Kantii E. - Opera Ad Philosophiam Criticam I (F.B.born, 1797)

Informazioni su questo libro
Si tratta della copia digitale di un libro che per generazioni è stato conservata negli scaffali di una biblioteca prima di essere digitalizzato da Google
nell’ambito del progetto volto a rendere disponibili online i libri di tutto il mondo.
Ha sopravvissuto abbastanza per non essere più protetto dai diritti di copyright e diventare di pubblico dominio. Un libro di pubblico dominio è
un libro che non è mai stato protetto dal copyright o i cui termini legali di copyright sono scaduti. La classificazione di un libro come di pubblico
dominio può variare da paese a paese. I libri di pubblico dominio sono l’anello di congiunzione con il passato, rappresentano un patrimonio storico,
culturale e di conoscenza spesso difficile da scoprire.
Commenti, note e altre annotazioni a margine presenti nel volume originale compariranno in questo file, come testimonianza del lungo viaggio
percorso dal libro, dall’editore originale alla biblioteca, per giungere fino a te.
Linee guide per l’utilizzo
Google è orgoglioso di essere il partner delle biblioteche per digitalizzare i materiali di pubblico dominio e renderli universalmente disponibili.
I libri di pubblico dominio appartengono al pubblico e noi ne siamo solamente i custodi. Tuttavia questo lavoro è oneroso, pertanto, per poter
continuare ad offrire questo servizio abbiamo preso alcune iniziative per impedire l’utilizzo illecito da parte di soggetti commerciali, compresa
l’imposizione di restrizioni sull’invio di query automatizzate.
Inoltre ti chiediamo di:
+ Non fare un uso commerciale di questi file Abbiamo concepito Google Ricerca Libri per l’uso da parte dei singoli utenti privati e ti chiediamo
di utilizzare questi file per uso personale e non a fini commerciali.
+ Non inviare query automatizzate Non inviare a Google query automatizzate di alcun tipo. Se stai effettuando delle ricerche nel campo della
traduzione automatica, del riconoscimento ottico dei caratteri (OCR) o in altri campi dove necessiti di utilizzare grandi quantità di testo, ti
invitiamo a contattarci. Incoraggiamo l’uso dei materiali di pubblico dominio per questi scopi e potremmo esserti di aiuto.
+ Conserva la filigrana La "filigrana" (watermark) di Google che compare in ciascun file è essenziale per informare gli utenti su questo progetto
e aiutarli a trovare materiali aggiuntivi tramite Google Ricerca Libri. Non rimuoverla.
+ Fanne un uso legale Indipendentemente dall’utilizzo che ne farai, ricordati che è tua responsabilità accertati di farne un uso legale. Non
dare per scontato che, poiché un libro è di pubblico dominio per gli utenti degli Stati Uniti, sia di pubblico dominio anche per gli utenti di
altri paesi. I criteri che stabiliscono se un libro è protetto da copyright variano da Paese a Paese e non possiamo offrire indicazioni se un
determinato uso del libro è consentito. Non dare per scontato che poiché un libro compare in Google Ricerca Libri ciò significhi che può
essere utilizzato in qualsiasi modo e in qualsiasi Paese del mondo. Le sanzioni per le violazioni del copyright possono essere molto severe.
Informazioni su Google Ricerca Libri
La missione di Google è organizzare le informazioni a livello mondiale e renderle universalmente accessibili e fruibili. Google Ricerca Libri aiuta
i lettori a scoprire i libri di tutto il mondo e consente ad autori ed editori di raggiungere un pubblico più ampio. Puoi effettuare una ricerca sul Web
nell’intero testo di questo libro da http://books.google.com
.…-.,
… una. 0 . ,
L …..4 en. ,. - ¿hu-É!!
MTX
—- 'I'M
‘l'
l'
ell. lII III-II ¡TDI-.I
ªv‘K-;ÑL‘
' **inf è
› _ b Ï4023S6
.\IMMANVELIS KANTII
lNOPª" E *Rſi'A
PHILOSOPHIAM
CRITICAM.
CVI INEST
LATINE VERTIT
FREDERKIB GOTTLOB BORNL' \,
n===-~==ª
L I S I A E
IMPENSIS ENGELHARD BENIAMIN SCHWXCKERT¡
MDCCLXXXXVL
I -
. 1 ‘
. a
_.
. .
I
v
o
Ñ
I
.
.
x
»Í
\ \
..
.l
CRITICA \
RATIONIS PVRA‘E.
BACO DE VERULAMIO.
Irz/íaurqtio magna praefatzlo.
De nobis ipſis ſilemus: de re autemrquae agitur, petimus: vt hominel
'end', non opinionem, ſed opus eſſe -cogitent; ac pro certo habeant, n91)
*'ªſeane nos.alicuius, aut placiti, ſed vtilitatis et amplituàinis humanae
fundamenta moliri. Deinde vt ſuis commodis aequi -- in commune
conſulant -- et ¡pſi in pnl-tem venia…. Praçterea vt bene ſperent;
neque inſiaurationem noﬅram vt qulddam inſinitum et vltra mortale
fingant, et animo concipíant; quum reuera ſit infiniti erroris ñnis et
terminus legitimus. ‘
'.l
PRAEFATIO AUCTORIS PRlOR.

I.
En' eﬅ fingularis fors humanae rationis in quodam geï

nere' cognitionums vt' quaeflionibus defatigetur, quae
non poffit recuſare, quoniam vniuerſae ſunt ei per iP
fam rationis naturam Propoſitae, ad quas vero ea non
potefl reſpondere, ' eo quod omnem rationis humanae fa:
cultatem~ videntur ſuperare. l Neque Per ſuam ipfius
culpam in eam difficultatem incidit orditur adecretié,
quorum vſus in curſu experientiae non potefl euitari,
idemque fatis eﬅ per eam probatus. Hiſce illa adſcen
dit' altius (ſic enim ipfius natura fert,) ad conditiones re
motiores. Cum vero fentiam hoc modo laborem fem
per manere
.quam i'mperfèctumfit,oportere,
finis qiuaefiionum cogitur fiquidem
ad decretanullus vm
confuge
re, quae omnem, qui fieri Poffit, vſum émpiricum trans

migrant, et tamen videntur tam proba, vt ratio homie
num communis cum iis confentiat. Quo quidem'fit, vt
in obſcúritates ſeſe et repugnantias praecipitet, e quibus
quidem intelligere poffit, vſpiam debe-re errores fundas
mento abfconditos latere, quos vero -nequea’c aperire,
propterea quod, quibus vtitur, decreta, cum vniuerſae.
cxperientiae terminos tranſeant, nullam amplius expe
rientiae obruffam agnoſcunt. Atque arena illa quidem
inſinitarum huiusce concertationum dicitur metaphyſica,
l .
Fuit_ quondam tcmpus, quo illa diceretur reginact 1
artium vhiuerſaruin, et ſi animum pro facto ſumſeris,

fane quidem per grauitatem rex-um fibi Pròpoſitarum di-'
gn‘a eritj 'quja‘e hoc homine honorífico ſalutetur. Nunc
fert conſúetudo aetatis, vt repudiata defertaque cum
l'lt'cuba queratur- mati-ona: l
x \rK‘APJFATLO
- --'- modo maxima rerum
lot generis natisque potens --
nunc trahor exſul inops.
Ovia’.
Initiº quidem imperium illius ſub admini‘ﬅratione dog-'
maticorum ſuit inﬅar deſpotarum. Verum, cum lcgis
labio adhuc veﬅigia oﬅenderet Priscae barbarie¡ , factum
Oﬅ, vt bellis internis ſubinde in verªm anarchiam dege
neraret, ſcepticique, genus quoddamNomadum, omnem
Perpetuam -ſoli culturam abominantes, de die in diem
coniunctiºnem Ciuilem diſi'oluerentÑ Quen-um autom
cum modo pau-;i effent, .non poterant impedir-e, quam¡
nus '111i rurſum denuo, quamquum haud ex confilio com~
muniter copſpírante, conarenbur accolere. Recentíoz
ribus temporibus vniuerfis conccrtationibus ifiis per cer
tªm quamdam human-.le intéllígentiae phyſíologiam (A
celeberrimo-Lockio) vidcbatur ſinis imponi Petitionum
que illarum iura diiudicari; ſed accidih, vt, quamuis
putatitiae reginae iﬅius nªtales ex plebe experientiae
vulgaris deriuarentur, quo quidem illius arrogant-ia iuro
debuiffet ſuſpefla reddi, tambn, quoniam natales iﬅi re
Ipſe falſo illi adſicti eſſent, ſemper iura ſua Yrgeret, quo
vníuerfa rurſus in obſolctum iﬅum et vermiculoſum dog.
mªtismum reciderent, a quo ſcientiam voluiſi'ent liberare.
1am, Omnibus viis (vti creditur) fruﬅra tentatis, taedium
dominatur totusque índifferentismus, pater atri chaos
noctisque in artibus, fed idem temen origo, cette prae
ludium inﬅantis transformationis èius et colluﬅrationis,
fi opera male collocatª obſcurata eﬅ, confuſaque atque
vínutilis factª.
Quippe nihilattiuet indifferºntiam adfeaare ratio.

neſinueﬅigationum, quibus quae propoſita ſunt non poſà'
{une non maxime humanae nªturaeintereffe. Praeterez
' ' l
-AUCTOR‘IS PRIOR. *21
\
l
'Putatitu ¡Pci indifferent’iﬅac, vt maxima mutatª c’onſuoª
tudine loquendi ſcholarum in orationis Popularis for
mam cogitent mutare, ſi modo omnino aliquid cogitent'.
rleceffario r/ecidunt in adſertiones metaphyſicas , qua¡
tantopere prae ſe ferunt contemnere, Intcrim tamcn
hace indifferentia, quae in medio flote vniucrſarum ar
tium ſe exſerit, easque attingit ipſas, a quarúm notitiis,
ſi haberi Poffcnt, omnium nos mínime abdícaremus, res
eﬅ e!: attentione digna, et mcditatione. Manifeﬅum eﬅ,
cam noñ fructum temèritatis effe leuítatisque, ſed facul
iatis iudicandimaturatae *) aetatis, quue haud diutius
putatitïa ſe patiatur ſcientía decipi,prouocationemque ad
rªtionem, vt omnium negotiorum ſuorum moleﬅiffimgm,
nempe ſui ípſius cognitionis, denuo ſuſcipiat, forumquc
conﬅítuat iudiciale,_quod iura ſibi tuta Praeﬅet, omnem
que inanem arrogantigm nou ſcntentiis imperiºſis repel
lere Poffit, ſed ex aeternis legibus ſuis et immutabilibus,
ídque nullum eﬅ~ aliud, niſi critica rationis purao.
Sed criticam ratio‘nis Burae non dico ccnſuram li

brorum et ſyﬅema‘tum, ſed facultatis rationalis in vni
verſum, reſpectucognitionum omnium, ad quaè, ab Omni
*) Paffim audiuntur querclae de tenuítate rationis phïloſophan- ’
di noﬅrDrum temporum, decremenroque Verae ſcientíae.
Verum hand equidem video, eas, quae bene conﬅítutae ſum,
ſciennas, velutvll'o
prehenſionem mªtheſin, phyſicamſed
modo merece, etveterem
id geuuspotius
alias,hanc re
veríktatiſis
gloriam meu', ¡11 poﬅerior¡ autem adeo ſuperare. Sed' eadem
vis etiam ¡n aliis cognitionís partibus ſeſe exſererer, ſi modo
prímum cura habita. fuerir principiorum eme‘ndandºrum.
Qua vero neglectª, et índífl‘erentïa, et dubitatio, et firenua
denique crítica argúmento ſunt potius mot-us animal-um ſoli
dioris. Noﬅra haec aecas eﬅ propriª actas criticae, cui ſe
omnia ſubiícíant, n'ecefi'e eﬅ. Relig‘o ſanctitate ſua, et ma
ieﬅaçe legislario plerumque volume, ei ſe ſubtrahere. Tum
autem in iuﬅam ſuſpicïoncm ¡ncnrrunr, neque aeﬅlmatio
nem pofl'unt poſcere ſinceram, quam ¡is ſolis ratio concedít,
quae in libero Publicoque ipſius examine ﬅate potuerum.
*x11 ' PRAEFATIO
experientia líbera,poffit anniti,proinde díiudi‘cutionem poſ
fibilitatís aut impoffibilitaçis' metaphyſices in genere, com
flitutionemque tum fontium, tum am bitus atq ue compagis.
tum vero terminorum illius, ſed cuncta haec ex Principiis;
Atque hanc, quae vn'a relicta ſuit, viam equídem _
ſum ingreffus, in eaque mòdum opinor aéeruiffe, quo'
vniuerſae queant aberrationes vitari, quibus faéſiïum eﬅ:
vt in vſu_ab experiencia libero ſecum ipſa ratio diſictenti
ret. Quueflionibus eius haud eo fere memet ſubduxi,
quod impotentia ratíonís humañae excuſarem, ſed earn
totam ex principíís per partes dinumeraui, apertoqué
dí'ffenſus ratíonis ſecum ipſius capita, diffenſiones ita
fuﬅuli, vt ei prorſus ſatisfaflum videretur. \ Verum eﬅ,
ad quaeﬅíqnes illas haud ita effe reſponſum, vti Curioſi
tas dogmatic'e ínſaníens fortaffe exſpectauerit; quae qui-ª
dem non Poffet niſi artibus magicis, a quibus equidem
Prorſus alienus ſum, explerí. Nec vero etiam hoc e
vconí’ïlío eﬅ finís naturalis rationis noﬅrae1 quodque ſuit
Philoſophiae, vt ſcilicct fucps ex male intellectis exortus
tollatur, quamu'ís Plurimum celebratae opinionis et ada
matae eo deleatur. In hac tractatione potíffimum in'eo
fui , vt ſatis longus effem , -audeoque dicere, ne vnam
quidem quaeﬅionem effe metaphyſicam Poſſe, quae in
hoc Qpe‘re haud ſoluta ſit atque expedita, cuiusueaperien
,the haud ſaltim clauis ſuppeditetur. Ac ſane quídem
- ratio Pura in vnitate verſatur tam perfecta atque abſ0lu~
td, vt, etíamſi principium illius vel ad vnam omnium
quueﬅionum, per propriam‘ipſius naturam propofitarum,
\ .I o ~
haud ldoneum effet, ¡llud ſere Poffit abucl, quomam
tum relíquís Omnibus hand idoneum foret.
Ac mihi quídemhaec ſcribens in vultulectoris indi
*g’natíonem quandam videre videor mixtam cum contem
tu de arrogantia ad ſpecíemjaflante, ªtque immodefla,
AUGTOKLSPSRLOR, X11¡
et tamen ea longe moderador eﬅ, quam cuiusque aucto

rís vulgariffimi programmatis, quo ſimplicem anímae na*
turam, vel neceffitatem primi initii mundi geﬅit proba
re. - Hic ením pollicetur cqgnitionem humanam vltra
omnes,~ qui fieri poffint‘, experientíae terminos prolaturum
ſe ªtque umplificaturum, quodímodeﬅe Profitcor faculta
tem meam Prorſup ſuperare, contra ea vero tantummodo
de ratione ipſa eiusque cogitatione pura tracto, cuius Co
gnitionqm Plenam haud e longinqu‘o Petere OPUS habeo,
quippe quam in me ¡Pſ0 inueniam, cuiusque mihiviam
logica vulgaris exemplum Praebeat, ita, vt omnes eiús
actiones ſimplices Plane poffiut ac ſyﬅematice dinume
rari; hoc autem loco quaeﬅio proponatur, quantum ,
demta mihi Omni materia àtque OP@ experientiae, ea
queat effici?
Sedv ſatis verborum fecimus de p'lenitudine in Vno
quoque fine attingendo explanataque ration’e conſequen
dorum finium vniuerſorum, quos haud arbitrariumª inﬅiſi
tutum-proponit, ſed iPſà cngnitíonjsÑnatura, tamquam
materiam criticae noﬅrae ipueﬅigatïoniç.
Iam vero certitudo et Penſpicuitas res duáe ſunt,

'eius formam ſpa-Santas, quae hecéffarío requifantur,
conſiderandae, quae iure Poffunt ab auctore, qui tam lu
bricuminﬅitutum audet adgredi, Poﬅulariſi
Quod igitur certitudinem attinet, míhímet ipſi tu

]'1 ſententinm: in hoc inueﬅigationis genere nullo modo
licitum effe opinari, omniaque, quae ſimïlít'udinem 11a
_beant hypotheſeos, inﬅar mercis iñterdíctae vetari, neque
minimo pretio debercte venire, etj‘ſimulatque innotuerint,
publicanda effe._- Namque vnaquaeque cognitio, quae

ex anticipatíone fixa.. rataque eſſe dpbet, ¡pſ3, immít, ſe
velle Pro abſolute neceffaria haberi, ª niulto mágis autem
Í
¡1V TKAEI’A'I'XU
conﬅitutío Ómnium cognitíonum Purarum ex Iht‘ïª

cipationc, quippc quae norma, proinde ipſo effebxem
P10 debcat vniúerſae npodicticae certitudinis philoſophi
cae. An p'romiflís mcis hac in re ﬅeterim, indicio re
~ li'nquetur lectoris, ſi quidem auflorem decet tantummo
do rationcs Proponere, non vero de effectis illarum in
indie-e dccernere. No quid ªutcm per innocentiam cau
ſn ſit ínſirmandarum .eat-um, illi ſane licuerit, vt ipſe lo
cos indicet, qui poffint anſam quandam diffidcndi Prae’
bere, quamuis d-untaxat ſpectent ſinem ſecundarium, vt
AI" ir’íï, quam minima lectoris ambiguitas ea in re r_atione ſi;
ni¡ prímªrii exſerere in ſentcntíam poffit, mature arcea.
tur. Nullas noui inueﬅigationcs ad Percontandam fa.
eultate‘m, quam intelligentiam vocamus, itemque ad rc
gulas terminosque vſus illius conﬅituendos grmlúores-I
quam quas poﬅeriori capita analytices transſcendentalis,
quod deductïo conceptuum purorum intelligentiac
inſcríptum eﬅ, inﬅituimus, quaequc' mihi Plur‘imum,
nec vei-o, opinor, fruﬅranci laborís fªceſſcrunt. Cui
quidem contemplationi paullo profundius inﬅitutae pro~
poſitae res duae ſunt, quarum vna res attingit rationí
purae ſubíeans, cuiusque conceptuum ex anticipatione
valorem debeat obiectiuum euincere ac docerè , ob eam
que cauſam neceffnrio conſilium meum attingit. Alter:
d’cinde id agit, vt ipſa intelligeutía pura, quoad poffibili
tatem viresque cognoſcendi, in› quibus ípſa pofita
eﬅ, proinde ſubiectiue ſpectata, ſub rat‘xonem vocetur,
quaeque cxpoſitío, qpamuís reſpecta fiuis prímarii mihi
propoſiti permagnimomenti videatut, tªmen haud ne
ceffªrio ad illum pertinet; ſi quidem caput quaeﬅionís
ſemper idem manet, quid ſcilicetÑquantumque intelli~
gentia poffit ratioque, ab Omni experientia libera, co
gno'ſcere, non vero, qui fiat, vt iPſa cogitqndi facultªs
~ûcToRxséRIo-n. xv
eſſe queat. Quod quidem Poﬅeríus cumin quadam quaſi
indagationc cauſas ad certum'quoddam effeíïum cerna-'
.tur, atque eatenus quiddam ſimile contiueat hypothe
feos (quamquam, vt¡ alio loco Oﬅendam, reapſe haud
fic ſe haber), videtur hic mihi venia concedi Poſſe opi
nandi, proinde e!: lectorí elſe liberum debera focus opi
nari. Cuius quidem reſpectu lector* praemonendus vi
detur, ſi forte deductio mea ſubiectiuahaud Plenam illi,
quam exſpectaueram, fidem fecerit, tamen obiectiuam,
quam hoc loco potiffimum c'uro, vim omnem ſuam ſore
accepturam. x
Ratione perſpicuïtatis deniqúe-lector iure poterit

Primo Perſpicuitatem :If/Emfiuam ſiue logicam ex con'
ceptïbus poﬅular-e, tum vero etiam intyiliuam ſeu
ªçflhetimm ex viſionibus , hoc eﬅ, exemplis aliisque mo
dis in ſingulo (concreto) illuﬅrandi. Ac logicae per
ſpicuitati quidem ſatis Proſpeximus. Hoc enim ſpectív
bat inﬅitutí naturam, ſed ídem fortuito' in cauſa ſuit,
vr alter¡ (aeſ‘lheticae), haud tam ſeuerae quidém ¡cgi,
ſcd tamen aequae, minus Potuerim ſatisfacere, Ferq
ín perpetuo laboris progreffu dhbius fui, quid ea de ro
ﬅatuerem. Exemplis illuﬅrationjbusque fcmperïopug
videbatur, \eaque proinde ſuis quaeque locis in Prima
operis delineat’ione ritç inculcauimus, Sed et magni
tudinem quaeﬅionis propoſitaç, .et copiam rerum tra
&andarum breui' Perſp‘iciebam,~ et cum intellexiffem,
his ſolis in ieiuna mereque ſcholaﬅica trafiationa opus'
ſatis extenſum iri,alienum a propoſito iudicaui, ſi exam
Plis ex illuflrationibus, ad v_ſolam rationem popula
rem neoeſi'axiis, mole‘m ope'ïris adaugerem, praeſertim
cum hic labor nullo modo poſiït ad ctvſum popularem apta
xi, genu'mique \cientiae deflilmtqres en ¡e hªud ¡xa ín
\v1 LRAEPATIOX
digeantjgrata illa quídem ſemper, ſed quae 1106 loco:

\ſere poffit conſilio haud con'uenctirc. Quod Terraffonus
abbas dicit: ſi magnitudincm libri haud ex numero fo

liorum , ſed ex tempüre metiarc ad intelligendum illum
neceſſario, quemdam ſubinde librum dici longe bre
viorem Poſſe, niſi tam breuis foret; id contra, ſi fa
cilitatem ſpectaueris totius cuiuspiam diffuſae , ſed vero
‘ principio cohaerentis cognitionis contemplatiuae, di
cí eodemiure poterit, quemdam librum multo magic
for/e Perſpicuum, niſi tautopere-perſpicuus reddi debuiſº
ſet. Namque adiumenta perſpicuitatis deſunt quidem in
Partibus, ſed ſuepenumero diffipata ſunt in toto, propterz
"ea quod lectorem non ſàtis cito ad Perſpicientiam totius
adducimus, et lucidis èºloríbus articulationem ſyﬅematis
ªníhílominus oblinimus atque obſcuramus, quod quidem
caput eﬅ in vnitate firmitaxeque illius diiudicanda. Ac
-lectrori quidem, opinor, haud Paruo eﬅe incitamento
Poteﬅ, vt ﬅudium ſuum cum Opera auctorís coniungat,
ſi ſpei‘are poffit, magnum opus et graue ad formnm Pro- ‘
Poſitam totum itemque duraturum abſoluere. \Atqui
metaphyſica, ex conccptibus,.quos hoc loco de ea ſu
mu‘s propoſituri, omnium artium .vna eﬅ, quac eiusmo:
di abſolutionem, eamque breui tempore, et modico, ſed
coiiiuncto labore poﬅít ſperare, ita vt nihil quidquam
'reliqui fiat poﬅeritati, niſi vtin ra-tione didactica ómnia
ad eam conﬅituat, neque tamen vllo modo queat materiam
aug'ere. Neque enim non n‘iſi index eﬅ omnium noﬅra
ª'r'nm‘ poffeffionum per rationem Pumm, fyﬅematice com?
Poſitus. Nihil nos hic Poteﬅ fugere, fiquidem, quae
"ratio Pura cx ſe'producitz noxxpoffuſint Occultari, ſed
«ipfa per rationem in aprico ponuntur, ſimulatque Prin~
cipium illius_.commune repertum ſit. Vnitate perfeêïa
-huiusccmodi. bognitzionum, et quidemcx meris cgnçge
\\ \
AU’CTORIS’TRÏÓR, 'xvlr
Ptibus puris, ita vt nulſlum quidpiám empiricum, vel

tantummodo ſingularis viſio ad certam ac deſinitnm eX
Perientiam ducat, in eaque vim Poffit exſerere, amplifi
canda atque augenda fit, vt hace Plenitudo abſoluta non
modo effici queat, ſed etiam neceſſaria.
Tecum habita, et nºx-is, quam ſit tibi cuna ſupellex.
.Perſt'ur.
Eíusmodi ſyﬅema rationis Purae (contemplatiuae)

ipſum ſpero memet aliquando editurum, quod inſcribatur:
Metuplzgſica natural?, quod non dimidia quidem Parte tam
longum ſit, ſed vberiorem materiam contineat, quàm
haec cſiríticaz quam Primo fontes oportebat et conditio
‘ nes Poffibilítatis illius Proponere, ſolumquç Obſòletum

purgare debebat et Planum facere, Hic lectorís patien
tiam exſpecto aequamque mentem iudicis, illic autem
facílítatem’et adiutorium ſOCii; quamuis enim Pleniffi
me ſim: vniuenſa principia ſyflemátis illius in critica Pro
poſita, tamen ad Plenam ſyﬅcmatís iPſiuS rationem
Praeterea Pertinet, vt ne conceptus deriuati defint, qua:
m’on Poffunt ex antíçipatione numefarir verum qui ſub- l
inde debent conquirí, cumque ibi tota conceptuum

ſyntheſis exhauriretur, Praeterea hic poﬅula‘tur, vt idem
etíam fiat: reſpecta analyſeos, quae omnia facilia ſunt,
ïmagísque iucundítate ſua oblectant, quam labore fav
tígant. '
XVItl ¡'RAEFATKU . 1'
I
PRAEFATIO AUCTORIS POSTERIOR.
An tractatio cognition‘um, quae ſub negotía rationi's

cadunt, pertum ítex* ſcientiae facere queat, nec ne,’ mox
poterit ¿x cuentis diiudiccri. Si ea poﬅ multum appara
tum, ſimulatque ad ſcopum veutum ſit, haereat, aut, quo
illum attingatſ ſaepius regrediaturb aliamque viam inﬅi
tuat: itemquefi fieri nequeat, vt varii laboris ſocii in
modo conuenia‘nt, quo communis ſcopus debeat feríri:
Temper Poterimus eſſe perſuaſi, eiusmodi fludium mi
' nime tutum iter perſequíflientiae, ſed tantummodo hic
illíc palpare, ac praeclare iam de ratione agemus, fi,
'quantum ſieri Poffit, eam viam conemur aperire, vt
etiamïnonnullis debe-at tamquam fruﬅra tentatis abdicari,
'qu-ae fini inerant temere ante-a conﬅituto.
Logicam i'nde ab antiquiffimis temporibus hoc tutum
íter inﬅituiffe, índe Poteﬅ perſpici, quod ei poﬅ Ari
fiotelem ne Paffus quidem retro Ponendus fuerit, niſi
ſere remotionem ſubtilitatum inutilíum quarund‘am,
dilucidiòremue conﬅitutionem eorum, quae pertractata
eranc, Pro emendationibus habueris, quae vero magia
ad elegantiam ſcientiae faciunt, quam ad certitudinem.
Eﬅ etiam notatu dignum, eam ad hocipſum temPus ne vl*
lum quidem Paſi'um Potuiffe Progredi, ideoque confectªm
omnino abſolutamquè videri. Cum enim quidam recen- K
tiorcs eo credebant ,illam amplificari atque augeri, ,ſi
Partim locos pſychologicor de variis 'cognoſcendi viribus'
(phªntafia atque ingenio), partim metaphgfico¡ de cogni
tionis origine, de variis fox-mis certitudinis pro diuerſi
tate rerum obi‘ectarum (idealiſmo, ſcepticiſmo, et ſic
porro), Partim anthropologim: de opínªionibus Praeiudi
cutit (earumque eauſis -et -remediís) inſererent, fece
y
N
A'UCTORIS "Pos-HUMOR. l xix
runt id quidem pro imperitia ſua propriae huius ſcien
tiae naturae. Non augentur artes, ſed deformantur,
cum earum termini confuſi miſcentur; ſed termini lo
gices eo accurate conﬅituti ſunt, quod ea fcientia eﬅ,
quae nihillniifi vniuerſae cogitationis regulas (ſiue ea
ex anticipatione fiat, ſiue empirice, originemquea rem

ve ſibi, quam velisj ſubíectam, habeat, in animoque
fortuita impedimenta inueniat, an naturaliala plene
proponita ﬅriffimque euincit.
ª lfoli illius circumfcri
Logicae tam bene fucceflifliea
ptioni tribuendum videtur, qua iure potefip quia oblL
gata tenetur, ab Omnibus rebus cognitioni obnoxiis ea.
rumque difcrimine ſeſe continere, in eaque proinde in
ltelligentia non nifi in ſe ipfa fuaque forma occupatur.
Lodge difficilius Per naturam rei rationi eſſe necefie ſuit,
viam fcientiae certam ingredi, ſi haud in ſe ipla ſolum,
verum etiam in rebus obiecti’s verſatur; vnde illi quo
que qua prop-academica quafi veﬅibulum artium conﬅi
fuita et, ſi de notitiis ſermo ſit, logica quidem ad eas
diiudicandas Ponitur, ſed comparatio illarum in artibus,
proprie atque obiePtiue ita dictis, anquirendn videtun
quatenus igitur in his ineflie ratio debeat, necefie
eﬅ, vt ex ªnticipatione aliquid in iis eognoſcatur, ea- -
rumque cognitio dupliciter Poteﬅ ad rem libi ſubiectam
referri, nimirum vt aut haec eiusque conceptus (qui,
alibi dari necefie eﬅ) tantummodo determinetur, aut
Malí; reddatur. Illa eﬅ tbeoretica rationis cognitio, haec
præliis-m Vtriusque pars pura, quam multum ea qu‘am—
ve parumcontineatzura fcilicet ea, *qua ratio prorfus ex
anticipatione rem ſibi fubíectam determinar, ante ſola.
tractanda eﬅ, neque, quae ex aliis fontibus Promanant,
cum iis debent confundi; male enim de redagilcmia {1'
XX 'ÏI’RAEFAT'IO
temere expendas, quae lucratus fueris., itaſivt, cúm illa~
haereat, n'equeat diſcerni, quae Pars quaeflus ſumtum

ſuﬅinere Poſiit, atque a qua ſit ille retinendus.
A .Mathç/ïr et jjlzyſica duae ſunt rationis cognitiones

theoreticae, quae rw* fibifizbiü‘ªïm dcbent ex anticipa
_tione‘conﬅitum-e, illa tot-Ñ). pure, haec ex Parte ſaltem)
,cum vero etium Pro aliis‘cognitionis _fontibus, quam
\rationiso. ' _ . ¡
Ab antiquiffimis temporibus, 'ad quaé Pertinet hi
floria rationis humanae, iii populo Graecorm’n admira
~tione digniffimo flZflÍ/ll/ÏJ‘ tutam ſcientiae viam incèfflt.
Sed non e'xiﬅimandum eﬅ, illam viam illam regiam
tam facile Potuiíſe inucnire, vel potius ſibimet ipſum
munire, quam logica, in qua ràtio in ſo ipſa occupa
tur; Potius credo, diu illam (pi’aeſertim in Aegyptiís)
¿pálpaffe, eamquermutationem conücrſioui cuidam tribui
debere, quae felixvnius viri ingenium in periculo quo
dam confcciffet, vnde via, cui inſiſiendum effet, non
amplius Poffet praeterirí, tutumque iter ſcientiae omni
bus temporibus atque in infinitis dííiantiis ingreffum
effet ac delíneatum. Hiﬅoria huiusce conuerſionis m0'
tus animoruin, longe illa quidem grauior inuentione
viae Circa nobile illud’ Promontorium, ingeniique illius
felicis, quod eam confecerat; ad noﬅra tempora haud per,- v
vehit. Attamen fama, quam nobis Diogene¡ Laè'rtiu:
tradidit, inuentorem nomináns minimorum, atque ex
~ èommuiii ſententia, ne argutiiento quidem indigentium,
elementorum demouﬅrationis geometricae, probat, me*
moriam inutationis, Primo huiusce‘ nouae viaoapertae
veﬅigio effectae, mathematicis longe grauiffimam -viſªm
effe oportuſiiſi'ehª, eoque oblíuioni fuiſſe ereptam, Primq
-quí triangulum.aeguilaterum demonﬅmuit (ſiue 'T/mlc¡

"
AUCTORIS POSTERLOR. ’ XXI
&ia-.us fuerit, ſiúe vtcumque), Clarins lumen illuxít;

namque rePerit, non ea, quae in figura vid’eret, vel
eti‘êm ſolum illorum conceptum ſe indagare, quaſíque
Propríetates eorum inde diſccre, ſed iis, quaèipfe ſe¡
cundum conccptus e_x anticipatione cogítando inderet
ac Proponeret (Per conﬅructiohem), Producçrè opojçtç.
re, atque, vt certo alíquid ex anticipatione ſciat, 'reí
nil quídquam ſe debere tribuere, quam quod neceſi'ario
conſequatur 'ex íiS, quae concepçuí ſuo conuenien
ter ipſe¡ in eam indidiffet.
Longe tal-dior inceffit phyfica, -Príusquam viªm
artium publicam offenderetz' ſiquidem mqdo ſesquíſe
culum eﬅ, ex quo conſilium ingenioſi Bacom'x' de Vera
lamio huic inuentioni anſam dederit, Partim etiam, CÏIm
. iamiam 'm eius veﬅigio effent, magis ea frequentaretur,
id .quod itidem Poteﬅ e ſubita animorum conuerfione
enodarí. Phyſicam in praeſentía, c'iuatenus in Princi
Piis empirici¡ conﬅitute eﬅ, conſideraba.
Cum Galilei globos in Obliqua planitie cumpondere
a ſe ¡Pſ0 lecto demiſerat, vel Tarricelli Pondere onerarat
aêra, quod antea cogitaffet aequale columnae aqueae
fibi notae, vel ſequiorí tempore 'Sta/;Hum metalla in cÏal
'çem mutarat, ruſſusque hanc in metalla, detrahendo
iis aliquid addendoquef’); -tum Phyſicis vniuerſis lux
exorta eﬅ. Comprehenderunt, rationem ea tantum
perſpicere, quaé ipſa-ex -conſilio producit, eamque cum
princípiis íudici0rum.ſuorum ex legibus conﬅantibús
p’raeire debere et naturam cogere¡ vt ad( quaeﬅiones
ſuas reſpondeat, non vero ſe ab ea ſola quaſi'ductitári
Pati oportere; aljoquin eni’m fortuitae, ad nullum an
!:ea deſcríptum ordinem inﬅitutae obſeruationes neuti
*) Hocªloco hand accurate ſequor filum híﬅoríae method¡ ex
perimentalis, cuius prima initíá quoque haud ¡ta nota ſunt.
l b ‘ Ï
xxix PRAEPAT10 x
quam in lege quadam neceifaria cohaerent, quod tamen

ratio et erpetity et opus habet. Rationem cum princi
plis, ex quibus ſolis conuenientía phaehomena poſi'ynt
legum inﬅar valere, vna manu tenentem oportet, alto
ra experimentum, ad illas excogitatum, adire naturam
vt ab ea edoceatur, non ad modum tiron'is, cui, quae
magiﬅro Placent, vniuerſa diilzmturj fed iñfl'ar iudicis
conﬅituti, qui, ad quaeﬅiones Propoſitas vtrc-.ſpondeant,
teﬅes cogit. Atque ita adeo Phyſics. tam vtilem conuero
ſionem rationis fune conſilio acceptªm fert, iis, quae
ipfa ratio naturae inſert, conuenienter, ea in illa quae
rendi (non illi adfingendi), quae libi ſunt ab ea difcen
da, et de quibus
quolfailum per ſe ipfa
eﬅ demum, nihil quidquam
vt Phyſical intellige-retl
certum’iter fcientias
inﬅitueret, cum per tot ſecula non nifi pªlpaffet.

Metaphyſica , quae cernitur in eognitione- tationalí,,
contemplatiua prorfus ſolitaria, omnem omnino inﬅitu
tionem empiricam fuperantel et folis quidem concept¡
bus (non, vti mathefis, adhibitis iis ad viſionem), vbi pro
inte ratio ſui. ipſius efle tiro debet, tanto fortunae fa
vore huc vsque haud gauifa eﬅ, vt certam poffit fcien
tiae viam ingredig quamuis ea caeteris omnibus Vetu
Pcíor fit, maníuraque' fox-et, etiamſi reliquae cuntiae
prorfus abriperentur voragine vniuerfa delentis barba
riei. Namque in ea' perpetua haeret ratio, ſi. vel leges,
quae vulgariflima experientia confirmat, perſpicere cu
pit ex vanticipationm In illa ſexcenties via repetenda
eﬅ, quoniam haud eo, quo tendimus, illam ducere vide
mus, et quod conſenſum attinet ſectªtorum illius in ad
fertionibuso tantum illa ab eo abeﬅ, vt potius Palaeﬅra
fit, quae proprie videatur deﬅinata ad vires ludicro con
fliau exercendas , in qua nullus vmquam pugil/ potuerit
vel minimo loco potiri, ﬅgbilemque poffeffionem in vi'
/
uic-rictus POSTERIOR. xxnx
&Oria ſua conﬅituere. Igitur nullum dubium eﬅ, ra
tionem eius, huc vsque metam fuiffe palpationem, et
quod peffimum videtur, in ſolis conceptibus.
Ecquae ergocauſa eﬅ, quod nulla hic fcientiae cer
ta via potuerit inueuiri? liane fortafle eſſe non poterit?
cur natura rationem noﬅram indefeffo ﬅudio onerªuic,
viae iﬅius in cauſa ſua grauiffima indagandac? Iam vero
non eﬅ, quod rationi noﬅrae conſidamus, cum in parte
curíoſitatis noﬅrae grauiffima nos non ſolum deſerat, ve
rum etiam ſpe nam tandemque fallar. Sin autem illa
via hucusque modo praetermifia ſit; quonam vti poteri
mus indicio, vt inueﬅígatione redintegrata ſperemus,
nos'alïis, qui ante nos fuerint, fore felicioresP _
Exiﬅimauerím, exempla matheſeos etphyſices, quae
* conuerſione ſubito confecta id, quod nunc ſunt, euaſere,
fatis eſſe digna notatu , vt partem conuerfionis modi co
gítandí, quae iis tam falutaris ſuit, neceſi'ariam inueﬅi
gemus, easque, quantum comparatio illarum, vtpotc
cognitionum ratíonali’um, cum metaphyfica patiturl hae
in re certe periclitªndo imitemur. Huc vsque ſumtum
eﬅ, cognitionem noﬅram vniuerſam ex rebus ipfis ſeſe
effingere, ad easque componere debera, verum omnes
conatus de iis ex anticipatione per conceptus quidquam
decemendi, quo cognitio noﬅra augeatur et creſcat, iﬅ:
fumtione perierê. quamobrem faciamus Periculum,
anne in quaeﬅionibus metaplfyſicis melius nobis 'ſucce
dat, {Í fumferimusp res ipſas noﬅris debere qotitiis ob
fequi , quod ipſum iam melius cum pofiibilitate cognitio
nis illarum ex anticipatione conuenita quae de rebus
ante debet quidpiam ﬅatuere, quam nobis offerantur.
Atque huiusce rei eadem ratio eﬅ, quae primi illius con
filii fuit Copernici, qui, cum intelligereta nil quidquam
profici in explicandis corporum coeleﬅium motibusp ſi
xxxv ‘ PRAEFATIO
omnem ﬅellarum vim atque cªteruam agi circum ſpeüa

torem Poneret, tentauit, ,anne melius ſuccederet, liii ſu
meret , circumagi ſpectatorem , ſed ﬅellas quiefcerc. In

metaphyſicª, ratione vzſionir rerum obíectarum, ſimili
ter poterit tentari. Si.viſi0ne exprimi deberet ac refer
,ri rerum ªobiectarum natura, haud intelligº, quo tan- .
dem modo queamus quidpiam earum perſpicere; contra
ea vero ſi res (qua ſenfibus ſubiçctª) conforme!: ſeſe et
componat ad naturam facultatis noﬅrae intuitiuaea fa
cile, quo &ﬅud fieri quezit. modum potero cogitare.
quoniam vero in viſionibus hisce, 'ſi naturam debeant
induere notitiarum, conſiﬅere baud Poſi‘um atque iim
morari, ſed ens tamquam repraeſentationes ad aliquid,
quod iis ſubiectum ſit, oportebita referam, illudque
his conflitcuama relinquitura vt aut ſumcre Poffim, con.
lzeptzwa quibus conﬅitutionem illam conficiam, ſequi'id,
quod-lubieaum viſion¡ eﬅ, tumque in eadem difficulta.
te haereo, ratione modi, quo ex anticipatíonè quid
quam de iislPoi/lim ſcire; aut res ipſas pono, vífïonibus
Propoſitas, ſiue, quod idem eﬅ, experientiam, perquam
nobis oblatae funt ad videndumque conceffae, concepti
bus his obſequi, continuo faciliorem exitum conſpicio,
nam ipfa experientia in formis eﬅ cognitionis, quae
opus habet intelligentiar cuius normam Prius, neccfle
eﬅ, quam res mihi Propoſita oblutaque fuerit, proinde
ex anticipatione ſumam, quae in conceptibus ex antici
patione exprimitur, quibus proinde res omnes experíe'nª
tiae obnoxiae ſeſe accommmlarca cum iisque congruere
neceirario debebunt et óonuenire. Earum quidem re
rum, quae a ſola’ratíone, idque neceffario, cogitantur,
ſed talium, quales certe ab ratione cogitanda informan
tur, experientiae nuspiam obuiarum ſubiectarumque, l
fi cogitationem moliare (nam fane debebunt cogitªri),
U
AUCTORIS‘T’OSTERIOR. XXV
rcgulam hanc, ,velut lapídem quemdam Lyfliuffl, repe-r

ríes probatam, nos nil quidquam in rebus ipſis' ex anti
cipationè cognoſcere, niſi id, quod Prius iis, indide- v
rimus *).
Hoc pericu‘lum e-x ſenfentia' ſuccedit, et priori par
ti metaphyſices,~quae ſcilicet in conceptibus verſatur ex' l
anticipatione, 'quorum, quae ipſis'reſpondèant, obi‘ez
&ae res illis conuenienter’poffunt Per' experientiam of#
ferri, certum ſcientiae ite‘r Pollicetur. Ex hac enim_
Iñutatíone modi cogitandi Poffibilitàs commode poter-it
cognitionis ex anticipatione explicctari, .et, quod rctnaius
erit; leges, ex anticipatíone fundaxſinentó conﬅitutae na-_
turno, vtpote vcomplexui rerum‘ expericntiueªpropoſita
rum, argume’ntis inﬅrui idoneis Poterunt, quod 'vt‘tj'umo
que _advratïªonem huc vsque frequentqtam vfieri'non Po
tuit. Se'dÏ'eX hac deductione facultatis "noﬅrxae ex anti
cípatione cognoſce‘ndi in Prioriúmeèaphyſiceè 'Parte mi- .

rabíle c1 uoddatn vniuerſº‘] de ill’ius fini › (l uiy P_Oﬅeriori Ñ
partírpropofitus eﬅ, conſectarium Pfomanat, vt videtur;
vehementer noxium, ſcilicet vt numquam Poffirïms v1
*) Haec methodus ex phyficpvçxprefl'a proínde in eo conſiﬅir,

vt elementa rationis purae quaerautur in ¡is, quae expert#
memo confirman' pºjlinr aut cwmelíi. Atqui ad probanda ra-_
tionis pyme enunciata,¿p1'aeſe1'tí¡n ſi ſupra terminosfquae
poteﬅ eſſe, exp’efientiae tementur, nonpotèﬅ experimen
tum fiel-i rei-um ípſis ſubíectarum (quemadmodum in Qhyſi: "
ca): ergo ſieri duntaxat in cqncepribm poterit ac derretir, ek'
anticipatiòne ſumtís, ſcilicet dum ea ,ita conﬅítuimus, vt
eaedem res obíectaeüarzim qua ſenfibus ſubíectae et intelli
gentiae in vſum'experïentíae, pªrtim-autem ramen q'uª'res,
quae tanmmmodo cogitantur, ſolitariáefereªtque vltra'terè‘ ª
minos'wexperiemíae rentantiratíoní propoſitae,~proínde adua’
bus diuerſis partibus queant conſiderarí. Si igitur accídir,
vt, rebus'hoc illo 'duplici reſpectucontemplaríg, conueníenà
tiae Locus fit cum principio.ravioníspurne, ſed eodem reſpe
&ú pugna rationjs ſecumipſius' neCe-ſi'aria exſiﬅat,~ expen'men
to veritasvillïius diﬅigctionis Probamr. . v - - - -'
i
x-xvx rnnzvAl-rzo
ti-a terminos, quae poteﬅ effe, experientiae peruenit-g

quod ipſum tamen Potiffimum huic arti Propoſitum vi
detúr. Atque in hoc ipfo experimentum ineﬅ probatio
nis contrariae in explorando vero conſecturíi reſpecta
cognitionis noﬅrae rationalis ex anticipatione, vt nimi
rum ,ſola phaenomena ſpectct, contra rem ipfam inf fe
ſpectatam per ſe veram quidem , ſed a nobis haud cogni.
tam, in medio relinquat. Id enima quod neceirario
nos pellít, vt terminos experientiae omniumque phae
nomenorum transeamus, aIz/òlutum eﬅ, quod in rebu¡
per ſe ipfis neceirario ratio et iure optimo ad vníuerſª'.
Poﬅulat, quae ex conditione aliqua pcndent, eoque ſe
riem conditionum vult abſolutam. Quodſi ergo accidít,
vt, ſi ſumſeris, cognitionem noflram empiricam rebus
obſequi qua rebus per ſe ipſís, abſolutumſiie repugnan
tia nullo modo cogitam queat; contra, ſi poſueris, anony
ﬅram repraeſentationem rerum, vti nobis proponun
tur, fefe- non effingere eí his, qua rebus per ſe ipſis,
ſed has res Potius, qua viſa iine phaenomena, compas
nere ſe ad noﬅrum cogitandi modum, vt repugnantia
fêfflèt; Vtque proinde abſolutum haud in rcbus, quate
nus eas nouimus (nobis eae Proponuntur), fed fane
quidem in íis, quatenus eas haud nouimus, qua res per
fe ipfasa inueniendum videaturz Patet, quod initio 'pe~
riculi caufa ſumſeramus, verum eſſe m lam, vniuerſo
Pmgreſſu in campo eorum , quae vim virtutemque ſen
a Hocce experimemum rationis purae fimillímum eﬅ experi
mento cbemicorum, quod nonnumquam periculum vocanf
nductinnir, vniuerſe autem rationem fyntbnicam Andy/IF
"º’ªP’D’ſici cognitionem puram ex anticipatione feparatim ele
menta duo valde díſiimílía, nempe in cognitionem rerum.,
qua Phaentimenorump et vero etiam rerum per ſe ipfarum
DiªMm-a vtramque rui-fus coniungit ad conſpiratiomm cum
idea rationali neceifaria :III/'01m1', vidçtque, hanc conſpírauoy
nem non fieri , nifi illa diftinftionerrqquae proinde vera eﬅ.
,AUCTCRIS vos-rakion; xxvn
a
ſus,ſupcrant, rationi cpntemplatiuae-denegato, ſemper

nobis integrum erit, vt experiamur, anne in cognitioe
ne eius practica inueniantur data, quibus conçeptus illa
rationalis abſoluti transſcendens Poffit conﬅitui, atque
"ita, ex ſententia metaphyſiccs, vltra terminos vniuerz
ſae, quae eſſe Poteﬅ, experientiae cum cognitione n02
ﬅra, ſed duntaxat reſpecto practico polïibili ex anticipa
tione pertineri. Atque in eiusmodi tractandi modo ra
› tio contemplatíua nobis ſemper locum ſaltim ad eiusmº
di amplificationem comparauit, etiªmſi illum vacuum
Pateretur, nobisque igitur etiamnum licet, quin ad hoc
prouocati ſumus, vt datisveius practicis ¡llum, fi poffl~
mus, expleamus *).
‘ In illo pei‘iculo, quae huc vsque conſueta fuit, ra
tionem metaphyſiccs immutandi, eoque, vt ad exem
pla geometrarum et Phyſicorum totam illius conuerſion
nem ínﬅítuamus, continetur negotium huiusce critices'
i'atíonis purac. Eﬅ en libellus de via ac methodo , non
ſyﬅema ſcientiae ipſiucts; ſed nihilominus totum mono
'gramma illius deſcribir, cum rátione terminorum et:
carcerum illius, tum vníuerſae ªrticulationisſiſi Hoc
l’) Sie legibus centralibus motuum corporum coeleﬅium I'lli;

quod ,Cºpemicw initio _duntaxat vr hypotheſin ſumebat, plena
certitudo efficiebatur, fimulque vis illa ínuiſibilis ªedificium
mundi copulans (attractionis Mm'onhmª.) probabatur, qua(
ªetrernum abſconditª manſifl'et, niſi ille auſus fuel-it, pu
gname quadam quaſi, ſed \amen vera ratione, moçus obſer
' 'vatos non in rebus oblªtis coelí, ſed in earum ſpectatore an
quirere, Similem ¡llam huiusce hypotheſeos conuerfionem
mod¡ cogitandi in critica perrractztam, hac in praefationç
etiam qua hypotheſin propano, quamuis in ipſa tractationc
ex natura noﬅrarum repraeſentarionum ſpatii temporisque
conceptibusque intelligentiae element‘aribu‘s, non hypot‘ne
rice, ſed apodictice probetur, eo tanmm conſilio , vt prima
pericuia eiusmodi murationis, quee ſempei' llypothetica' ſuní,
notemur. *
XXVII! PR’AEFATIO
.
‘
enim proprium eﬅ rationis purae contemplatiuae ,

vt ,ſuam ipſius facultatem, pro modo vario, quo
res ſibi ad cogitandum Proponit, dimetiri, iPſosque
varios quaeﬅionum ſibi Proponendarum modos, Pleno
enumerare, atque ita vniuerſam ſyﬅemªtis metaphy
fices formam deliªneare et queat et debeat; ſigquidem,ſi
'ratione Prioris, in cognitione ex anticipatione níhïl
Potoſi: rebus obiectis attrib’ui, niſi quod ſubiectum cogi
tans ex ſe ipſo promat, et reſpecto poﬅerioris,, habita
r‘atione Principiorum lcognoſclendi, ea ſolitaria 'in feſe
conſiﬅens vnitas eﬅ, in qua quodque membrum,- vtiſ .
in corpore Organico, -omnium reliquorum cauſa, vniu‘er
ſa autem vníuscuiuspiam eauſa adſunt , nullumque cer
to prihcipium in alz’qua adfectione ſumi poteﬅ, niſi_ illud
fimul ſit in 'adfectione perpetua ad vniuerſum rationís
vſum examjnatum. Contra ea vero, quod raro accídit,
nullique alii ſcientiae rationali,ctii1 rebus obiſieïtís verf
ſanti, Poteﬅ obtín’gere (nam logicae propoſito eﬅ d'un; ›
taxatforma cogitandi vniuerſe), contingit metªphyſicae,'
vt, in certam ſcientiae viam hacce criticla jadducta, vni~_
ver-ſum’campum co‘gnïtionúm ad ſe pertínentium Pení:
tus complacti, et proinde opus ſuum Perficere, poﬅc- -
risque tamquam ſedem quamdam pripcipem nullo vm- _
quam tempore aogendnm, vfendum deponère Poſſitſ
quoniam in ſolis principiis et circumſcriptionibus'
vſus eorum verſatur,~ quae illis ,ipſis cónflitqgntorèo
Aç ha’ncce '.peffectionem ea, qua ſiſeíentia .conﬅitu
tiua, Proinde tenetur obﬅricta, de eaque dici Poſſe v
neceffe eﬅ: nil actum re'Putans, ſi quid 'Aíuper'eſi'et
ágendum. .
At vero, inquies, *quaenam ſunt illa-e diuitiae, quas
Per eiosmodi metaphyſicam- c'ctriticadepuratamt ſed eo ’ ‘
quºque in flatum’ 'cohﬅªntem adduàarfi Poﬅeris relinqui
AUCTORIÏS POSTERIOR. XXIX
opínemur? IJeui huiusce operisperluflrªtione putaue

rís‘afiimaduertiQvfilitatem illius non nifi negatiuam eſſe¡
ac ſane (juidem haec' vna eius vtilitas vide‘tur. Quae
vero mox in pcffit-iuam'mutatur, ſimulatque intellexeris¡
principia, quibuscum ratio Contemplatiua terminos ſuo‘s
audet transire, re ipſa haud’ªmjalzſicationem', ſed, Pro
Pius ſpectata, contraffionem noﬅri rationis vſus conſe
qui, plopterea quod reuera terminos facultatís ſen
ſitíuae, ad quam ea pertinent, ad Yniuerſa dilatare mi
nantur, atque ita. vſum-rationis purum (practicum)
prorſus expellere. Quocirca critica , quae illlam coèrcet
et -límita‘t, eate‘nus quídemmcgatiua eﬅ, ſed, quoniam
ea-Ee ſimul impedimentum tollit, quod poﬅeriorem
vſum circumſcribit, aut adeo'minatur delete, reapſe
\'tilitatem prffitiuam habet et: longe grauiffimam, fimul
atque perfuaſus ſueris,‘ vſum elſe rationis Purae Practi
cum, abſolute ncceſi'arium (moralem), in quo ea ne
ceffario vltra ſenſus terminos ſeſe amplifiqet augeat
que, quo quidem nulla OPe indiget rationis contempla
tiuae, ſed tamen 'a vi ei-us recíproca tuta eſſe debet, ne
in repugnantiªm ſecum ipſa incidat. ’Huic muneri ::ri
tim' ſi pqfitiuam vt-ilitatem denegares, idem faceres, ac' v
ſi diceres, Politia nullam vtilitatem poſitiuam adferri‘,
quoniam praec'kpuumvillius munus- ſit, vt vi, ciuibusa
ciuibus‘metuendae, obexctobiiciatur, quo ſuas (Lujsquç
res poffit libere ;ac ſecure' Curare. Spatíum tempusque

in ſolis formisyeſi'e viſionis ſqn‘ſitiuae, Proinde duntaxat
in cor‘lditipnibus exſiﬅentiae rerum, qu'a Phªenomeno
rum, nobis porro nullos'conccptusª effect intelligentiae,
ideoque et nulla prorſuslcognitionis rerúm elementa,

quam quatenús his conceptibps offerri Viſio poffit, quaº
illis reſpondeat, itaq‘ue‘ nos nullam poffe cognitionem
habere cuiu'spia'm rei‘ob‘iectaè , qua rc¡ per ſe ipſius, we?.
xxx YKAEI-ATIO'
rum modo quatenus ſubiecta ſit viſioni ſenſitiuae, id

eﬅ, qua phaenomenon, in parte criticas' ahalyticª pro
batur; ex quo ſano vniuerſae, quae eﬅe poffit,- cogniq
tionis ratíonalis contemplatiuac conſequitur ad ſolas re¡
expeI-ientiac obuias Circumſcriptio. Níhilominus, quod
bene notandum eﬅ, praeterca nobis libcrurà ſeruatur.
vt easdem res' Obiectas etiam qua res per ſe ipſas, vt
hand cognofii, cette ſitamen cogitari poﬅe líceat 5V). Nam
que alioquin inde ſententia Cogeretur abſurda, eſiſie V19
ſum ſiue phaenomenon Poſſe, nequue quidpiam tªmen,
quod Vide’atur. lam ſumamus, diﬅinctionemjllam‘ re
rum per criticam neceffariam, qua experíentiae obnoxian
ſum, et earundem, qua rerum per ſe ipſarum, eﬅa
prorſus nullam factam, cfficcretur, vt decrctum Colli
'gatíonís cauſal-um, ideoque mechnnismus natura:: in
conﬅitutione illius de Omnibus omníno rebus qua cauſin
.efficientibus neceffe fit valore. De cademque natura
er'go, veiuti de anima humana, non Poffem dicere, vo*
luntatem eius liberam eſſe, eamdem et neceffitatí phy
ficae eſſe' ſubicctam, hoc eﬅ, non liberam, niſi in aper
tam repugnantiam inciderem; Propterea quod in vtm
que ſententiu ªnimam in eademſigng’ficatiom ªcceperam,
nimirum qua rem in vniuerſum (qua rem per ſe. ipſam),
neque, ‘ ſine Praeuía critica, focus accípere poteram.
Í) Ad rem quandam coznoſcmdam requíritur, vt eius poſſibili
kate-m poſſim probare (ſiue id ºad teﬅimoníum experientíae
fiat ex eius exſiﬅemía, ſiue ex anticipatione per ratíonem),
Sed cºgimn poſſum, quaecumque voluerim, ſi modo ¡nihi
met ipſi hªud repugnem, vid eﬅ, ſi modo-conceptus meus in
cogitatíone verſetur’ poſſibilí, quamuis' nemini cauere queam,
ln in complex!: omnium poffibilitamm_ huic etiam res obie
. . &a quaedam
ceptui valor reſpondeagpecne.
obíectiuus (poﬅibílitas Vt ªutem
realís, eíuscemodi con
nam illa priorv
ſu' !61a fui’z'logica) ,poſſit attribui, plus requirítur. Sed ¡ﬅud
…P1315 , ,hand ita necefi'e eﬅ, vt in Ñfontïbus cognitionis theate
ucis quaeramr, Poteﬅ elíam ¡Heſſe ¡n Praé‘tíeía '
I
'AUC-ron.” PQSTLRIOR. xxx!
Quodſi au'tem critica hand Peccauerix, 'cum rom obie

-ctam duplici ſigng'ſicatianezeffe ſumendam docet, nimirum
aut qua phaenomenon, aut qua rem per ſe ipfam; ſi _
deduêlio conceptuum intelleíºcualium' vera fit, proinde
ct decretum effefiionis cauſal-um res ſpa-&Ut ſolas prior'ª
fenſu acceptas, nempe quatenus ſubiectae ſunt experien
tiae, ſed eaedem poﬅeriori ſenſu ſumtae non {int illi de
creto obnoxiae, ſequetur, vt eadem voluntas in phaeno
meno (actions, quae ſub adſpectum cadít) vtpote leg¡
phyſicae neceffario conſentanea fit, -utque eatenus hand
libera, et :amen ex altera parte, tamquam ad rom per
tinens per ſe ipſªm, illi haud obnoxia, proixnde vt libe
ra cogitetur, ita vt nulla in ea re pugna e'ueniat. Quam~

vis autem animam meam, ab hac poﬅeriori parte ſpe
flatªm, nullª ratione contemplados, (nedum obſcr~
vatíone empírica), queam , pro'mde nec libertatem
qua propríetatem cuiuspium naturae, cui effecta_ tribuam
in mundo ſenſibili, cognq/¿ere, idcirco quia hoc ſecun
dum exſiﬅentiam ſuam , nec tamen in tempore determi~
natum cognpfcere deberem (quod fieri non poteﬅ, ſi
quidem conceptui meo nullªm Poflum viſionem ſubiiceª
re), tamen Potero libertatem-cogitars, id eﬅ, in eiua
repraeſentatione ſaltem nulla ineﬅ repugnantiª, ſi vtrius~
que diﬅinctio critica, modi cogitandi (ſenſibilisÑ et-intelª,
lectualisl' et ¡nde promanans cireumſcripta conceptuum
Purorunï intelligentiae, pr'o'mde et decretorum hinc
.orientipm, locum inueni‘at. 'Fac igitur, philoſophia
moral¡ neceſi'ario ſupponí -libertatem '(ſenfu ﬅrictiſi’
mo) qua proprietatem voluntaria noflrae, Propterea
quod decreta Practica ,in rat-lane noﬅxa, ſita originaria qua
data illius ex anticipatione ſint, quae hand ſuppoſita liber.
kate elſe prox-ſus non-poﬅean ſed rationem contempla.
tiuam Efºbªffª ,. vhanqnullo modo cÑogitari Poſſe, nec-eſq
I \
XXXII PRAEFATIO.
ſario ¡11a ſumtio, ſçilicet moralis, ei cedere debebit; cu

ius contrarium maniſuﬅam in ſe continet repugnantiªm,
Proinde libertas, cum eaque moralitas (huius enim con—'
trario nulla pugna ineﬅ, niſi íain libertas ſumatur), me
changſi/Ïno natume locum concedere. Verum, cum ad
Philoſophiam nihil nmplius opus ſit, quam vt ne liber
tas ſeèum ipſa Pugnet, ideoque, quamuís eam inutile
fit Perſpicere, certe queat cogitari, mechuniſmo natu
rali eiusdem actionis (in aüarelatione ſumtae) nullum
earn prorſus impedimentum olpiicere: doctrina moraliz‘
tatis locum obtinet, ſuumque item. et phyfica , id quod
'non fuiffet, niſi antea de ignorantia noﬅra ineuitabilié
nos edocuíffet, et vniuerſa, quae theoretíce cognoſcera
poffimus, ad ſo‘la Phaenomena reuocaffet, Eadem hace .
expoſitío vtilitatis 'poſitiuae decretorum rªtionis Puras '
clriticorum reſpectu cogitationis de deo, ſimplz’cz‘gue natu
m animas- noﬅrae Potef’c oﬅendi , Ïquae autem, vt breui
tati conſula‘m, Praetermittam, Quaniobrem nec deum,
nec libertatE-m, nec ímmortalitatem in gratiam neceffarii- 7’
vſus praélici rationis meaeſumere poſi'uni, niſi ſimul rail-í.
tíoni contemplªtiuae _arrogantíam nº'titiarum transſcen- -

dentalium adimam, quo‘niam, vt- Ïhas nanciſcaturr'-, iis‘
vtidécre’tis cogítur, quae pfopterea, quod ad ſolas-res pèr- '

l ( nihilominus'
tinent experientiae, quae Poteﬅ effe, ſubiectas, ſ1 ni'
ndhibeantur ad ea, quae nonx poffúpt expe-Ïſi'
rientiae bbn’pxia eſſe, reuera‘ hace ſemper-transmutanç

ſi\ \in phaenoinena, atque ita vniuerſam amplzſicationemrav,
tionis Pur'ªe pmcticnm Pxo iínpoffibili declarantÑ ÏFa’qná Ñ j
ſ u cientiu tollenda ſuit, vtfidei locús‘eſi'etgſi etdogmatismusc
metaphyſices, idªèﬅ, opinio praeiúdícata ªPsqQfà-hffitica ' ›
rationis purae in ea progrqdiendi, vel-ns fóncts eﬅ v'niuçrª .
\ ſae profanÏtatis moractlitati zrepugqantisgqèii ÏQIPPCÍ &a; ª ~
modnm dogmaticusª videtunf--ï ~ a… › Ñ …1 x …w \.
AUCTORlS POSTERIOR? XXXIX¡
\
Igitur ſi hzzud \ita difficile effe poffit, vt metaphyſiſi
ca ſyﬅematica ad'praecepta criticés rationis Puraé con
ﬅítuta, poﬅerís relinquatur, haud exigu‘um iﬅud munus
erit', ſiue ſolam rſiationis culturam per certum iter ſcieri‘
tiae in genere, cemparatam cum Palpatione inani leui
'que circumuag'atione eius fine critica, ſpectaueris, ſiue ad
melioremtemporis cctóllocationem iuuentutis curioſae,
quae id dogmatismo'conſueto tam mature et tanto ope
re exerçitatur, vt de rebus, quas non intelligit, at’que in'
quibus Perinde, ac quiuis alius, numquam quidquam
perſpícietz, commode argutetur, aut adeo ínúentionem’
aucu'peturnouarum cog‘itªtionum Opinionumque, atque
ita fludium ſolidioris doEïrinae negligat; maxime vero,
fi commodum incomparabile ſub rationem vocetur, vni
vçáſis, quae contra moralit'a'tem re‘xigionemquſie mouenſi
túr,ctªªdubiis'modo Socratico, nimirum argumento cuiden
tiffimo ígno‘rantiae aduerſariorum, Íirr Ómne tempus PO

flerum finem imponendi. Namqñ’e vllª quaepiam me;
tªphyſica vsque quaque in mundo ſuit; eritque et porro
fere,~ cum eaque vero et dialectica rationis purae, quip
pe quae ei' naturalis ſit, in ea deprehendetur. Igitur
prima et grauiffima philoſophiae cura eﬅ, vt, obturato
errorum fonte, vniuerſa contagio noxia illi àdimatur.
In hac graui mutatione artium in campo confecta,
iafiuraque, rationi contemplatiuae in poffeffione ſua-[mc
vsque Putatitia facienda, omnia nihilo‘minus Cum re hu—.
mana communi 'et vtilitate, amundo huc vsque ex doflriª
nis rationis purae Percepta, in eodem flatu ſalutari-ma
nent, in quo vmquamfuere, iacturaque duntaxat monnª .
4 polium attingitfilzolarumº neutíquam vero ſilla-tem gené
ris humam’.. Quaero ex obﬅinatiffimo quoque dogmati
co, an argumentum Pro anima noﬅra Poﬅ mortem du-ràª ,
Í tura ex ſimPlicitateAſubﬅantiae, anratio Pro adſerendá
a¡
f A
'-a
\
xxxxv , PRAEFATÍO Y
fvoluntatis libertate contratmechanismum vniuerfalem

ex fubtilibus illisi quamuis imbecillis atque inualidisg
_diﬅinctionibus ſubieE’ciuae et obiectiuae neceffitatis pra
flic-am an vero, quod Pro exſiﬅentia dei adfertur, ex con
ceptu naturae omnium perfetizifiimae (rationis mutabi
lium fortuítae, et neceſiítatis motoris cuiusdam primi),
an, inquam, hace Omni?, ª ſcholis Profecta, vmquam
potuerint ad populum pertinerel in eiusque perſuafione
vel minimam vim exſercªre? quie cum haud facta ſint,
neque vmquam Poffint exſpectari, ob imbecillitatem 'in
telligentiae hominum communis ad contemplationem
tam ſubtilem; cumque potius, quod primum attineï,
quam in quoque homine animaduertimus, naturae con
flitutio numquam rebus hac in vita obuiis (quippe ad
initia vniuerſae deﬅinationis ipfius parum idoneis) Po
tuerit explere ſpem vitae futuras, ratione fecundi ſola of
ficiorum clara oﬅenſio vniuerfis oppofita appetitionibus
confcientium libertufir, et denique, quod tertium ſpe
ctat, admirabilis Ordo, pulchritudo et prouidentia, vbí
cumque in natura rerum emiczmtesa folae fidem in ſa
pientem magnumque mimdz' auciiorem Perſuaſionem ad i
populum permanantem, quatenus ea in rationibus Poſi
ta eﬅ, efficere debuerit: non folum haec poffefflo manet
ínconcuffa, ſed Creſcit eo potius dignitatel quod fcholae
nunc edocentur, vt ne altiorem fibi amplioremque per
fpicientiam in ea re arrogentg quae communem humani
generis curam attingit, atque ad quam magna illa (aeﬅis
matione noﬅra digniffimª) multitudo aeque facile Poteﬅ
pertinereſi quaeque proinde mo‘net, vt ad culturam ha*
;um vniuerſiscomprehenſu \facilíum ſireſpectuque moral¡
idonearum rationum ſolam nos componamus. quam
obrem imitatio ad ſolos pertinet petitiones arrogantes
ſcholarum, quae lubenter eain re (quemadmodum alía¡
l
l
AUCT‘OR'IS POÏTIRZOR. XXXV
iïurc in multis rebus aliis) ſolos ſe veritatum earum ae
Rimatores Primosque condos videri voluerint, quarum
cum populo duntaxat \'ſum- communicant, ſed Clauem
fibi ſemantes (quod mecum neſcit, ſolus vult ſcire vide
ki). Nihilominus :amen aequiori iuri Philoſophicon
templantis Proúiſum videtur. IS enim ſemper ſolus mas
net depoſitarius ſcientiae populo, quamuis ignoret', vtí
liflïmae, nimirum critices rationis; quippe quae num
quam Poterit pnpularis fieri, nec vero etiam ea re indi
ger; ſi quidem, quo minus populus argumenta ſubtiliter
texta pro ve'ri partibus vtilibus obtrudi ſibi Patitur, eo
etiam minus dubia aeque ſubtilia contra allata ei in men
tem veniunt; Contra ea, quonian¡ ſchola Perinde, atque
qu'isque homo ad contemplationem ſeſe att'ollens, neee‘ſª
fario 'm vtraque -incidit, illi in offició eﬅ, vt, iure ratio.
nís contemplatiuae diligenter examinat'o, ſemel Pro ſeni
per offenſioni praeueniat, quac citius ſeriusue ipſi populo
exlcontroucr’fiis capienda eric, in' quas metaphyſici (el:
qua tales tandem ſere etiam clerici) fine critica neceſſa
rio ſeſe implicant, quae'que ipſas Poﬅea doctrinas eorum
l'iulterantJ Hac igitur ſola et materialismi, et fatalís
mi , et atheismi, et diffidentiae Profanae, et fimªtismi,
et ſuperﬅitionis, quorum virus ad vniuerſos Poteﬅ Pene.
trare, tandemque etiam et idealismi, et ſcepticismi, qui
ma’gis ſcholis ſuntpefliferi,radices ipſacpoffunt praecidi.
Si regimina vmquam arbitrentur, ſeſe doctorum homi.
num negotiis immiſcerç debera, curae corum ſapientil
qua etjiteris proſpicere copiunt et hominibus, longe
conuenientius foret, vt libertati eiusmodi crítices faue
rent, qua ſola poffunt, quibus ratio excolitur, labores
firmiter conﬅitui, quam W: ridiculo ſcholarum despot-ig.
mo Patrocinentur, quae de discrimine publico clamorenx
wllunt, fimulatque, quas texerunt, aranearum telaev
XXXVI '"PliAEIATlO
ſcindantur, q’uarum tamen'numq’uam ad‘populum'uòti

tia Peruenerat, quarumque Proinde iªüuram is num
quam etiam Poteﬅ percipere.
Critica haud tmêïationi dogmatz’cac eﬅ rªtionis inco

gnitione Pura ſua , qua_ ſcientia, contraria (quippe quae
ſemper fit dogmatica,— neceſiſie eﬅ, id eﬅ, ea, quae e cer
tis atque indubitatis Principiis ex anticipatione ﬅrenue
Probct), ſed dogmatirmo, hoc eﬅ, arrogantiae, in ſola
cognitione Pura'ex conceptibus (philoi‘ophica) ſecundum
Principia, quemadmodum dudum ratio conſueuit, non
explorato, nec modo, nec iure , quo ea putita ſit. Quo.
Circa dogmatismus cernitur in modo' Procedendi rationis ‘
Purae7 Imlla _praeuia crilicaſmc ipſiurfatultatix. Hàec
oppoſitio lproind‘e nec tenuitati garrulae, iniuria nomina
Popularitatis inſignitac , nec adeo ſcepticismo, qui. (70mm
metaphyſices cauſam euertit, debet Patrocinari; Potius
critica in apparatu cernitur neceffario ac Praeuio -ad
Promouendam ſolidiorem metaphyſicam qua ſcientiam,
quae neceſi'ario dogmatice debet, maximeque ſyﬅemati
ce, Proinde ſcholaﬅice (hand populariter) PertraE’cari,
quiPPe quac requiſita non polſunt remitti, ProPte-Fea
quod ea. Pollicetur, Prorſus ex anticipatione, Proinde
Prori'us ex ſententia rationis contemplatiuae, res ſuas ſe ge
fluram. In exſequendo conſilio, a critica pra-acepto, h‘oc
eﬅ, i-n-futuro metaphyſices ſyﬅemate', aliquarido nobis
inﬅituepda vía eﬅ ſeuera celeber‘ximi ÍVOÓ‘ÍI', ſummiom
nium dOginat-icorum Philoſophi, qui Primus exemplo
fuit (eoqucrexemplo auctor exﬅitit ingenii hucusque non- -
dum exﬅinPci diligentiae in Theodiſcis), quomodo conﬅi
_7 tutign‘e legitima principiorum, diﬅincta conceptuum de
. termirjatipgç, tentato argumentorum rigore, vitatis
(n19, ſalçibus, , àudaçibus inyicon ſequentibús,‘ ceittum. deben!:
AUGTORIS P0sTERtoR.—‘ xxxvn
iter ingredj ſcientiag, qui prªeterea talem, qualis eﬅ meta

phyſica,inprimis Potuiſi'et itaconﬅituerefi modo ei in men
tem ve'niffet,per criticam organimempe rationís puragant: _
fibi campum Praeparare ; qui defectus quidem non tam ipſi,
ſed Potiué modo cogitandi dogmatico aetatis tribuendus vi
detur, et de quo Philoſophi et eius et omnium priorum
temporum, non erat, quod ſe inuicem reprehenderent.
Qui methodu'm illius, et tamen vna quoque Procedendi
modum critices rationis purae reprobant, nihil aliud
Poffunt ſpeflare, quam vt vincula prorſus abiiciant
fiicntiae, laborem inluſum, certitudinem in opinionem,
- philoſophiamque conu’ertant in Philodoxiam.
Quad hancalteram editionem attinet,merito occaſionem

praetermittere nolui,vt difficultates Obſcuritatemque,qu0
ad eius ſieri Poflctct, dispellerem, quae Permuſiltis calumniis
fereaníàm dederint,in quas ſubtiliffimi homines,fortaffe
haud fine culpa mea, in hoc libro diiudicando íncurrere.
In ſen/tentiis ipfis earumque argumentis, < itemque in for
ma haud minus, quam in Plenitudine deſcríptionis, nil
quidquam,quod mutari deberet, inueni; id quod Pªrtim
díuturno exam'mi, cui earn ſubieceram, antequam vni
verfitati doctorum hominum proponerem, tribuendum
videtur, partim nªtuſirae ipſius rei, nempe rationis Pu
raev contemplatiuae, quaè veram in ſe afticulationqm
continet, in qua -vniuerſa in Organo verſantur, nimirum
cuné’m'propter vnum adſunt, et quodque fingulum Per
Vniuerſa, proinde minimum vitium, fiue id errore cer
n‘atur, 'fine in defectu quodam, in vſu deber neceſſarío
{eſe oﬅendere. I-Ianc immutabilitatem atque &inﬅan
tiam et porro quoque hoc ſyﬅema, opinar, obtinebit.
Hac fretus fiducia' iure ducor haud arrogantia quadam",
ſed ſola neuidentia, quam expèríment'um efficït aequalita
c
'Xxxvm PRÁSSATlÓ AUCTORLSPÓSTERIOR.
:is conſectarii in ehentu inde ab elementis rginimis' vé

que ad totum rationis Purae, atque in regreffu a tota
(nam‘que eªt hoc in ſe per finem illius vltimum in Practi
cïo datum ect) ad quamque Part-km, Propterea quod Peri'
~ º‘ulum ve‘ſminil‘nae partis immutandae continuo repug
ñaheias 'non ſolum ſyﬅematïs, ſed communis rationis
humáhae adferre videtur. Verum in exhibition? permulta
adhucſuperſunt, in qua quidem hac noua editions emen
dationes tentaui, quae partim praue intellecta aeﬅheti
ces, in primis in conceptu temporis, partim obſcurimª
tem dcduí‘rionís conceptuum intellectualïum, partim deu,
fectum Futatitium euidentiàè idon‘eaejn àrgumentis de_
çretorum intelligentiae Purae, partím denique calumni
hm pa-ralogísmorum Pſychologiae ratimmſi exprobratorum
tolleré debeant. Hactenus quidem (nimi'rum duntaxal:
ad extfeñmm caput primum dialectíces transſcendéntaj
lis) nec .longius mutaciones pertinçnt in modo Proponen
dr¡ *) a' Ín‘e faflªe, ſi quidem et tempus dear-at, et ratione
óaêtero‘fum ni‘] quídquam occurrebat, quod ab vſu peri
tis‘ et aequis aeﬅimatoribus praue intellectum ſol-et, qui
tamen ¡pſi , quae ad\e0rum manita regefferimrí‘uis qu‘ueª
que' lòcis ihuenient, vt Pfoinde haud opus fit eos cum me
kita lªude citare. ' '
*) Pl'opríum incrementum, et tantummodo in ratione proban
dï, .illud poffem dícereÑ quod in'noua conſutatíone m’mlísmï
pſycholougi’cí,'ſeue1-umque.(et vníce, opínor, po‘iſibïle) argu
mentum pro realítate obíectíua víſionis externae pag. 18:”,
acceffit. Vtcumque inſons reputetur ídealísmusxauonc fi
hium meraphyſices çffenrialíum (qui reapſe is non eﬅ), ra
v mèn ſemger offenſioni manebit phíloſophíae communique
ratiqni humanac, ſi exſiﬅentiam reljum extra nns (a quibus
.tamen vníuerſam notitiax-úm maten-¡am vel ipſius ſenſus íntiſi
mi háuﬅam habemus) ad Han-¡n ſolam açcipere cogamur, er,
ſi cui anímum ſubir de ea dubitare, nullum-\ei idoneum poſi
ſimus argumentum opponere. \
'4 ..…
XXXIX
C‘OctNSPECTUS
Crítica: rationi¡ purac.

Inflimzio. _ . pag. l
I. De dïscrímine cognitionis purae et empiricae. I
ll. Poffeſi‘ione gauden‘ms certarum quarumdam ex antici
patione notitiarum, neque intelligenua commnnis vm
quam iis vacua eﬅ. 3
III. Phíloſophia ſcientiae indigegpoffibilïtatem, principia
que et ambimm omnium cogniríonum ex anticipatione
determinantis. 5'
IV. De discrímine iudícïornmanalytícorum et ſyntheticorum. 9
V. 'In 'Omnibus ſcíentiis rationís theoreticis iudicia ſynthe
tica ex amícíparíone vt principia inſunt. ll,
VI. AQuaeﬅio generalís mtíonis purae. IS
V11. ¡den et deſcriptío ſcientiae cuiujsdam ſingularís ſub ti

rulo criticas rutionis purae. ~ ’ ' 19
Crítièe l'atíonís pm'ae. ‘ 2;
I, Dqctriïía elemental-is transſcendenralis. ſi ‘ 23
.Parjzzilg'oéyAeﬅhetice tr-uuſcendentalis. ſ \ l 3;'
5.1. Definiçtágnes. - g;
Sïctio ¡mor, De [patio, 27
S. ?,fflExpoſitio 'memphyſica huius conceptos'. 27
5. 3, Expofitio transſcendentalis conceptus de ſpatío. 3o
Sec'h‘aÓoncluſiones
poſt-rior. Pe ex
tempore.
ſuperioríbus conceptíbus. l 34.
s. 4. Expofirío metaphyſica conceptus temporís. 34

5. 5. Expoſitío transſcendeptahs conceptus tempçfit. 35
g. 6. Concluſiones e); çqnceptibus.. ,¡ \$6
5 7, Illuﬅratio. ~ 39
S. 8. Scholia generalia ad aeflhetïcam transſcendentalem. 43
Finis aeﬅherices Iraúê‘ſççndentalis.. ¡52
Pm: poﬅerior. Logica trans‘cendentalísÑ 53
lnflizurio. Idea logicae transſcendemalis. ,- 5g
l, De logiçain ganen. 'q , j 4 j' x - - . * 53
L o
-x'L \ ,
ll'. De logica transſcendentalí. * ‘ \ Pªg- 5"

Ill. De deſcríptione'logíces vniuerſalis in analyticam et día
lectícam. , $3
1V. De deſcrïptíone logices transſcendentalïs, in logicam
transſcendemalem et díalectícªm. y 61
Tamm- pn'ar. Analytica transſcendentalis. 6a
Liber prior. De analytica concepmum. 63
Cap. I. De filo Arindnaeo vníuerſorum cºnceptuumintellea
ctualíum purorum aperiendorum. ‘ 64.
Sec'lio 1. De vſu logico intellígenriae in genere. 64.
&Hi0 II. 5. 9. De functione logica intelligentiae in íudicíís. 6C
Sectio III. S. 1o. De conceptibus intellectualibup puris ſeu ca
tegoriís. 71*
5. II. Meditariones curioctſae, quae dç tabula caregoriarum
pofl'uut inſiituí. 75
’, 5. 12. De capite quodam philoſophíae tramſcendentalis
veterum. ‘ ‘ 79
Cap. Il. De deductione conceptuum purºrumctintellígentiae. 8¡
&Hi0 l. 5. Ig. De princïpiis deductíonis transſcendemalis in
genere. y 8]
~ S. 14. Tránſitio ad deductíouem transſcendefiiªfflem cate
’ goríarum. 85
&Hi0 ll. Deductio transſcendentalis conceptuum purorum in.
tellígentíae… 89
5. 15'.v De' poſſibilitate conditionis in genere. . 89
5. 16. De vnitate ſynthetíca originaria apperceptíonis. 9x

5.' 17. Decretum vnita‘tis ſyntheticae apperceptíonis ſum.
mum eﬅ princípium vniuerſi vſus íntelhgennae. 93
S. 18. Quid vnítas obíectiua conſcientiae ſu¡ ipſius ſit.;
b 'S- 19. Forma logica iudiciorum omnium .conſiﬅir in vnita
95
te Obíectiua apperceptionis ommum 11s complexotum

cónceptuum. 96
S. 2o. Qmnes viſiones ſcnfitíuae categoriís ſubſunt, vt
\ condítioníbus, quíbus ſolum poſi'unt vana m vna con
ſciemía congregari. 98
' 5. 21. Scholion. - 98
5-- 22, Ca'tegoriarum nullüs aliús vſus eﬅ ad rexum cognidº
‘ XL!
¡em, quam applícatio eat-um ad res experíentiae propoſi

tas. pag. 10º
S. 23. Continuatío. - Íºl
S. 24. De applicatíone categoríarum ad res ſub ſenſusſub
¡citas in genere. 102
. 2 . Subiectum co itans non P oteﬅ P er ſolam conſcien
\íam cognoſci. 107
S. 26, Deductio transſcendemalis \'ſus experiemíae vni
verſe poffibilís concepmum intellcctualium purorum. los
9. 27. Conſeé‘tarium huius deductíonis conceptuum intel
lectualíum. I I2
Epitome huius deductíonís. I !4
Liber 'poﬅer/"or, Analytïce decretorum. I r5
lnflſiimtio. De facultate iudicandi transſcendénraliïn genere. x16
Capw primmn. De ſchematísmb conceptuhm fpurorumimel
leéhlalíum . \ . l I9
Caxmr ſecundum. Syﬅema omníum decrerºrum intellígentíae
_l purae. l ¡26
Scc’h‘a‘ I'ma, De decreto omnium iudicíorum anal Y ticorum
ſupremo. ' 123
Sectiª /êcundªſi De decreto ſupremo íudíciorum ſynzhetico
' rur‘n. , 130
'Señio rem’ª. Deſcriptioſyﬅematica omníu-m decretomm in- ª
telllgemiae purae ſynrhetiçorum. l. ' 133
I) Axíoma_ta \'ÍñºſlíS. '' 136
” 2) Antícipation'es perception-is. 139
3) Añalogíae experíemiae. 149
A. I. AIM/agita. Decreturri conﬅantiae ſubﬅantiarum. I 5'(
B. 2. duülogia. Decrètum ſucceſiiouís temporis ex le
ge cauffalira’tiè. . ¡56
7 ' C. 3. Analogia. Decrerum ſimultaneorum, ex lege ef
fectionis mutuae, [me commerciL' 17x
- 4) 'Pºflnlm cogítatíonís empitÏicae in gencré. y 7 ¡77
Confutatio idealismi. . - 182
Scholíonyniuerſalc ad ſyſ’cema decretorum. !91
Capa: uni-m5 De ratione rerum onuúum inphaenomçna et
çºumem duſfinguendaxum. '195'
r
RL" ~
Appendix. De amplſibolòa Conceptuum refiexionis Per \ſum
intelligenrme empiricum cum transſcendentali permuta
tum- _ pag. :jos
1) Idem-im: et diuerfifam_ _ 2'10
2) Cunuenicmm et pugna. -. A .2!! A
3) [memum et externum, .-- ~212

‘ ct 4) ¡VL-¡taria et forma. l- 212
Cebolla» amphiboliam conceptuum reflexionis; 213

Tommpnflcriºr, Díalectica transſcendentalis. " _23º
lnflzmzio. i ct l
I) De ſpecie transſcendcntaii. 230

‘ 2) A,
DeDe
ràtíone pura v: ſede
ratiçne in genere. ſpecie¡ transſcendentalís.
i l d 233_
233
\ o 'x B. De vſu logico raríonis, ~ . \2236,

(- 7 ~ C. De vſu rationis puro. B38
Liber prior De conceptibus rationis purneg~ _i …Í ' ..Z 24!
Seciiº prima. De ¡deis ¡u genere. 242
&clio fecunda. De ideis rransſcendentalilms. ' '-' “y 248
ſi \Section-ma. Syﬅema idearum transſcend‘entalium., Í - 256
. s . _. I
M. .u .
,Lum- poſíü'iºr. De conclufionibus dialectícis rationis purae. 260*
Capa-;1 l.- De paralogismis rationis purae. 251.
9 Confutatio argument¡Mendelsſohniani pro'conﬅantiª
Í
: animiu’ ‘ A ,. ; 27¡
~ Finis'enodatí pamlogismi pſychologici. ²7Í
*ç Sc'nolion generale tranſitíonem ſpectan-s a pſychologia -ra.- .
tionali ad cosmologiam. 28º
Cape: II. Antínoniïàirªtionis purae. l _ 283
v ſ3 Serna l. Syﬅéma idearum cosmologícªrum.- ' i F 285

Secn‘o 2. An'tithqtiçe rationis purae… i . ²\9²
Fui-:na l. idem-um tramflmdemalium. ‘

Mundo: finitos eﬅ et infinitus. 295
7 Fuga-I 2, ideªrum tramſce-ndentªlium.
Omnia in mundo fimpliciactſum; et compoſiu. 304
Pu‘qnn 3. Mmmm _tramſèmdemalium

Omnia eueuiunt ex libextate et -neceffitate. 3m
\Lili
l Hgm' 4. iglearum trmzsſï-mdmzaïimü.
l Natura eﬅ abſolute necefl'ariª, etomnia ſunt fortuitmpag. ;IS
Smio 3. De inuitamcmo rationís' in hªcpugna ſua'. 326

Smia 4. De quaeﬅionibus rationisp'urae ti'alªisſcendentalibus,
quatenus neceſſe eﬅ eas-ahſoiute enodarl poﬅe. V335-,
&mig 5,- Deſcriprif) ſceptica quaeﬅionu‘m cosmologicarum per
‘ omnes quatuor Ideas transſcendenraies. 34¡
Smjo 6. De idealismo ti'anisſcendentali, vtpote claue dialecti
ces -’ cosmoiogicae
(
enod‘andae.
.' '. ' l ' n ª .
‘ 344
Sem'o 7. Deciſiolcrmcª pugnae cosmolqglcae rationis ſecum
ipſius. ' 349_
Sªcn‘o 8. Principium regulatiuuctm rati‘onis purae reſpectu idea~
rum cosmologicarum.- 35-6
Se'crr- 9.' De vſu empírico princípii regulatiui rationis, reſpe
&u omnium idearum cosmologicarum.- , 36¡
l. sollm‘oídearum cosmologícarum de rotalſiirate compoſi
tionis phaenomenorum in toto mundauo. 36ª

l]. Sº’mio ideae cosmologicae de toralítate diuiſionis to~
’ níus'cuiusdum dari in viiione. 366
Sci-alien fiimlead ſqlutionem'idearum inathematice trans;
ſcenderí‘taliu m, e¡ prae'momtum ad ſolutionem idearum
dynqmice .rmnçſcendentaiium. 4 369
Ill. Salur‘o idearum cosmologicarum de totalitate deri
vationis euentºrum mundanorum e caufis. 372
IIlujZrª io ideas cosrxioiogicae lihertatis coniun &ae cum
neceſſitate phyaica vniuerſali- 375
'IX-7. Sa/utio ídeae cosmologlicae de totalitate dependen
tiae phaenomenorum, quoad exſiﬅentíam in genere. 389
Srbolion finale‘ ad vniuerſam antinomiam rntiºnis purae. 393
Cap… III. Idealeratimis purae. ~ * :-"ª , 394.
Sectia l. De ídeali in genere. 394.
Smio 2. De‘ideali transſcendeutali. 397
Secn'ª 3. De argumentié raríºnis contemplatíuae, ad exfiﬅen’ï
tiam concludendi emís ſummi. 405'
Tria duntaxat argumentorum genera pl'o exfiﬅenria dei
heri per ratiunem contemplatiuªm pofiſiunt. 410
‘ Smio 4. De impoſſibilitate argumeurí ontologici pro exſi
, ﬅèmia dei. , 4!!
xLiv
Secn'o 5-. De impoffibílieate argument¡ cosmelogici pro exſi#
ﬅemia dei. ' pág. 418
Patefactio atque enodatio ſpeciei díalecticae in omnibu:
argumentis trªnsſcendemalibus pro exſiﬅentia entis
“neceſiaríL 426
Sectio 6. De impoffibílítare argument¡ phyſicoztheologicí. 430
Sem‘o 7. Critice vníuerſae tlieologiae ex principiis rationis
contemplariuis. « 437
Appnidigc. De vſu regulatíuoídearum l'atíonís pnrae. 44';
De fine vltimo di‘aleéïices namralís rationis humanae. 462
II. Mnbadºlogiª tramſèendemalír, 487
Cªput I. Diſciplina rationis_ purae. _ 490
Smio x. Diſciplina i-atíonis purae in vſu dogmatíco. 492
Secn‘o 2. Diſciplina ratíonis pin-ae reſpectu vſus polemici. 5'09.
De impoſiibiiitate compoſitíonís ſcepticae rationís purae ab
' ſe ipfius diſiidentis. ._ 5-22
Secn’º 3. Diſciplina rationis pin-ae reſpecta hypotheſium. 529
Secn’o 4. Diſciplina rationis purae reſpectu argumentorum. 538
Capa: 2: Canon ratignis purae. 545
Smio I. De fine vltimo vſus puri rationis noﬅrae. 5'48
Scczio 2. De idealí ſummi boni vt ral-¡one finis vltimi deter
mïnandi rationis’ purae. 552
Sectiª 3. De opinione, ſcientia et ſide. 56;
CII/m: 3. Architectonice rationis [June, l 57¡
*Capaz 4. Hiﬅoria rationis'purae. 534
Q
l
rns T mv frroj
L'
tu 'De dircrimine cognitiºnir purae atque empírica.
quidquid animo cemimus et ratione intelligimus il

lud omne dubium non eﬅ, quin idem mm vſu et
experientia capere primordia videatur. Quid eﬅ enim,
. quo facultas cognoſcendi ad vim ſuam exſerendam pofiiit
- e'xcitari, nifi iis rebus,
qſiuaſi impulſione quae
oblatae obiectae vel
extrinfecus ſenſibus
ſpouteet viſa
quadam
efli-l
ciànt, vel mentis vim ita moueant vt iis cçmparandis,
copulandis , feiungendis rudem illam atque indigeflam
rerum ſenſu Perceptarum materiam in formam cognitio-
nis rerum mens eam redigat atque componat¡ quam ex-'
Pïerientiam appellamus? Patet
i nobis cognitionis/partem ineffe, inde
quaeitaque,
tempore nullam
experienin
tiae Praecux‘rat, Potiusque planum eﬅ, cognitionem cum
hac omnem incipere. ~
quamquam autem omnis cognition noilrajmul cum
experientia ex'ſiﬅit, inde tamen non efficietur, vt cun
&ae- rerum notitiae ex vfu experientiaque naſcantur.
Nªmque fieri poteft vt vel ipſa, quam vſu fueris et ex
perientia nact‘us, conflata cognitio ſit complexaque ïumx
exiis, quae viſa {int et accepta ſenſibus, turn ex ¡'19,,
quae ſenſuum Pulſa' excitataque impreſſionibus ex ſe ip¡
ſal mens ſponte pròmat, licet id, quod proxime ab men**
te ſola pmſiciſcattur, .dí’scernere mm ab eo poſiïs, quod
ſenſus vi virtuteque perceptum habebas, dum diutur
HMS' vſus anímum-imenderit,’
exacuerit. . _ſi ad illudque feiungendum
t
A
2 INSTITUTI‘O.
Qui locus attingit quaeliionem , altiore certe inda
gatione digniflimama nec primo ﬅatim quafi adſpetſi’cu
vel repudiandàm, vel conficiendam. Nam qnaerat ali
' quis, an vere talis quaedam cognitionis forma rèperiae_
tur, quae tantum abſit, vt ex vſu et experientia pen
deat, vt potius libera ab omni ſenſuum impreffione vía
deatur. Cuiusmodi quidem notitias hauﬅas a priori di
cimus, easque díﬅínguimus fab empiricis, quae apo/ita
riorí, id eﬅ, ab vſu et experientiaj tamquam e fuo quo
dam fonte, Promanant.
In'terim tamen iﬅud verbum parum fatis definitum
eﬅ atque idoneum ad vim omnem poteﬅatemque quae:
flionis Propoſitae apte accurateque deſignandam. - Per-'
multas ením .Conﬅat cognitiones efiel quaea _vt ab expe~ .
ríentiae fint fontibus Profeáhe, capi tamen etiam a*
priori dicantur, propterea quod eas non proprie qui
dem ab experientia Pro-Xímeque, at ex generali quadam
regula deriuemus, quam tamen eamdem ab experien
tia depromtam habemus. Sic, vt hocp vtar, cum ho- i
minem dicimus a Prioripotuiffe, cuius fundamenta fub
duxerat, domus ruinam noffe, nihil intelligi aliud volu
mus, ni 1 non illi ipfius ruinae experientiam fuifle exo-1
ſpectandam. Sed ſciri onmino iﬅud a priori non pote
rata fiquidem corpora grauia eſſe, et proindea fulcro
ſublato appondere ſuo deorſúm fer-ri ac ruere, fane ante.
debeliat experientia Oﬅendi.
. Quamobrem in reliqua oratione notitias apïíori'
hauﬅas eas .dicemus, quae non modo ab hac vel illa, ſed
ab omni omnino Parteexperientiae fimpliciter abſolute
que liberae videntur. Atque his quidem contrariae ſunt
cognitiones empilricaea id eﬅ tales, qualium tantummo
do va Poﬅeçiori, fine Per experientiam , copia poterit
ſieri. In notitiis autem a priori hauffis formatisque il~.
lªe, quibus nil quidquam immixtum ineﬅ empírici,, pg¡
rae vocantur et liquidaez velut notioj quae vnam quam
que ponit a caufa mutationem Proſiçiſci, l in iis eﬅ, quae
a priori enunciantur, nec in puris tamen. et liquidis,
quoniam_ non aliunde potefl, nifi e ,ſolá . experientia
mutationis notio‘hauríri. l -
Ñ. .4**
É, o
x
1 .
v'-Í'NS'I‘LTU'IªIÓ. _ x ,3
x Í i ‘
Efl'e in nobir mm notitz'a¡ omniſenſlj èxperíentíague pria

’ . ſu,
tatemípſamgue
i intelligendum popularem
lv ' numquam ii:
Sed hoc loco certa quaedam ac propria quaerenda

nota erit, qua pura et liquida cognitio a concreta illa- at
que empirica discerni recte pofiiit et internofcL lam
vſu quidem et experientia accidit, vt veritatem rerum,
quas fic vel aliter conﬅitutas videmus, non item eorum
neceffitatem, vnde eas non eſſe ſec‘us comparatas Poſſe
intelligasa edoceamur. ltaque ſi primum euenerit.g vt
enuncietur aliquíd,
vPrehenſam necqf/itatirquod idem inide ſeerit
cogitetura vimomne
habere com
a priori
, enuncíatum; quod cum praeterea non iit ab aliquo 'Pro
feflum deriuatumquej quod ipſum valeat tamquam ne
ceffar’mm, tum iilud erit /ímplztitI-r a [mori reputandum.
Deinde fieri non Poteﬅ, vt, quae ab vſu ,ſint experien
tiaque profeaza, iudiciis tam late Patens, quae vere
proprieque vniuerſa attineat, ineffe ratio videatur, ſed
ſumta tantum et ad inductionís formam effect-Madma
que; quam dícunt, comparatiua, qua propriea quod ab
hac vel illa regula discedat, quantum id quidem expe
rientia conﬅet, nil apparere quidquam enuncietura Si
quod igitur’e‘hunciatum cogites omnia omnino fpeazans
ali .omnique, . cuius effe \copia poffit exceptione vacuum,
illud non exivi-u poterit et experientia hauﬅum efl-e et
conformatum, ſed fimpliciter abfoluteque a priori ante
ceptum atque inſignitum.- Ita fit, vt empírica vniuerª
ſitas ifta i’n ſola_ valoris gradatim ad libidinem :mai ex
eoque, quod in plerisque caufis animaduerſum ſuit, ad
id, quod in cunctis obtin‘eat, effecti magnitudine vera
feturg velut .in'effato, quod omnia corpora ponit grani
. tate ſua ad perpendiculum ferri. ..quorum autem indie
c-iorum talis ratio atque nat-ura eﬅ, quae vera propriaque
ad pniuer/b pertineat1 iis fontem effe cognitionis pecu
liarelm id eli facultatem cognofcendi a priori ,-- iine-ex
anticipatione tribuendum, hac~ ipfa pleniore vniucr/elra
.ti0ue’,monfimur._.. _ ‘Hinc' itaque efficitur, vt ;vis tum M
\
I" , ‘ I ‘
ªe INSTITUTIO.
cqffarii, tum vniugíjſi in notís fit certis atqucte indubitatis
cognitionis a priori ductae formataeque, quae inuicem
tam arcte ſint inter ſe coniunctae copulataeque, vt ab
altera disiungi nequeat altera neque diuelli. In quibus
vero ad vſum transferendis cum ſubinde eueníat, vt eo
I‘úm facilius'circumſcriptionem cmpiricam PoffiS, quam,
quaeiudiciis ineﬅ, rationem fortuitam oﬅendere, non
numquam etiam, quam iudicio cuidam tribuimus, vn¡
verfalitas apertius queat-eiusdem neceffitate doceri, ſa
tius erit, his ambabus notís, quarum quàeque Per ſe
cetta et indubitata eﬅ, fingulis vti ſimplicibus et ſolí
tariís. ‘ .
Cuiusmodi quidem indicio tum vzecqffüria, tum-pro
Prie vm'uerſblia, ideoque a priori pura et liquida, in in~~
telligentia humana vere ineffe, facili negotio poterit
euinci. Namque ſi, quod ex artium formis petatur, ex
emplum quaexas , id ſingula Mathematicorum effatu'in
ſpicienti occurret: fin ex vulgari vſu intelligentiae
communis depromtum cupias aliquod; decretum illud,
quod quamqug mutationem cauſam enunciat requirere
antegreſi'am, effe argumento Poteﬅ; in quo quidem
canceptu cauſae notio effeéïi necefl'ario nexi aptique, et
regulae fimpliciter abſoluteque vniuerſalis tam aPerte
ac Perſpicue continetur, quae, ſi, quod HUMIO Place—‘
bat, a fr‘equentiore et
quod eﬅantegreffum, copulatione eiusnotionum
inde profecta quod fit,'cum eo
ſiin‘uicem
eopulandarum conſuetudine‘ªac Proinde a neceffitate,
qua@- tota.; quam vocant, ſuhieéïiua ſit, cam deriuare
Wells, omnis Omnino Peritura videtur. Sed non eﬅ,
quod a talibus exemplis Praeſidium Petamus: Pote'ﬅ
Quim ex ipſa natura reí adeoque, quod vocant, ex anti
cipatione doceri, effata'pura. Omni vſu experíentiaque ‘
Frío-ra quaſi naturales atque infitas in animis noﬅr‘is »n0
tienes ineffe, quíppe quibus Poteﬅ ſolis fi‘eri., vt expe
rientiae vím fimu-S et rfucultatem habituri.Namque vn
dc ſua, quaefo, de qſiua inter omnes conueniret, firmi
tas et euidentia ¡pſi conﬅaret e’xperientiae, ſi, quas ea
ſª‘iªïml'z fingularum legum itídqm rurſum ab vſu Profe
&zatqu empírica et'prqinde fortuita ratio videretur?
_\
\1 _
lNSTITUTlo. g
quo quidcm poſito, .cogeretur ſana, vt ne in ſummis il
]ªe enunciatis haberí Poſſe viderentur. Vez-um hoc lo
co ſatis fuerit, vſum _purum facultatis' c'ognoſcendi no
ﬅrae, quaſi rem in faElo Poſitam, adiunctis iﬅius notis,
oﬅendiffe. Neque vero iua’iciorum tantúm quaedam ¡Fri
ma atque antecepta videntur, ſed ex conceptibus quo
que nounullas animis impreffas elſe intelligentias et in
choatas, ſenſusque atque experientiae rªtione Priores,
in Promtu eﬅ docere. Quodſi enim, quem 'ex vſu hau
ﬅum atque experientia habes, in conceptu corpon’: ſin
gulª,, q‘uae ſub ſenſum cadunt, mente et cogitatione.
i'uﬅuleris, vt colorem, vt duritiem mollitiemue, vt gm*
vitatem, et vel ipſam rationem jmPerUÍam, quam impe
netrabilitatem dicunt, tamen, quod corpus ante imple- A
verat, ſpatium remanebit nulla vmquam cogitationc de
lendum. Nec vero in conceptu empírico cuiusque rei
Propoſitªe, -ſi le illa corporca ſit, ſiue non , ſi Omnia at
tributa, om ¿adfeíliones ex vſu acque experientia Per~
ceptas ſeiunxefis , ea item poterit ab agitante mente
tolli exﬅinguique, qua vt illam vel tamquam effentiam
(ſiuc ſubﬅantiam), vel id quod inhaereat effentiae cogite
mus; quamquam haec notio pluribus circumſcriptamo*
dis continetur, quam ea, qua res quaedam ſubiecta. de
notatur. . Igitur neceſiïtate illa, qua ea ſeſe nobis notio
Obtrudit, coaffi, neceſi'e eﬅ, fateamur, earn_ in noﬅra
facultate cognoſcendi vſum omnem et experientiam an
tegreſſa, hoç _eﬅ ::priori ſiue ex anticipatio‘ne, eﬅe fun*
datam. ' ' -
I I I.
Philoſophíae 0pm' eflfiimtia, quáe notitiarum omm’um ſis-nf¡
' et experierztia priorum tum pofflbilitatem, tum principio
atque initia, tum ambitum dam’que apcriat atque conflituat.
' Quae quidem omnia quamuis graúiffima ſint, ta
men, illud long-e erit grauius , quod certas in nobis notiª
.tias deprehendimus, quibus fit, vt reliE’co Omni, cuina
quidem effe copia Pofflt, experientiae fundo, ex notic
nibus, quibus nuspiam quaepiam res elſe ſubieaza Poteﬅ
ſenſibus famulis Percipienda, iudiciorum noﬅrorum v1
6 IN‘SªIf-ctITUTIo,
tra ' omnes" eorum terminos"proferri ambitusb *vik
deatur. ' ‘
Atque in his ípſis conceptibus, qui res ſpectant 6X-.
tra mundum ſenſibilcm Poſitas, vbi nec duci experientia
Poffumus; nec regi, inueﬅigationes rationismqﬅrae vere
ſantur, quas, ~ quo grauiores illae quidem ſunt digníorcs
que, eo etiam Praeﬅantiores et exc’ellentiores, eoque
maiorem altioremque, quem Propoſitumhabent, ſeo-z…
pum Putamus, tantique eas aeﬅimamus, quanti neutiz
quam quidquam facimus eorum, quae mens poteﬅ phae.
nomenorum in regione cognoſcere, atque adeo cum lPe
ſo errandi discrimine cuncta‘ Potius Periclitªmur, quam
vt, quae tanti interſunt, inueﬅígatipnes mittamus, ne-x
que quod ratio quaedam dubitandicaufam adferat, neque
aliqua contemnendi ac reiiciendi. Quarum › quidem
quaeﬅionum rationis Purae , quae nullo modo poffuntb
euitari, vna deum attinet, reliquae ad animorum tum
liberam tum immortalem naturam referu’fitur. Illa ve-j
ro doEl-rinae Pars, cui quaeﬅionu‘m illarum Proprie Pro,
Poſita ſolutio eﬅ, metaphyſica vocatur, v-et: tenet illa,
quidem initio dogmaticam 'viam, neque explorat Prius
atque examinat Potentiam rationis impotentiamue, Par
ne illa fit atque ídonea'- huic tanto tªmque arduo negoª.
tioz an iners atque aliena, ſed illud ipſumñnegotium -
Eden-ter aggreditur conſiciendum. "
›Ac naturae quidem nihil magis conſentuneum Vidfl?
tur-,quam vt, cum terr-ítorium experientiae migrauer‘i‘s'g
non illico ex notitiis ﬅatuas,quae vnde hauſeris neſcias;
et ad fidem auctoritatemque decretorum, quorum tete
rimordia
gus lateant,teneªturl
id ſuffulfuctm aedificium exﬅruere,diligenter
v fundamenta niſi antea, qui;
cogniſi
ta habeas'atque PerſpeEÏ-a, Nec Pr’oinde minus auer-Ñ
ſum ab nª'tura atque alienum fuerit, quam, vt dudum
agitari quaeﬅio de via 'debuiffet, qua tandem PÓHit" ad,
omnes iﬅas cognitiones, quas hauﬅas a priori dicimus;
aditus ¡inueniri, et quam late illae quidem Pateant¡
quam v-im habeant, qui valor illis ſit, quodue Pretium
atuenclum, anquiri. Ac prefecto quidem haec ita ſeo' › ~
cundum naturain erunt, vt illi nihilªmagis accommoda-ª
y
I
INSTITUTIO. 7
tum videatur; ſi modo naturae vocabulo cam vim Pote- _
ﬅat‘eIn-que ſubiicias, vt id, quod recta ratio fieri Poﬅu
lat‘,‘ deſigner." 'Sin autcm-id dicas, quòd plerumque fit,
naturae oongruenter fieri, tum ſane largiendum erit,
nihil item mturaè accidiffe conuenientius, nihil minus
a‘b ea discrepnntiusçquam vt haec quaeﬅio omiffa diu
neglectaque obſoleſceret. Cum cnim cognitionum illa
rum, veluti ea pars quae mathematicorum ratione con—
tinetur, carta dudum-ſit atq-.Ie euidcns agnita, fit vt in
caeteris quoque eadem clara atque indubitata ratio,, de
qua inter omnes c-onueniat, haberi poﬅe opinemur,
quamuis maxime illae quidem abhorrere natura ſua ab
mathemaflicorrum comprehenſione videantur. Nec vero,
quum ſemel earoeres experientiae transgreffus fueris,
quidquam erit, quod‘amplius metnas, te Per experien
tiam iri exploſum. Namque tanta ineﬅ vis in appetitu
proferendi terminos cognitionis, vt non poſlis, niſi in
alíq‘uid offenderis, quod ipſum {ibi manifeﬅe repugnet,
in progreſi'u tuo cohiberi. Sed, ne abs te diffentias ,
-facile efficiesç ſi 'Mute in fictionibus tuis verſªbere,
quamuis ideo minime Poffik, quod falſum erit, veri na
turam induere. 1am quantum ratio Poſiit ab Omni ſen
ſu experientiaque abducta ac ſeuocata augeſcere, quam
què longe Progredi in oognitione ex anticipatione parta
ductaque, exemplo 'eﬅe egregio mathematicorum ratio
Poteﬅ. Quae quidem in rebus verſatur notitiisque, ſed
ex ea parte, quatenus in viſione Poffunt ſiue contuitu
Pro’poni: 'verum hoc facile negligítur, Propterea quod
Viſio iﬅa a priori Poteﬅ Oflendi,lç ac Proinde a mero con—'
'ceplèu Puro ac genuino vix discernitur. Itaque fit, vt
cupiditati-cognitionis ªmpliſicandac, tali argumento de
vi et jmtentia rationis caPtae atque'occaecatae, regio pa
tere infinita vidcatur. Sic . quondam Plato, relicto
mundo ſenſibili, quo tam arêlis incluſam carceribus in
telligentiam‘videbat, -idearum tamquam pinnis in inani
intelligentiae Purae ſPatio Periclitabatur; vclut colum- q
ba leujs, quae libero volatu, quem reluctamtem ſentit,
aêraOmni
ab ſeca’ns
aèrelonge
vacuoſecum actumiri
eſixiﬅimet. Praeclariusanimaduer
Nequ‘eenim in [patio
,I s' l INSTIT'UTIOIJ
titſiphildſophus, nullam- ſeſe,--vt<;umque vÑires contando* d
fet, viam _lucrari, cui *inſifleret: ſi quidem, quo quaſi
ſuffultus-niteretur, atque in quod vim ſu‘am facultatem’z ‘
que conferret, vt mentem quaſi' loco moueret, niLfixi
quidquam-certique habebat. .Sed ea Plerumque ſors eﬅ
-rationís humanae in quªerendis inueﬅigandisque -xebus
lb oculorum conſuetudine feiunctís Prorſus atque remo
tis, vt, quam fieri Poffit, maturius aedificium Perſiciat ‘
atque abſoluat, et Poﬅea dcmum, Probe .illud ſit, nec nc,
vconﬅítutum, ſat-is praepoﬅere exploret. Tum autem
varios vndique titulOs-ſÓlemus ac, puaetcxtus cpnquirere,
quibus de firmita‘te aedifi‘cíi nosmet: conſolemur, vel ct
iam ſeram eiusmodi atque ancipitem exploratíonem ::Q- _
pudiemus. Id' vero, quod, dum aedíficamus,, al) Omni
nos metu ac ſuſpicione liberat, nobisque doctae cuius
dam ſubtilitatis ſpecie impºnít, in _eo cemitur, quod ‘
operae, quam ratio impenditcr permagnabpars, . et fortaí'-. ’
.ſe maxima, ín'conceptibus rerum, quas -iam cognitas
\habebamua explicandis discutiendisque verſaturª Quo_
‘ quidem efficitur, vt (ZOPÍÍI notitiarum augeamur eiusmo
di, qune,
licet quamuis
obſcurius, id tantummodqquod
Cogitaueris, in conceptibus, ſi
éxplicetur atqueilluſiretur.
tamen -ſaltemjquoad forman] nouis cognitionibus &equ;
parentur, cum tamen, quos Perceptos habemus, con
-ceptus, ſi mªteri’am eorum complexumue reſpícias, níl
-quidquam ampliores reddan-tur, ſed tantum cl-ariçresef
ficiªntur. Quae quidemwia cum veran] ex anticipationc
profectam cognitionem largiatur, quaer tuto Progreffu el;
commodo gaudeat, fit, vt hac oﬅentatione illuſa ratio ex
quaſi-quadam ſubreptione haud ~animaduerſa ad ſenten- y
tias deferatur maxime ſeiunctas atque discrepantes, dum
conceptibus datis atque Propoſitis al’ios ratio, idque_ex
\\ anticipatione,~ adnectit Prorſus alienos et aduentitios,
.ita quidem, vt, quo illa. fit eos adèpta, modumplane
ignores; neque íﬅius ºriginis indagandae cura -vmquum
animum occupet. Quamobrem e re eſſe arb'ttrorrﬅatim
in Principio huiusv tractationïs de díscrimine dupliçis
huiusce generis vjdendi veri Paullo accuratius diſk;
.fonera.
I ¡ſi a
l
INSTI'ÏrUTIO.: g
L l ip _' Ñ ª i- i ' s
De iudiciorum analyticorum eçfizntlze‘ficçrum difcríminr, l
vEﬅ omnium iudiciorum mentís; ſi, quo ſubi’ectum

cum attributo lclomparetur, _modum ſpcªctauerjs,v ratio
duplex (ſi folam
ad formam aientium
neganxtium partem conſideres:
facilisapplicatio exit). tum enim
Aut _'euim
attributum B .ſubiecto‘ A continetur, tamquam aliquidl "'ª
quod iam infit notioni A, quamuis latenteri aut attribuv
cum, B totum eﬅ extra motionem ¿A Poſitum,-quamuis
coniunctum cum illa atque connexum lit Ac ſuperiº.
ris quidem
theticum generis iudicium
appellabimus. analyticum,
ltaque Poﬅeriorjs
analytim iudicia fi/n 'x
(de aien-
tium parte loquimur) ea erunt, in quibus. quae ſubiecto

attributa ſunt, coniunﬅa Cum eo rx Uno atque eodem (ex
identitªte) cogitamusz ſedvAe'a, in quibus illa complexio
copulatioque fubiefti cum attributa ſuo non ex _vno ab
que eodem mente concipitur, ,ſynthetica iudicia nomina
mus. Atque enunciata quidemj quae priore loco dou
ſcripſimus, poterunt etiamſiil-Iuſimntm dicia vti poﬅerio
¡tis generis ampliſimntia: neque enim in illis quidquam .
Per attributi rationem ad conceptum ſubiecti accedit,
ſed ſubiecti conceptus explicanda dispeſcit'ur inconce
Ptns, qui quafi partes in ea, quamquam obfcuriugcogitae
ti continentur. Contra eª-_yero Poﬅerioris formae haec
ratio atque natura eﬅ, vt conceptui fubiefti aliquod ata
tributum addatur, quod nullo modo fit in illo cogitatione
depiaumatque agitatum, quodue nulla prorfus explica.
tione iﬅius elici Potuiſſet atqueleu‘olui. - velut ſi emm"
cies: omnia corporaſunt eaçttyffzzliudicium analytic-um
tuleris. »Neque cui-m, quo pxtenlionem tamquam illi .
adiuhctam reperias opus erity vt_ conceptum cor/poris
migresac deſeras,, ſed ſatis erit,, vim virtutemquc’ 'con
ceptus illius {i ,explicaueris, hoc ect ,ſufficit, vt, quae rem
per illi cogitantur ineſi'e, variorum nobis confcii fimusgquo
attributum in' iis inueniamus. Eﬅ ergo enunciatum
&ﬅud in analyticis Contra ea vero ſi pron-unciesz ªomne
*cm-¡mx gçaue eﬅ; tuni- e_i, quod corpori tribuistzlongo
quiddam aliud ine/ftp- atque in lbloicorpm-isv 'conçep'tu
1
lo” INSTITUTIÓ.
omníno‘ cogitatur. Cuiúsmodi igitur attributi adiectiona
iudícium ſyntheticum efficietur,
Iam amp-'rita iudicz’a, quatenus de fonte ſunt expe

rientiae hauﬅa, cuncta crunt ſynthetica. Nam abſufſiff'
dum èﬅ, anulvticae ſententiae ex erientiam velle uaſi
. í
qúoddam fundamenta… , ſubﬅemere, 'ſi quldem ad eam

ſere‘ndam non aſi' uod conce tum deſeras vel trans
n › c I ~ a 0 ª
gredlare,adeoque haud mdxgeas teﬅlmomo experxentlae.

