Sei sulla pagina 1di 7

ESTUDIO DE CUM

(1) Quoniam corpus et animam duo sola esse intelligebamus ex quibus homo constabat, ac quedam
propria et peculiaria corporis, quedam vero animi singularia et admirabilia non nulla etiam utrique
coniuncto communia videbamus, idcirco, cum plura de egregiis quibusdam humani corporis
muneribus primo atque de precipuis quoque rationalis anime dotibus et privilegiis secundo libro
libro hactenus tractasse meminerimus, deinceps in hoc tertio pauca de toto homine dum erit in hac
vita mortali disseremus, quem ab omnipotenti deo mirabiliter constitutum fuisse iure dubitare et
ambigere non posumus, quandoquidem partes illas, ex quibus hominem ipsum construi ac componi
intelligimus, divinitus factas creatasque ante probaverimus.

(1) Puesto que entendíamos que dos sólo eran el alma y el cuerpo, de los que el hombre constaba, y
veíamos que algunas cosas son propias y peculiares del cuerpo, algunas, por el contrario, singulares
del espíritu, y algunas admirables comunes a la unión de uno y otro, por esto, DESPUÉS QUE
hemos recordado haber tratado, hasta ahora, en el primer libro muchas cosas de las algunas
especiales funciones del cuerpo humano, y de las principales dotes y privilegios del alma racional
en el segundo libro, después en este tercero trataremos unas pocas sobre todo hombre mientras esté
en esta vida mortal, que, que ha sido admirablemente creado por Dios omnipotente, no podemos
dudar o vacilar con razón, puesto que las partes, de las que entendemos que el hombre mismo ha
sido construido y se compone, hemos probado antes han sido creadas y hechas por inspiración
divina.

(2) At vero siquis rudis et ignarus rerum de hoc ipso forte suspicaretur, tunc profecto omnis eius
suspicio scrupulusque cessaret cum has duas, corpoream scilicet et spiritualem, tam diversas ac tam
distantes naturas inter seque contrarias simul et in unum ita admirabiliter ac vere divinitus
convenisse vel parumper consideraverit.

Mas puesto que, inculto e ignorante de las cosas, desconfiaría por casualidad de esto mismo,
entonces verdaderamente toda su sospecha e inquietud cesaría cuando haya considerado aunque sea
un poco que estas dos naturalezas, corpórea naturalmente y espiritual, tan diversas y tan distantes
entre sí, y contrarias, se han unido juntamente y en uno sólo de manera así admirable y
verdaderamente por inspiración divina.

(3) Nam cum eos mentem suam fragili quidem et tenebroso propriorum corporum domicilio
illigatam nec ullo nisi naturali dumtaxat lumine sustentatam possedisse, atque propterea reconditam
quandam magnarum rerum obscuritatem humanis disputationibus penitus et omnino assequi non
potuisse intelligeremus, supernaturali et divino splendore fulciti et adiuti, in hunc certe modum
corrigere et sic emendare audebimus:

Pues, comprendiendo que éstos han tenido su mente atada a la frágil y tenebrosa ciertamente de sus
propios cuerpos y no sostenida sino unicamente por la luz natural, y no han podido alcanzar, por
este motivo, la oculta oscuridad de las grandes cosas en las disputas humanas profundamente y
completamente, sustentados y favorecidos por un resplandor sobrenatural y divino, nos atreveremos
a corregirla y enmendarla de esta manera ciertamente:
(5) Nec quoque propter mundum mundus ipse factus est, nullo enim harum rerum usu
indigere videtur, cum omnino sensu careat.

Y tampoco el mundo mismo ha sido creado a causa del mundo, pues no parece NECESITAR de
ningún uso de estas cosas, puesto que carece totalmente de sentido.

(6) Sed fieri non potuit ut homo verum et vivum hominem faceret, cum posset eadem ratione
generari qua ipse Prometheus ex Iapeto natus erat.

Pero no pudo ser que un verdadero y vivo hombre hiciera al hombre, pudiendo ser generado por la
misma razón por la que Prometeo nació de Japeto.

