‫ﺣﺠﺎب‬

‫ﺗﺄﻟﻴﻒ‪:‬‬
‫ﺳﻴ‪‬ﺪ اﺑﻮاﻷﻋﻠﻲ ﻣﻮدودي‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪:‬‬
‫ﻧﻌﻤﺖ اﷲ ﺷﻬﺮاﻧﻲ‬
 .‫اﻳﻦ ﻛﺘﺎب از ﺳﺎﻳﺖ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻋﻘﻴﺪه داﻧﻠﻮد ﺷﺪه اﺳﺖ‬
www.aqeedeh.com
book@aqeedeh.com :‫آدرس اﻳﻤﻴﻞ‬

‫ﺳﺎﻳﺖﻫﺎى ﻣﻔﻴﺪ‬

www.aqeedeh.com www.nourtv.net
www.islamtxt.com www.sadaislam.com
www.ahlesonnat.com www.islamhouse.com
www.isl.org.uk www.bidary.net
www.islamtape.com www.tabesh.net
www.blestfamily.com www.farsi.sunnionline.us
www.islamworldnews.com www.sunni-news.net
www.islamage.com www.mohtadeen.com
www.islamwebpedia.com www.ijtehadat.com
www.islampp.com www.islam411.com
www.videofarda.com
 ‫
‬ ‫‪96‬‬
‫
ا ا‪  8‬ا‪
98‬‬

‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬

‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ ‪3 ...............................................................................................................‬‬

‫ﻣﻘﺪﻣﺔ ﻣﺆﻟﻒ ‪8 ....................................................................................................................‬‬

‫رﻳﺸﻪﻳﺎﺑﻲ ﻣﺴﺄﻟﻪ ‪11 .......................................................................................................‬‬

‫ﻳﻮﻧﺎن‪13 .......................................................................................................................... :‬‬
‫روم‪17 ............................................................................................................................ :‬‬
‫اروﭘﺎي ﻣﺴﻴﺤﻲ‪20 ........................................................................................................... :‬‬
‫اروﭘﺎي ﻧﻮﻳﻦ‪23 ............................................................................................................... :‬‬
‫ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ ﻓﻜﺮ ﺑﺸﺮي‪28 .................................................................................................... :‬‬

‫ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﻋﺼﺮ ﺣﺎﺿﺮ ‪31 ........................................................................‬‬

‫ﺳﻮاﺑﻖ ﺗﺎرﻳﺨﻲ‪31 ............................................................................................................ :‬‬
‫ﺑﺮدﮔﻲ ﻓﻜﺮي‪33 ............................................................................................................. :‬‬
‫ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﻣﺴﺌﻠﻪي زﻳﺮ ﺳﻮال ﺑﺮدن ﺣﺠﺎب‪34 ..................................................................... :‬‬
‫اﻧﮕﻴﺰهﻫﺎي ﺣﻘﻴﻘﻲ‪35 ...................................................................................................... :‬‬
‫ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﻓﺮﻳﺐ‪36 ......................................................................................................... :‬‬
‫ﻫﺪف ﻣﺎ در اﻳﻦ ﻛﺘﺎب‪39 ................................................................................................ :‬‬

‫ﻧﻈﺮﻳﺎت و آراء ‪40 ............................................................................................................‬‬

‫ﺗﺼﻮر آزادي در ﻗﺮن ﻫﻴﺠﺪﻫﻢ‪40 .................................................................................... :‬‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮات در ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻢ‪42 ............................................................................................. :‬‬
‫ﻣﻈﺎﻫﺮ ﺗﺮﻗﻲ در ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ‪47 ........................................................................................... :‬‬
‫ﺣﺮﻛﺖ ﺟﺪﻳﺪ ﻣﺎﻟﺘﻮزﻳﺴﻢ‪49 ............................................................................................ :‬‬

‫ﻧﺘﺎﻳﺞ ‪53 ............................................................................................................................‬‬

 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪4‬‬

‫اﻧﻘﻼب ﺻﻨﻌﺘﻲ و آﺛﺎر آن‪53 ............................................................................................ :‬‬

‫اﻣﺘﻴﺎزﻃﻠﺒﻲ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪداران‪54 ...............................................................................................:‬‬
‫ﻧﻈﺎم ﺳﻴﺎﺳﻲ دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ‪56 .............................................................................................. :‬‬
‫ﺣﻘﺎﻳﻖ و ﺷﻮاﻫﺪ‪58 .......................................................................................................... :‬‬
‫ﺗﺨﺪﻳﺮ اﺣﺴﺎس اﺧﻼﻗﻲ‪59 ...............................................................................................:‬‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ زﻧﺎن ﻓﺎﺣﺸﻪ‪63 .................................................................................................... :‬‬
‫ﻃﻐﻴﺎن ﺷﻬﻮت‪65 ............................................................................................................. :‬‬
‫ﻋﻼﺋﻢ ﻫﻼﻛﺖ ﻣﻠﻲ‪70 ..................................................................................................... :‬‬
‫اﻧﺤﻼل ﻗﻮاي ﺟﺴﻤﺎﻧﻲ‪71 ................................................................................................. :‬‬
‫ﻓﺴﺎد ﻧﻈﺎم ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ‪72 ...................................................................................................:‬‬
‫زﻧﺪه ﺑﻪ ﮔﻮر ﻛﺮدن ﻧﺴﻞ ‪75 ...............................................................................................‬‬

‫ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎﻳﻲ از ﻣﻤﺎﻟﻚ دﻳﮕﺮ ‪79 ........................................................................................‬‬

‫آﻣﺮﻳﻜﺎ‪79 ....................................................................................................................... :‬‬
‫ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﺤﻴﻂ ﻫﻴﺠﺎناﻧﮕﻴﺰ در اﻃﻔﺎل‪79 ................................................................................:‬‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪي ﺗﻌﻠﻴﻢ‪80 ............................................................................................................ :‬‬
‫ﺳﻪ ﻋﺎﻣﻞ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻢ ﺗﺤﺮﻳﻚﻛﻨﻨﺪه‪82 .............................................................................. :‬‬
‫ﻛﺜﺮت ﻓﺤﺸﺎ‪83 ............................................................................................................... :‬‬
‫اﻣﺮاض وﺧﻴﻢ ﻣﺴﺮي‪85 ................................................................................................... :‬‬
‫ﻃﻼق و ﺟﺪاﻳﻲ‪86 ...........................................................................................................:‬‬
‫ﻧﺎﺑﻮدي ﻣﻠﻲ‪88 ................................................................................................................ :‬‬
‫وﺿﻊ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن‪89 ............................................................................................................ :‬‬

‫ﺳﺆال ﭘﺎﻳﺎﻧﻲ ‪92 ................................................................................................................‬‬

‫ﻏﺮبزدهﻫﺎي ﺷﺮﻗﻲ‪92 ....................................................................................................:‬‬
‫ادب ﻧﻮ‪94 ....................................................................................................................... :‬‬
 ‫‪5‬‬ ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬

‫ﺗﻤﺪن ﻧﻮﻳﻦ‪99 ................................................................................................................. :‬‬

‫اﺗﻤﺎم ﺣﺠﺖ ﺑﺎ ﻏﺮبزدﮔﺎن‪101 ....................................................................................... :‬‬
‫ﮔﺮوه دوم‪102 .................................................................................................................:‬‬
‫ﺳﺆال ﭘﺎﻳﺎﻧﻲ‪103 .............................................................................................................. :‬‬

‫ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻓﻄﺮت ‪107 .............................................................................................................‬‬

‫ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺟﺎذﺑﻪ ﺟﻨﺴﻲ در اﻳﺠﺎد ﺗﻤﺪن‪108 ............................................................................. :‬‬
‫ﻣﺴﺌﻠﻪي اﺳﺎﺳﻲ ﺗﻤﺪن‪110 ............................................................................................... :‬‬

‫اﺑﺰار ﺗﻤﺪن ﺳﺎﻟﻢ‪112 ........................................................................................................‬‬

‫‪ -1‬اﻋﺘﺪال در ﺗﻤﺎﻳﻞ زﻧﺪﮔﻲ‪112 ..................................................................................... :‬‬
‫‪ -2‬ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺧﺎﻧﻮاده‪115 ................................................................................................... :‬‬
‫‪ -3‬ﺑﺴﺘﻦ راه ﺑﻲﺑﻨﺪ و ﺑﺎري ﺟﻨﺴﻲ‪121 ..............................................................................:‬‬
‫‪ -4‬زﻧﺎ و ﻓﺴﺎد اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪126 ............................................................................................. :‬‬
‫‪ -4‬ﺗﺪاﺑﻴﺮ ﻻزم ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﻓﺤﺸﺎ‪134 ..................................................................... :‬‬
‫‪ -5‬راﺑﻄﺔ ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻴﻦ زن و ﺷﻮﻫﺮ‪139 .................................................................................. :‬‬
‫»ﺷﻬﺎدت ﻋﻠﻢ ﺑﻴﻮﻟﻮژي« ‪142 ..............................................................................................‬‬

‫ﻋﻠﻞ ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ و ﻏﻔﻠﺖ اﻧﺴﺎن‪153 ....................................................................................‬‬

‫ﺳﺒﺐ ﺣﻘﻴﻘﻲ اﻳﻦ ﻏﻔﻠﺖ‪153 ............................................................................................ :‬‬
‫ﺗﻌﺪادي از ﻣﺜﺎلﻫﺎي آﺷﻜﺎر و ﺑﺎرز‪154 .............................................................................:‬‬
‫ﺗﻮازن و ﺗﻌﺎدل در ﻗﺎﻧﻮن اﺳﻼم‪162 ................................................................................... :‬‬

‫ﻧﻈﺮﻳﺎت ﺟﺎﻣﻌﻪي اﺳﻼﻣﻲ‪164 ........................................................................................‬‬

‫ﻧﻈﺮﻳﺎت اﺳﺎﺳﻲ ‪164 ..........................................................................................................‬‬
‫‪ -1‬ﻣﻔﻬﻮم اﺳﺎﺳﻲ زوﺟﻴﺖ‪164 .........................................................................................:‬‬
‫ﺗﻘﺎﺿﺎي ﻓﻄﺮت ﺣﻴﻮاﻧﻲ در اﻧﺴﺎن‪167 ............................................................................... :‬‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪6‬‬

‫ﺗﻘﺎﺿﺎي ﻓﻄﺮت اﻧﺴﺎﻧﻲ‪169 .............................................................................................. :‬‬

‫اﺻﻮل و ارﻛﺎن ‪176 ...........................................................................................................‬‬

‫ﻣﺤﺎرم‪176 ...................................................................................................................... :‬‬
‫ﺣﺮامﺑﻮدن زﻧﺎ‪176 ............................................................................................................:‬‬
‫ﻧﻜﺎح ﻳﺎ ازدواج رﺳﻤﻲ‪177 ..............................................................................................:‬‬
‫ﻧﻈﺎم ﺧﺎﻧﻮاده‪179 ............................................................................................................. :‬‬
‫ﻣﺤﺪودهي ﻋﻤﻞ زن‪181 .................................................................................................. :‬‬
‫ﻗﻴﺪ و ﺑﻨﺪﻫﺎي اﻟﺰاﻣﻲ‪184 ................................................................................................. :‬‬
‫ﺣﻘﻮق زن‪186 .................................................................................................................:‬‬
‫ﺣﻘﻮق اﻗﺘﺼﺎدي‪187 ........................................................................................................ :‬‬
‫ﺣﻘﻮق اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪188 ........................................................................................................:‬‬
‫ﺗﻌﻠﻴﻢ و ﺗﺮﺑﻴﺖ زن‪189 ..................................................................................................... :‬‬
‫ﻣﻌﻨﺎي ﺻﺤﻴﺢ آزادي زن‪190 .......................................................................................... :‬‬

‫ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺎزدارﻧﺪه ‪198 .......................................................................................................‬‬

‫‪ -1‬اﺻﻼح درون‪199 ...................................................................................................... :‬‬
‫ﺣﻴﺎ‪200 ........................................................................................................................... :‬‬
‫ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺑﺪﻧﻈﺮ‪202 ............................................................................................................ :‬‬
‫ﻏﺮﻳﺰة ﺧﻮدآراﻳﻲ و ﻧﻤﺎﻳﺶ زﻳﻨﺖ‪203 .............................................................................. :‬‬
‫ﻓﺘﻨﺔ زﺑﺎن‪204 ................................................................................................................... :‬‬
‫ﻓﺘﻨﺔ آواز‪205 ...................................................................................................................:‬‬
‫ﻓﺘﻨﺔ اﺳﺘﻔﺎده از ﺑﻮي ﺧﻮش‪206 ......................................................................................... :‬‬
‫ﻓﺘﻨﺔ ﺑﺮﻫﻨﮕﻲ‪207 ............................................................................................................. :‬‬
‫‪ -2‬ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺟﺰاﺋﻲ ‪209 .......................................................................................................‬‬
‫ﺣﺪ زﻧﺎ‪210 ..................................................................................................................... :‬‬
 ‫‪7‬‬ ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬

‫ﺣﺪ ﻗﺬف‪213 ................................................................................................................. :‬‬

‫ﺗﺪاﺑﻴﺮ ﺣﺮاﺳﺘﻲ ‪214 .........................................................................................................‬‬

‫اﺣﻜﺎم ﻟﺒﺎس و ﺳﺘﺮ ﻋﻮرت‪214 ........................................................................................ :‬‬
‫ﺣﺪود ﻋﻮرت ﻣﺮدان‪216 ................................................................................................. :‬‬
‫ﺣﺪود ﻋﻮرت زﻧﺎن‪217 ................................................................................................... :‬‬
‫اﺟﺎزه ﮔﺮﻓﺘﻦ‪220 ............................................................................................................ :‬‬
‫ﻣﻨﻊ از ﺧﻠﻮت و ﻟﻤﺲﻛﺮدن‪222 ...................................................................................... :‬‬
‫ﻓﺮق ﺑﻴﻦ ﻣﺤﺮم و ﻧﺎﻣﺤﺮم‪224 ........................................................................................... :‬‬

‫اﺣﻜﺎم ﺣﺠﺎب ‪225 ..............................................................................................................‬‬

‫ﻣﻤﻨﻮﻋﻴﺖ اﻇﻬﺎر زﻳﻨﺖ‪232 .............................................................................................. :‬‬
‫ﺣﻜﻢ ﭼﻬﺮه‪240 .............................................................................................................. :‬‬
‫ﻧﻘﺎب )ﭘﺮده و ﭼﺎدر(‪244 ................................................................................................. :‬‬

‫ﺣﻜﻢ ﺑﻴﺮونآﻣﺪن زن از ﻣﻨﺰل ‪251 ..................................................................................‬‬

‫ﺑﻴﺮونرﻓﺘﻦ زﻧﺎن ﺑﺮاي رﻓﻊ اﺣﺘﻴﺎﺟﺎتﺷﺎن‪252 ................................................................... :‬‬
‫اﺟﺎزة رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ و ﺣﺪود آن‪253 ..............................................................................:‬‬
‫ﺷﺮوط ﺣﺎﺿﺮﺷﺪن در ﻣﺴﺠﺪ‪256 .................................................................................... :‬‬
‫زﻧﺎن در اﺛﻨﺎي ﺣﺞ‪259 .................................................................................................... :‬‬
‫ﺑﻴﺮونآﻣﺪن زﻧﺎن ﺑﻪ ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ و ﻋﻴﺪ‪259 .........................................................................:‬‬
‫زﻳﺎرت ﻗﺒﻮر و ﻣﺸﺎﻳﻌﺖ ﺟﻨﺎزه‪260 ....................................................................................:‬‬
‫ﺣﺎﺿﺮﺷﺪن زﻧﺎن در ﺟﻨﮓ‪262 ........................................................................................ :‬‬

‫ﭘﺎﻳﺎن ﺑﺤﺚ‪266 ..................................................................................................................‬‬

 ‫ﻣﻘﺪﻣﺔ ﻣﺆﻟﻒ‬

‫اﻟﺤﻤﺪ ﷲ رب اﻟﻌﺎﻟﻤﻴﻦ واﻟﺼﻼة واﻟﺴﻼم ﻋﻠﻰ رﺳﻮل اﷲ ﺳﻴﺪ اﻟﻤﺮﺳﻠﻴﻦ وﻋﻠﻰ آﻟﻪ وﺻﺤﺎﺑﺘﻪ وﻣﻦ‬
‫دﻋﺎ ﺑﺪﻋﻮﺗﻪ إﻟﻰ ﻳﻮم اﻟﺪﻳﻦ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻛﺘﺎب را ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎل ﭘﻴﺶ ﺗـﺄﻟﻴﻒ ﻛـﺮده ﺑـﻮدم‪ ،‬ﺗـﺎ ﻗـﻮاﻧﻴﻦ و اﺻـﻮل اﺳـﻼم را در‬
‫ﺑﺎرهي رواﺑﻂ ﻣﻴﺎن زن و ﻣﺮد در زﻧﺪﮔﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺷـﺮح دﻫـﻢ‪ ،‬و اﻓﻜـﺎر ﺑﺎﻃـﻞ و ﻋـﺎدات ﺑـﺪ و‬
‫ﻧﺎﺷﺎﻳﺴﺘﻲ را ﻛﻪ در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ ﺑﻪ ﺗﻘﻠﻴﺪ از ﺗﻤﺪن ﻇﺎﻫﺮ ﻓﺮﻳﺐ و ﻣﻴﺎنﺗﻬﻲ ﻏﺮب در ﺑـﻴﻦ ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫رواج ﻳﺎﻓﺘﻪ رد ﻧﻤﺎﻳﻢ‪.‬‬
‫ﺑﻄﻮري ﻛﻪ ﺑﻴـﺎن ﻛـﺮدم‪ ،‬از ﺗـﺄﻟﻴﻒ اﻳـﻦ ﻛﺘـﺎب ﻣـﺪت ﺑﻴﺴـﺖ ﺳـﺎل ﻣـﻲﮔـﺬرد‪ ،‬و ﺑـﻪ ﻋﻠـﺖ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﺎريﻫﺎي زﻳﺎد و ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﻓﺮﺻﺘﻲ ﭘﻴﺶ ﻧﻤﻲآﻣﺪ ﺗﺎ ﻣﺠﺪداً آن را ﺑﺮرﺳﻲ ﻧﻤـﻮده و ﺗﻜﻤﻴـﻞ‬
‫ﻛﻨﻢ‪ .‬ﺗﻮﺿﻴﺢ اﻳﻦ ﻛﻪ ﺗﺼﻤﻴﻢ داﺷﺘﻢ اﻃﻼﻋﺎت و اﺧﺒـﺎر ﺟﺪﻳـﺪي را ﻛـﻪ در ﻃـﻲ اﻳـﻦ ﻣـﺪت در‬
‫راﺑﻄﻪ ﺑﺎ دﻳﺪﮔﺎه ﺗﻤﺪن ﻏﺮب راﺟﻊ ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮع زن ﺑﻪ دﺳﺖ آورده ﺑﻮدم‪ ،‬ﺑﻪ ﻛﺘﺎب اﺿﺎﻓﻪ ﻧﻤـﺎﻳﻢ‪،‬‬
‫ﺗﺎ اﻳﻦ ﻛﻪ ﺳﺮاﻧﺠﺎم در ﭼﺎپ ﻋﺮﺑﻲ ﻛﺘﺎب ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪم اﻳﻦ ﻣﻘﺼﻮد را ﺑـﺮآورده ﺳـﺎزم‪ ،‬و ﺑـﺎ ذﻛـﺮ‬
‫ﻣﺜﺎلﻫﺎ و ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺳﻴﺮ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻮﺿـﻮع را از اﺑﺘـﺪا ﺗـﺎ ﺑـﻪ اﻣـﺮوز روﺷـﻦ‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻢ‪ .‬ﺟﺎﻟﺐ ﺗﻮﺟﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻴﻦ اﺻﻮل و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻏﺮﺑﻲ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﺑﻴﺎن ﺷـﺪه اﺳـﺖ و‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ اﻣﺮوز در ﺷﺮق ﺟﺮﻳﺎن دارد ﻫـﻴﭻ ﻓﺮﻗـﻲ وﺟـﻮد ﻧـﺪارد‪ ،‬اﻳـﻦ دو ﺣﺮﻛـﺖ ﻫـﺮدو‬
‫داراي ﻳﻚ ﻣﻨﺸﺄ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺗﻔﺎوت ﻛﻪ ﺑﻌﻀﻲ از ﻧﺘﺎﻳﺞ وﺧﻴﻢ و آﺛﺎر ﺑﺪ آن ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺑﻌﻀـﻲ‬
‫از ﻣﺮدم ﭘﻮﺷﻴﺪه و ﻣﺨﻔﻲ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺮوز آﺷﻜﺎر ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻨﺠﺎ ﺧﻮاﻫﺶ ﻣﻦ از ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ‬
‫راﺟﻊ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ زن در ﻏﺮب ﺷﻨﺎﺧﺖ دارﻧﺪ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳـﻦ ﻛﺘـﺎب را ﺑـﺎ ﻣﻌﻠﻮﻣـﺎت‬
‫ﺟﺪﻳﺪﺷﺎن ﺗﻜﻤﻴﻞ ﺳﺎزﻧﺪ و اﻃﻼﻋﺎت ﺧﻮد را ﺑﻪ آن ﺑﻴﺎﻓﺰاﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺳﻮرهي ﻧﻮر ﻧﻴﺰ اﻳﻨﺠﺎﻧﺐ ﻣﻮﺿﻮع زن را ﺑﻄﻮر ﻛﺎﻓﻲ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳـﻲ و ﺗﺤﻘﻴـﻖ ﻗـﺮار‬
‫دادهام‪ ،‬و اﮔﺮ ﻛﺴﻲ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺑﻴﺸﺘﺮ اﺣﻜﺎم اﺳﻼﻣﻲ را در اﻳﻦ ﺑﺎب ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ ﺑـﻪ آن‬
‫ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻛﻨﺪ؛ زﻳﺮا ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ در آن ﻛﺘﺎب ﻣﻄﻠﺒﻲ را ﺑﻄﻮر ﻣﺸﺮوح ﺑﻴﺎﺑـﺪ در ﺣـﺎﻟﻲ ﻛـﻪ‬
‫در اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﻛﻤﺘﺮ از آن ﺳﺨﻨﻲ ﺑﻪ ﻣﻴﺎن آورده ﺷﺪه ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻣـﻦ ﻳﻘـﻴﻦ دارم ﻛﺴـﺎﻧﻲ ﻛـﻪ ﻫـﺮدو‬
‫ﻛﺘﺎب ﻓـﻮق را ﺑﺨﻮاﻧﻨـﺪ‪ ،‬در ﻓﻬﻤﻴـﺪن ﺣﻜـﻢ دﻳـﻦ در اﻳـﻦ ﻣﺴـﺌﻠﻪ ﻛﻤﺘـﺮ ﺿـﺮورت ﻣﺮاﺟﻌـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﻛﺘﺎبﻫﺎي دﻳﮕﺮ را اﺣﺴﺎس ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻛﺮد‪.‬‬
 ‫‪9‬‬ ‫ﻣﻘﺪﻣﺔ ﻣﺆﻟﻒ‬

‫***‬
‫از ﻣﺪتﻫﺎ ﻗﺒﻞ آرزو داﺷﺘﻢ ﻛﻪ اﻳﻦ دو ﻛﺘﺎب ﻣﻦ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻛﺘﺎب ﺣﺠﺎب و ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺳﻮرهي ﻧﻮر‬
‫ﺑﻪ زﺑﺎن ﻋﺮﺑﻲ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﮔﺮدد‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻢ ﺑﻮﺳـﻴﻠﻪي آنﻫـﺎ رﺳـﺎﻟﺖ و وﻇﻴﻔـﻪام را در ﺑﺮاﺑـﺮ ﺑـﺮادران‬
‫ﻋﺮب زﺑﺎﻧﻢ اﻧﺠﺎم ﺑﺪﻫﻢ؛ زﻳﺮا از روزﻧﺎﻣﻪﻫﺎ و ﻣﺠﻼﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﺪﺳﺖ ﻣـﺎ ﻣـﻲرﺳـﻴﺪ ﭼﻨـﻴﻦ اﺣﺴـﺎس‬
‫ﻣﻲﻛﺮدم ﻛﻪ زﻧﺎن در ﻣﺼﺮ و دﻳﮕﺮ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﻋﺮﺑﻲ ﺑﻪ ﭘﻴـﺮوي از ﺗﻤـﺪن ﻏـﺮب ﺗـﺎ اﻧـﺪازهاي از‬
‫ﺣﺪود ﺷﺮﻳﻌﺖ ﭘﺎ را ﻓﺮاﺗﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﻧﺪ ﻛﻪ ﺣﺘﻲ در ﻛﺸﻮر ﻣﺎ ﻫـﻢ ﺑـﻪ آن ﺣـﺪ ﻧﺮﺳـﻴﺪه اﺳـﺖ‪ ،‬ﺑـﻪ‬
‫ﻫﻤﻴﻦ ﻋﻠﺖ آن ﻗﺪر ﭘﺮﻳﺸﺎﻧﻲ و ﺗﺸﻮﻳﺶ داﺷﺘﻢ ﻛﻪ ﺧﻮاب ﺑﺮ ﻣﻦ ﺣﺮام ﺷـﺪه ﺑـﻮد و ﭼﺸـﻤﺎﻧﻢ ﺑـﻪ‬
‫رﻳﺨﺘﻦ اﺷﻚ ﻏﻢ و اﻧﺪوه ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﻓﻴﻘﺎت اﻟﻬﻲ ﺳﺎل ﻗﺒﻞ ﻓﺮﺻﺘﻲ ﭘﻴﺶ آﻣﺪ ﺗـﺎ ﺑﻌﻀـﻲ از‬
‫ﻛﺸﻮﻫﺎي ﻋﺮﺑﻲ را ﺑﺒﻴﻨﻢ‪ ،‬و در آﻧﺠـﺎ ﺑـﻮد ﻛـﻪ ﺑﺮﻫﻨﮕـﻲ‪ ،‬آراﻳـﺶ و دﻳﮕـﺮ اوﺿـﺎع و اﺣـﻮال زن‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن را ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﺳﺮ دﻳﺪم و ﻓﻬﻤﻴﺪم ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﻘﻠﻴﺪ از زﻧﺎن ﻏﺮﺑﻲ ﺗﺎ ﭼﻪ اﻧﺪازه دﭼﺎر ﻓﺘﻨﻪ و ﻓﺴـﺎد‬
‫ﺷﺪه اﻧﺪ‪ ،‬در اﻳﻦ وﻗﺖ ﺑﻮد ﻛﻪ ﭘﺮﻳﺸﺎﻧﻲ و ﺗﺸﻮﻳﺶ ﻣﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺎﺑﻖ دو ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺪ‪.‬‬
‫***‬
‫ﻣﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻫﻨﺪ و ﭘﺎﻛﺴﺘﺎن ﻣﺪت ‪ 190‬ﺳﺎل ﻣﺘﻮاﻟﻲ ﺗﺤﺖ اﺳـﺘﻌﻤﺎر ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴـﺎ ﻗـﺮار داﺷـﺘﻴﻢ‪ ،‬از‬
‫ﻳﻚ ﻃﺮف ﻓﺸﺎر و دوام اﺳﺘﻌﻤﺎر ﺑﺮ ﻣﺎ ﺗﺎ اﻳﻦ اﻧﺪازه ﺑﻮد‪ ،‬و از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ‪ %99‬ﻣـﺮدم ﻣـﺎ – اﮔـﺮ‬
‫زﻳﺎدﺗﺮ ﻧﮕﻮﻳﻢ – ﺑﻪ زﺑﺎن ﻗﺮآن و ﺳﻨﺖ )زﺑﺎن ﻋﺮﺑﻲ( آﺷﻨﺎﻳﻲ ﻧﺪارﻧﺪ و وﺳﻴﻠﻪاي در دﺳﺖ ﻧﺪارﻧـﺪ‬
‫ﻛﻪ از ﭼﺸﻤﺔ ﺻﺎف و زﻻل آن ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً ﺧﻮد را ﺳﻴﺮاب ﺳﺎزﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺘﻲ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ از اﻳﺸﺎن اﻧﺘﻈـﺎر‬
‫ﻣﻲرود ﻛﻪ در ﻗﺮآن و ﺳﻨﺖ ﺻﺎﺣﺐ ﻧﻈﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻗـﺪرت ﺧﻮاﻧـﺪن ﻗـﺮآن ﻛـﺮﻳﻢ و ﻓﻬـﻢ اﺣﻜـﺎم‬
‫ﺳﻨﺖ را ﺑﻪ زﺑﺎن اﺻﻠﻲ آنﻫﺎ ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﻳﻦ ﻛﻪ اﻛﺜﺮ ﻋﻤﺮﺷـﺎن را در راه ﺧﻮاﻧـﺪن و ﻳـﺎدﮔﻴﺮي‬
‫زﺑﺎن ﻋﺮﺑﻲ ﺻﺮف ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬وﻟﻲ ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳﻦ دو ﻣﺸﻜﻞ‪ ،‬ﺗﻤﺪن ﻏﺮب در ﻣﻤﻠﻜﺖ ﻣﺎ آﻧﭽﻨـﺎن ﺗـﺄﺛﻴﺮ‬
‫ﻧﮕﺬاﺷﺖ ﻛﻪ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﻋﺮﺑﻲ را ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻗﺮار داد‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻛﻪ دوام ﺳﻠﻄﻪي اﺳﺘﻌﻤﺎر‬
‫ﺑﺮ آﻧﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻛﺸﻮر ﻣﺎ آﻧﻘﺪر ﻛﻢ ﺑـﻮد ﻛـﻪ ﻗﺎﺑـﻞ ﻣﻼﺣﻈـﻪ ﻧﻴﺴـﺖ‪ ،‬ﻣﺨﺼﻮﺻـﺎً در ﺑـﻴﻦ زﻧـﺎن‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪي ﻣﺎ‪ ،‬ﺑﺎ وﺟﻮد آن ﻫﻤﻪ ﺑﺪيﻫﺎ و ﭘﻠﻴﺪيﻫﺎ در اﺟﺘﻤﺎع‪ ،‬زﻧﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻟﺒـﺎس ﻏﺮﺑـﻲ ﻣـﻲﭘﻮﺷـﻨﺪ‬
‫ﻛﻢ و اﻧﮕﺸﺖ ﺷﻤﺎر ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬و ﺷﺎﻳﺪ از ﺑﻴﻦ ﻫﺰار زن ﻓﻘﻂ ﻳﻚ زن دﻳﺪه ﺷﻮد ﻛﻪ ﺑـﺎ آراﻳـﺶ و‬
‫ﻟﺒﺎس ﻏﺮﺑﻲ در ﻛﻮﭼﻪ و ﺑﺎزار ﺑﻴﺮون آﻳﺪ و در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺮدان ﺑﺎ دﺳـﺖ و ﭘـﺎي ﺑﺮﻫﻨـﻪ رﻓـﺖ و آﻣـﺪ‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪10‬‬

‫ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﺑﺴﻴﺎري از اوﻗﺎت از ﺧـﻮد ﻣـﻲﭘﺮﺳـﻢ ﻛـﻪ ﺑـﺮادران ﻋـﺮب ﻛـﻪ ﺧﺪاوﻧـﺪ از ﺑـﻴﻦ اﻳﺸـﺎن‬
‫ﭘﻴﺎﻣﺒﺮي را ﺑﺮﮔﺰﻳﺪه اﺳﺖ‪ ،‬و زﺑـﺎن اﻳﺸـﺎن ﻫـﻢ زﺑـﺎن ﻗـﺮآن و ﺳـﻨﺖ اﺳـﺖ و ﻫـﻴﭻ ﭼﻴـﺰي ﻣـﺎﻧﻊ‬
‫ﻧﻤﻲﺷﻮد ﻛﻪ اﻳﺸﺎن اﺣﻜﺎم ﻗﺮآن و ﺳﻨﺖ را در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻣﺴـﺎﺋﻞ زﻧـﺪﮔﻲ ﺑﻔﻬﻤﻨـﺪ و ﺑـﻪ آن‬
‫ﻋﻤﻞ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳﻦ اﻣﺘﻴﺎزات ﺑﻪ زﻧﺎنﺷﺎن اﺟﺎزه ﻣﻲدﻫﻨﺪ ﻛﻪ ﻟﺒﺎسﻫﺎي ﻏﺮﺑﻲ ﺑﭙﻮﺷﻨﺪ و‬
‫در ﺑﺎزار‪ ،‬ﻣﺠﺎﻟﺲ‪ ،‬ﻛﻨﺎر درﻳﺎ‪ ،‬رﺳﺘﻮرانﻫﺎ و ﻣﻜﺎنﻫﺎي دﻳﮕﺮ رﻓﺖ و آﻣـﺪ ﻧﻤﺎﻳﻨـﺪ‪ ،‬آﻧـﺎن ﮔﺮﭼـﻪ‬
‫ﭼﻴﺰي ﺑﻪ اﺳﻢ ﻟﺒﺎس ﺑﺮ ﺗﻦ دارﻧﺪ وﻟﻲ در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﺮﻫﻨﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫آري! ﻣﻦ اﻧﻜﺎر ﻧﻤﻲﻛﻨﻢ ﻛﻪ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﭘﻮﺷﺶ دﺳﺖ و روي ﺑـﻴﻦ ﻋﻠﻤـﺎء اﺧـﺘﻼف وﺟـﻮد‬
‫دارد‪ ،‬و ﻣﻦ ﻫﻴﭻ ﻛﺲ را ﻣﺠﺒﻮر ﻧﻤﻲﺳﺎزم ﻛﻪ از ﻧﻈﺮﻳﻪي ﻣﻦ ﭘﻴـﺮوي ﻛﻨـﺪ‪ ،‬وﻟـﻲ ﻛـﺪام ﻋـﺎﻟﻢ و‬
‫ﻛﺪام دﻟﻴﻞ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮﻫﻨﻪﺑﻮدن ﺳﺎق ﺗﺎ زاﻧﻮ‪ ،‬دﺳﺖ ﺗﺎ ﺷﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻗﺴﻤﺖ زﻳﺎدي از ﺳﻴﻨﻪ‪ ،‬ﻛﻤﺮ و ﺣﺘﻲ‬
‫ﺑﺎﺳﻦ را اﺟﺎزه دﻫﺪ؟ و ﺑﺎز ﻛﺪام دﻟﻴﻞ اﺳﺖ ﻛﻪ اﺟﺎزه دﻫﺪ زﻧﺎن ﺑﺎ اﻳـﻦ ﺷـﻜﻞ و ﻃـﺮز ﻟﺒـﺎس در‬
‫ﺑﺎزارﻫﺎ‪ ،‬رﺳﺘﻮرانﻫﺎ و ﻣﺠﺎﻟﺲ‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﺮدان ﻳﻜﺠﺎ و ﺑﺼﻮرت ﻣﺨﺘﻠﻂ ﺑﮕﺮدﻧﺪ و ﻣﻈﺎﻫﺮ ﻓﺘﻨﻪ و زﻳﻨـﺖ‬
‫و آراﻳﺶ ﺧﻮد را ﺑﻪ دﻳﮕﺮان ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪ؟ اﮔﺮ ﺣﻘﻴﻘﺖ اﻳﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ دﻟﻴﻠـﻲ ﺑـﺮ ﺟـﺎﺋﺰ ﺑـﻮدن‬
‫اﻳﻦ اﻋﻤﺎل وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬ﭘﺲ ﺷﻤﺎ ﻣﺤـﺾ رﺿـﺎي ﺧـﺪا ﺑﮕﻮﺋﻴـﺪ ﻛـﻪ آﻳـﺎ وﺿـﻊ ﻣـﺬﻛﻮر ﺑﻄـﻮر‬
‫آﺷﻜﺎر‪ ،‬ﺳﺮﻛﺸﻲ و ﻃﻐﻴﺎن ﺑﺮ ﺿﺪ اﺣﻜﺎم ﺷﺮﻳﻌﺖ ﻧﻴﺴـﺖ؟ و آﻳـﺎ وﺿـﻊ ﻧﺎﺷﺎﻳﺴـﺘﻲ ﻛـﻪ زﻧـﺎن در‬
‫ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﻋﺮﺑﻲ دارﻧﺪ‪ ،‬و ﻋﻠﻤﺎء و رﻫﺒﺮان ﻓﻜﺮي و دﻳﻨﻲﺷﺎن آن را ﻣﻲﺑﻴﻨﻨﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ آﻧﺎن‬
‫از ﺟﻤﻠﺔ اﻗﻮام و ﻗﺒﻴﻠﻪي ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬اﺳﺘﻬﺰاء و ﺗﻤﺴﺨﺮ ﺑﻪ اﺳﻼم و اﺣﻜـﺎم اﺳـﻼﻣﻲ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ؟ ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ﺧﺪا‪ ،‬ﺑﮕﻮﻳﻴﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﺮدم در روز ﻗﻴﺎﻣﺖ در ﻣﺤﻜﻤﻪي ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﻠﻴﻢ و ﺧﺒﻴـﺮ‬
‫ﭼﻄﻮر ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻲﮔﻨﺎﻫﻲ ﺧﻮد را ﺛﺎﺑﺖ ﻛﻨﻨﺪ؟‬
‫از ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺘﺪﻋﺎ دارم ﻛﻪ اﻳﻦ ﺗﻼشﻫﺎي ﻧﺎﭼﻴﺰ و ﻣﺘﻮاﺿﻌﺎﻧﻪي ﻣﺮا ﺑﻪ درﮔﺎه ﺧﻮد ﺑﭙـﺬﻳﺮد و‬
‫ﻧﻴﺖ و اﻋﻤﺎل ﻣﺎ را ﺧﺎﻟﺺ ﺑﺮاي ﺧﻮد ﺑﮕﺮداﻧﺪ‪ ،‬و آﺧﺮﻳﻦ دﻋﺎي ﻣﺎ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﻤـﺪ و ﺳـﭙﺎس‬
‫ﻣﺨﺼﻮص ﺧﺪاوﻧﺪي اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﺮوردﮔﺎر ﻋﺎﻟﻤﻴﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﺑﻮاﻷﻋﻠﻲ ﻣﻮدودي‬
‫‪ 22‬ﻣﺤﺮم اﻟﺤﺮام ‪ 1359‬ﻫـ‬
 ‫رﻳﺸﻪﻳﺎﺑﻲ ﻣﺴﺄﻟﻪ‬

‫از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﭘﻴﭽﻴﺪه و ﻣﺸﻜﻞ ﺗﻤﺪن ﺑﺸﺮي دو ﻣﺴﺄﻟﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﻌﺎدت و ﺗﺮﻗﻲ ﺑﺸﺮﻳﺖ ﺑـﺎ‬
‫ﺣﻞ آنﻫﺎ راﺑﻄﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ دارد و ﻋﻠﻤﺎء و داﻧﺸﻤﻨﺪان از زﻣﺎنﻫﺎي ﻗﺪﻳﻢ ﺗـﺎ اﻣـﺮوز در ﺣـﻞ آنﻫـﺎ‬
‫ﻓﺮو ﻣﺎﻧﺪه اﻧﺪ‪ ،‬ﻳﻜﻲ از آن دو ﻣﺴﺄﻟﻪ راﺑﻄﻪ ﺑﻴﻦ زن و ﻣـﺮد در زﻧـﺪﮔﻲ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ و ﻛﻴﻔﻴـﺖ اﻳـﻦ‬
‫راﺑﻄﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ راﺑﻄﻪ اﺳﺎس و ﭘﺎﻳﻪي ﺗﻤﺪن ﺷﻤﺮده ﻣﻲﺷﻮد و اﮔـﺮ اﻧـﺪﻛﻲ ﻛـﺞ ﺑﺎﺷـﺪ و از راه‬
‫راﺳﺖ ﻣﻨﺤﺮف ﺷﻮد‪ ،‬ﺗﻤﺪﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪي آن اﺳﺘﻮار ﻣﻲﮔﺮدد روي ﺧﻴﺮ و ﺳـﻌﺎدت را ﻧﺨﻮاﻫـﺪ‬
‫دﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺴﺄﻟﻪي دوم ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ راﺑﻄﻪي ﻓﺮد و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺧﻠﻠﻲ در اﻳﻦ راﺑﻄـﻪ ﭘﻴـﺪا ﺷـﻮد و‬
‫ﺗﻮازن و اﻧﺴﺠﺎم آن را ﻣﺨﺘﻞ ﺳﺎزد و ﻣﺴﺆوﻟﻴﺖﻫﺎ و رواﺑﻂ ﻣﺘﻘﺎﺑـﻞ آنﻫـﺎ را ﺑـﺮﻫﻢ زﻧـﺪ‪ ،‬ﺟﻬـﺎن‬
‫ﺑﺸﺮﻳﺖ ﺗﻠﺨﻲ و ﻣﺮارت آن را ﻗﺮنﻫﺎي ﻣﺘﻤﺎدي ﺧﻮاﻫﺪ ﭼﺸﻴﺪ‪ .‬از ﻳﻚ ﻃﺮف ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﻫﻤﻴـﺖ و‬
‫ارزش اﻳﻦ دو ﻣﺴﺄﻟﻪ‪ ،‬و از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ﭘﻴﭽﻴﺪﮔﻲ و ﺳﻨﮕﻴﻨﻲ آنﻫﺎ‪ ،‬ﻫﻴﭻ ﻛﺴﻲ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺣـﻞ اﻳـﻦ‬
‫دو ﻣﻌﻀﻞ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑـﻮد ﻣﮕـﺮ ﻛﺴـﺎﻧﻲ ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﺣﻘﻴﻘـﺖ ﻓﻄـﺮت و ﺧﻤﻴﺮﻣﺎﻳـﻪي ﺑﺸـﺮي‬
‫آﮔﺎﻫﻲ و ﻋﻠﻢ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﭼﻪ زﻳﺒـﺎ ﮔﻔﺘـﻪ اﻧـﺪ ﻛـﻪ اﻧﺴـﺎن ﺧـﻮد ﺟﻬـﺎﻧﻲ ﻛﻮﭼـﻚ اﺳـﺖ؛ زﻳـﺮا‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺐ‪ ،‬ﺷﻜﻞ‪ ،‬ﻧﻴﺮوﻫﺎ‪ ،‬ﻣﻮاﻫﺐ‪ ،‬اﻣﻴﺎل‪ ،‬اﺣﺘﻴﺎﺟﺎت‪ ،‬ﻋﻮاﻃﻒ‪ ،‬اﺣﺴﺎﺳﺎت‪ ،‬ادراﻛـﺎت‪ ،‬اﺛﺮﮔـﺬاري‬
‫و اﺛﺮﭘﺬﻳﺮي اﻧﺴﺎن و ﻣﺴﺎﺋﻞ و رواﺑﻂ ﺑﻴﻦ اﻳﻦ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت‪ ،‬ﺧﻮد ﺟﻬـﺎﻧﻲ ﺑـﺲ ﻋﻈـﻴﻢ اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬
‫ﻋﺠﺎﻳﺐ آن ﺑﻲاﻧﺘﻬﺎ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و درك ﺣﻘﻴﻘﺖ آن ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﻲ ﻣﻴﺴﺮ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬اﻣﻜـﺎن‬
‫ﻧﺪارد ﻛﻪ ﺷﺨﺼﻲ ﺑﺪون آﮔﺎﻫﻲ و ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺑﻪ زﻳﺮ و ﺑﻢ اﻳﻦ ﺟﻬﺎن ﻛﻮﭼـﻚ‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘـﺖ اﻧﺴـﺎن را‬
‫درك ﻛﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﺪون درك و ﺷﻨﺎﺧﺖ اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﻣﻤﻜﻦ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﺴﻲ ﺑﺘﻮاﻧـﺪ ﻣﺴـﺎﺋﻞ اﺳﺎﺳـﻲ ﺣﻴـﺎت‬
‫ﺑﺸﺮي را ﺣﻞ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ اﺳﺖ ﻣﺸﻜﻠﻲ ﻛﻪ ﻋﻘﻞ و ﺣﻜﻤﺖ ﺑﺎ ﻫﻤﻪ ﺳﻌﻲ و ﺗﻼش ﺗﺎ ﺑﻪ ﺣـﺎل از درك ﺣﻘﻴﻘـﺖ آن‬
‫ﻋﺎﺟﺰ و ﻧﺎﺗﻮان ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ؛ زﻳﺮا اﻧﺴﺎن ﺗﺎ اﻳﻦ دم ﻧﺘﻮاﻧﺴـﺘﻪ اﺳـﺖ ﻫﻤـﻪ ﺣﻘـﺎﻳﻖ را درك ﻧﻤﺎﻳـﺪ و‬
‫ﻫﻴﭻ ﻋﻠﻤﻲ از ﻋﻠﻮم ﺑﺸﺮي ﺑﻪ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻛﻤﺎل و ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺧﻮد ﻧﺮﺳﻴﺪه ﺗﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮد ﻛﻪ اﻳﻦ ﻋﻠـﻢ ﺑـﻪ‬
‫ﺗﻤﺎم ﺣﻘﺎﻳﻖ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﺧﻮدش ﭘﻲ ﺑﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻼوه ﺣﻘﺎﻳﻘﻲ ﻛﻪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺣﺎل ﻣﺸـﺨﺺ‬
‫ﺷﺪه اﻧﺪ ﺑﻪ اﻧﺪازهاي داراي دﻗﺖ‪ ،‬وﺳﻌﺖ و ﻋﻤﻖ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻣﻜـﺎن ﻧـﺪارد ﻫـﻴﭻ ﻓـﺮدي ﻳـﺎ ﺣﺘـﻲ‬
‫ﮔﺮوﻫﻲ در آنِ واﺣﺪ ﺑﻪ ﺗﻤﺎم ﺟﻮاﻧﺐ و زواﻳﺎي آن اﺣﺎﻃﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬اﮔـﺮ ﻗﺴـﻤﺘﻲ از ﻣﻄﻠـﺐ‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪12‬‬

‫ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﭘﺎرهاي دﻳﮕﺮ از آن ﻣﺨﻔﻲ و ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺑﺎﻗﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬زﻣـﺎﻧﻲ ﭼﺸـﻢ ﺑﻴﻨـﺎ ﻧﻴـﺰ از‬
‫ادراك آن ﺑﺎز ﺧﻮاﻫﺪ ﻣﺎﻧﺪ و زﻣﺎﻧﻲ اﻣﻴﺎل و ﻫﻮاﻫﺎي ﻧﻔﺴﺎﻧﻲ ﻣﺎﻧﻊ ادراك و ﺷﻨﺎﺧﺖ آن ﺧﻮاﻫﻨﺪ‬
‫ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺎﺗﻮاﻧﻲ و ﻋﺠﺰ ﺑﺰرگ اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﺗﺪاﺑﻴﺮي ﻛﻪ او ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺣﻞ دو ﻣﺴـﺄﻟﻪي‬
‫ﻣﺬﻛﻮر در زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺧﻮد اﺗﺨﺎذ ﻣﻲﻛﻨـﺪ‪ ،‬ﺑـﺪون ﻧﺘﻴﺠـﻪ ﻣـﻲﻣﺎﻧـﺪ و ﺳـﺮاﻧﺠﺎم اﺷـﻜﺎﻻت و‬
‫ﻣﻌﺎﻳﺐ اﻳﻦ ﺑﺮﺧﻮردﻫﺎ و ﺗﺠﺎرب آﺷﻜﺎر ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬راه ﺣﻞ ﺻﺤﻴﺢ آن اﺳﺖ ﻛﻪ اﻧﺴﺎن راه وﺳﻂ‬
‫و ﻣﺴﻴﺮ اﻋﺘﺪال وﻗﺘﻲ ﻣﻴﺴﺮ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ اﻧﺪك‪ ،‬اﻧﺪك ﺗﻤﺎم ﺟﻮاﻧﺐ ﺣﻘﺎﻳﻖ ﻣﻌﻠﻮم و درك ﺷـﺪه‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﺎﻣﻞ و واﺿﺢ ﺑﻪ ﺣﻀﻮر ﻣﺮدم ﻋﺮﺿـﻪ ﮔـﺮدد و ﻋﺮﺿـﻪي آنﻫـﺎ ﻫـﻢ ﺑـﺎ ﺗﺮﺗﻴـﺐ و ﻧﻈـﻢ‬
‫ﺧﺎص ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳﻮﮔﻨﺪ! ﺑﮕﻮﻳﻴﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺸﺮي ﻛﻪ ﻗـﺪرت اﺣﺎﻃـﻪ و رﺳـﻴﺪن ﺑـﻪ‬
‫اﻳﻦ اﻓﻖﻫﺎي دور دﺳﺖ و ﭘﻬﻨﺎور را ﻧﺪارد و اﻣﻴـﺎل و ﻫﻮاﻫـﺎي ﻧﻔﺴـﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻃـﺮز ﺗﻔﻜـﺮ او را ﺗﺤـﺖ‬
‫ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﻨﺪ و ﻣﺎﻧﻊ درك ﺣﻘﺎﻳﻖ واﺿﺢ و آﺷﻜﺎر ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧـﺪ راه وﺳـﻂ و ﻣﺴـﻴﺮ‬
‫اﻋﺘﺪال را ﭘﻴﺪا ﻛﻨﺪ؟ ﺗﺎزه اﮔﺮ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺣﻘﺎﻳﻖ ﺑﺮاي او آﺷﻜﺎر ﺷﻮد ﺑﺎ اﻳﻦ اﻣﻴﺎل و ﻫﻮاﻫـﺎ ﺣﺘﻤـﺎً راه‬
‫اﻓﺮاط و ﺗﻔﺮﻳﻂ را ﺧﻮاﻫﺪ ﭘﻴﻤﻮد‪.‬‬
‫از ﺑﻴﻦ دو ﻣﺴﺄﻟﻪي ﻣﺬﻛﻮر‪ ،‬ﻣﺴﺄﻟﻪي اول ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﻣﺎ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و ﻣﻮﺿﻮع اﺻﻠﻲ اﻳﻦ ﻛﺘـﺎب‬
‫را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﺎ ﺗﻤﺎم ﺻﻔﺤﺎت ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﺬﺷـﺘﻪ را ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ ﻛﻨـﻴﻢ‪ ،‬ﺑـﺎ ﻧﻬﺎﻳـﺖ ﺷـﮕﻔﺘﻲ و‬
‫ﺗﻌﺠﺐ ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ ﻛﻪ در ﺗﻤﺎم ادوار ﺗﺎرﻳﺦ و ﺑﻴﻦ ﻫﻤﻪ ﻣﻠﻞ در راﺑﻄﻪ ﺑـﺎ اﻳـﻦ ﻣﻮﺿـﻮع راه اﻓـﺮاط و‬
‫ﺗﻔﺮﻳﻂ ﻃﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺜﻼً از ﻳﻚ ﻃﺮف ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ ﻛﻪ زن ﺑﻪ ﻋﻨـﻮان ﻣـﺎدر‪ ،‬ﻓﺮزﻧـﺪش را ﺑـﻪ دﻧﻴـﺎ‬
‫ﻣﻲآورد‪ ،‬او را ﺷﻴﺮ ﻣﻲدﻫﺪ و ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻫﻤﺴﺮ در زﻧـﺪﮔﻲ‪ ،‬ﺷـﺮﻳﻚ ﺷـﻮﻫﺮش‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و در ﻛﺎرﻫﺎي ﺳﺨﺖ و ﻣﺸﻜﻼت زﻧﺪﮔﻲ او را ﻳﺎري ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑـﺎ اﻳـﻦ زن‬
‫ﻓﺪاﻛﺎر ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻳﻚ ﺧﺪﻣﺘﻜﺎر و ﻛﻨﻴﺰ رﻓﺘﺎر ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬در ﺑﺎزار ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻛﺎﻻ ﺧﺮﻳﺪ و ﻓﺮوش ﻣﻲﺷـﻮد‪،‬‬
‫از ﺗﻤﺎم ﺣﻘﻮق اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ وارث ﻣﺤﺮوم ﻣﻲﮔﺮدد و ﺑـﺎ او ﭼﻨـﺎن رﻓﺘـﺎر ﻣـﻲﺷـﻮد ﻛـﻪ‬
‫ﮔﻮﻳﺎ او ﻣﺠﺴﻤﻪاي از ذﻟﺖ‪ ،‬ﮔﻨﺎه و ﺧﻮاري ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﺮاي ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻲ و ﭘـﺮورش‬
‫ﺷﺨﺼﻴﺖ و اﺳﺘﻌﺪاد او ﻫﻴﭻ زﻣﻴﻨﻪ و ﻣﻮﻗﻌﻴﺘﻲ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬از ﻃﺮف دﻳﮕـﺮ دﻳـﺪه ﻣـﻲﺷـﻮد ﻛـﻪ‬
‫ﻫﻤﻴﻦ زن آﻧﻘﺪر ﻣﻮرد اﺣﺘﺮام و اﻛﺮام ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد ﻛﻪ ﺑﻪ واﺳـﻄﻪي آن ﻳـﻚ ﺳﻠﺴـﻠﻪ ﺑـﻲﺑﻨـﺪ و‬
‫ﺑﺎري‪ ،‬اﻧﺤﻄﺎط اﺧﻼﻗﻲ و اﻧﺤﺮاف رواﺑﻂ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﭘﻴﺪا ﻣﻲﺷﻮد ﻛـﻪ ﻣـﺮدان از آنﻫـﺎ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان‬
 ‫‪13‬‬ ‫رﻳﺸﻪﻳﺎﺑﻲ ﻣﺴﺄﻟﻪ‬

‫وﺳﺎﺋﻞ ارﺿﺎي اﻣﻴﺎل و ﻫﻮاﻫﺎي ﺧﻮد اﺳـﺘﻔﺎده ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ و در واﻗـﻊ از آنﻫـﺎ دام ﻧﻴﺮﻧـﮓ و ﻓﺘﻨـﻪ‬
‫ﻣﻲﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ زن از اﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﺗﺮﻗﻲ و ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻛﻨﺪ‪ ،‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﺸﺮﻳﺖ ﺑﻪ ﺳـﻘﻮط‬
‫در ﮔﻮدال ﺑﺪﺑﺨﺘﻲ و اﻧﺤﺮاف ﻧﺰدﻳﻜﺘﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ دو روش ﻣﺘﻨﺎﻗﺾ را ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ از ﻧﻈﺮ ﺗﺌـﻮري‪،‬‬
‫اﻓﺮاط و ﺗﻔﺮﻳﻂ ﻣﻲﻧﺎﻣﻴﻢ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ اﮔﺮ ﺗﺠﺎرب وﺧﻴﻢ آن را ﺑـﻪ ﻃـﻮر ﻳﻜﺠـﺎ ﺑـﻪ ﻣـﺎ ﻋﺮﺿـﻪ ﻛﻨﻨـﺪ از‬
‫ﺟﻬﺖ اﺧﻼق ﻧﻴﺰ ﻳﻚ ﻃﺮف آن را اﻓﺮاط و ﻃﺮف دﻳﮕﺮش را ﺗﻔﺮﻳﻂ ﻣـﻲﻧـﺎﻣﻴﻢ‪ ،‬ﺟﺮﻳـﺎن ﺗـﺎرﻳﺦ‬
‫ﻧﻴﺰ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﻫﺮﮔﺎه ﻣﻠﺘﻲ از ﺗﺎرﻳﻜﻲﻫﺎي ﺟﻬـﻞ و ﺑﺮﺑﺮﻳـﺖ ﻧﺠـﺎت ﻳﺎﻓﺘـﻪ و ﺑـﻪ ﺻـﺤﻨﻪي‬
‫ﺗﻤﺪن ﭘﺎي ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬زﻧﺎن اﻳﻦ ﻣﻠﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺧـﺪﻣﺘﻜﺎر و زﻳﺮدﺳـﺖ ﺑـﺎ ﻣـﺮدان ﻫﻤﺮاﻫـﻲ و‬
‫ﻫﻤﻜﺎري ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬در ﻣﺮﺣﻠﻪي اول اﻳﻦ اوﺿﺎع ﻣﺎﻧﻊ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ و ﺣﺮﻛﺖ ﻧﻤﻲﮔﺮدد؛ زﻳﺮا در اﻳﻦ‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻗﻮاي ﻓﻄﺮي اوﻟﻴﻪ در اﻳﺸﺎن ﻗﻮي و ﻓﻌﺎل اﺳـﺖ‪ ،‬وﻟـﻲ ﺑﻌـﺪ از ﻃـﻲ ﻛـﺮدن اﻳـﻦ ﻣﺮﺣﻠـﻪ از‬
‫ﺗﺮﻗﻲ و ﺗﻤﺪن‪ ،‬ﻣﻠﺖ ﻣﺬﻛﻮر ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﭘﻴﺶ ﺑﺮود و ﺣﺎﻟﺖ ﺳﺴﺘﻲ و ﺟﻤﻮد ﺑﺮ آﻧﺎن ﭼﻴﺮه ﺧﻮاﻫـﺪ‬
‫ﺷﺪ و ﻣﺸﻜﻼﺗﻲ در ﭘﻴﺶ روي آﻧﺎن ﭘﺪﻳﺪار ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻠﺖ ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻛﻪ ﺑـﺎ ﻛـﺎروان ﺗﻤـﺪن‬
‫ﻫﻤﺮاﻫﻲ ﻛﻨﺪ و ﻣﺮاﺣﻞ ﺑﻌﺪي ﺗﻤﺪن را ﻃﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﺿﺮورت ﺷﺪﻳﺪي اﺣﺴﺎس ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺑﻪ ﻋﻠﺖ‬
‫اﺧﺘﻼط زن و ﻣﺮد‪ ،‬ﻓﺤﺸﺎ و زﺷﺘﻲﻫﺎ ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﻓﺮا ﻣﻲﮔﻴﺮد و ﺑﻪ ﺟﺎﻳﻲ ﻣﻲرﺳﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺑـﻲﺑﻨـﺪ و‬
‫ﺑﺎري و اﻧﺤﻄﺎط اﺧﻼﻗﻲ‪ ،‬ﺑﻨﺎي اﺧﻼﻗﻲ اﻳﻦ ﻣﻠﺖ را از اﺳﺎس ﺧﺮاب و ﻧـﺎﺑﻮد ﻣـﻲﺳـﺎزد و ﻗﻄﻌـﻲ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ اﻧﺤﻄﺎط اﺧﻼﻗـﻲ ﻣﻨﺠـﺮ ﺑـﻪ ﺿـﻌﻒ ﻗـﻮاي ﺟﺴـﻤﻲ‪ ،‬ﻓﻜـﺮي و ﻣـﺎدي ﻣـﻲﮔـﺮدد و‬
‫ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻣﻠﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﺮﺗﺒﻪ از ﭘﺴﺘﻲ و اﻧﺤﻄﺎط ﺑﺮﺳﺪ ﻫﻼﻛﺖ و ﻧﺎﺑﻮدي اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺗﺄﺳﻴﻒ در اﻳﻦ ﻣﻘﺎل ﻓﺮﺻﺖ ﻛﺎﻓﻲ ﺑﺮاي ﻣﺜﺎلﻫـﺎ و ﻧﻤﻮﻧـﻪﻫـﺎي ﮔﻮﻧـﺎﮔﻮن ﺗـﺎرﻳﺨﻲ‬
‫وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻋﻠﺖ ﺑﻪ ذﻛﺮ ﭼﻨﺪ ﻣﺜﺎل ﺑﺮاي ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﻄﻠﺐ ﺑﺴﻨﺪه ﻣﻲﻛﻨﻢ‪.‬‬

‫ﻳﻮﻧﺎن‪:‬‬
‫ﻣﺘﻤﺪنﺗﺮﻳﻦ ﻣﺮدم ﺟﻬﺎن در ﻃﻮل ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﻠﺖ ﻳﻮﻧﺎن اﺳﺖ‪ ،‬زﻧﺎن اﻳﻦ ﻗـﻮم در ﻣﺮاﺣـﻞ اوﻟﻴـﻪي‬
‫ﺗﻤﺪن ﺧﻮد در ﻧﻬﺎﻳﺖ ذﻟﺖ و ﺑﺪﺑﺨﺘﻲ زﻧﺪﮔﻲ ﻣـﻲﻛﺮدﻧـﺪ و اﻳـﻦ ذﻟـﺖ و ﺑـﺪﺑﺨﺘﻲ آنﻫـﺎ ﺗﻤـﺎم‬
‫ﺟﻮاﻧﺐ اﺧﻼق‪ ،‬ﻗﺎﻧﻮن‪ ،‬ﺣﻘﻮق و رواﺑﻂ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ آﻧﺎن را درﺑﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑـﻮد‪ .‬ﺑـﻪ ﻋﺒـﺎرت دﻳﮕـﺮ از‬
‫ﺣﻴﺚ اﺧﻼق‪ ،‬ﺣﻘﻮق‪ ،‬ﻗﺎﻧﻮن و ﺳﻠﻮك اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ زﻧﺎن در ﺑﺪﺗﺮﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ و در‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ از ﻫﻴﭻ ﻣﻘﺎم و ﻣﻨﺰﻟﺘﻲ ﺑﺮﺧﻮردار ﻧﺒﻮدﻧﺪ و در اﻓﺴﺎﻧﻪﻫﺎ و اﺳﺎﻃﻴﺮ )‪ (Mythology‬ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪14‬‬

‫از زن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﺎﻧﺪورا )‪ (Pyndora‬ﻳﺎد ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺼـﺪر و ﻣﻨﺒـﻊ ﺗﻤـﺎم ﻣﺼـﺎﺋﺐ و آﻻم و‬
‫دردﻫﺎي اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺑﻮد‪ ،‬ﻫﻤﺎنﻃﻮري ﻛﻪ اﻓﺴﺎﻧﻪﻫﺎي ﻳﻬﻮدي ﺣـﻮاء ﻫﻤﺴـﺮ آدم
را ﺳﺮﭼﺸـﻤﻪي‬
‫ﺗﻤﺎم آﻻم و ﺷﺪاﻳﺪ و ﻣﺸﻜﻼت ﺑﺸﺮي ﻣﻲداﻧﺪ و ﻛﺴﻲ ﺗﻮﺟﻪ ﻧﺪاﺷﺖ ﻛـﻪ اﻓﺴـﺎﻧﻪﻫـﺎي ﻧﺎﭘﺴـﻨﺪ و‬
‫ﺟﻌﻠﻲ ﻳﻬﻮدي در ﺑﺎرة ﺣﻀﺮت ﺣﻮا ﭼﻪ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺑﺪ و ﻧﺎﮔﻮاري در ﺑﺮﺧﻮرد ﻳﻬﻮدﻳﺎن و ﻣﺴـﻴﺤﻴﺎن ﺑـﺎ‬
‫زﻧﺎن ﺑﻮﺟﻮد آورد و ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪ آﻧﺎن ﺑﺮاي زن ﻫـﻴﭻ ارزش اﺧﻼﻗـﻲ‪ ،‬ﻗـﺎﻧﻮﻧﻲ و اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ ﻗﺎﺋـﻞ‬
‫ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺗﺄﺛﻴﺮ اﺳﺎﻃﻴﺮ ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ و زن ﺧﻴﺎﻟﻲ آن )ﭘﺎﻧﺪورا( ﻛﻤﺘﺮ از ﺗﺄﺛﻴﺮ اﻓﺴﺎﻧﻪﻫﺎي ﻳﻬـﻮدي در ﻋﻘـﻞ‬
‫و ذﻫﻦ ﻳﻮﻧﺎﻧﻴﺎن ﻧﺒﻮد‪ ،‬زن ﻧﺰد آﻧﺎن ﻣﻮﺟﻮدي دوزﺧﻲ و ﭘﺴﺖ و ﺣﻘﻴﺮ ﺑﻮد و اﻳـﻦ اوﺻـﺎف ﺗﻤـﺎم‬
‫اﻋﺎد زﻧﺪﮔﻲ او را ﻓﺮا ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ و ﻫﻤﻪ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﻋﺎﻟﻲ‪ ،‬ﻋﺰت‪ ،‬ﻛﺮاﻣﺖ و ﺷﺨﺼﻴﺖ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ ﺑـﻪ‬
‫ﻣﺮدان اﺧﺘﺼﺎص داﺷﺖ‪.‬‬
‫در ﻣﺮاﺣﻞ اوﻟﻴﻪي ﺗﻤﺪن و ﻧﻬﻀﺖ ﻳﻮﻧﺎن اﻳﻦ وﺿﻊ و ﺣـﺎل زﻧـﺎن ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﺑـﻮد و اﮔـﺮ ﺑﻌﻀـﻲ‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺟﺰﺋﻲ در آن ﻧﻤﺎﻳﺎن ﻣﻲﮔﺮدﻳﺪ ﺑﻪ دﻟﻴـﻞ اﺷـﺎﻋﻪي ﻋﻠـﻢ و اﻧﺘﺸـﺎر اﻧـﻮار ﺗﻤـﺪن ﺑـﻮد ﻛـﻪ‬
‫ﻣﻮﺟﺐ ﻣﻲﮔﺮدﻳﺪ ﻣﻘﺎم زن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺎﺑﻖ ﺑﻬﺘﺮ و واﻻﺗﺮ ﺷﻮد‪ ،‬وﻟﻲ ﺑـﻪ ﻫﺮﺣـﺎل ارزش ﻗـﺎﻧﻮﻧﻲ و‬
‫ﺣﻘﻮﻗﻲ او ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﻃﺮﻳﻖ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه و ﺗﻐﻴﻴﺮي ﻧﻜﺮده ﺑﻮد‪ .‬زن ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﻣﺮﺑـﻲ ﺧﺎﻧـﻪ ﻣﺤﺴـﻮب‬
‫ﻣﻲﺷﺪ و وﻇﻴﻔﻪاش ﻧﻴﺰ در ﭼﻬﺎر ﭼﻮب ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺤﺪود ﻣـﻲﮔﺮدﻳـﺪ‪ ،‬او در داﺧـﻞ ﺧﺎﻧـﻪ ﻗـﺪرت و‬
‫ﺗﺴﻠﻂ ﻛﺎﻣﻞ داﺷـﺖ و ﻋﻔـﺖ و ﭘـﺎﻛﻲ وي ﭘﺮارزﺷـﺘﺮﻳﻦ ﻣﺎﻳﻤﻠـﻚ او ﻣﺤﺴـﻮب ﻣـﻲﺷـﺪ و اﻳـﻦ‬
‫ﻃﻬﺎرت و ﻋﻔﺖ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ اﺣﺘﺮام و اﻛﺮام دﻳﺪه ﻣـﻲﺷـﺪ‪ .‬در ﺧـﺎﻧﻮادهﻫـﺎي اﺷـﺮف و ﺛﺮوﺗﻤﻨـﺪان‬
‫ﺣﺠﺎب ﻧﻴﺰ رواج داﺷﺖ و ﺧﺎﻧﻪﻫﺎﻳﺸﺎن را ﺑﻪ دو ﻗﺴﻤﺖ ﻣﻲﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻳﻚ ﻗﺴﻤﺖ ﻣﺨﺼﻮص زﻧﺎن ﺑﻮد و ﻗﺴﻤﺖ دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﻣﺮدان اﺧﺘﺼﺎص داﺷﺖ‪ ،‬زﻧﺎن اﺷﺮف ﻧـﻪ‬
‫در ﻣﺠﺎﻟﺲ و ﻣﺤﺎﻓﻞ ﺷﺮﻛﺖ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ و ﻧـﻪ در ﻣﺤـﻼت ﻋﻤـﻮﻣﻲ ﻇـﺎﻫﺮ ﻣـﻲﺷـﺪﻧﺪ‪ ،‬ازدواج و‬
‫وﻓﺎداري زن ﺑﻪ ﻣﺮد ﻋﻼﻣﺖ ﻧﺠﺎﺑﺖ و ﺷﺮف و اﺻﺎﻟﺖ ﺷﻤﺮده ﻣـﻲﺷـﺪ و اﻳـﻦ زﻧـﺎن در اﺟﺘﻤـﺎع‬
‫داراي ﻣﻨﺰﻟﺖ و ﻣﻘﺎﻣﻲ واﻻ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ‪ ،‬ﻓﺤﺸﺎ‪ ،‬ﻓﺴـﻖ و ﻓﺠـﻮر ﺑـﺎ ﭼﺸـﻢ ﻧﻔـﺮت و ﺣﻘـﺎرت‬
‫دﻳﺪه ﻣﻲﺷﺪ و اﻳﻦ وﺿﻊ در ﻋﺼﺮي ﺑﻮد ﻛﻪ ﻳﻮﻧﺎن در اﺑﺘﺪاي ﻣﺠـﺪ و ﻋﻨﻔـﻮان ﺟـﻮاﻧﻲ و ﻗـﺪرت‬
‫ﺧﻮد ﻗﺮار داﺷﺖ و ﺑﻪ ﺳﻮي ﺗﺮﻗﻲ و ﻛﻤﺎل ﻗﺪم ﺑﺮ ﻣﻲداﺷﺖ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﺷﻜﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻋﺼـﺮ‬
‫ﻣﻔﺎﺳﺪ اﺧﻼﻗﻲ ﻧﻴﺰ وﺟﻮد داﺷﺖ وﻟﻲ در ﻳﻚ ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺤﺪود و ﺗﻨﮓ ﻗـﺮار داﺷـﺖ و‬
 ‫‪15‬‬ ‫رﻳﺸﻪﻳﺎﺑﻲ ﻣﺴﺄﻟﻪ‬

‫آن ﻗﺪر ﻛﻪ ﻋﻔﺖ و ﭘﺎﻛﺪاﻣﻨﻲ از زﻧﺎن اﻧﺘﻈﺎر ﻣﻲرﻓﺖ از ﻣﺮدان اﻧﺘﻈﺎر ﻧﻤـﻲرﻓـﺖ و ﺑـﻪ اﻧـﺪازهي‬
‫زﻧﺎن ﻣﻮرد ﻣﻮاﺧﺬه و ﻛﻴﻔﺮ ﻗﺮار ﻧﻤﻲﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺮدان از ﺗﺨﻠﻖ ﺑﻪ اﻳﻦ اﺧﻼق ﺣﺴﻨﻪ ﻣﺴـﺘﺜﻨﻲ ﺑﻮدﻧـﺪ‬
‫و از آﻧﺎن اﻧﺘﻈﺎر ﻧﻤﻲرﻓﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻋﻔﺖ و ﭘﺎﻛﺪاﻣﻨﻲ و ﭘﺎﻛﻲ ﻣﻌﻨﻮي ﺗﻤﺎم و ﻛﻤـﺎل زﻧـﺪﮔﻲ ﻛﻨﻨـﺪ‪،‬‬
‫از اﻳﻦ رو داﺷﺘﻦ ﻛﻨﻴﺰ و ازدواج ﺑﺎ وي ﺟﺰﺋﻲ از ﻋﺎدات اﺻﻠﻲ اﻳﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲرﻓـﺖ و از‬
‫آن ﺟﺪا ﻧﺎﺷﺪﻧﻲ ﺑﻮد و ﻫﻴﭻ ﻛﺲ اﻳﻦ ﻛﺎر را ﺑﺪ و ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ ﻧﻤﻲداﻧﺴﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از ﻣﺪﺗﻲ ﺷﻬﻮات و اﻣﻴﺎل ﻧﻔﺴﺎﻧﻲ ﺑﺮ ﻳﻮﻧﺎن ﻏﺎﻟـﺐ ﺷـﺪ و ﻏﺮاﺋـﺰ ﺣﻴـﻮاﻧﻲ و ﻫـﻮا و ﻫـﻮس‬
‫آﻧﺎن را ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻗﺮار داد‪ ،‬ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﻛﻪ زﻧﺎن زﻧﺎﻛﺎر و ﻛﻨﻴﺰﻛـﺎن در آن اﺟﺘﻤـﺎع ﭼﻨـﺎن ﻣﻨﺰﻟـﺖ‬
‫ﺑﻠﻨﺪي ﺑﺪﺳﺖ آوردﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ آن در ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﺸﺮﻳﺖ دﻳﺪه ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ .‬ﻓﺎﺣﺸﻪ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﻣﺮﻛﺰ رﻓـﺖ‬
‫و آﻣﺪ ﻫﻤﻪ ﻃﺒﻘﺎت اﺟﺘﻤﺎع ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺣﺘﻲ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن‪ ،‬ﺷﻌﺮا و ﻓﻼﺳﻔﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻜﺎنﻫـﺎ رﻓـﺖ‬
‫و آﻣﺪ داﺷﺘﻨﺪ و اﻳﻦ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺧﻮرﺷـﻴﺪ در آﺳـﻤﺎن ﻋﻠـﻢ‪ ،‬ادب و ﻓﻠﺴـﻔﻪ ﻣـﻲدرﺧﺸـﻴﺪﻧﺪ و‬
‫ﺳﻴﺎرات ﻓﻠﺴﻔﻪ‪ ،‬ﻋﻠﻢ و ادب‪ ،‬ﺷﻌﺮ‪ ،‬ﺗـﺎرﻳﺦ و ﻋﻠـﻮم دﻳﮕـﺮ ﺑـﺪور آن ﮔـﺮدش ﻣـﻲﻛﺮدﻧـﺪ‪ ،‬زﻧـﺎن‬
‫ﻣﺤﻮري ﮔﺸﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻠﺖ ﻳﻮﻧﺎن در اﻃﺮاف آن ﻃـﻮاف ﻣـﻲﻛـﺮد‪ ،‬ﻧـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﻣﺠـﺎﻟﺲ ﻋﻠـﻢ و ادب‬
‫ﺗﺤﺖ رﻳﺎﺳﺖ و ﻧﻈﺮ آﻧﺎن ﺑﺮ ﭘﺎ ﻣﻲﮔﺮدﻳﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻣﺸﻜﻼت ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻧﻴـﺰ در ﺣﻀـﻮر و ﺗﺤـﺖ ﻧﻈـﺮ‬
‫آﻧﺎن ﺣﻞ و ﻓﺼﻞ ﻣـﻲﮔﺸـﺖ‪ ،‬و ﻛـﺎر آن ﻗـﺪر ﺑـﺎﻻ ﮔﺮﻓـﺖ ﻛـﻪ در ﻣﺴـﺎﺋﻞ ﻣﻬـﻢ و ﺣﻴـﺎﺗﻲ ﻛـﻪ‬
‫ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻳﻮﻧﺎن را رﻗﻢ ﻣﻲزد ﺑﻪ زﻧﺎﻧﻲ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺣﺎﺿﺮ ﻧﺒﻮدﻧﺪ ﺑﺎ ﻳﻚ ﻣـﺮد ﺑـﻴﺶ از‬
‫ﻳﻚ ﻳﺎ دو ﺷﺐ ﻣﻌﺎﺷﺮت داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻣﺮدم ﻳﻮﻧﺎن ﺑﻪ ﺻﻔﺖ زﺷﺖ دﻳﮕـﺮي ﻧﻴـﺰ آﻟـﻮده ﺷـﺪﻧﺪ و‬
‫آن اﻳﻦ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺷﺪت ﻓﺮﻳﻔﺘﻪ و دﻟﺒﺎﺧﺘﻪ زﻳﺒﺎﻳﻲ و ﺟﻤﺎل ﮔﺮدﻳﺪﻧﺪ و در ﮔﻮدال رذاﻟﺖ و ﮔﻤﺮاﻫـﻲ‬
‫اﻓﺘﺎدﻧﺪ و در دلﻫﺎﻳﺸﺎن آﻧﭽﻨﺎن آﺗﺶ ﺷﻬﻮت زﺑﺎﻧﻪ ﻣـﻲﻛﺸـﻴﺪ ﻛـﻪ ﻫـﻴﭻ ﺧﺎﻣﻮﺷـﻲ ﻧﺪاﺷـﺖ‪ ،‬ﺑـﻪ‬
‫ﻫﻤﻴﻦ ﻋﻠﺖ آﻧﺎن ﻣﺠﺴﻤﻪﻫﺎﻳﻲ ﻋﺮﻳﺎن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻫﻨﺮ ﻣﻲﺗﺮاﺷﻴﺪﻧﺪ و ﺗﻤﺎم ﺗﻼش و ﺳﻠﻴﻘﻪي ﺧﻮد را‬
‫در ﺳﺎﺧﺘﻦ اﻳﻦ ﻣﺠﺴﻤﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺠﺴـﻤﻪﻫـﺎي ﺷـﻬﻮتاﻧﮕﻴـﺰ ﻫـﺮ ﻟﺤﻈـﻪ آﻧـﺎن را‬
‫ﺗﺤﺮﻳﻚ ﻣﻲﻛﺮد و آﻧـﺎن ﻫـﻴﭻ ﻓﻜـﺮ ﻧﻤـﻲﻛﺮدﻧـﺪ ﻛـﻪ ﺗﺴـﻠﻴﻢ ﺷـﻬﻮاتﺷـﺪن و ﭘﻴـﺮوي از آن از‬
‫دﻳﺪﮔﺎه اﺧﻼق ﻋﻤﻠﻲ زﺷﺖ و ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﺑﺪﻳﻦﺗﺮﺗﻴـﺐ ﻣﻌﻴﺎرﻫـﺎي اﺧﻼﻗـﻲ ﻧـﺰد‬
‫آﻧﺎن ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻛﺮد‪ ،‬ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﻋﻠﻤﺎي اﺧﻼق و ﻓﻴﻠﺴـﻮﻓﺎن ﺑـﺰرگ آﻧـﺎن‪ ،‬ارﺗﻜـﺎب زﻧـﺎ و‬
‫ﻓﺤﺸﺎ را ﻋﻴﺐ و ﮔﻨﺎه ﻧﻤﻲداﻧﺴﺘﻨﺪ و ﻛﺴﻲ را ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ارﺗﻜﺎب آن ﻣﻮرد ﻣﻼﻣﺖ ﻗﺮار ﻧﻤﻲدادﻧـﺪ‪،‬‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪16‬‬

‫و ﺑﻪ ازدواج و زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻣﺴﺄﻟﺔ ﺑـﻲارزش و ﻏﻴـﺮ ﻣﻬـﻢ ﻣـﻲﻧﮕﺮﻳﺴـﺘﻨﺪ و ﺿـﺮورﺗﻲ‬

‫ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم آن اﺣﺴﺎس ﻧﻤﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬و اﮔﺮ ﻣﺮدي ﺑﺎ زن ﺑﻴﮕﺎﻧﻪاي ﻋﻠﻨﺎً ﻣﻌﺎﺷـﺮت ﻣـﻲﻛـﺮد آن را‬
‫ﻧﻴﺰ ﻋﻴﺐ و ﮔﻨﺎﻫﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻤﻲداﻧﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ آنﻫﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺪ ﻛﻪ دﻳﻦﺷـﺎن ﻧﻴـﺰ‬
‫ﺗﺎﺑﻊ ﻏﺮاﺋﺰ ﺷﻬﻮاﻧﻲ و ﺣﻴﻮاﻧﻲﺷﺎن ﮔﺸﺖ و در ﺑﻴﻦ ﻳﻮﻧﺎﻧﻴﺎن ﻋﺒـﺎدت اﻓﺮودﻳـﺖ )‪(Aphroditte‬‬
‫ﻛﻪ از ﺟﻤﻠﻪ زﻧﺎن اﻓﺴﺎﻧﻪاي ﻳﻮﻧﺎن اﺳﺖ رواج ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬در اﻓﺴﺎﻧﻪﻫﺎ آﻣﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ اﻓﺮودﻳـﺖ ﺑـﺎ آن‬
‫ﻛﻪ ﻫﻤﺴﺮ ﻳﻚ اﻟﻬﻪ ﺑﻮد ﺑﺎ ﺳﻪ اﻟﻬﻪ دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺧﺼﻮﺻﻲ و ﺳﺮّي رﻓﺎﻗﺖ و ﻣﻌﺎﺷﺮت داﺷـﺖ و‬
‫ﻋﻼوه ﺑﺮ آﻧﺎن ﺑﺎ ﻣﺮد دﻳﮕﺮي از ﻋـﻮام اﻟﻨـﺎس ﻧﻴـﺰ رﻓﻴـﻖ ﺑـﻮد و از ﺷـﻜﻢ زن ﻣـﺬﻛﻮر اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬
‫ﻛﻴﻮﭘﻴﺪ )‪ (Kupid‬اﻟﻬﻪ ﺣﺐ و دوﺳﺘﻲ ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﺪ و اﻳﻦ ﺗﻮﻟﺪ ﻧﺘﻴﺠﻪي رﻓﺎﻗﺖ و ﻣﻌﺎﺷـﺮت وي ﺑـﺎ‬
‫ﻓﺮدي از اﻓﺮاد ﺑﺸﺮ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻣﻠﺘﻲ ﻛﻪ داراي ﭼﻨﺎن اﺧﻼق و ﻓﻘﺮ ﻣﻌﻨﻮي و اﻧﺤﻄﺎط روﺣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺻـﻔﺎت ﻧﺎﭘﺴـﻨﺪ و‬
‫زﺷﺖ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان رﻣﺰ ﻛﻤﺎل و ﺗﺮﻗﻲ ﺑﺪاﻧﺪ‪ ،‬و ﺣﺘﻲ ﻓﺮاﺗﺮ از آن‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻌﺒـﻮد ﻗﺒـﻮل ﻧﻤﺎﻳـﺪ و‬
‫ﺗﻤﺎم آداب ﻋﺒﻮدﻳﺖ و ذﻟﺖ را در ﺑﺮاﺑﺮ آن اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪ ،‬در ﺑﺎرة اﺧـﻼق اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ آن ﭼـﻪ ﻓﻜـﺮ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻴﺪ؟ ﺑﺪون ﺷﻚ اﻳﻦ‪ ،‬درﺟﻪاي از ﭘﺴﺘﻲ و اﻧﺤﻄﺎط اﺧﻼﻗﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اﮔﺮ ﻣﻠﺘﻲ ﻳﻚ ﺑـﺎر در‬
‫ﮔﺮداب آن ﺑﻴﻔﺘﺪ‪ ،‬دوﺑﺎره ﻗﺪرت ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻦ ﭘﻴﺪا ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪ .‬ﻣﻘﺎرن اﻳﻦ ﻋﺼﺮ اﻧﺤﻄﺎط اﺧﻼﻗـﻲ‬
‫در ﻳﻮﻧﺎن‪ ،‬ﺑﺎم ﻣﺎرك در ﻫﻨﺪ و ﻣﺰدك در اﻳﺮان ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪﻧﺪ و در ﺑﺎﺑﻞ ﻧﻴﺰ ﻓﺤﺸﺎ و زﻧﺎ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ‬
‫ﺗﻘﺪﻳﺲ و اﺣﺘﺮام دﻳﺪه ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬از اﻳﻦ وﺿﻊ دﻳﺮي ﻧﮕﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺗﻤﺪن ﻳﻮﻧـﺎن رو ﺑـﻪ اﻧﻘـﺮاض‬
‫ﮔﺬارد و ﻛﺎرش ﺑﻪ ﺟﺎﻳﻲ رﺳﻴﺪ ﻛﻪ ﮔﻮﻳﺎ ﻫﻴﭻ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷـﺖ‪ .‬وﻗﺘـﻲ ﻛـﻪ ﻋﺒـﺎدت اﻓﺮودﻳـﺖ در‬
‫ﻳﻮﻧﺎن رواج ﻳﺎﻓﺖ‪ ،‬ﻓﺎﺣﺸﻪﺧﺎﻧﻪﻫﺎ و ﻣﺤﻼت ﻓﺴﻖ و ﻓﺠﻮر ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺮاﻛﺰ ﻋﺒﺎدت ﺗﻌﻴـﻴﻦ ﺷـﺪﻧﺪ‪،‬‬
‫ﻛﻨﻴﺰﻛﺎن زﻧﺎﻛﺎر ﺧﺪﻣﺘﻜﺎر ﻣﻌﺎﺑﺪ ﮔﺮدﻳﺪﻧﺪ و ﻛﺎر زﻧﺎ ﺑﻪ اﻧﺪازهاي ﺑـﺎﻻ ﮔﺮﻓـﺖ ﻛـﻪ ﺟـﺰء اﻋﻤـﺎل‬
‫دﻳﻨﻲ و ﻣﺬﻫﺒﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از ﻣﺪﺗﻲ ارﺿـﺎي ﻏﺮﻳـﺰهي ﺟﻨﺴـﻲ در ﻳﻮﻧـﺎن ﺷـﻜﻞ دﻳﮕـﺮي ﺑـﻪ ﺧـﻮد ﮔﺮﻓـﺖ و ﻛـﺎر‬
‫ﻧﺎﺷﺎﻳﺴﺖ ﻗﻮم ﻟﻮط ﻳﻌﻨﻲ ﻟﻮاط ﺑﻴﻦ آﻧﺎن رواج ﻳﺎﻓﺖ و در ﻣﻴﺎن ﻫﻤﻪ اﻓﺮاد ﺷﺎﻳﻊ ﮔﺮدﻳـﺪ و دﻳﺎﻧـﺖ‬
‫و اﺧﻼق ﻧﻴﺰ آن را ﺑﺎ روي ﺑﺎز اﺳﺘﻘﺒﺎل ﻛﺮد‪ .‬ﻗﺎﺑﻞ ذﻛﺮ اﺳـﺖ ﻛـﻪ اﻳـﻦ ﻛـﺎر ﻧﺎﺷﺎﻳﺴـﺖ در زﻣـﺎن‬
‫ﻫﻮﻣﻴﺮوس و ﻫﺴﻴﻮد وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ و ﻛﺴﻲ آن را ﻧﻤﻲﺷﻨﺎﺧﺖ‪ ،‬وﻟﻲ وﻗﺘﻲ ﺗﻤﺪن ﻳﻮﻧﺎن ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ‬
 ‫‪17‬‬ ‫رﻳﺸﻪﻳﺎﺑﻲ ﻣﺴﺄﻟﻪ‬

‫و ﺗﺮﻗﻲ ﻛﺮد و ﻣﺮدم ﻓﺮﻳﻔﺘﻪ و دﻟﺒﺎﺧﺘﻪي زﻳﺒﺎﻳﻲ و زﻳﻨـﺖ و ﭘﻴـﺮوي ﺷـﻬﻮات ﮔﺮدﻳﺪﻧـﺪ و آﺗـﺶ‬
‫ﻏﺮﻳﺰه ﺷﻬﻮت در آنﻫﺎ ﺷﻌﻠﻪور ﮔﺮدﻳﺪ‪ ،‬راه اﺻﻠﻲ و ﻣﺴﻴﺮ اﻋﺘﺪال را ﮔﻢ ﻛﺮدﻧﺪ و ﺑﺮاي اﺷﺒﺎع و‬
‫ارﺿﺎي اﻳﻦ ﻏﺮﻳﺰه ﻃﺮﻳﻘﻲ را ﭘﻴﺶ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻓﻄﺮت و ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺳﻠﻴﻢ از آن ﻧﻔﺮت دارد‪ ،‬در اﻳـﻦ‬
‫ﻫﻨﮕﺎم ﻧﻘﺎﺷﺎن ﻣـﺎﻫﺮ و ﻣﺠﺴـﻤﻪﺳـﺎزان در ﺗﺼـﺎوﻳﺮ و ﻣﺠﺴـﻤﻪﻫﺎﻳﺸـﺎن ﺑـﻪ ﺗﺤﺮﻳـﻚ اﻳـﻦ ﻏﺮﻳـﺰه‬
‫ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ و ﻋﻠﻤﺎي اﺧﻼق ﭼﻨﻴﻦ ﺷﻬﺎدت دادﻧﺪ ﻛﻪ ﻟﻮاط‪ ،‬ﻋﻬﺪ و ﭘﻴﻤﺎن دوﺳﺘﻲ و ﺻـﺪاﻗﺖ ﺑـﻴﻦ‬
‫دو ﻣﺮد ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻫﺮﻣﻮدﻳﺲ و ارﺳﺘﻮﺟﻴﺘﻦ اوﻟﻴﻦ اﻫﺎﻟﻲ ﻳﻮﻧﺎن ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ در ﻣﺠﺴﻤﻪﻫﺎﻳﺸـﺎن ﺑـﺮاي ﻣﻠـﺖ ﻳﻮﻧـﺎن‬
‫اﻳﻦ راﺑﻄﻪي ﺧﻼف ﻓﻄﺮت و ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ را ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻛﺸﻴﺪﻧﺪ و ﺑﻪ ﮔﻤﺎن ﺧﻮد‪ ،‬ﺑـﻪ اﻳـﻦ ﺗﺮﺗﻴـﺐ ﺑـﻴﻦ‬
‫آن دو ﻣﺮد راﺑﻄﻪ دوﺳﺘﻲ و ﻣﺤﺒﺖ را اﺳﺘﻮار ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻮاﻫﻲ ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﺑﻌﺪ از اﻳﻦ‪ ،‬ﺗﺮﻗﻲ و ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ و ﻋﻈﻤﺖ و ﻣﺠﺪ ﻧﺼﻴﺐ ﻳﻮﻧﺎن ﻧﺸﺪ‪.‬‬

‫روم‪:‬‬
‫ﻣﻠﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﻌﺪ از ﻳﻮﻧﺎن ﺑﻪ اوج ﻋﻈﻤﺖ و ﺗﻤﺪن رﺳﻴﺪ روم ﺑـﻮد و ﻫﻤـﺎن ﺻـﻌﻮد و ﺳـﻘﻮﻃﻲ را‬
‫ﻛﻪ ﻗﺒﻼً در ﻣﻠﺖ ﻳﻮﻧﺎن ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻛﺮدﻳﻢ‪ ،‬ﻋﻴﻦ آن را در ﻣﻮرد ﻣﻠﺖ روم ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ‪ .‬وﻗﺘﻲ‬
‫ﻳﻮﻧﺎﻧﻲﻫﺎ از دوران ﺗﺎرﻳﻜﻲ و ﺧﺸﻮﻧﺖ و ﺟﻬﻞ ﺧﺎرج ﺷﺪﻧﺪ و در ﺻﺤﻨﻪي ﺗﺎرﻳﺦ ﻗـﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨـﺪ‪،‬‬
‫ﻣﺮد رﺋﻴﺲ و ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ ﺧﺎﻧﻮاده ﺑﻮد‪ ،‬او ﻣﺎﻟﻚ ﻣﻄﻠﻖ ﺧﺎﻧﻮاده و ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ ﺑﻮد و ﻗﺪرﺗﺶ ﮔﺎﻫﻲ‬
‫ﺗﺎ اﻧﺪازهاي ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ زﻧﺶ را ﺑـﻪ ﻗﺘـﻞ ﺑﺮﺳـﺎﻧﺪ و اﻧﺠـﺎم اﻳـﻦ ﻛـﺎر ﺑـﺮاﻳﺶ ﻣﺠـﺎز ﺑـﻮد‪.‬‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺧﺸﻮﻧﺖ رو ﺑﻪ ﺧﺎﻣﻮﺷـﻲ ﮔﺮاﻳﻴـﺪ و آﻧـﺎن ﮔـﺎمﻫـﺎﻳﻲ در راه ﺗﻤـﺪن و ﭘﻴﺸـﺮﻓﺖ‬
‫ﺑﺮداﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺷﺪت اﻳﻦ ﺗﺴﻠﻂ و ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﺮد ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎﻓـﺖ و ﻛﻔـﻪي ﺗـﺮازو آﻫﺴـﺘﻪ‪ ،‬آﻫﺴـﺘﻪ ﺑـﻪ‬
‫اﻋﺘﺪال ﻧﺰدﻳﻚ ﺷﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ آن ﻃﻮري ﻛﻪ ﺣﺠﺎب ﺑﻴﻦ ﻳﻮﻧﺎﻧﻲﻫﺎ ﻣﻌﻤـﻮل ﺑـﻮد ﺑـﻴﻦ روﻣـﻲﻫـﺎ رواج‬
‫ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬وﻟﻲ ﻧﻈﺎم اﺻﻴﻞ ﺧﺎﻧﻮاده در آﻏـﺎز ﺗﻤـﺪن و ﻋﻈﻤـﺖ ﺟﻤﻬـﻮري روم ﺑﺮﻗـﺮار ﺑـﻮد‪ .‬ﻣـﺜﻼً‬
‫ﻋﻔﺖ و ﭘﺎﻛﺪاﻣﻨﻲ ﻣﺨﺼﻮﺻﺎً در ﺑﻴﻦ زﻧﺎن ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻪ دﻳﺪهي اﺣﺘﺮام ﻧﮕﺮﻳﺴﺘﻪ ﻣﻲﺷﺪ و ﻣﻌﻴﺎر ﺷﺮف‬
‫و ﺑﺰرﮔﻲ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﮔﺮدﻳﺪ و ﺳﻄﺢ ارزشﻫﺎي اﺧﻼﻗﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﻋﺎﻟﻲ و ﺑﻠﻨﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜـﺎل‬
‫وﻗﺘﻲ ﻳﻜﻲ از اﻋﻀﺎي ﻣﺠﻠﺲ ﭘﻴﺶ روي دﺧﺘﺮش ﻫﻤﺴﺮ ﺧﻮد را ﺑﻮﺳﻴﺪه ﺑﻮد ﻣﺮدم ﺑﺮ او ﻏﻀـﺐ‬
‫ﻛﺮده و ﺣﻜﻢ ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻛﺎر ﺗﻮﻫﻴﻦ ﺑﻪ اﺧﻼق ﻣﻠﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﺘﻲ اﻋﻀـﺎي ﻣﺠﻠـﺲ ﺳـﻨﺎ اﻳـﻦ‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪18‬‬

‫ﻋﻤﻞ او را ﺑﺎ رأيﮔﻴﺮي ﺗﻘﺒﻴﺢ و ﻣﺤﻜﻮم ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬آﻧﺎن ﻣﻌﺎﺷﺮت و ﻣﺮاودهي زن و ﻣـﺮد را ﺑـﺪون‬
‫ﻋﻘﺪ‪ ،‬ﻣﺒﺎح و ﺟﺎﺋﺰ ﻧﻤﻲداﻧﺴﺘﻨﺪ و اﻳﻦ ﻋﻤﻞ را ﻧﻤﻲﭘﺴـﻨﺪﻳﺪﻧﺪ و زﻧـﺎﻧﻲ در اﺟﺘﻤـﺎع داراي ﻗـﺪر و‬
‫ﻣﻨﺰﻟﺖ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺎدر ﺧﺎﻧﻮاده و ﭘﺎﻛﺪاﻣﻦ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮﭼـﻪ زﻧـﺎن ﻧﺎﭘـﺎك در آن اﺟﺘﻤـﺎع وﺟـﻮد‬
‫داﺷﺘﻨﺪ و در رواﺑﻂ ﻧﺎﻣﺸﺮوع ﺑﺎ ﻣﺮدان داراي ﻧﻮﻋﻲ آزادي ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﻋﻤﻮم ﻣﻠﺖ روم ﺑﻪ زﻧﺎﻧﻲ‬
‫ﻛﻪ اﻳﻦ اﻋﻤﺎل ﻧﺎﺷﺎﻳﺴﺖ را اﻧﺠﺎم ﻣﻲدادﻧﺪ ﺑﻪ دﻳﺪهي ﺣﻘﺎرت ﻣـﻲﻧﮕﺮﻳﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬و ﻧـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﺑـﻪ اﻳـﻦ‬
‫زﻧﺎن‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻪ ﻣﺮداﻧﻲ ﻧﻴﺰ ﻛﻪ اﻳﻦ اﻋﻤﺎل را اﻧﺠـﺎم ﻣـﻲدادﻧـﺪ ﺑـﻪ دﻳـﺪهي ﭘﺴـﺘﻲ و ﺣﻘـﺎرت ﻧﮕـﺎه‬
‫ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺑﻪ ﺳﻮي ﺗﻤﺪن و ﺗﺮﻗﻲ‪ ،‬دﻳﺪﮔﺎه روﻣﻲﻫﺎ در ﺑﺎرهي زن ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻛﺮد و اﻳـﻦ ﺗﻐﻴﻴـﺮات‬
‫ﺗﺎ ﺟﺎﻳﻲ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻛﺮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﻗـﻮاﻧﻴﻦ ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ ازدواج و ﻃـﻼق و دﻳﮕـﺮ ﺣﻘـﻮق ﺧـﺎﻧﻮاده ﻧﻴـﺰ‬
‫ﺳﺮاﻳﺖ ﻛﺮد‪ ،‬ﻛﺎر ﺑﻪ ﺟﺎﻳﻲ ﻛﺸﻴﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﻣﻌﻜﻮس و واروﻧﻪ ﮔﺮدﻳﺪ و ﻋﻘﺪ ازدواج ﻣﻌﻨـﺎﻳﻲ‬
‫ﺟﺰ اﻳﻦ ﻧﺪاﺷﺖ ﻛﻪ زن و ﺷﻮﻫﺮ ﻗﺎﻧﻮﻧﺎً ﻫﻤﺴﺮ ﻳﻜـﺪﻳﮕﺮ ﻣـﻲﺑﺎﺷـﻨﺪ )‪ .(Civil Contyact‬آﻧـﺎن‬
‫ﺑﺮاي ﻣﻔﻬﻮم اﺻﻠﻲ ازدواج و اﺻﻞ و ﻫﺪف اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﻫﻴﭻ ارزش و اﻫﻤﻴﺘﻲ ﻗﺎﺋـﻞ ﻧﺸـﺪﻧﺪ و اﮔـﺮ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻤﻲ ﻫﻢ ﺑﻪ آن ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬ﻫﻴﭻ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﻲآﻣﺪ‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬زن ﺻـﺎﺣﺐ ﺗﻤـﺎﻣﻲ ﺣﻘـﻮق از‬
‫ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ و ارث ﮔﺮدﻳﺪ و ﺑﺮاﻳﺶ ﭼﻨﺎن آزادي و ﺑـﻲﺑﻨـﺪ و ﺑـﺎري ﻗﺎﺋـﻞ ﺷـﺪﻧﺪ ﻛـﻪ ﭘـﺪر و‬
‫ﺷﻮﻫﺮ ﺑﺮ او ﺗﺴﻠﻂ ﻧﺪاﺷﺖ و زﻧﺎن روﻣﻲ ﻧﻪ ﺗﻨﻬـﺎ در ﻣﻌﺎﺷـﺮت و رواﺑـﻂ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ داراي آزادي‬
‫ﻛﺎﻣﻞ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ از ﻧﻈﺮ ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻣﺮور زﻣـﺎن ﻗﺴـﻤﺖ اﻋﻈﻤـﻲ از ﺛـﺮوت ﻣﻠـﻲ را ﺑﺪﺳـﺖ‬
‫آوردﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺮدان وام ﺑﺎ ﺑﻬﺮه ﻣﻲدادﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣـﺮدان ﻏـﻼم زﻧـﺎن ﺳـﺮﻣﺎﻳﻪدار‬
‫ﺧﻮد ﺷﺪﻧﺪ و اﺛﺮات اﻳﻦ وﺿـﻊ در ﻣﻴـﺪان ﻋﻤـﻞ و واﻗﻌﻴـﺖ ﻛـﺎﻣﻼً آﺷـﻜﺎر ﺷـﺪ‪ ،‬ﻟـﺬا ﻃـﻼق ﺑـﻪ‬
‫اﻧﺪازهاي آﺳﺎن و ﺳﻬﻞ ﮔﺮدﻳﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻛﻮﭼﻜﺘﺮﻳﻦ ﺑﻬﺎﻧﻪاي راﺑﻄﻪ ﺑﻴﻦ زن و ﻣﺮد ﻗﻄﻊ ﻣﻲﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻓﻴﻠﺴﻮف ﻣﻌﺮوف روﻣﻲ ﺑﻨـﺎم ﺳـﻴﻨﻜﺎ )‪ 4‬ﻗﺒـﻞ از ﻣـﻴﻼد – ‪ 56‬ﺑﻌـﺪ از ﻣـﻴﻼد( ﻛﺜـﺮت‬
‫ﻃﻼق را ﺑﺪ و ﻧﺎﺷﺎﻳﺴﺖ ﺷﻤﺮده و از ﺳﺮﻛﺸﻲ زﻧﺎن ﻗﺒﻴﻠﻪي ﺧﻮد ﺷﻜﺎﻳﺖ ﻧﻤﻮده و ﻣﻲﮔﻮﻳـﺪ‪» :‬در‬
‫ﻗﻠﻤﺮو روم اﻣﺮوز ﻃﻼق ﭼﻴـﺰي ﻧﻴﺴـﺖ ﻛـﻪ ﻛﺴـﻲ از آن ﭘﺸـﻴﻤﺎن ﺷـﻮد و ﻳـﺎ از آن ﺷـﺮم و ﺣﻴـﺎ‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻪ اﻧﺪازهاي ﻓﺮاوان ﺷﺪه ﻛﻪ زﻧﺎن ﻋﻤﺮﺷﺎن را ﺑﺎ ﺗﻌـﺪاد ﺷﻮﻫﺮاﻧﺸـﺎن ﻣـﻲﺳـﻨﺠﻨﺪ«‪ .‬و‬
‫ﻳﻚ زن ﺑﺪون ﺷﺮم و ﺣﻴﺎ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺑﺎر ﺷﻮﻫﺮ ﻣﻲﻛﺮد و اﻳﻦ ﻛﺎر ﻋﻴﺐ ﺷﻤﺮده ﻧﻤﻲﺷﺪ‪.‬‬
 ‫‪19‬‬ ‫رﻳﺸﻪﻳﺎﺑﻲ ﻣﺴﺄﻟﻪ‬

‫ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻣﺎرﭼﻞ )‪ 104 – 43‬م( ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﻳﻚ زن ده ﺑﺎر ازدواج ﻣـﻲﻧﻤـﻮد‪ .‬ﮔﻮوﻧﻴـﻞ )‪60‬‬
‫– ‪ 140‬م( ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪ :‬زﻧﻲ در ﻣﺪت ﭘﻨﺞ ﺳﺎل ﻫﺸﺖ ﺑﺎر ازدواج ﻛﺮد و ﻋﺠﻴﺐﺗﺮ از ﻫﻤﻪ اﻳﻦ ﻛـﻪ‬
‫اﺳﻘﻒ ﮔﺮوم )‪ 420 – 340‬م( ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻛـﻪ او زﻧـﻲ را ﺑـﻪ ﻳـﺎد ﻣـﻲآورد ﻛـﻪ ﺑﻴﺴـﺖ و ﺳـﻪ ﺑـﺎر‬
‫ازدواج ﻧﻤﻮده و آﺧﺮﻳﻦ ازدواﺟﺶ ﺑﺎ ﻣﺮدي ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻴﺴﺖ و ﻳﻚ ﺑـﺎر ازدواج ﻛـﺮده ﺑـﻮد و آن‬
‫زن‪ ،‬ﺑﻴﺴﺖ و دوﻣﻴﻦ زن او ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲآﻣﺪ‪.‬‬
‫ﺳﭙﺲ ﻛﻢ ﻛﻢ ﻧﻈﺮﺷﺎن ﺑﻪ رواﺑﻂ ﻧﺎﻣﺸﺮوع ﺑﻴﻦ زن و ﻣﺮد ﺟﻠﺐ ﺷﺪ و ﻛﺎر ﺑﻪ ﺟﺎﻳﻲ رﺳﻴﺪ ﻛـﻪ‬
‫ﻋﻠﻤﺎي اﺧﻼق ﻫﻢ زﻧﺎ را ﻳﻚ ﻣﻮﺿﻮع ﻋﺎدي و ﺳﺎده ﺷﻤﺮدﻧﺪ و آن را ﻋﻴﺐ و ﮔﻨﺎه ﻧﻤﻲداﻧﺴـﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺜﻼً ﻛﺎﺗﻮ )‪ (Cato‬ﻛﻪ از ﻋﻠﻤﺎي اﺧﻼق ﺳﺎل ‪ 84‬ﻗﺒﻞ از ﻣﻴﻼد ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ ﺑـﺎ ﺻـﺪاي ﺑﻠﻨـﺪ اﻇﻬـﺎر‬
‫ﻣﻲﻛﺮد ﻛﻪ ارﺗﻜﺎب زﻧﺎ در ﻫﻨﮕﺎم ﺟﻮاﻧﻲ ﺟـﺎﻳﺰ اﺳـﺖ و ﺳﻴﺴـﺮون )‪ (Cisron‬ﻣﺼـﻠﺢ ﻣﺸـﻬﻮر‬
‫روﻣﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺟﻮاﻧﺎن ﺑﻪ ﻗﻴﻮد ﺳﻨﮕﻴﻦ اﺧﻼﻗﻲ ﭘـﺎيﺑﻨـﺪ ﻧﺒﺎﺷـﻨﺪ و آزاد و ﺑـﺪون‬
‫ﻗﻴﺪ و ﺑﻨﺪ زﻧﺪﮔﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻧﻮع ﻧﻈﺮﻳﺎت و اﻋﺘﻘﺎدات ﺑﻪ اﻳﻦ دو ﺷﺨﺺ ﻣﺤﺪود ﻧﻤﺎﻧـﺪ و ﺑﻌـﺪ از‬
‫آﻧﺎن ﻧﻮﺑﺖ ﺑﻪ اﭘﻴﻜﺘﺘﻴﺲ )‪ (Epictetuse‬ﻣﻲرﺳﺪ ﻛﻪ از ﺟﻤﻠﻪ ﻓﻼﺳـﻔﻪ رواﻗﻴـﻮن )‪ (Stoies‬ﺑـﻪ‬
‫ﺷﻤﺎر ﻣﻲآﻳﺪ و در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ اﺧﻼق‪ ،‬ﺳﺨﺖﮔﻴﺮ و ﺟﺪي ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬او ﺑـﻪ ﺷـﺎﮔﺮداﻧﺶ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان‬
‫ﻣﻌﻠﻢ‪ ،‬ﻣﺮﺷﺪ و راﻫﻨﻤﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪» :‬اﮔﺮ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﺪ‪ ،‬ﭘﻴﺶ از ازدواج از ﻣﻌﺎﺷﺮت و ﻣـﺮاوده ﺑـﺎ‬
‫زﻧﺎن اﺟﺘﻨﺎب ﻛﻨﻴﺪ و اﮔﺮ ﻛﺴﻲ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ از ﺷﻬﻮت ﺧﻮد ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ارﺗﻜﺎب ﻓﺤﺸـﺎ‬
‫او را ﻣﻼﻣﺖ ﻧﻜﻨﻴﺪ«‪ .‬وﻗﺘﻲ ﻛﻪ آداب اﺧﻼﻗﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺗﺎ اﻳـﻦ ﺣـﺪ در ﺟﺎﻣﻌـﻪي روم ﺳـﻘﻮط‬
‫ﻛﺮد‪ ،‬ﻓﺤﺸﺎ و اﻧﺤﻄﺎط اﺧﻼﻗﻲ ﺳﺮ ﺗﺎ ﺳﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺖ و زﻳﻨﺖ و آراﻳـﺶ و ﺑﺮﻫﻨﮕـﻲ در‬
‫آﻧﺠﺎ ﺣﻜﻢﻓﺮﻣﺎ ﮔﺮدﻳﺪ‪ ،‬دﻳﻮار ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ از ﺗﺼﺎوﻳﺮي ﭘﺮ ﺷﺪ ﻛﻪ اﻧﺴﺎن را ﺑﻪ ارﺗﻜﺎب ﻓﺤﺸﺎ و ﭘﺴﺘﻲ‬
‫دﻋﻮت ﻣﻲﻧﻤﻮد‪ .‬اﻳﻦ وﺿﻊ ﺑﻪ رواج ﻓﺤﺸﺎ و زﻧﺎ ﻣﻨﺠﺮ ﺷﺪ و زﻧﺎن ﺧﺎﻧﻪدار ﻧﻴﺰ ﺑﻪ اﻳـﻦ ﻛـﺎر ﺟﻠـﺐ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺟﺮﻳﺎن ﻫﻤﭽﻨﺎن اداﻣﻪ داﺷﺖ ﺗﺎ اﻳﻦ ﻛﻪ روﻣﻴﺎن ﻣﺠﺒـﻮر ﺷـﺪﻧﺪ در ﻋﺼـﺮ ﻗﻴﺼـﺮ ﺗـﺎﻳﻲ‬
‫ﺑﻴﺮﻳﺲ )‪ 37 – 4‬م( ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ را ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻛﻨﻨﺪ ﻣﺒﻨﻲ ﺑﺮ اﻳﻦ ﻛﻪ زﻧﺎن ﺧﺎﻧﻪدار ﺣﻖ ارﺗﻜﺎب ﻓﺤﺸـﺎ و‬
‫زﻧﺎ را ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬ﻧﻤﺎﻳﺶﻧﺎﻣﻪي ﻓﻠﻮرا )‪ (Felora‬ﮔﺎم ﺑﺰرگ و ﻣﻮﺛﺮي در ﺳﻮقدادن زﻧﺎن ﺑﻪ ﺳـﻤﺖ‬
‫ﺑﺮﻫﻨﮕﻲ ﺑﻮد و ﻫﻤﻴﻦﻃﻮر اﺳﺘﺤﻤﺎم زﻧﺎن و ﻣﺮدان در ﻳﻜﺠﺎ و در ﭘﻴﺶ ﭼﺸﻢ ﻣـﺮدم رواج ﻳﺎﻓـﺖ‪.‬‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻣﻘﺎﻻت ﻋﺸﻘﻲ و داﺳﺘﺎنﻫﺎي ﺟﻨﺴﻲ و ﻧﻘﺎﺷﻲ زﻧﺎن ﻋﺮﻳﺎن از ﺟﻤﻠﻪ ﺳﺮﮔﺮﻣﻲﻫﺎ ﭘﺴـﻨﺪﻳﺪه‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪20‬‬

‫و ﻣﻘﺒﻮل ﺷﻤﺮده ﻣﻲﺷﺪ و ﺣﺘﻲ ﻓﺮاﺗـﺮ‪ ،‬ﺗﻌﻠﻴﻤـﺎت و آداﺑـﻲ ﻛـﻪ ﻣـﺮدم در آن روز ﻣـﻲﭘﺴـﻨﺪﻳﺪﻧﺪ‬
‫ﻋﺒﺎرت ﺑﻮد از ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﺮﻫﻨﮕﻲ و رواﺑﻂ ﺟﻨﺴﻲ ﻛﻪ در ﻃﻲ آن ﺣﺎﻻت ﻋﺸﻖ‪ ،‬دوﺳـﺘﻲ‪،‬‬
‫ﻣﻌﺎﻧﻘﻪ‪ ،‬ﺑﻮﺳﻪ و دﻳﮕﺮ رواﺑﻂ ﺑﻴﻦ زن و ﻣﺮد ﺗﻌﻠﻴﻢ داده ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬اﻳﻦ اﻋﻤﺎل ﻇﺎﻫﺮ و آﺷـﻜﺎر اﻧﺠـﺎم‬
‫ﻣﻲﺷﺪ و ﻫﻴﭻ ﻣﺠﺎز و ﻛﻨﺎﻳﻪ و ﭘﺮده و ﺣﺠﺎﺑﻲ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪي ﻧﻬﺎﻳﻲ اﻳﻦ ﻏﺮقﺷﺪن در ﺷﻬﻮات ﺣﻴﻮاﻧﻲ و ﺗﺠـﺎوز از ﺣـﺪود ﻣﺴـﺎﺋﻞ ﺟﻨﺴـﻲ ﺑﺎﻋـﺚ‬
‫ﺷﺪ ﻛﻪ دوﻟﺖ ﻣﻘﺘﺪر و ﭘﻬﻨﺎور روم از ﻫﻢ ﭘﺎﺷﻴﺪ و از ﺑﻴﻦ رﻓﺖ‪.‬‬

‫اروﭘﺎي ﻣﺴﻴﺤﻲ‪:‬‬
‫ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬دوران ﻣﺴﻴﺤﻴﺖ در اروﭘﺎ آﻏﺎز ﮔﺮدﻳﺪ و ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﺮﻓﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺑﻲﺑﻨﺪ و ﺑـﺎري‬
‫اﺧﻼﻗﻲ در ﺟﻬﺎن ﻏﺮب ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺳﺎﻟﻢ و ﻣﻌﻘﻮل ﺑﺮﺧﻮردار ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺑـﺪون ﺷـﻚ در اواﻳـﻞ اﻣـﺮ‬
‫ﺧﺪﻣﺎت ﺑﺰرگ و ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ در اﻳﻦ ﻣﻮرد اﻧﺠﺎم داد‪ ،‬راه ﻓﺤﺸﺎ را ﺑﺴﺖ و ﺑﻪ ﺑﻲﺑﻨﺪ و ﺑـﺎري و‬
‫ﻟﺠﺎم ﮔﺴﻴﺨﺘﮕﻲ ﭘﺎﻳﺎن داد‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﺟﻮاﻧﺐ زﻧـﺪﮔﻲ را ﻣـﻮرد ﺗﻮﺟـﻪ ﻗـﺮار داد‪ ،‬وﺳـﺎﺋﻞ ﻣﺨﺘﻠـﻒ و‬
‫ﻣﺆﺛﺮي را ﺑﺮاي از ﺑﻴﻦﺑﺮدن رﻳﺸﻪي ﻓﺤﺸﺎ ﺑﻜﺎر ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬زﻧﺎن رﻗﺎﺻﻪ و ﺑﺪﻛﺎر را از اﻳﻦ ﻛـﺎر ﻣﻨـﻊ‬
‫ﻛﺮد و ﻣﻮﺟﺐ ﺗﻮﺑﻪ و ﺑﺎزﮔﺸﺖ آﻧـﺎن از ارﺗﻜـﺎب ﭼﻨـﻴﻦ اﻋﻤـﺎل ﻓﺘﻨـﻪ و ﻓﺴـﺎداﻧﮕﻴﺰ ﺷـﺪ و ﺗﻤـﺎم‬
‫ﻛﻮﺷﺶ ﺧﻮد را ﺑﺮاي ﺗﺮوﻳﺞ و ﻧﺸﺮ اﺧﻼق ﻧﻴـﻚ و آداب ﺣﺴـﻨﻪ و ﭘﺴـﻨﺪﻳﺪه ﺑـﺬل ﻧﻤـﻮد‪ ،‬وﻟـﻲ‬
‫ﺗﻔﻜﺮ ﭘﺪران ﻣﺴﻴﺤﻲ راﺟﻊ ﺑﻪ راﺑﻄﻪي زن و ﻣﺮد از ﻳﻚ ﻃﺮف از ﻣﺴﻴﺮ اﻋﺘـﺪال ﺧـﺎرج ﺑـﻮد و از‬
‫ﺳﻮي دﻳﮕﺮ‪ ،‬در ﺻﻒ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻓﻄﺮت ﺑﺸﺮي ﻗﺮار داﺷﺖ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻧﻈـﺮات اﺻـﻠﻲ و اﺳﺎﺳـﻲ آﻧـﺎن‬
‫اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ زن ﺳﺮﭼﺸﻤﻪي ﻫﻤﻪ ﮔﻨﺎهﻫﺎ و رﻳﺸﻪ و اﺳﺎس ﭘﻠﻴﺪيﻫﺎ و زﺷﺘﻲﻫـﺎ اﺳـﺖ و وﺟـﻮد او‬
‫ﻣﻮﺟﺐ ﺗﺤﺮﻳﻚ ﻣﺮد ﺑﻪ ﮔﻨﺎه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬زن ﺑﺮاي ﻣﺮد دري از درﻫﺎي دوزخ و آﺗﺶ اﺳـﺖ‬
‫و ﺗﻤﺎم ﮔﻨﺎﻫﺎن از او ﻣﻨﺸﺄ ﻣﻲﮔﻴﺮد و اﻳﻦ ﮔﻨﺎه و ﺷﺮﻣﻨﺪﮔﻲ ﺑﺮاي او ﻛﺎﻓﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ زن ﻣﻲﺑﺎﺷـﺪ‬
‫و ﺑﺎﻳﺪ از زﻳﺒﺎﻳﻲ و ﺟﻤﺎل ﺧﻮد ﻧﻴﺰ ﺷﺮم داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ آن ﻫﻢ ﺳﻼﺣﻲ اﺳﺖ از اﺳـﻠﺤﻪي اﺑﻠـﻴﺲ‬
‫ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﺳﻼﺣﻲ ﺑﺎ آن ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮاﺑﺮي ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺑﺮ زن ﻻزم و واﺟـﺐ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻫﻤﻴﺸـﻪ‬
‫ﺑﺨﺎﻃﺮ اﻳﻦ ﮔﻨﺎه ﻛﻔﺎره ﺑﺪﻫﺪ؛ زﻳﺮا او ﻛﺴﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻋـﺚ ﺷـﻘﺎوت و ﺑـﺪﺑﺨﺘﻲ در روي زﻣـﻴﻦ‬
‫ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪21‬‬ ‫رﻳﺸﻪﻳﺎﺑﻲ ﻣﺴﺄﻟﻪ‬

‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺗﺮﺗﻮﻟﻴﺎن )‪ (Tertullion‬ﻛﻪ از ﺑﺰرﮔﺎن و ﺻﺎﺣﺒﻨﻈﺮان ﻣﺴﻴﺤﻴﺖ در ﺑﺎرهي زن اﺳﺖ‬

‫ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪» :‬زن راه دﺧﻮل ﺷﻴﻄﺎن در وﺟﻮد اﻧﺴﺎن اﺳﺖ‪ ،‬زن ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﺮد را ﺑـﻪ ﺧـﻮردن از‬
‫درﺧﺖ ﻣﻤﻨﻮﻋﻪ وادار ﻛﺮد و اوﺳﺖ ﻛﻪ ﻗﻮاﻧﻴﻦ اﻟﻬﻲ را ﻣﻲﺷﻜﻨﺪ و ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲدﻫﺪ و ﭼﻬﺮهي ﻣﺮد‬
‫را ﺑﺪ ﺟﻠﻮه ﻣﻲدﻫﺪ«‪.‬‬
‫و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻛﺮاي ﺳﻮﺳﺘﻴﻢ )‪ (Chry Sostem‬ﻛﻪ از ﻋﻠﻤﺎي ﺑﺰرگ دﻳﻦ ﻣﺴﻴﺤﻲ اﺳـﺖ در‬
‫ﺑﺎرهي زن ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪» :‬زن ﺑﺸﺮي اﺳﺖ ﻛﻪ اﻧﺴﺎن ﮔﺮﻳﺰي از آن ﻧﺪارد‪ ،‬او وﺳﻮﺳـﻪ ﻓﻄـﺮت‪،‬‬
‫آﻓﺖ ﻣﻮرد ﭘﺴﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻄﺮ ﺧﺎﻧﻪ و ﺧﺎﻧﻮاده‪ ،‬ﻣﻌﺸﻮﻗﻪي ﻛﺸـﻨﺪه و ﻣﺼـﻴﺐ و آﺗـﺶ ﺑﺮاﻓﺮوﺧﺘـﻪ ﺷـﺪه‬
‫اﺳﺖ«‪.‬‬
‫ﺧﻼﺻﻪ اﻳﻦ ﻛﻪ ﻧﻈﺮﻳﻪي دوم آﻧﺎن در ﺑﺎرة زن اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ راﺑﻄﻪ ﺑـﻴﻦ زن و ﻣـﺮد اﮔﺮﭼـﻪ از‬
‫ﻃﺮﻳﻖ ﻋﻘﺪ رﺳﻤﻲ و ﻣﺸﺮوع ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎز ﻫﻢ ﭘﻠﻴﺪ و ﻧﺎﺷﺎﻳﺴﺖ اﺳﺖ و ﺑﺎﻳﺪ از آن دوري ﺷﻮد‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻃﺮز ﻓﻜﺮ اﺧﻼﻗﻲ ﻛﻪ ﻗﺒﻼً ﺑﻪ واﺳﻄﻪي ﻓﻠﺴـﻔﺔ اﺷـﺮاق )‪ (Neo- Platonism‬در اروﭘـﺎ‬
‫رﻳﺸﺔ ﻋﻤﻴﻘﻲ دواﻧﻴﺪه ﺑﻮد ﺑﻪ وﺳﻴﻠﺔ ﻣﺴﻴﺤﻴﺖ ﺑﻪ آﺧﺮﻳﻦ درﺟﺔ ﺷﺪت ﺧﻮد رﺳﻴﺪ و ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‬
‫ﺗﺠﺮد و ﻋﺪم ازدواج ﻣﻌﻴﺎر ﺑﺰرﮔﻲ و ﺷﺮف ﮔﺮدﻳﺪ و زﻧﺪﮔﻲ ﺧـﺎﻧﻮادﮔﻲ و ازدواج ﻧﺸـﺎﻧﺔ ﻋـﺪم‬
‫اﺧﻼق و ﭘﺴﺘﻲ ﻓﻄﺮت و ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺷﻤﺮده ﻣﻲﺷﺪ و ﺗﺠﺮد و ﻋﺪم ازدواج و ﻋـﺪم ﺳـﺮوﻛﺎر ﺑـﺎ زن‪،‬‬
‫از ﻋﻼﺋﻢ ﺗﻘﻮي و ﺑﻠﻨﺪي ﻓﻄﺮت و ﭘﺎﻛﻲ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣـﻲآﻣـﺪ‪ .‬ﻫـﺮﻛﺲ ﻣـﻲﺧﻮاﺳـﺖ ﻛـﻪ‬
‫زﻧﺪﮔﻲ آﺑﺮوﻣﻨﺪاﻧﻪ و ﭘﺎﻛﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﻫﻴﭻ وﻗﺖ ازدواج ﻧﻤﻲﻛﺮد و ﻳﺎ ﺣﺪاﻗﻞ ﺑﺎ زن ﺧـﻮد‬
‫رواﺑﻂ ﺟﻨﺴﻲ ﺑﺮﻗﺮار ﻧﻤﻲﻛﺮد‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ در ﻛﻨﻔﺮاﻧﺲﻫﺎ و ﻣﺠﺎﻟﺲ ﻋﻤﻮﻣﻲ دﻳﻨﻲ‪ ،‬ﻗﻮاﻧﻴﻨﻲ وﺿـﻊ‬
‫ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ راﻫﺒﺎن ﻛﻠﻴﺴﺎ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﺎ زﻧﺎﻧﺸﺎن در ﻣﺤﻞ ﺧﻠﻮت ﺑﻨﺸﻴﻨﻨﺪ‪ ،‬اﮔـﺮ زن و ﺷـﻮﻫﺮي ﺑﺨﻮاﻫﻨـﺪ‬
‫ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ را ﺑﺒﻴﻨﻨﺪ ﺑﺎﻳﺪ در ﺣﻀﻮر ﻣﺮدم ﺑﺎﺷﺪ و ﻳﺎ ﺣﺪ اﻗﻞ دو ﻣﺮد ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﺣﻀﻮر داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ و‬
‫در ﺗﻘﺒﻴﺢ و ﻣﺤﻜﻮمﻛﺮدن راﺑﻄﻪي ﺟﻨﺴﻲ ﺑﻴﻦ زن و ﻣﺮد از ﻫﻴﭻ ﻛﻮﺷﺸﻲ درﻳـﻎ ﻧﻜﺮدﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﻄـﻮر‬
‫ﻣﺜﺎل ﻳﺎدآور ﻣﻲﺷﻮﻳﻢ ﻛﻪ در ﺑﻴﻦ آﻧﺎن ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺮﺳﻮم ﺑﻮد ﻛﻪ اﮔﺮ زن و ﺷـﻮﻫﺮ در ﺷـﺐ ﻳﻜـﻲ از‬
‫اﻋﻴﺎد و ﺟﺸﻦﻫﺎ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻫﻤﺒﺴﺘﺮ ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ ﻻزم ﺑـﻮد ﻛـﻪ ﺑـﺮاي ﺷـﺮﻛﺖ در ﺟﺸـﻦ ﻳـﺎ ﻋﻴـﺪ اﺟـﺎزه‬
‫ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬ﮔﻮﻳﺎ آﻧﺎن ﮔﻨﺎﻫﻲ را ﻣﺮﺗﻜﺐ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺨﺎﻃﺮ آن ﺣﻖ ﺷﺮﻛﺖ در ﻣﺮاﺳـﻢ ﻣﻘـﺪس‬
‫دﻳﻨﻲ از آﻧﺎن ﺳﻠﺐ ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺄﺛﻴﺮ اﻳﻦ رﻫﺒﺎﻧﻴﺖ ﺑﻪ ﺣﺪي رﺳﻴﺪ ﻛﻪ راﺑﻄﻪ ﺑﻴﻦ اﻓﺮاد ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎ ﺗﻴـﺮه‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪22‬‬

‫ﮔﺮدﻳﺪ و ﺣﺘﻲ راﺑﻄﻪي ﻣﺎدر و ﭘﺴﺮ را ﻧﻴﺰ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻗﺮار داد و ﻫﺮ راﺑﻄﻪ و ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي ﻛﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﻋﻠﺖ ازدواج اﻳﺠﺎد ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﮔﻨﺎه و ﭘﻠﻴـﺪ ﺷـﻤﺮده ﻣـﻲﺷـﺪ‪ .‬اﻳـﻦ دو ﻧﻈﺮﻳـﻪ ﻧـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ از دﻳـﺪﮔﺎه‬
‫اﺧﻼق و اﺟﺘﻤﺎع ﻗﺪر و ﻣﻨﺰﻟﺖ زن را ﭘﺎﻳﻴﻦ آورده ﺑﻮد ﺑﻠﻜﻪ در وﺿﻊ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻣـﺪﻧﻲ ﺗـﺎ اﻧـﺪازهاي‬
‫ﺗﺄﺛﻴﺮ ﮔﺬارد ﻛﻪ از ﻳﻚ ﻃﺮف زﻧﺪﮔﻲ زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ ﺑﺮاي زن و ﻣﺮد ﺗﻴﺮه و ﺗـﺎر ﮔﺮدﻳـﺪ و از ﻃـﺮف‬
‫دﻳﮕﺮ زن در ﺗﻤﺎم ﺟﻮاﻧﺐ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻨﺰﻟﺖ و ﻗﺪر ﺧﻮد را از دﺳﺖ داد‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻳﻦ وﺿﻊ اﻳـﻦ ﺷـﺪ‬
‫ﻛﻪ ﻫﺮ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻛﻪ در ﺟﻬﺎن ﻏﺮب ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﺴﻴﺤﻴﺖ وﺿﻊ ﮔﺮدﻳـﺪ ﺧﺼﻮﺻـﻴﺎت زﻳـﺮ را دارا‬
‫ﺑﻮد‪:‬‬
‫‪ -1‬از ﻧﻈﺮ اﻗﺘﺼﺎد‪ ،‬زن را ﻛﺎﻣﻼً ﺗﺤﺖ ﺗﺴﻠﻂ ﻣﺮد ﻗﺮار داده‪ ،‬ﺣﻘﻮق او را از ﻧﻈﺮ ارث ﻣﺤﺪود‬
‫ﮔﺮداﻧﻴﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﻖ ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ زن ﺑﺴﻴﺎر اﻧﺪك اﺳﺖ ﺗﺎ ﺣﺪي ﻛﻪ ﻫﻤﻪ در آﻣﺪﻫﺎي ﻛﺴﺐ و ﻛـﺎر‬
‫او و ﻫﻤﻪ ﺛﺮوت و داراﺋﻲ او ﺟﺰء داراﻳﻲ ﺷﻮﻫﺮ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬اﮔﺮ اﺧﺘﻼﻓﻲ ﺑﻴﻦ زن و ﺷﻮﻫﺮ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺷﻜﻞ و اﻧﺪازهاي اﻳﺠﺎد ﺷﻮد‪ ،‬در ﻫﻴﭻ ﺣﺎﻟـﺖ ﻃـﻼق‬
‫ﺑﻴﻦ زن و ﺷﻮﻫﺮ ﺟﺎﺋﺰ ﻧﻴﺴﺖ و اﮔﺮ زﻧﺪﮔﻲ ﺑﻴﻦ زن و ﺷﻮﻫﺮ ﻣﺠﺴﻤﻪي ﻋـﺬاب و ﺗﻨﻔـﺮ ﻫـﻢ ﺑـﻮد‪،‬‬
‫دﻳﻦ و ﻗﺎﻧﻮن‪ ،‬ﻫﺮدو ﺣﻜﻢ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ آﻧـﺎن ﺑﺎﻳـﺪ ﺑـﻪ زﻧـﺪﮔﻲ زﻧﺎﺷـﻮﻳﻲ اداﻣـﻪ ﻣـﻲدادﻧـﺪ‪ ،‬در‬
‫ﺑﻌﻀﻲ ﺣﺎﻟﺖﻫﺎي اﺳﺘﺜﻨﺎﺋﻲ و ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﺗﻨﻔﺮ و دﺷﻤﻨﻲ ﺑﻪ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻣـﻲرﺳـﻴﺪ ﻃـﻼق اﺟـﺎزه داده‬
‫ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻪ ﺷﺮﻃﻲ ﻛﻪ در آﻳﻨﺪه ﺑـﺮاي ﺧـﻮد ﻫﻤﺴـﺮي اﻧﺘﺨـﺎب ﻧﻜﻨﻨـﺪ و زﻧـﺪﮔﻲ زﻧﺎﺷـﻮﻳﻲ‬
‫ﺟﺪﻳﺪي ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻧﺪﻫﻨﺪ‪ .‬ﺣﻘﻴﻘﺖ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻃﺮز ﺑﺮﺧﻮرد ﺿﺮر ﺑﻴﺸﺘﺮي داﺷﺖ؛ زﻳـﺮا اﻳـﻦ‬
‫زن و ﺷﻮﻫﺮ در آﻳﻨﺪه ﺑﻴﺶ از دو راه ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻳﺎ رﻫﺒﺎﻧﻴﺖ را ﺑﺎﻳﺪ اﺧﺘﻴﺎر ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ و ﻳﺎ اﻳـﻦ ﻛـﻪ‬
‫ﺗﺎ آﺧﺮ زﻧﺪﮔﻲ ﺑﻪ ﻓﺴﻖ و ﻓﺠﻮر ﻣﺸﻐﻮل ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﮔﺮ زن و ﻣﺮدي ﺑﻌﺪ از وﻓﺎت ﻫﻤﺴﺮﺷﺎن دوﺑﺎره ازدواج ﻣﻲﻛﺮدﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﺰرﮔﺘـﺮﻳﻦ‬
‫ﻧﻨﮓ و ﻋﺎر ﺑﺮاي آﻧﺎن ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲرﻓﺖ و اﻳﻦ ﻛﺎر از ﺟﻤﻠﻪ ﮔﻨﺎﻫﺎن ﻛﺒﻴﺮه ﺑﻮد‪ .‬اﻳـﻦ ازدواج ﻧـﺰد‬
‫ﻋﻠﻤﺎي ﻣﺴﻴﺤﻲ ﮔﺮدنﻧﻬﺎدن ﺑﻪ ﺷﻬﻮات ﺣﻴﻮاﻧﻲ و ارﺗﻜﺎب ﻓﺤﺸﺎ ﻣﺤﺴﻮب ﻣـﻲﺷـﺪ و از ازدواج‬
‫دوم ﺑﻪ ﻋﻨﻮان زﻧﺎي ﻣﻬﺬب ﻳﺎد ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻲ راﻫﺒﺮان ﻛﻠﻴﺴـﺎ ﻃﺒـﻖ ﻗـﺎﻧﻮن ﻛﻠﻴﺴـﺎ ﺣـﻖ ازدواج‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺪﻧﻲ ﻋﺎم ﻧﻴﺰ در ﺑﻌﻀﻲ ﺷﻬﺮﻫﺎ ﺑﻪ آﻧﺎن اﺟﺎزه ازدواج ﻧﻤـﻲداد و ﺷـﻬﺮﻫﺎﻳﻲ ﻛـﻪ‬
 ‫‪23‬‬ ‫رﻳﺸﻪﻳﺎﺑﻲ ﻣﺴﺄﻟﻪ‬

‫ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺪﻧﻲ ﺑﻪ آﻧﺎن اﺟﺎزه ازدواج ﻣﻲداد ﺷﻬﺮﻫﺎﻳﻲ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ اﻓﻜﺎر ﻋﻤـﻮﻣﻲ ﺗﺤـﺖ ﺗـﺄﺛﻴﺮ ﻓﻜـﺮ‬
‫دﻳﻨﻲ ﻗﺮار ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬

‫اروﭘﺎي ﻧﻮﻳﻦ‪:‬‬
‫وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﻓﻼﺳﻔﻪ و داﻧﺸﻤﻨﺪان اروﭘﺎﻳﻲ در ﻗﺮن ﻫﺠﺪﻫﻢ ﺑﻪ دﻓﺎع از ﺣﻘـﻮق ﻓـﺮد ﭘﺮداﺧﺘﻨـﺪ و‬
‫دروازهﻫﺎي ﺣﺮﻳﺖ و آزادي ﻓﺮدي را ﺑﻪ روي اﻓﺮاد ﮔﺸﻮدﻧﺪ‪ ،‬در ﺟﺎﻣﻌﻪ اروﭘﺎﻳﻲ ﺗﻤﺪن ﻓﺎﺳـﺪي‬
‫ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﻲﻛﺮد‪ ،‬اﻳﻦ ﺣﻜﻮﻣﺖ از اﺗﺤﺎد و ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻧﻈﺎم اﺧﻼﻗﻲ‪ ،‬ﻓﻠﺴﻔﻪي زﻧﺪﮔﻲ ﻣﺴـﻴﺤﻴﺖ و‬
‫ﻧﻈﺎم ﻓﺌﻮداﻟﻴﺰم )‪ (Feudal System‬ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬اﻳﻦ ﺳﻪ ﻋﺎﻣﻞ ﺧﺎرﺟﻲ روح ﺑﺸـﺮﻳﺖ را‬
‫ﺑﻪ ﻗﻴﻮد ﺳﻨﮕﻴﻦ و ﻏﻴﺮ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻣﺤﺪود ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﺗﻤﺎم راهﻫﺎي ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ و ﺗﺮﻗﻲ را ﺑـﻪ روﻳـﺶ ﺑﺴـﺘﻪ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﻈﺮﻳﺎﺗﻲ را ﻛﻪ ﻋﻠﻤﺎي ﻧﻮﻳﻦ اروﭘﺎ و ﺻﺎﺣﺒﺎن ﺗﻔﻜﺮ ﺟﺪﻳﺪ اﻳﻦ ﻗﺎره ﺑﺮاي از ﺑﻴﻦﺑـﺮدن اﻳـﻦ‬
‫ﻧﻈﺎم ﻓﺎﺳﺪ و اﻳﺠﺎد ﻧﻈﺎم ﺟﺪﻳﺪ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﻜﻞ اﻧﻘﻼب ﻛﺒﻴﺮ ﻓﺮاﻧﺴـﻪ ﻋـﺮض اﻧـﺪام‬
‫ﻛﺮد‪ ،‬ﺑﻌﺪ از آن ﭼﺮخ ﺗﻤﺪن و ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺬﻛﻮر ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻧﻈﺮﻳﺎت و ارﺷﺎدات اﻳﻦ ﻋﻠﻤﺎ و ﺻـﺎﺣﺒﺎن‬
‫ﺗﻔﻜﺮ ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻲﻛﺮد‪ ،‬ﺗﺎ آن ﻛﻪ ﺑﻌﺪ از ﮔﺬﺷﺖ زﻣﺎن و ﮔﺮدش روزﮔﺎر ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻣﻮﺟﻮد ﻓﻌﻠـﻲ‬
‫درآﻣﺪ‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﻛﺎرﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در اﺑﺘﺪاي اﻳﻦ ﺗﻤـﺪن و ﻧﻬﻀـﺖ ﺟﺪﻳـﺪ ﺑـﺮاي ﻧﺠـﺎت زن از ﮔـﺮداب‬
‫ذﻟﺖ و ﭘﺴﺘﻲ اﻧﺠﺎم ﻣﻲ دادﻧﺪ‪ ،‬در زﻧﺪﮔﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ داراي اﺛﺮات ﻣﺜﺒـﺖ و ﭘﺴـﻨﺪﻳﺪهاي ﺑـﻮد‪ ،‬در‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ از ﺷﺪت و ﺳﺨﺘﻲ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻃﻼق ﻛﺎﺳﺘﻪ ﻣﻲﺷﺪ و ﺣﻘﻮق اﻗﺘﺼﺎدي و ﻣﺎﻟﻲ ﺳﻠﺐ ﺷـﺪه زﻧـﺎن‬
‫ﺑﻪ آﻧﺎن ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪه ﻣﻲﺷﺪ و اﻓﻜﺎري ﻛﻪ ﻗﺎﺋﻞ ﺑـﻪ ذﻟـﺖ و ﺧـﻮاري زﻧـﺎن ﺑـﻮد‪ ،‬ﻛـﻢ ﻛـﻢ اﺻـﻼح‬
‫ﻣﻲﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﻗﻮاﻧﻴﻦ زﻧﺪﮔﻲ ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ ﻛﻪ در ﺣﻘﻴﻘﺖ زﻧﺎن را در ﻣﺮﺗﺒﻪي ﻛﻨﻴﺰان ﻗـﺮار داده ﺑـﻮد‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻳﺎﻓﺖ و ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ دروازهﻫﺎي ﺗﻌﻠﻴﻢ و ﺗﺮﺑﻴﺖ ﺑﺮاي زﻧﺎن ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺮدان ﮔﺸﻮده ﺷﺪ و ﺣـﻖ‬
‫ﺗﻌﻠﻴﻤﺎت ﻋﺎﻟﻲ ﺑﻪ اﻳﺸﺎن اﻋﻄﺎء ﮔﺮدﻳـﺪ‪ .‬اﺳـﺘﻌﺪاد و ﻟﻴﺎﻗـﺖ زﻧـﺎن ﻛـﻪ در ﮔﺬﺷـﺘﻪ در اﺛـﺮ ﻗـﻮاﻧﻴﻦ‬
‫ﺟﺎﻫﻠﻴﺖ در زﻳﺮ ﭘﺮدهﻫﺎي ﻇﻠﻤﺖ و ﺗﺎرﻳﻜﻲ ﭘﻨﻬﺎن ﺷﺪه ﺑـﻮد دوﺑـﺎره ﺷـﻜﻮﻓﺎ و ﻧﻤﺎﻳـﺎن ﮔﺸـﺖ و‬
‫اﻣﻮر ﺧﺎﻧﻪ و ﺧﺎﻧﻮاده و ﺳﺮ و ﺳﺎﻣﺎن دادن ﺑﻪ زﻧﺪﮔﻲ و ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﻲ ﺧـﺎﻧﻮاده و ﺑﻬﺒـﻮد وﺿـﻊ آن ﺑـﻪ‬
‫آﻧﺎن ﺳﭙﺮده ﺷﺪ‪ ،‬ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪ ،‬ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻧﺴﻞ ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬ﭘﺮﺳـﺘﺎري ﻣﺮﻳﻀـﺎن‪ ،‬ﺷـﻜﻮﻓﺎﻳﻲ‬
‫ﻧﻈﺎم ﺧﺎﻧﻮاده و رواﺑﻂ و ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ‪ ،‬ﻫﻤﻪ و ﻫﻤﻪ از ﻧﺘﺎﻳﺞ اوﻟﻴﻪي اﻳﻦ ﻧﻬﻀﺖ ﺑـﻮد ﻛـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﻋﻠﺖ ﺗﻤﺪن ﺟﺪﻳﺪ اروﭘﺎ در ﺑﻴﻦ زﻧﺎن ﭘﻴﺪا ﺷﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﻧﻈﺮﻳﺎت و اﻓﻜﺎري ﻛﻪ اﻳﻦ ﺣﺮﻛـﺖ از آﻧﺠـﺎ‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪24‬‬

‫ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ از اول اﻓﺮاﻃﻲ و دور از اﻋﺘﺪال ﺑﻮد‪ .‬اﻳـﻦ روﺣﻴـﻪ در ﻗـﺮن ﻧـﻮزدﻫﻢ ﺷـﺪت‬
‫ﻳﺎﻓﺖ و ﻫﻨﻮز ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ ﻓﺮا ﻧﺮﺳﻴﺪه ﺑﻮد ﻛﻪ ﻧﻈﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻏﺮب ﺑـﻪ ﻧﻬﺎﻳـﺖ و آﺧـﺮﻳﻦ درﺟـﻪي‬
‫اﻓﺮاط رﺳﻴﺪ و از اﻋﺘﺪال ﻛﺎﻣﻼً ﺑﺪور ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﻧﻈﺮات اﺳﺎﺳﻲ و اﺻـﻮﻟﻲ ﻛـﻪ ﺑﻨﻴـﺎن اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ ﺗﻤـﺪن‬
‫ﺟﺪﻳﺪ اروﭘﺎﻳﻲ را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﻨﺪ ﺗﺤﺖ ﺳﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻣﺴﺎوات ﺑﻴﻦ زن و ﻣﺮد‪.‬‬
‫‪ -2‬آزادي زﻧﺎن در اﻣﻮر زﻧﺪﮔﻲ )‪.(Economic Independence‬‬
‫‪ -3‬اﺧﺘﻼط و آﻣﻴﺰش ﻣﻄﻠﻖ ﺑﻴﻦ زن و ﻣﺮد‪.‬‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﭘﺎﻳﻪﮔﺬاري اﺟﺘﻤﺎع ﺑﺮ ﻃﺒﻖ اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﺎت ﺳﻪﮔﺎﻧﻪ اﻳﻦ ﺷﺪ ﻛﻪ‪:‬‬
‫‪ -1‬آﻧﺎن از ﻣﻌﻨﻲ ﻣﺴـﺎوات ﭼﻨـﻴﻦ ﻓﻬﻤﻴﺪﻧـﺪ ﻛـﻪ ﺑﺎﻳـﺪ زن و ﻣـﺮد در ﺣﻘـﻮق ﺑﺸـﺮي و ارزش‬
‫اﺧﻼﻗﻲ ﻣﺴﺎوي ﺑﺎﺷﻨﺪ و زن در زﻧﺪﮔﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻫﻤﺎن اﻋﻤـﺎﻟﻲ را اﻧﺠـﺎم دﻫـﺪ ﻛـﻪ ﻣـﺮد اﻧﺠـﺎم‬
‫ﻣﻲدﻫﺪ و ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ در ﺳﺎﺑﻖ ﻣﺮدان از ﻗﻴﻮد اﺧﻼﻗﻲ آزاد ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬زﻧﺎن ﻧﻴﺰ از ﻫﻤـﺎن ﺑـﻲﺑﻨـﺪ و‬
‫ﺑﺎري ﺑﺮﺧﻮردار ﮔﺮدﻳﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺑﺮداﺷﺖ ﻏﻠﻂ از ﻣﺴﺎوات ﺑﻮد ﻛﻪ زن را از اداي وﻇﻴﻔﻪي ﻓﻄﺮي و ﻃﺒﻴﻌـﻲاش ﻛـﻪ ﺑﻘـﺎ و‬
‫اداﻣﻪي ﻧﺴﻞ ﺑﺸﺮ اﺳﺖ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻏﺎﻓﻞ ﺑﻠﻜﻪ ﻣﻨﺤﺮف ﺳﺎﺧﺖ و ﺗﻤﺎم اﺑﻌﺎد وﺟﻮدي او را ﺣﺮﻛـﺎت و‬
‫اﻋﻤﺎل ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدي و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﺸـﻐﻮل ﺳـﺎﺧﺖ و ﺷﺨﺼـﻴﺖ ﻓﻄـﺮي او را از ﺑـﻴﻦ‬
‫ﺑﺮد‪ .‬ﻣﻮﺿﻮع اﻧﺘﺨﺎﺑـﺎت‪ ،‬وﻇـﺎﻳﻒ رﺳـﻤﻲ‪ ،‬رﻗﺎﺑـﺖ ﺑـﺎ ﻣـﺮدان در اﻣـﻮر ﺗﺠـﺎرت و ﺻـﻨﺎﻳﻊ آزاد‪،‬‬
‫ﺷﺮﻛﺖ در ﻣﺴﺎﺑﻘﺎت ورزﺷﻲ‪ ،‬ﺗﺌﺎﺗﺮ‪ ،‬ﻣﺠﺎﻟﺲ رﻗﺺ و ﻟﻬـﻮ و ﻟﻌـﺐ و دﻳﮕـﺮ اﺳـﺒﺎب ﺗﻔـﺮﻳﺢ ﻛـﻪ‬
‫دﺳﺘﺎوردﻫﺎي اﻳﻦ ﺗﻤﺪن ﻇﺎﻫﺮ ﻓﺮﻳﺐ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺣﻴﺎ ﻣﺎﻧﻊ ذﻛﺮ آنﻫﺎ ﻣـﻲﮔـﺮدد‪ ،‬ﺑـﺮ اﺣﺴﺎﺳـﺎت‪،‬‬
‫ﻋﻮاﻃﻒ و اداراﻛﺎت او ﻏﻠﺒﻪ ﻛـﺮد و او را از وﻇﻴﻔـﻪي اﺻـﻠﻲ و ﻃﺒﻴﻌـﻴﺶ ﺑـﺎز داﺷـﺖ و او را از‬
‫اﻧﺠﺎم ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ زﻧﺪﮔﻴﺶ ﻛﻪ ﻗﺒﻮل ﺗﻜﺎﻟﻴﻒ زﻧﺪﮔﻲ زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ‪ ،‬ﺗﺮﺑﻴـﺖ اﻃﻔـﺎل‪ ،‬ﺳـﺮ و ﺳـﺎﻣﺎندادن و‬
‫ﺧﺪﻣﺖ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮاده ﺑﻮد ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﺑﺎز داﺷﺖ و ﺣﺘﻲ ﻓﺮاﺗﺮ از آن‪ ،‬اﻳﻦ وﻇﺎﻳﻒ را ﻛـﻪ وﻇـﺎﻳﻒ‬
‫اﺻﻠﻲ و ﻓﻄﺮﻳﺶ ﺑﻮدﻧﺪ در ﻧﻈﺮش ﺑﺪ و دﮔﺮﮔﻮن ﺟﻠﻮه داد‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠﻪي اﻳـﻦ وﺿـﻊ ﭼﻨـﻴﻦ ﺷـﺪ ﻛـﻪ‬
‫ﻧﻈﺎم ﺧﺎﻧﻮاده ﻛﻪ اﺳﺎس و ﭘﺎﻳﻪي ﺗﻤﺪن ﺷﻤﺮده ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬در ﺗﻤﺪن ﻏﺮب از ﺑﻴﻦ رﻓﺖ و اﻳـﻦ ﻧﻈـﺎم‬
‫ﻛﻪ ﻣﺎﻳﻪي ﻗﺪرت ﻋﻠﻤﻲ‪ ،‬ﻧﺸﺎط و آراﻣﺶ روﺣﻲ اﻧﺴﺎن ﺑﻮد ﭼﻨﺎن از ﺑﻴﻦ رﻓﺖ ﻛﻪ ﻧﺎم و اﺛـﺮي از‬
 ‫‪25‬‬ ‫رﻳﺸﻪﻳﺎﺑﻲ ﻣﺴﺄﻟﻪ‬

‫آن ﺑﺎﻗﻲ ﻧﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬ازدواج ﻛﻪ ﻳﮕﺎﻧﻪ راه ﺻﺤﻴﺢ و ﺳﺎﻟﻢ ﺗﻌﺎون و ﻫﻤﻜﺎري زن و ﻣﺮد در ﺧﺪﻣﺖ ﺑـﻪ‬
‫اﺟﺘﻤﺎع و ﺗﻤﺪن ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬از ﺗﺎر ﻋﻨﻜﺒﻮت ﻫﻢ ﺳﺴﺖﺗﺮ و ﺿﻌﻴﻒﺗﺮ ﮔﺮدﻳﺪه و از ﻃـﺮف‬
‫دﻳﮕﺮ ﻣﺴﺄﻟﺔ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺧﺎﻧﻮاده و ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﺑﺎرداري ﻫﻢ ﺑﺎ ﻛﺸﺘﻦ ﻓﺮزﻧﺪان و ﺳﻘﻂ ﺟﻨـﻴﻦ ﺷـﺮوع‬
‫ﺷﺪ‪ .‬ﺗﻔﻜﺮ ﻏﻠﻂ ﻣﺴﺎوات ﺑﻴﻦ زن و ﻣﺮد‪ ،‬ﻣﺴﺎوات اﺧﻼق ﻓﺎﺳﺪ و اﻧﺤﺮاﻓﻲ را ﻧﻴﺰ ﺑﻴﻦ آﻧـﺎن اﻳﺠـﺎد‬
‫ﻛﺮد و زﻧﺎن ﺑـﻪ ﭼﻨـﺎن اﻋﻤـﺎل ﻓﺎﺳـﺪ و ﭘﻠﻴـﺪي دﺳـﺖ زدﻧـﺪ ﻛـﻪ ﻣـﺮدان ﻗـﺒﻼً از ارﺗﻜـﺎب آنﻫـﺎ‬
‫ﺧﻮدداري ﻣﻲﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻲ زﻧﺎن و دﺧﺘﺮان ﺗﻤﺪن ﺟﺪﻳﺪ ﻏﺮب از اﻧﺠﺎم آن ﺣﻴﺎ و ﺷﺮم ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬اﺳﺘﻘﻼل زﻧﺎن در اﻣﻮر زﻧﺪﮔﻲ و ﻣﺴﺎﺋﻞ اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﺎﻋﺚ ﺑﻲﻧﻴﺎزي آﻧﺎن از ﻣﺮدان ﮔﺮدﻳـﺪ‪،‬‬
‫ﻗﺎﻋﺪه و رﺳﻢ ﻗﺪﻳﻢ اﻳﻦ ﻃﻮر ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﺮد در ﺑﻴﺮون ﺧﺎﻧﻪ ﻛﺎر ﻣﻲﻛﺮد و زن ﻣﺸـﻐﻮل ﺗـﺪﺑﻴﺮ اﻣـﻮر‬
‫ﻣﻨﺰل ﻣﻲﮔﺮدﻳﺪ‪ ،‬وﻟﻲ اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ در ﻋﺼﺮ ﺟﺪﻳﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻛﺮد و زن و ﻣﺮد ﻫﺮدو ﺑﻪ ﻛﺎر ﭘﺮداﺧﺘﻨـﺪ‪،‬‬
‫و ﻫﺘﻞﻫﺎ و ﺷﺮﻛﺖﻫﺎ ﺟﺎي ﺧﺎﻧﻪ را ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از اﻧﻘﻼب دﻳﮕﺮ راﺑﻄﻪ و ﻧﻴﺎزي ﺑـﻪ ﺟـﺰ‬
‫ارﺿﺎي ﻏﺮﻳﺰهي ﺣﻴﻮاﻧﻲ و ﺷﻬﻮت ﺑﻴﻦ زن و ﺷﻮﻫﺮ ﺑﺎﻗﻲ ﻧﻤﺎﻧﺪه ﺑﻮد ﺗﺎ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﻮد آﻧـﺎن زﻧـﺪﮔﻲ‬
‫ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ و زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻛـﺎﻣﻼً ﻇـﺎﻫﺮ و آﺷـﻜﺎر اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻓﻘـﻂ ارﺿـﺎي ﺷـﻬﻮت‬
‫ﺣﻴﻮاﻧﻲ‪ ،‬زن و ﻣﺮد را ﻣﺠﺒﻮر ﻧﻤﻲﺳﺎزد ﻛﻪ در ﻳـﻚ ﺧﺎﻧـﻪ زﻧـﺪﮔﻲ ﻧﻤﺎﻳﻨـﺪ و زﻧـﺪﮔﻲ زﻧﺎﺷـﻮﻳﻲ‬
‫ﻣﺴﺘﻤﺮ و ﻫﻤﻴﺸﮕﻲ دارا ﺑﺎﺷﻨﺪ؛ زﻳﺮا زﻧﻲ ﻛﻪ ﺧﻮدش ﻛﺎر ﻣـﻲﻛﻨـﺪ و ﻫﻤـﻪ ﻛﺎرﻫـﺎي ﺧـﻮدش را‬
‫اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﺪ در زﻧﺪﮔﻲ روزﻣﺮهاش ﺑﻪ ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ و ﻗ ‪‬ﻴﻢ ﻧﻴﺎز ﻧﺪارد و ﻫﻴﭻ وﻗﺖ ﺣﺎﺿﺮ ﻧﻤﻲﺷﻮد‬
‫ﻛﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ارﺿﺎء ﺷﻬﻮت از ﻣﺮدي ﻓﺮﻣﺎن ﺑﺒﺮد و ﺑﺎ او در زﻧﺪﮔﻲ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬او ﺑـﻪ ﺧـﻮد‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺑﺮاي ﭼﻪ ﺑﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺮدي زﻧﺪﮔﻲ ﻛﻨﺪ؟ و ﭼﺮا ﺧﻮد را ﺑﻲﺧـﻮد و ﺑـﻲﻓﺎﻳـﺪه ﺑـﻪ ﺗﺤﻤـﻞ‬
‫ﻗﻴﺪﻫﺎي اﺧﻼﻗﻲ و ﺑﺎر ﺳﻨﮕﻴﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺠﺒﻮر ﺳﺎزد؟ و ﭼﺮا ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﺧﺎﻧﻮاده و ﻣﻨـﺰل ﺑـﻪ دوش او‬
‫ﺑﺎﺷﺪ؟‬
‫وﻗﺘﻲ ﻣﺴﺎوات اﺧﻼﻗﻲ ﺗﻤﺎم ﻣﺸﻜﻼت و ﻣﻮاﻧﻊ را ﺑﺮداﺷﺘﻪ اﺳﺖ و راه ﻓﺴﻖ و ﻓﺠﻮر را ﻫﻤﻮار‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﺮا راه آﺳﺎن و ﻛﻮﺗﺎه ﻟﺬت و ﺳﺮور و آزادي را رﻫﺎ ﻛﻨﺪ و راه ﻛﻬﻨﻪ و ﻗﺪﻳﻤﻲ را‬
‫ﻛﻪ ﻣﻤﻠﻮ از ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺸﻘﺎت و ﻗﺮﺑﺎﻧﻲﻫﺎ اﺳﺖ ﺑﭙﻴﻤﺎﻳﺪ؟ در ﺿﻤﻦ‪ ،‬ﺗﻔﻜﺮ ﻣﻌﺼﻴﺖ و ﮔﻨـﺎه ﻧﻴـﺰ‬
‫ﺑﺎ از ﺑﻴﻦرﻓـﺘﻦ دﻳـﻦ در اذﻫـﺎن رﻧـﮓ ﺑﺎﺧﺘـﻪ اﺳـﺖ و از ﻃـﺮف اﺟﺘﻤـﺎع ﻫـﻴﭻ ﺧﻄـﺮي اﺣﺴـﺎس‬
‫ﻧﻤﻲﺷﻮد؛ زﻳﺮا ﺑﻪ ﺟﺎي اﻳﻦ ﻛﻪ ﻓﺎﺟﺮ و ﻓﺎﺳﻖ را ﺗﻮﺑﻴﺦ ﻛﻨﺪ از او ﺑﺨﺎﻃﺮ اﻳﻦ ﻛﺎرش ﺑﺎ آﻏﻮش ﺑﺎز‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪26‬‬

‫اﺳﺘﻘﺒﺎل ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬آﺧﺮﻳﻦ ﭼﻴﺰي ﻛﻪ اﻳﻦ ﻧﻮع زﻧﺎن از آن ﺧﻮف دارﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺮزﻧﺪي اﺳﺖ ﻛـﻪ از اﻳـﻦ‬
‫ﻃﺮﻳﻖ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲآﻳﺪ‪ ،‬وﻟﻲ وﺳﺎﻳﻞ و اﺑﺰاري ﻛﻪ در اﻳﻦ اواﺧﺮ اﺑﺪاع ﺷﺪه اﺳـﺖ اﻳـﻦ ﺧـﻮف و‬
‫ﻫﺮاس را ﻧﻴﺰ از ﺑﻴﻦ ﺑﺮده اﺳﺖ‪ .‬اﺑﺘﺪا از وﺳﺎﺋﻞ ﺟﻠـﻮﮔﻴﺮي از ﺑـﺎرداري اﺳـﺘﻔﺎده ﻣـﻲﺷـﻮد و اﮔـﺮ‬
‫ﻣﻮﺛﺮ واﻗﻊ ﻧﺸﺪ ﺳﻘﻂ ﺟﻨﻴﻦ اﻧﺠﺎم ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و ﺑﺎز اﮔـﺮ ﻣﻤﻜـﻦ ﻧﮕﺮدﻳـﺪ در ﻧﻬﺎﻳـﺖ‪ ،‬ﻛﺸـﺘﻦ آن‬
‫ﻧﻮزاد در ﺗﺎرﻳﻜﻲ ﺷﺐ و ﻳﺎ اﻧﺪاﺧﺘﻦ او ﺑﻪ آن ﻃﺮف دﻳﻮار‪ ،‬آﺧﺮﻳﻦ راه ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و اﮔﺮ ﻋﺎﻃﻔﻪ‬
‫و ﻣﻬﺮ ﻣﺎدري – ﭼﻪ ﻋﺎﻃﻔﻪي زﺷﺖ و ﭘﻠﻴﺪي – او را از اﻳـﻦ ﻛـﺎر ﺑـﺎز دارد‪ ،‬ﺑـﺮاي آن زن ﻫـﻴﭻ‬
‫اﺷﻜﺎﻟﻲ ﻧﺪارد ﻛﻪ ﻣﺎدر ﻳﻚ ﻓﺮزﻧﺪ ﻏﻴﺮ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺑﺎﺷﺪ؛ زﻳﺮا ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ارﺿﺎي ﺷـﻬﻮاﻧﻲ ﺧـﻮد‬
‫اﻳﻦ اﺣﺘﺮام را ﺑﺮاي آن ﻣﺎدر ﺑﺎﻛﺮه و ﻓﺮزﻧﺪ ﻏﻴﺮ ﻗـﺎﻧﻮﻧﻴﺶ ﻗﺎﺋـﻞ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﻛـﻪ آﻧـﺎن را ﺑـﺎ ﻛﻠﻤـﺎت‬
‫ﺷﺮمآور از رده ﺧﺎرج ﻧﺴﺎزﻧﺪ و ﻣﺤﻴﻂ ﻧﻴﺰ ﭼﻨﺎن در دلﻫﺎ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻛﺮده ﻛﻪ اﮔﺮ ﻛﺴـﻲ آﻧـﺎن را ﺑـﻪ‬
‫ﺧﺎﻃﺮ اﻳﻦ اﻋﻤﺎل ﺳﺮزﻧﺶ ﻛﻨﺪ‪ ،‬او را ﻣﺮﺗﺠﻊ‪ ،‬ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪه و ﺿﺪﺗﻤﺪن ﻣﻲداﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ وﺿﻊ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻨﻴﺎن اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻏﺮب را از اﺳﺎس و ﭘﺎﻳﻪ ﻣﺘﺰﻟﺰل ﺳﺎﺧﺖ و در ﻫـﺮ ﻣﻤﻠﻜـﺖ‬
‫ﻏﺮﺑﻲ ﺻﺪﻫﺎ ﻫﺰار زن و دﺧﺘﺮ ﺑﻲﺷﻮﻫﺮ‪ ،‬ﺑﺪون ﺣﻴﺎ و ﺷﺮم دﺳﺖ ﺑﻪ ﻓﺤﺸـﺎ ﻣـﻲزﻧﻨـﺪ‪ ،‬ﺗﻌـﺪادي از‬
‫آنﻫﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺤﺒﺖ و ﻋﺎﻃﻔـﻪ زودﮔـﺬر ازدواج ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ و ﭼـﻮن ﺑـﻴﻦ زن و ﺷـﻮﻫﺮ ﺑـﻪ ﺟـﺰ‬
‫راﺑﻄﻪي ﺟﻨﺴﻲ ﻫﻴﭻ راﺑﻄﻪ و ﭘﻴﻮﻧﺪ دﻳﮕﺮي وﺟﻮد ﻧﺪارد ﻛـﻪ آﻧـﺎن را وادار ﺑـﻪ ﭘـﺬﻳﺮش زﻧـﺪﮔﻲ‬
‫ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ و ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖﻫﺎي زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻧﻮع ازدواجﻫﺎ ﺑﺴﻴﺎر ﺳﺴﺖ و ﺿﻌﻴﻒ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ؛‬
‫زﻳﺮا زن و ﺷﻮﻫﺮي ﻛﻪ ﺑﻪ ﻳﻜـﺪﻳﮕﺮ اﺣﺘﻴـﺎج ﻧﺪاﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ راﺿـﻲ ﻧﻤـﻲﺷـﻮﻧﺪ ﻛـﻪ ﻳﻜـﺪﻳﮕﺮ را‬
‫رﻋﺎﻳﺖ ﻛﻨﻨﺪ و در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻛﻮﺗﺎه ﺑﻴﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﺤﺒﺖ و ﺷﻴﻔﺘﮕﻲ ﺑﻴﻦ آﻧـﺎن ﺷـﺪﻳﺪ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬اﺧﺘﻼف ﺑﻴﻦ آﻧﺎن ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻢ و اﻧﺪك ﻣﻲﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬وﻟـﻲ ﺑـﺎ ﺧـﺎﻣﻮشﺷـﺪن ﺷـﺪت ﻏﺮﻳـﺰهي‬
‫ﺟﻨﺴﻲ و ﻇﻬﻮر ﻣﺸﻜﻼت زﻧﺪﮔﻲ زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ‪ ،‬زن و ﺷﻮﻫﺮ از ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺳﺮد ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و ﻃﻼق ﺑـﻴﻦ‬
‫آﻧﺎن ﺟﺪاﻳﻲ ﻣﻲاﻓﻜﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﻔﺎﺳﺪي ﭼﻮن ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﺑـﺎرداري‪ ،‬ﺳـﻘﻂ‬
‫ﺟﻨﻴﻦ‪ ،‬ﻛﺸﺘﻦ ﻓﺮزﻧﺪان‪ ،‬ﻛﻤﻲ ﻓﺮزﻧﺪان ﺷﺮﻋﻲ و ازدﻳﺎد ﻓﺮزﻧﺪان زﻧﺎزاده ﺑﻮﺟﻮد آﻳـﺪ و ﮔﺴـﺘﺮش‬
‫و ﻛﺜــﺮت ﻓﺤﺸــﺎ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮕــﻲ و ﺷــﻴﻮع اﻣــﺮاض ﻣﺴــﺮي و ﺧﻄﺮﻧــﺎك و اﻧــﻮاع و اﻗﺴــﺎم دردﻫــﺎ و‬
‫ﻣﺸﻜﻼت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ دﻳﮕﺮ از اﻳﻦ رﻫﮕﺬر ﻋﺮض اﻧﺪام ﻧﻤﻮد‪.‬‬
 ‫‪27‬‬ ‫رﻳﺸﻪﻳﺎﺑﻲ ﻣﺴﺄﻟﻪ‬

‫‪ -3‬ﻓﺮاواﻧﻲ اﺧﺘﻼط و آﻣﻴﺰش ﺑﺪون ﻗﻴﺪ و ﺷﺮط ﺑﻴﻦ زن و ﻣﺮد ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ آراﻳﺶ‪ ،‬ﻧﻤـﺎﻳﺶ‬
‫زﻳﻨﺖﻫﺎ و ﺑﻲﺑﻨﺪ و ﺑﺎري در زﻧﺎن زﻳﺎد ﺷﻮد‪ ،‬زﻳـﺮا ﺟﺎذﺑـﻪي ﺟﻨﺴـﻲ )‪(Sexual Attraction‬‬
‫ﺑﻴﻦ زن و ﻣﺮد داراي ﻗﺪرت و ﻛﺸﺶ ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ اﻧﻜـﺎري اﺳـﺖ و اﺧـﺘﻼط دو ﺟـﻨﺲ و دﺳـﺘﻴﺎﺑﻲ‬
‫آﺳﺎن ﺑﻪ ﺟﻨﺲ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺑﺪون ﭘﺬﻳﺮش ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖﻫﺎ و ﻣﺸﻜﻼت‪ ،‬اﻳﻦ ﻗـﺪرت و ﻛﺸـﺶ را ﺷـﺪت‬
‫ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺨﺸﻴﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ اﻳﻦ ﻣﺤﻴﻂ ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﻏﺮﻳﺰهي ﻧﻮ و ﺟﺪﻳﺪي در ﻫـﺮدو ﺟـﻨﺲ‬
‫اﻳﺠﺎد ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻏﺮﻳﺰهي ﺧﻮدآراﻳﻲ و ﺗﺒﺮّج اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻮﺿﻴﺢ اﻳﻦ ﻛﻪ ﻳﻜﻲ از ﻃﺮﻓﻴﻦ ﺧـﻮد را ﺗـﺎ‬
‫آﺧﺮﻳﻦ ﺣﺪ ﻣﻤﻜﻦ ﻣﻲآراﻳﺪ و ﺗﺰﻳﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺗﺎ ﺟـﻨﺲ ﻣﻘﺎﺑـﻞ را ﺑـﻪ ﺳـﻮي ﺧـﻮد ﺟﻠـﺐ ﻛﻨـﺪ و‬
‫ﺟﺬب ﺳﺎزد‪ ،‬ﭼﻮن ﻃﺒﻖ ﺗﻔﻜﺮ اﺧﻼﻗﻲ ﺣﺎﻛﻢ ﺑﺮ اﺟﺘﻤﺎع ﺗﺠﻤﻞ و آراﻳﺶ ﻧـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﻋﻴـﺐ و ﮔﻨـﺎه‬
‫ﺷﻤﺮده ﻧﻤﻲﺷﻮد ﺑﻠﻜﻪ ﺧﻮب و ﭘﺴﻨﺪﻳﺪه ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬آراﻳﺶ‪ ،‬ﺗﺠﻤﻞ و ﺗﺰﻳﻴﻦ ﺑـﻪ‬
‫آﺧﺮﻳﻦ ﺣﺪ ﻟﺠﺎم ﮔﺴﻴﺨﺘﮕﻲ و ﺑﻲﺑﻨﺪ و ﺑﺎري رﺳﻴﺪ‪ ،‬ﺗﺎ اﻳﻦ ﻛـﻪ ﺣﺎﻟـﺖ و وﺿـﻊ ﻣﻮﺟـﻮد ﺗﻤـﺪن‬
‫ﻏﺮب ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪ و ﻫﻢ اﻛﻨﻮن ﻧﻴﺰ ﻏﺮﻳﺰهي ﺗﺠﻤﻞ و آراﻳﺶ ﺑـﻪ ﺻـﻮر ﻣﺨﺘﻠـﻒ در زﻧـﺎن رو ﺑـﻪ‬
‫ﮔﺴﺘﺮش و ﺗﻮﺳﻌﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺎ اﻧﺪازهاي ﻛﻪ زﻧﺎن ﺑﻪ ﻟﺒﺎسﻫﺎي ﭼﺴـﺒﺎن و ﺟـﺬاب‪ ،‬وﺳـﺎﻳﻞ زﻳﻨـﺖ و‬
‫آراﻳﺶ‪ ،‬زﻳﻮر آﻻت‪ ،‬ﻋﻄﺮ و ﭘﻮدر و اﺳﺘﻌﻤﺎل رﻧﮓﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻗﻨﺎﻋﺖ ﻧﻜﺮده ﭘـﺎي را ﻓﺮاﺗـﺮ از‬
‫آن ﻣﻲﮔﺬارﻧﺪ و ﻣﻲﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻛﻪ ﺟﺴﻢﺷـﺎن را ﻛـﺎﻣﻼً ﺑﺮﻫﻨـﻪ و ﺑـﺪون ﻫـﻴﭻ ﭘﻮﺷـﺶ و ﻟﺒـﺎس ﺑـﻪ‬
‫دﻳﮕﺮان ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪ و اﻳﻦ وﺿﻊ زﻧﺎن در ﻏﺮب اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺮدان در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻳﻦ ﺑﺮﻫﻨﮕـﻲ و آراﻳـﺶ و‬
‫ﺗﺠﻤﻞ زﻧﺎن ﺷﻮق و ﻋﻼﻗﻪي ﺗﺎزهاي در ﺧﻮد اﺣﺴﺎس ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ و ﺷـﻬﻮت و ﻏﺮﻳـﺰهي ﺣﻴـﻮاﻧﻲ‬
‫آﻧﺎن ﺑﺎ دﻳﺪن اﻳﻦ ﻣﻨﺎﻇﺮ ﺗﺤﺮﻳﻚآﻣﻴﺰ ﺟﺪﻳﺪﺗﺮ و ﻗﻮﻳﺘﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬آﻧـﺎن ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺷـﺨﺺ ﻣﺴـﻤﻮﻣﻲ‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ ﻛﻪ ﻫﺮﻟﺤﻈﻪ ﻋﻄﺶ و ﺗﺸﻨﮕﻲﺷﺎن رو ﺑﻪ اﻓﺰاﻳﺶ اﺳﺖ و ﻫﺮاﻧﺪازه آب ﻣﻲﺧﻮرﻧﺪ ﺑﻴﺸﺘﺮ‬
‫ﺗﺸﻨﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬آﻧﺎن ﻫﻤﻴﺸﻪ در ﻓﻜﺮ اﺳﺒﺎب و ﻟﻮازم ﺟﺪﻳﺪي ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ آﺗﺶ ﺷﻬﻮت و‬
‫ﺗﻤﺎﻳﻼت ﺣﻴﻮاﻧﻲ را ﺧﺎﻣﻮش ﺳﺎزﻧﺪ وﻟﻲ ﻫﻴﭻ وﻗﺖ ﺑﻪ آراﻣﺶ و آﺳﻮدﮔﻲ دﺳﺖ ﻧﻤﻲﻳﺎﺑﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻦ‬
‫ﻫﻤﻪ ﻋﻜﺲﻫﺎي ﻟﺨﺖ و ﺑﺮﻫﻨﻪ‪ ،‬ادﺑﻴﺎت ﺑﻲﻋﻔﺖ‪ ،‬داﺳﺘﺎنﻫﺎي ﻓﺘﻨﻪاﻧﮕﻴﺰ ﺟﻨﺴﻲ‪ ،‬رﻗﺎص ﺧﺎﻧـﻪﻫـﺎ‪،‬‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺶﻫﺎي ﺳﺮﺷﺎر از اﺣﺴﺎﺳﺎت و ﻓﻴﻠﻢﻫﺎي ﺑﻲﺑﻨﺪ و ﺑﺎر ﻧﻤﻮﻧﻪاي ﺑﺎرز از ﺳﻌﻲ و ﻛﻮﺷﺶ آنﻫـﺎ‬
‫ﺑﺮاي ﺧﺎﻣﻮش ﺳـﺎﺧﺘﻦ آﺗـﺶ ﺷـﻬﻮت اﺳـﺖ‪ ،‬وﻟـﻲ در ﺣﻘﻴﻘـﺖ اﻳـﻦ اﺑـﺰار و ﻣﺤـﻴﻂ و زﻧـﺪﮔﻲ‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬آﺗﺶ اﻳﻦ ﻏﺮﻳﺰه را ﺷﻌﻠﻪورﺗﺮ و ﺗﻴﺰﺗﺮ ﻣﻲﺳﺎزد‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﺮض ﻛﺸﻨﺪه – ﻏﻠﺒـﻪي ﺷـﻬﻮت‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪28‬‬

‫– در ﺑﻨﻴﺎن اﺟﺘﻤﺎع ﻏﺮب رﺧﻨﻪ ﻛﺮده اﺳﺖ و ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﻫﺮﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺣﻴﺎت و زﻧـﺪﮔﻲ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ‬
‫آنﻫﺎ را ﺑﻪ ﻫﻼﻛﺖ و ﻧﺎﺑﻮدي ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺗـﺎرﻳﺦ ﮔـﻮاﻫﻲ ﻣـﻲدﻫـﺪ ﻛـﻪ اﻳـﻦ ﻣـﺮض در ﻫـﺮ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪاي ﻛﻪ ﺳﺮاﻳﺖ ﻛﺮده و در ﺑﻴﻨﺸﺎن اﻧﺘﺸﺎر ﻳﺎﻓﺘﻪ‪ ،‬آن ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ ﻫﻼﻛـﺖ رﺳـﻴﺪه اﺳـﺖ؛ زﻳـﺮا‬
‫اﻳﻦ ﻣﺮض ﺗﻤﺎم ﻗﻮاي ﻋﻘﻠﻲ و ﺟﺴﻤﻲ را از ﺑﻴﻦ ﻣﻲﺑﺮد و ﻣﺎﻧﻊ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ و ﺗﺮﻗﻲ اﻧﺴﺎن ﻣـﻲﮔـﺮدد‪،‬‬
‫او ﺑﻪ آراﻣﺶ روﺣﻲ و ﻓﻜﺮي ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ راه دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ اﻋﻤﺎل ﻧﻴـﻚ اﺳـﺖ دﺳـﺖ ﻧﻤـﻲﻳﺎﺑـﺪ و ﺗـﺎ‬
‫وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﻣﺤﻴﻂ را ﺷﻬﻮت و ﻏﺮاﻳﺰ ﺣﻴﻮاﻧﻲ اﺣﺎﻃﻪ ﻛﺮده ﺑﺎﺷﺪ و در ﻫﺮ ﻃﺮف وﺳﺎﺋﻞ ﺗﺤﺮﻳﻚ و‬
‫ﻓﺮﻳﻔﺘﮕــﻲ ﻓــﺮاﻫﻢ ﺑﺎﺷــﺪ و در اﺛــﺮ ﻋﻜــﺲﻫــﺎي ﺑﺮﻫﻨــﻪ‪ ،‬ﻣﻮﺳــﻴﻘﻲﻫــﺎي ﻫﻴﺠــﺎناﻧﮕﻴــﺰ‪ ،‬ﻓــﻴﻠﻢﻫــﺎي‬
‫ﺗﺤﺮﻳﻚاﻧﮕﻴﺰ‪ ،‬رﻗﺺﻫـﺎي ﻓﺮﻳﺒﻨـﺪه‪ ،‬ﻣﻨﻈـﺮهﻫـﺎي ﺟـﺬاب و آراﻳـﺶﻫـﺎي دﻟﻔﺮﻳـﺐ‪ ،‬اﺧـﺘﻼط و‬
‫آﻣﻴﺰش ﺑﺪون ﻗﻴـﺪ و ﺷـﺮط ﺑـﻴﻦ دو ﺟـﻨﺲ ﻣﺨـﺎﻟﻒ ﻣﻮﺟـﻮد ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺧـﻮد آﻧـﺎن و ﻧﺴـﻞ آﻳﻨـﺪه‬
‫ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ در ﻣﻴﺎن اﻳﻦ ﺗﺤﺮﻳﻚ و ﻫﻴﺠﺎﻧﺎت ﺑﻪ ﻓﻀﺎﻳﻲ آرام‪ ،‬ﻣﺘﻌﺎدل و ﺳﺎﻟﻢ ﻛـﻪ ﺑـﺮاي ﺗﺮﺑﻴـﺖ و‬
‫ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻗﻮاي ﻋﻘﻠﻲ و ﻓﻜﺮي ﺿﺮوري اﺳﺖ‪ ،‬دﺳﺖ ﻳﺎﺑﻨﺪ‪ .‬آﻧﺎن ﻫﻨـﻮز ﺑـﻪ ﻛﻤـﺎل ﺑﻠـﻮغ و ﺟـﻮاﻧﻲ‬
‫ﻧﺮﺳﻴﺪه اﻧﺪ ﻛﻪ ﻏﻮل ﺷﻬﻮت و دﻳﻮ ﺳﻴﺎه ﻏﺮﻳﺰهي ﺷﻴﻄﺎﻧﻲ ﺑﺮ اﻳﺸﺎن ﻏﻠﺒﻪ ﻣﻲﻛﻨـﺪ و آﻧـﺎن را ﻣﺎﻧﻨـﺪ‬
‫ﺑﺮده و ﻏﻼم ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺧﻮد ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ و آﻧﺎن ﻧﺎﺧﻮد آﮔﺎه ﺑﻪ ﭘـﺎي ﻏـﻮل ﻣـﻲاﻓﺘﻨـﺪ و ﻫﺮﮔـﺰ‬
‫ﻗﺪرت رﻫﺎﻳﻲ از ﭼﻨﮕﺎل او را ﻧﻤﻲﻳﺎﺑﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ ﻓﻜﺮ ﺑﺸﺮي‪:‬‬

‫اﻳﻦ ﺑﻴﺎن ﻣﺨﺘﺼﺮ ﻛﻪ در ﺑﺮدارﻧﺪهي واﻗﻌﻴﺎت ﺳﻪ ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ اﺳﺖ در ﻗﺴـﻤﺖ ﺑﺰرﮔـﻲ از اﻳـﻦ‬
‫ﻛﺮهي ﺧﺎﻛﻲ ﺑﻮﻗﻮع ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﮔﺬﺷﺘﻪ زادﮔﺎه دو ﺗﻤﺪن ﺑﺰرگ ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﺸﺮﻳﺖ ﺑﺸـﻤﺎر‬
‫ﻣﻲرﻓﺖ و ﺳﺘﺎرهي آنﻫﺎ ﺑﺎر دﻳﮕﺮ در آﺳـﻤﺎن دﻧﻴـﺎي ﺗﻤـﺪن درﺧﺸـﻴﺪ‪ ،‬ﻧﻈﻴـﺮ اﻳـﻦ ﺗﺤـﻮﻻت و‬
‫ﺣﻮادث ﺗﺎرﻳﺨﻲ در ﻣﺼﺮ‪ ،‬ﺑﺎﺑﻞ و ﻓﺎرس ﻧﻴﺰ ﺑﻮﻗﻮع ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ و وﻃﻦ ﻣﺎ ﻳﻌﻨﻲ ﻧﻴﻢ ﻗﺎرهي ﻫﻨـﺪ‬
‫ﻧﻴﺰ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ زن از اﻓﺮاط و ﺗﻔﺮﻳﻂ ﺑﻲﻧﺼﻴﺐ ﻧﻤﺎﻧﺪه اﺳﺖ؛ زﻳﺮا از ﻳﻚ ﻃﺮف دﻳـﺪه ﻣـﻲﺷـﻮد‬
‫ﻛﻪ زن ﻧﺰد ﺷﻮﻫﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻳﻚ ﻛﻨﻴﺰ و ﺑﺮده ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و ﺷﻮﻫﺮ ﻧﻘﺶ ﻣﺎﻟﻚ و ﻣﻌﺒﻮد را ﺑﺎزي ﻣﻲﻛﻨـﺪ‬
‫)در ﻫﻨﮕﺎم دﺧﺘﺮ ﺑﻮدن ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺮدهي ﭘﺪر و ﻫﻨﮕﺎم ازدواج ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻛﻨﻴﺰ و ﺑﺮده ﺑﺎ او رﻓﺘﺎر ﻣﻲﺷـﻮد(‬
‫و ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﺷﻮﻫﺮش ﻣﻲﻣﻴـﺮد در آﺗـﺶ ﻣـﺮگ وي ﻣـﻲﺳـﻮزد و از ﺣﻘـﻮق ﻣﺎﻟﻜﻴـﺖ و ارث‬
‫ﻣﺤﺮوم ﻣﻲﮔﺮدد و ﻃﺒﻖ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ازدواج‪ ،‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳﻦ ﻛـﻪ ﺧـﻮد رﺿـﺎﻳﺖ ﻧـﺪارد‪ ،‬ﻣﺠﺒـﻮر اﺳـﺖ‬
 ‫‪29‬‬ ‫رﻳﺸﻪﻳﺎﺑﻲ ﻣﺴﺄﻟﻪ‬

‫ﻋﻨﺎن زﻧﺪﮔﻲ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻳﻜﻲ از ﻣﺮدان ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻛﻨﺪ و ﺑﻌـﺪ از آن ﺗـﺎ ﭘﺎﻳـﺎن زﻧـﺪﮔﻲ ﻧﻤـﻲﺗﻮاﻧـﺪ از‬
‫دﺳﺖ آن ﻣﺮد ﺧﻼص ﺷﻮد‪ ،‬زن ﺧﻮد را ﺳﺮ ﺗﺎ ﭘﺎ ﮔﻨﺎه و ﺳﺮﭼﺸـﻤﻪ ﭘﺴـﺘﻲ و اﻧﺤﻄـﺎط روﺣـﻲ و‬
‫اﺧﻼﻗﻲ ﻣﻲداﻧﺪ و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻣﻮﺟﻮد ﻣﺴﺘﻘﻞ و آزاد ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻧﻤﻲﺷﻮد و اﮔﺮ از ﺳـﻮي ﻣـﺮدان‬
‫ﺑﻪ او ﺗﻮﺟﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬اﻳﻦ ﺗﻮﺟﻪ و دﻟﺴﻮزﻳﺸﺎن ﻓﻘﻂ ﺑـﺮاي اﻳـﻦ اﺳـﺖ ﻛـﻪ او را وﺳـﻴﻠﻪي ارﺿـﺎي‬
‫ﺷﻬﻮات ﺣﻴﻮاﻧﻲ ﻣﻲﺷﻤﺎرﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺮد ﻫﻮﺳﺮان و ﺷﻬﻮتﭘﺮﺳﺖ ﻃﻮري او را رﻫﺒﺮي ﻣـﻲﻛﻨـﺪ ﻛـﻪ او‬
‫از ﻣﻴﺪان زﻧﺪﮔﻲ ﺑﻪ ﺑﻲراﻫﻪ ﻣﻲرود و ﭼﻨﺎن راه را ﮔﻢ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺗﺎ آﺧﺮ زﻧﺪﮔﻲ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧـﺪ راه‬
‫ﻧﺠﺎﺗﻲ ﺑﻴﺎﺑﺪ و ﭼﻮن زن ﮔﻤﺮاه ﻣﻲﮔﺮدد‪ ،‬ﻣﻠﺖ ﻫﻢ ﻫﻤﺮاه او ﮔﻤﺮاه ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺜﺎل روشﻫﺎي دﻳﻨﻲ ﻫﻨﺪوﻫﺎ از ﻗﺒﻴﻞ ﺗﻘﺪﻳﺲ آﻟﺖ ﺗﻨﺎﺳﻠﻲ زن و ﻣﺮد )ﻟﻨﮓ و ﺑـﻮﻧﻲ(‬
‫و ﻋﺒﺎدت ﻣﺠﺴﻤﻪﻫﺎي ﻋﺮﻳﺎن در ﺣﺎل اﺟﺮاي ﻋﻤﻞ ﺟﻨﺴﻲ‪ ،‬اﺣﺘﺮام ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺘﻜﺎران زﻧﺎﻛـﺎر ﻣﻌﺎﺑـﺪ‬
‫)‪ ،(Religious Prostites‬اﺧــﺘﻼط زن و ﻣــﺮد در ﺟﺸــﻦ ﻫــﻮﻟﻲ و ﻏﺴــﻞدادن ﻣــﺮدم در‬
‫آبﻫﺎي ﻣﻘﺪس ﻛﻪ ﻛﻢ ﻣﺎﻧـﺪه اﺳـﺖ ﺑﺮﻫﻨـﻪ ﺻـﻮرت ﺑﮕﻴـﺮد‪ ،‬اﻳـﻦ اﻋﻤـﺎل ﭼﻴﺴـﺖ؟ دﻻﻳـﻞ آن‬
‫ﻛﺪاﻣﻨﺪ؟ و ﭼﻪ ﭼﻴﺰ را ﺑﻪ ﻣﺮدم ﻳﺎد ﻣﻲدﻫﻨﺪ؟ ﺗﻤﺎم اﻳﻦ ﺳﻨﺖﻫـﺎي ﻏﻠـﻂ در ﺣﻘﻴﻘـﺖ آﺛـﺎر ﺳـﻮء‬
‫ﺣﺮﻛﺖ ﺑﺎم ﻣﺎرﻛﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻫﻨﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ وﺑﺎ اﻧﺘﺸﺎر ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳـﺖ‪ ،‬ﻫﻤـﺎﻧﻄﻮر ﻛـﻪ ﭘـﻴﺶ از آن در‬
‫ﺑﺎﺑﻞ‪ ،‬ﻓﺎرس‪ ،‬روم و ﻳﻮﻧﺎن ﺷﻴﻮع ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد و اﻳﻦ ﻃﺮز ﻓﻜﺮ ﻫﻨﺪ را ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻗﺮن در ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧـﺪﮔﻲ‬
‫و اﻧﺤﻄﺎط ﻧﮕﻬﺪاﺷﺖ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﺷﻤﺎ در اﻳﻦ ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻣﺨﺘﺼﺮ دﻗﺖ و ﺗﻔﻜﺮ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ ﺑﻮﺿـﻮح در ﻣـﻲﻳﺎﺑﻴـﺪ ﻛـﻪ‬
‫اﻧﺴﺎن در ﺑﺎرهي زن از ﻳﺎﻓﺘﻦ راه وﺳﻂ و ﻣﺴﻴﺮ ﺻﺤﻴﺢ و ﭘﻴﻤﻮدن آن ﻋﺎﺟﺰ و ﻧﺎﺗﻮان ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺴﻴﺮ ﺻﺤﻴﺢ در ﻣﻮرد زن ﺗﻨﻬﺎ اﻳﻦ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ زﻣﻴﻨـﻪ ﺑـﺮاﻳﺶ آﻣـﺎده ﮔـﺮدد ﺗـﺎ ﻫﻤـﻪ ﻟﻴﺎﻗـﺖ و‬
‫اﺳﺘﻌﺪادش را در راه ﺗﺮﻗﻲ و ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺗﻤﺪن ﺑﻜﺎر اﻧﺪازد و ﺑﻪ او اﺟﺎزه داده ﻧﺸﻮد ﻛﻪ ﺑـﺎ ﻓﺴـﺎد و‬
‫اﻧﺤﻄﺎط اﺧﻼﻗﻲ ﻣﻮﺟﺐ ﻧﺎﺑﻮدي ﺟﻬﺎن اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ ﮔﺮدد‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ در ﻛﻨـﺎر آن ﻻزم اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺑـﺮاي‬
‫ﺗﻌـﺎون و ﻫﻤﻜـﺎري زن و ﻣـﺮد ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪي ﺻــﺤﻴﺤﻲ رﻳﺨﺘـﻪ ﺷـﻮد ﺗـﺎ زن در ﺻـﺤﻨﻪي زﻧــﺪﮔﻲ و‬
‫ﻛﺎرﻫﺎي ﺳﻮدﻣﻨﺪ و ﻣﻔﻴﺪ ﺑﺮاي ﭘﻴﺸﺒﺮد ﺗﻤﺪن ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﺸﺮ اﻳـﻦ ﻣﺴـﻴﺮ ﺻـﺤﻴﺢ را‬
‫از ﻗﺮنﻫﺎ ﭘﻴﺶ ﮔﻢ ﻛﺮده و از ﻳﺎﻓﺘﻦ آن ﻧﺎﻛﺎم ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﮔﺎﻫﻲ ﭼﻨـﺎن ﻃﺮﻳـﻖ ﺗﻔـﺮﻳﻂ در ﭘـﻴﺶ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻧﺼﻒ ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﻧﺪﻳﺪه اﻧﮕﺎﺷﺘﻪ اﺳﺖ و ﮔﺎﻫﻲ ﭼﻨـﺎن اﻓـﺮاط ﻛـﺮده ﻛـﻪ ﭘـﺎرهاي از‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪30‬‬

‫اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ را ﺑﺎ ﺗﻤﺎم وﻗﺎﺣﺖ و ﺑﻲﺷﺮﻣﻲ ﺑﻪ ﺑﻲﺑﻨﺪ و ﺑﺎري و ﻓﺠﻮر ﻣﻲﻛﺸـﺎﻧﺪ و آن را در ﮔـﺮداب‬

‫ﮔﻤﺮاﻫﻲ و ﺿﻼﻟﺖ ﻣﻲاﻧﺪازد‪ .‬ﻣﺴﻴﺮ ﺻﺤﻴﺢ‪ ،‬اﻣﺮوز ﻛﺎﻣﻼً از ﺑﻴﻦ ﻧﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ و اﮔﺮ ﻛﺴﻲ ﻃﺎﻟـﺐ‬
‫آن ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ آن را ﺑﻴﺎﺑﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﻣﺮدم ﺑﻪ دﻟﻴﻞ اﻳﻦ ﻛﻪ از ﻫﺰاران ﺳﺎل اﻳﻦ اﻓـﺮاط و ﺗﻔـﺮﻳﻂ را‬
‫دﻳﺪه و ﺷﻨﻴﺪه اﻧﺪ و دﭼﺎر ﺳﺮﮔﺮداﻧﻲ و ﺣﻴﺮت ﮔﺮدﻳﺪه اﻧﺪ اﮔﺮ ﺣﻘﻴﻘﺖ را ﺑﺎ ﭼﺸﻢ ﺳﺮ ﻧﻴﺰ ﺑﺒﻴﻨﻨـﺪ‬
‫آن را ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ ﺷﻨﺎﺧﺖ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻓﻄﺮت و ﻃﺒﻴﻌﺘﺸﺎن آن را ﺧﻮاﻫﺎن اﺳـﺖ‪ .‬ﻋﺠﻴـﺐﺗـﺮ اﻳـﻦ‬
‫ﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﻌﻀﻲ اﻓﺮاد ﺑﻪ ﺟﺎي اﻳﻦ ﻛﻪ اﻳﻦ روشﻫﺎي زﺷـﺖ را ﻣـﻮرد ﺳـﻮال ﻗـﺮار دﻫﻨـﺪ‬
‫ﺑﺮﻋﻜﺲ‪ ،‬ﻓﻄﺮﺗﺸﺎن را ﺑﺪ و ﻧﺎﻫﻨﺠﺎر ﺷﻤﺮده و ﺗﻤﺴﺨﺮ و اﺳﺘﻬﺰاء ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ و ﻣﻮرد ﺳﻮال ﻗﺮار دﻫﻨـﺪ‬
‫و ﻛﺴﻲ را ﻛﻪ ﺑﻪ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﻓﻄﺮت و ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺑﺸﺮي دﻋﻮت ﻛﻨﺪ ﻣﻮرد اﺳﺘﻬﺰاء و ﺗﻤﺴـﺨﺮ ﻗـﺮار‬
‫ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي روﺷﻦﺷﺪن ﻣﻄﻠﺐ ﻣﺜﺎﻟﻲ ﻣﻲآورﻳﻢ‪ ،‬ﻓﺮض ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻮدﻛﻲ در ﻣﻌﺪن ذﻏﺎل ﺳـﻨﮓ‬
‫ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ و در آﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﺳﻦ ﺟﻮاﻧﻲ رﺳﻴﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻓﻀﺎي ﺗﻨﮓ و ﺗﺎرﻳﻚ ﻣﻌﺪن در ﻧﻈـﺮ او‬
‫روﺷﻦ و ﻫﻮاي آﻧﺠﺎ ﺳﺎﻟﻢ و آزاد ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣـﻲرﺳـﺪ‪ ،‬ﺣـﺎل اﮔـﺮ اﻳـﻦ ﺷـﺨﺺ را از ﻣﺤـﻴﻂ ﺗﻨـﮓ‬
‫ﻣﻌﺪن ﺑﻪ ﻓﻀـﺎي وﺳـﻴﻊ روي زﻣـﻴﻦ ﺑﻴﺎورﻳـﺪ‪ ،‬در ﺑﺮﺧـﻮرد اول ﺑـﺎ ﺗـﺮس و وﺣﺸـﺖ ﺑـﻪ اﻃـﺮاف‬
‫ﻣﻲﻧﮕﺮد‪ ،‬وﻟﻲ اﻧﺴﺎن ﻫﺮﭼﻨﺪ داراي ﻣﺤﻴﻂ و ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻓﺎﺳﺪ ﺑﺎﺷـﺪ ﺑـﺎز ﻫـﻢ اﻧﺴـﺎن اﺳـﺖ و ﺗـﺎ ﻛـﻲ‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻴﻦ ﺳﻘﻒ ﺳﻴﺎه و آﺳﻤﺎن ﭘﺮ از ﺳﺘﺎرهﻫﺎي درﺧﺸﺎن ﻓﺮق ﻧﮕﺬارد؟ و ﺗـﺎ ﻛـﻲ ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ‬
‫ﺑﻴﻦ ﻫﻮاي ﻣﺤﺒﻮس ﻣﻌﺪن و ﻫﻮاي ﻃﺒﻴﻌﻲ آزاد روي زﻣﻴﻦ ﺗﻔﺎوت ﻧﮕﺬارد؟‬
 ‫ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﻋﺼﺮ ﺣﺎﺿﺮ‬

‫اﮔﺮ در دﻧﻴﺎ ﻛﺴﻲ ﺻﻼﺣﻴﺖ ﮔﺮﻓﺘﻦ دﺳﺖ اﻧﺴﺎن ﺣﻴـﺮتزده ﺑـﻴﻦ اﻓـﺮاط و ﺗﻔـﺮﻳﻂ را داﺷـﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺘﻮاﻧﺪ او را ﺑﻪ ﺻﺮاط ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ و راه راﺳﺖ ﻫﺪاﻳﺖ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻗﻄﻌﺎً ﻫﻤﻴﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺧﻮاﻫﺪ ﺑـﻮد؛‬
‫زﻳﺮا ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺗﻨﻬـﺎ ﻛﺴـﻲ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻛﻠﻴـﺪﻫﺎي ﺣـﻞ ﺗﻤـﺎم ﻣﺸـﻜﻼت را اﷲ ﻣﺘﻌـﺎل در دﺳـﺖ او‬
‫ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﺎ ﻛﻤﺎل ﺗﺄﺳﻒ و از ﺑﺨﺖ ﺑـﺪ اﻧﺴـﺎﻧﻴﺖ‪ ،‬آن ﻛﺴـﻲ ﻛـﻪ ﭼـﺮاغ را در دﺳـﺖ‬
‫دارد‪ ،‬ﺧﻮد در ﺗﺎرﻳﻜﻲ و ﻇﻠﻤﺖ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﻲﺑﺮد و در آن ﺗﺎرﻳﻜﻲ ﺑﺮ زﻣﻴﻦ اﻓﺘﺎده اﺳﺖ و ﺑﻲﻫﺪف‬
‫دﺳﺖ و ﭘﺎ ﻣﻲزﻧﺪ و ﺑﻪ ﺟﺎي اﻳﻦ ﻛﻪ دﻳﮕﺮ ﺑﻨـﺪﮔﺎن ﺧـﺪا را راﻫﻨﻤـﺎﻳﻲ و ﻫـﺪاﻳﺖ ﻛﻨـﺪ ﺧـﻮدش‬
‫دﻧﺒﺎﻟﻪرو ﻫﺮ ﮔﻤﺮاﻫﻲ و ﺗﺒﺎﻫﻲ اﺳﺖ‪ ،‬اﺣﻜﺎم و ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺣﺠﺎب در ﺣﻘﻴﻘـﺖ ﻣﺸـﺘﻤﻞ ﺑـﺮ‬
‫ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ اﺟﺰاي ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ اﺟﺘﻤﺎع اﺳﻼﻣﻲ ﺑﻮده‪ ،‬و در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ اﺣﻜﺎم در ﺟـﺎي ﺻـﺤﻴﺢ و‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺧﻮد ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﻫﺮ ﻓﺮد ﺑﺎ ﺑﺼﻴﺮت ﺳﺎﻟﻢ و ﻓﻄـﺮﻳﺶ در آن ﺗـﺪﺑﺮ و ﺗﻔﻜـﺮ ﻛﻨـﺪ و‬
‫آﺛﺎر آن را ﺑﺎ ﭼﺸﻢ ﺣـﻖ ﺑﻨﮕـﺮد‪ ،‬ﺑـﺪون درﻧـﮓ و ﺑـﺪون ﻛـﻮﭼﻜﺘﺮﻳﻦ ﺷـﻚ و ﺗﺮدﻳـﺪ اﻋﺘـﺮاف‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ اﺣﻜﺎم ﺗﻨﻬﺎ راه ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻋﺘﺪال و ﺳﻼﻣﺖ زﻧﺪﮔﻲ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ را ﺗﻀـﻤﻴﻦ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪي اﺣﻜﺎم اﺳﻼﻣﻲ در زﻧﺪﮔﻲ ﻋﻤﻠﻲ ﺑﻪ ﺻـﻮرت ﺻـﺤﻴﺢ و درﺳـﺖ ﭘﻴـﺎده‬
‫ﮔﺮدد‪ ،‬اﻳﻦ دﻧﻴﺎي ﭘﺮ از ﺟﻨﮓ و آﺷﻮب ﺧﻴﻠﻲ زود ﺑﻪ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪي ﺻـﻠﺢ و آراﻣـﺶ ﻣـﻲرﺳـﺪ و‬
‫داروي اﻣﺮاض اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ را ﭘﻴﺪا ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺑﻪ ﺟـﺎي اﻳـﻦ ﻛـﻪ از اﻳـﻦ اﺣﻜـﺎم و دﺳـﺘﻮرات ﻣﺘﻨﻔـﺮ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﻮرد ﺳﻮال ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ ،‬اﻣﺮاض و دردﻫﺎي ﺧﻮد را ﺑﺎ آن ﻣﺪاوا ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﭼﻪ ﻛﺴـﻲ‬
‫ﻣﺴﺌﻮل اﻳﻦ ﻛﺎر ﻣﻬﻢ و ﺑﺎ ارزش اﺳﺖ؟ زﻳﺮا ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﺻـﻼﺣﻴﺖ اﺟـﺮاي اﻳـﻦ ﻣﺴـﺌﻮﻟﻴﺖ را دارا‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﻮد از ﻣﺪتﻫﺎ ﻗﺒﻞ ﺑﻪ اﻳﻦ اﻣﺮاض دﭼﺎر ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻟﺬا ﻻزم اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﻴﺶ از ﺑﺤﺚ در‬
‫اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻣﺮض را ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬

‫ﺳﻮاﺑﻖ ﺗﺎرﻳﺨﻲ‪:‬‬
‫در اواﺧﺮ ﻗﺮن ﻫﻴﺠﺪﻫﻢ و اواﺋﻞ ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻢ‪ ،‬ﻫﺠﻮم اﺳﺘﻌﻤﺎر ﻏﺮﺑﻲ ﺑـﻪ ﻛﺸـﻮرﻫﺎي اﺳـﻼﻣﻲ‬
‫ﺷﺮوع ﺷﺪ و ﻫﻨﻮز ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از ﺧـﻮاب ﻏﻔﻠـﺖ ﺑﻴـﺪار ﻧﺸـﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ ﻛـﻪ اﺳـﺘﻌﻤﺎر از ﻣﻤﻠﻜﺘـﻲ ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻤﻠﻜﺖ دﻳﮕﺮ ﻧﻔﻮذ ﻛﺮد و ﺷﺮق و ﻏﺮب ﻣﻤﺎﻟﻚ اﺳﻼﻣﻲ را ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺖ و ﻫﻨﻮز ﻗﺮن ﻧـﻮزدﻫﻢ از‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪32‬‬

‫ﻧﻴﻤﻪ ﻧﮕﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﻛﻪ اﻛﺜﺮﻳﺖ ﻛﺸﻮرﻫﺎي اﺳﻼﻣﻲ ﻏﻼم و ﺑﺮدهي اروﭘـﺎي ﻏﺮﺑـﻲ ﮔﺮدﻳﺪﻧـﺪ‪ .‬اﻳـﻦ‬
‫اوﻟﻴﻦ ﺑﺎري ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﺑﺮدﮔﻲ آنﻫﺎ ﺗﻦ در دادﻧﺪ و ﻗﺒـﻞ از آن ﻫﻴﭽﮕـﺎه ﺗﺤـﺖ ﺗﺴـﻠﻂ‬
‫ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﻗﺮار ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻏﻼم و ﺑﺮدهي ﻛﺴﻲ واﻗﻊ ﻧﺸﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬وﻗﺘـﻲ ﻛـﻪ اﻳـﻦ ﺣﺮﻛـﺖ ﺑـﻪ‬
‫ﻛﻤﺎل ﺧﻮد رﺳﻴﺪ‪ ،‬آﺛﺎر و ﻋﻼﺋﻢ ﺑﻴﺪاري در ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻇـﺎﻫﺮ ﮔﺮدﻳـﺪ و ﭼـﻮن ﭼﺸـﻢ ﺑـﺎز ﻛﺮدﻧـﺪ‬
‫ﺧﻮد را ﻛﺎﻣﻼً ﮔﺮﻓﺘﺎر و درﺑﻨﺪ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ و از ﻫﺮ ﻃﺮف ﻣﺤﺎﺻﺮه ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬آن ﻗـﺪرت و ﻋﻈﻤﺘـﻲ‬
‫ﻛﻪ ﺳﺎﺑﻘﺎً داﺷﺘﻨﺪ از ﺑﻴﻦ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد و آن اﻓﺘﺨﺎرات اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬ﻋﺰت‪ ،‬ﺳﻴﺎدت و ﺷﻬﺎﻣﺖ را از دﺳـﺖ‬
‫داده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬آﻧﺎن ﺣﺎل ﺷﺨﺺ ﻣﺴﺘﻲ را داﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺗﺎزه ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺗﻔﻜﺮ ﻧﻤﻮده اﺳـﺖ و در ﻫﻤـﺎن‬
‫ﺣﺎل ﺿﺮﺑﺎت ﺷﺪﻳﺪي از ﻃﺮف دﺷﻤﻦ ﺑﺮ ﺳﺮ و روي آﻧﺎن وارد ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن در اﻳـﻦ ﺣـﺎل‬
‫از ﻋﻠﻠﻲ ﺑﺤﺚ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﻏﻠﺒﻪ و ﺑﺮﺗﺮي ﻏﺮﺑﻲﻫﺎ ﺑﺮ آﻧﺎن ﺷـﺪه ﺑـﻮد‪ ،‬اﻣـﺎ ﺑـﻪ ﻋﻠـﺖ اﻳـﻦ‬
‫ﻣﺴﺘﻲ ﻗﺪرت ﺗﻌﻘﻞ و اﻧﺪﻳﺸﻪي آﻧﺎن از ﺑﻴﻦ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ درﺳﺖ ﻓﻜـﺮ ﻛﻨﻨـﺪ‬
‫و ﺗﻔﻜـﺮ و ﺗﻌﻘـﻞﺷـﺎن ﻣﺨﺘـﻞ ﺷـﺪه ﺑـﻮد‪ ،‬از ﻳـﻚ ﻃـﺮف در ﺧـﻮد اﺣﺴـﺎس ﺿـﻌﻒ و ﺣﻘــﺎرت‬
‫ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ و ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ اﻳﻦ وﺿﻊ دﮔﺮﮔـﻮن ﺷـﻮد و از ﻃـﺮف دﻳﮕـﺮ راﺣـﺖﻃﻠﺒـﻲ‪ ،‬ﺳﺴـﺘﻲ و‬
‫ﺿﻌﻒ آﻧﺎن را وادار ﻛﺮده ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮاي اﻳﺠﺎد دﮔﺮﮔﻮﻧﻲ و ﺗﻐﻴﻴﺮ اﻳﻦ اوﺿﺎع و اﺣﻮال‪ ،‬آﺳﺎﻧﺘﺮﻳﻦ و‬
‫ﻧﺰدﻳﻜﺘﺮﻳﻦ راه را ﺑﭙﻴﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬از ﺟﺎﻧﺐ دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ اﻳﻦ ﻛﻪ ﻋﻘﻞ و ﻓﻜﺮﺷﺎن ﻣـﺪت درازي ﺑﻴﻜـﺎر‬
‫ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ درﺳﺖ ﻓﻜﺮ و ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﻨﺪ و ﻗﺪرت ﺷﻌﻮر و ذﻛﺎوت آﻧﺎن از ﺑـﻴﻦ رﻓﺘـﻪ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻌﻼوه ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ از ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻣﻠﺖﻫﺎي ﺷﻜﺴـﺖﺧـﻮرده اﺳـﺖ‪ ،‬آﻧـﺎن را وﺣﺸـﺖ و‬
‫ﻫﺮاس ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ دﻻﺋﻞ ﻓﻮق‪ ،‬ﻃﺮﻓﺪاران اﺻـﻼح اﺣـﻮال ﻣﺴـﻠﻤﻴﻦ دﭼـﺎر ﺳـﺮدر‬
‫ﮔﻤﻲﻫﺎي ﻓﻜﺮي و ﻋﻤﻠﻲ ﮔﺮدﻳﺪﻧﺪ و اﻛﺜﺮﻳﺖ آﻧﺎن ﻓﻜﺮ ﻧﻤﻲﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ اروﭘﺎ ﺗـﺎ اﻳـﻦ اﻧـﺪازه در‬
‫اﻣﻮر ﻣﺎدي ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ و ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﻪ اﻳﻦ اﻧﺪازه ﻋﻘﺐ اﻓﺘﺎده ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫وﻟﻲ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ را ﻣﻲداﻧﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻫﻤـﺖ ﺑﻠﻨـﺪ ﻋـﺰم راﺳـﺦ و روﺣﻴـﻪي ﺟﻬـﺎد ﻧﻴـﺎز‬
‫داﺷﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺮاي ﻧﺠﺎت ﺧﻮد ﺗﻤﺎم اﻳﻦ ﻣﺸﻜﻼت و ﻣﺴـﺌﻮﻟﻴﺖﻫـﺎ را ﻣﺘﺤﻤـﻞ ﺷـﻮﻧﺪ‪ ،‬وﻟـﻲ ﺗـﺮس و‬
‫ﻫﺮاس‪ ،‬ﻫﺮدو ﮔﺮوه ﻓﻮق را ﺑﻪ ﻳﻚ اﻧﺪازه ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﭼﻮن آﻧﺎن ﺑﺎ اﻳﻦ ﻋﻘﻞ ﻣﺮﻳﺾ و ﻓﻜـﺮ‬
‫ﺷﻜﺴﺖ ﺧﻮرده در ﺻﺪد اﺻﻼﺣﺎت و ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻧﺠﺎت از اﻳﻦ ﺣﺎﻟـﺖ و رﺳـﻴﺪن ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻘﺼﻮد راﻫﻲ ﺟﺰ اﻳﻦ ﻧﺪﻳﺪﻧﺪ ﻛﻪ در زﻧﺪﮔﻲ روزﻣـﺮهﺷـﺎن ﺗﻤـﺎم ﻣﻈـﺎﻫﺮ ﺗﻤـﺪن ﻏﺮﺑـﻲ را ﺗﻘﻠﻴـﺪ‬
 ‫‪33‬‬ ‫ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﻋﺼﺮ ﺣﺎﺿﺮ‬

‫ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬آﻧﺎن ﻣﺎﻧﻨﺪ آﻳﻨﻪي ﺻﺎﻓﻲ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ در ﺧﻴﺎل و رؤﻳﺎ ﺑﺎغﻫﺎي ﺳﺒﺰ و ﺳﺮخ را ﻣﻲدﻳﺪﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻲ‬
‫در ﺣﻘﻴﻘﺖ رؤﻳﺎ و ﮔﻤﺎﻧﻲ ﺑﻴﺶ ﻧﺒﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺮدﮔﻲ ﻓﻜﺮي‪:‬‬
‫در اﻳﻦ دوران ﺑﺤﺮاﻧﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﻠﻞ اﺳﻼﻣﻲ ﺗﻘﻠﻴﺪ از ﻟﺒﺎسﭘﻮﺷـﻴﺪن‪ ،‬آداب اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ و ﻫﻤـﻪ‬
‫اﻋﻤﺎل ﻣﻠﻞ ﻏﺮﺑﻲ را ﺷﺮوع ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺘﻲ اﻳﻦ ﺗﻘﻠﻴﺪ ﺗﺎ اﻧﺪازهاي ﮔﺴـﺘﺮس ﻳﺎﻓـﺖ ﻛـﻪ ﻧﺤـﻮهي راه‬
‫رﻓﺘﻦ و ﺣﺮفزدن را ﻧﻴﺰ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻗﺮار داد و ﺟﺎﻣﻌﻪاي ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺗﺼـﻤﻴﻢ ﮔﺮﻓﺘﻨـﺪ ﺑـﻪ ﺳـﺒﻚ و‬
‫ﺷﻜﻞ ﻏﺮﺑﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺳـﭙﺲ ﺑـﻪ ﻋﻠـﺖ ﮔﺴـﺘﺮس ﺗﺠـﺪد و ﻧـﻮﮔﺮاﻳﻲ ﺑـﺪون ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ ﻋﻮاﻗـﺐ آن‪،‬‬
‫ﻣﺎدﻳﮕﺮاﻳﻲ و ﭘﻮچﮔﺮاﻳﻲ را ﻧﻴﺰ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻨﺪ و ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺷﺪﻧﺪ ﻛﻪ از واﺟﺒﺎت روﺷﻨﻔﻜﺮﺑﻮدن اﻳﻦ اﺳـﺖ‬
‫ﻛﻪ ﺷﺨﺺ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﭘﺨﺘﮕﻲ و ﻛﻤﺎل ﺗﻤﺎم ﭼﻴﺰﻫﺎي ﻛﻪ از ﻏﺮب ﻣﻲرﺳﺪ اﻋﺘﺮاف داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ ﭼـﻪ‬
‫آن ﻓﻜﺮ‪ ،‬ﺧﺎم و ﺑﻲارزش ﺑﺎﺷﺪو ﻳﺎ ﭘﺨﺘﻪ و ﻛﺎﻣﻞ‪ ،‬ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻗﻤـﺎر‪ ،‬ﺷـﺮاب‪ ،‬ﻻﺗـﺎري و دﻳﮕـﺮ‬
‫ﻓﺮآوردهﻫﺎي ﺗﻤﺪن ﻏﺮﺑﻲ را ﺑﺎ روي ﺧـﻮش اﺳـﺘﻘﺒﺎل ﻛﺮدﻧـﺪ و ﺳـﭙﺲ درﺑﺴـﺖ ﺗﻤـﺎم اﻋﻤـﺎل و‬
‫ﻋﻘﺎﻳﺪ ﻏﺮﺑﻲ در اﺧﻼق‪ ،‬آداب‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎع‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﺖ‪ ،‬ﻗﺎﻧﻮن و زﻣﻴﻨﻪﻫﺎي دﻳﮕﺮ را ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺣﺘﻲ در‬
‫اﻳﻤﺎن و ﻋﺒﺎدت ﻧﻴﺰ ﭘﻴﺮو و ﺗﺎﺑﻊ آﻧﺎن ﮔﺮدﻳﺪﻧﺪ و ﺗﻤﺎم اﻳﻦ ﭼﻴﺰﻫﺎ را ﺑﺪون درك و ﺷﻌﻮر و ﺑﺪون‬
‫ﻛﻮﭼﻜﺘﺮﻳﻦ اﻧﺘﻘﺎد و اﻋﺘﺮاف ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻮﻳﺎ اﻳﻦ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ از ﺳﻮي ﺧﺪاوﻧﺪ ﺣﻜﻴﻢ و داﻧﺎ ﻧﺎزل ﺷـﺪه‬
‫اﺳﺖ و ﻧﻤﻲﺗﻮان در ﻣﻘﺎﺑﻞ آن ﻫﻴﭻ ﻣﻘﺎوﻣﺘﻲ ﻛﺮد و ﺑﺪون اراده و ﺷﻌﻮر ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻣـﺎ اﻳﻤـﺎن‬
‫آوردهاﻳﻢ‪ :‬آﻣﻨّﺎ‪ .‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﺟﺎﻳﻲ رﺳﻴﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﭘﻴﺮوي از دﺷﻤﻨﺎن دﻳﺮﻳﻨﻪي اﺳﻼم ﻫﻤـﻪ وﻗـﺎﻳﻊ‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ اﺳﻼم‪ ،‬اﺣﻜﺎم ﺷﺮﻳﻌﺖ و ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ ﻛﺘﺎب و ﺳﻨﺖ را ﺑﻪ ﻧﻈـﺮ ﺗﺤﻘﻴـﺮ و ﻧﻨـﮓ ﻣـﻲﻧﮕﺮﻳﺴـﺘﻨﺪ و‬
‫ﻛﻮﺷﺶ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻧﻨﮓ را از وﺟﻮدﺷﺎن دور ﺳﺎزﻧﺪ‪ ،‬ﻏﺮﺑﻴﺎن زﺑﺎن ﺑﻪ اﻋﺘـﺮاض از ﺟﻬـﺎد‬
‫ﻣﻲﮔﺸﻮدﻧﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﭘﻴﺮوي از آﻧﺎن ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺑﻠﻪ‪ ،‬ﻣﺎ ﺑﻪ ﺟﻬـﺎد ﻛـﺎري ﻧـﺪارﻳﻢ‪ ،‬ﻣـﺎ از اﻳـﻦ‬
‫ﻏﺎرت و وﺣﺸﻲﮔﺮي ﺑﻪ ﺧـﺪا ﭘﻨـﺎه ﻣـﻲﺑـﺮﻳﻢ‪ ،‬ﻏﺮﺑﻴـﺎن ﺑـﻪ ﻧﻘـﺪ ﺑﺮدﮔـﻲ و ﺑـﺮدهداري ﭘﺮداﺧﺘﻨـﺪ‪،‬‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﺟﻮاب اﻇﻬﺎر داﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺮدﮔﻲ از اﺻﻞ و اﺳﺎس ﻧﺰد ﻣﺎ ﺣﺮام و ﻧﺎروا اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻌـﺪد‬
‫زوﺟﺎت ﻣﻮرد اﻋﺘﺮاض ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و ﻏﺮﺑﻴﺎن ﻣـﻲﮔﻔﺘﻨـﺪ ﻛـﻪ ﺑﺎﻳـﺪ زن و ﻣـﺮد در ﺗﻤـﺎم ﺟﻮاﻧـﺐ‬
‫زﻧﺪﮔﻲ ﺑﺮاﺑﺮ و ﻣﺴﺎوي ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎ ﻧﻈﺮﻳﻪي آﻧﺎن ﻣﻮاﻓﻘـﺖ ﻛـﺮده ﮔﻔﺘﻨـﺪ‪ :‬ﻗـﺎﻧﻮن اﺻـﻠﻲ‬
‫دﻳﻦ ﻣﺎ ﻧﻴﺰ ﻫﻤﻴﻦ اﺳﺖ‪ ،‬آنﻫﺎ اﺣﻜﺎم ازدواج و ﻃﻼق را ﻣـﻮرد ﺣﻤﻠـﻪ ﻗـﺮار دادﻧـﺪ و در ﻣﻘﺎﺑـﻞ‪،‬‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪34‬‬

‫ﮔﺮوﻫﻲ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﺗﻌﺪﻳﻞ و ﺗﻐﻴﻴـﺮ اﻳـﻦ اﺣﻜـﺎم ﭘﺮداﺧﺘﻨـﺪ‪ ،‬ﭼـﻮن اﺳـﻼم را ﺑـﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔـﺖ ﺑـﺎ‬
‫ﻫﻨﺮﻫﺎي زﻳﺒﺎ ﻣﺘﻬﻢ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻃﺎﺋﻔﻪاي از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﭘﺎﺳـﺦ ﮔﻔﺘﻨـﺪ‪ :‬اﻳﻨﻄـﻮر ﻧﻴﺴـﺖ ﺑﻠﻜـﻪ اﺳـﻼم‬
‫ﺧﻮد از ﻟﺤﻈﻪي ﻃﻠﻮع ﺗﺎ اﻣﺮوز ﺑﻪ رﻗﺺ‪ ،‬ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ‪ ،‬ﻋﻜﺎﺳﻲ و ﻣﺠﺴﻤﻪﺳﺎزي ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺘﻪ و اﻳـﻦ‬
‫اﻣﻮر را ﻣﻮرد ﺗﺸﻮﻳﻖ و ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻗﺮار داده اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﻣﺴﺌﻠﻪي زﻳﺮ ﺳﻮال ﺑﺮدن ﺣﺠﺎب‪:‬‬

‫اﻳﻦ دوره از زﺷﺖﺗﺮﻳﻦ و ﺷﺮمآورﺗـﺮﻳﻦ ادوار ﺗـﺎرﻳﺦ اﺳـﻼم اﺳـﺖ‪ ،‬در اﻳـﻦ دوره ﺑـﻮد ﻛـﻪ‬
‫ﻣﺴﺌﻠﻪي اﻋﺘﺮاض ﺑﺮ ﺣﺠﺎب ﺷﻜﻞ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﺤﺚ در اﻳـﻦ ﻣﺴـﺌﻠﻪ ﻣﻨﺤﺼـﺮ ﺑـﻪ ﺗﻌﻴـﻴﻦ ﺣـﺪود‬
‫ﺣﺠﺎب و دﻳﺪﮔﺎه اﺳﻼم در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﺑﻮد ﻣﺴﺌﻠﻪاي آﺳﺎن ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣـﻲرﻓـﺖ و ﺣـﻞ آن ﻣﺸـﻜﻞ‬
‫ﻧﺒﻮد؛ زﻳﺮا اﺧﺘﻼف اﺻﻠﻲ در اﻳﻦ ﺑﺎب ﻣﻨﺤﺼﺮ در ﭘﻮﺷﺶ ﺻﻮرت و دﺳﺖ زن ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛـﻪ آﻳـﺎ‬
‫ﻋﺪم ﭘﻮﺷﺶ ﺻﻮرت و دﺳﺖ ﺟﺎﻳﺰ اﺳﺖ ﻳﺎ ﺧﻴﺮ؟ اﻳﻦ اﺧﺘﻼف آﻧﭽﻨﺎن ﺧﻄﺮﻧـﺎك ﻧﻴﺴـﺖ‪ ،‬وﻟـﻲ‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺤﺚ ﻏﻴﺮ از اﻳﻦ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﻣﺴﺌﻠﻪي ﺣﺠﺎب ﺑﺤﺚ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ؛ زﻳﺮا ﻛﻪ ﻏﺮﺑـﻲﻫـﺎ‬
‫ﺑﻪ ﺣﺠﺎب ﺑﻪ دﻳﺪهي ﺣﻘﺎرت ﻣﻲﻧﮕﺮﻳﺴﺘﻨﺪ و در ﻧﺸﺮﻳﺎت ﺧﻮد ﺑﺎ ﺑـﺪﺗﺮﻳﻦ وﺿـﻊ آن را زﺷـﺖ و‬
‫ﭘﻠﻴﺪ ﺟﻠﻮه ﻣﻲ دادﻧﺪ و ﻣﺤﺠﻮب ﺑﻮدن زن را از ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﻋﻴﺐﻫﺎ ﻣﻲداﻧﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫اﻳﻦ ﻋﻴﺐﺟﻮﻳﻲ و ﺧﺮدهﮔﻴﺮي ﻏﺮﺑﻴﺎن ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺧﺎﻣﻮش ﺑﻨﺸﻴﻨﻨﺪ و از اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﭼﺸﻢﭘﻮﺷﻲ‬
‫ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬در اﻳﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺴﺄﻟﻪي ﺟﻬﺎد‪ ،‬ﺑﺮدﮔﻲ‪ ،‬ازدواج و ﺗﻌﺪد زوﺟﺎت ﺑﻪ ﻗـﺮآن‬
‫و ﺳﻨﺖ روي آوردﻧﺪ و ﺑﻪ ﺟﺴﺘﺠﻮ و ﻛﻨﻜﺎش ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﺘﺐ ﻓﻘﻬـﻲ و اﺣﻜـﺎم و‬
‫ﻧﻈﺮﻳﺎت اﺟﺘﻬﺎدي اﻣﺎﻣﺎن و ﻋﻠﻤﺎ ﻣﺸﻐﻮل ﺷﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﺷﺎﻳﺪ در ﻣﻴﺎن آنﻫﺎ دﻻﻳﻠﻲ ﺑﻴﺎﺑﻨﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻧﻨـﮓ‬
‫و ﻋﺎر!! را از روي آنﻫﺎ ﭘﺎك ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻵﺧﺮه ﺑﻪ اﻗﻮاﻟﻲ ﺑﺮﺧﻮردﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻌﻀﻲ از ﻋﻠﻤﺎ ﻋﺪم ﭘﻮﺷﺶ‬
‫ﺻﻮرت و دﺳﺖ زن را ﺟﺎﺋﺰ ﺷﻤﺮده اﻧﺪ و ﺑﻴﺮون رﻓﺘﻦ زن ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺿـﺮوري را اﺟـﺎزه‬
‫ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ ،‬و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻓﻬﻤﻴﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﺷﺮﻛﺖ زن در ﺟﻨﮓ ﺑـﺮاي ﻣـﺪاواي ﻣﺮﻳﻀـﺎن و آبدادن ﺑـﻪ‬
‫ﻣﺠﺎﻫﺪان ﺟﺎﻳﺰ اﺳﺖ‪ ،‬در اﻳﻦ ﻛﺘﺎبﻫﺎ اﻗﻮال دﻳﮕﺮي ﻧﻴﺰ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺒﻨﻲ ﺑـﺮ اﻳـﻦ ﻛـﻪ زن ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ‬
‫ﺑﺮاي اداي ﻧﻤﺎز ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺮود و ﺑﺮاي ﺗﻌﻠﻴﻢ و ﺗﻌ ّﻠﻢ در ﻣﺴﺠﺪ ﺑﻨﺸﻴﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ﺑـﺮاي آﻧـﺎن‬
‫ﻛﺎﻓﻲ ﺑﻮد ﺗﺎ ادﻋﺎ ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ اﺳﻼم ﺑﻪ زن آزادي ﻣﻄﻠـﻖ داده اﺳـﺖ و ﻣﺴـﺄﻟﻪي ﺣﺠـﺎب رﻳﺸـﻪ در‬
‫ﺗﻘﻠﻴﺪ ﻣﺮدم ﺟﺎﻫﻞ و ﺑﻲﺧﺒﺮ از دﻳﻦ ﻓﻘﻬﺎي ﻣﺘﺄﺧﺮ و ﺧﺸﻚ و ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ ﻛﺎر دارد و ﻗﺮآن و ﺳـﻨﺖ‬
 ‫‪35‬‬ ‫ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﻋﺼﺮ ﺣﺎﺿﺮ‬

‫اﻳﻨﭽﻨﻴﻦ ﺣﻜﻢ ﻧﻜﺮده اﻧﺪ و اﺻﻮﻻً ﻗﺮآن و ﺳﻨﺖ ﻣﺴﺎﺋﻞ زﻧﺪﮔﻲ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺧﻼﻗﻲ ﺑﻪ ﻣﺮدم ﻳـﺎد‬
‫ﻣﻲدﻫﻨﺪ و در آنﻫﺎ ﻗﺎﻧﻮن و ﺣﻜﻤﻲ وﺟﻮد ﻧﺪارد ﻛﻪ آزادي زن را ﻣﺤﺪود ﻧﻤﻮده ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫اﻧﮕﻴﺰهﻫﺎي ﺣﻘﻴﻘﻲ‪:‬‬
‫ﻳﻜﻲ از ﻧﻘﻄﻪ ﺿﻌﻒﻫﺎي اﻧﺴﺎن اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اﮔﺮ راه و روش ﺧﺎﺻﻲ را در زﻧﺪﮔﻲ اﻧﺘﺨﺎب‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻦ اﻧﺘﺨﺎب در اﺑﺘﺪا ﺗﻤﺎﻳﻞ و ﺧﻮاﺳﺖ ﻋﺎﻃﻔﻪ و اﺣﺴﺎﺳﺎت اﺳـﺖ ﻧـﻪ ﺑـﺮ اﺳـﺎس ﻋﻘـﻞ و‬
‫ﻣﻨﻄﻖ و اﻧﺴﺎن ﺑﻌﺪ از اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠـﻪ ﺑـﺮاي اﺛﺒـﺎت ﺻـﺤﺖ و درﺳـﺘﻲ آن اﻧﺘﺨـﺎب از ﻋﻘـﻞ و ﻣﻨﻄـﻖ‬
‫ﻛﻤﻚ ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ ،‬ﻋﻴﻦ اﻳﻦ واﻗﻌﻴﺖ در ﻣﺴﺌﻠﻪي ﺣﺠﺎب ﻧﻴﺰ ﺻﺪق ﻣﻲﻛﻨﺪ؛ زﻳﺮا ﻣﺴﺌﻠﻪي ﺣﺠـﺎب‬
‫ﻧﺰد ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺮ اﺳﺎس ﻫﻴﭻ ﺿﺮورت ﻋﻘﻠﻲ و ﺷﺮﻋﻲ ﻣﻄﺮح ﻧﮕﺮدﻳﺪ ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻪ ﻋﻠـﺖ ﻫﻤﺮﻧﮕـﻲ ﺑـﺎ‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﻠﻞ ﻏﺎﻟﺐ و ﺧﻮدﺑﺎﺧﺘﮕﻲ در ﻣﻘﺎﺑﻞ آﻧﺎن ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪ‪ ،‬زﻳـﺮا ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن از اﺻـﻄﻜﺎك و‬
‫ﺑﺮﺧﻮرد ﻓﻜﺮي ﺗﻤﺪن اﺳـﻼﻣﻲ ﺑـﺎ ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﻏـﺮب اﺣﺴـﺎس ﺷـﺮم و ﺗـﺮس داﺷـﺘﻨﺪ‪ ،‬زﻳـﺮا وﻗﺘـﻲ‬
‫ﻣﺼﻠﺤﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬زﻳﻨﺖ‪ ،‬آراﻳﺶ‪ ،‬آزادي ﻣﻄﻠﻖ و ﻧﺸﺎط زاﺋﺪ اﻟﻮﺻﻒ زﻧـﺎن ﻏﺮﺑـﻲ را دﻳﺪﻧـﺪ و‬
‫ﻋﻘﻞ و ﭼﺸﻤﺸﺎن ﻓﺮﻳﻔﺘﻪ آن ﺷﺪ‪ ،‬آرزو ﻛﺮدﻧﺪ ﻛـﻪ اﻳـﻦ ﺧﺼﻮﺻـﻴﺎت را در زﻧـﺎن ﺧﻮدﺷـﺎن ﻧﻴـﺰ‬
‫ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻛﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺗﻤﺪﻧﺸﺎن ﻫﻤﮕﺎم ﺑﺎ ﺗﻤﺪن اروﭘﺎﻳﻲ ﮔﺮدد و ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻧﻈﺮﻳﺎت ﺟﺪﻳﺪ و اﻓﻜـﺎر‬
‫ﻧﻮﻳﻦ آﻧﺎن را ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻗﺮار داد‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﺎت و اﻓﻜﺎر ﺟﺪﻳﺪ ﻣﻲﮔﻔـﺖ‪ :‬زن ﺑﺎﻳـﺪ آزاد ﺑﺎﺷـﺪ و‬
‫ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻛﻨﺪ و ﺑﺎ ﻣﺮدان در ﺗﻤﺎم زﻣﻴﻨﻪﻫﺎ ﻣﺴﺎوي ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻳـﻦ اﻓﻜـﺎر و ﻧﻈﺮﻳـﺎت ﺑـﺎ زﺑـﺎن و ﻣﻨﻄـﻖ‬
‫ﺑﺴﻴﺎر ﻗﻮي و ﺟﺬاب و ﻓﺮﻳﺒﻨﺪه از آﺳﻤﺎن و زﻣﻴﻦ ﺑﺮ اﻳﺸﺎن ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺑﺎرﻳـﺪن ﻛـﺮد‪ ،‬ﺗـﺎ اﻧـﺪازهاي‬
‫ﻛﻪ ﻛﺘﺐ و ﻧﺸﺮﻳﺎت ﻏﺮﺑﻲ ﻗﺪرت اﻧﺘﻘﺎد و اﻋﺘﺮاض را در وﺟﻮد ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺧﻨﺜﻲ ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ اﻳﻦ‬
‫ﻃﻮر اﻟﻘﺎ ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻫﺮﻛﺲ ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ در زﻣﺮهي روﺷﻨﻔﻜﺮان ﻣﺘﺮﻗﻲ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب آﻳـﺪ و ﻧﻨـﮓ و‬
‫ﻋﺎر ارﺗﺠﺎع را از ﺧﻮد ﭘﺎك ﻛﻨﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﺎت و اﻓﻜﺎر ﻧـﻮ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨـﺪ اﻳﻤـﺎن ﺑـﻪ ﻏﻴـﺐ اﻳﻤـﺎن‬
‫ﺑﻴﺎورد و در ﻣﺠﺎﻟﺲ و ﻣﺤﺎﻓﻞ از آن دﻓﺎع ﻧﻤﺎﻳﺪ و ﺑﻬﺮ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺧـﻮد را ﻃﺮﻓـﺪار‬
‫آن ﻧﺸﺎن دﻫﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ زﻧﺪﮔﻲ ﺧﻮد را ﺑﺎ آن ﺗﻄﺒﻴﻖ دﻫﺪ و ﺑـﺎ ﺗﻤـﺎم ﻫﻤـﺖ‪ ،‬ﻗـﺪرت و ﺷـﺠﺎﻋﺖ ﺑـﻪ‬
‫اﻧﺠﺎم آن اﻗﺪام ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻫﺮ وﻗﺖ ﻏﺮﺑﻲﻫﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺣﺠـﺎب و ﭘـﺮدهﻧﺸـﻴﻨﻲ زن ﻣـﺘﻬﻢ‬
‫ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻳﺸﺎن ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻮد از ﺷـﺮم و ﺣﻴـﺎ در زﻣـﻴﻦ ﻓـﺮو روﻧـﺪ ﭘـﺲ ﻏﺮﺑـﻲﻫـﺎ ﻫـﻢ ﺳـﺎﻛﺖ‬
‫ﻧﻨﺸﺴﺘﻨﺪ و در زﻣﻴﻨﻪي ﺣﺠﺎب زن ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت اﻏﺮاقآﻣﻴﺰ و ﭘﺮداﻣﻨﻪاي اﻧﺠﺎم دادﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ آﻧﺠـﺎ ﻛـﻪ زن‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪36‬‬

‫را ﺟﻨﺎزهي ﻛﻔﻦ ﺷﺪه ﻣﺘﺤﺮك ﻣﻲﻧﺎﻣﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﻛـﻲ ﺑﺎﻳـﺪ ﻣـﺮدم در ﻣﻘﺎﺑـﻞ اﻳـﻦ اﺗﻬﺎﻣـﺎت ﺻـﺒﺮ و‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ؟ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﺮاي از ﺑﻴﻦﺑﺮدن اﻳﻦ ﻧﻨﮓ و ﻋﺎر آﻣﺎده ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺗﻤﺎﻣﻲ وﺳـﺎﺋﻞ و‬
‫اﺑﺰار ﻧﻨﮓ و ﻋﺎر!! را از ﺧﻮد دور ﺳﺎزﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻦ اﺣﺴﺎﺳﺎت و اﻧﮕﻴﺰهﻫﺎ ﺑـﻮد ﻛـﻪ ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن را وادار‬
‫ﻛﺮد ﺑﻪ ﻧﺎم آزادي زن ﺣﺮﻛﺘﻲ را در اواﺧﺮ ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻢ ﺑﺮاه اﻧﺪازﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻦ اﺣﺴﺎﺳﺎت و اﻧﮕﻴﺰهﻫـﺎ‬
‫ﺑﺮ ﺑﻌﻀﻲ از آﻧﺎن ﭘﻮﺷﻴﺪه و ﻣﺨﻔﻲ ﺑﻮد و ﺧﻮد ﻧﻤﻲداﻧﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﭼـﻪ ﭼﻴـﺰ آﻧـﺎن را ﺑـﻪ ﺳـﻮي اﻳـﻦ‬
‫ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻲﻛﺸﺎﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﮔﺮوه ﻣـﺮدم ﻧﺎﺧﻮدآﮔـﺎه ﻓﺮﻳـﺐﺧـﻮرده ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬وﻟـﻲ در ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﮔـﺮوه‬
‫دﻳﮕﺮي از آﻧﺎن اﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ را آﮔﺎﻫﺎﻧﻪ درك ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻲ از اﻇﻬﺎر ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺷﺮم داﺷﺘﻪ و‬
‫آن را ﭘﻨﻬﺎن ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﮔﺮوه ﻓﺮﻳﺐﺧﻮرده ﻧﺒﻮدﻧﺪ وﻟﻲ دﻳﮕﺮان را ﻓﺮﻳﺐ ﻣﻲدادﻧـﺪ‪ .‬ﺑـﻪ ﻫـﺮ‬
‫ﺣﺎل ﻧﺘﻴﺠﻪي ﻋﻤﻠﻲ اﻳﻦ دو ﮔﺮوه ﻳﻜﺴﺎن ﺑﻮد و ﻫﺪف واﺣﺪي را ﺗﻌﻘﻴـﺐ ﻣـﻲﻛﺮدﻧـﺪ و آن اﻳـﻦ‬
‫ﻛﻪ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ اﻳﻦ ﺣﺮﻛـﺖ را ﻳـﻚ ﺣﺮﻛـﺖ ﻋﻘﻠـﻲ و ﻣﻨﻄﻘـﻲ و ﻧـﻪ ﻳـﻚ ﺣﺮﻛـﺖ ﻋـﺎﻃﻔﻲ و‬
‫اﺣﺴﺎﺳﺎﺗﻲ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪ و ﺑﺮاي ﺗﺄﻳﻴﺪ آن ﺗﻤﺎم دﻻﺋﻞ و ﺗﻮﺿﻴﺤﺎﺗﻲ را ﻛﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً از ﻏﺮب ﮔﺮﻓﺘـﻪ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ اراﺋﻪ ﻣﻲدادﻧﺪ و ﺑﺪﻳﻦ وﺳﻴﻠﻪ اﻧﮕﻴﺰهﻫﺎي ﺣﻘﻴﻘـﻲ اﻳـﻦ ﺣﺮﻛـﺖ را ﻧﺸـﺎن دادﻧـﺪ‪ ،‬دﻻﻳـﻞ و‬
‫ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت آﻧﺎن اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ زﻧﺎن ﺑﺎﻳﺪ در ﺗﻤﺎم زﻣﻴﻨـﻪﻫـﺎي ﻋﻠﻤـﻲ و ﻋﻤﻠـﻲ ﻛـﺎر ﻛﻨﻨـﺪ و داراي‬
‫ﺣﻘﻮق ﻓﻄﺮي و اﺳﺘﻘﻼل اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬از ﻇﻠﻢ و ﺳﺘﻢ ﻣﺮدان ﻧﺠﺎت ﻳﺎﺑﻨﺪ و ﺗﺮﻗـﻲ و ﺗﻤـﺪن ﺑـﻪ‬
‫ﺗﺮﻗﻲ و ﺗﻤﺪن زن واﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ؛ زﻳﺮا آﻧﺎن ﻧﺼﻒ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻧﺪ و دﻻﺋﻞ دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺗﺎ آن ﻛﻪ ﻋﻮام اﻟﻨﺎس‬
‫اﻳﻦ دﻻﻳﻞ را ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ و ﺑﻪ ﻫﺪف و ﻣﻘﺼﻮد اﺻﻠﻲ ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻜﻨﻨﺪ‪ ،‬در ﺣـﺎﻟﻲ ﻛـﻪ ﻫـﺪف اﺻـﻠﻲ در‬
‫زﻳﺮ ﭘﺮده اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ زن ﻣﺴﻠﻤﺎن دﻧﺒﺎﻟﻪروي زن اروﭘﺎﻳﻲ ﺷﻮد و ﭘﻴﺮو راهﻫـﺎ و روشﻫـﺎي و‬
‫ﻓﺤﺎﺷﻲﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﻮﺟﻮد در ﺟﻬﺎن ﻏﺮب ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﻓﺮﻳﺐ‪:‬‬
‫وﻟﻲ ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ و ﭘﻠﻴﺪﺗﺮﻳﻦ ﭼﻴﺰي ﻛﻪ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﻣﺮدم را ﺗﻮﺳﻂ آن ﻓﺮﻳﺐ دﻫﻨـﺪ اﻳـﻦ ﺑـﻮد‬
‫ﻛﻪ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺑﺎ ﻓﺮﻳﺐ و ﻣﻜﺮ ﺧﻮد را ﻣﻮاﻓﻖ اﺣﻜﺎم و ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ اﺳﻼم ﺟﻠﻮه دﻫﻨﺪ و واﻧﻤﻮد ﻛﻨﻨـﺪ‬
‫ﻛﻪ اﺣﻜﺎم ﻣﺬﻛﻮر از ﻗﺮآن و ﺳﻨﺖ اﺳﺘﻨﺒﺎط ﺷﺪه اﺳـﺖ‪ ،‬در ﺣـﺎﻟﻲ ﻛـﻪ ﺑـﻴﻦ اﻫـﺪاف ﻋﻤـﻮﻣﻲ و‬
‫ﻣﺒﺎدي ﻧﻈﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﺳﻼم و ﺗﻤﺪن ﻏﺮب ﻓﺮق اﺳﺎﺳﻲ و ﺗﻔﺎوت ﻛﻠﻲ وﺟﻮد دارد؛ زﻳـﺮا ﻫـﺪف‬
‫ﻋﻤﺪهاي ﻛﻪ اﺳﻼم ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ آن را ﻣﺤﻘﻖ ﺳﺎزد – ﺑﻄﻮري ﻛﻪ در آﻳﻨﺪه ﻫﻢ ﺑﻴﺎن ﺧﻮاﻫﺪ ﺷـﺪ –‬
 ‫‪37‬‬ ‫ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﻋﺼﺮ ﺣﺎﺿﺮ‬

‫ﺟﻠـﻮﮔﻴﺮي از ﻏﺮﻳـﺰه ﺟﻨﺴـﻲ )‪ (Sex Energy‬اﻧﺴـﺎن و ﺿـﺒﻂ و ﻛﻨﺘـﺮل آن ﻃﺒـﻖ ﻣﻘـﺮرات و‬

‫ﺿﻮاﺑﻂ اﺧﻼﻗﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺟﺎي اﻳـﻦ ﻛـﻪ اﻳـﻦ ﻧﻴـﺮو در ﺑـﻲﺑﻨـﺪ و ﺑـﺎري و ﺗﺤﺮﻳﻜـﺎت ﺟﻨﺴـﻲ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﮔﺮدد ﺑﺎﻳﺪ در ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺗﻤﺪن ﺻﺎﻟﺢ و ﺳﺎﻟﻢ و ﭘﺎك و ﻣﻌﻘﻮل ﺑﻪ ﻣﺼﺮف ﺑﺮﺳﺪ‪ ،‬در ﺣـﺎﻟﻲ‬
‫ﻛﻪ ﻫﺪف ﺗﻤﺪن ﻏﺮب ﺑﺮ ﺧﻼف آن اﺳﺖ و آن ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﺷﺮﻛﺖ ﻳﻜﺴـﺎن زن و ﻣـﺮد در‬
‫ﺗﺪﺑﻴﺮ اﻣﻮر اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ و ﭘـﺬﻳﺮش ﻣﺴـﺌﻮﻟﻴﺖﻫـﺎ و ﻣﺸـﻜﻼت آن و اﺳـﺘﻔﺎدهي دلﺧـﻮاه از ﻏﺮاﺋـﺰ‬
‫ﺟﻨﺴﻲ از ﻫﺮ ﻃﺮﻳﻖ و ﻫﺮﻧﻮع و ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺳﺨﺘﻲﻫﺎ و ﻣﺸﻜﻼت و آﻻم زﻧـﺪﮔﻲ ﺑـﻪ ﻟـﺬت‪ ،‬ﺳـﺮور و‬
‫ﺗﻔﺮﻳﺢ‪.‬‬
‫اﺧﺘﻼﻓﻲ ﻛﻪ در اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻛﻠـﻲ اﺳـﻼم و ﺗﻤـﺪن ﻏـﺮب ﻣﻮﺟـﻮد اﺳـﺖ‪ ،‬ﺧـﻮد ﺑـﻪ ﺧـﻮد‬
‫اﺧﺘﻼف رﻳﺸﻪاي و اﺳﺎﺳﻲ را در روشﻫﺎي ﻫﺪاﻳﺖ و ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻮﺟﻮد ﻣـﻲآورد‪ ،‬اﺳـﻼم ﺑـﺎ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻫﺪاف ﺧﺎص ﺧﻮد ﻧﻈﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ را ﭘﺎﻳﻪﮔﺬاري ﻣﻲﻛﻨﺪ و در ﻧﺘﻴﺠـﻪ ﺑـﻴﻦ ﻣﺤـﺪودهي‬
‫ﺣﺮﻛﺖ زن و ﻣﺮد ﺗﻔﺎوت ﺑﺴﻴﺎري ﻗﺎﺋﻞ ﻣـﻲﺷـﻮد‪ ،‬اﺧـﺘﻼط زن و ﻣـﺮد را ﺑـﺪون رﻋﺎﻳـﺖ ادب و‬
‫اﺧﻼق ﺧﺎص ﻣﻤﻨﻮع ﻣﻲﺷﻤﺎرد و ﻫﺮﭼﻪ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻗﺎﻋﺪه و ﻗﺎﻧﻮن ﺧﻠﻠﻲ وارد ﻛﻨﺪ از رﻳﺸﻪ ﻗﻄﻊ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮﻋﻜﺲ ﺗﻤﺪن ﻏـﺮب ﻫـﺪﻓﺶ اﻳـﻦ اﺳـﺖ ﻛـﻪ زن و ﻣـﺮد در ﺻـﺤﻨﻪي زﻧـﺪﮔﻲ ﺑﻄـﻮر‬
‫ﻳﻜﺴﺎن ﺷﺮﻛﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻫﻴﭻ ﭘﺮده و ﺣﺠﺎﺑﻲ ﺑﻴﻦ آﻧﺎن وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﻣـﺎﻧﻊ اﺧـﺘﻼط‬
‫و آﻣﻴﺰش آزاداﻧﻪ ﮔﺮدد و اﻳﻦ ﻓﺮﺻﺖ ﺑﻪ آﻧﺎن داده ﺷﻮد ﻛﻪ ﻳﻜﻲ‪ ،‬از زﻳﺒﺎﻳﻲﻫﺎي دﻳﮕﺮي ﺑـﺪون‬
‫ﻗﻴﺪ و ﺑﻨﺪ و ﻣﻤﻨﻮﻋﻴﺖ ﻟﺬت ﺑﺒﺮد و ﺑﻬﺮه ﺑﮕﻴﺮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺷﻤﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﺪ ﺑﻪ ﻣﻜﺮ و ﻓﺮﻳـﺐ ﻛﺴـﺎﻧﻲ‬
‫ﻛﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﺮاي ﻣﺸﺮوﻋﻴﺖ ﭘﻴﺮوي و دﻧﺒﺎﻟﻪروي از ﺗﻤﺪن ﻏﺮب از ﻗﻮاﻧﻴﻦ و اﺣﻜـﺎم اﺳـﻼﻣﻲ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﻨﺪ ﭘﻲ ﺑﺒﺮﻳﺪ‪ ،‬و ﭼﻪ ﻣﻜﺮ و ﻓﺮﻳﺐ ﺑﺰرﮔﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻢ ﺧﻮد و ﻫـﻢ دﻳﮕـﺮان را ﻓﺮﻳـﺐ‬
‫ﻣﻲدﻫﻨﺪ؛ زﻳﺮا ﺣﺪ اﻛﺜﺮ آزادي ﻛﻪ اﺳﻼم ﺑﻪ زن داده اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اﮔﺮ ﺿﺮورت اﻳﺠـﺎب‬
‫ﻛﻨﺪ‪ ،‬زن ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺻﻮرت و دﺳﺘﺶ را آﺷﻜﺎر ﻧﻤﺎﻳﺪ و از ﺧﺎﻧﻪ ﺑـﺮاي اﻧﺠـﺎم ﻛﺎرﻫـﺎي ﺿـﺮوري‬
‫ﺧﻮد ﺑﻴﺮون آﻳـﺪ‪ ،‬وﻟـﻲ ﻏﺮﺑﻴـﺎن اﻳـﻦ آﺧـﺮﻳﻦ ﺣـﺪ ﻣﺠـﺎز ﺑـﺮاي زن را ﺷـﺮوع و اﺑﺘـﺪاي ﻛـﺎر او‬
‫ﻣﻲداﻧﻨﺪ‪ ،‬آﻧﺎن در آﺧﺮ ﻣﺮز ﻗﻮاﻧﻴﻦ و اﺣﻜﺎم اﺳﻼﻣﻲ ﻣﻲاﻳﺴﺘﻨﺪ و از آﻧﺠﺎ ﺑﺴﻮي آزادي ﻣﻄﻠـﻖ و‬
‫ﺑﻲدر و دروازه ﭘﻴﺸﺮوي ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﺗﺎ آن ﻛﻪ زﻧﺎن از ﺣﻴﺎ و ﺷﺮم و ﺑﺰرﮔﻲ و وﻗﺎر ﺗﻬﻲ ﮔﺮدﻧـﺪ‪ .‬در‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪي اﻳﻦ وﺿﻊ ﺑﻪ ﻇﺎﻫﺮﻛﺮدن ﺻﻮرت و دﺳﺖ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﻧﻤـﻲﺷـﻮد و از آن ﺗﺠـﺎوز ﻛـﺮده ﺑـﻪ‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪38‬‬