Cor us. -eſie
. . extenſum z P ercuam
l euidenter
.. ac firmiter
. .
ex antlclpatlonc enunclatur, neutlquam ex experlentla’.
- Ante ením, quam ad experientiam accedas, omnes leg‘es,
quibus effici Poteﬅ, vt ſic enuncies,~ cOmPleXas conceptu
habeS,-vnde attributum Poffis ad decretum repugnantiae
eliCere,. eoque ipſo effe'tlbí conſcius queas neceffikatis,
qua cogarís ita Pronuncíare, quam, multum aberit, vt
expcrienſitia ſit: vmquám oﬅenſura. 'Quamquam autem
e contrario grauitatis attributum minime compleflimur
col‘xceptu corporis generatím ſpecºcati, tamen illo con.
cepçu res deſignatur experientiae ſubiecta ex Parte qua
\ dam -atque obuia, cui Proinde‘et alias eiusdem expeſi
riencttiae Partes Poſïís adiungere. Etenim conCePÉus
cprporis antea Poterit analytice, hoc eﬅ, ex notis exten
fi, ſolidi, keminentis et ſimilium, qu'ae "cuncta in- eo
conceptu comprehenſa complexaque cogitantur, cogno’
ſci… Iam vero augetur coguitio et creſcit, dumque ex- "
Perientiam ſpeí’camus, vnde iﬅum corporis conceptum
ſeiunx‘eramus, coniunctam ſem-Per cum nÓtis illis'graui
tatem quoque animaduertimus, quam deinde conc’eptui
illi, tamquam'attributum aliquod, ſynthetice annectïª
mus. Itaque hinc Cogitur, vt, quo grauitatis attributum
cum conceptu corporís iu’ngiqueat ſynthetice'et copulaª*
r’í, opeſſolius experientiae efficiatur: quamquam enim
hi cünceptus neutiquam‘ ita 'fint‘ inuicem iuncti "nexiquez
vt vno al’ter teneatur complexus’etcomprehenfus, tamen
\vt Partes cuiusdam t7otius, nimirum experientiaez quae
ipfa quidem i_n copulatione viſionum ſynthe'tica cerni
tur,.~iunctae inuícem aptacque, quamquam tantum for
tuito, 'vídeanturç ‘._‘ : , - . ›ª '~' ª
IN’S‘TITUTIO, ' II
Sed' 'm iudiciig ſynt‘neticis ex anficipatlnnè totum '
iflud adminiculum deeﬅ. .Namqu‘e .ſi concephum A mí.- '
grare debeam ac relinquere,-vt alium B cum illo 'con
iunctum Poffim cognol'cere; quid,, qua-¿ſ0, erit, cui‘in
nitar, quoue, vt _ca ſyuthefis éflªe queat, 'efficiamrf
neque enim perluſlranda put-?t regio lexpurícntiae. P0- ›
namus enuncíatum hoc: quidquid . fit, cauſam ſui
habeat, neceffe eﬅ. In conceptu quidem eius quod'fit,
cogito ſane aliquid eſſe, ' cui qu‘oddam tempus praecedafl,
et id genus alía; et ¡nde /mmlytica Poffunt iúdicia elici
atque emergere. Sed conceptus Cauſae Pmrſus extra.
illam notionem Poſitus eﬅ, et indícat aliquid, quod ab '
eo;- quod fit atque-exſiffit, - fit diuerſum , ac Proinde in
hacªpoﬅeriore repraefentatione nullo modo Continetur.
Quo igítur íure Potero ei, quod Omnino ſit, tribuere
alíquid Plane ab eo diuerſum; notíoncmque Cauſae , illo
hau‘d cOmPleXam quidem et comprehenſam, et: tomen
vete illi atque adeo. neceffurio adíunïlam, cognoſcere?
Qu‘úe tandem erit 'ignota illa atque recondita ratiò, :'X,v
cui mens innititur, quum extranotionem A attributum
alienum quíderu Putat offendere, quod nihilominus
coniunctum cum illa exíﬅimat? Experieneia'effe'non
Poterit; ſi quidem enunciatum'íllud non ſolur'n cum
vniuerſalitate latius Patente, vefum etiam neceffitati‘s
ratione, adeoque Prorſus ex ªnticípatione, atque e ſolis
notionibus hanc alteram .no'tionem ſupcriori adiufnxitz’.
Atque in iﬅis'decretis ſynthetici‘s, 'hoc eﬅ iis, quibus
cre‘fcib cognitio atque augeſcit, 0mm: conſilium vertitur
…cogªnitionis noﬅrae a priori ſiue -e‘x anticípatione effor
mandaez‘nam analyticorum ratio eﬅilla quiclem grauif-v
fima et ſumme neceffaria, ſed nou, niſi vt eam notionum
Perſpicuitatem conſequamur, quae ad certioirem amplio
remque ſyntheſin , quae noua nos çognítioni‘s acceffionc
augeag requiriturz' " '
In ómnibus dç'fiiplini: rationi: fhearetici: iudicia ſmzthcticaá

priori/¡Mex nnfícipatiom tamrluam ,prircêpia irIſunf. '
I. Ac {Mathematical quiclem_ iudicia 0mnia*et› ſin- -'
gula in ſyntlíeticis ſunt. ~ Id quod ªcíem' do’íï‘onum *ho- "
1
12 INSTITÚTIO.
minum, qui operam ſuam in explicanda excutienduquo
hominis ratione Ponerent, liuc vsque videbatur fugereï,
atque adeo exl'pectationi eorum .vel maxime aduerſari;
quamquam illud quidem extra omnem controuerſiam
pofitunnatque eorum, quae inde conſequuntur, Pon
deribus grauiflimum eﬅi Quoniam enim Videbant, ar.
gumentariones Mathematicorum pro eo, aclnatura eo
run) poﬅulat, quae ex neceffaria ratione effieiuntur,
cuníia ex effato repugnantiae fieri', accidit, vt. decretª
quoque'ex’pugnantium effato Perſpici Poſſe, ſibi Per
ſuaderent. In quo falli ſe Paſii ſunt. Nam Poteﬅ qui~
dem enunciatio ſynthetica ad normam ªeffati pugnarp_
tium comprehendi, neque tamen e‘x ſe ipſa ſola., ſed ita,
vt enunciatum ſyntheticum aliud Ponatur, cui eſſe con
ſequens 'poffit ~ -
Ac principio quidem notandum eﬅ, enunciat:
ProPrie mathemat’ica ſemper verſari in -iudiciis ,Deutſ
quam empiricis, ſed a priori atque ex anticipatione fons
matis: nam rationem neceﬅ'ariam enunciant, quae non
ex vſu Poteﬅ atque experientia intelligi. ,Quodſi cu¡
haud largiendum videbitur, age, rationem noﬅram in
tra fines matheſeos Purae contineamus, quae per ipfam'
notionem ſuam’ ab empírica ratione vacua., notitias ex
anticipatione Pura totà compleélitur. ‘ . . .
Ac Primum quidem putaueris , enunciªtionemz,
quue Ponit 7+s=1z \totamjanalytic-.im eﬅe, quae ex
concept-,u ſummue e ſeptenario et quinarionumero con
flafae- ad normam effatirepugnantium efficiatur. Verum,
quum-accuratius contemplaueris, Patebit,v Conceptum_
ſummaee ſeptenis et quinis collectae nil quidquam
complecti, niſi vtriusque numeri coniun'ctionem in vnQ,
quo quidern minime cogitatur, qui numerus iﬅe vnus
fit,,.qui vtrumque contineaÑt. Neque enim numer-i,
duodeniconceptus eo iPſo iam cogitatione depictus exit.,
quod ſeptenos quinosque ihuicem iunctos 'complexos
ſ que mente ,inf0rmaueriS-, neque illo conceptueius, qua;
fieri P offit I. ſummae’ diſl'ecto q uªntumuis
_ at que , refoluto
clu‘odenum numerum vmquam reperies., Opus eﬅi
potius, vt conceptus‘iﬅos cgrediare, ad viſuruqueqconi
I
O i Ñ I
t
,INST-ITUT'IO. is
l fugiasya alterutri reſpondensz velut addigitos qúínos,
aut, quod Segnerus in Arithmetica fecit, punttavquinal
et ita pauuatim numeri quinarii in viſo propofiti ſingula
ad ſeptenarii conceptum adiungas. itaque ſumto pri
mum numero ſeptenario, et ad conceptum quinarii qui
C'nis manus digitis, qui viſione ſunt Perceptï, .adiutus‘,
_fingulzg
complexa, antea ad ' numerum
iam pedetentim/ quinariuxn
in illo efi-iciendnm
viſo ad numerum yfep- _
-tenarium adiicimus, atque ita duodenum exſiﬅerc vide
mus. vidimus quidema in concepto totius m 7 +5, hunc
7 ad s addi debere; ſed hanc fummam numerum aequa
re 12, nequaquam videbamus. lnde fit, vt enunciatio
'arithmetica femper in fyntheticis eſſe videatur. 1d quod.
confirmatius erit ac diluèidius,¡ quo maiores numeros
adhibuerisz tum enim perfpicue intelliges, quantumuis
notione-s verſe; ac torqueas, tamen per ſolam earum
explicationem, nifi viſionibus adiutossa numquam nos
fummam inuenturos. ,
a Neque vero quodpiam vmquam ficometriaer purae
c‘nunciatum in analyticis erit. Velut, lineam rectam
duobus Punctis Ñin‘teriectam ege breuiffimam, ſynthetica
pronunciationem Si quidem in conceptu recti neuti
quam quidquam quantitatis ineﬅ, et eo quaedam ſubiecta
qualitas continetur. itaque conceptus breuifiimi totus
ad eum’acceditz neque vlla poteft explicatione- atque ana- i
lyfi ex lineae rectae conceptu elici atque euolui. Ergo
manifeﬅum eﬅ, hic vifione OPUS eſſe, qua quidem ſola
&eri poterit ſyntheſis.
- “Sed ſunt in iisp quae ſumunt Geometrªe, enunciata
quaedamproprie analytics., quae in ſolo pugnantium
effato nituntur. Verum hnec, tamquam ea quae ipfa
ex ſe copnexa, ſunt(enunciationes identicae), non poffunt
Pro decretis atque principiis adhiberi, ſed ex ea parte
tantum, qua complent atque perficiunt viaedocendi at
que methodi compagem illam, quafique catenam z Velu-t
A=A, 'totum ſibimet ipſum aequale eﬅ, vel (a+ b) a a,
hoc eﬅ, totum maius eﬅ ualibet ſua Parte.. Ac vel his '
ipfisj vt ex folis concepti us Pendeapt, tamenlocus in
mathematicorum ratione propterea tantum cgnceditur,
¡4 q INSTITUT-'1o.
quoniam in VífiOÜe poffunt ¿eſcribi ntque Prop‘oríi: Sed
ambiguitas verbi in' cauſa eﬅy‘quaré plerumque pure
mus, attributum 'calium iudiciorum apodiíiic‘orum iam
moﬅro conceptu contineri, et Proinde iuclic'ium - analy
ticum eſſe, propterca quod conceptui propoſito attribu
tum quoddam cogitaêione adiungendum erit, quae qui-. l
dem_ necçffitas iam ipſi iconceptui adhaeret. Sed hoc*
,loco non qua’erimu’s, quid cogitatiune debe-.mms ad Pro
poſitumzconceptum adneé’cçrè,cogitemus:
ſed quid_vere
quo eo com
Plexum, quamuisobſcmſifius, quidem
inueﬅigato exploratoque patebit,attributurrrconceptibus
illis quidem neceffario adhaerere, at in ipſo tumen cone
c'eptu non quod inſit co'gitªri, ſed viſione quadam {iueÑ
contuitu. intel-cociente, qui ad conceptum debeat .acª
cedere.
2. Iam vero pby/¡m iudicia ſynthetica ex anticipa- .
.tiene formata’, 'tamqua’m decreta atque principia conti
néntur. Eius generis exemplo Poſitae {int enunciatioª
nes hac: in Omnibus-mutationibus mundi corporei
…quantitatem materiae ªeandem manere et immutabilem'zz
vel inſemPer
quouis eflſic
motu communicando aá‘èioneminethoc'
reactio
nem ziequalem cogí. Namque Vtl‘ºª
que conceptu neceffltatem inullïª, adeoque a Priorior-x
tos, apparet, ſed ſietiam in ſyntheticis enunciatis eos
verſari. Si quidem conceptu materiae non quae Perpe-~
Lua ſit, ſed quae in ſpatio, quod caPit, appareat, cogi~’
tamus. Ita "fit, vt_ vere conceptum [nateriae transſiliaª
mus, vt, quod in eo complexum haud ,cogitabamus., a.
priori cogitando addainus. Vnde efficítur, vt illa enun
' ciatio, neutiquam analytica, Vh’l’lllll ſynthe‘ticu ſit, nihilo-M
minus tamen a priori atque ex antic‘ipatione cogiteturz
Id quod etiam in caeteris enunciatis Purae Partis Phxſiq
cesv locum habebit, A
3. Inmetuphq/im denique, ſi velpr‘o arte accipiaª
tur illa quidem tentata tantum liuc vsque, ſed per natu
ram rationis humanae neceffaria, notitias ineffe, quae
antecapiantur ct prael’umantur ſyntheticas oportebiti
Neque _e'nim ea id agit, vt perceptiones praeconceptas
_ excutiat enodetque, atque.v ita oímÁymt-cïgÑilluﬅret, _ſed
I
I’NSTITUTIOJ ‘ 'R15
q. çgpimus_ et‘iam cognitionis noﬅrae, a prioi‘i, quod di
çimt,x fines proferre, vbiopus eﬅ, ivt decretis vtamur
eiusmodi, quibus fiat, vt ad con‘cyeptum datum atquei_
Proppſitum, adiiciatur aiiquid , quod eo nondum conti
neretur. , In quo quidem loco ſubinde accidit,, vt iudi
ciisïſyntheticís praefumtis et antecepjzis eo vsquc Pro
grediare, quo te non ſequipoſiit experientía.~ Exemplo
{it haec pronunciatioz mundus aliquando, ,neceſſe eﬅ,.
PrimOrdia CePeÍ‘Ít, et quae ſunt generis eiusdenn Ita*
que relinquitur, vt: metaphyfica, Certe- ex fine quem,
propoſit'um haber, ſingulis enunciatis ſyntheticis, quae . '
antecapiantuij, efficiatur. .
l VL
_ Quaç/Zió vnjuerſalir rationí: 'paran
Ac ,Permultum quidem effecerimus, ſi multarum
quaeﬅionum vim et frequentiam ad vnius Poffimus
quaeﬅionis formulam reuocare. Ita enim et nobis deliª
berandi laborx definitus ſic accuratius ét circumſcriptus,
.reddetur facilior; et iudicandi aliis Omnibus, qui ſub
examen vocabunt¡ rectene nos Partibus nqﬅris Perfunïti
videamur, nec ne. Sed locus , qui vere prpprieque ra~
tioni Purae Prºpofitus eﬅ, attingit hanc quaeﬅionem:
guamodo iudicm jyntlzeſica prneſhmi et antecnp¡ pqffum?
Quare metaphyſices tám lubrica huc vsque atque
ambigua, Ñ et vero etiam maxime inconﬅans et Pugnarum
Plena conditio eſiſiet, Potiffimum‘ in cauſa eﬅ, quod haec
quaeﬅio, et vel ipſum, opinor, quod analytica inter
çt ſynthetica iudicia intercedit, discrimcn nullius animo
Prius occurrerat.- Itaque vel ex hac quaeﬅione rite
aperta ſolutaque, vel ab exquiſita ratione aliqua atque
indubitata, quae doc'eat, non Poſſe' oﬅendi, qui fiat' id,
quod ea quaeﬅio poﬅular euinci, ſors omnis metaphyſi
ces aut ﬅaturae aut Caſurae pendebit. DAVIDES qui
dem HU MlUS vnus ei? Philoſophis Proxima ad hanc quae
flionem acceffit. Verum nec ſatis deſinite illam quidem q
et circumſcrípte mente agitabat, nec tam late Patentem,
ſed ſoii effato Coll‘igationís cauſarum (Principio cauſalita
tis) cum effectis UNOS-17m6¡- inhaerens,_ .elici Putabat,
16 ' vIN-“S’YIÍITUTIO.
effe 'non POÏÏe, vt tale êriun'ci‘acttumalíqupd antecapiatur.
'jçAtq‘ue ex eiusjatiónufimh *inomenti-s conſequeretur'porro,
doctç'mam omnem ¡llum, 'quam verbo 'metaphyſices noe
tamus, meram opinionem elſe cognitionis Putatitiae vi
virtuteque rationis partae èorum , quae vere ex vſu at
que experientia hauﬅa et mutuata, ſpeciem a conſuetu-N
d'ſne fint‘ neceffitatis adepta. Sed in hanc ſententiam,
' omnem vim rationemque Philoſophiae funditus tollen
tem, numquam incidiffet philoſophus, ſi, quam modo
~ propòſuimus, vniuerſam illam quaeﬅionem ob o‘culos
ſicollºcat‘amhabuiffet, Potiusque illi planum’fuiffet, fieri
- non Poſſe, vt (ad huius argument¡ ſui'concluſionem ma
theſis Puracomplecti.
conceptav fit, quam certum eﬅ iﬅam
Sed in enunciata
ne ſeſynthetica Prac
praecipitaret,
mentisybonit'ate atque acumine cautum fuerat. lam in
- e'nodatione quaeﬅionis ſuperioris ineﬅ etiam modus,
. quo eſſe' vſu_s queat ration‘is Purae in inchoaqdis ab
‘ ſoluendis
. q ue Omnibus
. doctrinas
. . artibus
. > quibus. co \Ii-
D110 \rerum
' ; adeoque theoretwa
duplicis a Pr1or1,
iﬅíus ſiloçi vt amnt, ſubwcta eﬅ,
explauatioz
' Primo qui ::ſe poffitmmhgſir pura? x
De‘inde qm' ejjè copia pzz/\it php/ſitu
;ctDe qua quidçm vtraque doctrina-3 forma, quum puma? - vere
data ſit, ſane fas* erít quaerere, quómoda illa effe Poffit?
Nam elſe vtr-amque Poſſe, inde¡ quod ea vere éﬅ, ſatis‘
~ argumenti vidctur. ª‘) Ac metaphyſicam’ eſſe illamj
'quidem Omnino Poffe, ſuo quisque iure dubitet, prop
t'erea -quod eam hucusque adeo Parum progre-(Tam noui
mus, vt, ſi,, quem illa ſíbi Proprie Propoſitum habet,
finem conſideres, et cum- vna quaque metªphyſicae di
‘ ’*’) Erutſilt fortafl'e, qui phyſicam puram vere eſſe, dubítent,
Verum is, qui ad enuncíata’ illa varia, quae in principio
' phyſicáe empiricae ſolent tractal'i, ánimum aduerterít, velut'
eándem ſemper eſi'e quamzitatem mater-iae; eſi’e quªmdam'
: in corporibus vim, quam dícunt, inertíªe; actionem et re
› actionem eſſe aequalem, et fimilia; is facile erít perſuaſ'us',
_ quampiam íllis Phyficam
quae, vt peculiaris phram_
doctrina (ſiueſuo
, pleno ratíonalem) contínerí,_
vvól anguﬅíori ámbi.
' Tu, veLlatim-i ſoparatim Proponídigna videatun¡
\
INSTITUTIO., _- -. ¡y
ſciplinae formula çompares , nullam èfiamnunc vere ex-j
ﬅare, iudicandum videatur. '
Sed illa cognítíonis'pars tamquam data quedam
mod‘o atque conceffa accipi debet, átque; vt hand arti~
ficia'lis, at naturalis quaſi quaedam et inſitª in animís
'noﬅris metaphyſica erit. Si quídem ratio humana, non \
vanitate ducta multarum rerum ſcientiae, ſed Peculiari
quodam quaſi indigentiae ſenſu ac deſiderio excitata. ci
t‘ato gradu ad eas quaeﬅiones Progreditur, quae nullo
Poſſunt vſu rationis empírico , nullisque inde ſumtis ~de
cretis explicari: ‘ex quo manifeﬅum eﬅ, in ſingulís ho
miñibus, in quibus ſimulatque ratio ad inueﬅigationem
contemplationemque rerum occultarum ſeſe exſerat,
iliquam metaphyſicam et effe , 'et fuiffe, et vero etiam
in Poﬅerum‘ futuram. Ita fit, vt nunc etiam de hac
quaeratur:
, Qui {ffe nqturalir mefaphyſica poh/i? hoc eﬅ, qui
fit, vt quaeﬅiones naſcantur, q’uas ratio Pura proáuonit,
quasque vt, quam ſieripoffit, optime ſuo ipſius in igen~.
tíae ſenſu ſoluendas, exﬅimuletur?
Quum autem huc vsquefruﬅra tentata ſit quaeﬅío
num ſolutio, quar’umquidem non Poterat ratio ſuperſe
dere, velut vtrum mundus initia ceperit, an ſit aeterſi
nus, et qúae ſunt de genere eodem, nec fieri poffet,
quin ſemper Pugnantia deprehenderqs; ſequetur, 'vt in
metaphyfica illa‘ naturali, hoc eﬅ, facultate rationis
Purae, vnde uidem ſemper aliqua, vquªlis illa cumque l
fit, _metaphyﬅca exſiﬅet, haud 'acquieſcamus, ſed act
certam íllam atque indúbitatam ration’em vt perducere
Poffimus, oportebit, ſiue ſcientiae rerum ſiue inſcien
tiae, adeo vt vel de rebus‘,~ qtças ea quaerit atque inue
{ligan vel de ~vi etPotentia rationis, vel eius impoten
tia et ímſib‘ecilli’cate reſpeflu earum ﬅatuendi iudicet, ac
Proinde rationem noﬅram genuinam et ſimplicem vere
augeat atque amplificet, aut, quibus ea ſe teneat, fines
ac terminos cpnﬅituat. Atque haec-Poﬅrema, quae ex
vniuerſa
modo illa quaeﬅione
effe ¡¡ole/Z exſiﬅit', quaeﬅio haec eritz
metaphyfica‘arziſicialú? ct q’ub
~ ſ
¡8 INSTITUTIO.
nis-igitur expoſitisintelligitur, artem criticami rav#
tionis tandem neceffario ducere ad ſcientiam; contra ea
vero,- ſi ea damma-rimas neglecta arte critica, vtare, fie
ri non Poterit, quin ad varias atque inanes Opiniones,
quibus aliae Poffint aeque ſpecioſae opponi, et proinde
in ſce'pticorum errores delabare. .
Atque haec fcientia quoniam non in rebus verſatur
rationi ſubíectis atque Propofitisp quarum quidem infi
nita varietas eﬅ, ſed in ſe ipfa et quaeﬅionibus ex ſe na
tis, quae non ab natura rerum aſe diuerſarum, ſed per
ſuám ipfius natura-m ipfi propofitae ſunt, mole ſua labo
rare haud experientiae
ne_rerum poterit aut terrere. Quae ſiplenius
forte obuiarum vim ſuam ratio
cognoue-f
rit, facile poterit ambitum et fines vſus ſui, vltra ter
minos experientiae tentati, plene recteque deſinire. .
Omnes ergo ac ſingulos conatus, quibus hucusque
á‘a‘yyon'mrss‘, ſiue ex decretis Praeſmntjs atque antece
ptis metaphy'ſicª tentata eﬅ, vanos atque irritos et tam
quam inſectos iudicare et poffumus et debemus Quae
ènim‘in‘hac
analyticis vel illa diſciplina
effícíuntur, fcilicet metaphyfica ex enuncizltis
mera perceptionum ſoluª'. i
tio atquexenodatio a ratione anteceptarum, ea non ip- -
ſum finem attingunt, ſed tantum ad apparatum verae
pertinent metaphyſices, cui quippe propoiitum eﬅ, vt
cognitio ex notitiis anteceptis atque praeſumtis au
geatur et èreſcat. x Atque huic quidem negotio impar
illa minusque idonea eﬅ, quum tantum oﬅendat, quae
his perceptionibus contincantura non autem, qua via
perceptionibus illis anteceptis atque inchoatis potíare, vt~
inde vſum illarum legitimum ratione eoruma quae omni
cognitioni ſubiecta ſunt, omnino pofiis definire. Pax-um
quoque opus erit modeﬅiae, vt omnes illas poﬅulationes
mittas, cum, quae nec negari poterunt, neque in _via
dogmatica euitariy repugnantiae rationis in ſe, omneml
quae huc vsque exffitit, metaphyſices formulam ;xucto
ritate dudum Priuaffent. Quo maior autem requiretur
conﬅantia et gratuitas, vt ne iis1 quae vel intus negotium
difficile reddunt, vel extrinfecus Obſiﬅunt, deterreare , ,et
vt artem potius atque fcientiam rationi hominum fumma
\
. , . INSTITUTIO, ~ :9
neceffariam, cuius ﬅirpes ſingulae’ amputari illae quidem
Poll‘unt, ſed radices non Poterunhalía tractandi via e’t vul
guri prorſus contraria colas et foueas, quo incrementa
illa caPiat et fecunda creſcat atque ªugeſcat.
VII.
Idea etÑdimſio arlír peculiarir, quize critica ratíºni: [Jura:
dicaz‘ur.
EX iis Omnibus, quae hactenus‘dicta ſunt, idea effi~
citur artis cuiusdam Peculiaris, quam criticam rationis
Purae dicamus. Etenini ſi ratio in facultate cernitur
ſubminiﬅrandi initia ac Principio cognilzionis anteceptae,
fiue a priori Profectae; cogitur, vt ratione Pura et ſim
Plici illa iPſa initia teneantur cognitionis praei'umtae at
que anteceptae, inchoaçaeque. Itaque organon ratio
nis Purae complexu efficeretur initiorum, quibus cun
&ªe purae notitiae praeconceptae capi .atque acquiri
Poſiint, et perfici abſoluique. vPlena autem Perfeflaque
eiusmodi organi :1d vſum applicatione doctrina (au'çnya.)
rationis Purae complexa teneretur. Atque in hoc qui
dem quum Poſci ‘nimium videatur, et adhuc dubium ſit,
an hoc in genere, vel in quibusnam partibus, crei'cere
quem: cognitio noﬅra atque augeri; artem tàntum Criti
cam rationis Purae, fontiumque atque originum illiuS,
et terminorum et limitum, tamqu-.im artem praeuiam et
Praeparantein (7rça7rauá‘surmn'v) doEªErinae ra'tionis Purae
conſideremus. Ac talis quidem ars dici non doctrina
deberet, ſed critica rationis Purae,~ cuius Proinde vſus
in indagatione et inueﬅigatione reruin occultarum vere
tantum, quem vocant, neg'atiuus, ideoque non ad au
gendam, ſed ad Corrigendam rationem noﬅram aptus,
ad eamque liberan‘i ab errorum opinionibus Praeﬅan
dam. Id quod ¡am Permu-ltum luci-i foret. Iam vero
omnes cas notitias licc-at-transſcendentales dicere, quae
non tam in rebus ipſis Propoſitis atque obiectis, quam
Potius in modo cognol'cendi eas res nobis Proprio et na
turalí, quatcnus is Praeſumi et antecapi poteﬅ, Oninino
verſantur. Atque eiusmodi perceptíonum doctrina di
Ci Poíictet Philoſophia transſcendent-.ilis. V’erum el; haec'
2º,' ' INSTITUTIO.
longe maioris molis foret àc pondcris, quam vt initiº
Poffet etªvfundamento ſcientiae ſeruire. ‘Namque quia
tulis. doctrina vtramque cognicttioncm anteceptam Ple
nam Perfectamque, et analyticam et ſyntheticam,
complecti deberet, latius ea pateret, quam Conſilium
noﬅrum_ Poﬅulat atque Permittit, cum analyſi vti tan- Q
tum nobis liccat, quatenus ea ſumme ncceſi'aria, vt
omnem initiorum
tae atque Princípíorumque
anteceptae, quiPPe quamauvZª'aswç Praeſum
ſiſolªm ſpectamus,
ambitum atque compagem pcrſpiciamus. Atque in hac
inquiſitione et tractatione, quam Proprie non doctrinam,
ſed críticam transſcendentalem dicere Poffis, eo quod
notitías ſpectat non augendas, ſed emendandas, nobis
que eſſe pro Obruſi'a dcbet, ad quam omnem cognitío
nem Praeconceptam vel Probemus, vel reprobemus,.
omnis noﬅra opera verſabitur. Itaque talis ratio Critica,
fi fieri Poterit, Praeparatio erít, quaſique‘praeludium
organi, quod ſi minus ſuccefferít, ſaltem CanoniSÑex
cuius praeceptis doarrina plenior Philoſophiae put-ae,
fiue ad augendam, ſiue ad limitªndam cognitionem ea
faciat, cum ¿mm-17x55, tum (mv-98177.5; poffet Proponi.
Iﬅud enim fierí Poſſe, quin tale ſyﬅema non ita late
Pofiſie Patere, vt illud ſperes abſolutum iri, inde' iam P0
terit coiligi, quod hic nouinexhauﬅa illa rerum natu
ra, ſegl mens de natura rerum íudicans, et v l hace iPſa‘
ratione -cognitioní's anteceptae, quaſi mate'ria, quam
Yractet, eí ſubieE’ca videtur, cuius quidem copia atque
vbertas, quiª non eﬅ quaer'enda extlªínſecus, nobis non
Poterit recondita atque tecta manere, et, quantum ſu*
ſpicari Poſiïs, ſatis tenuis érit, vt plene Perfefleque col
ligatur, ríteque examinetur, et iuﬅum illius pretiumq
ﬅatuatur. 4 Multo minus Cenſura hic librorum poterit
doctrinarum rationis Purae exſpefiari, et critica iPſiuS
façultatis ratiOniS Purae. Haec ſola, fi fundamento fue
rit, Pro lapide Lydío eric, ad quem librorum, tum vete- *
rum, tum recentiorum valorem ac Pretium recta queas
flatuere. Alias vero iniquitas et narrantis, et iudican’tis
vanas atque irritas aliorum ſententias ſententiis ſuis ae
que van-is atque írritís, vel Probat vel reſpuit,
ÏNSTITUTIO. n
Sed philofophia transfcendentalis cernitur in idea
doetrinaei cuius formam _ plenam atque integram deſcri
bere debet critica rationis purae dextremovmáís, h. e.
ex initiís et,notíonibus,~ ita quidem, vt fidem Praeﬅet do
bonitate et firmitate eorum Omnium, quibus, ex ſua
quafi materia, totum illud Aaediſicium exﬅruatur. Eﬅ
illa ergo doctrina omnium initiorum et principiorum ra
tionis purae. - quare autem haec ars critica haud ipfa
iam dici philofophia transfcendentalis poffitj in caufa eﬅ,
quod plenam totius cognitionis humanae anteceptac,
quam, vt abſolut-am doctrinam efficeret-j analyfin com
pleai deberet. Iam haec ipfa ratio critica conceptus
primos quafique animo infitosa quibusl de qua hactenus
diximus, cognitio anticipata continetura omnes quidem
ac fiugulos recenſeat, neccfle eﬅ, atque enumeret. Sed
a plena perfeaiaque horum conceptuum analyſi, et are
- cenſione omnibus partibus expleta eoruma qui ex illis
ductí funt-deriuatiquea merito fibi temperat- Mequev
enim fini atque coufilio analyſis illa conueniret, quia.
ipfi non eadem difficult-as ineﬅ, quae deprehenditur in
vero etiamadfimplicitati
ſyntheſi, quam proprieformae ordinisque
ars tota delineati con
critica pertinet
trarium ſort-It, fi in tuenda plena illa ratione dmnia-save

eiusque deriuatione verſetur, qua reſpectu confilii faci
le poterat ſuperſederi. lnterea haec analyſis, eiusque
deriuatio ex notionibus praefumtis aliquando largiendis
facile poteft expleri, fi modo et adfint demum plenaini
tia Mega-m, nec defit aliquid, quod pro fine confilio
que neceifaria requiratur.
i Igitur ars critica rationis purae ad quam pertineti
quidquid philofophia transfcendentali continetur, in
pleniffima abfolutifiimaque idea v‘erſatur, philofophiae
transfcendentalisa neque iam ipfa haec eadem doctrina
eftz fiquidem illa tantum modo in analyfi Progreditur,
quantum ad diiudicandam cognitionem praeconceptam
requiritun x ' - ,
v Sed 'm partitione artis eiusmodi prima cautio erit,
ne locum in ea inueniant conceptus ex vfu rerum et ex
perientia Petiti, vtque ideo prorfus fimplex et genuina
22 INSTITUTIO.
fit cognitio anticipata Igitur, quamquam fumma de
creta morum, eorumque notiones primae in notitiisan
teceptis verſuntur, tamen illa locum in philofophia
transfcendentali non habebunta eo quod conceptus iu
cundi et iniucundi, appetitionum, propenfionums et
quae funt generis eíusdem, qui cuncti funt ex vſu et ex
perientia hauﬅi, non ipfa quidem quali fundamenta
praeceptorum ponita I'ed in notione tamen ofïïcii, velut
obﬅaculum, quod vinci debeat, aut tamquam ﬅimulum,
quo non liceat vti pro ratione agendi, in formandam
doarinam morum limplicem et puram transferri debet.
EX quo quidem manifeﬅum eﬅ, philofophiam transſcen
dentalefn in formis effe philofophiae antcceptae foliusl
indagantis. Omnia enim, quae ad actionem fpeaant ,
quatenus impulfiones jcontineta attingit cactus, ,qui in
fontibus funt cognitionis ab vſu experientiaqudprofectae.
- ltaque ſi Partitionem huius artisex notione doctri
nae vniuerſe ſpectatae, inﬅitues, critica illa, quam hic
proponimusp artem debebit cum elementarem , tum ar
tificíi et viae rationis genuinae puraeque complefizi. Ac
ſua cuique horum capitum denuo ſubiecta partitio foret,
quorum tamen fundamenta et caufae hoc loco nondum
'poffunt commode adferri. Illud modo ad ínſiitutionem
Praefationemque pertinere videtur, duabus e ﬅirpibus
cognitionem humanam progerminare , natis fortafle e
radice communi illa quidem, ſed nobis ignotaa ſenſum
dicq, et' intelligentiam, quorum illo res nobis dantur et
obiiciuntur, hac autem cogitatione depinguntur: Qua
tenus ergo in ſenſu inſunt repraeſentationes praeſum- _
tae, quae legem continent atque conﬅituunt, qua res
nobis dantur et offeruntur, ad Philoſophiam is trans
ſcendentalem pertinebit Sed Aefiheticatransfcendentalis
in priori parte artis elemental-is locum haberet,quoni’am,
quibus folis fit, vt cognitioni humanae res fubieazae
proponanturl leges iis antecedunt, quibus eae mente
agttantun x
-——~——I—--—
ARS CRITI'CA
'RATIONIS GENVINAE ET PVRAE.

I.
ARS ELEMENTARIS TRANSSCENDENTALIS.

'.
'ARTIS ELEMENTARIS‘
PARS PRIOR.
'AESTHETICA
a TRANSSCEN-.
blilMiPALlS a
5. I.
qua illa tandem cumque vía, quibusue cumque ſubſi

diis atque adminiculis ad res ſibi ſubíectas cognitio refe
ratur, tamen is modus, quo illa proxime ad -eas referq
tur, et quo omnis cogitatio, motusque animi pertinet
ac‘tendit, Poſitus in contuitu eﬅ ſeu viſione, Qui qui,
demtantum locum habeta quatenus res nobis datur at-.
que obiicítur. Id quod ipſum vero, certe in hominea
ita tantum fieri poteflj vt illa animum quodammodo
moueat atque adficiat. Sed vis illa (vulgo receptiuitas)
qua ad modum, quo adfici pellique rebus obíectis videq
mur, re raeſentationes in nobis excitantúr, ſen/'m fine
facultas fintiandi vocatur. lgitur interueniente ſenſu
res nobis dantur et offeruntur, ſed mente et intelligem
tia eae cogitantur, atque ex hac exſiﬅunt conceptus,
omnis autem motus animi mentisque ngitatzio attingat ‘
demumcontuitusp adeoque
iine íﬅud directo ſiat,ſi in nobis ſenſum,
ſiue circuitione quadamnecefie
atque eﬅ,
am
fraí’cu,
qua res ope
vlla certarum notarum;
nobis poffit offerri. neque enim
ſi alia via eﬅ,
Rei vero oblatae effectionem in mente, fiue facul

tate repraefentandi, quatenus nos ea pellimur ac mouee
mur, ſènſut‘ionem dícimus. Sed ille contuitus, qui per
ſenſationem ad rem obiectam_ pertinet et refertundicitur
.empiricus. et res illa indefin'tta, quae viſioni empiricae
ſubiecta' eﬅ, paulus/ullam id eﬅ, viſum, appellatum _
In viſo -autem iine phaenomeno id, quod ſenſationi
reſponder,v ad eamque eﬅ accommociatuma eius mate.
26 ARTIS ELEMENTARIS mas PRIOR.
riain dicam; ſedillud, quo efficiturj vt, quae inſunt in
viſo, varia illa quidem in certum ordinem redigantur,
formam viſi, ſeu vim formatricem, liceat appellare.
Quum vero id, quo fit ſolo, vt ſenſationum ordo ad cer
tamque formam compolitio pofflt exfiflerea non ipfum
eſſe poſi‘tum in ſenſatione pnfflt, cogitur, vt materia
quidem víſorum \'ſu ſit nobis, ſiue a Pofleréorí, quod
dicunt, oblataa ſed formaillorum omnis animo impreffa
atque antecepta (a priori aíunt) in promtu ſit, necefie
erit, ideoque fegregzita queat ab omni ſen'ſatione con
templari. '
gioneAc repracſentationes
vacuas, limplices et quídem,
puras dicoomni ſenſus
(ſenſu conta
ſitrªnsſcen-v
dcntali) Hinc ergo efficitur, vt viſionum ſenſu hau
firn-um forma pura omnino antecepta in animo lateat,
in qua varia illar quae vilis continenturj ad certum or
dinem conllituta rednaaque intuemur. Atque haec
forma pura ſenſus ipfa quoque viſio ſiue intuitio pura dí-'
Cetur. Excmpli gratia, ſi urepraefentatione corporis
cuiusdam demas id et ſepares, quod in mente intelligen
tiaque agitatur, velut eflent-ia (vulgo ſubﬅantia) vis, ru
tio diuidua (diuíſibilitatem vulgo dicunt) et ſimilia,
itemque ea, quae pertinent ad ſenſum, vt ſoliditas, vt
duritiem vt color, et quae ſunt generis eiusdem, ex hoc
contuitu empirico aliquid demum reliquum erít, nimi
rum extenſio et figura. Atque hae pertinent ad viſio
nem Puram, quaep ſi vel nulla res ſubiecta ſenſibus offe
ratura tamen vt mera ſenſus forma antecepta in animo
locum habebit
Artem initiorum omnium ſenſus anticipatorum
Aeﬅheticam transfcendentalem dico. "‘) lii-it ergo do
*) German¡ foli vocabulo aefflleticcs vtuntur, quo deſignenr'
id i quod aliis populis critica ſenſus pulcri vocatur. Ein:
rei cauſa eﬅ ſpes fruftrataj quam quondam conceperat Baumf
gun-tenias, vir in re analytica praeﬅanriffimus, qui iudicium
pulcri criricum decretis rationis complecti, huiusque regulis
doctrínae formulam ¡mpm-tire volebam Sed fruﬅra labo
- ram, qui hoc agunt. namque hae regulae ſeu nome maxi
tu mam partem e fontibus hauﬅae' ſunt empiricis, _et proinde
AÉSTHETICA TRÁNSSCEINTDENTALIS.~ ay
&tina eiusmodi, quae priorem partem doctrinae ele
mentaris transſcendentalis abfoliiata quae exaduerſo Po»
ſita ſit ei, qua initia continentur adionis mentis atque
agitationis fimplicis et purae , et Logica transſcendenta-.z
grawium . r
., v- lgitut in Aeilhetica transfcendentali ſenſum ſim
Plíèem faciemus et ſolitarium, ita vt ea omnia ſepare
mus ac feiungamusa quae mens in eo ex notionibus ſuis
cogitatione informat, ita, vt nil nifi Viſio empírica re
linquatur. Deinde etiam ab hac poﬅeriori cuncta fepa
rabimus, quae ſenſationem ſpectant, vt nihil niſi Viſio
fimplex Puraque, et ſola’ viſorum forma relinquatur; id
quod ſolum erit, quod ſenſus potefl ex anticipatione lar
gíri. Atque ex hac quaeﬅione elucebit, binas eſſe for
mas puras viſionum a ſenſu profeilarump tamquam ini
tia cognitionis Praeſumtae et anticipatae, nempe ſpatium
et tempusj in quibus contemplandis inuciligandisque
nunc verſabimur. i '
SECTIO PRIOR
AESTHETICES TRANSSCENDENTALIS
DE SPATIO.
2.
Exïpqſitiu mbtaphg/izia /zniur conceptur.
Interueniente ſenſu externo (quae animi eﬅ noﬅri Pro
Prietas) res Obiectae nobis in mente obuerſantur extra
vti iis numquam poteris pro definitis legibus ex anticipado
ne profectis, ad quas iudicium pulcri ſeſe debeat componerea
potiusquehoc pro obrufi‘a erity ad quam illarum 'Veritas 'ex
ploretur. Quamobrem e re eri!, ſi hoc verbo ad eam rem
non amplius vtªre, ſed ſerues illi arti potius, quae doctrina_
vera eﬅ (quo quidem etiam propior acceſi’eris et linguae ve
te’rum, of ſe‘ntentiae a in quibus dinilio cognitionis in
Deza-&UTM m iion-roi valde celebx-abatur); vel hoc vocabu
lum communiter adhibeas ad philofophiam rationes ex
amicipatione ſumtas contemplamtemp ira vt aeﬅhezica par
tim in ſenſu transfcendentalil partim pfychologico ſumatur;
28 ART. ELEM. P. I. AESTHET. TRANSSC.
nos pofitaea eaeque cuntrtae in fpatio. ln quo quidem
figura illarum, magnitudoy et ad fe inuicem adfeffio de
finita eﬅ, vel deſiniri poteft Ac ſenſu quidem interno,
quo fe ipfe animus fuamue conditionem internam videi
et intuetur, non afiicitur vifio ipfius animi, tamquam
eius, quod oblatum obiectumque ſit; certa tamen acidii
finita forma eﬅ, qua ſola fit, vt interni ﬅatus effe Viſio
poffit ita vt omnia, quae rationes determinantes attin
gunt, ſecundum adfectiones temporis repraefententun
Ac tempus quidem -non poffumus tamquam aliquid,
quod extra nos fit pofitumy intueri, nec ſpatium, quod
in nobis videatur. Quid fpatium igitur? quid tempus
erít? Num illa funt naturaea quae vere fint et appa
reant? Anne in rebus ſunt ſolum determinantibus, aut u
adfectíonibus rerum, iisque eiusmodi, quae rebus ipfis
competantl etiamfi ſenſu non percípiantur? An vero in
ratione determinantium funt taliponenda quae foli vifio
nis formac, ideoque naturae adhaereant animi ſingulari,
et, quam voczmt, fubieiiiuacj quorum fine interuentu
nil quidquam tribui rei cuicumque poſiït? De quo quíd
flatuendum ſit, vt intelligamus primo conceptum fpa
tii exponemus. Expoſitionem autem dico perfpicuamy
quamquam haud plenam et perfeE’cam, repraeſentatio
nem eorum, quibus conceptus efficitur; ſed expofitio
eigt metaphyſica, fi complectitur ea, quae conceptum
proponunt tamquam ex anticipatione datum atque
oblutum.
l. Ac ſpatium quidem non in conceptu empirico
verſaçur, qui a rebus externis vſu atque experientia
perceptie ſeparatus ſeiunctusque videatur. _Namque ,
vt' fenfationes certas ad aliquid, quod extra me, hoc eﬅ
in alio fpatii loco ſt, quam e0,quem ipfe capio1 pofiim refer
re, itemque, vt res extra me et alias inuicem pone alias,
ideoque et extra ſeſe inuicem conﬅitutas, ac proinde non
ſolum diuerſas, ſed in diuerſis locis pofitas cogitatione
depingere Poffim, repraefentatio ſpatii, ficut fundamen
tum aliquod, prior in animo lateat, necefie eﬅ. Hinc
itaque efficitur, vt' repraefentatio fpatii non ex adſe
&ioníbus vifi ſiué phaenomeni externi per vfum et ex
SECTÏO' PRIOR ' DE SPATIO. 29
períentiam adſumta mutuataque videatur, ſed huius ip-'
fius _experíentiae copia non, niſi Per hanc, quam dixi
rmus, repraeſentatiolïem effe queat.
2. Porro vero ſpatium repraeſentatio neceffariª eﬅ

anti’cipata, quae vnicuiqïle viſioni Ext-6111216, tamquam
fundamentum ali-quod, ſubiacet. Nequex enim vm
quam, nuilum ſpatium eſſe, cogitare Poteris, quamquam,
nullas in' eo res ineffe, Poffis cogitare. Atquç huc qui
dem ſpatium tamquam ea conditio conſideratur, qua ef
ficiatur, vt eſi‘e viſa Pofflnt, non tamquam adfeffio aÑ vi_
fis Pendens‘, adeoque _erit repraeſentatio ex anticipatio
ne profectaz' quae víſis externis neceſiario ſubﬅrata ví
deatur. ~
3. Nec Yero ſpatium con'ceptus erit, quem vocant,
discurſiuus , ſiue generalis, cui omnino ſint adfectiones
remm ſubíectae, ſed Potius Viſio pura. Primo,enim
o non Poffumus niſi'vnum ſpatium cogitare, et, quum de
Pluribus ſpatiis loquimur, tum partes tantum volumus_
vnius eiusdemque ſPatíi intelligi. Neque hae Parptes
vnum íllud vniuerſum ſpatíum tamquam particulae,qui—
bus quidcm Poffunt,
iunctis efficintur, vt eius eſſe
antecedere et eſiſie Priores, ſed compoſitio
tantum in que-.It,
eo c0
gitantur. Eﬅ íllud vnum Per naturam ſuam, quaeque
illi inſunt, varia illa , et proinde ipſe conceptus genera
lis ſpatíoxum in vniuerſum, terminis et cancellis effici
tur. Itaque hinc cogitur, vl: ratione íllius Viſio ex au
ticipatione nata. (quae haud empírica fit) cunctis eíus
conceptibus Pro fundamento videatur. Iam Omnia..
enunciata Gcometrarum, ſivelut in quouis triangulo duo
latera fimul ſumta tertio maiora elſe, numquam ex con
ceptulineae' et triunguli, ſed ex viſione, eaque _anticipa
ta aa’mò‘smnxrïs, fiue cum Perſuadendí
vantur. ' l neceffitate deri
4. Denique cogitatur ſpatium tamquam quantitas

infinita data atque oblata. Iam quiuis quidem conceptus
cogitari dcbet tamquam repraeſentatío, quae in infinita.
vi diuerſarum repraeſentationum, tamquam notwillarum
communis, complcxa ſit, quasque Proinªe contineat.
\
so ÁRT. ELEM.'P. I. AESTHET. TRANSSCEND.

Sed nullus conceptus, qua talis, ſic cogitari poieﬅÑ vt
vim repraefentationuminfinitum compleaatun Nihilo;
minus {ic fpatium cogitamusz nam partes ſpatii in infi
nitum omnes ſimul ſunt. Ergo Prima repraeſentatio
i fpatii in ,víſione verſubitur ex anticipatioue Orta, non in
notione conceptuuc.
_ S- 3
il Expoſitio trnnxſ‘cendmtali: concrptmfiaatií.
Ez-:poſitionem trgnsfcendentalem dico enodationem

conceptus, tamquam caufae et principii, vnde eſſe alias
ſyntheticas notitias Poſſe, apriori queat inteiligL Quod
quidem conſilium poﬅulan!) vt eiusmodi notitiae e con
ceptu dato vere Promanent , aj vt hae notitiae tum de
mum Poffint efiea quum data quaedam enodationis ratio
fumta fuerit
- Geometría doctrina eﬅ proprietates ſpatii cui-.951*:
MT; et tamen ex anticipatione deſiniens. ª Quid reprae
ſentatio ſpatii elſe debebit, vt talis illius- effe cognitio
poffit? Originarie Viſio fit, necefie eﬅ: neque enim ex
ſolo cònceptu’ euolui Pronunciata poterunta quae con
ceptum ſuperent atque migrent, quod tamen in Geo
metria ſit andit V.). Verum haec Viſio antecepta de
bebit, hoc eﬅ, Prior Omni perceptioue atque animad
verſione rei Oblatae, in nobis dcprchendi, proinde Pu
ra, n’on empirica viíio efie Enunciata enim geometri
ca cuncta ſunt cámªsmnm‘, h. e. cum conſcientia ne
ceſiitatïs coniuúfla. velut hoc pronun’ciatum: Spatii
non niſi tres dimenſiones ſunt. quae quidem enunciªta.
nor:i ipfa eſſe iudicia empírica Poffunt, nec inde con
clu i.
Qui autem fit, vt externa elſe Viſio in animo pofiiit
res ipſas oblatas antegreiiaa inquu conceptus harum de
terminaripoffit ex anticiPationeP Manifcﬅum eﬅ, id ſie
ri non aliter Poſſe, quam quatenus ea tantum in ſubie
&o íneﬅ, tamquam ratio formalis, qua poffit illud a re
bus oblatis pelii atque adfici, eoque repraeſentationem'
earum Proxiñmm, hoc efi viſionem nancifcia et proinde-
tamquam ſola forma ſenſus externi.
sectio PRIOR DE SPATIO. - si
Ergo hac noﬅra enodatione fit, vt, quomodo
Geometría, tamquam rognitio fynthctica ex anticipa
tione, elle poffit, intelligamus Atque haec nota eﬅ,
qua quaeque explicandi ratio, quae hoc non oﬅendit, ſi
vel maxime illi iimillima ſit, a noí’cra certo poffit di
gnoſci. i
Con/¿Haría c ſuper-¡0717111: conccplibur.

a) In ſpatio nulla prorfus repraeſentatur proprie
tas rerum quarumpiam , nec vti Per ſe ſunt, neque in
adfeffionibus ad alias, hoc eﬅ, nulla earum ratio de
terminans, quae in rebus oblatis ipfis inhaereut, quaeque
maneat, {í omnis lex viſionis, quam dicunta ſubicctíua
tollatur. Nulla‘m enim determinantium rationem, nec q
abſolutam, nec comparatªm, ante res ortasa quibus eae
competunt, adeoque haud ex anticipatioue poteris iu
tueri. l
b) spatium nihil eﬅ zllíud, quam forma Omnium,
illorum fenfuum externorum, h. e. lex fingularisa et,
quam aiunt, ſubiectiua ſenſus, qua ſola efle viſío exter—.
na poteft Quoniam faeultas ſubiecti, qua fit, vt a reg
bus oblatis pellatur et moueatmy' neceffarío anteceditſi
omnes et fingulas harum rerunfvifionesa intelligi Poterítj~
quomodo forma omnium viſorum ante omnes perceptio-x
nes veras, adeoque ex anticipatione in animo effe data
Poffit, et quo pacto ea, vt pura Viſio, in qua omnes res
_ obíectae determinaridebent
earum omni ac deſiniri,
experientia priora initia adfeflzionumi
queat contiuere.
ltaque non, nili vt hominesa de ſpátío, de naturis

extenſis, et id genus aliis loqui Poffumus. Quodſi a le
ge hac ſubíectíua dísceſi’eris, qua fit ſola, \vt viſiones ex
temas nanciſcamur, Pro eo fcilicet atque a rebus obie
&is Pellimur ac' mouemur, ſpatii repraeſenmtio inanis
erit. Hoc attributum rebus tantum concediturj quan
tum conſpíciuntur, hoc elia ſubiectae ſenſibns ſunt. 'Fm-ſi'
ma illa perpetua liuiusl facultatis, quam vim ſentie‘ndi'
vocamus, lex neceifaria omnium adfectionum, in quibus
res tamquam extra nos Poſitne conſpíciuntur, et ſi illam2
\ I
32 ART. ELEM. P. I. AESTHET. TRANSSCEND,
ab his ſeiunxeris, Viſio pura, quae v{'Patium appellatum
Quoniam non licet ſingulares legcs facultatis ſenſitiuae
accipere pro lcgibus, quibus fiat, vt res ipfae elle poſ
f ſint, dici quidem poteritl fpatio res omnes comprehen
‘ di, quae extrinſecus a nobis conſpicíantur, non autem
omnes, vti funt in ſe ſpectatne, ſim: confpiciantura fiue
non, aut a quocumque velis. Neque enim de viſione
aliarum naturarum cogitantium iudicare poffumus, ne
que ﬅatuere, an iisdem eaelegibus adﬅrictae teneanturip
quibus noﬅra círcumſcripta víſio eﬅ, quaeque ratione
noﬅrivaloremſi vniuerſalem habent Si circumfcriptio
nem iudicii conclcptxui fubiefti iungimus, tum iudicium
fimpliciter abfoluteque locum habet ,Sed enunciatiot
res omnes aliae pone alias in ſpatio ſunt, locum habet
cum adiunctione, ſi hae res tamquam obuiae et oblatae
vilioni ſenſus noilri accípiantur. Quodſi autem Condi
tionem conceptui adiunxero fic: omnes res, tamquam
viſa externa alia pone aliam in fpzitio ſunt, tunc haecbre
gula vniuerfalis erit et fine adiunctione accipienda At
que ita expolitioncs noﬅrae euincunt realitatem (h. e.
valorem obiectiuum) ſpatii, quoad ea omnia extrinſecus,
tamquam res oblataej nobis poflunt obuerí'ari, ſed ſimul
etiam idealitatem fpatii quoad res Per rationem vti ſunt
conſideratas, id ect, non habito re‘ſpe’ctu conditionis fa
cultatis noﬅrae ſen’c’iendi. Itaque tuemur rcalitatem
ſpatii empiricam (quoad omnem , quae quidem elle poſ
fitj cxpericntiam externam) quamquam idealitatem eius
transfcerfdentalem concedimus, quippe qua illud nihil
eﬅ, fimul atque miferis couditionems qua omnis efle ex
perientia poffit, idque tamquam aliquid , .quod rebus ita
vt ſunt pro fundamento ſubﬅratum videatur. i
Eﬅ autem praeter ſpatium nulla alia et ad-aliquid
externum relata repraeſentatio, quae poffit a priori at
que ex anticipatione olbiebliua dici. Neque enim ab vl
lu earum poflunt enunciata fynthctica ex anticipatione
dçriuari, quemadmodum ab vilione in ſpatio 2. Inde
nulla prorfus idezilitas proprie illis competir, quam in eo
quidem, cum rcpmeſentutíone fpàtii conueniunt, quod
ad ſolam conditionem ſubíectiuam formae fenfus perti
\
sECTſiIo I. DE SPATIO; 33
nent, velut viſus, auditus, taE’cus, Per ſenſati’ºnes colo

rum, ſonorum et cdloris, quibus vero, quum in meris
ſenſationibus, nec vero viſionibus, verfenturj per ſe nul
la res oblata poteft obiectaque, minime ex anticipatione,
cognoſci. ‘
Atque haec eo tgntum confilio monemus, vt cauca.
mus, ne quis Putet, adſertam ſpa’cii idealitatem exem
plis' illuflraripofle1 quaelminime ad‘id ſufficianlt, nimi
rum cum colores, ſapores et fimiliaa non tamquam qua
litates rerum, ſed vt merae mutationes ſubía-?ci iure
conſiderantur, . quae adeo in diuerſis hominibus efle di
veffae poffunt. Tum enim id, quod originarie ipſum
merum viſum eﬅ ſiue phaenomenona velut roſa, ſenſu
empírico ſumtum, pro re accipitur', quae per fe et talis
re ipſa fit, qualis videtur, quod tamen, quoad colorem
cuique oculo aliter videri poffit. Contra ea vero conce
Ptu transſcendentali víſorum in ſpatio, tamquam ratio
ne quadam critica monemur, nihil onmino quidquam
eorum, quae in ſpatio conſpiciuntur, in re verſari,
quaea ita vt fit, ſenſibus indiceturj neque ſpatium for
mam rerum elle per ſeſe ipfis propríam, ſed res, vti per
ſe ſunt, prorfus effe nobis ignotas, eaque omnia ,. quae .
nobis oblata extrinfecus atque obi-eíka dicimus, nihil
effe aliud, nifi meras repraeſentationes facultatis ſen
tiendi noﬅrae, cuius forma ſpatium ſit, quibus vero
quod re ipfa reſpondeat, rem ipfam dico talem, qualisl -x
per ſe eﬅ, forma illa neque cognoſcítur, neque cognofci
poteﬅ, quod vero ipſum etiam in experientia numquam
inquirítur,
34 ART. ELEM. P. I. AES‘I‘HET. TRANSSCEND.
AESTHETICES TRANSSC’ENDENTALLS~
SECTIO POSTERIOR
DE TEMPORE.
5. 4.
Expq/ïtio mctajjhyﬅm conceptam tvïmparír.
Ac tempus quidem I) non cernitur in conceptu empírico,
ab vlla vmquam experientia feparato atque abﬅracto.
Namque quae fimul ſunt, quaeque aliud poﬅ aliud ſe*
quuntur, ipſa non caderent in noﬅram Perceptionem,
nifi repraefentatio fpatii ex anticipatione, ſicut aliquod
fundamentum foret ſubﬅruta. Hoc ſolo paſito cogikª.z
ri potefip alia vno‘ eodemque temporej hoc eﬅ, ſimultaſi
nea eſſe, alia diuerſis temporibus hoc eﬅ, ita, vt aliud
aliud ſequatur. v
2) Iam tempus in repraefentatione neceifaria ver
ſatur, qua viſiones omnes quaii fundamento nituntur.
Neque enim ratione viſorum omnino tempus ipſum
tolli Poteﬅ,
pofiis delete.quamuis , quae
Hinc ergo in tempore
ſequitur, ſunt,
tempus eſſe viſa facile
clatumexv
anticipatione. Atque in illo ſolo fit, vt vere eſſe viſa
cuncta Poffint. Haec Omnia omnino tolli cogitatione .
poffunt
vniuerfa atque exflingui;
illa conditio, qua ſed
effe tempus
illorum ipſum (tamquam’
copia Poffit) tollit
non poterit. -
3) Ac Per hanc quidem neceffitatem antieipatamd
fit, vt elſe decreta poffint de adfeflionibus temporis
apodictica, vel effata cogitans/attica de tempore vniuerſo.
Sic temporis non níſi vna* dimenſio eﬅ: diuerſa tempo
ra non fimul ſunt, ſed ſe inuicem ſequuntur : quemadmo
dum in fpatiis diuerſis alterum non alterum ſequitur,
fed cum altero fimul eﬅ. e Haec decreta non poffunt ex
fonte experientiae deriuariz neque enim en rationem vel
proprie vniuerfain largiretur, neque dmsmmæg cer-t
tam. Poffemus tantum dicerez ſicdocet illud vniuerſa.
PercePtio; neutiquam vero: ſic necefie eﬅ efie Atque
SECTIO POSTERIOR. DE TEMPORE. ss
haec decreta pro regulis ſunt, quibus efficitur, vt om
nino eſſe experientia Poffit, docentque nos de illa, non
per illam.
qi Porro vero tempus non eﬅ conceptus discurfiuus
. quem vocant, fine vnjuerſalis, ſed forma fimplex et pura
viſionis ſenſus. Ac diuerſa quidem tempora partes mo
do funt temporis vnius atque eiusdem. Sed repraeſen
tatio, qua res fingularis aliqua dari poteii et proponí,
in viſione verſatur. Nec vero ex conceptu vniuerſali
deriuari poterit ſententia, quae tempora diuerſa pro
nunciat non eſſe Poſſe ſimultanea. Haec enunciatio
fynthctica eﬅ, quae ideo non potefl e conceptibus ena
ſci. Relipquitur ergo, in vifione illam ac repraeſenta
tione temporis proxime contineri.
5) Atque infiniti denique temporis nulla vis eﬅ
alía…, quam vt oﬅendatpmnem definitam quidem quanti
tatem temporis, circumfcriptionibus effici tantum polite
vnius, quod pro fundamento ſit. Proinde prima atque
originaria repraeſentatio temporis, tamquam nullis ter
minis circumfcripta nec definíta, data ſit, necefie eﬅ.
Cuíus autem partes ipſae, et quaeque rei cuiusdam
quantitas non niſi cancellis circumſcriptae repraefenta‘
ri Poffunt, tota repraeſentatio , data non eſſe per conce
ptus poterit, quippe quibus ſolªe repraeſentationes Par-_'
tíum continenturz ſed propria illis et proxima ſubeffº
viſio debebit
5- 5
Erpcffitio trans/tendentem canceptw imperia
Sed hoc loco lePcores Poſſum ad g. 4. n. 3. ablegare, vbï,
quod proprie transfcendentale eﬅ, breuitatis cauſa, in
locis expoſitionis metaphyſicae propoſui. Quibus hic
addere liceat, conceptum mutationis pariter ac motus
(qui cernitur in mutatione locí) eſſe tantum Poſſe per
repraefentationem temporis.atquein eadem ipfa reprae
ſentatione, ita, vt, nifi haec repraefentatio in viiione
(interna) ex anticipatione foret, nullus, qualis ille cum- -
que ſit, conceptus docere Poffet modum, quo eſſe muta
36 ART. ELEM, P. I. AESTHET. TRANSSCEND.
tio poffit, id eﬅ copulationis attributorum ex repugnano
tia fibi inuicem contrariorum in vna eademque re; vel
ut: efl-e rem aliquam in loco aliquoa et eamdem non
effe eodem in loco. Solum in tempore ambae ex repu
gnantia contrariae determinatioues in vna re, ni
mirum alía Poﬅ aliama poffunt d’prehendi. ltaque
hic nofier conceptus oflendic, qui elſe poffit tanta ſyn
theticarummotitiarum anteceptarum copia, quantam
vniuerfa illa motus dfflrina, quae non minus fecunda
eﬅ, proponit
5. 6.
Conjèctaria ex lziI conceptibur.
I. Tempus non eﬅ aliquid, quod per ſe ſit, neque
quod rebus infit atque inhaereat tamquam determinatio
obiectiua, quodque proinde reliquum fiat, f¡ ab omni
conditione vifionis ſubiectiua mentem ſeuoces. Quodſi
enim per ſe foret illuda cogeretur, vt aliquid vere effet,
~ fine re vera tamen. Sin autem temporis ratio cernere
tur in eo, quod rebus ipfis inliaereret tamquam deter
minatiº, quam dicunt, obiectiua, tum res oblatasa qual
rum quippe determinatio foret, antecedere Poſſe, neque
adeo enunciatis ſyntheticis ex anticípationè agnoſci et.
çonſpici.in nulla
tempus Id quod autem
re alia commode quam
pofitumlfitj locumininueniet, ſi
conditione
ſubiectíua, qua fiat, vt omnium in nobis vifionum efl-e
copia poffit Tum enim haec forma vifionis intimae
ante res ipfas Oblatas , et proinde ex anticipationej po
terit repraeſentari.
2. Neque vero quidquam aliud tempus erit, quam
forma fenſus intimi, hoc eﬅ, vifionis noﬅri ipfiusp no
firiqúe ﬅatus ínterni. Namque in determinationibus
viforum effe tempus non poterit neque ad figurama vel
fitum aut alia id genus pertinereg e contrario determinat
illud ac definit rationem et ordinem repraefentationum
infiatu noftro interno. Ac proptereaa quod haec vifio
interior nullam figuram fpeciemue efficit, cupímus
hunc defectum comparationibus proportionibusue (Grae
SECTIO POSTERIOR. DE TEMPORE. i 37
ci ¿MMM/I'm vncant) explere, ſucceflïonemque temporis

linea depingimus in infinitum Progrediente, cuius va
rietate ſeries efficiatur, quae tantum vnius ſit dimenſio
nis, et ita ex attributis huius lineae concludimus ad om
nia temporis attributa, excepto tamen hoc, quod partes
lineae ſimul ſint, ſed temporis partes femper ſe inuicem
alteram altera ſequatur. EX quo facile intellectu eﬅ,
rep'raeſentationem temporis ipfam in viſione verſari, ſi
quidem omnes illius adfectiones exprimi poflunt in vi
lione externa.
3. Iam vero tempus in lege formali anticipata om
nium omnino viforum cernitur. Ac fpatium quidem,
tamquam forma genuina ret pura omnium viſorum ex
ternorum, quatenus illud lex eﬅ anteceptaa ſolis vi
forum externorum finibus circumfcriptum tenetur.
Quia vero e contrario omnes repraefentationesg ſiue illis
res externae ſubiectae ſint, fine non , per ſe ipfaea tnm
quam adfeaziones animi, 'ad intimum ﬅatum Pertinent;
hic ﬅatus autem intimus lege formali vifionis .internae.
ac proinde temporis contineturl efficitur, vt temporis
ratio in lege verſetur omnium omnino viſorum antici
pater. et quidem in proximalege atque abſoluta viſorum
intimorum (animorum) eoque ipfo per adfeflionem et
‘ iam externorum.v Quodſi ex anticipatione dicere pofiisz
omnia viſa externa in fpatio ſunt, et ad adfeE’tiones ſpa
tii ex anticipatione determinara; pariter poteris ex ini
tiis ſenſus intimi vniuerfe pronunciarez omnia omnino
viſa, id e\’c,-- res omnes, quae ſub~ſenſum cadunta in
.tempore ſunt, et neceirario adſectionibus temporis ſub
¡eE’cae tenentur.
Si mentem a modo abduxerisy quo nosmet ipfos in
tuemur íntus, huiusque vifionis ope omnes quoque vi
ſiones externas_ facultate repraefentandi complectimur,
et proinde res oblatus capias ita, vti per ſe fint, tempus
nihil-erit llli tantum obieeciuaratio competit ratione
viſorum ſeu phaenomenorum; ſi quidem haec in rebus
polita ſunt, quas tamquam ſenſibus ſubiectas agnoſci
mus; ſed ea. ratio obiectiua non amplius illi competita
38 ARTÍ ELEM. P. I. AESTHET. TRANSSCEND.
fimulatque cogitationem a facultate fenfitiua vifionum
noﬅrarum, adeoque ab illo repraefentandiwmodo auocu
veris, qui nobis peculiaris eﬅ et nªturalis, et de rebus
omnino atque in vniuerfum dixeris. Itaque tempus
tantum lex eﬅ ſubíectiua noﬅrarum (humanarum) viſio
num, quae femper a fenfibus Proſiciſcuntur, id eﬅ, qua
tenus a rebus nos pellimur ac mouemur, in ſe vero ip
,ſum ſpectatum, extraque ſubiectum ſentiens poſitum,
nihil erit. Nihilominus illud tamen, ratione omnium
viſorum, ideoque et rerum omnium, quae nobis effe
obuiae per experientiam poffunts neceirario ex ratione
obiectíuum erit. Non poffumus pronunciarez rcs omnes
in tempore ſunt; ſi quidem in conceptu rerum in vni
verſum ab omni modo earum intuendarum cogitationem
abducimus, fed Viſio propria lex eﬅ, qua fit, vt tempus
ad repraefentationem rerum oblatarum pertinere videa
tur. Quodſi igitur eam legem conceptui iunxeris, et
pronunciaueris itar omnes res, quatenus in viſis funt
(ſiue res vifioni fenfitiuae oblatae) in tempore ſunt; tum
decretum ifiud fane erit obietlziue verum atque ex anti
cipatione vniuerfale ,
Igitur, quae hactenus dicta ſunt, euincunt verita
tem feu realitatem fpatii empiricam, nempe Oﬅendunt,
omnino re ipfa atque in vniuerfum (obíectiue) locum
tempus habere, ratione eorum omnium, quae vmquam
poterunt fenfibus noﬅris proponi. Quumque Viſio no
ftra femper pofita in fenfu ſit, fieri non Poteﬅ', vt vm
quam nobis in experientia res obiiciatur, quin ea lege
complexa temporis videatur. E contrario contendimusl
nullam prorfus realitatem abſolut-am in tempus caderel
quippe qua, nullo refpearu habito vifionis noﬅrae fenfi
tíuae, fimpliciter rebus, tamquam quaedamillarum con
ditio vel attributum aliquodmdhaereat Tales enim,quae
in res ipfas per ſe, vti fint.cadant. numquam poteruntper
fenfus offerri atque proponi. lgitur idealitas temporis
transfcendentalis in eo cernitur, vt, fi a fingularibusl
quas dicuntl ſubiectiuis vifionis fenfuum legibus cogita
tionem abduxeris, nihil prorfus illud ſit, neque rebus
ipfis in fe ſpectatís, miifa illarum ad noﬅram viſionem
SÉCTIO POSTERIOR. DE remota 39
adfectione, vel‘quod infit in iis atque ſubſiﬅat, vel quod
illis adhaereat, pellit accenſeri. Interim tamen haec idea
litas fpatii perinde atque temporis non erit cum captio
nibus et fubreptionibus ſenſu um quafique Praeﬅigiis con
ferenda; ſi quídem vilis ipfisa quibus haecattributainbae
rent, ſumimus realitatem obiectiuam ¿neſſa, quae hic
prorfus non locum habet, Pmeterquam, quatenus emq
pirica eﬅ, id eﬅ,_ quoad illa rem ipfam accipit pro mero Ñ
phaenomeno: qua de re videantur ea, quae feiiionefupe-o
riori monuimusj nempe pag. 33. i
/ S* 7'
Dilucidatio.
Contra hanc theoriam, quae realitatem temporis
empiricam conceditj ſed abſolutam et transfcendenta- .
lem impugnatj vno quali agmine conſurrexere doctiho
mines atque acuti, qui idem dubium finguli mecum
còmmunicarent, ita vt inde ſuſpicarer, fieri non Poſſe,
quin cuique lectorum talis in 'ueﬅigationis conſuetudine
haud imbuto hoc idem ſe dubium offerat. Sic enim n0
bis occurrunt: mutationes re ipfa ſunt: id quod vicilli
tudine conﬅat ipfarum repracfentationum noﬅrarum, li
cet cuncta viſa externa velis eorumque mutationes nega
re. Atqui mutationes eſſe tantum in tempore poffum::
ergo tempus re ipfa erit. Quíbus facile poterit refpon
deri. Equidcm totum argumentum concedo. Eﬅ enim
profeBco re ipfa tempusa nempe ipfa forma vifionis inti
mae. Proinde realitatem ſubiectiuam habebit experien
tiae internae, id eﬅ, re ipfa habeo repraefentationem
temporis , meorumque modorum et determinationum
in eo. Ergo re ipfa tempusz non tamquam res ſubiecta
illud quidem, ſed vt ,repraeſentandi modus mei ipſius,
' tamquam rei ſubiectáe atque oblatae fpeaandum erit. Si
vero egomet ipſe, aliaue natura memet, fine *hac lege
ſenſus, Pòffem intueri; tum iisdem modisa quos nobis
iam tamquam mutationes animo informamus, cognitio
exfiﬅeret, in _qua repraeſentatío temporis et proinde et
' iam mutationis prorfus non foret. Manebit ergo illius
realitas empiriça, quae conditio ſit cunctarum partium
4o ART. ELEM. P. I. AESTHET. TRANSSCEND.
noﬅrae'experientiae. sed-fimplex atque abſoluta reali
tas ex iis, quae ſupra 'attulimus r tempori non poteft
concedig nihilque illud aliud eﬅ, quam forma. viſionis
internae."*) Quodfi enim ex illo ſingularem legem ſuﬅu
leris facultatis noﬅrae ſentiendi, etiam conceptus tem
poris euaneſcet, ideoque non in rebus ipfis oblatis hac
x ret atque obiectis, ſed in ſolo homine eas contemplante.
cur autem hoc dubium tam frequentectr, idque ab
iis, moueretur, qui nihilominus non habebanta quod
euidenter Poffet idealitati fpatii opponia eius rei caufa
haec erat. Scilicet haud ſpcrabant, abſolutªm ſpatii
reàlitatem Poſſe ſeſe viz-adamanteis docerea quia ex ad
verſo poiitam libi videbant rationem idealismi, qua ra
tionibusz quae vim adferant in docendo, quaeque facile
A adhaereſcant, monﬅrari non Foreﬅ¡ res externas elle re
vera et apparere; contraque proxime per confcientiam
pianum apertumquc eﬅ, exﬅare rcs ſenſibus nofiris’inª
timis fubieazasa fcilicet memet ipſum, meumque flamm
et conditionem lllae efle Poſitae in inani fpecie pote
rant, hae, ad eorum opiníonem, indubitato-iu veritate
apparere Nec vero perpendebcnt. vtrasque, itavt
non opus ſit dubitare, an, tamquam repraefentationelsin
rerum natura videantur, tamen folummodo ad rationem
phaenomenorum Pertincre, quae dupliciter cadere ſub
delib‘erationem poflunta vel ita, vt res oblata obieciia
que in ſe fp‘ectetur (nulla ratione habita modi, quo eam
intueare , cuius natura ob eam ipfam caufam femper du
bia manebit); vel ſic; vt formam refp-icias vifionis, cui
illa ſubiecta eﬅ, quae quidem forma non in ipfa re in fe
conſiderata, ſed in homine quaeri debet , cui illa ſe in
tuendam praebeç, nihilominus tamen phaenomeno hu
ius rei oblatae obieftaeque vere’ ac neceirario competir.
tj Dící quídem poteritz repraefentationes meae ſe inuicema
alteram altera,, ſequuntur; ſed iﬅud hanc modo vim haber;
nosmet fumus confcii earum in confecutione temporisp id
eﬅ, ad formam ſenſus externi. iude vero non efficítur, vt
tempus ſit ¿liquid, quod per ſe ſir, vel quod rebus, tam
quam quaedam adfectlº, adhaereut, v º
,SECÍIjIo POSTERIOR. DE TEMPORE. 41
- e- Quae cum ita fint, effectumcfl', e tempore, et
{Patio duos_ effici fontes cognitionis, vnde Poflínt-variae
notitiae fyntheticae e:: anticípatione haurirí, vti inpri
mis ratione notitiarum fpatii et ndfectionum illius exem
pio eﬅ egregio matheſis Pura.v 7tru’mque enim con
iunctum ferma eﬅ omnium ſenſus vifionum ,- eoque fit,
‘ \vt inde nafci Poffint enunciata ffnthetìca cxantici‘patio
ne. Sed hi fontes notitiarum anteceptarum eo ipſo,
quod mera: ſenſus leges videntura fines ſibi, in quibus
ſe teneaxit, terminosque conﬅituuut, nimirum fic, vt:
ad res obiectas referan'àur, tamquam viſa ſpectatas , non
vt res ipfas ita, vt ſunt, ofiendant atque rieciareutp1 ll
lae quidam quafi campus‘í‘unt vſus eorum, atque in quo
locum habent, extra’ quein eorum nuilus effe vſus Pote
' rit. › Caeterum-hac fpatii i‘emºorisque realitate fit, vt
tuta \nz-meat atque indubitata cognitio, quae-ex expe
rientia hauriturz perinde enim certi dcllillzi _ſumus et
' .conſidimus, ſiu‘e rebus ipfis per ſe ſpeEkatis, ſiue folino
ﬅraè vifioni earum rerum neceirario adhaereant 'Con
tra ea “verÓ, qui abſólutum ſpatii temporisque realitatem
defendunt, fiue illa tamquam fubiifientia ponant, fiue
inhaerentia, eos cum ípſis experientiae principi-mi ne
ceffe erit, Pugnare. Qui enim fpatium temp-Luque po
nunt in re abſoluta,, quae fubiit ac ſubſif‘cat, quod ple
rumque faciunt mathematico-phyncir ii-ii flatu‘ant,
oportebit, duoyv quae Per'ſe ſint, ::eterna atque infinita,
quae dicuntur, non-entia (ſpatium ct temgus), quae in
natura rerum fi'nt dicet nihil re ipfa fit) quo Omnia,
quae in veritate appareant, contineantur. Sin vero a1
teram ſequantur rationem eorum, qui fpnti-um et tem
pus rebus perhibent inhaerere, quorum a partibus fiant -
aliqui ex metaphyfico-Phyficis, quibus adeo ſpatium
tempusque efie in adfectionibus videntur viforum cogi
tatione ab experientia ſeparatis atque feci-etiis , in eaque .
feparatione confufe (pone ſe inuicem alia'que poﬅ alía)
repraeſentatis', vſum locumque debebunt corum, quae
amathematicis ex anticipatione praecipiuntur ratione
eius,~ quod in veritate apparetcvelut in ſpatio), certe vim
u’mò‘smrmaï; certam ,, impugnare; quippe quae non ex
42 ÁRT. ELEM. l’. I. AESTHÍ-IT. TRANSSCEND.
vſu rerum et experientia (a poﬅeriori) Peti, ſpatiique et
temporis conceptus ex anticipªtione, nil praeter ſpecies
inanes atque idola phantafiae ſunt, quorum origo quaeri
re vera debeat in experientiaj ita…, vt ex adfeaionibus il
lorum mente et cogitatione feparatis phantalia finxerit
aliquid atque informal-it , quod eorum quidem rationem
vniuerfam complectatur, ſed iine terminis illis et cir
cumſcriptionibus locum inuenire non poffit, quibuscum
natura ea copulauit. Qui ſuperiores partes ſequuntur,
hoc quidem proficiunta vt decretis mathematicis cam
pum víſorum reddant liberum E contrario, ſi mens
hunc campum vult transgredi, his ipfis conditionibus
fit, vt vehementer implicentuix Qui vero poﬅeriori
rationi fauent, aliquid commodi quidem habebunt in
eo, quod ſpatii temporisque repraefentatione haud im
Pediuntur, quo minus de rebus, non tamquam viſis illis
quidem ac phaenomenis , ſed quoad illarum adfefkíonem
ad intelligentiam iudicent. Sed nequea quo eſſe notitiae
mathematicae ex anticipatione Poffint, modum docere
Poterunt, ſi quidem vera carent. quae ad res oblatas '
adhiberi queat et referri, viſione ªntecePta; neque
enunciata experientiae cum decretis illis coniungere, vt
neceffarius inde contextus efiiciaturn ln noﬅra autem
theoria de vera primarum formarum illarum natura,
vtraque difficultas fublata eﬅ.
Tandem vero aeﬅheticam transſcendentalem plura
- continere elementa, his duobus (ſpatium dico tempus
que) non Poſſe, inde manifeﬅum eﬅ, quia caeteri Con
ceptus omnes ad ſenſum pertinentes, vel ipfius motus
conceptusa qui vtrumque coniungit et copulat, aliquid
empirici requirunt. Motus enim perceptionem requi
rit eius, quod pellit moueri. Sed .in ſPatio, in ſe fpe
ctato, nil quidquam inefl, quod moueri queatz igitur,
quod moueri potefl1 aliquid ſit, neceffe eﬅ, quod Perex
perientiam in ſpatio deprehendaturl quodque proinde
datum empiriee atque propolitum videatur. Puri ratio
ne aeﬅhetica’ transſcendentalis conceptum mutationis
non poterit in datis et propofitis ex anticipatione cenfe
te; neque enim tempus ipfum mutaturl ſed id, quod in
\
l
SECTIO .POSTERIOR. DE TEMPORE. 43

tempore eﬅ. Ergo ad id requiritur, vtpercipiatur, eſ
’ſe quidpiam, cuius adfeffiones fuccedant fibi inuicem et
ſubſequantur, ideoque opus erit experientia.
5. S.
scholia generalia ad Acﬅ/zetimm tranxfiendentalem.
I. Ac primo quidem necelfe erít, vt mentem no
ﬅram, quantum fieri pofiit1 perfpicue declaremus, et
quae de principiis atque natura cognitionis, quae ſenſi
bus famulis hauritur, omnino noﬅra ſententia ſit, ape
tiamus, vt ab omni iﬅius calumnia Praecaueamus.
igitur mens noﬅra haec ſuit: omnem viſionem no
flram non nifi in repraefentatione phaenomenorum ver
ſari; res porro, quas intuemur atque conſpicimus, non
habere propriam quandam declarationem eius, quod vi
.detur, ita, v vt id ipſum per ſe ſint, prout eas intuemur et
contemplamurjneque adfectiones illarum tales fint, qua
les nobis videntur, adeo, vt, ſi nosmet ipſos, vel ſal
tem fingularem conditionem atque naturam fenfuum
omnino ſuﬅuleris, omnis illa .conditio, adfectionesque
illae omnes rerum in fpatio et tempore obuerſantium,
atque adeo ſpàtium ipſum tempusque, euanefcantl et1 qua
tenus viſa ſunt, non per ſe, ſed tantum in nobis eſſe poe
terunt. Qualis autem natura rerum ſit per ſeſe, atque
ita, vti ſunt, ſpectaltarum, ſecretarumque ab omni ac
cipiendi facultate (receptiuitate) ſenſus noﬅri, omnem
vim mentis noﬅrae notionemque fugere videtur. Ni
hil enim quidquam nouimus, praeter noﬅrum illas pcr
cipiendim‘odum, qui nobis quidem peculiaris eﬅ, neque
tamen vnicuique naturae, quamuis fingulis hominibusj
.inefl’e neceffario debebit. Atque ad illum modum no
,ﬅrum, quem dico,-omnis noﬅra ſpectat oratio. spatium
et tempus in formis ſenſus verſuntur, ſed ſenſatio genes
ratim in materia, Ac forma quidem ſola poterit ex an
ticipatione cognoſci, hoc eﬅ, omni perceptione prior eﬅ,
eamque propterea dicimus vifionem puram; fcd ſenſá
tio illud 'eﬅ in cognitione noﬅra, quo efficiturs vt ea
. cognitio adfumta (a poﬅeriori),ſi id eﬅ viſio empirica di
44 ART. ELEAÏI. P. I. AESTHET. TRANSSCEND.
x "c-atun Formae facultati fentiendi nofltrae abſolute et
neceirario adhaerent, cuiuscumque generis ſenſationes
videantur; ſed ſenſationum permagnae elle varietates
poflunt Quodſi autem has viſiones noﬅras ad tantam
perfpicuitatem poffemus 'perducere ac perpolire, quanta
potcﬅ eſſe maxima,
. v ſe ſpectaçarum tamen hocpropius
haudquaquam ipfo naturae rerum Ne
accederemus. per
que enim non nili noﬅrum videndi modum, id eﬅ, no

ﬅram fentiendi rationeml plenius cognoſceremus, eam
que ipfam tantummodo ad illas animis noﬅris inſitas,
(¿u-aſique innatas fpatii temporisque adfectiones; ſed
quid .res ipſae per ſe ſint, vel abſolutiffima phaenomeno
rum Cognitio, quae data nobis et propolita ſunt, num
quam nobis Oﬅenderet;
itaque adulterant et corrumpunt conceptum ſen
ſuum et 'víſorum, -Omnemque inflitutionem eorum ina
nem atque inutilem reddunt, qui noﬅram omnem ſen
tiendi rationem cerni perhibent in confuſa repraeſenta
'tiene rerum, qua ea ſola contincanturp quae his rebus
ipfis per fe lipelclsatis Competant, ſed ita, vt congerantur
et accurnulentur notae et repraefentationes fingularum
lprzgtiumg quae nequeant cum conſciencia diﬅinguí atque
internofcil _-Na.m diﬅiníïza repraefentatio ab indiflincta
non-nili logice dxffert, nec attinet materiam Sine du
' bio conceptus ima); quo vtitur intclligentia communis,
ea continet omnia, quae fubtilifiima perfcrutatio ex eo .
poterit euoluere, quamquam in vſu vulgari et action’em
rerum ſpectante variarum, quae in hoc conceptu inſunt,
repraeſen'tationum non conſcii ſumus. Propterea au
tem dici non poterita conceptum vulgarem ad ſenſum
pertinere merumue vifum complefli; neque enim neu
tiqctuam-ius'poteﬅ conſpici oculisue víderi, ſed conceptus
illius latet in mente, et qualitatem depingit actionum,
nempe moralem, quae iis- per ſe tribuenda videtur.
contra ea vero conceptu corporis in viſione nil quid
"quam continctur, quod rei cuipiam per fe ſpectatae poſ
'ſit attribui, ſed' merum phaenomenon rei cuiusdam,
‘modusque, quo ſit, vt pellamur illo et adficiamur, atque
haec vis accipiendi (receptíuitas) in facultate cognofcen
sac-no POSTERIOR. DE TEMPORE. ga
di vis ſenſitiua vocatura quae quidem a cognitione rei
ipfius per ſe ſpectataez quantumuis,phaenomenon illud
penitus oculorum acie Penetraueris, nihilominus tan-
tum, quantum a terra coelum¡ abhorrebit.
igitur philofophia Leibnitio -Wolfiana omni quae
flioni 'atque inuefiigationi de natura atque origine noti
tiarum illarum locum contemplationis prorfus ſiníﬅrum
adſignauit, dum discrimen illuda quod inter vim ſen
tiendi intercedit, et intelligendi rationem mere logicum
fecit, quod manifeﬅum eﬅ transſcendeutale eſſe, nec ſ0
lam formam diﬅiucti et indíﬅincti, ſed ipſum originem
earum
iram et materiam
rerum attingita itanon
per ſe ſpectatarum vt ſenſu
folum quidem natu
jndiﬅinctzim,
fed Plane nullam cognoſcamus, et ſimulatque ſingula
rem naturam noﬅram conditionemue ſufiulerimus, rem
illam repraefentatam cum qualitatibusz quas viiio ex
ſenſu illi attríbuerat, nuspiam gentium inuenias, necin~
venire queasa cum eadem illa, quae in nobis vineﬅ, iingua
laris conditio formam illius, tamquam vilLdeterminat ek
definit -
Alias quidem in vilis fiue phaenomenisldiilingui
mus ea, quae continentia ſunt cum ipfa illorum víſionè¡
et in omni omnino humano ſenſulocum habebuntj ab iis,
quae tantum fortuitoiilli competunt, ſiquidem haec non
in adfectione facultatis ſenſitiuae vniuerſa, ſed tantum
in iingulari ﬅatu vel fabricatione huius illiusue ſenſus _
locum habet. Ac ſuperioris generis cognitio dicitur ea,
quae rem obieSlam atque oblatam ita Proxfonit, vti ea
per ſe eﬅ, ſed poflerioris generis tantum illius víſumſi.
Quod quidem discrimen folum empiricum eﬅ. Quodſi
(quod plerumque fit) in eo fublifiasj atque viſionem em
Pirícam non item (quod fieri deberet) pro toto viſo acci
piasa ita, vt nihil quidquam in eo deprehendatur, quod.
ad vllam rem per ſe ſpectatam Pertineat, omne noﬅrum
hoc discrimen transfcendentale cuaneſcct, et tamen,
tum Putabimus, res Per ſe ita, vt ſunt, nos cognoſcere,
quamquam vbique (in mundo corporeo) vel vsque ad¡
Profundiſiïmam perſcrutationem rerum oblatarum. nonj
' /
l
46 ART. ELEM. P. I. AESTHET. _TRANSSCE‘ND
nifi in phaenomenis verſamur. Sic itidem quidem meo
rum phaenomenon in pluuia ſolaridicemus, hanc ipfam
pluuiam autem rem per ſe g id quod etiam recte fit, qua
tenus poﬅeriorelñ conceptum tantum Phyſice accipi
mus, pro eo, quod in vniuerſª experientia, ex vario
quantumuis ad ſenſus ſitu, tamen in vífione ſic et non_
aliter definitum videutur. Quodſi autem illud empíri
cum ſumſeris in vniuerſum, et haud curata conuenieib
tia eius cum cuiusuis hominis ſenſu, quaeſieris , num
illud etiam rem per ſe (non ﬅillas dico, quippe quae
iªm, quoad viſa…, in rebus empiricis verſantur) oﬅendat,
tum quaeﬅio de contagione repraefentationis cum re Ob
lata erit transfcendentalisg neque folum hae ﬅillae in
meris viſis ſunt, ſed vel ipfa illarum figura rotunda, at
que adeo ſpatium', in quo decidunt, non ſunt aliquid
per ſe, ſed meri modi, vel fundamenta viſionis ſenſiti
gnitanoﬅrae,
vae mªnet. ſed res oblata transſcendentalis nobis inco i
Altera deinceps res aeﬅhetices transſcendentalis

noﬅrae in eo eﬅ, vt ne folum tamquam hypotheſis ſpe
cie ſua aliquam ſibí gratiam conciliet , ſed tum certa at
que indubitata ſit, quam vmquam Poﬅulari in theoria
Poffit, quae pro organo vti debeas. Vt autem hanc eius
certam firmamque rationem planam faciamus, aliquem
caſum eligamus, quo iﬅud poni ob oculos poffit, maior
que lux adferri Poffit íis, quae ſupra@ 3. attulimus.
Fac, ſpatium tempusque res eſſe, quae per ſe fint.
et in legibus, quibus fiat, vt elſe res per ſe Poffint, Pª~'
tebit Primo: de vtroque permulta dz’aªsmrma'ïs et a-vv
.SETMCÍI'S' enunciata, ex anticipatione inueniri, imprimis-y
que de ſpatio, quod hoc loco exempli gratia anquiremus.
Cum Geometriae enunciata auvSermSg ex anticipatione
et cum firmitate apodiacica cognoſcantur, fane quaeri
Poterit, vnde talia enunciata hauriantur, et quanam in
re inteuigentia noﬅra nitatur, vt ad earum inuentio
nem aditum reperiat? Ac nulla quidem alia via erit,‘
quam vel per conceptus, vel Per viſiones, ambo vero
tamquam tales, quales vel' antecePti {int et praeconcepti
sECTIo POSTERIOR. DE TEMPORE. w
(a priori) , vel adſumti et aduentitii (a poﬅeriori). Atque
hi poﬅeriores quidem conceptus funt LempiricL qui Pa
titer, atque illud, in quo nituntur. viſionem empíri
cam dico, nullum poffunt pronunciatum fyntheticumx
largiri, praeterquam eiusmodi, quod item mete empi
ricum, id eﬅ, enunciatum experientine yideatur, quod
ideoque nullam rationem neceffariam abſoluteque vni
verfalem complectatur, quod ipſum tamen in notis eﬅ
omnium 'Pronunciatorum gcometrarun). quae vero
prior atque vna via foret , nempe vt ex meris concepti
bus, vel viſionibus ex anticipatione, tales cognitioncs
nobis acquiramusa manifeﬅum eﬅ, efle non Poſſe, vt e
folis conceptibus notitiae ſyntheticae exſiﬅant , ſed tun
tum analyticae. ‘Sumas pronunciatumz fieri non Poſſe,
vt duabus lineis rectis ſpatium includatura et proindc
nulla figura fiat, periculumque ſucias, ex conceptu li
nearum rectarum et numeri binarii illud deducendi;
vel tribus reii-is lineis efſici, vt figura elle poffit., et iti
dem ſic tentes ex meris conceptibus. Fruﬅra laborabis,
teque coaOcum ſeñtics refugium petere, id quod et geo
metria femper facit, in viſione. Tibiergo rem proponis iu
viſione: ſed quali? puranevifione ex anticipatione? au
forte in empírica? Si in empírica; tum numquam inde
enunciatum exſiflet, quod vniuerſa fpeaet atque vbique
locum habeat, quale numquam poterit ab experientia
Proficiſci. Igitur rem tuam, oportebit, exzanticipatio
ne in vilione Proponas, in eaque hoc tuum pronuncia
tum fyntheticum conffituas. Quodſi in te non inefl-eto
facultas ex anticipatione videndig quodli porro haec lex
fingularis quoad formam non fimul eſſet conditio vni-g
verſªlis ex anticipatíone, quar ſola fiat, vteffe poflit res
huic (externae) viſion¡ obiecta atque oblatus ſi denique
res ea propofita (triangulum) aliquid foret , quod per ſe
fit, fine vlla iﬅius ad te ipſum adſectione: qui tandem,
dici Poterit, ea, quae in fingularibus tuae naturae legi
bus necellario inſunt ad triangulum conﬅruendum, id
eﬅ, in viſione ProPonendum, etiam ipli triangulo ineſi'ez
neceirario debere? neque enim ad conceptus tuos
(trium linearum) nihil nouum (figuran) addere Pata-is,
\ .
48 ART. ELEM. P. I. AESTHET. TRANSSCEND.

quod propterea neceirario in re oblata debeat deprèhen- ſi
gi, quippe quae prior cognitione tua, et per eam, data
eﬅ atque propoſita.. ltaque nifi fpatium (paritcrque
ſi tempus) in ſola
continerentur forma cerneretur
praeſumtac viſionis,quibus
atque antcceptae, qua leges
ſolis
- res elle tibi poffcnt extrinſecus olmiae oblataeque, quae
absque his legibus fingularibus Per ſe nihil ſunt; neuti~ o
quam quidquam paíſes de rebus obíectís ex anticipatione
aux-957m5: decernere - igitur extra omnem dubitatio
nis aleam Poſitum, neque folum effe potuitl aut etiam
veriſimile eﬅ, ſpatium et tempusp tamquam leges neceſ-~
ſarias omnis (tum externae a tum internªe) experientíªe,
ſingulares modo et ſubiectiuas in nobis leges effe- omniu -.
um omnino noﬅrarum viſionum, .vnde res omnes obla
tas atque obieflas, Pro .ca qua ſunt ad illas adfectione in
meris viſis Pofitas, de quibus proinde etiam, quoad ea
rum formam conſiderªtis, multa dici ex anticipatione
Poffint, minime autem quidquam de re ipfal quae his
viiis atque phaenomenis, quaii fundamentum quoddam
ſubieí’ca eſſe poterit.
II. Ad confirmandam hanc fententiam de idealitate fenfus
tum externi tum interni, proinde omnium rerum ſenſibus
ſubíectarum, vt ſolorum viſorum, in primis monuifie
iuuabit, Omnia, ' uae in cognitionenoﬅra ad viſionem
pertineant (ſi a tat u iucundi et iniucundi voluntateque
diſceffèris, quae haud in cognitione verſantur) ſolis adj
fectíonibus contineri et locorum in viſione fex-teniionell
et mutatione locorum (motu), et legibus, quibus ea mu
tatio determinetur (viribus motricibus). - Quid \vero
praefens in loco ſit atque appareat, quidne praeter loci
mutationem in rebus ipfis illo efficiatur, ea re haudpro
ponitun Atqui ſolis adfectíonibus res Per ſe ipſa, ita,
vti eﬅ, non coguoſcitur.. Ergo iudicandum erit, ſen
ſum externum, quum eo ſolae repraeſentationes relati
vae dentur exhibeanturque, repraeſentatíone ſua tan
tumrei cuiusdam adfectionem ad nos Poſſe, non intelli
na illa, quae obiectae rei per ſe infint¡ compleffl. Ea
dem- ratio erit viiionis intimae. Neque enim ſolum eo,
quodio illarepraefentationes externarum ſenſuum-vev
SECTIÓ POSTERIOR. DE TEMPORE. ea
_ram ac _propriam materiam conﬅituunt, qua. animum
noﬅrum ornamus, fed/tempusl in quod eás repraefenta
tiones Ponimus, quodque ipfam confcientiam illarum in
experientia antecedit, et tamquam’lex formalis modiln
quo in animo eas collocamus, quaii quoddam fundamen
tum ſubeﬅ, adſectiones coilfequentium et ſimultanea
rum eiusque, quod Cum- confequentium ratione fimul
eli-fperpetui coní’cantísque) -complectitur. Iam id,
quod, qua répraeſentatiº, omnem cuiuscumque rei co
gitandae ac‘lum antecedere Poteﬅ, in viſione cernitura
et, fi ea non nifi adfettiones continenturj in forma viſio
nisl quae, quum nihil repraeſentet, quam quatenus aliquid
in animo Ponatur, nil quidquam effe aliud Poterit, quam
'modus is, quo animus fua ipfius effefflone, quippe Poſi
tione ſuae repraeſentationis;v ideoque per fe ipfe moue
tur atque adficitur, id eﬅ fenfus intimus fecundum fuam
fOrmam. quaecumque per fenfum repraefentanturi ea
catenus femper viſa erunt, et proinde ſenſus' intimus
numquam deberet c-oncedi, vel ſubiectum, quod illi
oblatum obiePcumque eﬅ, Per illum tamquam vifum
Poffet repraeſentari, non vti illud de fe ipfo indican-et¡
ſi vifio ſua' mera propria effectio, h. e. ab inteuigentia
'px'ofecta fola (intellectualis) foret. - in quo quidem om
nis clifiicultas in eo vertitur, quomodo ſubiectum poffit
feipfum intus intueri. Sed haec difficultas cuique theo
riae communis eﬅ. Conſcientia fui ipfius (apperceptio)
eernitur in ii-mplici repraefentatione -rou ego¡ qua ſi fo
la onmis variorum ratio in fubieazo per fuam ipfius effe
ctionem-data ac propbfita effet, Viſio intima foret intel
lefiualis. Atque in homine quidem haec confcientia
perceptionem variorum ante in ſubíecto daturum requi
rit, modusque, quo hace fine motu fpontaneo in animo
datur, ob *hoc discrimen1 fenfus dici debebit. Quodſi
vis confcientia fui potiundi id, quod in animo eﬅ, ap
prehendere debeat, necefie eﬅ, vt eo moue-atur ea et
adficiatmj, . quippe quolfolo Poteﬅ fier1,' vt fui ipfius v1
fionem producata cuius forma autem, qua prior m men
-te conﬅituta eﬅ, moduma quo varia in animo ſunt, in re
praefentzitione temporis de tefminat et deſinít; vbi tum fe
D
5o ART. ELEM. P. I. AESTHET. TRANSSCEND,
ipſum animus intuetur, non quomodo fe ipfe proxime
fpontanee repraefentaretg fed ad eam ratíonem, qua in
tus adficitur et mouetur, Proinde, vti libi ipfe videtur,
non vti is re eﬅ.
III. Si dico: in fpatio et tempore vifio tum externa
rum rerum oblatarum, tum animi vilio fui ipfius vtrum
que repraefentat pro eo ac fenfus illo mouentur, id eﬅ;
vti videtur; non id ago, vt eae res oblatae in inani fpe
ncie verfentur nihilque quam Omnia-,acerca ſint. lilam
que in vifo femper res obiecta atque oblata, quin vel ip
x ſae, quas illi tribuimus, qualitatesp tamquam aliquíd,
quod vere datum et propofitum ſit, conſiderantur, ita
tamen, vt ea qualitas ex fola ratione videndi hominis in
tuentis in comparatione rei datae cum eo Pendeªt, ea res
-obiecta, qua phaenomenon , a fe ipfa vt oblata per fe
discernatur. Sic non dicitur, corpora putantur tantum
extra memet eſſe, 'vel anima putatur modo in mei ipfius
' confcientia effe data, quum dico, qualitatem fpatii et
temporis, cui, qua conditionij qua effe Poffint, conue
nienter'vtramque pono, in mea intuendi ratione, non
in his rebus ipfis per fe ineffe. Atque ipfe in culpa
verſarer, fi id, quod ad vifum cenfere deberem, meram
vmbra’m, merumque (párroco/4x facerem. *) Nec vero
id fit ex noﬅro decreto idealitatis omnium noﬅrarum
vifionumfenfus fpeaantiumg potiusquep ſi illis reprae
*) Praedicªta phaenomeni ipfi rei obíectae poffunt attrïbuí, a
ratione neﬅri ſenſus, veluti rofae rubor, vel odor; fed ſpe
cies numquam potefl qua praedicatum oblatae _rei attribui,
Gb eam-ipſam caufama quoniama quod rei obieftae tantum-
modo reſpecto fenfuum1 aut omnino fuhieili competita bb_
iectae rei perſa illa attribuit, veluti duae illae zmfaei initio
_ Saturno trïbutªe-~ quidquid non in obiecta re per feipfa
deprehenditur, ſed femper in adfedione illius ad ſubíectum,
atque a repraefenmtione rei obiectae'non poteft ſeparari,
'phaenomenon eﬅ¡ atque ita praedicata fpatii temporisque
rebus fenfibus ſubíectis; qua talibusj iure attribuuntux, in
eoque nulla fpecies eﬅ. Contra, ſi roſae perſa ruborem,
Saturno a‘nſas, aut vniuerſis obiectïs rebus externís exten
fionem pg jir attríbuam, nulla habita ratione adfectionis
determinatae
4 demum fpecie-sharum rerum obiectarum
orietur; i .ad ſubièctum;
— tum
SECTIO POSTERIOR. DE TEMPORE. sun
D
fen-tandi formis realitatem obieaiuam tribue'rís, non

euitari Poterit, quin cüncta in mera Omnia-pana¡ mu;
tcntur. v Quodſi enim fpatium tempusque accipias pro
qualitatibus, quae, quatenus efle Poffint, in rebus per
ſe ipfis debeant inuenirij animoque perluflres abſurdi
~tates, quibus tutu tete ipfe implices, propterea quod
duae naturae infinitne, quae neque ſubﬅantiae, neque
ſubﬅantiis aliquid inhaerens, nihilominus tamen in ve- '
ritate rerum apparentesj quid‘? quod lex neceifaria efle
debeªnt, qua cunctae res efle videautur, quaeque et re-v
i liquae fiant, liceta quae re vera ſunt, cuncta ſuﬅuleris,
tum Berckleío bono viro ignoſcendum erit, ſi omnia cor
pora putatitia credat, quíd? quod, noﬅra-ipſorum ex
fiflentiaa quae tali modo ab realitate non-entis per ſe
ſubſiﬅente, vtitempus, Penderet, inmerasres putatitias
vertetur, Quªe abſurda tamen huc vsque nemo defen-..
dereiaufus eﬅ.
IV. In theologia naturnlL vbi naturam, quam con

templat ea, ſubiectam Cogitamus, quae non folum nobis
eſſe ad videndum propofita non Poteﬅ, ſed ipfi quoque
non potefla quae in ſenſus cadat, oblata atque obiecta
effe, ab omni illius Viſions (omnis enim¡ quae in deo
eﬅ, cognitio in viſione verſetur, necefie eﬅ, non in- c0-.
gitatione,diligenter
tínetur) quippe quae femper
temporis terminis
fpatiique et cancellis con
legesiremouentura
Quo, autem iure fieri illud poteritg ſi vtrumquc in for
mis Poſueris ipfarum rerumper ſe fpePcataruma idque
in iis foi-mis, quae, tamquam leges-a quibus res exﬅent
ex airiticipationez relinquanturr rebus ipfis demtis et ſub- l
latís: namqua leges, quibus fiat, vt omnino aliquid ſit,
iisdem etiam effici, necefie foret,‘ vt deus .exﬅaret. .Ita
que; ſi nolis in formis ea ſiobiectiuis, quas dicünt, rerum
vniuerfarum ponete, relinquitur, vt formis ſubiectiuis
noﬅri et extrinfecus et inttis videndi modi illa ﬅatuªs,
qui propterea ſenſitiuus dicitur, quod- non originarius ,
id eﬅ, talis eﬅ, quo ipfa rei exſiﬅentia vifioni datur (qui
quidem , quantum intelligimusa in ſolam cadere natu
l ram primambpotema ſed ab exſiﬅentia rei oblatae pen
52 ART. ELEM. P. I. AESTHET. TRANSSCEND
det, proinde eo tantum elſe PQterit, vt facultas repraes
ſentatiua animi ille adficíatur. ~ v
Nec vero necefie erit, vt modum in ſpatío et tema
pore videndi ſolo ſenſu hominis includamus; eﬅo, ve
omnis natura ratioque finita in eo neceſſario debeatcum
homine conuenire (quamquam non poffumus quidquam
ea de re decernere), tamen eo, quod in vniuerſis locum
haber, non deſinet_ ad fenfum pertinerea eadem de cau
ſa, quoniam Viſio deriuatiua eﬅ, non originaria, proin
de non ea, quae ad intelligentiam pertineat (intelle
ctualis), quippe ob eandem cauſam, quam modo attuli
mus, in ſolam naturam primam cadit, non vero in na.
turam, quae quoad exſiﬅentiam ſuam et viſionem (qua
exfiﬅentía eius in adfectione ad res datas determinatur)
apta eﬅ et pendet; quamquam , quae modo monuinius.
theoriae noﬅrae aeﬅheticae, non argumenti inﬅar, ſed
vt illuﬅratio, inſeruient.
cqmhg/io açflheticer tnany‘cendentalir.
Hic igitur inuenimus vnam ex partibus ad expli
candani vniuerſam quaeﬅionem philoſophiae transſceu
dentalis neceffariisz qui fit, vt cul-927m5; pofiiit ex an
ticipatione enunciari? nimirum per viſiones Puras an
teceptas, ſpatium tempusque, in quibus1 ſi in pronun
ciando ex anticipªtione conceptum datum transgredie
mur, ea omnia deprehendemusa quae non in conceptu
illo quídem, ſed in viſione tamen illi congrua ex anti
cipatione inueniri Poffunt, et cum illo cul/987m5; copu
lari, quae quidem enunciata ex eadem Cauſa haud latius
Patent, nihilque quidquam aliud attingunt, quam res
ſcnſibus fuhieaasa locumque habere in ſolis rebus potej
íunt, qua?,eſſe obuiae et Propoſitae intelligentiªe por
une-.
53
l
\,ARTIS ELEMENTARÏS TRANSSCENDENTALIS
PARS POSTERIOR.
'LOGICA' TRANSSCENDENTALIS.
INSTITUTIO. l
!DEA LOGICES T’ilïlNSSCENDENTÁÏ-\S
I.
.- i De Logz’ca in genere.
cognitio noﬅra e duobus primis fontibus animi orituri

quorum prior in vi repraeſentationes accipiendi (rece
- Ptiuitate impreffionum) cerniturzpoﬅerior facultate con
tinetur rem oblatum atque obiectar’n repraeſeutationibus
illis cognoſcendi (ſpontaneitas notionum); illa ſit, vt no
bis detur* res quaedam et offeratur, hac in adféctíonead
repraeſcntationem illam (prout merum animi motum)
cogitatur. Igitur viſiones et conceptus in initiis funt et
elgmentis cognitionis noflrae vniuerſae, ita vt nec con
capt-usa fine viſione illis quodammodo congrua et con
veniente, nec Viſio iine conceptibus, vllam nobis queant ‘
cognitionem largiri. ’ Ambo, et Viſio, et conceptus, vel
Puri ſunt, vel empirici. Empirici dicuntura ſi ſenſatio
(qua vera rei Praeſentia Ponitur) in iis ineﬅ: Puri autemm
fi in repfaeſentatione nulla admixta fenſatio eﬅ. Ac ra
tio quidem Poﬅerior dici Poteﬅ materiacognitionis ſen
ſibus ſubiectae. Inde Viſio pura ſol-…1m formam comple
ctitur, qua fit, vt aliquid videatur, et conceptus purus
ſolam formam cogitandi rem in vniuerſum. Solae vi
ſiones , ſolique conceptus eſſe Praeſumtae et antecaptae
Poffunt,
titiae. ſed . emPi-ricae
h ſunt cunctae adſumtae
‘ etz aduen
Quodſi vim repraefentationes accipiendi in .ani

mo, quatenus quocumque modo mouetur et adfici
»54 ART. ELEM. P. n LOGICA TRANSSCEND.
tur, ftri/im dicamus ſiue facultatem ſenſitiuam; tum vis
fponte efficiendi repraefentationesp ſiue ratio cognitionis
fpontanea intelligentia dicetur. Ita fert natura noﬅra,
'vt Viſio ſcmper‘ªttingat fenfusj id eﬅ, nil praeter mo
dum contineat, quo pellimur a rebus oblatis ac moue
'mui'. E contrario vis cogitandi rem ' viſioni ſenſitíuae
oblatum et propofitam, in intelligentia ceruitur. 'Neu
tra harum virium alteri praeferenda eﬅ. Sine facultate
ſenfitiua fieri non Poſſet, vt nobis res vlla offerretur, et
'line intelligentia nulla res poti-et cogitari. Motus auiq
mi fine materia vacui ſunt atque inanes, _et viſiones fine
conceptibus caecae. ltaque pariter neceffc eﬅ, vt con
ceptus ſub ſenſus reuoces (id eﬅ, vt rem oblatam iis
,in viſione adiungas), ac viſiones tuas ad intelligentiam
transferas (id eﬅ, vt couceptibus fubiicias). vtraque vis
vel facultas functiones ſuas cum functionibus alterius
non poteft Permutare. Neque intelligentia quidquam
poterit videre, neque fenfus poffunt Cogítare. EX ſole
vtriusque coniunctione fit, vt cognitio naſcatur. Neque
tamen propterea licebit, vtgquod altera ad cognitionem
confert, cum eo, quod ab altera Proficiſcitur, commiſcea
tur, potiusque alterum ab altero diligenter feparare de
b‘ebímus atque diﬅínguere. Quocirca dpctrinam de re
gulis facultatis ſenſitiuac in vniuerfum , id eﬅ, aeﬅheti
cam, 'discernimus ~a doctrina. de regulis intelligentiaf
vniuerſe, hoc eﬅ, logica. ~ ct
'.Ac logica quidem pariter poteﬅ duplici ratione
tractari, ,vel tamquam logica‘vſus intelligentiae vniuer
'falis vel ſingularis; Illa regulàe cogitandi abſoluta ne
ceffariae continenturj fine quibus nullus effe vſus intel
'ligentiae poterita atque ideo hunc ſpectat, nullo habito
reſpeflu varietatis rerum, quas illa ſpectauerit. Sed
'logica vſus intelligentiae fingularis regulis abſoluitur
*rite cogitandi de certa forma rerum obiectarum. llle
dici poteft logica elementaris, haec organon huius 11
lius’ue artis. Ac poﬅerior quidem in ſcholis , tamquam
~ ‘ vfeowmdeuwmi artium plerumque Praemittitur, quam'
quam ea in progreffu rationis humanae vltimúm efiz ad
quod illa demum peruenit arte dudum abſohita, cul fl
ÏNSTITUTIO. , 55
tima manus perficiendae emendandaequc admoueatur.
Resjpſas enim, vt probe niam cognitas habeas ,, neceſi'e
eﬅ, ſi regulas velis monﬅrare, quibus -earum artem 1
queasacdíſcíplínam componere . .
Logica vniuerfalis vel pura eﬅ, vel applicata. In
illa cogitationem abducimus et auocamus ab omni lege .
empírica, qua fit, vt intelligentia exerceatur, velut a,
yi ſenſuum,v ab legibus memorias, a luſu Phantªſiáe, a
poteﬅate confuetudinis, propenſionis, .et quae ſunt gel
neris eiusdem, proinde etiam a fontibus opinionum
Prªeiudicataruxn, omninoque ab omnibus cauſis , quibus ‘
nobis certae notitiae exoriuntur, vel fupponi Poffunt,
quoniam ea intelligentiam ſolummodo attingunt fub
certis rationibus vſus illiusa quas vt noſcamus, opus
crit experientia. lgitur logica vniuerſalis, ſed Pura¡
verſªtur non‘niſi. in-initiis ac principiis ex anticipationeg
eaque intelligentiae rationisque canon eﬅ, fed ratione
tantum eorum, quae ad formam fpeStant vſus illarum;
‘ quaecumque materia-ſit (empírica, an transſcendentaª
lis). Sed ‘ logica vniuerſalis tum applicata diciturg fi re
gulas tractat vſus intelligentiae ad leges ſubieí’ciuas em
Pfficas, quas pfychologia oflendit. Itaque illa Princi
P11¡ empiricis nititur, licet eatenus vniuerſalis fit, quod_
wſum ſpectat intelligentiae fine rerum oblatarum discri
mine. Propterea neque canon ea 'eﬅ intelligentiae in
genere, nec organum artium ſingularium, ſed folum
zxruçmmêy intelligentiae communis. Igitur in logica
vniuerfali pars illa, qua logica pura abſoluitur, ab ea…
prorfus ſeparar¡ debet, qua applicata (licet ipfa adhuc
vniuerſalis) logica efficitur. Ac prior illa quidem pro**
prie ſola ſcíentia eﬅ, quamuis brcuis et ieiuna, fubtilis
tamen , et ea, quam tractatio doetrinae \elemental-is in
telligentiae, artificio ac via ad normamque ſcholae ins
flituta, Poﬅulare videtur. In qua quidem logicis duae
femper regulaeob oculos debent verſari.
_ '1) Qua logica-vniuerſalis fibi temperat ea atque
abitinet ab omni materia cognitionis inte’lligentia'e, et a
varietate rerum ei Oblatarum, nullaque in re alia verſa
tur , quam in ſola forma cogitandi.
- 56 ART. ELEM. P; IIQLOGICA TRANSSCEND.
2) Qúa logica pura nullis ea nititur príncipiis em.
Piricis; ideoque nil quidquam ea haurit e Pſychologia
(vti quibusdam ſuit Perſuaſum), quae proinde canonem
intelligentiae non attingit. Eﬅ eadºctrina, quae in ne.
ceffaria dcmonflrationc verſatur, omniaque, quae illa
continentur, certa ſint, neceffe eﬅ, ex antioípationc.
Quam (contra vulgarem huius vocabuli ſignifica.
tionem, qua cercas exercitationes complectitur ad regu
ias ab' logica Pura praeſcriptas) logicam applicatam di
co, ea in repraeſentatione ccrnitur intelliçcnti‘ae, reguº
larumque vſus illius neceſſarii in re ſingulari (in concre
to), nemPe ſub conditionibus ſubiecti fortuitis, quao
vſum hunc vel impedire Poffunt, vel adiuuare, quaequo
cun-&ae ſunt ¿pwmçmêç datae.Tra&at ea locum de atten..
tione auimi,et impedimentis eius et effeELigde ortu crroris¡
de dubitatione,de haeſitatione, de Perſuaſione, et fimilibus,
ad cam-que vniuerſalis illa et pura logica, adfecta eﬅ, vt
doctrina morum Pura, .qua ſolae continentur neceffariao
leges morales voluntatis liberae in genere, ad ethicam
Pfoprie ſic tactuum,
conſiderat dictam, quae leges Illas etſubperturbatiſionum
propenſionum impedimentis
animorum, quibus plus minusue homines obnoxii viden

tur , quaeque riuniquam effe doEirina Poterit vera et
demonflrata, eo quod Parïiter, ac logica illa applicata,
yrincipiis eu indiget empiricis et Pſychologiois.
II.
.De logica tramﬅendentali.
Loéica illa vniuerſalis abﬅinet, vti oﬅendimus, ab
Omni cognitionis materia, id eﬅ, ab Omni huius adſe
&iónead rom oblatam atque obiectam, ſolamque for
mam logicam in adfeêªcione notitiarum ad ſe inuicem,
ſolamquc formam‘cogitandi vniuerſe 'conſiderat atque
inquirit. Quoniam autem viſionum duplex patio eﬅ,
Puras ſcilicet, et em'piricae (vti aeﬅhctica transſcenden
talis euincit); elſe etiam discrimen-Poterit inter motum
animi Purum et empiricum rerum Oblatarum. Atque
eatenus ſpecies exﬅaret logicés, in qua hand ab omni
zognitionis materia nosmét abﬅineremus: namque. ea,
INSTITTUTIO. , . ‘ 5?
quaº in ſolis regulis motus animorum Puri verteretur,
omnes cas notitias excluderet, quae in materiaempiríca.
verſarenturÑ Ea etiam originem ſpectaret notitinrum
noﬅrarum rerum oblatarum, quatenus ea nou Poteﬅ rebus
obíeEIiS attribuí: contraque logica vniuerſalis origínem
íllam cognitionis haud inquírit, etrepracſentationes, ſi
ve originem ex anticipatione in nobis ipſis ducant, ſiue
¡¡¡FROM-35* datae illae fint, ad ſolªm normam legum
conſiderar, ſecundum quas iñtelligentia illis in adfectio.
ne' ad ſe inuicem, ſi cogitat, vtitur, et Proinde ſolam im
telligentiae formam tractat, quae tribui repraeſentatiº
nibus Poteﬅ, vndeillae cumque fuerint exortae.
Sed huïc loco monitum ªddere llceat, quod ad vni
verſa ea, quae in Poﬅerum dicentur, Pertinet, quodquo
Probe debet anteoculos haberi, nempe hoc? non vnam
quamque cognitionem ex anticipatione, ſed ſolam eam
btransſcendentalem dici oportere, quà ſit', vt cognoſca
mus, quod, quoue modo certae repraeſentationes (viſio«
_ nes vel conceptus) ex ſola antícipatione adhibeantur, vel
_eſſe poffint (cognitio enim transſcendentalis diciturz quac
ipſa effe, cuiusue vſus eſſe ex anticipatione poteﬅ). Pro
inde neque ſpatium, neque vlla eiusdem adfectio geo
metrica ex ªnticipatione erit repraeſentatio transſcenz
dentalís, et ſola illa cognitio, quaemonﬅrat, illarum re
Praefentati’onum originem neutiquam effe èmpiricam, et:
modus, quo eſſe Foreﬅ, vt níhilominus ad res experienç
tiªe obuias oblatasque ex antícipatione queant referri, dí
e¡ poterit transſcendentalís. Vſus etïam ſpatii in rebus
oblatis Obiectisque in genere transí'cxendentalis foret:
ſed ſi ad ſolas res ſenſibus ſubiectas ille Pertinet, empi
ricus vocatur. Igitur totum ,illud dlscrimen inter trans.
.ſcendentale et empíricum ad ſolam Criticam ſpectat no
titiarum, neque adfeE’ciones attingit illarum ad res ipfis
oblatas atque ſubíectªs. .
ltlaqúe ſpelfreti, eſi'e forſitan conceptus Poſſe, qui
ad res oblatas atque Propoſitas ex anticipatione refa
runtur, non viſiones,
ſum ſpefienè, qua purae
ſed illae quidem, aut,
vt fuuffiones qme Puri
ſimotus. ſen
animprum, quae Proinde conceptos, nequ: tamen al)

“5g ART. ELEM. P. II. LOGICA -TRANSSCEND
origine 'duá‘tí empírica fint, neque ae‘ﬅhetica, ídcamiam
in anteceffum nobis informamus doctrinae notitiarum
intelligentiae. mtionisque Put-.ae, quibíls res Ñobíectas
oblàtasque prorſus ex anticipatione cogitemus. Eius
mod¡ autem ſcientia, quae oríginem ambitumque, et
locum talium notitiarum obieaiuum deſiniret, logica
dicitransſcendentalis oporteret, eo quod in ſolis legi
bus intelligentiae rationisque verſªbitur, ſed tªntnm
modo, quatenus'a'cl res oblatas obiectªsque ex anticipa
tione refe‘rri videtmj, non vero, quemadmodum logica,
Píricas, quamfine
vniuerſalis, discrimine tam ad notltias rationis em
Puras. l
III.
DE Partitionc logica: zmiumﬅzlir 'in analyticam‘ct
‘ dialebïicam.
Vetus illa et dudum celebrata quaeﬅio, qua logíci
cogí 'm anguﬅias putabantur, eoque adigi, vt aut in
cl‘xoméfa miſcra Offenderentur, aut de ignorantia ſua,
ad'eòque de vanitate artis ſuae turpiter faterentur, ea
igitu’r quacﬅio hace erat: Quid ¿ﬅ mmm? Definitionem
verb¡ veri, quod in conuenientia concentuque verſetur
cognitionis cum 're ipſi Propoſita atque oblata, damus
mittimusque et ſumimus. Sed ſcire cupimus, quaç n0
ta-vniuerſalis ſit et certa veri cuiuscumque cognitionis.
' Permagno iam et neceſſario argumento erit Pru
dentiae intellectuſue, ſi ſcias, quid rationiconuenientex
debeat quaerj; Quum enim quaeﬅio Per ſe abſurda eﬅ,
Poﬅulatque, ad quae inutile ſit reſponderi, tum fit, vt
non modo ei, qui quaerit, pudor incutiatur, ſed etiam,
vt non numquam hoc inſuper incommodi naſcatur, vt:
incautus auditor ad reſponſe¡ abſurda rapiatur, adſpeſi
&úSque praebeatur ridiçulus eorum, quorúm alter (vt
veteres dixere) hircum mulgeat, alter cribrum ſup
Ponat. ,
Quodſi verum in conucnientia cernatur cognitio
nis cum rebus iPſi oblatis atque obíectis, ſequetur, vt co
r’es illa ſubiecta ab aliis dlgnoſcatur: falſa emm cogm
\
.1 INSTITUTIO. - 59
.tino eﬅ, quae cum re, ad quam refertur, non conu‘enit‘,
quamquam ea aliquid compleflitury quod locum in aliis
frebus poffit habere. Iam vniuerſalis veri nota ea fox-ev,
quae locum haberet in omnibus notitiis, fine discrimine
rerum ipfis ſubiectarum. Verum, Cum in ea ab omni
materia cognitionis (hoc efl', ab omni adfcctione illius ad
*teni obiectam) cogitationem abducas, verumque illud
eam ipfam materiam attingatj manífeﬅum erít, fieri
non Poſſe, atque adeo pugnarej vt notam veri quaeras
huius materiae notitiarum, ideoque veri notam non
Poſſe,
oﬅendi.quae quidem
-’ctCum ſupra,ſufficiat atque ad vniucrſa
quae continentur ſpectet,
cognitionequa
damg illius materiam nuncupauerimusa fane dicendum
Brit: vniuerfalis veri-nota cognitionis quoad materiam
non poterit Poﬅulari, quoniam i illud .Per 'ſe re
pugnat '
Si vero cognitionem fecundum folam formam
(miffa
gicam, omni materia)
quatenus conſideres necellarias
vniuerfaleslet , aeque planum critz lo
intelligentiae
regulas tractat, in his ipfis regulis notas *'veri proponere
debere quidquid enim cum his pugnat', falſum eﬅ,
eo quod in eo intelligentia vniuerfalibus illis cogitandi
regulis ſuis, ideoque ipfa libi repugnat illae notae au
tem ſolam formam veri, id eﬅ, cogitationis generatim,
‘attingunt, atque eatenus rettae ſunt illae quidem, ſed
minus idoneae ac ſufficientcs. Quamuis enim eſſe co
gnitio Poſſit formae logicac congruens prorfus atque
"conu'eniens, hoc efhq uae fibimetipſi non repugneti tamen
'eſſe poterit , vt pugnet ea cum rebus obiectis. Hin'c
ergo efficitu’r, vt ſola logica veri nota, nempe conue
nientia cognitionis cum vniuerfalibus et formalibus legi
bus intelligentiae rationisquej cſi'e- quidem conditio
fine non Pofſit, ideoque lex negatiua cuiusque veriz
' verum longius progredi logica non poteﬅ, neque erro.- v
rem, quippe qui non formam; ſed i Pſam materiam atti
'net, nulla vmquam regula aperire ’ t
Iam logica vniuerſalis omnem illam effeacionem 'm

telligentiae rationisque formalem in elamenta fua refol
l
60 ART. ELEM. P. LOGICA TRANSSCEND. '
vit, (Jaque, vt principja cuiusque logice iudíèandi modï
dq cognitíone noﬅra Proponit. Quae quidem pars 1.0-*
gicae dici anaIytiCa poteﬅ, eaquc propterea pro obruffa
quadam veri erit ſaltim negatiua: ſi quidem
Prius omnis cognitio, ſecundum formam, ad eas regula;
examínarí debebít ct acffimari, quam eam, quoad mate
riar’n, explores ,~ an ratione rei Obieflae verum illa com
P‘Lectatur pofitiuum. Quoniam autem ſola form-.1 cogni
tionís, quantumuis ca cum legibus logices concinat ae
que conſentiat, nondum ſufficit, ad verum materiale
(obieé’ciuum) illud cognitioni ſuppeditandum, non PO
teris ſola adíutus logica de rebus oblatis íudicare, vel
vmquam quidquam decernere, niſi extra logícani aliunde
firmam notitiam earum antca hauferis, quam devinceps
Poffis adx'ſum transferre, atque aptare ad leges logica¡
et Colligare, vt totum inde continens exſiﬅat, vel Potius
ad cas probare queas ªtque examinare. Interim_ tamen
in Poffefflone artis tam ſpecioſae tantum fraudis ineﬅ, vt
facile putemu$,~ Omnibus notitiis noﬅris formam aptari
. .iñtelligentiae, quamuis ratione'illarum materiae vacui
maxime atque ínopes ſimus, ita vt logica. illa vniuerſa
li, quae, in ſolo canone verſatur iudicandi, tªmquqm~
pro Organo quodam vtamur ad decernendum de rebus
ipſis, certe cum ſPecie quadam, ideoque re ipſa abuta
mur. Sed logicajlla vniuerſalis, quatenus eamorganon
puçamus, dialeñªica appellatur. \ .
Quantumuis varia ſignificado eﬅ, quam veteres
‘ huic arti tribuerent,
ceperunt, tamen
facile Poteſiﬅ ex vſu,illam
intelli’gi, quo hoc
iis verbum ac_
nihil fuiffe
aliud, quam logica Putatitiorum, quae in arte verſatur
ſophiﬅica, qua ignorantiae ſuae, atque adeo praeﬅígiis
de induﬅria conſictis colorem veri inducerent, ita vt
viam doctam
tarentur, illam, abad
topicamque logica omnino praefcriptam/
quamqueſiopinionem vanªmimi
ad
hiberent commendandam. lam_ certa ªtque ſalutaris,
.' quae notetur, cuutio erit: logicam vniuerſalem, ſi ea.
Pro Organo vtare, ſemper logicam putatïtiorum, id eﬅ,
dialefficam eſſe.v ~ Nam, quum ea nihil quidquam de
materia cognítionis nos edoceat, ſed ſolas leges forma
INST‘ITUTIO. 61
les conueníentiae cum inte’llígentia, neceffe eri’t, vt, ſi
ea Pro organo velis vti, quo notitias augere poffís latius
que extenderc, nugas verboſas firepas, quacque cupias,
cum ſpecíe quadam defendas, vel impugnes.
Taüs vero ínﬅitutio excellentiae dignitatique phiſi
loſophiae miníme conueniet. Propterca nomen diale
offices, tamqnam criticas ſpecíei dialecticae, potius logí
cae adnumeratum eﬅ, et tamquam cam et hoc in loco
volumus íllam intelligí, ‘ ‘ *
IV.
De partition:: login-I tramﬅmdentalir in analyticum
et dialecticam tramj/èendentalem.
In logica transſcendentali (vt ſupra in aeﬅhetíc‘a
transſcendentali ſenſmn fecimus ſolitarium) intelligem
tiam facimus ſolitariam, ſolamque cam cogit’ationis par
tem e cognitione noﬅra capimus, quae originem in ſola
intelligentia haber. Sed vſus cognitionis purae hoc ſon'
lo nititur, tamquam ſua lege: res nobis Oblatas effe in
vifione, ad quas Pnrae notítiae illae Poffínt adhiberi.
Nam fine viſione res deſunt obiectae Omni cognitioni
nóﬅrae, quae Proindé tota manet in'anis. Illa pars ergo
logicae transſcendentalis, quae elementa tractat'purae
' cognitionis intelligentiae , atque Principia, fine quibus
nuspiam Poterit res obiefla cogitari, eﬅ analytic’atrans
ſcendentalis, eademque logica veri. Namque illi nulla
Poteﬅ cognitio repugnare, quae non omnem ſimu] ma
teriam amitteret, id eﬅ, omnem ad vllam rem obiectam
adfectionem, Proinde et omne verum. Quoniam autem
facile allícimur et mouemur, vt Puris iﬅis intelligentia‘e:
notitiis decretisque ſolitariis, vel ipſos vltraxterminos
experientiae vïçamur, quae quidem ſola nobis poteﬅ ma
teriam (res oblatas) ſuppeditare, ad quam ill¡ Puri con;
cePtuS intelligen'ciae poffint adhiberi; fit, vt in discrí
men veníªt intelligentía, per vanas argntationes, prin
cipiis ſolum formalibus intelligentiaexpurae vtendi pm
materialibus, et fine dtscrimine de rebus ﬅatuendi, quae
nobis non datae ſunt atque Propoſitae, quaeque forte
62 ART. ELEM. P. II. LOGICA TRANSSCEND.
nullo modo nobis poterunt ' obiici atque offerri.
Igitur quae proprie eſie pro canone deberet iudicandi
de vſu empírico, ea abutimur, ſi tamquam orgahon vl‘us
vniuerſalis atque inſiniti cam accipimus, cumque pura,
intellígentia illa _audemus de xebqus in vniuerſum UMBE
77x59 iudicare, adſerere atque dccernere. Itaque Pars
poﬅerior‘logicºs transſcendentalís vcrſabitur in critica
'huius díalectlczw ſpecíei, et dialcctica transſcendentalís
diceióur, non tamquam
cies BO'YMNTWXSS‘ ars quaedam,
111oueri(ars qua poffit
illa vquidem talis ("pe-J
frequentiffimí
.variarum Praeíligiarum metaphyſicarum), ſed tamquam
critica intelligcntiae rationisquc reſpeílu vſus earumhy
Perphyſici,quae fallacem ſpeciem eorum,quae illa ſibi falſo
arrogat, aperiat, quasque illa íactat, de inueniendo vero
propagandoque, ſPeS ope tantummodo decretorum
transſccndentalium conſequendas, ad meram diiudicaª
tionem intelligentiae púrae, curamque reuocet, qua ab
ſophiﬅicis Praeﬅigüs illi cauentur.
LOGICA TRANSSCENDENTALIS.
SECTIO‘ PRIOR.
ANALYTICA TRANSSCENDENTALIS.
Atque haec analytica in reſolutione, quaſique quax
dam diſi'ectione verſatur vniuerſae cognitíonis noﬅrae.
antecaptae in clèmenta cognitionis Purae intellectualis.
‘Cuius quidem inueﬅigationis cardo omnis hiſce in Parti
bus vertitur: I) Vt conceptus fint Puri, non cmpírici.
2) Vt ne vifionem illi ſenſumque attingant, ſed cogiº_
tationem et intelligentiam. 3) Vt conceptus ſint ele.:
mentares, qui a ductis deriuatisque vel inde compoſitis
et comPleXiS Probe discernantur.- 4) V1: 'tabula ill-.1mm
Plena {It ªtque abſoluta, iisquc vniuerſus intelligentiue,
campus‘prorſus expleatur. Atqui haec Perfectio abſor
lutioque artis cuiusdªm ac doctrinae non Poterit fiden
ter accipi ad rationem ſummae Cuiusdam ſolis periculís
ſiconfectae et COn-ﬅitutae; Proinde ea eſſe non poterit,
nifi íntexjueniente idea totius cpmpagis Cognitionís anti:
SECTIO PRIOR. ANALYTICA TRANSSCEND. 63
cipafae'intelligentiae, atque indè definita-conceptuum;
quibus ea efficitur,deſcripÑtioneÁdeoque ſolaçontinuatione
ſuacontextuquc ad forman¡ ſyflematis. Intelligentia pura
.ſeparat ſeſe totam acſecernit non ſoium ab ſiOmni ratio
ne‘empirica, verum etiam ab Omni adeo ſenſu. Eﬅ ea
ergo quiddam vnum, quod per ſe* ſit, fibique ipſum ſuf
.ficiens, nullis externis et aduentitiis additàmentis augen
dum. Proinde ſumma cognitionis illius diſcíplinam ef
.ficiet vna idea complectendam ac deſiniendam ſi ad cuius
Perféctionem et conﬅructionem, quaſique articulatio
nem Poffis , tamquam ad lapidem quendam Lydium,
omnium Partium cognitionis aptarum illi et conueniem
tium veritatem probitatemque‘ expl‘orare. Omnis gm
tem . haec Pars logices transſcendentalis Áduobus liBris
abſoluitur , quorum vno conceptus intelligentiªe Pumeg
-altero illius decreta continentur.
-A'NAIQYTICE'S TRANSSCENDENTALIS
LIBER PR] OR'
.ANALYTICE CONCEPTUUM.
Analyticen conceptuum non dico eorum dvoíAuaw,
conſuétaïnue ill-am quacﬅionum philoſophicarum ratio
nem, quae occurrunt, conceptus aperiendi quoad mate
fíam et Perſecandi, et ita explícitas illas diﬅínctasque red
dendi, ſed Parum'adhuc tentatamillam quidem annlyſin
intelligo iPſius facultatis inteylligendi, quae eo confilio
in’ﬅituitur, Y:: exploremus, qui effe, poffint conceptus ex
'antícipatione, ita quidem, vt in ſola intelligentia , tam
quam in ſolo natali ſuo conquiramus, eorumque Purum
'ſum in vniuerſum ¿UNAM-mala"; excutiamus. Hoc enim
negotium eﬅ Proprium Philoſophiae tranSſcE-ndentalís;
reliqua tractgtionem logicam conçeptuum in philoſophizi
generatim ſpeEi-are vídentur. Igitur conceptucts‘ Puros
vsque ad Prima illorum initia qua-ſiquc ﬅamina- in mente_
humana Perſequemur, in quibus latent- Praeformati,
dum interueniente experientia euoluantur, ab eadem
que mente ab Omni, quae ipſis adhaereat, adiunflíone
empírica liberae in Purítate natural¡ Proponantur.
64 ART. ELEM. I’. Il. LOGLCA TRANSSCEND.
AN'ALYTICE’S CONCEPTUUM
CAP UT PRIIPIUJW.
De via inumicna’or. m pm‘orum concejjtuum omnium
¡7. tt'llígcntíae. '
Si quam cognoſcendi facultntem commouerís, pro
varía‘ occaſiune data, conceptus _ſeſe oﬅendent, quibus
fit, vi: ea facultus inſignita dignoſcatur, quaen‘ue,, P‘O
eo, atque contemplationem ſieorum diutius, ſubtiliusue
inﬅituerís,
Quae quidemlongiuri- breuiorique
iſinueﬅígatio ſcripto
vbi abſoluta queant
fuerit colligi.
ad exit‘um
que Perducta, Pro hac tractandi ratione quaff mechani
Ca, numquam certo Poterit definirí.‘ Quos data Perro
occaſione Offendimus, conceptus oﬅendunt ſe non ordi
ne compoſitso, ad vnumque quiddam momentum nexos ac
deſcriptos, fed tantummodo ex ſimilitudinibus comparan
tur, atque çx magnitudine materiae, a ſim'plicibus'- ad
magis complexas et c‘oniunctas, ſeriebus collocantur,
quae Permultum aEeﬅ, vt ad certam quandam diſcipli
nae formula…, licet quodammodo artificio quodam ac
via, Perſiciantur.
Ac Philoſophia transſcendentalis hoc quidem com
modi habet, ſed id etiam officii, vt Conceptus ſwos ad
_alíquod Principium conquirat; ſi quidem illi‘ex intelli
gentia,' tamquam ex vnitajze abſolutazpuri, nec concreti,
orliuntur, et Proinde iPſi ad conceptum quemdam,
ideamue, inter ſe cohaerere dèbent. Talis autem con
tinuatio contextusue regulan] miníﬅrat, ad cuius normam
fuus cuique puro conceptui intelleíïuali locus,eorumque
Plenus numerus et abſolutus definíripoſiïnquae quidem
omnia alias a libidine caſuque Penderent.
Vine tramﬅmdentaliy inueniendorum purorum conceptuum
‘ intelligmtiae omm'um '
y ,‘TOMUS PRIMU'S.
De zſu logico intelligffltiae vm'umﬅ.
, , A
Supra íntelligentíae deſiuitionem dedimus mere no;
gantem 5 nempe eſſe cam cògnoſccndi facultatemaſenſu’
SECTIO I DE VSU’ LOG. INTEL. VNIVERSE. ¿5
remotam. Atquí non poffumus, liberi a fenſu, viſionis
elſe participes. Igitur intelligentia non eﬅ facultas vi
dendi, ſiue intuendi. , Sed plraeter viſionem nullus alius
cognoſcendi modus eﬅ, quam ope ConcePtuum. Igitur
cognitio cuiuslibet íntelligentiae, certe human’ae, co
gnitio Per 'conceptus eﬅ, non videns et, quamdi’cunt,
intuitiua, ſed discurſiua. Omnes viſiones; qua *ſenſiti
vae, adfectionib‘us nituntur, ſed conceptus funGiionibus.
Sed funffionem dico vúam illam atque índiuiduam men
tis affionem, qua fit, vt variae diuerſaeque repraeſenta
tiones ConcçPtui cuidam communi ſubiioiantutj. Igitur
,conceptus motu animi ſpontaneo nítuntur, qu'emadmo
dum viſiones ſenſitíuae receptione impreffionum. At
, que horum quidcm conceptuum nullus‘menti alius vſus
erit, quam vt iis iudicet. Quum vero nulla repraº
ſentado Proxima proprieque ad obiectam rem Pertineaç,
Praeter viſionem ſolam, efficitur, vt conceptus num
quam ad i‘em oiïl‘atam Proxíme, {ed ad Yllam alium vllius
repraeſentationem (fine illa Viſio ſit, ſiue ipſe iam con
cep‘tus) referatur, Itaque iudicium cernitur in cogni
tione rei obíèctae mediata, proinde in repraeſéntatione
repraeſentationis oblatae rei, In Omni iudicio conce
peus ineﬅ ad multa ſpectans , et' in his multi¡ etiam da
tam is repraeſentationem comPleE’citur, quae Poﬅerior
quidem proxime ad remobiectam refertur. Sic in hoc
indicio: omnia CQJ‘POl‘ª ſunt diuidua, conceptus eius,
quod in Partes'ſecari Poteﬅ, ad multos alios conceptus
Pertinet,atqúe in his fingulatim ad corporis conceptum
refqxtur; ſed hic conceptus corporis ad certa viſa quaeª
dam nobis obuia.. P‘roiride hae res obiectae repraeſen
tantur interuentu conceptus eius, inquod
ac diuidi. Quocircaonctmia iudicia ſecari poteﬅ,
functionibus ver*
ſantúr vnitatis
dum PIct‘O in repraéi‘çntgtionibus
repraeſentªtione noﬅris,
proxima altior niinirqm
quaedam illam
cum Pluri-bus aliis complectens ad Cognitionem obiectae
rei adhibetur, multaeque, quae effe Poffunt, no‘tſitiaein
vha hoc modo colliguntur. ſi Omnesv autem effeElziones
intelligentiae ad iudiciorum fontem Poíl’unt reduci, ita
vt intelligentiam vniuerſam oﬅendere Poffis tamquam
E
6.6 ART. ELEM. P.II. TOM. I7 LlB.L CARL
facultatem quandam iudicandí. Eﬅ ea enim, vtiin
fuperioribus vicimus, facultas cogitandi Sed cogitatio
cernitur in cognitione ope inllituta conceptuum. Con
ceptus autem, tamquam attributa quorumuis, quae
enunciari poffunt, iudiciorum, ud vllam quandam re
praefentationem referuntur obiectae rei nondum deter
minatae. Vclut conceptus corporis oflendit aliquid,
exempli gratia metallum, quod illo conceptu poteﬅ co
gnoſci. 'Ergo hoc ille ſolo conceptus eﬅ, quod illo con
tinentur aliae repraeſentat'lones, quibus fit, vt ad res_
obiectas is poffit referri; Igitur in praedicato ille ver
ſatur cuiuspinma quod pronunciari queat, iudicii,~vt
hoc modo: quodcumque metallum eﬅ corpus. Proinde
funaiones intelligentiae poterunt vniuerfae aperii‘i, ſi ..
fuhctiones vnitatis in iudiciis plenas atque integras pof
lis proponere Id quod facile effici-polfe proxima ſe- .
&iſo pianum faciet
.H,
Vine inuenièndorum purorum cbncejjtuum intellígentiat v

vniumj/brum
SECTIO SEGUNDA.
l , S- 9
De function logica intelligentlm in íudiciíj.

