Documenti di Didattica
Documenti di Professioni
Documenti di Cultura
i//il///il//tü/fl il///t/t//il/
06404
Quito - r99O
K o"¡ tl
)o-i-
La Corporaación Educativa "lvlacac"
agradece al Fondo Nacional de Cultura
por el auspicio para la producción de este libro
y a Evangelische Zentralstelle fur Entwicklungshilfe (EZE)
por la colaboración para su impresión.
SERIE: EducaciónBilinguelntercul¡¡ral
YACHAI PUSHAI
L¿vantatniento de kno
y diagranución: Maitn'C-zpac Amaru
Derechos reservados
Prohibida la reproducción parcial o otal
sin la autorización de los ediores
Regisno de Derecho de Auor Ne......-.
CALLARI
I
I Quillcayuc
i
t
VA,O]EIA,]IC U¡VA ]PUS]EIA,IIOA A]I]LLU L]LA,C IIA.CI'¡SATA,
VA,NAJPA,IIMII CA.N
.|:
Cachecha: chispa
-3-
ñaneunatapash eaihuacunata churashpami pushai callarircacuna.
-4
d'\a
'/-. \.
,l r-/\
*'' '--:
L
-o-
cunaca yapa piña ¡ryaicunahuan sururarincrura. Chai tucr¡i mana alli-
crura ama tiyach¡nca yachaicunata alli puchuchinami can. Chaipimi tu-
cuicunapac japirishca yachaicuna tucunca.
-6-
cuna mana pactachishpa ruraicqnaca, chaicunapac camachicrurallatac
mana alli allichirishca cashcamantami ima shuc llancaipi, ima mutsurig
napi, llaquicunpi, shuctac runacunata yanapana yuyaita mana cushcac¡¡
nachu. Chai shina cashcataca, shuc mai camayuc huasic'unapi llancac m-
nacunahuan ashata rimarishpallami jahualla ricui ushane;hic. Chaipimi
ima llaquita charic rr¡na chayacpi imashina chasquicta, yanapai mtrnacta
alli ¡ryaicunata cuc mana cucta chai nrnacunapac mutsurishca mañaicg
nata alli cachic mana alli cachictapash rieri ushanchic.
-8
pacha cashcamantaca caicr¡¡rami can. (ima tucushcacunata yuyaricuna,
llaquiricuna, llaqui ¡ruyaicuna, ima munaicuna shuccunapash) Shinalla
tac paiornapac quiquin yuyaicunamanta ima rurarishcacunatapash ma-
na alli ñanpi churai tucr¡ncunachu.
-9-
Ushai camachic huasiman riyari ari nicta rimancapac..."
10-
Tauca achcayashcacunapac llancaccunami paiornapac tanüaricu-
napalla, paicwrapac catuna huasicuriapaclla, huahuacunata cami huasi-
cunapac janpina uchilla huasicunapaclla, imatapash macanacushpa
mañancuna. Shinallatac paicrurapac huahuacr¡nata huaei puncumanta
sapan punchacuna an tahuapi apacrinchun, saquicrinchun, alli janpina
huasicua tiyanchun, acha cullquicunata cuchun navid¡d nishca pun-
chapi llancai huasipac punchapi alli caraicrurata n¡¡achur, puncha mi-
cuicunatapash llancai huasi cuchun, chaupi tutamantacwra prurcha ca-
maccuna ima micuicunata apashpa caraür¡n shuctac paicunapaclla alli
caicunamantallami macanacr¡ncuna.
11
yanapaihuan macanacushpa paicunapac quiquin llancaicunahuan cati¡
cuna. Achcanyashca llancai huasicunapi ñaupa yupacricuna pishiyash -
papash, ima llaquicunata mana rurana ima rurai yuyashcacunapipash
mana ima jarcari tiyanchu.
t2-
EUAII.PA CAI'SAIN'NA YACEAITA PUSEAIPI
YACEACI'NA
UISEUCI'ITAPAC YACEAICT'ilAMANTA
CEIC.ANUI CANA C.AN
13-
Cutin mishucunapac yachai pushaicunahuan yachaicrrnapi mana
mincarishca runa llancana jaiñi charishcata mana ushashcatapash yuyg
rinami canchic.
L4-
cuna. Cai chicanyashca pushai mutsuicunaca imamantapashmi ricurin-
cuna. Ashtahu¡nca caicunamantami can: Achcanyashcamanta' yachai-
cunamAnta, sapncuna pucuchiqrnamanta, catui rantimanta sumac mrai
crrnamanta shuccunamantapashmi can.
IJI\CTAI PUSHAICT'NA
Cuntinsuyu cusca llactamanta huallpa causaicuna cai llactacg
-15-
napi causai callari pachaca ñami 2.400 huatacrrna tucun. Chai pacha-
mantapachami caupa.i llactacuna tucui causai runacunaman yanapana
cashcataca rimashpa shamushcacuna. Chai yanapaicunataca rrama llag
tata sapan mama llacta pushaicunamantami cushca cana can.
-16-
sumac yuyaicunahuan allichishpa tucui saillutac cashca-
cunata rurana.
L7-
Rurashpatac yachacuna illaihuan umallapi yachacuica mana alli
mutsurishcamanchu. Cutin ashtahuanpash cai pachapi causac rnnacu-
napacca quillcashcallami saquirin.
-18-
shuc pá@i shinami can. Chai paqui amautaica, shuctac causai amautai-
cunahuan quimirishcami can. Ashtahuanca, caupai amautaihuanmi ja-
tunpi quimirin.
-19-
1. Apuc drna. Auyallulan ptsttolca. mctto;tmna:to aJrlo"
t¡u. ¡úslu,ouna,trr Wctnclútlo puslul asttm;trr üUstrcc-
mantaml sltfrirr tucttstwa- Sltfrtollo;tac aptrc mna. üttaoash-
ato o.ctu;lnno frna mshtwta rrurna aIIt cttfrtppwashpa
J amutoshmnantapashmt mn
-20 -
a) Mama llactapac mama camachipi ricuchicwr üicgi cachi-
cuna ydli tuornyachishca cashcamanta cuna pachacuna-
pi mana pactachi tucrrshca h¡our. Tucui rur¡aanna ima
nishcaq¡nata ari nicushpaparh mama llactata puehaccu-
na chai camachicr¡nata mana pactachicucpica asha n¡na-
sunallami caparincuna.
-2L
chacushpa catina can. Chai llancaicunapica ima ruraicunapipash llancag
pac munaihuan rurachunmi saquina can. Shinallatac caupai ucupi llan-
caccunatapash alli ricushpa ima cachaicunapipash llactacunapacca alli
caipac mutsurishcscunata rurachunmi mañ ana can.
