Conus ad cum quem hic proponis
quod ex eo patet, quod ea-
& bafis circumferiptio ac pe-
ripheria, nihilque mutato pyramidis optici vertice vtraque videa-
tur, ideoque necefle fit ciufdem formi vtramque apparere ;at bafis

apparet vt ellipfis; ell enim circulus in plano verticali fupra hori-

zontem exhibitus &
confequenter oblique Ipedtatus ; ergo etiam
conica lupcrficies apparebit vt Ellipfis; ergo fimulachrum fi quod
eft in ca delineatum, apparebit delcriprum in plano ellipfis ; led vt
ita le res habeat, certum ell iplam conicam luperficiem videri vt
coni bafim, vnde &
imago in conica luperficie adumbrata appare-
bit vt delcripta in plano bafis, quod Iblum intendimus: adde quod,
vt alias monuimus, cum ad dignofeenda quicunque obiedla,non
nudum vifus organum, fed etiam iflimatiua interueniat ; inde fit,
vt non quoties
circulos oblique fpedlamus , toties putemus elTe cl-
liplcs, immo
qui» vt plurimum circulos ita conipicerc aflueuimus,
quamuis eos vt ellipfes videamus nihilo minus circulos elTe bene
,'

indicamus vnde tam in fupcrficie conica quam in eius bafi deferi-

;

ptam imaginem vt in circulo delinearam nos intueri fatis agnolce-

mus quod feruata proportione etiam intellige de pyramide fche-
:

matis lexagefimi tertii & de quadrato fexagefimi fecundi.

Potell etiam ex prilcripta methodo, imago quilibet, in conne-
xam feu concauam dimidii globi & cylindri luperficiem confignari.

Digilized by Googie
*
 LIBER S E CV N D V S. igy
modo appolite & proportionaliter vcriufque refpediiuc (uperficiei
&plan® in protorypo, & fphiricac vel cylindrica: in ciStypo dillri-
butio per areolas inftituatur j
fed ifta fune faciliora quam vt vel de
iis monendus ledor mihi videatur.

PROPOSITIO DECIMA.
Modum 'vniuerfalem tradere quo po(?is dan Jimtdachri pu figura cumfeunquei
in quolibet exfofito plano fiue pperficie mobili regiuart aut irregulari, fiui

etiam in pluribus fimul fuperficiebus mobiltbus opticam proiefluram fiue di^

reiit fiue obliqut a^eflus organice infiituere, ita Vt ex dato punflo proto-
,

typa fimilis appareat.

Rocedit hic modus per proiediones vmbrs ftyli hac rationS.

P
bilitcr erige
munde dolato duos ftylos a:qua-
In plano aliquo vt in alTerculo
ad angulos redos non quidem ex neceflitate , (ufficit
,

enim vt ad aequales angulos vterque plano infigatur , & aqualis

vterque fit altitudinis, fi imago depingenda aqualis debet efle pro-
totypa ; inaquahs autem, fi inaqualis, & quidem duplo minor &:
depreflior debet effe vnus altero, fi inftituenda imaginis proiedura
debeat eflc duplo maior vel minor, ficque feruata femper propor-
tione tum iuxta vnum llylum imago quacunque data extendatur
:

qua fit prototypon. Se ipfi plano vel cera molli aut lento vifco, vel
etiam clauiculis per angulos Se partes marginales ita applicetur vt
firmiter hareat, Sc fi in charta ell vel in tela, prouideatur vt non fit
rugofa, non lacunofa, fed plene & plane diftenfa : deinde & iuxta
alterum llylum conuenienter apponatur charta munda vel quid
aliud excipiendis delineationibus idoneum ; fit au tem vt imago pro-
totypafimiliter bene 6c plane diftenfa: quibus ita conflrudis ma-
chinam habes rede difpofitam 6: aptam delineanda ex dato pro-
totypo imagini per omnia fimillima non folum in plana fuperficie
Sc regulari, fed etiam in curua Sc irregulari vt dicemus poftea : illa

autem fic vtendum tibi eft.

Afferculum fiue planum in quo flant eredi flyli fic moue
Sc fblaribus radiis expone vt vmbra a primo ftylo fada in fubie-
dam imaginem proliciatur Sc fingula illius lineamenu pcrluftrct j

fic enimhetVt altenus ftyli vmbra in fubiedam chartam mundam

incidens deferibat lineamenta proiedura: facienda: Sc a'tramento
exaranda; vel etiam perfedis coloribus adumbrand* qua: procul
,

dubio imaginem prototypo per omnia fimillimam exhibitura eft

oculo in ftylorum vertice conftituto, quod nimirum fitfemperidem
vertex pyramidis vtriufque imaginis, lineamenta deferibentis Sc j

per primam propofitionem huius libri manente eodem pyramidis

optica: vertice eadem femper vifio contingat fiue idem obiedum
,

appareat. Quod autem maneat idem vertex in ambabus deferiptis

toaginibus j ex eo conflat quod ftylus vterque eft perpendicularis.
 PTICI
. <wUi autem folate» iA ta-

-u eof<)eni angulo» atque

romidis luminols. Vermn
i vc ad perfcftain coram
icam c lineaus fchcmatis,

m fcxageflnium quartum
LXIV & iuxta primum rtylun*
,

imaginem opr , in altera

iuTta alterum ftylum CD,
imquc unaginare planum
radius per pun£tum B ca-
em prouciat ad pungam
proiciftioncm pun£H D
proiici m chanam muii-
Hl, homologum puncio
*
Icbeat ,
fimilis prototypo
lem aquales funt Sc fimi-
ivmbrarum proiccHones
piedcunces cum eadem ,

liyluoi i
vnde vltcrius pa-
lefcribi.ita vt dum radius.
0 ilylo fubiecbx imaginis
figuram vmbrofus radius
a ddcnbat ,
xqualem ,vc
1 vero fi minor eft CD,
aper ratione imaginis ad.
facile dcmonifracur hac

perpcndiculahtcr cre-
ic

luaa proiici per radios ip.

s politis ex appofito fche-.
bcre vmbram C_y , ad vm-
CD,ad AB -,quia enim
lano E G H 1 , erunt angu-
clid. & quia parajlcli fune
,t anguli CDjf, ABr, in-

, angulo r,(imiliccr xqua-

anguli anguli, tnbus an-
itur zquiangula triangula
1. vt elt ifylus AB ad vm.
Cj & i alterae vt eft fty-
,ad vmbram A r, quo fit
j
iemper licruccur eadem
CD, & protocypam quJ

Digitized by Googlej
 LlfiER SECVNDVS. i6j
AB,qu*eftincer ip(as ftylorum altitudines, quod
percurritur a ftylo
erat demonftrandum. Sed redeamus ad praxim , quam pofTumus
nonnullis adhibitis obferuationtbus multei faciliorem, commodio-
rem & vniucrlaliorem adhuc reddere.
Obleruandum igitur primo nos de vnico delineationis plano iri
hac propofidonc efle locutos, & tamen in Cxpodtis iconifmis Tab.
3 x.
duo fibi ad redtos inuicem commifla reprifentari, quorum vni
fcilicctFGHIjiniconifino LXIV.ftyli adherent infixi , in altero
vero nimirum GMNH, tam imago prototypa ,de/, quam chana'
munda ediypz delineandz expofita collocantur, quod ideo fit, vt
omni leclulb inipedimento facilius poflint proiedfionum vmbrz lo-
m defignari;
dum enim ftylus in vno plano , & imago in alio cum
chana excipiendz fimili conlUtuentur, com-
deliiicationi aifpofita
modius miuto fiimmitas radii vmbrofi pcrfingulaobiedbilincamen-
ta deducetur, quam fi in eodem fimul aficrculo collocarentur &
ftyli &imwo &
charta munda ; & fimiles^ proponiorialelquc ob-
iediisexpoutis nihilo minusdefignationesinltitueiirurfialterumplar
num imaginem datam cum chaxta deferens ita priori committatur
idem planum v. g. G M N H accipiatur
vt ftylorum altitudo fiipcr ,

& per lineam afiimmitatecuiufqueftyliad didlum planumGMN H,

pcrpendiculariter dedu<ftam zllimctur & in czteris conformiter
,

adeaquod diximus procedatur; tunc enim & eadem quam fuperius

pro deliiutiorie fadia in plano F G H
I, demoriftrationem vfurpaui-
mus , valebit etiam pro plano G MNH , &
figaris in eo deferiptis,
fi lineam a ftylorum lummitate ad idem planum onhogohalicer de-

dudfam pro ftylorum altimdinc accipiamus ; vnde etiam aduerten-

dum efle videtur quod dum remotionem vcnicis ftyli a plano
MN H G , perpendicularem , quafi illius altitudinem confideramus,
exifta etiam remotione debemus zftimarc quam rationtfm inter fc
habiturz/fintima^o propofita & fi^ra dderibenda, ita vtfint z-
qualesfiinzqualiaplano diftantia ftyli collocentur, maior vero fit
quza ftylo remotiori decurretur, & minor quz a vicinioris vmbro-
(o vertice dclcnbetur.
Oblcmandum («unddinifta duorum planorum dilpoficione (a-
ns facile &: commodd pofle effici quod aiias vix poflemus confequi
cum enim inftrumentum hoc proponamus oon modo vt aptum
traducendis ex dato prototypo imaginibus in planas fiiperficies, vt
dircifto videanrurintuitu quales haoec icoiiifinus LXI
,

(ed ipfiim etiam adhiberi velunus deformandis lixnuiachris ex obli-

quo ad plana in quibus deferibuntur intuitu quale videtur Iche-
mate LX V, in fblit^ polyedro abc^caxe. pro imaginibus in plana
fuptefficiedelcribenais mdifTercnscft virum Itylos cum prototypo
&; charta colloces in eodem plano FGH 1,' aut imagineiii & char-
tam in aho , vt in M
N H G , cum facile fit vtiobiquc radii vmbrofi
fummitatem per fingulaobieifti pratotypi pumfta deducere ; at cum
 168 THAVMATVRGl OPTICI
cx prototypo delineato , imagtJ deformatl-
in plana fupcrficie
da proponitur & in
oblit^uum planum vel in plures fimul fu-
perneies tranlcribcnda v. g. infchemateLXV , fi ex obicdio pro-

totypo Jefin plana fupcrficie dclcripto, proiei^o optice fimilb in-

IHtucnda efi in planis (olidi polyedri aic, per traditam methodum
in hac propofitionc, difficile videbitur & prototypum de/", appone-
re ftylo AB ,
in plano F G H I & in eodem folidum polyedrum col-
,

locare iuxtaftylurnCD.itavt moto inftrumento polTitvmbra (um-

'mitaiis ftyli CD ,
per omnia (uperficierura conffiicuarum (olidi pun-
fta dilcurrere ,
quod tamen facile continget (i duo ftyli ita difpo-
nanturinvno plano, vt in altero huic ere<fto imago & plaiu deli-
neandas proic(ftioni deftiruita exponantur vclut a ftylorum vertic*
plene confpicicnda j
dum enim prioris vmbra ftyli prototypon in
plana (upcrficic percurret , vmbra fummitatis alterius ftyli ,
lo- CD
ca defignabit in polyedro vbi fimiles correfpondentes imaginis &
partes veniant deferibend^t quibus ablolutis oculo conftituto in
,

lly lorum vertice B ,

&D ,
idem penitus obiedhim apparebit (lue ex
prototypo def, (lue ex dclineata proiciftura in polyedro al>c, quod
nimirum, ctfi alias ob variam planorum dilpofitionem (int Geome-
trice diffimiles , tamen propter eumdem pyramidis verticem oculo
I in B, &
D, conftituto optice fimiles euadant.
Cum autem inih-umentum hoc proponamus vt vniuerfale, & ap-
tum delineandis ex prototypo imaginibus plane fimilibus lion (o-
Ium in plana fuperficie, verum etiam deferibendis cuiulcunque ge-
neris ,
cx data imagine proieiftionibus in qualibet fuperficie , vel
etiam in multis fimul continuis, di(continuis,cauis, gibbis (eu con-
nexis; xquabiliter expanfis , fubfilicntibus , a(peris,incifis , anfradtis,
lacunofis , & aliis quibulcunquc ,
aduertendum eft,quod dum ciuf-
modi regulares fiuc irregulares (uperficies foli exponuntur, vt cre-
€H vmbra ftyli defignet loca ducendis proie<fturz lineamentis con-
grua, haud die necelfarium vt vmbrofi radii apex fingula obieifta-
rum (upcrficieruni loca peruadat; immo fane & in obliquis eiufino-
di proiccVionibus non erit inconucmens fi radius per ftyli verticem
delatus oppofitz fuperficici lacunas aut angulos aliquos internos
attingere nequear,(icenim inter ipfa proiednra lineamenta locum
dabit ad delineanda nonnulla & «tajjKPojji vnde fiet vt t«<fto ;

ad angulorum & lacunarum plana intuitu ipla proieiftura magisde-

fomiis appareat & quid rcprzlcntet minus agnolcatur quamuis ;

alias ex proprio puiitfto . 1. c ftyli vertice ,. vndc radius luminofiis ip-

lam in expofita (uperficie deferibens proccITcrit bene proportiona-
ra 6c pnatotypx (imilis videnda fit.

( Verun^ & ftudidfiim ardficetn. monitum^veltm, qui in huius me-

thodi praii commodius 6c (ecurius verfixi cupiet, vt in conftriien-
da machina non nugrue eraffitiei . tabulas .aUt alTerculos fibi com-
paret, feddeiuores,.quodco.e(Uni di6U siuchina.fit futura trada-
bilior;

Digitized by Googl
 LIBER. SECVNDVS. i«9
bilior;non tamen finc adeo tenues vt ad folis ardorem facile in cur-
uentur ,
fic enim aut llylorum aliquis, aut apex e pro-
certe illius

>rio ficu portet aliquantum dimoueri, aut in fubfilientc plano col-

!ocaca charta incongruam imaginis proiedluram fiilciperct.

Aduertatur etiam vt arterculi in quo charta delineationi obnoxia
affigitur , fupcrficies«vmbrofi radii fummitatem excipiens fit quan-
tum fieri poterit candidiffima fic enim & affixa; charta: albedincm
;

iuuabic & exceptam rtyli vmbram melius & pra;cifiu$ difhnguief-

ficict.

COROLLARIVM
X didis in hac propofitionc ad Tab. trigefimam fecundam fa<
E tis liquet non folum vnam aliquam imaginem auc*proicdurana

4ato prototypo optice fimilcm pofie per expolitum inflrumentum

apte dcfcribi, feci etiam plures fimul arquates & ina;qualc$, variae
diredionis & diuerfi afpcdus fimul & femel porte^ delincaui , per
plures rtylos zqualis vel inzquaUs altitudinis, & in planis didorum
llylorum vmbras diredius aut obliquius diuerfimodc cxcipientcsj
vnde cene apparet quam fit commoda & ad vfiim comparata hzc
machina pro nis & fimilibus delineationibus in mobiles fupcrficies
confignamdis , v. g. in Gnomonicis ad horologia fciothcrica & pla-
nifphzria deferibenda; fednc anf^ przripiamus ledori fhidiofb
plura fponte eruendi, multa alia commoda quz Iccurtk Vehit ad
iraxes iucundiffimas ei fcdulb rimanda & in prazim deducenda rc-
*
finquimus.
•
.

Ii.

PROPOSITIO VNDECIMA.
• i c

Trddert modmrnvniuerftUm, fofht okirSIi cmufcimqae dati inu^ Jiue di-

rrBo videnaa ,
jiue ohlujuo Ife^ianda intuitu , m ^uamcunaue‘exjK)-
fitam jituerficiem regularem aut irregularem, mobilem aut immobuem ; m-
mo m plures ftmul & diuerpts Jitpe^cies ex fcenographia legibus organici
tranferiii , ita \td proprio punno eidem obiedo jsmillima )>ideatur,

Agnus certe & euidens eft in huius propofitionis methodo

M confenfus naturz & artis ; ell enim veluti conlcdarium pro-

ad Theorema fiuc propofitionem primam huius libri, ita vt
quod in illa naturaliter fieri diximus per radios opticz pyramidis, ac
demonftrauimus ex iconifinis Tabulz ii : in hac quz eft trigefima
terna , per inftrumenta ac per fila quz radiorum opticorum vices
impleant, ex artis przfcripto moliamur ; Verum vt non leuioris mo-
menti artificium quod te celatum erte nolumus, plenius ac planius
iimotefeat, veilirtimamque fimul ac iucundirtlmam illius praxim fii-
cilius artequaris ; Ecce in dida Tabnla ;; exhibeo tibi integrum

Y
 PTI Cl
LO 6c ipruirt anihccm

*in:umbcntcm in Cce-
, & ad fingula <}ua;

^J^ramraat» LXyi ,

bulachri profpedhmi
lone ita coniungc, vc
e.-E O P, diagramma-
cchis iconifmum effi-

ruata caetcrarum hu-

nc , liberum fit vni-
ngcre ita vt in vnum
;c defcriptum contem-
' i

cpod lane ad huius

t: nis igitur pofitis. .

lentum ciTe norizonti

trc imcftino horizonti
horizonti crcdios
jm pariete V X Y Z ex
delineatione paral-
i vt iconifini clegan-
:ntia prouenirei.
figura A R ,
conlH-*
am datam v. g. quam
ledus lembus in pa-
fit perredle planus,
pofitionis tertis huius
entibus ad pundhun
t inibi prsfirripfimus,
n quo debet oculi i
mdkularis axi optico
la fcilicct per diamc-
qus debent perpen-
g. non pofiunt ciuf-
fitione modum inue-
ilantiam capere non
reprsfcnt%ns obtinet
xrm circiter , cum Ii-
0 amplius perucniat:
um vt quod Geome-
l , id pet inftrumcn-

i L ,fiuc oftii arreiSbuio,

1
'irnr «tiniiliimfioe clar

4dab ipfia pun^lo per

. Digitized
 LIBER. SECVNDVS. .1- 7 « >

omnia plani delincatoni fiuc parietis VXYZ, p>o0ic ad afbitrium

loca deducere & illo pundla quafita dcfignarc & dum vnlt in illo
plano fpatia determinare fiue areolis quadratis prototypi B CD E,
nomologas, qusccx pundbo A, etiam quadrata videantur, fumpto
initio ex linea r|V, baculum, virgati, vel etiam liinem fi lopi com-
moditas id patitur, ad punitum i pcrpcndicularitci' adaput itavr
poflic appcnlum illi perpendiculum vel ^c, huc «Sc illuc libcrd
.

moueri, &in quo voluerit virg* il punito fifti deinde qUia vulr i

uadratas videri areolas, vt iam diximus , defumit in linea altitu-

Jinem vnius quadrati fiuc quantitatem line* fy, cx qua perpendi-
culum dg, reducit, a pariete, dc remoto ex ea quantitate perpen-
diculo filum annulo A,commiflum perducit ad parietem ita ympfil
perpendiculo manens contiguum in lineas a F & /iF altero fiii ex-
tremo incidat & iri iis denotet puncta ef, per qu* debet linea r/
perpendicularis duci primam minorum quadratorum feriem deter,-
miiuns & repraclentans lineam ;t:«<qu* eft in obicdo ptototypo
BCDE.
« Aduertendum tamen eft pradidtum perpendiculum dg, in ejfpo-
fito (chemate non vnius tantum quadrati latitudine a pariete diino-
ueri,eirct enim hicanguftum nimis ciufinodi fpatium icenographi-
ce diminutum ita vt vix poilct diftingui fed illud conCultb. remo-,
•,

uimus ex trium quadratorum minorum quantitate ,quod latis often-

dit linea RvG,ita vt filum a puncto A,aedudtum per totam lineam
dg, altero iui extremo deferioat in pariete lineam J-TG, qu* me-
diam in longitudine prototypi lineam reprsfentat, & delineandis,
illius partibus qu* illis quadratis minoribus comprehenduntur fpa-
tia fiuc areolas nomologas alfignaf. ^.. :<
;