(7) Proinde formatio hominis proprium quoddam solius dei opus est, nam ipse rerum omnium
machinator, cum cuncta antea creasset, postremo fecit et formavit hominem.

(7) Así pues, la formación del hombre es su propia obra de Dios solo, pues él mismo constructor de
todas las cosas, habiendo creado todas antes, finalmente hizo y modelo al hombre.

(7) <<Animal hoc providum, sagax, multiplex, acutum, plenum rationis et consilii, quem
vocamus hominem, preclara quadam conditioe generatum a summo deo solum extitisse
cognovimus. Est enim ex tot animantium generibus ac naturis particeps rationis et cogitationis, cum
cetera sint omnia expertia>>1

<<Este animal próvido, sagaz, múltiple, agudo, dotado de memoria, lleno de razón y de consejo,
que llamamos hombre, ha sido engendrado por el Dios supremo en una preclara condición. Porque
de tantos géneros y naturalezas de animales, es él solo partícipe de la razón y del pensamiento,
cuando los demás están todos privados>>2
PUESTO QUE

(8) Et si enim illi summi earum artium magistri fuisse viderentur, homines tamen erant, qui
facile labi et aberrare poterant, quod de hoc nostro opificio iure suspicare et titubare non possumus,
cum id a deo optimo maximo, eius conditore, profluxisse et emanasse sentiamus, qui falli decipive
non potest.

Y si efectivamente parece que estos han sido los más altos maestros de estas artes, y sin embargo
eran hombres, que podían fácilmente errar y apartarse, lo que no podemos sospechar o titubear con
razón de esta nuestra obra creadora, puesto que sabemos que ésta ha fluido y manado de Dios
óptimo, máximo, su Creador, que no puede ser inducido a error o ser engañado.

(10) Cum igitur hominem ab omnipotenti deo factum esse antea probaverimus, reliquum est ut
qualem ipsum magister ille supremus fecerit primum paulo latius ostendamus; quod deinde et quale
ei ita mirabiliter constituto ofiicum exercitiumque dederit breviter enarrabimus; postremo cur eum
talem constituerit deinceps referemus.

(10) UNA VEZ QUE, por consiguiente, hemos probado antes que el hombre ha sido hecho por Dios
omnipotente, lo restante es que mostremos, primeramente, un poco más ampliamente, cómo lo ha
hecho aquel Supremo Maestro; luego narraremos brevemente qué y cuál oficio y ejercicio le ha
dado a él, constituido de esta man

1 Cicerón, Legibus I, 7,22.


2 Traducción de
(20) nostre sunt denique, ne de singulis longius disseramus cum prope infinita sint, omnes
adinventiones, nostra omnia diversarum linguarum ac variarum litterarum genera, de quarum
necessariis usibus quanto magis magisque cogitamus tanto vehementius admirari et obstupescere
cogimur.

nuestros son finalmente, para que no hablemos más extensamente de cada uno, ya que son casi
infinitos, todos los inventos, nuestros son todos los géneros de las diversas lenguas y de las variadas
letras, sobre sus usos necesario, cuanto más y más pensamos, tanto más vehementemente somos
empujados a admirar y enmudecer.

(20) Nam cum primi illi homines ac vetusti eorum successores sine mutuis quibusdam et
vicissitudinariis favoribus per se solos nequaquam vivere posse animadverterent, subtile quoddam
et acutum loquendi artificium adinvenerunt ut per linguam intercedentibus verbis abstrusa queque
atque intime mentis sensa cunctis audientibus innotescerent.

Pues, dándose cuenta aquellos primeros hombres y sus antiguos sucesores de que de ningún modo
podía vivir por sí solos sin los mutuos y recíprocos favores, inventaron el sutil y agudo artificio de
hablar, para que por medio de la lengua, interponiéndose las palabras, dieran a entender a todos los
oyentes cualquier cosa oscura y pensada en lo íntimo de la mente.

(20) Cum deinde, tractu ut fit temporis, genus humanum mirum in modum multiplicaretur ac
diversas orbis regiones provinciasque incoleret, necessarium fuit ut elementorum caracteres
invenirentur, quibus absentes amicos de cogitationibus nostris certiores reddere valeremus.