-22-
a,c H oaNYAsH ca. Fusma,[ c ttNA JAut[IA, Qt I L[. cA
oa.ltlcuNA, I
Achcanyashca yachaicunapi
e,haican¡rashca yachaicunapipash
asht¡huan jatun pushaoca
¡¡aehaehicui can.-
-23-
RURAICI,JNA
-24-
ima nishca, mama llacta cullquicunata yancamanta chicanchish
ca, shuctac m¿ura alli pushaicunata rurashcapash ricurin.
-25 -
Shinallatac runao¡napac shuncu uctr yuyaipipashmi tiya-
rin. Cutin cai yuyaicunaca, tucui acha huallpaicunamana ticra-
rina yuyaitapashmi cuncuna. Chaimantami cai tucui llaquicu-
nata janpirinaca achca pachacunapi rurashca cana can.
-26 -
ACHCAYASHCA PUSHAI: UMALIAPI YACHAI, RUBANAIAPA.SH
"@lachnrryastw.pushr:lcrnapncyachatprctumt
pctomlm, rnamo. llacta mmnlpac acltcarry asltm. pushat-
anatn alltntrasllptac alllctúncrAryaffu)ar.mf mn Clush
no rurashpaml actlr'arEaslrca rutun napc mt nashm.gy
Aainürofurca alli pctar/tistpa ailt gatlagt usha¡trv,a.rna-
-27 -
durctantnnpc umapl gachacushmtnpsh nwnn rurash-
p. cutlcht ushancunacfut Huo4ún yachncupl acltmta
munarcuno. matua ruranntotac gacFr.sll¡n umallapt ga-
chnsttmlla.ttuorca rural rlntcttt t/r;süaca ÍTurna chaftictt-
naclut-
-28 -
rtrcuruca shrtc J@ü.rn Wntottotnf cFuÍtrc1r7o- Wnnopc
mann pacta pctn yuyoshn Jalunpsh ca;Inluro;lñntcÍú'
arnaoa funqu@Icrr. amautol sltfrio aújrt' funqu@fm su-
moc rurat shirraml tiruTrt'
fide¡n pág.98 y 94
-29 -
cuna. Chaicunami runayaimanta yachaorccuna munai yuyaiq¡
napac, huallpa causaita tantachi ¡ryaicunapac, luna yuyaicuna
jahua taripancapac, cullqui yuyaicuna cunanlla ricu¡ishcacuna
ta yachacunapacpash ricurimushcacuna.
-30-
ctrunmi munashpa caparic shina ricuchin. Cai sami yachai tan-
tachinacunaüaca amautai yachaicuna orncashcata ticrachimush
pa quipa pachacunapac rurashpatac ricuchinacr¡napi llaquicu-
na tiyashcata allichishpami imapipash alli camanacuna yuyai-
man chayashun.
-31 -
VA,CIEAJI IEII'ASII
J. Trilla
-33-
2000 huatacuna ñaupacman yachaicunataca mana llancashpa ya¡I
ca puric runacunapac cashcatami jamutareacuna. chai sami quilla siqui
nrnacunapacmi niccuna c,arca. Chashna chai quilla mnactrnallami ya-
chai munaita charin nishpami yuyarcacrü-la.
-34-
napi pushaicuna, llachaicr¡na, huanachicuna, sinchi cacpipash cai tucui
yachaicunahuanca yapatami chayuc tucurcactrna.
-37-
Chai tucui mutsurishcacunata cutichi ricuricunaca asha ashami ri
curishpa catircacuna. Chaicunahuan pactami españolcunapi, chai llacta-
pi, huacharishca runacunapipash ishcai shimi rimaita yachac rr.nacuna
huallparirca. Cai huallparicunaca cai llacta runacuna españoleuna cai
llactacun aman ama yaicuchun sinchita jarcacui pachacun allapipatacrni
shina tucurca.
-38-
pa catircacuna.
-39-
ma llactapi ñucanchic quiquin shimipi yachacrrna munai yachaica 50 hug
tacuna quipamanmi ricurimurca.
-40-
ta rurashpami llanancuna. Shinallatac yachacuccunapac tantari ucucu-
napi, yachachiccunapac tantari ucunapipash chashnallactami rurancu-
na.
- Shuccunapash
- 41-
cuc cashcamantami shina shutichishcacu¡ra. Yachai huasi nishpaca, ru-
nacunata ima sami llancaicunatapash yachachina cashca unanchaitami ffi
cun. Chai samiyachaicunahuanmi runacunaca, tucui casuai pachapi ma- É
na cashpaca asha pachacunacamanllapash llan caicunata pactachishpa
caugancuna.
- 42-
YA,CTEA,II mt A,Srr üAmt¡^, QUILILCA, CATIICIUNÍAf
Margarret Mead
-43-
RURAICI.JNA
-44-
chaicuna catichr¡n munaccunahuanmi chinpapr.uaita rurashca-
cuna. Chai sami chinpapurai maca¡racuicunaca, shuc mana
jahualla sinchi allichina pacha saihuamanmi drayachin.
r o.c. Pag.9 y 10
-45-
YACHAI HUASICA RUNACUNANTINMANTA
IAPTSHCAMT CAN*
-46-
Ranti quishpirishca yachai huasicunapac yachai ñanq¿ na
ricurishpapash cutinmi chincarinllacuna. Shinallatac, chai ya-
chai huasipi yachachiccuna, yachacuomapash yachai ucucuna-
ta shitashpami rincuna.
-47 -
cunapac alli pacta yachaicunahuan llancaccuna tucuchunca
mana munancunachu.
Runatin: sociedad
-48-
Yachai huasicunapac crisis nishcaca achcata caruyshpami
rishca. Ñucanchicca, yachai huasiyashca yachaicuna mashna
puchucai pachacuna charishcatami ricushcanchic. Chashna ya-
chai huasicunaca cai puchucai mita chaupicamanca achcatami
ñaupacman rirca. Shinapash, cunan pachacrrnamanca yachai
huasi ucupi caccunata ñausayachinamanmi ticrarishca.
-49-
Char nnyrea nishcacunaca, yachai huasi ruraicunapac
mutsu¡ishcacunata rurashpami achca cullquicunata surcuncu-
na. Chaipica, mana yachaicunata ruracushcachu ricurin. Ashta-
huanpash, chayuccunapac llancac maquicunami ashtahuan mi-
rarishpa catin.