Vbi non eft omittendum quod tam hnca r/",quam HG, & ce-
tera: iilHcm parallclat & in plana fiipcrficic horizonti perpendicula-^
res pollunc a filo AIL defignari non perpendiculares , fi nimirrim
dum perpendiculo ducitur contiguum , incidat in partem aliquam
fpatii aFy^anfratftam vel prominentem vel lacunofam, fic enim fiet
vt quod etiam optico radio contingeret,Iuperhncas4F, ^F,longius
rogrediatur in vna quam in alia, fle proptcreaobliquafcuinclinata
Eorizonti linea ducenda fit, •
, , . • -
Verum Sc partibus fiuc lineamentis alterius medietatis cabule
prototypz defignandis homologa fpatia tribuenda fiiperfiinc,quod
facile conlcquitur nolle r artifex operando vt in pnecedentibus cum
;

enimhabeatiaminfpatioaF A,o(ftohneasad pUndlum F,concurren-

tes quz alias prototypi imaginis BCDE, altitudinemB£,diuidentcs
repnleritant 5 ad defignaad^ perpendicularem vicinam liguri L,
ati fimllram & qm
lineam HG, ex eadem' parte conlcquitur, per-
pendiculum d^jin virga i/,antrorsum reducit ex vnius minoris qua-
drati quantitate & quifitam lineam ita deferibk, quod & in «te-
ris obleruat, •

Y ij
 1

i7i tHAVMATVRGI OPTICI

Sed dum (equentem ex eadem parte perpendicularem ducere
tenut , prdptctcaquc perpendiculum Jg, virga vel fune il, con- m
ucnienter difpnnit, vt dudum filum AlL, ipfum per totutrt radat
& locum incidat aducrcit filum in ipfiim angulum
in quxfiCBni ;

iarieti VX YZ, 8c muro S VZT, communem incurrere, in coque

fineam ah, defcriberc qui lineamur, proiotypi irt areolas qua-

,

dratas diuifi reprifentat vnde certe apparet in pariete VXYZ,

;

locum dumtavat affignari delineandis imaginis partibus quain pro-

totypo comprehenduntur Ipatio ^ C D r > at vero deferinendis iis
qu* vltima quadratorum ferie B jrE ,'cortcluduntur, Tpatiam defi-
cere , quid inde i an rion propterea manca aut mutila imaginis B C
DE ,
inftituta proiccbio relinquerar immo fane, Sc ex hoc incom-
!

modo vcnuliatis aliquid fc elegantiz in ipla proiicniet ;

perpendi-
culum igitur Cx conucnienti interualio llacuicur in tc, & ex eius di-
rc(SIione per filum dclcribitur linea m», exteris parallela , fed inr

plano SYZT
fic vt vltima quadratorum Icries per quadrata quo-
•,

que reprxfentctur in mah», Sc partes imaginis hoc fpatio conclufx

immutati, fed fimiles etiam Gecmietricc ex prototypo
nihil penitus
in di£him planum SVZT, tranferibantur, cuius demonihacio la-
tis patet cx liipcrioribus hinc autem fit vt dnm in duobus planis
:

imago deferibitur , nimia fortaills proic&urx extenfio Sc pordumi

illius ab oculo remotio vitetur quz difficilias & confiifius dignof-

Cendam exhiberent.
lam vero dudiis in hunc modum lingulis cradeube lineis ^-psrtcs
imaginis datz BCDE, ex minoiibus qoadsadssB aroolas homaioM
gas propordonaliter transferantur, vt prxfcribitur in tertia huius
propofitione i quibus abfolucis, ipfa in pancte VXYZ,dclincauc
>roieAura cpondlo A,vbi oculus intucndsfupponiiur,{imilispror-
videbitur imagini prototypx
!us BCDE,
quod przflaieoportcbar
demonftracur ex pnma
ir fitetUime &
tertia huius libri propofictp»
'*•
nibns , Sc amplius etiam ex dicendis patebit, j"-

-•Et hxc quidem iam tradita methodus cxpedidinmaefi;,certiifi-^

maque meo iudicio pro traducendis ex obhquo afpedu in planas
fiipcrficies inaaginibus : led propofitum nobis ell modum alli-
&
gnare vniucrfalcm quo pollint obieiSta in oppofkam quamcunque
fiiperficicm planam, cumam, aberam, lacunoi^ , anfia^am, ir-
regularem, mobilem & immobili cx fccnographix legibus proii^
ci & confignari, quod vt dilcas & rite percipias ,
intuere denuo in
fchemate integro Tab. )) artificem noltrum ex alia methodo Se nu^
gis vniuerlali operantem.
Et primo quidem habet filum annulo fiuc clauiculo annexum in
pundo A , vbi confpicientis oculus fiipponitur, & fimilitcr virgam
,

i/, ad rc£fos angulos infixam parieti detincacorio vbi vult imaginis

datz proie^onem incipere , cui edam virgz aihid filum tenue ie,
appenditur cum pondere r, Sc nodo mobili fiuc vnionc i , quz li-^

Digitized hy Googlc
 LIBER S E CVNDV S. i^j
bcrc poflk furfum attolli & deorliim pro arbitrio deprimi, ipliim-
qife etiam perpendiculum pro rieccflicate introrfum ad parietem
detrudi, & a pariete plus vel minus amoueri; fed & habet obiedunt
deferiptum in tabella/* far, eius quantitatis vt poflit latus fiuc li-

nea fr, pcrpendiculariter ad horizontem pofita ^ a duobus radiis 4

f /iF,uin
,
pariete dudi fiieiint , intercipi vnde maior vel minor
;

effc poterit pro maiori vel minori ab oculari pundVo remotione ;vno
verbo talis debet efTc quantitatis (lue extenllonis in tabella obie-
£lum adumbrandum, vt a pyramide optica, qua; bafim ponit in pa-
riete Icu plano dclineatorio , comprehendatur ; ficque ip(a ubella
Velud vaiua quz duobus inftrudta cardinibus velut in y, altero &
inferius, fuperlineam/r, poflit rcuohii & ad arbitrium circumdu-
ci quibus ita difpofitis,vidc iam quam facile, quam commod^,quam
i

expedite nofter artifex obieiSri adumbrandi proiedhonem obliquam

in expoftta luperfk:ic,cuiuicunque tandem (it rationis aut habitus
inltituat , primo enim tabellam in qua obicdhim protoiypum inelt
fuper axem /f.reuoluit & ipfi parieti ad 'angulos tedos conftituh,
fi fic poteft illam pyramis optica bafim ponens in plano propofito
& determinato comprehendere , nam poteft etiam didz tabelhe
planum plano pariedsadangulosobliquoscohftitui,immovcrb,quui
magis remouetut ab ip(b pariete oculus quani extremz parces ob-
icdi vc radius opticus illas attingens in planum obliquum incuirat,
profuturum videtur ad maiorem aipedus elegandam fi ita' cabeltie
^xr, planum ipfi paricd infiftat ad angulos obliquos Vt axem op-
ticum excipiat ad rcdos,&ip(a virgula (eu funis i/, perpendiculum!
deferens in eodem cum tabella ^no iiiueniacur, quod adkuiut
methodi praxim necefle cft, vt modo videbitur.
Conftmnis igitur in pariete pro commoditate aut cx arbitrio ad
cerros angulos tabella & virgula, ipfi ubcllx limitem ponit v. g. ba-
culum in pammento defixum , vel quid aliud quod ipiam, dum fii-
per cardines fiios voluitur & reducitur in eodem femper & ad eoC-
dem angulos fitu continear, & fccunis deinde operi manu admCM
uct, & iccnographicx pcoieiftioni exhibendz totus incumbit. Et
primo ad prototypi tabellam bene & conucnienter pofitamaccedit,
& ad imaginis partem qnam vult in expofitam fuperficiem tranlcri-
bere fihim perpendiculi l>c, admouet ( fic enim difpofituni eft vt
dum mouetur per virgulam i/, integram tabellz fn-xt, latitudinem
pcrluftret ) & globulum leu vnionem mobilem k, ipfi parti przcisd
applicat, quo fa^o tabellam prototypi reducit vt liber filo AILK,
tranfitus relinquatur, quod quidem a pundlo A, fic educit vc per-
pendicnhim in dufto ftacu poficum , gtobulumquc fic immobilem
ftringexulo & vehtti radendo,in expofitam fnperncicm parietis VX
YZ, impingat , in illa enim fiue plana, (iue alpeni, fiue regularis,,
fiueirregutws fit, locum defignabit in quo dcDct adumbntri pars
quzfica imaginis prototype vt eidem optice fimilis ex pun^o A,
Y iij
 174 THAVMATVRGl OPTICI
proueniat ;
quod ipfo fcnfu fatis cll manifeftnm & inde facillime
,

dcmonftratiir, quod filum AlLK, vtccm obtineat radii optici 'ac

reipfa idem praiftet organice quod per ipfum radium opticum na-
turaliter &: aliquo modo fcnfibilitcr fieri notum cft cx iis qu* dixi-
mus propofitionc prima libri huius, vbi ca faifnis explicuimus quat
ad vmucrfalem praxium ciulmodi demonftrationcm pertinent quam
vt hic repetenda videantur. Cacteras igitur datae imaginis partes ea-
dem arte traducit in fiipcrficicm delineationi rcicipiendte obnoxiam
& fiue vna fit,fiue plures,fiue regulares, fiuc
irregulares pidiuram ,

prototypo fimillimam exhibebunt oculo conftituto in A cx quo vt ,

radii' optici obictium comprehendunt fic filum edudlum ipfius

,

proiedionem fccnographicam molitur in cxpofita fupcrficie. Sed

maxime curandum ell vt dum imaginis pars aliqua venit c prototy-
po in plures lupcrficies aut irregulares traducenda , diligenter Sc
acurate ad fingula illius pundla (altem principalia globulus mobilis
perpendiculi applicetur ;fic enim iuftior & prxcifior delineatio per-
ficietur.
Quod attinet ad dilpofitioncm imaginis datar in prototypo, ad-
uerte aliam cfle in BCDE, aliam in tabella fnxt, ita vt qua; partes
in vna conuertunturad finillram, in alia dextram refpiciant, & ta-
men eiuidem habitus & directionis in vtraque methodo proiediura
in plano delineatur, fcilicet vt videtur in BCDE ;
at fimilis etiam
ex tabella fuxt, transfunditur , quod ipfa tabella fimponatur veluti
diaphana &obiedum in ca deferiptum ex altera ipuus partcabocu-
lo A ,
comprehendi j vbi certe ciufdem plane dilpofitionis videbi-
tur, (cd ideo nos illud in auerfa parte expofitum pingimus, quod
commodius arbitremur iplam valuara reuolui ad dexteram & pa-
rictivacuo incumbere, quam ad finiftram reduci & ipfum delinea-
tionis planum impedire , in quo (ane mihi videor meliora fequi &
commodiora proponere quia tamen fieri potell vt proponatur ob-
;

1 iedum aliquod traducendum cx tabella talis difpofitionis vt ad vc-

nullum & elegantem proiciiurac faciendx alpedium requirat alio
modo (iib pyramide optica conftitui, & obieifbim ipfum prototy-
pon ad ocularis pun6ti regionem conuerti, cum id mutationem in
proieiRura elTentialem non afferat, liberum cuique relinquimus vt
pro data occafione & rei exigentia, qux fibi iudicabit faciliora fic
commodiora vfurpet.

COROLLARIVM SECVNDVM.
X euidcnti&fenfibili
E &: ex
manifcfhim eft quod
in hac methodo naturx& artis confenfu,
demonffratis fuperius in prima propofitione huius hbri
fi ex attis prxlcripto & traditis regulis bene
& rite obiciSIi adumbrandi proieclio faiffa fuetit in quacunque tan-
dem (uperficie regulari aut irregulari ,
debeat omnino ex oculari

Digitized by Google
 LIBER SECVNDVS. 175
J)un(5lo quod efl etiam organici delineationis centrum , eidem ob-
iero optice fimillima exniberi , fi quidem nihil penitus mutatur
optici pyramidis vertex & idem numero pcr(euerat,dum fingula
t^elli expofin feu imaginis prototypi lineamenta comprehen-
dens radiis filis vlterius produdis in (mpofitum parietem fiue deli-
neationis planum impingit Sc bafim fiiam collocat, qui pro variis
hc diuerfimode pofitis lupcrficicbus quas attingit potelt quidem
i(Te diuerla &
varias in ipia pyramide leiSIiones exhioere, ideoque
figuras Geometrice multum diffimiles, led optice plane fimiles, pro-
pter cumdem verticem eamdem femper vifionem debet effice-

re.
Priflat autem poilerior hxc methodus priori quod fit vniuerfa-
lior &
ad perficiendas in quibufeunque fuperficiebus illiufinodi
defignationes poffit adhiberi ;
nihil enim in hoc fecundo libro fa-
ciendum proponitur quod hac ratione non poffis conlequi , fiue
in planis, fiue in hemifphiriis, fiue in conis, pyramidibus, polygo-
nis irregularibus &
aliis quibulcunque, vt iam diximus. Dum ta-
men voles in planum aliquod iquabileproiediioneseiufmodi trans-
fundere, paratior ad vfum expeditiorque videtur prior modus qui
certi magnitudini aut quantitati imaginis prototypi non allringi.
tur fed potelf ex quacunque 6c cuiuflibet magnitudinis tabella
,

obiefhim adumbrandum alTumere 6c illius proie£Honem ex &£hi

per du6f as lineas craticula Sc proportionali per areolas homologas
in plano delineacoriopardum illius diftributione inihtacre , noa
fecus ac fi quodeumque datum fimulachrum in maiorem formam
ampliandum aut ad minorem contrahendum proponeretur.
Verum pofterior methodus id etiam habet commodi quod pla-
num dclineatorium afrfi, fiue quamcunque fupcrficiem delineationi
obnoxiam,linearum multitudine Sc connifione liberat, cum non fii
neceflarium aliquas areolas in illa defcnbcre,(cd fine alia fpatii in plu-
res partes diliributione,(blum filum A I L K, per imaginis prototypi
lineamenta deductum & in oppofitam fuperiiciem aUapfum pricife
defignet loca in quibus quatfiti imaginis partes adumbrandi fine.

COROLLARIVM SECVNDVM.

C
cendi,
Omplera imaginis adumbrandi proiedHone
(eu pariete,iam
in cxpofitoplano
du£Ks lineamentis varii colores veniunt indu-
vmbrique & receflus, eminentii & exaltationes ad elegan-
tem pidhin emidum debent exprimi ita vt non ficut in tabelhs Sc
,

piiSturis ordinariis qui diredfo videntur afpe£hi,vnifonni quadam

colorum armoge.moltique vmbrarum Sc luminis incifura eminen-
tiora cum reductioribus iungantur, Sc quafi infenfibili nexu vario-
rum colorum extrema mter Te conneCtantur ; id enim prohibet tum
proieChin obliquitas, tam plurimarum illius partium maxima re-
176 THAVMATVKGI OPTICI
motio ab oculari putido ;vndc fieret vt eiufinoii piftura bene alio-
quin & ex arce adumbrata', quia cflet in plano ad axem opticum
oblique pofico, Sc fatis extenKJ7 parum diltinda videretur, & n'6n-
nifi confuse obtutum ad fui dignotionem permoueret.
Cauendum cft ergo vt ea quar lunt remotiora vel in fitu obliquio-
ri videntur, melius cfFormencur,dilHndiulque,&veluci duriuspin-

gantur , quod nimirum ex le videantur confufius ,fit que in illo ca-

fu ex arte fupplendum quod aliquarum obiecli partium remotio,
vel plani obliquitas vilui fubtraliic qutc vero fune oculo propin-
;

quiora mollius rotundentur & adumbrentur propter contrariam ra-

tionem ; verum qua debeat id proportione fieri melius certe ipfo
viu&cxpcricntia innotefeet quampofllt vlla theoriae legcpnfcnbL

COROLLARIVM TERTIVM.
oli indudos mundx
P &ciquifitaeproiedur*varioscolores,poft
expreflionem luminis, vmbrarumque Sc receffuum, perfedam
habemus imaginem ex oculari pundo A, confpiciendam .i. obli-
quo intuitu, Icd quz reipla fit obiedo prototypo Geometrice mul-
tum diflimilis , ideoque diredo ad parietem liuc ad planum afth,
afpedu valde difformis,confiila & improporcionata videatur: ve-
rum age i numquid non etiam pofliimus ex illa linearum conflifio-
ne, & incondita colorum diuerfitace iucundum aliquod fpedacu-
lum exhibere iis qui a pundo F, remoti per ambulachri longitndi-
nem fpatiari voluerint, iliorumque oculos in fupcrficiem di.
rede intentos varia, venullaquefic eleganti pidura recreare /imrao
certe id iam przllitinius, & ex eorum iudicio qui (pcdacores inter-
uenerunt fiitis fsliciter,tum Roma: in nollro Sandilfimac Trinitatis
j?inciano Conuentu, tum Lutitiz m hoc ad Hipodromum Regium
c*nobio, vbi videre licet inilitutas a nobis in longilfimo ambula-
chri pariete eiufinodi proiediones quarum idem efl fiibiedum,(cd
,
figuraeadumbrandx habitus & dilpofitio multum difiimilis ; Eli
enim verobique Icon S. loannis Euangelillae Sacram Apocolyplim
in Pathmos infula contemplantis & exferibentis ;& quidem Romae
deferiptam fiue ilhus 'iK-mm iam ptx manibus non habemus, cum
leuilfima tantum ipfius Idata lex aut feptem ab hinc annis nobis re-
lida fit ;
fed hic Parifiis dclineatz «joii-reiiw oculis fubiicimus in
BCDE,ex quo per traditam methodum proiedura in parietem
oblique transnifa efl: Venimvt iam fignificauimus,nonuda proiedio
radiis obliquis conlpicienda , fed plurima alia in eadem non iniu-
cunda nec inucnulla diredo videnda exponuntur quz tibi hic ap-
pofite declaramus & vclut in exemplum apponimus, yt data occa-
lione tu quoque poliis fiinilia tentare, immo pulchriora Sc clcgan-
tiora mohri. ,
.