Si omnem onmino iudicii materiam ſuﬅulçris med: t
te atque remoueris, ad ſolamque in eo intelligentiaefor
mam animum intenderisa inuenies, functionem cogitant
di in eo locis Poſſe quatuor comprehendi, quorum quis- 4
que tria momenta complectatur. Quae quidem comun;
mode poterunt hac tabula proponiz - ‘ ii
SECT; ILDE FUNCTIONE LOGICA IN "IUDICIISÏ di
1 \º
Qzmntitar iudiciorum
Vniuerſalia. ª
. Specialia (Particularia).
i . Singularia. x
m 3º
Qualitar. Adfelïfio (Relaño '
Aientia. Categorica. v
Negantia. Hypothetica'.
Infinita. Dísiunífiua.
4- '
Modorum (Modalitm
Problematica. i
Adferentia (Adſertoría).
neceifaria (Apodictica). .
a
Quae quidem diuiſio, quum in nonnullis, non'in

ternis illis quidem , partibus a conſueta logicorum te‘chf
nica abhorrere videatur , non abs re erit, vt calumníae
falillequel quae metui Poffit, ínterpretatíoni occurra
tur, ha; animaduerſiones cautionesque adiicere. y
I) Logic¡ iure praecipiunta in iudiciis ad ratioci
naciones adhibendis ſingularia iudicia conformiter vni
verfalibus
niam Poffe
prorfus tractari. Namque
carentſiambítu, eademindeiisre,
praedicatum nonguo
ſo
lum adreferri
iefli, quiddam eorum,
Poterit, quae conceptu
a quodam continenturliii-gai
autem excludi. fub
valet de illo conceptu fine vila exceptionet quafi is con- .

ceptus foret cpmníunís, qui ambitum haberet atque
compagem, cuius de vníuerſo ſignificatu praedicatum
illud locum haberet. Contra vero ſi iudicium ſingulare,
prout ſola notitia, fecundum quantitatem compares'
cum communi, illud ad hoc pariterªdfectum erit, atque
vnitas ad infinitatem, ideoque per fe atque ex ſua natura
db eo diﬅinguitur. Igítür ſi iudicium ſingulare aliquod,
non ad ſol-.1m vim fuam internaml ſed etiam generatim
tamquam notitiam aeﬅimem, exj quantitate, quam ha
bet cum aliis notitiis compªratum, fane erit illuda cºm~_
s
Í
63 f A-RT. nuam-n II. T'OM. I. LIB. I. CAP. iq
O
munibus iudiciis diuerſum,~ in plenaque atque abſoluta

tabula momentorum cogitandiwniuerfe peculiarem lo
cum 'mereturz quamquamuon in logica ad vſum tan
tummodo iudiciorum erga ſe inuícem determinata ac cir
cumſcriptª. Ñ
2) Pariter in logica transfcendentali iudicia irffim'la
ab aientibus debent discerni, licet ea inilogica generali
his iure adnumerentur, ‘neque peculiarem partem diuiu
fionis conﬅituant. Haec enim ab omni abﬅinet mate
ria praedicati (quamuis illud in negantibus ſit), folum
que id reſp’ícit, vtrum illud ſubiecto tribuatur, an Op?
Ponatur. Sed illa iudicium confiderat etiam quoad ma
teriam huius ndfirrnationis logicac ope praedicati mero
negantis, quidque haec ratione vniuerfae cognitionis lu
cri adferat. Si dixiffam; animam eſſe non mortaleml
iudicio negante faltem errorem arcuiffem. lam quidem
in pronunciatoz anima eﬅ non mortalis; ad formam lo
'gicum vere aio, dum animam in infinita illa compage
pono naturarum non morientium. Quoníam autem de
tjota, quae efie Poffunt, naturarum compage partem oc
cupat quod mortaleçﬅ, partem vero alteram id quod
non moritur, illo pronunciato nil quidquam aliud enun
ciatur, quum animam elſe vnam ex infinita illa vi re
rum; quae reſinquantur, ſi, quidquid mortale eﬅ, fuaue
lero. llo vero infinita ill-.1 f haera omnium eorum,
quae effe poffunt,hactenus ita determinat-urgu id, quod
mortale eﬅ, ab iis ſeparetur, ſed in reliqua fpatii com
page
ceptioanima
haud ponatur.
impedit quo Quod
minusquidem fpatium
immenfum illa exce- t
nianeatylplui
resque illius tolli partes queantj neque tamen propterea
conceptus animae creſcat 'vel minimum et augeatur, 'ne
que aiendo definiatur? igitur haec-iudicia infinita refpea
&u compagis
materiae logicac vníuectrſae
cognitionis re ipfa ſunt determinantia
, atque catenus -inratione
tabula
momcntorum cogitandi in iudiciis transfcendentali non
funt praetereuncla, quia functio, quam inteuigentia ea
- in re exſeruit, in campo pur-orum conceptuum fuorum
praeconceptorum fortafle aliquid poteft vmoment¡
hiberia ’
SECT.II. DE FUNCTIONE LOGICA IN IUDIC. 69
3) Omnes adfectiones cogitandi in íudiciis ſunt
ºa) Praedicati ad ſubiectum, b) rationís ad-¡conſequens,
-c) cognítionis diuiſae, omniumquediuiſionis partium
ad ſe inuicem. In ea iudiciorum Parte, quam Primo
deſcripſimus, duo tantum conceptus inſunt, ¡n altera
duo iudicia, in tertia plura íudícia ad 'ſe inuicem adie
Eïa. Enunciatum illud‘hypothepicum: ſi Perfecta. íuſ’ci
tia adeﬅ, Punitu‘r is, qui in vitiis Permanet; Proprie
complectitur adfectionem duorum-pronunciatorumz ad
ell: Perfecta iuﬅitia, et, qui in vitiis permanet, is Puni
tur. An vtrumque Pronunciatum iﬅud per ſe verum
fit, in medio relinquítur. Sola conſecutio eﬅ, quae Per
hoc enunciar-um cogitatur. Iudicío disiunctiuo dcnique
,adfeffio continetur duorum pluriumue ad ſe inuicem
pronunciatoru’m, verum non conſecutionis, ſed logícae
oppoſitionis, quatenus per ſphaeram vnius alterius ſphas
ra excluditur, nihilominus tamen quoque communionis,
quatenus vtrumque coníunctim ſphaeram explent cogni
tionis propriae, Proinde adfectio Partium ſphaeraexº
gnitionis cuiusdam, dum ſphaera vtriusqua partis 'ſup
plementum eff ſphaerae alterius Partis ad vniuerſam
ílummam cognitionis diuíſae. Eius rei hoc nobis exam
Plo ſit: mundus exﬅat vel caſu quodam fortuito, vel ex
neceffitate interna., -vel cauſaaliqua externa. Vnum
quodqu'e horum enunciatorum Pªrtem c’apit in ſPhaerÑa ~
cognitionis, quae effe Poteﬅ, de exſiﬅentia mundi -vnj
verſe, fed iunüa ſimul totam ſphaeram implent. Co
gnitionem ex vna iﬅarurú ſphaerarum tollere, idem eﬅ,
atque eam pouere in vnam reliquarym, contraque in vna
ſphaera eam ponete, Periodo erit, atque @am e reliquis
tollerc. Igitur in indicio disiunctíuo certum quoddam
ineﬅ notitlarum commercium, quod verſatu‘r in eo, vtl'e
inuicem reciproce excludant, ſed eo tambn in vniuer
ſum veram cognitionem determinent, dum ea coniuncta
omnem materiam vnius cognitionisdatªe efficiant. At
que id ſolum eﬅ, quod eorum in gratiam, quªe inferius
dicentur, 'mo'nendum duximus. ª
_ 4) Iudièiorum tandem, quam vocnnt, modalitªs
functio 'eﬅ ¡116mm prórſus Peculiaris , quae lloc' quidcm
7º 'ſiART. ELEM. P. n. TOM. 1. LIB.›I. CAP. I.
discriminis habet, quod nihil ea ad materiam iudicii

confert (ſi quidem praeter quantitatem,
fectionemqctue nil quidquam eritamplius1qualitatem ada
quo materia.
iudicii efficiatux), ſed ſolam vim copulae ſpeélat in rela
tione ad cogitationem vniuerſam. Ac problematica iu
dicia quidem ea ſunt, in quibus ratio niens vel negans
ſola ſumitur, tamquam id, quod efie pofiit (ex noﬅra lu
bidine Pendens). Adſèrentia ſeu adſertoria, in quibus
vtraque ratio tamquam in re ipfa pofita (vera) conſidera
tur. Apodiê‘fica deníque, .in quibus ea, tamquam neceſ
fariaa ſpectatur. ij Ita vtrumque iudiciump cuius adfe
'Bione hypotheticum efficitur (antecedens et conſequens),
itemque cuius reciprocatione disiuniiiuum continetur
(membra diuiſinnis), in problematicis eﬅ. In exemplo
fupra propoſito enunciatum hoc: Perſa-&á iuﬅitia addil
non adfertorie exprimitur, ſed modo tamquam iudicium
arbitrarium cogitatur, quod fieri Poffit, vt a nemine
laccipiatun ſed ſolum conſequens adſertorium eﬅ. Ñlndº
fit, vt talia iudicia etiam aperte falfa eſſe Poſi’ínt, quae
tal-hen; Problematice accepta, conditiones videndi veri
videant'ur. Velut iudicium hoc: mundus exﬅat mſn
fortuito, in disiunctíuo indicio, ſolam vim problemati
,cam habet, ſcilicet, vt quis enunciatum illud forte ad
punaum temporis accipiat, et tamen (vti viae falfae de
lineatio in numero omnium earum, quas pofiis ingredi)
\ad inueniendam veram ſeruít. igitur enunciatio pro
blematica dicetur ea, quae exprimit illa, quae logica
quidem (non obiectiue) eſſe pofiinti id efiyoptionem li
beram eiusmodi pronuknciato locum conccdendí, ideo
tque mere arbitraria eius receptio in intelligentiam. Ad
fertorium veritatem logicam (verum) enunciat (velut in
ratiocinio hypothetico antecedens in propoiitione pro
blem-.lticum, in adſumtione adſertorium eﬅ) enunciar,
moinfiratquel pronunciationem cum intelligentia ex eius
legibus elſe iam' copulatamg fed apodicticum enuncia
ij Perinde, ac ſi cogitatio in primo caſu fimilia imellz'gentíªe, in
fecundo faculmzis mdimndz‘, in tcrtio rationisjoren Quaª
quidem anímaduerſio ex lis, quae in pofterum pertractabun
tur, luculentíus patebit. -
SECTÍU. DE FUNCTIONE LOGICA IN IÚDIC. 7-:
' ¿um cogitat adſertorium hiſce intelligentiae legibus iP- ll
[um detorminatum deſinitumque, ot Proinde ex antici
Patione decernons , et hoc modo neceffitatcm logicam
enunciat. Quoníam-igitur omnia ſeſe-hic gradatim ada
iungunt intelligentiae, ita vt antea aliquid indices dubie
- ſeu problematica, tum illud fere etiam pro vero'accipias,
tandem vero, Pro eo, quod'arctiffime coniuxnctum cum_
intelligcntia ſit, id eﬅ, tamquam neceſſarium el: apoclí
cticum adſeueres; Poterunt hac tres functiones modo
rumtotidem momenta dici oogitationis in vniuerſum.
-Pctiae inuaniendomm purorum conceptuum intelligcntia'e
vniueoﬅjrum
_ SEC TI 0 TER TIA;
S. Io.
De cºmeptibm purixintelligeatiaefiu categoriir.
'Te/mperat ſibi et abﬅínet, vti ſaepíús diximus,l0g‘í~
ca vníuerſalis ab Omni cognitionis materia, ſpe fxfeta¿ fo
re, vt aliunde ſibi, vnde cumqne ſit, .rcpraeſentatíones
datum iri videantur, quas primo in conceptus tra-nsmu
tot, ixd quod OÃVMAUTMCBS‘ efficitur. Contra ea vero logi
ca transſcendentalis
ſiex , vinï 'variam
anticipatione Propoſitam ſenſu‘s
tenet, ac multiplicem
o‘blatam illi Pet
'aeflheticam transſcend'entalem,
materia. Praeberetu’r, vt conceptibus
qua ſi cctareret,prorſus puris .
vacua ªtque
inanis foret‘. Iam‘ ſpatiumbtempusque varietatem com
'plefluntur viſionís_ purae Praeſumtae, nihilominus taſi,
'men p‘ertinent ad le‘ges receptiuitatis animi noﬅri, qui
bus ſolis fit, vt'repraeſentationesxobiectamm rerum illo
Poffit accipere, quae ideoque conceptuïn illarum ſem
Por, .neceffe-erít; adficiant. Sed ratio cogitationis no
' {lrae ſPonta'nea poﬅulat, vt varictas illa Primo' quodam¡
-modo perluﬅretur, npprehendatur, coniungaturque,~ vt
\
iude cognitio efficiatur. ' Atquc hanc quidem cffeflio
nemſyntheſin dicamus. › ' '
_ -Ac ſynthelſin quidem ſenſu lakiffimo earn aílionem
.intelligº,v qua. diuerſae r‘epraeſentàtíones inuiccm coyu
75 \ART. ELEM. P; II. TOM. I. LIB. I. CAP. Í.
lantur, earumque varietas \'na cognitione comprehen
ditur. Atque ea quidemſyntheſis erit pura, ſi varie
tas illa non empiricá ſit, ſed ex anticipatione data atq‘ue
oblata (vt illa in ſpatio ac tempore). Ante omnem re
Praefentationum ªnalyſin, hac datae Priorcs lint, opor
tebit, nuilique conceptos uoad materiam ¿UNAM-m5:
Poterunt exſiﬅere. Synthelis variorum autem (ſiue em
Pirice ſint illa quidem, fiue ex anticipatione data) Pri
mum cognitionem Producir, crudam illam quidem prin~
cipio et confuſam, quae proinde analyſi indigeat; ſed
ſyntheſi tamen efficitur , vt elementa notitiarum colligan
tur, ad certanique materiam inngantur nectanturque. Pro
inde ea caput eﬅzquod animaduerti debet, ſi de Primis ini~
tiis cognitionis noﬅrae iudicare velimus. ‘
Omnino ſyntheſis, vti in Poﬅerum videbimus, ſola
Phantaſiae effectio eﬅ, caecae Cuiusdam, quamqdam ne
ceffariae, functionis ánimae, fine qua nullam Prorſus
cognitionem haberemus, euius autem raro *vel ſemel
conſcii ſumus. Sed vt haec ſyntheſis ad, conceptos re
vocetur, illud quidem functio eﬅ Propria intelligentiae‘,
qua fit demum ,4 vt cognitiouem illa nobis ſeuſu Propi-io¡
largiatur. '
Syntheſispura, vniuorſe repraeſentata, conceptum
' purum intelligentiae miniﬅrat. Ha'nc vero ſyntheſin
cam dico, _quae fundamento quodªm nititur vnitatis ſyn
theticae ex anticipatione: ſic noﬅra numerandi ratio (in-ª
primis hoc in mªioribus numeris facilius animaduerti
Poteﬅ) cernitun in ſyntlieſi ſecundum conceptus, quo
niam ea ex communi vnitatis Principio (velut decadices)
cfficitur. Sub hoc igitur conceptu vnum illud in ſyn
theſi variorumneceffarium redditur.
Diuerſae repraeſentationes vni conceptuiſubiiciun
tur analytice (de qua rre tractat logica vniuerſalis). Sed
quomodo, non repraeſentationes illae, verum ſyntheſis
Pura repraeſentationum ad conceptus tran‘sferatur, id
quidom docet logica transſcendentalis. Ac primum il
lud, quod in gratiam cognitionis omnium rerum obieEla
rum ex ªnticipªtionc datum elſe, oportebit, cernitur in
Í
SECT. III. DE CONCEPTIBUS PURIS INTELLIG. 73
varieta'te viſionis Puras. Alt‘erum ldeinceps eﬅ ſyntheſis -
huius varietatis in Phantaſia, vnde vero nqndum vlla co

gnitio emergit. Conceptus, qui Purae ſyntheſi iﬅi vni
tatem impertiunt, atque in ſola repraeſentatione huius
neceſi'ariae vnitatis ſynthcticae verſantur, tertio loco ad
cognitionem conferunt rei Obuiae atque Oblatae, atquº
intelligentia' nituntur. ' ' '
Eadem illa funE’cio, quae variis repracfentationibus
.in indicio rationem
diuçrſarum vnitatis impertit,
repraeſentationur‘n ſolivnitatem
inviſionc etiamlſyntheſi
largi~ ' x
tur, quae fenſa latiffimo conceptus Purus intelligentiae
vocatur. Eademigiturintelligentia, et iisdem quidem
aflionibus, quibus in conceptibus, ope vnitatis analyti
cae, logic’am iudicii ſormam Peçfeccrat, etiam OPC vui
fatis'ſyntheticae variorum in viſione vniuerfe, concepti
bus ſuis inſert quamdum materiam transſcendentalem,
quamobrem conceptus Puri dicuntur intelligcntiae, quae
ex anticipatione
logica vniucrſalis ad
nonres obieflas
Poteﬅſi rcferuntur.
eſiicere. l Id quod
Hoc modo totidem exſiflunt conceptus Puri intelli

gentiae, qui ad res viſioni obnoxias vniuerſe ex antici
Patione referuntur, quot functionum logicarum in quo
vis, quodjenunciari Poffit, indicio in ſuPeriori tabula
co‘nſignauimus: ſi quidem -inteliigeútia illis, quàs dixi
mus, functionibus prorſus exhauﬅa eﬅ, totaque facultas
eius Pe‘nitus emenſu. ' Hos_ cqnceptus, ducº Ariﬅotele,
cntegoriàs Vocabimus: ſiquidem idem, cum eo confilium
habemus in'inﬅituchda, quamquam diuerſum maxima
et ªbhorrens in Perſequenda hac' _inuefligationa
" 74 ART. ELEM. P. Il. TOM. I. LIB. I. CAP. I.
Tabule Categoriarum.
I.
Quantitªtir. ,
V'num (Vnitas).
Piura (Plurnlitas). . .
Vniuerſa (Vniuerſitas).
2. , ‘ 3.
QIoalitatir. - Adfectia (Relaño
' Veritas (Realitas). Inhaerentiaa ſeu ſubfiﬅentiàe.
Negatio. , Cauſae
Subﬅantia et accidens.
Lílmítatio. ‘ (cauſàlitatis et dependen
tiae). Cauſa et effectum.
’ Commercium (Effectio recíproca
inter agens et [eſe praeb'erªls
Patiens). _ ‘
n 4'
Modorum (Modalitatí:
P‘offibilitas *- Impoffibilitas.
Exſiﬅeñtia- Non eſſe. \a -
Neceffitas - Fortuflitum.
Atque hace quidem delineatio er’it omníum ex Órí~
gine ſua Purommçonceptuum UUvZE'O-EQS., quos intelli
gentia ex anticipatione inſitos in ſe continet, quorum
rcſpectu ea. Pura íntelligentia dicitur: quiPPe quibus ea
,ſolis aliquid Potefl ex varietate viſionís intelligere, '1d eﬅ,
rem húic oblatam cogitatione depingere. Haec díuiſip
e communi Principio quodam, nempe ex facultate iudí
cund’i (quae eadem çﬅ cum facultate cogitandi) ad diſci
Plinae formam Profecta, neque rhapſodorunªç' more, ex
temere ſuſcepta conquiſitioxïe conceptuum Purorum Or
ta eﬅ, de quorum numero numquam poffis, :m Plenus
atque abſolutus ſit, certus effe, \ſi quídem ea tantum in
ductionis ope concluderetur, nedum, quod hoc poﬅerio
ri modo numquam íntelliges, curnam iidem illi conce
ptus, non ªlii intelligentiae ineffe Purae videançurſi
SECT. IIIſiDE CONCEPTIBUS PURIS INTELLIG. 75
Conſilium illud Ariſiotelir Primos illos conceptus inue
fligandí', dignum ſane erat tanto vito, ta-mque acuto ho
mine. Quoniam autem Philoſophus carebat Principio,
conquiſiuit eos, vtcumque occurrerent, Primoque illo
rum decem congeffit, quos Categorias (Praedicamenta)
vocauit. Sequente tempore eorum adhuc quinque pu
tabat offendiffe,
indutosſi, adiunxit. qnosVerum
nomine
einspoflpraedicamentorum
tabula manca et imſi
Perfecta manſit. Praeterea illis inſunt modi'quidam
ſenſus Puri (quando, vbi, fitus, ítem Prius, ſimul), em*
Piricusetiam (motus), qui ab hoc ﬅemmate intelligen~
tiae prorſus remoti atque alieni ſunt, conceptus item-de'
riuati co'nceptibus primis ſunt adnumerati (actio, Paſ- '
fio), et quidarn denique conceptuum primorum Plane
deſunt. ſi
Ac de his quidem cònceptíbus Primís Praeterca
notandum eﬅ: Categorias, quae Ver¡ ſunt Propriique
conce tus .P rimí intelliºentiae
. ª P urae,
. …'etiam lmbere Con
.
ceptus derluatog parlter puros,, qm xm ſyﬅcmate phllo
ſophiae transfcendentalis nullo Prorſus modo deben!:
raeteriri 7 uorum mentione ſolaautem in erículo me
, K
, re crítico eſſe Poffumus contenti.
Ac liceat q‘úidem, vt hos Puros ac deri’uat’os intel- -

lígentiae conceptus praedicabilia intelligenz‘iae nuncupem
(domparatos cum praedicamentis). Quodſi conceptus
Primos inueneris, facile tum Poteris deriuatos ſubordi
‘natosue iís adiungere , et ita ;Eje/.m ilvltellígentiae purae
penitus adumbrare. ' Cum hoc loco non curem, vt Ple
n‘um P erfeE’cum (1 ue ſY,ﬅemwcondnm › Verum duntuxat de
Principiis atque initiis laborem ad diſciplinam compo
nendam, ſupplementum iﬅud in aliud tempus differam..
Sed facile poteris éonſilium &ﬅud conſequi, ſi compen
dia ontologica adhibueris, et verbi gratiacategoriae cam
ſalitatis Tubíeceris praedicabilia virium, actionis,
Pafflonis; categoriae commcrcii, praedicabilia Praeſen
tiae, et reniſus; Praedicamentis modditªtis, praedica
bilia ortus, interitus, mutationis, et quae ſunt, de gene
‘ t'ñ_ eodem. " Cátegoríae cum molts fªcnltªtis ſcnſièiuae‘
WH?"
'76 'ART'. ELEM. P._ II'. TOM. I. LIB. I. CAP. I.

pin‘rac, aut etiam inuicem' ¡un-&ae permagnam vim lar
g’iunt‘ur conceptuum deriuatorum ex anticipat‘ione, quo
rum’nºta‘ndorum, et, quam ſieri poffit, Pleniſiime con
fignándorum; vtili‘s quidem neque iniucundus, hic ta
inen ſuperuacaneus labor- foret. '
Atque 'earum categoriarum definitionibus hac in
trzrctatione de' induﬅria ſuperſedcbo. Hos conéeptusin
ſequentibus ad eum vsque grªdum cul/937m5; excutiam,
qui ratione methodologiae, quam elaboro, ſufficiens
crit. In ſyﬅemate rationis purae iure a me illacte Poſci
Poffent: ſed hoc in loco caput quaeflionis ex oculis amo
verent, ſiquidem dubia iis atque impetus mouerenturª
quae fuelle poffimus, fine iactura Propoſiti, ad aliud ne
gotium ablvgare. Interim tamen ex his pªucis, quae ea
*de re attulimus, perſpicue elucet, Plenum perfeíium
que vocabularium Cum Omni explicatione ad eam rem
necellitria. mm elije ſolum paſſe, ſed facili negotio etiam
confici. 1am ſcmel adſunt loci; ſuper-eﬅ, vt replean—
tur, et topics. ad diſciplinae formam cumpoſita’, qualis
haéc praeſens eﬅ,, facile locum indicabit, quo qu'isquo
'proprie-conccptus pertin‘eat, ſimulque eos demonﬅrabit, ,
qui adhuc vacui videntur. -
5. II.
Super hac tabula categoriarum curíoſae poſi’unt me

ditationes inﬅitui; quae fortaffe grauiffimas conſecutio
nes_ ratiohc formáe doGzae omnium rationis notitiarum
poffint -adfèrre. Namque hanc tabúlam parti Philoſo
phiae themeticae egregie conducere, adeoque neceſſa
riam eſſe ad formam totius coxporis ſcientiae, qgatenus
eaïin con'ceptibus Poſita ex anticipatione eﬅ, plane abſo
l'uteque delineandam, eamque ad mathematicorum ra.
- tiouem ex determinatis definitisque principiis Partien
dam; id ſpoñte iam ex eo elucet, quod, quam modo di
ximus,tabula illa vniuerſi conceptus elementares intelli
gentiae pleni 'perfeé‘tiqum atqué adeo ipſa ſyﬅen'mtis
íllorum forma in mente humana continentur, proinde
ad òmnia mbmenta propoſitae ſcientiae ex'anticipatione
SECT. III. DE ÓONCEPTIBUS PURIS INTELLIG. 77
' I
contemplantis (ſpeculatiuae), at’quqadep illíus ordineñ‘l
praecepta ea miniﬅrat,
co-ª’) periculum fecimus.quemadmodum, eius_ rei’alio
Qçxprum quidem 10 ct
ſcholioſirum
hic quaedam adferam.
I) Primo itaque notandum eſhhanc tabulam, quae
quatuor‘ſicláffes conceptuum complectitur intelligentiae,
Primo in duas diſpeſcí partes pofl'e, quarum vna ad res
víſioni (tam Purae, quam empiricae) ſubiectas ſpectat,
altera ad exſiﬅentiam harum rerum oblatarum (in adfc
&ione ſiue ad ſe ipſas, ſiue ad intelligentiam). u
Ac Prioris claffis quidem conceptus malhcmaticn:
dixerim, Poﬅerioriscategorim dynamicm. Prioremplaſz
'{çm vides correlatis carere; quae in _ poﬅeriori repcriunct
tur." Cuius quidem discriminié cauſa in natura Píu’telliſi
gentiae lateat, neceíſe eﬅ.… ‘ ' '
è) Porro ſu'b contemplationem cadít, in quaqueclaffe ‘
parem cntegoriarum numerum effemem pe ternariumxum
tamen. alias omnes diuiſiones ex .anticipatione per conce
. l .
ptus dlçhotomla debeant abſolul. Huc addas, tert1am
categoriam vbique naſci ex copulatíone ſecundae cum
prima ſuae cuiusque claſiís.
Veluti vniumﬅta: (totalitas) nihíl alíud eﬅ, quam
multitudo tainquam vnum conſiderara, limitado nihil
aliud quidquam, niſi Veritas (realitas) coniunfla cum ne
gatione, ªcommercium autem cazgflzlitm ſubﬅantiaejn de»
terminatione reliquarum recíproca, ac neceffitas deni
que nihil aliud, quam çxſifientia Per ipſam Poffibilitatem
dai; Sed caue, Putes, tertiam categoriam Propterea
mère deríuatum c‘onceptum eſſe, non Primum intelli
gentiae Purae. Nam vt copulatione Primi et ſecundi'
tert’ius conceptus efficiatur, {íngulariá intelligentiuº
actus requiritur, qui non ſit idem cum eo, qui inprimo
'et fecunda exſeritur. Sic conceptus numeri (qui ad Ca
tegoriam vniuerſitatispertinet) non-elſe ſemper Poteﬅ,
vb¡ conceptus multitudinis ſunt, et vnius (velut in re~
Praeſentatione infiniti), vel inde, quod conceptum CNP'
f) Ininitiís meçaphyficií ſcientiae natal-_alía
,
78 ART. cum P; II. TOM. I. LEM. CAP. I.
ſae cum conccptul/itlg/lantiae copulauerim, ideo non fla
tim intelligitur corum contagio, id eﬅ, modus, quo ſub
ﬅantia quaedam fieri caufa Poffit cuiuspiam in altera
fubflantia Hinc pianum eﬅ, fingularem quemdam
mentis aaum ad illud requiri. Quodidem locum in re
liquis habet. ' t '
3) vnius ſolius catcgoriae commercii, tertio-loco
complexae, conuenientia cum forma iudicii ex disiunais
in tabula functionum logicarum ¡pſi conſentanea non
tam aperta eﬅ, quam in reliquis.
De qua conuenientia vt nobis conﬅet, notandum
eritz in omnibus iudiciis ex disiunctis ſphaeram (vim eo
rum omnium, quae illo continentur) tamquam totuni
aliquod (conceptus, quos vocant, ſubordinati) in partes
diuifum repraeſenturi, et quorum vnus quoniam non
Poteﬅ altero contineri, inuicem tamquam fibi coordina
tos, non ſubordinatos, cogitari, ita-vt ſe inuicem non
fimplicitera vti in ſerie, ſed reciprocea tamquam in
congregatione quadam,determinent, ideoque poſito vno
diuifionis artículo, caeteri omnes ſecludantur, et rurſus
retro.
Atqui fimilís copulatio in toto rerum quodam co;
tgitatura quarum non vna, tamquam effectum, alteri,~ vt
cauſae, vnde illa Prof-:Ha ſit, ſubiungitur, ſed fimul et
ad viciflitudinem velut caufa reſpectu dcterminationis
alterius reiconnectitur(eXemPÏi Cauſa, in corporea cuíus‘
Partes ſe inuicem trahunt, et etiam ipfis recíproca reii-l .
ﬅunt), quae quidem prorfus aliud copulationis genuïP‘L'
atque illud, quod in ſola adfeffione cauſa@ ad effe uni
(rationisue ad conſequens) deprchenditurj quippeiuquo
confequens non rurſus rationem determinet recíproca,
' ideoque cum hac (vti creator vniuerſi cum vniuetſo)
non totum aliquod conflituit. Atqu'e hanc eamdem ra#
tionem in replraefentanda ſibi ſphaera conceptus diuiii ſi
ſeruat etiam intelligentia, _ſi rem cogitat diuiduam , etl
vti articuli diuiſionis in priori inuicem ſeſe excluduntl
et tamen in vna fphaera coniuncti-funtl ita poﬅeríorís
partes cogitat tamquam cas, quarum exfifientialtaml
l
SECTJII. DE CONCEPTIBUS PURÏS -INTELLI’Gz yg
i Í
quamſubﬅantiarum) cuique etiam foli a'caeterié‘ſe‘clu

ſae‘competat, ſed tamen in toto lcopulatorumi ‘ v
5. 12- .
verum aliud praeterea in philofophia transfcen
dentali veterum caput ineﬅ, conceptus puros comple‘
arcus intelligentiae, qui, quamquam categoriisr haud ad#
numerantur, v tamen poﬅ illas, tamquam conceptus an
tecapti de obiectis rebus locum habere deberent, quod
quidem cafu numerum categoriarum augerenty quod
fieri non poteﬅ. Qui quidem illainter fcholafticos tanto
pere celebrata fententia continenturiz quodlibet ens eﬅ
mmmverum, bonum cuius decreti quidem 'vſus in
conſeq-uentibus (q'uae 'Omnia idem iisdem enunciabant
quamquam admodum tenuis1 erat, ita, vt illud quoque
recentiori tempore fere tantum honoris caufa propionni
retur, tamen, quae tam diu Obtinui‘t, ratio, quamuis
vana illa quidem atque inanis videatur, vnde primordia
eeperita operae pretium crit inquirerc , eiusque cauſinn
in intelligentiae regula, qualis ea cumque ſit, latere iu-l
re poteris ſuſpicari, quae, vt fieri ſolet, paſſa tantam
calumniam videatur. Haec putatitia praedicata rerum
transſcendentalia nihil funt aliud, quam requiſita logicac
notaeque cuiusque cognitionis rerum 'in gener‘e: euit
fundamento ponunt categorias quantitatisj fcilicet Unim,
multitudini¡ et vniumﬅtafis, ita tamen, vt catcgoriasiﬅas;
quae proprie mater-ialiter accipi deberenta tamquam ad
ipfam rerum pofiibilitatem pertinentes, reapſe in for-v
mali tantum fignificatione tamquam ad requiiita logica
cuiusque cognitionis ſpectantes adhiberenta nihilominus
tamen has cogitationis notas incaute faciebant proprie-i
tates rerum perſa ſpectatarum. Nempe in quauis rco-l
gnitione rei cuiusdam oblatae _vnitas conceptueinefi "1'
quod dici mmm qualitatíuum poterit quatenus ea falsi
vnitas complexus variarum cognitionum cogitatur, vt¡
fere vnitas thematis in fabula ſceuica, Oratione¡ narra.
tiene. Deinde verimr ratione Conſecutíomnn. Q…,
plures confecutiones verae e conceptu quodam dato
cmergunt, eo plures notae veritatis (realítatis) eius ob
8o ART. ELEM. P. Il. TÓM. I. LIB. l. CARL
iectiuae. Quod vquidem'dici poſi'et mull‘ifudo arotarum
gualitatiua, quae ad conceptum , tamquam commune.
fundamentum aliquod pertinent (non, vt quantitas, in
ea cogitantur). Teri-,in denique pmfifïio, quae cerni
tur in eo, vt vice verſa multitudo illa Cuncta ad vnitu
tem conceptus reuocet et cum hac ſola Prorſus Concinat,
id quod uniuwﬅlatem (totªlitatem) gualz'tatiuam dicere
po‘fl'umus. Vnde Patet, haſce notas logicas poffibilita
tis cognitionis in genere tres illas quantitutis categvrlas,
in quibus vnum in quanto efficiendo ſemper ſimile acci~
Piehdum eﬅ, hoc loco duritamt ratione copulationis diſ
fimilium quoque coguitionis partium in vna cognitione
indiuidua Per qualitatem alicuius notitiae tamquam
Principii transmutare. Sic nota poſiibilitatis conceptuſis '
cuiusdam (non rei huic ſubiectae) definitio eﬅ, in qua.
vnitas conceptus, tum Veritas eorum omnium, quae
Proximo ex ¡llo deriuari poſiirit, denique vniuerﬅta¡ eo
Ifl-um, quªe inde duEïa ſunt, ad totum conceptum effi
cieridum, neceſi'aria complectitur; Pariterue notahypo- ~
theſeos cernitur in Perſpicuitate ſumtae ratiom’: expli
candi, eiusue vm'ta: (fine hypothefi ſubſidiaria) in varita
te (eonuenientia tum inter ſe, _tum cum experientia.),
éonſequentium inde ducendorum, tandem vero in mu'
Uerﬅtate rationis explicandi eorum,quae ea-ſola attinent;
quue poſita in hypotheſi et ſumta ſunt, idque, quod ex
anticipatione ÏUVSSTAZMNS' cogitatuip ſuit, ex ªdſumt'o
¿vaªAuTmcÏz's reçïdunt, Cum iisque conſentiuiit. Igitur
conceptibus ‘vnitafis, veritatis, perfeffionisque tabula
transſcendcnèalis categoriarum, quaſi manca etimperfe
cta'fit, niinime expletur illa quidem, ſed eo, quod adfe
&io conceptuum illorum ad res obieáïas tota negligitur,
tractaxio illórum logicis rcgulis generalibus conuenien
tiac cognitionís cum ſe ipſa .ſubiicitur.
\
. \
'k‘-
SEC'TLI. 'DE PRINCIP. DEDUCTION; TR‘ANSSC'. 8):
ANALYTICBS~TRANSSCENDEÑTALXS,‘ l
CAPUT PQSTERIUS…
De deduzïïiónc co-'mcptuum purorum inzfeIlige-ntíae.v
-SE C TI 0 P R MM. 7
De principzſiij deduEïzſioni:
‘ 9. tranffmn‘dmtalíy
713, ~ Ï'in genere; .
' Iureccmſulti, cum‘dejuré et vſurpatjlone dicunt,

res in cauſa duas diſcernunt, dum vel, q‘uid iuris ſit,
qn'aerít‘ur, vel quidªfacti, dumque vtriusque reddi r¡
tíonem PoÍ’culant, earn, quae, quo iure P‘offis Pe‘kèreſi,
vincit akque explanat, deduíïiomm appellant. Ac nos

(l uidem ª neminc‘refra gante, c0.P ia‘vtimur conce P t‘uum_
,
empiricorum, nobisque‘ eri-.1m fine deductione Putamus
licere, vt ſènſum iis Virtutemque Putatitiam tribuamus‘,
uoniamL ſem er in P romtu
ª
exP ericntiam habemus ’ ' ua
poffit earum Yeritaá (realiſtas) obiectiua Probari. Sed _
ſunt et ali¡ conceptus vſurpati,velut conceptus‘fortunae
fatique, qui ex communi fere Omnium conniuentia cir
cumferunçur, qui ,tamen nonnumquam qnaeﬅione illa:
quidiuris, Petantux, quorum tum de deductione in ſum
mum discrimen adducti . videmur, ſiquidem neque ex
experientia, neque ex ratione vſus eorum legitimi cer-f
turn atque euidens Poffit argumentum adferri.
In multís conceptibús, quibus varia illa cognitioÑnis
humanae tela efficitur, inſunt nonnulli, qui, etiam ad
Purum vſum ex anticipatione (ab Omni experientia Prop*
ſus libere) ſunt deﬅinati, atque eorum quo eſſe vſus iuª' -
' re Poffit, deductione Opus videtur: ſiquidem, 'quae vſum,
eorum legitimum euincant, rati‘ones ex experientia hau~; ‘
flae, haud ſufficiunt, nihilominus tamen noffe oporteé
bit, .q uomodo
. conce Ptus iﬅi P;
,oſiïnt. ad res
.. obiectas re
. <1 . .. .P. .
ferrI, m tamen ex nulla ex erlentla ab ns romantur.
Promde explanatlonem ¡noch-111m5, 'quo fit, vt conce-
«
ptus ex anticipatione referri ad res obieflas poffint’, de
ductionein eorum transſcendentalem'dico, ieamque di~~
F
'FW
482 ART. ELEM. I’. II. TOM. I. LIB. I. CAP. IL

flinguo a deduífione empírica, quae modum indicat.
quo conceptus per experientiam accurataque de ea c()
gitatione (reflexione) acquiſitus ſit, quaeque propterea
non iuris illam quidem, ſed facti rationem attingita vo,
de iis lfimus potiti.
lam duplex nobis ratio conceptuum innotuit gene
ris prorfus diuerſi, qui tamen in eo, inuicem conueni
unt, vt vtríquelpenitus ex anticipatione ad res obíectas
refemntura nempe conceptus fpatii temporisque tam
quam formarumfacultatis ſenſitiuae, etcategoriae, quae v
funt conceptus intelligentiªe. Quorum quidem fi de
'ductioneſim empiricam rentes, fruﬅra laborable; ſi qui
dem, uo natura eorum difiinguiturhl in eo ipfo eﬅ, vc
ad res ibi oblatas referantur, quamuis nil quidquam ha
beªnt ad repraefentationem illorum ab experientia de
promtum. Quo'dſi ergo eorum deductione opus Qrít,
femper eam eſſe transſcendentalem oportebit.
illorum interea conceptuum , vti vniuerfae Cog-ni*
. tionisg fin principium pufiibilitatisf certe tamen cauſae,
quae ortus eorum occaſionem'attulerunt, poffunt in ex
perientia quaeria vbi tum impreffiones fenfuum primum
in caufa fuére, vt vniuerfa facultas cognofcendi iis ſe
fe aperiret, experientiamque conﬅítueret, duo in ſe
diſſimillima elementa complectentem , nempe materiam
cognitionis ex ſenſibus, certamque formam, ad eam in
certum ordinem redigendam, ex intimo fonte purae et
víſionis, et cogitationis, quae illis occaſione datis ac
propoſitis, primo fefe cxferunta -ct conceptus procreant.
Talis perueﬅigatio primorum illorum nifuum facultatis
noﬅrac cognoſcendi, quibus fit, vt a perceptionibus fin
gulis ad conceptus tentct vniuerfales adſcendcije, per
magnam fine dubio vtilitatem’adfert, et fane celeberri
mo Lockio acceptum ferre debemus, quod primus viam
nobis ad illam aperuit Neque vero vmquam, ea re de
ductio conceptuum purorum exanticipatione efficiet-ura
quippe quae in hac ria non deprehenditun quoniznnra
tione vfus fui futuri, ab experientia prorfus liberi lon
ge alio teﬅimonio' natalium inﬅructi efle debenta quam
vi
SECT. I. DE PRINCIP. DEDUO'T, TRANSSCEND. S3
quod ab experientiis ortqs oﬅendatg Hanc ergo tenta
çam deduíªcionem phyſiologicam, quae PrºPrie neuti_
quam dici Poteﬅ deductio, quiaquaeﬅionem attingit fa~
Eli, declarationem Poﬅeﬅionis cognitionis Purae ac ge_
nuinae vocaboi Igitur manifeﬅum eﬅ, illorum effe de.
ductionem duntaxat transſcendentalem Poſſe; nullo mo
do empiricam, hancque Poﬅeriorem, ratio…, conce_
Ptuum Purorum ex' anticipatione, nil niſi vanos conatus
.elſe, in quibus is tantum Poffit occupari, qui nuturam
illarum cognitionum Prorſus propriam ac peculiªrem
'non comprehendit. Ñ \
Quamquam autem vnus ille, quae fieri poffit; de.
ductionis m’ódus cognitionis Purae ¡ex anticipatione con
ceditur, hocinde
tur ,i tamen eﬅ, nondum
ea, quad emerg’it,
in via transſcendentali effici
vt ,ea prorſus neceſ
ſaria videatur. Supra conceptus ſpatii tempovisque,
ope deductionis transſcendentalis, vsque ad illorum fon
tes Perſecuti_ ſumus, locumque eorum obiectiuum e’x
unticipatione explanatum dxetermimuimus. At geome
tria tameu firmo Paſi‘u Per-ſolas cognitiones Praeſumtas’
incedit, neque tamen illi opus erit, vt Philoſophiam ad
eat de facienda ſide genuinae ac legitimae oríginís
conceptus eius principis et conﬅitutiui de ſpatio.. <Sed
vſus
fibuſis conceptus in ea arte iri
externis ſubieílfum, attingit tantum foi-ma
quo ſpatium mundumPuraſen
vi
íionis eﬅ, in qua proinde vniiuerſa cognitio geometrica,
eo quud illa Poſita in viſione ex ªnticipatione eﬅ, fim
Plicem abſolutamque euidentiam haber, resque obiectae
Per cognitionem igſam, ex anticipatione (ſecundum for-
mam) in viſione, antur et Proponuntur. Contra ea
vexºo cum conceptibus Puris intellígentiae ſimple:: illa
abſolutaque emergit neceíiitas, vt non ſolum earum ipl'a~
rum, ſed etiam' fPatii, vt deduíliouem transſcendentalem
quaeramus, quoniam, Cum ea de rebusobíectis non Per¡
axtributa loquatur víſionis ſenſusque, ſed cogitationis
Pul'ae ex anticipatione, ad res ÓbieElaS' fine Omni lege
ſenſuç in genere referuntur, .quaeque, Cum non ſint in
expei‘ientia fundatae, etiam in viſione ex anticip’ationc
remPQſi‘unt obieéiavm oﬅendere, qua- anteomnem expo.
a _'ſ
S4 ART. ELEM. P.II. TOM. L LIB. I. "CAR II:

rientiam ſynthefin, o tam'quam in fundamento quot
dam Ponerent, et _Proinde non 'tantum de loco obiectiuo, ‘
terminisque vſus, illarum ſuſpicionem mouent, verum
etiam illum ſpatii conceptum reddunt ambiguum, eo,~'
quod proni ſunt ad vtendum eo vltra lcges 'viſionis ſen
ſus, quamobrem etiam ſupra deductione illius transſcen- '
Ñdentali opus erat. Itaque de ſumxna illa neçeffitate eius
modi deductionis transſcendentahs lector¡ conﬅet, ne-‘
Ceffe eﬅ, antequam vel vnum pedem in campo rationís‘¡
Pur-ae poſuerit, niſi caeco velit ímpetu ferri, et Poﬅlon
gos variosque errores ad ignorantiam reuerti, vnde fue* ‘
rat egreſſus. I’ariterque etiam ineuitabilem illam dif
ficultatem ante Perſpiciat, ne de obſcuritatibus quera
tur,. vbi res ípſa abﬅruſa ac profunde inuoluta tenebris
eﬅ, neue in tollendis impedimentís iuﬅo citjus fatigeá
tur; ſi quidem
nís rationis id agitur,
Puraé, vt vel
tamquam omnem ſpem
amoeniffimi cognitio
campi, Vltl't¡ ſi
omnes, cuius quidem eſſe copia poffit, experientiae ter
minos ſiti, Prorſus deponat, vel quaeﬅionem illam cri
ticamSupra
Perficiatª _ _
'm conceptibus ſpatii et temporis fa‘cilli ne
gotio oﬅendimus, quomodo illi tamquam notitiae pràe

' ſumtae ad res obiectas neceffario referrentur, cognitioz
nemque earum ſynthetícam,ab omniexperícntia vacuam
efficerent; Quum enim 'tªliur'n formarum urarum ſenª
'ſus interuentu res oblata nobis videri, i (feﬅ, r‘es eſſe '
ſubiecta poſiit víſioni empiricae, ſequitur, vt ſpatium
tempusque viſiones Purae_ “videantur, quibus leges con
tineªntur, quibus eſſe poſſíntres obiectae tamqu’am viſa
extímticípatione, ſyntheſisque in iis locum obiectiuum
ha eat. - h
‘
I- Categoríae intellígentiae vero nobis non leges Pro-J. l
Ponunt, quibus res obiectae in viſione offerantur, Pro-v
inde ſane poterunt obiectae res nobis videri,quae tamen’:
non neceffario ad fiznctiones intelligenti‘ae referantur¡
í_deoque haec leges earum ex anticiPatione complecta
tur. Inde hic quaedam difficultas'emergit,' quam in‘
cªplpofacultatis ſenſitiuae nusquam offendjmus, ſei-HOP_
. \
:SEC-ſr. LI, ,DE PRINCIP. DEDUCT. TRANSSCEND. S5

K lçètlqúi fiat, vt leges'cogiçancúſingularu (ſubieEtíuae).lo-'
'c'um‘rpoffint obieí’cïuum inuemre, h. e. quomodq effe le
ges queant, quibus eſſe Poffit quaeque rerum obieíliarum
cognitio: 'Dam ſane potcr‘unt ſiner'functionibus iñtelli
gçntíae viſa in viſione proponí. Velutiſumas notionem
cauſae, quªe ſingulare notat genus ſyntheſeos, quum
aliquíd A quiddam Prorſus diuerſum ſequi B Ponítur.Ex
anticipatione non Patet, quamobrem viſis tale aliquid
contineatzur (neque enim expcrientiae Poſſunt argumen
to adferri, qu‘oniam neceffe eﬅ, euinci Poſſe; ex antici
Patione, notioni ílli locum obiectiuum competere); ig¡
tur dubmm ex anticipatione eﬅ, an eiusmodi nptio forq
_taffe Prorſus inanis ſit, ac nu_spiam in viſis r_es obieGza;
-inueniatur. Namque obíectas res viſionis ſenſitiuªe le
gibus in mente ex antiçipatione ſitis formalibus ſenſus
effe
'alias conuenientçs debefe, forent;
nobis n'on res obiectae índe manifeﬅum'
cas autemeﬅ,> quod '
Praeterct-
ea legibus, intelligcntiae
perſpiciendam neceſiſiaríís , ad cogitationem
congruercte neceficteſynthetice
eſſe, id
quomodoforte
b Poffçnt conſequatur,
viſa eſſe non ita facíle
ita natura ſuaintellectu eﬅ, Nam
comparata, quae.
mens legibus vnitatís ſua’e Prorſús non conformes offen-~

derct, omñiaque ita confuſa forent, vt verbi cauſa in
ſucceffione ſerierumſyntheſeosrſuppeditaret,
ret, quod regulaſim viſorumv nihil quidquam ac
ſeſeProíndc
offer
nation¡ cauſa:: et effect¡ conueniret, ita vt illa notio pror

ſus inanis, nullaque, etfomnivirtute eſi'et'deﬅituta. Ni
hilominus viſioni noﬅrae res Phaenomena offerrent; ne
quç enim fu’nE’ciÓnibus cogitandi vllo modo Viſio ing
diget, \ _ l - ~
Quodſi a labore harum ínueﬅigationum liberatum
iri te exiﬅimes, ſi dicas :ſi experientiamperpetuo eiusmodi
ord'mís viſoIjuín exempla miniﬅrare , quae ſatis anſam
Praebeantſinotionem ca'uſae inde ſeparandi, eodemqúç‘
non
ſimulPoſſe emergere,
animaduertis,
locumxalis. ſed cam
notionis
notionem potius
cauſae Prorſus
obiefiiuum hoc ex anticipa.
conſirmandi,
modo Penitus
tum
tione in intelligentía eſſe fundatªm‘opqrtere, aut, tam”

quam rem çommentitiam , Prorſus eſſe abiiciendam.
36 ART. ELEM. P. II. TQM. I. LIB. I. CAPct. Il.
haec enim notio neceirario poﬅulut, ivit aliquod A iit
eius generis, vt aliud B ex eo neceirario et ad regulam
fimpliciter vniuerſalem conſequatur. sed viſa quidem
cauſas ſuppeditant, e quibus poffit regula exſiﬅere, vi
cuius aliquid fieri ſoleat, numquam tamen cam, quae ,
conſeoutionem neceffariam doceat: vnde etiam dignitas
adhaeret ſyntheſi cauffªe et effeEïLquae non pote-ﬅ empíri
ce exprimi. Iam fimplex illa regula:: vniuerſalitªs non cadit
in regulas empíricas, quarum quidem exinductionc nulla
Poteﬅ alia vniuerfalitas exſïﬅere, quam comparatiua, id
eﬅ, quarum vſus pateat latius. Sed conceptuum Puro;
rum intelligentiae vſus longe alius foret, ſi Pro effectís
empiricis eos accipere velis, i
5- liii
Traiz/¡tío ad deduí-*ïionam tranffiendmz‘alzm categoriarum
Duobus modis fieri poteﬅ, vt repraefentatio ſyny
thetica
cem ad resque‘illi
ſe referri, ſubieflae conuenire
quaſique fibi queantjNempe
vobuiae elſe. et inuiſi
re obieflza efficiatur, vt'repraeſentatio, vel hac, vt eſſe

res oblata ſola poma ln fuperiori cauſa, haec relatio
duntaxat empirica eﬅ; neque eſſe vmquam ex anticipa
tione repraefentatio Poterit, Id quod locum habebit in
vifis, ratione corum , quae ad ſenſum in iis pertinere
videntur, Ad Poﬅeriorem rationem autem, quum re~
Praeſentatiº per ſe (namque de vi efficiendi (cauſalitate)
illius ope voluntatis nobis hic non ſermo eﬅ) rem fibi
ſubiectam, quoad eius -exſiﬅentiam, nondum Producat,
repraeſentatio ratione obíçctae \rei tum ex anticipatione
determinans erit, ſi ea ſola fieri pofflt, vt aliqua res ob
lata cognofcatur. Sed ſola conditione duplici fit, vt res
oblata Poffit cognoſci, nempe et víſione, qua datur e51
atque offertur, ſed modo qua viſum; et conceptu, quo
res obiecta cogitatur vifioni ilii congrua atque idonea.
Eﬅ autem manifeﬅum ex ſuperioribus, illam conditio
nem prim-em, quippe qua ſola poffunt ob-iectae res vi
deri et conſpici, reapſe oblatis rebus fecundum formam
IX antícip‘atione in animo fundamento eſſe. Cum hac
, istic-fli L DE PRINCIP. DEDUCT. TRANSSCEND. syn
igitur conditione ſenſus formali omnia phaenomena ne-i
ceffario conueníunk, quippe qua ſola videri illa, id eﬅ,
empirice confpici poflunt atque offerri. lam- quneri’
potefip anne etiam conceptus ex anticipatione praece
dant, qua leges, quibus folis fiat, vt, -licet non confpici1
ac víderí, tamen tamquam res obiePta in genere Poffit'
,c0gítari; tum enim omnis cognitio rerum obiectarum
empirica eiusmodi conceptibus neceirario conueniens
eﬅ, quoniam, iis non Poſitis, nil quidquam ell-e Poterít,
tamquam aliquida quod experientiae ſubiectum atque
obuium videatur. Atquí, praeter 'viſionem ſenſitiuam,
qua aliquid datur atque offertur, in omni experientia
ineﬅ etiam conceptus cuiusdam rei in viſione oblatae
viſaeuc: proinde conceptus vniucrfae
rerum vn-iuerſe, tamquam
conditioneslex anticipatione coguitioni expe
rientia famula hauriendae fundamento erunt. Itaque
vt categoriae, tamquam conceptus ex anticipationej lo
cum habeant vfumque obiqctiuum, eo efficietur, vt'iis '
folis eſi'e experjjentia'queat (quda'd formam cogitandijf ,
Tum enim neceirario atque ex anticipatione ad res exci
perientiae obuias obieazasque referuntur, quippe qui
bus folis fit, vt omnis omnino 'res experientiae obla
ta et propolita pofiiit cogitari
lgitur deduaio transfcendentalis omnium conce
ptuum ex anticipatione principium habet, quotota in
veﬅigatio dirigencia eﬅ, hoc nimirum: vt illi, tamquam\
leges Praeſumtae poffibilitatíé cuiusque experíentiaº, ac
cipiantur (ſiue viſionis, quae in illa deprchenditun ſiue,
cogitationisjf Conceptus’autcm, qui rationem Poffibi
litatis_experientiae obiectiuam efficiunt, eadem de cauſaf
neceſſariiſunt. Sed enodatio experientiaei cui illi 111-;
ſunt, non eorum deduflio (ſed illuﬅratio) eﬅ, quoniam ‘
in ea tantum fortuiti forent. Sine hac prima atque ori-l
ginaria adfectione ad experientiam poffibilem, in qua
res confine cognitioni fubietiae inueniuntura prorfus
non &offer comprehendi, quomodo ad vllam vfpiam rem
obie am illi pofiint referrig A ct
Celeberrimus LUCKlUS, hac contemplandi ratione
neglecta, conceptus intelligentiae puros, quos in expe
88 ART. ELEM. P. II. TOM, I. LIB. IHCAP. IL
rientin deprehendit, ctiam ab experientiª deriuauit, in
eo parum ſibi conﬅans ſuit, quod cognitiones illis tene
tarot, omnes experientiae fines ac terminos longe exce
dentes. Quod vt effici poffit, DAVIDES HU‘MIUS qui
dem intellexit, neceffe elſe, vt hi conceptus nati ex antL
cipatione viderentur. Qui vero, quum ſibi non Poffet
explamre, qui elſe poffit, vt mens conceptus, per ſe in
intelligentia non copulatos, tamen in re obieEla neceſſa
rio copulatos dcbeat cogitare, neque illi occurrcret , el'.
ſe Poſſe forſitan , vt ipſa intelligentia ope horum conceº
Ptuum auctor ſit experientiae , in qua res obiectae ſua@
inueniantur, duxit eſos, neceffitate coaatus, ab experien
tia (nempea neceffitate quadam ſingulªri et ſubiectiuq.
ex crebriori oxta adſociatione ¡n experientia, quae tan
dem falſo pro obiectiua haberetur, id eﬅ, a conſuetudí
ne), ſed in eo bamen poﬅea oprime ſibi conﬅitit, et Omº
ni ex Parte ſecum conſenſit, guod elſe non Poll-e dice_
ret, vt cum hiſce conceptibus, decretisque inde enatis,
vltra fines et terminos experientiae migremus. Sed des
duffio illa empírica, ad quam vterque delapſus eﬅ, non
Poteﬅ coniungi et conciliar¡ cum veritªte ſcientiarum
ex anticipatione, quibus pollemus , quippe matheſeos
Purae et ſcientiae naturalis vniuerſalis, ideoque re ¡Pla
rcuellitur.
Ac LOCKIUS quidem fzznaticorum inſaniac omnes
feneflras aperuit, quoniam ratio, ſi ſemel ſenſerit aliquid
iurís a ſua Parte elſe, non Poteﬅ indeſinita commendao
tiene modeﬅiae coêrcerí; ſed HUMlUS totum [eſe ad rá
tionem ſcepticorum conuertit, quum arbitraretur, pa
tefaflªm ab ſe eſſe tam vniuerſalem illuſionem faculta
tis cognoſcendi noﬅrae, pro ratione putatam. ~ ‘Iam in
eo ſumus, vt periculum faciamus, num ratio humana
incolumis Poffit ſaluaque hoſce ſcopulos praeteruehi,
cerfi illi ac deſiniti termf’ni conﬅitui, et tumen totus
campus afliºnis illíus _finíbus congruentis apertus vacu
usque ſeruari.
Ante vero, quam id agamus, explicatiommſi catego
ri’agum praemittamus. Sum: illae quidem'vconceptus oblºª...
L“4Ñ
SECT. I. DE PRINCIP. DEDUCT. Ï‘R‘ANSSCEND. 89
&ae rei
vniuá cuiusdam in
fuvnífionum genere, «quibus
logicarum Viſio
iudícandi iﬅius rations_
tamquam deter
minata definitaque confideratur. Sic quae
functionem iudi
cii'categorici ctvidimus actionem effe, adfectionem
attingit ſubiecti ad praedicutum, velut omnia corpora,
ſunt diuidua. Sed reſpectu ſolius vſus logici 'intelligen
tiaeitidem vidimus‘, inancre indefinitum, vter conceº
ptus 'mſifunctione ſubiecti oernatur, vtriue functionem
impertire attributi velis. [Nam dici quoque Poteﬅ:
Quoddam, quod diuidipoteﬅ, corpus eﬅ. Sed-catego
ria ſubﬅantíªe, ſi concoptum corpotfis ei ſubieoeris, 4 de
terminar-ur: viſionem eius empiricam in experientia
iemper‘duntaxat qua ſubieíhlm, numquam qua merum
- Praedicatum, eſſe contemplandam; et_ ſic Potro in cash,
tens catçgonis.
I
Deduffiani: 'concephmr-n_ purorum intclligentiaa
.SECTIO SEGUNDA,
I .
Dz’zductio tranmendentalix
' conceptuum purarum
ligçntiacct. ‘ intplz
9. 15,
De pqfflbilitatexconiunfflonh in genere, ‘
. Varietas repraefentationum in viſione dari Poteﬅ ao
proponi mere ſenſitiua, id eﬅ, quae ill] ſola receptiuitª~~
te _vcrſatur, et forma huius viſionis ex antic'gpatione Por,
eﬅ in noﬅra facultate repraeſentandi ineffe, itavt nil ea, -
quidquam aliud ſit, niſi modus, quo ſubíeÜcum adficia
tur, Sedl cóniuuctiovarietqatís
. .
í_n genere
.
numquam
.
Pot
eﬅ per ſenſus In nos vemre, nec promde quoque m for- '
ma viſionis ſenſitiuae Pura fimul continerí: num ea actus
eﬅ viptutlis ſpontaneae in factfltate repra‘eſentandi, quae
que cum, vta ſenſu diﬅínguaflúr, intellígentia dicenda’
fit, Omnis coniuñctío, cuius’nobis vel confcii ſimus,
vel nor!, ſiue’in coniunfflone cernatur varietatis in vi
íïone, conceptuumue variorum, in illaque viſiònis em- ' -
Piricae ſiue non empíricae ſit, id actions vexſatur intel
W"
9o ART. ELEM. P. II. TOM. I. LlB. I. CAP. IL

- \
ligenlziaea quam communi nomine ſyntheſeos dixerimusl
vt eo ſimul notemus, rios/non Poſſe nobis quidquam re-ª
Praeſentare tamquam in Obiecta re coniunctum , niſi an
tea illud ipli coniunxerimus , in omnibusque repraefen-b
tationibus coniunctionem elſe vnam , quae non obiectis
rebus offerri, ſed a ſubiecto ipfo effici pofflt, quoniam
ea actus eﬅ illius ſpontaneitatis. I-lic facile animaduer
tes, 'actionem ill-am originaria vnam elſe, omnique con
iunctioni aequipollere oportere , atque analyſi,
quae illi eſſe contraria .videtur, femper eam Poni: vbi‘
enim inteuigentia nihil coniunxita ibiillaetiam nil ſolue- ct
re poterit et enodare , quoniam per folam eam qua con- i
iunctum facultati rppraeſentandi potuit offerri. .
Sed conceptu coniunilzionisaa praeter conceptum

varietatis eiusque ſyntheſeos, conceptus vnitatis illius
contineturc Coniunctio cernitur in repraeſentatiohc i
vnitatis ſyntheticne variorumº‘) Repraeſentatío huius
vnitatis ergo non Poteﬅ ex coniunaioneoriritpotius
que-illa fit, vt demum efie Poffit coníunctionis con'ce.
Ptus, eo quod ad.repraeſentationem variorum accedit,
haec vnitas, quae ex anticipatione ante omnes coniun
&ionis conceptus Praecediti non verſatur incategoria il;
la vnitatis (5.
damentum eﬅmag namque categoriarum
in functionibus omnium
logicis in iudiciis1 ſedctfunin
his ineﬅ iam çoniunctíº, proinde vnitas concepmum
datorum cogitata. igitur categoria ante iam ponítcon-'
iunffionem. . Ergo haec vnitas (qua qualitatiua 5. 12.),
inde altius quaerenda Brit, nempe in eol quo ipſum fun¡
clamentumvnitatis diuerforum conceptuum in _ iüdíciisz i
ideoque pofiibilitas intelligentiae, vel in vſu eius logico;
Contmetur, 1 r i _ " i
tj Anrreprlaeſentatioñes ipi’ae ex fe connexae -(identicae)_fint,,

ideoque vna .per alteram pellit umAurmaiir cogitari , id
hoc" loco nil attinetquaerere. ' Conſcr'emia vniusa quatenus
i de vario ſel-mo eﬅ, a conſcientia alterius debet internoſcí,
atque ſyutheſis fola huius (poſſibilis) confcientlae hoc loco
ſpectatur. Í i v ,J
SECT.II. DE DEDUCT; coner-tim PUR. IÑTEL’. gr _
i ª v 5, id - i
De originaria apjjz-rcejjtionir- vnilateſynflzefim.

Illud ego cogito necefie pſi, vt omnes poffít repraeſen
tationes meas comitarig alias enim in me aliquid reprae.
fentiam-tura quod prorfus non Poffet cogitarij quod idem
eﬅ, ac repraeſentatio vel onmino nulla iieri poffet, vel
certe mihi, nulla foret. Sed ea repraeſentatio, quae
efl-e data Poteﬅ ante omnem motum ªnimi, uma vocaa
tur. igitur -ómni viſionis varietati neceffarla adféctio
eﬅ ad illud ego cogito in eodem ſubieíªco, in quo varietas.
illa inuenitur. Haec repraeſentatio autem in afin cere
niturrſpontaneítatis, id eﬅ, non poteft ea qua ad ſenſum
pertinens conſiderari. Quam quidem zlzpperceptianem
puram appellabo, vt ab empiricaldiiiinguaml auel etiam - _
apperceptionem originariüm, quoniam in ea v conſcientia
ſui verſatur, quaea dum repraefeutationem ego cogito
gignitp quae caeteras omnes vt comitari poffit necefie ,
eﬅ, nullam aliam ſui comitem habere potcﬅ. Eiusdem et
iam vnitatem liceat unitatem cmffçiem‘z’ae ſui ipſim tramſcen
dentalem vacarej ad poflibilitatem cognitionis praeſum- v
tac ex illa' notandaxp… Namque variae repraefentatio
nes, in certa viiione datae, cunctae non meae’forent re- '
Praeſentatiònes , nifi omnes ac ſingu-lae ad eamdem mei
confcientiam Pertinerenn id eﬅ, tamquam repraefentan
tiones meae (quarum, qua tzilium, licet mihi haud com
fcius fim) vt aptae conditioniſint et Conſentaneae, neceſ.
ſe eﬅ, qua eſſe ſola poteflj vtcunPza fimul ſint in con
ſcientiª mei vniuerſali, quoniam alias non meae forent.
Ex hac' çoniuhffione originaria multa ſunt, quae cogi
Poffunt. ſi . . ct
scilicet haec perpetua identitas apperceptionis "va,
Ïietatis cuiusdam in viſione datae ſyntheſin continet re.
Praeſentatjonum, ſolaque 'eſſe Per conſcientiam potefl
huius ſyntheſeos. Nam conſcientia empírica, di‘uerſas
repraeſentationes comítans, per ſe ctſpzxrſà eﬅ et diffipata
qualia cai-atque adfectione ad identitabem ſubiecti; .Igi
tur haec adfePcio nondum eflicitur eo, vt quamque reo
praefentationem cum confcíentia equidem com-itera fed
92 ART. ELEM. P. II. TOM. I. LIB. I. CAP. II.
vtalteri alteram addam, míhique earum ſyntheſeos con
ſcius ſim. Itaque duntaxat eo, vt varietatem rçprae
ſentationum datan-um in vna et índiuidua conſcientia
eon'íungere queam, ſieri Poteﬅ, vt identitatem conſci
entiae in his repraeſentationibus ipſam cogitem, id eﬅ,
vnitas apperceptionismnalytica non niſi Pofita quapiªm
ſynthetica eſſe Poteﬅ. *) Igitur quum cogito, cas ree
Praeſentationes in viſione (latas meas eſſe, ad meque Per-Ñ
i tinere, idem certe
coniungam, facio, in
ac ca
ſi cas in vna conſcientia
coniungere indiuidua
Poſiím; quee qui
dem cogitatio
l theſeos quamquam ipſa
repraeſentationum eﬅ, nondum conſcientia
tamen huius {ym
illa poffibi,
litaitem ponit Priorem, id eﬅ, eo duntaxat, quod varie- I
tatem illius vna poffum conſcientia comprehendere , eas
çlico finghlas repraeſentationes mens; alias enim mihi’~
met eíſem ego tot varíet‘atum, totque colorum, quot
repraeſentationes ſint, quarum mihlmet › confcius ſum.
Igicur vnitas ſynthetica varietatis viſionum, qua ex anti:
ciPªtione data cauffa et fundamentum eﬅipſius identitaz
fis apperceptionis, Omni deſinita Cogitatione mea ex an
ticipatione Prioris, Coniunctio autem non in rebus ob
iectis ineﬅ, neque ab iis forte perceptione Poteﬅ deprij
mi. et mutuari, et in intelligentiam eo demum recípi¡
fed ſolum in actione verſatur intelligentiae , quªe iPſa‘
Ñ) 'Vnítas conſçientiae analytíça Omnibus conceptibqs ,commu
ni'bus, vt tallibus, adhaeret: velut ſi ruborem generatim co
, giro, eo míhi qualitatem animo informo, quae (vt nota) ill
vlla te aliqua deprehendí poffit, alíisque repraeſentationi
bus efl'e cqniuncta; proinde tantum‘ope Prius cogitatae, quaa
eſſe queat, vnitat'is cuiusdam ſyntheçiçae animo Pofl'um con
cipere analytícam. Repraeſentatio, quae cogxtari debet
tamquam
'illas ª'merſi:ctquae
pertíueat, communis,
prae‘ter ſpectatur tamquam
earn aliquíd ea, quae
habeant ad
diuerſt,
proinde illa in vnitate ſyntheticzL cum aliis (quamquam‘ dun
taxatzpoſiibílibus) repraeſentatíoníbus ante, neceſi'e eﬅ, ,co-Ñ
gíçetur, quam vniltatem conſciemjae analyricam, quae eum
conceptum communem efficít, in ea poſiím cogitare. 1ta
. \'nítàs ªpperceptíonis ſyntheticª ſuminus ille apex eﬅ, cui
omnís vſus intellígent'iae, et vel ípſa tota logica, poﬅ illam-,
que philoſophía transſcendençalis deber adfigi, quia ea facul
taS‘ ipſa intelligentia eﬅ.
-SECT. II. DE‘Í). TRANSSC. CONCEPT. PUR. INT.93
níhíl aliud eﬅ, niſi facultas coniungendi ex 'anticipatioª‘
n'èct, varietatisque repraeſentationum datarum vnitatiapª
Perceptionis ſubiiciendae, quod quidem decretulñ ſum'
mum eﬅ vniuezſae cognitíonis humanae.
Hoc decretum vnitatis neceffariae appe‘rc‘eptíonís
illud ipſum quidem identicum eﬅ, Proinde anªlyticum
pronunciatum, ſed ſyntheſin varíorum in viſione dato
rum illud dec‘larat neceſiſiaríam, fine ua er etua illa.
. ª] P P
. identitas 'conſcientiae ſuiipfius non poteﬅ cogitari. Nam
que Per-f8 egagua repraeſentationem ſimplicemmulla data. .
eﬅ Varíetas; in ſola viſione, ab illo diuerſa, dari illa
Poterit- et coniunctione in vnª conſcientia Cogitari. In
telligentia, in q‘ua per conſcientíam ſui ſimul om‘nis Off ,
ferretur vªrietas, videret \et intuere‘tur; ſed noﬅra illa
tantum cogitªre Poteﬅ, illique in ſenſibus Viſio quae
renda eﬅ. Mihimet ergo conſcius ſum ipfius mei idem
tici, ratione varietatis repraeſentationum in viſione m‘i
hi datarum, propterea quod eas fingulas meas repraez
ſentationes voco, quaevnam conﬅituunt. Sed hoc idem ›
eﬅ, atquc, mihimet ego conſcius ſum ſyntheſeos illa
rnm neceffariae ex antícipatione, quae vnitas dicitur‘
Tynthetíca apperceptionis Ó_riginaria, ſub qua ſunt Om*
nes míhi datae reprae'ſentªtiones, cui vero etiam ſunt
oye ſynthefe‘os ſubiiciendae.
v
5. 17.
Decretum vnitatirfijntlzeticaü apperceptíonírfizmmum prin
cipz’um ç/Z vm’uerſi UfiI‘I intelligentiae. *
Decretum ſummum poſſibilitatis omni‘um viſionunx
in adfectione ad ſenſum \teﬅe aeﬅhetice transſcendentàlí'
eſſe hoc vidimus: omnem viſionis varietatem ſubiectam
effe legibus formalibus ſpatii ac temporis. Decretum
ſummum eiusdem poffibilitatis in adfc-&ione ad intelli
gentiam hoc eﬅ: omnem varietatem vifionis legibus ſub
effe vnitatis ſyntheticae apperceptionis oríginariae. *)
.') Spatium et tempus omnesque eorum partes in vifi‘ºn'ibmver
ſantur, ideoque ¡n repraeſentatíonibus ſingul‘ís cum vaxieta
94 .ARTÑELEM. P. II. TOM. I'. 1.13.1. CAP. II.
Illo ſubditae tenentur omnes repraeſentationes 'varias
viſionis, quatenus illae nobis offeruntur, ſed hoc, quaª
‘ tenus in vna. coniungi Poſſe conſcientia debent, ſine qua
¡is nilquidquam cogitari poteﬅ, neque cognoſci, quo»
niam repraeſentntiones datae actionem apperceptionis,
ego cOgíto, non habent communem, 'eoque non Eſſen:
in vna et indiuidua conſcientia coniunctae. '
Intel/¡gentia, vt generatim dicamus, cernitzur in fa
cultate cognitionum. Hue vero verſantur in adfectione
determinara repmeſentationum dataru’m a‘d rem quam
&am oblntàm. Sed res oblata dicitur id, cuius conceptu
varietates viſionís-datae tenentur coniunctae. Atqui
omnis coniuhctio repraeſentationum vnitatem conſcien
tiae in eﬅid,
entiae ſynthe’ſiquo
illarum
ſolo deſiderat. Ergo vnitas conſci
adfecticto repraeſentationum ad
'rem aliquam obiectam, proinde valorem earum Óbiecti
vum, ideoque, vt c'ognitiones fiant, efficitur, et in quo
Proinde ipfa iutelligentiae Poffibilitas vert-ítur.
Itaque Prima illa irfltellígentiae vpura cognitio, in
qua omnis eiu’s vſus'_reliquus, quaï] in ſuo quodam fun
damento, Poſitus eﬅ, quaeque ſimul ab Omni lège viſio
nisfenſitiuae Prorſus libera eí’c, in decreto verſatur vni
t'atis ſynthetícue apperceptionis origin-arme. Sic ſola
forma viíïonis ſenſitiuae externae, ſpatium , eﬅ, .non
dum_vlla COgnitiO; ſed offert illud tantum varietatem
\viſionis ex auticipatiode, vnde queut cognitio exſiﬅere.
Sedvt vspiam quidpiam Poſix't in‘ ſputio, veIuti linea co
gnoſci, duçenda éa exit, et ſic deſinita coniunctio varieª
tatis datae aMSN-MS.; Perſia-¡Onda, ita, vt vnitas aPcioniS
huius ſimul etiam vnitus conſci‘entiae (in copceptulineae)
- te illa íïs complexa (vídeatuk aeﬅhetice transſcenden'talís)

proinde non in mex-is conceptibus, quibus eadem conſcien
tia, tamquám ín multís repraeſenmtíonibus , ſed multae re
praeſenmtíunes tamquam in vna eíusque conſcientía com
plexae, proinde vlzitas conſçienríae, vt ſj‘m/micn, ſed origi
nal-ie tamen deprehendimr. Haecſi’ngularira; eíus perma
gni moment¡ eﬅ in ratiqnejua ad vſum transferencia (videz.
~ tur 5. 25.). .
/
SE/Cl‘. II. DED. TRANS‘SC. CONCEPT. PUR; INT. 95

fit, eªque demum res obiecta (definitum ſpatium)'agn‘o
ſcatur. Igitur v’nitas ſyntlletica conſcientiae lex atque
,conditio -eﬅ cognitionis vniuerſae, non eius, qua ego
ipſe duntaxat ad rem obiefflram cognoſcendam' indigeo,
ſed cui ſubeffe‘ qunm’que viſionem oportet', quae mihi
\res fieri obieE’ca Poffit‘, líquidém alio. modo, ſineque illa
ſyntheſi varíetas illa in vna non Pctoffet conſcientia Con
~
lungl.
~Atque hoc enunciatum
ſum ſiſyntheticum Poﬅerius,
eﬅ¡ quamquam vti diximus, ip- l
i’llud vnitatemſyntheª
\ ticam facit conditíonem vniuerſae 'cogitati0nis; neque
enim quidquam eo amplius enunciatur, quam omnes re
v Praeſentatíones measin quapiam viſione data ſub ea con
dítione ſubeffe oportere, q'ua ſola Poffim qua meas re
Preſentaciones ad ipſum me identicum numeral-e, ideo
que tamquam ínºapperceptione aMSN-M13: coniunctas
' vniuerſali illa -formula Ego cogito complecti.
Verum hoc decretum tamen non ;eﬅ Principium
cuique‘omnino, quae elſe poterit,
ſali il’li, Cuius apperceptione pura ctin intellig‘entiae, ſed
repra‘eſentatione:
ego ſum, nondu‘m quidquam variorum datum eﬅ. Sed
ea íntelligentia, Per cuius conſcientiam ſui ſimul dare
tur viſionis varietas, quae quidem intelligentia foret,
\cuius'reprael‘entatione fimul res huic repraçl‘entationi
ſubiectae exﬅarent, non indigeret ſingularí 219m ſynthe
feos variorum ad vnitatenl conſcientíae, quo quidemiñ
telligentia humana opus habet) 'quippe quae ſolum_ cogi
ta_t, non videt, nec intuetur. Sed humanae intelligen
tiáe neceffario
ea álius decretum
cuictusdam, quae illud Primum
eſſe Poffit, videtur, ita , vt
'intelligentiae,'quue
vel ipſa videat intueaturq’ue, vel etſi aliam viſionem
quamdam ſenſitiuam, ſed alíusrnaturae tamen modiue,
quam quae ſpatio
cogitati'onem ac tempore
vel minimam efficitur,
animo infitam
nequeat habeat,f
informate.
’ _ S. 18.
Quid vnitarcorgfl/Zientiae ſui oüicíïizm vidmtªuz.
L Vnítas apperceptionis transſcendentalis ea- efl', ana
omnes in viſione datae varietates in concePtu obie_ ae
I l'"?
\ lo.
,1.
.q
95 ART. ELEM. P. IÍ. TOM. I. LIB. I.‘ CAM!. A".
rei coniungu'ntur. Proptefea illa dicitur obieóïiua, del
bet'que ab vnitm‘efiobivctiua conſcíentíae Probe _diﬅin'guh
‘ quippe quae in defcrminatione verſatur ſenſus interni;
qua illa varietas viſionis ad talem ConiuuEL-ionem empiri‘
ce Offertur. Vtrum varietatis mihi tamquam ſimultaneae
conſcius' eſi'e empirice Poffim, an ſucceſiíuae, a tempo'
ribus Pendet, l‘egibusue empiricis. Ex quo vnitas con
ſcientiae empírica, per adſociationem ïepraeſentatíonum,
ipſum phaenomenon attingit, prorſusque fortuita eﬅ.
E contrario forma pura .viſionis in tempore, ſòlum qua
Viſio vníuekſe, quae varietatem‘datam complectitur, ſub
vnitate ſubeﬅ originaria cqnſcientiae, Per ſolam adſeélioª
nem neceſi'ariam variorum viſionis ad vnum illud: ego' '
cogito', Proinde
qctempiricae ex ſyn'theſi Pura intelligentiae,
ex anticipationefundamento quae '
eﬅ. I-lli vnitati
ſoli valor obíectiuus competit; ſed vnitas apperceptíonis ›
empírica, quae hoc loco non ſub contemplationem cui
dit, quaeque ab illa ſub datis in ſingulo (concreto) legi
bus, duEi-a eﬅ deriuataque, loc‘um vſumque tantum ſubi ’
iectiuum habet. Alter rcpraeſentatiònem certi cuiusª
dom vocabuli cum re aliqua, alter cum re alía; et vnitas '
conſcíentíae, in eo, quod empiricum eﬅ, rat'ío'ne eoi'um,
quae data ſunt Oblataque , nec neceffirium eﬅ, 'nec va*
lorcm habent vníuerſalem. , *
5. 1'9- ’
Forma logica ommſium z‘udiciorum in :mirate ceí‘nitu-r obieª,
¿fina appercejjtionis tome-ptumn ea complexurumª
Eqſiüíderñ numquam potui acquieſcere in deſinítion'e'ª’ 'ſi
iudicii generatim ,a logicis ſolita Proponí; fac‘iunt e‘nim‘
illud 'repraeſentatíonem relationis inter duos* conceptusu
Hic non Cum iiS de vitio rixabor defiuitionis, aptae il~
lius quidem omníno
quaeiudiciis categoricis. non item hypo
theticís; iisque, ex disiunctís conﬅantſi (quíbusque‘
non relatio, continetur conceptuum, ſed vel ipſorum Yu'
dicíorum) 3 , qgamquam ex hoc Peccato logicescouſecubio-º \
SECT. I‘I. DED. TRANSSh, -CONCEPT. PUR. INT. 97.
nes en‘atae ſunt graues atque incommo’dae: ª‘) ſatis erit
monuiſi'e, 'm eo non determinari, qua in re illa relatío.
cernatur. ‘
~ Quodſi antem relationem cognitíonum datarum in
quouis indicio accuratius examines, eamque, tamquam
intelligentiae PrUPriam¡
legcs Phantaſiae a ratione
rePmdLfliuae diﬅínguas
(quod ſecundum
_vſum vhaber: dunta
Xat ſubieí‘riuum), inuenies iudicium nil eſiſie aliud quid
Piam , quam modum, cognitiones datas ad vnitatem ap
perceptíonis obiectiuam reuocandi. Id enim copula ¿ﬅ
in iïlís ſpectat, vt vnitas obiectíua repraeſentationum
èátarmp a ſubieÜciua diſcematur. Namque hoc relatio- ‘ -
nem illius ad apperceptionem Originariam vnitatemque
eius neceffariam defignat, quumuis iudicium ipſum fit
empiricum, ideoque fortuitum, exempli grafcia; corpo
ra ſunt grauia. Neque eo tamen hoc dico, has reprae~
ſent’ationes in viſione empírica necçfflzria ſiad ſe ínuicem
Pertin‘ere, ſed OPS' Mita-ti: necçfflzriae apperceptionis 'm
ſ>'ntheſi viſionum inuicem ad ſe ertinere, id eﬅ › ex
Principiis determinat'ionis obíefiiuae repraeſentationum
omnium, 'quatenus inde poffit cognitio exſiﬅere, quae
quidem principi‘a vniuerſa ducta ſunt deríuataque ex de
creto vnitatis tliansſcendentalis apperccptionis. Quà
qüidem ſolo efficitur, vt ex hac relatíone iudicium na
ſcatur J id eﬅ, relatio, uae obiectíue valet, uae ua a re _
latione earundem repraeſentationum, in quibus valor
mere ſubiectiuus foret,_ velut ex legibus adſociationís ,
ſatis dignoſcatur. Secundum has poﬅeriores duntaxat
di‘cere Looffemz (l uando cor us ceﬅo,
5
ſentio
‘
rauitatis
Preſiïonem; non item autem: corpus eﬅ graue, quod
") Langa illa díffuſaque de quatuor figuris ſyllogismorum

s' praeceptío ſola artíngít ratiocinin. caregorica, et, quamquam
illa in ſola arte verſatur conſequcntíis, quas vocant, imme
díaris ſub praemíffas occultandis ratíocíníi puri ſpeciem plu
rïum generum conlcluſionum , quam qúae prima figura çon
_ tínenmr, ſurripíend¡,- \amen hoc ſolo parum ea ſol-et profe
ékm‘a, níſi id adſeculta fuiſſcr, vt ſolis iudicíís categorïcís, ad
.quae caetera omnia debent referri, auéïoritarem concilia
tet; íd~quod ſecundum S. 9. falſum eﬅ.
(I
I “x -
98 ART. 'ELEM.' P. II. TOM. I." UB; IÑ CAP. 'IL

'idem ſignificat, atqule, hae duae repraeſentationes‘ſuht
in re obiecta, hoc efl’, fine discrimine condítionis ſubie
cti, coniunctac, non in ſola perceptione (quoties illa
cumque fuerit repetita) copulatae.. ’
S. 2o.
Omrm Uffianuſèqſifiuae catrgoriíxfizlffimt, tamquam legi
bur, \quibm jbli¡ ilIarum varieta: in una pote/Z cqnfiientia
colligi. ' '
Varietas in viſione ſenſitiua data neceſi'ario .ſubeﬅ
vnitati ſyntheticae originarias appcrceptionis, ſi quidem
hoc ſqlo vnitas effe viſionis PQtefl 17.). Illa veroin
telligentiae actio, qua varietas repraeſentationum datª~
rum (ſiue viſiones ſint illae quidem, - fine conceptos) _ap
Perceptioni generatim ſubiicitur, functio logica' eﬅ iu
diciorum (S. 19.). Ergo omnis varietas, quatenus in
vna viſion:: data eﬅ empírica, ratione vnius cuiusdam'
ïfunffionum iudicandi logicarum determinata eﬅ, quippe
qua omníno ad conſcientiam Perducitur. Atqui \mi
verſ-.le categoriae nihil quidquam aliud ſunt, niſi eaedcm
hae functiones iudicandi, quatenus vªrietas viſiouis da-.
tae ratione illarum determinara eﬅ (S. 13.). Igitur Qt-;Ñ
iam varietas illa in viſione data neceffario ſubeﬅ ,MB
I I.- -
goms. - l HI7_
S. 21. ' -
Scholioh,v - Ñ
_Per 'Varietas intelligentiae

quªeadvnitatem
ſynthefin in conſcientiae
víſione, quam
meimeam
ipſius dico, 'complexah
neceffario
xepraeſentatmj perti-'
tamquctam ea; L'
neat, idque efficitúr Per categoriam. ’*")Itaquel1aecindicnt: ª

conſcientiam empiricam vaI-ivetatis dar-ae vifionis vnius
Ñitidem cqn‘ſçientiae Purae ac genuinae ex untícipation‘e, ¡J
'7º) Argumentum poſitum eﬅ ¡n Unit/Ire vífioni¡ repraèſentata:
qua res Obíecta datur ªtque proponitur, qune ſemper ínuol
vit ſyntheſin vm'íorum ad víſionem quamdam datorum,'iam
que relatïonem huius poﬅeriori: comme: ad vnitatem per
ceptiom's: -
SECT. II. DED. TRANSSC. coma PUR, INTEL. 99
ac víſio empírica purae cuidam ſenſitiuae, ſubeſi'e, quae
pariter locum ex anticipatione habet. ' igitur in pro
nunciato ſuperior¡ inche-.1ta eﬅ dedit/filia conceptuum pu
rorumb ac fimplicium intelligentiae, in qua, quum cate
goriae a ſenſu liberae -in ſola inteuigentia nafcanturl abs
tinendum adhuc mihi a modo erit, quo '
fionem empíricam detur et offeratur, vt
vnitatem ſpectem, quae in viſione ínteruentu categoriae
Per intelligentíam accedít. - Infra cy 26.) e modo, quo
in ſeuſu Viſio empírica datur, ofiendemusz vnitatem il-v
lius nullam eſſe aliama quam quae per categoria… ſecun
dum 2o. varietatí viſionís datae generatim Praeſcribí
tur, et proinde eo, quod vſus illius ex anticipatione ra
tione omnium rerum ſenfibus noﬅris ſubíectarum expli
catur,-conſiliux’n finemque deductionis demum plene ad
ſequemur. -'
Verum ab vna re tamen non poteram in ſuperior¡
argumento mihi temperare, ab eo nimiruma varietatem ‘
viſioni iam ante ſyntheſin- intelligentizuep ab eaque libe
re, eſſe datam oportere; quomodo autem, hic indefini- ct
mm manet. Namque ſi intelligentiam cogitatione vel
lem depingere, quae ipfa videret et íntueretur (quem
admodum forte diuinam, quae non res ducas atque pro
Poſitas fibi repraeſentaret, ſed cuius repraefentatione Ñf
res ipfae ſimul darentur atque offerrentur); tum cate
goriarum ratione talis cognitionis nulla vis, nullaque no
tio ſoret'. -Sunt illae ſolae regulae -intelligentíae, cuius
vis omnis atque facultas in cogitatione verſatur, id eﬅ, i
in ea affione, qua ſynthe'ſis. varíetatís, aliunde ipfi in
vifione datae atque oblatae, ad vnitatem apperceptionis
reuocatur; quae Proindé‘ Per ſe 'ſola'nil quidquam cogno- .
ſcit, ſed tantum materiam cognitionís‘, vifionema quae '
Per rem obie‘ctam ilii proponi dehet, coniungit et òrdí- l
nat.v . Sed de peculiari propriaque ªintelligentiae noil-rie 'L
natura, qua ſolaru‘m' categoriarum oPe, ſol
rum et numero Vmtatem appercepti-dnise oque modo ea
X anticipatione A
efflcíendi, aeque niinus poterit vlterior
quam, quid caufaefit1 \cur has easdem, ratio adferri,
&Lonas iudiciornm habeamus z' neque alias fun- 'l
vel quare tempus et fpa
¡oo ART. ELEM. P. II. TOM. I. LIB. I. CAP; II'.
tium vnae ſint formae noflrarum, quae efle quidem Poſ
fint, viſionum.
ss 22.
ſi Nullu: ali": mflªgoriae zſu ad cognitionem renim Eﬅ,
i ſi‘ quam tramlatio illim ad TM expcrientiae olmz’àr
i fit-biect'argue.
i Ex quo Patet, rem obieíèam cogitare, et rem obie
&am cognoſcere, non elle vnum idemque buabus
quippe partibus cognitio efficíturz vna conceptu, quo
res obiecta omnino cogitatur (categoria), altera víſione,
qua res ea datur atque offer-tur. Quodſi enim conceptui
non poffet vifio Offerri, quae illi refpondeat atque con
veniat, tum illa quidem fecundum formam cogitatio fo
rçt, quae tamen omni re obiccta careret, eaque proinde
nulla rei cuiuspiam -eſſe cognitio poffet; quoniam,
quantum equidem ſciam, nihil eíſet, nec efie poflety ad
quod mea pofiit cogitatio ªdhiberi, Atqui omnis, quae
nobis elle poteritj Viſio, ſenſum ſpeÜcat: igitur cogita
tio obiectae rei in genere per conceptum purum intelli
gentiae ſola potefl in nobis cognitio fieri, quatenushaec
res ſenſibus ſubiectas transfer-tuin Sed vifio ſenſitiuª,
vel pura Viſio eﬅ (ſpati’um et tempus), vel empirica eius,
quod proxime in fpatie et tempore vtpote in veritate re
rum apparens fenfatione repraeſentatur. Determina
tione fuperiorum fit, vt cognitiones ex anticipatione re
rum oblatarum (in matheſi) accipere poffimus, ſed quo
ad ſolam earum formam, tamquam viſa; an efle res pof
finta quae inhac forma debeant videri et conſpici, in
certum manet. Ergo omnes conceptus mathematici
per. ſe non erunt cognítiones; praeterquam, quatenus
Poſueris, res effe, quae formae illius viiionis purae feu
fi‘çiuae conuenienter Pofiïnt nobis repraeſentari. Sed res
in fpatio et tempore non dantur, nec offeruntur, nifi
quatenus perceptionesfcum fenfatione coniunctae reprae -
ſentationes) ſunt, proinde ope repraefentationis empíri
cae. Proinde conceptus Puri intelligentiaea ſi vel- ai
ipſas viſiones Praeſu-mtas (vtí in matheſi fit) adhibean
tur, cognitionem duntaxat largiuntur, quatenus-iban
I
SECT. II. DEDUCT. TRANSSC. COÑO. PUR. INT. 101*
ideoque notiones intelligentiae iis ínternenientibus, aii
Viſiones Poll’unt empíricas adhiberi. Ergo categoriae
ope'viſionis nec vllam rerum cognitionem nobis mini~
ﬅrant, niſi'quatenus Cae poiſi'nt - udhiberi ad viſionem
empiricam, id eﬅ, iis modo efficitnr, vt eſſe poffitzcoª
gnitio empiriCa.—Sedl1aec vocatur experíentia. Itaque
. nullus aliu's categoríarum vſus ell: ad rerum cogni’tion'em,
niſi quatcnus hac ſumuntur tamquam res obieflae, qu'a'
rum elle poffit experientia.
S. 23.
tquc illud quidem grauiffimum decre-tum e‘ﬅ‘:
quippe quod terminos ac limites pariter definir v'fuªs
-conceptuum purorum intelligentiae rationc reru'm obji‘e
ctarum, atque aeﬅhetica transſcendentalis fines atque
Cameros-ſupra deſignabat vſus foi-mae Pume noﬅrac vi
ªſionis ſenſitiuae. Spatium tempusque valent qua leges,
.-quibns nobis Poffint res offerri, non niſi rebus ſeniſibus
.ſubiectis, Proinde ſoliexperientiae. Vltra hoſce termiª
n'os nil quidquam repraeſentant ac depingunt: namque
in ſolis inſunt ſenlíbus, extra quos neutiquam in Verita
. te rerum apparent. Sed con'ceptus Puri íntelligentiae
ab hac circumſcriptione liberi ſunt, Omninoque res ſpe
&ant v‘iſioni ſubiectas, Hue fit illa quide’m’ noﬅro viden~
di'modO ſimilis, ſiue diffimil/is, modo ad fenſum illa,
non ad intelligentiam Pertineat. Atque haec vlteri'o‘r
conceptuum dilatatio vltra noﬅram viſionem, nos nil
quidquam iuuabit. Tnm enim conceptus erunt vªcui
atque inanes rebus obiectis, quac vtrum vel ſaltim cflïe
Poffint, nec ne, illis nullo modo Poffumus iudicare, '1d
eoque meras formae- cogitandi, Omni veritate obieEliua _
deﬅitutae; ſi quidem non in promtu Viſio eﬅ, ad quam
vnitatcm apperceptionis ſyntheticam' illam, quam ill‘ie
ſolae compleéluntur, adhiberi, eaeque‘ ita. obiectam rem
'_ determinare queant. Noﬅra ſenſitiua Viſio empírica il
v lis ſola vim poteﬅ poteﬅatemque tribuere. . ‘ v
Itaque ſi obi’ectam rem aliquam vſiilíonis non ſenſum
7 ſpeí‘cantis oblatam datamue Poſueris, ſane quidem illa
Poterit Per ,omnia ea Praedicat’a repracſcntari, quaeiam
102 ART. ELEM. P.II. TOM.I. LlB. I. CABIL
'in fumtione inſunt, illi nil quidquam competere eorum,
quae ad viſionem pertinent ſenſibus obnoxiamz ita , vt_
haud extenſa, fine in fpatio ſit, vt duratio eins haud
tempore contineatur, vt illi nulla mutatio (conſecutio
determinationum in tempore) infita et ſic porro. Ve
tum ea omnia non proprie in cognitione verſantur, cum
tantum indico.qualis obiectae rei non Yiſio ſit, neque ta
men dicere poffima quid in ea demum contineri videba
tur: tum enim minime repraeſentaui, qui elſe res ob
iecta Poffit conceptui meo intelligentiae conueniens , eo
. quod non Potui, quae illi conueniat, viſionem praebere
ſed tantum dicere, noftram illi non competere. Sed
caputrei in eo cernitur, vt ad tale quidpiam ne vna qui
dem adhiberi polfe categoria videatur: velut notio eſ
fentiaelfliubllantiaebi id eﬅ, illius, quod qua ſubiectum,
numquam qua folum praedicatum exflare Poffit, cuiſa
_ne prorfus ignoro, quae refpondeatp an vsquum res
,quaepíam queat irfueniril nifi Viſio empírica, vbi ea lo
cumhabeªt, oﬅenderet. De quo quidem pluribus infra
videbimus. o
'L …De gi 24.
iiz/iui catrgariarum in rebur ſeg/¡bm fimih/qh in
\ - genere.
conceptus mentis puri ope ſolius intelligentíae ad
res viſioni ſubiectas vniuerſe referuntur, noﬅra illa ſit,
an alía, modo ſcnſitiua, liberum erit, ſed ob eamdem
cauſam in ſolis illi cogitandi formis verſantur, quibus
certa res ac definita nondum coguoſcitur. Syntheſin fine
eoniunctionem varietatis in illis referri diximus ad ſolam
vnitatem apperceptionisa eoque caufam effc, eur elſe
pofiiit cognitio ex anticipationea quatenus ea in intelli
gentia verſetur, proinde non folum modo transfcenden
tali, ſed‘etiam pure intellefiuali. Quoniam vero in n0
bis certa quaedam viſionis forma ex anticipatione eﬅ,
quafi quoddam fundamentum, pofitay quae in vi recipi
endi vertitur facnltatis repraeſentandi, propterea intel
lígentia, vtpote vis ſpontanea, ſenſum intimum per va
xietatem repraefentationum datarum poteﬅ, vnitati ſyn
' -
QSECT. II. DEDUCT, TRANSSC. CONCJ’UR. INT. 103

.theticae apperceptionis conuenienter determinare, at
que ita vnitatem apperceptionis ſynthetícam varlorum
viſionixs ſenſitíuae ex anticipatione cogítare, tamquam
conditionem, cui res omnes víſioni noﬅrne (llumanae) ,
ſubicctac neceffarío ſubſint, qua quidem re demum ca
tegoriae, tamquam meras cogitandi formae, veritatem
(realitatem) obíectiuam, id eﬅ, vſum in rebus obiectis,
quae duri nobis offerrique in víſione , , ſed vt ſola viſa, .
queant,
nobis locum
copia inuen'mnt.
erit in Namquc horum duntªxat
víſione ex antícipªtiſione.
Atque haec ſyntheſis variorum viſionis ſenſus, quaéeſ

ſe praeconccpta Pot’eﬅ et neceſl'aria eﬅ, diciſynthzffirſjazcioſà ‘ ‘
ſeu ſigurata poterit, vt ab ea internoſcatur, quae ratione
variorum viſionis 'generatim 'In ſola categoria cogítaretur,
quamque ſym‘hcﬅn liceat: intellectualam vocare: vtraque
transſcendentalis eﬅ, non ſolum propterea, quod eae
ipſae ex anticipatione priores ſunt, ſed etiam quoniªm
'lis efficitur, vt eſſe aliae notitiae queant ex anticipatione.
1 y Sed ſyntheſis figuraba, ſi modo ori'gínariam illalm‘ '
vnitatem apperceptionis ſynth’eticam, hoc eﬅ, vnitatem
ill-am trunsſcendentalem, ſpectat, quae in cªtegoríis 00-'.
gitatur, quo aſola coniupctione intellectualidiſcernatur,
ſyntheſis trzmsſcendentalis phantqſiae dícendª erit. Phan
tq/ia autem cernitur 'm' facultate rem vel abſentem in vi
fione repr‘aeſexntandi. lam quum omnis Viſio noﬅra ſen
ſitiua ſit, phantaſiª , prOPter ſingulares illas ſubiectiuas
ve leges, quibus ſolis _ea-conceptibus intelligentiae P0te-.
rit viſionem idoneam accommodatamque praebªrc, \ad
jèzyimz Pertl‘nere videtur: quatenus autem Per ſyntheſin
ſuam in exſerendu ví ſpontanea verſatur, quae non, ,vc
ſenſus, d'eterminabilís, ſed ipſa. determinans eﬅ, proin
de ex anticipatione ſenſum ſecundum formam ſuam vui
zafii appeI-ceptionis conuenienter determinare Poteﬅ, ea
enus Phantaſia Poſitu in facultªte erit ſenſus ex antici
pªtione determinandi, illiusque ſyntheſis víſionum, ca
tegor-z‘i: ,congruente-r , erit ſynthefis trªansſcendentalisphan
éaſiize‘. ‘ Haec ſyntheſis ſpecioſa et figurata abintellefiuali,
ab Omni Phçmtafia ſeíuncta, Per ſolªm intelligentiam diner
k
/
roa ART. ELEM. P.II. TOM; I. LIBJ. CAP. II.