-50-
Chai yachaihuan huallparincapacca taripashpa, taripash-
pa catishpami jatun yachac tucuncapac pactarca. Chai yacha-
chicpac jatun yachaicuna jahua llancashcacunata, quillcashca-
onataca shuctac mama llactacunapipashmi achcata ricsincuna.
-52-
IracmalilPAc QunPA GA,üIA.CJEIII
-53-
Yachaipac quipa camachi
-54-
puchacaman can..
-55-
Yachaicunapac quipa camachi pachacunata pactachishpa yachacg
napica mishucunapac, yachana, quichua nrnacunapac yachanata tanta-
chishpami hüllan. Yachai camayuc, huasipac yuyaicunaca tucuicuna
allitac pactachina yuyaimi can.
-56-
J) YactwlmnaJrruan m(ünrr Llncto cullqulnttt.rratrurlarlpL
tluuraüIW causal cwwfañpf" pfclurro:psh satfrnotrr ya-
ctunrchun" goctuchfiaa-
h)Huahuannopacaíchocushrbuf hwrncunlrt¡¿.1.shpacati
chun shucü a puclloianoto" tarltnrlsttpo prtc'J'air¡.;¡-l.atg
psh gachach¿st¿pa co:tfrto,.
-57
pushaica cunan pacha mama llacta pushacuc Caupai llactayuyarishpa,
ari nishcami huallparirca. Cai huallpaitaca 203 yuyarishca yupaihuanmi
ñaupaman rimacushca yuyaipac cu¡ca.
HLIILI.ACHI
-58-
.
Huallpa causalpura gaclulta pushac
Nicniquü....
apuqac mÚtmñsttn rutwt pactachlmrvÚ @rnrlanú
CATL
-59-
Í7í ccrc runacuna., alli y achaculpac lna mutsu
rlshcaf rrgar'naCoiga-rshcatuflIoicunntacalln
g ochaí hucrsirrnapf pachoto ricuchic panrcacung
ta ftcucctt¡tahuanmi ñmsnacuna. can Shinaüa-
tnc, caí huílloícunacal atun uchüa s apicwtatuan
Aaclwicundtn alltchtrcapnni jahtn trbs i can.
60-
n, Qulchua runo gachnchtcatna tuollpañchun ut-
mshry gachano. ¡lachao.rto;tomrrsttrrrno- &rAg
ctwctúrcanapc Aactutmnnco. sapon tsum. at-
llu llactotunapac tnoir;arcwlultunn pacto pacta'
mlcanaca¡t
61
oJlipactachíno-
u) Quíchua n¡l¿ar¡.rnapec yachoito. CONADEtUa¡t
rlmanacushpa o,üicht:o. pctachinapash-
-62-
cacunata, runacunapash chaita alli mutsunapi mana mincacarishcamq¡
tami chashna tucushpa catimushca. Shinallatac, runacunacra ima allichi-
napipash mana yuyashpa, mama llactata pushac capuccunallatami ach-
cata rimashpa shamushcacuna.
-64
DINEIIBpi tucui llancaccuna imalla llancaicunata pactachina
cashcamanta callarishpaca jatun apuc, tucui yanapaccuna, ashtahuan
cati llancaicunata ruraccunaimallata pactachina cashca urai camachicu-
nami can. Chashnallatacrni departamentocuna, sectioncunata pushac-
cunapacpash urai camachicuna tiyan.
fiT'ILTACTil II
-67 -
mi shuc sinchi üicsi yachaicunata charin. Cai sinchi yachaicunaca huallpa
causaipura ishcai shimipi yachaimi can. Cai sami yachaitaca 20 huatacu-
na ñaupamantami tucui mama llactacunapi ricuchishpa shamushcacu-
na. Cutin cai ñucanchic Ecuador mama llactapicaL2huatacuna huasha-
llamanmi quichua runacun a yachacuchun japishcacuna.
- Risuriashpapushanapi.
-68-
Yachaicunapac imalla mutsurishcacunata mashcanapi-
pash.
BORo ct?,/\cl'a
CURftIC.J ADIII
rr¡5 .
fRl c¡o¡l
,l.
/tJ
u
-69-
cunatami charin. Cai rurai yachaiyuc tantaricunaca shuc jatun llancai-
cunatami pactachinata charincuna. Cai llancaicunaca caicunami can.
70-
DEPARTAMENTO SECCION UNIDAD
de primaria
primaria primario
-7r-
DEPARTAMENTO SECEION I,JNIDAD
Diseña y experimenta
un sistema de evalua-
ción de ed. inter. B.
-72-
RURAICIJNA
to
nishca yuyaihuanllatacmi rirca.
-76-
Yachachic runa: Taita aPuc ñucacac shuc aillu llacta
yachachicrni cani mana Punorca-
mayucchu cani.
- tt -
mi.
_78_
nimi nirca. Cutin chat ucuta pushacca caitaca secciónca
seccién
mana imata ricunata charinchu nishpami cutichirca.
79-
tiyacuc runaca, tiyaripailla nishpami rimarca.
80-
churana canchic. Cai 10 huatacunalla 2000 huatacunaman cha-
yancapacca illac pachacunapicarin shuc mushuc utcashpa, ma-
na yalli cullquicuna mutsuric, alli yachai ñancunatami mañana
canchic.
-81 -
YI.IYARINCAPAC TARIPANCAPACPASH.
1. YACHAICI.'NAPAC PUSHAI
HUACHAI CAMAL Runacunapac quiquin cau-
sai yachai
3. YACHAIPUSHAI
ALLICHIRIAI: Shayac tsiqllayashca
4. YACHAIPUSHAI
PACTAICUNA: Yachai rurai pactachiccunalla
5. YACHAI PUSHAI
TAAITARICUNA: Mana shucllapi tantarishca
6. YACHAI PUSHAI
LLANCAC RUNACUNA: Amautacuna munaihuan tu-
cuipacha llancaccuna, cama-
chita pacta camachimanta an
churishca llancaccuna
-84-
EC ['A,D O R UIA,MA. I.N.A,OlTA. VAC HA,[ C I'NAPAO
CAXIACENOI,INA,
-85-
YACEAICUNAPAC HUALLPARISIICA CAIT{ACHI
Caupal llacta
-86-
Shlnallatac. patpt causac runacuna camana huallpatpt
yarishcaml can. Char yarlshca yur¡rathuanmt tucutyashpa tan-
talla causaita mashcancuna. chainantamt tucuicunapac alll
cacta, alü camatcunatapash mashca¡¡cuna.
-87-
rln. Ashtahu¿u1car[i castcalta chartshcamantapashmt lma cat-
cunata rtcuchlshca. Ashtahuanpash shuctac tauca tma calcu-
nataml chartn.