Eli apud pidores communi vfu recepciun Sc velut in confuctu-

dinc

Digitized by Googie
 LIBER SECVNDV3. xyj
dlncpofitum, vtdutn S. loinnis Euingelilli iconem adumbrant,
vellem illi viridem, pallium purpureum effingant, quo illum habi-
tu nos etiam pingi curauimus , commodam exinde occadonem na-
dli, in longiflimis & obliquis illius proiedlurac lineamentis, & co-
lorum duiAibus, ex illa velle viridi late patentem effingendi pro-
fpedlum campellrem dirc(flis, vt diximus , radiis ab ambulantibus
per porticus longitudinem, condderandum, in quo fyluas, agros,
nemora, sedes, honos, arborumque, herbarum & florum infignes
varietates ,
antra , cauernas , animantia , belliolas , finuolbs marium
anfradVus, ripas, littora, naues ,
incendia, lacus, pileatorum cym-
bas, naues onerarias, & triremes ad pugnam compofitas effinge-
bamus & vt verbo dicam qustcunque in eiulmodi piduris lolentad
ornatum adhiberi.
Verum (ienatiuis & gehuinis coloribus ifta veniunt in*
tra dudlseproiedur* limites adumbranda vt diredo quidem intui- ,

tu & a modica dillantia bene videantur, fed

e pundlo longinqui Si
obliqui alpe^us non difccrnantur, ne primarium delineatse imagi-
nis effc£him impediant, aut pidutae venullatiquicquam detrahant,
quod fuccedet c voto fi modiest quantitatis luerint & figursc iplae ,

hominum & animantium cum adhibebuntur parui adumbrentur, ,

& alias pro re nata dngula fingantur & accommodentur, locufque

& fitus depingendis in pidlura obliqua feligatur ab eorum
coloribus quantum neri poterit minime diferepans. Sic nos in
oblcuris & vmbrofis viridis tunic; (inubus,lyluas denlas & frequentif-
(Imis arboribus confita nemora ponebamus ;
in lucidioribus eiufdem
tunici partibus fiue eminentiis, flaias legetes & nielTl iam maturas;
in zona candida labentes fluminis aut fontis aquas ; in candidis
aperti libri foliis ingentem lacum, in eoque pbrtus, littora, naues,
pifeatores, &c. In capite cauernas , antra, prxcilas rupes, laxa, x-
dificia, immo totius ciuitatis Babylonis ruinam Sccafum, cui etiam
angelos tuba canentes apponebamus ita enim volebamus fa£lz >,

proieilurz campum adornare, vt ex oculari pun£lo iconem refer-

ret B. Euangclilli Sacram Apocalypfim in Pathmos exlcribcntis,
& alias dire&e intuentibus eiufdem Apocalypfis vifiones & mylle-
ria minoribus quidem,(ed elegantibus figuris ad verum depidia ex-
hiberet ; quod, vt mihi videbatur artificium noilrum magis com-
,

mendabat, fpecimenque & exemplum aliis offerebat, ex quo dilce- *

rent fimilia adinuenire , & in eiulmodi proicduris conuenientia

quodammodo & a fubiedlo primario non prorfus aliena fyt, ap-
ponere : Icd & memini me delineatz in Romano conuentu proic-
dure, fic alludere verbis grZcis qui ad ipfum , quem pri manibus
tenet, Euangelilli librum apponebam & fpedatorious legenda
,

proponebam 'Sunii Vwiiot

,
• Tt$

Sed vt inceptam adhibiti ornatus deferiptionem prolcquamur,

iterum monemus vt minuti figuri hominum, animalium, idifi-
Z
,78 THAVMATVRGI OPTICI
ciorum, arborum, &c. congruis coloribus adumbrentur & quart-
tum fieri poteft a iubieiflo proieiftura: colore non multum diucrfis>
Sic aliquando in aperti libri paginis, ex fcripturae lineis feu verfi-
bus fulcos terrx fingebamus, &: in iis palcentes greges, & paftorcs
cuilodicntes •, fic in chlamyde noiVri Euangelift* purpurea vinde-
miam illam reprxfcntabam qu* Apocalypfis decimo quarto capite
dicitur vfque ad frxnos equorum arcendifie fic per ftadia mille lex-
centa decurriiTc ; fcd &
Ijfpra in nube fingebamus fedentem in nu-

be qui falcem mitteret in terram, angelofque vindemiandis vine*

botris deftinarct ; quin &
ex ipfius oris lineamentis, congruos leui-
tcr inducendo colores , cupam fiue lacum e quo fubadlis vuis vin-
demia deflueret, rite pingebamus.
Verum cauendum ne mult* fimul &: in eodem loco aut liimis
magnz eiulmodi adiciSHtiz figura: depingantur, quz poflint mun-
dz pidurZ maculam imponere in remotis tamen partibus plures
,

& maiores poterunt ^poni quam in vicinis , przcipue cum Ipa-

,

tium ampliflimum ipla proiedlura obftinebit,vt in ambulachro no-

Uro Parifienfi centum & quatuor pedibus longo , vbi ipla didz
imaginis proieiUura quinquaginta quatuor pedibus in longum pro-
tenditur, cum paries in quo adumbratur o(Uo dumtaxat pedes alti-
tudinis habeat, & oculare pundum ab iplb pariete leu plano deli-
neatorio quinque pedibus perpendiculariter dilfitum, quatuor tan-
tum & dimidio fuper pauimentum exaltetur ;fed expolitum Ichema
ob Tabulz angullias quibus coardamur,ex illis proportionibus de-
lineare haud potuimus.
COROLLARD^M QVARTVM.
Onuenienter etiam & appolitc, pofliint in hoc proiedlionis
C genere vlurpari Monochromata fiuc pi<Slurz illzlingulis colo-
nbusadumbratz & claro dumtaxat nubiloque dillin£lz,in quibus
propter coloris vniformicatem adiedlitias figuras qualcunqueSc om-
nis generis additamenta componere facile ell, vitaturque non le-
uis diificultas diucrlbs aliquando fubicdlz pidhirx & minutiorum fi-
gurarum colores, ita conciliandi vt fibi inuicem non noceant, cum
aliunde imagines ciulinodi cx claro pulloque colorum genere Ib-
lummodo adumbratz, omnia fimul oris, aliarum partium, & ve-
' llimentorum lineamenta veluti nulla coloris diuerlitate confpicua,

confiila direde videntibus exhibeant , eoque minus probabilem

datz figurz prototypz fpeciem oculis, &animo fulpicionem ingerant.
Huiufmodi luculentam proteduram in altero didi Conuentusno-
llri Romani ambulachro , ex infigni ubella protocypa B. Patris no-

lln Francilci de Paula fimiliter organice adumbrauit R. P.Emanuel

Maignan Sacrz Thcologiz ibidem Profeflbr , vir certe animo non
minus quam manu indullrius , in Mathematicis verfatiflimus, Icd
przcipue in Gnomonicis eximius , vt egregie tellantur infignia illa

---
Diyi lZf-1 C'-
 LIBER. S ECVMD VS; '
’

179
ARrolabu quse Tolofz, Burdigala & in aliis noftraf Gallis lotis,
ncc non duo elegantiflima qus Roms in fornicatis tcftudinibils
dtfignauit; alterum irt vno csnobii noftri ambulachro alterum in ,

fplendidiflimo Eminentidimi Cardinalis Spads vigilantiflimi: Pro-'

tedoris noftri Palatio, in quibus per appobtum in feneftra fpeculi
fragmentum repercuiTus lolis radius fingula qu* ad Gnomonicen
attinent rite & diftinde indicat : dicere fufficit Aftrolabia e(Te ca-
tholica, vt capias ita reflexum foUs depidas in fornicatis
radium ,

laquearibus lineas horarum cuiulcunquc generis ,

meridianorum,
parallelorum , fignorum alcendentinm & ddcendcnriufn,domorum,
cslcftium , & aliorum qu* folent exhiberi in planifphsrio diligen- ,

ter &acurate'perluftrare,caque omnia qus fol iple in cslertibus

complet, in mundilfima delinehtione often 4 ere. Sed fufiorem illo-
rum deferiptionem , immo & ampliorem notitiam, methodumque
illa delcribendi pradicam expeda in opere quodabipfoR.. P.Ema-

nuele Maignan compofitum iam & concinnatum, propediem luce

publica donatum accipies, vbi qus ad Gnomonicen diredam, re-
flexam & refiadam* fpedant fubtiliter & erudite tradata reperies;
iam enim prodiiftet nifi anthoremalia ftudia detinuiftent , tum Theo-
logica, tum etiam horis fubciftiuis conftruenda infignioraTelefco-
)ia, pro quibus fabricandis egregia fane machinamenta adinuenit;

ied qus ao ipfb etiam authorc tibi declaranda relinquo.

COROLLARIVM QVINTVM.
^
!

X traditi methodi conftrudione 6c

E
fitas fuperficies confignari, non fbjum optice,
vfii latis

inftrumentis facile polTe datas imagines in qualcurique expo-

liquet fimilibus

vt aduertimus ad
tertiam huius libri propofitionem, fed etiam Anopticc Se Catopti-
cc. Poftunt enim in parietibus obliquis, vc patet ex delineatis ico-
nifmis ;
poftunt fimiliter in ordine columnarum, ita vt imaginum
partes in ipfis columnarum lateribus diftributidefignentur,Ucque
e determinato procul pundo emendati , riteque & venufte pro-
portionata; videantur, led a fubeuntibus porticum diflipari Sc difl
parere cernantur ;
vnde etiam fit vt ifts columrti ih quibus eiuf.
modi proiedura defignantur, ab oculari pundo foedati vix co-
lumnx efte fontiantur, fed potius planum aliquod die credatur, pro-
pter debitam lineamentorum Sc colorum armogen,conuenientem-
que & vniformem luminis & vmbrarum exprdnonem.qUi fimula-
cnra velut in plano depida reprsfcntant quod non fine voluptate
;

fiim expertus, dum aliquando huiufmodi proicduram adumbrarem

in pariete ,
cuius fuperficiei continuitatem interrumpebat hiantis
oftii apertura, nec non prominentes in arredariis czlaturs Sc ana-
glypha; fed nihilominus defignata fili beneficio, tum in pariete,
tum in arredariis Sc proieduris propofitz figurx lineamenta , per-
Z ij

Digilized by Google
,8d thavmatvrgi optici
feclam & omnibus numeris abfolutam proiciauram exhibebant nul-
la lane interruptione aut lacuna deformem ,
quin potitis propter
pilatam rationem, ftequciplumhypothyronfiue hiantis olVii inanitas^
nequx iplz proicdturz ab intentis e pundlo debito in proieduxanci
oculis percipiebantur.
Poliunt etiam in parietibus tedorio ipcrolbttis ;
poflunt in pa-
uimentis fciUihbus & te(TeIiatis quz codtis lateribua vel Icutulis
tparmoreis concinnantur , fimilia cfbt>gi,diagraphica primum Ope.>
ris faciendi lipeamenta in canis, telis aut tabulis delcribendo.qua;
poftmodum in opere piufiuo vel lignis, vel
tenuibus verfi-
teflTcllis

coloribus, vcl marmorjbus czfim mtninutis in varia pi<lurz gene-

ra diferiminando anifex imitetur ;& cene in hqc artificio ex debite
appofitain delineatione prototypi tabella , tacentes in pauimentis
colores veluti confuse &: nulla proportionum au,t vcnuftatis habiu
ratione , oculo eminus confpicanti figuras eredlas & elegantes exhi-
bituri funt-
Poflunt denic^uc optice, Anopticc & Catopdce fimul Sc femel
in eiufinodi proiedluris profpedhis concinnari, cum in extremo ali-
cuiui aulz. porticus, aut ambiilachri, tabula prototypi paululum
,

ab oppofito diredle plano verticali femota conuenienterinhorizon-

uli fic collocabitur, Vt fila radiorum vifualium vicem fiibeuntia ab
oculari pun^o per iplam ubulam,fau planam pyramidis feiUiooem
cduda expofitis vitra fuperficiebus incumbant, & tam in aduerfb’
)lano& tabulz parallelo, quam in lateralibus vtrinque parietibus,
faquearibus & pulmentis defignandr cuilibet imaginis parti de-
bitum & congruum locum aifignem, quod intellige, edam in for-
nicatis teftudinibus, fi ita fieri contingat, cum faris confiet hanc
elTc methodum vniuer(alem,qua mediante nihil in ifio genere tibi
propofitum non perficias.
Verum quando de laquearibus & fornicatis tefiudinibus mentio
inicdla efi ,
fufeepti negotii ratio pofiulare videtur vt ex tradita me-
chodo incegrx in didlis tefiudinibus & abfblutz obicdlorum defi-.
gnariones pofllnt infiitui , ve vclut in Icdlione horizonti parallela
& coextenia appiarcant } ad quod nccefiarium videtur ^fcnpca
prius habere in plano prototypa, fiuc tabulas e quibus conuenieiu
ter difpofitis, ipfbrum proicAura per filorum radios in oppofitam
vlterius fornicum ruperneiem transfundatur; vnde & modus requi-
ritur obiecla propoiita fcenographice tranfitrtbcndi in expofitam
fupra oculum plani horizontalis fuprficiem, quod ctfi ex traditis
in priori libro przcepus fiudiofus artifex rite \4leat aflequi, tamen
quia res non adeo frequens in vfu tyronibus huius arris paulo dif-
ncihor vide ri pofiet , illis peculiare delinearionis huiufinodi fchema
& vltima propofitione apponimus & explicamus.
in fequenti
Sed priufquam huic propoficioni finem damus, nonnulla demo
do quo debent defignariones iftz exponi fubiungimus, ledorem-

Di--:
 ^ L I B E R S E C V N D V S.
.
,8,
que monitum volumus , ad illas exhibendas loca lelii^i debere tna-
ximc,illu(l;raca, quod nimirum plurimz illarum partes valde remo^
tas pnainus conlpicari necclTe fit vnde & debent maximo lucis
;

fplendore perfitndl vt oculo loi^c abftanti magis fint conlpicuz;

non tamen fiib ipfis immediate (olis radiis iacerc ifinantitr, cum St
nitniiM eorum fulgor acieni perftringat oculorum, & in pidura eo*
lotum diucrfitatem confundat ^ quapropter fi iri pidfuram eiufino*

di per ambulationis fenellras folem illabialiquando contingat, pro-

uidebitur vt velis candidis ad ipfas appofitis nimius ille fplendor re*

tundatur & fccundaria tantum luce depida figura illuminetur: qui-

bus ita compofitis , ad determinatum vifus pundum lamella aliqua
confticuetur ,
foramine pcrterebtata,per quod immifli Vifua-
exili

les radii expofitam proieduram optice fimilem prototypo compre-

hendent quamuis poffit etiam nudis oculis Sc ablquc foramine ri-
i

te' confpici i fed haoet id commodi foramen fiue tubulus aliquis,

vt colledos ad expofitam proieduram, in eamque diredos vifuales

radios extra fphzram vagari rion finat < eertioremque Se firmiorem
afpedum efficiat. Verum didos radios magis adhuc colligit Se me-
lius dirigit telefcopium fiue tubus opticus Ego certe ad obliquas
:

illas defignationes exhibendas vti foleo telclcopio fiue tubulo ali-

quo quod vitra bene Se perfedd-elaborata habeat ; vnde fit vt non

folum partes imaginis remotiores plene Se perfede confipiciantur
ipl^ue tota pidura non (blnm non apprehendatur vt in plano obii*
quo delineata,fi;dvelut extra tabulam prominens Se ad viuum quan-
tum cogitari poteft exprelTa videatur. Et ifta quidem teleloopiolaorf
dinaria lunt Se conftrudionis vfieatz ex lente vna conuexa Se altera
caua quz obiedain prOprio fiiu conftituta exhibenti fed alia etiam
polTunt adhiberi quz fiunt e dtubus lemibus comiexis cum aliqua
proportione fimul iundis, quarum effedus eft vt fitum miltcnt in
obiedis vifis , &
fu premas partes infimas , dextras finiftras Sc c con-
tra reprzfen<ent,quod certe ad celandum aut inuoluendum magis
illarum proiedionum artificium multum conducere mihi videtur,
dum enim eiufinodi defignatio inllituerctur cuerfb fitu, minimam
profedo rei alicuius aut unaginis bene deferiptz fpeciem exhibe-
ret 1 nifi cum per tubulum ereda videretur. Se adieditias figuras
pingendi maiorem libenatem daret fed illa opticis.fedulb riman-
;

da Se in praxim deducenda relinquimus , ne longius vkra metam

excurrere videamur. >

COROLLARIVM SEXTVM.
X didhs in hac propofitione bene potefl ledor iriduilrius ad->
E uertifle quod dc plana tabella prototypayk xr, ad parietem de-
lineatohum appcnla diximus, pofle feruata proportione etiam in*
tcUigi de quocunque obiedxi propofito fiue prototypo, etiam de
Z iij
 V RGl OPTICI
pofTcc etiam in expofi tum parietem

,
fi fupra tabulam aliquam aut ba-
obilcm collocaretur, iofiiquc etiam
deferens, mobilis'*eddcretur pro-
bis eminentias Sc rcccflus j
verdm &
nda fe offerrent, cum cx tradita me-
uantur &
ad vfus quampluriinos’ vti-
nquirendas dimittimus, vtdc ift^jire
‘\ a nobis mens erat verfati fuimus’ di-
\ t _

boECIMA ETVLTIMA.
X
J
fttipuitiomn ptperfidelms oktfla froftjit*
aaumtrentur exponere.
;
- 1 t-

jpfitionc monebamus eamdem prorfus

,

lenograpliicc delineandi in plana fu-

"! atque in plano quolibet ad norizon-
^trobique pyramis optica, cuius bafis
centro fiipponitur, fecari intelligitur
leAonim eiufinodi fpecies veniunt ex
onfignand*. Sed recolendum ell quod
1 in opticis delineationibus fiepifllmc
nulli affixum corpori, aut nulli ftatui
Ididtum , quod certe hJc maxime lo-
£H ocularis altitudo, ex cuius interual-
ncam honzonulem ducere vitrei-bafi
limari cx altitudine hominis naturali
t quinque pedum, fed aliunde & di-
adem tabuli ilatuenda fit fiue linea

^ ,
qu* vt clarius agnofeas & melius in-
'

totum fpatium quadrantium ABCD,

Uriem horizonti parallelam fiiperioris
,
quam vndiquc ad redlos angulos fu-
^
-j-yorum &eiufdemfiipcrficiei commu-
DA , atque in ea propone tibi
obie£him quodcunque, v. g. folidum
efimi, quod fuper bafim HK, videa,
er infiilere. Ad hoc autem primo nc-
t llatuere ad arbitrium lineam D Q,
•pemque parallelam lineam horizonta-
bunftum principale, quod quidem hic
k1 ramidis optici totam fuper-

Digitized by Gooj le
 ’
LIBER SE CVNDVS. jgj
Hcicm A B CD, comprehendentis ibidem ad reilos incunibat dein-
de & in eadem linea F G , verfus partem F aliud pumfFum quod ,

Iccundarium feu didantiz appellauimus collocandum cll) fcd qua

diilantia , inquies , cum alibi eam determinatam voluerimus per
lineam perpendicularem ab intuentis' pede ad vitrei-bafim dedu-
dam, quod hic quoque noiTet aliquo modo locum habere, duni
pro eiulmodi perpendiculaiti determinanda, aliam finges lineam ab
ipfo oculo ad murum D G
,orthogonahter pcrtingcntcm,& cx illius
termino duces ad communem j iedbioiicm DC, perpendicularem
qux tibi verz &
realis diftantix menfuram ailignabit led clarius,
ilta diibintia quam quzris & cx qua debes in horizontali F G, pun-
itum fecundarium ab oculari E, rcmouere, nihil aliud eft quamre-
motio ipfius intuentis oculi a puniEo E , Si ergo fupponatur ipfc
inmensaulz pauimento lic adnzre vt (Ict erciins &furrum alpi-
ciens v^b integra aulz inter pauimentum & lacunar altitudine,
quz (It V. g. }o. pedum, fiibducetur oculi intuentis fuper pauimen-
tum exaltatio, quatuor pedum aut quinque ; vnde 1.6 auta^ pedum
menfura pro diftantia relinquetur, ex qua petitum punitum in ho-
rizontali, a primario punito diiUtum confutuetur
His pofitis quia in iconifmo LXX
folidum adumbrandum fic
debet exhiberi,vt illius altitudo horizonti perpendicularis appareat,
ideo figura LX VII, quz pro c^dem fitu in tabula, horizonti ereita
exprimendo cfTet ipfius corporis ortographia , hic in plano hori-
eonri parallelo ABCD, mfius ienographia efl , & fchema LXIX
m
quod eadem tabula ipfius ienographia eflet, htc viciflim pro or-
tographia alTumitur, quod &
in fimilibus obferuandum eft, cztc-
raque deinde qux przfcripfimus in priori libro, ad inueniendara
illorum fcenogtaphiam adbibenda Primo enim ex afpcdhis legi-
bus contrahitur afliimpta ienographia L XVII. in LKRQ_j lu- &
per lineam MN O P ortographia:
L K M, pcrpendiculariter erigitur ,

linea defumpta ex mnop ,

fchematis
conftruitur deinde LXIX,
diuerfarum altitudinum fcala MPTV hneis M V PT concur- , , ,

rentibus ad pundhim linez horizontalis F G & ex eadem

;
varia; al-
titudines fccnographica; eruuntur per parallelas ab ienographia di-
minuta ad ipliun fcalam dedudtas, & perpendiculares ab eamm oc-
curfu cum linea MV, excitatas, quz omnia fatis diftinifte expreffi-

mus,ita vt ea non modo fujjcruaca-

fufiori declaratione profequi
neum videatur, fed etiam leiftori tzdiofiim, qui omnia ad Icenogra-
phicas huiufmodi delineationes pertinentia in primo libro fatis per-
cepiflecredendus eft. ,
'
. ,

Sed & fatis clare' mihi videtur exprefTum diagrammate LXXI,

uomodo folidum BCD,eiufHem rationis cum primo fed alterius ,

3ifpofitionis in eadem fuperficie & ex eodem afpeiftu veniat adum-

brandum i
delineata enim ortographia BFEC,& alTumpcam con-
tinuum vitrei-bafi B CM ,
duiftaque per pundlum E, linea horizon-
 T 1 C 1
^

: erit perfeAam Hlius

uorumcunque obie-
men puntlo bene &
rabula, dia^ratn-

lam (upportandis ve-

1lubiicimus, ne pne-
t
Sc ftabtlt innixa Fun-
iturjc legibus tcncn-
;is obuia •, vnde in iis

.
propofitas nobis in
crtcndafubiungimus.
ibus ciufmodi.frplu-
, beant
exhiberi , illas
dumbrari.qux ciceris
lod laris deprehendi-
!C I vbi maior eft de-
,

remorior ; figura vero

iiflo principali E, vici- .

itis lottgioribus N, O,
adialem QB, & al'«.
riphistin foUai QN X>
'
.
iipfimus methodo, in
I

ri.