ſa eﬅ. quatenus igitur phantafia in vi pofita fpontanea
eﬅ, fubinde etiam phantaſiam productiua-m appellabol
quo illam a reproductiua diſcernam, cuius ſynthefis tan
tummodo legibus empiricis, fcilicet adſociationis, ſub- k
eﬅ, quaeque proinde nil quidquam confert ad enodan
dam poffibilitatem cognitionis anteceptae, et propterea
non ad philofophiam transſccndentªlem, ſed ad pſychoª
logiam pertinere videtur.
t i
i
Iam hoc loco e re erity mirabilem illaml rationem

aperirq quam quemque oportebat in expoſitione formae
ſenſus intimi flupere 6.): nimirum hunc vel nosmet
ipfos tales modo, quales nobis videamurl non quales re
apfe ſimus, coiifcientiae repraeſe‘ntare, quoniam nosmet
ipfi nos videmus et confpicimus pro eo atque intus mo#
vemur atque adficimur, id quod pugnare videtur, eo
quod nos ipfi erga nos gerere pafiiue deberemus‘; vnde
etiam ſenſum intimum, cum facultate apperceptionir
(quam diligenter ab illo diſcernimus), in ſyﬅematibus
pſychologorum eumdem videns perhiberL
Id, quo ſenſus intimus determinatur ac definiturl
‘ intelligentia eﬅ, eiusque vis originaria varietatis in vi
fione coniungendae, id eﬅ, vni apperceptioni (vnde ip
ſum _illud Pendet, vt effe queat) ſubiiciendae. Iam in
teuigentia in nobis hominibus ipfa non lfacultas- viſionum
eﬅ, easque, licet in ſenſu datae eflent , tamen non poſ
ſet in ſe reciperep vt quafi varietatem fuarum ipfius vi
fionum coniungeret. Inde pateta eius ſyntheſin, fi illa
per fe ſolitaria conſideretur, in nulla re alía verſuri,
quam in vnitate actionis, cuius, qua talisl etiam fine
fenfu fibi confcia ſit, qua vero ſenſum intus rationeva
riorum, quae fecundum formam vifionis eius proponi
poffit, queat determinare. Igiturz nomine tituloque -
-ſyntheſèor
r
tranffiendentali¡ pharztzKïae eum in fub
iectum patiensp cuius ea facultas e , exſerere videturl
qua iure dicimus fenfum intimum pelli atque adſici.
tantum autem nbeﬅ, vt apperceptio eiusque vnitas fyn
\
SECT. II. DED. TRANSSC. CQNCEPT. PUR. INT. los

thetica idem Cum ſenſu intimo ſit, vt potius illa, tam,
quam fons omnis coniunfiionis-a ad varia. in m'mnibm
:minar/è nomine categoriarum, ante omnem ſenfitiuam
viſionem ad chic-&as res generatim referatur; 'cum e
contrario ſenſu intimo ſola viſionis forma, ſed iine con
iunctione 'varíorum in ea, proinde nondum vlla certa
definitaque viſio contineatur, quae effe tantum poterit
per ſolam conſcíentiam determinationís eius ex effectio
ne transfcendentali phantaſiae (contagione ſyntheticain
telligentiae cum ſenſu interno), quam diximus ſyntheſin
ſpecioſam et figuratam.
Id quod femper quoque in nobis animaduertímus.
Neque enim lineam cogitatione depingere poffumusr
quam non mente'ducamus, nullum orbem animo infor
mare, quem non dI¿~/Z'ríbmnm,-neq1.1e tres illas fPatii di
menſiones cogitare, nifi ex eodem puní’co trcs lineas ud
perpendiculum inuicem Ponamus, quin ipfius tempo
ris cogitationem effivngere, nifi in linea recta ducenda
(quae extrinſecus efie 'figurata temporis repraeſentatio
deber) in ſola actioneſyntheſeos variorum , qua ſenſum
internum ſucceffiue determinamus , eaque re ad ſucceſ
fionem huius determinationis in eo animaduertimus.
_Motus, tamquam actio fubiePci (non qua determinatio
_obiectae rei *), proinde ſyntheſis variorum in (patio, ſi
cogitationem ab his auocamus, ad foiamque actionem
animum intendimus, qua ſenſum intimum formae iﬅius
conuenienter determinamusa ipſum ſucceffion-is conce
ptrum procreat. igitur inteuigentia in eo talem vario
_rum coniunctionem non inuenit, ſed eum ipfa producir, .
dum mouetur illo atque adſicitur. quomodo autem T3
ego; is qui cogito, differat a {-52} Ego, quod ſe ipſum vi
Motus rei obict’iáe in ſpatío non pertinet ad doctrínam pnl-am

aliquamj nec proinde ad geometriam; eo quod, vt aliquid _
l moueri quent, hand ex anticipatíone, ſed ex ſola poterit ex
perienrïa cognoſci. At nmtuglamqüam dq/èripIiº ſpatii‘cu
iusdamy pofitns eﬅ in actu ſyntheſeus ſucceſſiuae variorum
in viſione externa generi-atim ope phanm‘fiae pitodmitiuiiea uc
que folum ad geometriam ſpectagverum etiam ad philofophiam
xransſc'endemalem.- i
-'-.""N
I
"
*ll-\Í
106 ART. ELEM. P. II. TOM. I. LIB.I.- CAP. II.

det et intuetur (namque et alios eſſe, Certe eſiſie Poſſe,
'vídendi modos, cogitarc poſi'um) nihilomínus tamen cum
.hoc PoﬅerioriL qua idem ſubíeEkum, vnum ſit idemque,
*et quomodo dicere poffimz Ego¡ qua intelligentia (ſub.
iectumque), naturaque cogitans, memet ipſum agnoſco
qua obiezïïam rem cogitatmn, quatenus Praeterea mihi
met ipſe in viſione oblatus ſum, non quidem, inﬅar
~aliorum viſorum, quemadmodum prÏor mente atque in
-télligentia ſum,- ſed Pro eo ac mihimet ipſe videor, ean
:dem difficultatem habet, quam quomodo mihimet ipſe
memet ego generatím obiectam rem aliquam, eamque
viſionis et intimae PerceptiOniS queam Praebere. ' Sed
,rem ita ſe vcre habere, Poterit, ſi ſpatium Pro ſola for
_ma Pura víſorum ſenſus externi accipiamus, Perſpicue
_oﬅcndi eo, .quod témpus, quod in 'nulla omnino Poſitum_
eﬅ re' \"iſioni externae ſubiecta, nobis cogitatione non
Poſictumus depingerc, niſi imagine lineae, quatenus illam
ducimus, ſide quo cogitaudi modo vnitas dimenſionis
íeius neutíquam poffet anobís cognoſci, iteínque quod
_determinatio longitudinis temporum, vel etiam locoru-m
temporís Pro cu-nctis perceptionibus íntimis , ſemper ab
iís depromçnda ſit, quae mutabilía nobis externae res
Proponunt, Proinde determinationes ſenſus íntimí e0
dem iPſo modo tamquam phaenomena in tempore ſint
componendae, quo, quae ſenſibus ſubiecta ſunt ªxter
Qnès, vín ſpatio componimus, ideoque, ſi his poﬅerlofibus
Concedímus res obiectas nos. c0gn0ſcere,,pro eo atquè
extrinſecus Pellamur, etian'í faſitendum ſit ſenſu intimo
nobis nosniet videri, prou!: intus a nobismet ipſis Ídfi
z cia‘mur,v id eﬅ, quantum viſionem iñternam attinet, no
flrum iPſnr'um Ïubíeêlum tamquam ſolum viſum ," non
Pro eo atque Per ſe ipſum eﬅ, cognoſcere. "‘)' "
ºº) Non video, quid cauſae fit, cut plerosque inÑeo videas¡ lIa'e- H
rere,'ſenſum íntimum auobismer ípſis adiíci ac moueri.
ÜEiú’s enim rei quísque actus mftc’ntiſlmí nobis poterít exem
pltllm plraebere. Namque i114 ¡llo ſemper intelligemía deter
minar ſenſum ínteríorem illí coniunctíoni, quam cogítat,
\:Qn'úeníçnter, ad \'íſionem inxernam, quae varíetat¡ in ſyn'
theſi intcllígeutia‘e conuénit ac' reſponden Quantopere ani
SECT. II. DEDUCT. TRANSSC. CONO. PUR. INT, .[07
' ‘ l l
. S. 25. Í l
ltatis› reprzieſentationum
Contra ea vero m ſyntheſi transſcendcntah
in genere, var1e~,v
Proinde in Origina
ría illa vnitate ſynthetica apperceptlonis meiipſius mihi
'met conſcius
ſireaPſe ſúm,duntaxat
ſum, ~ſed non qualis
quodmihi
ego videor,
ſum. neue qualis
Atque haec '
repraeſentatio in cogitatione verſatur, non in viſione.
Iam cum,ª praeter actum cogitandi, qui varietatem cu
'iusuis, quae effe poteﬅ, viſionis_ ad vnitatem aPPerce
ptionis cogit, alía deſinita quaedam viſionis ratio, quail
la. varíetas datur ac proponitur, ad cognitionem noﬅri
,ipſorum requirat'ur, mei ipſius quidem exſiﬅentiu non
_erit in \'iſis (mnlto minus in ſPeçie ſola), ſed determina
tio exfiﬅentiae meae ª) duntaxat formae ſenſus interni
conuenient‘er ſccundum fingularem modum, quo, quam
coniungò, varietus in viſione intima P1 oppnitur, poteﬅ
_fieri, ideoque nullam mci cognitionem hubeo, qualis
ſim, ſed qualis mihí ipſe videor. Igítui* co1'1ſcientiaſuí ª
ipſius Permultum abeﬅ vt ſui ípſius cognitio videatur,,
quantumuis categoriarum omnium ea. ratio, idque mu
mus plerumque ea re moueatur, quisque poterit in ſe ¡pſc

perclpere. . ' u
ª’) T5, Ego _cogit0, exprimir actum ex’ſiﬅemíae meae determio

' A handae. ltaque eo íam data eﬅ exnﬅe’mia, ſed modus, quo
debeam íllam determinare, id eﬅ , varia illa', quae ad cam
- pertinent, in me ponete, eo nondum darus vjdetur. Quippe
ad quemrequirimr UIſ/I'0‘ipſ1'uL/i4i, cui forma ex anticipatïo~
ne data, hoc e-ﬅ, tempus, fundamento ſubeﬅ, quae 'ſenſitiua
eﬅ et ad vim pertinet recipiendi determinabíligm. 'Quodſi
igírur lion et aliam habeam ipſius me¡ v_ifiònem_, quae detec
minaus in me, cqíus rationis ſpontzmeae mihimet ~c0l1ſcius
ſim, parirer ante actum dererminationis dar, quemadmodmi
;empm determinabile; exſiﬅentiam meam, tamquam nato
rae ſpontaneae , non potero determinare, .ſed rationem c0
gítatíonis meae ſpontzmeam, hoc eﬅ, determinationis, mihi
met repraeſentº, meaque exfiﬅemia ſemper manet tantum
ſenſibus ſuhíecta, id eﬅ, tamquam exſiﬅentia viſi cuiúsdam,
~ determinabilis. Interlm \amen illa ratio ſpontanea in caufi¡
A feﬅ¡ cm' memetbmxçwgmmm appeuem.
L)
I
\ ?TW-'1
108- ART. ELEM. PJ Il. TOM. I. LIB.I. CÁRIÏ.
,nus ſit, vt cogitationem obiectae rei cninsdám in genere
cfficíant coniunctionc variorum in vna apperceptione.
Vti autcm ad cognitioneni obiectae rei cuiusdam a me
diuerſae, Praeter cogitafioncm rei obiectae in genere (in
categoria), et viſione opus eﬅ, qua illum conceptum
communem definiªm , ita etiam ad cognitionem mei iP
fius praeter couſcientiam, vel Praeterquam, quod me
met c'ogito, viſione variorum in me índigeo , qua iﬅam
cogitationcm determínem, et ego quidem exﬅo qua in~~
telligentín, quae conſcia fit tantummodo facultatis con‘-,
iungendi ſuae, ratione variorum autem, quac ea debe-¿t
coniungere, conditioni circumſcribentí, quam ſenſum
intimum vocant, obnoxia, coniuníltionemillam ex adſe
Bionibus temporis, qu‘ae prorſus ſunt extra Propriospo
ſitae conceptus intellig'entíae, ſub adſpectum ſubíicere,
ideoque ſe ipſum dimtzixnt cognoſcere Poffit, qualis ra
tiono viſionis (qnae non intellectualis Per ipſamque in
'telligentium eſſe data Poſïït) ſibi ipl'a tantummodo videzk"
tur, non qualis ea feſe cognoſceret, ſi Viſio illíus intel*
lcctualis ſoret. "
5. 26.
Dcduffio tranq/Ze-ndmfalir zzſu empiricí, gm' qm'a'em (¿lie
vniumſc pol/it, tome-¡¡tamil purormn intclligentiae.
ª
‘
IndeduE-lione metaphyſicª originem categoriarum ex

anticipatione generatim ex conuenientiá ill-amm cum
vniuerſis functionibus logicis cogitandiprobauimus 5. Io.
in-transſcendentali aútem Poffibilitatcm earum, qua co
gnitionum anteceptarum rerum víſioni ſubiectarum in
genere (5. 2o. 21.) oﬅendimus. Nunc autem explicªbi‘
mus, qui fic‘ri Poffit, vt res obi‘ectae, quae illae cumque
Po’ffint ſenſibus noﬅris obuerſari, el: quidem non quoad ‘
forman] viſionis illarurn, ſed ex legibus earum co’niun
&ionis , interuentu categoriarum, ex anticipatione’co
gnoſcantur , ergo naturae quaſi lex Praeſcribatur,v atque,
çtiam, vt eſſe Pofflnc illae, efficiatur. Quae ſi non poſ
ſent ſic adhiberí, non Poffet perſpici, qnomodo, quªe
ſcnſibus noﬅris Cumque obuerſarí queant, omnia' ſubºcil'e
\
SECTcII. DEDQTRANSSC. CQNCEP. PUR. INTEL. I O9
‘ legibus debeant, quae ex anticipatione ab ſola intelligen
tia .Proficiſcuntur. , ,
. \ .
A Ac Prlmo moneo, per ſyntheſin apprehenfioms me
met compoſitionem intelligere variorum in viſione em
Pirica, qua fit, vt eſſe poffit perceptio, id eﬅ, eius (qua.
viſi ſiue phaenomeni) conſcíentia. '\
Formas habemus, et externas viſionis et internas
praeſumtas in repraeſentationibus¡ ſpatií ac temporis,
quibus ſyntheſis,apprehenſionis variorum in Vífis ſem
Per debet conuenire, quippe quaeipfa fieri Per illas forj
mas Poffit. Sed ſpatíum et tempus non ſolum qua for
-mae vifionis_ ſenſitiuae, -ſed qua viſiones ipſae (quibus
contínetur varíetas), Proinde Cum determinatione vni
tatis
tanturhorum variorum
(ſivideatur in iiStransſcendentalis.
aeſihetica ex anticipatione *)-
repraeſen
Ergo.
iam ipſa vnitmſyntlzſſièor váriorum, extra nos, autin nn
bis, Proinde etiam mmm/¿Tio, cui, quae in ſpatio ve).
tempore deſinite repraeſent‘ari debentz omnia eſſe ac
commodata debent et conſentanea, ex anticipationetam
quam conditio ſyntheſeos cuíusque apprelzenmnir cum
(non in) his víſionibus ſimul data eﬅ. v Sed haec vnitas
ſynthetica nulla effe alía poterit, 'quam coniunctionis
v'ar'iorum datae vffiom’f in genere in vna conſcientia origi
naria,-cat2goriis conuenjientef ad ſolam vffionemſi-nſitiuqm_
‘) Spatium, que¡ res obiecta repraeſentatum (vtí reapſe opus

in geometría habemus), plus contínet, quam ſolam formam
'viſionis, nempe Complex-¡0mm variorum, ex forma ſenſus da
torum, m repraeſentatione inminuª, ita \Ltfºrmrz viſt-dni; f0»
lam varietatem, ſed vIſ/Iſibſ'ormdlis vnitatem repraeſentationis
ſuppeditet. Atque vnitatem íllam ſupra in aeﬅhetica ad ſ0
lum ſenſum adnumeraueram, vt\indicarem, earn Omni con
ceptu eſi'e .priorem, eumque antecedere, quamuis en ſyn
theſin ponut, quae non ſeliſus ſpectet, qua vero efficiatm'¡
vt omnes con‘ceptus ſpatií temporisque poffint demum fiel'i.
Etenim quum ope ílliuxs (intellígemia ſenſum determinan-
Je) ſpan'um tempnsue, tamquam viſa, prímum offeruntur,
ſequitur,vt vnitas víſio‘nís huius ex anrícípatíone ad ſpatíunl
tempusque, non ad coméptum intelligentiae Pertinere viden
mx. ‘
g Io ART. ELEM. P. II. TOM. l. LIB. I. CAP. IL 'º
noﬅram adbibita et applicàta. Itaque quaeque fynthc
fis, qua fit, vt vel ipfa elle perceptio poſlít, categoriis
ſubell, 'cum-que experientia in cognitione cernatur ex
perceptionibus Comun-E is, intelligitur, categorias effe
leges, quibus fiat, vt efie experientia poſſit, '1deoqueïex
anticipatione valent etiam de omnibus rebus experien
tiae fubieiiis atque obnoxiis.
un: \IK
t
Si igitur, vt hoc vtar, viſionem domus cuiusdam

empiricam per apprchenſioncm variorum illius faciam-
perception-3m, Um'fa¡ nmﬅlzria ſpatii externaeque viſio
nis ſeuſitiuae, quaii fundamentum quoddam , mihi ſub
, iacetQ formamque eius quafi delineo, ad conuenientiam
huius vnitatis ſynthetícae variorum in ſpatio. Sed ee
dem illa vnitas ſynthetica, ſi aforma fpatii cogitationem
abducas, fedem in inteuigentia habebit, \eaque in cate
goria ſyntheſeos fimilium in víſione vniuerſe verſatm‘,
id eﬅ, in categoria quantitutir, cui ideo illa ſynthefis ap
prehenſionís,, perceptionem dico, prorfus eſſe apta. de
bebit et conſentanea. '*‘) r
Si, vt aliud exemplum adferam, congelationem'
aquae percípio, duos ﬅatus apprehendo (Huídi etifolidijl
tamquam tales1 qui erga ſe inuicem quodam modo adfe
&ae fint ad tempus. Sed in tcmpore, quod Phaenome~~
no, qua vifioni internaelconﬅituo, neceirario vnitatem
variorum fyntheticam cogito , ſi ne qua adfectio illa non.”
in viſione dIj‘zÏü-ím (ratíone’ſucceſlíonistemporis) 'dai-*il p
poſi'et, atque offerri. Atquilhaec vnitas ſyntheticaª, qua
lex
a perpetua
ante-capta,
intinme
qua varia
vilionis
vifionis-gcneratim
mene, teïmporísct,
coníungo,
cogitatio
nem auoco atque abduco, in categoria muﬅ": veiſatur,

quaj dum ad ſenſum meum eam trgnsferq omnia, quae
F) Hoc modo probatur: fyntheiin apprehenfionisl quae empi
tica eﬅ, ſynrheſi apperceptíonis, quae intellectunlís eﬅ, om
ninoque categoria continetur ex ahtícipatione, necefl'arío
debere congruere. vna eademque vis ſpontanea eﬅ, quae
ibi plmntaſiae nomina hic autem intellfgentiae, coníunctiº¡
nem efficit in variis víſionís. l
min
SECT‘. Ii. DED. TRANSSC. CONCEPT. PUR. INT; I lll
'fi‘unt,‘_ in' tempore omnino quoad relationem eorum defi

nio. -Ergo"apprehenſio eiusmodi euentusi proinde hic
_ipſe, quoad, quae eſſe poteft perceptjonem, ſub notior
. biecta relatz'orzz'r çffáfïorum ad cau/lu continetur, id
_v'ter in omnibus aliis caſibus euenit.
:o: i ’ :N
- ac
cntegoriae in nolcioníbusv verſantur, quae viſis,
proinde etiam naturae, tamquam ſummae vniuerſorum‘
viſorum (natura‘e materialiter ſpectatae) leges ex antici-u
pationeipraefcribunta quae quum non ab natura ducan-z
tur, nec eam tamquam normam ſuam ſequa'ntur (eo'
quod tum modo empii-icae foren‘t), quaeritur, qui com
prehendi poffit, eas naturam ſequi debere, hoc eﬅ, quo
modo iis variorum naturae coniunffio, it‘a, vt nOn'ex
hac hauriatur, ex anticipatione poffit determinari. Cu-ï
ius quidem loci obfcuritatem nunci age, diſpellamus. v '
Nihilo erit mírabilius, quomodo leges viforum in

natura cum iutelligentia eiusque forma ex anticipationejl
id eﬅ, cumfa‘cultate eius varietatís generatim coniun.
gendaej quam quomodo viſa ipfa cum forma viſionis ſen
fitiuae ex anticipatione debeant conuenire. Nam aeque
minus leges \in viſis atque phaenomenis exﬅant,, ſed
tantumquatenus
rent, in comparatione
praedituſimcum ſubiecto,eﬅ,
intelligentia cuiacviſa
viſainhae
haud
per ſe ſunt, ſed tantum in comparatione cum eadem na
tura, quatenus fenfu praedita videtur. Rebus, quae
per fe kcernlantur (ªº'v'r'ws‘ gm), ſua legumzconformitaz
etíam'extra intellígentiam‘, qua-e illas cognoſcqret, ne
ceffa‘f'ro' compete'ret. .- Sed phaenomena' polita duntaxat
ſunt’ín repraeſentationíbus 'rerum,- quae talia’, quali-a
per fe ſint, ignota ſunt. v Qua merae repraeſentationev
nulli prorfus coniunction‘is legi ſubſunt,- praeter ill-runt ›
quam vis facultasque coniungens praeſcribit. Iam illu lj .
quo varia viſionis 'ſenſus coniunguvïur, in phantaſia
cernitura quae ratione vnitatis ſyntheſeos intellectualis
fuae ab intelligentia- pendet, ſed quoad varietatem ap
Prehcnſionis a ſenſu. Cum vero ex ſyntheſi apprehen
q
I 12 ART. ELEMÏP. IL TOM. l. LIB. L CAP. ll.
ſionis omnís, quae eſſe p'oteſi, perceptío et anímaduer
fio, hace ¡Pía autem ſyntheſis empírica e rransſcenden
tali, proinde e categoriis apta fit ac pendeat, ſequitur,
vt' omnes, quae eſi'e poffunt, perceptiones, ídeoque el:
vniuerſª, quae vmquam poterunt ad conſciesªïiam e ª i~
ricam perduci, id eﬅ, omnia naturae viſa, ſeen' 1
coniunctionem ſuam, categoriís ſint ſubieí‘za, e qm us
natura (ſed modo qua natura genemtim ſpee‘uta), tam
quam e fundamento originario neceffariae legalitatis (vt
natura formalíter ſpectata) Pendcre videatur, Plures
a_utem leges, quam quibus natura in genere nititur,
tªmquam recta viſorum ratio in ſpatio ac tempore, nou
poffunt ab incciligentia Pura proficíſci , quae 'm faculta
te cernitur ex ſolis categoriis leges vifis ex anticipatione
ptaeſcríbendi. Singulares leges, quoniam viſa attin
gunt empirice definita…, non Poffunt inde deriuªri, quam
quam omnes ac ſingulae illis ſubeffe videntur. Expe
Iientia accedat, neceffe eﬅ, \'t omnino hae poﬅeriores
queant agnoſci: ſed de experientia in genere, deiisque,
quae tamquam iis ſubiecta ac propoſita Pofflnt coguoſci,
ſolae leges ¡Une praecipiunt ex anticipatione.
h
S. c 7.
ConſE-Harium /IUI'III dèduíïionir _mm‘fptuum ínfelz'igentiae.
Nuliam rcm poffumus obieê’cam cogitatione depin
gere, niſi ope categoriarum; nullamque rem-poffumus
cogitatam cognuſcere, niſi viſionibus conceptibus illis
conſentaneis. Iam omnes viſiones noﬅrae poſitae in
fenſu ſunt, eaque cognitio, quatenus res illi ſubieíla da
ta eﬅ, empírica erit. Sed empírica cognitio Cerniturin
experientía. Ergo nobis null'a effe cogniçio ex anticipa
tione poterit, niſi ſolarum rerum experientiae, quae eſ
ſe poffit , propºſitarum. ')
’) Ne quís, quae memí poſſim, tamquam noxia, conſequen
tibus pronunciar¡ huius temere Oſíendatur, monendum ví
~ detur, legïbus noﬅrae viſionís ſenſitiuae categorias ›ín -zi
mmm non coêrceri, potíusque ¡is campum immenſum efi'e,
¡antumque, vrlºgnoſçatur id , quod cQg'Itamus, ¡¡determina
SECT.II.’ DED. TRÁNSSC. CONC. PUR. INTEL. \n13
Verum ¡ﬅa cognitio adres adﬅriﬅa ſolas experien
tiaeſubiectas, propterea non omnis ab experientia de
promta eﬅ, ſed ſunt quaedam cognitionis elementa.
tum quoad viſiones puras , -tum ratione conceptuum in
telligentiae purorum, inſita in nobis exanticipationm
Atjqui duplici via poterit neceifaria quaedam experien
tiae cum coneeptibus rerum‘ ipfis ſubio-&amm 'conne
nientia cogitari :~ aut enim experientia fit, vt efle con
ceptus iﬅi pofiinta aut conceptibus efficitur, -vt efle
queat experientia. Sed illa prior via nullum locum ha
bet ratione categoriarum (nec vero etiam reſpectu viſio
nis purae fenfitiuaejgquoniam notiones funt anteceptael
proinde liberae vacuaeque ab experientia (et, qui origi
nem illarumempiricam adfereretjt is fpeciem quandam
generationis quam dicunt, aequiuocae tueretur). lita
go Poﬅerior illa relinquitur (quaſi quaedam diſciplina,
êm‘YÉvE'o-sao‘s‘. rationis purae ac ſimplicis): nempe vt apar
te intelligentiae ccategoriis el‘ementu omnis omnino,
quae elſe poffit,~ experientiae complexa contineantur.
Qui autem fiat, vt iis exſiﬅat experientia, quaeque de
creta pofiibilitatis illius in iis ad vſum transferendis- in
vilis fuppeditzentp fequens caputa de vſu transfcendenta
li facultatis iudicandi vberius demonﬅrabit.
Quodſi quispiam in animuminducat in duabus illis,
quas diximus, ſolis viis adhuc mediam fuaderej nimirum
itaj vt illae nec in jjzonte cogitatiir primis principiis ex
antieipatione cognitionis noﬅrae verſentur, neque hau
ﬅa ex experientia videanturz ſed ſubiectiue (int, cum
exfiﬅentia noﬅra fimul ingenita innataque cogitationis
ﬅamina, a creatore ita conﬅituta, vt vfus eorum cum
legibus naturae, quibus experientia Progrediatur, prope
conueniat (quae forma eflet quaedam difciplinae praejbr- ~
matiºni: rationis Pu‘rae), tum fane fpraeterquam quodin
tionem obiectae reí, vifione opus enim vbi, ſi haec deficíªt,
cogitatio rei oblatae alioquin femper habere vim vei-am ac
{nlutarem in vfu nmom- fubiefti poteﬅ, qui-quidem hoc lo
co nondum potefl doceri, quoniam non femper ſpectat de.
telªminationem ob’íeé‘ta‘e rei, proinde cognitionem, fedetiam .
fubiefti eiusque voluntatem ~ y - .
H Ñ
114 ART. ELEM. P. II. TOMLI. LIB. I. CAP. II.
tali hypotheſi, quousque poſitio Praeformatorum ﬅami
num iudiciorum poſſit Proferri, nullos fines terminos.
que conſpicias) viae illi mcdiae hoc repugnabit: catego
riis in cali euentu, quae-notioni ipſarum Per natura…
competir, neujffltatem defuturam eſſe. Velut notio eau'
ſüe, quae neceffitatem conſecutionis cnunciat Poſita
cbnditione quadam , falſa foret, ſi ea tantum in arbitra
'ria inſita nobis neceffitate ſubir-.Rius. certarum rcprae
fenta‘tionum empiricarum vçrtererur, ad talem regulªm
, r’elationis coniungendarum. Neque enim dicere poſ
fem: effeéïum cum cauﬅa in obiecta re (id eﬅ, necefla
-rib)_cnniun&um eﬅ, ſed modo fic: ita ſum duntaxat
*cm-rﬅitutus, vt repraeſentationes illas non niſi ſic con
i'u'nctàs co‘gitare queam. Sed hoc illud ipſum eﬅ, quod
ªſc'èpticus maxim'e cupit. Turn enim omnis Perſpicien
¡tía noﬅra, ex putatitio vſu obiefliuo iudicíorum noﬅro
'rum pofitain mera ſpecie erit, neque defutui-.os Puto,
-ê’júi i'ﬅam neceﬅitatem ſubiectiuam (quae ſentiri debct)
deſe-'ſe 'hand fateªhtur; cer'te non Paiſes cum nemine
'dé eo diſputare, quod ſolam rationem attingat, qua.
'ªſnam cuiusque ſubieflum ſabricat'um videatur.
Bram‘rfizmmu huim dedufi'ioniy.

Eﬅ ea deline‘atio conceptuum Pumrum intelligen
'tïaè (cum iisque vniuèrſae cognitioniè theoreticae ex an
ticipation‘e), tamquam principiorum Poﬅíbilitatis expe
'Íie'nu'ae , hiliuls autom, qua determinationir -Ug'ſòrum in
TpatiO-'ac tempore in gen‘ere, húiús d'enique ex Principio
'vni'ta'cis ſyntheticae apperceptionis Toriginariae, tamquam
fdrmae íntelligen‘tiae in Rdfectione ad ſpatium tempus
"que, 'qua for-mas illa-s quidemoriginarias facultatis ſenſi
'kiu-.te. \
J i
* v
Duntaxat'ha’íïenus ratidnem Paragraphis diuifam

neceſſariam duco, ſi quidein notionibus elementári
'bus verſamur. '1am vero, quum vſum earnm animus, ::ﬅ
oﬅendere , oratione vti licebít‘cominua¡
l .‘
ANALYTICA DECRETORUM.- ns
\ANALÍTICES- .TRANsscENDªN'Tl-\Lu i
LIBERÏPOSTERIDRJ
Anal-grita" deí'reta-rum.
Logica vniuerſalis in forma eﬅ eïxﬅrncta, cum diuiſiº
ne ſuperiorum cognoſcendi facultamm Probe conueni
ente. Quae quidem ſunt: intclligentia, vi¡ iudicandi et
ratio. Proinde doctrina illa in analzytica ſua de :mm-¡17H~
burtractat, de judith": et ratiacim'ir, fnnffionibus ordini
que facultatum animi'congruenter , quae verbo láte pa
teme intelligentiae gene-rakim comprehenduntur. i
. :4" -. ' .
Quum, quam modo diximus, logica formalis illa
al) Omni cognitionis .materia (Pura ſit, an empírica) ſi‘bi
temperet, in ſolaqne cogitandi forma (cognitionis, quam
vocant, discurfiuae) verſetur; Poterit illa quidem par
te analytica et canonem rationis complecti, cuius forma
carta norma nititur, quae, non conſiderara ſingular¡ na
tura cognitionis ea in re adhibitae , ex _anticipar-lomo Per
ſolam analyſin effectionum rationalium iii mqmenta ſua-ª.
Perſpici Poteﬅ et intelligi.
Logi‘ca_transſcendentalís, quum in materia del-ini;
tu‘, quiPPe ſola 'cognition'e pura antecepta, teneatur cir
cuml‘cripta, non Poteﬅ illam in diuiſione ſua ſequi.
Namqu‘e intelligimus , vſuªm rationis transſcendehtalem .
neutiquanï
ti, id eﬅ, -adobiectiue valere,
analyticam Proindeſed,
Pertinere, nonqua_
ad logicamſfie.-
logicam Ue, ct
c‘íei, fingularem Partem .diſciplinae "ſcholaﬅicae, quam

dialeêïicam transſcendentalem nominemus, ª defiderare. '
Quamo‘brem Ñintelligen-tia ve!: -vis indicandi canonº
gaudent vſus’ obiefiiue Pr0bi«,-Proinde veri in logica
trªnsſce'ndentali, ideoque partem eiuSanalytí-cam attin
gunt. Sed ratio, \fi derebus obieffls con‘atu-r ex antici-ſi
Patione decernere, cognibionemqne. vªltrafines, cuiuº
qffekcepia poterit, expe'riüntiae dilatare, tota eﬅ diale
¿liga, 'decretó-aque .figuraba ,illius neutiqu'ám canoni com»
minar, qualis tameª dahecamlytim'çoncinexi.
nó AR‘TÏELEM. P. n. TOM. I. LIBLII.
Analytica decretorum igitur duntaxat canon erit
facultati ſeruiens iudicandi, quae eo edoceatur, conce
ptus intelligentiae, quibus Conditiones continentur re
¡ularum, ex anticipatione ad viſa transferre. Qua de Ñ
cauſa, dum propria intelligentiae decreta Pertractare in
ﬅituo, nomine vtar doctrinas* fizmltati: iudímndi, quo ſiet,
vt iﬅud negotium accuratius deſignetur.
’INSTITU~TIO
de fiócultate indicarle-ii tranſfimdmtah' in genere.
Quodſi onmino intelligentia in facultate Pon'atur léª‘j
gnm et regularum, facultas iudicandi verſabitur in, vi
virtuteque 'ſub ieges ací/Burundi, id eﬅ, ſubſit aliquid da;
tae leg¡ nec ne', diſcernendi. Sed logica vniuerſali núlê
la prorſus Praeòepta continentur, nec contineri Poſi'unr,
in gratiam fªcultatis iudicandi. Etenim quum ab Omni
cógnítioni¡ materia illà abﬅineat; níhil illi quidquam re
linquit'ur', quam vt ſolam formam cognitionis in concei
Ptibus, iudiciis et ratiociniis analytice exponatfi, et {ic‘
leges formales vniuerſi vſus intelligentiae conﬅituat' Si
igitur in vniuerſum vellet oí’cendere,ſi quomodo ad has'
regulas debeat adſumi, id eﬅ, intelrnoſcï, Ytrum iis ali
quid ſubſit nec ne, Planum erit, iﬅud fieri non Poſſe niº,
ſi itidem ad legem alliquam. Quae quidem propter il
ludipfum, quod lex ea eﬅ, opus habet inﬅitutione \fa
cultat'is iudicandi, atqne ita apparet, intelligentiam poſ
' ſe illam quidem doceri regulis el: exornari, ſed iudicandí
facultatem ſingulare quoddam munus naturae efl'c, quod.
non_ doceri velit, 'ſed tantum exerceri. Proinde hªçç_
etiam in Parte Verſatur ſolertíae (a'ºyxivoldy), cuius de
feé'tus nulla vmquam ſchola poterit expleri; quippe
quae hebeti anguﬅoquc ingenio vim leg-dm, cx aliena
notitia -depromtarum,
Plantare; ſed facultas iisſiminiﬅrare
recte vten iboteﬅ quaſique
tironi tamen im
de
bebitineíſe, ,nullique legi, quae ei, qui illo naturae do
no Canet; Poſiit praefcribi, ab abuſu videtur caueri. ’)
*) Dlefeé’ltus faciultatís íudícandi proprie cernítur in eo', quod
{tupidítªtem vocamus, :aſique viriº' nulll‘o‘prorfiis - mode¡ Pi
u \INSTITUT-1Q_ _ ;U7
Quocirca medicas, index, autpolitzicus, Permúltas'tenc
,z te leg-es Pathologicas, iurisprudentiae vel politicas Pote
rit, ita,, vt eorum omnium probaré ſe doctorem queat,
nihilominus tamen in vſuearum fucile peccabit, quoniam
aut naturali illa facultate iudicaudi (lícet non intelligen
di) caret, vgíuerfale quidem (vt aiunt) in abﬅracto Per
ſpicere, nec vero discernere Poteﬅ, vtrum in fingulari
' '(in concreto) aliquis cªſus illo contineªtur, aut quia ad '
-iudicandum exemplis fuit verisque negotiis inﬅitutus. -
Atque in eo vna. illa etmagna exemplorum vtilitas cef~‘
nitur, vt iis acuatur iudicium. Si quidem -ver‘itati ſub
tilitatique pexſpicientiae mentis plerumque exemplis fit
¿vt aliquantum òfficiªtur, eo quo'dlraro conditioni legis
:accurate illa conueniunt (vt caſus in terminis), et Prac
-terea faepius eam mentis contentionem minuunt atquº
inſirmant, qua leges in vniuerſalí, -libereque ab Omni
-ſingulari caſa experientiae, ad eat-um perfectionem, Per
-ſpici Poffudt, iisque Proinde random inﬅar formularum
magis, quam decretis vti adſueſcunt. Ita fit, vt- exem
-Pla quaſi quoddam inﬅrumentum ſin!: facultatis íudican
di acuendae, quo carere numquam pofflt, cui illa índoles
-fleeffe naturalis videtur.
Quamquam autem logica vniuerﬅzlí: nil quidquam
praecípere Poteﬅ facultªti iudicandí, tamen longe aliter
'comparªtum eﬅ cum logica transſceudentali, ita vt po
'fleríoris
¡vim effe Proprium
in vtvenda ne’gotium
intelligenticta videatur,
Pura certis vt iudicandi
legibus ac definí
tisſicqrrigat et Perficiat, eique caueat. Namque, vi: in ~ \
campo notitiarum Purctarum ex anticipatione augeat in
'telligentiam ac dilatet, Proinde tamquam doctrina noil
eſſe neceíſaria_ Philoſophia videtur, 'vel Potius mªale ad
hibita, quoniam, 'quod omnes hucusque tcntati conatus
rex-is mederi. Ingénium hebes atque obtuſum, qubd null:

re, niſiLiuﬅa perfectíone caret intellígentiae, propríísquc
conceptibus illius, diſcendo facíle poteſi, vel ípſa erudítio
nis copia, exomari. Sed qúoniam plerumque etiam altera
pars Petri deefi‘e videtur,’fit, vt ſaepenumero homines do
c‘ñffimos videas in vtenda (cien. a ſua deſe-&um ¡llum irre:
Parabilem prodere.
l \
!18 ART. ELEM. P. II. TOM. I. LIBJI.
ſatis euincunt, parum ten-ae, vel plane nulïam oècupa
tam nouimus, ſed vt critica, ad lapfus iudicii cauendos
: 'i‘n Paucis illis, quas habemus, notionibus puris intelli
gentiae vtendis, ad id (quamquam tum vtilitas tantum
negatiua erit) Philoſophia cum Omni ſuo acumine et arte
explorandi Prouocandu videtur.
Sed Philoſophiae trªnsſcendentalis ea Prpprietas
*ﬅa vt Praeter legem illam (vel Potius conditionem vni
-verſalem legum), quae in conceptu puro intelligentiac
.datur, ſimul ex anticipatione caſum Poſiit oﬅçndere, ad
quem debeant transferri. Cauſa Principatus, quem in
ea re p-rae Omnibus doêlrinae partibus occupat: (ſi {ma
theſi dlsceſſeris), poſita in eo eﬅ, quod ea de notlombus
tl’ªctªh quae ex anticipationc debeant ad res fibi ſubie
&as roferrí, proinde nou Poterit ex adſumtó (a Poﬅerio~
ri) vſus illarum obiectiuus euinci: namque hoc illam di
gnitatem eªrum prorſus non tangeret; ſed dcbebit ez
!ímul leges, quibus fit, vt obiectao resnotionibusr iffis
ºonuenienter dari Poſſint, in vniuckſalibus, ſed pet-ſeais
notís proponere, aliïoquin omnijllae materia carerent,
Proindc in ſolis formis logicís , non in puris intelligen
ziae conceptibus verſarentur.
Haec doctrina trandèendcntalir facultatir indican-iz',
fluobus capítibús abſoluctur: vnç, quod de conditioni~
bus agit in ſenſu Poſitis, quibus ſolis fit, vt conceptus
Puri intelligentiae Poffint ad vſum trànsferri, id eﬅ, de
vfchemªtismo intelligentiae Purªe; altera, quod de iudí
,'Ciis fyntheti‘c’is tractat, quae ex conòeptibus Purís inteÍ~
líïgent‘ige _his ipſis legibus ex anticípatione , tamquam e
ſuo fonte quodam , Promanant, cunctisq'ue reliquis cq~
gnitionibus ex anticipatione pro fundamento ſubſu‘nt, hoc
oﬅ, de decretís intelligentíue purae.
\
ſiDE SCHEMAT’ISMO CONCEPT. EUR. INTEL. ::yy
Doctrina!: tramfiendentali¡ facultati; 'izgdicandi

(ſiue analytices decretorum) . ‘,
CAPU'T. PRIMUM.
Deſêlzzmatirmo conceptuum ¡Im-0mm intelligealztiae.
In Omnibus
'alíquem adſumtionibus
repraeſentatio obieEi-ae
illius eſijſie huius reí ad conceptun;
fimilis (homoge x
nea) debet, id eﬅ, Conceptu ea debeptj. continejriiy
quae in re obiecta ad ¡llum adſumenda repraeſpnt’ªnçnxí
hoc enim' formula intelligitur: rem obieê‘cam conçepçg
quodam contineri. Sic conceptus orbi: empiricus ſitniz
litudinem habet conceptos Puri geomeçrici cio-aqii, eq
quod, quae in illo cogitatur, rotunditas in hoc conſpjcç
Poteﬅ. ’ ‘
t
Iam_ vero cqnceptus Puri intelligentïae, cum empírica
rum (omninoque
num earum,
Prorſus diffimiles quaeneque
ſunt, ad ſenſum ſpectant)
vmqſiuam Yiſiç:
Poterppt;
aliqua viſione deprehendi. Qui igitur ſifit, vt hae gd _ilç
lps adſumi, Proinde categoriªe ad viſa transferri pbqſç
Iïnt, quum tamen
nem eauſarum nemo dixerit:
(cauſalitatem) hanc,
etiam ſenſuſivelut
Poſſecolligaçio
collvíſpjctçiz' .
viſoque eam cont'meri? Atque haec, tam naturalis, ;any
que grauis quaeﬅio Proprie in cauſa eﬅ, cur doctpíng,
facultatis iudicand'( transſcendenta‘lis ne‘cefi'aria effiçia
tur, vt ſcilicet monﬅretur, qui eſſe Poffit, vt pmªj pon
Omnibus
ceptm intt’llzjgentiae
aliis artilms,
omnino
vbi conceptus,
queªnt ad 'viſa
quíbustygpçferfl.
obfiecta ;es
vniuerſe cogítatur, ab iis; qui eam-in ſingular¡ .(concreè

to) ita repracſentant, vti ea datur, non ita diuerſi ſum;
atque diffimiles, non neceffe eﬅ, vt Yſus ilblíus hac
_ſingillatim exponatur. ' ›
1am perſpicuum efl', effe quiddam tertium debeç'e',
quod Partim categoriae ſimile Bffe, Partim viſi oporteat,
et quo-ſiát, \ct illius in hac effe vſus pofft; Atque hace
mejia repraeſentªtio eſſe Pura debebit atque ab Omni
,ratioue empírica libera, e¡ Parte tamen etiam htc-[lactante
\
v no ART. ELEM. RH. TOM. I."L1B. II."‘CAP.‘I.

[ir, ex parte ſèrgfibu:fiabidñ‘a. Eiusmodi eritfihema tram
fiendentale.
Notione intellígentiae continetur vnitas pura ſyn
thetica vªriorum in genere. Tempus, quod in lege
cernitur formali variorum ſenſus interní, proinde con
iunaionis omnium repraeſentationum, varietatem com
plectitunex anticipatione in viſione Pura. lam deter
minatío transſcendentªlis temporis categoriae (qua vni
tas eiusdem
ullis eﬅ, et inefficitur) tam fimilis eﬅ,
lege ex anticipatione quam ea vniuerſa
conﬅituta. s Contra.
ea vero illa tam fimilis viii eﬅ, quam tempus in quauis
repraefentatione empírica variorum complexum videtur.,
Inde effe vſus poterit categoriae in viſis, interuentude.
terminationis temporis transſcendentalis, quaep tam
quam fchema notionum intelligentiae, adſumtionem po
flerioris ad priorem efficere videtur.
Ex iís, quae in deductione categoriarum demon
firauimus, nemo, opinorj erít, qui de quaeﬅiqne duhi
'tet decernere; vtrum harum purarum notionum intel
ligentiae vſus tantum empiricus ſit, an etiam transfceu
dentªlis, boc eﬅ, vtrum, qua leges, quibus eſi'e experi
entia poffit, duntaxat ad viſa ex auticipatione refemn
tur, an, qua leges, quibus rcs eſſe vniuerſe queant, ad
res obiectas per ſe ſpectatas fiiv-ms Z'v-m) nulla habita ra
tione fenfus noﬅri, transferri_poffe videantun Nam
que ibi vídimus, eſſe omnino conceptus non Poſſe, ne
que vspiam quampiam vim eos virtutemque habet-emi
Tí aut iis iPſiS, aut certe quidem elementis, e quibus
conſiﬅunt, res quaedam detur et offeratur; proinde ad
. res per ſe ſpectatas(nullo refpeazu habito, an et quomodo
illae dari nobis queaut) prorfus non Poſſe attiugere; et vero
etiam vnam viam illam, qua nobis res offerri Poffint, in mu
tatione (modificatione), ſenſus noftri pofitam eſſe; con
captus puros ex anticipatione denique.. praeter funfiiò
nem intelligentiae in categoria, leges etiam formales
_ ,ſenſus
ſiplecti, (nominatim intimi),ex
quibus yniuetfalis illa anticipatione debere
lex Contineatur, quacom
fiat
ſola, vt categoría ad quampiam rem Poffit obiectam
DE‘ SCHEMATISMO CONCEPT. PUR; INTEL. MI
transferri Atque hanc legem ſenſus formalem puram
que, cui notiointelligentiae in vſu fuo tenetur adftrL
&'ª, fihema huius notionis, ratiºnemque mentis horum
'~ fch‘ematum vtendorum, fihematizmum intelligmtiae puma
_ ac fimplicis nomiuabimus.
Iﬅud ſchema quidem per ſe femper effectum Phan
taliae erit :' Ï‘ed dum ſyntheſis huius nullam fingularem
viſionem, ſed vnitatem folam in determinando ſenſufibi
propòſitam habet, relinquitur, vt ſchema ab imagine
dillinguendum videatur. velim ſi quinque Puncta aliud
poﬅ aliud Penas, . . . . . imaginem habebis numeri
quinarii.
xat cogito, Equiſiquimrius
contrario, ſi numerum generatim
centenariusue dunta
eſſe poterit,
tum haecicogitatiolmagis cernitur in repraefentatione
illae rationisque, cuidam conceptui conuenientor
multitudinem (vel‘uti mine) in imagine quadam reprae
ſentandí, quam imaginem illam ipſum, quam in Poﬅe
riori caſu difficulter‘ Perluﬅrare Poffcm et cum-conceptu
illo comparare Atque hanc repraefentationem actio
nis phantaſiae, imaginem conceptui miniflrandi, fche
ma huius conceptus nominabo. '
Ac re ipſa quidem noﬅris conceptibus puris a ſen»
ſu profectis non obiectarum rerum imagines , ſed ſche
mata fundamenta elle videntur. . Conceptui trianguli
in genere nulla vmquam imago apta et accommodata fo
ret. Namque ea numquam conceptus adſequeretur ra- -
tionem vniuerſalem, quae efficit, vt hic ad omnia, re
aangulaete valeat, fed femper ad partem tantum hu
ius fphaerae ea adﬅriEta foret Schema trianguli nus
piam exﬅare poteft nifi in mente agitante, et legem dc
notat ſyntheſeos Phantaſiac, ratione figurarum purarum
in ſpatio; Multo. minus resexperientiae fubieasaa vel
imago eiusdem vmquam adfequetur conceptum empíri
cum, ſed hic femper proxime refertur ad fchema Phan
tªſiªe, tamquam lex quaedam determinandae vilionis
noﬅrae, conuenienter certo cuidam conceptui vniuerfa
"li, Conceptus canis legem deſignat, ad quam phanta
ſin ſiguramï beﬅiae cuiuspiam quadrupedis vniuerfe pof
122 ART. ELEM. P. ll. TOM. l. LIB. Il. CAP. I.
fit delineare, ita, vt ad nullam aliam figuram fingulz.
tem, quam nobis experientia offert, vel etiam ad quam
que, quae eſſe quem imaginem, quam in concreto,
quod aiunt, proponere poſſum, ªdﬅricta teneatur. Hic
ſchematismus intelligentiae noﬅrae, ratione viſorum,
ſoliusque formae ¡110mm, eﬅ ars arcana in profundis
animae humanae, cuius vera artificíadifficulter ab natu.
ra diuinando vmquam diſcemus, eaque aperta ob oculos
ponemus. Tantum nobis dicere licitum eﬅ: imago in
effectis eﬅ virtutis empiricae phantaſiae produaziuael
fchema conceptuum ſenſu hauﬅorum (velut figurarum
in ſpatio) dicatum eﬅ, quaſiquc monogramma uoddam
phantaliac purae ex anticipatione ª quo ad quozque fit,
vt eſſe demum imagines poffint, quae autem cum' con
ceptu ſemper tantum interuentu ſchematis, quod eae
denotanta coniungi debent, eique per ſe non plane con
gruere videntur. E contrario ſchema conceptus Puri
int-:lligentiae aliquid eﬅ, quod ad nullius imagiuis ras
tionem reuocari Poterit, ſed cernitur tantum in fynthc
ſi pura ad conuenientiam legis vnitatis fecundum con
ce tus in generel quam categoria exprimir, eaque in ef
feáis eﬅ transſccndentalibus Phantaſiªe, quod determina#
tionem ſenſus intimi vniuerfe , ad illius formae (tempo
ris) leges, rationem omnium reprªeſentationum, attin
git, quatenus hae vnitati apperceptionis conuenienter
ex anticipatione in conceptu deberent cohaerere.
Ac ne in ieiuna et taedioſa a‘nalyſi immoremur eo
rum, quae ad ſchemata transfcendentalia conceptuum
purorum intelligentiae generatim requíruntur, potius
ad ordinem categoriarum illa, cumque his coniuncta
Proponemus.
Pura imago omnium quantorum ſwf/¡II externa' ſpa
- tio contineturg ſed obiectarum rerum omnium vniuerfe
tempore. Purum fchema qunntitatir autem; tamquam
conceptus intelligentiªe, Hume-ru: eﬅ, qui in repraefeu
tatione verſatur, addit-ionem ſucceffiuª'm vnius ad vnum
(homognncum) complectente. Proiude numerus nil eﬅ
aliud quidquaml quam vnitas ſynbheſeos yariorum in
DE SCHEMATISMO CONCEPT. PURJINT’EL.v 123
viſione homogenea in genere, ita, vt tempus ipſum in
apprehenfione vifionis Producatur. , '
Realitatem in conceptu purointelligentieedicimus
id, quod ſenſationi cuidam' generatim reſpondet; pro
inde íllud, cuius conceptu ipfo quoddam eſſe (in tempo~ '
're) deſignátur. Sed negatione intelligimús, id cuius
tonceptu quoddam non eſſe (in temporehepyaefentatur.
Vtriusque oppofitio ergo fit in discrimine eiusdem tem- .
porisj qua repleti temporis vacuiuei Cum tempus in .{0
la forma viſionis vertatur, proinde rerum obíectarum,
:vt viſorum, fequitur vt id, quod in his ſenſationi reſpon
.dct, materia transſççndcntalis-obicctarum rerum 0m‘
níum, tamquam reslvti per ſe ſunt (b'vrwc XII-rm); wits.‘
"tem præliis dicere, fine realitatem. Atqui cuique ſenſa
tioni gradus eﬅ quidam, ſeu quantitasy qua illa idem
temPuS, id eﬅ, ſenſum intel-num ratione repraefenta
tionis obieazae .rei, plus minusue poteﬅ explere, donec
~ in nihilo (:0:- negatione) deſi'nat. Ergo efl ratio quae
dám atque coutextus, vel potius tranſicío a r‘ealitate ad
-negationem, quae vnamquamque rcalitatem qua quan
tum aliquod repraeſentat, et: ſchema realitatis, qua quan
-titatis rei cuiuspiam, quatenus tempus illo repletur, ea
dem continua illa atque aequiuoca productio eius in tem
Pore, dum a ſenſatione in certo quodam gradu conﬅituta‘
in tempore vsque adeam euanefcentem deſcenditur, vel
a negatione-ad quantitatem illius pauuatim adfcen
dim;
Schema ſubí’mntiae cernitur in conflantia et perpe

tuitate eius, quod reale eﬅ intempore, id_ eﬅ', “Pm.
fen/tatione illius, . qua ſubﬅrati cuiusdam determinationis
empiricae dum
perdurát, temporis
omniainwalig
genere', quod
fugiunt proinde manet
et mutantur. ac p
(TemPÑus
,non ruit nec fugit, ſed_ in_ tempore tiu-it et fugit exjifien
tia mutabilium. Ergo tcmpoIiL-_qMQd ipſum immumbii
le eﬅ et Perpetuum,
liﬅ-anda, reſpondet
idveﬅ, fuhfiantia, et ininſola
viſoeaimmutabil; jn 53x i
confequentium
ratio poterit et ſimultaneoru-m in vifis quoad tempus de
terminari ac definirï). ' …~ i
zi'
‘\
124 ART. .ELEM. P. II. TOM. I. LIB. IL CAP. I.‘
Í
A Schema cauſae cauſªlitatisque rei vniuerſe cernitur

in reali, quod, ſi ex arbitrio ponatur, femper aliud
quid ſequitur. ltaque fuccefiione illud continetur va
_ :rior-um, quatenus ea legi obnoxia vidctur.
A Schema commercii, fiuc cauſalitatis mutuae ſub
ﬅantiarum ratione accidentium illarum, eﬅ ratio ſimul
-tanea determinationum vnius cum determinationibusal
terius ad leçm aliquam vniucrſalem. ‘
Schema pofiibilitatis Pofitum in concentu eﬅ ſyn
thefeos diuerfarum repraefentationum cum legibus tem
poris generatim (velut cum contraria in re vna non ſi
, mul eſſe, ſed aliud Poﬅ aliud fequi Poteﬅ), proinde in
dcterminatione repraefentationis *i cuiusdam in quo
piam tempore W b '
‘ _ Schema exfiﬅcntíae cernitur in exſiﬅentia l1 quo
‘dam tempore certo ac definito.
Schemaneceffitatís cxſiﬅcnti: efficitur obieElae reii
cuiuspiam in omni tempore
igitur ex his omnibus intelligitur , fchem: cu
iusque categorize, velut quantitatisp geneſin (ſyn
.theſin) ipfius temporis in apprehenfione ſucceffiua rei
.obiectae, ſchcma qualitatis fynthefin fenfationis (perce-v
Ptionis) 'cum repraefentatione temporis, iine temporis
expletionemy fchema adfefiionis relationisque rationem
perceptilonumi inter ſe inuicem in omni tempore (id eﬅ,
ex lege quadam determinationis temporis), et [chema
modalitatis
y , ſum, denique
tamquam eiusquequoddam
coi-relatum categoriaruml tempus ob
determinationis ip
'icfiae rei, an eª’et quo modo ad tempus pertineat com

-Pleffi ac repraefentare lgitur fchemata nihil aliud ſunt,
rnifi determinaciones temporis ex anticipatione ad leges,
‘ct hae ada ordinem categoriarum, _fiªn’em ſpectant tem
‘po'rir, materiam temporir, ordinem tempori: et denique
*te‘mpori: camplexum ratione rerum omnium, quae elſe
'Pofl'unt. '
. Ex quo 'perfpicitur,_ fchemntismum intelligentiae
per ſyntheſin transfcendentalem phantafiae nil quid
DE S‘CHEMATISMO CONCEPT, PÚR. INTEL… 125º: '
— quam-'ſpeí’cáre àlíild, quam vnitatem omnium variorum‘
viſi' in ſenſu interno, itemque indïrecto‘ad vnitatem ap- *
perce'ptiºnis, qua funffionis, quae ſenſui interno.(rece
ptiuitati) reſpoudeat. Igitur ' in ſchemàtibus conce
Ptuum - purorum‘ -int'elligentiªe/ verae atque ſolae leges è
inſunt, adfeíkionemihis ad res’obiectas, ideoque vi-m vir.- -
tutemque “compar-and¡ , et Proinde categoriae tandem
n-ullum‘ªalium vſum haben: , quam, qui eſſe Poffit, em- -
iricum; propterea quod aptae tantummodo ſunt ad V'I- '
glegibús vniuerſalibus ſynthefeos ſubiicienda, ex prin
cipiis 'vnitatis cuiusdam ex anticipatione neceſi'ariaejob
co‘n‘iunctionem neceſi'ariam vniuerſae conſcientiae in ap
Perceptione originaria), eaque hoc modo ad coniun‘
&ionem continuam in experientia quadam ªdornanda. I'
In toto illo autem omnis, quue eſſe Poterit, exp:
rientiae omnes noﬅrae inſunt cognitiones, atque in vní
dentale,illªad
verſal'i Omniea_m adfectione
empírico cernitur
Prius, verum
quod vt transſcen
effect-POUR, i110*
cfficitur.
\
Nec vero non incurrit in oculos, categorias¡
quamuis ſchematibus ſenſus demum Veritas (realiſtas) iis
tribuatur, iisdem tamen etiam ad leges adﬅringi, extra
intelligentiam. (nempe in ſenſu) Pofitas. Quocirca ſche
ma proprie tantum Phaenomenon eﬅ, ſiue conceptus
obieGae 'r'ei a‘ſenſu profectu’s in Conuenientía cum Cate.
goria. (Numerus eﬅ quanfiz‘ar Phaenomenon, ſèrzflztio rea
litas Phu-enomenon, {org/Zum et Perdurabile rerum- ſub* l
ﬅantiaphae-nomenon - --ueterm’taayv neuffitar, Phaeeª
nomena etc.) Quodſi ígitur legem alíquam adﬅringen'- ~.-.
tém mittamus, cònceptus ante‘udﬅriêlus v\idebitur vmn
Pliſicári: ‘ ſic categoriae'in notione Pura ſua, Omni ſen
ſus 'haga*libe‘mmſi de rebus vniuerſe dcberent, \vti illae
ſunt, Vhlere, .quum ſchem'ata earum illas duntaxat re
Praeſentent
Omni ita, liberamſi,
'ſchemate vti videntur; Proinde
quae longe- deberentillam
latius ab
patear, notio
nom rhabere:- Ac-ſane quidem conceptibus * Puris - intel
ligentia‘q’etiàm ſeíuncta Omni lege-ſenſus, not‘io ſigniſiª
catioque quaedam, ſed-tantum logica, folios vnitatisreª
1
\
126 ART. ESL-EM. P. II. TOM.). LIB.II. CAHÍ;

praeſentationum relinquitur, quibus vero nulla res 0|¡
ieiiaj proinde etiam nulla fignificatio datur, quae corb
ceptum obiectae rei praebeat velut ſubﬅancia, ſi dc
terminat-ionem conﬅanter et perpetue a ſenſu profehhm
ſuﬅuleris, nihil amplius figuiſicaret, quam certum quid
dam, quod quuiubiefium (ita, vt non alius-cuiuspiam
attributum fit) poterit cogitari Quae quidem reprae
ſentatio ad nihil quidquam lvalebita quippe quae non
oﬅcndit, quae determinationes in eam rem cadant, quae
qua tale ſubieüum primum locum habere debet. ltaque
hinc cogituï, vt categoriae, ſchenmtibus deﬅitutae, .in
ſolis quidem fundionibus intelligentiae ad conceptus
x verſentur, neque tamen vllam rem obiectam repraeſen
tate videantur. Haec enim virtus iis accedit e ſenſu,’
qui veritatem (realitatem) tribuit intelligentiae, eo
quod fimul hanc adﬅringit. i '
Doctrirme trançſmzdentalz’: fncultatir iudz'candi’ ,

(ſiue aualytices decretorum)
GAPUT SECUN-DUE'.
'Sk/Zorita omnium decretar-um intelligentiae param
Superiori capite vim iudicandi transſcendentalem ad ſo
las illas leges vniucrfales contemplauimus, quibus folis fit,
vr', conccptibus puris intelligentiae in iudiciis fynthc
ticis vtendil ius ei competerc videatur. 1am nobis pro
poſitum eﬅ,, vt iudicia, quae intelligant-ial hac circum--L
ſpectione critica vtens, re vera- exlanticipatione abſoluit,
in nexu ad diſciplinae formam effefio, oﬅendamus, ad
quam rem nobis iine dubio tabula categoriarum noﬅra
naturalem illam certamque manuduaioncm miniflrare
debebit ll-lae enim ipfae -ſunt, quarum adfeiiioue acl i
experientiam poflibilemvomnis cognitio intelligentiae ex,
antieipatione efficictur, quarumque propterea ratione
ad ſenſum ..vniuerſe omnia-decreta vſus intelligenp-iae
transfcendentalia plene abfoluteque et in forma artis ac‘_
Fyflemntu ob @culos .proponentur.
blSillkL OMNIUM DECRETOR. INT-EL. PUR. ni
Decreta ex anticipatione non folum propterea ſic
appell-antur, quoniam iis principia continentur aliorum
iudiciorumj ſed etiama quia ipfa-non in fublimioribus
magisque vniuerfalibus funt cognitionum partibus fun
data. Quae quidem virtus non vsquequaque efficít, vt
probatione Poſſe fuper-federe illa vídeantur, Etenim quam
- vis ea longiusprogrediobiePciue non poffet, ſed omni po
tius cognitioni rei fubieaae ſi bi principium quoddam fun
damento ſubeíhtumen hoc non impedit quominus argu
mentum poflit aliquod e fontibus fubietliuis poflibilitatis
cognitionis obiectae rei vniuerfe hauriri, adeoque necefla
rium videatur, fiquidem alias nihilominus pronunciatum
¡ﬅud in fummam fufpicionem fententiae ſolius ſubrepti
ciae incurreret. Dei-nde intra finesèorum tantum de
cretoru’m nosmet tenebimus , quae -adfecta ad categorias
videntur. Itaque principia aeﬅhetices transfcendentæ
lis, ex quibus fpatium templisque inlegibus funt poflibi
litatis rerum omnium qua viſorum, ite-mque iﬅorum dp
cretorum adﬅrictio illa, qua non poflunt ad res, vtifiunt
(Zn-ws* iive-od transferri, deſcri-Ptum campum quaeﬅionis
noﬅrae non ingrediuntur.v Pariterque decretis mathe
mat-icis nulla pars huius difciplinae efficituxª; quippe
quae exlfolfa viſionc duá‘ta, non e conceptibus puris in
telligentiae videntur: interim tamen neceirario hic lo
cus erit poflibilitati eorum, cum nihilominus ea in iudi
ciis fyntheticis ex anticipatione verfentur , non ita
quidem, quo veritatem eorum et ſirmitatem apodictiºªm
vincªmus, quod fane non opus erit, ſed tantum, vt Poſ
-fibili’tate’m talium cognitionum euidentium ex anticipa
tione demonﬅremus ac deducamus. .
Sed nobis etiam de decreto iudiciorum analyticorum

oratio inflituendaberitjidque ad oppolitum decretum ſyn'
-tñettcorum, in quibus opera noﬅra proprie verſatunªſi
quidem hac eadem oppofitione fit, vt theoria rationis .
fyntheticorum ab omni calumnia liberetur, atque
natura ſua peculiari clare ob oculos Ponªtur.
.
19.8 ART. ELEM; P411. TOM. ‘I.‘-LIB.H."CAP. II.:

Sgflemati: decretorum intelligmtiae parae
..d
I
SECTIO PRIMA.
Defilmmo omm’um iudiciorum analyticarum decreta.
Qualis ea cumque cognitioni noﬅrae materia ſubie

&a fit, et quomodo illa cumque ad obiectam rem refera- ¡
tur, tamen vniuerſalls illa, quamquam negatíua dunta
Xat, omuium omnino iudiciorum noﬅrorum lex ea eﬅ,
vt ne ſecum ipſª pugnare videantur; ſin ſecus accidit,
haec iudicia Per ſe (nulla rei obiectae ratione habita) in
nihilo .verſanttllr. Sed quamquam nulla iudlciis noﬅris
repugnantia inerit, tamen poterunt itain ¡is conceptu‘s
coniunginfi rei‘obieaae haud conuenit,vel etlam ita, vt ›
nobis nuspiam neque ex anticipatione, neq'ue ex adſumço
data ratio cauſaque videatur,quae tali iudicioªuctoritatem
tribuat, ct Proindc, quantumuis illud ab omniinteflina re
Pugnantia prorſus vacúum fit, tamen velfalſumeíſe Pote
rit, vel inane. - , - - - , .
,Iam hoc decretum: null¡ reÏ attributum competít,
quod ill¡ repugnet, dect‘etum nomin‘atur repugnantiae',
ílludque
íuscumque vniuerſule eﬅ, quamuis
veri criterium, mer@ nega’tiuum,
ſed Proptere’a _eeiam Pror'ſus
ad logicam pertinet, quod dc cognitionibus ,' qua cogni

tlonibus tantum vniuerſe, nulla ratione habita materia'e
eiustvalet, atque enunciat: Per repugnantiam Prórſus
P‘erire ea tollique. - › < 1 "ª
lnAterí-m illius tamen vſus eſi'e Poſitïuus -poterit, ,
id eﬅ, non ita tantum, vt falſi errorisque rationem (qua-H'
tenus eain repugnantia cernítur) eiicias,ſed etiam Vtve
xum v'rdeas. .Namque ſi iudicium analyticum erit, {íue ne
get illud_quidem,fiue aialçÑveritas illíus ſemper debpbit _en
repugnantiae decreto plane perfectequc Poſſe_ agnoſci,
Si quidem cius, quod in cognitionepïbiectaereí iamiam
qua conçeptus ſitum‘ eﬅ et cogitatur, contrarium num
quam non recte negari; ſed çonçeptus ipſve neceſſario dc,
bcbit de illa adfirmari , eo quod eius contrafium rei ob
iectae - rcpugnet. Quamobrem etlam decreto repu
SECT.I. DE 'SUMMO DECRÉTÓ lonio ANAL. x29
gnantiae,'vtpote vniuerſaliªilli planeque perfecto princi
pio vniuerfae cognitionis analyticaejlocusa oportebiti ce
daturz fed nec auctorítas eius, nec vfus longius patct,
'quam perfectae veri notae. Etenim quod nulla prorfus
ei elle cognitio contraria pofiit , quin ſe ipfam tollat ac
perdat, 'eo quidem efficitur, vt hocce decretum in cau
fa fine qua non, ſed neutiquam vt principium veri defi
niendi cognitionis noﬅrae, conﬅítuatur. lam cum pro
prie in folatparte cognitionis noﬅrae ſynthetica ocoupati
fimus, femper quidem cauere debebimus, ne in inuio
labile decretum iﬅud vmquam impingamusi neque in
de-lveroiratione veri de genere cognitionis eiusmodil
nullam vmquam poterimus en’odatíonem exfpectare.
‘ Eﬅ interim tamen quaedam frequentati illiusl
quamuis ab omni materia vacui, foliusque formalis de
creti formula, ſyntheſin continens, quae imprudenter
fuit et prorfus inutiliter illi'admixtá. Ea haec eﬅ: fie
ri non Poteﬅ, vt aliquid fimul fit et non ſit. Praeter
quam, quod
inutiliter firmitas apodiaica
hicadnexa fuit, quae(in verbisſien'
tamen per fenon pote/Z)
debet exi
enunciato intelligi, praeterea determinatione temporis
pronunciado illa adfecta‘ eﬅ, quafique ſic enunciat: res
quaedam=A, quae.aliquid =B eﬅ,, non potefl eodem
temiporeinon B eſſe; ſed commode potefl vtrumque (et
B et non B) effe‘fucceffiue. veluti homo in iuuentutce
conﬅitutus non Poteﬅ fimul efl'e in ſqneé’cute, fed idem
potefl lioc tempore iuuenis eﬅe, et alio tempore non iu
venis. id eﬅ, ſenex. Atque decretum repugnantiam
qualdecretumduntaxat logicum, pronunciata fua non
debet temporis adféctíonibus adﬅringere: ergo talis for
mula confilío‘eius prorfus contraria videtur. Sed error
inde tantummodo proticifciturl quod attributum rei cu_
iusdam aicon-ceptu illius cogitatione ante feiungimusa
poﬅeaque contrarium eius cum hoc attributa coniungio
- mus, quod numquam cum fubie-Sto Pugnat, fed tantum
modo cum eius praedícntò, quod cum illo eﬅ WII-951m5;
eoniun-Élum, idque tum demum, quum prius et poﬅe
…rius’attribut‘um 'eodem tempore ponuntur. Quod ſi di
eo: homo indoctus ñonſieﬅ doctus, conditio debet ad'èſ-e
,13D ART. ELEM. P. Il. TOM. I. LIB.II. CARL!. ii
ſe, ſimul: namque-isa qui aliquo tempore indocftus eﬅ,
commode potefl alio tempore doPcus eſſe. Scd ſi fic
enuntio: nullus homo indoctus eﬅ doctus; pronuncia
tum analyticum erit, eo quod not-'4 cst-oii non doctum ei1
ſe) iam couceptum fubiefti vna coliﬅituit, et tum enun
ciatio negans proxime liquet ex decreto repugnantiae,
ita, vt non necefie ſit, vt cunditio: ſimul, accedat At
que hoc etiam in cauſa ſuit, cur ſupra formulam eius
-fic immutarem, vt natura enunciar¡ analytici care dilu
cide exprimeretur.
syﬅematir decretar-um intelligentiae purae acfimpl‘ici¡

SECTIO SEGUNDA.
Defimzmo decreto omnium iuditiqrum ſj/Iitbetimrum. i
Enodatio Poffibilítatis iudiciorumſyntheticorum in

1 qua’eſ’cinne ver-fatum quacum logicac generali nil quid
quam negotii eﬅ, cuius adeo nomen ne noffe quidem de
bebit. Sed in logica trªnsſcendentali omnium grauiffi
mur'n, atque adeo vnum negotium eﬅ, ſi de Pofflbili
tate ïſy'ntheticorum ex anticipatione itemque de legibus
ſe‘rmo ſit ambituque illorum valoris. Quo namque con
ſecto prorfus poterit conſilio fuo ſatisfacere, quod iu
emetiendo ambitu finibusque intelligentiae purae cerni-
tur definiendis.
In iudicio analytico in conceptu dato immoi-Or, w:
ſi aliquid de eo decernam. Si eſſe aiens debet, tum huíc
conce’ptui ea tantum attribuo, quae in eo iam erant co
g'itata', ſi negans, tum eius contrarium al) eo ſecludo;
In iudiciis‘ ſyntheticis autem dalt-um conceptum trans-4'
gredi debebo, vtcum
lo cogi‘taretur, quiddam prorfus alienum,
eo ini relatione atque in'il .
quadam conſiderem,
id quod proinde numquam nequeleiusdem (identitzitis)
ratio neque deiuncti et repugnantiae 'erit, et in quo qui1
' dem
otefl.nec veritatemi ,' nec errorem
. prae fe ferre iudicium
P igitur conceffo hoc: vt erconceptu dato deben-ª'.

egi-edi eumque migrare, quo cum alio illum cuvssrmczr
SECT. ni DE SÚMMO‘ DECRETO IUDIC. SYNT. 13¡
compares; quiddam tertium opus erit-r in quo poffit ſo
.la duorum concept‘uum ſyntheſis exſiﬅere. sed quideiiz
illud tertiuma cuius interuentu fit, vt vniuekſa iudicia
fynthctica naſcantur? Cernitun illud quidem in ſolo
complexuquodamj quo omnes repraefentationes noﬅrae
continentura nempe in ſenſu intimo, eiusque forma ex
anticipatione, in tempore. Syntheſis r‘epraeſentatíqnum l
pendet e Phantaſia, ſed vnitas fynthctica illaructm, ad iu
dicium neceffaria, apta ex vnitate eﬅ apperceptionis, In
his igitur pofiibilitas iudicioruni ſyntheticorum, et, cum
tribus illis omnibus fontes contincantur repraefentatio
num ex anticipatíone, etiam Poffibilitas íudiciorum Pu
rorum fyntheticorum erit quaerenda, quid? quod his de
cauſis erunt neceffaria, ſi cognitiojobiectarum rerum
effici debeatl quae ab ſola ſyntheſi repraefentationum
pendere videtur.
Si cui cognitioni obieffiua eſſe rpalitas, id eﬅ, ad

rem referri obieEïam, in eaque vis ineffe notioque de
bet, necefie erit, vt obieE’ca res vlla quapiam ratione
.poffif Clari atque offerri. Si ſecus e’rit, conceptus erunt
inanes, iisque cogitatum quidem eﬅ, reªpſe autem cogitan.
do nil quidquam cognitum, ſed repraefentationibus'tan
tummodo luſum. Sed Obiectàm rem dare, ſi illud non
'rurſus
viſioneinterueniente re quadam
proponereo nihil Pptetur,
aliud eﬅ, ſed proxime in
quam repraeſentatio-f
nem illius ad experientiam (ſiue exﬅet illa quidem et in re
rum veritate appareat, {íue certe efle- Poffit) referre IP
-fu'm ſpatium templisquea quantum cumque Puri conce
ptus íﬅi ſint, ab omnique re empírica vacuia Quantum
que certum videatur, eos prorfus ex anticipatione in
animo repraeſentari, tamen omni valore obiectiuo, Om
nique ſenſu virt‘uteque carerent, ſi vſus eorum neceſſa
rius non in xebus experientiae ſubiectis oﬅenderetux,
quid? quod repraeſentatio illorum in ſolo ſchemate ver
fet-ura quod ad phantaſiam reproductiuam femper refe’z‘
ratur, quae res experientiae obnoxias aduocet, fine qua', i
eorum nulla e'ſi'e poteﬅa-s foret; atque_ ita cum- omm
concepto, ſine'discrimine, comparatum videtur.
/
.x32 ART. ELEM. P. II. TOMJ. LIRII. CAP. II.
Igitur pqfflbilitafe experientiae ſola efficitur,, vtom
nium cognitionum noﬅrarum ex auticipatione eſſe ob
ieEliua realitas poſſit. Atqui experientiapendet ex vni
tate ſynthetica viſorum, id eﬅ, e ſyntheſi quadam ad
conceptus rei expm'ientiae obuiae in genere, ſim: qua ue
cognitio quidem foret, ſed quaſi rhapſodin perceptio
num, ad contextum ex legilms perpetuo coniunctae cu
iusdam (quae eſſe Poffit) conſ'cientiae, prqinde quoque
ad vnitatem apperceptionis transſcendentalem et neceſ
ſariam ineptarum. Igitur experientiae pro fundamento
ſubſunt Principia formae ſuae ex anticipatione, nempc
leges vniuerſales vnitatis in ſyntheſi viſorum, quarum
realitas obiectiua, qua conditionum neceſſariarum, ſem
Per Poterit in experientia, vel quo-.1d illius eſſe copia
Poſſit, oﬅendi. Extra hanc adfectionem -autem íudicia
ſynthetica ex anticipatione eſſe nullo modo Poſl'unt, ſi ~
*1 uidem tertio
. illo, vſum
. urum .dico ’ P rorſus carent
. ’
m quo vmtas ſynçhetica conceptuum lllorum reahtatem
poffit obiectiuam euincere.
Quamobrem , quamuis de ſpatio in genere ſiguris
ve, anticipationc
ex quas Phantaſia
in productiua in ea delíneat,
iudcticiis ſyntheticis permulta
cognoſcamus, ita.
vt ad id reapſe nulla Prorſus experientía indigeamus;
:amen haec cognitio in ſola vmbra, ſpecieque inani po
nenda videretur, niſi _ſpatium accipi tamquam lex viſo
rum deberet‘,
externſiae: quibus
ex quo materia
fit, vt efficeretur
illa pura experientiae
iudicia ſynthetica, li
cet interuentu duntaxat, ad experientiam, quae eſſe poſ- '

fit, vel potius ad ipſam illius Poſiibílitatem referantur,
in eaque ſola vſum ſyntheſeos obiectiuum conﬅituere viſi
deantur.
Quum ígitur experientía, qua ſynkheſiséífipiricn,

in poffibilitate ſua vna illa cognitionis foçma ſit,, quaxe
cuiuis ali¡ ſyñtheſi r‘ealítatem tribuat, ſequitur, vt huic,
qua cognitioni ex anticipatione, eÓ/tTntum Veritas (con
venientia cum re obíecta) fit, quod nil quidquam :n31
plius complectatur, quam id , quod ad vnítatem ſynthe
ticam experientiae vniue'rſe neceſſarium ïideaturz_
sECT. II. DE SUMMO DECRETO IUDIC; SYNT.133
’ Eſirgo ſummum Omnium iudiciorum ſynthétícorum
hoc decretum erit: vnaquaeque res Obiecta legibus ſub— ,
eﬅ neCeffariiS vnítatís ſvntheticae variorum viſionis in '
experientia quad-am Poffibili.
Hoc modo ſit, Vt\ effe Poffint iudicia 'ſynthetica exj
anticipatione, ſi leges viſionis ek anticipatíone formales,
ſyntheſin Phantaſiae,- et vnitatemillius in apperceptíone
transſcendentali, ad cognitionem experíentiae Poffibilem
vniuerſe Iªeferamus, ita, vt dic-umusz leges poffibilitatir
experientiae in genere eaedem quoque leges ſunt: prffibzïª
[ifIztiJ' rerum experientiae obnoxiarum, eademque de cauſa¡
vſum habent obieffiuum in iudício ſynçh'etico ex antici
Patione. . ' '
Sy‘flematiï decretar-um intelligentiae pura: \
SECTIO TER TIA.- - ‘
Deﬅnjptio omnium decretorum illimfijflematica.
Orñ nino alicubi decretis locum eſſe, id ſolí tribuendum
intelligentiae Purae videtur, quae non ſolum in facultate'
legum cernítur, ratione eorum, quae fiunt, \ſed in ipſo
Fonte decretorum, ex quo quidquid eſſe nobis obujum:
' "tumquam Oblªtum, Poteﬅ, neceffario legibus ſubeﬅ;
quia, fine iis, viſis numquam competere cognitio pote
rit oblataeſi rei,
naturae, Proipſis aptaevſuS
decretis et conſentaneae. Ipſae leges
ſicmpiricí intelligentiae ac- x
cipiuntur, in ſe habent ſimul vím'neceffitatis, Proinſide
ſuſpícionem certe determinatiouis ex principiis , quibus
cx anticipatione, atque ante omnem experientiam effe
locus videtur. Sed omnes omnino naturae leges altiq- _l ‘
ríbus ſubſunt decretis intelligentiae, quia hace tantum '
ad ſingulares cafus viſorum transferunt. l Itaque his ſo
lis efficitur, vt conceptus exſiﬅat, quo conditio quaſi
. que exponens regulae comprehenditur, ſed experiencia
caſum largitur, qui legi ſubeﬅ.
Nec vero metuçndum erit, ne decreta mere empiſi
rica Pro decretis intelligentiae‘ purae , vel vice verſa ac
clpias: ſi quidem nccoffltªs ex conceptibus, qua: Poſte"
134 ART. ELEM. P. II. TOM.I. "1.13.11, CAP. II.
riºra decreta egregie internoſcuntur, cuiusque deſc-&us
in quouis enunciato empírico, vtcum'quªe late vſus eius‘
patear, facile anímaduertitur, iﬅi com'mutationis error¡
commode cauebit. Sunt àutem decreta pura ex ankicí
patioçe, quae nihilom’mus intelligentiae Purae propria
nolim‘tribuere, eo quod non e conceptibus puris, ſed e
viſionibus Purís (quamquam interueniente intelligentia)
ducta videntur; ſed intelligentia poſita ,eﬅ in fªcultatcv
conceptúum. Eiusmodi decreta in matheſi Obuia ſunt,
quorum tamen vſus in experiencia, _proinde valor odie'
ctiuus, quin poffibilitas talis cngnitionis ſyntheticae cx
anticipatione (deductio illius), non niſi in intelligentia
Pura poſitus videtur. ‘
Quocirca mªthematicorum decreta non' in meis de
cretis numerabo, exceptis ſumen iis, quíbus decretorum
mathematicorum et poffibílitas nititur, et valor obiectx
V113 ex anticípatione, quaeque Prolnde qua príncipia
poſſunt horum dccretorum ſpectari, ªtque a,con~cept1
bus ad viſionem, nou autem a viſione ad conc‘eptns Pro
ficiſcar. ‘
I In àdhibendis conceptibué puris intelligentïae ad
experientiam Poffibilem vſus ſyntheſeos illorum vel ma- '
ihematicm eﬅ, vel dynamicm: namque Partim ad ſolam
viſiahem ſpeíltant, Partim ad wff/lentiam viſionis vniuer
ſcſi' Sed viſionis leges ex anticipatione ratione experien
tíae cuiusdam Poſiïbílis prox-ſus neCeffariae ſunt, ſed le
ges exſiﬅentiae rerum pofſibili viſioni empiricae ſubíefla
rum per ſe fortuitae vídentur. EX quo efficitur, vt de'
_ºl'eta vſus mathematici ſimpliciter abſoluteque neceſſax
riºa hdi? eﬅ, uªwoá‘smrmaªíç enuncient: ſed decreta vſus
dynamicí propriam illa quidem -notam neceffitatis ex an
ticipatíone, ſedvtantum cum adiu-nctione cogitationis
empíricas in experientia quadªm , proinde ex interuen
.tu quodam et cum circuitione atque anfractu (indirefle),
ideoque non illam Proximam propriamque euidentiam
comprehendent (ſalua tamen firmitate illqrum' ad expe
rientíam vniuerſe relata), quae illís propria eﬅ. - Sed
haec in fine huius diſciélinae decretorum melíus Pote
runt diiudícari. r "
K
I
SECT. III. SYSTEMA OMNIUM SYNT. 135
Ac tabula categoriarum qui'dem per naturam re
nos quzzſilmanu ducit ad tàbulam decretorum; quippe
quibus nihil quidquam continetur aliud, quam leges
vſus nbiectiui illarum. Proinde omnia decreta intelli
.geritiae Purae emm: :_
I.
A X 1.0 M A T A
b Uffionin
II. l Ill. ,
ANTICIPATIONES ANALOGIAE
p'zrczp‘tiorzir. experientiae.
ª IV.
POSTULATA
cogitntiorzinempirime vniuerﬅ.
l
Has denomínationes diligenter delegi, vt,discrimi-‘ ’
na ratione et euidentiae, et vl’us horum decretorum Pa#
ferent. Sed mox elucebit, cum quoad euidentiam, tum‘
quoad determidationem viſorum ex anticípatione ad ca.
tegorias quantitatis et qualitatis (ſi ad ſolam formam
Poﬅeríorum reſpexeris) decreta illarum in eo a duobus'
reliquis n‘ominatim dilÍcerni; dum ill-.1 intuitiua, hace
tantummodo di‘scurſiua,quamquam vtraque Perfecta cer
titudine, Pollent, Propterea illa Mathematical decreta,
haec autem dynumica‘nominabo. "‘) 'Sed facile animadª‘
*) omiiís com‘unctip cérnitur vel in compºſz‘ziºne, vel in nexu.

Compoſitío verſatur in ſyntheſi variorum non nmfflm‘o ªdſè
irmicam pertinentíum , velut duo illa triangula ex quadrªtº
Orta, per lineam díagonalem díuíſo, per ſe non necefl‘ario
' ad ſe ínuicem fªertínent, cuiusmodi eﬅ ſyntliefis ljºmºgmei
in iís Omnibus, quae marbemnn’ce poffunt c'onſiderari (quae
quldei‘n ſynrheſis cui-ſum in ſymheſin 'ªdgregaziorm .et coali
:I'Imir diuidi\poteﬅ, quarum illa quantítates exzenſz‘uaxſpectat,
hace inzenfi'um). Sed 7mm: ſyntheſi variorum contineturr
quatemis èa necelfin'ªm ad jèx ímucem pertinebunt , velut acci~
de’ns adﬅſubﬅantiaiii quampíam, aut effectum ad cauſam, -—
prpinde etiªm, qua bem-agencia", ſed ex antícípatiºne con
I
136 ART. ELEM; P. II..TOM. I. ÍLIMI. CAM-1'. .
vertetur, memet decreta matheſeos ab vna parte aeque
minus, atque ab altera decreta vniuerſalis (Phyſicçe) dy-
namices, ſed ſola decretaintc-lligentiae purae in adfectio
ne ad .ſenſum intimum (fine discrimine rcpraefentatio
num in iis datarum) f ectare, quo quidem fit, vt illaomz
nia et ſingula eſſe poſçe videantur. ltaque ſic ens ap
peldlo magis ratione vſus, quam propter eorum mªteriam,
ad eorumqueinunc contemplationem eodem ordinelquu
'in tabula funt propoſita¡ ªccedo. i
I.
AXIOMATA VISIONIS.
Summum illorum decretum hoc cſi:: omne’phaeno
menor¡ in guantita'tibu: verﬅztur uteri/fuit
Probatio.
Omnia, viſa iine phaenomena, quoad formam, cou
tinent vifionem in ſpatio ac tempore, quae iis omnibus
ex anticipatione ſubſunt pro fundamento. quocirca non
alio modo poffunt apprehendi, id eﬅ, a confcientia eins
pirica accipi, quam per ſyntheſin variorum, qua reprae
feñtationes certi ac definiti ſpªtii temporisque gignun‘
tur, hoc eﬅ, compoſition@ homogenei cum çonſcientia
*vnítatis ſyntheticae horum variorum (homogeneorum).
Atqui conſciencia variorum homogeneorum in viſione
generatim, quatenus ea fit, vt obiectae rei eſſe demum
repraefentatio poffit, notione quanti continetur. Frgo
ipfa perceptio rei obiectae, prout vifi , ſola illa, vnitate
fynthctica variorum eſſe poteﬅ in data viſione ſen'ſitiua;
qua vnitas compoſitionis variorum homoge’neorum in n0
tione quantitatir cogitaturg id eﬅ, viſa omnino omnia
in quantis, et quantis quidem extenſiuis, verſantur, ſi
iunctum repraeſentatur, quam coniunctionem quidem; quo
niam non ex arbitrio pende!, ideo dynamicam voco, quod
coniunctionem ſpectat ¡ex/¡llenan variorum (quae iterum in
pby/iram víſorum inter ſe ínuícem, et in Metªpbyſicªm,-in
coniunctionem eorum in facultate çognoſcendí ex anticipa
tione, poterit díspeſcj), t - o
SECT. III. SYSTEMA DECRET. SYNT. OMN. 137 -
quidem illa, tamquam viſa in fpatio ac temporej per ean
dem ſynthefin, necefie eﬅ, vt rçpraeſententur, quippe
qua fpatium tempusque gener-atim determmentun
quantitatem extenfiuam eam dico, cuius vniuerſae ref
praefentatio partium fuarum ſingularum repraefemx
tationibus efficitur (quae proinde neceirario has antecedít).
Nullam poffum lineam, quantuklam illam Cumque, cogitarel
nifi antea mente eam et cogitatione duxero, id eﬅ, ex vno
Puncto cunctas partes paullatim Produxero, eoque dea
mum hancce viſionem deſcripſero. Pariter etiam cum
quoque vel minimo tempore comparatum videtun
*Namque in eo cogito modo progreffum ſu'cceffiuum ab
vno momento ad alterum, vbi ex omnibus temporis par
v tib‘us, earumque additione definita demum temporis
quantitas enaſcitúr. Quum ſola Viſio in omnibus viſis
vel in ſPatio vel in tempore cernatur, relinquitura vt
quodque viſum, qua viſio ſpectata, in quantitate exten-A
fiua verſelzur, propterea quod non niſi per ſyntheſin
ſu‘cceffiuam (a parte ad Partem) in apprehen ſione cognoſci
Poſſe videatur. quocirca Vniuerſa viſa iam qua congre
gata (multitudo partium ante datarum) conſpiciuntur,
_id quod non femper in quaque quantorum parte aecidit,
fed in iis duntaxata uac tam uam suanta extenſiua re
‘ . c] q ‘]
Praeſentantur atque apprehenduntur. ‘
Atque in hac fynthefi ſucceffiua phantaſiae produ- x
&iuae in generandis figuris mathefis extenforum (geo
me'tria) cum axiomatibus ſuis nititura quae leges enun
ciant virſionis' fenfitiuae ex anticipationea quibus ſolis fit,
vt ſçkema conceptus puri viſi externi conﬅitui polfe vi
deatur; velut duabus
linea Poteﬅ; inter duo punit-a
lineis rectisnon nifi vna
nullum rectainclu-
ſpatium effe i i
dituri e‘tÑquae ſunt generis eiusdem Atque haec ſunt_

axiomata illa, quae proprie quanta, qua talia, ſpectare
videntur. . - z l ~ si
Quod vero quantitatem att'mgít, id eﬅ, refponfio

nemvad interrogationem quam magnum ſit aliquida no. .
taiidum exit, hoc reſpectu proprie nulla axiomata eſſe, e
quamquam horum enuuciatorum non nulla voy-SENNHE
l
"Í
ausa ART. ELEM. P. II, .TOM. I. .LÏB. IL CAPJI.
et proxime abfoluteque cegta findemoniiralnilial avidean- .
tur. Namque; vt aequale aequali additum deductum
ve, aequale efficiat, in pronunciatis analyticis eﬅ., ſi'
quidem identitntis vnius quantitatis Produccndae cum
alterius proxime mihimet conſcius ſum: ſed axiomatainl
Snunciatis effe debent fyntlieticis ex anticipatione. E
contrario pronunciata euidentia proportionis numero
rum fane quidem in fyntheticis erunt, ſed non vniuerſi
ſqlibus, vti enunciatu geometrarum, eademque de cauſa
non in axiomutibus, potiusque Poffunt formulae nume
rorum vocari. 7 +5=I z eſſe, non x’vomurmaªíç enunciatur.
Namque in repraefentatione numeri neque ſeptenarii, ne
que quinarií, neque in repraefentatione compoſitionis nu
meri vtriusque numerum I2 cogito (hunc in additione
ytriusque cogitari debere, hic non quaeritur-g nam in
enunciato analytica tantum quaeilio ſub contemplado
nem Cudit, an attributum reapſe in repraeſentatione
ſubi-:Gi cogitem). x Quod quamquam ſyntheticum eﬅ,
tamen Pronunciatum ſingulare eﬅ. quatenus hic tan
tum ſyntheſis ſPeÜcatur homogenei (vnitatum), poterit
\
vno duntaxat modo ſyntheſis fieri, quamquam Ufiu ho
rum numerorum deinde vniuerfalis erit. Sic ſi enuu- l
tío: tribus lineis, quarum duae coniunctae tertia fin-tw
maioresa defcribi triangulum Potcﬅ; adeﬅ hic ſolab fun
&io Phantaſiae produaiuaea qua lineae poffunt maiores
minores-ue duci , item ad varios pro lubito angulos con
currere. Contra ea vero et numerus 7, et numerus ral
qui per ſyntheſin ex illo et 5 naſcitun_ vno tantum eflcte
modo poteft Talia pronunciata non funt axiomata
(quippe quorum tunc vis infinita foret), ſed formula):
numerorum dicenda ſunt. i .
Atque hoc decretum transfcendentale matheſeos
víſorum’ cognitionem noﬅram ex anticipatione admodum
dilatat atque amplificnt. Namque illo ſolo efficitura _vt
i matheſis pura in omni fubtilitate ſua ad res experientiae
obuias ſubiectasque poffit adhiberi, quod ipſum Per ſe
fine hoc decreto non ita Planum foreta quid? quod ſub- .
inde anfam contradi-cendi dederat. Viſa ſeu phaenome
na non ſunt res ipfae Pepi-F (b'vrws'. 'JU-m), neque pro
l
' s
n
SECT.~ III. SYSTEMA OMN. DECR. SYNTHET. 139
Príam qua-ndam habent dcclarationem earum rerum,
quae videntur. Viſio empírica Per ſolªm eſiſie puram
(ſpatíi et temporis) Poteﬅ: quidquid igitur geometria de
hac enunciat, valet etiam de illa ſimpliciter abſolut-aque,
neque quaeri exitus Poterit in eo, ac fi res ſenſibus ob
noxiae non effé conſentaneae debe-:nt legibus conﬅru
&ionis in ſpatio (veluti rationi linearum angulorumue
infinite diuiduorum). Quippe quo cum ſpatio, turn
vhiucrſae matheſi valor obiefiiuus derogatur, neque ſci
ri amplius Poterit, cur et quatenus ea ad viſa Poffít
trànsferri. Syntheſi ſpatiorum ac temporum, quibus
forma continetur neceíſaria omnium viſorum , efficitur,
vt ſimul apprehenſió viſorum, proinde omnis experien
tia externa, ideoque omnis cognitio rerum ill¡ ſubiecta
rum effe Poffit, et quod matheſis in vſu Puro de illa
euíncit, idem etiam neceffario de hac valebit. Omnia.
ea, qua‘e Contra dicuntur, in artibus et dolis poſita ſunt
rationis falſo edoctàe, quae opinionis errore res ſenſibus
ſubíectas a lege formali ſenſus noﬅri çupitvliberare, cas
que, quantumuisªin meris \'iſis verſentur, vt res per ſe
- tales , quales videntur (¿v-ra:: Z'v-raa), intelligentiae datas
oblatasque, proponit; quo quidem Poſito ſana nil quid
quam earum» poffet cx gnticípatione, Proinde quoque e
Conceptibus puris ſpatii, aut-951m5; cognoſci, et doctri
na, qua hi definiuntur, geometriam dico,'ſiiPſa non eſſe
Poſſe videretur.
2-.
ANTICIPATIONES PERCEPTIONIS. …
Sufnmum illarum decretum hoc eﬅ: In omnibús
viﬅ¡ male í‘l!ud,quod obnoxium ſenſationieﬅ, quantitatem
mtenſiuam, id eﬅ, quendam gradum haber.
Probatia.
Perceptio cernitur in conſcientía empírica, id eﬅ,
ea, cui fimulineﬅ ſenſatío. Viſa, qua res perceptionix
ſubiectae non in puris (ſolum formalibus), ' vt ſpatium et
tempus, conſiﬅunt (quippe 'quue' per ſe neutíqnam Pçrçi.
1-40 ART. ELEM. P. Il.v TOM. I. LIB.- II. CAP. nia
pi poffunt). itaque iis praeter vifionem etiam materia ª

illius omnino cuiuspiam obieazae rei continetur (qua ali
quid in (Patio vel tempore apparens repraeſentatur).
hoc eﬅ, reale fenfausionisp tamquam repraefentatio merev
iiubieiiiuaia qua tantum eſſe conſcii poffumus elſe m0~
tum ſubiectum adfectumque, quamque ad obiePcam rem~ i
vniuerſe referimus. lem ab empírica conſcientia ad pu
ram mutatio eſſe potefl magnitudine et quafi gradibus
variata atque- difiiniiaa vbi reale eius prorfus euaneſcit,
ſolaque formalis confcientia (ex antícipatione) variorum
in-ſpatío et tempore relinquiturg proinde quoque ſynª
theſis magnitudinis producendae fenfationisjnde ab eius
origine1 vifione pura z o, vsque *ad certam magnitu
dinem illius arbitrariam. Cum igitur ſenſatio per ſein
nulla prorfus repraefentatione obiectiua verſetur, in ea
que neque fpatii Viſio, neque temporis inſit, cogitur, vt
non exteniiua illa quidema ſed quaedam tamen quanti
tas (et‘quidem Per apprehenſionem illius, in qua con- .
fcientia empirica in certo quodam tempore inde a nihi
lo = o ad datam lmenfuram eius crefcendi acceffionem
haberc poffit, proinde intenfiua quantitas) comPetat, cui
vniuerſis rebus perceptioni obnoxiis conſentanea, quate
nus hae ſenſatio continetur, intenſiua quantitas, id eﬅ,
adfectionis contagionisque cum ſenſu gradas, tribuenda
videatur. A
omnis cognitio, qda, quae ad cognitionem empí-Í i
ricam pertinent, ex anticipatione cognoſci poffunt ac
definiri, dici anticipatio poterita et fine dubio eamdem
vvim
cumPoteﬅatemque
autem in ivifis Epicurus verbo
infit aliquid, tribuit
quod vrgohfcpswsu
numquam (ſu-eat .
ex anticipatione cognoſci, et quo proinde etiam verum
discrimen empiricam inter et anticipatam cognitionem
e'fficiatur, ſenſationem dic‘o (vt perceptionis materiam),
ſcquitunvtzhaec proprie illud ſit, quod non anticipari
Poſſe videatur. E contrario determinaciones puras in
{Patio a'cÑpempore, tam ratione‘figurae, quam magnitu
dinis, anticipationes viforum Poffemus appellat-m eo
quod iis ea ex anticipatione repraeſc’ntantur, quaecum- i
que exladſumto (a poﬅeriori) vfpiam dari in experientia
/
SECT. III. SYSTEMA ÓMN. DECRET, sYNTHſi nu
- poterunt atque offerri. Fac-a‘utem, effe tamen aliquid,
quod in quaque ſenſatione, qua ſenſatione in genere (et:
-iam fi nulla data fingularis fuerit), ex anticipatioue pof
fit cogn‘oſcí; tum hoc ſenſu eminentiori dici anticipado
mereret, ſi quidem mirum videtur, experientiam in eo
anteuertia quod idem ipſum ſpectet illius materiam, ex
ea ſola' hauriflendam. Atque ita vere hoc loco compara
tum eﬅ. l
, Apprehenſio, ſolius ope ſenſationis, duntaxat pun
&um temporis explet (nempe haud conſider-ata multa
rum fenfationum ſucceffione). igitur quatenus 'ea eﬅ
aliquid in viſo, cuius apprehenfio non pofita efi in fyn
thefi , a partibus ad totam repraefeutationem progredi
ente, quantitate extenfiua caret; defectus ſenſationis in
illo puutio temporis hoc repraefentaret tamquam va.
,cuum atque inane‘, proinde =—.. o. Id quod in vvifione
empirica fenfationicoufentaneum eﬅ, realitas phaeno- . O
menonerit; id quod defetiui reſponder., negatio ..—= o
Atqui quaeque fenfatio deminutionis capax eﬅ, ita, vt
decrefcere et fic paullntim euanefcere queªt. Ergo in
_ter realitatem in viſo et ncgationcm nexus intercedit
vcont_inuus multarum pofiibilium fenfationum interiecta
rum, quarum discrimen ab fe inuicem femper minus
_erit discrimine
LP’lenam i110, quod
negationem. Hoceﬅ
eﬅ:inter
realedatam
in viſoet=o,
femper fine
mact
'gnitúdinem hªbet, quae vero non inefl in apprehenfiog
ne, quippe quae intercedente fenfatione ſola in punao
temporis fit, non ex fynthefi fenfationum multarum,
ideoque non a partibus ad totum progreditur. i itaque
vquantitatem illud quidemlhabet, ſed non extenfapm
I
Atqui eam quantitatem, quaemodo, qua~v itasap

,Prehenditun et in qua multitudb ſola' ad ne ationem
=o appropinquatione repraeſentatur, quantitatem inn
ten mam appelloi - Ergo cuique reaiitati in viſo quzmti
tas intenſiua, id eﬅ, gradus ineﬅ. quae quidem realis
tas fi vt caufa (ſiue ſenſationis, fiue alius realitatis in vi
ſo, veluti mutationis) confideratura realitatis gradus-vt
ç‘ªuſae dicitur momentum, -velutmomentum grauitgçis,,
142 ART. ELEM. P.Il. TOM.I. LIB.II. CAPJÍ. r
idque proptereaa quod gradu tantummodo quantitas dc

figuatur, cuius'apprehenſio'nl… ſucceffiua eﬅ, ſed mo
mentanea. Id quod autem hic in praetereundo attin
go, ſi quidem hic nondum locus eﬅ de caufalitatc tra
ctandi. . l
Quocirca quaeque ſenſatio, proinde quoque quae
que realitas in viſo, quantula illa cumque ſit, gradum,
hoc eﬅ, quantitatem intcnfiuam haber, quae vsquequa
que poteﬅ minui, et inter realitatem et hegationem
contextus eﬅ ‘continuus poffibilium realitatum , mino
rumque perceptionum Poffibilium. Omnis Color, vt
rubor, gradu
numquam gaudet
tamen quodam,
minimus erit,quietquantulus cumquecum
ſic cumpcalorej ſit,
momento grauitatis, et ſimilibus vbique comparatum vi

detur. i
Ea quantitatum Proprietas, qua fiti vt nulla pars
in iisa quoad eius fieri Poteﬅ, minima (nulla pars ſim'
Plex) ſit, continuitas earum vocatur. spatium tempus
que quanta continua .ſunt, quoniam nulla pars eorum
dari potefl atque offerri, ita, vt’ne intra fines illa (Pun
ita et moment?) includatur, proinde tantum fic, vt illa
pars ipfa itidem fpatium aliquod tcmpusue vídeatur. Ita
que fpatium duntaxat ſpatiis, temporibus tempus con
ﬅar. Punctis et momentís foli termini efficiuntur et fi
nes, id eﬅ, ſola loca eorum circumibriptionisg ſed loca
Temper ponunt viſiones illasa quibus coerceri debent ac
definïri, Priores, atque e ſolis locisl tamquam pªrtibus,
quae iam ante fpatium tempusue dari pofientl nec fpa
tiumy poterit nec tempus componi. Eiusmodi quantita
tes poffunt etiam dici _flumím ſi quidem ſyntheſis
(Phantaſiae Productluao) in iis producendis Progreffio in
tempore eﬅ, cuius continuitas fpcciatim folet fluxionis
verbo notari.
Quamobrem Omnia omnino viſa in quantitatibus
verſantur conti-nuis; cum quoad víſionem eorum., tam
quam extenſiuis, tum quoad ſolam perceptionem (ſenſa
tione-m et proinde realitatemxtamquam quantitgtibus
intenſiuis.” Si ſyntheſis variorum viiiintcrrnpta ſit, \
s
, .
SECT.III. SYSTEMA OMN. DECRET. SYNTH. xis

tium-ea in complexu cernitur multorum viſorum, non
proprie in vifo qua quanto quodam, quod non ſola con
tinuata ſynthefi Productiua certi cuiusdam generis, fed
repetita ſyntheſi femper definente nafcitur. Si 13 Ion
chimicos fummam pecuniae dicam, eatenus recte dico,
quatenus ea pretium marcae intelligo argenti idepurntig
quae autem fane quantitas continua eﬅ, cuius pars nui
la minima eritl fed quaeque pars confiituere nummum
poffet, femper materiam continentem minorum. Sin
autem illo verbo I 3 loachimicos rotundos intelligam,
qua totidem numos (vtcumque eorum pretium ſit), tum
minus commode quantum loachimicorum dicam, fcd
fumma dicenda erit, hoc eﬅ, numerus numorum.
Quum igitur, cuique numero vnitas ſubeffe pro funda
mento debeat, viſum qua vuitas quantum erita et qua
tale numquam non continuum.
. Quodſi vniuerfa viſa,- tum extenſiue, tum intenſL_
ve ſpectata in quantis continuis verſantur, ſequítur, vt'
enuncíatum: omnes mutationes (quac in tranſitic’ne rei
cuiusdam cernuntur e ﬅatu in fl’atum) continuas efie-jfa
cile hoc loco et cum euidentia mathematica euinci pof
ſet, nifi cauſalitatis ratio mutationem in genere prorfus
extra fines ſitam philofophiae transfcendentalisa princi
piaque empírica poneret. v 'Etenim effe caufam Poſſe,
quae ﬅatum rerum immutet, id eﬅ, eas ad rationem
contrariam flatus dati cuiusdam determí‘net, de ea re'
nullo prorfus modo ab inteuigentia ex anticipatione edo
cemur, non ideo tantum, quod, qui ea res fieri queata
plane haud perfpicit (quippe qua perfpicientia in pluri-l
bus cogniti-onnum partibus ex anticipatione Ca‘remus), ſed
quoniam mutabilítas certas tantum viforum determina#
tiones attingita quas ſola poteft experientia docere,v cau
ſa illarum in immutabili latente. Cum autem hic non'
habeamus, quo vti Poffimus, praeter puros conceptus
y Primos omnis, quae effe poſiït, experientiae, in quibus
prorfus nil quidqamctineffç debeat empiricig non- poffu
mus, nifi vnitatem difcipiinae laeſerimus, fcientiam nam
turalem vniuerfalem certis quibusdam experientiae par-f
tibus'PrínciPi-bus exftrutleml anteuerter’e.
l
I
144 ART.- ELEM. R11. TOM. 1. L_IB.‘II. CAPZII;

y Nec vero argument-.I deſunt, quáibus I'nagna. illa vis*
Poffit euinci huiusce decreti noﬅri in perceptionibusan
ticipandis, atque etíam in defectu earum eatengs reſar
ciendo, vt Omnibus falſis concluſionibus ¡nde ducendis,
quaudam ea quaſi obicem obiicíat.
Si omnis realitas in Perceptícne gradu gaudet ali:
quo, quem inter et negatíonem infinita graduum ſudoeſ
fio interiectª videtur, et nihilominus tamen in quoquc
ſenſu definitus gradús receptiuítatis ſenſationum ineffe
debet; elſe nulla Perceptio Poteﬅ, Proinde etiam expej
'rient‘ia nulla,quaeomnem defectum omuis omnino reali
tatis in viſo, ſiue proximefiue intxeruentu (qua illa cúm
que circuitione in concludendo id fiat) euinc'at, id eﬅ,
*ex experientia numquam Poterit ſpatii vacui, vacuiue
kemporis; aliquod nrgumentum deduci. Nam omnris
omnino
ſipoteﬅ ipſe percipi , nec animaduerti, deinde Primo
defectos realitatis in viſione ſenſitiua non
ex nullo
vmquam viſo;
cludi, vneue gradusque
ſumi vmquamdiscrim'me realitat‘is
deber ad illius illius con-_
explicatíonem;
Etenim quamuis tota ſpatii temporisue definiti Viſio,
'prorfixs realis, \id eﬅ, null; partium ſuarum vacua ſit;
tamen,ſi quïa ſuus Cuique realitati gradus erit,_ qui hand
inutata quantitatc viſorum extenſiua vsquo ad nihilum
(vacuum) p’oteﬅ per infinitos gradus decreſcere, diuerſi
gradus, quibus ſpatium tempusque 'repvletum ſit, nccefl'e~
eﬅ, inſiniti videantur, in díuerſisque viſis quantitas in
tenfiua minor elſe maiorue Pofflt, quumquam quantitas
extenſíua vſilſi ſit aequaljs.
Atque vt apertius hoc ſit, exemplo licet vim reí co

gnoſcamus. Omnes fere doctores phyſici, cum perma-_
gnum discrimen quantitatis‘matcriae varii generíg Pati
volumine (partim momento grauitatis Ponderisue, Par'
tiim momento reniſus ad alias-materias commotas) Per
cipiaut et animaduertaſint,vno ore inde concludunt: hoc
›volumen›(quantit‘atem viſorum extenſiuam) in om_nibus
materiae partibus, quamquamditrlerſo modo, eﬅe va
euum oportere.- Ecquís autem vmquam putaret, hoſcc
ſcrutatores natutjae., -maxím-am pal-'tem mathematicos e‘t
SECT.III. SYSTEMA OMN. DECR. SYNTHET. 145
mechanicos, hanc ſuam _argumentationem in ſola ſum
tione metaphyſica conﬅituere, quam tantopere ſeſe Per
hibent Vitare? Sumunt enim, real-…- in ſpatio (quod híc
nec rationem imperuiam, nec pondus dixerim, Cum
Vtrumquedn conceptibus illud empiricis verſetur) vbi
cumque idem effe, neque niſi quantitate extenſiua, id
"eﬅ, multitudine et frequentia, Poſſe internoſci. Ac ſum
tioni huic, cuius nullum iis eíſe fundamentum in expe
rientia poterat, quaeque ideo tota metaphyſica eﬅ, proba*
tionçm transſcendentalem oppono, qua quidem discri
men ín ſpatiis extenſis non deber enodari, ſed putatitit
ſumtionis illius neceffitªs Plane tollitur, qua discrimen
illud ponitur non niſi ſumtis ſpatiis vacuis poſi'e explanari,
Praeterea illa ratio noﬅra hanc habet vim, vt intelligen
tiam certe fiber-tati adſerat, qua etiam ¡11'10 modo illa.
queat iﬅud discrimen Cogitare, ſi enodatio phyſica for
taffe hypotheſin quandam requirere videatur. Tum
enim vídemus, licet ſpatia aequalia tota ſin!: variis ma
teriis repleta, ita vt neutrius punflum fit, in quo non
ea Praeſens videatur, tamen cuique reali eadem qualita
te gradum quendam ineffe (reniſus), qui, quantitate
extenſion, ſiue multitudine haud immiuuta, infinite mi
-nor eſi'e queat, antequam in vacuum tranſeat atque
euaneſcat. Sic expanſio ſpa'tium quoddam expleus, vel
uti calor, Pariterque quaeuis alía realitas (in viſo‘-, ne
minima quidem ſpatii Parte vacua manente, gradibus
infinite Poteﬅ decreſcere, et nihilominus tamen his.mi~
noríbus gradíbus ſpatium Perinde explere, atque aliud
víſum quoddam maioribus. Neque tamen haec ita di
'co, vt reapſe hace ratio diuerſitatis materiarum ſit, quo
ad grauitatem illarum ſingularcm ſiue ſpeciſicam, ſed vt
ex decreto intelligenti’ae euincam, natura perceptionum
noﬅrarum effici, vt talis eſſe enodandi ratio Poffitſi‘ fal
ſoque reale vifi quoa‘d gradum ſum¡ Pro aequali, et quo
ªd congregationem eiusque quantitatem extenſiuam di- ~
verſum, ªtque hoc udeo, vti Perhibent, ex decreta in
tellígentiae Praeſumto adſeri.
Nihilominus in hac anticipatiqne Perceptionis ali
quid ineﬅ, quod ſcrutatorem ad transſcendentalem il
K
l
¡46 ART. ELEM. P.II. TÓMJ. LIB.II._ omm

Jam adſuetum, eaque re cautum factum ſemper quodam
modo offendat, dubiumque reddat aliquantum de eo,
quod pronunciatum tale ſyn‘eheticunj, quale iﬅud de
gradu cuiusque realis in viſis, et proinde de poſiíbilitate
discriminis interni ſenſationis ipſius, ſi- ab omni illius
qualitate empírica cogitationem abduxeris, anticipare
- videtur. quamobrem operae pretium erit quaererez
quomodo intelligentia in eo de phaenomenis poffit
cul-SUMO?: ex anticipatione enunciare, eaque in iis,
quae proprie et mere empirica ſunt, nempe quae fen-fa
tionem attin’gunt, anticipar-e. t ‘
nequequalitas ſenſationis
ex anticipatione femper
Potefl eﬅ tautumveluti
repraeſentari, empigicao
colo-ct
res, ſapores et fimilia Sed reale illud, quod ſenſacio
nibus generatim reſponder, negationi =‘o oppofitum,
duntaxat aliquid repracſentªt, cuius ronceptu quiddam
effe continetur, nihilque aliud, quam ſyntheſis in con
fcientia empirica gener-atim denotatur. Nimirum in
ſenſu intimo confcientia empirica ab o vsque ad quem-z
que maiorem gradum creſcere poteft atque augeri, ita,
vt eadem extenfiua quantitas viſionis (veluti area collu- ~
ﬅrata) tantam ſenſationem exciteta quantam fumma
quaedam multarum aliarum (arearum minus colluﬅrata:
rum) coniunctarum. igitur ab extenfiua viſi quantitate
prorfus cogitationem auocare‘ poffumus et tamen in ſoé
la ſeuſatione momento quodam quandam ſyntheſin au
&ionis aequalis
empiricam nobisinde ab o vsque ad
repraeſentare. datam confcientiam
ct quocirca cunE’cge fen
ſationes, qua tales, tantum a poﬅeriori datae ſunt ac
propofitael ſed earum proprietasa qua quendam gradum
habent, ex anticipatione poteﬅ cognoſci. Ac dignu‘mï
notatu eﬅ; in quantitatibus omnino ex anticipatione
vnam tantum qualitaz‘em, nimirum coutinuitatemy in
omni qualitate autem (reali viſurum) nil quidquam am
filius ex anticipatione , quam quam‘itªtcm illius lintenlfi
vam, quippe quod iis quidam gradus ſit', nos Poſſe qo
gnofcexe ; reliqua omnia eiperientiae relinquentun '
_ i
\
SECT. III. SYSTEM‘A OMN. DECR. SYNTHET. 14?'