-88-
Illama
Chc:ldnúyrryaicunatuonyachaatcptmlyachantc-
-90-
Wc AWat usha;lcl.trta &ruIlnpt AanoWJtL Sttlnallafac,
chc:l yactuntrcuum b.nú kttods llnctopt saüluttwnta
pacta pctronL J amutnstrp cntü'lrc.tnr- Cttrlt tttrrli y achoJ'
atnaluartml qrdqurn lunllpo cvrilsofolnafr- nüurpwa
Aanaparñatn Anmnryac tnatnpsh moshrrrno;trr alll
yachantnnnn
e.;aupalllactammanullactaptütmlausarctlrupc
allt gachatmw ptpsh ama slutctorcuna st'ushm. m'
chunmt mfn carfsttcu ca¡t SltttaüIatac, at mútrlatLsllaa
annÍtca cusú mühr¡an frrcutta @lLañsfp gactnchtchrtn rt
orrlonapsttnú un &lla¡t Aactwt prtnolto- co;tt cluupt
yactut clcb bÚ,slrn nlstwntnstam. prtactúto;tocmt co¡t
-91
mashcana canchic. Chai camachica, puchucai huatacunamantami hui-
llaicunata charin. Chai camachicunaüaca, ushai camachic ruraccunami
mushucyachincacuna. Shinapash, cai camachi mushuc yachica huaquin
pachacunallapimi allichirin.
¿\l=l
tG ie
-\ /
-,'l/
92-
can.
Shuctac samipi amauta yachaicrrna ñaupacman catishca r¡nanchi-
mi carca. Ashtahuanca quiquin huallpai yachai cashcami chashna ricu-
rirca. Chai huallpai, umallahuan yachai, quiquin yuyaihuan yachaitaca
Modelo Macac shutihuanmi ricsirin.
93-
Yachaicunapac camachicunata mana catishpa yachacunapash ari
nishcami can. Shinapash, chai sami yachaicunaca mana camachi usha-
chishcachu can. Chai sami yachaipi yachacuccunaca man aimacertifrca-
do imaúiú¿locr¡rata japi ushancunachu. Chaimantami yachaicunata ca-
mac huasipash imata mana cunchu.
-94-
RURAICI,JNA
-95-
Allichari canman imanishpatac mana cai cuchu-
lla jacinta cushipatacunahuan yachacuchun chu-
rancapac rimacrinqui nishpami paipac cusalnan-
ca nin.
-96-
Cutin yachacuc huahuacunaca, paicunapura ñahuita ricu-
nacushpallami tiyancuna. Ima yachaitatac tapunri yacha chicca
Lunes, Martes, punchacunaca mana ma¡i shamurca.
-97 -
Cart bun ocunahuanca im apacchari pachacunata shitash-
palla yallini nishpami yachachicca mana jahuallata camirishpa
catin. Ñucaca, shunculliccrinimi tucuicuna canchaman llucchi-
chic. Ñallami ñuca huarmi antahuahuan shamunca . chaipimi
Dírícción Prouincial Educación quillcancapac rishun. Nishpami
huillachic tucun.
-98-
YACIIAICI'NAPAC CAIUACIII EUALLPARISHCACT'NA
99-
Chal yachai huillaicunaca, cal sarnlcunaplnl tantarlshca
cuna can.
* Yachal shutt
r Camuniqul
* Nlcnlqut
* Yupai
r Tl¡cuicunapac yuyarishcai
r Mushucyachaiyuyai
I Puchucaiyuyai
-100-
Chal camachicur¡ata ushai cg
REGISTRO OFICIAL
machic tantarlcunamt allichl¡ncuna.
Yachaicunapac camachi Puchucat
Organo de Gobierno allfchlrttaca 1983 huata Abril quiilg
Del Ecr¡ador plmi rurarcacuna. Chai camachita
pactachlshpa cutlnlla shuctac mu-
shuc alllchtca I98O huata Noriem-
Año II Quio, # 341
bre qutllaplmi tucurca.
"4 ._
,,li t',¡i
:_ r'.{ ¡
¡ ..'-r i
Cai camachi allichlrtcunaca,
Ne4l2
calcunamantamt allichlrln.
ELMIMSTERIO DE
I Cachat
EDUCACION Y CULTIJRA t Ntchi
Condderzrndo = ri
Arfyal
Que......'................
Que.......................
Cai cachaltaca, ushai camachl
Que.......................
ruraccuna, mama üactata pushac
ACUERDA
apuchuanml rurancuna. Cutin chai
4rL1. .....................
nichl, ariyaltaca camai cama5ruccu-
An 2 .....................
naml llucchl¡rcuna.
a)
b)
Nlchl: Calca, huillachincapac mut-
Comuniquese....,..
sushcami can.
I
Saqui
a
Quichut
Nr 537 |l
Huallpal
a
Cut
EL MINISTERIO DE I
Arlni
EDUCACION Y CULTURA
-L02 -
Educación Bilingui lüercultural nishca ishcai shimipi yachaitaca,
quichua runacunaman " Maeac " mantami carashca¡lfi¿ isterb de Edwa-
ci.ón y Cultura huasipimi 12772 yupai yuyarishcahuan 1985 huatapi Di-
ciembre quillapi Macac cai yaehacuita aullichichunmi camachihuan ari
nircacuna.
tiP oo482
Y-I]YAS,HPáJ
ARIYAI :
-104-
Escda¡tzado. núshca mmol ht¡¿st rfcsüstpa arf nf,slrcami
carTacatu
fiT,TTJACTIIPáI
Quüollactnptlgffi lulo;trytDrre.roqulllocltttsrl.tpun'
lla;píansltmtntcan-
-105-
. Ns 4945
YurARIs.HPáf
,IIÍ|CHI:
I. nrcnfquü_
2. ninúqut Caí gactuna htnsicunapac clr;to ütsercifbado
nüshca calln¡t huatantnatnrnt lunllpstlr;anttc.-
-106-
a)
b)
d)
e)
3. nünúqut
4 ninúqul
Snürrú4n
HITII.IACTIIPAI
-107-
RURAICUNA
\Q;)>
\-Jo
*D,¿
- 108 -
Ima yachaicunapipash amauta yachaicuna
canchun.
ffi
* Aillu llacta yachana huasicunamantaca, tauca qui-
chua runa huahuacunami quimsa huata yachaillamanta lluc-
shincuna.chashna ashalla yachashca runacunahuan shuc aillu
llactaca allichiri tucunmanchu imashi.chai shuyuta quiüca ca-
tishpa quiquinpac yuyaita quillcapai
-109-
YACI{AI CAI}ÍACIII
-110-
Pachacw¡ata pactachishpa yachacu-
naca, munai pachacunahuan yachacuman-
ta, ñausacunapac, mana uyaccunapac, upa-
cunapac yachacuimanta chicanyarishcami
can. Cai sami yachaicunaca, camachicuna-
huanmi pactachirishcacuna can. Chaicuna'
ca mashna huatacunata charishpa yachacu-
na, mashna huatacunata yachacunatami ri-
curashca can. Shinami yachaicunapac cama-
chi 5 nicniqui. a) pipash huillacun.
a) ficsi yachai
b) chican chican yachai
c ) camayuc canata yachai
-111-
yachacunallami can.