I
iiiam&Symmecriive-
icenographicx debere
>crficierum,vt videtur
L

aliarum circumflantia- ^
'*
rationes eiufinodi ma-
cs appareant introfpi-
-erte &
aptius obiedla
latere vel angulo con- g
at.
r . I

: appofite ftudiolus Ic-

incidat in ^era lofe,-

lertat errauifle illum in •

laquearium fuperficies
exemplo delumpto in
i principale concurre-
lincas vero al>cd,non
a vt << non Ut maior
c latere fpedlarnla
pro-
quicunque alii
d, & ,

perpendiculares de-
lo
.nentes, quod fatis pa-
icile poffet Wc fteciali
demon-

.Digtlr^#^OOgIe
 LI B ER S ECV N D V S. 185
dcmonftracione Geometrica probari j fed hac monuifle (ufficiat
pro inftituto vitandi hunc fcopulum, ad que m
tyrones incauti for-
talTis alliderent.

COROLLA RiVM PRIMVM.

X di£lis tam in hac quam in przcedcnti propolitione faciles

E mihi videntur reddi poiTe delineationes in fornicatis tefhidini-
bus fcenographice inflituendz, quz alias omnium longd difficilli-
mz & laboriohflimz exiftimantur. Primo enim ex hac propofltio-
ne polTunt obicdla quzlibct in plana tabula Icenographice adum-
brari, quz {1 fiat eius magnitudinis, vt horizonti coextenla (patium
fuperius impleat quod quatuor aut pluribus muris fornicem liilfen-
cantibus continetur, dubium non cR quin ex eiufenodi tabula bc^
ne dirpoflta 6c ad motum congruum (rue reuolutionem compofita,
polfint delineata obieda per methodum in przcedenti propofitio-
ne traditam, c dato inferius pun£lo in fornicatam teftudinis fupet'
ficiem Icenographice tranlcribi , quod alioquin expertiflimus in
graphide, & in opticis delineationibus verfatilfimus vix pofiec ali-
quando rite conlequi , maxime in fornicibus irregularibus , qui
etiam aliquando pluribus angulis infra^ fime , multifque etiam
planis conflant quorum alia imrorfiim abfcedunt, alia antrorfum
prouolanc & fimilibus defignationibus inftituendis inzqualem ^
male idoiteam fedionem przbcnt.
Cauendum vero efl ,nc dum in altis fornicibus d^ngpntur ob-
iedhi e lineis cedis pto maiori parce compofita , illa feligantur quz
longius ad cefludinis culmen protendaimir fic enim vitari non
•,

poikt maximum incommodum , quod nimirum extra vi&s pun-

dum conlUttuis longiores ili* line* non redae vt debent, fed tor-
,

tuol* 4c flexuofz appareant, & tota deinde fcenographic Symme-

tria afpcdu &iniucunda videatur non ^itur fablimcs ex-
infuauis :

celfarum columnarum ordines in iis funt affingendi, fed potius hu-

miles quzdam pilje, podia, pergulz aut aU» ex architedur* legi-
bus coronidibus impofitas qu* nimia deformitate profpedus ve-
jiuftatero nullatenus impediant.Quinimo , quod appoiiie jpon^c
Sebaflianns Seriius Atonicoduez fuz Ub- 4- cap-tx. aliquando etiam
conuenitinboc y»nam actis oAcntationem omnino vicace quod
;
etiam propofitO confirmat exemplo, dum atf: jCtatis noftr* peri-
tiores Architedi taks pingctvlintioncs quam maximy icmper ef-
fugerunt pleraque ctum nuiufinodi, alpedwiiDiutmda
i
infiig-
uta teddimcur. Q^qltopter Rapluel Vrbinas , .qtKmin hac de qua
dsqnimur ptduraoun lerie atque compoioione non adtmeanimm
tantummodo , verum ifingularem quoque eniofle comperimus,
adeo TtdiacimTe Kmmcm squakm , aedum fupoiorem aliquem
Aa
 «86 THAVMATVRGl OPTICI
prorfixs habuerit; quemque cum in tota pingendi ratione mirifice
pratftitcrit diuinum femper appellare confucuimus vir inquam
, ;

Ilie celeberrimus cum ccelum ambulationis , cuiufdam quam Au-

guftinus Ghifius fplcndidiifimus mercator fibi extruendumcurauir,
pidturis diftinguere ftatuiflet, in i piis lunularum exordiis molliores
figuras primum dilpofuit & collocauit; piihirarum contractionibus
feu imminutionibus
,
quamuis in hoc genere quammaxime etiam
excellucrit, dedita opera tunc prztermillis ftuaiofeque admodum
,

euitatis- Verum cum ad cceli faftigium deinde peruenit, ctfi Deo-

rum immortalium ibi conuiuium, cjelefte quippe argumentum &
loci ipfius natur* mirifice accommodatum inltrucre cogitaflctjat.
tamen contemplantibus blandiri, gratificarique ftudens, tot im-
minutionum duriciem, fcabritiemque auferendam iudicauit: qua-
propter czruleum velum fafciculis nonnullis lulpenfum ac religa-
rum tanquam mobile quoddam callide ibi depinxit, in quo conui-
uium deinde , dapeique Deorum inftruxit;eo nempe artificio at-
que dexteritate adhibita, totque motuum infuper 6c colorum indu-
<ia varietate vt ad veritatem figmentum illud quamproxime acce-
dere cxiftimcrur. Quinimo totum opus praedare adeo egregie, ,

que relpondet vt ambulatio triumphalis potius cuiufdam appara-

tionis, quam perpetuat pidhir* parieti induCl* Ipeciem exhibeat re-
feratque. Q^d fi opus non hoc compofitum artificio, fcd fimpli-
ci quadam ratione uiprema ambulationis teftudo depiCta fuillet;
uotquot ibi extant figurae, eo quem praediximus fitu, eademque
3ilpofitione remanente, praecipitem calum minitari & iam iam de-
lapfiirae propemodum viderentur. Hatc ad noftrae propofitionis
inlHtutum Seriius qui eodem capite iam citato iudicium in illarum
defignadonum arrifices fummopere expetit, vt quzeunque naturae
loci & lubieCH conditioni magis conueniunt feligerc valeat ; caele-
ilia namque, aethera & Volatilia fimulachra, longe aptius quam
terrena ibi congruere videbuntur ; vfum etiam in eodem requirit,
fed ex iterata praxi comparatur, vix docetur.

COROLLARIVM SECVNDVM.

Q
vices
Vamuis ex methodo
fiifficienter
obeunda ,
vniuerfali praecedends propofitionis’
quomodo per fila vifiialium radiorum
innotelcat,
queant inaaginum quarumlibet proiedlur*
facile
dire^be fiue obliquae in expolitas quafcunquc liiperficies transfun-
di, & in plura diuerfiique etiam plana fimiu confignari , vt in an-
gulos padetum, ubulata infradla , & fornicatas teftitndines ; non
erit tamen hic odofiim id recolere quod notauimus in quarto co-
rollario tertiae propofitionis huius libri & potell ad propofitum ne-
gotium conferre uli nempe methodo aliquos vti qui defignario-
;

nibus huiufinodi faciendis operam nauant, vt ia mgoato pon^o

Digitized by Googie
 LIBER S E C V N D V S. 187
immotum oculum conftituant Sc oblongum radium manu teneant,
cuius extremitati infertus carbo adhireat ,
cuius beneficio rudem
primum operis delineationem inflrituunt hac rati^^ ,
vt quamuis
aliunde citra proportionum &: fymmetrix leges ammibrata videa-
tur, ex dato nihilominus punclo reforrflatam Se bene concinnatam
afpiciant, maxime cum perfeilla: & omnibus numeris ablbluta: dc-
lignationi ,
congrui colores venulU' Sc eleganter inducli fuerint.
Aliam quoque alii pro illis delineationibus rationem ineunt mi-
nus laboriolam Sc magis vniuerlalem fi quidem vlui efle potcll
,

non modo in tabulatis planis fegmentatis, fcalpturatis ,

in tellitu-
dinibus fornicatis fphxricis, ellipticis, parabolicis, (ublimibus , Sc
dcprclfis, verum etiam in planis 6: fupcrficicbus cuiufcunque ge-
neris irregularibus, Sc in pluribus planis (imul concurrentibus, vt
in parietum angulis , in quibustam fingulari artificio poliunt figuri
quxcunquchac ratione adumbrati, vt cxtra'profilire videantur .EU
autem eiulmodi. No£lu candela vel lucerna in oculi vicem fublli-
tuitur, eique forma, qux adumbranda proponitur, minore modu-
lo efformata obiicitur eo fitu atque inteniallo, vt illius vmbra in
expolitam fornicis, telludinis aut anguli fupcrficiem allapfa defi-
gnandis carbone aut alio imaginis panibus loca determinet , Sc fic
pcrfcdli defignationi colores inducantur. Quod fi plures limul fi-
gurx hoc modo delineandae habeantur perfecla primum illarum
,
oefignatio in charta inllituetur Sc veruculo per totum pungetur,
pun(ila{}ue telludini vel angulo fimiliter obiicictur , Sc extera vt
prius perficientur.

•
COROLLARIVM TERTIVM.
X
E eo quod diximus in prxccdenti propofitione, polle nimi-
rum proiediones illas in obliquis planis, etiam in fuperficiebus
irregularibus concinnari opere mufiuo Sc tellellato , non minus
uam immines direfto radio confpiciendas latis intelligct indu- ,

a rius
artifex, magna cum elegantia Sc fingulari vcnullate, omnium
huius libri propofitionum polTe vfum transferri ad ornandas cry-
ptas illas artificiales ,
fiue antra fa£litia qu.T Iapidibus , crullis mar-
• moreis, & conchyliis verficoloribus intus veltiuntur vt enim qui •,

in eiufinodi operibus verlantur fxpiflime laruas, fatyros, monllra

Sc portenta, qux vulgo
Grotefeas appellant, c conchis Sc tellulis
ita concinnant, vt fingula qux operi componendo adhibent, pro
naturali difpofitione Sc colore variis partibus ad viuum exprimendis
applicent; eadem ratione polTunt, fine dubio, ex traditis in hoc Ii-

bro regulis Sc prxeeptis ,

aptare Sc componere
e tellellis tenuibus
lapideis vel marmoreisconchis figuras quafcunque v. g. quales
Sc
defcripfimus tertia huius libri propofitione, qux diredload parietes
intuitu nihil prxter confolum chaos Sc inconditam velut fine ordi-
Aa ij

s •

Digitized by Google
1*8 THAVMATVRGI OPTICI
nc lapidum, marmorum & conchiruni omnis generis permixtio-
nem ollendant at ex affignato pun^Io elegantem effedium produ-
;

cant, dum rit^tfoportionaus & bene compofitas fed inexpeda- ,

tas imagines cOTTpicicndas offerent , S: eo fane mirabiliores & af

eilu iucundiores, quo in Hbiufmodi operibus magis infblica; vidc-
E untur, in quibus , cum omnia fere rudi Sc crafTa mincrua effin-
gantur, erit certe admirandum ex confiifa lapidum, concharum,
(ignini, fle lithocoll® congerie , piduram elegantem & venudam
exurgere quod quidem poteft tam fingulari artificio conftrui, vt
:

quicunque ex defignato pundfo per foramen appofitzlamellz con-

cinnatam imaginem intuiti fuerint, operis materiam nullatenus
agnofcant,fctf e coloribus bene&appoiite indu£ris,&e' luminibus,
vmbris, receffibufquc luculenter expreflis, abfblucam fie perfediam
in plana tabula piiduram exidiment.
Similiter etiam ex iisquat pro conorum, pyramidum omnis ge-
neris fuperficiebus & aliis tradidimus , pofTunt huiulmodi artificia
eximia componi ; faciendo fcilicet in parietibus , pro concauis co-
norum aut pyramidum fuperfidebus imitandis, lacunas forami- &
na illis (imilia pro conuexis, conos ipfbs,vcl pyramides cuiuf-
cunque voles figurae ad arbitrium erigendo in expoGtis planis , ve-
lut in parietibus ad horizontem redris ; vel etiam eiufinodi (olida
talibus operibus incrudata cjcryptz fomicatz venicc tedudinis &
cacumine deorfiim pendentia apponere , ita vt, quemadmodum in
templis tholi fummum.verriccm inferius protendant fe tota con- &
(picienda exhibeant, oculo qui in loco determinato ex hominis al-
titudine naturali condituetur ; quod certe fpedaculum arte exi- &
&
mium vilu foret tion iniucundum, cum intuens iude prxeise &
fub ipfb coni aut pyramidis vertice conditutus , &
fufpcidans per-
fecdam imaginem & venude adumbratam intueretur, qu* aliunde
nihil aliud prxter confufam & inordinatam lapidum & concharum
diuerfitatem afpicientibus proponeret. Verum ida vt (ingularia
fiinc,ita edam difficiliaivnde pro iis facilius &conimodius efficien-
dis, non erit inutile diagraphica primum condruende imaginis Ii-
neamenta in charta deugnare & ex ea veluti ex prototypo, conue-
nienter (ingulas operis partes componere , qu* tali condruAione
debitum & congruum effeidum non fbniri nequeunt. 9

COROLLARIVM ,Q,VARTVM.

Nter lingularia pidurarum debent etiam reponi imagi-

artificia

I nes
loco
iihc (eu vultus humani depidH,vt intuentes fe quocunque
ita

deterint, defixa femper acie contueantur ac fi mobiles ociuoa,

haberent, quos ad omnem locum, quo fe (pedator conuertit, pro-

pria virtute circumferant. Talis erat Amulii excellcntiffimi apud
antiquos pidoris Minerua,qux referente Phnio hidoria; naturalis

Digitized by Google
 LIBES. SECVNDVS. »8?
lib. 55 vbicunque condicutus fuiflet Icmper
cap. IO. fpeftantem fe
afpiciebat. Et hoc fane pidor fe intuentem
toties cuenict, quoties
Vultum humanum, przfertimque habitum & a£Uoncm oculorum
ad viuum imitabitur ita enim depiiSia imago afpicicntcm (e qculis
,

lequi Icmper videbitur.

Nec fine admiratione videmus in quibufdam planis , tabulatis,
teSudinibus egregie depidas figuras nonnullas tam fubtili anificio
vt quidam illarum partes verius ipfanun fpedatorem in quocun-
que loco lleterit femper profilire & proiici videantur. Huiulmodi
quidam vidi apud nos haud contemnenda , qualis ell in vn’a csno-
bii noftri Vicennenfis capella,depi£Ia S.Mathii effigies qua; partem
iedis anteriorem, e fublinti fornice verius intuentes fe quocunque
Eoco lleterint obiicere & veluti protrudere cernitur. Vidi etiam
aliud Romz in vno altari Ecclell* Hoftra; SamftilTimi Trinitatis
inontis Pincii, vbi Chri(Ji mortui depolitionem e cruce reprifen-
tauit Daniel Ricciarellus Volaterranus , &
Chriftum vclut prima-
riam tabulz figuram adumbrauit tanto artificio vt fpc(ilatus c late-
re finillro, tabulz plano velut tranfuerse incumbere videatur & ad
camdem partem pes illius dexter profilire ; at in dextra parte con-
fiitutis totum corpus quafi eredlum in tabula, atque idem pes qui

riusverfus llniftram.iamad dexteram protenfus appareat quod

;

E Ic etiam agnofeet qui volet attente contemplari cAypum illius

tabulz quod Ecclefiz noftrz ParifienfisadHippodromum Regium,
altare maius exornat.
Et illa quidem fiunt mirabili lane & occulta quadam vi ac pro-
prietate, cuiusrationem reddere perdifficile eft , led adhuc multo
pro fimilibus conftrucndis przcepta
difficilius &
regulas tradere
quibus intallibiliter ad intentum finem perueniarar «ependent il- :

la nimirum non modo ex graphide fiue arte delineandi , verum

.
etiam ex congrua colorum induftionc,«ppofitaquc luminis , vm-
brarum & reccfliium e^reffione,ita vt pollint iniigniapiiaurzmi-
racula exiftimari, quz loU przftarc queant artifices illulucs in gra-
phide peritiffimi & in inducendis coloribus expertifllmi
,
qualem
liiille lupra nominatum Danielem Volaterranum latis fiipcrque te-
ftantur eximia opera quz
atque inter alia duz capellz in
reliquit,
di(3;o cznobio noftro Romano quas lua manu depinxit vna ell :

quz habet iq^ignem illam tabulam Chrilli c cruce depoliti altera ;

vero ex alia templi parte huic oppofita , vbi afliimptam in ccElum

Beatam Virginem cxhibet&lufpicientcs Apoftolosinquorum^ulti-
bus celeberrimoiUm fua ztate pidlorum fimilitudinem ad viuum
xeprzfentalle dicitur. Verum haudinfola pidlura excelluit, fed in
architediura quoque & anaglypticaprzllans fuit , adeo vt Michacl
Angelus Buonarou illarum artium luo Izculo facile princeps, illum
folum le habere polTc competitorem agnouerit, maxime cum ci ex
^ zre fundendam «tulit equellrem illam ilatuam colofizam decem
Aa iij
190 THAVMATVRGl OPTICI
cubitis longam, quinque ac viginti millium librarum pondere gra-
uem,& aureorum fex millium & quingentorum pretio arftimatam,
quam Romx in ipfis Thermis Conftantinianis conflauit anno ij6j,
ex mandato Catharinx Medicex Francix Reginx qux viri fui Hcn-,
rici Secundi viuani & fpirantem iconem ad perpetuam illius me-
,

moriam eidem equo imponendam, & in primario ciuitatis Pari-

,

fienfis loco ftatuendam ab eodem Daniele fundi volebat verum

, ;

mortuo interea Henrico fecundo, nollraquc Gallia bellis intellinis

exagitata & variis tumultibus vexata, folus equus conflatus aliquan-
diu manfit Romx in Ruccellaiorum Palatio vnde S( in Franciam,

delatus per annos aliquot , non longe ab vrbe Lutxtia in Regio

Sandi Germani Caftello pofitus elt,& demum anno i6ji. aut 1635 in
ipfam vrbem addudus eft, & collocatus in xdibus D. Biard ftatua-
rii eximii, qui iubente Eminentiffimo Armando Cardinale Riche-
lio, triumphantem Ludouici XIII. & coWlfxam quoque effigiem
eidem equo imponendam ex cera primum concinnauit, poftea xrc
fudit decimo Calendas lanuarii anno 1636, & tandem ipu equo in-
fidentem, &: omnibus numeris abfolutam marmorex bafi prxllan-
tiffimx anno (equenti impoluit, in meditullio Hippodromi Regii,
vbi etiamnum confpicitur.