‫ﻇﺎﻫﺮﻛﺮدن ﻣﻮﻫﺎي آراﻳﺶﺷﺪه‪ ،‬دﺳﺖﻫـﺎي ﺗـﺎ ﺑـﻪ ﺷـﺎﻧﻪ ﺑﺮﻫﻨـﻪ‪ ،‬ﺳـﻴﻨﻪﻫـﺎي ﻟﺨـﺖ و ﺑﺮآﻣـﺪه و‬
‫آراﻳﺶ اﻧﺪام ﺑﺎ ﻟﺒﺎس و اﻧﻮاع زﻳﻮر آﻻت دﻳﮕﺮ ﻣﻲاﻧﺠﺎﻣﺪ‪ ،‬ﺗﺎ در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﺎﻋـﺚ ارﺿـﺎي ﺷـﻬﻮت‬
‫ﻣﺮدان ﮔﺮدد‪ ،‬اﻳﻦ وﺿﻊ زﻧﺎن‪ ،‬دﺧﺘﺮان و ﺧﻮاﻫﺮان ﺑﻪ ﻣﺤﺎرم آﻧﺎن ﻣﻨﺤﺼﺮ و ﻣﺤـﺪود ﻧﻤـﻲﺷـﻮد‪،‬‬
‫ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺷﻜﻞ و ﻗﻴﺎﻓﻪ از ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻴﺮون آﻣﺪه و ﺑﻪ ﺑﺎزار ﻣـﻲروﻧـﺪ‪ ،‬در داﻧﺸـﮕﺎهﻫـﺎ‪ /‬ﭘﻮﻫﻨﺘـﻮنﻫـﺎ‬
‫درس ﻣﻲﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ ،‬در ﻫﺘﻞﻫﺎ ﻏﺬا ﻣﻲﺧﻮرﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻴﻨﻤﺎﻫﺎ آﻣﺪ و رﻓﺖ ﻣﻲﻛﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﺑـﺎ ﻣـﺮدان ﺑﻴﮕﺎﻧـﻪ‬
‫ﺷﻮﺧﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﺳﺨﻦ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ و ﻧﻈـﺮ آﻧـﺎن را ﺑـﻪ ﺧـﻮد ﺟﻠـﺐ ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ‪ ،‬در ﺣـﺎﻟﻲ ﻛـﻪ از‬
‫دﻳﺪﮔﺎه اﺳﻼم زﻧﺎن اﺟﺎزه ﻧﺪارﻧﺪ ﻛﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺷﻜﻞ و ﻗﻴﺎﻓـﻪ را ﺣﺘـﻲ ﺑـﻪ ﺑـﺮادران ﺧـﻮد ﻫـﻢ ﻧﺸـﺎن‬
‫دﻫﻨﺪ‪ ،‬اﺳﻼم در وﻗﺖ ﺿﺮورت ﺑﻪ زن اﺟﺎزه ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ از ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻴﺮون رود‪ ،‬ﺑـﻪ اﻳـﻦ ﺷـﺮط ﻛـﻪ‬
‫ﺗﻤﺎم ﺣﺪود و ﺷﺮاﻳﻂ ﭘﻮﺷﺶ و ﺣﻴﺎ را رﻋﺎﻳﺖ ﻛﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ اﻳﻦ اﺟـﺎزه اﻣـﺮوز ﺑﻄـﻮر ﻏﻴـﺮ‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻲ اﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ زن ﺑﺎﻳﺪ در ﺑﺎزار ﮔﺸـﺖ و ﮔـﺰار ﻛﻨـﺪ و ﺑـﻪ ﮔﺮدﺷـﮕﺎهﻫـﺎ‪،‬‬
‫ﺳﻴﻨﻤﺎﻫﺎ و ﻧﻤﺎﻳﺸﮕﺎهﻫﺎ ﺑﺮود و ﻟﺒﺎسﻫﺎي ﻗﺸﻨﮓ‪ ،‬ﺟﺬاب و ﭼﺴﺒﺎن ﺑﭙﻮﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﺣﺮﻛﺎت دﻟﻔﺮﻳـﺐ‬
‫و ﮔﻤﺮاهﻛﻨﻨﺪه‪ ،‬ﻧﮕﺎهﻫﺎي ﺟﺬاب و ﻓﺘﻨﻪﮔﺮ ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﺧﻮد ﺟﻠﺐ ﻧﻤﺎﻳﺪ و از اﺟﺎزهاي ﻛـﻪ اﺳـﻼم‬
‫ﺑﺮاي زن در اﻣﻮر ﺧﺎرج از ﻣﻨﺰل ﺑﺎ ﻗﻴﺪﻫﺎ و ﺷﺮاﺋﻂ ﺑﺴﻴﺎر ﻗﺎﺋـﻞ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ ،‬ﭼﻨـﻴﻦ ﻧﺘﻴﺠـﻪﮔﻴـﺮي‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ زﻧﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ زﻧﺎن ﻓﺮﻧﮕﻲ ﺗﻤﺎم ﻛﺎرﻫﺎي ﻣﻨﺰل و ﺧﺎﻧﻮاده را ﻛﻨﺎر ﺑﮕﺬارﻧـﺪ‬
‫و ﺑﺪون ﻫﻴﭻ ﻗﻴﺪ و ﺷﺮﻃﻲ در ﺻﺤﻨﻪي ﺳﻴﺎﺳﺖ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎد و آﺑﺎداﻧﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﺎ ﻣـﺮدان‬
‫در ﺗﻤﺎم زﻣﻴﻨﻪﻫﺎ ﺑﻪ رﻗﺎﺑﺖ ﺑﺮﺧﻴﺰﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻌﻀﻲ از ﻣﻤﺎﻟﻚ اﺳﻼﻣﻲ از اﻳﻦ ﺣﺪ و ﻣﺮز ﻧﻴـﺰ ﭘـﺎ را ﻓﺮاﺗـﺮ‬
‫ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﻤﺎﻟﻚ در ﺳﻴﺎﺳﺖ آزاد وﻟﻲ ﺑﺎ ﺗﻔﻜﺮات ﺑﺮدﮔﻲ‪ ،‬از ﺣﺪود ﺗﺠﺎوز ﻛﺮده اﻧـﺪ و‬
‫زﻧﺎن آنﻫﺎ ﻫﻤﺎن ﻟﺒﺎﺳﻲ را ﻣﻲﭘﻮﺷﻨﺪ ﻛﻪ زﻧﺎن ﻏﺮﺑﻲ ﻣﻲﭘﻮﺷﻨﺪ و در ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﻗﺪم ﺑﻪ ﻗﺪم از زﻧﺎن‬
‫ﻏﺮﺑﻲ ﭘﻴﺮوي و ﺗﻘﻠﻴﺪ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺪﺗﺮ و ﺗﻠﺦﺗﺮ از ﻫﻤﻪ اﻳﻦ ﻛﻪ ﻣﺠﻼت و روزﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﻋﻜـﺲﻫـﺎي‬
‫آنﻫﺎ را ﺑﺎ ﻟﺒﺎﺳﻲ ﻛﻪ ﻓﻘﻂ ﻳﻚ ﭼﻬﺎرم ﺑﺪن را ﻣﻲﭘﻮﺷﺎﻧﺪ و ﺳﻪ ﭼﻬﺎرم دﻳﮕـﺮ آن ﻟﺨـﺖ و ﺑﺮﻫﻨـﻪ‬
‫اﺳﺖ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻲدﻫﻨﺪ و اي ﻛﺎش ﻛﻪ ﻻاﻗﻞ اﻳﻦ ﻳﻚ ﭼﻬﺎرم ﻫﻢ درﺳﺖ ﭘﻮﺷـﻴﺪه ﻣـﻲﺷـﺪ ﺗـﺎ از‬
‫ﮔﻮﺷﻪ و ﻛﻨﺎر آن ﻋﻮرتﻫﺎي آنﻫﺎ آﺷﻜﺎر ﻧﻤﻲﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺎ ﻧﻤﻲداﻧﻴﻢ ﻛﻪ اﺟـﺎزهي اﻳـﻦ ﻛﺎرﻫـﺎ را از‬
‫ﻛﺪام ﻗﺮآن و ﺣﺪﻳﺚ اﺳﺘﻨﺒﺎط ﻛﺮده اﻧﺪ؟‪ .‬اي ﺑﺮادران ﻣﺘﺠﺪد و ﻣﺪ ﭘﺴﻨﺪ! اﮔﺮ ﺷﻤﺎ ﻧﻤـﻲﺧﻮاﻫﻴـﺪ‬
‫ﭘﻴﺮو اﺳﻼم ﺑﺎﺷﻴﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﭼﺮا ﺑﺎ ﺻﺪاي ﺑﻠﻨﺪ ﻓﺮﻳﺎد ﺑﺮ ﻣﻲآورﻳـﺪ ﻣـﺎ ﺗـﺎﺑﻊ و ﭘﻴـﺮو اﺳـﻼم ﻫﺴـﺘﻴﻢ در‬
 ‫‪39‬‬ ‫ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﻋﺼﺮ ﺣﺎﺿﺮ‬

‫ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ از ﭘﻴﺮوي ﺗﻤﺎم اﺣﻜﺎم اﺳﻼﻣﻲ ﺷﺎﻧﻪ ﺧﺎﻟﻲ ﻣﻲﻛﻨﻴﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﻣﺮﺗﻜـﺐ اﻳـﻦ ﻧﻔـﺎق و ﺧﻴﺎﻧـﺖ‬
‫ﺑﺰرگ ﻣﻲﺷﻮﻳﺪ و ﺑﻄﻮر آﺷﻜﺎر از ﻧﻈﺎم و ﺗﻤـﺪﻧﻲ ﭘﻴـﺮوي ﻣـﻲﻛﻨﻴـﺪ ﻛـﻪ اﺳـﻼم ﻫﻤـﻪ ﻣﺒـﺎدي و‬
‫اﺻﻮل و دﺳﺘﻮرات زﻧﺪﮔﻲ آن را ﺣﺮام و ﻣﻤﻨﻮع ﻛﺮده اﺳﺖ‪ ،‬آﻧﺎن ﮔـﺎم اول را ﺑـﻪ ﻧـﺎم ﻗـﺮآن و‬
‫ﺳﻨﺖ ﺑﺮﻣﻲدارﻧﺪ ﺗﺎ اﻳﻦ ﻛﻪ ﻣﺮدم‪ ،‬ﻓﺮﻳﺐ ﺧﻮرده و ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺷـﻮﻧﺪ ﻛـﻪ ﮔـﺎمﻫـﺎي آﻳﻨـﺪه ﻧﻴـﺰ ﻫﻤـﻪ‬
‫ﻣﻮاﻓﻖ ﻗﺮآن و ﺳﻨﺖ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻫﺪف ﻣﺎ در اﻳﻦ ﻛﺘﺎب‪:‬‬

‫اﻳﻦ اﺳﺖ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﻋﺼﺮ ﺣﺎﺿﺮ و ﭘﻴﺶ روي ﻣـﺎ دو راه وﺟـﻮد دارد ﻛـﻪ ﻣـﺎ در‬
‫اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﻫﺮ دو را ﺷﺮح ﺧﻮاﻫﻴﻢ داد‪.‬‬
‫اول‪ :‬ﻫﺪف ﻣﺎ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻈﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﺳﻼم را ﺷـﺮح دﻫـﻴﻢ و ﺑـﺮاي ﻫﻤـﻪ ﺑﺸـﺮﻳﺖ ﭼـﻪ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن و ﭼﻪ ﻏﻴﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻋﻠﻞ ﺗﺸﺮﻳﻊ ﺣﺠﺎب در اﺳﻼم را ﺑﻴﺎن ﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫دوم‪ :‬ﻣﻨﻈﻮر ﻣﺎ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اﺣﻜﺎم ﻗﺮآن و ﺳﻨﺖ را در دﺳﺘﺮس ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن اﻳـﻦ ﻋﺼـﺮ ﻗـﺮار‬
‫دﻫﻴﻢ و در ﺿﻤﻦ ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ‪ ،‬ﻧﻈﺮﻳـﺎت ﺗﻤـﺪن ﻏـﺮب و ﺛﻤـﺮات و ﻧﺘـﺎﻳﺞ اﻳـﻦ ﺗﻔﻜـﺮات را ﻧﻴـﺰ‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ ﺗﺎ اﻳﻦ ﻛﻪ ﻫﺮﻛﺲ ﺑﻌﺪ از ﻓﻬﻢ و ﺷـﻨﺎﺧﺖ دو ﻧﻈـﺎم ﻫﺮﻛـﺪام را ﻛـﻪ ﻣـﻲﺧﻮاﻫـﺪ‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﻛﻨـﺪ و ﻣﻮﺿـﻮع ﻓﻌﻠـﻲ را ﻛـﻪ ﺳﺮﺷـﺎر از ﻧﻔـﺎق و دورﻧﮕـﻲ اﺳـﺖ ﻛﻨـﺎر ﺑﮕـﺬارد‪ ،‬اﮔـﺮ‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎﻳﺪ از اﺣﻜﺎم اﺳﻼم ﭘﻴﺮوي ﻧﻤﺎﻳﺪ و اﮔﺮ آﻣﺎدهي ﭘـﺬﻳﺮش ﭘـﻲآﻣـﺪﻫﺎ و‬
‫ﻧﺘﺎﻳﺞ وﺧﻴﻢ و ﻧﺎﺑﻮدﻛﻨﻨﺪهي ﻧﻈﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻏﺮب ﻫﺴﺖ‪ ،‬راﺑﻄﻪاش را ﺑﺎ اﺳﻼم ﻗﻄﻊ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
 ‫ﻧﻈﺮﻳﺎت و آراء‬

‫اﺷﺨﺎﺻﻲ ﻛﻪ ﺑﺮ ﺣﺠﺎب و ﭘﻮﺷﺶ ﺧﺮدهﮔﻴﺮي ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ از ﻣﻮﺿﻊ ﺳـﻠﺒﻲ و رد ﻣﻮﺿـﻮع‬

‫ﺑـﺪون دﻟﻴـﻞ و ﺑﺮﻫـﺎن ﺑﺮﺧـﻮرد ﻧﻤــﻲﻛﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜـﻪ ﺑـﺮاي اﻧﻜــﺎر ﻣﻮﺿـﻮع از ﻋﻘـﻞ و ﺗﻔﻜـﺮ ﺳــﻮد‬
‫ﻣﻲﺟﻮﻳﻨﺪ‪ ،‬اﻧﮕﻴﺰهي آﻧﺎن اﻳﻦ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﭼﻮن ﻧﺸﺴﺘﻦ زﻧﺎن در ﺧﺎﻧﻪ و ﻳﺎ ﺧﺎرج ﺷﺪﻧﺸﺎن از ﻣﻨـﺰل‬
‫ﺑﺎ ﺣﺠﺎب و ﭘﻮﺷﺶ اﺳﻼﻣﻲ ﺳﺨﺖ اﺳﺖ ﺑﺎ ﺣﺠﺎب ﻣﺨﺎﻟﻔـﺖ ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ‪ ،‬آﻧـﺎن ﻫـﺪف دﻳﮕـﺮي‬
‫دارﻧـﺪ و آن اﻳـﻦ ﻛـﻪ ﻣـﻲﺧﻮاﻫﻨــﺪ زﻧـﺪﮔﻲ دﻳﮕـﺮي ﺑـﺮاي زن ﺗﺮﺗﻴــﺐ دﻫﻨـﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻫﻤـﻴﻦ ﻋﻠــﺖ‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻛﻪ زن ﻛﺎرﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ اﻛﻨﻮن اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﺪ را اﻧﺠﺎم ﻧﺪﻫﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜـﻪ از وﺿـﻌﻴﺖ ﻛﻨـﻮﻧﻲ‬
‫ﺧﺎرج ﺷﻮد و ﻣﺸﻐﻮل )ﻛﺎر دﻳﮕﺮي( ﺷﻮد و ﺑﺪﻳﻦ ﻋﻠﺖ ﺑﺎ ﺣﺠﺎب ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﺣﺠﺎب‬
‫و ﺧﺎﻧﻪﻧﺸﻴﻨﻲ ﺳﺪي ﺑﻴﻦ زن و زﻧﺪﮔﻲ اﻳﺪهآل از ﻧﻈﺮ آﻧـﺎن اﺳـﺖ و ﻣﻮﺟـﺐ ﻣـﻲﺷـﻮد ﻛـﻪ زﻧـﺎن‬
‫ﻧﺘﻮاﻧﻨﺪ آن )ﻛﺎر دﻳﮕﺮ( را اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ آن )ﻛﺎر دﻳﮕﺮ( ﭼﻴﺴﺖ؟ ﭼـﻪ اﻫـﺪاف و دﻳـﺪﮔﺎهﻫـﺎﻳﻲ در ﭘـﺲ آن‬
‫ﺧﻮاﺑﻴﺪه اﺳﺖ؟ ﭼﻘﺪر ﺻﺤﺖ دارد؟ ﺗﺎ ﭼﻪ اﻧﺪازه ﻋﻘﻞ آن را ﻣﻲﭘﺴﻨﺪد؟ و ﻧﺘـﺎﻳﺠﻲ ﻛـﻪ ﻓﻌـﻼً از‬
‫آن ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬
‫واﺿﺢ و آﺷﻜﺎر اﺳﺖ ﻛﻪ اﮔﺮ ﻣﺎ ﺑـﺪون ﻫـﻴﭻ اﻋﺘﺮاﺿـﻲ اﻳـﻦ ﻧﻈﺮﻳـﺎت و ﻋﻘﺎﻳـﺪ را ﺑﭙـﺬﻳﺮﻳﻢ‬
‫ﺑﺪون ﺷﻚ ﺑﺎﻳﺪ ﺣﺠﺎب را ﻧﺎدرﺳﺖ و ﺑﺎﻃﻞ ﺑـﻪ ﺣﺴـﺎب آورﻳـﻢ و ﺑـﻪ اﻳـﻦ ﺗﺮﺗﻴـﺐ ﺧـﻮد ﻣـﺎ ﺑـﺮ‬
‫ﺑﺎﻃﻞﺑﻮدن ﻧﻈﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋﻴﻲ ﻛﻪ ﺣﺠﺎب ﺟﺰﺋﻲ از آن اﺳﺖ ﺣﻜﻢ ﻛﺮدهاﻳﻢ‪ .‬وﻟﻲ ﺑـﺮ اﺳـﺎس ﻛـﺪام‬
‫دﻟﻴﻞ ﻣﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺪون اﻋﺘﺮاض و ﺑﺪون ﺑﺮرﺳﻲ ﻋﻘﻞ و ﺗﺠﺮﺑﻪ اﻓﻜﺎر و ﻧﻈﺮﻳﺎت آنﻫـﺎ را ﺑﭙـﺬﻳﺮﻳﻢ؟ و‬
‫آﻳﺎ اﻳﻦ درﺳﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻧﺴﺎن ﻫﺮﭼﻴﺰ ﻧﻮ و ﺟﺪﻳﺪ و در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل راﻳـﺞ را ﭼﺸـﻢ ﺑﺴـﺘﻪ و ﺑـﺪون‬
‫ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻗﺒﻮل ﻛﻨﺪ و ﺧﻮد را در داﻣﺎن آن اﻧﺪازد؟‬

‫ﺗﺼﻮر آزادي در ﻗﺮن ﻫﻴﺠﺪﻫﻢ‪:‬‬

‫ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﺎن‪ ،‬ادﺑﺎ و ﺑﺰرﮔﺎن ﻋﻠﻮم ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻛﻪ در ﻗﺮن ﻫﻴﺠﺪﻫﻢ ﭘﺮﭼﻤﺪار ﺗﻐﻴﻴـﺮات و اﺻـﻼﺣﺎت‬
‫ﻫﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ ﺑﻮدﻧﺪ – ﻫﻤﺎن ﻃﻮرﻳﻜﻪ در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻴﺎن داﺷﺘﻴﻢ – ﺑﺎ ﻧﻈﺎﻣﻲ روﺑـﺮو ﺑﻮدﻧـﺪ ﻛـﻪ در آن‬
‫اﻧﻮاع ﻗﻴﻮد‪ ،‬ﺟﻤﻮد‪ ،‬ﺧﺸﻮﻧﺖ‪ ،‬ﺳﻨﺖﻫﺎي ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻓﻄﺮت و ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺧﺸـﻚ ﺿـﺪ ﻃﺒﻴﻌـﺖ و ﻋﻘـﻞ‬
 ‫‪41‬‬ ‫ﻧﻈﺮﻳﺎت و آراء‬

‫رﻳﺸﻪ دواﻧﻴﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻣﻮارد ﻓﻮق‪ ،‬ﭘﺴﺮوي و اﻧﺤﻄﺎط ﻣﺮدم در ﻗﺮون ﻣﺘﻤﺎدي ﻫﻤـﻪ و ﻫﻤـﻪ‬
‫ﻣﻮاﻧﻊ و ﻣﺸﻜﻼﺗﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺳﺪ راه ﺗﺮﻗﻲ و ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻲ ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬از ﻳﻚ ﻃﺮف ﺟﻮﺷـﺶ ﻋﻠﻤـﻲ و‬
‫ﻋﻘﻠﻲ ﻧﻮﻳﻦ ﻛﻪ در ﺟﺎنﻫﺎي ﻃﺒﻘﻪ و ﻗﺸﺮ ﻣﺘﻮﺳﻂ اﻳﺠﺎد ﺷـﺪه ﺑـﻮد ﺳـﺒﺐ ﻣـﻲﺷـﺪ ﻛـﻪ آنﻫـﺎ در‬
‫ﻋﻤﻞ‪ ،‬ﻋﻘﻞ‪ ،‬ﻧﺒﻮغ و ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي دﻳﮕﺮ اﺣﺴﺎس اﺳﺘﻘﻼل ﻛﻨﻨـﺪ و از ﻃـﺮف دﻳﮕـﺮ ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﻳـﺎن و‬
‫ﺣﻜﺎم و رﻫﺒﺮان دﻳﻨﻲ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ دﺳﺖﻫـﺎي ﻣـﺮدم را ﺑـﺎ زﻧﺠﻴﺮﻫـﺎي ﺗﻘﻠﻴـﺪ ﺑﺒﻨﺪﻧـﺪ‪ ،‬از ﻛﻠﻴﺴـﺎ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ ارﺗﺶ و دادﮔﺴﺘﺮي‪ ،‬و از ﻗﺼﺮﻫﺎي ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن ﺗﺎ ﻣﺰارع و ﺗﺠﺎرﺗﺨﺎﻧﻪﻫـﺎ و ‪ ...‬و ﺑـﺎﻵﺧﺮه‬
‫ﺗﻤﺎم ﺟﻮاﻧﺐ زﻧﺪﮔﻲ و ﺗﻤﺎم اﺻﻮل و ﺿﻮاﺑﻂ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﺮ ﻧﻈﺎﻣﻲ اﺳﺘﻮار ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ زﻣﻴﻨﻪ را ﺑـﺮاي‬
‫ﺗﺴﻠﻂ ﺑﻌﻀﻲ ﻃﺒﻘـﺎت ﻣﺨﺼـﻮص آﻣـﺎده ﻣـﻲﻛﺮدﻧـﺪ و ﭼـﻮن آنﻫـﺎ اﻳـﻦ اﻣﺘﻴـﺎز و ﺣﻘـﻮق را از‬
‫ﮔﺬﺷﺘﮕﺎن ﺧﻮد ﺑﻪ ارث ﺑﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از اﻳـﻦ زﻣﻴﻨـﻪ ﺑـﺮ ﻛﺴـﺎﻧﻲ ﻛـﻪ از ﻃﺒﻘـﻪي آنﻫـﺎ‬
‫ﻧﺒﻮدﻧﺪ ﻇﻠﻢ و ﺳﺘﻢ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ و آنﻫﺎ را اﺳـﺘﺜﻤﺎر ﻣـﻲﻛﺮدﻧـﺪ و ﺣﺎﺻـﻞ ﻋﻤـﺮ و ﻧﺘﻴﺠـﻪي ﻛـﺎر و‬
‫ﺗﻼش آﻧﺎن را ﻣﻲﺧﻮردﻧﺪ‪ ،‬ﻟﺬا ﻫﺮ ﺣﺮﻛﺖ اﺻﻼﺣﻲ ﻛﻪ ﻣﺼـﻠﺤﻴﻦ ﺑـﻪ آن اﻗـﺪام ﻣـﻲﻧﻤﻮدﻧـﺪ ﺑـﺎ‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ اﻳﻦ ﻃﺒﻘﺎت اﺳﺘﺜﻤﺎرﮔﺮ و ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ و روﺑﺮو ﺷﺪه و ﺑﻪ ﻧﺎﻛﺎﻣﻲ ﻣﻲاﻧﺠﺎﻣﻴـﺪ‪ ،‬وﻟـﻲ ﺑـﺎ اﻳـﻦ‬
‫وﺟﻮد ﻃﺒﻘﻪي ﻛﻪ ﻃﺮﻓﺪار اﺻﻼح و ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻫﻤﻪ ﻣﻮاﻧﻊ و ﻣﺸـﻜﻼت ﺑـﻪ ﺣﺮﻛﺘﺸـﺎن اداﻣـﻪ‬
‫ﻣﻲدادﻧﺪ ﺗﺎ اﻳﻦ ﻛﻪ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺷﻮرش و اﻧﻘﻼب ﺑﺮ ﺿـﺪ اﻳـﻦ ﻧﻈـﺎم اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ و دم و دﺳـﺘﮕﺎه آن‬
‫اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺳﭙﺲ در ﺑﻴﻦ ﻣﺮدم ﺗﻔﻜﺮ اﻓﺮاط آﻣﻴﺰي در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ آزادي ﻓﺮدي ﭘﻴـﺪا ﺷـﺪ و ﻓـﺮد‬
‫در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﺟﺘﻤﺎع از آزادي ﻛﺎﻣﻞ و ﺑﻲﺑﻨﺪ و ﺑﺎري ﻣﻄﻠﻖ ﺑﺮﺧﻮردار ﮔﺮدﻳﺪ‪ ،‬ﻣﺼـﻠﺤﺎن اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ‬
‫ﻓﺮﻳﺎد ﺑﺮآوردﻧﺪ ﻛﻪ اﻓﺮاد داراي آزادي ﻣﻄﻠﻖ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻫﺮﭼﻪ ﺑﺨﻮاﻫﻨﺪ اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﻨـﺪ و ﻫﺮﭼـﻪ‬
‫ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ اﻧﺠﺎم ﻧﻤﻲدﻫﻨﺪ و در اﻧﺠﺎمدادن و ﻧﺪادن ﻳﻚ ﻋﻤﻞ ﻫﻴﭻ ﻣﺎﻧﻌﻲ وﺟﻮد ﻧـﺪارد‪ ،‬اﺟﺘﻤـﺎع‬
‫ﺣﻖ ﻧﺪارد ﻛﻪ آزادي ﻓﺮدي را از اﺷﺨﺎص ﺳﻠﺐ ﻧﻤﺎﻳﺪ و وﻇﻴﻔـﻪي ﺣﻜﻮﻣـﺖ اﻳـﻦ اﺳـﺖ ﻛـﻪ از‬
‫آزادي اﻓﺮاد ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﺗﺎ اﻓﺮاد از آزادي ﻛﺎﻣـﻞ ﺑﺮﺧـﻮردار ﮔﺮدﻧـﺪ و ﻣﻮﺳﺴـﺎت اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ‬
‫وﻇﻴﻔﻪ دارﻧﺪ ﻛﻪ ﻓﺮد را در رﺳﻴﺪن ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻘﺼﻮد ﻳﺎري و ﻣﺴﺎﻋﺪت ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪي اﻓﺮاﻃﻲ‬
‫در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ آزادي ﻓﺮدي ﻛﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪي ﺧﺸﻢ و ﻏﻀﺐ ﺑﺮ ﻧﻈـﺎم اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ ﻣﺘﻜـﻲ ﺑـﺮ ﻇﻠـﻢ و ﺳـﺘﻢ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬در آﺳﺘﻴﻦ ﺧﻮد ﻇﻠﻢ و ﻓﺴﺎد ﺑﺰرﮔﺘﺮي را ﭘﺮورد‪ .‬ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛـﻪ در ﻣﺮﺗﺒـﻪي اول ﺟﻠـﻮدار اﻳـﻦ‬
‫ﻃﺮز ﻓﻜﺮ ﺑﻮدﻧﺪ از ﻋﻮاﻗﺐ آن ﺧﺒﺮ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و اﮔﺮ در آن وﻗﺖ ﻧﺘﺎﻳﺞ اﻳﻦ ﺑﻲﺑﻨﺪ و ﺑـﺎري ﻣﻄﻠـﻖ و‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪42‬‬

‫دﻳﮕﺮ آﺛﺎر ﻧﺎﮔﻮار آن در ﭘﻴﺶ ﭼﺸﻢﺷﺎن ﻣﺠﺴﻢ ﻣـﻲﺷـﺪ‪ ،‬و ﺟـﺪان آن ﭘﻴﺸـﺘﺎزان اﺻـﻼحﻃﻠـﺐ‬
‫ﻧﺎراﺣﺖ ﻣﻲﺷﺪ؛ زﻳﺮا ﻫﺪف آنﻫﺎ اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛـﻪ ﺑـﺎ آزادي ﻣﻄﻠـﻖ ﻓـﺮدي ﻇﻠـﻢ و ﺳـﺘﻢ را از ﻣﻴـﺎن‬
‫ﺑﺮدارﻧﺪ و اﻳﻦ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻧﺎﻋﺎدﻻﻧﻪ را از اﺟﺘﻤﺎﻋﺸﺎن دور ﺳﺎزﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﻪ ﻫﺮﺣﺎل اﻳﻦ ﻧـﻮع ﻃـﺮز ﻓﻜـﺮ‬
‫در اذﻫﺎن ﻏﺮﺑﻲﻫﺎ اﺻﺎﻟﺖ ﭘﻴﺪا ﻛﺮد و ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ و ﺗﺮﻗﻲ ﻧﻤﻮد و ب ﺛﻤﺮ داد‪.‬‬

‫ﺗﻐﻴﻴﺮات در ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻢ‪:‬‬

‫اﻳﻦ ﻃﺮز ﻓﻜﺮ اﻓﺮاﻃﻲ راﺟﻊ ﺑﻪ آزادي ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ اﻧﻘﻼب ﻛﺒﻴـﺮ ﻓﺮاﻧﺴـﻪ‪ 1‬ﺑﻮﺟـﻮد آﻳـﺪ‪ ،‬اﻳـﻦ‬
‫اﻧﻘﻼب ﺑﺴﻴﺎري از ﻧﻈﺮﻳﺎت ﻗﺪﻳﻢ اﺧﻼﻗﻲ را ﺑﺎﻃﻞ ﺷﻤﺮد و ﭘﻲ ﺑﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺳـﻘﻮط و ﻧـﺎﺑﻮدي ﻧﻈـﺎم‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و دﻳﻨﻲ ﻗﺪﻳﻢ راه ﺗﺮﻗﻲ و وﺳﻴﻠﻪي آزادي اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪﮔﻴﺮي ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ‬
‫ﻫﺮ ﻧﻈﺮﻳﻪ و ﻋﻘﻴﺪهاي ﻛﻪ از ﻗﺪﻳﻢ ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ ﻣﺎﻧﻊ و ﻣﺸﻜﻠﻲ در راه ﺗﺮﻗﻲ‪ ،‬رﺷـﺪ و آزادي اﺳـﺖ‬
‫و ﺗﺮﻗﻲ و ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺑﺪون از ﺑﻴﻦﺑﺮدن اﻳﻦ ﻣﻮاﻧﻊ ﻣﻤﻜـﻦ ﻧﻴﺴـﺖ‪ .‬ﺑـﺪﻳﻦﺗﺮﺗﻴـﺐ اﻧﻘﻼﺑﻴـﻮن ﻫﻨـﻮز از‬
‫ﺑﺎﻃﻞﺷﻤﺮدن ﻣﺒﺎدي ﻏﻠﻂ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ اﺧﻼﻗﻲ ﻣﺴﻴﺤﻴﺖ ﻓﺎرغ ﻧﺸﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ زﺑﺎن ﺑﻪ اﻧﺘﻘـﺎد از اﺻـﻮل‬
‫و ﭘﺎﻳﻪﻫﺎي ﻧﻈﺎم اﺧﻼﻗﻲ ﺑﻄﻮر ﻋﻤﻮم ﮔﺸﻮدﻧﺪ و در ﺟﺴﺘﺠﻮي ﻋﻴﻮب ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺮاي آن ﺑﺮآﻣﺪﻧـﺪ‬
‫و ﭘﺎﻳﻪﻫﺎي اﻋﺘﻘﺎدات ﻣﺮدم را ﺑﺎ ﺳﺆاﻻت و ﺷﺒﻬﺎت ﻓﺮاوان ﺳﺴﺖ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺳﺆاﻻﺗﻲ ﻧﻈﻴـﺮِ‪ :‬ﻋﻔـﺖ‬
‫و ﺣﻴﺎ ﭼﻴﺴـﺖ؟ اﻳـﻦ ﭼـﻪ ﻇﻠﻤـﻲ اﺳـﺖ ﺑـﺮ ﺟﻮاﻧـﺎن ﻛـﻪ آﻧـﺎن را ﺑـﺎ اﻓﺴـﺎر و ﻟﺠـﺎم ﺗﻘـﻮي ﻣﻘﻴ‪‬ـﺪ‬
‫ﻣﻲﺳﺎزﻧﺪ؟ ﭼﻪ اﺷﻜﺎﻟﻲ دارد ﻛﻪ ﻣﺮدي ﺑﺎ زﻧﻲ ﺑﺪون ازدواج راﺑﻄﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؟ و ﺻـﺪﻫﺎ ﺳـﺆال‬
‫دﻳﮕﺮ ﻛﻪ از ﻫﺮ ﻃﺮف در اﻳﻦ اﺟﺘﻤﺎع اﻧﻘﻼﺑﻲ ﺷﻜﻞ ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻣﺨﺼﻮﺻﺎً ﮔﺮوﻫﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻜﺘﺐ‬
‫رﻣﺎﻧﺘﻴﻜﻲ و اﻓﺴﺎﻧﻪاي )‪ (Romantic School‬ﻣﻨﺴـﻮب ﺑﻮدﻧـﺪ اﻳـﻦ ﺻـﺪا را ﺑﻠﻨـﺪﺗﺮ ﺳـﺎﺧﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺟﺮجﺳﺎﻧﺪ )‪ (Gerirge Sand‬رﻫﺒﺮ و ﭘﻴﺸﻮاي اﻳﻦ ﻣﻜﺘﺐ ﺑﻮد‪ ،‬اﻳﻦ زن ﺗﻤﺎم اﺻﻮل اﺧﻼﻗـﻲ را‬

‫‪ -1‬اﻧﻘﻼب ﻓﺮاﻧﺴﻪ )‪ (1789-1799‬دورهاي از دﮔﺮﮔﻮﻧﻲﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ در ﺗﺎرﻳﺦ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻓﺮاﻧﺴﻪ و‬

‫اروﭘﺎ ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ اﻧﻘﻼب‪ ،‬ﻳﻜﻲ از ﭼﻨﺪ اﻧﻘﻼب ﻣﺎدر در ﻃﻮل ﺗﺎرﻳﺦ ﺟﻬﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﺲ از ﻓﺮاز و‬
‫ﻧﺸﻴﺐﻫﺎي ﺑﺴﻴﺎر‪ ،‬ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﻈﺎم ﺳﻠﻄﻨﺘﻲ ﺑﻪ ﺟﻤﻬﻮري ﻻﺋﻴﻚ در ﻓﺮاﻧﺴﻪ و اﻳﺠﺎد ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎي ﻋﻤﻴﻘﻲ‬
‫در ﻛﻞ اروﭘﺎ ﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ از اﻧﻘﻼب در ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺣﻜﻮﻣﺘﻲ ﻓﺮاﻧﺴﻪ‪ ،‬ﻛﻪ ﭘﻴﺶ از آن ﺳﻠﻄﻨﺘﻲ ﺑﺎ اﻣﺘﻴﺎزات‬
‫ﻓﺌﻮداﻟﻲ ﺑﺮاي ﻃﺒﻘﻪ اﺷﺮاف و روﺣﺎﻧﻴﻮن ﻛﺎﺗﻮﻟﻴﻚ ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺑﻨﻴﺎدي در ﺷﻜﻞﻫﺎي ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ اﺻﻮل‬
‫ﺟﺪاﻳﻲ دﻳﻦ از ﺳﻴﺎﺳﺖ‪ ،‬روﺷﻦﮔﺮي‪ ،‬ﻣﻠﻲﮔﺮاﻳﻲ دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ و ﺣﻘﻮق ﺷﻬﺮوﻧﺪي ﭘﺪﻳﺪ آﻣﺪ‪] .‬ﻣﺼﺤﺢ[‬
 ‫‪43‬‬ ‫ﻧﻈﺮﻳﺎت و آراء‬

‫ﻛﻪ از روز ازل ﺗﺎ اﻳﻦ دم ﺟﺰء ﭘﺎﻳﻪﻫﺎ و اﺻﻮل ﻛﺮاﻣﺖ و ﻋﻔﺖ و ﺷﺮف زﻧﺎن ﺷﻤﺮده ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬زﻳﺮ‬
‫ﭘﺎي ﮔﺬارد‪ .‬او در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺧـﻮدش ﺷـﻮﻫﺮ داﺷـﺖ ﺑـﺎ دﻳﮕـﺮ ﻣـﺮدان ﻃـﺮح دوﺳـﺘﻲ و رﻓﺎﻗـﺖ‬
‫ﻣﻲرﻳﺨﺖ‪ ،‬ﺗﺎ اﻳﻦ ﻛﻪ ﻛﺎرش ﺑﻪ ﻃﻼق ﻣﻨﺠﺮ ﻣﻲﮔﺸﺖ و ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﻣﺮد دﻳﮕﺮي ازدواج ﻣﻲﻛـﺮد‪،‬‬
‫او ﺑﺎ ﻫﺮ ﻣﺮدي ﻛﻪ ازدواج ﻣﻲﻛﺮد ﺑﻴﺸﺘﺮ از دو ﺳﺎل ﺑﺎ او زﻧـﺪﮔﻲ ﻧﻤـﻲﻧﻤـﻮد و ﺣﺘﻤـﺎً از او ﺟـﺪا‬
‫ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬در ﺳﺮﮔﺬﺷﺖ زﻧﺪﮔﻲ او ﻧﻮﺷﺘﻪ اﻧﺪ ﻛﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ﺑﺎ ﺷﺶ ﻧﻔﺮ ﺑﻄﻮر ﻋﻠﻨﻲ دوﺳـﺘﻲ و راﺑﻄـﻪ‬
‫داﺷﺖ و ﻳﻜﻲ از اﻳﻦ دوﺳﺘﺎن ﺷﺶﮔﺎﻧﻪ در ﻣﻮرد اﻳﻦ زن ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫»از ﻋﺎدات ﺟﺮجﺳﺎﻧﺪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪي ﺟﻤﺎل و زﻳﺒﺎﻳﻲ ﺧﻮد ﭘﺮواﻧﻪي ﺳﺮﮔﺮداﻧﻲ را ﺷـﻜﺎر‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬او را در ﻗﻔﺲ ﮔﻞﻫﺎ و ﺷـﻜﻮﻓﻪﻫـﺎ زﻧـﺪاﻧﻲ ﻣـﻲﻧﻤﺎﻳـﺪ‪ ،‬از ﻟـﺬت دﻳـﺪار و ﻣﺼـﺎﺣﺒﺖ او‬
‫ﺑﺮﺧﻮردار ﻣﻲﮔﺮدد ‪ ...‬و اﻳﻦ دوران ﻣﺤﺒﺖ و ﺗﻮﺟﻪ اﻳﻦ زن اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬ﭘﺮواﻧﻪ ﺑﻲﭼـﺎره را‬
‫ﺑﺎ زدن ﻧﻮك ﺳﻮزن ﺑﺮ وﺟﻮدش ﻋﺬاب ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬از اﺿﻄﺮاب و دردش ﻟـﺬت ﻣـﻲﺑـﺮد‪ ...‬و اﻳـﻦ‬
‫زﻣﺎن ﺗﻨﻔﺮ و ﭘﺸﺖﻛﺮدن اﻳﻦ زن اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﺮﻛﺲ را ﻛﻪ ﻗﻀﺎ و ﻗﺪر در دﺳﺖ او اﺳﻴﺮ ﺳﺎزد‪ ،‬ﺣﺘﻤـﺎً‬
‫ﻃﻌﻢ ﻋﺬاب را ﺧﻮاﻫﺪ ﭼﺸﻴﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺑﺎل و ﭘﺮ ﭘﺮواﻧﻪي ﺑﺪﺑﺨﺖ را ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺧﻮدش ﻗﻄﻌﻪ‪ ،‬ﻗﻄﻌﻪ‬
‫ﻣﻲﺳﺎزد و ﺳﺮاﻧﺠﺎم اﻳﻦ ﭘﺮواﻧﻪ ﺟﺰء ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎن داﺳﺘﺎنﻫﺎي اﻳﻦ زن ﻣﻲﮔﺮدد«‪.‬‬
‫از ﺟﻤﻠﻪ ﻋﺎﺷﻘﺎن اﻳﻦ زن آﻟﻔﺮد ﻣﻮﺳﻪ )‪ (Alfred Musse‬ﺷﺎﻋﺮ ﻓﺮاﻧﺴﻮي ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ‬
‫درد و رﻧﺠﻲ ﻛﻪ از دﺳﺖ ﻣﻌﺸﻮﻗﻪاش ﻛﺸﻴﺪه ﺑﻮد وﺻﻴﺖ ﻛﺮد ﻛﻪ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻫﻨﮕـﺎم ﺗﺸـﻴﻴﻊ ﺟﻨـﺎزهي‬
‫او ﺟﺮجﺳﺎﻧﺪ ﺣﺎﺿﺮ ﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ اﺳـﺖ اﺧـﻼق و رﻓﺘـﺎر ﺟـﺮجﺳـﺎﻧﺪ رﻫﺒـﺮ ﺑﺰرﮔـﻲ ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﺧـﺎﻃﺮ‬
‫ﺗﺄﻟﻴﻔﺎت ﻓﺮاواﻧﺶ در ﻗﻠﻮب ﻧﺴﻞ ﺟﺪﻳﺪ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺟﺎي دارد‪ ،‬اﻛﻨﻮن ﻗﺴﻤﺘﻲ از ﻳﻜﻲ از داﺳﺘﺎنﻫﺎي‬
‫ﻣﺸﻬﻮر او ﺑﻪ ﻧﺎم ﻟﻲ ﻟﻴﺎ )‪ (Lelia‬را ﺑﻪ ﺣﻀﻮر ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﻋﺮﺿﻪ ﻣـﻲﻧﻤـﺎﻳﻴﻢ‪ ،‬در اﻳـﻦ ﻗﺴـﻤﺖ او‬
‫ﻧﺎﻣﻪاي از ﺟﺎﻧﺐ ﻟﻲ ﻟﻴﺎ ﺑﻪ اﺳﺘﻴﻨﻮ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫»ﻫﺮﭼﻪ در اﻣﻮر دﻧﻴﻮي ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻲﻧﮕﺮم و در ﻛﺴﺐ ﺗﺠﺮﺑـﻪ ﭘـﻴﺶ ﻣـﻲروم‪ ،‬ﺑـﻪ ﻛﺜـﺮت اﻓﻜـﺎر‬
‫ﻏﻠﻂ ﺳﺎﻟﺨﻮردﮔﺎن و ﺑﺰرﮔﺴﺎﻻن زﻳﺎدﺗﺮ ﭘـﻲ ﻣـﻲﺑـﺮم‪ ،‬ﭼـﻪ ﻋﻘﻴـﺪه ﻏﻠـﻂ و ﻧﺎدرﺳـﺘﻲ اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ‪ :‬ﺑﺎﻳﺪ دوﺳﺘﻲ و ﻣﺤﺒﺖ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻣﻌﺸﻮق ﺑﺎﺷﺪ و اﻳﻦ ﻣﺤﺒﺖ ﺑﺎﻳﺪ اﻋﻤـﺎق وﺟـﻮد‬
‫اﻧﺴﺎن را ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻗﺮار دﻫﺪ و ﻻزم اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﺤﺒﺖ اﺑﺪي و ﺟﺎوداﻧﻲ ﺑﺎﺷﺪ ‪ ...‬ﺑﺪون ﺷﻚ‬
‫ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ ﺷﺨﺼﻲ ﺑﺎ ﺗﻤﺎم اﻓﻜﺎر و ﻧﻈﺮﻳﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺎ ﭘﻴﺸـﺎﻧﻲ ﺑـﺎز و ﮔﺸـﺎده ﺑﺮﺧـﻮرد‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪44‬‬

‫ﻛﻨﺪ و از اﻳﻨﺠﺎ ﻣﻦ اﻋﺘﺮاف ﻣﻲﻛﻨﻢ ﻛﻪ ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ ﻛـﻪ ﺑﻌﻀـﻲ از اﻓـﺮاد در زﻧـﺪﮔﻲ زﻧﺎﺷـﻮﻳﻲ‬
‫وﻓــﺎدار ﺑــﺎﻗﻲ ﻣــﻲﻣﺎﻧﻨــﺪ‪ ،‬وﻟــﻲ ﺣﻘﻴﻘــﺖ اﻳــﻦ اﺳــﺖ ﻛــﻪ ﺑﺮﺧــﻲ از ﻣــﺮدم داراي اﺣﺘﻴﺎﺟــﺎت و‬
‫اﺳﺘﻌﺪادﻫﺎي دﻳﮕﺮي ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﻪي آنﻫﺎ ﺑﺎ ازدواج ﺑﺮآورده ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ ،‬ﭘـﺲ ﻻزم اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬
‫زن و ﺷﻮﻫﺮ ﺑﺮ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺳﺨﺖ ﻧﮕﻴﺮﻧﺪ و ﺑﺮاي ﻫﻤـﺪﻳﮕﺮ آزادي ﻓﻜـﺮي و ﻋﻤﻠـﻲ ﻗﺎﺋـﻞ ﺷـﻮﻧﺪ و‬
‫ﻋﻮاﻣﻞ رواﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺣﺴﺪ و ﻏﻴﺮت ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ را ﺳﺮﻛﻮب ﺳﺎزﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻤـﻪ ﻣﺤﺒـﺖﻫـﺎ ﺧـﻮب و‬
‫ﺻﺤﻴﺢ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺧﻮاه ﺷﺪﻳﺪ ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ آرام و ﻣﻌﺘﺪل‪ ،‬ﺷﻬﻮاﻧﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ روﺣـﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺟـﺎوداﻧﻲ ﺑﺎﺷـﺪ ﻳـﺎ‬
‫ﮔﺬرا و ﻛﻮﺗﺎه ﻣﺪت‪ ،‬ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺨﺺ را ﺑﻪ ﻧـﺎﺑﻮدي ﺳـﻮق دﻫـﺪ ﻳـﺎ ﺑـﻪ ﺗﻤﺘـﻊ و ﺑﻬـﺮهﺑـﺮداري‬
‫ﺟﻨﺴﻲ ﻓﺮا ﺧﻮاﻧﺪ«‪ .‬ﺟـﺮجﺳـﺎﻧﺪ در داﺳـﺘﺎن دﻳﮕـﺮي ﺑـﻪ ﻧـﺎم ﺟـﺎك )‪ (Jacques‬ﺧﺼﻮﺻـﻴﺎت‬
‫ﺷﻮﻫﺮي ﻛﻪ از ﻧﻈﺮ او ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺷﻮﻫﺮ در زﻧـﺪﮔﻲ زﻧﺎﺷـﻮﻳﻲ ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ را ﺑﻴـﺎن ﻣـﻲﻛﻨـﺪ‪ ،‬ﻗﻬﺮﻣـﺎن‬
‫داﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺟﺎك‪ ،‬زﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻳﻚ ﻣﺮد ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ راﺑﻄﻪ دارد و آﻏﻮش او را ﮔﺮم ﻣﻲﺳﺎزد‪ ،‬وﻟـﻲ‬
‫ﺷﻮﻫﺮ آزاد اﻧﺪﻳﺶ و ﺑﺎ ﻇﺮﻓﻴﺖ او ﺧﺸﻤﮕﻴﻦ ﻧﻤﻲﺷﻮد و اﺣﺴﺎس ﺗﻨﻔـﺮ ﻧﻤـﻲﻛﻨـﺪ و ﻋﻠـﺖ ﻋـﺪم‬
‫ﺗﻨﻔﺮ ﺧﻮد را ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﻲدﻫﺪ‪» :‬ﮔﻠﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي دﻳﮕﺮان ﻧﻴﺰ ﺧﻮﺷﺒﻮ اﺳـﺖ و دﻳﮕـﺮان ﻧﻴـﺰ از‬
‫آن ﺑﻬﺮه ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ و ﻟﺬت ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ را ﺑﻪ ﭼﻪ دﻟﻴﻠﻲ ﭘﮋﻣﺮده ﺳﺎزم و ﻳـﺎ زﻳـﺮ ﭘـﺎي ﺧـﻮد ﺑﻴﺎﻧـﺪازم«‪.‬‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﺑﻪ داﺳﺘﺎن ﺧﻮد اداﻣﻪ داده و در ﺟﺎي دﻳﮕﺮ از زﺑﺎن ﺟﺎك ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫»ﻣﻦ ﻧﻪ ﻧﻈﺮ ﺧﻮد را ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣـﻲدﻫـﻢ و ﻧـﻪ ﺑـﺎ اﺟﺘﻤـﺎع ﺳـﺎزش ﻣـﻲﻛـﻨﻢ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻧﻈـﺮ ﻣـﻦ ازدواج‬
‫زﺷﺖﺗﺮﻳﻦ و ﭘﻠﻴﺪﺗﺮﻳﻦ آداب و رﺳﻮم اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ اﺳـﺖ و اﮔـﺮ ﻧﺴـﻞﻫـﺎي آﻳﻨـﺪه در راه ﻋﻘـﻞ و‬
‫ﻋﺪاﻟﺖ ﻗﺪم ﮔﺬارﻧﺪ‪ ،‬زﻣﺎﻧﻲ ﺧﻮاﻫﺪ رﺳﻴﺪ ﻛـﻪ ازدواج ﻟﻐـﻮ ﺧﻮاﻫـﺪ ﺷـﺪ و راه و رﺳـﻢ دﻳﮕـﺮي‬
‫ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ آن ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ﻛﻪ از ﻧﻈﺮ ﻗﺪاﺳﺖ و ﭘﺎﻛﻲ دﺳﺖ ﻛﻤﻲ از ازدواج ﻧﺨﻮاﻫﺪ داﺷﺖ و ﺑﻪ‬
‫اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ ﻧﺰدﻳﻜﺘﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ ،‬در اﻳﻦ وﻗﺖ ﻧﺴﻞ آﻳﻨﺪهي ﺑﺸﺮ را زﻧﺎن و ﻣﺮداﻧﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺧﻮاﻫﻨـﺪ‬
‫داد ﻛﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ ﮔﺬﺷﺖ و ﺑﺮدﺑﺎري داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ«‪.‬‬
‫اﻳﻦ اﻓﻜﺎر و ﻋﻘﺎﻳﺪي اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺣﺪود ﺳﺎل ‪ 1833‬ﻣﻴﻼدي ﻋﺮﺿﻪ ﻧﻤﻮده اﻧﺪ و اﻳﻦ آﺧـﺮﻳﻦ‬
‫درﺟﻪي ﺗﻌﻤﻖ و دﻗﺖﻧﻈﺮ ﺟﺮجﺳﺎﻧﺪ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻲ اﻳـﻦ رﻫﺒـﺮ و ﭘﻴﺸـﻮا ﻣﻮﻓـﻖ ﺑـﻪ ﺗـﺮوﻳﺞ ﻧﻈﺮﻳـﻪ و‬
‫ﺗﺌﻮري ﺧﻮد در ﻣﻴﺎن ﻣﺮدم ﻧﺸﺪ و ﺑﺎ ﻫﻤﻪ ﺗﺮﻗﻲ ﺧﻮاﻫﻲ و روﺷﻨﻔﻜﺮﻳﺶ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺧﻮد را از زﻳـﺮ‬
‫ﺑﺎر ﻗﻴﻮد اﺧﻼﻗﻲ ﻣﻮروﺛﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪاش ﺑﻴﺮون ﻛﺸـﺪ‪ ،‬ﺑﻌـﺪ از ﮔﺬﺷـﺖ ﺣـﺪود ﺳـﻲ ﺳـﺎل در زﻣـﻴﻦ‬
 ‫‪45‬‬ ‫ﻧﻈﺮﻳﺎت و آراء‬

‫ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﮔﺮوﻫـﻲ از ادﺑـﺎ و ﻋﻠﻤـﺎي اﺧـﻼق و ﻧﻤﺎﻳﺸـﻨﺎﻣﻪﻧﻮﻳﺴـﺎن ﭘﻴـﺪا ﺷـﺪﻧﺪ ﻛـﻪ ﺟﻠـﻮدار آنﻫـﺎ‬
‫اﻟﻜﺴﺎﻧﺪر دوﻣـﺎ )‪ (Alexander Dumas‬و آﻟﻔـﺮد ﻧﺎﻛـﻪ )‪ (Alfred Naauet‬ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬اﻳـﻦ‬
‫ﮔﺮوه ﻫﻤﻪ ﻣﺴﺎﻋﻲ و ﻛﻮﺷﺶﻫـﺎي ﺧـﻮد را ﺑﻜـﺎر ﺑﺮدﻧـﺪ ﺗـﺎ اﻳـﻦ ﻧﻈﺮﻳـﻪ را ﮔﺴـﺘﺮس دﻫﻨـﺪ ﻛـﻪ‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬آزادي و اﺳﺘﻔﺎده از ﻟﺬتﻫﺎي زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ذات ﺧﻮد ﺣﻖ ﻓﻄـﺮي اﻧﺴـﺎن اﺳـﺖ و اﻳـﻦ‬
‫ﻇﻠﻢ و دﺷﻤﻨﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اﺟﺘﻤﺎع‪ ،‬ﻓﺮد را ﺑﺎ زﻧﺠﻴﺮﻫﺎي اﺧﻼق و ﺗﻤﺪن ﻣﻘﻴﺪ ﺳﺎزد‪ ،‬در ﺣـﺎﻟﻲ ﻛـﻪ‬
‫درﺧﻮاﺳـﺖ آزادي ﻓــﺮدي در ﮔﺬﺷــﺘﻪ ﺑـﻪ ﻧــﺎم ﻋﺎﻃﻔــﻪ و ﻣﺤﺒــﺖ ﻣﻘـﺪس ﺻــﻮرت ﻣــﻲﮔﺮﻓــﺖ‪،‬‬
‫ﻣﺘﺄﺧﺮﻳﻦ اﺳﺎس اﻳﻦ ﻋﺎﻃﻔﻪي ﻣﺤﺾ را ﺿﻌﻴﻒ ﺗﺸﺨﻴﺺ دادن دو ﺗﺼـﻤﻴﻢ ﮔﺮﻓﺘﻨـﺪ ﻛـﻪ آزادي‬
‫ﻓﺮدي و ﺑﻲﺑﻨﺪ و ﺑﺎري را ﺑﺮ اﺳﺎس ﻋﻘﻞ‪ ،‬ﺣﻜﻤﺖ و ﻓﻠﺴﻔﻪ اﺳﺘﻮار ﺳﺎزﻧﺪ ﺗﺎ اﻳﻦ ﻛﻪ ﺟﻮاﻧـﺎن‪ ،‬ﭼـﻪ‬
‫دﺧﺘﺮان و ﭼﻪ ﭘﺴﺮ‪ ،‬ﻫﺮﻛﺎر ﻛﻪ ﻣـﻲﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﺑـﺎ آراﻣـﺶ ﺧـﺎﻃﺮ و اﻃﻤﻴﻨـﺎن ﻗﻠﺒـﻲ اﻧﺠـﺎم دﻫﻨـﺪ و‬
‫اﺟﺘﻤﺎع ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺮ اﻋﻤﺎل آﻧﺎن ﺧﺮده ﺑﮕﻴﺮد‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺮ اﻋﻤﺎل آﻧﺎن ﺻﺤﻪ ﺑﮕـﺬارد و از ﻧﻈـﺮ اﺧﻼﻗـﻲ‬
‫ﺗﺄﻳﻴﺪ و ﺗﺤﺴﻴﻦ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫در اواﺧﺮ ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻢ ﭘﺎول آدم )‪ (Paul Adam‬و ﻫﻨﺮي ﺑﺎﺗﺎﻟﻲ )‪ (Henry Bataille‬و‬
‫ﭘﻲ ﻳﺮ ﻟﻮﻳﺲ )‪ (Pierre Lovis‬و دﻳﮕﺮ ادﺑﺎ و ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺗﺸﻮﻳﻖ و ﺗﺸـﺠﻴﻊ ﺟﻮاﻧـﺎن‬
‫ﻛﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺧﻮد را از ﻗﻴﺪ و ﺑﻨﺪﻫﺎي ﻣﻨﺸﺄ ﮔﺮﻓﺘﻪ از اﺧـﻼق و رﻓﺘـﺎر ﻗـﺪﻳﻤﻲ و ﻛﻬﻨـﻪ آزاد ﺳـﺎزﻧﺪ‪،‬‬
‫ﭘﺎول آدم در ﻛﺘﺎﺑﺶ ﺑﻪ ﻧﺎم )‪ (Lamoral – L'amour‬ﺟﻮاﻧﺎﻧﻲ را ﻛﻪ ﺗﻼش ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ دوﺳﺖ‬
‫ﭘﺴﺮ و ﻳﺎ دوﺳﺖ دﺧﺘﺮ ﺧﻮد را ﻗﺎﻧﻊ ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﺣﺎﺿﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺧﻮد را ﺑﺮاي ﻃﺮف ﻣﻘﺎﺑﻠﺸﺎن ﻫﻼك‬
‫ﻛﻨﻨﺪ و ﻫﺮﮔﺰ از ﻋﺸﻖ و ﻣﺤﺒﺖ او دﺳﺖ ﺑﺮ ﻧﻤﻲدارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﻤﺎﻗﺖ و ﭘﺴﺘﻲ ﻣﺘﻬﻢ ﻣﻲﻛﻨـﺪ و ﺑﻌـﺪ‬
‫از آن ﭼﻨﻴﻦ اداﻣﻪ ﻣﻲدﻫﺪ‪:‬‬
‫»ﻋﻠﺖ اﻳﻦ ﻧﻮع رﻓﺘﺎرﻫﺎ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﻬﻮت و ﻟﺬت – ﺷﻬﻮت ﺻﺤﻴﺤﻲ ﻛﻪ در ﻓﻄـﺮت ﻫـﺮ‬
‫اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺳﺮﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ و از ﻫﻴﭻ ﻧﻈﺮ ﮔﻨﺎه و ﭘﻠﻴﺪي ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻧﻤﻲآﻳﺪ – ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻧﻔﻮذ و ﻏﻠﺒﻪي‬
‫اﻓﻜﺎر ﻛﻬﻨﻪ و ﻗﺪﻳﻤﻲ ﻋﻴﺐ و ﻧﻨﮓ ﺷﻤﺮده ﻣﻲﺷـﻮد‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺷـﺨﺺ ﺑـﺪون ﻋﻠـﺖ ﻣﺠﺒـﻮر ﺑـﻪ‬
‫ﭘﻨﻬﺎن ﻧﻤﻮدن آن در ﭘﺲ دﻳﻮار ﻛﻠﻤﺎت رﻧﮕﺎرﻧﮓ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ اﻳﺮادي ﻛﻪ ﺑـﺮ ﻣـﺮدم ﻻﺗـﻴﻦ‬
‫وارد اﺳﺖ ﻛﻪ دو ﻧﻔﺮ ﻛﻪ ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ را دوﺳﺖ دارﻧﺪ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺻﺮاﺣﺘﺎً ﺑﻴﺎن ﻛﻨﻨﺪ ﻛـﻪ دوﺳـﺘﻲ و‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪46‬‬

‫ﻣﺤﺒﺖ آﻧﺎن ﻓﻘﻂ ﺑﺮاي ﺑﺮآورده ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺷﻬﻮت اﺳﺖ و ﺑﺲ«‪ .‬و ﺑﻌﺪ از آن ﺟﻮاﻧـﺎن را ﻧﺼـﻴﺤﺖ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ‪:‬‬
‫»ﺗﻌﻘﻞ و ﺗﻬﺬﻳﺐ و رﺷﺪ را ﭘﻴﺸﻪي ﺧـﻮد ﺳـﺎزﻳﺪ و اﺳـﺒﺎب ﻟـﺬت و وﺳـﺎﻳﻞ ﺗﻤﺘـﻊ ﺟﻨﺴـﻲ را‬
‫ﻣﻌﺒﻮد ﺧﻮد ﻗﺮار ﻧﺪﻫﻴﺪ‪ ،‬ﺗﺎ اﻳﻦ ﻛﻪ ﻧﺘﻮاﻧﻴﺪ ﺑﺎ ﺷﺨﺺ دﻳﮕﺮي راﺑﻄﻪ ﺑﺮﻗﺮار ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬واﻗﻌﺎً ﻛﺴـﻲ ﻛـﻪ‬
‫در ﺻﻮﻣﻌﻪي ﻋﺸﻖ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﻳﻚ ﺑﺖ را ﺑﺮاي ﺧﻮد اﻧﺘﺨـﺎب ﻣـﻲﻛﻨـﺪ و ﺑـﻪ ﭘﺮﺳـﺘﺶ او ﻣـﻲﭘـﺮدازد‬
‫اﺣﻤﻖ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻓﺮد ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻫـﺮ ﺳـﺎﻋﺘﺶ دوﺳـﺖ و رﻓﻴﻘـﻲ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ و از‬
‫ﻣﺼﺎﺣﺒﺖ او ﻟﺬت ﺑﺒﺮد«‪.‬‬
‫ﭘﻲ ﻳـﺮ ﻟـﻮﺋﻴﺲ در اﻳـﻦ زﻣﻴﻨـﻪ از ﻫﻤـﻪ ﺳـﺒﻘﺖ ﮔﺮﻓﺘـﻪ و اﻋـﻼن ﻣـﻲﻛﻨـﺪ ﻛﺴـﻲ ﻛـﻪ ﻗﻴـﻮد و‬
‫زﻧﺠﻴﺮﻫﺎي رﻧﺞآور را ﭘﺎره ﻧﻜﻨﺪ و از ﻟﺬت روﺣﻲ و ﺟﺴﻤﻲ ﺑﺎ آزادي ﻛﺎﻣـﻞ ﺑﻬـﺮهﻣﻨـﺪ ﻧﮕـﺮدد‪،‬‬
‫ﻣﺤﺎل اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻲ و ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻋﻘﻠﻲ‪ ،‬ﻋﻠﻤﻲ‪ ،‬ﻣﺎدي و ﻳﺎ روﺣﻲ ﺑﺮﺳﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ادﻳـﺐ ﺗﻤـﺎم‬
‫ﻗﺪرت و ﺗﻮان ﺧﻮد را در ﻛﺘﺎﺑﺶ ﺑﻪ ﻧﺎم اﻓﺮودﻳﺖ )‪ (Aphrodite‬ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲﺑﺮد ﺗﺎ اﺛﺒـﺎت ﻛﻨـﺪ‬
‫ﻛﻪ ﺑﺎﺑﻞ‪ ،‬اﺳﻜﻨﺪرﻳﻪ‪ ،‬ﻳﻮﻧﺎن‪ ،‬روم‪ ،‬وﻧﻴﺰ و ﺳﺎﻳﺮ ﻣﺮاﻛﺰ ﺗﻤـﺪن وﻗﺘـﻲ ﺑـﻪ اوج ﺗﺮﻗـﻲ و ﻛﻤـﺎل ﺧـﻮد‬
‫رﺳﻴﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻲﺑﻨﺪوﺑﺎري ﺟﻨﺴﻲ و ﭘﻴﺮوي از ﺧﻮاﻫﺶﻫـﺎي ﻧﻔﺴـﺎﻧﻲ ﺑـﻪ ﺑـﺎﻻﺗﺮﻳﻦ درﺟـﻪي ﺧـﻮد‬
‫رﺳﻴﺪه ﺑﻮد و ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﺷـﻬﻮات اﻧﺴـﺎﻧﻲ در ﭼﻬـﺎرﭼﻮب ﻗﻴـﻮد اﺧﻼﻗـﻲ و دﺳـﺘﻮرات ﻗـﺎﻧﻮﻧﻲ‬
‫ﻣﺤﺪود ﺷﺪ‪ ،‬روح ﻣﺮدم ﺑﻪ ﺳﺒﺐ اﻳﻦ ﻣﺤﺪودﻳﺖ ﭘﮋﻣﺮده ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬
‫ﭘﻲ ﻳﺮ ﻟﻮﺋﻴﺲ در زﻣﺎن ﺧﻮد ادﻳﺐ ﻣﺸﻬﻮر و ﻧﻮﻳﺴﻨﺪهي ﻣﺒﺘﻜﺮ و ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻜﺘﺐ ادﺑﻲ ﻣﺴﺘﻘﻞ‬
‫در ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﻮد و ﮔﺮوه ﺑﺰرﮔﻲ از ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن و ﻧﻤﺎﻳﺸﻨﺎﻣﻪﻧﻮﻳﺴﺎن و ﺻﺎﺣﺒﻨﻈﺮان اﺧﻼق‪ ،‬ﻧﻈﺮﻳﺎت‬
‫او را ﺗﺄﻳﻴﺪ و ﻧﺸﺮ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ و ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﭘﻴﺮوي از ﻧﻈﺮﻳﺎت او دﻋـﻮت ﻣـﻲﻧﻤﻮدﻧـﺪ‪ ،‬ﻟـﺬا ﻗـﺪرت‬
‫ﺑﻴﺎن و ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﻲ او در آزادي ﺟﻨﺴﻲ‪ ،‬ﻓﺮواﻓﺘﺎدن ﺣﺠﺎبﻫﺎي اﺧﻼﻗﻲ ﺑﻴﻦ زن و ﻣـﺮد و ﺗـﺮوﻳﺞ‬
‫ﺑﺮﻫﻨﮕﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻮﺛﺮ اﻓﺘﺎد‪.‬‬
‫او در اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪي ﺧﻮد ﺑﻪ اﻧﺪازهاي اﻓﺮاط و ﻏﻠﻮ ﻛﺮد ﻛـﻪ ﺑـﺪون ﻛﻨﺎﻳـﻪ و ﻟﻔﺎﻓـﻪ ﻣـﻲﮔﻔـﺖ‪:‬‬
‫»ﻻزم اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻌﻠﻴﻤﺎت اﺧﻼﻗﻲ اﺳﺘﻮاري ﻛﻪ ﻣﺎدر ﺷﺪن دوﺷﻴﺰهي ﺑﺎﻛﺮه را از راهﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‬
‫و ﻏﻴﺮ ﻋﺮﻓﻲ زﺷﺖ و ﭘﻠﻴﺪ ﻣﻲداﻧﻨﺪ و از ﺳﺎﺣﺖ ﺷﺮاﻓﺖ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺑﻪ دور ﻣﻲﺷﻤﺎرﻧﺪ را از رﻳﺸﻪ ﺑـﺮ‬
‫ﻛﻨﻴﻢ«‪.‬‬
 ‫‪47‬‬ ‫ﻧﻈﺮﻳﺎت و آراء‬

‫ﻣﻈﺎﻫﺮ ﺗﺮﻗﻲ در ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ‪:‬‬

‫اﻳﻦ اوج ﺗﺮﻗﻲ ﻓﻜﺮي در ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻢ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ﺷﺮوع ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ ﻛﺮﮔﺲﻫـﺎي ﺟﺪﻳـﺪي ﭘﻴـﺪا‬
‫ﺷﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺑﻠﻨﺪﺗﺮ از ﮔﺬﺷﺘﮕﺎن ﭘﺮواز ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻟﺬا در ﺳﺎل ‪ 1908‬ﻣـﻴﻼدي ﻧﻤﺎﻳﺸـﻨﺎﻣﻪاي از‬
‫ﻃﺮف ﭘﻲ ﻳﺮ وﻟﻒ )‪ (Pierre Wolff‬و ﻛﺎﺳﺘﻮن ﻟﻴـﺮاﻛﺲ )‪ (Leroux Caston‬ﺑـﻪ ﺻـﺤﻨﻪ‬
‫آﻣﺪ ﻛﻪ در ﻳﻜﻲ از ﺻﺤﻨﻪﻫﺎي آن دو دﺧﺘﺮ وﺟﻮد دارﻧﺪ ﻛـﻪ در ﺣﻀـﻮر ﺑـﺮادران ﺟﻮاﻧﺸـﺎن ﺑـﺎ‬
‫ﭘﺪر ﺧﻮد در ﺑﺎرهي آزادي و ﺣﺮﻳﺖ ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﺤﺚ و ﺟﺪل ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨـﺪ دل ﺧـﻮد را ﺑـﻪ‬
‫ﻫﺮﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﺴﭙﺎرﻧﺪ و ﺑﻪ ﭘﺪرﺷﺎن ﻣﻲﻓﻬﻤﺎﻧﻨﺪ ﻛـﻪ زﻧـﺪﮔﻲ ﺑـﺪون ﻣﺤﺒـﺖ و دوﺳـﺘﻲ‬
‫ﺑﺮاي ﻳﻚ دﺧﺘﺮ ﺟﻮان ﭼﻪ اﻧﺪازه ﺗﻠﺦ و ﻣﺸﻜﻞ اﺳﺖ‪ ،‬در ﺻﺤﻨﻪي دﻳﮕـﺮ دﺧﺘـﺮ دﻳﮕـﺮي اﺳـﺖ‬
‫ﻛﻪ ﭘﺪرش او را ﺑـﻪ ﺧـﺎﻃﺮ رﻓـﺎﻗﺘﺶ ﺑـﺎ ﻳـﻚ ﺟـﻮان ﺳـﺮزﻧﺶ ﻣـﻲﻛﻨـﺪ و آن دﺧﺘـﺮ ﺑـﻪ ﭘـﺪرش‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪» :‬اي ﭘﺪر‪ ،‬ﻣﻦ ﭼﻄﻮر ﻣﻲﺗﻮاﻧﻢ ﺗﻮ را ﻗﺎﻧﻊ ﺳﺎزم‪ ،‬ﺗﻮ ﻧﻤﻲﻓﻬﻤﻲ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﻛﺲ ﺣﻖ ﻧـﺪارد‬
‫ﺑﻪ دوﺷﻴﺰهي ﺟﻮاﻧﻲ – دﺧﺘﺮش ﺑﺎﺷﺪ ﻳـﺎ ﺧـﻮاﻫﺮش – دﺳـﺘﻮر دﻫـﺪ ﻛـﻪ ﺷـﻜﻮﻓﻪي ﺟـﻮاﻧﻴﺶ را‬
‫ﺑﺪون اﻳﻦ ﻛﻪ ﻋﺸﻖ ﺑﻮرزد ﭘﺮﭘﺮ ﺳﺎزد«‪.‬‬
‫وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻲ اول ﺑﻮﻗﻮع ﭘﻴﻮﺳﺖ‪ ،‬ﺣﺮﻛـﺖﻫـﺎي آزاديﺧـﻮاﻫﻲ را ﺑـﻪ اوج ﻛﻤـﺎل‬
‫رﺳﺎﻧﻴﺪ و ﻛﺸﻮري ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻫﻤﻪ ﺑﻪ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﺑﺎرداري ﺗﺸـﻮﻳﻖ ﻣـﻲﻛـﺮد ﻓﺮاﻧﺴـﻪ ﺑـﻮد‪ ،‬در‬
‫ﻣﺪت ﭼﻬﻞ ﺳﺎل ﻗﺒﻞ از ﺟﻨﮓ ﻧﺴﺒﺖ ﻣﻮاﻟﻴﺪ در آن ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد و از ﻫﺸﺘﺎد و ﻫﻔﺖ وﻻﻳـﺖ‬
‫ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﻴﺴﺖ وﻻﻳﺖ ﺗﻌﺪاد ﻣﻮاﻟﻴﺪش ﺑﻴﺶ از ﺗﻌﺪاد ﻣﺘﻮﻓﻴﺎﺗﺶ ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﻲ در ﺷﺼﺖ و ﻫﻔﺖ‬
‫وﻻﻳﺖ دﻳﮕﺮ ﺗﻌﺪاد ﻣﺘﻮﻓﻴﺎت از ﺗﻌﺪاد ﻣﻮاﻟﻴﺪ ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻮد ﺑﻪ ﻃﻮري ﻛـﻪ ﻣﻌـﺪل ﻣﺘﻮﻓﻴـﺎت‬
‫در ﺑﻌﻀﻲ وﻻﻳﺎت در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺻﺪ ﺗﻮﻟﺪ ﺑﻪ ‪ 130 – 170‬ﻧﻔﺮ ﻣﻲرﺳﻴﺪ‪ ،‬وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﺟﻨﮓ ﺟﻬـﺎﻧﻲ اول‬
‫واﻗﻊ ﺷﺪ و ﻣﻠﺖ ﻓﺮاﻧﺴﻪ را در ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻣﺮگ و زﻧﺪﮔﻲ ﻗﺮار داد‪ ،‬ﻣﺘﻔﻜﺮﻳﻦ و ﺻـﺎﺣﺒﻨﻈﺮان آﻧـﺎن‬
‫ﭘﻲ ﺑﺮدﻧﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﻠﺖ ﺑﻪ ﺟﻮاﻧﺎن ﻣﺒﺎرز و ﻣﺮدان ﺟﻨﮕﺠﻮ ﻧﻴﺎز دارد و اﮔﺮ اﺣﺘﻤﺎﻟًﺎ اﻳـﻦ ﺟﻮاﻧـﺎن و‬
‫ﻣﺮدان اﻧﺪك ﻣﻮﺟﻮد در راه دﻓﺎع از وﻃﻦ از ﺑﻴﻦ ﺑﺮوﻧﺪ دﻳﮕﺮ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻨـﺪ از ﺷـﺮ دﺷـﻤﻦ ﻧﺠـﺎت‬
‫ﻳﺎﺑﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻦ اﻧﮕﻴﺰه ﺳﺒﺐ ﺷـﺪ ﻛـﻪ ﻓﺮاﻧﺴـﻮيﻫـﺎ ﺑـﻪ ﻓﻜـﺮ ازدﻳـﺎد ﺟﻤﻌﻴـﺖ اﻓﺘﺎدﻧـﺪ و ﻧﻮﻳﺴـﻨﺪﮔﺎن‪،‬‬
‫روزﻧﺎﻣﻪﻧﮕﺎران‪ ،‬ﺧﻄﻴﺒﺎن‪ ،‬ﻋﻠﻤﺎي دﻳﻦ و رﻫﺒﺮان ﺳﻴﺎﺳﻲ از ﻫﺮ ﻃﺮف‪ ،‬ﻳﻚ ﺻﺪا ﺑﺎﻧـﮓ ﺑﺮآورﻧـﺪ‬
‫ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻴﺰانزاد و وﻟﺪ را زﻳﺎد ﻛﻨﺪ و ﺑﻪ ﻗﻴﻮد ﺳﻨﺘﻲ ازدواج ﭘﺎﻳﺒﻨﺪ ﻧﺒﺎﺷﺪ و اﻋﻼن ﻛﺮدﻧـﺪ‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪48‬‬

‫ﻛﻪ اﮔﺮ دوﺷﻴﺰهي ﺑﺎﻛﺮهاي ﺑﺪون ﺷﻮﻫﺮي رﺣﻢ ﺧﻮد را در راه ﺧـﺪﻣﺖ ﺑـﻪ وﻃـﻦ ارزاﻧـﻲ دارد‪،‬‬
‫ﻣﺴﺘﺤﻖ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ اﺣﺘﺮام و ﺳﺘﺎﻳﺶ اﺳﺖ و ﻫﻴﭻ ﻣﻼﻣﺖ و ﺳﺮزﻧﺸﻲ ﺑﺮ او روا ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ اﻳﻦ‬
‫دورهي ﻣﻀﻄﺮب و ﭘﺮﻳﺸﺎن ﺣﺎل‪ ،‬ﻋﺎﻣـﻞ ﺑﺴـﻴﺎر ﺑﺰرﮔـﻲ ﺑـﺮاي آزاديﺧـﻮاﻫﻲ‪ ،‬ﺑـﻲﺑﻨـﺪوﺑﺎري و‬
‫ﭘﺎﻳﻤﺎل ﻧﻤﻮدن اﺻﻮل اﺧﻼﻗﻲ ﺑﻮد‪ ،‬ﭘـﺲ ﻓﺮﺻـﺖ را ﻏﻨﻴﻤـﺖ ﺷـﻤﺮدﻧﺪ و ﺗﻤـﺎم ﻧﻈﺮﻳـﺎت و اﻓﻜـﺎر‬
‫ﺷﻴﻄﺎﻧﻲ و ﭘﻠﻴﺪي را ﻛﻪ در ﺳﺮ ﻣﻲﭘﺮوراﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻤﻪ را ﺑﺪون ﻛﻢ و ﻛﺎﺳﺖ ﻧﺸﺮ و ﺗﺮوﻳﺞ ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﻫﻤــﻴﻦ اوﺿــﺎع و اﺣــﻮال ﺑــﻮد ﻛــﻪ ﺳــﺮدﺑﻴﺮ ﻣﺠﻠــﻪي ﻻﻟﻴــﻮن رﻳﭙــﺎﺑﻠﻴﻜﻦ ﻛــﻪ از ﺟﻤﻠــﻪ‬
‫روزﻧﺎﻣﻪﻧﮕﺎران ﻣﻤﺘﺎز ﻋﺼﺮ ﺧﻮد ﺑﻮد ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻣﺎ ﻫﻴﭻ دﻟﻴﻠﻲ ﻧﺪارﻳﻢ ﻛﻪ زﻧﺎي اﺟﺒﺎري را ﮔﻨﺎه و‬
‫ﺟﻨﺎﻳﺖ ﺑﺸﻤﺎرﻳﻢ و ﻧﻈﺮش را ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ ﻋﺮﺿﻪ ﻣﻲدارد‪:‬‬
‫»وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﮔﺮﺳﻨﮕﻲ و ﻓﻘﺮ‪ ،‬ﺑﻴﻨﻮاﻳﺎن را ﺑﻪ دزدي و ﻗﺘﻞ ﻣﺠﺒﻮر ﺳﺎزد ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻛـﻪ ﺑـﺮاي‬
‫آﻧــﺎن ﻧــﺎن ﻣﻬﻴــﺎ ﻛﻨﻴــﺪ ﺗــﺎ ﺧــﻮد ﺑﺨــﻮد اﻳﺸــﺎن از دزدي و ﻏﺼــﺐ اﻣــﻮال اﺟﺘﻨــﺎب ﻧﻤﺎﻳﻨــﺪ‪ ،‬وﻟــﻲ‬
‫ﺷﮕﻔﺖاﻧﮕﻴﺰ اﺳﺖ ﻣﺮدﻣﻲ ﻛﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻋﺎﻃﻔﻪ دﻳﮕﺮان را ﺑـﺮاي ﺑـﺮآوردن ﻳﻜـﻲ از ﺿـﺮورﻳﺎت‬
‫ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺟﺴﻤﺎﻧﻲ ﻧﺼﻴﺤﺖ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﭼﺮا ﺿﺮورت ﻃﺒﻴﻌﻲ دﻳﮕـﺮي را ﻛـﻪ ﻛﻤﺘـﺮ از ﺿـﺮورت اول‬
‫ﻧﻴﺴﺖ ﻓﺮاﻣﻮش ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و آن ﺿﺮورت‪ ،‬ﻣﺤﺒﺖ و ﻋﺸـﻖ اﺳـﺖ‪ ،‬ﻫﻤـﺎﻧﻄﻮر ﻛـﻪ ﻣـﺮدم از ﺷـﺪت‬
‫ﮔﺮﺳﻨﮕﻲ ﺑﻪ دزدي دﺳﺖ ﻣﻲزﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ در وﺟﻮد اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻧﻴﺮوﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ او را ﺑﻪ ارﺗﻜـﺎب‬
‫زﻧﺎ ﻣﺠﺒﻮر ﻣﻲﺳﺎزد و ﮔﺎﻫﻲ ﻧﻴـﺰ ﺑـﻪ ﺧـﺎﻃﺮ ﺷـﺪت اﻳـﻦ ﺿـﺮورت ﻃﺒﻴﻌـﻲ و ﺟﻮﺷـﺶ ﻏﺮﻳـﺰهي‬
‫ﺷﻬﻮت ﻣﻮﺟﻮد در ﻓﻄﺮت اﻧﺴﺎن ﻛﻪ ﻛﻤﺘﺮ از ﺗﺸﻨﮕﻲ و ﮔﺮﺳﻨﮕﻲ ﻧﻴﺴـﺖ‪ ،‬اﻧﺴـﺎن ﺑـﻪ ﻗﺘـﻞ دﺳـﺖ‬
‫ﻣﻲزﻧﺪ‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘﺖ اﻣﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺟﻮاﻧﻲ ﻛﻪ داراي ﺻـﺤﺖ ﻛﺎﻣـﻞ و ﻗـﺪرت ﻓـﺮاوان ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ‬
‫ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧـﺪ از ﺳﺮﻛﺸـﻲﻫـﺎي ﻏﺮﻳـﺰهي ﺟﻨﺴـﻲاش ﺟﻠـﻮﮔﻴﺮي ﻧﻤﺎﻳـﺪ‪ ،‬ﻫﻤـﺎﻧﻄﻮر ﻛـﻪ ﻧﻤـﻲﺗﻮاﻧـﺪ‬
‫ﮔﺮﺳﻨﮕﻲ را ﺗﺤﻤﻞ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻋﺪم دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑـﻪ وﺳـﺎﻳﻞ آرامﺑﺨـﺶ ﺷـﻬﻮت و ﻏﺮﻳـﺰهي ﺟﻨﺴـﻲ در‬
‫ﻣﻤﻠﻜﺖ ﻣﺎ ﻛﻪ ﺗﻤﺎم وﺳﺎﻳﻞ اﺣﺘﻴﺎﺟﺎت اﻧﺴﺎﻧﻲ در آن ﻣﻬﻴﺎ اﺳﺖ ﻣﻮﺟﺐ ﻋﻴﺐ و ﻧﻨﮕﻲ اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬
‫ﻛﻤﺘﺮ از ﻋﻴﺐ و ﻧﻨﮓ ﺗﺸﻨﮕﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬در ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﺎ ﻧﺎن را ﻣﺠﺎز ﺑﻴﻦ ﮔﺮﺳﻨﮕﺎن ﺗﻮزﻳﻊ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‬
‫ﺑﺮ ﻣﺎ واﺟﺐ اﺳﺖ ﻛﻪ وﺳﺎﻳﻞ اﺷﺒﺎع ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن ﻧﻮع دﻳﮕﺮ ﮔﺮﺳﻨﮕﻲ را ﻧﻴﺰ ﻓﺮاﻫﻢ ﻛﻨﻴﻢ«‪.‬‬
‫در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﻧﻜﺘﻪاي را ﺗﺬﻛﺮ داد ﻛﻪ اﻳـﻦ ﻣﻘﺎﻟـﻪ ﺷـﻮﺧﻲ و ﻃﻨـﺰ ﻧﺒـﻮده و ﻧﻮﻳﺴـﻨﺪهي آن ﺑـﺎ‬
‫ﻛﻤﺎل ﺟﺪﻳﺖ ﻧﻮﺷﺘﻪ و ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﻧﻴﺰ آن را ﺑﺎ ﺟﺪﻳﺖ ﺧﻮاﻧﺪه اﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪49‬‬ ‫ﻧﻈﺮﻳﺎت و آراء‬

‫در ﻫﻤﻴﻦ روزﮔﺎر داﻧﺸﻜﺪه‪ /‬ﻓﺎﻛﻮﻟﺘﻪي ﻃﺐ داﻧﺸﮕﺎه‪ /‬ﭘﻮﻫﻨﺘـﻮن ﭘـﺎرﻳﺲ ﻣﻘﺎﻟـﻪاي را ﺑـﻪ ﻗﻠـﻢ‬
‫ﻳﻚ دﻛﺘﺮ داﻧﺸﻤﻨﺪ و ﻓﺎﺿﻞ اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻤﻮده و آن را ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻛﺮد‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺗﺰ‪ /‬رﺳـﺎﻟﻪي دﻛﺘـﺮاي‬
‫او ﺑﻮد‪ ،‬در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻌﻀﻲ از ﻋﺒﺎرات آن را ﻧﻘﻞ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪:‬‬
‫»ﻣﺎ آرزوﻣﻨﺪﻳﻢ ﺗﺎ روزي ﺑﻴﺎﻳﺪ ﻛﻪ از اﻳﻦ ﻧﻨﮓ و ﻋﻴﺐ دروﻏﻴﻦ رﻫﺎﻳﻲ ﻳﺎﺑﻴﻢ و ﺑﺪون ﺧﺠﺎﻟﺖ‬
‫و ﺷﺮم ﺑﺎ ﺻﺪاي ﺑﻠﻨﺪ ﺑﮕـﻮﻳﻴﻢ ﻛـﻪ ﻣـﺎ ﻣـﺜﻼً در ﺳـﻦ ﺑﻴﺴـﺖ ﺳـﺎﻟﮕﻲ ﺑـﻪ ﺳـﻮزاك ﻣﺒـﺘﻼ ﻫﺴـﺘﻴﻢ‪،‬‬
‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ اﮔﺮ ﻛﺴﻲ ﻣﺒﺘﻼ ﺑﻪ ﻣﺮض ﺳﻞ ﺑﺎﺷﺪ ﺧﻴﻠﻲ راﺣﺖ ﻣﺮض او را اﻋـﻼن ﻧﻤـﻮده و او را‬
‫رواﻧﻪ ﻛﻮﻫﺴﺘﺎن ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ ﺗﺎ ﺑﻪ اﻓﺮاد دﻳﮕﺮ ﺳﺮاﻳﺖ ﻧﻜﻨﺪ‪ ...‬و ﻛﺴﻲ ﻛﻪ از ﻟﺬاﺋـﺬ ﺟﻨﺴـﻲ ﺑﻬـﺮهﻣﻨـﺪ‬
‫ﻧﺸﻮد و ﺟﻮاﻧﻲ ﺧﻮد را ﺳﭙﺮي ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﺑﺪون ﺷﻚ ﺷﺨﺺ ﻧﺎﻗﺼﻲ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻛﻤﺎل ﻧﺮﺳـﻴﺪه اﺳـﺖ‬
‫و در وﻇﻴﻔﻪاش ﻛﻪ از ﺳﺎدهﺗﺮﻳﻦ وﻇـﺎﺋﻒ ﻃﺒﻴﻌـﻲ اﺳـﺖ ﻛﻮﺗـﺎﻫﻲ ﻧﻤـﻮده اﺳـﺖ‪ ،‬اﻳـﻦ ﺗﻘﺼـﻴﺮ و‬
‫ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ در وﻇﻴﻔﻪ ﻳﺎ از رﻫﮕﺬر ﻛﻢ ﺟﺮأﺗﻲ‪ ،‬ﻳﺎ ﺳﺴﺘﻲ ﻏﺮﻳﺰه و ﻳﺎ ﺑﺮداﺷﺖ ﻏﻠﻂ ﻣﻨﺸـﺄ ﮔﺮﻓﺘـﻪ از‬
‫دﻳﻦ او ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ«‪.‬‬

‫ﺣﺮﻛﺖ ﺟﺪﻳﺪ ﻣﺎﻟﺘﻮزﻳﺴﻢ‪:‬‬

‫ﭘﻴﺶ از اﻳﻦ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺑﺤﺚ ﺧﻮد اداﻣﻪ دﻫﻴﻢ ﻣﻌﻘﻮل ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﺗﺎ ﻧﻈﺮي ﺑﻪ اﻓﻜﺎر اﺷﺨﺎﺻﻲ ﻛـﻪ‬
‫ﻗﺎﺋﻞ ﺑﻪ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ازدﻳﺎد ﺟﻤﻌﻴﺖ و زاد و وﻟﺪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻴﺎﻓﻜﻨﻴﻢ‪ ،‬وﻗﺘﻲ ﻛﻪ اﻗﺘﺼﺎددان اﻧﮕﻠﻴﺴـﻲ‬
‫ﻣﺎﻟﺘﻮس در اواﺧﺮ ﻗﺮن ﻫﻴﺠﺪﻫﻢ ﭘﻴﺸـﻨﻬﺎد ﺧـﻮد را در راﺑﻄـﻪ ﺑـﺎ ﻣﻨـﻊ زاد و وﻟـﺪ و ﺟﻠـﻮﮔﻴﺮي از‬
‫ازدﻳﺎد ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻋﺮﺿﻪ داﺷﺖ‪ ،‬ﻫﺮﮔﺰ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻧﻤـﻲﻛـﺮد ﻛـﻪ ﭘﻴﺸـﻨﻬﺎد او ﻣﻤﻜـﻦ اﺳـﺖ ﺑﻌـﺪ از‬
‫ﮔﺬﺷﺖ ﻳﻚ ﻗﺮن ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ وﺳﻴﻠﻪي ﺗﺮوﻳﺞ ﻓﺤﺸﺎ و ﻓﺴﺎد ﺷﻮد؛ زﻳﺮا در آن وﻗﺖ ﻫﺪف او اﻳﻦ‬
‫ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﺮدم ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺨﻮﺑﻲ زﻧﺪﮔﻲ ﺧﻮد را اداره ﻛﻨﻨﺪ و ﺑﺮاي ﺟﻠـﻮﮔﻴﺮي از اﻓـﺰاﻳﺶ ﺟﻤﻌﻴـﺖ‬
‫زود ازدواج ﻧﻜﻨﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻲ وﻗﺘﻲ ﻛﻪ در اواﺧﺮ ﻗﺮن ﻧـﻮزدﻫﻢ ﺣﺮﻛـﺖ ﺟﺪﻳـﺪ ﻣﺎﻟﺘﻮزﻳﺴـﻢ ) ‪New‬‬
‫‪ (Malthusiann Movent‬ﺷﺮوع ﺷـﺪ‪ ،‬ﻫـﺪف اﺻـﻠﻲ و ﻋﻤـﺪهاش اﻳـﻦ ﺑـﻮد ﻛـﻪ ﻫـﺮﻛﺲ‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺷﻬﻮت ﺧﻮد را ﺑﺎ آزادي و ﺣﺮﻳﺖ ﻛﺎﻣـﻞ ارﺿـﺎء ﻧﻤﺎﻳـﺪ و ﺑﻌـﺪ از آن ﺑﻮﺳـﻴﻠﻪي ﻋﻠـﻮم‬
‫ﺗﺠﺮﺑﻲ از ﻧﺘﻴﺠﻪي ﻃﺒﻴﻌﻲ ارﺿـﺎء ﺷـﻬﻮت ﻛـﻪ ﺑـﺎرداري و وﻻدت اﺳـﺖ ﺟﻠـﻮﮔﻴﺮي ﻛﻨـﺪ‪ ،‬اﻳـﻦ‬
‫ﺣﺮﻛﺖ ﻧﻮ آﺧﺮﻳﻦ ﻣﺎﻧﻊ و ﻣﺸﻜﻠﻲ را ﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ ﺑﻮد ﺳﺪي در اﻳـﻦ زﻣﻴﻨـﻪ ﺑﺤﺴـﺎب آﻳـﺪ از ﻣﻴـﺎن‬
‫ﺑﺮداﺷﺖ و ﻣﻌﺎﺷﺮت ﺟﻨﺴﻲ را ﺑﻄﻮر ﻣﻄﻠﻖ آزاد ﮔﺬاﺷﺖ؛ زﻳﺮا دﻳﮕﺮ زﻧﺎن ﻫﻴﭽﮕﻮﻧـﻪ ﻧﮕﺮاﻧـﻲ از‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪50‬‬

‫ﺑﺎرداري و وﻻدت ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و ﺑﺮاﺣﺘﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﺮد ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﻋﺮﺿـﻪ ﻛﻨﻨـﺪ‪ ،‬در اﻳﻨﺠـﺎ‬
‫ﻣﺎ ﻧﻤﻲﺧﻮاﻫﻴﻢ ﻛﻪ از ﻧﺘﺎﻳﺞ و آﺛﺎر ﺣﺮﻛﺖ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از زاد و وﻟـﺪ ﺻـﺤﺒﺖ ﻛﻨـﻴﻢ‪ ،‬ﺑﻠﻜـﻪ ﻓﻘـﻂ‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﻫﻴﻢ ﺑﻌﻀﻲ از ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي اﻓﻜﺎر و ﻧﻈﺮﻳﺎﺗﻲ را ﻛﻪ ﻣﻘﺎرن ﺑﺎ ﮔﺴﺘﺮس ﻧﻈﺮﻳﻪي ﺟﻠـﻮﮔﻴﺮي از‬
‫زاد و وﻟﺪ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ذﻛﺮ ﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫اﺳﻠﻮب و روﺷﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ ادﺑﻴﺎت ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻘﺪﻣﻪي ﻣﺎﻟﺘﻮزﻳﺴﻢ ﻧﻮﻳﻦ دﻧﺒـﺎل ﻣـﻲﻛـﺮد اﻳﻨﻄـﻮر‬
‫ﺧﻼﺻﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ‪ :‬اﻧﺴﺎن داراي اﺣﺘﻴﺎﺟﺎت ﻓﻄﺮي زﻳﺎدي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﺪﻳﺪﺗﺮﻳﻦ و ﻣﺸـﻜﻞﺗـﺮﻳﻦ‬
‫آنﻫﺎ اﺣﺘﻴﺎﺟﺎت ﺳﻪﮔﺎﻧﻪ زﻳﺮ اﺳﺖ‪ -1 :‬ﻏﺬا ‪ -2‬اﺳﺘﺮاﺣﺖ ‪ -3‬ﺷﻬﻮت ﺟﻨﺴﻲ‪ .‬و ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺗﻤﺎم اﻳﻦ‬
‫اﺣﺘﻴﺎﺟﺎت را در وﺟﻮد ﺷﺨﺺ ﺑﻪ ودﻳﻌﺖ ﻧﻬﺎده اﺳﺖ و در ارﺿﺎي آنﻫﺎ ﻟﺬت ﺧﺎﺻـﻲ را ﻗـﺮار‬
‫داده اﺳﺖ و ﻫﺮﻛﺲ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻟﺬتﻫﺎ اﺷﺘﻴﺎق و ﻋﻼﻗﻪ دارد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻋﻘﻞ و ﻣﻨﻄﻖ اﻗﺘﻀﺎ ﻣـﻲﻛﻨـﺪ‬
‫ﻛﻪ ﺷﺨﺺ ﺑﻪ ﻃﺮﻳﻘﻲ اﻳﻦ اﺣﺘﻴﺎﺟﺎت را ﺑﺮﻃﺮف ﺳﺎزد‪ ،‬وﻟﻲ اﻧﺴﺎن ﻓﻘﻂ ﺑﺮاي رﻓـﻊ دو ﻧﻴـﺎز اوﻟـﻲ‬
‫ﺑﻄﻮر آﺷﻜﺎر و ﻋﻠﻨﻲ ﻣﻲﻛﻮﺷﺪ و ﺟﺎي ﺗﻌﺠﺐ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي رﻓﻊ ﻧﻴﺎز ﺳـﻮم ﺑﺎﻳـﺪ ﺗﻐﻴﻴـﺮ ﺟﻬـﺖ‬
‫دﻫﺪ؛ زﻳﺮا اﺧﻼق و ﻋﺎدات اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻻزم ﻣﻲﮔﺮداﻧﺪ ﻛﻪ ارﺿﺎي ﺷﻬﻮت ﺑﺎﻳﺪ از ﻃﺮﻳـﻖ ازدواج‬
‫ﺑﺎﺷﺪ و زن و ﻣﺮدي ﻛﻪ ﺑﺎ ازدواج ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ راﺑﻄﻪ ﺑﺮﻗﺮار ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ را ﻣﻠﺰم ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ‬
‫ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ وﻓﺎدار و ﺑﺎ ﻋﻔﺖ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻋﻼوه ﺑﺮ آن وﻇﻴﻔﻪ دارﻧﺪ ﻛﻪ از ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﺴﻞ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﻧﻜﻨﻨـﺪ‪،‬‬
‫ﻳﻌﻨﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺣﺘﻢ زاد و وﻟﺪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻤﺎم اﻳﻦ اﻣﻮر ﻋﺒﺚ و ﺑﻲﻓﺎﻳﺪه و ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻋﻘـﻞ و‬
‫ﻓﻄﺮت ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و از اﺳﺎس اﺷﺘﺒﺎه اﺳﺖ و ﻋﻮاﻗﺐ ﺑﺪ و ﻧﺎﮔﻮاري ﺑﺮاي ﺟﺎﻣﻌﻪ دارد‪.‬‬
‫در اﻳﻨﺠﺎ ﻧﻈﺮ ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪي دﻳﮕﺮي ﺟﻠﺐ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ و اﺳﺎس ﻣﻔـﺎﻫﻴﻢ ﻓـﻮق ﺑﻴـﺎ‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﻴﭙﻞ رﻫﺒﺮ و ﭘﻴﺸﻮاي ﺣﺰب دﻣﻮﻛﺮات آﻟﻤﺎن ﺑﺪون ﺷﺮم و ﺣﻴﺎ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫»آﻳﺎ زن و ﻣﺮد ﻏﻴﺮ از ﺣﻴﻮان ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮي ﻫﺴﺘﻨﺪ؟ و آﻳﺎ در ﺑﻴﻦ ﺣﻴﻮاﻧﺎت راﺑﻄﻪي ﺟﻨﺴـﻲ ﺑـﻪ‬
‫ازدواج ﻧﻴﺎز دارد؟ آن ﻫﻢ ازدواﺟﻲ ﻛﻪ ﺑﻄﻮر داﺋﻤﻲ و ﺟﺎوداﻧﻲ ﺑﺎﺷﺪ؟«‬
‫دﻛﺘﺮ درﻳﺴﺪال )‪ (Drysdale‬در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫»ﻣﺤﺒﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ دﻳﮕﺮ اﻣﻴﺎل و آرزوﻫﺎ و ﺧﻮاﺳﺖﻫﺎ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻐﻴﻴـﺮ اﺳـﺖ‪ ،‬ﭘـﺲ ﻣﺤـﺪودﻛﺮدن آن‬
‫ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻳﻚ روش ﻣﺨﺼﻮص‪ ،‬ﺧﻴﺎﻧﺖ در ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻓﻄﺮت ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد و ﺟﻮاﻧﺎن ﻣﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس‬
‫ﺧﻮاﺳﺖ ﻓﻄﺮﻳﺸﺎن ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﺗﻐﻴﻴﺮ آن روش ﻣﺨﺼﻮص ﻫﺴﺘﻨﺪ و اﻳﻦ ﺧﻮاﺳﺖ آﻧﺎن ﻣﻄـﺎﺑﻖ ﻧﻈـﺎم‬
 ‫‪51‬‬ ‫ﻧﻈﺮﻳﺎت و آراء‬

‫ﻣﻨﻄﻘﻲ و ﻓﻄﺮي اﺳﺖ ﻛﻪ اﻧﺴﺎن ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﺗﺠﺎرب ﻣﺘﻨﻮع و رﻧﮕﺎرﻧﮓ در زﻧﺪﮔﻲ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪،‬‬
‫راﺑﻄﻪي ﺟﻨﺴﻲ ﺑﺪون ﻗﻴـﺪ و ﺑﻨـﺪ ازدواج‪ ،‬ﻧﻤﻮﻧـﻪي اﺧـﻼق ﻋـﺎﻟﻲ ﻣﺤﺴـﻮب ﻣـﻲﺷـﻮد؛ زﻳـﺮا ﺑـﻪ‬
‫ﻧﻮاﻣﻴﺲ ﻓﻄﺮت ﻧﺰدﻳﻚﺗﺮ اﺳﺖ و از ﻋﻮاﻃﻒ و اﺣﺴﺎس و ﻣﺤﺒﺖ ﻣﺤﺾ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﻣـﻲﮔﻴـﺮد و‬
‫راﺑﻄﻪاي ﻛـﻪ ﺑﺮاﺳـﺎس ﺷـﻮر و ﺷـﻮق و ﻋﻼﻗـﻪ ﭘﻴـﺪا ﻣـﻲﺷـﻮد‪ ،‬از ﻧﻈـﺮ اﺧﻼﻗـﻲ داراي ارزش و‬
‫ﻣﺮﺗﺒﻪواﻻﻳﻲ اﺳﺖ و اﻳـﻦ اﻣﺘﻴـﺎز ﻧﺒﺎﻳـﺪ ﺑﻮاﺳـﻄﻪي ﻣﻌـﺎﻣﻼت ﺗﺠـﺎري ﻛـﻪ در ﺣﻘﻴﻘـﺖ ازدواج را‬
‫وﺳﻴﻠﻪي در آﻣﺪ )‪ (Prostitution‬ﻣﻲﺳﺎزﻧﺪ‪ ،‬از دﺳﺖ ﺑﺮود«‪.‬‬
‫دﻗﺖ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻧﻈﺮات ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻣﻮﺿﻮع ﭼﮕﻮﻧﻪ واروﻧـﻪ ﻣـﻲﺷـﻮد‪ ،‬آﻧـﺎن ﻗـﺒﻼً‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺪي و ﻗﺒﺎﺣﺖ زﻧﺎ را از اﻓﻜﺎر ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻣﺤﻮ ﺳﺎزﻧﺪ ﺗﺎ از ﻧﻈـﺮ اﺧﻼﻗـﻲ ازدواج و‬
‫زﻧﺎ ﺑﺮاﺑﺮ ﮔﺮدﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻲ در اﻳﻨﺠﺎ ﭘﺎ را ﻓﺮاﺗﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻪ‪ ،‬ارزش ازدواج را ﺗﺎ اﻧﺪازهاي ﭘﺎﺋﻴﻦ ﻣﻲآورﻧـﺪ‬
‫ﻛﻪ آن را ﻋﺎر و ﻧﻨﮓ ﻣﻲداﻧﻨﺪ و ارزش زﻧﺎ را ﺗﺎ اﻧﺪازهاي ﺑﺎﻻ ﻣﻲﺑﺮﻧـﺪ ﻛـﻪ آن را ﻳـﻚ ﻓﻀـﻴﻠﺖ‬
‫اﺧﻼﻗﻲ ﻣﻲﺷﻤﺎرﻧﺪ‪.‬‬
‫دﻛﺘﺮ ﻣﺬﻛﻮر در ﺟﺎي دﻳﮕﺮ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫»ﺿﺮورت ﺷﺪﻳﺪي اﺣﺴﺎس ﻣﻲﮔﺮدد ﺗﺎ ﺗﺪاﺑﻴﺮي اﺗﺨﺎذ ﮔﺮدد ﻛـﻪ ﻣﺤﺒـﺖ ﺑـﺪون ﻗﻴـﺪ و ﺑﻨـﺪ‬
‫ازدواج ﻣﺤﺘﺮم و ﻗﺎﺑﻞ ارزش ﮔﺮدد ‪ ...‬و ﺟـﺎي ﺑﺴـﻲ ﺧﻮﺷـﺤﺎﻟﻲ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺳـﻬﻮﻟﺖ و آﺳـﺎﻧﻲ‬
‫ﻃﻼق ﻛﻢ ﻛﻢ ﺳﻨﺖ ازدواج را در اﻳﻦ زﻣﺎن از ﺑﻴﻦ ﻣﻲﺑﺮد و ازدواج ﻓﻘﻂ ﻗـﺮار داد ﺟﻨﺴـﻲ ﺑـﻴﻦ‬
‫دو ﺷﺨﺺ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد و ﻫﺮوﻗﺖ ﻛﻪ ﺑﺨﻮاﻫﻨـﺪ ﻣـﻲﺗﻮاﻧﻨـﺪ آن را ﻟﻐـﻮ ﻛﻨﻨـﺪ‪ ،‬و اﻳـﻦ ﺗﻨﻬـﺎ‬
‫روش ﺻﺤﻴﺢ راﺑﻄﻪي ﺟﻨﺴﻲ اﺳﺖ«‪.‬‬
‫ﭘﺎول راﺑﻴﻦ )‪ (Paul Robin‬رﻫﺒﺮ ﻣﺸﻬﻮر ﻣﻜﺘﺐ ﻣﺎﻟﺘﻮزﻳﺴﻢ در ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫»اﻳﻦ را ﺑﺎﻳﺪ ﻏﻨﻴﻤﺖ ﺷﻤﺮد ﻛﻪ ﺗﻼشﻫﺎي ﻣﺎ در ﻣﺪت ﻧﻴﻢ ﻗﺮن ﭼﻨﺎن ﺑـﺎ ﻣﻮﻓﻘﻴـﺖ روﺑـﺮو ﺷـﺪ‬
‫ﻛﻪ اﻣﺮوز ﻓﺮزﻧﺪ زﻧﺎزاده ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪي ﻓﺮزﻧﺪ ﺣﻼلزاده ﺷﻤﺮده ﻣﻲﺷـﻮد و ﺑﻌـﺪ از اﻳـﻦ ﻫـﻴﭻ ﻣـﺎﻧﻌﻲ‬
‫وﺟﻮد ﻧﺪارد ﻛﻪ ﻓﺮزﻧﺪ ﻣﺎ از ﻧﻮع اول )زﻧﺎزاده( ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ اﻳﻦ ﻛﻪ ﻣﻮازﻧﻪ ﺑـﻴﻦ ﻓﺮزﻧـﺪان زﻧـﺎزاده و‬
‫ﺣﻼلزاده ﺑﺮﻗﺮار ﮔﺮدد«‪.‬‬
‫ﻓﻴﻠﺴﻮف دﻳﮕﺮ اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﺑﻪ ﻧﺎم »ﻣﻞ« در ﻛﺘـﺎﺑﺶ ﺑـﻪ ﻧـﺎم »در ﺑـﺎره آزادي« )‪(On Liberty‬‬
‫اﻋﺘــﺮاف ﻣــﻲﻛﻨــﺪ ﻛــﻪ ﺑﺎﻳــﺪ از ازدواج ﻛﺴــﺎﻧﻲ ﻛــﻪ وﺳــﺎﻳﻞ ﻛــﺎﻓﻲ زﻧــﺪﮔﻲ را دارا ﻧﻤــﻲﺑﺎﺷــﻨﺪ‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪52‬‬

‫ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﻛﺮد‪ ،‬وﻟﻲ وﻗﺘﻲ ﻛـﻪ در اﻧﮕﻠﺴـﺘﺎن ﺑـﺮ ﺿـﺪ ﻓﺤﺸـﺎ )‪ (Prostituion‬ﻣﺒـﺎرزه ﺷـﺮوع‬
‫ﮔﺮدﻳﺪ‪ ،‬ﺧﻮد اﻳﻦ ﻓﻴﻠﺴﻮف ﻣﺒﺎرزه ﻣﺬﻛﻮر را ﺑﻪ ﺷـﺪت ﻣـﻮرد اﻧﺘﻘـﺎد ﻗـﺮار داده ﭼﻨـﻴﻦ اﺳـﺘﺪﻻل‬
‫ﻣﻲﻛﺮد ﻛﻪ اﻳﻦ ﻛﺎر ﺳﺒﺐ ﻣﺤﺪودﻳﺖ آزادي ﺷﺨﺼﻲ و ﺗﻮﻫﻴﻦ ﺑﻪ ﻛﺎرﮔﺮان اﺳﺖ؛ زﻳـﺮا ﻓﺤﺸـﺎ‬
‫ﻧﻴﺰ ﺧﻮد ﻛﺎر و ﺷﻐﻞ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﺪ ﻛﻪ وﻗﺘﻲ اﻧﺴﺎن آزادي ﻓـﺮدﻳﺶ را در راه ﻓﺤﺸـﺎ ﻣﺼـﺮف ﻣـﻲﻛﻨـﺪ‪ ،‬اﻳـﻦ آزادي را‬
‫ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺣﺘﺮام و ﺗﻌﻈﻴﻢ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬وﻟـﻲ وﻗﺘـﻲ ﻛـﻪ اﻳـﻦ آزادي را در راه ازدواج ﺑﻜـﺎر ﻣـﻲﺑـﺮد‪،‬‬
‫دﻳﮕﺮ آزادي او را رﻋﺎﻳﺖ ﻧﻤﻲﻛﻨﻨﺪ و ﻣﺤﺘﺮم ﻧﻤﻲﺷﻤﺎرﻧﺪ‪ ،‬آنﻫﺎ ﺣﺘـﻲ راﺿـﻲ ﻧﻴﺴـﺘﻨﺪ ﻛـﻪ اﻳـﻦ‬
‫آزادي از ﻧﻈﺮ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻣﻮرد ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻓﻼﺳﻔﻪ آزاداﻧﺪﻳﺸـﻲ از اﻳـﻦ ﮔـﺮوه دﺧﺎﻟـﺖ و‬
‫ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ اﻳﻦ آزادي را ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار داده اﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻨﺠﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻈﺮﻳﺎت اﺧﻼﻗﻲ ﺑـﻪ آﺧـﺮﻳﻦ‬
‫درﺟﻪي دﮔﺮﮔﻮﻧﻲ و واروﻧﻪ ﺷﺪن ﻣﻲرﺳﺪ و ﺑﻌﺪ از آن دﻳﮕﺮ ﻫﻴﭻ اﻣﻴﺪي ﺑﺎﻗﻲ ﻧﻤـﻲﻣﺎﻧـﺪ؛ زﻳـﺮا‬
‫ﻋﺎر و ﻧﻨﮓ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻓﻀﻴﻠﺖ و ﺗﻤﺎم ﻓﻀﺎﺋﻞ اﺧﻼﻗﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻋـﺎر‪ ،‬رذﻳﻠـﺖ و ﭘﺴـﺘﻲ ﺗﺒـﺪﻳﻞ ﺷـﺪه‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫ﻧﺘﺎﻳﺞ‬

‫ادﺑﻴﺎت ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺑﺎ اﺳـﻠﻮب ﺟﺪﻳـﺪ و ﻧـﻮ ﭘـﻴﺶ ﻣـﻲرود‪ ،‬اﻓﻜـﺎر ﻋﻤـﻮﻣﻲ آن را‬
‫ﭘﻴﺮوي ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ و ﺳـﺮاﻧﺠﺎم اﺧـﻼق ﻣﻠـﻲ‪ ،‬ﺳـﻨﻦ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ و ﻗـﻮاﻧﻴﻦ ﺣﻜـﻮﻣﺘﻲ ﻫﻤـﻪ ﺗـﺎﺑﻊ آن‬
‫ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ ،‬در اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﻋﻠﻮم و ﭘﺎﻳﻪﻫﺎي ﺗﺮﺑﻴﺖ ذﻫﻨﻲ و ﻓﻜـﺮي ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻓﻠﺴـﻔﻪ‪ ،‬ﺗـﺎرﻳﺦ‪،‬‬
‫ﺗﻌﻠﻴﻤﺎت اﺧﻼﻗﻲ‪ ،‬روشﻫﺎي ﺗﻔﻜﺮ‪ ،‬داﺳﺘﺎن‪ ،‬درام‪ ،‬ﺗﺌﺎﺗﺮ و ﻫﻨﺮﻫﺎي زﻳﺒﺎ در ﻣﺪت ﻧﻴﻢ ﻗﺮن ﺑـﺎ ﻫـﻢ‬
‫آﻣﻴﺰش و ﺑﺮﺧﻮرد داﺷﺘﻪ و ﺑﺎ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻫﻢ اﺳﺘﻤﺮار و دوام ﭘﻴﺪا ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻄﻮر ﺣﺘﻢ در ذﻫﻦ اﻧﺴـﺎﻧﻲ‬
‫ﻳﻚ اﺳﻠﻮب و ﻃﺮﻳﻘﻪ ﻓﻜﺮي ﻣﻌﻴﻨﻲ را ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و اﻣﻜﺎن ﻧﺪارد ﻛﻪ ﻛﺴﻲ ﺗﺤﺖ ﺗـﺄﺛﻴﺮ اﻳـﻦ‬
‫اﺳﻠﻮب و ﺷﻴﻮهي ﻓﻜﺮي ﻗﺮار ﻧﮕﻴﺮد‪ ،‬ﻣﺨﺼﻮﺻﺎً اﮔﺮ ﻧﻈﺎم ﺣﻜﻮﻣﺘﻲ و دﻳﮕﺮ دواﻳﺮ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ آن‬
‫اﺟﺘﻤﺎع ﺑﺮ اﺻﻮل و ﻣﺒﺎدي دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ اﺳﺘﻮار ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻣﻜﺎن ﻧﺪارد ﻛﻪ ﻗﻮاﻧﻴﻦ آن ﻣﻄـﺎﺑﻖ ﺑـﺎ اﻓﻜـﺎر‬
‫ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﻜﻨﺪ‪.‬‬

‫اﻧﻘﻼب ﺻﻨﻌﺘﻲ و آﺛﺎر آن‪:‬‬

‫از اﺗﻔﺎﻗﺎت ﻋﺠﻴﺐ اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ اﻳـﻦ اﻧﻘـﻼب ﻓﻜـﺮي در ﻋﻨﻔـﻮان ﺟـﻮاﻧﻴﺶ اﺳـﺒﺎب و وﺳـﺎﻳﻞ‬
‫ﺗﻤﺪن دﻳﮕﺮي را ﻓﺮاﻫﻢ ﻛـﺮد‪ ،‬در اﻳـﻦ دوره اﻧﻘـﻼب ﻣﺸـﻬﻮر ﺻـﻨﻌﺘﻲ ﺑﻮﺟـﻮد آﻣـﺪ و ﺗﻐﻴﻴـﺮات‬
‫زﻳﺎدي را در ﭘﻴﺮاﻣﻮن اﻗﺘﺼﺎد اﻳﺠﺎد ﻛﺮد‪ ،‬از آﺛﺎر آن ﺑﺮ زﻧﺪﮔﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳـﺮﻋﺖ‬
‫ﺣﺮﻛﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ در ﻣﺴﻴﺮي ﻛﻪ ادﺑﻴﺎت اﻧﻘﻼﺑﻲ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺖ ﻣﺴﺎﻋﺪت و ﻛﻤﻚ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺗﻮﺿـﻴﺢ‬
‫اﻳﻦ ﻛﻪ آزادي ﻣﺸﺨﺼﻲ ﻛﻪ ﻧﻈﺎم ﺳﺮﻣﺎﻳﻪداري ﺑـﺮ آن اﺳـﺘﻮار ﮔﺮدﻳـﺪه ﺑـﻮد ﺑـﺎ اﺧﺘـﺮاع ﻣﺎﺷـﻴﻦ‬
‫آﻻت و ﮔﺴﺘﺮس وﺳﺎﻳﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪ‪ ،‬ﻗﺪرت و اﺳﺘﺤﻜﺎم ﻳﺎﻓﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﻃﺒﻘﺎت ﺳـﺮﻣﺎﻳﻪدار‪ ،‬ﻛﺎرﺧﺎﻧﺠـﺎت‬
‫و ﻣﻮﺳﺴﺎت ﺻﻨﻌﺘﻲ و ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﺑﺰرﮔﺘﺮي را ﭘﺎﻳﻪﮔﺬاري ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺮاﻛﺰ ﺟﺪﻳﺪ ﺗﺠﺎرت و ﺻـﻨﻌﺖ‬
‫در ﺷﻬﺮﻫﺎي ﺑﺰرگ و آﺑﺎد ﺗﺄﺳﻴﺲ ﮔﺮدﻳﺪ‪ ،‬ﻣﻴﻠﻴﻮنﻫﺎ ﻧﻔﺮ از روﺳﺘﺎﻫﺎ و ﻗﺼﺒﺎت ﺑﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎ ﺳﺮازﻳﺮ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬وﺳﺎﻳﻞ زﻧﺪﮔﻲ از ﺟﻬﺖ ﻧﺮخ و ﮔﺮاﻧﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎﻻ رﻓﺖ‪ ،‬ﻗﻴﻤﺖ ﻟﻮازم ﺿﺮوري زﻧﺪﮔﻲ دو‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺪ و ﺗﻬﻴﻪي ﻧﺎن‪ ،‬ﻟﺒﺎس و ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺎرج از ﺗﻮان و ﻗﺪرت ﻋﺎﻣﻪي ﻣﺮدم ﻗـﺮار ﮔﺮﻓـﺖ‪ ،‬ﺑﻌـﻼوه‬
‫وﺳﺎﻳﻞ زﻧﺪﮔﻲ روزاﻧﻪي ﻣﺮدم ﻫﺮ روز ﻣﺘﻨﻮعﺗﺮ ﻣﻲﮔﺮدﻳـﺪ‪ ،‬ﺑﻌﻀـﻲ از اﻳـﻦ وﺳـﺎﻳﻞ ﺑـﻪ اﻗﺘﻀـﺎي‬
‫ﺗﺮﻗﻲ و ﺗﻤﺪن و ﺑﺮﺧﻲ ﺑـﻪ ﺧـﺎﻃﺮ ﺧﻮاﺳـﺖ و ﭘﺴـﻨﺪ ﺛﺮوﺗﻤﻨـﺪان ﺑﻮﺟـﻮد آﻣـﺪه ﺑـﻮد‪ ،‬وﻟـﻲ ﻧﻈـﺎم‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪54‬‬

‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪداري ﺛﺮوت را ﺑﻴﻦ ﻣﺮدم ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﺗﻮزﻳﻊ ﻧﻤﻲﻛﺮد ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﻣﺮدم ﺑﺘﻮاﻧﻨـﺪ ﺗﻤـﺎم ﻛﺎﻻﻫـﺎ و‬
‫وﺳﺎﻳﻞ رﻓﺎﻫﻲ و ﻛﺎﻻﻫﺎي ﻟﻮﻛﺲ را ﻛﻪ در زﻧﺪﮔﻴﺸﺎن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳـﻚ ﻧﻴـﺎز ﻣﻄـﺮح ﺑـﻮد ﺑﺪﺳـﺖ‬
‫آورﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺘﻲ اﻳﻦ ﻧﻈﺎم ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻧﻴﺎزﻫﺎي اﺳﺎﺳﻲ و ﺣﻘﻴﻘﻲ را ﻛﻪ ﻳﻚ ﺷـﻬﺮوﻧﺪ در ﺷـﻬﺮﻫﺎي‬
‫ﺑﺰرگ ﺑﺎ آنﻫﺎ روﺑﺮو ﺑﻮد از ﺟﻤﻠﻪ ﻧﺎن و ﻟﺒﺎس و ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮآورده ﺳـﺎزد‪ ،‬ﻟـﺬا از ﻧﺘـﺎﻳﺞ و آﺛـﺎر آن‬
‫وﺿﻌﻲ ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪ ﻛﻪ زن ﺳﺮﺑﺎر ﺷﻮﻫﺮ و ﻓﺮزﻧﺪان ﺳﺮﺑﺎر ﭘﺪر ﺷﺪﻧﺪ و ﭼﻨﺎن وﺿﻌﻲ ﭘـﻴﺶ آﻣـﺪ‬
‫ﻛﻪ ﻳﻚ ﺷﺨﺺ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻣﺸﻜﻼت ﺧﻮدش را ﺑﺮﻃﺮف ﺳﺎزد ﭼﻪ رﺳﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻛﻪ ﻣﺴـﺌﻮﻟﻴﺖ‬
‫زﻧﺪﮔﻲ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ دﻳﮕﺮ را ﻧﻴﺰ ﺑﺮ دوش ﻛﺸﺪ‪ ،‬ﺷﺮاﻳﻂ اﻗﺘﺼﺎدي اﻳﺠﺎب ﻣـﻲﻛـﺮد ﻛـﻪ ﻫﻤـﻪ اﻓـﺮاد‬
‫ﺧﺎﻧﻮاده ﻣﺸﻐﻮل ﻛﺴﺐ و ﻛﺎر ﮔﺮدﻧﺪ و ﻫﻤﻪ زﻧﺎن اﻋﻢ از دﺧﺘﺮ‪ ،‬ﺑﻴﻮه و ﻣﺘﺄﻫـﻞ ﻣﺠﺒـﻮر ﮔﺮدﻳﺪﻧـﺪ‬
‫ﻛﻪ ﺑﺮاي ﭘﻴﺪا ﻛﺮدن روزي از ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺎرج ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﭼﻮن رواﺑﻂ و اﺧﺘﻼط ﺑﻴﻦ زن و ﻣﺮد زﻳﺎد ﺷـﺪ‬
‫و ﻧﺘﻴﺠﻪي ﻃﺒﻴﻌﻲ آن ﻫﻢ در اﺟﺘﻤﺎع ﻇﺎﻫﺮ ﮔﺸﺖ‪ ،‬ﻃﺮز ﻓﻜـﺮ آزادي ﺷـﺨﺺ و ﻓﻠﺴـﻔﻪي ﺟﺪﻳـﺪ‬
‫اﺧﻼق ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻛﺮد‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ دﻳﮕﺮ وﻗﺎﻳﻊ و ﺣـﻮادﺛﻲ ﻛـﻪ در ﭘـﻴﺶ ﭼﺸـﻤﺶ‬
‫ﺑﻮﻗﻮع ﻣﻲﭘﻴﻮﺳﺖ را ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﻲ ﻣﻲﭘﺬﻳﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺗﺸﻮﻳﺶ و اﺿﻄﺮاب ﭘﺪران‪ ،‬دﺧﺘـﺮان‪،‬‬
‫ﺧﻮاﻫﺮان و ﺑﺮادران‪ ،‬ﺷﻮﻫﺮان و زﻧﺎن از اﻳﻦ رﻫﮕﺬر رﻓـﻊ ﺷـﺪ و دﻳﮕـﺮ ﻫـﻴﭻ ﻧﮕﺮاﻧـﻲ و ﻫﺮاﺳـﻲ‬
‫وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ؛ زﻳـﺮا اﻳـﻦ وﺿـﻊ دﻳﮕـﺮ رذاﻟـﺖ و ﭘﺴـﺘﻲ ﻧﺒـﻮد ﺑﻠﻜـﻪ ﻧﺸـﺎﻧﻪي ﭘﻴﺸـﺮﻓﺖ و ﺗﺮﻗـﻲ‬
‫)‪ (Emancipation‬ﺷﻤﺮده ﻣﻲﺷﺪ و از دﻳﺪ آنﻫﺎ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻓﺴﺎد اﺧﻼﻗﻲ ﺑﻪ ﺣﺴـﺎب ﻧﻤـﻲآﻣـﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻠﻜﻪ ﻋﻴﻦ ﻟﺬت و ﺳﺮﮔﺮﻣﻲ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷـﺪ و ﻻزم ﺑـﻮد ﻛـﻪ ﻳـﻚ ﺷـﺨﺺ در زﻧـﺪﮔﻲ از آن‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮده و ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪ ﮔﺮدد و ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬اﻳﻦ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪداري‪ ،‬ﺟﻬﻨﻢ آﺗﺶ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﻜـﻪ ﺑﻬﺸـﺘﻲ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ از زﻳﺮ درﺧﺘﺎن آن رودﻫﺎ ﺟﺎري اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﻣﺘﻴﺎزﻃﻠﺒﻲ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪداران‪:‬‬
‫ﻛﺎر در اﻳﻦ ﺣﺪ ﻧﻴﺰ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻧﺸﺪ و ﻧﻈﺎم ﺳﺮﻣﺎﻳﻪداري ﻋﺮض وﺟﻮد ﻛـﺮد‪ ،‬ﻫﻤـﺎن ﻧﻈـﺎﻣﻲ ﻛـﻪ‬
‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎدي آن ﺑﺮ آزادي ﻓﺮدي اﺳﺘﻮار ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮاي ﻓـﺮد ﺣﻘـﻮق ﻣﻄﻠـﻖ و ﺑـﺪون ﻗﻴـﺪ و ﺷـﺮط‬
‫ﻗﺎﺋﻞ ﻣﻲﺷﺪ و او را آزاد ﻣﻲﮔﺬاﺷﺖ ﻛﻪ از ﻫﺮ ﻃﺮﻳﻘﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺎل و ﺛﺮوت ﺑﺪﺳـﺖ آورد‪،‬‬
‫ﻟﺬا ﻫﺮ وﺳﻴﻠﻪاي را ﻛﻪ ﺳﺒﺐ ﺑﺪﺳﺖآوردن ﺛﺮوت ﻣﻲﺷﺪ ﺑﺮاﻳﺶ ﺣـﺎﺋﺰ و ﻣﺒـﺎح ﺷـﻤﺮد‪ ،‬اﮔﺮﭼـﻪ‬
‫آن ﻓﺮد ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻛﺴﺐ ﻣﺎل و ﺛﺮوت ﺳﺒﺐ ﻫﻼﻛﺖ اﻓـﺮاد زﻳـﺎدي ﻣـﻲﺷـﺪ‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻧﻈـﺎم اﻳـﻦ‬
 ‫‪55‬‬ ‫ﻧﺘﺎﻳﺞ‬

‫ﺗﻤﺪن از اول ﺗﺎ آﺧﺮ ﺑﻪ ﺷﻜﻠﻲ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻳﺎﻓﺖ ﻛﻪ ﻓﺮد از ﺗﻤﺎم ﺟﻮاﻧﺐ ﺑﺮ اﺟﺘﻤـﺎع اﻣﺘﻴـﺎز و ﺑﺮﺗـﺮي‬
‫داﺷﺖ و ﻫﻴﭻ ﺗﻀﻤﻴﻨﻲ ﺑﺮاي ﺗﺤﻘﻖ ﻣﺼﺎﻟﺢ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺼﻠﺤﺖ ﻓـﺮدي وﺟـﻮد ﻧﺪاﺷـﺖ‪،‬‬
‫ﻟﺬا ﺻﺎﺣﺒﺎن اﻣﺘﻴﺎز و ﺛﺮوت ﺑﻪ ﻫﺮ ﻃﺮﻳﻖ و ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻛﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺑﻪ اﺟﺘﻤﺎع ﺗﺠﺎوز و ﺗﻌﺪي ﻧﻤـﻮده‬
‫آن را ﺑﻪ ﺷﻜﻞ دﻟﺨﻮاه ﺗﻐﻴﻴﺮ دادﻧﺪ و ﺑﺎ اﻳﻦ روش ﺷـﺮوع ﺑـﻪ ﺑﺤـﺚ و ﺗﺤﻘﻴـﻖ در ﻏﺮاﺋـﺰ اﻧﺴـﺎﻧﻲ‬
‫ﻛﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﻧﻘﺎط ﺿﻌﻒ را در آن ﭘﻴﺪا ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ و از آن راه ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﻏﺮاﺋﺰ را ﻣﻄﺎﺑﻖ دﻟﺨـﻮاه ﺧـﻮد ﺑـﻪ‬
‫ﻛﺎر ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬ﻳﻜﻲ از آﻧﺎن ﻧﻮﺷﻴﺪن ﺷﺮاب و ﻣﺴﻜﺮات را در ﺑـﻴﻦ ﻣـﺮدم راﻳـﺞ ﻛـﺮد و از اﻳـﻦ راه‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي ﻛﻼن ﺑﻪ ﺟﻴﺐ زد‪ ،‬وﻟﻲ ﻫﻴﭻ ﻛﺲ در اﺟﺘﻤﺎع ﭘﻴﺪا ﻧﺸﺪ ﻛﻪ ﻣﺮدم را از ﺷﺮ و ﺑﻼي اﻳﻦ‬
‫ﻃﺎﻋﻮن ﺧﺎﻧﻤﺎنﺳﻮز ﻧﺠﺎت دﻫﺪ‪ ،‬ﺳﺮﻣﺎﻳﻪدار دﻳﮕﺮي ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﻣـﺮدم را ﺑـﻪ آﻓـﺖ رﺑـﺎ ﮔﺮﻓﺘـﺎر‬
‫ﻛﺮد و آن را در ﺗﻤﺎم ﺟﻮاﻧﺐ زﻧﺪﮔﻲ ﺗﺮوﻳﺞ ﻛﺮد وﻟﻲ ﻛﺴﻲ ﭘﻴﺪا ﻧﺸﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﺮض ﻣﻬﻠـﻚ را‬
‫ﻛﻪ ﺧﻮن ﻣﺮدم را ﻣﻲﻣﻜﻴﺪ ﻣﻌﺎﻟﺠﻪ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺮﻋﻜﺲ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻃﻮري وﺿﻊ ﮔﺮدﻳﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﻔـﻊ‬
‫اﻳﻦ ﺧﻮﻧﺨﻮاران ﻇﺎﻟﻢ ﺑﻮد و از آنﻫﺎ ﺣﻤﺎﻳﺖ و ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻲ ﻣﻲﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺗﺎ اﻳﻦ ﻛﻪ ﺣﺘﻲ ﻳـﻚ ﻗﻄـﺮه از‬
‫ﺧﻮن ﻣﺮدم از ﺷـﺮ آنﻫـﺎ ﺳـﺎﻟﻢ ﻧﻤﺎﻧـﺪ‪ ،‬ﺷـﺨﺺ ﺳـﻮﻣﻲ آﻣـﺪ و اﺑﺘﻜـﺎر دﻳﮕـﺮي ﻛـﻪ ﻋﺒـﺎرت از‬
‫ﻗﻤﺎرﺑﺎزي ﺑﻮد را ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻋﺮﺿﻪ داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻼﻳﻲ ﻛﻪ ﺗﻤﺎم ﻓﻀﺎي ﺗﺠﺎرت و اﻗﺘﺼﺎد را ﺗﺤﺖ ﺗـﺄﺛﻴﺮ‬
‫ﻗﺮار داد و ﻫﻴﭻ ﻛـﺲ ﻗـﺎدر ﻧﺒـﻮد ﻛـﻪ زﻧـﺪﮔﻲ اﻗﺘﺼـﺎدﻳﺶ را از اﻳـﻦ ﺗـﺐ ﺧﺎﻧﻤﺎﻧﺴـﻮز در اﻣـﺎن‬
‫ﻧﮕﻬﺪارد‪ ،‬در اﻳﻦ ﻋﺼﺮ ﺧﻮدﭘﺴﻨﺪي‪ ،‬ﻣﻨﻔﻌﺖﻃﻠﺒﻲ و ﺗﺠﺎوز ﻓﺮدي ﻏﻮﻏﺎ ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬ﺣﺘﻲ ﺷﻬﻮت و‬
‫ﺷﻬﻮﺗﺮاﻧﻲ ﻛﻪ ﻳﻜﻲ از اﺑﺰار ﻛﺴـﺐ ﺛـﺮوت ﺑـﻮد را از ﻗﻠـﻢ ﻧﻴﻨﺪاﺧﺘـﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ و ﺑـﺎ ﺗﻤـﺎم ﻗـﺪرت و‬
‫ﻇﺮﻓﻴﺖ در اﻳﻦ راه از آن ﺳﻮد ﻣﻲﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ ﺳـﻌﻲ و ﺗـﻼش ﺧـﻮد را در ﺗﺄﺳـﻴﺲ رﻗـﺎص‬
‫ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ‪ ،‬ﺗﺌﺎﺗﺮﻫﺎ‪ ،‬و ﻣﺮاﻛﺰ ﻓﻴﻠﻢﺳﺎزي ﺑﻜﺎر ﺑﺮدﻧـﺪ و ﺑـﺮاي روﻧـﻖ و ﭘﻴﺸـﺮﻓﺖ ﻛـﺎر ﺧـﻮد و ﺟﻠـﺐ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﻣﺮدم‪ ،‬دﺧﺘﺮان ﻧﺎزك اﻧﺪام و ﺧﻮشﺳﻴﻤﺎ را اﺳﺘﺨﺪام ﻧﻤﻮده ﺑﺎ آراﻳﺶ و اﻧﺪام ﻧﻴﻤـﻪ ﺑﺮﻫﻨـﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻣـﺮدم ﻋﺮﺿـﻪ ﻣـﻲﻛﺮدﻧـﺪ و ﺑـﺎ ﺗﺤﺮﻳـﻚ ﺷـﻬﻮت ﻣـﺮدم ﭘـﻮلﻫـﺎي آنﻫـﺎ را ﺑـﻪ ﺟﻴـﺐ ﺧـﻮد‬
‫ﻣﻲرﻳﺨﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮔﺮوه دﻳﮕﺮي ﻧﻴﺰ روي ﻛﺎر آﻣﺪﻧﺪ ﻛﻪ زﻧﺎن را از راه ﺟﺒﺮ و اﻛﺮاه ﺑﻪ ارﺗﻜﺎب ﻓﺤﺸـﺎ‬
‫وادار ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ اﻳﻦ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺮور اﻳﻦ ﻛﺎر ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻳﻚ ﺗﺠﺎرت ﻣﻨﻈﻢ ﺟﻬـﺎﻧﻲ درآﻣـﺪ‪ ،‬اﻓـﺮاد‬
‫دﻳﮕﺮي ﭘﻴﺪا ﺷﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻟﻮازم آراﻳﺶ و وﺳﺎﻳﻞ زﻳﻨﺘﻲ را ﭘﻴﺸﻪي ﺧﻮد ﻗﺮار دادﻧـﺪ و آن را‬
‫در اﺟﺘﻤﺎع ﻋﻤﻮﻣﻴﺖ دادﻧﺪ ﺗﺎ ﻏﺮﻳﺰهي ﺧﻮدآراﻳﻲ را ﻛﻪ در زﻧﺎن ﻓﻄﺮي اﺳـﺖ‪ ،‬ﺷـﺪت ﺑﻴﺸـﺘﺮي‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪56‬‬

‫ﺑﺨﺸــﻨﺪ و ﺑــﺪﻳﻦ وﺳــﻴﻠﻪ ﺛــﺮوتﻫــﺎي ﻛﻼﻧــﻲ ﺑﺪﺳــﺖ آوردﻧــﺪ‪ ،‬اﺷــﺨﺎص دﻳﮕــﺮي ﺑﺮﺧﺎﺳــﺘﻨﺪ و‬
‫ﻟﺒﺎسﻫﺎي ﻣﺤﺮك و ﻣﺘﻨﻮﻋﻲ ﺑﺮاي زﻧﺎن اﺑﺘﻜﺎر ﻛﺮدﻧـﺪ‪ ،‬دوﺷـﻴﺰﮔﺎن زﻳﺒـﺎ و ﺟـﺬاب را اﺳـﺘﺨﺪام‬
‫ﻛﺮدﻧﺪ ﺗﺎ آن ﻟﺒﺎسﻫﺎ را ﺑﭙﻮﺷﻨﺪ و در ﻣﺠﺎﻟﺲ ﻟﻬﻮ و ﻟﻌﺐ ﺑﺎﻋـﺚ ﺟﻠـﺐ ﺗﻮﺟـﻪ ﺟﻮاﻧـﺎن ﮔﺮدﻧـﺪ‪،‬‬
‫دوﺷﻴﺰﮔﺎن ﻣﻔﺘﻮن و ﺷﻴﺪاي اﻳﻦ ﻧﻮع ﻟﺒﺎسﻫﺎ ﺷﺪﻧﺪ و ﻣﺨﺘﺮﻋﻴﻦ آنﻫﺎ از اﻳﻦ راه ﭘـﻮل ﻫﻨﮕﻔـﺖ و‬
‫ﺳﻮد ﻓﺮاواﻧﻲ ﺑﺪﺳﺖ آوردﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻲ دﻳﮕﺮ از ﻣﺮدم ﺑﺮاي ﺑﺪﺳـﺖآوردن ﭘـﻮل ﺑـﻪ ﻧﺸـﺮ و ﭘﺨـﺶ‬
‫ﻋﻜــﺲﻫــﺎي ﺑﺮﻫﻨــﻪ و ﻣﺤــﺮك‪ ،‬داﺳــﺘﺎنﻫــﺎي ﻋﺸــﻘﻲ و ﻣﻘــﺎﻻت ﻫﻴﺠــﺎناﻧﮕﻴــﺰ ﭘﺮداﺧﺘﻨــﺪ و ﺑــﺎ‬
‫ﻣﺒﺘﻼﻧﻤﻮدن ﻣﺮدم ﺑﻪ ﺟﺬام اﺧﻼﻗﻲ ﺟﻴﺐﻫﺎي ﺧﻮد را ﭘﺮ ﭘﻮل ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ اﻳﻦ ﻛـﻪ ﻛـﺎر ﺑـﻪ ﺟـﺎﻳﻲ‬
‫رﺳﻴﺪ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﻗﺴﻤﺖ از ﺗﺠﺎرت از ﺗﺤﺮﻳﻚ ﺟﻨﺴﻲ و ﻋﺸﻮهﮔﺮي در اﻣﺎن ﻧﻤﺎﻧﺪ‪ .‬اﻣﺮوز ﻧﻴﺰ ﺗﻤﺎم‬
‫آﮔﻬﻲﻫﺎي ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻋﻜﺲ زﻧﻲ ﺑﺮﻫﻨﻪ و ﻳﺎ در ﺣﻜﻢ ﺑﺮﻫﻨﻪ ﻋﺮﺿﻪ ﻣﻲﺷﻮد و اﻳﻦ ﻣﻄﻠـﺐ‬
‫در ﺟﺮاﻳﺪ و ﻣﺠﻼت ﺗﻤﺎم ﻛﺸﻮرﻫﺎ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﮔﻮﻳﺎ ﻣﻤﻜﻦ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﻫـﻴﭻ ﺗﺒﻠﻴﻐـﻲ ﺑـﺪون‬
‫وﺟﻮد زن اﻧﺠﺎم ﮔﻴﺮد‪ .‬ﻫﻴﭻ ﻫﺘﻞ‪ ،‬رﺳﺘﻮران و ﺗﺠﺎرﺗﺨﺎﻧﻪاي را ﻧﻤـﻲﺗﻮاﻧﻴـﺪ ﺑﻴﺎﺑﻴـﺪ ﻛـﻪ در آن زن‬
‫ﺟﺬاﺑﻲ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺟﺬب ﻣﺮدان ﻛﺎر ﻧﻜﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪي ﻣﺴـﻜﻴﻦ و ﺳـﺮﺧﻮردهاي ﻓﻘـﻂ ﻳـﻚ‬
‫راه ﺑﺮاي ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻣﺼـﺎﻟﺢ ﺧـﻮد در دﺳـﺖ دارد و آن اﺳـﺘﻔﺎده از وﺟـﺪان و ﺗﻌﻠﻴﻤـﺎت اﺧﻼﻗـﻲ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺗـﺎ ﺗﻮﺳـﻂ آن ﺣﻤـﻼت ﺷـﻬﻮاﻧﻲ و ﺷـﻴﻄﺎﻧﻲ را دﻓـﻊ ﻛﻨـﺪ‪ ،‬اﻟﺒﺘـﻪ ﺑﺎﻳـﺪ داﻧﺴـﺖ ﻛـﻪ ﻧﻈـﺎم‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪداري آﻧﻘﺪر ﺿﻌﻴﻒ و ﻧﺎﺗﻮان ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﻧﺘﻮاﻧﺪ از ﺧـﻮد دﻓـﺎع ﻛﻨـﺪ‪ ،‬او ﺑـﺮاي ﺣﻤﺎﻳـﺖ از‬
‫ﺧﻮد ﻓﻠﺴﻔﻪي ﻣﺠﻬﺰي ﺑﺎ وﺳﺎﻳﻞ و ﻟﺸﻜﺮ ﺑﺰرگ و ﻗـﻮي از ﻋﻠـﻮم و ادﺑﻴـﺎت دارد ﻛـﻪ ﻫـﺮدو ﺑـﻪ‬
‫اﺗﻔﺎق ﻫﻢ در ﺑﺮاﻧﺪازي ﺗﻔﻜﺮات و ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ اﺧﻼﻗﻲ از ﻛﺸﻮر و ﻣﺮدم ﺗﻼش ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻗﺎﺗﻞ زﻳـﺮك‬
‫ﻗﺎﺗﻠﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻘﺘﻮل را وا ﻣﻲدارد ﻛﻪ ﺑﺎ رﺿﺎﻳﺖ و رﻏﺒﺖ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﺮگ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫ﻧﻈﺎم ﺳﻴﺎﺳﻲ دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ‪:‬‬

‫ﻣﺼــﻴﺒﺖ ﺑــﻪ اﻳﻨﺠــﺎ ﺧــﺘﻢ ﻧﻤــﻲﺷــﻮد و ﺗــﺎزه ﺧــﻮد ﻧﻈﺮﻳــﻪ آزادي ﺷﺨﺼــﻲ در ﻏــﺮب‪ ،‬ﻧﻈــﺎم‬
‫دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ را ﺑﻮﺟﻮد آورد ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺮور زﻣﺎن ﻋﺎﻣـﻞ اﺻـﻠﻲ ﺗﻜﺎﻣـﻞ اﻳـﻦ اﻧﻘـﻼب ﺿـﺪ اﺧﻼﻗـﻲ‬
‫ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬
‫اﺳﺎس و ﻣﺒﺪأ اﺻﻠﻲ دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ ﻧﻮﻳﻦ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ و ﻗﺎﻧﻮﻧﮕﺬاري در دﺳﺖ ﺧـﻮد‬
‫ﻣﺮدم اﺳﺖ و ﻫﺮﻃﻮر ﻛﻪ ﺑﺨﻮاﻫﻨﺪ در آن ﻣﺪاﺧﻠﻪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬اﮔـﺮ ﭼﻴـﺰي را ﺑﭙﺴـﻨﺪﻧﺪ آن را ﻧﮕـﺎه‬
 ‫‪57‬‬ ‫ﻧﺘﺎﻳﺞ‬

‫ﻣﻲدارﻧﺪ و اﮔﺮ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺳﻠﻴﻘﻪي آﻧﺎن ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮش ﻣﻲدﻫﻨﺪ و ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴـﺐ ﺣﻜﻮﻣـﺖ و ﻗـﻮاﻧﻴﻦ‬
‫ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎن و ارادهي آنﻫﺎ اﺳﺖ‪.‬‬
‫از ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻧﻈﺎم ﻣﺬﻛﻮر اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺮدم اﺟﺎزه ﻧﻤﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻗﺪرت ﻣـﺎﻓﻮﻗﻲ‬
‫ﻛﻪ از ﻧﻘﺎﻳﺺ و ﻋﻴﻮب ﺑﺸﺮي ﭘﺎك اﺳﺖ ﺷﻮﻧﺪ و از ﮔﻤﺮاﻫﻲ ﻓﻜﺮي و ﻋﻤﻠﻲ دور ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ‬
‫ﻧﺪارﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ زﻣﺎن از دﺧﺎﻟﺖ اﻧﺴﺎن در اﻣﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻌﻴﺎر ﻣﻌﻴﻨـﻲ ﻧﺪارﻧـﺪ ﻛـﻪ ﺗﻮﺳـﻂ آن‬
‫درﺳﺖ را از ﻧﺎدرﺳﺖ ﺗﺸﺨﻴﺺ دﻫﻨﺪ؛ ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺟﺎوداﻧﻲ ﺑﻮده ﺑﺎ ﻫﻮا و ﻫـﻮس و ﺗﻤـﺎﻳﻼت‬
‫ﺷﺨﺼﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﻜﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻈﺎم دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ ﻧﻮﻳﻦ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ اﻧﺴﺎن را ﻳﻚ ﻣﻮﺟﻮد ﺧﻮدﻣﺨﺘﺎر و ﺗﺎم‬
‫اﻻﺧﺘﻴﺎر ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻛﺮد‪ ،‬اﻳﻦ اﻧﺴﺎن ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺮاي ﺧـﻮدش ﻗـﺎﻧﻮن وﺿـﻊ ﻛﻨـﺪ و ﻧﻈﺮﻳـﻪي اﻛﺜﺮﻳـﺖ‬
‫ﻣﺮدم را ﻣﻌﻴﺎر وﺿﻊ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻗﺮار داد‪ ،‬ﻣﻌﻠﻮم اﺳﺖ وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﻗـﻮاﻧﻴﻦ زﻧـﺪﮔﻲ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ ﺗـﺎﺑﻊ‬
‫ﻧﻈﺮﻳﻪي اﻛﺜﺮﻳﺖ ﺑﺎﺷﺪ و ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺑﺮدهي دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ ﻧـﻮﻳﻦ ﺷـﻮد‪ ،‬ﻣﻤﻜـﻦ ﻧﻴﺴـﺖ ﻛـﻪ ﻗـﺎﻧﻮن و‬
‫ﺣﻜﻮﻣﺖ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎع را از ﺳﻘﻮط اﺧﻼﻗﻲ و اﻓﺘﺎدن در ﮔﺮداب ﮔﻤﺮاﻫﻲ ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﻛﻨﺪ ﺑﻠﻜﻪ ﺧـﻮد‬
‫ﻗﺎﻧﻮن و ﺣﻜﻮﻣﺖ اﺟﺘﻤﺎع را در راه ﻫﻼﻛﺖ و ﻓﺴﺎد ﻳﺎري ﻣﻲﻛﻨﺪ؛ زﻳﺮا ﻫﺮ ﺗﻐﻴﻴـﺮ آراي ﻋﻤـﻮﻣﻲ‬
‫ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﻲﺷﻮد و ﻣﺒﺎدي و اﺻﻮل ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺬﻛﻮر ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ آراي ﻋﻤـﻮﻣﻲ دﺳـﺘﺨﻮش‬
‫دﮔﺮﮔﻮﻧﻲ و ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲﮔﺮدد ﺗﺎ اﻳﻦ ﻛﻪ ﻣﻄﺎﺑﻖ و ﻣﻮاﻓﻖ ﻧﻈﺮﻳﺎت و اﻓﻜـﺎر اﻛﺜﺮﻳـﺖ ﮔـﺮدد‪ ،‬ﻣﻌﻴـﺎر‬
‫ﺣﻖ‪ ،‬ﺧﻴﺮ‪ ،‬ﺻﻼح و ﻓﻀﻴﻠﺖ در ﻫﺮ زﻣﻴﻨﻪاي آراي اﻛﺜﺮﻳﺖ اﺳـﺖ و اﮔـﺮ ﻳـﻚ ﭘﻴﺸـﻨﻬﺎد ﻫﺮﭼﻨـﺪ‬
‫ﻣﻀﺮ و دور از ﻫﺪاﻳﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ‪ % 51‬آراء را ﺑﻪ ﺧﻮد اﺧﺘﺼﺎص دﻫـﺪ دﻳﮕـﺮ ﻫـﻴﭻ‬
‫ﻣﺎﻧﻌﻲ وﺟﻮد ﻧﺨﻮاﻫﺪ داﺷﺖ ﻛﻪ از ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺷﺪن آن ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻣﺜﺎل ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻃـﺮز‬
‫ﺗﻔﻜﺮ ﻛﻪ ذﻛﺮ آن ﺑﺮاي ﭘﻨﺪ و ﻋﺒﺮت ﻛﻔﺎﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻳﻜﻲ از وﻗﺎﻳﻊ آﻟﻤﺎن ﻗﺒﻞ از دوره ﻧـﺎزيﻫـﺎ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺎ آن را ﺑﻴﺎن ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬ﻳﻜﻲ از ﻓﺮزﻧﺪان داﻧﺸﻤﻨﺪ آﻟﻤﺎﻧﻲ دﻛﺘﺮ ﻣﺎﮔﻨﻮس ﻛﻪ ﻗﺒﻞ از اﻳﻦ‬
‫ﻣﺴﺌﻮل ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﺳﺎزﻣﺎن اﺻﻼح اﻣﻮر ﺟﻨﺴﻲ )‪ (World Legue Sexual Reform‬ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﻣﺪت ﺷﺶ ﺳﺎل ﺑﺎ ﺗﻤﺎم وﺳﺎﻳﻞ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎﺗﻲ ﺑﻪ ﻃﺮﻓﺪاري از ﻋﻤﻞ ﻗﻮم ﻟﻮط )ﻟﻮاط( ﭘﺮداﺧﺖ ﺗـﺎ اﻳـﻦ‬
‫ﻛﻪ ﻣﻌﺒﻮد اﻳﻦ دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ ﻧﻮﻳﻦ راﺿﻲ ﺷﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻓﻌﻞ ﺣـﺮام را ﺣـﻼل ﮔﺮداﻧـﺪ و در ﻛﻤﻴﺘـﻪي‬
‫ﻗﺎﻧﻮﻧﮕﺬاري ﭘﺎرﻟﻤﺎن آﻟﻤﺎن ﺑـﺎ اﻛﺜﺮﻳـﺖ آراء ﺟـﺎﻳﺰﺑﻮدن ﻟـﻮاط را ﺑـﻪ ﺗﺼـﻮﻳﺐ رﺳـﺎﻧﻴﺪ‪ .‬او ﻃـﻲ‬
‫ﺳﺨﻨﺎﻧﻲ اﻋﻼم داﺷﺖ ﺑﻌﺪ از اﻳﻦ ﺗﺎرﻳﺦ ﻋﻤﻞ ﻣﺬﻛﻮر ﺟﻨﺎﻳﺖ ﻣﺤﺴﻮب ﻧﻤﻲﮔـﺮدد‪ ،‬ﻣﺸـﺮوط ﺑـﺮ‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪58‬‬

‫اﻳﻦ ﻛﻪ ﻃﺮﻓﻴﻦ رﺿﺎﻳﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و اﮔﺮ ﺷﺨﺺ ﻣﻔﻌﻮل ﺑﻪ ﺳﻦ ﺑﻠـﻮغ ﻧﺮﺳـﻴﺪه ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬رﺿـﺎﻳﺖ‬
‫وﻟﻲ و ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ وي در اﻳﻦ ﺑﺎره ﺿﺮوري اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳﻦ ﻛﻪ ﻗﺎﻧﻮن‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺸﻜﻞ ﺗﺎﺑﻊ اﻳﻦ ﻣﻌﺒﻮد دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ ﻣﻲﺷﻮد وﻟﻲ ﺑﺪون اﻳـﻦ ﻛـﻪ‬
‫ﺗﺮدﻳﺪي داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ اواﻣﺮ و ﻧﻮاﻫﻲ آن را اﻃﺎﻋـﺖ ﻣـﻲﻛﻨـﺪ و ﺑـﺎ اﻧـﺪك ﺳﺴـﺘﻲ و ﺗﺰﻟـﺰل ﭘﻴـﺮو‬
‫ارادهي آن ﻣﻲﮔﺮدد‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ اﻳـﻦ ﺳﺴـﺘﻲ و ﻛﻮﺗـﺎﻫﻲ در اﻃﺎﻋـﺖ ﻣﻄﻠـﻖ از ﻣﻌﺒـﻮد دﻣﻮﻛﺮاﺳـﻲ را‬
‫ﻛﺎرﻛﻨﺎن و ﻣﺎﻣﻮران دﺳﺘﮕﺎه ﺣﻜﻮﻣﺘﻲ ﺟﺒﺮان ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ؛ زﻳﺮا آﻧﺎن در ﺟﻬﺖ ﮔﺴﺘﺮش و ﺗﻮﺳﻌﻪي‬
‫اﻳﻦ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ دﻳﮕﺮان ﭘﻴﺶ ﻗﺪم ﺑﻮده از اﻳـﻦ ادﺑﻴـﺎت‪ ،‬ﻓﻠﺴـﻔﻪﻫـﺎ و آراي ﻋﻤـﻮﻣﻲ ﻛـﻪ در‬
‫اﻃﺮاﻓﺸﺎن ﭘﺨﺶ و ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻣﻲﺷﻮد ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻫﻤـﻪ ﺗﺤـﺖ ﺗـﺄﺛﻴﺮ ﻗـﺮار ﻣـﻲﮔﻴﺮﻧـﺪ‪ .‬ﺑـﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴـﺐ ﺑـﺎ‬
‫ﻋﻨﺎﻳﺖ و ﺗﻮﺟﻪ ﻛﺎرﮔﺰران ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻫﻤﻪ رذاﺋﻞ و ﭘﺴﺘﻲﻫﺎﻳﻲ ﻛـﻪ در اﺟﺘﻤـﺎع ﺗـﺮوﻳﺞ ﻣـﻲﺷـﻮد‬
‫ﺟﺎﻳﺰ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﮔﺮدد و ﺑﻄﻮر رﺳﻤﻲ ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل واﻗﻊ ﻣﻲﮔﺮدد و ﭼﻪ ﺑﺴﺎ اﻣﻮري ﻛـﻪ از ﻧﮕـﺎه‬
‫ﻗﺎﻧﻮن ﻣﻤﻨﻮع و ﻏﻴﺮ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ اﺳﺖ وﻟﻲ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﭼﺸﻢﭘﻮﺷﻲ و ﻣﺴﺎﻣﺤﻪي ﭘﻠﻴﺲ و دﺳﺘﮕﺎه ﻗﻀـﺎﻳﻲ‬
‫ﺷﻜﻞ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ و ﻣﺠﺎز ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ ،‬در ﺣـﺎﻟﻲ ﻛـﻪ ﻗـﺎﻧﻮن ﺑـﺎ آن ﺗﻄﺒﻴـﻖ ﻧﻤـﻲﻛﻨـﺪ‪ ،‬از ﺟﻤﻠـﻪ‬
‫اﻣﻮري ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﻣﺜﺎل زد ﻣﺴﺌﻠﻪي ﺳﻘﻂ ﺟﻨﻴﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﻘﻂ ﺟﻨﻴﻦ ﻫﻨﻮز ﻫﻢ ﻃﺒﻖ ﻗـﻮاﻧﻴﻦ ﻏﺮﺑـﻲ‬
‫ﻏﻴﺮ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻲ ﻫﻴﭻ ﻛﺸﻮر ﻏﺮﺑﻲ وﺟﻮد ﻧﺪارد ﻛﻪ اﻳﻦ ﺟﻨﺎﻳﺖ را ﺑﻄﻮر ﻋﻠﻨـﻲ و ﮔﺴـﺘﺮده‬
‫ﻣﺮﺗﻜﺐ ﻧﺸﻮد‪ ،‬ﻣﺜﻼً در اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺣﺪ‪ ‬اﻗﻞ ﺳﺎﻻﻧﻪ ﻧﻮد ﻫﺰار ﺟﻨﻴﻦ ﺳﻘﻂ ﻣﻲﺷﻮد و در ﺣـﺪود ‪%25‬‬
‫زﻧﺎن ﻣﺘﺄﻫﻞ ﻳﺎ ﺑﺪﺳﺖ ﺧﻮد و ﻳﺎ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻣﺘﺨﺼﺼﻴﻦ ﺳﻘﻂ ﺟﻨﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻧﺴﺒﺖ در زﻧـﺎﻧﻲ‬
‫ﻛﻪ ازدواج ﻧﻜﺮده اﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﺑﻴﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪ ،‬در ﺑﺮﺧﻲ ﻛﺸﻮرﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﻛﻠﻮپﻫﺎ و ﺑﺎﺷﮕﺎهﻫﺎي‬
‫ﻣﺨﺼﻮﺻﻲ ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻫﺪف ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه و زﻧﺎن‪ ،‬ﻫﻔﺘﮕﻲ ﺣﻖ ﻋﻀﻮﻳﺖ ﻣﻲﭘﺮدازﻧـﺪ ﺗـﺎ در ﻣﻮﻗـﻊ‬
‫ﺿﺮورت و ﻧﻴﺎز‪ ،‬ﻣﺘﺨﺼﺼﻴﻦ ﺳﻘﻂ ﺟﻨـﻴﻦ ﺑـﻪ ﻳـﺎري آﻧـﺎن ﺑﺸـﺘﺎﺑﻨﺪ‪ ،‬در ﻟﻨـﺪن ﻣﻨـﺎزل ﭘﺮﺳـﺘﺎري و‬
‫ﻣﺎﻣﺎﻳﻲ )‪ (Nursing Homes‬ﺑﺴﻴﺎر زﻳﺎد اﺳﺖ و ﺑﻴﺸـﺘﺮ ﻣـﺮﻳﺾﻫـﺎي آﻧـﺎن را زﻧـﺎﻧﻲ ﺗﺸـﻜﻴﻞ‬
‫ﻣﻲدﻫﻨﺪ ﻛﻪ ﺳﻘﻂ ﺟﻨﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳﻦ اوﺿﺎع و اﺣﻮال ﻫﻨـﻮز ﻫـﻢ ﺳـﻘﻂ ﺟﻨـﻴﻦ از‬
‫ﻧﻈﺮ ﻗﺎﻧﻮن اﻧﮕﻠﻴﺲ ﺟﺎﻳﺰ ﻧﻴﺴﺖ و در زﻣﺮهي ﺟﻨﺎﻳﺎت ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد )اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﺐ را ﭘﺮوﻓﺴﻮر‬
‫ﺟﻮد در ﻛﺘﺎب ﺧﻮد ‪ Modern Wicredness Guid To‬ﺑﻴﺎن ﻛﺮده اﺳﺖ(‪.‬‬

‫ﺣﻘﺎﻳﻖ و ﺷﻮاﻫﺪ‪:‬‬
 ‫‪59‬‬ ‫ﻧﺘﺎﻳﺞ‬

‫اﻛﻨﻮن ﻣﻲﺧﻮاﻫﻴﻢ ﺑﺎ اﻧﺪﻛﻲ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﻓﺴﺎد اﻳﻦ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺳﻪﮔﺎﻧﻪ ﻧﻈﺮﻳﺎت ﺟﺪﻳـﺪ اﺧﻼﻗـﻲ‪ ،‬ﻧﻈـﺎم‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪداري و ﻧﻈﺎم ﺳﻴﺎﺳﻲ و دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ را ﺷﺮح دﻫﻴﻢ‪ ،‬در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﻛﻴﻔﻴﺖ و رواﺑـﻂ ﻣﺘﻘﺎﺑـﻞ‬
‫آنﻫﺎ و ﺗﺄﺛﻴﺮ آنﻫﺎ را در اﺧﻼق اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و راﺑﻄﻪي ﺟﻨﺴﻲ ﺑﻴﻦ زن و ﻣﺮد و ﻧﺘﺎﻳﺞ و آﺛـﺎر آنﻫـﺎ‬
‫را ﻧﻴﺰ ﺑﻴﺎن ﻧﻤﺎﻳﻴﻢ و ﭼﻮن ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺳﺨﻨﺎن ﻣﺎ در ﺻﻔﺤﺎت ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ ﺳـﺮزﻣﻴﻦ ﻓﺮاﻧﺴـﻪ ﺑـﻮد‬
‫)ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺣﺮﻛﺖ از آﻧﺠﺎ ﺷﺮوع ﺷﺪ( ﻟﺬا در آﻳﻨﺪه ﻧﻴﺰ ﻓﺮاﻧﺴـﻪ را ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﻣﺜـﺎل و ﺷـﺎﻫﺪ‬
‫ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﺧﻮاﻫﻴﻢ داد‪.‬‬

‫ﺗﺨﺪﻳﺮ اﺣﺴﺎس اﺧﻼﻗﻲ‪:‬‬

‫ﻧﻈﺮﻳﺎﺗﻲ را ﻛﻪ ﻗﺒﻼً ذﻛﺮ ﻛﺮدﻳﻢ از ﺧﻮد ﻧﺘﺎﻳﺞ و آﺛﺎري ﺑﺎﻗﻲ ﮔـﺬارد ﻛـﻪ اوﻟـﻴﻦ و ﺑـﺎرزﺗﺮﻳﻦ‬
‫اﺛﺮش اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ اﺣﺴـﺎس اﺧﻼﻗـﻲ ﻣـﺮدم را در راﺑﻄـﻪ ﺑـﺎ ﻣﺴـﺎﺋﻞ ﺟﻨﺴـﻲ ﺗﺨـﺪﻳﺮ ﻧﻤـﻮد‪ .‬ﺣﻴـﺎ‪،‬‬
‫ﺷﻬﺎﻣﺖ و ﻏﻴﺮت را از ﺑﻴﻦ ﺑﺮد‪ ،‬ﻓﺮق ﺑﻴﻦ ازدواج و زﻧﺎ را از ﺑﻴﻦ ﺑﺮداﺷﺖ‪ ،‬زﻧﺎ در ﻧﺰد آﻧﺎن ﻋﻤﻠﻲ‬
‫ﭘﺎك و ﻣﺠﺎز ﺑﻪ ﺣﺴﺎب آﻣﺪ و ﻋﻴﺐ و ﭘﻠﻴﺪي آن از ﻣﻴﺎن رﻓﺖ‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻫـﻴﭻ ﻟﺰوﻣـﻲ ﻧﺪاﺷـﺖ‬
‫ﻛﻪ ﻋﻤﻞ ﻣﺬﻛﻮر ﭘﻨﻬﺎن ﻧﮕﺎه داﺷﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﺗﺎ اواﺳﻂ و ﺣﺘﻲ ﺗﺎ اواﺧﺮ ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻢ ﻫﻴﭻ ﺗﻐﻴﻴﺮي در‬
‫ﻧﻈﺮﻳﻪي اﺧﻼﻗﻲ ﻓﺮاﻧﺴﻮيﻫﺎ ﺑﻮﺟﻮد ﻧﻴﺎﻣﺪ‪ ،‬ﺑﺠﺰ اﻳﻦ ﻛـﻪ زﻧـﺎي ﻣـﺮدان آﺳـﺎن و ﺳـﻬﻞ ﮔﺮدﻳـﺪ و‬
‫ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻣﺤﺴﻮب ﺷﺪ‪ ،‬ﭘﺪران از زﻧﺎي ﭘﺴﺮان ﭼﺸﻢﭘﻮﺷﻲ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺷـﺮط ﻛـﻪ ﺑـﻪ اﻣـﺮاض‬
‫ﻣﻘﺎرﺑﺘﻲ دﭼﺎر ﻧﮕﺮدﻧﺪ و در ﭼﻨﮕﺎل ﻗﺎﻧﻮن ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻧﻴﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ اﮔـﺮ ﺑـﺪﻳﻦوﺳـﻴﻠﻪ ﻣﻨﻔﻌـﺖ ﻣـﺎدي‬
‫ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲآوردﻧﺪ‪ ،‬اﻓﺮاد ﺑﺴﻴﺎري ﺧﻮﺷﺤﺎل ﻣﻲﮔﺮدﻳﺪﻧـﺪ و اﮔـﺮ ﻣـﺮدي ﺑـﺎ زﻧـﻲ ﺑـﺪون ازدواج‬
‫راﺑﻄﻪ داﺷﺖ‪ ،‬آن را ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻮﻫﻴﻦ و ﺗﺤﻘﻴﺮ ﻧﻤﻲداﻧﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در داﺳﺘﺎنﻫﺎي آﻧﺎن ﻧﻤﻮﻧﻪﻫـﺎي‬
‫زﻳﺎدي وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﭘﺪران‪ ،‬ﭘﺴﺮانﺷﺎن را وادار ﺑﻪ ﺑﺮﻗﺮاري راﺑﻄﻪ ﺑـﺎ زﻧـﺎن ﺻـﺎﺣﺐ ﻗـﺪرت و‬
‫ﺛﺮوت ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﻧﻈﺮ آﻧﺎن در ﺑﺎرهي زﻧـﺎن ﻛـﺎﻣﻼً ﺗﻔـﺎوت داﺷـﺖ‪ ،‬ﻋﻔـﺖ و ﭘـﺎﻛﻲ زن در‬
‫ﻧﺰدﺷﺎن ﺑﺴﻴﺎر ارزﺷﻤﻨﺪ ﺑﻮد و ﻫﻤﻴﻦ ﭘﺪراﻧﻲ ﻛﻪ راﺟﻊ ﺑـﻪ رﻓﺎﻗـﺖ و ﻣﻌﺎﺷـﺮت ﻧﺎﺷﺎﻳﺴـﺖ ﭘﺴـﺮان‬
‫ﺑﻲﺗﻔﺎوت ﺑﻮدﻧﺪ و آن را ﺣﻤﻞ ﺑـﺮ ﺟﻨـﻮن ﺟـﻮاﻧﻲ ﻣـﻲﻛﺮدﻧـﺪ‪ ،‬راﺿـﻲ ﻧﺒﻮدﻧـﺪ ﻛـﻪ در ﺷـﺮف و‬
‫آﺑﺮوي دﺧﺘﺮاﻧﺸﺎن ﺧﻠﻞ وارد آﻳﺪ‪ ،‬زﻧﺎن ﻓـﺎﺟﺮ و ﻓﺎﺳـﺪ‪ ،‬ﺧـﻮد را ﻧﻤـﻲﺗﻮاﻧﺴـﺘﻨﺪ ﺑﺮاﺋـﺖ دﻫﻨـﺪ و‬
‫اﺟﺘﻤﺎع ﻧﻴﺰ آﻧـﺎن را ﺑـﺮي و ﭘـﺎك ﻧﻤـﻲداﻧﺴـﺖ‪ ،‬ﺗـﺎ ﺟـﺎﺋﻲ ﻛـﻪ زن ﻓﺎﺳـﺪ را ﻣـﻮرد ﺗﺤﻘﻴـﺮ ﻗـﺮار‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪60‬‬

‫ﻣﻲدادﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ارزش اﺧﻼﻗﻲ زن و ﻣﺮد در زﻧﺪﮔﻲ زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ ﻳﻜﺴﺎن ﻧﺒـﻮد؛ زﻳـﺮا در ﺣـﺎﻟﻲ‬
‫ﻛﻪ ﻓﺤﺸﺎي ﻣﺮد در ﻧﻈﺮﺷﺎن ﻗﺎﺑﻞ ﭼﺸﻢﭘﻮﺷﻲ ﺑﻮد ﻓﺴﺎد و ﻓﺤﺸﺎي زن ﺟﻨﺎﻳﺖ ﺷﻤﺮده ﻣﻲﺷﺪ‪.‬‬
‫وﻟﻲ در آﻏﺎز ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ وﺿﻊ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻛﺮد؛ زﻳﺮا از آﺛﺎر ﻣﺴﺎوات زن و ﻣﺮد و اﻳﺠﺎد روﺣﻴـﻪي‬
‫آزادي ﺧﻮاﻫﻲ در زﻧﺎن اﻳﻦ ﺷﺪ ﻛﻪ ﻓﺴﺎد و ﻓﺤﺸﺎي زﻧﺎن در ﻧﻈﺮﺷﺎن ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻓﺤﺸﺎي ﻣﺮدان ﺳـﺎده‬
‫و ﺑﻲاﻫﻤﻴﺖ ﮔﺸﺖ و راﺑﻄﻪي زن ﺑﺎ ﻣﺮد دﻳﮕﺮي ﺑﺪون ﻋﻘﺪ ازدواج ﺑﺎﻋـﺚ آﻟـﻮدﮔﻲ ﻛﺮاﻣـﺖ و‬
‫ﻋﻔﺖ وي ﻣﺤﺴﻮب ﻧﮕﺮدﻳـﺪ‪ ،‬ﺑﻄـﻮري ﻛـﻪ ﭘـﺎول ﺑـﻮره ) ‪Paul Bu – Towards Moral‬‬
‫‪ Bankruptcy‬در ﻛﺘﺎب ‪ (reau‬ﭼﺎپ ﻟﻨﺪن ‪ 1925‬ﻣﻴﻼدي ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫»اﻳﻦ ﻛﺎر در ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﺷﻬﺮﻫﺎي ﺑﺰرگ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻧﺸـﺪ ﺑﻠﻜـﻪ ﺟﻮاﻧـﺎن در اﻃـﺮاف و اﻛﻨـﺎف‬
‫روﺳﺘﺎﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﺮاﺣﺖ اﻋﺘﺮاف ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ آنﻫﺎ در ازدواج‪ ،‬ﻋﻔﺖ و ﺑﺎﻛﺮهﺑﻮدن ﻫﻤﺴﺮ ﺧﻮد را‬
‫ﻣﻬﻢ ﻧﻤﻲداﻧﻨﺪ؛ زﻳﺮا ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﻪ اﻳﻦ اوﺻﺎف ﻣﺘﺼﻒ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬در ﻣﻨـﺎﻃﻖ ﺑﺮﮔﻨـﺪي و ﻳـﻮن ﭼﻨـﻴﻦ‬
‫ﻣﺮﺳﻮم ﮔﺮدﻳﺪ ﻛﻪ ﻳﻚ دوﺷﻴﺰهي ﺟـﻮان ﭘـﻴﺶ از ازدواج ﺑـﺎ ﭼﻨـﺪﻳﻦ ﻣـﺮد رﻓﺎﻗـﺖ و ﻣﻌﺎﺷـﺮت‬
‫ﻣﻲﻧﻤﻮد و ﺑﻌـﺪ از ازدواج ﺑﻴـﺎن ﺧـﺎﻃﺮات ﮔﺬﺷـﺘﺔ ﺧـﻮد را ﺑـﻪ ﺷـﻮﻫﺮش ﻋﻴـﺐ ﻧﻤـﻲداﻧﺴـﺖ و‬
‫ارﺗﻜﺎب او ﺑﻪ اﻳﻦ ﻓﺴﻖ و ﻓﺠﻮر ﺳﺒﺐ ﺧﺸﻢ و ﻏﻀﺐ ﻧﺰدﻳﻜﺎن وي ﻫﻢ ﻧﻤﻲﮔﺮدﻳـﺪ ﺑﻠﻜـﻪ آنﻫـﺎ‬
‫داﺳﺘﺎن و ﺳﺮﮔﺬﺷﺖ ﻋﺸﻘﻲ او را ﺑﺎ ﻋﻼﻗﺔ زﻳﺎدي ﻣﻲﺷﻨﻴﺪﻧﺪ ﻣﺜﻞ اﻳﻦ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣـﺎﺟﺮاي ورزﺷـﻲ و‬
‫ﻳﺎ ﻣﻮﺿﻮع ﺗﺠﺎرت ﮔﻮش ﻓﺮا ﻣـﻲدﻫﻨـﺪ و اﮔـﺮ ﺷـﻮﻫﺮش ﺑـﻪ ﺳﺮﮔﺬﺷـﺖ او ﻋﻠـﻢ ﻣـﻲداﺷـﺖ و‬
‫ﻣﻲﻓﻬﻤﻴﺪ ﻛﻪ دوﺳﺘﺎن آن زن ﺗﺎ اﻳﻦ دم از وي ﺑﻬﺮة ﺟﺴﻤﺎﻧﻲ ﻣﻲﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﻣـﻲﻛﻮﺷـﻴﺪ ﻛـﻪ از‬
‫ﺳﺮﮔﺬﺷﺖ ﺧﺎﻧﻤﺶ ﻛﺪورت و ﺣﺰﻧﻲ از ﺧﻮد ﻧﺸﺎن ﻧﺪﻫﺪ )ﺗﺎ ﻣﺮدم او را ﻣﺮﺗﺠـﻊ و ﻋﻘـﺐﻣﺎﻧـﺪه‬
‫ﻧﺪاﻧﻨﺪ(‪ .‬ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﺑﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪاش ﭼﻨﻴﻦ اداﻣﻪ ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ‪ :‬ﻣﺎ در ﻃﺒﻘﺎت ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺗﻌﻠﻴﻢﻳﺎﻓﺘﮕﺎن‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر‬
‫دﻳﺪهاﻳﻢ ﺣﺘﻲ ﻋﺎدت ﻛﺮدهاﻳﻢ ﻛﻪ ﻳﻚ دوﺷﻴﺰهي ﺗﻌﻠﻴﻢﻳﺎﻓﺘﻪ از ﺧﺎﻧﻮادة ﻧﺠﻴﺐ و ﺷﺮﻳﻒ ﻛـﻪ در‬
‫ﻳﻚ اداره ﻳﺎ ﺷﺮﻛﺖ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻧﺴﺒﺘﺎً آﺑﺮوﻣﻨﺪ و ﺧﻮﺑﻲ ﻣﺸﻐﻮل اﺳﺖ و در اﺟﺘﻤـﺎع ﻣﻬـﺬب‬
‫و ﺑﺎ اﺧﻼق ﻫﻢ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ وﻟﻲ در ﻋـﻴﻦ ﺣـﺎل ﺑـﺎ ﺟـﻮاﻧﻲ رﻓﺎﻗـﺖ و ﻣﺼـﺎﺣﺒﺖ و ﻣﻌﺎﺷـﺮت‬
‫ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬آنﻫﺎ ﻣﺠﺒﻮر ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ ازدواج ﻛﻨﻨﺪ ﺑﻠﻜﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻛـﻪ ﺗـﺎ آﺧـﺮ ﺑـﺪون‬
‫ﻧﻜﺎح و ﻋﻘﺪ ازدواج زﻧﺪﮔﻲ ﻛﻨﻨﺪ؛ زﻳﺮا ﻣﻲﺧﻮاﻫﻨﺪ آن آزادي را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻛﻪ اﮔـﺮ ﻳﻜـﻲ از‬
‫آنﻫﺎ‪ ،‬ﺣﺎﺟﺖ ﺷﻬﻮاﻧﻲاش را روا ﻛﺮد و ﺳﭙﺲ ﻏﺮﻳﺰهاش ﺗﻘﺎﺿﺎي رﻓﻴﻖ دﻳﮕـﺮي داﺷـﺖ ﺑـﺪون‬
 ‫‪61‬‬ ‫ﻧﺘﺎﻳﺞ‬

‫ﻛﻮﭼﻜﺘﺮﻳﻦ ﻣﺸﻜﻞ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺎ وي ﺑﻪ ﻣﻌﺎﺷﺮت ﺑﭙﺮدازد و ﻧﻴﺎزي ﺑﻪ ﻃﻼقﻧﺎﻣـﻪ و ﻳـﺎ دﻳﮕـﺮ ﺗﻜـﺎﻟﻴﻒ‬
‫ﻣﻔﺎرﻗﺖ ﻧﺒﻮده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻓﺮاد ﻧﺰدﻳﻚ آنﻫﺎ ﻫﻤﻪ از اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﻧﺎﻣﺸﺮوع آﮔﺎﻫﻨﺪ و اﻳﺸﺎن ﻫـﻢ راﺑﻄـﻪ‬
‫را از ﻛﺴﻲ ﭘﻨﻬﺎن ﻧﻤﻲدارﻧﺪ و ﻫﻴﭻ ﻛﺴﻲ ﻫﻢ ﭘﻴﺪا ﻧﻤﻲﺷﻮد ﻛﻪ اﻳﻦ ﻛﺎر را ﺑﺪ و ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ ﺑﺪاﻧﺪ و ﻳﺎ‬
‫ﺑﺮ اﻳﺸﺎن ﻋﻴﺐﮔﻴﺮي ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر ﭘﺮﭼﻤﺪار اﻳﻦ روش ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﺎرﮔﺮان ﻣﺆﺳﺴـﺎت و ﻛﺎرﺧﺎﻧﺠـﺎت ﺑﻮدﻧـﺪ‪،‬‬
‫آنﻫﺎ در ﻣﺮاﺣﻞ اول از ﻃﺮف ﻣﺮدم ﻣﻮرد ﻋﻴﺐ‪ ،‬ﻏﻀﺐ و ﺧﺸﻢ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﻟـﻴﻜﻦ اﻣـﺮوز‬
‫وﺿﻊ ﻣﺬﻛﻮر در ﻃﺒﻘﺎت ﻋﺎﻟﻲ و ﺑﻠﻨﺪ ﻫﻢ ﺗﺮوﻳﺞ ﻳﺎﻓﺘﻪ و در زﻧﺪﮔﻲ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ اﻣـﺮوز‪ ،‬ﻣﻨﺰﻟﺘـﻲ را‬
‫ﺑﻪ ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻛﻪ در ﺳﺎﺑﻖ ﻓﻘﻂ ﻧﻜﺎح و ازدواج ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ آن ﻣﻘﺎم و ﻣﻨﺰﻟﺖ را اﺧﺬ ﻛﺮده ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻧﻮع ﺟﺪﻳﺪ ﻓﺤﺸﺎ رواج ﻳﺎﻓﺖ و ﻣﺮدم ﺑﻮﺟـﻮد ﻗـﺎﻧﻮﻧﻲ آن اﻋﺘـﺮاف ﻧﻤـﻮده ﺗﺴـﻠﻴﻢ ﺷـﺪﻧﺪ‬
‫ﺑﻄﻮري ﻛﻪ ﻣﻮﺳﻴﻮ ﺑـﺮ ﺗﻠﻴﻤـﻲ )‪ (M. Berthelemy‬اﺳـﺘﺎد ﻗـﺎﻧﻮن داﻧﺸـﮕﺎه‪ /‬ﭘﻮﻫﻨﺘـﻮن ﭘـﺎرﻳﺲ‬
‫ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫»زن زﻧﺎﻛﺎر در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻧﺰدﻳﻚ اﺳﺖ ﻣﻨﺰﻟﺘﻲ را ﺑﺪﺳﺖ آورد ﻛﻪ ﻗﺒﻼً ﻳﻚ ﺧﺎﻧﻢ ﺑـﺎ ﻋﻔـﺖ آن‬
‫را داﺷﺖ و اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع در ﭘﺎرﻟﻤﺎن ﻫﻢ ﺑﺤﺚ ﺷﺪ و ﺣﻜﻮﻣﺖ از آن ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻲ ﻛﺮد و ﺑﻪ ﻣﻌﺸـﻮﻗﺔ‬
‫ﻳﻚ ﺻﺎﺣﺐﻣﻨﺼﺐ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻧﻔﻘﻪاي داده ﻣﻲﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﺴﺮ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲاش اﻋﻄﺎ ﻣـﻲﮔﺮدﻳـﺪ و اﮔـﺮ‬
‫آن ﺻــﺎﺣﺐﻣﻨﺼــﺐ وﻓــﺎت ﻳﺎﺑــﺪ ﻣﻌﺸــﻮﻗﺔ وي ﺣﻘــﻮﻗﻲ را ﻣــﻲﮔﻴــﺮد ﻛــﻪ زن ﻧﻜــﺎﺣﻲاش اﺧــﺬ‬
‫ﻣﻲدارد«‪.‬‬
‫از اﻳﻨﺠﺎ ﺷﻤﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﺪ اﻧﺪازة ﻏﻔﻠﺖ و ﭘﺴﺘﻲ ﻓﺮاﻧﺴﻮيﻫﺎ را در زﻧﺎ ﺗﺨﻤﻴﻦ ﺑﺰﻧﻴﺪ و ﺑﺪاﻧﻴـﺪ ﻛـﻪ‬
‫زﻧﺎ در آن ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﻳـﻚ ﻋﻴـﺐ اﺧﻼﻗـﻲ ﻣﺤﺴـﻮب ﻧﻤـﻲﺷـﺪ ﭼﻨﺎﻧﭽـﻪ در ﺳـﺎل ‪ 1918‬م ﻳﻜـﻲ از‬
‫ﺧﺎﻧﻢﻫﺎي ﻣﻌﻠﻢ ﻣﺪارس ﺑـﺪون داﺷـﺘﻦ ﺷـﻮﻫﺮ ﺣﺎﻣﻠـﻪ ﺷـﺪ و در ﺑـﻴﻦ ﻣـﺄﻣﻮرﻳﻦ وزارت ﻣﻌـﺎرف‬
‫ﺷﺨﺼﻲ وﺟﻮد داﺷﺖ ﻛﻪ ﻃﺒﻖ ﻧﻈﺎم ﻗﺪﻳﻢ ﻣﻲاﻧﺪﻳﺸﻴﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻋﻤﻞ ﺧﺎﻧﻢ ﻣﻌﻠـﻢ را ﻧﭙﺴـﻨﺪﻳﺪه و‬
‫ﻣﻮﺿﻮع را ﺗﻮﺳﻂ رﺟﺎل ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﺑﻪ وزارت ﻣﻌﺎرف اﻃﻼع داد‪ ،‬وﻟﻲ وزارت ﻣﻌﺎرف از ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ‬
‫ﺧﺎﻧﻢ ﻣﻌﻠﻢ ﺑﻪ ﻗﺮار ذﻳﻞ دﻓﺎع ﻧﻤﻮده او را ﺳﺮزﻧﺶ و ﻣﻼﻣﺘﻲ ﻫﻢ ﻧﻜﺮد‪:‬‬
‫‪ -1‬ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺮدم در اﻣﻮر ﺷﺨﺼﻲ دﻳﮕﺮان دﺧﺎﻟﺖ ﻧﻜﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺟﻨﺎﻳﺘﻲ ﻛﻪ آن ﺧﺎﻧﻢ ﻣﻌﻠﻢ ﻣﺮﺗﻜﺐ ﺷﺪه ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪62‬‬

‫‪ -3‬آﻳﺎ ﻣﺎدر ﺷﺪن ﻳﻚ زن ﺑﺪون ازدواج ﻧﺰدﻳﻜﺘﺮﻳﻦ راه ﺑﻪ دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ ﻧﻴﺴﺖ؟‬

‫و از ﺟﻤﻠﻪ اﻣﻮر ﻣﻬﻤﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ارﺗﺶ ﻓﺮاﻧﺴﻮي ﺗﻌﻠﻴﻢ داده ﻣﻲﺷﻮد اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ آنﻫـﺎ‬
‫ﺗﺪاﺑﻴﺮ ﻣﻨﻊ ﺣﻤﻞ را ﺣﺘﻤﺎً ﻳﺎد ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬ﮔﻮﻳﺎ وﻇﻴﻔﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻫﺮﻧﻈﺎﻣﻲ ﻣﺮﺗﻜﺐ زﻧـﺎ ﺷـﻮد‪ ،‬در‬
‫روز ﺳﻮم ﻣﺎه ﻣﻲ ﺳﺎل ‪ 1919‬م ﻳﻜﻲ از ﺻﺎﺣﺐﻣﻨﺼﺒﺎن ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺑـﻪ ﺳـﭙﺎه ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ ﺧـﻮد ﭼﻨـﻴﻦ‬
‫اﻋﻼن ﻛﺮد ﻛﻪ‪:‬‬
‫»ﻋﻤﻮم ﻣﺮدم )ﻏﻴﺮ ﻧﻈﺎﻣﻲ( از ﻛﺜﺮت و ازدﺣﺎم ﺻﺎﺣﺐﻣﻨﺼﺒﺎن و اﻓﺮاد ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺷﻜﺎﻳﺖ دارﻧـﺪ‬
‫و ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﻛﻪ آنﻫﺎ از روي اﺳـﺘﺒﺪاد و داﺷـﺘﻦ ﻗـﺪرت ﺑـﻪ دﻳﮕـﺮان اﺟـﺎزه ﻧﻤـﻲدﻫﻨـﺪ ﻛـﻪ از‬
‫ﻓﺎﺣﺸﻪﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪ ﺷﻮﻧﺪ و ادارة ﻛﻤﺎﻧﺪوﺋﻲ در ﻛﻮﺷـﺶ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺗﻌـﺪاد زﻧـﺎن را‬
‫ازدﻳﺎد ﺑﺨﺸﺪ ﺗﺎ اﻳﻦ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﻤﺎم ﻧﻈﺎﻣﻴﺎن ﻛﻔﺎﻳﺖ ﻛﻨﺪ و ﻟﻴﻜﻦ ﭘﻴﺶ از ﺗﻤﺎم ﺷـﺪن اﻳـﻦ ﻛـﺎر ﻣـﺎ از‬
‫ﻧﻈﺎﻣﻴﺎن ﺧﻮاﻫﺸﻤﻨﺪﻳﻢ ﻛﻪ داﺧﻞ اﻳﻦ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ وﻗﺖ زﻳﺎدي را ﻧﮕﺬراﻧﻨـﺪ و ﺗـﺎ ﻣـﻲﺗﻮاﻧﻨـﺪ ﺣﺎﺟـﺖ‬
‫ﺧﻮد را ﺑﺰودي روا ﻛﻨﻨﺪ«‪.‬‬
‫ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﺑﺎﻳﺪ در اﻳﻦ اﻋﻼن رﺳﻤﻲ ﻛﻪ از ﻃﺮف ﻛﻤﺎﻧﺪوي ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻳﻜـﻲ از ﻣﺘﺮﻗـﻲﺗـﺮﻳﻦ و‬
‫ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪﺗﺮﻳﻦ ﻣﻤﺎﻟﻚ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪه ﺗﺄﻣﻞ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬آﻳﺎ از اﻳﻦ اﻋﻼن ﭼﻨﻴﻦ ﻓﻬﻤﻴـﺪه ﻧﻤـﻲﺷـﻮد ﻛـﻪ در‬
‫دل آنﻫﺎ ﺑﻪ اﻧﺪازة ذرهاي ﻋﻘﻴﺪه راﺟﻊ ﺑﻪ ﻗﺒﺎﺣﺖ و ﺣﺮﻣﺖ زﻧﺎ وﺟﻮد ﻧﺪارد؟ و ﻧﻪ ﺣﺘـﻲ ﻋﻴـﺐ و‬
‫ﻣﺨﺎﻟﻒ اﺧﻼقﺑﻮدن آن و اﻳﻦ ﻛﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬ﻗـﺎﻧﻮن و ﺣﻜﻮﻣـﺖ از ﺗﺼـﻮر ﮔﻨـﺎه و ﻋﻴـﺐﺑـﻮدن آن‬
‫ﺧﺎﻟﻲ اﻟﺬﻫﻦ اﻧﺪ)‪(1‬؟ در ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﭘﻴﺶ از وﻗﻮع ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻲ اول ﻳـﻚ ﻧﻤﺎﻳﻨـﺪﮔﻲ ﺗﺄﺳـﻴﺲ ﺷـﺪه‬

‫‪ -1‬ارﺗﺸﻲ ﻛﻪ داراي ﭼﻨﻴﻦ اﺧﻼﻗﻲ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺎ اﻳﻦ روﺣﻴﻪ ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﻣﻤﻠﻜﺘﻲ را ﻫﻢ ﻓﺘﺢ ﻛﻨﺪ آﻳﺎ ﺷﻤﺎ ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﻨﻴﺪ‬
‫ﻛﻪ ﻣﻠﺖ ﻣﻐﻠﻮب از ﺣﻴﺚ ﻋﻔﺖ و اﺧﻼق در ﭼﻪ ﺣﺎﻟﺘﻲ ﻗﺮار ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﭙﺎﻫﻴﺎن دﻳﮕﺮي‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ اﮔﺮ ﻣﻤﺎﻟﻚ را ﻓﺘﺢ ﻛﺮدﻧﺪ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﺔ ﻗﺮآن ﻛﺮﻳﻢ‪nο4θn=¢Á9$# (#θãΒ$s%r& ÇÚö‘F{$# ’Îû öΝßγ≈¨Ψ©3¨Β βÎ) tÏ%©!$#﴿ :‬‬

‫‪» .﴾̍s3Ζßϑø9$# Çtã (#öθyγtΡuρ Å∃ρã÷èyϑø9$$Î/ (#ρãtΒr&uρ nο4θŸ2¨“9$# (#âθs?#uuρ‬ﻳﻌﻨﻲ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ اﮔﺮ در روي زﻣﻴﻦ اﻳﺸﺎن را‬
‫ﻗﺪرت دﻫﻴﻢ ﻧﻤﺎز را ﺑﺮ ﭘﺎ ﻧﻤﻲدارﻧﺪ و زﻛﺎت ﻣﻲدﻫﻨﺪ و ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﻧﻴﻜﻮﻳﻲ اﻣﺮ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و از ﺑﺪيﻫﺎ ﻣﻨﻊ‬
‫ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ«‪ .‬ﻟﺬا ارﺗﺸﻲ در زﻣﻴﻦ )ارﺗﺶ اﻣﺮﻳﻜﺎﺋﻴﺎن و اروﭘﺎﺋﻲﻫﺎ( ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺣﻴﻮاﻧﺎت وﺣﺸﻲ ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ و‬
‫ارﺗﺸﻲ دﻳﮕﺮ اﺧﻼق‪ ،‬ﺷﺮف‪ ،‬ﺻﻼح و ﻛﺮاﻣﺖ ﻣﺮدم را ﺣﻔﻆ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﺟﻬﺎﻟﺖ اﻧﺴﺎنﻫﺎ ﺑﻪ ﺣﺪي رﺳﻴﺪه‬
‫ﻛﻪ ﺑﻴﻦ اﻳﻦ دو ﻟﺸﻜﺮ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻓﺮق ﺑﮕﺬارﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪63‬‬ ‫ﻧﺘﺎﻳﺞ‬

‫ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﺮام اوﻟﻴﻪاش اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻫـﺮ زن از ﻫـﺮ ﻣﺤﻴﻄـﻲ ﻛـﻪ ﺑﺎﺷـﺪ و در ﻫـﺮ ﺷـﺮاﻳﻂ و ﺣﺎﻟـﺖ‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي و اﺧﻼﻗﻲ ﻛﻪ زﻧﺪﮔﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻣﻜﻠﻒ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺿﺮورت )ﺗﺠﺮﺑﺔ ﺟﺪﻳﺪ( ﭘﻲ ﺑﺒﺮد و ﺑـﻪ‬
‫آن ﻗﻨﺎﻋﺖ ﻛﻨﺪ و ﺑﻄﻮر ﻋﻤﻠﻲ ﺑﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪ و ﺗﻄﺒﻴﻖ ﺑﭙﺮدازد‪ ،‬ﻟﺬا ﻫﺮﻛﺲ ﻛﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻫـﺪ ﺑـﺎ ﻳﻜـﻲ از‬
‫دوﺷﻴﺰﮔﺎن ﺗﻤﺎس ﺑﮕﻴﺮد ﺑﺎﻳﺪ از ﻃﺮﻳﻖ ﻫﻤـﻴﻦ ﻧﻤﺎﻳﻨـﺪﮔﻲ ﺑﺎﺷـﺪ و ﺑﺎﻳـﺪ ﻣﺒﻠـﻎ ‪ 35‬ﻓﺮاﻧـﻚ ﻓﺮاﻧﺴـﻪ‬
‫ﺑﺮاي ﻗﺴﻂ اول ﺑﭙﺮدازد‪ .‬وﻇﻴﻔﺔ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻌﺪ از اﻳﻦ ﻣﺮاﺣﻞ دوﺷﻴﺰة ﻣـﻮرد ﻧﻈـﺮ را‬
‫ﺑﻪ وي ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻧﻤﺎﻳﺪ و اﺳﻨﺎد ﻣﻮﺟﻮد در اﻳﻦ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲ دﻻﻟﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺑـﺮ اﻳـﻦ ﻛـﻪ ﺗﻤـﺎم ﻃﺒﻘـﺎت‬
‫ﺟﺎﻣﻌﺔ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ داﺷﺘﻨﺪ و از ﺧﺪﻣﺎت آن ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪ ﻣﻲﺷـﺪﻧﺪ و اﻳـﻦ ﻛـﺎر از‬
‫ﻋﻠﻢ و ﭼﺸﻢ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﭘﻨﻬﺎن و ﭘﻮﺷﻴﺪه ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫اﻳﻦ اﻧﺤﻄﺎط و ﺗﻨﺰل اﺧﻼﻗﻲ ﺗﺎ ﺟﺎﻳﻲ رﺳﻴﺪ ﻛﻪ‪:‬‬
‫»اﮔﺮ در ﺑﻌﻀﻲ از ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻓﺮاﻧﺴـﻪ ﻣﺨﺼﻮﺻـﺎً ﺷـﻬﺮﻫﺎي ﭘـﺮ ازدﺣـﺎم‪ ،‬رواﺑـﻂ ﺟﻨﺴـﻲ ﻣـﺎ ﺑـﻴﻦ‬
‫ﻧﺰدﻳﻜﺎن ﺧﺎﻧﻮاده ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﺪر و دﺧﺘﺮ و ﺑﺮادر و ﺧﻮاﻫﺮ ﺑﺮﻗﺮار ﻣﻲﮔﺮدﻳـﺪ در ﻧﻈـﺮ ﻣـﺮدم از ﺟﻤﻠـﻪ‬
‫ﭼﻴﺰﻫﺎي ﻋﺠﻴﺐ و ﻏﺮﻳﺐ و ﺷﺎذ و ﻧﺎدر ﺷﻤﺮده ﻧﻤﻲﺷﺪ«‪.‬‬

‫اﻓﺰاﻳﺶ زﻧﺎن ﻓﺎﺣﺸﻪ‪:‬‬

‫ﺑﻄﻮري ﻛﻪ ﻣﻮﺳﻴﻮ ﺑﻴﻮﻟﻮ )‪ (M. Bulot‬ﻳﻜﻲ از اﻋﻀﺎي ﻣﺠﻠﺲ ﻓﺮاﻧﺴﻪ اﻋﻼن ﻛﺮد‪ ،‬ﭘﻴﺶ از‬
‫وﻗﻮع ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻲ اول ﺗﻌﺪاد زﻧﺎن ﻓﺎﺣﺸﻪ در آن ﻛﺸﻮر ﺑﻪ ﻧﻴﻢ ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻣﻲرﺳﻴﺪ‪ ،‬ﻟﻴﻜﻦ ﺑـﻪ ﻫـﻴﭻ‬
‫ﺻﻮرت ﻧﻤﻲﺗﻮان وﺿﻌﻴﺖ زﻧﺎن ﻓﺎﺣﺸﻪي ﺷـﺮﻗﻲ را ﺑـﺎ ﻓـﻮاﺣﺶ ﻓﺮاﻧﺴـﻮي ﻣﻘﺎﻳﺴـﻪ ﻧﻤـﻮد؛ زﻳـﺮا‬
‫ﻓﺮاﻧﺴﻪ از آﻧﺠﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﻣﺘﻤﺪن و ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﭘﺲ ﺑﺎﻳﺪ ﻫﻤﻪ ﻛﺎرﻫﺎي آن در ﺳـﻄﺢ‬
‫ﺑﺎﻻ و ﻣﻨﻈﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺗﺤﻘﻖ اﻳﻦ ﺣﺮﻓﻪ )زﻧـﺎ(‪ ،‬ﺟﺮاﻳـﺪ‪ ،‬ﻣﺠـﻼت و ﭘﻮﺳـﺘﺮﻫﺎي رﻧﮕـﻲ ﺑـﻪ ﻛـﺎر‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬اﻓﺮاد ﺗﻮﺳﻄﻪ ﺗﻠﻔﻦ ﻳﺎ ﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺷﺨﺼﻲ دﻋـﻮت ﻣـﻲﺷـﺪﻧﺪ و اﻋﻤـﺎل دﻳﮕـﺮي ﻛـﻪ‬
‫ﺑﺮاي ﺧﻮﺷﻲ و رﺿﺎﻳﺖ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪداران اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬ﺿﻤﻴﺮ و وﺟﺪان ﻋﻤﻮﻣﻲ اﻳـﻦ وﺿـﻊ را‬
‫ﻣﻼﻣﺖ ﻧﻤﻲﻛﺮد‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ زﻧﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺠﺎرت )ﻧﺎﻣﺸﺮوع( ﻣﺸـﻐﻮل ﺑﻮدﻧـﺪ در ﻣﺴـﺎﺋﻞ ﺳﻴﺎﺳـﻲ‪،‬‬
‫ﻣﻠﻲ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدي و ﻃﺒﻘﺎت ﺑﺎﻻ و اﻋﻴﺎن ﺑﺮ دﻳﮕﺮ زﻧﺎن ﺗﺮﺟﻴﺢ و ﺑﺮﺗﺮي داﺷﺘﻨﺪ و داراي ﭼﻨﺎن ﻣﺮﺗﺒـﺔ‬
‫ﻋﺎﻟﻲ و ﺑﻠﻨﺪي ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ زﻧﺎن زﻧﺎﻛﺎر در دوران ﺗﺮﻗﻲ ﻣﺪﻧﻴﺖ ﻳﻮﻧﺎن از آن ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪64‬‬

‫ﻣﻮﺳﻴﻮ ﻓﺮدﻳﻨﺎن درﻳﻔﻮس )‪ (M. Ferdinand Dreyfus‬ﻳﻜﻲ از اﻋﻀﺎي ﺑﺮﺟﺴﺘﺔ ﭘﺎرﻟﻤﺎن‬

‫ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻛﻪ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺳﺎل ﺳﻤﺖ ﻋﻀﻮﻳﺖ آن ﻣﺠﻠﺲ را داﺷﺖ ﺗﺼﺮﻳﺢ ﻛﺮد ﻛﻪ ﭘﻴﺸﻪي زﻧﺎﻛﺎري‪،‬‬
‫اﻣــﺮوز ﻋﻤــﻞ ﺷﺨﺼــﻲ ﺷــﻤﺮده ﻧﻤــﻲﺷــﻮد ﺑﻠﻜــﻪ ﺗﺠــﺎرت )‪ (Business‬و ﺣﺮﻓ ـﻪي ﻣﻨﻈﻤــﻲ‬
‫)‪ (Organized Industry‬اﺳﺖ؛ زﻳﺮا ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲﻫﺎي آن ﺳﻮد ﻫﻨﮕﻔﺘﻲ ﺑﺪﺳﺖ ﻣـﻲآورﻧـﺪ و‬
‫ﭘﻴﺸﺔ ﻣﺬﻛﻮر در اﻳﻦ زﻣﺎن ﻧﻤﺎﻳﻨﺪهﻫﺎﻳﻲ دارد ﻛـﻪ )ﻣـﻮاد ﺧـﺎم( را ﺗﻬﻴـﻪ ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ و دﻳﮕـﺮان در‬
‫ﺷﻬﺮﻫﺎ در ﮔﺮدش اﻧﺪ‪ ،‬داراي ﺑـﺎزار ﻣـﻨﻈﻢ و ﻣﺮﺗﺒـﻲ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﻛـﻪ دوﺷـﻴﺰﮔﺎن و ﻛﻮدﻛـﺎن از آن‬
‫ﺑﺎزارﻫﺎ ﺻﺎدر ﺷﺪه و ﺑﻪ آنﻫﺎ وارد ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و اﻛﺜﺮاً ﻣﺎل اﻟﺘﺠﺎرهاي ﻛـﻪ از اﻳـﻦ ﺑﺎزارﻫـﺎ ﺧﻮاﺳـﺘﻪ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد ﻋﺒﺎرت اﻧﺪ از‪ :‬دﺧﺘﺮاﻧﻲ ﻛﻪ ﺳﻦ ﺷﺎن ﭘﺎﺋﻴﻦﺗﺮ از ده ﺳﺎل ﺑﺎﺷﺪ ‪. ...‬‬
‫ﭘﺎول ﭘﻴﺮو ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫»اﻳﻦ ﻛﺎر )ﭘﻴﺸﺔ زﻧﺎﻛﺎري( در زﻣﺎن ﻣﺎ ﻳﻚ ﻧﻈﺎم ﻣﺴﺘﺤﻜﻢ و اﺳﺘﻮاري اﺳﺖ ﻛـﻪ ﻛﺎرﻛﻨـﺎن و‬
‫ﻣﺎﻣﻮرﻳﻦ ﺣﻘﻮق ﺑﮕﻴﺮ ﻫﺮ ﻃﻮري ﻛﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ ،‬آﻧـﺮا ﻣـﻲﭼﺮﺧﺎﻧﻨـﺪ و ارﺑـﺎب ﻗﻠـﻢ‪ ،‬ﻧﺎﺷـﺮﻳﻦ‬
‫ﻛﺘﺐ )‪ ،(Publishers‬ﺧﻄﻴﺒﺎن‪ ،‬ﻃﺒﻴﺒﺎن‪ ،‬ﻣﺨﺘﺼﺼﻴﻦ زاﻳﻤﺎن )‪ ،(Midwives‬ﺳـﻴﺎﺣﺎن و ﺗﺠـﺎر در‬
‫آن ﺧﺪﻣﺖ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﻗﺎﻧﻮن ﺟﺪﻳﺪ ﻧﺸﺮﻳﺎت‪ ،‬اﻋﻼن و ﻋﺮﺿﻪ در آن اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻣﻲﮔﺮدد«‪.‬‬
‫وﻟﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﻛﻪ ﭘﻴﺸﺔ اﻳﻦ زن ﻓﺎﺣﺸﺔ زﻧﺎﻛﺎر در ﻓﺎﺣﺸﻪﺧﺎﻧﻪﻫـﺎي ﻣﻌـﺮوف ﻣﺤـﺪود‬
‫ﻧﺸﺪه ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻪ رﺳﺘﻮرانﻫﺎ‪ ،‬ﻗﻬﻮهﺧﺎﻧﻪﻫﺎ‪ ،‬رﻗﺎصﺧﺎﻧﻪﻫﺎ و ‪ ...‬ﺳـﺮاﻳﺖ ﻛـﺮده و در ﺗﻤـﺎم آنﻫـﺎ زﻧـﺎ‬
‫ﺑﻄﻮر ﻋﻠﻨﻲ و آﺷﻜﺎر ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد و ﺣﻴﻮاﻧﻴﺖ و وﺣﺸـﻲﮔـﺮي در آن اﻣـﺎﻛﻦ ﺑـﻪ اﻧـﺪازهاي‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺪﺗﺮﻳﻦ ﻧﻮع ﻇﻠﻢ و ﺗﺠﺎوز ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﭘﺎي آن ﻧﺮﺳﻴﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﺘـﻲ ﻣـﻲﮔﻮﻳﻨـﺪ ﻛـﻪ در ﺳـﺎل‬
‫‪ 1912‬م در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺷﺮق ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﭘﻠﻴﺲ ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪ ﻛﻪ دﺧﺎﻟﺖ ﻧﻤﺎﻳﺪ و دﺧﺘﺮ ﺟـﻮاﻧﻲ را از ﻣـﺮگ‬
‫ﻧﺠﺎت ﺑﺪﻫﺪ‪ ،‬زﻳﺮا در ﻳﻚ روز ‪ 47‬ﻧﻔـﺮ ﺑـﺎ وي ﻋﻤـﻞ ﺟﻨﺴـﻲ اﻧﺠـﺎم داده ﺑﻮدﻧـﺪ و ﻫﻨـﻮز ﺗﻌـﺪاد‬
‫زﻳﺎدي در اﻧﺘﻈﺎر زﻧﺎ ﺑﺎ وي ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫وﻗﺘﻲ ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻲ اول واﻗﻊ ﺷﺪ‪ ،‬ﻋﻼوه ﺑـﺮ زﻧـﺎي ﺗﺠـﺎرﺗﻲ ﻣﺸـﻬﻮر‪ ،‬زﻧـﺎي ﻣﺘﻄـﻮع )ﺑـﺪون‬
‫اﺟﺮات( ﻫﻢ ﭘﻴﺪا ﺷﺪ و اﻳﻦ ﻧﻮع زﻧﺎ و ﻓﺤﺸﺎي اﺑﺘﻜﺎري داراي اﻫﻤﻴﺖ و ارزش زﻳﺎدي ﺑﻮد؛ زﻳـﺮا‬
‫اﻳﻦ زﻧﺎن وﻃﻦﭘﺮﺳﺖ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺑﻪ آن ﻗﻬﺮﻣﺎﻧـﺎﻧﻲ ﺧـﺪﻣﺖ ﻛﻨﻨـﺪ ﻛـﻪ از ﺧـﺎك ﻓﺮاﻧﺴـﻪ دﻓـﺎع‬
 ‫‪65‬‬ ‫ﻧﺘﺎﻳﺞ‬

‫ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ و ﻣﺰد و اﺟﺮت ﺧﺪﻣﺖﺷﺎن اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ اﻃﻔﺎﻟﻲ را ﺑـﻪ دﻧﻴـﺎ ﻣـﻲآوردﻧـﺪ ﻛـﻪ ﭘﺪرﺷـﺎن‬
‫ﻣﻌﻠﻮم ﻧﺒﻮد‪ ،‬اﻳﻦ زﻧﺎن ﺑﻪ ﻧﺎم )ﻣﺎدران زﻣﺎن ﺟﻨﮓ( ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺼﻮر اﻳﻦ واﻗﻌﻪ ﺑﻪ اﻧﺪازهاي ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻌﺠـﺐ اﺳـﺖ ﻛـﻪ زﺑـﺎنﻫـﺎي ﺷـﺮﻗﻲ ﺣﺘـﻲ از ﺗﺮﺟﻤـﺔ آن‬
‫ﻋﺎﺟﺰﻧﺪ؛ زﻳﺮا اﻳﻦ زﻧﺎن ﻓﺤﺸﺎ را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻨﻈﻢ اداﻣﻪ ﻣـﻲدادﻧـﺪ و ﺗﺸـﻮﻳﻖ و ﻛﻤـﻚ آنﻫـﺎ از‬
‫ﻃﺮف اﻫﻞ ﻓﺴﻖ‪ ،‬و ﻓﺠﻮر‪ ،‬ﻓﻀﻴﻠﺖ و اﺣﺴﺎن ﺷﻤﺮده ﻣﻲﺷﺪ و روزﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺑﺰرگ‪ ،‬وﻗـﺖ ﻣـﺮدم‬
‫را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ آن ﻣﻲﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و دو روزﻧﺎﻣﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺎﻳﺮ ﻧﺸﺮﻳﺎت ﺑﻪ آنﻫﺎ ﺧﺪﻣﺖ ﺑﻴﺸـﺘﺮي اﻧﺠـﺎم‬
‫ﻣﻲ دادﻧﺪ ﻛـﻪ ﻋﺒـﺎرت ﺑﻮدﻧـﺪ از‪ :‬روزﻧﺎﻣـﻪي ﻓﻨﺘﺎﺳـﻴﻮ )‪ (Fantasio‬و روزﻧﺎﻣـﺔ ﻻﻓـﻲ ﭘﺎرﻳﺰﻳـﺎن‬
‫)‪ ،(Lavis, Praisienne‬ﺣﺘﻲ در ﻳﻜﻲ از ﺷﻤﺎرهﻫﺎي اﺧﻴﺮ اﻳﻦ ﺟﺮاﻳﺪ ﺗﻌـﺪاد ‪ 199‬اﻋـﻼن در‬
‫ﺑﺎرة آن زﻧﺎن ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﻃﻐﻴﺎن ﺷﻬﻮت‪:‬‬
‫ﻫﻴﺠﺎﻧﺎت ﺟﻨﺴﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ اﻧﺪازه زﻳﺎد ﺑﻮد و ﺑﻪ اﻧﻮاع ﻓـﻮاﺣﺶ ﻣﻨﺠـﺮ ﺷـﺪ از ﺗـﺄﺛﻴﺮ ادﺑﻴـﺎت‪،‬‬
‫ﻋﻜﺲﻫﺎ‪ ،‬ﺳﻴﻨﻤﺎ‪ ،‬رﻗﺺ‪ ،‬ﺗ‪Ĥ‬ﺗﺮ و وﺳﺎﻳﻞ ﺗﺤﺮﻳﻚ اﺑﺘﺬال و ﺑﺮﻫﻨﮕﻲ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺗﺎ اﻵن ﻧﻴـﺰ ﺷـﺒﻜﻪاي از ﺛﺮوﺗﻤﻨـﺪان ﺧﻮدﺧـﻮاه وﺟـﻮد دارﻧـﺪ ﻛـﻪ ﺑـﺎ ﺗﻤـﺎم وﺳـﺎﻳﻞ و ﺗـﺪاﺑﻴﺮ‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﻫﻨﺪ آﺗﺶ ﺷﻬﻮت را در وﺟﻮد ﻋﻤﻮم ﻣﺮدم ﻣﺸـﺘﻌﻞ ﺳـﺎزﻧﺪ ﺗـﺎ ﺑﻮاﺳـﻄﺔ آن ﺗﺠﺎرﺗﺸـﺎن را‬
‫روﻧﻖ دﻫﻨﺪ‪ ،‬در ﻛﻨﺎر آن روزﻧﺎﻣـﻪ‪ ،‬ﺟﺮاﻳـﺪ‪ ،‬ﻣﺠـﻼت ﭘـﺎﻧﺰده روزه و ﻣﺠـﻼت ﻣﺎﻫﺎﻧـﻪ ﺑـﻪ ﺷـﻜﻞ‬
‫ﻣﺼﻮر وﺟﻮد دارﻧﺪ ﻛﻪ داﺳﺘﺎنﻫﺎ و ﻣﻘﺎﻻت ﮔﻤﺮاهﻛﻨﻨﺪه و ﺗﺤﺮﻳﻚآﻣﻴﺰ را ﺑﺎ ﻋﻜﺲﻫﺎي ﺑﺮﻫﻨـﻪ‬
‫و ﺟﺎﻟﺐ ﺑﻪ ﻧﺸﺮ ﻣﻲرﺳﺎﻧﻨﺪ؛ زﻳﺮا اﻳﻦ وﺿـﻊ ﻋﺎﻣـﻞ ﺑـﺰرگ ﺗﻮﺳـﻌﺔ ﻓﺤﺸـﺎ اﺳـﺖ و ﺻـﺎﺣﺒﺎن اﻳـﻦ‬
‫ﺗﺠﺎرت ﺣﺮﻓﻪاي ﺑﺮاي ﻣﻨﻔﻌﺖ ﺧﻮد ﻫﻤﺔ ﻗﻮاي ذﻫﻨﻲ‪ ،‬ﻓﻜﺮي‪ ،‬زﻳﺮﻛﻲ و ﺷـﻨﺎﺧﺖ اﺳـﺮار ﻧﻔـﻮس‬
‫ﺑﺸﺮي را ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ ﺗﺎ ﺧﻮاﻧﻨﺪة ﻣﺴﻜﻴﻦ از دام ﺻﻴﺪﺷﺎن ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﻧﺠﺎت ﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬ﻋﻼوه ﺑـﺮ اﻳـﻦﻫـﺎ‬
‫ﻛﺘﺐ و رﺳﺎﻟﻪﻫﺎي زﻳﺎدي روزاﻧﻪ ﺑﻪ ﭼﺎپ ﻣﻲرﺳﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﺔ آنﻫﺎ ﻣﻤﻠﻮ از ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻣـﻮر‬
‫ﺟﻨﺴﻲ و ﺷﻮﻫﻮت ﺣﻴﻮاﻧﻲ اﺳﺖ و ﺗﻌﺪاد آنﻫﺎ ﺑﻪ اﻧـﺪازهاي زﻳـﺎد اﺳـﺖ ﻛـﻪ در ﻳـﻚ ﭼـﺎپ ﺑـﻪ‬
‫ﭘﻨﺠﺎه ﻫﺰار ﺷﻤﺎره ﻣﻲرﺳﺪ‪ ،‬اﻣﻜﺎن دارد ﻛﻪ ﻳﻚ ﻛﺘﺎب ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﺷﺼـﺖ ﺑـﺎر و‬
‫ﻳﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﭼﺎپ رﺳﺪ و ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪﻫﺎي ﺧﺎﺻﻲ ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻛﺎر وﺟﻮد دارﻧـﺪ و ﻧﻮﻳﺴـﻨﺪﮔﺎن زﻳـﺎدي‬
‫وﺟﻮد دارﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻣﻘﺎﻻﺗﻲ ﻛﻪ در ﺑﺎرة اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻧﻮﺷـﺘﻪ اﻧـﺪ ﺷـﻬﺮت ﺟﻬـﺎﻧﻲ ﻛﺴـﺐ‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪66‬‬

‫ﻛﺮده اﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻧﻮع ﻛﺘﺎبﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻓﺤﺸﺎ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻮﻫﻴﻦ و رﺳﻮاﻳﻲ ﻣﺆﻟﻒ ﻧﻤﻲﮔـﺮدد‬
‫ﺑﻠﻜﻪ ﻣﺆﻟﻔﻴﻦ آنﻫﺎ در ﺻﻮرت اﺳﺘﻘﺒﺎل ﻣﺮدم از ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎ و ﻛﺘﺎبﻫﺎﻳﺸﺎن ﻣﺴـﺘﺤﻖ ﻛﺴـﺐ ﺟـﺎﻳﺰه‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻳﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻋﻀﻮ اﻧﺠﻤﻦ ﻋﻠﻤﻲ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻗﺒﻮل ﻣـﻲﺷـﻮﻧﺪ و ﻳـﺎ ﺑـﻪ ﻣﻘـﺎم ﻛـﺮوي‬
‫داﻧﻴﻮ )‪ (Creix d'hinneus‬ﻧﺎﻳﻞ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺑﻪ ﻋﻮان ﺗﻤﺎﺷﺎﮔﺮ‪ ،‬ﺗﻤﺎم اﻳﻦ وﺳﺎﻳﻞ و ﻣﻈﺎﻫﺮ ﺗﺤﺮﻳﻚ‪ ،‬اﻏـﻮا و ﻓﺤﺸـﺎ را ﻣـﻲﺑﻴﻨـﺪ و‬
‫ﺑﻪ ﻫﻴﭻ ﻳﻚ از آنﻫﺎ ﺑﺪ ﻧﻤﻲﮔﻮﻳﺪ ﻣﮕﺮ آن اﻋﻼﻧﺎت ﻓﺤﺸﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻄﻮر ﻣـﺪاوم ﭘﺨـﺶ ﺷـﻮد ﻛـﻪ‬
‫در آن ﺻــﻮت ﭘﻠــﻴﺲ ﺑــﺎ آن ﻣﺨﺎﻟﻔــﺖ ﻛــﺮده ﻣﻮﺿــﻮع را ﺑــﻪ دادﮔــﺎه ﻣــﻲرﺳــﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻟــﻴﻜﻦ در آن‬
‫دادﮔﺎهﻫﺎ دوﺳﺖ و ﺧﻴﺮﺧﻮاه ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺠﺮﻣﻴﻨﻲ زﻳﺎد ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣـﻲﺧـﻮرد ﻛـﻪ ﺑﻌـﺪ از ﻳـﻚ ﺟـﺰاي‬
‫ﺟﺰﺋﻲ و ﻛﻮﭼﻚ آنﻫﺎ را رﻫﺎ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ؛ زﻳﺮا ﻛﺴـﺎﻧﻲ ﻛـﻪ در اﻳـﻦ دادﮔـﺎهﻫـﺎ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﻗﺎﺿـﻲ‬
‫ﻧﺸﺴﺘﻪ اﻧﺪ اﻛﺜﺮﻳﺖﺷﺎن ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ از اﻳﻦ ﻟﺬتﻫﺎ ﭼﺸﻴﺪه اﻧﺪ و ﺑﻬﺮه ﺑﺮده اﻧـﺪ و ﺑﻌﻀـﻲ از‬
‫اﻳﺸﺎن ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻗﻠﻢﺷﺎن را در ﻧﻮﺷﺘﻦ ادﺑﻴﺎت ﺟﻨﺴﻲ ﺑﻜـﺎر ﮔﺮﻓﺘـﻪ اﻧـﺪ و اﮔـﺮ ﺑﺮﺣﺴـﺐ‬
‫ﺗﺼﺎدف در ﺑﻴﻦ اﻋﻀﺎي دادﮔﺎه ﻳﻚ ﻗﺎﺿﻲ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ از ﻃﺮز ﻓﻜﺮ ﻗﺪﻳﻢ ﺑﺮﺧـﻮردار‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن و ادﻳﺒﺎن در اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع دﺧﺎﻟﺖ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و آوازﺷـﺎن را در ﺟﺮاﻳـﺪ‬
‫و روزﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﺑﻠﻨﺪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﺧﻮاﻫﺎن ﻓﻀﺎي آزاد ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨـﺪ در اﺟﺘﻤـﺎعﺷـﺎن ادﺑﻴـﺎت و‬
‫ﻫﻨﺮ را ﺗﺮﻗﻲ داده ﻣﺼﺪر ﺧﺪﻣﺖ ﮔﺮدﻧﺪ و ﻧﺪا ﻣﻲزﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻘﻴﺪ ﺳﺎﺧﺘﻦ اﻧﺴـﺎن ﺑـﻪ ﻗﻴـﻮد اﺧﻼﻗـﻲ‬
‫دورهﻫﺎي ﺗﺎرﻳﻚ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻣﻌﻨﺎي اﺧﺘﻨﺎق و ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪن ﻫﻨﺮﻫﺎي زﻳﺒﺎ از ﭼﻪ ﻃﺮﻳﻘﻲ رﺷﺪ و ﺗﺮﻗـﻲ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬از ﻃﺮﻳﻖ ﻋﻜﺲﻫﺎي ﺑﺮﻫﻨـﻪ و ﻣﻔﺘﻀـﺢ در ﺣﺎﻟـﺖ اﺟـﺮاي ﻋﻤﻠﻴـﺎت ﺟﻨﺴـﻲ‪ ،‬ﻛـﻪ از آن‬
‫آﻟﺒﻮمﻫﺎ ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ در ﺑﺎزارﻫﺎ‪ ،‬ﻫﺘﻞﻫﺎ و ﻗﻬﻮهﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﺗﻮزﻳـﻊ ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ ﺑﻠﻜـﻪ در ﻣـﺪارس و‬
‫داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎ ﻫﻢ در دﺳﺘﺮس ﺷﺎﮔﺮدان ﻣﻲﮔﺬراﻧﺪ‪ ،‬دﻛﺘـﺮ اﻣﻴـﻞ ﭘﻮرﻳﺴـﻲ )‪(Emile Poureisy‬‬
‫در ﮔﺰارﺷﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ دوﻣﻴﻦ ﺟﻠﺴﻪ ﻋﻤﻮﻣﻲ راﺑﻄﺔ ﻣﻨﻊ ﻓﻮاﺣﺶ ﺗﻘﺪﻳﻢ ﻛﺮده ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪:‬‬
‫»اﻳﻦ ﻋﻜﺲﻫﺎي ﺑﺮﻫﻨﻪ و در ﺣﺎﻟﺖ ﻫﺘﻚ ﺣﺮﻣـﺖ ﺑﺎﻋـﺚ ﺗﺤﺮﻳـﻚ و اﺧـﺘﻼل اﺣﺴﺎﺳـﺎت و‬
‫ﻫﻴﺠﺎن ﻣﺮدم ﻣﻲﮔﺮدد‪ ،‬ﻧﻈﻢ اﺣﺴﺎس و ﺷﻌﻮر ﻣـﺮدم را ﺑـﺮﻫﻢ ﻣـﻲزﻧـﺪ‪ ،‬ﻣﺸـﺘﺮي را ﺑـﻪ ارﺗﻜـﺎب‬
‫ﺟﻨﺎﻳﺘﻲ دﻋﻮت ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ از ﺗﺼﻮر آن ﻣﻮي ﺑﺮ اﻧﺪام ﻣﻲاﻳﺴﺘﺪ‪ ،‬آﺛﺎر ﺑﺪ و ﻫـﻼكﻛﻨﻨـﺪة آن در‬
‫ﭘﺴﺮان و دﺧﺘﺮان ﺟﻮان ﺑﻪ اﻧﺪازهاي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻗﻠﻢ از ﺑﻴـﺎن آن ﻧـﺎﺗﻮان و ﻋـﺎﺟﺰ اﺳـﺖ‪ ،‬ﺑﺴـﻴﺎري از‬
 ‫‪67‬‬ ‫ﻧﺘﺎﻳﺞ‬

‫ﻣﺪارس و داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎ در اﺛﺮ اﻳﻦ ﻋﻜـﺲﻫـﺎي ﺗﺤﺮﻳـﻚآﻣﻴـﺰ اوﺿـﺎع اﺧﻼﻗـﻲ ﺻﺤﻴﺤﺸـﺎن را از‬
‫دﺳﺖ دادﻧﺪ و ﻣﺨﺼﻮﺻﺎً در دﺧﺘﺮان ﺟﻮان ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰ ﻣﻀﺮﺗﺮ و ﻫﻼكﻛﻨﻨﺪهﺗﺮ از اﻳﻦ ﻋﻜﺲﻫـﺎ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ«‪.‬‬
‫ﺗﻤﺎم ﺳﻴﻨﻤﺎﻫﺎ‪ ،‬ﻧﻤﺎﻳﺶﺧﺎﻧﻪﻫﺎ‪ ،‬ﺗ‪Ĥ‬ﺗﺮﻫﺎ‪ ،‬رﻗﺎصﺧﺎﻧﻪﻫﺎ و ﻗﻬﻮهﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﺑﺮاي ﻫﻤـﻴﻦ ﻫﻨﺮﻫـﺎي زﻳﺒـﺎ‬
‫ﻛﺎر ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﻣﺨﺼﻮﺻﺎً ﺻﺤﻨﻪﻫﺎي ﻧﻤﺎﻳﺸﻲ ﻛﻪ در ﻓﺮاﻧﺴﻪ‪ ،‬ﻃﺒﻘﺎت ﻣﻤﺘﺎز و ﺑﻠﻨﺪﻣﺮﺗﺒﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫آن را ﺑــﺎ رﻏﺒــﺖ و اﺷــﺘﻴﺎق ﻓــﺮاوان ﻣــﻲﻧﮕﺮﻧــﺪ و ﻧﻮﻳﺴــﻨﺪﮔﺎن و ﻫﻨﺮﭘﻴﺸــﮕﺎن رﺿــﺎﻳﺖ ﺧــﺎﻃﺮ‬
‫ﺗﻤﺎﺷﺎﭼﻴﺎن را ﺑﻪ ﺧﻮد ﺟﻠـﺐ ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﺗﻤﺎﻣـﺎً ﺳﺮﺷـﺎر از اﺑـﺰار و وﺳـﺎﻳﻞ ارﺿـﺎﻛﻨﻨﺪه ﺷـﻬﻮات‬
‫ﺣﻴﻮاﻧﻲ و ﺷﻴﻄﺎﻧﻲ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺘﻴﺎز ﺑﺎرز ﻧﻤﺎﻳﺶﻫـﺎي ﻣـﺬﻛﻮر اﻳـﻦ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺑـﺪﺗﺮﻳﻦ ﺧﺼﻮﺻـﻴﺎت‬
‫اﺧﻼﻗﻲ را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي زﻳﺒﺎ و ﺑﺎ ارزش ﺟﻠﻮه ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺎول ﺑﻴﻮرو ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪» :‬ﻣﺤﻘﻘﻴﻨﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻨﺪ وﺿﻌﻴﺖ زﻧـﺪﮔﻲ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ ﻣـﺎ را از ﺧـﻼل‬
‫اﻳﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎ و ﺷﺨﺼﻴﺖﻳﺎﺑﻲﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ﻣﺪت ﺳﻲ‪ ،‬ﭼﻬﻞ ﺳـﺎل ﻗﺒـﻞ ﺗﻮﺳـﻂ ﻧﻤﺎﻳﺸـﻨﺎﻣﻪﻧﻮﻳﺴـﺎن‬
‫اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺤﻘﻴﻖ و ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﻨﻨﺪ ﺑﺪون ﺷـﻚ ﭼﻨـﻴﻦ ﻧﺘﻴﺠـﻪ ﻣـﻲﮔﻴﺮﻧـﺪ ﻛـﻪ ﺗﻤـﺎم ﻣـﺮدان‬
‫ﺟﺎﻣﻌﺔ اﻣﺮوزي ﻣﺎ از وﻗﺎر و ﻛﺮاﻣﺘﻲ ﻛﻪ ﻻزﻣﻪي زﻧﺪﮔﻲ زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ اﺳﺖ ﻣﺤﺮوم و ﺑـﻲﺑﻬـﺮه اﻧـﺪ‪،‬‬
‫ﭘﺲ ﻫﺮ ﻳﻚ از ﻫﻤﺴﺮان )ﺷﻮﻫﺮان( ﻣﺎ ﻳﺎ اﺣﻤﻖ و ﻏﺎﻓﻠﻨﺪ ﻳﺎ ﺑﺮاي ﺧﺎﻧﻤﺸﺎن ﻋـﺬاب و ﻣﺼـﻴﺒﺖ‪ ،‬و‬
‫ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺧﺼﻠﺖ ﺧﺎﻧﻢﻫﺎ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻟﺤﻈﻪ از ﺷﻮﻫﺮﺷﺎن ﺑـﻪ ﺳـﺘﻮه آﻣﺪﻧـﺪ ﺑـﻪ ﻣـﺮدان دﻳﮕـﺮ‬
‫ﺗﻤﺎﻳﻞ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ«‪.‬‬
‫در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ وﺿﻊ ﺻﺤﻨﻪﻧﻤﺎﻳﺸﻲ ﻛﻪ ﻣﺨﺼﻮص ﻃﺒﻘـﺔ ﺑـﺎﻻي اﺟﺘﻤـﺎع اﺳـﺖ ﭼﻨـﻴﻦ ﺑﺎﺷـﺪ‬
‫ﺧﻮد ﺷﻤﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﺪ ﺣﺎﻟﺖ ﻧﻤﺎﻳﺸﮕﺎهﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ را ﺣـﺪس ﺑﺰﻧﻴـﺪ؛ زﻳـﺮا ﻫـﺮ ﺣﺮﻛـﺖ‪ ،‬اﺳـﻠﻮب‬
‫ﻛﻼم‪ ،‬ﻣﻨﺎﻇﺮ ﺑﺮﻫﻨﮕﻲ و ﺣﺎﻻت و ﭼﻴﺰﻫﺎي دﻳﮕﺮي ﻛﻪ اﺳﺒﺎب ﺧﻮﺷـﻲ ﻋﺎﻣـﻪي ﻣـﺮدم را ﻓـﺮاﻫﻢ‬
‫ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ در اﻳﻦ ﮔﺮدﺷﮕﺎهﻫﺎ ﺑﺪون ﺷﺮم و ﺣﻴﺎ و ﺑﺪون ﭘﺮده و ﻳﺎ ﻛﻨﺎﻳﻪ و اﺷﺎره ﻋﺮﺿﻪ ﻣﻲﺷﻮد و‬
‫از ﻃﺮﻳﻖ اﻋﻼن ﺑﺮاي ﺗﻤﺎﺷﺎﭼﻴﺎن ﻣﻲﻓﻬﻤﺎﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﻫﺮﭼﻴـﺰي را ﻛـﻪ ﺷـﻬﻮت ﻧﻔﺴـﺎﻧﻲ آنﻫـﺎ ﺗﻘﺎﺿـﺎ‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﺰد آنﻫﺎ ﻣﻮﺟﻮد و ﺣﺎﺿﺮ اﺳﺖ و ﻫﺮﭼﻴﺰي را ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺮدم ﺗﻘﺪﻳﻢ ﻣـﻲدارﻧـﺪ واﻗﻌـﻲ‬
‫)‪ (Realistic‬اﺳﺖ و ﺳﺎﺧﺘﮕﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬اﻣﻴﻞ ﭘﻮرﺳﻴﻲ در ﺑﻴﺎﻧﻴـﻪاش ﻣﺜـﺎلﻫـﺎي ﻣﺘﻌـﺪدي از اﻳـﻦ‬
‫ﺻﺤﻨﻪﻫﺎي ﻧﻤﺎﻳﺸﻲ را ذﻛﺮ ﻧﻤﻮده ﻛﻪ آﻧﺮا ﺑﻌﺪ از ﮔﺮدش در ﻣﻜﺎنﻫﺎي ﺗﻔﺮﻳﺤـﻲ ﺗﻬﻴـﻪ و ﻣﺮﺗـﺐ‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪68‬‬

‫ﻧﻤﻮده اﺳﺖ و از ﻧﺎم اﻳﻦ ﮔﺮدﺷﮕﺎهﻫﺎ و ﺻﺤﻨﻪﻫﺎي ﻧﻤﺎﻳﺸﻲ ﺑﺎ ﺣـﺮوف ﻫﺠـﺎ ﺑﻄـﻮر ﻛﻨﺎﻳـﻪ ﭼﻨـﻴﻦ‬
‫ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪:‬‬
‫»در ﺻﺤﻨﺔ ﻧﻤﺎﻳﺸـﻲ – ب – آواز و اﺷـﻌﺎر و ﺳـﺨﻨﺎن )‪ (Mondogues‬و ﺣﺮﻛـﺎت ﺧـﺎﻧﻢ‬
‫ﻫﻨﺮﭘﻴﺸﻪ در آﺧﺮﻳﻦ درﺟﺔ ﻧﺎز‪ ،‬ﺧﻤﻴﺎزه و ﻛﺮﺷﻤﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻨﻈﺮة ﭘﺸـﺖ او ﻃـﻮري ﺑـﻮد ﻛـﻪ ﺗﺼـﻮﻳﺮ‬
‫آﺧﺮﻳﻦ ﻣﺪارجآﻣﻴﺰش ﺟﻨﺴﻲ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲداد و ﺗﻌﺪاد ﺗﻤﺎﺷﺎﭼﻴﺎن ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻫﺰار ﻧﻔـﺮ ﺑـﻮد ﻛـﻪ در‬
‫ﻣﻴﺎﻧﺸﺎن از ﻃﺒﻘﺔ اﺷﺮاف ﻧﻴﺰ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻤﻪ اﻫﻞ ﻣﺠﻠﺲ ﻓﺮﻳﻔﺘﻪ و ﻣﺴﺤﻮر وي ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و ﻫﺮﻟﺤﻈﻪ‬
‫ﺻﺪاي ﺗﺤﺴﻴﻦ آنﻫﺎ ﺑﺎ ﺻﺪاﺋﻲ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﻨﻴﺪه ﻣﻲﺷﺪ«‪.‬‬
‫»در ﺻﺤﻨﺔ – ن – ﺧﻮاﻧﺪﻧﻲﻫﺎي ﻛﻮﺗﺎه ﺑﻮد‪ .‬ﺣﺮﻛﺎت‪ ،‬ﺳﻜﻨﺎت و ﺳـﺨﻨﺎن ﺑـﻪ آﺧـﺮﻳﻦ درﺟـﺔ‬
‫وﻗﺎﺣﺖ‪ ،‬ﻓﻀﻴﺤﺖ و رﺳﻮاﺋﻲ ﻣﻲرﺳﻴﺪ و ﭘﺴﺮان و دﺧﺘﺮان ﺧﺮدﺳﺎل ﻫﻢ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺑﺰرﮔﺴـﺎﻻن‬
‫آن ﺻﺤﻨﻪ را ﺗﻤﺎﺷﺎ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ و ﻫﺮ ﻣﻨﻈﺮة ﻣﻔﺘﻀﺢ و رﺳﻮاﻳﻲ را ﻣﻲدﻳﺪﻧﺪ ﻛﻒ ﻣﻲزدﻧﺪ«‪.‬‬
‫»در ﺻﺤﻨﺔ ﻧﻤﺎﻳﺸﻲ – ل – اﻫﻞ ﻣﺠﻠـﺲ ﭘـﻨﺞ ﺑـﺎر ﺑـﻪ آواز ﺑﻠﻨـﺪ از ﺧـﺎﻧﻢ ﻫﻨﺮﭘﻴﺸـﻪ ﺧـﻮاﻫﺶ‬
‫ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ آن ﺻﺤﻨﺔ ﻧﻤﺎﻳﺸﻲ را ﻛﻪ ﺑﺎ ﺻﺪاي دﻟﻔﺮﻳﺐ ﺷﻴﺮﻳﻦ و دﻟﻜﺶ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺖ ﺧﺎﺗﻤﻪ دﻫﺪ‬
‫ﺗﻜﺮار ﻛﻨﺪ«‪.‬‬
‫»در ﺻﺤﻨﺔ – س – ﺗﻤﺎﺷﺎﭼﻴﺎن ﺑﻪ او ﺑﺴﻴﺎر اﺻﺮار ﻛﺮدﻧﺪ و او را ﭼﻨﺪ ﺑﺎر وادار ﺑـﻪ ﺗﻜـﺮار آن‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻔﺘﻀﺢ ﻛﺮدﻧﺪ ﺗﺎ اﻧﺪازهاي ﻛﻪ او ﺧﺴﺘﻪ ﺷﺪ و ﻓﺮﻳﺎد زد‪ :‬اي ﻓﺎﺳﺪان! ﺧﺪا ﺷﻤﺎ را ﻫـﻼك‬
‫ﺳﺎزد‪ ،‬آﻳﺎ ﻧﻤﻲﺑﻴﻨﻴﺪ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﺻﺤﻨﻪ آن ﻛﻪ در ﻛﻨﺎرم ﺑـﻮد از ﺻـﺤﻨﻪ ﺧـﺎرج ﺷـﺪ و رﻓـﺖ؟ در‬
‫اﻳﻦ ﻧﻤﺎﻳﺶ آﺧﺮﻳﻦ درﺟﻪ ﭘﺴﺘﻲ‪ ،‬دﻧﺎﺋﺖ‪ ،‬ﺣﻘﺎرت و ﺑﻲآﺑﺮوﻳﻲ وﺟﻮد داﺷﺖ ﻛﻪ ﺣﺘﻲ ﺧـﻮد آن‬
‫زن ﻛﻪ ﺷﻐﻞ ﻫﻤﻴﺸﮕﻲاش ﺑﻮد ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺮ آن ﻛﺎر ﺻﺒﺮ ﻛﻨﺪ«‪.‬‬
‫در ﺻﺤﻨﺔ – ز – ﺑﻌﺪ از ﺧﺘﻢ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻫﻨﺮﭘﻴﺸﮕﺎن ﻣﺮد ﻗﺮﻋﻪ اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺮﮔـﻪﻫـﺎي ﻗﺮﻋـﻪ را‬
‫ﺑﻪ ﻗﻴﻤﺖ ده ﺳﻨﺖ ﻣﻲﻓﺮوﺧﺘﻨﺪ و اﮔﺮ ﺑﺮگ ﻗﺮﻋﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻫﺮ ﻳﻚ از آنﻫﺎ ﻣﻲاﻓﺘﺎد آن ﻓﺮد ﺷﺐ را‬
‫ﺑﺎ او ﺳﭙﺮي ﻣﻲﻛﺮد«‪.‬‬
‫ﭘﺎول ﺑﻴﻮره ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪ :‬زﻧﺎﻧﻲ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻲﮔﺮدﻳﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﺟﺴﻢﺷﺎن ﺑﻄﻮر ﻛﻠﻲ ﺑـﺪون ﻟﺒـﺎس ﺑـﻮد و‬
‫ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻲﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪69‬‬ ‫ﻧﺘﺎﻳﺞ‬

‫آدوﻟــﻒ رﻳﺴــﺎن )‪ (Adolph Briason‬در روزﻧﺎﻣـﻪي ﻣﺸــﻬﻮر ﻓﺮاﻧﺴــﻮي ﺑــﻪ ﻧــﺎم ﺗﺎﻣــﭗ‬
‫)‪ (Tamps‬ﺑﺮ اﻳﻦ ﻧﻮع ﻧﻤﺎﻳﺶﻫﺎ ﺧﺮدهﮔﻴﺮي ﻛﺮده ﺑﻪ ﺻﻮرت اﻧﺘﻘﺎد و اﻋﺘﺮاض ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫»اﻳﻦ ﻓﺎﺟﻌﻪاي ﺑﺲ ﻋﻈﻴﻢ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻌﺪ از اﻳﻦ ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰي ﺑﺎﻗﻲ ﻧﻤﺎﻧـﺪ ﻏﻴـﺮ از اﻳـﻦ ﻛـﻪ ﺧـﻮد‬
‫ﻣﻨﻈﺮة ﻓﺤﺸﺎ را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻃﻮر آﺷﻜﺎر ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪ و ﺣﻘﻴﻘﺖ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﮔﻮﺋﻲ ﻫﻨﺮﻫﺎي زﻳﺒﺎ ﺑـﺪون‬
‫آن ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﺔ ﻛﻤﺎل ﺑﺮﺳﺪ«‪.‬‬
‫ﺧﻮد ﺣﺮﻛﺖ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﺑﺎرداري ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧـﺎم ﻋﻠـﻮم ﺟﻨﺴـﻲ )‪ (Sexual Science‬از آن‬
‫ﻳﺎد ﻣﻲﺷﻮد در اﺷﺎﻋﻪ و ﭘﺨﺶ ﻓﺤﺸﺎء و ﻓﺎﺳﺪ ﺳﺎﺧﺘﻦ اﺧﻼق ﺳﻬﻢ ﭼﻨﺪان ﻛﻤﻲ ﻫﻢ ﻧﺪارد؛ زﻳـﺮا‬
‫ﺑﻮاﺳﻄﺔ آن‪ ،‬ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت ﺣـﺎﻣﻠﮕﻲ و دﻳﮕـﺮ اﻣـﻮر ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ آن از ﻗﺒﻴـﻞ ﭼﮕـﻮﻧﮕﻲ اﺳـﺘﻔﺎده از‬
‫داروﻫﺎ و ‪ ...‬را در ﻣﺠﺎﻟﺲ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﺎ ﻋﻜﺲ و ﺑﻴﺎﻧﻴﻪﻫـﺎي ﺗﻔﺼـﻴﻠﻲ در ﻛﺘـﺐ و ﻧﺸـﺮﻳﺎت ﻋﺮﺿـﻪ‬
‫ﻣﻲدارﻧﺪ ﻃﻮري ﻛﻪ ﺑﻌﺪ از آن دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﺷﺮح و ﺗﻮﺿﻴﺢ وﻇﺎﻳﻒ دﺳﺘﮕﺎه ﺗﻨﺎﺳﻠﻲ ﻫـﻴﭻ اﺣﺘﻴـﺎﺟﻲ‬
‫ﺑﺎﻗﻲ ﻧﻤﻲﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻛﺘﺎبﻫﺎي ﻋﻠﻮم ﺟﻨﺴﻲ ﻧﻴﺰ ﻫﻤﻴﻦ وﻇﻴﻔﻪ را اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ وﻇﻴﻔـﺔ دﺳـﺘﮕﺎه‬
‫ﺗﻨﺎﺳﻠﻲ را ﺑﺎ ﻫﻤﻪ ﻛﻢ و ﻛﻴﻒ آن ﺑﻪ ﻛﻮﭼﻚ و ﺑﺰرگ ﺑﻴﺎن ﻣﻲدارﻧﺪ و ﻧﺎم ﻋﻠﻢ‪ ،‬ﺗﺤﻘﻴﻖ و ﻋﻠـﻮم‬
‫ﺗﺠﺮﺑﻲ و ﻃﺒﻴﻌﻲ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻘﺎب و ﭘﺮدهاي در آن ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ اﻳﻦ ﻛـﻪ ﻫـﻴﭻ اﻋﺘـﺮاض و‬
‫اﻧﺘﻘﺎدي ﺑﻪ آن ﻧﺸﻮد و از ﻛﺮدة ﺧﻮﻳﺶ ﻓﺮاﺗﺮ رﻓﺘﻪ اﻳﻦ ﻋﻤﻠﺸﺎن را ﺑـﻪ ﻧـﺎم ﺧـﺪﻣﺖ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ ﻧـﺎم‬
‫ﻧﻬﺎده اﻧﺪ و ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﻛﻪ‪:‬‬
‫»ﻣﺎ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻴﻢ ﻣﺮدم را از ﻟﻐﺰشﻫﺎ و اﺷﺘﺒﺎﻫﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ رواﺑﻂ ﺟﻨﺴﻲ ﺑﺮﻛﻨﺎر دارﻳﻢ«‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﺣﻘﻴﻘﺖ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﺸﺮ اﻳﻦ ادﺑﻴﺎت‪ ،‬ﻋﻠﻮم و ﺗﻌﻠﻴﻤﺎت اﻣﻮر ﺟﻨﺴﻲ و ﺗﻌﻤﻴﻢ و ﮔﺴـﺘﺮش‬
‫آن ﺗﺎ اﻳﻦ ﺣﺪ وﺳﻴﻊ و ﮔﺴﺘﺮده‪ ،‬از وﺟﻮد زﻧﺎن‪ ،‬ﻣﺮدان‪ ،‬ﺟﻮاﻧـﺎن و ﻛﻬﻨﺴـﺎﻻن ﺗﻤﺎﻣـﺎً ﺣﻴـﺎ را دور‬
‫ﻛﺮده ﺑﺬر ﺑﻲﺣﻴﺎﻳﻲ و وﻗﺎﺣﺖ را در آنﻫﺎ ﻣﻲﻛﺎرد‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠﻪ ﭼﻨـﻴﻦ ﺷـﺪه ﻛـﻪ اﻣـﺮوز ﻳـﻚ دﺧﺘـﺮ‬
‫ﻣﺪرﺳﻪاي ﻛﻪ ﻫﻨﻮز ﺑﻪ ﺳﻦ ﺑﻠﻮغ ﻧﺮﺳﻴﺪه اﺳﺖ ﺗﻤﺎم اﻣﻮر ﻣﺮﺑﻮط ﺑـﻪ ﻣﺴـﺎﺋﻞ ﺟﻨﺴـﻲ را ﻣـﻲداﻧـﺪ‪،‬‬
‫ﭼﻴﺰﻫﺎﻳﻲ را ﻛﻪ در زﻣﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺟﻮاﻧﺎن ﻫﻢ از آن ﺧﺒﺮي ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و ﻫﻢ ﭼﻨﻴﻦ در وﺟﻮد ﭘﺴـﺮان‬
‫ﭘﺎﺋﻴﻦﺗﺮ از ﺳﻦ ﺑﻠﻮغ ﻏﺮﻳﺰهي ﺷﻬﻮاﻧﻲ ﭘﻴﺶ از ﻣﻮﻋﺪ ﻣﻘﺮر ﺑﻪ ﻫﻴﺠﺎن آﻣﺪه ﺑﻄﻮرﻳﻜﻪ در اﻳـﻦ ﺳـﻦ‬
‫و ﺳﺎل ﺑﻪ اﻣﻮر ﺟﻨﺴﻲ و ﺷﻬﻮاﻧﻲ ﻣﻲﭘﺮدازﻧﺪ و ﺧﻮد را ﺗﺎﺑﻊ ﻫـﻮا و ﻫـﻮس ﺷـﻴﻄﺎﻧﻲ ﻣـﻲﺳـﺎزﻧﺪ‪ ،‬و‬
‫اراده و اﺧﺘﻴﺎر ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺷـﻬﻮت ﻣـﻲﺳـﭙﺎرﻧﺪ‪ ،‬در ﺻـﻮرﺗﻲ ﻛـﻪ ازدواج ﺳـﻦ ﻣﻌﻴﻨـﻲ را اﻗﺘﻀـﺎء‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪70‬‬

‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻲ اﻳﻦ اﻣﻮر ﺑﻪ ﺳﻦ ﻣﻌﻴﻨﻲ ﻣﻘﻴﺪ ﻧﻴﺴﺖ و ﺟﻮاﻧﺎن در ﺳـﻦ دوازده و ﺳـﻴﺰده ﺳـﺎﻟﮕﻲ ﺑـﻪ‬
‫اﻣﻮر ﺟﻨﺴﻲ ﮔﺮاﻳﺶ ﭘﻴﺪا ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻋﻼﺋﻢ ﻫﻼﻛﺖ ﻣﻠﻲ‪:‬‬

‫در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ اﻧﺤﻄﺎط اﺧﻼق‪ ،‬ﭘﻴﺮوي از ﻫﻮا و ﻫﻮس‪ ،‬ﻋﺒﺎدت ﺷﻬﻮت در ﻳﻚ ﻣﻠﺖ ﺑﻪ اﻳﻦ‬
‫درﺟﻪ رﺳﻴﺪه ﺑﺎﺷﺪ و ﻏﺮقﺷﺪن زن و ﻣﺮد و ﭘﻴﺮ و ﺟﻮان در ﻟـﺬت ﺑـﻪ اﻳـﻦ ﺣـﺪ ﺑﺮﺳـﺪ و ﻫﻴﺠـﺎن‬
‫ﺟﻨﺴﻲ‪ ،‬اﻳﺸﺎن را ﺑﻪ ﺟﻨﻮن ﻛﺸﺎﻧﻴﺪه از ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻮازن و ﺗﻌﺎدل ﺑﻴﺮون ﻛﺸـﻴﺪه ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﻃﺒﻴﻌـﻲ اﺳـﺖ‬
‫ﻛﻪ در آن ﻣﻠﺖ ﻫﻤﻪ اﺳﺒﺎب ﻫﻼﻛﺖ و ﺗﺒﺎﻫﻲ و ﺳﻘﻮط در آﺗﺶ ﻣﻬﻴـﺎ ﺷـﺪه و ﻣﻠـﺖ ﻣـﺬﻛﻮر ﺑـﻪ‬
‫ﺗﺪرﻳﺞ رو ﺑﻪ زوال ﺧﻮاﻫﺪ رﻓﺖ‪ ،‬اﮔﺮﭼﻪ ﻣﺮدم در ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻲﺑﻴﻨﻨﺪ ﻛـﻪ داراي ﻗـﺪرت‪ ،‬ﺷـﻮﻛﺖ و‬
‫ﺳﻠﻄﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬و ﭼﻨﻴﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪﮔﻴﺮي ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﻏﺮق ﺑﻮدن آنﻫﺎ در ﻟﻬﻮ و ﻟﻌﺐ و ﻟﺬاﺋﺬ ﻣـﺎدي‬
‫ﻣﺎﻧﻊ ﺗﺮﻗﻲ ﻧﺒﻮده ﺑﻠﻜﻪ ﻋﺎﻣﻞ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﻣﻠـﺖﻫـﺎﻳﻲ ﻛـﻪ در ﻋﻤﻴـﻖﺗـﺮﻳﻦ ﮔـﻮدال‬
‫ﺷﻬﻮت و ﻟﻬﻮ و ﻟﻌﺐ اﻓﺘﺎده اﻧﺪ و ﺑﻪ ﻫﻤﺎن اﻧﺪازه در ﺑﻠﻨﺪﺗﺮﻳﻦ ﻣﺮاﺗﺐ ﺗﺮﻗﻲ و ﺗﻤﺪن ﻗـﺮار دارﻧـﺪ‪،‬‬
‫ﻟﻴﻜﻦ ﭼﻪ ﺣﻜﻢ ﻏﻠﻂ و ﻧﺘﻴﺠﺔ دور از واﻗﻌﻴﺘﻲ اﺳﺖ؛ زﻳﺮا اﮔﺮ ﻗﻮة ﺗﻌﻤﻴﺮ و ﻗﻮة ﺗﺨﺮﻳﺐ ﻫـﻢزﻣـﺎن‬
‫ﺑﺎﻫﻢ در ﻳﻚ ﻣﻠﺖ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﻗﻮة ﺗﺨﺮﻳﺐ را در ﺷﻤﺎر ﻗﻮة ﺗﻌﻤﻴـﺮ ﺑـﻪ ﺣﺴـﺎب آورﻳـﻢ‪،‬‬
‫ﻣﺮﺗﻜﺐ اﺷﺘﺒﺎه ﺑﺲ ﺑﺰرگ ﺷﺪه اﻳﻢ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ را ﺑﺎ ﻳﻚ ﻣﺜﺎل ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﻲدﻫﻴﻢ ﻛﻪ ﺗﺎﺟﺮي در ﭘﻴﺸﺔ ﺧـﻮد داراي ﻣﻬـﺎرت ﻛﺎﻣـﻞ‬
‫ﺑﻮده ﺑﺎ ذﻛﺎوت و زﺣﻤﺖ و ﺗﺠﺮﺑﻪاش ﺛﺮوت ﻫﻨﮕﻔﺘـﻲ ﺟﻤـﻊ ﻧﻤـﻮده اﺳـﺖ و در ﻋـﻴﻦ ﺣـﺎل ﺑـﻪ‬
‫ﺷﺮابﺧﻮاري و ﻗﻤﺎرﺑﺎزي و اﻣﺜﺎل آنﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﻣﺒﺘﻼ ﺑﺎﺷﺪ ﭘﺲ ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ اﺷﺘﺒﺎه اﻳﻦ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﻛﻪ‬
‫اﻳﻦ دو ﭼﻴﺰ ﻣﺘﻀﺎد را در زﻧﺪﮔﻲ وي از اﺳﺒﺎب و ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﻘﺪم و ﺗﺮﻗﻲ وي ﺑﻪ ﺣﺴﺎب آورﻳﻢ‪.‬‬
‫درﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﻤـﻞ اول او از ﻋﻮاﻣـﻞ ﭘﻴﺸـﺮﻓﺖ و ﺗﺮﻗـﻲ اوﺳـﺖ وﻟـﻲ ﻋﻤـﻞ دوم او از ﻋﻮاﻣـﻞ‬
‫ﺗﺨﺮﻳﺐ و ﺗﺨﻠﻒ ﺑﺸﻤﺎر ﻣﻲرود‪ ،‬اﮔﺮ ﻫﺴﺘﻲ و وﺟﻮد او ﺑﻮاﺳﻄﻪي ﺻﻔﺎت اوﻟـﻲ ﺛﺎﺑـﺖ و ﭘﺎﻳـﺪار‬
‫اﺳﺖ وﺿﻊ ﻣﺬﻛﻮر اﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ را ﻧﺪارد ﻛﻪ ﺻﻔﺎت دﻳﮕﺮ وي ﻋﻤﻞ ﺗﺨﺮﻳﺐ را در وﺟﻮد او اﻧﺠـﺎم‬
‫ﻧﻤﻲ دﻫﻨﺪ ﺑﻠﻜﻪ اﮔﺮ ﺧﻮب دﻗﺖ ﻛﺮده و ﻋﻤﻴﻘﺎً ﺑﻴﺎﻧﺪﻳﺸﻴﺪ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺧﻮاﻫﻴﺪ ﺷـﺪ ﻛـﻪ اﻳـﻦ‬
‫ﻗﻮة ﺗﺨﺮﻳﺒﻲ از ﻗﻮاي ﻋﻘﻠﻲ و ﺟﺴﻤﺎﻧﻲ او ﻣﻲﻛﺎﻫﺪ و ﺛﺮوت و ذﺧﻴﺮهﻫﺎي او را ﻛﻪ ﺑـﺎ زﺣﻤـﺖ و‬
‫ﻣﺸﻜﻞ ﻓﺮاوان اﻧﺪوﺧﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺞ ﺑﻪ ﻧﺎﺑﻮدي و زوال ﻣـﻲﻛﺸـﺎﻧﺪ و ﺑـﺎﻵﺧﺮه زﻣـﺎن ﻣﺘﻮﺳـﻂ‬
 ‫‪71‬‬ ‫ﻧﺘﺎﻳﺞ‬