.TT2-
Yachaicunapac munai canna pachata
mutsushpayachacui sapi cama¡ruc canataya
chaicunaca carrna pachata pactachishpa ya-
chacuimantaca chican chicanmi can. Yacha-
cuccunapac munaihuan yachacuipica, tucui
yachacrrccunamanmi Bumac rurai llancaita
ricuchishpa yachacuna.
-113-
chai ushashcacunamanmi carashca can.
Cai sami yachaicunaca sapan imashina cash-
ca runacunapac pacta aullishca yachaicunami can.
Yachaicunata allichinaca mana yachai huasiyash-
ca yachaipacmi can. Cai sami yachaicunaca yachai-
cr¡nata ashtahuan allichina munaita charic runacu-
napacrni can.
-114-
Cai camachi huillaica chai mama llacta yachaicunata jatun pushac
yachai camayuc huasi pactachina cashcatsmi huillan. shinallatac, cai ca-
machipica yachai cama)ruc huasi imashina tucui yachai camaicunata
tantachishpa alli apana cashcatami huillacun.
-115-
-116-
-tL? -
118 -
Yachaicuanapac 3 puchucai huillaicunaca caiqrnatami ricuchin.
- Yachaihuasicunapi camaicunaimashinacashcamanta.
L20 -
ashtahuan cuncuna. Cai jatun llacta ucu yachai huasicunamanca achca
runacuna jatun llactacr¡naman juntaricucta yachashpami chashna ru-
rancuna. Shinami quichua runacun apash aillu llactacunata shi tashpa jg
tun llactacunapi llaqui causaita apancapac juntaricuncuna. Chashna
llaquicun amantami yachaicunapac mañ aicun atacarin mana yuyashpa
causacrrshcanchic.
-L27
YACEAI SEIITI TV
HT'II¿IU I
-L23 -
cai camachicun a pactachina ñancunataca quipa camachicunapi-
mi ricuchishpa catishun.
-L24 -
SHUCNIQIIT CAIJ.ARI YACHATCUNAPAC
CAT}ÍACSICT'NATA T'RAI CAMACITTSHCACI'NA
H
U Tantanacuicunata alli pushashpa, yachai huasi imalla cha-
A rishcacunata camash pa, yach ai huasi camucunata, yachacuccu-
s na quillcarishca pancacunata alli apashpa, huallpa causai rurai-
I cunata allichishpa, huahuacunahuan pucllaicunata rurashpa,
sapan quillacuna yachai huasi imashina caticushca huillaita
P rurashpa, yachai huasipi llancaccuna, yachachiccuna mana alli
U cacpica shuctacrunata mañashpa, paipash shuc pataillatapash
s
g yachachishpa, tucui puncha yachai huasipi cainashpa, aillu llac-
A tapi causashpa yanapashpa, shuc ruraicunatapashmi pac{achi-
c nata charin.
126
T Shinallatac, rurai yachai cunacunaca CHIINCA yachachiannaüa
A charic yachai h 'a¡icunapimi huallpari tucun.
N
T Cutin i'n¡ nrraicunapac mincarishca tantarice ya-
A chaicunapuramantami huallparin. Chai tantarica yachai huasi-
B pi ima utcashpa rurai mutsurishcacunata mashcancapac, llan-
I cancapac, shinallatac, yachai huasi ucupi pucllaicunata, ima
huallpa causai ruraicunata, raimicunata allichincapac shuctac,
ruraicunapacpashmi mutsurishcacuna can.
-r27 -
Yachacuc huahuacrrna paicunapac yachaicunapi ima
llaquita charicpipash paicunatarac ashtahuan yana-
pana.
-128-
panacuna, maipi yachai huasi cacpipash chai cuscallapi-
tac causana.
Mama llacta
camashcacuna: - Caupaillactayachaihuasicuna.
-L29 -
au¡quiayainanta:- Iñi camaihuan, mana iñi camaihuan cac yachai
huasicuna.
Chacm yachai-
huasicuna: - Caupai llactapac shuccunahuanpapash yana-
parcrma
YaeJrai pacha-
manta: - Tuta pachapi yachachic huasicuna.
- Caricunapacllayachaihuasicuna.
Cari huamipac
¡rachaicuna: - Huarmisunapaclla yachai huasicuna.
- Llactaucucunapi cacyachaihuasicuna.
Cushcacuna-
nanta: - Aillu llacta yachai huasicuna.
-130-
Euall¡racaueai-
Danta: - Mishucunapac yachai ht¡¡siqrna.
- 131
cunaca mutsurin. Cai ñaupa yupacritaca shuc huata ñaupamanmi ru-
rancuna. Shina, shuc yachachin churaicunata, tiyarinacunata, quillca-
na patacunata, tullpucunata ima shuccunatapash quiquin yachai huasi-
pac mutsushpaca achca pachacuna ñaupamanmi mañana can.
-r32 -
Tucui cullqui shitaricr¡nataca yachai camayuc huasi, cullquicunata
pushac uanpimi DINEIBmanta nrrarina can. Chaimantami shuc qü'
chua runa yachachic paipac yachai huasipac imata mutsushpaca cama-
¡rc huasipi mañashpa yanapancacuna.
133 -
Yachaicunapac camaJruc huasipimi yachaicunata yanapancapacca
cai pushai ucucunamantami charin.
- 134
pushai ucuca yachai huasicunapi huallpa causai jahua,
taquicunata, tushuicunata, ima shuctac huallpa causai ru'
raicunata pactachinacushpami yanapan.
-135-
yachai huasicun a aulliricuccunapi alli push ana, ñancunatapash ricura-
nata charin.
- 136 -
A) Cullquimanta: Asha yancalla yachai huasicuna. Yachacuc-
cuna cushca cullquicunahuan, shuctaccuna
yanapashca cullquicunahuan yachachicrcu-
na. Yancalla mana ima cullquita cushpa ya-
chachic hr¡asicuna. Laica nishcacuna, ima
iñi camaita mana yachachicnna.