APPENDIX.

Q Vod obiter monuimus ad propofitionem vndecimam prxee-

identem de viu telefcopii e duplice lente conuexa compofiti,
quod vim habet obiedorum molem ampliandi & fitus realis appa-
rentiam immutandi, magna certe &: non vulgaria inu oluit myfte-
ria & qux hadenus a nemine, quod (ciam , in vfum deduda fuere,
neque in illis proiedionibus obliquis quarum ibi conftrudionem
docuimus, neque ad aliaf figuras &:dmagihes confpiciend.is, de
quibus toto hoc libro tradatumell, cum tamen certum fit in iftis
omnibus eiufmodi telefcopia valde vtiliter & eleganter adhiberi;
erunt enim adiumento melius perfpiciendis partibus obiedorum
remotioribus , & ad id, quod maxime intenditur, afpicicntes falle-
re & inexpedatas figuras oculis exhibere, maxime conducent cum ,

rite deferiptam & venufle adumbratam imaginem fitu eredo re-

prxfentabunt ,
qux ftabit in tabula inucrla, & vclut#cxtra proba-
coniedurx vel apparentis
bilis fufpicionis occafionem adobiedum
dignofccndum conftituta. Sed ifta flifius declarare aut dilHndius
explicare conftituti huic parti fimplicis opticx termini prohibent,
quanquam non potuimus hxc pauca non recolere qux magnam ,

& obledamcntum fingulare ingeniofis artificibus pof.

vtilitatem
fu nt afferre.

Digilizf;d by GoOgU
SCENOGRAPHVM
CATHOLICVM.
SIVE
INSTR VMENTVM
VNIVERSALE.
AD OBEVNDAS EX ARTIS PROSCRIPTO
QV A S C V N E DELINEATIONES SCENO-
graphicas accommodatum.

O Sl dcfunt certe inftrumenta fcenographN

cis delineationibus inllituendis idonea mul-
;

ta nempe videre licet apnd aucbores qui Per-

lpc(£bu2 pradicx regulas & prxeepta tradi-
efere. Ignatius Danti ad Capitulum 5
prim*
regulz Perijjcdiui lacobi Barocij vana pro-,
fert huiufmodi organa ; habet etiam lua Ma-
rolcfius in opere optico j habent quoque alii-
authores propria, quorum hic fpecialcm de-
Icriptioncm apponere luperuacaneum pror-
fus & inutile cflet, maxime curri hoc noiirum, cuius conllrudlio-
nem & vlum declarare intendimus, exterorum vtilicates &: commo-
da eminenter contmeat , &lingularibus etiam prxrogatiuis non
delhtuatur, vt latis patebit iis qui Ungulorum notitiam habuerint»
iplbque vfu & experientia adhuc magis innotefeet. Vnde mirum
cuiquam videri profedo non debet, u poft inhgncs authores & in-
uenta ab illis huiulmodi inilrumenta, nos etiam noftra aliis in hoc
genere haud inferiora proferimus. Verum dum ea qux ad hoc
inllrumentum attinent, velut c propria penu deliimpta, & inter in-
glriioli mei cogitan rece^eo, nolim totius fubllantix me primum

Digit!7“^ Googli
,gr SCENOCRAPHVM
authorem facere ;
lioc (olutn finc vilius prjeiudicio afreucrauerim,
nihilme vnquam de eo (criptum alicubi vidirte , aut verbo com •
municatumacccpilTejled nudis & Iblutasinftrumenti parces mihi
in manus incidille ,
quod qua occaltone & quomodo contigerit,
paucis accipe.
Qmcumque hac opuleiitilfima Regni ciuitatemlaque Regum
in
fede Lutetia aliquando verlati funt, luftrandifque, Iplcndiflimis il-
lius a;diliciis operam dederunt , non debent lanc clegantifllmam
nobiliflimi & ingeniolll&mi viri D.Lud. Heflclin Regi a confiliis &
domcfticarum largitionum comitis domum praetcrmifi(re,qu* vtad
orientalem vrbis partem (Ita, & ad fluuii ripam conftituta am*nif-
(Imo camporum & quarum prolpe^hi gaudet , magnaque acris la-
lubritatc rruitur;(Ic interiorious & exterioribus ornamentis conlpi-
cua, incolarum &aduenarum, qui aliquo rerum pulchrarum defi.
derio tenentur, oculos ad fc allicit Et certe vc de exterioribus di-
:

cere omittamus , qu* (Ingulis ipdus partibus ad Symmetri* leges

& Architc61onic<e przrcripcum adhibita totam domum elegantifli-
mo artificio compofitam exhibent ; mirum cft quam fplendida &
preciola (uppledile confertum appareat conclaue illud quod Itali-
cum vocant, cuius tellicudincm el^anciffima pi£lura Simon Voiiet
Pipior Regius & in arce excellenciflimus adornauit }
qui mihi etiam,
ccelatum in znea tabula huius libri fTontifpiciumdeluieauitunirum
(ane quot & quanex ibi exflenc exqui^tz nobilifsimorum artifi-

cum cabulz, illuftria monimenca nollrz & prioris ztatis mitum ;

quam magna copia (ignoram pleni & femipleni anaglyphi quot ;

indgniorum artificum cabellz aliz ex formaram planz (calpturz

numero compadlz;
protocipis,aliz penicillo pidlz,in libris ingenti
mirum quam fcleifti omnis generis inMu(zolibri,inquo etiam ami-
corum (ibi virorum infignium Iconicas imagines zdium patronus ex-
pofiiit & , vt verbo dicam, mirum quam multa alia id genus rara
1

curiofz& litcerariz apothecz propria illic conferta videantur, ita vc

pofnttotadomusnonimmeritbnobililllmumin vrbe Paridenfl cim-
meliumnuncuparitvinciturcamen ornamentorum copia & pulchri-
tudo, cedicquedifpo(tcioni& patroni ingenio v(ed ifia omnia maiori
eloquenda «flent «xpUeanda , vnde ne illorum excellentiam culpa in-
genii deterere videamur pluribus de iis agere abfbnemus : quamuis
non (unc omnino parerga aut inutilia quz diximus vt cognofeas vbi
primum h(c vifumefl organum quod proponimus , & vnde pro publi-
co fludiofbrum bonoad nosvfbue dimanauerit.
V ir igitur nobiliflimus ,
pratdidu s D Lud. Hcflelin acceptas in cap-‘
quod plane diflblucum ex Ita-
(Iilaflngulas partes huius inlbumenci,
lia ipftmiflumfuerat, cum plurimorum opera fimul rite compomA:
advlum comparari (rallra t«ntaflec,mihi quoque, vcin opdds pro-
ie^kmibus aliquando verduo/ipTas cdmiyiifllc,vt probarem (i quo
modo polTcm ipdus ihuentoris mentem alTequi , Sc inltrumenc

Digitized by
 C A T H O L I C V M, i9j

vf\;s deftinatos componere cuius omnia & fingula membra

; vt vi-

di & bene fum arbitratus, fimul ita compegi & in a(Terc plano Sc
munde dolato ita compofui ,
vt ex propofitis obiedis ,
datoque
pundio oculari, fedHonem optici pyramidis luculcntur exhiberet,
& fcenographicE delineationis praxim ex arte priftarct ; vndc ne
vtilitatcs & commoda qui huius artis amatoribus prouenire inde
poiTunt, inuiderc tibi velle videremur ftatuimus ciufdem inftru-
,

menti declarationem, conftrudbonem & v(um paucis & ex nollro

fenfu proponere : quapropter etiam fingulas illius partes, prout no-
bis vilum eft, appellauimus, habito tamen firmper ordine & refpe-
(9tu ad ea qui pnftant officia in delineationibus fccnographicis,
vt facile poterit agnolci ex iis qui de Scenographia diximus initio
prioris libri huius operis vbi Perfpediui pradici principia expli-
;

cuimus.
Verum antequam rem iplam aggrediar, operi pretium me fa-
durum effie arbitror, fi te de primo ipfius inurumenti authore cer-
tiorem effecero Et quidem primus omnium, quod fciam, Alber-
:

tus Durerus Germanus perfpediui praxim organice inllituit ,i.

,

inftrumenro adhibito (eu fcncllclla qui fedioncm optici pyrami-

dis exprimeret, &
ex arte proiedionibus fcenograpnicis regulam
daret ; huius fcneffelli conftrudionem k vfum habes apud ipfum
Albertum Durerum Geometrii fui libro tertio aut quarto fi bene
memini ; quin & de eadem fcripfere Daniel Barbarus in fua Per-
Ipediua pradica, & Ignarius Danti ad capitulum tertium primi
reguli Perfpediui lacobi Barocii, vbi etiam multa alia profert &
diucrla, huiufinodi inftrumenta, qui omnia ex eadem Dureri fe-
aeffclla tanquam c ficundiflima origine prodiere ita vt idem fit ;

omnium fundamentum, nempe fedio pyramidw-optici, cidem

demonftrationcs, fed vfus diucrfiis prout artificibus modus aliquis
,
aliomagis placuit aut propter fingulare commodum vel maiorem
faciliratem ipfi priferendus vifus eft. Qui nos omnia nunc mifta
facimus vt hoc nouum ex eodem fonte, fed fingulari methodo dif
pofitum, &
ad praxis faciliratem comparatum exponamus, cuius
author fuiffe fertur Ludouicus Cigolus nobilis pidor Florentinus,
inter illuftres itatis fiii anifices non poftremus,vt fatis egregie te-
ftatur elegantiffima illa tabula quam Romi in augufto D. Petri
templo inter infignia celeberrimorum pidorum opera cxpofiiit:
quod vt aliquando me refeire contigit, authorem nempe huius or-
gani effe prididum Ludouicum Cigolum , inde certe fadum eft
vtaduerterem non effe prorfus inutile, imb nec fine propria figni-
ficationc, quod in Tab. 56. vbi fingulas eiufdem inftrumenti par-
tes delincauimus , cernitur expreffum & veluti 'ifitfyt appofitum
in extremo virguli AB, nimirum in Af, quandoquidem priterea-
quod fccnographici delineationis vfibus id deleruire patebit ex
(equentibus ^
fingulares etiam notas continet ,
infertas nempe Sc
Bb
 jR APH VM
lominis illius auchoris cxprellyias:

Jhi catholici
SCRIPTIO PARTES

,
vtiam latis innuimus, eft apud
le ad obeundas er artis prilcripto
•graphicas accommod«tum,fed po-
luius generis inllrumentis, etiamfi
ionis attribui , quare vt magis fpe-
5i ampliorem defcriptionem con- ;

is partes quvum figuras e prototy-

ditis acurate' delineauimus , & rea-
u* eft pedis vnius, expreifimus.
1 diagrammate LXXIl I, virgulas
fere pedibus longas prima FG,in
;
luo veluti fulcra ftriatis fuperne
ca-
»
parte acuminata, vt facile' polTint
inea'ionis plano infigi. PolTunt au-
ex ferro. cLilybc, metallo vel alia
ieriipriftant tamen ferrea: feucha-
aclauimus , argenteis etiam orna-
quia nimirum inde commodius
ur, & ad motum , cui deftinantur,

ateria AB B C , ad partem B fi-

,
,
len d, velut circa axem polfint rc-
ul componi , in virgula autem B C
m proieaura^, tenui fiffura fupe-
ferendo perpendiculi filo idoneaj
m exprimitur ficura L
, in codeni &
mit globulum iluc vnionem ad
ar-
extremum confpicitur figura
venit appellanda ; habet etiam
M
vir-
ic&uram feu prominentiam c, haud
quoque vncinulum feu retinacu-
appofitum.
E,prim*FG,prorfusatqualis&fe- .

bet fulcra D & E, ita comparata,

onMrtas rite excipiant, illifquc fir-
mitur ad panem E, vbi folitarium
paratum exprimitur,
odi fulcris ad paites illorum exte-
ualis videtur exprimi ad panem

Digilized by Google
 CATHOLICVM. 19)
non temere aut inutiliter apponi, fi quidem apte Je<iuccn«.^^ filo, de
UO in inftrumcnti compofinone dicemus, profutura cfl: ideo vero
3cbent fulcra D &: E, ab ipfa virga eximi, vt poilit alueolo fiue ca-
naliculocylindrico K l,Iiberc immitti, & canaliculus iplc hinc inde
facile' moucri,vndc Se talis debet efle capacitatis vtiplam virgulam
Djt,iultc coraplcdfaturjexterius vero cius crallitici,qua: in virgulis
AB CB
,
ffttamen d, plene occupet i debet enim iple canaliculus
KI,cum inferta fibi virgula DE,roramini d, committi ;vndc & ne-
cefiwum eft particulam ^/,vt pote crafliorem commode & ad libi-
tum fcparari,& iniedlo in foramen d, canaliculo reponi , vt fcilicct
liberum in foramen tranfitum habeat, &c acceptas virgularum AB,
CB, fimul commiflas extremitates in debito ftatu contineat, quod
facillimeSccommodiffime fiet fi particula^e/jCidcm canaliculo K I,
Ifr^tim contorto adhxrens iplas virgularum commifiuras premat.
Sed in partibus canahculi exterioribus vncinulos H^, illifque op-
pofitos edam obferua, qui committendis fili capitibus deftinantur,
vt amplius patebit in ipla organi compofitionc, quam trademus.
FigurE T
8c V,duos clauos reprefentant fuperne capitatos, infe-
ferius vero in ftriam contortos & acuminatos, cius longitudinis Sc
cralTitici vt bene polfint foraminibus fulcrorum D &: E, perpendi-

cularibus immitd,& fubieilE fimul tabuli aut aficri ad firmanda

fulcra cum fua virgula quam condnent, commode infigi.
In {chenaate X
, habes velut trocideam quandara immobilem;

feu potius cardinem circa quem filiim atrerum Kine in

de mobilibus virgulis AB, &BC,deftinatum conuohietur;vnde v*
didh moras cardo perftet immobilis, pedem etiam gerit finis con-
torris filicatum quo facilius afleri committatur, eidemque firmius
hEreat.
Habes denique in figura O P , tres laminas tenues ( pofliint

tamen plufes ad libitum aflumi)fimul ita conne.xas clauiculis firia-

tis & exigms torcularibus ad P Q^, vt illorum beneficio poflint va-
,

rie difponi & in quolibet fiatu bene firmari ;nimirum vt pars extre-
ma R, cui adh*rct lamella paruo foramine perterebrata, atque in
hoc infirumento pundum oculare exhibens , poflit ad arbitrium
deprimi & attolli , &: vbilibet pro data occcafione confiitui ; ad quod
etiam proderit fulcrum fiue uippcdaneum deicriptumin S, inferius
quidem acuminatum & firatim contortum , vt lubiedo aiTeri vbi
voles infigatur, fiiperius vero ad partem S, excauatum foramine quod
partem O , iuftc accipiat, totumque infirumentum pundi ocularis
O P QR ,
apte fiifient.

Erat etiam inter expofitas huius Sc^nographi Catholici partes

infirumentum quoddam fimilc fchemati Y, quod ctfi ad ipfius con-
ftrudionem & vfum veluti partem aliquam integraruem pertinere
non crediderim., eius tamen figuram hic appofiii, tum vt nihil eo-
rum qux mihi in manus inciderant reprxfeniare omitterem , tum
Bb ij
 196. SCENOGRAPHVM
etiam d[uod didtum inrtnimentum Y,ita mihi comparatum videa-
tur vt faciendis &
conuenientcr difponcndis in fubictflo adcrc (cu
tabula lignea foraminibus, terebclla: officio ;
& in compingendis,
rtteque aptandis Scenographi partibus , malleoli vicc fungi queat.

SCENOGRAPHI CATHOLICI COMPOSITIO, ET

SINGVLARVM ILLIVS PARTIVM OFFICIA.

D Elcriptas inftrumenti partes quas ita dilTolutas acceperam,

quales exhibentur Tab. 56. vt hmulrite componerem, ipfum-
que inftrumentum ad vfus deftinatos compararem necefle fiiit pri-
mo habere alTerem bene planum & munde dolatum eius magnitu-
;

dinis quiE poflet ipfiim Scenographum ex fuis partibus rite compo-

fitum & debite conftitutum commode accipere j vnde & bafim (iuc
liippedaneum fieri curaui FXSQ^ ex duobus alTeribus Q,fdS,Ffd
X, fimul ita commiflis ad YZ, in medio fpatii SX, vt dum plene
extenduntur, fitque vnicum planum QFXS, rite' poffint omnes-in-
llrumenti partes in eo difponi, fimulque ipfum inftrumentum apte
componi ; cum vero ita res exiget poflit etiam fublato inftrumento
contrahi,rcuoluendolcilicetafteremQ^S de, fuper cardines YZ, donec
pleneappliceturaltcriFXdf,c6tiguafque ex toto habeant lu perficies
QS^f,FXdfific enim ad minus volumen contrailum totum in-
ftrumentum, facilius poteritad libitum transferrij vnde etiam inlpa-
tio TV,capfiilas fcu forulos vides appofitos qui feruandis Sceno-
graphi ffiftoluti panibus, chartiique aliis
,
&
qu* ad vlum necefta-
ria funt recipiendis deputentur.
Sed ifta qu* faciunt ad commoditatem prartermittimus, cuique
enim liberum efte volumus, vt quacunque in huius organi vfu e:ji-
ftimabit fibi ad vlum fiicilia & ad praxim commoda vlurpet.
Vt igitur ad cfTentialia reuertamur, confidera fuppedaneum Q_
FXS, vt tabulam planam & munde dolatam, in qua nofteum in-
ftrumentum fic dilponebam, virgulas nempe AB , B C cardini mo-
bili ad B, fimul commiflas alTumebam, & illarum commifliin fiuc

cardini mobili intus cauo, qualis fpecialiter exhibetur in Tab. j<.

przcedenti, ad figuram KI ,
immittebam virgulam D E , quam etiam
adhibitis ex vtraque parte fulcris DE, faftilque in fubiedlo aflere
foraminibus ita firmabam D & E, qui in praece-
clauiculis ftriatis
denti Tab. 56. folitarij T & V, vt ipfa DE, la-
exhibentur ad htteras
teri S Q^afleris quadranguli eflet parallela, ficut & aha FG,ad alte-
ram partem fimiliter difpofita ex longitudine virguli B A qusex B, ,

in A, horizontaliter extenta
^ fiiprat Auli planumnonnihilexaltata
fuftineturvncinuloquodamipfius extremitati annexo, qui inTab 56.
reprefentatur adlitteram4ideindcvirgulamBC,altcriA B ita com-
raiflam adB,vt fiipra cardinem nobilem polfit quemlibet angulum
cum caefficcre, erigebam pcrpendicularitcrvtreiftos angulos cum D