Multiplicándose después, como sucede con el paso del tiempo, de manera admirable el género
humano y habitando las diversas regiones y provincias del orbe, fue necesario que se inventaran los
caracteres de los elementos mediante los cuales pudiéramos hacer sabedores a nuestros amigos
ausentes de nuestros pensamientos

(21) Unde factum est, ut primi quarumcunque artium inventores pro diis a priscis gentibus
colerentur. <<De quibus quidem credibilior>>, ut in septino De civitate dei inquit Agustinus,
<<reditur ratio, cum perhibentur homines fuisse et unicuique eorum ab his qui illos adulando deos
esse voluerunt ex erum ingenio, moribus, actibus, casibus sacra et solemnia constituebantur>>3

De donde se ha hecho que los primeros inventores de cualquier arte fuesen venerados como dioses
por los pueblos antiguos. <<De todo lo cual la razón más verosímil y más creíble>>, como dice
Agustín en el séptimo libro de De civitate dei, <<que se alega es cuando dicen que fueron hombres
y que a cada uno de ellos le instituyeron su culto divino y peculiares solemnidades los mismos que
por adulación y lisonja quisieron formar los dioses, conformándose en este punto con la condición
de los dioses, con sus costumbres, con sus acciones y sucesos acaecidos>>4

(22) Quid insuper de humana sapientia referemus, cum ipsa ordinandi operatio ad dignum quoddam
et unicum solius sapientis officium spectare et pertinere existimetur?

(22) ¿Qué diremos, después de esto, de la sabiduría humana puesto que se cree que la
misma operación de ordenar concierne y atañe al digno y único oficio del sabio solo?
(23)

3 Agustín, Civitate Dei VII, 18, 1-4.


4 Traducción de
(23) sapientia ipsa, de qua in presentairum disserimus, in solum hominem cadit, licet
calliditas et astutia in mutis quoque animalibus reperiatur, vel cum aliis insidiantur et devoranti
gratia dolo capiunt vel cum insidias ceterorum vario quodam lusionis genere deludunt.

la sabiduría misma de la cual hemos hablado ahora, recae sólo en el hombre, como la sagacidad y
astucia se encuentra en los animales mudos también, ya cuando acechan a otros y los capturan con
engaño para devorarlos ya cuando burlan las trampas de los otros en variado género de juego.

(24) Qui, cum cerneret duplicem illum irascibilem scilicet et concupiscible apetitum nobis cum
brutis esse communem, ad cohibendum effrenatos rebellesque huiusmodi appetitus impetus
predictas intellectus morisque virtutes adinvenisse ac reperisse perhibetur, quibus veluti frenis
quibusdam varias ac multiples et obscenas voluptates compesceret, quarum humanum dumtaxat
quam illum ceterarum animantium appetitum fertiliorem et abundantiorem esse voluit.

Este, pensando que aquel doble apetito, irascible y naturalmente concupiscible, es común a nosotros
con los brutos, se ve que el ímpetu para cohibir los desenfrenados y rebeldes de este modo apetitos
ha inventado y encontrado las citadas virtudes del entendimiento y de la costumbre, con las cuales,
como frenos, reprimir los variados y múltiples y obscenos deseos, de los que quiso que el el apetito
humano solamente fuera más fértil y abundante que el de los restantes seres vivos

(26) Epicurea fuisse videatur, cum tam varia ac tam voluptuosa partim animatarum, partim vero
inanimatarum rerum genera hominibus ipsis parare er administrare voluerit, quoniam multiplices et
varias diversorum animalium species in terris, in aquis, in aere ad usum hominis effectas affatim
colocavit abundeque constituit;

parece ser epicúrea, puesto que ha querido administrar y preparar para los hombres mismos tan
variados y tan voluptuosos géneros, en parte de cosas animadas, en parte ciertamente de cosas
inanimadas, puesto que constituyó múltiples y variadas especies de diversos animales y las colocó
para uso del hombre en las tierras, en las aguas y en el aire;

(28) Ac Raphaelem insuper Tobie filio, cum a patre eiusdem nominis exigendi decem talentorum
argenti gratia, que ipse Gabello cuidam amico suo mutuo dederat, e Galilea unde oriundus erat
usque in Mediam provinciam mitteretur, peregrini ac longinqui itineris ducem et comitem extitisse
accepimus.