137
can. shinallatac, cai sami yachaica 15 huatacunamanta huichaiman
chariccunapacmi can. shinapash, shuc niqui callari yachachica mana
tiyanchu.
- 138
na can. Cai sami yachaicunaca quiquin marca, quiquin sula¡, hrcui mama
llactapi saillu cullqui mutsuricr¡nahuanmi quimirishca cana can.
- 139
píca shuc nf4uí calLari. yachoicuntpoc yachochiccurumi
Iu:nllprrrinctlrlo- Ctto;t g achochtnrmco quiqutn üacta sfumi
fútr:,tpt" castrlla shunrpfpas h allt g aclto;ilatan:' quiquin y a-
cluífiuwna allicttishcacunota y actníhuart DI NEIIB dnr
r'tasfuamt ccttua. carl-
140 -
Cai tucui punchacunaca yachacushca punchacuna, taripai rurashca pun-
chacuna, yachai huasi raimai rurashca shuc puncha, maita ricsishpa pu-
rincapac rishca shuc puncha, imayuyaricunata rurashca shuc punchan-
tin yupashcami chai tucun.
- r47
mayo 24 ( Pichincha urcupi macanacui yuyari puncha. )
-r42 -
- Ima pacha huacharishca quillca pancata charicpi
-143-
Chai yachacuc shuctac yachai huasipi quillcarincapac mutsurish-
cacunaca caicunami can. Shina: yachaicunahuan imashina caticushca
huillai panca, yachai huasiman puricushca huillai pancapash. T\rcuipan-
ca mutsurishcacunatami tantashpa rina can.
- 144
Yachacuccunapac alli cashca, millai cashca, yachaicunaman pacta
mana pacta puricushcata, ricuranaca yachachiccunapac shuctac llancai-
mi can. Shinallatac, chai millai, quilla yachacuccuna mana pacta puric
yachacuccunapacca shuc alli allichiri huallpaimi can. Chashna tucui
man a alli caih uan yachacuccunapac
llaquicunataca yachachicÍun a hua-
nachishcahuan taita mamacunata ninanta rimashcahuan yachacucpura
rimarinacushcahuan yachai huasi pushac caparishca huanachishcaca-
rinmana allichi usharinchu. Chashna shucniqü callari yachai huahua-
cunapacca shuc mushuc allichina ñantami mashcanata charincuna.
-L45 -
pacta alli cac huahuacunataca yachai huasicunapi ñaupacman ricushca
ricuraicun ahuanpa sh mana al lichi ush arinchu.
-146-
ri shcata ricrrchicun. Huahuacun a chashn a cashcata ricuchicpica man a
huanachishpa allichinata ushancunachu.
t47 -
huallpa ¡ryaimanmi pushan.
148 -
- Huasipi ima.llaquiüa charishcarnanta, mana cashpaca
uncushcamanta.
-149-
ucupica mana illanchu. Chai llaquicunata tarincapacca yachacuc hua-
huacuna imashina alli mana alli caticucta paitac ricushpami japinata
charin. Chashna paipac ñahuihuan ricurashpami chai mana alli yuyai-
huan yachacuc huahuacunataca alli yuyaicunata churashpa yanapanata
charin. Shinami caupai llacta yachai huasicunapi yachachiccunataca
huahuacunahuan mana pucllacta ricunchicchu. Mana ricunallaman-
pash cuchuyarincunachu. Paicunaca yachachiccunapura rimanacushpa
mana cashpaca chicanyarishcami cancuna.
YACHAIPI QI.JILLCARISH.
Chai yachaicunapi quillcarishca-
CAMANTA TARIPAICUNA. mantaca sapan quillcacuna mashna cull-
quita cucushcamanta 75% cullquitami c!¡
APASH IMACULLQT.I-
na can. Huaquin yachai huasicunaca, S/
TA MANA MAÑA}.TCHU
40.000 sucrestami sapan huatamanta sa-
pan quillacunapac mañancuna.
-150-
Yae}acuccunapac munai ¡rachacunapi yachacuna yachai
HUILLAI
Cai yachacuccunapac
Yachaicunapac munai pachacanapi munai pachacunapi yachacuna
yachacuna yachaita yachacushun nis!
yachaipimi huata yallita cha-
15
paca caicunapimi quillcarina can.
riccunaca, quillcanata yachai
a) Tucuicuna yachacuna yachaipi ushancuna. Ña shucniqui ya-
b) Ima llancaicunata yachanapi chaita pactachishpaca pacta-
c) Tucui yachacuna ishcainiquicha¡¡
chishca pancacunatami surcui
pi yachaipi
d) Ishcainiqui puchucai yachaicuna- ushan. Cutin yachai camaJ¡uc
pi huasi mañashcacunata pacta-
e) Shuccunapipash chishpami chai shucniqui ya-
CAI SAMI YACHAICI.JNACA T5 chai tucuchishca pancataca
HUATAMANTA HUICHAIMAN mañai ushancuna.
CHARICCI.JNAPACMI CAN.
-151-
Cai sami yachaicuna aullirica tucui ima mana alli caimanta quish-
pirishcami can. inapash cai sami yach aicunataca, yach ai camayuc h u¿
Sh
simi rimanacushpa, allichishpa, pactachinata charin. Ña pactachicushp¿
ca alli caticushcata mana alli cashcatapash tupuicunata ruranami can.
292.NícrniquLYachaicunatntupuicacaimutsw'tcunataml
pactachinaca¡u Shina:
r52 -
tfshrr:trr achtchülcapc gactuc cluAona
J) Yacltoclúmtnamarl yacluancatnanwnpash.
palmnallotnc guAartru. rfiurtu. yugatmnata
ctutt1u.l. Palm¡tollalacntú ünashura ü.tput cnshrr-
tngacluclunAanapatu
153 -
Shinallatac, chai yachai tupui ruraicunaca yachacuc huahuacuna
paicunapac yachaicunahuan quipayacucpi, mana alli yachacucpi, yana-
pancapacmi mutsurishca can. Mana chashna yanapacpi mincha pacha-
cunapica ima llancaicunapacpash mana mutsuricjillacunami tucuncacu-
na. Chai tucui mana alli caicunamanta llucshincapacmi cai pactacricuna-
taca pactachina munaita charina can.
- Sapancunapac llancaicunahuan
- Tantarishpataripairuraicr:nahuan
- Quillcashca llaneaicunahuan
-154-
- Rimashca, quillcashca taripaicunahr¡an
- Yachacuctaricrrrashcahuan
-r55-
natami charinata charin. Cutin huata pactachi yachai ricuchicunaca sa-
pan quimsa quillcaicunapi yachaicunapi, yachaicunata taripai rurashca-
pimi ricurin.