Digitized by Google
 CATOLICVM.- 197
' E,&ip{aBA,conftituerctjhabctautcniipfaBC,vt monuimus, ad-
iundlumfibi filum cumappenfb pondere L, &vnionefiue globulo
mobili N, nec noncumindiceM, alteri extremitati adhtrcntcj& fi-
lum quidem, cuius vnum caput fuftinet pondus L , (iirfiim educitur
' per lummiratemvirgul* B C, & abea nonnihil proiiciturperfiflum &
prominentem vncinulum b perpendiculariterquc cadit &
in fubie-
- dhim planum & fub virgula
,
D
E , circumdudluin tranfit vtque in M,
•vbi cum iplo indice coniungltuf.vnde fit vt ad motum, ponderis fi-
dumcumadiundlo globulo & indice fimul moucamur, Stvic^im itd
motum.indicis pondus&vniotconllitutov.g. globulo ad ptmfturh
N,fifilummoueasita vt pondus L, attollatur Vcrfiis fummitatem G,
N
deprimeturglobulus ,ciim filo defcendentc vcrfiis m , 6e vt dilten-
nimmaneat filum BM, remouendus erit index hd , verius pariem
menfurat enim totum filumL i.N B M
longitudinem virganSWCBifc
B A, ita vt fi pondusL , vicinum conlhniaturpundlo C,ipfeglobulus
N, accedat adm,fuper virgam DE, ipfeque index M, verius A, rd-
moueatur & virgam FG,fere contingat, cum ex eiufinodiponderiSi
globuli & indicis conftitutione, quantum pondus alligatum perpn^
tantumdem e conuerfo ipfe glcN
diculariter attollitur vel demittitur
bulusdemittaturvelattollatur,ipfequeindexM,advirgamPG,accd-_
dat , vel ab iplarecedat.
’
Verum quia.vt diximus, Wftul* AB ,BC fimul commiflse, cum
Inferto fib»canaliculo,quem inTab;)8 fiaguUriKi^exhibemasad K P,
quia, inquam , debent ite virgul* cum dlcfnv^Hbula tue tf llfitfc
fcbinde moueri , ideo 6c alterum filum fuit neceflarium , qfBofl feprtS
fis,infiguraK+idiihrTabulx56,vncinulis per duo capita committ
tebam, vtreprxfentatur in hac Tab. j7- ni»tpe>s«um>flic^ut,vni
commi ttebamvncinulo ad pundhim »n,vcrfus partem D
D H
fum filum deducebam circa fulcrum , per p , vIque ad X , quod ih
lic conftituimus & per ftriatum acumen tabuls infiltimus velut cardi-
nem immobilem motus virgarum AB,BC;circa hilnc igiturcardinem
H
immobilem circumuolutu filum »j,D p, reducebam perGodE,+fq}
adn,vbialterumipfiuscaputalteri vncinulo vcrfiis panemE,Conne-
&
dlebatur ; inde nebat vt dum ipfiim filum circa cardinem , ihoue-‘X
batur , virgul* quoque A B , 6 C, cum adiun£lo canaliculo per longi-
tudinem virgulaiD E, mouercntur, accedendo verfus partem E, cura
&
ab eadem receden-
pars fuperiot fili G, vcrfiis cardinem trahebatur;
do cum pars inferior p,verfiis eumdem cardinem deducebatur; vbi
etiam non eft omittendum quod monuimus ad Tab. prxcedentem
}6.cumdiximusfulcrisD&E,fifluras inelTe,per quas debet circurff->
ductum filum tranfirevtmotum magis regularem obtineat ;iplas au.«
temfilTuras propter nimiam tenuitatem in hoc diagrammateLXXIV.
aduerterenonlicet.
Infigebam denique in aliquo fubicdti afferls loco, vbi mihi com-
modum videbatur V. g. adpunftumP , fulcrum laminarum in quibus
Bb iij
 ,9« S CEN OGRA 1> HVM
punclum oculare conllituiiur, &
videtur iri lamella perterebrata R,'
ex quo dedudhifupertabulani perpendicularis R.O,ipfius oculi alti-
tudinem fuper planum figniiicat.
Et ex hac quidem conftrutlione &: dilpofitione latis intelligcnt
qui in fcenographiavelminimumfunt verTati, totum fpatium quod
decurrit cre£ta perpendiculariter virga B C, cum fuo filo i m dum fer-
,

tur per longitudinem virgz DE, nihil efle aliud quamledUonem py-
!ramidisopticsE,cuiusapex(ltinoculari pundloR, bafis in obicdlis &
ftrltra iplam fedlionem conftitutis: vnde &: totum illud fpatium, pla-

/lumlcen^ naturalis poteft dici , iplaque virgula B C Cathetophoius

plani Icenre , quod lineas vitrci-bafi perpenmcularcs, in filo ^ m, defe-
,^^it: (IcufvirguIaD E,BafophorusplanifcenE poteft appellari ,fiqui-
dem cftin Icdlioncvelut vitrei-bafis quam adhuc fubiedla ipfi virgu-
,
'
1a;in plano linea parallela magis przcise reprzfentat.
^
Similiter & per relationem totum fpatium quod percurret virgula
3A,dummouebitur fimulcum BC,cui coniungitur, poterit appcl-
lariplanum delineatorinm Cue fedionis attificialis , in quaappatcntu.
.obieiftaveniunt reprscfentanda,ficque iplaB A erit regula perpendi-
xulariumad baftm in plano delineationis , vnde virgula F G , feu po- &
tiuslubiedbiilli in plano parallela linea bafim tabuix reprxlcntabit
&Bafbphorus plani delineationis poterit nuncupari: & ficut filum
perpendiculariter decidens in planum& parallele dcduiftum virgula:
C B .reprsefentat quaflibet perpendiculares in plano fcenidt-i & idem
'filum ftib viigula DEs circumdudhim & protraiftum vir-

ffuli B A quafcunque perpendiculares inlubieifto tabalx plano.cum

,

indiceM.delineat.
j,
Qmaverbpumfto ocularcinlaminisRP,conftituttur,ideo & to-
tum ex iis copofitum R P, Scenofeopophof um poterit appellari ficut :

&pondusL,filoappenlumdiceturSaComafiliperpendicularisadba-
plani (cenx; index vero M, quia pondusL, quodammodo fufti-
net, &motum illius lequitur, cius antilacomaappellabitur.
Habes itaque noftruminftrumentumdefcriptum perpartes fingil-
latimin Tab. habes etiam rite compofitum, ad vfum comparatum
&(cenographiceproie6lum in Tabulis 37. &j8. qux multiplicem ip-
fius vfum demonftrant, quem tibi in (equentibus propofitionibus
explico paucis multa compleiftens nihil enimin Icenographiaeffc ar-
:

bitror, quod hoc inftruftus organo debite , vt diximus, compofito

abunde pra;ftare non poftit ;
fed ex appofitis diagrammatis id amplius
agnofcc, 6c quam in praxi tenendam efle viam arbitratus fum ,
fi tibi

dfiam probatur, ampledlere.

Google
Digilized by Googk
1

1
I
i
I

riiiiJUHu

Digitized by Goog[e
 CATOLICVM.
SCENOGRAPHI catholici VSVS et CAVTIO-
nesineoadhibend^.
PROPOSITIO PRIMA.
lntubuUjnfofu,tx data ocalidiJLmtia &
mfdtm akhudine Caper pUttUml
okefhcumfcan^ae dari apparentiam ope Scenographi
Catholid exhibere.

V h*c propofitio, ex mente noftra nihil

Niuerlaliseft
cludnexusquat per traditas in priori libro
regulaspoirunt ficri,&hicadfimpliciIIimum
& non in-
Perfpediuarpraaica:
terminum redicuntur.

aitituamem luper planum, citteraque huiufinodi

qu*
propolitiones iplisdeterminant-.fedidlatisintelligiturex
iis qu* di-
ximus m
priori libro. & amplius in
ipfis diagrai^matis exprimitur,
vnde &idcmf*piusrecolcre inutile elTe
arbitramur.
Conftruao igitur hoc inftrumcnto & in
vfum comparato , vt vides
'u'
^ * V. illius ope delineandum in tabula mihi
\
opticimnmd,ircaioncrep„i„,, r.d
liiKfcS.;,"
arnhcialiter&organiccmpropoutum planum tratucribenaa
Quod
vt facerem , in plano D F G E, tabulat lignei QF^X
S horizqntalit^x
panfa: . ouodfuppono iquale plano per virgam
B C , feu potius per li
neam ,hm, delcnpto, dum ipfa BC ereda mouetur per
longitudi
nemvirguliDE-.inhocigitur plano chartam mundam ceti
autalij
glutine allinebam, non tamen per tommaut
nimis tenaciter fcd in
angulis tantum &marginalibus partibus vbi opus
erat, ita vt non re
maneret lacunofa au t rugofa, fcd elTet plene plane'
lo miuus facile &commode poflet abfoluta
&
diftenu . nihh &
operatione refigi propo-
litum demde cubum tat, &
in ipfo fubieiSli alTeris
plano, vbi vides
;

conlhtutum, perdioptramfeu
foramcnR.oculopondapphcito con-
ficiebam, &alteramanu verfus cardinem immobilem
X,»otenfa
virgas A B,BC.jta mouebamper longitudinemlineiDE, vt P" «^liculiTncinos
mane-
ret B A , Icmper horizonti iquidiftans, B C vero
eidem erefta illas •

•gitur per didam lineam DE, traducebam

donec obiedi pundum
quodmihipnmomquirendum propofueram.v.g.pundumToculo
Rpvidcreturinlincapcr filum perpendiculare
defcriptajex quo
etiam m
plano delineationis DF GE, facili
negotio de/ucebai^li-
P“’'‘^‘/’> apparentia fcenogra-
phica deberet exprimi dudo nimirum
, filo Br/f parallelo virluk
B A ;
ad quod etiam proderat
, vt aduertj fuperius prorainlntu
,

Digitized by Google
 ,

loo SCENOGRAPHVM ‘

quzdam in extremo virgula: A , fic dirpofica, vt applicatum ei filum

indicis M ,ipfi virguli B A , per totum xquidillet.
Inuenta iam in delineationis plano Unca BM, mediante filo iN,
quod eidemhomologam in plano fcenx icprxlcntat.requiriturin ip-
(a BM, locus proprius apparenti* obicdH leu pundi /]quod vt obti-
neam , apprehenium altera manu indicem M
fubied* cnart* fic ap-,

plico, vt parallelum (emper maneat filum BM,& tamen ipfc index

verius B& A, fic moueatur.vt pondere L.furfum alcendente, vel in-
ferius defeendente, globulus N, radium opticum a pundo R, inf,
profufiim occupet & impediat ; vnde liquido conftat pundum N,
cireinfcenalocumvbivideturobicdumpropofitum, ideoque etiam
in plano delineatorio pundum M
quod ab indice fignatur elTeipfi
,

homologum, &in eo debere quxfitam in tabula didi pundi Iceno-

graphiam adumbrari.
Quod autem pundum N, inledionc fiuelcenafitiocus apparenti*
pundiy, refpedu oculi in R , conftituti , indubitatum manet ex illo
axiomate quod fufe explicuimus libro primo. Ibi ell rei vilx locus in
aliquoplano,vbiradiusopticusperrem dudus iplum planum attin-
git i finge enim tibi planum deferiptum per motum fili i w, vt diximus,
in hoc certe plano erit linea i m .quam radius R ,fper rem dudus, at-
. —
-- tingit in pundo N ergo pundum
;
N ell locus pundi f, in plano
Icenx.
Sed er hiiinc nr/-.mematis conftrudione (atis etiam agnolcitur pun-
dumM ,ab indice defignatum in plano delineationis, elTeipfi N ,
ho^
mologum,& pundi/"quodcftinobiedopropofito,requifitam in ta-
bula apparentiam fcenographicam exhibere : fimul enim in fpatiis
xqualibus &
eodem motu traducuntur virgulx fimul connexx A B,
B C, qux filum portantperpendiculariumdirediuum ; in B Cquidcm
perpendicularium plani Icenx, cuius eft bafis DE;inB A,verb per-
pendicularium in plano delineationis, cuius eft vitrei -bafis FG;
vnde & dum vtraque manet fu* bafi perpendicularis quam occu- ;

pat plani aerii fiue ledionis partem filum l> m eamdem fiue fimilem &
homologam, infubicdo delineationis plano defignat fimul BM,&
pundum in ea notat index M, quod in prxdido fcenxplano globulus
N , occupat. Cxtera cubi tus punda fimiliter inuenientur, & in ta-
bula eodem modo proficientur, tradudis nimirum conuenienter vir-
gulis M
A B , B C , motifque indice , & pondere L ; quod ex iplb dia-
grammate latis conftat, ideoque ampliori explicatione non indiget:
latisenimfciturinuentaobie^ punda redis debere coniungi lineis,
vt integra illiusapparentia&perfedaproiedura habeatur ; vnde ifta
in priorilibro fatis explicatanonrepetimus, qux ex le in ingenioli ar*-
tincis mentem incurrunt.

COROL-

Digilized by Google
 CATHOLICVM. tol

*
COROLLARIVM.
X diikis in declaratione huius iconiCni L X XI V fufficienter in->
E tclliginirjobicdticuiulcunquc propofiti, fiucin plano horizon-
hue etiam hiblimis aut eminentis quxfttam in fc£iione apparen-
tali,

tiam fimiliter inueniri , & ui tabulx planum eadem ratione poITe tran-
fcribi;vnde&:aliaCngillatim proiequi (uperuacaneum elfe arbitror,
& plura huius praxis in medium exempla proferre non inuitus Tuperlc-
deoieflentenimmultaex traditis in priori libro hic repeteivda, qux
alias facile poterit (ludiofus le£for per fe coniicere& amphora adin-
uenire.
Aduertendum nihilominus eft quoad organi conftrudionem &
vliim, virgulas ex chalybe ,
aurichalco vel aha materia dura folida&
confici, vtmelius poliantur & dum fimul iunguntur,vcl virga canOr
liculo committitur, vel ipfe alueolus aliis virgulis inferitutiomnia faci-
lem.lubricum&xquabilemnne luxatione aut vlla vacillatione motu
nancifeantur, quod certe maxime curare debet fedulus artifex qui
,

iulfam volet prxeifamque huius organi beneficio operationem per-

ficere.
PofTent adhuc alia quamplura circa clufdem fccnographi conftru-
£honem&vfiimobferuari,fedquie ingeniolo ledorifacile in oculos
tum mentis tum corporis incurrant, 6c diligentis Mtificis manum
haud effugiant ; quapropter ea libenter omittimus , ne cSctcris" an-
fam prxriperc velle videamur plura fponte eruendi , cum traditx
a nobis praxi nonnihil pofiint facilitatis addere , & noua etiam aliqua
circa propofitum negotium marte proprio adinuenirc. Interim ne Ic-
diorem diutius moremur, tranfimus ad alteram propofliioncm qux
efidevfuScenographi Catholici in obliquis proiciiionibus,fiue de-
formatis imaginibus, de quibus in fecundo huius partis libro fatis dif-
fuse traiifauimus.

PROPOSITIO ALTERA.
Ifhaginem aimmlibet ex iLtto frototyfo, in expofum fuperficiem di redam Jiut

oHiquam, regularem feu irregularem, henejiao Scenograghi

Catholici oftice tratilcrihere.

RxlIat hxc propofitio vnica & fimphcifltma operatione quid-

P
iflas
quid per diueruu methodos in fecundo Ubro circa proie£Iiones
obliquas & deformes faciendum docuimus quarauii hoc ip-
fum organum ad tales vlhs nunquam fortaffe a primo fuoinuentorc
fuerit deftinatummihi tamen illius conftnnflioncm & compofitio-
i

nem attentius confideranti

,
ad perficiendas delineationes huiufmodi
apprime conuenirevifum ett;quodvt lumpto etiam experimento, fi

Digitized by Googie
 jitauimus accipe

} fere dirpofitum,
%pcEF,BC,cuin
umadiun(5lo pon-
Tiliteffd.cum ap-
fili ifcd,c(>hxrcv.
fieftis vetut ^ pro-
Ho fiuc mithema-
ftrabit, proiedho-

nulachn proiedfio-
imul (uperficiebus,
ulachrum in plano
», cuius optica pro-
od oblique confpi-
intcndit in planum
n pyramidis optiese
itcrimagine,perfi-
icantur virg*
uredat intra limites
; applicetur deinde
intendis; certe in il-
; lacomatu fili per-
:tur, prout fuperio-
cigeris;icd & debi-
itnologum ei quem
rreftnifi vt cx pun-
rlobuli locumdedu-
»oe regularis Ht (iue

Digilized by Google
 CATHOLICVM.
irregularis, locum determinabis defignand® imaginis parti obtuar
W
xium,&dum perfingulasdatz imaginis partes (imiliter feceris,
bebis integram &pcrfedamobie(Sli dati proiedionem in planp obUr
quo, qua:vtapundl:oZ,perfilumvi{ualis radii vicarium eif arte ddl-
neata eil, Itc ab iifdcm radiis viiualibus ex eodem puii^ vetuilf c pror
portionata&riccadumbrau comprehendetur, &per omuia cpnf^-r
mis & optice fimilis prototypoL M N O ,ex quo 4 efumpi 4 eft.
Simili prorfus ratione procedenduminaiioexemploquud tibi prpf
poniturinGHIK, vbi idem fimulachrum difienditur it) fubifjSlo
plano vt per indicem <t , (ingulz illius partes fucce(liu4 deuot^ptur , ^
pcrglobulum/.riteconftitutUti', beneficio fili ZK
«/f in varias fiir
perficies etiaminclinataslblidi^^^ii^, illarum pi^iura profundaturi
fed ifiaexipfofchemate intelliguntur, in quo inthi vide<v przcipua
quz ad praxim attinent latis exprimere vnde & vberiori declaratioa^
;

opusdienonarburorjnamquzlpeftant ad demonftratipnem com ,

uenienter polTunt repeti ex iis quz diximus ad primam proppfitionf m

quam u relegas, ad huius
libri fecundi, organi c^gmupneiB vfum
non minimum lucis accipies.

COROLLARIVM.

Q
mentem
Vamuismulta alia circa buius inftry menti confl)r«£tioncm
vfum,qua: hic przter«ictiiaufc^ ^pofliot ni ftudiofi lei3x»is
incurrere, vt monebamus
lenti traftarioni finem imponimus , jn
5

tyronum graaam paucula qtiao'

^
&

dam efle aduertcndaccnlcnjus. tt primo quidem in vtraque propo,

Crionc planum delineationis, vbi in printa. cbarcvn mundam cc^r
camus in fecundavero prototy pum ex quo proiefitio iaftitufliida eH,
i

non neceflario afllgnari inter ipias virgulas D E, F G diagrammatis

LXX1V,&EF,BC, diagrammatis L X X V fedrea^ pofle aflumi
:

ctiamcitra virgulas F G , & b C, prout res exiget &artificis luauis oom-

modumrcquiretvadhoccnim.li modo latis longa fuerit tubiedla car
bula,fufficiet filum perpendiculare, indici alligatum longius effice-
re ,& cf teris in eodem ftatu permanentibus , fimilis prortus ex eadem
operadonc efferus conlcquetur ; vnde &
magna huius organi praf
commoditas agnolcitur, quod quzeunque per oppofitum
czteris
planum acrium {tue mathematicum a filo perpendiculari delcriptuin
potell vifus c determinato pun6io comprehendere, ea omnia, quje- i

cunque tandem illa fint fine in iK^xontali plano iacenria , fiuc inaiir#
fublinria& cniinentia,infubiedlcimartificismanui&ocu!Us planum,
adamuflimfacillimaoperaaoac tranferibat ; &fimil«erdari pcotpw-
pi &: in fubictSiofibiplano debite collocati, piituxain in expofitas Wr
perficies direi^as &obliqua$, ere cfas & inclinatas cxajffigoatnenoue-
nienter oculari pua6io proficiat.
Secundo notanduiacfiquoiddiximus,cumdc organi /absii-
Cc ij

Digitized by Googli
 &
/

104 SCENOGRAPHVM
ca&conftru£lionc ageremus virgulas nempe duas mobiles fimul ira
cneconiundbas &fibiinuicem in altero extremo commilTas vt poflint
adlibitumartificisquemlibet angulum (Imul efficere vnde & varii
;

ciufdem imaginis figura; poflent delineari, & ex diredtis obliqui, ex’

vcnufte proportionatis deformes & improportionati concinnari,
edam iftzaa primigeniam & perfediamformam reuocari-,quod patet
edam pofle fieri per huius problematis conftrudfionem; (ed hzc ad
praxim parum vtilia curiofo ledlori fpeculanda relinquimus.
,

Aduertendum etiam eft vnionem fiue globulum quem mobilem

cfTe diximus, propterea quod in plano fcenz diuerfa obiedtorum ap-
parendum loca defignat,non debere moueri in filo perpendiculari,
quandoquidem, vt latis apparet ex iis quz diximus, cum ipfo moue-
turidebetnempcinczptafemeloperatione quamcunque in filo fta-
donem obtinuit hanc non deferere , fi ex Icenographii przfcripto, re-
gularem velis proieddoneminltitucre 5 mobilis tamen ablblute etiam
in filo conftituitur,vt polTit ad libitum artificis & pro rei exigentia,
fecundum diucrlam chartz vel prototypi in plano dclincatorio col-
locadone,dum iplaoperatio incipitur,in filo ftatui &confirmari; vnde
& foramen cui filum ipfum immittitur eius debet cfTe capacitatis,qui
vnionem moueri quiaem permittat ,
fed fponte defluerenon patiatur.
Neque vero Icdlorem monendum efle arbitror, oculi llationein
deligere ex quaobiedhim commmode& aliquo modo diftinfte polfit
intemolcerejalioquinrei non bene vife locum vix poterit index in
fiibie^ta tabukdccermmare. Ita luperuacaneum exifiimo animaduer-
cerelemelalTumptaminprincipiodelineationis ad artificis placitum
& intra proportionatosdiftantiarum ab obiedio & inftrumento termi-
nosnequaquamdcbcremutari,lcdadabfolutamvfque & perfcdani
delineationem confianter teneri-,non funt inquam nzc ad nollrum
propoficumaduertenda, quz ledor ingeniolus ex appofitis tabulis,
iplaque adeo inlfrumenti fabrica & conllitutionc , & ex traditis etiam
regulis & przceptis fatis coniicict i cum alias cx ipfis etiam Scenogra-
phiz principiis quz in duobus libris antecedentibus explicata lunr,
amplius intelligantur: ifta igitur & fimilia prudens & libens omitto
quzlhidiofisfacilceruntobuia^aliaetiamquamplurima in huius or-
gani vfii commoda , vtilia , & fingularia tradere fingillatim prztermit-
to,vtduabusfolispropofitionibusoccafionem dederim fcdulo artifi-
ci vt plura fponte, eruat, nouaque fipoflit adinueniat,cum cx didtis

propofirionibus,czterifque a nobis tradiris & explicatis velut e fz-

cundiflima origine multa poflint Ij^riri &
fcitu digniflima in praxi &
maxime vtilia&iucunda:quodvtita fit, fufiiciat verum efle quod di-
ximus, nihil efleinfcenographia ordinaria, quz propofitaobiedfa in
tabulis venufle reprzfentare docet; nihil in proiedionibus obliqui
afpedlus quz datas imagines vt plurimum deformant, quod mediante
hoc inftrumento fiue Scenographo Catholico non poflis facile confc-
qui: tuinterim candide Ic^lornoftris vtcre Sc fruere.