Y además hemos oído decir que Rafael se había aparecido al hijo deTobías, como compañero y guía
de un camino extranjero y largo cuando fue enviado por su padre, del mismo nombre, para exigir
los diez talentos de plata que él mismo había dado a un tal Gabello amigo común, desde Galilea de
donde era oriundo hasta la provincia Media.

(28) Daniel preterea cum in lacum leonum iussu Darii Medorum principis a feris laniandus
mitteretur, atque tres quoque viri eius socii in maximum quendam ardentis fornacis rogum ex
precepto Nabucdonosor, regis Babilonis, ligatis manibus et pedibus proiicerentur, omnes angelicis
obsequiis a crudelibus feris a flammaque illesos et ab igne demum liberatos fuisse scimus.

Sabemos, además, que siendo enviado Daniel al foso de los leones por mandato de Darío, príncipe
de los Medos, para ser despedazado por las fieras, y tres varones también, sus compañeros, siendo
arrojados a la gran pira del ardiente horno atados de pies y manos por orden de Nabucodonosor, rey
de Babilonia, todos salieron ilesos por angelicales obsequios de las crueles fieras y de la llama y
finalmente fueron liberados del fuego.
(29) Sed quid nos plura vel veteris vel novi testamenti exempla conquirimus, cum omnia sacrarum
scripturarum loca angelicis ministeriis referctissima videamus siquidem Gabrielem Marie Virgini
salutiferam Chisti conceptionem, et beatis quoque pastoribus non unum angelum sed potius
angelorum agmen, nam multos fuisse constat, eius nativitatem nuntiasse, et Ioseph patri de pueri
nati in Egyptum delatione et non multo post exinde reversione angelos retulisse meminimus, et
sexcenta alia huiusmodi ex evangelica lectione provenisse cognovimus?

(29) Pero ¿para que buscamos más ejemplos ya del Antiguo ya del Nuevo Testamento, puesto que
vemos todos los lugares de las Sagradas Escrituras llenísimos de ministerios angelicales, ya que
recordamos que Gabriel anunció a la Virgen María la salvadora concepción de Cristo, y que a los
bienaventurados pastores, no un ángel sino mejor un ejército de ángeles, pues consta que fueron
muchos, anunció su nacimiento y que los ángeles contaron al padre José la acusación del niño
nacido en Egipto y no mucho después de su vuelta de allí, y conocemos que otros seiscientos
ejemplos de este modo aparecen de la lectura de los Evangelios?

(29) Que, ne nimii simus, pretermittere quam recitare maluimus, presertim cum talia sint, ut
neminem vel mediocriter quidem doctum latere debeant.

Estas cosas preferimos omitir que nombrarlas, para no ser demasiado prolijos, sobre todo porque
son de tal clase que no deben ocultársele a nadie medianamente instruido.

(30) Hec omnia cum veteres Romani humano genere divinitus a natura data esse cognoscerent
atque ab ipso Iove utpote ceterorum deorum, quemadmodum ipsi opinabantur, principalissimo
accepta referrent, idcirco optimum maximum apellabant.

Conociendo los antiguos romanos que todas estas habían sido dadas, por inspiración divina, por la
naturaleza al género humano y refiriéndolas, como ellos mismo opinaban, recibidas del mismo
Júpiter, el principal de los restantes dioses, por esta razón lo llamabam óptimo máximo.

(32) <<Cum excogitaret deus duorum sexuum rationem, attribuit his ut se se invicem
appeterent et coniunctione gauderent.

<<Cuando Dios ideó la razón de ser de los dos sexos, les atribuyó la facultad de atraerse
mutuamente y de gozar con su unión.