3- ſi
ANALOGIAE EXPERIENTIAE.
Summum earum decretum hoc eﬅ: Expérientia ME
potç/Zſbla rtpraçſentatione ccmiunêïioni¡ mod/¡¡fiat perde
ptiunum.
Probatio.
Experientia incognitione verſatur empírica, ici-eﬅ;
ea cognitione, quae perceptionibus obiectam rem deter
minat ac definit. ltaque illa cernitur in ſyntheſi per
-l
ccptionum, non ipſa quidem perceptione complexa, ſed
vnitatem fyntheticam variorum illius in vna conſcienciav
completlzentey et effentiale cognitionis rerum ſenſui
ſubiectarum, id eﬅ, experientiae (non viſion¡ foli ſenſa
tioniue ſenſuum) conﬅituente. Iam in experientiaper
ceptiones tantummodo fortuito conueniunti ita vt nulla
coniunazionis
bus illarum
Patent, neque neceſiítas
patere queat,ex quoniam
ipfis repraefentationi
apprehenlio-l
duntaxatv variorum viſionis empiricae compoſitio eﬅ,
nulla vero repraefentatio neceflitatis exſiﬅentiae \'riſorum
coniunctae ab ea compuſitorum, in ſpatio ac tempore
deprehenditun Cum autem experientia in cognitione
obieaarum rerum vex perceptionibus cernatur, proinde
relatio in exſiﬅentia variorum, non vti in tempore com
ponuntur, ſed vtiobiectiué in tempore ſunt, in’ea reprae
fentari debeªt, tempus ipſum autem percipi haud poffit‘,
ſequitur, vt determinatio cxfiﬅentiae rerum obiectarum'
in tempore ſola earum coniunctioue in tempore genera
timp proinde non nili-conceptibus ex anticipatione con-..
iungentibus, effici Poſſe videatur. - quae cum fempelll
ncceffitatem in'ſe contineant, relínquitur, vt experien
t¡a.ſola efle per repraefentationem pellit neceffariae con
innctionis perceptionum.
Tres illi modi temporis perpetuitate ſiue conﬅantia
efficiuntu'r, ſauce/[ſom, et _ſimuh‘amarum ratione (c0êxfi-.
flcntiafi - lgitur tres leges omnium temporis adfeflio
num in vifis, quibus cuiusque exſiﬅentia ratione vnitae
tis temporis vniuerſi determinar¡ poterit, ante omnem
.h
ms ART. ELEM. ill ns TOM. I. LIB.II. CAP.IL
experíentíam praecedent, iisque fiet demum, vt haec

effe poffit '
l ’ . Sed vniuerfale 'il-lud omnium trium analogiamm
decretum in vnitate conſiﬅir neceifaria apperceptiohis-7
/ ratione cuiusque, quae efle Poteﬅ, conſcientíae empíriz
cae (perceptionis) omni tempora proindejquum illa ex an
ticipatione pro fundamento ſubſit, vnitate ſy nthetica om
aiu-in viforum fecundum relationem illorum intempores
Namque 'app‘erceptio originaria ad ſenſum internum
(complexum omnium repraeſentationum) refertura et'
vtlúidem ex anticipatione ad formam illius, id efl/g ad re
lationemvconfcientiae variae empiricae in tempore. In
'appercepti'one originaria autem omnia illa varia, ad tem
poris relationes, debent coniungi; nam hoc vnitas
t-ransfcendentalis eorum ex anticipatione enunciat, -cui
ſubſun't omnia, quae ad meam (id eﬅ, propriam) cogni
tio/nem fpeazare debent, adeoque mihi poterunt offerri.
Atque haec imita: ſynthetim in relatione temporis om
nium Perceptionum ex anticipatione definita1 lex eﬅ:
omnes determinationes temporis empíricas legibus ſub
efle vniuerfalis temporis determinationis oportcre; et
analogías experientiae, de quibus -iam~tmctamus,~ in
eiusmodia neccfle eﬅ, legibus videri. ,- ~
His decretis haec inefl peculiaris ratio, vt haudMí

ſa illa quidema eorumque empiricae vifionis ſyntheſin ,
ſed ſolam eag/ﬅentiam, relatiommque 'ad ſe inuicem illo
rum reſpectu huius eorum exſiflentiae, cqntemplentur.
Iam modus, quo aliquid in viſo apprehenditur, ex anti
'cipatione ita poterit deſinitus eſſe, vt lex ſyntheſeos il
illorum ſimul etiam hanc vifionem ex anticipatione i’n.
quouis praefenti exemplo empírico offer-ata id eﬅ, inde
eam efl-icere videaturz Sed exſiﬅèntia vil-orum non Potj
eﬅ'ex anticipatione cognoſci, et quamquam hac via duci
eo’poſiªemus, vt quampiam exſiflentiam Concludendo ef
ficeremus, eam tamen definife haud cognoſc eremus,ª~id
eﬅ, 'íd, quo Viſio illius empirica ab aliis videretur diﬅin
*non pòffemus anticipan', i
SECTJII. SYSTEMA OMN.ÑDECR. SYNTHET. 149
Ac ſuperiora illa decreta, quae mathematica dixia
eo quod iis ſieret, vt a matheſi poffent ad viſa adhiberi,
viſa attingebant quoad ſolam eorum poffibilitatem, et
.docebant, quomodo cum ratione vilionis eorum, tum
quoad reale perceptionis, ad normam legum fynthefeos
vmathemathicae gigni poffent; quamobrem tum in willal
tum in hac quantitates numerorum, ciim iisque deter
minat-io viſi qua quantivtatis, Pqfflnt adhíberi. Sic, exi-b
empli gratia, gradum ſenſationum lumínis ſplaris
200000 fere colluflrationibus lunaribus componere P0
tero, atque ex anticipatione ſinite dare, id eﬅ, quod dip
cunt, conﬅruere. quocirca illa fuperiora decreta gos
terimus conﬅitutiua nominare. u
Longe ſecus autem, necefie eﬅ, cum iis compara
tum fit, quibus viſorum exſiﬅent'm ex auticipatione 1Q
gibus fubiicienda videtur. quae enim cum conljrui
noqueat, ſequitur, vt ca ſolam ſpectent exffﬅentíaè ad
vfcfflzionemgst non efl-e nili in principiis regulatiuis Poffipt.
Hic igitur neque de axiomatibus, nequede anticipada
nibus cogitandum eﬅ, ſed, ſi perceptio nobis in relatio
ne quadam temporis :Id alias*›(quamquam.indeſixútggò dag
ta fuerit-1 nonpoterit ex anticipatione dici, _quae alia
quamque magna perceptioy ſed quomodo quoad (Aſiﬅen
' tiaml in hocce temporis modo, cum illa neceirario cm)
iuncta videatuia lniphilofophia longe quiddam aliud
diúerſum analogiae ſunt, atque in matheſi. lnlhaç enim
illae in. formulis verſªntur, quzie duarum quantitatis
proportionum aequalitatem enunciant, ſemperquç cop/h'
tutiuae ſunt, ita, vt, datis tribus proportionis membxis,
eo quoque quartum detur, id eﬅ, vt conﬅrui polfe yi
deatur. In philofophia autem analogia non in aeqºali
tatqduarum proportionum quantitatiuarum, ſed quali
tatiuarum cernitur, vbi ex tribus membris datis relatio
nem tuntum, ad quartum quoddam, non autem hoc
quartum membrum ipfum cognofcere Poffum zitque ex
.anticipatione dare, ſed fane quidem normam habeoa “qua
. quaeri illud in experientia pofſit, notamque, qua queat
.iuueniri. lgitur analogia experientiae duntaxat in lege
.vçrſabitur, ad cuius normam e perceptionibus ynitas
;5º ART.; ELEM. P.II“. TOM-I. LIB.II. CAP. II.
experiq‘ntiae (nqn quomodo 'rpſa perceptio, vt Viſio em
pirica in genere) exſiﬅat, et tanquam decretum de rebuá
bblªtis (Phaenomenis) non cmz/hïtutiuurmſed tantum rpg-u
latiuum valebit. Idem vero etiam in Poﬅulatis cogim
lzionis empiricae vníuerſe locum habebit, quae ſyntheſin
ſolius viſionis (fox-mae viſi), et perccptionis (matcriae i1
lius) experíentiaeque (relatíonis harum perceptionum)
:Gmul ſpectant, neªmpe vt decreta ſint duntaxat regulati~
va, a mathematicisque, quae in conﬅitutiuis verſantur.
diuerſa, non quidem quoad ſirmitatem et Certitudinem,
quae in vtris'que ex anticipatíone conﬅat, ſed in parte
izamen euidentíae, id eﬅ, in ratione intuitiuaillius (Pro
inde etiam in demonﬅratione). › '
Quae autem de Omnibus decretis ſyntheticis mo
ñuimus, ea quoque hoc loco inprimis notarí dehebant,
ñempe his analogiis, non vt decretis vſus transſcendcn
tªlis intelligentiae, ſed ſolius cmpirici, locum ſolamque
vim et virtutem eſſe, Proinde etiam eas qua tales
'lgªntum poffe euinci, igitur viſa nd categorias haud ſim
Pliciter debere, ſed ad' ſola earum ſchemata adſumi.. Ek
énim fi res obiectae illae , ad quas referri haec decreta
debent et adhiberi, res Per ſe tales forent, quales viden
tur ('o'vrw; ?XI-m); ſieri nullp Pacto poffet, vt quidquam
éarum ex ªlItÏCiPªtiODO_GUY-96171655' agnoſceretur. Atqui
illis nihil alíud ſubiectum eﬅ, quam viſa, cíuorum Plena
cognitio, quam vniuerſa decreta ex anticipatione‘ de
mum debent: ſpectare, in ſola poſita eﬅ, lquae eſſe pot- .
e’ﬅ, experientia: ergo illa nil quidquam niſi leges v‘níta~
dis Poterunt cognitionis empírica: in ſyntheſi viſorum
ſpectare; ſed haec‘duntaxat in ſol‘o ſchemate conceptus
'Puri intelligentiae cogitatu‘r, quarum vnitatis’ quidem,
vtpote ſyntheſeos cuiusdam vniuerſe; in categoria ad
nullam legem adﬅrifla ſenſitíuam fun-Elio teuetur com
plexa. Igitur hiſce decretis licebít, vt viſa tantum ad
analogiam quandam cum vnítate illa/efficeptuum logica
*el: vniuerſali componamus, ideoque in ipfo quidem de
º’reto categoria vtemur, in explicatione autem (in vſu ad
Phaeuomena)ſchemaillorum, tamqua‘m clauem vſus eo
l‘ªmz in loeumhuius, vc‘I illi Potius, qualeg’em adﬅrin
SECT. III. SYSTEMA-OMN. DECR. SYNTHET. 15x
gcntem, quam formulam fuperioris dicemus, ad latus
ponemus '
u
A.
ANALOGIA PRIMA.
a
Decretum cOrç/Za‘ntiae fidﬅantiarum.
In omni víſorum vieiffitudíne permanet ſubﬅantia,
quantumque illius in natura rerum nec augetur, nec
minuitur.
'Probatim
Omnia viſa exﬅant in tempore, in quo , vt ſubflra,
taxo ſuo (tamquam forma viſionis intimae perpetua et Perma
nente) cumſimultaneorum ratio, tum corg/izqzwntium ſola
poteﬅrepracſentari. Ergo tempusl in quo omnis viſo
_rum debet viciſiítudo cogitari, manet conflans nec Hui!:
ncque varíatur; ſi quidem eﬅ¡ id, in quo ſuccedentium,
ratio et ſimultansorum, tantum qua determinatio illius
poteﬅ repraefcntàri. Atqui tempus per ſe non percipi
Potcﬅ, nec animaduerti. Ergo in rebus perceptiouiob
noxiis, id eﬅ, in vilisa neceirario debebit ineſſe ſubﬅra
tum, quo tempus vniuerſe repracſentatur, atque in quo
omnis ſucceffio et ſimultanea ratio ex adfectione viſo
_rum ad illam in apprehenfione queat percipi. Iam cu
íuscumque realis ſubﬅratum, hoc eﬅ, eorum, quae ad
exfillentiam rerum pertinenta in ſulzflantia cernitur, in
qua, quae ad exſiﬅentiam pertinenta cuncta tantum
qua determinatio poterunt cogitarí. Ergo perpetuum il
lud et conflrmst quo ſolo ſit, vt omnes temporis relatio
Í. ª I l l I Í
nes vlſomm deſimrl queant,ſubﬅantla contmetur m vlſo, .

id eflz illius reali, quod qua fubflratum cuiusque vicifli
dinis femper idem permanet. quaexcum quoad exſia
l ntíam variari nequeat, fequiturl vt quantum etiam
illius nec augeri poſſit, nec minui.
Noﬅra variorum in vilis apprehenlio femperxfuc
vcefliuaa et proinde varians eﬅ. i Quocirca ea ſola num
quam poffumus ﬅatuere, vtrum varietas illa, tamquam
res experientiae ſubiecta limul ſit, an ſucce‘dat¡ nili illi
152 ART. ELÉM. P. II, TOM. I. LlB. II. CAP. II.
ſubfit'aliquid, quafi fundamentum aliquod, quod/iemper
n
fit, id eﬅ, quod maneat, quodque perpetuum conﬅet, cu
ius omnis viciſſitud-o et ſimultanea ratio nil nifi totidem
modi temporis, quibus perpetuum e‘xﬅat, videantur.
Itaque in ſolo illo perpetuo elſe relationes temporis poſ
ſunt (ſqlo' enim in tempore relationes in ratione iimultae
nea et ſucceffione verlimturjl id eﬅ, perpetuum illud
et conﬅans cernitur in ſubﬅ'to repraeſentationis em
Pixicae temporis ipfiust iniquo eﬅe ſolo Poteﬅ omnis de
terminatio temporis. Notione perpetui omnino tem
pus, tamquam conﬅans illud correlatum cuiusque viſo
rum exfiﬅentiae, cuiusque vicifiitudinis et concomitan
tiaedeſignatpf. Namque viciffitudo tempus ipſum non
attingít, ſed‘tantum viſa in tempore (quemadmodum ſi
multanea ratio non in modo ineﬅ ipfius temporis abquipo
pe in quo nullae prorfus partes fimul ſunt, ſed omnes
nliªcpoﬅ alias ſequentes). Quodſi ipfi tempori velis ſuc
ceffiqnem ªttribuere, aliud praeterea tempus cogitare
debebis, in quo haec effe ſucceffio Pofflt. S010 illo pero
petuo efficitur, vt in díuerſis partibus feriei temporis
ſucceffiue exſiﬅèntiae quantitar accedatj quam duratioe
mm vocamus. Namque in ſucceffione ſola exſiﬅentia
femper fugiens eﬅ et incipiens, neque vmquam vel mi
níma quantitate gaudet. Itaque fine hoc perpetuo nul
la relatio temporis erit. Atqui per ſe ipſum non poteft
tempus percipig proinde hoc perpetuumuin viſis iu ſub
firatoºmnium temporis determinationum verſatur , en
go etiam conditio illud erít, qua fit, vt eſſe poffit vnitas
-vniuerſa Perceptionum, id eﬅ, experientiae, atque in
hacce perpetuo omnis et exſiﬅentia et vicifiitudo in tem
Pore tantum qua modus exſiﬅentiae eíus, quod perma
net et conﬅat, confiderari poteﬅ. v Ex quo perfpicuum
eﬅ, in omnibus viſis perpetuum verſari in ipfa re obic
Ga, id eﬅ, ſubﬅantia (Phaenomeno), omnia ea vero,
quaewariantur vel variari poffunta tantum ad modum
pertinere, quo haec poffit ſubﬅantia exﬅare, proinde ad
determinationes illius. - km'.
Video, non tautum philoſophum, ſed ipfam intel
ig entiam communem omnibus temporibus perpetuum
~ SECTÑIII. SYSTEM’Á OMN. onem SYNTHET. _153
illud et conﬅans, tamquam ſubﬅratumcuiusque viſorum
mutatíonis ſumſifl'e, atque etiam femper vt indubitatum
ſumturos ciim hoc tamen discriminea vt philofophum
avideas ea de re accuratius diilererej dum dícat: in om
nibus mundi mutationibusfiIlz/Zantia manet , ſed anidan
tia mutántur. verum huius enunciati tantopere ſyn
thetici nuspiam vel modo periculum probationis cuius
dam inuenio, quin etiam admodum raro, quod tamen
illi competir, in fronte confpicitur legum naturae pum
rum atque-cx anticipatione firmarum. e Ac reapſe qui
dem Pronunciatumv hoc, ſubﬅantiam perpetuam eſſe,
idem per idem enunciat. Etenim in folaihac perpetui
tate caufa latet, quare categoriam fubilantiae ad vifum
transferamus,
quid ac debuiffet
perpetui'ineffe, in quoeuinci, in omnibus
mutabile nil ſit, nifiviſis ali~
deter-l
minatio illius exfiﬅentiae. quod quidem argumenti ge
nus cum nequeat SOI/MHNUC, hoc eﬅ, e conceptibus
efficí, eo quod enunciatum fyntheticum fpefiat ex anti
clpatlone, neque vmquam cuiquam in mentem veniret,
eiusmodi pronunciata non nili ratione valere, quae-effo
.poffitf experientiae,~ ideoque etiam per ſolam deductio
nem pofiibilitatis experientiae Poffe Probari; mirum
non eﬅ¡ ſi cuique quidem experientiae inﬅar funda
.ment'r cuiusdam ſúbíectum, (ſenties enim in cognitione .
empirica te illo egexe) , numquam probatum vi
deatúr; n
d Philofophus quidamj- quum interrogatus efretz
quantum fumi pondus erit? refponditz de pondere li
rgni combuili deducas pondus cineris melicti, et pondus
.fumi habebis. '-Sumſit igitur tamquam extra dubitatio
nem Poſitum, vel in igne materiam (ſubﬅantiam) haud
interire, ſed ſolam forman] illius mutationem experiri.
.Similiter decretum hoc: ex nihilo nihil fit, nilniſi aliud
aliquod conſectaríum erat ex decreto perpetuij vel po
tius permanentis exſiﬅentiae fubiefti proprii in viſis. Et
enim, fi id in viſo, quod ſubﬅantia diceturzúprqprium
elle fubﬅratum debet vniuerſªe determinatióx i s tempus .
.ris, Cqgitur, vt', omnis exſiﬅentia cumin praeteritotemv
pare, tum in futuro, in eo ſolo poffit definiri. quam
, v t -
:54 ART. ELÉMLP. II. TOM.~I. L‘IB‘. II. CAP. ui '
obrem viſo cuidam tantum propterea fubilantiae nomen
poflumus imponerel quod exliflentiam illius in omni
tempore fumimusr quod Conﬅantine et perpetuitatis
verbo nequidem commode effeptur, ſi quidem hoc ma"
gis tempus ſpectare futurum videtur. ' Interim tamen
neceſiítas interna perdurandi arctiſſime cohaerct cum
neceffitate, quae femper fuifle enunciar, et verbum
poterit proinde manera. -Gigni de nihilo nihils in ni
hilum nil Poffe reuertia duo erant pronunciata, quae, a
_ veteribus arffifflme coniuncta, nunc ſubinde videas opi
nionis errore diuelli, quoniam putantur res fpeanre per
ſe ipſas (b’wrws‘ ZvToc), priusque eſſe contrarium Poſſe cre
ditur rationi, qua mundus pendeat a cauſa quadam fu
prema (vel quoad ſubﬅantiam eius); qui quidem metus
vanus atque inanis erit, quoniarmhic tantummodo de
viſis in campo experientiae fermo eﬅ, quorum numquam
eſſe vnitas poli-eta ſi res nouns (quoad ſubﬅantiam) po
neremus oriri. Tum enim tolleretur id, quo ſolo pot
eﬅ’temporis vnitas repraeſentari, nempe identitas ſub
flrat'r; quippe in qua ſola omni mutationi vnitas conti
bnua videtuiz interea haecperpetuitas in nulla re alía,
nifi in modo verſatur, quo nobis exſiſientiam rerum (in ’
viſo) repraeſentamus. v ~
lll-ae quidem'determinationes ſubflantiae, quae ni
liil ſunt aliud, quam ſingulares modi, quibus ea exfl’at,
dicuntur accidentia. Eae femper verae ac reales ſunt,
quoníam'ſubﬅantiarum attingunt exſiﬅentiam (negatio
nes -in ſolis determinationibus verſantur, quibus, non.
'eſſe aliquid in ſubﬅantia, notatur). . Quodſi igitur huic
reali in fubflantia fingularis exſifl’entía tribuatur (veluti
motui, tamquam'cuipiam accidentimateriae), tum haec
exliflentia vocatur inhaerentia, vt diﬅinguatur ea ab ex
fiflentia‘ fubilantiael quam ſubſiﬅentium- appellamus.
verum inde multae exoriuntur interpretationes prauae,
et rectius veriusque dixeris, ſi accidens duntaxat modum ,
-nomines, quo fnbftantiae exſiﬅentia Pofitiue definita vi
detun Interim tamen, propter leges vſus logici intel
ligentiae noﬅrae, non poterit euitari, quo minus id,
'quod-in exiiitentia-fubftantiaermutnripoiiit et variari,
. w. SECT. III. SYSTEMA OMN. nam SYNTHET. rss
dum ipfa fubflantia manet', quaii ſeparemus, atque id
' adfectione ad proprium illud perpetuum et radicale con
fideremus; quamobrem haec categoria quoque titulo
ſubeﬅ relationum, magis qua-conditio earum, quam'
quod ipªſa relationem quandam complectutur.
Atque ab hac perpetuitate porti-o etiam pendet cor
reaio conceptus de mutalione. ortus et interitus non
i funtmutationes eius, quod oritur et interit. Mutatio
in modo cernitur, quo aliquid eﬅ, qui alium modum ſe
quiturl quo eadem obietta res erat. Quamobrem orna
nia, quae mutantur, Permanent, ſed ſolus eorum flatus
variatur. quae vicifiitudo igitur cum ſolas attingat de
terminationesj quae ceíſare Potcrunt, vel etiam incipe
re; poflumusj quod quodammodo mirum videbitura di
cexªe: ſolum perpetuum (ſubﬅautia) mutatura incon
(ſans nullam mutationem Patítur, ſed magmtudinem
quum aliae determiuationes ceſſant, aliae incipiunt
Igitur mutatio percipi tantum in ſubﬅantiis poteftl
mjtusque vel interitusa fimplicitera ita, vt non folum
determinationem attingat Perpetui, nullo modo eſſe
poteﬅ, vt percipiatura quoniam hoc idem conﬅans at
que perpetuum efficit, vt eſſe repraeſentatio queattrans
itiouis a' ﬅatu in flatuml atque a non eſſe ad eſſe, quae
ideo tamquam modi variantes eíus, quod manet, pote
runt empirice coguofci. Fac, vt aliquid fimpliciter ab
ſoluteque eſſe incipiat; temporis articulum, neccfle eﬅ,
habeas, quo non fuit Cuinam illum adfigesa niſi ei,
quod iam adeﬅ? Nam tempus vacuum non res eﬅ pér
cyeptioni obnoxia; ſin autem hunc ortum adiungas re
bus, quae antea exﬅabant, quaeque ad id, quod oritur,
Perdurant, tum pofierius tantum in modis erit ſuperio
ris, tamquam perpetu1. 'Pari ratione quoque compara
tum eﬅ cum interitu, quippe qui repraefentationem
temporis requirit. quo vifum haud amplius exﬅat.
Subﬅantiae (in Phaenomeno) in ſubﬅratis verſantur
omnium temporis modorum. Aliarum ortus et aliarum
interitus yal ipfam vnam legemvvnitatis empírica:: tem
poris taller-et, vxfaque tum duplex tempus fpeiharenta
156 _ ART.ELEM.1’. II. TOM. I. LIBKIÍ, CAP. IL_ l
in quo pone ea inuicem exſiﬅentia elaberetur, id quod
abſurdum eﬅ. Nam zmum duntaxat tempug eﬅ, in quo
omnia diuerſa temporanon ſimul, 'ſed alia poft alia funt
ponenda ' i
- Quamobrem conﬅantia et perpetuitas lex quaedam
-neceffaría eﬅ, qua ſola fit, vt viſa, tamquam res obiectae,
polli-nt in quadam experientia poliibili determinari.
Quae vero nota' empírica huius neceffariae perpetuitatis
viſorumque ſit ſubﬅantialitatis, infra locus erit, vberius
di‘í’putandi.
B. id ‘ , b
A NALO GIA SEGUNDA.
H Decretumfimçfflom’¡ temporum ad legem cmffalitatlir.
omnesymutationes fiunt fecundum legem colliga
tionis cauſarum et effcctorum.
Probatio.
(Omnia viſa ſucceffionis temporum et ſingula tan
tum mutationes, id eﬅ, \ſucceffiuum elſe et non eſſe mo
durum fubiiantiaevideri
vfubfiantiae ipſius, quod Topermanentis. proinde
non efle ipfius T3 elſe
conſequaturb,
vel 18 non eſſe illius, quod T; eſſe ſuccedat, ſiue, vt Pla
_nius dicam, ortum interitnmue fubilantiae ipfius non
locumiiecretum
' dem habere, ſuperior¡
etiam ſic decreto
exprimi vicimus. " Quod vi
potuillletgtomnir qui0
rumfimçfflo tantum in mutatione zmjflztur; namque or

tus fubilantiae vel interitusnullae illius mutationes ſunt,
- quoniam conceptu mutationis idem ſubiectúm fumitur
cum modis contrariis qua exﬅªns, proinde qua conﬅans
et oerpetuum. His praemonitis-nunc fequitur pro
bado.)
Equidem percipim 'viſa ſiue phaenomena libiinuia
cem ſuccedere, id eﬅ, ﬅatum rerum quendam eſſe tem
pore quodam, cuius erat in prifiino ﬅatu èontrarium. ‘
igitur proprie duas perceptiones in tempore coniungar
J’am canígnfflo non opus eﬅ ſolÑius ſen’ſns ac vilionisa ſed
I
SECT. IU. SYSTEMA OMN. DECR. SYNTHET. 157
hoc loco effefhlm facultatis cuiusdam fyntheticae Phan
taſiae ſenſum intimum ratione reiationis temporis deter
minantis. Haec autem ilios ﬅatus duos poteft duplici
modo coniungere, ita, vt vnus alterne' in tempore prae
cedat; namque tempus ipfum non poteſi percipi, ne
que in adfectione ad illud quafi empirice. quae antece
dant quaeque ſequantur, in re obit-ita determinari. lgi
tur tantummodo mihimet confcius ſum, a Phantaſia mea.
alterum ante, alterum poﬅ poni, non vero in ctobiecta re t
ﬅatum alterum alterum antecedere, aut, vt breuius dicam,
ſola perceptione adfectío obiectiua viſorum ſuécedenjzium
manere indefinita videtur. Quae quidem vt definita agno
fcatur, amborum ﬅatuum adfectió ſic debet- cogitari , vt
cuneceffarío deſiniatur, qui ﬅutuum ifioi-um ante, qui
que poﬅ, non verſa vice, Poni debeat Sed conceptus
neceſiïtatem comprehendens vnitatis ſyntheticae, effo
duntaxat Poteﬅ purus conceptus intelligentiae, non ſi
tus in perceptionea atque ille hic conceptus eﬅ relatio
\m'r cm¡ ae et ¿:ffeffl, quorum prior poﬅerius, tamquam
conſequens, non vt aliquid, quod in ſola phantaſia (vel
nuspiam omnino gentium elſe p‘erceptum) Poſſit, deſi
nít. Ergo ſolo eo, vt ſucceffionem viſorum, proinde
vníuerſam mutationem legi colligationis cauſªrum fubii
ciamus, ipfa efie experientia poterit, id eﬅ, cognitio il,
larum empírica; ideoque illae , vt res experientíae ſub
ieaae, ad filiam-eandem legem eſſe poffunt
Apprehenſio variorum in viſo ſemper ſucceffiua vi
detur. Partium repraefentationes ſuccedunt. An et
iam in re obiecta fuccedantj altera quaeﬅio reflexion¡
Propoſita eﬅ, ſuperior¡ ill-.1 haud comprehenfa. Iam vni
verſa quidem, vel quaeque repraeſentatio, cuius' nobis
conſcii ſumus, res dici obieacae poterunt; ſed quae vis
huius verbi in viſis'fit, non , quatenus (qua repraeſenta.
tiones) res obieUcae videantur, ſed tantum rem obiectam
defignentj profundioris indagationis videtun Quote
nus ea duntaxat vt repraefentationes fimul res ſunt ſub
iectae confcientinea ab npprehenſione, id eﬅ, receptio
ne in fynthefin phantaiiae nii quidquam differunt, et
proinde dicendum eﬅ: _varia viſorum femper in animo
\
'.158 ART. ELEM. P. II. TOM. I. LIBJII. CARII; m
ſucceffiue generari. Quodſi viſa polita forent in rebus

per ſe ſpectatis (ZX-T029 gem nemo homo e ſucceſlíone
repraefentationum varietatis eorum intelligere poffet,
quomodo v'arietas illa in obiecta re Con‘iuncta videatur.
Namque tantummodo in- nofh-is repraefentationibus
verſamur; quomodo res ipfae per ſe ſpectatae (nulla ra,
tíone habita repraeſent'ationum, quibus nos illae pela
lunt atque adficiunt) Còmparatae fintz vim omnem intelli
gentiue noﬅràe notionemque fugere videntur. quam
vis igitur viſa non ſint res ipſae tales, quales videntur,
eaque tamen ſola linta quibus nobis cognitio dari queat
atque ófferrí, oﬅendere debebo, quae ipſi in víſis varie
tati competat in tempore coniunctiº, interea dum rea
Praefentatio illius in apprehenſione iemper ſucceffiua.
videtur. Sicy vt hoc vtªr, apprehenſio variorum in vi
ſo domus Cuiusdam coram me conflitutae ſucceffiua eﬅ.
Nunc oritur quaeﬅio g anne domus huiusce varietas ipfa
quoque per ſe ſucceffiua videatur; id quod profeeco ne
mo homo concedet. Atqui, ſi conceptus meos rei cu-i
iusdam obieazae vsque ad vim notionemque-transfcen
dentalem eueham , domus illa nulla res per ſe talís eﬅ,
ſed tantum vifum quoddam id'eﬅ, repraeſentatio, cui
quae ſubiecta eﬅ, res transſcendentalis illa Prorſusigno
ta videtur; quae igitur fententia quaefiionis erit propoa
ſitae: quomodo varia illa viſi ipfius (quod neutiquam
quidquam eﬅ, quod per ſe ſit) coniuncta videantur?
Atque hic id, quod in apprehenſione ineﬅ ſucceffiua,_
tamquam repraeſentatio,
atque oblatum ſed viſum, nil,
eﬅ,, quod quamquam quodnifidatum mihi
complexusct.v
harum repraeſentñtionum eﬅ, vt res iis obnoxia con ſide
ratur, quacum conceptus meus, veX xepraeſentzxtioñibusr
ductns apprehenſionis, debet conuenire Facile intel
ligitur, quoniam in conuenientia cognitionis cum obie
&a re Veritas vel-futur, hic quaeri tantum leges Poſſe ver
ri errlpirici, viſuinque in adfectione ad repraefentntiones
apprehenſionis, eo duntaxat repraefentari vt res illarum
obiecta ab iis diuerfaa ſi legi ſubfit, qua ab omni alia
appreheniione diſcerngtur, ratioque quaedam coniun
&ionis variorum neceifaria efficíatur. 1d autem in vit
smit III. SYSTEMA OMN. DECR. SYNTHET. 159
ſo, qua conditimcontinetur neceffariae huíuſce legis ap
Prehenfionis, obíecta res eﬅ.
Nunc ad propoſitam quaeﬅionem progrediamur.
i Fieri alíquid,~ id eﬅ, quiddam exſiﬅere,, ﬅatumue, oriri,
qui anten non erat, non potefl percipip niſi‘viſum quod
dam praecefferi't huncce ﬅatum luud in ſe contínens;
etiam apparere aliquid in veritatea antegreffo tempore
Yªcuo,›. proinde oriri aliquidv quum nullus rerum ﬅatus
antecellita neque minus poteﬅ, atque ipſum tempus va
cuum apprehendi. Vnaquaeque igitur euenti cuius
dªm'apprehenſio perceptio ell aliiperceptioni ſuccedens.
Quoniam hocvti
ſic ſehàbet, autem
ſupraininvniuerſa apprehenſionis
víſoct domus oﬅendi, ea -ſyntheſi
re nom
dum illa ab aliis dignoſcitur. Sed animaduerto etiam: fi
in viſo, quod fieri aliquid oﬅendit, ﬅatum perceptionis
antegreffu-m A, ſequentemautem B dixero, illud B tan
tum lequi A in apprehenſione, ſed perceptionem A non
ſequi illud B Poſſe, ſed tantum antecedere. veluti ſi
ſecundumflumen video nauem depelli. Mea loci eius
perceptio inferioris perccptioni ſuccedít loci eiusdem
fuperioris curſus fluminis et fieri non poteﬅ, vt in itp-v
pr'ehenſione huiufce viii nauis primo in inferiore fluminis
parte, deinde autem in ſuperiori percípiatur. lgitur
ordo ſucceflíonis perceptionum in ªpprehenſione defini
tus eﬅ, ad eumque poﬅerior iunera videtur. In ſupe
riori domus exemplo perceptiones meae in apprehen ſione
all falli-gio poterant incipere, et in fundamento ſinirc,
ſed etiàm ab infekiori inﬅituere, et in ſuperiori de
ſinere, dextrorſum item ſiniﬅrorſumue varia viſionis
empiricae apprehendere. Ergo in ſerie harum perce
ptionum nullus erat deſinitus Ordo, qui cogeret ad ap
Prehenlionem inchoandam , vt varia empiricae coniun
gerem. Atque haec lex illa inperceptione eorum, quae
fiunt, femper reperitur, eaque ordinem facit perceptioa.
num ſuccedentium (in apperceptione horum viſorum)
neceſſaríum. . Ñ
quamobrem in hoc caſu moﬅro ſizctqfflnnem appre
herffiunir_ Nbiecti'u'am ab humane viſorum obit/filium Opor
tebjt, deriulema alias enim illa prorfus indeſinita eric,
mo ART. ELEMÑP. IIJ T0M.I. LIRI‘I. CARÏLU ª
nullumque ea ab altero vifum ínternoſcet. Illa ſola nil
quidquam euincitlde coniunctione variorum rei obie-l
Rae, quia prorfus ex arbitrio pendet Haec exgoin or
dine lverfabitur variorum viſi, ad quem -apprehenſio'
-vnius(eius, quod ſit) apprehenſionem ex lege quadam ſe
quitur alterius (eius, quod antecedi’t). Atque hoc ſolo
efficitura vt de viſo ipſo, et non tantum de apprehenfiov
ne mea, iure queam dicere: in illa ſucceffionem inedia
id quod idem erit, ac me apprehenſionem non aliter
Poſſe inﬅituere , nifi in hac ipfa ſucceffione. v"
Itaque ad talem legem in eo, quod omnino aliquod

euentum anteCedit, conditio legis inſit, necefie eﬅ, ſe
cundum quam femper ac neceffario hoc euentum exſ
flat, ſed vice verſa non poffum ab euento remeare, illud
que (upprehenſione), quod anteªcedit, definire. Etenim
a ſuccedente temporis puncto nullum phaenomenonz re-~
tro vertitur ad ſuperius, ſed refertur tamen ad quodpiam
praecedentiumg contra a dato tempore ad'deſinitum ſuc
cedens neceſiſia‘ria progreffio eﬅ. quocircap illud quia
tamen eil aliquida quod ſuccedit, vt ad aliquid aliud ge
neratim referam, necefie eﬅ( quod antecedit, quodque
ex lege quadamj id eﬅ, neceirario fequitur, ita, vt
euentum, ,qua ad conditionem adﬅrictum, quampiam'le
gem certo indicet, qua illud euentúm determinetur.
liaca euentum quoddam rem null-amantecedere, quam
'ſequi illud ex lege oporteret, tum omnis perceptionis
ſucceſiío'in ſol-.1 apprehenfione, id eﬅ, duntaxat ſubiecti
val foret, ſed neutiqu’am ideo obiectiuc determimituml
quod proprie antecedensa quodque eſi'e conſequens per
ceptionum oporteret. Hoc modo lufum tantummodo
repraefentationum haberemus , qui ad nullam rem obie
&am referretur, id eﬅ, noﬅra perceptione vifum a quo
vis alio, quoad adfeflionem temporis, prorfus non dis
cerneretur; quoniam ſucceffio in apprehendendo vbiuis
eadem, et proinde nil quidquam in viſo eﬅ, quod illud de
terminet defmiatques . ita, vt ea re certa quaedam ſucceſ
fio obiectiue neceifaria reddutuiz Quamobrem non di
çam: duos in viſoﬅatus fibi inuicem ſuccedere; ſed
'í
SECT.III. SYSTEMA OMN. DECR. SYNTHET. ¡6x
tantummodo: apprehenſionem vnam fequi apprehenſio
nem alteram ;. id quod eﬅ aliquid merqfizbz'ect'iuum, nullam- L
que rd‘¡ obiectam' determinat ac definit1 ideoque plane»
non potefl pro cognitione cuiuspiam obiectae rei (ne in
ipfo viſo quidem) valero.
v _Si igitur, fieri aliquid, experimur, tum in eo fem
per ſumimus, quidpiam antecedere, cui illud ex lege
quadam fuccedat. Namque alias de obiecta re non di
cerem, eam ſequi, quoniam ſola in apprehenfione mea
ſucceffío, nifi ex lege definita ſit in comparatione cum
antecedente, nullam poterit in re obiecta ſucceffionem
efficere Fit igitur femper ratione legis cuiusdam, qua
viſa in fuccefiione ſua, id eﬅ, ſic, vti Hunt atque eue
niunt, priori ﬅatu ſunt definita, vt ſyntheſin ſubiecti
vam meam (apprehenſionis) faciam obíectiuam, et hac
,ſola ſumtione tantum, eius, quod fit, eſſe experientia
poteft
Quód quidem videtur pugnare cum iis Omnibus,
quae omni tempore funt de Progreffu vſus noﬅrae intelſi
ligentiae obſeruata, quibus edocemur, per perceptas et
compra-¡¡tas ſucceffionc-s multorum leuentorum conue
nientes vilis praegrefiis demum efie ductos nos ad inuc
niendam legem aliquami cui conuenienter certa quaedam
euenta certa quaedam viſa femper ſequantur, eoque de
mum commotos eſi'e, 'cauffae conceptum mente conci
Pere. . Qua quidem ratione conceptus ille tantum em
piricus foret, et lex illa, quam is largitur, quidquid fit,
cauſam habere ,‘ pariter foret fortuita, atque ipſa expe~
rientiaz-vniuerfalitns illius et ne'ceffitas tum duntaxat _Ñ
quidem non ex
fictae eflenta necanticipatione fore’t, valorem
verum vniuerfalem ſed ex inductione
haberent, isl
profeé’cus… Sed cum hiſce pariter eﬅ, atque cum aliis

repraefentafionibus puris ex anticipatione comparatum
(velutí cum ſpatio et‘ tempore), quns propterea ab'expe
rientía vt claros conceptus deducere poffumus, quod in
experientiam eas indidiſi'èmus, hancque iis demum per
fecíſi'emus. Sane quidem logica harum repraefentatio- -
num claritasp legis feriem euentorum determinantis, yt
L .
162 ART. ELEM. P. II. TOM. 151.13.11. CAP. II;
notionis cauſae,-tnm demum effe Poteﬅ, quum íis in
experientia vſi fuerimus, ſed quidam tªmen reſpect-us il
lius, tamquam conditio ſyntheticae vnitatís viſoªím in
tempore, ipſum tamen fundamentum erat experientiae¡
eamque Proinde ex anticipatíone aptecedebat.
Quamobrçm opus erit exemplo docere, nos num.
quam in ipſa experientia ſucceffionem(euenticuiusdam,
q'uum aliquid fit, quod a‘ntea non erat) obieflae rei tri
buere, eamque a ſucceſiíone ſubíectiua, apprehenſione
noﬅra, diflinguere, niſi lex q‘uaedam fundamento ſit,
guae nos cogat, vt hunc Perceptionum ordinem potius,
uam alium, ſeruemus, quin hacce coactíone proprie
e'fficí, vt elſe demum Puſiíç repraeſentatio ſucceſi’íonis
çuiusdam in re obiecta.
Intus in_ nobis repracſentationes habemus, qual-um
nobis-met etiam fieri crmfcii poffumus. Sed hacé con.
ſçientía 'çam late Patent, tamque accuratg ſit \ac diligens,
"upm velimus, tamen ea ſemper tantummodo repraç
Pentationibus efficietur, hoc eﬅ, modis animi integnisin
Hac- vel 'illa temporis relacione. Qui igítur fit, vt li
'ceaç nobis repraeſentationibus íﬅis rem obiectam Pone
xe, aut Praeter realítatem ſubiectiuam íllarum, vt mm
dos (modiſicationes),iis inſuper, nefcio- quam, obiecti
vam tribue‘re? Vis et ſignificatio obiectiua in adfeE’ciQne
gd aliam iepraeſentationem (eius, quod de re obiecta di
qceres) eſſe nulla poteﬅ; çum enim.dénuo exorietur qua?
I’cio: qui fit, vt hace repraeſentªtlo, ab' ſe ipſa Profe-51a,
vim'obiectiuam nanciſlcatur Praeter ſubieffiuam illªm,
gu'a determinatiònem ﬅatus animi, ſibi Propriam? Si'
guaeſiuerimus, quam tandem relatio ad rem obiectam
aliquam repraeſentatíonibus noﬅris nou-am naturam im
ertiàt, quaeque fit illa dignitas,… _quam illae ea re'acci_
Piant, inueniemus,‘ nil quidquam lllamamplius efficmf'e,
quam 'vt coniunctioue‘m repraeſentationum quodam
ctmodo redldat' neceffariam, eamque legi Cuidam ſubiiciat',
Gt vice verſa eo tantum, quod Certus Ordo quidam _in
Ïtemporis 'relatione repraeſentationum ,nom-amm _neceſ
ſarius ſit, vis iis tribal obiectiua .videatur.
SECT. Ill; SYSTEMA OMN. DECRET. SYNTH. ros
-In ſyntheſi yiſorum varia repraefentationum ſem
per ſuccedunt. Quo quidem nulla prorfus res obiecta
repraefentatur; ſi quidem fuccefiionea cuique appre
henfionis parti commun‘í, nihil abſialio discernítur. Si.
mulatqüe autem Percipio, vel etiam ſumo, in hac ſuc
ceffione adfectionem quandam eſſe ad ﬅatum antegref
ſum, ex qua rep-raefentatio ad legem quamdam conſe
quitur; tum repraefeutatur aliquid qua euentum, quod.
ve fiat, id eﬅ, cognoſco rem obiectam alíquam, quam
in tempore debeam certo quodam definíto loco colloca
reg qui illi e ﬅªtu antegreffo non Poffit, nifi fiqimpertia
ri'. Si igitur percipioy aliquid fierí, primo hac reprae
fentatione contínetur: aliquid antecedere, quoniam ea.
dem illa ad hoc adfectionc fit, vt viſum relatíonem ſuam
temporis nancíſcatur, nempea vt tempore quodam, quo
illud non erata an‘tegreffo, exﬅare vídeatur. Sed defi
nitum locum temporis in hac relatione eo tantum pot
eﬅ accipere, ſi in ﬅatu antegreſi'o aliquid Ponatur, quod
illud fempera id eﬅ, ad legem quamdam, ſequatur; 'ex
quo efficítur, primo vt feriem nequeam ínuertere, íd
"que, quod fit, illi anteponere pOHím, cui ſuccedit: de
indea vtnpofito ﬅªtu, qui antecedit, hoc euentum defi
uirum certo ac neceirario fiat. s Quo quidem efficitur,
vt Ordo quidam exſiﬅàt repraeſentationum noflratruml in
quo praefens (quatenus factum eﬅ) ad quempiam flatum
aütegreffummonﬅrat,v tamquam aliquodj quamuis non
"dum definitum, correlatum huiusce euenti dati, quod
idem nd hoc, qua’ſuum conſequens, 'definítiue refertur ,
idque neceirario fecum in ſerie‘ temporis coniun’gít.
firn -Quodſi autem lex ſení‘us noflrí neceffaría, proinde
fomalir quaedam omnium perceptionum conditio efl-z
tempore antegreffo tempus ſubſequens neceirario deter
minar¡ ac deſiníri (neque enim ad ſubſequens potero
perueniregnifi per tempus antegrelfumjzitem etiam lex ne
'Cèffaria erit reprmﬅm‘ationiſ empírica:: ſerie¡ temporis, viſis
temporis praeteriti omnem exſiﬅentíam in futurodefinixi,
teaque‘, qua euentajlocum non, habere, nifi quatenus
illis horum exſiﬅentia in tempore definíatur, id eﬅ, ad
quandam legem conflituatur.- Etenim in ſolis vii/fr banca
164. ART. ELEM. P.. II. ›TOM.I. LIB.II. CAP. Il.
ce continuitaz‘em in context” temporum empírico poffumus
cognofcere l ›
l Ad Vníuerſam experientiam eiusque pofiibilitatem
requiritur intellígentiª, Primumque, quod ea ad illam
'confert, non in eo cernitura vt repraefentationes re
rum obiectarum diﬅinctas et perfpicuas reddat, ſed vb
efficiat › vt i P ſa re P racfentatio cuiusdam Ubica-ae rei in -
genere eſſe poffit Quad quidem eo efficitur, vt ordi
nem temporis transfemt ad viſa, eorumque exfiﬅentiam,
dum cuique illorum qua ſucceffioni, ratione viſorum an
tegrefforum ex anticiputione definitum locum in tem
pore adſignªt, fine quo illud cum tempore ¡Pſ0, quod
omnibus ſuis partibus ex anticipatione locum definir,
haud cOnueni-et. Hue() loci determinatio autem non
poteﬅ ab adſectione viſorum ad abſolutum tempus de
promi (neque enim ea perceptioni obnoxia eii), ſed vice
verſa, viſa inuicem loca fua in tempore ipſo, necefie
eﬅ, definiant, eaque in ordine temporis neceifaria red
dant, ideﬅ, illud, quod ſequitur, velſit, nd legem quan-iv '
. dam vniuerſalem, id, quod in- fl’atu antegreffo comple
xum erat, ſequatur, necefie eﬅ, ex quo ſeries efficitur '
viſorum, quae ope inteliigentiae eundem ordinem con
textumque continuum in ſerie perceptionum pofiibiiium v
producit eumque ncceiiarium reddit, qui in forma viſio
nis internae (temporis), in qua vniuerhs pexceptionibus
locus tribuendus foret, ex anticipatione deprehen-
ditur. -
ir Igitur aliquid fieri, perceptio eﬅ, q-uae ad experi
entiam pofiibilem Pertínet, quae eo in veritate rerum
apparet, cum vifum confidero, quoad locum illius, in
temporea qua dcfinitum, proinde qua rem obiectam‘,
quae ad legem quandam in contextu perceptionum ſem-~
Per Poffit offendi. Sed ea lex, ſecundum ſucceffionem tem
’ poris determinandialiquid, haec eﬅ: in eo,quod Praecedit,
conditionem jneffe, qua fiat, vt euentum femper- (id eﬅ,
neeeffario) ſequatur. igitur decretum cauſae perfe’c’rae_
et principalis (ſufficíentís) cauſa atque ratio eﬅ poffibilis
experientiae, nempe cognitionis viſorum obieüiúae, ra
~ tione relationis iilorunnin ſucceffione ſerierum temporís,
SECT. III. .SYSTEMA OMN. DECR. SYNTHET. 165
Sed argumentum huiusce dècreti pofitum’ in mo*
¡mentis eﬅ, qunc mox adfercmus. Ad omncm cognitio- ›
nem empiricam neceffaria, eﬅ ,ſyntheſis variorum ope
Phantnſiae, quae ſemper eﬅ ſucceffiun, id eﬅ, ea, in qua~
ſemper inuicem rcpraeſentationes ſuccedant‘. Succeffio
-autem non eﬅ inphantaſia quoad ordinem (quid prae~
grcdí‘ debeat, quid
praeſentatioctnum ſequi) deſinita,
ſuccedentium et ſeries-fieri
et retrorſum vnius re
et an
trorſum poteﬅ. Sed ſi illa ſynthcfis effectio eﬅ appre
henſionis (variorílm viſi dati), tum Ordo eﬅ in reobíe
&a definitus, vel, vt verius diczun, Ordo in ea. ineﬅ
ſyntheſeos ſucceffiuae, rem quandam obiectam definien‘
tis, ad quem aliquid neceffarío antecedat, et hoc poſitº,
alterum neceffario ſubſequatur. Ergo ſi perceptione
mea cognitio debeat cuiusdax’n eucnti comprehendí, cum
ſcilicet aliquid vere euenit; ea, .neceffe eﬅ, in indicio
empírico cernatur, quo cogitatur, eſi'e ſucceﬅíonem de
terminatam, id eﬅ, ea pon¡ aliud viſum, quoad tempus,
antegreffum, quod neceffario, fiue ad quandam legem,
fequatuç. E contrario, fi antegreſi'um pon’erem, nec
euentum vero illud neceſſario ſequeretur, tum luſum
quendam phantaſiae ſubiectiuum Putare deberem, et, ſi
tamen in eo obiectiuum quiddªm cogitarem, ſomnium,
vocureç Igitur relatio viſorum, quaperceptionumpoffi
Lilium, vi cuius ſubſequens (id -quod euenit) per id,
quod antecedit, ſecundum _exſiﬅen'tiam íuam; neceffario
et ad legem ,quandam in tempore defiuitum eﬅ, Proinde,,
gdfectio cauſae ad effectum, conditio eﬅ valoris obiectiq
- Perctceptionum,
vi iudiciorum empiricorum n‘oﬅrorum,
ideoque veritatis ratione ſerie¡
illorum empiricae, ac
~proinde experíentiae. Igitur dccretum relationis cauſi
ſarum íh ſucceffione viſorum locum haber vel ante Vni
’ ver'ſas res experientiae ſubiectas (ſub legibus ſucceffio
nis),
lis proptérea
poſiſie quodvideatur.
experientia illud ipſum in cauſa eﬅ, cur eﬅe ta
Sed hoc l'oco quaedam emergit dubitatio adhuc dis

pcllenda. ' De‘cretum colligatíonis Cauſarum in viſis in
fqrmula noﬅra, ad ſucceſiionem eﬅ ſerierum illorum ad
ﬅrictum, cum tamcn 'm vſu eíus pateat,illud etiam qua.
\66 ART. ELEM. _PL II. TOM. I. LILB. II. CAPsII…
drare ad concomitantiam eorum, cauſamque atque effe

&um elſe ſimul Poſſe. Velút calor eﬅ in* cubiculº, qui
non in liberq aére ínuenitun Cauffam~ eíus‘ quaerº;
fornacem calefactam conſpicio'… Atqui haec-fornax , qua
cauſa', fimul eﬅ cum'effecto ſao, calore Cubiculi. Ergo
hic nulla, quoad tempus, ſeriexªum ſucceffio eﬅ, inter
cauſam et effectum, ſe'd ſimul ſunt, et tomen lex illa va*
let.- Maxima
rum ſimul pªrsſuis
eﬅ cum cauſarum
effeE’cis,efficientium’
ectt teníporisin ſeries
naturaeffe
re
&orum ab eo ſolum Pendet, quod c‘auſa- effectionem

ſuam non totam Potefl: vno temporis articulo exſerere¡
In illo autem Puncto temporis‘, quo ea Primuni-exoritur,
ſemper vna eﬅ cum ví cauſae ſuae efficiendi, ſi quidem,
fi illa momento ante effe'deſiiffet, hocneutiquam fox-et
exortur’n. Hic~bene notetur', ordinem ſolum ſpectarí
temporis, non illíus defluxum; adfectio manet, quam
quam‘ nullum tempus Praeterlapſum videtur.. TemPuI
íhtér e’fficientiam cauſae, eius ue prpximum effectum,
Pbteﬅ euaneſcens (proinde ¡11x13 ſimul) eſſe, ſed adfectio
.irnius 'ad alteram nihilominus, quoad tempus, ‘manetde~.
lgerminabilisi Si globumªin Puluinari’ referto, cui fol'ſi,
ſulam is imprimir, qua cauſam conſidero, turn Is' ſimul
érit c'um effe'ato. ' Verum vtrumque tumen ex relatlone
temporis‘ discer’np v‘triusqu‘e‘ dynamícae coniun&i0nís,~
Etenim ſi globum puluinari imPo'no, Priorem eius figu
ralnixlaeuemſequitur foffula; ſed'ſi puluinari (vnde pe
Ïªïº) fóíſula ineﬅ , turn cam nen' Plumbeug globus ſe*
Ñ Q‘uocir‘caxſane ſucceffione fempofis \ſima efficitur
¡mtb- ill'ª effecti empírica, in adfectione ad- effectxonem
Ñ è’a‘uſae antegreffae.- ~ Vitrum cauſa 'eﬅ aquae‘ 'ſupra ſu~ ‘
Perfiêiem hprizontalem ſuam adſcendentïs,~ qu‘amquam
\itr'uinque ſimul viſum videtur. Nam ſimulatque eam e
i’naiòrí vaſe vícttro haufe’ris’, fequitur aliquid, nempe mu
tatio ﬅatus horizontalis, 'quem ibí 'hªbebat, in con‘cª,
quem in vitro qccipít.
Haeº'effectio’cauſae ad conceptum ducit aflïpnïs,
hace Sid conceptum virtutis, ‘eaqu-e ad. conceptum ſub
SECT. III. SYSTEMA OMN. DECRET.'SYNT. 167
ﬅantiae. 'Quum propoſitum criticumx, quod ſolos fon
tes ſpectat cognítíonis ſyntheti’cae ex anticipatione , no
lim in rationíbus ªnalyſeos verſari conceptuum, quae
ſolam explicationem(non dilatationem) conceptuum ſpe
Ütat, Plenam expoſitionem earum futuro ſyﬅemªçi
cuidan] rationis Purae Permittam; quamquam eiusmodi «
analyſin copioſe, vel in compendiis huiusce generis,
qúae adhuc innotuerunt, inueniemus. Sed notam em
Piricam ſubﬅantíae, quatenus non perpetuitate conﬅan
tiaquenon
tur, viſiPoíſum
, ſed melius
ſilentiofaciliusque
praeterire.actioneſi oﬅendi ¡vide~
Vbi actiº, proinde ªctiuitas et vis eﬅ; ibi etiam eri!:
ſubﬅantia, et in hac ſola erit ſedes fontis illius fecundi
víſorum quaerenda. Id bene quidem diGzum eﬅ: ſed ſi
mentem debeas explicara, quid í'ubﬅantiae rationeíntel
lígatur, cupiasque vitioſum orbem iﬅum euitari, haud
'ita facilis erít illius rei defenſio. Quomodo ex actione
ſiatím ad cmz/íantiam pçrpetuitatemque concludes agen
tís, quod tamen internum quoddam propriumque ſub
ﬅantiae (phaenomeni) criterium videtur? Sed ex iis,,
quae ſupra docuimus, ſolutio quaeﬅ'rouis nulla tanta dif
ficultate laborat, quamquam ad vulgarem víam (dunta
Kat analytice de' conceptibus-tractandi) inſolubilis foret.
A810 ªdfectionem deſignat ſubieüi effeffionis ad effe
ctum. Quoníam vero omne effectum ip eo Verſatur,
quod fit, et euenit, proinde in variante ac mutabili,
quod tempus denotat ſecundum ſucceffionem; vltimum
ſubiectum eius confiam- atque perpetuum, vtpote ſubﬅra
tum, omnium eorum, quae variantur, id eﬅ; ſubﬅan
tia. Namque ex decreto cauſalitatis actiones prima
ſemper ſunt ratio et cauſa cuiusuis viciffitudinis viſorum,
ídeoque piſe non
tur, quoniam in aliae
alias ſubiecto Poffunt,
actiones opus quod ipſum
forent, vªrieá
ſialludquc
ſubiectum, quod illam víciffitudiuem definiret. .- Quo
igitur pacto actione,_qua Perfecta nota empírica, ſub
ﬅantialitas euincíytur, ita, vt conﬅantiam illius compa
ratís demum Perceptionibus quaerere nbn deberem,
.quod etíam in hac via non Poſſe: ea vbertate _fieri, quªe
ad magpítudinem abſoluteque vniuerſalem conceptus va
!68 ART. ELEM. P. II: TOM. l; LIB.II. CAP. II'.
lorem neceifaria videtuia Etenim ſubíectum primum
caufalitatis vniuerſi ortus atque interitus ipſum (incam
po Viſor-um) nec oriri Poſſe¡ nec oc'cidere, firma conclu- t
{io eﬅ, quae ad neceffitatem empiricam conilantiamque
in- exſiflentia, proinde ad conceptum redit fubliantiao
qua viſi ſiue Phaenomeni.
l Si aliquid fit, tum ſolus ortusl nulla ratione habita

eius, quod oritur, iam Per ſe ipfe fub deliberationem
cadit. i Tranſitio ﬅatus ex eo, cum non crat, in ﬅatum
Praeſentem, quamuis illo nulla in vil-o qualitas compre- x
hendatur, iam ſola erit inquirenda. Qui quidem Ortus,
vti ſupra‘numero A ofiendimusa non ſubﬅantinm (quip
pe quae nulla oritur) attingit, ſed illius ﬅatum. Igitur
tantum mutatio eﬅ, non origo ex nihilo. Si haec origo
vt effeEïum alienae cuiusdam cauſſae fpePcatura tum ea
vocatur creatio, quae tamquam euentum in vilis non
Poteﬅ admittí, propterea quod ſola illius pollibilitate ex
perientiae vnitas tolleretur, quamquam , ſi vniuer
-ſªs res’non qua viſa, ſed qua res per fe ('º'vTws* ¿ſil/Tu) ¡Pe
ctem, et qua resfoli intelligentiae ſubiectas, eae, licet
fubilantiae ſint, tamen, quoad exſiﬅentiam, vt ex aliena
caufa aptae poterunt confiderarig id quod vero tum'lon-v
ge alias verborum ſigniſicationes adferret, nec viſis,
tamquam rebus, quae effe obuiae experientiae Poſiint‘,
çonueniret. , t - . _
quomodo omnino aliquid poffit mutari; qui effe

.poflït, ‘vt~ ﬅatum in-vno punÚço temporis contrarius alius
feq-ui in altero queatg eius quidem rei cx anticipationo
ne minimam quidem cogitationem Ñhabemus. Ad hoc
virium verarum cognitio requiritur. quae darLtantum
offerrique cmpirice poteft veluti virium motricium,
vel, quod idem eﬅ, viſorum certorum ſucceffiuorum (vt
motuum),quibus tales vires indicantun Sed forma vni
-uscuiusque mututionis, conditio illa, qua fola vt ortus
,arms cuiusdam ﬅatus, euenire poteft (materia eius, id
eﬅ, ﬅatus, qui mutatura qualiscumque fit), proinde ip
- forum flatuum ſuccefflo (euentum), tamen ad legem cau
Q
I
SECT. III. SYSTEMA'OMN, DECR. SYNTHET. reg

falitatis Poteﬅ et conditionum temporis ex anticipatione
cohſiderari. lll
Si ſubﬅantia ex vno ﬅatu a in alterum b tranſit,

tum temporis Punctum prioris ﬅatus, a temporis Puucto
Poﬅerioris diuerſum eﬅ, illudque ſubſequitur. Pariter et
iam Poﬅerior ﬅatus qua realitas (in viſo) a priori i110, in
quo hoc non eratp velut b ab o differt; id eﬅ, ſi ﬅatus
b a ﬅatu a duntaxat quantitate diﬅet, tum mutatio erit
ortus a b-a, quod in priori ﬅatu non erat, ratione cu
ius :o videtur.,
Quamobrem quaeritur: quomodo res ponit e ﬅatu
:a in alium ﬅatum sab tranſire. Inter duo momenta
femper quoddamrtempus interiectum eﬅ, et inter duos
ﬅatus femper discrimen aliquod habens quantitatem
'(omnes enim viſorum partes femper funt viciffim quan
trajo Itaque quaeque _tranſitio ex vno ﬅatu in alterum
in tempore euenit, inter duo momenta comprehenfº,
quorum priori ﬅatus determinatur is, vnde res egreditunl
poﬅeriori is, in quem peruenit Vterque ergo in fini
'bus ſunt et terminis temporis mutationis cuiusdamrpro
linde ﬅatus in duos ﬅatus medii, ideoque qua tales per
tinent ad mutationem totam. Atqui vnicuique muta
ytioni cauſa eﬅ, quae in toto illo tempore, in quo illa
euenit, effectionem declarat. Ergo haecce cauſa mu
tationem non ſubito (vna ſiue in vno momento) perdu
cít', ſed in tempore, ita, vt, quemadmodum tempus a
momento primordii a ad ahfolutionem in b creſcit, item
etiam quantitas realitatis (b~—a) , per omnes gradus mi
nores, inter primum et vltimum interiectos, generatur.
Ergo omnis mutatio elle duntaxat per aaionemk poteﬅ
cauſalitatis continuatam quae, quatenus aequalis eﬅ, mo
mentum vocatur. Ex hiſce momentis mutatio non con
ﬅat, ſed iis gignitur qua effectum illorum.
Probe noteturua me non de mutatione certarum quax-undam
relationum vniuerſe loquil ſed de mutatione ﬅatus. Qua.
propter corpus quoddam , cum illud aequabiliter mouetur,
i ﬅatum ſuum (motos) haudquaquam matar; ſed fane qui,
dem , cum motus creſcit vel 'decveſcin
I
:70 ART. ELÉM. P.II. TOM. I. LIB. II. CARIÏ.

ÑAtque haec quidem lex eﬅ continuitatís mutatio
num omnium,_cuius haec ratio eﬅ: nec tempus, nec
vifum in tçmpore, partibus conllarep quae minimae vic
dcanturj nihilominus tamen rei ﬅatum in mutatione per
hafce vniuerfas partesa vt elementa, ad alterum ﬅatum
tranſire. Nullum eﬅ realium discrimen in viſo, vti
nullum discrimen in quantitate temporum, minimum,
et ita nouus realitatis ﬅatusinde a primo emergit, in quo
haec non erat, per omnes illius gradus infinitos, quo
rum inter fe inuicem discrimina cuncta ſunt minera,
quam quod fcparnt o ab a.
Quamnam vtilitatem hocce decretumánueﬅigatíoni

naturae adferat, hic nil attinet anquirere. Sed quo
modo eiusmodi decretum, quo cognitio noﬅra videtur
dilatari, prorfus effe ex anticipatione Poffit, id quidem
ovehementer eget noﬅra. deliberatiohel quamuis adfpe
&us ipfe fidem faciat veritati eius ac realitati, ideoque
- cile
crediPoſſe
Pofflt, quaellione Etenim
ſuperſedeſiri. ill-n, quotam
illud elle rationes
variae Potuerit,funt
fa'
conatus cognitionis per rationem dilatandae augendae

que: vt generatim debeat pro norma proponiwt fufpicid
nem foueas, neque quidquam credasa nec ſumas, vel
ad clarifiimum argumentum dogmaticum, ſi documen
tis çareas, quae accuratam queant deductionem flippe
_ dit-.Ire,
, omnis accefiio cognitionis empíricas, quaeque per
ªceptionis progreffio nihil eﬅ, nili dilatatio determinatio
Anisffenfus interni, id eﬅ, Progreffus quidam in tempo
re, qualia illa cumque fint, quae illi ſubiecta videanturl
.fine vifa ſint, ſiue viſiones Purae. Hicce progreffus in
tempore cunaza determinat ac déſinit, ipfeque per fe
nulla re amplius determinaturg id eﬅ, Partes illius fo
lum in tempore ſunt, et .Per ſynthefin huius, ſed mini
me ante tempus datae. Propterea vnaquaeque in perce
ptione tranfitio ad id, quod in tempore ſuccedit, deter
minatíone efficitur temporis ex generations huiusce Per
.peptionis, cumque illud tempus, femper et in fingulis
;ſms Partibus, quantitas vídcatur, generatione contine
SECT. III. SYSTEMA OMN. omnigenum-lu 17!
tur perceptionis vt quantitatis per gradus, quorum nul
lus ſi!: minjmusab o vsque ad gradum illius deſinitum.
Ex quo Perſpicuum eﬅ, fieri Poſſe, vt legem mutatio
num, quoad formam earum, ex anticipatione cognoſca
mus. Namque ſolam noftram apprehenfionem antici
Pamus, cuius, cum nobis ea ipfa ante vniuerſa viſa data
infit, lex conditioque formalis , profecto necefie eﬅ, vt
poffit ex anticipatione cognoſci.
Quamobrem, vti tempore conditio continetur ſen;
fitiua ex anticipatione, qua eſſe poteft progre-\Tus conti
nuus eius, quod eﬅ atque appareta \ad id, quod ſequí
tur et ſuccedít, ita in intelligentia, per apperceptionis
vnitatem, lex inefl ex anticipatíone, quae efficit, vt efie
continua determinatio pollit locorum omnium ad viſa
ſpeGantium in hocce tempore, per ſeriem cauſarum et
effeáïorum, in qua illis horum exliftentia neceirario effi
eiturl eoque fit, vt relationum chmnicarum cognitio
empirica ad quodque tempus vníuerſe‘z proinde obiecti
ve valere vídeatur.
CL
_ANALOGIA TER TIA
bem-etam ſimultanei, ex lege reciprocationí: fius
commercii.
\
Inter omnes ſúbﬅantias, quatenus in ſpatío poflunt

qua fimul conﬅitutae percipil perpetuum intercedit
commc'rcium.
Probàtio.
Reé efle fimul dicuntur, quum in viſione empírica
perceptio vnius mutuo poteft fequi alterius perceptio
nem (quod fieri non poteft in ſucceſſione viſorum, quem
admodum fupra in decreto fecundo oﬅendimus). Sic
perceptio primo in luna, deinde in terra, vel etiam re
¡tro potefl primo in terra, et tum in luna inﬅituí, et
quoniam harum rerum perceptiones poflunt ſe inuicem
mutuo ſequix propterea illae limul elſe dicuutur. Atqui
_172 ART. mihi P. ÍI. TOM.I‘. LIB.Il. CARIÏ.
'fimultaneum cernitur in exfiflcntia variorum in tempo
re eodem. Sed tempus ipfum non potefl percipi, vt in
' .de, quod e resin eodem tempore con fiituta ſunt, intelligas ,'
'Percepciones earum ſegui ſe_ inuicem poffe mutuo. lgi
. tur fvnthefis phantafiae in apprehenfione vnamquam
que illarum perceptionum vt eam duntaxat indicaret,
quae in ſubiecto adeﬅ, cum altera non exﬅat, et mutuol
non autem res obiectas fimul effea id eﬅ, fi vna ſit, effe
et alteram in tempore eodem, idque neceffarium effe,
vt fe inuicem mutuo poflint fequi perceptiones. Ergo
_opus erit conceptu intelligentiae fucceffionis mutuae de
terminationum harum rerum extra ſe ſimul apparen
tium, vt dici quèat, fucccffionem perceptionum mutu
am effe inlre “obiecta fundatam, eoque ſimultaneum vt
o'oiectiuum repraeſentetur. Atqui relatio fubflantia
rum, in qua vna dcterminzitiones complectitur, quarum
caufa altera continctur, in adfectione verſatur contagio
nisrety fi vicifiini haec cauffam continet determinatio
num in ulterag in adfectione commercii fine effeaionig
mutuue. Ergo fimultzmeum fubfiantiarum in fpzitio non
aliter potefl in experientia cognofci , nifi pofita effcctio
ne in ſe inuicem earum mutua', quae proinde conditio
erit, qua'effe res poffunt ſubiectae experientiae.
Res fimul ſunt, quatenus vno eae atque eodem
tempore apparent. Sed' quaenota erit, 'qua vno eodem
que eas tempore effe coguoſcatur? Nimirum hace: cum
ad ordinem in fynthefi apprehenfionis huius varietatis
nihil intei-effe videtur, id eﬅ, tab A per B, C, D ad E,
vel etiam retro ab E potefl ad A progrcdiJ Namquè fi
is cffet in tempore fucceffiue (ad ordinem abA incipien
te, atque in E definentevji fieri non poffetl vt apprehen
fio in perceptione ab E inciperet, et retro ad A perge
pretiil eo quod A ad tempus praeteritum ſpectat, et pro
.inde non amplius apprehenfioni poteﬅpbnoxium eſſe.
vbi 1am vero Hazas: in varietate ſubflantiarum, tam
quam viſorum vnam quamqueillarum prorfus folitariam
veffe, 'd eﬅ, nullam in altera efficere, neque huius mu
.tuoªcontagione teneri ; tum equidem refpondeboz ratio
SECTJII. SYSTEMA OMNIUM vDECR. SYNT. *1'73
nem earum lfimultaneam non fubieaam ſore, quae effe

Pòffint, perceptionibus, exfiflentinmque vnius nulla via
ſyntheſeos empiricae ducere ad exfifleutiam Poſſe alte
rius. Etenim ſi eas animo informes ſpatii intei-nullo va
cui feclufas diuulſasquc', tum perceptio ab vna pergens
ad alteram in temporej huius quidem eLfiflenti-am per
fequentem perceptionem determinare poſi'et, non autem
“diﬅinguere, vtrum vifum priori obíectiue ſúccedat, an
potius cum illo fimul videatun
Igitur praeter folam exfiflentiam fit aliquid, necefi

ſe eﬅ, quo A huie B locum in tempore deſigner, et vi
ce verſa rurſus B illi A , propterea quod ſola hacce lege
fit, vt fubflantiae illae, qua fimul apparcntcs, empírice
Pofflnt repraeſentari. Atqui id tantum alterius locum
determinat in tempore, quod cauſa illius eiusue deter
minationum videtur.- Ergo quaeque fubflantia (cum
tantummodo ratione determinationum fuarum effe con
ſequens Poffit) cauſalitatem c‘ertarum determinationum
quarundam in altera, et fimul effecta Cauſalitatis alice¡
rius, neccfle eﬅ, complectatur, id eﬅ, vt in commu:
nione dynamica
fimultaneum in _(proxíme,
quapiam poffibili
remoteue)experientia
fintj oportebít,
debeat
agnoſci. Atqui illa omnia ratione rerum experientiae

\ubica-,1mm neceffaria ſunt, fine quibus experientia ha
rum rerum obiectarum ipfa effe non Poffet. Ergo vni
‘ verſis ſubﬅantiis in viſis, quatenus eae fimul ſunt, ne;
ceffarium eﬅ, vt inter ſe inuicem in commercio perpe
tup effectionïs mutuae videantur.
Sed commercium hoc loco communionem dicimus
dynamicamdine qua vel ipfa communio ſpatií numquam
poffet empírica cognoſci. In noﬅris experientiis facile
intelligi poteﬅ, ſolas contagiyones continuas in omnibus
loeis fpatii ſenſum nnﬅrum ab vnaªªï‘e obiecta ducere ad
aliam "Poſſe, lumíneque inter oculum noﬅrum et corpo
racocleﬅia micante, commercium quoddam remotum
inter nos et illa efficí , eoque fimultaneum pofleriorum
euinci, quod nullum locum poffumus empírica mutnre
(hancce mutationem Percipere), nifi materia efficiatur, vt
in ART. tum P. II. TOMJI. LIB. II. CARTÏ.
nobis vbique loci noftri effe perceptio queat, ~et haec
quidem ſola illius contagionis mutuae ratione fim’ultaneum
èorum; eoque vsquenad obiectas res remotiffima's coêxſi
ﬅentiam illorum (quamquam modo interuentu)‘poffit
euincere. _Sine commercio quaequeperceptio (viſi in
ſpatio) ab altera diuulſa eﬅ atque abrupta, catenaque
“repraeſentationum empiricarum, id eﬅ, experientia in
a
obieaza re noua prorfus a principio inciperet, ita vt
prior cum ea ne minime quidem cohaerere, vel effe'ïq
relatione temporis conﬅituta Poſſet. Neque haec ita
dico, vt ſpatium vacuum redarguamz quippe quod ibi
xeffe, concedamus, quo perceptiones nullo modo pertinentl
et proinde locum non habet empirica cognitio coêxſi
zﬅent'iae', tum verovniuerfaej quae nobis elſe Potçﬅ¡
experientiae illud prorfus _non obnoxium videtur.
Quód vt magis perfpicuum fiat, notandum erit, in

animo noﬅro omnia viſa, qua in experientia complexa
Poffibili, in communione effe debere apperceptionis, et
quatenus res obiectae, qua ſimultanea coniuncta reprae
fentari debent, locum ſuumjn temporep necefie eﬅ, mu
_tuo det’erminent eoque totum aliquod conﬅituánt. Quad
ſubiectiua communio ſi fundamento ,deber obiectiuo ni
tip aut ad viſa qua ſubﬅantí’as referri, perceptione vnius,
qua cauffa, oportebit, vt eſſe perceptio poffit alterius,
et fic vice verſa, vt fucccfiioa quae femper ineﬅ in per
. ceptionibus, qua apprehenſio‘nibus, non rebus tribuatur
obieüis, ſed hae qua ſimultnueae poffint repraeſentari.
Sed hoc cernitur in contagione
in commercioſiſubﬅançiarum ad víciffltudinem,
reali, id ¿ﬅ,
fi ne quo proinde re
latiovempirica fimultan-ei haud poifetlocum in experien
tia inuenire. Atque hocce commercio fit, vt riſorum,
quatenus extra ſeſe, ſed tamen in coniunaione ſunt, com
_poſitum reale amat cuiusmodi compofita effe var-iis
modis poíſunt. Igitur tres illae relationes dynám‘icae, e
quibus caeterae omnes oriunturj in inhªerentía¡ conſeª_
quentiª et compofitione verfantun
.fl,
SECT. III'. SYSTEMA OMN. imm SYNTH‘ET'. lys
*Ñ \I
II
His igitur tribus analogiis experientiae nil nifi de

creta continentur determinandae circumicrihendacque
viſorum exſiﬅentiae in tempore, e cundis tribus modis,
tum a‘dfectione ad tempus ipſum, qua quantitatem
(quantitatem exiifientiaej hoceﬅ, durationem), tum ad
featione in tempore, qua ſerie ffucceffiuej1 tum deni
¿Jue etiam in eo, qua complexu omnis exſiflcentiae (ſi
mul). Haec vnitas determinandi temporis quanta
quanta dynamica eﬅ, id eﬅ, tempus non tamquam illud
ſpectatur, in quo cuiusque locum experientia proxime
determinet, id quod fieri non poteﬅ, quoniam tempus
abſolutum haud cadit in perceptionem quacum viſa Poſ
' fint compararig verum lex intelligentiae, qua ſolapoteﬅ
viſorum exſiﬅentiae vnítas ſynthetica ad temporis rela
tiones impertiris cuique illorum locum in tempore
deſinit, proinde ex anticipationea et ita, vt omni onmi
po temporiconueniat.
vocabulo naturae (ſenſu empírico) intelligimus
contextum viforum quoad exſiﬅentiam eorum ex regulis
neceffariis, hoc eﬅ, legibus. Sunc ergo certae leges,
çaeque ex anticipatione, quibus fit demum , vt eſſe na
tura Poffit; leges empiricae ope ſolius experientiªe, et
' quidem fecundum leges illas originarias, quibus efficitur,
. vt effe demum ipfa poffit experientía, locum habere poſ
funt et reperiri Quocirca proprie analogiae noﬅrae
'Ynítatem proponunt naturae in contextu omnium viſo
t 'tum certis quam
Primunt, ſubiectam exponentibus,_
adfectionem quae(quatenus
temporis nihil aliudhoc
ex
ªpmnem
vnitatem,exſiﬅentiam
cui tantum complectitur) ad apperceptionis
ad regulas elle locus Poteﬅ in ſyn- i
theſi. itaque iis coniunctis hoc enunciaturz omnia viſa,
fine phaenomena in natura inſuntz in eaque oportet in
eſſe, ſi quidem fine hacce vnitate ex anticipatione nulla
vnitas experientiae, proinde etiam nulla determinado
finitioque rerum Ob'iectarum in eadem effe Poſi'et.
Sed de argumenti genere, quo in hiſce legibuis nn
turae transmendentalibus vii ſumus, eiusque peculiari
I
176 ART.. ELEM. P. 'IL TOMI. LIB. II. CAP._II,

natura quaedam adhuc mon‘enda videntur, qnae ſimul
qua norma alius cuiusque Periculi in intellectualíbus iis
demque ſynthetícis decretis ex anticipatione probandſils
Permagni effe momentí dcbebunt. Quodſi haſce analo
gías Jay/¿2071x553 id eﬅ, e notionibus voluiffem euinceª.
re: nempe omnc, quod exflat, duntaxat in eo dePre-'
hendí, quod conﬅans eﬅ et Perpetuum, vnoquoque
euentu aliquíd poni in ﬅatu antegreffo, quod ad reguj
1am quandam ſubſêquatur, in variis demque, quªe ſip
mul ſunt, ﬅatus in adfeEïione ad ſe inuicem ſecundum ª
regulam ªliquam ſimul elſe (in commercio verſari), tum_
omnis opera prorſus inanis atque irrita fuiffet. Namá
' que non Poteﬅ ab‘obiecta re eiusque exſiﬅentia ad exſiſi ;
flentiam ªlterius ſolis harum rerum 'conceptibus Perueſi
niri, quo earum cumque modo analyſin Perſequare.
Quid igitur nobis reliqui foret? Poffibilítas experientiaez,t
vtpote cognitionis, ¡n qua, neceffe eﬅ, vt: omnes nobis
obiectae res dari tandem Poffint, ſi earum repraçſenta
tio nobis debeat realitatem obiectiuam largiri. Itaque
in hoc tertio, cuius inter-Informa et neceffaria in vnita
te ªpperceptionis ſynthetica verſatur Omnium viſorum,~
leges aperuimus ex unticipatione Perpetua: et necefl'a
riae temporis determinationis vniuerſae exfiﬅentiae ir!
-Phaenomeno, fine qua eſi'e non Poffet ipſa tefmPoris de¡ ~
terminatío empírica, legesque muenimus vnitatis ſyn
theticae ex anticipatione, quarum ope ar'çicipare expe-‘~ -
rientiam potermnus. Huiuſce viae defeáhl, et opinio-i '
nis errore, quo enunciata ſynthetíca, ab vſu empírico \
intelligentiae pro principiis commendata Boyyazrma’ïº
Poſſe Putabantur probari; accidit, vt decreti cauſaeper
fectae et principalis (rationis ſufficientis) tam crebro,
ſed ſemper fruﬅra, probatío tentªretur. De duabus re
liquís anªlogiis numquam quísquam Cogitauit, quamq
quam ſemper ſunt tacite vſurpatae; ”*) ſi quidem via cad
rebatur'categoriarum, qua ſola poſiït quaeque intellid
"_) Vnïras vnïuerſiratis rex-um, in qua omnia viſa effe coniun
&a debe…, aperte eﬅ mera conſecutío decreti- danculum
ſumri commercii omníum ſubﬅamiarum , quae ſimul ſunt:
etenim, fi ſºlilªſíae effenr, iis qua panibusnumquªm totum'
\
SEG'R'III. SY'STE‘MA OMN. DECR. SYNTHET. I77
gentiae lacuna, tam in conceptibus, quam in decretisl
aperiri ac ſentiri. / '
, 4
POSTULATA
Cugitntionif empíricas in genere. I
_ "1) 'Q‘uo'd legibus formalibus illis experientiae (quoad.

viſiones conceptusque) congruens eﬅ atque conueniens,
id Iffi jJotq/t‘. ‘
v 2) Quod gum lege experientiae materiali (ſenſatíone)
connexum cphaeret, id vere eﬅ atque apparet
3) Id, cuius cum eo, quod vere exﬅat, connexio
contagioque ad vniuerfales experientiae leges determi
nata et circumfcripta eﬅ, necgfflzrio ¿uz/int.
\ Illuﬅratio.
categoriarumLmodalitatis ea peculiaris natura eﬅ, vt
cónceptum, cui qua. attributa iunguntur, qua obiectae
rei determinado, ne minimum quidem augeant, ſed ad
fectionem tantummodo exprimant ad facultatem cogno
ſcendi. Si conceptus rei cuiusdam iam prorfus plena
fit ac perfecta, tamen de illa re~ quaeri poterit, num ea.
effe tantum Poffit, an re vera exflet, ant, ſi hoc ſit, an
ea etiam adeo neceifaria videatur? Ea re nullae amplius
in rerobiePcla ipfa determinationes cogitantur, ſed modo
quaeritur, quomodo ea res (cum modis omnibus et de
terminationibus ſuis) ad intelligentiam, eiusque Yſum
empiricum, vad vim iudicandi empiricam, ad rationem
que (in eius vſu ad experientiam) ſeſe habere videatur.
efiicereturl et ſi coníunctío illarum (varíorum efl'eéli ad ſi

militudinem) íam propter coêxfiﬅemiam noti neceffaria efi'et¡
-non poffer ab "hac, qua adfectíone mere ideali, ad illudj vt
ad reale, concludij Quamquam fuo loco monﬅrauimus,
commercium illud proprie in cauſa efl'e, qua fiat, v't eITe c0
gnitio empírica puíſit, coéxſiﬅentia, et proinde proprie ex
hac ad illud. tamquam conditionem eius legemque, retro
- cunclufionem fieri. l vM _ _ _ ' _ . ª
17.8 ART. ELEM. P; II. TOM]. LIB.II. CAP. IL
l Eademqu-e de cauſa decretís modalítatis n’il quid
quam cpntinetur amplius, quam enodationes conce
Ptuum eius, quod elſe poffit, ~quod vere exﬅet, quodque
neceffaríum ſit, ¡n vſu eorum empírico ,. et ſimul etiam
omnium categoriarum ad ſolum vſum empiricum adﬅri-.
ctiones, vſu tçansſçendentali nec admíffo ueue conceffo.
.Quippe quaeſſi illis ſignificado non mere logica com
petere, formaque cogitandi debeat analytíce exprimi,
ſed rex earumque Poſiíbilitatem, exſiflentiam vel neceſſ
tatem attingere, ad experientiam Poffibilem eiusque
Ynitªtem
qua ſola resſyntheticªm, ſpeflent offerri
Poflctunt experientiae illae, atqúe
neyceſi'e eﬅ, in
proponi.
Igitur poﬅulatum Poffibilitatis rerum vult, vt cpu
ceptus earum cum legibus formalibus experientiàe vni
verſe con‘grunt et conueniat.- Qua vero, nempe forma
,obiectiua omnium viſorum 'in genere, vniucrſa Conti"
nétur ſyntheſis ad rerum obíectarum cognitionem ne
ceffaria. Conçeptus" ſynthefin complectens vacuus et
inanis Puta'ndus eﬅ, neque ad v’llam rem obiectam reſer
tur, niſi haec ſyntheſis Pertineat ad exyerientiam, vb…
tamquam ab illa mutuo accepta, et tum conce-pta: empírica:
”vocatur,~ aut vt talis, ih qua, vt leg'e ex anticipatione,
experientia vniuerſe (forma eius) nitatur, et tum ea n0
-tio pum eﬅ, quae nihilqminus tamen ad éxperíentiam
Pertínet, eo quod, quaé ípſi obnoxia eﬅ, rus‘tantum in
ea Poteﬅ deprehendi. Namque vnde inſigne Pòffibili
tatis Cuiusdam rei obieflae, conceptu ſynthetico ex an
ticipatione cogitatae, depromas, nifi de ſyntheſi for
mam cognitionis obiectarum rcrum empirica‘e conﬅitu
-erzteP In ta‘lis conceptu_ nullam inefl'e repugnantiam
oportere; id quidem ad neceffariam conditionemïlogi
cam pofiulatur, ſed ad Obieffiuªm conceptus realitatem,
*id efl', ad pòffibilitatem eiusmodi obiectae rei, quae con
cePtu i110 cogitatur, permultum abeﬅ, quin ſatis videa-L
tur. Velut in conceptu Hgurae lineís duabus reffis in
,cluſae ffixlla repugnantiajneﬅz, ſi quidem conceptu dua
rum linearum reflarum earumque contagione « nulln ſi
gurae negatio continetur; ſcdímpoffibilitas Poſita non '
“ eﬅ inconceptu ¡Pſ0, ſedin copﬅructione ¡Rius in \ſpa
\
SECT. IU. SYSTEMA OMN. DECR. SYNTHET. 179

tío, id eﬅ, imlegibus ſpatii eiusque determinationibus
et modis, quae vero rurſus realitate obiectiua gaudcnt,
id eﬅ, res ſpeíïqnt-poffibiles , quoniam iis vniuerſe for
ma continetur experientiae ex anticípatione.
Nunc huiuscect poﬅulatí poffibilium permagnum
vfum contagíonemque ante oculos collocabimus. *Si
,rem cogito, quae conﬅet et Perpetua ſit, ita, vt cuna-.I,
quae vgxianturªtque ſucceglunt, ad ſolum eius ﬅatum
Pertineant, numquam Potero etali conceptu ſolo c0—
gnoſcere, eiusmodí rem eſſe Poſſe. Aut vero aliquid
cogito, quod ita debeat eſſe comparatum, vt, eo Paſito,
ſemper illlud et neceffario aliud quid ſequatur, hoc qui
dem Profecto fine repugnantia poterít cogitari; an ve
Iqeiusmodiqualitas (cauſalitas) vſpiam in quapíam re
Poſiíbilioffendatur, eo non Poteﬅ diiudícari. Ta’ndem
¡jes poſſum diuerſas .(ſubﬅantias) cogitare', ita compa
Ijgtgg, vt ﬅatus_ Vnius in ﬅatu alteríus conſequentíam re
linquatÑçt; ſieverſª vice; ſed, vtrúm talis adfectio ali
quª cadcxe-,vſpiam in res yqueat, id ex conceptibus his
ce, quaeſyntheſin duntaxat arbjtraríam continent, nul
lomodo poteﬅ intelligí. Igitur ex eo tantum, quod
conceptibus íﬅisadfectiones perceptionum in vnaqua~
queexperientia ex anticipatíone exprimuntur, obieffiua
illorum realiſtas, ¡d eﬅ, Veritas transſcendeutalis,~cogno
ſcitur, et ſanebquidem libera ab Omni experíentíu, ne
que tamen vacua ab Omni adfefflone ad formam expe
rientiae in vniuerſum, vnitasqueſynthetica, in qua ſo
la poffunt oblatae res empírica cognoſci. -
*x Si vero nouos adeo conceptus ſubﬅantiarum, viri
úm, effectionum mutual-um, ex materia, quam nobis
perceptio miniﬅr-.Axt, animo informare velles', ita, vt ne
exemplum earum coniunffion‘is ab experientía ¡pſ1 de~
Promeres; tum in mera portenta ingenii incurreres,
quae an eſſe queant, ex quo intelligi poffit, nullum,
Prorſus .veﬅigium apparet, quoniam'in iis non ducem et
magi-ﬅram experientimn ſequeris, neque ex‘illa conce
ptus iﬅi depromti vídentur. Tales conceptus fictí no
tem poffibáclitatis ſuae non poºſi'unt, ad modum categoriz
l
I
imo ART. ELEM. "P..II. TOM. r. LIRIL'CARII..
rum, ex anticipationew tamquam leges, e quibus omnis

experientia pendeat nanciiicila ſed tantum ex adſumto (a
poﬅeriori), vt tales , quales per-ipfam experientiam of
ferantur, et poilibilitas carum., aut ex udſumto_ debebit
atque empiricea aut nullo prorfus modoqpoterit cogno
ſci. Subﬅantia, quae conflanter praefens iufpatio fo
ret, ita tamen, vt ne illud expleret (qúemadmodum me
dia illa ratio materiam inter et naturam cogitantem ,
quam
qua visvoluerunt quidam intmducere),
primitiuavalnimi aut fingularis
noﬅfflª praeuidendi ali
futura (non
folum concludendi), aut denique vis quaedam eiusdem
animi commercium cum aliis hominibus (vtcumque re#
motis) cogitationum habendi-g- hi omnes conceptus ſunt,
Omni Poſiibilitatis fundamento ,carentes ac deﬅitutí,
quippe quod non poni in experientia Poteﬅ, et notisleſi
gibus illiusg iine quibus ea in coniunitione cogitatio
num arbitraria ve'rſatur, quaea quamuis ab repugnantia .
libera ſit, tamen fibi non poterit realitatem obiectiuam,
proinde nec pofiibilitatem eiusmodi Obiectae rei arroga
rei quam ſibi hic volunt animo informare. Realimtís
ratio per naturam rei non poterit in ſingulo (in concrec
to) cogit'actri, nili experientia adiuuemurg quippe quae
tantum ſenſationcªm, materiam experientiaej ſpectare
. Poteﬅ, neque adfectionisformam attingita quacum ludi
fortafle in fiaionibus Poffct.
i \Í _Sed miſiís Omnibus,, quorum Pofflbílitas ex ſola ve

ritate in experientia Poteﬅ intelligia ſolam hic poffibilí
tatem rerum per conceptus ex anticipationè, quibus ada
feuerare pergo numquam ex eiusmodi conceptibus ſolis,
led ſemper qua legibus formalibus et obiectiuis experien
tiae in vniuerfum eſſe locum Poſſe.
invidetur quidem trianguli pofiibilitas ex conceptu
fuo per Te ſolo cognnfci Poſſe (prefecto is non pendet ab
experienti‘a); namque reapfe illi poflumus prorfus ex
anticipatione remquoniam
Quod quandamtantum
ſubiicere, id eﬅ, rei
in forma illum .con v
obiectae-
ﬅruere¡
verſatur, tamen femper tantummodo effectum Phanta- i
fiªc maneret, cuius obiectae rei poffibilitas adhuqdubiï…
SECT.IH. SYSTEMA OMN. DECR. summam x8¡
foret, quippe ad quam requiretur, vt eiusmodi figura
ad minus leges cogitata ſit, in quibus poſitae res omnes
ªſint: experientiae ſubiectac. igitur fpatium in lege verti
formali ex -anticipatione experíentiarum external-um,
eamdem ſyntheſin formantem, quain phantaſia trianguz
lum conﬅruimus, cum ea, quam in apprehendendo viſo
efficimus, vt de illo eandem
conceptum
vnam prorfus atque eſſe,empiricum efformemus,
id folum eﬅ, quo poſ-v
ſibilitas eiusmodi rei cum hocce conceptu coniungitmp
Atque ita poflibilitas quantitatum continuarum, quin
;quantitatum- in vniuerſum, quoniam conceptus earum
omnes ac finguli fynthetici ſu-nt, numquam cx concepti
bus ipſis, ſed ex iis, qua legibus formalibus determina-
tionis obiectarum rerum in experientia in genere. de
mum Perſpicua erit; et vbi tandem res obíectas quaeres
'conceptibus conſentaneas, niſi in experientiaa in. quaſQ
la nobis res Offeruntur? quamquam,non ipfa Praemiffa
experientia ,. tantummodo in adfectiºne ad leges forma
les, quibus in ea generatim aliquid tamquam quòïï'òbla
tum ſit definitura proinde prorfus ex anticipatione , ſed
tamen in adfectione ad cam, intraque fines illius _ac ter
minos, Poffibilitatem rerum et agnofcere poflumus et
-' notare ac xdiﬅinguere..
. Pollulatum rerum veritatis et exſiﬅentiae cognoſcen- l
(Tae requirit perceptioneml proinde ſenſationem; cuius
tibi confcius ſis, non proxime quidemjrei obieaae ipſius‘,
cuius debet exſiﬅentia cognoſci, at cohaerentiam illius
eum quapiam perceptione vera, ex analogiis: experien
tiae, quae vniuerfam coniunctionem realem in experien
tria vniuerfe Propouunt. i
In ſolo conceptu reinulla nota iueffe potefl eius

exſiﬅentíae. quamuis enim ille plenillimus et Perfectiſ
ſimus ſit, ita, vt ne minimum quidem in eo deſit, ad
rem cum omnibus modis ſuis ac determinationibus co
gitandam, tamen exſiﬅentiae. cum iﬅis omnibus nihil
quidquam negotii eﬅ, ſed in hac tantum quaeﬅio'ne oc
cupatur: num eiusmodi res data nobis atque oblata vi
deatur, ita, vt perceptio eius conceptum Poſiït _antece
:S2 ART. ELEM. P. II. TOM. I. LIB. II. CAP. II.
dera; Nàmque' eo, quod conceptus perceptionem an-A
tecedit, ſola illius Poſſibilitas indicatur: ſed _perc‘eptiº
materiªm conceptui ſuppeditans, vna eﬅ nota exfiﬅen
tiaé, Verum etiam ante rei percèptionem,ideoque com
Paratiue'ex anticipatione Poteﬅ exſiﬅentia íllius cogno
.ſei, fi modo cum petce’ptionibus nonnullis, ad decreta
coniun’ctionis illarum empíricae‘(anal0gíarum) cohaerero
videatur. Tum enim exſiﬅèntia rei cum perceptioni
bus noflris in experientia Poffibili eﬅ connexa, ad viam'
que analogiarum illarum a noﬅra vera perception: Poſ
ſumus ad rem in ſerie Percçptionum Poffibilium Perua
nire. Sie exſiﬅentíam cog‘noſciúms materiae magnéti~
cae omnia corpora Permeantis ex perceptioneſcobis fer
reae attractae, quamquam Km natura inﬅrument-,0mm
- ſenſus noﬅri, ;eſſe non pote proxima huiusce materiaa
Perceptio. Namque omnino, Pro legibus ſenſus con
textuque perceptiomlm noﬅrarum, in experientia et in
Proximam viſionem empiricam illius offenderemus, ſi
;ſenſuum nòﬅrorum acies eíſet ſubtilior, quorum quippe
craffitudo formam nil quidquam attinet experieñtíae poſ
fibilis. Itaque quo perceptio, quaeque illam ſequun<
tur, ex legibus empirièis Pertinebunt, eo etiam‘n‘oﬅra…
Pertinebit cognitio exſiﬅentiae rerum. ~ Nifi ab expe
rientia proficiſcamur, atque ſecundum leges contextus
empirici viſorum pergamus, ‘ frufira ſperabimus, ,nos rei
cuiuspiam ezſiﬅentiam diuínaturos effe vel exploratu
ros, Grauiſſimam quidem dubitationem contra hasce
leges exſiﬅentiae remotius Pfobandae mouet Idealixmira
tio, quam haud abs re eſſe ccnſeo data, hac occafiouº
hoc loco refutare.
:t b Í
fl
Reg/¡¡taria Ideah'jmi.
Idealismus (nempe materialem íntelligo) cernitur
in theoria, quae exſiﬅentiam rerum in ("Patio extra nos
vel ſolum dubiam nullisque rationibus Onfirmundam,
"Fl falſam et impoſſibilem declarat; illa Zatio problema
tzoa Cartefii eﬅ, quae vnam ſolam ¡llum adſertionem em
SECT. III. SYS'I‘EMA OMN; DECR. SYNTHET; ¡'33
Piricam: Ego fitm, Perhibet indubitatam; altera en;
dogmatica Ber-kleji, ſpatiumcum vniuerſis rebus, quif *
bus ilíud qua lex quaedam inſeparabilis adhaeret, ali
quid reputans, quod eſſe per ſe ipſum nequeat, el: pro
pterea res in ſpatio meras vmbras el: phantasmata faci
ens. . Idealismus dogmaticus .non poterit euitari, vbi
ſpàtium ſumſeris, qua proprietatem, quaerebus ipſis
per ſe ſpeaatis ('º'vrwç Zac) debeat competere; tum ilq
lud enim cum vníuerſis iis, quibus, qua conditio,inſer.
vit, nihilum (non~ens) videtur. Sed fundamentum hu,
iusce idealísmi ſupra in aeﬅhetica transſcendentalieuer
timus. Sed problematica idealisr‘ni ratio; nil quidquam
ea de re adſercns, ſed tantum impotentiam quandam¡
practer noﬅram, exſiﬅentiae ratione-m ex proxima expeq
¡ientia euincendi, perhibens, rationiconuenitdecetquc
ſubtilitatem inueﬅigationis Philoſophicae, nimírum, ng
diiudicemus, antequam firmum Perfeflu’mque ªliquod
argumentum repertum videatur. . Proinde vincendum
argumento erit, return externarum nos non ſolum opi!
m'onem habere, verum etiam experientiam; id quod fieri
non Poterit, vniſi , vt Probari queat, vel ipfam intimam,
Carteſio indubitatam , experientiam noﬅram eſſe, ſola
Poflq ſumta experientiª externa. , _. r
\FES-¿WW - ª - ,
j"-- 7”' '- \ Theorema. A
_ &1ª, ſed empírica determinara, wg/g'ſientiaç mei ip:

fius corzfiicntia eagſi/Zentiam euincit rerúm obieñ’arum ¿rx/jm
tio extra me.
Probatio.
;_. Conſcius mihi ſum exfiﬅentiae mcae vtpote in tem

Pore deſinitae. Omnis dctermiuatio temporis ¡¡liquid
co-rﬅam' et perpetuum ponít in Perceptione. Sed con
flanset perpetuum illud eſſe non Poteﬅ aliquid, quod iu
me ſit; ſi quidem ipſa exſiﬅentia mea in temporc Pobeﬅ
demum conﬅanti …o ac perpetuo dctcrminari ac deſiniri.
Igitur percçptio hujmsce Perpetui eſſe tantum Poteﬅ Per
Tem 'aliquam extra me ~, non \jero per ſolam :aptas-ſenti!.
134 ART. ELEM. P. I‘I. TOM. I. LIBLII. CAP. U.
tionem rei extra me. Ergo determinatio exſïflentiae
mcae in tempore duntaxat eſſe poteﬅ per exſiﬅcntiam
rerum in veritate appamntium, quas extr_a me percipio_
Atqui conſcientia in tempore cum conſcièntF' pnſlïhili
tatis huiusce determinationis temporís nece aria_ con
iuncta eﬅ: ergo ea etiam cum exſiﬅentia rerum extra
me', qua conditio determinationis tcmporis, necefl'ario
coniuncta videtur; id eﬅ, conſcientía exſiﬅentiue me¡
ipſius ſimul eﬅ conſcientia Proxima exſiﬅentiae rerum
extra me aliarum. ‘
Scholion I. In 110() argumento' animaduei-tí poteﬅ,

idealismo luſum , quem is' fecerat, maiorí iuread viciſ
fitudínem rctríbui. IS ením ſumſit, vnam Proxin‘mm
experientiam effe interna…, indeque ad res externas ſ0
lú’m concludi,v ſed , vti vbique , quum ab-effectís datis ad
vcauſasªdeterminatas concluditur, tantum incerte, qno~
niam etiªm in nobis ipſis fepraeſentationum latere cau
ſa poteﬅ, quam rebus externis, fortaffe falſo, attribſiuï
mus. Sed hoc loco vihcimus, experientiam éxternar'n
prqpríe proximam'*) effe, cuiusque ſolius Opè, non con
fcíentiam illam quidcm exſiﬅentiac noﬅri ipſius , ſed ta
men illius in tempore determinationem, id eﬅ, expe
rientiam internam efl'e Poffe. Sane quidem repraeſen.
tatione: 'ego ſim, ,Cou'ſcientiam exprimente, quae Om
'_nem Poteﬅ
Proxíme in cogitationem comíturi, illud
ſe cohíbet exſiﬅentiamct efficitur,
cuiuspiam quod
ſulſizïecti,,
.") Conſcientía prox-¡ma exſiﬅentíae‘rerum externarum in prae

ſenti theo‘remate non ſnpponitur, ſed probatur,poffibílitatem
huiusce conſcienriae perſpiciamus, nec ne, nil intereﬅ. Sed
quaeﬅío
ſolo nos ſenſu
de poſiibíliçate
interno gaudeamus,
huïus conſcientiaehaec
externo careamus,
foret:
phªI
{aſia tamen externa pollere videamur? Sed manifeﬅúm eﬅ,

quo duqtnxat aliquid qua extrínſecus imaginarí poſſis, id eﬅ,
ſenſui in viſionc proponeke, ¡am ſenſum excel-num habeas,
eoque ſolam viſi externi receptíuitatem , a ſpontaneítate,
qua quaeque phantaíia inſignitur, proxima debeas discernere,
neceffe effe. -Nam ſi ſenſum exterlmm tíbi Ehantaſiae ope
creares, ſaculmtem videndí, quae per phantaham deber de
' ªterminari', ¡pſam mueres; - ' '
\
SECT. lII. SYSZI‘E‘MA OMÑ. DECR. SYN‘TH‘ET. '185',
'ſed nondum cius cagrzitiom’m, Proinde quoque nullam
empiricam, hoc eﬅ, experientíam; ad id enim, praeter
cogitationem de re quadam in veritate‘ rerum apps.
rpnte, etiam Viſio, et hoc lncointcrna, rcquíri’cur, cu
ius, id eﬅ, temporis, rntione ſubieíïrum determinandum
'videtun ad quod neceffario Opus eﬅ rebns externis, ita',
vt pro‘mde ipſa interna experientia interuentu tantum‘,
et duntaxat Per externam elſe Poſlít.
-~ , Schdion 2. Quocum vſus Omnis empirícus facul
tatis cognoſcendi noﬅrae 'm determ'mzmdo tempore deſir
niendoque prox-ſus conſcntire videtur. _Non ſolum vt
omnes determinatíones temporis ſola víciſſitud'me rela
tionum externarum (nmtumnjfeſpectu perpetuiin ſpatio
(veluti motum ſolarem rationc rerum Obiectarum ten-ae)
inﬅituere Poſſimus, nihil adeo quidquam Perpetqi habe
mus, .quod notioni ſubﬅan‘tíae Poſſimus, qua. viſioni,
~ſubiicere¡quamflſiflam mah-Ham, et hoc ipſumperpe
tuum non‘ ex experientia externa hauritur, ſed ex anti
cipatione, tamquam lex conditioque neceffaria cuius
.cumque determinationis ,tCmPOI-iS, proinde quoque tam
quam determinado ſenſus interni ratione exſiﬅentiae no
,ﬅrſii ipſiusper exſiﬅentïam rerum externzlrum ponitur.
Conſcíentía 'mel ipſiusín repraeſentatione ego in nulla
omnino viſione verſatur, ſed 'm repraeſentatione intel
lectuali ſpontane-itatis ſubieffl-cogitantis. Inde huiçego
ne minimum quidem attributum eﬅw'iſionis, qgod, qua
conﬅans et perpetuum, determinationi temporis in ſen
ſu intimo ſeruire correlatum que-at: ſicuç ferein materia.
ratio imperuia eﬅ qua Viſio empírica.
Schulion 3. Ex eo autem, quod exſiſiﬅentia rerum
externarum ad Poſſibilitatem' conſcíentiae noﬅri ipſius
determinatae requíritur, non efficitur, vt quauis reprae
ſentatione rerum externarum viſion¡ fubiecta ſimul et
inm earum‘exſiﬅentia contíneaturz‘fi quidem illa Com
mode effe pot-:ﬅ ſolum Phantaſiae effectumſtmn in' ſom
niis, quam'in errore at’que deliriis),‘ſed tantummodo
\per reproductionem ’priﬅinarum Perceptionum’ externa
rum, quae; vti oﬅendíinus, Per _ſola-¡n eﬅe exfiﬅçnt’mm
\ \
\
¡ \
186 ART. ELEM.: P. II. TòM. I.‘ LVIII. (-:APJL’Q

poffunt rerum extrinſecus oblatarum. Hoc loco ſolum
probandum ſuit,v omn'mo experientiam internam eſſe
poﬅe per cxperientiamexternam in vniuerſum. AnÑhaec
vel illa expericntia. Putatitia. non in ſola opinione \jerſe
tur fictitía, ex ſingularibus 'illius detcrminationibus, e:
comparatione Cum criteriis vniuerſae experientiac veraç‘
diiudicandum videtur. \ I
,
It 'ü I
\i
Tandem tertium poﬅulntum quidem noceſſitatem‘
materialem in exſíﬅentia ſpectat, non- ſolam formalem e!:
logi-cam in coniuné‘tione conceptuum. Quum vero nul’- Ñ
'la exſiﬅentia rerum ſenſibus obnoxíarum Penitus Poſſit
ex anticipatione cognoſci, ſed -comparate tamen ex anti'
cipªtione relata ad exſiﬅentiam aliam '1am datam, ní
hilominus tamen tum quoque ad illam perueniri exſi
l ﬅentiam poſſit, quae vſpiam in contextu-experientiaeª,
cuius data perceptio in partibus eﬅ, effe comprehenſª
o debeat: neceſſitas exſiﬅentiae uumquamex conceptibus
poterit, ſed ſemper tantum econiunctione cum iis, quae
percipíuntur, ad leges expcrieutiae vníuerſales cognoſoí.
Nulla omnino exſiﬅentia-eﬅ, quªe ſub conditione alía*
rum viſorum datorum qua neceffaria queat coguoſcií,
Praeter exſiﬅentiam- e'caufis datis ad leges effectionis
cauſarum (cauſalitatis). Ergo non rerum (ſubﬅmtiarum)
exſiﬅentia eﬅ, ſed ﬅatus earum, cuius ſolam neceſſitªa
tem cognofcerº-poſi'umus, idque ex aliis ﬅatibus, in pep
ceptione datiskex legibus empiricis effeêlionis cauſſas
mm. ‘ EX quo conſequitur, criterium neceffitatis ſolain
lege ineffe experientiae poſſibilis: \quidquid fiat, qualº
cumque ſit, Per cauſam in viſo ſiue .phaenºmeno cx an
ticipatione determinari. Hinc fit, vt ſolam necel'ſitutem cf~
fectorum in rerum natura, quorum nobis cauſªe datae
ſunt, cognoſcamus., notaque neceſſitatís in ex-fiﬅentia.,
non laltius patear, quam cªmpgs experientiae poſſibilisz,
in éoque ¡pſ0 nonexſiﬅentiam rerum- attingat, qüa ſub;
ſ-untinrum, vquippe quae numquam poíIÏunt qua effectum
cmpirícum, ſiuequiddalm, quod fiat et Oriatur, conſide
rqr11.…lgitur_ neceſſitaskíolas attinet adfeffiones viſorum
l
SECTJII. SYSTEMA ÓMN. DECR‘. SYNTH'ET. 187
ex legibus dynamicis cuuſaiitatis, - et ſuſi'ultam iis Poſſ
bilitatem, ab exfiﬅentia vſpiam 'data (a Cauſa) ad aliam
cxſiflentiam (ad effectum) ex anticipatíone concludendi;
Quidquid fit, cum adiunctione (hypotheticc) neceffarium
.eﬅz quo uidem decreto mutatioin mundo legi ſubiici~
tur, id ea, regulae exſiﬅentiae neceffarine, ſino qua nc'
quidem locus foret rex-um naturae. ~ 'Vnde efficitur, de
cretum, quod, in mundo non ufimz effefinfuitum, enun
ciat, naturae'legem eſſe ex anticipationez ítem nullam
in natura rerum neceffitatem Caecam eſſe, ſed cum ad
iuná‘cíone, Proinde intelligibilem neceíſitatcm (non effc
fatum). Vtrumque in legibus 'verſatur, quibus fit, vt
mutationum -lufus natume rcrum (vt viſorum) ſubiíciatur,
fiue, quod idem eric, vnitati intelligentiae, in qua ſola
Poffunt ad -experíentiam ‘quandam,~ vtpote vnitatem Yi*
ſorum empiricam, pertinere. Ataque haec decreta dup
abtingunt dynamica. Prius illud Proprie in conſectario
verſatur decreti cauſalitatisi (in analogiis experientiae).
Alterum decreta ſpectat modalitatis, quaeín determina
tione cauſarum conceptum inſuper addít neceffitatis, le
gi tamen ſubditae intel-ligentiae. Decretum continuíin
ſerie viſorum (mutationum) vllumfiIIÍum nolebat, verum
etiam in complexu omnium viſionum empiricarum in"
{Patio inter duo viſa vllam lacunam, vllumue Iziatum:
namque- ita Poterit pronunciatum illud exPrimi; nil
Poſiſie ¡vemre m experientlam, quo Uacuum euincatur,
vel etxam qua Pars ſyntheſeos empirícae concedatur. Ac
vacuum quidemjllud, quod extra campum experientiae
Pofſibxjhs (rqmldll) cogxtauerw, non iurisdictíon¡ ſubeﬅ
ſolms mtcl’lx
_ gentme
_ eas. tantum 'lc uaeﬅione s nudlcantts,
" ‘ '
quaejíum alttmguunt vnſoruim Qatorum ad cognitiºnem'
emp-mcam,~ lllu'dgue quaçﬅlo_ eﬅ rªtloni propoficaideali,
ſ.P haeram
_ _ P offiblhs exP erlentlae
d transmjo
_ ªrantl,' densque
'*
mdlcantl , (Juae eam lpſam cmgunt et finiuntx
quae promde In dlaleéhca transſcendentali 'Brit exªmï
manda. Quae decretª quatuor (in mundo non eﬅ hia
tus,- non eﬅ _ſaltus z non eﬅ caſas, non eﬅ fatum) facil‘e
poffemlus, v-t1 omnia decïet'a orlgínis transſcendemªfis,
* I'd ordmcm ¡110mm, ordlm copuenienter cgtegoriurmn
igg AR‘T. ELEM. uli TOM. I. L‘IRIIL‘ CAP. H. 7
Proponçre, et ſuum cuiq_ue locum probare, fed lector'
earum rerum peritus et exercitatus hoc ſponte faciem
viamue ad illud facile inueniet. Vniuerſª autem eo:
tantummodo communiter rcdeunt, Ïvt-in ſyntheſiempí
rica nil quidquam concedutur, quod intelligentiael eta
contincnti viſorum omnium contextui, id eﬅ, Conce
ptuum vnitati, Poffit derogare. Namque in ea ſola eſ
ſe Ynitas poteﬅ experientiae, in qua omnes debent lo
cum Percepciones- obtinere ‘ t
Num campus eorum; ' quae efl'e Poffunt, maior ſit
campo illorum, quae vere funt atque apparent, hic ve
ro rurſus Patent latius, quam vis eorum, quae necella-i
ria videntur-j quaeruntilr illa belle quidem, ſed ſunt
fynthetice ſoluenda, ſoïlique rationis iurisdiaioni pari
tcr permittenda; co cnimlfere redeunt: vtrum res vni
~vcrſae, qua viſaz coniunctim ad complexum contextum
-que Pertineant experientiae vniusa cuius vnaquaeque
data perceptio in partibus ſit, quaeque proinde cum
nullo alio viſo poffit Coniungi, an mea perceptio ad Plu
res, quam ad vnam experientiami Poffibilem (in vniuerª
ſali contextu ſuoſipoffintpe'rtinere. v lntell-igentiæyexpe
rientiae ex anticipatione vniuerſe tantummodo regulam
praecipit, ſecundum conditiones fubieaiuas et formales
cum facultatis feniitiuaej tum apperceptionis, quibus ea
folis fit, vt eſſe pellit Alias vilionis formas (ac fpatium
tempusque) alias item formas intelligentiae (ac díscurſi
vas illas.eogitàtionis cognitionisue per conceptus), quam
quam effe poffent, tamen nullo modo excogitare poflu
mus et comprehendere, Sd, vt poffemus, tamen haud
pertinerent adexperíentiam, ſolam cognitionem illam,
in qua nobis res offeruntur. An aliae perceptiones, quam
quae vniuerſe ad omnem noﬅram expetientiam poffibi
. lem pertínent, proinde quoque longe alius- materiae eſi'e
campus quçat, intelligentia non potcﬅ decernere, quae
tantum occupata eﬅ in ſyntheſi coruml quae data viden
tur. P‘raeterea tenuitas ratiociniorum noﬅroxjum ſoli
torum , qu‘ibus permagna regio ' eorum quae efle
j poflunt , efficitur, quorum quae vere ſunt et papparent
(quaecumque ſubiccta; ſunt experientiae), duntaxat parua
J
.'III. SYSTEMA OMN. DECR; SYNTHET. 189
partícula videntur, in oculos incurrir. Quidquid vere
ª -exﬅat, id eſſe poteﬅ; inde perpnaturmn rei cx regulis lo
l
gices conuerſionis, cnuncíatum cmlſequitzur ſolum par
ticulçlre iflud: quacdam, quae eſſe Poffunt, reqvera ſunt
,atque apparent; id quod idem effe vidctur, atquc: mul
ta effe poflſiu'nt, quaetamen non exﬅzmt, hequ’c in verí
tate rerum apparent. Videtur quídem eorum, quae
-effe Poffunt, numerus poffe maior cenſeri, eorum nu
mero, quae vere apparent, Propterea quod ad poffibiliº
tatem debeªt aliquid accedere, Yt exſiﬅentia conﬅitua
tur. Verum non noſcoillam ad Pofſibile acceſiíouem: ſi
quidem quod praeterea illi deber-et addi‘, effe n91] poſ
ſet. Ad ſolam meam intelligentiam aliqua fieri açceſiío
Poteﬅ prªeter .Conuenientiam cum legibus forma
libus experientiae, nempe coniunéfio eum qua
piam-perceptionez quídquid autem‘cum hac ex legibus
empiricis coniunctum eﬅ, illud vere eﬅ et apP-aref,
'quamquam non poteﬅproxime percipi. In Continuo,
autemcontextu eorum, quae data mihi in perceptione
videntur, et aliam viſm-um ſeriem, pr-o'mde Plures vna
experientía omni’a complectente cffe Poſſe, ex eo, quod_
datumeﬅ, non Poteﬅ concludi, nedum, nil quidquam
datum videatur; ſiquidem fine_ materia ¡nihils omnind
quidquam cºgíturi puteﬅſ. QuOd ex lcgibçxs ſçlum, quaé
ipſae tantummodo queunt efl'e, poteﬅ elſe,, nen vbiúis
.eﬅ omnique rIg/ÍJKHM. Hoc vero reſpeéïu quaeﬅío ſumi
Ñtur, ſi ſcire cupimus, an Poffibilitas rerumlà-.titlzslpateag'
quam experientia Pat'ere poſiït. _
Harum quaeﬅíenum Propterea modo meñtíoneñi

' ſeei, vt ne lacunam reliquam in íis facer-em, qu'ae, ex
communi quidem ſententia, ad conceptus pertinent: in-u
telligentiae. Reapſe autcm poíſibilitas abſoluta, quue
Omni reſpectu valer, non in ſolo conceptu intefligentiae
Verſatur, neque vllo modo vſumſhabere empirícum pot
.eﬅ, ſed rationi prop’ria eﬅ, omnem Poffibile‘m vſum in
telligentiae empiricum tranſeuntí. Quamobrem hi'c hoz;
. . . . . . 'l
bls m ſolo ſcholxo
. l
Crxnco acquleſcendum
-
fmt qu¡. ¡em
, ‘
~
çaeteroqqiuhactenus
A futurae disquiſitíoní
_ ſeruamus.
. . .Ñ …Ñ_ i_
,I
19º ART. ELEM. P. 'IL TOM. I; LIB.II. CA’PI‘IÏ.
l Antequavm vero huic quarto loco, fimulque ſyﬅe
mati omnium decretorum intelligentiae purae finem
imponam, reddenda mihi ratio erit, cui-ipfa decreta mo
dalitatis poﬅular-a nominem. Nolo hoc vocabulum ea
figniſicatione hic accipí, quam ci quidam recentiores
ſcriptores philoſophici, contra ſenſum mathcmatíco
fumi quibus illud tamen proprium eﬅ, tribuerunt, ita,
vt Poﬅulare idem dicatur, atque enunciatumvquoddam
pro proximetcerto declarara, non addita eius vel deduaio
ne vel probatíone; etenim ſi illud in enuncintis ſynthe
Ñ t tícis, vtcumque euidentibus, concedere deberemos, vt
. ea, omni deductione deﬅituta, ad ſolam ſcntentiae i110
'rum augicoritatem1 iimplici adſenſu comprobare liceret,
aSum erit de vniuerſa- critica íntelligenti'ae, cumque
nulla inopia lit adiertionum fidentium, quas etiam com
munis fides haud recuſat (cui Vero nullum teflimonium
fidem facit); intelligentia noﬅra Cuiuis opinioni patebit,
neque ea adfenfum decretis denegare' poterit, quae,
l quamuis illegitime, tamen eadem fiducia pro veris
axiomatis cupiant admitti itaque cum ad con‘ceptum
cuiusdam rei determinado ex anticipatione accedit ſyn
thetice, tum eiusmodi enunciati', li non Probatio, ta
men certe deductio iuris faftae adfertionis neceffarioad
denda erit.
‘ Sed decreta modalitatis non funt obieSiiue ſynthe
v tica, eo quod attributis poffibilium, exﬅantium; neceſ
fariorum conceptus, de quo illa enuncíantur, ne mini
mum quidem augetur, itaa vt repraeſentationi obiectne
rei iis aliquid adiiciatun verum cum tamen fynthcti
ca ſin't, ſunt ea ſubiectiua tantummodo, id efi , ad con
cePtum rei (reªlis), de quo nil amplius quidquam enun
ciant, vim cognoſcendi iungunt, ex qua ille oritur, et
in qua ſedem haber, ita, vt, ſi in inteuigentia cum ſolis
legibus experientiae formalibus coniunctus eﬅ; res ei
ſubiecta poffibilis dicatur; ſi cum perceptione (ſenſatio
¡ie, qua materia ſenſu’um) connexus, per eamque ope in
t‘ïelligentiae determinatus eﬅ, res ei obnoxia vere appa
. tens atque exﬅans vocetur; ſi denique contextu perce
Ptionum ſecundum conceptus -determinatus eﬅ, res ei
\
IlI. SYSTEMA OMN. DECR. SYNTHET. 191
Propoſita neceffaria nominetur. Igitur decreta modali
tatis nil-quidquam aliud de conceptu enunciant, quam
cam facultatis cognoſceudi actionem, qua ille generatur.
Atqui poﬅulªtum in mªtheſi Pronunciatum dicitu’r acti
vum (Practicum); nil in ſe continens praeter ſynthe
ſin, qua. nobis rem-primum ſubiicimus, eiusque (Foncea
pcum generamus, veluti data linea puncto dato in ſuper
ficie orbem deſcribere, ntque eiusmodi enunciado Pro
Pterea \ron probari Poteﬅ atque euinci, quoníum, quam,
poﬅular, eadem illa tractatio eﬅ,_ qua conceptum talis
figurae generamus. ' Ergo eo'dem iúre decreta modal-ita
tis poﬅulare poffumus, quia conceptum rerum omnino
non augent, *) ſed ſolum modum 'oﬅenduntÑ quo ille
› vniuerſe cum facultate cognoſcendi coniungitur.
:l 1
II
Scfioh’qn generale adſyﬅem:: deeretmïum.