‫ﻳﻜﺒﺎرﮔﻲ آن ﻫﻢ ﻓﺮا ﻣﻲرﺳﺪ ﭼﻮن اﮔﺮ ﻗﻤﺎر ﺑﺮ ﺷﺨﺼﻲ ﻏﻠﺒﻪ ﻛﻨﺪ ﻫﻤﻪ ﺛـﺮوتﻫـﺎي اﻧﺪوﺧﺘـﻪي‬
‫او را ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺞ ﺑﻪ ﻓﻨﺎ و ﻧﺎﺑﻮدي ﻣﻲﻛﺸﺎﻧﺪ و او ﻫﻤﻴﺸﻪ در ﻣﻌﺮض ﺧﻄـﺮ ﻗـﺮار دارد‪ ،‬اﮔـﺮ ﺷـﻴﻄﺎنِ‬
‫ﺷﺮاب ﺑﺮ اﻧﺴﺎن ﺗﺴﻠﻂ ﭘﻴﺪا ﻛﻨﺪ در ﺣﺎل ﻣﺴﺘﻲ ﻣﺮﺗﻜﺐ اﺷﺘﺒﺎهﻫﺎي زﻳﺎدي ﺷﺪه آﺧﺮاﻻﻣـﺮ دﺳـﺖ‬
‫ﺧﺎﻟﻲ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺷﻴﻄﺎن زﻧﺎ و ﻓﺴﻖ و ﻓﺠﻮر در اﻧﺘﻈﺎر ﻓﺮﺻﺖ اﺳﺖ ﺗـﺎ اﻳـﻦ ﻛـﻪ او را ﺑـﻪ‬
‫ﻗﺘﻞ و ﻳﺎ ﻫﻼﻛﺖ دﻳﮕﺮي ﺑﻴﺎﻧﺪازد وﻟﻲ اﮔﺮ اﻳﻦ ﺗﺎﺟﺮ در ﭼﻨﮕﺎل اﻳﻦ ﺷـﻴﻄﺎنﻫـﺎ ﻧﺒﺎﺷـﺪ ﻧﺨﻮاﻫﻴـﺪ‬
‫ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻣﻴﺰان ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺗﺮﻗﻲ و ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ او را ﺣﺪس ﺑﺰﻧﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺎل ﺷﻤﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﺪ وﺿﻊ ﻳﻚ ﻣﻠﺖ را ﺑـﺎ آن ﻣﻘﺎﻳﺴـﻪ ﻛﻨﻴـﺪ؛ زﻳـﺮا آن ﻣﻠـﺖ ﻧﻴـﺰ ﺑـﺎ ﻓﻀـﻞ و‬
‫ﺑﺮﻛﺖ ﻗﻮاي ﺗﻌﻤﻴﺮ و اﻳﺠﺎﺑﻲاش اﺑﺘﺪا در راه ﺗﺮﻗﻲ و ﭘﻴﺸـﺮﻓﺖ ﻗـﺪم ﻣـﻲﮔـﺬارد و ﻣﻤﻜـﻦ اﺳـﺖ‬
‫ﭼﻨﺪﻳﻦ درﺟﺔ آن را ﻫﻢ ﻃﻲ ﻛﻨﺪ و ﻟﻴﻜﻦ ﻫﻨﻮز ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﻋﺎﻟﻲ ﻧﺮﺳﻴﺪه ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻦ رﻫﺒﺮﻳﺖ‬
‫ﺳﺎﻟﻢ و رﺷﻴﺪ دوﺑﺎره ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﺑﺮﮔﺸﺘﻪ ﺳﻘﻮط ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺑﺎ دﺳﺖ ﺧﻮد اﺳـﺒﺎب ﺗﺒـﺎﻫﻲاش را ﻣﻬﻴـﺎ‬
‫ﻣﻲﺳﺎزد و ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻧﺎﺑﻮدي و ﻫﻼﻛﺖ ﻣﻲﻛﺸﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫درﺳﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺎ ﻣﺪﺗﻲ ﺑﺎ داﺷﺘﻦ ﻗﻮة ﺗﻌﻤﻴﺮ و ﺗﺮﻗﻲ ﭘﻴﺶ ﻣﻲرود و ﻟﻴﻜﻦ وﺳـﺎﺋﻞ ﺗﺨﺮﻳـﺐ‬
‫و ﻫﻼﻛﺖ در ﻫﻤﺎن وﻗﺖ از او ﺟﺪا ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻗﻮة ﺣﻴﺎﺗﻲ‪ ،‬او را از داﺧﻞ ﻣﻲﺧﻮرد ﺗﺎ اﻳﻦ ﻛﻪ ﻣﻴـﺎن‬
‫ﺗﻬﻲ ﺷﺪه ﺿﻌﻔﺶ ﺑﻪ ﺣﺪي ﻣﻲرﺳﺪ ﻛﻪ اﮔﺮ زﻣﺎﻧـﻪ ﺑـﺮ او اﻧـﺪﻛﻲ ﻓﺸـﺎر وارد ﺳـﺎزد و ﺻـﺪﻣﻪاي‬
‫ﺑﺰﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﺳﻘﻮط ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ دﻳﮕﺮ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺑﻠﻨﺪﺷﺪن ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫در اﻳﻨﺠﺎ ﻋﻠﻞ و اﺳﺒﺎب ﻣﻬﻢ ﻫﻼﻛﺖ و ﺧﺮاﺑﻲ ﻣﻠﺖ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻛﻪ ﻧﻈﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻓﺎﺳﺪ ﻣﻤﻠﻜـﺖ‬
‫ﺑﻪ آنﻫﺎ ارﻣﻐﺎن آورده ﺑﻴﺎن ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬

‫اﻧﺤﻼل ﻗﻮاي ﺟﺴﻤﺎﻧﻲ‪:‬‬

‫اوﻟﻴﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪي ﺷﻬﻮتراﻧﻲ و ﺗﺴﻠﻂ ﺷﻬﻮت ﺑﺮ ﻓﺮاﻧﺴﻮيﻫﺎ اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻗـﻮاي ﺑـﺪﻧﻲ آنﻫـﺎ رو‬
‫ﺑﻪ اﻧﺤﻼل رﻓﺘﻪ روز ﺑﻪ روز ﺿﻌﻴﻒ ﺷﺪﻧﺪ؛ زﻳﺮا ﻫﻴﺠﺎن و ﺗﺤﺮﻳـﻚ داﺋﻤـﻲ‪ ،‬اﻋﺼـﺎب و ﻋﻀـﻠﻪ و‬
‫اﻋﻀﺎيﺷﺎن را ﺿﻌﻴﻒ و ﺳﺴﺖ ﻛﺮده و ﺷﻬﻮتﭘﺮﺳـﺘﻲ ﺻـﺒﺮ و ﺗﺤﻤـﻞ آنﻫـﺎ را از ﺑـﻴﻦ ﺑـﺮده و‬
‫ﻃﻐﻴﺎن ﺷﻬﻮت ﺑﻪ ﺳﻼﻣﺘﻲ اﻳﺸﺎن ﻧﻴﺰ ﺻﺪﻣﻪ زده ﺑﻮد‪ ،‬از اواﻳـﻞ ﻗـﺮن ﺑﻴﺴـﺘﻢ در ارﺗـﺶ ﻓﺮاﻧﺴـﻪ آن‬
‫ﺻﺤﺖ و ﺗﻨﺪرﺳﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻳﻚ ﻓﺮد ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻻزم اﺳﺖ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﺎﻣﻞ ﻣﻮﺟﻮد ﻧﺒـﻮده ﺑﻠﻜـﻪ ﻫـﺮ‬
‫ﺳﺎل رو ﺑﻪ ﺿﻌﻒ و ﺧﺮاﺑﻲ اﺳﺖ و ﺟﻮاﻧﺎﻧﻲ ﻛﻪ در ﺳﺎﺑﻖ واﺟﺪ ﺷﺮاﻳﻂ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺑﻮدﻧﺪ رو ﺑﻪ ﻗﻠـﺖ‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪72‬‬

‫و ﻛﻤﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ زﻣﺎن ﻛﻤﺘﺮ و ﻛﻤﺘﺮ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ اﻳﻦ ﻳﻚ ﻣﻴﺰان ﺻـﺤﻴﺢ و دﻗﻴـﻖ اﺳـﺖ‬
‫ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻴﺰان اﻟﺤﺮارت‪ ،‬ﻛﻴﻔﻴﺖ اﻧﺤﻼل ﻗﻮاي ﺑﺪﻧﻲ ﻣﻠﺖ ﻓﺮاﻧﺴﻪ را ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫از ﺟﻤﻠﺔ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ اﻧﺤﻼل ﻗﻮاي ﺟﺴﻤﺎﻧﻲ ﻣﻠﺖ ﻓﺮاﻧﺴﻪ وﺟﻮد اﻣﺮاض ﻣﺴـﺮي و وﺧـﻴﻢ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺗﻌﺪاد ﻧﻈﺎﻣﻴﺎﻧﻲ را ﻛﻪ در دو ﺳﺎل اول ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻲ اول ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻓﺮاﻧﺴﻪ از ارﺗﺶ‬
‫اﺧﺮاج ﻛﺮد ﺑﺎﻟﻎ ﺑﺮ ﻫﻔﺘﺎد و ﭘﻨﺞ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﺑﻮد‪ ،‬زﻳﺮا ﻫﻤﺔ آنﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﺮض ﺳـﻴﻔﻠﻴﺲ ﻣﺒـﺘﻼ ﺑﻮدﻧـﺪ و‬
‫در ﻳﻚ زﻣﺎن در ﻳﻚ ﻗﺸﻠﺔ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺗﻌﺪاد ‪ 242‬ﻧﻔﺮ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﺮض دﭼﺎر ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻮد ﺷﻤﺎ ﻓﻜﺮ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ در اﻳﻦ زﻣﺎن ﺣﺴﺎس و ﺧﻄﺮﻧـﺎك ﻛـﻪ ﻣﻠـﺖ ﻣـﺬﻛﻮر ﺑـﻴﻦ ﻣـﺮگ و‬
‫زﻧﺪﮔﻲ ﻗﺮار دارد ﭼﻪ اﻧﺪازه ﻧﻴﺎز ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪن و ﺳﻼﻣﺖ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ ﺑﺠﻨﮕﻨﺪ‬
‫وﻟﻲ آنﻫﺎ از ﻓﺮط ﺷﻬﻮتﭘﺮﺳﺘﻲ‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﺑﻪ اﻣﺮاض و ﻣﺼﺎﺋﺐ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺑﻮدﻧﺪ و ﻓﺮاﻧﺴﻪ در ﻣـﻮﻗﻌﻴﺘﻲ‬
‫ﺑﻮد ﻛﻪ ﺣﺘﻲ ﻳﻚ ﻓﺮاﻧﻚ را ﻫﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ اﺣﺘﻴﺎط و دﻗﺖ زﻳﺎدي ذﺧﻴﺮه و ﭘﺲاﻧﺪاز ﻣﻲﻛـﺮد ﺗـﺎ آن‬
‫ﭘﻮل و ﺛﺮوت و آن ﻗﻮاي دﻣﺎﻏﻲ و ﺟﺴﻤﺎﻧﻲ در راه دﻓﺎع از وﻃﻦﺷﺎن ﺑﻪ ﻣﺼﺮف ﻣﻲرﺳـﻴﺪ وﻟـﻲ‬
‫ﺑﻮاﺳﻄﺔ ﺷﻬﻮتراﻧﻲ ﻧـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﺟﺴـﻢ و ﺟـﺎن ﺧـﻮد را ﻣﺘﻀـﺮر و زﻳـﺎنﻣﻨـﺪ ﺳـﺎﺧﺘﻨﺪ ﺑﻠﻜـﻪ در آن‬
‫ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺣﺴﺎس ﻗﺴﻤﺖ ﻋﻈﻴﻤﻲ از ﺛﺮوت و وﺳﺎﻳﻞ دﻓﺎﻋﻲ را ﻫﻢ ﺑﺮ ﺑﺎد دادﻧﺪ‪.‬‬
‫دﻛﺘﺮ ﻻرﻳﺪ )‪ (Dr. Laredde‬ﻛﻪ از ﻃﺒﻴﺒﺎن ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻓﺮاﻧﺴﻪ اﺳﺖ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫»ﻫﺮ ﺳﺎﻟﻪ ﺗﻌﺪاد ﺳﻲ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ در ﻓﺮاﻧﺴﻪ در اﺛﺮ ﻣﺒﺘﻼﺷﺪن ﺑﻪ ﻣﺮض ﺳﻴﻔﻠﻴﺲ ﺟـﺎن ﺧـﻮد را از‬
‫دﺳﺖ ﻣﻲدﻫﻨﺪ و اﻳﻦ ﻣﺮض ﺧﻄﺮﻧﺎﻛﺘﺮﻳﻦ ﻣﺮﺿﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻠﺖ ﻓﺮاﻧﺴﻪ دﭼﺎر آن ﻫﺴﺘﻨﺪ«‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻓﻘﻂ ﻳﻜﻲ از اﻣﺮاض آن ﻣﻠﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻛﻨﺎر آن از اﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﺷـﻬﻮتﭘﺮﺳـﺘﻲ اﻣـﺮاض‬
‫ﻣﺘﻌﺪد و زﻳﺎد دﻳﮕﺮي ﻧﻴﺰ ﺑﻮﺟﻮد ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬

‫ﻓﺴﺎد ﻧﻈﺎم ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ‪:‬‬

‫دوﻣﻴﻦ ﻣﺼﻴﺒﺖ ﺑﺰرﮔﻲ ﻛﻪ ﻃﻐﻴﺎن ﺷﻬﻮت و ﺑﻲﺑﻨﺪ و ﺑﺎري ﺑﺮ ﻣﻠﺖ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻧﺎزل ﻛـﺮد ﻓﺴـﺎد و‬
‫ﭘﺮاﻛﻨﺪﮔﻲ ﻧﻈﺎم ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ ﺑﻮد و ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ آﺷﻜﺎر اﺳﺖ اﻳﻦ ﻧﻈﺎم ﺗﻨﻬﺎ از راﺑﻄـﻪي ﺟـﺎوداﻧﻲ‬
‫زن و ﻣﺮد ﺑﻮاﺳﻄﺔ ﻋﻘﺪ ﻧﻜﺎح ﺑﻮﺟﻮد ﻣﻲآﻳﺪ ﻛﻪ ﺑـﺎ وﺟـﻮد آن در ﻣﻴـﺎن اﻓـﺮاد ﺧـﺎﻧﻮاده آراﻣـﺶ‬
‫روﺣﻲ اﻳﺠﺎد ﺷﺪه ﻓﺮدﻳﺖ را ﺑﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﻴﺖ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲﺳﺎزد ﻛـﻪ زﻣﻴﻨـﻪﻫـﺎي ﺑـﻲﻧﻈﻤـﻲ را از ﺑـﻴﻦ‬
‫ﺑﺮده و ﻣﺮدم را ﺗﺎﺑﻊ ﻧﻈﺎم و ﻣﺪﻧﻴﺖ ﻣﻲﮔﺮداﻧﺪ و در ﭼﻬﺎرﭼﻮب اﻳﻦ ﻧﻈﺎم اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﻀـﺎي ﭘـﺎك‬
 ‫‪73‬‬ ‫ﻧﺘﺎﻳﺞ‬

‫ﻣﺤﺒﺖ‪ ،‬ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻓﺪاﻛﺎري و ﺷﺠﺎﻋﺖ ﺑﻮﺟﻮد ﻣﻲآﻳﺪ و ﻧﺴﻞﻫﺎي آﻳﻨـﺪه را ﺑـﺮ اﺧـﻼق ﭘـﺎك و‬
‫ﺗﺮﺑﻴﺖ ﺻﺤﻴﺢ و ﺳﺎﻟﻢ ﻋﺎدت ﻣﻲدﻫﺪ و ﻟﻴﻜﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪاي ﻛﻪ زﻧﺎن و ﻣﺮدان آن از ﻣﻘﺎﺻﺪ ﻧﻜـﺎح و‬
‫اﻫﺪاف آن ﺧﺒﺮي ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻣﻘﺼﻮدﺷﺎن از راﺑﻄﺔ ﺟﻨﺴـﻲ ﻏﻴـﺮ از ﻓﻀـﺎي ﺷـﻬﻮت ﺣﻴـﻮاﻧﻲ‬
‫ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮي ﻧﺒﺎﺷﺪ و ﺟﺎﻣﻌﻪاي ﻛﻪ زن و ﻣﺮد آن ﺑـﻪ ﺧـﺎﻃﺮ اﻳـﻦ راﺑﻄـﻪ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﭘﺮواﻧـﻪ ﺳـﺮﮔﺮدان‬
‫ﺑﮕﺮدﻧﺪ و ﺑﺮ اﻳﻦ ﮔﻞ و آن ﮔﻞ ﺑﻨﺸـﻴﻨﻨﺪ و ﻫـﺮ ﺑـﺎﻏﻲ ﻛـﻪ آﻣـﺎده ﺷـﺪ ﺑـﺪون ﻗﻴـﺪ و ﺷـﺮط از آن‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﺑﺮﻧﺪ دﻳﮕﺮ اﻣﻜﺎن ﻧﺪارد ﻛﻪ در ﭼﻨﻴﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪاي ﻧﻈﺎم ﻓﺎﻣﻴﻠﻲ ﭘﻴﺪا ﺷﻮد و اﮔﺮ ﺑﻄﻮر ﻓـﺮض‬
‫ﻫﻢ ﭘﻴﺪا ﺷـﻮد اﺳـﺘﻘﺮار ﻧﺨﻮاﻫـﺪ داﺷـﺖ؛ زﻳـﺮا اﻓـﺮاد آن ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﻃـﻮري ﻋـﺎدت ﻛـﺮده اﻧـﺪ ﻛـﻪ‬
‫ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﺗﻜﺎﻟﻴﻒ‪ ،‬واﺟﺒﺎت‪ ،‬ﺣﻘﻮق و ﻗﻴـﻮدات اﺧﻼﻗـﻲ ﭘﺎﻳﺒﻨـﺪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ ،‬ﭘـﺲ ﻧﺘﻴﺠـﻪ و ﺗـﺄﺛﻴﺮ‬
‫ﺣﺎﻻت ﻋﻘﻼﻧﻲ و اﺧﻼﻗﻲ ﻣﺬﻛﻮر ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻧﺴﻞ آﻳﻨﺪه از ﻟﺤﺎظ اﺧﻼق ﻧﺴﺒﺖ ﺑـﻪ ﻧﺴـﻞ‬
‫ﺳﺎﺑﻖ ﺑﺪﺗﺮ و ﺧﺮابﺗﺮ ﺑﺎر ﻣﻲآﻳﺪ و اﻧﺎﻧﻴﺖ و ﺧﻮدﭘﺴﻨﺪي اﻓﺮاد ﺑـﻪ ﺣـﺪي ﻣـﻲرﺳـﺪ ﻛـﻪ ﺷـﻴﺮازة‬
‫اﺟﺘﻤﺎع از ﻫﻢ ﻣﻲﭘﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻮاﺳﻄﻪي ﺳﺒﻜﻲ و ﺧﻔﺖ و رﻧـﮓ ﭘـﺬﻳﺮي ﻣـﺮدم ﺳﻴﺎﺳـﺖ ﻣﻠـﻲ و ﺑـﻴﻦ‬
‫اﻟﻤﻠﻠﻲﺷﺎن داراي ﻣﻮﻗﻒ ﺛﺎﺑﺖ ﻧﺒﻮده ﺑﻠﻜﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ذرهاي در ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺎد ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﺎد ﻫـﺮ ﻃـﺮف‬
‫ﺟﺮﻳﺎن داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ آن ذره ﻧﻴﺰ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻛﺎه در ﭘﻴﺸﺎﭘﻴﺶ ﺑﺎد ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻲﻛﻨـﺪ و زﻧـﺪﮔﻲ اﻓـﺮاد ﺑـﻪ‬
‫ﺳﺒﺐ ﻧﺒﻮدن ﺧﺎﻧﻮاده و ﻓﺎﻣﻴﻞ ﻣﻜﺪر ﺑﻮده داراي آراﻣﺶ و ﺳﻜﻮن روﺣﻲ ﻧﻤﻲﺑﺎﺷـﺪ و اﺿـﻄﺮاب‬
‫و ﺗﺸﻮﻳﻖ روﺣﻲ اﻳﺸﺎن را ﻓﺮا ﻣﻲﮔﻴﺮد از داﺷﺘﻦ آراﻣﺶ ذﻫﻨﻲ ﻣﺤﺮوم ﻣﻲﺷـﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻤـﺎم اﻳـﻦﻫـﺎ‬
‫ﻋﺬاب و دوزخ دﻧﻴﻮي اﻧﺪ ﻛﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﻮاﺳﻄﺔ ﻏﺮق ﺷﺪن در ﺗﻤﺘﻌـﺎت و ﻟـﺬات ﺣﻴـﻮاﻧﻲ‪ ،‬ﺧـﻮد را‬
‫ﮔﺮﻓﺘﺎر آن ﻣﻲﺳﺎزد‪.‬‬
‫در ﻓﺮاﻧﺴﻪ اﻣﺮوزي از ﻫﺮ ﻫﺰار زن و ﻣﺮد ﺗﻌﺪاد ﻫﻔﺖ ﻳﺎ ﻫﺸﺖ ﻧﻔﺮ ازدواج ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﺷـﻤﺎ از‬
‫اﻳﻦ آﻣﺎر ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﺪ ﺗﻌﺪاد اﻓﺮادي را ﻛﻪ ازدواج ﻧﻤﻲﻛﻨﻨـﺪ ﺗﺨﻤـﻴﻦ ﺑﺰﻧﻴـﺪ‪ ،‬آن ﺗﻌـﺪاد ﻛﻤـﻲ ﻛـﻪ‬
‫ازدواج ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻧﻴﺰ در ازدواجﺷﺎن ﻋﻔﺖ و ﭘﺎﻛﺪاﻣﻨﻲ را رﻋﺎﻳﺖ ﻧﻜـﺮده ﺑـﻪ ﻗـﻮاﻧﻴﻦ اﺻـﻮل آن‬
‫ﻣﻘﻴﺪ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻫﺪف آﻧﺎن اﻳـﻦ ﻧﻴﺴـﺖ ﻛـﻪ ﺑﻮاﺳـﻄﺔ ازدواج داراي زﻧـﺪﮔﻲ آﺑﺮوﻣﻨـﺪ و ﺑـﺎ ﻋﻔـﺖ‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻫﺪﻓﺸﺎن ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ اﺳﺖ ﺟﺰ اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ‪ .‬اﻛﺜﺮاً ﻫﺪﻓﺸﺎن از ازدواج اﻳﻦ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺑـﻪ‬
‫آن ﻓﺮزﻧﺪي ﻛﻪ ﭘﻴﺶ از ازدواج ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪه اﺳﺖ ﺑﻮاﺳﻄﺔ اﻳﻦ ازدواج ﺟﻨﺒـﺔ ﻗـﺎﻧﻮﻧﻲ ﺑﺪﻫﻨـﺪ ﺗـﺎ‬
‫ﺑﺼﻮرت ﻓﺮزﻧﺪ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲﺷﺎن در ﺑﻴﺎﻳﺪ‪.‬‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪74‬‬

‫ﭘﺎول ﺑﻴﻮرو ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪ :‬از ﻋﺎدات ﻣﻌﻤﻮل ﻃﺒﻘﺔ ﻛﺎرﮔﺮ )‪ (Working Class‬در ﻓﺮاﻧﺴﻪ اﻳﻦ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ زن از رﻓﻘﺎي ﺧﻮد ﺗﻌﻬﺪ ﻣﻲﮔﻴﺮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﺷﺮﻃﻲ ﺑﺎ آنﻫﺎ ازدواج ﻣﻲﻛﻨـﺪ ﻛـﻪ ﻓﺮزﻧـﺪش‬
‫ﻛﻪ ﭘﻴﺶ از ازدواج وﻻدت ﻧﻤﻮده ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻓﺮزﻧﺪ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ او ﻣﺤﺴـﻮب ﺷـﻮد و زﻧـﻲ ﺑـﻪ دادﮔـﺎه‬
‫ﺣﻘﻮق ﺷﻬﺮ ﺳﻴﻦ )‪ (Seine‬ﺣﺎﺿﺮ ﺷﺪه ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫»ﻣﻦ در وﻗﺖ ﻧﻜﺎح ﺑﻪ ﺷﻮﻫﺮم ﺑﻪ ﺻﺮاﺣﺖ ﮔﻔﺘﻢ ﻛﻪ ﻣﻘﺼﻮد ﻣﻦ از اﻳﻦ ازدواج ﻓﻘـﻂ ﻗـﺎﻧﻮﻧﻲ‬
‫ﻧﻤﻮدن ﻓﺮزﻧﺪاﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در اﺛﺮ راﺑﻄﻪ و ﺗﻤﺎس ﺑﺎ وي ﭘﻴﺶ از اﻳﻦ ﻋﻘﺪ ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪه اﻧﺪ و ﻧﻴـﺖ‬
‫ﻣﻦ اﻳﻦ ﻧﺒﻮده و در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﻫﻢ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ وي ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﺧﺎﻧﻢ زﻧﺪﮔﻲ ﻛﻨﻢ ﻟـﺬا ﻫﻤـﺎن‬
‫روزي ﻛﻪ ﺑﺎ ﺷﻮﻫﺮم ازدواج ﻛﺮدم در ﻫﻤﺎن روز ﻧﻴﺰ از وي ﺟﺪا ﺷﺪم و ﺗﺎ اﻣـﺮوز ﺑـﺎ او ﻣﻼﻗـﺎﺗﻲ‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻪام؛ زﻳﺮا ﻫﻴﭻ وﻗﺖ ﻧﻤﻲﺧﻮاﺳﺘﻢ ﻛﻪ ﺑﺎ وي ﻣﻌﺎﺷﺮت زوﺟﻴﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ«‪.‬‬
‫رﺋﻴﺲ ﻳﻜﻲ از داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎي ﻣﺸﻬﻮر ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﻪ ﭘﺎول ﺑﻴﻮرو ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫»ﻋﻤﻮم ﺟﻮاﻧﺎن ﻣﺎ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻛﻪ ازدواج را ﺑﺮاي زﻧﺎ و ﻓﺤﺸﺎء ﺑﻜﺎر ﮔﻴﺮﻧﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻛـﻪ‬
‫اﻳﺸﺎن ﻣﺪت ده ﺳﺎل و ﻳﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ در وادي ﻓﺴﻖ و ﻓﺠﻮر آزاد و ﺑـﻲﺑـﺎك ﻣـﻲﮔﺮدﻧـﺪ ﺗـﺎ اﻳـﻦ ﻛـﻪ‬
‫زﻣﺎﻧﻲ ﻣﻲرﺳﺪ ﻛﻪ از اﻳﻦ آوارﮔـﻲ و ﺗﺸـﻮﻳﺶ ﺧﺴـﺘﻪ ﻣـﻲﺷـﻮﻧﺪ ﺑﻨﺎﭼـﺎر ﺑـﺎ ﻫﻤـﺎن زﻧـﻲ ازدواج‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺳﺎل ﺑﺎ وي راﺑﻄﻪي ﻏﻴﺮ ﻣﺸﺮوع داﺷﺘﻨﺪ ﺗﺎ اﻳﻦ ﻛﻪ ﺑﻮاﺳﻄﻪي اﻳﻦ ازدواج ﻫﻢ‬
‫از آراﻣﺶ روﺣﻲ داﺷﺘﻦ ﺧﺎﻧﻮاده ﺑﺮﺧﻮردار ﺷﻮﻧﺪ و ﻫﻢ از رﻓﺎﻗﺖ آزاد ﺑﻴﺮون از ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻬـﺮهﻣﻨـﺪ‬
‫ﮔﺮدﻧﺪ«‪.‬‬
‫زﻧﺎي زﻧﺎن و ﻣﺮدان ﻣﺘﺄﻫﻞ در ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻋﻴﺐ ﺷﻤﺮده ﻧﻤﻲﺷﻮد ﻳﻌﻨﻲ اﮔﺮ ﻳﻚ ﻣﺮد ﻣﺘﺄﻫـﻞ زﻧـﻲ‬
‫را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان رﻓﻴﻘﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﻛﻨﺪ ﻫﻴﭻ ﻻزم ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﻣﻮﺿﻮع را از دﻳﮕﺮان ﭘﻨﻬﺎن دارد و اﻳﻦ ﻛـﺎر‬
‫وي در اﺟﺘﻤﺎع ﻳﻚ ﻛﺎر ﻋﺎدي و ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺳﺒﺐ راﺑﻄﻪ ﻧﻜﺎح ﺑﺴﻴﺎر ﺿﻌﻴﻒ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﻣﻲﮔﺴﻠﺪ و ﮔﺎﻫﻲ ﻫﻢ‬
‫اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﻓﻘﻂ ﺗﺎ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻋﺖ اداﻣﻪ ﭘﻴﺪا ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺑﺲ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻳﻜﻲ از ﻣﺮدان داﻧﺸـﻤﻨﺪ ﻓﺮاﻧﺴـﻪ‬
‫ﻛﻪ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺎم وزارت ﻫﻢ رﺳﻴﺪه ﺑﻮد ﻧﻘﻞ ﻛﺮده ﻛـﻪ او زﻧـﺶ را ﭘـﻨﺞ ﺳـﺎﻋﺖ ﺑﻌـﺪ از‬
‫ازدواج ﻃﻼق داده و ﺑﻄﻮري ﻛﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ‪ :‬ﻋﻠﻞ ﻃﻼق و ﺟـﺪاﺋﻲ در آن ﻣﻤﻠﻜـﺖ ﺑـﻪ اﻧـﺪازهاي‬
 ‫‪75‬‬ ‫ﻧﺘﺎﻳﺞ‬

‫ﺳﺎده و ﺑﺴﻴﻂ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﺨﺺ ﻣﺼﻴﺒﺖزده را ﻫﻢ ﺑﻪ ﺧﻨﺪه ﻣﻲآورد ﻣﺜﻞ ﺧﺮﺧﺮ ﻛـﺮدن ﻳﻜـﻲ از‬
‫زوﺟﻴﻦ در ﺧﻮاب و ﻳﺎ اﻳﻦ ﻛﻪ ﻣﺜﻼً ﻳﻜﻲ از آنﻫﺎ ﺳﮓ دﻳﮕﺮي را دوﺳﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻃﻼق ﺑﻪ اﻧﺪازهاي زﻳﺎد اﺳﺖ ﻛﻪ در دادﮔﺎه ﺣﻘﻮق ﺷـﻬﺮ ﺳـﻴﻦ )‪ (Seine‬در ﻳـﻚ روز ‪294‬‬
‫ﻧﻜﺎح ﻓﺴﺦ و در دﻓﺘﺮ ﻗﻴﺪ ﮔﺮدﻳﺪه و در اﻳﻦ ﺷﻬﺮ در ﺳﺎل ‪ 1841‬ﻛﻪ ﻗﺎﻧﻮن ﺟﺪﻳﺪ ﻃﻼق ﺗﺼﻮﻳﺐ‬
‫ﺷﺪ ﺗﻌﺪاد ﭼﻬﺎر ﻫﺰار‪ ،‬ﻃﻼق‪ ،‬در ﺳﺎل ‪ 1900‬م ﻫﻔﺖ ﻫﺰار‪ ،‬در ﺳﺎل ‪ 1913‬م ﺷـﺎﻧﺰده ﻫـﺰار و در‬
‫ﺳﺎل ‪ 1931‬م ﺑﻴﺴﺖ و ﻳﻚ ﻫﺰار ﻃﻼق واﻗﻊ ﺷﺪ‪.‬‬

‫زﻧﺪه ﺑﻪ ﮔﻮر ﻛﺮدن ﻧﺴﻞ‬

‫از آﻧﺠﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺗﺮﺑﻴﺖ اوﻻد ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﻋﻤﻞ اﺧﻼﻗﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺮد ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻛﺎر ﺑﺎﻳﺪ ﺑـﺮ ﻧﻔـﺲ‬
‫ﺧﻮد ﻏﻠﺒﻪ داﺷﺘﻪ‪ ،‬ﻫﻮا و ﻫﻮس و دﻳﮕﺮ ﺧﻮاﻫﺶﻫﺎي ﻧﻔﺴﺎﻧﻲ را ﺗﺮك ﻛﻨﺪ و ﻣﺸـﻘﺎت و ﺗﻜـﺎﻟﻴﻒ‬
‫را ﻗﺒﻮل ﻧﻤﻮده و از ﻣﺎل و ﺟﺎن ﺑﮕﺬرد ﻟﺬا ﻣﺮدم ﺧﻮدﭘﺴﻨﺪ و ﺧﻮدﭘﺮﺳﺘﻲ ﻛﻪ ﺗﺎﺑﻊ ﻫﻮا و ﻫـﻮس و‬
‫ﺑﻨﺪة ﺷﻬﻮت ﺣﻴﻮاﻧﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ اﻣﻜﺎن ﻧﺪارد ﻛﻪ ﺑـﻪ اﻳـﻦ وﻇﻴﻔـﻪ ﺗـﻦ دﻫﻨـﺪ و ﻣﺴـﺌﻮﻟﻴﺖ آن را ﻗﺒـﻮل‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫از ﺷﺼﺖ ﻳﺎ ﻫﻔﺘﺎد ﺳﺎل ﺑﻪ اﻳﻦ ﻃﺮف ﺗﺒﻠﻴﻎ ﺟﻠـﻮﮔﻴﺮي از ﺑـﺎرداري ﺑـﺎ ﻫﻤـﻪ ﺷـﺪت و ﺣـﺪت‬
‫ﺟﺮﻳﺎن دارد و اﻳﻦ ﺣﺮﻛﺖ ﻫﺮ زن و ﻣﺮد ﻓﺮاﻧﺴﻮي را وا داﺷﺘﻪ ﺗﺎ ﺗﻤﺎم ﺗﺪاﺑﻴﺮي را ﻛﻪ ﻣﺎﻧﻊ ﻧﺘﻴﺠـﺔ‬
‫ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺗﻠﺬذ و اﺳﺘﻤﺘﺎع ﺟﻨﺴﻲ ﮔﺮدد )ﺣﻤـﻞ و وﻻدت( ﺑﻜـﺎر ﺑﻨﺪﻧـﺪ و در ﺣـﺎﻟﻲ ﻛـﻪ از رواﺑـﻂ‬
‫ﺟﻨﺴﻲ ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﺧﻮد را از داﺷﺘﻦ اوﻻد ﻣﺤﻔﻮظ دارﻧﺪ‪ ،‬ﻫـﻴﭻ ﺷـﻬﺮ و روﺳـﺘﺎﻳﻲ ﻧﻴﺴـﺖ‬
‫ﻛــﻪ در آن روز روﺷــﻦ دارو و وﺳــﺎﻳﻞ ﺟﻠــﻮﻳﮕﺮي از ﺑــﺎرداري ﻓﺮوﺧﺘــﻪ ﻧﺸــﻮد و اﺳــﺘﻌﻤﺎل آن‬
‫ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ اﻫﻞ ﻓﺤﺸﺎ ﻧﺒﻮده ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺴﻴﺎري از اﺷﺨﺎص ﻣﺘﺄﻫﻞ ﻫﻢ از آن اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﭼﻮن ﻫﺮ‬
‫زن و ﺷﻮﻫﺮي آرزو دارﻧﺪ ﻛﻪ ﻋﻴﺶ و ﻧﻮش ﺟﻨﺴﻲﺷﺎن ﺑﺎ ﭘﻴﺪا ﺷﺪن اوﻻد ﻣﻜﺪر و ﺗﻠﺦ ﻧﮕـﺮدد‪،‬‬
‫ﻛﺎﻫﺶ ﻧﺴﻞ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ زﻳﺎدي ﭘﻴﺶ ﻣﻲرود ﺣﺘﻲ ﻣﺘﺨﺼﺼﻴﻦ آﻣﺎر ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺟﻤﻌﻴﺖ در ﻓﺮاﻧﺴﻪ‬
‫ﺣﺪس ﻣﻲزﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺣﺪود ﺷﺸﺼﺪ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﺑﻮاﺳﻄﻪي اﺳﺘﻔﺎده از آن داروﻫﺎ از ﺑﺎدار ﺷﺪن‬
‫ﺧﻮدداري ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻫﺮ ﺳﺎل ﺗﻌﺪاد ﺷﺸﺼﺪ ﻫﺰار ﻃﻔﻞ زﻧﺪه ﺑﻪ ﮔﻮر و دﻓـﻦ ﻣـﻲﺷـﻮﻧﺪ‪،‬‬
‫وﻟﻲ اﮔﺮ ﮔﺎﻫﻲ ﻫﻢ ﺑﻪ وﺟﻮد اﺳﺘﻌﻤﺎل اﻳـﻦ داروﻫـﺎ و ﺗـﺪاﺑﻴﺮ ﻻزم زن ﺣﺎﻣﻠـﻪ ﺷـﻮد آن را ﺳـﻘﻂ‬
‫ﻧﻤﻮده ﺧﻮد را از ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ آن ﻣﻲرﻫﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺳﻘﻂ ﺟﻨﻴﻦ ﺳﺎﻻﻧﻪ در ﺣﺪود ﭼﻬﺎرﻫﺰار ﻃﻔﻞ ﺑـﻪ‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪76‬‬

‫دﻳﺎر ﻋﺪم ﺳﭙﺮده ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺎر ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ دوﺷﻴﺰﮔﺎن ﺑﻲﺷﻮﻫﺮ ﻧﺒﻮده ﺑﻠﻜـﻪ زﻧـﺎن ﺷـﻮﻫﺮدار‬
‫ﻫﻢ در اﻳﻦ وادي ﺑﺎ آنﻫﺎ ﺑﺮاﺑﺮي ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و از ﻧﮕﺎه اﺧﻼق اﻳﻦ ﻋﻤﻞ را ﮔﻨﺎه ﻧﻤـﻲﺷـﻤﺎرﻧﺪ ﺑﻠﻜـﻪ‬
‫آن را ﺣﻖ واﺟﺐ زن ﻣﻲداﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳﻦ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻛﺎر از ﻧﻈﺮ ﻗﺎﻧﻮن ﺟﺮم ﻣﺤﺴـﻮب ﻣـﻲﺷـﻮد‬
‫ﻗﺎﻧﻮن از آن ﭼﺸﻢﭘﻮﺷﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ از ﻫﺮ ﺳﻴﺼﺪ زن ﻓﻘـﻂ ﻳﻜـﻲ ﺑـﻪ دادﮔـﺎه ﺳـﭙﺮده‬
‫ﺷﻮد و ﺗﺎزه ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛـﻪ ﺑـﻪ دادﮔـﺎه ﺳـﭙﺮده ﻣـﻲﺷـﻮﻧﺪ ‪ % 75‬ﺑـﻲﮔﻨـﺎه ﺑـﻪ ﺣﺴـﺎب آﻣـﺪه و آزاد‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺪاﺑﻴﺮ و وﺳﺎﻳﻞ ﺳﻘﻂ را ﻧﻴﺰ ﺑﺴﻴﺎر آﺳﺎن ﻧﻤﻮده اﻧﺪ و در اﻳﻦ ﺑﺎره ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺗﺒﻠﻴﻐـﺎت و ﻧﺸـﺮﻳﺎت‬
‫دارﻧﺪ ﺗﺎ اﻧﺪازهاي ﻛﻪ زﻧﺎن ﺧﻮدﺷﺎن ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺟﻨﻴﻦ را ﺳﻘﻂ ﻛﻨﻨﺪ و آن زﻧﺎﻧﻲ ﻫﻢ ﻛﻪ ﺧﻮدﺷـﺎن‬
‫از ﻋﻬﺪة آن ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺮآﻳﻨﺪ از داروﻫﺎي ﻃﺒﻲ و وﺳﺎﻳﻞ ﺟﺪﻳﺪ اﺳـﺘﻔﺎده ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ ﻃـﻮري ﻛـﻪ‬
‫ﻛﺸﺘﻦ ﻃﻔﻞ در رﺣﻢ ﻧﺰد اﻳﺸﺎن آﺳﺎنﺗﺮ و ﺳﺎدهﺗﺮ از ﻛﻨﺪن دﻧﺪان ﻓﺎﺳﺪ در دﻫﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺗﻤﺪن و ﻋﻘﻠﻴﺖ ﺟﺪﻳﺪ اروﭘﺎ ﻋﺎﻃﻔﺔ ﻣﺎدري را از ﺑﻴﻦ ﺑﺮده‪ ،‬ﻋﺎﻃﻔﺔ ﻣﺎدرﻳﻲ ﻛـﻪ ﺟﻬـﺎن آن‬
‫را ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﻣﺮﺗﺒﺔ ﻣﺤﺒﺖ ﻣﻲداﻧﺪ وﻟﻲ او از اوﻻد ﻣﻨﺰﺟﺮ اﺳـﺖ و ﺣﺘـﻲ آن را ﺑـﺪ داﻧﺴـﺘﻪ ﺑـﺎ وي‬
‫دﺷﻤﻨﻲ و او را زﻧﺪه ﺑﻪ ﮔﻮر ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬آن اﻃﻔﺎﻟﻲ ﻫﻢ ﻛـﻪ ﺑـﺎ وﺟـﻮد آن ﻫﻤـﻪ ﺗـﺪاﺑﻴﺮ ﺳـﺎﻟﻢ ﺑـﺪﻧﻴﺎ‬
‫ﻣﻲآﻳﻨﺪ ﺑﺎ ﺧﺸﻮﻧﺖ و ﺷﺪت و دﺷﻤﻨﻲ ﻓﺮاواﻧﻲ ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺑﺎول ﺑﻴﻮرو اﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ‬
‫رﻧﺞآور را ﻳﺎدآوري ﻛﺮده ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫»اﻛﺜﺮ اوﻗﺎت در روزﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﻣﺼﺎﻳﺒﻲ را ﻛﻪ از ﻃﺮف ﭘﺪران ﺑﻪ اﻃﻔﺎلﺷﺎن وارد ﻣﻲﺷﻮد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ و ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﭘﺪران ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺪﺗﺮﻳﻦ ﺷﻜﻨﺠﻪﻫﺎ را ﺑﻪ ﻓﺮزﻧـﺪان ﺧـﻮد ﻣـﻲﭼﺸـﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬اﻳـﻦ‬
‫روزﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﺣﻮادﺛﻲ را ﻧﺸﺮ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻬﻢ و ﺑﺎ ارزش ﺑﺎﺷـﺪ و ﻟـﻴﻜﻦ ﻣـﺮدم ﻣـﻲداﻧﻨـﺪ ﻛـﻪ اﻳـﻦ‬
‫ﻣﻬﻤﺎﻧﺎن ﮔﺮاﻣﻲ ﺑﺎ ﭼﻪ ﻗﺴﺎوت و ﻋﺬاﺑﻲ روﺑﺮو ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و اﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﻋﺬاب ﺑﻪ ﺳﺒﺐ آن اﺳﺖ ﻛـﻪ‬
‫ﭘﺪران ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﻓﺮزﻧﺪان ﻟﺬت زﻧﺪﮔﻲ را ﺑﺮ آنﻫﺎ ﺗﻠﺦ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺳﺎﺧﺖ‪ ...‬اﻳﻦ ﺑﻴﭽﺎرﮔـﺎن‬
‫ﻫﻢ وﻗﺘﻲ ﺑﻪ دﻧﻴﺎ ﻣﻲآﻳﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﺎدراﻧﺸﺎن از ﺳﻘﻂ ﻛـﺮدن ﺧـﻮدداري ﻛﻨﻨـﺪ وﻟـﻲ ﻫﻤـﻴﻦ ﻛـﻪ ﺑـﺪﻧﻴﺎ‬
‫آﻣﺪﻧﺪ ﺟﺰاي آﻣﺪنﺷﺎن را آﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﺷﺎﻳﺪ و ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻲﭼﺸﻨﺪ‪.‬‬
‫ﮔﺎﻫﻲ اﻳﻦ ﻛﺮاﻫﺖ و دﺷﻤﻨﻲ ﻣﺎدران در ﺑﺮاﺑﺮ اوﻻد ﺑـﻪ ﺣـﺪي اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺑﺎﻋـﺚ ﺧﻨـﺪه و در‬
‫واﻗﻊ ﮔﺮﻳﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺜﻼً ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﻛﻪ ﻃﻔﻞ ﺷﺶ ﻣﺎﻫﻪي ﻳﻚ زن ﻓﻮت ﻛﺮد‪ ،‬ﻣـﺎدرش ﺟﺴـﺪ وي‬
 ‫‪77‬‬ ‫ﻧﺘﺎﻳﺞ‬

‫را ﭘﻴﺶ روي ﺧﻮد ﮔﺬاﺷﺘﻪ از ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻲ ﻣﻲرﻗﺼﻴﺪ و ﻏﺰل ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﺔ ﻫﻤﺴﺎﻳﮕﺎن‬
‫رﻓﺘﻪ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﻣﺎ ﺑﻌﺪ از اﻳﻦ ﻃﻔﻞ دﻳﮕﺮي را ﺑﻪ دﻧﻴﺎ ﻧﻤﻲآورﻳﻢ‪ ،‬دﻳﮕﺮ ﻣﻦ و ﺷﻮﻫﺮم ﺑﺎ آراﻣﺶ و‬
‫آﺳﺎﻳﺶ ﻧﻔﺲ ﻣﻲﻛﺸﻴﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎ ﻧﻤﻲداﻧﻴﺪ ﻛﻪ وي ﭼﻪ ﻣﺨﻠﻮق ﺑﺪ و ﻧﺎ آراﻣﻲ ﺑﻮد‪ ،‬ﻫﻴﭽﮕﺎه از ﮔﺮﻳـﻪ‬
‫ﻛﺮدن دﺳﺖ ﺑﺮ ﻧﻤﻲداﺷﺖ و ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺧﺎﻧﻪ را ﻛﺜﻴﻒ ﻣـﻲﺳـﺎﺧﺖ ﻛـﻢ ﻣﺎﻧـﺪه ﺑـﻮد ﻛـﻪ ﻧﺘـﻮاﻧﻴﻢ از‬
‫ﺷﺮش ﻧﺠﺎت ﻳﺎﺑﻴﻢ‪.‬‬
‫ﺑﺪﺗﺮ و ﺗﻠﺦﺗﺮ اﻳﻦ ﻛﻪ ﻛﺸﺘﻦ اوﻻد ﺑﺎ ﺳـﺮﻋﺖ ﺳﺮﺳـﺎمآوري رو ﺑـﻪ ازدﻳـﺎد‪ ،‬اﻧﺘﺸـﺎر و ﻛﺜـﺮت‬
‫اﺳﺖ و ﺣﻜﻮﻣﺖ و دادﮔﺎهﻫﺎي ﻓﺮاﻧﺴﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ اﻳﻦ ﺟﻨﺎﻳﺖ ﺑﺰرگ ﻫﻤﺎن ﻏﻔﻠـﺖ و ﭼﺸـﻢﭘﻮﺷـﻲ‬
‫را ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﻘﻂ ﺟﻨﻴﻦ اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ دو دوﺷﻴﺰهي ﺟﻮان ﻛـﻪ اوﻻدﺷـﺎن‬
‫را ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﺎﻧﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ دادﮔﺎه ﺳﭙﺮده ﺷﺪﻧﺪ وﻟﻲ از ﻋﻘﻮﺑﺖ و ﺟﺰا ﻧﺠﺎت ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻳﻜﻲ از اﻳﻦ دو دﺧﺘـﺮ ﻃﻔﻠـﺶ را در آب ﻏـﺮق ﻛـﺮده ﺑـﻪ ﻗﺘـﻞ رﺳـﺎﻧﻴﺪه ﺑـﻮد در ﺣـﺎﻟﻲ ﻛـﻪ‬
‫ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪان وي ﻗﺒﻼً ﻳﻚ ﻃﻔﻞ او را ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ و اﻳﻦ ﻃﻔﻠﺶ را ﻫﻢ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻣﻲﻛﺮدﻧـﺪ‬
‫ﻟﻴﻜﻦ اﻳﻦ دﺧﺘﺮ ﻇﺎﻟﻢ ﺳﺨﻦ آنﻫـﺎ را ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺘـﻪ وي را ﺑـﻪ ﻗﺘـﻞ رﺳـﺎﻧﻴﺪ وﻟـﻲ دادﮔـﺎه ﺟـﺮم او را‬
‫ﻃﻮري ﺳﺎده و ﺳﺒﻚ ﺷﻤﺮده ﻛﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺠﺎزات ﻧﺪاﻧﺴﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬او را از ﺟﺰا ﻣﻌﺎف ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫دﻳﮕﺮي ﻃﻔﻠﺶ را ﺧﻔﻪ ﻛﺮده ﺑﻮد و ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳﻦ ﻛﻪ ﻫﻨﻮز ﻧﻔﺲ آن ﻃﻔﻞ ﻣﻌﺼﻮم ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧـﺪه‬
‫ﺑﻮد از ﺗﺮس اﻳﻦ ﻛﻪ ﻣﺒﺎدا دوﺑـﺎره زﻧـﺪه ﺷـﻮد ﺳـﺮ او را ﻣﺤﻜـﻢ ﺑـﻪ دﻳـﻮار ﻣـﻲﻛﻮﺑـﺪ و ﻣﺘﻼﺷـﻲ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ و آن ﻃﻔﻞ ﻫﻢ ﺟﺎن را ﺑﻪ ﺟﺎن آﻓﺮﻳﻦ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻗﻀﺎت دادﮔـﺎه ﻓﺮاﻧﺴـﻪ اﻳـﻦ زن را‬
‫ﻫﻢ ﻣﺠﺮم و ﻗﺎﺑﻞ ﺟﺰا و ﻗﺼﺎص ﻧﺪاﻧﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در ﺳﺎل ‪ 1918‬م در ﻣﺤﻜﻤـﻪي ﺷـﻬﺮ ﺳـﻴﻦ )‪(Seine‬‬
‫رﻗﺎﺻﻪاي را اﺣﻀﺎر ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺖ زﺑﺎن ﻃﻔﻠﺶ را از ﺣﻠﻘﺶ ﺑﻴﺮون آورد ﻟﺬا ﺳـﺮش را‬
‫ﻣﺠﺮوح ﻛﺮده ﺑﻮد و ﺷﺎﻫﺮگ )ﺣﺒﻞ اﻟﻮرﻳﺪ( او ﻗﻄﻊ ﺷـﺪه ﺑـﻮد ﺗـﺎ اﻳـﻦ ﻛـﻪ ﻃﻔـﻞ ﺟـﺎن داد‪ ،‬زن‬
‫ﻣﺬﻛﻮره ﻫﻢ در ﻧﺰد ﻗﻀﺎت و وﻛﻼي دﻓﺎع و ﺳﺎرﻧﻮالﻫـﺎ‪ /‬دادﺳـﺘﺎﻧﻬﺎ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﻣﺠـﺮم ﺷـﻨﺎﺧﺘﻪ‬
‫ﻧﺸﺪ«‪.‬‬
‫آﻳﺎ ﺷﻤﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﺪ وﺳﻴﻠﻪ و ﺗﺪﺑﻴﺮي ﺑﺮاي ﻧﺠﺎت ﻣﻠﺘﻲ ﻛﻪ ﺗﺎ اﻳﻦ ﺣﺪ ﺑـﺎ ﻧﺴـﻞ ﺧـﻮد دﺷـﻤﻨﻲ و‬
‫ﻋﺪاوت داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ از ﻫﻼﻛـﺖ و ﺗﺒـﺎﻫﻲ ﺑﻴﺎﺑﻴـﺪ؟ ﺗﻨﺎﺳـﻞ و ﺗﻮاﻟـﺪ ﺑـﺮاي ﺑﻘـﺎ و دوام ﻳـﻚ ﻣﻠـﺖ‬
‫ﺿﺮوري و ﺣﺘﻤﻲ اﺳﺖ و ﻣﻠﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻧﺴﻠﺶ دﺷﻤﻨﻲ ﻛﻨـﺪ در ﺣﻘﻴﻘـﺖ ﺑـﺎ ﺧـﻮد دﺷـﻤﻨﻲ ﻛـﺮده‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪78‬‬

‫اﺳﺖ و ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﻛﻪ ﺧﻮد را ﻧﺎﺑﻮد ﻛﻨﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻠﺘﻲ در ﺧـﺎرج ﻫـﻢ دﺷـﻤﻨﻲ ﻧﺪاﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‬
‫ﺑﺮاي ﻣﺤﻮ و ﻧﺎﺑﻮدﻳﺶ ﻫﻤﻴﻦ ﻛﺎر ﻛﻔﺎﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺧﻮدش ﺑﺎ دﺳﺖ ﺧـﻮد‪ ،‬ﺧﻮﻳﺸـﺘﻦ را ﻣﺤـﻮ و‬
‫ﻧﺎﺑﻮد ﻣﻲﺳﺎزد‪.‬‬
‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﻗﺒﻼً ﻫﻢ ﺗﺬﻛﺮ دادم ﻧﺴـﺒﺖ وﻻدت در ﻓﺮاﻧﺴـﻪ در ﺷﺼـﺖ ﺳـﺎل ﮔﺬﺷـﺘﻪ رو ﺑـﻪ‬
‫ﻛﻤﻲ و ﻗﻠﺖ اﺳﺖ‪ ،‬در ﺑﻌﻀﻲ از ﺳﺎلﻫﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﻣﺘﻮﻓﻴﺎت زﻳـﺎدﺗﺮ از ﻣﺘﻮﻟـﺪﻳﻦ اﺳـﺖ و در ﺑﻌﻀـﻲ‬
‫ﺳﺎلﻫﺎ ﻫﺮدو ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ و ﮔﺎﻫﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﻣﺘﻮﻓﻴﺎت ﻛﻤﻲ ﺑﻴﺸـﺘﺮ ﻣـﻲﺷـﻮد‪ ،‬از ﻃـﺮف دﻳﮕـﺮ‬
‫ﺗﻌﺪاد ﻣﻬﺎﺟﺮﻳﻨﻲ ﻛﻪ از ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺧﺎرج ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻫﺮ ﺳـﺎﻟﻪ رو ﺑـﻪ اﻓـﺰاﻳﺶ اﺳـﺖ ﭼﻨﺎﻧﭽـﻪ در ﺳـﺎل‬
‫‪ 1931‬م از ﭼﻬﻞ و دو ﻣﻴﻠﻴﻮن ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺳﻪ ﻣﻴﻠﻴﻮن آنﻫﺎ را ﻣﻬﺎﺟﺮﻳﻦ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣـﻲدادﻧـﺪ و‬
‫اﮔﺮ ﭼﻨﻴﻦ وﺿﻌﻲ اداﻣﻪ ﭘﻴﺪا ﻛﻨﺪ در اواﺧﺮ ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ ﺳﺎﻛﻨﺎن اﺻﻠﻲ ﻓﺮاﻧﺴـﻪ در وﻃـﻦ ﺧﻮدﺷـﺎن‬
‫در اﻗﻠﻴﺖ ﻣﻲﻣﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ اﺳﺖ ﺛﻤﺮات و ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻧﻈﺮﻳﺎت و اﻓﻜﺎري ﻛﻪ در اواﻳﻞ ﻗـﺮن ﻧـﻮزدﻫﻢ ﺑـﺮ اﺳـﺎس ﺣﺮﻛـﺖ‬
‫آزادي زﻧﺎن و ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﺣﻘﻮق آنﻫﺎ ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
 ‫ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎﻳﻲ از ﻣﻤﺎﻟﻚ دﻳﮕﺮ‬

‫آﻣﺮﻳﻜﺎ‪:‬‬
‫ذﻛﺮ ﻧﻈﺮﻳﺎت ﻓﺮاﻧﺴﻮﻳﺎن و ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺣﺎﺻﻠﻪ از آن ﻓﻘﻂ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺑﺮرﺳﻲ ﻳﻚ ﺟﺮﻳﺎن ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺑـﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻧﺒﺎﻳﺪ ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻠﻘﻲ ﮔﺮدد ﻛﻪ ﻣﻠﺖ ﻓﺮاﻧﺴﻪ در اﻳﻦ ﺧﺼﻮص ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻮده و ﻛﺸﻮرﻫﺎي دﻳﮕـﺮ‬
‫ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ آﻧﺎن ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺗﻤﺎم ﻣﻠﻠﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮﻳـﺎت اﺧﻼﻗـﻲ و ﻣﺒـﺎدي ﻳـﻚ ﺟﺎﻧﺒـﻪي آن اﻳﻤـﺎن‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﺑﺎ آنﻫﺎ ﻣﺸﺎﺑﻪ و ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در اﻳﻨﺠﺎ ﻣﻲﺧـﻮاﻫﻴﻢ ﻣﺜـﺎلﻫـﺎﻳﻲ را از‬
‫اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه آﻣﺮﻳﻜﺎ اراﺋﻪ دﻫﻴﻢ‪ ،‬آن آﻣﺮﻳﻜﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻧﻈﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋﻴﺶ در اوج ﺟﻮاﻧﻲ ﻗﺮار دارد‪.‬‬

‫ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﺤﻴﻂ ﻫﻴﺠﺎناﻧﮕﻴﺰ در اﻃﻔﺎل‪:‬‬

‫ﻗﺎﺿﻲ ﺑﻦ ﻟﻨﺪي )‪ (Ben Lindsey‬ﻛﻪ رﺋﻴﺲ دادﮔﺎه ﺟﻨـﺎﻳﻲ ﻧﻮﺟـﻮان )‪(Juveil Corut‬‬
‫در ﺷﻬﺮ دﻧﻮر )‪ (Denver‬ﺑﻮد ﺑﺮاﻳﺶ ﻓﺮﺻﺘﻲ ﭘﻴﺶ آﻣﺪ ﺗﺎ راﺟﻊ ﺑﻪ اﺧـﻼق ﺟﻮاﻧـﺎن آﻣﺮﻳﻜـﺎﻳﻲ‬
‫اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﺑﺪﺳﺖ آورد‪ ،‬او در ﻛﺘـﺎﺑﺶ ﺑـﻪ ﻧـﺎم ﺗﻤـﺮد ﻧﺴـﻞ ﺟـﻮان ) ‪Revolt Of Modern‬‬
‫‪ (Youth‬ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫»ﻛﻮدﻛﺎن در آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻃﻮري ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ زودﺗﺮ از ﻣﻌﻤﻮل ﺑﺎﻟﻎ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و از ﺳﻨﻴﻦ ﺧﺮدﺳـﺎﻟﻲ‬
‫اﺣﺴﺎس و ﻫﻴﺠﺎن ﺟﻨﺴﻲ در اﻳﺸﺎن زﻧﺪه ﻣﻲﺷﻮد«‪.‬‬
‫ﻗﺎﺿﻲ ﻣﺬﻛﻮر ‪ 312‬دﺧﺘﺮ را ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار داد و ﭼﻨـﻴﻦ ﻧﺘﻴﺠـﻪﮔﻴـﺮي ﻛـﺮد ﻛـﻪ در ﺑـﻴﻦ‬
‫آنﻫﺎ ‪ 255‬دﺧﺘﺮ ﻛﻪ ﺳﻦﺷﺎن ﺑﻴﻦ ﻳﺎزده ﺗﺎ ﺳﻴﺰده ﺑﻮد ﺑﻪ ﺑﻠﻮغ رﺳﻴﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و در اﻳﺸـﺎن ﻋﻼﻣـﺎت‬
‫ﺷﻬﻮت ﺟﻨﺴﻲ و ﺗﻤﺎﻳﻼت و درﺧﻮاﺳﺖﻫﺎي ﺟﺴﻤﺎﻧﻲ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﮔﺮدد ﻛﻪ ﺑﻄﻮر ﻋﺎدي ﺑﺎﻳﺪ در‬
‫دﺧﺘﺮان ﻫﺠﺪه ﺳﺎﻟﻪ ﻳﺎ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ دﻛﺘﺮ ادﻳﺐ ﻫﻮﻛﺮ )‪ (Edith Hooker‬در ﻛﺘﺎﺑﺶ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺟﻨﺴـﻲ ) ‪Laws‬‬
‫‪ (Of Sex‬ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫»ﻫﻴﭻ ﺟﺎي ﺗﻌﺠﺐ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺣﺘﻲ در ﺑﻴﻦ ﻃﺒﻘﺎت ﺑﺎﺳﻮاد و ﭘﻮﻟﺪار دﺧﺘﺮاﻧـﻲ ﭘﻴـﺪا ﻣـﻲﺷـﻮﻧﺪ‬
‫ﻛﻪ در ﺳﺎلﻫﺎي ﻫﻔﺖ و ﻫﺸـﺖ ﺳـﺎﻟﮕﻲ ﺑـﺎ ﻛﻮدﻛـﺎن ﻫـﻢ ﺳـﻦ و ﺳـﺎل ﺧـﻮد رﻓﺎﻗـﺖ و ﻣـﺮاوده‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و اﺣﺘﻤﺎﻻً ﺑﻪ ﻓﺤﺸﺎ ﻫﻢ ﻣﺒﺘﻼ ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ«‪.‬‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪80‬‬

‫دﻛﺘﺮ ﻣﺬﻛﻮر ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫»دﺧﺘﺮ ﻫﻔﺖ ﺳﺎﻟﻪاي از ﻳـﻚ ﺧﺎﻧـﺪان ﺑـﺎ ﺷـﺮف و آﺑﺮوﻣﻨـﺪ ﺑـﺎ ﺑـﺮادر و ﮔﺮوﻫـﻲ از رﻓﻘـﺎي‬
‫ﺑﺮادرش ﻣﺮﺗﻜﺐ ﻓﺤﺸﺎ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻳﻚ ﮔﺮوه ﭘﻨﺞ ﻧﻔﺮي دﻳﮕـﺮ ﻛـﻪ ﺷـﺎﻣﻞ دو دﺧﺘـﺮ و ﺳـﻪ ﭘﺴـﺮ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﻧﻴﺰ در ﻫﻤﺴﺎﻳﮕﻲ ﻫﻢ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ و اﺧﻴﺮاً ﭘﻲ ﺑﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ راﺑﻄـﻪي ﺟﻨﺴـﻲ‬
‫داﺷﺘﻨﺪ و دﻳﮕﺮ دﺧﺘﺮان و ﭘﺴﺮان را ﻫﻢ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻛـﺎر وادار ﻣـﻲﻛﺮدﻧـﺪ در ﺣـﺎﻟﻲ ﻛـﻪ ﺑﺰرﮔﺘـﺮﻳﻦ‬
‫آنﻫﺎ ده ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻮد‪ ،‬دﺧﺘﺮي دﻳﮕﺮي ﻛﻪ ﻧﻪ ﺳﺎل داﺷﺖ و ﻇﺎﻫﺮاً ﺗﺤﺖ ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﺷﺪﻳﺪ ﺑﻮد ﺧـﻮد را‬
‫ﺑﺴﻴﺎر ﺧﻮﺷﺒﺨﺖ ﻣﻲداﻧﺴﺖ؛ زﻳﺮا در اﻳﻦ ﺳﻦ و ﺳﺎل ﻣﻌﺸﻮﻗﻪي ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻧﻔﺮ ﺷﺪه ﺑﻮد«‪.‬‬
‫در ﻳﻚ ﮔﺰارش ﭘﺰﺷﻜﻲ از ﺷـﻬﺮ ﺑـﺎﻟﺘﻴﻤﻮر )‪ (Bultimore‬ﻳـﺎدآوري ﺷـﺪه اﺳـﺖ ﻛـﻪ در‬
‫ﻣﺪت ﻳﻚ ﺳﺎل در ﺷﻬﺮ ﻣﺬﻛﻮر ﺗﻌﺪاد ﻳﻚ ﻫﺰار ﺷﻜﺎﻳﺖ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻮده ﻛﻪ ﺗﻤﺎم آنﻫﺎ در راﺑﻄـﻪ‬
‫ﺑﺎ ارﺗﻜﺎب زﻧﺎ ﺑﺎ دﺧﺘﺮان ﻛﻤﺘﺮ از دوازده ﺳﺎل ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺑﻮد ﺛﻤﺮه و ﻧﻨﺘﻴﺠﻪ اﺑﺘﻜﺎري آن ﻣﺤﻴﻂ ﭘﭙﺮﻫﻴﺠﺎن ﻛﻪ اﺣﺴﺎﺳﺎت و ﻗﻮاي ﻏﺮﻳـﺰهي ﺟﻨﺴـﻲ‬
‫را ﺑﻴﺪار ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻳﻚ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪهي آﻣﺮﻳﻜﺎﻳﻲ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫»اوﺿﺎع و ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﻛﻪ اﻛﺜﺮﻳﺖ ﻣﺮدم ﻣﺎ در آن زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﭼﻨـﺎن از ﻓﻄـﺮت دور اﺳـﺖ‬
‫ﻛﻪ ﭘﺴﺮان و دﺧﺘﺮان از ﺳﻦ ﭘﺎﻧﺰده ﺳﺎﻟﮕﻲ ﻣﺒﺘﻼ ﺑـﻪ ﻋﺸـﻖ و ﻋﺎﺷـﻘﻲ ﻣـﻲﺷـﻮﻧﺪ و اﻳـﻦ ﻛـﺎر ﭼـﻪ‬
‫ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺑﺪ و ﻧﺎﻓﺮﺟﺎﻣﻲ دارد؛ زﻳﺮا اﻳﻦ رﻏﺒﺖ و ﻋﻼﻗﻪ ﺷﺪﻳﺪ در اﻳﻦ ﺳﻦ و ﺳـﺎل ﻛـﻪ زود رس‬
‫اﺳﺖ در ﻛﻨﺎر ﺧﻮد ﺿﺮرﻫﺎ و ﺧﻄﺮات زﻳﺎدي دارد ﻛـﻪ ﻛـﻮﭼﻜﺘﺮﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠـﻪاش اﻳـﻦ اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬
‫دﺧﺘﺮان ﺑﺎ رﻓﻘﺎي ﺧﻮد ﻓﺮار ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﻳﺎ در ﺳﻦ ﺑﺴﻴﺎر ﭘﺎﻳﻴﻦ ازدواج ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛـﻪ‬
‫در اﻳﻦ ﻛﺎر ﻧﺎﻛﺎم و ﻧﺎاﻣﻴﺪ ﺷﻮﻧﺪ ﺧﻮدﻛﺸﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ«‪.‬‬

‫ﻣﺮﺣﻠﻪي ﺗﻌﻠﻴﻢ‪:‬‬
‫ﻛﻮدﻛﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﭘﻴﺶ از وﻗﺖ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﻳﻞ ﺟﻨﺴﻲ ﻋﻼﻗﻤﻨﺪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و ﻳﺎ اﺣﺴﺎس رﻏﺒﺖ و ﻋﻼﻗـﻪ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺪارس را اوﻟﻴﻦ ﻣﺤﻞ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺟﻨﺴﻲ ﻣﻲداﻧﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﺪارس دو ﻧﻮﻋﻨـﺪ‪ ،‬ﻧـﻮع اول ﻓﻘـﻂ‬
‫دﺧﺘﺮاﻧﻪ و ﻳﺎ ﻓﻘﻂ ﭘﺴﺮاﻧﻪ اﺳﺖ و ﻧﻮع دوم ﻣﺪارس ﻣﺨﺘﻠﻂ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪81‬‬ ‫ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎﻳﻲ از ﻣﻤﺎﻟﻚ دﻳﮕﺮ‬

‫در ﻧﻮع اول ﻣﺪارس‪ ،‬ﺟﻮاﻧﺎن ﻳﺎ ﻫﻤﺠﻨﺲ ﺑﺎزي ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ )‪ (Homo - Sexuality‬و ﻳﺎ اﻳﻦ‬
‫ﻛــﻪ اﺳــﺘﻤﻨﺎء )‪ (Masturdation‬در ﺑــﻴﻦﺷــﺎن رواج ﭘﻴــﺪا ﻣــﻲﻛﻨــﺪ؛ زﻳــﺮا آﺗــﺶ ﻋﻮاﻃــﻒ و‬
‫اﺣﺴﺎﺳﺎت ﻛﻪ ﻗﺒﻼً در ﻋﻬﺪ ﻛﻮدﻛﻲ ﺷﻌﻠﻪور ﮔﺮدﻳﺪه ﺑﻮد ﻣﺤﻴﻂ ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﭘﻴﺪا ﻛـﺮده ﺷـﻌﻠﻪورﺗـﺮ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﭘﺲ او ﻧﺎﭼﺎر اﺳﺖ راﻫﻲ را ﺑﻴﺎﺑﺪ ﻛﻪ آﻧﺮا ﺧﺎﻣﻮش ﮔﺮداﻧﺪ‪.‬‬
‫دﻛﺘﺮ ﻫﻮﻛﺮ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪» :‬ﻫﻨﻮز ﻫﻢ در ﻣﺪارس‪ ،‬داﻧﺸـﮕﺎهﻫـﺎ و ﻣﻮﺳﺴـﺎت آﻣﻮزﺷـﻲ ﻣﺎﻣـﺎﻳﻲ و‬
‫ﭘﺮﺳﺘﺎري و ﺑﻌﻀﻲ ﻣﺪارس دﻳﮕﺮ ﺣﻮادﺛﻲ از ﻗﺒﻴﻞ ﻫﻤﺠﻨﺲ ﺑﺎزي ﭘﺴﺮان و دﺧﺘﺮان دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد‬
‫و ﻛﻢ ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ ﺗﻤﺎﻳﻞ ﻃﺒﻴﻌﻲﺷﺎن ﺑﻪ ﺟﻨﺲ ﻣﺨﺎﻟﻒ از ﺑﻴﻦ ﺑﺮود«‪ .‬دﻛﺘـﺮ ﻣـﺬﻛﻮر در اﻳـﻦ ﺑـﺎره‬
‫ﺣﻮادث زﻳﺎدي را ذﻛﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ در آن ﭘﺴﺮان ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ و دﺧﺘﺮان ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﻳﻜـﺪﻳﮕﺮ ﻣﺮﺗﻜـﺐ‬
‫ﻓﺤﺸﺎء ﺷﺪه اﻧﺪ و از اﻳﻦ ﻛﺎر ﺿﺮرﻫﺎ و رﻧﺞﻫﺎي ﺑﺴﻴﺎر دﻳﺪه اﻧﺪ‪.‬‬
‫از ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻛﺘﺎبﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﻣﻌﻠﻮم ﻣﻲﺷﻮد ﻛـﻪ ﻫﻤﺠـﻨﺲ ﺑـﺎزي در ﺑـﻴﻦ ﻣـﺮدم ﻓـﺮاوان رواج‬
‫دارد‪ ،‬دﻛﺘﺮ ﻟﻮري )‪ (Dr. Lowry‬در ﻛﺘﺎﺑﺶ ﺑﻪ ﻧﺎم )‪ (Herself‬ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫»ﺑــﺎري ﻣــﺪﻳﺮ ﻳﻜــﻲ از ﻣــﺪارس ﺑــﻪ ﭼﻬــﻞ ﺧــﺎﻧﻮاده ﻛــﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺸــﺎن در آن ﻣﺪرﺳــﻪ درس‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ ﻧﻮﺷﺖ ﻛﻪ اﻃﻔﺎل آن ﻣﺪرﺳﻪ در ﭘﺴﺖﺗﺮﻳﻦ ﺣﺎﻻت اﺧﻼﻗﻲ ﻗﺮار دارﻧﺪ و ﻟﺬا اﻣﻜـﺎن‬
‫ﻧﺪارد ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ از اﻳﻦ در ﻣﺪرﺳﻪ درس ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ و ﻳﺎ رﻓﺖ و آﻣﺪ ﻛﻨﻨﺪ«‪.‬‬
‫در ﻣـﺪارس ﻧـﻮع دوم ﻛـﻪ دﺧﺘـﺮان و ﭘﺴـﺮان ﺑﻄـﻮر ﻣﺨـﺘﻠﻂ )‪ (Co - Education‬درس‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ ،‬وﺳﺎﻳﻞ ﺗﺤﺮﻳﻚ و ﺗﺴﻜﻴﻨﻲ ﺑﺮاي ﻫﺮدو ﺟﻨﺲ وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﻫﻴﺠﺎﻧﺎت ﻋﺎﻃﻔﻲ ﻛـﻪ در‬
‫اواﻳﻞ ﻃﻔﻮﻟﻴﺖ ﭘﻴﺪا ﺷﺪه ﺑﻮد در اﻳﻦ ﻣﺪارس ﺗﻘﻮﻳﺖ ﺷﺪه و ﺑﻪ ﻧﻬﺎﻳﺖ و ﻛﻤـﺎل ﺧـﻮد ﻣـﻲرﺳـﺪ؛‬
‫زﻳﺮا در اﻳﻦ دوره ادﺑﻴﺎت و ﻣﻘﺎﻻﺗﻲ را ﻛﻪ راﺟﻊ ﺑﻪ ﻓﺤﺸﺎ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد دﺧﺘﺮان و ﭘﺴﺮان ﻫـﺮدو‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و داﺳﺘﺎنﻫﺎي ﺗﺤﺮﻳﻚآﻣﻴﺰ و ﻣﺠﻼت ﭘﺮ از ﻋﻜﺲﻫـﺎي ﺑﺮﻫﻨـﻪ و ﻫﻴﺠـﺎناﻧﮕﻴـﺰ‬
‫ﻛﻪ از آن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻫﻨﺮ ﻳﺎد ﻣﻲﺷﻮد و ﻛﺘﺎبﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻣﻮر ﺟﻨﺴﻲ و روشﻫﺎي ﺟﻠـﻮﮔﻴﺮي‬
‫از ﺑﺎرداري ﻛﻪ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ و ﻋﻼﻗﻪ دﺧﺘﺮان و ﭘﺴﺮان اﺳﺖ در اﻳﻦ دوره در دﺳﺘﺮس آﻧـﺎن ﻗـﺮار‬
‫ﻣﻲﮔﻴﺮد و از آنﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻳﻜـﻲ از ﻧﻮﻳﺴـﻨﺪﮔﺎن ﻣﺸـﻬﻮر آﻣﺮﻳﻜـﺎﻳﻲ ﺑـﻪ ﻧـﺎم ﻫﺎﻧـﺪرﻳﺞ وان ﻟـﻮن ) ‪Hendrich Von‬‬
‫‪ (Loain‬ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪82‬‬

‫»اﻳــﻦ ادﺑﻴــﺎﺗﻲ ﻛــﻪ در داﻧﺸــﮕﺎهﻫــﺎ‪ /‬ﭘﻮﻫﻨﺘــﻮنﻫــﺎي آﻣﺮﻳﻜــﺎﻳﻲ رواج ﻳﺎﻓﺘــﻪ اﺳــﺖ‪ ،‬ﺑــﺪﺗﺮﻳﻦ‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪي ﻓﺤﺸﺎ‪ ،‬ﭘﺴﺘﻲ و ﻧﺎز و ﻛﺮﺷﻤﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ آن ﺗﺎﺑﺤﺎل ﺳﺎﺑﻘﻪ ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳـﺖ و اﻛﻨـﻮن‬
‫ﺑﺎ آزادي ﻛﺎﻣﻞ ﻋﺮﺿﻪ و ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻣﻲﮔﺮدد«‪.‬‬
‫ﻣﻄﺎﻟﺐ و ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ﺣﺎﺻﻞ از اﻳﻦ ﻧﻮع ادﺑﻴﺎت را دﺧﺘﺮان و ﭘﺴﺮان ﺑﺎ آزادي ﻛﺎﻣﻞ و ﺟـﺮأت‬
‫ﻓﺮاوان ﻣﻮد ﺑﺤﺚ و ﻣﺬاﻛﺮه ﻗﺮار ﻣﻲ دﻫﻨﺪ و ﺳﭙﺲ ﺑـﻪ ﻋﻤـﻞ و ﺗﺠﺮﺑـﻪ در ﻣـﻲآورﻧـﺪ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ‬
‫دﺧﺘﺮان و ﭘﺴﺮان ﺟﻮان در ﻣﺤﺎﻓﻞ و ﻣﺠﺎﻟﺲ )‪ (Petting Parties‬ﺷﺮاب و دﺧﺎﻧﻴﺎت اﺳﺘﻌﻤﺎل‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و از رﻗﺺ و ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ ﻧﻴﺰ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ)‪.(1‬‬
‫ﻃﺒﻖ ﺗﺤﻘﻴﻖ و ﺗﺨﻤﻴﻨﻦ ﻗﺎﺿﻲ ﻟﻨﺪﺳﻲ آﻣﺮﻳﻜﺎﻳﻲ ‪ % 45‬دﺧﺘﺮان ﻣﺪارس ﭘﻴﺶ از ﻓﺮاﻏـﺖﺷـﺎن‬
‫از درس ﺑﻲﻋﻔﺖ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و ﻫﺮﭼﻪ ﻣﺮاﺣﻞ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﺟﻠـﻮﺗﺮ ﻣـﻲرود ﺑـﻪ ﻫﻤـﺎن اﻧـﺪازه اﻳـﻦ ﻧﺴـﺒﺖ‬
‫زﻳﺎدﺗﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻗﺎﺿﻲ ﻟﻨﺪﺳﻲ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫»ﻋﻮاﻃﻒ و اﺣﺴﺎﺳﺎت ﺟﻨﺴﻲ ﭘﺴﺮان در دﺑﻴﺮﺳﺘﺎنﻫﺎ ﻛﻤﺘﺮ از ﻋﻮاﻃﻒ ﺟﻨﺴﻲ دﺧﺘﺮان اﺳـﺖ‪،‬‬
‫ﭘﺲ دﺧﺘﺮان در اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﭘﺴﺮان ﻣﻘﺪم اﻧﺪ و ﭘﺴﺮان ﻓﻘﻂ ﭘﻴﺮوي و ﻣﺘﺎﺑﻌﺖ از ﺧﻮاﻫﺶ‬
‫دﺧﺘﺮان را اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﻨﺪ«‪.‬‬

‫ﺳﻪ ﻋﺎﻣﻞ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻢ ﺗﺤﺮﻳﻚﻛﻨﻨﺪه‪:‬‬

‫داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎ و ﻣﺪارس ﺑﺎ اﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﺪي ﻛﻪ دارﻧﺪ ﺑﺎز ﻫﻢ داراي ﻧﻈﻢ و اﻧﻀﺒﺎط اﻧـﺪ و ﻛـﻢ و‬
‫ﺑﻴﺶ از آزادي آنﻫﺎ ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﻣﻲآﻳﺪ و ﻟﻴﻜﻦ وﻗﺘﻲ ﻛﻪ اﻳـﻦ ﺟﻮاﻧـﺎن از اﻳـﻦ ﻣـﺪارس ﺑـﺎ‬
‫ﭼﻨﺎن ﻋﻮاﻃﻒ ﻣﺸﺘﻌﻞ و ﻋﺎدات ﻓﺎﺳﺪ ﻓﺎرغ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و در ﺻﺤﻨﺔ زﻧـﺪﮔﻲ داﺧـﻞ ﻣـﻲﮔﺮدﻧـﺪ از‬
‫ﻫﻤﻪ ﻗﻴﺪ و ﻗﻴﻮد آزاد ﺷﺪه و در ﺑﻲﺑﻨﺪو ﺑﺎري ﻣﻄﻠﻖ ﻗـﺮار ﻣـﻲﮔﻴﺮﻧـﺪ‪ ،‬در اﻃﺮاﻓﺸـﺎن ﻧﻴـﺰ اﺷـﺘﻌﺎل‬
‫آﺗﺶ ﺷﻬﻮت را ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﺳﺒﺐ اﺷﺘﻌﺎل و اﻟﺘﻬﺎب ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻋﻮاﻃﻒ آنﻫﺎ ﻣﻲﺷـﻮد و در‬
‫ﻋﻴﻦ ﺣﺎل وﺳﻴﻠﺔ اﺷﺒﺎع ﻏﺮﻳﺰه و ﺧﺎﻣﻮشﺷﺪن ﺷﻌﻠﻪ رواﺑﻂ ﺟﻨﺴﻲ را ﺑﺎ ﺳﻬﻮﻟﺖ و آﺳﺎﻧﻲ زﻳـﺎدي‬
‫ﭘﻴﺪا ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻳﻜﻲ از ﻣﺠﻼت آﻣﺮﻳﻜﺎﻳﻲ ﻣﺴﺎﺋﻠﻲ را ﻛﻪ ﻫﻨﻮز ﻫﻢ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ رواج و اﺷﺎﻋﺔ ﻓﺤﺸـﺎء‬
‫ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ ﻧﺎم ﻣﻲﺑﺮد‪:‬‬

‫‪How I Can get me. -1‬‬

 ‫‪83‬‬ ‫ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎﻳﻲ از ﻣﻤﺎﻟﻚ دﻳﮕﺮ‬

‫»ﺳﻪ ﻋﺎﻣﻞ ﺷﻴﻄﺎﻧﻲ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ دﻧﻴﺎي اﻣﺮوز ﻣﺎ را ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺘـﻪ و در اﻓـﺮوﺧﺘﻦ آﺗـﺶ ﺑـﺮاي‬
‫ﺳﺎﻛﻨﺎن روي زﻣﻴﻦ در ﻛﺎرﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺎﻣﻞ اول‪ -‬ادﺑﻴﺎت ﺑﻲآﺑﺮو و دور از ﻋﻔﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻌﺪ از ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺑﺎ ﺗﻤﺎم وﻗﺎﺣـﺖ و‬
‫ﺑﻲﻋﻔﺘﻲ و ﺑﻲآﺑﺮوﻳﻲ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻋﺠﻴﺐ و ﻏﺮﻳﺒﻲ ﺗﺮوﻳﺞ ﺷﺪ و دﻧﻴﺎ را ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﻋﺎﻣﻞ دوم‪ -‬ﻓﻴﻠﻢﻫﺎي ﺳﻴﻨﻤﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻏﺮﻳﺰة ﺷﻬﻮاﻧﻲ ﺣﻴﻮاﻧﻲ را ﺗﻴـﺰ ﻣـﻲﻛﻨـﺪ ﺑﻠﻜـﻪ‬
‫در اﻳﻦ ﺧﺼﻮص دروس ﻋﻠﻤﻲ را ﻫﻢ ﺑﺮايﺷﺎن ﺗﻠﻘﻴﻦ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺎﻣﻞ ﺳﻮم‪ -‬ﭘﺎﻳﻴﻦآﻣﺪن ﺳﻄﺢ اﺧﻼق زﻧﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻟﺒﺎس‪ ،‬ﺑﺮﻫﻨﮕﻲ‪ ،‬دﺧﺎﻧﻴﺎت و اﺧﺘﻼط‬
‫ﺑﺪون ﻗﻴﺪ و ﺷﺮطﺷﺎن ﺑﺎ ﻣﺮدان ﺑﻪ ﺻﻮرت آﺷﻜﺎري ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﻲﺧﻮرد‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﻔﺎﺳﺪ ﺳـﻪﮔﺎﻧـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﻣﺮور زﻣـﺎن رو ﺑـﻪ زﻳـﺎدت و ﻛﺜـﺮت ﺑـﻮده و آﺧـﺮﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠـﻪي آن زوال ﺗﻤـﺪن و از ﺑـﻴﻦرﻓـﺘﻦ‬
‫ﻣﺴﻴﺤﻴﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ اﮔﺮ ﻣﺎ اﻣﺮوز از ﻃﻐﻴﺎن آنﻫﺎ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﻧﻜﻨﻴﻢ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺣﺘﻢ ﺗﺎرﻳﺦ روﻣﻲﻫـﺎ و‬
‫ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﭘﻴﺮوي از ﺷﻬﻮت و ﻏﺮﻳﺰه ﺟﻨﺴﻲ رﻫﺴـﭙﺎر دﻳـﺎر ﻋـﺪم ﮔﺮدﻳﺪﻧـﺪ ﺑـﺮاي ﻣـﺎ ﺗﻜـﺮار‬
‫ﻣﻲﺷﻮد؛ زﻳﺮا آنﻫﺎ ﻫﻢ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻣـﺎ در ﺷـﺮاب‪ ،‬زن‪ ،‬رﻗـﺺ‪ ،‬ﻣﻮﺳـﻴﻘﻲ و ﻟﻬـﻮ و ﻟﻌـﺐ ﻏـﺮق ﺷـﺪه‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ«‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﺳﻪﮔﺎﻧﻪ ﻓﻀﺎي ﺗﻤﺪن و اﺟﺘﻤﺎع را ﭼﻨـﺎن ﻓـﺮا ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﻛـﻪ ﻫـﻴﭻﮔـﺎه ﻧﻤـﻲﺗﻮاﻧـﺪ از‬
‫ﺗﺤﺮﻳﻚ ﻋﻮاﻃﻒ ﺟﻨﺴﻲ ﺟﻮاﻧﺎن دﺳﺖ ﺑﺮدارد و ﻫﺮﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﺧﻮن ﮔﺮم دارد‪ ،‬اﻳﻦ ﺗﺤﺮﻳﻚ ﻧﻴﺰ‬
‫ﺑﺎ وي ﻫﻤﺮاه اﺳﺖ و ﻛﺜﺮت و ازدﻳﺎد ﻓﻮاﺣﺶ در اﺟﺘﻤﺎع ﺛﻤﺮه و ﻧﺘﻴﺠﻪي ﻫﻤﻴﻦ ﺗﺤﺮﻳﻚ ﻣـﺪاوم‬
‫و ﻣﺴﺘﻤﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻛﺜﺮت ﻓﺤﺸﺎ‪:‬‬
‫)‪(1‬‬
‫زﻧﺎﻧﻲ ﻛﻪ در آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻓﺤﺸﺎ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺷﻐﻞ و ﺣﺮﻓﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﻛﺮده اﻧﺪ ﺗﻌﺪادﺷـﺎن ﺣـﺪاﻗﻞ‬
‫ﺑﻴﻦ ﭼﻬﺎرﺻﺪ ﺗﺎ ﭘﺎﻧﺼﺪ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﺗﺨﻤﻴﻦزده ﻣﻲﺷﻮد و ﻟـﻴﻜﻦ ﺧﻮاﻧﻨـﺪه ﺑﺎﻳـﺪ ﻓﺤﺸـﺎﻳﻲ را ﻛـﻪ در‬
‫آﻣﺮﻳﻜﺎ اﺳﺖ ﺑﺎ ﻓﺤﺸﺎ در ﺷﺮق ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻧﻜﻨﺪ؛ زﻳﺮا در آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻓﺤﺸﺎ ارﺛﻲ و ﻧﺴـﺒﺘﻲ ﻧﻴﺴـﺖ ﺑﻠﻜـﻪ‬
‫آن زﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺎﻳﺮ زﻧﺎن ﺗﺎ دﻳﺮوز داراي ﻛﺴﺐ و ﻛﺎر آزاد ﺑﻮد در اﺛﺮ ﻣﺒﺘﻼﺷـﺪن ﺑـﻪ ﺷـﻮﻫﺮ‬

‫‪Prostitution in the United States - pp, 64 – 69. -1‬‬

 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪84‬‬

‫ﺑﺪ و ﻳﺎ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺑﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻛﺎر دﺳﺖ زده در زﻣﺮة زﻧﺎن زﻧﺎﻛﺎر ﺑﻪ ﺣﺴﺎب آﻣـﺪه و ﭘـﺲ از اﻳـﻦ‬
‫ﻛﻪ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻟﻲ را ﺑﻪ اﻳﻦ ﻛﺎر اداﻣﻪ ﻣﻲدﻫﻨﺪ دوﺑﺎره در ﺷﺮﻛﺖ و ﻳﺎ ادارات دوﻟﺘﻲ ﺷﺮوع ﺑـﻪ ﻛـﺎر‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺑﺤﺚ و ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻧﺸﺎن داده اﺳﺖ ﺳﺎﺑﻘﺎً ﻧﺼﻒ زﻧﺎن ﻓﺎﺣﺸﺔ آﻣﺮﻳﻜﺎﻳﻲ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان‬
‫ﺧﺪﻣﺘﻜﺎر در ﻣﻨﺎزل )‪ (Domestic Servants‬و ﻧﺼﻒ دﻳﮕﺮ اﻳﺸـﺎن در دﻛـﺎنﻫـﺎ‪ ،‬ادارات و‬
‫ﺷﺮﻛﺖﻫﺎ ﻣﺸﻐﻮل ﻛﺎر ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻓﺤﺸﺎ ﻛﺎرﺷﺎن را ﺗﺮك ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻫﺮﻛﺪام اﻳﺸـﺎن از ﺳـﻦ‬
‫ﭘﺎﻧﺰده ﻳﺎ ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎﻟﮕﻲ اﻳﻦ ﺷﻐﻞ را ﺷﺮوع ﻛﺮده ﺗﺎ ﺳﻦ ﺑﻴﺴﺖ و ﭘﻨﺞ ﺗﺎ ﺳﻲ ﺳﺎﻟﮕﻲ ﺑـﻪ آن اداﻣـﻪ‬
‫ﻣﻲدﻫﻨﺪ ﺳﭙﺲ آن را ﺗﺮك ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻪ وﻇﻴﻔﺔ دﻳﮕﺮي ﻣﺸﻐﻮل ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و زﻧﻲ ﻛﻪ ﺗـﺎ دﻳـﺮوز ﻳـﻚ‬
‫ﻓﺎﺟﺮ و ﻓﺎﺣﺸﻪ ﺑﻮد اﻣﺮوز ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳـﻚ زن ﺑﺎوﻗـﺎر و ﺻـﺎﺣﺐ ﻣﻨﺰﻟـﺖ و ﺷـﺮف اﺳـﺖ‪ ،‬ﺑـﺎ اﻳـﻦ‬
‫وﺻﻒ ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ وﺿﻌﻴﺖ ﭘﺎﻧﺼﺪ ﻫﺰار زن ﻓﺎﺣﺸﻪ را در اﻳـﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪة آﻣﺮﻳﻜـﺎ ﺑـﻪ‬
‫ﺧﻮﺑﻲ درك ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻄﻮري ﻛﻪ ﻗﺒﻼً ﻫﻢ ﻳﺎدآور ﺷﺪﻳﻢ ﻓﺤﺸﺎ در ﻏﺮب ﺑﻪ ﻋﻨـﻮان ﻳـﻚ ﭘﻴﺸـﻪ ﺗﺠـﺎرﺗﻲ ﻣـﻨﻈﻢ ﺑـﻴﻦ‬
‫اﻟﻤﻠﻠﻲ اﺳﺖ و ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﺑﺎزارﻫﺎي آن در آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻋﺒـﺎرت اﺳـﺖ از‪ :‬ﻧﻴﻮﻳـﻮرك‪ ،‬رﻳـﻮدوژاﻧﻴﺮو‪،‬‬
‫ﺑﻮﻧﻴﺲ آﻳﺮس‪ .‬دو ﻣﺮﻛﺰ ﺑﺰرگ اﻳﻦ ﺗﺠﺎرت در ﺷﻬﺮ ﻧﻴﻮﻳﻮرك داراي ﻣﺠﻠﺲ اﺟﺮاﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫رﻳﻴﺲ و ﻣﻨﺸﻲ آن از ﻃﺮﻳﻖ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت اﻋﻀـﺎي آن اﻧﺘﺨـﺎب ﻣـﻲﺷـﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻫـﺮ ﻳـﻚ از اﻳـﻦ ﻣﺮاﻛـﺰ‬
‫ﻣﺸﺎورﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻧﻴﺰ دارﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﭘﻴﺪاﻳﺶ دﻋﻮا و اﺧﺘﻼف ﺑﻪ دﻓﺎع از آنﻫﺎ ﺑﺮ ﻣـﻲﺧﻴﺰﻧـﺪ‪،‬‬
‫اﻳﻦ ﻣﺮاﻛﺰ دﻻﻻن و ﻧﻤﺎﻳﻨﺪهﻫﺎﻳﻲ دارﻧﺪ ﻛﻪ در ﺷﻬﺮﻫﺎ ﺑﺮاي ﺑﺪام اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﻣـﺮدم ﮔﺸـﺖ و ﮔـﺬار‬
‫ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ و راﺟـﻊ ﺑـﻪ ﻧﻔـﻮذ آنﻫـﺎ در اﺟﺘﻤـﺎع ﻣـﻲﻧﻮﻳﺴـﻨﺪ‪ :‬رﻳـﻴﺲ ادارة ﺟﻬـﺎﻧﮕﺮدي در ﺷـﻬﺮ‬
‫ﺷﻴﻜﺎﮔﻮ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺖ آﻣﺎر دوﺷﻴﺰﮔﺎن ﻓﺮﻳﺐﺧﻮرده و ﮔﻤﺮاهﺷﺪه را ﻇﺮف ﭘﺎﻧﺰده ﻣﺎ‬
‫اﻋﻼم ﻛﻨﺪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ ﻛﻪ از ﻫﻔﺖ ﻫﺰار و دوﻳﺴﺖ دوﺷﻴﺰهاي ﻛﻪ ﺑﺎ ﻧﺎﻣﻪ اﻋﻼم ﺣﺮﻛﺖ ﺑﻪ ﺳـﻮي‬
‫ﺷﻴﻜﺎﮔﻮ را ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻜﻬﺰار و ﻫﻔﺘﺼـﺪ ﺗـﻦ از آﻧـﺎن ﺑـﻪ ﺷـﻴﻜﺎﮔﻮ رﺳـﻴﺪﻧﺪ و ﺳﺮﻧﻮﺷـﺖ‬
‫دوﺷﻴﺰﮔﺎن دﻳﮕﺮ ﻣﻌﻠﻮم ﻧﺸﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻓﺎﺣﺸﻪ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﻣﻨـﺎزﻟﻲ ﺑـﺮاي ﻣﻼﻗـﺎت )‪ (Assignation Houses‬و دﻳـﺪ و ﺑـﺎز‬
‫دﻳﺪ )‪ (Call Houses‬وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﻟﻮازم و وﺳـﺎﻳﻞ ﻣﻔـﺮوش اﺳـﺖ و ﻫﺮوﻗـﺖ ﻛـﻪ‬
‫زﻧﺎن و ﻣﺮدان ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺑﻪ ﻣﻼﻗﺎت ﻫﻢ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ در آن ﻣﻨـﺎزل ﻣـﻲﺗﻮاﻧﻨـﺪ ﻳﻜـﺪﻳﮕﺮ را ﻣﻼﻗـﺎت‬
 ‫‪85‬‬ ‫ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎﻳﻲ از ﻣﻤﺎﻟﻚ دﻳﮕﺮ‬

‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت آﻣﺎري ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ در ﻳﻚ ﺷﻬﺮ آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻫﺸﺘﺎد و ﻫﻔـﺖ ﻣﻨـﺰل‪ ،‬در ﺷـﻬﺮ‬
‫دوﻣﻲ ﭼﻬﻞ و ﺳﻪ ﻣﻨﺰل و در ﺳﻮﻣﻲ ﺳﻲ و ﺳﻪ ﻣﻨﺰل ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻘﺼﻮد اﺧﺘﺼﺎص داده ﺷﺪه و در‬
‫اﻳﻦ ﻣﻨﺎزل ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ دوﺷﻴﺰﮔﺎن ﺑﻲﺷﻮﻫﺮ آﻣﺪ و ﺷﺪ دارﻧﺪ ﺑﻠﻜﻪ زﻧﺎن ﺷﻮﻫﺮدار ﻧﻴﺰ در آنﻫﺎ رﻓﺖ و‬
‫آﻣﺪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ)‪ .(1‬ﻳﻜﻲ از ﻣﺼﻠﺤﻴﻦ ﻣﺸﻬﻮر آﻣﺮﻳﻜﺎﻳﻲ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫»ﻳﻚ ﺳﻮم ﻃﺒﻘﺔ ﻣﺘﺄﻫـﻞ در ﻧﻴﻮﻳـﻮرك ﺑـﻪ اﻟﺘﺰاﻣـﺎت اﺧﻼﻗـﻲ و ﺟﺴـﻤﺎﻧﻲ زﻧﺎﺷـﻮﻳﻲ ﻣﻘﻴـﺪ و‬
‫وﻓﺎدار ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ و وﺿﻊ ﻧﻴﻮﻳﻮرك در اﻳﻦ ﺑﺎره از وﺿﻊ ﺷﻬﺮﻫﺎي دﻳﮕﺮ اﮔﺮ ﺑـﺪﺗﺮ ﻧﺒﺎﺷـﺪ ﺑﻬﺘـﺮ ﻫـﻢ‬
‫ﻧﻴﺴــﺖ‪ ،‬ﻣﺼــﻠﺤﻴﻦ اﺧــﻼق آﻣﺮﻳﻜــﺎ ﻣﺠﻠﺴــﻲ دارﻧــﺪ ﻛــﻪ از آن ﺑــﻪ ﻧــﺎم ﻛﻤﻴﺘــﺔ ﭼﻬــﺎرده ﻧﻔــﺮي‬
‫)‪ (Committee Of Fourteen‬ﻳﺎد ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻋﻀﺎي ﻛﻤﻴﺘﺔ ﻣﺬﻛﻮر از ﻋﻮاﻣﻞ ﻓﺎﺳـﺪ در ﺷـﻬﺮﻫﺎ‬
‫ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آورده ﺑﻪ اﻧﺪازة وﺳﻴﻌﻲ ﺑﺮاي اﺻﻼح اﺧﻼق‪ ،‬ﺗـﺪاﺑﻴﺮ ﻋﻤـﻞ اﺗﺨـﺎذ ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ‪ ،‬در‬
‫ﻳﻜﻲ از ﺑﻴﺎﻧﻴﻪﻫﺎي آنﻫﺎ ﭼﻨـﻴﻦ آﻣـﺪه اﺳـﺖ ﻛـﻪ اﻛﺜﺮﻳـﺖ رﻗـﺎصﺧﺎﻧـﻪﻫـﺎ‪ ،‬ﻛﻠـﻮپﻫـﺎي ﺷـﺒﺎﻧﻪ‪،‬‬
‫ﺳﺎﻟﻦﻫﺎي زﻳﺒﺎﺳﺎزي )‪ ،(Beauty Saloons‬اﻃﺎقﻫـﺎي ﻣﺎﺷـﺎژ و ﻣـﺎﻟﺶ )‪ (Massage Rooms‬و‬
‫آراﻳﺶ ﻣﻮي )‪ (Hair Dressing‬اﻣﺎﻛﻦ ﻓﺴﻖ و ﻓﺠﻮرﻧﺪ و ﺑﻌﻀﻲ از آنﻫﺎ از ﻓﺎﺣﺸﻪﺧﺎﻧـﻪﻫـﺎ ﻧﻴـﺰ‬
‫ﺑﺪﺗﺮ و ﻗﺒﻴﺢﺗﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ؛ زﻳﺮا در آنﻫﺎ ﻛﺎرﻫﺎي ﺑﺴﻴﺎر ﭘﻠﻴﺪي اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ذﻛﺮ آنﻫﺎ ﺑـﺎ زﺑـﺎن‬
‫و ﻗﻠﻢ درﺳﺖ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫اﻣﺮاض وﺧﻴﻢ ﻣﺴﺮي‪:‬‬

‫اﻓﺰاﻳﺶ ﺑﻴﺶ از ﺣﺪ ﻓﻮاﺣﺶ ﺑﺪون ﺷﻚ و ﺗﺮدﻳﺪ ﻋﺎﻣﻞ ﭘﻴـﺪاﻳﺶ و ﻛﺜـﺮت اﻣـﺮاض ﻣﺴـﺮي‬
‫ﻣﻲﮔﺮدد‪ ،‬ﻃﺒﻖ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه ﺣﺪود ‪ % 90‬ﺳﺎﻛﻨﻴﻦ آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ اﻣﺮاض دﭼﺎرﻧـﺪ و از‬
‫داﻳﺮة اﻟﻤﻌﺎرف ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ اﻳﻨﭽﻨﻴﻦ ﻓﻬﻤﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ در آﻧﺠﺎ ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺗﻌﺪاد دوﻳﺴـﺖ ﻫـﺰار ﻧﻔـﺮ ﺑـﻪ‬
‫ﻣﺮض ﺳﻴﻔﻠﻴﺲ و ﻳﻜﺼﺪ و ﺷﺼﺖ ﻫﺰار ﻧﻔـﺮ ﺑـﻪ ﻣـﺮض ﺳـﻮزاك ﮔﺮﻓﺘـﺎر ﻣـﻲﺷـﻮﻧﺪ ﻛـﻪ ﺑـﺮاي‬
‫ﻣﺪاواي اﻳﻦ اﻣﺮاض ﺷﺸﺼﺪ و ﭘﻨﺠﺎه ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎن ﺗﺄﺳﻴﺲ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻋـﻼوه ﺑـﺮ آن ﻧﺘـﺎﻳﺞ اﻃﺒـﺎي‬
‫ﻏﻴﺮ رﺳﻤﻲ ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ‪ % 61‬ﻣﺮاﺟﻌﻴﻦ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺑﻪ ﻣـﺮض ﺳـﻴﻔﻠﻴﺲ و ‪ % 89‬آنﻫـﺎ ﮔﺮﻓﺘـﺎر ﺑـﻪ‬
‫ﻣﺮض ﺳﻮزاك ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪"Prostitution in the United States – P, 38. -1‬‬

 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪86‬‬

‫ﺳﺎﻻﻧﻪ در آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﻴﻦ ﺳﻲ ﺗﺎ ﭼﻬﻞ ﻫﺰار ﻃﻔﻞ ﺑﺎ ﻣﺮض ﻣﻮروﺛﻲ ﺳﻴﻔﻠﻴﺲ وﻓـﺎت ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ و‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﻣﺘﻮﻓﻴﺎت ﺗﻤﺎم اﻣﺮاض در آﻧﺠﺎ – ﻏﻴﺮ از ﻣﺮض ﺳﻞ – ﻛﻤﺘﺮ از ﻣﺘﻮﻓﻴـﺎت ﻣـﺮض ﺳـﻴﻔﻠﻴﺲ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ رﻗﻤﻲ ﻛﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﻦ ﮔﺰارش داده اﻧﺪ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ‪ % 60‬ﺟﻮاﻧـﺎن ﺑـﻪ آن دﭼﺎرﻧـﺪ‬
‫ﻛﻪ ﻣﺒﺘﻼ ﺷﺪﮔﺎن‪ ،‬ﻫﻢ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺘﺄﻫﻠﻴﻦ و ﻫﻢ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺠﺮدﻫﺎ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻣﺘﺨﺼﺼـﻴﻦ ﺑﻴﻤـﺎريﻫـﺎي‬
‫زﻧﺎن ﻛﻪ اﻋﻀﺎي ﺗﻨﺎﺳﻠﻲ زﻧﺎن را ﺟﺮاﺣﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﻛﻪ ‪ % 75‬ﺑﻴﻤـﺎران آنﻫـﺎ ﺑـﻪ ﻣـﺮض‬
‫ﺳﻮزاك ﻣﺒﺘﻼ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻃﻼق و ﺟﺪاﻳﻲ‪:‬‬
‫ﭘﺮواﺿﺢ اﺳﺖ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻧﻈﺎم ﻓﺎﻣﻴﻞ و راﺑﻄﻪي زوﺟﻴﺖ از اﺿﻄﺮاب و ﺑﻲﺑﻨﺪ و ﺑﺎري‬
‫دور ﻧﻤﻲﻣﺎﻧﺪ؛ زﻳﺮا زﻧﺎﻧﻲ ﻛﻪ درآﻣﺪ ﺷﺨﺼﻲ دارﻧﺪ و ﺑﻪ ﻣﺮدان در ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰ ﺑـﻪ ﻏﻴـﺮ از ارﺿـﺎي‬
‫ﺷﻬﻮت اﺣﺘﻴﺎج ﻧﺪارﻧﺪ و ﻣﺮدان را ﻫﻢ ﺑﺮاي اﺟﺮاي ﻫﺮﻛﺎري ﻧﺰدﻳﻚ و ﺣﺎﺿﺮ ﻣﻲﻳﺎﺑﻨـﺪ ﻃﺒﻌـﺎً در‬
‫ﭼﻨﻴﻦ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ازدواج ﭼﻴﺰ زاﻳﺪ و ﺑﻲﻣﻌﻨﻴﻲ ﺑﻮده و اﺻﻼً ﺑﻪ آن ﻧﻴﺎزي ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و ﻫﻴﭻ ﺳـﻮد‬
‫و ﻣﻨﻔﻌﺘﻲ ﻧﻴﺰ از آن ﺑﺪﺳﺖ ﻧﻤﻲآﻳﺪ‪ ،‬ﺑﺮ اﺳﺎس ﻫﻤﻴﻦ ﻓﻠﺴﻔﺔ ﺟﺪﻳـﺪ و ﻓﻜـﺮ ﻣـﺎدﻳﮕﺮي اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬
‫ارﺗﺒﺎط ﺑﺪون ازدواج را آنﻫﺎ ﻋﺎر و ﮔﻨﺎه ﻧﻤﻲداﻧﻨﺪ و اﺻﻼً اﻳـﻦ اﺣﺴـﺎس از ﺿﻤﺎﻳﺮﺷـﺎن ﻣﺤـﻮ و‬
‫زاﻳﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻣﺤﻴﻂ ﻓﺎﺳﺪ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎع را ﺗﺎ اﻧﺪازهاي ﺑﻲاﺣﺴـﺎس و ﻓﺎﻗـﺪ ﺷـﻌﻮر ﻣـﻲﺳـﺎزد ﻛـﻪ‬
‫دﻳﮕﺮ ﺑﻪ اﻳﻦ زﻧﺎن ﻓﺎﺟﺮه ﻫﻴﭻ ﻛﺲ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻋﻴﺐ و ﮔﻨﺎه و ﻗﺎﺑﻞ ﺳﺮزﻧﺶ ﻧﻤﻲﻧﮕﺮد‪.‬‬
‫ﻗﺎﺿﻲ ﻟﻨﺪﺳﻲ آﻣﺮﻳﻜﺎﻳﻲ از اﻓﻜﺎر ﻋﻤﻮﻣﻲ دﺧﺘﺮان و دوﺷﻴﺰﮔﺎن ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳـﺪ‪» :‬ﭼـﺮا‬
‫ﻣﻦ ازدواج ﻛﻨﻢ؟ ﻣﮕﺮ ﻫﻤﺴﺎﻻن ﻣﻦ ﻛﻪ دو ﺳﺎل ﻗﺒﻞ ازدواج ﻛﺮدﻧﺪ از اﻳﻦ ازدواج ﭼـﻪ ﺑﻬـﺮهاي‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ؟ ﺟﺰ اﻳﻦ ﻛﻪ ﻧﺼﻴﺐ ﻧﺼﻔﺸﺎن ﻃﻼق اﺳﺖ)‪ .(1‬ﻣﻦ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﻫﺴﺘﻢ ﻛﻪ ﺣﻖ ﻃﺒﻴﻌـﻲ ﻫـﺮ‬
‫دوﺷﻴﺰه اﺳﺖ ﻛـﻪ در ﺗﺼـﺮف ﻣﺤﺒـﺖ و دوﺳـﺘﻲ آزاد ﺑﺎﺷـﺪ و در اﻳـﻦ دوران ﺗـﺪاﺑﻴﺮ و وﺳـﺎﻳﻞ‬
‫ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﺑﺎرداري را ﻫﻢ ﻛﻪ ﻣﻲداﻧﻴﻢ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﺎﻳﺪ از ﺧﻄﺮ ﺣﻤﻞ و وﻻدت اوﻻد ﻏﻴﺮ ﻗـﺎﻧﻮﻧﻲ و‬
‫ﺗﻜﺎﻟﻴﻒ آن ﺧﻮد را ﻧﮕﻬﺪارﻳﻢ‪ ،‬ﻣﺎ ﻳﻘﻴﻦ دارﻳﻢ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﺑﺮﻫﻪ ﺗﺒﺪﻳﻞ روش ﻗـﺪﻳﻤﻲ ﺑـﻪ روﺷـﻲ‬
‫ﺗﺎزه و ﻧﻮ از ﻣﻘﺘﻀﻴﺎت ﻋﻘﻞ اﺳﺖ«‪.‬‬

‫‪"Laws of Sex,", p. 204. -1‬‬

 ‫‪87‬‬ ‫ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎﻳﻲ از ﻣﻤﺎﻟﻚ دﻳﮕﺮ‬

‫زﻧﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻃﺮز ﺗﻔﻜﺮي دارﻧﺪ ﻋﺎﻣﻞ اﺻﻠﻲ ازدواﺟﺸـﺎن اﻧﮕﻴـﺰة ﻣﺤﺒـﺖ اﺳـﺖ و ﺑـﺲ و‬
‫ﻟﻴﻜﻦ اﻳﻦ ﻋﺎﻃﻔﻪ ﻫﻢ ﺑﻴﺸﺘﺮ اوﻗـﺎت از ﺻـﻤﻴﻢ ﻗﻠـﺐ و اﻋﻤـﺎق دل ﻧﻴﺴـﺖ ﺑﻠﻜـﻪ از ﺟﻤﻠـﻪ ﻋﻮاﻣـﻞ‬
‫اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ازدواجﻫﺎ ﺟﺬاﺑﻴﺖ و زﻳﺒﺎﻳﻲ ﻣﻌﺸﻮق اﺳﺖ‪ ،‬وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﺧﻮاﺳﺖﻫﺎي ﺷﻬﻮاﻧﻲ ﺑﺮآورده ﺷﺪ‬
‫دﻳﮕﺮ ﻣﻴﺎن زن و ﺷﻮﻫﺮ ﻋﺎﻣﻞ دوﺳﺘﻲ و ﻣﺤﺒﺖ ﺑﺎﻗﻲ ﻧﻤﻲﻣﺎﻧﺪ و در اﻳﻦ وﻗﺖ ﻛـﻮﭼﻜﺘﺮﻳﻦ ﺑﻬﺎﻧـﻪ‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ در ﺑﻴﻦ آنﻫﺎ ﺟـﺪاﺋﻲ اﻓﻜﻨـﺪ و ﻣﺤﺒـﺖﺷـﺎن را ﺑـﻪ دﺷـﻤﻨﻲ و ﻋـﺪاوت ﺗﺒـﺪﻳﻞ ﻛﻨـﺪ ﺗـﺎ‬
‫اﻧﺪازهاي ﻛﻪ ﻛﺎرﺷﺎن را ﺑﻪ دادﮔﺎه ﺑﻜﺸﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻗﺎﺿﻲ ﻟﻨﺮﻣﻲ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫»در ﺳﺎل ‪ 1922‬ﻣﻴﻼدي در ﺷﻬﺮ دﻧﻮر ﭘﺸﺖ ﻫﺮ ازدواج ﺑﻄﻮر ﺣﺘﻢ ﻃـﻼق ﻫـﻢ ﺑـﻮد و ﺑﻌـﺪ از‬
‫ﻫﺮدو ازدواج ﻳﻚ ﻗﻀﻴﺔ ﻃﻼق ﺑﻪ دادﮔﺎه ﺗﻘﺪﻳﻢ ﻣﻲﮔﺮدﻳﺪ‪ ،‬اﻳﻦ وﺿـﻊ ﻣﻨﺤﺼـﺮ ﺑـﻪ ﺷـﻬﺮ دﻧـﻮر‬
‫ﻧﺒﻮده ﺑﻠﻜﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً در ﺗﻤﺎم ﺷﻬﺮﻫﺎي آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻧﻈﻴﺮ آن ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﻲﺧﻮرد و ﻫـﻴﭻ ﺷـﻬﺮي ﺧـﺎﻟﻲ از‬
‫آن ﻧﻴﺴﺖ«‪.‬‬
‫ﻗﺎﺿﻲ ﻣﺬﻛﻮر اداﻣﻪ داده ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫»واﻗﻌﺎت ﻃﻼق ﺑﻴﻦ زن و ﺷﻮﻫﺮ رو ﺑﻪ ازدﻳﺎد و ﻛﺜﺮت اﺳﺖ و اﮔﺮ اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ اداﻣﻪ ﭘﻴﺪا ﻛﻨﺪ‬
‫– ﺑﻄﻮرﻳﻜﻪ اﻧﺘﻈﺎر ﻫﻢ ﻣﻲرود – ﺗﻌﺪاد درﺧﻮاﺳﺖﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑـﺮاي ﻃـﻼق ﺑـﻪ دادﮔـﺎهﻫـﺎ ارﺟـﺎع‬
‫ﻣﻲﺷﻮد ﺑﺎ ﺗﻌﺪاد ازدواجﻫﺎ ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ«)‪.(1‬‬
‫ﭼﻨﺪ وﻗـﺖ ﻗﺒـﻞ در روزﻧﺎﻣـﺔ )‪ (Free Press‬در اﻳـﻦ ﺑـﺎره ﻣﻘﺎﻟـﻪاي ﻣﻨﺘﺸـﺮ ﺷـﺪه ﺑـﻮد ﻛـﻪ‬
‫ﻣﻲﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫»ﻛﺎﻫﺶ ازدواج و اﻓﺰاﻳﺶ ﻃﻼق و رواﺑﻂ ﻏﻴﺮ ﻣﺸﺮوع داﻳﻤﻲ ﻳﺎ ﻣﻮﻗﺘﻲ ﻛﻪ اﻣﺮوزه در ﺑﻴﻦ ﻣﺎ‬
‫رواج دارد ﻣﺎ را ﺑﻪ ﺳﻮي ﻋﻘﺐ و ﻗﻬﻘﻬﺮا و ﺣﻴﻮاﻧﻴﺖ ﻣﻲﻛﺸﺪ و ﺗﻤﺎﻳﻞ ﻃﺒﻴﻌﻲ در ﻧﺴﻞ ﺟﺪﻳـﺪ رو‬
‫ﺑﻪ ﭘﺮاﻛﻨﺪﮔﻲ و ﺗﺸﺘﺖ اﺳﺖ اﻳﻦ ﻧﺴﻞ ﺑﻪ ﺣﺪي اﻓﺴﺎر ﮔﺴﻴﺨﺘﻪ ﺷﺪه ﻛﻪ ﭘﻴﺮو ﻫـﻴﭻ آﻳـﻴﻦ و دﻳﻨـﻲ‬
‫ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﺪ و اﻳﻦ اﺣﺴﺎس ﻛﻪ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺧﺎﻧﻮاده ﻻزﻣﺔ ﺗﻤﺪن و ﺑﻘﺎي ﻧﺴﻞ ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ ﻧﺰدﻳـﻚ اﺳـﺖ‬
‫ﻛﻪ ﻛﺎﻣﻼً ﻣﺤﻮ و ﻧﺎﺑﻮد ﮔﺮدد و ﺑﺮﻋﻜﺲ‪ ،‬آنﻫﺎ از اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻛﺎﻣﻼً ﻏﺎﻓﻞ ﺑﻮده و اﺻﻼً راﺟـﻊ ﺑـﻪ‬
‫ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺷﻮم ﻣﺪﻧﻴﺖ و ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻧﻤﻲاﻧﺪﻳﺸﻨﺪ«‪.‬‬

‫‪"Revolt of Modern Youth," pp, 211 – 14. -1‬‬

 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪88‬‬

‫درﻣﺎن ﻣﻔﻴﺪي ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻛﺎﻫﺶ و از ﺑﻴﻦﺑﺮدن ﻃﻼق و ﺟﺪاﻳﻲ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻛـﺮده اﻧـﺪ ﻋﺒـﺎرت از‬
‫ازدواج آزﻣﺎﻳﺸﻲ )‪ (Compassionate Marriage‬اﺳﺖ و ﻟـﻴﻜﻦ آنﻫـﺎ از ﭼﺎﻟـﻪ درآﻣـﺪه و ﺑـﻪ‬
‫ﭼﺎه اﻓﺘﺎده اﻧﺪ؛ زﻳﺮا ﻫﺪف آنﻫﺎ از ازدواج آزﻣﺎﻳﺸﻲ اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ زن و ﻣﺮد ﭼﻨﺪي ﺑﺪون داﺷـﺘﻦ‬
‫ﻋﻘﺪ ازدواج ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﻌﺎﺷﺮت داﺷﺘﻪ و ﻳﻜﺠﺎ زﻧﺪﮔﻲ ﻛﻨﻨﺪ ﺗﺎ اﮔﺮ در اﻳﻦ اﺛﻨﺎ دلﻫﺎﺷﺎن ﺑﺎﻫﻢ اﻟﻔـﺖ‬
‫ﭘﻴﺪا ﻛﺮد ازدواج ﻛﻨﻨﺪ ﺑﻪ ﺷﺮط اﻳﻦ ﻛـﻪ در اﻳـﻦ ﻣـﺪت آزﻣـﺎﻳﺶ‪ ،‬از ﺑـﺎرداري و ﺑﭽـﻪدار ﺷـﺪن‬
‫اﺟﺘﻨﺎب ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ؛ زﻳﺮا اﮔﺮ در اﻳﻦ ﻣﺪت آنﻫﺎ ﺑﭽﻪدار ﺷﻮﻧﺪ ﺑﺮ آنﻫﺎ ﻻزم ﻣـﻲﮔـﺮدد ﻛـﻪ ازدواج‬
‫ﻛﻨﻨﺪ و داﺧﻞ زﻧﺪﮔﻲ ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ ﮔﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ در اﺗﺤﺎد ﺟﻤﺎﻫﻴﺮ ﺷﻮروي ﺑﻪ ﻧﺎم دوﺳـﺘﻲ و‬
‫ﻋﺸﻖآزاد )‪ (Free Love‬ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻧﺎﺑﻮدي ﻣﻠﻲ‪:‬‬
‫ﭘﻴﺮوي از ﻫﻮا و ﻫﻮس‪ ،‬ﻓﺮار از ﻣﺸـﻜﻼت زﻧـﺪﮔﻲ زﻧﺎﺷـﻮﻳﻲ‪ ،‬ﺑﻴـﺰاري از داﺷـﺘﻦ ﺧـﺎﻧﻮاده و‬
‫ﮔﺴﻴﺨﺘﮕﻲ رواﺑﻂ ﻫﻤﺴﺮي ﻧﺰدﻳﻚ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﺎﻃﻔﻪ و ﻣﺤﺒـﺖ ﻓﻄـﺮي ﻣـﺎدري را ﻛـﻪ ﺑﻬﺘـﺮﻳﻦ و‬
‫ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﻋﻮاﻃﻒ روﺣﻲ در زﻧﺎن اﺳﺖ از ﺑﻴﻦ ﺑﺒﺮد و زن را از اﻳـﻦ ﻋﺎﻃﻔـﻪ ﻣﺤـﺮوم ﺳـﺎزد‪ ،‬اﻳـﻦ‬
‫ﻋﺎﻃﻔﻪ ﻛﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻘﺎي ﺗﻤﺪن و ﻣﺪﻧﻴﺖ ﺑﻪ آن واﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻘﺎ و دوام اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ ﻧﻴﺰ ﻣﺮﺑﻮط ﺑـﻪ‬
‫آن اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺮوﻳﺞ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﺑﺎرداري‪ ،‬ﺳﻘﻂ و ﻗﺘﻞ اوﻻد ﻫﻤﻪ و ﻫﻤﻪ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ از ﺑﻴﻦ رﻓﺘﻦ اﻳﻦ‬
‫ﻋﺎﻃﻔﻪ در زن اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ وﺟﻮد ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻗﺎﻧﻮن‪ ،‬ﻫﺮ دﺧﺘﺮ و ﭘﺴـﺮي در اﻳـﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪهي آﻣﺮﻳﻜـﺎ‬
‫راﺟﻊ ﺑﻪ اﺳﺘﻌﻤﺎل داروي ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﺑﺎرداري ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ﻛﺎﻓﻲ دارﻧﺪ و وﺳﺎﻳﻞ و داروﻫﺎي ﺿﺪ‬
‫ﺑﺎرداري در دﻛﺎنﻫﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ دﻳﮕﺮ ﻛﺎﻻﻫﺎي ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﺧﺮﻳﺪ و ﻓـﺮوش ﻣـﻲﺷـﻮد‪ ،‬ﻋـﻼوه ﺑـﺮ ﻋﻤـﻮم‬
‫زﻧﺎن‪ ،‬دﺧﺘﺮان ﻣﺪارس و داﻧﺸﮕﺎﻫﻲ ﻫﻢ از آن اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﺗﺎ اﻳﻦ ﻛﻪ ﻋﻴﺶ و ﻟـﺬت ﺟـﻮاﻧﻲ‬
‫آنﻫﺎ زاﻳﻞ ﻧﮕﺮدد و وﻗﺘﻲ ﻛﻪ دﺧﺘﺮي ﺑﺎ ﭘﺴﺮي ﻗﺮار ﻣﻼﻗﺎت و دﻳﺪار داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﻗﺒـﻞ از ﻫﻤـﻪ‬
‫ﭼﻴﺰ داروي ﻓﻮق را ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﺮ ﻣﻲدارد و از آن اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻗﺎﺿﻲ ﻟﻨﺪﺳﻲ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫»‪ 495‬دﺧﺘﺮ دﺑﻴﺮﺳﺘﺎﻧﻲ‪ /‬دورهي ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ ﺑﺮاي ﻣﻦ اﻋﺘﺮاف ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ در ﺳﻦ ﺑﻜﺎرت ﺑﺎ ﭘﺴـﺮان‬
‫رواﺑﻂ ﺟﻨﺴﻲ داﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬از اﻳﻦ ﺗﻌﺪاد ﺑﻴﺴﺖ و ﭘﻨﺞ ﺗـﻦ ﺣﺎﻣﻠـﻪ ﮔﺮدﻳﺪﻧـﺪ اﻣـﺎ ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧـﺪة دﺧﺘـﺮان‬
‫ﺑﻌﻀﺎً ﺑﺮ اﺛﺮ ﺗﺼﺎدف و اﻛﺜﺮﻳﺖﺷﺎن ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﺳﺘﻔﺎده از داروي ﺿﺪ ﺣﺎﻣﻠﮕﻲ ﺣﺎﻣﻠـﻪ ﻧﺸـﺪﻧﺪ‪،‬‬
 ‫‪89‬‬ ‫ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎﻳﻲ از ﻣﻤﺎﻟﻚ دﻳﮕﺮ‬

‫اﻳﻦ ﺗﺠﺮﺑﻪ در ﺑﻴﻦ ﻣﺮدم ﺑﻪ اﻧﺪازهاي ﻣﺼﺮوف و ﻣﻌﻤﻮل ﮔﺮدﻳـﺪه ﻛـﻪ ﻛﻤﺘـﺮ ﻛﺴـﻲ در ﺗﻘـﺪﻳﺮ و‬
‫ﺗﺪﺑﻴﺮ ﺧﻮد ﻣﻮﻓﻖ ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﺎﻗﻲ اﻓﺮاد در اﻳﻦ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺑﻪ ﻫﺪف ﺧﻮد ﻣﻲرﺳﻨﺪ«‪.‬‬
‫وﺳﺎﻳﻞ ﺿﺪ ﺑﺎرداري را دوﺷﻴﺰﮔﺎن ﺑـﺮاي ﺣﻔـﻆ آزادي ﺧـﻮد و زﻧـﺎن ﻣﺘﺄﻫـﻞ ﺑـﺮاي ﺑﭽـﻪدار‬
‫ﻧﺸﺪن اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ اﻳﻦ ﻛﻪ اوﻻد ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ آنﻫﺎ را در ﻗﺴﻤﺖ ﺗﻌﻠﻴﻢ و ﺗﺮﺑﻴﺖ ﺑﺎ ﻣﺸـﻜﻞ‬
‫روﺑﺮو ﻣﻲﺳﺎزﻧﺪ ﺑﻠﻜﻪ ﻣﺎﻧﻊ ﻟﺬتﺑﺮدن و اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮدن از ﺷﻮﻫﺮ ﻧﻴﺰ ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻦ دﻟﻴﻠـﻲ اﺳـﺖ‬
‫ﻛﻪ ﻋﻤﻮم زﻧﺎن ﺑﻪ ﻣﺎدر ﺷﺪن رﻏﺒﺖ ﻧﺪارﻧﺪ و در ﺑﻴﻦ آنﻫﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪاي ﺣﻜﻢﻓﺮﻣـﺎ اﺳـﺖ ﻛـﻪ‪:‬‬
‫زﻧﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻨﺪ از زﻧﺪﮔﻲ ﻟـﺬت ﺑﺒﺮﻧـﺪ ﺑﺎﻳـﺪ از اﻳـﻦ ﻗﻴـﻮد و زﻧﺠﻴﺮﻫـﺎي ﺧـﻮد را ﻣﺤﻔـﻮظ‬
‫ﻧﮕﻬﺪارﻧﺪ و ﺑﺎرداري و زاﻳﻤﺎن ﺟﻤﺎل و زﻳﺒﺎﻳﻲ آنﻫﺎ را از ﺑﻴﻦ ﻣﻲﺑﺮد)‪.(1‬‬
‫ﻋﻠﺖ و ﺳﺒﺐ ﻫﺮﭼـﻪ ﻛـﻪ ﺑﺎﺷـﺪ در دﻧﻴـﺎي اﻣـﺮوزي ‪ % 95‬رواﺑـﻂ ﺟﻨﺴـﻲ در اﺛـﺮ اﺳـﺘﻔﺎده از‬
‫داروﻫﺎي ﺿﺪ ﺑﺎرداري از دادن ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻃﺒﻴﻌﻲاش ﻣﺤﺮوم و ﺑﻲﺑﻬﺮه ﻣﺎﻧﺪه اﻧﺪ و ‪ % 5‬ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧـﺪه ﻛـﻪ‬
‫ﺑﺎردار ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﺑﺎز آن را ﺑﺎ ﺗﺪاﺑﻴﺮ دﻳﮕﺮي ﭼﻮن ﺳﻘﻂ و ﻗﺘﻞ اوﻻد از ﺑﻴﻦ ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻗﺎﺿﻲ ﻟﻨﺪﺳﻲ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬در آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ﻳﻚ ﻣﻴﻠﻴﻮن زن ﺳـﻘﻂ ﺟﻨـﻴﻦ ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ و‬
‫ﻫﺰاران ﻃﻔﻞ ﺑﻪ ﻣﺤﺾ ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﺪن ﻛﺸﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫وﺿﻊ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن‪:‬‬
‫ﻧﻤﻲﺧﻮاﻫﻢ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺗﺄﺳﻒاﻧﮕﻴﺰ و رﻗﺖآور را ﺑﺎ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﺑﻴﺎن ﻛﻨﻢ و از ﻃﺮف دﻳﮕـﺮ‬
‫ﻧﻤﻲﺧﻮاﻫﻢ ﻛﻪ ﺑﺤﺚ را ﺑﺪون ﻣﻨﺘﺨﺒﺎﺗﻲ از ﻛﺘﺎب ﺗـﺎرﻳﺦ ﻓﺤﺸـﺎء )‪(History Of Prostitution‬‬
‫ﺧﺎﺗﻤﻪ دﻫﻢ‪ .‬ﻣﺆﻟﻒ ﻛﺘﺎب ﺟﻮرج راﺋﻴﻠﻲ اﺳـﻜﺎت اﻧﮕﻠﻴﺴـﻲ ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬او در ﻛﺘـﺎﺑﺶ ﺑﻴﺸـﺘﺮ ﺑـﻪ‬
‫وﺿﻊ ﻣﻤﻠﻜﺘﺶ اﺷﺎره ﻛﺮده ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫»ﻏﻴﺮ از زﻧﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺟﺰ ﺧﻮدﻓﺮوﺷﻲ ﺑﺮاي ﻛﺴﺐ ﻣﻌﺎش وﺳﻴﻠﻪاي ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬زﻧـﺎن زﻳـﺎدي ﻫﺴـﺘﻨﺪ‬
‫ﻛﻪ ﺑﺎ وﺟﻮد داﺷﺘﻦ وﺳﺎﻳﻞ ﻛﺴﺐ ﻣﻌﺎش ﻣﺮﺗﻜﺐ ﻓﺤﺸﺎ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺳﻄﺢ اﻗﺘﺼـﺎديﺷـﺎن‬
‫را ﺑﺎﻻ ﺑﺮﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻦ زﻧﺎن ﺑﺎ دﻳﮕﺮ زﻧﺎن ﻓﺎﺣﺸﻪ ﺗﻔﺎوﺗﻲ ﻧﺪارﻧﺪ وﻟﻲ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻫﻤـﻪ ﻧـﺎم ﻓﺎﺣﺸـﻪ ﺑـﺮ آنﻫـﺎ‬
‫اﻃﻼق ﻧﻤﻲﮔﺮدد و ﻣﺎ ﺣﻖ دارﻳﻢ ﻧﺎم آنﻫﺎ را زﻧﺎﻛﺎران ﻏﻴﺮ ﺣﺮﻓـﻪاي )‪(Amateur Prostitutes‬‬

‫‪"Macfaddin Manhood And Marriage". -1‬‬

 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪90‬‬

‫ﺑﮕﺬارﻳﻢ‪ ،‬ﺗﻌﺪاد اﻳﻦ ﻓﺎﺣﺸﻪﻫﺎي ﻏﻴﺮ ﺣﺮﻓﻪاي در اﻳﻦ روزﮔﺎر ﺑﻪ اﻧﺪازهاي زﻳﺎد ﺷـﺪه ﻛـﻪ ﺳـﺎﺑﻘﻪ‬
‫ﻧﺪارد‪ ،‬اﻳﻦ ﻧﻮع زﻧﺎن در ﻫﺮ ﻃﺒﻘﻪاي از ﻃﺒﻘﺎت اﺟﺘﻤﺎع ﭘﻴﺪا ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻳﻌﻨﻲ از ﻃﺒﻘﺔ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺗـﺎ ﻃﺒﻘـﺔ‬
‫ﺑﺎﻻ و ﺗﻜﺒﺮ و ﻏﺮورﺷﺎن ﺑﻪ اﻧﺪازهاي اﺳﺖ ﻛﻪ اﮔﺮ ﻳﻜﻲ از آنﻫﺎ را ﺑﻪ ﻧـﺎم ﻓﺎﺣﺸـﻪ ﻳـﺎ زاﻧﻴـﻪ ﺻـﺪا‬
‫زﻧﻨﺪ اﮔﺮﭼﻪ ﺑﻠﻔﻆ ﻛﻨﺎﻳﻪ و ﺷﻮﺧﻲ ﻫﻢ ﺑﺎﺷﺪ ﻋﺼﺒﺎﻧﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ وﻟـﻲ اﻳـﻦ ﻋﺼـﺒﺎﻧﻴﺖ ﺑﺎﻋـﺚ ﺗﻐﻴﻴـﺮ‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﻤﻲﮔﺮدد و ﺣﻘﻴﻘﺖ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﻓﺮﻗﻲ ﺑﻴﻦ آنﻫﺎ و ﻓﺎﺣﺸﻪﻫﺎ وﺟﻮد ﻧـﺪارد؛ زﻳـﺮا‬
‫از دﻳﺪﮔﺎه اﺧﻼق ﻫﺮدوي آنﻫﺎ ﻳﻚ ﺻﻔﺖ دارﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺮﺗﻜﺐ ﺷﺪن ﺑﻪ ﻓﺴﻖ و ﻓﺠﻮر و ﻋﺪم ﻋﻔـﺖ‬
‫و وﻟﮕﺮدي در ﺧﻴﺎﺑﺎنﻫﺎ ﺑﺮاي دوﺷﻴﺰهي اﻣﺮوزي از ﺟﻤﻠﻪ وﺳﺎﻳﻞ زﻧﺪﮔﻲ ﺗﺠﻤﻠـﻲ )‪(Fashion‬‬
‫ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲرود‪ ،‬اﺳﺘﻌﻤﺎل دﺧﺎﻧﻴﺎت و ﺷﺮابﻫﺎي ﺗﺮشﻣﺰه‪ ،‬رﻧﮓﻛﺮدن ﻧﺎﺧﻦ و ﻟﺐﻫﺎ ﺑﻪ رﻧـﮓ‬
‫ﺳﺮخ‪ ،‬ﻣﻬﺎرت داﺷﺘﻦ در ﻣﻮرد ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺟﻨﺴـﻲ و ﺗـﺪاﺑﻴﺮ ﺿـﺪ ﺑـﺎرداري و ﺳـﺨﻦ از ﻓﺤﺸـﺎ ﻧﻴـﺰ از‬
‫ﺟﻤﻠﻪ ﺿﺮورﻳﺎت اﻣﺮوزي ﺷﺪن و ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ زﻧﺪﮔﻲ ﺗﺠﻤﻠﻲ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺗﺎ اﻵن ﻫﻢ ﺗﻌـﺪاد‬
‫زﻧﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﭘﻴﺶ از ازدواج رواﺑﻂ ﺟﻨﺴﻲ دارﻧﺪ رو ﺑﻪ ازدﻳﺎد و اﻓﺰاﻳﺶ اﺳﺖ و آن را ﻫـﻴﭻ ﻋﻴـﺐ‬
‫و ﮔﻨﺎﻫﻲ ﻧﻤﻲداﻧﻨﺪ و وﺟﻮد دﺧﺘﺮان ﺑﺎﻛﺮه ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﻋﻘﺪ ازدواج در ﻣﻨﺒﺮ ﻛﻠﻴﺴـﺎﻫﺎ ﺑﺴـﻴﺎر ﻛـﻢ و‬
‫ﻧﺎدر اﺳﺖ«‪ .‬ﻣﺆﻟﻒ ﺑﻪ ﺑﺤﺚ ﺧﻮد اداﻣﻪ داده در ﻣﻘﺎم دﻳﮕﺮي اﺳﺒﺎب و ﻋﻠﻠـﻲ را ﻛـﻪ ﺑﺎﻋـﺚ اﻳـﻦ‬
‫ﻫﻤﻪ اﻓﺮاط در زﻧﺪﮔﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺷﺪه ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ اﻳﻦ ﺗﺤﻠﻴـﻞ را ﻧﻴـﺰ از ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ‬
‫ﺑﮕﺬراﻧﻴﻢ‪:‬‬
‫»ﻳﻜﻲ از ﻋﻠﻞ ﻓﻮق‪ ،‬ﺣﺮص و رﻏﺒﺖ زﻳﺎد ﺑﻪ آراﻳـﺶ اﺳـﺖ‪ ،‬آن آراﻳـﺶ و ﺗﺠﻤﻠـﻲ ﻛـﻪ ﻫـﺮ‬
‫دوﺷﻴﺰه را وادار ﻣﻲﺳﺎزد ﻛﻪ ﻟﺒﺎسﻫﺎي زﻳﺒﺎ‪ ،‬ﻗﻴﻤﺘﻲ‪ ،‬ﺟﺬاب و ﻣﺪرن ﺑﭙﻮﺷـﺪ و وﺳـﺎﻳﻞ ﻣﺨﺘﻠـﻒ‬
‫زﻳﻨﺖ و آراﻳﺶ را اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻛﻨﺪ و اﻳﻦ ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﻋﺎﻣﻞ ﻓﺤﺸـﺎي ﻏﻴـﺮ ﺣﺮﻓـﻪاي اﺳـﺖ‪ ،‬ﻫـﺮﻛﺲ‬
‫ﻛﻪ داراي ﭼﺸﻢ ﺑﻴﻨﺎ ﺑﺎﺷﺪ ﻣـﻲﺑﻴﻨـﺪ ﻛـﻪ ﻟﺒـﺎس دوﺷـﻴﺰﮔﺎن ﻛـﻪ ﺷـﺐ و روز در ﮔـﺮدش اﻧـﺪ ﺑـﻪ‬
‫اﻧﺪازهاي ﭘﺮﻗﻴﻤﺖ و ﮔﺮاﻧﺒﻬﺎ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﻣﻌﺎش و درآﻣﺪ ﺣﻼلﺷﺎن ﺑﻪ آن ﻛﻔﺎﻳﺖ ﻧﻤﻲﻛﻨـﺪ‪،‬‬
‫ﻟﺬا در ﻋﺼﺮ ﻣﺎ ﻫﻤﺎن ﺳﺨﻨﻲ ﺗﺼﺪﻳﻖ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻧﻴﻢ ﻗﺮن ﭘﻴﺶ ﻫـﻢ ﺗﺼـﺪﻳﻖ ﻣـﻲﺷـﺪ و آن اﻳـﻦ‬
‫ﻛﻪ اﻳﻦ ﻟﺒﺎسﻫﺎي ﻓﺎﺧﺮ و ﮔﺮاﻧﺒﻬﺎ را ﻣﺮدان ﺑﺮاﻳﺸﺎن ﻣﻲﺧﺮﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺮق آن زﻣﺎن و ﻋﺼـﺮ ﻣـﺎ در اﻳـﻦ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ در آن زﻣﺎن آن ﻟﺒﺎسﻫﺎ را ﭘﺪران‪ ،‬ﺑﺮادران و ﺷﻮﻫﺮانﺷﺎن ﻣﻲﺧﺮﻳﺪﻧﺪ وﻟﻲ در ﻋﺼﺮ ﻣﺎ‬
‫ﻣﺮدان ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ«‪.‬‬
 ‫‪91‬‬ ‫ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎﻳﻲ از ﻣﻤﺎﻟﻚ دﻳﮕﺮ‬

‫»در ﭘﻴﺪاﻳﺶ اﻳﻦ اوﺿﺎع ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ آزادي زﻧـﺎن ﻧﻴـﺰ ﻧﻘـﺶ ﻗﺎﺑـﻞ ﻣﻼﺣﻈـﻪاي دارﻧـﺪ‪ ،‬ﺿـﻌﻒ‬
‫اﺣﺘﺮام و ﻣﺮاﻋﺎت ﭘﺪران در ﻧﺰد دﺧﺘﺮان ﺑﻪ اﻧﺪازهاي اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﺸﺎن ﺑﻪ دﺧﺘـﺮانﺷـﺎن آن آزادي‬
‫را داده اﻧﺪ ﻛﻪ ﺣﺘﻲ ﺑﺮاي ﭘﺴﺮان ﻗﺒﻞ از ﺳﻲ ﻳﺎ ﭼﻬﻞ ﺳﺎﻟﮕﻲ ﻣﻴﺴﺮ ﻧﺒﻮد«‪.‬‬
‫»ﻋﻠﺖ دﻳﮕﺮي ﻫﻢ ﻫﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﻋﺎﻣﻞ ﺑﻲﺑﻨﺪ و ﺑﺎري ﻣﺴﺎﻳﻞ ﺟﻨﺴﻲ در اﺟﺘﻤـﺎع ﺷـﺪه‬
‫و آن اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ زﻧﺎن ﺑﻪ ﻛﺎرﻫـﺎي ﺗﺠـﺎري و اداري و ﻛﺎرﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ دﻳﮕـﺮ ﺑـﺎ ﺣـﺮص و‬
‫ﻋﻼﻗﻪي زﻳﺎدي ﻣﺸﻐﻮل ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ وﺳﻴﻠﻪ و ﻓﺮﺻﺖ اﺧﺘﻼط زﻧﺎن ﺑـﺎ ﻣـﺮدان اﺳـﺖ و اﻳـﻦ‬
‫وﺿﻊ ﺳﺒﺐ ﭘﺎﺋﻴﻦآﻣﺪن ﺳﻄﺢ اﺧﻼﻗﻲ ﻣﺮدان و زﻧﺎن ﺷﺪه و ﻗﻮة دﻓـﺎﻋﻲ زن را در ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﺗﺠـﺎوز‬
‫ﻣﺮد ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﻋﻔﺖ و ﺷﺮف ﺧﻮد اﺳﺖ ﻛﻢ و ﺑﺎﻵﺧﺮه ﻧﺎﺑﻮد ﻣﻲﺳﺎزد‪ ،‬ﺳـﭙﺲ رواﺑـﻂ‬
‫ﺷﻬﻮاﻧﻲ ﺑﻴﻦ زن و ﻣﺮد از ﻫﺮ ﻗﻴﺪ اﺧﻼﻗﻲ آزاد ﻣﻲﮔﺮدد‪ ،‬وﺿﻊ ﻣﺬﻛﻮر دوﺷﻴﺰﮔﺎن را ﺑﻪ وﺿـﻌﻲ‬
‫درآورده ﻛﻪ در ﻓﻜﺮﺷﺎن اﺻﻼً ازدواج و زﻧﺪﮔﻲ ﺑﺎ ﻋﻔﺖ ﺧﻄﻮر ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ و آن ﻓﺴﻖ و ﻓﺠﻮري‬
‫را ﻛﻪ در زﻣﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ اﻓﺮاد ﺑﺰدل و ﻓﺮوﻣﺎﻳﻪ ﻣﺮﺗﻜﺐ ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ ﻫﺮدوﺷﻴﺰة اﻣـﺮوزي ﺧﻮاﻫـﺎن آن‬
‫اﺳﺖ و ﺑﻜﺎرت و ﺟﻮاﻧﻤﺮدي از آﺛﺎر ﻋﺘﻴﻘﻪ ﺑﺸﻤﺎر ﻣﻲرود ﻛﻪ اﮔﺮ دﺧﺘﺮ و ﭘﺴـﺮي در اﻳـﻦ دوره‬
‫ﺻﺎﺣﺐ آن ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﺑـﻪ ارزش ﺧـﺎك ﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﺑـﻮد و ﻧـﺰد دﻳﮕـﺮان ارزش و اﺣﺘﺮاﻣـﻲ ﻧﺨﻮاﻫﻨـﺪ‬
‫داﺷﺖ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﻟﺬت زﻧﺪﮔﻲ در ﻧﺰد دوﺷﻴﺰﮔﺎن اﻳﻦ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻣـﺮد ﺟـﺎم ﻟـﺬت و ﺗﻤﺘـﻊ را ﺑـﻪ وي‬
‫ﺗﻘﺪﻳﻢ ﻛﻨﺪ و ﻟﺬا ﺑﻪ دﻧﺒﺎل اﻳﻦ ﻟﺬتﻫﺎ ﺑﻪ رﻗﺎصﺧﺎﻧﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻛﻠﻮپﻫﺎي ﺷﺒﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻫﺘﻞﻫﺎ و ﻗﻬﻮهﺧﺎﻧـﻪﻫـﺎ‬
‫ﺳﺮ ﻣﻲزﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻣﺮد ﺑﻴﮕﺎﻧﻪاي را ﻛﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﻣﺎﺷﻴﻦ و ﺛﺮوت ﻓﺮاواﻧﻲ ﺑﺎﺷـﺪ ﺷـﻜﺎر ﻛﻨـﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ‬
‫اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ او ﺧﻮد را ﺑﺎ رﺿﺎ و رﻏﺒﺖ ﻓـﺮاوان در ﻣﺤـﻴﻂ و اوﺿـﺎﻋﻲ ﻣـﻲاﻧـﺪازد ﻛـﻪ ﺗﻤـﺎﻳﻼت‬
‫ﺟﻨﺴﻲ را ﻣﺸﺘﻌﻞﺗﺮ و ﺗﻴﺰﺗﺮ ﻣﻲﺳﺎزد و ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ از ﻋﻮاﻗﺐ آن ﺧﻮف و ﺗﺮﺳﻲ ﻧﺪارد ﺑﻠﻜﻪ آن را ﺑـﺎ‬
‫ﺷﺎدي و آﻏﻮش ﺑﺎز اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻣﻲﻛﻨﺪ«‪.‬‬
 ‫ﺳﺆال ﭘﺎﻳﺎﻧﻲ‬

‫ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ در ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﻣـﺎ و دﻳﮕـﺮ ﺳـﺮزﻣﻴﻦﻫـﺎي ﺷـﺮق ﺣﺠـﺎب را ﻧﻤـﻲﭘﺴـﻨﺪﻧﺪ ﺣﺘﻤـﺎً در‬
‫ﻧﻈﺮﺷﺎن ﻫﻤﻴﻦ ﻃﺮز زﻧﺪﮔﻲ اﺳﺖ و ﻫﻤﻪ ﺣﻮاس و ﺷﻌﻮرﺷﺎن ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﻈﺎﻫﺮ ﻓﺮﻳﻨﺒﺪة اﻳﻦ ﻧﻮع‬
‫زﻧﺪﮔﻲ واﻗﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﺎت و اﺻﻮل و اﻳﻦ ﻣﻨﻔﻌﺖ ﻣﺎدي و ﻟﺬاﻳﺬ ﻇﺎﻫﺮ ﻓﺮﻳﺐ ﻋﻘـﻮل و‬
‫اذﻫﺎن آنﻫﺎ را ﻣﻔﺘﻮن و ﺷﻴﺪاي ﺧﻮد ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ و ﺑﺎ ﺣﺠﺎب ﺑﻪ اﻳﻦ ﺳـﺒﺐ ﻣﺨﺎﻟﻔـﺖ ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ‬
‫ﻛﻪ ﻓﻠﺴﻔﺔ ﺣﺠﺎب ﺑﺎ ﻓﻠﺴﻔﺔ اﺧﻼﻗﻲ ﻏﺮب ﻛﻪ ﺑﻪ آن اﻳﻤﺎن آورده اﻧﺪ ﺗﻨﺎﻗﺾ دارد و ﻧﻴـﺰ ﺣﺠـﺎب‬
‫ﻣﺎﻧﻊ آن ﻣﻨﺎﻓﻊ و ﻟﺬاﻳﺬي ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ آنﻫﺎ ﻣﺪ ﻧﻈﺮ دارﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻨﺠﺎ ﺳﺆاﻟﻲ ﻣﻄﺮح اﺳﺖ ﻛﻪ‪ :‬آﻳﺎ اﻳﻦ ﻣﺮدم ﺣﺎﺿﺮﻧﺪ ﻛﻪ ﻋﻮاﻗـﺐ ﺗﺎرﻳـﻚ و ﺷـﻮم اﻳـﻦ ﻧـﻮع‬
‫زﻧﺪﮔﻲ را ﻗﺒﻮل ﻛﻨﻨﺪ ﻳﺎ ﻧﻪ؟ و ﻳﺎ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ آﻳﺎ اﻳﺸﺎن راﺿﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻋﻤﻠﻲ اﻳـﻦ‬
‫ﻧﻈﺮﻳﺎت و ﻣﺒﺎدي ﺑﺮﺳﻨﺪ ﻳﺎ ﻧﻪ؟ در ﭘﺎﺳﺦ ﺳﺆال ﻣﺬﻛﻮر آنﻫﺎ ﭼﻨﺪ ﮔـﺮوه ﻣـﻲﺷـﻮﻧﺪ‪ ،‬ﮔﺮوﻫـﻲ از‬
‫اﻳﺸﺎن ﻧﺘﺎﻳﺞ آن را ﺑﺎ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻣﻲداﻧﻨﺪ و ﺑﻪ آن رﺿﺎﻳﺖ دارﻧﺪ و آن را از آﺛﺎر روﺷﻦ و درﺧﺸـﺎن‬
‫زﻧﺪﮔﻲ ﻏﺮﺑﻲ ﻣﻲداﻧﻨﺪ وﻟﻲ ﮔـﺮوه دﻳﮕـﺮ ﺑـﺮ ﺧـﻼف اﻳﺸـﺎن ﻧﺘـﺎﻳﺞ ﻣـﺬﻛﻮر را از آﺛـﺎر ﺗﺎرﻳـﻚ‬
‫زﻧــﺪﮔﻲ ﻏﺮﺑــﻲ ﻣــﻲﺷــﻤﺎرﻧﺪ و ﻧﻤــﻲﺧﻮاﻫﻨــﺪ ﻛــﻪ آن ﻧﺘــﺎﻳﺞ را ﺑﭙﺬﻳﺮﻧــﺪ و ﻓﻘــﻂ ﻣﻨــﺎﻓﻊ ﻣــﺎدي و‬
‫ﺷﻬﻮﺗﺮاﻧﻲ‪ ،‬آنﻫﺎ را ﺑﻪ اﻳﻦ زﻧﺪﮔﻲ وادار ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﮔﺮوه ﺳﻮم ﻧﻪ اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﺎت را ﻣـﻲداﻧﻨـﺪ و‬
‫ﻧﻪ از ﻧﺘﺎﻳﺞ آن ﺧﺒﺮ دارﻧﺪ و ﻧﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻛﻪ راﺑﻄﻪ ﺑﻴﻦ اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﺎت و ﻧﺘﺎﻳﺞ آن را ﺑﺪاﻧﻨـﺪ ﺑﻠﻜـﻪ‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﻫﻨﺪ ﭼﻴﺰي ﻛﻪ در ﺟﻬﺎن ﻣﻌﻤـﻮل و ﻣﻌـﺮوف اﺳـﺖ از آن ﭘﻴـﺮوي و ﻣﺘﺎﺑﻌـﺖ ﻛﻨﻨـﺪ‪ ،‬اﻳـﻦ‬
‫ﮔﺮوهﻫﺎي ﺳﻪﮔﺎﻧﻪ ﭼﻨﺎن ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﻤﺰوج و آﻣﻴﺨﺘﻪ ﺷﺪه اﻧﺪ ﻛﻪ در وﻗﺖ ﻣﺒﺎﺣﺜﻪ ﻛﺴـﻲ ﻧﻤـﻲﺗﻮاﻧـﺪ‬
‫آن ﻫﺎ را از ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ ﺗﻤﻴﻴﺰ دﻫﺪ و ﺑﻴﺸﺘﺮ اوﻗﺎت اﻳﻦ اﺧـﺘﻼط و آﻣﻴـﺰش ﺑﺎﻋـﺚ اﻧﻘﻄـﺎع ﻣﺒﺎﺣﺜـﻪ و‬
‫رﻛﻮد در ﻣﻨﺎﻇﺮه ﻣﻲﮔﺮدد‪ ،‬ﻟﺬا از ﺿﺮورﻳﺎت ﻣﻬﻢ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﮔﺮوهﻫـﺎي ﺳـﻪﮔﺎﻧـﻪ از ﻫـﻢ‬
‫ﺟﺪا ﺷﻮﻧﺪ و ﺳﭙﺲ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻓﻜﺮ و ذﻫﻨﻴﺖ ﻫﺮﻛﺪام ﺑﺤﺚ ﺻﻮرت ﺑﮕﻴﺮد‪.‬‬

‫ﻏﺮبزدهﻫﺎي ﺷﺮﻗﻲ‪:‬‬
‫ﮔﺮوه اول ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻓﻠﺴﻔﻪ‪ ،‬ﻧﻈﺮﻳﺎت و اﺻﻮل ﻣﺪﻧﻴﺖ ﻏﺮﺑﻲ اﻳﻤﺎن آورده ﺧـﻮد را‬
‫ﺗﺴﻠﻴﻢ آن ﻧﻤﻮده اﻧﺪ‪ ،‬آنﻫﺎ در ﻫﻤﻪ اﻣﻮر ﺑﺎ ﻃﺮز ﻓﻜﺮ ﻏﺮﺑﻲ ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﻨﻨـﺪ و ﺑـﺎ ﻋﻴﻨـﻚ ﻣﺆﺳﺴـﻴﻦ‬
 ‫‪93‬‬ ‫ﺳﺆال ﭘﺎﻳﺎﻧﻲ‬

‫ﺗﻤﺪن ﺟﺪﻳﺪ اروﭘﺎ ﻣﻲﻧﮕﺮﻧـﺪ و آرزو دارﻧـﺪ ﻛـﻪ زﻧـﺪﮔﻲ ﻣـﺪﻧﻲ ﻣﻤﻠﻜـﺖﺷـﺎن را ﻣﻄـﺎﺑﻖ اروﭘـﺎ‬
‫ﭘﺎﻳــﻪﮔــﺬاري ﻧﻤﺎﻳﻨــﺪ‪ ،‬ﻟــﺬا آﺧــﺮﻳﻦ ﻫــﺪفﺷــﺎن از ﺗﻌﻠــﻴﻢ و ﺗﺮﺑﻴــﺖ زن اﻳــﻦ اﺳــﺖ ﻛــﻪ او روش‬
‫ﺑﺪﺳﺖآوردن روزي را ﻳﺎد ﮔﺮﻓﺘﻪ و در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﻧﻘﻞ و ﻧﺒﺎت ﻣﺠﺎﻟﺲ ﺑﻮده ﻓﻦ اﺷـﺒﺎع ﻏﺮاﻳـﺰ را‬
‫ﻓﺮا ﮔﻴﺮد‪ ،‬و ﻣﻘﺎم و ﻣﻨﺰﻟﺖ او در ﺧﺎﻧﻮاده اﻳﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺮدان ﻳﻚ ﻋﻀﻮ ﻛﺎﺳﺐ و ﻧـﺎنآور‬
‫ﺑﻮده ﺳﻬﻢ ﺧﻮد را در ﻣﺨﺎرج ﻣﺸﺘﺮك ﺧﺎﻧﻮاده ﺑﭙﺮدازد و آن ﻣﻘﺪار ﭘﻮﻟﻲ را ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﻋﻬـﺪهي او‬
‫ﮔﺬارده اﻧـﺪ ﺗﺤﻮﻳـﻞ دﻫـﺪ‪ ،‬ﻣﻘـﺎم و ﻣﻨﺰﻟـﺖ ﺣﻘﻴﻘـﻲ او در اﺟﺘﻤـﺎع اﻳـﻦ اﺳـﺖ ﻛـﻪ در زﻧـﺪﮔﻲ‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ از ﺧﻮدش ﻳﻚ ﻣﻮﺟﻮد ﻟﻄﻴﻒ و زﻳﺒﺎ ﺑﺴﺎزد‪ ،‬ﺗﻤـﺎم وﺳـﺎﻳﻞ آراﻳـﺶ و زﻳﻨـﺖ را ﺑﻜـﺎر‬
‫ﮔﻴﺮد‪ ،‬ﺑﺎ ﺳﺨﻨﺎن ﺷﻴﺮﻳﻦ و ﺧﻮﺷﺎﻳﻨﺪ ﺧـﻮد دلﻫـﺎ را ﮔـﺮم ﻛﻨـﺪ‪ ،‬ﺑـﺎ آواز ﮔﻴـﺮا و ﺳـﺤﺮﻛﻨﻨﺪهاش‬
‫ﮔﻮشﻫﺎ را ﻧﻮازش دﻫﺪ‪ ،‬ﺑﺎ رﻗﺺ و ﺗﺤﺮﻳﻚآﻣﻴﺰش ﺟﺎنﻫﺎ را ﻧﺸﺎط ﺑﺨﺸﺪ و ﺗﻤـﺎم زﻳﺒـﺎﻳﻲﻫـﺎ‪،‬‬
‫آراﻳﺶ و ﺟﻤﺎل ﺟﺴﻤﺎﻧﻲاش را در ﺧﺪﻣﺖ ﻣﺮدان ﺑﮕﺬارد ﺗﺎ ﻣﺮدان از آن ﻟﺬت ﺑﺮده و ﺑﻬﺮهﻣﻨـﺪ‬
‫ﮔﺮدﻧﺪ و ﺧﻮن ﺳﺮدﺷﺎن ﮔﺮم ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ وﻇﻴﻔﻪي ﻣﻠﻲ زن را اﻳﻦ ﻣﻲداﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻳﻜﻲ از ﺧﺪﻣﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺳـﺮ ﮔـﺮم ﺑﺎﺷـﺪ‪،‬‬
‫در ﭘﺴﺖﻫﺎي دوﻟﺘﻲ و ﻛﺸﻮري و در ﻣﺠﺎﻟﺲ و ﻛﻨﻔﺮاﻧﺲﻫﺎ ﺣﺎﺿﺮ ﮔﺮدد‪ ،‬ﻋﻘﻞ و وﻗـﺘﺶ را در‬
‫ﺣﻞ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺳﻴﺎﺳﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﻪ ﻣﺼـﺮف ﺑﺮﺳـﺎﻧﺪ‪ ،‬در ورزشﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ از ﻗﺒﻴـﻞ ﺷـﻨﺎ‪ ،‬دو‪،‬‬
‫ﭘﺮش ارﺗﻔﺎع‪ ،‬ﭘﺮش ﻃﻮل و ‪ ...‬ﻣﻘﺎم ﻣﻨﺎﺳﺐ و اﻣﺘﻴﺎز ﺧﻮﺑﻲ ﻛﺴﺐ ﻛﻨﺪ و ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ زن ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﺑﺎ ﺗﻤﺎم اﻣﻮر ﺧﺎرج از ﻣﻨﺰل ﺳﺮ و ﻛﺎر داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻪ ﺑﺎ اﻣـﻮر داﺧﻠـﻲ ﻣﻨـﺰل‪ .‬اﻳـﻦ اﺳـﺖ زﻧـﺪﮔﻲ‬
‫اﻳﺪهآل در ﻧﻈﺮ اﻳﻦ ﮔﺮوه ﻏﺮبزده و اﻳـﻦ اﺳـﺖ راه ﺗﺮﻗـﻲ و ﺗﻤـﺪن دﻧﻴـﻮي‪ ،‬ﻏﻴـﺮ از اﻳـﻦ ﺗﻤـﺎم‬
‫ﻧﻈﺮﻳﺎت اﺧﻼﻗﻲ در ﻧﻈﺮﺷﺎن ﻛﻬﻨﻪ‪ ،‬ﻋﺒﺚ و ﺑﺎﻃﻞ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻫﻤﻴﻦ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﺪرن اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﺗﻤﺎم ارزشﻫﺎي اﺧﻼﻗﻲ )‪ (Moral Values‬ﻣـﻮروﺛﻲ و ﻗـﺪﻳﻤﻲ را ﺑـﻪ اﺧـﻼق ﺟﺪﻳـﺪ ﻏﺮﺑـﻲ‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻛﺮدﻧﺪ و ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﺎدي و ﻟﺬتﻫﺎي ﺟﺴﻤﺎﻧﻲ در ﻧﺰدﺷﺎن ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺑـﻮده ﺑﻠﻜـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ‬
‫ﭼﻴﺰ ﺑﺎ ارزش و ﺑﺎ اﻫﻤﻴﺖ اﺳﺖ‪ ،‬در ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﺣﻴـﺎ‪ ،‬ﻋﻔـﺖ‪ ،‬ﭘـﺎﻛﻲ‪ ،‬اﺧـﻼق‪ ،‬وﻓـﺎداري ﺑـﻪ زﻧـﺪﮔﻲ‬
‫زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ‪ ،‬ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻧﺴﻞ و دﻳﮕﺮ ﻣﺴـﺎﺋﻞ ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ آن در ﻧﻈﺮﺷـﺎن ﻣـﺮدود ﺑـﻮده ﻫـﻴﭻ ﻗـﺪر و‬
‫ارزﺷﻲ ﻧﺪارد‪ ،‬آنﻫﺎ را ﻧﺘﻴﺠﻪي اﻓﻜﺎر ﺑﺎﻃـﻞ و ﮔﻤـﺮاهﻛﻨﻨـﺪه ﻣـﻲداﻧﻨـﺪ و ﻣﻌﺘﻘﺪﻧـﺪ ﻛـﻪ ﺗﺮﻗـﻲ و‬
‫ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻳﻚ روش اﻳﻦ ﻋﻘﺎﻳﺪ ﭘﻮچ و ﺑﻲاﺳﺎس را ﻣﺤﻮ و ﻧﺎﺑﻮد ﻣﻲﮔﺮداﻧﺪ‪.‬‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪94‬‬

‫ﺑﻄﻮرﻳﻜﻪ ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﺪ اﻳﻦ ﻣﺮدم ﺑﻪ ﻣﺮام و ﺳﻨﺖ ﻏﺮﺑﻲ اﻳﻤﺎن آورده اﻧﺪ و ﻫﻨﻮز ﻫـﻢ در ﻧﺸـﺮ اﻳـﻦ‬
‫ﻧﻈﺮﻳﺎت ﺳﻌﻲ و ﺗﻼش ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺗﻤﺎم راه و روشﻫﺎ و ﺗﺪاﺑﻴﺮي ﻛﻪ ﻏﺮﺑـﻲﻫـﺎ در ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﺑـﺮاي‬
‫ﺧﻮد اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻤﻮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻠﻞ ﺷﺮﻗﻲ ﻧﻴﺰ ﻋﻴﻦ آنﻫﺎ را ﭘﻴﺮوي ﻛﺮده در زﻧﺪﮔﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺧـﻮد‬
‫ﭘﻴﺎده ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ادب ﻧﻮ‪:‬‬
‫ﺑﺮﺧﻲ از ﺗﺎزه ادﻳﺒﺎن ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻣﻲﻛﻮﺷﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم ادب ﺑﻪ ﻧﺴﻞ ﺟﺪﻳـﺪ اﻳـﻦ ﻓﻠﺴـﻔﻪي اﺧﻼﻗـﻲ‬
‫ﺟﺪﻳﺪ – در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ آن ﭼﻴﺰ ﻛـﺎﻣﻼً از ادب و ﻓﻀـﻴﻠﺖ دور اﺳـﺖ – را ﺑﺴـﻴﺎر زﻳﺒـﺎ و ﺟـﺬاب‬
‫ﻧﺸﺎن ﺑﺪﻫﻨﺪ و ﻫﻤﻪ آﺛﺎر اﺧﻼق ﻗﺪﻳﻢ را از دل و ﺟﺎن آنﻫﺎ ﺑﻴﺮون ﺑﺮﻧـﺪ‪ ،‬در اﻳـﻦ ﺑﺤـﺚ ﻳﻜـﻲ از‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي ادب اردوي ﺟﺪﻳﺪ را ﺗﻘﺪﻳﻢ ﻣﻲدارﻳﻢ‪:‬‬
‫در ﻳﻜﻲ از ﻣﺠﻼت ﻣﻌﺮوف ﻫﻨﺪي ﺑﻪ ﻧـﺎم »ﭘﻴﻐـﺎم ﺷـﻴﺮﻳﻦ« ﻛـﻪ در ادب ﻣﻘـﺎم ﺑـﺎﻻﻳﻲ را دارا‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻘﺎﻟﻪاي ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪ ﻛﻪ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪهي آن ﻳﻜﻲ از داﻧﺸﻤﻨﺪاﻧﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ در ﻣﺤﺎﻓﻞ ادﺑـﻲ ﻗـﺪر و‬
‫ﻣﻨﺰﻟﺖ ﺑﺎﻻﻳﻲ داﺷﺖ و در ﺿﻤﻦ ﻳﻜﻲ از ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺑﻠﻨﺪﭘﺎﻳﻪ ﺣﻜﻮﻣﺘﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﻮد‪ ،‬ﺧﻼﺻﻪي ﻣﻀـﻤﻮن‬
‫آن ﻣﻘﺎﻟﻪ ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ دﺧﺘﺮي از ﻳﻚ ﺧﺎﻧﻮادهي ﺷـﺮﻳﻒ و آﺑﺮوﻣﻨـﺪ ﻧـﺰد اﺳـﺘﺎد ﺧـﻮد ﺑـﺮاي‬
‫ﻓﺮاﮔﺮﻓﺘﻦ درس ﻣﻲﻧﺸﻴﻨﺪ و در اﺛﻨﺎي درس ﻳﻚ ﻧﺎﻣﻪي ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﻪ ﺑﻪ اﺳﺘﺎدش ﻧﺸـﺎن ﻣـﻲدﻫـﺪ ﻛـﻪ‬
‫ﻳﻜﻲ از دوﺳﺖ ﭘﺴﺮﻫﺎﻳﺶ ﺑﺮاي او ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺑﻮد‪ ،‬ﻫﺪف دﺧﺘﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ راﺟﻊ ﺑـﻪ آن ﻧﺎﻣـﻪ ﺑـﺎ‬
‫اﺳﺘﺎدش ﻣﺸﻮرت ﻛﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﭘﺴﺮ ﺟﻮان ﺑﻄﻮر ﺗﺼﺎدﻓﻲ در ﻳﻚ ﻣﺠﻠﺲ ﭼﺎي ﺑﺎ آن دﺧﺘـﺮ روﺑـﺮو‬
‫ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﻳﻚ دﺧﺘﺮ اروﭘﺎﻳﻲ آنﻫﺎ را ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻛﺮده ﺑﻮد و از آن ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﻣﻼﻗـﺎت‬
‫و ﻧﺎﻣﻪﻧﮕﺎري ﺑﻴﻦ آﻧﺎن ﺟﺮﻳﺎن داﺷﺖ‪ ،‬ﺗﺎ اﻳﻦ ﻛـﻪ ﻳـﻚ روز ﺑـﻪ ﻓﻜـﺮ آن دﺧﺘـﺮ رﺳـﻴﺪ ﻛـﻪ ﺑﺎﻳـﺪ‬
‫ﻧﺎﻣﻪﻧﮕﺎري ادﺑﻲ را از اﺳﺘﺎدش ﺑﻴﺎﻣﻮزد‪ ،‬اﺳﺘﺎد ﻣﻲﺧﻮاﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﺎﮔﺮدش را از اﻳﻦ ﻛﺎرﻫﺎي ﭘـﻮچ‬
‫و ﺑﻲﻣﻌﻨﻲ ﻣﻨﺼﺮف ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻪ درس ﻣﺸﻐﻮل ﺳﺎزد‪ ،‬وﻟﻲ ﺷﺎﮔﺮد اﺻﺮار ﻧﻤﻮده ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫»ﻣﻦ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ ﺷﻮق و رﻏﺒﺖ دارم و ﻣﻲﺧﻮاﻫﻢ آﻣﻮزش ﺧﻮد را ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن ﺑﺮﺳﺎﻧﻢ وﻟـﻲ آن ﻋﻠـﻢ‬
‫و ﺗﻌﻠﻴﻤﻲ ﻛﻪ در ﺑﻴﺪاري آن را دﻳﺪه و ﺑﺮﮔﺰﻳﺪهام و ﻣﺮا ﺑﻪ آرزوﻫﺎﻳﻢ ﻣـﻲرﺳـﺎﻧﺪ ﻧـﻪ آن ﺗﻌﻠﻴﻤـﻲ‬
‫ﻛﻪ ﻣﺮا در ﻋﻨﻔﻮان ﺟﻮاﻧﻲ ﺑﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﻴﺮزﻧﻲ ﺑﻲﺷﻌﻮر ﺑﺎر آورد«‪.‬‬
‫اﺳﺘﺎد از او ﻣﻲﭘﺮﺳﺪ‪:‬‬
 ‫‪95‬‬ ‫ﺳﺆال ﭘﺎﻳﺎﻧﻲ‬

‫»آﻳﺎ ﺗﻮ ﻏﻴﺮ از اﻳﻦ ﺟﻮان رﻓﻘﺎي دﻳﮕﺮ ﻫﻢ داري؟«‬

‫او ﺟﻮاب ﻣﻲدﻫـﺪ‪» :‬ﺑﻠـﻪ! رﻓﻘـﺎي ﻣﺘﻌـﺪد‪ ،‬وﻟـﻲ اﻣﺘﻴـﺎز ﺟـﻮان ﻣـﺬﻛﻮر در اﻳـﻦ اﺳـﺖ ﻛـﻪ او‬
‫ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﺑﺎرداري را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﻣﻲداﻧﺪ«‪.‬‬
‫اﺳﺘﺎد ﻣﻲﭘﺮﺳﺪ‪» :‬آﻳﺎ ﻣﻲداﻧﻲ ﻛـﻪ اﮔـﺮ ﭘـﺪرت از راﺑﻄـﻪي ﺗـﻮ و آن ﺟـﻮان ﻣﻄﻠـﻊ ﺷـﻮد ﭼـﻪ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ«؟‬
‫دﺧﺘﺮ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪» :‬اي اﺳﺘﺎد ﭼﻪ ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﻨﻲ! آﻳﺎ ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﻨـﻲ ﭘـﺪر ﻣـﻦ در دوران ﺟـﻮاﻧﻴﺶ‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﻧﺎﻣﻪﻫﺎﻳﻲ ﻧﻨﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ؟ اي اﺳﺘﺎد! ﭘﺪر ﻣﻦ از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﺪﻳﺪ و ﻧﻮﻳﻦ ﺑﻲﺑﻬﺮه ﻧﻴﺴﺖ و ﺣﺘـﻲ‬
‫ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ اﻛﻨﻮن ﻧﻴﺰ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﺎﻣﻪﻫﺎﻳﻲ ﺑﻨﻮﻳﺴﺪ؛ زﻳﺮا ﺑﻪ ﻓﻀﻞ و اﺣﺴﺎن ﺧﺪا ﻫﻨﻮز ﺑـﻪ ﺳـﻦ ﭘﻴـﺮي‬
‫ﻧﺮﺳﻴﺪه اﺳﺖ«‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﭘﻨﺠﺎه ﺳﺎل ﭘﻴﺶ ﺑﻪ ﻓﻜﺮ ﻛﺴﻲ ﺧﻄـﻮر ﻧﻤـﻲﻛـﺮد ﻛـﻪ دﺧﺘـﺮي ﺑﺘﻮاﻧـﺪ ﺑـﻪ ﻛﺴـﻲ ﻧﺎﻣـﻪي‬
‫ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﻪ ﺑﻨﻮﻳﺴﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺮدم آن روزﮔﺎر زﻧﺎن رذﻳﻞ و ﻓﺎﺳﺪ را اﺻﻼً دوﺳﺖ ﻧﻤﻲداﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻣـﺮدم ﻓﺎﺳـﺪ‬
‫و ﺧﻮﺷﮕﺬران در آن روزﮔﺎر ﭼﻪ زﻧﺪﮔﺎﻧﻲ ﻟﺬﻳﺬ و ﺷﻴﺮﻳﻨﻲ داﺷﺘﻨﺪ و ﺑﺎﻟﻌﻜﺲ زﻧﺪﮔﻲ ﻣـﺮدم ﺑـﺎ‬
‫ﺷﺮف و ﺑﺎ ﺣﻴﺎ ﭼﻪ اﻧﺪازه ﺑﺪ و ﻗﺒﻴﺢ ﺑﻮد‪.‬‬
‫آﺧﺮﻳﻦ ﻛﻠﻤﺎت ﺷﻴﺮﻳﻨﻲ ﻛﻪ آﺧﺮﻳﻦ درﺟﻪ ﺳﻔﺴﻄﻪي ادﺑﻲ در آن ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﻲﺧﻮرد ﻋﺒـﺎرت‬
‫اﺳﺖ از‪:‬‬
‫»ﻣﺎ ﺟﻮاﻧﺎن اﻣﺮوزه ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﺑﺰرﮔﻲ را ﺑﺪوش دارﻳﻢ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ از ﻳﻚ ﻃﺮف آن ﺧﻮﺷﻲﻫـﺎ و‬
‫ﻟﺬاﺗﻲ را ﻛﻪ ﮔﺬﺷﺘﮕﺎن ﻣﺎ آنﻫـﺎ را از ﺑـﻴﻦ ﺑـﺮده ﺑﻮدﻧـﺪ دوﺑـﺎره زﻧـﺪه ﻛﻨـﻴﻢ و از ﻃـﺮف دﻳﮕـﺮ‬
‫اوﺻﺎف و اﻟﻘﺎب زﺷﺖ و ﭘﻮﭼﻲ را ﻛﻪ آنﻫـﺎ زﻧـﺪه ﻧﮕـﺎه داﺷـﺘﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ و ﺑـﺮاي ﻣـﺎ ﺑـﻪ ﻳﺎدﮔـﺎر‬
‫ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﻧﺪ ﻣﺤﻮ و ﻧﺎﺑﻮد ﺳﺎزﻳﻢ«‪.‬‬
‫در ﻣﺠﻠﻪي ادﺑﻲ دﻳﮕﺮي ﻛﻪ داراي ﺷﻬﺮت ﻓﺮاواﻧﻲ اﺳﺖ داﺳﺘﺎن ﻛﻮﺗـﺎﻫﻲ ﺑـﻪ ﻧـﺎم »ﻧـﺪاﻣﺖ«‬
‫ﻣﻨﺘﺸﺮ ﮔﺮدﻳﺪ ﻛﻪ ﺧﻼﺻﻪي داﺳﺘﺎن ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻚ دوﺷﻴﺰهي ﺑﺎﻛﺮه ﻛﻪ ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﻳﻜﻲ از‬
‫ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎي ﺷﺮﻳﻒ و ﻛﺮﻳﻢ اﺳﺖ ﺑﺎ ﻣﺮدي ﻣﻌﺎﺷﻘﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬او را در ﻏﻴﺎب ﭘﺪرش ﺑﻪ ﺧﺎﻧﺔ ﺧﻮد‬
‫دﻋﻮت ﻣﻲﻛﻨﺪ و از ﻣﺎدرش ﻫﻢ ﻗﻀﻴﻪ را ﭘﻨﻬﺎن ﻣﻲدارد و ﺑﺎ آن ﻣﺮد زﻧﺎ ﻛﺮده ﺣﺎﻣﻠﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺗـﺎ‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪96‬‬

‫اﻳﻦ ﻛﻪ روزي در اﻳﻦ ﺑﺎره ﻣﻲاﻧﺪﻳﺸﺪ و ﺑﺮاي ﺗﺒﺮﺋﻪي ﺧﻮد از اﻳﻦ ﻋﻤﻞ ﻧﺎﺷﺎﻳﺴﺖ ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺘﺪﻻل‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪:‬‬
‫»ﭼﺮا ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻦ اﻳﻦ ﺗﺸﻮﻳﺶ و ﻧﮕﺮاﻧﻲ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ؟ از ﭼﻪ ﭼﻴﺰ وﺟﺪان ﻣﻦ ﻧﺎراﺣـﺖ اﺳـﺖ؟‬
‫و ﭼﺮا ﻣﺮا ﻣﻼﻣﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ؟ آﻳﺎ ﻣﻦ از اﻧﺠﺎم آن ﻛﺎر ﭘﺸﻴﻤﺎﻧﻢ؟ ﻣﻤﻜﻦ اﺳـﺖ اﻳﻨﻄـﻮر ﺑﺎﺷـﺪ! وﻟـﻲ‬
‫ﭼﺎره ﭼﻴﺴـﺖ! داﺳـﺘﺎن آن ﺷـﺐ ﻣﻬﺘـﺎﺑﻲ در ﺻـﻔﺤﻪي وﺟـﻮد ﻣـﻦ ﺑـﺎ آب ﻃـﻼ ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﺷـﺪه و‬
‫ﺧﺎﻃﺮات آن ﻟﺤﻈﺎت ﻛﻪ ﻣﻦ در آب ﺣﻴـﺎت ﺟـﻮاﻧﻲ ﻏﻮﻃـﻪ ﻣـﻲﺧـﻮردم‪ ،‬ﻋﺰﻳﺰﺗـﺮﻳﻦ ذﺧﻴـﺮهي‬
‫زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻦ اﺳﺖ‪ ،‬آﻳﺎ ﻣﻦ ﻧﺒﺎﻳﺪ آﻣﺎده ﺑﺎﺷﻢ ﻛـﻪ ﺗﻤـﺎم ﻫﺴـﺘﻲ ﺧـﻮد را در راه ﺑﺪﺳـﺖآوردن آن‬
‫ﻟﺤﻈﺎت ﺷﻴﺮﻳﻦ ﺑﻪ ﻣﺼﺮف رﺳﺎﻧﻢ؟«‬
‫»ﭘﺲ ﻋﺎﻣﻞ اﻳﻦ اﺿﻄﺮاب ﻗﻠﺒﻲ از ﻛﺠﺎﺳﺖ؟ آﻳﺎ از ﺗﺮس ﮔﻨﺎﻫﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺮﺗﻜـﺐ ﺷـﺪهام؟‬
‫و آﻳﺎ اﺻﻼً ﻣﻦ ﮔﻨﺎﻫﻲ ﻣﺮﺗﻜﺐ ﺷﺪهام؟ ﻫﺮﮔﺰ ﻧﻪ‪ ،‬ﻫﺮﮔﺰ! ﻣﻦ در ﺣﻀﻮر ﻛﺪام ﺷـﺨﺺ ﻣﺮﺗﻜـﺐ‬
‫ﮔﻨﺎه ﺷﺪهام؟ آﻳﺎ ﻣـﻦ ﺑـﺎ اﻳـﻦ ﮔﻨـﺎه ﺑـﻪ ﻛﺴـﻲ آزار رﺳـﺎﻧﺪهام؟‪ .‬ﻧـﻪ‪ ،‬ﻓـﺪاﻛﺎري و اﻳﺜـﺎر ﻛـﺮدم و‬
‫ﻋﺰﻳﺰﺗﺮﻳﻦ ﭼﻴﺰ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻋﺎﺷﻖ ﺧﻮد ﺗﻘﺪﻳﻢ ﻧﻤﻮدم‪ ،‬اي ﻛﺎش ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ ﭼﻴـﺰ ﺑﻴﺸـﺘﺮي ﻧﺜـﺎر او‬
‫ﻣﻲﻧﻤﻮدم‪ ،‬ﻣﻦ از ﮔﻨﺎه ﻧﻤﻲﺗﺮﺳﻢ ﺑﻠﻜﻪ از اﻳﻦ اﺟﺘﻤﺎع زﺷﺖ و ﺑﺪﺑﻴﻦ ﻣﻲﺗﺮﺳﻢ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﺎ ﭼﺸـﻢ‬
‫ﺷﻚ و ﺗﺮدﻳﺪ و اﺑﻬﺎم ﻣﻲﻧﮕﺮد ‪ ...‬و ﭼﺮا از اﻳﻦ اﺟﺘﻤﺎع ﺑﺘﺮﺳﻢ؟ آﻳﺎ ﺑـﻪ دﻟﻴـﻞ اﻳـﻦ ﻛـﻪ ﻣـﻦ ﮔﻨـﺎه‬
‫ﻛﺮدم؟ وﻟﻲ ﮔﻨﺎه ﻣﻦ ﭼﻴﺴﺖ؟ آﻳﺎ دﺧﺘﺮان دﻳﮕﺮ اﻳﻦ اﺟﺘﻤﺎع اﻳﻦ ﻛﺎر را ﻣﺮﺗﻜﺐ ﻧﺸـﺪه اﻧـﺪ؟ در‬
‫آن ﺷﺐ ﻣﻬﺘﺎﺑﻲ زﻳﺒﺎ و آرام و در آن ﺧﻠﻮتﮔﺎه‪ ،‬آه‪ ،‬ﭼﻘﺪر زﻳﺒـﺎ ﺑـﻮد‪ ،‬او ﭼﮕﻮﻧـﻪ ﻟﺒـﺎﻧﺶ را ﺑـﺮ‬
‫روي ﻟﺒﺎن ﻣﻦ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮد و ﻣﺮا در آﻏﻮش ﮔﺮم ﺧﻮد ﺟـﺎي داده ﺑـﻮد‪ ،‬اﻓﺴـﻮس از آن ﻟـﺬت از‬
‫دﺳﺖ رﻓﺘﻪ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺧﻮدم را ﺑﻪ ﺳﻴﻨﻪي ﮔﺮم و ﻣﻌﻄﺮ او ﺑـﺎ آراﻣـﺶ و اﻃﻤﻴﻨـﺎن ﻛﺎﻣـﻞ ﭼﺴـﺒﺎﻧﻴﺪه‬
‫ﺑﻮدم‪ ،‬ﺑﻌﺪ از آن ﺗﻤﺎم دﻧﻴﺎ و داراﻳﻲ ﻣﻦ ﻫﻤﺎن ﻟﺤﻈﺎت ﻛﺎمﺟﻮﻳﻲ و ﺗﻤﺘﻊ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ ،‬آﻳﺎ ﺑﻌـﺪ از‬
‫آن ﻟﺬت دﻳﮕﺮي ﻧﻴﺰ وﺟﻮد دارد؟ اﮔﺮ ﻏﻴﺮ از ﻣﻦ ﻛﺲ دﻳﮕﺮي در آن وﻗﺖ ﺑﻮد ﭼﻪ ﻣـﻲﻛـﺮد؟‬
‫آﻳﺎ در دﻧﻴﺎ زﻧﻲ وﺟﻮد دارد ﻛـﻪ در آن ﻟﺤﻈـﺎت ارادهاي داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ و از آن ﻛـﺎر ﺧـﻮدداري‬
‫ﻛﻨﺪ؟«‬
‫»آﻳﺎ آن ﻛﺎر ﮔﻨﺎه اﺳﺖ؟ ﻫﺮﮔﺰ ﻧﻪ‪ ،‬ﻣﻦ ﮔﻨﺎﻫﻲ ﻣﺮﺗﻜﺐ ﻧﺸﺪهام‪ ،‬از آن ﻛﺎر ﺧﺠـﺎﻟﻲ ﻧـﺪارم و‬
‫ﺣﺎﺿﺮ ﻫﺴﺘﻢ ﻛﻪ دوﺑﺎره آن را ﺗﻜﺮار ﻛﻨﻢ‪ ،‬ﻋﻔﺖ ﭼﻴﺴﺖ؟ و ﻣﻘﺼﻮدﺷﺎن از آن ﭼﻴﺴﺖ؟ آﻳـﺎ آن‬
 ‫‪97‬‬ ‫ﺳﺆال ﭘﺎﻳﺎﻧﻲ‬

‫ﻛﺎر ﭘﻠﻴﺪي اﺳﺖ؟ آﻳﺎ ﭘﺎﻛﻲ اﻓﻜﺎر را ﺑﺎﻳﺪ ﭘﻠﻴﺪي ﺑﺸﻤﺎر آورﻳﻢ؟ آﻳﺎ ﻣﻘﺼﻮدﺷﺎن اﻳـﻦ اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬
‫ﻣﻦ ﻋﻔﺖ ﺧﻮد را از دﺳﺖ دادهام؟«‬
‫»آﮔﺎه ﺑﺎﺷﻴﺪ‪ ،‬اﻳﻦ اﺟﺘﻤﺎع ﻓﺎﺳﺪ و ﺑﺪﺑﻴﻦ ﻫﺮﭼـﻪ ﻣـﻲﺧﻮاﻫـﺪ اﻧﺠـﺎم دﻫـﺪ‪ ،‬ﻣـﻦ ﻫـﻴﭻ ﭘﺮواﻳـﻲ‬
‫ﻧﺪارم‪ ،‬ﭼﻮن از آن ﻛﺎر ﻫﻴﭻ ﺿﺮري ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﺮﺳﻴﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻴﭻ ﺿﺮري ﺑﻪ ﺧـﺪا ﻗﺴـﻢ! ﭘـﺲ ﭼـﺮا‬
‫روي ﻣﻦ از اﻳﻦ ﺗﻬﻤﺖ زرد ﺷﻮد؟ و ﭼﺮا از اﻳﻦ اﻓﺘﺮاي ﺑﻲﻣﻌﻨﻲ ﺧﻮف و ﺗـﺮس داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻢ؟‪...‬‬
‫ﻗﻠﺐ ﻣﻦ ﺷﻬﺎدت ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﻣﺮﺗﻜﺐ ﻫﻴﭻ ﻋﻤﻞ ﺑﺪي ﻧﺸـﺪهام‪ ،‬ﺑﻠﻜـﻪ ﻛـﺎر ﺑﺴـﻴﺎر ﺧـﻮﺑﻲ اﻧﺠـﺎم‬
‫دادهام‪ ،‬ﭼﺮا از آن ﻛﺎر ﭘﺸﻴﻤﺎن ﺷﻮم و ﭼﺮا ﺑﺎ ﺻﺪاي ﺑﻠﻨﺪ اﻋﻼن ﻧﻜﻨﻢ ﻛـﻪ ﭼـﻪ ﻛـﺎر ﭘﺴـﻨﺪﻳﺪهاي‬
‫اﻧﺠﺎم دادهام؟‬
‫اﻳﻦ اﺳﺖ اﺳﻠﻮب ﻓﻜﺮي و ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻛﻪ ادﻳﺐ ﻣﺘﺠﺪد در ﻋﺼﺮ ﻣـﺎ ﻣـﻲﺧﻮاﻫـﺪ ﺑـﻪ دوﺷـﻴﺰﮔﺎن‬
‫ﺟﻮان ﺗﻌﻠﻴﻢ دﻫﺪ‪ ،‬ﺣﺘﻲ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ دﺧﺘﺮ و ﺧﻮاﻫﺮ ﺧﻮد را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻛﺎر دﻋـﻮت ﻛﻨـﺪ‪ ،‬او‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻫﺮ ﻋﻤﻠﻲ از دﺧﺘﺮان ﺳﺮ زﻧـﺪ ﺟﺎﻟـﺐ و ﭘﺴـﻨﺪﻳﺪه اﺳـﺖ و ﻫـﺮ ﻛﺴـﻲ را ﻛـﻪ در ﺷـﺐ‬
‫ﻣﻬﺘﺎﺑﻲ دﻳﺪﻧﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺧﻮد را در آﻏﻮش او ﺑﻴﺎﻧﺪازﻧﺪ و او را ﺑﻪ ﺧﻮد ﺟﺬب ﻛﻨﻨﺪ؛ زﻳﺮا اﻳﻦ ﺗﻨﻬـﺎ راه‬
‫ﻣﻤﻜﻦ در آن ﺷﺮاﻳﻂ و ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻴﭻ زﻧﻲ ﺣﻖ ﻧﺪارد ﻛﻪ در آن ﺣﺎﻟﺖ از آن ﻛـﺎر اﻣﺘﻨـﺎع‬
‫ورزد و اﻳﻦ ﮔﻨﺎه ﻣﺤﺴﻮب ﻧﻤﻲﮔﺮدد‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ اﻳﺜﺎر‪ ،‬ﻓﺪاﻛﺎري و ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ ﺷﺪن اﺳﺖ و ﻫﻴﭻ ﺿـﺮري‬
‫ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻋﻔﺖ و ﺷﺮف ﻧﻤﻲرﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ وﻗﺘﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ اﻓﻜﺎر ﺟﺪﻳﺪ و ﻧﺎﭘﺎك وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻋﻔﺖ‬
‫ﺑﺎ ﻓﺪاﻛﺎري و اﻳﺜﺎر و ﺗﻘﺪﻳﻢ ﺑﻜﺎرت از ﺑﻴﻦ ﻧﻤﻲرود‪ ،‬ﺣﺘﻲ آن را ﺗﻘﻮﻳـﺖ و ﺗﺄﻳﻴـﺪ ﻧﻴـﺰ ﻣـﻲﻛﻨـﺪ‪،‬‬
‫اﻳﻦ ﻳﻚ ﻧﻮع ﻓﺪاﻛﺎري اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ در ﺻﻔﺤﻪي ﺗﺎرخ زﻧﺪﮔﻲ زن ﺑﺎ آب ﻃـﻼ ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﺷـﻮد و‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﻫﺮ زﻧﻲ ﺑﻜﻮﺷﺪ ﻛﻪ ﺻـﻔﺤﺎت ﺗـﺎرﻳﺦ زﻧـﺪﮔﻴﺶ ﻣﻤﻠـﻮ از اﻳـﻦ ﺷـﺎﻫﻜﺎرﻫﺎ و اﻳﺜﺎرﻫـﺎ ﺑﺎﺷـﺪ‪،‬‬
‫اﺟﺘﻤﺎع ﺑﺪﺑﻴﻦ‪ ،‬زﺷﺖ و ﻧﺎﺳﺎﻟﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻤﺎم ﮔﻨﺎه از او اﺳﺖ؛ زﻳﺮا او ﺑﻪ اﻳﻦ دوﺷـﻴﺰﮔﺎن ﻓـﺪاﻛﺎر و‬
‫ﺳﺨﺎوﺗﻤﻨﺪ اﻋﺘﺮاض ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻫﺮﮔﺰ آن دوﺷﻴﺰه ﺳﺨﻲ و ﻛﺮﻳﻤﻲ ﻛﻪ در ﺷﺐ ﻣﻬﺘـﺎﺑﻲ ﺑـﺎ ﭘﻴﺸـﺎﻧﻲ‬
‫ﮔﺸﺎده و ﺳﻴﻨﻪي ﺑﺎز ﺧﻮد را در آﻏﻮش ﻣﺮد ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﮔﻨﺎﻫﻲ ﻧﻜﺮده اﺳﺖ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎع ﻇـﺎﻟﻤﻲ‬
‫ﻛﻪ ﺑﺮ اﻳﻦ ﻋﻤﻞ ﺧﺮده ﻣﻲﮔﻴﺮد ارزش اﻳﻦ را ﻧـﺪارد ﻛـﻪ ﻛﺴـﻲ از آن ﺧـﻮف و ﻫﺮاﺳـﻲ داﺷـﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ و ﻳﺎ ﺑﻌﺪ از اﻳﻦ ﻓﺪاﻛﺎري‪ ،‬ﺧﻮد را از آن ﭘﻨﻬﺎن دارد‪ .‬ﻧﻪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻫﺮ دﺧﺘﺮ ﺟﻮان ﺳﺰاوار اﺳـﺖ‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪98‬‬

‫ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﺟﺮأت و رﻏﺒﺖ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم اﻳﻦ ﻓﻀﻴﻠﻴﺖ اﻗﺪام ﻛﻨﺪ و ﺑﻪ ﺟـﺎي اﻳـﻦ ﻛـﻪ ﺧـﻮد اﺣﺴـﺎس‬
‫ﺟﺤﺎﻟﺖ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ اﺟﺘﻤﺎع را ﺧﺠﺎﻟﺖ ﺑﺪﻫﺪ و آن را ﻣﻼﻣﺖ ﻛﻨﺪ ‪. ...‬‬
‫ﺷﻤﺎ اﻳﻦ ﺟـﺮأت و وﻗﺎﺣـﺖ را ﺑﺒﻴﻨﻴـﺪ‪ ،‬در ﻫـﻴﭻ زﻣـﺎﻧﻲ ﺣﺘـﻲ زﻧـﺎﻧﻲ ﻛـﻪ در ﻓﺎﺣﺸـﻪﺧﺎﻧـﻪﻫـﺎ‬
‫ﺳﻜﻮﻧﺖ داﺷﺘﻪ اﻧﺪ ﺑﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻲﺣﻴﺎﻳﻲ و ﺑﻲﭘﺮدﮔﻲ ﺳﺨﻦ ﻧﻤﻲﮔﻮﻳﻨﺪ؛ زﻳـﺮا آن زﻧـﺎن ﺳـﻴﺎهﺑﺨـﺖ‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﻓﻠﺴﻔﺔ ﺟﺪﻳﺪ اﺧﻼﻗﻲ را در دﺳﺘﺮس ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺛـﻮاب را ﮔﻨـﺎه و ﮔﻨـﺎه را ﺛـﻮاب داﻧﻨـﺪ و‬
‫اﮔﺮ ﺳﺎﺑﻘﺎً زن ﻓﺎﺣﺸـﻪ ﻋﻔـﺖ و ﻛـﺮاﻣﺘﺶ را ﻣـﻲﻓﺮوﺧـﺖ ﺑـﺪون ﺷـﻚ ﺧـﻮد را ﺣﻘﻴـﺮ و ﭘﺴـﺖ‬
‫ﻣﻲﺷﻤﺮد و ﻏﺮق در ﮔﻨﺎه ﻣﻲداﻧﺴﺖ‪ ،‬وﻟﻲ اﻳـﻦ ادب ﻧـﻮﻳﻦ ﺗﻤـﺎم ﻣﻌﻴﺎرﻫـﺎ را ﺗﻐﻴﻴـﺮ داده اﺳـﺖ و‬
‫ﺑﺮاي ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻓﺴﻖ و ﻓﺠﻮر و ﻓﺤﺸﺎي ﺧﻮد ﻓﻠﺴﻔﻪي ﺟﺪﻳﺪ اﺧﻼﻗﻲ اﺧﺘﺮاع ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﻣﺠﻠﻪ دﻳﮕﺮي ﻛﻪ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺎ رواج ﺑﺴﻴﺎري داﺷﺖ داﺳﺘﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﻧﺎم »ﺑﺮادر ﺷـﻮﻫﺮ« ﻣﻨﺘﺸـﺮ‬
‫ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه داﺳﺘﺎن ﭘﺴﺮ ادﻳﺒﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﭘﺎﻳﻪﮔﺬاري ادب اﺧﻼﻗﻲ ﺑﺮاي زﻧﺎن ﺷﺨﺼـﻴﺖ‬
‫ﻣﻬﻤﻲ ﺑﺸﻤﺎر ﻣﻲآﻳﺪ و ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺧﺪﻣﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي زﻧﺎن اردو زﺑﺎن در ﻫﻨﺪ اﻧﺠﺎم داده ﺑﻮد ﻧﺰد زﻧﺎن‬
‫ﻣﺤﺒﻮﺑﻴﺖ و ﺷﻬﺮت داﺷﺖ‪ ،‬در اﻳﻦ داﺳﺘﺎن ادﻳـﺐ ﺟـﻮان دﺧﺘـﺮي را ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان دﺧﺘـﺮ ﻧﻤﻮﻧـﻪ و‬
‫اﻳﺪهآل ﺑﻪ ﺧﻮاﻫﺮان ﺧﻮاﻧﻨﺪهاش ﻣﻌﺮف ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﭘﻴﺶ از ازدواج ﻫﺮوﻗﺖ ﻛﻪ ﻧﻴﺮوي ﺟﻮاﻧﻲ و‬
‫ﺷﺎداﺑﻲ ﺑﺮادر ﺷﻮﻫﺮش را ﺑﻴﺎد ﻣﻲآورد ﭼﻨﺎن ﻣﺘﺄﺛﺮ ﻣﻲﮔﺮدﻳﺪ ﻛﻪ ﮔﻮﻳﺎ ﺑﺮق در وﺟﻮدش ﺟﺮﻳﺎن‬
‫ﭘﻴﺪا ﻣﻲﻛﺮد‪ ،‬اﻳﻦ دﺧﺘﺮ از آوان ﻛﻮدﻛﻲ اﻋﺘﻘﺎد داﺷﺖ ﻛﻪ ﺟﻮاﻧﻲ ﻛﻪ ﻧﻴﺮو و ﻗـﺪرت و ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖ‬
‫ﺟﻮاﻧﻲ را ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﭘﻴﺮان ﻛﻬﻦ ﺳﺎل اﺳﺖ و ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣـﻦ ﺟـﻮان آن‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ آﻧﻘﺪر ﻫﻴﺠﺎن‪ ،‬ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ و ﺗﺤﺮﻳﻚ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﻌﺸﻮﻗﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﺧـﺎﻃﺮ وي ﺑـﺎ ﻳﻜـﺪﻳﮕﺮ‬
‫دﻋﻮا و ﻣﻨﺎزﻋﻪ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬وﻗﺘﻲ اﻳﻦ دوﺷﻴﺰه ﺑﺎ اﻳـﻦ ﻃـﺮز ﻓﻜـﺮ ازدواج ﻛـﺮد‪ ،‬آن رﻏﺒـﺖ و ﻋﻼﻗـﻪ و‬
‫ﻫﻴﺠﺎﻧﻲ ﻛﻪ داﺷﺖ ﺧﺎﻣﻮش ﺷﺪ‪ ،‬ﻟﺬا ﻃﺒﻖ ﻧﻘﺸـﻪاي ﻛـﻪ از ﻗﺒـﻞ داﺷـﺖ ﺗﺼـﻤﻴﻢ ﮔﺮﻓـﺖ ﻛـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﺷﻮﻫﺮش ﭘﺸﺖ ﻛﻨﺪ و ﺑﻪ ﺑﺮادر ﺷﻮﻫﺮش روي آورد‪ ،‬دﻳﺮي ﻧﮕﺬﺷـﺖ ﻛـﻪ اﻳـﻦ ﻓﺮﺻـﺖ ﺑـﺮاﻳﺶ‬
‫ﭘﻴﺶ آﻣﺪ و ﺷﻮﻫﺮش ﺑﺮاي ﺗﺤﺼﻴﻞ ﺑﻪ اروﭘﺎ رﻓﺖ‪ ،‬او ﺑـﺎ ﺑـﺮادر ﺷـﻮﻫﺮش راﺑﻄـﻪ ﺑﺮﻗـﺮار ﻛـﺮد و‬
‫ﻫﺮدو در ﻏﻴﺎب ﺷﻮﻫﺮ ﺟﺎمﻫﺎي ﻋﺸﻖ را ﺳﺮﻛﺸﻴﺪﻧﺪ و زن ﺑﻪ ﺷـﻮﻫﺮ و ﺑـﺮادر ﺑـﻪ ﺑـﺮادر ﺑـﺎﻻﺗﺮﻳﻦ‬
‫درﺟﻪي ﺧﻴﺎﻧﺖ را روا داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه اﻳﻦ اﺳﺘﺎن را ﺑﻪ ﻳﻜﻲ از ﺧﻮاﻫﺮﺧﻮاﻧﺪهﻫـﺎﻳﺶ ﻛـﻪ ﻫﻨـﻮز‬
‫ازدواج ﻧﻜﺮده اﺳﺖ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪ ،‬آن زن ﻓﺎﺳـﺪ اﻋﻤـﺎل و ﻣﺮاﺣﻠـﻲ را ﻛـﻪ ﻃـﻲ ﻛـﺮده اﺳـﺖ ﺑﻴـﺎن‬
 ‫‪99‬‬ ‫ﺳﺆال ﭘﺎﻳﺎﻧﻲ‬

‫ﻣﻲدارد و ﺗﻤﺎم ﻟﺬتﻫﺎي روﺣـﻲ و ﺟﺴـﻤﺎﻧﻲآﻣﻴـﺰش ﺟﻨﺴـﻲ را ﺑـﻲ ﭘـﺮده و ﺑـﺎ وﻗﺎﺣـﺖ ﺗﻤـﺎم‬
‫ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﺑﻌﺪ از آن ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰ ﺑﺎﻗﻲ ﻧﻤﻲﻣﺎﻧﺪ ﺟﺰ اﻳﻦ ﻛﻪ اﻧﺴﺎن ﺧﻮد آن ﻓﺤﺸﺎ را ﺑﺒﻴﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺷﺎﻳﺪ ﻫﻢ اﻳﻦ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه اﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ را ﺑﺮاي ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﻣﺮد و زن ﺷﺮح ﻧﺪاده ﺗـﺎ ﺑـﺎ ﺗﺼـﻮر ﺧـﻮد‬
‫اﻳﻦ ﻗﻄﻌﻪ را ﻛﺎﻣﻞ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﺷﻤﺎ ﺑﻴﻦ اﻳﻦ ادﺑﻴﺎت و ادﺑﻴﺎت ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻛﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي آن ﻗﺒﻼً ﺗﻘﺪﻳﻢ ﮔﺮدﻳﺪ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻛﻨﻴـﺪ‪،‬‬
‫درﻣﻲﻳﺎﺑﻴﺪ ﻛﻪ ﮔﺮوﻫﻲ از ادﻳﺒﺎن ﺷﺮﻗﻲ ﻣﺎ ﺧﻂ ﻣﺸﻲ و ﺳﺒﻚ اﺳﺘﺎدان ﻏﺮﺑﻲ را ﭘﻴﺮوي ﻣﻲﻛﻨﻨـﺪ؛‬
‫زﻳﺮا راه ﻫﻤﺎن راه و ﻫﺪف ﻫﻤﺎن ﻫﺪف اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻦ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن ﻣﻲﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻋﻘـﻮل و اذﻫـﺎن را از‬
‫ﻟﺤﺎظ ﻓﻜﺮي و اﺧﻼﻗﻲ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻧﻈﺎم زﻧﺪﮔﻲ ﻏﺮﺑﻲ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻛﻨﻨﺪ و ﺑﻴﺸـﺘﺮ ﺗﻮﺟـﻪ آﻧـﺎن روي زﻧـﺎن‬
‫اﺳﺖ ﺗﺎ اﻳﻦ ﻛﻪ در آنﻫﺎ اﺛﺮي از ﺷﺮم و ﺣﻴﺎ ﺑﺎﻗﻲ ﻧﮕﺬارﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻤﺪن ﻧﻮﻳﻦ‪:‬‬
‫اﻳﻦ ﻧﻮع زﻧﺪﮔﻲ را ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻓﻠﺴﻔﻪي اﺧﻼﻗﻲ ﻧﻮﻳﻦ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨـﺪ ﺑﻠﻜـﻪ اﺻـﻮل دﻣﻮﻛﺮاﺳـﻲ‬
‫ﻏﺮﺑﻲ و ﻧﻈﺎم ﺳﺮﻣﺎﻳﻪداري ﻧﻴﺰ ﺗﻘﻮﻳﺖ و ﻣﺴﺎﻋﺪت ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬و اﻳـﻦ ﻗـﻮاي ﺳـﻪﮔﺎﻧـﻪ ﺑـﺮاي ﻏﺮﺑـﻲ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻧﻈﺎم زﻧﺪﮔﻲ ﺑﺎ ﻫﻢ دﺳﺖ ﺗﻌﺎون ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬آنﻫﺎ راﺟﻊ ﺑﻪ ﻓﺤﺸﺎ ﭘﺴﺖﺗﺮﻳﻦ ﻧﻮع ادﺑﻴﺎت را‬
‫ﺑﻜﺎر ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ و ﺑﺪﺳﺖ ﺷﺎﮔﺮدان ﻣﻲدﻫﻨﺪ ﺗﺎ در ﻣﺪارس و ﭘﻮﻫﻨﺘﻮنﻫﺎ‪ /‬داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎ ﭘﺨﺶ ﻛﻨﻨـﺪ‬
‫و ﻫﻤﻴﺸــﻪ ﻋﻜــﺲﻫــﺎي ﻟﺨــﺖ و ﺑﺮﻫﻨ ـﻪي زﻧــﺎن ﻓﺎﺣﺸــﻪ زﻳﻨــﺖ ﺟﺮاﻳــﺪ و ﻣﺠــﻼت و ﻣﻨــﺎزل و‬
‫رﺳﺘﻮرانﻫﺎ اﺳﺖ‪ ،‬از ﻫﻤﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎ و ﺑﺎزارﻫﺎ ﺻﺪاي ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ زﺷﺖ و زﻧﻨﺪه ﺑﻪ ﮔﻮش ﻣـﻲرﺳـﺪ و‬
‫ﺳﻴﻨﻤﺎ ﺳﺒﺐ ﺗﺤﺮﻳﻚ ﻏﺮﻳﺰهي ﺟﻨﺴﻲ و ﺣﻴﻮاﻧﻲ ﺷﺪه و ﺑﺮ ﭘﺮدهي ﺳﻴﻨﻤﺎ ﻏﻴـﺮ از ﻓﺴـﻖ و ﻓﺠـﻮر و‬
‫اﻋﻤﺎل ﺧﻼف اﺧﻼق ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮي ﻧﺸـﺎن داده ﻧﻤـﻲﺷـﻮد‪ ،‬زﻧـﺪﮔﻲ ﭘـﺮزرق و ﺑـﺮق و ﺗﺠﻤﻼﺗـﻲ‬
‫ﻫﻨﺮﭘﻴﺸﮕﺎن ﺑﺎﻋﺚ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ دﺧﺘـﺮان و ﭘﺴـﺮان ﺟـﻮان ﺗـﺎﺑﻊ زﻧـﺪﮔﻲ آنﻫـﺎ ﺷـﻮﻧﺪ‪ ،‬وﻗﺘـﻲ ﻛـﻪ‬
‫ﺟﻮاﻧﺎن از اﻳﻦ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﻓﺴﺎد ﺑﺎ ﻏﺮﻳﺰهي ﺗﺤﺮﻳﻚ ﺷﺪه و روانﻫﺎي ﻣﻀـﻄﺮب و ﭘﺮﻳﺸـﺎن ﺑﻴـﺮون‬
‫ﻣﻲآﻳﻨـﺪ‪ ،‬در اﻃـﺮاف ﺧـﻮد ﻣﻜـﺎﻧﻲ را ﺟﺴـﺘﺠﻮ ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ ﻛـﻪ در ﻓﺮﺻـﺖ ﻣﻨﺎﺳـﺐ ﺧـﻮاﻫﺶ و‬
‫ﺧﻮاﺳﺘﻪي ﺧﻮد را ﺑﺮآورده ﺳﺎزﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻤﺎم اﻳﻦ رذاﻳﻞ و ﭘﺴﺘﻲﻫﺎ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪدار ﺗﻤﺎم ﻣـﻲﺷـﻮد و‬
‫ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻫﻤﻴﻦ ﻧﻈﺎم ﺳﺮﻣﺎﻳﻪداري اﺳـﺖ ﻛـﻪ اﻳـﻦ اوﺿـﺎع و اﺣـﻮال در ﺷـﻬﺮﻫﺎ و ﻣﺮاﻛـﺰ ﺗﻤـﺪن‬
‫ﺑﻮﺟﻮد ﻣﻲآﻳﺪ ﺗﺎ زﻧﺎن ﻣﺠﺒﻮر ﺷﻮﻧﺪ ﺑﺪﺳﺖ ﺧﻮد درآﻣـﺪ زﻧـﺪﮔﻲﺷـﺎن را ﺗـﺄﻣﻴﻦ ﻛﻨﻨـﺪ و ﻫﻤـﻴﻦ‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪100‬‬

‫ﻧﻈﺎم اﺳﺖ ﻛﻪ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﺑﺎرداري را ﺗﺒﻠﻴﻎ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻫﻤـﻪ وﺳـﺎﻳﻞ و داروﻫـﺎي ﺟﻠـﻮﮔﻴﺮي از‬
‫ﺑﺎرداري را در اﺧﺘﻴﺎر ﻣﺮدم ﻣﻲﮔﺬارد‪ ،‬ﻧﻈﺎم دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ ﺟﺪﻳﺪ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن و ﻓﺮاﻧﺴـﻪ در‬
‫ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺷﺮﻗﻲ ﺗﺮوﻳﺞ ﮔﺮدﻳﺪ ﺳﻪ اﺷﻜﺎل و ﻣﻌﻀﻞ ﺑﺰرگ را ﺑﺮاي ﻣﺎ ﺑﻪ ارﻣﻐﺎن آورده اﺳﺖ‪:‬‬
‫اول اﻳﻦ ﻛﻪ دروازهي ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ را ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﺑﻪ روي زﻧﺎن ﮔﺸﻮد‪.‬‬
‫دوم اﻳﻦ ﻛﻪ ﻣﺆﺳﺴـﺎت و ﺗﺸـﻜﻴﻼﺗﻲ ﺑﻮﺟـﻮد آورد ﻛـﻪ ﺑﺎﻳـﺪ زن و ﻣـﺮد ﺑـﺎ ﻫـﻢ اﺧـﺘﻼط و‬
‫آﻣﻴﺰش داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫و ﺳﻮم اﻳﻦ ﻛﻪ ﭘﺎﻳﻪﻫﺎي ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻣﻤﻠﻜﺘﻲ را آﻧﻘﺪر ﺳﺴﺖ ﻛﺮد ﻛـﻪ ﺣﺘـﻲ ارﺗﻜـﺎب ﻓﺤﺸـﺎ ﺑـﻪ‬
‫ﻃﻮر واﺿﺢ و ﻋﻠﻨﻲ در اﻏﻠﺐ ﻣﻮاﻗﻊ ﺟﺮم ﺷﻤﺮده ﻧﻤﻲﺷـﻮد‪ ،‬ﺑـﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴـﺐ ﻛﺴـﺎﻧﻲ ﻛـﻪ ﻃﺮﻓـﺪار‬
‫ﻃﺮﻳﻘﻪي زﻧﺪﮔﻲ ﻏﺮب ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ ﻫﻴﭻ ﻧﮕﺮاﻧـﻲ و ﻣﺸـﻜﻠﻲ ﻧﺨﻮاﻫﻨـﺪ داﺷـﺖ‪ ،‬اﻧﻘـﻼب اﺧﻼﻗـﻲ و‬
‫ﺗﺤﻮﻻت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﺸﻜﻼت را ﺑﺮﻃﺮف ﻛﺮده و ﻳﺎ ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪ ،‬ﺑﺪﻧﺒﺎل آن زﻧﺎﻧﺸـﺎن ﻃـﻮري ﺑـﺎ‬
‫ﻟﺒﺎسﻫﺎي ﻧﺎزك و ﺟﺬاب و ﻓﺘﻨﻪاﻧﮕﻴﺰ از ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺎرج ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻛـﻪ ﻫـﺮﻛﺲ آﻧـﺎن را ﺑﺒﻴﻨـﺪ ﻓﻜـﺮ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ از ﻫﻨﺮﭘﻴﺸﮕﺎن ﻫﺎﻟﻴﻮود ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬در آنﻫـﺎ ﻫﻤـﻪ ﻧـﻮع ﺑـﻲﺣﻴـﺎﻳﻲ و ﺑـﻲآﺑﺮوﻳـﻲ دﻳـﺪه‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬از ﻟﺒﺎسﻫﺎي ﻣﻔﺘﻀﺢ‪ ،‬رﻧﮓﻫﺎي ﺟﺬاب و ﺑﺮاق‪ ،‬آراﻳﺶ‪ ،‬ﺣﺮﻛﺎت و ﺳـﻜﻨﺎت و ﻧـﺎز و‬
‫ﻛﺮﺷﻤﻪﺷﺎن ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺘﻨﺒﺎط ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻫﺪﻓﻲ ﺟﺰ اﻳﻦ ﻧﺪارﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺮدان را ﻣﺎﻧﻨﺪ آﻫﻦ رﺑﺎ ﺟـﺬب‬
‫ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺣﻴﺎ ﺗﺎ اﻧﺪازهاي در آنﻫﺎ ﻧﺎدر اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﺘﻲ ﺑـﺎ ﺟﺴـﻢ ﻋﺮﻳـﺎن – ﺑـﺪون ﺷـﺮم و ﺣﻴـﺎ – ﺑـﺎ‬
‫ﻣﺮدان در ﻳﻜﺠﺎ ﺷﺴﺘﺸﻮ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬و ﺣﺘﻲ ﻣﻮاﻓﻘﻨﺪ ﻛﻪ در آن ﺣﺎﻟﺖ از آنﻫـﺎ ﻋﻜـﺲ ﮔﺮﻓﺘـﻪ در‬
‫ﻣﺠﻼت و روزﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﭼﺎپ ﺷﻮد‪ ،‬واﻗﻌﺎً ذرهاي از ﺣﻴﺎ در آنﻫﺎ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬زﻳﺮا ﺗﻤـﺎم اﻋﻀـﺎي‬
‫ﺑﺪن اﻧﺴﺎن از دﻳﺪﮔﺎه اﺧﻼﻗﻲ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺑﺮاﺑﺮﻧﺪ و ﺗﻔﺎوﺗﻲ ﺑـﺎ ﻳﻜـﺪﻳﮕﺮ ﻧﺪارﻧـﺪ‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ‪،‬‬
‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﺟﺎﻳﺰ اﺳﺖ ﻛﻪ دﺳﺖ و ﭘﺎي زن ﺑﺮﻫﻨﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﺷﻜﺎﻟﻲ ﻧﺪارد ﻛﻪ آﺧﺮﻳﻦ ﻗﺴـﻤﺖ ران‬
‫و ﺑﺮآﻣﺪﮔﻲ ﭘﺴﺘﺎن وي ﻧﻴﺰ ﻣﻌﻠﻮم ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻛﺎﻣﺠﻮﻳﻲ و ﻟﺬت زﻧﺪﮔﻲ ﻛﻪ آﻧﺎن از آن ﺑﻪ ﻫﻨـﺮ )‪(Art‬‬
‫ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻣﻲﻛﻨﻨـﺪ ﺑـﺎﻻﺗﺮ و ﺑﺮﺗـﺮ از ﻫﻤـﻪ ﻗﻴـﻮد اﺧﻼﻗـﻲ اﺳـﺖ و ﻣﻘﻴـﺎس و ﻣﻌﻴـﺎر زﻧـﺪﮔﻲ ﺷـﻤﺮده‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺳﺒﺐ وﻗﺘﻲ رﻗﺺ‪ ،‬آواز و ﻳﺎ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺗﺤﺮﻳﻚآﻣﻴﺰ دﺧﺘـﺮ و ﻳـﺎ ﺧـﻮاﻫﺮ ﻛﺴـﻲ‬
‫ﻣﻮﺟﺐ رﺿﺎﻳﺖ و ﺳﺮﮔﺮﻣﻲ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن و ﺗﻤﺎﺷﺎﭼﻴﺎن ﻣﻲﺷﻮد ﭘـﺪر ﻳـﺎ ﺑـﺮادر او ﻓﺨـﺮ و ﻣﺒﺎﻫـﺎت‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻨﺎن ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﻣﺎدي را ﻫﺪف اﺻﻠﻲ زﻧﺪﮔﻲ ﻣـﻲداﻧﻨـﺪ و در ﻧﻈﺮﺷـﺎن ﺑـﺎﻻﺗﺮ و ﺑﺮﺗـﺮ از‬
 ‫‪101‬‬ ‫ﺳﺆال ﭘﺎﻳﺎﻧﻲ‬

‫ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ دوﺷﻴﺰهاي ﻛﻪ ﺧﻮد را ﺑﺮاي ﺑﺪﺳﺖآوردن ﭘﻴﺸﺮﻓﺖﻫﺎي ﻣـﺎدي در اﺟﺘﻤـﺎع‬
‫آﻣﺎده ﻣﻲﺳﺎزد اﮔﺮ ﻋﻔﺖ ﺧﻮد را در اﻳﻦ راه از دﺳﺖ دﻫﺪ ﭼﻨﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻮ ﮔـﻮﻳﻲ ﻫـﻴﭻ ﭼﻴـﺰ‬
‫را از دﺳﺖ ﻧﺪاده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ را ﺑﺪﺳﺖ آورده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬وﻗﺘـﻲ‬
‫ﻛﻪ دﺧﺘﺮ و ﭘﺴﺮ در ﻣﺪرﺳﻪ و داﻧﺸﮕﺎه‪ /‬ﭘﻮﻫﻨﺘﻮن ﺑﻄﻮر ﻣﺨﺘﻠﻂ درس ﻣﻲﺧﻮاﻧﻨـﺪ و ﻳـﺎ وﻗﺘـﻲ ﻛـﻪ‬
‫دوﺷﻴﺰهي ﺟﻮاﻧﻲ ﺑﺮاي ﺗﺤﺼﻴﻞ ﺑﻪ اروﭘﺎ ﻣﻲرود ﻫﻴﭻ ﻛﺪام را ﻋﻴﺐ و ﮔﻨﺎه ﻧﻤﻲداﻧﻨﺪ‪.‬‬

‫اﺗﻤﺎم ﺣﺠﺖ ﺑﺎ ﻏﺮبزدﮔﺎن‪:‬‬

‫ﻏﺮبزدﮔﺎن ﺷﺪﻳﺪﺗﺮﻳﻦ اﻋﺘﺮاﺿﺎت را ﺑﺮ ﺣﺠﺎب وارد ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺣﺠﺎب در ﻧﻈـﺮ آﻧـﺎن ﻳـﻚ‬
‫ﭼﻴﺰ ﺑﻲﻣﻌﻨﺎ و ﺑﺎﻃﻞ ﺑﺤﺴﺎب ﻣﻲآﻳﺪ و ﺑﺮاي از ﺑﻴﻦﺑﺮدن ﺣﺠﺎب دﺳﺖ ﺑﻪ ﺗﻤﺴـﺨﺮ و ﻣﺤﻜﻮﻣﻴـﺖ‬
‫آن زده اﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻲ اﺳﺘﺪﻻل آنﻫﺎ ﻣﺎﻧﻨـﺪ اﻳـﻦ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺑﮕﻮﻳﻨـﺪ وﺟـﻮد ﺑﻴﻨـﻲ در ﺻـﻮرت اﻧﺴـﺎن‬
‫ﺿﺮوري ﻧﻴﺴﺖ و در ﺻﻮرت ﻫﺮﻛﺲ ﺑﻴﻨﻲ را ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻛﻨﻨﺪ ﺑﻪ او ﺑﺨﻨﺪﻧـﺪ و ﻣـﻮرد اﺳـﺘﻬﺰا ﻗـﺮار‬
‫دﻫﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻦ دﻻﻳﻞ ﺟﺎﻫﻠﻲ ﻛﻪ آنﻫﺎ ﻣـﻲآورﻧـﺪ ﺗﻨﻬـﺎ ﺟـﺎﻫﻼن را ﻣـﻲﺗﺮﺳـﺎﻧﺪ و اﮔـﺮ آنﻫـﺎ ﻋﻘـﻞ‬
‫داﺷﺘﻨﺪ ﻣﻲﻓﻬﻤﻴﺪﻧﺪ ﻛﻪ اﺧﺘﻼف اﺳﺎﺳﻲ ﺑﻴﻦ ﻣﺎ و آنﻫﺎ در ﻣﻘﺎم و ارزش اﻧﺴﺎن اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﻮري ﻛﻪ‬
‫ﻧﺰد ﻣﺎ ارزش و ﻗﻴﻤﺖ واﻻﻳﻲ دارد ﻧﺰد آنﻫﺎ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻲارزش و ﺑﻲﻣﻘﺪار اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻠﻲ‬
‫ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻘﻴﺎس اﻧﺪازهﮔﻴﺮي اﺷﻴﺎء ﻧﺰد ﻣﺎ وﺟـﻮد دارد ﺑـﻪ ﻃـﻮر ﺣـﺘﻢ در ﻧﻈـﺮ آنﻫـﺎ زاﻳـﺪ و‬
‫ﺑﻲارزش اﺳﺖ و ﺗﺎ وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﺑـﻴﻦ ﻃـﺮﻓﻴﻦ اﻳـﻦ اﺧـﺘﻼف اﺻـﻠﻲ و اﺳﺎﺳـﻲ وﺟـﻮد داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‬
‫ﻛﻢﻋﻘﻠﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻓﺮﻋﻲ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﻮد و روي آنﻫﺎ ﺑﺤﺚ و ﺟـﺪل ﺷـﻮد؛ زﻳـﺮا‬
‫ﻻزم اﺳﺖ در ﻣﺮﺣﻠﻪي اول رﻳﺸﻪ و ﻣﺒﺪأ اﺧﺘﻼف را ﻣﻮرد ﺣﻞ و ﻓﺼﻞ ﻗﺮار داد‪ ،‬و اﻣﺎ راﺟـﻊ ﺑـﻪ‬
‫ارزش و ﻣﻘﺎم اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ دﻟﻴﻞ و ﺑﺮﻫﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ اراﺋﻪ دﻫﻴﻢ ﻫﻤﻴﻦ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻓﻄـﺮت اﺳـﺖ؛‬
‫زﻳﺮا ﻫﺮﭼﻴﺰي را ﻛﻪ وﺟﻮد اﻧﺴﺎن ﻃﺒﻖ ﺗﻘﺎﺿﺎي ﻓﻄﺮت ﺑﺮاي ﺧﻴﺮ و ﺻﻼح ﺧـﻮد ﺑﭙـﺬﻳﺮد ﺣﻘﻴﻘﺘـﺎً‬
‫آن ﭼﻴﺰ ﻣﺴﺘﺤﻖ ﺗﻮﺟﻪ‪ ،‬اﻫﺘﻤﺎم و ﺗﻘﺪﻳﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﺑﻴﺎﻳﻴﺪ ﻣﻘﻴﺎس ﺷﻤﺎ را ﻫﻢ ﻣـﻮرد آزﻣـﺎﻳﺶ ﻗـﺮار ﺑـﺪﻫﻴﻢ و ﺑﺒﻴﻨـﻴﻢ ﻛـﻪ رد ﺗﻌﻴـﻴﻦ ارزش و‬
‫ﻗﻴﻤﺖ اﺷﻴﺎء ﺣﻖ ﺑﻪ ﺟﺎﻧﺐ ﻛﺪام ﻳﻚ از ﻣﺎﺳﺖ‪ ،‬ﺷﻤﺎ دﻻﻳﻞ ﺗﺎن را اراﺋـﻪ دﻫﻴـﺪ و ﻣـﺎ ﻫـﻢ دﻻﻳـﻞ‬
‫ﺧﻮﻳﺶ را ﻋﺮﺿﻪ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﻫﺮدوي آنﻫﺎ را در دو ﻛﻔﻪ ﺗﺮازو ﻣـﻲﮔـﺬارﻳﻢ و ﭘـﻴﺶ روي‬
‫اﺷﺨﺎص ﺻﺎدق و اﻣﻴﻦ وزن ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ ﺗﺎ ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ ﻛﺪام ﻛﻔﻪ ﺳﻨﮕﻴﻦﺗﺮ و ﻛﺪام ﺳﺒﻚﺗﺮ اﺳـﺖ‪ ،‬اﮔـﺮ‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪102‬‬

‫ﻣﺎ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺛﺎﺑـﺖ ﻛـﺮدﻳﻢ ﻛـﻪ ﻣﻌﻴـﺎر ﻣـﺎ ﺻـﺤﻴﺢ و درﺳـﺖ اﺳـﺖ ﭘـﺲ ﺷـﻤﺎ اﺧﺘﻴـﺎر دارﻳـﺪ ﻛـﻪ‬
‫ارزشﻫﺎي ﻋﻘﻠﻲ و ﻋﻠﻤﻲ ﻣﺎ را ﺑﭙﺬﻳﺮﻳﺪ و ﻳﺎ اﻳﻦ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ارزشﻫﺎ در ﭘﻴﺮوي از ﻫﻮا و ﻫـﻮس‬
‫ﺑﺎﻗﻲ ﺑﻤﺎﻧﻴﺪ وﻟﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺪاﻧﻴﺪ ﻛﻪ دوﻣﻴﻦ ﻣﻮﺿﻊ ﺷﻤﺎ اﺷﺘﺒﺎه و ﺿﻌﻴﻒ و ﺳﺴﺖ اﺳـﺖ؛ زﻳـﺮا ﺑﺠـﺎي‬
‫اﻳﻦ ﻛﻪ ﺷﻤﺎ را ﺑﺮ دﻳﮕﺮان ﻏﺎﻟﺐ ﺳـﺎزد‪ ،‬ﺑـﺮﻋﻜﺲ ﻣﻮﺟـﺐ ﺷﻜﺴـﺖ ﺷـﻤﺎ ﺧﻮاﻫـﺪ ﺷـﺪ و ﻣـﻮرد‬
‫ﺗﻤﺴﺨﺮ و اﺳﺘﻬﺰاء دﻳﮕﺮان ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻳﺪ‪.‬‬

‫ﮔﺮوه دوم‪:‬‬
‫ﮔﺮوه دﻳﮕﺮي ﻫـﻢ ﺑﺠـﺰ ﮔـﺮوه اول وﺟـﻮد دارد‪ ،‬ﮔـﺮوه اول ﻫـﻢ از ﻣﺴـﻠﻤﺎن و ﻫـﻢ از ﻏﻴـﺮ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻲ ﮔﺮوه دوم اﻛﺜﺮاً ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑـﻮده و از ﺧـﻮد اﺣﻜـﺎﻣﻲ را ﺗﺮاﺷـﻴﺪه‬
‫اﻧﺪ ﻛﻪ آن را ﺑﺎ اﺣﻜﺎم ﺣﺠﺎب ﻣﺨﻠﻮط ﻛﺮده اﻧﺪ و ﺗﺎ ﺣﺎل ﻧﻴﺰ ﻣﺮدد ﺑﻮده اﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﺎ آن ﻃﺎﺋﻔﻪ اﻧـﺪ‬

‫و ﻧﻪ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻃﺎﺋﻔﻪ ﴿‪) ﴾ÏIωàσ‾≈yδ 4’n<Î) Iωuρ ÏIωàσ‾≈yδ 4’n<Î) Iω y7Ï9≡sŒ t÷t/ tÎ/x‹ö/x‹•Β‬اﻟﻨﺴﺎء‪(143 :‬‬
‫»آﻧﻬﺎ اﻓﺮاد ﺑﻲﻫﺪﻓﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻧﻪ ﺳﻮي اﻳﻨﻬﺎ‪ ،‬و ﻧﻪ ﺳﻮي آﻧﻬﺎﻳﻨﺪ! )ﻧﻪ در ﺻـﻒ ﻣﺆﻣﻨـﺎن ﻗـﺮار‬
‫دارﻧﺪ‪ ،‬و ﻧﻪ در ﺻﻒ ﻛﺎﻓﺮان!(«‪.‬‬
‫و در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻮده و ﺑﻪ اﺳﻼم اﻳﻤﺎن آورده اﻧﺪ ﺑـﻪ ﻣﻌﻴﺎرﻫـﺎي اﺳـﻼﻣﻲ در زﻣﻴﻨـﻪي‬
‫اﺧﻼق‪ ،‬ﺗﻬﺬﻳﺐ‪ ،‬ﻛﺮاﻣﺖ و اﻋﻤﺎل ﻧﻴﻚ اﻳﻤﺎن ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬آنﻫﺎ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﻛـﻪ زﻧﺎﻧﺸـﺎن ﺑـﻪ زﻳـﻮر‬
‫ﻋﻔﺖ و ﺣﻴﺎ آراﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻣﻨﺎزﻟﺸﺎن از آﻟـﻮدﮔﻲﻫـﺎي اﺧﻼﻗـﻲ ﭘـﺎك ﺑﺎﺷـﺪ و ﻫﻴﭽﮕـﺎه آﻣـﺎده‬
‫ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﭘﻴﺮوي از ﺗﻤﺪن و اﺟﺘﻤﺎع ﻏﺮﺑﻲ را ﻗﺒﻮل ﻛﻨﻨـﺪ وﻟـﻲ از ﻃـﺮف دﻳﮕـﺮ دﺧﺘـﺮان‪،‬‬
‫ﺧﻮاﻫﺮان و زﻧﺎﻧﺸﺎن ﺑﻪ راﻫﻲ ﻣﻲروﻧﺪ ﻛﻪ ﺗﻤﺪن ﻏﺮﺑﻲ ﻣـﻲرود و از ﺣـﺪود و ﭼﻬـﺎرﭼﻮب ﻧﻈـﺎم‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﺳﻼم ﮔﺎﻫﻲ ﺑﺮ اﺛﺮ ﺗﺮدد و ﺗﺬﺑﺬب ﺗﺠﺎوز ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﮔﺎﻫﻲ ﺑﻪ دﺳـﺘﻮرات اﺳـﻼم ﻋﻤـﻞ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﮔﺎﻫﻲ از اﻧﺠﺎم آن اﻣﺘﻨﺎع ﻣﻲورزﻧﺪ‪ ،‬اﻳﺸﺎن ﻛﺎﻣﻼً در اﺷﺘﺒﺎﻫﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﺑـﺎ ﺟﻤـﻊ‬
‫ﺑﻴﻦ ﺑﻌﻀﻲ روشﻫﺎي ﻏﺮﺑﻲ و ﺑﻌﻀﻲ روشﻫﺎي اﺳﻼﻣﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ از ﻣﻨﺎﻓﻊ و ﺧـﻮﺑﻲﻫـﺎي ﻫـﺮدو‬
‫ﺑﺮﺧﻮردار ﮔﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻫـﻢ اﺧـﻼق اﺳـﻼﻣﻲ در ﻣﻨـﺎزل و ﺧﺎﻧـﻪﻫـﺎ ﻣﺤﻔـﻮظ ﻣﺎﻧـﺪه و‬
‫رﻋﺎﻳﺖ ﺷﺪه اﺳـﺖ‪ ،‬ﻫـﻢ ﻧﻈـﺎم ﺧـﺎﻧﻮادﮔﻲ ﻣﺴـﺘﺤﻜﻢ و ﺳـﺎﻟﻢ ﻣﺎﻧـﺪه اﺳـﺖ و ﻫـﻢ از ﻣﺤﺎﺳـﻦ و‬
‫اﻣﺘﻴﺎزات ﻧﻈﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻏﺮب ﺑﺮﺧـﻮردار ﮔﺮدﻳـﺪه و از ﺑـﺪيﻫـﺎ و ﻣﻀـﺮات آن در اﻣـﺎن ﻣﺎﻧـﺪه‬
 ‫‪103‬‬ ‫ﺳﺆال ﭘﺎﻳﺎﻧﻲ‬

‫اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺟﻤﻊ ﺑﻴﻦ روشﻫﺎ و دﻳﺪﮔﺎهﻫﺎي دو ﺗﻤﺪن ﻛﻪ از ﻧﻈـﺮ اﻫـﺪاف‬
‫و ﺟﻬﺖﮔﻴﺮيﻫﺎ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ اﺧﺘﻼف رﻳﺸﻪاي دارﻧﺪ ﻧﺎدرﺳﺖ و ﻏﻴﺮ ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ؛ زﻳﺮا اﺧـﺘﻼط‬
‫و اﻟﺘﻘــﺎط ﺑــﻴﻦ دو ﭼﻴــﺰ ﻣﺘﻀــﺎد ﻗﺎﻋــﺪﺗﺎً ﻣﻮﺟــﺐ اﻓــﺰاﻳﺶ ﻣﻀــﺮات آنﻫــﺎ ﻣــﻲﮔــﺮدد و ﺳــﺒﺐ‬
‫ﺑﺪﺳﺖآوردن ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺑﻴﺸﺘﺮي ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺑﺎ ﻋﻘﻞ و ﻓﻄﺮت اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﺴﻲ ﻋﻨـﺎن ﻧﻔـﺲ‬
‫ﺧﻮد را آﻧﻘﺪر رﻫﺎ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺗﺠﺎوز از ﻗﻮاﻧﻴﻦ اﺳﻼﻣﻲ ﺑﺮاﻳﺶ ﻋﺎدي و ﺑﻲﺗﻘﺎوت ﮔـﺮدد و ﺑـﺎ اﻳـﻦ‬
‫وﺟﻮد ﺑﮕﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻧﻔﺲ ﺧﻮد را ﻫﻨﮕﺎم ﺿﺮر و زﻳﺎن ﻛﻨﺘﺮل ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺣﺮص و ﻋﻼﻗﻪي زﻳﺎد‬
‫ﺑﻪ ﭘﻮﺷﻴﺪن ﻟﺒﺎسﻫﺎي ﺟﺬاب و ﭼﺴﺒﺎن و ﻧﺎزك‪ ،‬ﻓﻨـﺎ ﺷـﺪن در ﺗﺠﻤـﻼت و زﻳﻨـﺖ‪ ،‬ﺷـﺮﻛﺖ در‬
‫ﻣﺤﺎﻓﻞ و ﺗﻮﺟﻪ زﻳﺎد ﺑﻪ ﻋﻜﺲﻫﺎي ﺑﺮﻫﻨﻪ و داﺳﺘﺎنﻫﺎي ﺗﺤﺮﻳﻚآﻣﻴﺰ و ﺗﻌﻠﻴﻢ دﺧﺘﺮان ﺑـﻪ ﺳـﺒﻚ‬
‫و ﺷﻴﻮهي ﻏﺮﺑﻲ‪ ...‬ﺗﻤﺎم اﻳﻦﻫﺎ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺗﺠﺎوز و زﻳﺮ ﭘﺎﮔﺬاﺷﺘﻦ ﺣـﺪود اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ اﺳـﻼم اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬
‫اﮔﺮ ﺿﺮر آنﻫﺎ ﺑﻄﻮر ﻋﺎﺟﻞ و ﺳﺮﻳﻊ ﺑﻪ ﻧﺴﻞ ﻣﻮﺟﻮد ﻧﺮﺳﺪ‪ ،‬اﺣﻤﻘﺎﻧﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑـﻮد ﻛـﻪ ﻓﻜـﺮ ﺷـﻮد‬
‫ﻧﺴﻞﻫﺎي آﻳﻨﺪه ﻫﻢ از ﺿﺮر آن در اﻣﺎن ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻣﺎﻧﺪ؛ زﻳﺮا ﻫﺮ ﻣﻜﺘﺐ و اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ ﻛـﻪ در ﻣﺴـﻴﺮ‬
‫اﻧﺤﺮاف ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ ،‬در اﺑﺘﺪاي ﻣﺴﻴﺮ اﻧﺪﻛﻲ از ﺻﺮاط ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻣﻨﺤﺮف ﻣﻲﮔﺮدد‪ ،‬وﻟﻲ وﻗﺘﻲ ﻛـﻪ‬
‫از آن ﻧﺴﻞ ﺑﻪ ﻧﺴﻞﻫﺎي ﺑﻌﺪي ﺑﺮﺳﺪ ﺑﺪون ﺷﻚ آن اﺷﺘﺒﺎه و اﻧﺤﺮاف ﺑﺴﻴﺎر ﮔﺴﺘﺮده و ﻏﻴـﺮ ﻗﺎﺑـﻞ‬
‫ﭘﻴﺶﮔﻴﺮي ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺼﺪاق ﺧﺎرﺟﻲ ادﻋﺎي ﻣﺎ آﻣﺮﻳﻜﺎ و اروﭘﺎ اﺳﺖ؛ زﻳﺮا اﺻﻮل و ﭘﺎﻳﻪﻫﺎي ﻏﻠﻄـﻲ را ﻛـﻪ آنﻫـﺎ‬
‫ﺑﺮاي ﺗﻨﻈﻴﻢ اﺟﺘﻤﺎع ﺟﺪﻳﺪﺷﺎن وﺿﻊ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﺑـﺰودي و ﺳـﺮﻳﻌﺎً ﻧﺘﻴﺠـﻪي آنﻫـﺎ ﻣﻌﻠـﻮم ﻧﺸـﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻠﻜﻪ در ﻧﺴﻞﻫﺎي ﺳﻮم و ﭼﻬﺎرم ﺑﻮد ﻛﻪ ﺛﻤﺮات و ﻧﺘﺎﻳﺞ اﻳﻦ ﺗﻤﺪن ﻇﺎﻫﺮ ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻟﺬا اﻳﻦ ﺟﻤﻊ اﺟﺒﺎري و ﺳﺎﺧﺘﮕﻲ ﺑﻴﻦ رﺳﻮم و روشﻫﺎي ﻏﺮﺑﻲ و راه و روش اﺳﻼﻣﻲ و اﻳـﻦ‬
‫ﺣﺠﺎب و ﺑﻲﺣﺠﺎﺑﻲ ﭘﺎﻳﺪار و اﺳﺘﻮار ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﻣﺎﻧﺪ و ﺑﻄﻮر ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻳﻚ ﻃﺮﻓﻪ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ‬
‫آداب و رﺳﻮم ﻏﺮﺑﻲ ﺳﻴﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪ ،‬ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﻋﻤـﻞ ﻣـﻲﻧﻤﺎﻳﻨـﺪ ﻻزم اﺳـﺖ ﺑﺪاﻧﻨـﺪ‬
‫ﻛﻪ اﮔﺮ آﻧﺎن ﻓﻌﻼً در اﺑﺘﺪاي راه ﻗﺮار دارﻧﺪ و ﺑﻪ آﺧﺮ راه ﻧﺮﺳﻴﺪه اﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺴـﻞﻫـﺎي آﻳﻨـﺪه ﺑـﻪ آﺧـﺮ‬
‫راه ﺧﻮاﻫﻨﺪ رﺳﻴﺪ‪.‬‬

‫ﺳﺆال ﭘﺎﻳﺎﻧﻲ‪:‬‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪104‬‬

‫ﺑﺮ اﻳﻦ اﻓﺮاد ﻻزم اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻴﺶ از ﭘﻴﺶ دوﺑﺎره اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ و ﻗﺒﻞ از اﻳﻦ ﻛﻪ‬
‫در اﻳﻦ راه ﮔﺎم ﺑﺮدارﻧﺪ‪ ،‬وﺿﻌﻴﺖ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺳﻮال روﺷﻦ ﺳﺎزﻧﺪ ﻛﻪ‪ :‬آﻳﺎ ﺷﻤﺎ آﻣـﺎده‬
‫اﻳﺪ ﻛﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻗﻄﻌﻲ و ﻃﺒﻴﻌﻲ اﻳﻦ ﻧﻈﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ را ﻛـﻪ در آﻣﺮﻳﻜـﺎ و اروﭘـﺎ ﺣﺎﺻـﻞ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‬
‫ﻗﺒﻮل ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ؟ و آﻳﺎ ﺷﻤﺎ ﺣﺎﺿﺮﻳﺪ ﻛﻪ در اﺟﺘﻤﺎﻋﺘﺎن ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺟﺎﻣﻌﻪي ﻏﺮﺑﻲ ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﺤﺮﻳـﻚﻛﻨﻨـﺪه‬
‫ﺷﻬﻮت را ﮔﺴﺘﺮش دﻫﻴﺪ؟ و آﻳﺎ ﺷﻤﺎ ﻣﻲﭘﺴﻨﺪﻳﺪ ﻛﻪ ﻓﺴﺎد ﻏﺮب از ﻗﺒﻴﻞ ﺑـﻲﻋﻔﺘـﻲ‪ ،‬ﺑـﻲﺣﻴـﺎﻳﻲ و‬
‫ﻏﻠﺒﻪي ﺷﻬﻮت در ﺟﺎﻣﻌﻪي ﺷﻤﺎ ﻫﻢ رواج ﻳﺎﺑﺪ؟ و در اﺛﺮ آن اﻣﺮاض ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺴﺮي ﺷﻴﻮع ﭘﻴـﺪا‬
‫ﻛﻨﺪ‪ ،‬و ﻧﻈﺎم ﺧﺎﻧﻮاده از ﻫﻢ ﺑﭙﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻃﻼق و ﺟﺪاﻳﻲ زﻳﺎد ﮔﺮدد‪ ،‬دﺧﺘﺮان و ﭘﺴﺮان ﻃﻮري ﺗﺮﺑﻴـﺖ‬
‫ﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺪون ﻗﻴﺪ و ﺷﺮط ﺑﺎ آزادي ﺗﻤﺎم و ﺑﻲﺑﻨﺪ و ﺑﺎري از ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ ﻛﺎم ﺑﺴﺘﺎﻧﻨﺪ و ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده‬
‫از اﻣﻜﺎﻧﺎت ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﺑﺎرداري و ﺳﻘﻂ ﺟﻨﻴﻦ و ﻗﺘﻞ ﻓﺮزﻧﺪان‪ ،‬ﻧﺴﻞ ﻣﻨﻘﻄﻊ ﺷﻮد و ﻳﺎ ﺑﺎ ﺗﺠـﺎوز‬
‫از ﺣﺪ اﻋﺘﺪال ﺷﻬﻮت‪ ،‬ﺟﻮاﻧﺎن اﻋﻢ از دﺧﺘﺮ و ﭘﺴﺮ ﻗﻮاي ﻋﻘﻠﻲ و ﺻـﺤﺖ ﺟﺴـﻤﺎﻧﻲ را از دﺳـﺖ‬
‫ﺑﺪﻫﻨﺪ‪ ،‬و ﺣﺘﻲ ﺧﺮدﺳﺎﻻن ﻫﻢ از آن ﻓﺴﺎد ﻧﺠﺎت ﻧﻴﺎﺑﻨﺪ و ﺗﻤﺎﻳﻼت ﺟﻨﺴـﻲﺷـﺎن ﭘـﻴﺶ از ﺑﻠـﻮغ و‬
‫در دوران رﺷﺪ ﺳﺮﻳﻊ ﺑﻴﺪار ﮔﺮدد و در اﺛﺮ آن ﺑﻪ رﺷﺪ و ﻧﻤﻮ ﺟﺴﻤﻲ و ﻓﻜﺮﻳﺸـﺎن در ﺧﺮدﺳـﺎﻟﻲ‬
‫ﻟﻄﻤﻪ وارد ﮔﺮدد؟‬
‫اﮔﺮ ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﺎدي و ﻟﺬاﻳﺬ ﺷﻬﻮاﻧﻲ و ﺟﺴـﻤﺎﻧﻲ ﺣﺎﺿـﺮﻳﺪ ﻛـﻪ ﺗﻤـﺎم اﻳـﻦ ﻋﻮاﻗـﺐ‬
‫وﺧﻴﻢ را ﺑﭙﺬﻳﺮﻳﺪ‪ ،‬ﭘﺲ در ﭘﻴﺮوي و ﻣﺘﺎﺑﻌﺖ از رﺳﻮم ﻏﺮﺑﻲ آزاد ﻫﺴـﺘﻴﺪ‪ ،‬در اﻳـﻦ ﺻـﻮرت ﺑﺎﻳـﺪ‬
‫اﺳﻼم را از ذﻫﻦ ﺧﻮد ﺑﻴﺮون آورﻳﺪ و ﻗﺒﻞ از رﻓﺘﻦ ﺑﻪ اﻳﻦ راه اﻋﻼن ﻛﻨﻴـﺪ ﻛـﻪ راﺑﻄـﻪي ﺷـﻤﺎ ﺑـﺎ‬
‫اﺳﻼم ﻗﻄﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺷﻤﺎ دﻳﮕﺮ ﺑﺎ اﺳﻼم ﻫﻴﭻ راﺑﻄﻪ و ﭘﻴﻮﻧﺪي ﻧﺪارﻳﺪ‪ ،‬ﺗﺎ اﻳـﻦ ﻛـﻪ ﺑﻌـﺪ از آن‬
‫ﻧﺘﻮاﻧﻴﺪ ﻛﺴﻲ را ﺑﻪ ﻧﺎم اﺳﻼم ﻓﺮﻳﺐ دﻫﻴﺪ و زﺷﺘﻲ‪ ،‬رﺳﻮاﻳﻲ و ﻧﺎم ﺑـﺪﺗﺎن ﺳـﺒﺐ ﺑـﺪﻧﺎﻣﻲ اﺳـﻼم و‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮔﺮدد‪.‬‬
‫وﻟﻲ اﮔﺮ ﺷﻤﺎ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻴﺪ ﻛﻪ آن ﻧﺘﺎﻳﺞ را ﺑﭙﺬﻳﺮﻳﺪ و ﻗﻠﺒﺎً ﻣﺼﻤﻢ ﻫﺴﺘﻴﺪ ﺗـﺎ ﭘﻴـﺮو ﻧﻈـﺎﻣﻲ ﺑﺎﺷـﻴﺪ‬
‫ﻛﻪ داراي ﺗﻤﺪن ﭘﺎك‪ ،‬ﺻﺎﻟﺢ و ﺳﺎﻟﻢ ﺑﺎﺷﺪ و ﻓﻀﺎﻳﻞ و ﻣﻠﻜﺎت و ﺧﺼﺎﻳﻞ ﺷﺮﻳﻒ اﻧﺴـﺎﻧﻲ در آن‬
‫ﻧﺸﻮ و ﻧﻤﺎ ﻛﻨﺪ و اﻧﺸﺎن در آن ﻣﺤﻴﻂ آرام و ﭘﺎك ﺑﻪ ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻲ ﻋﻘﻠﻲ‪ ،‬روﺣـﻲ و ﻣـﺎدي ﺑﺮﺳـﺪ و‬
‫ﻣﺮدان و زﻧﺎن ﺑﺎ دوريﻛﺮدن از وﺳـﺎﻳﻞ ﺗﺤﺮﻳـﻚ ﻧﺎﻣﻨﺎﺳـﺐ ﺷـﻬﻮت ﺣﻴـﻮاﻧﻲ ﺑﺘﻮاﻧﻨـﺪ ﻗـﺪرت و‬
‫اﺳﺘﻌﺪادﺷﺎن را در ﺧﺪﻣﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﻪ ﻣﺼﺮف ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬و ﺧﺎﻧﻮاده ﻛـﻪ اﺳـﺎس و ﭘﺎﻳـﻪي ﺗﻤـﺪن‬
 ‫‪105‬‬ ‫ﺳﺆال ﭘﺎﻳﺎﻧﻲ‬