(37) Quorum quidem verborum commemoratus apostolus, dum ad Hebreos scriberet, meminisse
legitur, quando in eo, inquit, quod omnia ei subiecit nihil pretermiserit, quod humane potestati
largiri voluerit, cum paulo superius ad maximam quandam humani generis dignitatem universum
terrarum orbem non angelis, quos in admirabili quadam excellentia constituerat, sed hominibus
dumtaxat subiecisse ac tribuisse testatur.

(41) Cum aliquot deinde annorum milia intercessissent, divina illa et antiqua precepta vilescere
ceperunt.

(41) Habiendo pasado unos cuantos miles de años después, aquellos divinos y antiguos preceptos
comenzaron a envilecerse.
(44) Cum igitur deus hominem ipsum talem esse constituerit qualem supra brevius, quoad fieri
potuit, verbis designare ac figuris depingere valuimus, atque illum pulchritudine, ingenio, sapientia,
divitiis et opibus, potentatibus insuper et imperiis, pluribusque aliis admirabilibus privilegiis vel
maxime ornaverit, quod deinde et quale ei celesti et divino animali atque ita mitabiliter constituto
officium exhibuerit parunper consideremus.

(44) Puesto que, repito, Dios ha hecho que el hombre mismo sea tal como más arriba brevemente,
hasta donde pudo hacerse, hemos podido representar con palabras y pintar con figuras, y ha
adornado al máximo a aquél con belleza, ingenio, sabiduría, riquezas y recursos, poderes además de
imperios, y muchos otros privilegios admirables, consideraremos brevemente qué oficio y de qué
clase a atribuido a este animal celestial y divino y constituido así admirablemente.

(46) Nam cum utrumque omnibus hominibus pariter competere minime ambigamus, homines
tamen sine risu officium suum recte et probe administrare et exercere posse atque homines
remanere cognovimus, quod absque intellectu nequaquam efficere et adimplere valerent,
hominesque esse desinerent, quorum solum officium sentimus et dicimus.

Por consiguiente, ya que dudamos muy poco que ambas cosas correspondan a todos los hombres
por igual, sin embargo sabemos que los hombres pueden administrar y ejercer recta y probamente
su oficio sin risa y subsistir, porque sin su capacidad de pensamiento de ninguna manera pudieran
formarse y cumplirse, y dejarían de ser hombres, cuyo solo oficio decimos y sentimos.

(47) Et philosophus quoque ipse, cum in primo Ethicorum de propio quodam hominis opere
et officio investigaret, absurdum fore putavit ut fabri et sutoris ac cunctorum aliorum opificium et
omnium insuper humanorum membrorum, ut oculi, manus et pedis, et ceterorum, propium aliquod
opus et officium esset, homini vero nullum singulare peculiareque exercitium, utpote otioso et ad
nihil agendum nato, tribueretur.

Y el filósofo mismo también, investigando, en el primer libro de Ethicorum, sobre el trabajo y


oficio propio del hombre, pensó que sería absurdo que la obra creadora del artesano y del zapatero y
de todos los otros y además de todos los miembros humanos, como ojos, manos y pies, y los
restantes, como si le fuera propia alguna obra u oficio, al hombre no se le atribuyera ciertamente
ningún singular y peculiar ejercicio, como nacido ocioso y para no hacer nada.

(50) Cum ergo deus homini, mirum in modum ut diximus constituto, dignum quoddam agendi et
intelligendi atque administrandi et imperandi, gubernandi ac dominandi officium tribuerit,
deinceps cur eum fecerit in calce huis tertii libri paucis explicabimus.

(50) Puesto que Dios ha atribuido al hombre, formado de manera admirable como hemos dicho, el
digno oficio de hacer y pensar, y administrar y mandar, de gobernar y dominar, a continuación,
explicaremos, en pocas palabras, en el final de este tercer libro, por qué lo ha hecho.

(51) Est autem verisimile, quin immo et decens et verum, cum ratio corporis recta sit, quod est
temporale, ipsum verum animum, qui sit eternus, rectiorem esse debere, cum figura et status nihil
aliud significent nisi mentem hominis eo spectare oportere quo vultum et animum tam rectum esse
convenire quam corpus, ut id cui dominari debet imitetur et superet.

Potrebbero piacerti anche