Dignum maxime notatu eﬅ, nullius nospoffibilitatem ‘
rei e' ſola categoria Perſpicere Poſſe, ſed ſemper in prom
tu habere viſionem oportere, in qua rcalitatcm obieffi
vam concept’us Puri intelligentiae proponamus. Eius \
generis exemplo nobis Poſïta ſit categoria adfectionis (re
latio‘nis). Quomodo I) aliquid tantummodo quafilbie
Bum, nou qua ſola deterfninatio alíarum rerúm exﬅare,
¡d eﬅ, effefidzflantia Poffit, aut quomodo 2) propterea,
quod aliquid eﬅ; ªliquid effe neceffe ſit, proiude quo
. modo omnino aliquid eſſe cauſa poſſit, aut 3) quºmºdºa
fi res Plüresexﬅant, ¡nde, quod vnactcarum exﬅat, alíj
quid reliquas atque ita mutuo Conſequatur, et fic cóm
mercio ſubﬅa‘utiarum effe locus poffit, nullis Prorſus e
eonceptíbus Poterit Perſpici. ldem etiam et in reliquis
ª’) Per exſiflmriam rei cuiusdªm profecto plus ponitur poſiïbí

. litate, ſed non in :a n; quippe quae in exſiﬅentia num
. quam plus contínet, quam quae in plena illíus abſolutaque
¡ pofl'xbílítate compi'ehendebanmr. Verum cum poſiibilitas
_ in ſola poſitíone reí in adfectione ad intelligentiam (vſum
eíus empirícu-m) cernatur, ſeqnítur, vt exſiﬅentia. ſimul in
"coniunctíone verſetur illius cum Perceptíone.
1492 ART. 'ELEM.¿P.II.. TOM. LtLlÉ. IÍ-*C‘APKIL ?Y
cate-goriis vnlet,v quomodo res cum multis coniunaim
idem, id eﬅ, efie quantitas Poffit, et quae ,ſunt de gene*
ryeeodem.. “Itaque quamdiu Viſio deeﬅ, nefciasj an.ca«.
tegoriis rem obicaamu cogites, _et un iis etiam omnino
quaepiamlpomt res Obiecta competere, atque ita conſit'-
matriga-as per ſe nullus prorfus cogniti-onus eﬅe, fed ſo
las ,formas çogitatíouum, quibus fiat, ,vt e viiionibus das
tis ,exſiﬅant cognitiones. Atque hinc pariter accidit, vt
e categorilis folis nil quidquam queat aMSN-K5: enun
ciari \Exemplo ſit hocce pronuncizrtumz in quziuis exo
fiﬅpntia eﬅ fubihmtizia id eﬅ, quiddam, quod folum qua
‘ ſubiectum-queat, neque ,quaſolum attributum exﬅare;
. velahocz quaeque -reS eﬅ quantum aiiquodi et quae ſunt,
generis eiusdemg ubi plane nihil erít, quo nosmet iuue;
o mur, vt colit-aptum datum trausgredi cum eoque alium
connectere poflimus - Vnde etiam'nemini vmquam ſuc
ceffit: vt e ſolis conccptibus puris intelligentiae Pronun
ciatum aliquod ſyntheticum probaretv velut hocce de
cretumz quidquid fortuito exﬅat, cauſamxhabet. q Nilſi
quidquam in ea _re efi-altum eﬅ_ amPlius, quam vt proba-.u
rctur, absque hac adfefflone, nos prorfus -nonpoffe exſig
fentiam fortuiti co‘mprchcndere; id eﬅ., ex antícipatione..
per inteiligentiam eiusmodi rei exſiﬅentiam cognoſcere;
ex quo tamen non ſequitur, vt eadem etiam conditio ſit_
poffibilitqtis rei ipfius. Si igitur noﬅram probationemg
dcoreti caufalitatis reſpexerís, animaduertes, nos non
potuiﬅ'e
&isv …ud euincere1
poſiibiliz' niſi de rebus
quidquid fitrcquoduis experientiae
euentum) fubie-v
cauſam an- i
- te' ſe habeatª necefie eﬅ, et ita quidem , vt illud etiam
tantummodo qua decretum pofiibilitutis experientiae,
proinde cognitionir rei Chic-fine' in Uffimw [empírica datae
, pqffemus, non e folis conceptﬅmsx probare. _ 'Nihilomin
nus'tame‘n hand neganduin eﬅ, effzztum hocce: omnia
fortuita cauſam_ habeant, necefie eﬅ, cuique e ſolis con-,.
ceptibus perſpicuum eſſe; tum verqconceptus fortuiti
ita inform-Mus eﬅ, vt haud Categoria… modalitatis (tum
quam eius, quod nouefre cogitari queat), ſed relationis
(vt eiusp quod qua coufecutioalterius exﬅarc Poſſitſicon
tine‘at, atque illud 'ſapç prpouucigtio ideutica eﬅ: quid
o
SECT.IlI. SYETEMA OMS, DECR._ SYNTHET. v;93

_ quid exﬅare quªa ſolum_.conſequens poteﬅ, cauſam ſui
habet. Ac ſane quidem, ſi 'exempla Ponere exſiﬅentiae
fortuitae debemús, ad mutatione¡ ſolem’us, non'ad ſolam
Poffibilitatem cogitationis wntrarii *) prouocare. Sed
mutatio cernitur in cuento, quod, qua tale,, eſiªe ex ſol‘a
c'auſa poteﬅ, quae, vt non ſit, Per ſe elſe poteﬅ, atquo
ita fortuita ratio cognoſcitur ex eo, quod non poteﬅ al'h
quid, niſi qua effectum cauſae cuiusdam exﬅare; itaque
fi res qua fortuita f, "ur, tum, _cam 'ſui cauſan¡ babe:
re, u’vaAunm-Ï; enu ſitur.
l_ _Sed lon‘ge magis notatu dignum videtur, vt Poﬅi

bilitatem rei-um ex categoriis intelligamus, atque ita ha
tum realitatem obiectiuam probemzxs, nobis non ſolis
opus viſionibus eﬅe, ſed adeo ſemper -vz'ſionibm externir.
Veluti ſi, vt hoc vtar,
m'r, ctinuenimus, conceptus ſumamus Puros
I) vt Conceptuifil-Iﬅmzfíae relatio
congruenter
aliquid corflantir perpetuique in viſione offeramus (eo
que realitatem
nos, opus viſionehuiusce .notionis
inſjmtio obiectiuªm
(materia) habere,euincamus),
vſi quidem
ſpatium ſolum conﬅunter determinat, ſed tempus, Pſ0!
inde cunfia, quae ſunt in ſenſu interno, perpetuo ﬅuit
. et_labítur. 2) Vt mutationem, qu@ viſionem notioni
cauſalitatis'conſentaneam, oﬅendamus, motum, Oporto
bit, vt mutationem in ſpatio‘, exemplo ÑPOnamUS, quin
ádeo hoc ſolo poffumus mutationes, qual-um nulla pura
intelligentia poteﬅ Poﬅíbilitatem comprehendere, viſio
Íli ſubiicere. ' Mutatio cernitur in coniunctioneqdeter
“I Non efl'e materíam facile cogitªr¡ poteﬅ; nec i’ñde vero ve
Q \eres effecerunt, eam eſi‘e fortuitam. Sed ipſa vicíffitudo
exſiﬅenriae et non-exſiﬅentíae cuiuspiam ﬅatus dati alicuius
' rei,~ in uo omnis mutatio cernitur, minime probar¡ hunc
ﬅatum e e fortuitum, quaſi ex exſiﬅentia 'comi-akii, ¿veluti
quie: corporis, quae motum ſequitur, nondum euincit‘, mo
\um illiús fortuitum eﬅe, inde quoniam quies motui contra
ria videtur. Nam iﬅuc cont’rarium hoc loco tantummodo
logice eﬅ, haud vere atque reªliter alrel‘i opppfirum. Pro-
bandum foret, .laca motus in articulo temporis' an’tegrefl'o,
potuiſi'e fieri, vt corpus zum quíeuifl'et, vt probaremr, m0-,
tnm forruímm eſſe, non …ud poſtu- quieſcatz' mm enimﬅ
cºmmode p‘ofl‘um‘ ambg‘ contraria çonſiﬅere. ¡HLA P
'ETT-!
\
x94 ART. ELEM.P.› Il. TOM. I. UB. IIÏ 'CAPII’E

minatioñum ex contrariis disiunffarumfflirl ueicfiflentï‘a
vnius eiusdemque rei. Qui_ igitur fieri Paffit, vt e ﬅatu
dato contrarius eiusdem ¡rei ﬅatus coúſequatur, non ſolum ~
milla ratio Poteﬅ fine exemplo comprehendere, ſed na
quidem fine viſione intelligere , arque haec eﬅ \Ïiſio mo
tionis Puna¡ in ſPatí‘o, çuius exſiﬅentia in díuerſis' locís
(tamquam conſequens_¿ determinàtioñum contpariſiarum)
'primum nobis ſola mutationem reddit conſpí'cie‘ñdams
fi quidem,tempus,
cogitarc, vt deínde queamqus vt
oportebit, ipſªs mutátiones internas
Érmctamſenſus intimi,
figurate Per lineam, et mutationcm internam hacce li
nea ducenda (motu), ideoque ſucceffiuam noflri'ª’ipſius
exſiﬅentiam in flatu diuekſob Per vffiònem externám no
bis Perſpicuam reddamus; cuíus rei quidem- vera' cauſa,
hace eﬅ, quod Omni mutatione aliqubid Pònitur co'nﬅans
.et Perpetuum in viſione, vt ipſa prim; qua_ſola ¡ï’íutatio
Percipi, in 'ſenfu autem intimo nulla P‘rorſus conﬅans
\ Viſio deprehenditur. Tandem categoria ru-III-mercii; 7ſe<
cundum Po‘ffibi‘xitatçm ſuam nullo modo poteﬅ ex ſola
ratione comprehendi, ideoquevobiectiua conceptus hu
iusce realitas
Perſpici. finequompdo
Nzgm viſione, Poterit
eaque externa in ſpativo hand
poſilibilitasct'cqgitari, ſi
plures exﬅent ſqbﬅa'ntiae, ex, exſiﬅentia vnius Poﬅ exſi
ﬅentiam
Poſſe, et alterius
Proinde,viciffim alíquid
quoniam (qua
in illa effectum)
¿liquid conſequi
eﬅ¡ .proptcter
eá etiam in altera elſe quiddam oportere, quqd ex exſiu
'flentia huiusce ªlterius ſola intelligi non Poteﬅ? hoc'f
'- quíbusque
epim'requirjtur ad commercium,
ex fqbfií’centicta‘ſúa n/ecctprorſns
ſolit'aiiis, vero in ſinonrebus
Pot
eﬅeqmpkehendi. Id quod in cauſa fuit, cqur-Leibnitr'íqr,
cum ſubﬅantiis mundi ,Ñ tantummodo vti 'cas intelligen
tia ſola. cogitat, commercium' tribu-net, deo opus infer
Veniebte habere’t;
ſolaexſiﬅentia ill¡poſiſie
is no‘n enim“comprehendi
iure optimo Sed
videbatur ex
facïle Poſ
Lumus_ poffibilitatem commerçii (ſubﬅantiaxlªum qua viſo
rum) docere, ‘ſi nobis cas in ſpatío, proinde ín víſione
externa repraeſentumus. - Namque ſpatíó _iam ext-\antici
Patione qdfectiqnes externa-.a formales qua leºes Poffibili
tatis Ícalium (in actione et reactione , ideóque commer
SECT.III. _SYSTEMAOMM DEÑCR, SYNTHÉT. 195
cíi) continentur. Itidem facile poteﬅ‘euinci, Poſiïbili
tatem xe'rum qua gúantitatum; ideoque realitatem obie
&iuªm cªtegoríae quantitatis etiam in ſala Poffe 'vifione
extekna oﬅendi, ſolaque hac interueniente deínde etiam
41d ſenſu'm internum accommodari. Sed, ne longus ví- r
dear, eius rei èxe'mpla' permittere lector¡ cogor.
\
P
Hoc totum ſcholion permagni momenti-eſ’c, non
ſolum vt Praemiffa idealismi confutatío confirmetur, ſed
Praeterea potius, vt, ſi de cogm’fiqnefiai ex’ſola conſcien
tia interna, 'nªturaeque noﬅra: determinatione fine ad
mini'culo vifionum empiricarum externarum ſermo erít,
cal-Ceres poffibilitatis eiusmodi cognitionis nobis mon.
, flrentur.
Itaque‘ vltímum eſix hac' tota ſections hocce conſe
&arium videtur: omnia decreta in'tellíge'ntíae Purae nil ‘
quicjquum amplias ſunt, quam princípía ex‘ anticípatio—
ne poffibilitatis experientiae, atque ad hàncpoﬅeriorem
ſolam et' vniuerſa Pronuncíata ſynthetíca, ex anticipatio
ne referuntur, atque etiam ipſa illot’um Poffibílitas tota
pendet ex hacce relªtione. ' ’ ‘ ‘
Doflríme ,tramﬅendentalir fatultatí: iqdícand¡

(Analytices decretorum)
;CARUT TERTIUM
.Defundammm ¿inf/9071i; omm'um omm'no rerum oblaz‘arum
Ñ_ l in phaenomena et noumena.
_ eIntellige'xgtiae Purae regionem jam non ſÓlum pera
Ïranimus, et vnamqu'amque eius p’ax‘ter’n diligenter lú
~ krauimus, ſed etiam ſun-tus emenſi, et ſuum cuíque in
ea locumreidecreuimus. ’ Sed ea regio inſula eﬅ, Per
-nnturam ipſam immotis cnrceribus incluſa. Eﬅ Ba re.
gio ver¡ '(bel'lum nmhenv I) ámplo ef: procelloſo circumdª
ta oceano, propria ſede fallen‘tis for-mae , vbi multa neª
¡bula, multaque glacies breuí »líqueſcens houas terra.;
mentitur, nautamque‘ vagum noúasque‘oras_ az'ïquiren-e
.tem, vana ſpevperpetuo ¡151mm, temeriltªtibúgimplicat,
!
. {96 _ ART. ELEILL‘R'JIL'TÓM, I. LIB. I. CAPJIL
quibus‘ numquam abﬅinere,, neque tamen. vmquam ſeſe
inde poteﬅ expedíre. Priusquam autem huic nos mari com
\mittamus, .vt illud ex pmnibus lutitudinis Partibus Per
ſcrute-mur, certique euadamus,v an quidquam fit in-iis
ſperandum, multum Pr0derit,- àntea mappam inſpicere
regíonis illius, quam íam relfflzuri ſumus, , prim‘oquc
quaerere, vtrum iis, quªe in ſe ea continet, omnino eſ
ſe content¡ Poffimus, aut etiam neceſiïtate quadam con
fent¡ eſſe cogamur, ſi _nuspiam omnino territorium ſit,
quod colere pofflmus; deinde quo titulo regionem illam
-tenere, nosque contra omnes petitiones hoﬅiles habe
*te tutos queamus. Quamquam in pertractatione ana
' *lytices ad iﬅas quaefliones iam lſatis reſpondimus, támen
breui ſolutionum recenſione ſirmitas animicorroborabi
tur, quo magis eo momeúta illius in vn‘o' punüo viden
tur comungx. , _
_ Vidimus nimirum, quae ex ſe ipſa haurit, neque ab
experientiamutuut, cuncta tame’n-intelligentiam non,
niſi ad ſolum vſum empiricumhabere, aDe'creta intelli
_gentíac Lurae, {inc ex anticipatiolwªqonflítutiua ſint~(vti
mathematica); fine duntaxat regulará-ua, (Vbfhlt dynamica)
nihil in ſe continent, quam quaſi ſulum «ſçhemmpurum
ad experientiam pofflbilemzªquippe (puae -vïuitatem habet
² ab vnitate illa ſyntheticá acceptan1,quam intelligentia ſyn
theſi phanta‘ſiac in adfectione ad apper'ceptionem origina
rie et ſpomeim ertit,'atquerad quam viſa, qua data ad co
gnitionem‘po lbilem iam ex anticipatíone adſeíïa eſi‘e’
E dcbent, .cum .ii'sque .conuenire. Quamquam autem. hac
legſies intelligentiae non ſolum ex anticipatione \verae
ſunt-,,4 ſed.vel ipſumcognitionis
eﬅ, conuenientiae fontem vniuerſi
noﬅtaevèri’efficiunt, hpc
cum rctebus obie
;&is, eo, quod'cauſa iis continetur poffibi'litatis experi
¿entíªe, ~tªmquam complexus çognitiqnis v-níuerſae,›ín
:qua res obíectae -darli nobiq queànt, tamen nobis non vi~'
’ detur ſatisz. vt ſola, ea, 'quªe vera ſunt, proponantur,
*ſed quae ſcire cupimuè. Quodſi 'igitur ex hac inueffiga
'tiene critica hand Plúra djſèimus, \quam quªe ex ſolo vſu
empírico intelligentiae,
.àdhibitªyz , nulla tam.videxur
iPfi-_fº'r'º -dídct'xciffemus, ſubtili perſ‘cljutatione
_.cbmtnºd-um,
PHAENOMENA ET'NOUME-NA. Í 197
quod índe Percipitur, haud dignum impenſa-atque ap-'
› paratu. - Cui quidem reſpou‘deripoteﬅt nullam teme
ritatem effe cognítioni -noﬅrae dilataudae Perniciºſih
Tem, quam quae commodum ante noiſe cupiat, quam
iuueﬅigatíò inﬅituatur, et priusquam. ne minimum qui#
dem iſhus commodí in animo poffis cogitat'ro-nem infor
mate, ſi illud etiam ob oculos poneretur. Sed et 'ªliud
adhuc commodum eﬅ, vel difficillimo ac’tardiffimo tiro
ni talis inueﬅigationis transſcendentalis' ſaçilesïmmpreé
henſu, quod illi etiam Poſiït carum reddi et índundum.
idque in eo cernitur; quod intelligentiª, vſutantuxn ſuo
empírico occupata, quae fontes propriae cognitionisfuae
animo non Perſcr‘utatur, bene quidem progredi poteﬅ,
vnum tamenefficere- non poteﬅ, nempe ſibimetvipſi fl*
nes ac terminos Vſus ſui deſinire , et, quae intra vèl ex
tra omnem ſphaeram ſuam ſita ſint, noffe; ad id enim
Opus eﬅ Profundis ínueﬅigationibus illis a nobis inﬅitu
tisJ Quodſi autem non Poterit diſcernere, cel-ta, quae
da‘m ſita in orbe ſuo finiente (horizonte) ſint, nec. ne,
numquam de iure ſuo ac pofl'efl'ïonc certa‘ eritv, _ ſed in
numeras, quae ruborem incutiant,reprehenſionesexſpe
(let, neceffe crit, ſi (quod cuitari non Poterit) carceres di
tionís ſuae perpetuo migrauerit, ad opinionemqucet fal~
lªcias delabi ſe paſſa fuerit. w ' '' '
Igitur intelligentiam vniuerſis decretis ex anticipa
tione ſuis, quin Omnibus conceptibus ſuis vti non niſi
empirice Poſſe, numqua‘m via transſcendentali, Pronun
ciatumeﬅ, quod, ſi cum firmitate agnoſci potoſi, grnuiſ
ſima conſequentia Proſpectat.- Vſus conccptus trans
ſcendentalis cuiuspiam decreti in eo cernitur, vt ad res
vniuerſe ct per ſe, ſed empíricas, vt ad ſola mfiz, id eﬅ,
res experientiae ſubieEIas poffibilí, referatur. Eſi'e au
tem poﬅeriori vſui locum poffe, ex hoc intelligitur. Ad
quemque conceptum Primo forma logica. conceptos (co
gitªtionis) generatim, deinde etiam Poſiïbilièas, tem illi
quandam ſubiiciendi, requiritur. Sine hac re obiecta
ſenfu ille conceptus caret, prorſusque materia. vacuus
' eﬅ, quªntumuís functffllo’ncm logicam cont'meªt, e¡ q'iú
193 ART. ELEM. P, II. TOM. I. LIB. l. CAMILL
busdam fortáffe datis‘ conceptus efficiendi. Atqui' res
non poteﬅ conceptui ſubiici, niſi in viſione, et, ſi viſio
Pura iam ante rem obicctam eſſe ex anticipatione poteﬅ,
tamen haec iPſa. rem ſibi'ſubíeüam, proinde obiecti~
vum vªlorem poteﬅ ſola viſionc empírica, cuius_ ea for-i -
ma eﬅ, accipere. Ergo vniucrſi conceptus, ct vníuer
ſa decreta, quantumuis ex anticipatione ſint, tamen_ ad _
viſiones empíricas, ad data experientiac Poffibilis refe~
runtur. Quodſi ſecus ſit, null'us iis valor ſubieé’ciuus
erit, Potiusqué in ſolo illi luſo óerſabantun' ſiuephan
tafiae, fiue intelligentiae vna cum repraeſentªtionibus
fuis'cuiusque. Exemplo eſi'e conceptus mathematico
:um Poffunt, et Primo quidem in viſionïbus Puris. Spu
tium tres dimenſiones habet, inter duo Punïta eſſe tan
tum linea recta poteﬅ, et Emi-lia.. f Quqmquam cunElª
hace decreta, reique obieflae repraeſentatio, in quibuï
illa fcientia verſatur , prorſns ex antícipatione in animo
generqntur, tªmcn nil quidquám ſignificarcnt, fiin vi
Ïís (rebus obiectis empiricis) earuni no’n Poffet ſignifica
tio oﬅendi. Quamobrem etia’m Poﬅulatur,~vt Con
ceptusx ſeparatio ad ſenſum reuocetur, '1d eﬅ, vt ei obie
&a res conſentanea in viſione proponatur, quoniam, ſi
ſecus fit, conceptus (vt aiunt) ſineſènfil, id eﬅ, ſin‘e ſi
gniſicatione' maneret. Mathefis hoc efficit -cÓn
flruenda figura, quae cernitur in praeſanti ſenſ
bus (quamuís ex antic¡ ation‘e abſoluto) í-iſo. ‘ Notio
quantibatís in eadcm dogrina potcﬅatcm et ſenfum quaº
rit ínvnumero, hic vero in digitís, in calculis abaciz vel
lineis etpunffls ob oculos collocatis. vSed nyotio ſemper
manet ex anticipatione nata, cum decretis ſyntheticis
formulisue ex eiusmodi notionibus profectis: Verum
vſus eorum adfectioque ad res obiectas nusquam poteﬅ
nifi in experientia quaeri, cuius poffibilitas (quoad for
mam') illis ex anticipa’tioſnc comprehenfa tenetur.
Idem vero etiam id cunffis categoriis et inde effe

&is decretis locum habere, ' inde quoque perſpicuum eﬅ,
quod carum ne vllam quidem realiter deſinire, id eﬅ,
Pºffibilitªtem rei ipſis obiectae POffum-us enodare, niſi
PHAEÑ’OMENA ET .NOUMENA…Ñ 199
ad conditiones ſenſus, Proindc ad formam viſorum, nod
met demittamus, ad quas, vt ſolas res ihbiectas fibí,
Proinde effe adﬅricta'e debent, quoniam hac Conditiono
ſublatu, omnis ſignificado , id eﬅ, ad rem obiectam re
latío, tollïtur, nulloque tibi'exemplo reddero ,perſpi'cuum
› Poffis, quid hiſce tandem notiºx‘úbus Propríe intcl’ligatur.
Notio‘nem quantitatis in 'genere némo poteﬅ, nifi

{ic ferc, deſinire
qua, quocttíes , vt ii]
Poſitum in deferminatione rei çogitari.
ea' vhum ſit, poſſit verſetut Sed
ea.,
illud qubties Pend’e't a repetitiqne ſucceſſiua, Proinde a

tempore atque a ſyntheſi (homogenei) in eo. ’ Realitas
negationi oppoſita tum ſolum poteﬅ deſiniri, cum tem
Pus (vç complex‘us cuiusuis exſiﬅentiac) cogitatur, aut
repletum aliqua re, aut vucuum. Quodſi conﬅantiam
et perpetuitªtem (quae in exſiﬅentia in Omni temporç
verſatur) omiſ‘erim, nil mihi quidquam ad ſubﬅantiac
notíonem relinquitur, praèterquam repraeſentatio logi
ca ſubiecti, quam eo verum eſiíci puto, vt mihi rcprac
fentem aliq‘uid. cui tantum qua ſubiècto (ita, vt null¡
us attributum ſit) eſſe locus poſſit. 'Neque vllas‘ ver()
conditiones ſcio, quibus fiat, _v‘t hic logiçus Principàtus
euipiam rei ſit proprius futurus; ſed crían¡ ad nihilªillé
vtilis videtur, n'e'que quidquam inde elici Pote’ﬅ, quo
niam eo nulla-prorſus res determinatur vſui ſubiectc
conceptos huiusce, › Proinde plane neſcias , an '111i omni
no aliqua vis ac Potçﬅas ineffe vidcatur. De notione
cauſáe' (amifl'o tampoko, in quo ªliud quid ad re
gulam conſeqüitur) in categoria pura nihil amplius rea
perirem , quam tale quiddam-effe, e quo Poſſit ad alias
exſiﬅentiam concludi, eoqüe non ſolum cauſa ab effect()
pofl'et diſcerni', ſéd quonia‘m, vt ſic conclude‘re pxoſſim,
leges mox requirantur, quas prox-ſus neſciam, conccptus
omnidcte’rminutiòne carnet, qúomodo in quampiam'
rem (Ibi-:8am qüadket. Putátitium decretum illud:
omn’e fortuitvumxcauſàm hàb‘et, tamquam in ſe dignita
tem ſua‘rh babcát‘, gl’auiter hic occurriè. Verum quªe
ro; quám verbo fortuiti vim poteﬅatcmque tribuitis?
ct reſpondetis, id, quod, vt non ſit, eſi‘e poteﬅ. Sed
I
20º ART. ELEM; P. II. TOM. I. 1:13.11. CAP. III.
ſcire ªueo, lquánam ex vre iﬅ‘am êoſſibilifatem non -exſi
ﬅentiae cognoſccre velítis, niſi in ſerie Phaenomeno
rum ſucceſſionem, et in hacce exſiﬅe‘ntiam, quae non
exſiﬅentiªm ſubſequátur (vel viciſſim retro), proinde
ſucceſſionem'co'gitetis; n'ªmque non-exſiﬅentiam rei {ibi' -
ipſam non repugnare, claudicans Prouocatio eﬅ ad con?v
ditionem logicam, neceffariam illam qu’idem ad conce
Ptum, ſed ad poſſibilitatem realem minim’e idoneam';
quemadmodum quamque ſubﬅantiam exﬅantem cogita
tiene tollere Poffum acb delete, ita, ' vt minirne mihire,
pugnem, inde autom ad ratiqnem fortuitam in exſiflen
tia obiectiuam, id eﬅ, ad Poffibilita'tem
Per ſe, minime potero concludere.
non-exfiﬅentiae '
Quod notionemctab
tinet commercii, facile intelligitur, cum categoéiáe Pu
rae et ſubﬅantiae et cauſalitatis nullam definitionem
Permittant, rem obiectam determinantem, cªuſalitatem
mutuam in relatione ſubﬅantiárum ad ſe inuicem- (com
mercio) aeque. minus iﬅud poﬅe¡ Et poí’ſibilitatem2 et
exſi ﬅentiam, 'et neceſſitatem nemo v‘mquam homo Po
tuit, niſi Per manifeﬅam tantologiam, definire, qui de'
finitionem earum ex intelligentia pura .hnurire vellet.
Qui enim poſſibilitatem conceptm logicam (cum ſecum
ipfo haud is Pugnet) poſſibilitati rerum transfcendentali
- (cum conceptui res obiecta reſponder) ſupponunt, ii
Praeﬅigias faciunt, quibus imperitis tantum imponi Pot'
.eﬅ et ſatisfieri. ª)
O
Ex quo neceffario efficitur, vt conceptos Puri intel»
’ ligentia’e numquam vſum transſcendentalekn Poſſe, ſed
femper ſolum emPiricum habere, vtque decreta intelli
gentiae purae duntaxat in adfectione ad leges vniuerſa
les experientiae poſſibilis, ad res ſenſibus ſubiectgs, ‘
"‘) Ad ſummam, omnes iﬅi conceptus null: re poflunt probm-i,
l eo‘que realis illm'um poffibilitas euinci, vniuerſa viſionç ſen.
ſiriua ſublata (ſola illa, quam habemus), nihilque tumniſi
poffibilitas logica relinquítur, id’eﬅ, conceptum (cogitatio
nem) efl'e pofi’e, de quo vero non ſei-mo eﬅ, ſed gn is rem
zuampiam obiectam ſpecter’, ideoquevllum quidpiªm {igni
cet.
PHI\ENO1\-IEN_A _ET NOUMENA. ' "2o:
numquam autem ad rcs in vniuerſum (nulla habita ra*
tiene modi iﬅius,‘quo cas viderc ataque intueri Poſſimus),
queant'refcrri. ’
Inde P lanum eﬅ ª ex anal ica
. transl’ccndcntalí,
quod ſame grauiffimum eﬅ, conl'equi: intelligentinm e:
ªnticiP arione num uam P olle q uid (l Dam am P liusefilcere, .
quam vt formam experientiac vniuerſc anticipar, Cum
clue id í (l uod non ell viſum 1 hand elſe obnoxium otcﬅ
exP erientiae ’ carceres fenſus, .intra- q uos ſolos res .nobis
.
oflcruntur
. num uam olle m1 rare.
’..ªl.~P...g. Decret-a ems m
.
ſolis ſum'. princlpus expoſitloms vxſorum, nomenque Il
lud oqtologiae ſuperbiehs, quae Per àrrogantiam cona
tur omnino cognitionem rerumlyntheticam ex antici
Patione in doïlrim quadam ad diſciplinae formam com~ _l
poſita proponere (velut decretum cauſalitatis) modeﬅo
merac analytiçes intelligentiae purae nomini, oportebifi,
locum concedat. 7
Cogitatio actione continetur daras ,viſiones ad rem
obieïlam refefehdi. Cum genus huiusce viſionis nullo
modo datum eﬅ, tum res obiecta mere transſcendentalis
erit, et conceptui nullus competir: vſus , nifi transſcen~
dentalis, nempe vnitas co‘gitationis varietatis cuiusdam
vniuerl'e. lgitur per caliegoriam puram, in qua ab om
ni leg-e viſionis ſenſus abﬅinueris, nulla res oblªta de
terminatur, ſed ſolum ccgitatio obíeíïae rei in genere,
ex van'ís modis, exprimitur. Ia-m ad vſum conceptus et
Praeterea funffio pertinet facultatis iudicancli, ad quam '
.res obiefla adſumitur, pròinde lex illa cette formalis, qua
fit, vt poſſit aliquid inviſione offer-ri. Quae lex ſi de
erit facultati iudicandi. (ſchema), nullus quoque locus
«adl‘úmtioni-relinquetur; neque ením datur quidquam
atque offertur, q'uod queat ad conceptum adſumi.
Quamobrem ſolus categoriarum vſus transſcendentalis
vſus reapſe nullus eﬅ, neque 'in determinata, aut vel ad
lolam formam determinªbili re oblata verſatur. Quge
cum ita fint, effectum eﬅ, categorias puras etiamnd
nullum deqretum ſyntheticum _ex-anticipation_e ¡demas,
decretorumq'u'e‘ intelligentiae vſum ſolum bempiricum vi
l
202 ART.ELEM.‘P.,II. .TOMÑI. LIRII. .CAP. III.
deri, non vero transfcendenïalem, nuspíam autem locq.
rum extra campum-poſſibilis ªexperientiae eſſe, Poſſe def_
Creta ſynthetica ex anticipatione. _ ‘.
Quocirca e re‘effe poterit., ſi ſic dicamus: catego

riae pnl-ae, legibus ſenſus formalibusdevflitutae, ſolum,
vim habent transſcendentalem, hee ramon transſcenden
lzalªm vſum, quippe qui per ſe non poteſi eſſe, ›eo quod
Omni lege cuiuspiam vſus (in iudiciis) illae cárent‘, Dem
Pc legíbus formalíbus adſumtionis cuiuspiamrei Chi-?flag
ad huſce
vſum notiones.
habere empiricumCum ígitur
non (qua purae
debeant, categoriae) ,
et transſcendſienè
talem ~non poffint, ſequitur, vt, a ſenſibus ſeiunctac…
nullius prorſus vfus ſint, id eﬅ, vt ne‘queant ad vllam
!cm obiectam transferri; potiusque \in ſola forma pura.
verſautur vſus intelligentiae rutione rerúm chic-&amm
in genere et cogitatiohis, ita tamen , _vt iis ſolis nullà
vſpiam obiecta res cogitari queat , aut determinari. _ Ñ
Interea hic Ïlluſio ſubefl perdifficilihcr euitandz.
Categoriae mtione originis ſuas haud a ſcnſu pendent-,
veluti formae viſionis, ſpatium tempusque; proinde vi
dentur vſum ad omnes res ſenfibus ſubíectas cxtenſum ª' -
concedere. *Verum pervſe nihil quidquam ſunt,, quqm
for-mae cogz’tandi, quae ſolam in ſe vim logicam conti- .
'Dent-,varia in viſione data in conſcíentia .ex anticipado
n’e
eﬅ, coniun‘gendi, tum vero,
iis _Viſio dematur, ſi,_ quae
minorem vimnobis eſſe ſolis
habere pok
—P0ſiſiunt,
quam illae formae purae ſenſitiuae, ,quibus ,ſaltem res
quaedam offertur, cum' noﬅrae intelligentiae proprius
coniunffionis variorum modus, niſiillavifio, in qua haçc
ſola pol-ſunt .offerri, accedat, nil quidquam valeat. Nihilo
minus tamen in noﬅro »iam conccptu ineſt, ſicertas res
oblatas quasdam, vt viſa, naturas ſenſibilçs (phaenome~
na) dicimus, dum modum, quo eas confpicimus et intue
mur, a-natura illarum'abſoluta discernimus, vt vel cas
dem ad hanc illarum naturam, q’uamuis e_as in ea. hªud
conſpiciamus, vel etiam alias res Poſſibiles noﬅro‘ ſenſui
non obnoxias, -v't res Óblatªs per ſolam intelligentiam c0
gítatas, iis qnaſi ex aducrſo collpcemua, çasqu‘ezres
PHAENOMENA ET'NO'UMENÁLÍÍ’ "2'53 .
telligibiles (noumenª‘) vocemus.- Itáque quacríturz an¡
ne noﬅrae notiones'purae i‘ntelligentia‘e ¡atioh’e harum
poﬅeriorumvim habcre’qu‘ea’nt, earumque' eſſe modus
cogniti-on‘is pofſit? ’
Verum hic ﬅatün in prin'cipio ambiguitas emergió, ~
quae cauſa petimagni eﬅe er‘roris poteﬅ. Quippe intel
ligentia, ſirem obieéjiam aliquum cel-,to reſpectu ſolum.
Phaenomenon_ appcllát , .prqeterea ſimul 'replfaeſentatiol
nem informat
tat, ſe rei «oblataeper
etiam poﬅſie ſe ſpectatae,
eíusmodi obíeatae Proinde cogi~
rei conceptum ef-ct
fingere. Cum vero \intelligªntia ni_l quidquam ex‘ ſe"
Praeter categorias Promut, ſit; vt ſibi perſuadeat, ¡¡lam
rem oblatam Per ſe (ªcſivrmç o"v) his certe notjonibus Puri.;
'ſuis cogítatione inform-ari ppﬅ'e. .Sed ea ¡Ire facile addu
Ñ 'cian', vt conçeptum naturac intelligibilis, vt cuiuspiam
in vniuerſum 'extra ſenſum noﬅrum conﬅitutae, indefi
nitum-prorſus illum quidemlpro conceptu determinato
naturae habeat Cuiusdam, quam ope intelligentiae aliquoe
modo cognoſcere poſſimus. e '
Si vocabulo noumeni remintelligímus, quatenus
f noﬅra’e viſion¡ ſenſitiuae haud eﬅ ſubi-acta, dum a noﬅro
illam videndi modo mentem abducimus ;- ea res ſenſune
gatiuo n’oumenon dicetur. Si autem rem intelligimus
viſioní ſubieéïam nanſèrgſitiuªt, .pecnvliarem videndi mo
dum ſumimus, nimiruljn intelleflualem , quac vero non
noﬅra eﬅ, cuius eçiªm non Poﬅumus poffibilítatcm Per- ›
ſPicere; eaque res ſenſu. pqfitíuo noumenon-forot.
Doctrina de facultate ſenſitiugfimul doctrina con
tinetur noumenorum ſenſu negatíuo, id‘ eﬅ, rerum‘,
quas intelligentia fine hac adfeé‘tione ad noﬅram viden
,di ratl'onem, proinde non qua mera viſa, ſed qua res per
ſe tales, quales videntuzj, cogitare deber, quas 'in hac ſe
iunffio‘neautem ex categori'xs in eo genere ſe non Poſſe
Perpendere, neque hiſce vti poſi'e facile comprehendit ,
quippe quae in ſola adfeêlione ad vnitatem viſionum iñ
{patio et tem'poreÑvim habent, eamdem vnitatem illam
Propter [olam fpatii temporisquc idealitatem ex vniuer
ſilibús çoncept’ibuè copulatiuis ex' anticipatione deſinire
¿O4 ÁRTL ÉLEM. PLIIQ TOM. I. LIBZII." CARIIIÑ
poffuút. Vbi non p'oteﬅ haec \'rnitas chronicá‘fdep'tíe'z
hendi, proindc in noumeno,, ibi omnis Vſus ceſi'at pro):
fgs, quin ipſa vniuerſg vis catlzegoriarum; namque ipſI,
-poffibilitas reru’m , quae categoriis debent reſpon
'.dere, nullo m‘odo poteﬅperfpïci; qua de re ad ealiceat
prioubocxa're, quae ſuprain ſcholio \generali ad cªput ante:
cedens ﬅatim in Principio monui. Atqui poſſibilitas rei
cuiusdam numqua‘m ex conçeptu illiusnon repugnante,
Ted ita «Poteríç euinci, vt hunc 'viſione conſentanea, illiet
congruente muniamuSÑ.- ~Siigitur categorias ad res ob:
iectas adplicªre velimu's, qu’ue hªud contemplantur qu'aſi
viſa, aliam, quam quae ab ſenſu proſiciſcitnr, neceffe
eﬅ, "vifionem’habeamus, actum res Oblata phaenomenoïrk
ſenſu Poſitiuo videretur. Quum autem talís, nempe mp2
'tellectualisjviſio omnino extra noﬅram cognoſc'endí'fa
cultatem {ita vxdeatur, ſien non poqteﬅ¡ vt; Vſus caºtego-b
Iíarum vllo modo vltra fines ac terminos rex-qm, experi- '
çntiae ſubiectarum porrigatur, ac naturisb ſenſiti-uis ſuite
quidem namrae intèlligibiles reſponden@ .ſint etiàm forſi
miſc natura@ intelligibſil’es, ad quas nnlla Proſirfus facult-l
'tativs videndi ſenſitiuàe noﬅraect adfectío eﬅ, ſed conce:
Ptu’s intelligentíae ¡LOM-ae, qua ſolae ctformae çogita’ndï.
,Yíſipni ſenſitiuae noíhjªeÑaccornmod‘at'ae, minime ad
" hafce' Per'tinent; ex quo efficitur, vt, 'qvuod nos Phaeno-L
vienen 'diçimus, ſenſu
.àªfſiªf- _-.«. tªntummodo-Ñnegutiuó
.' y Intelli
"
‘' Quo'dſi
,4 Jgníltíone omnem_
empírica (per categorías)
ſufltnlero, cogitationeme
nnl’la‘prdr'ſils co .
cuinspianl obſi-
"lame rei eognitiq relinquilcur;ſi nàmque' ſola viſione nil
ſi Q _qujJqgam
in me'ineﬅ,cogitatur, cocine,v
nulla‘omni‘no quodefficitur
relatio hªee adfectiqſenſus
talium rePraC-Ñ
" ſenthationum ªd‘ quamlíïam rem Óblatam: Si e c'ïnxra
' _río pmnem'viſionem'folloAamen adhuc forma cc‘zgítatio- l
' ,Dis manet, i‘d eﬅ, m'odus, quo varietati Poffit viſionis
;z oſiïbílie res quaedarn obiecta determined. l Vnde~ Cate;
ªgoriae‘"
quoniqmPr'optjerea latius ymuerſe
eae res obiééſitas Patent, cogitanç,
quam viſioita,ſenſitiuaſi,
vt haud
modum Peculiarem reſpiciànt (ſenſus), in quo dufipoſ
fint atque offerriy ,Neque tª‘men eo m'aiorem ſphaexam
PHAEÑOMÉNA-ETNOUMENA; , '205
'tel-um obiectariim determinant, ſi .quidem, cas poſi'e'd'al
ri,ªnon Poteﬅ ſumi, niſi aliam, quam quae a ſenſu profi
ciſcitur,' effe viſionempofiſie, poſueris, quod nullo iure
fieri poterit. - ' ~
º Cònceptum dico problem'a'ticum, qui liberteﬅlal;
'-repugnantia, quique qua. circumſcripó'io conceptuum

dªtorum cum‘aliis notitiis cohzieret, cuius autem reuliz
tas obiectiua
noumeni, hocnullo modo
eﬅ, -rei, cognoſci
quae oteﬅ.qua res
neutiquam Conceptus
ſubieáſita
ſenfi'bus, ſed qua res per ſe (per ſolam intelligentiam
Puram) cogitari deber, minime repugnat; nam ſenſum
.ſolam effe rationem viſionis poffibilem, non Poteﬅ adſe
ri. Iam vero hic conceptus neceffarius eﬅ, vt ne Viſio
ſenſitiua ad res Per ſe ipſas cxtendatm-,ideoque Yt cogni
tionis a ſenſu profectae obiectiuús valor circumſcríbatur
(caetera enim, quae illa haud a'ttingit¡ hac ipſa de cauſa
&mm/tur noumenª, vt eo indicetur, illarum cognitio
num ditionem
cogitat, non poﬅe
ÑeXtEndi). ad vniuerlſa,
Tandem quaenoctumenorum
vero talium intelligcntia
,poffibilitas non Poteﬅ Perſpici, et ambitus extra ſphae'

ran¡ viſorum (ratione noﬅri) vacuus. eﬅ, id eﬅ, intelli
gentia gaudemus, problematica latiús’ patente, quam illa',
nec viſionem tªmen, atque etiam ne notionem quidem
,eiusmodi viſionis- poffibilis habemus, qua extra campum
ſenſus nobis .Poſi'ent obiectae res offerri, inteiligentiam
gue vltra cum nuſe-rencia vſurpari. Igitur conceptu's
' ſenſusdcoêrceatur,
neumeni in ſolo't'onceptu
et proinde vſus illiusqua
verſªtur finali, eritar‘rogantià
Juntaxat
negátiuus. Neque is tamen fictus ex lubidine eﬅ ,, ſed,
,cum circumſcriptione ſenſus cohaeret, ita tamerí,
vªt ..extra eíus ªmbitum quidquam_ nequeat Poſitiui
Porn. Ex quo iperſpicit'ur,, deſcriptionem ~ et' return
a obi‘ej-ª
'
&ammetmintelligibilem
bilectm phaenomena, etminime
noumena,
Poſſe'etpoſitiuo
mundiſenſiiad
in ſenſiª ‘
mitti, quamquam conceptus ree-vers. poſiïnt in ſenſuales

et intellefluales‘ diſpertiri; namque poﬅerioribus hiſce
. milla res ohiefla. çonffituiÑpoçeſhªgisqqe Proinde ,lijiud
' 206 ~ART. -ELEML, Pull. .TOMz-IKLIE'II. CAP. III.
v óbieffiua-vis ªttribui. Quom‘odoſi ſi a ſe'nfibus diſceda‘s,
dgctzceri poteFit, categoriarum noﬅrªxum (quae ſolae reo
Iinquerentur n‘oumenís apti conceptus) vſpium ,quampi
am vim ac poteﬅatem eſſe, quum ad eas ad .quampiam
_. tem obieíïam referendas, quiddam amplius, quam ſola
“'Y'nitas cogitationis, nempe Praeterea Viſio poffibilis, ad
"ªqúám illa queat referri, datu'm "ſit, neceffe videatur?
Cónceptus noumeni, dun-tant problematica ſumtus‘, ni'
iiilominus non ſoluro. manet Permíffus', ſed etiam, qua
'conceptus carcèribus vim ſen-ſitiuam coêrcens, hand
euitandus. Tum autemxillud non in re verſatzur intel*
Ïigibili inteHÏg-entiae ſubiecta, verum intelligeqtia, in
'quam iﬅud cudere-t, ipſa in Pro'blcmatecernitur,, nempe
‘non discurſiue CX cªte’goriis,' ſed intuiciue in viſione non
:ſenſitiua complexa rei obnqxiae {Ibi cognoſcendae, dè
qua quomodo elſe poffit, vim omnem fugit notionís ek
ïntelligentiae noﬅrae. Itaque hoc modo intelligentiſ
hoﬅra negatiue dilatatur, id eﬅ, non ſenſu Coêrcetur‘,
' ed ſenſum en Potius coèrcet, ita, vt res per 'ſe (non qua
viſª'ſpectataá) noumenu' appellet, ' Sed ſe ipſam illa car‘
beribus’ coútinuo includit, ita, vt nullis eas 'categºriiz
'cognoſcafi Proinde tantum cas verbo certi cuiusdam
Ícogitet _ignotL '
› Interes¡ in- ſcriptis -recentiorum longe alium vſum

.vocabulorum‘mundi ſenſibilis et intèlligibilis Í) repetía,
.a ſenſu veterum pe‘nitus abhorrentem, et in quo quiden)
fane nu‘da'diffic’ultate laboratur, Verum letíaſn nil quid‘ª‘
.quam, Praeter inanem ve‘rbOrI-Im ' nundmatxonem, d?.
, rehendítur. Placuit enim _qmbus‘dam cOmPIexum vr.
.forum, qúate‘nus videtur et conſpicxtur , mundum feng,
:ſi 'bilemg’ ſed quatenus contextos eorum ex miuez-ſªlibug
leqibus intelligentiae cogitªtur, mpndum intelligibilét'u
"JCal-i. 'Aﬅronomia theoretica, qua: ſolam obſeruano
~ ~ . , I.
ª) Pro. hoc vocabuío non deber verbum _mundi ¡mella-Rudi;
. vſurpªriz ſi quidem ſolae cognitioms aut mçellectualex ſunt,
aut ſenfitiuae. Sed quae vn¡ vel alter¡ vldenſdi moqo eſi'e
fúbiecta poffunt, proïnde tes obiectªe (quamuxs dunus fo‘.
ª nat), intellígibifia e: ſenſibüía dici de-belmnm.-v
PHAENOMENÁ'E‘T NO‘UMENAÑI-r v 207
Dem' cuoeli' ﬅellati proponit, ſenſibile'mfſed contemplaci
va' (ad ordirïern fortaſſe Coperníc'onum mundi; a‘ut e:
Newtóni legibus grauitationi's explicará) alterum, nem
:Pe i'ntelligibilem, mundum ªoﬅencleret.; Sed talis
iunic'ſionltorſiomon 'niſi effu‘gium vſophiﬅicum eﬅ,verbo
quo
e'uitate quaeﬅionem moleﬅam quaerun-t', ita, vt ſenſual
illius temperent ad ſuam cui’usque commoditatem. Ao
Prefecto guidem rátione viſorum ét intelligentia’e vſus
erit, 'et r'ªtio'nis; ſe’d dubitatur, num earum eﬅe adhuc
'vllus vfus poffit, ſi res obiecta non in viſo (ſed‘noumeno)
verſeçur', ſed inhoc ſenſu ea fumíti'n', ſi per ſe qua tan
tummodo intelligibilis, id'eﬅ,’intellig‘entiae ſoli, neu‘ti
quam ſenïibus dar-.i, Cògitatur. *' Quamobrem quae’ritur:
_' ª‘n Praet‘eç illum vſum intelligentiae empiricum (in ipſa
illa Ne‘wtoniana fabricationis mundi deſcripciones) etiam
effe‘transſcendentalis Poffit, qui noumenon qua rem ob
iectªm ſpectetz id quod n‘egauimus. ª ’
- Quum ergo dicifnus: ſen-fibus nobis res oblátªs re»
Praeſenkari, Vti videntur, ſed intelligentia ſic, vti ſuntſiº,
turn hoc poﬅ’erius non ſenſu . transſcendeutali ªCCiPí de~
~ bet, ſed tantum empírico, nempe vti qua res experien
~ tlae ſubiectae, in c’ontinenti viſorumcontextu, reprªe~
ſentaiªi debent, neque Pro -eo, quod extra i-elationem ad
experientiam poffibilem , -etLPrOinde ad ſenſus vniuerſe ,
ideo qua res obnoxiae intelligentiae _purae videantur.
Nam e hoc nobis ſempgr ignotum manebit, adeo, v1:
etiam ignotum maneat,- an omnino elſe pofflt talis co
gnitio-transſcendentàlis (extraordinaria), ſaltem qua ea,
quae‘conſuetis categoriis noﬅris ſubeffe vídeatur. , In
telligentia et facultas ſentiendi in nobis tánxumtnodq
coniunctae Poffunt res o‘biectas determinare. Quas ſi
ſeparaneris, viſiones habebiá conceptibus Priuatas, vel
conceptus_ viſionibus denudatos, in vtraque cauſa autem
repraeſentationes, 'quas nequeas ad vllam rem obiectam
de‘ſin-itam referre. ''
L' j 'y Quibus Omnibus expoſitis, ſi quis aclliuc duljíeet,
vſum caizegoriarum mere tr'ansſcendentalem mitrere, ea
runr‘pencul'um faciat in quapiàm adſe'rtione ſyn‘thetiez
K
z‘ºa ARTÑ‘ÏELEMÍR'IIJ TOM); LIB. II. CAP. IIL
. Nam ex analyticaliauªcl promouetur intelligentia, qnao
cum ſolum 'm eo occupata ſit, quod in eonceptu iam c0_
gitatur, in dubio relinquin, vtrum haecÑper ſe adfectioª
ne ad-obicctas res teneatur, :m ſulam cogitationis mita
tem deſigner (qu-¿e ſi bi PMI-ſus ;1 modo temp’erat, quo res
lpoteﬅ obieéïa offerri'), ei ſatis eﬅ, ſi ſei-.lt, quid in con
çeptqſuo'inſiç; quo ¡pſc ſe referat conceptus, quodue*
ſpectet, n11* ſua intereﬅ. › Quocirca Periculum-faciat ali—
cuius decreti fy nthe‘tici èt Putatitie transſceudentalis, vel~.
uti eius: Quidquid exﬅat, exi’cat qua ſubﬅantia, autquaÑ
modus i’lli adhaçrcnsz' Omctne fortuitum exﬅat qua effeª '
&bm alius rei, nempe cauſae ſuae , .et limilium. - lam
quaero: vnde \Tandem hace decreta ſynthetica ſumar',
cum conceptus
bilem mm in adlºeílionePerl'e
debeant, ſcddercbuctsipſis ad experiengiani Poſſi
(noumenishalere-?z
Vbinam hic llillud tſiertium eii, quod ſemper ad enuncia
turn ſyntheticum requirifur, in quo c‘onceptu's, null:
ªdſinitatc logica (analytica) coniunÜzi, inuicem'copulen
tur? Numquam Prmmneiatum ſuum probare, quid?
quod , ſe ne quidem de Poffibilflitate eiusmodí
adſertionis Purae poterit purgare, niſi ration-em hab‘eáfl
vſus intelligentiae empirici, eoque indicio Puro ª ſenſu
quc libero ſeſe abdicet. Quocirca conceptus obieçlaizum
rex-um Purarum mex-aque infelligibilium prox-ſus vaduus
ab Omnibus decretis .vſus earum, fi quidem milla excoª
gitari ratio pptcﬅ, qua poffint Clari, et cogitatio *able
matica, qua tamen iis locus peter, tantum, .vel'u’ti ſpa
tium vªcuum , ad circumfcribcnda decreta, empírica fa¡
.cit, neque tamenvquampiam aliamjem cognitioni {ub
ieélzam, praeter Poﬅeriorum ſphaeram- in ſe Continere
all-.que oﬅen'dere videtur.
'_ A P.P É'N D I X"

@De amphz'bolia nofionum rç/lcxarum. per confzffionem 13/24!
intcíligentiae cmpirici'cum trdmﬅendèntali.
Reﬅ-Tío, quam dicun‘g_ non in rªebus obiectis ipfis oc
cupatur, vt direct-3
in ﬅan¡ animi earum inv
verl'acttúreo, c'oncepçus nanciſçamur, ſed
que pxjimiimnosmet'comg
ſi
v
DE. AMPHIBOLIA NOTIONUMRÉFLEXARÜM. ºº,
Ponimus ac-Paramus ad .inueniendas .condítiones ſubieª
¿lines, quibus fit, v-t ,conceptus ha-uríre' poffimus; ' Ea
ce-rnítur - in conſcientia adfefltionis repraeſentationum
datarum ad noﬅros fontes .cognitionis diue-rſos', qua ſol¡
Poteﬅ earum ad ſe inuicem adfectiofiaccurate definiri'.
Antequam vlterius -in -tractaçion‘e repra‘eſentationum no#
flrarum progrediamur, .quaeﬅionem anquiramushanc'
ce: in quanam cognoſcendi facultate videntur coniunE’cªG?
Eﬅne intelligentia, an ſenſus ſunt ,in quibus coniunguntür
ve‘l comparan‘tur. Multa ex confu‘ctudine iudicia accip
piuntur, vel propenfione coniunguntur; quoníamºau
tem nu’l‘la reflexio anteeedit, ïvel certe Critica illa ſe¡
quitur, vaLet pro eo, 'quod in intelligentia ſuafflprimor
dia ceperít;
tícme, Non attentſiione
id eﬅ, animi omnia iudicia opus habent
ad raciones veri; :explora
etenim
fi proxima abſoluteque certa ſunt; velut hoc: inter duo
ptmcta linea duntax‘at recta eſſe Poteﬅ; nulla «nota Pro_
Píor veritatis eorum, quam'quae iis ipſis enunciatur,
poteﬅ oﬅendi. Sed \fñiuerſa iudicia, quin comparatiòª
nes vniuerfae Opus habent reflexiona, id eﬅ, diﬅinct'rone'
facultatis _cognoſc’endL 'ad'quam conceptus dativideñtut
pertínere. . Actionem, qua comparationem repraeſen
tationum generatim-cum facultate cognoſce‘ndi¡ in 'qua '
eain-ﬅituitur, confero, quaue discernmvtrumillae vtina
telligentiae P’urae Propriae; añ ad víſion‘em ſe’nſitíuam‘*
Pertinentes'inuicem comparentur, qªlﬅexionem tïüfif/ÏBÍÉ
d'entaltm /appeIl-o. › Sed- comparado, in qua çonceptusº-ict
flatu animi quoda’m‘- Pe'rtinere‘ ad ſe inuicém Poffunt;
ve’i‘ſatur in identitate et di‘ziE-rﬅtate, mzzuenimtia et rezan-i
g’mmtia, interno et externo , dçnique in determinabíli- el¡
determinatione (materia et forma). .Vera huiusce'co’hh
parationis determinati‘o in eo vertitur, vt ſcias’, que#
nªm in? facultsſitç cognoſcendi fizbz’efl‘iue ad fe 'inuícem
perfiineant,xinïſen'ſune, art intellige'ntia. ‘ Nam. diffe-j_ '
rentia Poﬅeriorum
illiçls, permagnum
quo Priores debeant disc‘rímen
cogitari. efficit
.z‘
'Ante 'omnia iudicia obíefflua conceptustompzra-ï

muii' ex Tidentitate '(multarnm‘ª’reprgefentatïonqm …mw
‘ 0
m ART'.- R11. TOM. I. LIEÑILÑ'CAPÑLIILK
'co'nceptu complexarum)‘in gratiam iudiciorum Uni/¡¡UIP
' ¡Zum, aut diucrſitafe ad generanda particularly; ex camu-j
nientia, vnde aientia, et repugnantia, vnde negxmtiapoſ
ſunt efficí, et fic porro. Quªmobrem, vt videtur, di
&os conceptus illos dicere conceptus compnrationís de
beremos. Sed, quoniam, cum 'haud de forma logica
agitur, ſed de conceptuum materia, ideﬅ, res xipſae"
"vtrum eaedem fint, an diuerſae, conuenientes an Pu
gnantes, et fic porro, res duplicem habere adfection’em
Poffunt ad facultatcm cognoſcendi noﬅram., nemPe ad
ſen-ſum et ad intelligentiam, a loco autem, quo perti
nent, rnodus Pendet, quo inuicem inter ſe contagione
teneri 'debeant; reflexio transſcendentalís, id eﬅ, adſe
&io repraeſentationum datarum, ad vnam vel alteram
,cognitionis partem, adfectionem earum _97d ſe inuicem
ſola poterit definire, ªtque res eaedem, un díuerſae, con
gruentes an Pugnantes videantur,, non continuo e con
cePtibuS ipfis Per ſolam comparªtinnem, ſed diﬅinctione
forma@ cognitionis, ad quam pertinent,, ope reflexionis
transſcendentalis poterit diiudicari. Igítur dic¡ quidem
Poﬅer: reflexionem logicam cerni in ſola comparatíone;
namque in ea a facultate cognoſcendi, ad 'quam datae
repraeſentationes pertinent, Prorſusmentem ªbducimus
.et nuocamus, ideoque eatemls quoad ſedem, in anime.
ſunt vt homogeneae tractandae; ſed reflexiona trans
ſcendentali(quae ipſas res ſpectat oblatas) fundamentum
continetur Poffibilitatis comparationis repraeſentatio
num inter ſe inuicem obiectiuae, et Proindeab hac po
ﬅeriori Permultum differt, ſi quídem, ad quam perti
nent, vis cognoſcendi non ſere eadem videtur. Haec
reflexio transſcendentalís adeo in officio eﬅ, vt ab ea ne
mo poflït ſeſe liberare, ſi quidquam vvelii: .ex anticipado
ne de rebus iudicare. Iam eam pertractabimus, nec
pax-um inde lucis determinando Proprio intelligentiae ne
g'òtio ªccipiemus.
I) 'Identítar et díuerſitar. Cum res obíectn nobis

ſaepins, ſed femper cum'iisdem determinatíoníbus in
-ternis'fgualiéan et qunutitatejoﬅenzíitïur, turn, .ſi qua
\
DE AMPHIBOLIA NOTIONUM REFLEXARUM. 2 r 1.' i
p
res intelligentiae ſubiecta purae valer, femper eﬅ illa ea
dem, nec plures , ſed vna duntaxat res (identítar nume
rica) ; cum autem ea res in vifis eﬅ, tum nil quidquam
abcemparatione conceptuum Pendet, ſed quantumuis ra*
tione huius omnia eadem fint, tamen in diuerfitate lo
corum huiusce vifi eodem tempore ratio inefl Perfecta.
diuerſitatis numericae _obieflae rei (ſenſuum) ipfius .Sic
in duabus flillis aqueis ab Omni omnino diuerfitate inter
na (quulitatis et quantitatis) mens Poteﬅ auocari, et fatis
eﬅ, in locis eas diuerfis fimul videri, vt eas numero di
verſus reputes. y Leibnitiur vifa pro rebus per- ſe ipſis,
proinde intelligibilibus ſumſit, id eﬅ, rationi purae ſub
i_e&is (quamquam ob confufionem repraefentationum
illarum nomine phaenomenorum ea infigniretjg et tum
decretum illius identitzitis indifcernibilium prefecto non
poterat impugnarig fed cum viſa illa obnoxia fenfibus
‘fint, vſusque in iis intelligentiae nullus purus ſit, ſed
omnis empiricus, ſequitur, vt multitudo eorum et nu
merica diuerfitas iam ipfo ſpntío, qua conditione vifo
tum externorum, indicetur. Etenim pars fpatiil quam
vis alterius prorfus fimilis et aequalis ſit, tamen extra
eam eﬅ, eoque ipfo pars a priori parte diuerſa, quae ad
eum accedit, vt maius fpatium efficíatur, idque valeat,
necefie eﬅ, in vniuerſis in variis_ fpatii locis fimul con
ffitutis , quantumuis ea alias fui fimilia atque aequalia vi
deantur. i
v 2) Canuznientia et repugnantía. Cum realitas per

folam intelligentiam puram repraefentatur frealitamou
mmon) nulla Potçﬅ pugna in realitatibus cogitari, id eﬅ,
talis quaedam adfectiº, quae efliciatj vt in vno fubiegzo
coniunazae ſuas inuicem confecutiones tollant, atque vt
awgzzo videatur. E contrario reale in viſo (reedita:
phaenomenon) fane inter ſe poteﬅ uguare, in ſubiecto
que coniunctum eodem alterum a terius tollere prorfus
vel ex parte confecutionem potefls velut duae vires .mo
trices in eadem linea recta, quatenus in directione con
tmrie oppofita Punctum ducunta aut Premunt, vel et
A
nam voluptag quae par dolori videtur.
212 ART. ELEM. -P. II. TOM. I.- LIB. IL CAB; ‘
3) infernum et externa-n. In re intelligentiae pu
rae fubieiìa id'í‘nlum eﬅ intemum, quod haud adfectum
eﬅ (quoadªexſiﬅcntiam) ad quidpiam ab ſe diuerſum.
Contra ea vero deteriminationes internae fubilantiae
phaenomeni in ſPátiO non nifi adſectionibus continen
tùî‘, quae ipfae quidem tome in complexu verfantur re
Ìa'tìonum. Subﬅantiam in {patio non nouimus niſi ex
effectione eius virium in eo vel attrahentium vel repel
ientiumg aliae nobis proprietates ignotae ſunt, praeter
ens, quibus conceptus fubﬅantíae'in ſpatio apparentis,
quamque materiam vocamusa efficitur. Sed quaeuís
fúbﬅantia, qua intelligentiae purae ſubiecta, inteﬅinªs,
necefie eﬅ, determinationes habeat vircsqùe, quae _real
d'i'fate'm ſpectent internam. Sed quaenam cogitare Poſ
I[fumafinteflina'accitlentìa, praeter ea, quae fenfu mihi
ihbímp'offeruntur? nempe id, quod vel ipſum ſit in
bvgitafione poſitum , vel certe illius ſimile (analogon) vi
fleat‘ur. Inde factum eﬅ, vt Leibnitiu: omnia faceret
fubflanfias,
i-P‘ſas quoniam
adeo partes eas ſibi qua
cſionﬅítutiuas noumenuquibus
materiae, cogitabat,vel
omnia,
quae adfectionibus externis adnumcr’ari poterunt, Pro*

Ãnde etiam mmpq/ìtz'onem cogitatione iis detraxer-at, ſub
ièfla fimplicia faceret, viribus repraeſentandí ornata,
verbo monadar.
' 4) Materia et fín-má, 'Hae duae motiones tam ar
&o vinculo cum quouis intelligentiae vfu coniunctae te~~
nenturl vt quibusque aliis reflexionis partibus funda
'mento PonanturjMateriae verbum determinabile in vni
verſunſdenotat, vocabulum formae determinationem
fvtrumque ſenſu transſcendentali, cum ab omni discri
!mine eorum, quae data ſunt, atque a modo, quo deter
'Ìninantur, cogitationem abducimus). Logici quondam
generale vocabant materiama ſed discrimen ſpecificum ,
fòrmam. Iam in quouis iudicio conceptus dati dici ma¡
teria logica poterunt (iudicii) , ſed adféctio eorum
(òpe copulae) forma iudicii. In vnaquaque natura el";
ſentialibus efficitur materia; ſedmodo, quo in re con‘
iunera ſunt,infinita
vniuectrſum eſi'entialís‘forma. Iam ratione rerum
realitas qua materi-avniuerfae in
Poſſ
DE ÁMPHÏBOLIA NOTIONUM REFLEXARUM. 213
bïl‘ítatis ſpectabatur, ſed finitío etlimitatioillius (negado),
qua'eu forma, qua res are altera ex conccptibus transſcen
dentalibus discernitur. Nempe intelligentia Primo Poﬅu
lat, vt aliquid datum ſit (in conceptu ſaltem), quod poffit ea
ce‘rto modo determinare. Quocircn iuconccptu intel
ligentiae ,Purae materia formam antccedit, et propterea
Lrz'bnitiui primo res ſumſit (menudas) et intus vim rc
Praeſentandiqillarum, vt'poﬅearelationem earum exter
nªm, communionemque ﬅatuum (nempe repraeſenta:
tíonum) in ea conﬅitueret… Vnde ſpatium temp-usquc‘
eſſe qua cauſae et cònſecutiones Poterant, illucl quidem
ſola adfectione ſubſiantiarum , llocce coniunctione de
termiuationum earum inter ſe inuicem. Atque ita re
apſe' effe deberet, ſi proximo ad res obieﬅas Poffet in:
telligentïa Pura referri, et ſi ſpatium tempusquc eſſent
in determinationibus
'verlas rerum
res duntaxat qua viſa Per ſe ípſarum.
inſi ſolis viſiouibusSed ſi vni
ſèhſitiuis
decttermlnamus, forma viſionís (vtpote qualitas ſenſus
ſubieffiua) vniuerſam materiam (ſenſationes), Proinde
ſpatium tempusgue omnia. viſa, omniaque expcrientíae
data ahtecedit, eaque potius efficitur, vt haec demum
eſſe Poffit. l’hiloſophus intellectualis ferre non Poterat,
vt forma res ipſas antecedat, huiusque oſl'íbilitatem de
terminet; verum ſans iudicium foret, _1 ſumeret, nobis
res videri tales, quales re vera ſunt (quamuis cogítatio
ne confuſa). Cum autem Viſio ſenſitiua in cohditione
ſubiectíua Prorſus ' peculiari verſetur, quae vniuerl’ae
perceptioni ex anticipatione, quaſi fundamentum quod
dam ſubﬅrata vicleatur, eiusque forma originaria ſit;
ſequitur,.vt forma per ſe iPſ-.I ſi): ſola data, tantumque
abeﬅ, vt materia (ſiue res ipſae, .quae videntur) funda
mento ‘ſit (quemadmodum deberct ex ſolis concepti‘
bus
n
iudicari), vt Potiuspoffibilitate illius viſio forrpalls
(lpatium tempusque) qua data ponatur.
' S C H O L I o N
_ ad amphz'baliam nſiotiomun rç/Zèxarum. _
Locum, quem couceptui ſiue'in ſenſu, fine in intelll~
gentla Pura adſignamus, llccal: 10mm tranyèêzzdenmlm
214 ART. ELEM. P.II. TOM. I. LÏBJI. CAR‘II’L‘
vocare. Proinde diiudicatione huiusce loci, qui cuique .
conceptui pro diuerfitate vſus ſui competirt, inﬅitutions
que hunc locum vniuerfïs conceptibus ad regulas deter
minandi, topica tramfiendentali: cfficeretur; quae quie
dem doctrina a ſubreptcionibusv intelligentiae Puras, at
que inde oriundis illufionibus ac praeiiigiis optime ca
veret, dum ea ſemper. discerneret, ad quamnam cogno
ſcendi facultatem proprie conceptus pertineant. vnus
quisque conceptus poteritj vnusquisque titulus, quo
multae notitiae co-ntinentur, 10cm dici tramftendentalin
Atque in eo nititur tapica logica Ariﬅotelis, qua vtiludi
magiﬅri poterant etoratorcs, vt in certis titulis inqui
rerent, quod maxime propoiitae materiae conueniretcl
de eoque cum fpecie quadam doctrinae argutaripoffent,
fiue verboſe garrire. a
contra topica transfccndentalihaud plures quatuor
iturs qui inomnis
illis tituli comparationis
eo a categoriis et diﬅinflionis
differunt, quod illiscontinen
non res
obiecta fecundum ea, quibus eius conceptus efficitur
(quantitªs,realitas),ſed tantum comparat-io repraeſentatio
num conceptum rerum autegrella. in vn iuerfa ſua varieta
te oﬅendatur. Sed haec comparatio praecipue opus habet
reflexiona, id eﬅ, determinatione‘loci iflius, quo, quae
comparantur, rerum repraefentationes Pertinent, pu
rane eas intelligentia cogitet, an ſenſus iu- viſo of
ferat
conceptus log-ice comparari Poffunt, ita vt haud
èures, x quo fes iis fubieazae pertineant , vtrum vt nou
mena ad intelligentiam , an vt Phaenomena ad ſenſnm.
Si vero cum his conceptibus pergere ad res obiectas ve~
lis a pºtiffimum opus erit reflexiona transſcendentalí ,
cuinam cognoſcendi facultati effe ſubiectae debeant, Pu
raene intelligentiae, an ſenſui. Sine hac reflexionevſus
admodum incertus erit horum conceptuum,putatitiaque
orientur decreta ſynthetica,, quae non poteft critica ra
tio agnofcere et probare, quaeque tantummodo pofita
ſunt in Samphibelia transfcendentaliy id eﬅ, in confuſio
ne rei iutelligentiae purae ſubiectue cum viſo.
ü
DE AMctPHIBOLÏA NOTÏONUM REFLEXARUM. 2 15
Cuiuscemodi topíca transſcendentali cal-ens, pro

inde amphibolía notionum reflexarum indu&us,~ cele
berrimus Leibnitimſ/ﬅema mundi intellefr'uale conﬅituir,
potiusue credidit internam rcrum naturam cognoſcere,
ſi quide’m vniuerſªs res obiectas cum ſola intelligentia,
cumque ſeparatis cogitationis ſuae conceptibus formali
bus comparauit. Noﬅra notionum r’eflexarum tabula
inopinatum illud-nobis commodum adfert, vt, quibus
diſciplina eius in fingulis partibus ſuis diﬅal: ab aliis, ſi*
t'nulque viam cauſªsque huiusce cogitandi rafionis pecu
liaris, quae non, niſi in errore quodam verſatur, pone
re.ob oculos poffimus. Qui cumªvniuorſªs res ex ſolis
.conceptibus inter ſe comparafl'et, non mirum erat, ſi nullas
elias diuerfitates videret, quam quibus intelligentia conce
ptus puros fuos diﬅingueret.Leges conditionesque viſionis
ſenſitiuae,~ quarum ſua cuique discrimina inſunt, non
originarias
re agnouit; ſi duntªxat
repraeſent’ationum quidem ſenſúm ponebªtnequeſiin
confuſarum, in gene
peculiari fonte repraeſentationum; viſum ſeu phaeno

menon ei cerni videbatur in repraeſentatiouc rei parſê
ipſiur, quamuis, quoad formam logicam, a cognitione
exintelligentia diuerſae, cum ſenſu, qui ſole!: analyſi
carere,conceptus rei quodammodo repraeſentationibus ſe
‘ cunduriis augetur, ques intelligentia poteﬅ ab eo ſeªparare.
Verbo: Leibm’tím viſafecit intellectualiª, cum Lòckim ſe
cundum diſciplinam Noogeniae (ſi hocce vti vocabulo li
citum ſit) çonceptus intelligentiae cuna-.os fcciffet ſenſ
tiuos, id ell,
reflexas. prorſus
Quisque empíricos,
horum aut ſeparatas
mugnorum hominum,notionejs
ctcumin
intelligentia ſenſuque duos Prorſus diuerſos repraeſenta
tionum fontes, quibus temen cohizmctí: ¡us cffet, obiecti
ve de rebus iudicandi, quam-ere .debuifl'ent, vnum lio
rum fontium duntaxat ſequebantur, qui ex eorum ſen
tentia proxima ad res per ſe ipfas referrentur, cumalter
nilquidquam ageret amplios, quam vt alterius rePi-:ie
ſentationes vel, confunderet, vel ordine disponeret.
- Proinde Leibnitriu'ri ſenlibus ſubieílas inter _ſe -
comparar, tamquam'res- vniuerſe in ſolo, intelligentia.”

zzó ART: ELEM. P, II, TÓMJ. "LI-8.11.' CARIIL
primo, quatenus ab. hac debeant eaedem-diuerſaeque iu
dicari. .Igitur, cum ſolos earumeónceptus, non 'locum
in~viſione~ç inqua ſola poffunt resºobiecte dari ªtque of
ferri, fpectªret ,-, locumque 'transſcendentalem horum,
conçºptuum (viſisne, an rebusper ſe ipſis res obiecta ád-
nuinerari debcat) plane negligeret,- fieri aliter non pot-
eran. quam -vt. decretum indiſcernibilium, quod tantum
imgenere de conccptibus valer, etiam ad, …res ſenſibus
obnoxiªs (ad mundum -phaenomenon) dilataret, neque,
exíguamzinde amplificationem cognitioni naturae rerum
adferri exiﬅimaret; Sane quidem, ſi ﬅillam aqueam vt
rem Per feipſam vex Omnibus ’ ipſius determinationibus»
internis noueris, nullam earum diuerſam .Poteris ab aliis
flillis concedere, ſi ſcilicet concePtus ill'u’ls totus idem
cum illa v-ideatur, Sed ſi illa'viſofflin ſpatio contine
tur, locum ſuum h-abebit nÓn-tantum in intelligentia-(ílr
conceptibus), verum etiam- in viſione externa ſenſitiua.
(in ſpatío), ibique nil quidquam intereﬅ locorum- phyſi
corum, -ratione determinationuminternarumxrerum, 10-
cusque =b Tem Pnterit alli in loco-::a \prox-ſus _fimilem
ªtque aequalam paríter recipere, ac ſi ab hac,~ quantum:
fieri Poſiït, diuerſa videatur.- Diuerſitate -locorumfitv
vt multitudo‘diﬅinffloquexobiectarum rerum qua viſo
rum, .fine vlla conditions alía non modo eſi'º‘queat, ſed_
etiam neceſſaria ſit. Ergo lex illa opinata non-in legiç
bus naturae verſatur: ¡ſed, tantummodo' in regula carni
tur analytíca, ſiue in comParatione-rerum-e ſolis conco
ptibus. . ~ 4
Dein’de decretum: realitates (qua ſolas adfirmationes’):
fibíinuicem numquumzlogice repugnare, ſana quidemá
verum‘de adfectionibus conceptuum decretumeﬅ, nec'.
que vero-minima… vim illud habet_,nec'ratione natura-ª.,
nec vniuerſe_ cuiuspiam omnino rei-Por ſe ipſius (quippe.
quae -omnem . noﬅram notionem atque intelligentiam! ~
Prorſus- fugit). Etcním pugna realislocum- vbique hª«
bet, ſivbfiA--Bªº , id eﬅ,, vbi realitaá realitati in ſubio-T:
&o iunctáf, altera alterius effcctum tollit, id quod omnia
impedimenta effectionesque' mutuaeï-in rerum’nªtura
perpetuo Planum ſaciunt, . quae ramon', ;quam in vvíribus
\
l
DE-AMPHIBOLIA NOTIONUM REFLEXARUM. 2 17
pofitae ſint, necefie eﬅ, real-itatesphaºnbmenadicàntur.
Mechanica vniuerſalis vel ipſam legem empiricam huius
ce' pugnae in lege ex anticipatiOne-Poteﬅ oﬅendere,dum
oppoſitíouem fpeazat directionum; quam legem quidem
conceptus transſcendentalis realitati‘s Plane ignorat.
Quamquamgeneroſiffimus Leibnitiur hocce pronuncia@
tum-haud nouum Perhibuit, tamen .eo efi ad adíêrtiones
nonas vfus,‘ eiusque ſeflatores nominatim ſyflemati fuo
Leibnitio-‘Woyiano‘ inſeruerunt, Cu¡ quidem decreto
conuen-ienter exempli gratia vniuerſa mala nequidquam
nliudſuntmiſi conſecutiones determination‘um rerum ¿rea
tarum,- id eﬅ, negationes, quippe quae ſolae realitati re
pugnant (et in ſolo co’nceptu 'rei in genere reªp‘ſe etiam
fic ſe-habet, ſed non in rebus qua vìfis); Iam vero ad
ſeclis Lcilmitii videtur non folum eſſe Poſſe, ſed etiam'
naturae conuenicnter eſſe, vt omnis realitas, fine omni
pugna metue'nda, in natura quadam-coniungatur, quo
niam nullam'pugnªm aliam-n'orunt, quam contradiaio
nis (qua conceptus-rei ipfe tollitur), non'vero'detrimen
ti mutui , cum‘caufa alterius effeflum tollit, quam Pu-'
I ,gnam vt cogitarenpoſiímusg in ſolo ſenſu conditiones "deſi‘
pfiehendim-us.
Turn monadologia Leibnifiana nullo alío‘ funda

mento nititur, quam quod philofophus discrimen inper
, ' vré‘t.-
nì‘iet - externi in- ſola omnino,'
-In fubﬅantíis nd intelligentiam adfeffionealiquid
necefie eﬅpinſit pone'
internij, quod proinde ab omnibus adfectionibuç inter

nis~, ideoque etiam‘ a compofitioue liberum vide'atur.
quamobrem
rerum per fe in fimplicitate
ipfarum fundamentum
ſi'Sed inteffluum interni erit
ﬅatus‘eorum nec.
mo‘tu‘(c‘un&is'quippe determinátionibus adfeffionum ex
ternarum) efflci'etur, neque alium ſubﬅantiis inteﬅinum
‘flatum tribuere Poffumus, quam", quo ipfi ſenſum no-v
i’crum intus -determinamus, nimirum/fatum repr‘aqſêhtª‘
tiºfmm. Ita monades in' medium prodiere,‘ quibus m‘aſi
teria totius vniuerſi con'ﬅitutíuu efficeretu-.z quarum-ivai
ro vis act’ma ¡in ſolis repraeſentationibus verſa'retur, què.”
ſiat¡ vt propriein ſe ipfaecffièaces vidcrentur, ' ‘ ‘
\
\
¿Is ART. emm P. II. TOM. I. 1.18.1!. CAP. m..

Sed ob ipfam hancce caufam decretum eius com;
mei-cii pofiibilis inter fubfiantias oportebat in harmonia
praz/infinita verti, neque pofitum efie poterat in coir
tagione phyfica. Quouiam enim omnia duntaxat intus¡
id eﬅ, in repraefentationibus ſuis, occupata videntur,
flatus repraefentationum fubilantiae vnius cum flatu al
terius in nulla prorfus poterit efficaci coniunSi-ione offer,
fed tertia quaedam caufa omnes omnino contagione at
cingens ﬅatus earum inuicem reddere confentaneosb debe
- bat, non adiumento quidem per occafionem idoneam et in
quoque iingulari cafu fingulatim dato (ex ſyﬅemate adſi-v
ﬅentiac), fed per vnitatem ideae caufae vniuerfis iuﬅª‘o
atque idoneac, in qua cunctae exſiﬅentiam conﬅantiam
quej proinde etiam mutuam in fe inuicem conueniene
tiamp ex legibus vniuerfalibus debeant nancifci.
Quarto denique celebrata illa theoria illius de tem

pore et ſpatio, qua haſce fenfus formas fecit intelleauai
les, ex eadem fola illufione reflexionis transfcendentalil
orta videtuiz Quodſi per folam velim intelligentiam tem
lationes rerum externas cogitªre, fieri illud tantummos
do poterit ope conceptus effetiionisearmn mutuae, et ſi
flatum eiusdem rei debeam cum aliis flatibus coniunge- -
re', id tantummodo effici poterit ad ordinem caufarum
et conſecutionum. Ita ſactum eﬅ, vt Leibnitim fpatium
cogitaret vt certum quendam ordinem in commercio
ſubﬅantiarum, templisque vt confecutionem dynamicam
flntuump illarum. Id vero, quod vtríque effe proprium
v videtur, a rcbusque liberump quod in vtrisque videtur
elſe, confuſioni horum conceptuum tribuit, quae Office
dret, *vt id, quod in fola forma adfefiionum dynamicarum
verfeturj peculiaris quaedam in fefe confiflens, res ip
fasque antecedens Viſio Putètur. Ergo fpatium tempus
quo erant .in forma intelligibili coniunftionis rerum
(ſubﬅantiarum earumque‘ﬅatuum) per fe ipfarumg fed
res fubflantiae intelligibiles (ſubﬅantiae noumem). Ni
hifominus tamen hofce conceptus pro vifis venditabat,
propterea quod fenfui nullum proprium vifironis genus
concederet, fed omnes, ipfasque empiricasbrerum- re
DE AMPHIBOLIA NOTIONUM REFLEXARUM. z !9
praeſentationes in intelligentia quaereret, nihilque
quidquam ſenſibus reliquum faceret, praeter vile ¡ﬅud
negotium, conceptus intelligentiae confundendi ac de
formandi.
Etſi autem de rebus per ſe ípſis ex intelligant-ia pu
ra Poffemus aut-Suma?: pronunciar:: (quod tamen fieri
non poteﬅ), tamen hoc neutiquam ad viſa pofiiitl quip
pe quae res per fe ipfas haud repraeſentant, referri.
Quo quidem in cafu in reflexiona transfcendentali con
ceptus meos femper debebo folum ſub ſenſus conditioni
bus comparar-.2, atque ita fpntium tempusque non in de
terminationibus rerum per ſe ipſarum, fed potius viſo
rum, verſabun'tur: qualis rerum per fe ipfarum natura
ſit, neſcio, neque etiam fcire attinet, quoniam mihi res
numquam Poteﬅ, nili in viſo, occurrere. Hanc ratio
‘nem etiam in reliquis notionibus reflexis tractandis ſer
vo. Materia eﬅ fubflantia phaenomenom Quid illi
intus còmpetat, id_in vníuerſi ſpatii, quod occupatl par
tibus, in yni-uerſisque effectis quaerol quae ea exſerit,
quaeque femper nil niſi viſa ſenſuum externorum e c
poffunt. Proinde necquidquam habeo, quod quidem
fimpliciter ªbſoluteque, ſed ſolum comparatiue inteﬅi
uum ſit,_ Vernm
ſed ipſum viciffim iilud
in relationibus externispuraj
Poſi
Fum. fimpliciter , .exl intelligentia
_inteﬅinum materiae etiam in mera argutia verſatur;
quippe quae intelligentiae purae nuspiam eſſe obnexia
videtur, ſed obiecta rcs transſcendentalís, quae huic vi
ſ0 eſſe ſubieá‘m poterit, quod materiam vocamus, ſolum
quiddam elhquoiquale ſit, ne intelligeremus quidem, ſi et
iam pomt nobis a quoquam aperiri. Neque enim quid
quam poffumus intelligerea nifi quod aliquid complet-?ca
. tur verbis noliris in viſione conſentaneum. Si quercu
laez nos inteﬅinam rerum naturam nequaquam Perſpi
i icimus, hanc vim habere debeant, nos perintelligentiam
puram haud comprehendere, quales, quae nobis viden
' tur, res per ſe ipſae finttl iniquae illae quidem ſunt et:
rationi contrariam Namque volumus ſenſibus haud fa
mulls cognoſci res Poſſe, proinde videri , ideoque facul
tatem cognofccudi habcre, ab humana hacce non ſolo
I
22"'0 ART. ELEM. P. IL* TOM. I. LIB. II." CAI-;Im ~'

gr‘ªdu’. ſed viſione adeo et genere Prorſus díuerſum,~ª
proinde non llomines eſſe nos, ſed nªturas debere, quas,
ne quidem an eſſe Poffin't, nedum q‘uales ſint, poſiſiumus
oﬅendere.atqneanalyſisct
penetrat Inteﬅinam rerum naturae
viſorum, necrationem obſeruatio
ſeíri Poterit, quo
vs’que hoc temporis Progreffu excultum iri videatur. Sed"

quaeﬅiones transſcendentales illae vltra naturam ten
cientesrèrſium
-v‘erſa numquam
naturaa_ apertu
nobis poffent expediri,
vicleretur, quum ſinobis
vel vni~
ne
quidem datum ſit, ipſum animu‘m’noﬅrum alía viſione.
q'u'àm ſenſus intimi noﬅri, obſeruare. In eo enim arca
num later origínis noﬅri ſ'enſus. Adfeffio eíus ad obie
&am rem, lqualisque Cauſa ſit huiusce vnitatis transſcen#
dentalis ſine dubio Profunclíus abﬅruſum ac reconditum
latet, quam vt nos, qui vel nosmet ipſos non niſi ſenſu
interno, Proinde qua phaenomenon,’noſcimus, tam
alien'o inueﬅigationis inﬅrumento vti ad illud Poffimus,
quo aliud quid, quod-non v'iciffim in viſis fit, neperia
mus, quorum cauſan] tamen, ſenſibus hand ſubiectanx'
illam quidem, cupimus indagare. - i ‘
. Í _
Atque effeéctlarum
ré'flexionis hace critica, .nobis
concluſionum, e ſolis
commodum actionibus
adfert egre
ginm. Nnmque vanitatem monflrat ratiociniorum om
nium de rebus obiectís in ſola intelligentia inter ſe com!
para-tis,'- idque ſimul confirmat, quod inPr-imis .práecepi
mus,~ viſa'ſcilicet, quamuis hand qua res Per ſe ipſaeſulí
rebus intelligentiae purae ſubiectis ſint comprehenſae,
tamen vna et ſola. effe, \in quibus cognitío noﬅra realita
tem Poffít obiefliuam habere, nempe tum, cum conce-Q
' Ptqibus viſiones reſpondebunt. ¿
, Si tantum logice reflectimus, duntaxat conceptus
noﬅros inter ſe in intelligentia comparamus", videmus
que, núm‘vtroque idem contineatur, pugnent nec ne,
vtrrrm aliqn‘id intus in conceptu inſit, an extrinfecus ad
eum a'ccedat', et vter d‘atus ſit, qui tamen tuntummodo,
qna ratio qurLedam’ datum cogitandi, valere'debeat. S't
vero'hisce conceptibus vtor ad obiectam rem in genere
‘ (ſçnſu transſcendentali), ita, 'vt hand amPl-ius-definiam,
DE AMPHIBOLIA NOTIONUM REFLEXARÑ-UM. 2g I
'vtrum ſenſitiuae viſi'oni ſit, an intellectuali ſubiecta, ﬅa
tirn 'circumſcriptiones emergunt(quac vetant conceptum
iﬅum relinquere) omnem vſum illorum empiricum c011,
vertentes, quae eo ipío Probant, repraeſentationem ob;
ieüae
ſed finerei, qua rei in genere,
determinatione non ſolum
eius ſenſitiua hand
et ab idoneam,
empírica leÏct
ge libera, per ſe ipſum pugnnre, proinde ab Omni re ob- H
iecta abﬅineri, aut, ſi quaedam ſumatur, eam ex legibns
viſionis ſenſitiuae cogitari debera, Proinde intelligibilia
~eculiare uoddam viſionis enus, uo caremus ª re cl ui ,
tere, quo cum careamus, nobis nihil exﬅare, contra ea ve
'ro viſa non Poſſe in rebus Per ſe ipſis verſari. Etenim,
cum tantum res in vniuerſum cogitatione informo, tum
Ïáne diuerſitate adfcªionum externarum hand Poterit
discrimen rerum ipſarum effici , ſed hace Potius illa P0;
nitur, cumque conceptus vnius a conceptu alterius in'
'terne non diﬅat, tum vnam atque eamde‘m rem ponoin
adfeflionibus diuſierſis. Iam vero addita ad altera… ad
'ſeueratione (realitate) ſola, Poſitiuum augetur, nihilque
ei detrahitur aut demitur’; vnde non Poffunt in rebus
Vniuerſe 'realia inter ſe Pugnare.
, x lr Iu
z ' \Ñ * K
Notionum reflexionis, vti docuimus, ex certa quai~
dam interpretatione falſa tanta cum vſu intelligentíae
contagio eſt, vt omnium Philoſophºrum acutiſſimo iin
ponerent, ita, vt Poſſe diſcipl‘inam condi cognitionis infel
lectualis Putaret, quae res ſibi ſubiectas haudinternentu
Tenſuum determinar-e conaretur. Quamobrem enodatió
_illuſionis amphiboliae harum notionum, qua fit, vi: ad
Elſa decreta delalpamur, Permagnum emolumentum ad
ſret, vt fines ac terminos intelligentiªe certo queamus_
flefinire, iisque cauere. _
Diciquídem debet: qnidquid conceptui competiç
in genere vel repugnat, id competit etiam pugnatyue
Omnibus ſingulis i110 Conceptu complexis (dictum de
çmni et nullo). Sed abſurdum foret, ſi ¡ﬅud deep-emm.
lyogicum -íta mutantes, vt enuncietyquidquid concçgtú
º‘zª _ ART. ELEM. P. II. TOM. I. L'IB. iI. CAP. III.
vniuerſali non eﬅ Complex-um, id etiam in fingularibus
haud ineﬅ, in eo comprehenſisz namque hi ob hanc ip
ſam cauſam conceptus finguláres ſunt, quoniam plus in
ſe‘cohibent et continent, quam in iis cogitatur. lam
prefecto in hoc poﬅeriori decreto vniuerſum Leibnitii ſy,
ﬅema intelleElruale-
vna cum decreto iﬅo,exﬅrilctum videmus;
cumque Omni, quaequod
índe proindc
exſiﬅit‘, ct
amphiboliª in vſu intelligentiae concidit.
Vidimus decretum indiſcernibilium propric in hac
çº. ſumtione niti: ſi in conceptu cuiusdam rei in genere
certum discrimen quoddam hand reperiatur, illud etiam
in re ipſa non inueniri; proinde res vniuerſas eſſe nu*
-mero easdem, quae non iam in conceptu (quoad quali
tatem vel quantitatem) ſin!: inter ſe diuerſae. Quoniam
autem in ſolo conceptu cuiuspiam rei a mu‘ltis necellſisio.
riis viſionis legibus abllin‘etur, fit, vtſingulari qnadam
temer-ﬅate id, a quo abﬅinetur, ſumatur, nuspiam de
prehencli Poſi'e,reique nil conceditonquam quod conceptu
comprehenſum eius videtur.
\Conceptos ſpatii pedis cubici, vbi illum cumquo
quotiesue cogitauerim, .per ſe prorſns idem eﬅ. Sed duo
Pedes cubici in ſpatio nihilominus ſolis locis diﬅant (nu
mero diuerſi ſunt); lii loci in conditionibus verl'mtur
'viſionis, in qua res huic co‘nceptui propoſita clatur, quee
hctªud ad conceptmn pertinent, -ſed ad ſentiendi faculta
~ t‘ein vniuerſam. Pariter in conceptu rei cui‘usdam ni]
quidquam pugnªe ineﬅ, niſi q‘uidquam negatiuum cum
adfirmatiuo coniunctum fuerit, folisque conceptibus
'aientibus in coniunctione nil quidquam tolli Poteﬅ. Sed
-in iriſione fenſitiua, in qua realitas (veluti motus) datu‘r, .
conditiones inſunt, (direfiiones contrariae) a quibus in
conceptu motus temperatur, quibus efflcitur, vt; ſano
k quidem hand logice, pugna eſi'e poſlit, nempe e ſolo po
fitiucto ZCI’OSB‘O, neque dici Poterat: omn‘em‘ realitatem
propterea inuicem m conuementia verſari, quod in con
' eeptibus illius nulla Pugnainueniatur. ‘*) Ex .ſolis con
Í J") S¡ híc conſuetumillud quaerei‘e effugium velís: renlitarel
~ cette noumenas inuicem non pofl'e ¡¡ogame-¡mmm enem
\
DE AMPHIBOLIA NOTÏONUM REFLEXARUM. 2 2 3

eeptibus inteﬅinum in ſubﬅrato cernitur omn'mm adſe
&ionum ſiue determinationum external-um. Quodſiigi
mr ah Omni Yiſionum lego mihi temperem, ſolique con
qeptni rei in genere inhaeream, ab Omni Potero adſe
&ione externa cogitationem auocare,~e~t tamen conceptus
relinquetur illius, quod nullªm Prorſus adfeíkionem de#
notar, ſed ſolasvdeterminátio‘nes internas. Ex quo qui
dem videtur conſequi: in quaque .re (ſubﬅantia) eﬅe
quiddam, quod fimpliciter inteﬅinum ſit, quodque om
nes determinationes externas antecedat, quoniam, v’tª
hac eſi'e queant, eo demum efficiªtur; proinde hocco
ſubﬅratum tale quiddam eﬅe, quo nullae amplius adſe
&iones externae teneantur,icleoqueſimplex eﬅe (namquo
rleslcorporeae ſemper duntaxat in ſolis adfeffionibus ver
ſantur, ſaltem partium extra ſe): et, quoniam nullasde
terminationes ſimpliciter internas nouimus, quam quae
ſenſu intimo efficiuntur, ſubﬅratum hocce non ſolum
fimplex eﬅe, verum etiam (ad analogiam ſenſus intel-ni
noﬅrià reprªeſentationibus definitum, id eﬅ, vniuex'ſas
res proprie monadas eﬅe, ſiue naturas ſimplices-repra'e
\çntaçionibus ornatas. Atque hoc ſane verum foret, ní
fiplus quam concept-us rei in genere ad leges illas requi
neretur, quibus ſolis ſit, vt res ſubiici viſioni extcrnae
_queant,a quibus conceptus purus fibimet temperat. Tum
Quim apparet, viſum conﬅans in ſpatio ac perpetuum
(gxtcnfio imperuia) ſolas adfectiones in ſe, nihilque 'quéd
quªm ſimpliciter inteﬅini continere, et tamen .Primum
Yniuerſae perceptionis externae eſſe ſubﬅratum Poffe.
Ac fieri quidem non poteﬅ, vt ſolis conceptibus externi
quidquam ſine inteﬅino quodam queam cogítare, ſi qui~
(lam conceptibus relatiuis ryes abſoluta datae ponuntuv,
j ſi .
¡plum adferrï deberet eiusmodi reªlítatís purae a ſeni’uque

. liberae, vt intelligeremr, vrrum talís omnino aliquid, an
_ neutiquam quídquam repraeſemarer. Sed nullum aliunde por
eﬅ, quam ab experientia, exemplum depromi, qnae quidem
'ªnnmquam qnídquam am’plíus, praeter pliaenomena, prac
"bet, ntqne ita hocce pronunciatum rantummodo enunciar,
,L concepto , qui ſola aienn’a continet, nil quidquam negantiª
v,,ç‘zontineri…, ,De quo numquam dubitauimus. . _
C24 .ARTE-\ELEM P.-II.- TOM; I. M131). CAR-mk* '
iisque fine his elſe locus non poteﬅ.~ Yerum cum -viſin
nelaliquld_ contineatur, quod in c‘ouceptu ſolo rei in geo*
nero neutiquam íncíl, idque ſubﬅratum, quod ſolis con
ceptibus Prorl'us-noncognoſceretur, fuppedi-tet, nempe
fpatium quoddamg quod vna cum .Omnibus, quae com-
plectítur, in ſolis relatiouibus formalibush vel etiam rea'
libus, verſatur, nondici-Poteritz quoniam nulla res, -ſi
ne abſolute inteﬅino .quodam, ſolis queat conceptibus
repraeſentari, etiam in .rebus ipfis his conceptibus comr
Prehenſis, earumque viſione nihil quidquam eſi'e exter
ni, cui haud ſubſit aliquid fimpliciter abſoluta-que inte
flini. Etcnim'fi al) omni lege viſioni-s mentem abduxe
r’imus, fane quidemin-folo conceptu nihil relinquitur,"
praeter inteﬅinum in vniuerfum, eiusque relationem ad
ſe inuicem, qua ſola elſe externuvm poteft Sed hace"
neceffit-as, quae in-ſola feparagione et abﬅractíone niti
tur, nullum locum in rebus habet, -quaténus eae in vi-7
'fione cum eiusmodi determinationibus offeruntur, quae-i
ſolas relationes exprimunt, nili iis quiddam intelfinum
fubfit, eo quod non in rebus Per ſe ip‘fis, fed folum in
vilis cernuntur. Quae illa cumque ſint, quae in mate-
ria nouimus, ea in ſolis relationibus' verſantur (id, quod‘
nos determinationes internas dicimpsfiantummodo c0m—'
paratiue internum eﬅ) , ſed inſunt in iis in ſeſe confiﬅentía‘
et conf’cantia, quibus obiecta res definita datur. Gogh‘
ta’tione ab hiice relationibus abducta, nihil ad c0gitan'—‘
dum amplius mihi relinqui, eo quidem conceptus (ei, qua'
viſi, haudquaquam tollitur, neque conceptus ohh-:fletev
rei, quod vocant, in abﬅracto, ſed fane quidem vniucr-ª
-ſa Poffibilítas eiusmodl,v qui e ſolis conceptibusdetermis'
nabilis fit, _id eﬅ, noumefli.- Sane quidem mirum audi-ª'
tu erit, rem totam ex relationibus conflare debere; ſed
talis res etiam in ſolo viſo verfatur, nec categoriis puris
vllo modo poterit cogitarí; ipfa cernitur in ſolis ecl-fe
&ionibus cuiuspiam in vniuerſum ad noﬅros ſenſus. Si
milíter adfefflonc‘s rerum in abﬅracto, ſi ſolis illud coit
eeptibus inﬅicttua‘s, hnudqliter poterunt cogitari, quam ‘
alteram effehauſam determinationum in ,alta-a3" haec
enim noﬅra i'ntellígentiae notio _eﬅ adfÑectionum ipſarum.
DEAMÁPHIBOLIA NÓTIÓNUM REFLEXARUM. 225
Sed, cuïn tunc ab Omni viſi‘oñe’ mentem auocemus, lon
ge alía ratio, qua variafibi Poffint inuicem locum deber-Y
minare, nempe forma ſenſus (ſpatium) tollitur, quod ta
men omnem effeEèionem-caufitrum empiric’a‘m antecedit. t
Si odie-&us res intellígibiles eas intelligimus, quad

, \èategoriis Puris, fine omn‘i ſenſus ſchemate, cogitantur;
tum e-iusmodi res. efl'e nequeunt. Namque conditio vſus
' 'obiectiuí noﬅrorum omnium intelligentiae _conceptuum
in ſolo modo verſatur noﬅrae vifionis ſenſitiuae, quo res
nobis offeruntur, a quo ſi cogitationem .abduxerimus,
íllis (notionibus) nul-la‘. prorſus adfectiqerit ad quampiam
rem obiectam. Aztque ſi àliud videndi gemls, quam
hoc'ce ſenſitiuum noﬅrum, ſumeremus, tamen functio
nes cogitan‘di noﬅrae ratione íﬅius nullam prorſuslvinz
haberent. Sedſi cas tantum res intelligimus ſubiectas
viſiçni -haud ſenfití’uae, de quibus quidem categoriue no
flrae ſzme haud valent, quarumque ideo nulla vmquam
Prorſus nobis eſſe cognitio (nec Viſio, nec conceptus)
Poteﬅ, Pr’ofecto debent in hac ſignificatione duntaxat
negante no'ume'na concedi: ſed tum iis nihilíndiCaturſi
niſi noﬅram videndi ration'em non vniuerſas res ſpeêïa
re, ſed ſolas res ſenſibus noﬅris obnoxias, proinde valo~
rcm eius obiectifium circumſcríptum eſſe, ideoque alii
jcuipilam videndi rationi, et ita etiam rebus illi ſubieffi‘s,
locum -relinqui. Tum autem noumçni conceptus proble
maficuserit, id eﬅ, pepraeſen'tatio rei, quam neque dice?
re Poffumus eſſe Poſſe, neque non Poſſe', quoniam Prac
ter noﬅrum'ſenſitiuum; nullum aliud videndi genus no
vimus, neque donceptxïum Pattern, quam categorias,
neutrum vero rei aPtum eí’cïextrzz ſenſum propoſitaelgi
tur
legescampum rerum cogitationiªnoﬅrae
ſenfuſis‘ noﬅripropterea Obuiarum
nondum 'poffumus vltra
poſitiue
dilatare, Praeterquc viſa resªcogitationi purae ſubiectas, ’
id eﬅ, noumena, ﬅatuere, q‘uoníam harum no!) Foreﬅ
ſententía‘jpofitiua declarari. Namque categoriasfatea
mur, neceffe eﬅ', ſolas ñonaum ſu-fficere ad cognitionemÏ
rerum pér ſeªipſarum, etxſine datis ſenſus meras formats bl
ſubiectiuas ªvnitatis jn’celligentiae¡ verum onmire'ob-íectª
"Í-¡$311
226 ART. ELEM; P.ll; TOM. I. LlB.'II. CAPÏIII…

deﬅitutas, fore. Cogitatio per ſe quidem hand eﬅ in
ªffectis ſenſuum, neque eatenus iis circum‘ſcripta, ſed_
Propterea haud Proprii Purique vſus, niſi ſenſus acceﬅ'e:
¡fit, quoniam tum re capot obiecta. Neque etiam nou
menon dici Conceptum
ipſum illum eiusmodi obiecta
Oblntaeres poterit; etenimnotar,v
rei Problematicum hoc
alieuªe prorſus viſioni intelligentiaeque aptae, quam no~_

ﬅrae, quae proinde ipſa in Problemate cernitur. Itaquº
conceptus noumeni haud conceptus eﬅ oblatae rei cu
iusquam, ſed in quaeﬅione verſatur cum circumſcríptío
ne‘ſenſus noﬅri neceíſario cohacrente, an. res fortaffe
{int ab iﬅíus viſione Prorſus'vaçuae; quae quidem inde
finite tºntummodo quaeﬅio cxplicarí poteﬅ, ita nempe,
vt, quoniam ſenfitiua viſio non omnes omníno finedis
ñrimine ſpectat, pluribus aliisque locus obiectis rebus
relinquatur, eaeque Proinde haud ſimpliciter negari,
ſed, cum cOnCePtus determinatus deſit (id quod nulla
Poterit categoria cffícere), nec vt res intelligentíªe ſub
iectae ªdſeuerari poſiíut. ' , .
ª Quamobrem ſenfum circumſcribit intelligentia, ita qui
dem, vthaud eo ſuum campum Proprium dilatet, dumque
hunc ea monet, ne ſibi arrogetL res Per ſe ipſas ſPeGa-Ñ
re,, ſed ſola viſa, informat ſibi cogitatíónem oblatae rei
Per ſe ipſius, ſed tantummodo qua rei gbiectae transſcén
dentalis, qune cauſa viſi (Proinde 'non ipſum viſum)_ſit,
quªeque neqpc qua quantitas, neque qua realitas, nee
que qua ſubﬅantia etc. cogitari Poffit (quoniªm hae no
t-iones ſemper indigent formis ſenſitiuis, in quíbus obla
nobis,rem
tam an deſiniant),
extra nos deprehendi queat,
quam penitus vtrum ſimul
neſcimus, vtrumcum
ſenſu tollatur, an , hoc ſublato, relinquªtur. Quam

- quidem rpm oblªtam,ſi dicere noumenon‘velis, quoniam
ejus ~repraeſel-Itatio haud ſerifitiua eﬅ, liberuní eﬅo. Cum
autem nullam notionum noﬅrarum íntelligentiae ad cam
Poffimus transferre, tamen nobis illa repraeſentatio va
cuaatque inanis manebit, nihilque quidquam effi‘çiet,
quam vt fines, iis deſignentur cognitionis noﬅrae ſenſitie- '
Rae, ſpa-tiumgue reliquum fiat, nullavneque experientia,
Poffibjli, neque pura intelligçntia explçndum. . -wÑ . . ‘
_DEA-MPHIBOLIA NOTIONUM REſiFLEXARUM. 227
- Itaque
l'icet,v huic intelligentiae
vt nouum ſibi campum purae
creet per criticamreruin,
oblatarum haud
praeter eas, quae qua phaenomena illi elle obuiae Poſ

funt, neque in mundos intelligibilesa ne adeo quidem
in eorum conceptum, euªgetur. Peccatum autem,
quod ad id per fummam fpeciem ſeducít, quodque ſane ex
ſari quidema quamquam haud defendi poteﬅ, in eo Cera
cunitur', quod vſus intelligentiae contra finem luumï,
transſcendentalis redditur, et res obiectae, id eﬅ, viſioſi_
nes poflíbiles, ſequi conceptus ad eosque ſeſe compone
Te, non vero conceptus ad viſiones poffibiles debent (vtſi, l
pote in quibus folis eorum valor obiectiuus pofitus eﬅ).
cuius quidem rei itidem caufa eﬅ, quod apperceptío,
cum eaque cogitatio omnem Poffibilem detcrminatam
ordinationem repraefentationum antecedit. Quocírca
aliquid vniuerfe co‘gitamus, illudque partim fenfitiue de
terminamus, ſed tamen rem obieaam vniuerifalem at
que, quod vocant, in abﬅracto repraefestatam ab haec
ratione illam videndi diﬅinguimu's g tum ratio nobis_ relin
. quitur
dem inillius cogitatione
ſola foctrma folum
Yerſatur determínandae,
materia quae
deﬅituta,, nobis qui
tamen
nihilominus ratio quaedam eſiſicvidetur , qua oblata res per
ſe exﬅet (noumenon),viſione haud ſPeOcata, quae-ad (en
ſum noﬅrum adﬅricta videtur.
SI l- In
k Q
_ . Antequam analyticam transfcendentalem mitbamus,

quaedam videntur addendal quaç, quamquam per ſe non
ita magnimomentL tamen ad Perfectionem ſyﬅematis'
ell-e neceifaria queant videri. Summa notio, qua plii
lofophia transfcendentalis ſoletinﬅitui, plerumque diui
fione efficítür in poflibile et impoſiíbile. Cum autem omnis
diuiſip conceptam diuifum fupponat et requiragaltior qui
dam debebit oﬅendi, isque eﬅ conceptus obiectae‘rei
vniuerſae (Problematice ſumtus, in medioque, aliquid
is'fit, an nihilum, rel'rctus). quoniam categoriae funt
conc‘eptusſoli, ad obíectas res 'vniuerſe fpeftantesj di
ﬅinffio rei cuiusdam oblatêae, quidpiamne fit, an ni
228 ART. ELEM, P. II. -TONL-L LIB. lI~. CAP. ILL
_hilum, ſeeundum Ordinem et inﬅitutionem categoria
'rum Progredietur.
I) Conceptibus vniuerſi, multi, atque vnius oppo
{itus eﬅ is, qui omnia tollit, id eﬅ, mil/I'm, atque ita'
conïparata res eﬅ ſubieêla conceptui, cniª nulla, quae
indicari Poſiit, Viſio reſPondet, = nihilo, id eﬅ, conce- ª
Ptus re o‘blata carens, velut noumena, quae non poſſunt
Poffibilitatibus adnumerari, quamquam i‘dco non debent
ímpoﬅibilia Perhiberi (em rationiI), aut veluti ceſtas
quaedam nouae vires primiti’uae, quae cogitatione fin
_guntur, fine repugnantia quidem, ſed etium absque ex'
emPlo e); experientia depromte cogitantur, ideoquè'
non debe’nt poffibilitatibus accenſeri.
2) Realitas eﬅ aliqm'd, negatio mïhil eﬅ, nempe
conceptos carentiae re‘i obiectae, velutvmbrª, frigus.
(nihilpriuatiuum). z . > ~
I 0
3) Sola viſionis forma,, absque ſubﬅantía, Per ſe
‘ nulla res obiecta eﬅ, ſed ſola condit‘io formalis illius (qua.
viſi), velut ſpatium purum, tempusque Purum, quáe
x
quidem ſunt aliquid, qua foi-mae videndi, ſed ipſª_ non
ſunt res oblatae, quee videa'n-tur (en: imaginarium , ¿Y
4) Res conceptui ſubiecta ſecum ipſi pugnanti, ni*
hil eﬅ, quoniam conceptus _nihil eﬅ, impoffibile, vti fe
re figura rectilinea duorum laterum (nihil negatiuum).
Tabula huiusce diuiſionis notionis -m'hili (namque
huic aequalis diuifio cuiuspiam Per ſe efficitur) Proinde
ſic inﬅitui debebit. ’
DE AMPHIBOLIA NOTl’ONUM REFLEXARUM. 229
' 'Nihilum
VI: ’
I.
Conceptos inimis re obiei'la, earens,

m: ratiom'r,
2, q 3.
Ïnanis res obieíia Viſio inanis re obiecta
conceptus, carens,
m'lzilumpriuatiumn. . ’ ' ~ em imaginarium.
4!.
Inanis res obieEtª conceptuſi
’ - . cªrens,
nihilum negatiuum.
ñ
Intelligitur, ens rationis (n. 1.) a nihilo negatiuo

' (m4.) eo diſcerni, quod illud non licitum 'fit poffibilita'
tibus adnumêqyarkquoniam in ſola (licet haud repugnan
te) fictione ceí'nitur, hoc vero oppoſitum poffibilitati eﬅ,
vdum ſe ipſum conceptos tollit. Ambo aut-cm in Conce
ptibus inanibus verſantur. Contraque nihilum priuati
vum (n. 2.) et ens imaginariu’m (n. 3.) in datis ad conce
ptus ſunt inanibus. _Si ,lumen non datum fuerit ſenſi
bus, neque culigo, et ſi hand perceptae fuerint naturae
extenſae, nullnm ſpatium poterit repraeſentarí. Et ne- y
gatio, et ſola forma viſionis, real¡ deﬅitutae, in nullis
rebus obieEkis verſa/mui'.
l
Loclczs TRANS'SCENDBNTALIS
TOM US POSTERIOR.
f
DIALEC-T'LCA
TRANSSCENDENTALIS
INSTITUTIO.
De fpecie trnmſccndmitali. ª 'Y "

I
supra dialectícam vniuerſè logicum diximusfjwcici et pu*

tatitii. .Quod non ita diximus, vt doctrina probabilitatir
ea videretur; nam haee in veritate cernitura rationibus
agnita imperfectis, cuius proinde cognitio manca illa
quidem, neque tamen propterea falfa eﬅ, ideoque a
parte logicos analytica haud ſeiungenda. Multo minus
mſnm etjjaécie: eadem putanda videntur. Nam neque
Veritas neque fpecies inſunt in re obíecta, quatenus ea
. videtur et conſpicitur, ſed in iudicio de illa,, quatenus
ea cogitntur. ltaque regre dici poterit; ſenſus haud era
rare, fed non Propterea, quod femper reſte íudicentª,
fed quia omnino non iudicant. Quamobrem et Veritas,
et error, proinde fpecies quoque, quae eﬅ ad errorem
feductio, in iudicio tantummodoa id eﬅ, in ſola adfeê’cio
*ne oblatae rei ad intelligentinm noﬅram reperiuntur. ln
cognitione legibus intelligentiae perpetua conſentanea,
nullus crronineflr. In repraeſentatione ſenſuum, eo
quod illa nullum iudicium contineturl nullus etiam er
tor ineﬅ. Sed nulla vis naturae fponte Poteﬅ a legibus
ſuis deflectere. Proinde neque intelligentia per ſe ſola.
(niſi alius cuiusdam cuuſſae contagioueſollicitzta), neque
ſenſus per ſe, errarent: atque illa quidem propterea,
quoniam, ſi ad ſolasi ſuas leges agita effectum (iudicium),
neceſi'e eﬅ, vt cum hiſce legibus conueniat Sed in
conuenientia cum legibus intelligentiae vniuerſi veri
formale cernitur. Nullum prorfus in ſenfibus iudicium
" .INSTITUTIO. ' 231
-i‘ucfl, nec veru‘m, nec falſum. Igitur, quouiam, prac
ter hoſce duos, nullum alium cognitionis fontem habe
mus, ſequitur, vt error ſola ſenſus contagione haud :mi
maduerſa cum intelligentia cffici'atur, qua ſit, vt ratio
c nes íudicii ſubiectíuae cum Obiectiuis coêant, quaſiqu'e
confluant, illisque hae a via deflectantur, *) velut C0m~
'motum corpus Per ſe ſemper quidem lineam rea-am in ,
~eadem dircéſiii‘one ſeruaret, quaqvero, ſi alía vis ad aliam
dírectionem ſimul iÜLld adſiciat, in motum curuilineum
'crumpih Qhamobrem,
aElío'nemſi a vi vt Peculiürem
ſome!: vna immiſcente intelligentíae
dignoſcamus, ne
-ceffc erit, vt iudicium erroncum conſideremus velut li
nenm diagonalem inter duas vires interiectam, quibus
.iudiciüm ad duas directiones diuerſas determinatur,
uemdam quaſi angulum includentes, vtque illam effe
. íonem compoſitnm in ſimplicem illam intelligentiae
ſenſusque reſoluamus, quod in iudiciís put-is ex antici
P‘atíone rcflexíone transſcendentali fieri debet, quo (vtí
-iam 'ſupra oﬅendimus) ſuus cuique repraeſentationilocus
i‘n vi cognoſcendi ſibi conſentanea deſignatur, Prelude
q‘uoque effectio ſenſus in intclligentia internoſcítur.
‘ 'Nobis nunc non propoſitum eﬅ, de ſpecie empíri

ca_ (velut Optica) tractare, quae in ?ſu empírico legum
intelligentiae alioquin Probarum refiarumque deprehen
ditur, quaque facultas iudicandi ex contagione Phanta~
ſiae mouetur, ſed omne nobis negótium cum ſola ſpecio
trañsſcendentali erit, q‘uae ſeſe exſerit in decretís, quo
rum vſus ne quidem ſpeflat experientiam, quipp: in quo
caſu certe quidam nobis Probitatis eorum lapis Lydius
foret, ſed quae, quamuis vel maxime nos Critica monen
te, ſupra vſum categoriarum empirícum nobis ſublatis
Praeſiigiis imponit intelligentiae purae dilatandae. Ac
decreta quidem, quQrum vfus Prorſus cªrceribus exp-e.
’.’) Facultas ſenſitiua, intellígentiae ſuppoſita, qua res, ad quam
ea adhibe‘rfunctionem ſuam, fons eﬅ cognitionum realium.
Sed eªdem , quarenus in ipſum actiºnem intelligentiae Tim
exſeri‘r, .eamque ad ¡udicandum determinar, cauſa erroris
- \ ídetur.
<
232 ART. ELEM. _P.II. TQMJ'II. DIÁLTRANSSC,

rientiae coêrcetur poffibilis, immanentia appellabimus,
quibus vero iflL carceres transuolandi videntur, decreta ª
tranſfiendentia dicemus. Neque per hace tamen vſum
abuſumue categoriarum traruſcendentahzm intelligo, qui
in ſolo vitio Cernitur facultatis iudicandi non ,ſatis per
criticam frenatae, nec fines 'terminosque territorii, in
quo ſolo intelligentiae purae conceffum eﬅ ludere, ſªtis
v attendentis; ſed vera decreta inteliigº, quae poﬅulan!: a
' nobis, vt limites illos‘eucrtamus , prorſusque nouo ter
ritorio, nuspiam omnino Oram nec extremitntem agnoª
ſcente, potiamur. Quocirca tramſcendentale non idem Cum
,tramſccndente videtur. Decreta intelligcntiae ~Purae,›
quae ſupra propoſuimus, vſum tantum empirioum de
bent, non transſcendentalem, habere, id eﬅ, cum , _qui
?ltra fines et carceres experientiae º pmgrcdiatur. Sed
decrctum, quod’hoſce Carceres tollit, atque etiam mi,
grandos praecipit, tramſcendem vocatur. Quodſircrith
ca noﬅra eo poterit pertinere, vt ſpeciem liorum decre
torum iniuﬅe vſurpatorum aperiat, turn illa decreta vſus
empiríeí, poﬅerioribus hiſce oppoſita, decreta immancm
tia poterunt intelligcntiae purae vocari.
Species logica, qúae in ſola imita-tiene verſatupforº

mae rationis (ſpecies falſarum concluſiuncularum, fiue
paralogismorum) e ſolo defectu attentionis ad regulam
logicam exſiflit. Proinde ſimul atque hace ad praeſen
tem caſum acuitur, ea ſpecies Prorius çuaneſcit. E con
trario ſpecies transſcendentalis nihilominus tamen hand
çeſſa't, -licet aporta fuel-it, -eiusque vanitas ex critica
transſcendentalidilucide perſpecta ſit (veluti ſpecies in
hocce decreto: mu‘ndus, neceffe eﬅ, vt, quoad tempus,
initium ceperit). Cuius rei quidem haec cauſa eﬅ: in
ratione noﬅra (qua facultate co'gnoſcendi humana ſubie
&íue ſpectata) inſunt regulaeb príncipes, ndrmaeque ſin
gulares vſus illius, quae
rum obiefiiuorum; plane
ex quo fit, ſpeciem habent'decreto
iſt -neceffitás certſiae cui
iusdam coniunflionis conceptuu’m 'noﬅrorum ſubiectiua,
in gratiam inſitelligentiac, pro neceffitate obiectiua repu
tetur detcrminatíonis rei-um Per ſe ipſurum. Vt autem
IN'S'TITUTIO, ﬅ ' 233
mire in medio altius nobis videtur, atque in litore, quo

niám-illnd altioribus radiis luminis conſpicímus, quam
hot,- -vtque ipſe "non Poteﬅ aﬅronomus impedir-e, quomi.
minus luna exoriens maior videaturrª quamquam hªcce
.-ſpeçie non fallitur, fic etíam illa illuſio nullo modo pot
..erit euitari.
Qúamobrem dialecticª transſcendentalis in eo ac
quieſcet, *vt ſpeciem iudiciorum transfcendentalium ape
riat, {ímulque ea cauebit, vt ne'ílla decipiat; vt autem
(quemadmodum ſpecies logica) penitus euaneſcat, ſpe
ciesquè eſſe deſina‘t, \numquam ea Poterit efficere. Nam.
que nobis negotium cum illzg/iona naturali eﬅ etineuitabili,
quªe ípſa in decretis ſubieêliuis Poſita eﬅ, quae ea pro
'obiectiuis ſupponit. Sed dialecticae log-¡cae in aperien
dis pªralogismis duntaxat' vitium Propoſitum eﬅ in' ſer
vandis decretis, aut ſpecies artiſicíòſa in iis ímitandis.
Eﬅ ergo naturalis quaedam et ineuitabilis dialectica ra
tionis Purae , non ea quídem,' qua ſere homo ſe ipſum
inſciſius ex ignorantia implicct, quamue ſophiﬅa quíspiam,
adho'mi'nes' Perturbandos artiſicioſe excogitarit,ſedquae
tationi humanaé ne'ceffario adhaereat, ipſisque' Prªeﬅi
gíis apértis'nihilominus eam pergat praeﬅringere et Perpe
tuo in_ errores detrudere, ſemPer tolle’ndos‘.
v_ II.
,De- ratiana pura, , fidefiaecliei trand‘çpndènfaliy,
De nation? in_ uniucjrfizm. _

Omnis noﬅra cognitio a_ ſenſibus ctinctcipit, inde ad
intelligentiam‘pergit, ,atquein rationc abſoluimr,, quip
Pe qua nihil’altius in nobiszreperitur ad materiamxviſioª
Dis tractandam ſummaeque coctgitationis vnitati ſubiicien
dam. Cuius ſupremae cognoſcendí facultatis cum nunc
_definitionem adfcrrç debeam, in quadam videor difficul
tate verſari, Eﬅ autem et illius qno'queÑ queffladmoº
dum intelligentiae, vſus ſolus form-Elis, id eﬅ, logiçus,
.-i
234 ART. ELEM. P. II. TOMJÍL DIALTRAVSSC.

cum ab Omni cognitíonis materia ſibi ra-tío ubempefat, êt
TealiS quoque, cum iPſain ſe originem con'ceptuum cerco
rum decrctorumque cohibet et con tínet,quae neque ab ſen.
_'fi bus, neque ab intelligentia depromit. Illam quidem facul
tatem priorem dudum logící ſicdefinierunt, vt earn effedi
Cerent facultatem argumeptandi, fiue iudicandicum ad
íuní‘tione, ndhibita adſumtíone legis, ad quam ſieri iu
dícium qucat, ad legem iudicii cuiusdampoſiçi (quo qui.
,dem argumontntiones diſcernuntur a Concludendí ratio
ne, quac in conſequentiis cernitur, vt aiunt, immedia.
tis). Scd hace poﬅerior ipſu conceptus generªns, eo
nondum perſpicitur. Igitur, cum hic diui‘ſïo ratíonïs
occurrat in ſacultutem logicam et transſcendentalem , al
tíor conceptus huiusce cognoſcendí _fontis quaerendus
Brit, vtrumque in ſe conceptum continens, dum ſecun.
dum analogiam conceptuum intelligentiae exſpectarepoſ
ſumns, conccptum lugicum ſimul clauem conceptus trans
ſccndentalis, tabulamque functionum illarumpriorum
flírpcm conccptuum ratiozlis eſſe miniﬅraturum.
Ac priori quidem logices transſcendentalís pario¡

intclligentiam diximus facultªtem regularum; ſed hoc
loco rationem ab ea diﬅinguimus ita , vt cam facultataªin
.nominemus principz'orzm.
Vocabulum Principii ambiguum eﬅ, notutque ple

rumque dunèax-at cognítionem , qua vt¡ lóco príncipii
Poffimus, quamquam Per ſe ipſum atque ex origine ſu¡
nondum_ Principium videtur. Quodque pronunciatum
vn‘íuerſale, ſi vel ab expexrielntia (ex inductione) depto
matur, ſummae Poterit argumentationis ſeruire; 'ueque
proptebeaipſum principium erit. Axioma‘ta maxhem'a
ticorum (velut, inter duo'puncta effc tantum linea recta‘
Potoſi) vel vniuerſales notitiae ſunt ex anticipatíone, et:
proinde iurc, habita ratione caſuum‘; qui ad ea. Poffunt
adſumi, Principia vocantur. \VcrumprOpterea nondlzm
dícerepoíſum, me attributum rcctne lineae, vniue'rſeac
Per ſe, ex príucipiis cognoſcere, ſed taxïtummodo in-vi
u
;bone pum
INSTITU-TIO. i 235
quamobrem cognitionem exvpriucipiis illam dice
*'rem, quae in notitia rerum ſingularum ſpecialiumque ex
generalibus et vniuerfalibus efformata verſatur. Quo' -
circa vnumquodque ratiocinium in forma cernitur coi
gnitionis ex principio quodam deriuandae. Namquò
propofitio (propoſitio maior) femper conceptum ſuppe-Ñ
ditat, quo efficitur, vt, quae ad conditionem illius adſu
'muntur, cunfla ex ipfo ad principium aliquodcognofcan
ª‘tur. Cum autem quaeuis vniuerfalis cognitio propofi
vtioiiilpoffit rªtiociñii inſeruire, et inteuigentia eiusmodi
"enunciationes vniuerfales ex ranticipatione offorat, hae
quoque poterunc, ratione vſus eorum, qui fieri Potèﬅ,
principia nominari.
Ñ Sin vero decreta illa intelligentiae purae per ſe ex
eorum origine ,conſideremus, tum ea nil quidquam mi
nus erunta quam cognitiones a conceptibus Profectªc.
Namque ne ex anticipatione quidem eſſe poffent; nifi
viſionem puram (in matheſi), legesue experientiae Poſſ
bilis generatim adhiberemus. Quaecnmque fiunt cauſ
fam habere, non pote-ﬅ ex conceptu eius, quod omnino
fit, colligi; potiusque decretum iﬅud oﬅcndit, quomo
do demum Poffis eius, quod fit, determinatum conce
Ñ ptum empiricum nancifcLr
igitur çognitiones ſyntheticas e conceptibus nullo
modo Poteﬅintelligentia miniﬅrare, quae tamen pro
prie funt in iis, quae principia voco: ſed cunílwpro
nunciata… vniuerfalia dici in genere principia poffunt
comparatíuª. p ' i v
Diu’ in votis habitum eﬅ; quod quam 'ſem fortafle

aliquando euenturum ſit, neſcímu's , vt tandem aliquam
ªdo, Pro infinita illa ile-gum ciuiiium varietate, earum
principia quaeranturz namque in eo ſolo arcanum pots'
perit legislationis ad ſimpliciorem formam reuocandae ver
fari Sed ibi leges funt tantummodo circumfcriptioneslizi
bertatis'noﬅrªe 'ad conditiones adſ’crictae, quibus- omni
-no'fecum ipfa conuenitg proinde fpedlant aliquid¡ quod
prorfus noﬅrum opus videtur, cuiusque nos ipfi ex con
ceptibus illiscffè. cauſi’a pofl'umue. Quemado autem
l . . l
_2 56 ART. ELEM. P. II. TOM, II. DIAL. TRANSSC.
obiectae res perſe; et quomodo natura rcrum principiis
ſubſit, zçtque ex ſolia¡~ debeat conceptibus determinari,
id ratio doceri ſi expetat, quiddam ea, niſi quod pror
ſus, nequeateffe, certe'tamen quod mir-um fit, pugnet
ve; poﬅulare videtur. _Verum vtcumque ſit (eius enim
rei nobis ,_inueﬅigatio futura eﬅ), inde tamen manifeﬅum
eﬅá cognitionem ex principiis (per ſe) profeílçam longe
elijan) eſiïeſdtque ſolam cognitionem intelligentiae, quae
quidcm itideni'ziliªs 'poteﬅſed
cog'nitiones
per ſe ipſain¡(quatenus
forma princi
piiçuifluctsdem àiitecedere, ſyn
thetiççfleffl‘haud _in ſolav cogitªtione vertitur, neque quidº _
dani in ſe continet vniuerſale ſecunduqi conceptu-s. ’
Quodſi intellígentia- in facultate cernitur vnitatís
viſor-um' ope regularum , ratio in facultado verl'abitur
vnitatis legum intelligentiae prin‘cipiis ſubiectae. '1ta.
que ea numquam proxima ſpectat experientiam, aut rem
oblatam quampiam, ſed intelligentiam, cnius variis co.
gnitionibus vnitatem_ impertit ex anticipatione per con..
coptus, eaque vnitas poterit rationis dici, quae prorſus
eﬅá elius naturae, quam quae ab intelligentia poffit
eﬅici. . ~ › ~— 7 _.
Atque hic quidem vniuerſalis conceptos eﬅ facul
vtatis rationis, quatenus fine exemploru’ni lumine (quac
in poﬅerúm demum proferentur) ea potuit explicarí.
BÑ
De zz/ü logia; rationir. ' _
Ñ, Ñ "Ea, quee‘proxime cognoſcuntur, diſcerr'iirmisv ab iis,
¿zune ſolum ooncluſionibus efficiuntur. In figura tribus
lineis rectis circumſcripta. tres angulosv ineffe, proxime
agnoſcitur; ſed hoſce angulos coniunctos duobus rçctis
' eﬅe nequales, tantummocloconcl‘uditur. 7 Quoni'am fem
> per opus habernos eoncljuſione, eique demum _ea're pror
i'us adſuel'cimus, fit,, yt: liocce discritnen tándem " haud
amplius anímaduertai'nus, l'aepiusquelputemus, velut in
u \illuſione
lllmtaxat ſenſuum,
coctncluſumid proxime In
hgbea'mus, perceptum‘., tamen
vnaquaque ſicondufionº
INSTITUTIO. . 237
Bnuncïatum Pro fundamento ſubeﬅ,aliudque,quod ipde ef'
ficítur, et denique conſequentia, ſecundum quam vel-ita?:
Poﬅerioris cum 'veritate prioris n'ece'ffario c0nn‘e_xa e*: E03”
'puláta videtur. Si iudicinm concluſum iam inſit in pfiorílg'
ita vt fine interuentu cuiusdam tcrtiae P'Offit 'repraeſen
tationis ex eo deri‘uari, tum concluſio dicitur Proxima¡
(Conſequçntiaimmedíata)z mállem ea‘m concluſioneminª’
telligentiae‘ vocare. Sin vero, praetercognitionem fun
damento poſitam, alio quodam indicio opus fit, vt 0011-'
ſecutio efficiatur, tum concluſio dicitux ratíocínium. In
' Pronunc‘iato hocce: omnes homínes‘ ſunt mortales, in.
ſunt iam enunciata hace: quidam homines ſunt‘mórta
les; quidam mortales ſunt homines; nihil, quod Lim-"r
mortale eﬅ, homo eﬅ; atque'haec Proinde ſunt C'onſe‘
"Garin ex i110 Primo. Contra eñu’nciutum; omnes docti -
ſunt mortales, non ineﬅ in iudiçio ſubiect‘o (namque doi'
&Drum c’onceptus neutiquam illi competit), nequ'e po‘tª
exit, niſi iudicii cuiusdam oPe intermedii, ex co colligïª _
l In vnoquoque ratiodinio Prim‘um regu‘lnm cogíto y
'(mn'iorem) per intellígentiam. ' Deinde "'c'ognítionem j
quandam adſumo ad regulae conditíonem (minm‘em); in'
teruen’cu facultatir iudz'candi. Tandem cognitionem'
meam determine per ªttributum regulae (conthgſioſip‘pº
¡nde ex anticipatiqne Per rationem. Igitur adfectio‘ne "
cognitionis c‘uiusdam ad ſuas legesç a propoſitione»
(maior‘i), vt regula, Propofita, varia ratiocini‘orum ge'e
*n’era efficiuntur. ~Ea igitur 'ſunt ipfa generis-triplidês¡
quemadmodum Ómnia omnino iudicia, quaten‘us'eo’ſwnt…
-genere diﬅincta, quo adfectionem exprimunt cognifliºk
' nis' in' intelligeñtia., ſcilícet ratiocinia vel categoritct-a-,á vel
hypathetica , \xe’l dz'flunctiun. .
_ bium
Si,quo‘d Pler'umque accidit, concluſio ep'r’opo'ſitg’
ſuit Propoſitafitſiintelligatur,anne iudiciís'iamqu'aíúdiï
du‘tisſi‘,
quibu's quipPe longe alía obiefls‘ares cogíkauzr, ÜáPI‘ÓlÏÏ'Ã‘
het; tum in infelli eritia adſertiónem quáero‘ huiu‘scè
"concluſionis, num orte in e‘a ſub certis conditiójníbus ad
r'e'gulam vniuerſalem reperiaſitur. Quodſi eiu'smòd’icbñdiſi
tionem ín’ue‘nero, poterigque obiecta reS concluſiòuis ad
238 ART. ELEMÑP. II. TOM.II. DIALTRANSSC.
daras conditiones adſumi, tum hace ex regula, aiii¡ qua?.
que rebm wgnitíonifizbiectix idonea, erit effeíºca. Ex quo*
Perſpicitur, rationem magnam varíetatem cognitionis _
intelligentiae ad minimum.principiorum numerum(con—.
dítionum vniuerſalium) concludendo reuocare , eoquç‘
fummam corum vnitatem efficere conari.
a.
DE Lﬅl rafio‘ni: pura.
Poteritne ratio effici_ ſolitaria? et, ſi poterít, eritne,
ea tum adhuc fons conceptuum iudiciorumque Ñ Pe_culia-.
ris , 'ex ea ſola orientium, quibus fiat, vt ad res oblatas,
‘referatur? An eﬅ ea duntglxat facultas 'quaedam ſubiectà
(ſubalterna), qua datis pofflt notitiis certa quaedam font-¡¡
rna impertiri, quae logica dicitur, quaque cognitioneso
- intelligentiae tantum fibijnuicem, regulaequeinferiores‘,
pliis altioribus (quarum conditio conditionem illurutgu
Priorum in ſphaera ſua contiuet) ſubiièiantur, quantum
éomparatione illarum-cffici Poffit? Quª‘e quidem quae
Í’cíone nobis nunc propoſita Continentur: Ac Prgfectü
quidem varietas regularum, prin‘cipiorumquc vnitasea.
ratione poﬅulatur, vt intelligentiae ſecum ipſius‘contiª
nuus contextus efficiatur, \'ti intelligentia. varía vifionis,
'conceptibus ſubiicit, eoquc‘ illa copulat etconiungit. Ve‘s
rum tale decretum obiectis rebus nullam legem Praeſcribit
neque rationem continet Poffibilitatis, ' earum qua talíumz
omnino cognoſcendarum determinandarumque,ſed in ſola.
leg@ ſubiectiua verſatur adminiﬅrandi penoriáintellig'enª
tinc noﬅrae, comparandis conc‘eptibus eius, vfum iuiuç,
vniuerſalem‘ad numerum, quoad cius fieri Poffit, mini'
m um earum reducendi, ita quidem, vt haudïtalem iPſürum¡
rex-_um oblatarum conſpirationem ,, quae commoditati di
Jatationique intelligentiae noﬅjae Profit, iure pqﬅulaxç_
quem-1, íllique. decreta) fimul valorem obiectiuum imperç
tire. Verbo, quaeritur: An _ratio Per, ſe, ¿ﬅi ratio
Pura ex anticipationoçlecreta ſynthqtica legesqpe .in ſq,
contineat, Ñquibusque. .illa, PrinciPiaÑ- cqntznexidideq.
¿muy? .
..\-..,.J.'.".v ..., ', ' e ‘ - ¡ ~
4…::,.P-:‘
ÍNSTITUTIO. _ 2 39
Rationis formalis et logicus procedemli modusin
ratiooiniis iam ſatis nobis monﬅrat, quo fundamento
Principiumeorum transſcendentale in cognitione ſyn
thetica ex. ratione ;um nitaturj '
Ac primoquidnn-ratiocinium hand viſa ſpectat r'c

gulis ſubiicienda (vt intelligentia cum cutegoriis), ſed
conceptus et iudiria. Igitur ratio pura, etiamſi res ſpe
&et oblatas , tamen non eﬅ ad has, earumque viſionem
proxime adfefia, ſed duntaxat ad intelligentiam eiusque
iudicia, quee proxime ſenſus eorumque viſionem attinª
gunt, qual-um rem obiectam determinant. Proinde vni
tas rationis haud cernitur in vnitªte cuiusdam poffibilis
experientiae, potiusque eﬅ ab hac, vtpote vnitate intel
ligentiae , natura diuerſa. Quidquid fit, ſui cauſam
hªbere, neutiquam decretum eﬅ per ſrationem compre
henſum praeſcriptumque. E0 fit, vt effe vnitas expe
xientiae poílit, nihilque illud ab ratione mutuatur, quae
fine hac ad experientiam poffibilem adfeflione e conce
ptibus ſolis nullam talem Praecipere vnitatem ſyntheti
cam potuiffet. '
Deinde vſu ſuologico ratio conditionem iudicii ſui vni—

verſalem quaerit, , neque quidquam aliud ratiociniúm eﬅ,
quam iudicium, opevadſumtionis conditiouis ſuae :id re
gulam vniuerſalem (propcffltianem Quae quidem regula.
cum eidem rationis pex-¡Culo expoſita ſit, eoquc conditio
nis conditio (ope Proſyllogismi) quaeri debeat, quamdiu
fieri poterit, patet, peculiare rationis decretum in ge—.
nere (vſu logico) eo ſpectªre, vt ad cognitionem intelliª,
gentiae cum 'adiunE’cione reperiatur abſolutum, quo qui
dªm. vnitas illius P erfici videtur. s ,
Atque hocce praeceptum logicum non poteﬅ eſſe_

in Principiis rationis purae, niſi ſumatur: dato eo, quod
conditionem legemue pendet ex alio, totam quoque;
ſeriem jconditíouum legumque dari, et proinde'ctiam il-V
lud ipſum abſolutum (id eﬅ, in re obiecta eiusquc cone
mjlctione¡ contineri). - \
z*:
' 24º( ART. ELEM. P. II..TÓM. II. DIALTRANSSC‘,
Sed eiusmodi decretum ratio-Dis pul‘ae manifieﬅo
ſyntheticum eﬅ; namque quod a lege ſeu conditions
…pende-t, quampiam quidcm conditionem analytice ſpe
ctat, ſed haud a‘bſolutumª ¡ EX eo etiam, neçeffe‘ eﬅ,.va- .
ria enunciata ſyntheticª orizmltur, . quae'intelligentia puª:
ra ignòrat, quippe quae in rebus verſaçur experientiac
Pofl’íbilis obnoxiis ,l .quàrurn' et cognitib etſyntheſis-ſem'
Per a conditione Pendet. . Sed abſolutum, ſi'ver'elacunt .~.
habet; ſeparatim contemplabitur, . ſecundum omnes éd'itª S
ditiones illas, quibus ab vnpquoque, quod eX-aliis Pena .
det', difcernitur,v eo’que materiam'- oportebit multarum;
enunciationum 'ſynthetica‘rum ex anticipatione Praeberc;
Sed decreta ex‘ hocce ſupremo rationis 'Purae Prinª