‫اﺳﺖ ﺛﺎﺑﺖ و ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻤﺎﻧﺪ و ﻧﺴﻞ و ﻧﺴﺐ ﺣﻔـﻆ ﮔـﺮدد و ﻓﺴـﺎد و اﺧـﺘﻼط ﻧﺴـﺐ از ﺑـﻴﻦ ﺑـﺮود و‬
‫زﻧﺪﮔﻲ ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ ﻣﺼﺪر و ﻣﻨﺸﺄ آراﻣﺶ روﺣـﻲ و اﻃﻤﻴﻨـﺎن ﻗﻠﺒـﻲ و ﻣﺤـﻞ ﺗﺮﺑﻴـﺖ ﻓﺮزﻧـﺪان و‬
‫ﺗﻌﺎون و ﻫﻤﻜﺎري ﺑﻴﻦ اﻋﻀﺎي ﺧﺎﻧﻮاده ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﺷﻤﺎ ﺣﻘﻴﻘﺘﺎً ﭼﻨﻴﻦ راه ﭘﺎك و ﺳﺎﻟﻢ را ﺧﻮاﻫﺎﻧﻴﺪ ﭘﺲ ﺑﻪ ﻃﺮف ﻏﺮب ﮔﺮاﻳﺶ ﭘﻴﺪا ﻧﻜﻨﻴـﺪ؛‬
‫زﻳﺮا ﻛﻪ آن ﺟﺎﻣﻌﻪي ﺳﺎﻟﻢ در ﺟﻬﺖ ﻣﺨﺎﻟﻒ اﻳﻦ ﺗﻤﺪن ﻗﺮار دارد و ﻋﻘﻼً ﻧﻴـﺰ ﻣﺤـﺎل اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬
‫ﻛﺴﻲ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻏﺮب روان ﺑﺎﺷﺪ وﻟﻲ از ﺷﺮق ﺳﺮ درآورد و اﮔﺮ ﺷﻤﺎ ﺗﻤﺎم اﻳﻦﻫﺎ را ﻣﻲﺧﻮاﻫﻴـﺪ‬
‫ﭘﺲ ﻻزم اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ از اﺳﻼم ﭘﻴﺮوي و ﻣﺘﺎﺑﻌﺖ ﻛﻨﻴﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﺷﺮط آن اﻳـﻦ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﭘـﻴﺶ از‬
‫ﭘﻴﻤﻮدن اﻳﻦ راه ﺗﻤﺎم ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﺎدي و ﻟﺬاﻳﺬ ﺷﻬﻮاﻧﻲ و ﺟﺴﻤﺎﻧﻲ را از ﻧﻔﺲ ﺧﻮد دور ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ ﺗﺎ اﻳـﻦ‬
‫ﻛﻪ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﻈﺎﻫﺮ ﻓﺮﻳﺒﻨﺪه و ﻓﺘﻨﻪاﻧﮕﻴﺰ ﻏﺮب ﻗﺮار ﻧﮕﻴﺮﻳﺪ‪ ،‬از اذﻫﺎن و اﻓﻜﺎر ﺧـﻮد ﻧﻈﺮﻳـﺎت و‬
‫اﻓﻜﺎر ﻏﺮﺑﻲ را ﭘﺎك ﻛﻨﻴﺪ و ﺗﻤﺎم اﻫﺪاف و اﺻﻮﻟﻲ را ﻛﻪ از ﺗﻤـﺪن ﻏـﺮب ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﺑﻮدﻳـﺪ ﻛـﺎﻣﻼً‬
‫دور اﻧﺪازﻳﺪ؛ زﻳﺮا اﺳﻼم ﺧﻮد داراي اﻫﺪاف و اﺻـﻮل ﺟﺪاﮔﺎﻧـﻪ و ﻣﺴـﺘﻘﻠﻲ اﺳـﺖ و ﻣﻄـﺎﺑﻖ آن‬
‫اﺻﻮل و اﻫﺪاف و دﻳﺪﮔﺎهﻫﺎي ﺳﺎزﻧﺪهاش‪ ،‬ﻧﻈﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ دارد و اﻳـﻦ ﻧﻈـﺎم اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ‬
‫را ﺑﺎ ﺿﻮاﺑﻂ و ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻣﺸﺨﺺ و روشﻫﺎي ﺗﺮﺑﻴﺘﻲ ﻣﺨﺼﻮﺻﻲ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬در اﻳﻦ ﺿﻮاﺑﻂ‬
‫و ﺷﻴﻮهﻫﺎي ﭘﺮورﺷﻲ ﺣﻜﻤﺖﻫﺎي ﺑﺎﻟﻐﻪاي ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ در آن ﺗﻤﺎم ﺧﺼﺎﻳﺺ ﻃﺒﻴﻌـﻲ اﻧﺴـﺎﻧﻲ‬
‫ﻣﺮاﻋﺎت ﺷﺪه و ﺑﺪون ﻣﺮاﻋﺎت و ﺗﻄﺒﻴﻖ آنﻫﺎ ﻧﻈﺎم ﻣﺬﻛﻮر ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ از اﺧـﺘﻼل و ﺗﺸـﻮﻳﺶ دور‬
‫ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻈﺎم ﻣﺬﻛﻮر ﻳﻚ ﻧﻈﺎم ﻋﻤﻠﻲ اﺳﺖ ﻧﻪ ﺧﻴﺎﻟﻲ و ﻓﺮﺿﻲ ﻛﻪ ﺑـﺮ اوﻫـﺎم اﺳـﺘﻮار ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨـﺪ‬
‫دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ اﻓﻼﻃﻮﻧﻲ ﻛﻪ در ﻋﻤﻞ ﻣﻤﻜﻦ ﻧﺒﻮد‪ ،‬اﻳﻦ ﻧﻈﺎﻣﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻃـﻮل ﺑﻴﺸـﺘﺮ از ﭼﻬـﺎرده‬
‫ﻗﺮن از آزﻣﻮن روزﮔﺎر ﺳﺮﺑﻠﻨﺪ ﺑﻴﺮون آﻣﺪه اﺳﺖ و در ﻃﻮل ﻫﻤﻴﻦ ﻣﺪت در ﻫﻴﭻ ﻳﻚ از ﻣﻠـﻞ و‬
‫ﻛﺸﻮرﻫﺎ ﻓﺴﺎد و اﺧﺘﻼﻟﻲ اﻳﺠﺎد ﻧﻜﺮده اﺳﺖ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ در ﻣﺪت ﻳﻚ ﻗﺮن ﺗﻤﺪن ﻏﺮﺑﻲ ﭼﻨﺎن‬
‫ﻣﻔﺎﺳﺪ و ﭘﻠﻴﺪيﻫﺎﻳﻲ ﺑﻮﺟﻮد آورد ﻛﻪ اﻣﺮوز ﺟﻬﺎن ﺑﺸـﺮﻳﺖ را در ﮔـﺮداب ﻫﻼﻛـﺖ ﻓـﺮو ﺑـﺮده‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﺷﻤﺎ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻴﺪ از اﻳﻦ ﻧﻈﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﺤﻜـﻢ‪ ،‬اﺳـﺘﻮار و آزﻣـﺎﻳﺶ ﺷـﺪه اﺳـﺘﻔﺎده ﻛﻨﻴـﺪ‬
‫ﭘﺲ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﻻزم اﺳﺖ ﻛﻪ روشﻫﺎي ﺗﺮﺑﻴﺘﻲ آن را ﺑﺎ ﺟﺎن و دل ﻗﺒﻮل ﻛﻨﻴﺪ و ﻣﺮاﻋـﺎت و اﺻـﻮل‬
‫آن را ﺑﺮ ﺧﻮد ﻻزم ﺑﺪاﻧﻴﺪ و در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺿـﻮاﺑﻂ و ﻗـﻮاﻧﻴﻦ آن ﺑـﺎ ﺗﻤـﺎم ﺧﻀـﻮع و ﺧﺸـﻮع ﺗﺴـﻠﻴﻢ‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪106‬‬

‫ﺷﻮﻳﺪ و ﺑﻌﺪ از آن ﺣﻖ ﻧﺪارﻳﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻧﻈﺎم را ﺑﻪ ﻧﺎﺣﻖ و از روي ﺑﺎﻃﻞ ﺑﺎ ﺑﺎﻓﺘﻪﻫﺎي ذﻫﻨﻲ ﺧـﻮد و‬
‫ﻳﺎ ﺗﻔﻜﺮات و ﺗﺌﻮريﻫﺎي دﻳﮕﺮان و ﻳﺎ ﺑﺎ اﻓﻜﺎر ﺧﺎم و روشﻫﺎي آزﻣﺎﻳﺶ ﻧﺸﺪه ﻛﻪ ﺑـﺎ ﻃﺒﻴﻌـﺖ و‬
‫ﺳﺮﺷﺖ اﺳﻼم ﻛﺎﻣﻼً ﻣﺨﺎﻟﻒ اﺳﺖ ﻣﻠﻮث و آﻟﻮده ﺳﺎزﻳﺪ‪.‬‬
‫ﮔﺮوه ﺳﻮﻣﻲ ﻧﻴﺰ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ از اﺷﺨﺎص ﻧﺎدان و ﻏﺎﻓﻞ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷـﺪه اﺳـﺖ و داراي اﻫﻤﻴـﺖ و‬
‫ﻛﻔﺎﻳﺖ و ﻗﺪرﺗﻲ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﻣﺴﺎﺋﻞ را ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻛﺮده و در آن ﺗﻔﻜﺮ ﻧﻤﺎﻳﻨـﺪ و ﻧﻈـﺮ ﺑﺪﻫﻨـﺪ‪،‬‬
‫اﻳﻦ ﮔﺮوه اﻫﻤﻴﺖ و ارزﺷﻲ ﻧﺪارﻧﺪ ﺗﺎ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ آﻧﺎن ﺑﺤﺚ ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬ﻟﺬا از ﺑﺮرﺳﻲ وﺿـﻌﻴﺖ آﻧـﺎن‬
‫ﺻﺮفﻧﻈﺮ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ و ﺑﻪ ﻣﻄﻠﺐ ﺧﻮد اداﻣﻪ ﻣﻲدﻫﻴﻢ‪.‬‬
 ‫ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻓﻄﺮت‬

‫ﺧﺪاوﻧﺪ اﻧﺴﺎن را ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳـﺎﻳﺮ اﻧـﻮاع ﺣﻴﻮاﻧـﺎت ﺟﻔـﺖ آﻓﺮﻳـﺪ ﻛـﻪ ﻣﻄـﺎﺑﻖ ﺑـﺎ ﻃﺒﻴﻌـﺖﺷـﺎن ﺑـﻪ‬
‫ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺗﻤﺎﻳﻞ دارﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﭼﻴﺰي ﻛﻪ از اﺣﻮال ﺳﺎﻳﺮ ﺣﻴﻮاﻧﺎت ﻣـﻲﺗـﻮان ﻓﻬﻤﻴـﺪ اﻳـﻦ اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬
‫ﻫﺪف از ﺟﻔﺖ آﻓﺮﻳﺪن آنﻫﺎ و ﺗﻤﺎﻳﻞ ﻃﺒﻴﻌﻲ آنﻫﺎ ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻘﺎء ﻧﺴـﻞ اﺳـﺖ و ﺑـﺲ‪ .‬ﺑـﻪ‬
‫ﻫﻤﻴﻦ ﻋﻠﺖ ﺣﻴﻮاﻧﺎت ﺑﻄﻮر ﻏﺮﻳﺰي و ﻓﻄﺮي ﺑﻪ اﻧﺪازهاي ﻛﻪ ﺑـﺮاي ﺑﻘـﺎء ﻧﺴـﻞ ﻻزم اﺳـﺖ ﺗﻮﻟﻴـﺪ‬
‫ﻣﺜﻞ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و در ﻓﻄﺮت آنﻫﺎ ﻧﻴﺮوﻳﻲ ﺑﻪ ودﻳﻌﺖ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺎﻧﻊ ﻣﻲﺷﻮد ﺣﻴﻮاﻧﺎت‬
‫در اداي وﻇﻴﻔﻪ ﺟﻨﺴﻲ از آن ﺣﺪ ﻣﻌﻴﻦ ﭘﺎ را ﻓﺮاﺗﺮ ﮔﺬارﻧـﺪ‪ ،‬وﻟـﻲ اﻳـﻦ ﺗﻤﺎﻳـﻞ ﻃﺒﻴﻌـﻲ در اﻧﺴـﺎن‬
‫ﺑﺮﺧﻼف ﺳﺎﻳﺮ ﺣﻴﻮاﻧﺎت ﻣﺤﺪود ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﺪ و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺣﻴﻮاﻧﺎت دﻳﮕﺮ ﻗﻮيﺗﺮ و ﺷﺪﻳﺪﺗﺮ اﺳـﺖ و‬
‫ﻣﻘ ‪‬ﻴﺪ ﺑﻪ ﺷﺐ و روز و ﻳﺎ ﻳﻜﻲ از ﻓﺼﻞﻫﺎي ﭼﻬﺎرﮔﺎﻧﻪ ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻵﺧﺮه در وﺟﻮد اﻧﺴﺎن ﻧﻴﺮوﻳﻲ‬
‫ﻗﺮار داده ﻧﺸﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ او را در ﺣﺪ ﻣﻌﻴﻨﻲ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺳﺎزد‪ ،‬ﺑﻠﻜـﻪ زن و ﻣـﺮد ﻫﻤﻴﺸـﻪ و در ﺗﻤـﺎم‬
‫اوﻗﺎت ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺗﻤﺎﻳـﻞ دارﻧـﺪ و در وﺟـﻮد آنﻫـﺎ اﺳـﺒﺎب ﻣﺨﺘﻠـﻒ و ﻣﺘﻌـﺪد ﺑـﺮاي ﺟـﺬب و‬
‫ﻛﺸﺶ و ﺗﻤﺎﻳﻞ دو ﻃﺮﻓﻪ ﺑﻪ ودﻳﻌﺖ ﻧﻬﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﺮﻳﻚ در ﺑﺎﻃﻦ ﺧﻮد ﺑﻪ دوﺳﺘﻲ و ﺗﻤـﺎس‬
‫ﺑﺎ ﺟﻨﺲ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺧﻮد ﺷﻮق و رﻏﺒﺖ زﻳﺎدي دارد و در ﺗﺮﻛﻴﺐ اﺟﺴﺎم‪ ،‬ﺗﻨﺎﺳﺐ‪ ،‬رﻧﮓ‪ ،‬ﺷـﻜﻞ و‬
‫ﺑﺎﻵﺧﺮه در ﻫﺮﺟﺰﻳﻲ از اﺟﺰاﻳﻲ زن و ﻣﺮد ﻧﻴﺮوﻳـﻲ ﺟﺎذﺑـﻪاي ﺑـﺮاي ﺟـﻨﺲ ﻣﺨـﺎﻟﻒ ﺑـﻪ ودﻳﻌـﺖ‬
‫ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪه ﻛﻪ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺧﻮد ﺑﺎﻋﺚ ﺟﺬب و ﺟﻠﺐ ﺟﻨﺲ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻣـﻲﮔـﺮدد‪ ،‬در ﻟﺤـﻦ ﺻـﺪا‪،‬‬
‫ﺣﺮﻛﺎت‪ ،‬ﺳﻜﻨﺎت‪ ،‬رﻓﺘﺎر و ﮔﻔﺘﺎر ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﻴﺸﻤﺎري وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﺗﻤﺎﻳـﻞ ﻏﺮﻳـﺰي زن و ﻣـﺮد را‬
‫ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺗﻴﺰﺗﺮ و ﺗﺴﺮﻳﻊ ﻣﻲﺳﺎزد‪ ،‬وزﻳﺪن ﺑﺎد‪ ،‬ﺟﺮﻳﺎن آب‪ ،‬ﺳﺒﺰي ﮔﻴﺎﻫﺎن‪ ،‬ﻋﻄﺮ ﮔـﻞﻫـﺎ‪ ،‬آواز‬
‫ﭘﺮﻧﺪﮔﺎن‪ ،‬زﻳﺒﺎﻳﻲ ﺷﺐﻫﺎي ﻣﻬﺘﺎﺑﻲ و دﻳﮕﺮ ﻣﻈﺎﻫﺮ ﻓﻄﺮت و ﺟﻤﺎل ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻫﻤـﻪ و ﻫﻤـﻪ وﺳـﺎﻳﻠﻲ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻗﻮاي ﺟﻨﺴﻲ را ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻳﺎ ﻏﻴﺮ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺗﺤﺮﻳﻚ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﺷﻤﺎ در ﻧﻈﺎم ﺟﺴﻢ اﻧﺴﺎن دﻗﺖ ﻛﻨﻴﺪ ﻧﻴﺮوﻳﻲ ﻋﻈﻴﻢ در آن ﺧﻮاﻫﻴﺪ ﻳﺎﻓﺖ ﻛﻪ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪي‬
‫ﻧﻴــﺮوي ﺣﻴــﺎت‪ ،‬ﻛــﺎر و ﻗــﻮاي ﺟﻨﺴــﻲ اﺳــﺖ‪ .‬در ﺑــﺪن اﻧﺴــﺎن ﻏــﺪد )‪ ،(Glands‬ﻫﻮرﻣــﻮنﻫــﺎ‬
‫)‪ (Hormones‬را ﺗﻬﻴﻪ ﻛﺮده ﻛﻪ ﻧﻴﺮوي ﻛﺎر‪ ،‬ﻫﻮش و ﻧﺸﺎط را ﺗﺤـﺖ ﺗـﺄﺛﻴﺮ ﻗـﺮار ﻣـﻲدﻫﻨـﺪ و‬
‫ﻫﻤﻴﻦ ﻏﺪد‪ ،‬ﻗﻮاي ﺗﻨﺎﺳﻠﻲ و ﺟﻨﺴﻲ را اﻳﺠﺎد ﻣﻲﻛﻨﻨـﺪ و ﻣﻮﺟـﺐ ﺗﺤﺮﻳـﻚ و اﻓـﺰاﻳﺶ ﺗﻤـﺎﻳﻼت‬
‫ﺟﻨﺴﻲ ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻤﻴﻦ ﻏﺪد ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ زﻳﺒﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺳﺮﺳﺒﺰي‪ ،‬زرق و ﺑﺮق و دﻳﮕـﺮ وﺳـﺎﻳﻞ‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪108‬‬

‫ﺗﺤﺮﻳﻚ ﻣﻮﺟﺐ ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﻦ و ﮔﺴﺘﺮس اﻳـﻦ ﺗﻤـﺎﻳﻼت و ﻋﻮاﻃـﻒ ﻣـﻲﮔﺮدﻧـﺪ و ﺣـﺲ ﻻﻣﺴـﻪ‪،‬‬
‫ﺷﻨﻮاﻳﻲ‪ ،‬ﺑﻴﻨﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺑﻮﻳﺎﻳﻲ و ﺣﺘﻲ ذﻫﻦ و ﺧﻴﺎل اﻧﺴﺎن را ﻧﻴﺰ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﻜﻤﺖ و ﺗﺪﺑﻴﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﻄﺮت‪ ،‬ﻗﻮاي ﻧﻔﺴﺎﻧﻲ و ﻃﺒﻴﻌﻲ اﻧﺴـﺎن را اﺣﺘـﺮام و ﻣﺮاﻋـﺎت‬
‫ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ و ﺗﻤﺎم ﻗﻮاي ﺗﺤﺮﻳﻚﻛﻨﻨﺪه و ﺑﺮاﻧﮕﻴﺰﻧﺪه ﻛﻪ در وﺟﻮد اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ودﻳﻌﺖ ﮔﺬاﺷـﺘﻪ ﺷـﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬رﻳﺸﻪ در دو ﻏﺮﻳﺰه ﻗﻮي دارد‪ :‬اول ﻏﺮﻳﺰهاي ﻛﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺣﻔـﻆ وﺟـﻮد و ﺧـﺪﻣﺖ ﺑـﻪ ﺧـﻮد‬
‫ﻣﻲﮔﺮدد و دوم ﻏﺮﻳﺰهاي ﻛﻪ اﻧﺴﺎن را ﺑﻪ ﺟﻨﺲ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻋﻼﻗﻤﻨﺪ و راﻏﺐ ﻣﻲﺳﺎزد‪.‬‬
‫در وﻗﺖ ﺟﻮاﻧﻲ ﻛﻪ ﻗﻮاي ﻋﻤﻠﻲ در اﻧﺴﺎن ﺑـﻪ اوج ﺧـﻮد ﻣـﻲرﺳـﺪ‪ ،‬ﻏﺮﻳـﺰهي ﺟﻨﺴـﻲ داراي‬
‫ﭼﻨﺎن ﻗﻮت و ﺷﺪت ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻏﺮﻳﺰه ﺣﻔﻆ وﺟﻮد و ﺧﻮدﺧﻮاﻫﻲ را ﻣﻐﻠﻮب ﻣﻲﻛﻨـﺪ و ﮔـﺎﻫﻲ‬
‫آﻧﭽﻨﺎن ﻗﻮي ﻣﻲﮔﺮدد ﻛﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﺷﺒﺎع ﻏﺮﻳﺰهي ﺟﻨﺴﻲ‪ ،‬ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻫﻼﻛﺖ ﻣﻲاﻧﺪازد‪.‬‬

‫ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺟﺎذﺑﻪ ﺟﻨﺴﻲ در اﻳﺠﺎد ﺗﻤﺪن‪:‬‬

‫اﻳﻦ ﺗﺪﺑﻴﺮ ﺣﻜﻴﻤﺎﻧﻪ ﺑﺮاي ﭼﻴﺴﺖ؟ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاي ﺑﻘﺎي اﻧﺴﺎن؟ ﻧﻪ؛ زﻳﺮا ﺑﻘـﺎي اﻧﺴـﺎن ﺑـﻪ زاد و وﻟـﺪ‬
‫ﻓﺮاوان اﺣﺘﻴﺎج ﻧﺪارد آﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﻣﺎﻫﻲ‪ ،‬ﺑﺰ و دﻳﮕﺮ ﺣﺸﺮات و ﺣﻴﻮاﻧﺎت اﺣﺘﻴﺎج دارﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﻋﻠـﺖ‬
‫ﭼﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳﻬﻢ اﻧﺴﺎن را در اﻣﻮر ﺟﻨﺴﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ دﻳﮕـﺮ ﺣﻴﻮاﻧـﺎت زﻳـﺎدﺗﺮ و ﺷـﺪﻳﺪﺗﺮ‬
‫ﻗﺮار داده اﺳﺖ؟ و ﺑﺮاي ﺗﺤﺮﻳﻚ و ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﻦ ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺟﻨﺴـﻲاش وﺳـﺎﻳﻞ و ﻋـﻮاﻣﻠﻲ را آﻓﺮﻳـﺪه‬
‫ﻛﻪ ﺑﺮاي دﻳﮕﺮ ﺣﻴﻮاﻧﺎت ﻗﺮار ﻧﺪاده اﺳﺖ؟ آﻳـﺎ ﺗﻤـﺎﻣﻲ اﻳـﻦ ﺗﻤﻬﻴـﺪات ﻓﻘـﻂ ﺑـﻪ ﻣﻨﻈـﻮر ﺗﻤﺘـﻊ و‬
‫ﻛﺎﻣﺠﻮﻳﻲ اﻧﺴﺎن اﺳﺖ؟ ﻧﻪ‪ ،‬ﻫﺪف اﻳـﻦ ﻧﻴﺴـﺖ و ﻓﻄـﺮت ﻫﻴﭽﮕـﺎه ﻛـﺎﻣﺠﻮﻳﻲ و ﻟـﺬت را ﻫـﺪف‬
‫ﻧﻬﺎﻳﻲ ﻗﺮار ﻧﺪاده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ وﺟﻮد ﻟـﺬت در اﻋﻤـﺎل ﺑﺨـﺎﻃﺮ ﺑـﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﻦ ﺣﻴـﻮان و اﻧﺴـﺎن ﺑـﺮاي‬
‫رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﻫﺪف ﻋﺎﻟﻲﺗﺮ و ﺑﺮﺗﺮي اﺳﺖ‪ ،‬وﺟﻮد ﻟﺬت ﻻزم اﺳﺖ ﺗﺎ اﻳﻦ ﻛﻪ اﻧﺴﺎن از ﺻﻤﻴﻢ ﻗﻠـﺐ‬
‫ﻛﺎري را اﻧﺠﺎم دﻫﺪ و از ﻛﺎر ﺧﻮد راﺿﻲ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺪاﻧﺪ ﻛﻪ آن ﻛﺎر را ﺑـﻪ ﺧـﺎﻃﺮ ﺗﺤﻘـﻖ ﻣﺼـﺎﻟﺢ‬
‫ﺧﻮدش اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﻧﻪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻣﺼﺎﻟﺢ و ﻣﻨـﺎﻓﻊ دﻳﮕـﺮان‪ ،‬ﺧـﻮب اﻛﻨـﻮن ﺑﺎﻳـﺪ دﻗـﺖ ﻛـﺮد ﻛـﻪ‬
‫ﻫﺪف ﻋﺎﻟﻲ و ﺑﺮﺗﺮ ﻓﻄﺮت در اﻳﻦ ﺑﺎره ﭼﻴﺴﺖ؟ ﺷﻤﺎ ﻫﺮﭼﻪ ﺗﻔﻜﺮ و دﻗﺖ ﻛﻨﻴﺪ ﻫﺪف اﻳـﻦ ﺗـﺪﺑﻴﺮ‬
‫را ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻴﺪ درك ﻛﻨﻴﺪ ﺑﺠﺰ اﻳﻦ ﻛﻪ ﺑﮕﻮﻳﻴـﺪ ﻓﻄـﺮت ﻣـﻲﺧﻮاﻫـﺪ ﻛـﻪ اﻧﺴـﺎن ﺑـﺮﺧﻼف دﻳﮕـﺮ‬
‫ﺣﻴﻮاﻧﺎت‪ ،‬ﻣﺘﻤﺪن ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
 ‫‪109‬‬ ‫ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻓﻄﺮت‬

‫ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻋﻠﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ در وﺟﻮد اﻧﺴﺎن ﻏﺮﻳﺰهي ﻣﺤﺒﺖ و ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺟﻨﺴﻲ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳـﺖ‬
‫و اﻳﻦ ﻏﺮﻳﺰه ﺑﻪ ﻣﺠﺮد ﻗﻀﺎي ﺷﻬﻮت و اﻧﺠﺎم ﻋﻤﻞ ﺟﻨﺴﻲ آرام ﻧﻤﻲﮔﻴﺮد‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻫﺪف اﻳﻦ اﺳﺖ‬
‫ﻛﻪ داراي ﻣﻌﺎﺷﺮت داﺋﻤﻲ و راﺑﻄﻪ ﻗﻠﺒﻲ و روﺣﻲ ﻗﻮي و ﻣﺤﻜﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺳﺒﺐ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺗﻤﺎﻳـﻞ ﺟﻨﺴـﻲ در وﺟـﻮد اﻧﺴـﺎن ﭼﻨـﺪﻳﻦ ﺑﺮاﺑـﺮ اﻳـﻦ ﻧﻴـﺮو در‬
‫ﻣﻮﺟﻮدات دﻳﮕﺮ اﺳﺖ و اﮔﺮ اﻧﺴﺎن ﺗﻤﺎم آن ﻧﻴﺮوي ﺷﻬﻮاﻧﻲ را ﺑﻪ ﻣﺼـﺮف ﺑﺮﺳـﺎﻧﺪ و ﺣﺘـﻲ اﮔـﺮ‬
‫ﻳﻚ دﻫﻢ آن را در رواﺑﻄﻪ ﺟﻨﺴﻲ ﺑﻜﺎر ﺑﺮد‪ ،‬ﺳﻼﻣﺘﻲاش ﺑﺮ ﺑـﺎد رﻓﺘـﻪ و ﭘـﻴﺶ از اﻳـﻦ ﻛـﻪ ﻋﻤـﺮ‬
‫ﻃﺒﻴﻌﻴﺶ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن ﺑﺮﺳﺪ ﻫﻤﻪ ﻗﻮاي او از ﺑﻴﻦ ﻣﻲرود‪ ،‬اﻳـﻦ واﺿـﺢﺗـﺮﻳﻦ دﻟﻴـﻞ اﺳـﺖ ﺑـﺮ اﻳـﻦ ﻛـﻪ‬
‫ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺟﻨﺴﻲ در اﻧﺴﺎن زﻳـﺎدﺗﺮ اﺳـﺖ ﺗـﺎ اﻳـﻦ ﻛـﻪ ﺑﺘﻮاﻧـﺪ وﻇﻴﻔـﻪي ﺗﻨﺎﺳـﻠﻲ را ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ دﻳﮕـﺮ‬
‫ﺣﻴﻮاﻧﺎت ﺑﻴﺸﺘﺮ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ و وﺳﻴﻠﻪي اﺗﺼﺎل و راﺑﻄﻪ زن و ﻣـﺮد ﻗـﻮي ﺑﺎﺷـﺪ و ﻋﻼﻗـﻪي آﻧـﺎن را‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺛﺎﺑﺖ و ﭘﺎﻳﺪار و ﻫﻤﻴﺸﮕﻲ ﻧﮕﻬﺪارد‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺳﺒﺐ اﺳﺖ ﻛﻪ در زن در ﻛﻨـﺎر‬
‫ﺷﻬﻮت و ﺟﺎذﺑﻪ ﺟﻨﺴﻲ‪ ،‬ﻣﻠﻜﺎﺗﻲ ﭼﻮن ﺣﻴﺎ‪ ،‬وﻗﺎر‪ ،‬ﺑﺰرگ ﻣﻨﺸﻲ‪ ،‬اﻣﺘﻨﺎع و ﻓﺮار ﺧﻠﻖ ﺷـﺪه و اﻳـﻦ‬
‫ﺻﻔﺎت و ﻣﻤﺘﻠﻜﺎت ﻛﻢ و ﺑﻴﺶ در ﻫﺮ زن ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺎﮔﻔﺘﻪ ﻧﻤﺎﻧـﺪ ﻛـﻪ اﻳـﻦ ﻃﺒﻴﻌـﺖ ﻓـﺮار و‬
‫ﮔﺮﻳﺰﭘﺎﻳﻲ و اﻣﺘﻨﺎع در ﺟﻨﺲ ﻣﺎدهي ﺳﺎﻳﺮ ﺣﻴﻮاﻧﺎت ﻧﻴﺰ وﺟﻮد دارد وﻟـﻲ ﺑـﺎ اﻳـﻦ ﺗﻔـﺎوت ﻛـﻪ در‬
‫ﺟﻨﺲ ﻣﺎدهي اﻧﺴﺎن ﺑﻴﺸﺘﺮ و ﻗﻮيﺗﺮ اﺳﺖ و ﻋﻠﺖ اﻳﻦ اﻓﺰوﻧﻲ وﺟﻮد ﺣﻴﺎ‪ ،‬وﻗﺎر و ﺣﺮﻣـﺖ اﺳـﺖ‪،‬‬
‫از اﻳﻦ وﺿﻊ ﻫﻢ ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺘﻨﺒﺎط ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻣﻘﺼﻮد از وﺟﻮد ﻗﻮهي ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ و ﺟﺎذﺑﻪي ﺟﻨﺴـﻲ‬
‫در اﻧﺴﺎن اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻴﻦ ﻫﺮدو ﺟـﻨﺲ رواﺑـﻂ داﺋﻤـﻲ و اﺗﺼـﺎل ﻫﻤﻴﺸـﮕﻲ وﺟـﻮد داﺷـﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻪ اﻳﻦ ﻛﻪ اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﺑﺎ اﻧﺠﺎم اﻋﻤﺎل ﺟﻨﺴﻲ ﻗﻄﻊ ﮔـﺮدد‪ ،‬ﺑـﻪ ﻫﻤـﻴﻦ ﺳـﺒﺐ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻃﻔـﻞ‬
‫اﻧﺴﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﭽـﻪي ﺳـﺎﻳﺮ ﺣﻴﻮاﻧـﺎت ﺿـﻌﻴﻒﺗـﺮ و ﻋـﺎﺟﺰﺗﺮ ﺑـﺪﻧﻴﺎ ﻣـﻲآﻳـﺪ‪ ،‬ﺑـﺮﺧﻼف دﻳﮕـﺮ‬
‫ﺣﻴﻮاﻧﺎت ﺑﻪ ﺗﺮﺑﻴﺖ و ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﻲ واﻟﺪﻳﻦ ﺑﺮاي ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺳﺎل ﻧﻴﺎز دارد و ﻗﺪرت ﻧﺸﻮ و ﻧﻤﺎ‪ ،‬ﺗﻮاﻧـﺎﻳﻲ‬
‫ﻛﺴﺐ ﻣﻌﺎش و اﺳﺘﻘﻼل ذاﺗﻲاش ﻣﺪتﻫﺎ ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﻛﻤﺎل ﻣﻲرﺳﺪ‪ ،‬ﺗﻤﺎم اﻳﻦ اوﺿـﺎع ﻫـﻢ دﻟﻴـﻞ ﺑـﺮ‬
‫اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ راﺑﻄﻪ ﺑﻴﻦ زن و ﻣﺮد ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ راﺑﻄﻪي ﺟﻨﺴﻲ ﻣﻨﺤﺼـﺮ ﻧﻤـﻲﺷـﻮد و ﻧﺘﻴﺠـﻪ و ﺛﻤـﺮهي‬
‫ﻃﺒﻴﻌﻲ اﻳﻦ راﺑﻄﻪ آﻧﺎن را ﺑﻪ ﺗﻌﺎون و ﻫﻤﻜﺎري و ﻫﻤﺮاﻫﻲ در اﻣﻮر زﻧﺪﮔﻲ ﻣﺠﺒﻮر ﻣﻲﺳﺎزد‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻋﻠﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻧﺴﺎن ﻓﻄﺮﺗﺎً در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﺣﻴﻮاﻧﺎت ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اوﻻدش ﻣﻬﺮﺑﺎنﺗـﺮ‬
‫و ﺑﺎ ﻣﺤﺒﺖﺗﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ؛ زﻳﺮا ﺣﻴﻮاﻧﺎت ﺑﻌﺪ از ﻣﺪت ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ از ﻓﺮزﻧﺪانﺷﺎن ﺟﺪا ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻌـﺪ‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪110‬‬

‫از آن راﺑﻄﻪ ﺑﻴﻦ آنﻫﺎ ﻗﻄﻊ ﻣﻲﮔﺮدد و دﻳﮕـﺮ ﻫﻤـﺪﻳﮕﺮ را ﻧﻤـﻲﺷﻨﺎﺳـﻨﺪ‪ ،‬وﻟـﻲ اﻧﺴـﺎن ﺑـﺮﺧﻼف‬
‫ﺣﻴﻮاﻧﺎت ﺑﻌﺪ از ﭘﺎﻳﺎن دوران ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ ﻣﻬﺮﺑـﺎن ﺑـﻮده و ﺣﺘـﻲ اﻳـﻦ ﻣﺤﺒـﺖ وي ﺑـﻪ‬
‫ﻧﻮهﻫﺎﻳﺶ ﻧﻴﺰ ﻣﻲرﺳﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻧﻴﺮوي ﻣﺤﺒﺖ و ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﻲ ﺑﺮ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺣﻴﻮاﻧﻲ و ﺧﻮدﺧـﻮاﻫﻲ و اﻧﺎﻧﻴـﺖ‬
‫اﻧﺴﺎن ﺑﻪ اﻧﺪازهاي ﻏﻠﺒﻪ دارد ﻛﻪ او ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ را ﺑﺮ ﺧﻮد ﺗﺮﺟﻴﺢ ﻣﻲدﻫﺪ و ﻣﻲﻛﻮﺷـﺪ ﻛـﻪ ﺑـﺮاي‬
‫ﻓﺮزﻧﺪش ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ وﺳﺎﻳﻞ زﻧﺪﮔﻲ را ﺗﻬﻴﻪ و آﻣﺎده ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻤﺎم درآﻣﺪ زﻧﺪﮔﻴﺶ را ﻛﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﻋﻤـﺮ‬
‫اوﺳﺖ ﺑﺮاﻳﺶ ﺑﻪ ارث ﮔﺬارد و ﭼﻴﺰﻫﺎي ﺧـﻮب را ﺑـﺮاي او ﻣـﻲﭘﺴـﻨﺪد ﻧـﻪ ﺑـﺮاي ﺧـﻮد‪ ،‬ﻫـﺪف‬
‫ﻓﻄﺮت از اﻳﻦ ﻋﺎﻃﻔﻪ و ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺷﺪﻳﺪ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ راﺑﻄﻪ را وﺳﻴﻠﻪ ﺗﺸـﻜﻴﻞ ﺧـﺎﻧﻮاده ﻣـﻲﺷـﻤﺎرد‪،‬‬
‫ﺳﭙﺲ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺤﺒﺖ ﺑﻴﻦ ﻧﺰدﻳﻜﺎن و ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪان ﺑﺴﻴﺎري از ﺧﺎﻧﻮادهﻫـﺎ را ﺑﻮﺳـﻴﻠﻪي ازدواج ﺑـﻪ‬
‫ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ ﻧﺰدﻳﻚ ﻣﻲﺳﺎزد و ﺗﻤﺎم آنﻫﺎ در ﻣﺤﺒﺖ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺷﺮﻳﻚ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و اﻳـﻦ ﻣﺤﺒـﺖ ﺑﺎﻋـﺚ‬
‫ﻫﻤﻜﺎري و ﺗﻌﺎون آنﻫﺎ ﻣﻲﮔﺮدد و ﺑﺪﻳﻦﺗﺮﺗﻴﺐ ﺗﻤﺪن ﺑﻮﺟﻮد ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺴﺌﻠﻪي اﺳﺎﺳﻲ ﺗﻤﺪن‪:‬‬

‫از ﮔﻔﺘﺎر ﻓﻮق ﻣﻌﻠﻮم ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻓﺰوﻧﻲ اﻳﻦ ﺗﻤﺎﻳـﻞ ﺟﻨﺴـﻲ ﻛـﻪ ﻫـﻴﭻ رﮔـﻲ از رگﻫـﺎ و ﻳـﺎ‬
‫ﻧﺎﺣﻴﻪاي از ﻧﻮاﺣﻲ ﺟﺴﻤﻲ و روﺣﻲ اﻧﺴﺎن از آن ﺧـﺎﻟﻲ ﻧﻴﺴـﺖ و در ﻛﻨـﺎر آن وﺟـﻮد اﺳـﺒﺎب و‬
‫وﺳﺎﻳﻞ ﺗﺤﺮﻳﻚ و ﺑﻪ ﻫﻴﺠﺎن آوردن آن ﺑﻄﻮر ﺑﺴﻴﺎر وﺳﻴﻊ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﺑﺨﺎﻃﺮ اﻳـﻦ اﺳـﺖ ﻛـﻪ اﻧﺴـﺎن از‬
‫ﻓﺮدﮔﺮاﻳﻲ ﺑﻪ ﺟﻤﻊﮔﺮاﻳﻲ اﻧﺘﻘﺎل ﻳﺎﺑﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ آن را ﻗـﻮهي ﻣﺤﺮﻛـﺔ اﺻـﻠﻲ ﺗﻤـﺪن اﻧﺴـﺎن ﻗـﺮار‬
‫داده اﺳﺖ و ﺑﻮاﺳﻄﺔ ﻫﻤﻴﻦ ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺷﺪﻳﺪ و ﻛﺸﺶ داﺋﻤﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ وﺻﻠﺖ ﺑﻴﻦ دو ﺟـﻨﺲ ﺗﺤﻘـﻖ‬
‫ﻣﻲﭘﺬﻳﺮد و از اﻳﻦ وﺻﻠﺖ ﺑﻴﻦ آنﻫﺎ زﻧﺪﮔﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ )‪ (Social Life‬اﻧﺴﺎن ﺷﺮوع ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﺤﻘﻖ اﻳﻦ اﻣﺮ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪ راﺑﻄـﻪ ﺑـﻴﻦ زن و ﻣـﺮد در ﺣﻘﻴﻘـﺖ ﻣﺴـﺌﻠﻪ اﺻـﻠﻲ و‬
‫اﺳﺎﺳﻲ ﺗﻤﺪن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﻞ ﺻﺤﻴﺢ و ﻳﺎ ﻏﻠﻂ اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﻣﻮﻗﻮف اﺳﺖ ﺑﻪ ﺻﻼح و ﻓﺴﺎد‪ ،‬ﺧﻴـﺮ و‬
‫ﺷﺮ و ﻗﻮت ﻳﺎ ﺿﻌﻴﻒ ﺗﻤﺪن و اﻳﻦ ﻛﻪ ﺑﻴﻦ دو ﺟﻨﺲ ﻣﺨﺎﻟﻒ اﻧﺴﺎن دو راﺑﻄـﻪ وﺟـﻮد دارد ﻳﻜـﻲ‬
‫راﺑﻄﻪي ﺣﻴﻮاﻧﻲ ﻳﺎ ﺷﻬﻮاﻧﻲ ﻣﺤﺾ ﻛـﻪ ﻫـﺪف از آن ﺑﻘـﺎي ﻧـﻮع اﻧﺴـﺎن اﺳـﺖ و دﻳﮕـﺮي راﺑﻄـﻪ‬
‫اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻫﺪف از آن اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ اﻳﻦ دو ﺟﻨﺲ ﺑﺎ ﻗﻮا و اﺳـﺘﻌﺪادﻫﺎي ﻓﻄـﺮيﺷـﺎن ﺑـﺮاي‬
‫ﻓﺮاﻫﻢآوردن ﻣﺼﺎﻟﺢ و اﻫﺪاف ﻣﺸﺘﺮكﺷﺎن ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻫﻤﻜﺎري ﻛﻨﻨﺪ و ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺟﺎذﺑﻪي ﺟﻨﺴﻲ‬
‫ﺑﻴﻦ آنﻫﺎ وﺳﻴﻠﻪي اﻳﻦ اﺗﺼﺎل و ﺗﻌـﺎون اﺳـﺖ‪ ،‬اﻳـﻦ دو ﻋﻨﺼـﺮ اﻧﺴـﺎﻧﻲ و ﺣﻴـﻮاﻧﻲ در دو ﺟـﻨﺲ‬
 ‫‪111‬‬ ‫ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻓﻄﺮت‬

‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺸﺮي آنﻫﺎ را وادار ﻣﻲﺳﺎزد ﻛﻪ ﺑﻪ ﻛﺎرﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻗﻴﺎم ﻧﻤﻮده در ﻋـﻴﻦ ﺣـﺎل اﻓـﺮاد‬
‫زﻳﺎدي را ﺑﻮﺟﻮد آورﻧﺪ ﻛﻪ اﺟﺘﻤـﺎع را ﭘـﻴﺶ ﺑـﺮده و ﺗـﺪﺑﻴﺮ اﻣـﻮر آن را اداﻣـﻪ دﻫﻨـﺪ‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ‪،‬‬
‫ﺻﻼح و ﺑﻬﺒﻮدي ﺗﻤﺪن در اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﻴﻮﻧﺪ و آﻣﻴﺰش اﻳﻦ دو ﻋﻨﺼﺮ‪ ،‬ﻣﻌﺘﺪل و ﻣﺘﻮازن ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
 ‫اﺑﺰار ﺗﻤﺪن ﺳﺎﻟﻢ‬

‫اﻳﻨﺠﺎ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻴﻢ ﻣﺴﺌﻠﻪاي را ﻣﻮرد ﺗﺤﻠﻴﻞ و ﺑﺮرﺳـﻲ ﻗـﺮار دﻫـﻴﻢ و ﺑﺒﻴﻨـﻴﻢ ﻛـﻪ اﻳـﻦ راﺑﻄـﻪي‬
‫ﺣﻴﻮاﻧﻲ و اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺑﻴﻦ زن و ﻣﺮد ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺗﺮﻛﻴﺐ و ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎدل و ﻣﺘﻮازن داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‬
‫و ﭼﻪ اﻧﺤﺮاﻓﺎت و ﺗﺠﺎوزاﺗﻲ اﻳﻦ راﺑﻄﻪي ﺻﺤﻴﺢ را ﺑﺮ ﻫﻢ ﻣﻲزﻧـﺪ و ﻣﻮﺟـﺐ ﻓﺴـﺎد و ﮔﻤﺮاﻫـﻲ‬
‫ﺗﻤﺪن ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -1‬اﻋﺘﺪال در ﺗﻤﺎﻳﻞ زﻧﺪﮔﻲ‪:‬‬

‫اوﻟﻴﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪاي ﻛﻪ اﻧﺴﺎن در اﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﺑﺎ آن روﺑﺮو ﻣـﻲﺷـﻮد ﻋﺒـﺎرت از ﺗﻤﺎﻳـﻞ و ﺟﺎذﺑـﻪي‬
‫ﺟﻨﺴﻲ و ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﻃﻐﻴﺎن و ﺳﺮﻛﺸﻲ آن ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﻗـﺒﻼً ﻣﺘـﺬﻛﺮ ﺷـﺪﻳﻢ ﻛـﻪ اﻳـﻦ‬
‫ﺗﻤﺎﻳﻞ در اﻧﺴﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺎﻳﺮ ﺣﻴﻮاﻧﺎت ﺑﻴﺸﺘﺮ و ﺷﺪﻳﺪﺗﺮ اﺳﺖ و اﻳﻦ ﺟﺎذﺑﻪ و ﺗﻤﺎﻳـﻞ ﻧـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ در‬
‫ﺟﺴﻢ وي ﻣﻮﺟـﻮد اﺳـﺖ ﺑﻠﻜـﻪ در ﺧـﺎرج ﺟﺴـﻢ و در ﻣﺤـﻴﻂ اﻃـﺮاف او ﻣﺤﺮﻛـﺎت و وﺳـﺎﻳﻞ‬
‫ﺗﺤﺮﻳﻚ ﻓﺮاواﻧﻲ وﺟﻮد دارد و او را از ﻫﺮﻃﺮف اﺣﺎﻃﻪ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻤـﺎم اﻳـﻦ وﺳـﺎﻳﻞ را ﺧـﻮد‬
‫ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻏﺮﻳﺰه آﻣﺎده ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳـﺖ و اﮔـﺮ اﻧﺴـﺎن ﺧـﻮدش ﺑـﺎ اﺳـﺘﻌﻤﺎل ﻓﻜـﺮ و ﻗـﺪرت‬
‫اﺑﺘﻜﺎر‪ ،‬آن اﺑﺰار و ﻟﻮازم را ﺗﻘﻮﻳﺖ و ﺗﺸﺪﻳﺪ ﻧﻤﺎﻳﺪ و ﻧﻮﻋﻲ از ﺗﻤﺪن را در اﻳـﻦ ﺑـﺎره ﺑـﺮاي ﺧـﻮد‬
‫ﺑﭙﺬﻳﺮد‪ ،‬ﺑﺪون ﺷﻚ ﻧﻴﺮوي ﻓﻮق ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺗﻘﻮﻳﺖ ﺷﺪه و ﺑﻪ ﻣﺮور زﻣﺎن ﺷﺪﻳﺪﺗﺮ ﻣـﻲﮔـﺮدد و ﺳـﭙﺲ‬
‫ﺗﺴﻜﻴﻦ و اﺷﺒﺎع آن ﻫﻢ آﺳﺎنﺗﺮ ﻣﻲﮔﺮدد؛ زﻳﺮا اﻳﻦ ﻏﺮﻳﺰه ﻣـﻲﺧﻮاﻫـﺪ از ﺣـﺪ اﻋﺘـﺪال و ﺗـﻮازن‬
‫ﺗﺠﺎوز ﻛﻨﺪ و ﻋﻨﺼﺮ ﺣﻴﻮاﻧﻲ ﺑﺮ ﻋﻨﺼﺮ اﻧﺴﺎن ﻏﻠﺒﻪي ﻛﺎﻣﻞ ﭘﻴﺪا ﻛﻨﺪ‪ ،‬در اﻳﻦ ﺻﻮرت ﺧﻮاﻫﺪ ﺑـﻮد‬
‫ﻛﻪ ﻏﺮﻳﺰهي ﺣﻴﻮاﻧﻲ ﺗﻤﺪن و اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ را ﻣﺤﻮ و ﻧﺎﺑﻮد ﺧﻮاﻫﺪ ﺳﺎﺧﺖ‪ ،‬ﻓﻄﺮت راﺑﻄـﻪي ﺟﻨﺴـﻲ و‬
‫ﻫﻤﻪ ﻣﻘﺪﻣﺎت و اﺳﺒﺎب و ﻟﻮازم آن را ﻟﺬﻳﺬ‪ ،‬ﮔﻮارا و ﺧﻮش آﻳﻨﺪ آﻓﺮﻳﺪه وﻟﻲ ﺑﻄـﻮري ﻛـﻪ ﻗـﺒﻼً‬
‫ﮔﻔﺘﻴﻢ اﻳﻦ ﻟﺬت ﻓﻘﻂ ﺑﺮاي اﻳﺠﺎد ﺗﻤﺪن و زﻧﺪﮔﻲ ﺟﻤﻌﻲ و ﮔﺮوﻫﻲ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻲ ﺣـﺮص زﻳـﺎد و‬
‫ﺗﺠﺎوز اﻧﺴﺎن از اﻳﻦ ﺣﺪود و ﻏﺮقﺷﺪن در اﻳﻦ ﻟـﺬت‪ ،‬ﭼـﻪ در ﮔﺬﺷـﺘﻪ‪ ،‬ﭼـﻪ در ﺣـﺎل و ﭼـﻪ در‬
‫آﻳﻨﺪه ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎﻋﺚ ﺧﺮاﺑﻲ و ﻫﻼﻛﺖ ﻣﺪﻧﻴﺖ ﺑﻠﻜﻪ ﻋﺎﻣﻞ ﺧﺮاﺑﻲ و ﻫﻼﻛـﺖ ﺟﻬـﺎن ﺑﺸـﺮﻳﺖ ﻣـﻲ‬
‫ﮔﺮدد‪ ،‬اﮔﺮ ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﺗﺎرﻳﺦ اﺣﻮال ﻣﻠﺖﻫﺎي ﭘﻴﺸﻴﻦ ﻧﻈﺮ اﻧﺪازﻳﺪ ﻣﻲﺑﻴﻨﻴـﺪ ﻛـﻪ ﻏﺮﻳـﺰهي ﺟﻨﺴـﻲ در‬
‫اﻳﺸﺎن ﺑﻪ آﺧﺮﻳﻦ درﺟﻪاش ﻃﻐﻴﺎن ﻧﻤﻮده و آنﻫﺎ را ﺗﺤـﺖ ﺗـﺄﺛﻴﺮ و ﻏﻠﺒـﻪي ﺧـﻮد درآورده ﺑـﻮد‪.‬‬
 ‫‪113‬‬ ‫اﺑﺰار ﺗﻤﺪن ﺳﺎﻟﻢ‬

‫ادﺑﻴﺎت‪ ،‬اﻓﻜﺎر‪ ،‬آﺛﺎر‪ ،‬اﺷﻌﺎر‪ ،‬ﻋﻜﺲﻫﺎ‪ ،‬داﺳﺘﺎنﻫﺎ‪ ،‬ﻣﻌﺎﺑﺪ و ﻗﺼﺮﻫﺎﻳﺸﺎن ﻫﻤﻪ ﮔﻮاه ﻃﻐﻴﺎن ﺷـﻬﻮت‬
‫و ﺗﺠﺎوز از ﻣﺮزﻫﺎ و ﺣﺪود اﻋﺘﺪال اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﻪ اﺣﻮال ﻣﻠﺖﻫﺎﻳﻲ ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻴـﺪ ﻛـﻪ اﻣـﺮوزه‬
‫در راه ﻫﻼﻛﺖ و ﻧﺎﺑﻮدي ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬اﮔـﺮ ﻋﻤﻴﻘـﺎً دﻗـﺖ ﻛﻨﻴـﺪ درﻣـﻲﻳﺎﺑﻴـﺪ ﻛـﻪ ﻏـﺮض و‬
‫ﻫﺪف ﻫﻤﺎن ﻏﺮض و ﻫﺪف ﺑﻮده و راه ﻫـﻢ ﻫﻤـﺎن راه اﺳـﺖ‪ ،‬اﮔﺮﭼـﻪ آﻧـﺎن ﺑﺨﻮاﻫﻨـﺪ ﻃﻐﻴـﺎن و‬
‫ﺳﺮﻛﺸﻲ ﺷﻬﻮت ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻧﺎم ﻫﻨﺮ‪ ،‬ادﺑﻴﺎت و ﻟﺬتﺑﺮدن از ﺟﻤـﺎل و زﻳﺒـﺎﻳﻲ ﺑﭙﻮﺷـﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺑـﺎز ﻫـﻢ‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﺎم ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﻤﻲﻛﻨـﺪ و ﭼﻬـﺮهي ﺧـﻮد را ﻧﺸـﺎن ﺧﻮاﻫـﺪ داد‪ ،‬ﺷـﻤﺎ ﺑـﺎ ﭼﺸـﻢ ﺧـﻮد‬
‫ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﺪ ﻛﻪ زﻧﺎن ﺑﻪ ﺻﺤﺒﺖ ﺑﺎ ﻣﺮدان راﻏﺐﺗﺮ و ﻋﻼﻗﻤﻨﺪﺗﺮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺮدان ﻧﻴـﺰ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ ﺻـﺤﺒﺖ ﺑـﺎ‬
‫زﻧﺎن رﻏﺒﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮي دارﻧﺪ‪ ،‬آﻳﺎ ﻣﻲداﻧﻴﺪ ﭼﺮا ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ روزﮔﺎر اﺳـﺘﻔﺎده از زﻳﻨـﺖ و ﺗﺠﻤـﻞ در‬
‫زن و ﻣﺮد روﺑﻪ اﻓﺰاﻳﺶ اﺳﺖ؟ و ﭼﺮا ﻛﻢ ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ ﻛـﻪ زن در اﻳـﻦ اﺟﺘﻤـﺎع ﻣﺨـﺘﻠﻂ ﺑﺮﻫﻨـﻪ و‬
‫ﺑﺪون ﻟﺒﺎس ﮔﺮدد؟ و ﭼﻪ ﻋﺎﻣﻠﻲ ﻣﻮﺟﺐ ﻣﻲﺷﻮد ﻛـﻪ زن روز ﺑـﻪ روز ﻛﺸـﻒ ﻋـﻮرت ﻧﻤـﻮده و‬
‫ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﺮدان ﻋﺮﺿﻪ ﻣﻲدارد؟ و ﻣﺮدان ﻫﻢ ﺗﻘﺎﺿﺎي ﺑﻴﺸﺘﺮي از آﻧﺎن دارﻧﺪ؟ ﻋﻠﺖ ﭼﻴﺴﺖ ﻛﻪ‬
‫ﻣﺮدم ﺑﻪ ﻋﻜﺲﻫﺎي دور از ﻋﻔﺖ‪ ،‬ﻣﺠﺴـﻤﻪﻫـﺎي ﺑﺮﻫﻨـﻪ و رﻗـﺺﻫـﺎي ﻋﺮﻳـﺎن ﻋﺸـﻖ و ﻋﻼﻗـﻪي‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮي ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﻨﺪ؟ آﻳﺎ ﻣﻲداﻧﻴﺪ اﻳﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎ و ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي دﻳﮕﺮ آﺛﺎر و ﻋﻼﺋـﻢ ﭼﻴﺴـﺖ؟ آﻳـﺎ‬
‫اﻳﻦ ﭼﻴﺰﻫﺎ ﻏﻴﺮ از ﻃﻐﻴﺎن ﻏﺮﻳﺰهي ﺟﻨﺴﻲ در زن و ﻣﺮد ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮي اﺳﺖ؟ و آﻳـﺎ ﺟﺎﻣﻌـﻪاي ﻛـﻪ‬
‫اﻳﻦ ﻫﻤﻪ در ﺷﻬﻮت اﻓﺮاط ﻛﻨﺪ و در آن ﻏﺮق ﺷﻮد ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ آن ﻏﻴـﺮ از ﻫﻼﻛـﺖ و زوال ﭼﻴـﺰ‬
‫دﻳﮕﺮي اﺳﺖ؟‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺟﺎﻣﻌﻪاي ﻛﻪ ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺟﻨﺴﻲ و ﺗﺤﺮﻳﻚ داﺋـﻢ و ﻣﺴـﺘﻤﺮ ﺗـﺎ اﻳـﻦ ﺣـﺪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺣﺘﻤﺎً ﻧﺴﻞ ﺟﻮان در آن ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺿـﻌﻴﻒ ﺷـﺪه و ﻧﻤـﻮ و رﺷـﺪ ﺟﺴـﻤﻲ و ﻋﻘﻠـﻲاش ﻣﺨﺘـﻞ‬
‫ﻣﻲﮔﺮدد‪ ،‬ﺷﺨﺺ ﺑﺎ ﺟﺴﻢ و ﻋﻘﻠﻲ ﻏﻴﺮﻋﺎدي ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻣـﻲﺷـﻮد و اﻣـﺮاض ﻣﺴـﺮي در ﺑـﻴﻦ ﻣـﺮدم‬
‫ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻓﺤﺸﺎ رو ﺑـﻪ ﻓﺰوﻧـﻲ ﮔﺬاﺷـﺘﻪ و اﻣـﺮاض ﻣﺴـﺮي در ﺑـﻴﻦ ﻣـﺮدم ﻣﻨﺘﺸـﺮ‬
‫ﻣﻲﮔﺮدد‪ ،‬در اﻳﻦ وﻗﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ آنﻫﺎ ﺑﻪ اﺳﺘﻌﻤﺎل داروﻫـﺎي ﺿـﺪ ﺑـﺎرداري رو آورده و ﺳـﻘﻂ‬
‫ﺟﻨﻴﻦ و ﻗﺘﻞ اوﻻد ﺑﻴﻦ آﻧﺎن زﻳﺎد ﻣﻲﮔﺮدد‪ ،‬زن و ﻣﺮد ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺣﻴﻮاﻧﺎت ﺑـﺎ ﻫـﻢ اﺧـﺘﻼط و آﻣﻴـﺰش‬
‫ﭘﻴﺪا ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و آن ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺟﻨﺴﻲ را ﻛﻪ ﻓﻄﺮت در وﺟﻮد اﻧﺴﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳـﺎﻳﺮ ﺣﻴﻮاﻧـﺎت زﻳـﺎدﺗﺮ‬
‫آﻓﺮﻳﺪه‪ ،‬ﺑﺮﺧﻼف ﻣﻘﺎﺻﺪ و اﻫﺪاف ﻓﻄﺮت اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬در ﺣﻴﻮاﻧﻴﺖ ﭼﻨﺎن ﻓﺮو ﻣـﻲروﻧـﺪ‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪114‬‬

‫ﻛﻪ ﺣﺘﻲ دﺳﺖ ﺑﺰ و ﺑﻮزﻳﻨﻪ را از ﭘﺸﺖ ﻣﻲﺑﻨﺪﻧﺪ! و اﻳﻦ ﺣﻴﻮاﻧﻴﺖ و ﺑﻨﺪﮔﻲ ﺷﻬﻮت ﺑﻄﻮر ﺣﺘﻢ ﻧـﻪ‬
‫ﺗﻨﻬﺎ ﺗﻤﺪن ﺑﻠﻜﻪ اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ را از ﺑﻴﻦ ﻣﻲﺑﺮد و ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ ﺑﻲﺑﻨـﺪوﺑﺎر و ﺑـﺪون ﻗﻴـﺪ و‬
‫ﺣﺪود زﻧﺪﮔﻲ ﻛﻨﻨﺪ و ﺑﺎ زﻳﺮ ﭘﺎ ﻧﻬﺎدن اﺧﻼق در ﮔﺮداب ذﻟﺖ و ﺧﻮاري اﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬دﻳﮕﺮ ﻫﺮﮔـﺰ ﺑـﺮ‬
‫ﻧﻤﻲﺧﻴﺰﻧﺪ و ﺟﺎودان در آن ﮔﺮداب ﺑـﺎﻗﻲ ﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﻣﺎﻧـﺪ‪ ،‬اﻟﺒﺘـﻪ ﻋﻜـﺲ آن ﻧﻴـﺰ اﺷـﺘﺒﺎه اﺳـﺖ و‬
‫ﺗﻤﺪﻧﻲ ﻛﻪ ﻃﺮف ﺗﻔﺮﻳﻂ را ﺑﺮﮔﺰﻳﺪه اﺳﺖ‪ ،‬آن ﻫـﻢ ﻣﺎﻧﻨـﺪ اﻳـﻦ ﻳﻜـﻲ اﺳـﺖ‪ ،‬ﻟـﺬا ﻫﻤـﺎﻧﻄﻮر ﻛـﻪ‬
‫ﺗﻤﺎﻳﻼت اﻓﺮاﻃﻲ ﺟﻨﺴﻲ و ﺗﺠﺎوز از ﺣـﺪ اﻋﺘـﺪال ﻣﻀـﺮ و ﺑﺎﻋـﺚ ﻫﻼﻛـﺖ اﺳـﺖ ﻫﻤـﺎﻧﻄﻮر ﻫـﻢ‬
‫ﻣﺤﺮوﻣﻴﺖ‪ ،‬ﻓﺸﺎر و ﺳﺮﻛﻮب ﻏﻴﺮ ﻣﻌﻘﻮل ﺟﺎذﺑﻪ و ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺟﻨﺴﻲ ﻧﻴﺰ ﻣﻀﺮ‪ ،‬ﻣﻤﻨﻮع و ﻏﻴـﺮ ﻣﻄﻠـﻮب‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻫﺮ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻛﻪ اﻧﺴﺎن را ﺑﻪ ﺗﺠﺮد‪ ،‬رﻫﺒﺎﻧﻴﺖ داﻳﻤﻲ‪ ،‬ﻛﺸﺘﻦ ﺷﻬﻮت و رﻳﺎﺿـﺖ و ﻣﺸـﻘﺖ‬
‫دﻋﻮت ﻛﻨﺪ ﺑﺎ ﻓﻄﺮت ﺳـﺮ ﺳـﺘﻴﺰ و ﭘﻴﻜـﺎر دارد‪ ،‬در ﺣـﺎﻟﻲ ﻛـﻪ ﻓﻄـﺮت ﻣﻐﻠـﻮب ﻧﺨﻮاﻫـﺪ ﺷـﺪ و‬
‫ﺷﺨﺺ را ﻣﻐﻠﻮب ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد و ﻃﻌﻢ ﺷﻜﺴﺖ را ﺑﻪ او ﺧﻮاﻫﺪ ﭼﺸﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺪﻳﻬﻲ و آﺷـﻜﺎر اﺳـﺖ‬
‫ﻛﻪ رﻫﺒﺎﻧﻴﺖ ﺧﺎﻟﺺ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ اﺳﺎس ﺗﻤﺪن ﺑﺸﺮي ﺑﺎﺷﺪ؛ زﻳـﺮا ﭘـﺬﻳﺮﻓﺘﻦ رﻫﺒﺎﻧﻴـﺖ ﺳـﺒﺐ از ﺑـﻴﻦ‬
‫ﺑﺮدن اﻧﮕﻴﺰهﻫﺎ و ﻣﺤﺮﻛﺎت ﺷﻬﻮاﻧﻲ در وﺟﻮد اﻧﺴﺎن ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ در اﻳﻦ ﺻﻮرت راﺑﻄﻪي ﺟﻨﺴـﻲ‬
‫را ﺑﻲﻗﺪر و ﺑﻲارزش ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ و اﺟﺘﻨﺎب و ﭘﺮﻫﻴﺰ از آن را ﻣﻘﻴﺎس ﻓﻀﻴﻠﺖ و ﺗﻘﻮي ﻣﻲداﻧـﺪ‬
‫و ﺑﺎ ﺗﻤﺎم وﺳﺎﻳﻞ ﻣﻲﻛﻮﺷﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺗﻤﺎﻳﻞ ﻧﻔﺴﺎﻧﻲ را در وﺟﻮد اﻧﺴﺎن ﺳﺮﻛﻮب ﻧﻤﺎﻳـﺪ و اﻧﺴـﺎن را‬
‫از اﻳﻦ ﻟﺬت ﺑﻲﺑﻬﺮه و ﻣﺤﺮوم ﺳﺎزد‪ ،‬وﻟﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﺮﻛﻮبﻛﺮدن ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺟﻨﺴﻲ از‬
‫ﺑﻴﻦ ﻧﻤﻲ رود‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه آن ذﻛﺎوت‪ ،‬ﻗﺪرت ﻋﻘﻠﻲ‪ ،‬ﻫﻤﺖ‪ ،‬اراده‪ ،‬ﺟﺮأت‪ ،‬ﺷـﻬﺎﻣﺖ‪ ،‬ﻏﻴـﺮت‬
‫و ﻣﺮداﻧﮕﻲ ﻧﻴﺰ از ﺑـﻴﻦ ﻣـﻲرود‪ ،‬در ﻧﺘﻴﺠـﻪ ﻫﻤـﻪ ﻗـﻮا و ﻣﻮاﻫـﺐ و اﺳـﺘﻌﺪادﻫﺎي اﻧﺴـﺎن ﺳﺴـﺖ و‬
‫ﺿﻌﻴﻒ ﻣﻲﺷﻮد و ﺧﻮن او ﺳﺮد و ﻣﻨﺠﻤﺪ ﻣﻲﮔﺮدد و ﻫﻴﭽﮕﺎه ﺗﺮﻗﻲ‪ ،‬ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ و رﺷﺪ ﻧﻤﻲﻛﻨـﺪ‪،‬‬
‫ﭼﻮن از ﺑﺪﻫﻴﺎت اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ و ﻗﻮيﺗـﺮﻳﻦ ﻧﻴـﺮوي ﻣﺤﺮﻛـﻪي اﻧﺴـﺎن ﻫﻤـﻴﻦ ﻗـﻮه ﺟﻨﺴـﻲ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از واﺟﺒﺎت اوﻟﻴﻪي ﻳﻚ ﺗﻤﺪن ﺧﻮب‪ ،‬ﺳﺎﻟﻢ و ﺻﺎﻟﺢ اﻳﻦ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺑﺎﻳـﺪ ﻗـﻮهي ﺗﻤﺎﻳـﻞ‬
‫ﺟﻨﺴﻲ از اﻓﺮاط و ﺗﻔﺮﻳﻂ دور ﺑﺎﺷﺪ و ﺟﺎدة وﺳﻂ و اﻋﺘﺪال را ﺑﭙﻴﻤﺎﻳﺪ و ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺿـﺎﺑﻄﻪ و ﺷـﺮوط‬
‫آن را ﺑﻪ ﻛﺎر اﻧﺪازد‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮاي ﺗﺤﻘﻖ اﻳﻦ ﻫﺪف از ﻳﻚ ﻃﺮف در زﻧﺪﮔﻲ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ ﻧﻈـﺎﻣﻲ‬
‫وﺿﻊ ﺷﻮد ﻛﻪ ﻣﺎﻧﻊ ﭘﻴﺮوي اﻧﺴﺎن از اﺳﺒﺎب و وﺳﺎﻳﻠﻲ ﺷﻮد ﻛـﻪ ﻣﻮﺟـﺐ ﺗﺤﺮﻳـﻚ و ﺑـﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﻦ‬
 ‫‪115‬‬ ‫اﺑﺰار ﺗﻤﺪن ﺳﺎﻟﻢ‬

‫ﺷﻬﻮت ﻟﺠـﺎم ﮔﺴـﻴﺨﺘﻪ )‪ (Abnormal‬ﻣـﻲﺷـﻮد و از ﻃـﺮف دﻳﮕـﺮ ﺑـﺮاي اﺷـﺒﺎع ﺧـﻮاﻫﺶ و‬

‫ﺗﺸﻨﮕﻲ ﻓﻄﺮي ﺷﻬﻮت ﻧﻈﺎم و ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻣﻌﺘﺪل )‪ (Normal‬را ﻛﻪ ﻣﻮاﻓﻖ ﺑﺎ اﻫﺪاف و ﻣﻘﺎﺻﺪ ﺧـﻮد‬
‫ﻓﻄﺮت ﺑﺎﺷﺪ وﺿﻊ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫‪ -2‬ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺧﺎﻧﻮاده‪:‬‬
‫در اﻳﻨﺠﺎ ﺳﺆاﻟﻲ در ذﻫﻦ ﺧﻮاﻧﻨﺪه اﻳﺠﺎد ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻣﻘﺼـﻮد از ﻓﻄـﺮت ﭼﻴﺴـﺖ؟ و ﭼﮕﻮﻧـﻪ‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ آن را درﻳﺎﺑﻴﻢ؟ آﻳﺎ ﻣﺎ آزاد رﻫﺎ ﺷﺪهاﻳﻢ ﻛﻪ در ﺗﺎرﻳﻜﻲ ﻣﻄﻠﻖ ﻗـﺪم ﺑﮕـﺬارﻳﻢ و ﻫﺮﭼـﻪ‬
‫دﻟﻤﺎن ﺧﻮاﺳﺖ اﻧﺠﺎم دﻫﻴﻢ و ﺑﺎز ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ ﻛﻪ ﻣﻘﺼـﻮد آن را ﻧﻤـﻲﺗـﻮاﻧﻴﻢ درك ﻧﻤـﺎﻳﻴﻢ؟ ﻣﻤﻜـﻦ‬
‫اﺳﺖ اﻛﺜﺮﻳﺖ ﻣﺮدم ﻃﺮﻓﺪار ﻧﻈﺮﻳﻪي اول ﺑﻮده ﺧـﻮاﻫﺶﻫـﺎي ﻧﻔﺴـﺎﻧﻲ ﺧـﻮد را آزاد ﮔﺬارﻧـﺪ و‬
‫ﺑﮕﻮﻳﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻘﺼﻮد ﻓﻄﺮت ﻫﻤﻴﻦ اﺳﺖ و ﻧﻮاﻣﻴﺲ ﻓﻄﺮت را اﺻﻼً ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﻧﺪﻫﻨـﺪ‪ ،‬وﻟـﻲ‬
‫ﺷﺨﺺ ﻣﺤﻘﻘﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﺣﻘﻴﻘﺖ را در ﻳﺎﺑﺪ ﻗﺪﻣﻲ ﭘﻴﺶ ﻧﻤﻲﮔﺬارد ﻣﮕﺮ اﻳﻦ ﻛـﻪ ﻓﻄـﺮت‪،‬‬
‫او را ﺑﻪ ﻫﺪف و راﻫﺶ راﻫﻨﻤﺎﻳﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫واﺿﺢ و آﺷﻜﺎر اﺳﺖ ﻛـﻪ ﻣﻘﺼـﻮد اﺻـﻠﻲ ﻓﻄـﺮت از ﺟﻔـﺖ ﭘﻴـﺪاﻛﺮدن اﻧﺴـﺎن ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺳـﺎﻳﺮ‬
‫ﺣﻴﻮاﻧﺎت و آﻓﺮﻳﺪن ﺟﺎذﺑﻪي ﺟﻨﺴﻲ در ﺑﻴﻦ آﻧﺎن ﻫﻤﺎﻧـﺎ ﺑﻘـﺎ و اداﻣـﻪي ﻧﺴـﻞ اﻧﺴـﺎن اﺳـﺖ‪ ،‬وﻟـﻲ‬
‫ﻓﻄﺮت از اﻧﺴﺎن ﺗﻨﻬﺎ ﻫﻤﻴﻦ ﺗﻘﺎﺿﺎ را ﻧﺪارد‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻪ ﻏﻴﺮ از آن اﻣﻮر دﻳﮕﺮي اﺳﺖ ﻛﻪ اﻧﺴﺎن را ﺑـﻪ‬
‫آن ﻓﺮا ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺎ ﺑﺎ اﻧﺪك دﻗﺖ و ﺗﺄﻣﻞ اﻳـﻦ ﻣﻄﺎﻟـﺐ را ﻣـﻲﺗـﻮاﻧﻴﻢ ﺑﻔﻬﻤـﻴﻢ و ﺑـﺪاﻧﻴﻢ ﻛـﻪ‬
‫ﭼﻴﺴﺖ و از ﭼﻪ ﻧﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
‫اوﻟﻴﻦ ﭼﻴﺰي ﻛﻪ اﻧﺴﺎن در اﻳﻦ راﺑﻄـﻪ ﻣﺘﻮﺟـﻪ آن ﻣـﻲﺷـﻮد اﻳـﻦ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻓﺮزﻧـﺪ اﻧﺴـﺎن ﺑـﺎ‬
‫ﺑﭽﻪﻫﺎي ﺳﺎﻳﺮ ﺣﻴﻮاﻧﺎت ﺗﻔﺎوت دارد؛ زﻳـﺮا ﺗﺮﺑﻴـﺖ و ﺳﺮﭘﺮﺳـﺘﻲ آن ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ ﺑﭽـﻪﻫـﺎي دﻳﮕـﺮ‬
‫ﺣﻴﻮاﻧﺎت وﻗﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮ و ﻋﻨﺎﻳﺖ و ﺗﻮﺟﻪ زﻳﺎدﺗﺮ و ﻛﺎﻣﻠﺘﺮي را ﺧﻮاﻫﺎن اﺳﺖ و اﮔـﺮ ﻣـﺎ او را ﻳـﻚ‬
‫وﺟﻮد ﺣﻴﻮاﻧﻲ ﻣﺤﺾ ﻫﻢ ﻓﺮض ﻛﻨﻴﻢ در اﻳﻦ ﺻﻮرت ﺑﺎز ﻫﻢ ﺗﺮﺑﻴﺖ و ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﻲ وي ﺳـﺎلﻫـﺎي‬
‫زﻳﺎدي را در ﺑﺮ ﻣﻲﮔﻴﺮد ﺗﺎ اﻳﻦ ﻛﻪ ﺑﺮاي رﻓـﻊ ﻧﻤـﻮدن اﺣﺘﻴﺎﺟـﺎت زﻧـﺪﮔﻴﺶ از ﻗﺒﻴـﻞ ﭘﻴـﺪاﻛﺮدن‬
‫روزي و دﻓﺎع از ﺧﻮد ﻗﺪرت ﭘﻴﺪا ﻛﻨﺪ و ﺿـﻌﻒ و ﻧـﺎﺗﻮاﻧﻲ او در دو ﻳـﺎ ﺳـﻪ ﺳـﺎل اول ﻋﻤـﺮش‬
‫ﭼﻨﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺪون ﺗﺮﺑﻴﺖ و ﺗﻮﺟﻪ ﻣﺎدرش ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ زﻧﺪه ﺑﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪116‬‬

‫وﻟﻲ ﻇﺎﻫﺮ و آﺷﻜﺎر اﺳﺖ ﻛﻪ اﻧﺴﺎن ﻫﺮﭼﻪ وﺣﺸﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎز ﻫﻢ ﺣﻴـﻮان ﻣﺤـﺾ ﻧﻴﺴـﺖ ﺑﻠﻜـﻪ‬
‫ﺿﺮوري اﺳﺖ ﻛﻪ زﻧﺪﮔﻲ او زﻧﺪﮔﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﺎﺷﺪ و ﭘﺮوا ﻧﺪارد ﻛﻪ در ﻛﺪام درﺟـﻪي ﺗﻤـﺪن‬
‫ﻗﺮار ﺑﮕﻴﺮد و اﻳﻦ ﺗﻤﺪن ﻋﻼوه ﺑﺮ وﻇﻴﻔـﻪي ﻓﻄـﺮي او ﻛـﻪ ﺗﺮﺑﻴـﺖ اوﻻد اﺳـﺖ وﻇﻴﻔـﻪي واﺟـﺐ‬
‫دﻳﮕﺮي را ﻫﻢ اﺿﺎﻓﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪:‬‬
‫اول‪ -‬اﻳﻨﻜﻪ ﺗﻤﺎم وﺳﺎﻳﻞ ﻣﻤﻜﻦ ﺗﻤﺪن را ﺑﺮاي ﺗﺮﺑﻴﺖ او ﺑﻜﺎر ﺑﮕﻴﺮد‪.‬‬
‫دوم‪ -‬اﻳﻨﻜﻪ اوﻻدش را ﭼﻨﺎن ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗـﺪﺑﻴﺮ اﻣـﻮر اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ ﻣﺤﻴﻄـﻲ ﻛـﻪ در آن‬
‫ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﭘﻴﺪا ﻛﻨﺪ و ﻗﺪرت ﻳﺎﺑﺪ ﻛـﻪ از ﻋﻬـﺪه در وﻇﻴﻔـﻪ ﺳـﻨﮕﻴﻦﺗـﺮ ﺑﺮآﻳـﺪ‪ ،‬از‬
‫ﺟﺎﻧﺐ دﻳﮕﺮ ﺗﻤﺪن اﻗﺘﻀﺎ ﻣـﻲﻛﻨـﺪ ﻛـﻪ ﺑـﺮاي ﺗﺮﺑﻴـﺖ ﻓﺮزﻧـﺪ از ﻣﺮﺑﻴـﺎن و ﻣﻌﻠﻤـﺎن ﺑﻠﻨﺪﭘﺎﻳـﻪ و ﺑـﺎ‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد ﺗﺎ در اﻧﺠﺎم اﻳﻦ وﻇﻴﻔﻪ ﺑﻬﺘﺮ و دﻗﻴﻖﺗـﺮ ﻋﻤـﻞ ﻧﻤﺎﻳﻨـﺪ و ﺑـﺮاي ﻧﻤـﻮ‪ ،‬رﺷـﺪ و‬
‫ﺗﺮﻗﻲ‪ ،‬ﻧﺴﻞ آﻳﻨﺪه ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻧﺴﻞ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺎﻳﺪ وﺳﺎﻳﻞ ﻛﺎﻣﻞﺗﺮ و ﺑﻬﺘﺮي در اﺧﺘﻴﺎر داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ‬
‫ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ از ﻫﺮ ﻣﺮﺑﻲ اﻧﺘﻈﺎر ﻣﻲرود ﻛﻪ ﻓﺮزﻧﺪش را از ﺧﻮدش ﺑﻬﺘﺮ و ﻋﺎﻟﻴﺘﺮ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻛﻨﺪ‪ ،‬در‬
‫راﺑﻄﻪ ﺑﺎ اﻳﻦ اﻳﺜﺎر و ﻓﺪاﻛﺎري ﻛﺎﻓﻲ اﺳﺖ ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ ﻛﻪ ﺷﺨﺺ ﺣﺘﻲ ﻋﺎﻃﻔﻪ و ﻏﺮﻳﺰهي ﺣـﺐ ذات‬
‫و ﺧﻮدﺧﻮاﻫﻲ را ﻧﻴﺰ ﻛﻨﺎر ﻣﻲﮔﺬارد‪.‬‬
‫اﻳﻦ اﺳﺖ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ ﻓﻄﺮت اﻧﺴﺎﻧﻲ و اوﻟﻴﻦ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ روﺑﺮو ﻣﻲﺷﻮد زن اﺳﺖ؛ زﻳـﺮا‬
‫ﻣﺮد ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﺎ زن ﺗﻤﺎس داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﺳـﭙﺲ از زن ﻛﻨـﺎره ﻣـﻲﮔﻴـﺮد و از‬
‫وﻇﺎﻳﻒ و ﺗﻜﺎﻟﻴﻒ راﺑﻄﻪ و ﺗﻤﺎس ﻧﻴـﺰ ﺧـﻮدش را ﻛﻨـﺎر ﻣـﻲﻛﺸـﺪ‪ ،‬وﻟـﻲ زن ﻧﻤـﻲﺗﻮاﻧـﺪ ﻛـﻪ از‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪي اﻳﻦ ﺗﻤﺎس ﺗﺎ ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﺧﻮد را ﻧﺠﺎت دﻫﺪ و در ﺗﻤﺎم ﻣﺪت ﻋﻤﺮ ﺑـﺎ آن درﮔﻴـﺮ ﺧﻮاﻫـﺪ‬
‫ﺑﻮد؛ زﻳﺮا اﮔﺮ ﺣﺎﻣﻠﻪ ﺷﻮد ﺣـﺪاﻗﻞ ﺗـﺎ ﻣـﺪت ﭘـﻨﺞ ﺳـﺎل از ﻧﺘﻴﺠـﺔ اﻳـﻦ ﺗﻤـﺎس رﻫـﺎﻳﻲ ﻧﻤـﻲﻳﺎﺑـﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬اﮔﺮ زن ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻪ ﻣﻘﺘﻀﻴﺎت و ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎي ﺗﻤﺪن ﻋﻤﻞ ﻛﻨﺪ ﺑﺎﻳﺪ آن ﺑﻴﭽﺎره ﻛـﻪ ﭼﻨـﺪ‬
‫ﻟﺤﻈﻪ ﻟﺬت را ﭼﺸﻴﺪه و از وي ﺑﻬﺮه ﺑﺮده اﺳﺖ ﻣﺪت ﭘـﺎﻧﺰده ﺳـﺎل دﻳﮕـﺮ زﺣﻤـﺖ و ﺗﻜﻠﻴـﻒ را‬
‫ﺑﭙﺬﻳﺮد‪.‬‬
‫در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﺳﺆاﻟﻲ ﭘﻴﺶ ﻣﻲآﻳﺪ‪ ،‬در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﻫﺮدوي آنﻫﺎ در اﻳﻦ ﻛﺎر اﺷﺘﺮاك دارﻧﺪ‬
‫ﭘﺲ ﭼﺮا ﺑﺎﻳﺪ ﻳﻜﻲ از آنﻫﺎ ﻣﺘﻘﺒﻞ ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻜﻠﻴﻔـﻲ ﮔـﺮدد؟ ﭼـﺮا زن ﺑـﻪ اﻳـﻦ ﺗﻜﻠﻴـﻒ ﻛﻤﺮﺷـﻜﻦ‬
‫راﺿﻲ ﺷﻮد؟ و اﮔﺮ زن از ﻃﺮف ﺷﺮﻳﻜﺶ در اﻳﻦ ﻛﺎر ﻫﻴﭽﮕﻮﻧﻪ ﻧﮕﺮاﻧﻲ و دﻟﻬـﺮهاي ﻧﺒﻴﻨـﺪ و ﻳـﺎ‬
 ‫‪117‬‬ ‫اﺑﺰار ﺗﻤﺪن ﺳﺎﻟﻢ‬

‫در ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻓﺮزﻧﺪ از ﻃﺮف ﻣﺮد ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺘﻲ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﻧﺸﻮد و ﻳﺎ اﮔﺮ زن از ﭘﻴـﺪا ﻛـﺮدن روزي ﺧـﻮد‬
‫ﻋﺎﺟﺰ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺣﺎﻣﻠﻪ ﺷﺪن زن ﺑﺪون ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﻲ ﻣﺮد ﻣﺸﻜﻞ ﺑﺰرگ و ﻣﺼﻴﺒﺘﻲ ﻋﻈﻴﻢ اﺳﺖ‬
‫و آﻓﺘﻲ اﺳﺖ از آﻓﺖﻫﺎ‪ ،‬ﭘﺲ ﻃﺒﻴﻌﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ زن ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﺧﻮد را ﻧﺠﺎت دﻫﺪ‪ ،‬ﭘـﺲ ﭼﮕﻮﻧـﻪ‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ از اﻳﻦ ﻣﺼﻴﺒﺖ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ اﺳﺘﻘﺒﺎل ﻛﻨﺪ و ﻳـﺎ ﻣﺮﺣﺒـﺎ ﺑﮕﻮﻳـﺪ؟ از اﻳـﻦ رو اﮔـﺮ ﺑﻘـﺎي ﻧـﻮع‬
‫اﻧﺴﺎن و ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺗﻤﺪن واﺟﺐ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﺣﻤﺎﻳﺖ از زن را ﻗﺒﻮل ﻛﻨﺪ‪ ،‬وﻟـﻲ ﻫـﻴﭻ راﻫـﻲ‬
‫وﺟﻮد ﻧﺪارد ﻛﻪ ﻣﺮد را ﻣﺘﻘﺎﻋﺪ ﺳﺎزد ﺗﺎ در ﻗﺒﻮل ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﺷﺮﻛﺖ ﻛﻨﺪ؛ زﻳﺮا او ﺑﺎ اﻣﺘﻴـﺎزﻃﻠﺒﻲ و‬
‫ﺧﻮدﺧﻮاﻫﻲ ﻣﺘﻮﻟﺪ و ﺑﺰرگ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬او ﻫﻤﺎن ﻟﺤﻈﻪاي ﻛﻪ زن را ﺑﺎردار ﻣﻲﺳـﺎزد وﻇﻴﻔـﻪاش‬
‫را در ﺣﻔﻆ ﺑﻘﺎي ﻧﻮع اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﺪ و وﻇﻴﻔﻪ و ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﺧﻮد را در اﻳﻦ راه اﺟﺮا ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﭘـﺲ‬
‫ﺑﺎرداري ﻣﺴﺌﻠﻪاي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ زن اﺳﺖ و ﻣﺮد را ﺑﺎ آن ﻛﺎري ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺎرداري زن ﻋﺎﻃﻔﻪي‬
‫ﺟﻨﺴﻲ ﻣﺮد ﺗﻤﺎﻳﻞ دارد ﻛﻪ ﺑﺎ زن ﻣﺬﻛﻮر ﻣﻌﺎﺷﺮت ﺟﻨﺴﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ از آن زن ﺑﻪ‬
‫زن دوم و ﺑﻌﺪ از آن ﺑﺎ زن ﺳﻮم ﻣﻌﺎﺷﺮت و ﻣﺮاوده داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺬر را در ﻫﻤﻪي آنﻫـﺎ ﺑﻜـﺎرد‬
‫ﺗﺎ ﺛﻤﺮه ﺑﺪﻫﺪ‪ ،‬ﭘﺲ وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﻣﺮد رﻏﺒﺖ ﻧﺪارد ﻛﻪ ﺗﻜﻠﻴﻒ ﺑﺎرداري را ﻣﺘﺤﻤـﻞ ﺷـﻮد‪ ،‬ﭼـﻪ ﭼﻴـﺰ‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ او را ﻣﺠﺒﻮر ﺳﺎزد ﻛﻪ ﺑﺮ ﻣﻬﺮ و ﻣﺤﺒﺖ اﻳﻦ زن ﺣﺎﻣﻠـﻪ ﻛﻔﺎﻳـﺖ ﻛـﺮده و از زن دﻳﮕـﺮي‬
‫ﻛﻪ ﺣﺎﻣﻠﻪ ﻧﺒﻮده و در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل آﻣﺎده ﺑﺎرداري اﺳﺖ ﻣﻨﺼﺮف ﺳﺎزد؟ ﻣﮕﺮ ﺳـﺮش درد ﻣـﻲﻛﻨـﺪ‬
‫ﻛﻪ ﻳﻚ ﺗﻜﻪ ﮔﻮﺷﺖ را ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻛﻨﺪ؟ ﻣﮕـﺮ ﺑـﻲﻛـﺎر اﺳـﺖ ﻛـﻪ راﺣﺘـﻲاش را ﺑﺨـﺎﻃﺮ او ﻣﺨﺘـﻞ‬
‫ﺳﺎزد؟ ﭼﺮا ﺑﻪ اﻳﻦ ﻃﻔﻞ ﺑﻲﻋﻘﻞ اﺟﺎزه دﻫﺪ ﻛﻪ در ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎ ﻫـﺮ ﭼﻴـﺰي ﻛـﻪ ﭼﺸـﻤﺶ اﻓﺘـﺎد ﺑـﺎزي‬
‫ﻛﻨﺪ و ﺿﺮر آن ﺑﻪ اﻫﻞ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮﺳﺪ؟ ﺧﺎﻧﻪ را ﻧﺠﺲ ﻛﻨﺪ در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻧﻬﻲ و ﺗﻮﺑﻴﺦ ﻫﻴﭻ ﻓﺎﻳـﺪهاي‬
‫در ﺣﺎل او ﻧﺪارد؟ ﺧﻮد ﻓﻄﺮت اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ را ﺗﺎ ﺣﺪي ﺣﻞ و ﻓﺼﻞ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨـﻲ در وﺟـﻮد‬
‫زن زﻳﺒﺎﻳﻲ و دل آراﻳﻲ‪ ،‬آراﻣﺶ و ﻟﺬت رﺳﺎﻧﻴﺪن را آﻓﺮﻳﺪه و او را ﻣﻠﻜﻪي اﻳﺜﺎر و ﻓﺪاﻛﺎري در‬
‫راه ﻣﺤﺒﺖ ﻗﺮار داده ﺗﺎ اﻳﻦ ﻛﻪ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻧﻴﺮو ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻛـﻪ ﺑـﺮ ﺧﻮدﺧـﻮاﻫﻲ و اﻣﺘﻴـﺎزﻃﻠﺒﻲ ﻣـﺮد ﻏﺎﻟـﺐ‬
‫ﺷﻮد و ﻋﻘﻞ و دل او را ﻣﻔﺘﻮن ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻬﺮ و ﻣﺤﺒﺖ ﻧﻤﺎﻳﺪ و در ﻃﻔﻞ ﻫﻢ ﻧﻴﺮوي ﺟـﺬب و ﺗﺴـﺨﻴﺮ‬
‫ﻋﺠﻴﺒﻲ ﻗﺮار داده اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺎ آن ﻫﻤﻪ ﻣﺸﻜﻼﺗﻲ ﻛﻪ دارد‪ ،‬واﻟﺪﻳﻦ را در ﻣﺤﺒﺖ ﺧـﻮد اﺳـﻴﺮ‬
‫و ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺳﺎزد و آﻧﺎن را ﺗﺴﺨﻴﺮ ﻣﻬﺮ و ﻣﺤﺒﺖ ﺧﻮد ﻧﻤﺎﻳﺪ در ﺣـﺎﻟﻲ ﻛـﻪ در آن ﻫﻨﮕـﺎم از ﻃﻔـﻞ‬
‫ﻏﻴﺮ از ﺿﺮر و ﺧﺴﺎرت ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮي اﻧﺘﻈﺎر ﻧﻤﻲرود‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﺎز ﻫﻢ ﺗﻤﺎم اﻳﻦ اﻣﻮر ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ اﻧﺴـﺎن‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪118‬‬

‫را وادار ﺳﺎزد ﺗﺎ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﻧﺠﺎم وﻇﺎﻳﻒ اﺧﻼﻗﻲ‪ ،‬ﻓﻄﺮي و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﻳﻦ ﺿﺮر و زﻳـﺎنﻫـﺎ‬
‫را ﺗﺤﻤﻞ ﻛﻨﺪ؛ زﻳﺮا او ﻳﻚ دﺷﻤﻦ اﺑـﺪي ﺑـﻪ ﻧـﺎم ﺷـﻴﻄﺎن دارد ﻛـﻪ ﻫﻤﻴﺸـﻪ در ﻛﻤـﻴﻦ اﺳـﺖ ﺗـﺎ‬
‫ﻓﺮﺻﺖ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﭘﻴﺪا ﻛﻨﺪ و او را از ﺟﺎدهي ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ و راﺳﺖ ﻣﻨﺤـﺮف ﺳـﺎزد و ﺑـﺎ ﻓﻨـﻮن و ﻃـﺮق‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ و وﺳﺎﻳﻞ ﻣﺘﻨﻮع در ﻫﺮ زﻣﺎن و در ﻫﺮ ﻧﺴﻞ در ﺻﺪد ﮔﻤﺮاهﻛﺮدن او اﺳﺖ‪.‬‬
‫از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻌﺠﺰات دﻳﻦ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ زن و ﻣﺮد را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﺼـﺎﻟﺢ ﻧـﻮع ﺑﺸـﺮي و ﺗﻤـﺪن ﺑـﻪ‬
‫ﻓﺪاﻛﺎري وادار ﻣﻲﺳﺎزد و اﻳﻦ ﺣﻴﻮان ﺧﻮدﺑﻴﻦ و ﺧﻮدﺧﻮاه را ﺑﻪ اﻧﺴﺎن ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ و او را ﺑـﻪ‬
‫ﺗﻀﺤﻴﻪ و ﻓﺪاﻛﺎري وادار ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬اﻧﺒﻴـﺎ و ﭘﻴﻐﻤﺒـﺮان ﻛـﻪ ﻣﻘﺎﺻـﺪ ﻓﻄـﺮت را ﺑـﻪ درﺳـﺘﻲ ﻓﻬﻤﻴـﺪه‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻳﻚ راه و رﺳﻢ ﺻﺤﻴﺤﻲ را ﺑﻨﺎم »ﻧﻜﺎح« ﺑﺮاي زن و ﻣﺮد اراﺋﻪ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ در اﻣـﻮر‬
‫زﻧﺪﮔﻲ ﺗﻌﺎون و ﻫﻤﻜﺎري ﻣﺸﺘﺮك داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬و اﻳﻦ ﻓﻀﻴﻠﺖ و ﺑﺮﺗﺮي ﭘﺎﻳﻪﻫـﺎي اﺧﻼﻗـﻲ ﻛـﻪ‬
‫اﻧﺒﻴـﺎ آن را ﺗﺒﻠﻴـﻎ ﻛﺮدﻧــﺪ ﺑـﻮد ﻛـﻪ ﺗﻮاﻧﺴــﺖ روح اﻧﺴـﺎن را آﻧﭽﻨـﺎن ﺗﻘﻮﻳــﺖ ﻛﻨـﺪ ﻛـﻪ در ﺑﺮاﺑــﺮ‬
‫ﻣﺸﻜﻼت و زﻳﺎنﻫﺎي زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﺑﺮﻣﺒﻨﺎي ﻫﻤﻴﻦ ﭘﺎﻳﻪﻫﺎي اﺧﻼﻗﻲ ﻧﻈـﺎم ﺧـﺎﻧﻮادﮔﻲ‬
‫اﺳﺘﻮار ﮔﺮدﻳﺪه و ﻃﺒﻖ آن زن و ﻣﺮد ﺟﻮان را ﻣﺠﺒﻮر ﻣﻲﺳﺎزد ﻛﻪ اﻳﻦ راﺑﻄﻪ را ﻣﺤﺘﺮم ﺷـﻤﺮده و‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ آن را ﺑﭙﺬﻳﺮﻧﺪ و در اﻣﻮر زﻧﺪﮔﻲ ﺗﻌﺎون و ﻫﻤﻜﺎري ﻣﺸﺘﺮك داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ ،‬ﭼـﻮن در‬
‫ﻏﻴﺮ اﻳﻦ ﺻﻮرت ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎي ﺣﻴﻮاﻧﻲ و ﺷﻬﻮاﻧﻲ آنﻫﺎ در ﺟﻮاﻧﻲ ﺑﻪ ﺣـﺪي از ﺷـﺪت و ﻗـﻮت و‬
‫ﺣﺪت ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﺘﻲ ﻧﻤﻲﮔـﺬارد آنﻫـﺎ ﺑـﺪون ﺗﺄدﻳـﺐ ﺧـﺎرﺟﻲ ﺑـﻪ ﻣﺴـﺌﻮﻟﻴﺖﻫـﺎي‬
‫اﺧﻼﻗﻲ ﭘﺎيﺑﻨﺪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻏﺮﻳــﺰهي ﺷــﻬﻮت ﺧــﻮد اﻋــﻼن ﺟﻨﮕــﻲ ﺑــﺮ ﻋﻠﻴــﻪ اﺟﺘﻤــﺎع اﺳــﺖ )‪ (Anti Social‬زﻳــﺮا‬
‫ﺷﻬﻮتﺧﻮاﻫﺎن ﺧﻮدﭘﺴﻨﺪي‪ ،‬اﻣﺘﻴﺎزﻃﻠﺒﻲ‪ ،‬ﻓﺮدﮔﺮاﻳـﻲ و ﺑـﻲﺑﻨـﺪوﺑﺎري اﺳـﺖ‪ ،‬ﻧـﻪ در آن ﺛﺒـﺎت و‬
‫اﺳﺘﻘﺮار وﺟﻮد دارد و ﻧﻪ اﺣﺴﺎس ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﻛﺎﻣﺠﻮﻳﻲ و ﻟـﺬتﺑـﺮدن اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻣـﺮد را ﺑـﻪ‬
‫ﺣﺮﻛــﺖ وا ﻣــﻲدارد و ﺗﺴــﺨﻴﺮ اﻳــﻦ ﺷــﻴﻄﺎن ﺳــﺮﻛﺶ و در ﺧــﺪﻣﺖﮔــﺮﻓﺘﻦ او در راه ﻣﺼــﺎﻟﺢ‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻛﺎر آﺳﺎن و ﺳﺎدهاي ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬اﻳﻦ زﻧـﺪﮔﻲ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ ﺑـﻪ ﺻـﺒﺮ‪ ،‬ﺛﺒـﺎت‪ ،‬اﺳـﺘﻘﺮار‪ ،‬ﺑـﺬل‪،‬‬
‫ﻓﺪاﻛﺎري‪ ،‬اﺣﺴﺎس ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ و ﻣﺒﺎرزهي داﺋﻢ ﻧﻴﺎز دارد‪ ،‬ﺑﺮاي اﻳﺠـﺎد ﭼﻨـﻴﻦ زﻧـﺪﮔﻲ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ‪،‬‬
‫ﺗﻌﺎون و ﻫﻤﻜﺎري ﻋﻤﻠﻲ زن و ﻣﺮد و از ﺑﻴﻦﺑﺮدن ﺳﺮﭼﺸﻤﻪﻫﺎي ﭘﻠﻴﺪي و ﺑﻲﺑﻨﺪوﺑﺎري راﻫﻲ ﺑﺠﺰ‬
‫ازدواج و ﻧﻈﺎم ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ وﺟﻮد ﻧﺪارد و ﺗﻨﻬﺎ اﻳﻦ ﻋﺎﻣﻞ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ اﻳﻦ ﺷـﻴﻄﺎن ﻣﺘﻤـﺮد و‬
 ‫‪119‬‬ ‫اﺑﺰار ﺗﻤﺪن ﺳﺎﻟﻢ‬

‫ﺳﺮﻛﺶ را رام ﺳﺎزد‪ ،‬اﮔﺮ اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن و اﻳﻦ ﻧﻈﺎم ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ ﻣﻨﻬﺪم ﮔﺮدد ﺣﻴﺎت ﻣﺪﻧﻲ و زﻧﺪﮔﻲ‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ از ﺑﻴﻦ ﻣﻲرود و اﻧﺴﺎنﻫﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭼﻬﺎرﭘﺎﻳﺎن زﻧـﺪﮔﻲ ﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﻛـﺮد ﺗـﺎ آﻧﺠـﺎ ﻛـﻪ ﺑﺸـﺮ و‬
‫ﻛﺮاﻣﺖ اﻧﺴﺎﻧﻲ از ﺻﻔﺤﻪي ﮔﻴﺘﻲ ﺑﻄﻮر ﻛﺎﻣﻞ ﺣﺬف ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﭘﺲ راﻫﻲ ﻛﻪ ﻓﻄﺮت ﺑﻌﺪ از ﻣﻨﻊ ﺑﻲﺑﻨﺪوﺑﺎري و اﻧﺤﺮاﻓـﺎت ﺟﻨﺴـﻲ ﻣـﻲﺧﻮاﻫـﺪ ﺑـﺮاي اﺷـﺒﺎع‬
‫ﻧﻴﺎزﻫﺎي ﻓﻄﺮي اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺑﺎز ﻛﻨﺪ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ راﺑﻄﻪي زن و ﻣﺮد ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ازدواج داﺋﻤـﻲ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﭘﺎﻳﻪ و اﺳﺎس ﻧﻈﺎم ﻓﺎﻣﻴﻠﻲ و ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ اﺳﺖ و اﻳﻦ ﻧﻈﺎم ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ ﺗﻤﺎم وﺳﺎﻳﻞ‬
‫و ﻟﻮازم ﺿﺮوري و ﻣﻮرد اﺣﺘﻴﺎج ﺗﻤﺪن را ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﻪ ﻣﺠﺮد اﻳـﻦ ﻛـﻪ دﺧﺘـﺮ و ﭘﺴـﺮ ﺑـﻪ‬
‫ﺳﻦ ﺑﻠﻮغ و ﺟﻮاﻧﻲ ﻣﻲرﺳﻨﺪ ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ ﺧﺎﻧﻮاده ﻛﻮﺷﺶ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻃﺮﻓﻴﻦ آنﻫﺎ را ﺑـﻪ‬
‫ازدواج ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ درآورد ﺗﺎ از اﻳﺸﺎن ﻧﺴـﻞ ﺧـﻮب و ﺑﻬﺘـﺮي ﺑﻮﺟـﻮد ﺑﻴﺎﻳـﺪ‪ ،‬وﻗﺘـﻲ ﻛـﻪ ﻧﺴـﻠﻲ را‬
‫ﺑﻮﺟﻮد آوردﻧﺪ ﻫﺮ ﻋﻀﻮي از اﻋﻀﺎي اﻳﻦ ﻧﻈﺎم ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ ﻣﻲﻛﻮﺷﺪ ﺗﺎ ﻃﻔﻞ از اوﻟﻴﻦ روزي ﻛﻪ‬
‫ﭼﺸﻤﺎن ﺧﻮد را ﺑﺎز ﻣـﻲﻛﻨـﺪ ﺑـﺎ ﻣﺤﻴﻄـﻲ روﺑـﺮو ﺷـﻮد ﻛـﻪ ﭘـﺮ از ﻋﻄﻮﻓـﺖ‪ ،‬ﺷـﻔﻘﺖ‪ ،‬ﻣﻬﺮﺑـﺎﻧﻲ‪،‬‬
‫ﻣﺮاﻋﺎت‪ ،‬ﺗﻌﻬﺪ و ﺗﺮﺑﻴﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و اﻳﻦ ﻣﺤﻴﻂ ﺑﺎ آن وﺳﺎﻳﻞ‪ ،‬ﺑﺮاي رﺷﺪ و ﻧﻤﻮ او ﻣﺎﻧﻨﺪ آب ﺷـﻴﺮﻳﻦ‬
‫ﭼﺸﻤﻪاي ﺑﺮاي ﮔﻴﺎه ﺗﺸﻨﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺤﻴﻂ وﻻدت ﻃﻔﻞ ﻣﺤﻴﻄﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در آن ﻣﻬﺮ و ﻣﺤﺒﺖ و ﻋﻄﻮﻓﺖ‬
‫و ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﻲ ﺑﻴﺶ از ﺣﺪ و اﻧﺪازه ﺑﻮﺟﻮد ﻣﻲآﻳﺪ‪ ،‬ﺣﺘﻲ در آن ﻣﺤـﻴﻂ ﻫﻤـﻪ از ﺻـﻤﻴﻢ ﻗﻠـﺐ آرزو‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ آن ﻃﻔﻞ داراي ﻣﻘﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﻠﻨﺪ و ﻋﺎﻟﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭘـﺪر و ﻣـﺎدر ﻫﻤﻴﺸـﻪ آرزو دارﻧـﺪ‬
‫ﻛﻪ ﺣﺎل و وﺿﻊ اوﻻدﺷﺎن را ﺑﻬﺘﺮ از ﺣﺎل و وﺿﻊ ﺧﻮد ﺑﺒﻴﻨﻨـﺪ و ﻣﺸـﺘﺎﻗﻨﺪ ﻛـﻪ ﻣﻘـﺎم و ﻣﻨﺰﻟـﺖ او‬
‫ﺑﻠﻨﺪﺗﺮ از ﻣﻘﺎم و ﻣﻨﺰﻟﺖ آنﻫﺎ ﺑﺎﺷﺪ و ﻧﺎﺧﻮدآﮔﺎﻫﺎﻧﻪ ﻣﻲﻛﻮﺷﻨﺪ ﻛﻪ ﻧﺴﻞ آﻳﻨﺪه ﺑﻬﺘﺮ از ﻧﺴﻞ ﺳﺎﺑﻖ‬
‫ﺑﺎر آﻳﺪ و ﺑﺮاي ﺑﺮآورده ﺷﺪن اﻳﻦ ﻫﺪف وﺳﺎﻳﻞ ﺗﺮﻗﻲ اﻧﺴﺎﻧﻲ را آﻣﺎده ﻣﻲﺳﺎزﻧﺪ‪ ،‬در اﻳـﻦ ﺳـﻌﻲ‬
‫و ﻛﻮﺷﺶ ﺷﺎﺋﺒﻪاي از اﻣﺘﻴﺎزﻃﻠﺒﻲ و ﺧﻮدﭘﺴﻨﺪي وﺟـﻮد ﻧـﺪارد؛ زﻳـﺮا آنﻫـﺎ ﭼﻴـﺰي ﺑـﺮاي ﺧـﻮد‬
‫ﻧﻤﻲﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻠﻜﻪ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ و ﻛﺎﻣﻴﺎﺑﻲ را ﺑﺮاي ﻓﺮزﻧﺪﺷﺎن ﺧﻮاﻫﺎن اﻧﺪ و آرزو دارﻧـﺪ ﻛـﻪ او ﻳـﻚ‬
‫ﺷﺨﺺ ﺑﺎ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﺑﺎر آﻳﺪ ﺗﺎ از اﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﺳﻌﻲ و ﻛﻮﺷﺶﺷﺎن ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻴﭻ اﻣﻜﺎن ﻧﺪارد ﻛـﻪ‬
‫در ﻏﻴــﺮ ﻧﻈــﺎم ﺧــﺎﻧﻮادﮔﻲ اﻣﺜــﺎل اﻳــﻦ ﻛــﺎرﮔﺮان ﻣﺨﻠــﺺ )‪ (Labourers‬و ﺧﺎدﻣــﺎن وﻓــﺎدار‬
‫)‪ (Workers‬ﭘﻴﺪا ﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺪون ﮔﺮﻓﺘﻦ اﺟﺮ و ﻣﺰد در ﺧﺪﻣﺖ ﺑﻪ ﻧـﻮع اﻧﺴـﺎﻧﻲ ﺗـﻼش ﻛﻨﻨـﺪ‪،‬‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪120‬‬

‫ﺑﻠﻜﻪ اﻳﻦ اﻓﺮاد ﺗﻤﺎم ﻧﻴﺮو‪ ،‬اوﻗﺎت‪ ،‬ﻟﻴﺎﻗﺖ و ﻛﻔﺎﻳﺖﺷﺎن را در راﻫﻲ ﺑـﻪ ﻣﺼـﺮف ﻣـﻲرﺳـﺎﻧﻨﺪ ﻛـﻪ‬
‫ﺳﻮدش ﺑﻪ ﺧﻮدﺷـﺎن ﺑﺮﻧﻤـﻲﮔـﺮدد و اﻓـﺮاد دﻳﮕـﺮي از آن اﺳـﺘﻔﺎده ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ و ﻣـﺰد و اﺟـﺮت‬
‫ﻛﻮﺷﺶ و ﻛﺎرﺷﺎن اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ راه ﺑﺮﺗﺮ و ﺧﺪﻣﺎت ﭘﺴﻨﺪﻳﺪه‪ ،‬وﻓﺎ و ﺻﺪاﻗﺖ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﻨـﺪ‪،‬‬
‫آﻳﺎ در ﺟﻬﺎن ﺑﺸﺮﻳﺖ ﻧﻈﺎﻣﻲ را ﺑﺮﺗﺮ و ﺑـﺎﻻﺗﺮ از ﻧﻈـﺎم ﺧـﺎﻧﻮادﮔﻲ ﻣـﻲﺗﻮاﻧﻴـﺪ ﺑﻴﺎﺑﻴـﺪ؟ ﺑﻘـﺎي ﻧـﻮع‬
‫اﻧﺴﺎﻧﻲ و ﺗﻤﺪن اﺣﺘﻴﺎج دارد ﻛﻪ ﺳﺎﻻﻧﻪ ﻣﻴﻠﻴﻮنﻫﺎ ﻧﻔﺮ ﺑﺎ رﺿﺎﻳﺖ و رﻏﺒﺖ ﻛﺎﻣﻞ ازدواج ﻧﻤﺎﻳﻨـﺪ و‬
‫ﺗﻜﺎﻟﻴﻒ و ﺧﺪﻣﺎت آن را ﺑﭙﺬﻳﺮﻧـﺪ و ﺑـﺮ اﺳـﺎس ازدواج‪ ،‬ﺧـﺎﻧﻮاده ﺗﺸـﻜﻴﻞ داده آن را ﮔﺴـﺘﺮس‬
‫دﻫﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻦ دﺳﺘﮕﺎه ﺑﺰرﮔﻲ ﻛﻪ در ﭘﻴﺶ ﭼﺸﻤﺎن ﻣﺎ ﻗﺮار دارد و ﭼﺮخﻫﺎي آن در ﮔﺮدش اﺳﺖ و‬
‫ﺑــﻪ ﭘــﻴﺶ ﻣــﻲرود ﺑــﺪون ﻛﻮﺷــﺶ و زﺣﻤــﺖ اﻳــﻦ ﻣــﺮدان ﺣــﻖ و رﻫــﺮوان ﺟــﺎدهي راﺳــﺘﻴﻦ و‬
‫ﺧﺪﻣﺖﻫﺎي ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪي آﻧﺎن ﻣﻤﻜﻦ ﻧﺒﻮد ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﺳﻠﺴـﻠﻪ ﺧـﺪﻣﺖ ﺗـﻮأم ﺑـﺎ رﺿـﺎﻳﺖ‬
‫ﻛﺎرﮔﺮان اﻳﻦ دﺳﺘﮕﺎه ﻗﻄﻊ ﮔﺮدد و اﺳﺒﺎب ﻃﺒﻴﻌﻲ آن از ﺑﻴﻦ ﺑﺮود‪ ،‬ﺑﺪون ﺷﻚ و ﺗﺮدﻳﺪ ﺑﻪ ﻣـﺮور‬
‫زﻣﺎن ﺗﻌﺪاد ﻛﺎرﮔﺮان ﻛﻢ ﺷﺪه و ﺷﺎﻳﺪ زﻣﺎﻧﻲ ﺑﻴﺎﻳﺪ ﻛﻪ ﻛﺎﻣﻼً اﻳﻦ دﺳﺘﮕﺎه از ﺣﺮﻛﺖ ﺑـﺎز اﻳﺴـﺘﺪ‪،‬‬
‫ﭘﺲ ﻫﺮﻛﺲ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻛﺎرﮔﺎه ﺗﻤﺪن ﻛﺎر ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ او ﺗﻨﻬـﺎ اﻳـﻦ ﻧﻴﺴـﺖ ﻛـﻪ وﻇﻴﻔـﻪي‬
‫ﺧﻮد را اﻧﺠﺎم داده و ﻓﻘﻂ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺧﻮد را ﺑﭽﺮﺧﺎﻧﺪ ﺑﻠﻜﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ دارد ﻛﺎرﮔﺮاﻧﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﻮد را‬
‫ﺗﺮﺑﻴﺖ و ﺗﻘﺪﻳﻢ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻛﻪ ﺑﻌﺪ از او ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﺶ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﺷﻤﺎ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ را ﺧﻮب ﻣﻮرد ﺗﻌﻤﻖ و ﺗﺪﺑﺮ ﻗﺮار دﻫﻴﺪ ﻣـﻲﻓﻬﻤﻴـﺪ ﻛـﻪ ازدواج ﺗﻨﻬـﺎ ﻳـﻚ‬
‫ﺷﻜﻞ ﺷﺮﻋﻲ اﺷﺒﺎع ﻏﺮﻳﺰه ﻧﺒﻮده ﺑﻠﻜﻪ در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻳﻚ ﻓﺮﻳﻀﻪي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺣﻖ ﻓﻄﺮي اﺟﺘﻤـﺎع‬
‫ﺑﺮ ﻓﺮد اﺳﺖ‪ ،‬ﻓﺮد در ازدواجﻛﺮدن ﻳﺎ ﻧﻜﺮدن ﻣﺨﺘﺎر ﻧﻴﺴﺖ و ﻛﺴـﺎﻧﻲ ﻛـﻪ ﺑـﺪون ﻋـﺬر ﻣﻮﺟـﻪ از‬
‫ازدواج ﺧﻮدداري ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺳـﺮﺑﺎز ﺟﺎﻣﻌـﻪ و ﻃﻔﻴﻠـﻲ )‪ (Parasites‬اﻧـﺪ ﺑﻠﻜـﻪ آﻧـﺎن‬
‫ﻏﺪاران دزدﻧﺪ؛ زﻳﺮا ﻫﻴﭻ ﺷﺨﺼﻲ در روي زﻣـﻴﻦ وﺟـﻮد ﻧـﺪارد ﻛـﻪ از اوان ﭘﻴـﺪاﻳﺶ ﺗـﺎ وﻗـﺖ‬
‫ﺟﻮاﻧﻲ از ﺛﺮوﺗﻲ ﻛﻪ ﻧﺴﻞﻫﺎي ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺗﻬﻴﻪ ﻛﺮده اﻧﺪ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻜـﺮده ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜـﻪ ﺑﻄـﻮر ﺣـﺘﻢ از‬
‫آن اﺳﺘﻔﺎده ﺑﺮده اﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺷﺨﺺ ﻫﻢ ﻛﻪ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه و ﻧﻤﻮ و ﺗﺮﻗﻲ ﻛﺮده از ﺑﺮﻛﺖ ﻫﻤﻴﻦ ﻧﻈـﺎم و‬
‫ﻣﺆﺳﺴﺎﺗﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ آنﻫﺎ ﻗﺒﻼً وﺿﻊ ﻛﺮده و ﺑﺮﭘﺎ داﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻲ اﻳـﻦ ﺷـﺨﺺ در اﻳـﻦ ﺣﺎﻟـﺖ از‬
‫آنﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮده و ﻧﻴﺰ ﺑﻬﺮه ﻣﻲﮔﻴﺮد وﻟﻲ ﺧﻮدش ﻧﻪ ﻛﻤﻚ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻧﻪ ﻓﺎﻳـﺪه ﻣـﻲرﺳـﺎﻧﺪ و‬
‫اﺟﺘﻤﺎع ﺑﻪ اﻣﻴﺪ اﻳﻦ ﻛﻪ روزي ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﭘﺎداش ﺧﺪﻣﺎت او را ﺑﺪﻫﺪ داراﻳـﻲ و ﻗـﻮت ﺧـﻮد را در راه‬
 ‫‪121‬‬ ‫اﺑﺰار ﺗﻤﺪن ﺳﺎﻟﻢ‬

‫ﺗﺮﺑﻴﺖ وي ﻣﺼﺮوف ﻛﺮده و او را ﺑﻪ اﻳﻦ درﺟﻪ ﻗﺪرت رﺳﺎﻧﻴﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﮔـﺮ او ﻫﻨﮕـﺎم ﺟـﻮاﻧﻲ و‬
‫ﺗﻨﻮﻣﻨﺪي ﺑﮕﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﻣﻦ ﻏﻴﺮ از اﺷـﺒﺎع ﺷـﻬﻮت ﻛـﺎر دﻳﮕـﺮي اﻧﺠـﺎم ﻧﻤـﻲدﻫـﻢ و ﺑـﻪ وﻇـﺎﻳﻒ و‬
‫ﺗﻜﺎﻟﻴﻒ اﻳﻦ ﺷﻬﻮت ﭘﺎيﺑﻨﺪ ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺧﻴﺎﻧﺖ ﻛﺮده و ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ ﻧﻤﻮده اﺳـﺖ‪ ،‬ﻟـﺬا ﻫـﺮ‬
‫دﻗﻴﻘﻪ زﻧﺪﮔﻲ او در ﻣﻴـﺎن ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﻇﻠـﻢ و ﺗﺠـﺎوز ﺑﺸـﻤﺎر ﻣـﻲرود و اﮔـﺮ اﻳـﻦ اﺟﺘﻤـﺎع ﺷـﻌﻮر و‬
‫اﺣﺴﺎس داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ او را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان دزد‪ ،‬ﺧﺎﺋﻦ‪ ،‬راﻫﺰن و اﻫﻞ ﺗﺰوﻳﺮ ﻣﺤﻜﻮم ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻪ اﻳﻦ ﻛـﻪ‬
‫او را ﻣﻮرد اﺣﺘﺮام ﻗﺮار دﻫﺪ و ﻳﺎ او را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ آﻗﺎ ﻳﺎ ﺧﺎﻧﻢ ﻳﺎ ﻣﻌﻠﻢ ﻣﺤﺘﺮم ﺧﻄﺎب ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﻣﺎ‬
‫ﭼﻪ ﺑﺨﻮاﻫﻴﻢ و ﭼﻪ ﻧﺨﻮاﻫﻴﻢ از ذﺧﺎﻳﺮ و ﺛﺮوتﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻧﺴﻞﻫﺎي ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑـﺮاي ﻣـﺎ ﮔﺬاﺷـﺘﻪ اﻧـﺪ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮدهاﻳﻢ‪ ،‬ﭘﺲ ﺣﺎل ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺮاي ﻣﺎ ﺟﺎﻳﺰ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﺎﻧﻮن ﻓﻄﺮت ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﻴﺮاث‬
‫ﻋﻈﻴﻢ را ﺑﻮﺳﻴﻠﻪي آن ﺗﺼﺎﺣﺐ ﻛﺮدهاﻳﻢ‪ ،‬آزاد‪ ،‬ﺑﻲﻗﻴﺪ و ﺑﻨﺪ و ﺑﻲﺗﻔﺎوت ﺑﺎﺷﻴﻢ و ﻳﺎ در ﺑﺮاﺑـﺮ آن‬
‫اﻳﻦ اﺧﺘﻴﺎر را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ ﻛﻪ ﻫـﺮ وﻗـﺖ ﺧﻮاﺳـﺘﻴﻢ ﻣﻘﺼـﻮد و ﻣـﺮام ﻗـﺎﻧﻮن را ﻣﺘﺤﻘـﻖ ﺳـﺎزﻳﻢ و‬
‫ﻫﺮوﻗﺖ ﻧﺨﻮاﺳﺘﻴﻢ‪ ،‬ﻧﻪ و ﻳﺎ ﻧﺴﻠﻲ ﻛـﻪ اﻳـﻦ ﻣﻴـﺮاث ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ اوﺳـﺖ را آﻣـﺎده ﺳـﺎزﻳﻢ ﻳـﺎ ﻧـﻪ و‬
‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﺧﻮد ﺗﺮﺑﻴﺖ ﺷﺪﻳﻢ دﻳﮕﺮان را ﻧﻴﺰ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻧﻤﺎﻳﻴﻢ ﺗـﺎ اﻳـﻦ ﻛـﻪ ﻋﻬـﺪهدار اﻳـﻦ ﺛـﺮوت‬
‫ﮔﺮدﻧﺪ و ﻳﺎ ﺑﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻛﺎري ﻗﻴﺎم ﻧﻨﻤﺎﻳﻴﻢ‪.‬‬

‫‪ -3‬ﺑﺴﺘﻦ راه ﺑﻲﺑﻨﺪ و ﺑﺎري ﺟﻨﺴﻲ‪:‬‬

‫در ﻛﻨﺎر ازدواج و ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺧﺎﻧﻮاده واﺟـﺐ اﺳـﺖ ﻛـﻪ دروازهي اﺷـﺒﺎع ﻏﺮاﻳـﺰ در ﺧـﺎرج از‬
‫ﭼﻬﺎرﭼﻮب ازدواج ﺑﻪ ﺷﺪت ﻣﺴﺪود ﮔﺮدد؛ زﻳﺮا ﺑـﺪون آن اﻣﻜـﺎن ﻧـﺪارد ﻣﻘﺼـﻮد ﻓﻄـﺮت ﻛـﻪ‬
‫ﺑﺮاي ﺗﺤﻘﻖ آن ازدواج و ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺧﺎﻧﻮاده ﻻزم ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ ﺑﺮآورده ﺷﻮد‪.‬‬
‫در اﻳﻦ زﻣﺎن ﺟﺎﻫﻠﻴﺖ ﻧﻮﻳﻦ ﻫﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻣﺮدﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ زﻣﺎن ﺟﺎﻫﻠﻴـﺖ ﻗـﺪﻳﻢ زﻧـﺎ را ﻋﻤـﻞ‬
‫ﻃﺒﻴﻌﻲ و ﻓﻄﺮي ﻣﻲﺷﻤﺎرﻧﺪ و ازدواج را از ﺟﻤﻠﻪ اﺧﺘﺮاﻋﺎت ﺗﻤﺪن و ﻳـﺎ از زواﻳـﺪ و ﺣﻮاﺷـﻲ آن‬
‫ﻣﻲداﻧﻨﺪ و ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﻓﻄﺮت ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻗـﻮچ‪ ،‬ﻣـﻴﺶ آﻓﺮﻳـﺪه و ﺑـﺮاي ﻫـﺮ ﺳـﮓ ﻧـﺮ‪،‬‬
‫ﺳﮓ ﻣﺎدهاي ﺧﻠﻖ ﻧﻤﻮده ﺑﻬﻤﻴﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻣﺮد ﻧﻴﺰ زﻧﻲ آﻓﺮﻳﺪه اﺳـﺖ‪ ،‬روش ﻓﻄـﺮت اﻳـﻦ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ راﺑﻄﻪي ﺟﻨﺴﻲ ﺑﻴﻦ دو ﺣﻴﻮان ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد ﺑﻴﻦ دو اﻧﺴﺎن ﻳﻌﻨـﻲ زن و‬
‫ﻣﺮد ﻧﻴﺰ ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد و آنﻫﺎ ﻫﺮوﻗﺖ ﻛﻪ ﺧﻮاﺳـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ و ﻗـﺪرت ﭘﻴـﺪا ﻛﻨﻨـﺪ و ﻳـﺎ ﺑـﻪ ﻫـﺮ‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪122‬‬

‫ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﻛﻪ راﺿﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ آن ﻋﻤﻞ را اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪ و در اﻳﻦ ﻣﺴﻴﺮ ﻫﻴﭻ ﻓﺮﻗﻲ ﺑﺎ ﺣﻴﻮاﻧـﺎت‬
‫ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬
‫وﻟﻲ اﻳﻦﻫﺎ از ﻓﻄﺮت اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﺑﺴﻴﺎر ﻏﻠﻂ و اﺷﺘﺒﺎﻫﻲ دارﻧﺪ؛ زﻳﺮا اﻧﺴﺎن را ﺣﻴـﻮان ﻣﺤـﺾ‬
‫ﻣﻲﺷﻤﺎرﻧﺪ و ﻫﺮ وﻗﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻓﻄﺮت و ﻃﺒﻴﻌﺖ اﺷﺎره ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻫﺪﻓﺸﺎن ﻓﻄﺮت ﺣﻴـﻮاﻧﻲ اﺳـﺖ ﻧـﻪ‬
‫ﻓﻄﺮت اﻧﺴﺎﻧﻲ و راﺑﻄﻪي ﺟﻨﺴﻲ آزاد ﺑﺪون ﻗﻴﺪ و ﺷﺮط را ﻛﻪ از ﻛﺎرﻫﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻣﻲداﻧﻨﺪ ﺑـﺪون‬
‫ﺷﻚ در ﻣﻴﺎن ﺣﻴﻮاﻧﺎت ﻋﻤﻞ ﻃﺒﻴﻌﻲ اﺳﺖ ﻧﻪ در ﻓﻄﺮت اﻧﺴﺎﻧﻲ‪ ،‬اﻳﻦ ﻧﻮع ارﺗﺒﺎط ﻧﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﻣﺨـﺎﻟﻒ‬
‫ﻓﻄﺮت اﻧﺴﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﺑﻠﻜﻪ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻓﻄﺮت ﺣﻴﻮاﻧﻲ ﻧﻴﺰ ﻫﺴﺖ؛ زﻳـﺮا ﻓﻄـﺮت اﻧﺴـﺎﻧﻲ و ﺣﻴـﻮاﻧﻲ در‬
‫وﺟﻮد اﻧﺴﺎن دو ﻓﻄﺮت ﻛﺎﻣﻼً ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﻜﻪ ﻫـﺮدوي آنﻫـﺎ در وﺟـﻮد اﻧﺴـﺎن ﻣﺨﻠـﻮط و‬
‫ﻣﻤﺰوج اﺳﺖ و از ﺗﺮﻛﻴﺐ آن ﺷﺨﺼﻴﺖ واﺣﺪي ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬اﻳـﻦ دو ﻓﻄـﺮت ﺑـﺎ ﻫﻤـﺪﻳﮕﺮ‬
‫ﭼﻨﺎن ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﺪه ﻛﻪ اﺧﻼل در ﻣﻘﺼﻮد ﻳﻜﻲ از آنﻫﺎ ﺑﺎﻟﻄﺒﻊ اﺧﻼل در ﻣﻘﺼﻮد دﻳﮕﺮي اﺳـﺖ‪،‬‬
‫ﺑﻌﻀﻲ از ﻣﺮدم زﻧﺎ را ﻇﺎﻫﺮاً ﻳﻚ ﻧﻴﺎز ﻓﻄﺮي ﺣﻴﻮاﻧﻲ ﻣﻲﺷﻤﺎرﻧﺪ؛ زﻳﺮا ﺗﻨﺎﺳﻞ و ﺑﻘﺎ ﻓﻘﻂ ﺑـﺎ اﻧﺠـﺎم‬
‫وﻇﻴﻔﻪي ﺟﻨﺴﻲ ﻣﺤﻘﻖ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺣﺎل ﭼﻪ اﻳﻦ راﺑﻄﻪ و وﻇﻴﻔﻪ داﺧﻞ ﭼﻬﺎرﭼﻮب ازدواج ﺑﺎﺷﺪ ﻳـﺎ‬
‫ﺧﺎرج آن‪ ،‬وﻟﻲ اﮔﺮ ﻣﻄﺎﻟﺒﻲ را ﻛﻪ ﻣﺎ ﻗﺒﻼً ذﻛﺮ ﻛﺮدﻳﻢ دوﺑﺎره از ﻧﻈـﺮ ﺑﮕﺬراﻧﻴـﺪ ﺑﺮاﻳﺘـﺎن ﺑﺨـﻮﺑﻲ‬
‫واﺿﺢ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺿﺮر اﻳﻦ ﻋﻤﻞ در ﺷﺨﺺ ﺑـﻪ ﻣﻘﺘﻀـﺎي ﻓﻄـﺮت ﺣﻴـﻮاﻧﻲ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺿـﺮر آن ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻘﺘﻀﺎي ﻓﻄﺮت اﻧﺴﺎﻧﻲ اﺳﺖ؛ زﻳﺮا ﻓﻄﺮت اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺗﻘﺎﺿﺎ دارد ﻛﻪ راﺑﻄـﺔ ﺟﻨﺴـﻲ دوام و اﺳـﺘﻘﺮار‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ اﻳﻦ ﻛـﻪ ﭘـﺪر و ﻣـﺎدر در ﺗﺮﺑﻴـﺖ ﻃﻔـﻞ ﻣﺸـﺎرﻛﺖ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ و ﭘـﺪر ﺗـﺎ ﻣـﺪﺗﻲ‬
‫ﻋﻬﺪهدار ﻣﺎدر و ﻓﺮزﻧﺪش ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وﻟﻲ اﮔﺮ ﭘﺪر ﻣﻄﻤﺌﻦ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻓﺮزﻧﺪ از اوﺳﺖ ﻫﻴﭽﮕﺎه راﺿـﻲ‬
‫ﻧﻤﻲﺷﻮد ﻛﻪ در ﺗﺮﺑﻴﺖ وي زﺣﻤﺖ و ﺳﺨﺘﻲ را ﻣﺘﺤﻤﻞ ﺷﻮد و ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ راﺿـﻲ ﻧﻤـﻲﺷـﻮد ﻛـﻪ‬
‫ﺑﻌﺪ از وي وارث او ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻫﻤﻴﻨﻄـﻮر اﮔـﺮ زن ﻳﻘـﻴﻦ ﻧﺪاﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ ﻛـﻪ ﻣـﺮدي ﻛـﻪ او را ﺑـﺎردار‬
‫ﻣﻲﺳﺎزد ﻋﻬﺪهدار ﺗﺮﺑﻴﺖ و ﻧﻔﻘﻪي او و ﻓﺮزﻧﺪ اوﺳﺖ ﻫﻴﭽﮕﺎه راﺿـﻲ ﻧﻤـﻲﺷـﻮد ﻛـﻪ ﻣﺴـﺌﻮﻟﻴﺖ‬
‫ﺑﺎرداري را ﻗﺒﻮل ﻛﻨﺪ‪ ،‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ اﮔﺮ ﭘﺪر و ﻣﺎدر ﻫﺮدو ﺑﺎ ﻣﺸﺎرﻛﺖ ﻫـﻢ در ﺗﺮﺑﻴـﺖ ﻓﺮزﻧـﺪ ﻛﻤـﺮ‬
‫ﻫﻤﺖ ﻧﺒﻨﺪﻧﺪ اﻣﻜﺎن ﻧﺪارد ﻛﻪ ﺗﻌﻠﻴﻢ‪ ،‬ﺗﺮﺑﻴﺖ‪ ،‬اﺧﻼق‪ ،‬ﻋﻘﻞ و ﻓﻜﺮ ﻓﺮزﻧﺪ ﺑﻪ ﺳﻄﺤﻲ ﺑﺮﺳـﺪ ﻛـﻪ او‬
‫ﻋﻀﻮ ﻣﻔﻴﺪ ﺗﻤﺪن اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺑﺎرآﻳﺪ و ﺗﻤﺎم اﻳﻦﻫﺎ از ﻣﻘﺘﻀـﻴﺎت ﻓﻄـﺮت اﻧﺴـﺎﻧﻲ در ﺑﻨـﻲ آدم اﺳـﺖ‪،‬‬
‫ﭘﺲ اﮔﺮ زن و ﻣﺮد از اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﻏﻔﻠﺖ ﻧﻤﻮده و ﺑﺎ ﻳﻚ راﺑﻄﻪي ﺟﻨﺴﻲ ﺑـﻲدوام و ﺳﺴـﺖ ﺑـﺎ ﻫـﻢ‬
 ‫‪123‬‬ ‫اﺑﺰار ﺗﻤﺪن ﺳﺎﻟﻢ‬

‫ﭘﻴﻮﻧﺪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﺪون ﺷﻚ از ﻧﻈﺮ ﻓﻄﺮت ﺣﻴﻮاﻧﻲ ﻛـﻪ ﻋﺒـﺎرت اﺳـﺖ از ﺗﻮاﻟـﺪ و ﺗﻨﺎﺳـﻞ ﻫـﻢ‬
‫اﻫﻤﺎل و ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ ﻛﺮده اﻧﺪ؛ زﻳﺮا اﻳﺸﺎن در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﺗﻮاﻟﺪ و ﺗﻨﺎﺳﻞ را ﻗﺼﺪ ﻧﻜﺮده اﻧـﺪ و راﺑﻄـﻪ‬
‫و اﺗﺼﺎلﺷﺎن ﻓﻘﻂ ﺑﺮاي ﻟﺬت و اﺷـﺒﺎع ﺷـﻬﻮت اﺳـﺖ و ﺑـﺲ ﻛـﻪ اﻳـﻦ وﺿـﻊ از اﺻـﻞ و اﺳـﺎس‬
‫ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻓﻄﺮت ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫اﺻﺤﺎب ﺟﺎﻫﻠﻴﺖ ﺟﺪﻳﺪ ﺧﻮدﺷﺎن ﻫﻢ اﻳﻦ ﻣﺴـﺌﻠﻪ )آزادي ﻣﻄﻠـﻖ راﺑﻄـﻪ ﺟﻨﺴـﻲ( را ﺿـﻌﻴﻒ‬
‫ﻣﻲﺷﻤﺎرﻧﺪ و ﺿﻤﻦ دﻻﻳﻞ ﺧﻮد اﻳﻦ دﻟﻴﻞ را ﻫﻢ اﺿﺎﻓﻪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ‪ :‬اﮔﺮ دو ﻧﻔﺮ از اﻓﺮاد اﺟﺘﻤـﺎع‬
‫ﻗﺴﻤﺘﻲ از وﻗﺖ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻟﺬتﺑﺮدن و ﺗﻤﺘﻊ و ﺧﻮﺷﮕﺬراﻧﻲ ﺑﮕﺬراﻧﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﺿﺮري از اﻳﻦ ﻧﺎﺣﻴﻪ‬
‫ﺑﻪ اﺟﺘﻤﺎع ﻣﻲرﺳﺪ ﺗﺎ ﺑﺪان ﻋﻠﺖ اﺟﺘﻤﺎع در ﻣﻮرد آﻧﺎن دﺧﺎﻟـﺖ ﻧﻤﺎﻳـﺪ؟ دﺧﺎﻟـﺖ اﺟﺘﻤـﺎع وﻗﺘـﻲ‬
‫ﺟﺎﻳﺰ اﺳﺖ ﻛﻪ از ﻳﻚ ﻃﺮف اﻛﺮاه و ﻳﺎ اﺟﺒﺎري ﺻـﻮرت ﺑﮕﻴـﺮد و ﻳـﺎ ﻳﻜـﻲ از آنﻫـﺎ در ﻣﻘﺎﺑـﻞ‬
‫دﻳﮕﺮي از ﻓﻜﺮ و ﻓﺮﻳﺐ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﺑﻪ ﻛﺎري دﺳﺖ زﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﺼﻠﺤﺖ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ ﺑﺮﺧـﻮرد‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وﻟﻲ اﮔﺮ ﻫﻴﭻ ﻛﺪام از آنﻫﺎ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ و ﺗﻤـﺎم ﻛـﺎر ﻣﻨﺤﺼـﺮ ﺑـﻪ ﺗﻤﺘـﻊ و‬
‫ﻟﺬتﺟﻮﻳﻲ ﻳﻜﻲ از دﻳﮕﺮي ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﻪ ﻛﺪام دﻟﻴﻞ اﺟﺘﻤﺎع در اﻳﻦ ﻣﻮﺿـﻮع دﺧﺎﻟـﺖ ﻛﻨـﺪ؟ و‬
‫اﮔﺮ در ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎﺗﻲ اﺟﺘﻤﺎع ﺣﻖ دﺧﺎﻟﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﭘﺲ دﻳﮕﺮ ﺑﺮاي آزادي ﺷﺨﺼﻲ ﭼـﻪ‬
‫ﻣﻌﻨﺎﻳﻲ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ؟‬
‫اﻳﻦ ﻃﺮز ﺗﻔﻜﺮ آزادي ﺷﺨﺼﻲ از ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻬﺎﻟﺖﻫﺎي ﻗﺮن ﻫﻴﺠﺪه و ﻧﻮزده اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑـﺎ اوﻟـﻴﻦ‬
‫ﭘﺮﺗﻮ ﻋﻠﻢ و ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻣﺤﻮ و ﻧﺎﺑﻮد ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﺎ اﻧﺪﻛﻲ ﺗﺄﻣﻞ و دﻗﺖ ﻫﺮﻛﺲ ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ ﺑﻔﻬﻤـﺪ ﻛـﻪ‬
‫ﭼﻨﻴﻦ آزادي ﻛﻪ ﺑﺮاي اﻓﺮاد اﻧﺘﻈﺎر دارﻧﺪ در زﻧﺪﮔﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﻤﻜﻦ ﻧﻴﺴﺖ و ﻫﺮﻛﺲ ﻛﻪ ﭼﻨﻴﻦ‬
‫آزادي را آرزو داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺟﻨﮕﻞﻫﺎ و ﻏﺎرﻫﺎ ﭘﻨﺎه ﺑﺒﺮد و در آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺣﻴﻮاﻧﺎت زﻧﺪﮔﻲ‬
‫ﻛﻨﺪ؛ زﻳﺮا اﺟﺘﻤﺎع اﻧﺴﺎﻧﻲ از رواﺑﻂ و ﺗﻌﻠﻘﺎت زﻳﺎدي ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻳﺎﻓﺘـﻪ ﻛـﻪ ﺣﻴـﺎت ﻳـﻚ ﻓـﺮد را ﺑـﻪ‬
‫دﻳﮕﺮي ﺑﺎ وﺳﺎﻳﻞ زﻳﺎدي ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬ﻓـﺮد ﺑـﺮ دﻳﮕـﺮان ﺗـﺄﺛﻴﺮ ﻣـﻲﮔـﺬارد و از دﻳﮕـﺮان ﻣﺘـﺄﺛﺮ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﺎ اﻳﻦ رواﺑﻂ و ارﺗﺒﺎﻃﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﻴﻦ اﻓﺮاد ﻣﺨﺘﻠﻒ وﺟﻮد دارد‪ ،‬اﺻـﻼً اﻣﻜـﺎن ﻧـﺪارد ﻛـﻪ‬
‫ﻋﻤﻠﻲ از اﻋﻤﺎل اﻧﺴﺎن ﻳﻚ ﻋﻤﻞ ﺷﺨﺼﻲ و ﻓﺮدي ﻣﺤﺾ ﻣﺤﺴﻮب ﺷﻮد‪ ،‬ﻫـﻴﭻ ﻋﻤﻠـﻲ ﺷﺨﺼـﻲ‬
‫را ﻧﻤﻲﺗﻮان ﺗﺼﻮر ﻛﺮد ﻛﻪ در ﻣﺠﻤﻮع آﺛﺎرش ﺑﻪ اﺟﺘﻤﺎع ﻧﺮﺳﺪ و ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰي ﺑﻪ ﻓﻜﺮ ﻣـﺎ ﺧﻄـﻮر‬
‫ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ و ﻳﺎ ﻫﻴﭻ ﻋﻤﻠﻲ را اﻋﻀﺎي ﻣﺎ اﻧﺠﺎم ﻧﻤﻲدﻫﻨﺪ ﻣﮕﺮ اﻳﻦ ﻛﻪ در وﺟﻮد ﻣﺎ ﺗـﺄﺛﻴﺮ ﻣـﻲﻧﻤﺎﻳـﺪ‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪124‬‬

‫و اﻧﻌﻜﺎس آن از ﻣﺎ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻪ دﻳﮕﺮان ﻫﻢ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻫﻤﻪ ﺣﺮﻛﺎت ﺟﺴـﻤﻲ و ﻗﻠﺒـﻲ‬
‫ﻣﺎ از ﻣﺎ اﻧﺘﻘﺎل ﻳﺎﻓﺘﻪ و اﺛﺮ و ﻧﺘﻴﺠﻪاش ﺗﺎ ﺟﺎﻳﻲ ﻣﻲرﺳﺪ‪ ،‬و اﮔﺮ ﺑﮕـﻮﻳﻴﻢ ﻓـﺮدي ﻧﻴـﺮوﻳﺶ را ﺑﻜـﺎر‬
‫ﻣﻲﺑﺮد و ﺗﺄﺛﻴﺮش ﺑﻪ دﻳﮕﺮان ﻧﻤﻲرﺳﺪ و ﻓﻘﻂ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﺧﻮد ﻓﺮد ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬اﺷﺘﺒﺎه ﻛﺮده اﻳﻢ‪.‬‬
‫ﻟﺬا اﮔﺮ ﺑﻨﺎ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻫﺮﻛﺲ در ﻛﺎرش آزاد ﺑﺎﺷﺪ ﭘﺲ ﭼﻄﻮر ﺑـﻪ ﻳـﻚ ﺷـﺨﺺ اﺟـﺎزه داده‬
‫ﻧﻤﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻋﺼﺎي ﺧﻮد را ﺑﺪﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻪ ﻃـﺮف ﺑـﺎزار رﻓﺘـﻪ و در ﻣﻴـﺎن ﻣـﺮدم آن را ﺑـﻪ ﻫـﺮ‬
‫ﻃﺮف ﺑﭽﺮﺧﺎﻧﺪ و ﻳﺎ ﻣﺎﺷﻴﻦ‪ /‬ﻣﻮﺗﺮ ﺧﻮد را ﺑﺪون اﺣﺘﻴﺎط و ﺗﺄﻣﻞ در ﻣﻴﺎن ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺣﺮﻛﺖ دﻫﺪ و‬
‫ﻳﺎ در ﺧﺎﻧﻪي ﺧﻮد ﻫﺮ ﻛﺜﺎﻓﺖ و آﺷﻐﺎﻟﻲ را ﺟﻤﻊ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﭘﺲ وﻗﺘﻲ ﻛـﻪ ﺑـﻪ اﻳـﻦ اﻋﻤـﺎل ﺷﺨﺼـﻲ‬
‫اﺟﺎزه داده ﻧﻤﻲﺷﻮد ﻻزم اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮﻛﺲ در اﻳﻦ ﻧﻮع اﻋﻤﺎل ﻣﻘ ‪‬ﻴﺪ ﺑـﻪ ﻗـﺎﻧﻮن و ﺿـﻮاﺑﻂ ﺑﺎﺷـﺪ‪،‬‬
‫ﭘﺲ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺟﺎﻳﺰ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺷﺨﺺ ﻧﻴﺮو و ﺗﻮان ﺟﻨﺴﻲاش را ﺑﻄـﻮر آزاد و ﻣﻄﻠـﻖ و ﺑـﺪون‬
‫ﻗﻴﺪ و ﺑﻨﺪ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﻜﺎر ﺑﺮد و اﺟﺎزه داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻫﺮﻃﻮري ﻛﻪ ﺑﺨﻮاﻫﺪ از آن اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺳـﺨﻦ ﻛـﻪ ﻣـﻲﮔﻮﻳـﺪ‪ :‬اﮔـﺮ زن و ﻣـﺮد در ﻳـﻚ ﻣﺤـﻞ ﺧﻠـﻮت و دور از ﻧﻈـﺮ ﻣـﺮدم از‬
‫ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ ﻛﺎم ﺑﺴﺘﺎﻧﻨﺪ در زﻧﺪﮔﻲ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ ﺗـﺄﺛﻴﺮ ﻧﺨﻮاﻫﻨـﺪ داﺷـﺖ ﺳـﺨﻨﻲ اﺳـﺖ ﺟﺎﻫﻼﻧـﻪ و از‬
‫اﺑﺘﻜﺎرات ﺟﺎﻫﻼن ﻣﻐﺮور و ﻛﻢﻋﻘﻞ‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘﺖ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺄﺛﻴﺮ آن ﻓﻘﻂ در آن اﺟﺘﻤﺎع ﻧﻤﺎﻧـﺪه‬
‫ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻪ ﺗﻤﺎم اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ و ﺟﻬﺎن ﺑﺸﺮﻳﺖ ﺳﺮاﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺗﺄﺛﻴﺮات ﺑﺪ آن ﻓﻘﻂ ﺑﺮ ﻧﺴﻞ ﺣﺎﺿﺮ واﻗﻊ‬
‫ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻧﺴﻞﻫﺎي آﻳﻨﺪه را ﻧﻴﺰ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ؛ زﻳﺮا رواﺑﻂ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ و ﻋﻤﺮاﻧـﻲ‬
‫ﻋﺎﻟﻢ اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ را ﺑﺎ ﻫﻢ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻣﻲدﻫﺪ و ﻫﻴﭻ ﻓﺮدي از اﻓﺮاد در ﻫﻴﭻ ﺣﺎﻟﻲ از اﺣـﻮال از آن دور و‬
‫ﺑﻲﻧﻴﺎز ﻧﻤﻲﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬اﮔﺮ در زﻳﺮ ﻫﺮ ﭘﺮدهاي ﭘﻨﻬﺎن ﺑﺎﺷﺪ از زﻳﺮ ﻫﻤﺎن ﭘﺮده ﺑﺎ ﺣﻴﺎت اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ راﺑﻄـﻪ‬
‫دارد و اﮔﺮ ﭘﺸﺖ درﻫﺎي ﺑﺴﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻓﺮﻗﻲ ﻧﺪارد و ﻣﺜﻞ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛـﻪ در ﺷـﻠﻮﻏﻲ ﺑـﺎزار و ﻳـﺎ در‬
‫ﻣﺠﺎﻟﺲ ﭘﺮﺟﻤﻌﻴﺖ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬او وﻗﺘﻲ ﻛﻪ در ﺧﻠﻮت ﺑﻪ اﺗـﻼف ﻗـﻮهي ﺗﻮﻟﻴـﺪ ﻣﺜـﻞ در ﻟـﺬت و‬
‫ﺗﻤﺘﻊ ﻇﺎﻫﺮي و ﺑﻲﻓﺎﻳﺪه ﻣﺸﻐﻮل اﺳﺖ در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﻋﺎﻣﻞ ﺑﻲﻧﻈﻤـﻲ و ﺑـﻲﺑﻨـﺪوﺑﺎري در‬
‫زﻧﺪﮔﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺷﻤﺮده ﻣﻲﺷﻮد و ﺳﺒﺐ ﻧﺎﺑﻮدي ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮي و ﺑﻪ ﻣﻴﺮاث ﮔﺬاﺷـﺘﻦ ﺿـﺮرﻫﺎي‬
‫ﻣﺎدي و ﻣﻌﻨﻮي اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻲ اﻳﻦ ﺷـﺨﺺ ﺑـﺎ ﺧﻮدﺧـﻮاﻫﻲ‪ ،‬اﻣﺘﻴـﺎزﻃﻠﺒﻲ و ﻏـﺮوري ﻛـﻪ دارد ﻫﻤـﻪ‬
‫ﻧﻈﺎمﻫﺎ و ﻣﺆﺳﺴﺎﺗﻲ را ﻛﻪ از وي ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻋﻀﻮ ﻳﻚ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﺮدﻧـﺪ ﻓﺮاﻣـﻮش ﻛـﺮده‬
‫اﺳﺖ و از اﻧﺠﺎم وﻇﻴﻔﻪ در آن ﺷﺎﻧﻪ ﺧﺎﻟﻲ ﻛﺮده و ﺑﻪ آن اﻋﻤﺎﻟﻲ ﻛﻪ از وﻇﺎﻳﻒ ﻻزم او ﺑﻮده ﻗﻴﺎم‬
 ‫‪125‬‬ ‫اﺑﺰار ﺗﻤﺪن ﺳﺎﻟﻢ‬

‫ﻧﻨﻤﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﺟﺘﻤﺎع ﺗﻤﺎم ﻣﺆﺳﺴﺎت از ﺷﻬﺮداري ﺗﺎ دوﻟﺖ‪ ،‬از ﻣﺪرﺳﻪ ﺗﺎ ارﺗﺶ‪ ،‬از ﻛﺎرﺧﺎﻧـﻪ ﺗـﺎ‬
‫اﻧﺠﻤﻦﻫﺎي ﻋﻠﻤﻲ و ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ را ﺑﺎ اﻳﻦ اﻣﻴﺪ ﺑﻨﻴﺎنﮔﺬاري ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻫﺮﻓﺮدي ﻛـﻪ از آن اﺳـﺘﻔﺎده‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺘﺶ را در ﻗﺒﺎل ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ و ﮔﺴﺘﺮش آن ﻧﻴﺰ ادا ﻧﻤﺎﻳـﺪ‪ ،‬وﻟـﻲ اﻳـﻦ ﺧـﺎﺋﻦ ﺣﻴﻠـﻪﮔـﺮ‬
‫وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﻧﻴﺮوي ﺟﻨﺴﻲ ﺧﻮد را در راهﻫﺎي ﻏﻴﺮ از ﺗﻮﻟﺪ و ﺗﻨﺎﺳﻞ ﺑﻪ ﻣﺼﺮف ﻣﻲرﺳﺎﻧﺪ ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ‬
‫ﻛﻪ اﻳﻦ ﻧﻈﺎم را ﺑﺎ اﻳﻦ ﺿﺮﺑﻪ از ﭘﺎ در آورد و اﻳﻦ ﻗﺮارداد اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ را ﻛﻪ او ﻫـﻢ در آن ﺷـﺮﻛﺖ‬
‫داﺷﺖ و ﺑﻪ او ﻳﻚ اﻧﺴﺎن اﻃﻼق ﻣﻲﺷﺪ ﻓﺴﺦ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺑﺠﺎي اﻳﻦ ﻛﻪ ﺧﻮدش ﺑﺎري را ﺑـﻪ دوش‬
‫ﻛﺸﺪ ﻣﻲﻛﻮﺷﺪ ﻛﻪ آن را ﺑﻪ دﻳﮕﺮان واﮔﺬار ﻛﻨﺪ ﻟﺬا او از ﺟﻤﻠﻪ اﻓﺮاد ﺻﺎﻟﺢ و ﻣﻔﻴـﺪ ﻧﺒـﻮده و از‬
‫زﻣﺮهي دزدان‪ ،‬راﻫﺰﻧﺎن و ﺧﺎﺋﻨﻴﻦ ﺑﺸﻤﺎر ﻣﻲرود و ﻣﺴﺎﻣﺤﻪ و ﭼﺸـﻢﭘﻮﺷـﻲ در ﺣـﻖ وي ﮔﻨـﺎه و‬
‫ﺟﻨﺎﻳﺖ اﺳﺖ‪ ،‬اﮔﺮ ﺷﻤﺎ ﻣﻨﺰﻟﺖ و ﻣﻘﺎم ﻓﺮد را در اﺟﺘﻤﺎع ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺣﻘﻴﻘﻲ آن ﺑﺪاﻧﻴﺪ ﺷﻜﻲ ﺑـﺮاي‬
‫ﺷﻤﺎ ﺑﺎﻗﻲ ﻧﻤﻲﻣﺎﻧﺪ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻧﻴﺮوﻳﻲ ﻛﻪ در وﺟﻮد ﻣﺎﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاي ﻣﺎ ﻧﺒﻮده ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺮاي ﺗﻤﺎم ﺟﻬـﺎن‬
‫ﺑﺸﺮﻳﺖ اﺳـﺖ‪ ،‬ﻣـﺎ در ﻗﺒـﺎل ﺟﻬـﺎن ﺑﺸـﺮﻳﺖ ﻣﺴـﺌﻮﻟﻴﺖ دارﻳـﻢ‪ ،‬ﻟـﺬا وﻗﺘـﻲ ﻛـﻪ ﺧـﻮد را ﺿـﻌﻴﻒ‬
‫ﻣﻲﺳﺎزﻳﻢ و ﻳﺎ ﻳﻜﻲ از ﻗﻮاي ﺧﻮد را ﺑﻴﻬﻮده ﻣﺼﺮف ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ و ﻳﺎ ﺑﺎ اﻧﺠﺎم ﻛﺎرﻫﺎي ﺑـﺪ ﺑـﻪ ﺧـﻮد‬
‫ﺿﺮر ﻣﻲرﺳﺎﻧﻴﻢ اﻳﻦ ﻋﻤﻞ ﻣﺎ ﻋﻤﻞ ﻛﺴﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﭼﻴﺰي ﺿﺮر رﺳﺎﻧﻴﺪه ﻛﻪ ﻣﺎﻟﻚ آن ﺑﻮده و‬
‫ﻳﺎ در آن ﺣﻖ ﺗﺼﺮف داﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﻠﻜﻪ ﻋﻤﻞ ﻣﺬﻛﻮر از ﻃﺮف ﻣﺎ ﺧﻴـﺎﻧﺘﻲ اﺳـﺖ ﺑـﺮ ﻋﻠﻴـﻪ ﺟﻬـﺎن‬
‫ﺑﺸﺮﻳﺖ و ﺿﺮري اﺳﺖ ﺑﺮ ﻛﻞ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺸﺮي؛ زﻳﺮا وﺟﻮد ﻣﺎ در اﻳﻦ دﻧﻴـﺎ ﺷـﻬﺎدت ﻣـﻲدﻫـﺪ ﻛـﻪ‬
‫اﺷﺨﺎﺻﻲ ﻏﻴﺮ از ﻣﺎ ﺳﺨﺘﻲﻫﺎ و زﺣﻤﺎﺗﻲ را ﻣﺘﺤﻤﻞ ﺷﺪﻧﺪ و ﻣﺎ را از ﺗـﺎرﻳﻜﻲ ﻋـﺪم ﺑـﻪ روﺷـﻨﺎﻳﻲ‬
‫وﺟﻮد ﺑﻴﺮون آوردﻧﺪ‪ ،‬دوﻟﺖ ﻣﺎ را از ﺗﻠﻒ ﺷـﺪن و ﻫـﻼكﺷـﺪن ﻧﮕﻬﺪاﺷـﺖ و ﻣﺴـﺌﻮﻟﻴﻦ اﻣـﻮر‬
‫ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﺑﻪ ﺣﻔﻆ ﺣﻴﺎت و ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺑﺪن ﻣﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻫﺰاران ﻧﻔﺮ اﺣﺘﻴﺎﺟﺎت و ﻟﻮازم زﻧﺪﮔﻲ‬
‫ﻣﻤﺎ را آﻣﺎده ﻧﻤﻮدﻧﺪ و ﺗﻤﺎم ﻣﺆﺳﺴﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﺨـﺎﻃﺮ ﺗﺮﺑﻴـﺖ ﻧﻴﺮوﻫـﺎ و ﻣﻠﻜـﺎت ﻣـﺎ دﺳـﺖ ﺑـﻪ‬
‫دﺳﺖ ﻫﻢ دادﻧﺪ ﺗﺎ اﻳﻦ ﻛﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻫﻴﺌﺖ و وﺟﻮد ﻓﻌﻠﻲ در آﻣﺪﻳﻢ‪ ،‬آﻳﺎ ﺟﺰاي ﻧﻴﻜﻲ ﻧﻴﻜﻲ ﻧﻴﺴﺖ؟‬
‫و ﻳﺎ ﻋﺪاﻟﺖ و اﻧﺼﺎف اﺳﺖ ﻛﻪ ﻗﻮاﻳﻲ را ﻛﻪ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪي آن دﻳﮕـﺮان ﺑـﻪ ﭼﻨـﻴﻦ ﺧـﺪﻣﺖ ﺑﺎارزﺷـﻲ‬
‫ﻗﻴﺎم ﻛﺮدﻧﺪ و از آن در اﻳﺠﺎد و ﺑﻘﺎ و ﺗﺮﺑﻴﺖ اﻧﺴـﺎﻧﻴﺖ اﺳـﺘﻔﺎده ﻛﺮدﻧـﺪ ﺑـﻪ ﺿـﺮر اﻧﺴـﺎنﻫـﺎ ﺑﻜـﺎر‬
‫ﺑﺮﻳﻢ؟ در ﺣﺎﻟﻲ ﻛـﻪ ﻣـﺎ ﺑﺎﻳـﺪ آنﻫـﺎ را در راه ﻣﻔﻴـﺪي ﺑﻜـﺎر ﺑـﺮﻳﻢ و ﺑـﻪ ﻫﻤـﻴﻦ دﻟﻴـﻞ اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬
‫ﺧﻮدﻛﺸﻲ ﺣﺮام ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪126‬‬

‫در ﺣﺪﻳﺚ ﺷﺮﻳﻒ آﻣﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ »ﻧﺎﻛﺢ اﻟﻴــﺪ ﻣﻠﻌــﻮن« ﻳﻌﻨﻲ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﺗﻮﺳـﻂ دﺳـﺖ ﻣﻨـﻲ‬
‫ﺧﻮد را ﺧﺎرج ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻣﻮرد ﻟﻌﻨﺖ واﻗﻊ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬از اﻳﻦ رو ﻋﻤﻞ ﻗﻮم ﻟﻮط از ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﺟﻨﺎﻳﺎت‬
‫ﻣﺤﺴﻮب ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ زﻧﺎ ﻳﻚ ﻟﺬت و ﺗﻤﺘﻊ ﻓﺮدي ﺷﻤﺮده ﻧﺸﺪه ﺑﻠﻜﻪ ﻇﻠﻢ ﺑﻪ ﺗﻤﺎم ﺟﺎﻣﻌﻪ‬
‫ﺑﺸﺮﻳﺖ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -4‬زﻧﺎ و ﻓﺴﺎد اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪:‬‬

‫ﺑﺎ اﻧﺪﻛﻲ ﺗﺄﻣﻞ درﻣﻲﻳﺎﺑﻴﻢ ﻛﻪ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻇﻠﻢ و ﺟﻨﺎﻳﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ در زﻧﺎ وﺟﻮد دارد‪:‬‬
‫‪ -1‬اوﻟﻴﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪاي ﻛﻪ زﻧﺎﻛﺎر از ﻛﺎر ﺧﻮﻳﺶ ﻣﻲﮔﻴﺮد اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛـﻪ ﺧـﻮدش را در ﻣﻌـﺮض‬
‫ﻣﺒﺘﻼﺷﺪن ﺑﻪ اﻣﺮاض ﻣﺴﺮي و ﻫﻼكﻛﻨﻨﺪه ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ و ﺑﻪ اﻳﻦ دﻟﻴﻞ ﻧـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﻗـﻮاي او در راه‬
‫ﻣﻨﻔﻌﺖ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﻪ ﻣﺼﺮف ﻧﻤﻲرﺳﺪ ﺑﻠﻜﻪ ﺑـﻪ اﺟﺘﻤـﺎع و ﻧﺴـﻞ ﺿـﺮر ﻫﻨﮕﻔﺘـﻲ ﻣـﻲزﻧـﺪ و ﻣـﺮض‬
‫ﺳﻴﻔﻠﻴﺲ از اوﻟﻴﻦ اﻣﺮاﺿﻲ اﺳﺖ ﻛـﻪ ﺷـﺨﺺ زﻧﺎﻛـﺎر ﺑـﻪ آن ﻣﺒـﺘﻼ ﻣـﻲﺷـﻮد‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﭽـﻪ ﭘﺰﺷـﻜﺎن‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ‪:‬‬
‫»زﺧﻤﻲ ﻛﻪ روي آﻟﺖ ﺗﻨﺎﺳﻠﻲ ﭘﻴﺪا ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬اﺣﺘﻤﺎﻟﺶ ﺧﻴﻠـﻲ ﻛـﻢ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺑﻬﺒـﻮد ﻳﺎﺑـﺪ و‬
‫اﻧﺴﺎن ﺑﻨﺪرت ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ از آن ﻧﺠﺎت ﻳﺎﺑﺪ«‪.‬‬
‫ﭘﺰﺷﻚ ﻣﺎﻫﺮ و ﭼﻴﺮه دﺳﺘﻲ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪» :‬ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺮض ﻣﺬﻛﻮر ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﺪ اﻳﻦ ﮔﺮﻓﺘـﺎري‬
‫ﺗﺎ اﺑﺪ اداﻣﻪ ﭘﻴﺪا ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻣـﺮض اﻛﺜـﺮاً ﺑﺎﻋـﺚ ﺗﺨﺮﻳـﺐ ﺟﮕـﺮ‪ ،‬ﻣﺜﺎﻧـﻪ‪ ،‬ﺑﻴﻀـﻪ و دﻳﮕـﺮ اﻋﻀـﺎ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻔﺎﺻﻞ را ﺑﻪ درد آورده ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻣﺮض دﻳﮕﺮ را ﻧﻴﺰ ﺳﺒﺐ ﻣﻲﮔﺮدد و ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ ﻣـﺮض‬
‫ﻣﺬﻛﻮر ﺳﺒﺐ ﻋﻘﻴﻢﺷﺪن ﻫﻤﻴﺸﮕﻲ اﺳﺖ و از ﺟﻤﻠﻪ اﻣﺮاض ﻣﺴﺮي ﻫﺴﺖ ﻛﻪ از ﻳﻚ ﺷﺨﺺ ﺑـﻪ‬
‫ﺷﺨﺺ دﻳﮕﺮي اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ«‪ .‬ﻛﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺿﺮرﻫﺎي ﻧﺎﺷﻲ از ﻣﺮض ﺳﻴﻔﻠﻴﺲ را اﻧﻜﺎر ﻛﻨﺪ و ﻳـﺎ‬
‫ﻧﺪاﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺮض ﻣﺬﻛﻮر ﺗﻤﺎم ﺑﺪن را ﻣﺴﻤﻮم ﻣﻲﺳﺎزد و از ﻓﺮق ﺳﺮ ﺗﺎ ﻧﻮك ﭘﺎ ﻋﻀﻮي ﻧﻤـﻲﻣﺎﻧـﺪ‬
‫ﻛﻪ از ﺿﺮر و ﻣﺴﻤﻮﻣﻴﺖ آن دور ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺮض ﻣﺬﻛﻮر ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻗﻮاي ﺑﺪن را از ﺑﻴﻦ ﻣﻲﺑـﺮد‪ ،‬ﺑﻠﻜـﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻃﺮق ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ دﻳﮕﺮان ﺳﺮاﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ و اﻳﻦ ﻣﺮض ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪان و از ﻓﺮزﻧﺪان ﺑـﻪ ﻧـﻮهﻫـﺎ ﻧﻴـﺰ‬
‫اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ و ﻓﺮزﻧﺪان ﻣﺬﻛﻮر ﺑﺪون ﻣﺮﺗﻜﺐ ﺷﺪن ﻫﻴﭻ ﮔﻨﺎﻫﻲ اذﻳﺖ و ﺿﺮر ﻣﻲﺑﻴﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻃﻔـﺎل‬
‫ﻣﻌﺼﻮﻣﻲ ﻛﻪ ﻧﺰد دﻳﮕﺮان ﻋﺰﻳﺰﺗﺮﻳﻦ و ﺑﺎارزﺷﺘﺮﻳﻦ ﻣﻮﺟﻮدات ﺑﺸﻤﺎر ﻣﻲروﻧﺪ ﻛﺮ‪ ،‬ﻛﻮر و ﻟﻨـﮓ‬
‫ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
 ‫‪127‬‬ ‫اﺑﺰار ﺗﻤﺪن ﺳﺎﻟﻢ‬

‫‪ -2‬اﮔﺮ ﻣﺒﺘﻼﺷﺪن ﻫﺮ زﻧﺎﻛﺎري ﺑﻪ ﻣﺮض ﻣﺴﺮي ﺣﺘﻤﻲ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻗﻄﻌﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ اﺧـﻼق ﺑـﺪ‬
‫و ﻧﺎﺷﺎﻳﺴﺖ و دﻳﮕﺮ رذاﻳﻞ اﺧﻼﻗﻲ ﻛﻪ ﮔﻨﺎه ﺷﻤﺮده ﻣﻲﺷﻮد دﭼﺎر ﻣﻲﮔـﺮدد‪ ،‬ﺑـﻲﺣﻴـﺎﻳﻲ‪ ،‬ﻣﻜـﺮ‪،‬‬
‫ﻓﺮﻳﺐ‪ ،‬دروغ‪ ،‬ﺧﻴﺎﻧﺖ‪ ،‬ﺧﻮدﭘﺴﻨﺪي‪ ،‬ﺷﻬﻮتراﻧـﻲ‪ ،‬ﻃﻐﻴـﺎنﻧﻔـﺲ‪ ،‬ﺗﺸـﺘﺖﻓﻜـﺮي‪ ،‬ﻟـﺬتﺟـﻮﻳﻲ‪،‬‬
‫ﺗﻨﻮعﻃﻠﺒﻲ در ﻟﺬت‪ ،‬ﺑﻲوﻓﺎﻳﻲ‪ ،‬ﻣﻜﺮ و ﺣﻴﻠﻪ و ‪ ...‬از ﺟﻤﻠﻪ اوﺻﺎف و آﺛﺎري اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑـﺮ اﺧـﻼق‬
‫زﻧﺎﻛﺎر اﻓﺰوده ﻣﻲﺷﻮد و ﺷﻜﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ در ﺷﺨﺼـﻲ ﻛـﻪ اﻳـﻦ ﺧﺼﻮﺻـﻴﺎت و اوﺻـﺎف ﺟﻤـﻊ‬
‫ﺷﻮد ﺗﺄﺛﻴﺮ آن ﻓﻘﻂ در اﻣﻮر ﺟﻨﺴﻲ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﻧﻤﻲﻣﺎﻧﺪ ﺑﻠﻜﻪ او اﻳـﻦ ﺧﺼﻮﺻـﻴﺎت و اوﺻـﺎف را در‬
‫ﻫﺮﮔﻮﺷﻪ از ﺟﻮاﻧﺐ زﻧﺪﮔﻲ ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺧﻮد ﺑﻌﻨﻮان ﻫﺪﻳﻪ ﺗﻘﺪﻳﻢ ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد و اﮔﺮ ﺧﺼﻮﺻـﻴﺎت‬
‫ﻣﺬﻛﻮر ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد زﻳﺎدي از اﻓـﺮاد ﺳـﺮاﻳﺖ ﻛـﺮده و ﮔﺴـﺘﺮس ﻳﺎﺑـﺪ ﺗﻤـﺎم ﻋﻠـﻮم‪ ،‬ﻓﻨـﻮن‪ ،‬ادﺑﻴـﺎت‪،‬‬
‫ﺻﻨﺎﻳﻊ‪ ،‬ﺣﺮﻓﻪﻫﺎ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎع‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎد‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﺖ‪ ،‬ﻗﻀـﺎ‪ ،‬ﻣﺆﺳﺴـﺎت دوﻟﺘـﻲ‪ ،‬ﻧﻈـﺎم ارﺗـﺶ و ﻣﺨﺼﻮﺻـﺎً‬
‫ﻧﻈﺎم دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ از آن ﻣﺘﺄﺛﺮ ﻣﻲﮔﺮدد؛ زﻳﺮا ﻫﺮ ﺻﻔﺖ ﻓﺮد در زﻧﺪﮔﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﻲﻛﻨـﺪ و‬
‫اﮔﺮ اﻓﺮاد ﻣﻠﺘﻲ ﺑﻪ ﺛﺒﺎت و اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ ﻣﺘﺼﻒ ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ و از اوﺻﺎﻓﻲ ﭼﻮن وﻓﺎداري‪ ،‬اﻳﺜـﺎر و ﻏﻠﺒـﻪ ﺑـﺮ‬
‫ﺷﻬﻮات ﺑﺮﺧﻮردار ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ در ﺳﻴﺎﺳﺖ و ﺳﻜﻮن آنﻫﺎ ﺛﺒﺎت و اﺳﺘﻘﺮار ﺳﺎﻳﻪ ﻧﺨﻮاﻫﺪ اﻓﻜﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -3‬از ﻋﻮاﻣﻞ دﻳﮕﺮ ﮔﺴﺘﺮش زﻧﺎ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛـﻪ در آن اﺟﺘﻤـﺎع ﻓﺴـﺎد و ﻓﺤﺸـﺎ ﺑﻌﻨـﻮان ﺷـﻐﻞ‬
‫ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﮔﺮدد‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻣـﺮد ﺟـﻮان ﺑﺮاﺣﺘـﻲ ﺑﺘﻮاﻧـﺪ از دﺧﺘـﺮان ﺟـﻮان ﻛـﺎم‬
‫ﺑﺴﺘﺎﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺎﻳﺪ زﻧﺎﻧﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ذﻟﺖ‪ ،‬رﺳﻮاﻳﻲ و ﭘﺴﺘﻲ را ﻗﺒـﻮل‬
‫ﻛﻨﻨﺪ و ﻣﺮدم ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺪاﻧﻨﺪ ﻛﻪ زﻧﺎن ﻣـﺬﻛﻮر ﻫـﻢ از ﻫﻤـﻴﻦ ﺟﺎﻣﻌـﻪ اﻧـﺪ ﻛـﻪ ﻣـﺮدان زﻧﺎﻛـﺎر در آن‬
‫زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و آﻧﺎن ﺧﻮاﻫﺮان و دﺧﺘﺮان آنﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻦ زﻧﺎن در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻣـﺎدر‬
‫ﺧﺎﻧﻮاده و ﻣﺮﺑﻲ ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﻮد ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬در ﻓﺎﺣﺸﻪﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﺟﺎي ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ و ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪي ﻣﺴﺘﺮاحﻫﺎي‬
‫ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺷﻬﺮ در ﻣﻲآﻳﻨﺪ ﻛﻪ ﻫﺮﻛﺲ ﺑﺎ ﻫﺮ وﺿﻌﻲ ﻛﻪ ﺑﺎﺷﺪ در آن ﻗﻀﺎي ﺣﺎﺟﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬آﻧـﺎن‬
‫ﺑﺎ داﺷﺘﻦ اﻳﻦ ﺻﻔﺎت از ﻫﻤﻪ ﺧﺼﻮﺻﻴﺖﻫﺎي ﺷﺮﻳﻒ زﻧﺎﻧﻪ ﻣﺤﺮوم و ﺑﻲﺑﻬﺮه اﻧـﺪ و ﺑـﺮاي ﻛﺴـﺐ‬
‫رزق و روزي از ﻃﺮﻳﻖ ﻧﺎز و ﻛﺮﺷﻤﻪ و آراﻳﺶ وارد ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و ﭼﻨﺎن ﭘﺴﺖ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻛـﻪ ﻣﻬـﺮ‪،‬‬
‫ﻣﺤﺒﺖ‪ ،‬دل‪ ،‬ﺟﺴﻢ‪ ،‬ﻣﺤﺎﺳﻦ و ﺧﻮﺑﻲﻫﺎي ﺧﻮد را در ﻫﺮ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻧﻔﺮ ﺗﻘـﺪﻳﻢ ﻣـﻲدارﻧـﺪ و‬
‫در ﻃﻮل ﻋﻤﺮﺷﺎن وﺳﻴﻠﻪي ﻗﻀﺎي ﺣﺎﺟﺖ دﻳﮕﺮان ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ در ﺣﺎﻟﻲ ﻛـﻪ از اﻳﺸـﺎن ﭼﻨـﻴﻦ‬
‫ﺗﻮﻗﻊ ﻣﻲرﻓﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺎت ﻣﻔﻴﺪ و ﻧﺎﻓﻊ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻗﻴﺎم ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪128‬‬

‫‪ -4‬ﺗﻮﺳﻌﻪ و ﮔﺴﺘﺮش زﻧﺎ ﺑﻪ ازدواج و ﺿﻮاﺑﻂ ازدواج ﻣﺪﻧﻲ ﺿﺮر ﻣﻲرﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ آﺧﺮاﻻﻣﺮ‬
‫ﺳﻨﺖ ازدواج از ﺑﻴﻦ ﻣﻲرود و زﻧﺎ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ و ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ زﻧﺎ ﺗﻤﺎﻳـﻞ دارﻧـﺪ ﭼـﻪ زن و ﭼـﻪ‬
‫ﻣﺮد‪ ،‬ﺣﺎﺿﺮ ﻧﻤﻲﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ زﻧﺪﮔﻲ زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ و ﺗﺸـﻜﻴﻞ ﺧـﺎﻧﻮاده ﺻـﺎﻟﺢ دل ﺑﻨﺪﻧـﺪ؛ زﻳـﺮا اﻳـﻦ‬
‫روش ﻓﺎﺳــﺪ ﻋﻤﻠــﻲ در ﺟــﺎنﻫــﺎي آنﻫــﺎ اﺧــﻼق و ﺳــﻠﻮك ﺑــﺪ‪ ،‬ﻓﺴــﻖ و ﻓﺠــﻮر‪ ،‬ﻟــﺬتﻃﻠﺒــﻲ‪،‬‬
‫ﺗﺠﺪدﭘﺴﻨﺪي و ﻓﻜﺮ ﭘﺮاﻛﻨﺪه و ﻣﺸﻮش را اﻳﺠﺎد ﻣﻲﻛﻨـﺪ و در وﺟـﻮد آنﻫـﺎ ﺗﻤﺎﻳـﻞ و ﻋﻮاﻃـﻒ‬
‫رﻧﮕﺎرﻧﮓ و ﻣﺘﻨﻮع و ﻋﺪم ﻛﻨﺘﺮل ﺷﻬﻮت را ﺗﺮﺑﻴـﺖ ﻣـﻲﻧﻤﺎﻳـﺪ و اﻳـﻦ وﺿـﻊ ﺧﻄﺮﻧـﺎﻛﺘﺮ از زﻫـﺮ‬
‫اﺳﺖ؛ زﻳﺮا ﺗﻤﺎم آن ﺻﻔﺎﺗﻲ را ﻛﻪ ﺑﺮاي زﻧﺪﮔﻲ زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ ﺿﺮوري اﺳﺖ از ﺑـﻴﻦ ﻣـﻲﺑـﺮد و ﺑـﻴﻦ‬
‫زن و ﻣﺮد راﺑﻄﻪي ﺻﺤﻴﺢ و ﺳﺎﻟﻢ را از ﺑﻴﺦ و ﺑﻦ ﻗﻄﻊ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬اﮔﺮ اﻳﻦ اﻓﺮاد ازواج ﻫﻢ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ و‬
‫راﺑﻄﻪي ازدواج را ﻫﻢ ﭘﻨﻬﺎن ﺳﺎزﻧﺪ ﺑﺎزﻫﻢ ﺑﻴﻦ آنﻫـﺎ آن ﻣﻬـﺮ و ﻣﺤﺒـﺖ‪ ،‬وﻓـﺎ‪ ،‬ﺻـﺪاﻗﺖ‪ ،‬ﺣﺴـﻦ‬
‫راﺑﻄﻪ‪ ،‬اﻋﺘﻤﺎد‪ ،‬اﻃﻤﻴﻨﺎن و ﺻﻠﻪرﺣﻢ ﻛﻪ ﺳﺒﺐ ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﻧﺴﻞ ﺟﺪﻳﺪ ﻧﻴـﻚ و ﺷﺎﻳﺴـﺘﻪ‪ ،‬ﺧﺎﻧـﻪ آﺑـﺎد‪،‬‬
‫راﺣﺖ ﺳﻌﺎدت و اﻃﻤﻴﻨﺎن ﻣﻲﺷﻮد ﺑﻮﺟﻮد ﻧﻤﻲآﻳﺪ و در ﻣﺤﻴﻄﻲ ﻛـﻪ زﻧـﺎ ﺑـﻪ ﺳـﻬﻮﻟﺖ و آﺳـﺎﻧﻲ‬
‫ﻣﻴﺴﺮ اﺳﺖ اﻣﻜﺎن ﻧـﺪارد ﻛـﻪ ازدواج ﺳـﺒﺐ زﻧـﺪهﻧﮕﻬﺪاﺷـﺘﻦ ﺗﻤـﺪن ﮔـﺮدد؛ زﻳـﺮا ﻛﺴـﺎﻧﻲ ﻛـﻪ‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺷﻬﻮﺗﺸﺎن را ﺑﺪون ﻗﺒﻮل ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ و ﻫﻴﭻ ﻣﻼﻣﺘﻲ اﺷﺒﺎع ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﺣﺎﺿﺮ ﻧﻤﻲﮔﺮدﻧـﺪ ﻛـﻪ‬
‫ﺗﻜﺎﻟﻴﻒ‪ ،‬ﻣﺸﻘﺎت و وﻇﺎﻳﻒ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ازدواج را ﻣﺘﺤﻤﻞ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -5‬ﺗﻮﺳﻌﻪ و ﺗﺮوﻳﺞ زﻧﺎ ﻧﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﺗﻤـﺪن و ﻋﻤـﺮان را از ﺑـﻴﻦ ﻣـﻲﺑـﺮد ﺑﻠﻜـﻪ ﻧﺴـﻞ اﻧﺴـﺎﻧﻲ را از‬
‫ﺻﻔﺤﻪي ﮔﻴﺘﻲ ﻣﺤﻮ و ﻧﺎﺑﻮد ﻣﻲﺳﺎزد‪ ،‬زﻳـﺮا ﻫﻤـﺎﻧﻄﻮر ﻛـﻪ ﻗـﺒﻼً ﺑـﻪ اﺛﺒـﺎت رﺳـﺎﻧﺪﻳﻢ ﻫـﻴﭻ زن و‬
‫ﻣﺮدي ﺑﺎ داﺷﺘﻦ راﺑﻄﻪي ﺟﻨﺴﻲ آزاد ﺣﺎﺿﺮ ﻧﻤﻲﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺖ ﺗﻮاﻟﺪ و ﺗﻨﺎﺳﻞ و ﺑﻘﺎي ﻧـﻮع‬
‫ﺑﺸﺮﻳﺖ ﻗﻴﺎم ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -6‬اﮔﺮ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪي زﻧﺎ ﺑﺮاي ﺑﻘﺎي ﻧﻮع ﺑﺸﺮ ﺧﺪﻣﺘﻲ ﻫﻢ ﺷﻮد و از آن ﻃﺮﻳـﻖ ﻓﺮزﻧـﺪاﻧﻲ ﺑﻮﺟـﻮد‬
‫آﻳﻨﺪ‪ ،‬آن ﻓﺮزﻧﺪان زﻧﺎزاده و ﺣﺮامزاده ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺳﺨﻦ ﻣﺮدم ﺟﺎﻫﻞ ﺻﺤﻴﺢ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨـﺪ‬
‫ﺣﻼل و ﺣﺮام ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪﻳﻲ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻋﺎﻃﻔﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜـﻪ ﺣﻘﻴﻘـﺖ اﻳـﻦ اﺳـﺖ ﻛـﻪ وﺟـﻮد آﻣـﺪن‬
‫ﻓﺮزﻧﺪ از راه زﻧﺎ ﺧﻴﺎﻧﺖ و ﺳﺘﻤﻲ ﺑﺰرگ ﺑﺮ ﻓﺮزﻧﺪ و ﺑﺮ ﻫﻤﻪ اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ؛ زﻳﺮا ﻫﻤﺎن ﺳـﺎﻋﺘﻲ‬
‫ﻛﻪ اﻳﻦ ﻓﺮزﻧﺪ در رﺣﻢ ﻣﺎدر آﻣﺎده ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻨﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘـﺪر و ﻣـﺎدر ﻫـﺮدو ﺗﺤـﺖ ﺗـﺄﺛﻴﺮ ﻋﺎﻃﻔـﻪي‬
‫ﺣﻴﻮاﻧﻲ ﻣﺤﺾ واﻗﻊ ﺷﺪه اﻧﺪ و ﻋﻮاﻃﻒ ﭘﺎك اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ در زن و ﺷﻮﻫﺮ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ و ﻣﺘﺰوج وﺟﻮد‬
 ‫‪129‬‬ ‫اﺑﺰار ﺗﻤﺪن ﺳﺎﻟﻢ‬

‫دارد و در وﻗﺖ راﺑﻄﻪي ﺟﻨﺴﻲ آﻧﺎن را ﻓﺮا ﻣﻲﮔﻴﺮد ﻫﻴﭻ اﻣﻜﺎن ﻧﺪارد ﻛﻪ در اﻳﻦ دوﻧﻔﺮ زﻧﺎﻛـﺎر‬
‫و ﻓﺎﺟﺮ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؛ زﻳﺮا از اوﻟﻴﻦ ﻟﺤﻈﻪ ﻫﺪف از راﺑﻄـﻪي ﺟﻨﺴـﻲ آنﻫـﺎ ﻓﻘـﻂ ﻫﻴﺠـﺎن و‬
‫ﻏﺮﻳﺰهي ﺣﻴﻮاﻧﻴﺖ ﻣﺤﺾ اﺳﺖ و ﺗﻤﺎم ﺧﺼﺎﻳﻞ و ﺻﻔﺎت اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ در آن وﻗـﺖ ﻋﺎﻃـﻞ و ﺑﻴﻜـﺎر‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﻃﻔﻠﻲ ﻛﻪ از زﻧﺎ ﻣﺘﻮﻟﺪ ﻣﻲﺷﻮد ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت و ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺣﻴـﻮاﻧﻲ را ﺑـﺎ ﺧـﻮد ﺑـﻪ ﻣﻴـﺮاث‬
‫ﻣﻲآورد‪ ،‬و ﻓﺮزﻧﺪي ﻛﻪ ﻧﺰد ﭘـﺪر و ﻣـﺎدر ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﻳـﻚ ﭼﻴـﺰ ﻣﻄﻠـﻮب و ﻣﺤﺒـﻮب ﻣﺤﺴـﻮب‬
‫ﻧﻤﻲﺷﻮد ﺑﻠﻜﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻳﻚ ﻣﺼﻴﺒﺖ و آﻓﺖ ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲﮔﺮدد ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻋﻄﻮﻓﺖ و ﺷـﻔﻘﺖ ﭘـﺪري را‬
‫ﻫﻢ ﺑﻪ ﺧﻮد ﺟﻠﺐ ﻛﻨﺪ و اﮔﺮ ﻓﻘﻂ ﺑﺎ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻧﺎﻗﺺ ﻣـﺎدري ﺑـﺰرگ ﺷـﻮد و ﺗﺮﺑﻴـﺖ ﭘـﺪري آن را‬
‫ﻛﺎﻣﻞ ﻧﻜﻨﺪ و اﻳﻦ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻫﻢ آﻣﻴﺨﺘﻪ ﺑﺎ ﺧﺸﻮﻧﺖ و درﺷـﺘﻲ ﺑﺎﺷـﺪ و از ﻋﻄﻮﻓـﺖ و ﺗﺮﺑﻴـﺖ دﻳﮕـﺮ‬
‫ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪان ﻧﺰدﻳﻚ از ﻗﺒﻴﻞ ﭘﺪر ﺑﺰرگ و ﻣﺎدر ﺑﺰرگ‪ ،‬ﻋﻤﻮ و داﻳﻲ‪ /‬ﻣﺎﻣﺎ‪ ،‬ﺧﺎﻟﻪ و ﻋﻤﻪ و ﻏﻴـﺮه‬
‫ﻣﺤﺮوم ﺑﺎﺷﺪ ﻃﺒﻴﻌﻲ اﺳﺖ ﻛـﻪ از ﺟﻬـﺖ ﻋﻄﻮﻓـﺖ و ﺻـﻔﺎت اﻧﺴـﺎﻧﻲ ﻧـﺎﻗﺺ و ﻏﻴـﺮ ﻃﺒﻴﻌـﻲ ﺑـﺎر‬
‫ﻣﻲآﻳﺪ‪ ،‬ﻟﺬا داراي رﻓﺘﺎر ﺻﺤﻴﺢ و اﺧﻼق ﻧﻴﻜﻮ ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﺪ و اﻧﮕﻴﺰهﻫﺎي ﺗﺮﻗـﻲ و ﭘﻴﺸـﺮﻓﺖ ﻋﻠﻤـﻲ‬
‫در وي دﻳﺪه ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬وي در ذات ﺧﻮد اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻧﺎﻗﺺ و ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ ﺣـﺎﻣﻲ دارد‬
‫و ﻧﻪ ﭘﺸﺘﻴﺒﺎن و ﻃﺮﻓﺪار‪ ،‬وي ﻣﻈﻠﻮم و ﻣﻄﺮود از ﻧﻈﺮﻫﺎ اﺳﺖ و در ﺗﻤﺪن اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻋﻘﻴﻢ و ﻏﻴﺮ ﻣﻔﻴـﺪ‬
‫اﺳﺖ و آن ﻧﻜﺎت ﻣﺜﺒﺘﻲ ﻛﻪ در ﺻـﻮرت ﺣﻼﻟـﺰاده ﺑـﻮدﻧﺶ از او اﻧﺘﻈـﺎر ﻣـﻲرﻓـﺖ ﻫﻴﭽﮕـﺎه در‬
‫ﺣﺮاﻣﺰاده ﺑﻮدﻧﺶ ﻣﺘﺼﻮر ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻃﺮﻓﺪار ﺑﻲﺑﻨﺪوﺑﺎري در اﺷﺒﺎع ﺷﻬﻮت ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﺻـﻮرت ﺑﺎﻳـﺪ‬
‫ﻧﻈﺎم ﻣﻠﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻓﺮزﻧـﺪاﻧﻲ را ﺗﺤـﺖ ﺗﺮﺑﻴـﺖ و ﺳﺮﭘﺮﺳـﺘﻲ ﺧـﻮد ﻗـﺮار دﻫـﺪ و ﭘـﺪران و‬
‫ﻣﺎدران از راه رواﺑﻂ ﺟﻨﺴﻲ آزاد ﺗﻮاﻟﺪ و ﺗﻨﺎﺳﻞ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ و ﻧﻈﺎم ﻣﻠﻲ آن ﻓﺮزﻧﺪان را ﺗﺮﺑﻴـﺖ ﻛـﺮده‬
‫در ﺧﺪﻣﺖ ﺗﻤﺪن ﺑﮕﻤﺎرد و در اﻳﻦ راه از اﻳﺸﺎن اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﻘﺼﻮد آﻧﺎن از اﻳﻦ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد دادن آزادي ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ زﻧﺎن و ﻣﺮدان در ﺣﻘﻮق ﻓﺮدي آنﻫﺎ اﺳﺖ‬
‫و ﻣﻘﺼﻮد دﻳﮕﺮﺷﺎن ﺗﺤﻘﻖ ﻣﻘﺎﺻﺪ ﺗﻮاﻟﺪ و ﺗﻨﺎﺳـﻞ ﺑـﻮدن داﺷـﺘﻦ ازدواج رﺳـﻤﻲ و ﺑـﺪون ﻣﻘﻴ‪‬ـﺪ‬
‫ﺑﻮدن ﻏﺮﻳﺰه ﺷﻬﻮت ﺑﻪ ﻗﻴﻮد ازدواج اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻲ ﺗﻌﺠﺐ اﻳﻨﺠﺎﺳﺖ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛـﻪ ﺑـﺮ آزادي ﻓـﺮدي‬
‫ﻧﺴﻞ ﺣﺎﺿﺮ ﻋﻼﻗﻪ و رﻏﺒﺖ دارﻧﺪ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻧﺴﻞ آﻳﻨﺪه ﺗﻌﻠﻴﻢ ﻣﻠـﻲ و ﻳـﺎ رﺳـﻤﻲ را‬
‫ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ در آن ﻧﻈﺎم ﻫﻴﭻ ﻣﺠﺎﻟﻲ ﺑﺮاي ﺗﺮﺑﻴـﺖ ﻓـﺮدي و ارﺗﻘـﺎء ﺷﺨﺼـﻴﺖ‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪130‬‬

‫وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬اﻳﻦ ﻧﻈﺎم ﻛﻪ در آن ﻫﺰاران ﻃﻔﻞ ﺑﺎ ﻳﻚ ﻧﻈـﺎم و ﺑـﺎ ﻳـﻚ رﻧـﮓ و ﺑـﺎ ﻳـﻚ ﻃﺮﻳـﻖ‬
‫ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﻣﻜﺎن دارد ﻛﻪ در آن ﺷﺨﺼـﻴﺖ ﻓـﺮدي ﻫـﺮﻛﺲ ﺑـﺮوز ﻧﻤﺎﻳـﺪ ﺑﻠﻜـﻪ از‬
‫ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻣﺬﻛﻮر اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ آنﻫﺎ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺗﺸﺎﺑﻪ ﻓـﻮق اﻟﻌـﺎده زﻳـﺎدي دارﻧـﺪ و داراي ﺳـﻄﺢ‬
‫ﻫﻤﺎﻧﻨﺪي ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻓﺮزﻧﺪان از اﻳﻦ ﻣﺆﺳﺴﻪ ﺗﺮﺑﻴﺘﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﺎﻟـﺐﻫـﺎي ﻣﺴـﺎوي و ﺑﺮاﺑـﺮي ﻛـﻪ در‬
‫ﻳﻚ ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ زده ﻣﻲﺷﻮد ﺑﻴﺮون ﻣﻲآﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﺷﻤﺎ ﻋﻠﻢ و داﻧﺶ اﻳﻦ ﻧﺎدانﻫﺎ را ﺑﺴـﻨﺠﻴﺪ ﻛـﻪ در ﺑـﺎرهي اﻧﺴـﺎن ﺗـﺎ ﭼـﻪ ﺣـﺪي ﭘﺴـﺖ و‬
‫ﺣﻘﻴﺮاﻧﻪ ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬آنﻫﺎ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻛﻪ ﻧﺴﻞﻫﺎي آﻳﻨﺪه ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺎﺗﺎ )‪ (Bata‬ﺑﺎﺷﺪ ﻛـﻪ ﻫﻤـﻪ ﺑـﺎ‬
‫ﻫﻢ ﻳﻜﺴﺎن و ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻤﻲداﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺮرﺳﻲ و ﺷﻨﺎﺧﺖ اﺑﻌﺎد ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻃﻔﻞ از دﻗﻴﻘﺘﺮﻳﻦ و‬
‫ﺑﺎرﻳﻚﺗﺮﻳﻦ ﻋﻠﻮم و ﻓﻨﻮن ﺑﺸﻤﺎر ﻣﻲرود و اﻳﻦ ﻣﻤﻜﻦ ﻧﻴﺴﺖ ﺟﺰ اﻳﻦ ﻛﻪ در ﻳﻚ ﺑﺮﺧﻮرد ﻋﻤﻠﻲ‬
‫ﻣﺤﺪود ﺑﺎ آن ﻃﻔﻞ ﺗﻤﺎم ﻧﻘﺎﺷﺎن ﻫـﺮ ﻳـﻚ از دﻳـﺪ ﺧـﻮد آن را ﺗﺮﺳـﻴﻢ ﻛﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ اﮔـﺮ در‬
‫ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪاي ﻣﻴﻠﻴﻮنﻫﺎ ﻛﺎرﮔﺮ ﺗﺼﻮﻳﺮ واﺣﺪي را ﺗﺮﺳﻴﻢ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬آن ﻓـﻦ ﺑﺠـﺎي ﺗﺮﻗـﻲ و ﭘﻴﺸـﺮﻓﺖ‬
‫ﺿﺎﻳﻊ و ﻧﺎﺑﻮد ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻧﻈﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﺮاي ﺗﻌﻠﻴﻢ و ﺗﺮﺑﻴﺖ ﺑﻪ ﻣﺮﺑﻴﺎن ﺑﺎ ﻛﻔﺎﻳﺖ ﻧﻴﺎز دارد ﻛﻪ از ﻃﺮف اﺟﺘﻤﺎع ﺑـﻪ‬
‫ﺧﺪﻣﺖ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻓﺮزﻧﺪان ﮔﻤﺎﺷﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ و ﺑـﺪﻳﻬﻲ اﺳـﺖ ﻛـﻪ اﻓـﺮادي ﺻـﻼﺣﻴﺖ اﻳـﻦ ﺧـﺪﻣﺖ را‬
‫دارﻧﺪ ﻛﻪ ﺧﻮدﺷﺎن داراي ﻛﻨﺘﺮل ﻧﻔﺲ ﺑﻮده و ﻣﻘﻴﺪ ﺑﻪ اﺻﻮل اﺧﻼﻗﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ و اﮔـﺮ اﻳﺸـﺎن داراي‬
‫ﭼﻨﺎن ﺻﻔﺎﺗﻲ ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﻧﺴﻞ آﻳﻨﺪه را ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ اﺻﻮل اﺧﻼﻗـﻲ ﺗﺮﺑﻴـﺖ ﻧﻤﺎﻳﻨـﺪ‪ ،‬اﻳﻨﺠـﺎ‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺳﺆال ﻛﺮد ﻛﻪ اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﻣﺮﺑﻴﺎن و ﻣﺼﻠﺤﻴﻦ از ﻛﺠﺎ ﺧﻮاﻫﻨﺪ آﻣﺪ؟ و در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻧﻈـﺎم‬
‫ﺗﻌﻠﻴﻢ و ﺗﺮﺑﻴﺖ‪ ،‬راه اﺷﺒﺎع ﻏﺮﻳـﺰهي ﺷـﻬﻮت را ﺑـﺮاي زﻧـﺎن و ﻣـﺮدان ﺑـﺎز ﮔﺬاﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ و ﻫـﻴﭻ‬
‫ﻗﻴﺪوﺑﻨﺪي را در آن ﻻزم ﻧﺪاﻧﺪ و اﻳﺸـﺎن از اوﺻـﺎف اﻟﺘـﺰام اﺧﻼﻗـﻲ و ﻛﻨﺘـﺮل ﺷـﻬﻮت ﻣﺤـﺮوم‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ ﭘﺲ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻣﻌﻠﻤﻴﻦ و ﻣﺮﺑﻴﺎن اﺧﻼق ﮔﺮدﻧـﺪ؟ از ﻳـﻚ اﻧﺠﻤـﻦ ﻧﺎﺑﻴﻨﺎﻳـﺎن ﭼﻄـﻮر‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﺪ ﺑﻴﻨﺎﻳﺎﻧﻲ را ﭘﻴﺪا ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻧﺴـﻞﻫـﺎي آﻳﻨـﺪه راه و روشﺷـﺎن را ﺑـﺎ وﺟـﻮد داﺷـﺘﻦ‬
‫ﭼﺸﻢ ﺑﻴﻨﺎ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪ؟‬
‫‪ -7‬زﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﺮد ﺧﻮدﺑﻴﻦ‪ ،‬ﺧﻮدﺧﻮاه و ﻣﻐﺮض زﻧﺎ ﻣﻲﻛﻨﺪ و در اﺛﺮ اﻳﻦ زﻧﺎ ﻣﺎدر ﻣﻲﮔﺮدد‪،‬‬
‫در زﻧﺪﮔﻲ ﺗﺎ اﺑﺪ و ﺑﻄﻮر ﺟﺎوداﻧﻲ ﻧﺎاﻣﻴﺪ و ﻣـﺎﻳﻮس اﺳـﺖ و ذﻟـﺖ‪ ،‬ﺧـﻮاري‪ ،‬رﺳـﻮاﻳﻲ و ﺧﺸـﻢ‬
 ‫‪131‬‬ ‫اﺑﺰار ﺗﻤﺪن ﺳﺎﻟﻢ‬

‫ﻋﻤﻮﻣﻲ از ﻫﺮﻃﺮف ﺑﺮ وي ﻓـﺮود ﻣـﻲآﻳـﺪ و ﺗـﺎ وﻗﺘـﻲ ﻛـﻪ زﻧـﺪه اﺳـﺖ اﻳـﻦ وﺿـﻊ از وي ﻗﻄـﻊ‬
‫ﻧﻤﻲﮔﺮدد و ﺑﺮاي ﺣﻞ اﻳﻦ ﻣﺸﻜﻞ اﺻﻮل ﺟﺪﻳﺪ اﺧﻼﻗﻲ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻫﻤﻪ ﻣـﺎدران از‬
‫ﻟﺤﺎظ ﻛﺮاﻣﺖ‪ ،‬ﻋﺰت و ﺷﺮاﻓﺖ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺣﺎل ﭼﻪ ﻣﺎدر ﺷﺪن آنﻫﺎ از راه ازدواج رﺳﻤﻲ ﺑﺎﺷﺪ‬
‫ﭼﻪ از راه زﻧﺎ و ﻓﺤﺸﺎ‪ ،‬ﺻﺎﺣﺒﺎن اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻘﺎم ﻣﺎدري در ﻫﺮ ﺣﺎل ﻗﺎﺑـﻞ اﺣﺘـﺮام و‬
‫ﻋﺰت اﺳﺖ و دوﺷﻴﺰة ﺟﻮاﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﺳﺎدﮔﻲ و ﻳﺎ ﺑﻲﺗﺠﺮﺑﮕﻲ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﻣـﺎدري را ﺑـﺪوش‬
‫ﻣﻲﻛﺸﺪ‪ ،‬اﮔﺮ اﺟﺘﻤﺎع ﺑﺮ وي ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻃﻌﻦ و ﺣﻘﺎرت ﺑﻨﮕﺮد‪ ،‬در ﺣﻖ وي ﻇﻠﻢ ﻣـﻲﻛﻨـﺪ‪ ،‬و ﻟـﻴﻜﻦ‬
‫اﻳﻦ راه ﺣﻞ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاي زﻧﺎن ﻓﺎﺟﺮ‪ ،‬ﻓﺴﻖ و ﻓﺠﻮر را ﭼﻴـﺰ ﺑـﻲارزﺷـﻲ ﻧﺸـﺎن ﻣـﻲدﻫـﺪ ﺑﻠﻜـﻪ در‬
‫ﻣﺠﻤﻮع ﻣﺼﻴﺒﺖ ﺑﺰرگ و آﻓﺖ ﻋﻈﻴﻤﻲ ﺑﺮاي اﺟﺘﻤﺎع اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻲ اﮔﺮ ﺣﻘﺎرت و ﺑـﻲاﺣﺘﺮاﻣـﻲ از‬
‫ﻃﺮف اﺟﺘﻤﺎع ﺑﺮ آن ﻣﺎدر زﻧﺎﻛﺎر وارد ﮔﺮدد از ﻳﻚ ﻃﺮف ﻗﻮيﺗﺮﻳﻦ ﻣﺎﻧﻊ اﺳﺖ ﺑﺮاي اﻓﺮاد ﻛـﻪ‬
‫ﻣﺮﺗﻜﺐ ﻓﺴﻖ و ﻓﺠﻮر ﻧﮕﺮدﻧﺪ و از ﺟﺎﻧﺐ دﻳﮕﺮ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ دﻟﻴﻞ اﺳﺖ ﺑﺮ ﺣﻴﺎت ﺷـﻌﻮر اﺧﻼﻗـﻲ آن‬
‫اﺟﺘﻤﺎع‪ ،‬اﮔﺮ در اﺟﺘﻤﺎع ﻣﺎدري ﻛـﻪ از راه زﻧـﺎ ﺑﭽـﻪدار ﻣـﻲﺷـﻮد ﺑـﺎ ﻣـﺎدري ﻛـﻪ از راه ﺷـﺮﻋﻲ‬
‫ﺻﺎﺣﺐ ﻓﺮزﻧﺪ ﻣﻲﺷﻮد ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﺪ وﺿﻊ ﻣﺬﻛﻮر ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﺑﻴﻦ ﻧﻴـﻚ و ﺑـﺪ‪ ،‬ﺧﻴـﺮ و‬
‫ﺷﺮ‪ ،‬ﺻﻮاب و ﺧﻄﺎ ﻧﺰد اﻳﻦ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻓﺮﻗﻲ وﺟﻮد ﻧﺪارد و ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ اﮔﺮ اﺟﺘﻤﺎع ﻫﻢ اﻳـﻦ‬
‫ﻓﺮق را از ﺑﻴﻦ ﺑﺒﺮد‪ ،‬آﻳﺎ اﻳﻦ ﺑﻲﺗﻔﺎوﺗﻲ ﺑﺎﻋﺚ ﺣﻞ آن ﻣﺸﻜﻠﻲ اﺳﺖ ﻛـﻪ ﻣـﺎدر زﻧﺎﻛـﺎر دﭼـﺎر آن‬
‫اﺳﺖ؟ و اﮔﺮ ﺷﻤﺎ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﺑﺎﺷﻴﺪ ﻛﻪ ﺑﻴﻦ دو ﻣﺎدر ﻫﻴﭻ ﻓﺮﻗﻲ ﻗﺎﺋﻞ ﻧﺒﺎﺷﻴﺪ ﻟﻴﻜﻦ ﻓﻄﺮت در ﺑﻴﻦﺷﺎن‬
‫ﻗﻄﻌﺎً ﻣﺴﺎوات ﻗﺎﺋﻞ ﻧﻴﺴﺖ و در واﻗﻊ ﻫﻢ آنﻫﺎ ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬زﻳـﺮا ﻣﺴـﺎوي ﺑﻮدﻧﺸـﺎن ﻣﺨـﺎﻟﻒ‬
‫ﻋﻘﻞ‪ ،‬ﻣﻨﻄﻖ‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘﺖ و اﻧﺼﺎف اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﻤﺎ را ﺳﻮﮔﻨﺪ! ﺑﮕﻮﻳﻴﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ دو زن ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣـﻲﺗﻮاﻧﻨـﺪ‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻳﻜﻲ آن ﭼﻨﺎن اﺣﻤﻖ و ﺑﻲﻋﻘﻞ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻐﻠﻮب ﻏﺮﻳﺰهي ﺣﻴﻮاﻧﻲاش ﻣﻲﺷﻮد و ﻟـﺬا‬
‫ﺑﻪ ﻣﺮد ﻣﻐﺮض و ﺧﻮدﺧﻮاﻫﻲ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻣﻲﮔﺮدد ﻛﻪ در ﻧﻴﺖ او ﻗﺒـﻮلﻛـﺮدن ﺟﺰﺋـﻲﺗـﺮﻳﻦ ﺗﻜﻠﻴـﻒ‬
‫ﻣﺎدر و ﻓﺮزﻧﺪي وﺟﻮد ﻧﺪارد و دﻳﮕﺮي آن ﭼﻨﺎن ﻫﻮﺷﻴﺎر اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻔﺲ ﺧﻮد را ﻛﻨﺘﺮل ﻣﻲﻛﻨـﺪ‬
‫و ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺧﻮد را ﻧﮕﻪ ﻣﻲدارد ﺗﺎ آﻧﻜﻪ ﻣﺮدي را ﭘﻴﺪا ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺗﻜـﺎﻟﻴﻒ او را ﻣﺘﺤﻤـﻞ ﺷـﻮد‪ ،‬ﭘـﺲ‬
‫ﻛﺪام ﻋﻘﻞ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻴﻦ اﻳﻦ دو زن ﺑﻄﻮر ﻣﺴﺎوي ﺣﻜﻢ ﻛﻨﺪ و اﮔﺮ ﺷﻤﺎ ﺑﺨﻮاﻫﻴﺪ ﻣـﻲﺗﻮاﻧﻴـﺪ در‬
‫ﻇﺎﻫﺮ ﺑﻄﻮر ﺗﺼﻨﻌﻲ ﻫﺮدو را ﻣﺴﺎوي ﺑﺪاﻧﻴﺪ و ﻟﻴﻜﻦ ﻫﻴﭽﮕﺎه ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻴـﺪ ﻛـﻪ ﺑـﺮاي آن اﺣﻤـﻖ آن‬
‫زﻧﺪﮔﻲ ﺗﻮأم ﺑﺎ اﻧﺲ و اﻟﻔﺖ‪ ،‬ﺗﻌﻬﺪ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻣﺤﺒﺖ‪ ،‬دﻟﺠﻮﺋﻲ ﺑـﺎ اﺧـﻼص و آراﻣـﺶ و اﻃﻤﻴﻨـﺎن‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪132‬‬

‫روﺣﻲ را ﺗﻬﻴﻪ و آﻣﺎده ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﺑﺮاي زن ﺷﻮﻫﺮدار ﻣﻬﻴﺎ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬و ﺑـﺮاي آن ﻃﻔـﻞ زﻧـﺎزاده‬
‫ﺷﻔﻘﺖ و ﻣﻬﺮ و ﻣﺤﺒﺖ ﭘﺪر‪ ،‬ﭘﺪر ﺑﺰرگ و ﻋﻤﻮﻫﺎ را از ﻛﺠﺎ ﻣﻲﺗﻮان ﭘﻴﺪا ﻛﺮد؟ آﺧـﺮﻳﻦ ﻛـﺎري‬
‫ﻛﻪ ﻣﻲﻛﻨﻴﺪ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺮد زاﻧﻲ را ﻣﺠﺒﻮر ﻣﻲﺳﺎزﻳﺪ ﺗﺎ ﻣﺨﺎرج آنﻫـﺎ را ﻗﺒـﻮل ﻛﻨـﺪ و ﻟـﻴﻜﻦ‬
‫آﻳﺎ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﺨﺎرج ﺗﻨﻬﺎ ﭼﻴﺰي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺎدر و ﻓﺮزﻧﺪش در اﻳﻦ دﻧﻴـﺎ ﺑـﻪ آن اﺣﺘﻴـﺎج دارﻧـﺪ؟ ﻟـﺬا‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺘﻲ ﻛﻪ اﻧﻜﺎر ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ رﻋﺎﻳﺖ ﻣﺴﺎوات ﺑﻴﻦ ﻣﺎدر ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ و ﻏﻴﺮ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ و ﻳـﺎ‬
‫ﻣﺎدر ﺷﺮﻋﻲ و ﻏﻴﺮ ﺷﺮﻋﻲ‪ ،‬ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ آنﻫﺎ را از ﻋﻮاﻗﺐ ﺑﻌﺪي ﺣﻤﺎﻗﺘﺸﺎن ﻧﺠﺎت دﻫﺪ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ‬
‫ﻓﺮزﻧﺪان آنﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﻌﺪ از ﺗﻮﻟﺪ و ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺗﺮﺑﻴﺖ‪ ،‬از ﺿﺮر و زﻳﺎن ﺑﻲﻧﺼﻴﺐ ﻧﺨﻮاﻫﻨـﺪ ﺑـﻮد‪ ،‬اﮔـﺮ‬
‫زﻧﺎن ﻓﺎﺟﺮ ﻫﺮﭼﻘﺪر ﻫﻢ داراي آراﻣﺶ و ﺳﻜﻮن ﻇﺎﻫﺮي ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﺎز ﻫـﻢ از آن ﺿـﺮرﻫﺎ و ﻣﻌﺎﻳـﺐ‬
‫رﻫﺎ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬دﻻﻳﻞ ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻛﻪ زﻧﺪﮔﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﺮ ﺧﻄﻮط ﺻﺤﻴﺢ و درﺳـﺘﻲ اﺳـﺘﻮار‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﻻزم اﺳﺖ ﻛﻪ در اﺟﺘﻤﺎع راﺑﻄﺔ ﺟﻨﺴﻲ ﺗﺤﺖ ﻛﻨﺘﺮل و ﻧﻈﻢ ﺑﺎﺷـﺪ و ﺑـﺮاي اﺷـﺒﺎع ﻏﺮﻳـﺰهي‬
‫ﺟﻨﺴﻲ ﻓﻘﻂ ﻳﻚ راه ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺲ ﻛﻪ آن راه ﻧﻜﺎح و ازدواج اﺳﺖ‪ ،‬آزادي اﻓﺮاد در زﻧـﺎ از ﻳـﻚ‬
‫ﻃﺮف اﻓﺮاط در ﭼﺸﻢﭘﻮﺷﻲ و ﻣﺴﺎﻣﺤﻪﻛﺎري آنﻫﺎ اﺳﺖ و از ﺟﺎﻧﺐ دﻳﮕـﺮ ﺗﺠـﺎوز و ﺗﻌـﺪي ﺑـﺮ‬
‫اﺟﺘﻤﺎع ﺑﻮده و ﺑﺎﻋﺚ از ﺑﻴﻦﺑﺮدن ﻧﻈﺎم آن اﺳﺖ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﺑﺎره ﭼﺸﻢﭘﻮﺷﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ و‬
‫زﻧﺎ را وﺳﻴﻠﺔ راﺣﺘﻲ ﻧﻔﺲ و ﺧﻮشﮔﺬراﻧﻴﺪن وﻗﺖ در ﻟـﺬت و ﺗﻤﺘـﻊ )‪(Having a good time‬‬
‫ﻣﻲداﻧﺪ و در ﭘﺎﺷﻴﺪن ﺑﺬر ﺑﺪون ﻗﻴﺪ )‪ (Sowing Wild Oats‬ﻣﺴﺎﻣﺤﻪ و ﭼﺸﻢﭘﻮﺷﻲ ﻣﻲﻛﻨـﺪ در‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ اﺟﺘﻤﺎع ﺟﺎﻫﻠﻲ اﺳﺖ ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﺣﻘـﻮق ﺧـﻮد آﺷـﻨﺎ ﻧﻴﺴـﺖ‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺑـﺎ ﺧـﻮد دﺷـﻤﻨﻲ و‬
‫ﻋﺪاوت ﻣﻲورزد و اﮔﺮ ﺣﻘﻮق ﺧﻮد را ﻣﻲداﻧﺴﺖ و از آﺛﺎر و ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺑﺪ آن ﻛـﻪ ﺑـﺮ ﺿـﺪ ﻣﺼـﺎﻟﺢ‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﺳﺖ ﺑﺎ ﺧﺒﺮ ﻣﻲﺑﻮد ﺑﻪ اﻳﻦ ﺟﻴﺎﻧﺖ ﻫﻢ ﺑﺎ ﻫﻤﺎن دﻳﺪ ﻣﻲﻧﮕﺮﻳﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ دزدي‪ ،‬راﻫﺰﻧـﻲ‬
‫و ﻗﺘﻞ ﻣﻲﻧﮕﺮد‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ اﻳﻦ ﺑﻲﺑﻨﺪوﺑﺎري در ﻓﺤﺸﺎ از دزدي ﻫﻢ ﺑﺪﺗﺮ و ﺷﺪﻳﺪﺗﺮ اﺳـﺖ؛ زﻳـﺮا دزد‪،‬‬
‫راﻫﺰن ﻳﺎ ﻗﺎﺗﻞ ﻳﻚ ﻳﺎ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ را از ﺣﻖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺳﻠﺐ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻟﻴﻜﻦ ﺷﺨﺺ زاﻧﻲ ﺑﻪ اﺟﺘﻤﺎع‬
‫ﻣﻮﺟﻮد و ﻧﺴﻞﻫﺎي آﻳﻨﺪة آن ﺗﻌﺪي و ﺗﺠﺎوز ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ ﻟﺬا در ﻳﻚ زﻣﺎن ﺑﻪ ﻣﻴﻠﻴﻮنﻫﺎ ﻧﻔﺮ ﺧﻴﺎﻧـﺖ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻋﻮاﻗﺐ و آﺛﺎر ﺟﻨﺎﻳﺖ وي ﻋﻤﻴﻖﺗﺮ و وﺳﻴﻊﺗﺮ از ﺟﺮاﺋﻢ دﻳﮕﺮ ﻣﺠﺮﻣﻴﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺑﺪﻳﻬﻲ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺣﻔﺎﻇﺖ و اﻣﻨﻴﺖ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺎﻳـﺪ ﻗـﺎﻧﻮن ﻣـﺬﻛﻮر را از‬
‫ﻧﺸﺮ و ﻃﻐﻴﺎن ﺧﻮدﺧﻮاﻫﻲ و اﻣﺘﻴﺎزﻃﻠﺒﻲ اﻓﺮاد ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻛﺮد‪ .‬دزدي‪ ،‬راﻫﺰﻧﻲ‪ ،‬ﻗﺘﻞ‪ ،‬ﻏﺎرت‪ ،‬ﺗﺰوﻳﺮ‬
 ‫‪133‬‬ ‫اﺑﺰار ﺗﻤﺪن ﺳﺎﻟﻢ‬

‫و اﺷﻜﺎل دﻳﮕﺮ ﻏﺼﺐ ﺣﻘﻮق ﺑﻪ ﻋﻠﻞ ﻣﺬﻛﻮر ﺟﻨﺎﻳﺖ و ﺟﺮم ﻣﺤﺴﻮب ﻣـﻲﺷـﻮﻧﺪ و ﻟـﺬا ﻗـﺪرت‬
‫ﻗﺎﻧﻮن از ﻓﺘﻨﻪ و ﺷﺮ آنﻫﺎ‪ ،‬دﻳﮕﺮان را ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻫـﻴﭻ دﻟﻴﻠـﻲ وﺟـﻮد ﻧـﺪارد ﻛـﻪ‬
‫اﺟﺘﻤﺎع را از ﻧﺸﺮ زﻧﺎ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻧﻜﻨﺪ و زﻧﺎ را از ﺟﻤﻠﺔ ﺟﺮاﻳﻢ و ﺟﻨﺎﻳﺎﺗﻲ ﻧﺪاﻧﺪ ﻛﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺟﺰا ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫از ﻟﺤﺎظ ﻣﺒﺪأ و ﻗﺎﻋﺪه درﺳﺖ ﻧﻴﺴﺖ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮد ﻛﻪ ﻧﻜﺎح و زﻧـﺎ ﻫـﺮدو در ﻳـﻚ زﻣـﺎن ﺟـﺰء‬
‫ﻧﻈﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﻫﺴـﺘﻨﺪ؛ زﻳـﺮا اﮔـﺮ ﺑـﻪ ﻳـﻚ ﺷـﺨﺺ اﺟـﺎزه داده ﺷـﻮد ﻛـﻪ ﺑـﺪون ﻗﺒـﻮل‬
‫ﻛﻮﭼﻜﺘﺮﻳﻦ ﺗﻜﻠﻴﻒ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻏﺮﻳﺰة ﺷﻬﻮاﻧﻲاش را اﺷﺒﺎع ﻧﻤﺎﻳﺪ ﭘﺲ ﻋﺒـﺚ و ﺑـﻲﻫـﻮده ﺧﻮاﻫـﺪ‬
‫ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻧﻜﺎح ﻗﺎﻧﻮن و ﻧﻈﺎﻣﻲ وﺿﻊ ﮔﺮدد‪ ،‬ﻣﺜﺎﻟﺶ ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺮدم اﺟﺎزه داده ﺷـﻮد‬
‫ﻛﻪ ﺑﺪون ﺑﻠـﻴﻂ ﺳـﻮار ﻗﻄـﺎر ﺷـﻮﻧﺪ و در ﻫﻤـﺎن وﻗـﺖ ﺑـﺮ اﻳﺸـﺎن واﺟـﺐ ﺳـﺎزﻧﺪ ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﻫﻨﮕـﺎم‬
‫ﺳﻮارﺷﺪن ﺑﻪ ﻗﻄﺎر ﺑﻠﻴﻂ ﺗﻬﻴﻪ ﻛﻨﻨﺪ ﭘﺲ ﻋﺎﻗﻼﻧﻪ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ در ﻳﻚ زﻣﺎن دو ﺣﻜﻢ ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﺑـﺮاي‬
‫ﻳﻚ ﻛﺎر داده ﺷﻮد‪ ،‬ﻳﻘﻴﻨﺎً از اﻳﻦ دو راه ﻓﻘﻂ ﻳﻜﻲ درﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻌﻘﻮل و ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ ﻳـﺎ ﺑﺎﻳـﺪ ﺑﻠـﻴﻂ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻦ را ﻛﺎﻣﻼً ﻟﻐﻮ ﺳﺎزﻧﺪ و ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺑﺪون ﺑﻠﻴﻂ ﺑﺎﺷﺪ و ﻳﺎ اﻳﻦ ﻛﻪ ﮔﺮﻓﺘﻦ آن را ﺑـﺮ ﻣـﺮدم ﻻزم‬
‫داﻧﻨﺪ و ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺑﺪون ﺑﻠﻴﻂ را ﺧﻼف و ﺟﺮم ﺑﺸﻤﺎرﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻤﻴﻨﻄﻮر ﺗﺠﻮﻳﺰ در روش ﻣﺘﻀﺎد ﻧﻜـﺎح‬
‫و زﻧﺎ در ﻳﻚ زﻣﺎن ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻋﻘﻞ اﺳﺖ ﻫﻤﺎن ﻃﻮرﻳﻜﻪ ﻣﺎ ﺑﺎ دﻻﻳﻞ و ﺑـﺮاﻫﻴﻦ ﺛﺎﺑـﺖ ﻛـﺮدﻳﻢ اﮔـﺮ‬
‫ﻧﻈﺎم ازدواج از ﻟﻮازم ﺗﻤﺪن و ﻣﺪﻧﻴﺖ ﺑﺎﺷﺪ ﭘﺲ ﻻزﻣﺔ ﻧﻈﺎم ﻣﺬﻛﻮر اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛـﻪ زﻧـﺎ ﺟﻨﺎﻳـﺖ و‬
‫ﺟﺮم ﺷﻤﺮده ﺷﻮد)‪.(1‬‬

‫‪ -1‬ﺑﻌﻀﻲﻫﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲﭘﻨﺪارﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ اﻧﺴﺎن در ﻋﻨﻔﻮان ﺟﻮاﻧﻲ ﻓﺮﺻﺖ داده ﺷـﻮد ﺗـﺎ ﺷـﻬﻮت ﺧـﻮد را اﺷـﺒﺎع‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺪ ﺑﺪﻟﻴﻞ اﻳﻦ ﻛﻪ در آن اﻳﺎم ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﻫﻴﺠﺎﻧﺎت ﺷـﻬﻮاﻧﻲ و ﺗﻤـﺎﻳﻼت آن ﻣﺸـﻜﻞ اﺳـﺖ و ﻣﻘﺎوﻣـﺖ‬
‫زﻳﺎد ﻫﻢ ﻣﻮﺟﺐ ﺿﺮر ﻣﻲﮔﺮدد و ﻟﻴﻜﻦ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻣﺬﻛﻮر ﺑﺮ آن ﻣﺘﺮﺗﺐ ﻣﻲﺷﻮد ﻫﻤـﻪ ﻏﻠـﻂ و دور‬
‫از واﻗﻌﻴﺖ اﺳﺖ؛ زﻳﺮا اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻏﻠﻴﺎن و ﺷﺪت ﻛـﻪ اﻣﻜـﺎن ﻛﻨﺘـﺮل ﺑـﺮاي آن ﻧﺒﺎﺷـﺪ ﺣﺎﻟـﺖ ﻏﻴـﺮ اﻋﺘـﺪاﻟﻲ‬
‫)‪ (Adnormal‬اﺳﺖ ﻛﻪ در اﺷﺨﺎص ﻣﻌﺘﺪل )‪ (Normal‬وﺟﻮد ﻧﺪارد و در اﺷﺨﺎﺻﻲ ﭘﻴﺪا ﻣﻲﺷـﻮد ﻛـﻪ‬
‫در ﺗﻤﺪﻧﻲ ﻓﺎﺳﺪ زﻧﺪﮔﻲ ﻛﻨﻨﺪ و آﺗﺶ ﺷﻬﻮتﺷﺎن ﻫﻤﻴﺸﻪ در اﺷـﺘﻌﺎل ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺳـﻴﻨﻤﺎ‪ ،‬ﻋﻜـﺲﻫـﺎ‪ ،‬ﻣﻮﺳـﻴﻘﻲ‪،‬‬
‫ادﺑﻴﺎت ﺑﻲﻋﻔﺖ و اﺧﺘﻼط زﻧﺎن آراﻳﺶﺷﺪه ﻫﻤﻪ اﺳﺒﺎب و وﺳـﺎﻳﻠﻲ اﻧـﺪ ﻛـﻪ اﺷـﺨﺎص ﻣﻌﺘـﺪل را از ﺣﺎﻟـﺖ‬
‫اﻋﺘﺪالﺷـﺎن ﺑﻴـﺮون ﻣـﻲآورﻧـﺪ و ﮔﺮﻧـﻪ دور از اﻣﻜـﺎن اﺳـﺖ ﻛـﻪ زن و ﻣـﺮدي در ﻣﺤـﻴﻂ آراﻣـﻲ ﺑﺎﺷـﻨﺪ و‬
‫ﺷﻬﻮت ﺷﺎن ﺑﻪ آن درﺟﻪ از ﺳﺮﻛﺸﻲ و ﻃﻐﻴﺎن ﺑﺮﺳﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻋﻘﻠﻲ و اﺧﻼﻗﻲ ﺟﻠﻮ آن ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻧﺸﻮد‪ ،‬اﻳﻦ‬
‫ﮔﻤﺎن ﻛﻪ اﺟﺘﻨﺎب از ﻋﻤﻞ ﺟﻨﺴﻲ در ﻋﻬﺪ ﺟﻮاﻧﻲ ﺑﻪ ﺻﺤﺖ و ﺳﻼﻣﺘﻲ ﺿﺮر ﻣﻲرﺳﺎﻧﺪ و ﻣﺮد اﺣﺘﻴﺎج ﺷﺪﻳﺪ‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪134‬‬

‫از ﺑﺎرزﺗﺮﻳﻦ ﺧﺼﻮﺻﻴﺖﻫﺎي ﺟﺎﻫﻠﻴﺖ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ در اﻣﻮري اﻫﺘﻤﺎم و ﺗﻮﺟﻪ ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ ﻛـﻪ‬
‫ﻧﺘﺎﻳﺞ آن ﻣﺤﺪود و ﻣﺤﺴﻮس ﺑﺎﺷﺪ و در ﺟﻠﻮ ﭼﺸﻢ ﺑﺼﻮرت ﻇﺎﻫﺮ و ﻋﻴﺎن ﻧﻤﺎﻳـﺎن ﮔـﺮدد و اﮔـﺮ‬
‫اﻣﻮري ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻧﺘﺎﻳﺠﺶ ﺑﻌﻠﺖ واﺿﺢ ﻧﺒﻮدن و ﻳﺎ ﻋﻤﻴﻖﺑﻮدن ﺗﺄﺛﻴﺮاﺗﺶ درك ﻧﮕﺮدد ﺑﻪ آن ﻫﻴﭻ‬
‫ﺗﻮﺟﻬﻲ ﻧﻤـﻲﺷـﻮد‪ ،‬و از ﺟﻤﻠـﻪ اﻋﻤـﺎﻟﻲ ﻣﺎﻧﻨـﺪ‪ :‬دزدي‪ ،‬ﻗﺘـﻞ‪ ،‬ﻏـﺎرت و ﭼﭙـﺎول را ﮔﻨـﺎه ﺑـﺰرگ‬
‫ﻣﻲﺷﻤﺎرﻧﺪ وﻟﻲ در ﺑﺎرة زﻧﺎ ﻫﻴﭻ ﺗﻮﺟﻬﻲ ﻧﺪارﻧـﺪ در ﺣـﺎﻟﻲ ﻛـﻪ ﺷـﺨﺺ زﻧﺎﻛـﺎر ﺑﺨـﺎﻃﺮ ﻏـﺮض‬
‫ﻧﺎﭘﺎك ﺷﺨﺼﻲاش اﺻﻞ و اﺳﺎس ﻣﺪﻧﻴﺖ را از ﺑﻴﻦ ﻣﻲﺑﺮد و آن را رﻳﺸﻪﻛـﻦ ﻣـﻲﺳـﺎزد و ﭼـﻮن‬
‫ﺿﺮر آن دﻓﻌﺘﺎً ﻣﺤﺴﻮس ﻧﺒﻮده و ﺑﻪ ﭼﺸﻢ دﻳﺪه ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬اﻫـﻞ ﺟﺎﻫﻠﻴـﺖ آن را ﻣﻌـﺬور‬
‫داﺷﺘﻪ و از ﮔﻨﺎﻫﺶ ﭼﺸﻢﭘﻮﺷﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و اﻳﻦ ﺗﺎ اﻧﺪازهاي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﺘﻲ ﺟﻬﺖ ﻏﻠﻂ آن را ﻫـﻢ‬
‫ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ درك ﻛﻨﻨﺪ و اﮔﺮ ﺑﺠـﺎي ﺟﺎﻫﻠﻴـﺖ اﺳـﺎس ﺗﻤـﺪن را ﻋﻘـﻞ و ﻋﻠـﻢ ﺑـﻪ ﻃﺒﻴﻌـﺖ اﺷـﻴﺎء‬
‫ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲداد اﻳﻦ ﻧﻮع روش و ﺳﻠﻮك را اﺧﺘﻴﺎر ﻧﻤﻲﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ -4‬ﺗﺪاﺑﻴﺮ ﻻزم ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﻓﺤﺸﺎ‪:‬‬

‫ﻋﻤﻠﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﻤﺪن ﺿﺮر ﻣﻲرﺳﺎﻧﺪ در ﻣﻨﻊ و ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي آن ﻛـﺎﻓﻲ ﻧﻴﺴـﺖ ﻛـﻪ ﻗـﺎﻧﻮﻧﻲ آن را‬
‫ﺟﺮم داﻧﺴﺘﻪ و ﻣﺮﺗﻜﺐ را ﻣﺴﺘﺤﻖ ﺟﺰا و ﻋﻘﻮﺑﺖ ﺑﺪاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻻزم اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺪاﺑﻴﺮ ﭼﻬﺎرﮔﺎﻧﺔ زﻳﺮ‬
‫ﻫﻢ اﺗﺨﺎذ ﺷﻮد‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻋﻘﻞ و ذﻫﻦ اﻓﺮاد ﺑﺎ ﺗﻌﻠﻴﻢ و آﻣﻮزش ﻣﻬﺬب و ﺗﺮﺑﻴﺖ ﺷﻮد و ﻧﻔﻮس و ﺿﻤﺎﻳﺮﺷـﺎن ﭼﻨـﺎن‬
‫اﺻﻼح ﮔﺮدد ﻛﻪ ﺧﻮدﺷﺎن آن ﻓﻌﻞ را ﺑﺪ داﻧﺴﺘﻪ و ارﺗﻜﺎب آن را از ﺟﻤﻠـﺔ ﮔﻨﺎﻫـﺎن ﺑﺸـﻤﺎرﻧﺪ و‬
‫اﺣﺴﺎس اﺧﻼﻗﻲﺷﺎن آنﻫﺎ را از ارﺗﻜﺎب آن ﺑﺎز دارد‪.‬‬
‫‪ -2‬اﻓﻜﺎر ﻋﻤﻮﻣﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ آن را در ﻧﻈﺮ ﻣـﺮدم ﻫﻤﺎﻧﻨـﺪ ﺟـﺮم و ﺟﻨﺎﻳـﺖ ﻧﺸـﺎن دﻫـﺪ ﻛـﻪ‬
‫ﻋﻤﻮم آن را ﻧﻨﮓ‪ ،‬ﻋﺎر‪ ،‬رﺳـﻮاﻳﻲ و ذﻟـﺖ ﺑﺪاﻧﻨـﺪ و ﺑـﻪ ﻣـﺮﺗﻜﺒﻴﻦ ﻫـﻢ ﺑـﻪ ﻧﻈـﺮ ﺣﻘـﺎرت و ذﻟـﺖ‬

‫دارد ﻛــﻪ ﻣﺮﺗﻜــﺐ زﻧــﺎ ﺷــﻮد ﺗــﺎ ﺻــﺤﺖ ﺧــﻮد را ﺣﻔﺎﻇــﺖ ﻧﻤﺎﻳــﺪ ﮔﻤــﺎﻧﻲ اﺳــﺖ ﻏﻠــﻂ و ﻣﻐﺎﻟﻄــﻪآﻣﻴــﺰ و‬
‫ﻓﺮﻳﺐدﻫﻨﺪهي ﺿﻤﻴﺮ و وﺟﺪان؛ زﻳﺮا ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ ﺳﻼﻣﺖ و ﺣﻤﺎﻳﺖ از اﺧـﻼق ﻣـﺮدم ﻧﻈـﺎم اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ ﻓﺎﺳـﺪ‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮ داده ﺷﻮد و ﻫﻤﻪ ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ﻓﺘﻨﻪ و ﺗﻘﻠﺐ از ﺑﻴﻦ ﺑﺮود ﺗﺎ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﺮدم ﻣﻌﺘﺪل و آرام ﮔﺮدد ﻧـﻪ اﻳـﻦ‬
‫ﻛﻪ ازدواج ﺑﺎ ﻣﺸﻜﻼت و ﺳﺨﺘﻲﻫﺎي زﻳﺎدي اﻧﺠﺎم ﻳﺎﺑﺪ و زﻧﺎ ﺑﺎ ﺳﻬﻮﻟﺖ و آﺳﺎﻧﻲ زﻳﺎد ﺻﻮرت ﭘﺬﻳﺮد‪.‬‬
 ‫‪135‬‬ ‫اﺑﺰار ﺗﻤﺪن ﺳﺎﻟﻢ‬

‫ﺑﻨﮕﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ رأي ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ داراي ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻧﺎﻗﺺ و وﺟـﺪان ﺿـﻌﻴﻒ اﺧﻼﻗـﻲ‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ از ارﺗﻜﺎب اﻳﻦ ﮔﻨﺎه ﻣﻨﻊ ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪ -3‬ﻧﻈﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺗﻤﺎم آن اﺳﺒﺎﺑﻲ ﻛﻪ اﻓﺮاد را ﺑﻪ اﻳﻦ ﮔﻨﺎه وا ﻣﻲدارد از ﻣﻴﺎن ﺑﺮدارد‪.‬‬
‫‪ -4‬ﻣﻮاﻧﻊ و ﻣﺸﻜﻼﺗﻲ را در زﻧﺪﮔﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ در ﺳﺮ راه آن اﻳﺠﺎد ﻛﻨﻨﺪ ﻛـﻪ ﺷـﺨﺺ ﻧﺘﻮاﻧـﺪ‬
‫ﺑﺎ ﻫﻤﻪ ﺳﻌﻲ و ﻛﻮﺷﺶ ﻣﺮﺗﻜﺐ آن ﮔﺮدد‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺗﺪاﺑﻴﺮي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﻘﻞ ﺿﺮورت آن را ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻓﻄﺮتﺧﻮاﻫـﺎن آن اﺳـﺖ و در‬
‫ﺗﻤﺎم ﺟﻬﺎن اﻳـﻦ روش ﻣﻌﻤـﻮل اﺳـﺖ و ﻫـﻴﭻ ﻧﻈـﺎم اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ وﺟـﻮد ﻧـﺪارد ﻛـﻪ از اﻳـﻦ ﺗـﺪاﺑﻴﺮ‬
‫ﭼﻬﺎرﮔﺎﻧﻪ ﻛﻢ ﻳﺎ زﻳﺎد اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻜﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ ﺗﺪاﺑﻴﺮ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺟﺰاﻳﻲ اﺳـﺖ ﻛـﻪ در ﻗـﺎﻧﻮن‬
‫ﺑﺮ ﻣﺮﺗﻜﺒﻴﻦ اﻋﻤﺎل ﻣﻤﻨﻮﻋﻪ داده ﻣﻲﺷﻮد و در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛـﻪ ﺛﺎﺑـﺖ ﮔﺮدﻳـﺪ ﻛـﻪ ﺑـﻲﺑﻨـﺪوﺑﺎري در‬
‫رواﺑﻂ ﺟﻨﺴﻲ ﺳﺒﺐ از ﺑﻴﻦﺑﺮدن ﺗﻤﺪن و ﮔﻨﺎﻫﻲ ﺑـﺰرگ ﺑـﺮ اﺟﺘﻤـﺎع اﺳـﺖ ﭘـﺲ اﻳـﻦ ﻫـﻢ ﺛﺎﺑـﺖ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ و ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از آن ﺑﺎﻳﺪ ﻫﻤﻪ ﺗﺪاﺑﻴﺮ اﺻﻼﺣﻲ ﻛﻪ ﻗﺒﻼً ذﻛﺮ ﺷـﺪ اﺗﺨـﺎذ‬
‫ﮔﺮدد و ﺑﻄﻮرﻳﻜﻪ ﮔﻔﺘﻴﻢ اﻳﻦ ﺗﺪاﺑﻴﺮ اﺿﺎﻓﻪ ﺑﺮ ﺗﻄﺒﻴﻖ ﻋﻘﻮﺑﺎت و ﺟﺰاﻫﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮ ﻣﺮﺗﻜﺒﻴﻦ اﻋﻤﺎل‬
‫ﺧﻼف ﻗﺎﻧﻮن اﻋﻤﺎل ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻟﺬا واﺟﺐ اﺳﺖ اﻓﺮاد ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻧﻴﻜﻮ ﺷﻮﻧﺪ و اﻓﻜﺎر ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﺮ ﺿﺪ اﻳﻦ ﺑﻲﺑﻨـﺪوﺑﺎري ﺗﺤﺮﻳـﻚ‬
‫ﮔﺮدد و ﻣﺪﻧﻴﺖ و اﺟﺘﻤﺎع از ﺗﻤﺎم آن اﺷﻴﺎء ﻛﻪ ﺳﺒﺐ اﺷﺘﻌﺎل آﺗﺶ ﺷﻬﻮت ﻣﻲﺷﻮد ﭘـﺎك ﺷـﻮد‪،‬‬
‫آﺧﺮ اﻻﻣﺮ از اﺟﺘﻤﺎع ﺗﻤﺎم آن ﻣﻮاﻧﻌﻲ ﻛﻪ ﻧﻜـﺎح و ازدواج را ﺳـﺨﺖ ﻣـﻲﮔﺮداﻧـﺪ دور ﺷـﻮﻧﺪ و‬
‫رواﺑﻂ ﺟﻨﺴﻲ ﺑﻴﻦ زن و ﻣﺮد ﺑﻪ ﻗﻴﻮدي ﻣﻘﻴﺪ ﮔﺮدد ﻛﻪ در ﻣﻴﺎن آنﻫﺎ ﭘﺮده و ﺣﺎﻳـﻞ واﻗـﻊ ﺷـﻮد و‬
‫ﻧﮕﺬارد ﻛﻪ آنﻫﺎ در اﻳـﻦ ﺻـﺪد آزاد ﺑﺎﺷـﻨﺪ و آن ﻋـﺎﻗﻠﻲ ﻛـﻪ زﻧـﺎ را ﮔﻨـﺎه و ﺟـﺮم ﻣـﻲﺷـﻤﺎرد‬
‫ﺿﺮورت اﻳﻦ ﺗﺪاﺑﻴﺮ و ﺑﻜﺎرﮔﻴﺮي آنﻫﺎ را ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ اﻧﻜﺎر ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﺒـﺎدي‬
‫اﺧﻼﻗﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻛﻪ زﻧﺎ را ﮔﻨﺎه ﻣﻲﺷﻤﺎرد ﺗﺴﻠﻴﻢ اﻧﺪ و ﻟﻴﻜﻦ ﺑﺮ اﻳﻦ ﻋﻘﻴﺪه اﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻗﻠـﻊ و‬
‫ﻗﻤﻊ آن ﺑﺠﺎي ﻗﺎﻧﻮن ﺟﺰا و ﺗﺪاﺑﻴﺮ ﻣﻤﻨﻮﻋﻴﺖ آن ﻻزم اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗـﺪاﺑﻴﺮ اﺻـﻼﺣﻲ اﺗﺨـﺎذ ﻛﻨﻨـﺪ و‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺷﻌﻮر ﻣﺮدم را ﺑﻴﺪار ﻛﺮد و در وﺟﻮد آنﻫﺎ ﻧﻴﺮوي ﺿـﻤﻴﺮ و وﺟـﺪان اﺧﻼﻗـﻲ‬
‫ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻛﺮد ﺗﺎ ﺧﻮدﺷﺎن از ارﺗﻜﺎب ﭼﻨﻴﻦ ﺟﺮاﻳﻤﻲ ﺧﻮدداري ﻛﻨﻨﺪ ‪ ...‬در ﺣـﺎﻟﻲ ﻛـﻪ رﺟـﻮع ﺑـﻪ‬
‫ﺧﺮد ﺷﻤﺮدن ﻣﺮدم اﺳﺖ و ﻣﻌﺎﻣﻠﻪي ﻣـﺬﻛﻮر ﺑـﺎ اﻳﺸـﺎن ﺑـﻪ‬
‫ﻗﺎﻧﻮن ﺟﺰا و ﺗﺪاﺑﻴﺮ ﻣﻤﻨﻮﻋﻴﺖ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ُ‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪136‬‬

‫ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ و ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﻛﻮدﻛﺎن اﺳـﺖ و ﺗﺤﻘﻴـﺮ ﻛـﺮدن و ﭘـﺎﻳﻴﻦ آوردن ﻗـﺪر و ﻣﻨﺰﻟـﺖ اﻳﺸـﺎن‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺎ ﺗﺎ ﺣﺪي ﺑﺎ اﻳﻦ روش اﺻﻼﺣﻲ اﻳﺸﺎن ﻣﻮاﻓﻖ ﻫﺴـﺘﻴﻢ و ﻣﻘﺼـﻮد ﺣﻘﻴﻘـﻲ ﺗﻬـﺬﻳﺐ و ﺗﺮﺑﻴـﺖ‬
‫ﻫﻢ ﻫﻤﻴﻦ ﺑﻴﺪارﻛﺮدن ﺿﻤﺎﻳﺮ اﻓﺮاد اﺳﺖ ﻛـﻪ ﻗـﻮاﻧﻴﻦ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ را ﺧﻮدﺷـﺎن ﻣﺮاﻋـﺎت و اﺣﺘـﺮام‬
‫ﻛﻨﻨﺪ و وﺟﺪانﺷﺎن آنﻫﺎ را وادار ﺳﺎزد ﻛﻪ از ﻗﻮاﻧﻴﻦ اﺟﺘﻤﺎع ﺳﺮﻛﺸﻲ ﻧﻜﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻳﮕﺎﻧﻪ ﻏﺮﺿـﻲ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻤﺎم دﻧﻴﺎ از ﺗﻌﻠﻴﻢ و ﺗﺮﺑﻴﺖ ﺑﻪ آن رﺳﻴﺪه اﺳﺖ‪ ،‬آﻳﺎ اﻓﺮاد اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺑـﻪ اﻳـﻦ درﺟـﻪ رﺳـﻴﺪه‬
‫اﻧﺪ ﻛﻪ اﻳﺸﺎن را ﺑﺎ ﺿﻤﺎﻳﺮﺷﺎن ﺑﮕـﺬارﻳﻢ و ﺑـﻪ آنﻫـﺎ اﻋﺘﻤـﺎد ﻧﻤـﺎﻳﻴﻢ؟ ﻧﻴـﺎزي ﻧﺪاﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻴﻢ ﻛـﻪ‬
‫ﻋﻘﻮﺑﺎت و ﺗﺪاﺑﻴﺮ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ را ﺑﺮاي ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻧﻈﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﺳﺘﺨﺪام ﻛﻨﻴﻢ؟ زﻣﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ را از ﻓﻜﺮ‬
‫ﺧﻮد ﺧﺎرج ﻛﻨﻴﺪ؛ زﻳﺮا در ﻧﻈﺮ ﺷﻤﺎ ﻣﺘﺠﺪدﻳﻦ‪ ،‬آن زﻣﺎنﻫـﺎ زﻣـﺎنﻫـﺎي ﺗﺎرﻳـﻚ اﺳـﺖ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻗـﺮن‬
‫ﺑﻴﺴﺘﻢ ﺑﻨﮕﺮﻳﺪ و ﺑﻪ آﻣﺮﻳﻜﺎ و اروﭘﺎ ﻛﻪ داراي ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﺗﻤﺪن ﻋﻠﻤﻲ اﻧﺪ ﻧﻈﺮ اﻧﺪازﻳﺪ و ﺑﺒﻴﻨﻴﺪ ﻛـﻪ‬
‫ﻫﺮ ﻓﺮدي از اﻓﺮاد آن ﺗﻌﻠﻴﻢ ﻳﺎﻓﺘﻪ و از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺑﺎﻻﻳﻲ ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ و ﺑﮕﻮﻳﻴﺪ ﻛﻪ آﻳـﺎ اﻳـﻦ ﻋﻠـﻢ و‬
‫داﻧﺶ ﻧﻔﻮس آنﻫﺎ را از ارﺗﻜﺎب ﺟﺮاﻳﻢ و ﻧﻘﺾ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﻨﻊ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ؟ در آن ﻗﺎرهﻫـﺎ دزدي و‬
‫راﻫﺰﻧﻲ ﺑﻮﻗﻮع ﻧﻤﻲﭘﻴﻮﻧﺪد؟ آﻳﺎ اﻧﺴﺎنﻫﺎ در آﻧﺠﺎ ﺑﻨﺎﺣﻖ ﻛﺸﺘﻪ ﻧﻤﻲﺷـﻮﻧﺪ؟ ﻣـﺮدم ﻣﺮﺗﻜـﺐ ﻇﻠـﻢ‪،‬‬
‫ﻣﻜﺮ و ﻓﺮﻳﺐ ﻧﻤﻲﮔﺮدﻧﺪ؟ آﻳﺎ اﻳﻦ ﻣﻤﺎﻟﻚ از اﺳﺘﺨﺪام ﭘﻮﻟﻴﺲ‪ ،‬دادﮔﺎه و ﻧﻈﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﺴـﺘﻐﻨﻲ‬
‫ﺷﺪه اﻧﺪ؟ و ﻳﺎ ﺷﻌﻮر اﺣﺘﺮام ﺑﻪ اﺧﻼق در اﻳﺸﺎن ﺑﺤﺪي رﺳﻴﺪه اﺳﺖ ﻛـﻪ ﺑـﺎ ﻣـﺮدم ﺑﻤﺎﻧﻨـﺪ اﻃﻔـﺎل‬
‫ﻓﺮﻳﺐﺧﻮرده ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﻧﻜﻨﻨﺪ؟ ﭼﺮا ﻏﺮﺑﻲﻫﺎ در اﻳﻦ ﻋﺼﺮ روﺷﻨﻔﻜﺮيﺷﺎن ﻗﺪرت ﻧﻴﺎﻓﺘﻨـﺪ ﻛـﻪ ﻧﻈـﺎم‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ را ﺑﻪ اﺣﺴﺎس و ﺷﻌﻮر اﺧﻼﻗﻲ اﻓﺮاد ﺑﮕﺬارﻧﺪ؟ ﭼﺮا اﻧﺴﺎنﻫﺎ در اﻳﻦ زﻣﺎن ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ اﻃﻔـﺎل‬
‫ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ؟ در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺟﺰا و ﺗﺪاﺑﻴﺮ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺑﺮاي ﻣﻤﺎﻧﻌﺖﺷﺎن از ﺟﻨﺎﻳﺖ وﺿـﻊ ﻣـﻲﺷـﻮد‬
‫ﭘﺲ ﭼﺮا ﺗﻨﻬﺎ در ﻣﻮﺿﻮع رواﺑﻂ ﺟﻨﺴﻲ اﻋﺘﺮاض ﻣﻲﻛﻨﻴﺪ ﻧﻪ در دﻳﮕﺮ ﻣﻮﺿـﻮﻋﺎت؟ و ﭼـﺮا ﺗﻨﻬـﺎ‬
‫در اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع اﺻﺮار دارﻳﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺧﺮدﺳﺎﻻن ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ ﺑﺰرﮔﺎن ﻣﻌﺎﻣﻠـﻪ ﻣـﻲﺷـﻮد؟ ﻻزم اﺳـﺖ‬
‫ﻛﻪ ﺑﻪ ﺿﻤﺎﻳﺮ و وﺟﺪاﻧﺘﺎن ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻛﻨﻴﺪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ در آن اراده و ﻗﺼﺪ ﺳﻮء وﺟـﻮد داﺷـﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺳﭙﺲ اﻳﻦ ﮔﺮوه ﻣﻲﮔﻮﻳﻨـﺪ‪ :‬ﻋـﻮاﻣﻠﻲ را ﻛـﻪ ﺷـﻤﺎ آنﻫـﺎ را ﻣﺤﺮﻛـﺎت ﺷـﻬﻮاﻧﻲ ﻣـﻲداﻧﻴـﺪ و‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﻫﻴﺪ آنﻫﺎ را از داﻳﺮهي ﺗﻤﺪن ﻣﺤﻮ ﻛﻨﻴﺪ اﺳﺎس ﻫﻨﺮ و روح ﺗﻤﺘﻊ و ﻟﺬتﺟﻮﻳﻲ از ﺟﻤـﺎل‬
 ‫‪137‬‬ ‫اﺑﺰار ﺗﻤﺪن ﺳﺎﻟﻢ‬

‫و زﻳﺒﺎﻳﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﻣﺎﻧﻊﺷﺪن از آن ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ از ﻟﻄﺎﻓﺖ و ﺧﻮﺷﻲ و ﺳﺮور زﻧﺪﮔﻲ اﻧﺴﺎﻧﻲ اﺳﺖ و‬
‫ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ ﺗﻤﺪن و اﺻﻼح ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻫﺮ ﻛﺎري ﻣـﻲﺧﻮاﻫﻴـﺪ اﻧﺠـﺎم دﻫﻴـﺪ وﻟـﻲ ﺑـﻪ ﻧﺤـﻮي ﻛـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﻫﻨﺮﻫﺎي زﻳﺒﺎ و ذوق ﺟﻤﺎﻟﻲﺗﺎن ﺻﺪﻣﻪ ﻧﺮﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻫﻢ ﺑﺎ اﻳﺸﺎن ﻣﻮاﻓﻖ ﻫﺴﺘﻴﻢ ﻛـﻪ ﻫﻨـﺮ و ﻋﺸـﻖ ﺑـﻪ‬
‫زﻳﺒــﺎﻳﻲ داراي ﻗــﺪر و ارزش زﻳــﺎدي اﺳــﺖ و ﻻزم اﺳــﺖ ﻛــﻪ از ﻫــﺮدوي آنﻫــﺎ ﻣﺤﺎﻓﻈــﺖ و‬
‫ﻧﮕﻬﺪاري ﺷﻮد و ﻟﻴﻜﻦ زﻧﺪﮔﻲ ﺳﻼﻣﺖ و ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﮔﺮاﻧﻘـﺪرﺗﺮ و ﺑـﺎارزشﺗـﺮ از آنﻫـﺎ‬
‫اﺳﺖ و ﺻﺤﻴﺢ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ در راه ﻫﻨﺮ و دوﺳـﺖ داﺷـﺘﻦ زﻳﺒـﺎﻳﻲ‪ ،‬زﻧـﺪﮔﻲ و ﺳـﻌﺎدت اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ‬
‫ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ و ﻓﺪا ﺷﻮد و اﮔﺮ ﻗﺮار ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻫﻨﺮ و زﻳﺒﺎﻳﻲ ﺗﺮﻗﻲ و رﺷﺪ ﻛﻨـﺪ ﺑﺎﻳـﺪ ﺑـﺮاي ﺗﺮﻗـﻲ آنﻫـﺎ‬
‫راﻫﻲ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﺎ زﻧﺪﮔﻲ و رﺳﺘﮕﺎري اﺟﺘﻤﺎع ﺳﺎزﮔﺎري و ﺗﻄﺎﺑﻖ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ ﻧـﻪ‬
‫اﻳﻦ ﻛﻪ ﻫﻨﺮ و زﻳﺒﺎﻳﻲ‪ ،‬آنﻫﺎ را ﺑﻪ ﻫﻼﻛﺖ ﺑﻜﺸﺎﻧﺪ و ﻋﻮض اﺻﻼح و ﺳـﻌﺎدت‪ ،‬آﻧـﺮا ﺑـﻪ ﻓﺴـﺎد و‬
‫اﻧﻮاع ﭘﺴﺘﻲﻫﺎ رﻫﺒﺮي ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﺔ ﻣﺎ‪ ،‬ﻧﻈﺮﻳﻪاي ﻓﺮدي و ﺳﺎﺧﺘﮕﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﻜﻪ ﻣﻘﺘﻀﺎي ﻋﻘﻞ و ﻓﻄـﺮت اﺳـﺖ و ﺗﻤـﺎم‬
‫دﻧﻴﺎ از ﻟﺤﺎظ ﻣﺒﺪأ و رﻳﺸﻪ ﺑﻪ آن اﻋﺘﺮاف دارد و ﺗﺎ ﺑﺤﺎل ﻧﻴﺰ ﺑﺮاي ﺗﺤﻘﻖ اﻳﻦ ﻫﺪف ﭼﻨـﻴﻦ ﻋﻤـﻞ‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﻫﺮﭼﻴﺰي را ﻛﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﻫﻼﻛﺖ زﻧﺪﮔﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺳﺒﺐ ﻓﺴﺎد ﮔﺮدد ﻧﻤﻲﺗـﻮان‬
‫ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻫﻨﺮ و زﻳﺒﺎﻳﻲ ﺑﻪ آن ﻋﻤﻞ ﻛﺮد‪ ،‬ﻣﺜﻼً ادﺑﻴﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﻓﺘﻨﻪ و ﻓﺴﺎد ﺗﺤﺮﻳﻚ ﻛﻨﺪ و ﻳـﺎ‬
‫ﺑﺎﻋﺚ ﻗﺘﻞ و ﻏﺎرت ﮔﺮدد ﻫﻴﭻ دوﻟﺘﻲ ﺑﺨـﺎﻃﺮ ﻣﺤﺎﺳـﻦ ادﺑـﻲ‪ ،‬ﻫﻨـﺮي و زﻳﺒـﺎﻳﻲ ﺑـﻪ آن اﺟـﺎزهي‬
‫ﻇﻬﻮر ﻧﻤﻲدﻫﺪ‪ ،‬ادﺑﻲ ﻛﻪ ﺳﺒﺐ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎ و ﻣﻴﻜﺮوبﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺷﻮد ﻫـﻴﭻ ﻗـﺪرﺗﻲ در‬
‫دﻧﻴﺎ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ از آن ﭼﺸﻢﭘﻮﺷﻲ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺳﻴﻨﻤﺎ و ﻧﻤﺎﻳﺶﻫـﺎﻳﻲ ﻛـﻪ ﻣـﺮدم را ﺑـﻪ ﺷـﻮرش و اﺧـﻼل‬
‫اﻣﻨﻴﺖ ﺗﺸﻮﻳﻖ ﻛﻨﺪ ﻫﻴﭻ ﺣﻜﻮﻣﺘﻲ ﻧﻤﺎﻳﺶ آﻧﺮا اﺟﺎزه ﻧﻤﻲدﻫﺪ و ﻫﺮﭼﻴـﺰي ﻛـﻪ ﺑﺎﻋـﺚ ﺗﺤﺮﻳـﻚ‬
‫ﻧﻴﺮوي ﻇﻠﻢ‪ ،‬ﻗﺴﺎوت‪ ،‬ﺧﺒﺎﺛﺖ و ﻳﺎ ﻧﻘﺾ ﻣﺒـﺎدي اﺧﻼﻗـﻲ ﮔـﺮدد ﻫﺮﭼﻨـﺪ آن ﻓـﻦ و ﻫﻨـﺮ ﺑﺪرﺟـﺔ‬
‫ﻛﻤﺎل ﻫﻢ رﺳﻴﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﻫﻴﭻ ﻗﺎﻧﻮن و وﺟﺪان اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﻪ آن ﺑﻪ دﻳﺪة ارزش و اﺣﺘﺮام ﻧﻤﻲﻧﮕـﺮد‪،‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻫﻨﺮ ﺟﻴﺐﺑﺮي اﮔﺮﭼﻪ از ﻇﺮﻳﻒﺗﺮﻳﻦ و ﺧﻔﻴﻒﺗﺮﻳﻦ ﺣﺮﻛـﺖ دﺳـﺖ اﺳـﺖ وﻟـﻲ ﻫـﻴﭻ‬
‫ﻛﺲ آﻧﺮا ﺗﺎﻳﻴﺪ ﻧﻜﺮده و در ﺗـﺮوﻳﺞ و ﻧﺸـﺮ آن‪ ،‬رﺿـﺎﻳﺖ ﻧـﺪارد‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ ﻣﺘﻘﻠﺒـﻴﻦ در اﺳـﻨﺎد و‬
‫ﻣﺪارك و ﭼﻚ و ﺳﻔﺘﻪ اﮔﺮﭼﻪ از زﻳﺮﻛﻲ ﻧﺎدر و ﻓﻜﺮ رﺳﺎ ﺑﺮﺧﻮردار اﻧﺪ و ﻟﻴﻜﻦ ﻫﻴﭻ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫وﺟﻮد ﻧﺪارد ﻛﻪ ﺑﻪ آنﻫﺎ ﺑﻪ دﻳﺪة ارزش و اﺣﺘﺮام ﺑﻨﮕﺮد و ﻳﺎ ﺑﻪ آنﻫﺎ راﺿـﻲ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬از‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪138‬‬