20 -Lg allipacha
18 -16 mai alli
l5 - 13 alli
12 - 10 allilla
l0manta uraiman mana alli
156 -
b) Chai yachaicunata taripai ruraccuna, yachai tupui rurac-
cunapash ima jahualla llancaicunata rurashpa yachai ri-
cuchi yuyaicunata yalli mana quichquichishcatami ricu-
chin.
157-
na cashpaca cai mama pachamanta chincarina yuyaitami
japincuna.
15h
Cai mana alli caicunaca, ishcai shimipi yachacuccunamanca ima
sami yuyaitatac cun. Cai mana alli caicunaca, shuccunapac pantaicuna-
ta sh uctacunapa sh caticush ca ¡ryaicun atami churan. Shinapash, i sh cai
shimipi yachaicunapac yachai tupui ñancunaca manarac ricsirishcachu
can. Yachacucunapac ima shina y:yaicuna cashcatapash chai sami ya-
chai ricui yupaicunallahuantacmi tupuna can. Chaimantami shuc yacha-
cuc huata puchucaicaman 36 iñuta charicpica imashinapash huanachis[
cami cana can.
159
4. Yachachic huasipac causai
I
quillcana panca I ----
5. Llancaicunata quill-
cana panca |
| ----
pi llancaiman purishcata
quillcana panca
160 -
- Yachai huasi ucu quillca apana registro
-161 -
QUnClEnr A, IRtr NA,qu ¡vA,tpa,c slElruc NrrQt¡lI catLltalRrr
VA,C ]EIA,]I TU]PU][ ClI' NA,
-163-
Yachaicunaca manapash yuyashca, manapash rurana cashca mut-
suicuna munaicunata ima shuccunatapash sapan punchacuna pacta-
chishpa llancaiorna can.
Shuc ima ruraita tupuc runaca ima ruraicuna ima shina tucushca-
ta tapuc cashcamantaca shuc taripac shinami can. Paica imashinarura-
ric cashcata yachai munaita charishcamantami shina can.
164 -
na. Puchucai huillai: 14 huahuacuna (9 caricuna 3 huar-
micuna) IMA MASHNA CA,SHCA TtrPltI
Shina:
a) Shuc sami taripai rurana
- Yachaicunamanta, yachacuccunamantapash
- yachaicunapiimallamutsushcacunamanta
- 165-
- Yachachicpacllancaicunamanta
166 -
Mishucunapc yachai tupui camaicunapica yachai huasicunata,
huahuacunapac mincha pacha llancaicuhuan quimichishca tupuimi ca.
Chai yachai camaicunaca mincha pachacunapac alli llancaccunaüa mu!
sushca ¡ryaihuan yachaicunata cuc ushcamantami shina can. Chai alli
pacta llancacunataca mama llacüa ashtahuan allita imatapash puchu-
chishpa cururarina yuyaihuanmi can. Chai cururarinacunataca tusuicu-
napura yanapanacushpami utcashpa charishun nincuna.
167 -
napipash.
168 -
Quichua huahuacuna, shuctac ishcai shimita rimac huahuacuna-
pac yachai tupui camaipi yuyancapacca caicunata yuyanami mutsurin.
mutsurishcachu can
-169-
Yachal buasl Jahua !¡uyalcu¡a
- 170 -
quin shimita rimac runaeuncapac casuai huillaicunaca ñapash ricurina-
cunallami. Shinallatac, huahuacunapash mana paicunapac yryaicuna-
llahuan yachacuita charincunachu. Chai quichua huahuacunaca mana
mi-shu huahuacunapac sami yauyai ñancunata charisheamantami shi-
na can.
- 171
na llanaipi yachachicunallahuan catishpaca sapan huahuacuna imashi-
na jamutacushcata, japicushcata, chinpapurashpa ricushcata cuncarin-
cuna. Chai sami pantaimantapash cai sami tucuicunahuanmi quishpiri
ushanchic.
-r72-
G) Quichua runacunapac causai jahua tupuita mena ricu-
chic yachai tupui ruraica yancami can.
- 173 -
Mana alli yachac yachachiccunahuan yachaicunata tu-
puica yancami can. Alli pacta tupuita rurai ushancapacca
caicunatami ricsinata charincuna. Huahuacunapac Fi-
sio-psicilogíapac ticsi amautaicunata ricsishpami yacha-
chiccunaca yachacuccuna imashina yachaita usahancu-
na. Shinallatac, mana alli yachacucpipash imamanta
mana alli yachacushcatami yachana can.
-774 -
1TUPUII.JNANCH IMACAICUNA
S
A L a Quiquin ¡raehaicuna cuncashcata üc'
raehi
I
T - allpallancairuraiyachaicuna
- causai paehapi ima ruraicuna
A - mincaicunahuan llancashpaallpapi
murucunatapucuchina
- huanpra runacuna jatun llactacunaman
T llancancapac ricpi muru pucui pishi-
I -
yashcacuna
Causai pachapac usharishca alli yuyai
C cuna
R
A L5 Causai pachapi punchanta ima nrraicu-
c nahuan huallpa causaita ticrachina
- 176 -
TUPUI UNANCHI IMACAICUN^A
-\77 -
Ña tucui tupui unanchaicuna quiquin imacai shutichishca ticsi ya-
chai huillaicunahuanmi ricuchishcanchic. Quipamanca chai tupui unan-
chicunapac sapan yachai huillaicunahuan pactacricunatami rurana can.
Cai pactacricunahuanmi shuniqui callari yachaipac huatapi yachacuna
pacha sapan pacüaicunapi imalla cashca yacharin.
YACHAI I. I
HUILLAICUNA
- Tupuiunanchaihuan
- Pactaihuan
-1?8-
T\rcui alli tantarishca huillaicunata japincapac cati ruraica yachai
tupuipac ñancunatami allichina can.
-1?9-
charishca mushuc llancaicunahuanpashchari can. Ñucanchic
causapica mana quillcashcachu nishcacuna.
-180-
- Ñucanchic ynyaicunapash imapacpash jahualla cashcata
mi yuyana canchic. Shinallatac ñucanchic quillcashpa sa'
quinatami yuyana can. Shinapash, chai quillcai pachapi
ca, imapash quipa huiñaicrrnapac mutsurishca canatalla
- 181-
- T\¡cui yachai pushaicuna
- Yachacuccunapash
L82 -
MEC. DI¡TEIIB CAI¿I\RI PACIIAYACIIAI
¡rutPuI
YACHAI HUASI:
UNAIICHI:
-183-
RICURAYAICI.JNA
2.. Yachai tupuiüaca, shuc runa quillca catishpallami alli rurai n¡cun. Cai samiy a -
chai tupuipacca achca yachaicunapash mana mufsurinchu.