-cípio’ oriunda ratione viſorum o'mnium . tramflendentia
erunt, id eﬅ, nullus EDI-um vſus empiricus' ei conuehi-ª.
ens vmquam
verſis decretíàfie‘ri Poterit; Eiusmodi
intelli’gentçíae decretum ab imi
(quórum .vſiſus-eﬅimmanens¡~
quiP-pe quibus ſola proPo‘ſita eﬅ Poffibïlitas experienèiae)
Prorſus diuerſum videtur. Vtrum igitur decretum il
lud: ſeriem c'o’ndition’um (in ſyntheſi viſorumz vel et:J
iam cogitàtionis rerum in, vniuerſum) ad abſolutum Per-v
tine’re, ver‘íta‘t'e obiefflua'gaudeat, nec'ne; quaeindead
›vſum inte’lligentiae 'empiricum -conſequen‘tia Promªnent,
anne Potius nullum 0mniu0~obíectiuí valoris‘decretum
ratíonis inueniatur, ſed ſola praeceptiologic‘a, ínxadſcen-j
dendo ad conditioneshltipres‘ atque altiores, perfeéïioni'
ſeſe appropinquandiz eoque ſummam, ‘quae nobiseffc
P0ffit,‘ rationis vnitatem cognitioni noﬅrae‘ inferendi‘;
Vtmm, inquám, haec’ neceffita's’rationísªex ep‘roreprd
decreto transſcendentali ration‘is -Purae Putata'ſit., quod
‘falen1Perfe&i.0nem abſolutam Per .temeritatem de ªipſu,
èonditlonum ſerie' in ipſis rebus oblatis poﬅulet; -quaejl-ï
lae Cumque in hacce 'canſa-'L cactlumniae illuſionesque in I'ªª
tíociniaairrepªnt, quorum Propoſitio e ratíone Pura eﬅ
(quaeque‘ Petitio Potius,’quaxn Poﬅulatum videtur), et'
qïlae a-bªexperientia- ſurſum ad 'eius conditiones adſcen
dunt; id. quidemnobisdu diàlefflca -transſçeudentali
propoſitum erit, 'quam nunc e fºntibus illius, Profundo
\
DF. CONCEP'Í‘IBUS RATIONIS PURAE. 24'¡
in rªt‘ione humana abſconditis, explicabimus. Eam qui
dem duobusſi diﬅributam ca’pitibus abſoluemus, ita, vt
priori de conceptibkus transſcendentalibus rationis purae¡
tum poﬅeríoride ratíociniis eiusdem transſcendentibus et
dialaíïici: -agamus. ' ' '
DLALEC'T'XCES "TRANSSCENDENTALII
L I B E R P R I O 1?.
De ' comcptibu: rátionir puïrae. ’
Vtcumque comparatum ſit cum'poffibilítate conce
ptuum e ratione Pura, ramón illi non ſolum con’c’eptus‘ ‘
reflexi ſunt, 'ſed co-ncluſi. Conceptus intelligentine et
iam ex anticipatione ante experientiam atque in gra'tiam
illius cogitantur: verum necquidquam iſ’ci co’ntinent,
quam vnitatem reflexionis de viſis, -q‘uatenus ea neceſſa
rio debent ;ad poffibilem conſcientiam empiridam perti
neſre. Hiſce ſolis efficitur, _vt cognitio determinatioque
rei oblatae effepofl’ít. Igitur Primum illi materia… con
cludendi praebent, eosque conceptus null¡ ex anticipa
tione oblatarum
concludendo rerum
elici. antecedunt,
E contrctario ex obiediua
tamen quibus poffent
eorum
realitàs in eo’ſolum Poſita eﬅ, quod, quoniamiís forma
vniuerſae experientiae ſiintellectualis efficitur, eorum
vſum ſemper, ofiorteªt, Poſſe in experientia oﬅendi.
- Sed vocabulo conceptus ratiohis iam índicaïur, eum haud

intra experientiam velle coèrcerſi, ſi quidemcognitionem
atting‘it, cuius quaeque empírica tuntummodn‘particula ’
,eﬅ (foxjtaſi'e totúm experíentia‘e Poffibilis, eiusue ſyntheſeos
em'piricªe), ad‘quam 'quidem nulla vera. experiencia vm
quam prox-ſus ídonea eﬅ, ſemPer tamen ad cam pertine
bít. Conceptus rationis compraba-Wim¡ ‘ inferuiunt,
quemadmodumconceptus intelligentiae intellefiuí (pep
ceptionum). Abſol'u'tumc'ontinetur,
q'uo' Ómriis experſiientia ſi c‘ontinent', ‘aliquid4attingunt;Ñ
id quod ipſum autem
numquam ſubieflum‘ experièntiae eﬅ; 'aliquid, qdo ra
tío ducit in concluſionibus ſuis ex experiencia; -atque ex
Q .
0
242 AI‘KT. ELEM. P..II. TOM. II. um

quo gradum vſus ſui empirici aeﬅimat et metitur, num¡
quam autem articulum efficit ſyntheſeos empíricas.
Quodſi nihilominus conceptibus eiusmodi valor obicfiiz
vus ſit, tum dici poterunt conce-pta: rationati (conceptus
rite concluſi); ſin fecusg certe per fpeclem concludendi
quamdam funt ſubrepti, conceptwgue ratiocinantu (con
ceptus argutantes) dicuntur. Quod cum demum poffit
in capite de ratiociniis rationis purae díalecticis diiudi
Cari, eorum nunc nondum poflumus rationem habere,
ſed in an‘teceffum¡ perinde atque conceptus Puros cate
gorias vocauimusj conceptus rationis purae nouo nomi
ne notemus, easque ideas appellabimus transſcendenta
les, hancce denominationem autem in praefens illufira-e
bimus ac defendemus.
Libri priori¡ dialefficcr tranffiendentalí:

SECTIO PRIMA.
*De ÍdL’ÍJ‘ in genera.
In tanta vb_ertate et copia linguarum noﬅrarumíng‘e
niafecunda faepenumero de verbo foliciti ſunt, conceptui
fuo apto fatis atque idonqm cuius defeazu fit, vt quis
nec aliis, nec ipfe ſibi ſatis Perſpicuus videatur.. Ver
borum nouorum fabricatío in arrogantia'verſarí quadam
legum ferendarum in linguis videtur, quae raro admo
dum fuccedit. Itaque ante, quam id fiat, e re eſſe vi
detura emortuam quandam doctamque linguam perfcru
tati, videreque, num in ea forte is conceptus cum vo
y
cabulo ipli conſentaneo reperiemurj et, etiamfi antiquus
iﬅius Yſus ex temeritate quadam auctorum aliquantum
vlgus ſit ambiguusque faausa tamen ſatius erit, vimï
potefiatemque illi inprimis quondam propriam ,' confir
mare (quamuis etiam in medio relinquatura gn tum can-q
dem in animo veteres habuerint), quam , vt obſcuritatc -
labor vanus atque írritus reddatut.
quamobrem ,fi forte ad' conceptum certum vnum

tantummodo vocabulum inueneris, quod ex confine-tas
. ...F vir
SECT. I. DE IDElS IN GENERE, aas '

-ctfigniſicatione ad huncce conce-ptum apprime quadretg
prudenter ages, fi eo non prodige vtaris, aut ad folum
variationem fynonymice illud, aliorum loco vfurpesa fed
propriam {igniſicationem illi ſerues; alioquin enim
fit facile, vt, ſi vocabulo attentio haud ita occupetur,
fed in frequentia aliorum longe diuerſi fenfus euaneſcat,
etiam cogitatio Pet-eat, quae illo ſolo Potuiffet feruarL
.Plato verbo ideae-ita vfus eﬅ, vt facile videa's, ile
lum eo aliquid intellexilfe. quod non folum numquam a
fenfibus depromatur, fed quod adeo conceptus intelll
gentiae, in quibus Ariﬅot‘eles verſabatur, longe fuperetl
fi quidem in experientia numquam aliquid illicongruens
atque conueniens reperituiz Sunt autem illi ideae pri-.
mae rerum ipfarum imaginesz neque folae quaſi claues
experientiae ſipºffibil‘is, quemadmodum categoríae. Ex
eíus fententia manabant eae ex ratione ſuprema, vnde
ad humanam peruenerintg quae vero in praefens non,
amplius in flatu fuo originario videatura fed difl-iculter
oporteat priscas illas, nunc obſcuratas, ideas euocare
per recordationem (quªe philofophia vocatur). Non
hoc' loco quaeffionem literariam mouebo, vt ſen.
ſum eruam, quem magnus ille philofophus cum hocce
vocabulo coniunxerit. Moneo ſolum, plane nihil alie
num effe', cum in ſermone vulgari, tum in libris, per
comparationem cogitatorumg ab aïlctore quodam \de re
fibi propolita Patefactorum, illum adeo melius intelligen
re, quam fe ipfe intellexerit, propterea quod conceptum
fuum iion/fatis definiret, eoque nonnumquam contra
fuum ipfius conſilíum' loqueretur , vel etiam co
gitaretl L
Plato Probe animaduertit, noftram cognofcendi fa
cultatem longe altiorem necefiitatem ſentire, quam fola
viſa ad vnitatem fyntheticam fyllabatim dicendi, vt
tamquam'eiperientïam ea legere Poffimus, noﬅramque
rationem per naturam quam
longius lprogredientesy ſuam ad
vt cognitiones e_uehi, multo
vfpiam res obieE-la quae
Piam, quae quidem experientia dari pofht atque qffexfri,
vmquam iis queat congnuere, quarum nihilominus tamen
I
244 ART. ELEM. P. I'I. TOMII. 1.13.1.

ljeªlitas ſit,-‘quaçque neutiquam in ſictionibus ing’enii
" verſentur.
I Plato quidem ideas inprimis inuenit in Omnibus,
l quae ſpectant actiones, "’) Ñid eﬅ,, quae poſita in libertate
ſunt, quae ex ſua parte quidem cognitionibt'lç ſubeﬅ,
quae proprie in effectis rationis verſantur. Qui conce
Ptus virtutis haurire efix experientia vellét, qui ea, quaº
duntaxàt excmplorum loco ad ímperfectam poterunt .il
luﬅratíonem facere, normam atque exemplar facere co
gnitionum fnntis vellet (quod veré multi fecerunt), _,ís
'virtºutem faceret variabile ad temporum rationem 'non
ens ambiguum, ad nullamque regulam vtile. Econtra
rio quisque animaduertit, cui quis qua Ñexemplar virtu
tis oﬅenditur, ſe yerum tyPum apud ſe in animo habçre,
_quocum propoſitum exemplar illud comparet, ad illum
que ſolumcuius
_virtutis,r aeﬅimet.
ratione ~ res
Sedvniuerſae,
ille typus quae
cernitur in idea.
cteffe ſubiectae
Poffunt experientiae, qua exempla quidem (argumenta
certo quodam gradu efficiendí eius, quod poﬅulat con~
,'ceptus rationis), non veroquaqarchetypi, feruiunt. Ne
minem vmquam homiuem Omni ex par'te ill¡ conuenicnr
ter acturum eſſe, quod idea virtutis pura complectitur,
hi1 quidquam Probat fictiçii in hac'cogitatione inciſo.
Namque nihilominus quodque iudicium de pretio mòra
li 'pcr‘ſolum hancce ideam effepoteﬅ; Proinde ea cui
que appropinquationi ad Perfectionem moralem neceſſa
rio fundamento ſubeﬅ, vtcumque, quorum haud defini
r_i gradus Poterit, impedimentis in natura humana ab ªca
remoti teneamur. ‘
ª?) Sane quídem couceptum ſuum etiam ad cognítionés con

templatíuas extendit, modo puraeplenaeqpe daraè ex anti¡
cipatione eſſent, vel ad matheſin, quamquam lmíc nuspíam;
nníſi in experientïa pol/UNI', eſſe quaepíam res ſubiecta- vídez
n
turÑ In quo quidem ſequi nofi pofl'umphiloſophum, vt¡ et
iam in deductione myﬅica ídea’rum illarum, vel exaggera
tíoníbus illis, quibus quaſi eas faceret hypoﬅaſes; quam
quam ſublimis oratío, qua -in ,hocce campo vteretur, leniorem’
commode patitur naçuraeque rerum conueníentioremí imei-E
_Pretatiopem ' \
' ", ' '
- SECT. I. DE IDEIS IN GENERE. i 245
Rempublimm Platong'cam miro putant exemplo eſſe

Perfectionis ſomniatae, quae ſolum in cerebro ingenii
otioſi ſedem habeat eaque hinc in prouerhium abiit, ct
Brut/'cero ridiculum videtur decretum ¡,philol'ctophi, num
quam principem bene adminiﬅratu um fore rempubli
cam, quin particeps fuerit idearum. pVerurn ſatius f0
rer,~hancce ſententiam longius peri-equia eamque (vbiab
acutiffimo homine clefizituti videmur) nouis conatibus in
lucem Ponere, quam míſero illo noxioque praetextu lai
boris vani, velut inutilem reiicere. confiitutio (non
\ſummae felicitatis quidem; quippe quae iam fponte con
fecutura videreturj ſccDfiImmac [ibm-tati¡ humana!: ſecun
dum leges, quibus efficitur, Ut miurq-ue libertar pof/lit cum
libertate aliorumſimul MTL/Ian', ſaltem idea neceifaria en',
quae non folum primae delineationi conflitutionis ciui
lis, verum etiam vniuerlis legibus fundamento ponenda
eﬅ, atque in quo principio ab obﬅaculis praeſentibus co
gitatio abducenda videtur, quae non tam e natura hu
mana neceifaria poterunt exſiﬅere, quam potius-ex ne
gleflu verarum idearum in legislat'íone. Nihil enim in
veniri Poteﬅ magis peﬅiferum, magisque philofopho in
dignum, plebeia illa prouocatione ad experientiam Pug- v
nantem,
opportunoquae tamenfierent
tempore omnino
ad nulla
ideas,foret,
nequeſi inﬅituta illa
ſiearum loco
conceptibus cxudis, propterea quodhaufii ex experieni
tia ſunt, omne confilium bonum irritum reddereturz
Quo huic-ideae conuenientius legislatio foret etvregimen
conﬅituta, eo fane rati-ores poenae exﬅarent; quam
obrem rationi prorfus confentaneum videtur, vt, quod.
Platoni Placer, in perfecta confiitutione illiusa poenie
omnino nullis opus videatur. quod quidem uamuis..
numquam efficiatur, tamen idea omnino vera e , quae
maximum illud type Proponit, vt ad normam illius con
ﬅitutio hominum legalis Perfectioni , quantum fieri pot
erit, maximneindies propius adducatur. Etenim qui
gradus ſummus ſit, in quo humano generi conſiﬅendum
vidéatur, quantus/que proinde hiatusdinter ideam eius
que ad vſum translationem relinquatur., a nemine nec
poterit determinar'r, nec debebit; ob eam-ipfam cauſa…,
..,ª_
ego ART.ELEM. P.lI. TOM. II. LlB. I.
quoniam libertas eﬅ, quae unumquemque defignatum
terminum poffit transfcendere.
verum non modo in iis, in quibus ratio humana
veram caufalitatem oﬅendit, et vbi ideae fiunt caufae ef
ficientes (actionum rerumque iis ſubiectarum), nempein
moralibus, veructtiam ratione ipfius naturae, Plato
iure optimo videt perfpicua argumenta originis illius ex
ideis. Et Planta, et animal, et conﬅituido \'niuerfitatis
rerum plena ordinis (Proinde etiam haud fcio an totus
naturae Ordo) perfpicue monﬅrant, ea omnia effe ex fo
lis ideis Poſſe; nullam quidem fingulam rerum creata
rum, fingularibus exfiflentiae legibus, cum idea Perfe
&iffimi fui cuiusque generis congruere (aeque minus ac
hominem cum idea humanae naturae, quam ipfe adeovt
archetypum actionum fuarum in-animo fecum ducit),ni
hilominus tamen illas ideas in intelligentia ſuprema, fin
gulas, immutabilesa prorfusque determinaras, caufasque
rerum originarias eſſe, ſolumque totum coniunctionis
earum in vniuerfitate rerum tantummodo ideae illi om
nino confentaneum effe. infolentia verbi ſeiuncta,
eleuatiomentis in philofopho a contemplatione ectypaº
rationis phyſicae in ordine mundi ad coniunaionem
eius architectonicam ex finibus , id eﬅ, ideis, adſcen
dendi, in conatu verfatur digno et ſuſpicione, et imita
tioneg ratione eorum autema quae principia ſpectant et
moralitatis, et legislationisy et religionis¡ vbi ideis effi
citur, vt ipſa (boni) experientia effe demum queat,
quamquam numquam in ea penitus poffunt exprimi,
prorfus peculiare meritum eﬅ, quod tantum propterea
haud agnofcitur, quoniam illud ex iisdem regulis empi
rieis diiudicatur, quarum valor, qua Principiorum, iis
ipfis debebat tolli. Namque ratione naturae nobis ex
perientia regulas miniﬅrat, eaque fons veri videtur;
ſed ratione legum moralium experientia (prohl) mater
fpeciei videtur, valdeqne in vitio eﬅ, ſi leges eorum,
l
quae agenda ſunt, ab iis depromas, iisue coercere velisy
quae aguntur. x -
1 i -Sed mifiis hifce omnibus deliberutionibus, quarum
pleniore tractatione peculiaris philofophiae dignitas effi
SECTJ. DE IDEÏS IN GENERE. l 247
dtur, operªm in praeſens collocabimus in labore non
tam ſplendido illo quidem, nec tamen vtilitate deﬅituto,
- vt ſcilicet ſolum, in quo ſplendida illa ªediſicia moralia
Ixﬅruenda videntur, atque in quo varii talparum
meatus rationis fruﬅra quidem, ſed maxime fidenter, ef
fodientium theſauros reperiuntur,qui illi aedificationi rui
nam minantur. Igitur ví'us rationis puras transſccfl
dentalis, huiusce Principia ideaeque, vt nobis plenius
imwteſcant, nobis curandum videtur, quo vIm conta*
gionemque rationis urae, pretiumque illius ac valorcm
rite Poſſimus et con ituere et aeﬅimare. Sed antequam
hancce inﬅitutionenºi 'praeuiam abſoluam, eos, quibus
cordi Philoſophia
plerumqctue eﬅ (quod
repcritur), oro Plus inuoluit,
rogoque, velint,quam quod
ſi hiſce,
quªe hactenus dicta ſunt, quªeque in Poﬅerum dicen
tur, ſeſe ſentiant perſuaſos, vocabulum ideae in vi vir
tuteque originaria tueri, ne porro illud reliquis verbis
adiiciatur ,, qu‘ibus varia ſoient repraeſentationum gene
ranegligenteiª eonfuſeque notari, ſcientiaque in eo ia*
'fluir-.m1 facial; Neque inopiq verborum laboramus, cui
vque repraeſentandi gener¡ apto accommodatorum, ita,
vt non Opus ſit, poﬅ‘effioncm turbare-alienam. Quam
Obrem ſçalam eorum hic ſubiiciemus. Genus eﬅ reprae
_fi-ntatio. Huic ſubeﬅreprncſentatio cum conſcientiu,
quae perceptio dicetur. Sed perceptio, quae ſolum ſpe
&at ſubiectum, qua. mutatio illius ﬅatus, eﬅ ſergſatio;
perceptio obieEBua‘ vocatur cºgm'tio. Atque haec qui- Ñ
dem vel \gía (intuitus) eﬅ, ve] conceptw. Viſio proxime
rem obie am attingit, et eﬅ ſingularis; conceptus ad
rom oblatam Pertinet, ſed interueniente nota quadam ,
quae Pluribus rebus effe-'poteﬅ-communis. COncePtuI
vero vel .eﬅ empíricas vel pura-I et genuinus, concept-.ue
que Purus,. cuius-origo, quatenus in foia intelligentia in
venitur (non in Pura fenſus imagine), no-tio appellatur.
Conceptus e notionibus, poffibilitatem ſuperans expe
rientiae, .idea fine conceptus rationis Brit. Atque illi
quidem, qui ſemel ſeſe' ad hancce diﬅin&ionem adſueuerit,
hand ferendum' vidcbitnr , quum re'praeſentationem ru
bri coloris audiet vocabulo ideae notari. Ea. _enim
24s ART. ELEM. P. II. TOM; II. LIB.'I.
. \ i
ne notio quidem
videtur. - (çon‘ceptus intelligentiªe)
i 'ſi i ‘ dicenda
Libri priori: dialefiz‘ce: tranffiendentali:- i c
SECTIO "SEGUNDA,
De' idez'Ict tramjſcendlentalibm.
Analytica transſcendentalis exemplo oﬅendit, quo

modo fole cognitionis noﬅrae forma logica originem con
cePtuum purorum poffit ex anticipatione in ſe contine
re, ante omnem experientiam res obiectas repraeſentan
tium; vel potius vnitatemfyntheticam indicantiumj qua
ſola ſit, vt eſſe poffit rerum empírica cognitio Forma.
iudiciorum (in concepturn
effecit categorias, omnem mutata ſyntheſeos
vintelligentiae vſumviſionum)
in expe-ſi l
rientia ducentes. t Itidem exſpectari Pòterit, formam
ratiociniorum, ad vnitªtem viſionum ſyntheticªm'ſe
cundum normam categoriarum accommodatam, ſingula
rium conceptuum ex anticipa-done originem complexu
ram eſſe, quos Puros rationis conceptus poffumus, fine
idea: tramfiendentale¡
Pgentiae appellare,
in toto cunctae quibusque
experientiae‘ex vſus intelli
-principiis defiq ct
nietur.
Functioncm rat-ionis in concluiionibus cerni vidi

mus in Avniuerſalitate cognitionis fecundum conceptus,
¡ipſumque ratiocinium in iudicio verſatur, quod'ex anti
cipatione in vniuerſo amisit-u conditionis Ñſu‘ae. determi
hàçur. Sententiamz Caius‘ eﬅ mortalis,- poíſem etiam
vel per ſolam intelligentigm ex experientia haurixe. Ve- .
rum conceptum quaeroj quo conditio contínetur, qua
attributum (adſertio in vniuerſum) huiusce iudicii da
tur (ſcilicet hic conceptum'horñinis), et_ Poﬅquam ad
hancce conditionem , in toto illiuS-ambitu ſumtam (om
nes homines mortales ſunt),- ªdſumſero'; inde tum co
gnitionem rei- mihi Propo‘fitae maius eii-mortalisjdeter
mmo.
SECT. ÏIQ DE IDEIS TRANSSCENDENT. 249
Quocirca in .'concluſion‘e ratiocinii ad certam rem
obieEïam quandam attributum adﬅringímus, anteu in
Propoſitionc (maiori)ªin toto ambituſuo ſub certa condi
tione quadám cogitatum. Atque haec abſoluta. ambitus
magnitud-o, ratione talis cuiusdam conditio’nis, dicitur
vniueoﬅzlitar. Cui quidem in ſyntheſi viſionum reſpon
de? uzsiuerﬅfm, fiue totalitas conditionumÑ Igitur con
ceptus rationis transí’cendentalis nullus eﬅ, niſi concé’
'ptus tota/itatz’r-conditionum
de Pendeat. ad datum
Cum igitur alz/bluto fiat: quiddam, quod
ſolo, vt effe in'
quſieat
conditionum totalitas , et: viciffim totalitas'condítionum
ſemper abſoluta ſit,
poteſirits conceptu omnino
abſoluti, conceptusrationem
.quatenus‘is purus ratiOn-i-s
ſynthe
ſeos eontinet eius, quod pendet, deſiniri.
Quot autem genera ſunt adfcctionis , quae catego.

-riarum OPe-intelligentia ſibirepraeſentat, totidem erunt
etíam conceptus Puri rationis, Proinde primo quaeri de*
bebitm’g/blutum quiddam ſyntheſeos categoricae in quo#
damſubiecto, deinde ſyntheſeos hypotheticae artículorum
cuiusdam ſeriei, 'tertiadeniquç ſyntheſeos disiunctiuae
Páktium in quadªm dfiziplz’na (auïnſiyunſi
Totidem nimirum genera ſunt ratiociniorum, quo

rum quodque proſyllogismis ad abſolutum progreditur’,
vnum Proinde,
amctplius cuipíamquod ad ſubiectumducit,
attributum videatur; quod ipſum
alterum ' ad ha‘ud
ſum
tionemprocedit,
;qluiratg quàe nihil
tertíum denique amplius, quod
Progrefflonem ponatur,
attinet, quae re
ad
vniuerſitatem fit membrorum diuidentium perfectam
abſolutamquç Conceptus 'diuidend-i. Idcirco Conceptus
Euri. totalitatis in_ ſyntheſi'conditionum tamquam pro
lemata quaedam , ad vnitatem intellígentiae, qnantum
fieri poffit, _vsque ad id, quód ab Omni conditione libe
rum eﬅ,_rationis
_contqinúandam
fundat’i, neceffiu'ii ſunt'in naturaque \hu
manae licet alioquin hi conceptus transſi
ſcendenmlesflfil ipſis idoneo aptoque ~in 'ſingulis (in con- -
creto) deﬅitúti ſint,ideoque nullum alium vſum hab'eant,
quam, vt íis intelligentiá dirigatur,v quo vſus íllius, quo*
250 ART. ELEM. P.'II. TOMXIÏ. LIB.I.
ad eius fieri poffít, amplificetur, fimulque fibimet ipfi
omnino coufentaneus reddatur.
Dum autem hoc loco de totalitate conditionum lo

quimur, abſolutoque, tamquam titulo omnium rationis
-conceptuum communi,. rurſum in vocabulum impingi
mus, quo quidem haud poflumus ſupcrſedere, nequeta
men illo fideliter vti, ob ambiguitutem quamdam ex'íon
go abuſu ipfi adhaerentem. ,Vocabulum alg/bluti in Pau
cisyifiis verbis eí’c, in prima fignificatione ſua conceptui
accommodatis, _cui nullum aliud eiusdem linguae voca
bulum apte conuenit, cuiusque iactura, fiuea quod idem
eﬅ, vſus vagus atque ambiguusa iacturam etiam ipfius
conceptus efficiat, necefie eﬅ, et illius conceptus qui
dem, quo, quia in illo admodum ratio occupatur, fine
i ſummº detrimento vniuerſae diiudicationis transfcen
dentalis non poteﬅ ſuperſederi. scilicet vocabulum abſòlu*
ti nunc quidem ſaxepius vſurpatur, vt indicetur, aliquid
de re ¡JH-ſe ¡¡g/iz ſpectata et proinde interna valerc. At
quein hac fignificatione alz/blufe pqfflbile id defignareto
:quod Per ſe ipſum (interna) efie queat, id quod Profecto
minimum foret, quod de re obiecta quadam dici Poſſit.
Contra nonnumquam etiam fic vſurpatur, vt declaretur,
in omni omnino relatione (hand circumſcripte) aliquid
\1era (veluti
Jíbz’ſe edam vimimperium
háberet, abſolutum),
vt id , quod itaque
omninoabſblute
atque in
vniuerfa relatione effe quçat, enuuciaretza id quod vicif
fim eﬅ maximum, quod de poffibilitatç alicuius rei dici
poffit. v Iam quidem acciditp vt íﬅae ſignificationes ſub
inde fimul locum inueniant. velut id, quod interne
elſe non potefla etiam in omni relatione, proinde abſo
lute, efie non Poteﬅ. Sed plerumque toto,, quod aiunt,
coelo ab ſe inuicem àbhorrent, neque vllo modo conclu
dere potero , eo, quod aliquid per ſe ipfumvefle Poteﬅ,
etiam effici, vt in omni relatione, proinde abſoluta, eſ
ſe poffit _ Quid? quod neceffitatem abfolutam infra do
cebo neutiquaml vbique ex intefiina Pendere, ideoque
.hand eandem cum hac confiderari debere. Cuius con
trarium efie haud iutm-nepotefta eius fane contrarium
SECT. II. DE IDEIS TRANSSCENDEN‘I‘. est
etiam omni
nbſolute refpeazu videtur;
neceſictarium eſſe, non verum
poterit1 proinde
viciffim ipſum
rctro'con
eludere nequeo, quidquid abfolute neceffarium eﬅ, eius
haud interne Poſſe contrarium elſe, id eﬅ, nece-ætatem
rerum abſolutam eſſe necefficatem internam; ſi quidem
haec interna neceffitas in quibusdam caſibus inani voce ſ0
nat, quacum ne minimum quidem coniungere conceptum
poffumus; contra in conceptu neceffitatis rei cuiusdam in
omni relatione fpePtatae (nd omnia, quae eſſe poffunt)
determinationes prorfus peculiares inſunt. quoniam
igitur conceptus, cuius Permagnus vſus eﬅ in Philoſo
phia contemplatiua , numquam non eſſe philoſopho cor
di poterit, ſpero, et circumſcriptionem vocªbuli ﬅudio
ſamque cuﬅodiam, conceptui adllaerentis, neque philo
ſophum haud curaturum.
Atque in hac laxiore ſignificatione‘vtar vocabulo
òbſòíuti, idque opponam comparatiue ſiue peculiari re
fpePcu valenti; namque hoc poﬅerius ad conditiones
àdﬅriflum tenetur, cum illud ad nullam prorfus condi
tionem valeat adﬅrictum.
Atqui conceptus rationis transfcendentalis femper
duntaxat totalitntem abſolutam ſpeflat in ſyntheſi con
ditio‘num , neque vſpiªm deſinit, nifi in eo, quod abſo
lute, id eﬅ, quouis reſpeazu, liberum aconditione vide
tur'. í Nªmque ratio pura vniuerſa concedit intelligen
tiae, proxime res vifioni ſubiectas, vel potius earum ſyn
theſin in phantafia ſpectanti. Illa ſola totalitatem in vſu
con'ceptuum intelligentiae fibi vindicat, et vnitatem
ſyntheticam, in categoria. cogítatam, ad id, quod abſo
lute vacuum a conditione eﬅ, abſoluere conatur. Quo
circa ha’ec zmitm viſorum ab ratione qffèít’a, quemadmo
dum ea, quae categoria exprimitur, vnitar intellige-miue
poteﬅ nominari. Ergo ratio ſolum intelligentiae \Pſum
v ſpectat, et quidem non quatenus caufſa experientiae Poſ
íibilis eo continetur (namque totalitas conditionum ab'
ſoluta haud in conceptu verfatur in experientia quadam
vtili, quoniam nulla experientia a conditione libera eﬅ),
fed vt eum ad certam quandam vnitatem dirigatp cuius
252. ART. ELEM. P. II. TOM. Il. LIBJ.
nullus’ïntelligentiae conceptus eﬅ, et quae id agit; vt'
omnes íntclligentiae actiones, ratione cuiusque rei obla
tae; foto quodam aljòluto compleíïzatur. _ Quamobrem
vſus obiefliuus conceptuum Purorum rationis ſemper eﬅ
irmz/êcndem, Cum e contrario vſus conceptuum intelli
gentiae per naturam ſuam ſemper, neceffe eﬅ, immanemi
videatur, eo quod ſe 'ipſum ad experientiam poffjbilem
adﬅringít. ’ › '
Ideam intc‘xligo conceptum rationis neceffarium,

cui quae congru-.lt, nulla res poteﬅ in ſenſibus dªri atquc
proponi. Igitur, de quibus iam agïmus, conceptus ra.
tionis Puri in ideis transſcendentalibus verſantur. Sunt
illae quidem conceptus rationis purae; namque Omnem A
experientiae obnoxiam cognitionem conſiderªnt qua to
talitate ſi_conditionum abſoluta determinatam. ' Neqúe
(ſunt ex arbitrio
quaeeffictae,
idcirco ſed pex' ipſam rationis naturam
Pmpoſitae, neceſictario vſum intelligentiae
ſpectzmt. Tandem Oti-¡1m ſunt transſcendentes , fines
qucſuperant 'ac terminos vniuerſae experientiae, inqua
Proinde eſſe obuia numquampoterit res quaedam obla'ta;
quae conſentanea ſit ac reſpondeat ideae transſcendenta
li. Si quam ideam nomines; ratione obiefiae rei (qua
cius, quod, ſed
l tum dices ſubiectum _intelligentiae
ratlione ſubiectí .(id eﬅ,purae ſit) permul
veritatis illius ſi
v‘e‘ eyſiﬅentiae e con’ditíonibus empiricis) perparum, pro-.
Pter id ipſum, quoniam ea, qua conceptus cuiusdam ma.
'ximi, ' in ſingulo (in concreto) numquam poteﬅ aPte con
grucnterque dari atque proponi. Iam quoníam hocce
poﬅeríus vſui rationis ſolüm contemplatiuo proprie pro.
poſitum eﬅ, et appropinquatio ad conceptum, 'qui num
'quampoteﬅ in efficíendo-attingi, perin'de‘erit, atque
‘ conceptus prorfus
conceptum’eſicte pra’cermittutur,
ideam dicimuﬅs. Sicprdpterea ,eiusmodi
dici p’offe‘t: totu'm
'abſolutumomnium viſorum ſol’um in idea verſatur;
¡unique cum talenumquam poffimus in imagine deſcri
bere, problema manebít omlü enodatione deﬅitutu‘m.
Contra eva vero, quoníam in vſu practico intelligentiae
ſolum id agitur‘, vt' eam ad regulas exerceamus, pote’rit
\ l
I'
SECT. II. DE IDEIS‘ TRANSSCENDENT. . 253

idea rationís pràcticae ſcmper vere quidem , quamquam
duntakat ex parte, infingulis (in concreto) dari, quin ez¡
in coriditione vertítm' neceffaria cuiusque vſus Practici
" rationis. Exercitíum illius ſemper ſinitum et circumª
~- ſcriptum eﬅ, mancumque, ſed ſub Carcerum rationc
b hand determinabil¡ , proinde numquam niffex contagio
ne conceptus Perfe-í'rionis abſolutae. Quocirca idea_
Prªflica ſemper admodum fecúnda eﬅ, et ratione actig.
num verarum prorſus neceffaria. Atque in ea ratio pp
ra adeo vím habet ¡d vere efficiend’í, quod \eius conce
Ptu continetur', vnde ſapientia non quaſï cum deſpicien
"tia quadam dici idea tantum Poterit; ſed ob eam ipſam
cauſam, quia ea in idea cernitur vnitatis necefl'ariae
omnium poffibilium confiliorum, ſequitur, vt omni‘ 1*'
tionipracticae, qua originaria, certe coêrcens, condi
tio Pro norma videªtur.
Quamquam igitur conceptus rationis transſcendentm
les vocare ideas debemus; tamen eae neutiquam ſupor
vacaneae vanaeque pu‘tandae erunt. Namque, quam~ ~
'quam iſs nulla res obiecta poteﬅ determínari, «tamen ve
re poterunt et clanculum intelligentiae ſeruirepro cano
ne vſus illius ampli et communis, quo quidem nullam
amplius obiectam‘rem cognoſcit, quam ex conceptibus
ſuis cognoſceret, ſed in hacce cognitione tamen melius
lqngiusque ducitur. Ne dicam, iis fortaffe effici, vt a
conceptibus Phyſicis ad practicos eſſe tranſitus poſiít, 'EP
fisque ¡deis moralibus tali modo tribui contextum cum
cognitionibus rationis contemplatiuis Poſſe. Eorum
quid'em omnium explaqutio in hac tractatione exſpectan
da eﬅ.
Sed miffis hoc loco idçis pfafficís, prd eo atquè‘

'confilíum noﬅrum poﬅular, rationem nunc quqad vrſum:
contemplatiuum, et transſcendentalem illur’n quiden‘g
Conſidercmus.- Vez-um hic eidem viae debemús 'inſiﬅei l
ke, quam ſupra in deductione categoçiarum ſecuti ſu;

mus; nempe, videamusſiquc,
ictnueﬅigemus, vt formam logicam _cqgnitionis
_anne forte Patio earationisr
etiam
eſſe in fontibus Poffit conceptuum , quibus obiectaç \es
l
254 i ART. ELEM. PLII. TOMſiII. LIB. I.
per \e ipfam qua fyntheticc ex anticipatione determinai

tae, ratione vnius alteriusue fuutlzionis rationis, queant
ſpectari.
Ratio, qua facultas certae cuiusdam formae logicac '

cognitionis ſpeBzata, cernitur in vi concl‘udendi, id eﬅ,
interuentu (Per adſumtionem conditionis iudicii cuius
"¿am poffibilis ad conditionem dati cuiuspiam) iudicandi;
Sed iudicium datum verſatur in regula' vniuerſali (in
proprffitiom, ſiue muntiatione maiori). v Adſumtio con
ditionis alius cuiuspiam , quod elſe pofiiitl iudicii ad cono
ditionem regulae verſatur in ſumtione altera (enunciaª
tione minor-ij iudicium verumj quod adfertionem rea
gulae in adfumto caſu enunciat, eﬅ connerioy fiue Con
clufio Scilicet regula aliquid vniuerfe ſub- quadam
conditione enunciat. Atqui í’n caſu quodam obuio loo
cus eﬅ regulae. Ergo id, quod ſub illa conditione vn¡
verſe valebat, etiam in caſu praef-enti (hancce conditioz
nem in ſe cohibente) valere exiﬅimatur. q Facile intelli,
gítur, rationem ad cognitionem peruenire actionibus in
telligcntiaea quae feriem 'efficiunt conditionum. Si ad
. pronunciatum hocce: omnia corpora mutabilia ſunt, eo
tantum‘peruenio, vt a cognitione remotiori (in qua
nondum ineﬅ conceptus corporis, qui tamen in fe conu
tinet illiuslconditionemj incipiamz omne compoſitum_
mutabile eﬅ.; inde ad propiorem pergoa-quae ſubefl:
eondit'ioni priorisz corpora ſunt compoſita; atque inde
demum ad tertium, quod nunc cognitionem remotio.
rem (mutabile) cum praeſente coniungit: ergo corpora
funt mutabiliag tum per feriem conditionum (praemj/Ï
_fin-um) ad cognitionem aliquam (tomluſionem) Peruenh
Atqui vnaquaeque ſeries., cuius exponens (indie-ii cate
gorici vel hypothetici) ratio data eﬅ, continu’urí Potefl; 4
ergo eadem tuitione rationis ad ratiocinationem polyfyl
logiﬅicam, quae in ſerie cernitur concluſionum, duci
mur, quae vel ex parte conditionum (Rar proſyllogisc'
mos), vel eius, quod ex conditione pendet (Per epií‘yllo
gismosjl in indeterminatas regiones Poteﬅ conti-l
nuari. ~
-SECT. II. DE IDEIS TRANSSCENDENT.. ess
verum breui animaduertitur, catenam {iue feriem
proſyllogismorum, hoc eﬅ, cognitionum concluſurum
ex parte rationum, iine conditionum ad datam quam
piam cognitionemy {í ue, vt plªnius dicam, _li-rien¡ adfinx
dentem ratiocinationum aliter tamen adfectam elle ad fa
cultatem rationis debere, quam jir-ium dç/l'mdcntem, id
eﬅ, progreffionem rationis ex parte eius , quod ex con
ditione pendet, pm: cpiſyllogismos. Numque, Cum in
priori caſu cogni …- (concluſio) tantum qua e conditione
pendens data ſit; ſequitur, vt ad eam ope rationis non
Poffit perueniri, 'niſi ſumſeris, omnes ſerie¡ articulos ex
parte conditionumi datos eſi'e (totalitas in ſerie praemif
ſarum), quoniam duntaxat iis ſumtis elſe poteﬅ praefens
iudícium ex anticipatione; contra ex parte eius, quod
pendet e çonditione, fine conſecutionum, tantummodo
nnſcens, non iam tota fumta dataue ſeries, proinde ſola
progreſiio potentialis cogitatur. Quamobrem, cum co
gnitio quaedam qua pendens e conditione ſpcctatlll’; Tª'
tio cogitur feriem conditionum in linea adſcendente vt
abſolutam, et, quoad totalitatem eius, vt datam ſpefln
m Quodſi autem eadem cognitio !imul qua conditio
aliarum cognitionum conſideretur, inter ſe inuicem ſe
riem conſecutionum in deſcendente linea conﬅituentium,
ratio poterit haud curare, quo vsque haec Progreſiio a
parte poﬅeriori pertineat , et num illa. adeo omnino to
talitas huiusce ſeriei efie queatg fi quidem ad concluſio
n'em praeſentem eiusmodi ſerie non opus habet, dum
haec rationibus ſuis a parte priori iam fatis finita firma?
que videtur. Siue ex parte conditionum ſeries praemif
farum quiddam primum, qua ſupremam conditionem ha
beat, ſiue non, et Proindea parte priori infinite; tamen
ea totalitatem conditionis contineata necefie eﬅ, quam
vis etiam numquam eo poffimus peruenire, vt eam com
Prehendamus, totaque ſeries ªbſolute vera ſit, oporte
bit: ſi id, quod e conditione pendet, quodque qua iude .
oriunda confecutio ſpectatur, verum haberi debet, id
quod ratio pofiulat. cognitionem ſuam qua ex anticipa
tione determinara… neceſſariamque ofiendensa aut per
ſcipſam, et tum nullis rationibus opus eﬅ, aut, ſi Clari-'T
256 ART. ELEM. P. II; TOM. II. LIBJ: ‘
vata ſit, qua articulum'ſeriei rationum ipſius abſoluto
verae. ' -
l [Abrí priori: diaíuzfficer tramfiendentalir

‘ SEC TIO TER TIA.
Syflemà idearum traIUſ/Zmdmtalium.
- v Non nobis hic ſermoleſ'r de dialectica logica, ab omni
materia cognitioni‘s ſe continente ,‘ ſolamque falſam ſpe
ciem aperiente in forma ratiociníorum, ſed de trans-
ſcendentali, quae, prorſus ex.anticipatione, originem
quarundªm cognitionum eratione Pura, conceptuumquc
concluſorunª., quorum res obiecta empírica nullo modo
dari poteﬅ, qui Proinde prox-ſus extra facultatçm poſiti
ſunt intelligentiae purae, debet contineri. Ex adfectió
ne illa natural¡ Yſui cognitionis noﬅrªe t’ransſcendentali
cum in concludendº, tum indicando, ad logicum vſum
neceffaria iam intelligimus, triplicem tantummodo ra
tiocinationum dialecticarum rat-ionem ſore, ad tria illa
Í-atiocinandi genera ſpectantem, qua ratio e principiïs
pofflt ad cognitiones Peruenire, eiusque omnino nego
tíum verſari in eo, vt a ſynthefi e conditíone pendente,
ad quam ſemper intellígentiaadﬅricta manet, ad abſolufam_
adſcendat, quam numquªm poteí’c attingere.
Tam vniuexªſale omnium adfectionum, quarum eſſe
¿opi-a Poterit
adſifectione repraeſentationihus
dd ſubiectum, noſiris, cernitúr
2) in adfectione I‘) in
ad res Propo
ſitas a‘tqu'c obieflas, et ,quidem vel qua viſa, vel qua res
cpgitationi omnino obnoxias. Cum hancce ſubdiuiſioſi
\1pm cum ſuperiori coniungímus,,-
rçpraeſentationum, Ómnem adfectionem.,
cuius uòbis informarcte vel conce
'Ptuin 'vel ideam poterimus', eſſe' triplicem videbimus;
ſcilicet I) adfeíèíonem ad ſubiectum, 2) adfectionem- ad -.
varietatem reí lobiectae ip viſo, 3)' adfectionem ad res
omnino omnes. ’ ‘
'Atque vniúerſis conceptibusz-purís i‘n ctgener‘c pro
_ poſitª eﬅ vnitas ſynthetica repraeſentatíonumz~ ſed ratio
SEULIII, ^SEÉSTEMA “IDEARUM TRANSSCEND. 2577 ſi
his purae conceptibus (ideis transſcendentalívbus) abſolu
ta vnitas ſynthetíca omnium omnino conditionum: Er

go omnes ideae transſcendent‘ales ad tres poterunt claſ~
ſes referri, quarum prima continetur vnitas abſoluta (ab -
omni conditione vacua) ſubie'ctí cogitantis, ſèczmda vni
tatem abſolutam complectitur ſeriei conditionum viſo
rum, Íerz‘ia denique vnitatem abſOIutam conditionum
continçt vniuerſaruxn_ rerum cogítationi generat-im ſub
ieE’c’ar-um. ”
Subiectum cog‘ítans propoſitum eﬅ pſjjclzijlogilae',v
complexus omnium vi’ſorum (mundus) ſubiectus comm
Iogiae eſhquaeque condítionem in ſe contínºt ſupremam
poffibilitatis Omnium, quae cogitari Poffunt (natura 0m
nitllm naturarum), res ſpectat :1d theologíam. Quocirca
ratio pura ideam ſuppcditat pſychologiae transſcendenta
lis (rationªlis), et cosmolſiogíae transſcendentafis, et de
niq'ue‘etiam 'theologiae transſcendentalís. Vel ipſa ſola
&elineatio harum doct‘rinae partium ſingularum neuti-‘
\jLÏam ab íntelligentía Proficiſcitur, ſi vel ipſa ſit cum
fummo Vſu logico
verſis, quae ratíonïs coniuní’ca,
exct‘cogitaripoterúnt, id eﬅ, cum
coucluſionibus, ita,vni
vt
ab vna i‘e fibi ſubiecta (a viſo) Poffit ad cuñctas alias in re
moiziffimos ſyntheſe'os empíricae artículos Progredi, ſed
ín ſolo verſatur effecto Púro ac genuino fiue Problcmate
rationis Purae’; " ‘
Hifce tribus locís vníuerſarum idearum transſcen
dentaliurrí quinam ſubiecti modi ſint conceptuum ratio- _
!fis Purae, ſequenti capite- Plenius cxponemus. Qui
quidem ad ſilum c‘àtegoríàrum Progrediuntur, Nam*
que‘ratio Pura numquam diréí’ce res obiectas ſpectat,
ſed earum conceptus intelleE’cuales. Pari modo tracta
tíone demum abſoluta manifeﬅum erit, quo modo ratio
ſolo vſu ſynthetiço eiusdem funffionis, qua ad ratíocina
tionem ſyntheticam‘ vtitur, neceffario ad conceptum
vnitatis abſolutç ſubiecti cogitantis feratur, quomodo '
item ratio logica in ideis hypotheticis vnitatem abſolu
tam ab_ Omni .conditione'ſimpliciter abſoluteque vacui in
firiDconditionum-datawm,~ ſola denique forma ratioci
2'53 ART. ELEM. P. H. TOM. 'II. LIBJ.
nationis disiunctiua‘e ſummum rationis conceptum natu
rae Omnium naturarum neceffario efficiªt. Id quod
Prima ſpecie maxima mirum videtur-, re explicara ni!
quidquam admirationis habebit. -
A’tque harum quidem idearum trànéſcepdentalium
effe nuiia Poteﬅ obizéïiua deduñ’io, qualis Poterat catego
rinrum adferri. Re enim vera neutiquam quàrnpiam
rem obiectam ſpectànt, quae' iis, congruenter Poffit of
ferxi, ob Cum ipſam cauſam, quoniam ídeae 'videntuiz
Sed ſubiectiua earum inflitutio e natura rationis 'noﬅrae
-P'oterat ſuſcipi, eamque in hocce 'capite exhibui
mus.
Facile intelligitur, rationi Purae nil quídquam aiiud

'propoſitum eſſe, quam abſolutam totªlitatem ſyntheſeos
ex parte conditiºnum (ſiue inhaerentiae fit, ſiue depen
dentiae, eius‘,
ctverſitate ſiue concurrentiae) eamque
quod e conditione cum abſoluta
pendet, vni
nihil negotii
habere. Etenim illa ſola ei OPUS eﬅ, ad totam Conditio
num ſei'iem ſumendam, eoque illamíntelligentiae ex an
,ticipatione offerendam. Quodſi nutem ſemel adeﬅ. ple
ne (abſoluteque) data conditio, haud amplius opus eric'
concePtu rationis reſpectu ſeriei continuandae; ſi qui.
dem intelligentia quemque gradum ſponte deorſum fa.,
cit, a condítione ad id, quod inde Pendet. Hoc modo
ideae transſcendentales ſeruiunt tantummodo adfiendm
.dae conditionum ſerie¡ vsque ad id, quod liberum ab
Omni çonditione eﬅ, id eﬅ, ad Principia. Ratione
deﬅenfiu autem ad id, quod Pendet econditione, 'vſus
quidem aliquis rationi eﬅlegumintelligeptiae, qui patet
latiffime, ſed nullus prorſus transſcendentaiis, et, ;cum
ideam nobis informamug totalitatis ªbſolutae cuiuspiam
eiusmodi ſyntheſeos (progreffus) veluti'totius ſeriei mu
tationum omnium futurçlr-um , tum ea in ente, qupd
aiunt , rationis verſabitur, quod ex ſolo arbitrio cogita
tur, .non vero Per ratiouem neceffario ſumitur. l Nam
que ad poffibilitatem eius, quod e conditione Pendet,
ſumitur illa quidem vniuerfitas conditionum illiuſis, _nou
'vero conſecutionum. Ergo eiusmodi conceptus haud
\
I
‘ y '-SECT. III. SYSTEMA IDEARUM TRANSSC. 239

i'n idea transfcendentªlict verſatur, qnacum ſola tamen
nobis hic ſermo videtur.
Tandem etiam ªnímafluertitur, ipſarum idearum

transſcendentalium certum qúendam contextum vníta
temque apparere, rationemque Puram, ope illarum,
vniuerſas cognitiones ſuas ad certam quandam diſcipli
nae formulam componere. A cognitione ſui ipſius
(animae) ad cognitionem mundi, et, huiusceínteruentu,
ad naturam primam Progreffus eﬅ adeo naturalis, vt is
Prpgreffioni rationis a Praemiffis ad concluſionem eſſe
ſimilis videatur. *) Vtrum hic reapſe aliqua adſin’itas
illius generis clam ſubſit, quae inter logicam ratíonem
et transſcendentalem, illud etiam in quaeﬅionibus eﬅ,
in pertràfizatione harum inueﬅilgatíonum expçdiendis.
Ac iam in anteceſſum ad cum exitum Peruenimus, qui‘
nobis ſuit propoſitus, cum conceptus rationís trans
ſcendençales,
ſolitos, ita, vtin ne
theoría
quidemPhiloſophorum
a conceptibusaliis ímmiſcêri
intelligentviae
rite diſcernerentux, ab hac ambíguitate liberare, eorum
originem, eoqu’e ſimul'deſinitum numerum, Praeter
ſquem núlli elſe Amplíus’poffunt, indícare, çosque in
contextu ſyﬅè’mati’co Proponpre POﬅemuS, qúa quidem
ª‘) Metaphyficae propríe propoſitae' ſunt tres idcae ínueﬅigan
daez‘ deus, Iiberm: et ImmºrtIIlItªI, ita, vt concèptus ſecun
dus cum primo coniunctus, adÑ tertium, tamquam ad neceſ
' ſarium quoddam conſequens, ducere debeat'. Omnia, in qui
hus alíoquin haec doctrina occupatur, ei dunraxat ſubſidio ſunt,
ad haſce ideas earumque realitatem perueniendí. Neque
iís ea opus haber ad phyſicam, ſed vt vltra naturam pfog're
diatur. Perſpicíentia lllªrum efflceretur, vt l/Jeªlºxin, do
ctrina mmm, et vtrinsque coniunctione relxgia, proinde ſum
mi fines exſiﬅentiae noﬅrae, a ſola co‘ntemplandí facultªte
rationis, neque ab vlla alía re penderent. In deſcrí’ptioue
idearum illarum ſyﬅematíca, díctus Ordo, nempe ſwzzbczicm,
aptiſiimus fox-er; verum in tractatíone illineceſi'ario praeuia,
nnalyncur, hunc ordinem inuertens, conſilio magis conſenta
neus erit, vt, dum ab iís, quae proxime experientía nobis
miniﬅrat, a pſycbalºgiª, ad comologiam, arqué ¡nde vsque ad
tognítíonem de¡ progredímur¡ magn’um íllud confiljum no- \
flrum exſeqnamur. '
2.60 º ART. ELEM. P. II. TªoMh. LIB.’]I.
re efficitur, vt Peculiaris rationi Purae campus et dªſiE-.l
gzietur, et circumſcribatur.
DIAL-¡CTI’CES TRANSSCENDENTAL-LQÑ
LIBER P0 STERIOR.
De comhgſionibm dialebïicif ratiom’: puma. ›
Ac dici quidem Poteﬅ, id, quod ideae ſoli transſccn

dentali ſubiectum videtur, eſi'e aliqúid, cuius nequeat
conceptus haberi, quamuis haec idea Prorſus neceſi'ario
in ratíone genèrata ſit ex legibus eius originariís. Et
enim re ipſa quoque‘cuiusdam oblatae rei, quae rite de
beat deſiderlo rationis conuenire, nullus elſe Pqteﬅ con
ceptus intelligentiae, id eﬅ, talis , qualis in quapiam
Poſlíbili experientia Oﬅendi queat, reddique conſpicien
dus. Interim tamen melius, minorique erroris Pericu
lo diceretur , nullam nobis eſi’e notitiam obiectae rei',
ideae cuipiam reſpondentis, quamquam eſſe queat con,
ceptus Problematicus. '
Atqui certe, realitas transſcendentalis (ſubieffiua)

concc-plçuum rationis purae in eo verſatur, vt ratiocina
tiene neceſictaria ad eiusmodi ideas feramur. Ergo ra
tiocinationes erunt, n'ullas Praemiffas empíricas" conti
nentes, quarum ope ab eo, quod nouimus, ad aliud
quid concludimus, cuius tamenpullum conceptum ha
bemus, cuique nihilominus, Per ineuitabilem ípeciem,
realitatèm Obiectiuam tribuimus. Cuiusmodi concluſio
nes igitur ratione connexi argutantcs Potius, quamm
tiocinantes, dicendae ſunt', quamqua’m, .propter cauſiim
ſuam, commode poſi'unl: poﬅeriori nomine'notari, qp0~
niam nec fictae ſunt, nec ortae fortuito, ſed ex natura
rationis Profectae. Sunt illa quidem ſophismata, don
hominum, ſed ipſius rntionis purae, a quibus omnium
omnino homihum vel ſapientiffimus hau’d poteﬅ ſel’e li
bérare, 'et fortaffe vquidem Poﬅ multos labores error‘em
euitare,numquam
ditur, ſpeciem Prorſus
autem , aqua Perpetuo
ſe Poterit vellicaturak: lu
remouſiere."
,r
x DE CONCL.v DIAL. RATION.PURAE. 261
- Harum igitur ratiocínationum triplex genus eﬅ,
-totídemque, quot ideae ſunt, :xd quas concluſiones eius
deniq‘ue redeunt. In ratiocínatione pri/m' 100i a trans
ſcendentaliconccptu ſnbieííi, níl v’arii continente, ad
mitatem huíusce ſubieffi abſolutam-concludo, cuius hoc
\nodo nullum'prorſus 'conceptum habeo. Hanc conclu
, fionem dialefflèícam Paralogismum transſcendentalem no
minabo. Alter locus concluſionum argutantium poſitus
e’ﬅ inconceptutránsſcéndentali vniuerſitrxtís abſolutae ,
ſerie¡ conditíonum ad viſum alíquod dutum in genere,
atque inde, quod abſolutae vnitatis ſynthètícue ſeríei ex
' vna partqſemper conceptu‘m habeo ſecum ipſo pugnan
'tenyconc'ludoad vcritaten] vnitatis contrariae,cuius tamen
quoquenullum conceptu'm haben. Statum rationís in his
ce conclufionib‘us dialeüiçís, autinomzſiam rationis Purae’
vocabo.v Tandem vero, ſecundum tertium genus Con
éluſionum argutantium, ab vniuerſitate conditionum,
t‘çs 'obiectas gè’n‘eratinfl , quatenus mihi dnri "poçer’unt at
c'iue offerri, cogítandi, ad abſolutám condludo vnitatem.
ſyntheticam‘omnium conditionum Poffibilitatis rerum
in vniuerſum, id eﬅ, a rebus ex ſolo carum conceptu
transſcend'entali míhi ignotis ad naturam omnium nátu
karum, quám Per conceptum quemdam transſcendenta
lem multo minus noui, cuiusque de neceffitate abſoluta_
hullum
c’jue mihiratiocinationem
hancce animo informaredialectflicam
conceptumideal?
queo.xationis'
At:
Mi'. ‘
,purae'appellaboj ª '
Lihlrzri poflzriári: ctdiàleffim" -frámﬅendmtali: l
º ~ CAP U'T'" P‘R‘IM UM;

"jvctD'e'ªflpàªral'ogi‘im‘ir fatiqni: para?.
Parálog-i-smus logicus cernitur'i'n falſitate ratiocínatio

‘nis cuiusdam quoad formam., qualis illa cumque eius
materia vªideªtur¡ 7 Sed Éaralogáismus transſcendentalis
poſitus eﬅ in- ratíone transſcendentalí, quoad Uformam
falſaconclúdendi. Atque ita eiusmodi' Paralogismug'm
.\.
262 ART. ELEM. P. ;IL TOM. II. 1.13.11. CAP-31.
natura rationis humanae cauſam habebit , illuſionemqua
ineuitabilem , licet haud incnodabilem, in ſe coh'ibebit.
. . X
Iªm 'm conceptum incidimus, ſupra in generali in
dice co’nceptuum transſcendentalium haud notªtum, ni
hilominus tomen illis adnumerandum, ita quidem, vt
tabula illa ne minimum quidem eo immutetur, nec
manca imperfectaque iudicetur. Isque conceptus eﬅ,
L
- vel, ſi malueris, iudicium hocce: Ego cogito. Sed fa
cile intelligítur, -iﬅum conceptum effe vehiculum om
nium omnino conceptuum, et Proinde quoque trans
ſcendentªlium; ideoque Pariter transſcendeuçªiçm effe,’
neque Peculiarem quendam Poſſe tituium habere, qu0-'
niam tantum facit ad viiiiuerſam cogitationem, qua ad
conſcientíam Pertinentem, Proponendamf Interea,,
qúamuis abomni çmpirico (ſenſuum impreffione) vacuus
videatur, tameu eo efficietur, vt duplex rerum obiecta
, rum genus e natura Poſiït noﬅrae reyraeſentandi facul-'
' tatis mternoſci. .Ego, is qui cogito, res ſum ſenſui im
terno ſubiecta, dicorque animaz - Id, quod ſenſibus ſub
iectum externis eﬅ, vocatur corpus. Quamobremvo
cabulum ego, qua natura cogitans , iamiam rem denºtat
pſychologiae Propoſitam, quae dici poterit doctrina ani
mae rationalis, ſi nil quidquam noiſe amplius de anima
cupio, quam quod ab Omni experientia libere (qua Pro*
Pius ªtque, quod ajunt, in concreto detcrminçr) ex
.hocce concePtu ego, quatenus in Omni. cogitatione 0º
currit, Poteﬅ çoncludi. ~ ſi
Ac profecto quidem Pí’ychqlogiav rªtionalis in «cona

tu huius generis cernitur: namque fi vel ?minima empi
rici ratio cogitationis meac, ſingular-is quaepium ﬅatus -
'mei intimi perceptio rationibus cognoſcendi huiusce do
&ſinªe ímmiſc'eretur, non amplius rationalis Pſycholo
giª fºrºf, ſed empifica. Igitur iam adeﬅ nobis doctrina.
quaedam Oﬅenſa, qu-.Ie in vno hocce pronunòiatº: ego
ººgitºz ,ººndita videtur, cuiusque vel veritatem, vel'va
ní‘tªtem hoc »loco commode, naturaoque Philoſophiao
l"ſiªnsſçendexªltalis’ conuenientet poffumus inquirere.
Nü‘lªª @th (IUQd ºffimdare , l quod nihilom’mus 'm hocce
DE PARALOGISM. RATION. PURAE. :'63 q
Pronunciato, quod ſui ipſius Perceptionem enunciat,
cxperíentiam internam habeam, ideoque pſychologia
ratiqnalis, in illo exaedificata, numquam pure ſit, ve
rum ex Parte in principio empírico fundata. Namque
haec intima perccptio non, niſi ſola apperceptione: ego
cagitº, Continetur; qua fit, vt vel vniuerſi conceptus
effe tránsſcendentales Poffint, in quibus hoc eﬅ: ego
cog‘ito ſubﬅa'ntiam’, oauſam et ſimilia. ' Namquc expé~
rientia interna in vniuerſum eiusque poſiibilitas, aut
Perceptio vniuerfe, eiusque ‘ad aliorum PerccPtionem
adfeElzio,, niſi fingulare quoddam discrimen illius deter
mínatioque ſit empirice datum, non Poteﬅ qua cognitio
empírica, ſed oportet, qua cognitio empirici vniuer
ſe ſpeflari, pertinetque ad‘ inueﬅigationem Poffibilitstis
cuiusque experientiae, quae ſane quidem transſcçpden
talis videtur. Res minima perceptioni obnoxia (veluti
iucunditas'vel in‘iucunditas), quae ad generalem con
ſcientiae ſui ipſius repraeſentationemaccedereò, Pſycho-“
logiam ratioualem continuo' in empiricam mutaret‘. '
. ' ' - . 'ſ '
x Igitur ego cogito, vnus ſolusque pſychologiae ratio
nalis textus efficitur, exquo-omnis illi doctrina expli-x
candavidetur. v Facile intelligitur, hacce cogitatione,,
ſt adx quampiam rem obíeEïam (me ipſum) referri debeat,
níhil aliud quidquam, praeter attributa transſcendenta
lia, Poſſe contineri; ſi quidem mínimo attributo empíri
c0 Puritas rationalis liberaque ab Omni cxperientia do
&rinae ratio corrumperetur.
Verum hic tantummodo‘ filum categoria‘rum ſequi
ducèm debe’bimus, ita tamen, vt, quum hic Primo res
quaedam, ego; qua natura cogitans, data ſit, ſuperiorem
categoriarum ordinem,quidem,
eﬅ, hªud immutemus vti in carum
ſed hoctabula r0 ofitus
loco 15551112L; a cai
tegoria ſubﬅantiae incipiamus, qua res pei- ſe ipſaoﬅen

ditur, atque ita eat-um ſcriem r'ctro Perſequamur.
Quamobrcm topic?. pſyçhologiae rationalis, vnde cuníh,
Euge illa effelcºmplex’a Poterunt, deriuanda ſunt, fic ſe
zaÑet: 'Ñ
'..ªá‘l -› 4 x
.264 ART: ELEM. P. II. TOM.II.' LIB. II. CAP. I.
Io - "a"
y Anima eﬅ
fizIz/Zantia.
2. ~ _ u 3.
Secundum qua’ſitutem Quoad diuerſa temporal¡ qui
ſimplex. bus ea exﬅat atque appar'et,
numero eadem, id eﬅ, imitar'
(non multitudo).
\n4
In relations*
ad res in ſpatio‘jjcfflbilu. "')
Ex hi’ſce elementís vniuerſi emergunt conceptus

pſychologiae purae, per ſoiam compoſitionem', ita, vt
neutiquam quidpiam aliud principium agnoſcant. Haec
ſubﬅantiª quidem ſolum,vqua res ſenſui intimo ſubiccta,
conceptum immaterialitatir ſuppeditat;‘ qua ſnbﬅantia.
fimplex, conceptum incorruptibilitatir; identitªte’illius,
Aqua ſubﬅantiae intellectualis, efficitur perſmuhtar, cun~
' &ísque his tribus partibusſjjiritualitm; adfectío ad res
obiectas in ſpatio miniﬅrat commercilum' cum corpori
bus; Proinde ea ſubﬅantiam cogitantem, qua Pride¡
Pium vitae in materia, id eﬅ, qua anímam, et 'qua Prin
pipíum animalitati: proponit; atque haec, por ſpíritúa.
litatem circumſcripta, ímmurtalitatem.
Atque illud quidem ſpectant quatuor Paralogismi

b pſychologiae transfcendentalis, quae falſo Putªtur do
&rina rationis púrae, de natura effentiae noﬅrae cogí
tantis. Cui quidem nihil aliud fundªmentum Ponere
Poſi’umus, quam ſimplicem illam et Per ſe ipſam Omni
. *) Lector,itctaquifacile
' haud ex híſce vel-bis,pſychologicum
ſeuſum in ſeparatíone eórum,
transſcendentalí,
et quam
obrem poﬅremum am-ibutum aujmae ad categorï’am exp/tm
thu- pertineat, diuinabir, 'in ſeq’qentibus ea ſatis explicarle!!
que defenſa' reperiet, \ '
DE PARALOGISM. RATÏON; PURAE. '26.5
omnino materia vacuam reprnefentationemz _ Ego;
quam ne dicere quidem conceptum Poſiïs, ſed ſolam
confcientiam omnes conceptus comitanterm Hoc
illo ego, aut ille, illaue (res), qui cogitat, nil quidquam
amplius repraefentatuiy praeter fubieiizum cogitationum
transfcendentale ==X,, quod tantummodo cx cogiitationi
bus, quae funt in eius attributis, cog‘noſcitur, cuiusque,
feparatia nobis numquam effe vel minimus conceptus
Foreﬅ; circa'quod proinde Perpetuo in orbe vertilmurl cu
ius quippe repraefentatione femper iªm, .oP-Ortebit,
vtamur, vt quidp'm‘m poflimus de eo iudicareg quod qui
dem incommodum ab ea re non poterit ſeparªri, quo
niam confcientia per ſe non tam in repraefentationc
vei-fatum fingularem quamdam rem obiectam diſcernem
te; quam in forma illius vniuerſc, quatenus dicti cogni
tio debebita quippe qua ſola dici potefl quidpiam a me
cogltarl. i ‘
verum ftatim initio, neccfle eﬅ, vt mirum videa

tur; conditionem qua fit, vt omninocogitem, quaeque
proinde in ſola qualitate cernitur ſubíecti meiy fimul ad
vniuerſa, quae cogitant valere debere, nosque hoc no- ‘
Poffimus fumerea vt ini pronunciato ſ ecie quidem
empírico iudicium apodiazicum et vniuerfzlc confiitua
mus,’ nempe: vniuerſa, quae cogitant ita compania eſ
ſe; vti fententia mei ipfius de me pronunciar. Cuius
quidem rei caufa haec efhquod nos oporteat rebus exami
tcipatione omnes proprietates illas neceirario attríb’ue’re,
quibus conditiones efficiuntur, quae faciunt, vt iis folis
eas cógitemus. Atqui naturae cogitantis ex nulla expe
rientia externa, ſed ex fola mei ipfius confcientia mini
mam poflum repraefentationem habere. Ergo eiusmo
di res obiectae non nifi in translationeliuiusce conſcien
tiae meae ad res alias verſantur, quae hoc ſolo ,vt natu
rae cogitantes repraefentantun , Sed pronunciatumhoq
ce: Ego cogito, hic tantum problematica accipiturg
inonlquatenus perceptio cuiusdam exſiﬅentiae illo conti
. ynetur (Cartefianum illud: cogitop ergo ſum), ſed ſecun~
dum ſolam eius poffíbilitatem, vt vídeamus, quaenam
/
I
266 ARTÑLLEM. P.II. TOM.II. LIB.Il. CAP-.IL

piropriertates ex hocce tam ſimplici pronſiunciato ad' eiuI
ſubiectnm (fine eiusmodi alicjuod‘vere exﬅet, ſiue minus)-*—
promm ¡ent,
Q'úodſi cognítiºní Purae noﬅrae naturarum cogi

tantium ab ratione profectae omnino plus, quam hocce.
cogito, ſubeſſet; ſi porro, quae de ludo cogitatíonum
nofh‘àrum obſeruata ſunt, atque inde hauriendas leges
na’ªturalns cogitantis iPfius, etiam adhibercmus; cum
Pſychologia empírica oriretur, quae Poſita foret in ge
nere Phyſiologiae ſenſus interni, quaque viſa eius quí-.
dem exPlicari Poffent, non vero tales Proprietates, quae
neútiquam ad experientiam poffibilem pertinent ,(velut
íïmplicis), aperiri, neque omnino quidquam de naturis
cogitantibus, quod vim rationemque earum attingat,
apodictice doceri; itaqne ea nulla Pſychologia rationalis
foret. ' ª - '
. ~ Quum igitur Pronunciatum hoc: Ego cogíto (px-*o
blematice ſumtum)formamrcuiusque íudicii ex intelli
gentia ;Profecti vniucrſe contineat, omnesque categorias
tamquam
cuum erít,earum aliquod ex
concluſionibus vehiculum comitetur¡
eo effectis perſpiè
vſum intelligen-ct
tiae duntaxat transſcendentalem Poſſe contineri, qui
omnem eíperientiae admixtionem recuſat, çuíusque de
progreffu, ex lis, quae ſupra demonﬅrauimus, iam in
anteeeffum animo concípere
nemzpoflſiumus.
hand ita bonam cogitatio
Quamobrem pronunciatum illud per
omnia Praedicamenta Pſychologiae Purae oculo criticó
Perſequamur, ita tamen, vt breuitati conſu-lamus; Exa¡
men illorum hand interrupto contextu Progrediatur, 7 ‘
:Ac primo qüidem, quae ſequitur, generali animada
'verſione Poterit attentio noﬅra ad ho‘c concludendi ge
nus acui. v Non eo quidem, quod ſolum cogíto, quam
Píam obief’cam rem zagnoſco, ſed eo tantummod’o, quod
viſionem datam' rat'ione vnitatís conſcientiae; in qua
oinn‘is cogitatio poſita eﬅ, determine, quampiam poffum
rem oblatam cognoſcere. - Ergo meme!: ipſum haud eo
'eoªgnoſco,~ quod mihimet‘ mei qua cogítantis conſcius
DE PAR'ALOGISMÑRATION. PURAE. _267 v
ſum, ſed cum
cogitandi vifionis
finitirac mei ipſius,
determinati, vt conſcius
mihi ratione ſum.
funaionis
0m- i
nes modi confcientiae mei ipfius in cogitatione, per ſe¡
proinde nondum verfantur in conceptibus intelligentiae
rerum obieazarum (categoriarum), ſed in meris functio
nibus logicís, quibus cogitationi nulla prorfus obiecta
res, proinde nec ipfe ego, qua res oblata, Cognoſcenda
Proponitur. Non confcientia determinantir, fed tantum
determinabilir ipſius, id eﬅ, viſionis meae intimae (qua
tenus varietas illius generali conditioni vnitatis apper-.
ceptionis in cogitandotpotefl conuenienter coniungijg in
re oblata verfatun
I) Iam in omnibus iudiciis femper fum ſubiectum
determinan¡ illius relationis, qua iudicium efficitur. Me
met autem qui cogitoj in cogitando femper vtſubieffum,
vtque aliquidi quod non folum qua attributum cogita
tioni adhaereut, confiderari debet, accipi oportere,
enunciatum eﬅ apodicticum, et vel ipſum identicum;
verum non eam vim habet , vt ego, tamquam res obie
&az natura, per me, iPſafiIIg/ſiem, ſíucſubſiantia videar.
Atque hoc poflerius latifiime Pa‘tet, et proinde data re
quirit, quae in cogitatione omnino haud reperiuntu‘r,
-et fortafle (quatenus ſolum cogitans qua tale conſidero)
Plus, quam vbicumque (in ea) vmquam reperiam.
ej lllud ego in apperceptione, proinde in quaque
cogitatione, in numeroſingulari vcrſari, qui non poteft
_in multitudinem ſubiectorum diíſolui, ideoque ſubiectum .
fimplex logicum deſignari, iam in conceptu inefl cogi
tatíonis, et proiude in pronunciato analytico vertiturg
yerum hoc non eam vim habet, vt illud ego cogitans
pofitum
theticuminforet.
fimplicifulg/lmztia ſit, quod enunciatum
conceptus fubflantiae fyn id
femper viſiones
ſpectat, quae in me non Poffunt, nifi fenfitiuae eſſe,

proinde prorfus extra campum intelligentiae et cogita
tionis illius pofitae ſunt, de quo tamen hoc loco proprie
fermo eﬅ, cum dicitur, illud ego effe fimplex m cogíſi
íahdo. E'tiam mirabile foretl ſi id, quod alias tantum
apparatum poﬅular, vt in iis, quae Viſio proponitl
T'
"26g AkTxELEMÑ P. II. roM.1i. illi II. CAPQI'.

i diſcernamus ¡d, quod in eo fubí’cantia videaſitur; magis
quey an ea etiam eſi'e fimplex1 queat (qnemudr'noduni-ain
partibus materiae) hoc loço in repraeſentatione omnium
pauperrima, quafi quadam Patefactione diuinitus offer
retur.
3) Pronunciatum identitatis mei ipfius in omni illa
l sfarietatzel cuius mihi conſcius ſum, enunciatum eﬅ pa
r'iter in ipfis convceptibus latens, proinde analyticum;
il fed haec ſubieffi identitas, cuius mihi in omnibus eius
repraefentntionibus fieri conſcius pofiiuma non viſionem
iiliusattiugitl
linde quo vt res
etiam identitatem obiefla
notare datum
poteﬅ eﬅ, neque
perſonae, pro
qua con
- ſcientia -identitatis ſuae ipfius ſubﬅantiae, vt naturae eo
gitántis, intelligitur in omni ﬅatuum víciffitudine, ad
quam euincendam ſola analyſi pronunciatij ego cogito,
r fli-l quidquam efficeretur, ſed variis opus foret iudiciis
_ ityntheticisj quae in data viſione nituntur.
in Exſiﬅentiam meam propriam, vtpote naturae
cogitantis, ab omnibus rebus aliis extra me (ad quas et
iam corpus meum Perti‘net) diſcerno, pariter analytica
Ñ . aenunciatur;
meidiuerfas namque
cogito. resverum
aliae funt eae, quas tamquam
an haec mei ipfius con
fcientia fine rebus extra me, quibus rnihi repraefenta
tiones offeruntur, effe Poffit, atque ego tantummodo
qua natura cogitans (fine _forma humana) exﬅªre queam,
ea re prorfus ignoro.
1¡ quamobrem an‘alyctſi cónſcientiae meiipſius in co
gitnndo omnino ratione cognitionis mei ipfius tamquam
oblatae rei riil quidquam effectum vide-tuin Expoſitío
loeica cogitationis in genere falfo putatur determinatio
obiectae rei metaphyſica.- i -
l Permagnüm, quin vnum adeo offendiculum vni

verſae critices ñoﬅrae foret, ſi elſe copia -poffet ex* antí
cipatione Probandi, omnes naturas cogitantes per ſe ſub
ﬅancias ſimplices eam proinde qua taleszcid quod ex eo
dem argumento fluit) Perſonalitatem neceirario in ſeco
llibere, -ſuaeque ab omni materia ſeparatae exſiﬅentiae
ÓE PARAL‘OGISM. RATION.PURAÉ. . \26;
fibi conſciasxeſi'e. Nam hoc inodo ?ere gradum vltra
.mundum ſenſibilem feciffemus, campumque ingreffi
noumenorum effemus, neque quisquam vmqu’am nobis _
iús denegáret, in hoc’ce campo latius nos fundeudi, ae-ª
dificandique, atque,- Pro eo, vt ſua cuique fortuna fer
ret, in eo ſedem figendi. -Namquc pronunciatum:
vnaquaeque natura cogitans, qua talis, ſubﬅantia ſim
Plex eﬅ, ſynthetice ex anticipationc enunciatur, quo
niam illud primo conceptum fundamento poſitum trans
greditur, formamque exfiﬅentiae ad cogitationemªvni
verſe addit, deinde ad conceptum illum attributum (ſim
pflicitatis) iungit, quod in nulla vmquam Pot'eﬅ experien
tia Proponi. Igitur enuncjata fynthetica ex anticipado
ne, non ſolum, vti docuimus, ratione rerum experien
tiae
tatis Poffibili
huiusce ſubiectarum, idque eſicte
ipſius experientiae qua Poffunt
Principia
et: poſiíbili
concedi,
ſed Poterunt etjam ad res referri vniuerſe et Per ſe ip
fªs, quae quidem conſecutio totam hancce criticam tol
lçret, ac Praeciperet, vt in conſueta ratione adquieſcere
mus. Verum hoc loco Periculum haud tantum erit, fi
rei Propius accefferis. ' ‘
l iIn via modoque pſychologiae rationalis paralogísmuà
l
dominatur, qui hacce ratiocinatione proponitur:
Quad nan pong/Z m'ſi qua fiabieñ’u-m wgitnri, illlud ett-'ani
non exﬅat, ngﬅ quafitbiectum, proinde quajülﬅantia. q
Aíqm’ natura cogitam, tantummodo gun taligcoizfideriiz

ta, non pote/Z, quafizbz’ectum, cogitari. ’ -
Érgo ¿a etíam wgffiat tantummoda qua talir, id eﬅ, gm¡

ſulzflantia. .
In Propoſitione (maíorí) ſermo de natura eﬅ, quae

in viſionequouis
vniuerſe queat,reſpecto,
cogitari proinde
Poteﬅ. etiam
Sedita, vti proponi i
in adſumtionel
ſermo de ea tantummodo eﬅ, quatenus ſe i'pſam, qua
ſub'iectum, comparate ad cogitationem vnitatemque Con
ſcientiae, non autem ſimul in relacione ad vifionem, qua
vt obiecta res datur ad cogitandum, contemplar. Itaque
' e70 ART. ELEM. P. II. TOM. II. LIRII. 'CAI-.I.
Per ſophisma figuras dictionis, Proinde Per fªllªcïªm
concluſio elicitur. "‘) \
Hancce ſolutionem argument¡ celebrati in Parado-r

gismo veram cffe, patet Pçïſpicue, fi ſchqlion generale
ad expoſitiºnem decretorum et: ſeíèionem de noumenis
Perluﬅraueris, vbi euicimus, conceptum rei,, quae Per
ſe ipſª qua ſubieíium, non qua ſolum attributum Poffit
exﬅare, Prorſus nullam in ſe realitatçm obíectiuam con
tinere, id eﬅ, haud Poſſe ſciri, an 'illi omnino vſpiam
quaepiam res elſe ſubiecta Poffit, quoniam Poffibilitas
eiusmodi generis exſiﬅentiao haud Perſpiei Foreﬅ,, \r0
inde nullam Prorſus c'oguitionem elſe. Itaque' ſi Fui)
ﬅantiae nomine res obiecta indicetur, quae queat Pro
Poni; ſi debe-al: cognit’io fieri, conﬅans quaedam ac Per
petua Viſio, quae Conditio eﬅ neceffaria realitatis, chie
ctiuae conceptus, nempe id, quo ſolo rçs oblata propo
nitur , fundamento debebit ſubflerni. Atqui in viſione
interna nil quidquam habemus‘perpetui, quodque con
flete, ſi quidcm
ſcientia illudmeae;
cogitatiouis ego cernitur tautummodo
ergo etiam, ſi in ſola in con
coſigita
tione ſubſiﬅictmus, conditio neceffaria dèeﬅ, cOnoectptum
ſubﬅantiae, id eﬅ, ſubiecti Per ſe ipſius ſubſiﬅentis áí’d ſe
ipſum , qua naturam cogitantem çransferendi, cum-ea
que‘coniuncta ſubﬅantiae {implícitas cum obiectiua reg
, ª ‘ Ñ .
2k) Cogitatio ¡n vtraque praemíffa duplici ,ſenſu ſumitur: ¡n
propoſitione, vti rem obiectam vniuerſe (proinde vvti in‘ yi
fione dar¡ proponique queat) ſpectat z ſed in adſumtioue, \{tí
in adfectione ad conſcíentiam‘ ſui conſiﬅir,, vbi proinde de
nulla re obla‘ta cogitatur, ſed ſola ad ſe; qua ſubiectú‘m
(quippe forma cogítandi), relatione repraeſematurſi In illa
fermo de rebus efl', quae non , niſi quaſubiecta cogitari poſ
ſunt; inhac autem non de-rebur, ſed de caq'itazz'onc (dum_ab
omniixe obiecta noscontíuemus), in qua illud ego ſemper
ſei-ui: paren-it:
_ hªud ſubiecto nou
conſcientiae; proinde iii
niſi qua ſubíectſium concluſione
exﬅare pofi‘um;effici
ſed
fic modo: equidem in exſiﬅentia me’a cogit'anda memer vti
poſſum duntaxat ſubject() iudicii ; id quod enunciatumiíden
zícum. eﬅ, quo nihil prox-ſus de ratione.exfiﬅeutiaemeªº
* çyeritúr.
'ſi DE_ PARALOſiGISM. RATION. mam v 271
litate huiusce conceptus penitus tolliturj in folamque lo
gicam vnitatem qualitatiuam conſcientíae ſui , ipfi us in
rcogitando vniuerfea fiue compofitum ſit ſubiectum,, ſin: p
\
minus, conuertituiz . i . z
Corgfutatio argumenti filendeyòhniani pro pprpetuitiite -

Iv et wrﬅantia animas. x, … x ,L
Acutus hic philofophus in peruulgato illo argumental

quo euinci debet, animam (ſi eam naturam effe ſimpli
cem concefferis) diai/fane non polite effe deiinere-a facile
intellexit aliquid ad neceffariam illi perdurationem vin
,dicandam deeffe, quoniam exſiﬅentiae eius finis ex euaª
neſcetndo poffet _acciPL Atque hancce fragilitatem, quae
vera ad nihilum conuerſio foret, in Plmedone voluit ab
ea arcere , ita, vt auderet probare, naturam fimplicem
plane non poffe'effe deſinere; ſi quidem, cum omnino
haud imminui queata et proinde ſenſim paulatimque ali
quid de exſiﬅentia
ct nihilum ſua amittere,
verti (quoniam atque
non partes inde
in ſe, paullatim
proinde iu
etiam
jnullam multitudinem cohibeat), inter momentum , quo
ea exﬅat, et alterum, quo non amplius eﬅ, nullum tem;
i .pus deprehenderetur, id quod fieri non poffet. —-— v Ve
-rum haud cogitabat philofophusp etiamfihanc- iimpliqem
- naturam animae concedamus, quippe cum nuilam varie
tatem extra ſe ínuícem, proinde nullam quantitatem ex
tenſiuam continet, ei tamen aeque minus atque cuipiam.
t quod exﬅat, quantitas intenſiua; id eﬅ, realitatis gra
l dus quidam ratione omniumveius viriúm, quin omnium
omnino eorum, quibus exſiﬅentia efficitur, poffit abne
gari, qui per omnes infinite multos gradus minores de
crefcerey atque ita illa putatitia ſubﬅántia (lila res, cu
ius conﬅantia ac perpetuitas non iam aliunde firma ſit.)
yt haud diuiſion‘e, tamen lenta virium remifiione (9x0
inde elangueſcentia, ſi vti hocce vocabulo licebit) ad ui
hilum recidere poffit Nam ipfa confcientia certum
quendam gradum femper haber, qui perpetuo potefl de
mínui, tj proinde etiam facultas confcientiaeiuip “et ſic
ª") claritas haudquaquam , vti logici dícnnt, cernitur in con~
aja ART. ELEM. P. II. TOM. II. LIB. II. CAP. r.
cunflae reliquae facultates. -ſi Ergo Perpetuitas 'ani
mae, qua ſolum rei ſenſui interno ‘ obnoxiae, ,.nulla ma,
net natione confirmata, ªtque adeo n0n~euinci Poterit¡
quamiquam conﬅantia eius in vita, cum natura cogitans
(qua homo) fibi ſimul res eﬅ ſubiecta ſenſibus externis,
Per ſe clara eﬅ, quod vero hand ſufficit pſychologov ra
tionàli, qui conﬅantiam eius abſolutam vitra vitamip
ſam e ſolis conceptibus Probandam adgreditpuu‘)
.l
Quodſi igi’turſuperiora illa decreta noﬅra, vti et

iªm Omnibus naturis cogítantibus communiain Pſycho
logia rationali qua ſyﬅemate acciPi debent, in contextuſi
ſynthetico ſumamus, atque in categoria. relationixs ex de'
creto hocce: omnes naturae cogitantesſ qua tales; ſub
flantiac ſun’1:,*retro ſeriem illaru’mpercurxamus, dum
\
I'cientia repraeſentationís; namque cerms conſcíentilae gra.

dús, qui vero non ſufficít ad recordationem, ipſe in multi¡
repraeſentatíonihus obſcurís adſit, neceſſe eﬅ, quoniam fine
Omni 'conſciejmia in coníunctione repraeſe'ntatiomlm obſcura
rum nullum'díscrimen
torum faceremus,
conceptuum (velutí iuﬅi et quod
aequi,tameu in ,etiamctmu
et Vero notis mu!
ſICi multos tonos vna tangenrís in cantu ſubito) poteﬅ efflcí‘.

Sed repráeſentatio eﬅ clara , \in qua conſcien'tia ad confiien‘
:ibm dmrimim's eius ab ªliís ſufficit, i Quae ſi ad diﬅinctío
nem quídem ſufficiat, vel-um non ad conſcientjam discrímí
nis, repraeſematio adhuc foret obſcura diceuda. Proinde
infiniri conſcientiae gradus ſunt, donec ea penitus euª
neſcat. '
*) [í, qui, vt nouam poíſibilitatem introducanr, ¡am ſat egifl'e
putanr,ª ſi ín eo ſuperbiant, quod ipſis nulla pofflt ſumtïo
num repugnantig oﬅendi (quod facíunt omnes acfinguli, qu¡
poſfibilitatem cogitatíonís, cuius tantummodo in viſionibul
empirícís humanae vitae exemplum" habent, etíarp poﬅfi.
nem lmíusce vitae credunt perſpicere), aliis poſiibilitatibus,
miníme audacioribus, ,ad magnam pofl‘unt difficultatem ad"
duci. Cuiusmodi poſſibílitas eﬅ diuiſionis ſubﬅantiªe ſimpli
cis ¡n ?lui-es ſubﬅantías , et viciſiim quaedam quaſi coalítío
plurium in vnam ſimplicem. ' Erenijm , quamquam ratione
díuidua aliquod compoſimm ponatur; .tamen ea 11011 poﬅula;
neceſſario compoſitum ſubſiantíarum , ſed tantummodo gra'-~
duum (variarum Íacultatum) mins eíusdemque ſubﬅantiac.
Quemadmqdmn ergo pmues vii-es e: fqculçates animae, veL
Di: PARALOGISMIS RATIONIS PURAE. 273
orbis finiatur, poﬅr‘emo exfiﬅentiam earum offendimus,
cnius in’ hoc ſyﬅemate, a rebus externisliberae, ſibi non
ſolum conſciae ſunt, verum hancce etiam (ratione con
ﬅantiae ac perpetuitatis, neceffario ad perſonam ſub
ﬅantiae pertinentis), ex ſe ipſae poffunt determinare,
Hinc autem ſequitur, in eadem diſciplina rationali
ipſius conſ'tíentiaa, poſi'unt‘ ad dimidíum deletae cogitari, ¡tu

tamen, vt ſemper adhuc ſubﬅdntia relinqnarur; ſic etiam
hocce exſpiratum dimidium qua conſernatum, ſed non ¡nea,
verum extra earn, \ine repugnantía poterít cogímri, ep, cum
hic, quae in i110 cumque realia ſunt, ideoque grado gaudent
Iliquo, proinde tota exſiﬅentia iilorum, ita, vt níhil deſir,
facto dimidia ſit, ’ extra illud ſingularem \um ſubﬅantíam orí
turnm. Namque mulrítudo diuiſa iam antea, ſed non qua
multitudo ſubﬅantiarum, verum cuiusque realitatis, qua
quantum exliﬅentiae illi inerak, vnimsque ſubﬅantiae poſita
era: tantummodo in modo quodam exſiﬅenn’ae, quae hacce
diuiſione ſola in pluralitatem ſubﬅamiarum conuerſa eſk Pa
:i rarione vero et plures ſubﬅantiae fimplíces vÍciÍſim polÏent
in vnam confiuere, vb¡ nihii quidquam perire‘t, praeter ſo
lªm pluralitatem ſubſiﬅentiae, dum vna grªdum realiratis in
ſe cohiberet ſimul omnium príorum, et fortafl'e ſubﬅantiae
fimplices, quibus phaenomenon materiae efficítur (ſane qui
dem haud mechanica quadam vel che-mica cum ſe inuicem
contagione, verum \amen aliqua nobis ignora, cuius illa dun
taxat phaenomenon forex), eiusmodi diuiſione dynamic:: ani
'marum parent'um, qua quamitumm inreuy’z'u-u-um, liberal-um
Inimas procreanerinr, ita, vt íllae, quod amiſiſi'ent, quªſi
quadam coalítione cum noua eiusdem generis materia reſar- '
círent. Longe ab eo abſum, vt eïusmodi‘ figmentís vel ,mí
nimum prerium valoremue concedam, praeterea et ſuperio
ribus analyrices principiis ſatis inculcarum eﬅ, 'ne categoria.
rum (veluti ſubﬅantíae) alium quemdam vſum, niſi empíri
cum, faciªmns. Si vero ratíonaliﬅa ex ſola cogitandi facul
tnte, fine quapíam, qua poſiit res obiecta dari, "viſione per
etua ob
x¿Zeit, et earn
conﬅante,
cauſamnaturam per ſe ſubſiﬅentem
tantummodo, audacter
quoniam vnítate ef
apperce.
ptionis in cogitando illi nulla permittitur explicarlo e compo
fito, cum tamen efl'et melius, impotenriam poſiïbilitªtem no.
!urae cogitantis explicandi ingenue profiteri, cui' non mata
riªlijla, quamquam aeque minus in gratiam poſſibilítatum
ſuarum prouocare ad experientiam poteﬅ, decreto ſuo vt¡
deber, ſemana mirate formgli prim-¡Mad vſum contrata-¿um?
S
274 ART'. ELEM. P. II.’TOM..IIÍ LIB. 'HQ-'CARL
ideulixmum nonpoſi'e, certe-problemflticum, euitaris ety
fi rerum externarum "exſiflenti-a neutiquam opus eﬅ ad
determinationem exſiﬅentiae'ſui ipfius in tempore, iuud
ctïamfrrç/Zra ſumi, ita, vt numquam quadam ratione
Poffitprobari.
Contra‘ſi viam ana‘lyticam ſeruemus, vbi illud ego
cogitoa quod enunciatum eﬅ exſiﬅentiam in ſe iam Con
ti'nens , qua datam , cui proinde ſubſit modalitasj ilſud
que diffoluamusa vt cognofcam us eius materiam, an ſci
licet, et quomodo hocce ego
tantummodolexfiftentiam in ſpatio
ſuam vel tempore
determinet, tum Pro,eo
,Mmciata pſychologiae rationalis non a conceptu naturae
~c'ogitantis in genere, ſed a veritate ſiue realitate qua
dam inciperent atque e modo, quo haec cogitatur, ſc
iunctis omnibus in eo empiricis, ea, quae naturae cogi
Ïtantiyniuerſe competunt, concludcgrenturl quemadmo
.dum haec tabula monﬅrat.
I.
Ego cogita
'qua ſubicfi‘um, qua firbiectzſim ſimplex,
4- ~ '
quaficbiefium identícmn, _
in ,quouís ﬅatu cogitatíonís Émcae-.ï
Iam quoniam hic in pronunciato fecundo non defi

‘nitur, vtrum ego tantummodo qua ſubjectum, an etiam
:qua attributum alius cuiuspiam exﬅare queam et cogita
.ri, conceptus hic ſubiectí tantum logica ſumtus eﬅ, et
-incertum manet, atque indeterminatum , vtrum illo in
'te‘lligeuda fubflantia ſit, 'nec ne. Verum in tertio pro
“nuñciato
uui all I'
lvn'çtás apperceptionis abſolut-a., ſimplexl illud
ego, In repfaeſe‘ntat'ione,, quam omnis coniunctiò. ſepa
PARALOGISMIS nul/cams PURAE. 275
Tatioue; .qua motus animi-efiiciturg ſpectat, etiam'per
ſevmomentum accipit, licet nondum quidquam de'qua.
\lítate ſiue ſubſiﬅentia fubiefti decreueriml Aoperceptio
cernitur in quodam reali, eiusque {implícitas iam in
poflibilitate illius ineﬅ. ‘Atqui'-in fpatio nullum reale ~
eﬅ, quod fimplex ſit; namque Puncta (quibjus: vnum in
{Patio fimplex efficítur) ſolis ter-minis continentura ne
que ipfa aliquid ſunt, quod qua pars ad-Lſpatium confi
ætuendum conducat. Ergo inde ſequitur impoſſibilitas ex
plicationismeae, quaſiíbiectiſolumcogitantis, qualitatis
e rationibus materia/¡¡mil quoniam vero exſiﬅentia mea
rin Primo enunciato qua data conſideratur, quoniam non
diciturz quaeque natura cogitans exﬅat (id quod fimul
Aneceliitatem abſolutam , ideoque nimium de iis proniun
ciaretjj fed tantummodo r 'ego zexﬅo cvgitam .- propterea
empiricum eﬅ, continetque rationem exſiﬅentiae meae
d‘eterminabilem duntaxat ' ratione repraeſentationum
mearum in tempore Cum autem viciflim Primum‘ ad
-hoc Opus ſit cònﬅans quiddam et Perpetuum, quod mi-ct
\hi quidema quatenus memet cogito, nullo-modo in viſio
lne intima propoſitum eﬅ; non potefl fieri, vt, quomo
'do exﬅem, ¡quaſubﬅantifflªan qua accidensa hac ſola.
«conſcie‘ntia {ímplici determinetur. ~Quocirca, ſi mate
rialirmur ad explicandam exfifientiam meam inutilis eﬅ,
bfiriritualijmm aeque minus ad eam rem aptus videbitur,
*indeque concludetur, nos nullQ, i qualisiille cumque ſit,
modo vmquam quidquam Poſſe de' natura animae no
flrae, quae-pofiïbilitatem exſiﬅentiae eius bfeparatae v'ni
ªverſe ſpectat; cognofcere '
i El: qui tandem efle P0ffet,--,~vt vnitate c'onfcientiae,
quam ipfam eo tantummodo cognofcimusg quod ea ad
Poffibilitatem experientiae neceirario opus habemus ,' v1
tra experientiam (exſïﬅerztiamín vita) Perueniamus, at
que-adeo cognitionem jnoﬅram ad naturam omnium re
rum intelligentimu ex empirico'illo, ſed ratione Omni¡
generis vilionis indeterminatq decreto: ego cogitg, ex,
tepdamuç? i i , t i
. lgitur nulla pfychologia rationalis , quae doctrina
a '-fit, quae ad cognitionem .n‘oﬅr-i ipfius aliquid azddatz, ſed
276 ART. ELEM. P. Il. TOM. II. LlB. II. CAP. I;
tantummpdo, quae dffiiplz’na videaturp qua rationi con
templanti in hoc campo termini et Carcel-es conﬅituum
tur, numquam transgrediendi, partimj vt ne inanimo
materialismo ea ſe tradat, partim ne nos in fpiritualiso
m0, nobis in vita, futili atque inani circumuagantes ab
ripi pai-iamuraqnaeque nos potius monet.hancce recuſa
tionem rationis, ad Curioſas illas vltra hanc vitam perti
nentes quaeﬅiones ſufficienter reſpqndendi, tamquam
nutum ſpeflemus, vt noﬅram ipſius n oﬅri cognitionem ab
inutilicontemplatione transfcendentali auocemus, atque
ad vſum fecundum practicum transferamusj quae etiamli
tantummodo femper res ſpectat experientiae obuias,
principia ſua tamen altius depromita vitamque ita deter
minat atque componit, quali confilium noﬅrum infinito
longe vltra experientiàm, proinde vltra hanccc vitam
pert1neat.
Ex «quibus omnibus intelligitura folum errorem
quemdam originem pfychologiae rationali praebere
Vnitas conſcientiae, quae fundamento ſubeﬅ categoriis,
hoc loco pro viſíone fubiefti qua rei obíeE’cae ſumitur,
ad eamque categoria fubilantiae applicatun Eﬅ_ ea vero
tantummodo vnitas in cogitatione, qua ſola null-.1 res Ob
.íecta datura ad quamlproinde categoria fubilantiael
quippe qua femper vffio data ponitu’r, haud transferri
potefly ideoque hocce ſubiectum nullo modo cognofcí.
\,Itªque ſubiectum categoriarum eo, quod has illud cogi
tat, non poteft ſui qua rei categoriis ſubiectae conce
,Ptum nanciſci; ſi quidem, ad eas cogitandas, neceffe eﬅ,
\vt conſcíentiam puram ſuam fundamento ponata quae
tamen explicari debebat Pariter ſubíectum, in quo re
Praeſentatío temporis originarie fundamentum habet,
ſuam propriam exliltentiam ;in tempore eo non poteft
deſinire, et ſi Poﬅer'rus elle non Poteﬅ, etiam priori,
qua determination¡ ſui ipfius (qua naturae cogitantis in
vniuerſum), ex categoriis locus elſe non poteﬅ. *)
A") Illud ego cogito cernitur ,' vti iam dixímus, in pronunciato
empírico, quo enunciacum contínetur: ego exﬅo. neque
vero dici poteﬅ: omne, quod cogitata íliud exflar.; ficením
,Propríeme cogitandi vniuerfae naturae quae illa Ponent, naa
m PARALOGISMÏS RÁTIÓNIS PURAE’. ?77
t i
I
Ita vltra fines expetientiae poffibilis tant-¿ta, nihilo

minus tamen ad ea, quorum maxime generis humani
intereﬅ, neceifaria cognítío, quatenus philofophiae
contemplanti acceptum ferri debet, in ſpes fruﬅratas
abit/g in quo quidem feueritas critices eo, quod fimul ea
"iinpoffibilitatem cuincit, de re experientiae obnoxia vl
tm experientiae carc‘eres aliquid ªaylxxrmaſiíc decernen
di, rationi iu hocce inuitamento fuo haud parum conſu
lít, quod earn pariter contra omnes, quae fieri poſſunt,
contrarii adfertiones tutam pracﬅet; id quod fieri non,
potelij níſi, vt aut ſententia apodictice probetura aut,
ſi hoc non ſuccedat, fontes huiusce impotentiae anqui
rantur, qui, ſi in neceffaríis rationis noﬅrae carceribus
inſint, tum quemque aduerfarium eidem ipli legi
tutae neceffariae efficerentur. quamobrem nec exſiﬅenría
men e pronuncíato, ego cogito , qua conclufione efi'ecta pot
eﬅ conliderarip vti Carreſius exíﬅimauit (quoníam alioquin
propoſitío: omne, quod cogitaty illud exﬅat, antecedere de.
beret),‘ ſed cum eo identica eﬅ. Viſionem illud indetermi
natam empiricam, id eﬅ, perceptionem , enunciar (pminde
tamen probar,
pertinet iam ſenſationem,
, huic enunciato quae
exſiﬅentialí proinde
fubeliieja fedadexperien
ſenſum
› tiam antecedít, quae, quod perception¡ ſubiectum eﬅ, per

categoríam ratione temporis determiuare debetl atque exii
ﬅentia hic nondum in categoriis vei-fatur , quippe fquae non
indetetminate datam rem obíectam fpeStatl ſed talema cuíus.
quídem conceptum habemusa quamque nofl‘e cupimus,
vtrum etiam extra hunc conceptum data ſit, nec ne. Per
ceptione indeterminata hic tantummodo aliquid reale, quod
datum-eftl noratur, idque duntaxat ad cogitationem vniueræ
ſe, proinde non qua viſum, neque qua res per ſe ipfa (nou
i menon),
quodque inverum qua aliquid
ptonunciato in cogitoa
illo, ego veritatequarerum apparem,
tale deſignztut.
Eﬅ enim notandum, cum enunciatum iﬅud: ego cogíto, pro
nunciatum empiricum dixi, haud me intelligi velle, illud
ego in iﬅo ptonunciato in repraefentatione empírica verſari g
i < eﬅ ea-potius pure intellectualis, quoniam ad cogitationem in
vniuerſum l? ertinet. .Sed. ſinevlla
. q ua.P iam teP raefentatione
. i v
quae materia fit cogrtatiomsl actus illel ego cogito , tamen
ha’ud locum haberet emP irieum q.ue tautum
. conditione
. con
.
tinetur apphcªnoms, fiue vſus facultans purae mtellºctualxs.
278-. ART; ELEM. P.'II. -TOM. LL'LIB. II. -'CA~P.~.I.
,abdicandi iuris ad adſertionem dogliiaticam ſubüciant,
-neceffe-eﬅ.
'Neque tamen eo quidquamct iuris ªtque l adeo
x neceſz
Ñ
fitatis perit futurae vitae ſumendae,'. ex deóretis vſus ra

tiçmis Practícipum contemplaçiuo coniunffi; namquc
argumentum ſolu’m contſcmpluatiuum nunam vmquam in
rationem humanam communem vim potuit exſerere. '
Ita illud in discpímine, quaſique cufpide crinis, conﬅi
tutum eﬅ, vt vel ipfa ſchòla in illo duntàxat tam diu.
conſeruare
currctlagitur, Poffít,
ipſiquequam
adco illud inﬅar
nullum trochiperpetuo
firmum cir
fundamentum
illud videtur, in quo aliquid queat exﬅrui. Argumentis,
quae vſui effe hominum Poffunt, nihílominus Pretium
manet i'ntegrum, potíusque illa Proficíunt claritate el;
firmitaté genuina, ſublata íﬅa arrogantia dogmatíca,
ProPterea quod rationem ín- ditionem iPſi propriam col
1ocant,-n,imírum inÑordinem finíum', qui idem et Ordo
naturae eﬅ. Tum vero etiam ratio, qua facultas Practx
ca Per ſe, ad conditiones iﬅorum'finium haud adﬅricta,
' noflram propriam’èxſiﬅentiam \'ltra terminos experien
tiae .vitaeq’ue ' i‘ure' Poterít proferrc. Secundum analo
gi‘am natume animantigin in hoc mundo, in quibus, ra
tionineceffario ﬅatuendum eﬅ, nullum ſentiendi inﬅru
mentum. ſuperuacaneum,— nullam facultate'm, nullam
appetiti'oncm 'fine ca‘uffa",- nihilquç quidquam aliud *ad
.'nullu'm vſumj, vſuíq'ue'jinconueniens, Proinde nihil te
merarium ineffé, Potiusqúe gmnia ſuo quaeque conſilio
in vita exactaconuenire; .ſana cogeretur, vthomo, qui
tamen ſolus finem ſupremum \illorum omnium in ſe con
tinerc'potcﬅ, i-u‘rebus*creatis-exemtus videretur. Nam
dona naturaeleius, non ſòlum quóad indQlem et appe
titiones’ l‘ipfiusx vtenda, [cd maximo, quªe illi ineﬅ, lçx
moralis-OmnenáÑvtilitatcm, òmneque com‘modum, exiis
hac in vita percipiendum, tam longe ſuperan!: atquecxª
cedunt,
in vt haec
careñtia vel ipſum
omníum 'conſcientiam‘velProbítatis
cómmodoctrum, animi,
ipſius vmbrae
glo'ríae ad poﬅeritatemppljopziglandae, ,ſuper omnia aeﬅi
mandam doceat, -.ita.,z vt-,ſçz interna ſentiat Procreatum)
'quo Mita ſua in hoc'mtçpdovglerenda, Omnibus commodis
*DE-;BARALOGISMLS RATIONIS PURAE. 279»
reiectis ac repudiatis; ciuem ſeſe-melioris mundi com
Ponat, quçnrhabet in idcaffibi: obuerſantem. Hocco.
potens, nullaque vmquam mtione infríngendum-argum '
mçntum, cognitione adiutumﬅipatumque Perpetuo au~~
geſcenda cognitiouis rerum continuatªe et couſpirantis. ,
omnium, quae nobis ob ocui‘os verſantur, proſpectuque
in* immenſitatemrerum crqatarum, tproiude x quoquc
co‘nſcientí-a certae .cuiusdam líbei-,tgtis nullis Carceribus
circumſcriptae in amplification‘e cognítionum noﬅrurum~
Poffibili, ſemPer relínquitur,
dum ſit,~de--Perdu-ratio-ne etiamſi-~ noﬅraect
exſiﬅentiae nobis neceffaria
deſperanm '
e ſola cognitione noſ’cri ipſius theoretica. PçrſPicienda.~~

F’IſiNJS SOLÏUTÏONIS
'para logiimi 'pſyuçlzologiçà
Species dialectica ~ínªpſychologiªxrationali poſita eﬅ in~
Permutatixm'e ideae rationís (pume intelligentiªe cuius
dani) cum conceptu ex Omni Parte indefinito natura@
cogitantis in genere: "COgitO memet ipſum ingratiam
cuiusdam, quae eſſe poteﬅ, experientiªe, dum ab Omni
experientia vera‘memet co’ntineo, et inde concludò, me
exſiﬅentiae meae etiam extra experientiam conditiones
que eíus empíricas mihimet Poffe conſcium ſierL_ Pro- ,
inde abflraêïionem (quam vocant) Pofflbilem exſiﬅentiªò
meae empirice definitae cum conſcientia opinatªexſiç.
flentiaefiºpamz‘im poffibílis mei ipſius oogitantis Pe1'mú-
tOz--atque ſubﬅantiaie in me exiﬅimo_ qua ſubiectum
transſcendentale meme!: cognoſcerc, Propterca quod ſ0(
lamuvnitatem conſcíentiae, _quae Omni detevmiúatíoni,
vt ſoli formae cognitionis, fundamento ſubeﬅ, in animo
habeo. Ñ, --
Quaeſiio Commercii animae cum -corpore explican-Í
di, Proprie haud Pertinet ad eam .pſychológiamy de'qua
hic íermo eﬅ,. ſi quidem illi propoſitum eﬅ, -vt Perſona.
lita’s animae etiam extra hocce commerci’um.~ (P0ﬅ’mor~
tem) euincatur, ideoque ea ſenſu proprio tramfiendem
eﬅ, etiamſi in re verſatur experientiae obnoxia, .ſed tan
tum quªtenus-jea deſinit -res effe -experientiae ſubiectaz ~ -
'.-Ï‘ï
x . \
\
zSoA‘RT. ELEM. P… II. TOM. II. ÏLIB. II. CAI-.I. xxi .l
interea haec quoque ex noﬅra ratione fatis poterit expe

dir]. Difficultas, quam haec quaeflio attulit, cernitur,
quod notum eﬅ, in fumta diflimilitudine rei fenfui in
temo (aninjme) ſubieíïae, cum rebus ſenfibus externis
obnoxiis , Cum illi tantum tempus , hiſce etiam ſpatium
qua lex formalis earum videndarum adhaereat. Sed cum
cogitaueris, vtrumque genus obiectarum rerum in eo
' haud interne, ſed tantummodos quatenus altera alteri
extrinfecus videtur, a ſe inuicem diﬅal-e, proinde id,
quod pbaenomeno materiae, qua res per ſe: ipſa, funda
mento fubePca fortafle haud ita heterogeneum ſit; tum
ea diflicultas euaneſcit, nullaque alia relinquítur, quam
haeca quomodo omnino eſſe ueat commercium aliquod
ſubﬅantiarum, cuius quidem ſolutio prorfus extra cam
Pum pſychologiae, atquea vti lector, pro iis, quae in
analytica de viribus primitiuis et facultatibus dicta ſunt,
facile iudicabitp fine omni dubitatione etiam extra cam*
pum vniuerſae cognitionis humanae pofita videtur.
SCHOLION GENERALE
traryïtionem ſind-?am a flſychalogia rationalz’ ad
cormologiam
~ Pronunciatum hoc: Eiusmodi
ego cogito, fiue1 exflzo cogitans,
empirice enunciatur. enunciato autem ſubeﬅ, i
empírica Viſio, proinde etiam_ cogitata res obieaza qua…
phaenomenona atque ita videturj acfi ex noﬅra theoria
anima tota Prorſus, vel in ipfa cogitatione, in vifum
conuertatur, atque hoc modo ipfa conſciencia noﬅra,
qua mera ſpecies, reapſe nihil quidquam ſpectare debeat
Cogitatio, per ſe, in ſola functione logica, proinde

ratione verſatur mere ſpontanea coniunctionis variorum
in vifione folum Poffibili , neque ſubieflum conſcientiae
vllo modo qua vifum proponitj obyeam folam cauſªm,
quoniam ea nullam prorfus rationem habet generis viſio
nis, ſenſitiua illa fit, an intellectualis., Quo quidem
me ipſum mihimet repmeſento, neque vti ſum, neque
quemadmodum mihi videor , ſed memet cogito tantum
DE PARALOGISMIS RATIONIS PURAEÏ' est
modo quemadmodum vnamquamque rem obiectam in
vuiuerfuma a cuius viſionis ratione me contineo. Quum
memet hic qua jiibjeL-fzim cogitationuml vel etiam qui
caufizm cogitandia repraeſento, tum iliis repraefentandi
modis non categorias: notantur ſubﬅantiae‘, cauſaeue;
quippe quae in funaionibuscogitandi (iudicandi) illis,
ad viſionem noftram ſenſitíuam iamiam adhihitis, ver
fanturs quibus profeato quidem opus-font, ſi vellem.
memet cognofcere verum mei mihimet ſieri conſcíus .
volo tantummodo qua cogitantisg quomodomeum illud
ipfe in viſione datum iitjin medio relinquo, et tum quidem
illud mihi cogitanti poffet, ſed non quatenus cogito, po
fitum effe in mero viſo; in conſcientia mei ipfius in ſo
la cogitatione natura ipfa ſum, cuius quidem fane nil
quidquam eo ad cogitandum datum eﬅ.
Verum hocce enunciatum: ego cogito, quatenus
idem enunciar, atque: ego exﬅo cogitans, non in ſola
funéïione logica ceruitur, ſed ſubiectum (quod idem et
res obieÜca eﬅ) ratione exſiﬅentiaedetermínat,nequelo
cum habere potefl fine fenſu interno, cuius viſio femper
rem obieazam ſuppeditªt, non qua rem per ſe ipſam,ſed
tantummodo qua viſum. Itaque in eo iam non ſola ra
tio cogitandi fpoutanea ineﬅ, verum etiam receptiuitas
viſionis, id eﬅ, cogitatio mei ipfius ad vifionem empiria
cam eiusdem fubieai adhibita. Atque in hac poileriore
illud ipfe cogitans conditiones vſus funfflonum logica
rum ad categorias ſubﬅantiae, cauſae etc. quaerere de
beret, ad ſe qua rem obiectam per ſe ipfam haud ſol()
illo ego notandumi ſed etiam modum exſiﬅentiae fuae
definiendum, id eﬅ, ad ſe qua noumenon coguoſce-n,
dum: ſed hoc fieri non poteﬅ, propterea quod interna
empiriea Viſio ſenſitiua eﬅ, necquidquam aliud miniﬅrat,
'nifi viſorum data, quae.(viſa) rei torg/iientiae purae fub
' iectae ad cognitionem exſiﬅentiae eius ſeparatae ni]
quidquam .conferunt, -ſed foli poffunt expetientiae ſer
ute. k
Sedªfac, in progreffu, haud in experientia quidcm,

verum in certis quibusdam (non folum logicis regulisi
l
und. i .
23M ÁRT. -ELEM. P-.—II. ¡TQM, IL ;LIB.-~-II,-.CAP.~I.
ſed) ex antic'igatione firmisfixisque, quae noﬅram exſi
flentiam ſpecterjt, legibus vſus Puri rationis, ocqaſioª
nem Oﬅehdi, nos prorſus ex anticipatione ratione. n_o-.
ﬅraç-,fíroplfiac zexſiﬅqnçiae qua leges ferentes, hancquº
exſiﬅerntiulm ip’fam etiam determinantes ſumendi, eo
quidçm patio quzxedam ſpontaneacmcrgeret, qua. noﬅra_
ª çxſiﬅentía determíuabilis
vi ſiopis vempírica:: foret, ita, vv adillud
hauid oPpS-.víderetun ;; atq ueéonditione.
hic intelli
geIïemus‘, conﬅiçntiaexfiﬅentíae noﬅrae ex anticipatim.
neªliquid conçincri, _quod facere poſiít--ad exſiﬅentiam
noﬅram Prorſus tantummodo ſenſiti'ue determinabilem,ta~,
meq-Ñratione certae
parzïtione vcum cuiusdam facultatis
mundo…intelligibili internas
(ſana quidemexmente
com
a
duntaxat agitato) dcterminandam. '
'_ Verum ca re nihilominus Omneé conatus in Pſy

chología-rationali ne minimum ' quidem ¿Proficerent
Namque in-vi illa mimbili, quam 'conſcientia'legis mora-ª
lis m-ihi demu-m aperít, Principium quidem detérmiñanm
dae- exfiﬅentiae meae, 'pure intellectualis, haberem ;‘
ſed quibusnam attributis? nullis alii's, quam' fquae in vi-"
{ion‘e ſenſiti‘ua da’ri mihi’ debebunt, atque ita viciffim 90-'
dem ferrer, vbi eí'ª'm in Phyfiologia rationali, nempº'
ad neccffitgtem viſionum ſenſitiuarum, qua ‘co.nceptibus'
i-ntellígentiae meis, ſubﬅªntiae, cauſae, et quae ſunt de'
genere eod‘em, .quib’usfolís /Poffum cognitíonem''meiha-l
bere, Vim queam poteﬅatemque conciliare; fed viſioni
bus i-ﬅís~numquam Potero vltra campumªexperientiac
prouehL Interim tamen ius mihi competeret, hoſcç
conceptus,~ "ra‘t‘ione vſus_ Practici, vsquequaque res expe
rientiae obnoxias ſpectantis, ſigniſicationi ànalogicae in*
vſu theoreticó-couuenientér, ad libertatem eiusque ſub-
ieéïumadhibcnd‘i; pt‘opterea quod ſolas functiones logir
cas ſubiecti et‘attributiratíoniS-et conſequentis intelligo;
quibusª’congruenter aEïiones effectaque ad conuenien
tiam ièg’um‘ 'illarum ita‘ determinantur, vt vna cum legiv
bus naturae, categoriis ſubﬅantiae cauſaequè ſempev
poffint Ñconſentance‘ explicari, quamui‘s-ex longe alio
PFinc’igéo -òri'antpgz .---Atque hªec duntaxat dicta ſunt, vt;
Í
DE ANTINOMIA’RÁTIONIS P’URAEL‘" 2331-:

errori'caueretur, . cui locus de noﬅri -ipſius viſiòne, qua
viſi, fort-affe expoſitus videtur. Insprogreſi'u huius'cs
trªctatíonis anſa‘praebebitur, ~iís rite vtendi.
Dialecticc: tranffipndentali: Iíbripq/Zeriori: _