‫ﺗﻤﺎم اﻳﻦ ﻣﺜﺎلﻫﺎ و ﮔﻔﺘﻪﻫﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻲﮔﻴﺮﻳﻢ ﻛـﻪ زﻧـﺪﮔﻲ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ و اﻣﻨﻴـﺖ‪ ،‬ﻣﺼـﻠﺤﺖ و‬
‫رﺳﺘﮕﺎري آن ﺑﺎﻻﺗﺮ و ﺑـﺎارزشﺗـﺮ از ﻫﻨﺮﻫـﺎي ﻟﻄﻴـﻒ و زﻳﺒـﺎﻳﻲﻫـﺎي دوﺳـﺖ داﺷـﺘﻨﻲ اﺳـﺖ و‬
‫ﻋﺎﻗﻼﻧﻪ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ زﻧﺪﮔﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻓﻨﻲ از ﻓﻨﻮن و ﭼﻴﺰي ﻛﻪ در آن اﺧﺘﻼف ﻧﻈﺮ وﺟـﻮد‬
‫دارد ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺜﻼً ﭼﻴﺰي را ﻣﺎ ﺑﺮاي زﻧﺪﮔﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﻀﺮ و ﺑﺪ ﻣﻲداﻧﻴﻢ‪ ،‬وﻟﻲ دﻳﮕـﺮان آن‬
‫را ﻣﻀﺮ و ﺑﺪ ﻧﻤﻲداﻧﻨﺪ و اﮔﺮ آنﻫﺎ در اﻳﻦ ﺑﺎره ﺑﺎ ﻣﺎ ﻣﻮاﻓﻖ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ﭘﺲ ﺿﺮوري اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻨـﺮ و‬
‫زﻳﺒﺎﻳﻲ را ﺑﻪ ﻗﻴﻮدي ﻣﻘﻴﺪ ﺳﺎزﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺎ آﻧﺮا ﻣﻘﻴﺪ ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﻻزم ﻣﻲداﻧﻴﻢ‪ ،‬آن ﮔﺮوه ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﻛﻪ‬
‫اﮔﺮ ﺑﻴﻦ زن و ﻣﺮد ﺑﻪ اﺟﺒﺎر ﺣﺠﺎب و ﻣﺎﻧﻌﻲ اﻳﺠﺎد ﺷﻮد ﺗـﺎ اﻳـﻦ ﻛـﻪ از رواﺑـﻂ ﺟﻨﺴـﻲ ﻧﺎﻣﺸـﺮوع‬
‫آنﻫﺎ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﺷﻮد و ﻗﻴﺪ و ﺑﻨﺪﻫﺎﻳﻲ ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻛﺎر ﺑﻮﺟﻮد آﻳـﺪ اﻳـﻦ در ﺣﻘﻴﻘـﺖ دﺧﺎﻟـﺖ در‬
‫اﻣﻮر اﺧﻼﻗﻲ و ﺳﻠﻮك ﻣﺮدم اﺳﺖ؛ زﻳﺮا اﻳﻦ ﺑﺮﺧﻮرد ﻧﺸﺎﻧﺪﻫﻨﺪة اﻳﻦ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻫﻤـﻪ ﻣـﺮدم آن‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻓﺎﺟﺮ و زﻧﺎﻛﺎر ﺑﺎﺷﻨﺪ و واﺿﻌﻴﻦ اﻳـﻦ ﻗـﻮاﻧﻴﻦ و ﻗﻴـﻮد ﺑـﻪ زﻧـﺎن و ﻣـﺮدان ﺟﺎﻣﻌـﻪﺷـﺎن‬
‫اﻋﺘﻤﺎد ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬زﻳﺮا اﮔﺮ اﻃﻤﻴﻨـﺎن داﺷـﺘﻨﺪ ﭼﻨـﻴﻦ ﻗـﺎﻧﻮﻧﻲ وﺿـﻊ ﻧﻤـﻲﻛﺮدﻧـﺪ‪ ،‬ﺑـﺪون ﺷـﻚ اﻳـﻦ‬
‫اﻋﺘﺮاض ﻗﻮي و ﻣﺤﻜﻢ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻲ ﭼﺮا در اﻳﻦ ﺣـﺪ از اﻋﺘـﺮاض ﺗﻮﻗـﻒ ﻛـﺮده اﻳـﺪ و آن را در‬
‫ﺳﺎﻳﺮ اﻣﻮر زﻧﺪﮔﻲ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻧﺪاده اﻳﺪ‪ ،‬آﻳﺎ ﻫﺮ ﻗﻔﻠﻲ ﻛﻪ روي در ﺧﺎﻧﻪ از ﻃـﺮف ﺻـﺎﺣﺐ آن ﺧﺎﻧـﻪ‬
‫زده ﻣﻲﺷﻮد اﻋﻼن اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻤﺎم ﺳﺎﻛﻨﺎن آن ﻣﺤﻠﻪ دزد و راﻫﺰن ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻳﺎ اﻳﻦ ﻛـﻪ‬
‫وﺟﻮد ﭘﻮﻟﻴﺲ در ﻣﻤﻠﻜﺘﻲ دﻟﻴﻞ ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﻣـﺬﻛﻮر ﻫﻤـﻪ ﻣـﺮدم و ﻣﻠـﺖ‬
‫ﺧﻮد را دزد و ﺷﺮور و ﺧﺒﻴﺚ ﻣﻲﭘﻨﺪارد و ﻳﺎ ﻫﺮ ﺳﻨﺪي ﻛﻪ ﺑـﻪ ﻫﻨﮕـﺎم ﻣﻌﺎﻣﻠـﻪ ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﻣـﻲﺷـﻮد‪،‬‬
‫ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛـﻪ ﻳﻜـﻲ از ﻃـﺮﻓﻴﻦ ﻣﻌﺎﻣﻠـﻪ ﺧـﺎﺋﻦ و دزد اﺳـﺖ و ﻳـﺎ ﻫـﺮ ﺗـﺪﺑﻴﺮي ﻛـﻪ ﺑـﺮاي‬
‫ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﺟﺮم و ﺧﻼف اﺗﺨﺎذ ﻣﻲﺷﻮد ﭼﻨﻴﻦ ﮔﻤـﺎن ﺷـﻮد ﻛـﻪ ﻫﺮﻛﺴـﻲ در ﭼـﺎرﭼﻮب آن‬
‫داﺧﻞ ﺷﻮد ﻻزم اﺳﺖ ﻛﻪ وي ﻣﺠﺮم و ﺟﺎﻧﻲ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻧﻮع اﺳﺘﺪﻻل داﺋﻤﺎً ﺷﻤﺎ را دزد‪ ،‬ﺧـﺎﺋﻦ‪ ،‬ﻓـﺎﺟﺮ و ﮔﻨﺎﻫﻜـﺎر ﻣـﻲﺷـﻤﺎرد‪،‬‬
‫وﻟﻲ از ﻛﺮاﻣﺖ و ﻋﺰت ﺷﻤﺎ ﭼﻴﺰي ﻛﺎﺳﺘﻪ ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ ،‬ﭘﺲ ﻋﻠـﺖ ﭼﻴﺴـﺖ ﻛـﻪ ﺷـﻌﻮر و اﺣﺴـﺎس‬
‫ﺷﻤﺎ در رواﺑﻂ ﺟﻨﺴﻲ ﺑﻪ اﻧﺪازهاي رﻗﻴﻖ و ﺣﺴﺎس اﺳﺖ ﻛﻪ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺳـﺨﻦ از داﺷـﺘﻦ ﻗﻴﺪوﺑﻨـﺪ‬
‫ﺑﺮاي رواﺑﻂ ﺟﻨﺴﻲ ﭘﻴﺶ ﻣﻲآﻳﺪ ﺑﻪ ﻛﺮاﻣﺖ و ﻋﺰت ﺷﻤﺎ ﻟﻄﻤﻪ ﻣﻲﺧﻮرد؟‬
 ‫‪139‬‬ ‫اﺑﺰار ﺗﻤﺪن ﺳﺎﻟﻢ‬

‫واﻗﻌﻴﺖ و ﺣﻘﻴﻘﺘﻲ ﻛﻪ ﻣﺎ ﺟﻠﻮﺗﺮ ﺑﻪ آن اﺷﺎره ﻛﺮدﻳﻢ اﻳـﻦ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻛﺴـﺎﻧﻲ ﻛـﻪ ﭘﻴﻮﺳـﺘﻪ در‬
‫اذﻫﺎﻧﺸﺎن ﺗﺼﻮرات اﺧﻼﻗـﻲ ﻗـﺪﻳﻤﻲ وﺟـﻮد دارد زﻧـﺎ را ﺣـﺮام داﻧﺴـﺘﻪ و آن را ﺑـﻲﺑﻨـﺪوﺑﺎري و‬
‫اﺧﻼﻗﻲ ﺑﺪ ﻣﻲﺷـﻤﺎرﻧﺪ و ﻟـﻴﻜﻦ اﻳـﻦ ﺑـﺪﺑﻴﻨﻲ و ﺣـﺮامداﻧﺴـﺘﻦ آنﻫـﺎ در ﺣـﺪي ﻧﺒـﻮد ﻛـﻪ از زﻧـﺎ‬
‫ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﻛﻨﻨﺪ و ﻳﺎ دروازهاش را ﺑﻄﻮر ﻛﻠﻲ ﻣﺴﺪود ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ از اﻳﻨﺮو ﻧﻈﺮ آنﻫـﺎ در اﻳـﻦ ﺑـﺎره ﺑـﺎ‬
‫ﻧﻈﺮ ﻣﺎ اﺧﺘﻼف دارد و اﮔﺮ ﺣﻘﺎﻳﻖ ﻓﻄﺮت ﺑﺮ آنﻫﺎ ﻇﺎﻫﺮ و روﺷﻦ ﺑﻮد و آن را ﺑﻪ وﺟﻪ ﺻﺤﻴﺢ و‬
‫درﺳﺖ درك ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ﺑﺎ ﻣﺎ ﻣﺘﻔﻖ اﻟﺮأي ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ اﻧﺴﺎن ﺗﺎ وﻗﺘـﻲ ﻛـﻪ اﻧﺴـﺎن ﺑـﻮده و ﻋﻨﺼـﺮ و‬
‫ﻏﺮﻳﺰة ﺣﻴﻮاﻧﻴﺖ ﻫﻢ در او وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮاي ﺑﻬﺒﻮد زﻧﺪﮔﻲ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ ﻧﺒﺎﻳـﺪ از اﻳـﻦ ﺗـﺪاﺑﻴﺮ‬
‫ﻏﻔﻠﺖ ﺑﻮرزد و ﺧﻮاﻫﺶﻫﺎي ﺷﻬﻮاﻧﻲ و ﻫﻮا و ﻫﻮس اﻓﺮاد را ﺑﺮ ﻣﺼﻠﺤﺖ اﺟﺘﻤﺎع ﺗﺮﺟﻴﺢ دﻫﺪ‪.‬‬

‫‪ -5‬راﺑﻄﺔ ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻴﻦ زن و ﺷﻮﻫﺮ‪:‬‬

‫ﺑﻌﺪ از ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺧﺎﻧﻮاده و از ﺑﻴﻦﺑﺮدن ﺑﻲﺑﻨﺪ و ﺑـﺎري ﺟﻨﺴـﻲ ﻳﻜـﻲ از ﺷـﺮاﻳﻂ ﺗﻤـﺪن ﺳـﺎﻟﻢ و‬
‫ﺻﺤﻴﺢ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ راﺑﻄﺔ ﺻﺤﻴﺤﻲ ﺑﻴﻦ زن و ﺷﻮﻫﺮ وﺿﻊ و ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺣﻘـﻮق ﻫﺮﻳـﻚ را از‬
‫روي ﻋﺪاﻟﺖ و اﻧﺼﺎف ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬واﺟﺒﺎت وﻇﺎﻳﻒ ﻫﺮ ﻳﻜﻲ را ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨـﺪ و ﻣﻘـﺎم و‬
‫درﺟﺔ ﻫﺮﻛﺪام را در ﻓﺎﻣﻴﻞ ﺑﻪ وﺟﻬﻲ ﻣﻌﻴﻦ ﺳﺎزد ﻛﻪ در ﺗﻮازن و اﻋﺘﺪال اﺧﻼل وارد ﻧﺸﻮد‪ ،‬اﻳـﻦ‬
‫ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻣﺸﻜﻞﺗﺮﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﺔ ﺗﻤﺪن و زﻧﺪﮔﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﺳﺖ و اﻧﺴﺎن در ﺣﻞ اﻳﻦ ﻣﺸﻜﻞ ﻏﺎﻟﺒﺎً ﻧﺎﻛﺎم‬
‫ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻛﻤﺘﺮ ﻣﻠﺖﻫﺎﻳﻲ وﺟﻮد دارﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ و ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﻲ ﻣﺮد را ﺑﻪ زن ﺳﭙﺮده ﺑﺎﺷـﻨﺪ و ﺑﻌـﺪ از‬
‫آن ﺑﻪ درﺟﺔ ﻋﺎﻟﻲ ﻣﺪﻧﻴﺖ و ﺗﺮﻗﻲ و ﺗﻌﺎﻟﻲ رﺳﻴﺪه و ﻳﺎ اﻳﻦ ﻛﻪ ﻗـﺪرت و ﻋـﺰت را در ﻣﻴـﺎن ﻣﻠـﻞ‬
‫دﻳﮕﺮ ﺣﺎﺻﻞ ﻛﺮده ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻳﺎ اﻳﻦ ﻛﻪ ﻳﺎدﮔﺎري از ﺧﻮد ﺑﺠﺎي ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻛﻪ در ﺗﺎرﻳﺦ ﺛﺒـﺖ‬
‫ﮔﺮدد و ﻳﺎ ﻗﺎﺑﻞ ﻳﺎدآوري ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫وﻟﻲ اﻛﺜﺮﻳﺖ ﻗﺎﻃﻊ ﻣﻠـﻞ ﺟﻬـﺎن ﻣـﺮد را ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﺳﺮﭘﺮﺳـﺖ زن ﭘﺬﻳﺮﻓﺘـﻪ اﻧـﺪ و ﻟـﻴﻜﻦ اﻳـﻦ‬
‫ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﻲ و ﺗﺮﺟﻴﺢ ﻣﺮد ﮔﺎﻫﻲ ﻫﻢ ﺑﻪ ﻇﻠﻢ و ﺟﻮر ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪه ﺗﺎ اﻧﺪازهاي ﻛﻪ زن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻛﻨﻴـﺰ‬
‫و ﺧﺎدﻣﻪ ﺷﻤﺮده ﺷﺪه‪ ،‬ﺧﻮار و ذﻟﻴﻞ ﮔﺮدﻳﺪه‪ ،‬از ﻫﻤﻪ ﺣﻘﻮق ﻣﺪﻧﻲ و اﻗﺘﺼﺎدي ﺑـﻲﺑﻬـﺮه ﻣﺎﻧـﺪه و‬
‫وﺳﻴﻠﺔ اﺷﺒﺎع ﻏﺮﻳﺰة ﻣـﺮد ﺑـﻪ ﺣﺴـﺎب آﻣـﺪه اﺳـﺖ و اﮔـﺮ ﺑـﻪ زﻧـﺎﻧﻲ در ﺑﻴـﺮون از ﻣﻨـﺰل و ﻓﺎﻣﻴـﻞ‬
‫ﻋﻄﻮﻓﺖ و ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﻲ ﻧﻤﻮده و اﻳﺸﺎن را ﺑﻪ زﻳﻮر ﻋﻠﻢ و ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺰﻳﻦ ﺳـﺎﺧﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ آن ﻫـﻢ ﺑـﺮاي‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪140‬‬

‫اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﻮاﺳﺖﻫﺎي ﺟﻨﺴﻲ ﻣﺮدان را ﺑﻄﺮﻳﻖ ﻟﺬﻳﺬﺗﺮ و ﻣﺤﺮكﺗﺮ ﺟﻮاب ﺑﮕﻮﻳﻨـﺪ و‬
‫در ﻛﻨﺎر ﻟﺬت ﺟﻨﺴﻲ از ﻟﺬت ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ‪ ،‬ﻧﺎز و ﻧﺰاﻛـﺖ و رﻗـﺺ و ﺣﺮﻛـﺖ آنﻫـﺎ ﻫـﻢ ﺑﻬـﺮهﻣﻨـﺪ‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺑﺪﺗﺮﻳﻦ ﺣﺎﻟﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣـﺮدان ﺑﺨـﺎﻃﺮ ﻫـﻮا و ﻫـﻮس و ﺧـﻮاﻫﺶﻫـﺎي ﻧﻔﺴـﺎﻧﻲﺷـﺎن‬
‫اﺧﺘﺮاع ﻧﻤﻮده و زﻧﺎن را ﺗﻮﻫﻴﻦ و ﺗﺤﻘﻴﺮ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﻣﻠﻠﻲ ﻛﻪ ﺑﺮ اﻳﻦ ﺷﻴﻮه ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﻨـﺪ از ﺿـﺮر‬
‫و زﻳـﺎن آن در اﻣــﺎن ﻧﻴﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻤــﺪن ﺟﺪﻳــﺪ ﻏـﺮب ﺑــﺮاي ﺧــﻮد راه ﺳـﻮﻣﻲ را ﺑﺮﮔﺰﻳــﺪه ﻛــﻪ راه‬
‫ﻣﺴﺎوات ﺑﻴﻦ زن و ﻣﺮد اﺳﺖ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻛﻪ وﻇﺎﻳﻒ و ﺗﻜﺎﻟﻴﻒ ﺑﻴﻦ زن و ﻣـﺮد ﺑﻄـﻮر ﻣﺴـﺎوي‬
‫ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮔﺮدد و آن وﻇﻴﻔﻪ ﻫﻢ ﺑﺎﻳﺪ از ﻳﻚ ﻧﻮع ﺑﺎﺷﺪ و ﻫﺮدوي آنﻫـﺎ در داﻳـﺮهي ﻋﻤـﻞ ﻣﺴـﺎﺑﻘﻪ‬
‫دﻫﻨﺪ و ﻫﺮﻳﻚ وﺳﻴﻠﺔ زﻧﺪﮔﻴﺶ را ﺧﻮد ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻤﺎﻳﺪ و ﻟﻴﻜﻦ اﻳﻦ ﻧﻮع ﺗﻨﻈﻴﻢ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺗﺎ ﺑﺤـﺎل ﺑـﻪ‬
‫ﭘﺎﻳﺔ ﺗﻜﻤﻴﻞ ﻧﺮﺳﻴﺪه؛ زﻳﺮا ﺑﺮﺗﺮي و ﺗﻔﻮق ﻧﻴﺮوي ﻣﺮد ﺑﺮ ﺟﻨﺲ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻛﺎﻣﻼً ﺑـﺎرز و آﺷـﻜﺎر ﺑـﻮده‬
‫اﺳﺖ و در اﻳﻦ ﺑﻌﺪ زن در ﻫﻴﭻ ﺟﺎﻧﺒﻲ از ﺟﻮاﻧﺐ زﻧﺪﮔﻲ ﺑﻪ ﭘﺎي ﻣﺮد ﻧﺮﺳﻴﺪه و ﺗﻤﺎم ﺣﻘﻮﻗﻲ ﻛـﻪ‬
‫ﺑﺮ اﺳﺎس ﻗﺎﻋﺪهي ﻣﺴﺎوات ﻣﺬﻛﻮر ﺗﻜﻤﻴﻞ ﮔﺮدﻳﺪه ﺑﺎﻋﺚ ﻓﺴﺎد و ﻓﺘﻨـﻪ در ﻣـﺪﻧﻴﺖ ﮔﺸـﺘﻪ اﺳـﺖ‬
‫ﺑﻄﻮرﻳﻜﻪ ﻋﻮاﻗﺐ و ﻧﺘﺎﻳﺞ آن را در ﻓﺼﻞﻫﺎي ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻴﺎن ﻛﺮدﻳﻢ و ﺿﺮورت ﺑﻪ ﺗﻜـﺮار ﻧﻴﺴـﺖ‪،‬‬
‫ﺗﻤﺪن از ﺗﻤﺎم اﻧﻮاع ﺳﻪﮔﺎﻧﻪ اﻋﺘﺪال‪ ،‬ﺗﻮازن و ﺗﻨﺎﺳﺐ ﺧﺎﻟﻲ و ﺑﻲﺑﻬـﺮه ﻣﺎﻧـﺪه اﺳـﺖ‪ ،‬زﻳـﺮا ﻫﺮﺳـﻪ‬
‫آنﻫﺎ در ﻫﺪاﻳﺖ و راﻫﻨﻤﺎﻳﻲﻫﺎي ﻓﻄﺮت ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ ﻧﻤﻮده اﻧﺪ و روش ﻋﻤﻠﻲ و ﺗﻄﺒﻴﻘـﻲ را ﻣﻄـﺎﺑﻖ‬
‫راﻫﻨﻤﺎﻳﻲﻫﺎي آن اﺗﺨﺎذ ﻧﻨﻤﻮده اﻧﺪ و از ﺟﺎدة ﻫﺪاﻳﺖ ﻓﻄﺮت ﻣﻨﺤﺮف ﺷﺪه اﻧﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﺷﻤﺎ ﻣﻮﺿﻮع را ﺑﺎ ﻓﻜﺮ ﺳﻠﻴﻢ ﻣﻮرد ﺗﺄﻣﻞ و دﻗﺖ ﻗﺮار دﻫﻴﻢ ﺑﺮاﻳﺘﺎن واﺿـﺢ ﻣـﻲﺷـﻮد ﻛـﻪ‬
‫ﺧﻮد ﻓﻄﺮت راه ﺣﻞ ﺻﺤﻴﺢ اﻳﻦ ﻣﺴﺎﻳﻞ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ و ﻓﻄﺮت اﺳﺖ ﻛﻪ زن را از ﺳـﻘﻮط در‬
‫ﮔﺮداب ﮔﻤﺮاﻫﻲ و ﻫﻼﻛﺖ ﻛﻪ ﻣﺮد ﺧﻮاﻫﺎن آن اﺳﺖ ﺣﻤﺎﻳﺖ و ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﻣـﻲﻛﻨـﺪ و او را ﺑـﻪ‬
‫آن درﺟﺔ ﺑﻠﻨﺪي ﻣﻲرﺳﺎﻧﺪ ﻛﻪ زن ﺧﻮاﺳﺘﺎر آن اﺳﺖ و ﻳﺎ ﺑﻌﻀﻲ از ﻣـﺮدان ﻣـﻲﺧﻮاﻫﻨـﺪ او را ﺑـﻪ‬
‫آن درﺟﻪ ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬اﻧﺴﺎن ﺑﺨﺎﻃﺮ اﻧﺪﻳﺸﺔ ﻏﻠﻂ و ﻓﻜﺮ ﮔﻤـﺮاه راه اﻓـﺮاط و ﺗﻔـﺮﻳﻂ را ﺑـﺮاي ﺧـﻮد‬
‫ﺑﺮﮔﺰﻳﺪه اﺳﺖ و ﻟﻴﻜﻦ ﻓﻄﺮت ﻏﻴﺮ از ﻋﺪاﻟﺖ‪ ،‬ﺗﻌﺎدل و ﺗﻨﺎﺳـﺐ ﭼﻴـﺰ دﻳﮕـﺮي را ﻧﻤـﻲﺧﻮاﻫـﺪ و‬
‫اﻧﺴﺎن را ﺑﺪﻳﻦ راه دﻋﻮت ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻴﭻ ﻛﺲ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ اﻧﻜﺎر ﺑﻜﻨﺪ ﻛﻪ زن و ﻣﺮد از دﻳﺪﮔﺎه اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ و ﺑﺸﺮﻳﺖ ﺑﺮاﺑـﺮ و ﻣﺴـﺎوي‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ و دوﻃﺮف ﺗﺴﺎوي ﻧﻮع اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺑﻮده و در ﭘﻴﺸـﺮﻓﺖ ﺗﻤـﺪن و ﺧـﺪﻣﺖ اﺟﺘﻤـﺎع و اﻧﺴـﺎﻧﻴﺖ‬
 ‫‪141‬‬ ‫اﺑﺰار ﺗﻤﺪن ﺳﺎﻟﻢ‬

‫وﻇﻴﻔﺔ ﻣﺸﺘﺮك و ﻣﺴﺎوي دارﻧﺪ و ﻫﺮﻛﺪام از زن و ﻣـﺮد‪ ،‬ﻗﻠـﺐ‪ ،‬ﻋﻘـﻞ‪ ،‬ذﻫـﻦ‪ ،‬ﻓﻜـﺮ‪ ،‬ﻋﻮاﻃـﻒ‪،‬‬
‫ﺧﻮاﻫﺸﺎت و اﺣﺘﻴﺎﺟﺎت ﺑﺸﺮي دارﻧﺪ‪ ،‬ﻫﺮ ﻛﺪاﻣﺸﺎن ﺑـﺮاي ﻣﺼـﻠﺤﺖ و ﺳـﻮد ﺗﻤـﺪن ﺑـﻪ ﺗﻬـﺬﻳﺐ‬
‫ﻧﻔﺲ‪ ،‬ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻋﻘﻞ و ذﻫﻦ و ﻧﻤﻮ ﻓﻜﺮي ﻧﻴﺎز دارﻧﺪ ﺗـﺎ اﻳـﻦ ﻛـﻪ ﻫـﺮ ﻳـﻚ وﻇﻴﻔـﻪاش را در ﺑﺮاﺑـﺮ‬
‫ﺗﻤﺪن اﻧﺠﺎم دﻫﺪ ﻟﺬا در اﻳﻦ ﺑﺎره ﺣﻜﻢﻛﺮدن ﺑﻪ ﻣﺴﺎوات ﺑﻴﻦ زن و ﻣﺮد ﻛـﺎﻣﻼً درﺳـﺖ اﺳـﺖ و‬
‫در آن ﻫﻴﭻ اﺷﺘﺒﺎه و ﻛﺪورﺗﻲ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬
‫از وﻇﺎﻳﻒ اﺻﻠﻲ ﻫﺮ ﺗﻤﺪن ﺳﺎﻟﻢ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي زﻧﺎن‪ ،‬آن اﻫﺘﻤﺎم و ﺗﻮﺟﻪ را ﻣﺒـﺬول دارد‬
‫ﻛﻪ ﻋﻴﻦ آن را ﺑﺮاي ﻣﺮدان ﻻزم ﻣﻲداﻧﺪ و ﺑﻪ آنﻫﺎ ﻓﺮﺻـﺖ دﻫـﺪ ﺗـﺎ ﻣﻄـﺎﺑﻖ ﻗـﺪرت اﺳـﺘﻌﺪاد و‬
‫ﻛﻔﺎﻳﺖ ﻓﻄﺮيﺷﺎن ﺑﺮاي ﺗﺮﻗﻲ و ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖﺷـﺎن را اﻧﺠـﺎم دﻫﻨـﺪ و اﻳﺸـﺎن را ﺑـﻪ‬
‫ﺗﺮﺑﻴﺖ و ﺗﻌﻠﻴﻤﺎت ﻋﺎﻟﻲ آراﺳﺘﻪ ﻧﻤﺎﻳﺪ و آن ﺣﻘﻮق ﻣﺪﻧﻲ و اﻗﺘﺼـﺎدي را ﻛـﻪ ﺑـﺮاي ﻣـﺮدان ﻗﺎﺋـﻞ‬
‫اﺳﺖ ﻫﻤﺎن را ﺑﺮاي زﻧﺎن ﻗﺎﺋﻞ ﮔﺮدد و در اﺟﺘﻤﺎع اﻳﺸـﺎن را ﺻـﺎﺣﺐ ﻋـﺰت‪ ،‬ﺷـﺮف و ﻛﺮاﻣـﺖ‬
‫ﺑﺪاﻧﺪ ﺗﺎ در وﺟﻮد آنﻫﺎ ﺷﻌﻮر و اﺣﺴﺎس ﻋﺰت ﻧﻔﺲ ﭘﻴﺪا ﺷﻮد و ﺑﺮاﺳﺎس اﻳﻦ ﺷﻌﻮر ﺑـﻪ ﺻـﻔﺎت‬
‫ﻓﺎﺿﻠﺔ اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ ﻣﺘﺼﻒ ﮔﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻟﺬا ﻣﻠﻠﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﺴـﺎوات ﺑـﻴﻦ زن و ﻣـﺮد را اﻧﻜـﺎر ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ و‬
‫زﻧﺎن را ﻧﺎدان‪ ،‬ذﻟﻴﻞ‪ ،‬ﺑﻲﺳـﻮاد و ﺑـﻲﻓﺮﻫﻨـﮓ داﻧﺴـﺘﻪ و آنﻫـﺎ را از ﻫﻤـﻪ ﺣﻘـﻮق ﻣـﺪﻧﻲ ﻣﺤـﺮوم‬
‫ﻣﻲﮔﺮداﻧﻨﺪ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺧﻮد در ﮔﻮدال ﺑﺪﺑﺨﺘﻲ و ذﻟﺖ و ﺧﻮاري ﻣﻲاﻓﺘﺪ؛ زﻳﺮا ﭘﺎﻳﻤﺎلﻛﺮدن ﻧﺼﻒ‬
‫ﻛﺎﻣﻞ اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﭘﺎﻳﻤﺎلﻛﺮدن ﺧﻮد اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ اﺳﺖ و ﻫﻴﭻ وﻗﺖ ﻣﻤﻜﻦ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﻛﻪ‬
‫در آﻏﻮش ﻣﺎدران ﺧﻮار و ذﻟﻴﻞ ﻓﺮزﻧﺪان ﺑﺎ ﻛﺮاﻣﺖ و ﺑﺎ ﺷﻬﺎﻣﺖ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻳﺎ از داﻣﻦ ﻣﺎدران‬
‫ﺑﻲﺳﻮاد و ﺑﻲﻓﺮﻫﻨﮓ ﻓﺮزﻧﺪان ﺑﺎ ﻓﺮﻫﻨـﮓ و ﺗﻤـﺪن ﺑﻴـﺮون آﻳﻨـﺪ و ﻳـﺎ از ﮔﻬـﻮارهي زﻧـﺎن درس‬
‫ﻧﺨﻮاﻧﺪه و ﻋﺎﻣﻲ‪ ،‬ﻣﺮدان ﻣﺘﻔﻜﺮ و ﺧﺮدﻣﻨﺪ ﺑﻴﺮون آﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻳﻜﻲ از راهﻫﺎي ﻣﺴﺎوات را اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﻣﻲﺷﻤﺮﻧﺪ ﻛﻪ داﻳﺮهي ﻛﺎر زن و ﻣﺮد ﺑﺎﻳﺪ ﻳﻜـﻲ ﺑﺎﺷـﺪ و‬
‫ﻫﺮدو ﺟﻨﺲ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻧﻮع ﻛﺎر و ﻋﻤﻞ ﮔﻤﺎﺷﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ و وﻇـﺎﻳﻒ و ﻣﺴـﺌﻮﻟﻴﺖﻫـﺎي ﺗﻤـﺎم ﺟﻮاﻧـﺐ‬
‫زﻧﺪﮔﻲ ﺑﻄﻮر ﻣﺴﺎوي ﻣﻴﺎن آن دو ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷـﻮد و ﻣﻘـﺎم و ﻣﻨﺰﻟـﺖ آنﻫـﺎ در ﻧﻈـﺎم ﻣـﺪﻧﻴﺖ ﻳﻜـﻲ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﮔﻔﺘﻪي ﺧﻮد‪ ،‬ﻋﻠﻮم ﺗﺠﺮﺑﻲ را ﺷﺎﻫﺪ ﻣﻲآورﻧﺪ و ﺑﻪ ﻛﻤﻚ آن ادﻋﺎ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛـﻪ زن‬
‫و ﻣﺮد در ﻧﻴـﺮوي ﺟﺴـﻤﺎﻧﻲ ﻣﺴـﺎوي )‪ (Equipotential‬ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻳـﻦ ﻧﻈﺮﻳـﻪ ﺻـﺤﻴﺢ و درﺳـﺖ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ؛ زﻳﺮا ﺗﺎ ﺑﺤﺎل ﺛﺎﺑﺖ ﻧﺸﺪه ﻛﻪ آنﻫﺎ در ﻗﺪرت ﺟﺴﻤﺎﻧﻲ و ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎن ﺑـﺪﻧﻲ ﻛـﺎﻣﻼً ﻳﻜﺴـﺎن‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪142‬‬

‫ﺑﺎﺷــﻨﺪ و ﻓﻄــﺮت ﻫــﻢ آنﻫــﺎ را ﺑــﻪ ﻳــﻚ ﻧــﻮع ﻋﻤــﻞ وادار ﻛــﺮده ﺑﺎﺷــﺪ‪ ،‬در ﺣــﺎﻟﻲ ﻛــﻪ در‬
‫ﺧﺼﻮﺻﻴﺖﻫﺎي روﺣﻲ و رواﻧﻲ ﻓﺮق دارﻧﺪ و ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻋﻠﻤﻲ ﻛﻪ ﺗﺎ ﺑـﻪ اﻣـﺮوز اﻧﺠـﺎم ﺷـﺪه ﻧﻴـﺰ‬
‫ﺗﻤﺎم اﻳﻦ اﻣﻮر را ﻧﻔﻲ و ﺑﺎﻃﻞ ﻣﻲﮔﺮداﻧﺪ‪.‬‬

‫»ﺷﻬﺎدت ﻋﻠﻢ ﺑﻴﻮﻟﻮژي«‬

‫ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت و ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻋﻠﻢ ﺑﻴﻮﻟﻮژي )‪ (Biology‬ﺛﺎﺑﺖ ﻛﺮده ﻛﻪ زن و ﻣـﺮد در ﻫﻤـﻪ ﭼﻴـﺰ ﺑـﺎ‬
‫ﻳﻜــﺪﻳﮕﺮ ﺗﻔــﺎوت دارﻧــﺪ‪ ،‬از ﺷــﻜﻞ و ﺻــﻮرت و اﻋﻀــﺎي ﻇــﺎﻫﺮي ﮔﺮﻓﺘــﻪ ﺗــﺎ ﺳــﻠﻮلﻫــﺎي ﺑــﺪن‬
‫)‪ (Protein Molecules Of Tissue Cells‬و از ﻟﺤﻈــﺔ اوﻟﻴ ـﻪي ﺗﺸــﻜﻴﻞ ﺳــﺎﺧﺘﻤﺎن ﺑــﺪن‬
‫)‪ (Sex Formation‬در ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻓﺮق دارﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻴﻜﻞ و ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎن ﺑـﺪﻧﻲ زن ﻃـﻮري‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﺪ و ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻓﺮزﻧﺪ آﻣﺎده و ﻣﺴﺘﻌﺪ اﺳﺖ و از رﺷﺪ اﺑﺘﺪاﺋﻴﺶ در رﺣﻢ ﺗـﺎ‬
‫ﺳﻦ ﺑﻠﻮغ‪ ،‬ﺑﺪن وي ﺑﺮاي ﺗﻜﻤﻴﻞ اﻳﻦ اﺳﺘﻌﺪاد رﺷﺪ و ﺗﺮﻗﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ و اﻳﻦ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺑـﺪن‬
‫راه زﻧﺪﮔﻲ آﻳﻨﺪهاش را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬او ﺑـﺎ رﺳـﻴﺪن ﺑـﻪ ﺳـﻦ ﺑﻠـﻮغ ﺣـﺎﺋﺾ ﻣـﻲﺷـﻮد و ﺗﻤـﺎم‬
‫اﻋﻀﺎي ﺑﺪﻧﺶ ﻣﺘﺄﺛﺮ ﻣﻲﮔﺮدد و ﺗﺠﺎرب ﻋﻠﻢ ﺑﻴﻮﻟﻮژي و ﻃﺐ ﺛﺎﺑﺖ ﻛﺮده ﻛﻪ ﺑﺮ زﻧـﺎن در ﻣـﺪت‬
‫ﺣﻴﺾ ﺗﻐﻴﻴﺮات ذﻳﻞ ﺣﺎدث ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬
‫‪ -1‬در ﺑﺪن او ﻧﻴﺮوي ﻛﻨﺘﺮل ﺣﺮارت ﻛﻢ ﻣﻲﺷﻮد و ﺣﺮارت از ﺑﺪﻧﺶ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺧﺎرج ﻣﻲﮔـﺮدد‬
‫ﻟﺬا درﺟﺔ ﺣﺮارت ﺑﺪن وي ﭘﺎﺋﻴﻦ ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻧﺒﺾ را ﺳﺴﺖ و آرام ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﺳﺮﻋﺖ ﺧﻮن را ﻛﻢ ﻣﻲﺳﺎزد‪.‬‬
‫‪ -3‬ﻧﺎﺣﻴﺔ ﺣﻠﻘﻮم و ﮔﻠﻮ ﺣﺎﻟﺖ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺧﻮد را از دﺳﺖ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -4‬اﻣﻼح ﻓﺴﻔﺎت و ﻛﻠﺮﻳـﺪ از ﺑـﺪن ﻛﻤﺘـﺮ ﺧـﺎرج ﻣـﻲﺷـﻮد‪ ،‬و ﺗﺒـﺪﻳﻼت ﮔـﺎزي ﺑـﺪن ﻛـﻢ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -5‬ﺗﺒﺪﻳﻼت ﭘﺮوﺗﺌﻴﻨﻲ رو ﺑﻪ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﮔﺬارد‪.‬‬
‫‪ -6‬دﺳﺘﮕﺎه ﮔﻮارش ﻧﻈﻢ ﺧﻮد را از دﺳﺖ داده و ﻣـﻮاد ﭼﺮﺑـﻲ و ﭘﺮوﺗﺌﻴﻨـﻲ ﺣﺎﺻـﻞ از ﻣـﻮاد‬
‫ﻏﺬاﻳﻲ در ﺑﺪن ﺟﺬب ﻧﻤﻲﺷﻮد و ﺑﺎ اﺟﺰاي آن ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻧﻤﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -7‬ﻧﻴﺮوي ﺗﻨﻔﺲ ﻛﻢ ﺷﺪه و آﻻت ﻧﻄﻖ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻣﺨﺼﻮﺻﻲ را ﻣﻲﭘﺬﻳﺮد‪.‬‬
 ‫‪143‬‬ ‫اﺑﺰار ﺗﻤﺪن ﺳﺎﻟﻢ‬

‫‪ -8‬اﻋﻀﺎء ﺳﺴﺖ و ﺗﻨﺒﻞ ﺷﺪه و ﺣﻮاس ﻛﻤﺘﺮ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -9‬ﻫﻮﺷﻴﺎري‪ ،‬ذﻛﺎوت و ﻗﻮت ﺗﻤﺮﻛﺰ ﻓﻜﺮي و ذﻫﻨﻲ ﭘﻨﻬﺎن ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮات زن ﺳﺎﻟﻢ را ﺑﻪ اﻧﺪازهاي دﭼﺎر ﺑﻴﻤـﺎري ﻣـﻲﮔﺮداﻧـﺪ ﻛـﻪ ﻛﺴـﻲ ﻧﻤـﻲﺗﻮاﻧـﺪ ﺑـﻴﻦ‬
‫ﺗﻨﺪرﺳﺘﻲ و ﺑﻴﻤﺎري وي ﻓﺮق ﮔﺬارد و ﻣﻄﺎﺑﻖ آﻣﺎر از ﻫﺮ ﺻﺪ زن ﺣﺎﺋﺾ ﻓﻘـﻂ ‪ 23‬ﻧﻔـﺮ از آنﻫـﺎ‬
‫ﺑﺪون درد و ﻧﺎراﺣﺘﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬از ﻃﺮﻓﻲ ﺗﻌﺪاد ‪ 1030‬زن را ﻣﻮرد ﺗﺤﻘﻴﻖ و ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻗﺮار دادﻧـﺪ و‬
‫در آﺧﺮ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﺘﻴﺠـﻪ ﮔﺮﻓﺘﻨـﺪ ﻛـﻪ ‪ % 74‬آنﻫـﺎ در اﻳـﺎم ﺣـﻴﺾ ﺑـﻪ اﻧـﻮاع ﻧـﺎراﺣﺘﻲ و درد ﻣﺒـﺘﻼ‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬دﻛﺘﺮ اﻣﻴﻞ ﻧﺮوك ﻛﻪ در اﻳﻦ رﺷﺘﻪ ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﻣﺤﻘﻖ اﺳﺖ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫»ﻋﻮارض و ﺗﻐﻴﻴﺮاﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﻄﻮر ﻋﻤﻮم در زﻧﺎن ﺣﺎﺋﺾ ﭘﻴﺪا ﻣﻲﺷﻮد ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از‪:‬‬
‫»ﺳﺮدرد‪ ،‬ﺳﺴﺘﻲ ﺑﺪن‪ ،‬ﺧﺴﺘﮕﻲ و ﻛﻮﻓﺘﮕﻲ‪ ،‬ﺿﻌﻒ اﻋﺼﺎب‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﺰاج‪ ،‬ﺑﻲﻧﻈﻤﻲ در ﻣﺜﺎﻧـﻪ‪،‬‬
‫ﺑﺪﻫﻀﻤﻲ‪ ،‬ﺑﻲﻣﻴﻠﻲ )ﻳﺒﻮﺳﺖ( ﻻﻏﺮي‪ ،‬اﺳﺘﻔﺮاغﻛﺮدن در ﺑﻌﻀﻲ ﺣﺎﻻت و زﻧﺎﻧﻲ ﻫـﻢ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﻛـﻪ‬
‫در ﻧﺎﺣﻴﺔ ﺳﻴﻨﻪﺷﺎن درد ﺧﻔﻴﻔﻲ را اﺣﺴﺎس ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ وﻟﻲ ﮔﺎﻫﻲ درد ﻣﺬﻛﻮر ﺷﺪت ﻳﺎﻓﺘﻪ و اﻳﺸﺎن‬
‫را ﺑﺰﺣﻤﺖ ﻣﻲاﻧﺪازد و در ﺑﻌﻀﻲ از زﻧﺎن ﺗﺎرﻫﺎي ﺻﻮﺗﻲ ﻧﺎﻣﻨﻈﻢ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ در اﺛﺮ آن ﺧﺸﻮﻧﺖ‬
‫و ﺷﺪت در آوازﺷﺎن ﭘﻴﺪا ﻣﻲﺷﻮد و اﻛﺜﺮاً ﺑﻪ ﺑﺪ ﻫﻀﻤﻲ و ﺗﻨﮕﻲ ﻧﻔﺲ دﭼﺎر ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ‬
‫را ﻛﻪ دﻛﺘﺮ ﻛﺮﻳﮕﻮ در ﺗﻌﺪادي از زﻧﺎن ﺑﻌﻤﻞ آورد ﭼﻨﻴﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﺮﻓﺖ ﻛﻪ ﺗﻌﺪادي از آنﻫـﺎ ﺑـﻪ‬
‫ﺑﺪ ﻫﻀﻤﻲ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﺪه و ﺑﺮﺧﻲ دﻳﮕﺮﺷﺎن ﺑﻪ ﻳﺒﻮﺳﺖ ﻣﺒﺘﻼ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ«‪.‬‬
‫دﻛﺘﺮ ﮔﺐ ﻫﺎرد ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪» :‬زﻧﺎﻧﻲ ﻛﻪ در اﻳﺎم ﺣﻴﺾ ﺑﻪ ﻣﺮض و درد ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻧﺸﻮﻧﺪ ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻢ‬
‫اﻧﺪ و اﻛﺜﺮﻳﺖ ﻣﻄﻠﻖﺷﺎن از ﺳﺮدردي‪ ،‬ﺧﺴﺘﮕﻲ‪ ،‬درد ﻧﺎﺣﻴـﺔ زﻳـﺮ ﻧـﺎف و ﻛـﻢ اﺷـﺘﻬﺎﻳﻲ ﺑـﻪ ﻏـﺬا‬
‫ﺷﻜﺎﻳﺖ داﺷﺘﻪ و داراي روﺣﻲ آزرده اﻧﺪ ﻛﻪ ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺑﻪ ﮔﺮﻳﺴﺘﻦ دارﻧﺪ«‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﻣﺸﺎﻫﺪهي ﺗﻤﺎم اﻳﻦ ﻋﻮارض ﻣﻲﺗﻮان ﭼﻨﻴﻦ ﻧﺘﻴﺠـﻪ ﮔﺮﻓـﺖ ﻛـﻪ ﻛـﻪ زن در ﺣﺎﻟـﺖ ﺣـﻴﺾ‬
‫ﺑﺮاﺳﺘﻲ ﻣﺮﻳﺾ اﺳﺖ و اﻳﻦ ﺑﻴﻤﺎري ﻫﺮ ﻣﺎه ﻳﻚ ﺑﺎر ﺗﻜﺮار ﻣـﻲﺷـﻮد و اﻳـﻦ ﻋـﻮارض و ﺗﻐﻴﻴـﺮات‬
‫ﺑﻄﻮر ﺣﺘﻢ در ﻗـﻮاي ذﻫﻨـﻲ و ﻛﺎرﻫـﺎي ﺑـﺪﻧﻲ ﺗـﺄﺛﻴﺮ ﻣـﻲﮔﺬراﻧـﺪ‪ ،‬ﻣـﺜﻼً در ﺳـﺎل ‪ 1909‬م دﻛﺘـﺮ‬
‫واﺳﭽﻮﺳﻜﻲ )‪ (Voicechecsky‬ﻃﺒﻖ ﻣﺸﺎﻫﺪات و ﺗﺠﺎرب دﻗﻴﻖ ﺧـﻮد ﭼﻨـﻴﻦ ﻧﺘﻴﺠـﻪ ﮔﺮﻓـﺖ‬
‫ﻛﻪ ﻗﻮاي ﻋﻘﻠﻲ و ﺗﻤﺮﻛﺰ ﻓﻜﺮي زﻧﺎن در اﻳﺎم ﺣﻴﺾ ﻣﺨﺘﻞ ﻣﻲﺷﻮد و ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ ﭘﺮﻓﺴـﻮر ﻛﺮﺷـﻲ‬
‫ﺷﻜﻔﺴﻜﻲ )‪ (Krschislecsky‬در اﺛﺮ ﺗﺤﻘﻴﻘـﺎت رواﻧـﻲ ﺑـﻪ اﻳـﻦ ﻧﺘﻴﺠـﻪ رﺳـﻴﺪه ﻛـﻪ دﺳـﺘﮕﺎه‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪144‬‬

‫ﻋﺼﺒﻲ زن در اﻳﻦ اﻳﺎم ﻣﻠﺘﻬﺐ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺣﻮاﺳﺶ ﻧﻴﺰ ﻣﺨﺘﻞ ﻣﻲﮔـﺮدد‪ ،‬ﻧﻴـﺮوي ﺑـﺪﻧﻲ او ﺿـﻌﻴﻒ‬
‫ﺷﺪه و ﮔﺎﻫﻲ ﻗﺎدر ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﻫﻴﭻ ﻛﺎري ﻧﻴﺴﺖ و ﻋﻮاﻣﻞ ﺧﺎرﺟﻲ را ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺗﺤﻤﻞ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺷـﻌﻮر‬
‫وي ﻣﻀﻄﺮب و ﻣﺸﻮش ﻣﻲﺷﻮد در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻗﺒﻼً ﺑﺎ ﻗﺒﻮل اﻳﻦ ﺗـﺄﺛﻴﺮات داراي ﺛﺒـﺎت و اﺳـﺘﻘﺮار‬
‫ﺑﻮده و اﻳﻦ اﺿﻄﺮاب و ﭘﺮﻳﺸﺎﻧﻲ در زﻧﺪﮔﻲ روزاﻧﺔ ﻋﺎدي او ﻫﻢ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻌﻀﻲ از زﻧـﺎن‬
‫در اﻳﻦ اﻳﺎم )ﻋﺎدت ﻣﺎﻫﺎﻧﻪ( وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺳﻮار ﻗﻄﺎر ﺷﻮﻧﺪ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﮔـﺮﻓﺘﻦ ﺑﻠـﻴﻂ اﺷـﺘﺒﺎه‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﺣﺴﺎب ﭘﻮل ﻫﻢ از دﺳﺖ آنﻫﺎ در ﻣﻲرود‪ ،‬اﮔﺮ راﻧﻨﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻣﺎﺷـﻴﻦ را ﺑـﺎ اﺣﺘﻴـﺎط و‬
‫آﻫﺴﺘﻪ ﻣﻲراﻧﻨﺪ و در ﺳﺮ ﻫﺮ ﭘﻴﭻ و ﺧﻤﻲ ﻋﺎﺟﺰ ﻣﻲﻣﺎﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﭼﻪ ﻛﻨﻨـﺪ‪ ،‬اﮔـﺮ ﻣﺎﺷـﻴﻦ ﻧـﻮﻳﺲ‬
‫)‪ (Laby Typist‬ﺑﺎﺷــﻨﺪ در ﺗﺎﻳــﭗ اﺷــﺘﺒﺎه ﻣــﻲﻛﻨﻨــﺪ و در زدن ﺣــﺮوف ﻧــﺎﺗﻮان ﻣــﻲﺷــﻮﻧﺪ و‬
‫ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺟﻤﻠﻪﻫﺎ را ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺳﺎزﻧﺪ و در زدن ﺣﺮوف‪ ،‬ﺣﺮﻓـﻲ دﻳﮕـﺮ ﺑﺠـﺎي ﺣـﺮف‬
‫ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ زده ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﻌﻨﻮان وﻛﻴﻞ ﻣﺪاﻓﻊ ﻛﺴﻲ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﻮﻧﺪ در ﺑﻴﺎن ﻛـﺮدن ﻗﻀـﻴﻪ اﺷـﺘﺒﺎه‬
‫ﻛﺮده و ﻓﻜﺮ و ﺑﻴﺎﻧﺸﺎن آﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻛﺎر ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﻗﺎﺿﻲ دادﮔﺎه ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻗﻮة ﻓﻬـﻢ و ﺣﻜـﻢ‬
‫آنﻫﺎ در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺘﺄﺛﺮ ﻣﻲﮔﺮدد‪ ،‬اﮔﺮ دﻧﺪان ﭘﺰﺷﻚ ﺑﺎﺷﻨﺪ در ﻛﺎرﺷﺎن ﻣﺘﻌﺎدل ﻧﺒـﻮده و اﺑـﺰار‬
‫و وﺳﺎﻳﻞ را ﺑﺎ زﺣﻤﺖ و ﻣﺸﻜﻞ زﻳﺎدي ﺑﻜﺎر ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ و اﮔـﺮ ﺧﻮاﻧﻨـﺪه ﺑﺎﺷـﻨﺪ در اﻳـﻦ اﻳـﺎم ﻟﺤـﻦ‬
‫آوازﺷﺎن ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ در ﺷﻨﺎﺧﺖ آواز ﻣﻬـﺎرت داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﺑـﻪ ﻣﺠـﺮد ﺷـﻨﻴﺪن‪،‬‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ آن را درك ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻼﺻﻪ اﻳﻦ ﻛﻪ در اﻳﺎم ﺣﻴﺾ دﺳـﺘﮕﺎه ﻋﺼـﺒﻲ و ذﻫﻨـﻲ ﺳﺴـﺖ و‬
‫ﻧﺎﻣﻨﻈﻢ ﻣﻲﮔﺮدد و اﻋﻀﺎي زن ﺗﺎﺑﻊ ارادهاش ﻧﻤﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در درون او اﺿﻄﺮاﺑﻲ ﭘﺪﻳﺪ ﻣﻲآﻳﺪ ﻛـﻪ‬
‫ﺑﻪ ارادة وي ﻏﺎﻟﺐ ﺷﺪه و ﻧﻴﺮوي ﻣﺤﻜﻢ و اﺧﺘﻴﺎرش را ﺗﺤـﺖ ﺳـﻴﻄﺮة ﺧـﻮد ﻗـﺮار ﻣـﻲدﻫـﺪ ﻟـﺬا‬
‫اﻋﻤــﺎل و ﻛﺎرﻫــﺎي وي ﺑــﺪون اراده ﺳــﺮ ﻣــﻲزﻧــﺪ و در ﺗﺼــﺮﻓﺎت و اﻋﻤــﺎﻟﺶ ارادهاي ﻧﺪاﺷــﺘﻪ و‬
‫ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﻛﺎر دﺷﻮار و ﻣﻬﻢ و ﭘﺮ درد ﺳﺮ را در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﭙﺬﻳﺮد‪.‬‬
‫ﭘﺮوﻓﺴـــﻮر ﻻﭘﺴـــﻨﻜﻲ )‪ (Lapinsky‬در ﻛﺘـــﺎﺑﺶ ﺑﻨـــﺎم ﭘﻴﺸـــﺮﻓﺖ ﺷﺨﺼـــﻴﺖ در زﻧـــﺎن‬
‫)‪ (The Development Of Personality In Women‬ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫»ﻋﺎدت ﻣﺎﻫﺎﻧـﻪ‪ ،‬زﻧـﺎن را از آزادي در ﻫﺮﻛـﺎري ﻣﺤـﺮوم ﻣـﻲﺳـﺎزد و زن در اﻳـﻦ اﻳـﺎم ﺗـﺎﺑﻊ‬
‫ﺣﺮﻛﺎت ﻏﻴﺮ ارادي اﺳﺖ و ﻗﺪرت اﺳﺘﻌﻤﺎل ارادهاش ﺑﺮ اﻧﺠﺎم و ﻳﺎ ﺗﺮك ﻛﺎري ﺑﺸﺪت ﺿـﻌﻴﻒ‬
‫و ﻧﺎﻗﺺ ﻣﻲﮔﺮدد‪ ،‬ﺗﻤﺎم اﻳـﻦ ﺗﻐﻴﻴـﺮات در ﻳـﻚ زن ﺳـﺎﻟﻢ ﭘﻴـﺪا ﻣـﻲﺷـﻮد و ﺑﺘـﺪرﻳﺞ او را ﺑﻴﻤـﺎر‬
 ‫‪145‬‬ ‫اﺑﺰار ﺗﻤﺪن ﺳﺎﻟﻢ‬

‫ﻣﻲﺳﺎزد و ﺣﻮادث و ﺟﺮﻳﺎﻧﺎت زﻳﺎدي دﻻﻟﺖ ﺑـﺮ اﻳـﻦ دارﻧـﺪ ﻛـﻪ زن در اﻳـﻦ اﻳـﺎم ﺑـﻪ ﺟﻨـﻮن و‬
‫دﻳﻮاﻧﮕﻲ ﻧﺰدﻳﻚ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ﻛﻤﺘـﺮﻳﻦ ﭼﻴـﺰ ﻣـﻲرﻧﺠـﺪ و ﻣﺮﺗﻜـﺐ ﻛﺎرﻫـﺎي ﻏﻴـﺮ ﻋـﺎدي و ﻏﻴـﺮ‬
‫ﻋﺎﻗﻼﻧﻪ ﻣﻲﮔﺮدد و ﭼﻪ ﺑﺴﻴﺎر اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎده ﻛـﻪ اﻳـﻦ ﻏﻀـﺐ و ﺧﺸﻤﺸـﺎن ﺑـﻪ ﻧـﺎﺑﻮدي ﻣﻨﺠـﺮ ﺷـﺪه‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫دﻛﺘﺮ ﻛﺮاﻓﺖ اﺑﻴﻨﮓ )‪ (Kraft Ebing‬ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪ :‬ﻣﺎ در زﻧﺪﮔﻲ روزاﻧﺔ ﺧﻮد زﻧﺎن ﺑﺴـﻴﺎري‬
‫را دﻳﺪهاﻳﻢ ﻛﻪ داراي ﺧﻮي ﻧﺮم‪ ،‬ﻃﺒﻴﻌﺖ آرام‪ ،‬ﺑﺮدﺑﺎري و اﺧﻼق دﻟﭙﺴﻨﺪ ﺑﻮده اﻧﺪ وﻟﻲ ﺑﻪ ﻣﺠـﺮد‬
‫رﺳﻴﺪن اﻳﺎم ﺣﻴﺾ ﺣﺎﻟﺖ و ﻃﺒﻴﻌﺖﺷﺎن ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻛﺮده اﺳﺖ و اﻳﻦ اﻳـﺎم ﺑﻤﺎﻧﻨـﺪ ﺑـﺎد ﺗﻨـﺪ و ﻃﻮﻓـﺎﻧﻲ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﻮراً ﻃﺒﻴﻌﺖ آنﻫﺎ را ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲدﻫﺪ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻏﻀﺒﻨﺎك‪ ،‬ﺑﺪ زﺑﺎن و ﺑﺪﺑﻴﻦ ﻣﻲﺷـﻮﻧﺪ و‬
‫ﻫﺮﻛﺲ از ﻗﺒﻴﻞ ﺧﺪﻣﺘﻜﺎران‪ ،‬ﻓﺮزﻧﺪان‪ ،‬ﺷـﻮﻫﺮ و ﺣﺘـﻲ ﺑﻴﮕﺎﻧﮕـﺎن از آنﻫـﺎ ﺷـﻜﺎﻳﺖ ﻛـﺮده و از‬
‫ﺗﻨﺪي و ﻋﺼﺒﺎﻧﻴﺖ آنﻫﺎ در اﻣﺎن ﻧﻤﻲﻣﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻃﺒﻖ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﻣﺘﺨﺼﺼﻴﻦ ﻓﻦ در اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻌﻤﻞ آورده اﻧﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ رﺳـﻴﺪه اﻧـﺪ‬
‫ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺟﻨﺎﻳﺖﻫﺎ را زﻧﺎن در ﺣﺎﻟﺖ ﺣﻴﺾ ﻣﺮﺗﻜﺐ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ؛ زﻳﺮا آنﻫـﺎ در اﻳـﻦ ﺣﺎﻟـﺖ ﺗـﺎﺑﻊ‬
‫ارادهي ﺧﻮد ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ و ﺣﺘﻲ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻚ زن ﻣﺆﻣﻦ وﻗﺘﻲ در اﻳﻦ اﻳﺎم اﺳـﺖ دزدي ﻛﻨـﺪ‬
‫و ﺑﻌﺪ از ﻛﺮدة ﺧﻮد ﭘﺸﻴﻤﺎن ﺷﻮد‪.‬‬
‫دﻛﺘﺮ واﻳﻦ ﺑﺮگ )‪ (Wein berg‬ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺸـﺎﻫﺪات و ﺗﺠـﺎرﺑﺶ ﻣـﻲﻧﻮﻳﺴـﺪ‪ :‬وﻗﺘـﻲ ﻛـﻪ‬
‫ﺣﺎﻻت زﻧﺎن ﺧﻮدﻛﺸﻲ ﻛﺮده را ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ و ﺑﺮرﺳـﻲ ﻛـﺮدم ‪ % 50‬آنﻫـﺎ اﻳـﻦ ﺟﻨﺎﻳـﺖ را در اﻳـﺎم‬
‫ﺣﻴﺾ ﻣﺮﺗﻜﺐ ﺷﺪه اﻧﺪ‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﺮ دادﮔﺎهﻫﺎ واﺟﺐ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺗﺤﻘﻴﻖ و ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﻀﻴﺔ زﻧـﺎن‬
‫دﻗﺖ ﻛﻨﻨﺪ ﭼﻮن ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ اﻳﻦ ﺟﻨﺎﻳﺖ را در ﺣﺎﻟﺖ ﺣﻴﺾ ﻣﺮﺗﻜﺐ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫دوران ﺑـﺎرداري از دوران ﺣـﻴﺾ ﻫـﻢ ﻣﺸـﻜﻞﺗـﺮ و ﺳـﺨﺖﺗـﺮ اﺳـﺖ ﭼﻨﺎﻧﭽـﻪ دﻛﺘـﺮ رﭘﻮﻳـﻮ‬
‫)‪ (Reperv‬ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪ :‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺧﺮوج ﻣﻮاد زاﺋﺪ از ﺑﺪن در اﻳﺎم ﺑـﺎرداري ﺳـﺒﺐ ﺷـﻮد ﻛـﻪ‬
‫ﺗﺤﻤﻞ دﺷﻮاري و زﺣﻤﺘﻲ را ﻛﻪ در اﻳﺎم ﻋﺎدي دارد در آن وﻗﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ و اﮔـﺮ ﻋـﻮارض‬
‫ﺑﺎرداري ﺑﺮ ﻣﺮد و زن ﻏﻴﺮ ﺑﺎردار ﻋﺎرض ﺷﻮد ﺑـﻪ آنﻫـﺎ ﺣﻜـﻢ ﺑﻴﻤـﺎر داده ﻣـﻲﺷـﻮد‪ ،‬در ﻫﻨﮕـﺎم‬
‫ﺑﺎرداري ﺑﻪ ﻣﺪت ﭼﻨﺪ ﻣﺎه دﺳﺘﮕﺎه ﻋﺼﺒﻲ زن ﺗﻌﺎدل ﺧﻮد را از دﺳﺖ داده و ﻣﺨﺘـﻞ ﻣـﻲﮔـﺮدد‪،‬‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ذﻫﻨﻲ ﻣﻀـﻄﺮب ﮔﺸـﺘﻪ و ﻫﻤـﻪ ﻋﻨﺎﺻـﺮ رواﻧـﻲ و روﺣـﻲ ﺑـﻪ ﭘﺮﻳﺸـﺎﻧﻲ و ﺗﺸـﻮﻳﺶ دﭼـﺎر‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪146‬‬

‫ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ و او در آن ﺣـﺎل ﺑـﻴﻦ ﺑﻴﻤـﺎري و ﺳـﻼﻣﺘﻲ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺑـﺎ ﻛـﻮﭼﻜﺘﺮﻳﻦ ﺑﻬﺎﻧـﻪاي ﺑﻴﻤـﺎر‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫دﻛﺘﺮ ﻓﺸﺮ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺣﺘـﻲ زﻧـﺎن ﺗﻨﺪرﺳـﺖ و ﺳـﺎﻟﻢ ﻫـﻢ در دوران ﺑـﺎرداري از اﺿـﻄﺮاب و‬
‫اﺧﺘﻼل ﻣﺤﺮوم ﻧﻤﻲﻣﺎﻧﻨـﺪ و ﻣـﺰاج آنﻫـﺎ ﻣﺘﻐﻴـﺮ‪ ،‬اﻓﻜﺎرﺷـﺎن ﭘﺮﻳﺸـﺎن و ﻋﻘـﻞﻫﺎﻳﺸـﺎن ﻣﻀـﻄﺮب‬
‫ﻣﻲﮔﺮدد و ﻗﻮاي ﺷﻌﻮر‪ ،‬ﺗﻔﻜﺮ‪ ،‬ﺗﺄﻣﻞ‪ ،‬ﻓﻬﻢ و ﺗﻌﻘﻞ دﭼﺎر ﺧﻄﺎ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﺘﺨﺼﺼـﻴﻦ ﻓـﻦ‬
‫از ﻗﺒﻴﻞ دﻛﺘﺮ ﻫﻴﻮﻻك اﻳﻠﺲ و اﻟﺒﺮت ﻣﻮل و ﻏﻴﺮه اﺗﻔﺎق ﻧﻈﺮ دارﻧـﺪ ﻛـﻪ در ﻣـﺎه آﺧـﺮ ﺑـﺎرداري‬
‫ﺟﺎﻳﺰ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ زن ﻛﺎر ﺑﺪﻧﻲ و ﻋﻘﻠﻲ ﺑﺪﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از وﺿﻊ ﺣﻤﻞ‪ ،‬زﻧﺎن از ﻫﺠﻮم و ﺣﻤﻠﺔ اﻣﺮاض ﻣﺨﺘﻠﻒ در اﻣـﺎن ﻧﻴﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬زﻳـﺮا ﺻـﺪﻣﺎﺗﻲ‬
‫ﻛﻪ از ﻧﻔﺎس )ﺧﻮﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻌﺪ از وﻻدت از آنﻫﺎ ﺧﺎرج ﻣﻲﺷﻮد( ﺑﻮﺟﻮد ﻣﻲآﻳﺪ ﻫﻤﻴﺸـﻪ آنﻫـﺎ را‬
‫ﺑﺮاي ﻗﺒﻮل ﺑﻴﻤﺎري آﻣﺎده و ﻣﺴﺘﻌﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﭼﻮن اﻋﻀﺎي ﺗﻨﺎﺳﻠﻲ در ﺗﻼﺷﻨﺪ ﻛﻪ ﺣﺎﻟـﺖ ﻃﺒﻴﻌـﻲ‬
‫ﻗﺒﻞ از ﺑﺎرداري را دوﺑﺎره ﺑﺪﺳﺖ آورﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬در اﺛـﺮ اﻳـﻦ ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖ ﻧﻈـﺎم ﺗﻤـﺎم ﺑـﺪن ﻣﺨﺘـﻞ‬
‫ﻣﻲﮔﺮدد و اﮔﺮ در اﺛﻨﺎي آن ﻫﻴﭻ ﺧﻄﺮي ﭘﻴﺶ ﻧﻴﺎﻳﺪ ﺗـﺎ وﺿـﻊ ﻣـﺬﻛﻮر ﺑﺤﺎﻟـﺖ ﻋـﺎدي ﺑﺮﮔـﺮدد‬
‫ﭼﻨﺪ ﻫﻔﺘﻪ ﻃﻮل ﻣﻲﻛﺸﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ زﻧﺎن ﺑﻌﺪ از وﺿﻊ ﺣﻤﻞ ﺗﻘﺮﻳﺒـﺎً ﻳﻜﺴـﺎل ﻣـﺮﻳﺾ ﻳـﺎ ﺷـﺒﻪ‬
‫ﻣﺮﻳﺾ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻗﺪرت ﻋﻤﻞ آنﻫﺎ ﻧﺼﻒ ﻗﺪرت ﺣﺎﻻت ﻋﺎدي آنﻫﺎ اﺳﺖ و ﺣﺘـﻲ ﻛﻤﺘـﺮ از‬
‫آن‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬اﻳﺎم رﺿـﺎع )ﺷـﻴﺮدادن( ﻣـﻲرﺳـﺪ ﻛـﻪ زن در آن ﻣـﺪت ﺑـﺮاي ﺧـﻮدش زﻧـﺪﮔﻲ‬
‫ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺮاي ﻃﻔﻠﻲ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻓﻄﺮت آن را ﺑﻪ او اﻣﺎﻧﺖ داده و ﺧﻼﺻـﻪ و ﺷـﻴﺮة‬
‫وﺟﻮدش ﺑﻪ ﺷﻴﺮ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻃﻔﻞ از آن اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻏﺬاﻳﻲ ﻛـﻪ ﻣـﻲﺧـﻮرد ﺑـﻪ ﺟـﺰ‬
‫اﻧﺮژي ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻤﻲ ﺑﻘﻴﻪ ﺑﻪ ﺷﻴﺮ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪه و در ﭘﺴﺘﺎﻧﺶ ﺟﻤﻊ ﻣﻲﮔﺮدد‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﺗﻤﺎم ﺷﺪن ﻣﺪت‬
‫ﺷﻴﺮدﻫﻲ‪ ،‬ﻣﺎدر وﻇﻴﻔﻪ دارد ﻛﻪ اﻫﺘﻤﺎم و ﺗﻮﺟﻬﺶ را ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪش ﻣﺒﺬول داﺷﺘﻪ و ﻣـﺪت ﻣﺪﻳـﺪي‬
‫او را ﺗﺮﺑﻴﺖ و ﻧﻮازش ﻛﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻦ روزﻫﺎ ﻏﺬاي ﺧـﺎرﺟﻲ را ﻋـﻮض ﺷـﻴﺮ ﻣـﺎدر ﺑـﺮاي ﺣـﻞ ﻣﺴـﺌﻠﻪ‬
‫ﺷﻴﺮدادن ﻗﺮار داده اﻧﺪ و ﻟﻴﻜﻦ اﻳﻦ راه ﺣﻞ ﺳـﺎﻟﻢ و درﺳـﺖ ﻧﻴﺴـﺖ؛ زﻳـﺮا در اﻳـﻦ دﻧﻴـﺎ ﻏـﺬاﻳﻲ‬
‫وﺟﻮد ﻧﺪارد ﻛﻪ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻏﺬاﻳﻲ ﻛﻪ ﻓﻄﺮت در ﭘﺴﺘﺎن ﻣﺎدر ﺑﺮاي ﻃﻔﻞ ﻣﻬﻴﺎ ﻛـﺮده اﺳـﺖ ﺷـﻮد‪،‬‬
‫ﻣﺘﺨﺼﺼﻴﻦ ﻓﻦ اﺗﻔﺎق ﻧﻈﺮ دارﻧﺪ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﻏﺬاﻳﻲ در ﺗﺮﺑﻴﺖ و رﺷﺪ ﻃﻔﻞ ﺑﻤﺎﻧﻨـﺪ ﺷـﻴﺮ ﻣـﺎدر ﻣـﺆﺛﺮ‬
 ‫‪147‬‬ ‫اﺑﺰار ﺗﻤﺪن ﺳﺎﻟﻢ‬

‫ﻧﻴﺴﺖ و ﻣﺤﺮوم ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻃﻔﻞ از آن ﻇﻠﻢ ﺑﻮده و ﺗﺎﺛﻴﺮت ﺑﺪ و ﻧﺎﻫﻨﺠﺎري ﺑﺮﺟﺎي ﻣـﻲﮔـﺬارد ﻛـﻪ‬
‫ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻣﻌﻠﻮم ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬و ﺑﺎز ﺑﺮاي ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻛﻮدﻛﺎن ﻛﻮدﻛﺴﺘﺎنﻫﺎ ﺳـﺎﺧﺘﻨﺪ ﺗـﺎ اﻳـﻦ ﻛـﻪ ﻣـﺎدران از‬
‫ﺟﺎﻧﺐ ﻛﻮدﻛﺎن ﺧﻮد ﻧﮕﺮاﻧﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و در اﻣﻮر ﺑﻴﺮون ﻣﻨﺰل ﻣﺸﻐﻮل ﮔﺮدﻧـﺪ و ﻟـﻴﻜﻦ ﺑﺎﻳـﺪ‬
‫ﺑﺪاﻧﻨﺪ ﻏﻴﺮ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﻮدﻛﺴﺘﺎنﻫـﺎي ﻣـﺬﻛﻮر ﺟـﺎي ﻣﻬـﺮ و ﻣﺤﺒـﺖ و ﻋﻄﻮﻓـﺖ آﻏـﻮش‬
‫ﻣﺎدري را ﺑﮕﻴﺮد و ﻣﺤﺎل اﺳـﺖ ﻛـﻪ در دل زﻧـﺎن ﻛﺎرﻣﻨـﺪ و ﺣﻘـﻮق ﺑﮕﻴـﺮ آن ﻣﻬـﺮ و ﻣﺤﺒـﺖ و‬
‫ﻋﻄﻮﻓﺘﻲ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ دوران ﻛﻮدﻛﻲ ﺑﻪ آن اﺣﺘﻴﺎج دارد و ﻳﺎ ﻣﺎدر ﺣﻘﻴﻘﻲ ﺻﺎﺣﺐ آن‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻦ روشﻫﺎي ﺑﺪﻋﺘﻲ و ﺟﺪﻳﺪ ﺗﺮﺑﻴﺖ اوﻻد ﻫﻨﻮز ﺑﻄـﻮر ﻛﺎﻣـﻞ ﻣـﻮرد ﺗﺠﺮﺑـﻪ و آزﻣـﺎﻳﺶ‬
‫ﻗﺮار ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬زﻳﺮا از اﻳﻦ ﻣﺮاﻛﺰ ﺗﺮﺑﻴﺘﻲ ﻫﻨﻮز ﻛﻮدﻛﺎن ﺑﻴﺮون ﻧﻴﺎﻣﺪه اﻧﺪ و ﺳـﻠﻮك و روش آنﻫـﺎ‬
‫ﺑﻪ دﻧﻴﺎ ﻣﻌﻠﻮم و ﻇﺎﻫﺮ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ ﺗﺎ اﻳﻦ ﻛﻪ ﺑﺮ آنﻫﺎ ﺣﻜﻢ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ و ﻳﺎ ﻋﺪم ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﺑﺪﻫﻨﺪ‪ ،‬ﻟـﺬا‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﻦ اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﻣﺮاﻛﺰ ﻧﺒﺎﻳﺪ ادﻋﺎ ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﺮاﻛـﺰ ﺗﺮﺑﻴـﺖ آنﻫـﺎ ﺑـﺎ داﺷـﺘﻦ روشﻫـﺎي ﺗﺮﺑﻴﺘـﻲ‬
‫ﺟﺪﻳﺪ ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﻋﻄﻮﻓﺖ و ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﻲ ﻣﺎدر ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻨﻮز ﻫﻢ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﺣﻘﻴﻘـﺖ ﺑﺎﻳـﺪ ﭘـﺬﻳﺮﻓﺖ‬
‫ﻛﻪ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻓﻄﺮي ﻃﻔﻞ ﻫﻤﺎن آﻏﻮش ﮔﺮم و ﭘﺮ ﻣﺤﺒﺖ ﻣﺎدر اﺳﺖ و ﺑﺲ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺑﻴﺎﻧﺎت‪ ،‬ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻋﻘﻞ ﺳﻠﻴﻢ دارﻧﺪ ﻣﻲداﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺮ ﻓﺮض ﻣﺴﺎوي ﺑﻮدن ﻗﻮاي‬
‫ﺟﺴــﻤﻲ و ﻋﻘﻠــﻲ زن و ﻣــﺮد‪ ،‬ﻓﻄــﺮت ﺑــﺮاي ﻫــﺮدوي آنﻫــﺎ وﻇــﺎﻳﻒ و ﺗﻜــﺎﻟﻴﻒ ﻣﺴــﺎوي ﻗﺎﻳــﻞ‬
‫ﻧﻤﻲﺷﻮد؛ زﻳﺮا وﻇﻴﻔﺔ ﻣﺮد در راه ﺧﺪﻣﺖ ﺑﻪ ﺑﻘﺎي ﺑﺸﺮ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﻫﻤﻴﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑـﺬرش را در رﺣـﻢ‬
‫زن ﻛﺸﺖ ﻛﻨﺪ و ﺳﭙﺲ ﺑﺮود در دﻳﮕﺮ ﻧﻮاﺣﻲ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﺸﻐﻮل ﻛﺎر و وﻇﻴﻔﻪاش ﺷﻮد‪ ،‬ﺑـﺮﺧﻼف‬
‫زن ﻛﻪ ﻗﺴﻤﺖ اﻋﻈﻢ اﻳﻦ ﺗﻜﺎﻟﻴﻒ و ﺧﺪﻣﺖ ﺑﻪ ﺑﻘﺎي ﻧﻮع اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اوﺳﺖ و ﺑﺮاي ﺗﺤﻘـﻖ‬
‫اﻳﻦ ﻫﺪف وﻗﺘﻲ ﻛﻪ او در رﺣﻢ ﻣﺎدر ﺗﻜﻪ ﮔﻮﺷﺘﻲ اﺳﺖ آﻣﺎدﮔﻲ ﭘﻴﺪا ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺑـﺪﻧﻲ‬
‫او ﻃﻮري ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ در دوران ﺟﻮاﻧﻲ و ﭘﻴﺮي ﺣﻴﺾ ﺑﺒﻴﻨﺪ و ﻓﻄﺮت ﻧﮕﺬارد ﻛﻪ او در ﻫـﺮ ﻣـﺎه‬
‫ﺑﻪ ﻣﺪت ‪ 3‬ﻳﺎ ‪ 7‬و ﻳﺎ ‪ 10‬روز ﺑﻪ ﺗﻜﺎﻟﻴﻒ ﺑﺰرگ و ﭘﺮ ﻣﺸﻘﺖ ﻋﻘﻠﻲ و ﺑﺪﻧﻲ ﻣﺸﻐﻮل ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ‬
‫ﻋﻠﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ دوران ﺣﻤﻞ و ﺑﻌﺪ از ﺣﻤﻞ را ﻛﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﻳﻜﺴـﺎل ﺗﺨﻤـﻴﻦ زده ﻣـﻲﺷـﻮد‬
‫ﺗﺤﻤﻞ ﻛﻨﺪ و در ﺧﻼل اﻳﻦ ﻣﺪت در ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻴﻤﺎري و ﺳﻼﻣﺘﻲ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ ،‬دو ﺳﺎل را ﻫـﻢ ﺑـﺮاي‬
‫ﺷﻴﺮ دادن ﻛﻪ زراﻋﺖ اﻧﺴﺎﻧﻲ را ﺑﺎ ﺧﻮﻧﺶ آﺑﻴﺎري و از ﺳﺮﭼﺸﻤﺔ ﺳﻴﻨﻪاش آن را ﺳﻴﺮاب ﻣﻲﻛﻨـﺪ‬
‫ﺳﭙﺮي ﻛﺮده و ﺑﻌﺪ از آن ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻟﻲ را در ﺗﺮﺑﻴﺖ اﺑﺘـﺪاﻳﻲ ﻓﺮزﻧـﺪش ﺑﮕﺬراﻧـﺪ و در اﻳـﻦ ﻣـﺪت‪،‬‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪148‬‬

‫ﺧﻮاب ﺷﺐ و راﺣﺘﻲ روز را ﺑﺮﺧﻮد ﺣﺮام ﮔﺮداﻧﺪ و ﻧﺴﻞ آﻳﻨﺪه را ﺑـﺮ راﺣﺘـﻲ‪ ،‬ﻟـﺬت آراﻣـﺶ‪،‬‬
‫ﺗﻤﺎﻳﻼت و ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰﻫﺎي ﻋﺰﻳﺰ و ﻗﻴﻤﺘﻲ دﻳﮕﺮش ﺑﺮﺗﺮي و اﻣﺘﻴﺎز دﻫﺪ‪.‬‬
‫وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ ﭘﺲ ﺑﮕﻮﻳﻴﺪ ﻛﻪ ﻋـﺪاﻟﺖ و اﻧﺼـﺎف در ﺑـﺎرة زن ﭼﻴﺴـﺖ؟ آﻳـﺎ‬
‫اﻧﺼﺎف اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ وﺟـﻮد اﻳـﻦ ﻫﻤـﻪ وﻇـﺎﻳﻒ و واﺟﺒـﺎت ﻣﺸـﻜﻞ ﻛـﻪ ﻫـﻴﭻ ﻣـﺮدي ﻓﻄﺮﺗـﺎً‬
‫ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ در اﻳﻦ ﻛﺎرﻫﺎ ﺑﺎ وي ﻣﺸﺎرﻛﺖ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻛﺎرﻫﺎي دﻳﮕﺮ اﺟﺘﻤﺎع را ﻧﻴﺰ ﻛﻪ اﻧﺠﺎم آن وﻇﻴﻔـﺔ‬
‫ﻣﺮدان اﺳﺖ ﻋﻬﺪهدار ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺮ وي دوﻧﻮع وﻇﻴﻔﻪ ﺗﺤﻤﻴﻞ ﺷـﻮد و در ﺣـﺎﻟﻲ ﻛـﻪ ﻓﻄـﺮت او را ﺑـﻪ‬
‫ﺳﺒﺐ وﻇﻴﻔﺔ ﻃﺒﻴﻌﻲ و اﺻﻠﻴﺶ از دﻳﮕﺮ ﺗﻜﺎﻟﻴﻒ و واﺟﺒﺎت ﻣﻌﺎف ﺳﺎﺧﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺎز ﻣﻜﻠﻒ ﮔـﺮدد ﻛـﻪ‬
‫ﺗﻤﺎم ﺗﻜﺎﻟﻴﻒ ﻓﻄﺮت را ﻣﺘﺤﻤﻞ ﺷﻮد؟ از ﺧﺎﻧﻪ و ﻣﻨﺰل ﺑﻴﺮون ﺑﺮود و ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺮدان ﺑﻪ ﻛﺴﺐ و ﻛﺎر‬
‫ﭘﺮ ﻣﺸﻘﺖ و ﭘﺮ درد ﺳﺮ ﻣﺸﻐﻮل ﮔﺮدد؟ در ﻛﺎرﻫﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﺻﻨﻌﺖ‪ ،‬ﺣﺮﻓﻪ‪ ،‬ﺗﺠﺎرت‪،‬‬
‫زراﻋﺖ‪ ،‬ﺗﺎﻣﻴﻦ اﻣﻨﻴﺖ و دﻓﺎع از ﺳﺮﺣﺪات وﻃﻦ ﺑـﻪ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻣـﺮدان اﻗـﺪام ﻧﻤﺎﻳـﺪ؟ و ﻓﻘـﻂ اﻳـﻦﻫـﺎ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺤﺎﻓﻞ و ﻣﺠﺎﻟﺲ را رﻧﮓ و روﻧﻖ دﻫﺪ و ﺑـﺎ ﺟﻤـﺎل و زﻳﺒـﺎﻳﻲ و آراﻳـﺶ ﺧـﻮد‬
‫ﻣﺮدان را ﺷﺎد ﺳﺎزد و وﺳﺎﻳﻞ و اﺳﺒﺎب ﻟﺬت و ﻋﺸﺮت آنﻫﺎ را آﻣﺎده ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﻛﻪ اﻳﻦ اﻧﺼﺎف ﻧﻴﺴﺖ و ﺑﻠﻜﻪ ﻇﻠﻢ و ﺗﺠﺎوز ﺷﻤﺮده ﻣﻲﺷﻮد ﻧﻪ ﻣﺴـﺎوات ﺑـﻴﻦ‬
‫زن و ﻣﺮد‪ ،‬ﻛﺴﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ را ﻣﺴﺎوات ﻣﻲﺷﻤﺎرد ﺳﺨﻨﺶ ﺑﺎﻃﻞ ﺑﻮده و ﺗﺤﻘﻴﺮ ﻣﺴﺎوات اﺳـﺖ‪ ،‬آﻳـﺎ‬
‫ﻣﻘﺘﻀﺎي اﻧﺼﺎف و ﻋﺪاﻟﺖ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﺴﻲ را ﻛﻪ ﻓﻄـﺮت ﺑـﻪ ﺗﻜـﺎﻟﻴﻒ و واﺟﺒـﺎت ﻣﺸـﻜﻞ و‬
‫ﺳﺨﺖ ﻣﻜﻠﻒ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﺎﻳﺪ از ﻛﺎرﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺑﻘﺎي ﻧﻮع ﺑﺸﺮي ﺳﺒﻚﺗﺮﻳﻦ را ﺑﻪ ﻋﻬﺪه ﺑﮕﻴﺮد‬
‫و ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﻓﻄﺮت ﺑﻪ او ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﻛﺎرﻫﺎي ﺳﺨﺖ و دﺷﻮار را ﻧﺪاده در ﻋـﻮض ﺳـﺨﺖﺗـﺮﻳﻦ و‬
‫ﻣﺸﻜﻞﺗﺮﻳﻦ ﻛﺎرﻫﺎ را ﻣﺘﺤﻤﻞ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ و زﺣﻤﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮي را ﺑﺪوش ﻛﺸﺪ و در ﻋﻴﻦ ﺣـﺎل‬
‫ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ و ﻣﺮﺑﻲ ﺧﺎﻧﻮاده ﻫﻢ ﺑﺎﺷﺪ؟‬
‫ﻗﺒﻮل ﻛﺮدن ﻛﺎرﻫﺎي ﺑﻴﺮون از ﺧﺎﻧﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮ زن ﻇﻠﻢ اﺳﺖ ﺑﻠﻜﻪ او اﺻﻼً آﻣﺎدﮔﻲ و ﻗـﺪرت‬
‫اﻧﺠﺎم ﻛﺎرﻫﺎي ﻣﺮدان را ﻧﺪارد‪ ،‬ﻛﺴﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ آن ﻛﺎرﻫﺎ را اﻧﺠﺎم دﻫﺪ ﻛﻪ ﺗﻮان و ﻗﺪرت ﻛﺎري‬
‫ﺛﺎﺑﺖ و ﻣﺪاوم داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﻛﻮﭼﻜﺘﺮﻳﻦ رﺧﻨـﻪ و اﺧﻼﻟـﻲ در او ﻧﺒـﻮده و ﺑﺘﻮاﻧـﺪ ﻛـﻪ ﻛـﺎر را در‬
‫ﺗﻤﺎم اوﻗﺎت ﺑﺎ ﻗﺪرت ﻫﻤﻴﺸﮕﻲ اداﻣﻪ دﻫﺪ و ﻗﻮاي ﻋﻘﻠﻲ و ﺟﺴﻤﻴﺶ ﻗﺎﺑﻞ اﻋﺘﻤﺎد و اﻃﻤﻴﻨﺎن ﺑﺎﺷﺪ‬
‫وﻟﻲ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ در ﻫﺮ ﻣﺎه ﺑﺎ رﺳﻴﺪن اﻳﺎم ﺑﻴﻤﺎري و ﻧﺎراﺣﺘﻲ‪ ،‬ﻗﺪرت و ﺗﻮاﻧﺶ از ﺑﻴﻦ ﻣـﻲرود و ﻳـﺎ‬
 ‫‪149‬‬ ‫اﺑﺰار ﺗﻤﺪن ﺳﺎﻟﻢ‬

‫ﻛﻢ ﻣﻲﺷﻮد و ﻣﻄﻠﻮﺑﻴﺖ ﻛﺎرش رو ﺑﻪ ﻛـﺎﻫﺶ ﻣـﻲرود‪ ،‬ﻣﺸـﻜﻞ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺑﺘﻮاﻧـﺪ آن ﻛﺎرﻫـﺎ و‬
‫وﻇﺎﻳﻒ را اﻧﺠﺎم دﻫﺪ و در اﻧﺠﺎم آنﻫﺎ ﺑﺎ ﻣﻮاﻓﻘﻴﺖ روﺑﺮ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺮاي درك ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻮﺿﻮع ﺗﺼﻮر ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻟﺸﻜﺮ زﻣﻴﻨﻲ و درﻳﺎﻳﻲ از زﻧـﺎن وﺟـﻮد دارد‬
‫ﻛﻪ در ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺟﻨﮕﻲ ﺑﺴﺮ ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺎﮔﺎه ﻳﻚ ﭼﻬﺎرم ﻟﺸﻜﺮ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻧﺎراﺣﺘﻲﻫﺎي اﻳـﺎم ﻗﺎﻋـﺪﮔﻲ‬
‫از اﺟﺮاي وﻇﻴﻔﻪ ﺑﺎز ﻣﻲﻣﺎﻧﻨـﺪ و ‪ 1 / 6‬آن ﻧﻴـﺰ ﺑﺴـﺒﺐ ﺑـﺎرداري ﻧﻤـﻲﺗﻮاﻧﻨـﺪ ﺑـﻪ اﻋﻤـﺎل دﺷـﻮار و‬
‫ﺳﻨﮕﻴﻦ دﺳﺖ ﺑﺰﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻌﺪادي دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ وﺿﻊ ﺣﻤﻞ ﺑﻪ ﺑﺴﺘﺮ ﻣﻲروﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺷـﻤﺎ ﻧﺘﻴﺠـﻪ‬
‫و ﺛﻤﺮهي ﺟﻨﮕﻴﺪن اﻳـﻦ ﻟﺸـﻜﺮ ﭼـﻪ ﺧﻮاﻫـﺪ ﺑـﻮد؟ ﻣﻤﻜـﻦ اﺳـﺖ ﺑﮕﻮﻳﻴـﺪ ﻛـﻪ ﺟﻨﮕﻴـﺪن و ﻧﺒـﺮد‬
‫ﻣﺸﻜﻠﺘﺮﻳﻦ اﻋﻤﺎل اﺳﺖ و زﻧﺎن از ﻋﻬﺪة آن ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺮ آﻳﻨﺪ و ﻟﻴﻜﻦ ﺷـﻤﺎ را ﺑـﻪ ﺧـﺪا ﺳـﻮﮔﻨﺪ‬
‫ﺑﮕﻮﻳﻴﺪ ﻛﻪ ﻛﺪام ﻳﻚ از وﻇﺎﻳﻒ ﭘﻮﻟﻴﺴـﻲ‪ ،‬ﻗﻀـﺎﺋﻲ‪ ،‬اداري و ﻳـﺎ ﻛﺎرﻫـﺎي ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ ﺳـﻔﺎرت‪،‬‬
‫ﺻﻨﻌﺖ‪ ،‬ﺣﺮﻓﻪ‪ ،‬ﺗﺠﺎرت‪ ،‬زراﻋﺖ‪ ،‬ﺧﻂ آﻫﻦ و ‪ ...‬ﺑﺪون ﺗﻜﻠﻴﻒ و ﻣﺸﻘﺖ اﺳﺖ و ﻧﻴﺮوي ﺛﺎﺑـﺖ و‬
‫ﻣﺪاوم و ﻣﻄﻤﺌﻦ و ﻗﺎﺑﻞ اﻋﺘﻤﺎدي ﻻزم ﻧﺪارد؟ ﻟﺬا ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ وﻇﺎﻳﻒ ﻣﺮدان را ﺑـﻪ زﻧـﺎن واﮔـﺬار‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻫﺪﻓﺸﺎن ﻓﻘﻂ ﻳﻜﻲ از اﻳﻦ ﺳﻪ ﭼﻴﺰ اﺳﺖ و ﺑﺲ‪:‬‬
‫اﻳﻦ زﻧﺎن را ﺑﻪ زﻧﺎن دﻳﮕﺮي ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻛﻨﻨﺪ و ﻧﻮع و ﻃﺒﻴﻌﺖ زﻧﺎن ﻣﻮﺟﻮد را ﺑﻜﻠﻲ ﻣﺤـﻮ و ﻧـﺎﺑﻮد‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬ﻳﺎ اﻳﻦ ﻛﻪ ﻃﺒﻘﻪ و ﻃﺎﻳﻔﻪاي از زﻧﺎن را در ﻫﺮ ﻋﺼﺮ اﻧﺘﺨﺎب ﻛﻨﻨﺪ و ﻃﺒﻴﻌﺖ زن ﺑـﻮدن را از‬
‫اﻳﺸﺎن زاﻳﻞ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬و ﻳﺎ اﻳﻦ ﻛﻪ ﻟﻴﺎﻗﺖ و ارزش آنﻫﺎ را ﭘـﺎﻳﻴﻦﺗـﺮ از ﻫﻤـﻪ اﻣـﻮر و ﺷـﺌﻮن ﺟﺎﻣﻌـﻪ‬
‫ﺑﺪاﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﻫﺮ ﻳﻚ از اﻳﻦ اﺷﻜﺎل ﺳﻪ ﮔﺎﻧﻪ را اﻧﺘﺨﺎب ﻛﻨﻴﺪ ﺑـﺎز ﻫـﻢ ﺑﺪاﻧﻴـﺪ ﻛـﻪ آﻣـﺎده ﺳـﺎﺧﺘﻦ زن‬
‫ﺑﺮاي اﺟﺮاي اﻋﻤﺎل و وﻇﺎﻳﻒ ﻣﺮد ﻣﺨﺎﻟﻒ وﺿﻊ و ﻣﻘﺘﻀﺎي ﻓﻄﺮي او اﺳﺖ ﻛﻪ در آن ﻧﻪ ﺳﻮدي‬
‫ﺑﺮاي ﺧﻮد زن و ﻧﻪ ﺑﺮاي ﺟﻬﺎن ﺑﺸﺮﻳﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﻄﻮري ﻛﻪ ﻋﻠﻢ ﺑﻴﻮﻟﻮژي ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ زن ﺑﺨـﺎﻃﺮ‬
‫وﻻدت و ﺗﺮﺑﻴﺖ آﻓﺮﻳﺪه ﺷﺪه و ﻓﻄﺮت ﻫﻢ ﺟﻨﺒﻪﻫـﺎي رواﻧـﻲ را ﻛـﻪ ﺑـﺎ وﻇﻴﻔـﻪي زن ﺳـﺎزﮔﺎري‬
‫دارد ﺑﺮاﻳﺶ ارزاﻧﻲ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ از ﻗﺒﻴﻞ ﻣﻬﺮ و ﻣﺤﺒﺖ‪ ،‬ﻋﻄﻮﻓـﺖ‪ ،‬ﺗـﺮﺣﻢ‪ ،‬ﺷـﻔﻘﺖ‪ ،‬رﻗـﺖ ﻗﻠـﺐ‪،‬‬
‫ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﻲ‪ ،‬اﺣﺴﺎس ﻟﻄﻴﻒ و ﻏﻴﺮه‪ ،‬ﻣﺮد در زﻧﺪﮔﻲ ﺟﻨﺴﻲ و ﺗﻨﺎﺳﻠﻲ در ﻣﻘﺎم ﻓﻌﻞ واﻗﻊ ﺷـﺪه و زن‬
‫در ﻣﻘﺎم اﻧﻔﻌﺎل ﻗﺮار دارد و در وﺟﻮد او ﺻﻔﺎﺗﻲ ﻫﺴﺖ ﻛﻪ آﻣﺎدهي ﻗﺒﻮل اﺛﺮ ﻓﻌﻞ اﺳﺖ؛ زﻳـﺮا در‬
‫وﺟﻮد وي ﺑﻪ ﺟﺎي اوﺻﺎف ﺧﺸﻮﻧﺖ‪ ،‬ﺷـﺪت و ﻏﻠﻈـﺖ و ﺗـﺄﺛﻴﺮ و ﻓﻌـﻞ ﺻـﻔﺎﺗﻲ ﭼـﻮن ﻟﻄﺎﻓـﺖ‪،‬‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪150‬‬

‫ﻧﺮﻣﻲ‪ ،‬ﺗﺄﺛﺮ و اﻧﻔﻌﺎل ﻗﺮار دارد و ﺑﺠﺎي ﺛﺒﺎت و ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺻـﻔﺎت ﺧﻀـﻮع‪ ،‬ﺗﻮاﺿـﻊ و ﻫﻤﺮاﻫـﻲ را‬
‫دارد و ﺑﻪ ﺟﺎي اوﺻﺎﻓﻲ ﭼﻮن ﺟﺮأت‪ ،‬ﺟﺴﺎرت و اﻗﺪام ﺻﻔﺎﺗﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻓﺮار‪ ،‬اﻣﺘﻨﺎع و ﺑﺎزداﺷﺘﻦ در‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺐ اﺻﻠﻲ او ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺷﻤﺎ ﺧﻮد ﺑﮕﻮﻳﻴﺪ آﻳﺎ ﻣﺨﻠﻮﻗﻲ ﻛﻪ داراي ﭼﻨﻴﻦ ﺻﻔﺎﺗﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻲﺗﻮاﻧـﺪ در اﻋﻤـﺎل و‬
‫وﻇﺎﻳﻔﻲ ﻣﻮﻓﻖ ﺷﻮد ﻛﻪ ﺷﺪت‪ ،‬ﻏﻠﻈﺖ‪ ،‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ و آراﻣﺶ اﻋﺼﺎب را اﻗﺘﻀـﺎ ﻣـﻲﻛﻨـﺪ و ﺑﺠـﺎي‬
‫ﻧﺮﻣﻲ و ﻋﻄﻮﻓﺖ و اﺣﺴﺎﺳﺎت ﻋﺎﻃﻔﻲ و رﻗﺖ ﻗﻠﺐ ﺑﻪ ﻋﺰﻣـﻲ راﺳـﺦ و ﻧﻈـﺮي ﺛﺎﺑـﺖ و ﺗﺼـﻤﻴﻤﻲ‬
‫ﻗﺎﻃﻊ و ﺳﻴﻨﻪاي ﻓﺮاخ اﺣﺘﻴﺎج دارد؟!‬
‫اﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘـﺖ اﺳـﺖ ﻛـﻪ وادار ﺳـﺎﺧﺘﻦ زن ﺑـﻪ ﭼﻨـﻴﻦ ﻛﺎرﻫـﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺿـﺎﻳﻊ ﺳـﺎﺧﺘﻦ ﺧـﻮد زن و‬
‫ﻋﺮﺿﻪﻛﺮدن ﻣﻠﺖ ﻣﺬﻛﻮر ﺑﻪ ﻧﺎﺑﻮدي و ﻫﻼﻛﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺸﻐﻮﻟﻴﺖ زن ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻮع ﻛﺎرﻫﺎ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺗﺮﻗﻲ و ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻧﺒـﻮده ﺑﻠﻜـﻪ ﻋﺎﻣـﻞ ﺳـﻘﻮط و ﻋﻘـﺐ‬
‫اﻓﺘﺎدﮔﻲ او ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد؛ زﻳﺮا ﺑﺎﻻ ﺑﺮدن ﻳﻚ ﻃﺒﻘﻪ از ﻣﺮدم اﻳﻦ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ اﺳﺘﻌﺪادﻫﺎي ﻓﻄـﺮي آن‬
‫ﻃﺒﻘﻪ زﻳﺮ ﭘﺎ ﮔﺬارده ﺷﻮد و ﺗﻮاﻧـﺎﻳﻲﻫـﺎي ﻣﺼـﻨﻮﻋﻲ ﺑـﻪ آن داده ﺷـﻮد‪ ،‬زﻳـﺮا آن ﻃﺒﻘـﻪ ﻟﻴﺎﻗـﺖ و‬
‫اﺳﺘﻌﺪاد ﻛﺎري را ﻛﻪ ﻓﻄﺮت ﺑﻪ او ﻧﺪاده اﺳـﺖ ﻧﺨﻮاﻫـﺪ داﺷـﺖ‪ .‬ﺑﻠﻜـﻪ ﺗﺮﻗـﻲ ﻳـﻚ ﻣﻠـﺖ در آن‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ اﺳﺘﻌﺪادﻫﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺻـﻴﻘﻞ داده ﺷـﻮد و ﺗﻬـﺬﻳﺐ و ﺗﺮﺑﻴـﺖ ﮔـﺮدد و ﺑـﺮاﻳﺶ ﻣﺤـﻴﻂ و‬
‫ﺷﺮاﻳﻂ ﻻزم آﻣﺎده ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﻜﻠﻒ ﺳﺎﺧﺘﻦ زﻧﺎن ﺑﻪ اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﻛﺎرﻫﺎ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻫﻴﭻ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ و ﻛﺎﻣﻴﺎﺑﻲ ﻧﺒﻮده ﺑﻠﻜـﻪ ﻧﺎاﻣﻴـﺪي و‬
‫ﻧﺎﻛﺎﻣﻲ و ﺳﻘﻮط را ﻧﻴﺰ در ﺑﺮداﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬زﻳﺮا در ﻳﻚ ﻃﺮف زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬ﻣﺮدان ﻗﻮي ﺑـﻮده و زﻧـﺎن‬
‫ﺿﻌﻴﻒ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و در ﻗﺴﻤﺖ دﻳﮕﺮي از زﻧﺪﮔﻲ ﻣﺮدان ﺿـﻌﻴﻒ ﺑـﻮده و زﻧـﺎن ﻗـﻮي ﻣـﻲﺷـﻮﻧﺪ‬
‫ﭘﺲ اﮔﺮ از زﻧﻨﺎن ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﺮدان در ﻳﻚ ﻣﺤﺪودة ﻣﻌـﻴﻦ ﻫﻤﺮاﻫـﻲ و ﻫﻤﮕـﺎﻣﻲ ﻛﻨﻨـﺪ‬
‫زﻧﺎن در آن ﻣﺤﺪوده ﺿﻌﻴﻒﺗﺮ و ﻋﺎﺟﺰﺗﺮ ﻣﻲﻣﺎﻧﻨﺪ و اﻳﻦ وﺿﻊ ﻣﺬﻛﻮر ﺳﺒﺐ ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧـﺪن زﻧـﺎن‬
‫از ﻣﺮدان ﺷﺪه ﺗﺎ اﺑﺪ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ دﻧﺒﺎﻟﻪ روي از ﻣﺮدان ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﺷﻤﺎ ﺟﺴـﺘﺠﻮ و ﺗﺤﻘﻴـﻖ ﻛﻨﻴـﺪ‬
‫زﻧــﺎن ﻧﺎﺑﻐــﻪاي ﻣﺎﻧﻨــﺪ ارﺳــﻄﻮ‪ ،‬اﺑــﻦ ﺳــﻴﻨﺎ‪ ،‬ﻛﺎﻧــﺖ‪ ،‬ﻫﮕــﻞ‪ ،‬ﺷﻜﺴــﭙﻴﺮ‪ ،‬ﺧﻴــﺎم‪ ،‬اﺳــﻜﻨﺪر‪ ،‬ﻧــﺎﭘﻠﺌﻮن‪،‬‬
‫ﺑﻴﺴﻤﺎرك‪ ،‬ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ و ﻧﻈﺎم اﻟﻤﻠﻚ ﻃﻮﺳﻲ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻴﺪ ﺑﻴﺎﺑﻴﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ اﮔﺮ ﻫﻤـﻪ ﻣـﺮدان‬
‫ﺗﻼش ﻛﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﻗﺴﻤﺖ ﻛﻮﭼﻜﻲ از ﻛﺎرﻫﺎي ﻳﻚ ﻣﺎدر را اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪151‬‬ ‫اﺑﺰار ﺗﻤﺪن ﺳﺎﻟﻢ‬

‫در اﻳﻦ ﻣﻌﻜﻮس ﻛﺮدن ﻛﺎر ﻣﻴﺎن زن و ﻣـﺮد ﻧـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﻧﻔﻌـﻲ ﺑـﺮاي ﺗﻤـﺪن ﻧﺒـﻮده ﺑﻠﻜـﻪ در آن‬
‫ﻣﻀﺮت و ﺿﺮر ﺑﺰرﮔﻲ اﺳﺖ؛ زﻳﺮا زﻧﺪﮔﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﻧﺮﻣـﻲ‪ ،‬ﻣﻼﻳﻤـﺖ و رﻗـﺖ‬
‫ﻧﻴﺎز دارد ﺑﻪ ﺧﺸﻮﻧﺖ‪ ،‬ﺷﺪت و ﻏﻠﻈﺖ ﻧﻴﺰ ﻣﺤﺘﺎج اﺳﺖ و ﻫﻤـﺎن اﻧـﺪازه ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﻣـﺎدران ﻣﺮﺑـﻲ و‬
‫زﻧﺎن ﻣﻬﺮﺑﺎن و ﻣﺪﺑﺮ اﺣﺘﻴﺎج دارد ﺑﻪ ﺳﻴﺎﺳﺖﻣﺪاران‪ ،‬ﻋﻘﻞﻫﺎي ﺳﺎزﻧﺪه و ﻛﺎرﮔﺮداﻧـﺎن اﻧﺪﻳﺸـﻤﻨﺪ‬
‫ﻧﻴﺰ اﺣﺴﺎس ﻧﻴﺎز ﻣﻲﻛﻨﺪ و اﮔﺮ ﻳﻜﻲ از اﻳﻦ ﻃﺒﻘﺎت ﺳﻘﻮط ﻛﻨﺪ و ﻳﺎ از ﻧﻈـﺮ دور داﺷـﺘﻪ ﺷـﻮد ﺑـﻪ‬
‫ﺗﻤﺪن و ﺟﺎﻣﻌﺔ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺧﺴﺎرت و ﺿﺮر ﻫﻨﮕﻔﺖ ﻣﻲرﺳﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻋﺎدﻻﻧﻪاي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﻄﺮت ﺑﻴﻦ دو ﻗﺸﺮ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻗﺎﺋﻞ ﺷﺪه و اﻳﻦ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻋﺎدﻻﻧـﻪ از‬
‫ﻃﺮف ﻋﻠﻢ ﺑﻴﻮﻟﻮژي‪ ،‬ﻃﺐ‪ ،‬رواﻧﺸﻨﺎﺳﻲ و ﺟﺎﻣﻌـﻪﺷﻨﺎﺳـﻲ ﺗﺄﻳﻴـﺪ ﮔﺮدﻳـﺪه اﺳـﺖ‪ ،‬ﻣﻨﺤﺼـﺮ ﺑـﻮدن‬
‫وﻻدت و ﺗﺮﺑﻴﺖ ﺑﺮاي زن در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺣﻜﻢ ﻓﻴﺼﻠﻪ دﻫﻨﺪه را دارد ﻛﻪ ﺣﻴﻄﺔ ﻋﻤـﻞ او را ﺑـﺮاﻳﺶ‬
‫در اﺟﺘﻤﺎع ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﺮده و ﺗﺪﺑﻴﺮﻫﺎي ﺗﺼﻨﻌﻲ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ و ﺣﻖ ﻧﺪارد ﻛﻪ ﺣﺪ و ﻣـﺮز ﻣﻌـﻴﻦ ﻓﻄـﺮت‬
‫را ﺑﺸﻜﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻤﺪن ﺳﺎﻟﻢ و درﺳﺖ آن اﺳﺖ ﻛﻪ اول ﺣﻜﻢ ﻓﻄﺮت را ﺑﭙﺬﻳﺮد ﺳـﭙﺲ زن را در ﻣﻘـﺎم‬
‫ﺻﺤﻴﺢ ﻛﻪ ﻻﻳﻖ اوﺳﺖ ﻗﺮار دﻫﺪ‪ ،‬در اﺟﺘﻤﺎع ﺑﺮاﻳﺶ ﻋﺰت‪ ،‬ﺷﺮف و ﻛﺮاﻣـﺖ ﻗﺎﺋـﻞ ﺷـﻮد و ﺑـﻪ‬
‫ﺣﻘﻮق ﻣﺪﻧﻲ‪ ،‬ﺷﺮﻋﻲ و اﻗﺘﺼﺎدﻳﺶ اﻋﺘﺮاف ﻛﻨﺪ‪ ،‬اﻣﻮر ﺧﺎﻧﻪ و ﻣﻨﺰل را ﺑـﻪ او واﮔـﺬارد و ﻣـﺮد را‬
‫در ﺧﺎرج ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻮﻇﻒ ﺳﺎزد و او را رﺋﻴﺲ و ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ ﺧﺎﻧﻮاده ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻫـﺮ ﺗﻤـﺪﻧﻲ ﻛـﻪ در‬
‫اﻳﻦ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻃﺒﻴﻌﻲ اﺧﻼل ﻛﻨﺪ و ﻳﺎ آن را ﻛﻼً ﻣﺤﻮ ﺳﺎزد در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻓﺮﻳﺐ ﻇﻮاﻫﺮ ﻓﺮﻳﺒﻨﺪة ﺗﺮﻗـﻲ‬
‫و ﭘﻴﺸﺮﻓﺖﻫﺎي ﻣﺎدي را ﻣﻲﺧﻮرد و ﺗﺎ ﻳﻚ زﻣـﺎن ﻣﺤـﺪود دل ﺧـﻮش اﺳـﺖ ﻟـﻴﻜﻦ ﺳـﺮاﻧﺠﺎم و‬
‫ﻋﺎﻗﺒﺖ آن رو ﺑﻪ ﻫﻼﻛﺖ و ﻧﺎﺑﻮدي اﺳﺖ؛ زﻳـﺮا وﻗﺘـﻲ ﻛـﻪ زن ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻣـﺮد ﺗﻜـﺎﻟﻴﻒ و زﺣﻤـﺎت‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي و ﻣﺪﻧﻲ را ﻋﻬﺪهدار ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻻزم اﺳﺖ ﻛﻪ از ﺗﻜﺎﻟﻴﻒ ﻓﻄﺮي ﺧـﻮد ﻋﻘـﺐ ﺑﻤﺎﻧـﺪ ﻛـﻪ‬
‫ﻋﺎﻗﺒﺖ آن ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺧﺮاﺑﻲ ﻣﺪﻧﻴﺖ ﺑﻠﻜﻪ ﻫﻼﻛﺖ و ﺧﺮاﺑﻲ ﺟﻬﺎن ﺑﺸﺮﻳﺖ اﺳـﺖ‪ ،‬اﻟﺒﺘـﻪ اﻣﻜـﺎن دارد‬
‫ﻛﻪ زﻧﻲ از ﻃﺒﻴﻌﺖ و ﻓﻄﺮت ﺧﻮد ﺑﻴﺮون ﺷﻮد و ﻛﻮﺷﺶ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ اﻋﻤﺎل و وﻇﺎﻳﻒ ﻣﺮدان را‬
‫اﺟﺮا ﻧﻤﺎﻳﺪ و در اﻳﻦ ﻛﺎر ﻣﻮﻓﻖ ﻫﻢ ﺑﺸﻮد و ﻟﻴﻜﻦ ﻫﻴﭽﮕﺎه اﻣﻜﺎن ﻧﺪارد ﻛﻪ ﻣﺮدي ﺑﺘﻮاﻧـﺪ وﻻدت‬
‫و ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻛﻮدﻛﻲ را اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ اﮔﺮ اﻳﻦ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺑﻴﻦ زن و ﻣﺮد و ﻳﺎ دو ﻗﺸﺮ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻣﺮاﻋﺎت ﮔﺮدد‪ ،‬ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺧﺎﻧﻮاده و‬
‫ﺗﻌﻴﻴﻦ وﻇﺎﻳﻒ زن و ﻣﺮد در زﻧﺪﮔﻲ اﻳﻨﭽﻨﻴﻦ ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪152‬‬

‫‪ -1‬ﻧﻔﻘﻪ‪ ،‬رﻳﺎﺳﺖ‪ ،‬ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺧﺎﻧﻮاده و دﻳﮕﺮ ﺗﻜﺎﻟﻴﻒ ﺷـﺎﻗﻪ و ﺧـﺪﻣﺎت ﻣﺸـﻜﻞ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ ﺑـﺮ‬
‫ﻣﺮدان ﺗﻌﻠﻖ ﻣﻲﮔﻴﺮد و ﺗﻌﻠﻴﻢ و ﺗﺮﺑﻴﺖﺷﺎن ﻫﻢ ﻃﻮري ﺻﻮرت ﻣـﻲﮔﻴـﺮد ﻛـﻪ ﺑـﺮاي ﺗﺤﻘـﻖ اﻳـﻦ‬
‫ﻣﻘﺎﺻﺪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ﺧﻮب و ﻣﻔﻴﺪي آﻣﺎده ﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺗﺮﺑﻴﺖ اوﻻد‪ ،‬وﻇﺎﻳﻒ ﻣﻨﺰل و اﻋﻤـﺎﻟﻲ ﻛـﻪ ﺑﺎﻋـﺚ راﺣﺘـﻲ و آﺳـﺎﻳﺶ ﺧـﺎﻧﻮاده ﻣـﻲﺷـﻮد‬
‫ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ زﻧﺎن ﻣﻲﮔﺮدد و آنﻫﺎ ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم اﻳﻦ وﻇﺎﻳﻒ ﺑﺎﻳـﺪ ﺑـﻪ ﺑﻬﺘـﺮﻳﻦ ﻧـﻮع ﺗﻌﻠـﻴﻢ و ﺗﺮﺑﻴـﺖ‬
‫آراﺳﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ و ﺑﻘﺎي ﻧﻈﺎم ﺧـﺎﻧﻮاده و ﺟﻠـﻮﮔﻴﺮي از ﺗﺸـﺘﺖ و ﭘﺮاﻛﻨـﺪﮔﻲ‪ ،‬ﻻزم اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬
‫ﻳﻜﻲ از اﻋﻀﺎي ﺧﺎﻧﻮاده ﺑﻌﻨﻮان ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ و رﺋﻴﺲ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﻮد ﺗﺎ اﻳﻦ ﻛﻪ ﺧـﺎﻧﻮاده ﺑﻤﺎﻧﻨـﺪ رﻣـﻪي‬
‫ﺑﺪون ﭼﻮﭘﺎن ﻧﮕﺮدد‪ ،‬ﻫﻴﭽﻜﺲ ﺟﺰ ﻣﺮد ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻛﻪ رﺋﻴﺲ و ﻣﺴـﺌﻮل ﺧـﺎﻧﻮاده ﺷـﻮد؛ زﻳـﺮا آن‬
‫ﻓﺮدي ﻛﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻋﻘﻠﻲ و رواﻧﻴﺶ در اﻳﺎم ﺣـﻴﺾ و ﺣـﺎﻣﻠﮕﻲ در ﻣﻌـﺮض ﺗﻐﻴﻴـﺮ ﻗـﺮار ﻣـﻲﮔﻴـﺮد‬
‫ﻫﻴﭽﮕﺎه ﺻﻼﺣﻴﺖ رﻳﺎﺳﺖ و ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﻲ را ﻧﺪارد‪.‬‬
‫‪ -4‬در ﻧﻈﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻻزم اﺳﺖ ﻛﻪ ﻟﻮازم و اﺳﺒﺎب ﺣﻔﺎﻇﺖ و اداﻣﺔ ﺗﻘﺴﻴﻢ و ﺗﻨﻈﻴﻢ وﻇﺎﻳﻒ‬
‫اﻋﻀﺎي ﺧﺎﻧﻮاده ﻣﻬﻴﺎ و آﻣﺎده ﺷﻮد ﺗﺎ اﻳﻦ ﻛﻪ ﻣﺮدﻣﺎن ﺳﻔﻴﻪ و ﻧﺎدان در داﻳﺮهي اﻋﻤـﺎل زن و ﻣـﺮد‬
‫ﻣﺮﺗﻜﺐ اﺷﺘﺒﺎه و ﺧﻄﺎ ﻧﮕﺮدﻧﺪ ﻛﻪ در اﺛﺮ آن ﺑـﻲﻧﻈﻤـﻲ را در ﻧﻈـﺎم ﻳـﻚ ﺗﻤـﺪن ﺳـﺎﻟﻢ و ﺻـﺎﻟﺢ‬
‫ﺑﻮﺟﻮد آورﻧﺪ‪.‬‬
 ‫ﻋﻠﻞ ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ و ﻏﻔﻠﺖ اﻧﺴﺎن‬

‫در ﻓﺼﻞ ﻗﺒﻞ اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﻛﻮﺷﺶ ﻛﺮدﻳﻢ ﺗﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﺤﻘﻴﻘـﺎت ﻋﻠﻤـﻲ ﺧـﺎﻟﺺ و ﺗﺠـﺎرب و‬
‫ﻣﺸﺎﻫﺪات ﻋﻠﻤﻲ ﺑﻴﺎن ﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ ارﻛﺎن و اﺻﻮل رواﺑﻂ ﺟﻨﺴﻲ در ﭼﺎرﭼﻮب ﺗﻤﺪن و اﺟﺘﻤﺎع ﻛـﻪ‬
‫ﺑﺮ ﺷﺎﻟﻮدة ﻣﺮاﻋﺎت ﻣﻘﺘﻀﻴﺎت ﻓﻄﺮي اﻧﺴﺎﻧﻲ و وﺿﻊ ذﻫﻨﻲ و ﺟﺴـﻤﻲ وي ﺑﻨـﺎ ﺷـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ ﺑـﻪ ﭼـﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ ،‬در اﻳﻦ ﺑﺤﺚ ﻛﻮﺷﺶ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آوردهاﻳﻢ ﺗﺎ ﭼﻴﺰﻫﺎﻳﻲ را ﺷﺮح دﻫﻴﻢ ﻛـﻪ در‬
‫آن ﻛﻮﭼﻜﺘﺮﻳﻦ اﺷﺘﺒﺎه و ﺷﻜﻲ ﻧﺒﻮده و ﻳﺎ ﺑﺮ آن ﮔﻔﺘﺎر ﻫﻴﭻ اﻋﺘﺮاﺿـﻲ وارد ﻧﺸـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ و ﺗﻤـﺎم‬
‫آن ﮔﻔﺘﺎر و ﻧﻈﺮﻳﺎت از ﻗﺒﻴﻞ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺴـﻠﻢ اﻟﺜﺒـﻮت و ﻣﺤﻜـﻢ ﻋﻠـﻢ و ﺣﻜﻤـﺖ و ﻋﻠـﻮم ﻣﺨﺘﻠـﻒ‬
‫دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر رﻓﺘﻪ و داﻧﺸﻤﻨﺪان و ﻋﻠﻤﺎ ﺑﻪ آن اﻋﺘﺮاف داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬و ﻟﻴﻜﻦ از ﻋﺪم ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲﻫﺎي‬
‫ﻋﺠﻴﺐ اﻧﺴﺎن اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻧﻈﺎﻣﻲ را ﻛﻪ او ﺑﺮاي ﻣـﺪﻧﻴﺖ و اﺟﺘﻤـﺎع وﺿـﻊ ﻣـﻲﻛﻨـﺪ ﺷـﺮاﻳﻂ‬
‫ﻻزم ﻓﻄﺮت را در آن ﻣﺪﻧﻈﺮ ﻧﻤـﻲﮔﻴـﺮد و اﮔـﺮ ﮔـﺎﻫﻲ ﻫـﻢ ﻣـﺪﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴـﺮد ﻃـﻮري ﻧﻴﺴـﺖ ﻛـﻪ‬
‫ﻫﻤﻪﺟﺎﻧﺒﻪ ﺑﻮده و ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ و ﭘﺴﻨﺪﻳﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫از ﺑﺪﻳﻬﻴﺎت اﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﺎ اﻳﻦ ﻛﻪ از ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎي ﻓﻄﺮي و اوﺿﺎع ذﻫﻨـﻲ و ﺑـﺪﻧﻲ ﺧـﻮد‬
‫ﺑﻲﺧﺒﺮ و ﻧﺎآﮔﺎه ﻧﻴﺴﺖ وﻟﻲ ﺑﺎز ﻫﻢ ﺗﺎ اﻣﺮوز ﻣﻮﻓﻖ ﻧﮕﺮدﻳﺪه ﻛﻪ ﻧﻈﺎم ﻣﻌﺘﺪل و ﻣﻮزون اﺟﺘﻤـﺎﻋﻴﻲ‬
‫را ﻛﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺒﺎدي و اﺻﻮل اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﺐ و ﺧﺼﺎﻳﺺ و ﻣﺼﺎﻟﺢ و ﻣﻘﺎﺻﺪ ﻣﻮزون ﺑﻨﺎ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‬
‫ﻣﻨﻊ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫ﺳﺒﺐ ﺣﻘﻴﻘﻲ اﻳﻦ ﻏﻔﻠﺖ‪:‬‬

‫ﺳﺒﺐ اﻳـﻦ ﻛﻮﺗـﺎﻫﻲ ﻫﻤـﺎن اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻣـﺎ در اول اﻳـﻦ ﻛﺘـﺎب ﺑﻴـﺎن داﺷـﺘﻴﻢ ﭼـﻮن از ﺟﻤﻠـﻪ‬
‫ﺿﻌﻒﻫﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ در اﻧﺴﺎن اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ وﻗﺘﻲ ﻣﺴﺌﻠﻪاي را ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﻗـﺮار ﻣـﻲدﻫـﺪ ﺑـﻪ ﺗﻤـﺎم‬
‫ﻧﻮاﺣﻲ و ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد آن ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ اﺣﺎﻃﻪ ﭘﻴﺪا ﻛﻨﺪ ﺑﻠﻜﻪ ﻳﻚ ﺟﻨﺒﺔ آﻧﺮا ﺑﺮﮔﺰﻳﺪه و ﺑﺮ دﻳﮕﺮ‬
‫ﺟﻮاﻧﺐ ﺗﺮﺟﻴﺢ ﻣﻲدﻫﺪ و اﻫﺘﻤﺎم و ﺗﻮﺟﻪ ﺧﻮد را ﻓﻘﻂ ﺑﻪ آن ﻣﺒﺬول ﻣﻲدارد و از دﻳﮕﺮ ﺟﻮاﻧـﺐ‬
‫ﻏﺎﻓﻞ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬ﮔﺎﻫﻲ ﻫﻢ از آن ﺟﻮاﻧﺐ ﺑﻄﻮر ﻋﻤﺪي ﻏﻔﻠﺖ ﻣـﻲﻛﻨـﺪ و وﻗﺘـﻲ ﻛـﻪ اﻳـﻦ ﺿـﻌﻒ‬
‫اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺣﺘﻲ در اﻣﻮر ﺟﺰﺋﻲ و ﻓﺮدي زﻧﺪﮔﻲ ﻧﻤﻮدار ﻣـﻲﮔـﺮدد‪ ،‬ﭘـﺲ ﭼﮕﻮﻧـﻪ اﻣﻜـﺎن دارد ﻛـﻪ‬
‫ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻋﻤﻴﻖ و ﮔﺴﺘﺮدهي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ از آن ﻧﺠﺎت ﻳﺎﺑﺪ؟ ﻣﺴﺎﺋﻠﻲ ﻛﻪ ﺟﻮاﻧﺐ ﻣﺘﻌﺪد اﻋـﻢ از ﻇـﺎﻫﺮ‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪154‬‬

‫و ﺧﻔﻲ دارد؟ و ﺷﻜﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ داﺷﺘﻦ ﻋﻘﻞ و ﻋﻠﻢ‪ ،‬اﻧﺴﺎن داراي ﺷـﺮف و ﻛﺮاﻣـﺖ و اﻣﺘﻴـﺎز‬
‫اﺳﺖ و ﻟﻴﻜﻦ واﻗﻌﻴﺖ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻋﻘﻞ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ او را در ﺗﻤﺎم ﻧﻮاﺣﻲ زﻧـﺪﮔﻲ ﻫـﺪاﻳﺖ و‬
‫رﻫﺒﺮي ﻛﻨﺪ ﭼﻮن وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﻋﻮاﻃﻒ و ﺧﻮاﻫﺸﺎت وي ﺑﻄﺮف ﻣﻌﻴﻨﻲ ﺗﻤﺎﻳﻞ ﭘﻴﺪا ﻣﻲﻛﻨﺪ و آن را‬
‫ﺑﺮ دﻳﮕﺮ ﻧﻮاﺣﻲ ﺗﺮﺟﻴﺢ ﻣﻲدﻫﺪ در اﻳﻦ وﻗﺖ ﺑﺎ ﻋﻘﻞ و ﻋﻠﻢ ﺧﻮد ﺑﻪ آن اﺳﺘﺪﻻل ﻣﻲﻛﻨـﺪ و اﮔـﺮ‬
‫ﻋﻠﻢ او ﺟﻮاﻧﺐ دﻳﮕﺮ ﻣﺴﺄﻟﻪ را ﺗﺮﺟﻴﺢ دﻫﺪ و ﻋﻘﻞ ﻫﻢ وي را ﺑﻪ ﻃـﺮف دﻳﮕـﺮي ﻣﺘﻮﺟـﻪ ﺳـﺎﺧﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎز ﻫﻢ ﻧﻪ ﺑﺮ اﺷﺘﺒﺎه ﺧﻮد اﻋﺘﺮاف ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻧﻪ در ﭘﻲ ﺗﺼﺤﻴﺢ آن ﺑﺮ ﻣـﻲآﻳـﺪ ﺑﻠﻜـﻪ ﻋﻘـﻞ و‬
‫ﻋﻠﻢ را ﻣﻼﻣﺖ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ ﻛﻪ ﭼﺮا دﻻﻳﻞ و ﺑﺮاﻫﻴﻦ ﻧﻤﻲآورﻧﺪ ﻛﻪ ﺗﻤﺎﻳﻞ او را ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻛـﺮده و ﻃـﺮز‬
‫ﻓﻜﺮ او را ﺑﭙﺴﻨﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻌﺪادي از ﻣﺜﺎلﻫﺎي آﺷﻜﺎر و ﺑﺎرز‪:‬‬

‫اﻳﻦ ﺿﻌﻒ اﻧﺴﺎﻧﻲ – ﺗﻤﺎﻳﻞ ﻳﻚ ﺟﺎﻧﺒـﻪ – در ﻣﺴـﺌﻠﻪي اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ ﻣـﻮرد ﺑﺤـﺚ ﻣـﺎ ﺑﺼـﻮرت‬
‫ﻛﺎﻣﻞ اﻓﺮاط و ﺗﻔﺮﻳﻂ ﺧﻮد‪ ،‬ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮔﺮوﻫﻲ ﺑﻪ ﻃﺮف اﺧﻼق و روﺣﺎﻧﻴﺖ ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻤﻮده و در آن ﺑﻪ اﻧﺪازهاي اﻓﺮاط ﻧﻤﻮده اﻧﺪ ﻛـﻪ‬
‫رواﺑﻂ ﺟﻨﺴﻲ ﺑﻴﻦ زن و ﻣﺮد را در ذات و اﺻﻞ ﺧﻮد ﻋﻴﺐ و ﮔﻨـﺎه ﻣـﻲداﻧﻨـﺪ و اﻳـﻦ اﻧﺤـﺮاف از‬
‫ﺟﺎدة اﻋﺘﺪال را در دﻳﺎﻧﺖ ﺑﻮداﺋﻲ‪ ،‬ﻧﺼﺮاﻧﻲ و ﺑﻌﻀﻲ دﻳﺎﻧﺖﻫﺎي ﻫﻨﺪي ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ ﺑﺒﻴﻨـﻴﻢ‬
‫و از ﺗﺄﺛﻴﺮ آنﻫﺎ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻳﻚ ﻗﺴﻤﺖ ﺑﺰرگ ﺟﻬﺎن ﻋﻘﻴﺪه ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛـﻪ راﺑﻄـﻪي ﺟﻨﺴـﻲ‬
‫ﭼﻪ در داﻳﺮهي ازدواج رﺳﻤﻲ ﺑﺎﺷﺪ و ﭼﻪ ﺧﺎرج از آن ﺑﺎﺷﺪ ﮔﻨـﺎه ﺷـﻤﺮده ﻣـﻲﺷـﻮد‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠـﻪاش‬
‫اﻳﻦ ﺷﺪ ﻛﻪ زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬رﻫﺒﺎﻧﻴﺖ و ﮔﻮﺷﻪﻧﺸﻴﻨﻲ‪ ،‬ﻫﻤـﺎن اﺧـﻼق و ﺗﺰﻛﻴـﺔ روﺣـﻲ ﻣﺤﺴـﻮب ﺷـﺪ و‬
‫ﺑﺴﻴﺎر از اﻓﺮاد ﻧﻮع اﻧﺴﺎﻧﻲ اﻋﻢ از زن و ﻣﺮد ﺑﺎ اﺳﺘﻌﺪادﻫﺎي ﻋﻘﻠﻲ و ﻗﻮاي ﺟﺴﻤﺎﻧﻲﺷﺎن از ﻓﻄـﺮت‬
‫دوري ﮔﺰﻳﺪه ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺮ ﺿﺪ آن ﺟﻨﮓ و ﻣﺒﺎرزه ﻛﺮدﻧﺪ و ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻫﻢ ﻛﻪ ادﻋﺎ و ﺧﻮاﺳـﺖ ﻓﻄـﺮت‬
‫را ﻗﺒﻮل ﻛﺮدﻧﺪ و راﺑﻄﺔ ﺟﻨﺴﻲ را ﺑﻜﺎر ﺑﺮدﻧﺪ آن را ﺑـﻪ رﺿـﺎ و رﻏﺒـﺖ ﻧﻤـﻲﻛﺮدﻧـﺪ ﺑﻠﻜـﻪ ﻣﺎﻧﻨـﺪ‬
‫ﻛﺴﻲ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺣﺎﺟﺘﺶ را ﺑﺎ ﻛﺮاﻫﺖ و ﺑﻲﻣﻴﻠﻲ ﺑﺮآورده ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ راﺑﻄﻪ‬
‫ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ در ﻣﻴﺎن زن و ﺷﻮﻫﺮ راﺑﻄﺔ ﻣﺤﺒﺖ و ﺗﻌﺎون اﻳﺠﺎد ﻧﻤـﻲﻧﻤﺎﻳـﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜـﻪ اﻳـﻦ ﻧـﻮع ﻃـﺮز ﻓﻜـﺮ‬
‫ارزش و ﻣﻘﺎم زن را در اﺟﺘﻤﺎع ﻧﻴﺰ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻣﻲآورد؛ زﻳﺮا ﻃﺮﻓﺪاران رﻫﺒﺎﻧﻴﺖ ﺣﻜﻢ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ‬
‫ﺗﻤﺎﻳﻼت ﺟﻨﺴﻲ از وﺳﻮﺳﻪﻫـﺎي ﺷـﻴﻄﺎﻧﻲ ﺑـﻮده و اﻧﮕﻴـﺰه و ﻣﺤـﺮك اﻳـﻦ ﺗﻤﺎﻳـﻞ ﻛـﻪ زن اﺳـﺖ‬
 ‫‪155‬‬ ‫ﻋﻠﻞ ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ و ﻏﻔﻠﺖ اﻧﺴﺎن‬

‫رﻳﺴﻤﺎن اﺑﻠﻴﺲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑـﻪ اﻳـﻦ ﺗﺮﺗﻴـﺐ زن را ﻣﺨﻠـﻮق ﻧﺎﭘـﺎﻛﻲ ﺷـﻤﺮده و ﮔﻔﺘﻨـﺪ ﻫـﺮﻛﺲ ﻛـﻪ‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ داراي روح ﭘﺎك و ﺑﺎ ﺻﻔﺎ ﺑﺎﺷﺪ واﺟﺐ اﺳﺖ ﻛـﻪ زن را ﻣﺨﻠـﻮق ﺣﻘﻴـﺮ و ﺑـﻲارزش‬
‫ﺑﺪاﻧﺪ و اﻳﻦ ﻧﻮع ﻃﺮز ﺗﻔﻜﺮ راﺟﻊ ﺑﻪ زن در ادﺑﻴﺎت ﻧﺼـﺮاﻧﻲ‪ ،‬ﺑـﻮداﺋﻲ و ﻫﻨـﺪوﺋﻲ زﻳـﺎد ﺑـﻪ ﭼﺸـﻢ‬
‫ﻣﻲﺧﻮرد و ﺷـﻤﺎ ﻣـﻲﺗﻮاﻧﻴـﺪ ارزش و ﻣﻘـﺎم زن را در ﺟﺎﻣﻌـﻪاي ﻛـﻪ ﭼﻨـﻴﻦ ﻃـﺮز ﺗﻔﻜـﺮي دارد‪،‬‬
‫ﺣﺪس ﺑﺰﻧﻴﺪ‪.‬‬
‫ﮔﺮوه دﻳﮕﺮي در ﻗﻄﺐ ﻣﺨﺎﻟﻒ اﻳﻦ ﻃﺮز ﺗﻔﻜﺮ ﻗﺮار دارﻧﺪ ﻛﻪ ﺧﻮاﻫﺸﺎت ﺟﺴﻤﺎﻧﻲ را اﻧﺠـﺎم‬
‫داده و در آن ﺗﺎ اﻧﺪازهاي اﻓﺮاط ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻛﻪ ﺣﺘﻲ از ﺣﺪود ﺣﻴﻮاﻧﻴـﺖ ﻫـﻢ ﺗﺠـﺎوز ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ و‬
‫اﻳﻦ اﻓﺮاط در ﺗﻤﺪن ﻏﺮﺑﻲ ﺑﻪ اﻧﺪازهاي ﻣﻔﺘﻀﺢ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻗﺪر ﻛﻮﺷـﺶ ﺷـﻮد اﻣﻜـﺎن ﭘﻮﺷـﺶ‬
‫ﺑﺮاي آن وﺟﻮد ﻧﺪارد ﻣﺜﻼً در ﻗﺎﻧﻮن آنﻫﺎ زﻧﺎ ﺟﺮم ﻧﻴﺴﺖ و وﻗﺘﻲ ﮔﻨﺎه ﺷﻤﺮده ﻣـﻲﺷـﻮد ﻛـﻪ در‬
‫آن اﺟﺒﺎر و اﻛﺮاه ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ در اﻳﻦ وﻗﺖ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ اﻛﺮاه و دﺧﺎﻟﺖ در ﺣﻖ ﻗـﺎﻧﻮﻧﻲ دﻳﮕـﺮي ﮔﻨـﺎه‬
‫ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﮔﺮدد‪ ،‬و اﮔﺮ ﺑﻪ ﻳﻜﻲ از اﻳﻦ دو ﺻﻔﺖ ﻣﺘﺼﻒ ﻧﺒﻮده ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬در ذات ﺧـﻮد ﮔﻨـﺎﻫﻲ‬
‫ﻣﺤﺴﻮب ﻧﻤﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻣﺴﺘﺤﻖ ﻋﺬاب ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و آن را ﻋﺎر و ﻧﻨﮓ ﻧﻤﻲداﻧﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺮم و ﺣﻴﺎ‬
‫ﮔﺮدد‪ .‬و اﮔﺮ ﺗﻤﺪن ﻏﺮب در اﻳﻦ ﺣﺪ ﻫﻢ ﺗﻮﻗﻒ ﻣﻲﻛﺮد ﺗﻮﻗﻔﻲ ﺑﻮد در ﺣـﺪ ﻓﻄـﺮت ﺣﻴـﻮاﻧﻲ و‬
‫ﻟﻴﻜﻦ در راﺑﻄﺔ ﺟﻨﺴﻲ از ﭼﻨﺎن اﻓﺮاﻃﻲ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺣﺪ ﺣﻴﻮاﻧﻲ را ﻫﻢ زﻳﺮ ﭘـﺎ ﮔﺬاﺷـﺘﻨﺪ‬
‫ﻛﻪ ﻋﺒﺎرت ﺑﻮد از ﺗﻨﺎﺳﻞ‪ ،‬ﺗﻮاﻟﺪ و ﺑﻘﺎي ﻧﻮع اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ؛ زﻳﺮا راﺑﻄﺔ ﻣﺬﻛﻮر در ﻧﺰد آنﻫﺎ ﻓﻘﻂ ﺗﻤﺘـﻊ‬
‫و ﺑﻬﺮهﺟﻮﻳﻲ ﺟﺴﻤﺎﻧﻲ اﺳﺖ و ﺑﺲ‪ ،‬وﻗﺘﻲ ﻛﻪ اﻓﺮاط اﻧﺴﺎن ﺑﻪ اﻳﻦ ﺣﺪ رﺳﻴﺪ اﻳﻦ ﻣﺨﻠـﻮق ﻛـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﺻﻔﺖ »اﺣﺴﻦ ﺗﻘﻮﻳﻢ« ﻣﻮﺻﻮف ﺑﻮد ﺑﻪ »اﺳﻔﻞ ﺳﺎﻓﻠﻴﻦ« ﻣﺘﺼﻒ ﮔﺸﺖ‪ ،‬اول ﺑﺎ آن آزادي ﻛـﺎﻣﻠﻲ‬
‫ﻛﻪ در راﺑﻄﺔ ﺟﻨﺴﻲ دارد از ﻓﻄﺮت اﻧﺴـﺎﻧﻲ ﺗﺠـﺎوز ﻣـﻲﻛﻨـﺪ ﻛـﻪ اﻳـﻦ وﺿـﻊ ﺑـﻪ ﻫـﻴﭻ ﺻـﻮرت‬
‫ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ اﺳﺎس ﺗﻤﺪن ﺑﺎﺷﺪ و ﺳﭙﺲ از ﻓﻄﺮت ﺣﻴﻮاﻧﻲ ﻫﻢ ﻣﻨﺤﺮف ﻣﻲﮔـﺮدد؛ زﻳـﺮا ﻛـﻪ ﻧﺘﻴﺠـﺔ‬
‫ﻃﺒﻴﻌﻲ آن را ﻫﻢ ﻛﻪ ﺗﻮاﻟﺪ اﺳﺖ ﻣﺎﻧﻊ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻌﺪ از ﺧﻮدﺷﺎن ﻧﺴﻞ آﻳﻨﺪهاي ﺑﺎﻗﻲ ﻧﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮔﺮوه ﺳﻮﻣﻲ ﻫﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ارزش و اﻫﻤﻴﺖ ﺧﺎﻧﻮاده ﭘﻲ ﺑـﺮده اﻧـﺪ ﻟـﺬا آن را ﺑـﺎ ﺣـﺪود و‬
‫ﻗﻴﻮدي ﻣﺤﺪود و ﻣﻘﻴﺪ ﺳﺎﺧﺘﻪ اﻧﺪ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻓـﺮد از اﻓـﺮاد ﺧـﺎﻧﻮاده ﻣﺎﻧﻨـﺪ اﺳـﻴﺮي در ﻏـﻞ و زﻧﺠﻴـﺮ‬
‫ﻛﺸﻴﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺑﻴﻦ ﺣﻘﻮق و وﻇﺎﻳﻒ آنﻫﺎ ﻣﻮازﻧﻪ و ﺗﻌﺎدل رﻋﺎﻳﺖ ﻧﺸـﺪه اﺳـﺖ‪ ،‬ﺑـﺎرزﺗﺮﻳﻦ‬
‫ﻣﺜﺎل آن ﻧﻈﺎم ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ ﻫﻨﺪوﺋﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ زن در آن ﺟﺰﺋﻲﺗﺮﻳﻦ آزادي اراده و ﻋﻤﻞ را ﻧـﺪارد‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪156‬‬

‫و در ﺗﻤﺪن و اﺟﺘﻤﺎع ﻫﻴﭻ ﺣﻘﻲ ﻧﺪارد و در ﻫﻤـﻪ دوران زﻧـﺪﮔﻲاش ﻳﻌﻨـﻲ در زﻣـﺎن دﺧﺘـﺮي‪،‬‬
‫ﻫﻤﺴﺮي و ﻣﺎدر ﺑﻮدﻧﺶ ﺧﺪﻣﺘﻜﺎري ﺑﻴﺶ ﻧﻴﺴﺖ و اﮔﺮ زﻣﺎﻧﻲ ﻫﻢ ﺑﻴﻮه ﺷﺪ ﻣﻘـﺎﻣﺶ از ﺧـﺪﻣﺘﻜﺎر‬
‫ﻫﻢ ﭘﺎﺋﻴﻦﺗﺮ ﻣﻲآﻳﺪ ﮔﻮﻳﺎ ﻛﻪ ﻣﺮدهاي در ﻗﺎﻟﺐ زﻧﺪه اﺳـﺖ‪ ،‬ﻫﻤـﻪ ﻛﺎرﻫـﺎي ﺳـﺨﺖ و ﻣﺸـﻜﻞ ﺑـﻪ‬
‫ﻋﻬﺪهي اوﺳﺖ و در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻫﻴﭻ ﺣﻘﻲ ﻧﺪارد و ﻣﺮدم در اﻳﻦ ﻧﻈﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻛﻮﺷﻴﺪه اﻧـﺪ ﻛـﻪ زن‬
‫را زا اوﻟﻴﻦ روز ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﻧﻮﻋﻲ از ﺣﻴﻮاﻧﺎت ﭼﻬﺎرﭘﺎ ﺑﺪاﻧﻨﺪ ﺗﺎ ﻛـﻪ او ﭘـﻴﺶ ﺧـﻮد ﻫـﻴﭻ اﺣﺴـﺎس و‬
‫ﺷﻌﻮري ﭘﻴﺪا ﻧﻜﻨﺪ و ﺷﻚ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ در داﻳﺮهي اﻳﻦ ﻧﻈـﺎم اﺻـﻮل و ارﻛـﺎن ﺧـﺎﻧﻮاده را ﻃـﻮري‬
‫ﻣﺴﺘﺤﻜﻢ ﻛﺮده اﻧﺪ ﻛﻪ در آن زن ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ اﻋﺘﺮاﺿﻲ از ﺧـﻮد ﺑـﺮوز دﻫـﺪ و اﻳـﻦ ﻧﻈـﺎم‬
‫ﻧﺼﻒ ﻛﺎﻣﻞ اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ را ﺑﻪ آﺧﺮﻳﻦ درﺟﺔ ﺗﺤﻘﻴﺮ و ﺗﻮﻫﻴﻦ رﺳﺎﻧﺪه اﺳﺖ و در راه ﺗﺮﻗﻲ‪ ،‬ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ‬
‫و رﺷﺪ وي ﻣﻮاﻧﻊ و ﻣﺸﻜﻼﺗﻲ را اﻳﺠﺎد ﻛﺮده ﻛﻪ ﺧﻮد ﻫﻨﺪوﻫﺎ ﻫـﻢ ﻋﺎﻗﺒـﺖ ﺑـﺪ و ﻧﺎﻓﺮﺟـﺎم آن را‬
‫درك ﻛﺮده اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮔﺮوه دﻳﮕﺮي ارزش و ﻣﻨﺰﻟﺖ زن را ﺑﺎﻻ ﺑﺮده و در اراده و ﻋﻤﻞ ﺑـﺮاﻳﺶ آن ﭼﻨـﺎن آزادﻳـﻲ‬
‫را ﻗﺎﺋﻞ ﺷﺪه اﻧﺪ ﻛﻪ اﻓﺮاط و زﻳﺎدهروي آنﻫﺎ ﻧﻈﺎم ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ را ﻓﺎﺳﺪ ﺳـﺎﺧﺘﻪ و درﻫـﻢ و ﺑـﺮﻫﻢ‬
‫ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا زن اﺧﺘﻴﺎردارِ ﺗﺎم‪ ،‬و دﺧﺘﺮ و ﭘﺴـﺮ آزاد و ﻣﺨﺘـﺎر ﻛﺎﻣـﻞ ﺷـﺪه و ﺧـﺎﻧﻮاده ﻣﺎﻧﻨـﺪ‬
‫رﻣﻪاي وﺣﺸﻲ و رﻣﻴﺪه ﺷﺪه ﻛﻪ ﻧﻪ ﭼﻮﭘﺎﻧﻲ دارد ﻛﻪ از آن دﻓﺎع ﻛﻨﺪ و ﻧﻪ ﺧﺎﻧﻪاي اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺑـﻪ‬
‫آن ﭘﻨﺎه ﺑﺒﺮد‪ .‬و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻳﻜﻲ را ﺑﺮ دﻳﮕـﺮي ﻫـﻴﭻ ﺣﻘـﻲ ﻧﻴﺴـﺖ‪ ،‬ﺷـﻮﻫﺮ ﻧﻤـﻲﺗﻮاﻧـﺪ از ﺧـﺎﻧﻤﺶ‬
‫ﺑﭙﺮﺳﺪ ﻛﻪ ﺷﺐ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻛﺠﺎ ﺑﻮده؟ و ﭘﺪر ﻧﻴﺰ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ دﺧﺘﺮش را از آﻣﻴﺰش و رﻓﺖ و آﻣـﺪ ﺑـﺎ‬
‫رﻓﻘﺎﻳﺶ ﻣﻨﻊ ﻛﻨﺪ‪ .‬و زن و ﺷﻮﻫﺮ در ﺣﻘﻴﻘﺖ دو ﺷﺮﻳﻚ ﻣﺴﺎوي و ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺪه اﻧﺪ ﻛـﻪ ﺧـﺎﻧﻮاده را‬
‫ﺑﺎ ﺷﺮوط ﻣﺴﺎوي ﺗﺸﻜﻴﻞ داده اﻧﺪ و ﻓﺮزﻧﺪان در اﻳﻦ ﺷﺮﻛﺖ ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﺔ اﻋﻀﺎي ﻓﺮﻋﻲ و ﻛﻮﭼـﻚ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﭼﻮن در اﻳﻦ ﺷﺮﻛﺖ ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ اﻃﺎﻋﺘﻲ ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﭘﺮاﻛﻨـﺪﮔﻲ و ﺗﺸـﺘﺖ وﺟـﻮد‬
‫ﻧﺪارد؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻧﻈﺎم آن ﺑﺎ ﻛﻮﭼﻜﺘﺮﻳﻦ اﺧﺘﻼف ﺳـﻴﻠﻘﻪ از ﻫـﻢ ﻣـﻲﮔﺴـﻠﺪ و ﺧـﺎﻧﻮاده و ﻣﻔﻬـﻮم‬
‫ﺧﺎﻧﻮاده داﺷﺘﻦ از ﺑﻴﻦ ﻣﻲرود و اﻳﻦ اﺳﺖ ﻣﺜﺎل و ﻧﻤﻮﻧﺔ ﺟﺎﻣﻌـﺔ ﻧـﻮﻳﻦ ﻏﺮﺑـﻲ‪ ،‬آن ﺟﺎﻣﻌـﻪاي ﻛـﻪ‬
‫ﭘﺮﭼﻢداران آن ادﻋﺎ دارﻧﺪ ﻛﻪ آنﻫـﺎ در اﻣـﻮر ﺗﻤـﺪن و ﻋﻤـﺮان ﺳـﺮدﻣﺪاران ﻫـﺪاﻳﺖ و رﻫﺒـﺮي‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻟﻴﻜﻦ اﮔﺮ ﺷﻤﺎ ﺑﺨﻮاﻫﻴﺪ ﻛﻪ از ﻋﻮاﻗﺐ ﺑﺪ رﺳﺎﻟﺖ آنﻫﺎ ﻛﻪ در زﻳﺮ ﭘـﺮده ﻣﺨﻔـﻲ ﻣﺎﻧـﺪه‬
‫اﻃﻼع داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ ﺑﻪ ﮔﺰارﺷﻲ از ﮔﺰارشﻫـﺎي ﻣﺤـﺎﻛﻢ ازدواج‪ ،‬ﻃـﻼق ﻳـﺎ ﺟﻨﺎﻳـﺎت اﻃﻔـﺎل در‬
 ‫‪157‬‬ ‫ﻋﻠﻞ ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ و ﻏﻔﻠﺖ اﻧﺴﺎن‬

‫اروﭘﺎ و آﻣﺮﻳﻜﺎ دﻗﺖ و ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ در آن ﺻﻮرت ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﺮاﻳﺘـﺎن آﺷـﻜﺎر ﺧﻮاﻫـﺪ ﺷـﺪ و‬
‫ارﻗﺎﻣﻲ ﻛﻪ اﺧﻴﺮاً از ﻃﺮف وزارت داﺧﻠﺔ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪه ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﺟﻨﺎﻳﺖ ﭘﺴﺮان و‬
‫دﺧﺘﺮان ﺧﺮدﺳﺎل ﻫﺮ روز رو ﺑﻪ ﻓﺰوﻧﻲ اﺳﺖ و از ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﻋﻠﻞ آن ﺳﺴﺘﻲ و ﮔﺴـﻴﺨﺘﮕﻲ ﻧﻈـﺎم‬
‫ﺗﺮﺑﻴﺘﻲ ﺧﺎﻧﻮاده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻏﺮﻳﺰة آﺑﺮو‪ ،‬ﺣﻴﺎ و ﺷﺮم ﻛﻪ در اﻧﺴﺎن ﻣﺨﺼﻮﺻﺎً در ﺳﺮﺷﺖ زن ﻓﻄﺮي آﻓﺮﻳﺪه ﺷﺪه از ﻃﺮف‬
‫ﻫﻴﭻ ﺗﻤﺪن اﻧﺴﺎﻧﻲ –ﺟﺰ اﺳﻼم‪ -‬ﭼﻪ در ﮔﺬﺷـﺘﻪ و ﭼـﻪ در ﺣـﺎل ﺑﻄـﻮر ﺻـﺤﻴﺢ ﻓﻬﻤﻴـﺪه ﻧﺸـﺪه و‬
‫ﻣﺮاﻋﺎت ﻧﮕﺮدﻳﺪه اﺳﺖ و ﻧﻴﺰ ﻣﻘﺘﻀﺎي آن در ﻟﺒﺎس و اﺳﻠﻮب زﻧـﺪﮔﻲ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ رﻋﺎﻳـﺖ ﻧﺸـﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﻛﻪ ﺣﻴﺎ از ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻓﻀﺎﻳﻞ اﻧﺴﺎﻧﻲ و ﺑﻪ ﺧﺼﻮص از ﻓﻀﺎﻳﻞ زﻧﺎن ﻣﺤﺴﻮب ﻣـﻲﮔـﺮدد‬
‫ﻫﻨﻮز ﻫﻢ در ﻟﺒﺎس و ﭘﻮﺷﺶ اﻧﺴﺎن و دﻳﮕﺮ ﭘﺪﻳﺪهﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﺼﻮرت ﻳﻚ ﻗﺎﻋـﺪه ﻛﻠـﻲ ﻛـﻪ‬
‫از ﻧﻈﺮ ﻋﻘﻼﻧﻲ ﭘﺴﻨﺪﻳﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻇﺎﻫﺮ و آﺷﻜﺎر ﻧﺸﺪه اﺳـﺖ و ﻛﺴـﻲ ﻫـﻢ ﺣـﺪود ﺻـﺤﻴﺢ ﺳـﺘﺮ و‬
‫ﭘﻮﺷﺶ ﺑﺪن را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﻜﺮده و در رﻋﺎﻳﺖ آن ﺗﻮﺟﻪ و ﺳﻌﻲ ﻧﻨﻤﻮده اﺳﺖ و ﺣﻴﺎ در ﻟﺒـﺎس‪ ،‬آداب‬
‫و ﻋﺎدات اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ زﻧﺎن و ﻣﺮدان ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺒﺪأ و ﻳـﺎ ﻗـﺎﻧﻮن ﻣﺮاﻋـﺎت ﻧﺸـﺪه و ﺣـﺪود ﻣﻌﻘـﻮل و‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺐ ﭘﻮﺷﺶ و ﻋﺪم ﭘﻮﺷﺶ ﺑﻴﻦ دو ﻣﺮد‪ ،‬ﻳﺎ دو زن و ﻳﺎ ﺑﻴﻦ زن و ﻣﺮد ﺗﻌﻴﻴﻦ و ﻣﺸـﺨﺺ ﻧﺸـﺪه‬
‫اﺳﺖ و ﻫﻤﺎن اﻧﺪازه ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع در ﺗﻬﺬﻳﺐ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮓ و اﺧﻼق ﻗـﺪر و ارزش ﺑﻠﻨـﺪ دارد ﺑـﻪ‬
‫ﻫﻤﺎن اﻧﺪازه ﻧﻴﺰ در آن ﻏﻔﻠﺖ و ﻛﻮﺗـﺎﻫﻲ ﺷـﺪه اﺳـﺖ و ﻳـﻚ ﻗﺴـﻤﺖ از آن ﺑـﻪ ﻋـﺮف و ﺳـﻨﻦ‬
‫ﺟﺘﻤﺎﻋﻲ واﮔﺬار ﮔﺮدﻳـﺪه اﺳـﺖ در ﺣـﺎﻟﻲ ﻛـﻪ ﻋـﺮف و ﺳـﻨﺖ ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ ﺷـﺮاﻳﻂ و اوﺿـﺎع‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬و ﻗﺴﻤﺖ دﻳﮕﺮ آن را ﺑﻪ ﺗﻤﺎﻳﻼت ﺷﺨﺼﻲ اﻓﺮاد ﻣﺤﻮ‪‬ل ﻛﺮده اﻧﺪ و ﻫﻤﻪ‬
‫ﻣﻲداﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﻏﺮﻳﺰة ﺣﻴﺎ و ادب اﺷﺨﺎص و اﻓﺮاد ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ و ﻫﻤﻪ اﻓﺮاد داراي ﭼﻨﺎن ذوق‬
‫ﺳﻠﻴﻢ و ﺣﺴﻦ اﺧﺘﻴﺎر ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺮاي ﺧﻮد راﻫﻲ را اﻧﺘﺨﺎب ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻏﺮﻳﺰة ﻓﻄﺮﻳﺸﺎن‬
‫ﺳﺎزﮔﺎر و ﻣﻮاﻓﻖ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﺠﺎ رﺳﻴﺪ ﻛﻪ در راه و روش اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﻟﺒﺎس ﻣـﺮدم‬
‫اﺧﺘﻼط و آﻣﻴﺰش ﻋﺠﻴﺒـﻲ ﭘﺪﻳـﺪار ﮔﺸـﺖ ﻛـﻪ از ﻫـﺮ ﻣﻨﺎﺳـﺒﺖ ﻋﻘـﻞ و اﺻـﻮﻟﻲ ﺑـﺪور ﻣﺎﻧـﺪه و‬
‫ﻛﻮﭼﻜﺘﺮﻳﻦ ﻧﺸﺎﻧﻪاي از ﻣﺒﺎدي اﺧﻼﻗﻲ در آن دﻳﺪه ﻧﻤﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫در ﻣﻤﺎﻟﻚ ﺷﺮﻗﻲ ﻣﻮﺿﻮع ﻟﺒﺎس و ﭘﻮﺷﺶ ﺑﺎ اﺧﺘﻼﻓﺎت و ﺗﻔﺎوتﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺑـﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧـﺪه‬
‫وﻟﻲ وﻗﺘﻲ ﻛﻪ در ﻏﺮب اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻪ درﺟﺔ وﻗﺎﺣﺖ‪ ،‬اﺑﺘﺬال و ﺑـﻲﺷـﺮﻣﻲ رﺳـﻴﺪ‪ ،‬و ﺣﻴـﺎ را ﺑـﻪ‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪158‬‬

‫ﻛﻠﻲ از اﺧﻼﻗﺸﺎن ﻣﺤﻮ و ﻧﺎﺑﻮد ﻛﺮدﻧﺪ و آن را ﻳﻚ ﭼﻴﺰ ﺑﻲﻣﻌﻨﻲ و ﺑﻴﻬـﻮده داﻧﺴـﺘﻨﺪ و ﺑـﺎ اﻓﻜـﺎر‬
‫ﺟﺪﻳﺪ اﺑﺘﻜﺎريﺷﺎن ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺣﻴﺎ در اﻧﺴـﺎن ﻏﺮﻳـﺰة ﻃﺒﻴﻌـﻲ ﻧﺒـﻮده ﺑﻠﻜـﻪ ﺛﻤـﺮه و ﻧﺘﻴﺠـﺔ ﻋـﺎدت‬
‫ﻟﺒﺎسﭘﻮﺷﻴﺪن اﺳﺖ و ﺳﺘﺮ ﻋﻮرت و رﻋﺎﻳﺖ ﺣﻴﺎ ﺑﺎ اﺧﻼق و ﺗﻬﺬﻳﺐ ﻫـﻴﭻ راﺑﻄـﻪاي ﻧـﺪارد ﺑﻠﻜـﻪ‬
‫آن در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻋﺎﻣﻠﻲ اﺳـﺖ از ﻋﻮاﻣـﻞ ﺗﺤﺮﻳـﻚﻛﻨﻨـﺪة ﻏﺮﻳـﺰة ﺷـﻬﻮت در اﻧﺴـﺎن‪ ،‬از ﻣﻌـﺎﻧﻲ و‬
‫ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﻋﻤﻠﻲ ﻓﻠﺴﻔﺔ ﻣﺬﻛﻮر اﻳﻦ ﺷﺪ ﻛﻪ اﻣﺮوز ﻟﺒﺎسﻫﺎي ﺟﻠﻒ و ﺳﺒﻚ‪ ،‬رﻗـﺺﻫـﺎي ﻣﻔﺘﻀـﺢ‪،‬‬
‫ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ در زﻳﺒﺎﻳﻲ ﺻﻮرت و اﻧﺪام‪ ،‬ﻋﻜﺲﻫﺎي ﺑﺮﻫﻨﻪ‪ ،‬ﻧﻤﺎﻳﺶﻫﺎي ﻓﺎﺳﺪ و ﮔﻤﺮاهﻛﻨﻨـﺪه‪ ،‬دﻋـﻮت‬
‫ﺑﻪ ﺗﺠﺮد )‪ (Nudism‬و ﻣﺮاﺟﻌﺔ اﻧﺴـﺎن ﺑـﻪ ﺣﻴﻮاﻧﻴـﺖ ﺧـﺎﻟﺺ و ﻣﻄﻠـﻖ رواج ﻳﺎﻓـﺖ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨـﺪ اﻳـﻦ‬
‫اﻧﺤﺮاﻓﺎت در ﺟﻮاﻧﺐ دﻳﮕﺮ ﻫﻢ دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺜﻼً ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻋﻔﺖ و اﺧـﻼق را ﻣﺤﺘـﺮم ﻣـﻲﺷـﻤﺎرﻧﺪ وﻟـﻲ زن را ﺑـﻪ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺣﻴـﻮان‬
‫ﺻﺎﺣﺐ ﻋﻘﻞ و ﺷﻌﻮر ﻧﻤﻲداﻧﻨﺪ و او را ﺑﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺟﻮاﻫﺮﮔﺮان ﻗﻴﻤﺖ در ﻧﺰد ﺧﻮد ﻧﮕﻪ ﻣﻲدارﻧـﺪ و‬
‫ﺑﺎ اﻳﻦ ﻛﻪ در ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﺗﻤﺪن ارزش ﺗﻌﻠﻴﻢ و ﺗﺮﺑﻴﺖ زن ﻛﻤﺘﺮ از ارزش ﺗﻌﻠﻴﻢ و ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻣﺮد ﻧﻴﺴﺖ‬
‫ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل در ﺗﻌﻠﻴﻢ و ﺗﺮﺑﻴﺖ وي اﻫﻤﺎل و ﺳﺴﺘﻲ ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ و ﺑـﺮﻋﻜﺲ ﻛﺴـﺎﻧﻲ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﻛـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﺗﻌﻠﻴﻢ وي ارزش ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻲ از ﻧﺎﺣﻴﺔ ﻋﻔﺖ و اﺧﻼق ﻛﻮﺗﺎه آﻣﺪه و در آن ﻏﻔﻠـﺖ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و اﺳﺒﺎب ﻣﺪﻧﻴﺖ و ﺗﻤﺪن را از ﺟﺎﻧﺐ دﻳﮕﺮي آﻣﺎده و ﻣﻬﻴﺎ ﻣﻲﺳﺎزﻧﺪ‪ ،‬و آن ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛـﻪ‬
‫ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻃﺒﻴﻌﻲ وﻇﺎﻳﻒ زن و ﻣﺮد را ﻣﺮاﻋﺎت ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ‪ :‬از ﺗﻜـﺎﻟﻴﻒ و واﺟﺒـﺎﺗﻲ ﻛـﻪ زن‬
‫در اﺟﺘﻤﺎع و ﺗﻤﺪن دارد ﻓﻘﻂ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ او را در ﺗﺮﺑﻴﺖ اﻃﻔﺎل و اﻣﻮر ﻣﻨﺰل ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺳـﺎﺧﺖ‪.‬‬
‫ﺣﺎﻣﻼن ﻓﻜﺮ ﻣﺬﻛﻮر ﻣﺮد را ﻣﺴﺌﻮل ﻛﺴﺐ و اﻧﺠﺎم ﻛﺎرﻫﺎي ﺳﺨﺖ ﻗﺮار ﻣـﻲدﻫﻨـﺪ و ﻟـﻴﻜﻦ اﻳـﻦ‬
‫ﻃﺎﺋﻔﻪ ﻧﻴﺰ در اﻳﻦ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻋﺎدﻻﻧﻪ ﺗﻮازن و اﻋﺘﺪال را ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ اﻧﺪ ﺣﻔـﻆ ﻛﻨﻨـﺪ؛ زﻳـﺮا ﺗﻤـﺎم ﺣﻘـﻮق‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي زن را ﺳﻠﺐ ﻛﺮدﻧﺪ و از ﻣﻴﺮاث ﻣﺤﺮوﻣﺶ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ و اﻧﻮاع ﺣﻘﻮق ﻣﺎﻟﻜﻴـﺖ را ﻣﺮﺑـﻮط‬
‫ﺑﻪ ﻣﺮد داﻧﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻟﺬا زن را از ﻧﺎﺣﻴﺔ اﻗﺘﺼﺎدي ﻋﺎﺟﺰ و ﻧﺎﺗﻮان ﻗﺮار داده و او را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺧـﺪﻣﺘﻜﺎر‬
‫ﻣﺮد ﻗﺮار دادﻧﺪ و در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻳﻦ ﮔﺮوه‪ ،‬ﻃﺎﺋﻔﺔ دﻳﮕﺮي ﭘﻴﺪا ﺷﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ اﻳﻦ ﻇﻠﻢ و ﺟﻔـﺎ‬
‫را از وي دﻓﻊ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ و ﺣﻘﻮق ﺳﻠﺐ ﺷﺪة ﻣﺪﻧﻲ و اﻗﺘﺼﺎدي او را ﺑﻪ او ﺑﺮﮔﺮداﻧﻨﺪ و ﻟـﻴﻜﻦ آنﻫـﺎ‬
‫در اﺷﺘﺒﺎه دﻳﮕﺮي اﻓﺘﺎدﻧﺪ و آن اﻳﻦ ﻛﻪ اﻳﺸﺎن ﺑﺎ ﻏﻠﺒﺔ اﻓﻜﺎر ﻣﺎدي در اذﻫﺎﻧ‪‬ﺸﺎن‪ ،‬ﮔﻤﺎن دارﻧـﺪ ﻛـﻪ‬
‫ﻧﺠﺎتدادن زن از ﺑﺮدﮔﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و اﻗﺘﺼﺎدي اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ وي ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺮد در ﺧـﺎﻧﻮاده ﻣﺴـﺌﻮل‬
 ‫‪159‬‬ ‫ﻋﻠﻞ ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ و ﻏﻔﻠﺖ اﻧﺴﺎن‬

‫ﻛﺴﺐ و ﻛﺎر ﺑﺎﺷﺪ و در ﺗﻤﺎم واﺟﺒﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺳﻬﻴﻢ ﮔﺮدد و اﻳـﻦ روش از دﻳـﺪ ﻣـﺎديﮔﺮاﻫـﺎ‬
‫ﺑﺴﻴﺎر دﻟﭽﺴﺐ و ﺧﻮﺷﺎﻳﻨﺪ ﺑﻮد‪ ،‬زﻳﺮا ﺑﺎ اﻳﻦ ﻛﺎر ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﻣﺮد ﻛﻤﺘﺮ ﻣﻲﺷﺪ ﺑﻠﻜـﻪ وﺳـﺎﻳﻞ‬
‫زﻧﺪﮔﻲ و ﺛﺮوت دوﭼﻨﺪان ﻣﻲﺷﺪ و زن ﺑﺎ ﻣـﺮد در ﻳـﻚ ﻣﻴـﺪان ﻣﺸـﻐﻮل ﻛﺴـﺐ و ﻛـﺎرﻣﻲﺷـﺪ‪،‬‬
‫ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻦ ﻛﻪ اﻳﻦ وﺿﻊ در ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺗﻤﺪن ﺳﺮﻋﺖ ﻓﻮق اﻟﻌﺎدهاي را ﺑﻮﺟـﻮد آورد‪ ،‬و او را ﺑـﺎ‬
‫وﻗﺖ و زﻣﺎن ﻛﻤﺘﺮي ﺑﻪ ﻣﻘﺼـﻮد رﺳـﺎﻧﺪ و ﻟـﻴﻜﻦ از ﻧﺘـﺎﻳﺞ ﺣﺘﻤـﻲ اﻳـﻦ اﻓـﺮاط در ‪‬ﺑﻌـﺪ ﻣـﺎدي و‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي آن ﺷﺪ ﻛﻪ ﺟﻮاﻧﺐ دﻳﮕﺮي ﻛﻪ از ﺟﻬﺖ اﻗﺘﺼﺎدي اﻫﻤﻴـﺖ و ارزش ﻛﻤﺘـﺮي ﻧﺪاﺷـﺘﻨﺪ‬
‫ﺑﻪ دﺳﺖ ﻓﺮاﻣﻮﺷﻲ ﺳﭙﺮده ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﺴﻴﺎري از ﺟﻮاﻧﺐ را ﺑﻄﻮر ﻋﻤـﺪي از ﻧﻈـﺮ دور ﻛﺮدﻧـﺪ و ﺑـﺎ‬
‫اﻳﻦ ﻛﻪ ﺧﻮد ﻣﻲداﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﺎ ﻗﺎﻧﻮن ﻓﻄﺮت ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻛﺮدﻧﺪ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﺮ آن ﮔﻮاه‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﻌﺪ از آن ادﻋﺎي اﻧﺼﺎف و ﻋﺪاﻟﺖ ﻛﺮده و ﺣﻘﻮق واﺟـﺐ و ﻻزم زن را اﻋﻄـﺎ ﻧﻤﻮدﻧـﺪ‬
‫وﻟﻲ در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﺮ او ﻇﻠﻢ ﻛﺮدﻧﺪ و در ﺣﻖ او ﺳـﺘﻢ روا داﺷـﺘﻨﺪ ﭼﻨﺎﻧﭽـﻪ ﺗﺠـﺎرب و ﻣﺸـﺎﻫﺪات‬
‫اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ را ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ‪ ،‬آنﻫـﺎ ﺧﻮاﺳـﺘﻨﺪ ﺑـﻴﻦ زن و ﻣـﺮد ﻣﺴـﺎوات ﺑﺮﻗـﺮار ﻛﻨﻨـﺪ وﻟـﻲ در‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻣﻌﻨﺎي ﻣﺴﺎوات را اﺷﺘﺒﺎه ﻓﻬﻤﻴﺪﻧﺪ و ﺗﻮازن ﺑﻴﻦ زن و ﻣﺮد را ﺑﺮ ﻫﻢ زدﻧﺪ و ﻋﻠﻮم و ﻓﻨـﻮن‬
‫ﺧﻮدﺷﺎن ﮔﻔﺘﺔ ﻣﺎ را ﺗﺎﺋﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬و ﺑﻌﺪ از آن ﺳﻌﻲ ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﺗﻤﺪن را اﺻـﻼح ﻛﻨﻨـﺪ‬
‫و از ﺗﻔﺎﺻﻴﻞ و ارﻗﺎم واﻗﻌﻴﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﺧﻮدﺷﺎن ﺛﺒﺖ ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﻓﻬﻤﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ آنﻫﺎ ﺑﺎ اﺻﻼﺣﺸـﺎن‬
‫اﺳﺒﺎب ﺧﺮاﺑﻲ و ﻫﻼﻛﺖ را اﻳﺠﺎد ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺪﻳﻬﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﺸﺎن از اﻳﻦ ﺣﻘﺎﻳﻖ ﺑﻲﺧﺒﺮ ﻧﺒﻮدﻧﺪ و ﻟﻴﻜﻦ ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﺗﺬﻛﺮ دادﻳﻢ اﻳـﻦ از‬
‫ﺿﻌﻒ اﻧﺴﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ وﻗﺘﻲ ﺑﺮاي زﻧﺪﮔﻴﺶ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻣﻲﮔﺬارد ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧـﺪ ﺗﻤـﺎم ﻣﺼـﺎﻟﺢ و ﻣﻨـﺎﻓﻊ‬
‫آن را ﺑﻄﻮر ﻣﻌﺘﺪل و ﻣﺘﻮازن ﻣﺮاﻋﺎت ﻛﻨﺪ؛ زﻳﺮا ﺗﻤﺎﻳﻼت و رﻏﺒﺖﻫﺎ و ﺧﻮاﻫﺶﻫـﺎﻳﺶ او را ﺑـﻪ‬
‫ﻳﻚ ﺳﻤﺖ ﻛﺸﻴﺪه و از ﺟﻮاﻧﺐ دﻳﮕﺮ ﺑﺎز ﻣﻲدارد‪ ،‬وﻗﺘـﻲ ﻛـﻪ او ﺑـﻪ ﻳـﻚ ﺟﺎﻧـﺐ ﻣﺘﻤﺎﻳـﻞ ﺷـﻮد‬
‫ﺑﺴﻴﺎري از ﺟﻮاﻧﺐ دﻳﮕﺮ ﺑﺮ وي ﭘﻮﺷـﻴﺪه ﻣـﻲﻣﺎﻧـﺪ و از ﺑﺴـﻴﺎري از ﺣﻘـﺎﻳﻖ ﻧﻴـﺰ‪ ،‬ﺧـﻮد او ﭼﺸـﻢ‬
‫ﻣﻲﭘﻮﺷﺪ و ﺷﻬﺎدت ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ دﻟﻴﻞ ﺑﺮ اﻳﻦ ﻏﻔﻠﺖ و ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ آنﻫﺎ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻳﻜﻲ از‬
‫داﻧﺸﻤﻨﺪان ﻋﻠـﻮم ﻃﺒﻴﻌـﻲ روﺳـﻲ ﺑﻨـﺎم آﻧﺘـﻮن ﻧﻤـﻴﻼف )‪ (Anton Nemliov‬ﻛـﻪ داراي ﻋﻘﻴـﺪة‬
‫ﺧﺎﻟﺺ ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺘﻲ اﺳـﺖ در ﻛﺘـﺎﺑﺶ ﺑﻨـﺎم )‪ (The Biological Tragedy Of Women‬ﻳﻌﻨـﻲ‬
‫ﺗﺮاژدي ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ زن‪ ،‬دوﻳﺴﺖ ﺻـﻔﺤﻪ را اﺧﺘﺼـﺎص ﺑـﻪ اﺛﺒـﺎت ﻋـﺪم ﻣﺴـﺎوات زن و ﻣـﺮد از‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪160‬‬

‫ﻃﺮﻳــﻖ ﺗﺠــﺎرب ﻋﻠــﻮم ﻃﺒﻴﻌــﻲ داده اﺳــﺖ‪ ،‬و ﺳــﭙﺲ در اداﻣــﺔ ﺗﻤــﺎم اﻳــﻦ ﺗﺤﻘﻴﻘــﺎت ﻋﻠﻤــﻲاش‬
‫ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫»اﮔﺮ در اﻳﻦ ﻋﺼﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮد ﻛﻪ در ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﺗﻤﺪن ﺑﺮاي زن ﺣﻘﻮق ﻣﺤـﺪودي اﻋﻄـﺎ ﮔـﺮدد‬
‫از ﻃﺮف ﺗﻌﺪاد ﻛﻤﻲ از ﻣﺮدان ﻣﻮرد ﺗﺄﻳﻴﺪ واﻗﻊ ﻣﻲﺷﻮد و ﻣﺎ ﻫﻢ از ﺟﻤﻠﻪ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻫﺴـﺘﻴﻢ ﻛـﻪ ﺑـﺎ‬
‫اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻣﻲورزﻳﻢ و ﻟﻴﻜﻦ ﺳﺰاوار اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺎ ﺧﻮد را ﺑـﻪ اﻳـﻦ ﺳـﺨﻦ ﻓﺮﻳـﺐ ﻧـﺪﻫﻴﻢ‬
‫ﻛﻪ ﻣﺴﺎوي ﺑﻮدن زن و ﻣﺮد در ﻛﺎرﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻛﺎرﻳﺴﺖ ﺳﺎده و راﺣﺖ‪ ،‬و ﺑﻪ ﺣﻖ ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ‬
‫ﻛﻪ راﺟﻊ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ ﻛﻪ ﻣﺎ در ﺷﻮروي ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻛﺮدﻳﻢ ﻫﻴﭻ ﻛﺴﻲ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺣﺎل در دﻧﻴﺎ ﭼﻨـﻴﻦ‬
‫ﻛﺎري ﻧﻜﺮده اﺳﺖ و ﺗﺎ ﺑﻪ ﺣﺎل ﻧﻈﻴﺮ ﻗﻮاﻧﻴﻨﻲ ﻛﻪ ﻣﺎ ﺑﺪور از ﺗﻌﺼﺐ وﺿـﻊ ﻛـﺮدهاﻳـﻢ‪ ،‬در ﺟﻬـﺎن‬
‫وﺿﻊ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ وﻟﻲ ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳﻦ ﺑﺎﻳﺪ اﻋﺘﺮاف ﻛﺮد ﻛﻪ ﻣﻘـﺎم و ﻣﻨﺰﻟـﺖ زن در ﺧـﺎﻧﻮاده ﻛﻤﺘـﺮ‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ )ﺻﻔﺤﻪ ‪.(76‬‬
‫ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ در ﺧﺎﻧﻮاده ﺑﻠﻜﻪ در اﺟﺘﻤﺎع ﻧﻴﺰ ﻛﻤﺘﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻐﻴﻴﺮ اﺳﺖ و ﻫﻤﻴﻦ ﻣﺆﻟﻒ در ﺟﺎي دﻳﮕـﺮ‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫»ﻫﻨﻮز ﻧﻈﺮﻳﺔ ﻋﺪم ﻣﺴﺎوات زن و ﻣﺮد – اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﺔ ﻋﻤﻴﻖ – راﺳﺦ و ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ و رﺳـﻮخ آن‬
‫ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ در دل ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﻄﺢ ﻓﻜـﺮ ﺳـﺎدهاي دارﻧـﺪ ﺑﻠﻜـﻪ در دل ﻃﺒﻘـﺎﺗﻲ اﺳـﺖ ﻛـﻪ در‬
‫ﺷﻮروي از ﺳﻄﺢ ﻓﻜﺮ ﺑﺎﻻﻳﻲ ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ و ﺗﺎﺛﻴﺮ اﻳﻦ اﻋﺘﻘﺎد در ﺧﻮد زﻧﺎن ﺑـﻪ ﺣـﺪي اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬
‫اﮔﺮ ﺑﺎ آنﻫﺎ ﻣﻌﺎﻣﻠﺔ ﻣﺴﺎوات ﻛﺎﻣﻞ ﺑﺎ ﻣﺮدان ﺻﻮرت ﺑﮕﻴﺮد اﻳـﻦ ﻣﻌﺎﻣﻠـﻪ را ﺗﻨـﺰل در ﺣـﻖ ﻣـﺮدان‬
‫ﻣﻲداﻧﻨﺪ و اﻳﺸﺎن را ﺑﻪ ﻧﺎﻣﺮد ﺑﻮدن ﻧﺴﺒﺖ ﻣﻲدﻫﻨـﺪ و اﮔـﺮ ﻣـﺎ در اﻳـﻦ ﺑـﺎره ﻓﻜـﺮ داﻧﺸـﻤﻨﺪ ﻋﻠـﻮم‬
‫ﻃﺒﻴﻌﻲ‪ ،‬ﻳﺎ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه‪ ،‬ﻳﺎ ﺗﺎﺟﺮ ﻳﺎ ﺷﺎﮔﺮد ﻳﺎ ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺖ ﺣﻘﻴﻘﻲ را ﻣـﻮرد ﺗﺘﺒـﻊ و ﺗﺤﻘﻴـﻖ ﻗـﺮار دﻫـﻴﻢ‬
‫ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﻌﻠﻮم ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ زن را ﺑﺎ ﻣﺮد ﻧﻪ ﻫﻢ ﺳﻄﺢ ﻣﻲداﻧﻨﺪ و ﻧﻪ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ و اﮔﺮ در داﺳﺘﺎنﻫﺎي‬
‫اﻣﺮوزي ﻧﻈﺮ اﻧﺪازﻳﻢ ﺑﺎ آن ﻛﻪ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪهاش داراي آزادي ﻓﻜﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﻋﺒﺎراﺗﻲ ﺑﺮ ﻣﻲﺧـﻮرﻳﻢ‬
‫ﻛﻪ در ﺑﺎرة زن ﺑﻪ اﻳﻦ ﻃﺮز ﻓﻜﺮ اﺷﺎره ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ )ﺻﻔﺤﻪ‪ ،194 :‬ﻛﺘﺎب ﻣﺬﻛﻮر(«‪.‬‬
‫»ﺳﺒﺐ آن ﭼﻴﺴﺖ؟ ﺳﺒﺒﺶ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺒﺎدي اﻧﻘﻼﺑﻲ در اﻳـﻦ ﻧﻈـﺎم ﺑـﻪ اﻣـﺮ ﻣﻬﻤـﻲ اﺳـﺘﻮار‬
‫اﺳﺖ و آن اﻳﻦ ﻛﻪ از روي ﻋﻠﻢ ﺑﻴﻮﻟﻮژي )‪ (Biology‬ﺑﻴﻦ زن و ﻣـﺮد ﻣﺴـﺎوات وﺟـﻮد ﻧـﺪارد و‬
‫ﻓﻄﺮت ﻧﻴﺰ ﻫﺮدوي آنﻫﺎ را ﺑﻪ ﻳﻚ ﺻﻮرت ﻣﻜﻠﻒ و ﻣﻮﻇﻒ ﻧﺴﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ )ﺻﻔﺤﻪ‪.«(77 :‬‬
 ‫‪161‬‬ ‫ﻋﻠﻞ ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ و ﻏﻔﻠﺖ اﻧﺴﺎن‬

‫ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮي ﻧﻈﺮ اﻓﻜﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﺷﻤﺎ را در اﻳﻦ ﺑﺎره ﻳﺎري ﻣﻲﻛﻨﺪ‪:‬‬
‫»ﺣﻘﻴﻘﺖ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ آﺛﺎر و ﻋﻮارض ﺑﻲﺑﻨـﺪوﺑﺎري ﺟﻨﺴـﻲ )‪ (Sexual Anorchy‬در ﻫﻤـﻪ‬
‫ﻛﺎرﮔﺮان )‪ (Workers‬ﻫﻮﻳﺪا و ﻇﺎﻫﺮ اﺳﺖ‪ ،‬و اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺧﻄﺮ زﻳﺎدي دارد ﻛﻪ ﻧﻈﺎم ﺳﻮﺳـﻴﺎﻟﻴﺰم‬
‫را ﺑﻪ ﻧﺎﺑﻮدي و ﻫﻼﻛﺖ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﭘﺲ ﺑﺮ ﻣﺎ ﻻزم اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮ ﺿـﺪ آن ﻗﻴـﺎم ﻛﻨـﻴﻢ و ﺑـﻪ ﻫـﺮ‬
‫ﻃﺮﻳﻘﻲ ﻛﻪ اﻣﻜﺎن دارد اﻳﻦ ﻣﺒﺎرزه را اداﻣﻪ دﻫﻴﻢ؛ زﻳﺮا ﻣﺒـﺎرزه در اﻳـﻦ ﺑـﺎره داراي ﻣﺸـﻜﻼت و‬
‫ﺳﺨﺘﻲﻫﺎي زﻳﺎدي اﺳﺖ و ﻣﻦ وﻇﻴﻔﺔ ﺧﻮد ﻣﻲداﻧﻢ ﻛﻪ ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ﻫﺰاران واﻗﻌـﻪاي اﺷـﺎرت دﻫـﻢ‬
‫ﻛﻪ آزادي ﻣﻄﻠﻖ و ﺑﻲﺑﻨﺪوﺑﺎري در اﻣﻮر ﺟﻨﺴﻲ ﻧـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ در ﺑـﻴﻦ ﻃﺒﻘـﺔ ﺟﺎﻫـﻞ و ﻧـﺎدان ﺳـﺮاﻳﺖ‬
‫ﻛﺮده ﺑﻠﻜﻪ در ﺑﻴﻦ اﻓﺮاد ﺑﺎ ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﺗﻌﻠﻴﻢ ﻳﺎﻓﺘﺔ ﻛﺎرﮔﺎن ﻫﻢ ﻧﻔﻮذ ﻧﻤﻮده اﺳـﺖ )ﺻـﻔﺤﺔ ‪– 202‬‬
‫‪ ،203‬ﻛﺘﺎب ﻣﺬﻛﻮر(«‪.‬‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ اﻳﻦ ﻋﺒﺎرات ﺟﻠﺐ ﻣﻲﻛﻨﻢ ﻛﻪ ﭼﻘﺪر واﺿـﺢ و روﺷـﻦ اﺳـﺖ؛ زﻳـﺮا آﻧـﺎن از‬
‫ﻳﻚ ﻃﺮف اﻋﺘﺮاف ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﻓﻄﺮت زن و ﻣﺮد را ﻣﺴﺎوي ﻗﺮار ﻧﺪاده و در زﻧـﺪﮔﻲ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ‬
‫ﺗﻤﺎم ﻛﻮﺷﺶﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي اﻳﺠﺎد ﻣﺴﺎوات ﺑﻴﻦ زن و ﻣﺮد اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ آﻣﻴﺰ ﻧﺒـﻮده اﺳـﺖ‬
‫و ﻫﺮﭼﻘﺪ ﻫﻢ ﻛﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺷﺪه ﺗﺎ ﺑﺮ ﺧﻼف ﻓﻄﺮت اﻳﻦ ﻣﺴﺎوات ﺑﺮﻗـﺮار ﮔـﺮدد‪ ،‬اﻣـﻮاج ﻓﺤﺸـﺎ و‬
‫ﻓﺴﺎد ﺗﻴﺰﺗﺮ ﺷﺪه و ﺗﻤﺎم ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ ﺧﻄﺮ اﻓﺘﺎده اﺳﺖ و از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ادﻋﺎ ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ ﻛـﻪ ﺑﺎﻳـﺪ در‬
‫ﭼﺎرﭼﻮب ﻧﻈﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺣﻘﻮق زن ﻣﺤﺪود ﻧﺸﻮد و اﮔﺮ ﭼﻨﻴﻦ ﺷﻮد آنﻫﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔـﺖ ﻣـﻲﻧﻤﺎﻳﻨـﺪ‬
‫ﭘﺲ ﻛﺪام دﻟﻴﻞ ﻗﻮيﺗﺮ از اﻳـﻦ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻳـﻚ اﻧﺴـﺎن ﻋﺎﻗـﻞ و داﻧـﺎ – ﻧـﻪ ﺟﺎﻫـﻞ و ﻧـﺎدان – ﺗـﺎ‬
‫اﻧﺪازهاي ﭘﻴﺮوي ﻫﻮاﻫـﺎ و ﺧـﻮاﻫﺶﻫـﺎي ﻧﻔﺴـﺎﻧﻲاش او را ﺑـﻪ ﻳـﻚ ﻃـﺮف ﻣﻌـﻴﻦ ﺑﻜﺸـﺎﻧﺪ و در‬
‫ﮔﺮداب آن ﻓﺮو رود و ﺑﻪ دﻻﻳﻞ و ﺗﺠـﺎرب ﺧـﻮد ارزش ﻧﺪﻫـﺪ و در ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﺧـﻮاﻫﺶﻫـﺎﻳﺶ از‬
‫واﻗﻌﻴﺎت و آﺛﺎري ﻛﻪ ﭼﺸﻤﺶ دﻳﺪه و ﮔﻮﺷﺶ ﺷﻨﻴﺪه روﮔﺮدان ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ  ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬

‫﴿&‪Ÿ≅yèy_uρ ϵÎ7ù=s%uρ ϵÏèøÿxœ 4’n?tã tΛsyzuρ 5Οù=Ïæ 4’n?tã ª!$# ã&©#|Êr&uρ çµ1uθyδ …çµyγ≈s9Î) x‹sƒªB$# ÇtΒ |M÷ƒutsùr‬‬

‫‪] ﴾∩⊄⊂∪ tβρ㍩.x‹s? Ÿξsùr& 4 «!$# ω÷èt/ .ÏΒ ÏµƒÏ‰öκu‰ yϑsù Zοuθ≈t±Ïî ÍνΎ|Çt/ 4’n?tã‬اﻟﺠﺎﺛﻴﻪ‪.[23 :‬‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪162‬‬

‫»آﻳﺎ آن ﻛﺲ را ﻛﻪ ﻫﻮﺷﺶ را ﭼﻮن ﺧﺪاي ﺧـﻮد ﮔﺮﻓـﺖ و ﺧـﺪا از روي ﻋﻠـﻢ ﮔﻤـﺮاﻫﺶ‬
‫ﻛﺮد و ﺑﺮ ﮔﻮش و دﻟﺶ ﻣﻬﺮ ﻧﻬﺎد و ﺑﺮ دﻳﺪﮔﺎﻧﺶ ﭘﺮده اﻓﻜﻨﺪ‪ ،‬دﻳﺪهاي؟ ﺑﻌﺪ از ﺧﺪا ﻛﻴﺴـﺖ ﻛـﻪ‬
‫او را ﻫﺪاﻳﺖ ﻛﻨﺪ؟ ﭘﺲ آﻳﺎ ﭘﻨﺪ ﻧﻤﻲﮔﻴﺮﻳﺪ؟«‬

‫ﺗﻮازن و ﺗﻌﺎدل در ﻗﺎﻧﻮن اﺳﻼم‪:‬‬

‫در ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﻴﺎن اﻓﺮاط و ﺗﻔﺮﻳﻂ ﺣﻴﺮان و ﺳـﺮﮔﺮدان اﺳـﺖ‪ ،‬اﺳـﻼم ﻳـﻚ ﻧﻈـﺎم اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑـﻪ ﺗـﻮازن و اﻋﺘـﺪال اﻣﺘﻴـﺎز دارد و ﻫﻤـﻪ ﺟﻮاﻧـﺐ ﻓﻄـﺮت را اﮔﺮﭼـﻪ ﺑﺴـﻴﺎر ﺑﺎرﻳـﻚ و‬
‫ﻛﻮﭼﻚ ﻫﻢ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺮاﻋﺎت ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﻧﻈﺎﻣﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺗﻔﺼﻴﻠﻲ ﻛﺎﻣـﻞ ﺣﻠﻘـﺖ اﻧﺴـﺎن‪،‬‬
‫ﻓﻄﺮت ﺣﻴﻮاﻧﻲ و اﻧﺴﺎﻧﻲ و ﺧﺼﻮﺻﻴﺖﻫﺎي روﺣﻲ و ﺧﻮاﺳﺖﻫﺎي ﻓﻄﺮﻳﺶ اﺗﻜـﺎ دارد و ﻫـﺪف‬
‫ﻓﻄﺮت را در ﻫﻤﻪ ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت ﭼﻨﺎن ﻣﺤﻘﻖ ﻣﻲﺳﺎزد ﻛﻪ ﻧﺎﭼﻴﺰﺗﺮﻳﻦ و ﺳﺎدهﺗﺮﻳﻦ ﻣﻘﺎﺻﺪ ﻫـﻢ از آن‬
‫ﻓﻮت ﻧﻤﻲﮔﺮدد و ﺳﭙﺲ ﺗﻤﺎم ﻣﻘﺎﺻﺪ ﺑﺎ اﺗﺤﺎد ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺑﺮاي ﺗﺤﻘـﻖ ﻫـﺪفواﻻﻳـﻲ ﻛـﻪ آﺧـﺮﻳﻦ‬
‫ﻏﺎﻳﺖ زﻧﺪﮔﻲ اﻧﺴﺎن اﺳﺖ دﺳﺖ ﺗﻌﺎون ﺑﻪ ﻫﻢ ﻣﻲدﻫﻨﺪ و اﻳﻦ اﻋﺘﺪال‪ ،‬ﺗﻮازن و ﺗﻨﺎﺳﺐ ﺑﻪ ﺣـﺪي‬
‫ﻣﻲرﺳﺪ ﻛﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﺎ ﻗﺪرت ﻋﻘﻞ و ﻛﻮﺷﺶ ﺧﻮد ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ آن را اﺧﺘﺮاع ﻳﺎ اﻳﺠﺎد ﻛﻨﺪ‪ ،‬وﻟـﻲ در‬
‫ﻗﺎﻧﻮن ﺑﺸﺮي ﺑﻄﻮر ﻗﻄﻊ اﻣﻜﺎن ﻧﺪارد ﻛﻪ در ﻳﻚ ﺑﺨﺶ از ﺟﻮاﻧﺐ زﻧﺪﮔﻲ ﺗﺮﺟﻴﺢ و اﻣﺘﻴﺎز ﻧﺒـﻮده‬
‫ﺑﺎﺷﺪ؛ زﻳﺮا ﻳﻚ اﻧﺴﺎن ﻋﺎﻣﻲ ﺑﺪون داﺷﺘﻦ ﻃﺒﻊ ﺳﻠﻴﻢ‪ ،‬ﻛﺴﺐ ﻋﻠﻮم‪ ،‬ﺗﺠﺮﺑﻪي ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺳﺎﻟﻪ و ﺗﺄﻣـﻞ‬
‫و ﺗﻔﻜﺮ زﻳﺎد ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺼﺎﻟﺢ و ﺧﻮﺑﻲﻫﺎي ﻗﺎﻧﻮن اﻋﺘـﺪاﻟﻲ و ﺣﻜﻴﻤﺎﻧـﻪ را ﺑﻄـﻮر ﺻـﺤﻴﺢ درك‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺪ ﭼﻪ ﺑﺮﺳﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ آن را وﺿﻊ ﻧﻤﺎﻳﺪ!‪.‬‬
‫ﻣﻦ اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن را ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻮدﻧﻢ ﻣﺪح و ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻧﻤﻲﻛﻨﻢ ﺑﻠﻜﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛـﻪ‬
‫ﻣﻦ ﺑﻪ اﻳﻦ دﻟﻴﻞ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪم ﻛﻪ در اﺳﻼم ﻛﻤﺎل ﺗﻮازن‪ ،‬ﺗﻨﺎﺳﺐ و ﺳﺎزﮔﺎري را ﺑﺎ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻓﻄﺮت‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻢ و اﻳﻦ دﻟﻴﻞ ﻗﻠﺐ ﻣﺮا وا داﺷﺖ ﺗﺎ ﺷﻬﺎدت دﻫﺪ ﻛﻪ واﺿـﻊ ﻗـﺎﻧﻮن ﻣـﺬﻛﻮر ذاﺗـﻲ اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬
‫زﻣﻴﻦ و آﺳﻤﺎن را ﺧﻠﻖ ﻛﺮده و ﺑﺮ ﻫﻤﻪ اﺷﻴﺎي آﺷﻜﺎر و ﭘﻨﻬﺎن ﻋﻠـﻢ ﻛﺎﻣـﻞ دارد و ﺣﻘﻴﻘـﺖ اﻳـﻦ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺪون آن ذات ﻣﻘﺘﺪر ﻫﻴﭻ ﻛﺲ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ اﻧﺴﺎن را از ﮔﻤﺮاﻫـﻲ و ﮔـﺮداب ﺿـﻼﻟﺖ و‬
‫ﺑﺪﺑﺨﺘﻲ ﺑﻪ راه راﺳﺖ و ﻣﻌﺘﺪل راﻫﻨﻤﺎﻳﻲ و ﻫﺪاﻳﺖ ﻛﻨﺪ‪:‬‬
 ‫‪163‬‬ ‫ﻋﻠﻞ ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ و ﻏﻔﻠﺖ اﻧﺴﺎن‬

‫﴿‪’Îû x8ÏŠ$t6Ïã t÷t/ â/ä3øtrB |MΡr& Íοy‰≈pꤶ9$#uρ É=ø‹tóø9$# zΝÎ=≈tã ÇÚö‘F{$#uρ ÏN≡uθ≈yϑ¡¡9$# tÏÛ$sù §Νßγ‾=9$# È≅è%‬‬

‫‪] ﴾∩⊆∉∪ šχθà+Î=tGøƒs† ϵŠÏù (#θçΡ%x. $tΒ‬اﻟﺰﻣﺮ‪.[46 :‬‬

‫»ﺑﮕﻮ ﺑﺎر ﺧﺪاﻳﺎ! ﺗﻮﻳﻲ آﻓﺮﻳﻨﻨﺪة آﺳﻤﺎنﻫﺎ و زﻣﻴﻦ‪ ،‬داﻧﺎي ﻧﻬﺎن و آﺷﻜﺎر‪ ،‬ﺗـﻮ ﻣﻴـﺎن ﺑﻨـﺪﮔﺎﻧﺖ‬
‫در ﻫﺮﭼﻪ در آن اﺧﺘﻼف ﻣﻲﻛﺮده اﻧﺪ داوري ﺧﻮاﻫﻲ ﻛﺮد«‪.‬‬
 ‫ﻧﻈﺮﻳﺎت ﺟﺎﻣﻌﻪي اﺳﻼﻣﻲ‬

‫ﻧﻈﺮﻳﺎت اﺳﺎﺳﻲ‬
‫از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺰاﻳﺎي اﺳﻼﻣﻲ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛـﻪ اﮔـﺮ ﻗـﺎﻧﻮﻧﻲ را وﺿـﻊ ﻛﻨـﺪ‪ ،‬ﺧـﻮدش ﺑـﻪ ﺣﻜﻤـﺖ و‬
‫ﻓﻠﺴﻔﻪي آن ﻧﻴﺰ اﺷﺎره ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﻟﺬا ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ را ﻛﻪ ﺑﻪ ﻏﺮض ﺗﻨﻈﻴﻢ راﺑﻄﻪي زن و ﻣﺮد در اﺟﺘﻤـﺎع‬
‫وﺿﻊ ﻛﺮده ﺧﻮدش ﺣﻘﺎﻳﻖ ﻓﻄﺮت و اﺻﻮل ﺣﻜﻤﺖ و ﻓﻠﺴﻔﻪي آن را ﻫﻢ ﺑﻴﺎن داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪ -1‬ﻣﻔﻬﻮم اﺳﺎﺳﻲ زوﺟﻴﺖ‪:‬‬

‫اوﻟﻴﻦ ﺣﻘﻴﻘﺘﻲ ﻛﻪ اﺳﻼم در اﻳﻦ ﺑﺎره ﭘﺮده از روي آن ﺑﺮ ﻣﻲدارد اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬

‫﴿‪] ﴾È÷y`÷ρy— $oΨø)n=yz >óx« Èe≅à2 ÏΒuρ‬اﻟﺬارﻳﺎت‪.[49 :‬‬

‫»ﻣﺎ از ﻫﺮﭼﻴﺰ ﺟﻔﺖ آﻓﺮﻳﺪﻳﻢ«‪.‬‬
‫آﻳﺔ ﻛﺮﻳﻤﻪ ﻣﺬﻛﻮر ﺑﻪ ﻋﻤﻮﻣﻴـﺖ ﻗـﺎﻧﻮن زوﺟﻴـﺖ )‪ (Law Of Sex‬اﺷـﺎره ﻛـﺮده و ﺣﻜﻤـﺖ‬
‫آﻓﺮﻳﻨﺶ اﻳﻦ ﺟﻬﺎن را ﺑﻴﺎن ﻣﻲ دارد و اﻋﻼن ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ اﻳﻦ دﺳﺘﮕﺎه ﻫﺴﺘﻲ را ﺑﺮ اﺳـﺎس‬
‫ﻗﺎﻋﺪهي زوﺟﻴﺖ و داﺷﺘﻦ ﺟﻔﺖ و ﻫﻤﺴﺮ آﻓﺮﻳﺪه ﻳﻌﻨﻲ ﺗﻤـﺎم آﻻت‪ ،‬ﻟـﻮازم و ﻣﺎﺷـﻴﻦﻫـﺎي اﻳـﻦ‬
‫ﻛﺎرﮔﺎه ﻫﺴﺘﻲ ﻫﻤﻪ و ﻫﻤﻪ ﺟﻔﺖ آﻓﺮﻳﺪه ﺷﺪه و ﺗﻤﺎم ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت و آﻓﺮﻳـﺪهﻫـﺎي ﻋﺠﻴﺒـﻲ ﻛـﻪ در‬
‫اﻳﻦ ﻛﺎرﮔﺎه ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﻲﺧﻮرد ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ زوﺟﻴﺖ و اﻣﺘﺰاج و اﺧﺘﻼط ﺑﻴﻦ اﺷﻴﺎء ﻣﺮﺑﻮط ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻻزم اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺪﺑﺮ ﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ زوﺟﻴﺖ ﭼﻴﺴﺖ؟ زوﺟﻴﺖ در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻋﺒـﺎرت اﺳـﺖ‬
‫از اﻳﻦ ﻛﻪ ﻳﻚ ﭼﻴﺰ ﻓﺎﻋﻞ و ﻋﻤﻞﻛﻨﻨﺪه و دﻳﮕﺮي ﻣﻔﻌﻮل و ﭘﺬﻳﺮﻧﺪهي ﻋﻤﻞ ﺑﺎﺷـﺪ و در ﻳﻜـﻲ از‬
‫آن دو ﻗﻮهي ﺗﺄﺛﻴﺮ و در دﻳﮕﺮي ﻗﻮهي ﺗﺄ ّﺛﺮ ﺑـﻪ ودﻳﻌـﺖ ﻧﻬـﺎده ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬در ﻳﻜـﻲ ﻋﻘـﺪ و در‬
‫دﻳﮕﺮي اﻧﻌﻘﺎد ﻳﻌﻨﻲ ﻗﺒﻮل اﺛﺮ ﻋﻘﺪ وﺟﻮد دارد‪ ،‬اﻳﻦ ﻓﻌـﻞ و اﻧﻔﻌـﺎل‪ ،‬ﺗـﺄﺛﻴﺮ و ﺗـﺄﺛﺮ‪ ،‬ﻋﻘـﺪ و اﻧﻌﻘـﺎد‬
‫راﺑﻄﻪ زوﺟﻴﺖ ﺑﻴﻦ دو ﭼﻴﺰ ﺑﻮده و ﻫﻤﻴﻦ راﺑﻄﻪ اﺳﺎس ﺗﺮﻛﻴﺐ و ﺑﻮﺟـﻮد آﻣـﺪن اﺷـﻴﺎء در ﺟﻬـﺎن‬
‫ﺑﺸﻤﺎر ﻣﻲرود و ﻧﻈﺎم ﻫﺴﺘﻲ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻫﻤـﻴﻦ ﺗﺮﻛﻴـﺐ در ﺟﺮﻳـﺎن اﺳـﺖ‪ ،‬ﭘـﺲ ﻫـﺮ ﭼﻴـﺰ در اﻳـﻦ‬
‫دﺳﺘﮕﺎه آﻓﺮﻳﻨﺶ و ﻫﺴﺘﻲ در ﻃﺒﻘﻪي ﺧﻮد ﺑﺼﻮرت ﺟﻔـﺖ و داراي ﻫﻤﺴـﺮ آﻓﺮﻳـﺪه ﺷـﺪه و ﻫـﺮ‬
‫ﻳﻚ از زوﺟﻴﻦ از ﻟﺤﺎظ اﺻﻞ و ﻣﺒﺪأ ﺑﺎ ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ ﺑﺎ ﻫﻤﻴﻦ راﺑﻄﻪي زوﺟﻴﺖ ارﺗﺒﺎط ﭘﻴﺪا ﻣﻲﻛﻨﻨـﺪ‬
‫ﻛﻪ در آن ﻳﻜﻲ از دو ﻃﺮف ﻓﺎﻋﻞ ﺑﻮده و دﻳﮕﺮي ﻣﻨﻔﻌﻞ ﻳﺎ ﭘﺬﻳﺮﻧﺪهي اﺛﺮ ﻓﻌﻞ ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺷـﻚ‬
 ‫‪165‬‬ ‫ﻧﻈﺮﻳﺎت ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﻼﻣﻲ‬

‫ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﻛﻴﻔﻴﺖ اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ اﺧﺘﻼف ﻃﺒﻘﺎت در ﻣﻴﺎن ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت ﺗﻔﺎوت دارد‪ ،‬ﻣـﺜﻼً ﻧـﻮﻋﻲ‬
‫از اﻳﻦ زوﺟﻴـﺖ و ارﺗﺒـﺎط در ﺑـﻴﻦ ﻋﻨﺎﺻـﺮ و ﺟـﻮاﻫﺮ اﺳـﺖ و ﻧـﻮع دﻳﮕـﺮ آن در ﺑـﻴﻦ ﻣﺮﻛﺒـﺎت‬
‫ﻏﻴﺮﻧﺎﻣﻲ )ﭼﻴﺰﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻧﻤﻮ و رﺷﺪ ﻧﺪارﻧﺪ( اﺳـﺖ‪ ،‬ﻧـﻮع ﺳـﻮم آن در اﺷـﻴﺎي رﺷـﺪﻛﻨﻨﺪه‬
‫وﺟﻮد دارد و ﻧﻮع ﭼﻬﺎرم آن در ﺑﻴﻦ ﺗﻤﺎم اﻧﻮاع ﺣﻴﻮاﻧﺎت ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻳﻦ اﻧﻮاع زوﺟﻴـﺖ در ﻧـﻮع‪،‬‬
‫ﻛﻴﻔﻴﺖ و ﻣﻘﺎﺻﺪ ﻓﻄﺮي ﺑﺎ ﻫﻢ ﺗﻔـﺎوت دارﻧـﺪ وﻟـﻲ ﺑـﺎ آن ﻫﻤـﻪ در اﺻـﻞ زوﺟﻴـﺖ و ﺟـﻮﻫﺮ آن‬
‫ﻳﻜﺴﺎن و ﻣﺘﻔﻖ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺗﺤﻘﻖ ﻣﻘﺼﻮد اﺻـﻠﻲ ﻓﻄـﺮت ﻛـﻪ ﺣﺼـﻮل ﺗﺮﻛﻴـﺐ و ﭘﻴﺪاﺷـﺪن‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪي ﻣﺮﻛﺐ آن اﺳﺖ‪ ،‬در ﻫﺮ ﻳﻚ از اﻧﻮاع ﻣﻮﺟﻮدات در ﻫﺮ ﻃﺒﻘـﻪاي ﻛـﻪ ﺑﺎﺷـﺪ ﻻزم اﺳـﺖ‬
‫ﻛﻪ ﻳﻜﻲ از زوﺟﻴﻦ ﻣﺘﺼﻒ ﺑﻪ ﻗﻮهي ﻓﻌﻞ ﺑﻮده و دﻳﮕﺮي ﻣﺘﺼﻒ ﺑﻪ ﻗـﻮهي اﻧﻔﻌـﺎل ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬وﻗﺘـﻲ‬
‫ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﻔﻬﻮم در آﻳﻪ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪ‪ ،‬اﻓـﺮاد ﻣـﻲﺗﻮاﻧﻨـﺪ ﺳـﻪ اﺻـﻞ اوﻟﻴـﻪي ﻗـﺎﻧﻮن زوﺟﻴـﺖ را از آﻳـﻪ‬
‫اﺳﺘﻨﺒﺎط ﻛﻨﻨﺪ‪:‬‬
‫اﺻﻞ اول اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛـﻪ ﻗـﺎﻧﻮﻧﻲ ﻛـﻪ ﺧﺪاوﻧـﺪ‪ ،‬ﺟﻬـﺎن را ﺑـﺮ آن آﻓﺮﻳـﺪه و راﻫـﻲ ﻛـﻪ آن را‬
‫وﺳﻴﻠﻪي ﺳﻴﺮ ﻧﻈﺎم ﻫﺴﺘﻲ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻪ ﻫﻴﭽﻮﺟﻪ اﻣﻜﺎن ﻧﺪارد ﻛﻪ ﺑﺪ‪ ،‬ﻣﻜﺮوه و ﻳﺎ ﻧﺠﺲ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜـﻪ‬
‫ﺑﻪ اﻋﺘﺒﺎر اﺻﻞ و ﺟﻮﻫﺮ ﭘﺎك‪ ،‬ﻧﻈﻴﻒ و ﻣﺤﺘﺮم اﺳﺖ و ﺳﺰاوار اﺳﺖ ﻛﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻴﺰ ﺑﺎﺷﺪ و ﻛﺴـﺎﻧﻲ‬
‫ﻛﻪ ﻣﺨﺎﻟﻒ اﻳﻦ ﻧﻈﺎم ﻫﺴﺘﻨﺪ آن را ﭼﻴﺰ ﺑﺪ‪ ،‬ﻧﺎﺷﺎﻳﺴﺘﻪ و ﻧﺎﻫﻨﺠﺎر ﻣﻲداﻧﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻲ آﻓﺮﻳﻨﻨـﺪه و ﺧـﺎﻟﻖ‬
‫اﻳﻦ ﻧﻈﺎم ﻧﻤﻲﺧﻮاﻫﺪ ﻛﻪ ﭼﺮخ آن از ﺣﺮﻛﺖ ﺑﺎز ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜـﻪ ﺧﻮاﺳـﺖ او اﻳـﻦ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺗﻤـﺎم‬
‫ﻫﺴﺘﻲ و آﻓﺮﻳﻨﺶ ﺑﻪ وﻇﺎﻳﻒ و ﻛﺎرﻫﺎي ﺧﻮدﺷﺎن اداﻣﻪ دﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫اﺻﻞ دوم اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﻌﻞ و اﻧﻔﻌﺎل ﻫﺮدو ﺑﺮاي اداﻣﻪي ﺟﺮﻳﺎن اﻳـﻦ ﻧﻈـﺎم ﺿـﺮوري و ﻻزم‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬وﺟﻮد ﻓﺎﻋﻞ و ﻣﻨﻔﻌﻞ در اﻳﻦ دﺳﺘﮕﺎه ﻫﺮدو از ارزش ﻣﺴﺎوي و ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺮﺧـﻮردار ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫ﻧﻪ ﻓﺎﻋﻞ ﺑﻪ اﻋﺘﺒﺎر ﻓﺎﻋﻠﻴﺘﺶ ارزش و ﻓﻀﻴﻠﺘﻲ دارد و ﻧﻪ ﻣﻨﻔﻌـﻞ ﺑـﻪ ﻟﺤـﺎظ اﻳـﻦ ﻛـﻪ ﻣﻨﻔﻌـﻞ اﺳـﺖ‬
‫ﻧﻘﺼﺎن و ﻋﻴﺒﻲ دارد‪ ،‬ﻛﻤﺎل ﻓﺎﻋﻞ در اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ در آن ﻗﻮهي ﻓﻌـﻞ و ﺻـﻔﺎت ﻓـﺎﻋﻠﻲ ﺧـﻮد را‬
‫ﺑﻪ درﺟﻪي ﻛﻤﺎل ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ ﺗﺎ اﻳﻦ ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻪ وﻇﻴﻔﻪي ﺧﺪﻣﺖ ﻓﺎﻋﻠﻲ ﺧﻮد در زوﺟﻴﺖ ﻗﻴـﺎم ﻛﻨـﺪ‬
‫و ﻛﻤﺎل ﻣﻨﻔﻌﻞ در آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻗﻮهي اﻧﻔﻌﺎل و ﻛﻴﻔﻴﺖ آن را ﺑﻪ درﺟـﻪاي از ﻛﻤـﺎل ﺑﺮﺳـﺎﻧﺪ ﻛـﻪ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ آن ﺑﺘﻮاﻧﺪ از ﺟﻬﺖ ﻗﺒﻮل و اﻧﻔﻌﺎل‪ ،‬زوﺟﻴﺖ وﻇﻴﻔﻪي ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻧﺤﻮ اﺣﺴـﻦ اﻧﺠـﺎم دﻫـﺪ‪،‬‬
‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ اﮔﺮ ﺷﻤﺎ ﺑﺨﻮاﻫﻴﺪ ﻳﻚ ﻗﺴﻤﺖ از ﻳﻚ دﺳﺘﮕﺎه ﻛﻮﭼﻚ را از ﺟﺎﻳﺶ ﺑﻴﺮون آورﻳﺪ‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪166‬‬

‫و در ﺟﺎي دﻳﮕﺮي از آن اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ در ﻧﻈﺮ ﻣﺮدم ﺷﻤﺎ ﻳﻚ ﺷـﺨﺺ ﺳـﻔﻴﻪ و ﻧـﺎدان ﺷـﻨﺎﺧﺘﻪ‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻳﺪ و ﺑﺎ اﻳﻦ ﻛﺎر ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻮﻓﻖ ﻧﻤﻲﺷﻮﻳﺪ ﺑﻠﻜﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦ را ﺧﺮاب ﻣﻲﻛﻨﻴـﺪ‪ ،‬ﻫﻤـﻴﻦ ﺣﺎﻟـﺖ در‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻦ اﻳﻦ ﻛﺎرﮔﺎه ﺑﺰرگ ﻫﺴﺘﻲ وﺟﻮد دارد‪ ،‬زﻳﺮا ﻣـﺮدم ﺳـﻔﻴﻪ و ﻧـﺎدان ﺑﺨـﺎﻃﺮ ﺧﻮاﺳـﺖﻫـﺎي‬
‫ﻧﻔﺴﺎﻧﻲﺷﺎن ﻣﻲﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻛﻪ ﺟﺰء ﻓﺎﻋﻞ اﻳﻦ دﺳﺘﮕﺎه را ﺑﻪ ﺟﺎي ﺟﺰء ﻣﻨﻔﻌـﻞ و ﺟـﺰء ﻣﻨﻔﻌـﻞ را ﺑـﻪ‬
‫ﺟﺎي ﺟﺰء ﻓﺎﻋﻞ ﻗﺮار دﻫﻨﺪ و ﺑـﺮ اﻳـﻦ ﺣﻤﺎﻗـﺖ ﺧـﻮد اﺻـﺮار ﻧﻴـﺰ ﻣـﻲورزﻧـﺪ‪ ،‬در راه ﺗﺤﻘـﻖ آن‬
‫ﻣﻲﻛﻮﺷﻨﺪ و اﻣﻴﺪوارﻧﺪ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﺳﻌﻲﺷﺎن ﻣﻮﻓﻖ و ﻛﺎﻣﻴﺎب ﮔﺮدﻧﺪ‪ ،‬وﻟـﻲ ﻣﺎﻟـﻚ و ﺧـﺎﻟﻖ اﻳـﻦ‬
‫ﻛﺎرﮔﺎه ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ آنﻫﺎ ﻋﻤﻞ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬او ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺟﺰء ﻓﺎﻋﻞ را در ﻣﺤﻞ ﻓﺎﻋﻠﻴﺖ ﮔﺬاﺷﺘﻪ و او را ﺑـﺎ‬
‫آن وﺿﻊ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺟﺰء ﻣﻨﻔﻌﻞ را در ﻣﺤﻞ اﻧﻔﻌﺎل ﻗﺮار داده و او را ﺑﺎ آن وﺿﻊ ﺗﺮﺑﻴـﺖ و‬
‫آﻣﺎده ﻣﻲﺳﺎزد‪.‬‬
‫اﺻﻞ ﺳﻮم اﻳﻦ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﺷﻜﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﻓﻌﻞ ﺑﺮ اﻧﻔﻌﺎل ﻧـﻮﻋﻲ ﻓﻀـﻴﻠﺖ و ﺑﺮﺗـﺮي دارد‪ ،‬وﻟـﻲ‬
‫ﻣﻌﻨﻲ ﻓﻀﻴﻠﺖ ﻣﺬﻛﻮر اﻳﻦ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﻓﻌﻞ داراي ﻋﺰت و ﻛﺮاﻣﺖ ﺑﻮده و اﻧﻔﻌـﺎل ﻫﻤﻴﺸـﻪ ذﻟﻴـﻞ و‬
‫ﺧﻮار ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻳﻦ اﻓﻀﻴﻠﺖ ﻓﻘﻂ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻗﻮت ﺗﺄﺛﻴﺮ و ﻏﻠﺒﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻋﻠﺖ ﻏﻠﺒﻪ ﻓﻌـﻞ ﺑـﺮ اﻧﻔﻌـﺎل ﺑـﻪ‬
‫اﻳﻦ دﻟﻴﻞ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﻌﻞ ﺑﺮ اﻧﻔﻌﺎل ﻏﺎﻟﺐ ﺑﻮده و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ وي ﻗﻮيﺗﺮ و داراي ﻗﻮة ﺗـﺄﺛﻴﺮ اﺳـﺖ‪ ،‬و‬
‫ﭼﻴﺰي ﻛﻪ اﺛﺮ آن ﻓﻌﻞ را ﻗﺒﻮل ﻣـﻲﻛﻨـﺪ ﺑـﻪ ﻋﻠـﺖ اﻳـﻦ اﺳـﺖ ﻛـﻪ وي ﻣﻐﻠـﻮب ﺿـﻌﻴﻒ ﺑـﻮده و‬
‫آﻣﺎدهي اﻧﻔﻌﺎل و ﻗﺒﻮل و ﺗﺄﺛﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و ﺣﺼﻮل ﻓﻌﻞ ﻫﻢ وﻗﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻨﻔﻌـﻞ ﻗﺎﺑﻠﻴـﺖ ﺗـﺄﺛﺮ و‬
‫ﻣﻐﻠﻮﺑﻴﺖ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؛ زﻳﺮا اﮔﺮ ﻫﺮ دوي آنﻫﺎ از ﻧﻈﺮ ﻗﺪرت ﺑﺮاﺑﺮ و ﻣﺴﺎوي ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻳﻜـﻲ ﺑـﺮ‬
‫دﻳﮕﺮي ﻏﻠﺒﻪ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻫﻴﭻ ﻳﻚ از دﻳﮕﺮي ﻣﺘﺄﺛﺮ ﻧﻤﻲﺷﻮد و ﻫﻴﭻ ﻋﻤﻠﻲ ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻤـﻲﮔـﺮدد‪،‬‬
‫ﺑﻄﻮر ﻣﺜﺎل اﮔﺮ ﻟﺒﺎس‪ ،‬ﺻﻼﺑﺖ و ﺳﺨﺘﻲ ﺳﻮزن را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺧﻴﺎﻃﻲ ﺻﻮرت ﻧﻤـﻲﮔﻴـﺮد و اﮔـﺮ‬
‫زﻣﻴﻦ ﻧﺮم و ﻣﻼﻳﻢ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺑﻴﻞ و ﺗﻴﺶ در آن ﺗـﺄﺛﻴﺮ ﻧﻤـﻲﻛﻨـﺪ‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻛﺸـﺖ و زراﻋـﺖ در آن‬
‫ﺻﻮرت ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ و ﻋﻤﺮان و آﺑﺎدي ﺑﻮﺟﻮد ﻧﻤﻲآﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻼﺻﻪ اﻳﻦ ﻛﻪ اﮔﺮ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻫﺮ ﻓﺎﻋﻞ‪ ،‬ﻣﻨﻔﻌﻞ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و اﮔـﺮ در ﻣﻨﻔﻌـﻞ ﻗﺎﺑﻠﻴـﺖ‬
‫ﺗﺄﺛﺮ از ﻓﺎﻋﻞ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ در دﻧﻴـﺎ ﻫـﻴﭻ ﻛـﺎري ﻧﻤـﻲﺗﻮاﻧـﺪ ﺻـﻮرت ﺑﮕﻴـﺮد‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬از‬
‫ﻣﻘﺘﻀﻴﺎت ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻓﺎﻋﻞ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ داراي ﻗﺪرت‪ ،‬ﻏﻠﺒﻪ‪ ،‬ﺷـﺪت و ﺣﺎﻛﻤﻴـﺖ ﺑﺎﺷـﺪ ﻛـﻪ از‬
‫آن ﺑﻪ ﻣﺮداﻧﮕﻲ و ﻗﺪرتﻣﺮدي ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻣﻲﺷﻮد؛ زﻳﺮا ﺑﺮاي اداي وﻇﻴﻔﻪي ﻓﺎﻋﻠﻴﺖ وﺟـﻮد ﺗﻤـﺎم آن‬
 ‫‪167‬‬ ‫ﻧﻈﺮﻳﺎت ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﻼﻣﻲ‬

‫اوﺻﺎف ﺿﺮوري و ﺣﺘﻤﻲ اﺳﺖ و ﺑﺮﻋﻜﺲ از ﻣﻘﺘﻀﻴﺎت ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻣﻨﻔﻌﻞ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ داراي‬
‫ﻧﺮﻣﻲ‪ ،‬ﻣﻼﻳﻤﺖ و ﺗﺄﺛﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ از آن ﺑﻪ زﻧﺎﻧﮕﻲ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬زﻳﺮا ﻓﻘﻂ اﻳﻦ اوﺻﺎف اﺳﺖ ﻛـﻪ‬
‫ﺷﺨﺺ ﻣﻨﻔﻌﻞ را ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻮﻓﻖ و ﻛﺎﻣﻴﺎب ﺳﺎزد‪.‬‬
‫ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ از اﻳﻦ ﺣﻜﻤﺖ ﺧﺒﺮ ﻧﺪارﻧﺪ دو ﮔﺮوه ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ :‬ﻳﻜﻲ از آن دو ﮔﺮوه ﻓﻀﻴﻠﺖ ذاﺗـﻲ‬
‫ﻓﺎﻋﻞ را ﻧﺸﺎﻧﻪي ﻋﺰت و ﻛﺮاﻣﺖ ﻣﻲداﻧﺪ و ﻣﻨﻔﻌﻞ را ذاﺗﺎً ﺧﻮار و ذﻟﻴﻞ ﻣﻲﺷﻤﺎرد‪ .‬و ﮔﺮوه دﻳﮕﺮ‬
‫اﻳﻦ ﻓﻀﻴﻠﺖ و ﺑﺮﺗﺮي ﻓﺎﻋﻠﻲ را ﺑﻪ ﻛﻠﻲ اﻧﻜﺎر ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﻛﻪ در ﻣﻨﻔﻌﻞ ﺻـﻔﺎﺗﻲ ﺑﻮﺟـﻮد‬
‫آورد ﻛﻪ ﻣﺨﺼﻮص ﻓﺎﻋﻞ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻲ آن ﺧﺎﻟﻖ ﺣﻜﻴﻢ ﻛﻪ ﻫﺮ دو ﻃﺮف را آﻓﺮﻳـﺪه و در ﻣﺎﺷـﻴﻦ‬
‫ﻫﺴﺘﻲ ﻃﻮري ﻧﺼﺐ ﻛﺮده ﻛﻪ ﺿﺎﻣﻦ ﻣﺴﺎوات در ﻛﺮاﻣﺖ‪ ،‬ﻋﺰت‪ ،‬ﺷﺮف‪ ،‬ﺗﻮﺟﻪ و ﺗﺮﺑﻴـﺖ ﺑـﺮاي‬
‫ﻫﺮدو ﻃﺮف اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻦ وﺟﻮد در آنﻫـﺎ ﺻـﻔﺖ ﻏﺎﻟﺒﻴـﺖ و ﻣﻐﻠﻮﺑﻴـﺖ را ﺑـﺮ اﺳـﺎس ﻓﺎﻋﻠﻴـﺖ و‬
‫ﻣﻨﻔﻌﻞ ﺑﻮدن ﻛﻪ ﻣﻘﺘﻀﺎي ﻓﻄﺮيﺷﺎن اﺳﺖ ﺧﻠﻖ ﻧﻤﻮده ﺗﺎ اﻳﻦ ﻛﻪ ﻫﺪف اﺻﻠﻲ و اﺳﺎﺳﻲ زوﺟﻴﺖ‬
‫ﻣﺤﻘﻖ ﮔﺮدد‪ ،‬ﻧﻪ اﻳﻦ ﻛﻪ ﻫﺮدوي آنﻫﺎ در ﺷﺪت و ﺳﺨﺘﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﻨﮓ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻛـﻪ در اﻳﻨﺼـﻮرت‬
‫ﻫﻴﭽﮕﻮﻧﻪ اﻣﺘﺰاج و ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﺑﻴﻦ آنﻫﺎ ﺑﻮﺟﻮد ﻧﻤﻲآﻳﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ اﺳﺖ اﺻﻮﻟﻲ ﻛﻪ از ﻣﻔﻬﻮم اﺑﺘﺪاﻳﻲ زوﺟﻴﺖ اﺳﺘﻨﺒﺎط ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﻪ ﻣﺠﺮد اﻳـﻦ ﻛـﻪ ﺗﺼـﻮر‬
‫ﺷﺪ زن و ﻣﺮد ﺑﻪ اﻋﺘﺒﺎر وﺟﻮد ﻣﺎدي ﺑﺎ ﻫﻢ ﺟﻔﺖ و ﻫﻤﺴﺮﻧﺪ ﻻزم ﻣﻲﺷﻮد ﻛـﻪ اﻳـﻦ اﺻـﻮل ﻣﻴـﺎن‬
‫آن دو ﻣﺮاﻋﺎت ﮔﺮدد‪ ،‬در آﻳﻨﺪه ﺷﻤﺎ ﺧﻮاﻫﻴﺪ داﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﻗﺎﻧﻮن اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ را ﻛـﻪ ﺧـﺎﻟﻖ زﻣـﻴﻦ و‬
‫آﺳﻤﺎن وﺿﻊ ﻛﺮده در آن اﻳﻦ اﺻﻮل ﺳﻪﮔﺎﻧﻪ ﺑﻄﻮر ﻛﺎﻣﻞ رﻋﺎﻳﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﻘﺎﺿﺎي ﻓﻄﺮت ﺣﻴﻮاﻧﻲ در اﻧﺴﺎن‪:‬‬

‫ﺑﻴﺎﻳﻴﺪ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﺑﺤﺚ ﻗﺪﻣﻲ ﻓﺮاﺗﺮ ﮔﺬارﻳﻢ و ﺑﮕـﻮﻳﻴﻢ ﻛـﻪ وﺟـﻮد زن و ﻣـﺮد وﺟـﻮد ﻣـﺎدي‬
‫ﻣﺤﺾ ﻧﺒﻮده ﺑﻠﻜﻪ وﺟﻮد ﺣﻴﻮاﻧﻲ ﻧﻴﺰ ﻫﺴﺖ و ﺑﻴﺎﻳﻴﺪ ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﻣﻘﺘﻀﺎي زوﺟﻴﺖ آنﻫـﺎ ﺑـﺎ‬
‫اﻳﻦ اﻋﺘﺒﺎر ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎﺷﺪ؟ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬

‫﴿_‪] ﴾ϵŠÏù öΝä.äτu‘õ‹tƒ ( $[_≡uρø—r& ÉΟ≈yè÷ΡF{$# zÏΒuρ $[_≡uρø—r& öΝä3Å¡à+Ρr& ôÏiΒ /ä3s9 ≅yèy‬اﻟﺸﻮري‪.[11 :‬‬
‫»ﺧﺪاوﻧﺪ از ﺟﻨﺲ ﺷﻤﺎ ﺑﺮاي ﺷﻤﺎ ﺟﻔﺖ آﻓﺮﻳﺪ و ﺑﺮاي ﭼﻬﺎرﭘﺎﻳﺎن ﻧﻴﺰ ﺟﻔﺖﻫـﺎﻳﻲ آﻓﺮﻳـﺪ ﺗـﺎ‬
‫اﻳﻦ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ آن ﻧﺴﻞ ﺷﻤﺎ را ﺑﺴﻴﺎر ﺳﺎزد«‪.‬‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪168‬‬

‫و در آﻳﺔ‪ 223 :‬ﺳﻮرة ﺑﻘﺮه ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬

‫﴿‪.﴾öΝä3©9 Ó^öym öΝä.äτ!$|¡ÎΣ‬‬

‫»زﻧﺎن ﺷﻤﺎ ﻛﺸﺘﺰار ﺷﻤﺎﻳﻨﺪ«‪.‬‬
‫در آﻳﺔ اول ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﺬﻛﺮ داد ﻛﻪ اﻧﺴﺎن و ﺣﻴﻮان را ﺟﻔـﺖ آﻓﺮﻳـﺪ و ﻫـﺪف ﻣﺸـﺘﺮك ﻣﻴـﺎن‬
‫آنﻫﺎ را ﻧﻴﺰ ﺑﻴﺎن ﻛﺮد و ﻓﺮﻣﻮد ﻛﻪ‪:‬‬

‫﴿‪.﴾ϵŠÏù Νä.äτu‘õ‹tƒ‬‬
‫ﻳﻌﻨﻲ ﺑﺎ داﺷﺘﻦ راﺑﻄﻪي زوﺟﻴﺖ ﺳﻠﺴﻠﺔ ﺗﻮاﻟﺪ و ﺗﻨﺎﺳﻞ دوام ﭘﻴﺪا ﻣـﻲﻛﻨـﺪ و ﺳـﭙﺲ در آﻳـﻪي‬
‫دوم ﻧﻮع اﻧﺴﺎن را از ﺳﺎﻳﺮ اﻧﻮاع ﺟﺪا ﻛﺮده ﺑﻴﺎن داﺷﺖ ﻛﻪ راﺑﻄـﻪي زوﺟﻴـﺖ ﺑـﻴﻦ آنﻫـﺎ ﻏﻴـﺮ از‬
‫راﺑﻄﺔ دﻳﮕﺮ ﺣﻴﻮاﻧﺎت اﺳﺖ و ﻣﺎﻧﻨـﺪ راﺑﻄـﻪ ﺑـﻴﻦ ﻛﺸـﺎورز و ﻛﺸـﺘﺰار اﺳـﺖ‪ ،‬اﻳـﻦ ﻳـﻚ ﺣﻘﻴﻘـﺖ‬
‫ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ )‪ (Biological Fact‬اﺳﺖ و از ﻧﻈﺮ ﻋﻠﻢ ﺑﻴﻮﻟﻮژي ﺑﻬﺘـﺮﻳﻦ ﺗﺸـﺒﻴﻪ ﺑـﺮاي راﺑﻄـﺔ زن و‬
‫ﻣﺮد اﺳﺖ و ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ اﻳﻦ دو آﻳﻪ ﺑﺮرﺳﻲ دارﻧﺪ اﺻﻮل ﺳـﻪﮔﺎﻧـﻪي زﻳـﺮ را اﺳـﺘﻨﺒﺎط‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪:‬‬
‫اﺻﻞ اول‪ -‬اﻳﻦ ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺟﻔﺖﻫﺎي اﻧﺴﺎﻧﻲ را ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺟﻔﺖﻫﺎي ﺣﻴﻮاﻧﻲ آﻓﺮﻳﺪه ﺗﺎ اﻳـﻦ ﻛـﻪ‬
‫ﺑﺎ راﺑﻄﻪي ﺟﻨﺴﻲ آنﻫﺎ ﻧﺴﻞ اﻧﺴﺎﻧﻲ دوام ﭘﻴﺪا ﻛﺮده و ﻧـﻮع آن ﺑـﺎﻗﻲ ﺑﻤﺎﻧـﺪ و اﻳـﻦ از ﻣﻘﺘﻀـﻴﺎت‬
‫ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺣﻴﻮاﻧﻲ در اﻧﺴﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻄـﻮر ﺣـﺘﻢ اﻳـﻦ ﻣﺴـﺌﻠﻪ ﻣﺮاﻋـﺎت ﮔـﺮدد‪ .‬ﺧﺪاوﻧـﺪ ﻧـﻮع‬
‫اﻧﺴﺎﻧﻲ را ﺑﻪ اﻳﻦ دﻟﻴﻞ ﺧﻠﻖ ﻧﻜﺮده ﻛﻪ در اﻳﻦ دﻧﻴﺎ‪ ،‬ﺑﻌﻀﻲ اﻓﺮاد از اﻓﺮاد دﻳﮕﺮ ﺑﻬﺮه و ﻟﺬت ﺑﺒﺮﻧـﺪ‬
‫و ﺳﭙﺲ ﺑﻤﻴﺮﻧﺪ و ﻧﺴﻞﺷﺎن ﻣﻨﻘﺮض ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻠﻜـﻪ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﻣـﻲﺧﻮاﻫـﺪ ﻛـﻪ ﻧـﻮع اﻧﺴـﺎﻧﻲ در روي‬
‫زﻣﻴﻦ ﺗﺎ وﻗﺖ ﻣﻘﺮر آن ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه و اداﻣﻪ ﭘﻴﺪا ﻛﻨﺪ و وﺟﻮد ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺟﻨﺴﻲ در ﻓﻄـﺮت ﺣﻴـﻮاﻧﻴﺶ‬
‫ﻫﻢ ﺑﺮاي اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ راﺑﻄﻪ داﺷﺘﻦ ﺑﺎ ﺟﻔﺖ ﺧﻮد اﻳﻦ ﺗﻨﺎﺳﻞ و ﺗﻮاﻟـﺪ را اداﻣـﻪ دﻫـﺪ ﺗـﺎ زﻣـﻴﻦ‬
‫آﺑﺎد ﮔﺮدد‪ ،‬ﭘﺲ ﻫﺮ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻛـﻪ از ﺟﺎﻧـﺐ ﺧـﺪا ﻧـﺎزل ﻣـﻲﺷـﻮد ﻫـﺪﻓﺶ ﺳـﺮﻛﻮب ﻛـﺮدن ﻳـﺎ از‬
‫ﺑﻴﻦﺑﺮدن ﺗﻤﺎﻳﻼت ﺟﻨﺴﻲ و ﻳﺎ ﺗﻮﻫﻴﻦ و اﺟﺘﻨﺎبﻛﺮدن از آن ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺿﺮوري اﺳـﺖ ﻛـﻪ در‬
‫اﻳﻦ ﺑﻌﺪ ﺑﻪ او ﻓﺮﺻﺖ داده ﺷﻮد ﺗﺎ اﺣﺘﻴﺎج ﻓﻄﺮﻳﺶ را رﻓﻊ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪169‬‬ ‫ﻧﻈﺮﻳﺎت ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﻼﻣﻲ‬

‫اﺻﻞ دوم‪ -‬اﻳﻦ ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺎ ﺗﺸﺒﻴﻪ زن و ﻣﺮد ﺑﻪ ﻛﺸﺘﺰار و ﻛﺸﺎورز ﺑﻴﺎن ﻛـﺮد ﻛـﻪ راﺑﻄـﻪي‬
‫زوﺟﻴﺖ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺑﺎ راﺑﻄﻪي زوﺟﻴﺖ ﺣﻴﻮاﻧﻲ ﻓﺮق ﻛﻠﻲ دارد و ﺣﺘﻲ ﺟﺴﻢﺷﺎن در ﺑﻌـﺪ ﺣﻴﻮاﻧﻴـﺖ‪،‬‬
‫ﻗﻄﻊ ﻧﻈﺮ از ﺑﻌﺪ اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ‪ ،‬ﻃﻮري ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷـﺪه ﻛـﻪ اﻳﺠـﺎب ﻣـﻲﻛﻨـﺪ‪ ،‬اﻳـﻦ راﺑﻄـﻪ ﭼﻨـﺎن دوام و‬
‫اﺳﺘﻤﺮار ﭘﻴﺪا ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﺎﻧﻨـﺪ دوام و اﺳـﺘﻤﺮار راﺑﻄـﻪي دﻫﻘـﺎن ﺑـﺎ ﻛﺸـﺖ و زراﻋـﺘﺶ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﻟـﺬا‬
‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ دﻫﻘﺎن ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﺠـﺮد ﺑـﺬر ﭘﺎﺷـﻴﺪن در زﻣـﻴﻦ ﺧﺎﺗﻤـﻪ ﻧﻤـﻲﻳﺎﺑـﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜـﻪ او‬
‫ﻣﻜﻠﻒ اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ آن ﻛﻮد دﻫﺪ‪ ،‬آب دﻫﺪ و ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﻲ ﻛﻨﺪ و ﺑﻴﺪاري را ﺗﺤﻤـﻞ ﻛﻨـﺪ‪ ،‬ﻫﻤـﺎﻧﻄﻮر‬
‫زن ﻧﻴﺰ زﻣﻴﻨﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﻫﺮﻛﺲ از آن ﺑﮕﺬرد در آن ﺑﺬري ﺑﭙﺎﺷـﺪ و رﻳﺸـﻪ ﮔﻴـﺎه ﺑﺴـﻮزد‪ ،‬زﻳـﺮا‬
‫وﻗﺘﻲ زن ﺑﺎردار ﻣﻲﺷﻮد ﺑﻪ ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﻲ ﻧﻴﺎز دارد ﺗﺎ ﻣﺘﻜﻔﻞ ﺣﻔﻆ و ﺗﺮﺑﻴﺖ او ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﺻﻞ ﺳﻮم‪ -‬اﻳﻦ ﻛﻪ ﺟﺎذﺑﺔ ﺟﻨﺴﻲ ﻛﻪ ﺑﻴﻦ زن و ﻣـﺮد وﺟـﻮد دارد از دﻳـﺪﮔﺎه ﻋﻠـﻢ ﺑﻴﻮﻟـﻮژي‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﻤﺎن ﺟﺎذﺑﺔ ﺟﻨﺴﻲ اﺳﺖ ﻛـﻪ در ﺑـﻴﻦ ﺳـﺎﻳﺮ ﺣﻴﻮاﻧـﺎت وﺟـﻮد دارد‪ ،‬و در ﻃﺒﻴﻌـﺖ ﻫﺮﻧـﻮع‬
‫ﺣﻴﻮان ﺗﻤﺎﻳﻞ ﻗﻮي ﺑﻪ ﺗﻨﺎﺳﻞ و ﺗﻮاﻟﺪ وﺟـﻮد دارد ﻛـﻪ در اﺛـﺮ آن ﺟـﻨﺲ ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﺧـﻮد را ﺑﻄـﺮف‬
‫ﺧﻮﻳﺶ ﺟﺬب ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻟﺬا ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ را ﻛﻪ ﺧﺎﻟﻖ اﻳﻦ ﻣﻮﺟﻮدات وﺿﻊ ﻛﺮده‪ ،‬از اﻳﻦ ﺑﻌـﺪ ﺿـﻌﻴﻒ‬
‫ﻓﻄﺮت ﺣﻴﻮاﻧﻲ اﻧﺴﺎن ﻧﻴﺰ ﻏﺎﻓﻞ و ﺑﻲﺧﺒﺮ ﻧﺒﻮده و ﻋﻠﻢ ﻛﺎﻣﻞ دارد ﻛﻪ اﮔـﺮ اﻳـﻦ ﺗﻤﺎﻳـﻞ ﺷـﺪﻳﺪ ﺑـﻪ‬
‫ﺑﻲﺑﻨﺪوﺑﺎري ﺟﻨﺴﻲ ﻣﺒﺪل ﺷﻮد ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از آن ﺑﺪون ﺗﻮﺳﻞ ﺑﻪ ﺗﺪاﺑﻴﺮ ﻣﺨﺼﻮص و وﺳﺎﻳﻞ ﻻزم‬
‫دور از اﻣﻜﺎن ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ ،‬و اﮔﺮ اﻳﻦ ﺗﻤﺎﻳﻞ ﻳﻚ ﻣﺮﺗﺒﻪ از ﺣـﺪود و ﻗﻴـﻮدش ﺧـﺎرج ﺷـﻮد ﻫـﻴﭻ‬
‫ﭼﻴﺰ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ اﻧﺴﺎن را از ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪﻧﺶ ﺑﻪ ﺣﻴﻮان و ﻳﺎ ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮ از آن ﻣﻨﻊ ﻛﻨﺪ‪:‬‬

‫﴿‪tÏ%©!$# āωÎ) ∩∈∪ t,Î#Ï+≈y™ Ÿ≅x+ó™r& çµ≈tΡ÷ŠyŠu‘ ¢ΟèO ∩⊆∪ 5ΟƒÈθø)s? Ç|¡ômr& þ’Îû z≈|¡ΣM}$# $uΖø)n=y{ ô‰s)s9‬‬

‫‪] ﴾ÏM≈ysÎ=≈¢Á9$# (#θè=ÏΗxåuρ (#θãΖtΒ#u‬اﻟﺘﻴﻦ‪.[6 - 4 :‬‬

‫»ﺑﻪ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻛﻪ ﻣﺎ اﻧﺴﺎن را در ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺻﻮرت آﻓﺮﻳﺪﻳﻢ‪ ،‬ﺳﭙﺲ او را ﻓﺮوﺗـﺮ از ﻫﻤـﺔ ﻓﺮوﺗـﺮان‬
‫ﮔﺮداﻧﻴﺪﻳﻢ‪ ،‬ﻣﮕﺮ آن ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ اﻳﻤﺎن آوردﻧﺪ و ﻛﺎرﻫﺎي ﻧﻴﻚ اﻧﺠﺎم دادﻧﺪ«‪.‬‬

‫ﺗﻘﺎﺿﺎي ﻓﻄﺮت اﻧﺴﺎﻧﻲ‪:‬‬

‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﺑﻴﺎن ﻛﺮدﻳﻢ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺣﻴﻮاﻧﻲ در ﺧﻠﻘﺖ اﻧﺴﺎن ﺑﻤﻨﺰﻟﻪي اﺳـﺎس و ﭘﺎﻳـﻪ اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬
‫ﻗﻮاﻋﺪ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺑﺮ آن ﺑﻨﺎ ﻣﻲﮔﺮدد‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﻪ ﻫﺮﭼﻴﺰي ﻛـﻪ اﻧﺴـﺎن در ﺑﻘـﺎي وﺟـﻮد ﻓـﺮدي و ﻧـﻮﻋﻴﺶ‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪170‬‬

‫اﺣﺘﻴﺎج دارد‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻤﺎﻳﻞ‪ ،‬رﻏﺒﺖ و اﺳﺘﻌﺪاد ﺣﺼﻮل آن را در ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺣﻴﻮاﻧﻲ او ﺧﻠﻖ ﻛـﺮده‬
‫اﺳﺖ و ﻓﻄﺮت ﻧﻤﻲﺧﻮاﻫﺪ ﻛﻪ ﺣﺘﻲ ﻳﻜﻲ از اﻳﻦ رﻏﺒﺖﻫﺎ و ﻣﻴﻞﻫـﺎ از ﺑـﻴﻦ ﺑـﺮود و ﻳـﺎ آﻣـﺎدﮔﻲ‬
‫ﻛﺴﺐ و ﺗﺤﺼﻴﻞ آن از دﺳﺖ ﺑﺮود؛ زﻳﺮا ﺗﻤﺎم آنﻫﺎ ﺑـﺮاي وي ﻻزم و ﺿـﺮوري اﺳـﺖ و ﺑـﺪون‬
‫آنﻫﺎ ﻧﺴﻞ ﺑﺸﺮ دوام و ﺑﻘﺎ ﻧﺪارد‪ ،‬ﻓﻘﻂ آرزوي ﻓﻄـﺮت اﻳـﻦ اﺳـﺖ ﻛـﻪ اﻧﺴـﺎن در ﺑـﺮآوردن اﻳـﻦ‬
‫ﺗﻤﺎﻳﻼت و ﺧﻮاﻫﺶﻫﺎ از ﺑﻌﺪ اﻧﺴﺎﻧﻲ وارد ﺷﻮد ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﻓﻄﺮت اﻧﺴﺎﻧﻲ او در اﻣﻮر دﻳﮕﺮ آن‬
‫را ﻣﻲﻃﻠﺒﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺧﺎﻃﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺣﺪود ﺷﺮﻋﻲ را وﺿـﻊ ﻛـﺮده ﺗـﺎ اﻳـﻦ ﻛـﻪ اﻋﻤـﺎل‬
‫اﻧﺴﺎﻧﻲ در داﻳﺮهي آن ﻣﺤﺪود و ﻣﺸﺨﺺ ﮔﺮدد‪ ،‬و ﺳﭙﺲ ﻣﺮدم را ﺑﺮﺣﺬر داﺷﺘﻪ ﻛﻪ اﮔـﺮ ﻛﺴـﻲ‬
‫از اﻳﻦ ﺣﺪود ﺗﺠﺎوز ﻛﺮده و ﺟﺎﻧﺐ اﻓﺮاط ﻳـﺎ ﺗﻔـﺮﻳﻂ را ﺑﮕﻴـﺮد‪ ،‬ﺑـﺎ دﺳـﺖ ﺧـﻮد ﺑـﻪ ﻫﻼﻛـﺖ و‬
‫ﻧﺎﺑﻮدي اﻓﺘﺎده اﺳﺖ‪.‬‬

‫﴿‪] ﴾…çµ|¡ø+tΡ zΝn=sß ô‰s)sù «!$# yŠρ߉ãn £‰yètGtƒ tΒuρ‬اﻟﻄﻼق‪.[1 :‬‬

‫»و ﻛﺴﻲ ﻛﻪ از ﺣﺪود ﺧﺪاوﻧﺪي ﺗﺠﺎوز ﻧﻤﺎﻳﺪ ﺑﺮ ﺧﻮد ﻇﻠﻢ ﻛﺮده اﺳﺖ«‪.‬‬
‫ﺣﺎل ﺑﺎﻳﺪ دﻳﺪ ﻛﻪ ﻗﺮآن ﻛﺮﻳﻢ ﺑﻪ ﻛﺪام ﻳﻚ از ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻓﻄﺮي اﻧﺴﺎﻧﻲ و ﺑﻪ ﻛﺪام ﻳـﻚ از‬
‫ﻣﻘﺘﻀﻴﺎت اﻣﻮر ﺟﻨﺴﻲ اﺷﺎره ﻣﻲﻛﻨﺪ‪:‬‬
‫‪ -1‬راﺑﻄﻪاي را ﻛﻪ ﻓﻄﺮت اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻣﻴﺎن دو ﺟﻨﺲ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﺑﻴﺎن ﻛﺮده‬
‫اﺳﺖ‪:‬‬

‫﴿‪Zο¨Šuθ¨Β Νà6uΖ÷t/ Ÿ≅yèy_uρ $yγøŠs9Î) (#þθãΖä3ó¡tFÏj9 %[`≡uρø—r& öΝä3Å¡à+Ρr& ôÏiΒ /ä3s9 t,n=y{ ÷βr& ÿϵÏG≈tƒ#u ôÏΒuρ‬‬

‫‪] ﴾ºπyϑômu‘uρ‬اﻟﺮوم‪.[21 :‬‬

‫»از ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي ﻗﺪرت او اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺷـﻤﺎ از ﺟـﻨﺲ ﺧﻮدﺗـﺎن ﻫﻤﺴـﺮاﻧﻲ آﻓﺮﻳـﺪ ﺗـﺎ ﺑـﺎ‬
‫آنﻫﺎ ﺗﺴﻜﻴﻦ ﻳﺎﺑﻴﺪ و ﻣﻴﺎن ﺷﻤﺎ دوﺳﺘﻲ و ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﻲ اﻳﺠﺎد ﻛﺮد«‪.‬‬

‫﴿‪] ﴾£ßγ©9 Ó¨$t6Ï9 öΝçFΡr&uρ öΝä3©9 Ó¨$t6Ï9 £èδ‬اﻟﺒﻘﺮه‪.[187 :‬‬

‫»زﻧﺎن ﻟﺒﺎﺳﻨﺪ ﺑﺮاي ﺷﻤﺎ و ﺷﻤﺎ ﺑﺮاي آنﻫﺎ ﻟﺒﺎس ﻫﺴﺘﻴﺪ«‪.‬‬
‫آﻳﺎﺗﻲ ﻛﻪ در ﺻﻔﺤﺎت ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺟﻔﺖ ﺑـﻮدن اﻧﺴـﺎن و ﺣﻴﻮاﻧـﺎت را در ﻛﻨـﺎر ﻳﻜـﺪﻳﮕﺮ ﺗـﺬﻛﺮ‬
‫داد‪ ،‬ﻣﻘﺼﻮدش از ﺧﻠﻘﺖ ﺟﻔﺖ ﻳﺎ زوﺟﻴﺖ ﻓﻘﻂ ﺑﻘﺎي ﻧﺴﻞ ﺑﻮده و ﺑﺲ‪ .‬در اﻳﻦ آﻳـﺎت ﺧﺪاوﻧـﺪ‬
 ‫‪171‬‬ ‫ﻧﻈﺮﻳﺎت ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﻼﻣﻲ‬

‫اﻧﺴﺎن را از دﻳﮕﺮ ﺣﻴﻮاﻧﺎت ﺟﺪا ذﻛﺮ ﻛﺮده و ﻳﻜـﻲ از ﺧﺼﻮﺻـﻴﺎت زوﺟﻴـﺖ اﻧﺴـﺎﻧﻲ را ﻣﺘـﺬﻛﺮ‬
‫ﺷﺪه ﻛﻪ ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ و ﻋﺎﻟﻲﺗﺮﻳﻦ ﻫﺪف آن ﺑﺸـﻤﺎر ﻣـﻲرود ﻛـﻪ ﻋﺒـﺎرت اﺳـﺖ از اﻳـﻦ ﻛـﻪ ﺑﺎﻳـﺪ‬
‫راﺑﻄﻪي زوﺟﻴﺖ ﻓﻘﻂ ﻳﻚ راﺑﻄﺔ ﺷﻬﻮاﻧﻲ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺑﻠﻜﻪ اﻧﺲ‪ ،‬اﻟﻔﺖ و ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﺗـﺎ روحﻫـﺎ ﺑـﻪ‬
‫ﻫﻢ ﻣﺘﺼﻞ و دلﻫﺎ ﺑﻪ ﻫﻢ ﻧﺰدﻳﻚ ﺷـﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻫﺮﻳـﻚ ﺷـﺮﻳﻚ و ﻏﻤﺨـﻮار دﻳﮕـﺮي در ﺧـﻮﺑﻲﻫـﺎ و‬
‫ﺑﺪيﻫﺎ ﻣﺤﺴﻮب ﮔﺮدد و در ﺑﻴﻦ آنﻫﺎ ﭼﻨﺎن اﺗﺼﺎل و ﻣﻼزﻣﺖ ﻧﺰدﻳﻜﻲ ﻣﻮﺟـﻮد ﺑﺎﺷـﺪ ﻛـﻪ ﺑـﻴﻦ‬
‫ﻟﺒﺎس و ﺟﺴﻢ وﺟﻮد دارد و ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﻗﺒﻼً ﻫﻢ ﺑﻴﺎن ﻛـﺮدﻳﻢ اﻳـﻦ راﺑﻄـﻪ ﺳـﻨﮓ زﻳـﺮﻳﻦ ﺑﻨﻴـﺎن‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﻧﺴﺎن اﺳﺖ‪.‬‬