Digilized by Google
 i

APPENDI
DE LVMINE
ET V M B R I S.

Mperjectvs videbatur &: exparte mutilus nofterhic

de Per(peftiuatradtatus,nifi,quodinftituti noftri ratio
poftulat,dcluminc&vmbrarumScenographicis proie-
£lurisetiam ageremus. Et certe multi qui de Sccnogra-
phia feriprerunt authores, de lumine & vmbris tra61a.‘
tionem haud omiferc ;
fed trka via fere omnes incefferunt.iamque
luminis & vmbrarum proieftiones Sccnographicc delineandi metho-
dum tradidere, quse a pidlur* infticutom^gis aliena mihi videtur;cum .

tamen in nobiliuimz artis obfequiumipla Sceho^t apWa , tumilUfijuc

&vmbrarumdeicriptionesinuentz fmti imb & ipla pidlurzperfeftio,
indebitaluminis&vmbrariimcxptcirionetota confiftat. Quod vero
& inftituto non fatis
ipfiauthorespraximineantpidlorizartislegibns
congruam exinde patet quod vmbras Corporum velut ab vno pun(5lo
,

luminofb profufas & in progrclTu ampliatas affingant, quamuis vt plu -

rimum&iferc femperquiooicdla in tabulis exhibenda fufcipiunt,in
luminis exprclfione,&vmbrarumdefcriptionc, vel apertocali lumu
ni vel magni alicuiaperturi aut feneftri obedite debeant. Quocir^
,

ca operi pretium cft in pidhiri vfum vmbranlrn proicdlioncs inftl-

tuere & quorsum & quouique in fubiedo plano a datis corporibus vel
Iblis, vel feneftri lumini obiedtis carum progrefTus protendantur de-
terminare. Primittemus tamen imprimis nOnnulla de profiifis a
pundo luminofo velut a candela aut raculi vmbris; tum quia & data
occafione praxisillaneceflariaciTc potcftitumetiamquodfaciliorcm
& pleniorem fequentium intelligentiam efficiet :vnde & pergemus
agere deiisquiafolislumine proiiciuntur, methodumque trademus
vuiucrfalemquapoflisobieili cuiufcunque.caufatamalblc vmbram
in plano defcribcrcj& denique quomodo ex dato feneftri autapertu-
n lumine idem queas efficere docebimus breuiter autem hic omnia
^

propter temporis anguftias quibus coanftamur, & negotiorum mo-

menta quibus premimur; ita vc dum ex Superiorum mandato ad ob-
Cc iij

Digitized by Googit
1C6 APPENDIX
eundam ordinis noftri in Gallia vifitationem Generalem in officium
Collega: vocamur & velut e Mufarumflnu abripimur, vix h:ec Icribere
nedum componere nobis liceat. Prius tamen quam vlterius progredi-
mur pauculas definitiones & fiippofidones in gratiam tyronum,hic
apponimus.

DEFINITIONES ET S VPPOSITIONES.
Cholaftica mihi videtur Sc ad noftrum propofitum fere inntilu

S
illis
lucis, luminifquedifferentia,quamaffignantPhilof^hi,dumde
difputant; quitanyn de eorum natura, caufis & efimibus, de
quibusinterdo^osnondumlatisconftat, plura nofle defidcrat,eum
libenteradipccialesdciftisdiuerforumauthorum tradatus amanda-
mus, qualiseft Ifinaelis Bullialdi Aftrohomi excellentiffimi, de natu-
ra lucis, nec nonaliorum. Nos interim qui de fola luminis & vmbra-
rum proiedionc dicere inftituimus qua: ad cius eflentiam & proprie-
tates attinent Philolbphistradandarelinquimus,& ne nimis £crupu-
loscvcrfari videamur in hoc tradatu,quem ad praxim przcipue dirigi-
mus, lucis & luminis vocabulis indilcrete vtimur, & idem vtraque
voce intelligi volumus ;etfi alias ex Ipecialibus definitionibus, quas
fubiicimus , quid inter vtramque diferiminu uucrcedat,latis intelli*

Corpus diaphanumefl: per quod lumini cranfitus patet, fcu quod

vifuieftperuium ad alia viubiliaconfpicienda, qualia furit aer j aqua,
vitrum , cryllallus , &c-
Adiopton fiucopacum eft per quod lumini trmfitus non patet, Icu
quod eft vifui imperuium , qualia, lunt vt plurimum corpora inferiora,
terra, faxa,lignum,mctella,&c. •
r'

Luxpotert dici quahtas iulgcnti corpori congeniu : lumen vero

afpedabilis qualitas a luce prognata ac per diaphanum medium lon-
ge lateque diffufa,ita vc concipiatur lux efle in lucido,
,
lumen in &
illuminato.
Lux prima dicitur qu* efficit fecundam, ficut lux folis intrans per
feneftram& illuminans conclauc, in loco cui incidit, diciturprimaj
j)cr rcpercullioncm illuminat, dicitur fe-
in angulis vero quos vclut
cunda: vcl lumen primum dicitur quod immediate a corpore lucido
proficifciturilumcnfecundum quod a primo, temum quodafecun-
do , &c.
Luminofum corpus dicitur quod fui luminis eft diffufiuum.
Lumen integrum feuperfeiftumdiciturqviod ab omnibus lumino-
Ii panibusprocedit:imper£edum vero quod ab aliqua cantum ilhus
parte prouenit.
Radiusluminofuseftrc(ftaluminisprofluentia,vtittTab. 59. fche-
mateLX XVI. linea reda AE,eft radius luminofusalucidoA,pro-
ueniens i redis enim lineis lumen cuibratuTiVndc «c is locus vmbro-

Digiiized by Googie
 ,

DE LVMiHfi ET V‘M B RI S. .
107
fiisrelinquiturad quem reCtx luminis produdfioncsnon pertingunt»
talcreprarfentaturinfchematcLXXVin. totum fpatium LMGN,
ad quod nullus redus radius Uucido A, poteft pertingere.
Pyramis illuminationis ellfiguracuibraci luminis, quod apundto
corporis luminofi ad fu pcfficiem corpons illuftratidiffunditar, qualis
eftlchemare L X XI X pyramis A DE C qu* fubicAum etiam
,
pla-
num attingit ini K, .
' : I

Vmbra eft imminutio lucis ihterpofito opaco tenebr* vero .inte- 1

gra priuatio ; vel vmbra ell lumen imminutum , maioris quod circiitri-
itat luminis comparanone.
Vmbraplenafcuperfedlailladicituradquamnullus radius cofpc»
'
'
ris luminofi pertingit.
Vmbradiminutafcuimperfctaacftin quam aliqui dumtam radii
a corpore luminofb procidunt; quod ex diagrammate Tab. 41. am-
• ^ -
plius innotefeet.
Vmbra proiicitur in partem luci oppofitam , quod patet 'in febema
teLXXVI.Tab}9,vbi vmbra D E , bacub C D,proiicitu r ad partem
dextram DE, cum ipium luminofiim A , ftet ad partem finillram
eiu fdem baculi C D.
Vmbra terminatur lucis radiis, quod fatis agnofcitnr ex iconilmo
LX XV 1 1 1. in quo radii lummofi A M , A G , A N cum aliis qui ,
pof-
vmbramLMGNF. His pofitis , qu*
fent inter iftos nuci, terminant
ad explicandam proietbionem vmbranun Scenographicam pnmit-
tenda fuere, operi manum admonemus , qu i adprisnir Aicnhma «c
&
cxpcditiflimanouimus.ex Tabulis fequentibus39,40,4i,8c 4x,tibi
iradunus.
PROPOSITIO PRIMA.
Dmo lumine ,
dati Jirmliter haadiftu Wrge Vmiram in pitrie^lo pUtUt inuenire.

N hac propofitione & fequentibus , vmbrarum pndiedtio&e

vbi de

I traftabitur, ftatuendum eft primo, lumen expofitum debere H

fiibiedo plano, corporis fibiobicAi diftantii longius abclTc,ne fub-
iedhim planum propter vm^ram ipbus corporis alioqui infinitam , lu-
minisilfullratione prdrfeciUtat;2llsdriprifcndifpofitton IconHl
musLXXVl- vbi lumen fra mmifhim lUtfafhofum A.longids abeft
quam C,quodeft extremum OTti baculiCD.ab ipfalineaBE.qUat
fubieihim planum reprifentat. Deinde & fupponi debet, planum
quodcorporifubiicitur, cius effe extenfionis quat terminatam 1 radiis
luminofisvmbramexcipiat. •

Notandum prattereanos in prioribus hifce propofltiorttbus adTa-

bulas 39,& 40, agere de vmbris qui a lucernae tiuecandcl* lumine
determinantur ; vnde&ipfumluminofum, quod etiam aliquando lu-

minis vocabulo fignificaDimus.confidcrabitur vt pundhim i quo il-

luminationis pyramis verticem accipiens, in obieims corporibtix ba^

Digitized by Google
 DE LVMINE ET VMBRIS. 109
autcmCP.vmbramlatS-isfuper pundumC, cxiltenns perpenJicu-
laritcr alritudincCL.cxindcpatctqubdfiintclligaturconucrtitrian-
gu luni G E 1’ fuper immotam lineam E P donec E G C L fiant fubie-
, , ,

do plano credat, tunc & lumen & parallelepipedi latus erunt fuis locis
collocata, manebitque eadem proicdio vmbrar terminata: in P,per
radium G L P , qua: bene inuenta clTe demonftrabitur, vtin pra:ceden-
ti propofitionc. Pro latere vero fuper pundum A, perpendiculariter

conftituto eadem jsenitus & praxis Sc demonftratio cft.

lifbcntaautemfingulapundaN O P,laterum vmbras terminantia
redis iungentur lineis, ita vt vmbra ex parallelepipedo in fubicdum
planum profiila tota circumferibatur terminis A N O P C,qui qui,
dem poterit vna cum iplb parallelepipedo ad profpctEum diminui Sc
ex Sccnographii legibus quas priori libro fatis explicuimus , in tabu-
,

la repratlcntari.
Verum, fortafle nimis longum & quafi fupcruacaneum videbitur,
ficqn*fitasvmbrarumproiedionesex ipfa ienographia & credisdi-
neis adinuenirc, ciim polTint alias ad ipfa folida (eu corpora optice
adumbrata rite definiri & vnica operatione fcenographicc circum-
feribi quod vt facile
,
&
conuenienter alTcquaris ; mcthodumaccipe ex
(equentibus propofitionibus& fubiedis iconifmis.

PROPOSITIO TERTIA.
Ex dpgMtolumine ,d4tiparaUe!(piftM fcenogriiphice dtJfntiirvmbrdm in ptbjl-
(lo plano aiinutmre (ypeno^aphice dctcrmtnart.

On male in vmbrarum proiedionibus, Iblet aquibulHam lu-

‘
minofum corpus inftar ociili confiderari,& quod ab eo profun-
diturlumen , velut opticus radius iftimari ita vt corpus opacum vices
\

teneat obiedi quod pcrfpicitur, incoque pars illuminata dillinguatur

abobfcurafeuvmbrofajtanquameaquxvidecurab illaquz fub afpe-
dum non cadit: lumen enim cum incurrit in opacum, tranfitu pro-
hibetur &vmbrama tergo facit ceu quamdam intuitus priuationenf
qua; ad planum vfque diflufalocum quemdam obfcurum circumfeti-
bit& abappofito circumcirca fiilgorc difeemit. Hoc aduerte in (che-
,

mate LXX VI vbi lumen A eft velut oculus, parallelepipedum

1 1.

C H D F conlpiciens & velut opticos radios A H M A C G A N,

, , ,
1

emittens qui; tres fuperficies CHDl,HLED,FlDE, illuminatas

ab obfcuris CHLO,CIFO,LOFE,diftingunt,3cadplanunivfque
produdi locum vmbrofum L M N
G F , qui diffufo circumcircafiilgo-
re cingitur, definiunt. Verum quomodo illa pradice determinentur
opera: pretium ell explicare.
Datum igitur fit lumen A , & pundumB , vbi ab eo perpendicularis
in fubicdum planum demittitur datum quoque fit parallelepipedum
:

CD F L fcenographicc delineatum, cuius vmbram in fubiedo planq

Dd
 i'io APPENDIX >

ex lumine A, profufanifimul &fcenograplii(^ diminutam vis obtine-

re. Ducantur primum a punclo B, linex refta: indefiniti BM,B G,
BN,perpundiaELO F, quibus nimirum perpendiculariter incum-
bunt latera expofiti parallelcpipcdiideinde a puntlo A, redi quo-
que ducantur linei , per pundafublimiaeorumdcm laterum D H C I,
& vbi linea BFfecabitur ab AI ,lcilicetinN, habebis pundumvmbr^
determinatum fimiliter vbi BO , lecabiturab AC, nimirum in G, ha-
;

bebis aliud &ita deciteris qui fuij conuenienter iunda lineis , vm-
,
,

bram in plano vndequaqiie definient, etiam Icenographice jft-oic-

dam in L M G N F, quod facile oftenditur. Sunt redi nempcanguli

J FO ,
I fE quia funt redaiigula parallclogramma CI F O D 1 F E;
i ,

eritergoIFjlubiedoplanoeredaperquartamvndccimi Euclid. led

A Belt eidem fiibicdo plano perpendicularis-, ergo funt paralleli per
6 vndecimLElem. fi igitur iungas AB, IF, erunt AL,BF, in eodem
.

plano in quo funt A B, 1 F; at vero quoniam maior ell AB, quam l F,

produdi AI,B F,conucnient ad partes minorisi F,vtinN, critque
F N vmbra lateris 1 F, quod eri t tanquam gnomon qui demonftratio
valet & in citeris ,
potelfque etiam proportionaliter adhiberi fequen-
tibus propofitionibus, in quibus propterea contenti erimus varia pa-
radigmataquiad praximdiuerfimode conducant, exhibere.

PROPOSITIO QVARTA.
Ex dato lummt ,fropojiti Tetraedrifuper Vno juorum angulorum foltdorum fer-
pcnditularuer conjiituti profufam in pdneSlo plano Vmirram
Jcenographicam dtfimre.

(chemateLXXI XTab. CD
E Sto in
EL, Icenographice delineatum
39 cxpofitumTetracdrum
.

&edudum ab icnographia di-

minuta F H G,ita vt ab angulis illius folidis fublimibus C D E, perperu
dicularcs fintfubiedo plano C F, D H, E G datum quoque fit lumen
j

A , ex quo perpendicularis cadit in pundum B. fi proiedionem fceno-

• graphicam vmbri Tetraedri visexhibere.duc a pundo B, lineas re-
das indefinitas per finguIapundaFGH, vbi ab angulis in lubicdum
planum perpendiculares cadunt, & fimiliter a pundo luminofo A,
cduc radios per punda C D E tres nimirum angulos Iblidos fublimes
,

pyramidis, donc-cinfubicdura planum impingentes, fibi correfpon-

dentes lineas fecem , nempe A E fecet B G , in K j & A D fecet B H , in
I , &c. ficque in fua intcrledione punda notabunt, per qui dudi

conueniemer linei, vmhram quifitam fuis vndique terminis clau-

dent, vt apparet in fchcinate,quoderat faciendum & fufficienter de-
irtonftratur ex fuperioribus.

Digilized by Googie
 DE LVMINE ET VMBRIS. lU

PROPOSITIO Q^VINTA.-

jid cmjhrunm lumen, dtui cylindri olrlujui Imbrum Scenegrafhkam in fuh-

leflo flanoinuenire,

N eadem Tab: 39. exhibet tibi diagramma LXXX, cylindrum

I obliquum datum C D E F & lumen A conftitutum in fua perpendi-
,

culari AB ;
vt igitur in fubiedio plano vmbram illius Scenograpnicam
obtineas, fac vtafupcriori circuloD GEH, per duas diametros Ic ad
redos interfecantes quatuor partes diftributo perpendiculares in
,
in
planu demittatur DM,GL, EN, HI,itavt per curuaslineasaptcconexis
pun£tisLMIN;circulusfcenographiccdelineatus appareat inLMIN;
quo facio operare circa pcrpedicularesDMjGL, EN, Hl,perdedu£fas
in plano Irneas BL, BN, BI,& profitfosradios AG,AE,AH,vtin-
ucnias punita P QQ
N, quibus inuentis a punitis ,duc lineas P& 0
cylindriobliquibafimcontingentcs,&ifta: cum dudtz circumferen-
tis parte P Q^O petitam cylindri vmbram in fubieito plano circum^
,

fcribent ;
quod erat faciendum-

PROPOSITIO SEXTA.
£x d<tn lumine, pyramidi I in aere pendentis vmbram im tu ptvfrjkm
p
tn ii nfiv
f
Scenoprapiiice proiicere.

H Abes in diagrammate LXXXI.Tab.39, figurariipy ramidis in

aere pendentis Scenographicam ; fed &vmbram illius in fubie-
ibo plano profiifam requiris. Primo igitur , quia tota pyramis in lubli-
mi pofita, nulla fui parte lubieitum planum attingit, ab omnibus illius
angulis folidis in dictum planum demitte perpendiculares I, H, C D
^G ,
&in plano per puniSta I , H,G , quibus 'infiitunt , duc lineas indefi-
nitasapun(StoB,fcilicctBI,BH, BG-,& perfublimes angulos C,D,
F,du£lzlinczAC, AD, AF, indefinitas prius in plano lineas refpe-
diue fecabunt ad pun£fa K ,L, M
tjuz deinde rcv^tis connedtens li-
;

neis quzfitam pyramidis vmbram rite deferiptam habebis in tiiangu,-

lo KLM: vmbram vero anguli E, prxtcrmittimus,quiacadit in ob-
(curum , nec fpecialem extra fpatii vmbrofi KLM,
terminos , fibi lo.
cum vendicat.