6.- Shuctacsami yachaicunapac yachai tupuicunata japishpa nrpuica mana alli pac-
ctachu can. Ñucanchic quiquin yachai sami tupuitami huallpana canchic.
-184-
MEC - DI¡ÜEIIB C.AI¿IIRI PACITAYACITAI TUCI'ITATT'PI'I
DAT@S ADICIONET.ES
( ler. trlmestre nlshcacaman alüchfshca)
Jornada:
Patal:
Cusca:
Sami:
Shuccucuna:
- Patat:
[Yapat)
- Yachachtccuna:
(shuü, gradopash)
- Yachacucpac: 4 6
Patal:
HuamlcrFa:
Q¡¡lgrrn¡¡
-185-
RICI'RAYAICT'NA
charüna
-186-
MEC. DINETIB CALLARI PACHA YACHAT TUPUICUNA (T)
QU[U.U.CAI
190 -1991 Yachai hua[acuna
YACHAIHUASI: (unanchl)
PATAI: (_)
Y PACHA YACHACUCPACSH. MUSHUC M.Y. H. PICUNA
l0
Cusca pacha:
CAMAC APUCPAC ASPI
-187-
RICURAYAICT.JNA
2.- Yachacuc huahuacuna shuc yachai hr¡atamanta shuc huataman mana yallish-
cataca yachachicpac yachai mpui huillaillapimi saquirin. Cai saquirica mana huahu¿
cunapac ima llaquichu can. Ashtahuanpash yrchachiccuna chai huahuapi mana
mincarishpatac yachachicpimi shina mana alli caiman chayancuna
-188-
MEC . DINEIIB CALLARI PACHA YACHAI TUCUI TTJPUICI.'NA (T)
nn ucsülsl{cAq[tNA.
1990 - l99l Yachai huatacuna
J v anñtiarl llichne
rishca
a) Huañui
b) Uncui
c) Aillucunapi llaqui
d) Shuc cuscaman yalli
e) Paipac munai llucshi
f) Yalli ( (yachachiccunapaclla)
g) Shuccunapash ( imamana cashcata achicpi churana)
-189-
RICIJR"AYAICI]NA
190 -
RURAICIJNA
-1,92 -
Shinallatac, quillcashpa huillaicunaca yuyaicuna alli huallparish-
ca cashcamantami caruyachin. Cai quillcashpa huillachicunapica shimi
rimaüuan huillaicuanapi mana mutsurishcacunami yaicun. Shina: ma-
quihuan ruraicuna, quillcancapacjillaicuna, ñahui allicuicuna, quillean-
capac imashina tiyarinacuna, imashina cuyuricuna, lluguiman alliman
cuyuri yachaicuna, shuccunapash.
-193-
YACHAICUNATACHAPAI
- 194
Chaimantami shuctac sami llancaicunata mincarcacuna. Chai
shuctac llancaicunaca yachaicunata tupunami carca. Chai llancaipacca
yachai rurai yachaicunata yachanami muüsurirca. Shinallatac yachaicu-
nata tupuncapacca caicunatami ricsina caDca. Shina: yachai tupui ñan-
cunata, yachai tupui ricuchicunata, yachaicunata, shuccunatapash. Cai
sami llancaipac yachai chapacca yachai huasi pushac apucta yalli ya-
chachicctrnata yallimi yachanata charin.
-195-
mana pactapi yachanqrnachu.
-196-
huallpaicunata huiñachishpa catina can. Cunan pachacunapica caicuna-
tami yachana mutsurin. Yachai llancaicuna yachachiccunata, yachacuc-
cunatapash ricurana mutsurishpa caticushcata, paicunapac mincarish-
cacunata pactachicushcata ricuna mutsurishcatami yachacuna can.
Huallpa causaicunaca, quiquin chapai camaicunatami huallpashcacuna.
Chai chapai camaicunataca jatun ushaiyuccuna yallishcanatami shina
huallpashcacuna. Chaimanüami llancaicunapica nipi jatrualla runacuna
pushashca tucushpa shamushca.
-r97 -
TARIPASHCA PANC,ACT'NA
- Illlch Iván y ot¡os. "Un mundo sür escuela" Ed. Nueva Imagen
México, 1978.
1983.
- 199-
- Mascort Dlez E. 'Tecnologia de la organtzaclón educattva (Dlrec-
ctón y gesüón de centros)" OIKOS -TAV.Barcelona, 1987.
-200-
I D3C
UNA
u.<
^ffiA
llfr Y¡ -Y L
i rl "
Callari
YANAPAIMCAN I
ñeup¡ pacHAMAIITA pAcHA sHUc JATUN MUTSUTI 2
LLACTAIPUSHAICTJNA
-
- l5
ACHCANYASHCA PUSHAICUNA JAHUA QUILLCA CATICUNA 23
RURAICIJNA - 24
RURANATAPASH 27
YACHAICI.JNATA TANTACHIC 29
YACHAI HUASI 33
RURAICI.JNA 4
YACHAI H UASICA RUNACI.JNANTINMANTA JAPISHCAMI CAN 46
-201
YACHAIPAC QUIPA CAMACHI 53
HTIILI-ACHI 58
HUALLPAYACHAMAPUSHAI 58
HUILLAItr 67
REGULAR Y COMPENSATORIA 72
RURAICUNA 73
YUYARINCAPAC. TARIPANCAPACPASH 82
RURAlCUNA 95
HI-NLLACHIPA] 105
RURAICUNA 108
-202-
SUBSISTEMA Y MVEI.ES ADMINISTRATIVO tr7
SUSBSISTEMA Y MVELES ADMINISTRATIVO ll8
Yachai huasicunaa pstuna quillca r22
SH UCMQUI CALLARI YACHAICI.JNAPAC
EDUCACIONPRIMARIA r29
-203 -
QUICHUA RUNACUNAPAC SHUCNIQUI CALLARI
YACHAI TUPUICUNA 163
ya¡¿i f¡r lasi jáhuayuyaicrma 170
RICURAIYAICUNA 184
RICURAYAICUNA 18ó
RICURAYAICUNA 188
RICURAYAICUNA 190
RURAICIJNA l9l
QUILT.CACATINA rE2
YACHAICI.JNATACHAPAI 194
TARIPASHCAPANCACUNA t9
YACHAICI.JNA 201
204 -