‫﴿‪ ﴾$yγøŠs9Î) (#þθãΖä3ó¡tFÏj9‬در آﻳﺔ ﻛﺮﻳﻤﻪ اﺷﺎره ﺑﻪ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ زن ﻣﺤﻞ آراﻣـﺶ و ﺗﺴـﻜﻴﻦ ﻗﻠﺒـﻲ‬
‫ﻣﺮد اﺳﺖ و وﻇﻴﻔﻪي ﻓﻄﺮي او ﻓﻘﻂ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ در اﻳﻦ دﻧﻴﺎي ﭘﺮ از ﺳﺨﺘﻲ و ﻣﺸـﻘﺖ‪ ،‬اﻣﻨﻴـﺖ‪،‬‬
‫آﺳﺎﻳﺶ‪ ،‬ﺳﻜﻮن و راﺣﺘﻲ را ﺑﺮاي ﻣـﺮد آﻣـﺎده و ﻣﻬﻴـﺎ ﻛﻨـﺪ‪ ،‬اﻳـﻦ اﻣﻨﻴـﺖ و آﺳـﺎﻳﺶ ﻋﺒـﺎرت از‬
‫زﻧﺪﮔﻲ ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ ﺷﺨﺺ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻏﺮﺑﻲﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻣﻨـﺎﻓﻊ ﻣـﺎدي از آن ﻏﻔﻠـﺖ ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ‪ ،‬در‬
‫ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ اﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ زﻧﺪﮔﻲ ﻫﻤﺎن ارزﺷﻲ را دارد ﻛﻪ ﻗﺴﻤﺖﻫﺎي دﻳﮕـﺮ زﻧـﺪﮔﻲ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ دارا‬
‫اﺳﺖ و آن ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺎﻳﺮ ﻗﺴﻤﺖﻫﺎ از ﻟﻮازم ﺿﺮوري زﻧﺪﮔﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -2‬اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﺟﻨﺴﻲ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻬﺮ و ﻣﺤﺒﺖ را ﻣﻴﺎن زن و ﺷﻮﻫﺮ اﻳﺠﺎد ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺑﻠﻜﻪ آﻧـﺎن را وا‬
‫ﻣﻲدارد ﺑﺎ ﻓﺮزﻧﺪي ﻛﻪ از اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﻣﺤﺒﺖ ﭘﻴﺪا ﺷﺪه راﺑﻄﻪي ﻣﻌﻨﻮي ﻋﻤﻴﻖ ﻧﻴﺰ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ ،‬از‬
‫اﻳﻦ رو ﻓﻄﺮت در ﺗﺮﻛﻴﺐ اﻧﺴﺎن و ﻣﺨﺼﻮﺻﺎً در ﺗﺮﻛﻴﺐ زن ﺣﺎﻣﻠﮕﻲ و ﺷﻴﺮدﻫﻲ وي ﻏﺮﻳـﺰهاي‬
‫را ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﻛﻪ ﺗﻤﺎم دل او را ﻣﺤﺒﺖ و ﻋﺸﻖ ﻓﺮزﻧﺪ ﻓﺮا ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪:‬‬

‫﴿‪] ﴾È÷tΒ%tæ ’Îû …çµè=≈|ÁÏùuρ 9÷δuρ 4’n?tã $—Ζ÷δuρ …絕Βé& çµ÷Fn=uΗxq‬ﻟﻘﻤﺎن‪.[14 :‬‬
‫»ﻣﺎدر ﺑﺎر ﺣﻤﻞ ﻓﺮزﻧﺪ را ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﻫﺮ روز ﺑﺮ رﻧﺞ و ﻧﺎﺗﻮاﻧﻴﺶ اﻓﺰوده ﻣﻲﮔـﺮدد ﺗـﺎ ﻣـﺪت دو‬
‫ﺳﺎل ﻛﻪ ﻃﻔﻞ را از ﺷﻴﺮ ﺑﺎز ﮔﺮﻓﺖ«‪.‬‬
‫و در آﻳﺔ دﻳﮕﺮي ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬

‫﴿‪] ﴾#—öκy− tβθèW≈n=rO …çµè=≈|ÁÏùuρ …çµè=÷Ηxquρ ( $\δöä. çµ÷Gyè|Êuρuρ $\δöä. …絕Βé& çµ÷Fn=uΗxq‬اﻻﺣﻘﺎف‪.[15 :‬‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪172‬‬

‫»ﻣﺎدر ﺑﺎ رﻧﺞ و زﺣﻤﺖ ﺑﺎر ﺣﻤﻞ ﻛﺸﻴﺪ‪ ،‬و ﺑﺎز ﺑﺎ درد و ﻣﺸﻘﺖ وﺿﻊ ﺣﻤﻞ ﻧﻤﻮد‪ ،‬و ﺳﻲ ﻣـﺎه‬
‫ﺗﻤﺎم ﻣﺪت ﺣﻤﻞ و ﺷﻴﺮﺧﻮاري ﺑﻮد«‪.‬‬
‫اﮔﺮﭼﻪ ﻧﺴﺒﺖ دوﺳﺘﻲ و ﻋﻼﻗﻪي ﻣﺮد ﺑﻪ اوﻻدش ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ زن ﻛﻤﺘﺮ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟـﻲ ﻣـﺮد ﻧﻴـﺰ ﺑـﻪ‬
‫ادﻻدش ﻣﻬﺮ و ﻣﺤﺒﺖ دارد‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬

‫﴿—‪] ﴾tÏΖt6ø9$#uρ Ï!$|¡ÏiΨ9$# š∅ÏΒ ÏN≡uθy㤱9$# =ãm Ĩ$¨Ζ=Ï9 zÎiƒã‬آل ﻋﻤﺮان‪.[14 :‬‬
‫»ﺑﺮاي ﻣﺮدم دوﺳﺘﻲ و ﻋﻼﻗﻪ ﺑﻪ ﺗﻤﺎﻳﻼت ﻧﻔﺴـﺎﻧﻲ از ﺟﻤﻠـﻪ دوﺳـﺘﻲ زﻧـﺎن و ﻓﺮزﻧـﺪان زﻳﻨـﺖ‬
‫داده ﺷﺪه اﺳﺖ«‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻣﻬﺮ و ﻣﺤﺒﺖ ﻓﻄﺮي اﺳﺖ ﻛﻪ رواﺑﻂ ﺧﻮﻳﺸـﺎوﻧﺪي و ﻧﺴـﺐ را ﻣﻴـﺎن اﻧﺴـﺎنﻫـﺎ ﺑﺮﻗـﺮار و‬
‫ﭘﺎﻳﺪار ﻣﻲﺳﺎزد و از اﻳﻦ رواﺑﻂ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎ ﺑﻮﺟـﻮد ﻣـﻲآﻳـﺪ‪ ،‬از ﺧـﺎﻧﻮادهﻫـﺎ ﻃﻮاﻳـﻒ و‬
‫ﻗﺒﺎﻳﻞ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲﺷﻮد و از رواﺑﻂ ﺑﻴﻦ ﻃﻮاﻳـﻒ و ﻗﺒﺎﻳـﻞ اﺳـﺖ ﻛـﻪ زﻧـﺪﮔﻲ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ و ﺗﻤـﺪن‬
‫ﻧﺸﺄت ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬

‫﴿‪] ﴾#\ôγϹuρ $Y7|¡nΣ …ã&s#yèyfsù #ZŽ|³o0 Ï!$yϑø9$# zÏΒ t,n=y{ “Ï%©!$# uθèδuρ‬اﻟﻔﺮﻗﺎن‪.[54 :‬‬
‫»و او )ﺧﺪاوﻧــﺪ( آن ذاﺗــﻲ اﺳــﺖ ﻛــﻪ از آب اﻧﺴــﺎن را آﻓﺮﻳــﺪ و او را ﺻــﺎﺣﺐ ﻧﺴــﺐ و‬
‫ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي ﮔﺮداﻧﻴﺪ«‪.‬‬

‫﴿‪¨βÎ) 4 (#þθèùu‘$yètGÏ9 Ÿ≅Í←!$t7s%uρ $\/θãèä© öΝä3≈oΨù=yèy_uρ 4s\Ρé&uρ 9x.sŒ ÏiΒ /ä3≈oΨø)n=yz $‾ΡÎ) â¨$¨Ζ9$# $pκš‰r'‾≈tƒ‬‬

‫&‪] ﴾öΝä39s)ø?r& «!$# y‰ΨÏã ö/ä3tΒtò2r‬اﻟﺤﺠﺮات‪.[13 :‬‬

‫»اي ﻣﺮدم! ﻣﺎ ﺷﻤﺎ را از ﻳﻚ زن و ﻣﺮد آﻓﺮﻳﺪﻳﻢ و ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ﻃﻮاﻳﻒ و ﻗﺒﺎﻳﻞ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻧﻤـﻮدﻳﻢ‬
‫ﺗﺎ ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ را ﺑﺸﻨﺎﺳﻴﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻛﻪ ﮔﺮاﻣﻲﺗﺮﻳﻦ ﺷﻤﺎ ﻧﺰد ﺧﺪا ﻣﺘﻘﻲﺗﺮﻳﻦ ﺷﻤﺎ اﺳﺖ«‪.‬‬
‫ﻟﺬا رواﺑﻂ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي و ﻓﺎﻣﻴﻠﻲ در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﭘﺎﻳـﻪي اوﻟﻴـﺔ ﺗﻤـﺪن اﻧﺴـﺎﻧﻲ اﺳـﺖ ﻛـﻪ آن ﻫـﻢ‬
‫ﻣﺘﻮﻗﻒ اﺳﺖ ﺑﺮ اﻳﻦ ﻛﻪ ﺑﺎﻳـﺪ ﻓﺮزﻧـﺪ از ﭘـﺪر ﺷـﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ و ﻧﺴـﺐ‪ ،‬از اﺧـﺘﻼط و ﺗﻘﻠـﺐ‬
‫ﻣﺤﻔﻮظ و ﻣﺼﻮن ﺑﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪173‬‬ ‫ﻧﻈﺮﻳﺎت ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﻼﻣﻲ‬

‫‪ -3‬از ﻣﻘﺘﻀﻴﺎت ﻓﻄﺮت اﻧﺴﺎﻧﻲ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اﮔﺮ اﻧﺴﺎن ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﻣﺎل و ﺛﺮوﺗﻲ را ﺑﻪ زﺣﻤﺖ و‬
‫ﺳﺨﺘﻲ ﺑﺪﺳﺖ آورده ﺑﻪ ﻣﻴﺮاث ﺑﮕﺬارد‪ ،‬ﺗﻤﺎﻳﻞ دارد ﻛﻪ آن را ﺑﺮاي ﻛﺴﺎﻧﻲ ﺑﻪ ارث ﺑﮕﺬارد ﻛـﻪ‬
‫در ﻣﺪت زﻧﺪﮔﻴﺶ ﺑﺎ آنﻫﺎ راﺑﻄﻪي ﻧﺴﺒﻲ و ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬

‫﴿‪] ﴾«!$# É=≈tFÏ. ’Îû <Ù÷èt7Î/ 4’n<÷ρr& öΝåκÝÕ÷èt/ ÏΘ%tnö‘F{$# (#θä9'ρé&uρ‬اﻻﻧﻔﺎل‪.[75 :‬‬
‫»و ﺻﺎﺣﺒﺎن ﻗﺮاﺑﺖ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ ﺣﻜﻢ ﻛﺘﺎب اﷲ ﺑﻌﻀﻲﺷﺎن ﺑﺮ ﺑﻌﻀـﻲ دﻳﮕـﺮ ﺑﻬﺘـﺮ و ﻧﺰدﻳـﻚﺗـﺮ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ«‪.‬‬

‫﴿‪] ﴾öΝä.u!$oΨö/r& öΝä.u!$uŠÏã÷Šr& Ÿ≅yèy_ $tΒuρ‬اﻷﺣﺰاب‪.[4 :‬‬

‫»)ﺧﺪاوﻧﺪ( ﭘﺴﺮﺧﻮاﻧﺪهﻫﺎي ﺷﻤﺎ را ﭘﺴﺮان ﺷﻤﺎ ﻗﺮار ﻧﺪاده اﺳﺖ«‪.‬‬
‫از اﻳﻨﺠﺎ ﻣﻌﻠﻮم ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻴﺮاث ﻫﻢ ﻣﺴﺘﻠﺰم ﺣﻔﻆ ﻧﺴﺐ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -4‬ﻏﺮﻳﺰة ﺣﻴﺎ در اﻧﺴﺎن ﻳﻚ ﻏﺮﻳﺰة ﻃﺒﻴﻌﻲ اﺳﺖ‪ ،‬در ﺑـﺪن او اﻋﻀـﺎ و اﺟﺰاﻳـﻲ اﺳـﺖ ﻛـﻪ او‬
‫ﺑﻄﻮر ﻓﻄﺮي در اﺧﻔﺎ و ﭘﻮﺷﻴﺪن آن رﻏﺒﺖ دارد و وﺟﻮد اﻳﻦ رﻏﺒﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ از روز ازل اﻧﺴـﺎن‬
‫را وا داﺷﺘﻪ ﺗﺎ ﺑﺮاي ﭘﻮﺷﺶ ﺑﺪﻧﺶ ﻧﻮﻋﻲ از اﻧﻮاع ﻟﺒﺎس را اﻧﺘﺨﺎب ﻛﻨﺪ‪ ،‬در اﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ ﻧﻴﺰ ﻗـﺮآن‬
‫ﻛﺮﻳﻢ ﻧﻈﺮﻳﺎت ﺟﺪﻳﺪ و ﻧﻮﻳﻦ را ﺑﻄﻮر ﻗﻄﻌﻲ رد ﻣﻲﻛﻨﺪ؛ زﻳﺮا ﻗﺮآن ﻛﺮﻳﻢ ﺑﻪ اﻳـﻦ ﻣﻄﻠـﺐ اﺷـﺎره‬
‫دارد ﻛﻪ اﻋﻀﺎﻳﻲ از ﺑﺪن اﻧﺴﺎن ﻛﻪ ﺑﺮاي زن و ﻣـﺮد اﻳﺠـﺎد ﺟﺎذﺑـﻪي ﺟﻨﺴـﻲ ﻣـﻲﻧﻤﺎﻳـﺪ‪ ،‬ﻓﻄـﺮت‬
‫اﻧﺴﺎﻧﻲ اﻗﺘﻀﺎ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ آنﻫﺎ را ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﺪ و از ﻇﻬـﻮر و ﻛﺸـﻒ آنﻫـﺎ ﺣﻴـﺎ و ﺷـﺮم ﻧﻤﺎﻳـﺪ وﻟـﻲ‬
‫ﺷﻴﻄﺎن ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﻛﻪ اﻋﻀﺎي ﻣﺬﻛﻮر آﺷﻜﺎر و ﻇﺎﻫﺮ ﮔﺮدد‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪:‬‬

‫﴿‪$s%#sŒ $£ϑn=sù ...$yϑÎγÏ?≡uöθy™ ÏΒ $yϑåκ÷]tã y“Í‘…ãρ $tΒ $yϑçλm; y“ωö7ãŠÏ9 ß≈sÜø‹¤±9$# $yϑçλm; }¨uθó™uθsù‬‬

‫‪] ﴾Ïπ¨Ψpgø:$# É−u‘uρ ÏΒ $yϑÍκöŽn=tã Èβ$x+ÅÁøƒs† $s)Ï+sÛuρ $yϑåκèE≡uöθy™ $yϑçλm; ôNy‰t/ nοtyf¤±9$#‬اﻻﻋﺮاف‪.[22 :‬‬
‫»ﭘﺲ ﺷﻴﻄﺎن اﻳﺸﺎن )آدم و ﺣﻮا( را وﺳﻮﺳﻪ ﻛﺮد ﺗـﺎ ﻇـﺎﻫﺮ ﺳـﺎزد ﺑـﺮاي اﻳﺸـﺎن آﻧﭽـﻪ را ﻛـﻪ‬
‫ﭘﻮﺷـﻴﺪه ﺷـﺪه ﺑــﻮد از ﻧﻈـﺮ اﻳﺸـﺎن از ﺷــﺮﻣﮕﺎه اﻳﺸـﺎن ‪ ...‬و ﭼـﻮن ﻫــﺮدوي آنﻫـﺎ از آن درﺧــﺖ‬
‫ﭼﺸﻴﺪﻧﺪ ﺑﺮاﻳﺸﺎن ﺷﺮمﮔﺎﻫﺸﺎن ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪ و ﺷﺮوع ﻛﺮدﻧﺪ ﺑﻪ ﭘﻮﺷﺎﻧﺪن آنﻫﺎ ﺑﺎ ﺑﺮگﻫﺎي درﺧﺘـﺎن‬
‫ﺑﻬﺸﺖ«‪.‬‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪174‬‬

‫ﺳﭙﺲ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺑﺮاي ﺷﻤﺎ ﻟﺒﺎس را ﺧﻠﻖ ﻧﻤـﻮدم ﺗـﺎ ﺗﻮﺳـﻂ آن ﻋـﻮرتﻫـﺎي‬
‫ﺧﻮد را ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﻴﺪ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان زﻳﻨﺖ ﺑﺮاي ﺑﺪنﻫﺎﻳﺘﺎن اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬وﻟﻲ ﺑﺎﻳﺪ داﻧﺴﺖ ﻛـﻪ‬
‫ﭘﻮﺷﻴﺪهﺷﺪن ﻋﻮرت ﺗﻨﻬﺎ ﻛﺎر ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ وﺟﻮد آن‪ ،‬ﺧﺪاوﻧـﺪ دلﻫـﺎي ﺷـﻤﺎ را ﺑـﺎ ﺗﻘـﻮي‬
‫زﻧﺪه و آﺑﺎد ﻧﮕﻬﺪارد‪:‬‬

‫‪﴾׎öyz‬‬ ‫﴿‪y7Ï9≡sŒ 3“uθø)−G9$# â¨$t7Ï9uρ ( $W±„Í‘uρ öΝä3Ï?≡uöθy™ “Í‘≡uθム$U™$t7Ï9 ö/ä3ø‹n=tæ $uΖø9t“Ρr& ô‰s%‬‬

‫]اﻻﻋﺮاف‪.[26 :‬‬
‫»)اي ﻓﺮزﻧﺪان آدم!( ﺑﻪ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻓﺮود آوردﻳﻢ ﺑﺮاي ﺷﻤﺎ ﻟﺒﺎﺳﻲ ﻛﻪ ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﺪ ﺷﺮﻣﮕﺎه ﺷـﻤﺎ را و‬
‫)ﻓﺮود آوردﻳﻢ( ﻟﺒﺎس آراﻳﺶ‪ ،‬و ﻟﺒﺎس ﺗﻘﻮي و ﭘﺮﻫﻴﺰﮔﺎري از ﻫﻤﻪ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ«‪.‬‬
‫اﻳﻦ اﺳﺖ ﺗﻔﻜﺮ اﺳﺎﺳﻲ ﻧﻈﺎم اﺟﺘﻤﺎع اﺳﻼﻣﻲ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ آن را ﺑﻪ ﻳﺎد داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻴﺪ و ﺑﻌـﺪ از آن‬
‫ﺗﻔﺼﻴﻞ ﻧﻈﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋﻴﻲ را از ﻧﻈﺮ ﺑﮕﺬراﻧﻴﺪ ﻛﻪ ﺑﺮ اﻳﻦ اﻓﻜﺎر و ﻋﻘﺎﻳﺪ اﺳﺘﻮار ﻣﻲﮔﺮدد و در اﺛﻨﺎي‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﻻزم اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﻮب دﻗﺖ ﻛﻨﻴﺪ ﺗﺎ اﻧـﺪازه و ﻣﻘـﺪار ﺗﻮﺟـﻪ و اﻫﺘﻤـﺎم اﺳـﻼم را ﺑـﺮ‬
‫وﺣﺪت و راﺑﻄﺔ ﻣﻨﻄﻘﻴﻲ ﺑﻴﻦ اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﺎت اﺳﺎﺳﻲ و ﻗﻮاﻧﻴﻨﻲ ﻛﻪ ﺑﺮ آنﻫﺎ اﺳـﺘﻮار ﺑـﻮده و ﺗﻔﺎﺻـﻴﻞ‬
‫ﺟﺰﺋﻴﺎت زﻧﺪﮔﻲ ﻋﻤﻠﻲ و ﺗﻄﺒﻴﻘﻲ را در ﺑﺮ ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬وﺟـﻪ اﺣﺴـﻦ آن را درك ﻧﻤﺎﻳﻴـﺪ و ﺑﺒﻴﻨﻴـﺪ‬
‫ﭼﻪ راﺑﻄﻪي ﻧﻴﻚ و ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ ﺑﻴﻦ ﻧﻈﺮ و ﻋﻤﻞ و اﺻﻞ و ﻓﺮع وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺎ ﻳﻚ ﻧﻘـﺺ ﻣﺸـﺘﺮك ﺑـﺎرز و آﺷـﻜﺎري را در ﺗﻤـﺎم ﻗـﻮاﻧﻴﻦ ﺑﺸـﺮي‬
‫دﻳﺪهاﻳﻢ ﻛﻪ اﮔﺮ آن ﻗﻮاﻧﻴﻦ در زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻮرد ﺗﻄﺒﻴﻖ ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ ﺑﻴﻦ ﻧﻈﺮﻳﺎت اﺳﺎﺳﻲ و ﺗﻔﺎﺻﻴﻞ و‬
‫ﻓﺮوع ﻋﻤﻠﻲ آنﻫﺎ ارﺗﺒﺎط ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻛﺎﻣﻞ وﺟﻮد ﻧﺪارد؛ ﻟﺬا اﺻﻮل و ﻓـﺮوع ﺑـﺎ ﻫـﻢ در ﺗﻀـﺎد واﻗـﻊ‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و ﺗﻤﺎم ﻛﻠﻴﺎت اﺳﺎﺳﻲ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺎ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺟﺰﺋﻴﺎت ﻋﻤﻠﻲ و ﺗﻄﺒﻴﻘﻲ آن اﺧﺘﻼف ﭘﻴـﺪا‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻋﻘﻮل و اﻓﻜﺎر ﮔﺎﻫﻲ در ﻋﺎﻟﻢ ﺧﻴﺎل و وﻫﻢ ﭘﺮواز ﻛﻨﻨﺪ و ﻧﻈﺮﻳـﺎت ﺟﺎﻟـﺐ‬
‫و دﻟﭽﺴﺒﻲ را اراﺋﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻲ وﻗﺘﻲ ﻛﻪ از ﻋﺎﻟﻢ ﺧﻴﺎل و ﺗﺼﻮر ﺑﻪ دﻧﻴـﺎي ﺣﻘﻴﻘـﺖ و ﻋﻤـﻞ وارد‬
‫ﺷﻮﻧﺪ و در زﻧﺪﮔﻲ ﺑﺨﻮاﻫﻨﺪ ﻛﻪ آنﻫﺎ را ﭘﻴﺎده ﻛﻨﻨﺪ و ﺗﻄﺒﻴﻖ دﻫﻨﺪ‪ ،‬در زﻧﺪﮔﻲ ﻋﻤﻠـﻲ ﭼﻨـﺎن در‬
‫ﺣﻴﺮت اﻓﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺧﻮد آن ﻧﻈﺮﻳﺎت ﻧﻴﺰ ﺧﺠﺎﻟﺖ زده و ﺷﺮﻣﻨﺪه ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ ﭼﺮا ﻛـﻪ ﻫـﻴﭻ ﻗـﺎﻧﻮﻧﻲ‬
‫از ﻗﻮاﻧﻴﻦ وﺿﻌﻲ ﺑﺸﺮي از اﻳﻦ ﻧﻘﺼﺎن و ﺧﻠﻞ ﺧﺎﻟﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
 ‫‪175‬‬ ‫ﻧﻈﺮﻳﺎت ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﻼﻣﻲ‬

‫ﺑﻴﺎﻳﻴﺪ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺎ دﻗﺖ و ﺗﺪﺑﻴﺮ ﻛﺎﻣﻞ ﺑﻪ آن ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻧﻈﺮ اﻧـﺪازﻳﻢ ﻛـﻪ ﺷـﺨﺺ ﭼﻮﭘـﺎن و اﻣـﻲ در‬
‫ﺻﺤﺮاي ﮔﺮم و ﺳﻮزان ﻋﺮب‪ ،‬ﺑﺪون ﻣﺸﻮرت ﺑﺎ ﻣﺠﻠﺲ ﻣﻘﻨﻨﻪ و ﻳﺎ ﻛﻤﻴﺘﻪي ﻗﺎﻧﻮﻧﮕـﺬاري‪ ،‬آن را‬
‫ﺑﻪ ﺟﻬﺎن ﻋﺮﺿﻪ ﻛﺮد‪ ،‬آﻳﺎ در آن اﺛﺮي از ﺗﻨﺎﻗﺾ و ﺗﻀﺎد ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﺪ ﺑﻴﺎﺑﻴﺪ؟ و ﻳﺎ ﺟﺰﺋﻲﺗـﺮﻳﻦ ﻋـﺪم‬
‫ارﺗﺒﺎط ﻣﻨﻄﻘﻲ در آنﻫﺎ وﺟﻮد دارد؟‬
 ‫اﺻﻮل و ارﻛﺎن‬

‫ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪاي ﻛﻪ در ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺗﻨﻈﻴﻢ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﺎ آن ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﻲﺷﻮﻳﻢ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻣﻨـﻊ‬
‫ﻃﻐﻴﺎن و ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﺑﻲﺑﻨﺪوﺑﺎري راﺑﻄﻪي ﺟﻨﺴﻲ و ﻣﻘﻴﺪ ﻧﻤﻮدن آن ﺑﻪ ﻗﻴﻮد ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ؛ زﻳﺮا ﺑـﺪون‬
‫آن ﻧﻈﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﺻﻼً ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻮﺟﻮد آﻳﺪ و اﮔﺮ ﺑﺮ ﻓﺮض ﻣﺤﺎل ﻧﻴـﺰ ﺑﻮﺟـﻮد آﻳـﺪ‪ ،‬ﺣﻔﺎﻇـﺖ‬
‫ﻧﻈﺎم ﻣﺬﻛﻮر از ﭘﺮاﻛﻨﺪﮔﻲ و ﮔﺴﻴﺨﺘﮕﻲ و از اﻧﺤﻼل و اﻧﺤﻄﺎط اﺧﻼﻗـﻲ و ﻓﻜـﺮي ﻏﻴـﺮ ﻣﻤﻜـﻦ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬از اﻳﻦ رو اﺳﻼم راﺑﻄﻪي ﺟﻨﺴﻲ زن و ﻣﺮد را ﺑـﻪ ﻗﻴـﻮد ﻣﺨﺘﻠﻔـﻲ ﻣﻘﻴـﺪ ﺳـﺎﺧﺘﻪ و ﺑـﺎ ﺗـﺪﺑﻴﺮ‬
‫ﺣﻜﻴﻤﺎﻧﻪ آنﻫﺎ را ﺑﻪ ﻳﻚ ﻣﺮﻛﺰﻳﺖ واﺣﺪ ﻣﺘﺼﻞ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺤﺎرم‪:‬‬
‫ﻗﺎﻧﻮن اﺳﻼﻣﻲ از اﻓﺮادي ﺷﺮوع ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺎﻟﻄﺒﻊ ﻣﺠﺒﻮرﻧﺪ در ﻳﻚ ﺟﺎ ﺑﺎ ﻫﻢ زﻧـﺪﮔﻲ ﻛﻨﻨـﺪ‬
‫و ﻳﺎ اﻳﻦ ﻛﻪ راﺑﻄﻪي ﻗﺮاﺑﺖ و ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي ﺑﺎ ﻫﻢ دارﻧﺪ‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﻌﻀﻲ از آنﻫـﺎ را ﺑـﺮ ﺑﻌﻀـﻲ دﻳﮕـﺮ‬
‫ﺣﺮام ﻣﻲﮔﺮداﻧﺪ‪ ،‬از ﻗﺒﻴﻞ ﻣﺎدر و ﭘﺴﺮ‪ ،‬ﭘﺪر و دﺧﺘﺮ‪ ،‬ﺑﺮادر و ﺧﻮاﻫﺮ‪ ،‬ﻋﻤﻪ و ﺑـﺮادرزاده ﻛـﻪ ﭘﺴـﺮ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﺎﻟﻪ و ﺧﻮاﻫﺮزاده ﻛﻪ ﭘﺴﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬داﻳﻲ‪ /‬ﻣﺎﻣﺎ و ﺧﻮاﻫﺮزاده ﻛﻪ دﺧﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻋﻤـﻮ‪ /‬ﻛﺎﻛـﺎ و‬
‫ﺑﺮادرزاده ﻛﻪ دﺧﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺎﭘﺪري و دﺧﺘﺮ ﻫﻤﺴﺮ‪ ،‬زن ﭘﺪر و ﭘﺴﺮ ﺷﻮﻫﺮ‪ ،‬داﻣـﺎد و ﻣـﺎدرزن‪ ،‬ﭘـﺪر‬
‫ﺷﻮﻫﺮ و ﻋﺮوس‪ ،‬ﺧﻮاﻫﺮ زن و ﺷﻮﻫﺮ ﺧﻮاﻫﺮ )در وﻗﺖ زﻧﺪه ﺑﻮدن ﺧﻮاﻫﺮ( و ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ ﻧﺰدﻳﻜـﺎن‬
‫و ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪان رﺿﺎﻋﻲ‪ .‬اﻳﻦﻫﺎ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻳﻜﻲ ﺑـﺮ دﻳﮕـﺮي ﺣـﺮام ﻣـﻲﺑﺎﺷـﻨﺪ و راﺑﻄـﻪ و‬
‫ﻋﻼﻗﻪي آنﻫﺎ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ از ﻫﻴﭻ ﻛﺪام اﻧﺘﻈﺎر ﻧﻤـﻲرود ﻛـﻪ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ ﻳﻜـﺪﻳﮕﺮ ﺗﻤﺎﻳـﻞ ﺟﻨﺴـﻲ‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ آن ﻓﺮوﻣﺎﻳﮕﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻗﻮهي ﺣﻴﻮاﻧﻲﺷﺎن ﺗﺎﺑﻊ ﻫﻴﭻ ﻗﺎﻧﻮن و ﺿﺎﺑﻄﻪاي ﻧﻤﻲﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﺣﺮامﺑﻮدن زﻧﺎ‪:‬‬
‫ﻏﻴﺮ از ﻣﺤﺮﻣﺎت ﻓﻮق اﻟﺬﻛﺮ‪ ،‬ﻫﻤﻪ آن زﻧﺎﻧﻲ ﻛﻪ در ﻋﻘﺪ ﻧﻜـﺎح دﻳﮕـﺮان ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﻧﻴـﺰ ﺣﺮاﻣﻨـﺪ‪.‬‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬

‫﴿* ‪] ﴾Ï!$|¡ÏiΨ9$# zÏΒ àM≈oΨ|Áósßϑø9$#uρ‬اﻟﻨﺴﺎء‪.[24 :‬‬

‫ﻳﻌﻨﻲ‪» :‬ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺣﺮام اﺳﺖ »زﻧﺎﻧﻲ ﻛﻪ در ﻧﻜﺎح دﻳﮕﺮان ﻗﺮار داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ««‪.‬‬
‫و ﻧﻴﺰ راﺑﻄﻪي ﺟﻨﺴﻲ آزاد از ﻫﻤﻪ ﻗﻴﺪ و ﺷﺮطﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ زﻧﺎن ﺣﺮام اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
 ‫‪177‬‬ ‫اﺻﻮل و ارﻛﺎن‬

‫﴿‪] ﴾∩⊂⊄∪ Wξ‹Î6y™ u!$y™uρ Zπt±Ås≈sù tβ%x. …çµ‾ΡÎ) ( #’oΤÌh“9$# (#θç/tø)s? Ÿωuρ‬اﻻﺳﺮاء ‪.[32‬‬
‫»ﺑﻪ زﻧﺎ ﻧﺰدﻳﻚ ﻧﺸﻮﻳﺪ؛ زﻳﺮا زﻧﺎ ﻓﺤﺸﺎ ﺑﻮده و راﻫﻲ زﺷﺖ اﺳﺖ« و ﻫﺮﭼﻴﺰي ﻛﻪ اﻳﻦ ﺻـﻔﺖ‬
‫را دارا ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭘﺮﻫﻴﺰ از آن ﻻزم اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻧﻜﺎح ﻳﺎ ازدواج رﺳﻤﻲ‪:‬‬

‫اﻳﻦ ﺣﺪود و ﻗﻴﻮد ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه ﺑﺮاي ﺷﺨﺺ ﺗﻤﺎم دروازهﻫﺎي ﺑﻲﺑﻨﺪوﺑﺎري ﺟﻨﺴـﻲ را ﻣﺴـﺪود‬
‫ﻣﻲﺳﺎزد‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺗﺤﻘﻖ ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎي ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺣﻴﻮاﻧﻲ و ﺑﻘﺎي ﻃﺮﻳﻖ ﻓﻄﺮي ﻧﻮع ﺑﺸﺮ ﻻزم ﺑﻮد‬
‫ﺑﺮاي اﻧﺴﺎن دروازهاي ﺑﺎز ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ اﺣﺘﻴﺎﺟﺎت ﻓﻄﺮﻳﺶ را از آن راه رﻓﻊ ﻧﻤﺎﻳـﺪ‪ ،‬ﻟـﺬا اﻳـﻦ دروازه‬
‫ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻧﻜﺎح و ازدواج رﺳﻤﻲ ﺑﺮاﻳﺶ ﺑﺎز ﺷﺪ و ﺑﻪ او اﺟﺎزه داده ﺷﺪ ﻛـﻪ اﺣﺘﻴﺎﺟـﺎﺗﺶ را از آن‬
‫ﻃﺮﻳﻖ رﻓﻊ ﻛﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﻧﻪ از راه ﺑﻲﻗﻴﺪي و ﺑﻲﺑﻨﺪوﺑﺎري و ﻧﻪ از ﻃﺮﻳﻖ ﭘﻨﻬﺎن و ﭘﻮﺷﻴﺪه‪ ،‬ﺑﻠﻜـﻪ ﺑﺎﻳـﺪ‬
‫ﻧﻜﺎح آﺷﻜﺎر و ﻇﺎﻫﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ اﻳﻦ ﻛﻪ در اﺟﺘﻤﺎع ﻣﺸﻬﻮر و ﻣﻌﺮوف ﮔﺮدد ﻛﻪ ﻓﻼن ﻣـﺮد و ﻓـﻼن‬
‫زن ﺑﺎ ﻫﻢ ازدوج ﻛﺮده اﻧﺪ‪.‬‬

‫﴿‪...šÅsÏ+≈|¡ãΒ uŽöxî tÏΨÅÁøt’Χ Νä3Ï9≡uθøΒr'Î/ (#θäótFö6s? βr& öΝà6Ï9≡sŒ u!#u‘uρ $¨Β Νä3s9 ≅Ïmé&uρ‬‬

‫‪] ﴾5β#y‰÷{r& ÅV≡x‹Ï‚−GãΒ Ÿωuρ ;M≈ysÏ+≈|¡ãΒ uŽöxî M≈oΨ|ÁøtèΧ ...£ÎγÎ=÷δr& ÈβøŒÎ*Î/ èδθßsÅ3Ρ$$sù‬اﻟﻨﺴﺎء‪24 :‬‬
‫و ‪.[25‬‬
‫»و ﺣﻼل ﮔﺮداﻧﻴﺪه ﺷﺪه ﺑﺮاي ﺷﻤﺎ ﻏﻴﺮ از اﻳﻦ زﻧـﺎن ﻣـﺬﻛﻮر ﺑـﻪ ﺷـﺮﻃﻲ ﻛـﻪ ﻃﻠـﺐ ﻛﻨﻴـﺪ ﺑـﺎ‬
‫ﻣﺎلﻫﺎﻳﺘﺎن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻜﺎح ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﻧﻪ زﻧﺎﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ‪ ...‬ازدواج ﻛﻨﻴﺪ ﺑﺎ آنﻫﺎ ﺑﺎ اﺟﺎزه ﺧﺎﻧﻮادهﺷﺎن‬
‫‪) ...‬در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ( ﺑﺎ ﺣﻴﺎ و ﻋﻔﻴﻒ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻧﻪ زﻧﺎﻛﺎران و ﻧﻪ ﮔﻴﺮﻧﺪﮔﺎن دوﺳﺘﺎن ﭘﻨﻬﺎﻧﻲ«‪.‬‬
‫ﺑﻪ اﻣﺘﻴﺎز اﻋﺘﺪاﻟﻲ اﺳﻼم ﺑﻨﮕﺮﻳﺪ ﻛﻪ ﭼﻄـﻮر در ﻫـﺮ ﭼﻴـﺰ اﻋﺘـﺪال را ﻗﺼـﺪ ﻣـﻲﻛﻨـﺪ‪ ،‬راﺑﻄـﻪي‬
‫ﺟﻨﺴﻲ ﻛﻪ در ﺑﻴﺮون داﻳﺮة ﻧﻜﺎح ﺣﺮام و ﻗﺒﻴﺢ ﺑﻮد در داﺧﻞ داﻳﺮهي ﻧﻜﺎح ﻣﺒﺎح و ﻣﻮرد ﺗﺤﺴـﻴﻦ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻋﻤﻞ ﺻﺎﻟﺢ و ﻧﻴـﻚ ﺷـﻤﺮده ﻣـﻲﺷـﻮد ﻛـﻪ ﺑـﻪ آن اﻣـﺮ ﺷـﺪه و از اﺟﺘﻨـﺎب آن ﻧﻬـﻲ‬
‫ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪ ،‬و ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ اﻳﻦ ﺑﻠﻜﻪ اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﺑﻴﻦ زوﺟﻴﻦ ﻋﺒﺎدت ﻣﺤﺴﻮب ﻣـﻲﺷـﻮد‪ ،‬ﺣﺘـﻲ زﻧـﻲ‬
‫ﻛﻪ ﺑﻪ ﻏﺮض ﻓـﺮار و ﮔﺮﻳـﺰ از ﻛـﺎم ﮔـﺮﻓﺘﻦ ﺷـﻮﻫﺮ ﺷـﺮﻋﻴﺶ ﺑـﻪ ﺗـﻼوت ﻗـﺮآن و ﻧﻤـﺎز و روزه‬
‫ﻣﺴﺘﺤﺐ ﻣﺸﻐﻮل ﺷﻮد آن زن ﮔﻨﺎﻫﻜﺎر ﺷﻤﺮده ﻣﻲﺷﻮد و آن ﻋﺒﺎدت وي ﻗﺒﻮل ﻧﻤﻲﮔﺮدد‪.‬‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪178‬‬

‫اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻌﻀﻲ از اﺣﺎدﻳﺜﻲ را ﻛﻪ از ﺣﻀﺮت رﺳـﻮل اﷲ  در اﻳـﻦ ﺑـﺎب رواﻳـﺖ ﺷـﺪه ﺗـﺬﻛﺮ‬
‫ﻣﻲدﻫﻴﻢ‪:‬‬
‫ﺣﻀﺮت رﺳﻮل  ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪» :‬ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﻧﻜﺎح ﻛﺮدن ﻻزم اﺳﺖ؛ زﻳﺮا ﻧﻜﺎح ﭘﻮﺷﺎﻧﻨﺪهي ﭼﺸﻢ‬
‫و ﺣﻔﻆﻛﻨﻨﺪهي ﻓﺮج اﺳﺖ و ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﻗﺪرت ﻧﻜﺎح را ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮ وي ﻻزم اﺳﺖ ﻛـﻪ روزه‬
‫ﺑﮕﻴﺮد؛ زﻳﺮا روزه ﺷﻬﻮت را ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲدﻫﺪ«)‪.(1‬‬
‫و آن ﺣﻀﺮت ج ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪» :‬ﻗﺴﻢ ﺑﻪ ﺧﺪا ﻛﻪ ﻣﻦ ﺗﺮﺳﻨﺪهﺗﺮﻳﻦ ﺷﻤﺎ از ﺧﺪا و ﻣﺘﻘﻲﺗـﺮﻳﻦ ﺷـﻤﺎ‬
‫ﻫﺴﺘﻢ‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻫﻤﻪ روزه ﻣﻲﮔﻴﺮم و اﻓﻄﺎر ﻣﻲﻛﻨﻢ‪ ،‬ﻧﻤـﺎز ﻣـﻲﮔـﺰارم‪ ،‬ﻣـﻲﺧـﻮاﺑﻢ و ﺑـﺎ زﻧـﺎن‬
‫ازدواج ﻣﻲﻛﻨﻢ‪ ،‬ﻧﻜﺎح ﺳﻨﺖ ﻣﻦ اﺳﺖ و ﻫﺮﻛﺴﻲ ﻛﻪ از ﺳﻨﺖ و روش ﻣﻦ اﻋﺮاض ﻛﻨﺪ از اﻣـﺖ‬
‫ﻣﻦ ﻧﻴﺴﺖ«)‪» .(2‬زن روزه ﻧﻤﻲﮔﻴﺮد در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ﺷﻮﻫﺮش ﺣﺎﺿﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﺑﺎ اﺟﺎزهي او«)‪.(3‬‬
‫»اﮔﺮ در ﺷﺐ زن دور از ﺑﺴﺘﺮ ﺷﻮﻫﺮش اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﻛﻨﺪ ﻣﻼﺋﻜﻪ او را ﻟﻌﻨﺖ ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ ﺗـﺎ اﻳـﻦ‬
‫ﻛﻪ او در ﺑﺴﺘﺮ ﺑﻴﺎﻳﺪ«)‪» .(4‬اﮔﺮ ﻳﻜﻲ از ﺷﻤﺎ زﻧﻲ را ﺑﺒﻴﻨﺪ و از آن زن ﺧﻮﺷﺶ ﺑﻴﺎﻳﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳـﺪ ﻧـﺰد زن‬
‫ﺧﻮد ﺑﻴﺎﻳﺪ؛ زﻳﺮا ﭼﻴﺰي )ﻓﺮﺟﻲ( ﻛﻪ آن زن دارد زن ﺧﻮدش ﻧﻴﺰ دارا ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ«)‪.(5‬‬
‫ﻫﺪف ﺷﺮﻳﻌﺖ از ﺗﻤﺎم اﻳﻦ وﺻﺎﻳﺎ و اﺣﻜﺎم اﻳـﻦ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺑـﻲﺑﻨـﺪوﺑﺎري ﺟﻨﺴـﻲ را از ﻣﻴـﺎن‬
‫ﺑﺮداﺷﺘﻪ و راﺑﻄﻪي زوﺟﻴﺖ را در داﻳﺮهي ﻧﻜﺎح ﻣﺤﺼﻮر ﻛﻨﺪ و ﺗﺎ ﺣﺪ اﻣﻜﺎن ﻣﺤﺮﻛـﺎت ﺟﻨﺴـﻲ‬
‫را از ﻫﺮ ﻧﻮع ﻛﻪ ﺑﺎﺷﺪ در ﺑﻴﺮون داﻳﺮهي ﻧﻜﺎح ﻣﺤﻮ و زاﻳﻞ ﺳﺎزد وﻟﻲ ﻫﻴﺠﺎﻧﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﺑـﻪ ﻣﻘﺘﻀـﺎي‬
‫ﻓﻄﺮت و ﻳﺎ در ﺣﺎﻻت ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺑﻮﺟﻮد ﻣﻲآﻳﺪ ﺗﺴﻜﻴﻦ آن از راه ﺷﺮﻋﻲ ﻧﻜـﺎح اﺳـﺖ ﺗـﺎ اﻧﺴـﺎن‬
‫ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﻧﻴﺮوي ﺗﻤﺎم و روح آرام و ﻋﺎري از ﻫﺮ ﻧﻮع ﻣﺤﺮﻛﺎت ﺗﺼﻨﻌﻲ و ﻏﻴﺮ ﻃﺒﻴﻌﻲ در ﺧـﺪﻣﺖ‬
‫ﻧﻈﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻗﺮار ﺑﮕﻴﺮد و ﻋﻨﺼﺮ ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻣﺤﺒﺖ و ﺗﻤﺎﻳﻼت ﺟﻨﺴﻲ را ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ در ﻫـﺮ زن‬
‫و ﻣﺮد ﺑﻮدﻳﻌﺖ ﮔﺬاﺷﺘﻪ در آﺑﺎداﻧﻲ اﻳﻦ دﻧﻴﺎ‪ ،‬ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺧﺎﻧﻮاده و اﺳﺘﺤﻜﺎم ارﻛﺎن و اﺻـﻮل آن ﺑـﻪ‬
‫ﻣﺼﺮف ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ -1‬ﺗﺮﻣﺬي و ﺑﺨﺎري‪ ،‬ﻛﺘﺎب ﻧﻜﺎح‪.‬‬

‫‪ -2‬ﺻﺤﻴﺢ ﺑﺨﺎري‪ ،‬ﻛﺘﺎب ﻧﻜﺎح‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺻﺤﻴﺢ ﺑﺨﺎري‪ ،‬ﺑﺎب روزه زن ﺑﺎ اﺟﺎزه ﺷﻮﻫﺮش‪.‬‬
‫‪ -4‬ﺻﺤﻴﺢ ﺑﺨﺎري‪ ،‬ﻛﺘﺎب ﻧﻜﺎح‪.‬‬
‫‪ -5‬ﺗﺮﻣﺬي‪ ،‬ﺑﺎب »ﻣﺎﺟﺎء ﻓﻲ اﻟﺮﺟﻞ ﻳﺮى اﻟﻤﺮأة ﻓﺘﻌﺠﺒﻪ«‪.‬‬
 ‫‪179‬‬ ‫اﺻﻮل و ارﻛﺎن‬

‫ﻟﺬا ازدواج در ﻧﻈﺮ اﺳﻼم از ﺗﻤﺎم ﺟﻮاﻧﺐ ﭘﺴﻨﺪﻳﺪه اﺳﺖ؛ زﻳﺮا ﺑﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎي ﻓﻄـﺮي اﻧﺴـﺎﻧﻲ‬
‫و ﺣﻴﻮاﻧﻲ ﭘﺎﺳﺦ داده و ﻫﺪف ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ اﻟﻬﻲ را ﻣﺤﻘـﻖ ﻣـﻲﺳـﺎزد‪ ،‬اﺟﺘﻨـﺎب و ﮔﺮﻳـﺰ از ازدواج در‬
‫ﺗﻤﺎم اﺑﻌﺎد ﺑﺪ و ﻧﺎﺷﺎﻳﺴﺖ اﺳﺖ و ﺑﻄﻮر ﺣﺘﻢ دو ﺑﺪي را در ﺑﺮ دارد‪ :‬ﻳﺎ اﻳـﻦ ﻛـﻪ اﻧﺴـﺎن از ﺗﺤﻘـﻖ‬
‫ﻫﺪف ﻗﺎﻧﻮن ﻃﺒﻴﻌﻲ اﺟﺘﻨﺎب و دوري ﻣﻲﮔﺰﻳﻨﺪ و ﻗﻮاي ﺧـﻮد را در راه ﻣﺒـﺎرزه ﺑـﺮ ﻋﻠﻴـﻪ ﻓﻄـﺮت‬
‫ﺑﻜﺎر ﻣﻲاﻧﺪازد و ﻳﺎ اﻳﻦ ﻛﻪ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺣﻴﻮاﻧﻲ ﺑﺮ او ﻏﻠﺒﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ و او را وادار ﻣﻲﺳﺎزد ﺗﺎ ﺷـﻬﻮﺗﺶ‬
‫را از ﻃﺮق و راهﻫﺎي ﻏﻴﺮ ﺷﺮﻋﻲ اﺷﺒﺎع ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫ﻧﻈﺎم ﺧﺎﻧﻮاده‪:‬‬
‫اﺳﻼم ﺑﻌﺪ از آﻧﻜﻪ ﺗﻤﺎﻳﻼت ﺟﻨﺴﻲ را وﺳﻴﻠﻪي ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺧﺎﻧﻮاده ﻗﺮار ﻣﻲدﻫـﺪ در ﭘـﻲ ﺗﻨﻈـﻴﻢ‬
‫آن ﺑﺮ ﻣﻲآﻳﺪ و در اﻳﻦ ﻧﻈﺎم ﻧﻴـﺰ ﺗﻤـﺎم ﺟﻮاﻧـﺐ ﻗـﺎﻧﻮن ﻓﻄـﺮت را ﻣﺮاﻋـﺎت ﻣـﻲﻛﻨـﺪ‪ ،‬اﻟﺒﺘـﻪ اﻳـﻦ‬
‫ﻣﺮاﻋﺎت از ﺗﻮازن و ﺗﻌﺎدل ﻛﺎﻣﻞ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻦ ﺣﻘﻮق ﻋﺎدﻻﻧﻪي زن و ﻣﺮد را از دﻳـﺪﮔﺎه‬
‫اﺳﻼم در ﻛﺘﺎب دﻳﮕﺮي ﺑﻪ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﺑﻴﺎن ﻛﺮدهام ﻛﻪ ﻛﺘﺎب »ﺣﻘﻮق زوﺟـﻴﻦ« ﻧـﺎم دارد و در‬
‫آن ﻛﺘﺎب ﺷﻤﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﺪ ﺑﻔﻬﻤﻴﺪ ﻛﻪ اﺳﻼم ﺑﻴﻦ زن و ﻣﺮد آن ﻣﺴﺎواﺗﻲ را ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎﺷﺪ ﻗـﺮار داده‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻲ در رﻋﺎﻳﺖ ﻣﺴﺎوات ﺑﻴﻦ آنﻫﺎ راﺿﻲ ﻧﻤﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺑـﺎ ﻓﻄـﺮت ﻣﺨﺎﻟﻔـﺖ ﻛﻨـﺪ‪ ،‬ﻟـﺬا از‬
‫آﻧﺠﺎﻳﻲ ﻛﻪ زن ﻧﻴﺰ اﻧﺴﺎن اﺳﺖ از ﻫﻤﺎن ﺣﻘﻮق ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺮد از آن ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪ اﺳﺖ‪:‬‬

‫﴿‪] ﴾Å∃ρá÷èpRùQ$$Î/ £ÍκöŽn=tã “Ï%©!$# ã≅÷WÏΒ £çλm;uρ‬اﻟﺒﻘﺮه‪.[228 :‬‬

‫»و ﺑﺮاي اﻳﺸﺎن )زﻧﺎن( ﺣﻘﻮق ﺷﺎﻳﺴﺘﻪاي ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ آﻧﭽﻪ ﺑﺮ ﻋﻬﺪهﺷﺎن اﺳﺖ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ«‪.‬‬
‫وﻟﻲ اﺳﻼم ﺑﻪ ﻣﻘﺘﻀﺎي ﻋﺪاﻟﺖ و اﻧﺼﺎف ﺑﻪ ﻳﻚ ﻓﻀﻴﻠﺖ ﻧﻮﻋﻲ – ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﻗﻮت و ﻏﻠﺒﻪ ﻧﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻌﻨﻲ ﻋﺰت و ﻛﺮاﻣﺖ – ﺑﺮاي ﻣﺮد ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻫﻤﺴﺮ ﻓﺎﻋﻞ اﻋﺘﺮاف دارد‪.‬‬

‫﴿‪] ﴾×πy_u‘yŠ £ÍκöŽn=tã Α$y_Ìh=Ï9uρ‬اﻟﺒﻘﺮه‪.[228 :‬‬

‫»ﺑﺮاي ﻣﺮدان ﺑﺮ زﻧﺎن درﺟﻪ و ﻣﺮﺗﺒﻪاي اﺳﺖ«‪.‬‬
‫اﺳﻼم ﺑﻌﺪ از آﻧﻜﻪ ﺑﻴﻦ زن و ﻣﺮد ﺑﻪ ﺣﺴﺐ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻓﻄﺮت راﺑﻄـﻪ ﺑﺮﻗـﺮار ﺳـﺎﺧﺖ ﺧـﺎﻧﻮاده را‬
‫ﻃﺒﻖ اﺻﻮل و ﻗﻮاﻋﺪ ذﻳﻞ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫رﻳﺎﺳﺖ و ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﻲ ﻣﺮد‪:‬‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪180‬‬

‫ﻣﺮد رﺋﻴﺲ و ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ ﺧﺎﻧﻮاده اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻣﺮد ﺑﺎﻳﺪ ﺣﺎﻛﻢ ﺧﺎﻧﻮاده ﺑﻮده از اﺧـﻼق ﻛـﺮدار‬
‫و دﻳﮕﺮ اﻣﻮر ﺧﺎﻧﻮاده ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﻛﻨﺪ‪ ،‬دﺳﺘﻮرات وي اﮔﺮ ﺑﺮ ﺧﻼف دﺳﺘﻮرات ﺧﺪا و رﺳﻮل ﻧﺒﺎﺷﺪ‬
‫از ﻃﺮف اﻋﻀﺎي ﺧﺎﻧﻮاده واﺟﺐ اﻻﺣﺘﺮام اﺳﺖ و ﺳﭙﺲ او ﻣﺴـﺌﻮﻟﻴﺖ دارد ﺗـﺎ ﻫﻤـﻪ اﺣﺘﻴﺎﺟـﺎت‬
‫ﺧﺎﻧﻮاده را ﺗﻬﻴﻪ و آﻣﺎده ﺳﺎزد‪.‬‬

‫﴿‪ôÏΒ (#θà)x+Ρr& !$yϑÎ/uρ <Ù÷èt/ 4’n?tã óΟßγŸÒ÷èt/ ª!$# Ÿ≅āÒsù $yϑÎ/ Ï!$|¡ÏiΨ9$# ’n?tã šχθãΒ≡§θs% ãΑ%y`Ìh9$#‬‬

‫&‪] ﴾öΝÎγÏ9≡uθøΒr‬اﻟﻨﺴﺎء‪.[34 :‬‬

‫»ﻣﺮدان ﻣﺴﻠﻂ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﺮ زﻧﺎن ﺑﻪ واﺳﻄﻪي آﻧﻜـﻪ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺑﺮﺗـﺮي داده ﺑﻌﻀـﻲ از آﻧـﺎن را ﺑـﺮ‬
‫ﺑﻌﻀﻲ دﻳﮕﺮ و ﺑﺨﺎﻃﺮ آﻧﭽﻪ ﻛﻪ ﺧﺮج ﻛﺮدﻧﺪ از ﻣﺎلﻫﺎﻳﺸﺎن«‪.‬‬
‫)‪(1‬‬
‫ﻣﺮد ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ ﺧﺎﻧﻮاده ﺑﻮده و راﺟﻊ ﺑﻪ اﻋﻀﺎي آن ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ دارد ‪.‬‬

‫﴿‪] ﴾ª!$# xáÏ+ym $yϑÎ/ É=ø‹tóù=Ïj9 ×M≈sàÏ+≈ym ìM≈tGÏΖ≈s% àM≈ysÎ=≈¢Á9$$sù‬اﻟﻨﺴﺎء‪.[34 :‬‬

‫»ﭘﺲ زﻧﺎن ﻧﻴﻜﻮﻛﺎر ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮدار ﺑﻮده و ﻧﮕﺎﻫﺪارﻧﺪهي ﻣﺎل و آﺑﺮو در ﻏﻴﺎب )ﺷﻮﻫﺮ( ﺑﻪ ﺳـﺒﺐ‬
‫ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺧﺪا ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ«‪.‬‬
‫ﺣﻀﺮت رﺳﻮل اﻛﺮم  ﻓﺮﻣﻮده اﻧﺪ‪» :‬إذا ﺧﺮﺟﺖ اﻟﻤﺮأة ﻣﻦ ﺑﻴﺘﻬﺎ وزوﺟﻬﺎ ﻛﺎرﻩ‪ ،‬ﻟﻌﻨﻬــﺎ ﻛــﻞ ﻣﻠــﻚ‬
‫وﺷﻲء ﻣﺮت ﻋﻠﻴﻪ ﻏﻴﺮ اﻟﺠﻦ واﻹﻧﺲ ﺣﺘﻰ ﺗﺮﺟــﻊ«)‪» .(2‬ﻳﻌﻨﻲ وﻗﺘﻲ ﻛﻪ زن از ﺧﺎﻧﻪ ﺧـﺎرج‬ ‫ٍ‬ ‫ﻓﻲ اﻟﺴﻤﺎء‬
‫ﺷﻮد و ﺷﻮﻫﺮش رﺿﺎﻳﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻤـﺎم ﻓﺮﺷـﺘﮕﺎن آﺳـﻤﺎن و ﻫﺮﭼﻴـﺰي ﻛـﻪ زن از ﻧـﺰد آن‬
‫ﻣﻲﮔﺰرد ﺑﻪ ﻏﻴﺮ از ﺟﻦ و اﻧﺲ ﺑﺮ وي ﻟﻌﻨﺖ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮﮔﺮدد«‪.‬‬
‫و ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬

‫﴿‪÷βÎ*sù ( £èδθç/ΎôÑ$#uρ ÆìÅ_$ŸÒyϑø9$# ’Îû £èδρãàf÷δ$#uρ €∅èδθÝàÏèsù €∅èδy—θà±èΣ tβθèù$sƒrB ÉL≈©9$#uρ‬‬

‫&‪] ﴾¸ξ‹Î6y™ £ÍκöŽn=tã (#θäóö7s? Ÿξsù öΝà6uΖ÷èsÛr‬اﻟﻨﺴﺎء‪.[34 :‬‬

‫‪ -1‬ﺻﺤﻴﺢ ﺑﺨﺎري‪ ،‬ﺑﺎب ﴿‪ ﴾#Y‘$tΡ ö/ä3‹Î=÷δr&uρ ö/ä3|¡à+Ρr& (#þθè%‬از ﻛﺘﺎب ﻧﻜﺎح‪.‬‬

‫‪ -2‬ﺑﻪ رواﻳﺖ ﻃﺒﺮاﻧﻲ از ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ‪.‬‬
 ‫‪181‬‬ ‫اﺻﻮل و ارﻛﺎن‬

‫»و زﻧﺎﻧﻲ را ﻛﻪ از ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﻲ ﺷﺎن ﻣﻲﺗﺮﺳﻴﺪ ﭘﺲ اﻳﺸﺎن را ﻧﺼﻴﺤﺖ ﻛﻨﻴﺪ و ﺗﺮك ﻛﻨﻴـﺪ آنﻫـﺎ‬
‫را در ﺧﻮاﺑﮕﺎه و ﺑﺰﻧﻴﺪ اﻳﺸﺎن را‪ ،‬و اﮔﺮ اﻃﺎﻋﺖ ﻛﻨﻨﺪ ﺑﻪ اﻳﺸﺎن ﺳﺨﺖ ﻧﮕﻴﺮﻳﺪ«‪.‬‬
‫َﻢ ﻳُ ِﻄ ِﻊ اﻟﻠ‪‬ﻪَ«)‪» .(1‬ﻳﻌﻨﻲ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ از ﺧﺪا‬ ‫ﺣﻀﺮت رﺳﻮل  ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪» :‬ﻻَ ﻃ ِ‬
‫َﺎﻋﺔَ ﻟ َﻤ ْﻦ ﻟ ْ‬
‫َ‬
‫اﻃﺎﻋﺖ ﻧﻜﻨﺪ‪ ،‬اﻃﺎﻋﺖﻛﺮدن از او ﺟﺎﻳﺰ ﻧﻴﺴﺖ‪» .‬وﻻ ﻃﺎﻋﺔ ﻓﻲ ﻣﻌﺼﻴﺔ اﷲ«)‪» .(2‬ﻳﻌﻨﻲ و در راه‬
‫ﻣﻌﺼﻴﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ اﻃﺎﻋﺖ از ﻛﺴﻲ ﺟﺎﻳﺰ ﻧﻴﺴﺖ« »إﻧﻤﺎ اﻟﻄﺎﻋﺔ ﺑﺎﻟﻤﻌﺮوف«)‪» .(3‬اﻃﺎﻋﺖ ﻓﻘﻂ در اﻣﺮ‬
‫ﻣﻌﺮوف و ﻣﺸﺮوع ﺟﺎﻳﺰ اﺳﺖ«‪.‬‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬

‫﴿‪Ÿξsù ÖΝù=Ïã ϵÎ/ y7s9 }§øŠs9 $tΒ ’Î1 x8Ύô³çFÏ9 š‚#y‰yγ≈y_ βÎ)uρ ( $YΖó¡ãm ϵ÷ƒy‰Ï9≡uθÎ/ z≈|¡ΣM}$# $uΖøŠ¢¹uρuρ‬‬

‫?‪] ﴾!$yϑßγ÷èÏÜè‬اﻟﻌﻨﻜﺒﻮت‪.[8 :‬‬

‫»و اﻧﺴﺎن را ﺑﻪ ﻧﻴﻜﻮﻳﻲ ﻛﺮدن ﺑﻪ ﭘﺪر و ﻣﺎدرش اﻣﺮ ﻛﺮدﻳﻢ‪ ،‬و اﮔﺮ آنﻫﺎ ﻛﻮﺷـﺶ ﻛﻨﻨـﺪ ﻛـﻪ‬
‫ﺗﻮ را ﺑﻪ ﺷﺮك ورزﻳﺪن ﺑﻪ ﻣﻦ وادار ﺳﺎزﻧﺪ در آﻧﭽﻪ ﻛﻪ ﺗﻮ ﺑـﻪ آن ﻋﻠـﻢ ﻧـﺪاري‪ ،‬ﭘـﺲ از اﻳﺸـﺎن‬
‫اﻃﺎﻋﺖ ﻣﻜﻦ«‪.‬‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺧﺎﻧﻮاده ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻨﻈـﻴﻢ ﻣـﻲﺷـﻮد ﻛـﻪ ﺑﺎﻳـﺪ داراي رﺋـﻴﺲ و ﺳﺮﭘﺮﺳـﺖ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬از‬
‫رﺋﻴﺲ آن ﺑﺎﻳﺪ اﻃﺎﻋﺖ ﺷﻮد و ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻪ ﻧﻈﻢ ﺧﺎﻧﻮاده آﺳﻴﺒﻲ وارد ﻛﻨـﺪ‪ ،‬ﺣﻀـﺮت‬
‫رﺳﻮل اﻛﺮم او را ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻧﻤﻮده و ﻣـﻲﻓﺮﻣﺎﻳـﺪ‪» :‬ﻣــﻦ أﻓﺴــﺪ اﻣــﺮأة ﻋﻠــﻰ زوﺟﻬــﺎ ﻓﻠــﻴﺲ ﻣﻨــﺎ«)‪ .(4‬ﻳﻌﻨـﻲ‬
‫»ﻛﺴﻲ ﻛﻪ زﻧﻲ را ﺑﺮ ﻫﻤﺴﺮش ﻓﺎﺳﺪ ﺳﺎزد ﭘﺲ از آن ﺷﺨﺺ از ﻣﺎ ﻧﻴﺴﺖ«‪.‬‬

‫ﻣﺤﺪودهي ﻋﻤﻞ زن‪:‬‬

‫در اﻳﻦ ﻧﻈﺎم زن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺮﺑﻲ ﺧﺎﻧﻪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﻛﺴﺐ روزي ﺑﺮ ﻋﻬﺪهي‬
‫ﺷﻮﻫﺮش ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﭘﺲ ﺑﺮ وي ﻧﻴﺰ واﺟﺐ اﺳﺖ ﻛﻪ آن اﻣﻮال را در اﻣﻮر ﻣﻨﺰل ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﺻﺤﻴﺢ ﺑﻪ‬

‫‪ -1‬اﻣﺎم اﺣﻤﺪ رواﻳﺖ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ ،‬از ﺣﺪﻳﺚ ﻣﻌﺎذ‪.‬‬

‫‪ -2‬اﺣﻤﺪ رواﻳﺖ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ ،‬از ﺣﺪﻳﺚ ﻋﻤﺮان اﺑﻦ ﺣﺼﻴﻦ‪.‬‬
‫‪ -3‬اﻣﺎم ﺑﺨﺎري‪ ،‬ﻛﺘﺎب اﺣﻜﺎم‪.‬‬
‫‪ -4‬ﻛﺸﻒ اﻟﻐﻤﻪ ﺷﻌﺮاﻧﻲ‪.‬‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪182‬‬

‫ﻣﺼﺮف ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﻛﺮم ﻓﺮﻣﻮده اﻧﺪ‪» :‬واﻟﻤﺮأة راﻋﻴﺔ ﻋﻠﻰ ﺑﻴﺖ زوﺟﻬﺎ وﻫﻲ ﻣﺴﺆوﻟﺔ«)‪» .(1‬زن در‬
‫ﺧﺎﻧﻪي ﺷﻮﻫﺮش ﻣﺴﺌﻮل و ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ ﺑﻮده و ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ادارهي ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎ اوﺳﺖ«‪.‬‬
‫و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻫﻤﻪ وﻇﺎﻳﻔﻲ ﻛﻪ در ﺑﻴﺮون ﺧﺎﻧﻪ اﺳﺖ ﻫﻴﭽﮕﻮﻧﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺘﻲ ﻧﺪارد ﻣﺜﻼً ﺑﺮ وي اداي‬
‫ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ واﺟﺐ ﻧﻴﺴﺖ)‪ .(2‬ﺟﻬﺎد ﻫﻢ ﺑﺮ او واﺟﺐ ﻧﻴﺴﺖ اﮔﺮﭼﻪ ﺟﺎﻳﺰ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻣﻴﺪان ﺟﻬﺎد‬
‫ﺣﺎﺿﺮ ﺷﺪه و در راه ﺧﺪﻣﺖ ﺑﻪ ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ ﻣﺸﻐﻮل ﮔﺮدد ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در آﻳﻨﺪه در اﻳﻦ ﺑﺎره ﺑﺤﺚ‬
‫ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﻛﺮد و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺗﺸﻴﻴﻊ ﺟﻨﺎزه ﺑﺮ او واﺟﺐ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ از ﻣﺸﺎﻳﻌﺖ آن ﻧﻬﻲ ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ)‪ .(3‬ﺣﺎﺿﺮﺷﺪن در ﻣﺴﺠﺪ و ﻧﻤﺎز ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺑﺮ وي واﺟﺐ ﻧﻴﺴﺖ و ﺑﺎ ﻣﺮاﻋﺎت ﺑﻌﻀﻲ ﺷﺮوط‬
‫و ﻗﻴﻮد زﻧﺎن اﺟﺎزه دارﻧﺪ ﻛﻪ در ﻣﺴﺠﺪ ﺣﺎﺿﺮ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺻﻮرت اﻳﻦ ﻛﺎر ﻧﻴﻜﻮ و ﭘﺴﻨﺪﻳﺪه‬
‫ﻧﻴﺴﺖ)‪ .(4‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ او اﺟﺎزه ﻧﺪارد ﻛﻪ ﺑﺪون ﻫﻤﺮاﻫﻲ ﻣﺤﺮم ﺳﻔﺮ ﻛﻨﺪ)‪ .(5‬ﺧﻼﺻﻪ اﻳﻦ ﻛﻪ ﺑﻴﺮون‬
‫آﻣﺪن زن از ﺧﺎﻧﻪ در ﻫﻴﭻ ﺣﺎل ﭘﺴﻨﺪﻳﺪه و ﻣﻄﻠﻮب ﻧﻴﺴﺖ و ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻫﺪاﻳﺖ و وﺻﻴﺖ اﺳﻼم در‬

‫ﺣﻖ وي اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻄﻮرﻳﻜﻪ آﻳﺔ ﴿‪ ﴾£ä3Ï?θã‹ç/ ’Îû tβös%uρ‬ﺑﻪ آن ﻣﻄﻠﺐ ﺑﻄﻮر‬
‫واﺿﺢ دﻻﻟﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ)‪.(6‬‬
‫وﻟﻲ ﻣﺎ ﻣﻲﭘﺮﺳﻴﻢ ﻛﻪ در اﻳﻦ آﻳﻪ ﻛﺪام ﻳﻚ از اواﻣﺮ آﻳﻪ ﻣﺨﺼﻮص ﺑﻪ زﻧﺎن ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫اﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ را ﻧﻴﺰ ﻣﺨﺼﻮص آﻧﺎن ﺑﺪاﻧﻴﻢ‪ ،‬در آﻳﻪ آﻣﺪه اﺳﺖ‪:‬‬

‫﴿)‪∩⊂⊄∪ $]ùρã÷è¨Β Zωöθs% zù=è%uρ ÖÚttΒ ϵÎ7ù=s% ’Îû “Ï%©!$# yìyϑôÜuŠsù ÉΑöθs)ø9$$Î/ z÷èŸÒøƒrB Ÿξsù ¨äø‹s)¨?$# βÎ‬‬

‫‪nο4θŸ2¨“9$# šÏ?#uuρ nο4θn=¢Á9$# zôϑÏ%r&uρ ( 4’n<ρW{$# Ïπ¨ŠÎ=Îγ≈yfø9$# yl•Žy9s? š∅ô_§Žy9s? Ÿωuρ £ä3Ï?θã‹ç/ ’Îû tβös%uρ‬‬

‫‪ -1‬ﺻﺤﻴﺢ ﺑﺨﺎري‪ ،‬ﺑﺎب ﴿‪.﴾#Y‘$tΡ ö/ä3‹Î=÷δr&uρ ö/ä3|¡à+Ρr& (#þθè%‬‬

‫‪ -2‬ﺳﻨﻦ اﺑﻮداود‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺻﺤﻴﺢ ﺑﺨﺎري‪ ،‬ﻛﺘﺎب »اﺗﺒﺎع اﻟﻨﺴﺎء اﻟﺠﻨﺎﺋﺰ«‪.‬‬
‫‪ -4‬ﺳﻨﻦ اﺑﻲ داود ﺑﺎب »ﻣﺎ ﺟﺎء ﻓﻲ ﺧﺮوج اﻟﻨﺴﺎء إﻟﻲ اﻟﻤﺴﺎﺟﺪ«‪.‬‬
‫‪ -5‬ﺗﺮﻣﺬي ﺑﺎب »ﻣﺎ ﺟﺎء ﻓﻲ ﻛﺮاﻫﻴﺔ أن ﺗﺴﺎﻓﺮ اﻟﻤﺮأة وﺣﺪﻫﺎ« و اﺑﻮداود ﺑﺎب »ﻓﻲ اﻟﻤﺮأة ﺗﺤﺞ ﻣﻦ ﻏﻴﺮ ﻣﺤﺮم«‪.‬‬
‫‪ -6‬ﺑﻌﻀﻲ ﻣﺮدم اﻳﻨﻄﻮر ﻋﻘﻴﺪه دارﻧﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ اﻣﺮ ﻣﺨﺼﻮص ﺑﻪ ازواج ﻳﻌﻨﻲ زﻧﺎن ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﻛﺮم اﺳـﺖ؛ زﻳـﺮا اول آﻳـﻪ ﺑـﺎ ﻋﺒـﺎرت »ﻳـﺎ ﻧﺴـﺎء‬
‫اﻟﻨﺒﻲ« ﺷﺮوع ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪183‬‬ ‫اﺻﻮل و ارﻛﺎن‬

‫‪#ZŽÎγôÜs? ö/ä.tÎdγsÜãƒuρ ÏMøt7ø9$# Ÿ≅÷δr& }§ô_Íh9$# ãΝà6Ζtã |=Ïδõ‹ã‹Ï9 ª!$# ߉ƒÌãƒ $yϑ‾ΡÎ) 4 ÿ…ã&s!θß™u‘uρ ©!$# z÷èÏÛr&uρ‬‬

‫∪⊂⊂∩﴾ ]اﻷﺣﺰاب‪ 32 :‬و ‪.[33‬‬

‫»اﮔﺮ ﭘﺮﻫﻴﺰﮔﺎري ﻛﻨﻴﺪ ﭘﺲ ﻣﻼﻳﻤﺖ ﻧﻜﻨﻴﺪ در ﺳﺨﻦ ﭘﺲ ﻃﻤﻊ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﺴﻲ ﻛـﻪ در دﻟـﺶ‬
‫ﻣﺮض اﺳـﺖ و ﺑﮕﻮﻳﻴـﺪ ﺳـﺨﻦ ﻧﻴﻜـﻮ و ﻗـﺮار ﺑﮕﻴﺮﻳـﺪ در ﺧﺎﻧـﻪﻫﺎﻳﺘـﺎن و ﻇـﺎﻫﺮ ﻧﻜﻨﻴـﺪ‪ ،‬زﻳﻨـﺖ و‬
‫زﻳﺒﺎﻳﻲﻫﺎ را ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻇﺎﻫﺮ ﻛﺮدن ﻣﺮدم ﺟﺎﻫﻠﻴـﺖ اول‪ ،‬و ﺑﺮﭘـﺎ دارﻳـﺪ ﻧﻤـﺎز را و ﺑﺪﻫﻴـﺪ زﻛـﺎت را و‬
‫ﻓﺮﻣﺎن ﺑﺮﻳﺪ ﺧﺪا و رﺳﻮل او را‪ ،‬ﺟﺰ اﻳﻦ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺧﺪا ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ از ﺷﻤﺎ دور ﻛﻨﺪ ﭘﻠﻴـﺪيﻫـﺎ را‬
‫اي اﻫﻞ ﺑﻴﺖ )ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ( و ﺷﻤﺎ را ﭘﺎك و ﻣﻄﻬﺮ ﮔﺮداﻧﺪ«‪.‬‬
‫ﺣﺎل ﺷﻤﺎ در اﻳﻦ وﺻﺎﻳﺎ و اواﻣﺮ ﻓﻜﺮ ﻛﻨﻴﺪ و ﺑﮕﻮﻳﻴﺪ ﻛﻪ ﻛﺪام ﻳﻚ از آنﻫﺎ ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ ﻫﻤـﻪ‬
‫زﻧﺎن ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬آﻳﺎ ﻻزم ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ زﻧﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﺘﻘﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ؟ آﻳﺎ آنﻫﺎ اﺟﺎزه دارﻧـﺪ ﻛـﻪ در ﺳـﺨﻦ‬
‫ﻧﺮﻣﻲ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪ و ﺑﺎ ﻣﺮدان ﺳﺨﻨﻲ ﺗﺤـﺮكآﻣﻴـﺰ ﮔﻮﻳﻨـﺪ؟ آﻳـﺎ آنﻫـﺎ ﻣﺠـﺎز ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﻛـﻪ ﻣﺎﻧﻨـﺪ‬
‫ﺟﺎﻫﻠﻴﺖ ﭘﻴﺸﻴﻦ ﺧﻮد را زﻳﻨﺖ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ؟ آﻳﺎ ﺳﺰاوار اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻤﺎز و زﻛﺎت را ﺗﺮك ﻛﻨﻨـﺪ و ﺧـﺪا‬
‫و رﺳﻮل را ﻓﺮﻣﺎن ﻧﺒﺮﻧﺪ؟ و آﻳﺎ ﺧﺪا آنﻫﺎ را در ﻧﺎﭘﺎﻛﻲ ﻣﻲﮔـﺬارد؟ در ﺻـﻮرﺗﻲ ﻛـﻪ ﺗﻤـﺎم اﻳـﻦ‬

‫اواﻣﺮ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻫﻤﻪ زﻧﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﭼـﻪ دﻟﻴـﻞ وﺟـﻮد دارد ﻛـﻪ ﴿‪﴾£ä3Ï?θã‹ç/ ’Îû tβös%uρ‬‬
‫ﻣﺨﺼﻮص ﺑﻪ زﻧﺎن ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن زﻧﺎن؟ ﺑﺮداﺷﺖ اﺷﺘﺒﺎه ﻣﺮدم ﺑﺨﺎﻃﺮ اول آﻳﻪ اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اي زﻧﺎن ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ! ﺷﻤﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ دﻳﮕﺮ زﻧﺎن ﻧﻴﺴﺘﻴﺪ‪ ،‬وﻟﻲ اﻳﻦ اﺳﻠﻮب ﻫﻴﭻ ﻓﺮﻗﻲ ﻧﺪارد ﺑﺎ اﻳـﻦ‬
‫ﻛﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪﺗﺎن ﺑﮕﻮﻳﻴﺪ اي ﭘﺴﺮ ﻣﻦ‪ ،‬ﺗﻮ ﻣﺎﻧﻨﺪ دﻳﮕـﺮ ﭘﺴـﺮان ﻧﻴﺴـﺘﻲ ﻛـﻪ در ﻛﻮﭼـﻪ و ﺑـﺎزار‬
‫ﮔﺮدش ﻛﻨﻲ و ﺣﺮﻛﺎت و اﻓﻌﺎل ﻧﺎ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﻣﺮﺗﻜﺐ ﺷﻮي‪ ،‬ﺳﺨﻦ ﺷﻤﺎ اﻳﻦ ﻣﻔﻬـﻮم را ﻧـﺪارد ﻛـﻪ‬
‫ﺣﺮﻛﺎت ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ‪ ،‬ﺑﻲادﺑﻲ و در ﻛﻮﭼﻪ ﮔﺸـﺘﻦ در ﺑـﺎرهي ﻓﺮزﻧـﺪان دﻳﮕـﺮان ﭘﺴـﻨﺪﻳﺪه و ﻧﻴـﻚ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﺪف اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻌﻴـﺎر اﺧـﻼق و ﻣﺤﺎﺳـﻦ و ﻓﻀـﺎﻳﻞ ﺗﻌﻴـﻴﻦ ﺷـﻮد ﺗـﺎ ﻫـﺮ ﭘﺴـﺮي ﻛـﻪ‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺮﻳﻒ و ﻧﺠﻴﺐ ﺑﺎﺷﺪ ﺧﻮد را ﺑﺎ آن ﻣﻌﻴﺎر ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ دﻫﺪ‪ ،‬ﻗﺮآن ﻧﻴﺰ اﻳﻦ روش را ﺑـﺮاي‬
‫راﻫﻨﻤﺎﻳﻲ زﻧﺎن ﺑﺮﮔﺰﻳﺪه؛ زﻳﺮا زﻧـﺎن ﻋـﺮب دز زﻣﺎﻧـﻪي ﺟﺎﻫﻠﻴـﺖ ﻣﺎﻧﻨـﺪ زﻧـﺎن اروﭘـﺎي اﻣـﺮوزي‬
‫آزادي داﺷﺘﻨﺪ و ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪن آنﻫـﺎ ﻣﻄـﺎﺑﻖ دﺳـﺘﻮرات اﺳـﻼﻣﻲ و ﺗﻌﻠـﻴﻢ ﺣـﺪود اﺧـﻼق و ﻗﻴـﻮد‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺧﻮد ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﻛﺮم  ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺞ ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬در اﻳﻦ ﺷـﺮاﻳﻂ اﺳـﻼم ﺑـﻪ‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪184‬‬

‫اﻣﻬﺎت اﻟﻤﻮﻣﻨﻴﻦ ﺑﺎ ﺿﺎﺑﻄﻪ و اﺳﻠﻮب ﺧﺎﺻﻲ اﻫﺘﻤﺎم و ﺗﻮﺟﻪ ﻛﺮد ﺗﺎ اﻳﻦ ﻛﻪ آﻧﺎن ﺳﺮﻣﺸﻖ و ﭼﺮاغ‬
‫ﻫﺪاﻳﺖ زﻧﺎن دﻳﮕﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺟﺼﺎص در ﻛﺘﺎب اﺣﻜﺎم اﻟﻘﺮآن اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ را ﺗﺄﻳﻴـﺪ ﻧﻤـﻮده و‬
‫ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪ :‬اﻳﻦ ﺣﻜﻢ اﮔﺮﭼﻪ در ﺑﺎرهي زﻧﺎن ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻧﺎزل ﺷﺪه وﻟﻲ ﻋﻤﻮم زﻧﺎن را در ﺑﺮ ﻣﻲﮔﻴﺮد؛‬
‫زﻳﺮا ﻣﺎ ﻣﺎﻣﻮر ﻫﺴﺘﻴﻢ ﻛﻪ از ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻣﺘﺎﺑﻌﺖ ﻛﻨﻴﻢ ﻣﮕﺮ در آن ﺣﻜـﻢ ﻛـﻪ ﻣﺨﺼـﻮص وي ﺑﺎﺷـﺪ ﻧـﻪ‬
‫اﻣﺘﺶ‪) .‬ﺟﺰء ‪ ،3‬ص ‪(445‬‬
‫وﻟﻲ اﺳﻼم در اﻳﻦ ﺑﺎره آﻧﻘﺪر ﺳﺨﺖﮔﻴﺮي ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ در ﺣﺎﻻت ﺿـﺮوري و ﻻزم ﻫـﻢ ﺑـﻪ‬
‫زن اﺟﺎزهي ﺧﺮوج ﻧﺪﻫﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻼً اﮔﺮ ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ ﻣﺮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﺑﺮاي ﺗـﺄﻣﻴﻦ ﻣﻌـﺎش ﺧـﺎﻧﻮاده‬
‫در ﺑﻴﺮون از ﻣﻨﺰل ﺑﻪ ﻛﺎري ﻣﺸﻐﻮل ﺑﺎﺷﺪ و ﻳﺎ ﺑﻌﻠﺖ ﺑﻴﻤﺎري ﻳﺎ ﻧﺎﺗﻮاﻧﻲ و ﻣﺴﺎﻳﻞ دﻳﮕﺮ ﻣﺠﺒـﻮر ﺑـﻪ‬
‫ﺧﺮوج از ﻣﻨﺰل ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در ﻫﻤﻪ اﻳﻦ اﺣﻮال و ﺷـﺮاﻳﻂ ﻗـﺎﻧﻮن ﺑـﻪ وي اﺟـﺎزه ﻛﺎﻣـﻞ داده اﺳـﺖ‪ ،‬در‬
‫ﺣﺪﻳﺚ ﺷﺮﻳﻒ آﻣﺪه اﺳﺖ‪» :‬ﻗَ ْﺪ أ َِذ َن اﻟﻠ‪‬ﻪُ ﻟَ ُﻜ ‪‬ﻦ أَ ْن ﺗَ ْﺨ ُﺮ ْﺟ َﻦ ﻟِ َﺤـ َـﻮاﺋِ ِﺠ ُﻜ ‪‬ﻦ«)‪ .(1‬ﻳﻌﻨﻲ »ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑـﻪ ﺷـﻤﺎ‬
‫زﻧﺎن اﺟﺎزه داده ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر رﻓﻊ اﺣﺘﻴﺎﺟﺎت ﺧﻮد از ﻣﻨﺰل ﺧﺎرج ﺷﻮﻳﺪ« وﻟﻲ ﺑﺎﻳـﺪ داﻧﺴـﺖ ﻛـﻪ‬
‫اﻳﻦ اﺟﺎزه ﺑﺮاي زﻧﺎن ﻫﻤـﺮاه ﺑـﺎ ﻣﺮاﻋـﺎت ﺷـﺮاﻳﻂ و ﺿـﺮورﻳﺎت اﺳـﺖ و ﺑـﺲ و اﻳـﻦ ﻧﻤـﻲﺗﻮاﻧـﺪ‬
‫ﻗﺎﻋﺪهي ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻧﻈﺎم اﺟﺘﻤﺎع اﺳﻼﻣﻲ را ﺗﻐﻴﻴﺮ دﻫﺪ‪ ،‬آن ﻗﺎﻋﺪه اﺻـﻠﻲ اﻳـﻦ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻣﺤـﺪوده‬
‫ﻛﺎر زن در داﺧﻞ ﺧﺎﻧﻪ اﺳﺖ و ﺑﻴﺮون رﻓﺘﻦ از ﺧﺎﻧﻪ ﺟﺎﻳﺰ ﻧﻴﺴﺖ ﻣﮕﺮ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺿـﺮورت و ﻧﻴـﺎز‪،‬‬
‫ﭘﺲ ﻻزم اﺳﺖ ﻛﻪ ﻏﻴﺮ از آن ﻣﻘﺎﺻﺪ و ﻣﻌﺎﻧﻲ ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮي ﺑﺮداﺷﺖ ﻧﮕﺮدد‪.‬‬

‫ﻗﻴﺪ و ﺑﻨﺪﻫﺎي اﻟﺰاﻣﻲ‪:‬‬

‫ﺑﺮاي زن ﺑﺎﻟﻎ در اﻣﻮر ﺷﺨﺼﻲ آزاديﻫﺎي ﺑﺴﻴﺎري وﺟﻮد دارد وﻟﻲ آن آزادي اراده و ﺧﻮد‬
‫ﻣﺨﺘﺎري ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺮد ﺑﺎﻟﻎ داده ﺷﺪه و ﺑﻪ او داده ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺜﻼً ﻣﺮد ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﻫﺮﺟـﺎ و ﺑـﺎ‬
‫ﻫﺮ ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﺳﻔﺮ ﻛﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻲ زن – دوﺷﻴﺰه ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ ﻣﺘﺄﻫﻞ و ﻳﺎ ﺑﻴﻮه – ﺑﺪون ﻣﺤﺮم ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺳـﻔﺮ‬
‫ﻛﻨﺪ؛ زﻳﺮا رﺳﻮل اﻛﺮم  ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪» :‬ﺑﺮاي زﻧـﻲ ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﺧـﺪا و روز ﻗﻴﺎﻣـﺖ اﻳﻤـﺎن دارد ﺟـﺎﻳﺰ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺳﻪ روز ﻳﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ از آن ﺳﻔﺮ ﻛﻨﺪ ﻣﮕﺮ اﻳﻦ ﻛﻪ ﻫﻤﺮاه او ﭘﺪر ﻳﺎ ﺑﺮادر ﻳﺎ ﺷﻮﻫﺮ ﻳﺎ ﭘﺴﺮ ﻳـﺎ‬

‫‪ -1‬ﺑﺨﺎري‪ ،‬ﺑﺎب »ﺧﺮوج اﻟﻨﺴﺎء اﻟﺤﻮاﺋﺠﻬﻦ«‪ .‬ﻣﺴﻠﻢ ﺑﺎب »اﺑﺎﺣﻪ اﻟﺨﺮوج اﻟﻨﺴﺎء ﻟﻘﻀﺎء ﺣﺎﺟﻪ اﻻﻧﺴﺎن«‪.‬‬
 ‫‪185‬‬ ‫اﺻﻮل و ارﻛﺎن‬

‫ﻳﻜﻲ از ﻣﺤﺮمﻫﺎﻳﺶ ﺑﺎﺷﻨﺪ«)‪ .(1‬و از اﺑـﻮﻫﺮﻳﺮه  رواﻳـﺖ ﺷـﺪه اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺣﻀـﺮت رﺳـﻮل ‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﺮاي زن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺟﺎﻳﺰ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﻣﺴـﺎﻓﺖ ﻳـﻚ ﺷـﺐ و روز را ﺳـﻔﺮ ﻛﻨـﺪ ﻣﮕـﺮ اﻳﻨﻜـﻪ‬
‫ﻫﻤﺮاه وي ﻣﺤﺮﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ«)‪.(2‬‬
‫اﺧﺘﻼف در ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﺪت ﺳﻔﺮ در اﻳﻦ رواﻳﺎت دﻻﻟﺖ دارد ﺑﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﻫـﺪف در ﻳﻜـﻲ دو روز‬
‫ﺑﻮدن ﻣﺴﺎﻓﺮت ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻣﻘﺼﻮد اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي زن در ﺳﻔﺮ آﻧﻘﺪر آزادي داده ﻧﺸﻮد ﻛﻪ‬
‫ﺳﺒﺐ ﻓﺘﻨﻪ ﮔﺮدد‪ ،‬از اﻳﻦ رو ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﻛﺮم در ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﺴﺎﻓﺖ ﻳﺎ ﻣﺪت ﺳـﻔﺮ اﻫﻤﻴـﺖ ﻧـﺪاده اﻧـﺪ و ﺑـﺎ‬
‫ﻣﺮاﻋﺎت وﻗﺖ‪ ،‬ﺷﺮاﻳﻂ‪ ،‬ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت و اﺣﻮال ﺳﻮالﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﭘﺎﺳﺦﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوت داده اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺮد در ازدواج آزادي ﻛﺎﻣﻞ دارد‪ ،‬او ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻫﺮ زﻧﻲ را ﻛـﻪ ﺑﺨﻮاﻫـﺪ ﺑـﻪ ﻫﻤﺴـﺮي اﺧﺘﻴـﺎر‬
‫ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻮاه زﻧﺶ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ از اﻫﻞ ﻛﺘﺎب‪ .‬و او ﺣـﻖ دارد ﻛـﻪ از ﻛﻨﻴـﺰش اﺳـﺘﻔﺎده ﺟﻨﺴـﻲ‬
‫ﺑﺒﺮد‪ ،‬وﻟﻲ زن اﻳﻦ ﻫﻤﻪ آزادي و اﺧﺘﻴﺎر ﻧﺪارد‪ ،‬او ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑـﺎ ﻣـﺮد ﻏﻴـﺮ ﻣﺴـﻠﻤﺎن ازدواج ﻛﻨـﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ زن ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ از ﻏﻼﻣﺶ اﺳﺘﻔﺎدهي ﺟﻨﺴـﻲ ﺑﺒـﺮد‪ .‬اﺳـﻼم اﺳـﺘﻔﺎدهي ﺟﻨﺴـﻲ از ﻛﻨﻴـﺰ را‬
‫ﺑﺮاي ﻣﺮد ﻗﺎﺋﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ؛ اﻣﺎ ﺑـﺮاي زن ﺣـﻖ ﺑﻬـﺮهوري ﺟﻨﺴـﻲ از ﻏـﻼم را ﻗﺎﺋـﻞ ﻧﺸـﺪه اﺳـﺖ‪،‬‬
‫ـﺖ أَﻳْ َﻤــﺎﻧُ ُﻜ ْﻢ« دﭼـﺎر اﺷـﺘﺒﺎه ﺷـﺪ و ﺑـﺎ‬
‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در زﻣﺎن ﻋﻤﺮ ﻓﺎروق ت زﻧﻲ در ﺗﻔﺴﻴﺮ » َﻣــﺎ َﻣﻠَ َﻜـ ْ‬
‫ﻏﻼﻣﺶ ﻫﻤﺒﺴﺘﺮ ﺷﺪ وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﻪ ﮔﻮش ﻋﻤﺮ ﻓﺎروق ترﺳـﻴﺪ ﻣﻮﺿـﻮع را در ﻣﺠﻠـﺲ‬
‫ﺷﻮراي ﺧﻮد ﻣﻄﺮح ﻛﺮد‪ ،‬اﻳﺸﺎن ﺑﻪ اﺟﻤﺎع ﻓﺘﻮي ﺻﺎدر ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ‪» :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﻤـﻞﻛـﺮد اﻳـﻦ زن‬
‫را زﺷﺖ و ﻗﺒﻴﺢ ﻣﻲﺷﻤﺎرد‪ ،‬او ﻛﺘﺎب ﺧﺪاوﻧﺪ را ﺑﺮ ﻏﻴﺮ ﻣﻌﻨﻴﺶ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻛﺮده اﺳﺖ«‪ .‬زن دﻳﮕـﺮي‬
‫در ﺑﺎرهي اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع از ﻋﻤﺮ ت اﺟـﺎزه ﺧﻮاﺳـﺖ‪ ،‬ﻋﻤـﺮ او را ﺷـﺪﻳﺪاً ﺗﻨﺒﻴـﻪ ﻛـﺮد و ﮔﻔـﺖ‪:‬‬
‫»ﻫﻤﻴﺸﻪ اﻣﺖ ﻋﺮب زﻧﺪﮔﻲ ﺧﻮﺑﻲ ﺧﻮاﻫﻨﺪ داﺷﺖ ﻣﺎداﻣﻴﻜﻪ زﻧﺎﻧﺶ ﺑﻲﻗﻴﺪوﺑﻨﺪ ﻧﺸﺪه اﻧﺪ«)‪.(3‬‬
‫ﺑﻪ اﺳﺘﺜﻨﺎء ﻛﺎﻓﺮ و ﻏﻼم‪ ،‬زن در اﻧﺘﺨﺎب ﺷﻮﻫﺮ از ﺑﻴﻦ ﻣﺮدان آزاد ﻣﺴﻠﻤﺎن آزادي و اﺧﺘﻴﺎر‬
‫دارد‪ ،‬وﻟﻲ در اﻳﻦ ﻫﻨﮕﺎم ﻧﻴﺰ ﺑﺮ وي واﺟﺐ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻈﺮﻳﻪي ﭘﺪر‪ ،‬ﭘﺪر ﺑﺰرگ‪ ،‬ﺑﺮادر و دﻳﮕﺮ‬
‫ﺳﺮﭘﺮﺳﺖﻫﺎﻳﺶ را ﻣﺮاﻋﺎت ﻛﻨﺪ و اﻳﻦ ﻫﻢ ﻗﻄﻌﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اوﻟﻴﺎﻳﺶ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ او را ﺑﺪون‬

‫‪ -1‬ﺗﺮﻣﺬي‪ ،‬ﺑﺎب »ﻛﺮاﻫﻴﺔ أن ﺗﺴﺎﻓﺮ اﻟﻤﺮأة وﺣﺪﻫﺎ«‪.‬‬

‫‪ -2‬اﺑﻮداود‪ ،‬ﺑﺎب »ﻓﻲ اﻟﻤﺮأة ﺗﺤﺞ ﺑﻐﻴﺮ ﻣﺤﺮم«‪.‬‬
‫‪ -3‬ﻛﺸﻒ اﻟﻐﻤﺔ ﺷﻌﺮاﻧﻲ‪.‬‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪186‬‬

‫رﺿﺎﻳﺖ ﺧﻮدش ﺑﻪ ازدواج ﻛﺴﻲ درآورﻧﺪ‪ ،‬ﺣﻀﺮت رﺳﻮل  ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﻨﺪ‪» :‬زن ﺑﻴﻮه در ﺑﺎرهي‬
‫ﺧﻮدش از ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﺶ ﻣﺤﻖﺗﺮ اﺳﺖ و دﺧﺘﺮ ﺑﺎﻛﺮه ﺑﻪ ازدواج ﻛﺴﻲ در ﻧﻤﻲآﻳﺪ ﻣﮕﺮ آﻧﻜﻪ از‬
‫ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﺶ اﺟﺎزه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد«‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺮاي زن ﻫﻢ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﺪون رﺿﺎﻳﺖ ﻣﺴﺌﻮل و‬
‫ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ ﺧﺎﻧﻮادهاش ﺑﺎ ﻫﺮﻛﺲ ﻛﻪ ﺑﺨﻮاﻫﺪ ازدواج ﻛﻨﺪ‪ ،‬از اﻳﻦ رو ﻗﺮآنﻛﺮﻳﻢ در ﻧﻜﺎح‬

‫ﻣﺮدان ﺑﺎب ﺛﻼﺛﻲ از ﻓﻌﻞ »ﻧﻜﺢ‪ ،‬ﻳﻨﻜﺢ« را اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻣﻲﻛﻨﺪ‪﴾ÏM≈x.Ύô³ßϑø9$# (#θßsÅ3Ζs? Ÿωuρ﴿ :‬‬
‫]اﻟﺒﻘﺮه‪ ،[221 :‬ﻳﻌﻨﻲ »ﺑﺎ زﻧﺎن ﻣﺸﺮك ازدواج ﻧﻜﻨﻴﺪ« و ﴿‪] ﴾£ÎγÎ=÷δr& ÈβøŒÎ*Î/ £èδθßsÅ3Ρ$$sù‬اﻟﻨﺴﺎء‪:‬‬
‫‪ ،[25‬ﻳﻌﻨﻲ »ازدواج ﻛﻨﻴﺪ ﺑﺎ آﻧﺎن ﺑﺎ اﺟﺎزهي ﺧﺎﻧﻮادهﺷﺎن« وﻟﻲ در ﺑﺎرهي ﻧﻜﺎح زن ﺑﺎب اﻓﻌﺎل را‬

‫اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻛﺮده ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪] ﴾óΟä3ΖÏΒ 4‘yϑ≈tƒF{$# (#θßsÅ3Ρr&uρ﴿ :‬اﻟﻨﻮر‪ ،[32 :‬ﻳﻌﻨﻲ »و ﺑﻪ ازدواج‬

‫درآورﻳﺪ زﻧﺎن ﺑﻲﺷﻮﻫﺮ را« و ﴿‪] ﴾(#θãΖÏΒ÷σム4®Lym tÏ.Ύô³ßϑø9$# (#θßsÅ3Ζè? Ÿωuρ‬اﻟﺒﻘﺮه‪ ،[221 :‬ﻳﻌﻨﻲ‬
‫»و زﻧﺎن ﻣﺆﻣﻦ را ﺑﻪ ازدواج ﻣﺮدان ﻣﺸﺮك درﻧﻴﺎورﻳﺪ ﺗﺎ اﻳﻨﻜﻪ آﻧﺎن اﻳﻤﺎن آورﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺨﻦ ﻣﺬﻛﻮر اﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ را دارد ﻛﻪ ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ زن ﻣﺘﺄﻫﻞ و ﺷـﻮﻫﺮدار ﺗـﺎﺑﻊ ﺷـﻮﻫﺮ اﺳـﺖ‪،‬‬
‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻧﻴﺰ دﺧﺘﺮ ﺑﺎﻛﺮه ﺗﺎﺑﻊ ﻣﺮد ﻣﺴﺌﻮل ﺧﺎﻧﻮاده ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وﻟﻲ اﻳـﻦ ﺗـﺎﺑﻊ ﺑـﻮدن ﺑـﻪ اﻳـﻦ ﻣﻌﻨـﻲ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ او در ﻛﺎرﻫﺎي ﺧﻮد ﻫﻴﭻ اﺧﺘﻴﺎري ﻧﺪارد ﺑﻠﻜﻪ ﻫﺪف اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﭼﻮن ﻣﺮد در ﺣﻔﻆ‬
‫ﻧﻈﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﺻﻴﺎﻧﺖ اﺧﻼق ﺧﺎﻧﻮاده و ﻋﺪم اﺧﻼل داﺧﻠﻲ و ﺧﺎرﺟﻲ آن ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ دارد‪ ،‬ﻟـﺬا‬
‫ﺑﺮاي ﺣﻔﺎﻇﺖ اﻳﻦ ﻧﻈﺎم ﺑﺮ زن ﻻزم اﺳﺖ ﻛﻪ از ﻣﺮدي ﻣﺘﺎﺑﻌﺖ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﺴـﺌﻮل اﻳـﻦ ﻛـﺎر اﺳـﺖ‪،‬‬
‫ﭼﻪ آن ﻣﺮد ﺷﻮﻫﺮش ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ ﭘﺪر و ﻳﺎ ﺑﺮادرش‪.‬‬

‫ﺣﻘﻮق زن‪:‬‬

‫وﻗﺘــﻲ ﻛــﻪ اﻧﺴــﺎن ﺑــﻪ ﻣﻔﻬــﻮم آﻳــﻪ‪ ﴾<Ù÷èt/ 4’n?tã óΟßγŸÒ÷èt/ ª!$# Ÿ≅āÒsù $yϑÎ/﴿ :‬ﺑــﻪ ﻋﻨــﻮان ﻳــﻚ‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻃﺒﻴﻌﻲ اﻋﺘﺮاف ﻛﻨﺪ ﻫﻤﺮاه آن از روي ﻗﻄﻊ و ﻳﻘﻴﻦ ﻧﻴﺰ ﺗﺼﺪﻳﻖ ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد ﻛـﻪ ﻣـﺮدان‬
‫ﺑﺮ زﻧﺎن درﺟﻪ و ﻏﻠﺒﻪ دارﻧﺪ‪ ،‬ﻟﺬا او ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ ﻋﻠﻢ ﺑﻴﻮﻟﻮژي و رواﻧﺸﻨﺎﺳﻲ ﺑﻪ وﺟﻮد ﺗﻔﺎوت ﺑـﻴﻦ زن‬
‫و ﻣﺮد اﻋﺘﺮاف ﻣﻲﻛﻨﺪ و آن را ﻣﺮاﻋﺎت ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﭘﺲ وﻇﻴﻔﻪي ﻫﺮدو ﻃﺒﻘﻪ را ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ اﻳـﻦ‬
 ‫‪187‬‬ ‫اﺻﻮل و ارﻛﺎن‬

‫اﺧﺘﻼف ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺑﻌﺪ از آن ﺑﺎ ﻣﺴﺌﻠﻪي دﻳﮕﺮي ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛـﻪ اﻋﺘـﺮاف ﺑـﻪ ﺣﻘـﻮق‬
‫زن اﺳﺖ‪ ،‬اﺳﻼم در اﻋﺘﺮاف ﺑﻪ ﺣﻘﻮق زن ﺳﻪ ﭼﻴﺰ ﻣﻬﻢ را ﻣﺪ‪ ‬ﻧﻈﺮ ﻣﻲﮔﻴﺮد‪:‬‬
‫اول‪ -‬اﻳﻨﻜﻪ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻣـﺮد اﺟـﺎزه داده ﺷـﻮد ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﺳـﺒﺐ ﺻـﻼﺣﻴﺘﻲ ﻛـﻪ در ﺣﻔﺎﻇـﺖ ﻧﻈـﺎم‬
‫ﺧــﺎﻧﻮاده دارد از آن ﺳــﻮء اﺳــﺘﻔﺎده ﻛﻨــﺪ‪ ،‬و ﻧﺒﺎﻳــﺪ ﺻــﻼﺣﻴﺖ ﺧــﻮﻳﺶ را در راه ﺑــﺪ و ﺧــﻼف‬
‫ﻣﺼﻠﺤﺖ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻧﻤﻮده و آن را وﺳﻴﻠﻪي ﻇﻠﻢ ﺑﺮ زن ﺳﺎزد و در ﻧﺘﻴﺠﻪ راﺑﻄﻪي ﻣﺮد و زن ﻣﺎﻧﻨـﺪ‬
‫راﺑﻄﻪ ﻣﺎﻟﻚ و ﻣﻤﻠﻮك ﮔﺮدد‪.‬‬
‫دوم‪ -‬اﻳﻨﻜﻪ ﺑﻪ زن ﻓﺮﺻﺖ داده ﺷﻮد ﺗﺎ اﺳﺘﻌﺪاد و ﻣﻮاﻫـﺐ ﻓﻄـﺮﻳﺶ را در ﭼﻬـﺎرﭼﻮب ﻧﻈـﺎم‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ در ﺣﺪ اﻋﻼي آن ﺑﻜﺎر اﻧﺪازد و آن ﺳﻬﻤﻲ ﻛﻪ در ﻋﻤﺮان ﺑﻨﻴﺎن اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ دارد ﺑﻪ وﺟﻪ‬
‫اﺣﺴﻦ اداء ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻮم‪ -‬اﻳﻨﻜﻪ اﺣﺘﻤﺎل ﻓﺮاوان دارد ﻛﻪ زن ﺑﻪ درﺟﻪي اﻋﻼي ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ و ﺗﺮﻗﻲ ﺑﺮﺳﺪ وﻟـﻲ ﻻزم‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ و ﺗﺮﻗﻲ وي در ﻗﺎﻟﺐ وﻇﺎﻳﻒ زﻧﺎﻧﻪي وي ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧـﻪ اﻳﻨﻜـﻪ در ﻗﺎﻟـﺐ ﻛﺎرﻫـﺎي‬
‫ﻣﺮداﻧﻪ و ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺬﻛﺮ داد ﻛﻪ اﮔﺮ زن‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ ﺧﻮد را ﺑـﺎ زﻧـﺪﮔﻲ ﻣـﺮدان ﺑﺮاﺑـﺮ ﺳـﺎزد و زﻧـﺪﮔﻲ‬
‫آن ﻫﺎ را ﺗﻘﻠﻴﺪ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬اﻳﻦ وﺿﻊ ﻧﻪ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ اﺟﺘﻤﺎع اﺳﺖ و ﻧﻪ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﺧـﻮد زن و از اﻳـﻦ ﻛـﺎر ﻫـﻴﭻ‬
‫ﺛﻤﺮهاي ﺑﺪﺳﺖ ﻧﻤﻲآﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺣﻘﻮق اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و اﻗﺘﺼﺎدي ﮔﺴﺘﺮده و وﺳﻴﻌﻲ را ﻛﻪ اﺳﻼم ﺑﺎ ﻣﺮاﻋـﺎت اﻳـﻦ اﻣـﻮر ﺳـﻪ ﮔﺎﻧـﻪ‬
‫ﻓﻮق ﺑﻪ زن اﻋﻄﺎ ﻧﻤﻮده و ﺑﺮاي او ﻋـﺰت‪ ،‬ﺷـﺮاﻓﺖ و ﻛﺮاﻣـﺖ ﻗﺎﺋـﻞ ﺷـﺪه و ﺑـﻪ ﻣﻨﻈـﻮر ﺣﻔﺎﻇـﺖ‬
‫داﺋﻤﻲ از اﻳﻦ ﺣﻘﻮق و اﻣﺘﻴﺎزات‪ ،‬اﺣﻜﺎم اﺧﻼﻗﻲ و ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ وﺿﻊ ﻛـﺮده اﺳـﺖ‪ ،‬در ﻫـﻴﭻ ﻳـﻚ از‬
‫ﻧﻈﺎمﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻗﺪﻳﻢ و ﻧﻮﻳﻦ ﻳﺎﻓﺖ ﻧﻤﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺣﻘﻮق اﻗﺘﺼﺎدي‪:‬‬
‫ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﭼﻴﺰي ﻛﻪ ﻣﻨﺰﻟـﺖ اﻧﺴـﺎن را در اﺟﺘﻤـﺎع ﺛﺎﺑـﺖ ﻛـﺮده و آن را ﻣﺤﺎﻓﻈـﺖ ﻣـﻲﻛﻨـﺪ‬
‫اﺳﺘﺤﻜﺎم ﺣﺎﻟﺖ اﻗﺘﺼﺎدي او اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘﺖ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻏﻴﺮ از اﺳﻼم ﺗﻤﺎم ﻗﻮاﻧﻴﻦ دﻧﻴﺎ زن را از‬
‫ﺟﻨﺒﻪي اﻗﺘﺼﺎدي ﺿﻌﻴﻒ و ﻛﻢارزش ﺳﺎﺧﺘﻪ اﻧـﺪ و ﺿـﻌﻒ و ﻧـﺎﺗﻮاﻧﻲ اﻗﺘﺼـﺎدي زن ﺑﺰرﮔﺘـﺮﻳﻦ‬
‫اﺳﺒﺎب ﻋﺒﻮدﻳﺖ و ﺑﺮدﮔﻲ او اﺳﺖ‪ ،‬اروﭘﺎ در اﻳﻦ اواﺧﺮ ﺧﻮاﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ را ﺗﻐﻴﻴـﺮ دﻫـﺪ و‬
‫زن را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻋﻀـﻮ ﺻـﺎﺣﺐ در آﻣـﺪ ﺗﺒـﺪﻳﻞ ﻛﻨـﺪ‪ ،‬وﻟـﻲ اﻳـﻦ ﻛـﺎر آنﻫـﺎ ﺑﺎﻋـﺚ ﻓﺴـﺎد‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪188‬‬

‫ﺑﺰرﮔﺘﺮي در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﻗﺒﻞ ﺷﺪ‪ ،‬وﻟﻲ اﺳﻼم در اﻳﻦ ﻣﺴﻴﺮ ﻧﻴﺰ راه ﻣﺘﻮﺳﻄﻲ را اﺗﺨﺎذ ﻛﺮده و ﺑـﺮاي‬
‫زن در ﻣﻴﺮاث ﺣﻖ ﻓﺮاواﻧﻲ را ﻗﺎﺋﻞ ﺷﺪه ﺑﻄﻮري ﻛﻪ زن ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ از ﭘـﺪر‪ ،‬ﺷـﻮﻫﺮ‪ ،‬اوﻻد و دﻳﮕـﺮ‬
‫ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪاﻧﺶ ارث ﺑﺒﺮد)‪ .(1‬ﺑﺮاي او اﻋﻄﺎي ﻣﻬﺮﻳﻪ را از ﺟﺎﻧﺐ ﺷﻮﻫﺮ ﻻزم ﮔﺮداﻧﻴـﺪ و ﻫـﺮ ﻣـﺎﻟﻲ‬
‫ﻛﻪ از اﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ ﺑﻪ دﺳﺖ او ﻣﻲرﺳـﺪ در آن ﺣـﻖ ﻣﺎﻟﻜﻴـﺖ و ﺗﺼـﺮف ﻛﺎﻣـﻞ را دارد و ﭘـﺪر ﻳـﺎ‬
‫ﺷﻮﻫﺮ ﻳﺎ ﺑﺮادر و ﻳﺎ دﻳﮕﺮ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪاﻧﺶ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻛﻪ در ﻣﺎل او دﺧﻞ و ﺗﺼﺮف ﻛﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﻋـﻼوه‬
‫ﺑﺮ آن اﮔﺮ ﺑﺎ ﺛﺮوت ﺧﻮد ﺗﺠﺎرت ﻧﻤﻮده و از آن ﺳﻮد و ﻣﻨﻔﻌﺖ ﺑﺪﺳﺖ آورد و ﻳﺎ ﻣﺸﻐﻮل ﻛﺴﺐ‬
‫و ﻛﺎر دﻳﮕﺮي ﮔﺮدد‪ ،‬ﻫﻤﻪ آن در آﻣﺪﻫﺎ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ او ﺑﻮده و در ﺗﻤﺎم ﺷﺮاﻳﻂ او ﻣﺎﻟﻚ آن اﺳﺖ‬
‫و ﺑﻪ ﻫﺮﺣﺎل ﻧﻔﻘﻪ او ﺑﺮ ﺷﻮﻫﺮش ﻻزم اﺳﺖ‪ ،‬زن ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺻﺎﺣﺐ ﻣﺎل و ﺛﺮوت ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎز ﻫـﻢ ﻧﻔﻘـﻪ‬
‫او ﺑﺮﻋﻬﺪه ﺷﻮﻫﺮش اﺳﺖ و ﻃﺒﻖ اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن وﺿﻊ اﻗﺘﺼﺎدي زن در اﺳﻼم ﺑﻪ اﻧـﺪازهاي ﻣﺴـﺘﺤﻜﻢ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ داراي وﺿﻊ اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﻬﺘﺮي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺮد ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺣﻘﻮق اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪:‬‬
‫‪ -1‬زن در اﻧﺘﺨﺎب ﺷﻮﻫﺮ اﺧﺘﻴﺎر ﻛﺎﻣﻞ دارد و ﻫﻴﭻ ﻛﺴـﻲ ﺣـﻖ ﻧـﺪارد ﺑـﺪون رﺿـﺎﻳﺖ و ﻳـﺎ‬
‫اﺟﺎزهاش او را ﺑﻪ ﻫﻤﺴﺮي ﻛﺴﻲ در آورد‪ ،‬در ﺻـﻮرﺗﻴﻜﻪ زن‪ ،‬ﻣـﺮد ﻣﺴـﻠﻤﺎن آزادي را اﻧﺘﺨـﺎب‬
‫ﻛﻨﺪ ﻫﻴﭻ ﻛﺲ اﻳﻦ ﺣﻖ را ﻧﺪارد ﻛﻪ او را از اﻧﺘﺨﺎﺑﺶ ﻣﻨﻊ ﻛﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻲ اﮔﺮ ﻣﺮدي را اﻧﺘﺨﺎب ﻛﻨـﺪ‬
‫ﻛﻪ از ﻧﻈﺮ ﻣﻨﺰﻟﺖ و ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﺎ وي ﺑﺮاﺑﺮي ﻧﻜﻨﺪ‪ ،‬اوﻟﻴـﺎي او ﻣـﻲﺗﻮاﻧﻨـﺪ ﺑـﻪ اﻧﺘﺨـﺎب او‬
‫اﻋﺘﺮاض ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻠـﻊ و ﺟـﺪاﻳﻲ‬
‫‪ -2‬در ﺻﻮرﺗﻴﻜﻪ ﺷﻮﻫﺮ ﺷﺨﺼﻲ ﻇﺎﻟﻢ‪ ،‬ﺑﺪﺧﻮ و ﻳﺎ ﻋﻘﻴﻢ ﺑﺎﺷﺪ زن ﺣﻖ ﻓﺴﺦ‪ُ ،‬‬
‫را دارا ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪ -1‬اﺳﻼم ﺣﻖ زن را در ﻣﻴﺮاث ﻧﺼﻒ ﺣﻖ ﻣﺮد ﮔﺮداﻧﻴﺪه اﺳﺖ‪ ،‬دﻟﻴﻞ آن اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻔﻘﻪ و ﻣﻬﺮ زن ﺑﺮ ﻣـﺮد واﺟـﺐ اﺳـﺖ و ﻧـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ‬
‫ﻧﻔﻘﻪاش ﺑﺮ ﺷﻮﻫﺮش ﻻزم اﺳﺖ ﺑﻠﻜﻪ در ﺻﻮرت ﺷﻮﻫﺮ ﻧﺪاﺷﺘﻦ‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﺎﻛﺮه ﺑﺎﺷﺪ و ﭼﻪ ﺑﻴﻮه‪ ،‬ﻧﻔﻘﻪ و ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﻲ او ﺑﺮ ﭘﺪر ﻳﺎ ﺑﺮادر ﻳـﺎ‬
‫ﭘﺴﺮ و ﻳﺎ دﻳﮕﺮ اﻗﺎرﺑﺶ واﺟﺐ اﺳﺖ ﭼﻮن زن از ﻫﻤﻪ اﻳﻦ ﺗﻜﺎﻟﻴﻒ آزاد اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻋﺪاﻟﺖ و اﻧﺼﺎف اﻗﺘﻀﺎ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛـﻪ ﺑـﻪ او‬
‫از ﻣﻴﺮاث ﻧﺼﻒ ﺳﻬﻢ ﻣﺮد ﻣﻨﻈﻮر ﺷﻮد‪.‬‬
 ‫‪189‬‬ ‫اﺻﻮل و ارﻛﺎن‬

‫‪ -3‬ﻣﺮد وﻇﻴﻔﻪ دارد ﻛﻪ در رواﺑﻂ ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ ﺑـﺎ زن داراي روش ﻧﻴـﻚ و ﭘﺴـﻨﺪﻳﺪه ﺑﺎﺷـﺪ و‬
‫آن ﺳﻠﻄﻪ و ﻏﻠﺒﻪ را ﻛﻪ ﺷﺮﻳﻌﺖ ﺑﺮاي او ﻗﺎﺋﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬در راه ﺿﺮر و زﻳﺎن زن اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻜﻨـﺪ‪،‬‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬

‫﴿‪] ﴾Å∃ρã÷èyϑø9$$Î/ £èδρçŽÅ°$tãuρ‬اﻟﻨﺴﺎء‪.[19 :‬‬

‫»ﻳﻌﻨﻲ ﺑﺎ زﻧﺎن ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭘﺴﻨﺪﻳﺪه زﻧﺪﮔﻲ ﻛﻨﻴﺪ«‪.‬‬

‫﴿‪] ﴾öΝä3uΖ÷t/ Ÿ≅ôÒx+ø9$# (#âθ|¡Ψs? Ÿωuρ‬اﻟﺒﻘﺮه‪.[237 :‬‬

‫ﻳﻌﻨﻲ »ﻓﻀﻞ و اﺣﺴﺎن را در ﺑﻴﻦ ﺧﻮد ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﻜﻨﻴﺪ«‪.‬‬
‫ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﻛﺮم ع ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﻨﺪ‪» :‬ﺧﻴﺮﻛﻢ‪ ،‬ﺧﻴﺮﻛﻢ ﻟﻨﺴﺎﺋﻪ وأﻟﻄﻔﻜــﻢ ﺑﺎَﻫﻠــﻪ« ﻳﻌﻨﻲ »ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺷـﻤﺎ ﻛﺴـﻲ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ زﻧﺶ ﺧﻮﺑﻲ ﻛﻨﺪ و ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻮادهاش ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﺘﺮ ﺑﺎﺷـﺪ« اﻳـﻦ ﺗﻮﺻـﻴﻪﻫـﺎ ﻓﻘـﻂ ﺗﻮﺻـﻴﻪﻫـﺎ و‬
‫ﺳﻔﺎرشﻫﺎي اﺧﻼﻗﻲ ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺷﺮﻳﻌﺖ ﺣﻜـﻢ ﻣـﻲﻛﻨـﺪ ﻛـﻪ اﮔـﺮ ﻣـﺮدي از اﻳـﻦ ﺳـﻠﻄﻪ و‬
‫ﻏﻠﺒﻪاش ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ زن ﺧﻮد اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﺪ و ﺑﺮ او ﻇﻠﻢ و ﺳﺘﻢ روا دارد‪ ،‬زن ﺣﻖ دارد ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﺷـﻮﻫﺮ‬
‫از ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺘﻤﺪاد ﻃﻠﺒﺪ‪.‬‬
‫‪ -4‬در ﺻﻮرﺗﻴﻜﻪ زن ﺑﻴﻮه ﻳﺎ ﻣﻄﻠﻘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﻳﺎ ﺑﺪﻟﻴﻞ دﻳﮕﺮي ﺑﻴﻦ او و ﺷﻮﻫﺮش ﺟﺪاﻳﻲ ﺑﻴﺎﻓﺘﺪ‪،‬‬
‫زن ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺪون ﻫـﻴﭻ ﻗﻴـﺪ و ﺷـﺮﻃﻲ ﺷـﻮﻫﺮ دوﻣـﻲ را اﻧﺘﺨـﺎب ﻛﻨـﺪ و در ﺗﺄﻳﻴـﺪ اﻳـﻦ ﻣﻄﻠـﺐ‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﺑﻌﺪ از اﻳﻦ ازدواج‪ ،‬ﺷﻮﻫﺮ اول و ﻧﺰدﻳﻜﺎن او ﺑﺮ وي ﻫﻴﭻ ﺣﻘﻲ ﻧﺪارﻧﺪ و اﻳـﻦ ﺣﻘـﻲ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺎ اﻣﺮوز ﺣﺘﻲ در آﻣﺮﻳﻜﺎ و اروﭘﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ زن داده ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -5‬در ﻗﻮاﻧﻴﻦ دﻳﻮاﻧﻲ و ﺟﻨﺎﻳﻲ ﻣﻴﺎن زن و ﻣﺮد ﻣﺴﺎوات ﻛﺎﻣﻞ ﺑﺮﻗـﺮار اﺳـﺖ‪ ،‬ﻗـﺎﻧﻮن اﺳـﻼﻣﻲ‬
‫در ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺟﺎن و ﻣﺎل زن و ﻣﺮد ﻫﻴﭻ ﺗﺒﻌﻴﻀﻲ را ﻗﺎﺋﻞ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﻌﻠﻴﻢ و ﺗﺮﺑﻴﺖ زن‪:‬‬

‫اﺳﻼم ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ زن اﺟﺎزه داده ﺗﺎ ﻋﻠﻮم دﻳﻨﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ را ﺑﻴﺎﻣﻮزد ﺑﻠﻜﻪ او را ﺗﺸﻮﻳﻖ و‬
‫ﺗﻤﺠﻴﺪ ﻧﻴﺰ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ و ﺗﻌﻠﻴﻢ و ﺗﺮﺑﻴﺖ زن را ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﻌﻠﻴﻢ و ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻣﺮد ﺣﺘﻤﻲ و ﻻزم ﻣﻲداﻧﺪ‪،‬‬
‫در زﻣﺎن ﺣﻴﺎت ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﻛﺮم ع زﻧﺎن ﻣﺴﺎﺋﻞ دﻳﻨﻲ و اﺧﻼﻗﻲ را ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺮدان از وي ﻳﺎد ﻣﻲﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‬
‫و ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﻛﺮم ع ﺑﺮاي زﻧﺎن وﻗﺖ ﻣﻌﻴﻨﻲ را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ در آن ﺳﺎﻋﺖ زﻧﺎن ﺑﺮاي ﺗﻌﻠﻴﻢ‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪190‬‬

‫و آﻣﻮﺧﺘﻦ ﺣﺎﺿﺮ ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺴﺮان ﻣﻄﻬﺮ آن ﺣﻀﺮت و ﺑﺨﺼﻮص ﻋﺎﻳﺸﻪي ﺻﺪﻳﻘﻪ ل ﺑﻪ‬
‫ﻣﻨﺰﻟﻪي ﻣﻌﻠﻤﺎﻧﻲ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ زﻧﺎن ﺑﻠﻜﻪ ﻣﺮدان ﻧﻴﺰ از آﻧﺎن ﻣﺴﺎﺋﻞ دﻳﻨﻲ را ﻣﻲآﻣﻮﺧﺘﻨﺪ و‬
‫ﺑﺰرﮔﺎن ﺻﺤﺎﺑﻪ و ﺗﺎﺑﻌﻴﻦ از آنﻫﺎ ﺗﻔﺴﻴﺮ‪ ،‬ﺣﺪﻳﺚ و ﻓﻘﻪ ﻳﺎد ﻣﻲﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ زﻧﺎن‬
‫آزاد و اﺷﺮاف ﻣﻨﺤﺼﺮ ﻧﺒﻮد ﺑﻠﻜﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﻛﺮم ع اﻣﺮ ﻣﻲﻛﺮد ﺗﺎ ﻛﻨﻴﺰان را ﻫﻢ ﺗﻌﻠﻴﻢ دﻫﻨﺪ‪،‬‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در ﺣﺪﻳﺚ ﺷﺮﻳﻒ آﻣﺪه اﺳﺖ‪» :‬أَﻳ‪‬ﻤﺎ رﺟ ٍﻞ َﻛﺎﻧَ ْ ِ‬
‫ﻴﻤ َﻬﺎ‪،‬‬
‫ﺴ َﻦ ﺗَـ ْﻌﻠ َ‬ ‫ﺖ ﻋ ْﻨ َﺪﻩُ َوﻟﻴ َﺪةٌ ﻓَـ َﻌﻠ‪َ ‬ﻤ َﻬﺎ ﻓَﺄ ْ‬
‫َﺣ َ‬ ‫َ َُ‬
‫)‪(1‬‬ ‫ِ‬
‫َﺟ َﺮان« ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ‪» :‬اﮔﺮ ﻛﺴﻲ ﻛﻨﻴﺰي داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و‬ ‫ﺴ َﻦ ﺗَﺄْدﻳﺒَـ َﻬﺎ‪ ،‬ﺛُ ‪‬ﻢ أَ ْﻋﺘَـ َﻘ َﻬﺎ َوﺗَـ َﺰ‪‬و َﺟ َﻬﺎ ﻓَـﻠَﻪُ أ ْ‬ ‫َوأَ ‪‬دﺑَـ َﻬﺎ ﻓَﺄ ْ‬
‫َﺣ َ‬
‫ﺗﻌﻠﻴﻢ و ﺗﺮﺑﻴﺖ او را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ و ﺑﻪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻋﻠﻮم و آداب او را آراﺳﺘﻪ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ او‬
‫را آزاد ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﺑﺎ وي ازدواج ﻛﻨﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ او دو ﭘﺎداش ﻣﻲدﻫﺪ«‪.‬‬
‫از اﻳﻨﺠﺎ ﻣﻌﻠﻮم ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ اﺳﻼم در ﺗﻌﻠﻴﻢ و ﺗﺮﺑﻴﺖ ﺑﻴﻦ زن و ﻣﺮد ﻫﻴﭻ ﻓﺮق و اﻣﺘﻴـﺎزي ﻗﺎﺋـﻞ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ وﻟﻲ ﺑﺪون ﺷﻚ در ﻧﻮع و ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﺗﺮﺑﻴﺖ آنﻫﺎ ﻓﺮق ﻣﻲﮔﺬارد‪ ،‬و ﻟـﺬا ﺗﻌﻠـﻴﻢ و ﺗﺮﺑﻴـﺖ‬
‫زن در اﺳﻼم آن اﺳﺖ ﻛﻪ او را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ زن اﻟﮕﻮ و ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ ،‬ﻣﺮﺑﻲ و ﻣﺪﻳﺮ ﺧﺎﻧﻪ ﺗﺮﺑﻴـﺖ ﻛﻨـﺪ‬
‫و در ﺻﻮرﺗﻴﻜﻪ ﻣﺤﻞ ﺗﻼش و ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ زن ﺧﺎﻧـﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﭘـﺲ ﺑـﺮ او واﺟـﺐ اﺳـﺖ ﺑـﻪ ﺧﺼـﻮص‬
‫ﻋﻠﻮﻣﻲ را ﺑﻴﺎﻣﻮزد ﻛﻪ در ﻣﺤﻴﻂ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻔﻴﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از آن ﻋﻠـﻮﻣﻲ را ﻛﺴـﺐ ﻛﻨـﺪ ﻛـﻪ ﺑـﻪ وي‬
‫اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ‪ ،‬ﺗﻬﺬﻳﺐ‪ ،‬اﺧﻼق و وﺳﻌﺖ ﻧﻈﺮ را آﻣﻮزش ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬ﻟﺬا از ﺟﻤﻠﻪ واﺟﺒﺎت اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛـﻪ‬
‫ﻫﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن از ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻌﻠﻴﻢ و ﺗﺮﺑﻴﺖ ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪ ﮔﺮدد‪ ،‬ﺑﻌﺪ از آن اﮔﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ زﻧـﻲ ﻋﻘـﻞ ﺑﻠﻨـﺪ و‬
‫ﻓﻜﺮ ﻋﺎﻟﻲ و ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﺣﺪ ﻃﺒﻴﻌﻲ اﻋﻄﺎ ﻛﺮده ﺑﺎﺷﺪ و او ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﻛﻪ ﻏﻴﺮ از ﻋﻠﻮم ﻣـﺬﻛﻮر ﻋﻠـﻮم و‬
‫ﻓﻨﻮن دﻳﮕﺮي را ﺑﻴﺎﻣﻮزد ﭘﺲ اﺳﻼم ﻣﺎﻧﻊ آن ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﺸﺮﻃﻲ ﻛﻪ ﺣﺪودي را ﻛﻪ ﺷـﺮﻳﻌﺖ‬
‫وﺿﻊ ﻛﺮده‪ ،‬رﻋﺎﻳﺖ ﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻌﻨﺎي ﺻﺤﻴﺢ آزادي زن‪:‬‬

‫اﻳﻦ ﺣﻘﻲ اﺳﺖ از ﺣﻘﻮق زن‪ ،‬وﻟﻲ اﻧﺴﺎن ﺷﻜﺮ ﻧﻌﻤﺘﻲ را ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺑـﻪ زن اﻋﻄـﺎ ﻧﻤـﻮده را‬
‫ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺠﺎي آورد؛ زﻳﺮا اﮔﺮ ﺑﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﺟﻮاﻣﻊ ﺑﺸﺮي ﻧﻈﺮ اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺷﻮد ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣـﻲﺷـﻮد ﻛـﻪ‬
‫وﺟﻮد زن در اﻳﻦ دﻧﻴﺎ ﺑﺎ ذﻟﺖ‪ ،‬ﺧﻮاري‪ ،‬ﮔﻨﺎه و ﻣﻌﺼﻴﺖ ﻋﻨﻮان ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬وﻻدت دﺧﺘﺮ ﺑﺮاي ﭘـﺪر‬

‫‪ -1‬ﺻﺤﻴﺢ ﺑﺨﺎري‪ ،‬ﻛﺘﺎب ﻧﻜﺎح‪.‬‬

 ‫‪191‬‬ ‫اﺻﻮل و ارﻛﺎن‬

‫ﻋﺎر و ﻧﻨﮓ ﻣﺤﺴﻮب ﻣـﻲﺷـﺪ‪ ،‬ﺧﻮﻳﺸـﺎوﻧﺪان ﻋـﺮوس از ﺟﻤﻠـﻪ ﻧﺰدﻳﻜـﺎن‪ ،‬ﺑـﻲارزش و اﻫﻤﻴـﺖ‬
‫ﺑﺤﺴﺎب ﻣﻲآﻣﺪﻧﺪ و در زﺑﺎن اردو ﻫﻢ اﻛﻨﻮن ﻧﻴﺰ ﻛﻠﻤـﻪي ﻋـﺮوس و ﭘـﺪر زن و ﻣـﺎدر زن ﺑـﺮاي‬
‫دﺷﻨﺎمدادن و ﺗﺤﻘﻴﺮ ﻛﺮدن اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬در ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﻠﺖﻫﺎ زﻧﺪه ﺑﮕـﻮر ﻛـﺮدن دﺧﺘـﺮان‬
‫رواج داﺷﺖ ﺗﺎ از اﻳﻦ ﻧﻨﮓ و ﻋﺎر ﺧﻮد را ﻧﺠﺎت دﻫﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻗﺮآﻧﻜﺮﻳﻢ اﻳﻦ ﻋـﺎدت و ﺻـﻔﺖ‬
‫ﺟﺎﻫﻠﻲ را ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺮح ﻣﻲدﻫﺪ‪:‬‬

‫﴿‪ÏΒ ÏΘöθs)ø9$# zÏΒ 3“u‘≡uθtGtƒ ∩∈∇∪ ×ΛÏàx. uθèδuρ #tŠuθó¡ãΒ …çµßγô_uρ ¨≅sß 4s\ΡW{$$Î/ Νèδ߉ymr& tÏe±ç0 #sŒÎ)uρ‬‬

‫™‪] ﴾ É>#uŽ—I9$# ’Îû …çµ”™ß‰tƒ ôΘr& Aχθèδ 4’n?tã …çµä3Å¡ôϑãƒr& 4 ÿϵÎ/ uŽÅe³ç0 $tΒ Ïþθß‬اﻟﻨﺤﻞ‪ 58 :‬و ‪.[59‬‬
‫»وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﻳﻜﻲ از ﻣﺮدان ﺑﻪ وﻻدت دﺧﺘﺮ ﺧﺒﺮ داده ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬از ﻓﺮط ﺧﺸﻢ و ﻏﻀـﺐ روﻳـﺶ‬
‫ﺳﻴﺎه ﻣﻲﮔﺸﺖ و اﻳﻦ ﺧﺒﺮ را ﺑﺨﺎﻃﺮ زﺷﺘﻲ آن از دﻳﮕﺮان ﭘﻨﻬﺎن ﻣﻲداﺷﺖ‪) ،‬او در ﭘﻴﺶ ﺧـﻮد دو‬
‫راه داﺷﺖ( ﻳﺎ آن دﺧﺘﺮك را ﺑﺎ ذﻟـﺖ و ﺧـﻮاري ﻧﮕﻬـﺪاري ﻣـﻲﻛـﺮد و ﻳـﺎ اﻳﻨﻜـﻪ او را در زﻳـﺮ‬
‫ﺧﺎك ﻣﻲﻧﻤﻮد«‪.‬‬
‫ﻋﻠﻤﺎ و رﻫﺒﺮان دﻳﻨﻲ در ﻃﻲ ﺳﺎﻟﻴﺎن دراز ﻣﺒﺎﺣﺜﻪ و ﻣﻨﺎﻗﺸﻪ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ آﻳﺎ زن اﻧﺴـﺎن اﺳـﺖ‬
‫ﻳﺎ ﻧﻪ؟ و آﻳﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ زن روح داده اﺳـﺖ؟‪ .‬ﭘـﺲ وﻗﺘـﻲ ﻛـﻪ ﻋﻠﻤـﺎ ﭼﻨـﻴﻦ ﻓﻜـﺮ ﻣـﻲﻛﺮدﻧـﺪ از‬
‫ﺟﺎﻫﻼن ﭼﻪ اﻧﺘﻈﺎري ﻣﻲﺗﻮان داﺷﺖ؟ در ﻣﺬﻫﺐ ﻫﻨﺪو ﺧﻮاﻧﺪن ﻛﺘﺎب ﺑﻮدا ﺑـﺮ زن ﺣـﺮام ﺑـﻮد و‬
‫ﻣﺬﻫﺐ ﺑﻮدا ﻣﻲﮔﻔﺖ‪ :‬اﮔﺮ ﻣﺮدي ﺑﺎ زﻧﻲ ﺗﻤﺎس ﭘﻴﺪا ﻛﻨـﺪ دﻳﮕـﺮ او را ﻧﺠـﺎﺗﻲ ﻧﻴﺴـﺖ و در دﻳـﻦ‬
‫ﻳﻬﻮد و ﻣﺴﻴﺢ زن ﻣﻨﺒﻊ ﻫﻤﻪ ﮔﻨﺎﻫﺎن ﺷﻤﺮده ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬ﻳﻮﻧﺎﻧﻲﻫﺎ ﻣﻲﮔﻔﺘﻨـﺪ ﻛـﻪ ﭘـﺮدهﻧﺸـﻴﻦ ﻧـﻪ ﻋﻠـﻢ‬
‫دارد ﻧﻪ ﺗﻤﺪن ﻧﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﻧﻪ ﺣﻘﻮق ﻣﺪﻧﻲ‪ ،‬ﻫﻤﻴﻦ وﺿـﻊ در روم‪ ،‬اﻳـﺮان‪ ،‬ﭼـﻴﻦ‪ ،‬ﻣﺼـﺮ و دﻳﮕـﺮ‬
‫ﻣﺮاﻛﺰ ﺗﻤﺪن اﻧﺴﺎﻧﻲ وﺟﻮد داﺷﺖ‪ .‬ﺑﺮدﮔﻲ‪ ،‬ﻣﺤﻜﻮﻣﻴﺖ و ﺑﺪﺑﻴﻨﻲ ﻋﻤﻮﻣﻲ از ﺟﻤﻠﻪ اوﺻﺎف ﺟـﺪا‬
‫ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ زن ﺷﻤﺮده ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬ﺣﺘﻲ روي ﺧﻮد زن ﻧﻴﺰ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻛﺮده و ﺧﻮدش اﺣﺴﺎس ﻣﻲﻛﺮد ﻛـﻪ او‬
‫ﻛﺮاﻣﺖ و ﻋﺰت ﻧﻔﺲ ﻧﺪارد‪ ،‬ﻓﺮاﻣﻮش ﻛﺮده ﺑﻮد ﻛﻪ او ﻫﻢ در دﻧﻴـﺎ ﺣﻘـﻮق و ﻣﻨﺰﻟـﺖ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ‬
‫دارد ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ از آن اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﺪ ﺑﻠﻜﻪ ﻣـﺮد ﺗـﺎ اﻧـﺪازهاي اﺣﺴـﺎس ﺑﺮدﮔـﻲ و ﺣﻘـﺎرت را ﺑـﺮ زن‬
‫ﺗﺤﻤﻴﻞ ﻛﺮده ﺑﻮد ﻛﻪ زن را وادار ﻣﻲﻛﺮد ﺗﺎ اﻓﺘﺨﺎر ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻛﻨﻴﺰ ﺷـﻮﻫﺮش ﺑﺎﺷـﺪ و اﻳـﻦ ﭼﻨـﻴﻦ‬
‫ﻋﻘﻴﺪه داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺷﻮﻫﺮ ﻣﻌﺒﻮد و ﺧﺪاي او اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪192‬‬

‫ﺗﻨﻬﺎ دﻳﻨﻲ ﻛﻪ در ﭼﻨﻴﻦ اوﺿﺎع و ﺷﺮاﻳﻂ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ از ﻧﻈﺮ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ و ﻋﻤﻠـﻲ ﺑﻠﻜـﻪ از ﻧﻈـﺮ ﻓﻜـﺮي‬
‫اﻧﻘﻼب ﺑﺰرﮔﻲ را ﺑﻪ راه اﻧﺪاﺧﺖ اﺳﻼم ﺑﻮد‪ ،‬اﻳﻦ اﺳﻼم ﺑﻮد ﻛﻪ ﺗﻔﻜﺮ زن و ﻣﺮد را اﺻـﻼح ﻛـﺮد‬
‫و در ذﻫﻦ اﻧﺴﺎن ﻋﺰت‪ ،‬ﻛﺮاﻣﺖ و ﺣﻘـﻮق زن را زﻧـﺪه ﻧﻤـﻮد ﻟـﺬا ﻛﻠﻤـﺎﺗﻲ از ﻗﺒﻴـﻞ ﺣﻘـﻮق زن‪،‬‬
‫ﺗﻌﻠﻴﻢ و ﺗﺮﺑﻴﺖ زن و ﻧﻬﻀﺖ زﻧﺎن را ﻛﻪ اﻣﺮوزه ﻣﻲﺷﻨﻮﻳﺪ اﻧﻌﻜﺎس آن اﻧﻘﻼب ﻋﻈﻴﻤﻲ اﺳﺖ ﻛـﻪ‬
‫ﺣﻀﺮت رﺳﻮل ع اﻳﺠﺎد ﻛﺮد و ﻃﺮز ﺗﻔﻜﺮ اﻧﺴﺎﻧﻲ را ﺗﺎ روز ﻗﻴﺎﻣﺖ ﻋﻮض ﻛـﺮد‪ ،‬و اﻳﺸـﺎن ﺗﻨﻬـﺎ‬
‫ﭘﻴﺎﻣﺒﺮي ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﻤﺎم ﺟﻬﺎﻧﻴﺎن ﻓﻬﻤﺎﻧﻴﺪ ﻛﻪ زن ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺮد اﻧﺴﺎن اﺳﺖ‪:‬‬

‫﴿{‪] ﴾$yγy_÷ρy— $pκ÷]ÏΒ t,n=yzuρ ;οy‰Ïn≡uρ <§ø+‾Ρ ÏiΒ /ä3s)n=s‬اﻟﻨﺴﺎء‪.[1 :‬‬

‫»)ﺧﺪاوﻧﺪ ذاﺗﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ( ﺷـﻤﺎ را از ﻳـﻚ ﻧﻔـﺲ آﻓﺮﻳـﺪه و از آن ﻧﻔـﺲ ﻫﻤﺴـﺮ او را ﺧﻠـﻖ‬
‫ﻛﺮد«‪ .‬و ﻧﻴﺰ اﻋﻼم ﻧﻤﻮد ﻛﻪ ﻧﺰد ﺧﺪا زن و ﻣﺮد ﻫﻴﭻ ﻓﺮﻗﻲ ﻧﺪارﻧﺪ‪:‬‬

‫﴿‪] ﴾t÷|¡tGø.$# $®ÿÊeΕ Ò=ŠÅÁtΡ Ï!$|¡ÏiΨ=Ï9uρ ( (#θç6|¡oKò2$# $£ϑÏiΒ Ò=ŠÅÁtΡ ÉΑ%y`Ìh=Ïj9‬اﻟﻨﺴﺎء‪.[32 :‬‬
‫»ﻣﺮدان را ﺳﻬﻤﻲ اﺳﺖ از آﻧﭽﻪ ﻛﻪ ﻛﺴﺐ ﻛﺮدﻧﺪ و زﻧﺎن را ﻧﻴﺰ ﺳﻬﻤﻲ اﺳﺖ از آﻧﭽﻪ ﻛﺴﺐ‬
‫ﻛﺮدﻧﺪ«‪.‬‬
‫آن ﻣﺮاﺗﺐ روﺣﻲ ﻛﻪ ﻣﺮد ﺗﻮﺳﻂ اﻳﻤﺎن و ﻋﻤﻞ ﺻﺎﻟﺢ ﺑﻪ آن ﻣﻲرﺳﺪ ﺑﺮاي زﻧـﺎن ﻧﻴـﺰ ﻣﻴﺴـﺮ و‬
‫ﻣﻬﻴﺎ اﺳﺖ و در ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﺮد ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﻘﺎم »اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﺑﻦ ادﻫﻢ« ﺑﺮﺳﺪ ﻫﻴﭻ ﻣﺎﻧﻌﻲ وﺟﻮد ﻧـﺪارد‬
‫ﻛﻪ زن در ﻣﺮﺗﺒﻪ ﻛﻤﺎل روﺣﻲ ﺑﻪ ﻣﻘﺎم »راﺑﻌﻪي ﺑﺼﺮي« ارﺗﻘﺎ ﭘﻴﺪا ﻛﻨﺪ‪:‬‬

‫﴿‪.ÏiΒ Νä3àÒ÷èt/ ( 4s\Ρé& ÷ρr& @x.sŒ ÏiΒ Νä3ΨÏiΒ 9≅Ïϑ≈tã Ÿ≅uΗxå ßì‹ÅÊé& Iω ’ÎoΤr& öΝßγš/u‘ öΝßγs9 z>$yftFó™$$sù‬‬

‫‪] ﴾<Ù÷èt/‬آل ﻋﻤﺮان‪.[195 :‬‬

‫»و ﺧﺪاوﻧﺪ دﻋﺎي اﻳﺸﺎن را ﻗﺒﻮل ﻛﺮد ﻛﻪ ﻣﻦ ﺿﺎﻳﻊ ﻧﻤﻲﺳﺎزم ﻋﻤﻞ ﻫﻴﭻ ﻳﻚ از ﺷـﻤﺎ را ﭼـﻪ‬
‫ﻣﺮد ﺑﺎﺷﺪ و ﭼﻪ زن‪ ،‬ﺑﻌﻀﻲ از ﺷﻤﺎ ﺟﺰء ﺑﻌﻀﻲ دﻳﮕﺮ ﻫﺴﺘﻴﺪ«‪.‬‬

‫﴿‪sπ¨Ψyfø9$# tβθè=äzô‰tƒ y7Í×‾≈s9'ρé'sù ÖÏΒ÷σãΒ uθèδuρ 4s\Ρé& ÷ρr& @Ÿ2sŒ ÏΒ ÏM≈ysÎ=≈¢Á9$# zÏΒ ö≅yϑ÷ètƒ ∅tΒuρ‬‬

‫‪] ﴾∩⊇⊄⊆∪ #ZŽÉ)tΡ tβθßϑn=ôàムŸωuρ‬اﻟﻨﺴﺎء‪.[124 :‬‬

 ‫‪193‬‬ ‫اﺻﻮل و ارﻛﺎن‬

‫»و ﻛﺴﻲ ﻛﻪ از ﺷﻤﺎ ﭼﻪ زن و ﭼﻪ ﻣﺮد ﺑﺎ داﺷﺘﻦ اﻳﻤﺎن ﻋﻤﻞ ﺻـﺎﻟﺢ اﻧﺠـﺎم دﻫـﺪ‪ ،‬ﭘـﺲ آنﻫـﺎ‬
‫داﺧﻞ ﺑﻬﺸﺖ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و ﻛﻮﭼﻜﺘﺮﻳﻦ ﻇﻠﻤﻲ ﺑﻪ آنﻫﺎ ﻧﻤﻲﺷﻮد«‪.‬‬
‫ﺳﭙﺲ ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ ع ﺑﻪ زن و ﻣﺮد ﻓﻬﻤﺎﻧﻴﺪ ﻛﻪ ﺣﻘﻲ را ﻛﻪ ﻣﺮد ﺑﺮ زن دارد‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﺣﻖ را‬
‫زن ﺑﺮ ﻣﺮد دارد‪:‬‬

‫﴿‪] ﴾£ÍκöŽn=tã “Ï%©!$# ã≅÷WÏΒ £çλm;uρ‬اﻟﺒﻘﺮه‪.[228 :‬‬

‫»و ﻫﻤﺎن ﺣﻘﻮﻗﻲ ﻛﻪ ﺑﺮﻋﻬﺪهي زن اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﺣﻘﻮق ﻧﻴﺰ ﺑﺮاي زن وﺟﻮد دارد«‪.‬‬
‫اوﺳﺖ ﻛﻪ زن را از ﮔﻮدال ذﻟﺖ و ﺧﻮاري ﻧﺠﺎت داد و در ﻣﻘـﺎم ﻋـﺰت و ﻛﺮاﻣـﺖ ﻧﺸـﺎﻧﺪ و‬
‫اوﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﭘﺪر ﻓﻬﻤﺎﻧﺪ ﻛﻪ داﺷﺘﻦ دﺧﺘﺮ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻨﮓ و ﻋﺎر ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﻜﻪ اﮔـﺮ ﭘـﺪر آن دﺧﺘـﺮ را‬
‫ﺧﻮب ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻛﻨﺪ و ﺣﻘﻮﻗﺶ را ادا ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻣﺴﺘﺤﻖ ﺑﻬﺸﺖ ﻣﻲﮔﺮدد‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﻛﺮم ﻓﺮﻣـﻮده‬
‫َﺻﺎﺑِﻌَﻪُ«)‪.(1‬‬ ‫ﺎء ﻳَـ ْﻮَم اﻟ ِْﻘﻴَ َﺎﻣ ِﺔ أَﻧَﺎ َو ُﻫ َﻮ َو َ‬
‫ﺿ ‪‬ﻢ أ َ‬ ‫ﺎل َﺟﺎ ِرﻳَـﺘَـ ْﻴ ِﻦ َﺣﺘ‪‬ﻰ ﺗَـ ْﺒـﻠُﻐَﺎ َﺟ َ‬
‫اﺳﺖ‪َ » :‬ﻣ ْﻦ َﻋ َ‬
‫ﻳﻌﻨﻲ »ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﻣﺴﺌﻮل و ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ دو دﺧﺘﺮ ﺗﺎ وﻗﺖ ﺑﻠﻮغ آنﻫﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻦ و او در روز‬
‫ﺴ َﻦ‬ ‫ﺎت ﺑِ َ ٍ‬
‫ﻗﻴﺎﻣﺖ اﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﻫﺴﺘﻴﻢ و اﻧﮕﺸﺘﺎﻧﺶ را ﺑﻪ ﻫﻢ ﭼﺴﺒﺎﻧﻴﺪ«‪» .‬و ﻣﻦ اﺑـﺘُﻠِﻲ ِﻣﻦ اﻟْﺒـﻨَ ِ‬
‫َﺣ َ‬
‫ﺸ ْﻲء ﻓَﺄ ْ‬ ‫َ َْ ْ َ ْ َ‬
‫إِﻟ َْﻴ ِﻬ ‪‬ﻦ ُﻛ ‪‬ﻦ ﻟَﻪُ ِﺳ ْﺘـ ًﺮا ِﻣ ْﻦ اﻟﻨ‪‬ﺎر«)‪» .(2‬و ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﺑﻮاﺳﻄﻪي دﺧﺘﺮان ﺑﻪ ﻣﺸﻜﻠﻲ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﻮد و ﺑﺎز ﺑﻪ‬
‫آنﻫﺎ اﺣﺴﺎن و ﻧﻴﻜﻲ ﻛﻨﺪ‪ ،‬آنﻫﺎ در روز ﻗﻴﺎﻣﺖ ﺑﺮاي او ﭘﺮدهاي در ﻣﻘﺎﺑﻞ آﺗﺶ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ«‪ .‬و‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﻛﺮم ﺷﺨﺼﻴﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺷﻮﻫﺮ ﻓﻬﻤﺎﻧﻴﺪ ﻛﻪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﭼﻴﺰي ﻛﻪ ﺧﺪا در دﻧﻴﺎ ﺑﻪ‬
‫ﺼﺎﻟِ َﺤﺔُ«)‪» .(3‬ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻣﺘﺎع دﻧﻴﺎ‬ ‫او اﻋﻄﺎ ﻛﺮده اﺳﺖ ﻫﻤﺴﺮ ﺻﺎﻟﺢ اﺳﺖ‪َ » :‬ﺧ ْﻴـ ُﺮ َﻣﺘَ ِﺎع اﻟ ‪‬ﺪﻧْـﻴَﺎ اﻟ َْﻤ ْﺮأَةُ اﻟ ‪‬‬
‫ﻴﺐ َو ُﺟﻌِﻠَ ْ‬ ‫زن ﺻﺎﻟﺢ اﺳﺖ«‪ .‬ﺣﺪﻳﺚ دﻳﮕﺮي ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪» :‬ﺣﺒ‪‬ﺐ إِﻟ ‪ِ ‬‬
‫ﺖ‬ ‫‪‬ﺴﺎءُ‪َ ،‬واﻟﻄ‪ُ ‬‬
‫َﻲ ﻣ َﻦ اﻟ ‪‬ﺪﻧْـﻴَﺎ‪ :‬اﻟﻨ َ‬ ‫ُ َ‬
‫ﺼﻼةِ«)‪» .(4‬از ﭼﻴﺰﻫﺎي دﻧﻴﺎ زن و ﺑﻮي ﺧﻮش ﺑﺮاﻳﻢ دوﺳﺖ داﺷﺘﻨﻲﺗﺮ اﺳﺖ‪ ،‬و‬ ‫ﻗُـ ‪‬ﺮةُ َﻋ ْﻴﻨِﻲ ﻓِﻲ اﻟ ‪‬‬
‫ﻀﻞ ِﻣﻦ اﻟْﻤﺮأَةِ‬ ‫ورﺷﻨﻲ و آراﻣﺶ ﭼﺸﻢ ﻣﻦ در ﻧﻤﺎز اﺳﺖ«‪» .‬وﻟَﻴ ِ‬
‫ﺲ ﻣ ْﻦ َﻣﺘَ ِﺎع اﻟ ‪‬ﺪﻧْـﻴَﺎ َﺷ ْﻰءٌ أَﻓْ َ َ َ َ ْ‬
‫َْ َ‬
‫ﺼﺎﻟِ َﺤ ِﺔ«)‪» .(5‬و در دﻧﻴﺎ ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰ ﺑﻬﺘﺮ از زن ﺻﺎﻟﺢ ﻧﻴﺴﺖ«‪ ،‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم ج اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﭘﺴﺮ اﻣﺮ‬ ‫اﻟ ‪‬‬

‫‪ -1‬ﺻﺤﻴﺢ ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﻛﺘﺎب اﻟﺒﺮ و اﻟﺼﻠﺔ و اﻻدب‪.‬‬

‫‪ -2‬ﺻﺤﻴﺢ ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﻛﺘﺎب اﻟﺒﺮ و اﻟﺼﻠﺔ و اﻻدب‬
‫‪ -3‬ﻧﺴﺎﺋﻲ‪ ،‬ﻛﺘﺎب اﻟﻨﻜﺎح‪.‬‬
‫‪ -4‬ﻧﺴﺎﺋﻲ‪ ،‬ﻛﺘﺎب ﻋﺸﺮة اﻟﻨﺴﺎء‪.‬‬
‫‪ -5‬اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ‪ ،‬ﻛﺘﺎب اﻟﻨﻜﺎح‪.‬‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪194‬‬

‫ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﺴﺘﺤﻖﺗﺮﻳﻦ ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت ﺑﺮاي اﻛﺮام و ﻋﺰت و ﺧﺪﻣﺖ و رﻓﺘﺎر ﭘﺴﻨﺪﻳﺪه ﺑﻌﺪ از ﺧﺪا‬
‫ﺻ َﺤﺎﺑَﺘِﻰ؟ ﻗَ َ‬ ‫و رﺳﻮل‪ ،‬ﻣﺎدر اﺳﺖ‪» :‬ﺳﺄ ََل رﺟﻞ‪ :‬ﻳﺎ رﺳ َ ِ‬
‫ﺎل‪ :‬ﺛُ ‪‬ﻢ‬ ‫ﺎل‪ :‬أُ ‪‬ﻣ َ‬
‫ﻚ‪ .‬ﻗَ َ‬ ‫َﺣ ‪‬ﻖ ﺑِ ُﺤ ْﺴ ِﻦ َ‬
‫ﻮل اﻟﻠ‪‬ﻪ َﻣ ْﻦ أ َ‬ ‫َ َُ ُ َ َُ‬
‫)‪(1‬‬
‫ﻮك« ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ‪» :‬ﺷﺨﺼﻲ از‬ ‫ﺎل‪ :‬ﺛُ ‪‬ﻢ أَﺑُ َ‬
‫ﺎل‪ :‬ﺛُ ‪‬ﻢ َﻣ ْﻦ؟ ﻗَ َ‬ ‫ﺎل أُ‪‬ﻣ َ‬
‫ﻚ‪ .‬ﻗَ َ‬ ‫ﺎل‪ :‬ﺛُ ‪‬ﻢ َﻣ ْﻦ؟ ﻗَ َ‬ ‫ﺎل‪ :‬أُ ‪‬ﻣ َ‬
‫ﻚ‪ .‬ﻗَ َ‬ ‫َﻣ ْﻦ؟ ﻗَ َ‬
‫ﺣﻀﺮت رﺳﻮل ﭘﺮﺳﻴﺪ ﻛﻪ ﻣﺴﺘﺤﻖﺗﺮﻳﻦ ﻓﺮد ﺑﺮاي رﻓﺘﺎر ﺧﻮب و ﭘﺴﻨﺪﻳﺪهي ﻣﻦ ﻛﻴﺴﺖ؟‬
‫ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬ﻣﺎدرت‪ .‬ﺑﺎز ﭘﺮﺳﻴﺪ ﺑﻌﺪ از آن؟ ﺑﺎز ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬ﻣﺎدرت‪ .‬و ﺑﺎر ﺳﻮم ﭘﺮﺳﻴﺪ ﻛﻪ ﺑﻌﺪ‬
‫از آن ﻛﻴﺴﺖ؟ در ﺟﻮاب ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬ﻣﺎدرت‪ .‬و ﺷﺨﺺ ﭘﺮﺳﻴﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از آن؟ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﻛﺮم ﭘﺎﺳﺦ‬
‫دادﻧﺪ‪ :‬ﭘﺪرت«‪.‬‬
‫ﻮق اﻷُ‪‬ﻣ َﻬ ِ‬
‫ﺎت«)‪» .(2‬و ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﻲ از ﻣﺎدران‬ ‫و ﻫﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪» :‬إِ ‪‬ن اﻟﻠ‪‬ﻪَ َﺣ ‪‬ﺮَم َﻋﻠَْﻴ ُﻜ ْﻢ ﻋُ ُﻘ َ‬
‫را ﺑﺮ ﺷﻤﺎ )اوﻻد( ﺣﺮام ﮔﺮداﻧﻴﺪه اﺳﺖ«‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي اﻧﺴﺎن ﺑﻴﺎن ﻛﺮد ﻛﻪ ﻋﻮاﻃﻒ و اﺣﺴﺎﺳﺎت ﺷﺪﻳﺪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻓﻄﺮﺗﻲ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ اﻳﺸﺎن را ﺑﺮ آن ﻓﻄﺮت آﻓﺮﻳﺪه‪ ،‬اﻳﻦ ﺻﻔﺖ ﺑﺮاي زﻧﺎن ﻋﺎر و ﻧﻨﮓ ﻧﺒﻮده ﺑﻠﻜﻪ‬
‫از ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت و ﺟﻤﺎل آنﻫﺎﺳﺖ و اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﻲ ﻛﻪ از وي ﻧﻔﻌﻲ ﺑﺒﺮﻳﺪ وﻗﺘﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻫﺪف‬
‫ﻣﻲرﺳﻴﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ او ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻓﻄﺮﺗﺶ ﻋﻤﻞ ﻛﻨﻴﺪ و اﮔﺮ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ او را ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺮد ﻣﺴﺘﻘﻞ و‬
‫ﻀﻠَ ِﻊ‪ ،‬إِ ْن أَﻗَ ْﻤﺘَـ َﻬﺎ‬
‫اﺳﺘﻮار ﺳﺎزﻳﺪ‪ ،‬او ﻣﻲﺷﻜﻨﺪ و از ﺑﻴﻦ ﻣﻲرود‪ .‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﻛﺮم ﻓﺮﻣﻮده اﻧﺪ‪» :‬اﻟ َْﻤ ْﺮأَةُ َﻛﺎﻟ ‪‬‬
‫ﻴﻬﺎ ِﻋ َﻮج«)‪» .(3‬زن ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺳﺘﺨﻮان ﭘﻬﻠﻮ اﺳﺖ ﻛﻪ اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﻴﺪ آن‬ ‫ِ‬
‫ﺖ ﺑِ َﻬﺎ َوﻓ َ‬ ‫ِ‬
‫ﺴ ْﺮﺗَـ َﻬﺎ ‪َ ،‬وإِن ْ‬
‫اﺳﺘَ ْﻤﺘَـ ْﻌ َ‬ ‫َﻛ َ‬
‫را راﺳﺖ ﻛﻨﻴﺪ ﻣﻲﺷﻜﻨﺪ‪ ،‬و اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﻴﺪ از وي ﺑﻬﺮه و اﺳﺘﻔﺎدهاي ﺑﺒﺮﻳﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ در ﻫﻤﻴﻦ ﺣﺎﻟﺖ‬
‫ﻛﺠﻲ از آن اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﻴﺪ«‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم  اوﻟﻴﻦ ﻣﺼﻠﺢ و ﺑﻠﻜﻪ در ﺣﻘﻴﻘﺖ آﺧﺮﻳﻦ ﻣﺼﻠﺤﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ذﻫﻨﻴـﺖ‬
‫ﻣﺮد و ﺣﺘﻲ ﺧﻮد زن را در ﺑﺎرهي زن ﺗﻐﻴﻴﺮ داد و ﺑﻪ ﺟﺎي ﺗﻔﻜﺮ ﺟﺎﻫﻠﻲ در آنﻫﺎ ﺗﻔﻜﺮ ﺻﺤﻴﺢ و‬
‫ﻣﻌﺘﺪل اﻳﺠﺎد ﻛﺮد‪ ،‬ﻛﻪ اﻳﻦﻫﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻋﻮاﻃﻒ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺮاﺳﺎس ﻋﻘﻞ ﻣﺤﺾ اﺳـﺘﻮار اﺳـﺖ‪،‬‬
‫ﺳﭙﺲ آن ﺣﻀﺮت ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ اﺻﻼح داﺧﻠﻲ ﻛﻔﺎﻳﺖ ﻧﻜﺮده ﺑﻠﻜﻪ اﺳﺒﺎب ﭘﺎﺳـﺪاري از ﺣﻘـﻮق زن را‬

‫‪ -1‬ﺻﺤﻴﺢ ﺑﺨﺎري‪ ،‬ﻛﺘﺎب اﻻدب‪.‬‬

‫‪ -2‬ﺻﺤﻴﺢ ﺑﺨﺎري‪ ،‬ﻛﺘﺎب اﻻدب‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺻﺤﻴﺢ ﺑﺨﺎري‪ ،‬ﺑﺎب ﻣﺪاراة اﻟﻨﺴﺎء‪.‬‬
 ‫‪195‬‬ ‫اﺻﻮل و ارﻛﺎن‬

‫ﻧﻴﺰ ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻤﻮده و ﺑﺎ ﻗﺪرت ﻗﺎﻧﻮن او را از ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺗﺠﺎوز ﻣﺮدان ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻛﺮد‪ ،‬ﺑﻪ آﻧﺎن ﭼﻨﺎن ﺷـﻌﻮر‬
‫داد ﻛﻪ ﺣﻘـﻮق ﻣﺸـﺮوﻋﻪي ﺧـﻮد را ﺑﺸﻨﺎﺳـﻨﺪ و ﺑـﺮاي ﺣﻔﺎﻇـﺖ آن از ﻗـﺎﻧﻮن اﺳـﺘﻤﺪاد و ﻳـﺎري‬
‫ﺟﻮﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫زﻧــﺎن‪ ،‬ﺷــﺨﺺ ﭘﻴــﺎﻣﺒﺮ اﻛــﺮم  را ﺑﻬﺘــﺮﻳﻦ ﻳــﺎريﻛﻨﻨــﺪه‪ ،‬دﻟﺴــﻮز و ﭘﻨﺎﻫﮕــﺎه ﻣــﻲداﻧﺴــﺘﻨﺪ و‬
‫ﺟﺰﺋﻲﺗﺮﻳﻦ ﺗﺠﺎوز و ﻇﻠﻢ ﻣﺮدان را ﺑﺪون ﻫﻴﭻ ﻣﺸﻜﻠﻲ ﺑﻪ اﻳﺸﺎن ﻋﺮﺿﻪ ﻣﻲداﺷـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺷـﻮﻫﺮان ﻧﻴـﺰ‬
‫اﺣﺘﻴﺎط ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺒﺎدا از اﻳﺸﺎن ﻋﻤﻠﻲ ﺻﺎدر ﺷﻮد ﻛـﻪ ﻣﻮﺟـﺐ ﺷـﻜﺎﻳﺖ ﺑـﻪ ﺣﻀـﻮر ﭘﻴـﺎﻣﺒﺮ‬
‫اﻛﺮم  ﮔﺮدد‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ از اﺑﻦ ﻋﻤﺮ  رواﻳﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬در زﻣﺎن ﺣﻀﺮت رﺳﻮل ﻣﺎ در‬
‫ﺳﺨﻦﮔﻔﺘﻦ و ﺷﻮﺧﻲﻛﺮدن ﺑﺎ زﻧﺎن ﺧﻮد اﺣﺘﻴﺎط ﻣﻲﻛﺮدﻳﻢ‪ ،‬از ﺗﺮس اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺒﺎدا در راﺑﻄﻪ ﺑـﺎ ﻣـﺎ‬
‫ﭼﻴﺰي ﻧﺎزل ﺷﻮد‪ ،‬وﻗﺘﻲ ﻛﻪ آن ﺣﻀﺮت وﻓﺎت ﻳﺎﻓﺖ ﻣﺎ ﺑﻪ راﺣﺘـﻲ ﺳـﺨﻦ ﻣـﻲﮔﻔﺘـﻴﻢ و ﺷـﻮﺧﻲ‬
‫ﻣﻲﻛﺮدﻳﻢ«)‪.(1‬‬
‫در ﺳﻨﻦ اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ آﻣﺪه ﻛﻪ ﺣﻀﺮت رﺳﻮل اﻣﺮ ﻛﺮده ﺑﻮد ﻛﻪ ﻛﻨﻴﺰان ﺧﺪا را ﻧﺰﻧﻴﺪ‪ ،‬ﻋﻤﺮ‬
‫ﻓﺎروق ﻧﺰد ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ  آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا‪ ،‬زﻧﺎن ﺑﺎ ﺷﻮﻫﺮاﻧﺸﺎن ﺳﺮ ﻧﺎﺳﺎزﮔﺎري ﮔﺬاﺷﺘﻪ‬
‫اﻧﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺣﻀﺮت رﺳﻮل  در زدن آنﻫﺎ رﺧﺼﺖ داد‪ ،‬ﺗﺎ آن روز ﻣﺮدان ﺧﺸﻢﺷﺎن را ﻓﺮو‬
‫ﻣﻲﺑﺮدﻧﺪ و در آن روز ﻫﻔﺘﺎد زن در ﺧﺎﻧﻪﻫﺎﻳﺸﺎن ﻣﻮرد ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﭼﻮن ﺻﺒﺢ‬
‫ﺎف اﻟﻠ‪ْ‬ﻴـﻠَﺔَ‬
‫ﺷﺪ زﻧﺎن ﺑﺮ در ﺧﺎﻧﻪي ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﮔﺮد آﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻣﺮدم را ﺟﻤﻊ ﻛﺮد و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻟََﻘ ْﺪ ﻃَ َ‬
‫ﻚ ِﺧﻴَ َﺎرُﻛ ْﻢ«)‪» .(2‬اﻣﺸﺐ ﻫﻔﺘﺎد زن‬ ‫ﺂل ُﻣ َﺤ ‪‬ﻤ ٍﺪ َﺳ ْﺒـﻌُﻮ َن ْاﻣ َﺮأَةً ُﻛ ‪‬ﻞ ْاﻣ َﺮأَةٍ ﺗَ ْﺸﺘَ ِﻜﻰ َزْو َﺟ َﻬﺎ ﻓَﻼَ ﺗَ ِﺠ ُﺪو َن أُوﻟَﺌِ َ‬
‫ﺑِ ِ‬
‫ﺑﻪ در ﺧﺎﻧﻪي آل ﻣﺤﻤﺪ آﻣﺪه اﻧﺪ و ﻫﻤﻪ از ﺷﻮﻫﺮان ﺧﻮد ﺷﻜﺎﻳﺖ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺪاﻧﻴﺪ ﻛﻪ آنﻫﺎ‬
‫ﻣﺮدان ﺑﺮﮔﺰﻳﺪهي ﺷﻤﺎ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ«‪.‬‬
‫اﻳﻦ اﺻﻼح اﺧﻼﻗﻲ و ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ زن در ﺟﺎﻣﻌﻪي اﺳـﻼﻣﻲ ﻋـﺰت و ﻓﻀـﻴﻠﺖ و ﻣﻘـﺎم‬
‫ﺑﺎﻻﻳﻲ اﻋﻄﺎ ﻛﺮد ﻛﻪ ﻧﻈﻴﺮ آن در دﻳﮕﺮ ﺟﻮاﻣـﻊ ﺑﺸـﺮي دﻳـﺪه ﻧﻤـﻲﺷـﻮد‪ ،‬ﻟـﺬا ﺑـﺮاي زن ﻣﺴـﻠﻤﺎن‬
‫ﻓﺮﺻﺖ و وﺳﺎﻳﻞ آﻣﺎده اﺳﺖ ﻛﻪ از دﻳﺪ ﻣﺎدي و ﻋﻘﻠﻲ ﺗﺮﻗـﻲ و رﺷـﺪ ﻛﻨـﺪ‪ ،‬از ﻟﺤـﺎظ ﻣﻌﻨـﻮي و‬
‫روﺣﻲ ﺑﻪ ﻣﺪارج ﻋﺎﻟﻲ ﻋﺰت و ﻛﺮاﻣﺘﻲ ﺑﺮﺳﺪ ﻛﻪ ﻣﺮد در اﻣﻮ دﻳﻨﻲ و دﻧﻴـﻮي ﺑـﻪ آن ﻣـﻲرﺳـﺪ و‬

‫‪ -1‬ﺑﺨﺎري‪ ،‬ﺑﺎب اﻟﻮﺻﻴﺔ ﺑﺎﻟﻨﺴﺎء‪.‬‬

‫‪ -2‬اﺑﻮداود‪ ،‬اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ و دارﻣﻲ‪.‬‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪196‬‬

‫زن ﺑﻮدن او ﻣﺎﻧﻊ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ و ﺗﺮﻗﻲ وي ﺑﻪ ﻣﺪارج ﻋﺎﻟﻲ ﺷﺮاﻓﺖ و ﻋﺰت ﻧﻤﻲﺷـﻮد‪ ،‬در اﻳـﻦ ﻣـﻮرد‬
‫اﺳﻼم از ﺗﻤﺎم دﻧﻴﺎ‪ ،‬ﺣﺘﻲ در ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ ﻧﻴﺰ ﺳﺒﻘﺖ و ﭘﻴﺸﻲ ﮔﺮﻓﺘﻪ و آنﻫـﺎ را ﭘﺸـﺖ ﺳـﺮ ﮔﺬاﺷـﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ و ﺗﺮﻗﻲ و رﺷﺪي ﻛﻪ اﺳﻼم دارد ﻓﻜﺮ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻫﻨﻮز ﺑﻪ آن درﺟـﻪ ﻧﺮﺳـﻴﺪه‪ ،‬ﺗﻤـﺎم ﭼﻴﺰﻫـﺎﻳﻲ‬
‫ﻛﻪ ﻏﺮب ﺑﻪ زن داده ﺑﺨﺎﻃﺮ زن ﺑﻮدن او ﻧﺒﻮده اﺳﺖ ﺑﻠﻜﻪ اول او را از ﻃﺒﻴﻌﺖ زن ﺑﻮدﻧﺶ ﺑﻴـﺮون‬
‫آورده و او را ﻣﺮد ﻳﺎ ﻣﺜﻞ ﻣﺮد ﺳﺎﺧﺘﻪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ آنﻫﺎ را ﺑﻪ او اﻋﻄﺎ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ ،‬وﻟـﻲ زن ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان‬
‫ﻳﻚ زن ﻫﻨﻮز ﻫﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺟﺎﻫﻠﻴﺖ ﻗﺪﻳﻢ در ﻧﻈﺮﺷﺎن ﻣﺨﻠﻮق ﺧﻮار‪ ،‬ذﻟﻴﻞ و ﺑﻲارزﺷـﻲ اﺳـﺖ‪ .‬ﻟـﺬا‬
‫زﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺮﺑﻲ ﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻛﺪﺑﺎﻧﻮ و ﻣﺎدر ﺑﺎﺷﺪ و ﻳﺎ ﺑﻪ ﻋﺒـﺎرت دﻳﮕـﺮ زﻧـﻲ ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﻃﺒﻴﻌـﺖ و‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ زن ﺑﻮدﻧﺶ ﺑﺎﻗﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺎ اﻳﻦ زﻣﺎن ﻫﻢ ﻧﺰد آنﻫـﺎ ﻫـﻴﭻ ﻋـﺰت و ﻗـﺪر و ﺷـﺮف ﻧـﺪارد‪،‬‬
‫ﺷﺮاﻓﺖ و ﻛﺮاﻣﺖ از آن زﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺮد اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﺨﺼﻲ ﻛﻪ از ﻟﺤﺎظ ﺟﺴﻤﺎﻧﻲ زن وﻟـﻲ‬
‫از ﻟﺤﺎظ ﻋﻘﻼﻧﻲ و ﻓﻜﺮي ﻣﺮد ﺑﺎﺷﺪ و در اﺟﺘﻤﺎع ﻛﺎر ﻣﺮدان را اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﻣﻌﻠﻮم ﻣﻲﺷـﻮد‬
‫ﻛﻪ اﻳﻦ اﺣﺘﺮام و ﻋﺰت ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ زن ﺑﻮدن او ﻧﺒﻮده ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻣﺮد ﺑﻮدﻧﺶ اﺳﺖ‪.‬‬
‫از واﺿﺢﺗﺮﻳﻦ دﻻﻳﻠﻲ ﻛﻪ زﻧﺎن ﺧﻮد را روﺣﺎً ﻧﺎﻗﺺ و ﻋﻘﺐ اﻓﺘﺎده ﻣﻲﺷﻤﺎرﻧﺪ اﻳﻦ اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬
‫آنﻫﺎ ﺑﺎ ﻛﻤﺎل اﻓﺘﺨﺎر و ﻣﺒﺎﻫﺎت ﻟﺒﺎس ﻣﺮدان را ﻣﻲﭘﻮﺷﻨﺪ و اﻳﻦ در ﺣﺎﻟﻲ اس ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﻓﻜـﺮ ﻫـﻴﭻ‬
‫ﻣﺮدي ﺧﻄﻮر ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ از ﺧﺎﻧﻪاش ﺑﺎ ﻟﺒﺎس زﻧﺎﻧﻪ ﺑﻴﺮون آﻳﺪ‪ ،‬ﻣﻠﻴـﻮنﻫـﺎ زن وﺟـﻮد دارﻧـﺪ ﻛـﻪ‬
‫ﻫﻤﺴﺮ ﺷﺪن را ﻋﺎر و ﻧﻨﮓ ﻣﻲداﻧﻨﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ﻫﻴﭻ ﻳﻚ از ﻣﺮدان ﺷﻮﻫﺮ ﺑﻮدن را ﻋـﺎر و ﻧﻨـﮓ‬
‫ﻧﻤﻲداﻧﻨﺪ و زﻧﺎن در اﺷﺘﻐﺎل ﺑﻪ اﻋﻤﺎل ﻣﺮدان اﻓﺘﺨﺎر ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﻫﻴﭻ ﻳﻚ از ﻣﺮدان ﺑـﻪ اﺷـﺘﻐﺎل‬
‫ﺑﻪ ﻛﺎرﻫﺎي زﻧﺎﻧﻪ از ﻗﺒﻴﻞ ﺗﺪﺑﻴﺮ ﻣﻨﺰل و ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻓﺮزﻧﺪ اﻓﺘﺨﺎر ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ اﻧﻜﺎر اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛـﻪ ﻏﺮﺑـﻲﻫـﺎ زن را ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان اﻳﻨﻜـﻪ زن اﺳـﺖ‪،‬‬
‫اﻛﺮام و اﺣﺘﺮام ﻧﻤﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻏﻴﺮ از اﺳﻼم ﻫﻴﭻ دﻳﻦ و ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ وﺟﻮد ﻧﺪارد ﻛﻪ او را در ﻣﻘﺎم ﻃﺒﻴﻌـﻲ‬
‫و اﺻﻠﻴﺶ ﮔﺬاﺷﺘﻪ و اﻛﺮام و اﺣﺘﺮام ﻧﻤﺎﻳﺪ و ﻣﻘﺎم زن ﺑﻮدن را ﺑﻪ ﻣﻌﻨـﻲ ﺻـﺤﻴﺢ آن ﺗـﺎ اﻳـﻦ ﺣـﺪ‬
‫ﺑﺎﻻ ﺑﺒﺮد‪ ،‬ﭘﺲ ﺗﻤﺪن اﺳﻼﻣﻲ زن و ﻣﺮد را در ﺟﺎﻳﮕﺎه ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻫﺮ ﻳﻚ ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ و آنﻫﺎ را در‬
‫ﺟﺎﻳﻲ ﺑﻜﺎر ﻣﻲﮔﻴﺮد ﻛﻪ ﻓﻄﺮت ﺑﺮاي آنﻫﺎ ﻣﻬﻴﺎ و آﻣﺎده ﻛـﺮده اﺳـﺖ و ﻓﺮﺻـﺖ ﺗﺮﻗـﻲ‪ ،‬ﻋـﺰت‪،‬‬
‫ﻛﺮاﻣﺖ و ﻛﺎﻣﻴﺎﺑﻲ را در آن ﻣﺤﺪوده ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻳﻚ ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﺮار داده اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺮد ﺑﻮدن و زن ﺑـﻮدن‬
‫از ﻧﻈﺮ اﺳﻼم از اﺟﺰاي ﻻزﻣﻪي اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬اﻫﻤﻴﺖ ﻫﺮ دوي آنﻫﺎ در اﺟﺘﻤﺎع ﺑﺮاﺑﺮ اﺳـﺖ‬
 ‫‪197‬‬ ‫اﺻﻮل و ارﻛﺎن‬

‫و ﻫﺮﻛﺪام ﻛﻪ در ﻣﺤﺪودهي ﺧﻮد ﻋﻤﻠﻲ را اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﻨﺪ ﺑﻄﻮر ﻣﺴﺎوي در اﺟﺘﻤﺎع ارزش دارد‬
‫و ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻘﺪﻳﺮ و اﺣﺘﺮام ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و ﻫﻴﭻ ﻓﻀﻴﻠﺘﻲ در ﻣﺮد ﺑﻮدن و ﻫـﻴﭻ ذﻟﺘـﻲ در زن ﺑـﻮدن وﺟـﻮد‬
‫ﻧﺪارد و ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﻋﺰت‪ ،‬ﺗﺮﻗﻲ و ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﻣـﺮد در ﻣـﺮد ﺑـﻮدﻧﺶ و اﺟـﺮاي وﻇـﺎﻳﻒ ﻣﺮﺑﻮﻃـﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻋﺰت‪ ،‬ﺗﺮﻗﻲ و ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ زن در اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻚ زن ﺑﻤﺎﻧﺪ و وﻇﺎﻳﻒ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻳـﻚ زن‬
‫را اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪ ،‬از ﺧﺼﻮﺻﻴﺖﻫﺎي ﻳﻚ ﺟﺎﻣﻌﻪي ﺳﺎﻟﻢ اﻳـﻦ اﺳـﺖ ﻛـﻪ زن را در داﻳـﺮهي اﻋﻤـﺎل‬
‫ﻓﻄﺮﻳﺶ ﻣﻮﻇﻒ ﺳﺎزد و ﻫﻤﻪ ﺣﻘﻮﻗﺶ را ﺑﻪ او اﻋﻄﺎ ﻛﻨﺪ‪ ،‬او را ﻣﻮرد اﻛﺮام و اﺣﺘﺮام ﻗﺮار دﻫـﺪ‪،‬‬
‫ﻣﻮاﻫــﺐ و اﺳــﺘﻌﺪادش را در ﺗﻌﻠــﻴﻢ و ﺗﺮﺑﻴــﺖ ﺗﺮﻏﻴــﺐ و ﺗﺸــﻮﻳﻖ ﻧﻤﺎﻳــﺪ و دروازهﻫــﺎي ﺗﺮﻗــﻲ و‬
‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ را در داﻳﺮهي ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻃﺒﻴﻌﻲ و ﻓﻄﺮﻳﺶ ﺑﻪ روي او ﺑﮕﺸﺎﻳﺪ‪.‬‬
 ‫ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺎزدارﻧﺪه‬

‫اﻳﻦ ﭼﻬﺮة ﻛﺎﻣﻞ ﻧﻈﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﺳﻼم ﺑﻮد ﻛﻪ در ﺻﻔﺤﺎت ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺗﻘﺪﻳﻢ ﺷﺪ‪ ،‬اﻳﻨﺠﺎ ﭘـﻴﺶ از‬
‫اﻳﻨﻜﻪ ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﺑﻪ اﺻـﻞ ﺑﺤـﺚ وارد ﺷـﻮد ﻻزم اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﺧﺼﻮﺻـﻴﺖﻫـﺎي ﺑـﺎرز اﻳـﻦ ﻧﻈـﺎم‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻧﻈﺮي ﺑﻴﺎﻧﺪازد‪:‬‬
‫‪ -1‬ﺑﺎﻳﺪ اﺟﺘﻤﺎع از ﺗﻤﺎم وﺳﻮﺳﻪﻫﺎي ﺷﻬﻮت و ﻋﻮاﻣﻞ ﻫﻴﺠـﺎناﻧﮕﻴـﺰ ﺣﺘـﻲ اﻻﻣﻜـﺎن ﭘـﺎك و‬
‫ﺧﺎﻟﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﻗﺪرت ﻓﻜﺮي و ﺟﺴﻤﺎﻧﻲ اﻧﺴـﺎن در ﻣﺤﻴﻄـﻲ ﭘـﺎك و آرام رﺷـﺪ ﻛﻨـﺪ‪ ،‬در ﻧﺘﻴﺠـﻪ‬
‫ﺷﺨﺺ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ وﻇﻴﻔﻪ و ﺗﻜﻠﻴﻒ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﻧﻴـﺮو و ﺗـﻮان در راه ﺗﺮﻗـﻲ و ﺑﺎزﺳـﺎزي ﺗﻤـﺪن‬
‫اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬راﺑﻄﻪي ﺟﻨﺴﻲ در ﺣﻴﻄﺔ ﻧﻜﺎح ﻳﺎ ازدواج ﺷﺮﻋﻲ ﻣﺤﺪود ﺷﻮد و ﺧﺎرج از اﻳـﻦ ﻣﺤـﺪوده‬
‫ﻧــﻪ ﺗﻨﻬــﺎ ﺑﺎﻳــﺪ دروازهي ﻣﺒــﺎحﺑــﻮدن و ﺑــﻲﺑﻨــﺪوﺑﺎري رواﺑــﻂ ﺟﻨﺴــﻲ ﻣﺴــﺪود ﮔــﺮدد ﺑﻠﻜــﻪ ﺑﺎﻳــﺪ‬
‫دروازهﻫﺎي ﭘﺮاﻛﻨﺪﮔﻲ و آﺷﻔﺘﮕﻲ ﻓﻜﺮي ﻧﻴﺰ ﺳﺪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -3‬داﻣﻨﺔ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ زن ﺟﺪا از ﮔﺴﺘﺮة ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻣﺮد ﺑﺎﺷﺪ و ﻫﺮ ﻳﻚ از آنﻫﺎ ﻛﺎرﻫـﺎﻳﻲ را اﻧﺠـﺎم‬
‫دﻫﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺳﺮﺷﺖ و ﻧﻴﺮوي ﺟﺴﻤﺎﻧﻲ و ﻋﻘﻠﻲﺷﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ رواﺑـﻂﺷـﺎن ﻃـﻮري ﺗﻨﻈـﻴﻢ‬
‫ﮔﺮدد ﻛﻪ در ﻣﻘﺮرات و ﻣﺤﺪودة دﻳﻨﻲ ﻳﺎر و ﻳﺎور ﻫﻢ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻫﻴﭻ ﻳـﻚ از آنﻫـﺎ ﺣـﻖ ﻧﺪاﺷـﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ از اﻳﻦ ﺣﺪود ﺗﺠﺎوز ﻛﺮده و در اﻣﻮر دﻳﮕﺮي ﻣﺪاﺧﻠﻪ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫‪ -4‬ﻣﻘﺎم ﻣﺮد در ﺧﺎﻧﻮاده ﻣﻘﺎم رﻳﺎﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ و ﺗﻤﺎم اﻋﻀﺎي ﺧﺎﻧﻮاده ﺗﺎﺑﻊ رﺋﻴﺲ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -5‬ﻫﺮ ﻳﻚ از زن و ﻣﺮد از ﺣﻘﻮق ﻛﺎﻣﻞ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺑﺮﺧﻮردار ﮔﺮدﻧﺪ و ﺑـﺮاي ﻫﺮﻛـﺪام ﺑﻬﺘـﺮﻳﻦ‬
‫ﻓﺮﺻﺖ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ و ﺗﺮﻗﻲ آﻣﺎده ﺷﻮد‪ ،‬وﻟﻲ ﻧﺒﺎﻳﺪ اﻳﻦ ﻓﺮﺻﺖ ﺳﺒﺐ ﺗﺠﺎوز از ﺣﺪود ﻣﻌﻴﻦ ﺷﺪه در‬
‫ﭼﺎرﭼﻮب ﻧﻈﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ارﻛﺎن ﻧﻈﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻛﻪ ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺎس اﺳﺘﻮار ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺎزدارﻧﺪه اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬
‫ﺛﺒﺎت اﺟﺘﻤﺎع را ﺑﺎ وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻣﺬﻛﻮر ﺗﻀﻤﻴﻦ ﻛﻨﺪ‪ ،‬و اﺳﻼم داراي ﺳﻪ ﻧﻮع از اﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ اﺳﺖ‬
‫ﻛﻪ ﻋﺒﺎرت اﻧﺪ از‪:‬‬
‫‪ -1‬اﺻﻼح درون‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺟﺰاﺋﻲ‪.‬‬
 ‫‪199‬‬ ‫ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺎزدارﻧﺪه‬

‫‪ -3‬ﺗﺪاﺑﻴﺮ ﺣﺮاﺳﺘﻲ و ﻧﮕﻬﺪارﻧﺪه‪.‬‬

‫اﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺎزدارﻧـﺪه از اﻳـﻦ رو ﭘﻴﺸـﻨﻬﺎد ﺷـﺪه اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺑـﺎ روح اﻫـﺪاف ﻧﻈـﺎم اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ‬
‫ﻣﻮاﻓﻘﺖ و ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ دارد و ﺑﺎ ﺑﻜﺎرﮔﻴﺮي و ﭘﻴﺎده ﻧﻤـﻮدن آنﻫـﺎ ﻧﻈـﺎم اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ ﺣﻔـﻆ ﺷـﺪه و‬
‫رﻳﺸﻪدار ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺑﺎ اﺻﻼح ﺑﺎﻃﻦ‪ ،‬اﻧﺴﺎن ﺑﮕﻮﻧﻪاي ﭘﺮورش ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ ﻛﻪ ﺧﻮد ﺑﺎ ﻣﻴﻞ و ارادهاش ﺣﺎﺿﺮ ﻣـﻲﺷـﻮد‬
‫از اﻳﻦ ﻧﻈﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﭘﻴﺮوي و ﻣﺘﺎﺑﻌﺖ ﻛﻨﺪ و ﺑﻮد و ﻧﺒﻮد ﻫﺮ ﻋﺎﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮي در ﻋﺎﻟﻢ ﺧـﺎرج ﺑـﺮاي‬
‫او ﻳﻜﺴﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ اﺟﺮاي اﺣﻜﺎم ﺟﺰاﺋﻲ راه ﻓﺪاﻛﺎريﻫﺎ و ﺟﻨﺎﻳـﺎت ﺑﺴـﺘﻪ ﻣـﻲﺷـﻮد و در ﻧﺘﻴﺠـﻪ‬
‫ﺑﺎﻋﺚ ﭘﺎﻳﺪاري ارﻛﺎن اﻳﻦ ﻧﻈﺎم ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﺪاﺑﻴﺮ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺣﻔﺎﻇﺘﻲ‪ ،‬در ﺣﻴﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﻋﺎدتﻫﺎ و ﺷﻴﻮهﻫﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣـﻲﺷـﻮد‬
‫ﻛﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ را از اﻧﮕﻴﺰهﻫﺎي ﻏﻴﺮ ﻃﺒﻴﻌـﻲ و ﻋﻮاﻣـﻞ ﻫﻴﺠـﺎنزا ﭘـﺎك ﻣـﻲﺳـﺎزد و از ﺑـﻲﺑﻨـﺪوﺑﺎري‬
‫ﺟﻨﺴﻲ ﺗﺎ آﺧﺮﻳﻦ ﺣﺪ ﻣﻤﻜﻦ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻟﺬا ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻌﻠﻴﻤـﺎت اﺧﻼﻗـﻲ‪ ،‬دروﻧﺸـﺎن‬
‫اﺻﻼح ﻧﻤﻲﺷﻮد و از ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻛﻴﻔﺮي ﺟﺰا ﻫـﻢ ﻧﻤـﻲﺗﺮﺳـﻨﺪ اﻳـﻦ روش اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ‪ ،‬ﺳـﺪ راه آﻧـﺎن‬
‫ﻣﻲﺷﻮد و اﻗﺪام ﻋﻤﻠﻲ را در ﺑﻲﺑﻨﺪوﺑﺎري ﺟﻨﺴﻲ ﻣﺸـﻜﻞ ﻣـﻲﺳـﺎزد و اﻳـﻦ روش ﺗﻨﻬـﺎ وﺳـﻴﻠﻪاي‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺎﺑﻴﻦ داﻳﺮة ﻋﻤﻠﻜﺮد زن و ﻣﺮد ﻓﺮق ﻣﻲﮔﺬارد و ﻧﻈﺎم ﺧـﺎﻧﻮاده را ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ﺻـﺤﻴﺢ‬
‫اﺳﻼﻣﻴﺶ ﺑﺮ ﭘﺎ ﻣﻲدارد‪ .‬از ﺣﺪودي ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ اﺳـﻼم از روي ﺗﻔـﺎوت وﺟـﻮدي‪ ،‬ﺑـﻴﻦ‬
‫زن و ﻣﺮدان وﺿﻊ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -1‬اﺻﻼح درون‪:‬‬
‫اﻃﺎﻋﺖ و ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداري در اﺳﻼم ﺑﺮ اﻳﻤﺎن اﺳﺘﻮار اﺳﺖ ﭘﺲ ﻛﺴﻲ ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﺧـﺪا‪ ،‬ﻛﺘـﺎبﻫـﺎ و‬
‫ﭘﻴﺎﻣﺒﺮاﻧﺶ اﻳﻤﺎن دارد‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻣﺮ و ﻧﻬﻲﻫﺎي دﻳﻦ ﺳـﺮ ﺗﺴـﻠﻴﻢ ﻓـﺮود آورد و ﺑـﺮاي ﻟـﺰوم‬
‫اﻃﺎﻋﺖ از اواﻣﺮ و اﺟﺘﻨﺎب از ﻧﻮاﻫﻲ ﻓﻘﻂ ﻛﺎﻓﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺪاﻧﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ وي را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻛـﺎر‬
‫اﻣﺮ و از آن ﻛﺎر ﻧﻬﻲ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ اﮔﺮ ﺷﺨﺺ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻫﻤﻴﻨﻘﺪر از ﻛﺘـﺎب ﺧـﺪا ﺑﺪاﻧـﺪ ﻛـﻪ‬
‫اﻧﺴﺎن ﺑﺎﻳﺪ از ارﺗﻜﺎب آن ﻧﻮاﻫﻲ دوري ﮔﺰﻳﻨﺪ و ﺣﺘﻲ در دل ﻫﻢ ﺑﻪ آنﻫﺎ ﺗﻤﺎﻳﻞ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ و‬
‫ﻫﻤﻴﻨﻄﻮر اﮔﺮ زن ﻣﺆﻣﻨﻪ‪ ،‬آن ﻗﺪر و ﻣﻨﺰﻟﺘـﻲ را ﻛـﻪ ﺧـﺪا و رﺳـﻮﻟﺶ در ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﺑـﺮاي وي ﻣﻌـﻴﻦ‬
‫ﻛﺮده اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺪاﻧﺪ ﭘﺲ اﻳﻤـﺎن او اﻣـﺮ ﻣـﻲﻛﻨـﺪ ﻛـﻪ آن ﻣﻮﻗﻌﻴـﺖ را از روي رﺿـﺎﻳﺖ و ﺧﺸـﻨﻮدي‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪200‬‬

‫ﺑﭙﺬﻳﺮد و از ﺣﺪود آن ﭘﺎ ﻓﺮاﺗﺮ ﻧﮕﺬارد‪ ،‬ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺷﺨﺺ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ اﺳﻼم را ﺑـﺮ‬
‫ﭘﺎﻳﺔ اﻳﻤﺎن ﺧﻮد‪ ،‬در ﺣﻮزة اﺧﻼق و اﺟﺘﻤﺎع و زﻣﻴﻨﻪﻫﺎي دﻳﮕﺮ زﻧـﺪﮔﻲ ﺑﻄـﻮر ﻛﺎﻣـﻞ و ﺻـﺤﻴﺢ‬
‫ﭘﻴﺎده ﻛﻨﺪ‪ .‬از اﻳﻦ روﺳﺖ ﻛﻪ اﺳﻼم ﭘﻴﺶ از اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺮدم را ﺑﻪ اﻣﻮر اﺧﻼﻗﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﻣﺮ ﻛﻨـﺪ‪،‬‬
‫اﻳﺸﺎن را ﺑﻪ اﻳﻤﺎن دﻋﻮت ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ و ﺗﻨﻬﺎ ﻫﺪﻓﺶ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻤﺎن در دل و ﺟﺎن اﻧﺴـﺎن ﻣـﺆﺛﺮ‬
‫واﻗﻊ ﺷﻮد‪.‬‬
‫اﻳﻦ‪ ،‬ﻳﮕﺎﻧﻪ ﺗﺪﺑﻴﺮ اﺳﺎﺳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اﺳﻼم آن را ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﺻﻼح درون اﺗﺨﺎذ ﻣﻲﻛﻨـﺪ و آن‪،‬‬
‫ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ اﻣﻮر اﺧﻼﻗﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺗﻤـﺎم ﻧﻈـﺎﻣﻲ اﺳـﻼﻣﻲ را در ﺑـﺮ ﻣـﻲﮔﻴـﺮد‪ .‬ﺳـﭙﺲ‬
‫اﺳﻼم در ﻣﺤﺪودة اﺧﻼق راه و روش ﻣﺨﺼﻮﺻﻲ را در ﺗﻌﻠﻴﻢ و ﺗﺮﺑﻴﺖ اﺗﺨـﺎذ ﻛـﺮده ﻛـﻪ ﻓـﻮق‬
‫اﻟﻌﺎده ﺣﻜﻴﻤﺎﻧﻪ و ﻫﺪاﻳﺘﮕﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺎ آن را ﺑﻪ اﺧﺘﺼﺎر ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﻲدﻫﻴﻢ‪:‬‬

‫ﺣﻴﺎ‪:‬‬
‫در ﺑﺨﺶﻫﺎي ﭘﻴﺶ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﻏﺮﻳﺰهﻫﺎي ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺣﻴﻮاﻧﻲ در اﻧﺴـﺎن‪ ،‬ﻣﻮﺟـﺐ ارﺗﻜـﺎب زﻧـﺎ‪،‬‬
‫دزدي‪ ،‬دروغ و دﻳﮕﺮ ﻣﻌﺎﺻﻲ ﻣﻲﮔﺮدد و ﺗﻤﺎم اﻳﻦ اﻋﻤﺎل ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻓﻄـﺮت ﭘـﺎك اﻧﺴـﺎﻧﻲ اﺳـﺖ‬
‫ﻛﻪ ﻗﺮآن ﻛﺮﻳﻢ از آنﻫﺎ ﺑﻨﺎم »ﻣﻨﻜﺮ« ﻳﺎد ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻣﻨﻜـﺮ ﭼﻴـﺰي را ﮔﻮﻳﻨـﺪ ﻛـﻪ ﻣﺠﻬـﻮل ﺑـﻮده و‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑـﺪﻳﻦ ﺟﻬـﺖ اﻳـﻦ اﻋﻤـﺎل را ﻣﻨﻜـﺮ ﻣـﻲﻧﺎﻣﻨـﺪ ﻛـﻪ ﻓﻄـﺮت اﻧﺴـﺎﻧﻲ ﻧـﻪ آن را‬
‫ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﺪ و ﻧﻪ ﺑﺪان ﻋﻼﻗﻪ دارد و ﺑﺮاي او ﻣﺠﻬﻮل و ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ اﺳـﺖ‪ ،‬ﻣﺴـﻠﻤﺎً وﻗﺘـﻲ ﻛـﻪ ﻓﻄـﺮت‬
‫ﭘﺎك اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم آن ﻣﻴﻞ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و آن را ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻏﻠﺒـﺔ ﺧـﻮي ﺣﻴـﻮاﻧﻲ ﻣﺮﺗﻜـﺐ‬
‫ﺷﻮد‪ ،‬ﭘﺲ ﻻزم ﻣﻲآﻳﺪ ﻛﻪ در ﺧﻮد ﻃﺒﻴﻌـﺖ اﻧﺴـﺎن ﭼﻴـﺰي وﺟـﻮد داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ ﻛـﻪ ﻗﺎﻧﻮﻧﮕـﺬار‬
‫ﺣﻜﻴﻢ ﺑﻪ آن اﺷﺎره ﻓﺮﻣﻮده و ﻧﺎﻣﺶ را ﺣﻴﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻨﻈﻮر از ﺣﻴﺎ در اﺳـﻼم آن اﺣﺴﺎﺳـﻲ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ اﻧﺴﺎن را از ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺑﻪ ارﺗﻜﺎب ﻣﻨﻜﺮ ﻫـﻢ در ﻧـﺰد ﺧـﺪا و ﻫـﻢ ﻧـﺰد ﺧﻮﻳﺸـﺘﻦ‪ ،‬ﺷـﺮﻣﮕﻴﻦ‬
‫ﺳﺎزد‪ .‬ﺣﻴﺎ آن ﻧﻴﺮوﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻧﺴﺎن را از اﻗﺪام ﺑﻪ ﻓﺤﺸـﺎ و ﻣﻨﻜـﺮ ﺑـﺎز ﻣـﻲدارد و اﮔـﺮ از روي‬
‫ﺳﺮﺷﺖ ﺣﻴﻮاﻧﻲاش ﻣﺮﺗﻜﺐ ﻛﺎر زﺷﺘﻲ ﺷﻮد‪ ،‬اﻳـﻦ ﺣﻴـﺎ در روح او ﺗـﺄﺛﻴﺮ ﻛـﺮده و زﻧـﺪﮔﻴﺶ را‬
‫ﺗﻠﺦ ﻣﻲﺳﺎزد‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠﺔ ﺗﻌﻠﻴﻢ و ﺗﺮﺑﻴﺖ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻏﺮﻳﺰة ﻓﻄﺮي را در اﻧﺴﺎن زﻧﺪه ﻣﻲﺳـﺎزد و‬
‫او را ﺑﻪ وﺳﻴﻠﺔ ﻋﻠﻢ و داﻧﺶ و ﻓﻬﻢ و ﺷﻌﻮر ﺗﻐﺬﻳﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺗﺎ آﻧﻜﻪ آن را ﺑﻪ ﺻـﻮرت ﻳـﻚ ﺣـﺲ‬
‫واﻗﻌﻲ و ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪ و ﻗﻮي ﻛﻪ در ﺿـﻤﻴﺮ ﻧﺎﺧﻮدآﮔـﺎه اﻧﺴـﺎن وﺟـﻮد دارد درآورد‪ ،‬اﻳـﻦ ﻣﻄﻠـﺐ را‬
 ‫‪201‬‬ ‫ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺎزدارﻧﺪه‬

‫ِ ِ‬
‫ﺣﻀﺮت رﺳﻮل  در ﺣﺪﻳﺜﻲ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻴﺎن ﻓﺮﻣﻮده اﻧﺪ‪@ :‬ﻟ ُﻜ ‪‬ﻞ دﻳ ٍﻦ ُﺧﻠُ ٌﻖ َو ُﺧﻠُ ُﻖ ا ِﻹ ْﺳﻼَِم اﻟ َ‬
‫ْﺤﻴَــﺎءُ« »ﻛﻪ‬
‫ﻫﺮ دﻳﻦ اﺧﻼﻗﻲ دارد و ﺣﻴﺎ اﺧﻼق اﺳﻼم اﺳﺖ«‪ .‬و ﺣﺪﻳﺚ دﻳﮕﺮي آن را ﺗﺄﺋﻴـﺪ ﻣـﻲﻛﻨـﺪ آﻧﺠـﺎ‬
‫ﻛﻪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪ :‬اﮔﺮ ﺣﻴﺎ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ ﻫﺮﭼﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻴﺪ ﺑﻜﻨﻴﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ اﮔﺮ ﻣﻠﻜﺔ ﺣﻴﺎ از وﺟﻮد ﺷﻤﺎ‬
‫رﺧﺖ ﺑﺮﺑﻨﺪد‪ ،‬ﻫﻮا و ﻫﻮس ﻛﻪ از ﻓﻄﺮت ﺣﻴﻮاﻧﻲ اﺳﺖ ﺑﺮ ﺷـﻤﺎ ﻣﺴـﻠﻂ ﻣـﻲﺷـﻮد و ﻣﻨﻜـﺮات در‬
‫ﻧﻈﺮﺗﺎن ﻣﻨﻜﺮ ﺟﻠﻮه ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺣﻴﺎي ﺑﺎﻃﻨﻲ در اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﺔ ﻣﺎدهي ﺧﺎﻣﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻗﺎﻟﺐ رﻳﺨﺘـﻪ ﺷـﻮد‪ ،‬اﻧﺴـﺎن اﺻـﻮﻻً‬
‫ﻣﻨﻜﺮات را زﺷﺖ و ﻗﺒﻴﺢ ﻣﻲداﻧﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﻓﻬﻢ و ادراك ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﻋﻠـﺖ ﻛﺮاﻫـﺖ ﻛـﺎر‬
‫زﺷﺖ و ﻣﻨﻜﺮ را ﻧﻔﻬﻤﺪ‪ ،‬ﺟﻬﺎﻟﺖ و ﻧﺎداﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اﺣﺴﺎس درك ﻛﺮاﻫﺖ ﻣﻨﻜـﺮات را آﻫﺴـﺘﻪ‬
‫آﻫﺴﺘﻪ و ﺑﺘﺪرﻳﺞ ﺿﻌﻴﻒ ﻣﻲﮔﺮداﻧﺪ ﺗﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﻧﻴﺮوي ﺣﻴﻮاﻧﻲ اﻧﺴـﺎن ﭘﻴـﺮوز ﻣـﻲﺷـﻮد و در ﻧﺘﻴﺠـﻪ‬
‫اﻧﺴﺎن ﺑﻪ اﻋﻤﺎل ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ و ﻣﻨﻜﺮات دﺳﺖ ﻣﻲزﻧﺪ و ﺗﻜـﺮار اﻳـﻦ ﻛـﺎر‪ ،‬ﺣـﺲ ﺣﻴـﺎ را در او از ﺑـﻴﻦ‬
‫ﻣﻲﺑﺮد‪ ،‬ﭘﺲ ﻫﺪف ﺗﻌﻠﻴﻢ در اﺳﻼم اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛـﻪ ﺟﻬﺎﻟـﺖ و ﻧـﺎداﻧﻲ را از ﻏﺮﻳـﺰة ﺣﻴـﺎ ﺑﺰداﻳـﺪ‪ .‬و‬
‫ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ اﺳﻼﻣﻲ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻨﻜﺮات ﺑﺎرز و آﺷﻜﺎر را ﺑﻪ اﻧﺴﺎن ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﺎﻧﺪ ﺑﻠﻜـﻪ ﻧﻴـﺖﻫـﺎ و ارادهﻫـﺎ و‬
‫اﻫﺪاف و آرزوﻫﺎي ﻧﻔﺴﺎﻧﻲ دل را ﻧﻴﺰ ﻛﻪ ﺳﺒﺐ ﺗﻀﻌﻴﻒ ﺣﻴﺎ ﻣﻲﮔﺮدد ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﻲدﻫـﺪ و ﺑـﺮاي‬
‫اﻳﻨﻜﻪ اﻧﺴﺎن از روي ﺑﻴﻨﺎﻳﻲ و ﺑﺼﻴﺮت ﻗﻠﺒﻲ ﺑﻪ ﻗﺒﺢ آنﻫﺎ ﭘﻲ ﺑﺒﺮد‪ ،‬ﻣﻔﺎﺳﺪ و ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺑﺪ ﻫﺮﻛـﺪام را‬
‫ﺑﻴﺎن ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺑﻌﺪ از آن ﻣﺮﺣﻠﺔ ﺗﺮﺑﻴﺖ اﺧﻼﻗﻲ ﭘﻴﺶ ﻣﻲآﻳﺪ ﻛـﻪ ﺣﻴـﺎي ﺣﺎﺻـﻞ از راه ﺗﻌﻠـﻴﻢ را‬
‫ﺷﺪت ﻣﻲﺑﺨﺸﺪ ﺗﺎ اﻳﻨﻜﻪ در وﺟﻮد ﺷﺨﺺ ﻫﻴﭽﮕﻮﻧﻪ ﺗﻤﺎﻳﻠﻲ ﺑﻪ ﺑﺪيﻫـﺎ و اﻧﺠـﺎم ﻣﻨﻜـﺮات ﺑـﺎﻗﻲ‬
‫ﻧﻤﺎﻧﺪ و ﻛﻮﭼﻜﺘﺮﻳﻦ ﺧﻠـﻞ و ﺳﺴـﺘﻲ در اﻧﺴـﺎن وﺟـﻮد ﻧﺪاﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ ﻛـﻪ ﺑﺎﻋـﺚ ﻟﻐـﺰش ﻧﻴـﺖ و‬
‫ارادهاش ﮔﺮدد‪.‬‬
‫داﻣﻨﺔ ﺣﻴﺎ در ﺗﻌﻠﻴﻤﺎت اﺧﻼﻗﻲ اﺳﻼم ﺑﻪ اﻧﺪازهاي وﺳﻴﻊ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﺟﺎي زﻧﺪﮔﻲ اﻧﺴـﺎن از‬
‫آن ﺧﺎﻟﻲ ﻧﻴﺴﺖ و اﺳﻼم ﺣﺘﻲ آن را در ﺑﺎرة اﺻـﻼح اﺧﻼﻗـﻲ ﻛـﻪ ﺣﻴـﺎت رواﺑـﻂ ﺟﻨﺴـﻲ ﺑـﺪان‬
‫واﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﻜﺎر ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬و ﺣﻴﺎ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ اﻧﺴﺎن در ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪﺗﺮﻳﻦ دروازهﻫﺎي ﺷـﻚ و‬
‫ﺗﺮدﻳﺪ ﺑﺎﻃﻨﻲ آﮔﺎﻫﻲ ﻣـﻲﺑﺨﺸـﺪ و ﻫﻤﻴﺸـﻪ ﺑـﺮ اﻋﻤـﺎل اﻧﺴـﺎن ﻧﻈـﺎرت دارد و ﭼـﻮن اﻳـﻦ ﻛﺘـﺎب‬
‫ﮔﻨﺠﺎﻳﺶ ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت زﻳﺎدي را ﻧﺪارد ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﺑﻴﺎن ﭼﻨﺪ ﻣﺜﺎل اﻛﺘﻔﺎ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪:‬‬
‫وﺳﻮﺳﺔ ﻗﻠﺒﻲ‪:‬‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪202‬‬

‫ﻗﺎﻧﻮن‪ ،‬زﻧﺎ را در ﺑﺮﻗﺮار ﻧﻤﻮدن راﺑﻄﺔ ﺟﺴﻤﺎﻧﻲ ﻣـﻲداﻧـﺪ و ﺑـﺲ‪ ،‬اﻣـﺎ ﻧﻈـﺎم اﺧﻼﻗـﻲ ﻫﺮﮔﻮﻧـﻪ‬
‫ﺗﻤﺎﻳــﻞ ﺟﻨﺴــﻲ را ﻛــﻪ ﺧــﺎرج از ﻣﺤــﺪودة ﻧﻜــﺎح و ازدواج ﺑﺎﺷــﺪ ﺑــﺮ ﺣﺴــﺐ ﻧﻴــﺖ و اراده‪ ،‬زﻧــﺎ‬
‫ﻣﻲﺷﻤﺎرد‪ .‬ﻟﺬا ﻟﺬت ﺑﺮدن از زﻳﺒﺎﻳﻲ و آواز ﺑﻴﮕﺎﻧـﻪ‪ ،‬ﺧـﻮش زﺑـﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻟﻴﻨـﺖ ﻛـﻼم و ﻗـﺪمزدن ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻨﻈﻮر ﻣﻼﻗﺎت ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻫﻤﻪ و ﻫﻤﻪ از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻘﺪﻣﺎت زﻧﺎ ﺑـﻮده ﺑﻠﻜـﻪ ﺑـﻪ اﻋﺘﺒـﺎر ﻣﻌﻨـﻲ‪ ،‬ﻋـﻴﻦ زﻧـﺎ‬
‫ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﻗﺎﻧﻮن ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ از اﻳﻦ ﻧﻮع زﻧﺎ ﻛﻪ زﻧﺎي ﻣﻌﻨﻮي اﺳـﺖ ﺑـﺎزﺟﻮﻳﻲ ﻧﻤﺎﻳـﺪ؛‬
‫زﻳﺮا اﻳﻦ زﻧﺎ از ﺟﻤﻠﻪ وﺳﻮﺳـﻪﻫـﺎي ﻗﻠﺒـﻲ اﺳـﺖ و ﺿـﻤﻴﺮ و وﺟـﺪان ﻧـﺎﻇﺮ ﺑـﺮ آن اﺳـﺖ و از آن‬
‫ﺑﺎزﺧﻮاﺳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺣﺪﻳﺚ ﻧﺒﻮي ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻮرد اﺷﺎره ﻧﻤﻮده ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫»اﻟﻌﻴﻨﺎن ﺗﺰﻧﻴﺎن وزﻧﺎﻫﻤﺎ اﻟﻨﻈﺮ واﻟﻴﺪان ﺗﺰﻧﻴﺎن وزﻧﺎﻫﻤﺎ اﻟﺒﻄﺶ واﻟﺮﺟﻼن ﺗﺰﻧﻴﺎن وزﻧﺎﻫﻤﺎ اﻟﻤﺸﻲ وزﻧﺎ‬
‫اﻟﻠﺴﺎن اﻟﻨﻄﻖ واﻟﻨﻔﺲ ﺗﺘﻤﻨﻰ وﺗﺸﺘﻬﻲ واﻟﻔﺮج ﻳﺼﺪق ذﻟﻚ ﻛﻠﻪ وﻳﻜﺬﺑﻪ«‪.‬‬
‫»ﭼﺸﻢ زﻧﺎ ﻣﻲﻛﻨﺪ و زﻧﺎي آن ﻧﻈﺮ ﻛﺮدن اﺳﺖ‪ ،‬دﺳﺖ زﻧﺎ ﻣﻲﻛﻨﺪ و زﻧﺎي آن ﮔﺮﻓﺘﻦ اﺳـﺖ‪،‬‬
‫ﭘﺎي زﻧﺎ ﻣﻲﻛﻨﺪ و زﻧﺎي آن رﻓﺘﻦ اﺳﺖ و زﻧﺎي زﺑﺎن ﺳﺨﻦ اﺳﺖ و ﻧﻔـﺲ آن را ﺧـﻮاﻫﺶ و ﺗﻤﻨـﺎ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬و ﻓﺮج )آﻟﺖ ﺗﻨﺎﺳﻠﻲ( آنﻫﺎ را ﻳﺎ ﺗﺼﺪﻳﻖ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻳﺎ ﺗﻜﺬﻳﺐ«‪.‬‬

‫ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺑﺪﻧﻈﺮ‪:‬‬
‫ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ وﺳﻮﺳﺔ ﻧﻔﺲ‪ ،‬ﻧﮕﺎهﻛﺮدن اﺳﺖ و ﺑـﺪﻳﻦ ﺟﻬـﺖ ﻗـﺮآن و ﺣـﺪﻳﺚ ﻗﺒـﻞ از ﻫﺮﭼﻴـﺰ‬
‫دﻳﮕﺮ ﺑﻪ آن اﺷﺎره ﻛﺮده و ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬

‫﴿‪©!$# ¨βÎ) 3 öΝçλm; 4’s1ø—r& y7Ï9≡sŒ 4 óΟßγy_ρãèù (#θÝàx+øts†uρ ôΜÏδ̍≈|Áö/r& ôÏΒ (#θ‘Òäótƒ šÏΖÏΒ÷σßϑù=Ïj9 ≅è%‬‬

‫‪] ﴾£ßγy_ρãèù zôàx+øts†uρ £Ïδ̍≈|Áö/r& ôÏΒ zôÒàÒøótƒ ÏM≈uΖÏΒ÷σßϑù=Ïj9 ≅è%uρ ∩⊂⊃∪ tβθãèoΨóÁtƒ $yϑÎ/ 7ŽÎ7yz‬اﻟﻨﻮر‪،‬‬
‫‪ 30‬و ‪.[31‬‬
‫»ﺑﮕﻮ ﺑﻪ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﻛﻪ ﭘﺎﻳﻴﻦ اﻧﺪازﻧـﺪ ﺑﺮﺧـﻲ از ﻧﻈﺮﻫـﺎي ﺧـﻮد را )ﭼﺸـﻢ ﺧـﻮد را از ﻣﺤﺮﻣـﺎت‬
‫ﺑﭙﻮﺷﻨﺪ( و ﺷﺮﻣﮕﺎهﻫﺎي ﺧﻮد را ﻧﮕﻬﺪارﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﭘﺎﻛﻴﺰهﺗﺮ اﺳﺖ ﺑﺮايﺷﺎن‪ ،‬ﻫﺮآﻳﻨﻪ ﺧـﺪا ﺑـﻪ آﻧﭽـﻪ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ آﮔﺎه اﺳﺖ و ﺑﮕﻮ ﺑﻪ زﻧﺎن ﻣﺆﻣﻨﻪ ﻛﻪ ﭘـﺎﻳﻴﻦ اﻧﺪازﻧـﺪ ﺑﺮﺧـﻲ از ﻧﻈﺮﻫـﺎي ﺧـﻮد را )ﭼﺸـﻢ‬
‫ﺧﻮد را از ﻧﻈﺮ ﺷـﻬﻮاﻧﻲ ﺑـﻪ ﻣـﺮدان اﺟﻨﺒـﻲ ﺑﭙﻮﺷـﻨﺪ( و ﺷـﺮﻣﮕﺎهﻫـﺎي ﺧـﻮد را ﻧﮕﻬﺪارﻧـﺪ«‪ .‬و در‬
‫ﺣﺪﻳﺚ آﻣﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
 ‫‪203‬‬ ‫ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺎزدارﻧﺪه‬

‫َﻚ اَ ‪‬و ُل ﻧَﻈ َْﺮةٍ َواِﻳّ َ‬

‫ﺎك َواﻟﺜّﺎﻧِﻴَﺔَ«‪.‬‬ ‫آد َم ﻟ َ‬
‫ِ‬
‫»اﺑْ َﻦ َ‬
‫ﻛﻪ‪» :‬اي اﺑﻦ آدم ﻧﻈﺮ اول ﺑﺮ ﺗﻮﺳﺖ و از ﻧﻈﺮ ﻛﺮدن دوم ﺑﭙﺮﻫﻴﺰ«)‪.(1‬‬
‫و ﺣﻀﺮت رﺳﻮل اﷲ  ﺑﻪ ﻋﻠﻲت ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫َﻚ ْاﻻ ِﺧ َﺮةَ«‪.‬‬
‫ﺲﻟ َ‬ ‫»ﻳﺎ َﻋﻠﻲ ﻻ ﺗَـﺘ‪‬ﺒِ َﻊ اﻟﻨ‪‬ﻈ َْﺮةَ اﻟﻨ‪‬ﻈ َْﺮَﻩ ﻓَِﺎ ‪‬ن ﻟ َ‬
‫َﻚ اﻷوﻟﯽ َوﻟ َْﻴ َ‬
‫»اي ﻋﻠﻲ از ﭘﻲ ﻳﻚ ﻧﻈﺮ دﻳﮕﺮ ﻧﻈﺮ ﻣﻜﻦ؛ زﻳﺮا ﻧﻈﺮ اول ﺑﺮاي ﺗﻮ اﺳﺖ و دوم ﺑﺮ ﺗﻮ اﺳﺖ«)‪.(2‬‬
‫ﻳﻌﻨﻲ ﻧﻈﺮ اول ﻛﻪ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﺗﺼﺎدف ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﮔﻨﺎه ﻧﺪارد و دوﻣﻲ و ﺳﻮﻣﻲ و‪ ...‬ﻛﻪ ﻋﻤﺪي‬
‫اﺳﺖ ﮔﻨﺎه ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ اﻧﺼـﺎري از ﺣﻀـﺮت رﺳـﻮل  در ﺑـﺎرة ﻧﻈـﺮ ﺗﺼـﺎدﻓﻲ ﭘﺮﺳـﻴﺪ و اﻳﺸـﺎن‬
‫ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪:‬‬
‫»ﭼﺸﻤﺖ را از آن ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﻃﺮف دﻳﮕﺮي ﺑﺮﮔﺮدان«)‪.(3‬‬

‫ﻏﺮﻳﺰة ﺧﻮدآراﻳﻲ و ﻧﻤﺎﻳﺶ زﻳﻨﺖ‪:‬‬

‫از ﻣﻠﺤﻘﺎت ﻓﺘﻨﺔ ﻧﻈﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ زن دوﺳﺖ دارد ﺣﺴﻦ و ﺟﻤﺎل وي دﻳﺪه ﺷﻮد‪ ،‬وﻟـﻲ اﻳـﻦ‬
‫ﻏﺮﻳﺰه ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻫﻢ واﺿﺢ و آﺷﻜﺎر ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﻜﻪ اﻳﻦ ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ زﻳﻨﺖ در ذات اﻧﺴـﺎن ﻧﻬﻔﺘـﻪ‬
‫اﺳﺖ و آﺛﺎر آن در آراﺳﺘﻦ ﻟﺒﺎس‪ ،‬آراﻳﺶ ﻣﻮ‪ ،‬اﻧﺘﺨﺎب ﻟﺒﺎسﻫﺎي ﻧﺎزك و ﺟﺰﺋﻴﺎت دﻳﮕﺮي ﻛـﻪ‬
‫ﺑﺮ ﺷﻤﺮدن آنﻫﺎ در اﻳﻦ ﺟﺎ ﻣﻤﻜﻦ ﻧﻴﺴﺖ آﺷﻜﺎر ﻣﻲﮔﺮدد‪ ،‬ﻗﺮآﻧﻜﺮﻳﻢ ﺑـﺎ ﻳـﻚ ﻋﺒـﺎرت ﻛﻠـﻲ و‬
‫ﻓﺮاﮔﻴﺮ از آن ﻳﺎد ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻟﻔﻆ »ﺗﺒﺮّج اﻟﺠﺎﻫﻠﻴﻪ« ﻳﺎ »زﻳﻨﺖﻫﺎي زﻣﺎن ﺟﺎﻫﻠﻴﺖ« را ﺑـﺮاي ﺗﻌﺮﻳـﻒ‬
‫آن ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲﺑﺮد‪ .‬ﻫﺮ زﻳﻨﺘﻲ ﻛﻪ ﻫﺪف آن ﺷﻴﺮﻳﻨﻲ و ﺧﻮﺷﻨﻤﺎ ﺷـﺪن در ﻧﻈـﺮ دﻳﮕـﺮان ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬در‬
‫زﻣﺮة »ﺗﺒﺮج اﻟﺠﺎﻫﻠﻴﻪ« ﺑﻪ ﺣﺴﺎب آﻣﺪه و اﻳﻦ اﺻﻄﻼح ﺷﺎﻣﻞ آن ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺷﻮد و ﺣﺘﻲ اﮔﺮ ﭼﺎدري‬
‫ﻛﻪ زن ﺧﻮد را ﺗﻮﺳﻂ آن ﻣﻲﭘﻮﺷﺎﻧﺪ از رﻧﮓﻫﺎي ﺟﺎﻟﺐ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﭼﺸـﻢ ﺑﻴﻨﻨـﺪه از‬
‫آن ﻟﺬت ﺑﺒﺮد‪» ،‬ﺗﺒﺮّج اﻟﺠﺎﻫﻠﻴﻪ« ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد و ﻫﺮﮔﺰ اﻳـﻦ اﻣﻜـﺎن وﺟـﻮد ﻧـﺪارد ﻛـﻪ ﺗﻤـﺎم‬
‫اﻧﻮاع »ﺗﺒﺮج«‪ ،‬ﺑﻮﺳﻴﻠﺔ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺸﺨﺺ و ﻣﻌﻴﻦ ﺷﻮد ﺑﻠﻜﻪ ﺗﺸﺨﻴﺺ آن ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺿـﻤﻴﺮ و وﺟـﺪان‬

‫‪ -1‬ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺟﺼﺎص‪.‬‬
‫‪ -2‬اﺑﻮداود‪ ،‬ﺑﺎب ﻣﺎﻳﺆﻣﺮ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻏﺾ اﻟﺒﺼﺮ‪.‬‬
‫‪ -3‬اﺑﻮداود‪ ،‬ﺑﺎب ﻣﺎﻳﺆﻣﺮ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻏﺾ اﻟﺒﺼﺮ‪.‬‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪204‬‬

‫زن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﭘﻴﺶ ﺧﻮد ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻛﻨﺪ و ﺑﻔﻬﻤﺪ ﻛﻪ آﻳﺎ در ﻧﻔﺲ او اﻳﻦ ﻣﻴـﻞ وﺟـﻮد دارد‬
‫ﻳﺎ ﻧﻪ و اﮔﺮ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺪون ﺷﻚ او ﻧﻴﺰ ﻣﺸﻤﻮل اﻳﻦ ﮔﻔﺘﺔ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﻗـﺮار ﻣـﻲﮔﻴـﺮد ﻛـﻪ‬
‫ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬

‫﴿‪] ﴾4’n<ρW{$# Ïπ¨ŠÎ=Îγ≈yfø9$# yl•Žy9s? š∅ô_§Žy9s? Ÿωuρ‬اﻷﺣﺰاب‪.[33 :‬‬

‫»ﻇﺎﻫﺮ ﻧﻜﻨﻴﺪ زﻳﻨﺖ و ﺗﺠﻤﻞ ﺧﻮد را ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻇﺎﻫﺮﻛﺮدن زﻣﺎن ﺟﺎﻫﻠﻴﺖ ﭘﻴﺸﻴﻦ«‪.‬‬
‫و ﺑﻄﻮر ﻛﻠﻲ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻫﺮ زﻳﻨﺖ و ﺗﺠﻤﻠﻲ ﻛﻪ از ﻧﻴـﺖ ﻓﺴـﺎد و ﻓﺘﻨـﻪاﻧﮕﻴـﺰي دور ﺑﺎﺷـﺪ‪،‬‬
‫زﻳﻨﺖ ﻣﺸﺮوع اﺳﺖ و زﻳﻨﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ دورﻧﮕﻲ و ﻧﻴﺖ ﻓﺴﺎد آﻣﻴﺨﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬زﻳﻨﺖ ﺟﺎﻫﻠﻴﺖ ﺑـﻪ ﺷـﻤﺎر‬
‫ﻣﻲرود‪.‬‬

‫ﻓﺘﻨﺔ زﺑﺎن‪:‬‬
‫زﺑﺎن ﻣﻈﻬﺮ دﻳﮕﺮي از ﺷﻴﻄﺎن ﻧﻔﺲ اﺳﺖ و ﭼﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﻓﺴﺎد و ﻓﺘﻨﻪاي ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ زﺑـﺎن ﺑﻮﺟـﻮد‬
‫آﻣﺪه و ﭘﺨﺶ و ﻧﺸﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺮد و زﻧﻲ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺳﺨﻦ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ و در ﻇﺎﻫﺮ ﻛﻼﻣﺸﺎن ﭼﻴﺰي ﻛﻪ‬
‫ﺑﺎﻋﺚ ﺷﻚ و ﺷﺒﻬﻪ ﺷﻮد اﺣﺴﺎس ﻧﻤﻲﮔﺮدد وﻟﻲ وﺳﻮﺳﺔ ﻗﻠﺒﻲ‪ ،‬آواز را ﻧﺮم و دﻟﻜﺶ و ﻟﻬﺠﻪ را‬
‫ﻣﺤﺮك و ﮔﻔﺘﺎر را ﺷﻴﺮﻳﻦ و ﮔﻴﺮا ﻣﻲﺳﺎزد‪ ،‬ﺑﻄﻮرﻳﻜﻪ ﻗﺮآﻧﻜﺮﻳﻢ ﺑـﻪ اﻳـﻦ ﻣﻄﻠـﺐ اﺷـﺎره ﻧﻤـﻮده‪،‬‬
‫ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬

‫﴿)‪﴾∩⊂⊄∪ $]ùρã÷è¨Β Zωöθs% zù=è%uρ ÖÚttΒ ϵÎ7ù=s% ’Îû “Ï%©!$# yìyϑôÜuŠsù ÉΑöθs)ø9$$Î/ z÷èŸÒøƒrB Ÿξsù ¨äø‹s)¨?$# ÈβÎ‬‬
‫]اﻷﺣﺰاب‪.[32 :‬‬
‫@اﮔﺮ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻴﺪ ﭘﺮﻫﻴﺰﮔﺎر ﺑﺎﺷﻴﺪ ﭘﺲ در ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ ﻧﺮﻣﻲ و ﻣﻼﻳﻤﺖ ﺑﻪ ﻛـﺎر ﻧﺒﺮﻳـﺪ؛ زﻳـﺮا‬
‫ﻛﺴﻲ ﻛﻪ در دﻟﺶ ﻣﺮض )ﺿﻌﻒ اﻳﻤﺎن( وﺟﻮد دارد ﻃﻤﻊ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺳﺨﻦ را ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻧﻴﻜﻮ‬
‫و ﭘﺴﻨﺪﻳﺪه ادا ﻛﻨﻴﺪ«‪.‬‬
‫و اﻳﻦ وﺳﻮﺳﺔ ﻗﻠﺒﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ از ﺣﻜﺎﻳﺖ رواﺑﻂ ﺟﻨﺴﻲ ﻣﺮدم ﺑﺼـﻮرت ﻣﺸـﺮوع ﻳـﺎ ﻧﺎﻣﺸـﺮوع‬
‫ﻟﺬت ﻣﻲﺑﺮد و از ﺷﻨﻴﺪن آن‪ ،‬ﻧﻔﺲ وي ﺗﺤﺮﻳﻚ ﻣﻲﺷﻮد ﺑـﻪ ﻫﻤـﻴﻦ ﺳـﺒﺐ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻫـﺮ ﻣﻮﻗـﻊ‬
‫داﺳﺘﺎنﻫﺎي ﻋﺸﻘﻲ و ﻫﻴﺠﺎناﻧﮕﻴـﺰ را اﻋـﻢ از اﻳﻨﻜـﻪ واﻗﻌـﻲ ﺑﺎﺷـﺪ ﻳـﺎ ﻏﻴـﺮ واﻗﻌـﻲ در ﻣﺠـﺎﻟﺲ و‬
 ‫‪205‬‬ ‫ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺎزدارﻧﺪه‬

‫ﻣﺤﺎﻓﻞ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﭼﻨﺎن ﺳﺮﻋﺘﻲ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻣﻲﺷـﻮد ﻛـﻪ ﮔـﻮﻳﻲ آﺗـﺶ در ﻫﻴـﺰم‬
‫ﺧﺸﻚ اﻓﺘﺎده ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻗﺮآﻧﻜﺮﻳﻢ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ اﺷﺎره ﻧﻤﻮده ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬

‫﴿)‪$u‹÷Ρ‘‰9$# ’Îû ×ΛÏ9r& ë>#x‹tã öΝçλm; (#θãΖtΒ#u šÏ%©!$# ’Îû èπt±Ås≈x+ø9$# yì‹Ï±n@ βr& tβθ™7Ïtä† tÏ%©!$# āχÎ‬‬

‫‪] ﴾ÍοtÅzFψ$#uρ‬اﻟﻨﻮر‪.[19 ،‬‬

‫@ﻫﻤﺎﻧﺎ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ دوﺳﺖ دارﻧﺪ زﺷـﺘﻴﻬﺎ در ﻣﻴـﺎن اﻳﻤـﺎن آورﻧـﺪﮔﺎن راﻳـﺞ ﺷـﻮد‪ ،‬در دﻧﻴـﺎ و‬
‫آﺧﺮت ﻋﺬاب دردﻧﺎﻛﻲ ﺑﺮاي آنﻫﺎ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد«‪.‬‬
‫ﻓﺘﻨﺔ زﺑﺎن اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ دارد ﻛﻪ ﻫﺮﻧـﻮع آن ﺑﺎﻋـﺚ اﻳﺠـﺎد وﺳﻮﺳـﺔ ﻗﻠﺒـﻲ ﻣـﻲﺷـﻮد‪ ،‬از اﻳـﻦ‬
‫روﺳﺖ ﻛﻪ دﻳﻦ اﺳﻼم آن را ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ و ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ ﻗـﺮار داده و ﻣـﺮدم را ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ آن ﻣﻄﻠـﻊ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬زن ﺣﻖ ﻧﺪارد ﻛﻪ اﺣﻮال و اوﺻﺎف زﻧﺎن دﻳﮕـﺮ را ﻧـﺰد ﺷـﻮﻫﺮش ﺑـﺎزﮔﻮ‬
‫ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺣﺪﻳﺚ ﺷﺮﻳﻒ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫ﺼ َﻔﻬﺎ ﻟَِﺰْو ِﺟﻬﺎ َﻛﺎَﻧ‪‬ﻪُ ﻳِْﻨﻈ ُُﺮ اِﻟ َْﻴﻬﺎ«‪.‬‬ ‫»ﻻ ﺗُ ِ‬
‫ﺒﺎﺷﺮ اﻟْﻤﺮأةَ ﺣﺘّﻰ ﺗَ ِ‬
‫َْ َ‬
‫»ﺑﺎ زﻧﻲ ﻣﺼﺎﺣﺒﺖ ﻧﻜﻨﺪ ﻛﻪ وﻗﺘﻲ ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ از او ﺑﻪ ﺷﻮﻫﺮش ﺣﻜﺎﻳﺖ ﻛﻨﺪ ﻣﺜـﻞ اﻳـﻦ اﺳـﺖ‬
‫ﻛﻪ ﺷﻮﻫﺮش او را ﻣﻲﺑﻴﻨﺪ«)‪.(1‬‬
‫و ﻫﺮ ﻳﻚ از زن و ﻣﺮد از اﻓﺸﺎي اﺳﺮارﺷﺎن ﻧﻬﻲ ﺷـﺪه اﻧـﺪ )‪ (2‬ﭼـﺮا ﻛـﻪ اﻳـﻦ ﺣﺎﻟـﺖ ﻣﻮﺟـﺐ‬
‫ﮔﺴﺘﺮش و رواج ﻓﺤﺸﺎ ﮔﺸﺘﻪ و دلﻫﺎ را ﺑﻪ ﺳﻮي آن ﻣﺘﻤﺎﻳﻞ ﻣﻲﺳﺎزد و اﮔﺮ اﻣﺎم در اﺛﻨـﺎي ﻧﻤـﺎز‬
‫ﺳﻬﻮ ﻛﻨﺪ ﺑﺮ ﻣﻘﺘﺪي واﺟﺐ اﺳﺖ ﻛﻪ او را ﺑﻪ ﺳﻬﻮش ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺳﺎزد و اﮔـﺮ ﻣﻘﺘـﺪي ﻣـﺮدان ﺑﺎﺷـﻨﺪ‬
‫ﺑﺮ آنﻫﺎ واﺟﺐ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﺒﺤﺎن اﷲ ﺑﮕﻮﻳﻨﺪ ﺗﺎ اﻣﺎم ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﻮد و اﮔﺮ زﻧﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ آنﻫﺎ ﻣﺎﻣﻮرﻧـﺪ‬
‫ﻛﻪ دﺳﺖﺷﺎن را ﺑﻪ ﻫﻢ ﺑﺰﻧﻨﺪ ﺗﺎ ﺻﺪاﻳﻲ از آن اﻳﺠﺎد ﺷﻮد و ﺣﻖ ﻧﺪارﻧﺪ ﺻﺪاﻳﺸﺎن را ﺑﻠﻨﺪ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻓﺘﻨﺔ آواز‪:‬‬

‫‪ -1‬ﺗﺮﻣﺬي‪ ،‬ﺑﺎب ﻛﺮاﻫﻴﺔ ﻣﺒﺎﺷﺮة اﻟﻤﺮأة ﺑﺎﻟﻤﺮاة‪.‬‬

‫‪ -2‬اﺑﻮداوود‪ ،‬ذﻛﺮ اﻟﺮﺟﻞ ﻣﻦ اﺻﺒﻪ اﻫﻠﻪ‪.‬‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪206‬‬

‫ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ زﺑﺎن ﺧﺎﻣﻮش ﺑﺎﺷﺪ و آواز و ﺣﺮﻛﺎت دﻳﮕـﺮي در ﮔـﻮش ﺷـﻨﻮﻧﺪه ﺗـﺄﺛﻴﺮ ﻛﻨـﺪ‪،‬‬
‫اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻧﻴﺰ از ﻣﻘﻮﻟﺔ ﻓﺴﺎد ﻧﻴﺖ ﺷﻤﺮده ﻣـﻲﺷـﻮد ﻛـﻪ اﺳـﻼم آن را ﻧﻴـﺰ ﻣﻤﻨـﻮع ﻛـﺮده اﺳـﺖ‪،‬‬
‫ﺑﻄﻮرﻳﻜﻪ در ﻗﺮآن ﻛﺮﻳﻢ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬

‫﴿‪] ﴾£ÎγÏFt⊥ƒÎ— ÏΒ tÏ+øƒä† $tΒ zΝn=÷èã‹Ï9 £ÎγÎ=ã_ö‘r'Î/ tø⌠ΎôØo„ Ÿωuρ‬اﻟﻨﻮر‪.[31 ،‬‬
‫»ﭘﺎﻫﺎي ﺧﻮد را ﭼﻨﺎن ﺑﺮ زﻣﻴﻦ ﻧﻜﻮﺑﻨﺪ ﻛﻪ زﻳﻨﺖﻫﺎي ﭘﻨﻬﺎنﺷﺎن داﻧﺴﺘﻪ ﺷﻮد«‪.‬‬

‫ﻓﺘﻨﺔ اﺳﺘﻔﺎده از ﺑﻮي ﺧﻮش‪:‬‬

‫ﺑﻮي ﺧﻮش ﻧﻴﺰ ﻗﺎﺻﺪي اﺳﺖ ﻛﻪ از ﻳﻚ ﻧﻔﺲ ﺷﺮور ﺑﻪ ﻧﻔﺲ ﺷﺮور دﻳﮕﺮ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣـﻲﺷـﻮد و‬
‫از ﻇﺮﻳﻔﺘﺮﻳﻦ و دﻗﻴﻘﺘﺮﻳﻦ وﺳﺎﻳﻞ ﻣﺨﺎﺑﺮاﺗﻲ و ﻣﺮاﺳـﻼﺗﻲ ﺑـﻪ ﺷـﻤﺎر ﻣـﻲرود ﻛـﻪ اﻛﺜـﺮ ﻧﻈـﺎمﻫـﺎي‬
‫اﺧﻼﻗﻲ از آن ﻏﺎﻓﻞ ﺷﺪه اﻧﺪ و اﻳﻦ ﻋﺎﻣﻞ ﻟﻄﻴﻒ و دﻗﻴﻖ ﺑﻪ ﻗﺪري ﻓﺘﻨﻪاﻧﮕﻴﺰ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﺘﻲ ﺣﻴﺎي‬
‫اﺳﻼﻣﻲ ﻧﻴﺰ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ آن را ﺗﺤﻤﻞ ﻛﻨﺪ و وﺳﻮﺳﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺑـﻪ زن ﻣﺴـﻠﻤﺎن اﺟـﺎزه داده‬
‫ﻧﺸﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ در راه ﻳﺎ ﻣﻴﺎن ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻣﻌﻄﺮ ﺑﺎﺷﺪ؛ زﻳﺮا اﮔﺮﭼﻪ ﺟﻤﺎل و زﻳﻨﺖ ﻣﺴﺘﻮر و ﭘﻮﺷـﻴﺪه‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﻋﻄﺮ و ﺑﻮي ﺧﻮش در ﻓﻀﺎ ﭘﺨﺶ ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﺎﻋﺚ ﺗﺤﺮﻳـﻚ اﺣﺴﺎﺳـﺎت ﻣـﻲﮔـﺮدد‪،‬‬
‫ﺣﻀﺮت رﺳﻮل  ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫ت ﺑِﺎﻟ َْﻤ ْﺠﻠِ ِ‬
‫ﺲ ﻓَ ِﻬ َﻲ َﻛ َﺬا‪ .‬ﻳَـ ْﻌﻨﻲ َزاﻧِﻴَﺔٌ«‪.‬‬ ‫ت ﻓَ َﻤ ‪‬ﺮ ْ‬
‫»اَﻟ َْﻤ ْﺮاَةُ إذا ا ْﺳﺘَـ ْﻌﻄََﺮ ْ‬
‫»اﮔﺮ زن ﺑﺎ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻋﻄﺮ در ﻣﺠﻠﺲ ﺣﺎﺿﺮ ﺷﻮد‪ ،‬آن زن ﭼﻨـﺎن و ﭼﻨـﻴﻦ اﺳـﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨـﻲ زاﻧـﻲ‬
‫اﺳﺖ«)‪.(1‬‬
‫و در ﺣﺪﻳﺚ دﻳﮕﺮي ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪:‬‬
‫ت اِ ْﺣﺪا ُﻛ ‪‬ﻦ اﻟ َْﻤ ْﺴ ِﺠ َﺪ ﻓَﻼ ﺗَ َﻤ ‪‬‬
‫ﺴ ‪‬ﻦ ِﻃ ْﻴﺒﺎً«‪.‬‬ ‫»إذا َﺷ ِﻬ َﺪ ْ‬
‫»اﮔﺮ ﻳﻜﻲ از ﺷﻤﺎ زﻧﺎن در ﻣﺴﺠﺪ ﺣﺎﺿﺮ ﮔﺮدد‪ ،‬ﻧﺒﺎﻳﺪ از ﺑﻮي ﺧـﻮش )ﻋﻄـﺮ‪ ،‬ﭘـﻮدر و دﻳﮕـﺮ‬
‫وﺳﺎﻳﻞ ﺧﻮﺷﺒﻮي( اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮده ﺑﺎﺷﺪ«)‪.(2‬‬
‫و در ﺣﺪﻳﺚ دﻳﮕﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪ -1‬ﺗﺮﻣﺬي‪ ،‬ﺑﺎب ﻣﺎﺟﺎد ﻓﻲ ﻛﺮاﻫﻴﺔ ﺧﺮوج اﻟﻤﺘﻌﻄﺮة‪.‬‬

‫‪ -2‬ﻣﻮﻃﺎ و ﻣﺴﻠﻢ‪.‬‬
 ‫‪207‬‬ ‫ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺎزدارﻧﺪه‬

‫اﻟﺮﺟﺎل ﻣﺎ ﻇَﻬﺮ و َﺧ ِﻔﻲ ﻟَﻮﻧُﻪ و ِﻃﻴﺐ اﻟِﻨ ِ‬

‫ﺴﺎء ﻣﺎ ﻇَ َﻬ َﺮ ﻟ َْﻮﻧُﻪُ َو َﺧ ِﻔ َﻲ ِرﻳْ ُﺤﻪُ«‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫ﺐ‬ ‫ِ‬
‫ََ َ َ ْ ُ َ ْ ُ ّ‬ ‫»ﻃ ْﻴ ُ‬
‫»ﺑﻮي ﺧﻮش ﺑﺮاي ﻣﺮدان آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻮﻳﺶ آﺷﻜﺎر و رﻧﮕﺶ ﭘﻨﻬﺎن ﺑﺎﺷﺪ و ﺑـﺮاي زﻧـﺎن آن‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ رﻧﮕﺶ آﺷﻜﺎر ﺑﻮده و ﺑﻮﻳﺶ ﻣﺨﻔﻲ و ﭘﻨﻬﺎن ﺑﺎﺷﺪ«)‪.(1‬‬

‫ﻓﺘﻨﺔ ﺑﺮﻫﻨﮕﻲ‪:‬‬
‫اﺳﻼم در ﺑﺎرة ﻏﺮﻳﺰة ﺣﻴﺎي اﻧﺴﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻛﺎﻣﻠﺘﺮﻳﻦ و ﺻﺤﻴﺢﺗﺮﻳﻦ ﺗﻌﺒﻴﺮ را ﺑﺎ ﻋﻨـﻮان ﻛـﺮدن ﻣﺴـﺌﻠﻪ‬
‫ﺳﺘﺮ ﻋﻮرت ﺑﻴﺎن ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ در ﻧﺰد ﺗﻤﺎم ﻣﻠﻞ ﺟﻬﺎن ﻣﺜﻞ و ﻣﺎﻧﻨﺪي ﻧﺪارد‪ ،‬اﮔﺮ ﻣﺘﺮﻗـﻲﺗـﺮﻳﻦ و ﺑـﺎ‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮓﺗﺮﻳﻦ ﻣﻤﺎﻟﻚ ﺟﻬﺎن اﻣﺮوز را ﺗﺤﺖ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻗﺮار دﻫﻴﺪ ﻣﻲﺑﻴﻨﻴـﺪ ﻛـﻪ زن و ﻣـﺮد آنﻫـﺎ از‬
‫دﻳﺪه ﺷﺪن ﻫﻴﭻ ﻳﻚ از اﻋﻀﺎي ﺑﺪﻧﺸﺎن ﺑﺎﻛﻲ ﻧﺪارﻧﺪ و ﻟﺒﺎس در ﻧﺰد آنﻫﺎ ﺑﺮاي زﻳﻨﺖ اﺳـﺖ ﻧـﻪ‬
‫ﺑﺮاي ﺳﺘﺮ و ﭘﻮﺷﺶ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ﻫﺪف ﺑﺰرگ و ﻣﻬﻢ اﺳﻼم از ﻟﺒﺎس ﭘﻮﺷﺶ اﺳﺖ ﻧﻪ زﻳﻨﺖ‪ ،‬ﻟـﺬا‬
‫ﺑﻪ زن و ﻣﺮد اﻣﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺗﻤﺎم اﻋﻀﺎﻳﻲ را ﻛﻪ ﻧﻮﻋﻲ ﺟﺬاﺑﻴﺖ در آنﻫﺎ ﻳﺎﻓﺖ ﻣـﻲﺷـﻮد ﺑﺮﻫﻨـﻪ‬
‫ﻧﻨﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﺑﺮﻫﻨﮕﻲ ﺑﻪ ﻗﺪري ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﻴﺎي اﺳﻼﻣﻲ ﻫﺮﮔﺰ آن را ﺟﺎﻳﺰ ﻧﻤﻲﺷﻤﺎرد‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺎي‬
‫اﻳﻨﻜﻪ روش ﻣﺬاﻫﺐ دﻳﮕﺮ و اﻓﺮاد ﻣﺨﺘﻠﻒ را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ ﻛﻪ اﺳﻼم ﺣﺘﻲ اﺟـﺎزه‬
‫ﻧﻤﻲدﻫﺪ ﻛﻪ زن و ﺷﻮﻫﺮ روﺑﺮوي ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ ﺑﺮﻫﻨﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ آن ﺣﻀﺮت  ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪:‬‬
‫»إذا أَﺗَﻰ أَ َﺣ ُﺪ ُﻛ ْﻢ أَ ْﻫﻠَﻪُ ﻓَﻠﻴَ ْﺴﺘُـ ْﺮ َوﻻ ﻳَـﺘَ َﺠ ‪‬ﺮ ُد ﺗَ َﺠ ‪‬ﺮ َد اﻟْﻌﻴﺮﻳْﻦ«‪.٢‬‬

‫‪ -1‬ﺗﺮﻣﺬي‪ ،‬ﺑﺎب ﻣﺎﺟﺎء ﻓﻲ ﻃﻴﺐ اﻟﻨﺴﺎء و اﻟﺮﺟﺎل و اﺑﻮداوود‪.‬‬

‫‪ -2‬اﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ را اﺑﻦﻣﺎﺟﻪ از ﻋﺘﺒﻪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺴﻠﻤﻲ رواﻳﺖ ﻧﻤﻮده‪ ،‬و در ﺳﻨﺪ آن اﺣﻮص ﺑﻦ ﺣﻜﻴﻢ آﻣﺪه و او ﺿﻌﻴﻒ اﺳﺖ‪ ،‬و‬
‫ﻛﺴﻲ ﻛﻪ از او رواﻳﺖ ﻧﻤﻮده وﻟﻴﺪ ﺑﻦ ﻗﺎﺳﻢ ﻫﻤﺪاﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اﺑﻦ ﻣﻌﻴﻦ و دﻳﮕﺮان او را ﺿﻌﻴﻒ داﻧﺴﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬و اﺑﻦ ﺣﺒﺎن‬
‫ﮔﻔﺘﻪ‪ :‬از راوﻳﺎن ﺛﻘﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر اﻧﻔﺮاد رواﻳﺖﻫﺎي ﻣﻲآورد ﻛﻪ ﺑﺎ اﺣﺎدﻳﺚ آﻧﺎن ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻧﻴﺴﺖ؛ ﭘﺲ رواﻳﺎت او ﻗﺎﺑﻞ اﺣﺘﺠﺎج‬
‫ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻟﺬا ﺣﺎﻓﻆ ﻋﺮاﻗﻲ در ﺗﺨﺮﻳﺞ اﺣﺎدﻳﺚ اﺣﻴﺎء ﻋﻠﻮم اﻟﺪﻳﻦ ﺗﺼﺮﻳﺢ ﻧﻤﻮده ﻛﻪ ﺳﻨﺪ اﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ ﺿﻌﻴﻒ اﺳﺖ‪ ،‬و ﻫﻢ ﭼﻨﻴﻦ‬
‫ﻧﺴﺎﺋﻲ ﮔﻔﺘﻪ‪ :‬اﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ ﺿﻌﻴﻒ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻮﺻﻴﺮي در زواﺋﺪ )‪ (121 /2‬ﮔﻔﺘﻪ‪ :‬اﺳﻨﺎد اﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ ﺿﻌﻴﻒ اﺳﺖ‪.‬‬
‫و ﺑﺎﻵﺧﺮه اﻳﻨﻜﻪ ﺷﻴﺦ اﻟﺒﺎﻧﻲ در إرواء اﻟﻐﻠﻴﻞ ﻓﻲ اﺣﺎدﻳﺚ ﻣﻨﺎر اﻟﺴﺒﻴﻞ )‪ (71 /7‬ﮔﻔﺘﻪ‪ :‬اﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ را اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ رواﻳﺖ ﻧﻤﻮده‬
‫و ﺣﺪﻳﺚ ﺿﻌﻴﻔﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫و ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺷﻴﺦ آﻟﺒﺎﻧﻲ ﺑﺎﻳﻦ ﻧﻈﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ ﺣﺪﻳﺜﻲ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ آﻣﺪه اﺳﺖ ﺿﻌﻴﻒ‪ ،‬ﻳﺎ ﻣﻮﺿﻮع و ﺳﺎﺧﺘﮕﻲ اﺳﺖ‪ .‬و اﻳﻦ‬
‫ﻗﻮل ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺑﻌﻀﻲ اﺣﺎدﻳﺚ ﺻﺤﻴﺤﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺑﺨﺎري و ﻣﺴﻠﻢ و دﻳﮕﺮ ﻛﺘﺎبﻫﺎي ﻣﻌﺘﺒﺮ ﺣﺪﻳﺜﻲ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻳﻦ‬
‫ﺻﻠ‪‬ﻰ اﷲُ َﻋﻠ َْﻴ ِﻪ َو َﺳﻠ‪َ ‬ﻢ ِﻣ ْﻦ إِﻧَ ٍﺎء‬ ‫ﺣﺪﻳﺜﻲ ﻛﻪ ﺑﺨﺎري و ﻣﺴﻠﻢ از ﻋﺎﻳﺸﻪ رﺿﻲ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ رواﻳﺖ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪] :‬وُﻛ ْﻨ ُ ِ‬
‫ﺖ أَ ْﻏﺘَﺴ ُﻞ أَﻧَﺎ َواﻟﻨ‪‬ﺒِ ‪‬ﻲ َ‬ ‫َ‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪208‬‬