Dd ij

Digilized by Google
 , .

Kb:ijms flanu (tue jujicrpaciiiu

wice deprihere.

i^ius produiilse fblidorum vm-

irrant,&partimin planis hori-

^delctibi poftulcnt ,
vnde ope-
id ratione fieri debeat, ex Sce-
locergoin Tab. 40. duo para-
;
X 1 1 1. tibi propono & expono.
:um A ,cum fua perpendiculari
lic vnicam (uperficicmCDEF,

, & ecceptam a
i pluribus fimul
bice delineamus. Imprimis au-
am EGH F limplicitcr defini-
,B FH,&radiosA D GjACH,
quia inter iplum IblidumC D
ipfum toliaumt,. u
iim in obicuro fpatio politum
IL.quodablentc Iblido CDE
illullrarctur,&; prxlentisvm-
inem hancin ;
illius iuperficic-
innuimus, ex
ilibus lupra latis
clTcinvnoplano.quod occur-
tclligitur vnde & ciulHem Ib-
i

lit in lingulis fuperficiebus ex-

1 ineas perpendiculares ex pun-
s(voco autem perpendiculares
cndicularibus lateribus ortho-
( 5ta; perpendiculares vlqucai
cola l> dabuntque leiEHoncm
rtriangulum A H B, &fimul ex
lod fatis videtur expreflum in
id alteram partem verius K

lato lumine C U vmbra m lub-

,

inca DN,perpimelumF,vbi
10 pyramidis vertice F; & pro-
;indefinitam prius lineam DN,
inlubiecVo plano profiifa: ter-
pdla E&G,totumfpatiumEN
F ,
fie CB ,
fimul concurrant &c
impingunt in oppofitum pla-
:ur,vltcriorcm luminis & vm-

Digitized by Google
 DE LVMINE ET VMBRIS. nj
brxproflifioncm impedit, quam in fe accipit ; illam autem facillinid
definiescduda in plano H
I KL, parallela linex CD,ex pundo vbi

DN.TecatLK.bafim plani, &apundoM,dudis lineis in «i&i.vbi

linex EN & G N , prxaidambaUm intcrlccant tunc enim erit 4 M b,
, ;

parsvmbrx pyramidis in plano H I KL profula quod quxrebatur.

;

Atquchxcpaucafiifficiantde vmbrisa pundo luminolo p o ludis; ex

quiDusmihivideturfatisinftotclccrc qua ratione quorunilibet dato^
rum corporum vmbrx fint in expolitis planis proiicicndx. Verum
quomodo circumfcriptxradiis folaribus vmbrx ad obieda propofita
definiantur. fubtilioris videtur efle contemplationis & praxis diffici-
& a nullo, quod fciam,authore traditum aut bene explicatum
lioris,

fuit.Quaproptcrdumprxfentcmdevmbristradatum hic lubnede-

re proponerem, praxis alicuius facilis methodus qux Idprxftaret ex
propriis fcientixprincipiis inquirenda milii videbatur; led cogitanti
mihiquaidpotirflmum rationeairequerer,immo& quali penitus af
fecuto ,contigitviderc inter amiciflimi& dodilli mi virimanus, quod
inquirebam methodum fcilicct facilem & acuratam, proiedas c ra-
;

diis folaribus obiedorum corporum vmbras in tabula exprimendi,

quam fibi proprio marteconftruxerat & nonnullis amicis communi-
caueratinlignis Geometra, artis analyticxperitilTimus D.Chauueau,
aliasdidus de Flcurs, a quo poliis alia quam plurimain Mathematicis,
inuenta fubtiliUlma expedare. Ipfius aaitem methodi, quam prx ex-
teris bonam &
facilem exillimaui, participcm-f.. vnlu ideo gue^ i

&annucnteiplbmetauthore,infequentipropolitioncillam tibi pau-

cis explicandam fufeipio.

PROPOSITIO OCTAVA.
Ad conflitutum Jolu lumen, expofitorum corporum Vmbras in fubieihs planis
profufas dejeribere.

Tatuendum cft ptimb Iblis lumen non a centro tantum, fed ab

S omni parte extimx fuperficiei cotporis luminoli emicare & in ob-
ieda corporadclabi rabiis velut parallelis ob immodicam iplius foli»
,

diltaiuiam ab obiedis corporibus non quidem abfolute lumptam,

;

fcdconlideratamrefpediueadbreuiflimura radiorum progreflum,

dum ab obiedis in lubiedum planum protenduntur vnde & hic radii;

qui vmbrasa Iblc profiilas determinant conliderantur Vtparalleli.qui-

bus pofitis.
Tresfuntprxcipuediuerllcafus in illarum vmbrarum proiedione
,
dillingucndirvelenim tabulx llue Icdionis plano radii lolares ince-
dunt paralleIi;velfolipfcvltra tabulam ante intuentis oculos politus
ell; vel denique ante tabulam conilicutus lupponitur; de quibus lin-
gillatim agendum cll.
*
Dd iij

Digitized by Googlt
 Iram definire hoc
expofitum corpus
Q.N M in
)untVa ,

:j^CND, AOB,
lucamur IP, HC,
angulum faciant
(hic nempe, quia
17 ,
pro ipfius com-
5
)&vbifingulira-
cs lineas fecabunt,
I in pundis PCO,
tam corporis N ID,
:
patet ex ipfa con-

itimu 'omiur.

iperanoncm requi
us addidam, CUIUS
V , vbi pro inucnien-
tuitur primo in ipfa
icularis confiftcret,
cum alias velut infi-
ciufinodi puniflum

iciliuz punefum C,
:os interlccans , afiii-
itia; oculi ab ipfa ta-
qua lol cfle
parte in
punctum D,angu-
oad tabulamvcrtica-
F C D, determinatus
lucum tabula plano

Ji proprium feu locus ,

^qucris.vtqualcm fu
izontalem dudfaBE.

Digitized by Googie
 DE LVMINE ET VMBRlS. uf
facangulumFBE,arqualcmaltirudinifolis(up«r planum horiionta-
Ic, in quo rabula podta cft & vbi F £ , perpendicularis horizontali FC,
;

fecabicurUinea BEjfcilicct in E^haoebis punifhim proprium fotis,

liue locum ex ^uo radios profundere intelligitur. Quibus ita difpofitis
pores etiam hic Vc in przcedentibus operari , dudis nimirum a pun£to
F , lineis re£hs indehnitis F^, F^ , F d, per pun£la/^d, bafis corporis
dati in fubiedt o plario polita & a proprio (olis pun A* E , per fubiimia
;

obiedi pundFa4rr,produ£hsradiis liue lineis replis Ea, Er, £r,quz

dudf as prius in plano lineas F d, fecabunt in pumfito >/ , & peti-
tam corporis vmbramfuis terminis claudendam definient, qualis vi-
detur in i/id.
Quod autem diximus luminis radios a fole profulbs debere confi-*

derarivt parallelos, hic etiam obferuatum eireagnofcitur,!! quidem

radii Ei, Ll,Eh, Scc. fimul concurrunt ad pundum (olis, quem in
nollraconftruftionequafi infinitdremotumfuppofuimus iE(tergo/i,
vmbra lateris /a. Scgi vmbralateris^^e;/, cft vmbra pumftir j i, vero
vmbrapuntliaiquaproptereft etiamif, vmbra line* ae,&/Avmbra
lateris e c, Bcc. quz fatis patent ex ipfa conffrudf ionc.

‘Tertius cajiss .

Cum fol dnte tabulam conUitutus ejjeptpponuuf.

Anim differt hic cafiis a przcedenti in (u* conffruAionis metho-

P do, quam declaramus cliiconilntoL X XXVl.inTab. 41. Et pri-
mo aduertendum eftnon polTc in ledionis plano fiue tabula repr*- ,

fentari pundtum proprium Iblis , ne<|ue locum vbiperpendicularis ab

ipfo decidit in fubicdum planum, cum (blipfe ante tabulam extra fpe-
uantis intuitum conff itiitus fupponatur vnde vt quzfita vmbra inue-
;

niatur , & ad hoc fimilis fere przcedenti operatio inftituatur, ponenda

funtaliaduo punffa iffis oppofita: quorum primum, (cilicet oppofi-
tum ei , cui perpendicularis a (ble dedudf a iniiilere concipitur, in linea
horizontali (latuitur hoc modo. Supponatur V. g. (bl ante tabulam
conffitutus adlxuamipfiusintuentis-, inde fequitur lineas per pundfa
fgdm, bafis obieiffi inplano infiniti produci debere fimul concur-
rere ad pundhimoppofitum in horizontali verfus dexteram ipfius in-
tuentis: quapropter in verticali fumitur CD,*qualisdiflanti* oculi
ab ip(a tabula , vc fa£hun efi incafii pnecedenti , & ex pu o<(b>D ad par-
tem dexteram line* CD,qUiafol ad IzuamefTe intclligicur, ponitur
angulus COBxqualis ei, quem (olis radii cumvcrticau tabui* con--
(licuunt, & pundfam B,in quo a linea D B,(ecstur horizontalis A B,
clf pnndum vitra tabulamconilicitcum & oppoficum ei, quod perpeiv
dicularem a foledemiffam inhorizantcfuftehtarec.
Adponendumvero&a^erumpun<ffam,qudd oppoficum effe in-
proprip (olis pundo, concipi debet quodluprafiliismonq^
cclligiair
,
 a<<^rr,dclapfos
ncurrcre ad in-
'cdi inferius iub
'itum crt,quan-
icur,aflumcnda
pundium A,iub
ticudinis fotis fu-
jus ciTe graduum
CD, nimirum in
& vitra tabulam
iduni ell vt in fe^
|;ula bafis obicdfi
> E, per lublimia
as prius in plano
jc lineis circum-
iti cafu, terminos

''

I
1 radiis proiicien-
1 dicamus de illis

rofunduntutiqua
rrus Accoltiiis ad
edic memini ;iam
i tiam Iter facienti
/ n adiumenta; vn-
'ofuturacxiUttiio,
I
/ .venti propofmone,
/ lem impono.

riMA.

fo fUno peno^a^hi-

rqucntiffimumjiii
'bieda in ledlionc
li enim pingendis
autcandela pun-
iunt, fed magis cx
InclauiexpoCtafin-
n praxi adhuc am-
.
proiedlas a corpo-
lui, quod vt pluri-
i extra modumdu
aut luccms pro-
(cntandas fic pro-
Sit

Digitized by Google
 —

Sit in Tab*'|i|
cuius ymbrairt''''^
iicicnda:plan|
CD.proaudi
(cu parictiEFw
roiupponimu
ad profpedlunl
)ariehs credi I-Hl

fcipfius tabui:
fimDH,&:ctij
S, in tabula p|
medio propria I

&ON-'deindd
icdum planurril
folidi propofit^li M
fccundumaltiti
a diminuta (cui
X.pcrpundun
taX(>i&apun<
dens producueJ^
plenam lateris
terminabit dimfTg?
calateratd,c/“,« .
^

icdo plano (ing;;;^-. /

per pundadibl^'
quibus perato
perioribiis radlc^O^j;^^
fpA'»» folidi
tedi vm^
rolifii vmt

tuenturperpun
indefinitas linea;
mate huius Tai'
vmbrarumhuiu;
tct.

N lmisfortt
proiedio
teriamfuggerit,
ma circa praifensif
fimul & aiuerfis »
di vmbrE fint d«
“
luminofii; item
fic in infinitum a-
mendx quome;
i W*
&
.
1
colorum vmf

Digitized by Google
iiB APPENbiX DE LVMINE ET VMbIuS.
longius prodii£lum(en{im knguiclcit, quod& in coloribus propter
conuenicniiam,&invmbris propter appofitionem.locum habere vi-
detur. Sedifta omnia, quantum attinetadpraxim, vix debite polTunt
feripto committi , cum ab vfu & experientia maxime pendeant & alE-,

dua tra£iatione przcipue addifeantur vnde pluribus modo lubens (ii.

:

>er(cdeo; paucula enimanobistraditaarbitrorvtcunque fatisfa£lura

fcdloriHudiofo, qui ex didlis occafionem fumet multa alia (ponte
eruendi: adde quod hxciam inter ip(as equorum vngulas,curtuum&;
vehiculorum rotas, nauigiorum remos & tabulas , longiorifque itine-
ris labores & fere continu* peregrinationis incommoda (criberc co.,

ad(us,(inemiis imponerefeftino, propter aliagrauioris momenti ne-

gotia quibus incumbo. Meainterim omnia quantulacunque (unt ad
maiorem Dei omnipotentis gloriam, &
ftudioforum vtilitatem &
commodum, delbnoi quid aliquid ex hoc opere commodi & volu-
ptatis percipiant, fummo bonorum omnium largitori grates repen-
dant;llquidvcrbminus erudite traditumautalias pro (ubic(fti digni-
tate non tra(ffatum inueniant imbecillitati mex condonent , dum al-
,

teram huius operis partem in Thaumaturgo Catoptrico & Dioptrico,

luo tempore exponendam praeparo & vtinam impofterum vel maius
;

otium vel (altem valetudo nrmior fuppcditet,qub po(hm,(I id a ftu-

diolisdefiderari intelligam, multa iucundiffima&vtilillima circa re-
flexiones &refra(aionespartim mente, partim etiaun ftylo concepta,
pcrflccre& proferre, inquibus&promca tenuitate conabor crudito
melius (ludere palato.

FINIS ]^IMi€ PARTIS THAVMATVRGI OPTICI.

Digilized by CiiOgh
Digitized by Google
Digitized by Co('^Ie
^ X ‘
4* X *i

CAT
AVTHC
INSTITVl
artificiali

E artificiali
Sebafiianus.'
Liurc de P(
peintrc.
La Pratica della Pcrfpe
tia 156J.
LC90115 de Pcrfpc<aiuc
Architecte, a Paris I
Guidi Vbaldi e Marchi
i6oo-
Lcdue Rcgole della Prd
gnola con i Commd
'de* Pridicatori, Mati
i£ii.

La Perfpedtiue auec la
Caus 1 ngenieur du fe
Aquilonius in Opticis I
Perfpedliue contenant
Marolois. a la HayelX
InflruAion cn Ia Sciea
Haye 1615.
La Pratica di Profpctti
tia i6if.
Lo Ingannodegliocch
tilhuomo Fiorentinc
tato in acconcio de
Occhio errante dalla 1

D. Fernando di Dii
nen '
matiche difcipline
p
Abbrc!ge ou racourcy'
efttraitc' du moye,
blableayantladi:
 CCS ou enfoncemcns des objets plus graiidsoumoindres que leurs
fcmblables cn ia primitiue : enlemble rinucntion d’appropricr
deiixou plufieursperfpeiliuesou parties d’iccllcs cn vnemefmc &
&fous vncmefmc dirtance de l’cEil , Ic toucparTayde ducompas dc
Perfpc(Siiuc,&c. parlcficurdc Vaulczarda Paris i6ji.
Methodcvniucrfclle de mettre en Perfpedliucles objets donncz rccl-
lement ou en deuis auec leurs proportions, mciures, efloi» ncincns,
fins cmployer aucun point qui ibit hors du chanip dc 1'ouuiage,
par G. D. L. a Paris 1636.
LaPcrfpcftiuccuricufe,ouMagicartificicllc des efFcdis mcrucillcux
dc rOptique,par lavifion dircdie;de ia Catoptriquc parlarcflc-
xion dcsmiroirs plats.cylindriques flcconiques; dcla Dioptrit^uc
par la refradlion des cryftaux. Danslaquclle,outrcvnabbregc&
methode generale dc la Pcrfpedbiue commune reduite cn pratique
furies cinqcorps reguliers cft encores cnfeignc'e la fagon dc laire &:
conftruirc toutes fortes dc figures difformes qui cftant vcues dc
leurpointparoifientdansvnciuftcproportioniletoutpar des pra-
tiquesfifamilicrcsquelesmoinsvcrfezenlaGeometrie s’cn pour-
rontfcruiraucclefeulcompas&la regie. Parie P. IcaiiFranjois
Niceron Parifien defOrdredes Minimetl Paris 16 j8.
la Pcrfpedhuc pratique neceflaire a tous Peintres, Graucurs, Scul-
pteurs, Architettes, Orfcures, Brodeurs, Tapilfiers & autres (e
leruans du dellcin, par vn Parifien dcla Compagnie dc Icfus, a
Paris 1641.
La Fcrfpedliue fpeculatiue & pratique, ou font dcmonftrcz Icsfon-
demens de cct art,& de tout cequienadleenfcigneiufqu’apre-
enfemblc la manierc vniucrlcllc de la pratiquer non Iculc-
fent;
ment fans plan Geometral & fans ticrs point dedansn’ydchorslc
champdutableau,maiscncorcsparlemoycndc lalignc commu-
nement appcllee horizontale. Dc 1 ’inucntiondu fcufieur Alcaumc
Ingenieurdu Roy. Mifc au iourparEftiennc Mignon profefleures
Mathematiques , a Paris i6 43.
La Profpetciua r ratica di Bernardino Concino in V enctia 16 4 5.

Digitizer* GoogU
 ,

it-

MADO B
N
I BL
'

I luerfimode a variis fol

' rum Icdlura & ftudiur

feu figuris ^qu* in ta
[

I enim qui eas m altcn

brum legenti & paginas reuoluc

num i
funt & alii qui commodm
ipfis propofitionibus fimul comp.
collocant& ipfis propofitionin

commodo & fatisfaiSlioni ,quand

lumus, ipfas figuras leparatim e;

nere curau imus, vt pro modo fiio

adbibert i vilde 115 qui fing
,

nere , fequentem ordinem coropi

>CI

AE
AV R

1 Esliuresdontlalc(aurc&
douce,fi: relient en plufii
'
les figures a part,afinqu(^

on ne laillc pas d'auoir touiours li

tres qui treuuentbon qu’on tpc;
mefme volume aucc le dilcours
enfin croyent qu’il cft meillcur
corps du liure chaque figure a {
tions : d’ou vient ^uc pour conte
toutes Ics figures a part.afin qu'.
fcruirala volontejEtpourceux'
a fa place fuyuant l‘ordre des pro

Digitize^ GoogU
 « .

Itl
rordrcquidoic eftrc gardc' par le rclieur.Onappliqucra doncdansie
corps du liure chaque (igure vis a vis dc Ia page quiluy cR atcribuce.

Conjiituetur nempe Prima Tabula e rmone pagina. 4.

^*Ecunda c regione 10 Vigefima quarta. »51

^jTcnia. i8 Vigefima quinta.
Quarta- 58 Vigefima lexta. I40
Quinta. 63 Vigefima feptima. 141
Sexta. 74 Vigefima oilaua. Ijo
Septima. 76 Vigefima nona. '54
Odaua. 80 Trigefima 158
Nona. 84 Trigefima prima. 162.

Decima. 86 Trigefima lecunda. 166

Vndecima.' 91 Trigefima tertia. 170
Duodecima ; cum trigefima. 94 Trigefima quarta. 182.

Dccimaquana cum decima quin- Trigefima quinta. 184

ca. 98 Trigefima lexta. »94
Decima Sexta cum 17. 100 Trigefima feptima. '99
DecimaOiRaua. 104 Trigefima o^aua. 101
Decima nona. 106 Trigefima nona. loS
Vigefima _ lOg Quadragefima X12,

Vigefima prima. »14 Quadragefima prima I14

Vigefima lecunda. 116 Quadragefima lecunda. 116
Vigefima tertia. 130

Digilized by Googk
Digitized by Googie
 I

Digitized by Google
Digilized by Googie
 I

Digitized by Googk
1
Digitized by Google
 Digilized by Googie
l