‫»وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﻳﻚ از ﺷﻤﺎ ﺟﻤﺎع ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﻛﻪ ﻧﺰد ﻫﻤﺴﺮ ﺧـﻮﻳﺶ ﻣﺴـﺘﻮر و ﭘﻮﺷـﻴﺪه ﺑﺎﺷـﺪ و‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ دو ﺧﺮ ﺧﻮد را ﻋﺎري از ﻟﺒﺎس ﻧﺴﺎزﻧﺪ«‪) .‬اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ‪ ،‬ﺑﺎب اﻟﺴﺘﺮ ﻋﻨﺪ اﻟﺠﻤﺎع(‪.‬‬
‫ﻗﺎﻟﺖ ﻋﺎﺋﺸﻪ ل‪ :‬ﻣﺎ ﻧﻈﺮت أي ﻓﺮج رﺳﻮل اﷲ )‪.(1‬‬
‫»ﺣﻀﺮت ﻋﺎﻳﺸﻪ ل ﻓﺮﻣﻮده ﻛﻪ ﻣﻦ رﺳﻮل اﷲ  را ﻫﺮﮔﺰ ﺑﺪون ﭘﻮﺷﺶ ﻧﺪﻳﺪم«‪.‬‬
‫ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻦ‪ ،‬ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ درﺟﺔ ﺷﺮم و ﺣﻴﺎ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اﺳﻼم اﺟﺎزه ﻧﻤﻲدﻫﺪ ﻛﺴﻲ ﺣﺘـﻲ در‬
‫ﺧﻠﻮت ﻫﻢ ﺑﺮﻫﻨﻪ ﺷﻮد؛ زﻳﺮا ﻛﻪ‪:‬‬
‫»اﷲ أﺣﻖ أن ﻳﺴﺘﺤﻴﻰ ﻣﻨﻪ«‪.‬‬
‫»اﷲ ﻣﺴﺘﺤﻖﺗﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ از او ﺣﻴﺎ ﻛﺮده ﺷﻮد«‪.‬‬
‫در ﺣﺪﻳﺚ آﻣﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫»إﻳـ ـﺎﻛﻢ واﻟﺘﻌ ــﺮي ﻓـ ـﺈن ﻣﻌﻜ ــﻢ ﻣـــﻦ ﻻ ﻳﻔ ــﺎرﻗﻜﻢ إﻻ ﻋﻨ ــﺪ اﻟﻐ ــﺎﺋﻂ وﺣ ــﻴﻦ ﻳﻔﻀـ ـﻲ اﻟﺮﺟ ــﻞ إﻟ ــﻰ أﻫﻠ ــﻪ‬
‫ﻓﺎﺳﺘﺤﻴﻮﻫﻢ و أﻛﺮﻣﻮﻫﻢ«)‪.(2‬‬
‫»ﻫﺎن‪ ،‬ﺑﺮ ﺷﻤﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﺮﻳﺎن ﻧﺒﺎﺷﻴﺪ؛ زﻳﺮا ﻫﻤﺮاه ﺷﻤﺎ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎﻧﻲ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻫﺮﮔـﺰ از ﺷـﻤﺎ ﺟـﺪا‬
‫ﻧﻤﻲﺷﻮﻧﺪ ﻏﻴﺮ از اوﻗﺎﺗﻴﻜﻪ در ﺑﻴﺖ اﻟﺨﻼ ﻳﺎ ﻧﺰد ﻫﻤﺴﺮان ﺧﻮد ﺑﺎﺷﻴﺪ‪ ،‬ﭘﺲ از اﻳﺸﺎن ﺷـﺮم ﻛﻨﻴـﺪ و‬
‫اﺣﺘﺮاﻣﺸﺎن را ﻧﮕﺎه دارﻳﺪ«‪.‬‬
‫ﻟﺒﺎس در اﺳﻼم در واﻗﻊ ﻫﻤﺎن ﭼﻴﺰي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺪن ﺑﺎ آن ﭘﻮﺷﻴﺪه ﺑﻤﺎﻧﺪ و ﺟﺎﻫـﺎي ﭘﻮﺷـﺎﻧﺪﻧﻲ‬
‫اﻧﺴﺎن ﻇﺎﻫﺮ ﻧﺸﻮد‪.‬‬
‫ﻗﺎل رﺳﻮل اﷲ ‪» :‬ﻧﺴﺎء ﻛﺎﺳﻴﺎت ﻋﺎرﻳﺎت ﻣﻤﻴﻼت‪ ،‬ﻣﺎﺋﻼت روءﺳﻬﻦ ﻛﺎﻟﺒﺨﺖ اﻟﻤﺎﺋﻠﺔ ﻻ‬
‫ﻳﺪﺧﻠﻦ اﻟﺠﻨﺔ وﻻ ﻳﺠﺪن رﻳﺤﻬﺎ«)‪.(1‬‬

‫اﻟﺠﻨَﺎﺑَِﺔ«‪» .‬ﻣﻦ و ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺟﻨﺐ ﺑﻮدﻳﻢ از ﻳﻚ ﻇﺮف ﻏﺴﻞ ﻣﻲﻛﺮدﻳﻢ[‪ .‬ﺑﺴﻴﺎري از ﻋﻠﻤﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﺪﻻل از‬ ‫ٍِِ‬
‫َواﺣﺪ ﻣ َﻦ َ‬
‫اﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ و دﻳﮕﺮ اﺣﺎدﻳﺚ ﺻﺤﻴﺤﻲ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻣﻮرد آﻣﺪهاﺳﺖ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺮاي زن و ﺷﻮﻫﺮ ﻏﺴﻞ ﻛﺮدن در ﻳﻚ ﻣﻜﺎن‬
‫و دﻳﺪن ﻋﻮرت ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺟﺎﻳﺰ اﺳﺖ‪] .‬ﻣﺼﺤﺢ[‬
‫‪ -1‬ﺷﻤﺎﺋﻞ ﺗﺮﻣﺬي‪ ،‬ﺑﺎب ﻣﺎ ﺟﺎء ﻓﻲ ﺣﻴﺎء رﺳﻮل اﷲ ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺗﺮﻣﺬي‪ ،‬ﺑﺎب ﻣﺎﺟﺎء ﻓﻲ اﻻﺳﺘﺘﺎر‪ ،‬ﺗﺮﻣﺬي ﮔﻔﺘﻪ‪ :‬اﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ ﻏﺮﻳﺐ اﺳﺖ و ﻏﻴﺮ از اﻳﻦ وﺟﻪ دﻳﮕﺮ رواﻳﺖ ﻧﺸﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﻋﻼﻣـﻪ آﻟﺒـﺎﻧﻲ در إرواء‬
‫اﻟﻐﻠﻴﻞ ﮔﻔﺘﻪ‪ :‬اﻳﻦ ﻋﻠﺖ ﻧﻴﺴﺖ؛ ﺑﻠﻜﻪ ﻋﻠﺖ ﺿﻌﻒ ﺣﺪﻳﺚ ﻳﻜﻲ از راوﻳﺎن آن ﺑﻪ اﺳﻢ اﺑﻦ اﺑﻲﺳﻠﻴﻢ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﺎﻓﻆ در ﺗﻘﺮﻳﺐ اﻟﺘﻬﺬﻳﺐ در ﺑﺎره اش‬
‫ﮔﻔﺘﻪ‪ :‬ﺻﺪوق ﺑﻮده و در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺣﺎﻓﻈﻪ اش ﺑﻪ ﻫﻢ ﺧﻮرده‪ ،‬و ﻣﺘﻮﺟﻪ اﺣﺎدﻳﺜﺶ ﻧﻤﻲﺷﻮد؛ از اﻳﻦ ﻟﺤﺎظ رواﻳﺎت او ﻣﺘﺮوك اﺳﺖ‪ .‬ﺑـﺮاي ﺗﻔﺼـﻴﻞ‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ‪ :‬إرواء اﻟﻐﻠﻴﻞ‪ 102 /1 :‬ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺷﻮد‪] .‬ﻣﺼﺤﺢ[‪.‬‬
 ‫‪209‬‬ ‫ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺎزدارﻧﺪه‬

‫رﺳﻮل ﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪» :‬زﻧﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ وﺟﻮدﻳﻜﻪ ﻟﺒﺎس در ﺑﺮﻛﺮده ﺑﺎﺷﻨﺪ دﻳﮕـﺮان را ﻓﺮﻳﻔﺘـﻪ‬
‫ﻣﻲﮔﺮداﻧﻨﺪ و ﺧﻮد ﻓﺮﻳﺐ ﻣﻲﺧﻮرﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﺘﺮ ﺑﺨﺘﻲ ﺑﺎ ﮔﺮدن ﺧﻤﻴﺪه راه ﻣﻲروﻧـﺪ‪ .‬ﻫـﺎن ﺑـﺪان‬
‫ﻛﻪ در ﺟﻨﺖ داﺧﻞ ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺣﺘﻲ ﺑﻮﻳﺶ را ﻫﻢ اﺳﺘﺸﻤﺎم ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ ﻛﺮد«‪.‬‬
‫در اﻳﻨﺠﺎ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﺎ ﺑﺮرﺳﻲ ﻋﻤﻴﻖ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻣﺎ اﻳﻦ ﻣﺜﺎلﻫﺎ را ﺑﺪﻳﻦ ﻋﻠﺖ ﺑﻴﺎن ﻛـﺮدﻳﻢ‬
‫ﺗﺎ ﻣﻌﻴﺎر اﺧﻼق و روح اﺧﻼﻗﻲ اﺳﻼم روﺷﻦ ﺷﻮد‪ ،‬اﺳﻼم ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﻣﺤﺘـﻮاي اﺟﺘﻤـﺎع و ﻓﻀـﺎي‬
‫آن را از ﻓﺤﺸﺎ و ﻣﻨﻜﺮ ﭘﺎك ﮔﺮداﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻨﺒﻊ اﻳـﻦ ﺗﺤﺮﻳﻜـﺎت در دل اﻧﺴـﺎن وﺟـﻮد دارد و ﻋﻮاﻣـﻞ‬
‫ﻓﺤﺸﺎ و ﻣﻨﻜﺮ ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ ﭘﺮورش ﻣﻲﻳﺎﺑﻨـﺪ‪ ،‬اﺑﺘـﺪا ﺟﻮاﻧـﻪي اﻳـﻦ ﺗﺤﺮﻳﻜـﺎت ﻛﻮﭼـﻚ از آﻧﺠـﺎ ﺳـﺮ‬
‫ﻣﻲزﻧﺪ و ﺳﭙﺲ رﺷﺪ ﻛﺮده ﻣﻮﺟﺐ ﻓﺘﻨﻪاﻧﮕﻴﺰي و ﻓﺴﺎد ﻣﻲﮔﺮدد‪ ،‬اﻧﺴﺎن ﻛﻢ ﻋﻘﻞ و ﺳﺎدهاﻧـﺪﻳﺶ‬
‫آن را ﻳﻚ ﭼﻴﺰ ﺳﺒﻚ و ﻧﺎﭼﻴﺰ ﻓﺮض ﻛﺮده ﺗﻮﺟﻬﻲ ﺑﺪان ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﭘﺰﺷﻜﺎن‬
‫ﻣﺎﻫﺮ و ﺑﺎ ﺗﺠﺮﺑﻪ‪ ،‬رﻳﺸﺔ درد ﻫﻤﻴﻦ ﺟﺎ اﺳﺖ ﻛﻪ اﺧﻼق‪ ،‬ﺗﻤﺪن و ﻣﻌﺎﺷﺮت را ﺑﺮ ﺑـﺎد ﻣـﻲدﻫـﺪ‪ ،‬از‬
‫اﻳﻦ روﺳﺖ ﻛﻪ اﺳﻼم ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ اﺧﻼﻗﻲ ﭼﻨﺎن اﺣﺴـﺎس ﻋﻈﻴﻤـﻲ در روح ﭘﺪﻳـﺪار ﻛﻨﻨـﺪ‬
‫ﻛﻪ او را وادار ﻧﻤﺎﻳﺪ ﺗﺎ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻣﺮاﻗﺐ اوﺿﺎع ﺑﺎﺷـﺪ و ﺣﺘـﻲ اﮔـﺮ در وﺟـﻮد ﺧـﻮد ﻛـﻮﭼﻜﺘﺮﻳﻦ‬
‫ﺗﻤﺎﻳﻠﻲ ﺑﻪ ﻣﻨﻜﺮ اﺣﺴﺎس ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻮدش آﻧﺮا ﺳﺮﻛﻮب ﻧﻤﺎﻳﺪ و ﺑﺎ ﻧﻴﺮوي ارادهاش ﺳﺮﻛﻮب ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫‪ -2‬ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺟﺰاﺋﻲ‬
‫ﻣﻨﺸﺄ اﺻﻠﻲ و اﺳﺎﺳﻲ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻛﻴﻔﺮي و ﺟﺰا در اﺳﻼم اﻳـﻦ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺷـﺨﺺ ﻣﺮﺗﻜـﺐ ﮔﻨـﺎه‬
‫ﻧﺸﻮد و ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﻛﺸﻮر و ﻣﻠﺖ‪ ،‬ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺗﺨﺮﻳﺒﻲ اﻧﺠﺎم ﻧﺪﻫﺪ ﻣﺸـﻤﻮل ﻛﻴﻔـﺮ ﻗـﺎﻧﻮﻧﻲ‬
‫ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ ،‬و وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﻣﺮﺗﻜﺐ ﭼﻨﻴﻦ ﺟﺮﻣﻲ ﻫﻢ ﺑﺸﻮد ﺟﺎ دارد ﻛﻪ وﻻة اﻣﻮر ﻣﺴﺌﻠﺔ ﺟـﺰا دادن را‬
‫ﻳﻚ ﻣﻮﺿﻮع ﺳﺎده و آﺳﺎن ﻓﺮض ﻧﻜﻨﻨﺪ ﺑﻠﻜﻪ ﺷﺮوط اﺛﺒﺎت ﺟﺮم را ﺑﺴﻴﺎر دﻗﻴﻖ و ﻣﺸﻜﻞ ﮔﺮﻓﺘـﻪ‬
‫و ﺑﻜﻮﺷﻨﺪ ﺗﺎ ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ اﻣﻜـﺎن دارد‪ ،‬ﻣـﺮدم را از ﺑﺎزﺧﻮاﺳـﺖ ﺷـﺪن ﺗﻮﺳـﻂ ﻗـﺎﻧﻮن ﺑـﻪ دور ﻧﮕـﻪ‬
‫دارﻧﺪ)‪ .(2‬وﻟﻲ وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﻛﺴﻲ در ﭼﻨﮕﺎل ﻗﺎﻧﻮن ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﺪ و ﺟـﺮم ﺑـﻪ اﺛﺒـﺎت رﺳـﻴﺪ و دﻻﻳـﻞ و‬

‫‪ -1‬ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﺑﺎب اﻟﻨﺴﺎء اﻟﻜﺎﺳﻴﺎت اﻟﻌﺎرﻳﺎت‪.‬‬

‫‪ -2‬ﺷﺮوط اﺛﺒﺎت ﺟﺮم در اﺳﻼم ﺑﺴﻴﺎر ﺷﺪﻳﺪ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻲ ﺷﺮوط اﺛﺒﺎت زﻧﺎ از ﺳﺎﻳﺮ ﻛﺎرﻫﺎ ﺷﺪﻳﺪﺗﺮ اﺳﺖ و ﻗـﺎﻧﻮن‬
‫اﺳﻼﻣﻲ در ﺗﻤﺎم دﻋﺎوي و ﻗﻀﺎﻳﺎ دو ﻧﻔﺮ ﺷﺎﻫﺪ ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ وﻟﻲ در اﺛﺒﺎت زﻧﺎ ﭼﻬﺎر ﺷﺎﻫﺪ و آن ﻫﻢ ﺑﺎ ﺷـﺮاﻳﻂ‬
‫ﺑﺴﻴﺎر ﺳﺨﺖ و ﻣﺸﻜﻞ ﻧﻴﺎز اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪210‬‬

‫ﺷﻮاﻫﺪ ﺑﺮ ﺿﺪ وي رأي داد در اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻊ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺠﺮم ﭼﻨﺎن ﺟﺰاﻳـﻲ ﺑﺒﻴﻨـﺪ ﻛـﻪ ﻧـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﺧـﻮدش‬
‫ﺑﻠﻜﻪ ﻫﺰاران ﻧﻔﺮ دﻳﮕﺮ ﻛﻪ ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺑﻪ ارﺗﻜﺎب ﮔﻨـﺎه داﺷـﺘﻨﺪ‪ ،‬از اﻗـﺪام ﺑـﻪ آن ﺧـﻮدداري ﻛـﺮده و‬
‫اﺟﺘﻨﺎب ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ؛ زﻳﺮا ﻫﺪف ﻗﺎﻧﻮن ﭘﺎكﻛﺮدن ﺟﺎﻣﻌﻪ از ﮔﻨﺎه اﺳﺖ ﻧﻪ ﻋﺎدت دادن ﻣﺮدم ﺑﻪ اﻧﺠـﺎم‬
‫دادن آن و ﺑﻌﺪ ﻫﻢ ﻛﻴﻔﺮ ﺷﺪن‪.‬‬
‫دوﻛﺎري را ﻛﻪ اﺳﻼم ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ ﻧﻈﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﺮاي آن ﺣـﺪ ﻣﻌـﻴﻦ ﻛـﺮده‬
‫اﺳﺖ ﻋﺒﺎرت اﻧﺪ از‪ :‬زﻧﺎ و ﻗﺬف )ﻧﺴﺒﺖ زﻧﺎ دادن ﺑﻪ زﻧﺎن ﭘﺎﻛﺪاﻣﻦ و ﻋﻔﻴﻒ(‪.‬‬

‫ﺣﺪ زﻧﺎ‪:‬‬
‫ﻗﺒﻼً در ﺑﺎرة زﻧﺎ ﺑﺤﺚ ﻛﺮده و ﺷﺮح دادﻳﻢ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻛﺎر ﻧﺘﻴﺠﺔ اﻧﺤﺮاف اﺧﻼﻗﻲ اﺳﺖ و ﻛﺴـﻲ‬
‫ﻛﻪ ﻣﺮﺗﻜﺐ ﭼﻨﻴﻦ ﻋﻤﻠﻲ ﻣﻲﺷﻮد دﻟﻴﻞ ﺑﺮ آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﻮي ﺣﻴﻮاﻧﻲ ﺑﺮ او ﻏﻠﺒﻪ ﻛﺮده و ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ‬
‫دﻳﮕﺮ ﺻﻼﺣﻴﺖ ﻧﺪارد ﻛﻪ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻋﻀﻮ ﻣﻔﻴﺪ و ﺻﺎﻟﺢ زﻧﺪﮔﻲ ﻛﻨﺪ‪ ،‬اﻳـﻦ ﻋﻤـﻞ‬
‫از دﻳﺪﮔﺎه اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ در ردﻳﻒ ﻳﻜﻲ از ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﮔﻨﺎﻫﺎن ﺑﺸﻤﺎر ﻣﻲرود ﻛﻪ از ﭘﺎﻳﻪ و اﺳـﺎس آن‬
‫را رد ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺪﻳﻦ ﻋﻠﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ اﺳﻼم آن را ذاﺗﺎً ﺟﺮم ﻗﺎﺑﻞ ﻛﻴﻔﺮ ﻣﻲداﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻗﺮآن ﻛﺮﻳﻢ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬

‫﴿‪«!$# ÈÏŠ ’Îû ×πsùù&u‘ $yϑÍκÍ5 /ä.õ‹è{ù's? Ÿωuρ ( ;οt$ù#y_ sπsc($ÏΒ $yϑåκ÷]ÏiΒ 7‰Ïn≡uρ ¨≅ä. (#ρà$Î#ô_$$sù ’ÎΤ#¨“9$#uρ èπu‹ÏΡ#¨“9$#‬‬

‫)‪] ﴾∩⊄∪ tÏΖÏΒ÷σßϑø9$# zÏiΒ ×πx+Í←!$sÛ $yϑåκu5#x‹tã ô‰pκô¶uŠø9uρ ( ̍ÅzFψ$# ÏΘöθu‹ø9$#uρ «!$$Î/ tβθãΖÏΒ÷σè? ÷ΛäΖä. βÎ‬اﻟﻨﻮر‪.[2 :‬‬
‫»ﺑﻪ ﻫﺮﻳﻚ از زن و ﻣﺮد زﻧﺎﻛﺎر ﺻﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﺑﺰﻧﻴﺪ و اﮔﺮ ﺑﻪ ﺧـﺪا و روز ﻗﻴﺎﻣـﺖ اﻳﻤـﺎن آورده‬
‫اﻳﺪ ﻧﺒﺎﻳﺪ در اﺟﺮاي ﺣﻜﻢ ﺧﺪا ﺗﺮﺣﻢ و ﻧﺮمدﻟﻲ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﭼﻴـﺮه ﺷـﻮد‪ ،‬و ﺑﺎﻳـﺪ ﮔﺮوﻫـﻲ از ﻣﺆﻣﻨـﺎن‬
‫ﻧﺎﻇﺮ ﺑﺮ اﺟﺮاي ﺣﺪ آن دو ﺑﺎﺷﻨﺪ«‪.‬‬

‫ﺣﻀﺮت رﺳﻮل اﷲ  در ﺑﺎرة ﺣﺪود و اﺟﺮاي آن ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬

‫در ﺻﻮرت ﺷﻚ و ﺷﺒﻬﻪ‪ ،‬ﺣﺪود را از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن رد ﻛﻨﻴﺪ؛ زﻳﺮا اﮔﺮ اﻣـﺎم در ﻋﻔـﻮ اﺷـﺘﺒﺎه ﻛﻨـﺪ ﺑﻬﺘـﺮ از اﻳـﻦ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺟﺰا اﺷﺘﺒﺎه ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫)ﺗﺮﻣﺬي‪ ،‬اﺑﻮاب اﻟﺤﺪود(‬
 ‫‪211‬‬ ‫ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺎزدارﻧﺪه‬

‫ﺑﻴﻦ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﻼﻣﻲ و ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻏﺮﺑﻲ در اﻳﻦ ﺑﺎره اﺧﺘﻼﻓﺎت زﻳﺎدي وﺟﻮد دارد ﭼـﺮا ﻛـﻪ ﻗـﺎﻧﻮن‬
‫ﻏﺮﺑﻲ زﻧﺎ را در ذات ﺧﻮد ﮔﻨﺎه ﻧﻤﻲﺷﻤﺎرد‪ ،‬اﻣﺎ در ﻗﺎﻧﻮن اﺳﻼم زﻧﺎ ﺑﻪ ذات ﺧﻮد ﮔﻨﺎه اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑـﺎ‬
‫وﺟﻮد اﺧﺘﻼﻓﺎت رﻳﺸﻪاي و اﺳﺎﺳﻲ در ﻧﻈﺮﻳﺎت ﻫﺮﻛﺪام‪ ،‬ﺗﻔﺎوت در اﺳﻠﻮب و ﻃﺮﻳﻘـﺔ ﺟـﺰا ﻫـﻢ‬
‫ﻻزم ﻣﻲآﻳﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻼً در ﻗﺎﻧﻮن ﻏﺮﺑﻲ ﺟﺰاي زﻧﺎي زن ﺷﻮﻫﺮدار ﺣـﺒﺲ اﺳـﺖ و اﻳـﻦ ﺟـﺰا ﺳـﺒﺐ از‬
‫ﻣﻴﺎن ﺑﺮدن ﺟﺮم و ﮔﻨﺎه در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻧﻤﻲﮔﺮدد ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺎ ﻣـﺮدم در ارﺗﻜـﺎب آن ﺑﻴﺸـﺘﺮ‬
‫ﺟﺮأت ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ در ﻛﺸﻮرﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻣﺬﻛﻮر ﺣﺎﻛﻢ اﺳﺖ زﻧﺎ رو ﺑﻪ اﻓـﺰاﻳﺶ‬
‫ﻧﻬﺎده اﺳﺖ وﻟﻲ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﻼم درﺳﺖ ﺑﺮﺧﻼف آن ﺑﺮاي زﻧﺎ‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﺟﺰاي ﺷـﺪﻳﺪ و ﺳـﺨﺘﻲ ﻣﻘـﺮر‬
‫داﺷﺘﻪ ﻛﻪ اﺟﺮاي آن ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻄﻬﻴﺮ ﭘﻴﻜﺮ اﺟﺘﻤﺎع از اﻳﻦ ﮔﻨﺎه ﻣﻲﮔﺮدد ﻟﺬا ﻛﺸﻮرﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ﺑﺎرة‬
‫زﻧﺎ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﻼﻣﻲ را ﭘﻴﺎده ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺟﺮم در آنﻫﺎ زﻳـﺎد ﺷـﺎﻳﻊ ﻧﻴﺴـﺖ؛ زﻳـﺮا ﻳـﻚ ﺑـﺎر اﺟـﺮا‬
‫ﻛﺮدن ﺣﺪ ﺑﺮ ﻓﺮد زﻧﺎﻛﺎر در دل وي و دﻳﮕﺮان ﭼﻨﺎن رﻋـﺐ و وﺣﺸـﺘﻲ اﻳﺠـﺎد ﻣـﻲﻛﻨـﺪ ﻛـﻪ ﺗـﺎ‬
‫ﺳﺎلﻫﺎي زﻳﺎدي ﻫﻴﭻ ﻳﻚ از آنﻫﺎ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻛﺎر دﺳـﺖ ﻳﺎزﻧـﺪ و اﻳـﻦ ﺟـﺰا ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻋﻤـﻞ‬
‫ﺟﺮاﺣﻲ روﺣﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮ دل و ﺟﺎن ﻫﻮاداران اﻳـﻦ ﮔﻨـﺎه اﺛـﺮ ﻣـﻲﮔـﺬارد و آنﻫـﺎ را از درون‬
‫اﺻﻼح ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻼوه ﺑﺮ آن‪ ،‬ﻏﺮﺑﻲﻫﺎ از زدن ﺻﺪ ﺿﺮﺑﻪ ﺷﻼق ﺑﺮ زاﻧﻲ ﻧﻔﺮت دارﻧﺪ و ﻋﻠﺘﺶ ﻫﻢ اﻳـﻦ اﺳـﺖ‬
‫ﻛﻪ آزردن ﺟﺴﻢ اﻧﺴﺎن را ﻧﻤﻲﭘﺴﻨﺪﻧﺪ وﻟﻲ ﻋﻠﺖ اﺻﻠﻲ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺎﻛﻨﻮن درك اﺧﻼﻗـﻲ در‬
‫ﻏﺮﺑﻲﻫﺎ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺔ ﻛﻤﺎل ﻧﺮﺳـﻴﺪه اﺳـﺖ و اﻳـﻦ در ﺣﺎﻟﻴﺴـﺖ ﻛـﻪ آنﻫـﺎ ﺳـﺎﺑﻘﺎً زﻧـﺎ را ﻋﻴـﺐ و ﮔﻨـﺎه‬
‫ﻣﻲﺷﻤﺮدﻧﺪ وﻟﻲ اﻛﻨﻮن آن را ﻧﻮﻋﻲ ﺗﻔﺮﻳﺢ‪ ،‬ﺑﺎزي‪ ،‬ﺳﺮﮔﺮﻣﻲ و ﻣﺎﻳﺔ آراﻣﺶ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﻲداﻧﻨـﺪ ﻛـﻪ‬
‫دو ﻧﻔﺮ ﻟﺤﻈﺎﺗﻲ ﺧﻮد را ﺑﺎ آن ﻣﺸﻐﻮل ﻣﻲدارﻧﺪ و ﻣﻘﺼﻮدﺷﺎن ﻫﻢ از ﮔﻔﺘﻦ اﻳﻦ ﺳـﺨﻦ آن اﺳـﺖ‬
‫ﻛﻪ در اﻳﻦ ﺑﺎره زﻳﺎد ﺟﺪﻳﺖ ﺑﻪ ﺧﺮج ﻧﺪﻫﻨﺪ و دﻳﮕﺮي را ﺑﻪ ﺧـﺎﻃﺮ آن ﻣﺆاﺧـﺬه ﻧﻜﻨﻨـﺪ ﻣﮕـﺮ در‬
‫ﺣﺎﻟﺘﻲ ﻛﻪ ﻛﺎر ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺷﺨﺺ دﻳﮕﺮي را ﺟﺮﻳﺤﻪدار ﺳـﺎزد و ﻳـﺎ ﺗﺠـﺎوز ﺑـﻪ ﺣﻘـﻮق دﻳﮕـﺮان‬
‫ﺑﺎﺷﺪ و ﺣﺘﻲ در ﺻﻮرت ﺗﺠﺎوز و اﺧﻼق ﻫﻢ‪ ،‬زﻧﺎ از ﺟﻤﻠﺔ ﮔﻨﺎﻫﺎن ﺻﻐﻴﺮه ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد ﻛـﻪ‬
‫ﺣﻖ ﻳﻚ ﻧﻔﺮ در آن ﺿﺎﻳﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺟﺰا و ﻏﺮاﻣﺖ ﻫﻢ ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم آن‪ ،‬ﺧﻴﻠـﻲ ﻛـﻢ و‬
‫ﻧﺎﭼﻴﺰ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪212‬‬

‫ﻣﻌﻠﻮم ﻣﻲﺷﻮد ﻛﺴﻲ ﻛﻪ در ﺑﺎرة زﻧﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﻋﻘﻴﺪهاي داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺻﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧـﻪ را در ﻗﺒـﺎل آن‪،‬‬
‫ﻳﻚ ﻛﻴﻔﺮ ﺑﺴﻴﺎر ﺳﺨﺖ و ﻣﺸﻜﻞ ﺗﺼﻮر ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد و ﻟﻜﻦ اﮔﺮ درك اﺧﻼﻗﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ وي‬
‫ﮔﺴﺘﺮش ﻳﺎﺑﺪ و ﺑﺪاﻧﺪ ﻛﻪ زﻧﺎ ﭼﻪ در ﺣﺎﻟﺖ رﺿﺎ و ﭼﻪ ﺣﺎﻟﺖ اﺟﺒـﺎر ﭼـﻪ ﺑـﺎ زن ازدواج ﻛـﺮده و‬
‫ﭼﻪ ﺑﺎ زن ﺑﺎﻛﺮه و ﻏﻴﺮ ﻣﺘﺰوج‪ ،‬ﻳﻚ ﺟﻨﺎﻳﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺿﺮر آن ﺑﻪ ﺗﻤﺎم اﺟﺘﻤﺎع ﻣﻲرﺳﺪ‬
‫ﻟﺬا در اﻳﻦ ﺻﻮرت ﻧﻈﺮﻳﻪاش در ﺑﺎرة ﺟﺰا ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺑﻪ ﻟﺰوم ﺣﻔﻆ و ﻧﮕﻬﺪاري اﺟﺘﻤـﺎع در‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻞ آن ﺿﺮر اﻋﺘﺮاف ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺮاﻧﮕﻴﺰاﻧﻨﺪة زﻧـﺎ در ﻃﺒﻴﻌـﺖ ﺣﻴـﻮاﻧﻲ اﻧﺴـﺎن‬
‫ﺑﺴﻴﺎر ﻋﻤﻴﻖ اﺳﺖ ﭘﺲ ﺑﻮﺳﻴﻠﺔ ﺟﺰاﻫﺎي ﺳﺒﻚ و ﺗـﺎوانﻫـﺎي اﻧـﺪك ﻧﻤـﻲﺗـﻮان آن را رﻳﺸـﻪﻛـﻦ‬
‫ﺳﺎﺧﺖ ﭘﺲ ﺑﺮاي رﻳﺸﻪﻛﻦ ﺳﺎﺧﺘﻦ آن ﻻزم اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺪاﺑﻴﺮ و ﻟﻮازم ﺷﺪﻳﺪ ﺑﻜﺎر ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﺷـﻮد و‬
‫ﺑﺪون ﺷﻚ ﺣﻔﻆ و ﺻﻴﺎﻧﺖ ﻣﻴﻠﻴﻮنﻫﺎ ﻧﻔﺮ‪ ،‬از ﺿﺮرﻫﺎي ﺧﻄﺮﻧﺎك و ﺑﻲﺣﺴـﺎب ﺑـﺎ ﺿـﺮر ﻛـﺮدن‬
‫ﻳﻚ ﻳﺎ دو ﻧﻔﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﺑﻬﺘﺮ از اﻳﻦ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺟﻨﺎﻳﺘﻜـﺎران ﺟـﺎن ﺳـﺎﻟﻢ ﺑـﺪر ﺑﺒﺮﻧـﺪ و ﻣﻠـﺖ ﺑـﺎ‬
‫ﺿﺮرﻫﺎي ﺑﻲﺣﺪ و ﺣﺼﺮ ﺑﺴﻴﺎري روﺑﺮو ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬اﮔﺮ اﻳﻦ ﺣﺪ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺟـﺎري ﻧﺸـﻮد ﻧﺴـﻞﻫـﺎي‬
‫آﻳﻨﺪه ﻫﻢ ﺑﺪون اﻳﻨﻜﻪ ﮔﻨﺎﻫﻲ ﻛﺮده ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﻪ آن آﺳﻴﺐ دﭼﺎر ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻠﺖ دﻳﮕﺮي ﻫﻢ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﺗﻤﺪن ﻏﺮب ﺻﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ را در ردﻳﻒ ﻋﻘﻮﺑﺖﻫﺎي ﻇﺎﻟﻤﺎﻧـﻪ‬
‫ﺑﺪاﻧﺪ و آن اﻳﻨﻜﻪ ﭘﺎﻳﻪﻫﺎي ﺗﻤﺪن ﻏﺮب‪ ،‬ﺑﻄﻮرﻳﻜﻪ ﻗﺒﻼً ﻫﻢ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﺑﺮ ﻫﻤﻜﺎري و اﺻـﺎﻟﺖ ﻓـﺮد در‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﺘﻮار اﺳﺖ و در ﻧﻈﺮﻳﺎت و ﻋﻘﺎﻳﺪﺷﺎن در ﺑـﺎرة ﺣﻘـﻮق اﻓـﺮاد راه اﻓـﺮاط و ﻣﺒﺎﻟﻐـﻪ را در‬
‫ﭘﻴﺶ ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ اﮔﺮ ﻓﺮد ﻋﻠﻴﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻇﻠﻢ و ﺗﺠﺎوز ﻫﻢ ﺑﻜﻨﺪ‪ ،‬ﻃﺒﻖ ﻧﻈﺮ اﻳﺸﺎن ﻋﻴـﺐ ﺑـﻪ‬
‫ﺷﻤﺎر ﻧﻤﻲآﻳﺪ ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ اوﻗﺎت‪ ،‬آن را ﺣﻤﻞ ﺑﺮ ﻣﻴﻞ و رﺿﺎي ﺷﺨﺼﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ وﻟﻲ ﻫﺮ ﻣﻮﻗـﻊ‪،‬‬
‫دﺳﺖ ﻗﺎﻧﻮن ﺑﺮاي ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺣﻘﻮق اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ دراز ﻛﺮده ﺷﻮد از ﺗﺮس و وﺣﺸﺖ‪ ،‬ﻣﻮ ﺑﺮ اﻧﺪاﻣﺸـﺎن‬
‫راﺳﺖ ﻣﻲﺷﻮد و ﻓﻘﻂ از ﺣﻘﻮق ﻓﺮد ﺣﻤﺎﻳﺖ و ﺟﺎﻧﺒﺪاري ﻛﺎﻣﻞ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻧﻪ از ﺣﻘﻮق اﺟﺘﻤﺎع‪.‬‬
‫از وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﺟﺎﻫﻠﻴﺖ ﻏﺮﺑﻲ – ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺟﺎﻫﻠﻴﺖﻫﺎي ﻫﺮ ﻋﺼﺮ – اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﺸﺎن ﺑﻪ اﻣـﻮر‬
‫ﻣﺤﺴﻮس ﺑﻴﺸﺘﺮ از اﻣﻮر ﻣﻌﻘﻮل ﺗﻮﺟﻪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﭼﻮن ﺿﺮر ﻓﺮدي ﺑﺮاﻳﺸﺎن ﺳﺨﺖ و دﺷﻮار ﺑـﻮده و‬
‫ﺿﺮر ﺑﺮ اﺟﺘﻤﺎع ﻇﺎﻫﺮا ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻟﻤﺲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺿﺮري را ﻛﻪ ﺑﻪ اﺟﺘﻤﺎع‬
‫و ﻧﺴﻞﻫﺎي آﻳﻨـﺪه ﻣـﻲرﺳـﺪ‪ ،‬درك ﻛﻨﻨـﺪ‪ .‬ﭼـﻮن ﻧﻤـﻲﺗﻮاﻧﻨـﺪ ﺑـﻪ ﻋﻤـﻖ آﺛـﺎر و ﻧﺘـﺎﻳﺞ ﺑﻌـﺪي و‬
‫ﺧﻄﺮﻫﺎي ﮔﺴﺘﺮدهاش ﭘﻲ ﺑﺒﺮﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪213‬‬ ‫ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺎزدارﻧﺪه‬

‫ﺣﺪ ﻗﺬف‪:‬‬
‫ﺿﺮر ﻗﺬف ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺿﺮر زﻧﺎ اﺳﺖ؛ زﻳﺮا زﻳﺎنﻫﺎي ﻣﺘﻬﻢﻛﺮدن ﻳﻚ زن ﭘﺎﻛﺪاﻣﻦ‪ ،‬ﻓﻘﻂ در ﺧﻮد‬
‫او ﺧﻼﺻﻪ ﻧﺸﺪه ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﻴﻮع ﻓﺤﺸﺎ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻲﮔﺮدد‪ ،‬رواﺑﻂ ﻣﻴﺎن زوﺟﻴﻦ را ﺗﻴـﺮه و ﺗـﺎر‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﻋﺪاوت و دﺷﻤﻨﻲ را ﻣﻴﺎن اﻓﺮاد ﻓﺎﻣﻴﻞ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺎﻋﺚ اﻳﺠـﺎد ﺷـﻚ و‬
‫ﺗﺮدﻳﺪ در دلﻫﺎ ﻣﻲﺷﻮد و ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﮔﻔﺘﻦ ﻳﻚ ﻛﻠﻤﻪ‪ ،‬دهﻫﺎ ﻧﻔـﺮ ﺑـﻪ ﺷـﺪاﻳﺪ و ﺳـﺨﺘﻲﻫـﺎي ﮔﺮﻓﺘـﺎر‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺳﺎلﻫﺎ ﻃﻮل ﺑﻜﺸﺪ‪ ،‬ﻟﺬا ﻗﺮآنﻛﺮﻳﻢ ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﻋﻠـﺖ اﻧﺠـﺎم اﻳـﻦ ﮔﻨـﺎه‬
‫ﻣﺆاﺧﺬه ﻣﻲﻛﻨﺪ و در ﻗﺒﺎل آن ﻋﻘﻮﺑﺖ ﺳﺨﺘﻲ را ﻣﻌﻴﻦ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪:‬‬

‫﴿‪Ÿωuρ Zοt$ù#y_ tÏΖ≈uΚrO óΟèδρ߉Î=ô_$$sù u!#y‰pκà− Ïπyèt/ö‘r'Î/ (#θè?ù'tƒ óΟs9 §ΝèO ÏM≈oΨ|Áósßϑø9$# tβθãΒötƒ tÏ%©!$#uρ‬‬

‫?‪] ﴾∩⊆∪ tβθà)Å¡≈x+ø9$# ãΝèδ y7Í×‾≈s9'ρé&uρ 4 #Y‰t/r& ¸οy‰≈pκy− öΝçλm; (#θè=t7ø)s‬اﻟﻨﻮر‪.[4 ،‬‬
‫»آﻧﺎﻧﻜﻪ ﺑﻪ زﻧﺎن ﻋﻔﻴﻔﻪ ﻧﺴﺒﺖ زﻧﺎﻛﺎري ﺑﺪﻫﻨﺪ و ﺑﻌﺪ از آن ﻧﺘﻮاﻧﻨﺪ ﭼﻬـﺎر ﮔـﻮاه ﺑﻴﺎورﻧـﺪ ﭘـﺲ‬
‫‪ 80‬ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﺑﻪ آنﻫﺎ ﺑﺰﻧﻴﺪ و ﻫﺮﮔﺰ ﮔﻮاﻫﻲ اﻳﺸﺎن را ﻗﺒﻮل ﻧﻜﻨﻴﺪ و اﻳﺸﺎﻧﻨﺪ ﮔﺮوه ﻓﺎﺳﻘﺎن«‪.‬‬
 ‫ﺗﺪاﺑﻴﺮ ﺣﺮاﺳﺘﻲ‬

‫اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﺟﺰاي اﺳﻼﻣﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اﺑﺘﺪا ﻓﺴﻖ و ﻓﺠﻮر را ﺑﺎ ﻗﺪرت ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﺣﻜﻮﻣﺘﻲ از ﺑـﻴﻦ‬
‫ﻣﻲﺑﺮد و در ﻣﺮﺣﻠﺔ دوم از اﻓﺮاد ﺻﺎﻟﺢ اﺟﺘﻤﺎع در ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺪيﻫﺎ و ﺿﺮرﻫﺎي ﺗﻠﻘﻴﻨﺎت اﻫﻞ ﻓﺴـﻖ و‬
‫ﻓﺠﻮر ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬و اﻳﻦ در ﺻﻮرﺗﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻌﻠﻴﻤﺎت اﺧﻼﻗﻲ اﺳﻼم ﺷـﺨﺺ را از درون‬
‫اﺻﻼح ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺗﺎ ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺑﻪ ﮔﻨﺎه و ﻣﻌﺼـﻴﺖ در وي ﭘﻴـﺪا ﻧﺸـﻮد‪ ،‬ﻗـﻮاﻧﻴﻦ آن اﻧﺴـﺎن را از ﺧـﺎرج‬
‫اﺻﻼح ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺑﻪ ﻓﺴﻖ و ﻓﺠﻮر را ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﺧﺘﻼﻻت ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ در ﻓﺮد اﻳﺠـﺎد‬
‫ﻣﻲﺷﻮد از ﺑﻴﻦ ﻣﻲﺑﺮد و اﺟﺎزه ﻧﻤﻲدﻫﺪ ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﺔ ﻓﻌﻠﻴﺖ ﺑﺮﺳﺪ‪ ،‬ﻣﺎﺑﻴﻦ اﻳﻦ دو ﻧﻮع ﺗـﺪﺑﻴﺮ‪ ،‬ﺗـﺪاﺑﻴﺮ‬
‫دﻳﮕﺮي ﻧﻴﺰ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ اﺳﻼم آنﻫﺎ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻛﻤﻚ و زﻣﻴﻨﻪﺳﺎز ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ اﺧﻼﻗﻲ ﺑـﻪ ﺷـﻤﺎر‬
‫ﻣﻲآورد ﺑﺎ اﻳﻦ ﺗﺪاﺑﻴﺮ‪ ،‬ﻧﻈﺎم ﺟﺎﻣﻌﻪ را اﺻﻼح ﻣﻲﻛﻨـﺪ و ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ ﻋﻮاﻣـﻞ ﺿـﻌﻒ اﺧﻼﻗـﻲ را از‬
‫ﺑﻴﻦ ﻣﻲﺑﺮد ﻛﻪ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﮔﻔﺘﻴﻢ اﻳﻦ ﺿﻌﻒ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻛﻤﺒﻮدﻫـﺎ و ﻧـﻮاﻗﺺ ﺗﺮﺑﻴـﺖ ﻣﺤـﻴﻂ در اﻓـﺮاد‬
‫اﻳﺠﺎد ﻣﻲﺷﻮد و در ﻣﺮﺣﻠﻪاي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ از ﻗﻮه ﺑﻪ ﻓﻌـﻞ ﺗﺒـﺪﻳﻞ ﺷـﻮد و اﻳـﻦ ﺑـﻪ ﺧـﺎﻃﺮ‬
‫ﺣﻔﻆ و ﺣﺮاﺳﺖ اﺟﺘﻤﺎع اﺳﺖ ﻛﻪ اﺳﻼم ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﻣﺤﻴﻂ از ﻫﻤﺔ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺤﺮك ﺷﻬﻮت ﭘﺎك‬
‫و ﺻﺎف ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻲﺑﻨﺪوﺑﺎري ﺟﻨﺴﻲ ﺗﺎ ﺣﺪ ﻣﻤﻜﻦ ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎﺑﺪ و ﺗﻤﺎم ﻣـﺬاﻫﺐ و ﻗـﻮاﻧﻴﻦ ﺑﺸـﺮي‬
‫ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺎم اﺟﺘﻤﺎع ﺧﻠﻞ وارد ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬از ﺑﻴﻦ ﺑﺮوﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎ در ﺑﺎرة ﻫﺮ ﻳﻚ از اﻳﻦ ﺗـﺪاﺑﻴﺮ و اﺣﻜـﺎم‬
‫ﺑﻪ ﺗﻔﺼﻴﻞ و ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﺑﺤﺚ ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﻛﺮد‪.‬‬

‫اﺣﻜﺎم ﻟﺒﺎس و ﺳﺘﺮ ﻋﻮرت‪:‬‬

‫اوﻟﻴﻦ ﭼﻴﺰﻳﻜﻪ اﺳﻼم در راه ﺛﺒﺎت و ﭘﺎﻳﺪاري ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ آن ﺗﻮﺟﻪ ﻛﺮده‪ ،‬ﻋﺒﺎرت از ﻣﻤﻨﻮﻋﻴـﺖ‬
‫ﺑﺮﻫﻨﮕﻲ و دﻳﺪه ﺷﺪن ﻋﻮرت زن و ﻣـﺮد اﺳـﺖ‪ ،‬ﺣﺎﻟـﺖ ﺑﺮﻫﻨﮕـﻲ ﻛـﻪ در دوران ﻋـﺮب ﺟـﺎﻫﻠﻲ‬
‫وﺟﻮد داﺷﺖ ﺑﺎ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺮﻫﻨﮕﻲ ﻣﻠﺖﻫﺎي ﻣﺘﺮﻗﻲ ﻛﻨﻮﻧﻲ ﺟﻬـﺎن اﺧـﺘﻼف زﻳـﺎدي ﻧـﺪارد‪ ،‬ﻣـﺮدان‬
‫ﻋﺮب ﺧﻮد را ﺟﻠﻮي ﭼﺸﻢ ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺑﺪون ﻫﻴﭻ ﺷﺮﻣﻲ‪ ،‬ﺑﺮﻫﻨﻪ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ )‪ (1‬و در وﻗﺖ ﻏﺴـﻞ و‬
‫ﻗﻀﺎي ﺣﺎﺟﺖ در ﺳﺘﺮ و ﭘﻮﺷﺎﻧﻴﺪن ﻋﻮرت ﺧﻮدﺷﺎن ﻟﺰوﻣـﻲ ﻧﻤـﻲ دﻳﺪﻧـﺪ‪ ،‬در اﻃـﺮاف ﻛﻌﺒـﻪ در‬

‫‪ -1‬در ﺻﺤﻴﺢ ﻣﺴﻠﻢ در ﺑﺎب »اﻻﻋﺘﻨﺎء ﺑﺤﻔﻆ اﻟﻌﻮرة« ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺴﻮر ﺑﻦ ﻣﺨﺮﻣﻪ ﺳﻨﮓ ﺳﻨﮕﻴﻨﻲ را ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺑﻮد و ﻣﻲآﻣﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺪ ﺷﻠﻮارش ﭘـﺎره‬
‫ﺷﺪ و ﺷﻠﻮارش ﭘﺎﺋﻴﻦ اﻓﺘﺎد و ﭼﻮن ﺳﻨﮓ در دﺳﺖ داﺷﺖ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺷﻠﻮارش را ﺟﻤﻊ ﻛﻨﺪ ﺗﺎ اﻳﻨﻜﻪ از ﺗﻨﺶ در آﻣﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺣﻀـﺮت ﭘﻴﻐﻤﺒـﺮ‬
‫ ﺑﺪو ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻟﺒﺎﺳﺖ را ﺑﭙﻮش‪ ،‬و ﻫﺮﮔﺰ ﺑﺮﻫﻨﻪ ﮔﺮدش ﻧﻜﻨﻴﺪ‪.‬‬
 ‫‪215‬‬ ‫ﺗﺪاﺑﻴﺮ ﺣﺮاﺳﺘﻲ‬

‫ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ﻟﺨﺖ ﺑﻮدﻧﺪ ﻃﻮاف ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ و آن را ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻋﺒﺎدت ﻣﻲﺷﻤﺮدﻧﺪ )‪ (1‬و ﺣﺘـﻲ زﻧـﺎن ﻫـﻢ‬
‫در وﻗﺖ ﻃﻮاف ﻟﺨﺖ ﺑﻮدﻧﺪ )‪ (2‬و ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻟﺒﺎﺳﻲ را در ﺑﺮداﺷـﺘﻨﺪ ﻛـﻪ ﺑـﺎز ﻫـﻢ ﻗﺴـﻤﺘﻲ از ﺳـﻴﻨﻪ‪،‬‬
‫ﺑﺎزوﻫﺎ‪ ،‬ﺳﺮ‪ ،‬و ﻫﺮ دو ﺳﺎق ﭘﺎ ﺑﻴﺮون ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ )‪ (3‬اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺘﻲ اﺳﺖ ﻛـﻪ اﻣـﺮوز در آﻣﺮﻳﻜـﺎ‪ ،‬اروﭘـﺎ و‬
‫ژاﭘﻦ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﻲﺧﻮرد‪ ،‬و در ﺷﺮق ﻏﻴﺮ از ﻧﻈﺎم اﺳﻼﻣﻲ ﻧﻈﺎم دﻳﮕـﺮي وﺟـﻮد ﻧـﺪارد ﻛـﻪ ﺑـﺮاي‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ﻛﺸﻒ و ﺳﺘﺮ ﻋﻮرت و ﺣﺪود آنﻫﺎ اﻫﻤﻴﺖ ﻗﺎﺋﻞ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ اوﻟﻴﻦ درﺳﻲ را ﻛﻪ اﺳﻼم در اﺟﺘﻤﺎع ﭘﻴﺎده ﻛﺮد ﻫﻤﻴﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬

‫﴿‪] ﴾$W±„Í‘uρ öΝä3Ï?≡uöθy™ “Í‘≡uθム$U™$t7Ï9 ö/ä3ø‹n=tæ $uΖø9t“Ρr& ô‰s% tΠyŠ#u ûÍ_t6≈tƒ‬اﻻﻋﺮاف‪.[26 :‬‬
‫»اي ﻓﺮزﻧﺪان آدم ﻫﺮ آﺋﻴﻨﻪ ﻓﺮود آوردﻳﻢ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﻟﺒﺎﺳـﻲ ﻛـﻪ ﻣـﻲﭘﻮﺷـﺎﻧﺪ ﺷـﺮﻣﮕﺎه ﺷـﻤﺎ را و‬
‫)ﻓﺮود آوردﻳﻢ( ﻟﺒﺎس زﻳﻨﺖ«‪.‬‬
‫و ﭘﻮﺷﺎﻧﺪن ﺑﺪن ﺗﻤﺎم زﻧﺎن و ﻣـﺮدان ﺑـﺎ اﻳـﻦ آﻳـﻪ واﺟـﺐ ﮔﺮدﻳـﺪ و رﺳـﻮل ﺧـﺪا  ﻛﺸـﻒ‬
‫ﻋﻮرت و ﻧﮕﺎهﻛﺮدن ﺑﻪ آن را ﺑﻪ ﺷﺪت ﻣﻤﻨﻮع ﻛﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫»ﻣﻠﻌﻮن ﻣﻦ ﻧﻈﺮ إﻟﻰ ﺳﻮأة أﺧﻴﻪ«‪.‬‬
‫»ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﺑﺮ ﺷﺮﻣﮕﺎه ﺑﺮادرش ﻧﮕﺎه ﻛﻨﺪ ﻣﻠﻌﻮن اﺳﺖ«)‪.(4‬‬
‫» َﻻ ﻳَـْﻨﻈ ُْﺮ اﻟ ‪‬ﺮ ُﺟ ُﻞ إِﻟَﻰ َﻋ ْﻮَرةِ اﻟ ‪‬ﺮ ُﺟ ِﻞ َوَﻻ ﺗَـ ْﻨﻈ ُْﺮ اﻟ َْﻤ ْﺮأَةُ إِﻟَﻰ َﻋ ْﻮَرةِ اﻟ َْﻤ ْﺮأَةِ«‪.‬‬
‫»ﻧﻈﺮ ﻧﻜﻨﺪ ﻳﻚ ﻣﺮد ﺑﻪ ﻋﻮرت ﻣﺮد دﻳﮕﺮي و ﻧﻪ ﻳﻚ زن ﺑﻪ ﻋﻮرت زن دﻳﮕﺮي«)‪.(5‬‬
‫»ﻷن أﺧﺮ ﻣﻦ اﻟﺴﻤﺎء ﻓﺎﻧﻘﻄﻊ ﻧﺼﻔﻴﻦ أﺣﺐ إﻟﻲ ﻣﻦ أن أﻧﻈﺮ إﻟﻰ ﻋﻮرة أ ٍ‬
‫ﺣﺪ وﻳﻨﻈﺮ ﻋﻮرﺗﻲ«‪.‬‬ ‫ّ‬

‫‪ -1‬از اﺑﻦ ﻋﺒﺎس‪ ،‬ﻣﺠﺎﻫﺪ‪ ،‬ﻋﻄﺎ‪ ،‬اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﻧﺨﻌﻲ و ﺳﻌﻴﺪ اﺑﻦ ﺟﺒﻴﺮ رواﻳﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺗﻌﺪادي از ﻣﺮدان ﻋﺮب در زﻣﺎن‬
‫ﺟﺎﻫﻠﻴﺖ در اﻃﺮاف ﻛﻌﺒﻪ ﺑﺮﻫﻨﻪ ﻃﻮاف ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬در ﻛﺘﺎب اﻟﺘﻔﺴﻴﺮ‪ ،‬ﺻﺤﻴﺢ ﻣﺴﻠﻢ ذﻛﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ زﻧﺎن ﻧﻴﺰ در زﻣﺎن ﺟﺎﻫﻠﻴﺖ ﺑﺮﻫﻨﻪ ﻃﻮاف ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ و ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑـﻪ‬
‫اﻳﻦ زﻧﺎن ﻟﺒﺎس ﻣﻲدادﻧﺪ ﺗﺎ ﺧﻮد را ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪي ﻧﻴﻜﻮﻛﺎران ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻛﺒﻴﺮ آﻳﻪ‪ :‬وﻟﻴﻀﺮﺑﻦ ﺑﺨﻤﺮﻫﻦ ﻋﻠﻲ ﺟﻴﻮﺑﻬﻦ‪.‬‬
‫‪ -4‬اﺣﻜﺎم اﻟﻘﺮآن‪ ،‬ﺟﺼﺎص‪.‬‬
‫‪ -5‬ﺑﻪ رواﻳﺖ اﻣﺎم اﺣﻤﺪ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﺗﺮﻣﺬي و اﺑﻮداود‪.‬‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪216‬‬

‫»اﮔﺮ ﻣﻦ از آﺳﻤﺎن ﺑﻴﻔﺘﻢ و دوﻧﻴﻢ ﺷﻮم ﺑﻬﺘﺮ از اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮ ﻋﻮرت ﻛﺴﻲ ﻧﮕﺎه ﻛـﻨﻢ و ﻳـﺎ‬
‫ﻛﺴﻲ ﺑﺮ ﻋﻮرت ﻣﻦ ﻧﮕﺎه ﻛﻨﺪ«)‪.(1‬‬
‫»إﻳﺎﻛﻢ واﻟﺘﻌﺮي ﻓﺈن ﻣﻌﻜﻢ ﻣﻦ ﻻ ﻳﻔﺎرﻗﻜﻢ إﻻ ﻋﻨﺪ اﻟﻐﺎﺋﻂ وﺣﻴﻦ ﻳﻘﻀﻰ اﻟﺮﺟﻞ إﻟﻰ أﻫﻠﻪ«‪.‬‬
‫»از ﺑﺮﻫﻨﮕﻲ ﺑﭙﺮﻫﻴﺰﻳﺪ؛ زﻳﺮا ﻫﻤﺮاه ﺷﻤﺎ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎﻧﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻏﻴـﺮ از وﻗـﺖ ﻗﻀـﺎي ﺣﺎﺟـﺖ و‬
‫ﻣﺒﺎﺷﺮت ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺮﺗﺎن‪ ،‬از ﺷﻤﺎ ﺟﺪا ﻧﻤﻲﺷﻮﻧﺪ«)‪.(2‬‬
‫َﺣ ُﺪ ُﻛ ْﻢ أ َْﻫﻠَﻪُ ﻓَـﻠْﻴَ ْﺴﺘَﺘِ ْﺮ‪َ ،‬وﻻ ﻳَـﺘَ َﺠ ‪‬ﺮ ْد ﺗَ َﺠ ‪‬ﺮَد اﻟ ِْﻌ َﻴﺮﻳْﻦ«‪.‬‬
‫»إِ َذا أَﺗَﻰ أ َ‬
‫»وﻗﺘﻲ ﻳﻜﻲ از ﺷﻤﺎ ﺟﻤﺎع ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﭘﻮﺷﻴﺪه ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﺎﻧﻨﺪ دو ﺧـﺮ ﺧـﻮد را ﺑـﺪون ﭘﻮﺷـﺶ‬
‫ﻧﺴﺎزﻧﺪ«)‪.(3‬‬
‫و ﺑﺎري ﺣﻀﺮت رﺳﻮل  ﺑﺎ دﻳﺪن ﺷﺘﺮان زﻛﺎت در ﺻﺤﺮا ﺑﻴﺮون آﻣﺪ‪ ،‬ﺷـﺘﺮﺑﺎن را دﻳـﺪ ﻛـﻪ‬
‫ﺑﺮﻫﻨﻪ اﺳﺖ‪ ،‬او را از اﻳﻦ ﻛﺎر ﺑﺮﻛﻨﺎر ﻛﺮد‪ ،‬و ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫»ﻻ ﻳﻌﻤﻞ ﻟﻨﺎ ﻣﻦ ﻻ ﺣﻴﺎء ﻟﻪ« ﻳﻌﻨﻲ‪» :‬ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﺣﻴﺎ ﻧﺪارد ﺑﺎ ﻣﺎ ﻛﺎر ﻧﻜﻨﺪ«)‪.(4‬‬

‫ﺣﺪود ﻋﻮرت ﻣﺮدان‪:‬‬

‫در ﻛﻨﺎر اﻳﻦ اﺣﻜﺎم‪ ،‬اﺳﻼم ﺣﺪود ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ را ﺑﺮاي زﻧﺎن و ﻣﺮدان ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻋـﻮرت‬
‫در اﺻﻄﻼح ﺷﺮﻋﻲ آن ﻗﺴﻤﺖ از ﺑﺪن اﻧﺴﺎن را ﮔﻮﻳﻨﺪ ﻛﻪ ﭘﻮﺷﺎﻧﺪن آن واﺟﺐ اﺳـﺖ و ﻋـﻮرت‬
‫ﻣﺮد از زﻳﺮ ﻧﺎف ﺗﺎ زاﻧﻮ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﻛﺲ اﺟﺎزه ﻧﺪارد آن را ﻇـﺎﻫﺮ و ﻧﻤﺎﻳـﺎن ﻛﻨـﺪ ﻳـﺎ ﺑـﻪ‬
‫ﻫﻤﺎن ﻗﺴﻤﺖ از ﺑﺪن دﻳﮕﺮان ﻧﮕﺎه ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در ﺣـﺪﻳﺜﻲ از اﺑـﻮ اﻳـﻮب اﻧﺼـﺎري  رواﻳـﺖ‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫»ﻣﺎ ﻓﻮق اﻟﺮﻛﺒﺘﻴﻦ ﻣﻦ اﻟﻌﻮرة وﻣﺎ أﺳﻔﻞ ﻣﻦ ﺳﺮةٍ ﻣﻦ اﻟﻌﻮرة«‪.‬‬

‫‪ -1‬ﻣﺒﺴﻮط‪ ،‬ﻛﺘﺎب اﺳﺘﺤﺴﺎن‪.‬‬

‫‪ -2‬ﺗﺮﻣﺬي‪ ،‬ﺑﺎب ﻣﺎﺟﺎء ﻓﻲ اﻻﺳﺘﺘﺎر‪ ،‬ﺗﺮﻣﺬي ﮔﻔﺘﻪ‪ :‬اﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ ﻏﺮﻳﺐ اﺳﺖ و ﻏﻴﺮ از اﻳﻦ وﺟﻪ دﻳﮕﺮ رواﻳﺖ ﻧﺸـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﻋﻼﻣـﻪ آﻟﺒـﺎﻧﻲ در إرواء‬
‫اﻟﻐﻠﻴﻞ ﮔﻔﺘﻪ‪ :‬اﻳﻦ ﻋﻠﺖ ﻧﻴﺴﺖ؛ ﺑﻠﻜﻪ ﻋﻠﺖ ﺿﻌﻒ ﺣﺪﻳﺚ ﻳﻜﻲ از راوﻳﺎن آن ﺑﻪ اﺳﻢ اﺑﻦ اﺑﻲﺳﻠﻴﻢ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﺎﻓﻆ در ﺗﻘﺮﻳﺐ اﻟﺘﻬﺬﻳﺐ در ﺑﺎره اش‬
‫ﮔﻔﺘﻪ‪ :‬ﺻﺪوق ﺑﻮده و در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺣﺎﻓﻈﻪ اش ﺑﻪ ﻫﻢ ﺧﻮرده‪ ،‬و ﻣﺘﻮﺟﻪ اﺣﺎدﻳﺜﺶ ﻧﻤﻲﺷﻮد؛ از اﻳﻦ ﻟﺤﺎظ رواﻳﺎت او ﻣﺘﺮوك اﺳﺖ‪ .‬ﺑـﺮاي ﺗﻔﺼـﻴﻞ‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ‪ :‬إرواء اﻟﻐﻠﻴﻞ‪ 102 /1 :‬ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺷﻮد‪] .‬ﻣﺼﺤﺢ[‬
‫‪ -3‬اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ‪ ،‬ﺑﺎب اﻟﺘﺴﺘﺮ ﻋﻨﺪ اﻟﺠﻤﺎع‪ .‬ﺣﺪﻳﺚ ﺿﻌﻴﻒ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺨﺮﻳﺞ اﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ و آراء ﻣﺤﺪﺛﻴﻦ در ﻣﻮرد آن ﮔﺬﺷﺖ‪.‬‬
‫‪ -4‬ﻣﺒﺴﻮط‪ ،‬ﻛﺘﺎب اﻻﺳﺘﺤﺴﺎن‪.‬‬
 ‫‪217‬‬ ‫ﺗﺪاﺑﻴﺮ ﺣﺮاﺳﺘﻲ‬

‫»از زاﻧﻮﻫﺎ ﺗﺎ زﻳﺮ ﻧﺎف ﻋﻮرت اﺳﺖ )ﻋﻮرت ﻣﺮد ﺑﻴﻦ ﻧﺎف و زاﻧﻮﻳﺶ اﺳﺖ(«)‪.(1‬‬
‫و ﻋﻠﻲ اﺑﻦ اﺑﻲﻃﺎﻟﺐ از ﺣﻀﺮت رﺳﻮل  رواﻳﺖ ﻛﺮده اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫»ﻻ ﺗﺒﺮز ﻓﺨﺬك وﻻ ﺗﻨﻈﺮ إﻟﻰ ﻓﺨﺬ ﺣ ٍﻲ وﻻ ٍ‬
‫ﻣﻴﺖ«‪.‬‬
‫»ران ﺧﻮد را آﺷﻜﺎر ﻧﻜﻦ و ﺑﻪ زاﻧﻮي ﺷﺨﺺ دﻳﮕﺮي‪ ،‬ﻣﺮده ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ زﻧﺪه‪ ،‬ﻧﮕﺎه ﻧﻜﻦ«)‪.(2‬‬
‫اﻳﻦ ﻳﻚ ﺣﻜﻢ ﻋﻤﻮﻣﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻏﻴﺮ از زن ﺧﻮد ﺷﺨﺺ‪ ،‬ﻫﻴﭻ ﻛﺲ دﻳﮕﺮي از آن ﻣﺴـﺘﺜﻨﻲ‬
‫ﻧﻤﻲﺷﻮد و در ﺣﺪﻳﺚ دﻳﮕﺮي ذﻛﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫»اﺣﻔﻆ ﻋﻮرﺗﻚ إﻻ ﻣﻦ زوﺟﺘﻚ أو ﻣﺎ ﻣﻠﻜﺖ ﻳﻤﻴﻨﻚ«‪.‬‬
‫»ﻛﻪ ﻋﻮرت ﺧﻮد را ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻛﻦ‪ ،‬ﻣﮕﺮ از ﻫﻤﺴﺮ و ﻛﻨﻴﺰت«)‪.(3‬‬

‫ﺣﺪود ﻋﻮرت زﻧﺎن‪:‬‬

‫ﺣﺪود ﻋﻮرت زن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺣﺪود ﻋﻮرت ﻣﺮد زﻳﺎدﺗﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا زن ﻣﻜﻠﻒ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻫﻤـﺔ‬
‫اﻋﻀﺎي ﺑﺪﻧﺶ را ﻏﻴﺮ از ﭼﻬﺮه و ﻛﻒ دﺳﺖ‪ ،‬از ﻣﺮدم ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﺪ ﺣﺘـﻲ از ﭘـﺪر‪ ،‬ﺑـﺮادر و ﺧﻮﻳﺸـﺎن‬
‫دﻳﮕﺮي ﻛﻪ ﻣﺮد ﺑﺎﺷﻨﺪ و از ﻣﻴﺎن آنﻫﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﺷﻮﻫﺮ ﻣﺴﺘﺜﻨﻲ اﺳﺖ )‪ ،(4‬ﭼﻨﺎﻧﭽـﻪ ﺣﻀـﺮت رﺳـﻮل ‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬

‫‪ -1‬دار ﻗﻄﻨﻲ‪.‬‬
‫‪ -2‬دار ﻗﻄﻨﻲ و ﺑﻴﻬﻘﻲ‪.‬‬
‫‪ -3‬اﺑﻮداود و اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ‪.‬‬
‫‪ -4‬اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ ﻧﻈﺮ اﺳﺘﺎد ﻣﻮدودي رﺣﻤﻪ اﷲ ﺑﺎ آﻧﭽﻪ در ﻓﺼﻮل ﺑﻌﺪي اﻳﻦ ﻛﺘﺎب )ﺑﻌﺪ از ﺻﻔﺤﻪ ‪ (232‬ﺑﺎ دﻻﻳﻞ ﻧﻘﻠﻲ و ﻋﻘﻠﻲ ذﻛﺮ‬
‫ﻛﺮدهاﻧﺪ ﻣﺨﺎﻟﻒ اﺳﺖ‪ .‬و از آﻧﭽﻪ اﻳﺸﺎن در آﻧﺠﺎ ﻧﻮﺷﺘﻪاﻧﺪ‪» :‬ﻫﺮﻛﺲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻛﻠﻤﺎت آﻳﻪ ﺗﻮﺟﻪ ﻛﺮده و اﻗﻮال ﻣﻔﺴﺮان ﻫﺮ‬
‫ﻋﺼﺮي را ﺗﺤﺖ ﺑﺮرﺳﻲ ﻋﻤﻴﻖ ﻗﺮار دﻫﺪ و ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻣﺮدم را در زﻣﺎن ﺣﻴﺎت ﺣﻀﺮت رﺳﻮل  از ﻧﻈﺮ ﺑﮕﺬراﻧﺪ ﺑﻪ ﻫﻴﭻ‬
‫وﺟﻪ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ اﻧﻜﺎر ﻛﻨﺪ ﺷﺮﻳﻌﺖ ﺑﻪ زﻧﺎن دﺳﺘﻮر داده اﺳﺖ ﻛﻪ روﻳﺸﺎن را از ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﭘﻨﻬﺎن دارﻧﺪ و اﻳﻦ وﺿﻊ از زﻣﺎن ﺣﻴﺎت‬
‫ﺧﻮد ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺷﺮوع ﺷﺪه و ﺗﺎﻛﻨﻮن اداﻣﻪ دارد و ﺧﻮد ﻗﺮآن ﻧﻘﺎب ﻳﺎ ﭘﺮده و ﭼﺎدر را از روي ﺣﻘﻴﻘﺖ و ﻣﻌﻨﻲ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻛﺮده‬
‫وﻟﻲ آﻧﺮا ﺑﺎ اﻳﻦ ﻟﻔﻆ اﺻﻄﻼﺣﻲ ذﻛﺮ ﻧﻜﺮده اﺳﺖ و زﻧﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﻮﻗﻊ ﺑﻴﺮونرﻓﺘﻦ از ﺧﺎﻧﻪ ﭘﻴﺶ روي ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﭘﺮده ﺑﺮ روي‬
‫ﻣﻲاﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ و در آن زﻣﺎن ﭘﺮدة ﻣﺬﻛﻮر ﺑﻨﺎم ﻧﻘﺎب ﻣﺸﻬﻮر ﺑﻮد‪ ،‬و ﻣﺮدم آﻧﺮا ﺑﺪان ﻧﺎم ﻣﻲﺷﻨﺎﺧﺘﻨﺪ«‪ .‬و ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ‪» :‬از‬
‫اﻳﻦ روﺳﺖ ﻛﻪ اﺑﺘﺪا اﺳﻼم ﺑﻄﻮر ﻛﻠﻲ اﻣﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ زﻧﺎن ﭼﺎدرﻫﺎيﺷﺎن را از ﺳﺮ ﺑﺮ روﻳﺸﺎن ﺑﻴﺎﻧﺪازﻧﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﻟﻔﻆ »إﻻ ﻣﺎ‬
‫ﻇﻬﺮ ﻣﻨﻬﺎ« در ﺣﺎﻻت اﺳﺘﺜﻨﺎﻳﻲ و ﺿﺮوري اﺟﺎزه ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ زﻧﺎن روﻳﺸﺎن را ﺑﺎز ﻛﻨﻨﺪ وﻟﻲ ﺑﺎز ﺑﻪ ﺷﺮﻃﻲ ﻛﻪ ﻣﻘﺼﻮد‪ ،‬اﻇﻬﺎر‬
‫زﻳﺒﺎﻳﻲ ﻧﺒﻮده ﺑﺎﺷﺪ و ﻫﺪﻓﺶ ﺗﻨﻬﺎ و ﺗﻨﻬﺎ رﻓﻊ ﺣﺎﺟﺖ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺲ و ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ دروازة ﻓﺘﻨﻪ از ﻃﺮف ﻣﺮدان ﻧﻴﺰ ﻣﺴﺪود ﺷﻮد‬
‫ﺑﻪ آنﻫﺎ اﻣﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﭼﺸﻤﺎن )ﺧﻮد( را ﭘﺎﻳﻴﻦ اﻧﺪازﻧﺪ؛ زﻳﺮا وﻗﺘﻲ ﻛﻪ زن ﻋﻔﻴﻔﻪ و ﭘﺎﻛﺪاﻣﻦ ﻓﻘﻂ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺿﺮورت روﻳﺶ‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪218‬‬

‫»ﻻ ﻳﺤﻞ ﻻﻣﺮأةٍ ﺗﺆﻣﻦ ﺑﺎﷲ واﻟﻴﻮم اﻵﺧﺮ أن ﺗﺨﺮج ﻳﺪﻳﻬﺎ إﻟﻰ ﻫﻬﻨﺎ وﻗﺒﺾ ﻧﺼﻒ اﻟﺬراع«‪.‬‬
‫»ﺑﺮاي زﻧﻴﻜﻪ ﺑﻪ ﺧﺪاي واﺣﺪ و روز ﻗﻴﺎﻣﺖ اﻳﻤﺎن داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺣـﻼل ﻧﻴﺴـﺖ ﻛـﻪ دﺳـﺘﺶ را‬
‫زﻳﺎدﺗﺮ از اﻳﻨﺠﺎ ﻇﺎﻫﺮ ﺳﺎزد‪ ،‬و اﺷﺎره ﺑﻪ ﻧﺼﻒ ﺑﺎزو )ﻣﭻ( ﻛﺮد«)‪.(1‬‬
‫»اﻟﺠﺎرﻳﺔ إذا ﺣﺎﺿﺖ ﻟﻢ ﻳﺼﻠﺢ أن ﻳﺮى ﻣﻨﻬﺎ إﻻ وﺟﻬﻬﺎ وﻳﺪﻫﺎ إﻟﻰ اﻟﻤﻔﺼﻞ«‪.‬‬
‫»و دﺧﺘﺮ ﺑﻌﺪ از اﻳﻨﻜﻪ ﺣﻴﺾ ﺑﺒﻴﻨﺪ )ﺑﺎﻟﻎ ﺷﻮد( درﺳﺖ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﻏﻴﺮ از ﺻﻮرت و دﺳﺘﺎﻧﺶ ﺗﺎ‬
‫ﻣﭻ‪ ،‬اﻋﻀﺎي دﻳﮕﺮ او دﻳﺪه ﺷﻮد«)‪.(2‬‬
‫و از ﻋﺎﻳﺸﻪي ﺻﺪﻳﻘﻪ ل رواﻳﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﻧﺰد ﺑﺮادرزادهام ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻃﻔﻴـﻞ در‬
‫ﺣﺎﻟﺖ آراﺳﺘﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪم‪ .‬ﺣﻀﺮت رﺳﻮل اﷲ  اﻳﻦ وﺿـﻊ را ﻧﭙﺴـﻨﺪﻳﺪ‪ ،‬ﻣـﻦ ﮔﻔـﺘﻢ‪ :‬اي رﺳـﻮل‬
‫ﺧﺪا! او ﺑﺮادرزادة ﻣﻦ اﺳﺖ‪ ،‬آن ﺣﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫»إذا ﻋﺮﻓﺖ اﻟﻤﺮأة ﻟﻢ ﻳﺤﻞ ﻟﻬﺎ أن ﺗﻈﻬﺮ إﻻ وﺟﻬﻬﺎ وإﻻ ﻣﺎ دون ﻫﺬا وﻗﺒﺾ ﻋﻠﻰ ذراع ﻧﻔﺴﻪ ﻓﺘﺮك‬
‫ﺑﻴﻦ ﻗﺒﻀﺘﻪ وﺑﻴﻦ اﻟﻜﻒ ﻣﺜﻞ ﻗﺒﻀﺘﻪ اﻷﺧﺮى«‪.‬‬
‫»وﻗﺘﻲ ﻛﻪ زن ﺣﺎﺋﺾ ﺷﻮد اﺟﺎزه ﻧﺪارد ﻛﻪ ﻏﻴﺮ از روي و ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮ از اﻳﻦ دﻳﺪه ﺷﻮد ﻣﻘﺼـﻮد‬
‫از ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮ از اﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا )از ﺳﺎﻋﺪ ﺧﻮد ﻳﻚ ﻗﺒﻀﻪ ﮔﺮﻓـﺖ( و ﺑـﻴﻦ ﻛـﻒ‬
‫دﺳﺖ و ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﮔﺮﻓﺖ ﺑﻪ اﻧﺪازة ﻳﻚ ﻗﺒﻀﻪ دﻳﮕﺮ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد«)‪.(3‬‬
‫اﺳﻤﺎء دﺧﺘﺮ اﺑﻮﺑﻜﺮ و ﺧﻮاﻫﺮ ﻋﺎﻳﺸﺔ ﺻﺪﻳﻘﻪ ش ﺑﻮد‪ ،‬او ﻳﻚ ﺑﺎر ﻧـﺰد ﺣﻀـﺮت رﺳـﻮل  ﺑـﺎ‬
‫ﻟﺒﺎس ﻧﺎزك درآﻣﺪ ﻛﻪ ﺗﻦ او از آن ﻧﻤﺎﻳـﺎن ﺑـﻮد‪ ،‬ﭘـﺲ ﭘﻴـﺎﻣﺒﺮ  روﻳـﺶ را از وي ﺑﺮﮔﺮداﻧـﺪ و‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫»ﻳﺎ أﺳﻤﺎء! إن اﻟﻤﺮأة إذا ﺑﻠﻐﺖ اﻟﻤﺤﻴﺾ ﻟﻢ ﻳﺼﻠﺢ أن ﻳﺮى ﻣﻨﻬﺎ إﻻ ﻫﺬا وﻫﺬا وأﺷﺎر إﻟﻰ وﺟﻬﻪ‬
‫وﻛﻔﻪ«‪.‬‬

‫را ﺑﺮﻫﻨﻪ ﻣﻲﺳﺎزد ﻣﺮدان ﻫﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﭼﺸﻤﺎﻧﺸﺎن را از ﻧﮕﺎهﻛﺮدن ﺑﻪ ﻃﺮف او ﺑﺮﮔﺮداﻧﻨﺪ ﺗﺎ ﭼﺸﻤﺸﺎن در روي آنﻫﺎ ﻧﻴﺎﻓﺘﺪ«‪.‬‬
‫]ﻣﺼﺤﺢ[‬
‫‪ -1‬اﺑﻦ ﺟﺮﻳﺮ ﻃﺒﺮي‪.‬‬
‫‪ -2‬اﺑﻮداود‪.‬‬
‫‪ -3‬اﺑﻦ ﺟﺮﻳﺮ ﻃﺒﺮي‪.‬‬
 ‫‪219‬‬ ‫ﺗﺪاﺑﻴﺮ ﺣﺮاﺳﺘﻲ‬

‫»اي اﺳﻤﺎء! وﻗﺘﻲ ﻛﻪ زن ﺑﻪ ﺳﻦ ﺑﻠﻮغ ﺑﺮﺳﺪ اﺟـﺎزه ﻧـﺪارد ﻛـﻪ ﺗـﻦ وي ﻏﻴـﺮ از اﻳـﻦ و اﻳـﻦ –‬
‫اﺷﺎره ﺑﻪ روي و ﻛﻒ دﺳﺖ ﻛﺮد – اﻋﻀﺎي دﻳﮕﺮ او دﻳﺪه ﺷﻮد«)‪.(1‬‬
‫و ﺣﻔﺼﻪ دﺧﺘﺮ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ  ﻧﺰد ﺣﻀﺮت رﺳﻮل اﷲ  آﻣـﺪ در ﺣﺎﻟﻴﻜـﻪ ﭼـﺎدر ﻧـﺎزك و‬
‫ﺑﺮاق ﭘﻮﺷﻴﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺣﻀﺮت ﻋﺎﻳﺸﻪ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ ﭼﺎدر او را ﺑﺮداﺷﺖ و ﻋﻮض آن ﭼﺎدر ﺿـﺨﻤﻲ ﺑـﺮ‬
‫وي ﭘﻮﺷﺎﻧﻴﺪ)‪ .(2‬ﺑﻄﻮرﻳﻜﻪ ﻗﺒﻼً ﻫﻢ ذﻛﺮ ﻛﺮدﻳﻢ ﺣﻀﺮت رﺳﻮل اﷲ  ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫»ﻟﻌﻦ اﷲ اﻟﻜﺎﺳﻴﺎت اﻟﻌﺎرﻳﺎت«‪.‬‬
‫ﻳﻌﻨﻲ »ﺧﺪاوﻧﺪ زﻧﺎن ﭘﻮﺷﻴﺪة ﺑﺮﻫﻨﻪ را ﻟﻌﻨﺖ ﻛﺮده اﺳﺖ«‪.‬‬
‫و از ﻓﺎروق اﻋﻈﻢ  رواﻳﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫»ﺑﻪ زﻧﺎﻧﺘﺎن ﺗﻜﻪ ﻛﺘﺎن و ﻗﺒﺎﻃﻲ )دو ﻧﻮع ﭘﺎرﭼﺔ ﻧﺎزك و ﺷﻔﺎف( ﻧﭙﻮﺷـﺎﻧﻴﺪ؛ زﻳـﺮا آن ﻟﺒـﺎسﻫـﺎ‬
‫ﻧﺎزك ﺑﻮده و ﺑﺪن را ﻧﻤﻲﭘﻮﺷﺎﻧﻨﺪ«)‪.(3‬‬
‫از ﺗﻤﺎم اﻳﻦ رواﻳﺎت ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺘﻨﺒﺎط ﻣﻲﺷﻮد ﻛـﻪ ﻫﻤـﻪ ﺟـﺎي ﺑـﺪن زن ﻋـﻮرت اﺳـﺖ اﻟﺒﺘـﻪ ﺑـﻪ‬
‫اﺳﺘﺜﻨﺎي وﺟﻪ و ﻛﻔﻴﻦ‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﻋـﻮرﺗﻲ ﻛـﻪ ﺣﺘـﻲ ﺑﺎﻳـﺪ در ﺑـﻴﻦ ﺧﺎﻧـﻪ ﻫـﻢ از ﻧﺰدﻳﻜﺘـﺮﻳﻦ اﻗـﺎرﺑﺶ‬
‫ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﺪ‪ ،‬و زن اﺟﺎزه ﻧﺪارد ﻛﻪ ﻋﻮرﺗﺶ را ﻏﻴـﺮ از ﺷـﻮﻫﺮش ﺑـﻪ اﻓـﺮاد دﻳﮕـﺮ‪ ،‬ﺣﺘـﻲ ﭘـﺪرش ﻳـﺎ‬
‫ﺑﺮادرش ﻳﺎ ﺑﺮادرزادهاش ﻧﺸﺎن دﻫﺪ و ﺣﺘﻲ در ﻧﺰد ﻣﺤﺎرﻣﺶ اﺟﺎزه ﻧﺪارد ﭼﻨﺎن ﻟﺒـﺎس ﻧـﺎزك و‬
‫ﺷﻔﺎﻓﻲ ﺑﭙﻮﺷﺪ ﻛﻪ ﺗﻦ و اﻧﺪاﻣﺶ ﻫﻮﻳﺪا ﮔﺮدد‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎ اﻳﻦ اوﺻﺎف ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ ﺗﻤﺎم اﻳﻦ اﺣﻜﺎم ﻣﺮﺑﻮط ﺑـﻪ زﻧـﺎن ﺟـﻮان اﺳـﺖ ﻛـﻪ از ﻫﻨﮕـﺎم‬
‫رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﺑﻠﻮغ‪ ،‬ﺳﺘﺮ ﻋﻮرت وي ﺷﺮوع ﺷﺪه و ﺗﺎ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ داراي ﻛﺸﺶ ﺟﻨﺴﻲ ﺑﺎﺷـﺪ اداﻣـﻪ‬

‫‪ -1‬اﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ و اﺣﺎدﻳﺜﻲ ﻛﻪ ﺑﻬﻤﻴﻦ ﻣﻌﻨﻲ رواﻳﺖ ﺷﺪه ﻫﻤﻪﺷﺎن ﺿﻌﻴﻒ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ را اﺑﻮداود‪ ،‬ﺣﺪﻳﺚ ﺷﻤﺎره‪ (4104) :‬از و‪ ‬ﻟﻴﺪ از ‪‬ﺳﻌ‪‬ﻴﺪ‬
‫ﺿﻲ‪ ‬اﻟ ﱠﻠﻪ‪ ‬ﻋ ْﻨﻬ‪‬ﺎ رواﻳﺖ ﻧﻤﻮده‪ ،‬و اﺑﻮداود ﮔﻔﺘﻪ‪ :‬اﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ ﻣﺮﺳﻞ اﺳﺖ؛ زﻳﺮا ﺧﺎﻟﺪ ﺑـﻦ درﻳـﻚ‬
‫ﺸﻪ ر‪ ‬‬
‫ﺑﻦِ ‪‬ﺑﺸ‪‬ﻴﺮ از َﻗﺘَﺎد‪‬ه از ﺧَﺎﻟ‪‬ﺪ ﺑﻦ د‪‬ر‪‬ﻳ‪‬ﻚ از ﻋ‪‬ﺎ ‪‬ﺋ َ‬
‫ﻋﺎﺋﺸﻪ را ﻧﺪﻳﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ ﺑﻪ دﻻﻳﻞ ذﻳﻞ ﺿﻌﻴﻒ اﺳﺖ‪ :‬ﺳﻨﺪ آن ﻣﻨﻘﻄﻊ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ اﺑﻮداود ﺑﻪ آن ﺗﺼﺮﻳﺢ ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺳﻨﺪ آن ﺳﻌﻴﺪ ﺑﻦ ﺑﺸﻴﺮ ازدي آﻣﺪه ﻛﻪ اﻣﺎم اﺣﻤﺪ‪ ،‬اﺑﻦ ﻣﻌﻴﻦ‪ ،‬اﺑﻦ اﻟﻤﺪﻳﻨﻲ‪ ،‬ﻧﺴﺎﺋﻲ‪ ،‬ﺣﺎﻛﻢ و اﺑﻮداود او را ﺿﻌﻴﻒ داﻧﺴـﺘﻪ اﻧـﺪ‪ ،‬و ﻫـﻢ ﭼﻨـﻴﻦ‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻧﻤﻴﺮ او را ﻣﻨﻜﺮ اﻟﺤﺪﻳﺚ داﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺳﻨﺪ اﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ ﻗﺘﺎده آﻣﺪه و او ﻣﺪﻟﺲ ﺑﻮده و در اﻳﻨﺠﺎ ﻋﻨﻌﻨﻪ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬و ﻫﺮﮔﺎه ﻣﺪﻟﺲ ﻋﻨﻌﻨﻪ ﻛﻨﺪ ﺣﺪﻳﺜﺶ ﺿﻌﻴﻒ اﺳﺖ‪] .‬ﻣﺼﺤﺢ[‬
‫‪ -2‬ﻣﻮﻃﺎي اﻣﺎم ﻣﺎﻟﻚ‪.‬‬

‫‪ -3‬اﻟﻤﺒﺴﻮط‪.‬‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪220‬‬

‫ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬وﻟﻲ وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﻋﻤﺮ وي از اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﭘﺎ ﻓﺮاﺗﺮ ﺑﮕﺬارد و ﺳﻦ او زﻳﺎد ﮔﺮدد‪ ،‬ﺷﻚ ﻧﻴﺴﺖ‬
‫ﻛﻪ اﺣﻜﺎم ﻣﺬﻛﻮر در ﺑﺎرة او ﺗﺨﻔﻴﻒ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬

‫﴿‪š∅÷èŸÒtƒ βr& îy$oΨã_ €∅ÎγøŠn=tæ }§øŠn=sù %[n%s3ÏΡ tβθã_ötƒ Ÿω ÉL≈©9$# Ï!$|¡ÏiΨ9$# zÏΒ ß‰Ïã≡uθs)ø9$#uρ‬‬

‫‪] ﴾€∅ßγ©9 ׎öyz š∅ø+Ï+÷ètFó¡o„ βr&uρ ( 7πuΖƒÌ“Î/ ¤M≈y_ÎhŽy9tFãΒ uŽöxî €∅ßγt/$uŠÏO‬اﻟﻨﻮر‪.[60 :‬‬
‫»و زﻧﺎن از ﻛﺎراﻓﺘﺎدهاي ﻛﻪ اﻣﻴﺪ ﺑـﻪ ازدواج ﻧﺪارﻧـﺪ‪ ،‬ﮔﻨـﺎﻫﻲ ﺑـﺮ آﻧـﺎن ﻧﻴﺴـﺖ ﻛـﻪ ﻟﺒﺎﺳـﻬﺎي‬
‫)روﻳﻴﻦ( ﺧﻮد را ﺑﺮ زﻣﻴﻦ ﺑﮕﺬارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺸﺮط اﻳﻨﻜﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺮدم ﺧﻮدآراﻳﻲ ﻧﻜﻨﻨﺪ؛ و اﮔﺮ ﺧـﻮد را‬
‫ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﻨﺪ ﺑﺮاي آﻧﺎن ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ«‪.‬‬
‫ﺑﻄﻮرﻳﻜﻪ دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد ﻋﻠﺖ ﺗﺨﻔﻴﻒ‪ ،‬در آﻳﻪ ذﻛﺮ ﮔﺮدﻳﺪه اﺳـﺖ و ﻣﻘﺼـﻮد از ﻋـﺪم ﺗﻮﻗـﻊ‬
‫ﻧﻜﺎح اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ زن ﺑﻪ ﺳﻦ و ﺳـﺎﻟﻲ ﺑﺮﺳـﺪ ﻛـﻪ ﺷـﻬﻮت ﺟﻨﺴـﻲ در او ﺑﻤﻴـﺮد و در وﺟـﻮدش‬
‫ﺟﺬاﺑﻴﺖ ﺑﺎﻗﻲ ﻧﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ وﺟﻮدي ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮاﻳﺸـﺎن ﻻزم ﮔﺮداﻧﻴـﺪه ﻛـﻪ ﺑـﺎ ﻛﻨـﺎر ﻧﻬـﺎدن ﻟﺒـﺎس‬
‫اﻇﻬﺎر زﻳﻨﺖ ﻧﻜﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫وﻟﻲ در ﺻﻮرﺗﻴﻜﻪ در وﺟﻮد زن ﻫﻨﻮز ﺷﻬﻮت ﺟﻨﺴﻲ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﺟﺎزه ﻧﺪارد ﻛﻪ ﺣﺠـﺎب‬
‫از ﺳﺮ ﺧﻮد ﺑﺮدارد؛ زﻳﺮا ﺗﺨﻔﻴﻒ در ﺑﺎرة زﻧﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﻨﺸﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ ﺑﻄﻮرﻳﻜـﻪ اﻳﺸـﺎن‬
‫اﺻﻼً ﺑﻪ ﻟﺒﺎس ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻜﻨﻨﺪ و در ﺣﺎﻟﺘﻲ ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﻛـﻪ ﻫـﺮﻛﺲ ﺑـﻪ ﻃـﺮف اﻳﺸـﺎن از روي اﺣﺘـﺮام و‬
‫اﻛﺮام ﺑﻨﮕﺮد و اﻣﺜﺎل اﻳﻦ زﻧﺎن اﮔﺮ ﭼﺎدر از ﺳﺮﺷﺎن ﺑﺮدارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻛﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫اﺟﺎزه ﮔﺮﻓﺘﻦ‪:‬‬
‫ﺣﺪ دﻳﮕﺮي را ﻛﻪ اﺳﻼم در اﻳـﻦ زﻣﻴﻨـﻪ وﺿـﻊ ﻛـﺮده اﺳـﺖ ﻋﺒـﺎرت اﺳـﺖ از اﻳﻨﻜـﻪ‪ :‬ﺑـﺪون‬
‫اﺟﺎزه‪ ،‬وارد ﺷﺪن اﻃﻔﺎل آن ﺧﺎﻧﻮاده ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﻦ ﺑﻠﻮغ رﺳﻴﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎﻳﺸﺎن ﻣﻤﻨـﻮع اﺳـﺖ‬
‫و اﻳﻦ ﺑﺪﻳﻦ ﺧﺎﻃﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ آنﻫﺎ زﻧﺎن ﺧﺎﻧﻪ را ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺘﻲ ﻛﻪ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻧﺒﻴﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫﴿‪﴾öΝÎγÎ=ö6s% ÏΒ šÏ%©!$# tβx‹ø↔tGó™$# $yϑŸ2 (#θçΡÉ‹ø↔tFó¡u‹ù=sù zΟè=ßsø9$# ãΝä3ΖÏΒ ã≅≈x+ôÛF{$# x_n=t/ #sŒÎ)uρ‬‬
‫]اﻟﻨﻮر‪.[59 :‬‬
‫»و ﭼﻮن ﻛﻮدﻛﺎن ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﺳﻦ ﺑﻠـﻮغ ﺑﺮﺳـﻨﺪ‪ ،‬ﭘـﺲ ﺑﺎﻳـﺪ ﻛـﻪ اﺟـﺎزه ﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﭼﻨﺎﻧﭽـﻪ اﺟـﺎزه‬
‫ﻣﻲﻃﻠﺒﻴﺪﻧﺪ آﻧﺎﻧﻜﻪ ﺑﺎﻟﻎ ﺑﻮدﻧﺪ ﭘﻴﺶ از اﻳﺸﺎن«‪.‬‬
 ‫‪221‬‬ ‫ﺗﺪاﺑﻴﺮ ﺣﺮاﺳﺘﻲ‬

‫ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ در اﻳﻦ آﻳﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺣﻜـﻢ ﻛـﻪ ﻫﻤـﺎن رﺳـﻴﺪن ﻛﻮدﻛـﺎن ﺑـﻪ ﺳـﻦ ﺑﻠـﻮغ و ﭘﻴـﺪاﻳﺶ‬
‫اﺣﺴﺎﺳﺎت ﺟﻨﺴﻲ اﺳﺖ اﺷﺎره ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ وﻗﺘﻲ ﻛـﻪ ﻓﺮزﻧـﺪان ﺑـﻪ اﻳـﻦ ﺳـﻦ ﺑﺮﺳـﻨﺪ ﻣﻜﻠـﻒ‬
‫ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺣﻜﻢ را اﺟﺮا ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ وﻟﻲ ﻗﺒﻞ از اﻳﻦ ﺳﻦ‪ ،‬ﻣﻜﻠﻒ ﺑﻪ اﺟﺎزهﺧﻮاﺳﺘﻦ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻣﻮازات اﻳﻦ ﺣﻜﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﺎن ﻧﻴﺰ دﺳﺘﻮر داده ﺷـﺪه اﺳـﺖ ﻛـﻪ در ﻫـﻴﭻ ﺧﺎﻧـﻪاي ﺑـﺪون‬
‫اﺟﺎزة ﺻﺎﺣﺒﺶ داﺧﻞ ﻧﺸﻮﻧﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬

‫﴿‪#’n?tã (#θßϑÏk=|¡è@uρ (#θÝ¡ÎΣù'tGó¡n@ 4_®Lym öΝà6Ï?θã‹ç/ uŽöxî $—?θã‹ç/ (#θè=äzô‰s? Ÿω (#θãΖtΒ#u tÏ%©!$# $pκš‰r'‾≈tƒ‬‬

‫&‪] ﴾$yγÎ=÷δr‬اﻟﻨﻮر‪.[27 :‬‬

‫»اي ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﻛﻪ ﻏﻴﺮ از ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﺧﻮدﺗﺎن ﺑﺎﺷﺪ داﺧﻞ ﻧﺸﻮﻳﺪ ﺗـﺎ آﻧﻜـﻪ اﺟـﺎزه‬
‫ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ و ﺑﺮ اﻫﻞ آن ﺳﻼم ﺑﺪﻫﻴﺪ«‪.‬‬
‫ﻣﻨﻈﻮر از اﻳﻦ آﻳﻪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺣﺪ ﻓﺎﺻﻞ ﺑﻴﻦ داﺧﻞ و ﺧﺎرج ﺧﺎﻧﻪ اﺳـﺖ ﺗـﺎ ﻣـﺮد و زن در زﻧـﺪﮔﻲ‬
‫ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲﺷـﺎن از ﻣﻌـﺮض دﻳـﺪ دﻳﮕـﺮان ﻣﺤﻔـﻮظ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ ،‬اواﻳـﻞ‪ ،‬ﻋـﺮبﻫـﺎ ﻋﻠـﺖ اﻳـﻦ اﻣـﺮ را‬
‫ﻧﻤﻲداﻧﺴﺘﻨﺪ و ﻣﻲﺧﻮاﺳـﺘﻨﺪ ﻛـﻪ از ﺧـﺎرج ﻣﻨـﺰل ﺑـﻪ درون ﺧﺎﻧـﻪ ﻧﻈـﺮي ﺑﻴﻔﻜﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﭽـﻪ اﻳـﻦ‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺎرﻫﺎ ﺑﺮاي ﺧﻮد ﺣﻀﺮت رﺳﻮل اﷲ  اﺗﻔﺎق اﻓﺘـﺎده ﺑـﻮد ﻛـﻪ ﺷﺨﺼـﻲ از روزﻧـﺔ اﺗـﺎق‬
‫اﻳﺸﺎن ﺑﻪ درون آن ﺑﻨﮕﺮد و ﻳﻚ ﺑﺎر در دﺳﺖ ﺣﻀﺮت رﺳﻮل اﷲ  ﺷﺎﻧﻪاي ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﺮ ﺧﻮد‬
‫ﻣﻲﻛﺸﻴﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﮔﺮ ﻣﻦ ﻣـﻲﻓﻬﻤﻴـﺪم ﻛـﻪ ﺗـﻮ ﻗﺼـﺪ ﻧﻈـﺮ ﻛـﺮدن داري آن را ﺑـﻪ ﭼﺸـﻤﺖ‬
‫ﻣﻲزدم‪ .‬اﺳﺘﺌﺬان ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻧﮕﺎهﻛﺮدن اﺳـﺖ و ﺑﻌـﺪ از آن‪ ،‬ﺣﻀـﺮت رﺳـﻮل اﷲ  اﻋـﻼم ﻛـﺮد‪:‬‬
‫ﻫﺮﻛﺲ ﺑﺪون اﺟﺎزه ﺑﻪ ﺧﺎﻧﺔ ﻛﺴﻲ ﻧﮕﺎه ﻛﻨﺪ ﺑﺮايﺷﺎن ﺣﻼل اﺳﺖ ﻛـﻪ ﻫـﺮدو ﭼﺸـﻢ او را ﻧﺎﺑﻴﻨـﺎ‬
‫ﺳﺎزﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻣﺮدان ﻏﺮﻳﺒﻪ دﺳﺘﻮر داده اﺳﺖ ﻛﻪ اﮔﺮ از ﺧﺎﻧﻪﻫـﺎ ﭼﻴـﺰي ﻣـﻲﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﺑﺎﻳـﺪ داﺧـﻞ‬
‫ﺧﺎﻧﻪ ﻧﺮوﻧﺪ و از ﭘﺸﺖ در‪ ،‬دﻳﻮار ﻳﺎ ﭘﺮده آﻧﺮا ﺑﺨﻮاﻫﻨﺪ و ﺻﺪا ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫﴿‪öΝä3Î/θè=à)Ï9 ãyγôÛr& öΝà6Ï9≡sŒ 4 5>$pgÉo Ï!#u‘uρ ÏΒ €∅èδθè=t↔ó¡sù $Yè≈tFtΒ £èδθßϑçGø9r'y™ #sŒÎ)uρ‬‬

‫‪] ﴾£ÎγÎ/θè=è%uρ‬اﻷﺣﺰاب‪.[53 :‬‬

 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪222‬‬

‫»وﻗﺘﻲ ﻛﻪ از زﻧﺎن ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﭼﻴﺰي ﻣﻲﺧﻮاﻫﻴﺪ‪ ،‬از ﭘﺸﺖ ﭘﺮده از اﻳﺸﺎن ﻃﻠﺐ ﻛﻨﻴـﺪ و آن ﺑـﺮاي‬
‫دلﻫﺎي ﺷﻤﺎ و دلﻫﺎي اﻳﺸﺎن )زﻧﺎن( ﭘﺎﻛﻴﺰهﺗﺮ اﺳﺖ«‪.‬‬

‫در اﻳﻨﺠﺎ ﻫﻢ ﻛﻠﻤﺎت ﴿‪ ﴾£ÎγÎ/θè=è%uρ öΝä3Î/θè=à)Ï9 ãyγôÛr& öΝà6Ï9≡sŒ‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺣﻜـﻢ اﺷـﺎره ﻣـﻲﻛﻨـﺪ‬
‫ﭘﺲ ﻣﻘﺼﻮد اﺳﺎﺳﻲ و اﺻﻠﻲ‪ ،‬ﺣﻔﺎﻇﺖ زﻧﺎن و ﻣﺮدان از ﺗﻤﺎﻳﻼت و ﻣﺤﺮكﻫﺎي ﺟﻨﺴﻲ اﺳـﺖ و‬
‫اﻳﻦ ﺣﺪود و ﻗﻴﻮد ﻫﻢ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﻨﻊ اﺧﺘﻼط و آﻣﻴﺰش ﻣﺮدان و زﻧﺎن وﺿﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻦ اﺣﻜﺎم ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﺎن ﻧﺒﻮده ﺑﻠﻜﻪ ﺧﺎدﻣﺎن ﺧﺎﻧﻪ را ﻫﻢ ﺷﺎﻣﻞ ﻣـﻲﺷـﻮد‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﭽـﻪ در‬
‫اﺧﺒﺎر ﻫﺴﺖ ﻛﻪ ﻓﺎﻃﻤـﻪ ل ﻳﻜـﻲ از ﭘﺴـﺮاﻧﺶ را ﺑـﻪ دﺳـﺖ ﺑـﻼل  ﻳـﺎ اﻧـﺲ  داد‪ ،‬راوي‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻛﻪ روي او دﻳﺪه ﻧﻤﻲﺷﺪ و ﺗﻨﻬﺎ ﻛﻒ او دﻳﺪه ﻣﻲﺷﺪ و ﺑﺲ‪ ،‬و ﻣﻌﻠﻮم اﺳـﺖ ﻛـﻪ اﻧـﺲ‬
‫ و ﺑﻼل  ﺧﺎدﻣـﺎن ﻣﺨﺼـﻮص ﺣﻀـﺮت رﺳـﻮل  ﺑﻮدﻧـﺪ ﻛـﻪ در ﻧـﺰد وي ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻳﻜـﻲ از‬
‫اﻋﻀﺎي ﺧﺎﻧﻮادة اﻳﺸﺎن زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻨﻊ از ﺧﻠﻮت و ﻟﻤﺲﻛﺮدن‪:‬‬

‫ﺳﻮﻣﻴﻦ ﺣﺪي ﻛﻪ در اﺳﻼم وﺿـﻊ ﺷـﺪه ﻋﺒـﺎرت از اﻳـﻦ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻏﻴـﺮ از ﺷـﻮﻫﺮ‪ ،‬ﺷـﺨﺺ‬
‫دﻳﮕﺮي اﺟﺎزه ﻧﺪارد ﻛﻪ ﺑﺎ زن ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ در ﺧﻠـﻮت ﻧﺸـﻴﻨﺪ و ﻳـﺎ ﺑـﺎ ﺑـﺪن او ﺗﻤـﺎس ﻳﺎﺑـﺪ اﮔﺮﭼـﻪ از‬
‫ﻧﺰدﻳﻜﺎن و ﺧﻮﻳﺸﺎن زن ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ـﺎل رﺟـ ِ‬ ‫ﻮل ﻋﻠَــﻰ اﻟﻨ ِ‬
‫ﺼــﺎ ِر‪:‬‬
‫ـﻞ ﻣـ َـﻦ اﻷَﻧْ َ‬
‫‪‬ﺴــﺎء ﻓَـ َﻘـ َ َ ُ ٌ‬
‫َ‬ ‫»ﻋﻦ ﻋﻘﺒﻪ ﺑﻦ ﻋﺎﻣﺮ‪ :‬أن رﺳﻮل اﷲ  ﻗﺎل إِﻳ‪‬ﺎ ُﻛ ْﻢ َواﻟ ‪‬ﺪ ُﺧ َ َ‬
‫ت ‪.«...‬‬ ‫ْﺤ ْﻤ ُﻮ اﻟ َْﻤ ْﻮ ُ‬
‫ﺎل‪":‬اﻟ َ‬
‫ْﺤ ْﻤ َﻮ؟ ﻗَ َ‬ ‫ﻮل اﻟﻠ‪ِ ‬ﻪ‪ ،‬أَﻓَـ َﺮأَﻳْ َ‬
‫ﺖ اﻟ َ‬ ‫ﻳَﺎ َر ُﺳ َ‬
‫»از ﻋﻘﺒﻪ ﺑﻦ ﻋﺎﻣﺮ رواﻳﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﻀﺮت رﺳﻮل اﷲ  ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬از در آﻣﺪن ﻧﺰد زﻧـﺎن‬
‫ﺑﭙﺮﻫﻴﺰﻳﺪ‪ ،‬ﻣﺮدي از اﻧﺼﺎر ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻳﺎ رﺳـﻮل اﷲ  اﮔﺮﭼـﻪ ﺧﺴـﺮش ﺑﺎﺷـﺪ؟ ﮔﻔـﺖ‪ :‬ﺧﺴـﺮ ﻳﻌﻨـﻲ‬
‫ﻣﺮگ)‪ .(1‬و ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪:‬‬
‫َﺣ ِﺪ ُﻛ ْﻢ َﻣ ْﺠ َﺮى اﻟﺪ‪‬م«‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫»ﻻَ ﺗَ ْﺨﻠُﻮا َﻋﻠَﻰ اﻟْﻤﻐِﻴﺒ ِ‬
‫ﺎت ﻓَِﺈ ‪‬ن اﻟ ‪‬‬
‫ﺸ ْﻴﻄَﺎ َن ﻳَ ْﺠ ِﺮى ﻣ ْﻦ أ َ‬ ‫ُ َ‬
‫ﻳﻌﻨﻲ‪» :‬در ﺧﻠﻮت‪ ،‬ﻧﺰد زﻧﺎن داﺧﻞ ﻧﺸﻮﻳﺪ؛ زﻳﺮا ﺷﻴﻄﺎن در ﻧﻬﺎد ﺷﻤﺎ ﺑﻤﺎﻧﻨـﺪ ﺟﺮﻳـﺎن ﺧـﻮن در‬
‫رﮔﻬﺎ اﺳﺖ«)‪ .(1‬از ﻋﻤﺮو اﺑﻦ ﻋﺎص  رواﻳﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﮔﻔﺖ‪:‬‬

‫‪ -1‬ﺗﺮﻣﺬي‪ ،‬ﺑﺨﺎري و ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬اﺑﻮاب ﺗﺤﺮﻳﻢ ﺧﻠﻮت ﺑﺎ زﻧﺎن اﺟﻨﺒﻲ‪.‬‬

 ‫‪223‬‬ ‫ﺗﺪاﺑﻴﺮ ﺣﺮاﺳﺘﻲ‬

‫»ﻧﻬﺎﻧﺎ رﺳﻮل اﷲ  أن ﻧﺪﺧﻞ ﻋﻠﻰ اﻟﻨﺴﺎء ﺑﻐﻴﺮ إذن اَزواﺟﻬﻦ«‪.‬‬

‫»ﺣﻀﺮت رﺳﻮل اﷲ  ﻣﺎ را از اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺮ زﻧﺎن ﺑﺪون اﺟﺎزة ﺷﻮﻫﺮاﻧﺸﺎن وارد ﺷﻮﻳﻢ‪ ،‬ﻣﻨﻊ ﻛﺮده‬
‫اﺳﺖ«)‪.(2‬‬
‫»ﻻَ ﻳ ْﺪ ُﺧﻠَ ‪‬ﻦ رﺟﻞ ﺑـ ْﻌ َﺪ ﻳـﻮِﻣﻰ َﻫ َﺬا َﻋﻠَﻰ ﻣﻐِﻴﺒ ٍﺔ إِﻻ‪ ‬ﻣﻌﻪُ رﺟﻞ أَ ِو اﺛْـﻨَ ِ‬
‫ﺎن«‪.‬‬ ‫ََ َ ُ ٌ‬ ‫ُ َ‬ ‫َ ُ ٌ َ َْ‬ ‫َ‬
‫و ﺣﻀﺮت رﺳﻮل  ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺑﻌﺪ از اﻣﺮوز ﻫﻴﭻ ﻛﺴﻲ در ﺧﻠـﻮت ﻧﻤـﻲﺗﻮاﻧـﺪ ﺑـﺎ زﻧـﻲ ﺑﻨﺸـﻴﻨﺪ‬
‫ﻣﮕﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﻫﻤﺮاه او ﻳﻚ ﻳﺎ دو ﻣﺮد دﻳﮕﺮ ﻫﻢ ﺑﺎﺷﺪ«)‪.(3‬‬
‫ﻋﻴﻦ اﺣﻜﺎم ﻣﺬﻛﻮر در ﻟﻤﺲ و ﺗﻤﺎس ﻧﻴﺰ وارد ﺷﺪه ﻛﻪ‪ :‬ﻗﺎل اﻟﻨﺒﻲ ‪:‬‬
‫ﻣﺲ ﻛﻒ اﻣﺮأة ﻟﻴﺲ ﻣﻨﻬﺎ ﺑﺴﺒﻴﻞ وﺿﻊ ﻋﻠﻰ ﻛﻔﻪ ﺟﻤﺮة ﻳﻮم اﻟﻘﻴﺎﻣﺔ«‪.‬‬
‫»ﻣﻦ ّ‬
‫»ﺣﻀﺮت رﺳﻮل اﷲ  ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪ :‬ﻛﺴﻲ ﻛﻪ دﺳﺖ زﻧﻲ را ﻟﻤـﺲ ﻛﻨـﺪ ﻛـﻪ اﺟـﺎزهاش را‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در روز ﻗﻴﺎﻣﺖ دﺳﺖ او در آﺗﺸﺪان دوزخ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد«)‪.(4‬‬
‫از ﻋﺎﻳﺸﻪي ﺻﺪﻳﻘﻪ ل رواﻳﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺣﻀﺮت رﺳﻮل اﷲ  وﻗﺘـﻲ ﻛـﻪ از زﻧـﺎن‬
‫ﺑﻴﻌﺖ ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ ﺑﺎ آنﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﺨﻦ ﺑﻴﻌﺖ ﻣﻲﻛﺮد و دﺳﺖ آنﻫﺎ را در دﺳـﺖ ﺧـﻮد ﻧﻤـﻲﮔﺮﻓـﺖ‪،‬‬
‫اﻳﺸﺎن ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻛﻪ در وﻗﺖ ﺑﻴﻌﺖ ﮔﺮﻓﺘﻦ دﺳﺖ او ﺑﺪﺳﺖ زن ﻧﻤﻲرﺳـﻴﺪ ﻓﻘـﻂ‬
‫از آﻧﺎن ﺑﻪ اﻳﻦ ﺳﺨﻦ ﺑﻴﻌﺖ ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻣﻦ ﺑﻴﻌﺖ ﺷﻤﺎ را در اﻳـﻦ ﭼﻴـﺰ ﮔـﺮﻓﺘﻢ)‪ .(5‬از‬
‫اﻣﻴﻤﻪ ل ﺑﻨﺖ رﻗﻴﻘﻪ رواﻳﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣـﻦ ﺑـﺎ ﭼﻨـﺪ زن دﻳﮕـﺮ از اﻧﺼـﺎر ﻧـﺰد ﺣﻀـﺮت‬
‫رﺳﻮل اﷲ  آﻣﺪﻳﻢ ﺗﺎ ﺑﻴﻌﺖ ﻛﻨﻴﻢ ﭘﺲ ﮔﻔﺘﻴﻢ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا  ﻣﺎ ﺑﺎ ﺗﻮ ﺑﻴﻌﺖ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ ﺗﺎ ﺑﺮاي‬
‫ﺧﺪا ﺷﺮﻳﻚ ﻗﺮار ﻧﺪﻫﻴﻢ و دزدي و زﻧﺎ ﻧﻜﻨﻴﻢ و ﺑﻬﺘﺎن ﻧﮕﻮﻳﻴﻢ و در ﻛﺎرﻫﺎي ﺷﺮﻋﻲ از ﺗﻮ ﭘﻴﺮوي‬
‫ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺣﻀﺮت رﺳﻮل اﷲ  ﻧﻴﺰ ﭘﺎﺳﺦ داد‪ :‬در ﺑﺎرة ﭼﻴﺰﻫـﺎﻳﻲ ﻛـﻪ در ﻗـﺪرت و اﺳـﺘﻄﺎﻋﺖ ﺷـﻤﺎ‬
‫اﺳﺖ ﺑﻴﻌﺖ ﻛﻨﻴﺪ‪ ،‬آن زن ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﻣﺎ ﮔﻔﺘﻴﻢ‪ :‬ﺧﺪا و رﺳﻮل ﺑﺮ ﻣـﺎ ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﺘﺮﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﻴـﺎ اي رﺳـﻮل‬

‫‪ -1‬ﺗﺮﻣﺬي‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺗﺮﻣﺬي‪ ،‬ﺑﺎب ﻓﻲ اﻟﻨﻬﻲ ﻋﻦ اﻟﺪﺧﻮل إﻻ ﺑﺎذن ازواﺟﻬﻦ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﺑﺎب ﺗﺤﺮﻳﻢ اﻟﺨﻠﻮة ﺑﺎﻷﺟﻨﺒﻴﻪ‪.‬‬
‫‪ -4‬ﺗﻜﻤﻠﺔ ﻓﺘﺢ اﻟﻘﺪﻳﺮ ‪.98 /8‬‬
‫‪ -5‬ﺻﺤﻴﺢ ﺑﺨﺎري‪ ،‬ﺑﺎب ﺑﻴﻌﺔ اﻟﻨﺴﺎء و ﺻﺤﻴﺢ ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﺑﺎب ﻛﻴﻔﻴﺔ ﺑﻴﻌﺔ اﻟﻨﺴﺎء‪.‬‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪224‬‬

‫ﺧﺪا  ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻮ ﺑﻴﻌﺖ ﻛﻨﻴﻢ و اﻳﺸﺎن ﺟﻮاب دادﻧﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﺑﺎ زﻧﺎن دﺳﺖ ﻧﻤﻲدﻫﻢ‪ ،‬ﺳﺨﻦ ﻣﻦ ﺑﺎ ﺻﺪ‬
‫زن ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺨﻦ ﻣﻦ ﺑﺎ ﻳﻚ زن اﺳﺖ)‪.(1‬‬
‫اﻳﻦ اﺣﻜﺎم ﻧﻴﺰ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ زﻧﺎن ﺟﻮان اﺧﺘﺼﺎص دارد و زﻧﺎﻧﻲ ﻛﻪ داراي ﺳﻦ زﻳﺎد ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﺎ اﻳﺸﺎن‬
‫در ﺧﻠﻮت ﻧﺸﺴﺘﻦ ﻣﺎﻧﻌﻲ ﻧﺪارد و ﻟﻤﺲ ﻛﺮدن آنﻫﺎ ﻫﻢ ﺑﻼ ﻣﺎﻧﻊ اﺳﺖ‪ ،‬رواﻳﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ اﺑـﻮﺑﻜﺮ‬
‫ﺻﺪﻳﻖ  ﺑﻪ ﻗﺮﻳﻪاي ﻣﻲرﻓﺖ ﻛﻪ آﻧﺠﺎ ﺷﻴﺮ ﺧﻮرده ﺑﻮد و او ﺑﺎ ﺑﺮﺧﻲ از زﻧـﺎن ﻋﺠـﻮزة آن ﻗﺮﻳـﻪ‬
‫دﺳﺖ ﻣﻲداد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ زﺑﻴﺮ  وﻗﺘﻲ ﻣﺮﻳﺾ ﺑﻮد ﭘﻴﺮزﻧﻲ را ﺑـﺮاي ﭘﺮﺳـﺘﺎري‬
‫اﺳﺘﺨﺪام ﻛﺮده ﺑﻮد )‪ .(2‬از ﺗﻔﺎوﺗﻲ ﻛﻪ ﻣﻴﺎن زن ﭘﻴﺮ و ﺟﻮان وﺟﻮد دارد و در ﻣﻲﻳﺎﺑﻴﻢ ﻛـﻪ ﻫـﺪف‬
‫اﺟﺮاي اﻳﻦ اﺣﻜﺎم ﻫﻤﻴﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻴﻦ دو ﺟﻨﺲ اﺧﺘﻼط و آﻣﻴـﺰش اﻳﺠـﺎد ﻧﺸـﻮد ﻛـﻪ ﺳـﺮاﻧﺠﺎم‬
‫ﺑﺎﻋﺚ ﻓﺘﻨﻪ و ﻓﺴﺎد ﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﻓﺮق ﺑﻴﻦ ﻣﺤﺮم و ﻧﺎﻣﺤﺮم‪:‬‬

‫اﻳﻦ اﺣﻜﺎم ﻏﻴﺮ از ﺷﻮﻫﺮ‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﻣﺮدان را اﻋﻢ از اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺤﺮم ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻳﺎ ﻧﺎﻣﺤﺮم در ﺑﺮ ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ زن اﺟﺎزه ﻧﺪارد ﻋﻮرﺗﺶ را ﺑﺮاي ﻳﻜﻲ از آنﻫﺎ ﻇﺎﻫﺮ ﻛﻨﺪ ﺑﻪ ﺑﻴﺎن دﻳﮕﺮ ﻳﻚ ﻣـﺮد ﻧﺒﺎﻳـﺪ‬
‫ﺑﻴﻦ ﻧﺎف و زاﻧﻮﻳﺶ را ﺑﻪ ﻛﺴﻲ ﻧﻤﺎﻳﺎن ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻳﻚ زدن اﺟﺎزه ﻧﺪارد اﻋﻀﺎي دﻳﮕـﺮش را‬
‫ﺟﺰ وﺟﻪ و ﻛﻔﻴﻦ ﺑﻪ ﻛﺲ دﻳﮕﺮي ﺑﻨﻤﺎﻳﺎﻧﺪ و ﺑﺮ ﺗﻤﺎم ﻣـﺮدان واﺟـﺐ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﭘـﻴﺶ از دﺧـﻮل‬
‫اﺟﺎزه ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ و ﻫﻴﭻ ﻣﺮدي اﺟﺎزه ﻧﺪارد در ﺧﻠﻮت ﺑﺎ زﻧﻲ ﺑﻨﺸﻴﻨﺪ و ﻳﺎ ﺑﺪن او را ﻟﻤﺲ ﻛﻨﺪ)‪.(3‬‬
‫اﺳﻼم ﺑﻴﻦ ﻣﺤﺮم و ﻧﺎﻣﺤﺮم ﻓﺮق ﻣﻲﮔﺬارد و در ﻗـﺮآن و ﺣـﺪﻳﺚ ﻣﺮاﺗـﺐ ﺣﺮﻳـﺖ‪ ،‬آزادي و‬
‫راﺣﺘﻲ را ﻛﻪ زن ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﻣﺤﺎرم اﻋﻀﺎي ﻓﺎﻣﻴﻞ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﺑﻴﺎن ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻳـﻚ زن‬
‫ﻫﺮﮔﺰ اﺟﺎزه ﻧﺪارد اﻳﻦ آزادي و راﺣﺘﻲ را ﺑﺎ ﻣﺮدان دﻳﮕـﺮ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ ﻛـﻪ از اﻳـﻦ ﻣﻄﺎﻟـﺐ در‬
‫ﻋﺮف ﺑﻨﺎم ﺣﺠﺎب ﻳﺎد ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -1‬ﻧﺴﺎﺋﻲ‪ ،‬ﺑﺎب ﺑﻴﻌﺔ اﻟﻨﺴﺎء‪ ،‬و اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ ﻫﻤﺎن ﺑﺎب‪.‬‬

‫‪ -2‬ﺗﻜﻤﻠﺔ ﻓﺘﺢ اﻟﻘﺪﻳﺮ‪.98 /8 .‬‬
‫‪ -3‬ﺣﻜﻢ ﻟﻤﺲ ﺑﺪن زن ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺤﺮم و ﻧﺎﻣﺤﺮم‪ ،‬ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ؛ زﻳﺮا ﺑﺮادر ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ دﺳﺖ ﺧﻮاﻫﺮش را ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺳﻮار ﻣﺮﻛﺐ ﻛﻨﺪ وﻟﻲ‬
‫روﺷﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﻣﺮد ﺑﻴﮕﺎﻧﻪاي اﺟﺎزه اﻧﺠﺎم اﻳﻦ ﻛﺎر را ﻧﺪارد‪ ،‬از ﺣﻀﺮت رﺳـﻮل اﷲ  اﺳـﺖ ﻛـﻪ وﻗﺘـﻲ ﻛـﻪ از ﺳـﻔﺮ ﺑـﺮ‬
‫ﻣﻲﮔﺸﺖ ﺑﺎ ﻓﺎﻃﻤﻬﻞ رﻣﻌﺎﻧﻘﻪ ﻧﻤﻮده و ﺳﺮ او را ﻣﻲﺑﻮﺳﻴﺪ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺻﺪﻳﻖ  ﺑﻪ ﺳﺮ ﻋﺎﻳﺸﻪ ل ﺑﻮﺳﻪ ﻣﻲزد‪.‬‬
 ‫اﺣﻜﺎم ﺣﺠﺎب‬

‫آﻳﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﺣﻜﻢ ﺣﺠﺎب را در ﺑﺮ دارﻧﺪ از اﻳﻦ ﻗﺮارﻧﺪ‪:‬‬

‫﴿‪©!$# ¨βÎ) 3 öΝçλm; 4’s1ø—r& y7Ï9≡sŒ 4 óΟßγy_ρãèù (#θÝàx+øts†uρ ôΜÏδ̍≈|Áö/r& ôÏΒ (#θ‘Òäótƒ šÏΖÏΒ÷σßϑù=Ïj9 ≅è%‬‬

‫‪Ÿωuρ £ßγy_ρãèù zôàx+øts†uρ £Ïδ̍≈|Áö/r& ôÏΒ zôÒàÒøótƒ ÏM≈uΖÏΒ÷σßϑù=Ïj9 ≅è%uρ ∩⊂⊃∪ tβθãèoΨóÁtƒ $yϑÎ/ 7ŽÎ7yz‬‬

‫‪£ßγtFt⊥ƒÎ— šωö7ムŸωuρ ( £ÍκÍ5θãŠã_ 4’n?tã £Ïδ̍ßϑ胿2 tø⌠ΎôØu‹ø9uρ ( $yγ÷ΨÏΒ tyγsß $tΒ āωÎ) £ßγtFt⊥ƒÎ— šωö7ãƒ‬‬

‫)‪÷ρr& €∅ÎγÏGs9θãèç/ Ï!$oΨö/r& ÷ρr& €∅ÎγÍ←!$oΨö/r& ÷ρr& €∅ÎγÏGs9θãèç/ Ï!$t/#u ÷ρr& €∅ÎγÍ←!$t/#u ÷ρr& €∅ÎγÏFs9θãèç7Ï9 āωÎ‬‬

‫)‪Íρr& £ßγãΖ≈yϑ÷ƒr& ôMs3n=tΒ $tΒ ÷ρr& £ÎγÍ←!$|¡ÎΣ ÷ρr& £ÎγÏ?≡uθyzr& ûÍ_t/ ÷ρr& €∅ÎγÏΡ≡uθ÷zÎ) ûÍ_t/ ÷ρr& £ÎγÏΡ≡uθ÷zÎ‬‬

‫‪( Ï!$|¡ÏiΨ9$# ÏN≡u‘öθtã 4’n?tã (#ρãyγôàtƒ óΟs9 šÏ%©!$# È≅ø+ÏeÜ9$# Íρr& ÉΑ%y`Ìh9$# zÏΒ Ïπt/ö‘M}$# ’Í<'ρé& Ύöxî šÏèÎ7≈−F9$#‬‬

‫‪] ﴾£ÎγÏFt⊥ƒÎ— ÏΒ tÏ+øƒä† $tΒ zΝn=÷èã‹Ï9 £ÎγÎ=ã_ö‘r'Î/ tø⌠ΎôØo„ Ÿωuρ‬ﻧﻮر‪ 30 :‬و ‪.[31‬‬
‫»)اي ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ(! ﺑﮕﻮ ﺑﻪ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﻛﻪ ﭘﺎﻳﻴﻦ اﻧﺪازﻧﺪ ﺑﺮﺧﻲ از ﻧﻈﺮﻫﺎي ﺧـﻮد را )ﭼﺸـﻢ ﺧـﻮد را از‬
‫ﻣﺤﺮﻣﺎت ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﻨﺪ( و ﻧﮕﻬﺪارﻧﺪ ﺷﺮﻣﮕﺎﻫﺎي ﺧﻮد را‪ ،‬اﻳﻦ ﭘﺎﻛﻴﺰهﺗﺮ اﺳـﺖ ﺑـﺮاي اﻳﺸـﺎن‪ ،‬ﻫﺮآﻳﻨـﻪ‬
‫ﺧﺪا ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﻣﻲﻛﻨﻴﺪ آﮔﺎه اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﮕﻮ ﺑﻪ زﻧﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻛﻪ ﭘﺎﻳﻴﻦ اﻧﺪازﻧﺪ ﺑﺮﺧﻲ ﻧﻈﺮﻫﺎي ﺧـﻮد‬
‫را )ﭼﺸﻤﺎن ﺧﻮد را از ﻧﻈﺮ ﺷﻬﻮاﻧﻲ ﺑﻪ ﻣﺮدان اﺟﻨﺒﻲ ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﻨﺪ( و ﺷﺮﻣﮕﺎهﻫﺎي ﺧـﻮد را ﻧﮕﻬﺪارﻧـﺪ‬
‫و آراﻳﺶ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻏﻴﺮ از آﻧﭽﻪ ﻛﻪ ﻣﻌﻠﻮم اﺳﺖ ﻇﺎﻫﺮ ﻧﻜﻨﻨﺪ و ﺑﺎﻳﺪ روﺳﺮيﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﭘﻮﺷﻨﺪ‬
‫ﺗﺎ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺳﻴﻨﻪﺷﺎن ﺑﺮﺳﺪ و زﻳﻨﺖ ﺧﻮد را ﻇﺎﻫﺮ ﻧﻜﻨﻨﺪ ﻣﮕﺮ ﺑﻪ ﺷﻮﻫﺮان ﻳﺎ ﭘﺪران ﻳﺎ ﭘﺪر ﺷﻮﻫﺮان ﻳـﺎ‬
‫ﭘﺴﺮان ﺷﻮﻫﺮان ﻳﺎ ﺑﺮادران ﻳﺎ ﭘﺴﺮان ﺑﺮادران ﻳﺎ ﭘﺴﺮان ﺧﻮاﻫﺮان ﻳﺎ زﻧﺎن ﺧـﻮد )زﻧـﺎن ﻣﺴـﻠﻤﺎن( ﻳـﺎ‬
‫ﺑﺮدﮔﺎﻧﺸﺎن ﻳﺎ ﺧﺪﻣﺘﻜﺎراﻧﻲ ﻛﻪ داراي ﺷﻬﻮت ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ از ﻣﺮدان‪ ،‬ﻳﺎ ﻛﻮدﻛﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﺮ رازﻫﺎي زﻧـﺎن‬
‫آﮔﺎﻫﻲ ﻧﺪارﻧﺪ و ﭘﺎﻫﺎي ﺧﻮد را ﻃﻮري ﺑﺮ زﻣﻴﻦ ﻧﺰﻧﻨﺪ ﻛﻪ زﻳﻨﺖﻫﺎي ﭘﻨﻬﺎﻧﺸﺎن داﻧﺴﺘﻪ ﺷﻮد«‪.‬‬

‫﴿‪yìyϑôÜuŠsù ÉΑöθs)ø9$$Î/ z÷èŸÒøƒrB Ÿξsù ¨äø‹s)¨?$# ÈβÎ) 4 Ï!$|¡ÏiΨ9$# zÏiΒ 7‰tnr'Ÿ2 ¨äó¡s9 ÄcÉ<¨Ζ9$# u!$|¡ÏΨ≈tƒ‬‬

‫‪Ïπ¨ŠÎ=Îγ≈yfø9$# yl•Žy9s? š∅ô_§Žy9s? Ÿωuρ £ä3Ï?θã‹ç/ ’Îû tβös%uρ ∩⊂⊄∪ $]ùρã÷è¨Β Zωöθs% zù=è%uρ ÖÚttΒ ϵÎ7ù=s% ’Îû “Ï%©!$#‬‬

‫‪] ﴾4’n<ρW{$#‬اﺣﺰاب‪ 32 :‬و ‪.[33‬‬

 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪226‬‬

‫»اي زﻧﺎن ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ! ﺷﻤﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺎﻳﺮ زﻧﺎن ﻧﻴﺴﺘﻴﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﭘﺮﻫﻴﺰﮔﺎري ﻛﻨﻴﺪ و ﻧﺒﺎﻳﺪ در ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ‬
‫ﺑﻪ ﻗﺪري ﻣﻼﻳﻤﺖ ﻛﻨﻴﺪ ﺗﺎ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ در دل او ﻣﺮض اﺳﺖ ﻃﻤـﻊ ﻛﻨـﺪ‪ ،‬و ﺑـﻪ روش ﻧﻴﻜـﻮ ﺳـﺨﻦ‬
‫ﺑﮕﻮﺋﻴﺪ و در ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﺧﻮد ﺑﻤﺎﻧﻴﺪ و ﺗﺠﻤﻞ و زﻳﺒﺎﻳﻲ ﺧﻮد را ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻇﺎﻫﺮﻛﺮدن دوران ﺟﺎﻫﻠﻴـﺖ‬
‫ﭘﻴﺸﻴﻦ ﻇﺎﻫﺮ ﻧﻜﻨﻴﺪ«‪.‬‬

‫﴿‪4 £ÎγÎ6Î6≈n=y_ ÏΒ £ÍκöŽn=tã šÏΡô‰ãƒ tÏΖÏΒ÷σßϑø9$# Ï!$|¡ÎΣuρ y7Ï?$uΖt/uρ y7Å_≡uρø—X{ ≅è% ÷É<¨Ζ9$# $pκš‰r'‾≈tƒ‬‬

‫‪] ﴾tøsŒ÷σムŸξsù zøùt÷èムβr& #’oΤ÷Šr& y7Ï9≡sŒ‬اﺣﺰاب‪.[59 :‬‬

‫»اي ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ! ﺑﻪ ﻫﻤﺴﺮان و دﺧﺘﺮاﻧﺖ و زﻧﺎن ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﮕﻮ‪» :‬ﺟﻠﺒﺎﺑﻬﺎ ]= روﺳﺮيﻫﺎي ﺑﻠﻨـﺪ[ ﺧـﻮد‬
‫را ﺑﺮ ﺧﻮﻳﺶ ﻓﺮواﻓﻜﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻛﺎر ﺑـﺮاي اﻳﻨﻜـﻪ ﺷـﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷـﻮﻧﺪ و ﻣـﻮرد آزار ﻗـﺮار ﻧﮕﻴﺮﻧـﺪ ﺑﻬﺘـﺮ‬
‫اﺳﺖ‪.«.‬‬
‫اﮔﺮ ﻗﺪري در اﻳﻦ آﻳﺎت ﺗﺄﻣﻞ ﻛﻨﻴﺪ ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﺪ ﻛﻪ در اﻳﻦ آﻳﻪﻫﺎ ﻣﺮدان ﻣﻮﻇـﻒ ﺷـﺪه اﻧـﺪ ﻛـﻪ‬
‫ﭼﺸﻤﺎﻧﺸﺎن را ﺑﭙﻮﺷﻨﺪ و ﺧﻮد را از ﻓﻮاﺣﺶ اﺧﻼق ﻧﮕﻬﺪارﻧﺪ و زﻧـﺎن ﻫـﻢ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻣـﺮدان ﺑـﻪ اداي‬
‫اﻳﻦ دو اﻣﺮ ﻣﺄﻣﻮر ﺷﺪه اﻧﺪ و ﻋـﻼوه ﺑـﺮ آن در ﺧﺼـﻮص ﻣﻌﺎﺷـﺮت و رﻓﺘـﺎر ﻋﻤﻠـﻲ‪ ،‬ﺑـﻪ اﺣﻜـﺎم‬
‫دﻳﮕﺮي ﻫﻢ ﻣﻮﻇﻒ ﺷﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﺮاﺣﺖ دال ﺑﺮ اﻳـﻦ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺑـﺮاي ﺣﻔﺎﻇـﺖ اﺧﻼﻗـﻲ ﺗﻨﻬـﺎ‬
‫اﻫﻤﻴﺖ دادن ﺑﻪ ﭘﻮﺷﻴﺪن ﭼﺸﻢ و ﺣﻔﻆ ﻓﺮج ﻛﺎﻓﻲ ﻧﻴﺴـﺖ ﺑﻠﻜـﻪ ﺿـﻮاﺑﻂ و اﺣﻜـﺎم دﻳﮕـﺮي ﻫـﻢ‬
‫ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز و ﺿﺮوري اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺎ ﺑﺎﻳـﺪ در اﻳﻨﺠـﺎ ﺑـﻪ اﺧﺒـﺎر و اﺣﺎدﻳـﺚ ﭘﻴـﺎﻣﺒﺮ و ﻳـﺎران ﮔﺮاﻣـﻲاش‬
‫رﺟﻮع ﻛﻨﻴﻢ ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﻴﻢ ﻛﻪ اﻳﺸﺎن اﻳﻦ اﺣﻜﺎم را ﭼﮕﻮﻧﻪ در ﺟﺎﻣﻌﺔ اﺳﻼﻣﻲ ﭘﻴﺎده ﻧﻤﻮدﻧﺪ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ‬
‫ﺑﺪاﻧﻴﻢ ﻛﻪ از ﻋﻜﺲ اﻟﻌﻤﻞﻫﺎي ﻣﻌﻨﻮي و ﻋﻤﻠﻲ اﻳﺸﺎن ﭼﻪ ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎﻳﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﻮﺷﻴﺪن ﭼﺸﻢ‪:‬‬
‫اوﻟﻴﻦ ﺣﻜﻤﻲ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﺑﺎره ﺑﻪ زﻧﺎن و ﻣﺮدان ﺻـﺎدر ﺷـﺪه‪ ،‬ﭘﻮﺷـﻴﺪن ﭼﺸـﻢ اﺳـﺖ و ﻛﻠﻤـﺔ‬
‫»ﻏﺾ اﻟﺒﺼــﺮ« ﻋﺮﺑﻲ در زﺑﺎنﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﭘﻮﺷﻴﺪن ﭼﺸﻢ و ﭘﺎﻳﻴﻦ اﻧـﺪاﺧﺘﻦ و ﺑﻠﻨـﺪ ﻧﻜـﺮدن‬
‫آن اﺳﺖ وﻟﻲ ﻫﺪف ﺣﻜﻢ اﻟﻬﻲ اﻳﻦ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻗﺼﺪ آن ﭘﺮﻫﻴﺰ از زﻧﺎي ﻧﻈﺮ و ﭼﺸﻢ اﺳﺖ ﻛـﻪ‬
‫در اﺣﺎدﻳﺚ ﺑﻪ ﻛﺮات ﺗﺬﻛﺮ داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮﻧﻜﻪ ﻧﮕﺎهﻛﺮدن زﻧﺎن ﺑﻪ ﻣﺮدان ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﻣﻨﺸـﺄ ﻓﺘﻨـﻪ‬
‫ﻣﻲﮔﺮدد و ﺗﻠﺬذ ﺑﻪ ﺟﻤﺎل زﻧﺎن ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﻣﻨﺒﻊ ﻓﺘﻨﻪ و ﻓﺴﺎداﻧﮕﻴﺰي ﺑﺮاي ﻣﺮدان اﺳﺖ‪ ،‬و ﻃﺒﻴﻌﻲ اﺳﺖ‬
‫ﻛﻪ ﻓﺴﺎد و ﻓﺘﻨﻪ از اﻳﻨﺠﺎ اﻳﺠﺎد ﻣﻲﺷﻮد و ﻳﻜﻲ از دروازهﻫﺎي آن ﻫﻤﻴﻦ ﻧﻈﺮ ﻛﺮدن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ‬
 ‫‪227‬‬ ‫اﺣﻜﺎم ﺣﺠﺎب‬

‫ﺑﺴﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻘﺼﻮد از ﭘﻮﺷﻴﺪن ﭼﺸﻢ ﻧﻴﺰ ﻫﻤﻴﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺪﻳﻬﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺎ آن زﻣﺎن ﻛﻪ ﭼﺸـﻢ ﺑـﺎز‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﺣﺘﻤﺎً ﻧﮕﺎﻫﺶ ﺑﺮ اﺷﻴﺎء و اﺷﺨﺎص اﻃﺮاﻓﺶ ﻣﻲاﻓﺘﺪ و ﻏﻴﺮ ﻣﻤﻜـﻦ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﭼﺸـﻢ زﻧـﺎن و‬
‫ﻣﺮدان ﻫﻢ ﺑﻪ ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ ﻧﻴﺎﻓﺘﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺣﻜﻢ ﺷﺮﻋﻲ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اﮔﺮ اﻳﻦ ﻧﻈﺮ ﺑﻄﻮر ﺗﺼـﺎدﻓﻲ ﺑﺎﺷـﺪ‬
‫ﮔﻨﺎه ﻧﺪارد و ﺗﻨﻬﺎ آن ﻧﻈﺮي ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ ﻛﻪ دوﺑﺎره از روي ﻗﺼـﺪ و ﻋﻤـﺪ و ﺑـﻪ ﻏـﺮض ﺗﻠـﺬذ و‬
‫ﺗﻤﺘﻊ از زﻳﺒﺎﻳﻲ و زﻳﻨﺖ ﻃﺮف ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ‪:‬‬
‫»ﻋﻦ ﺟﺮﻳﺮ  ﻗﺎل‪ :‬ﺳﺄﻟﺖ رﺳﻮل اﷲ  ﻋﻦ اﻟﻨﻈﺮ اﻟﻔﺠﺄة؟ ﻓﻘﺎل‪ :‬اﺻﺮف ﺑﺼﺮك«‪.‬‬
‫»از ﺟﺮﻳﺮ رواﻳﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ از رﺳﻮل اﷲ در ﺑﺎرة ﻧﻈﺮ ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﭘﺮﺳﻴﺪم‪ .‬اﻳﺸـﺎن‬
‫ﺑﺮاﻳﻢ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﺸﻤﺖ را ﺑﮕﺮدان«)‪.(1‬‬
‫ـﻚ‬
‫ﺲ ﻟَـ َ‬ ‫»ﻋﻦ ﺑﺮﻳﺪة  ﻗﺎل‪ :‬ﻗﺎل رﺳﻮل اﷲ  ﻟﻌﻠﻰ‪ :‬ﻳَﺎ َﻋﻠِـ ‪‬ـﻰ ﻻَ ﺗُـْﺘﺒِـ ِﻊ اﻟﻨ‪‬ﻈْـ َـﺮَة ﻓَـِﺈ ‪‬ن ﻟَـ َ‬
‫ـﻚ اﻷُوﻟَــﻰ َوﻟَـ ْـﻴ َ‬
‫ِ‬
‫اﻵﺧ َﺮة«‪.‬‬
‫»از ﺑﺮﻳﺪه  ﻧﻘﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﮔﻔـﺖ‪ :‬ﺣﻀـﺮت رﺳـﻮل اﷲ  ﺑـﺮاي ﻋﻠـﻲ  ﻓﺮﻣـﻮد‪ :‬اي‬
‫ﻋﻠﻲ ﺑﻌﺪ از ﻳﻚ ﻧﮕﺎه‪ ،‬ﺑﺎر دﻳﮕﺮ ﻧﮕﺎه ﻣﻜﻦ؛ زﻳﺮا اوﻟﻲ ﮔﻨﺎه ﻧﺪاﺷﺘﻪ و دوﻣﻲ دارد«)‪.(2‬‬
‫»ﻋــﻦ اﻟﻨﺒــﻲ  ﻗــﺎل‪ :‬ﻣــﻦ ﻧﻈــﺮ إﻟــﻰ ﻣﺤﺎﺳــﻦ اﻣــﺮأ ٍة اَﺟﻨﺒﻴــﺔ ﻋــﻦ ﺷــﻬﻮة ﺻــﺐ ﻓــﻲ ﻋﻴﻨﻴــﻪ اﻻﻓــﻚ ﻳــﻮم‬
‫اﻟﻘﻴﺎﻣﺔ«‪.‬‬
‫»از ﺣﻀﺮت رﺳﻮل  رواﻳﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ زﻳﺒـﺎﻳﻲ و اﻟﻄـﺎف زن ﺑﻴﮕﺎﻧـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﻧﻈﺮ ﺷﻬﻮت ﺑﻨﮕﺮد در روز ﻗﻴﺎﻣﺖ در ﭼﺸﻤﺎن او ﺳﺮب ﮔﺪاﺧﺘﻪ رﻳﺨﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد«)‪.(3‬‬
‫ﺑﺎ آن ﻫﻤﻪ ﮔﺎﻫﻲ اوﺿﺎﻋﻲ ﭘﻴﺶ ﻣﻲآﻳﺪ ﻛﻪ اﻳﺠﺎب ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺷﺨﺺ ﺑﻪ زن ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﻧﻈـﺮ اﻧـﺪازد‬
‫ﻣﺜﻼً ﻃﺒﻴﺐ ﺑﻪ زن ﻣﺮﻳﺾ و ﻳﺎ ﻗﺎﺿﻲ ﺑﻪ زﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺷﻬﺎدت ﻳﺎ اﻗﺎﻣﺔ دﻋﻮي ﺣﺎﺿﺮ ﻣﻲﺷـﻮد‬
‫ﻧﮕﺎه ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻳﺎ زﻧﻲ در ﺣﺮﻳﻖ ﻣﻲاﻓﺘـﺪ و ﻳـﺎ در آب ﻏـﺮق ﻣـﻲﺷـﻮد‪ ،‬آن وﻗـﺖ ﻣﻤﻜـﻦ اﺳـﺖ‬
‫ﺧﻮدش ﻳﺎ آﺑﺮو و ﺣﻴﺜﻴﺘﺶ در ﺧﻄﺮ واﻗﻊ ﺷﻮد‪ ،‬در اﻳﻦ ﻣﻮاﻗﻊ اﻣﺪادﮔﺮ اﺟﺎزه دارد ﻛﻪ ﻋـﻼوه ﺑـﺮ‬
‫ﺻﻮرت‪ ،‬در ﺻﻮرت ﻟﺰوم ﺑﻪ ﻋـﻮرت او ﻫـﻢ ﻧﮕـﺎه ﻛﻨـﺪ‪ ،‬ﻋـﻼوه ﺑـﺮ اﻳـﻦ در ﺑﻐـﻞ ﮔـﺮﻓﺘﻦ او در‬

‫‪ -1‬اﺑﻮداود ﺑﺎب ﻣﺎ ﻳﺆﻣﺮ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻏﺾ اﻟﺒﺼﺮ‪.‬‬

‫‪ -2‬ﻫﻤﺎن ﻣﻨﺒﻊ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺗﻜﻤﻠﺔ ﻓﺘﺢ اﻟﻘﺪﻳﺮ‪.97 /8 ،‬‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪228‬‬

‫ﺻﻮرت ﻏﺮق ﻳﺎ ﺣﺮﻳﻖ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻼ ﻣﺎﻧﻊ اﺳﺖ ﺑﻠﻜﻪ واﺟﺐ اﺳﺖ و ﺷﺮﻳﻌﺖ اﻣﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ در اﻳـﻦ‬
‫ﻃﻮر ﻣﻮاﻗﻊ‪ ،‬ﺷﺨﺺ ﻧﻴﺖ ﺧﻮد را از ﻓﺴﺎد دور ﻛﻨﺪ وﻟﻲ اﮔﺮ در دﻟﺶ ﺑﻪ ﻣﻘﺘﻀﺎي ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺑﺸﺮي‪،‬‬
‫ﺣﺎﻟﺘﻲ از ﺷﻬﻮت ﭘﻴﺪا ﺷﻮد در آن ﺻﻮرت ﺑﺮ ﻫﻴﭻ ﻳـﻚ ﮔﻨـﺎﻫﻲ ﻧﻴﺴـﺖ؛ زﻳـﺮا اﻳـﻦ ﻧﮕـﺎه و اﻳـﻦ‬
‫ﺗﻤﺎس از روي ﺿﺮورت اﺳﺖ و اﻧﺴﺎن ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺟﻠﻮي ﻣﻘﺘﻀﻴﺎت ﻓﻄﺮت ﺧﻮد را ﺑﮕﻴﺮد)‪.(1‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻧﻈﺮ ﻛﺮدن ﺑﺮ زن اﺟﻨﺒﻲ ﺑﻠﻜﻪ ﺗﻌﻤﻖ ﻧﻈﺮ ﺑﺮ وي ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ازدواج ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺟﺎﻳﺰ ﺑﻠﻜﻪ از‬
‫روي ﺳﻨﺖ ﻣﻄﻠﻮب و ﻣﺴﺘﺤﺴﻦ اﺳﺖ و ﺣﺘﻲ ﺧﻮد ﺣﻀﺮت رﺳﻮل اﷲ  ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻃـﺮف زﻧـﻲ ﺑـﻪ‬
‫ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﻧﮕﺎه ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫»ﻋــﻦ اﻟﻤﻐﻴــﺮة اﺑــﻦ ﺷـﻌﺒﻪ ‪ :‬أﻧــﻪ ﺧﻄــﺐ اﻣــﺮأ ًة ﻓﻘــﺎل اﻟﻨﺒــﻲ ‪ :‬اُﻧﻈـﺮ إﻟﻴﻬــﺎ ﻓﺈﻧــﻪ أﺟــﺪى أن ﻳــﻮءدم‬
‫ﺑﻴﻨﻜﻤﺎ«‪.‬‬
‫»و از ﻣﻐﻴﺮه ﺑﻦ ﺷﻌﺒﻪ رواﻳﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ او از زﻧﻲ ﺧﻮاﺳﺘﮕﺎري ﻛﺮد‪ ،‬ﭘﺲ ﺣﻀـﺮت رﺳـﻮل ‬
‫ﺑﺮاﻳﺶ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬او را ﺑﺒﻴﻦ؛ زﻳﺮا ﻧﻈﺮ ﻛﺮدن ﺑﺎﻋﺚ اﻳﺠﺎد ﻣﻮاﻓﻘﺖ و ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ در ﺑﻴﻦ ﺷﻤﺎ اﺳﺖ«)‪.(2‬‬
‫ـﻚ‬
‫ـﺐ ﻟَـ َ‬ ‫ـﻮل اﻟﻠ‪‬ـ ِـﻪ‪ِ ،‬ﺟ ْﺌـ ُ‬
‫ـﺖ ﻷ ََﻫـ ُ‬ ‫َﺖ‪ :‬ﻳَــﺎ َر ُﺳـ َ‬
‫»ﻋﻦ ﺳﻬﻞ اﺑﻦ ﺳﻌﺪ أن اﻣﺮأة ﺟﺎءت إﻟﻰ رﺳﻮل اﷲ  ﻓَـ َﻘﺎﻟ ْ‬
‫ﻧَـ ْﻔ ِﺴﻲ‪ ،‬ﻓَـﻨَﻈَﺮ إِﻟَﻴـﻬﺎ رﺳ ُ ِ‬
‫ﻮل اﻟﻠ‪‬ﻪ ﻓَ َ‬
‫ﺼﻌ‪َ ‬ﺪ اﻟﻨ‪‬ﻈَﺮ إﻟ َْﻴﻬﺎ«‪.‬‬ ‫َ َْ َُ‬
‫»و از ﺳﻬﻞ ﺑﻦ ﺳﻌﺪ ت رواﻳﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ زﻧﻲ ﻧﺰد رﺳﻮل اﷲ  آﻣﺪ و ﮔﻔـﺖ‪ :‬اي رﺳـﻮل‬
‫ﺧﺪا! ﻣﻦ آﻣﺪم ﺗﺎ ﺧﻮدم را ﺑﻪ ﺗﻮ ﺑﺨﺸﻢ و ﺣﻀﺮت رﺳﻮل اﷲ  ﺑﻪ ﻃﺮﻓﺶ ﻧﻈﺮ ﻛﺮد و روﻳﺶ را‬
‫ﻃﺮف وي ﺑﺎﻻ ﻧﻤﻮد«)‪.(3‬‬
‫ﺖ ِﻋْﻨ َﺪ اﻟﻨ‪‬ﺒِ ‪‬ﻰ  ﻓَﺄَﺗَﺎﻩُ َر ُﺟ ٌﻞ ﻓَﺄَ ْﺧﺒَـ َﺮﻩُ أَﻧ‪‬ﻪُ ﺗَـ َﺰ‪‬و َج ْاﻣ َﺮأَةً ِﻣ َﻦ‬ ‫ﺿ َﻰ اﻟﻠ‪‬ﻪُ َﻋ ْﻨﻪُ ﻗَ َ‬
‫ﺎل‪ُ :‬ﻛ ْﻨ ُ‬ ‫» َﻋﻦ أَﺑِﻰ ُﻫﺮﻳْـﺮةَ ر ِ‬
‫ََ َ‬ ‫ْ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ﺐ ﻓَﺎﻧْﻈُْﺮ إﻟَْﻴـ َﻬﺎ ﻓَﺈ ‪‬ن ﻓﻰ أَ ْﻋﻴُ ِﻦ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫‪‬‬ ‫ﺼﺎ ِر ﻓَـ َﻘ َ‬
‫ﺎل‪ :‬ﻓَﺎ ْذ َﻫ ْ‬ ‫ﺎل‪ :‬ﻻَ‪ .‬ﻗَ َ‬ ‫ﻮل اﻟﻠﻪ ‪ :‬أَﻧَﻈَ ْﺮ َ‬
‫ت إﻟَْﻴـ َﻬﺎ؟ ﻗَ َ‬ ‫ﺎل ﻟَﻪُ َر ُﺳ ُ‬ ‫اﻷَﻧْ َ‬
‫ﺼﺎ ِر َﺷ ْﻴﺌًﺎ«‪.‬‬
‫اﻷَﻧْ َ‬
‫»و از اﺑﻮﻫﺮﻳﺮه  رواﻳﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﻧﺰد ﺣﻀﺮت رﺳﻮل اﻟﻪ  ﺑـﻮدم‪ ،‬ﻣـﺮدي‬
‫ﻧﺰد اﻳﺸﺎن آﻣﺪ و ﺧﺒﺮ داد ﻛﻪ ﺑﺎ ﻳﻚ زن اﻧﺼﺎري ازدواج ﻛﺮده‪ ،‬ﺣﻀﺮت رﺳﻮل اﷲ  ﻓﺮﻣـﻮد‪:‬‬

‫‪ -1‬ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻛﺒﻴﺮ و اﺣﻜﺎم اﻟﻘﺮآن‪ ،‬ﺟﺼﺎص‪ ،‬در آﻳﻪي‪﴿ :‬ﻗﻞ ﻟﻠﻤﺆﻣﻨﻴﻦ ﻳﻐﻀﻮا﴾ و ﺗﻜﻤﻠﻪ ي ﻓﺘﺢ اﻟﻘﺪﻳﺮ‪ ،‬ﻓﺼﻞ ﻓﻲ اﻟﻨﻈﺮ و اﻟﻠﻤﺲ‪ ،‬و ﻛﺘﺎب اﻟﻤﺒﺴﻮط –‬
‫ﻛﺘﺐ اﻻﺳﺘﺤﺴﺎن‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺗﺮﻣﺬي‪ ،‬ﻣﺎﺟﺎء ﻓﻲ اﻟﻨﻈﺮ اﻟﻲ اﻟﻤﺨﻄﻮﺑﻪ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺻﺤﻴﺢ ﺑﺨﺎري‪ ،‬ﺑﺎب اﻟﻨﻈﺮ اﻟﻲ اﻟﻤﺮأة ﻗﺒﻞ اﻟﺘﺰوﻳﺞ‪.‬‬
 ‫‪229‬‬ ‫اﺣﻜﺎم ﺣﺠﺎب‬

‫آﻳﺎ او را دﻳﺪه اي؟‪ ،‬آن ﻣﺮد ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﻪ‪ ،‬ﺣﻀﺮت رﺳﻮل ﻓﺮﻣـﻮد‪ :‬ﭘـﺲ ﺑـﺮو و او را ﺑﺒـﻴﻦ؛ زﻳـﺮا در‬
‫ﭼﺸﻢ زﻧﺎن اﻧﺼﺎري ﭼﻴﺰي ﻫﺴﺖ«)‪.(1‬‬
‫»ﻋﻦ ﺟﺎﺑﺮ رﺿﻲ اﷲ ﻋﻨﻪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﻗﺎل رﺳﻮل اﷲ ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ‪ :‬إذا ﺧﻄﺐ أﺣﺪﻛﻢ‬
‫اﻟﻤﺮأة ﻗﺎل اﺳﺘﻄﺎع أن ﻳﻨﻈﺮ إﻟﻰ ﻣﺎ ﻳﺪﻋﻮﻩ إﻟﻰ ﻧﻜﺎﺣﻬﺎ ﻓﻠﻴﻔﻌﻞ«‪.‬‬
‫»و از ﺟﺎﺑﺮ  ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ رواﻳﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﻀﺮت رﺳﻮل اﷲ  ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬اﮔﺮ ﻳﻜـﻲ از ﺷـﻤﺎ‬
‫از زﻧﻲ ﺧﻮاﺳﺘﮕﺎري ﻛﺮد و ﻧﻴﺎز ﺑﻪ دﻳﺪن وي ﺑﻮد‪ ،‬اﮔﺮ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ او را ﺑﺒﻴﻨﺪ ﭘﺲ ﺑﺎﻳﺪ اﻳـﻦ ﻛـﺎر را‬
‫ﺑﻜﻨﺪ«)‪.(2‬‬
‫از ﺗﻌﻤﻖ در اﻳﻦ ﺣﺎﻻت اﺳﺘﺜﻨﺎﻳﻲ ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺘﻨﺒﺎط ﻣـﻲﺷـﻮد ﻛـﻪ ﻫـﺪف ﺷـﺮع ﻣﻨـﻊ ﻣﻄﻠـﻖ ﻧﻈـﺮ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﻜﻪ ﻣﻨﻈﻮر از ﺑﻴﻦﺑﺮدن وﺳﺎﻳﻞ ﻓﺘﻨﻪ اﺳﺖ ﺑﺪﻳﻦ ﺟﻬﺖ‪ ،‬از ﻧﮕﺎه ﻛـﺮدن ﺑـﺪون ﺿـﺮورت و‬
‫ﺑﺪون ﻣﻨﻔﻌﺖ ﻣﻨﻊ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻫﻤﻴﻨﻄﻮر ﻧﮕﺎﻫﻲ ﻛﻪ ﻫﻤـﺮاه ﺗﺤﺮﻳـﻚ ﺷـﻬﻮت و ﺑـﻪ ﻫﻴﺠـﺎن آوردن‬
‫ﺗﻤﺎﻳﻼت ﺟﻨﺴﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻴﺰ ﻣﻨﻊ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺣﻜﻢ ﺑﺮاي زﻧﺎن و ﻣﺮدان ﻳﻜﺴﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺮﻣﺬي در ﺳﻨﻦ ﺧﻮد از ام ﺳـﻠﻤﻪ ل رواﻳـﺖ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ وي و ﻣﻴﻤﻮﻧﻪ ل ﻫﺮدو ﻧﺰد ﺣﻀﺮت رﺳﻮل اﷲ  ﺑﻮدﻧﺪ)‪ .(3‬ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﻣـﺎ‬
‫ﻧﺰد وي ﺑﻮدﻳﻢ اﺑﻦ ام ﻣﻜﺘﻮم س آﻣﺪ و ﻧﺰد اﻳﺸﺎن داﺧﻞ ﺷﺪ و اﻳﻦ اﺗﻔﺎق زﻣﺎﻧﻲ اﻓﺘـﺎد ﻛـﻪ ﻣـﺎ ﺑـﻪ‬
‫رﻋﺎﻳﺖ ﺣﺠﺎب ﻣﻜﻠﻒ ﺷﺪه ﺑﻮدﻳﻢ‪ ،‬ﭘﺲ ﺣﻀﺮت رﺳﻮل  ﺑﺮاي ﻣﺎ ﻓﺮﻣـﻮد ﻛـﻪ ﺧـﻮد را از وي‬
‫ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﻴﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻴﻢ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! آﻳﺎ او ﻛﻮر ﻧﻴﺴﺖ؟ ﻣﺎ را ﻧﻪ ﻣﻲﺑﻴﻨﺪ و ﻧـﻪ ﻣـﻲﺷﻨﺎﺳـﺪ‪ ،‬ﺣﻀـﺮت‬
‫رﺳﻮل اﷲ  ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬آﻳﺎ ﺷﻤﺎ ﻫﻢ ﻛﻮر ﻫﺴﺘﻴﺪ‪ ،‬آﻳﺎ ﺷﻤﺎ او را ﻧﻤﻲﺑﻴﻨﻴﺪ؟‬
‫از روي ﺧﺼﻮﺻﻴﺖﻫﺎي ﺧﺎص رواﻧﻲ ﮔﺮوه زﻧﺎن و ﻣﺮدان‪ ،‬ﻓﺮق ﺑﺴﻴﺎر دﻗﻴﻘﻲ ﺑﻴﻦ ﻧﮕـﺎه ﻣـﺮد‬
‫و زن وﺟﻮد دارد ﺑـﺮاي اﻳﻨﻜـﻪ در ﻃﺒﻴﻌـﺖ ﻣـﺮد‪ ،‬اﻗـﺪامﻛـﺮدن وﺟـﻮد دارد ﻛـﻪ اﮔـﺮ ﭼﻴـﺰي را‬
‫ﭘﺴﻨﺪﻳﺪه و زﻳﺮ ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ ﺑﺮاي ﺣﺼﻮل و ﺑﺪﺳﺖآوردن آن ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻲﻛﻮﺷﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ در ﻃﺒﻴﻌـﺖ و‬

‫‪ -1‬ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﺑﺎب ﻧﺪب ﻣﻦ اراد ﻧﻜﺎح اﻣﺮأة ﻗﺒﻞ اﻟﺘﺰوﻳﺞ‪.‬‬

‫‪ -2‬اﺑﻮداود‪ ،‬ﺑﺎب ﻓﻲ اﻟﺮﺟﻞ ﻳﻨﻈﺮ اﻟﻲ اﻟﻤﺮأة و ﻫﻮ ﻳﺮﻳﺪ ﺗﺰوﺟﻬﺎ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺗﺮﻣﺬي‪ ،‬ﺑﺎب ﻣﺎﺟﺎء ﻓﻲ اﺣﺘﺠﺎب اﻟﻨﺴﺎء ﻣﻦ اﻟﺮﺟﺎل‪.‬‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪230‬‬

‫ﻧﻬﺎد زن ﻓﺮار و ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ وﺟﻮد دارد و ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﺮ ﻓﻄﺮت و ﻧﻬﺎد ﺧﻮد ﻣﺘﻜﻲ اﺳﺖ اﻳﻦ ﺻﻔﺖ‬
‫از وي ﺟﺪاﻳﻲ ﻧﻤﻲﭘﺬﻳﺮد و ﻳﻚ زن ﺑﻪ آﺳﺎﻧﻲ ﺟﺮأت اﻗﺪام ﺑﻪ اﻣﺮي را ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ﺷﺮع ﻧﻴﺰ اﻳﻦ ﺗﻔﺎوت را در ﻣﻴﺎن دو ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻓﻮق اﻟﺬﻛﺮ ﻣﺪﻧﻈﺮ ﻗﺮار داده اﺳـﺖ‪ ،‬ﻟـﺬا آن ﻗـﺪر‬
‫ﻛﻪ ﻧﻈﺮ ﻛﺮدن ﻣﺮد ﺑﻪ زن ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺷﺪت ﻧﻬﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻤﻨﻮﻋﻴـﺖ ﻧﮕـﺎهﻛـﺮدن زن ﺑـﻪ ﻃـﺮف‬
‫ﻣﺮد آﻧﻘﺪر ﻫﻢ ﺷﺪﻳﺪ و ﻏﻠﻴﻆ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺣﺪﻳﺚ ﻋﺎﻳﺸﻪي ﺻﺪﻳﻘﻪ ل ﻣﺸﻬﻮر اﺳﺖ ﻛـﻪ ﺣﻀـﺮت‬
‫رﺳﻮل اﷲ  ﺑﺎزﻳﻬﺎي ﺣﺒﺸﻪ را در ﻣﺴﺠﺪ ﺑﻪ وي ﻧﺸﺎن ﻣﻲداد)‪ (1‬و اﻳﻦ ﺣـﺪﻳﺚ دﻻﻟـﺖ ﻣـﻲﻛﻨـﺪ‬
‫ﻛﻪ ﻧﻈﺮﻛﺮدن زن ﺑﻪ ﻃﺮف ﻣﺮد ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻄﻠﻖ ﻣﻤﻨﻮع ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ آن ﻧﻈﺮي ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ ﻛﻪ زن‬
‫و ﻣﺮد در ﻳﻚ ﻣﺠﻠﺲ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺑﻪ ﻃﺮف ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﺟﺬب و ﺟﻠﺐ ﺑﻨﮕﺮﻧـﺪ‪ .‬و ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ ﻧﻈـﺮي‬
‫ﻛﻪ ﺑﻴﻢ ﻓﺘﻨﻪ از آن ﺑﺮود ﺟﺎﻳﺰ ﻧﻴﺴﺖ؛ زﻳﺮا ﺣﻀﺮت رﺳﻮل اﷲ  ﺑﻪ ام ﺳﻠﻤﻪ اﻣﺮ ﻛﺮد ﻛﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫اﺑﻦ ام ﻣﻜﺘﻮمس ﻛﻪ ﺻﺤﺎﺑﻲ ﺟﻠﻴﻞ اﻟﻘﺪرش ﺑﻮد ﺑﺎ ﺣﺠﺎب ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ ﻓﺎﻃﻤﻪ ﺑﻨﺖ ﻗﻴﺲ اﻣﺮ ﻛـﺮد‬
‫ﺗﺎ ﻋﺪهاش را در ﺧﺎﻧﺔ اﺑﻦ ام ﻣﻜﺘـﻮم ﺑﮕﺬارﻧـﺪ؛ زﻳـﺮا وﻗﺘـﻲ ﻛـﻪ ﺷـﻮﻫﺮ ﻓﺎﻃﻤـﻪ او را ﻃـﻼق داد‪،‬‬
‫ﻧﺨﺴﺖ ﺣﻀﺮت رﺳﻮل  اﻣﺮ ﻛﺮد ﻛﻪ در ﺧﺎﻧﺔ ام ﺷﺮﻳﻚ اﻧﺼﺎري  ﻋﺪهاش را ﺳـﭙﺮي ﻛﻨـﺪ‬
‫وﻟﻲ ﺑﻌﺪ از ﻣﺪﺗﻲ ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫اﺻﺤﺎب ﻣﻦ ﺑﻪ اﻳﻨﺠﺎ رﻓﺖ و آﻣـﺪ ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ ﭘـﺲ در ﺧﺎﻧـﻪي اﺑـﻦ ﻣﻜﺘـﻮم ل ﻋـﺪهات را‬
‫ﺑﮕﺬران؛ زﻳﺮا او ﻳﻚ ﺷﺨﺺ ﻛﻮر اﺳﺖ و ﺗﻮ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻲ ﭘﻮﺷﺶ ﺧﻮد را ﺑﺮداري‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻣﻲﺗـﻮاﻧﻲ‬
‫از ﻧﻈﺮ ﻟﺒﺎس راﺣﺖ و آزاد ﺑﺎﺷﻲ و اﮔﺮ ﺟﺎﻳﻲ از ﺑﺪﻧﺖ ﻧﻤﺎﻳﺎن ﺷﻮد او ﻧﻤﻲﺑﻴﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﻣﻲﻓﻬﻤﻴﻢ ﻛﻪ ﻫﺪف واﻗﻌﻲ اﻳﻦ اﺣﻜﺎم ﻛﻢﻛﺮدن زﻣﻴﻨﻪﻫﺎي ﻓﺘﻨﻪ اﺳﺖ و ﺑﺪﻳﻦ ﻋﻠﺖ ﺑـﻮد‬
‫ﻛﻪ ﺣﻀﺮت رﺳﻮل اﷲ  ﻓﺎﻃﻤﻪ ﺑﻨﺖ ﻗﻴﺲ ل را از ﮔﺬراﻧﺪن ﻋﺪه در ﺧﺎﻧﻪاي ﻛﻪ اﻣﻜﺎن ﻓﺘﻨﻪ‬
‫در آن ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻮد ﻣﻨﻊ ﻛﺮد و اﻣﺮ ﻓﺮﻣﻮد ﻛﻪ او در ﺧﺎﻧﻪاي زﻧﺪﮔﻲ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﭼﻨـﻴﻦ اﻣﻜـﺎﻧﻲ در آن‬

‫‪ -1‬اﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ ﺑﻪ رواﻳﺖ اﻣﺎم ﺑﺨﺎري‪ ،‬ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﻧﺴﺎﺋﻲ و اﺣﻤﺪ از ﻋﺎﻳﺸﻪل اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻌﻀﻲ در ﺗﻌﺒﻴﺮ آن ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﻛـﻪ اﻳـﻦ ﻣـﺎﺟﺮا در‬
‫روزﮔﺎري واﻗﻊ ﺷﺪه ﻛﻪ ﻋﺎﻳﺸﻪل ﻛﻢ ﺳﻦ و ﺳﺎل ﺑﻮد و ﺑﻪ زﻣﺎن ﻗﺒﻞ از آﻣﺪن آﻳﻪي ﺣﺠﺎب ﻣﺮﺑﻮط ﻣﻲﺷﻮد ﺟﺰ اﺑـﻦ ﺣﺒـﺎن‬
‫ﻛﻪ ﺗﺼﺮﻳﺢ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ واﻗﻌﻪي ﻣﺬﻛﻮر وﻗﺘﻲ واﻗﻊ ﺷﺪ ﻛﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﺣﺒﺸﻪ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ آﻣﺪﻧﺪ و در ﺳﺎل ﻫﻔﺘﻢ ﻫﺠﺮت ﺑـﻮد‪ ،‬ﺑـﺮ اﻳـﻦ‬
‫اﺳﺎس ﻋﺎﻳﺸﻪي ﺻﺪﻳﻘﻪ لﭘﺎﻧﺰده ﻳﺎ ﺷﺎﻧﺰده ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻮد‪ .‬و در رواﻳﺖ ﺻﺤﻴﺢ ﺑﺨﺎري اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﻀـﺮت رﺳـﻮل اﷲ  او را ﺑـﻪ‬
‫ﭼﺎدر ﺧﻮد ﭘﻴﭽﺎﻧﺪه و ﺑﺎزي را ﺑﺮاﻳﺶ ﻧﺸﺎن ﻣﻲداد‪ ،‬ﭘﺲ ﻣﻌﻠﻮم ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ آﻳﻪي ﺣﺠﺎب در آن ﻣﻮﻗﻊ ﻧﺎزل ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
 ‫‪231‬‬ ‫اﺣﻜﺎم ﺣﺠﺎب‬

‫وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﻻزم اﺳﺖ ﻛﻪ زن ﺣﺘﻤﺎً ﺧﺎﻧﻪاي ﺑﺮاي زﻧﺪﮔﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ ﭘـﺲ ﺷـﺮع‪ ،‬زﻧـﺎن را از‬
‫اﺧﺘﻼط ﺑﺎ ﻣﺮدان اﺟﻨﺒﻲ و اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺪون ﺿﺮورت و ﻟﺰوم ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ را ﺑﺒﻴﻨﻨﺪ ﻧﻬﻲ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﻤﺎم اﻳﻦ اﺣﻜﺎم ﺑﺮ اﺳﺎس ﺣﻜﻤﺖ اﺳﺖ و ﻛﺴﻲ ﻛﻪ داراي ﻋﻘﻞ و ﺑﺼﻴﺮﺗﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛـﻪ ﻫـﺪف‬
‫دﻳﻦ را ﺑﻔﻬﻤﺪ‪ ،‬ﺑﻪ آﺳﺎﻧﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺼﺎﻟﺤﻲ را ﻛﻪ اﺣﻜـﺎم ﭘﻮﺷـﻴﺪن ﭼﺸـﻢ ﺑـﺮ آن اﺳـﺘﻮار اﺳـﺖ‬
‫ﺑﻮﺿﻮح درك ﻧﻤﺎﻳﺪ و اﻳﻦ را ﻫﻢ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻔﻬﻤﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ اﻋﺘﺒﺎر ﻫﻤﻴﻦ ﺣﻜﻤﺖﻫﺎ و ﻣﺼﺎﻟﺢ اﺳـﺖ‬
‫ﻛﻪ ﺗﺨﻔﻴﻒ و ﺗﺸﺪﻳﺪ در اﻳﻦ اﺣﻜﺎم ﻣﺠﺎز ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻫﺪف اﺻﻠﻲ ﺷـﺮﻳﻌﺖ‪ ،‬ﻣﻨـﻊﻛـﺮدن ﻣـﺮدم از‬
‫ﻧﮕﺎﻫﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﮔﻨﺎه ﻣﻲﮔﺮدد و ﮔﺮﻧﻪ ﺷﺮﻳﻌﺖ ﺑﺎ ﭼﺸﻢ ﻣﺮدم ﻫﻴﭽﮕﻮﻧﻪ دﺷﻤﻨﻲ ﻧﺪارد ﻛﻪ‬
‫ﺑﺨﻮاﻫﺪ از آن اﻧﺘﻘﺎم ﺑﮕﻴﺮد‪ ،‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﭼﺸﻤﺎن ﺑﺎر اول ﻧﮕﺎهﻫـﺎي ﭘـﺎك داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‬
‫وﻟﻲ ﺷﻴﻄﺎن در آنﻫﺎ وﺳﻮﺳﻪ اﻧﺪاﺧﺘﻪ و ﺑﺎ دﻻﻳﻞ ﻓﺮﻳﺒﻨﺪهاي ﺑﮕﻮﻳﺪ ﻛﻪ اﻳـﻦ ﻧﮕـﺎهﻫـﺎ ﮔﻨـﺎه ﻧﺒـﻮده‬
‫ﺑﻠﻜﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﺮاي ﻟـﺬتﺑـﺮدن و ﺗﻤﺘـﻊ از زﻳﺒـﺎﻳﻲ اﺳـﺖ ﻛـﻪ آن ﻫـﻢ ﻳـﻚ‪ ،‬اﻣـﺮ ﻓﻄـﺮي ﻣﺤﺴـﻮب‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬و اﮔﺮ او اﺟﺎزه داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻛـﻪ از ﺳـﺎﻳﺮ ﻣﻈـﺎﻫﺮ ﺟﻤـﺎل ﻃﺒﻴﻌـﺖ اﺳـﺘﻔﺎده ﻛﻨـﺪ و از آن‬
‫ﻟﺬت ﺑﺒﺮد‪ ،‬ﭘﺲ ﭼﻪ ﮔﻨﺎﻫﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ از ﺟﻤﺎل اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻫﻢ ﻣﺘﻤﺘﻊ ﺷﺪه و ﻟﺬت روﺣﻲ و ﻣﻌﻨـﻮي از‬
‫آن ﺑﺒﺮد‪ ،‬ﺷﻴﻄﺎن اﻳﻦ اﻧﺪﻳﺸﻪ را در ذﻫﻦ اﻧﺴﺎن ﺗﺮﺑﻴﺖ و ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻣـﻲﻛﻨـﺪ ﻛـﻪ ﺑﻴﺸـﺘﺮ ﻟـﺬت ﺑﺒـﺮد‪،‬‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺗﻠﺬذ از ﺟﻤﺎل‪ ،‬ﺳﺒﺐ وﺻﺎل ﮔﺮدد و ﻛﻴﺴﺖ ﻛﻪ اﻧﻜﺎر ﻛﻨﺪ ﻣﺼﺪر و ﻣﻨﺸﺄ ﺗﻤـﺎم ﻓﺴـﻖ و‬
‫ﻓﺠﻮري ﻛﻪ ﺗﺎﻛﻨﻮن اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎده و ﻫﻨﻮز ﻫﻢ اﺗﻔﺎق ﻣﻲاﻓﺘﺪ ﻫﻤﻴﻦ ﻧﮕﺎه ﻧﻴﺴﺖ؟ ﭼﻪ ﻛﺴﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ‬
‫ﺑﺎ ﺻﺪاﻗﺖ ﺑﮕﻮﻳﺪ ﻛﻪ از دﻳﺪن زﻳﺒﺎﻳﻲ دﺧﺘـﺮان ﺟـﻮان ﻫﻤـﺎن اﺣﺴﺎﺳـﻲ را ﻛـﻪ ﺑـﺎ دﻳـﺪن ﮔـﻞ و‬
‫ﮔﻼب ﭘﻴﺪا ﻣﻲﻛﻨﺪ در وﺟﻮد ﺧﻮد اﺣﺴﺎس ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ؟ اﮔﺮ اﻳﻦ دو اﺣﺴﺎس ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺎﺷﻨﺪ‬
‫و ﻧﮕﺮﻳﺴﺘﻦ ﺑﻪ زﻳﺒﺎﻳﻲ اﻧﺴـﺎن ﺑـﺮ ﺧـﻼف ﻧﮕـﺎهﻛـﺮدن ﺑـﻪ زﻳﺒـﺎﻳﻲ ﻃﺒﻴﻌـﺖ ﺑﺎﻋـﺚ ﺗﺤﺮﻳـﻚ و ﺑـﻪ‬
‫ﻫﻴﺠﺎنآوردن ﺷﻬﻮت ﮔﺮدد‪ ،‬ﭘﺲ ﻳﻚ ﺷﺨﺺ ﭼﮕﻮﻧـﻪ ﺣـﻖ دارد ﺑﮕﻮﻳـﺪ ﻛـﻪ ﻫﻤـﺎن ﻃﻮرﻳﻜـﻪ‬
‫ﺗﻤﺘﻊ و ﺗﻠﺬذ از زﻳﺒﺎﻳﻲ ﮔﻞ در ﻃﺒﻴﻌﺖ آزاد اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻠﺬذ از ﺟﻤﺎل اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻧﻴﺰ آزاد ﺑﺎﺷﺪ؟‬
‫ﺷــﺮع ﻫﺮﮔــﺰ ﻧﻤــﻲﺧﻮاﻫــﺪ ذوق زﻳﺒــﺎﻳﻲﺧــﻮاﻫﻲ را از ﻧﻔــﺲ ﺷــﻤﺎ ﻣﺤــﻮ و زاﻳــﻞ ﻛﻨــﺪ ﺑﻠﻜــﻪ‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺑﺮاي ﺧﻮد ﻫﻤﺴﺮي اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ ﻛﻪ ﻣﻮرد ﭘﺴﻨﺪ ﺷﻤﺎ ﺑﺎﺷﺪ و ﺳﭙﺲ او را ﻛﺎﻧﻮن ﻫﻤﺔ‬
‫ﻋﻼﻳﻖ و زﻳﺒﺎﻳﻲ دوﺳﺘﻲﺗﺎن ﺳﺎزﻳﺪ و ﻫﺮﻃﻮر ﻛﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻴﺪ از ﺟﻤﺎل و ﻟﺬت وي ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪ ﺷﻮﻳﺪ‬
‫و ﻧﮕﺎﻫﺘﺎن را از وي ﺑﺮ ﻧﮕﻴﺮﻳﺪ؛ زﻳﺮا اﮔﺮ اﻳﻦ ﻛﺎر را ﻧﻜﻨﻴﺪ ﻣﺮﺗﻜﺐ ﻓﺤﺸﺎ ﻣﻲﺷﻮﻳﺪ و اﮔـﺮ ﺧـﻮد‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪232‬‬

‫را ﻫﻢ ﺑﻪ ﻓﺤﺸﺎي ﻋﻤﻠﻲ آﻟﻮده ﻧﺴﺎﺧﺘﻪ و ﻧﻔﺲ ﺧﻮد را از ﻃﺮﻳﻖ اﻧﻀﺒﺎط اﺧﻼﻗﻲ و ﻳﺎ ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﻣﻮاﻧـﻊ‬
‫دﻳﮕﺮي ﺣﻔﻆ ﻛﻨﻴﺪ‪ ،‬ﺑﺎز ﻫﻢ ﺑﺪاﻧﻴﺪ ﻛﻪ از ﮔﻤﺮاﻫﻲ ﻓﻜﺮ و اﻧﺪﻳﺸﻪ ﺳﺎﻟﻢ ﻧﻤﺎﻧﺪه اﻳﺪ‪ .‬ﭘـﺲ ﻧﻴﻤـﻲ از‬
‫ﻧﻴﺮوي ﺧﻮاﻫﺶ ﺷﻤﺎ از ﻃﺮﻳﻖ ﻧﮕﺎه ﺻﺮف ﻣﻲﺷﻮد و دلﻫﺎﻳﺘﺎن ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻋﺸﻖ و ﻋﻼﻗﻪ و ﺣـﺮص‬
‫ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻪ ﺗﻠﺬذ و ﺗﻤﺘـﻊ ﻏﻴـﺮ ﻣﺸـﺮوع آﻟـﻮده ﻣـﻲﮔـﺮدد و ﺳـﺮاﻧﺠﺎم در دام ﻫـﻮا و ﻫـﻮس ﮔﺮﻓﺘـﺎر‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻳﺪ و ﺷﺐﻫﺎ از ﻓﻜﺮ آن ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻴﺪ ﺑﺨﻮاﺑﻴﺪ و اﮔﺮ ﻫﻢ ﺑﺨﻮاﺑﻴﺪ‪ ،‬ﮔﻨـﺎه و ﻳـﺎ ﻣﻘـﺪﻣﺎت آن را‬
‫در ﺧﻮاب ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺷﻮق و رﻏﺒﺖ زﻳﺎدي ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﺸﻮﻗﻪﺗﺎن دارﻳـﺪ ﻣﺎﻧﻨـﺪ آدم‬
‫ﻣﺎرﮔﺰﻳﺪه ﺑﻲﻃﺎﻗﺖ ﻣﻲﺷﻮﻳﺪ و ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻧﻴﺮو و ﺗﻮان ﺷﻤﺎ ﺑـﺮاي ﺿـﺮﺑﺎن و ﺗـﭙﺶ ﻗﻠـﺐ و ﻫﻴﺠـﺎن‬
‫ﺧﻮن‪ ،‬ﻣﺼﺮف ﻣﻲﺷﻮد‪ ...‬در ﺑﺎرة اﻳﻦ زﻳﺎن و ﺿﺮر ﭼﻪ ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﻨﻴﺪ؟ آﻳﺎ ﺳﻬﻞ و آﺳـﺎن اﺳـﺖ؟‬
‫ﺗﻤﺎم اﻳﻦ ﺿﺮر و زﻳﺎنﻫﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاي اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﻤﺎ ﻧﮕﺎﻫﺘﺎن را از ﻣﻮاﺿﻊ ﺷـﺮﻋﻲ و ﻣﺸـﺮوﻋﺶ‬
‫ﺑﻪ ﺟﺎي دﻳﮕﺮ ﺳﻮق دادﻳـﺪ‪ ،‬ﭘـﺲ ﺑـﺮ ﺷﻤﺎﺳـﺖ ﻛـﻪ از ﭘﺮاﻛﻨـﺪﮔﻲ ﻧﮕـﺎهﻫﺎﻳﺘـﺎن ﻛﺎﺳـﺘﻪ و آن را‬
‫ﻣﺤﺪود ﺳﺎزﻳﺪ و از ﻧﻈﺮي ﻛﻪ زﻣﻴﻨﻪ ﺳﺎز ﻓﺘﻨﻪ اﺳﺖ ﺑﭙﺮﻫﻴﺰﻳﺪ و در ﻣﻮاردي ﻛﻪ ﺿﺮورت اﻳﺠـﺎب‬
‫ﻛﻨﺪ ﻳﺎ ﻣﻨﻔﻌﺘﻲ را ﺑﺮاي ﺟﺎﻣﻌﻪ در ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﻣﻜﺎن ﻓﺘﻨﻪ ﺑﺎز ﻫﻢ ﺟﺎﻳﺰ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬وﻟﻲ در‬
‫ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ اﺣﺘﻤﺎل وﻗﻮع ﻓﺘﻨﻪ ﻧﺮود ﺑﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﻫﻴﭻ ﺿﺮورﺗﻲ ﻫﻢ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﮕـﺎهﻛـﺮدن زن ﺑـﻪ‬
‫ﻣﺮد ﺟﺎﻳﺰ اﺳﺖ وﻟﻲ ﺑﻪ ﻫﻴﭻ وﺟﻪ ﺑﻪ ﻏﻴﺮ از ﺣﺎﻻت اﺗﻔﺎﻗﺎت ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻣﺮد اﺟـﺎزه ﻧـﺪارد ﺑـﻪ زﻧـﻲ‬
‫ﻧﮕﺎه ﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻤﻨﻮﻋﻴﺖ اﻇﻬﺎر زﻳﻨﺖ‪:‬‬

‫ﺣﻜﻢ ﭘﻮﺷﻴﺪن ﭼﺸﻢ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻫﺮ دو ﻃﺒﻘﻪ – زن و ﻣﺮد – اﺳﺖ و در آﻳﻨـﺪه ﻣـﺎ اﺣﻜـﺎﻣﻲ را‬
‫ﺗﺬﻛﺮ ﺧﻮاﻫﻴﻢ داد ﻛﻪ ﻣﺨﺼﻮص زن اﺳﺖ ﻛﻪ اوﻟﻴﻦ ﺣﻜﻢ دوري ﺟﺴﺘﻦ از ﻧﻤﺎﻳﺶ زﻳﻨﺖ اﺳﺖ‬
‫ﻣﮕﺮ در ﻣﺤﺪودة ﺧﺎص و ﻣﻌﻴﻦ‪ .‬ﭘﻴﺶ از اﻳﻨﻜﻪ در اﻫﺪاف و ﺗﻔﺎﺻﻴﻞ اﻳﻦ ﺣﻜﻢ ﺗﺄﻣﻞ ﻛﻨﻴـﺪ ﻻزم‬
‫اﺳﺖ اﺣﻜﺎم ﮔﺬﺷﺘﻪ را در ﺧﺼﻮص ﻟﺒﺎس و ﺳﺘﺮ ﻋﻮرت ﺑﻪ ﻳﺎد ﺑﻴﺎورﻳﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﻏﻴـﺮ از روي‬
‫و ﻛﻒ دﺳﺖ زن‪ ،‬اﻋﻀﺎي دﻳﮕﺮ وي ﻋﻮرت اﺳﺖ و آﺷﻜﺎر ﻛﺮدن و ﻧﻤﺎﻳـﺎن ﺳـﺎﺧﺘﻦ آن ﺟـﺎﻳﺰ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ و ﺣﺘﻲ ﺑﻪ ﭘﺪر‪ ،‬ﺑـﺮادر‪ ،‬ﭘﺴـﺮ و ﻳـﻚ زن دﻳﮕـﺮ ﻫـﻢ اﺟـﺎزه ﻧـﺪارد ﻛـﻪ ﻋـﻮرﺗﺶ را ﻧﺸـﺎن‬
 ‫‪233‬‬ ‫اﺣﻜﺎم ﺣﺠﺎب‬

‫ﺑﺪﻫﺪ)‪ .(1‬ﺣﺎل ﻛﻪ اﻳﻦ اﺣﻜﺎم را در ذﻫﻦ ﺧﻮد ﻣﺠﺴﻢ ﻛﺮدﻳﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺣﺪود و اﻧﺪازة اﻇﻬﺎر زﻳﻨـﺖ‪،‬‬
‫ﺑﻘﺮار زﻳﺮ ﺗﻘﺪﻳﻢ ﻣﻲﮔﺮدد‪:‬‬
‫‪ -1‬زن اﺟﺎزه دارد زﻳﻨﺖ ﺧﻮد را ﺑﺮاي آن دﺳﺘﻪ از ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪان ﻣﺮدش ﻛﻪ ﺑـﺮ ﻣـﻲﺷـﻤﺎرﻳﻢ‬
‫ﻧﺸﺎن ﺑﺪﻫﺪ‪:‬‬
‫ﺷﻮﻫﺮ‪ ،‬ﭘﺪر‪ ،‬ﭘﺪر ﺷﻮﻫﺮ‪ ،‬ﭘﺴﺮ‪ ،‬ﺑﺮادر‪ ،‬ﺑﺮادرزاده و ﺧﻮاﻫﺮزاده‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ او اﺟﺎزه دارد ﻛﻪ زﻳﻨﺘﺶ را ﺑﺮاي ﻛﻨﻴﺰ و ﻏﻼﻣﺶ ﻇﺎﻫﺮ ﺳﺎزد‪.‬‬
‫‪ -3‬زن اﺟﺎزه دارد ﻛﻪ ﺑﺎ زﻳﻨﺖ ﺧﻮد ﭘﻴﺶ زﻳﺮدﺳﺘﺎن ﺧﻮد ﻛﻪ از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺮدان ﺑﻮده‪ ،‬وﻟـﻲ ﺑـﻪ‬
‫زﻧﺎن ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺷﻬﻮاﻧﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ وارد ﺷﻮد)‪.(2‬‬

‫‪ -1‬ﺑﺮ زن ﺣﺮام اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﺪودة ﻧﺎف ﺗﺎ زاﻧﻮي زن دﻳﮕﺮي ﻧﮕﺎه ﻛﻨﺪ و ﺑﺮاي ﻣﺮدم ﻫﻢ ﺣﺮام اﺳﺖ و ﻧﺒﺎﻳﺪ از‬
‫ﻧﺎف ﺗﺎ زاﻧﻮي ﻣﺮد دﻳﮕﺮي را ﺑﺒﻴﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -2‬اﺑﻦ ﻛﺜﻴﺮ در ﺗﻔﺴﻴﺮ آﻳﻪي‪ ﴾...Ïπt/ö‘M}$# ’Í<'ρé& Ύöxî šÏèÎ7≈−F9$# Íρr&﴿ :‬ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ ﻛﻪ اﻳﻨﺎن ﻋﺒﺎرت اﻧﺪ از‪ :‬ﻣﺰد‬
‫ﺑﮕﻴﺮان و زﻳﺮ دﺳﺘﺎﻧﻲ ﻛﻪ در ﻋﻘﻠﺸﺎن ﻛﻢﻫﻮﺷﻲ و ﺿﻌﻒ وﺟﻮد دارد و ﺑﻪ زﻧﺎن ﻫﻢ رﻏﺒﺖ ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻔﺴﻴﺮ اﺑﻦ ﻛﺜﻴﺮ ‪285 /3‬‬
‫و ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ در ﻋﺪم ﺗﻤﺎﻳﻞ اﻳﻦ ﻣﺮدان ﺑﻪ زﻧﺎن دو اﺣﺘﻤﺎل وﺟﻮد دارد‪ :‬اول اﻳﻨﻜﻪ ﻛﺎﻣﻼً ﻣﺤﺮوم از ﺷﻬﻮﺗﻨﺪ‬
‫ﻣﺜﻞ ﭘﻴﺮ ﻓﺮﺗﻮت و در دم ﻣﺮگ و ﻳﺎ ﺿﻌﻴﻒ اﻟﻌﻘﻮل‪ ،‬اﺑﻠﻪ و ﻳﺎ ﺧﻨﺜﻲ‪ .‬دوم اﻳﻨﻜﻪ ﺗﻤﺎﻳﻞ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺑﻪ زﻧﺎن دارﻧﺪ‪،‬‬
‫وﻟﻲ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ذﻟﺖ و زﻳﺮ دﺳﺖ ﺑﻮدﻧﺸﺎن ﺟﺮأت ﻧﺪارﻧﺪ ﻛﻪ ﺷﻬﻮتﺷﺎن را ﻣﺘﻮﺟﻪ زﻧﺎﻧﻲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻛﻪ در آن‬

‫ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺧﺎدم و زﻳﺮ دﺳﺖ ﻛﺎر ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﻫﺮ دو ﻧﻮع در ﺣﻜﻢ آﻳﻪي‪’Í<'ρé& Ύöxî šÏèÎ7≈−F9$# Íρr&﴿ :‬‬

‫‪ ﴾...Ïπt/ö‘M}$#‬آﻣﺪه اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻲ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻓﺮاﻣﻮش ﻛﺮد‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ زﻧﺎن ﺑﻪ اﻇﻬﺎر زﻳﻨﺖ ﻧﺰد آنﻫﺎ ﻣﺠﺎزﻧﺪ‬
‫ﺑﺎﻳﺪ داراي دو ﺻﻔﺖ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ :‬اول اﻳﻨﻜﻪ ﺗﺎﺑﻊ و زﻳﺮ دﺳﺖ آن ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻛﻪ ﻧﺰد زﻧﺎن آن آﻣﺪ و ﺷﺪ دارﻧﺪ‪.‬‬
‫دوم اﻳﻨﻜﻪ ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺷﻬﻮاﻧﻲ ﺑﻪ زﻧﺎن آن ﺧﺎﻧﻪ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫و ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ ﺳﻼﻣﺖ اﺧﻼق و ﻛﺮاﻣﺖ ﺧﺎﻧﻮاده ﻻزم اﺳﺖ ﻓﻜﺮ ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ آﻳﺎ آن زﻳﺮ دﺳﺘﺎن واﻗﻌﺎً در ردﻳﻒ‬
‫ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ زﻧﺎن ﺗﻤﺎﻳﻞ ﻧﺪارﻧﺪ؟‪ .‬و اﮔﺮ در وﻫﻠﻪي اول داﻧﺴﺘﻪ ﺷﻮد ﻛﻪ آنﻫﺎ ﺑﻪ زﻧﺎن ﻣﺘﻤﺎﻳﻠﻨﺪ‪،‬‬
‫ﻻزم اﺳﺖ ﻛﻪ اﺟﺎزهي رﻓﺖ و آﻣﺪ را از آنﻫﺎ ﺳﻠﺐ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻣﺜﺎل در اﻳﻦ ﺑﺎره ﻣﺜﺎل ﻳﻚ ﻣﺮد ﻣﺨﻨﺚ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﻀﺮت رﺳﻮل  اﺟﺎزهي دﺧﻮل ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ را ﺑﻪ او داده ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﻌﺪ از اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺮﺧﻲ از‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪234‬‬

‫‪ -4‬او ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ زﻳﻨﺘﺶ را ﺑﻪ ﻛﻮدﻛﺎﻧﻲ ﻧﺸﺎن دﻫﺪ ﻛﻪ ﻫﻨﻮز از ﻣﺴﺎﻳﻞ ﺟﻨﺴﻲ اﻃـﻼع ﻧﺪارﻧـﺪ و‬
‫اﻇﻬﺎر زﻳﻨﺖ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﺤﺮﻳﻚ ﺷﻬﻮت آنﻫﺎ ﻧﻤﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪ -5‬زن ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ زﻳﻨﺘﺶ را ﺑﺮاي زﻧﺎن ﻫﻢ ﺟﻨﺲ ﺧﻮد ﻧﺸﺎن دﻫﺪ و از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﻟﻔـﻆ‬
‫»ﻣﻦ ﻧﺴﺎﺋﻬﻦ« را آورده و »ﻣﻦ اﻟﻨﺴــﺎء« ﻧﮕﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﭘﺲ آﻳﻪ‪ ،‬زﻧﺎن ﻫﻢ ﻣﺴﻠﻚ را ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻲﺷـﻮد‬
‫ﻧﻪ ﻛﻞ زﻧﺎن ﭘﺲ روﺷﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻨﻈﻮر‪ ،‬زﻧﺎن ﻋﻔﻴﻔﻪ و زنﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ از ﻗﺒﻴﻠﻪ‪ ،‬ﺧﻮﻳﺸـﺎوﻧﺪان‬
‫ﻳﺎ ﻫﻢ ﻃﺮاز او ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺳﺎﻳﺮ زﻧﺎﻧﻲ ﻛﻪ وﺿﻌﺸﺎن ﻣﺠﻬﻮل ﺑﻮده و ﺷﻬﺮت ﺑـﺪي داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ و ﻳـﺎ‬
‫ﻣﻮرد ﺷﻚ و ﺷﺒﻬﻪ ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ از اﻳﻦ ﺣﻜﻢ ﻣﺴﺘﺜﻨﻲ ﻫﺴـﺘﻨﺪ؛ زﻳـﺮا آنﻫـﺎ اﺳـﺒﺎب ﻓﺘﻨـﻪ را ﻓـﺮاﻫﻢ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬در رواﻳﺎت اﺳﺖ ﻛﻪ وﻗﺘﻲ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺷﺎم را ﻓﺘﺢ ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬زﻧﺎﻧﺸﺎن ﺑﺎ زﻧﺎن ﻳﻬﻮد و‬
‫ﻧﺼﺎري اﺧﺘﻼط ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ ،‬وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﺧﺒﺮ ﺑﻪ ﻋﻤﺮ ﻓﺎر وق  رﺳﻴﺪ ﺑﻪ اﺑﻮﻋﺒﻴﺪه اﺑـﻦ ﺟـﺮاح  ﻛـﻪ‬
‫واﻟﻲ ﺷﺎم ﺑﻮد ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬
‫اﻣﺎ ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻦ ﺧﺒﺮ رﺳﻴﺪ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻋﺪه از زﻧﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺎ زﻧﺎن اﻫـﻞ ﻛﺘـﺎب ﻳﻜﺠـﺎ در ﺣﻤـﺎم‬
‫داﺧﻞ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻛﺎر را ﻣﻨﻊ ﻛﻦ)‪ .(1‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ از اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﻧﻘﻞ ﺷـﺪه اﺳـﺖ ﻛـﻪ زن ﻣﺴـﻠﻤﺎن‬

‫ﻛﺎرﻫﺎي او را دﻳﺪ‪ ،‬از داﺧﻞ ﺷﺪن او ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آورد و او را از ﺷﻬﺮ ﺑﻴﺮون ﻛﺮد‪ ،‬ﺟﺮﻳﺎن‬
‫از اﻳﻦ ﻗﺮار اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺷﻬﺮ ﻣﺮد ﻣﺨﻨﺜﻲ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﺮد ﻛﻪ ﻧﺰد ازواج ﻣﻄﻬﺮ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻣﻲآﻣﺪ‪ ،‬روزي ﻧﺰد‬
‫ﻳﻜﻲ از ﻫﻤﺴﺮان ﻣﻄﻬﺮ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد و ﺑﺎ ﺑﺮادر وي ﺳﺨﻦ ﻣﻲﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﺣﻀﺮت رﺳﻮل اﷲ  داﺧﻞ‬
‫ﺷﺪ و ﺷﻨﻴﺪ ﻛﻪ او ﻣﻲﮔﻔﺖ‪ :‬اﮔﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﺘﺢ ﻃﺎﺋﻒ را ﻧﺼﻴﺐ ﺷﻤﺎ ﻛﺮد‪ ،‬دﺧﺘﺮ ﻏﻴﻼن را ﺑﻪ ﺗﻮ ﻧﺸﺎن ﺧﻮاﻫﻢ‬
‫داد و ﻋﻮرت و اﻧﺪامﻫﺎي ﭘﻮﺷﻴﺪهي او را ﺑﺮاﻳﺶ وﺻﻒ ﻛﺮد‪ ،‬ﺣﻀﺮت ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ  ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬اي دﺷﻤﻦ ﺧﺪا ﺗﻮ‬
‫ﺑﻪ آن زن‪ ،‬ﺧﻮب ﺑﺎ ﺗﻌﻤﻖ ﻧﻈﺮ ﻛﺮدهاي‪ ،‬ﺑﻌﺪ از آن ﺑﻪ زﻧﺎﻧﺶ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﻮن او اﻳﻦ ﺳﺨﻨﺎن را ﺧﻮب ﻣﻲداﻧﺪ‬
‫ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻧﺰد ﺷﻤﺎ ﺑﻴﺎﻳﺪ و داﺧﻞﺷﺪن او را ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﻣﻤﻨﻮع ﻛﺮد و ﺑﻪ اﻳﻦ ﻫﻢ اﻛﺘﻔﺎ ﻧﻜﺮده ﺑﻠﻜﻪ از ﺷﻬﺮ‬
‫ﺑﻴﺮوﻧﺶ ﻧﻤﻮده و ﺑﻪ او را ﺑﻪ ﺻﺤﺮا راﻧﺪ؛ زﻳﺮا زﻧﺎن ﺑﺎ ﺧﻮش ﺑﺎوري و ﺳﺎده اﻧﺪﻳﺸﻲ ﻛﻪ داﺷﺘﻨﺪ ﺑﺎ او ﭼﻨﺎن‬
‫ﺧﻮﺷﺮﻓﺘﺎري ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺗﻮ ﮔﻮﻳﻲ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺟﻨﺴﺎن ﺧﻮد ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ از اﺣﻮال و اﺳﺮار آنﻫﺎ ﺑﺎ‬
‫ﺧﺒﺮ ﻣﻲﺷﺪ و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻣﺮدان ﺣﻜﺎﻳﺖ ﻣﻲﮔﺮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺗﺮس از ﻓﺘﻨﻪي وي ﻻزم ﺑﻮد‪.‬‬
‫)ﺷﺮح اﺑﻮداود‪ ،‬ﻛﺘﺎب اﻟﻠﺒﺎس(‪.‬‬
‫‪ -1‬ﺗﻔﺴﻴﺮ اﺑﻦ ﻛﺜﻴﺮ‪ ،‬آﻳﻪي ﻣﺬﻛﻮر‪.‬‬
 ‫‪235‬‬ ‫اﺣﻜﺎم ﺣﺠﺎب‬

‫اﺟﺎزه ﻧﺪارد ﻛﻪ در ﺑﻴﻦ زﻧﺎن اﻫﻞ ﻛﺘﺎب ﺧﻮد را ﺑﺮﻫﻨﻪ ﺳﺎزد و زﻳﻨﺖ ﺧـﻮد را ﺑـﺮاي زﻧـﺎن ﻛـﺎﻓﺮ‬
‫ﻧﺸﺎن دﻫﺪ ﻏﻴﺮ از ﻣﻮاردي ﻛﻪ ﺟﻮاز آن ﺑﺮاي ﻣﺮدان ﺑﻴﮕﺎﻧـﻪ ذﻛـﺮ ﺷـﺪ)‪ .(1‬ﻣﻨﻈـﻮر از اﻳـﻦ ﺣﻜـﻢ‪،‬‬
‫اﻳﺠﺎد ﺗﻔﺮﻗﻪ ﺑﻴﻦ زﻧﺎن‪ ،‬ﺑﻪ اﻋﺘﺒﺎر دﻳﻦ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﻜﻪ ﻫﺪﻓﺶ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ زﻧﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن از ﻣﻌﺎﺷـﺮت‬
‫و ﻧﺸﺴﺖ و ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ ﺑﺎ زﻧﺎﻧﻲ ﻛﻪ اﺧـﻼق و آداﺑﺸـﺎن ﻣﺠﻬـﻮل اﺳـﺖ و ﻳـﺎ اﺧـﻼق و ﺳﻠﻮﻛﺸـﺎن‬
‫ﺑﺮﺧﻼف اﺻﻮل اﺳﻼﻣﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﭙﺮﻫﻴﺰﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻲ زﻧـﺎن ﭘﺎﻛـﺪاﻣﻦ و ﻋﻔﻴﻔـﺔ ﻏﻴـﺮ ﻣﺴـﻠﻤﺎن در ﺣﻜـﻢ‬
‫)ﻧﺴﺎﺋﻬﻦ( داﺧﻞ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﻛﺴﻲ در اﻳﻦ ﺣﺪود ﺗﺄﻣﻞ و ﺗﻔﻜﺮ ﻛﻨﺪ‪ ،‬دو ﭼﻴﺰ را اﺳﺘﻨﺒﺎط ﻣﻲﻛﻨﺪ‪:‬‬
‫اول‪ :‬زﻳﻨﺘﻲ ﻛﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﻛﺮدن آن در ﭼﺎرﭼﻮب ﻣﻘﺮرات ﻣﻌﻴﻦ اﺟﺎزه داده ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﺎ ﻇﺎﻫﺮ ﻛﺮدن‬
‫ﻋﻮرت زن ﻓﺮق دارد و ﻣﻘﺼﻮد از آن‪ :‬ﭘﻮﺷﻴﺪن ﻟﺒﺎسﻫـﺎي ﺗﺠﻤﻠـﻲ‪ ،‬زﻳـﻮر آﻻت‪ ،‬آراﻳـﺶ ﻣـﻮ‪،‬‬
‫ﺳﺮﻣﻪ ﻛﺸﻴﺪن و اﺳﺘﻌﻤﺎل وﺳﺎﻳﻞ آراﻳﺶ زﻧﺎﻧﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ زﻧﺎن ﺑﻪ ﺧـﺎﻃﺮ زن ﺑﻮدﻧﺸـﺎن در ﺧﺎﻧـﻪ از‬
‫آنﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫دوم‪ :‬اﻳﻨﻜﻪ زﻧﺎن اﺟﺎزة اﻇﻬﺎر اﻳﻦ زﻳﻨـﺖ را ﻓﻘـﻂ ﺑـﺮاي ﻣﺮداﻧـﻲ دارﻧـﺪ ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﻃـﻮر داﺋـﻢ و‬
‫ﻫﻤﻴﺸﮕﻲ ﺑﻪ آنﻫﺎ ﺣﺮاﻣﻨﺪ و ﻫﻤﻴﻨﻄﻮر ﺑﻪ زﻳﺮ دﺳـﺘﺎﻧﻲ ﻛـﻪ ﺑـﺪون ﺷـﻬﻮت ﺑـﻮده و در اﺧﻼﻗﺸـﺎن‬
‫ﺷﻚ و ﺗﺮدﻳﺪي ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬از اﻳﻨﺮو زﻧـﺎﻧﻲ ﻫـﻢ ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﺧﺎﻧـﻪ وارد ﻣـﻲﺷـﻮﻧﺪ ﺑﺎﻳـﺪ زﻧـﺎﻧﻲ از ﺻـﻒ‬
‫ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬زﻳﺮ دﺳﺘﺎن و ﺧﺪﻣﻪ ﻫﻢ از زﻣﺮة »ﻏﻴﺮ أوﻟﻰ اﻹرﺑﺔ« ﻛﻮدﻛﺎن ﻫﻢ ﺑﺎﻳـﺪ ﺑـﻪ ﻣﺴـﺎﻳﻞ‬
‫ﺟﻨﺴﻲ ﻋﻼﻗﻪ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪» :‬ﻟﻢ ﻳﻈﻬﺮوا ﻋﻠﻰ ﻋﻮرات اﻟﻨﺴﺎء«‪.‬‬
‫از ﺗﻤﺎم اﻳﻦ ﮔﻔﺘﺎر ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻲﮔﻴﺮﻳﻢ ﻛﻪ ﻫـﺪف ﺷـﺮع‪ ،‬ﺗﻨﻬـﺎ ﻣﻨﺤﺼـﺮ ﺳـﺎﺧﺘﻦ اﻇﻬـﺎر زﻳـﻮر و‬
‫زﻳﻨﺖ زﻧﺎن در ﺣﻠﻘﻪاي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﺒﺐ ﺗﺤﺮﻳﻚ اﻣﻴـﺎل و ﻋﻮاﻃـﻒ در ﻗﻠـﻮب ﻣـﺮدم ﻧﺸـﻮد و ﻳـﺎ‬
‫اﺳﺒﺎب و وﺳﺎﻳﻞ ﺑﻲﺑﻨﺪوﺑﺎري ﺟﻨﺴﻲ را ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﺴﺎزد‪.‬‬
‫ﻏﻴﺮ از ﻣﺮدان ﻓﻮق اﻟﺬﻛﺮ‪ ،‬دﻳﮕﺮ ﻫﻴﭻ ﻛﺲ ﺣﻖ ﻧﺪارد زﻳﻨﺖ آنﻫﺎ را ﺑﺒﻴﻨﺪ ﺣﺘـﻲ ﺑـﺮاي زﻧـﺎن‬
‫در وﻗــﺖ راهرﻓــﺘﻦ‪ ،‬ﻣﻤﻨــﻮع اﺳــﺖ ﻛــﻪ ﭘﺎﻫﺎﻳﺸــﺎن را ﺑــﻪ زﻣــﻴﻦ ﺑﻜﻮﺑﻨــﺪ ﭼﻮﻧﻜــﻪ ﻧﺒﺎﻳــﺪ ﺻــﺪاي‬
‫زﻳﻮرآﻻﺗﺸﺎن ﺑﻠﻨﺪ ﺷﻮد و ﺑﺎﻋﺚ ﺟﻠﺐ ﺗﻮﺟﻪ ﺳﺎﻳﺮﻳﻦ ﮔﺮدد‪ ،‬ﺑﻄﻮرﻳﻜﻪ در ﺻﻔﺤﺎت ﻗﺒـﻞ ﮔﻔﺘـﻴﻢ‪،‬‬
‫دﻳﺪه ﺷﺪن زﻳﻨﺖ در داﻣﻨﺔ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺤـﺪودي ﻣﺠـﺎز اﺳـﺖ و ﺣﻜﻤـﺖ و ﻓﻠﺴـﻔﺔ اﻳـﻦ اﺣﻜـﺎم ﻫـﻢ‬

‫‪ -1‬ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻛﺒﻴﺮ‪ ،‬آﻳﻪي ﻣﺬﻛﻮر‪.‬‬

 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪236‬‬

‫آﺷﻜﺎر اﺳﺖ و ﺑﺪﻳﻬﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اﮔﺮ زﻧﺎن ﺑـﺎ ﺗﺠﻤـﻞ و ﺗـﺰﺋﻴﻦ در ﺑﺮاﺑـﺮ اﻓـﺮادي ﻛـﻪ داراي ﻗـﻮة‬
‫ﺷﻬﻮت ﺟﻨﺴﻲ اﻧﺪ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬اﻧﮕﻴﺰهﻫﺎ و ﻋﻮاﻣﻞ ﺷﻬﻮت ﻧﻤـﻲﺗﻮاﻧﻨـﺪ اﻳـﻦ ﺣﺮﻣـﺖ اﺑـﺪي را ﺑـﻪ‬
‫ﻋﻮاﻃﻒ ﭘﺎك و ﺑﺮي ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﻣﻌﻠﻮم ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻋﺎﻗﺒﺖ اﻳﻦ ﻛـﺎر ﻫﻤـﺎن ﻣـﻲﺷـﻮد ﻛـﻪ‬
‫آﻣﺎل ﺑﺸﺮي ﺧﻮاﻫـﺎن آن اﺳـﺖ و اﻳـﻦ ﺗﻨﻬـﺎ ﻣـﺎ ﻧﻴﺴـﺘﻴﻢ ﻛـﻪ ﺑﮕـﻮﻳﻴﻢ ﻫـﺮ زﻧـﻲ ﺑـﺎ داﺷـﺘﻦ ﭼﻨـﺎن‬
‫زﻳﻨﺖﻫﺎﻳﻲ ﻓﺎﺳﺪ ﺷﺪه و ﻫﺮ ﻣﺮدي ﻫﻢ ﻓﺎﺳﻖ ﻣﻲﮔﺮدد ﺑﻠﻜﻪ ﻫﻴﭻ ﻛﺲ ﻧﻤـﻲﺗﻮاﻧـﺪ اﻳـﻦ را اﻧﻜـﺎر‬
‫ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻴﺮون آﻣﺪن زﻧﺎن ﺑﺎ اﻳﻦ وﺳﺎﻳﻞ زﻳﻨﺘﻲ و آراﻳﺶ و ﺷﺮﻛﺖﻛﺮدن در ﻣﺠﺎﻟﺲ و ﻣﺤـﺎﻓﻠﻲ‬
‫ﻛﻪ ﺿﺮرﻫﺎي ﻣﺎدي و ﻣﻌﻨﻮي ﭘﻨﻬﺎن و آﺷﻜﺎري ﻧﻴـﺰ دارد‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨـﺪ رﻓـﺖ و آﻣـﺪ زﻧـﺎن اروﭘـﺎﻳﻲ و‬
‫آﻣﺮﻳﻜﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻗﺴﻤﺖ اﻋﻈﻢ در آﻣـﺪ روزاﻧـﺔ آنﻫـﺎ در اﻳـﻦ راه ﻣﺼـﺮف ﻣـﻲﺷـﻮد و اﻳـﻦ‬
‫ﻣﺼــﺮف و اﺳﺮاﻓﺸــﺎن روز ﺑــﻪ روز رو ﺑــﻪ ﻓﺰوﻧــﻲ اﺳــﺖ و ﻧﺰدﻳــﻚ اﺳــﺖ ﻛــﻪ رزق و روزي‬
‫ﺷﻮﻫﺮاﻧﺸﺎن را ﻫﻢ ﺗﻨﮓ ﻛﻨﻨﺪ)‪ .(1‬ﭼﻪ ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﻨﻴﺪ‪ ،‬ﻋﻠﺖ اﻳﻦ ﻣﺼﺮف ﺟﻨﻮنآﻣﻴـﺰ ﭼﻴﺴـﺖ؟ آﻳـﺎ‬
‫ﻏﻴﺮ از ﻫﻤﻴﻦ ﻧﮕﺎهﻫﺎي ﻫﻴﺠﺎنزا ﺑﻪ ﻃﺮف زﻧﺎن ﺗﺠﻤﻠﻲ و ﻣﺪﭘﺮﺳﺖ‪ ،‬ﻋﺎﻣﻞ دﻳﮕﺮي ﻫﻢ ﻫﺴﺖ ﻛـﻪ‬
‫ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺮﻛﺖ آنﻫﺎ در ﺑﺎزارﻫﺎ و ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺷﻠﻮغ ﺷﻮد؟ و ﺑﺎز ﻓﻜـﺮ ﻣـﻲﻛﻨﻴـﺪ اﻳـﻦ رﻏﺒـﺖ اﻓﺮاﻃـﻲ‬
‫زﻧﺎن در ﺗﺠﻤﻞ و ﺗﺰﻳﻴﻦ ﭼﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺮض وﺑﺎ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻣـﻲﺷـﻮد؟ آﻳـﺎ ﻏﻴـﺮ از اﻳـﻦ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ آنﻫﺎ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻨﺪ در ﭼﺸﻢ ﻣﺮدان‪ ،‬ﻗﺸﻨﮓ و زﻳﺒﺎ ﺟﻠﻮهﮔﺮ ﺷﺪه و ﻣﻮرد ﭘﺴﻨﺪﺷﺎن واﻗـﻊ‬
‫ﮔﺮدﻧﺪ؟)‪ (2‬و ﺗﻤﺎم اﻳﻦﻫﺎ ﺑﺮاي ﭼﻴﺴﺖ؟ آﻳﺎ اﻳﻦ ﺗﻤﺎﻳﻞ و آزادي ﭘﺎك اﺳﺖ؟ و آﻳﺎ ﻣﻘﺼﻮد آنﻫـﺎ‬

‫‪ -1‬در ﺑﺎرة ﻣﺼﺮف ﻓﺮاوان اﻳﻦ داروﻫﺎي ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‪ ،‬آﻣﺎري اراﺋﻪ داده ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪ :‬زﻧـﺎن اﻧﮕﻠﺴـﺘﺎن ﺳـﺎﻻﻧﻪ‬
‫ﺑﻴﺴﺖ ﻣﻴﻠﻴﻮن ﭘﻮﻧﺪ و زﻧﺎن آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﻴﺴﺖ و ﭘﻨﺞ ﻣﻴﻠﻴﻮن ﭘﻮﻧﺪ ﺑﺮاي وﺳﺎﻳﻞ آراﻳﺸﻲ ﭘﺮداﺧـﺖ ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ و ‪ 90‬در ﺻـﺪ‬
‫زﻧﺎن ﺑﻪ ﻧﻮﻋﻲ از آراﻳﺶ )‪ (Make Up‬ﻣﻌﺘﺎد ﺷﺪه اﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬زﻧﺎن در اﻳﻦ آراﻳﺶ و ﺗﺠﻤﻞﭘﺮﺳﺘﻲ ﺑﻪ اﻧﺪازهاي رﻏﺒﺖ دارﻧـﺪ ﻛـﻪ ﺣﺘـﻲ ﺧﻮدﺷـﺎن را ﻫـﻢ در اﻳـﻦ راه ﻣـﻲﻓﺮوﺷـﻨﺪ و‬
‫آرزوي ﻧﻬﺎﻳﻲ آنﻫﺎ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ داراي اﻧﺪام ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎرﻳﻚ و ﻻﻏﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬و آرزوي ﻓﻌﻠـﻲ ﻫـﺮ دﺧﺘـﺮي ﻧﻴـﺰ ﻫﻤـﻴﻦ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ اﻧﺪاﻣﺶ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﻣﻌﻴﺎري ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﺘﺨﺼﺼﻴﻦ وﺿﻊ ﻛﺮده اﻧﺪ و ﻫﺪﻓﺸﺎن ﭼﻴﺰي ﻧﻴﺴﺖ ﺟـﺰ اﻳﻨﻜـﻪ ﺳـﻴﻨﻪ‪،‬‬
‫ﺳﺎقﻫﺎ و ﺑﺎزوان‪ ،‬ﻛﻤﺮ‪ ،‬ران‪ ،‬ﺑﺎﺳﻦ و ‪ ...‬در ﻧﻈﺮ ﻣﺮدان ﺷﻴﺮﻳﻦ و ﺧﻮﺷﻨﻤﺎ ﺟﻠﻮه ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺗﺤﻘﻖﻳﺎﻓﺘﻦ اﻳﻦ ﻫـﺪف آن‬
‫ﺑﻴﭽﺎره ﺧﻮد را ﺗﺸﻨﻪ ﻧﮕﻪ ﻣﻲدارد و از ﺧﻮردن ﻏﺬاﻫﺎي ﺧﻮش ﻃﻌﻢ و ﻟﺬﻳـﺬ ﺧـﻮددداري ﻣـﻲﻛﻨـﺪ و از آب ﻟﻴﻤـﻮ و‬
‫ﻧﺎرﻧﺞ و دﻳﮕﺮ ﻣﻮادي ﻛﻪ ﻫﻀﻢﻛﻨﻨﺪه اﻧﺪ‪ ،‬زﻳﺎد ﻣﺼﺮف ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺑﺪون ﻣﺸﻮرت ﻃﺒﻴﺐ از داروﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺟﻨﻮن ﺑﺴﻴﺎري از زﻧـﺎن را ﺑـﻪ ﻫﻼﻛـﺖ رﺳـﺎﻧﻴﺪه اﺳـﺖ‪ ،‬ﻣـﺜﻼً در ﺑﻮداﭘﺴـﺖ ﺑـﻪ ﺳـﺎل ‪ 1937‬ﻫﻨﺮﭘﻴﺸـﺔ‬
‫ﻣﺸﻬﻮرﺷﺎن ﺑﻪ ﻧﺎم ﺟﻮﺳﻲ ﻻﺑﺎس در اﺛﺮ ﺳﻜﺘﺔ ﻗﻠﺒﻲ ﺟﺎن ﺧﻮد را از دﺳﺖ داد‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻣﻌﻠـﻮم ﺷـﺪ ﻛـﻪ او از‬
 ‫‪237‬‬ ‫اﺣﻜﺎم ﺣﺠﺎب‬

‫ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﻦ ﺷﻬﻮت ﺟﻨﺴﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ از ﺣﺪود ﻃﺒﻴﻌﻴﺶ ﺗﺠﺎوز ﻛﺮده اﺳﺖ؟ و آﻳﺎ ﻃـﺮف ﻣﻘﺎﺑـﻞ‬
‫را وﺳﻮﺳﻪ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ و ﻧﻤﻲﺧﻮاﻫﺪ ﻛﻪ ﺷﺨﺺ ﺑﻪ ﺗﻤﺎﻳﻼت ﻓﺮد دﻳﮕﺮي ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻮﻳﺪ؟‬
‫اﮔﺮ ﺷﻤﺎ اﻳﻦ ﺣﻘﺎﻳﻖ را اﻧﻜﺎر ﻛﻨﻴﺪ‪ ،‬ﻋﺎﻗﺒـﺖ آن را ﭼﮕﻮﻧـﻪ ﻣـﻲﺗﻮاﻧﻴـﺪ اﻧﻜـﺎر ﻛﻨﻴـﺪ ﭼـﺮا ﻛـﻪ‬
‫ﻓﺮداي آن ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي اﺳﺖ ﻛﻪ آﺗﺶﻓﺸﺎﻧﻲ اﻳﺠﺎد ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و از ﻣﻴﺎن آن دود و آﺗﺶ ﻓـﺮاوان‬
‫ﺑﻴﺮون ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ و ﺟﻬـﺎﻧﻲ را وﻳـﺮان ﺧﻮاﻫـﺪ ﺳـﺎﺧﺖ‪ ،‬اي ﻛﺴـﺎﻧﻲ ﻛـﻪ ﻣـﻲﺧﻮاﻫﻴـﺪ در ﻫﻤـﺔ‬
‫ﻛﺎرﻫﺎﻳﺘﺎن آزاد ﺑﺎﺷﻴﺪ ﺳﻌﻲ ﻛﻨﻴﺪ ﻧﺘﺎﻳﺞ و ﻋﻮاﻗﺐ آﻧﺮا ﻫﻢ ﺑﺴﻨﺠﻴﺪ و ﺣﻘﺎﻳﻖ را اﻧﻜﺎر ﻧﻜﻨﻴﺪ ﭼـﻮن‬
‫اﻳﻦ ﺣﻘﺎﻳﻖ‪ ،‬ﭘﻮﺷﻴﺪه ﻧﺒﻮده ﺑﻠﻜﻪ ﻧﺘﻴﺠﺔ آن ﺑﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ آﻓﺘﺎب در ﺟﻬﺎن اﻣـﺮوز ﻣﻌﻠـﻮم اﺳـﺖ‪ ،‬ﻣﻤﻜـﻦ‬
‫اﺳﺖ ﺷﻤﺎ اﻳﻦ ﻧﺘﺎﻳﺞ را از راه ﺣﺴـﻲ ﻳـﺎ ﺗﺠﺮﺑـﻲ در ﻳﺎﺑﻴـﺪ وﻟـﻲ ﻣﻮﺿـﻮع اﻳـﻦ اﺳـﺖ ﻛـﻪ اﺳـﻼم‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﻫﻤﺎن اوﻟﻴﻦ روز‪ ،‬زﻣﻴﻨﻪﻫﺎي ﻓﺘﻨﻪ را ﻣﺤﺪود ﻛﻨﺪ و ﻗﺒﻞ از ﻫﺮ ﭼﻴﺰ دﻳﺪهﺷﺪن زﻳﻨـﺖ را‬
‫ﻛﺎر درﺳﺖ و ﭘﺎﻛﻲ ﻧﺪاﻧﺴﺘﻪ و ﺑﺪور از ﺷﻚ و ﺷﺒﻬﻪ ﻧﻤﻲداﻧـﺪ؛ زﻳـﺮا ﻣـﻲداﻧـﺪ ﻛـﻪ ﻧﺘﻴﺠـﻪي آن‬
‫ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻇﻠﻤﺖ روز ﻗﻴﺎﻣﺖ ﻓﺮاﮔﻴﺮ ﺑﻮده و اﺣﺪي از آن ﻧﺠﺎت ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎ آﻧﻜﻪ ﻗﺮآن ﻇﺎﻫﺮ ﻛﺮدن زﻳﻨﺖ را ﺑﺮاي ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﺎن ﻣﻨﻊ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ آوردن »إﻻ ﻣــﺎ ﻇﻬــﺮ ﻣﻨﻬــﺎ«‬
‫ﻳﻚ اﺳﺘﺜﻨﺎ ﺑﺮاي آن ﻗﺎﻳﻞ ﻣﻲﺷﻮد و ﻣﻨﻈﻮر از آن‪ ،‬زﻳﻨﺘـﻲ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺑـﺪون ارادة ﺷـﺨﺺ ﻇـﺎﻫﺮ‬
‫ﻣﻲﮔﺮدد و ﺑﺴﻴﺎري از ﻋﻠﻤﺎ ﺧﻮاﺳﺘﻪ اﻧﺪ ﻛﻪ از اﻳـﻦ اﺳـﺘﺜﻨﺎ ﻓﻮاﻳـﺪ زﻳـﺎدي اﺳـﺘﺨﺮاج ﻛﻨﻨـﺪ‪ ،‬وﻟـﻲ‬

‫ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﭘﻴﺶ رژﻳﻢ ﻏﺬاﻳﻲ داروﻳﻲ داﺷﺘﻪ و ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻻﻏﺮ ﺷﺪن از داروﻫﺎي زﻳﺎد اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﺮده اﺳـﺖ ﺗـﺎ آﻧﻜـﻪ‬
‫ﻫﻤﺔ ﻗﻮاﻳﺶ ﺑﻪ ﺗﺤﻠﻴﻞ رﻓﺘﻪ و ﺳﺒﺐ ﺳﻜﺘﺔ وي ﻣﻲﮔﺮدد‪ ،‬ﻣﺎﮔﺮﻻﭘﺮﺳﻲ ﻟﻲ ﻛﻪ در ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺸﻬﻮر ﺑﻮد ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ‬
‫ﻫﻤﻴﻦ ﻫﺪف ﺷﺪ و آوازهﺧﻮان ﻣﺸﻬﻮر دﻳﮕﺮي ﺑﻪ ﻧﺎم ﻟﻮاﺋﻴﺰا زاﭘـﻮ در ﻫﻨﮕـﺎم ﺧﻮاﻧـﺪن آواز و اﺟـﺮاي ﻧﻤﺎﻳﺸـﻨﺎﻣﻪ‪ ،‬ﺑـﻪ‬
‫زﻣﻴﻦ اﻓﺘﺎده و ﻣﺮد‪ ،‬آن ﺑﻲﭼﺎره ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻏﻤﮕﻴﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﭼﺮا اﻧﺪاﻣﺶ ﺑﺎ ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي زﻣﺎن ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬او رژﻳـﻢﻫـﺎي‬
‫ﺳﺨﺘﻲ ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ ﺗﺎ اﻳﻨﻜﻪ وزﻧﺶ ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻢ ﺷﺪ وﻟﻲ در اﺛﺮ آن‪ ،‬ﻗﻠﺒﺶ ﺿﻌﻴﻒ ﮔﺸﺘﻪ و در زﻳﺮ ﭘﺎي ﻋﺎﺷﻘﺎن زﻳﺒﺎﻳﻲ و‬
‫ﺟﻤﺎل ﺑﻪ ﺧﺎك ﻫﻼﻛﺖ اﻓﺘﺎد و ﺑﻌﺪ از وي ﻫﻨﺮﭘﻴﺸﺔ دﻳﮕﺮي ﺑﻪ ﻧﺎم اﻳﻤﻮﻻ‪ ،‬ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ اﻳﻦ ﻫﺪف ﺷﺪ ﻛﻪ از اﺳﺘﻌﻤﺎل زﻳـﺎد‬
‫وﺳﺎﻳﻞ ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ )اﻧﺪام ﺳﺎز( دﻳﻮاﻧﻪ ﺷﺪ و در ﺗﻴﻤﺎرﺳﺘﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﮔﺸﺖ‪ ،‬اﻳﻦ زﻧﺎن از ﺟﻤﻠﺔ زﻧﺎن ﻣﺸﻬﻮري ﺑﻮدﻧـﺪ ﻛـﻪ‬
‫اﺧﺒﺎرﺷﺎن در ﺟﺮاﻳﺪ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪ و ﺧﺪا ﻣﻲداﻧﺪ ﭼﻪ ﺗﻌﺪاد از زﻧﺎن ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ اﻳﻦ ﺗﺠﻤﻞ و ﺗﺰﻳﻴﻦ ﻣـﻲﺷـﻮﻧﺪ و ﺑـﺮاي اﻳﻨﻜـﻪ‬
‫ﺧﻮد را در ﻧﻈﺮ ﻣﺮدان ﺧﻮش آﻳﻨﺪ ﺟﻠﻮه دﻫﻨﺪ زﻧﺪﮔﻲ را از دﺳﺖ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺷﻤﺎ ﺑﮕﻮﻳﻴﺪ‪ ،‬آﻳﺎ ﺗﻤﺎم اﻳﻦﻫـﺎ آزادي زن‬
‫اﺳﺖ و ﻳﺎ ﺑﺮدﮔﻲ او؟ اﻳﻦ ﭼﻪ آزادياي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺴﻠﻂ ﻣـﺮدان را ﺑـﺮ آنﻫـﺎ ﻓﺰوﻧـﻲ ﻣـﻲﺑﺨﺸـﺪ و ﭼﻨـﺎن در ﺑﺮدﮔـﻲ‬
‫ﻣﻲاﻓﺘﻨﺪ ﻛﻪ از ﺧﻮرد و ﺧﻮراك و ﺳﻼﻣﺘﻲ ﻫﻢ ﻣﺤﺮوم ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و ﻣﺮدان ﺗﻤﺎم زﻧﺪﮔﻲ و آرزو و ﻫﺪﻓﺸﺎن ﻣـﻲﮔـﺮدد‬
‫و ﺑﺲ‪.‬‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪238‬‬

‫ﻣﺸﻜﻞ اﻳﻨﺠﺎﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻧﻮع ﻛﻠﻤﺎت ﮔﻨﺠﺎﻳﺶ ﺗﻤﺎم ﺧﻮاﻫﺸﺎت و ﻫﻮا و ﻫﻮس آنﻫﺎ را ﻧـﺪارد؛‬
‫زﻳﺮا دﻳﻦ‪ ،‬ﺑﻪ وﺳﻴﻠﺔ اﻳﻦ ﻛﻠﻤﺎت‪ ،‬زﻧﺎن را ﻣﺨﺎﻃﺐ ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ و ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬زﻳﻨﺖﻫﺎﻳﺘﺎن را ﺑﺮاي‬
‫ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﺎن از روي ﻗﺼﺪ و ﻋﻤﺪ ﻧﺸﺎن ﻧﺪﻫﻴﺪ و ﺑﻌﺪ از اﻳﻦ‪ ،‬اﮔﺮ ﭼﻴـﺰي از زﻳﻨﺘﺘـﺎن ﺧـﻮد ﺑـﻪ ﺧـﻮد‬
‫ﻇﺎﻫﺮ ﺷﻮد ﻳﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺿﺮورت ﺧﻮدش ﺑﺪون ﭘﻮﺷﺶ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻴﭻ ﮔﻨﺎﻫﻲ ﻧـﺪارد و ﻣﻨﻈـﻮر آﻳـﻪ‬
‫ﻛﺎﻣﻼً واﺿﺢ اﺳﺖ و آن اﻳﻨﻜﻪ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻧﻴﺖ ﺷﻤﺎ اﻇﻬﺎر زﻳﻨﺖ و ﻣﺤﺎﺳﻨﺘﺎن ﺑﺮاي ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﺎن ﺑﺎﺷﺪ و ﻳﺎ‬
‫ﻛﺎري ﻧﻜﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ زﻳﺒﺎﻳﻲ و آراﻳﺶ ﭘﻨﻬﺎن‪ ،‬ﻣﺮدان را ﺑـﻪ ﺧـﻮد ﺟﻠـﺐ ﻧﻤﺎﻳﻴـﺪ و اﮔـﺮ ﻧﻤـﻲﺗﻮاﻧﻴـﺪ‬
‫ﻛﺎﻣﻼً آن را ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﻴﺪ‪ ،‬ﺣﺪ اﻗﻞ‪ ،‬ﻧﻬﺎﻳـﺖ ﺳـﻌﻲ و ﻛﻮﺷﺸـﺘﺎن را ﺑﻜﻨﻴـﺪ ﺗـﺎ زﻳﻨـﺖ و آراﻳـﺶ ﺷـﻤﺎ‬
‫ﭘﻮﺷﻴﺪه ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬و ﺳﭙﺲ اﮔﺮ ﻏﻔﻠﺘﺎً ﻗﺴﻤﺘﻲ از آن دﻳﺪه ﺷﻮد‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ آن ﻣﺆاﺧـﺬه‬
‫ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻼً ﻟﺒﺎﺳﻲ ﻛﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﭘﻨﻬﺎنداﺷﺘﻦ زﻳﻨﺖ ﺧﻮد ﻣﻲﭘﻮﺷﻴﺪ‪ ،‬ﻃﺒﻴﻌﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻤـﻪ‬
‫آن را ﻣﻲﺑﻴﻨﻨﺪ و ﻗﺎﻣﺖ ﺷﻤﺎ ﻧﻴﺰ آﺷﻜﺎر اﺳﺖ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻣﺠﺒﻮر ﺷﻮﻳﺪ ﻛـﻪ دﺳـﺖ و‬
‫ﻳﺎ ﻋﻀﻮ دﻳﮕﺮﺗﺎن را ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﺑﻌﻀﻲ اﻣﻮر ﻇﺎﻫﺮ ﻛﻨﻴـﺪ‪ ،‬ﭘـﺲ در ﺗﻤـﺎم اﻳـﻦ ﻣـﻮارد ﺑـﺮاي ﺷـﻤﺎ‬
‫ﮔﻨﺎﻫﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﭼﻮن ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﻋﻤﺪا آن را ﻇﺎﻫﺮ ﻧﻜﺮده ﺑﻠﻜﻪ ﻣﺠﺒﻮر ﺷـﺪه اﻳـﺪ و اﮔـﺮ ﻓﺮﺿـﺎً در آن‬
‫ﺣﺎل ﺷﻴﻄﺎنﻫﺎﻳﻲ در ﻧﻔﺲ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻛـﻪ از اﻳـﻦ ﻗﺴـﻤﺖ ﻛﻮﭼـﻚ زﻳﻨـﺖ ﺷـﻤﺎ ﻟـﺬت ﺑـﺮده‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺷﻤﺎ ﮔﻨﺎﻫﻲ ﻧﺪارﻳﺪ و ﮔﻨﺎه آن ﺑﻪ ﮔﺮدن ﻛﺴﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ داراي ﻧﻴﺖ ﻓﺎﺳﺪ اﺳـﺖ ﭼـﺮا ﻛـﻪ‬
‫ﺷﻤﺎ ﻟﻮازم ﺣﻔﺎﻇﺖ و ﺣﺮاﺳﺖ اﺧﻼﻗـﻲ و اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ را ﺑـﻪ ﺟـﺎي آورده و ﻣﺴـﺌﻮﻟﻴﺖ را از ﺧـﻮد‬
‫ﺳﺎﻗﻂ ﻧﻤﻮده اﻳﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻣﻔﻬﻮم ﺻﺤﻴﺢ آﻳﺔ ﻛﺮﻳﻤﻪ اﺳﺖ و اﮔـﺮ اﺧﺘﻼﻓـﺎت ﺑـﻴﻦ ﻣﻔﺴـﺮﻳﻦ را در ﻣﻔﻬـﻮم اﻳـﻦ آﻳـﻪ‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﻨﻴﻢ در ﻣﻲﻳﺎﺑﻴﻢ ﻛﻪ رﻳﺸﺔ ﺗﻤﺎم اﺧﺘﻼﻓﺎﺗﺸﺎن ﻫﻤﻴﻦ ﭼﻴﺰي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺎ ﮔﻔﺘﻴﻢ‪.‬‬
‫اﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد‪ ،‬اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﻧﺨﻌﻲ و ﺣﺴﻦ ﺑﺼﺮي ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﺮاد از زﻳﻨﺖ ﻇﺎﻫﺮي ﻟﺒﺎﺳـﻲ اﺳـﺖ‬
‫ﻛﻪ زن ﺗﻮﺳﻂ آن زﻳﻨﺖ ﺑﺎﻃﻨﻲاش را ﻣﻲﭘﻮﺷﺎﻧﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭼﺎدر‪ ،‬ﻧﻘﺎب و ‪. ...‬‬
‫اﺑﻦ ﻋﺒﺎس‪ ،‬ﻣﺠﺎﻫﺪ‪ ،‬ﻋﻄﺎء‪ ،‬اﺑﻦ ﻋﻤﺮ‪ ،‬اﻧـﺲ‪ ،‬ﺿـﺤﺎك‪ ،‬اوزاﻋـﻲ و ﺳـﻌﻴﺪ اﺑـﻦ ﺟﺒﻴـﺮ و ﻋﻤـﻮم‬
‫اﺣﻨﺎف ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻨﻈﻮر از آن‪ ،‬روي و ﻛﻒ ﻫﺮدو دﺳﺖ اﺳﺖ و اﻳﻦ اﺳـﺘﺜﻨﺎ‪ ،‬زﻳﻨﺘـﻲ را ﻫـﻢ‬
‫ﻛﻪ در روي دﺳﺖ و ﭼﻬﺮه وﺟﻮد دارد ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻲﺷـﻮد‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺳـﺮﻣﺔ ﭼﺸـﻢ‪ ،‬ﺣﻨـﺎ‪ ،‬اﻧﮕﺸـﺘﺮي و‬
‫ﻏﻴﺮه‪.‬‬
 ‫‪239‬‬ ‫اﺣﻜﺎم ﺣﺠﺎب‬

‫از ﺳﻌﻴﺪ ﺑﻦ ﻣﺴﻴﺐ رواﻳﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﻬﺮه در ردﻳﻒ )ﻣﺎ ﻇﻬﺮ ﻣﻨﻬﺎ( اﺳﺖ و از ﺣﺴـﻦ‬
‫ﺑﺼﺮي‪ ،‬ﻗﻮﻟﻲ رواﻳﺖ ﺷﺪه ﻛﻪ آن را ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺎﻳﺸﻪ ﺻﺪﻳﻘﻪ رﺿﻲ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﭘﻮﺷﺎﻧﻴﺪن روي ﺗﻤﺎﻳـﻞ دارد و ﻣـﻲﮔﻮﻳـﺪ ﻛـﻪ ﻫـﺪف از زﻳﻨـﺖ‬
‫ﻇﺎﻫﺮي‪ ،‬ﻫﺮدو دﺳﺖ و زﻳﻨﺖﻫﺎي آن اﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻧﮕﺸﺘﺮي‪ ،‬اﻟﻨﮕﻮ و ‪...‬‬
‫ﻣﺴﻮر اﺑﻦ ﻣﺨﺮﻣﻪ و ﻗﺘﺎده دﻳﺪه ﺷﺪن ﻫﺮدو دﺳﺖ را ﺑـﺎ زﻳﻮرﻫـﺎي آن اﺟـﺎزه ﻣـﻲدﻫﻨـﺪ و در‬
‫ﺑﺎرة ﭼﻬﺮه از اﻗﻮالﺷﺎن ﭼﻨـﻴﻦ ﻓﻬﻤﻴـﺪه ﻣـﻲﺷـﻮد ﻛـﻪ ﻓﻘـﻂ ﻇـﺎﻫﺮﻛﺮدن ﻫـﺮدو ﭼﺸـﻢ را اﺟـﺎزه‬
‫ﻣﻲدﻫﻨﺪ و ﺑﺲ‪.‬‬
‫اﮔﺮ در رﻳﺸﺔ اﺧﺘﻼف ﻣﻮﺟﻮد ﻣﻴﺎن ﻣﻔﺴﺮﻳﻦ ﺑﻴﺎﻧﺪﻳﺸﻴﺪ درﻣﻲﻳﺎﺑﻴﺪ ﻛﻪ ﺗﻤـﺎم آنﻫـﺎ از )إﻻ ﻣـﺎ‬
‫ﻇﻬﺮ ﻣﻨﻬﺎ( ﭼﻨﻴﻦ ﻓﻬﻤﻴﺪه اﻧﺪ ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮاي زن ﻇﺎﻫﺮ ﺳﺎﺧﺘﻦ زﻳﻨﺘـﻲ را اﺟـﺎزه داده اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬
‫ﺑﺮﺧﻼف ﻗﺼﺪ و ارادهاش ﺑﺎﺷﺪ و ﻳﺎ ﻛﻪ ﺿﺮورت‪ ،‬ﻣﻘﺘﻀﻲ آن ﺑﺎﺷﺪ و اﻣﺎ ﺟﻮاز اﻳﻨﻜﻪ زن ﭼﻬـﺮه‬
‫و دﺳﺖ ﺧﻮد را ﺑﺮاي ﻣﺮدم ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﻛﺸﻒ و ﻇﺎﻫﺮ ﻛﻨﺪ ﻛـﻪ ﻣـﺮدان را ﺑـﻪ ﻃـﺮف ﺧـﻮدش‬
‫ﺟﻠﺐ ﻛﻨﺪ‪ ،‬از ﻫﻴﭻ ﻳﻚ از ﻣﻔﺴﺮﻳﻦ ﻧﻘﻞ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ از آنﻫﺎ ﻛﻮﺷﻴﺪه اﻧـﺪ ﻛـﻪ ﺑـﻪ‬
‫اﻧﺪازة ﻓﻬﻢ و داﻧﺶ ﺧﻮد آﻧﺮا ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬و ﺗﻮﺿﻴﺢ داده ﻧﺪ ﺗﺎ ﭼﻪ اﻧﺪازه ﺑﻴﺮونﺑﻮدن دﺳـﺖ زن‬
‫ﻣﺠﺎز اﺳﺖ و ﭼﻪ ﭼﻴﺰي ﺑﺮ اﺳﺎس ﺿﺮورت ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻲﺷﻮد؟ آﻳﺎ در ﻫﺮ ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ ﻇـﺎﻫﺮ‬
‫ﺷﻮد؟ ﺑﻨﺎ ﺑﺮ اﺻﻮل و ﭘﺮﺳﺶﻫﺎي ﻓـﻮق ﻫﺮﻳـﻚ از ﻣﻔﺴـﺮﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳـﻪﺷـﺎن را اﺑـﺮاز داﺷـﺘﻪ اﻧـﺪ‪ ،‬ﺑـﺎ‬
‫وﺟﻮدي ﻛﻪ ﻣﺎ در اﻳﻨﺠﺎ ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﻢ ﻣﻌﻨﻲ اﺳﺘﺜﻨﺎ )إﻻ ﻣﺎ ﻇﻬﺮ ﻣﻨﻬﺎ( را ﺑﻪ اﻣﻮر ﻓـﻮق اﻟـﺬﻛﺮ ﻣﻘﻴـﺪ و‬
‫ﻣﺤﺪود ﻧﺴﺎزﻳﺪ و ﺑﻪ زن ﻣﺴﻠﻤﺎن اﺟﺎزه ﺑﺪﻫﻴﺪ ﺑﺮ اﺳـﺎس اﺣـﻮال‪ ،‬ﺷـﺮاﻳﻂ و اﺣﺘﻴﺎﺟـﺎت ﺧـﻮدش‬
‫ﺣﻜﻢ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬آﻳﺎ روﻳﺶ را ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﺪ ﻳﺎ ﺑﺎز ﺑﮕﺬارد‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﻣﻨﻈﻮر آن زن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ‬
‫اﺣﻜﺎم ﺧﺪا و ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ را ﺗﺤﻘﻴﻖ و ﺗﺘﺒﻊ ﻛﻨﺪ و ﻫﺮﮔﺰ راﺿﻲ ﻧﻤﻲﺷﻮد ﺑﻪ ﻓﺘﻨـﻪ و ﻓﺴـﺎد ﻣﺒـﺘﻼ ﺷـﻮد‪،‬‬
‫ﺿﻤﻨﺎً او ﻣﻲداﻧﺪ ﻛﻪ اﮔﺮ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﺪ ﺗﺎ ﭼﻪ اﻧﺪازه ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎﺷﺪ و اﮔﺮ ﺑﺎز ﺑﮕﺬارد ﻧﻴﺰ ﺗـﺎ ﭼـﻪ اﻧـﺪازه‬
‫ﺑﮕﺬارد؟ در اﻳﻦ ﺑﺎره ﻫﻴﭻ ﺣﻜﻢ ﺻﺮﻳﺢ و ﻗﺎﻃﻌﻲ از ﻃـﺮف ﺷـﺮﻳﻌﺖ وارد ﻧﮕﺮدﻳـﺪه اﺳـﺖ و ﺑـﺎ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺣﺎﻻت ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬اوﺿﺎع و ﺷﺮاﻳﻂ ﻫﻢ ﻣﻘﺘﻀﻲ ﺣﻜﻤﺖ ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﺪ ﺗـﺎ در آن ﺑـﺎره ﺣﻜـﻢ‬
‫ﻗﺎﻃﻊ ﺻﺎدر ﻛﻨﺪ؛ زﻳﺮا زﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﺨﺎﻃﺮ اﻧﺠﺎم ﭘﺎرهاي از اﻣﻮر ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﺑﻴﺮونرﻓﺘﻦ ﻣـﻲﺷـﻮد‪ ،‬اﻳـﻦ‬
‫ﺧﺮوج او را ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﺎن ﺳﺎﺧﺘﻦ ﭼﻬﺮه و دﺳﺖﻫﺎ ﻣﺠﺒﻮر ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛـﻪ در اﻳـﻦ ﻣﻮﺿـﻊ ﺑـﻪ او اﺟـﺎزه‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪240‬‬

‫داده ﺷﺪه اﺳﺖ وﻟﻲ زﻧﻲ ﻛﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻴﺎزي ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﺟﺎزه ﻧﺪارد ﻛﻪ ﺑﺪون ﺿﺮورت ﻋﻀـﻮي‬
‫از اﻋﻀﺎﻳﺶ را ﻇﺎﻫﺮ ﺳﺎزد‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﻣﻨﻈﻮر ﺷﺮﻳﻌﺖ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اﮔـﺮ زﻧـﻲ ﺑـﺪون ﺿـﺮورت و ﻓﻘـﻂ ﺑـﺮاي اﻇﻬـﺎر ﺣﺴـﻦ و‬
‫زﻳﺒﺎﻳﻲ‪ ،‬ﻋﻀﻮي از اﻋﻀﺎي ﺑﺪﻧﺶ را ﻇﺎﻫﺮ ﻛﻨﺪ ﮔﻨﻬﻜﺎر اﺳﺖ و اﮔﺮ ﭼﻴﺰي از آن ﺑﺪون ﻗﺼـﺪ و‬
‫اراده ﻧﻤﺎﻳﺎن ﺷﻮد ﺻﺎﺣﺐ آن ﮔﻨﻬﻜﺎر ﻧﻤﻲﺷﻮد و اﮔﺮ ﺿﺮورت ﺑﺎﻋﺚ ﻇﺎﻫﺮﺷﺪن ﮔﺮدد ﭘﺲ در‬
‫اﻳﻦ ﺻﻮرت ﻛﺸﻒ و ﻇﻬﻮر آن ﺑﺮاﻳﺶ ﻣﺠﺎز اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺪون در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﮔﻮﻧـﺎﮔﻮﻧﻲ اوﺿـﺎع و ﺷـﺮاﻳﻂ در ﺑـﺎرة ﻣﺴـﺌﻠﺔ ﺻـﻮرت ﺳـﺆال ﺧﺎﺻـﻲ‬
‫ﻣﻄﺮح ﻣﻲﺷﻮد و آن اﻳﻨﻜﻪ آﻳﺎ ﺷﺮﻳﻌﺖ آﺷﻜﺎر ﺳﺎﺧﺘﻦ ﭼﻬﺮه را ﻣﻲﭘﺴﻨﺪد ﻳﺎ ﻧﻪ؟ و آﻳﺎ اﻇﻬـﺎر آن‬
‫در ﻣﻮﻗﻊ ﺿﺮورت ﺟﺎﻳﺰ اﺳﺖ ﻳﺎ ﻧﻪ؟ و آﻳﺎ ﺻـﻮرت ﻫـﻢ در ردﻳـﻒ اﻋﻀـﺎﻳﻲ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺑﺎﻳـﺪ از‬
‫اﺟﺎﻧﺐ ﭘﻨﻬﺎن داﺷﺘﻪ ﺷﻮد؟‪ .‬آﻳﻪي ﺣﺠﺎب در ﺳﻮرة اﺣﺰاب ﺑﻪ ﺗﻤﺎم اﻳﻦ ﺳـﺆاﻻت ﺟـﻮاب داده و‬
‫ﻣﺎ را راﻫﻨﻤﺎﻳﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺣﻜﻢ ﭼﻬﺮه‪:‬‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬

‫﴿‪4 £ÎγÎ6Î6≈n=y_ ÏΒ £ÍκöŽn=tã šÏΡô‰ãƒ tÏΖÏΒ÷σßϑø9$# Ï!$|¡ÎΣuρ y7Ï?$uΖt/uρ y7Å_≡uρø—X{ ≅è% ÷É<¨Ζ9$# $pκš‰r'‾≈tƒ‬‬

‫‪] ﴾tøsŒ÷σムŸξsù zøùt÷èムβr& #’oΤ÷Šr& y7Ï9≡sŒ‬اﺣﺰاب‪.[59 :‬‬

‫»اي ﭘﻴــﺎﻣﺒﺮ! ﺑــﻪ زﻧــﺎن ﺧــﻮد و زﻧــﺎن ﻣﺴــﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﮕــﻮ ﻛــﻪ ﻗﺴــﻤﺘﻲ از ﭼﺎدرﻫﺎﻳﺸــﺎن را ﺑــﻪ ﺳــﺮ‬
‫ﺑﻴﺎﻧﺪازﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻧﺰدﻳﻜﺘﺮ اﺳﺖ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ اﻳﺸﺎن اذﻳﺖ ﻛﺮده ﻧﺸﻮﻧﺪ«‪.‬‬
‫اﻳﻦ آﻳﻪ ﻓﻘﻂ در ﺑﺎرة ﭘﻮﺷﺶ ﭼﻬﺮه ﻧﺎزل ﺷﺪه و ﺟﻼﺑﻴﺐ ﻛﻪ ﺟﻤﻊ ﺟﻠﺒـﺎب اﺳـﺖ ﻋﺒـﺎرت از‬
‫ﻟﺒﺎس ﻓﺮاخ ﻳﺎ ﭼﺎدر ﻳﺎ ﻧﻘﺎب ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و »ﻳﺪﻧﻴﻦ« ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي اﻧﺪاﺧﺘﻦ آن‪ ،‬ﭘﺲ ﻣﻌﻨﻲ ﺗﺤـﺖ اﻟﻠﻔﻈـﻲ‬
‫آﻳﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ روي ﺑﺪﻧﺸﺎن را ﺑـﺎ ﭼﺎدرﻫـﺎ ﺑﭙﻮﺷـﺎﻧﻨﺪ و ﺑـﻪ اﻳـﻦ ﺗﺮﺗﻴـﺐ ﻓﻘـﻂ ﺑـﺮاي رﻓـﻊ‬
‫ﺿﺮورت ﺑﻴﺮون آﻳﻨﺪ و ﺣﺮف )ﻣﻦ( ﺑﺮاي ﺑﻌﻀﻴﺖ اﺳﺖ؛ زﻳﺮا زن ﻳﻚ ﺑﺨﺶ از ﻟﺒﺎﺳـﺶ را ﻓـﺮو‬
 ‫‪241‬‬ ‫اﺣﻜﺎم ﺣﺠﺎب‬

‫ﻣﻲﮔﺬارد و ﻗﺴﻤﺖ دﻳﮕﺮ ﺑﺎﻻي ﭘﻴﺮاﻫﻦ ﻣﻲآﻳﺪ »ذﻟﻚ اَدﻧــﻰ أن ﻳﻌــﺮﻓﻦ« ﺗﺎ ﺟﺪا ﺷﻮﻧﺪ از ﻛﻨﻴﺰان و‬
‫زﻧﺎن آوازﺧﻮان و ﻣﻐﻨﻴﻪ‪ ،‬ﻓﻼ ﻳﺆذﻳﻦ ﺗﺎ از ﻃﺮف اﻫﻞ ﻃﻤﻊ و ﻓﺴﻖ ﻣﻮرد اذﻳﺖ ﻗﺮار ﻧﮕﻴﺮﻧﺪ)‪.(1‬‬
‫از ﺗﻤﺎم اﻗﻮال ﻣﺬﻛﻮر ﭼﻨﻴﻦ ﻓﻬﻤﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ از ﻋﺼﺮ ﭘﺮ ﺑﺮﻛﺖ اﺻﺤﺎب ﻛﺮام  ﺗـﺎ ﻗـﺮن‬
‫ﻫﺸﺘﻢ ﻫﺠﺮي ﺗﻤﺎم ﻋﻠﻤﺎ ﻣﻔﻬﻮم اﻳﻦ آﻳﻪ را ﺑﺮ ﻳﻚ ﭼﻴﺰ ﺣﻤﻞ ﻛﺮده اﻧﺪ و آن ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬
‫ﻣﺎ از روي ﻛﻠﻤﺎت‪ ،‬آن را ﺑﺮﮔﺰﻳﺪﻳﻢ و ﺑﻌﺪ از آن اﮔﺮ ﺑﻪ اﺣﺎدﻳﺚ ﻧﺒـﻮي و اﺧﺒـﺎر ﻣﺮاﺟﻌـﻪ ﻛﻨـﻴﻢ‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻲﮔﻴﺮﻳﻢ ﻛﻪ زﻧﺎن ﺑﻌﺪ از ﻧﺰول اﻳـﻦ آﻳـﻪ در زﻣـﺎن ﺧـﻮد ﺣﻀـﺮت رﺳـﻮل اﷲ  از‬
‫ﭼﺎدر ﻳﺎ ﻧﻘﺎب ﻳﺎ ﭘﺮده اﺳﺘﻔﺎده ﻣـﻲﻛﺮدﻧـﺪ و روي ﺑﺮﻫﻨـﻪ ﺑﻴـﺮون ﻧﻤـﻲآﻣﺪﻧـﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﭽـﻪ در ﺳـﻨﻦ‬
‫اﺑﻮداوود‪ ،‬ﺗﺮﻣﺬي‪ ،‬ﻣﻮﻃﺎء اﻣﺎم ﻣﺎﻟﻚ و دﻳﮕﺮ ﻛﺘـﺐ ﺣـﺪﻳﺚ آﻣـﺪه اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺣﻀـﺮت رﺳـﻮل‬
‫اﷲ اﻣﺮ ﻛﺮد ﻛﻪ زن در ﺣﺎﻟﺖ اﺣﺮام ﻧﻘﺎب ﺑﺮﮔﻴﺮد و دﺳﺘﻜﺶ ﻧﭙﻮﺷﺪ و ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴـﺐ‪ ،‬زﻧـﺎن را‬
‫در ﺣﺎﻟﺖ اﺣﺮام از ﻧﻘﺎب و دﺳﺘﻜﺶ ﻧﻬﻲ ﻓﺮﻣﻮد‪.‬‬
‫ﺲ اﻟْ ُﻘ ‪‬ﻔ َﺎزﻳْ ِﻦ«‪.‬‬ ‫ِ‬
‫ﺐ َوﻻَ ﺗَـﻠْﺒَ ُ‬ ‫ْﻤ ْﺤ ِﺮَﻣﺔُ ﻻَ ﺗَـْﻨﺘَﻘ ُ‬
‫»اﻟ ُ‬
‫»زﻧﻲ ﻣﺤﺮم ﻧﻘﺎب و دﺳﺘﻜﺶ ﻧﭙﻮﺷﺪ«‪.‬‬
‫ﺎء ﻓِﻰ إِ ْﺣ َﺮ ِاﻣ ِﻬ ‪‬ﻦ َﻋ ِﻦ اﻟْ ُﻘ ‪‬ﻔﺎ َزﻳْ ِﻦ َواﻟﻨ‪‬ـ َﻘﺎب«‪.‬‬
‫‪‬ﺴ َ‬ ‫»ﻧَـ َﻬﻰ اﻟﻨ َ‬
‫»آن ﺣﻀﺮت ج زﻧﺎﻧﻲ ﻛﻪ در ﺣﺎل اﺣﺮام ﻫﺴﺘﻨﺪ را از ﭘﻮﺷﻴﺪن دﺳﺘﻜﺶ و ﻧﻘﺎب ﻧﻬﻲ‬
‫ﻓﺮﻣﻮد«‪.‬‬
‫و اﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ ﺑﻪ ﺻﺮاﺣﺖ دﻻﻟﺖ دارد ﺑﺮ اﻳﻨﻜﻪ زﻧﺎن در ﻋﻬﺪ ﻧﺒﻮت ﺑﻪ ﭘﻮﺷﻴﺪن ﻧﻘﺎب و‬
‫دﺳﺘﻜﺶ ﻋﺎدت ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ وﻟﻲ در ﺣﺎﻟﺖ اﺣﺮام از آن ﻣﻨﻊ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺼﻮد از اﻳﻦ ﺣﻜﻢ اﻳﻦ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﻣﺮدم روي زﻧﺎن را در ﻣﻮﺳﻢ ﺣﺞ ﺑﺒﻴﻨﻨﺪ ﺑﻠﻜﻪ ﻫﺪف اﺻﻠﻲ آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﭼﺎدر ﻛﻪ در‬
‫ﺣﺎﻻت ﻋﺎدي ﺟﺰو ﻟﺒﺎس ﺑﻮد در ﺣﺎﻟﺖ اﺣﺮام ﺟﺰء اﺣﺮام ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬در اﺣﺎدﻳﺚ ﺑﻪ ﺻﺮاﺣﺖ وارد‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﺴﺮان ﺣﻀﺮت رﺳﻮل اﷲ  و زﻧﺎن دﻳﮕﺮ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﺖ اﺣﺮام ﭼﻬﺮهﻫﺎﻳﺸﺎن را از‬
‫ﻣﺮدان ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﭘﻨﻬﺎن ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬و در ﺳﻨﻦ اﺑﻮداود از ام اﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ ﻋﺎﻳﺸﻪ رواﻳﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫»ﻛﺎن اﻟﺮﻛﺒﺎن ﻳﻤﺮون ﺑﻨﺎ وﻧﺤﻦ ﻣﻊ رﺳﻮل اﷲ ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ ﻣﺤﺮﻣﺎت ﻓﺈذا ﺣﺎزو ﺑﻨﺎ ﺳﺪﻟﺖ‬
‫إﺣﺪاﻧﺎ ﺑﻬﺎ ﻣﻦ رأﺳﻬﺎ ﻋﻠﻰ وﺟﻬﻬﺎ ﻓﺈذا ﺟﺎوزوﻧﺎ ﻛﺸﻔﻨﺎﻩ«)‪.(1‬‬

‫‪ -1‬ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺑﻴﻀﺎوي‪.168 /4 ،‬‬

 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪242‬‬

‫»ﺳﻮاران از ﭘﻴﺶ ﻣﺎ ﻣﻲﮔﺬﺷـﺘﻨﺪ و ﻣـﺎ ﺑـﻪ ﻫﻤﺮاﻫـﻲ ﺣﻀـﺮت رﺳـﻮل اﷲ  در ﺣـﺎل اﺣـﺮام‬
‫ﺑﻮدﻳﻢ‪ ،‬وﻗﺘﻲ ﻛﻪ از ﻧﺰد ﻣﺎ رد ﻣـﻲﺷـﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻫـﺮ ﻳـﻚ از ﻣـﺎ ﭼـﺎدرش را از ﺳـﺮش ﺑـﺮوﻳﺶ ﭘـﺎﻳﻴﻦ‬
‫ﻣﻲاﻧﺪاﺧﺖ و وﻗﺘﻲ ﻛﻪ از ﻣﺎ ﻣﻲﮔﺬﺷﺘﻨﺪ ﻧﻘﺎب از ﭼﻬﺮه ﺑﺮﻣﻲﮔﺮﻓﺘﻴﻢ«‪.‬‬
‫در ﻣﻮﻃﺄ اﻣﺎم ﻣﺎﻟﻚ ذﻛﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ‪:‬‬
‫»ﻋﻦ ﻓﺎﻃﻤﺔ ﺑﻨﺖ اﻟﻤﻨﺬر رﺿﻲ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻗﺎﻟﺖ‪ :‬ﻛﻨﺎ ﻧﺨﻤﺮ وﺟﻮﻫﻨﺎ وﻧﺤﻦ ﻣﺤﺮﻣﺎت وﻧﺤﻦ ﻣﻊ‬
‫أﺳﻤﺎء ﺑﻨﺖ أﺑﯽ ﺑﻜﺮ اﻟﺼﺪﻳﻖ رﺿﻲ اﷲ ﻋﻨﻪ ﻓﻼ ﺗﻨﻜﺮﻩ ﻋﻠﻴﻨﺎ«‪.‬‬
‫»ﻓﺎﻃﻤﻪ ﺑﻨﺖ ﻣﻨﺬر ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺎ در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺑـﺎ اﺳـﻤﺎء ﺑﻨـﺖ اﺑـﻮﺑﻜﺮ  ﺑـﻮده و اﺣـﺮام داﺷـﺘﻴﻢ‬
‫رويﻫﺎي ﺧﻮد را ﻣﻲﭘﻮﺷﺎﻧﺪﻳﻢ و اﺳﻤﺎء اﻳﻦ وﺿﻊ را ﺑﺪ ﻧﺪاﻧﺴﺖ«‪.‬‬
‫در ﻓﺘﺢ اﻟﺒﺎري از ﻋﺎﻳﺸﺔ ﺻﺪﻳﻘﻪ ل رواﻳﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫»زﻧﺎن ﭼﺎدرﺷﺎن را از ﺳﺮﺷﺎن ﺑﺮ ﭼﻬﺮهﺷﺎن ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻣﻲاﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ«‪.‬‬
‫ﻳﺎ ﻟﺒﺎسﺷﺎن را ﭘﺎﻳﻴﻦ اﻧﺪاﺧﺘﻪ و ﻓﺮو ﮔﺬارﻧﺪ و اﻳﻦ ﻣﻔﻬـﻮم ﭘﻮﺷـﻴﺪن ﺻـﻮرت اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺑﺎﻳـﺪ‬
‫ﭘﻨﻬﺎن داﺷﺘﻪ ﺷﻮد و ﻓﺮﻗﻲ ﻧﺪارد ﻛﻪ ﺑﺎ ﭘﻮﺷﻴﺪن ﭼﺎدر ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ ﻧﻘﺎب و ﻳﺎ ﻫﺮ روش دﻳﮕـﺮي‪ .‬آﻳـﻪ‪،‬‬
‫ﻣﻔﺎد اﻳﻦ ﻧﻮع ﭘﻮﺷﺶ را ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻴﺎن ﻣﻲدارد‪ :‬اﮔﺮ زﻧﺎن ﺑﺎ اﻳﻦ ﺳﺘﺮ از ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻴﺮون آﻳﻨﺪ اﻫﻞ ﻓﺴـﻖ و‬
‫ﻓﺠﻮر ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﻨﺪ ﻛﻪ آنﻫﺎ زﻧﺎن ﺷﺮﻳﻒ و ﻋﻔﻴﻒ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﻧـﻪ از ﻛﻨﻴـﺰان‪ ،‬ﭘـﺲ ﺑـﺮ آنﻫـﺎ ﺗﻌـﺮض‬
‫ﻧﻤﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻤﺎم ﻣﻔﺴﺮﻳﻦ در ﺗﻔﺴﻴﺮ اﻳﻦ آﻳﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻔﻬﻮم اﺗﻔﺎق ﻧﻈﺮ دارﻧﺪ‪ ،‬از اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رواﻳﺖ اﺳـﺖ‬
‫ﻛﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ زﻧﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن اﻣﺮ ﻛﺮده ﻛﻪ در وﻗﺖ ﺑﻴﺮونآﻣﺪن از ﺧﺎﻧﻪ روﻳﺸﺎن را ﺗﻮﺳﻂ‬
‫ﭼﺎدر و ﻳﺎ ﻟﺒﺎس )ﺟﻼﺑﻴﺐ( ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﻨﺪ)‪.(2‬‬
‫از اﺑﻦ ﺳﻴﺮﻳﻦ رواﻳﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬از ﻋﺒﻴﺪه اﺑﻦ ﺳﻔﻴﺎن اﺑﻦ ﺣﺎرث ﺣﻀـﺮﻣﻲ در ﺑـﺎرة آﻳـﺔ‬
‫»ﻗﻞ ﻷزواﺟﻚ‪ ...‬ﺟﻼﺑﻴــﺒﻬﻦ« ﺳﺆال ﻛﺮدم او در ﺟـﻮاب ﮔﻔـﺖ ﻛـﻪ ﭼﻬـﺮه و ﺳـﺮش را ﺑـﺎ ﻟﺒـﺎس‬
‫ﻣﻲﭘﻮﺷﺎﻧﺪ و ﻳﻚ ﭼﺸﻤﺶ را ﺑﺮاي دﻳﺪن ﺑﺎز ﻣﻲﮔﺬارد)‪.(3‬‬

‫‪ -1‬ﺑﺎب ﻓﻲ اﻟﻤﺤﺮﻣﺔ ﺗﻐﻄﻲ و ﺟﻬﻬﺎ‪.‬‬

‫‪ -2‬ﺗﻔﺴﻴﺮ اﺑﻦ ﺟﺮﻳﺮ ﻃﺒﺮي ‪.29 /22‬‬
‫‪ -3‬ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻃﺒﺮي‪ ، 29 /22 ،‬و ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺟﺼﺎص‪.457 /3 :‬‬
 ‫‪243‬‬ ‫اﺣﻜﺎم ﺣﺠﺎب‬

‫اﺑﻦ ﺟﺮﻳﺮ ﻃﺒﺮي در ﺗﻔﺴﻴﺮ اﻳﻦ آﻳﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫»ﺑﻪ زﻧﺎن ﺑﮕﻮ‪ ،‬در وﻗﺖ ﺑﻴﺮونرﻓﺘﻦ ﺑﺮاي ﺿﺮورت ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻛﻨﻴﺰان ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ؛ زﻳﺮا ﻛﻨﻴﺰﻫﺎ ﭼﻬـﺮه و‬
‫ﻣﻮﻫﺎﻳﺸﺎن را ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﻟﻜﻦ ﺗﻮ ﺑﻪ زﻧﺎن ﺑﮕﻮ ﻛﻪ ﭼﺎدرﻫﺎﻳﺸﺎن را ﺑﺮ ﭼﻬﺮهﻫﺎﻳﺸﺎن ﺑﻜﺸﻨﺪ ﺗـﺎ‬
‫ﻓﺎﺳﻘﻲ ﺑﺮ اﻳﺸﺎن ﺗﻌﺮض ﻧﻜﻨﺪ و اﻳﺸﺎن را ﺑﻪ زﺑﺎن آزار ﻧﺮﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻮن اﮔﺮ ﻓﺎﺳﻘﺎن ﺑﺪاﻧﻨﺪ ﻛﻪ آنﻫـﺎ‬
‫آزادﻧﺪ‪ ،‬از اذﻳﺖﻛﺮدن اﻳﺸﺎن ﺧﻮدداري ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ«)‪.(1‬‬
‫اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺟﺼﺎص ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫»اﻳﻦ آﻳﻪ دﻻﻟﺖ ﺑﺮ اﻳﻦ دارد ﻛﻪ زن ﺟﻮان‪ ،‬ﻣﻜﻠﻒ ﺑﻪ ﭘﻮﺷﺎﻧﺪن ﭼﻬـﺮه اﺳـﺖ و وﻗﺘـﻲ ﻛـﻪ از‬
‫ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻴﺮون ﻣﻲرود ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺴﺘﻮر ﺑﻮده و ﻋﻔﺖ ﺧﻮد را ﻧﻨﻤﺎﻳﺎﻧﺪ ﺗﺎ ﻣﺮدم ﻓﺎﺟﺮ و ﻃﻤﻌﻜـﺎر در آنﻫـﺎ‬
‫اﻣﻴﺪ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ«)‪.(2‬‬
‫ﻋﻼﻣﺔ ﻧﻴﺸﺎﺑﻮري در ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻫﻤﻴﻦ آﻳﻪ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫»زﻧﺎن در اﺑﺘﺪاي اﺳﻼم ﺑﺮ ﻫﻤﺎن ﻋﺎدت ﺟﺎﻫﻠﻴﺖ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺒﺘﺬل ﺑﺎ ﭘﻴـﺮاﻫﻦ و ﭼـﺎدر‬
‫ﺑﻴﺮون ﻣﻲآﻣﺪﻧﺪ و ﻫـﻴﭻ ﻓﺮﻗـﻲ ﺑـﻴﻦ زن آزاد و ﻛﻨﻴـﺰ وﺟـﻮد ﻧﺪاﺷـﺖ ﻟـﺬا ﺑـﻪ ﭘﻮﺷـﻴﺪن ﭼـﺎدر و‬
‫ﭘﻮﺷﺎﻧﺪن ﭼﻬﺮه و ﺳﺮ ﻣﺄﻣﻮر ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬و ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﭼﺎدر ﺑﺮاي اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ آنﻫـﺎ‬
‫زﻧﺎن آزادﻧﺪ و ﻓﺎﺟﺮ و زﻧﺎﻛﺎر ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ؛ زﻳﺮا زﻧﻲ ﻛﻪ روﻳﺶ را ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﺪ ﻋﻮرﺗﺶ را ﻧﻴـﺰ ﺑـﻪ ﺑﻬﺘـﺮﻳﻦ‬
‫وﺟﻪ ﻣﺴﺘﻮر ﻧﮕﻪ ﻣﻲدارد«)‪.(3‬‬
‫ﻓﺨﺮ اﻟﺪﻳﻦ رازي ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫»در زﻣﺎن ﺟﺎﻫﻠﻴﺖ زﻧﺎن آزاد و ﻛﻨﻴﺰان ﺑﺪون ﺣﺠﺎب ﺧﺎرج ﻣﻲﺷـﺪﻧﺪ و ﻣـﺮدان زﻧﺎﻛـﺎر ﻧﻴـﺰ‬
‫آنﻫﺎ را دﻧﺒﺎل ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻌﺪ از آﻣﺪن اﺳﻼم ﺑﺨﺎﻃﺮ اﻳﻨﻜﻪ زﻧﺎن ﺷﺮﻳﻒ و آزاد ﻣـﻮرد ﺗﻬﻤـﺖ‬

‫ﻧﺸﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ زﻧﺎن آزاد اﻣﺮ ﻛﺮد ﺗـﺎ ﺧـﻮد را در ﭘـﺮده ﮔﻴﺮﻧـﺪ‪Ÿξsù zøùt÷èムβr& #’oΤ÷Šr& y7Ï9≡sŒ﴿ :‬‬

‫‪ ﴾tøsŒ÷σãƒ‬در ﻣﻌﻨﻲ آن آﻳﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﺗﺎ ﻓﻬﻤﻴﺪه ﺷﻮد ﻛﻪ آنﻫـﺎ زﻧـﺎن آزادﻧـﺪ و ﺗﻌﻘﻴـﺐ ﻧﺸـﻮﻧﺪ‪ .‬و‬
‫ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮد ﻣﺮاد اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ آنﻫﺎ زاﻧـﻲ ﻧﻴﺴـﺘﻨﺪ؛ زﻳـﺮا زﻧـﻲ ﻛـﻪ‬

‫‪ -1‬ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻃﺒﺮي ‪.29 /22‬‬

‫‪ -2‬اﺣﻜﺎم اﻟﻘﺮآن‪ ،‬ﺟﺼﺎص ‪.458 /3‬‬
‫‪ -3‬ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻏﺮﻳﺐ اﻟﻘﺮآن‪ ،‬ﺑﺮ ﺣﺎﺷﻴﺔ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻃﺒﺮي‪.32 /22 .‬‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪244‬‬

‫روي را ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﺪ ﺑﺎ آﻧﻜﻪ روي ﻋﻮرت ﻧﻴﺴﺖ)‪ (1‬دﻳﮕﺮ از وي اﻧﺘﻈﺎر ﻧﻤﻲرود ﻛـﻪ ﻛﺸـﻒ ﻋـﻮرت‬
‫ﻛﻨﺪ ﭘﺲ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﺷـﻮد ﻛـﻪ آنﻫـﺎ زﻧـﺎن ﻋﻔﻴﻔـﻪ اﻧـﺪ و ﺧـﻮاﻫﺶ زﻧـﺎ از اﻳﺸـﺎن ﻏﻴـﺮ ﻣﻤﻜـﻦ‬
‫اﺳﺖ«)‪.(2‬‬

‫ﻧﻘﺎب )ﭘﺮده و ﭼﺎدر(‪:‬‬

‫ﻫﺮﻛﺲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻛﻠﻤﺎت آﻳﻪ ﺗﻮﺟﻪ ﻛﺮده و اﻗﻮال ﻣﻔﺴﺮان ﻫﺮ ﻋﺼﺮي را ﺗﺤـﺖ ﺑﺮرﺳـﻲ ﻋﻤﻴـﻖ‬
‫ﻗﺮار دﻫﺪ و ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻣﺮدم را در زﻣﺎن ﺣﻴﺎت ﺣﻀﺮت رﺳﻮل  از ﻧﻈﺮ ﺑﮕﺬراﻧـﺪ ﺑـﻪ ﻫـﻴﭻ وﺟـﻪ‬
‫ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ اﻧﻜﺎر ﻛﻨﺪ ﺷﺮﻳﻌﺖ ﺑﻪ زﻧﺎن دﺳﺘﻮر داده اﺳﺖ ﻛﻪ روﻳﺸـﺎن را از ﺑﻴﮕﺎﻧـﻪ ﭘﻨﻬـﺎن دارﻧـﺪ و‬
‫اﻳﻦ وﺿﻊ از زﻣﺎن ﺣﻴﺎت ﺧﻮد ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺷﺮوع ﺷﺪه و ﺗـﺎﻛﻨﻮن اداﻣـﻪ دارد و ﺧـﻮد ﻗـﺮآن ﻧﻘـﺎب ﻳـﺎ‬
‫ﭘﺮده و ﭼﺎدر را از روي ﺣﻘﻴﻘﺖ و ﻣﻌﻨﻲ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻛﺮده وﻟﻲ آﻧﺮا ﺑـﺎ اﻳـﻦ ﻟﻔـﻆ اﺻـﻄﻼﺣﻲ ذﻛـﺮ‬
‫ﻧﻜــﺮده اﺳــﺖ و زﻧــﺎن ﻣﺴــﻠﻤﺎن ﻣﻮﻗــﻊ ﺑﻴــﺮونرﻓــﺘﻦ از ﺧﺎﻧــﻪ ﭘــﻴﺶ روي ﭘﻴﻐﻤﺒــﺮ ﭘــﺮده ﺑــﺮ روي‬
‫ﻣــﻲاﻧﺪاﺧﺘﻨــﺪ و در آن زﻣــﺎن ﭘــﺮدة ﻣــﺬﻛﻮر ﺑﻨــﺎم ﻧﻘــﺎب ﻣﺸــﻬﻮر ﺑــﻮد‪ ،‬و ﻣــﺮدم آﻧــﺮا ﺑــﺪان ﻧــﺎم‬
‫ﻣﻲﺷﻨﺎﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻠﻪ و آن ﻧﻘﺎﺑﻲ )‪ (Veil‬اﺳﺖ ﻛﻪ اروﭘﺎﻳﻲﻫﺎ آﻧﺮا ﺗﺎ ﺳﺮﺣﺪ ﻣﻤﻜﻦ ﺑﺪ و ﻧﺎﻣﻄﻠﻮب ﻣـﻲداﻧﻨـﺪ و‬
‫روح ﻏﺮﺑــﻲ ﺣﺘــﻲ از ﺗﺼــﻮر آن ﻧﺎراﺣــﺖ ﻣــﻲﺷــﻮد و آﻧــﺮا ﺑــﻪ ﻋﻨــﻮان وﺣﺸــﺖ و ﺗﻨــﮓﻧﻈــﺮي‬
‫ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﻨﺪ و اوﻟﻴﻦ ﻋﺎﻣﻞ ﻋﻘﺐﻣﺎﻧﺪﮔﻲ و ﺗﺨﻠﻒ ﻣﻠﻞ ﻣﺸﺮق زﻣﻴﻦ ﻣﻲﺷـﻤﺎرﻧﺪ و اﮔـﺮ ﺳـﺨﻦ از‬
‫ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺗﻤﺪن و آﮔﺎﻫﻲ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ و رواﻧﻲ ﻣﻠﻞ ﻣﺸﺮق زﻣﻴﻦ ﺷﻮد‪ ،‬اوﻟﻴﻦ ﺷـﺎﻫﺪ و دﻟﻴﻠـﻲ را ﻛـﻪ‬
‫ﺑﺮاي ﺻﺪق ﻣﺪﻋﺎي ﺧﻮد ﻣﻲآورﻧﺪ و ﺑﻪ آن اﻓﺘﺨﺎر ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻘﺎب از روي زﻧﺎن ﻳـﺎ‬
‫ﻛﺎﻣﻼً ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺷﺪه و ﻳﺎ اﻳﻨﻜﻪ در ﺷﺮف ﺑﺮداﺷﺘﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اي رﻓﻘﺎي ﻣﺘﺠﺪد ﻏﺮبزده! ﺟﺎي ﺑﺴﻲ رﺳﻮاﻳﻲ و ﻓﻀﻴﺤﺖ اﺳﺖ؛ زﻳـﺮا ﻧﻘـﺎب زﻧـﺎن ﭼﻴـﺰي‬
‫ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﻌﺪ از زﻣﺎن ﺣﻀﺮت رﺳﻮل اﷲ  اﺧﺘﺮاع ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻠﻜﻪ ﻗﺮآن ﻧﻴﺰ آﻧﺮا ذﻛﺮ ﻛـﺮده و‬
‫ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻛﻪ ﻗﺮآن ﺑﺮ وي ﻧﺎزل ﺷﺪه اﻳﻦ ﺣﻜﻢ ﻗﺮآن را در زﻧﺪﮔﻴﺶ و در ﻣﻴﺎن اﻣﺖ ﺧـﻮد ﭘﻴـﺎده و‬

‫‪ -1‬ﻋﻮرت در اﺻﻄﻼح آن ﻗﺴﻤﺖ از ﺑﺪن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﺘﺮ آن واﺟﺐ ﺑﺎﺷﺪ ﻟﺬا ﺑﻪ اﻋﺘﺒﺎر اﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ از ﻧﺎف ﺗﺎ زاﻧﻮ ﺷﺎﻣﻞ ﻋﻮرت ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻛﺒﻴﺮ‪.59 /6 ،‬‬
 ‫‪245‬‬ ‫اﺣﻜﺎم ﺣﺠﺎب‬

‫راﻳﺞ ﻛﺮد‪ ،‬اﻳﻦ اﺣﺴﺎس رﺳﻮاﻳﻲ و ﺷﺮم ﺳﻮدي ﺑﺮاﻳﺘﺎن ﻧﺪارد؛ زﻳـﺮا ﺷـﺘﺮﻣﺮغ اﮔـﺮ ﺳـﺮش را در‬
‫زﻳﺮ ﺧﺎك ﺑﮕﻴﺮد ﻛﻪ ﺻﻴﺎد او را ﻧﺒﻴﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺳﺮ زﻳﺮ ﺧﺎكﻛﺮدن او ﺳﺒﺐ ﻣﺨﻔﻲﺷﺪن و ﻧﺒـﻮدن او‬
‫در ﻣﻜﺎن ﻧﻤﻲﮔﺮدد و از ﺷﻜﺎر ﺻﻴﺎد ﻧﻴﺰ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﮕﺮﻳﺰد‪ ،‬ﻫﻤﻴﻨﻄﻮر ﺷﻤﺎ ﻫﻢ اﮔـﺮ روﻳﺘـﺎن را از‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﮕﺮداﻧﻴﺪ اﻳﻦ روﻳﮕﺮداﻧﻲ ﺷﻤﺎ ﺑﺎﻋﺚ ﺑﻄﻼن ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﻤﻲﮔﺮدد و آﻳﺔ ﻗـﺮآن ﻫـﻢ ﺑـﺎ اﻳـﻦ‬
‫ﻛﺎر ﺷﻤﺎ ﻣﺤﻮ و ﻧﺎﺑﻮد ﻧﻤﻲﺷﻮد و اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﻴـﺪ ﺑـﺮ اﺳـﺎس ﻋﻘﻴـﺪة ﻧﺎدرﺳـﺘﺘﺎن‪ ،‬اﻳـﻦ ﻧﻨـﮓ! را از‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺧﻮد ﺑﺰداﻳﻴﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻫﺪﻓﺘﺎن دﺳﺖ ﻧﻤﻲﻳﺎﺑﻴﺪ ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﻇﻬﻮر و روﺷﻦﺷﺪن ﺣﻘﻴﻘـﺖ‬
‫ﻣﻲﮔﺮدﻳﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از اﻳﻨﻜﻪ از ﻏﺮب اﻟﻬـﺎم ﮔﺮﻓﺘـﻪ و ﻧﻘـﺎب و ﭘـﺮده را ﺑـﺮاي ﺧﻮدﺗـﺎن ﻧﻨـﮓ و ﻋـﺎر‬
‫ﺷﻤﺮدﻳﺪ‪ ،‬راه از ﺑﻴﻦﺑﺮدن و ﺑﺮداﺷﺘﻦ آن از روﻳﺘﺎن اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺻﺮاﺣﺖ ﺗﻤﺎم ﺑﻴﺰاري ﺧﻮد را‬
‫از اﺳﻼم و اﺣﻜﺎم آن اﻋﻼم ﺑﺪارﻳـﺪ؛ زﻳـﺮا ﻫﻤـﻴﻦ اﺳـﻼم اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﻋﻘﻴـﺪة ﺷـﻤﺎ ﻋﺎﻟﻴﺠﻨﺎﺑـﺎن‬
‫ﻏﺮبزده‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﭼﻴﺰﻫﺎي ﺑﺪ و ﻧﺎﻣﻄﻠﻮب از ﻗﺒﻴﻞ ﺣﺠﺎب‪ ،‬ﭼﺎدر و ﭘﻮﺷﻴﺪن رو اﻣﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫اي ﻣﺮدم! ﺷﻤﺎ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ و ﺗﺮﻗﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲﺑﻮدن را ﻣﻲﺧﻮاﻫﻴﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﺪاﻧﻴﺪ ﻛـﻪ دﻳـﻦ ﺑـﻪ زن‬
‫ﭘﺮدهﻧﺸﻴﻦ اﺟﺎزه ﻧﻤﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﺑﻮي ﺧﻮش ﻣﺠﺎﻟﺲ و ﻣﺤﺎﻓﻞ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜـﻪ او را ﺑـﻪ ﻋﻔـﺖ‪ ،‬ﺣﻴـﺎ و‬
‫ﺣﺠﺎب اﻣﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻧﻤﻲﮔﺬارد ﻛﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻠﺬذ و ﻣﻨﻈﺮة دﻳﺪ ﻋﻤﻮم ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺷﻤﺎ آﻳﺎ دﻳﻨـﻲ‬
‫ﻛﻪ ﭼﻨﻴﻦ اوﺻﺎف و اﺣﻜﺎﻣﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺻﻼﺣﻴﺖ ﭘﻴﺮويﻛﺮدن را دارد ﻳـﺎ ﻧـﻪ؟ و آن ﻛﺠـﺎ و‬
‫ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻛﺠﺎ؟ آن ﻛﺠﺎ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲﺑﻮدن ﻛﺠﺎ؟ زﻳﺮا ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺷﻤﺎ ﺗﺮﻗﻲ و ﺗﻤـﺪن ﺣﻜـﻢ ﻣـﻲﻛﻨـﺪ‬
‫ﻛﻪ ﻫﺮ وﻗﺖ دﺧﺘﺮي ﻗﺼﺪ ﺑﻴﺮونرﻓﺘﻦ از ﺧﺎﻧﻪ را داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ دو ﺳـﺎﻋﺖ ﻗﺒـﻞ ﺧـﻮد را از ﺗﻤـﺎم‬
‫ﻛﺎرﻫﺎ ﻓﺎرغ و آﺳﻮده ﺳﺎزد و ﺑﻪ زﻳﻨﺖ‪ ،‬آراﻳﺶ و ﺗﺠﻤﻞ ﺑﭙﺮدازد‪ ،‬ﺗـﻨﺶ را ﻣﻌﻄـﺮ ﻧﻤـﻮده‪ ،‬ﻟﺒـﺎس‬
‫ﺟﻠﺐﻛﻨﻨﺪه و ﺗﻨﮓ ﺑﭙﻮﺷﺪ و ﭼﻬﺮه و ﺑﺎزوﻫﺎي ﺧـﻮد را ﺑـﻪ اﻧـﻮاع ﭘﻮدرﻫـﺎي ﻣﺨﺼـﻮص رﻧﮕـﻴﻦ‬
‫ﺳﺎزد‪ ،‬ﻟﺐﻫﺎي ﺧﻮد را ﺑﺎ ﻗﻠﻢﻫﺎي ﺳﺮخ )‪ (Lip Sticks‬ﺳﺮخ ﻧﻤﺎﻳﺪ و اﺑﺮوﻫـﺎ را آراﻳـﺶ دﻫـﺪ‬
‫ﺗﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻣﺮدان ﻓﺎﺳﻖ و ﻓﺎﺟﺮ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ ،‬وﻗﺘـﻲ ﻛـﻪ زﻧـﻲ ﺑـﺎ اﻳـﻦ آراﻳـﺶ‪ ،‬زﻳﻨـﺖ و‬
‫ﺗﺠﻤﻞ از ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻴﺮون ﻣﻲآﻳﺪ‪ ،‬زﻳﻨﺖ و ﺟﻤﺎل وي ﺑﺎﻋﺚ ﺟﺬب ﻗﻠﻮب و اﻧﻈﺎر ﺷﺪه و ﻋﻘـﻞﻫـﺎ را‬
‫در دام ﺧﻮد ﻣﻲاﻧـﺪازد‪ ،‬از ﻃﺮﻓـﻲ دل دوﺷـﻴﺰة ﺟـﻮان ﺑـﺎ اﻳـﻦ ﻣﻈـﺎﻫﺮ ﺟﻤـﺎل و آراﻳـﺶ راﺿـﻲ‬
‫ﻧﻤﻲﺷﻮد ﺑﻠﻜﻪ او در ﻛﻴﻒ دﺳﺘﻲاش )‪ (Purse‬ﺗﻤﺎم وﺳﺎﻳﻞ و اﺳـﺒﺎب زﻳﻨـﺖ و آراﻳـﺶ را ﻫـﻢ‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪246‬‬

‫ﺑﺮداﺷــﺘﻪ اﺳــﺖ ﺗــﺎ دﻗﻴﻘــﻪ ﺑــﻪ دﻗﻴﻘــﻪ ﻣﺮاﻗــﺐ ﻫﻴﺌــﺖ و ﺷــﻜﻞ ﺧــﻮد ﺑــﻮده و در ﺻــﻮرت ﻛــﻢ ﻳــﺎ‬
‫ﺧﺮابﺷﺪن آراﻳﺸﺶ ﻓﻮراً آن را در اﺧﺘﻴﺎر داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻄﻮرﻳﻜﻪ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺑﺎر ﮔﻔﺘﻴﻢ ﻓﺮق ﺑﻴﻦ اﻫﺪاف اﺳﻼم و ﺗﻤﺪن ﻏﺮﺑﻲ ﺑﺴﻴﺎر زﻳﺎد اﺳـﺖ و اﺷـﺘﺒﺎه‬
‫ﺑﺰرﮔﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﺴﻲ ﺑﺨﻮاﻫﺪ اﺣﻜﺎم اﺳﻼم را از ﻧﻈﺮ ﻏـﺮب ﺗﻔﺴـﻴﺮ ﻧﻤﺎﻳـﺪ؛ زﻳـﺮا ﻣﻌﻴـﺎر ارزش‬
‫اﺷﻴﺎء در ﻧﺰد اﺳﻼم ﺑﺎ ﻣﻌﻴﺎر و ارزش آن در ﻧﺰد ﻏﺮب‪ ،‬ﻛﺎﻣﻼً ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ آن ﭼﻴﺰي ﻛـﻪ‬
‫ﻏﺮﺑﻲﻫﺎ ﺑﺪﻳﺪة اﺣﺘﺮام ﻧﮕﺮﻳﺴﺘﻪ و آن را ﺗﻨﻬﺎ ﻫﺪف و ﻏﺎﻳﺖ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲداﻧﻨﺪ در ﻧﻈﺮ اﺳﻼم ﺑﺴﻴﺎر‬
‫ﺑﻲﻗﺪر و ﺑﻲارزش اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻈﺮﻳﺔ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﻼكﻫﺎي ﻏﺮﺑﻲ را ﺻﺤﻴﺢ و درﺳﺖ ﻣﻲداﻧﻨـﺪ اﻳـﻦ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ در اﺣﻜﺎم اﺳﻼﻣﻲ اﺻﻼﺣﺎت و ﺗﻌﺪﻳﻼﺗﻲ ﭘﻴﺎده ﺷﻮد و وﻗﺘﻲ ﻛﻪ اﺣﻜـﺎم اﺳـﻼم را‬
‫ﺷﺮح ﻣﻲدﻫﻨﺪ ﻣﻌﺎﻧﻲ اﺻﻠﻲ آن را ﺗﻐﻴﻴﺮ داده و ﺑﻌﺪ ﺣﺘﻲ ﺷﻜﻞ ﺗﺤﺮﻳﻔﻲ آن را ﻫﻢ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻨـﺪ در‬
‫زﻧﺪﮔﻲ ﻋﻤﻠﻲ اﺟﺮا ﻛﻨﻨﺪ؛ زﻳﺮا اﺣﻜﺎم واﺿﺢ ﻗﺮآن و ﺳﻨﺖ ﺳﺪ راه اﻳﺸـﺎن واﻗـﻊ ﻣـﻲﺷـﻮد‪ ،‬ﭘـﺲ‬
‫ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﭼﻨﻴﻦ اﻓﺮادي ﻗﺒﻞ از آﻧﻜﻪ در ﺟﺰﺋﻴﺎت ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻋﻤﻠﻲ دﺧﺎﻟﺖ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻫﺪاﻓﻲ را ﻛـﻪ‬
‫اﻳﻦ اﺣﻜﺎم در ﺑﺮدارﻧﺪ و ﻣﻲﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﺪان دﺳﺖ ﻳﺎﺑﻨﺪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار دﻫﻨـﺪ و ﻓﻜـﺮ‬
‫ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ آﻳﺎ آن اﻫﺪاف ﺑﺎ اﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﺳﺎزﮔﺎر ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻳﺎ ﺧﻴﺮ؟ و اﮔﺮ ﺑﺎ اﻫﺪاف ﻣﺬﻛﻮر ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﭘﺲ ﭼﻪ ﻟﺰوﻣﻲ دارد ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺗﺤﻘﻖ اﻳﻦ اﻫـﺪاف‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪاي را اﻧﺘﺨـﺎب ﻛﻨﻨـﺪ ﻛـﻪ‬
‫ﻧﻴﺎزي ﺑﻪ آن ﻧﻴﺴﺖ؟ ﭼﺮا ﺧﻮد را ﻣﻜﻠﻒ ﺑﻪ ﺗﺤﺮﻳﻒ و ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻋﻤﻠﻲ اﺳﻼم ﺳﺎزﻧﺪ؟ آﻳـﺎ‬
‫ﺑﺮاﻳﺸﺎن ﺑﻬﺘﺮ ﻧﻴﺴﺖ دﻳﻨﻲ را ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﻘﺎﺻﺪﺷﺎن ﺳﺎزﮔﺎر ﻧﻴﺴﺖ ﺗﺮك ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ؟ و اﮔﺮ ﺑﺎ اﻳﻦ اﻫـﺪاف‬
‫ﻣﻮاﻓﻖ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻧﻴﺎزي ﺑﻪ ﺑﺤﺚﻛﺮدن ﻧﻴﺴﺖ و ﻓﻘﻂ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ در ﺑﺎرة ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ آن ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ آﻳـﺎ‬
‫ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ ﻳﺎ ﺧﻴﺮ و اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺑﻪ راﺣﺘﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺻﻮرت ﭘﺬﻳﺮد‪.‬‬
‫ﺷﺎﻳﺎن ذﻛﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻛﺎر‪ ،‬روش ﺑﺴﻴﺎري از ﻋﻠﻤﺎي ﺑﺰرگ و ﻓﻀـﻼ و ﻣـﺮدم ﺑـﺎ ﻣـﺮوت‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻲ ﻣﻨﺎﻓﻘﺎﻧﻲ ﻛﻪ ذاﺗﺎً ﺧﺒﻴﺚﺗﺮﻳﻦ ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت ﺧﺪاﻳﻨﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺣﺮفﻫﺎ راﺿﻲ ﻧﺸـﺪه‪ ،‬ﻇـﺎﻫﺮاً‬
‫ﻣﺪﻋﻲ اﻳﻤﺎن ﺑﻪ ﭼﻴﺰي ﻫﺴﺘﻨﺪ و در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﻪ ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮي اﻳﻤـﺎن ﻣـﻲآورﻧـﺪ‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻣﻨﺒـﻊ و‬
‫رﻳﺸﺔ اﺻﻠﻲ ﺗﻤﺎم ﺑﺤﺚ و ﮔﻔﺘﮕﻮﻳﻲ ﻛﻪ در ﺑﺎرة ﺣﺠﺎب دارﻧﺪ‪ ،‬در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻫﻤﻴﻦ ﻧﻔـﺎق اﺳـﺖ و‬
‫ﺑﺲ‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﻧﻴﺮو و ﺗﻮان ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺛﺎﺑﺖ ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ وﺿـﻊ ﻓﻌﻠـﻲ ﺣﺠـﺎب از ﻋـﺎدات‬
 ‫‪247‬‬ ‫اﺣﻜﺎم ﺣﺠﺎب‬

‫ﺟﺎﻫﻠﻴﺖ ﻗﺒﻞ از اﺳﻼم اﺳﺖ و ﺳﭙﺲ اﻳﻦ ﻣﻴﺮاث ﺟﺎﻫﻠﻴﺖ در دورهﻫﺎي ﺑﻌﺪ و دور از زﻣﺎن ﻧﺒﻮت‬
‫در ﺑﻴﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن رواج ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫در اﻳﻨﺠﺎ اﻳﻦ ﺳﺆال ﻣﻄﺮح ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ اﻳﻦ آﻗﺎﻳﺎن ﭼﺮا ﻧﺺ ﺻﺮﻳﺢ ﻗـﺮآن و ﻋﻤـﻞ ﺑـﻪ آن ﻛـﻪ‬
‫در ﻋﻬﺪ ﻧﺒﻮت ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ و آراي ﺻﺤﺎﺑﻪ و ﺗﺎﺑﻌﻴﻦ را در اﻳـﻦ ﻣـﻮرد وا ﻧﻬـﺎده و ﺑـﻪ ﺑﺤـﺚ و‬
‫ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺗﺎرﻳﺨﻲ در ادوار ﺑﻌﺪي روي ﻣﻲآورﻧﺪ؟ اﻳﺸﺎن ﺑﻪ اﻳﻦ ﺧﺎﻃﺮ ﺧﻮد را ﺑﻪ زﺣﻤﺖ اﻧﺪاﺧﺘـﻪ‬
‫اﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺮاي زﻧﺪﮔﻲ ﻏﺮﺑﻲ آنﻫﺎ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺣﻴﺎﺗﻲ دارد و در اﻓﻜﺎر و اذﻫﺎن آنﻫﺎ ﺗﺼـﻮرات ﻣﺘﺮﻗﻴﺎﻧـﻪ‬
‫و ﻣﺘﺠﺪداﻧﻪاي وﺟﻮد دارد ﻛﻪ از آﺳﻤﺎن ﻏـﺮب ﻧـﺎزل ﺷـﺪه اﺳـﺖ و ﭼـﻮن ﭘﻴـﺎدهﻛـﺮدن اﺣﻜـﺎم‬
‫ﺣﺠﺎب ﺑﺎ اﻳﻦ اﻓﻜﺎر و ﺗﺼﻮرات اﺻﻼً ﺳﺎزﮔﺎر ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﺤﺚﻫﺎي ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻣﻲﭘﺮدازﻧﺪ‬
‫ﺗﺎ ﺣﻜﻤﻲ را ﻛﻪ در ﺷﺮﻳﻌﺖ‪ ،‬ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ ﻣﺤﻮ و ﻧﺎﺑﻮد ﻛﻨﻨﺪ و ﺑﻄﻮرﻳﻜﻪ ﻗـﺒﻼً ﻫـﻢ ﮔﻔﺘـﻴﻢ ﻣﻨﺒـﻊ و‬
‫ﻣﺼﺪر ﻧﻔﺎق در اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ و ﻣﺴﺎﻳﻞ دﻳﮕـﺮي ﻫﻤﺎﻧﻨـﺪ آن‪ ،‬ﻛـﻢﺧـﺮدي‪ ،‬ﻧﺪاﺷـﺘﻦ ﻗﺎﻃﻌﻴـﺖ‪ ،‬ﻋـﺪم‬
‫اﺗﻜﺎء ﺑﻪ اﺻﻞ و اﺳﺎس و داﺷﺘﻦ ﺳﺮﺷﺘﻲ ﻧﺎﭘﺎك اﺳﺖ و اﮔﺮ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﺒﻮد ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻪ ﺧﻮدﺷﺎن اﺟﺎزه‬
‫ﻧﻤﻲ دادﻧﺪ ﻛﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺣﻜﻢ ﻗﺮآن ﺑﻪ ﺑﺤﺚ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺑﭙﺮدازﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻲ اﮔﺮ ادﻋﺎ دارﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺴـﻠﻤﺎن‬
‫ﺑﻮده و ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ اﺳﻼم اﻧـﺪ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ اﮔـﺮ ﻣـﻲﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﻣﺴـﻠﻤﺎن ﺑـﺎﻗﻲ ﺑﻤﺎﻧﻨـﺪ‪ ،‬ﺑﻬﺘـﺮ اﺳـﺖ از‬
‫آرﻣﺎنﻫﺎي ﻏﺮﺑﻲ ﺧﻮد دﺳﺖ ﻛﺸﻴﺪه و ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ و اﺣﻜﺎم ﻗﺮآﻧﻲ ﺑﺎز ﮔﺮدﻧﺪ و ﻳﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﺑـﻲزاري‬
‫و ﺑﺮاﺋﺖﺷﺎن را رﺳﻤﺎً از اﺳﻼم اﻋﻼن ﻛﻨﻨﺪ؛ زﻳـﺮا ﻫﻤـﻴﻦ اﺳـﻼم اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻣـﺎﻧﻊ ﭘﻴﺸـﺮﻓﺖﻫـﺎﻳﻲ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ اﻳﺸﺎن ﻃﺎﻟﺐ آﻧﻨﺪ اﻟﺒﺘﻪ ﻣﻨﻈﻮر‪ ،‬آن ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ آنﻫﺎ از ﺗﺮﻗﻲ اﺳﺘﻨﺒﺎط ﻛـﺮده و‬
‫ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻛﺴﻲ ﻛﻪ اﻫﺪاف اﺳﻼم را درﻳﺎﻓﺘﻪ‪ ،‬اﮔﺮﭼﻪ ﺳﺎدهاﻧـﺪﻳﺶ )‪ (Common Sense‬ﻫـﻢ ﺑﺎﺷـﺪ‬
‫ﺑﻪ ﺳﻬﻮﻟﺖ ﻣﻲﻓﻬﻤﺪ ﻛﻪ آزادي ﻣﻄﻠﻖ زﻧﺎن ﺑﺎ ﭼﻬﺮه و اﻋﻀﺎي ﺑﺮﻫﻨﻪ ﺑﺎ ﻣﻘﺎﺻﺪي ﻛﻪ ﻗﺮآن ﺗﻮﺟـﻪ‬
‫ﻛﺎﻣﻞ ﺑﺪان ﻣﺒﺬول داﺷﺘﻪ ﺳﺎزﮔﺎر ﻧﻴﺴﺖ و ﭼﻬﺮة ﺷﺨﺺ ﺗﻨﻬﺎ ﻋﻀﻮي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﺗـﺄﺛﻴﺮ را‬
‫روي ﻃﺮف ﻣﻘﺎﺑﻞ دارد و ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﻣﻈﻬﺮ ﺟﻤﺎل ﻃﺒﻴﻌﻲ در اﻧﺴﺎن ﻫﻤﻴﻦ ﭼﻬﺮه اﺳﺖ ﻛﻪ زﻳﺒـﺎﻳﻲ‬
‫آن ﺳﺒﺐ ﺟﺬب اﻧﻈﺎر و ﺗﻤﺎﻳﻞ ﻗﻠﺐﻫﺎ ﻣﻲﮔﺮدد و ﻗﻮيﺗﺮﻳﻦ ﻋﺎﻣﻞ ﺟﺎذﺑﺔ ﺟﻨﺴﻲ ﺑﻴﻦ ﻃﺒﻘـﺔ زن و‬
‫ﻣﺮد‪ ،‬ﻫﻤﻴﻦ ﻗﻴﺎﻓﻪ اﺳﺖ و از ﻧﻈﺮ روﺣﻲ ﻧﻴﺰ درك واﻗﻌﻴﺖ اﻳﻦ ﻣﺪﻋﺎ ﻧﻴﺎزي ﺑﻪ ﺗﺪﺑﻴﺮ و ﺗﻌﻤﻖ زﻳـﺎد‬
‫ﻧﺪارد ﺑﻠﻜﻪ ﻫﺮﻛﺲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺿﻤﻴﺮ و وﺟﺪان ﺧـﻮد رﺟـﻮع ﻛـﺮده و ﺣﻜﻤـﺖ آن را از ﺧـﻮد‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪248‬‬

‫ﺑﭙﺮﺳﺪ و از ﭼﺸﻤﺎن ﺧﻮد ﻫﺪاﻳﺖ ﺑﺨﻮاﻫﺪ و از ﺗﺠﺎرب رواﻧـﻲاش ﻧﺘﻴﺠـﻪﮔﻴـﺮي ﻛﻨـﺪ و از آﻓـﺖ‬
‫ﻧﻔﺎق ﻧﻴﺰ دوري ﮔﺰﻳﻨﺪ؛ زﻳﺮا ﻣﻨﺎﻓﻖ ﺣﺘﻲ اﮔـﺮ آﻓﺘـﺎب را ﺑـﺮ ﺧـﻼف اﻫـﺪاف و ﻣﻘﺎﺻـﺪش ﺑﻴﺎﺑـﺪ‬
‫وﺟﻮد آن را در ﭼﺎﺷﺖ روز ﻫﻢ اﻧﻜﺎر ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﻻزم اﺳﺖ ﻛﻪ اﻧﺴﺎن ﺻـﺪاﻗﺖ و راﺳـﺘﻲ را‬
‫ﭘﻴﺸﺔ ﺧﻮد ﺳﺎزد و در اﻳﻦ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﻲﺷﻚ اﻋﺘﺮاف ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد ﻛﻪ زﻳﺒـﺎﻳﻲ ﻃﺒﻴﻌـﻲ ﻛـﻪ ﺧﺪاوﻧـﺪ‬
‫در ﺻﻮرت اﻧﺴﺎن ﮔﺬاﺷﺘﻪ‪ ،‬ﻗﻮيﺗﺮﻳﻦ ﻋﺎﻣـﻞ ﺟﻠـﺐ ﻧﻈـﺮ و ﺗﺤﺮﻳـﻚ ﺟﻨﺴـﻲ )‪(Sex Appeal‬‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﻤﺎ ﺧﻮد ﺑﮕﻮﻳﻴﺪ اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﻴﺪ ﺑﺎ دﺧﺘـﺮي ازدواج ﻛﻨﻴـﺪ و ﭘـﻴﺶ از ﺗﺼـﻤﻴﻢﻧﻬـﺎﻳﻲ ﺧﻮاﺳـﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﻴﺪ او را ﺑﺒﻴﻨﻴﺪ‪ ،‬ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ﺧﺪا ﻗﺴﻢ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻗﺒﻮلﻛﺮدن و ﻧﻜـﺮدن او ﺑـﻪ ﻛﺠـﺎي او ﻣـﻲﻧﮕﺮﻳـﺪ؟‬
‫ﻣﻨﻈﺮهاي ﻛﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﺪ از دو ﺣﺎل ﺧﺎرج ﻧﻴﺴﺖ‪ :‬اول اﻳﻨﻜﻪ دوﺷﻴﺰة ﻣﺬﻛﻮر‪ ،‬ﺑﺎ ﻫﻤﺔ زﻳﺒـﺎﻳﻲ و‬
‫زﻳﻨﺖ ﺧﻮد ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪه و ﻫﻤﻪ ﺟﺎي ﺧﻮد را ﻏﻴﺮ از ﺻﻮرﺗﺶ ﺑﺮاي ﺷـﻤﺎ ﻧﺸـﺎن ﺑﺪﻫـﺪ‪ ،‬دوم اﻳﻨﻜـﻪ‬
‫ﺗﻨﻬﺎ روﻳﺶ را ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﻨﻤﺎﻳﺎﻧﺪ و ﺑﺎﻗﻲ اﻧﺪام و ﻗﺎﻣﺘﺶ ﭘﻮﺷﻴﺪه ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺷـﻤﺎ ﻛـﺪام ﻳـﻚ از اﻳـﻦ دو‬
‫ﺣﺎﻟﺖ را ﺑﺮاي اﻧﺘﺨﺎبﻛﺮدن آن دوﺷﻴﺰه ﻣﻲﭘﺬﻳﺮﻳﺪ؟ راﺳﺖ ﺑﮕﻮﻳﻴﺪ آﻳﺎ در اﻧﺘﺨـﺎب او‪ ،‬زﻳﺒـﺎﻳﻲ‬
‫ﺻﻮرت ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ زﻳﺒﺎﻳﻲ ﺳﺎﻳﺮ اﻋﻀﺎ رﺟﺤﺎن و ﺑﺮﺗﺮي ﻧﺪارد؟‬
‫وﻗﺘﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺛﺎﺑﺖ ﺷـﺪ ﻣـﺎ ﺑﺤـﺚ ﺧـﻮد را اداﻣـﻪ ﻣـﻲدﻫـﻴﻢ و ﻣـﻲﮔـﻮﻳﻴﻢ ﻛـﻪ اﮔـﺮ‬
‫ﻣﻤﻨﻮﻋﻴﺖ ﺑﻲﺑﻨﺪوﺑﺎري ﺟﻨﺴﻲ و ﺗﺤﺮﻳﻚ ﺷﻬﻮت اﻓﺮاﻃﻲ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻧﻴﺎز ﻧﺒﻮد زن ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻧـﻪ‬
‫ﺗﻨﻬﺎ دﺳﺖ و روي ﺧﻮد ﺑﻠﻜﻪ ﺳﻴﻨﻪ‪ ،‬ﺑﺎزو‪ ،‬ﺳﺎق و زاﻧﻮي ﺧﻮد را ﻫﻢ ﺑﺮﻫﻨﻪ ﻛﻨﺪ ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ اﻳـﻦ‬
‫وﺿﻊ در ﺟﺎﻣﻌﺔ ﻛﻨﻮﻧﻲ ﻏﺮﺑﻲ ﺣﻜﻢﻓﺮﻣﺎﺳﺖ‪ ،‬در اﻳﻦ ﺻﻮرت ﺑﻪ ﻗﻴـﺪ و ﺑﻨـﺪﻫﺎي ﻗـﺎﻧﻮن ﺣﺠـﺎب‬
‫اﺳﻼﻣﻲ ﻫﻢ ﺗﺎ اﻳﻦ ﺣﺪ ﻧﻴﺎز ﻧﺒﻮد اﻣﺎ اﮔﺮ ﻣﻘﺼـﻮد اﺻـﻠﻲ ﺟﻠـﻮﮔﻴﺮي از اﻳـﻦ ﻃﻮﻓـﺎن ﺧﻄﺮﻧـﺎك و‬
‫رﻫﺎﻳﻲ از ﺷﺮ آن ﺑﺎﺷﺪ ﭘﺲ ﭼﻪ ﺑﻼﻫﺖ و ﺑﻲﻋﻘﻠﻲ ﺑﺰرﮔﺘﺮ از اﻳﻦ ﻛﻪ ﻣﻔﺎد و ﺷﺮاﻳﻂ ﻟﺰوم ﺣﺠﺎب‬
‫اﻧﻜﺎر ﺷﻮد و ﻳﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﺣﺠﺎب ﺑﻌﻨﻮان ﻇﻠﻢ ﺑﺮ زﻧﺎن ﻗﻠﻤﺪاد ﮔﺮدد‪.‬‬
‫اﻳﻨﺠﺎ ﺷﻤﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﺪ ﺳﺆال ﻛﻨﻴﺪ‪ :‬اﮔﺮ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﭘﺲ ﭼﺮا اﺳﻼم ﺑﻪ زن اﺟﺎزه ﻣﻲدﻫﺪ ﻛـﻪ در‬
‫وﻗﺖ ﺿﺮورت روﻳﺶ را ﻧﺸﺎن دﻫﺪ؟ ﺟﻮاب اﻳـﻦ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻗـﺎﻧﻮن اﺳـﻼﻣﻲ ﻫﻴﭽﮕـﺎه از ﺟـﺎدة‬
‫اﻋﺘﺪال ﺑﻴﺮون ﻧﻤﻲرود‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ از ﻳﻚ ﻃﺮف ﻣﺼـﺎﻟﺢ اﺧﻼﻗـﻲ را رﻋﺎﻳـﺖ ﻣـﻲﻛﻨـﺪ از‬
‫ﺟﺎﻧﺐ دﻳﮕﺮ ﺿﺮورتﻫﺎ و اﺣﺘﻴﺎﺟﺎت اﻧﺴﺎﻧﻲ را ﻧﻴﺰ ﻣﺪﻧﻈﺮ ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ و در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن ﻋﺪاﻟﺖ را‬
 ‫‪249‬‬ ‫اﺣﻜﺎم ﺣﺠﺎب‬

‫اﻟﮕﻮ ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ و ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ دروازهﻫﺎي ﻣﻔﺎﺳﺪ اﺧﻼﻗﻲ را ﻣﺴﺪود ﺳـﺎزد و ﺑـﺮاي ﺗﺤﻘـﻖ‬
‫آن ﻫﻢ ﭼﻨﺎن ﻗﻴﻮدي را ﺑﺮاي اﻧﺴﺎن وﺿﻊ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻧﺘﻮاﻧﺪ اﺣﺘﻴﺎﺟـﺎت ﺣﻘﻴﻘـﻲ و ﺿـﺮورياش‬
‫را رﻓﻊ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﭼﻮن آﻧﻘﺪر ﻛﻪ در ﺑﺎرة ﺳﺘﺮ ﻋﻮرت و ﭘﻮﺷﺎﻧﻴﺪن زﻳﻨﺖ و زﻳـﻮرات زن ﻗﺎﻃﻌﻴـﺖ و‬
‫ﺻﺮاﺣﺖ دارد در ﺑﺎرة ﺻﻮرت و دﺳﺖ زن ﭼﻨﻴﻦ اﻣﺮ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ و ﻋﻠﺖ آن ﻫﻢ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﺘﺮ‬
‫ﻋــﻮرت و ﭘﻮﺷــﺎﻧﻴﺪن زﻳﻨــﺖ و زﻳــﻮرات ﺑــﺎ رﻓــﻊ اﺣﺘﻴﺎﺟــﺎت زﻧــﺪﮔﻲ ﻧﺎﺳــﺎزﮔﺎري ﻧــﺪارد‪ ،‬وﻟــﻲ‬
‫ﭘﻮﺷﺎﻧﻴﺪن ﻣﺪاوم ﺻﻮرت و دﺳﺖ‪ ،‬ﮔﺎﻫﻲ زن را در ﺑﺮآوردن اﺣﺘﻴﺎﺟﺎت ﺑﻪ ﺳﺨﺘﻲ ﻣﻲاﻧﺪازد‪.‬‬
‫از اﻳﻦ روﺳﺖ ﻛﻪ اﺑﺘﺪا اﺳﻼم ﺑﻄﻮر ﻛﻠﻲ اﻣﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ زﻧﺎن ﭼﺎدرﻫﺎيﺷﺎن را از ﺳﺮ ﺑﺮ‬
‫روﻳﺸﺎن ﺑﻴﺎﻧﺪازﻧﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﻟﻔﻆ »إﻻ ﻣﺎ ﻇﻬﺮ ﻣﻨﻬﺎ« در ﺣﺎﻻت اﺳﺘﺜﻨﺎﻳﻲ و ﺿﺮوري اﺟﺎزه‬
‫ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ زﻧﺎن روﻳﺸﺎن را ﺑﺎز ﻛﻨﻨﺪ وﻟﻲ ﺑﺎز ﺑﻪ ﺷﺮﻃﻲ ﻛﻪ ﻣﻘﺼﻮد‪ ،‬اﻇﻬﺎر زﻳﺒﺎﻳﻲ ﻧﺒﻮده ﺑﺎﺷﺪ و‬
‫ﻫﺪﻓﺶ ﺗﻨﻬﺎ و ﺗﻨﻬﺎ رﻓﻊ ﺣﺎﺟﺖ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺲ و ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ دروازة ﻓﺘﻨﻪ از ﻃﺮف ﻣﺮدان ﻧﻴﺰ ﻣﺴﺪود‬
‫ﺷﻮد ﺑﻪ آنﻫﺎ اﻣﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﭼﺸﻤﺎن )ﺧﻮد( را ﭘﺎﻳﻴﻦ اﻧﺪازﻧﺪ؛ زﻳﺮا وﻗﺘﻲ ﻛﻪ زن ﻋﻔﻴﻔﻪ و‬
‫ﭘﺎﻛﺪاﻣﻦ ﻓﻘﻂ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺿﺮورت روﻳﺶ را ﺑﺮﻫﻨﻪ ﻣﻲﺳﺎزد ﻣﺮدان ﻫﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﭼﺸﻤﺎﻧﺸﺎن را از‬
‫ﻧﮕﺎهﻛﺮدن ﺑﻪ ﻃﺮف او ﺑﺮﮔﺮداﻧﻨﺪ ﺗﺎ ﭼﺸﻤﺸﺎن در روي آنﻫﺎ ﻧﻴﺎﻓﺘﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﺷﻤﺎ در اﺣﻜﺎم ﺣﺠﺎب‪ ،‬ﺗﻌﻤﻖ و ﺗﺪﺑﺮ ﻛﻨﻴﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﻳﺘﺎن واﺿﺢ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺣﺠﺎب از آداب‬
‫ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از ﺟﺎﻫﻠﻴﺖ ﻧﺒﻮده ﺑﻠﻜﻪ ﻳـﻚ ﻗـﺎﻧﻮن ﻋﻘﻠـﻲ و ﻣﻨﻄﻘـﻲ اﺳـﺖ؛ زﻳـﺮا ﺗﻘﻠﻴـﺪﻫﺎي ﺟﺎﻫﻠﻴـﺖ‬
‫ﺑﻘﺪري ﺟﺎﻣﺪ و ﺧﺸﻚ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﻧﻮع ﻧﺮﻣﻲ و ﻣﻼﻳﻤﺖ ﻧﻤﻲﭘﺬﻳﺮد و ﺑﻪ ﻫﺮ ﻃﺮﻳﻖ و ﺻـﻮرﺗﻲ‬
‫ﻛﻪ رواج ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ اﻣﻜﺎن ﻧﺪارد ﻛﻪ ﻋﻮض ﺷﻮد و ﻳﺎ اﺻﻼحﭘﺬﻳﺮ ﺑﺎﺷﺪ و اﮔﺮ در اﺧﻔﺎي ﭼﻴـﺰي‬
‫اﻣﺮ ﻛﻨﺪ‪ ،‬آن ﭼﻴﺰ ﻫﻤﻴﺸﻪ و در ﻫﺮزﻣﺎن و ﻣﻜﺎن ﻗﺎﺑﻞ اﺧﻔﺎ و ﺳﺘﺮ اﺳﺖ‪ ،‬اﮔﺮﭼﻪ در راه آن آﺑﺮو و‬
‫ﺷﺮف از ﺑﻴﻦ ﺑﺮود و ﻳﺎ ﺧﻮنﻫﺎﻳﻲ ﺑﺮﻳﺰد و اﻓﺮادي ﺑـﻪ ﻗﺘـﻞ ﺑﺮﺳـﻨﺪ‪ ،‬وﻟـﻲ ﺑـﺮ ﺧـﻼف آن ﻗـﻮاﻧﻴﻦ‬
‫ﻋﻘﻠﻲ ﻧﺮﻣﻲ و ﻣﻼﻳﻤﺖ دارﻧﺪ و ﺑـﺎ ﺿـﺮورتﻫـﺎ ﻫﻤﮕـﺎم ﺷـﺪه و ﺑﺮﺣﺴـﺐ وﺧﺎﻣـﺖ و ﻳـﺎ اﻣﻨﻴـﺖ‬
‫اوﺿﺎع‪ ،‬وﺳﻌﺖ و ﮔﺴﺘﺮدﮔﻲ رأي ﻣﻲﻳﺎﺑﻨﺪ و ﻫﻤﻴﺸﻪ در ﻗﻮاﻋﺪ و اﺻﻮل ﻋﻤـﻮﻣﻲ ﺧـﻮد ﺣـﺎﻻت‬
‫اﺳﺘﺜﻨﺎﻳﻲ را ﻣﺪﻧﻈﺮ ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﻨﺪ و ﻫﺮﮔﺰ اوﺿﺎع‪ ،‬ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت و ﺷﺮاﻳﻂ را از ﻧﻈـﺮ دور ﻧﻤـﻲدارﻧـﺪ‪،‬‬
‫ﻟﺬا اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﻛﻮرﻛﻮراﻧﻪ ﭘﻴﺮوي ﻧﺸﺪه ﺑﻠﻜﻪ واﺟﺐ اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﻴﺮوان آن داراي ﻗﻮة ﻓﻬـﻢ و ﺗﻤﻴـﺰ‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻳﻚ ﭘﻴﺮو ﻋﺎﻗﻞ و ﻓﻬﻤﻴﺪه ﺑﺎﻳﺪ از ﺧﻮد ﺑﭙﺮﺳﺪ ﻛﻪ در ﭼﻪ ﺷﺮاﻳﻂ و اوﺿﺎﻋﻲ واﺟﺐ اﺳـﺖ‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪250‬‬

‫ﺑﻪ ﻗﻮاﻋﺪ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻋﻤﻞ ﺷﻮد و از ﻧﻈﺮ ﻗﺎﻧﻮن در ﻛﺪام ﺣﺎﻟﺖ ﺿﺮوري اﺳﺖ ﻛـﻪ در آن ﻓﺮﺻـﺖ‪،‬‬
‫از ﺣﻜﻢ اﺳﺘﺜﻨﺎﻳﻲ ﺑﺮﺧﻮردار ﮔﺮدد؟ ﺑﻌﺪ از آن ﻫﻢ در ﻛﺪام ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ و ﺗﺎ ﭼﻪ وﻗﺖ و ﭼـﻪ ﺣـﺪي‬
‫ﺑﻪ ﺧﻮدش اﺟﺎزه ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ از اﻳﻦ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ اﺳـﺘﻔﺎده ﻛﻨـﺪ؟ و ﻫـﺪف ﻛﻠـﻲ ﻗـﺎﻧﻮن را در اﺛﻨـﺎي‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از اﻳﻦ ﻓﺮﺻﺖ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﺮاﻋﺎت ﺑﻜﻨﺪ؟ در ﺗﻤﺎم اﻳﻦ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖﻫﺎ اﻧﺴﺎن زﻣﺎﻧﻲ از روي ﺣـﻖ‬
‫ﻗﻀﺎوت ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ داراي ﻗﻠﺒﻲ ﺑﺎ اﻳﻤﺎن ﺑـﻮده و اﺧـﻼق و ﻧﻴـﺖ ﭘـﺎك داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺑﻄﻮرﻳﻜـﻪ‬
‫ﺣﻀﺮت رﺳﻮل اﷲ  ﻓﺮﻣﻮده اﻧﺪ‪:‬‬
‫»از دل ﻓﺘﻮي ﺑﺨﻮاﻫﻴﺪ و ﭼﻴﺰي ﻛﻪ ﺑﺎﻋﺚ وﺳﻮﺳﻪي در دل ﺷﻮد آن را ﻛﻨﺎر ﺑﮕﺬارﻳﺪ«‪.‬‬
‫از ﺗﻤﺎم اﻳﻦﻫﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﻓﻬﻤﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻫﺮﮔﺰ اﻣﻜﺎن ﻧﺪارد اﺳﻼم‪ ،‬ﺑـﺪون داﺷـﺘﻦ آﮔـﺎﻫﻲ و‬
‫ﺷﻌﻮر‪ ،‬ﺑﻄﻮر ﻛﺎﻣﻞ و ﺻﺤﻴﺢ ﭘﻴﺮوي و ﻣﺘﺎﺑﻌﺖ ﺷﻮد ﭼﺮا ﻛﻪ ﻗﻮاﻧﻴﻦ اﺳﻼم از روي دﻻﻳـﻞ ﻋﻘﻠـﻲ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺮاﻳﻄﻲ اﻳﺠﺎب ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﺘﺎﺑﻌﻴﻦ و ﭘﻴﺮوان اﺳـﻼم در ﻫـﺮ ﮔـﺎم از ﮔـﺎمﻫـﺎي‬
‫ﻋﻤﻠﻲ آن‪ ،‬داراي ﻓﻬﻢ‪ ،‬ﻋﻠﻢ و ﺷﻌﻮر ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
 ‫ﺣﻜﻢ ﺑﻴﺮونآﻣﺪن زن از ﻣﻨﺰل‬

‫ﺑﻌﺪ از ﺣﻜﻢ ﻟﺒﺎس و ﺣﺪود ﻋﻮرت‪ ،‬آﺧﺮﻳﻦ ﺣﻜﻢ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ زﻧﺎن اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ‪:‬‬

‫﴿‪] ﴾4’n<ρW{$# Ïπ¨ŠÎ=Îγ≈yfø9$# yl•Žy9s? š∅ô_§Žy9s? Ÿωuρ £ä3Ï?θã‹ç/ ’Îû tβös%uρ‬اﻷﺣﺰاب‪.[33 :‬‬
‫»و ﻗﺮار ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ در ﺧﺎﻧﻪﻫﺎﻳﺘـﺎن و ﻇـﺎﻫﺮ ﻧﻜﻨﻴـﺪ ﺗﺠﻤـﻞ و زﻳﻨـﺖ ﺧـﻮد را ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻇـﺎﻫﺮﻛﺮدن‬
‫ﻋﺎدت ﺟﺎﻫﻠﻴﺖ ﭘﻴﺸﻴﻦ«‪.‬‬

‫﴿‪] ﴾ÖÚttΒ ϵÎ7ù=s% ’Îû “Ï%©!$# yìyϑôÜuŠsù ÉΑöθs)ø9$$Î/ z÷èŸÒøƒrB Ÿξsù‬اﻷﺣﺰاب‪.[32 :‬‬
‫»ﭘﺲ ﻧﺮﻣﻲ و ﻣﻼﻳﻤﺖ ﻧﻜﻨﻴﺪ در ﺳﺨﻦﮔﻔﺘﻦ ﭘﺲ ﻃﻤﻊ ﻛﻨـﺪ آن ﻛـﺲ ﻛـﻪ در دل او ﻣـﺮض‬
‫)ﻓﺴﺎد و ﻓﺘﻨﻪ( ﺑﺎﺷﺪ«‪.‬‬

‫﴿‪] ﴾£ÎγÏFt⊥ƒÎ— ÏΒ tÏ+øƒä† $tΒ zΝn=÷èã‹Ï9 £ÎγÎ=ã_ö‘r'Î/ tø⌠ΎôØo„ Ÿωuρ‬اﻟﻨﻮر‪.[31 :‬‬
‫»و ﻧﻜﻮﺑﻨــﺪ ﭘﺎﻫﺎﻳﺸــﺎن را )ﺑــﺮ زﻣــﻴﻦ( ﺗــﺎ ﻓﻬﻤﻴــﺪه ﺷــﻮد آﻧﭽــﻪ را ﻛــﻪ ﭘﻨﻬــﺎن داﺷــﺘﻪ اﻧــﺪ از‬
‫زﻳﻨﺖﻫﺎﻳﺸﺎن«‪.‬‬
‫در ﺧﻮاﻧﺪن ﻟﻔﻆ »و ﻗﺮن« ﻣﻴﺎن ﻗﺮاء اﺧﺘﻼف ﻫﺴﺖ‪ .‬ﻋﻤﻮم ﻗﺎرﻳﺎن ﻣﺪﻳﻨﻪي ﻣﻨﻮره و ﺑﻌﻀـﻲ از‬
‫ﻗﺮاء ﻛﻮﻓﻪ ﺑﻪ ﻓﺘﺢ ﻗﺎف )ﻗﺮن( ﺧﻮاﻧﺪه اﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺼﺪرش ﻗﺮار اﺳﺖ و ﻣﻌﻨﻲ آﻳـﻪ اﻳﻨﻄـﻮر ﻣـﻲﺷـﻮد‬
‫ﻛﻪ در ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﻗﺮار ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ و اﻳﻦ ﻗﺮار را ﺑﺮ ﺧﻮد ﻻزم ﺑﺸﻤﺎرﻳﺪ و ﻋﻤـﻮم ﻗﺎرﻳـﺎن ﺑﺼـﺮه و ﻛﻮﻓـﻪ‬
‫ﻛﺴﺮ ﻗﺎف )ﻗﺮن( ﺧﻮاﻧﺪه اﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺼﺪر آن وﻗﺎر اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﻣﻌﻨـﻲ آﻳـﻪ ﭼﻨـﻴﻦ ﻣـﻲﺷـﻮد ﻛـﻪ در‬
‫ﺧﺎﻧﻪﻫﺎﻳﺘﺎن آرام و ﺑﺎ وﻗﺎر ﺑﺎﺷﻴﺪ و ﺑﺎ ﺧﺮوج از ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮد را ﺑﻲوﻗﺎر ﻧﺴﺎزﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺒﺮّج دو ﻣﻌﻨﻲ دارد‪ :‬ﻳﻜﻲ اﻇﻬﺎر زﻳﻨﺖ و ﻣﺤﺎﺳﻦ و دﻳﮕﺮي ﺗﺒﺨﺘـﺮ‪ ،‬ﺗﻜﺒـﺮ‪ ،‬ﻧـﺎز و ﻧﺰاﻛـﺖ و‬
‫ﺧﺮاﻣﺎن راه رﻓﺘﻦ‪ ،‬در اﻳﻦ آﻳﻪ ﻫﺮ دو ﻣﻌﻨﻲ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ اﺳﺖ؛ زﻳﺮا زﻧـﺎن در زﻣـﺎن ﺟﺎﻫﻠﻴـﺖ ﻗـﺪﻳﻢ‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻋﺼﺮ ﺟﺎﻫﻠﻴﺖ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺎ زﻳﺒﺎﺗﺮﻳﻦ ﻟﺒﺎس از ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻴﺮون ﻣﻲرﻓﺘﻨﺪ و ﺑﺎ ﻧﺎز و ﻧﺰاﻛﺖ و ﻛﺮﺷـﻤﻪ‬
‫و ﺧﺮاﻣﺎن راه ﻣﻲرﻓﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻗﺪﻣﺸﺎن ﺑﻪ ﺟﺎي زﻣﻴﻦ ﺑﺮ دل ﺑﻴﻨﻨﺪه ﻗﺮار ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﭽـﻪ ﺗـﺎﺑﻌﻲ و‬
‫ﻣﻔﺴﺮ ﻣﺸﻬﻮر‪ ،‬ﻗﺘﺎده اﺑﻦ دﻋﺎﻣﻪ رﺣﻤﻪ اﷲ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫»ﻛﺎﻧﺖ ﻟﻬﻦ ﻣﺸﻴﺔ وﺗﺴﻜﻮى وﺗﻐﻨﺞ ﻓﻨﻬﺎﻫﻦ اﷲ ﻋﻦ ذاﻟﻚ«‪.‬‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪252‬‬

‫»آنﻫﺎ ﺑﺎ ﻛﺮﺷﻤﻪ و ﻧﺎز و ﻧﺰاﻛﺖ و ﺧﺮاﻣﺎن راه ﻣﻲرﻓﺘﻨﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ اﻳﺸﺎن را از اﻳـﻦ ﻛـﺎر ﻣﻨـﻊ‬
‫ﻛﺮد«‪.‬‬
‫ﻛﻴﻔﻴﺖ و ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ آن را ﺷﻤﺎ ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﺪ ﺗﺼﻮر ﻛﻨﻴﺪ و ﺿﺮورت ﺑﻪ ﺑﻴﺎن ﺷﻮاﻫﺪ ﺗـﺎرﻳﺨﻲ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬اﮔﺮ ﺷﻤﺎ در ﻣﺠﻠﺴﻲ ﻛﻪ ﺑـﻪ ﺷـﻜﻞ ﻣﺠـﺎﻟﺲ اروﭘـﺎﻳﻲ اﺳـﺖ ﺷـﺮﻛﺖ ﻛﻨﻴـﺪ ﻫﻤـﺎن ﻧـﺎز و‬
‫ﻛﺮﺷﻤﻪاي را ﻛﻪ زﻧﺎن ﺟﺎﻫﻠﻴﺖ ﭘﻴﺸﻴﻦ داﺷﺘﻨﺪ ﻛﺎﻣﻼً ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﻛﻨﻴﺪ‪ ،‬اﻳـﻦ ﺟـﺎﻫﻠﻴﺘﻲ اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬
‫اﺳﻼم از آن ﻧﻬﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﺟﺎ و ﻣﻜـﺎن زن ﺧﺎﻧـﻪ اﺳـﺖ و اﻳﺸـﺎن ﺑـﺪﻳﻦ ﺟﻬـﺖ ﺑـﻪ‬
‫ﺧــﺎرجﺷــﺪن از ﻣﻨــﺰل ﻣﻜﻠــﻒ ﻧﺸــﺪﻧﺪ ﻛــﻪ در ﺧﺎﻧــﻪﻫــﺎ ﺑــﺎ وﻗــﺎر و ﻗــﺪر و ﻋــﺰت ﺑﻨﺸــﻴﻨﻨﺪ و ﺑــﻪ‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖﻫﺎي ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲﺷﺎن ﺑﺮﺳﻨﺪ‪ ،‬و اﮔﺮ ﺑﻪ ﺧﺎرجﺷﺪن از ﺧﺎﻧﻪ ﻧﻴﺎز ﭘﻴﺪا ﻛﺮدﻧﺪ اﺟـﺎزه دارﻧـﺪ‬
‫ﻛﻪ ﺑﻴﺮون روﻧﺪ ﺑﻪ ﺷﺮﻃﻲ ﻛﻪ ﻋﻔﺖ و ﺣﻴﺎ را ﻣﺮاﻋﺎت ﻧﻤﺎﻳﻨـﺪ و در ﻟﺒﺎﺳﺸـﺎن ﺟـﺬاﺑﻴﺖ و ﮔﻴﺮاﻳـﻲ‬
‫وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ اﻧﻈﺎر را ﺑﻪ ﺧﻮد ﺟﻠﺐ ﻛﻨﺪ و ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺷﻮق و ﻋﻼﻗﻪ ﺑﻪ اﻇﻬـﺎر زﻳﻨـﺖ داﺷـﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻛﻪ ﮔﺎﻫﻲ ﺻﻮرت و زﻣﺎﻧﻲ دﺳﺘﺸﺎن را ﺑﺮﻫﻨﻪ ﺳﺎزﻧﺪ و رﻓﺘﺎرﺷﺎن ﻃﻮري ﻧﺒﺎﺷﺪ ﻛﻪ دلﻫﺎ را‬
‫ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﺎﻳﻞ ﻛﻨﻨﺪ و ﭼﻨﺎن زﻳـﻮراﺗﻲ را اﺳـﺘﻌﻤﺎل ﻧﻜﻨﻨـﺪ ﻛـﻪ ﺻﺪاﻳﺸـﺎن را ﻣـﺮدان ﺑﺸـﻨﻮﻧﺪ و در‬
‫ﺳﺨﻦﮔﻔﺘﻦ ﻧﻴﺰ ﭼﻨﺎن ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ ﻛﻪ ﺻﺪاي آنﻫﺎ ﺑﻪ ﮔﻮش دﻳﮕﺮان ﺑﺮﺳﺪ‪ ،‬اﻟﺒﺘـﻪ ﺳـﺨﻦ ﮔﻔـﺘﻦ ﺑـﺮاي‬
‫رﻓﻊ ﻧﻴﺎزﺷﺎن ﺟﺎﻳﺰ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻲ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻃـﻮري ﺑﺎﺷـﺪ ﻛـﻪ در ﻛﻼﻣﺸـﺎن ﻧﺮﻣـﻲ‪ ،‬ﻣﻼﻳﻤـﺖ‪ ،‬ﺷـﻴﺮﻳﻨﻲ‪،‬‬
‫ﺟﺬاﺑﻴﺖ و ﺗﺤﺮﻳﻚ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و اﮔﺮ زﻧﺎن ﺗﻤﺎم اﻳﻦ ﺣﺪود و ﺿـﻮاﺑﻂ را ﻣﺮاﻋـﺎت ﻛﻨﻨـﺪ‬
‫اﺟﺎزه دارﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺮاي رﻓﻊ ﺣﺎﺟﺎﺗﺸﺎن ﺑﻪ ﺑﻴﺮون از ﻣﻨﺰل ﺑﺮوﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺣﻜﻢ و دﺳﺘﻮر ﻗﺮآن اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻴﺎﻳﻴﺪ ﺑﻪ ﺳﻨﺖ ﺣﻀﺮت رﺳﻮل اﷲ  ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻛﻨﻴﻢ ﺗﺎ ﺑﺒﻴﻨـﻴﻢ‬
‫ﻛﻪ اﻳﺸﺎن ﺑﺮاي زﻧﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﭼﻪ روش و ﺳﻠﻮﻛﻲ را در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻘﺮر ﻓﺮﻣﻮده اﻧﺪ و زﻧـﺎن ﺻـﺤﺎﺑﻪ‬
‫و ﺧﻮد اﺻﺤﺎب ﮔﺮاﻣﻲ  ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻪ آن ﻋﻤﻞ ﻛﺮده اﻧﺪ؟‬

‫ﺑﻴﺮونرﻓﺘﻦ زﻧﺎن ﺑﺮاي رﻓﻊ اﺣﺘﻴﺎﺟﺎتﺷﺎن‪:‬‬

‫در اﺣﺎدﻳﺚ وارد ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﻤﺮ ﻓﺎروق  ﭘﻴﺶ از ﻧﺰول آﻳـﺎت ﺣﺠـﺎب ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ آن‬
‫ﻋﻼﻗﻤﻨﺪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺣﻀﺮت رﺳﻮل اﷲ  زﻧﺎن ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺣﺠﺎب اﻣﺮ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻄﻮرﻳﻜـﻪ ام اﻟﻤـﺆﻣﻨﻴﻦ‬
‫ﺳﻮده‪ ،‬ﺑﺮاي رﻓﻊ ﺣﺎﺟﺘﻲ ﺷﺐ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﻴﺮون آﻣﺪ و ﻋﻤﺮ ﺑـﻦ ﺧﻄـﺎب  او را دﻳـﺪ و ﮔﻔـﺖ‪ :‬اي‬
‫ﺳﻮده‪ ،‬ﺗﻮ از ﻧﻈﺮ ﻣﺎ ﭘﻨﻬﺎن ﻧﻤﻲﻣﺎﻧﻲ ﺑﺒﻴﻦ ﻛﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻴﺮون ﻣﻲآﻳﻲ! و ﻣﺮادش اﻳﻦ ﺑـﻮد ﻛـﻪ زﻧـﺎن‬
 ‫‪253‬‬ ‫ﺣﻜﻢ ﺑﻴﺮونآﻣﺪن زن از ﻣﻨﺰل‬

‫از ﺑﻴﺮونرﻓﺘﻦ ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ ﺷﻮﻧﺪ و وﻗﺘﻲ ﻛﻪ آﻳﺔ ﺣﺠﺎب ﻧﺎزل ﺷﺪ‪ ،‬ﻋﻤﺮ  ﺧﻮﺷـﺤﺎل ﮔﺸـﺖ و در‬
‫ﺑﻴﺮون آﻣﺪن زﻧﺎن ﺷﺪت زﻳﺎد ﺑﻪ ﺧﺮج ﻣﻲداد‪ .‬ﺑﺎر دﻳﮕﺮ اﺗﻔـﺎق اﻓﺘـﺎد ﻛـﻪ ﺣﻀـﺮت ﺳـﻮده ل‬
‫ﺑﻴﺮون آﻣﺪ‪ ،‬ﺑﺎز ﻋﻤﺮ  او را ﺻﺪا زد‪ .‬ﺳـﻮده ﻧـﺰد ﺣﻀـﺮت رﺳـﻮل ﺑﺮﮔﺸـﺖ و ﻣﻮﺿـﻮع را ﺑـﻪ‬
‫اﻳﺸﺎن ﺧﺒﺮ داد ﺣﻀﺮت رﺳﻮل اﷲ  ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫»ﻗَ ْﺪ أ ُِذ َن ﻟَ ُﻜ ‪‬ﻦ أَ ْن ﺗَ ْﺨ ُﺮ ْﺟ َﻦ ﻟِ َﺤ َﻮاﺋِ ِﺠ ُﻜﻦ«‪.‬‬
‫»ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮاي ﺷﻤﺎ زﻧﺎن اﺟﺎزه داده ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر رﻓﻊ ﺣﻮاﺋﺠﺘﺎن ﺑﻴﺮون ﺑﺮوﻳﺪ«‪.‬‬

‫از اﻳﻦ ﻓﻬﻤﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻣﻘﺼﻮد از ﺣﻜﻢ آﻳﺔ ﴿‪ ﴾£ä3Ï?θã‹ç/ ’Îû tβös%uρ‬اﻳﻦ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ زﻧﺎن از‬
‫ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻴﺮون ﻧﻴﺎﻳﻨﺪ ﺑﻠﻜﻪ ﺷﺮﻳﻌﺖ ﺑﻪ آنﻫﺎ اﺟﺎزه داده اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر رﻓﻊ ﺣﻮاﺋﺠﺸﺎن از ﺧﺎﻧﻪ‬
‫ﺑﻴﺮون روﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻲ اﻳﻦ اﻣﺮ ﻣﻘﻴﺪ ﺑﻪ ﺷﺮوﻃﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﺮاي ﻣﻮاﻗﻌﻲ ﻛﻪ زﻧﺎن ﺑﺨﻮاﻫﻨﺪ در ﺧﺎرج‬
‫ﺧﺎﻧﻪ ﮔﺮدش ﻛﻨﻨﺪ و ﻳﺎ ﺑﺎ ﻣﺮدان در ﻣﺠﺎﻟﺲ و ﻣﺤﺎﻓﻞ ﺑﻨﺸﻴﻨﻨﺪ اﺟﺎزه ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻨﻈﻮر ﺷﺮﻳﻌﺖ از‬
‫ﺣﺎﺟﺎت ﻓﻘﻂ آن اﺣﺘﻴﺎﺟﺎت واﻗﻌﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ زﻧﺎن ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻴﺮون ﺑﺮوﻧﺪ و ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﺎ دﺳﺖ ﺧﻮد‬
‫آنﻫﺎ را اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪ و ﺑﺪون ﺑﻴﺮونرﻓﺘﻦ ﺧﺎﻧﻢﻫﺎ‪ ،‬اﻧﺠﺎم آن ﻛﺎر ﻣﻤﻜﻦ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻬﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﺻﺮﻓﻨﻈﺮ از ﺗﻤﺎم اوﺿﺎع و ﺷﺮاﻳﻂ در ﻫﺮ ﻋﺼﺮ و زﻣﺎﻧﻲ و وﺿﻊ ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﻣﻘﺮرات ﺑﻪ ﻫﺮ‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺒﺘﻲ‪ ،‬ﺧﺎرجﻧﺸﺪن زﻧﺎن ﻏﻴﺮ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻲ ﻫﺮ ﻓﺮد در ﭘﺮﺗﻮ ارﺷﺎدات ﺣﻀﺮت رﺳﻮل ‬
‫و ﺗﻌﻤﻖ ﺑﻪ روﺣﻴﺔ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺣﺎﻛﻢ ﺑﺮ ﻗﻮاﻧﻴﻦ اﺳﻼﻣﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻛﻢ و زﻳﺎد ﺣﺠﺎب را در ﻫﺮ وﻗﺖ‬
‫و زﻣﺎﻧﻲ ﺗﺨﻤﻴﻦ ﺑﺰﻧﺪ و ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ در ﺣﺎﻻت ﺧﺼﻮﺻﻲ‪ ،‬ﺣﺪود ﺣﺠﺎب را از روي اﺣﻮال و‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت ﻛﻢ و زﻳﺎد ﻳﺎ ﺳﺒﻚ و ﺳﻨﮕﻴﻦ ﻧﻤﺎﻳﺪ و ﻣﺎ اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻌﻀﻲ از ﻣﺴﺎﻳﻞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آن را ﻣﻮرد‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﻴﻢ‪:‬‬

‫اﺟﺎزة رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ و ﺣﺪود آن‪:‬‬

‫ﻫﻤﻪ ﻣﻲداﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﻓﺮاﺋﺾ در اﺳﻼم ﻧﻤﺎز اﺳﺖ و ﺗﺸﻮﻳﻖ و ﺗﺮﻏﻴﺒﻲ ﻛﻪ در رﻓـﺘﻦ ﺑـﻪ‬
‫ﻣﺴﺠﺪ و ﺷﺮﻛﺖ در ﻧﻤﺎز ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻫﺴﺖ ﺑﺮاي ﻫﻴﭻ ﻛﺲ ﭘﻮﺷﻴﺪه ﻧﻴﺴﺖ وﻟﻲ ﻣﻮﺿﻮع زﻧـﺎن‪ ،‬در‬
‫ﻧﻤﺎز ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺑﺮ ﻋﻜﺲ ﻣﺮدان اﺳﺖ؛ زﻳﺮا ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻧﻤﺎز ﻣﺮد آن اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻣﺴﺠﺪ ﺑـﺎ ﺟﻤﺎﻋـﺖ‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪254‬‬

‫ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻧﻤﺎز زن آن اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺧﻠﻮتﺧﺎﻧﻪاش ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ اﻣـﺎم اﺣﻤـﺪ ﺑـﻦ ﺣﻨﺒـﻞ و‬
‫ﻃﺒﺮاﻧﻲ از ام ﺣﻤﻴﺪ ﺳﺎﻋﺪي رواﻳﺖ ﻛﺮده اﻧﺪ ﻛﻪ‪:‬‬
‫ـﻚ ِﻣـ ْـﻦ‬
‫ـﻚ َﺧ ْﻴ ــﺮ ﻟَـ ِ‬
‫ٌ‬
‫ﻚ ﻓِــﻰ ﺑـ ْﻴﺘِـ ِ‬
‫َ‬
‫ـﺖ ﺻـﻼَﺗُ ِ‬ ‫ِ‬
‫ـﺎل‪ :‬ﻗَـ ْـﺪ َﻋﻠ ْﻤـ ُ َ‬
‫ـﻚ‪ .‬ﻗَـ َ‬
‫ﺼـﻼَةَ َﻣ َﻌـ َ‬
‫ﺐ اﻟ ‪‬‬ ‫ﻮل اﻟﻠ‪ِ ‬ﻪ إِﻧ‪‬ﻰ أ ِ‬
‫ُﺣ ‪‬‬ ‫َﺖ ﻳَﺎ َر ُﺳ َ‬
‫»ﻗَﺎﻟ ْ‬
‫ﻚ ﻓِــﻰ َدا ِر ِك َﺧ ْﻴ ـ ٌـﺮ ِﻣـ ْـﻦ‬ ‫ﻚ ﻓِــﻰ َدا ِر ِك وﺻـﻼَﺗُ ِ‬‫ﻚ َﺧ ْﻴـﺮ ِﻣﻦ ﺻـﻼَﺗِ ِ‬ ‫ﻚ ﻓِﻰ ﺣ ْﺠﺮﺗِ ِ‬‫ﻚ وﺻﻼَﺗُ ِ‬ ‫ِِ‬ ‫ِِ ِ‬
‫َ َ‬ ‫ٌ ْ َ‬ ‫ُ َ‬ ‫ﺻﻼَﺗﻚ ﻓﻰ ُﺣ ْﺠ َﺮﺗ َ َ‬ ‫َ‬
‫ِ‬
‫ﻟﺠ ُﻤ َﻌﺔ«‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ﺻﻼَﺗﻚ ﻓﻰ َﻣ ْﺴﺠﺪ اْ ُ‬ ‫ﺻﻼَﺗُﻚ ﻓﻰ َﻣ ْﺴﺠﺪ ﻗَـ ْﻮﻣﻚ َﺧ ْﻴـ ٌﺮ ﻣ ْﻦ َ‬ ‫ﺻﻼَﺗﻚ ﻓﻰ َﻣ ْﺴﺠﺪ ﻗَـ ْﻮﻣﻚ َو َ‬ ‫َ‬
‫»ﮔﻔﺖ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! ﻣﻦ ﺑﺴﻴﺎر رﻏﺒﺖ دارم ﻛـﻪ ﻧﻤـﺎز را ﺑـﺎ ﺗـﻮ ﻳﻜﺠـﺎ ادا ﻛـﻨﻢ‪ ،‬ﺣﻀـﺮت‬
‫رﺳﻮل اﷲ  ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬اي زن ﻣﻦ ﻧﻴﺖ ﺗﺮا ﻓﻬﻤﻴﺪم وﻟﻲ ﻧﻤﺎز ﺗﻮ در ﺧﻠﻮت ﺑﻬﺘـﺮ اﺳـﺖ از ﻧﻤـﺎز ﺗـﻮ‬
‫در ﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬و ﻧﻤﺎز ﺗﻮ در ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ از ﻧﻤﺎز ﺗﻮ در ﻓﻀﺎي ﺑﺎز‪ ،‬و ﻧﻤﺎز ﺗـﻮ در ﻓﻀـﺎي ﺑـﺎز ﺧﺎﻧـﻪ‬
‫ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ از ﻧﻤﺎز ﺗﻮ در ﻣﺴﺠﺪ ﻣﺤﻠﻪ و ﻧﻤﺎز ﺗﻮ در ﻣﺴﺠﺪ ﻣﺤﻠﻪ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ‪ ،‬از ﻧﻤﺎز ﺗﻮ در ﻣﺴﺠﺪ‬
‫ﺟﻤﻌﻪ«)‪.(1‬‬
‫در ﺣﺪﻳﺚ دﻳﮕﺮي اﺑﻮداود از اﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد رواﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺣﻀﺮت رﺳﻮل اﷲ  ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫ﺻــﻼﺗِ َﻬﺎ‬ ‫ﻀـ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ﻀﻞ ِﻣﻦ ِ ِ‬ ‫ِِ ِ‬
‫ﺻﻼﺗُـ َﻬﺎ ﻓﻲ َﻣ ْﺨ َﺪﻋﻬﺎ أَﻓْ َ ُ‬
‫ـﻞ ﻣـ ْـﻦ َ‬ ‫ﺻﻼةُ اﻟ َْﻤ ْﺮأَة ﻓﻲ ﺑَـْﻴﺘ َﻬﺎ أَﻓْ َ ُ ْ َ‬
‫ﺻﻼﺗ َﻬﺎ ﻓﻲ ُﺣ ْﺠ َﺮﺗ َﻬﺎ‪َ ،‬و َ‬ ‫»َ‬
‫ﻓِﻲ ﺑَـ ْﻴﺘِﻬﺎ«‪.‬‬
‫»ﻧﻤﺎز زن در ﺧﻠﻮت ﺧﺎﻧﻪاش ﺑﻬﺘﺮ از ﻧﻤﺎز وي در ﺧﺎﻧﻪ اﺳﺖ و ﻧﻤـﺎز او در ﮔﻨﺠﻴﻨـﻪ )ﭘﺴـﺘﻮي‬
‫ﺧﺎﻧﻪ( ﺑﻬﺘﺮ از ﻧﻤﺎز او در ﺧﻠﻮت ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ«)‪.(2‬‬
‫ﭘﺲ ﺑﺒﻴﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﭼﻄﻮر ﺗﺮﺗﻴﺐ اﻓﻀﻠﻴﺖ در ﻧﻤـﺎز زن ﻣﻌﻜـﻮس اﺳـﺖ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﻜـﻪ ﭘـﺎﻳﻴﻦﺗـﺮﻳﻦ‬
‫درﺟﺔ ﻧﻤﺎز ﻣﺮد‪ ،‬ﻧﻤﺎز در ﺧﺎﻧﻪ و ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ درﺟﺔ ﻧﻤﺎزش‪ ،‬ﻧﻤﺎز در ﻣﺴﺠﺪ و اداﻛﺮدن ﺑـﺎ ﺟﻤﺎﻋـﺖ‬

‫‪ -1‬ﻣﺼﻠﺤﺖ در ﺧﺎﻧﻪﺑﻮدن ﻧﻤﺎز زن اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ زﻧﺎن‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻋﺎدت ﻣﺎﻫﻴﺎﻧﻪﺷﺎن ﻣﺠﺒﻮرﻧﺪ ﻫﺮ ﻣﺎه در آن ﻣﺪت ﻧﻤﺎز را ﺗـﺮك ﻛﻨﻨـﺪ‬
‫و زﻧﺎن ﺑﺎ ﺣﻴﺎ دوﺳﺖ ﻧﺪارﻧﺪ ﻛﺲ دﻳﮕﺮي ﺣﺘﻲ ﺑﺮادران و ﺧﻮاﻫﺮاﻧﺸﺎن از اﻳﻦ راز ﺑﺎ ﺧﺒﺮ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬اﮔـﺮ ﻫﻤﻴﺸـﻪ در ﺑﻴـﺮون‬
‫ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ و در آن اﻳﺎم ﻧﻤﺎز را ﺗﺮك ﻛﻨﻨﺪ ﻫﻤﻪ ﻣﻲﻓﻬﻤﻨﺪ ﻛﻪ او در ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺎﻫﺎﻧﻪ ﻗﺮار دارد و او از اﻳﻦ ﻛﺎر ﺧﺠﺎﻟﺖ ﻣـﻲﻛﺸـﺪ‬
‫و اﻳﻦ رازي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﻮد زﻧﺎن ﺑﻴﺸﺘﺮ از دﻳﮕﺮان آن را درك ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻟﺬا ﺷﺮﻳﻌﺖ ﺑﺎ درك اﻳﻦ اﺣﺴـﺎس زﻧـﺎن از اول ﺑـﻪ آنﻫـﺎ‬
‫اﻣﺮ ﻛﺮد ﻛﻪ در ﺧﻠﻮت ﻧﻤﺎز ﺑﮕﺬارﻧﺪ ﺗﺎ ﻫﻴﭻ ﻛﺲ ﻧﺪاﻧﺪ ﻛﻪ ﭼﻪ وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﻣﻲﮔﺰارﻧﺪ و ﭼﻪ وﻗﺖ ﺗﺮك ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫـﺮ ﺻـﻮرت‬
‫اﻳﻦ ﻧﺼﻴﺤﺖ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺣﻜﻢ ﻧﻴﺴﺖ و زﻧﺎن اﺟﺎزه دارﻧﺪ ﻛﻪ در ﺧﺎﻧﻪ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻛﻨﻨﺪ و ﺣﻀﺮت رﺳـﻮل  ﺑـﻪ ام ورﻗـﻪ ﺑﻨـﺖ ﻋﺒـﺪاﷲ‬
‫ﺑﻦ ﺣﺎرثلاﺟﺎزه داده ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺎ زﻧﺎن ﻧﻤﺎز ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺑﮕﺬارﻧـﺪ‪ .‬و در ﺳـﻨﻦ دار ﻗﻄﻨـﻲ و ﺑﻴﻬﻘـﻲ آﻣـﺪه اﺳـﺖ ﻛـﻪ ام اﻟﻤـﺆﻣﻨﻴﻦ‬
‫ﻋﺎﻳﺸﻪ ل ﺑﺎ زﻧﺎن ﻧﻤﺎز ﺟﻤﺎﻋﺖ ادا ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬و ﭼﻮن او اﻣﺎم ﺑﻮد در وﺳﻂ ﺻﻒ اﻳﺴﺘﺎده ﻣﻲﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬اﺑﻮداود‪ ،‬ﺑﺎب ﻣﺎﺟﺎء ﻓﻲ ﺧﺮوج اﻟﻨﺴﺎء اﻟﻲ اﻟﻤﺴﺎﺟﺪ‪.‬‬
 ‫‪255‬‬ ‫ﺣﻜﻢ ﺑﻴﺮونآﻣﺪن زن از ﻣﻨﺰل‬

‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻧﻤﺎز زن آن اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺧﻠﻮتﺗﺮﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﭼﻨـﻴﻦ ﻧﻤـﺎزي ﻧـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ‬
‫ﺑﺮﺗﺮ از ﻧﻤﺎز ﺟﻤﺎﻋﺖ اﺳﺖ ﺑﻠﻜﻪ از ﻧﻤﺎزي ﻛﻪ ﺑﻠﻨﺪﺗﺮﻳﻦ آزادي ﻣﺴﻠﻤﺎن اﺳﺖ ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ‬
‫ﻛﻪ آن ﻧﻤﺎز ﺟﻤﺎﻋـﺖ در ﻣﺴـﺠﺪ ﻧﺒـﻮي و ﭘﺸـﺖ ﺳـﺮ ﺧـﻮد ﺣﻀـﺮت رﺳـﻮل اﷲ  اﺳـﺖ‪ ،‬آﻳـﺎ‬
‫ﻣﻲداﻧﻴﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺗﻔﺎوت در ﻋﺒﺎدت ﻣﻴﺎن زن و ﻣﺮد ﭼﻴﺴﺖ؟ آﻳﺎ ﻋﻠﺘﺶ اﻳﻦ ﻧﻴﺴـﺖ ﻛـﻪ ﺣﻀـﺮت‬
‫رﺳﻮل اﷲ  ﺑﻴﺮونآﻣﺪن زﻧﺎن را از ﺧﺎﻧﻪ ﻧﻤﻲﭘﺴﻨﺪد و ﻣﻲﺧﻮاﺳﺖ ﻛﻪ از اﺧﺘﻼط زﻧﺎن و ﻣـﺮدان‬
‫در ﻣﻮﻗﻊ ﻧﻤﺎز ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﻛﻨﺪ؟‬
‫ﺑﺎ آﻧﻜﻪ ﻧﻤﺎز ﻓﺮض ﻣﻘﺪﺳﻲ اﺳﺖ و ﻣﺴﺠﺪ ﻫﻢ ﻣﻜﺎﻧﻲ ﭘﺎك و ﻃـﺎﻫﺮ‪ ،‬و در ﺣﺎﻟﻴﻜـﻪ ﺷـﺮﻳﻌﺖ‬
‫اﻧﻮاع ﻧﻤﺎز ﺑﺎ ﻓﻀﻴﻠﺖ و اﻓﻀﻠﻴﺖ آن را ﺑﻴﺎن ﻧﻤﻮد‪ ،‬از اﺧﺘﻼط زن و ﻣﺮد ﻣﻨﻊ ﻛﺮده ﺑﺎ اﻳـﻦ ﻫﻤـﻪ از‬
‫ﺣﺎﺿﺮ ﺷﺪن زﻧﺎن در ﺟﺎﻳﮕﺎه ﭘﺎﻛﻲ ﭼﻮن ﻣﺴﺠﺪ و ﺑﻪ ﺟﺎي آوردن ﻋﻤﻞ ﺻﺎﻟﺤﻲ ﭼﻮن ﻧﻤﺎز ﻣﻨـﻊ‬
‫ﻧﻔﺮﻣﻮد و ﻛﻠﻤﺎﺗﻲ ﻛﻪ در آن اﺟﺎزة ﺣﺎﺿﺮﺷﺪن در ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺮاي زﻧﺎن وارد ﺷﺪه اﺳﺖ ﺑﺮ ﺣﻜﻤﺖ‬
‫واﻻي ﺷﺮﻳﻌﺖ دﻻﻟﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺣﻀﺮت رﺳﻮل اﷲ  ﻓﺮﻣﻮده اﻧﺪ‪:‬‬
‫َﺣ ِﺪ ُﻛ ْﻢ إِﻟَﻰ اﻟ َْﻤ ْﺴ ِﺠ ِﺪ ﻓَ َﻼ ﻳَ ْﻤﻨَـ ْﻌ َﻬﺎ«‪.‬‬ ‫اﺳﺘَﺄْذَﻧَ ْ‬
‫ﺖ ْاﻣ َﺮأَةُ أ َ‬
‫»ﻻ ﺗَﻤﻨَـﻌﻮا إِﻣﺎء اﻟﻠ‪ِ ‬ﻪ ﻣﺴ ِ‬
‫ﺎﺟ َﺪ اﻟﻠ‪‬ﻪ‪ ،‬إِذَا ْ‬ ‫ْ ُ ََ ََ‬
‫»ﻛﻨﻴﺰان ﺧﺪا )زﻧﺎن( را از ﺣﻀﻮر در ﻣﺴﺠﺪ ﻣﻨﻊ ﻧﻜﻨﻴﺪ‪ ،‬و اﮔﺮ زن ﻳﻜـﻲ از ﺷـﻤﺎ ﺑـﺮاي رﻓـﺘﻦ‬
‫ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ اﺟﺎزه ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﻧﺒﺎﻳﺪ او را از رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﻣﻨﻊ ﻛﻨﺪ«)‪.(1‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪:‬‬
‫»ﻻ ﺗَﻤﻨَـﻌﻮا اﻟﻨ‪‬ﺴﺎء ُﻛﻢ اﻟ ِْﻤ ِ‬
‫ﺴﺎﺟ َﺪ َوﺑُـﻴُﻮﺗُـ ُﻬ ‪‬ﻦ َﺧ ْﻴـٌﺮ ﻟ َُﻬ ‪‬ﻦ«‪.‬‬ ‫ََ ُ‬ ‫ْ ُ‬
‫)‪(2‬‬
‫»زﻧﺎﻧﺘﺎن را از ﻣﺴﺎﺟﺪ ﻣﻨﻊ ﻧﻜﻨﻴﺪ در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎﻳﺸﺎن ﺑﺮاي آنﻫﺎ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ« ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻛﻠﻤﺎت دال ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﺮﻳﻌﺖ زﻧﺎن را از ﺣﻀﻮر در ﻣﺴﺠﺪ ﻧﻬـﻲ ﻧﻤـﻲﻛﻨـﺪ؛ زﻳـﺮا‬
‫ﺣﺎﺿﺮﺷﺪن در ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺮاي اداي ﻧﻤـﺎز ﻛـﺎري ﻧﻴﺴـﺖ ﻛـﻪ ﻛﺴـﻲ را در ﺷـﻚ اﻧـﺪازد و ﺑﺎﻋـﺚ‬
‫ﻣﻤﻨﻮﻋﻴﺖ آن ﺷﻮد اﻣﺎ ﻣﺼﻠﺤﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻫﻢ اﻗﺘﻀﺎ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ در ﻧﻤـﺎز ﺟﻤﺎﻋـﺖ‪ ،‬زن و ﻣـﺮد‬
‫ﻳﻜﺠﺎ ﺑﻮده و ﺑﺎ ﻫﻢ اﺧﺘﻼط داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ از اﻳﻦ رو ﺷﺮع ﻣﻘﺪس ﺣﺎﺿﺮﺷـﺪن در ﻣﺴـﺠﺪ را ﺑـﺮاي‬
‫زﻧﺎن اﺟﺎزه داده اﺳﺖ اﻣﺎ ﺑﻪ ﻣﺮدان دﺳﺘﻮر ﻧﺪاده اﺳﺖ ﻛﻪ زﻧـﺎن را ﺑـﻪ ﻣﺴـﺎﺟﺪ ﺑﻔﺮﺳـﺘﻨﺪ و ﻳـﺎ در‬

‫‪ -1‬ﺑﻪ رواﻳﺖ ﺑﺨﺎري و ﻣﺴﻠﻢ‪.‬‬

‫‪ -2‬ﺑﻪ رواﻳﺖ اﺑﻮداود‪.‬‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪256‬‬

‫رﻓﺘﻦ ﺑﻪ آﻧﺠﺎ وادار ﺳﺎزﻧﺪ و ﻓﻘﻂ ﺗﺎ اﻳﻦ اﻧﺪازه اﻛﺘﻔﺎ ﻧﻤﻮده ﻛﻪ اﮔﺮ آنﻫﺎ ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮﻳﻦ درﺟـﺔ ﻧﻤـﺎز‬
‫را درﺧﻮاﺳﺖ ﻛﻨﻨﺪ و ﺑﺨﻮاﻫﻨﺪ ﻛﻪ آن را ﺑﺮ ﭘﺮ ﻓﻀﻴﻠﺖﺗﺮﻳﻦ ﻧﻤﺎز ﺗﺮﺟﻴﺢ دﻫﻨﺪ‪ ،‬اﮔﺮ در اﻳﻦ ﺑـﺎره‬
‫از ﺷﻤﺎ اﺟﺎزه ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺷﻤﺎ اﺟﺎزه ﺑﺪﻫﻴﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺮوﻧﺪ و اﻳﺸﺎن را ﻣﻨﻊ ﻧﻜﻨﻴﺪ و ﺑﮕﺬارﻳـﺪ ﻛـﻪ‬
‫ﻧﻤﺎزﺷﺎن را در ﻣﺴﺠﺪ ادا ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫روﺷﻦ اﺳﺖ ﻫﻤﺎن ﻃﻮري ﻛﻪ ﻗﺒﻼ ﺗﻮﺿﻴﺢ دادﻳﻢ ﭘـﺎﻳﻴﻦﺗـﺮﻳﻦ درﺟـﺔ ﻧﻤـﺎز آن اﺳـﺖ ﻛـﻪ در‬
‫ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ و ﺑﺎ ﻓﻀﻴﻠﺖﺗﺮﻳﻦ ﻧﻤـﺎز در ﺣﻘﺸـﺎن اﻳـﻦ اﺳـﺖ ﻛـﻪ در ﺧﻠـﻮت ﺧﺎﻧـﻪﻫﺎﻳﺸـﺎن ادا‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺎروق اﻋﻈﻢ  روح ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ اﺳﻼم را ﺧﻴﻠﻲ ﺧﻮب و ﻛﺎﻣﻞ ﻣﻲداﻧﺴـﺖ و در ﮔﻔﺘـﺎر و رﻓﺘـﺎر‬
‫ﺧﻮد ﻫﻢ ﺣﻜﻤﺖ آن را در ﻧﻈﺮ ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در ﻣﻮﻃﺎء اﻣﺎم ﻣﺎﻟﻚ ذﻛـﺮ ﺷـﺪه اﺳـﺖ ﻛـﻪ‪:‬‬
‫ﻋﺎﺗﻜﻪ ﺑﻨﺖ زﻳﺪ زن ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب  ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﺎ وي ﻣﺠﺎدﻟﻪ ﻣﻲﻛﺮد ﺗـﺎ در ﻣﺴـﺠﺪ ﺑـﺮاي اداي‬
‫ﻧﻤﺎز ﺣﺎﺿﺮ ﺷﻮد و اﻳﻦ ﻛﺎر ﺑﺮاي ﻋﻤﺮ ﻓﺎروق  ﺧﻮﺷﺎﻳﻨﺪ ﻧﺒﻮد‪ ،‬زﻧﺶ ﻫﻤﻮاره اﺻﺮار ﻣﻲورزﻳﺪ‬
‫و وﻗﺘﻲ ﻛﻪ زن از او اﺟﺎزه ﻣﻲﺧﻮاﺳﺖ‪ ،‬وي ﺑﻪ اواﻣﺮ ﺣﻀﺮت رﺳﻮل اﷲ  دﻗﻴﻘﺎً ﻋﻤﻞ ﻣـﻲﻛـﺮد‬
‫و ﺧﺎﻣﻮش ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ و ﻣﻨﻈﻮر او از اﻳﻦ ﺳﻜﻮت ﻧﺸﺎندادن ﻣﺨﺎﻟﻔﺘﺶ ﺑﻮد‪ ،‬ﻋﺎﺗﻜﻪ ل ﻣﻲﮔﻔـﺖ‪:‬‬
‫ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺣﺘﻤﺎً ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﻣﻲروم ﻣﮕﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﺗﻮ ﻣﺎﻧﻊ ﻣﻦ ﺷـﻮي‪ ،‬ﻳﻌﻨـﻲ ﺑـﻪ ﺻـﺮاﺣﺖ‬
‫ﻣﺮا ﻣﻨﻊ ﻛﻨﻲ وﻟﻲ ﺣﻀﺮت ﻋﻤﺮ  او را ﻣﻨﻊ ﻧﻤﻲﻛﺮد)‪.(1‬‬

‫ﺷﺮوط ﺣﺎﺿﺮﺷﺪن در ﻣﺴﺠﺪ‪:‬‬

‫ﺷﺮوط زﻳﺮ ﺑﺮاي ﺣﺎﺿﺮﺷﺪن زﻧﺎن در ﻣﺴﺠﺪ ﺿﺮوري اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ -‬اول اﻳﻨﻜﻪ در ﻧﻤﺎزﻫـﺎﻳﻲ ﺷـﺮﻛﺖ ﻛﻨﻨـﺪ ﻛـﻪ در روز ﻧﺒـﻮده و در ﺗـﺎرﻳﻜﻲ ﺷـﺐ ادا ﻛـﺮده‬
‫ﻣﻲﺷﻮد ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﻤﺎز ﺧﻔﺘﻦ و ﺑﺎﻣﺪاد ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ از اﺑﻦ ﻋﻤﺮ  رواﻳـﺖ ﺷـﺪه اﺳـﺖ ﻛـﻪ آن ﺣﻀـﺮت‬
‫ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪:‬‬
‫»اﺋْ َﺬﻧُﻮا ﻟِﻠﻨ‪‬ﺴ ِﺎء ﺑِﺎﻟﻠ‪ْ‬ﻴ ِﻞ إِﻟَﻰ اﻟْﻤﺴ ِ‬
‫ﺎﺟ ِﺪ«‪.‬‬ ‫ََ‬ ‫َ‬

‫‪ -1‬اﻳﻦ ﺧﻮاﻫﺶ ﻣﺨﺼﻮص ﺑﻪ زن ﻋﻤﺮ  ﻧﺒﻮد ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺴﻴﺎري از زﻧـﺎن اﺻـﺤﺎب در ﻣﺴـﺎﺟﺪ ﺑـﺮاي ﻧﻤـﺎز ﺣﺎﺿـﺮ ﻣـﻲﺷـﺪﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﺮواﻳـﺖ‬
‫اﺑﻮداود اﺳﺖ ﻛﻪ ﮔﺎﻫﻲ زﻧﺎن دو ﺻﻒ را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدادﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪257‬‬ ‫ﺣﻜﻢ ﺑﻴﺮونآﻣﺪن زن از ﻣﻨﺰل‬

‫»در ﺷﺐ ﺑﻪ زﻧﺎن اﺟﺎزه ﺑﺪﻫﻴﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺮوﻧﺪ«)‪.(1‬‬

‫»ﻗﺎل ﻧﺎﻓﻊ ﻣﻮﻟﻰ اﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﻲ اﷲ ﻋﻨﻪ‪ :‬وﻛﺎن اﺧﺘﺼﺎص اﻟﻠﻴﻞ ﺑﺬاﻟﻚ ﻟﻜﻮﻧﻪ أﺳﺘﺮ واَﺧﻔﻰ«‪.‬‬
‫»و ﻧﺎﻓﻊ آزادﺷﺪة اﺑﻦ ﻋﻤﺮ  ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺑﺪﻳﻦ ﺟﻬـﺖ ﺷـﺐ ﺑـﺮاي اﻳـﻦ ﻛـﺎر اﺧﺘﺼـﺎص داده‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﺘﺮ و ﺧﻔﺎ در آن ﺑﻴﺸﺘﺮ اﺳﺖ«‪.‬‬
‫ِ‬ ‫َﺖ‪َ :‬ﻛﺎ َن رﺳ ُ ِ‬ ‫» َﻋ ْﻦ َﻋﺎﺋِ َﺸﺔَ رﺿﻲ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻗَﺎﻟ ْ‬
‫ف‬‫ﺼ ِﺮ ُ‬
‫ﺼْﺒ َﺢ ﻓَـﻴَـ ْﻨ َ‬ ‫ﺻﻠ‪‬ﻰ اﻟﻠ‪‬ﻪُ َﻋﻠَْﻴﻪ َو َﺳﻠ‪َ ‬ﻢ ﻟَﻴُ َ‬
‫ﺼﻠ‪‬ﻲ اﻟ ‪‬‬ ‫ﻮل اﻟﻠ‪‬ﻪ َ‬ ‫َُ‬
‫ْﻦ ِﻣ ْﻦ اﻟْﻐَﻠ ِ‬
‫َﺲ«‪.‬‬ ‫ٍ ِ ِ‬
‫‪‬ﺴﺎءُ ُﻣﺘَـﻠَ ‪‬ﻔﻔﺎت ﺑ ُﻤ ُﺮوﻃ ِﻬ ‪‬ﻦ َﻣﺎ ﻳـُ ْﻌ َﺮﻓ َ‬
‫اﻟﻨ َ‬
‫»و از ﻋﺎﻳﺸﻪي ﺻﺪﻳﻘﻪ رواﻳﺖ اﺳـﺖ ﻛـﻪ‪ :‬وﻗﺘـﻲ ﺣﻀـﺮت رﺳـﻮل اﷲ  ﻧﻤـﺎز ﺑﺎﻣـﺪاد را ادا‬
‫ﻣﻲﻛﺮد‪ ،‬زﻧﺎن در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ﺧﻮد را ﺑـﺎ ﻟﺒـﺎسﻫـﺎيﺷـﺎن ﭘﻴﭽﺎﻧـﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ ﺑﺮﻣـﻲﮔﺸـﺘﻨﺪ و ﺑـﻪ ﺳـﺒﺐ‬
‫ﺗﺎرﻳﻜﻲ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻧﻤﻲﺷﺪﻧﺪ«)‪.(2‬‬
‫‪ -‬دوم اﻳﻨﻜﻪ در ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺎ ﺗﺠﻤﻞ‪ ،‬زﻳـﻮر‪ ،‬آراﻳـﺶ و ﺑـﻮي ﺧـﻮش وارد ﻧﺸـﻮﻧﺪ‪ ،‬از ﺻـﺪﻳﻘﻪي‬
‫ﻛﺒﺮي  رواﻳﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺣﻀﺮت رﺳﻮل اﷲ  در ﻣﺴﺠﺪ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑـﻮد ﻛـﻪ ﻧﺎﮔـﺎه زﻧـﻲ‬
‫ﺑﺎ ﺗﺠﻤﻞ ﺑﺴﻴﺎر و زﻳﻨﺖ و آراﻳﺶ داﺧﻞ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺣﻀﺮت رﺳﻮل  ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬اي ﻣﺮدم! زﻧﺎﻧﺘﺎن را در ﻣﺴﺠﺪ از ﭘﻮﺷﻴﺪن و ﺑﺎ ﻧﺎز و ﻛﺮﺷﻤﻪﺑـﻮدن‬
‫ﻣﻨﻊ ﻛﻨﻴﺪ)‪.(3‬‬
‫و ﻫﻤﭽﻨﺎن از اﺳﺘﻌﻤﺎل ﺑﻮي ﺧﻮش ﻧﻬﻲ ﻧﻤﻮده ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬اﮔﺮ ﻳﻜﻲ از ﺷﻤﺎ ﺑﺮاي ﻧﻤـﺎز ﺧﻔـﺘﻦ در‬
‫ﻣﺴﺠﺪ ﺣﺎﺿﺮ ﺷﻮد ﺑﺎﻳﺪ در آن ﺷﺐ ﺑﻮي ﺧﻮش اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻧﻜﻨـﺪ و ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ ﻓﺮﻣـﻮده اﺳـﺖ‪ :‬ﻫـﺮ‬
‫زﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻮي ﺧﻮش اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﺧﻔﺘﻦ را ﺑﺎ ﻣﺎ ادا ﻧﻜﻨﺪ)‪.(4‬‬

‫‪ -1‬ﺑﻪ رواﻳﺖ ﺑﺨﺎري و ﺗﺮﻣﺬي‪.‬‬

‫‪ -2‬ﺗﺮﻣﺬي‪ ،‬ﺑﺎب اﻟﺘﻐﻠﻴﺲ ﻓﻲ اﻟﻔﺠﺮ و ﺑﺨﺎري‪ ،‬ﺑﺎب وﻗﺖ اﻟﻔﺠﺮ و ﻣﺴﻠﻢ و اﺑﻮداود ﺑـﺎب وﻗـﺖ اﻟﺼـﺒﺢ‪ .‬و در ﻛﺘـﺎبﻫـﺎي دﻳﮕـﺮ آﻣـﺪه‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ‪ :‬ﺑﻌﺪ از اﺗﻤﺎم ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﺣﻀﺮت رﺳﻮل  و ﻣﺮدان دﻳﮕﺮ اﻧﺘﻈﺎر ﻣـﻲﻛﺸـﻴﺪﻧﺪ ﺗـﺎ آﻧﻜـﻪ زﻧـﺎن ﺑﺮوﻧـﺪ و ﺑﻌـﺪ از رﻓـﺘﻦ اﻳﺸـﺎن‪،‬‬
‫ﻣﺮدان ﺑﻴﺮون ﻣﻲرﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -3‬اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ‪ ،‬ﺑﺎب ﻓﺘﻨﺔ اﻟﻨﺴﺎء‪.‬‬
‫‪ -4‬اﻟﻤﻮﻃﺎء‪ ،‬ﺑﺎب ﺧﺮوج اﻟﻨﺴﺎء و ﻣﺴﻠﻢ و اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ‪.‬‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪258‬‬

‫‪ -‬ﺳﻮم اﻳﻨﻜﻪ در ﻧﻤﺎز ﺟﻤﺎﻋﺖ زن و ﻣﺮد ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﺨـﺘﻠﻂ ﻧﮕﺮدﻧـﺪ و زﻧـﺎن در ﺻـﻔﻮف ﭘﻴﺸـﻴﻦ‬
‫ﻧﺎﻳﺴﺘﻨﺪ ﺑﻠﻜﻪ واﺟﺐ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺻﻔﻮف ﺑﻌﺪ از ﺻﻒ ﻣـﺮدان ﻗـﺮار ﺑﮕﻴﺮﻧـﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﭽـﻪ ﺣﻀـﺮت‬
‫رﺳﻮل اﷲ  ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫ﻮف اﻟﻨ‪‬ﺴ ِﺎء ِ‬
‫آﺧ ُﺮَﻫﺎ‪َ ،‬و َﺷ ‪‬ﺮَﻫﺎ أ ‪َ‬وﻟ َُﻬﺎ«‪.‬‬ ‫ِ‬
‫آﺧﺮﻫﺎ‪ ،‬و َﺧﻴـﺮ ﺻ ُﻔ ِ‬ ‫اﻟﺮ َﺟ ِ‬ ‫» َﺧﻴـﺮ ﺻ ُﻔ ِ‬
‫َ‬ ‫ﺎل أ ‪َ‬وﻟ َُﻬﺎ‪َ ،‬و َﺷ ‪‬ﺮَﻫﺎ ُ َ َ ْ ُ ُ‬ ‫ﻮف ‪‬‬ ‫ُْ ُ‬
‫»ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺻﻒ ﻣﺮدان ﺻﻒ اول ﺑﻮده و ﺑﺪﺗﺮﻳﻦ آن ﺻﻒ آﺧﺮ اﺳـﺖ و ﺑﻬﺘـﺮﻳﻦ ﺻـﻒ زﻧـﺎن‬
‫ﺻﻒ آﺧﺮ ﺑﻮده و ﺑﺪﺗﺮﻳﻦ آن ﺻﻒ اول اﺳﺖ«)‪.(1‬‬
‫ﺣﻀﺮت رﺳﻮل اﷲ  در ﺑﺎرة ﻧﻤﺎز ﺟﻤﺎﻋﺖ اﻣﺮ ﻣـﻲﻛـﺮد ﻛـﻪ ﻧﺒﺎﻳـﺪ زن و ﻣـﺮد ﭘﻬﻠـﻮي ﻫـﻢ‬
‫ﺑﺎﻳﺴﺘﻨﺪ اﮔﺮﭼﻪ زن و ﺷﻮﻫﺮ و ﻳﺎ ﻣﺎدر و ﭘﺴﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫از اﻧﺲ اﺑﻦ ﻣﺎﻟﻚ س رواﻳﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺎدر ﺑﺰرگ او ﺑﻨـﺎم ﻣﻠﻴﻜـﻪ‪ ،‬ﺣﻀـﺮت رﺳـﻮل  را‬
‫ﺑﺮاي ﻏﺬا دﻋـﻮت ﻧﻤـﻮد و ﺣﻀـﺮت رﺳـﻮل  از آن ﻃﻌـﺎم ﺗﻨـﺎول ﻓﺮﻣـﻮد و ﺑﻌـﺪ از آن ﮔﻔـﺖ‪:‬‬
‫ﺑﺮﺧﻴﺰﻳﺪ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺷﻤﺎ ﻧﻤﺎز ﺟﻤﺎﻋﺖ دﻫﻢ‪ ،‬اﻧﺲ  ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻣﺎ روي ﺑﻮرﻳﺎﻳﻲ اﻳﺴـﺘﺎدﻳﻢ ﻛـﻪ از‬
‫اﺳﺘﻔﺎدة ﺑﺴﻴﺎر ﺳﻴﺎه ﮔﺸﺘﻪ ﺑﻮد و ﻛﻤﻲ آب در آن ﭘﺎﺷﻴﺪم و آن ﺣﻀﺮت ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و اﻳﺴﺘﺎد‪ ،‬ﻣـﻦ‬
‫و ﻳﻚ ﻳﺘﻴﻢ دﻳﮕﺮ ﭘﺸﺖ ﺳﺮﺷﺎن اﻳﺴـﺘﺎدﻳﻢ و زن ﭘﻴـﺮ )ﻳﻌﻨـﻲ ﻣـﺎدر ﺑـﺰرﮔﺶ( ﻫـﻢ ﭘﺸـﺖ ﺳـﺮ ﻣـﺎ‬
‫اﻳﺴﺘﺎد)‪.(2‬‬
‫و از اﻧﺲ  در رواﻳﺖ دﻳﮕﺮي ﭼﻨﻴﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣـﻦ و آن ﻳﺘـﻴﻢ ﻛـﻪ در ﺧﺎﻧـﺔ ﻣـﺎ ﺑـﻮد‬
‫ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﺣﻀﺮت رﺳﻮل اﷲ  ﻧﻤﺎز ﮔﺰاردﻳﻢ و ﻣﺎدر ﻣﻦ و ام ﺳﻠﻴﻢ ﭘﺸـﺖ ﺳـﺮ ﻣـﺎ ﺑﻮدﻧـﺪ)‪ .(3‬از‬
‫اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رواﻳﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ در ﻧﻤﺎز ﭘﻬﻠـﻮي ﺣﻀـﺮت رﺳـﻮل اﷲ  اﻳﺴـﺘﺎده ﺑـﻮدم و‬
‫ﻋﺎﻳﺸﻪ از ﻋﻘﺐ ﺑﺎ ﻣﺎ ﻧﻤﺎز ﻣﻲﮔﺰارد و ﻣﻦ ﭘﻬﻠﻮي ﺣﻀﺮت رﺳﻮل  ﺑﺎ ﺧﻮد آن ﺣﻀﺮت  ﻧﻤﺎز‬
‫ﻣﻲﮔﺰاردم)‪.(4‬‬

‫‪ -1‬ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬اﺑﻮداود‪ ،‬ﺗﺮﻣﺬي‪ ،‬ﻧﺴﺎﺋﻲ و ﻣﺴﻨﺪ اﻣﺎم اﺣﻤﺪ‪.‬‬

‫‪ -2‬ﺗﺮﻣﺬي‪ ،‬ﺑﺎب ﻣﺎﺟﺎء ﻓﻲ اﻟﺮﺟﻞ ﻳﺼﻠﻲ ﻣﻌﻪ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺑﺨﺎري‪ ،‬ﺑﺎب اﻟﻤﺮأة ﺗﻜﻮن وﺣﺪﻫﺎ ﺻﻔﺎ‪.‬‬
‫‪ -4‬ﺑﺨﺎري‪ ،‬ﺑﺎب ﻃﻮاف اﻟﺮﺟﺎل ﻣﻊ اﻟﻨﺴﺎء‪.‬‬
 ‫‪259‬‬ ‫ﺣﻜﻢ ﺑﻴﺮونآﻣﺪن زن از ﻣﻨﺰل‬

‫‪ -‬ﺷــﺮط ﭼﻬــﺎرم اﻳﻨﻜــﻪ زﻧــﺎن ﺻﺪاﻳﺸــﺎن را در اﺛﻨــﺎي ﻧﻤــﺎز ﺑﻠﻨــﺪ ﻧﻜﻨﻨــﺪ و اﮔــﺮ ﻣﻘﺼــﻮد‬
‫ﻣﺘﻮﺟﻪﺳﺎﺧﺘﻦ و آﮔﺎهﻛﺮدن اﻣﺎم ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻣﺮدان ﺗﺴﺒﻴﺢﮔﻔﺘﻦ و ﺑﺮاي زﻧﺎن دﺳﺖ ﺑـﻪ ﻫـﻢ زدن‬
‫واﺟﺐ اﺳﺖ)‪.(1‬‬
‫ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳﻦ ﺣﺪود و ﻗﻴﻮد ﭼـﻮن اﻣﻴﺮاﻟﻤـﺆﻣﻨﻴﻦ ﻋﻤـﺮ  ﺑـﺎز ﻫـﻢ از اﺧـﺘﻼط زن و ﻣـﺮد در‬
‫ﺟﻤﺎﻋﺖ اﺣﺴﺎس ﺗﺮس و ﺧﻄﺮ ﻣﻲﻛﺮد ﻟﺬا دري از درﻫﺎي ﻣﺴﺠﺪ را ﺑﺮاي زﻧﺎن اﺧﺘﺼـﺎص داده‬
‫ﺑﻮد و دﻳﮕﺮان را از داﺧﻞﺷﺪن از آن در ﻣﻨﻊ ﻣﻲﻛﺮد)‪.(2‬‬

‫زﻧﺎن در اﺛﻨﺎي ﺣﺞ‪:‬‬

‫دوﻣﻴﻦ ﻓﺮﻳﻀﺔ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﺣﺞ اﺳﺖ و ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻣﺮدان واﺟﺐ اﺳـﺖ ﺑـﺮ‬
‫زﻧﺎن ﻧﻴﺰ واﺟﺐ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ؛ اﻣﺎ زﻧﺎن ﻣﻜﻠﻔﻨﺪ ﻛﻪ در ﻫﻨﮕﺎم ﻃﻮاف ﺗﺎ ﺟﺎﻳﻴﻜﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ از اﺧﺘﻼط ﺑﺎ‬
‫ﻣﺮدان دوري ﮔﺰﻳﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺑﺨﺎري از ﻋﻄﺎء رواﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ در ﻋﻬﺪ ﺣﻀﺮت رﺳﻮل اﷲ  زﻧﺎن ﺑﺎ ﻣﺮدان ﻃﻮاف‬
‫ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ و ﻟﻴﻜﻦ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﺨﺘﻠﻂ ﻧﺒﻮدﻧﺪ)‪.(3‬‬
‫در ﻓﺘﺢ اﻟﺒﺎري از اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﻧﺨﻌﻲ رواﻳـﺖ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﮔﻔـﺖ‪ :‬ﻋﻤـﺮ ﻓـﺎروق  ﻃـﻮافﻛـﺮدن‬
‫ﻣﺮدان را ﺑﺎ زﻧﺎن ﻣﻨﻊ ﻛﺮد و ﭼﻮن ﻣﺮدي را ﺑﺎ زﻧﺎن دﻳﺪ ﺑﻪ او ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ )‪.(4‬‬
‫در ﻣﻮﻃﺎء ذﻛﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﺒﺪاﷲ اﺑﻦ ﻋﻤﺮ  اﻋﻀﺎي ﻓﺎﻣﻴﻞ ﺧـﻮد را از ﻣﺰدﻟﻔـﻪ ﺑـﻪ ﻣﻨـﻲ‬
‫ﭘﻴﺶ ﻣﻲﺑﺮد ﺗﺎ ﻧﻤﺎز ﺑﺎﻣﺪاد را در ﻣﻨﻲ ادا ﻛﻨﻨﺪ و ﻗﺒـﻞ از آﻣـﺪن ﻣـﺮدم‪ ،‬ﺟﻤـﺮه را ﺑﺰﻧﻨـﺪ و اﺳـﻤﺎء‬
‫دﺧﺘﺮ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺻﺪﻳﻖ  در ﺗﺎرﻳﻜﻲ ﺑﻪ ﻣﻨﻲ ﻣﻲآﻣﺪ‪ ،‬وﻗﺘﻲ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﺑﺎره ﺑﺎ وي ﮔﻔﺘﮕﻮ ﻛﺮدﻧـﺪ‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬اﻳﻦ ﻛﺎر را ﻫﻤﺮاه رﺳﻮل اﷲ  ﻧﻴﺰ اﻧﺠﺎم ﻣﻲدادﻳﻢ)‪.(5‬‬

‫ﺑﻴﺮونآﻣﺪن زﻧﺎن ﺑﻪ ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ و ﻋﻴﺪ‪:‬‬

‫‪ -1‬اﺑﻮداود‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺑﺨﺎري‪ ،‬ﺑﺎب ﻃﻮاف اﻟﺮﺟﺎل ﻣﻊ اﻟﻨﺴﺎء‪.‬‬
‫‪ -3‬ﻓﺘﺢ اﻟﺒﺎري‪.312 /3 .‬‬
‫‪ -4‬ﻣﻮﻃﺎء‪ ،‬اﺑﻮاب اﻟﺤﺞ‪.‬‬
‫‪ -5‬اﺑﻮداود‪.‬‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪260‬‬

‫ﻗﺪر‪ ،‬ﻋﻈﻤﺖ و ارزﺷﻲ ﻛﻪ ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ و ﻋﻴﺪﻳﻦ دارﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺎﺟـﺖ ﺑـﻪ ﺑﻴـﺎن ﻧﻴﺴـﺖ و ﺑـﻪ ﺳـﺒﺐ‬
‫ﻫﻤﻴﻦ ﻋﻈﻤﺖ و ارزش آنﻫﺎ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻗﻴﻮد و ﺷﺮوﻃﻲ را ﻛﻪ ﺷﺮع در ﻧﻤﺎزﻫﺎي دﻳﮕﺮ در راﺑﻄـﻪ‬
‫ﺑﺎ ﺣﻀﻮر در ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺮاي زﻧﺎن وﺿﻊ ﻛﺮده ﺑـﻮد ﺑﺮداﺷـﺘﻪ اﺳـﺖ )رﻓـﺘﻦ ﺑـﻪ ﻣﺴـﺠﺪ در ﻧﻤﺎزﻫـﺎي‬
‫ﺧﻔﺘﻦ و ﺑﺎﻣﺪاد و ﺑﺲ(‪ ،‬و ﺑﻪ آنﻫﺎ اﺟﺎزه داده ﺷﺪه ﻛﻪ در ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌـﻪ و ﻋﻴـﺪﻳﻦ ﺣﺎﺿـﺮ ﺷـﻮﻧﺪ‪،‬‬
‫وﻟﻲ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ ﺑﺮ آنﻫﺎ واﺟﺐ ﻧﻴﺴﺖ و از وﺟﻮب ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ ﺑﻪ ﺻـﺮاﺣﺖ ﻣﺴـﺘﺜﻨﻲ‬
‫ﺷﺪه اﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺑﺮﺧﻲ ﻣﺼﻠﺤﺖﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ زﻧﺎن را ﺑﻪ ﺣﻀـﻮر رد ﻧﻤـﺎز‬
‫ﻋﻴﺪ ﺗﺸﻮﻳﻖ ﻣﻲﻧﻤﻮده اﻧﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در ﺳﻨﺖ ﺻﺤﻴﺢ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪه ﻛﻪ ﺣﻀﺮت رﺳـﻮل  ﺧﻮدﺷـﺎن‬
‫ﺷﺨﺼﺎً ازواج ﻣﻄﻬﺮﺷﺎن را ﺑﻪ ﻣﺤﻞ ﺑﺮﮔﺰاري ﻧﻤﺎز ﻋﻴﺪ ﻣﻲﺑﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻮل اﻟﻠ‪ِ ‬ﻪ ‪-‬ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ‪َ -‬ﻛﺎ َن ﻳ ْﺨﺮِج اﻷَﺑ َﻜﺎر واﻟْﻌﻮاﺗِ َﻖ وذَو ِ‬
‫ات‬ ‫ُ ُ ْ َ َ ََ َ َ‬ ‫» َﻋ ْﻦ أُ ‪‬م َﻋ ِﻄﻴ‪‬ﺔَ ل أَ ‪‬ن َر ُﺳ َ‬
‫ْﻤ ْﺴﻠِ ِﻤﻴﻦ«‪.‬‬
‫ﺼﻠ‪‬ﻰ َوﻳَ ْﺸ َﻬ ْﺪ َن َد ْﻋ َﻮةَ اﻟ ُ‬
‫ْﻤ َ‬ ‫ﺾ ﻓَـﻴَـ ْﻌﺘَ ِﺰﻟ َ‬
‫ْﻦ اﻟ ُ‬
‫اﻟْ ُﺨ ُﺪوِر واﻟْﺤﻴ‪ِ ِ ‬‬
‫ﺾ ﻓﻰ اﻟْﻌﻴ َﺪﻳْ ِﻦ ﻓَﺄَ ‪‬ﻣﺎ اﻟ ُ‬
‫ْﺤﻴ‪ُ ‬‬ ‫َ ُ َ‬
‫»از ام ﻋﻄﻴﻪ ل رواﻳﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﮔﻔـﺖ‪ :‬ﺣﻀـﺮت رﺳـﻮل اﷲ  دوﺷـﻴﺰﮔﺎن‪ ،‬زﻧـﺎن ﭘﻴـﺮ‪،‬‬
‫ﭘﺮدهﻧﺸﻴﻨﺎن و ﺣﺎﺋﻀﻪﻫﺎ را ﺑﺮاي ﻋﻴﺪ ﺑﻴﺮون ﻣﻲﺑﺮد‪ ،‬وﻟﻲ زﻧﺎن ﺣﺎﺋﻀﻪ در ﻣﺤﻠﻲ دورﺗـﺮ ﻧﺸﺴـﺘﻪ و‬
‫ﻓﺮاﺧﻮان ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﻧﻈﺎره ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ«)‪.(1‬‬
‫ﺎءﻩُ ﻓِﻰ اﻟ ِْﻌﻴ َﺪﻳْ ِﻦ«‪.‬‬
‫ﺴَ‬
‫ﺎس  أَ ‪‬ن اﻟﻨ‪‬ﺒِ ‪‬ﻰ ‪-‬ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ‪َ -‬ﻛﺎ َن ﻳ ْﺨﺮ ِِ ِ‬
‫ِج ﺑَـﻨَﺎﺗﻪ َوﻧ َ‬
‫ُ ُ‬ ‫» َﻋ ِﻦ اﺑْ ِﻦ َﻋﺒ‪ٍ ‬‬
‫»و از اﺑﻦ ﻋﺒﺎس  رواﻳﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﻀﺮت رﺳﻮل اﷲ  زﻧﺎن و دﺧﺘـﺮاﻧﺶ را در ﻋﻴـﺪﻳﻦ‬
‫ﺑﻴﺮون ﻣﻲﺑﺮد«‪.‬‬
‫و اﺟﺘﻤﺎع و ﻣﺠﻠﺲ زﻧﺎن ﺟﺪا از اﺟﺘﻤﺎع و ﻣﺠﻠﺲ ﻣﺮدان ﺑﻮد‪ ،‬وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﺣﻀـﺮت رﺳـﻮل ‬
‫از وﻋﻆ و ﺧﻄﺎﺑﻪي ﻣﺮدان ﻓﺎرغ ﻣﻲﺷﺪ ﺑﻪ وﻋﻆ و ﭘﻨﺪ و ﺧﻄﺎ ﺑﻪ اﻳﺸﺎن ﺷﺮوع ﻣﻲﻛﺮد)‪.(2‬‬

‫زﻳﺎرت ﻗﺒﻮر و ﻣﺸﺎﻳﻌﺖ ﺟﻨﺎزه‪:‬‬

‫ﺗﺸﻴﻴﻊ ﺟﻨﺎزة ﻣﺴﻠﻤﺎن در اﺳﻼم واﺟﺐ ﻛﻔﺎﻳﻲ اﺳﺖ و اﺣﻜﺎم ﺗﺸﻮﻳﻘﻲ ﻛـﻪ در آن وارد ﺷـﺪه‬
‫ﺑﺮ اﻫﻞ ﻋﻠﻢ ﭘﻮﺷﻴﺪه ﻧﻴﺴﺖ وﻟﻲ ﺗﻤﺎم آن ﺑﺮاي ﻣﺮدان اﺳﺖ و زﻧﺎن از آن ﻧﻬـﻲ ﺷـﺪه اﻧـﺪ اﮔﺮﭼـﻪ‬

‫‪ -1‬ﺗﺮﻣﺬي‪ ،‬ﺑﺎب ﺧﺮوج اﻟﻨﺴﺎء ﻓﻲ اﻟﻌﻴﺪﻳﻦ‪.‬‬

‫‪ -2‬اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ‪ ،‬ﻋﻴﻦ ﺑﺎب‪.‬‬
 ‫‪261‬‬ ‫ﺣﻜﻢ ﺑﻴﺮونآﻣﺪن زن از ﻣﻨﺰل‬

‫آن ﻧﻬﻲ‪ ،‬ﺷﺪﻳﺪ ﻧﻴﺴﺖ و در ﺑﻌﻀﻲ ﻣﻮاﻗﻊ ﺑﻪ آنﻫﺎ اﺟﺎزه داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻫﻤـﻪ ﺳـﺨﻨﺎن‬
‫ﺣﻀﺮت رﺳﻮل  ﺑﻮﺿﻮح ﺑﻪ ﻛﺮاﻫﺖ ﺷﺮﻛﺖ زﻧﺎن در ﺗﺸﻴﻴﻊ ﺟﻨﺎزه دﻻﻟﺖ دارد‪ ،‬اﻣـﺎم ﺑﺨـﺎري‬
‫از ام ﻋﻄﻴﻪ ل رواﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ‪:‬‬
‫»ﻧُِﻬﻴﻨَﺎ َﻋ ِﻦ اﺗـ‪‬ﺒ ِﺎع اﻟ ِ‬
‫ْﺠﻨَﺎﺋ ِﺰ‪َ ،‬وﻟ ْ‬
‫َﻢ ﻳُـ ْﻌ َﺰْم َﻋﻠَْﻴـﻨَﺎ«‪.‬‬ ‫َ َ‬
‫)‪(1‬‬
‫»ﻣﺎ از ﺗﺸﻴﻴﻊ ﺟﻨﺎزه ﻣﻤﻨﻮع ﺷﺪهاﻳﻢ و ﺑﺮ ﻣﺎ ﻻزم ﻧﻴﺴﺖ« ‪.‬‬
‫در ﺳﻨﻦ اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ و ﻧﺴﺎﻳﻲ آﻣﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﻀﺮت رﺳﻮل اﷲ  ﺑﺮ ﺟﻨﺎزهاي ﺣﻀﻮر داﺷـﺖ‬
‫ﻛﻪ ﻋﻤﺮ  ﻫﻢ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﻋﻤﺮ زﻧﻲ را دﻳﺪ و ﺻﺪا زد‪ ،‬ﺣﻀﺮت رﺳﻮل اﷲ  ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬اي ﻋﻤـﺮ!‬
‫او را رﻫﺎ ﻛﻦ؛ زﻳﺮا ﭼﺸﻢ اﺷﻚ ﻣﻲ رﻳﺰد و ﻧﻔﺲ ﺑﻪ ﻣﺼﻴﺒﺖ ﮔﺮﻓﺘﺎر اﺳﺖ و ﻧﺴﺒﺖ ﺧﻮﻳﺸـﻲ وي‬
‫ﻧﺰدﻳﻚ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻤﻜﻦ ﺑﻮد ﻣﻴﺖ از اﻗﺎرب آن زن ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬از ﺷﺪت اﻧﺪوه ﻓﺮاوان ﺑﺮ ﺑﺎﻻي ﺟﻨﺎزه آﻣـﺪه‬
‫ﺑﻮد و ﭼﻮن ﺣﻀﺮت رﺳﻮل  اﻳﻦ وﺿﻊ را درك ﻛﺮده ﻋﻤﺮ  را از آزار آن زن ﻧﻬﻲ ﻓﺮﻣﻮد‪.‬‬
‫ﻋﻴﻦ ﻫﻤﺎن ﺣﻜﻢ در زﻳﺎرت ﻗﺒﻮر اﺳﺖ‪ ،‬زﻧﺎن داراي ﻋﻮاﻃﻒ و ﻗﻠﺐ رﻗﻴﻖ و ﻧﺎزك ﻫﺴـﺘﻨﺪ و‬
‫ﻳﺎد ﺧﻮﻳﺸﺎن از دﺳﺖ رﻓﺘﻪﺷﺎن در دل آنﻫﺎ ﻣﺆﺛﺮ واﻗﻊ ﻣﻲﺷـﻮد‪ ،‬ﻟـﺬا ﺷـﺮﻳﻌﺖ ﻧﻤـﻲﺧﻮاﻫـﺪ ﻛـﻪ‬
‫ﻋﻮاﻃﻒ و اﺣﺴﺎﺳﺸﺎن را ﻫﺮ ﻟﺤﻈﻪ ﺟﺮﻳﺤﻪدار ﺳﺎزد‪ ،‬و در اﺣﺎدﻳـﺚ زﻳـﺎدي ﺗﺼـﺮﻳﺢ ﺷـﺪه ﻛـﻪ‬
‫زﻳﺎرت ﻗﺒﻮر از ﻃﺮف زﻧﺎن ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﻮل اﻟﻠ‪‬ﻪِ  ُز‪‬وار ِ‬
‫ات اﻟْ ُﻘﺒُﻮِر«‪.‬‬ ‫ﺑﻄﻮرﻳﻜﻪ ﺗﺮﻣﺬي از اﺑﻮﻫﺮﻳﺮه  رواﻳﺖ ﻛﺮده اﺳﺖ ﻛﻪ‪» :‬ﻟ ََﻌ َﻦ َر ُﺳ ُ‬
‫َ‬
‫ﺣﻀﺮت رﺳﻮل اﷲ  زوارات ﻗﺒﻮر را ﻟﻌﻨﺖ ﮔﻔﺖ‪) ،‬زوارات آن زﻧﺎﻧﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛـﻪ ﻗﺒﺮﻫـﺎ را‬
‫ﺑﺴﻴﺎر زﻳﺎرت ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ(‪.‬‬
‫و ﻋﺎﻳﺸﺔ ﺻﺪﻳﻘﻪ ل ﺳﺮ ﻗﺒﺮ ﺑﺮادرش ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ اﺑﻦ اﺑـﻮﺑﻜﺮ  آﻣـﺪ و ﮔﻔـﺖ‪» :‬واﷲ ﻟــﻮ‬
‫ﺷﻬﺪﺗﻚ ﻣﺎ زرﺗﻚ« »اﮔﺮ ﻣﻦ ﺑﺮ ﺟﻨﺎزة ﺗﻮ ﺣﺎﺿﺮ ﻣﻲﺑﻮدم‪ ،‬ﺗﺮا زﻳﺎرت ﻧﻤﻲﻛﺮدم«‪.‬‬
‫و از اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﻚ  رواﻳﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺣﻀﺮت رﺳـﻮل اﷲ  زﻧـﻲ را دﻳـﺪ ﻛـﻪ در‬
‫ﻧﺰد ﻗﺒﺮي ﮔﺮﻳﻪ ﻣﻲﻛﺮد‪ ،‬ﭘﺲ ﮔﻔﺖ‪ :‬از ﺧﺪا ﺑﺘﺮس و ﺻﺒﺮ ﻛﻦ‪.‬‬

‫‪ -1‬ﺑﺨﺎري‪ ،‬ﺑﺎب اﺗﺒﺎع اﻟﻨﺴﺎء اﻟﺠﻨﺎزه‪.‬‬

 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪262‬‬

‫ﺑﻪ ﺗﻤﺎم اﺣﻜﺎم اﻳﻦ ﻓﺼﻞ ﺑﻪ ﺗﻌﻤﻖ ﺑﻨﮕﺮﻳﺪ‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﻳﻚ ﻋﺒﺎدت ﻣﻘﺪس ﺑﻮده و ﻣﺴﺠﺪ ﺟﺎﻳﮕﺎﻫﻲ‬
‫ﭘﺎك و ﻣﺘﺒﺮك اﺳﺖ‪ ،‬و ﺣﺞ ﻣﻮﺳﻤﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﺧﺎﻧﺔ ﺧﺪا ﺑـﺎ ﻗﻠـﺐ ﭘـﺮ از ﺗﻮاﺿـﻊ و‬
‫ﺧﻀﻮع ﺣﺎﺿﺮ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و ﺟﻨﺎزه و زﻳﺎرت ﻗﺒﻮر‪ ،‬آﺧﺮت را ﺑﻴﺎد ﻣﺮدم آورده و در دﻟﺸـﺎن ﺣـﺰن‬
‫و اﻧﺪوه ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ در ﺗﻤﺎم اﻳﻦ ﻣﻮاﻗﻊ ﺗﻤﺎﻳﻼت ﺟﻨﺴﻲ ﻳﺎ ﻛﺎﻣﻼً ﺳـﺮﻛﻮب اﺳـﺖ و ﻳـﺎ ﻛـﻪ‬
‫ﻣﺸﺎﻋﺮ‪ ،‬ﻋﻮاﻃﻒ و اﺣﺴﺎﺳﺎت ﭘﺎك ﺑﺮ آن ﻏﻠﺒﻪ ﻧﻤﻮده وﻟـﻲ ﺑـﺎ آن ﻫﻤـﻪ ﺣﻀـﺮت رﺳـﻮل اﷲ ‬
‫راﺿﻲ ﻧﺸﺪه ﻛﻪ ﺣﺘـﻲ در اﻳـﻦ ﺣﺎﻟـﺖ و در اﻳـﻦ ﻣﺮاﺳـﻢ و ﻣﺠـﺎﻟﺲ‪ ،‬زن و ﻣـﺮد ﺑـﺎ ﻫـﻢ ﻣﺨـﺘﻠﻂ‬
‫ﮔﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﮔﺮ در اﻳﻦ ﻣﻮاﻗﻊ ﺑﻪ اﻳﺸﺎن اﺟﺎزة ﺧﺮوج را داده و ﻳﺎ ﺧﻮدش آنﻫﺎ را ﮔﺎه ﮔﺎﻫﻲ ﺑﻴـﺮون‬
‫ﺑﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮ اﺳﺎس ﻧﻴﺖ ﭘﺎك و ﻃﻬﺎرت و ﭘـﺎﻛﻲ ﻣﺤـﻞ و رﻗـﺖ ﻋﻮاﻃـﻒ و اﺣﺴﺎﺳـﺎت زﻧـﺎن‬
‫ﺑﻮده اﺳﺖ و در آن ﺣﺎﻟﺖ ﻫﻢ ﺣﺪود و ﻗﻴﻮد ﺣﺠﺎب را ﻣﺮاﻋﺎت ﻧﻤﻮده و ﺑﺮاي ﻓﺘﻨﻪ و ﻓﺴﺎد ﺣﺘﻲ‬
‫زﻣﻴﻨﺔ اﻧﺪﻛﻲ ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﻜﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻏﻴﺮ از ﺣﺞ در ﺗﻤﺎم ﻋﺒﺎدات ﻣﺬﻛﻮر ﺗﺼﺮﻳﺢ ﻛـﺮده اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬
‫ﻋﺪم ﺣﻀﻮر زن ﺑﻬﺘﺮ از ﺣﻀﻮرش ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﺷﻤﺎ درﺑﺎرة اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺧﺮوج زﻧـﺎن ﺣﺘـﻲ در ﻋﺒـﺎدات و ﻣﺮاﺳـﻢ دﻳﻨـﻲ‪ ،‬ﭼﻨـﻴﻦ‬
‫ﺣﻜﻤﻲ ﺻﺎدر ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻪ ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﻨﻴﺪ؟ آﻳﺎ اﻳﺸﺎن اﺟﺎزه ﻣﻲدﻫﺪ در ﻣﺪارس‪ ،‬داﻧﺸـﮕﺎهﻫـﺎ‪/‬‬
‫ﭘﻮﻫﻨﺘﻮنﻫﺎ‪ ،‬ادارات‪ ،‬ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪﻫﺎ‪ ،‬ﮔﺮدﺷﮕﺎهﻫﺎ‪ ،‬رﻗﺎصﺧﺎﻧﻪﻫﺎ‪ ،‬ﺳﻴﻨﻤﺎﻫﺎ و ﻧﻤﺎﻳﺸﮕﺎهﻫﺎ زن و ﻣﺮد و‬
‫ﻳﺎ دﺧﺘﺮ و ﭘﺴﺮ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻳﻜﺠﺎ ﺑﺎﺷﻨﺪ؟‬

‫ﺣﺎﺿﺮﺷﺪن زﻧﺎن در ﺟﻨﮓ‪:‬‬

‫ﻋﻠﻞ ﺳﺨﺘﮕﻴﺮي اﺳﻼم را در اﺣﻜﺎم ﺣﺠﺎب داﻧﺴﺘﻴﺪ‪ ،‬ﺣﺎل ﺑﻪ ﻋﻠﻞ ﻣﻼﻳﻤﺖ و ﻧﺮﻣﻲ آن ﺗﻮﺟﻪ‬
‫ﻛﻨﻴﺪ ﺗﺎ ﺿﺮورﺗﻲ را ﻛﻪ اﺳﻼم ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ آن در اﻳﻦ اﺣﻜﺎم ﻣﺴﺎﻣﺤﻪ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ ،‬در ﻳﺎﺑﻴﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎً ﻣﻲداﻧﻴﺪ ﻛﻪ ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﺑـﻪ ﺟﻨـﮓ دﭼـﺎر ﻣـﻲﺷـﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺷـﺪت و ﺳـﺨﺘﻲﻫـﺎ اﻳﺸـﺎن را ﻓـﺮا‬
‫ﻣﻲﮔﻴﺮد و اﺣﻮال و ﺷﺮاﻳﻂ اﻳﺠﺎب ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺗﻤﺎم ﻧﻴﺮو و ﺗﻮان ﻣﻠـﺖ در راه دﻓـﺎع ﻣﺼـﺮف ﺷـﻮد‪،‬‬
‫در اﻳﻦ اوﺿﺎع ﺑﻪ زﻧﺎن اﺟﺎزه داده ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﺮدان در اﻣـﻮر و ﺧـﺪﻣﺎت ﺟﻨﮕـﻲ ﺷـﺮﻛﺖ‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻫﻤﻴﺎري ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﺎ اﻳﻦ وﺟـﻮد ﺑـﺎز ﻫـﻢ ﻣـﻲﺑﻴﻨـﻴﻢ ﻛـﻪ اﺳـﻼم ﻫﻴﭽﮕـﺎه راﺿـﻲ‬
‫ﻧﻤﻲﺷﻮد ﻛﻪ آنﻫﺎ را ﺑﻌﻨﻮان ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﻲ و ﺟﻨﮕـﻲ اﺳـﺘﺨﺪام ﻛﻨـﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜـﻪ آنﻫـﺎ را ﻓﻘـﻂ در‬
‫ﺑﺨﺶ ﺧﺪﻣﺎت ﻧﻈﺎﻣﻲ و ﺟﻨﮕﻲ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻳﺎري و ﻛﻤﻚرﺳـﺎﻧﻲ در اﻣـﻮري ﻫﻤﭽـﻮن آبدادن‪،‬‬
 ‫‪263‬‬ ‫ﺣﻜﻢ ﺑﻴﺮونآﻣﺪن زن از ﻣﻨﺰل‬

‫ﻏﺬاﭘﺨﺘﻦ‪ ،‬ﻣﺪاواي ﻣﺮﻳﻀﺎن و ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﺑﻴﻤﺎران و ﻣﺠﺮوﺣﻴﻦ اﺳﺘﺨﺪام ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧـﺪ‬
‫او را آﻓﺮﻳﺪه ﺗﺎ ﻣﺎدري ﻣﻬﺮﺑﺎن ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﺧﻮن ﻣﺮدم را ﺑﺮﻳﺰد و ﻳﺎ ﺳﺮ ﻛﺴﻲ را از ﮔﺮدن ﺟﺪا‬
‫ﺳﺎزد‪ ،‬ﻟﺬا ﻣﺴﻠﺢﻛﺮدن وي ﺑﻪ ﮔﺮز و ﺷﻤﺸﻴﺮ در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻣﺴﺦﻛﺮدن ذات و ﺳﺮﺷـﺖ اوﺳـﺖ‪ ،‬از‬
‫اﻳﻦ رو اﺳﻼم ﺑﻪ اﻳﺸﺎن اﺟﺎزه ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر دﻓﺎع از ﺧﻮد و ﺷﺮﻓﺸﺎن اﺳﻠﺤﻪ ﺑﺮﮔﻴﺮﻧﺪ‬
‫و ﺑــﺲ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﻜــﻪ ﮔﻔﺘــﻴﻢ ﻣــﻲﺗﻮاﻧﻨــﺪ در ﻛﺎرﻫــﺎي ﻛﻤــﻚرﺳــﺎﻧﻲ ﻓﻌﺎﻟﻴــﺖ ﻧﻤﺎﻳﻨــﺪ و ﺑــﻪ ﺧــﺎﻃﺮ‬
‫ﻣﺸﻐﻮلﺷﺪن ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺧﺪﻣﺎت اﺳﺖ ﻛﻪ از ﺣﺪود ﺣﺠﺎب ﺗﺎ اﻧﺪازهاي ﻛﺎﺳـﺘﻪ و در آن ﺗﺨﻔﻴـﻒ‬
‫ﻗﺎﻳﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬در آن ﺣﺎل ﺑﻪ زﻧﺎن اﺟﺎزه داده اﺳﺖ ﺗﺎ ﻟﺒﺎﺳﻲ را ﺑﭙﻮﺷـﻨﺪ ﻛـﻪ ﺑـﺎ ﻛﻤـﻲ ﺗﻐﻴﻴـﺮ و‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﻟﺒﺎس زﻧﺎن راﻫﺒﺔ اﻣﺮوزي ﺷﺒﺎﻫﺖ دارد‪.‬‬
‫اﺣﺎدﻳﺚ ﻫﻤﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨـﻲ اﺗﻔـﺎق ﻧﻈـﺮ دارﻧـﺪ ﻛـﻪ زﻧـﺎن ﺣﻀـﺮت رﺳـﻮل اﷲ  ﺑﻮدﻧـﺪ ﻛـﻪ‬
‫ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ را آب ﻣﻲدادﻧﺪ و ﻣﺮﻳﻀﺎن را ﻣـﺪاوي ﻣـﻲﻛﺮدﻧـﺪ و اﻳـﻦ ﻋﻤـﻞ ﺑﻌـﺪ از ﻧـﺰول ﺣﻜـﻢ‬
‫ﺣﺠﺎب ﻫﻢ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪ)‪.(1‬‬
‫ﺗﺮﻣﺬي رواﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ام ﺳﻠﻴﻢ ل و ﭼﻨﺪ زن دﻳﮕﺮ از اﻧﺼﺎر ﺑﺎ ﺣﻀﺮت رﺳﻮل اﷲ ‬
‫در ﺟﻨﮓ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ آب ﻣﻲدادﻧﺪ و ﻣﺮﻳﻀﺎن را ﻣﺪاوا ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ)‪.(2‬‬
‫در ﺻﺤﻴﺢ ﺑﺨﺎري اﺳﺖ ﻛﻪ زﻧﻲ ﺑﻪ ﺣﻀﺮت رﺳﻮل اﷲ  ﮔﻔـﺖ‪ :‬اي رﺳـﻮل ﺧـﺪا ! دﻋـﺎ‬
‫ﻛﻦ ﺗﺎ ﻣﻦ از ﺟﻤﻠﺔ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﺑﺎﺷﻢ ﻛﻪ در ﺟﺰﻳﺮة اﺣﻤﺮ ﺑﺎ ﻧـﺎم ﺧـﺪا ﺳـﻮار ﻛﺸـﺘﻲ ﻣـﻲﺷـﻮﻧﺪ‪ ،‬ﭘـﺲ‬
‫ﺣﻀﺮت رﺳﻮل اﷲ  ﮔﻔـﺖ‪» :‬اﻟﻠﻬــﻢ اﺟﻌﻠﻬـﺎ ﻣــﻨﻬﻢ« ﻳﻌﻨـﻲ »ﺧـﺪاﻳﺎ! اﻳـﻦ زن را از ﺟﻤﻠـﺔ اﻳﺸـﺎن‬
‫ﺑﮕﺮدان«)‪.(3‬‬
‫از اﻧﺲ  رواﻳﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬در ﺟﻨﮓ اﺣﺪ وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﻣﺮدم از ﻛﻨﺎر رﺳﻮل اﷲ  دور‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻦ ﻋﺎﻳﺸﻪ ﺑﻨﺖ اﺑﻮﺑﻜﺮ  و ام ﺳﻠﻴﻢ ل را دﻳﺪم ﻛـﻪ ﭘﺎﭼـﻪ ﺷﻠﻮارﺷـﺎن را ﺑﻠﻨـﺪ ﻛـﺮده‬

‫‪ -1‬ﺑﺨﺎري‪ ،‬ﺑﺎب ﺣﻤﻞ اﻟﺮﺟﻞ اﻟﻤﺮأة ﻓﻲ اﻟﻐﺰو‪.‬‬

‫‪ -2‬ﺗﺮﻣﺬي‪ ،‬ﺑﺎب ﻣﺎﺟﺎء ﻓﻲ ﺧﺮوج اﻟﻨﺴﺎء ﻓﻲ اﻟﻐﺰو‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺑﺨﺎري‪ ،‬ﻏﺰو اﻟﻤﺮأة ﻓﻲ اﻟﺒﺤﺮ‪.‬‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪264‬‬

‫ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻄﻮرﻳﻜﻪ ﺳﻔﻴﺪي ﺳﺎﻗﺸﺎن ﻣﻌﻠﻮم ﻣﻲﺷﺪ و در آن ﺣﺎل ﻣﺸﻚ آب را ﺑـﺮ دوش ﮔﺬاﺷـﺘﻪ و‬
‫در دﻫﺎنﻫﺎي ﻣﺮدم ﻣﻲرﻳﺨﺘﻨﺪ و دوﺑﺎره ﺑﺎز ﻣﻲﮔﺸﺘﻨﺪ)‪.(1‬‬
‫ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب  در ﺑﺎرة زﻧﻲ ﺑﻨﺎم ام ﺳﻠﻴﻂ ل رواﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺣﻀـﺮت رﺳـﻮل ‬
‫ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫در ﺟﻨﮓ اﺣﺪ ﻃﺮف راﺳﺖ و ﭼﭗ را ﻧﻤﻲدﻳﺪم ﻣﮕﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﭼﺸﻤﻢ ﺑـﻪ ام ﺳـﻠﻴﻂ ﻣـﻲﺧـﻮرد‬
‫ﻛﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻣﻦ ﻣﻲﺟﻨﮕﻴﺪ‪ ،‬زﻧﺎن دﻳﮕﺮي ﻫﻢ از ﻗﺒﻴﻞ ﺑﻨﺖ ﻣﻌﻮذ و ﻏﻴـﺮه در اﻳـﻦ ﺟﻨـﮓ‬
‫ﺑﻪ ﻣﺠﺮوﺣﻴﻦ آب داده و ﺷﻬﺪا را ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻲدادﻧﺪ)‪.(2‬‬
‫در ﺟﻨﮓ ﺣﻨﻴﻦ ام ﺳﻠﻴﻢ ﺑﺎ ﺧﻨﺠﺮي دﻳﺪه ﺷﺪ و ﺣﻀﺮت رﺳﻮل اﷲ  از وي ﭘﺮﺳﻴﺪ ﻛﻪ اﻳـﻦ‬
‫ﺧﻨﺠﺮ ﭼﻴﺴﺖ؟ ﺟﻮاب داد‪ ،‬ﻣﻦ آن را ﮔﺮﻓﺘﻢ ﺗﺎ اﮔﺮ ﻣﺸﺮﻛﻲ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﺰدﻳـﻚ ﺷـﻮد‪ ،‬ﺷـﻜﻤﺶ را‬
‫ﺑﺸﻜﺎﻓﻢ)‪.(3‬‬
‫ام ﻋﻄﻴﻪ ل ﺑﺎ ﺣﻀـﺮت رﺳـﻮل اﷲ  در ﻫﻔـﺖ ﻏـﺰوه ﺷـﺮﻛﺖ ﻛـﺮده و از ﭘـﻲ ﻛـﺎروان‬
‫ﻣﻲرﻓﺖ و ﺑﺮاﻳﺸﺎن ﻏﺬا ﻣﻲﭘﺨﺖ و ﻣﺮﻳﻀﺎن و ﻣﺠﺮوﺣﻴﻦ را ﻣﺪاوا ﻣﻲﻧﻤﻮد)‪.(4‬‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ اﺑﻦ ﻋﺒﺎس  ﺑﻪ ﻧﺠﺪه ﻧﻮﺷﺖ ﻛﻪ زﻧﺎن ﺑﺎ ﺣﻀﺮت رﺳﻮل اﷲ  در ﻏـﺰوات ﺷـﺮﻛﺖ‬
‫ﻣــﻲﻛﺮدﻧــﺪ‪ ،‬ﻣﺠــﺮوﺣﻴﻦ را ﻣــﺪاوا و ﻏﻨــﺎﻳﻢ را ﺟﻤــﻊ ﻣــﻲﻧﻤﻮدﻧــﺪ‪ ،‬وﻟــﻲ ﺑــﻪ اﻳﺸــﺎن ﺳــﻬﻤﻴﻪ داده‬
‫ﻧﻤﻲﺷﺪ)‪.(5‬‬
‫از ﺗﻤﺎم اﻳﻦ ﮔﻔﺘﺎرﻫﺎ ﺧﻮدﺗﺎن ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﺪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ ﻛﻪ ﺣﺠﺎب اﺳﻼﻣﻲ از ﻋﺎدات ﺟﺎﻫﻠﻴﺖ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﻣﺼﻠﺤﺖ و ﺿﺮورت اﺣﺘﻤﺎع ﻛﻢ و زﻳـﺎد ﺷـﺪن در آن وﺟـﻮد ﻧﺪاﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻠﻜﻪ در ﻣﻮاﻗﻊ ﺿﺮوري در ﺣﺪود آن ﺗﺨﻔﻴﻒ داده ﻣﻲﺷـﻮد و در آن ﺻـﻮرت ﻧـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﻛﺸـﻒ‬
‫ﭼﻬﺮه و دﺳﺖ ﺑﻼ ﻣﺎﻧﻊ اﺳﺖ ﺑﻠﻜﻪ دﻳﺪهﺷﺪن اﻋﻀﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ﺟﻤﻠﺔ ﻋﻮرت ﻣﺤﺴـﻮب ﻣـﻲﺷـﻮد‪،‬‬

‫‪ -1‬ﺑﺨﺎري‪ ،‬ﺑﺎب ﻏﺰو اﻟﻨﺴﺎء و ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﺑﺎب اﻟﻨﺴﺎء اﻟﻐﺎزﻳﺎت‪.‬‬

‫‪ -2‬ﺑﺨﺎري‪ ،‬ﺑﺎب ﻣﺪاواة اﻟﻨﺴﺎء اﻟﺠﺮﺣﻲ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﺑﺎب ﻏﺰو اﻟﻨﺴﺎء ﻣﻊ اﻟﺮﺟﺎل‪.‬‬
‫‪ -4‬اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ‪ ،‬ﺑﺎب اﻟﻌﺒﻴﺪ و اﻟﻨﺴﺎء ﻳﺸﻬﺪون ﻣﻊ اﻟﻤﺴﻠﻤﻴﻦ‪.‬‬
‫‪ -5‬ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﺑﺎب اﻟﻨﺴﺎء اﻟﻐﺎزﻳﺎت‪...‬‬
 ‫‪265‬‬ ‫ﺣﻜﻢ ﺑﻴﺮونآﻣﺪن زن از ﻣﻨﺰل‬

‫ﻫﻢ ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﺿﺮورت ﺟﺎﻳﺰ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﺿﺮورت رﻓـﻊ ﺷـﺪ‪ ،‬اﺣﻜـﺎم اﺻـﻠﻲ ﺣﺠـﺎب ﺑـﻪ‬
‫ﻫﻤﺎن ﺣﺎﻟـﺖ ﺳـﺎﺑﻘﺶ ﺑـﺮ ﻣـﻲﮔـﺮدد و اﻳـﻦ ﺣﺠـﺎب از آﻧﺠـﺎ ﻛـﻪ از ﻋـﺎدات ﺟﺎﻫﻠﻴـﺖ ﻧﻴﺴـﺖ‪،‬‬
‫ﺗﺨﻔﻴﻒدادن آن ﺑﻪ ﻫﻴﭻ وﺟـﻪ ﺑـﻪ ﻣﻨﺰﻟـﺔ آزادي ﻣﻄﻠـﻖ و ﺑـﻲﺑﻨـﺪوﺑﺎري ﺟﻨﺴـﻲ زﻣـﺎن ﺟﺎﻫﻠﻴـﺖ‬
‫ﺷﻤﺮده ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ ،‬زن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﺎﻧﻨﺪ زن اروﭘﺎﻳﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﺿﺮورتﻫﺎي اوﺿﺎع ﺟﻨﮕـﻲ از‬
‫ﺣﺪود وﻇﻴﻔﺔ ﻃﺒﻴﻌﻲاش ﺧﺎرج ﺷﻮد و ﺑﻌﺪ از اﺗﻤﺎم ﺟﻨﮓ و از ﻣﻴـﺎن رﻓـﺘﻦ ﺿـﺮورت ﺑـﻪ وﻇﻴﻔـﺔ‬
‫اﺻﻠﻲاش ﺑﺎز ﻧﮕﺮدد‪.‬‬
 ‫ﭘﺎﻳﺎن ﺑﺤﺚ‬

‫اﻳﻦ ﻧﻘﻄﺔ اﻋﺘﺪال و ﻣﻮﺿﻊﮔﻴﺮي ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ دﻧﻴﺎ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺮﻗﻲ‪ ،‬آراﻣـﺶ و ﺻـﻼﺣﻴﺖ‬
‫اﺧﻼﻗﻲ‪ ،‬ﺷﺪﻳﺪاً ﺑﻪ آن ﻧﻴﺎز دارد‪ ،‬ﺑﻄﻮرﻳﻜﻪ در اﺑﺘﺪاي اﻳﻦ ﻛﺘـﺎب اﺷـﺎره ﻛـﺮدﻳﻢ دﻧﻴـﺎ از ﻫـﺰاران‬
‫ﺳﺎل ﭘﻴﺶ ﺗﺎ ﻛﻨﻮن ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻘـﺎم زن ﻛـﻪ ﻧﻴﻤـﻲ از اﺟﺘﻤـﺎع ﺑﺸـﺮي را ﺗﺸـﻜﻴﻞ ﻣـﻲدﻫﻨـﺪ‪،‬‬
‫ﺳﺮﮔﺮدان و ﺑﺪون دﺳﺖﻳﺎﺑﻲ ﺑﻪ ﻫﺪف ﺳﭙﺮي ﻣﻲﻛﻨـﺪ و ﮔـﺎﻫﻲ راه اﻓـﺮاط ﭘﻴﻤـﻮده و زﻣـﺎﻧﻲ راه‬
‫ﺗﻔﺮﻳﻂ رﻓﺘﻪ و از ﺟﺎدة ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻣﻨﺤﺮف ﻣﻲﺷﻮد و از ﻫﺮ دو ﻃﺮف‪ ،‬ﺑﻄﻮرﻳﻜﻪ ﺗﺠـﺎرب و ﺷـﻮاﻫﺪ‬
‫ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬ﺿﺮر ﺑﺰرگ و ﻋﻈﻴﻤﻲ ﻣﺘﺤﻤﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻲ در ﻣﻴﺎن اﻳـﻦ دو ﻃـﺮف ﻣﺨـﺎﻟﻒ‬
‫ﻳﻚ ﻧﻘﻄﺔ ﻣﺘﻮﺳﻂ و ﻣﻌﺘﺪﻟﻲ وﺟﻮد دارد ﻛـﻪ ﻣﻮاﻓـﻖ ﻋﻘـﻞ و ﻓﻄـﺮت ﺑـﻮده و ﺑـﺎ ﻣﺼـﺎﻟﺢ اﻧﺴـﺎﻧﻲ‬
‫ﺳﺎزﮔﺎري ﻛﺎﻣﻞ دارد و آن ﺟﻬﺖﮔﻴﺮي اﺳﻼم اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺧﻮد آورده و ﻟﻴﻜﻦ ﺑﺎ ﻛﻤﺎل ﺗﺄﺳـﻒ‬
‫در دوران اﺧﻴﺮ ﻣﻮاﻧﻊ ﺑﺴﻴﺎري ﭘﻴﺪا ﺷﺪه ﻛـﻪ اﺟـﺎزه ﻧﻤـﻲدﻫـﺪ اﻳـﻦ راه ﻣﺴـﺘﻘﻴﻢ ﺷـﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪه و‬
‫آﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﻣﻮرد ارج و اﺣﺘﺮام ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫ﻳﻜﻲ از ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﻣﻮاﻧﻊ ﻓﻮق اﻟﺬﻛﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻧﺴﺎن ﻋﺼﺮ ﻣـﺎ در ﻋﻠـﻢ و ﺑﻴـﻨﺶ ﺧـﻮد ﺑـﻪ‬
‫ﻳﻚ ﻧﻮع ﺑﻴﻤﺎري ﺧﺎص ﻣﺎﻧﻨﺪ »زردي« ﮔﺮﻓﺘﺎر اﺳﺖ و ﻏﺮبزدهﻫﺎي ﺷﺮﻗﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻮع ﺧﻄﺮﻧﺎكﺗﺮِ‬
‫اﻳﻦ ﻣﺮض ﻣﺒﺘﻼ ﺷﺪه اﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﻦ آن را ﻣﺮض زردي ﺳﻔﻴﺪ ﻣﻲﻧـﺎﻣﻢ و از رﻓﻘـﺎي ﺧـﻮد ﺑـﻪ ﺧـﺎﻃﺮ‬
‫ﺻﺮاﺣﺖ ﻟﻬﺠﻪ ام ﭘﻮزش ﻣﻲﻃﻠﺒﻢ وﻟﻲ اﻳﻦ ﻳـﻚ ﺣﻘﻴﻘـﺖ اﻧﻜﺎرﻧﺎﭘـﺬﻳﺮ اﺳـﺖ‪ ،‬و ﻧﺒﺎﻳـﺪ ﻣـﺪارا ﺑـﺎ‬
‫دوﺳﺘﺎن ﻣﺎﻧﻊ اﻇﻬﺎر ﺣﻘﻴﻘﺖ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻳﻚ واﻗﻌﻴﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﻳﻚ از اﺣﻜﺎم و ﻗـﻮاﻧﻴﻦ اﺳـﻼﻣﻲ ﺑـﺎ ﺣﻘـﺎﻳﻖ ﻋﻠﻤـﻲ ﺗﻨـﺎﻗﺾ‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﻠﻜﻪ اﻳﻦ ﺣﻘﺎﻳﻖ ﻋﻴﻦ اﺳﻼم اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻲ ﻓﻘـﻂ آن ﭼﺸـﻢ ﺣﻘﻴﻘـﺖ را ﺑـﻪ رﻧـﮓ اﺻـﻠﻲاش‬
‫ﻣﻲﺑﻴﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺪون ﻋﻴﻨﻚ ﺑﺎﺷﺪ و ﮔﺮﻧﻪ آن را ﺑﻪ رﻧﮓ ﻋﻴﻨﻚ ﺧﻮاﻫﺪ‪ ،‬دﻳﺪ و ذﻫﻨﻲ ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ آن‬
‫را درك ﻛﻨﺪ ﻛﻪ وﺳﻴﻊ و آﻳﻨﺪهﻧﮕﺮ ﺑﻮده و ﻳﻚ ﺷﻲ را از ﺗﻤـﺎم ﻧـﻮاﺣﻲ آن ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ ﻛﻨـﺪ ﻧـﻪ از‬
‫ﻳﻚ ﻧﺎﺣﻴﻪ‪ ،‬و ﻗﻠﺒﻲ آن را ﻗﺒﻮل ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺑـﺎ ﺗﻜﻴـﻪ ﺑـﺮ ﻓﻄـﺮت ﺳـﻠﻴﻤﺶ ﺑـﻪ ﺣﻘـﺎﻳﻖ و واﻗﻌﻴـﺎت‬
‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺷﻮد و ﺑﻪ ﺟـﺎي اﻳﻨﻜـﻪ ﺣﻘـﺎﻳﻖ را ﺗـﺎﺑﻊ ﻧﻔـﺲ ﺧـﻮد ﺑﮕﺮداﻧـﺪ ﻧﻔـﺲ و‬
‫ﺗﻤﺎﻳﻼﺗﺶ را ﺗﺎﺑﻊ آن ﻣﻲﺳﺎزد‪ .‬ﺑﺪون داﺷﺘﻦ اﻳﻦ ﺻﻔﺎت‪ ،‬ﻋﻠﻢ و ﻋﺮﻓﺎن ﻫﺮ ﻗـﺪر ﻫـﻢ زﻳـﺎد ﺑﺎﺷـﺪ‬
‫ﻣﻔﻴﺪ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد؛ زﻳﺮا ﭼﺸﻢ رﻧﮓآﻟﻮد ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ را ﺑﻪ رﻧﮓ آن ﻋﻴﻨﻜﻲ ﻣﻲﺑﻴﻨـﺪ ﻛـﻪ ﺑـﺮ ﭼﺸـﻢ‬
 ‫‪267‬‬ ‫ﭘﺎﻳﺎن ﺑﺤﺚ‬

‫دارد و ﻧﻈﺮﻫﺎي ﺗﻨﮓ و ﻣﺤﺪود و ﻗﺎﻟﺐرﻳﺰي ﺷﺪه‪ ،‬ﻓﻘـﻂ ﻣﺴـﺎﻳﻞ و اﻣـﻮري را ﻣـﻲﺑﻴﻨﻨـﺪ ﻛـﻪ در‬
‫ﺑﺮاﺑﺮﺷﺎن واﻗﻊ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳﻦ ﻣﻮاﻧﻊ اﮔﺮ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﺮاي روح اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﺻﻮرت اﺻﻠﻲاش‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺎن ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎز ﻣﺮدم ﺗﻨﮓﻧﻈﺮ و ﻛﻮﺗـﺎهﺑـﻴﻦ وﺟـﻮد دارﻧـﺪ ﻛـﻪ در آن ﻧﻘـﺶﺑـﺎزي ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ و‬
‫ﻣﻲﻛﻮﺷﻨﺪ ﺗﺎ ﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ،‬ﺗﺎﺑﻊ ﻫﻮي و ﻫﻮس و اﻣﻴﺎل و ﻋﻮاﻃﻒ آنﻫﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﻫـﻢ ﺑـﻪ اﻳـﻦ آرزو‬
‫ﻧﺮﺳﻴﺪﻧﺪ از آن ﭘﻴﺮوي ﻧﻤـﻲﻛﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﺑـﺎ وﺟـﻮد اﻳﻨﻜـﻪ ﻣـﻲداﻧﻨـﺪ ﺣﻘﻴﻘـﺖ اﺳـﺖ آن را ﭘﺸـﺖ ﺳـﺮ‬
‫ﻣﻲاﻧﺪازﻧﺪ و ﺗﺎﺑﻊ ﻫﻮا و ﻫﻮس ﺧﻮد ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬و ﺑـﺪﻳﻬﻲ اﺳـﺖ وﻗﺘـﻲ ﻛـﻪ اﻧﺴـﺎن ﺑـﻪ اﻳـﻦ ﻣـﺮض‬
‫ﺧﺴﺘﻪﻛﻨﻨﺪه ﻣﺒﺘﻼ ﺷﻮد ﻋﻠﻢ‪ ،‬ﺗﺠﺮﺑﻪ و ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻧﻴﺰ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧـﺪ او را ﺑـﻪ راه راﺳـﺖ ﻫـﺪاﻳﺖ ﻛﻨـﺪ و‬
‫اﻣﻜﺎن ﻧﺪارد ﻛﻪ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻣﺮﻳﺾ ﺣﻜﻢ اﺳﻼم را ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ﺻـﺤﻴﺢ و درﺳـﺖ ﺑﻔﻬﻤـﺪ؛ ﭼـﺮا ﻛـﻪ‬
‫اﺳﻼم دﻳﻦ ﻓﻄﺮت ﺑﻠﻜﻪ ﻋﻴﻦ ﻓﻄﺮت اﺳﺖ و در ﺟﻬﺎن ﻏﺮب ﻓﻬـﻢ اﺳـﻼم ﺑـﺪﻳﻦ ﻋﻠـﺖ ﺳـﺨﺖ و‬
‫دﺷﻮار اﺳﺖ ﻛﻪ آنﻫﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﺮض ﻣﺒﺘﻼ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺑﺎ وﺟﻮدي ﻛـﻪ ﻋﻠـﻢ دارﻧـﺪ‪ ،‬وﻟـﻲ ﭼﺸﻤﺸـﺎن‬
‫داراي ﻋﻴﻨﻚ رﻧﮕﻴﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﻧﻈﺮﺷﺎن ﻧﻴﺰ ﻣﺘﻠﻮن ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و اﻳﻦ ﺗﻠـﻮن ﭼﺸﻤﺸـﺎن ﺑـﻪ ﺷـﺎﮔﺮدان‬
‫ﺟﺪﻳﺪ ﺷﺮﻗﻲﺷﺎن ﺳﺮاﻳﺖ ﻛﺮده و در ﭼﺸﻤﺎن آنﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﭘﺮده اﻓﻜﻨﺪه و اﻳﺸﺎن را ﺑـﻪ ﻣـﺮض زردي‬
‫ﺳﻔﻴﺪ ﻣﺒﺘﻼ ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺮض ﺑﻪ اﻳﻦ اﻓﺮاد اﺟـﺎزه ﻧﻤـﻲدﻫـﺪ ﻛـﻪ از ﺣﻘـﺎﻳﻖ ﻋﻠﻤـﻲ‪ ،‬ﻧﺘـﺎﻳﺞ‬
‫ﺻﺤﻴﺢ اﺧﺬ ﻛﻨﻨﺪ و ﻳﺎ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﻳﻞ ﺣﻴﺎﺗﻲ ﺑﺪﻳﺪة ﻣﺠﺮد ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺑﻨﮕﺮﻧـﺪ و اﻣـﺎ اﻓـﺮادي از اﻳﺸـﺎن ﻛـﻪ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻨﺪ ﺑﺪون ﻫﻴﭻ ﺗﺮدﻳﺪي ﺑﻪ دﻳﻦ اﺳﻼم ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮده و ﺑﻪ ﺻﺤﺖ و ﺻـﺪق آن اﻳﻤـﺎن دارﻧـﺪ و‬
‫از ﭘﻴﺮوي آن ﻫﻢ ﺳﺮﭘﻴﭽﻲ ﻧﻤﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻲ اﻳﻦ ﺑﻴﭽﺎرهﻫﺎ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺗـﺄﺛﻴﺮات آن ﻣـﺮض را‬
‫از ﭼﺸﻤﺎﻧﺸﺎن دور ﺳﺎزﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﭼﻴـﺰي ﻛـﻪ ﻧﮕـﺎه ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ آن را ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ﻏﻴـﺮ واﻗﻌـﻲاش‬
‫ﻣﻲﺑﻴﻨﻨﺪ و آن را ﺑﻪ رﻧﮕﻲ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﺧﻼف رﻧﮓ ﻃﺒﻴﻌﻲ آن اﺳﺖ‪.‬‬
‫دوﻣﻴﻦ ﻋﺎﻣﻠﻲ ﻛﻪ ﻣﺎﻧﻊ درك ﺻﺤﻴﺢ ﻣﻲﺷﻮد اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺮدم وﻗﺘـﻲ ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﻣﺴـﺌﻠﻪاي از‬
‫ﻣﺴﺎﺋﻞ اﺳﻼﻣﻲ ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ آن ﻣﺴﺌﻠﻪ را ﻣﻨﻔﺼﻞ و ﺟﺪا از ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛـﻪ ﻣﺴـﺌﻠﻪي‬
‫ﻣﺬﻛﻮر ﺗﺎﺑﻊ آن اﺳﺖ‪ ،‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﻪ ﻧﻈـﺮ آنﻫـﺎ ﻛـﺎﻣﻼً ﺧـﺎﻟﻲ از ﺣﻜﻤـﺖ و ﻣﺼـﻠﺤﺖ‬
‫ﺟﻠﻮه ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺷﻚ و ﺗﺮدﻳﺪﻫﺎي ﻓﺮاواﻧﻲ رأي آنﻫﺎ را ﺳﺴﺖ ﻣﻲﮔﺮداﻧﺪ ﺑﻄﻮرﻳﻜﻪ در‬
‫ﻣﺴﺌﻠﻪي ﺳﻮد ﻫﻤﻴﻦ ﻋﻤﻞ را اﻧﺠﺎم داده اﻧﺪ‪ .‬از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ اﻳﺸﺎن ﻣﺴﺌﻠﻪ را ﺟﺪا از ﻣﺒـﺎدي اﻗﺘﺼـﺎدي‬
‫اﺳﻼم و ﻧﻈﺎم ﻣﺎﻟﻲ آن ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ ﻛـﺮده اﻧـﺪ‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬اﻋﺘﺮاﺿـﺎت و اﻳﺮادﻫـﺎي ﺑﺴـﻴﺎر ﺑـﺮ آن وارد‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪268‬‬

‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﻛﺎر ﺑﻪ ﺟﺎﻳﻲ رﺳﻴﺪه ﻛﻪ ﺣﺘﻲ ﺑﺴﻴﺎري از ﻋﻠﻤـﺎ و داﻧﺸـﻤﻨﺪان ﻣـﻲﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﺑـﺮ ﺧـﻼف‬
‫ﻣﻘﺎﺻﺪ و اﻫﺪاف ﺷﺮﻳﻌﺖ ﺗﺮﻣﻴﻢ و ﺗﻌﺪﻳﻼﺗﻲ ﺑﺮ آن ﺑﻴﺎورﻧﺪ و ﺳﭙﺲ اﻳﻦ اﺷـﺘﺒﺎه ﺑﺴـﻴﺎر ﺑـﺰرگ را‬
‫در ﺑﺎرة ﻣﺴﺌﻠﺔ ﺑﺮدﮔﻲ‪ ،‬ﺗﻌـﺪد زوﺟـﺎت‪ ،‬ﺣﻘـﻮق زوﺟـﻴﻦ و دﻳﮕـﺮ ﻣﺴـﺎﻳﻞ ﻫﻤﺎﻧﻨـﺪ آنﻫـﺎ ﺗﻌﻤـﻴﻢ‬
‫ﻣﻲدﻫﻨﺪ و ﻫﻤﻴﻦ اﺷﺘﺒﺎه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪي ﺣﺠﺎب را ﻧﻴﺰ ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﺷﻤﺎ در ﻳﻚ ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎن ﺑـﺰرگ ﺗﻨﻬـﺎ ﺑـﻪ ﻳـﻚ ﺳـﺘﻮن آن ﺗﻮﺟـﻪ ﻛﻨﻴـﺪ و ﺑـﻪ ﻫﻤـﻪ ﺟـﺎي‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻧﮕﺎه ﻧﻜﻨﻴﺪ در اﻳﻦ ﺻﻮرت ﺑﺪون ﺷﻚ و ﺗﺮدﻳﺪ از وﺟﻮد و اﻗﺎﻣﺔ ﻳﻚ ﺳـﺘﻮن ﻣﺘﻌﺠـﺐ‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻳﺪ و وﺟﻮد آن را ﺧﺎﻟﻲ از ﻣﺼﻠﺤﺖ ﻣﻲﭘﻨﺪارﻳﺪ و ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳـﺒﺖ ﻣﻨـﺎﻓﻌﻲ ﻛـﻪ ﻣﻬﻨﺪﺳـﺶ ﺑـﻪ‬
‫ﺧﺎﻃﺮ آن‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ ﭼﻴﺰي را ﻧﺼﺐ ﻛﺮده اﺳﺖ ﻧﻤﻲاﻧﺪﻳﺸﻴﺪ و ﺣﺘﻲ ﺑﻪ ﺿﺮري ﻛﻪ اﮔﺮ ﻳﻚ ﺳـﺘﻮن‬
‫ﻧﺎﺑﻮد ﮔﺮدد‪ ،‬ﺑﻪ آن ﺑﻨﺎ ﭼﻪ ﺧﺴﺎرﺗﻲ وارد ﻣﻲﺷﻮد ﻓﻜﺮ ﻧﻤﻲﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺣﺠﺎب در ﻧﻈﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﺳﻼم ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻫﻤﺎن ﺳﺘﻮن را در ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن دارد ﻛـﻪ ﺑـﺮ‬
‫اﺳﺎس ﻳﻚ ﺿﺮورت‪ ،‬ﺣﻜﻤﺖ‪ ،‬ﻣﻨﻔﻌﺖ و ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﺧﺎﺻﻲ ﻻزم داﻧﺴﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬و اﮔـﺮ ﺟـﺪا از‬
‫ﻧﻈﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﺳﻼم ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﻛﺴﻲ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺼﺎﻟﺢ و ﻣﻨﺎﻓﻊ آن را ﺑﻔﻬﻤﺪ و ﻧﻤﻲداﻧـﺪ ﻛـﻪ‬
‫ﭼﺮا ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻴﺎن دو اﻧﺴﺎن ﻫﻤﻨﻮع ﭼﻨﻴﻦ ﺣﺎﻳﻞ و ﭘﺮدهاي اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ ﻳﻚ ﺷﺨﺺ‬
‫ﻣﻨﻔﻌﺖ آن ﺳﺘﻮن را ﺧﻮب و ﻛﺎﻣﻞ ﺑﺪاﻧﺪ ﻻزم اﺳﺖ ﻫﻤﻪ ﺟﺎي ﺑﻨﺎﻳﻲ را ﻛﻪ ﺳـﺘﻮن در آن ﻧﺼـﺐ‬
‫ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻗﺮار دﻫﺪ‪ ،‬در اﻳﻦ ﺻﻮرت ﺟﻠﻮي ﻓﺮو رﻳﺨﺘﻦ آن را ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺻﻔﺤﺎت ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺣﺠﺎب اﺳﻼﻣﻲ را ﺷـﻨﺎﺧﺘﻴﺪ و ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ ﻧﻈـﺎم اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ را ﻧﻴـﺰ ﻛـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﺧﺎﻃﺮ ﺣﻔﺎﻇﺖ آن‪ ،‬ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺣﺠﺎب وﺿﻊ ﺷﺪه از ﻧﻈﺮ ﮔﺬراﻧﺪﻳﺪ و ﺑـﻪ ﺗﻤـﺎم ارﻛـﺎن ﺣﺠـﺎب ﭘـﻲ‬
‫ﺑﺮدﻳﺪ و داﻧﺴﺘﻴﺪ ﻛﻪ ﺣﺠﺎب ﺑﺎ آن ارﻛﺎن ﭼﻪ راﺑﻄﺔ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ و ﻣﺴﺘﺤﻜﻤﻲ دارد و ﺳﭙﺲ ﺗﻤـﺎم آن‬
‫ﺣﻘﺎﻳﻖ ﺛﺎﺑﺖ ﻋﻠﻤﻲ را ﻫﻢ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻧﻈﺎم ﻛﺎﻣﻞ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﺑﺮ آن اﺳﺘﻮار اﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻧﻤﻮدﻳﺪ‪.‬‬
‫در ﺑﺎرة ﺗﻤﺎم آنﻫﺎ ﻓﻜﺮ و دﻗﺖ ﻛﻨﻴﺪ و ﺑﻌﺪ ﺑﮕﻮﻳﻴﺪ ﻛـﻪ ﭼـﻪ ﻧﻘﺼـﺎﻧﻲ در آن وﺟـﻮد دارد؟ و‬
‫ﻛﺠﺎي آن داراي اﺛﺮي از اﻧﺤﺮاف و ﺑﻲﺗﻮازﻧﻲ اﺳﺖ؟ در ﻛﺪام ﺟﺎي آن اﻣﻜﺎن دارد ﻛﻪ ﻋﻠﻢ و‬
‫ﻋﻘﻞ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ و ﺣﻖﺑﻴﻨﺎﻧﻪ‪ ،‬ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد اﺻﻼح و ﺗﻌﺪﻳﻞ ﺑﺪﻫـﺪ؟ اﻟﺒﺘـﻪ ﻫﺮﮔـﺰ ﺑـﻪ اﻓﻜـﺎر و ﺗﻤـﺎﻳﻼت‬
‫ﮔﺮوه ﺧﺎﺻﻲ ارزش داده ﻧﻤﻲﺷﻮد‪.‬‬
 ‫‪269‬‬ ‫ﭘﺎﻳﺎن ﺑﺤﺚ‬

‫ﻣﻦ از روي ﻋﻠﻢ و ﺑﺼﻴﺮت ﻣﻲﮔـﻮﻳﻢ‪ :‬ﻋـﺪاﻟﺘﻲ ﻛـﻪ آﺳـﻤﺎن و زﻣـﻴﻦ ﺑـﺮ آن اﺳـﺘﻮار اﺳـﺖ و‬
‫ﺗﺴﺎوي و اﻋﺘﺪاﻟﻲ ﻛﻪ ﻧﻈﺎم ﺟﻬﺎن ﺑﺎ آن ﻣﺘﺄﺛﺮ ﻣﻲﺷﻮد و ﺗﻮازن و ﺗﻨﺎﺳﺐ ﻛﺎﻣﻠﻲ ﻛﻪ ﺑـﻴﻦ ذرات و‬
‫ﻧﻈﺎم ﻣﻨﻈﻮﻣﺔ ﺷﻤﺴﻲ ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ﻫﻤـﺎن ﭼﻴـﺰي اﺳـﺖ ﻛـﻪ اﻳـﻦ ﻧﻈـﺎم اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ ﺑـﺮ اﺳـﺎس آن‬
‫اﺳﺘﺤﻜﺎم و ﺑﻨﺎ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ اﻋﻤﺎل اﻓﺮاﻃﻲ و ﺗﻔﺮﻳﻄﻲ اﻧﺴﺎن و ﺗﻤﺎﻳﻞ ﻳﻚ ﺟﺎﻧﺒﻪ‪ ،‬ﭼﻴـﺰي اﺳـﺖ‬
‫ﻛﻪ اﻳﻦ ﻧﻈﺎم ﺧﺎﻟﻲ از آن ﺑﻮده و از آن ﻣﺘﻨﻔﺮ اﺳﺖ‪ ،‬در ﻗﺪرت اﻧﺴﺎن ﻧﻴﺴﺖ ﻛـﻪ آن را اﺻـﻼح و‬
‫ﺗﺮﻣﻴﻢ ﻛﻨﺪ و اﮔﺮ ﺑﺎ ﻣﺪاﺧﻠﻪي ﻋﻘﻞ ﻧﺎﻗﺼﺶ ﺗﻐﻴﻴﺮي در آن اﻳﺠﺎد ﻛﻨﺪ ﺗﺎ اﺑـﺪ ﻧﻤـﻲﺗﻮاﻧـﺪ دوﺑـﺎره‬
‫آن را اﺻﻼح ﻛﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﻪ ﺟﺎي آن ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺗﻨﺎﺳﺐ و ﻧﻈﻢ ﻣﻮﺟﻮد اﺧﻼل وارد ﻧﻤـﻮده و آن‬
‫را ﻓﺎﺳﺪ ﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬اﻓﺴﻮس ﻛﻪ وﺳﺎﻳﻞ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎﺗﻲ در اﺧﺘﻴﺎر ﻧﺪارم ﺗـﺎ دﻋـﻮﺗﻢ را ﺑـﻪ ﺑـﺮادران ﻫﻤﻨـﻮع‬
‫ﺧﻮدم در اروﭘﺎ و آﻣﺮﻳﻜﺎ و ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ ﺑﺮﺳﺎﻧﻢ؛ زﻳﺮا آنﻫﺎ ﻛـﻪ زﻧﺪﮔﻴﺸـﺎن را ﻓﺎﺳـﺪ ﺳـﺎﺧﺘﻪ اﻧـﺪ‪،‬‬
‫ﻋﻠﺖ ﻓﺴﺎدﺷﺎن اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ از ﻃﺮﻳﻖ ﻳﻚ ﻧﻈﺎم ﺻﺤﻴﺢ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﻣﺘﻤﺪن راﻫﻨﻤـﺎﻳﻲ ﻧﺸـﺪﻧﺪ و‬
‫ﻣﻠﺖﻫﺎي دﻳﮕﺮ را ﻫﻢ در اﻳﻦ وﻳﺮاﻧﻲ ﺑﻪ ﻃﺮف ﺧﻮد ﺟﻠﺐ ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬و اي ﻛﺎش ﻣـﻦ ﻣـﻲﺗﻮاﻧﺴـﺘﻢ‬
‫آنﻫﺎ را ﺑﻪ ﻧﻮﺷﻴﺪن آب ﺣﻴﺎت ﻛﻪ ﺗﺸـﻨﺔ آن ﻫﺴـﺘﻨﺪ راﻫﻨﻤـﺎﻳﻲ ﻛـﻨﻢ‪ ،‬اﮔﺮﭼـﻪ اﻳﺸـﺎن ﺑـﺎ وﺟـﻮد‬
‫ﺗﺸﻨﮕﻲ از ﺗﺸﻨﻪ ﺑﻮدﻧﺸﺎن ﺧﺒﺮ ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻦ ﻫـﻢوﻃﻨـﺎن ﻫﻨـﺪي‪ ،‬ﻳﻬـﻮدي و ﻣﺴـﻴﺤﻲ را ﻛـﻪ ﺑـﺎ ﻣـﻦ‬
‫ﻗﺮاﺑﺖ دارﻧﺪ و زﺑﺎن را ﻣﻲﻓﻬﻤﻨﺪ دﻋﻮت ﻣﻲﻛﻨﻢ ﺗﺎ ﺗﻌﺼﺐ را از دلﻫﺎﻳﺸﺎن ﻛـﻪ ﺑـﺮ ﺿـﺪ اﺳـﻼم‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺰداﻳﻨﺪ و اﺧﺘﻼﻓﺎت ﺗﺎرﻳﺨﻲ و ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻣﻮﺟﻮد را ﺑﻪ ﻛﻨﺎر ﻧﻬﻨﺪ و اﻳﻦ ﻧﻈﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ را ﻛﻪ‬
‫ذﻛﺮ ﻛﺮدم ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت و وﻳﮋﮔﻲﻫـﺎﻳﺶ ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ ﻛﻨﻨـﺪ و اﻳـﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪﺷـﺎن ﻫـﻢ از روي‬
‫ﺣﻖﻃﻠﺒﻲ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬اﻳﻦ ﻧﻈﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ را ﺑﺎ ﻧﻈﺎم اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ ﻏـﺮب ﻛـﻪ ﻣﻔﺘـﻮن و ﺷـﻴﻔﺘﺔ‬
‫آﻧﻨﺪ ﻣﻮازﻧﻪ و ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻛﻨﻨﺪ و ﺑﻌﺪ از آن ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﺼﻠﺤﺖ ﺧﻮدﺷﺎن ﻧﻪ ﺑﻪ ﺧـﺎﻃﺮ رﺿـﺎﻳﺖ‬
‫ﻣﻦ و ﻳﺎ ﻛﺲ دﻳﮕﺮي‪ ،‬ﺣﻜﻢ ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﻛﺪام ﻳـﻚ از آن دو ﻧﻈـﺎم‪ ،‬ﻣﺘﻀـﻤﻦ ﻓـﻼح و رﺳـﺘﮕﺎري‬
‫ﺣﻘﻴﻘﻲ اﺳﺖ؟‬
‫ﺑﻌﺪ از ﻣﻮرد ﺧﻄﺎب ﻗﺮار دادن ﺗﻤﺎم ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﻣﻲﺧﻮاﻫﻢ ﺑﻪ ﺑﺮادران ﮔﻤﺮاه ﺧﻮد ﻛـﻪ ﺧـﻮد‬
‫را ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﻲﻧﺎﻣﻨﺪ ﭘﺮداﺧﺘﻪ و ﭼﻨﺪ ﻛﻠﻤﻪاي ﻋﺮض ﻛﻨﻢ‪.‬‬
‫از ﺟﻤﻠـﻪ ﺑـﺮادران ﻣﺘﺠـﺪد ﻣـﺎ ﻛﺴـﺎﻧﻲ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﻛـﻪ ﺑﻴﺎﻧـﺎت اﻳـﻦ ﻛﺘـﺎب را ﻣـﻲﭘﺬﻳﺮﻧـﺪ‪ ،‬وﻟــﻲ‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﻗﻮاﻧﻴﻦ اﺳـﻼﻣﻲ ﺑـﺎ در ﻧﻈـﺮ ﮔـﺮﻓﺘﻦ اوﺿـﺎع زﻣـﺎن ﻗﺎﺑﻠﻴـﺖ ﺗﺨﻔﻴـﻒ و‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪270‬‬

‫ﺗﺸﺪﻳﺪ را دارد‪ ،‬ﻛﻪ ﺷﻤﺎ ﻫﻢ آن را اﻧﻜﺎر ﻧﻤﻲﻛﻨﻴﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑـﻪ آن‪ ،‬ﭼﻴـﺰي ﻛـﻪ ﻣـﺎ ﺟﻮاﻧـﺎن‬
‫اﻳﻦ ﻋﺼﺮ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻴﻢ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ از ﺗﺒﺼﺮهﻫﺎ و راﺣﺘﻲ اﻳﻦ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺑﺮﺧﻮردار ﮔﺮدﻳﻢ و اوﺿـﺎع‬
‫و ﺷﺮاﻳﻂ اﻳﻦ ﻋﺼﺮ اﻗﺘﻀﺎ ﻣﻲﻛﻨـﺪ ﻛـﻪ از ﺣـﺪود ﺣﺠـﺎب اﻧـﺪﻛﻲ ﻛﺎﺳـﺘﻪ ﺷـﻮد؛ زﻳـﺮا دﺧﺘـﺮان‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺮاي رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﺪارس و داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎ‪ /‬ﭘﻮﻫﻨﺘﻮنﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻓﺮاﮔﻴﺮي ﺗﻌﻠﻴﻤـﺎت ﻋـﺎﻟﻲ ﻧﻴـﺎز‬
‫ﻣﺒﺮم دارﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ در ﻧﺘﻴﺠﺔ آن ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ درك ﻣﺴﺎﻳﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻠﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﺖ و اﻗﺘﺼـﺎد را‬
‫ﻛﺴﺐ ﻛﻨﻨﺪ و در ﭘﺮﺗﻮ آن‪ ،‬ﻣﺴﺎﻳﻞ ﻓﻮق اﻟﺬﻛﺮ را ﺣـﻞ و ﻓﺼـﻞ ﻧﻤﺎﻳﻨـﺪ و اﮔـﺮ اﻳـﻦ آﻣـﻮزشﻫـﺎ‬
‫ﻧﺒﺎﺷﺪ ﻋﻘﺐﻣﺎﻧﺪﮔﻲ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از ﻛﺎروان ﺗﻤﺪن ﻣﻤﺎﻟﻚ ﻫﻤﺠﻮار ﺣﺘﻤﻲ و ﺿﺮوري اﺳـﺖ و اﻳـﻦ‬
‫ﺧﻄﺮ اﺣﺴﺎس ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ زﻳﺎنﻫﺎي اﻳﻦ وﺿﻊ در آﻳﻨﺪه ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻣﺮوز ﺧﻴﻠﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺷـﻮد و ﺑـﻴﻢ‬
‫آن ﻣﻲرود ﻛﻪ اﮔﺮ زﻧﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺑﻬﺮهﮔﻴﺮي از ﺣﻘﻮق ﺳﻴﺎﺳﻲاي را ﻛﻪ اﺧﻴﺮاً ﺑـﺮاي آﻧـﺎن‬
‫در ﻛﺸﻮرﻣﺎن وﺿﻊ ﺷﺪه‪ ،‬ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻳﺎ ﺑﻮاﺳﻄﺔ ﻗﻴﻮد ﺣﺠﺎب از آن ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪ ﻧﮕﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻮﻗﻌﻴـﺖ‬
‫و ﺟﺎﻳﮕﺎه ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻣﻠﻲ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﻴﺎﻳﺪ و آن ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ زﻳـﺎن و ﺧﺴـﺎرﺗﻲ اﺳـﺖ ﻛـﻪ از‬
‫اﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ ﺑﺮ ﻣﺎ وارد ﻣﻲﺷﻮد و در ﺟﻬﺎن اﺳﻼم ﻣﻤﺎﻟﻚ ﻣﺘﺮﻗﻲ و ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ ﺑﺴﻴﺎري در اﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ‬
‫ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﺮﻛﻴﻪ ﻛﻪ آنﻫﺎ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ وﺿﻊ زﻣﺎن‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎري از ﺣﺪود و ﻗﻴـﻮد ﺣﺠـﺎب را‬
‫ﺗﺨﻔﻴﻒ داده اﻧﺪ و از اﻳﻦ رﻫﮕﺬر ﻣﻨﺎﻓﻌﻲ ﻛﺴﺐ ﻛﺮده اﻧﺪ ﻛﻪ ﻗﺎﺑـﻞ اﻧﻜـﺎر ﻧﻴﺴـﺖ‪ .‬ﭼـﻪ اﺷـﻜﺎﻟﻲ‬
‫دارد ﻛﻪ ﻣﺎ ﻫﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻳﺸﺎن ﺑﺎﺷﻴﻢ و از ﻣﻨﺎﻓﻌﻲ ﻛﻪ آنﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮده اﻧﺪ ﻣﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪ ﺷﻮﻳﻢ؟‬
‫ﺑﺮادران ﻋﺰﻳﺰ! ﺗﻤﺎم اﻳﻦ ﻋﻮاﻗﺐ و ﺧﻄﺮاﺗـﻲ ﻛـﻪ ﻣـﺎ را از آن ﺑﺮﺣـﺬر ﻣـﻲدارﻳـﺪ‪ ،‬ﺣﺘـﻲ اﮔـﺮ‬
‫ﺑﺨﻮاﻫﻴﺪ ﭼﻨﺪ ﺑﺮاﺑﺮ آن را ﻫﻢ ﺑﺪان اﺿﺎﻓﻪ ﻛﻨﻴﺪ ﻣﺎ ﻗﺒﻮل دارﻳﻢ‪ ،‬وﻟـﻲ آﻳـﺎ ﺗﻤـﺎم اﻳـﻦ ﺗﻬﺪﻳـﺪات و‬
‫ﻫﺸﺪارﻫﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﻮد ﻛﻪ ﻗﻮاﻧﻴﻦ اﺳﻼﻣﻲ ﺗﺮﻣﻴﻢ ﻳﺎ ﺳﺎده ﮔﺮدد؟ ﻣﺜﺎل آنﻫﺎ در ﺑﺮاﺑـﺮ اﻳـﻦ‬
‫ﺗﻬﺪﻳﺪات ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﺨﺼﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در وﺳﻂ ﮔﻨﺪاب ﻗﺮار دارد و اﻳﻦ ﻗﺮارداﺷﺘﻦ وي در آﻧﺠﺎ دو‬
‫ﺻﻮرت دارد‪ :‬ﻳﺎ از روي ﺣﻤﺎﻗـﺖ ﺑـﻪ آن راﺿـﻲ اﺳـﺖ و ﻳـﺎ ﺑـﻪ ﺳـﺒﺐ ﺿـﻌﻒ‪ ،‬ﺑـﺎ اﻳﻨﻜـﻪ از آن‬
‫ﻛﺮاﻫﺖ دارد وﻟﻲ داﺧﻞ آن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ در اﻳﻦ وﺿﻊ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻋﻤـﻞﻛـﺮدن ﺑـﻪ اﺻـﻮل‬
‫ﺑﻬﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﺳﺨﺖ و ﻣﺸﻜﻞ ﻣﻲﺷﻮد ﺑﻠﻜﻪ زﻧﺪﮔﻲ در آن ﮔﺮداب ﺑﺪون آﻟـﻮدﮔﻲ و ﻧﺎﭘـﺎﻛﻲ ﻏﻴـﺮ‬
‫ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﻛﺎﻣﻼً روﺷﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺷﺨﺺ در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻪ ﻫﻴﭻ وﺟﻪ ﻧﻤـﻲﺗﻮاﻧـﺪ در ﺑـﺎرة‬
‫رﻋﺎﻳﺖ اﺻﻮل ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ و ﻳﺎ آﺳﺎنﻛﺮدن آن اﻇﻬﺎر ﻧﻈﺮ ﻛﻨﺪ و اﺻﻼً ﺳﺰاوار ﻫﻢ ﻧﻴﺴﺖ؛ زﻳﺮا اﮔﺮ‬
 ‫‪271‬‬ ‫ﭘﺎﻳﺎن ﺑﺤﺚ‬

‫ﺑﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﻬﺪاﺷﺖ اﻳﻤﺎن داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺮ اوﺳﺖ ﻛﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻋﻮاﻣﻠﻲ ﻛﻪ ﺳـﻼﻣﺘﻲ ﻣﺤـﻴﻂ را ﺑـﻪ‬
‫ﺧﻄﺮ ﻣﻲاﻧﺪازد ﻣﺒﺎرزه ﻛﻨﺪ و آن را از آﻟﻮدﮔﻲ ﭘﺎك ﮔﺮداﻧﺪ و اﮔﺮ ﻗﺪرت ﻣﺒـﺎرزه ﺑـﺎ ﻣﺤـﻴﻂ را‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻫﻤﻴﻦ ﺿﻌﻒ‪ ،‬در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺤﻴﻂ ﺷﻜﺴﺖ ﺧﻮرده اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﺎﻳـﺪ در‬
‫آن آﻟﻮدﮔﻲ و ﮔﻨﺪاب ﻏﻮﻃﻪ ﺑﺨﻮرد؛ زﻳﺮا در اﻳﻦ ﺻﻮرت ﻫﻴﭻ دﻟﻴﻞ و ﺣﺠﺘﻲ وﺟﻮد ﻧﺪارد ﻛـﻪ‬
‫ﻣﻘﺮرات ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ ﻋﻮض ﺷﻮد ﻳﺎ آﺳﺎﻧﺘﺮ ﮔﺮدد‪ .‬اﻣﺎ اﮔﺮ ﺑﻪ ﺻﺤﺖ ﻣﻮازﻳﻦ ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﻧﺒـﻮده‬
‫و ﺑﻪ ﻧﺠﺎﺳﺖ و ﭘﻠﻴﺪي اﻃﺮاﻓﺶ ﺧﻮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﭘﺲ آزاد اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻗـﺎﻧﻮﻧﻲ را ﺑﺨﻮاﻫـﺪ ﺑـﺮاي‬
‫ﺧﻮد اﺧﺘﺮاع ﻧﻤﺎﻳﺪ و ﻣﻘﺮرات ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ‪ ،‬ﺻﻔﺎ و ﻧﻈﺎﻓـﺖ را ﻛﻨـﺎر ﺑﮕـﺬارد؛ زﻳـﺮا ﻛﺴـﺎﻧﻲ ﻛـﻪ ﺑـﻪ‬
‫آﻟﻮدﮔﻲﻫﺎ ﻋﺎدت ﻛﺮده اﻧﺪ دﻳﮕﺮ ﺑـﺎ آن ﻗـﻮاﻧﻴﻦ ﺳـﺎزﮔﺎري ﻧﺪارﻧـﺪ‪ ،‬ﺷـﻜﻲ ﻧﻴﺴـﺖ ﻛـﻪ ﻗـﻮاﻧﻴﻦ‬
‫اﺳﻼﻣﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺎﻳﺮ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺑﺮﺣﺴﺐ اوﺿﺎع و اﺣﻮال‪ ،‬ﺳﺨﺖ و آﺳﺎن ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬وﻟـﻲ اﺳـﻼم ﻫـﻢ‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﻮاﻧﻴﻦ دﻳﮕﺮ ﺑﺮاي ﺗﺨﻔﻴﻒ ﻳﺎ ﺗﺸﺪﻳﺪ ﻗﻮاﻧﻴﻦ از دﻳﺪﮔﺎه ﺧﺎص ﺧﻮد ﻧﻈﺮ ﻣـﻲاﻓﻜﻨـﺪ‪ ،‬و اﻳـﻦ‬
‫ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻛﺎر اﺳﺖ ﭼﺮا ﻛﻪ ﻧﮕﺮش ﺑﻪ اوﺿﺎع و اﺣﻮال از ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻈﺮ دﻳﮕﺮان و ﺳﭙﺲ ﺣﻜـﻢﻛـﺮدن‬
‫ﺑﻪ ﻣﻮاد ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺨﻔﻴﻒدادن ﺑﻨﺪﻫﺎﻳﻲ از آن‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺗﺨﻔﻴﻒ ﻧﺒﻮده ﺑﻠﻜﻪ ﺗﺤﺮﻳﻒ ﺻـﺮﻳﺢ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬در ﻧﻈﺮ اﺳﻼم‪ ،‬ﻧﮕﺮش دﻳﮕﺮان ﺑﻪ اوﺿﺎع و اﺣﻮال از ﻳﻚ دﻳﺪﮔﺎه ﻏﻴـﺮ اﺳـﻼﻣﻲ و ﺳـﭙﺲ‬
‫درﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺨﻔﻴﻒ ﺑﺮاﺳﺎس ﺑﻴﻨﺶ ﺧﻮدﺷﺎن‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ درﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺨﻔﻴﻒ در ﻗﺎﻧﻮن ﻧﻴﺴـﺖ ﺑﻠﻜـﻪ‬
‫در ﺷﺪت ﺑﺨﺸﻴﺪن و ﺳﺨﺖﻧﻤﻮدن آن ﺳﻬﻢ ﺑﺴﺰاﻳﻲ دارد؛ زﻳﺮا ﺗﺨﻔﻴﻒ در ﻗﺎﻧﻮن زﻣﺎﻧﻲ ﻣﻲآﻳـﺪ‬
‫ﻛﻪ اﻫﺪاف آن ﺑﻪ آﺳﺎﻧﻲ و ﺑﺎ ﻋﻮاﻣﻞ و دﺳﺘﻮرات ﻣﻮﺟﻮد ﺗﺤﻘﻖ ﻳﺎﺑﺪ و دﻳﮕﺮ ﻧﻴـﺎزي ﺑـﻪ اﻓـﺰاﻳﺶ‬
‫ﺗﺸﺪﻳﺪ و ﺳﺨﺘﮕﻴﺮي در ﭘﻴﺸﮕﻴﺮيﻫﺎ و ﺣﻔﺎﻇﺖ و ﺣﺮاﺳﺖ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬وﻟﻲ در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛـﻪ اﻫـﺪاف‬
‫ﻗﺎﻧﻮن ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ دﺳﺘﻮرات ﻣﻮﺟﻮد ﺗﺤﻘﻖ ﻧﻴﺎﺑﺪ ﺑﻠﻜﻪ اﮔﺮ ﺗﻤﺎم ﻗﻮاي ﺧﺎرﺟﻲ ﻫﻢ ﺑﺮاي از ﺑﻴﻦﺑـﺮدن‬
‫آن ﻣﻨﺴﺠﻢ ﺷﻮد‪ ،‬دﺳﺖﻳﺎﺑﻲ ﺑﻪ آن اﻫﺪاف ﺗﻨﻬﺎ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ اﺣﻜﺎم ﺑـﺎز دارﻧـﺪه و ﭘﻴﺸـﮕﻴﺮيﻛﻨﻨـﺪه‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در اﻳﻦ ﺻﻮرت ﻏﻴﺮ از اﻓﺮادي ﻛﻪ ﻛـﺎﻣﻼً از روﺣﻴـﺔ ﻗـﺎﻧﻮن ﺑـﻲﺧﺒـﺮ ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﻫـﻴﭻ ﺷـﺨﺺ‬
‫دﻳﮕﺮي در آن ﺷﺮاﻳﻂ درﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺨﻔﻴﻒ ﻗﺎﻧﻮن را ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﻓﺼﻞﻫﺎي ﭘﻴﺸﻴﻦ ﺑﻪ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﺑﻴﺎن ﻛﺮدﻳﻢ ﻛﻪ ﻫﺪف از ﻗﺎﻧﻮن اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﺳـﻼم ﺣﻔـﻆ ﭘﻴﻮﻧـﺪ‬
‫ازدواج‪ ،‬ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﺑﻲﺑﻨﺪوﺑﺎري ﺟﻨﺴﻲ و از ﻣﻴﺎن ﺑﺮداﺷـﺘﻦ اﻧﮕﻴـﺰهﻫـﺎي ﺷـﻬﻮاﻧﻲ ﻏﻴـﺮ ارادي‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪272‬‬

‫اﺳﺖ و ﮔﻔﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﺷﺮع ﻣﻘﺪس ﺑﺮاي ﺗﺤﻘﻖﻳﺎﻓﺘﻦ اﻳﻦ اﻫﺪاف‪ ،‬ﺗﺪاﺑﻴﺮ ﺳﻪ ﮔﺎﻧﻪاي را اﺗﺨـﺎذ ﻛـﺮده‬
‫ﻛﻪ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‪:‬‬
‫اول اﺻﻼح اﺧﻼق‪ ،‬دوم ﺣﺪود و ﺟﺰا‪ ،‬و ﺳﻮم ﺗﺪاﺑﻴﺮ ﺣﻔﻆﻛﻨﻨﺪه و ﺣﺮاﺳﺘﻲ‪ .‬ﺗﺪاﺑﻴﺮ ﺷـﺮﻳﻌﺖ‬
‫ﺑﻤﻨﺰﻟﺔ ﺳﻪ ﺳﺘﻮن اﺻﻠﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛـﻪ اﻳـﻦ ﺑﻨـﺎ ﺑـﺮ آن اﺳـﺘﻮار اﺳـﺖ‪ ،‬اﮔـﺮ آن ارﻛـﺎن و ﺳـﺘﻮنﻫـﺎ‬
‫ﻣﺴﺘﺤﻜﻢ و ﻗﻮي ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬اﺳﺘﺤﻜﺎم ﺑﻨﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﺴﻴﺎر ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﻲ اﮔﺮ ﻧﺎﺑﻮد ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎي ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ‬
‫ﻧﻴﺰ ﺧﺮاب ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬اﻛﻨﻮن ﺑﻴﺎﻳﻴﺪ ﻧﻈﺮي ﺑﻪ اوﺿﺎع ﻛﻨﻮﻧﻲ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﺧـﻮد ﺑﻴﺎﻧـﺪازﻳﻢ ﺗـﺎ ﺑﺒﻴﻨـﻴﻢ ﻛـﻪ‬
‫اﻳﻦ ارﻛﺎن و ﭘﺎﻳﻪﻫﺎي ﺳﻪﮔﺎﻧﻪ ﺗﺎ ﭼﻪ ﺣﺪ ﻗﺪرت و اﺳﺘﺤﻜﺎم دارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺎل ﻣﺤﻴﻂ اﻃﺮاف و اوﺿﺎع اﺧﻼﻗﻲ آن را ﺑﻴﺶ از ﭘﻴﺶ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار دﻫﻴـﺪ‪ .‬ﺷـﻤﺎ در‬
‫ﺳﺮزﻣﻴﻨﻲ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ‪ 3 /4‬آن ﻫﻨﻮز ﻏﻴﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن اﺳﺖ )اﻳﻦ ﺑﺤﺚ وﻗﺘﻲ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه ﻛـﻪ‬
‫ﻧﺼﻒ ﻗﺎرة ﻫﻨﺪ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻳﻚ ﻣﻤﻠﻜﺖ را داﺷﺖ( و اﻳﻦ ﻏﻴﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﺎﻧﺪن آنﻫﺎ ﺑﻌﻠﺖ ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ‬
‫ﺷﻤﺎ در ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﺣﺎل اﺳﺖ و ﻋﻼوه ﺑﺮ آن اﻳﻦ ﻛﺸﻮر از ﻃﺮف ﻏﻴﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن )اﺳﺘﻌﻤﺎر اﻧﮕﻠﻴﺲ(‬
‫ﻫﻢ اداره ﻣﻲﺷﻮد و ﺗﻤﺪن ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺑﮕﻮﻧﻪاي در آن اﺛﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ اﺻﻮل و ﻣﺒـﺎدي اﺧـﻼق‬
‫ﺟﺎﻫﻠﻴﺖ و اﻓﻜﺎر ﻏﻴﺮ اﺳﻼﻣﻲ در ﻫﻤﻪ اﻃﺮاف و اﻛﻨﺎف آن ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻴﻜﺮب وﺑﺎ اﻧﺘﺸﺎر ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﺗﻤـﺎم‬
‫ﻓﻀﺎ را اﺣﺎﻃﻪ ﻛﺮده اﺳﺖ و ﻓﺤﺸﺎ و ﺑﻲﺑﻨﺪوﺑﺎري ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪاي رﺳﻴﺪه اﺳﺖ ﻛـﻪ اﮔـﺮ آن اوﺿـﺎع‬
‫را ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﻗﺒﻞ ﻣﻲدﻳﺪﻳﺪ از ﺧﺸﻢ و ﻏﻀﺐ ﻣﻮ ﺑﺮ ﺗﻨﺘﺎن راﺳﺖ ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬وﻟﻲ اﻣﺮوز ﭼﻨﺎن ﺑـﻪ آن‬
‫اﻧﺲ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻳﺪ ﻛﻪ در ﻧﻈﺮﺗﺎن ﻳﻚ ﭼﻴﺰ ﺑﺴﻴﺎر ﻋـﺎدي و ﭘـﻴﺶ ﭘـﺎ اﻓﺘـﺎده ﺟﻠـﻮه ﻣـﻲﻛﻨـﺪ و ﺣﺘـﻲ‬
‫ﻛﻮدﻛﺎن ﻛﻪ در روزﻧﺎﻣﻪﻫﺎ‪ ،‬ﺟﺮاﻳﺪ و ﻣﺠﻼت‪ ،‬ﻋﻜﺲﻫﺎي ﺑﺮﻫﻨﻪ را ﻣـﻲﺑﻴﻨﻨـﺪ از ﻫﻤـﻴﻦ ﺣـﺎﻻ ﺑـﻪ‬
‫آنﻫﺎ ﻋﺎدت ﻣﻲﻛﻨﻨـﺪ و ﺑﺰرﮔﺴـﺎﻻن‪ ،‬ﺟﻮاﻧـﺎن و ﺧﺮدﺳـﺎﻻ ﺑـﻪ دﻳـﺪن ﻓـﻴﻠﻢﻫـﺎﻳﻲ ﻣـﻲروﻧـﺪ ﻛـﻪ‬
‫ﺟﺬابﺗﺮ ﺑﻮده و ﺑﺮﻫﻨﮕﻲ و ﺑﻲآﺑﺮوﻳﻲ آن ﺑﺎﻋﺚ ﺟﻠﺐ ﺗﻮﺟﻪ ﻓـﺮاوان ﻣـﻲﺷـﻮد و وﺳـﻴﻠﺔ اﻏـﻮا و‬
‫ﺗﺤﺮﻳﻚ ﻣﻲﮔﺮدد و اﻳﻦ ﻛﺎر را ﻫﻢ ﮔﻨﺎه ﻧﻤﻲﺷﻤﺎرﻧﺪ‪ ،‬از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ اﻋﻀﺎي ﺧـﺎﻧﻮادة ﺷـﻤﺎ در‬
‫ﺣﻀﻮر ﭘﺪر‪ ،‬ﻣﺎدر‪ ،‬دﺧﺘﺮ‪ ،‬ﭘﺴﺮ‪ ،‬ﺧﻮاﻫﺮ‪ ،‬و دﻳﮕﺮان؛ ﻫﻤﻪ ﻳﻜﺠﺎ دور ﻫـﻢ ﻧﺸﺴـﺘﻪ و ﺑـﻪ اﺧـﺘﻼط و‬
‫ﺑﻮﺳﻪ در ﻓﻴﻠﻢﻫﺎي ﺳﻜﺴﻲ ﻣـﻲﻧﮕﺮﻧـﺪ و از دﻳـﺪن آن ﺣﻴـﺎ ﻧﻤـﻲﻛﻨﻨـﺪ و ﻛﺜﻴـﻒﺗـﺮﻳﻦ آوازﻫـﺎ و‬
‫ﻣﻮﺳﻴﻘﻲﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﺤـﺮك درﺟـﻪ ﻳـﻚ ﻫﺴـﺘﻨﺪ در ﻣﻨـﺎزل‪ ،‬ﺧﻴﺎﺑـﺎنﻫـﺎ و ﮔﺮدﺷـﮕﺎهﻫـﺎ ﺑﮕـﻮش‬
‫ﻣﻲرﺳﺪ‪.‬‬
 ‫‪273‬‬ ‫ﭘﺎﻳﺎن ﺑﺤﺚ‬

‫دوﺷﻴﺰﮔﺎن و زﻧﺎن ﺗﻌﻠﻴﻢﻳﺎﻓﺘﻪ اﻋﻢ از داﺧﻠﻲ و ﺧﺎرﺟﻲ ﺑﺎ ﻟﺒﺎسﻫﺎي ﺑﺮاق و ﻳﺎ ﻧﻴﻤـﻪﻋﺮﻳـﺎن در‬
‫ﺑﺎزارﻫﺎ ﺑﺎ ﻧﺎز و ﻛﺮﺷـﻤﺔ ﺑﺴـﻴﺎر ﻣـﻲﮔﺮدﻧـﺪ و دﻳـﺪ ﻣـﺮدم ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ اﻳـﻦ ﻟﺒـﺎسﻫـﺎي ﺳﻜﺴـﻲ و‬
‫رﺳﻮاﻛﻨﻨﺪه ﺑﻘﺪري ﻋﺎدي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﻛﺲ آن را ﮔﻨﺎه ﻧﻤﻲداﻧﺪ و ﺑﻪ ﺑﺪي و ﻓﻀﻴﺤﺖ آن ﭘـﻲ‬
‫ﻧﻤﻲﺑﺮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ رواج ﺗﻌﻠﻴﻢ و ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻏﺮﺑﻲ‪ ،‬آراء و اﻓﻜﺎر ﻣﺮدم در ﺑﺎرة اﺧﻼق ﺗﺎ ﺑـﺪاﻧﺠﺎ ﻧـﺰول‬
‫ﻛﺮده اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻜﺎح را ﻳﻚ ﻋﺮف ﻛﻬﻨﻪ و ﻋﺘﻴﻘﻪاي ﻗﻠﻤﺪاد ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ دﻳﮕﺮ زﻣﺎن آن ﮔﺬﺷـﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ و زﻧﺎ را ﻧﻮﻋﻲ ﺗﻔﺮﻳﺢ ﻣﻲﺷﻤﺎرﻧﺪ و اﺧﺘﻼط زن و ﻣﺮد را ﻋﻴﺐ ﻧﭙﻨﺪاﺷﺘﻪ ﺑﻠﻜـﻪ آن را ﺧـﻮب‬
‫و ﻣﺴﺘﺤﺴﻦ ﻣﻲﺷﻤﺎرﻧﺪ‪ ،‬ﻃﻼق را ﺑﻌﻨﻮان ﻳـﻚ ﺑﺎزﻳﭽـﻪ و وﻇـﺎﻳﻒ ﻫﻤﺴـﺮداري را ﺑـﺎر ﮔـﺮان ﺑـﻪ‬
‫ﺣﺴﺎب ﻣﻲآورﻧﺪ و ﺗﻮاﻟﺪ و ﺗﻨﺎﺳﻞ را ﺣﻤﺎﻗـﺖ و ﺳـﻔﺎﻫﺖ داﻧﺴـﺘﻪ و اﻃﺎﻋـﺖ زن را از ﺷـﻮﻫﺮش‬
‫ذﻟﺖ و ﺑﺮدﮔﻲ ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬و اﻳﻦ وﺿﻊ در زﻧﺎن ﭼﻨﺎن ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻛﺮده اﺳﺖ ﻛـﻪ ﻳـﻚ زن ﺣﺎﺿـﺮ‬
‫ﻧﻤﻲﺷﻮد ﻫﻤﺴﺮي ﻣﺤﺘﺮم ﺷﻮد‪ ،‬وﻟﻲ دوﺳﺖ دارد وﺳﻴﻠﻪي ﺗﻔﺮﻳﺢ و ﻣﻌﺸﻮﻗﻪي ﻛﺴﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫آﺛﺎر اﻳﻦ ﻣﺤﻴﻂ ﻣﺒﺘﻼ ﺑﻪ وﺑﺎ را در ﻣﻠﺖ ﺧﻮدﺗﺎن ﺑﻨﮕﺮﻳﺪ‪ ،‬آﻳـﺎ ﻣـﻲﺗﻮاﻧﻴـﺪ در ﺟﺎﻣﻌـﺔ ﺧﻮدﺗـﺎن‬
‫ﻛﺴﻲ را ﭘﻴﺪا ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ از دﻳﺪن ﺣﺮام ﭼﺸﻢ ﺑﭙﻮﺷﺪ؟ آﻳﺎ ﺣﺘﻲ ﻳﻚ ﻧﻔﺮ از ﻣﻴﺎن ﻫﺰاران ﻧﻔﺮ‪ ،‬دﻳـﺪن‬
‫زن ﻧﺎﻣﺤﺮم و ﺗﻠﺬذ از ﺟﻤﺎل و زﻳﺒـﺎﻳﻲ وي را ﮔﻨـﺎه ﻣـﻲﺷـﻤﺎرد؟ آﻳـﺎ او زﻧـﺎي ﭼﺸـﻢ و زﺑـﺎن را‬
‫آﺷﻜﺎرا ﻣﺮﺗﻜﺐ ﻧﻤﻲﺷﻮد؟ و آﻳﺎ زﻧﺎن ﺷﻤﺎ از اﻇﻬﺎر زﻳﻨﺖ و آراﻳﺶ ﺟﺎﻫﻠﻴﺖ دوري ﻣﻲﻛﻨﻨـﺪ؟‬
‫آﻳﺎ اﻣﺮوز زﻧﺎن و دﺧﺘـﺮان ﺷـﻤﺎ آن ﻟﺒﺎﺳـﻲ را ﻧﻤـﻲﭘﻮﺷـﻨﺪ ﻛـﻪ ﺣﻀـﺮت رﺳـﻮل اﷲ  در ﺑـﺎرة‬
‫ﭘﻮﺷﻨﺪﮔﺎن آن ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪» :‬زﻧﺎن ﭘﻮﺷﻴﺪهي ﺑﺮﻫﻨﻪ ﻣﺎﻳﻞ ﺑﻪ دﻳﮕـﺮان ﻫﺴـﺘﻨﺪ و دﻳﮕـﺮان را ﻧﻴـﺰ ﺑـﻪ‬
‫ﺧﻮد ﺟﻠﺐﻛﻨﻨﺪه اﻧﺪ«؟ و آﻳﺎ آن ﻫﺎ ﺧﻮاﻫﺮان‪ ،‬دﺧﺘﺮان و ﻣﺎدرانﺷﺎن را در ﻟﺒﺎﺳﻲ ﻧﻤـﻲﺑﻴﻨﻨـﺪ ﻛـﻪ‬
‫ﭘﻮﺷﻴﺪﻧﺶ ﺑﺮاي زن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺟﺰ ﭘﻴﺶ ﺷﻮﻫﺮش ﺟﺎﻳﺰ ﻧﻴﺴﺖ؟ آﻳﺎ در اﺟﺘﻤـﺎع ﺷـﻤﺎ داﺳـﺘﺎنﻫـﺎي‬
‫ﻋﺸﻘﻲ ﻣﻔﺘﻀﺢ و ﺗﺤﺮﻳﻚآﻣﻴﺰ ﺑـﻲﻫـﻴﭻ ﺗﺮﺳـﻲ ﺗﻌﺮﻳـﻒ ﻧﻤـﻲﺷـﻮد؟ و آﻳـﺎ ﻣـﺮدم در ﻣﺮاﺳـﻢ و‬
‫ﻛﻠﻮپ ﻫﺎ از ﺷﻨﻴﺪن ﻧﺎم ﻓﺎﺳﻘﺎن و ﺑﺪﻛﺎران‪ ،‬ﺑﺪﺷﺎن ﻣﻲآﻳـﺪ؟ در ﺻـﻮرﺗﻲ ﻛـﻪ ﺟـﻮاب ﺗﻤـﺎم اﻳـﻦ‬
‫ﺳﺆاﻻت ﻣﻨﻔﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻫﻢ ﻫﻤﻴﻦ اﺳـﺖ‪ ،‬ﺷـﻤﺎ ﺑﮕﻮﻳﻴـﺪ ﻛﺠﺎﺳـﺖ آن رﻛـﻦ اﺳﺎﺳـﻲ –‬
‫اﺧﻼق ﭘﺎك – ﻛﻪ ﺑﻨﺎي ﺟﺎﻣﻌﺔ اﺳﻼﻣﻲ ﺑﺮ آن اﺳﺘﻮار ﺷﺪه اﺳﺖ؟ ﻏﻴﺮت اﺳﻼﻣﻲ ﺗـﺎ اﻧـﺪازهاي از‬
‫ﻣﻴﺎن ﻣﺮدم رﺧﺖ ﺑﺮ ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺧﻮد ﺑﻠﻜﻪ آﺑﺮو و ﺷﺮف ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﺎزﻳﭽـﻪ ﻗـﺮار داده‬
‫اﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻦ وﺿﻊ در ﻳﻚ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ واﻗﻊ ﻧﺸﺪه ﺑﻠﻜـﻪ در ﺷـﻬﺮﻫﺎي ﻣﺴـﻠﻤﺎنﻧﺸـﻴﻦ ﻫﻨـﺪ واﻗـﻊ‬
 ‫ﺣﺠﺎب‬ ‫‪274‬‬

‫ﻣﻲﺷﻮد و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺧﻮدﺷﺎن آن وﺿﻊ را ﻣﻲﺑﻴﻨﻨﺪ وﻟﻲ از ﺳﻜﻮن ﺧﻮد ﺑﻪ ﺣﺮﻛﺖ در ﻧﻤـﻲآﻳﻨـﺪ‬
‫ﺣﺘﻲ در ﺑﻴﻦ آنﻫﺎ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻫﻢ ﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ ﻓﺮوﻣﺎﻳﮕﻲ و ﭘﺴـﺘﻲﺷـﺎن ﺑـﻪ درﺟـﻪاي رﺳـﻴﺪه‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﻮاﻫﺮان ﺧﻮد را در ﻣﻌﺮض ﺗﻤﺘﻊ و اﺳﺘﻔﺎدة دﻳﮕﺮان ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﻨﺪ و ﺑﺎ ﻛﻤﺎل اﻓﺘﺨـﺎر و‬
‫ﻣﺒﺎﻫﺎت اﻋﻼم ﻣﻲدارﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻓﻼن ﻛﺎﻓﺮ ﺑﺰرگ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي دارﻧﺪ‪ ،‬آﻳﺎ ﻛﺎري ﭘﺴـﺖﺗـﺮ از اﻳـﻦ‬
‫وﻗﺎﺣﺖ‪ ،‬اﺑﺘﺬال و ﻓﺮوﻣﺎﻳﮕﻲ اﺧﻼﻗﻲ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮔﺮﻓﺘﺎر آﻧﻨﺪ؟‬
‫ﺑﻪ رﻛﻦ دوم اﻳﻦ ﺑﻨﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﻣـﻲﻛﻨـﻴﻢ و آن را ﻣـﻮرد ﺑﺮرﺳـﻲ ﻗـﺮار ﻣـﻲدﻫـﻴﻢ‪ ،‬ﻗـﺎﻧﻮن ﺟـﺰاي‬
‫اﺳﻼﻣﻲ در اﻳﻦ ﺳـﺮزﻣﻴﻦ ﻛـﺎﻣﻼً ﻣﺤـﻮ و ﺑﺎﻃـﻞ ﻗﻠﻤـﺪاد ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ ،‬ﺣـﺪ زﻧـﺎ و ﻗـﺬف در ﻫﻨـﺪ‬
‫ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎﺋﻲ )اﻧﮕﻠﻴﺲ( و اﻳﺎﻻت ﻣﺴﻠﻤﺎنﻧﺸﻴﻦ آن ﻫﻢ اﺟﺮا ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ .‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻠﻜـﻪ در ﻧﺼـﻒ‬
‫ﻗﺎرة ﻫﻨﺪ اﻣﺮوزي اﺻﻼً زﻧﺎ ﺑﻌﻨﻮان ﺟﺮم و ﺟﻨﺎﻳﺖ ﻣﺤﺴﻮب ﻧﻤﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫و اﮔﺮ اﺷﺨﺎص ﻓﺎﺳﻖ و ﻓﺎﺟﺮ دوﺷﻴﺰة ﭘﺎك و ﺑـﺎ ﻋﻔﺘـﻲ را ﺑـﻪ ﻓﺴـﻖ و ﻓﺠـﻮر ﺑﻜﺸـﺎﻧﻨﺪ ﻫـﻴﭻ‬
‫ﭘﻨﺎﻫﮕﺎه و ﻣﻠﺠﺄ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ در دﺳﺘﺮس ﺷﻤﺎ وﺟﻮد ﻧﺪارد ﻛـﻪ ﻛﺮاﻣـﺖ و ﻋﻔـﺖ او را ﺣﻔـﻆ ﻛﻨﻴـﺪ و‬
‫اﮔﺮ ﻣﺮدي ﺑﺎ ﻳﻚ زن ﺑﺎﻟﻎ از روي ﻣﻴﻞ و رﺿﺎﻳﺖ او زﻧـﺎ ﻛﻨـﺪ ﺑـﺮ ﻃﺒـﻖ ﻛـﺪام ﻗـﺎﻧﻮن او را ﺟـﺰا‬
‫ﻣﻲدﻫﻴﺪ؟ اﮔﺮ زﻧﻲ آﺷﻜﺎرا ﻗﺼﺪ زﻧﺎ ﻛﻨﺪ ﺷﻤﺎ ﻗـﺪرت آن را ﻧﺪارﻳـﺪ ﻛـﻪ او را از اﻳـﻦ ﻛـﺎر ﺑـﺎز‬
‫دارﻳﺪ و ﻗﺎﻧﻮن ﻓﻘﻂ زﻧﺎﻳﻲ را ﮔﻨﺎه ﻣﻲداﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺟﺒﺮ و اﻛﺮاه ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬و اﻣـﺎ از اﻓـﺮادي ﻛـﻪ ﺳـﺮ و‬
‫ﻛﺎرﺷﺎن ﺑﺎ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺖ ﺑﭙﺮﺳﻴﺪ ﻛﻪ ﺑﺮاي اﺛﺒﺎت زﻧﺎي ﺟﺒـﺮي ﭼـﻪ ﻣﺸـﻜﻼت و ﺳـﺨﺘﻲﻫـﺎﻳﻲ را از‬
‫ﻧﻈﺮ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻣﺘﺤﻤﻞ ﺷﺪه اﻧﺪ و ﻫﻢ اﻳﻨﻜﻪ ﻓﺮﻳﺐ زن ﺷﻮﻫﺮدار ﭼﮕﻮﻧـﻪ ﺟﻨﺎﻳـﺖ و ﺟـﺮم ﻣﺤﺴـﻮب‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬و ﻫﻤﻴﻨﻄﻮر از ﺣﻘﻮﻗﺪاﻧﺎن اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﺣﻜﻢ زن ﺷﻮﻫﺮداري را ﻛﻪ ﺑـﺎ ﻣﻴـﻞ ﺧـﻮد ﺑـﻪ ﺧﺎﻧـﺔ‬
‫ﻣﺮد ﺑﻴﮕﺎﻧﻪاي ﺑﺮود ﺑﭙﺮﺳﻴﺪ‪ ،‬ﻣﺤﺎﻛﻢ ﻗﻀﺎﻳﻲ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﻓﻌﻠﻲ ﻛـﻪ در اﺧﺘﻴـﺎر دارﻧـﺪ ﭼـﻪ ﻛـﺎري‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻜﻨﻨﺪ؟‬
‫اﻳﻦ اوﺿﺎع ﻧﻈﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺷﻤﺎﺳﺖ ﻛﻪ دو رﻛﻦ از ارﻛﺎن ﻣﻬﻢ و اﺳﺎﺳـﻲ آن ﻣﻨﻬـﺪم ﺷـﺪه و‬
‫ﺣﺎل ﻓﻘﻂ ﺑﺮ رﻛﻦ ﺳﻮﻣﺶ ﺗﻜﻴﻪ دارد‪ ،‬آﻳﺎ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻴﺪ آن رﻛﻦ ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه را ﻫﻢ از ﻣﻴﺎن ﺑﺮدارﻳﺪ؟‬
‫از ﻳﻚ ﻃﺮف ﻋﻴﺐ و اﻳﺮادﻫﺎﻳﻲ را ﺑﻪ ﺣﺠﺎب ﻧﺴﺒﺖ ﻣﻲدﻫﻴﺪ و اﻟﻐـﺎي آن را ﻣـﻲﺧﻮاﻫﻴـﺪ‪ ،‬و از‬
‫ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ﺑﺮ داﺷﺘﻦ ﺣﺠﺎب ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﺗﺰﻟﺰل اﺧﻼﻗﻲ و ﻧﻈﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﺧﻮد ﺷﻤﺎ ﺑﻴﻦ‬
‫اﻳﻦ دو ﻗﻀﺎوت ﻛﻨﻴﺪ‪ ،‬ﺷﻚ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﭘﻴﺎدهﻛﺮدن ﻫﺮدوي آنﻫﺎ ﺳﺨﺖ و ﻣﺸﻜﻞ اﺳـﺖ و ﻓﻘـﻂ‬
 ‫‪275‬‬ ‫ﭘﺎﻳﺎن ﺑﺤﺚ‬

‫ﺑﺎﻳﺪ ﻳﻜﻲ از آنﻫﺎ را ﺑﭙﺬﻳﺮﻳﺪ و ﺷﻤﺎ از وﺟﺪان ﺧﻮد ﮔﻮاﻫﻲ ﺑﺨﻮاﻫﻴﺪ ﻛـﻪ ﻛـﺪام ﻳـﻚ از آن دو‬
‫ﻣﺼﻴﺒﺖ ﻛﻮﭼﻜﺘﺮ و داراي ﺿﺮر ﻛﻤﺘﺮي اﺳﺖ؟‬
‫اﮔﺮ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اوﺿﺎع و ﺷﺮاﻳﻂ اﻳﻦ دوره ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻦ ﺑﻪ ﺻـﺮاﺣﺖ ﻣـﻲﮔـﻮﻳﻢ ﻛـﻪ‬
‫اوﺿﺎع و ﺷﺮاﻳﻂ ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﻣﺎ ﺧﻮاﻫﺎن ﺗﺨﻔﻴﻒ در ﺣﺪود ﺣﺠﺎب ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜـﻪ ﺧﻮاﻫـﺎن ﺗﻮﺟـﻪ و‬
‫اﻫﺘﻤﺎم ﺑﻴﺸﺘﺮي ﺑﺮاي آن اﺳﺖ؛ زﻳﺮا دو رﻛﻦ از ارﻛﺎن ﻧﻈﺎم اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ ﺷـﻤﺎ ﻣﻨﻬـﺪم ﺷـﺪه و ﺗﻨﻬـﺎ‬
‫رﻛﻦ ﺳﻮﻣﺶ ﺑﺎﻗﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺪار اﻋﺘﻤﺎد و ﺗﻜﻴﻪﮔﺎه ﻧﻈﺎم ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲرود‪ ،‬اﮔـﺮ ﺧﻮاﺳـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻴﺪ‬
‫ﻛﻪ ﻣﺸﻜﻼت اﺟﺘﻤﺎع‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎد و ﺳﻴﺎﺳﺖ را ﺣﻞ و ﻓﺼﻞ ﻛﻨﻴﺪ ﭘﺲ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﻫـﻢ ﻧﺸﺴـﺘﻪ و آنﻫـﺎ را‬
‫ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ و ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار دﻫﻴﺪ‪ ،‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺎ ﺗﺒﺎدل اﻓﻜﺎر در ﺣـﺪود و ﭼﻬـﺎرﭼﻮب‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬در ﺣﻞ ﻣﺸﻜﻼت ﻣﻮﻓﻖ ﺷﻮﻳﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﺳﻌﻲ ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻮاﺳﻄﺔ آن از ﻗـﺪرت و ﺗـﻮان‬
‫ﺗﻨﻬﺎ رﻛﻦ اﺳﺎﺳﻲ ﻛﻪ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ ﭼﻴﺰي ﻧﻜﺎﻫﻴﺪ؛ زﻳـﺮا ﺧـﻮد آن ﻫـﻢ ﺗـﺎ اﻧـﺪازهاي ﺿـﻌﻴﻒ‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻗﺒﻞ از اﻳﻨﻜﻪ آن را ﺑﺎ ﺗﺨﻔﻴﻒ ﻣﻌﺎﻟﺠﻪ ﻛﻨﻴﺪ‪ ،‬ﻻزم اﺳﺖ ﻛﻪ ﻗﺪرت و ﺗﺴـﻠﻂ زﻳـﺎدي‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻴﺪ ﺿﺮرﻫﺎ و ﻣﺼﺎﺋﺒﻲ را ﻛﻪ از آن اﻳﺠﺎد ﻣﻲﺷـﻮد ﺳـﺮﻛﻮب ﻧﻤﺎﻳﻴـﺪ‪ ،‬ﺑﻄـﻮري‬
‫ﻛﻪ اﮔﺮ در اﺟﺘﻤﺎع دو ﭼﺸﻢ ﭘﻴﺪا ﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﻃﺮف زﻧﻲ ﻧﮕﺎه ﻛﻨﺪ ﻛـﻪ ﺑـﺎ دﺳـﺖ و ﭘـﺎي و روي‬
‫ﺑﺮﻫﻨﻪ از ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻴﺮون آﻣﺪه اﺳﺖ‪ ،‬واﺟﺐ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻫﻔﺘﺎد دﺳﺖ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﺑـﻪ ﻃـﺮف‬
‫آن دو ﭼﺸﻢ دراز ﺷﺪه و آنﻫﺎ را از ﻧﮕﺎهﻛﺮدن ﺑﺎز دارد و ﻳﺎ از ﺣﺪﻗﻪ درآورد‪.‬‬
‫)ﭘﺎﻳﺎن(‬