CMP U T' S E C UND UM.
Antinomi’a rationir 'pm-ae. -
In ínﬅítutione ad hancce partem operis noﬅri do-,
cuímus, vniuerſam‘ſpeciem transſcendentalem rªtionis.
purae Poſitam effein c_onclufionibus dialecticis, quarum
ſchema in' triplici formali genere -ratiocinationum vni~.
verſejogica ſuppeditét, quemadmodum ſere categoriae
ſuum ſchema logicum in quatuor illis omnium indicio
rum functionibus
harum inueniant.
coctnclúÏïonum Aczqrimum
argutantium quidem
abſolutam genus - ›
vnitªtem
fpectabat conditionum ſingularium et ſubieá‘tiuarum om:
nium omnino re’praeſentatíonum (ſubíecti fiue animae),
ad -cunuenientíam cum ratiocinationibus categoricilrz
quarum propoſitio (maior), qua'pr-incipíum, ªdfectio
nem enunciat ªttributi ad ſubiectum. ' Alterum arguª
menfi dialectici genusxigitur, Éxffianalogia ratiocinatio~ \
num -Izypotlzeticarum ,'~ 'in' vnitate "abſoluta- conditiunum

obiectiuaruminviſo-materiaminuenict, quemadmodum -
Íertium genus, quod ſequenti capita tractabitur, in abs ~
ſoluta vnitate conditionum obi’ectiuarum :Poffibilitatis I"
obieüarum rerum in genere verſabitur.
Sedno’tatu dignïum eﬅ, Paralogismum transſcençt
dentalem ab vna tantum parte ſpeciem, ratione ideae
ſubi’ecti cogitatíonis noﬅrae, efficere, contrariique adſe.- ,
rendi ñpxminimam quidem ſpecíem ex conceptibus rationis
reperirLEmoluméntum pçprſçts ad Partem Pneumatismi
pertinet, quamuis hic nequeat vitium haereditarium ne_
gare, vt, vtcumque ſubleuetur ſpecie, tamçn ſiin ígnea
cxploratione critices in merum .vaporem reſoluªtur. ,
Longe aliter eue'nitz‘ ſi rationem ad ſyntheſin viſoü
run¡ objeñiuam adhibemus,. vbí… illa. quidem Principio ſua "
Ñ W",
"I
:34 ART.” ELEM.‘1‘².I1.‘ TOMII. LIB'. II. CAP. II.

vnitatis abſolutae cum multa ſpecie quidem vim valo
::emquev tI-ibuere conatur, ſed breui ſe in tantas repu
-gnantias induit, vt, ex ratione cosmologica, defiﬅerº
Petito Cogatur.
Hic ſcilicet nouum ſeſe oﬅendit pha’c‘nomenon ratio
nis humanae , nempe: antithcticaperquam naturalis , ad
quam nemo ſollicita cogitatione OPUS aperiendam haber,
nequelaqueis artificioſis’tentandam,verumjn quam ratio
ſponte, ct quidem neceffario, incidir, eoque illi quídem
, aſomnio Perſuaſionis putatitiae per ſpeciem vniformem
effecto Cauetur, ſed fimul etiam‘illa in periculum vocal
tur, aut deſperationi ſcepticae ſe committendi, aut ſu
-Pcrbiam induendi, cextisque ſententiis mordicus inſi
fiendi, ita rationibus contrariis, nec auris praebcatur,
nec iuﬅitia tribuatur‘. Vtrumque mortem adfert, Phi
loſophiae ſanae ac ſobriae; quamquam illa fere Poffit EU'
&Damaſco rationis Purae vocari.
Antequam ſcenas discoráiarum euerſionumque ape
riamus, quas hace antinomia ratíonis Purae aperuit, cer
tas expoſiciones quasdam Proponemus, quae viam 'Illu
flrare Poterunt ac defendere, qua in hac quaeﬅione tra
&anda ſumus vſuri. Vniucrſas ideas transſcehdentales,
' uatenqs totalitatem abſolutam in ſyntheſi viſorum ,ſpe
glantjoncrptur conm'ca: vocmpartim Propter eamdcm ¡nm
totalitatcm "abſolutam, in qua et conceptus nititur totius
rerum vniúerſitatis, 'qui ipſc tantummodo in idea_ verſa
tur,~.partim quoniam tªntummodo ſyntheſin‘ viſòrum
ſpectant, Proinde ellnpiricam, cum e contrario totalitatc
abſoluta in ſyntheſi conditionuin omnium rerum POffi-I
bi‘lium in genere,ctcosmico
tur, a 'conceptu ideale quoddam rationís Purae
Prorſus diuerſum, efficia
quamúïs ad
hunc adfcêlione teneatur. Quamobrem,vti Paralogismiè
ra’tionis Purae fundamentum Ponebatur pſychologi'ae
ſcendentalja ſic‘ªntinomia
dialecticae', rati'onis
pſiutatitíae cuiusdam Purae deòreta‘
cosmologia'e Puraetrans
(ra
tion'alis) ob oculos Ponentur, non vt ea firma videamus,
'afque ín no’ﬅram poteffatcm ttansferamus, ſed, qúem~
admodum‘ ipſum vocabulum antínomiae :adams-indicar,
DEANTINOMIA'RATIONIS PURAE. 285
.vt eam
vin quaPraeſiringente
ſpecie ideam , quae non poteﬅ
quidem cumſedviſis
ſua, coniungi,
falſa, Propo
pam s.
Antirzomiae ratiom’r puma
SECTIO PRIOR.
Syﬅema idearum tormologímrmn.
Vt aútem illae ideae ex Principio quodam cum dili

gentia ſyﬅematica enumerari poffint, primum notan
dum erit, ex ſol-.1 intelligentia puros Poſſe et transſcem
dentales conceptus oriri, verum ab ratione Proprie/nul
'lum conceptum generari, ſed ſere conceptu-m ¡Welle-Hua
lem a circumſcriptiouibus neceffariis poffibilis experien
tiaelibcrum reddi, et proinde vltra terminos regionis
empiricae, ſed in coniunctione tamen cumeo dilatam
duxn tentari. Idque eo efficitur, vt ad aliquid, quod da
tum e conditione pendet, a Parte conditionum (in qui~ '
bus Omnia viſa vnitati ſyntheticae ſubiicit intC-Higentia)
totalitatem abſoluta… Poﬅulet, (Toque categoriam efficiat
ideam transſcendentalem, quo ſymheſi empiricae, Con
tinilatione eius vsque ad abſolutum (quod numquam
in experientia deprehcnditur, ſed 'In ſola idea) totalita
tem impertiat abſolutam, Idque ratio poﬅular ex hocce
decreto: ¡yq/ita eo, quod ad conditionem legemue pende# ex
alio, tota quoque ſèrie¡ conditimmm legu-mquc pom'tur, et
proinde ctiam illud'abſblutum, quo ſolo efficitur, vt illud
eſſe poffit. Itaque primo ideae transſcendentales nil
_crunt, niſi categoriªe vsque ad abſolutum dilatatae, et
,idearum illarum tabula efficietur, ad titulos categoria
:um ordinata. Deinde vero haud omnes tamen Catego
riae ad id idoneae erunt, ſed illaemodo, in quibus ſyn
,theſisfi-ríem conﬅituit, et quidem Tibi inuicem ſubordi
natarum (non coordinatarum) conditionum cuiusdam rei
econditione pendentis. Totalitas abſoluta a ratione
,tantummodo poﬅulatur, quatenus ſei-¡em ndſcendentem
attingit condítionum dataç rei cuiusdam e lege -penden
tís, Proinde minime turn, cum de linea.conſecutiomun
_ ipse ART... ELEM: Pz‘II. TOM.II.' *NEIL-CAP. II.
deſcendente, neque de fumma conditionum coordin’ata
rum harum confecutionumfermo videtur. llitenim ra
tione rei datae'e lege Pendentis conditio iam Poſitaeﬅ,
cum eoque etiam qua data ſpectanda; Cum e contrario,
eo quod conſecutionibus haud effiCit-ur, vt elle illarum
conditiones Poffint, hasque potius illae Ponunt, in Pro
greffu ad conſecutiones' (ſiue in deſcendendo a conditio
ne data ad id, quod inde Pendetz) haud ,curari debeat, au
ſeries deflnata nec ne , totaque 'òmníno quaelliop Per to
talitatem ſuam, in nulla rationis ſumtione verſetur.
- r Veluti tempus quoddam vsque ad momentum da
-tum penitus Praeterlapſum , etiam ' qua v datum (quam~
quam haud per nos determinabíle) neceffario cogitamus.
v Quod autem attinet futurum , quod -cum non in-condi
' -tioneyerſetur, qua poffit ad Praeſens -Perueniri,r ad id
comprehen-dendum.nihil prorfus intereﬅ, quid ﬅatuere
. decernas
de futuro Progredi.
vel-is,vtrum vſpíam illud defi nereaan in in finitum
Eﬅo ſeries m, n, of in quam ftpien
dens ratione m, ſed limul quaconditio T017 o-.datum eﬅ,
p ſex-,ies fiat ſurſum ab eo, quod elegependet N, ad m (l,
Ñ .lc,,í, et ſic porro) y item dem-ſum.,a---condïtione n-ad id,
,quod inde pendet o-(p, qa r, et fic .,POrr0),-',~; prior ſeries
ſumenda-.erib, vt n Poſiïm qua datum fpeaarey- .et-nierít
fecundum rationemftotalitatem conditionumliper ſolam
illam feriem eſſe poterita ſed poffibilítase eiusvhaud niti
xtur‘ in ſerie ſequente na 11,931', quae-prqpterezx quoque
4 haud qua data,, verum tantmnmodo quæ-dabilis potefl
confiderarí. e v J " .
hy Syntheſin ſeriei ex parteconditjonum, ídenqueín
de ab illa,, quae proxima eﬅ adfflvjfiumi datum, atque-ita
ad conditiones remotiotes Pergít; vregrzgjiuamdicemusl
»ſed ſynthefin ex pártezeius,>quod pendet .. a conſecutio
ne proxima progredientem ad remotiores ,-xprògrtjffluam.
¿[lla- in antccedentia procultrít, haud -in confequentia
IQuodſi hoc 'poﬅerius accidit, 'problema rationis-arbitca
ríum *efl,,¿4,1on-neceffarjum, propterea quodad plenam
comprehenfibil-í-ta’tem eorum, quaeªºitrtviſo data ſunt,
cauſiís quidem'et rationibus opus habemus¡ non-autem
confequentibus.. ,, ,. .~- lix ~ p
l
SECT, I., SYSTEMA IDEARUM COSMOLOGIC. '237

Ñ, .
Vt autem ad tabulam categoriarum pofiimus iqffl
ltu-er'e'ï- tabulam idearum, primum duo illa quanta
'originaria omnium viſorum noﬅrorum ſumzunus, tem
pus fpatiumque- Tempus per ſe ipſum vei-fatur iii fe
‘ri'e.(.atque in conditione omnium feriem-m formali), _
ideoque ih illo, ratione dati Praeſentis, antecedent-iaqua
conditiones (praeteritum) aªconſequentibus (futuro) ex
anticipatione ſunt díí‘cernenda. igitur idea transi-cen
dentalisa totalitutis abſolutae ferit-i conditionum ad da
tum e conditione Perídens, folum tempus praeteritum
v attingit. i Totum tempus praeterlapfum qua conditio
momenti dati ex idea rationis neceffarío qua datu‘mÍco
'gitatur. Quod autem ſpatium attinet,ſi in eo quidem
per ſe ipfo nullum discrimen eﬅ Progreffus a regreirup
fi quidem illo coacerzmtio 'efiicitur, ſed nulla ſeries , quo
'niam partes eius cunctae-fimul ſunt. Praefentem tem
'poris articulum Aratione praeteriti temporis poteram tan
itum qua pendentem e conditione‘, ſed numquam qna
conditionem illius, ſpectare, propterea quod hocce mo
mentum ſolo demum tempore elapfocvel potius praeter
*lapſu temporis antccedentis) exſiﬅit. verum quia par
tes ſpatii fibi inuicem haud ſubordinatae ſunt, ſed coor
'dinatae, pars haud in pombilitate cernitur partis 'alte
Tiu‘s, neque illud, vti temPus, Per ſe ipſum feriem con
-ïﬅituit. i Sed ſyntheſis variarum ſpatii Partium, qua il
'lud apprehendimusp tamen ſucceffiua eﬅ; proinde in
tempore fit, ſeriemque continet; t cumque in hac ſerie
'ſpatiorum' _congregatofum (veluti pedum in perticaLin
"de a quodam dato, cogitatione amplius addita ſpatia-ſemper
‘in [auditions verſentur tcwninorrmz antegrefforum, etiam
idimeniio fpatii qua fynthefis ſeriei condítionum ad .da
tum-aliquid a conditione pendens confideranda eﬅ, ita
tamenj vt pars cbnditionuma ab eaparte, adÑquam ver
‘git id; quod-a conditione pendeta per feipfahaud diuer
{a fit, proinde regreifus in fpatio et Progreffus vnum gef
Te atque-idem videabur.- ' alnterim quoniampars ffpatii
'alte'ra'; Parte-non datur,‘
-tu'f, ‘vnſiumquodque ſed cii-eumſc'riptum
ſP-zitium tantummodo circumfcnibisl
eatenuS-et
iam-qua- pendens-a conditione conſiderªri debat;;~qu0
288 ART. ELEM. P. II. TOM. II. LIB. IL CAP. II.
aliud fpatium qua conditio ſuorum terminorum ponaturl
et fic porro. Igitur ratione circum fcriptionis progn-ellus in
{patio etiam regreflus eﬅ, et idea transſcendentalis vui
vex-litatis abſolutas ſyntheſeos in ſerie conditionum fpa
tium quoque attinet, et perinde potero de v‘niuerfitate
abſoluta phaenomeni in fpatio quaerere, atque in tem
Bore praeterlapſo. An vero omnino poffit ad eam quae
ionem r'eſponderi, in pofterum poterit decerni.
Deinde realitas in ſPatÍo, hoc eﬅ, materia, cernitur
in adﬅricto quod-am, cuius determinationesinternae eius
partibus, partiumque
qciuntur, ita, partes conditionibus
vt hic fynthefis remotis
regreffiua locum effi
habeat,
cuius totalitatem abſolutam ratio poﬅulat, quae nou

potefl locum inuenire, nili ex partitione abſoluta, qua
realitas materiae aut ad nihilum redit, aut ad id, quod
haud amplius in materia cernítur, id eﬅ, ad fimplex
Ergq hic quoque ſeries eﬅ conditionum Progreffusque
ad abſolutum.
Tertio, quod categorías ſpectz‘zt adfeffionis 'ſiue re
lationis realis viſorum, Categoria ſubﬅantiae cum acci
dentibus ſuis haud conuenit ideaetransfcendentalig id
eﬅ, rationi haud licitum eﬅ, reſpect-u illarum ad condi
tiones rcgredi. Etenim accidentia (quatenus vni cui
dam fubilantiae inhaerent) fibimet inuicem coordinada
ſunt, nullamque feriem Conﬅituunt. Sed ‘ratione ſub
ilantiae ſunt ea quidem illi proprieineutiquam ſubordi
nat-il potiusque in modo verfantur exſiſiendí ipfius
fubilantiae conceptus quidem jitljl-antialir fortaffe
Poffet idea rationis transfcendentalis videri. Verum
cum hic nil aliud denotet, quam conceptum-obiectae rei
.in vniuerfuml quae ſubſiﬅir, quatenus in eo folum ſub
iectum tran‘sſcendentale fine omni attributo cogitatur,
fed hoc loco tantummodo ſermo ſit de abſoluto in ſerie
viſorum, pateta fubflantiale illud tnullum in' ea articu
lum conflituere poſi'e. 'Idem etiamyalet de ſubflantiís
in comme’rcio, quae in ſolis congregationibus verſantur,
neque exponentem ſeriei habenta fi quidem haudfibi
inuicem fubordinatae ſunt qua. conditiones -Pofflbilítatiw
‘i
SEC’Ï‘. I. SYSTEMA IDEARUM COSMOLOGIC. 289

ſuae, id quod de ſpatiis quidem dici Forex-at, quorum
terminus numquam per fe, ſed femper alio {Patio de»
terminabatur. Igitur ſola categoria mujàlitati: relin~
quítur, feriem cauſarum exhibens ad effectum datum,
in qua ab hocce poﬅeriori, qua eo, quod e conditione "
aptum eﬅ, ad illas, qua condiciones, adſce‘ndi potei},
et ad quaefiionem ab ratione propofitam refpondcri.
Poﬅrçmo¡ conceptibus Poflibilitatis, exfiflîentiae
et neceffitatis ad null-m1 feriem ducimur, praeterquam
quatenusfortuitum in exfiﬅçntia femper ſpectari debetn
qua‘ pendens e conditione, et fecundum intelligentiae
regulam monﬅrat conditionem, qua necefl'ariò conditio
ad altiorem conditionem ablegatm‘, donec ratio in ſola
vniuerſitate huiusce ſerie¡ necçffltatªm abſolutam' depre
hen‘dat. ‘ '
QuamobIct-em non plures erunt , quam quatuor ideae G
i cosmologicae, ad quatuor titulósſcategoriarum, ſi ab ii’s
discefferis, quae neceirario in ſe feriem cohibent in

i'ynthefi vªriorum.
.“
I.
Vniuerſitas abſoluta.
compofitìoni: _
totius viſorum dati.
2. - 3.
Yniucrſitas abſoluta
ct partitioni: Vniuerfitas abſoluta
origini:
totius clatilin viſo. vifi in genere.
'a 4.
Vniuerſitas abſoluta
dependmtiae eagfijlentiae
mutabilium in viſo, fine
In qqiinis ‘primo phªenomeno. ‘ vniuieriiutisi
'notandúm eﬅ: ideam
abfolugae nullamfirem 'diam attingere, quam expofitio

- ‘ T
‘I
&9º ART. ELEM. P. II. TOM.1I. LIB.IL CAP. II.
hem UI' 0mm, Proinde non conceptum Purumintelligm
tiae
viſa totius cuiusdam
cònſidcterantur rerum
qua data,inrvatioque
vniu'erſum. Igitur hic
vniuerſitatem ab
folutam conditionum‘poﬅulat Poffibilitatis eorum ,ſqua
tenus his ſeries efficitu‘r, Proinde ſyntheſin quamdam
i- abſoluta
ctamque,(idqua
eﬅ,viſum
ex Omni
poffitratiorie
:ſd legeshabita) plenam exponi.
intelligenti‘ae Perfe
Deinde abſolutum illud, quod Propfie ratio in hacce

per ſeries, eaque regreſliue continuata ſyntheſi conditio
num quaeijit, cernitur 'qulaíi in ratione plena Perfecta
que ſcriei praemiffnru‘m, quae cunctae'nullam aliam am.
plius re'quii-unt. Atque hoc abſolutum ſemper ineﬅin
abſoluta totalitate ſeriei,'in phantaſia nobis repraeſe‘nta
tae. Sed haec fimpliciteiª abſolutſia ſyntllelis viciffim vtam
tummodo in idea verſatur; 'namq‘ue, ſaltim in anteceſ
Ïum, ſciri non Poteﬅ, an ea etiam iii viſis ,eſſe ,quçah
Quodſi omnia ;ex ſolis *conce'PtibuS intclligentiae, ábs
que legibus viſionis ſenſitiuae, cogites, recte diciPote
rit: ad datum aliquid e conditione pendens etíam totam
ſeriem conditionum ſibi inuicem ſubordinatarum datam
effe; Propterea qimd illud his ſolis datur. Verum in
viſis Peculiaris quaedam circumſcriptio deprehenditur‘
modi illius, quo cqnditiones dantpr, nemPe Per ſynthe
fin-variorum viſionis ſucceſiiuam, quae in regreffu Plena
effc debet et abſoluta; Vtrum haecabſolutio autem el'
ſe ſen'fitiue queat, 'adhuc quaerendum videtur. Sed idea*
huiusce abſolutioni’s tamen in ratíone íneﬅ, nulla ra
tione habita Pofflbilitatís aut impoffibilitatis conceptuum
empi’ricorum illi congruenter coniungendorum. .Igitur,
cum in vniuerſitateabſoluta ſyntheſeos vªriorum in viſo
regreffiuae (ad categorías, illam qua ſeriem conditionum
ad datum quiddam e co’ndition’e Pendens repraeſentan
tes) abſolutum neceffario contineatur, licet in medio re,
linquatur, an et quomodo hace totalitas conﬅiéuatur‘;
eam viam ratio
tur, quamuis illainﬅituir., vt al) idea totalitatis
Proprie aê/blutumſiillud Proficiſca
fibi Propoſitum
habeat, {iue 'totiutſeriei ſïtïillud q'uide‘m, fiue cniusdam
Patti¡ illius. ’ ’ '' *
' l
. .er'sECT. I. SYSTEMA IDEARUM COSMOLOGIC. agr

Iam hocce-abſolutum concipiſianïino poteft vel qua
-tantumm‘odo in tota ſerie confiﬅens, cuius proinde om
nes ac finguli articuli, ne vno quidem excepto, aliunde…
Pendeant ſolumque totum illorum liberum ab omni con
ditione videatur, et tum regreffus dicetur infinitus; vel
qua id, quod abſolute liberum aconditione eﬅ, ſolum in
parte verſatur ferieij cui reliqui articuli fubordinati te
neantur, i quae ipfa vero nulli alii conditioni ſubſit.") In
jfuperiori caſu ſeries a Parte priori terminis (principio)
car-315,' hoc eﬅ, infinita videtur, nihilominus tota data;
neque tamen vmquam regreffus in ea abſolutus eﬅ, et
dici tantum potentialiter infinitus Poteﬅ. ,In poﬅeriori
cal-u eﬅ quiddam primum in ſerie, quod ratione tem
poris Praeteriti initium mundi , ratione fpatii autem ter
minuJ-.mundi, reſpecta partium porro totius cuiusdam in
termini:- eius dati,(libertas),
dſii ratioffizontagea ſimplçx, ccllenique
uoad cauſas aIz/òluta
ratione efficien
exſíﬅenciae
rerum mutabilium nmjfflz‘ar phyſica abſoluta appellatur, ..

Duo funt vocabula, et mundi et naturae, quae non
- numquam promiscua videntur. . Atque illo quidem to
tum notatur mathematicuni omnium viſorum et totali
tas ſyntheſeos illorum, cum in progreffu eorum per
compoſitionem, tum per diuiſionem. Sed idem mun
dus etiam natura M) vocatum quatenus qua totum con
ª") ſl'otum'abſolutum ſerie¡ conditionum 'ad datum _alíquíd ali
A unde pendens femper liberum a conditione eﬅ g propterea
quod extra illam nullae amplius conditiones ſunt, e quibus
illud poffit pend‘ere. verum hoc totum abſolutum ſerie¡
eiusmodi in ſola idea verſatur, vel potius in concepto pro
blematicº, cuius anquiri et examinar¡ poffibilitªs deber, et
quidem ratione modi illíus, quo id , quod ab omni conditio-1
ne_ liberum eﬅ', vtpote propria illa transfcendentalis idea,
vndeillud pendet, eo forraſi’e continebitur. '
F") 'Natura ªdíectiue (formalíter) ſumta, contextum denotat de
terminationum rei cuiuspiam , fecundum principium inter
num caufalitatis. Contra natura, ſubﬅantiue (materialirer)
accepta deſignát complexum phaenomenoruml quatenus ea,
per princi ium caufa-litatis internumg perpetua cohaerent.
Prior¡ ſen u naturam dicimus de materiis flu’ídïs, ignis et id
genus aliis, hocque verbo tum vtimur folum adiectiúe; con
~ ﬅená-
rra, dum derebus
mente naturae loquimur
agltamul. v , \org-un quiddam conli
-292 ART. ELEM. P. n. TOM. IL' LIRQII. CAI-..11.
ſideratur dynamicumſinou habita ratione congregationis‘
in ſpatio aut tempore, ad quantitatem conﬅituendam;
ſe’d reſpectu vniratis in eagſiﬅentía viſorum. Tum vera
conditio eius , quod fit, cauſa dicitur, et efficicntia cau
ſae in viſo a conditione libera vocatur libertas, ſed ea,
quae ad conditionem adﬅriEïa eﬅ, anguﬅiori ſenſu cau
ſa naturalis appellatur’. Id, quod .in exſiflentia omnino
eﬅ ad conditionem adﬅrictum, fortuitum nominatur,.id
que, quod ab Omni liberum conditione eﬅ, neceſſaxium.
Neceffitas viſorum abſoluta dic¡ Poterit neceflitasx phy
fica. ‘ ~ _
Ideas, in -cjuibus in praeſens occupamur, ſupra
ideas cosmologicas nominauimus, partim Propterea.
quod vocabulo mundi complexum omniumviſomm Ain
teiligimus , noﬅraeque ideae etiam tantummodo abſolu
tum ſpeíkant in viſis, partim quoque, quoniam verbo
mundi, ſenſu transfcendentali, v'niuerſitasz abſoluta deſiª
gnatur complexus eorum, quae in veritate rerum flPPª
rent, nobisque etiam ſola vniuerſitas ſyntheſeos (quam
quam duntaxat Proprie in regreffu .ad conditiones) Pro
Poſita videtur. Praetéreaſicogitauerís, haſce ideas cuna
&as eſiſie transſcendentesr'easque, quªmuis rcm obiectam¡
nempe viſa, quoadgenu¡haudtrunsfcendant, verum tan
tummodo in mundo ſenſibili (non in noumenis) verſen
tur,~ tame_n ſyntheſin ad gradum cqogere, omnem poffibi
lem‘experientiam
quidem ſententia,ſuperantem;
commode vniuerſae
pomepz‘u: Poffunt,
comic¡ ex mea
vſio‘cari.
Ratione díscriminis mathematice et dynamicç ad conditio
nem adﬅrictorum , quae ſpectat regreſi‘us, duos illos
Priores anguﬅiorí‘ ſenſu conceptus. cosmicosdicerem, re
liquos duos concept… phyſicor tranffiendente‘r. Quod qui
dem discrimen in praeſens nòndum ita magniª momenti
videtur,, fed Progreffu ſana effe poterit. '
vAntz’nomiae rationi¡ pum?
SECTJO SEGUNDA*:
Antiflizeticè ratíoriir purae. ~ 7 h
,Si thetica in quouis complexu adſertionumk _dpgmv

txczmm cernitur, antithetiòum hand adſexdíones dogma
SECTJIÏ;'ANTITHETICERATIONIS PURAE. 293 .
ticas cbntrarii dicimus, ſed pugnam Potíus cognitíonum
ad ſpeciem
mſillla’m dogmaticarum
adſenſionc (theſin cum
altera dígniorem zm-tithefi), ita,
iudicemus. vt
Igitur
'antithetice n'eutiquam verſaturin adſcrtionibus ſolita
riis, ſed vníuerſales rationis cognitiones ad disquiſitio
nem vocat ſecun'dum ſolam-pugnam illarum ipter. ſe ¡nui
cem eiusque cauſas. Antithetice transſcendentalis cemitur
vin‘ïnueﬅigatione¡ antinomiae ratiouis put-ae, cau’ſarum
que illius et eorum, quae inde conſequuntur. Cum ra-. -
tiqnem noﬅram non ſolum, in v-ſum decretorum intelli
gentiae; ad resªexperientiae ſubiectas adl1ibemus,' ſedil- ’
lam vltra terminos huius (experientiac) dilatare conamur',
tum theoremataargutantia oriuntur, -quibus, neque, vt
.p'cr experíentiªm confirmentur, ſperandum eﬅ, neque ,
vt_ refellantur, metuendum, quorumque quodque non
ſolum in ſe ipſum Tepúgnantia vacat, verúm etiam adeo
-in natura rationis ncceffitatis ſuae leges deprehend‘it, ſed
¡Latamen , vt cx Paﬅe contraria itidem verae neceffari
, Qeqüe adſertionis rationes deprehendantur.
Igituk, quae in tal¡ dialectica rationis purae per'
natur’am rei enunciatis
quilxusnactm ſe offerunt,ratio
quaeﬅiones hac -erunt:
Pura neceffario I) in‘
ſit cuidam‘
antinomiae obnoxia: 2) in quibusnam Cauſis iﬅa‘ antinoè
mia poſita ſit': 3) an ct quomodo rªtioni in hac Pugna‘
temen via ad certitudinem patear." ' '
Quamobrem in- theorçmatc ratíonis .purae dialectil
co hoc inerit praecipui, quo ab vníuerſis diﬅat pronun
ciatis’ſophiﬅicis, quod haud arbitrariam quaeﬅionem ,
ſpeüat, certo quodam 'conſilio Pro lubitu propoſitam,
verum eªm, in quam cuiusuis hominisratio neceſſaríq
pffendit; 'deinde, quod, vna cum contrario ſuo, non ſo
\lam artificipſam ſpeciem, quae, ſimulatquc Perſpecta ſit,
cuaneſcat, ſed naturalem in ſe atque ineuitabilcm ſpa:
ciem continet, quac ipſa, etiamſi haud amplius ea deci
Piamur, ſçmper nobis illudit, quamquam non fallit, at
que ita quidem reddi innoxia Poteﬅ, ſed numquam deleri,
- Eíusmodi doctrina dialccticª non vnii-:atem ſpecta
bit iq‘tofligentiae in çºncaptibus ;kmpiticix ſe@ é'nitatem
~\
u
294 ART. ELEM. P. n. TOME… URI!. CAP. rr.
rationís in ſolis ideis., quarum conditio, cum Primum,
qua ſynthe‘ſis e’x regulis intelligentiaeg_ el: ta-meh ſimul¡
qua earum vnitas abſoluta, rationi debet congruere, ſi
ad Ynik’ate’m’xationis’ qúadrat, intelligentiae nimium mª~
' ªgna, et ſi iñteH-igentiae conueníat, nimis parua \Ii-debi
tur; vndſe demum, neceffe eﬅ," pugna Oriatur, quae,
- vtc-umque ei Occurrere velis, haud Poterit euitarí.
Hisradſertionibus argutahtibus arena aperitur dia
lectica, -vbi quacque Pare, cui impetum ſacara-licor, ſu
perior difced‘ib, is a’uéem Profecto erit inferior, qui tuen
dº ſe defendendoque gerere cogi'cur. Ex quo fit, vt ath
letae pugnaces, fiu‘e bonam caſiuſam tutenteur, fine pra¡
vam, certLſint, ſe'coronam accepturos,. ſi modo id tan
tum curent,
nouum vt iusimpetum
aduſierſªrii habeant vltimum
excipçre adgrcdiendi, neque
tenc’antur. Facile.
cogitari poterit, -iﬅam are-nam vsquequaque ſaepenume
r0 eſſe calcatam, multusque ab vtraque Parte victorias
¿aportadas, vltimo autom, quſitlitemdecerneret, ſempçt
ita Prouiſum-effe, vt propugnatqr bonac cauſae locum
ſolas teneret, eo quidem, quod aduerſário armis inter,
diceretur. Vtrum bonam, qui cert-ant,,malamue eau;
ſam propugnent, vt aequi iudices certaminis in medíà,
relinquamus, eosque Prius inter ipſos r‘em /componerª
finamus. Fortaffe inuicem, dnªgi‘s delaffati quam» Pro'ª
ﬅratí, vanitªte controuorſiae ſponte agníta, ambo ſeſ'ç
dimittent. ~ '
Haec ratio viaque certamen adſertionum ſpect-andi,
Potiusue gignendi, non quidem, vt illud tandem in comf
modum vnius alteriusue decidamus; ſed vt inquiramus,
vtrum res ei propoſita fortàfl'e in ſolo fumo verſetur,
'quem quísque càptet, atque in quo nílquidquam Luc-tati
Poflït, etiamfi ílli mínime reſiﬅeretur, haec ratio, inqúam, ‘
Poteﬅ viafleptica dici. Prorſus ca differt a ſceptic’ísmo,
decreto ignorantiae artificioſae et ſPeciem imitªmtisv ſei',
cntiae, quod fundamenta vniuerſae cognitionis ſubuer;
tit, vt, quoad eius fieri Poffit, nul‘la vbique firmitas ee
certitudo relinquatur. Namque via ſceptica certitudíª
913m ſpeélat, ita, vt in certaminc ab ytraque Parte Probe. ª'
_inflimzo Prudentergue 'geſto _capuç diíïcnfinxzis &Derbi
SEçT-..ILANTITHETICERATlOÑLS PURAÉ. 295
conetur, quo, inﬅar legi‘slatorum ſapientum, in díscri- '
mine iudicum in cauſis forenſibus de mancamtione et
paruxñ ~cle‘ſinicttaſi íri‘leºc'ri‘lnis~ Elis; edoceatpr. Antinomia,
in adhibendis legibus ſe manifeﬅan’s, in noﬅra hác car
ceribus incluſa ſapientía optimum explorandi periculunr
nomothetices eﬅ, -vt ratio in oontemplªtione reruln‘ oc
cultarum, cogítatione aconſuetudine oculorum ſeuocatá;
haud-faci-le peccata ſua animaduertens, ea re acuatur et
ad momcnta' in definiendis decretis ſuis intcndatur.
Sed haec ?via ſcePtica foli philoí'nphiae transſcendenta
li neceffario propria eﬅ, eaque iu _quòuis alio' inu'éﬅiga
tionurn campo, ſi ab hoc díscefferis, ſere potcﬅ ſuperfeü
deri. Quippe, qua ſi vti ínlmïkheſi velis, abſurdum fo*
ret; ſi quidem-in ea adſcrtiones falſae non tegi Poſi‘unt
nec occultari, proptereá quod i‘ntiones ſemper debent ad
filum quafi quodd am Ariadneum ducemqne viſionis put-ae;
etquidem ex fynthcſi ſemper éuidente pro'gkedi. Pork-0 in
philoſophia, quam vocant, experimenutali, Pptveﬅ quidem
dubium dilntionis vti-le Cffe, ſed ſilltim tamen nulla _eſſe
- diffenfio Poteﬅ, quue non ﬅatim tollatur, tandemque v1
timae decidendae litis rationes in expcrientia lateant, ne
ceffe efl‘, ſiue mªturius illae quidem, fiue ſerius repeti
antur. Tandem vero etiam philoſophia moralis vniuerſaa
decreta ſua itidem poteﬅ inſingulo (concreto) cum con
ſecutionïbus actionemfpçctantibug, certe in poffíbilíex
perientia Propone-re, eoque diffenſionem ſeparationis
(abﬅractionis) euitare. Contra udſertiºnes transſcenden-~
tales, quae _vltra ipſuxn Omnis, quae eſſe Potefl’., experi
entiae cafhpum, cognitiones augeſcentes ſibi arrogamc.r
neque ita comparatae ſunt, vt ſyntheſis abﬅraêa illarum
in vlla quaPiam viſione ex anticipªtionedari queat, m5-. '
que ita, vt OPe cuiuspiam expcrientiac diſſenſio detegi
Poſſít. Igitur ,ratio transſcendentalis nullum alium 1a
pidem Lydium ªdmittit, quam conatum adſertionuín ¡r
ſuarum inter ſe coniungendarum, et Proínde ª'ntea_ cer
taminis earum inter ſe inuicem Liber¡ atque impedirá_q
atque hunc in Praeſens inﬅituamus. *) e.
I") Antinomiae ſe inuicem ſequuntur ſecuudutn ordinem ideza
rum transſcendemalium ſupra. allatarum.
yx
396m-. ELEM. P. ~II. TOM. 11. LIMI. CAP. "11.
* ’ ' ’ .Antinomiw
»PRÍMA PUG‘NA IDEAR UM'

Theſis'.
Mundus initium habeis in tampoko; et quoad ſp;- ‘
tium terminis incluſus .tenetur. ª \
' è
Ratio. q
‘ Etenim conﬅituamus, mundum ſecundumtémpul
nul’lum ini'tium habere: ud vnumqubdque Punctuní'
. tempqris praeterlapſa erit áeternitas, et Proinde’ infinita
ſeries ﬅàtuum ſuccedentium rerum in mundo. .Atqui
infinitgas‘ ſeriei cuiusdam cernitu’r in eo iPſo, ~quod e¡
numquam Pot-.eﬅ ſynthefi'ſuccefflua abſolúi. Ergo Prac
terlapſa ſeries'mun'di infinita effe non Poteﬅ', ¡DI-ainda
in ïinitio 'mundi Pofitá-_eﬅ èonditio necºſſar‘ia cxſiﬅentia'q
eius; ~id quod Primum erat Probandum. .
Rationc alterius viciffim contrarium Ponamus: tum

mundus verſabitur in toto quodam infinito dato rerum
'fimul apparentium. Atquí magnitudinem quanti, hand
intra \certos cuiusquè bviſionis ter‘minos dati*), nullo alio
modo poſſumus, quam ex ſynthqªſi Partíum, totulitatem
que ciusmodi quantí ex ſola ſyntheſiſi abſoluta, \.ſiue repe
tita additione vnitatis ad ſe ipſum, cogitare. “) Quam
ª) Quantum indéfinitum pofl‘umus qua quantum íntuerí,fi car

ceríbus incluſum eﬅ, neque o‘pus habemus, totalitatem illíus
dímenſione, id eﬅ, ſyntheſi partium ſucceſiiua conﬅruere.
'Namque rex-minis iam determinatur totalitas, proptetea
quod omnia plura iis abſcinduntur.
\
"{ª") Conceptos rotalitatís in hoc caſu non niſi ín repraeſenra*

- tiene verſatur ſynkheſeos abſo'luxae p'nru'um ſuarum, ſiqui
dem, cum hªud a viſione totíus (quod fiel-i in hoc caſo nou
poteﬅ) concepmm ſeparare poflimua atque abﬅrªhetq, hunc
SE01‘. II. ANTITHETXCE RATIONIS PÚR’AE. 297
fatianiJ: Pur-ae. .
TR’ANSSCEND ENTALIUM J
dntit‘hcſir.
Mundos nullum initium habet nec terminos in ſpa.
tio, ſed eum quoad tempusp tum quoad ſpatíum infini
tus efi. - ‘
Ratio.
Fae enïm,.mundum initium habere. cum ini
tium in exfiflentin verſetur, quam-tempus quoddam an- i
tecedit, in quo e@ res non eﬅ, vtempus antegreſiſium ſit,
necefie
vacuum.eﬅ, Atqui
in quoinmundus
temporenon fuerit,
vacuo hoceffe
ſinullus’ eﬅ, ortus
tempus
vl
lips cuiuspiam rei Poteﬅ; quoniam nulla pars eiusmodi
temporis prae alia quapiam parte conditionem exſiﬅentiaº
ªiﬅinfliuam in ſe a conditione non-exſiﬅen‘tiae continen
‘(fiue per ſe ipſum Ponatur, fiue ex aliena caufa oriri).'
Igitur multae quidem rerum ſeries in mundopoterunç
czſiﬅere, ſed mundus ipfe nullum Poteﬅ initium haberet
ideoque- ille ratione temporis _Praçteriti infinitos
videtur. ‘
_ Quod alterum deinceps locum attinet, primum PG
namus contrarium, fcilicet mundum quoad fpatium fi
. ' . . - o ~ I' \ ‘. . n .
mtum et termlms clrcumſcrlptum eſſe; tum ls erit in
ſpatio inani, nullis carceribus circumſcripto. lgiturª
non ſòlum adfçctio rerum'infpatio, verum etiam adſe
{liq rerum all/junium reperiretur. Cum autem mum
'dns toto quodam abſoluto Cont'ineatur, extra~dicunt,
res viſiſioni ſub‘i’ecta, et proinde nullum, quod quod nulla
cor.v
relatum ,mundi deprehenditur, ad quod is adfo
&us fit, adfeífio mundi ad fpatium inane vertèretur
in adfectione
adfefiiº, illius adcircumſcriptio
et proinde nullam ,rem obieflam. Sed talis
mundi per ifpatiuxii
inane, nihil eﬅ; ergo munduss quoad fpausiunij neutix
'quam terminis eﬅ circ'umſyc’riptus, hoc eﬅ, mundus rá..
tione extenfionis infiñitus eﬅ; ') ’
1‘) spatium cernitur folum in forma vifionis extemue (in vir
4 I
\
293 ART.ſiELEM. P. II. TOM. Il. LIB. II. CAP. II,

obrem, vt, qui omnia ſpatia expleat, múndum qu-ato
tum qujddam cogitaremus¡ .ſyntheſis ſucceffíua Partium
mundi infinita qua Perfecta abſolutaque, id eﬅ,‘ tempu‘s
inſinitu‘m, in dinumerandis rebus vniuerſis ſimulv apps:
rſientibus, qua elapſum deberet conſiderari; id quod fie
ri non poteﬅ. Quocirca òongregatio infinita rerum in
veritate apparentíum non_ qua totum datum, proindo
quoque _non qua daçump’oteﬅ ſpectari. Ergo mun
duS, qii'oad extenſionçmip ſpatio, non eﬅ infinitus, ſed
ſuis terinin’ià inciuſus. '_ Quod poﬅeriori loco erat Prov'
ban‘dum. , :ª ;- ' ‘
Sch’oh‘on aa" primam antínomíam

I. a d theſin.
ln. hiſce argumentis ¡fibi ínuícem repugnantibuç
non fucum quaeſiui, quo (viçi aiunt) argumentum quod
dam forenſe' tractarem; quod' temeritate aduerſarii ad "
y commodum ſuum vtªtur, eiusque Prouocationem ad lc
gem inale intellectam haudqu‘aquam ſollicitet, vt ſuas
Poffit Petitiones iniuﬅas‘ in confutatione íflius fundarc.
Sed quodque horno) ,argumcntorurñ e natura rei' de
Promtum, commodumque prorſús ncglectum eﬅ, quod
e paralogismis dogmaticorum vti'iusquo Partis Caparo
poteramus. ' ct "
,Potuiffeni eo ijuoquè theſinúad ſpeciein probare, vt
ab inſinítate quantitatis cuiusdam datae , Pro more dog

maticoruin, conceptum vitioſum Pràemitterem. Quaſin
titas infinita eﬅ, qua nulla maior (Praeter multitudinem

vni'tªtis cuiusdam datae‘ in ea complexam) çſi'e Poteﬅ. At
qui‘nulla multitudo eﬅſi máxima, quoniam Perpetuo vna
;Iluresue addi vnitates Poffunt. _ Ergo_ quantitas infinita
modo per ſyntheſin partium' pofl’umús, vsque ad abſolutío
\em ¡nfiniú, cette in idea, comprehendfle.
. r
SECT. II. ANTlTI-IETICF. RATIONIS PURAE. v299
…T
Scholian ad' pia-mam antinomiam
II. ad antit/Icſin.
Ratſiio pro inanitate ſeriei mundi datae complexus-v x
quo mundi Politadn eo eﬅ, quod in caſu oppofita tem

pus vacuum ſpatiumque inane mundum tel-minis, neceſ
fe ſit, includere. Sed probe ſcio, contra hancce conſe
quentiam effugia quaerit nam Perhibent, elſe mtmdi
terminum,
neque oprls quoad tempus ſpatiumque,
eſicte ſumtione commodeabfoluti
temporis cuiusdam Poſſe,
ante primordia mundi, ſPatiiue abſoluti, extra verum

mundum çxtenſi; id quod fieri non poteft Cum poﬅal
riore parte prorfus
Leibm'tiannct huiuscecontentus
fententiaeſum.
philofophorum e ſchola.
spatium cernitur in'
ſola forma vifionis externae, minime vero in re Ubica¡
vera, quae p’offit videri extrinſecús, neque in correlato
quodam Yíſorum, ſed in ipfa viforilm forma. Ergo ſpa
tium non potefl abſolute (per ſe ipſum) qua quiddam de
terminans in exſiﬅenti‘a rerum obuenire, propterea
quod in nulla re obieïta illud verſatur, verum dunt’axat i
.in forma rerum obiectarum Poffibilíum, , Proinde res,
qua Phaenºmena, determinant ſpatium quideml id eﬅ,
liane formali‘, ſed¡ in nulla vera ne obíecta, qúae pellit ex;

trinſecus viderir Spatium, ante vñiuerſas res illud deter
minantes* (explentes vel circpmfcribentesil vel potius illi
formae eius conuenientem viſiamm empiricªm largiemes,
quod ſpatium abſolumm vocatum nihil aliud eﬅ, quam poſ
fibílitah virorum externorum, quatenus ea velper ſe exllantl
vel ad viſa data poffunt inſuper ªçcedere. Igitur vilio em
pirica nou eﬅ e vilis fpatioque (e perçeptíonglet \(ifioneina,
ni) compofita vnum non eﬅ alterius coi-relatum ſynthe.
feos, ſed_ tantum in vna eademque vilione empírica coníun'.
eum qua materia 'çt forma illius.- Quodſi vnam harum par.
tium velis extra alteram ponere (ſplatium' extra viſa vniuer1
fa), inde variae determinationes orientur inanes vifionís ex.
temerei quae tamen haud poſitae videntur in perceptionibus',
quarum effe copia qu-eat. x veluti motus vel quies mundi in
ſpatio inani infinito , id quod in determinatione ſiverſanu'
vci-iusque ad ſe inuicem ádfecticmis, quae numquam percipi
Pºªªﬅo º‘P‘ºinde quoque in attributa cernitur ſoliui, quod '4 '
giant¡ curis rationis.. -
39º ART. ELEM. P. II'. TOM. ll. LIB. ILïCAPL'IÏÍ'
(Tata, Proihdc quoque munduè (turn quòad'ſeriem prac
teritam, tum quoad extenſionem) inſinitus eſſe non Pot
_eﬅ'ſi proinde ex vtraque parto circumtſcriptus eﬅ. , . Sic
_arſigu’mcntum dpcere Potuiffem. ct íVerum hiccé conce
ptus illi haud conuenit, quod totum ,iñfinitum vocamus. ct
ÍEO enim hand, quantum fit, repraeſentatur, Proindç
-concaptus íllius non eﬅ concpptus cuiusdam maximz', ſed
eo tantum ei’us relatio ad vnitatem quandam Pro lubitul
ſumendam cogitatur, cuius’ratione ea mªiorn eﬅ Omni
:immer-0. ‘ It-a’qúe Pmut illa vnitas vel maior _ſumeretur
vel minqr, jpfinitum maius minusue fox-et; _ſed infini
tasncum ea tantummodo in adfectione ad h‘anc vnitatem
datam ccrnatur, ſemper foret ºadam, quamuis ſano
.Ï'quantitas abſoluta totius ea re nullo modocognoſceroz
.'turjíde quo quidem étiam hoc loco haud formo eﬅ.
Verus.(-trànsſcendentalià infinitªtis conceptus eo

‘ r’c’dit, vt ſyntheſis ſucceſi'íua v‘hitatis in quanto quòdanjl
Í 'dim-atiendo' numquàm eſi'e perfecta'poffitct abſoluta.”
t 'Ex quo neceſſario efficitur, aeternitatem ﬅatuum vere
4 ſucèedentium _vsque ad datum (praeſens) quoddam pun
v &um temporis nou effe -praeterlªpſam Poſſe, ideoquo
mundvum haber:: initium oportere. * ' ~
' Reſpe‘flu alçeriué Partfís poſitípnis di’ffi‘cultas ~ſeriei—
r hſinitae nihilomínus tamen praeterlapſae toni-tur illa
'-quiaem; ſi quidem varietas mundi cuiusda'm quoad ex
" ~- ienſiqnemſiinfinitiſimul data eﬅ. - Verum ad totalitªtem
eiusmodi vmultitudinis cogitandam, cum-non* Pofſimus
' ' 'ad terminos prouocake,
viſioneiconflituatur, quibusconçeptus
rati'ªonem ea vn'iueríítas
qoﬅriſponté in
'rleddere
flebemus,~ qui¡ in tal¡ caſu non a toto Potefl ad deſinitam

A) Hoc,quídem eo multitndictnem (~vnítlzt¡ís dame) eontinet om
nj- numero maiorem, in', quo'cqnceptm cemimx mathemati
.cy ;à-nfiníti. ' .
CECT. II.--ANTITHETIÓE mnonis PURAE. gai
in Omnibus; quae illi ineffe poffunt, attributis fquantiq
tate et re'latione) iis efficiturp vt hoc vel illudÑad exſi
Premium perfineat; ſed vicifiim retro ſpatium, quaquid*
dam, quod in fefe conſiﬅat, non poteﬅ exfifientiam rei
rum ratione quantitatis vel figurae determinara, ſi qui¡
dem per ſe' ipſum ill-.Xd nihil eﬅ, quod vere Uﬅed.
quamobrem ſpatium quidem<ſiue repletum ſit, fiue inuª
ne) tj vifis determinar¡ poteftj ſed viſa non poffimtſjm*
tio inani extra illud circumſcribi. -Atqúe hoc idem 'et
iam de tempore vaÏet. Quibus igitur omnibus Code-temer;
nihilominus
haec extra omnem
duo nomentia, fpatiumcontrouerſiam Poſitukn’item-i
inane extra mundum, eﬅ¡
pusque inane ante mundum, neceffario fumi debere, fi

terminus
ſumatur. mundi (vel quoad fpatium vel
i quoad tempus)
Namque quod effugium fpeslfatr quo Cohſequenª

tiªm e’uitare volunt, qua dicimus: ſi mundus (quoad
tempus ſpatiumque) terminis cocrceaturp infinito inani
illo exfifientiam rerum vere exﬅantium ratione Aquantio
tatis earum determinari-oportereg eo tantum illud con*
tinetur: quod pro mundoſèIffibil¡ , nefcio quem, mun
dum intelligibilem cogitatione fibi informentzj et pro pri
mo principioifexfifientiæ quam tempus non-exfifientiae
Praeceda't) vniuerſe exſiﬅentiam quandam cogitent, qua
nulla aliacarrera¡
tenſionis in mundo conditio
totíus mundiponatur, proeffingant
icogitando terminis, eo
ex~~
que tempus fpatiumque effuginnt. Sed hic tantummo

do de mundo phaenomeno ſermo eﬅ, et de magnitudí
ne illiusj in quo quidem ab hiſce conditionibus fenfus
neutiquam nos poffumus Contipere, nifi naturam illius l ª
'tollamus. Mundus ſenſibilis, ſi carceribus eﬅcircumſi
ſcríptus, neceſſario ſitus eﬅ in infinito illo inanis
Quod, et proinde fpatium vniuerſe qua conditionem g
*) Facíle animaduerrí poteftp nos his dicere vellent jjuarinm
¡muy, quatenus per pbüenºrm-nª cªrverilzm mclua’itur, proinde
illud imm mundum, certe haud repugnare principiis trans
ſcendenralibus, neque proinde Poſſe ratione horum concedi
(quamquam pofiibilitatem eius non ftatim adſeuerari).
302 ART. ELEM. m1. TOM. II. un. II. CAP. Ir;
x Progredi, ſed poffibili'ta'tem
/ , ton
d‘parfium multitudinem
- tius cuiusdam eaque ſúcceſſiuam ſyntheſin partium cuin

cere debet. Qua quidem ſyntheſi cum ſeries effici de
beret numquam abſoluenda; eius non poterit, proinde
quoque haud Per cam, quaedam vniuerſitas cogitªri. Et*
enim conceptus totalitatis ipſe in hoc cafu repraçſenta
tione
ſolutioefficitur
quidem,ſyntheſeos Partium
Proinde etiam abſolutae,
conèepthus et haeç
illiusl, ab~
eſſe nou
Ppteſh
. i _º\
SECT. I‘I." ANTITHETICE RATIONIS purum 303

poffibilitatis víſorum ex anticipationqromiſeris, totus
mundus ſiénſibilís tolletur. In noﬅra' quaeﬅione hisce
nobis ſolus, eﬅ datus. Mundus intelligibilis non nifi in
cb‘hceptu mundi vniuerſaligeneratim cerniturp in quo
ab Omni conditione viſionis illius cogitationem abduCi-
mus, cuiusque ratione proinde nullum prorfus enuncia
tum ſynthetiçum, neque aiens, neque negans eſſe
poteft
1' '
¡04 ART. ELEM. P. n. TOM. Il. 1,13;. II. CAP. II.- i
' Ántüwmiat
SEGUNDA P nam
Theſtlt. . ª
Vnaquaeque ſubﬅancia compo'ſita in mundo parti

bus fimplicibus conﬅar, atque vbique» nil quidquam ex»
flat nifi fimplex, fiue id, quod ex hoc compofitum eﬅ.
Ra tio*
Sed fingnmus, ſubﬅantſas compoſitas non ex parti

bus fimplicibus conſiﬅere; tum, Omni compoſitione coa
girando fublata, nulla pars compoſita, et (quoniam nul
lae partes ſimplices ſunt) etiam nulla ſimplex, proinde
nihilvprorfus relinquereturj ergo nulla ſubﬅantia data
forct. Igitur aut fieri non Poteﬅ, vt omnis compofitio
cogitatione tollatur, aut, ea fublata, aliquid fine com
Poſitione conſiﬅens, id eﬅ, ſimplex, reliquum fiat, ne
vceffe eﬅ. In priori caſu autem compofifum itidem
haud efficeretur ſubﬅªútiis (quoniam in his compoſitio
pofita eﬅ tantummodo in relatione ſubﬅantiarum fortui
ta, fine qua hac', qua naturae in ſeſe conſiﬅentes, con
fiare debént). Cum autem hicce caſus ſufntioni repugnet.
duntaxat Poﬅerior rèlinquitur, nempe compofitum
fubflantiale in mundo partibus 'fimplicibus con
flitui. ‘
Ex quo proxime efficitur, vt res mundi vníuerſar

imuturis fimplicib‘us cernantur; vt compoſitio tantum
O
II. AN’Í‘ITHETICE RATIONIS PURAE. sos
rationir purae.
IDEAR UM TRANSSCENDENTALIUM.
Ant'itlzeſir.
Nulla res compofita in mundo e partibus fimplici
bus conﬅat, neque vbique aliquod in eo fimplex exﬅat.
l R a t i 0.
Fac, rem compofitam quamdam (qua ſubﬅantíam)

e partibus fimplicibus conſiﬅere. Quoniam omnis re
latio externa, proinde etiam onmis compofitio e ſubﬅan-ª
tiis, tantummodo in ſpatio efle \poteﬅg ſequitur, yt,
quot partibus compofitum conﬅar, totidem etiam partis
busl quod illud ocoupati fpatium efficiatur. Atqui ſpa.
tium non partibus fimplicibusl ſed fpntiis efficitur. Er
go quaeque pars compofiti fpatium occupet, necefie eﬅ.
Sed partes abfolute primae cuiusque compofiti fimplices
ſunt. 'Ergo fimplex fpatium occupat Quum autem
quodque reale, quod fpatium capít, extra ſeſe inuicem
varia in ſe contineat, proinde compofitum ſit, idque, qua.
éompoſitum reale , non ex accidentibus (ſi quidem ea
non poffunt fine fubflantia extra ſe inuicem eſſe), ideo
que ex fubflantiisg cogetur, vt fimplex in compofito ſub
í’canbíali verſetur; id quod repugnat _
Alterum antithefeos pronunciatum, nihil prorfus
quidquam fimplex in mundo exﬅare, hoc loco tantum
modo hanc vim habetp vt eo declaret‘ur, exfifleritiam
abfolute fimplicis nulla experientia polfe vel perceptio
ne, neque externa nequelinternat euinci, ideoque abſo
lute fimplex pofitum efl-e in meraidea, cuius realitas ob
iectiun numquam queat per vllam
tiam poffibilem doceri. roinde in quampiam
expofitioneiexperien
viſorum
{in-e Omni vſll ac' re obiegla videri. Ponamus enim, huic
ideae transfcendentali inueniri Poſſe rem quampiain ex
perientiae obnoxiamg tum vifio empirica vllius cuius
piam obiectae rei qua talis deberet agnoſci, quae Prop*
fus nulla varia extra ſe inuicem ad vnitatemque comun-7
&a in ſe cohíberet. lam cum inde, quod nobis haud
conſcü fumus eiusmodi vgxiorum, non poffit concludii ea'
V
I :T
306 ART. ELEM. P. II. TOM. II. LIB.II. CAP. ll,

modo in ﬅatu illarúm externo verſetur, v1: deníque,
quamuis ſubﬅantias elementares numquam prorſus ex
hocce colniunctionis ﬅatu Poſiïmus dimouere, neque ſ0
litarias facere, tamen. ratio illas, qua Prima cuiusque

compoſitionis ſubíecta, et Proinde, ante illam , 'qua na
turas fimplices cogitare cogatur.
Sclzoíion ad antinomiam ſècundam
I. ad Íheſin.
Cum de toto quodªm loquor, quod necefl'arío par

tibus ſimplicibus efficitur, tum totum tantummodo ſub
flantiale intelligo, vtpote compoſitum Proprium, id eﬅ,
vnitatem variorum fortuitam, quod jèparatmn (cogita
tione certc) datum, in couiunctione mutua Ponitur, ea
que vnum conﬅituit. Spatium P’roprie dici haud com
poſitum, ſed totum deberet, ſi quidem partes illius in
tòto ſolum, neque \totum eſi'e Per Partes, poffunt. Saltem
íllud dici Poffet compoſitum ideale, non reale. Sed
hªec ſubtiliora ſunt. Cum ſpatium ſii: nullum e ſub
ﬅantiis compoſitum (ne ex accidentibus. realibus quí
dem), Omni in eo çompoſitione ſublata, nil quidquam,
ne Pur-¡Bum quide'm relíquum fiat, neceffe eﬅ; quippe
quod tantummodo qua terminus ſpatíi (Proinde cuius
Piam compoſiti) eſi'e Poteﬅ. Quocirca ſPatium tem
~Pusque Pártibus haud effic'iuhtur ſimplicibus. 11d_ quod
SECT. II. ANTITI-IETICE RATIONIS PURAE; 307
in vlla quapiam viſione rei cuiusdam obieſtae elle non
Poſſe, hoc autem ad ſimplicitªtem ªbſolutªm prorfus ne
ceffarium ſit; ſequitur, vt haec e nulla perceptione
queat, quae illa cumque ſit, elici. igitur cum aliquid
qua res obiecta abſolute fimplex numquam poffit in vlla e
quapiam experientia poflibili Proponí, ſed mundus ſenſi
bilis qua complexus pmnis, quae eſſe poteft experien
tiae conſiderandus vídeatur; cogitur, vt nuſpiam quid
Píam fimplex datum ac propofitum ſit. /
Hocce alterum enunciatum antithefeos multo latius

patet priori íllo, quo fimplex tantummodo a viſione
compoſiti arcetur.; ſed* hoc altero illud e tota rerum na
tura tollitur. Id quod in cauſa erat, cur etiam non ex
conceptu rei cuiusdam datae fub viſionem externam ſub
iectae (compo‘ſitae), ſed e relatione illius ad experien
Liam quampíam Poffibilem in genere haud poffetprobarL '
Scholion ad antinomiam fecundam

II. ad antithcſin.
Contra hocce pronunciatum infinitae diuiſionis ma
teriae , cuius probpandi ratio prorfus mathematica eﬅ, a
monadum patronis dubia mouentura quae iam propterea
in fufpicionem vocantur, quod euidentiffimas rationes
mathematicas nolunt pro cognitionibus naturae fpatii -
valere, quatenus illud re vera in conditione formalipof
ſibílitacis vniuerſae materiae verfatura ſed tantum qua
concluſiones confiderant e conceptibus cogitatione ſe
paratis quidem, ſed arbitrariis, quae ad res vere exﬅan
tes nequeant transferri. quali vero vel eſſe modo poſ
fit1 vt‘alia viſionis ratio excogiteturj quam quae in v_iſio
ne ſpatií originaria Proponitur, conditionesque illius ex
anticipatione non ſim-ul ea cuncta attinganta quae eo ſo
lo elle poteﬅ, quod iis hocce ſpatium repleatur. Qui
bus ſi adſenſum praeberemus , praeter punctum mathe
maticum, quod fimplex illud quidem, neque tamen pars
quaedamefh ſed terminus ſpatii cuiusdamp etiam hyfi
ca Punctà cogitari deberenta quae itidem quidem :mp1l
30s ÁR’Ïª‘. ÉLEM. P. II. TCÏM. II. uia II. CAP; illa
folum ad flatum fubilantiae Pertinet, etíamfi quantita
te gaudeat cireluti mutatiox illud etiam haud conflat e'
fimplici, id eﬅ, certus quidam mutationis gradus haud
oritur acceffíone mutationum multarum iimpliciuml
Noﬅra a'cpmpoſito ad fimplex concluiio tantummodo
de rebus valet in ſeſe ipfis confiﬅentíbus. x verum ac- .
cidentia ﬅatus haud quaquam in ſe ipſa conſiﬅunt. Igi
tur argumentum pro neceffitate ſimplicium, vtpote par
tium conﬅitutiuarum cuiusque compofiti ſubﬅantíalis,
eoque omnino poterit caufa facile euerti, ſi nimium il
lud dilatetur atque pro omni compofito fine vllo discri
minelvalorem illi velis tríbuere, id quod reaPſe iam ſae:
pius factum eﬅ.
verum hoc loco folum de ſimpli‘ci loquor, quate

nus illud neceirario datum in compoſito eﬅ, propterea
1 quod hoc in illud Poteﬅ, tamquam in partes ſuas conﬅi
tútiuas, reſolui. Proprie vocabuli monadi¡ fignificatio (e:
Leibm'tii vſu) deberet fere tantummodo fimplex ſpectare,
quod proxime quidem quaxfubflantia fimplex datum eﬅ
(velut in conſcientia ſui ipfiusja non qua elementum

rcorlnpoſiti, quod meliuskpotefl atomusvocari. cumque
porro duntaxat ratione ſicompoſitiſubﬅantias limplicem
vtpote elementa illius, euincere velim, antítheſin antino

miae ſecundae poflem atomzſiicam transſcendentªlem ap
pellare. Quoniam autem hoc verbum iam pridelii
\
› SECTJI. ANTI’I‘HETICE RATIONIS PURAE. 309,

fcia ſunt, hoc tamen commodi habent, vt eorum , tan¡
quam Partium ſpatii, ſola congregationelillud repleant.
-Vt ne autem vulgares íllas perſpícuasque confutatíones'
huiusce abſurditatis repetam, vti in tollenda euidentia ‘
matheſeos e ſoliá conceptibus discurſiuis fruﬅra argutan-,z
tur, tantummodo moneo , propterea Philòſºphiam dolls
mathefin eludere, quod ea obliuiſcatur, in hac quaeflio
ne duntaxat de vg’ſir agi eorumque conditione. Hoc au
tem loco non ſufficit, vt ad conceptum Purum intelligen
'tíae compoſiti conceptum ſimplicis, ſed ad vffiomm com
pofiti (materiae) viſioncm ſimplícis inueniamus, idque
ex legibus ſenſus, Proinde quoque in rebus ſenſibus Ob
noxiis , fieri nullo modo pot-eﬅ. Ita’que de toto e ſub
ízcçmtiís,
~nocts anteſola intelligentía
omnem Pura cogitato,habere
eius compoſitionem concedumus,
ſimplex
ópm'tere; tamen hoc locum habebit in toto ſubﬅantiali
Phaenomeno, quod, qua Viſio empírica in ſpatío, neceſ-ª
ſariam in ſe Propríctatem cohibet, vt nulla pars eius ſim- '
plex ſit, Propterea quod null-a ſpatii pars ſimplex vide
tur. Interim defenſores monadum ſatis acuti fuere,
qui hanc difficultatem vitare conarentur, ita, vt hand
ſpatium qua conditïonem poffibilítatis rerum ſub viſio
nem externam ſubiectarum (corporum), ſed hanc, atque
relationem ſubﬅantiarum dynamicam vniuerſe, qua con
ditionem Poffibilitatis ſpatii ponerent. Iªm de corpo
ribus duntaxat qua viſis cogitationem habemus, verum
qua talla. neceffario ea requirunt ſpatíum qua. conditionem
Poſiíbilitatis cuiusque víſi externi, fruﬅraque Proiude exi
tus quaeritur, iam ſupra in aeﬅhetica transſcendentali
praecluſus. Si Poſita illa forent in rebus Per ſe iPſis ,
turn ſana firma eſſe!: ratio eorum,qui promonadibus pug
nant. ‘
Poﬅeriori adſertioni dialecticae hoc Peculiare eﬅ,
vt ei adſertio dogm‘atica aduerſetur, omnium argutan
tium ſola, quae in re experientiae obnoxia exſiﬅentiam
eius, quod ſupra tantum ad ideas transſcendentales nu
merquimustnempe vſimplicitatem abſolutam ſubﬅantiae,
ad oculos demonﬅrare conatur; ſcilicet rem ſub ſenſum
internum ſubicctam, illud ego, quod cogitat, ſubflan
3.10 ART. ELEM. P. II. TOM. lI. LIB. II. CAP. II.
vſurpatum eﬅ ad deſignandum peculiare gcnus explican
di viſa. Corpòreª (moleculas), et Proinde i110 conceptus
ImPiricí Ponuntur, decretum monadalagiae dialecticum,
licebït, illud núncupemus.
ASECTJII. ANTITHETICE RATIONIS PURAE. 311
tiam abſoluto ſimplicem eſſe. Quod (cum ſupra fuſius

tractauerimus) in Praeſens míttamus, hoc ſolum mone
bimus , ſi aliquid duntaxat qua res obiecta cogitetur,
haud ªdiecta condítione ſynthetica víſionis illius (quem
admodum ſit in repraeſentatione illa Prorſus nuda: ego),
ſane haud Poſſe quídquam varii nullamqge compoſitio
nem in eiusmodil repraeſcntatíone percipi. Cum Prac
terea attributa, quibus cam rem obieêïam cogito, in me
ris viſionibus verſentur ſenſus interni, nihil quoque eſ
-ſe obuium in iis poteﬅ, quod varia extra ſe inuicem ali
qua, Proinde compoſitionem veram (realem) euíncat.
Itaque ſolum ita fert ſui ipſius conſciencia, vt, quoniam,
quod cogitat, ſubiectum idem ſibi ipſum propofitum
Eﬅ, ſe ipſum nequeat diuidere (quamquam determina
tienes ſibí inhaerentes); namque ratione ſui ipſius quae
que res obiecta in vnitate abſoluta verſatur. Nihilom’r
nus tamemſi hocce ſubieBzum extrinſecus, qua res viſio
y.
ni ſubiecta, ſpectetur, ſane in ſe tum compoſitionem in
viſo Oﬅendet. Verum ſic ſempér illud confiderandum
eﬅ, ſi ſcire cupias, variane extra ſe inuicem in eo ineſ~
ſe, an minus videantur.
r . **TI-I
a-
-I. I Ñ
sn ART. nam P. II. 'Í‘OMIL 1.113,1!. cAain f

. …Antinomiaç
P UG NA 'TER TIA
Theſz'J'.
Effectio cauſarum ex legibus naturae haud vna efl ,
ex qua vifa mundi cuncta poflint dçriuari. Alia prae
terea cauſarum effectio ex libertate ad explicanda illa
neceffario fumenda eﬅ. ›
i Ratio.
Fac, nullam aliam cauſarum effeilionenreffel quam

quae fit ex legibus naturae; tum vniuerſiS-iiS, quae euc
niunt, ﬅatus ponitur priflinusj quem ea neceffario ad le
gem quandam ſequantur. Atqui flatus priflinus fit‘aüº
quid, necefie/efly quod euentum eﬅ (in tempore factum,
cum antea non eſſeb), quoniam fi femper fuiſi'et, etiam
eius confequens non demum ortum , fed femper fuiflet.
Ergo effectio cauſas, qua aliquid fit, ipfa in fado-quoe
dam euentoque verſatur, quo ad legem naturae viciffim
:ﬅatus Príﬅinus eiusque effectio, hoc vera itidem talis
Prior ponitura et fic porro. Quodſi igitur cuncta ad ſo
las leges eueniunt naturae, femper tantummodo initium
erit quoddam ſubalternum, numquam vero primum , et,
proinde nulla omnino feriei totalitas ex Parte caufarum
ab fe inuicem Prouenientium. Atqui lex naturae in eo
' dein ipfo pofita eﬅ, vt nil quidquam eueniat fine caufa
plene Perfecteque ex anticipatione determinata. Ergo
Pronuuciqt‘um, quod enunciat, omnem caufarum effe
&ionem effe ex ſolis naturae legibus polfe , fibi ipfum
repugnat in vniuerfalitate fua haud clrcumſcripta, nec
proinde haec poteritfola flatui.
quamobrem efiª‘effiov cauffarum fumenda eﬅ, qua

aliquid fiat, cuius caufa haud amplius caufa antegreffa
quadam ex legibus neceffariis determinata videatur-i id
eﬅ, ratio caufarum abſòluteſjyontanea, quae feriem vifoe
tum ad leges naturae progredientem/jyontefua inﬅituat,
proinde libertas transſccndentalis, fine qua vel in-ipfo
Ñ 7.. .AZAR-ª
l
fineni ANTITHETÏCE RATIONIS nimia 3 r 3

?utiom’r puras. l
ID me UM TRANSSCEND EN TAL! UM.
Antz‘theſisx
Nulla libertas eﬅ, ſed omnia in mundo eueniunt ei
folis legibus naturae,
R a t i 0.
Cónﬅituamus, efle libertatem ſenſu transſcenden
liilia qua fingularis genus eH-ctectionis cauſarum,’ ad quam
euenta mundi fieri queant, nempe facultatem fimplici
ter abftoluteque ﬅatum, proinde quoque feriem conſe
quentium inilituendig tum non folum per hzmcce ratio
nem fpontaneam ſeries quaedain, ſed huiusce ipfius ra
tionis fpontaneae ad feriem producendam determinzitiol
.id eﬅ, cauſae ,effectio 'abſoluta incipiet, ita, vt nihil ,
. quidquam antlecedat, quo haec actio fiens elx legibus p‘en
Petuis determinara videatur. verum \'no‘quoque
agendi initio flatus ponitur cauſae nondum agentis, pri
moque inibfflctionis dynamico ﬅatus, qui nulla prorfus -
contagione cauſalitatis cum antegrefl'o ﬅatu eiusdem cau
ſae cohaereat, id eﬅ, qui nullo modo exinde ſequatur;
Er go libertastransfcendqntalisle g icolli g ationis cauſarum'
aduerſatur, Poſitaque eﬅ in eiusmodi coniunacione ﬅa
tuum ſucceffiuorum 'cauſal-um efficientium, qua nulla
eſſe vnitas experientiae potensa quae proinde etiam in
nulla experientia deprchenditur, ideoque iu inani tre cod
zgitatioue effií‘ta Verſutur. -
quamobrem nihil quidquam habemus praeternatuæ
ram, in qua contextum debemus ordinemque euentorum
mundi quaerere. Lib‘ertas (vucuitas) a legibus naturae
. cerniturilla quidem inlibemtione a coact'ione, verum et
iam aſilo illo ductitio legum vniuerſarum. t Nequcenim
dici potefhpro legibus naturae, libertatis leges ad caufalita
tem accedere cui-ſus cosmiei, quoniami haec, ſi ex legi.. .
bus determiuata effet, non in libertate verſaljetur, ſed
ipfa nihil quidquam aliud quam natura foret. lgitur ua
tura et libertas transfceridmtglisv perinde dlfferuntyaº,
i Ñ*
su ART. ELEM. P. II. TOM. II. LIB.II. CAPJII.
naturae curfu fuccefiio viforum ex parte caufarum num
quam plena perfectaque videtur.
Scholion ad antinomiam tertiam

I. ad t/I-Lﬅn. l
Idea illa libertatis transfcendentali minime quidem

vniuerſus complexus conceptus pfychologici huiusce no
minis efficitur, qui maximam partem empiricus eﬅ, ſed
ille duntaxat, qui abfoluta ratione fpontanea contine
tur actiònis, vtpote vera propriaque ratio impu
tabilitatis illius; nihilominus tamen illa offen'diculo eﬅ
philofophiaea quippe quae in difflcultates incidit infupe
rabíles, eiusmodi genus caufalitatis abfolutae conceden
.. di. lgitur illa pars quaellzionis de libertate voluntatisl
quae philofophiam contemplantem vsque quaque in tan
tam difl-icultatem adduxit, tantummodo tranyimdentalir
eﬅ, et hoc ſolum ſpectat, an fcilicet facultas ſumidebeat,
feriem rerum _ﬅatuumue ſuccedentiumſjjonte inﬅítuendi.
Qui eſſe poffit facultas eiusmodia vt doceri .queat, non
ita fere neceflarium videtura cum perindæin effefiione
,cauſarum ex legibus naturae in eo nobis adquiefcendum
fit,vt ex anticipatione cognofcamusltalem rationem ſumen
dam efi-e , 'etiamſi, qui fieri Poffit, vt certa exfifientia qua
dam exſiﬅentia alius cuiusdam Ponatunnullo modo compre
hendamusa et propterea fequi nos folam experientiam de
be.amus. Iam hancce neceffitatem initii primi ieriei vi
forum ex libertate proprie quidem euicimus, quatenus
ad comprehendendam mundi originem requiriturr cum
interim omnes ﬅatus ſuccedentes pro confequentia ex
meris legibus phyiicis fumi queant. quoniam autem ea
re facultas in tempore prorfus fponte iufiituendi femel
probata (quamuis haud perfpeilzaj eﬅ, nobis nunc etiam
licebit, vt in medio mundi curſu varias ſeries, quoad ef
fectionem cauſarum, fponte inﬅitui faciamus, ſubﬅantiis
que facultatem attribui, ex libertate agendi Neque
quisquam impediri fefe diffenſu Patiatur: vt, cum ſcili
cet ſeries ſucceſiíua in mundo initium habere compara
tiue primum Pºffit, v propterea quod femper flatus rerum
SECT.II. ANTITHETICE RATIONIS PURAE. 315
lçgum conformitas et licentia, quarum illa_ quidem in
telligentiam dífficultate onerat, ﬅirpem euentorum in
ſerie cauſurum alrius atque ultius inquirendi, eo quod in
¡is effectio cauſarum¡ ſemper apta ex aliis eﬅ¡ ſed ad re.
ſªrciendum damnum integram legíbusque conforme…
experientiae vnitatem Pollicetur, Cum e contrario iﬅeli
bertatis fucusintelligentiae ſcrutanti in catena cauſarum
quietem Promittat,propterea, quod illªm :1d cauſalitatem
abſolutam ducit, quªe ſponte agere inﬅituir, qua@ Ve…,
cum ipſa caeca ſit, regularum filum abrumpit , quo ſolo
elſe experientia continuo contexta Poteſ’c.
Scholian ad antinomiam tertiam

II. ad antithçſin.
Is, qui omnipotentiae naturae (phyſiocratiae trans

ſcendentali) Patrocinatur, in contrarium doctrinas de
libertate, ſententiam ſuam contra concluſiones argutan
tes huiusce Poﬅerioris hoc modo defende're PoſBt. Si
ImIlum mathematice primum raçione temporir in 'mundo
fumítis, nequ’c èxtiam opus erit, vt dynamice _primum ¿21723
ffiom’¡ caqfizrum quae'ratis. Ecquis vobis Praecepít, vt
flatum mundi abſoluta primum,et-proinde initium abſo
lutum ſerieï víſorum Pedetentim decurrentis excogitare
tis, atque, quo Phantaſiae veﬅrae quietem Pararetis, na
turae hand circumſcriptae terminos conﬅitueretisíºcurctn
ſubﬅantiae 'm mundo ſemperqfuerint, ſaltím eiusmodi
ſumtíonem vnitas experientiae neceſſariam efficiat, nil
impedit, 'quo minus ſumatis, ſuccefflonem ﬅatuum ea
rum, id eﬅ, ſeriem illarum mutationum ſemperªfuiffe,
et Proinde nullum inítiut'n Primum, nec mathematice
quaeri nec dynamice debera. Qui effe Poffit talis infi
nita deriuatio, fine articulo Primo, cuíus ratione vni.
verſa reliqua ſolum ſuccedentia ſintz non poteﬅ, quate
nus effe queat, ſub comprehenſionem cadere. Verum
ſi ifla aenigmata phyſica velitis repudiare, vos ſentietis
coaEïos, vt multas qualitates conﬅitutiuas ſyntheticªz
(vires Primitiuas) reiiciatís, quas aeque minus Poteﬅis
comprehendere, et vel ¡Eſa mutationis pºfflbilitªtº in '
\
sic ART. ELEM. P.II. II. LIB. IL CAP-.H7
in mundo
tium antecedat,
ſerierum abſoluteputet, efle curſu
primum forſitan non Poſſe
vmundi inij
dutªante.
Namque nobis hic non ſermo eﬅ de initio abſolute pri
mo quoad tempus, ſed ratione effectionis cauſarum..Cum
in praeí’ens (-vt hoc vtur) Plane libere, et fine contagio
ne cçuſarum phyſicarum neceirario determinantium de_
ſedczdſurgo, tum in hocce cuento, vnacum illius con-ª
ſcquentibus naturalibus in infinitum noua ſeries abſolu
te incipitj quamquam hoc euentum quoad temídus tan
tummodo in continuatione ſerie¡ antLgre-ffao verſatur.
Namque'hocce confilium factumque neutiquam in com
fequentia eficaionum mei-arum Phyſicarum ineﬅ, neque
ſola eﬅ‘continuatio earum, ſed cauſae Phyſicae determi
nantes a fuperiori eius Parte ceffant prorfus ratione
huius euentijquod quidem illis ſuccedit, ex iis autem non
conſequitur, et: proinde non ratione temporis quidem,
ſed quoad effeffionem cauſarum, initium abſoluto Prí
mum feriei viforum vocari dcbebit.
t .
confirmatio neceffitatis rationis in ſerie cauſaru'm_
Phyſical-um ad initium primum ex libertate Prouocandi
ex eo perfpicue elucet, quod (eXcePta Epicureorum dis~ e
ciplína) omnes' Philoſophiveteres ſeſe ſentiebant coaaflosl
vt ad enodationem motuum mundi motorem primum ſu
merenta id eﬅ, cauſamlibere agentem, quae-hanc feriem
prima et fua [Ponte inﬅitueret. Na'mque ex ſola natu
ra non auſi ſunt initium primum docere.
¿SEC-rin. ANTITHETICE RATIONIS PURAE. 317v _
èenerectvosmet offendi debebitis.~ Etením, niſi, cam
vere exﬅarc, Per experíemiam videretis, numquam Poſ
Íetí‘s ex antícipatíone excogitare, quomodo eiusmodi eſ
ſe queat Perpetua ſucceffio çxſiﬅentíae et non-exſiﬅen
tiae. ’
Sed facultate libçrtatis mutat‘ionumque in mundq
inﬅítuendarum interimextra
tas certe tantummodo fqre mundum
conceffa, eſſe
tam-en haec facul*
dcteberet(quamª
quam a’udentior quaedam arrogantiamanebit, extra' com*
Plex’um omnium, quite eſſe Poíſunt, viſiohum, Praeter
ea rem obiectam ſumendi,quae non Pot-eﬅ in vlla vſPiam
Poffibili perceptione proponi),Verum in mundo ipſo Demi
nilicere Pbterit, vt eiusmodi facultatem attribuat ſubﬅan
tiis,ſi quiáem tum contextus viſorum ſe inuicem ex legibus
fniuerſalibus- neceffario determinantium, quem naturam
vocamus , cum eoque nota verí empirici, qua experien
tia a ſomnio diﬅinguitur, maximam partem vna periret.
Nam tali facultate líbertatis Omni lege vacua natura non
poteﬅ cògitatíone coniungi; propterea quod leges natu
rae contagione facultatis illius perpetuo mutationem ex*
Períuntur, ludusque viſorum, quiex natura ſola ſemper
eandcm normam' ſeruaret, confunditur contextuque
pxiuªtur; '
'-1'
ars ART. ELEM. P. II. TOM. II. LIBQ‘II. CAP. il.

i
\ Am‘momm
y . PUGNA tali/jk TA
i _ t Th eſiI. v
Ñ Ad mundum pertinet aliquid, quod aut qua pars

illius, aut qua cauſa, in natura abſolute neceffaria Poſi
.tum fit.
Ratio. .
Mundo feufibiliy qua toto omnium viforum. fimul
ſeries mutationum contineturz Namque fine hac ſerie
ipfa repraefentntio ferici temporis, vtpote conditionisl
qua effe poffit mundus ſenſibilis, nobis haud data foret.')
Sed fuae quaeque conditioni mutatio ſubeﬅ, quae tem
pore illam Pracccdit, et qua fit, vt neceifaria videatur.
Atque vnumquodquc ad conditionem adﬅriazum, quod
datum eﬅ, ratione exfiflentiac fuaej plenam conditio
num feriem vsque'ad fimpliciter abfolutum Ponit, quod
folum eﬅ abfolute neceifarium Ergo neceffe eﬅ, vt ali'
quid abfolute neceffarium exﬅet. Sed hoc ipſum neceſ
ſarium pertinet ad mundum fenfibilem. Fac enim, il
lud extra eum eſſe, tum ſeries mutationumin mundoab
eo initium duceret , cum tamen haec ipfa caufa neceffi
ria ad mundum fenfibilem pertineret Atqui hoc fieri
non poteft Numque cum initium feriei temporis tan
tummodo eo, quod quoad tempus antecedita poffit de
terminarig fuprema conditio initii feriei mutationumin
tempore exfieta neceffe eﬅ, cum haec nondum erat (num
initium cernitur in exſiﬅentia, quam tempus antecedit,
quo res, quae incipitp nondum erat). Ergo effectio Cau
fae mutationum neceſſariae, proinde quoque caufa ipfa
ad tempús, ideoque ad vifum (in quo ſolo qua forma il
lius effe tempus Foreﬅ), proinde a mundo fenfibilij vt
pote complexu omnium viſorum, ea non poteﬅ feparata
cogitarL Ergo in ipfo mundo aliquid abfolute neceifa
”) lPl-empus quídem, qua condïtioformalís, poffibilitarem muta
l
, tíonum obiectíue antecedít, verum ſubiectíue et in veritate
confcientiae haec repraefentario nihilominusa perinde atque
quaeuis alía, tantummodo occafione perccptionum data eﬅ.
SECT. II. ANTITHETICE mnonis PURAE. "3x9
ratianir [mms,
IDEAR UM _TRAÑSSCENDENTALIUM
Antitheſisnx
Vbicumque nulla exﬅat natura abſolute neceflariaa ne
l
que in mundo, neque extra mundum, qua cauſa illius.
R a t ioſi,
Fac, mundum ipſum, aut in eo, naturam neceſſa
.riam eſſe, tum in ſerie mutationum illius aut initium
feret abſolute necéíi‘arium , quod proinde fine cauſa f0
cºet, id quod legibus dynamicis determinationis omnium
viſorum in tempore repugnatg aut ipfa ſeries omni ini
tio careret, et, quamuis in omnibus partibus ſuis for
tuita et ad conditiones adﬅricta, in toto tamen fimplici
l
ter neceifaria omnique conditione vucua foret. id quod
ſecum ipfum pugnat , quoniam exſiﬅentia multitudinis
haud eſſe neceifaria Poteﬅ, nulla parte illius exſiﬅentiam
in ſe neceffariam complectente.
y Fac e contrariop eſſe cauſam mundi abſolute neceſ- i

fariam extra mundum , tum ea, qua articulus fupremus
in ſerie cauſarum mutarionum cosmícarum exſiﬅentiam
poﬅeriorum ſeriemque illarum primum inciperet. tj
Atquitum etiam neceffe foret, vt agere ea inciperet,
eiusque cauſalitas ad tempus, ſed ob eam ipfam cauſam
ad complexum viſorutil, id eﬅ, ad mundum, proinde il;
la íPſa¡ quippe cauſa, haud extra mundum foret, quod
tj verbum incipere duplici ſenſu accipitur: et aat-aoi cum cau

ſa feriem ﬅatuu‘m qua effectorum fuarum ínfit; et paj/iunl
- cum effectío caufae in caufa ipfa fit. Híc ex priori concludo l
ad poﬅeriorem. '
320 .ART. ELEMQ P. II. TOM. II. L’IE..II. CAP.Il.__
rium inefl (fine illud iPſatotamundi ſerie, iine parte il»
lius contineatur).
SC/IOII’DII ad erit-mentium quartam
luud tbefiui
Ad euincendam exſiﬅentiam naturae neceffaríae hoc
loco nullo alio vti argumento debeop quam cosmologico,
quod fcilicet ab eo, quod e conditione Pendet, in viſo
ad id in conceptu adfcenditjquod ab omni conditione li
berum eﬅ, proptereaa quod hoc qua conditio neceffariz
ſpectatur totalitatis abſolutae ſerici. Argumentumeſo
la idea naturae fupremae omnium naturarum in vniuer
ſum, ad aliud rationis principium PertÍnet, quod proin
de ſingulatim debebit obuenire.
Iam argumentum cosmblogicum purum exſiﬅentiam
naturae neceffariae euincere noñ Poteﬅ, nifi ſimulin
medio relinquata vtrum ea mundus ipſe, an res ab eo
diuerſa contineatur. Namque ad hanc Poﬅeriorem in
veniendam decretis opus eﬅ, quae haud amplius cosmo
logica ſint, neque in ſerie viſorum Progrediantur, ſed
conceptus naturarum fortuitarum in genere (quatenus
ſolum qua. res intelligentiae ſubiectae conſiderantur),_
principiumque eas natura neceffaria, per ſolos conce
Ptus, coniungendi, quae cuncta ſub philofophiam trans
ſcendentem Cadunt, cui hic nondum locus videtur.
Quodſi autem argumentum ad rationem xcosmologi
cam ſemel
legibus inﬅitueris,
emPiricis 'ſerieyiſorum
effectíoniè regreffuqüein
cauſaruni fundamento ea ex
poli-v
tis; poﬅça non poteris ab eo recederecatque ad aliquid
tranſire, quod nullo modo qua articulus ad feriem Per
tínet. Nam in eadem ſignificatíone accipiendum eﬅ ali
quid qua conditioa quo ſenſu eius, quod ad conditionem
adﬅrictum eﬅ, relatio ad conditionem iu ſerie accepta
eﬅ, ad quam haec ſuprema conditio ducere in Progreffu
continuo debebat. Si igitur haec relatio -ſub fenſus ca.
dit, ad vfumque intelligentiaej qui eſſe Poteﬅ, empíri
cum pertineta tum ſuprema conditio cauſaue ex ſolis le
SECT. II. ANTITHETICE RATIONIS Í’URÁE. 32*:
'ſumtiloni repugnat. Ergo nec in mundo, nec extra mun
dum (cum i~llo tamenin colligatione eauſali) vſpiam na

tura abſolute neceſſaria videtur.
Scholion ad antínomiam quartum

U. ad antitlzzſſiin. 7
Si in ªdſcendenda viſorum ſerie, centra exſiﬅen

tiam cauſae ſupremae abſolute neceffariae difficultates
Putes Offendere, hae non debent ſolis niti‘ concept‘ibus
exſiflentiae neceffariae rei cuiusdamin genere, neque
Proinde ontologic‘ae eſi'e, ſede colligatíone ~cauſarum
cum ſerie-víſorum emergereg‘ª'vt ad eam condítio fuma
túr, quae iPſa fit a conditione libera, ideoque cosmolol.
-gice atque ex legibus empiricis elici.” Nimírum Pate

bit, Progreffum in ſerie cauſarum (in mundo ſenſibili)
numquam Poffe in conditione empirice abſoluta finiri,
quodquc a ratione fortuíta ﬅatuum cosmícorum ducitm‘,
argumentum cosmologicum, Pro mutationibus illorum,
contra ſumtionerh cauſae Primae ſeriemque fimplíciter
primum incipiendi facere.
Very-\im in hac antinomia mírum quiddam contra
'rians apparet, ſcílicet ex eodem argumento, vnde in

theſi exſiﬅentia naturaeprimae eliciebatur, in antíthe
ſi, earn-non effe concludebªtur, idque cademſubtilítate.~
Primo dícebàtur: eﬅ ,natura n'ççefi'ariª; ſi quiclem to.
x Ñ
322 ART. ELEM. P. II. TOM-'I‘I- LIB. II. CAP. Il. .
gibus ſenſus poteﬅ, proinde qua ad feriem temporis per
tinens regreffum claudere, naturaque ncceiiaria qua ſu
premus ſeriei mundi articulus conſiderandª erit.
Nihilomínus tali licentia vſi ſunt ab eo, quod vere

rem cauſamque continet, dcfleflendi‘ cym-agebam Ei;
nimia ryévoç). Nempe e mutationibus in mundo conclu
ferunt ad cauſas empirice determinantes, vnde exorta
eﬅ ſeries çonditionum adſcen'dens; et recte quidem.
Cum autem in ea nullum primum initium nullusque ar
ticulus ſupremus poffet inueniri , conceptu fortuiti em
pirico ſubito mifi-oa ſumta eﬅ categoria Pura, vnde ſe
ries tantummodo iutelligihilis emerſit, cuius abſolutio
(totalitas) in exfiﬅentia pofita erat cauſae fimpliciter-ab
foluteque neceffaria, quae nunc, cum ad nullam Con
ditionem ſenſibilem adflricta tenereturl etiam et condi~
tionetemporis effectionem ipfa inﬅituendi, liberata eﬅ.
quae quidem ratio prorfus illicita eﬅ, vti ex iís, quae
ſequentur, intelligi poterit
Senſu categoriae uro id fortuitum eﬅ, cuius e con

trario disiunctum elis 'ab eo poteﬅ, Atqui a fortuito
empirico ad fortuitum intelligibile non poteft concludi.
'Quod mutantura eius contrarium (ﬅatus illíus) alio quo
dam tempore exflat, proinde quoque effe Poteﬅ; proin
de hoc non ex pugna cum priori ﬅatu contrarium eﬅ,
quippe ad quod opus eﬅ,~ vt eodem tempore, quo* ﬅatus
prior erat, loco eius eſſe contrarium Potuiffet, id quod
omnino haud poteﬅ e mutatione concludi. Corpus,
quod in motu erat =A, iam quiefcit = non A. ~ Inde
ergo, quod flatus contrarius ﬅatui A hunc ſequitur,
prorfus non effici Poterit, vt contrarium pugnans 'cum
A efi-e Poſiit, proinde A fortuitum videatur; etenim ad
hoc opus effet, vt eodem temporea quo motus erat, lo
‘ co huiusce quies eil-e Potuiffet. Atqui nil quidquam no
vimus amplius, quam quietem ſequence tempore veram
fuiffe, proinde quoque eſſe Potuiſi'e. Sed motus hoc
ftemporer et quies tempore alio, fibi inuicem haud expu
gna contraria Videntur. Ergo ſucceflione determinatio
I
SECT. II. ANTITHETÏCE mnonis PURAE. 32' g

tum tempus praeteritum feriem conditionum omnium,
et proinde etiam abſolutumkneceffaríum) in ſe'continet;
iam diciturz nulla eﬅ natura neceffaria; eadem de cau
ſa, quia totum tempus praeteritum feriem conditionum
omnium (quae proinde viciffim cunctae econditione
Pendent) in ſe cobibet cuius quidem reii cauſa haec
eﬅ. Argume'ntum prius ſpectat tantummodo totalítà
tem abſolutam in ſerie conditionum, quarum alta-Malta_
ram in tempore definin eoque abſolutum quiddam nan
ciſcitur et neceffzn-ium. Poﬅerius autem rationem for
tuitam eorum omnium, quae in ſerie temporis determina.
ta ſunt, ſub contemplutionem vocat (ſi quidem quodque
praecedit tempus, in quo ipfa conditio viciſiïm vt aliun.
de pendens effe definita debet), quo curiae a conditio
ne libera., omnisque necefiitas abſoluta prorfus remo
vetur, Interim concludendi ratio in vtraque communi
hominum rationi maxime conuenitg cui faepeniimero
accidita vt fecum ipfa Pugnet, Pro eo atqne rem fibí
Propoſitam e duobus locis diuerſis contemplatur. Mei.
rama: certamen duorum celeberrimorum aﬅronomorum,
e ſimili difficultate de eligendo fpeazandi loco exortpm ,
phaenomenon fatis graue dueebat dignumquef-de qub
peculiarem libellum conſcriberet. Alter ita concluſit:
[una circa axem fimm Uertitur, proptzerea,~ quod- terrae
femper eandem partem oﬅendit; alter ſ-íc: ' [mia
haud vertitur circa axem filam, ob eam ipfam
p
324 ART. ELEM. P. II. T'OM.‘ II. LIB.II. CAP. II.

num contrariarum, id eﬅ, mutationel nullo modo ratio
fortuita. e conceptibus intelligentine purae Probatur,
ideoque etiam ad exſiﬅentiam naturae neceffariae e con
ceptibus intelligentiae purae non Poteﬅ duci. Mutatio
euincit duntaxat, fortuitum empiricum, id eﬅ, natum
nouum per ſe ipſum fine cauſa, quae ad Príﬅinum tem
pus pertínet, null-um prorfus habere locum potuiffe, ſe
cundum legem çffectíonïs cauſarum. Sed haec caufa,
etiamſi qua abſolute neceifaria accipiatur, nihilominus
hoc modo in tempore inueniatur, neceffe eﬅ, ad feriem
que viſorum pertineat
I
‘ SECT. II. ANTITHETICE RATIONIS'PURAE. 325

"cauſam, quohiam" terrae ſemper eandem parten]
pﬅendit. ‘ Vtraque arg-¡¡mentado vera erat, Pro eo
atque ﬅationem ponerent, vnde motum lunae vel
:le nt obſeruare.
*1-6
…w
, ' ART. ELEM.P.II. TOM. II. LÏRII. CAP. II.
l vdm‘inomide ra-tiom'r puras
SEC TIO TER TIA.

De ínuitamemo ratiohi: in haèce pugnafita.
En totum ludum dialecticum idearum’ cosmologïca

rum, non Permittentium , vt ſibi congruens res obiecta
in vlla quapiam, quie eſſe poffit, expericntia propona.
tur, quin ne q'uidem, vt ratio illas vniuerſalibus expe
rientiae legibus congruenter cogitet, quae nihilominus
tamen hand arbitraria excogitatae ſunt, ſed ad quas ra
tío in continuo ſyntheſeos empiçicae progreffu neceffw
río ducitur, cum id, quod ex legibus experiehtiae ſemper
tantum ex adiunctione poteﬅ deçerminari, ab omnicon
diticneliberare vult, in ſuaque totalitatc abſoluta com
Plecti. Hae adſertioncs argutantes totidem Periculísco
natibu'squ'e continentur quaeﬅiones quatuor naturales et
víneuitabiles rationis expl‘icandi, quarum ipſarumdunta
xat totídem, nec plus, nec minus, eſſe poffúnt, quot
\ ſeries ſunt ſumtiongm ſyntheticarum , quibus \ſyntheſis
empmca ex anticipatione terminis coêrcetur.
Splendidas illas petitiones rationis, ditionem ſuam

vltra omnes experientiae terminos dilatàntis, formulís
duntªaxat ieíunis propoſuímus, caúſam Petitionis C0nti~
nentibus, et; vt; decet Philoſophiatn trulnsſcendentalem,
ab Omni eas ratione empírica liberauimus, quamquam
omnís ſp’lendor adſertionum rationis tantum in confun
&ione cum ea Poteſi emicare. In hac applicatione au
tem et dilatatione Pro-gradiente vſus ratio'nis, a campo
ex‘perientiarum inflifuentisç'atque vsque ad has ſublimes
ideas Pedetentim ſeſe euehentis, Philoſophia dignitatem
Prodit, quae, ſi arrogantiam ªdſertionum Meri Poffet,
pretium aliarum artium humanarum omnium longe an
tec'elleret, propterea, quod fundamenta ſummarum ex
ſpectationum ratione finium ſummorum, ih quibus om
nin rationisﬅudia conatusque demum ooniungi debentjza
Pollicetur. Vtrum mundus initium’habeat, et terminum
qucmpiam extenſionis in ſputío, vtrum‘vſpiam et for
, SECTJII. DEAINVITAMENTO RATIONIS è-tc. 327
taffe in memet ipſo cogitante indiuidua quaedam vnitas
{it atque inçorruptibilis, an nihil ſit, niſi _diuiduum et
caducum; ~’vtrum in actionibus liber ſim, an, quemad
modum na‘turae càeterae, 'ad ſilum naturae ducur fati
que; vtrum deníqne ſuprema mundi cauſa exﬅet, an res
naturales earſiumque Ordo in re obiecta vltima verſentur,
in qua in Omnibus deliberationibus noﬅris conſiﬅcndum
nobis ſit; quaeﬅiones ſunt illac quidem; cum quarum
ſolutionc vniuerſam ſcientiam ſuammathematicus liben
ter commutaret; quippe quae. ratione ſummorum gra
viffimorumque finium generi humano Propoſitorum nil
quidquam Poteﬅ aperire, in quo adquieſcat. Ipſa illa
dignitas matheſeos (de qua, iure ſuperbire ratio humana
poteﬅ) Poſita in eo eﬅ, vt, cum ea rationcm ducat ad
naturam rerum tum in maximis, tum in minimís quoad
Ordinem et conue‘nientiam, et vero etiam vnitatem vi
rium eam mouéntium admirabilem , longe vltra Omnem
exſpectationem pl'Iiloſophiae in vulgari experientía 1.1i
tentis, Perſpiciendam , ea hoc ¡pſ0 ad vſum ratío‘nis Vl
tra omnem experientium dilatatum, anſam praebeat, ad
,eumque ﬅimulet, _itcmque philoſophiae ea in re occupa
tae res Praeclariffimas ſubm-iniﬅret, vt inueﬅigatio íllius,
,quantum eius natura-Permittit, viſionibus aptis a‘tque
.accommodatis adiuuetur… › x Ñ
Per caſum contemplationi infauf’cum (ſed fortaſſe bo

no deﬅinationi hominis practicae) ratio, in media ſpe
ſumma, ſent-it ſeſe rationibus Perturbari contrariarum
rationum pondere debilitatis, ita, vt, et quo famaecon;
ſulat, et vel ipſius ſuae ſalutis cauſa, nequeat podem re
ferrc, eamque litem tamquam merum ludum quemdam
rªequo animo ſpeí’carev multo minus Pacem offerre, pro
pterea quod res certamini Propoſita permagni intereﬅ,
dique nihil quídquam relinqiiitur, quam \ft de origine
hniusce diffenſus rationis cum ſe ipſu cogitet, anuon i
forte ſolus error in cauſa ſit, quo explicato vtriusque
Partis ſuPerbae illae Petitionòs fortaffe tollantur, con
traque quiçétum rationis impcrium in intelligentíam ſen
ſusqúe* duizabcile inciPiat.
\
\
328 ÁRTſiELEM. P. Il. TOM. II. LIBJL CAP. II.

- -Sed-doctañuillam ſubtilemque explicationem _in prac
ſens in medio relinqunmuxpriusque conſideremus, a
quarum Parte Potius ﬅare velimus, ſi forte ad partes ſe
quendas Cogamur. Quo quidem tempore cum hand ob
ruffam veri logicam, verum id, quod noﬅra intereﬅ,
conſulamus, hace inueﬅigaxtio, etiamſi ratione iuris du~
biivtríusque Partis níl- ea,decer\natur, hanc tan-¡en vtili
tatem adſeret, vt planum faci-at, cur litigantes vnam P0
tius, quam alteram partem,ſecuti ſint, quamuis hand fe
re Praecipua quaedam rei obiectae perſpiçíentia in cauſa
fuerit, itemque vt aliae quoque res explicentur, veluti<
feruor ingens vnius, adſcrtioque grauis et: aequa alteríus
Partis, cur vni parti Plauſum dare laetum malint, con
traque alteran‘¡ odio maxima obſeffí tene-antur.
_ Verum eſ’c‘ali'quid; q'ú‘od in hzïcctdíiudicatione prac
vía‘ locu‘m definiat, ex quo illa‘ſolo Poffit, qua decet,
ſubtilitzyzte inﬅituí; Ïídqu‘eº'cernitur in comparatione Prm
l' ªcipior’um, _‘vnde a'm'bae partes Proficiſcuntur. In adſcr
tionibus" antitheſéſios-'pexªfeüa‘m conuenientiam modí c0
gitandí plenamque ſe‘nte’htiae vnitatem animaduertimus,
n'empe principiuni e‘mpiriémi Puri, non ,ſolum in eno
datione viſorum in mundo, verum etiam in ſolutione
idearum transſccndenta’lium, de ipſa nerum vniuerſitate.
Contra ea Vero adſertionibus tlTeſeoS, praeter explicado
n’em empiricam intra ſeriem viſorum, etiam initia in
tellectulia pro fundamento Ponuntur, et eatenus regula
haud ſimplex videtur. Eam autem a nota discernendi
neceffaria ſua dogmzitimmum rationis Purae denominaba.
Igitur a Parte dogmatixmi, in determinandis ideis
rationis cosmologicis, ſiue theſeos, .emergit _primum cer
tum quiddaní actiuum, quo quisque bene _anatura infor
matus, ſi verum commodumſuum nouerit, ex animo de
lectatunMundum initiúm habere,meumillud ipſe cogitans
natura effe ſimplici et incorrupfibili,memet porro 'm afflo
*níbus arbitrariis liberum neque coactioni Phyſicae ſubie
aum ºffºr vniuerſum tandem rerum ordinemfin quibus
mundus conſiﬅit,a natura prima venire, vnde cuncta, vníta
'tem ſuam conuenientemqueſi finibus ſuis coníunéïionem
~SECT.III. DE INVITAMENTO RATIONIS etc. 3 2 9
habeanta ea totidem ſunt fundamenta phi'loſophíae mo
ralis et religionis. Sed ªntithefis hiſce fulcris omnibus
fpoliat nos, vel certe fpoliare videtur.
Deinde vero etiam contemplatiuum quiddam, quo

ratio dleieitaturj ab hac parte elucet. Namque ſi ideas
txánsſcendentales ſic ſumas, iisque hoc modo vtare, ple
ne ex anticipatione poteft tota conditionum catena cohi-v
. - beri, et eiusa quod e conditione Pendet, deriuatio com
Prehendi, propterea , quod ab abſoluto inatitutisa id
quod haud praeﬅnt antithefisa ſeſe commendans pemme
,. eo,
non quod ad quaeﬅionem
poteﬅſreſpondere itar devtconditionibus ſyntheſeos
ne in infinitum, quod porea
n-ro quaeri poffit, relinquatur. Secundum eam ab initio

dato advaiiud altius progrediendum eﬅ, quaeque pars ad
- P artem minorem ducit, . uod ue euentum
. . aliud . euen.
t tum, qua cauſa antecedit1 et conditiones exfiﬅentlae m
genere ſemper viciffim aliis conditionibus innituntur-g
ita, vt numquam in re quapiam in ſcſe conſiﬅente qua.
natura Príma-firmitatem conﬅantiªmque nanciſcantur.
fum
accedit ectx tertz'g
rationehuic parti haud
Populari. parumenim
l Neque commendationis
intelligentia
communis in ideis initii abſoluti vniuerſae ſyntheſeos
vel minimam difficultatem offendita quippe quae prae
terea conſueuerit, potius deorſum pergere ad conſe
,quentia, quam ad cauſas progredi ſurſum, et in conce
wptibus primi abfoiuti (cuiüs de Poffibilitate haud ea ſoll’l
cita eﬅ) commoditatem quandam habet, locumque' fi
xum, quo filum graduum ſuorum iungat, cum e contra
,Ñrio progreſiïone ad conditionem perpetua ab eo, quod ad
conditionem adfh-iPcum eﬅ, femper vnum pedem in acre
Ponens, nullo modo queat delectari.
Sed ex parte empirirmi in determinandis ideis cosmo
xlogicisj fiue antithç/èor‘, prima nil quidquam eiusmodi in
vitamenti Practici e principiis rationis Puris, quo
ea oblectetunndeﬅ, quod philofophia mor-alis religioque
in ſe continent iPotiusque empirismus ſolus vtramque
ª Omni vi virtuteque videtur priuaret Si nulla eﬅ ¡¡atun
33º ARTZÍE'LEM. P._ II. TOM.Il'. LIBç_ II. CAP. II,,
Prima a mundp diuerſa, fi mundus ínitío caret, ideoque’
auctore, ſi voluntas noﬅra haud libera eﬅ, animaque
Perinde atque materia diuidua et còrruptioni obçoxiª
Úldetur‘, etiam omni‘s idem-um decretorumque moralium
valor vſusque pel-¡bit, cadentque íllae cum ideis trans
- ſcen‘dentalibus, quibus fulcrum Carum thcoreticum effi
citur.
Contra empirismus contenïplatiuo ratíonis inuita
mento commoda miniſh-at, quae maxime alliciunt, ea
que longc …a ſuperant, quae doctor idearum rationa
lium dugmaticus poterit polliceri, Secundum empiris
mum intelligentía ſemper in proprio territorio ſuo com
moramr; nempe in campo ſolíus eécperient'iae Poſſibilis,
cuius leges ea inueﬅigare Pgteﬅ, earumque oPe certam
facilemque comprehenſu cognitionem in infinitum am
plificare atque augere. Hic et poteﬅ ea et debe!: obie
9mm rem, tam per ſe ipſam, quam in adfectionibuseius,
viſion¡ prOPcmere, vel certe in conceptibus, quorum
imagines in ſimilibus viſionibus datis Perfpicue Poffunt
\ dilucideque Oﬅcndi. Non ſolum, quod non OPUS haber,
cntenam ordinis naturae deſerere, quo ¿deis adhàeres
cat, guarum resinformata'e
ſola cogitatione obiectas haud
dari nouit,
numquamquoniam qua ve-
Poffunt; res ſi
rum ne licet illi quidem, opus ſuum relinquere, neque

ſub ſpecie operis co'nfectí iam atque abſoluti, in ditio
nem transmigrare rationis ex-ideis cogitantis atque ad
conceptus transſcendentes, vbí haud amplíús i… opus
ſin vt obſeruet atque legibus naturalibus conuqnienter
ſcruteturz ſed tantummodo cogitetfingatque, freta,›ſe
'non poffe factis naturae refutatum iri, quía haud fere-a'd
teflínïonium illlius teneatur a‘dﬅricta, easque migrarè
queat, vel eas lpſas adço malorí auctoritati, nimirum ra'
tionis purae,,ſubiicere. . . ‘ _ '
Qua’mobrem numquam empirícus colicedet, vt
quampíam êmxñv’ natlírªe Pro ſimpliciter prir’ha ſuma
mus, tamquam
illius aut quempiam terminum Proſpectus‘
extremum-conſideremus, › autin ambitum
a rebqſis ob
ieêis naturalibus, quas obſçruªtionis -ope ac mathcſeos

\
SECT.III. DE INVITAMENTO RATlONIS etc. 331
diffoluere poteﬅ atque in vifionc ſynthetice determinara
(ab extenſo); ad ea tranſeamus, quae nec ſenſu poffunt,
'nec Phantaſiae ope in ſingulo (concreto) pr0poni(ad ſim
~PleX); neque etiam Concedet, vt in natura ipſa faculta.
tem a legibus naturaè libere agendi (libertatem) funda
mento ponamus, eaque intelligentiac negotio der'o‘ge
mus, atque ad Íilum neceffariarum legum originem ví
ſorum inúeﬅigemus; neque tandem hoc dabit, vt cu~
iuspiam reí cauſa extra naturam quaeratur (natuça pri-,
ma), quoniam praeter hanc nil quidquam nouimus, pro
pterea quod ea ſola eﬅ, quae nobis res obíectas ſubm'mi
ﬅrgt, nosque ſola Poteﬅ 'de legibus eíus edocere. .
Quodſi philoſophus empiricus in antitheſi nihvil fibi
nliud Propoſitum haberet, quam vt audacia atqueteme~

ritas rationis, id, cuius cauſa. ade-ﬅ, praue íudícantis,
› proﬅernatur, quie de jmfijicicntiafiientiaque earum re
rum gloriatur,
ſcientiaque qquarum'proprie
ſipotcﬅ, idque, quodnulla effe Perſpicientia
ratione inuitamenti
Practíciprob‘atur, Pro adiumento contemplatiuí inuita
menti.venditare vult, vt, vbi commoditati ſune con
gmere videt, quaeﬅíonum phyſicarum filum abrumpat,
illudque ſub ſpeqíe cognitionis augendaº, ad ideas iun
gat transſcendentales, quibus proprie tantummodo co
gnoſcimus, nos nihilquidquamfiire; ſi, igitur, Philoſo
Phus empíricus -in his acquieſcoret, tum decretum, e‘ius
in ſententía cerneretur temperantiae in arrogandº, m0
deﬅiae in ndſeuer-.mdo, et fimul in amplíſicationez quae
eſſe poffit, maxima inte’lligentiae noﬅrae, Pcrmagïﬅmm
nobis Proprie datam, nimirum experientíam. ‘Tum_
enimfizmtionu intellectualesſidfflqua in gratiam ratíonis ‘
noﬅrae pra/Ciicªe nobis hand adimercntnr; ſed ſub ſpe
-èiepompaque ſcieutiae intellectusque rationalis Poffent
‘il]ae quidem non pr‘odire, quoniam prupria illa jèientz'a
'contemplatiua nullmn rem aliam Poteﬅ , quam quae ex
Perientiae ſubieá’m eﬅ, attingere , eiusque terminis mi
gratis,'ſyntheſis, quwe nouas atque al) illa libcras cogni
tiones tentar, nou habet, quod viſion¡ ſubﬅratum ſit, at
quejn quo 'Illa q-ueat exerceriſi 1
332 ART. ELEM. P.II. TOM.II. LI_B.I_I. CARE;
Cum' autem ip'ſa empirjcorum ſententia rationa.
idearu‘m (vt Plerumquev fit) formam dogmaticam induit,
idqu‘e ſidenter n‘egat, 'quod ſphaeram ſupera!: cognitio
num ſuarum intuitiuarum, tum ipſa in vitium immode
ﬅiae incidit, quod eo dignius reprehenfione videtur, quo
gra‘uior calamitaS-eﬅ, q’uae iis, quorum nobis e ratíone
practica intereﬅ, adferri videtur.
Ï' Atque haec quidem ſententia Epicuri*) eﬅ; contraq
ria Plato-ni¡ ſententíae. * -
- Vterque plus Profitetur, quam nouit, ita tamenl

vt ille ſcientiam, quamquam in fraudempracticae ratio
nis,excitet et adiuuet, hic eorum quidem, quae in actio
ne Poſíta ſunt, principia Praeclura ſuppeditet, ſed eadem
ipſa re ratione eorum ,, quorum ſolorum nobis ſcientiª
contcmplatiua conce’ffa eﬅ, rationi Permittit, vt viſo
rum naturalíum euodationes ſectctur ideales, inuefligaª
tione phyſica ncgl'ecta. '
Tlªrtío denique, quod momentum attinet, quod in
options praeuia poteﬅ inter duas Partes diſceptantes‘
ſpectari, ádmodum mirum eﬅ, rationem empirícam om
ni popular¡ rationí P-rorſus aduerſªri , quamuis Credí de
*) Sed tamen adhuc quaerïtur, an haec decreta vmquam vt
adſertiones obiectiuas Epicmzus propoſuerin Si forte nil ea
erant, nifi regulae vſus rationis contemplatiui, ex íis eíu:
ingenium philoſophicum verius eluxit, quam vllius cuius
píam philoſophorum, veterum. Vt in explícandis viſis 1ta
verſari debeamus , ~ac ſi campus ínueﬅlgªtíonís nullís term¡~
nis ínitiisue mundi praecidatur; vt matenín mundi it?. ſu~
matur, Vtí ea eſſe deber, ſi de ea per experlentiam cuplmus
edoceri; vt nulla alía euentorum generado, quam quonaodº
ea ex legïbus phyficis mutatíoni haud‘obnoxíis determlnen
, tur, tandemque n'ulla cauſa a mundo diuerſa debeat adhlbe
ri; haec omniain decretis ſunt etíaninunc veris,~-ſed paz-¡nn
ſeruatís,
piorumque philoſoph-iae-contèmplatíuae
doctrinae moralis, ab alienisctamplificandae, pnnq
foutibus adiutoriís li- _
bere inueníendorum , ita quidem , vt propter‘ea is, qu¡ pro
-nunciáta illa dogmatica, quousqú‘e in ſqla c‘on’templatione
zverſemur, vult Ignoran', _inculpari debeat,v ſe illa' velle
llegare. - › . ~ .
I
szcrnLmzmvrrAMnMro RATIONIS etc. 333
"beret, intelligentiam communem cupide amplexaturam
confilium , quod eam nulla re alía, atque cognitionibus
empiricis earumque contextu rationi congruojpollicetur
explerij cum e contrario dogmatica trunsfcendentalisl
eum cogat, vt ad conceptus Progrediatur, intellectum
rationisque facultatem ingeniorum in cogitando exerci
tatiffimorum longe ſuperantes. Verum hoc ipſo‘mo
mento ducitur. quandoquidem ea tum in ﬅatu verſa
tur eo, quo vel doctiffimus quisque ſibi non Pot-eﬅ quid
quam prae illo arrogare. Si parum vel nihil earum re
rum intelli‘git, tamen poterit nemo gloriari, ſe multum
pluris de iis intelligerej et quamuis nequeat de illis tam
artificioſe loqui, quam alii, tamen de iis Poteﬅ infinita
plura ar‘gutari, ſi quidem in meris ideis obambulat, de,
quibus ob eam ipfam Cauſam facundiffime Poflís differe
re, quoniam eas proæjiu mj/Zim'; cum tamen de perfcru
tatidne naturae penitus obmuteſcere., de fuaquc igno
rantia fateri cogeretur. 'Itaque haec decreta permagnam
iam commendationem habent ſu¡ ex commoditate vani
tateque. Praeterea quamuis graueturlphilofophusj vt
decretum eligat, cuius non poffit libi rationem redderea
atque adeo conceptus introducat, quorum veritas (reali
tas) Obiectiua nequeat perfpicigu tamen intelligentiae
communi nihil vlitatius videtur. cupit ea aliquid ha
bere, in quo tuto Poffit initium capi. i Neque difficul
tate foilicitatur eiusmodi fumtionis comprehendendam
quoniam ei (qui, quid comprehendi fit, neſcit), num
quam illa in animum venit, idque notum ac peruulga
tum putat, quod vſu crebro ac diuturno illi frequenta
tum videtur. verum poﬅremo omne inuitamentum
contemplatiuum prae actiuo illi euaneſcit, illudque ſeſe
Perſpicere opinatur ac ſcire, quod vt amplexetur credat
Ve, metu aut fpe impellitun Ita fit, vt ratio empírica
rationis in via transſcendentali- ideas feilantis omni po
pularitate iit prorfus Priuata, atque, vtcumque ſuPremis
decretis Practicis illa infenfa videatur, tamen haud qua
quam metuendum eﬅ, ne vmquam terminos ſcholae mi
gratura, atque in republica auctoritatem aliquam gra-~
tiamque multitudinis confecutura videatur-y
.FW
l
334 ART. ELEM. P. II, TOM'. II. LIBJIÑCAPLII.

Ratio humana per náturam ſuam architeflonicaefl¡
id eﬅ, omnes notitias ſpeíïat tamquam ad aliqnod, quod
eíi‘e poffit, ſyﬅema pertinentes *,v Proinde quoque ſolum
ca principia Permittit, quibus quaedam'inﬅituta cogní- ſi
fio ſaltim hand impeditur, quo minus ſere Poffit vnacum
aiiis in quopiam ſy-ﬅemate reponi. Sed pronunciata an
titheſeos eam naturam habent, -vt iis prox-ſus ſieri ne
queat abſolutio contextus cognitionum. Ex iis enim
Práeter ﬅatum mundi quendam ſemper alius eﬅ ﬅatus
vetuﬅior, in quaque Parte ſemper inſunt aliae Partes
rurſus diuiduae, ante quodque euentúm eﬅ aliud, quod
viciſſim itidem aliunde generatum eﬅ, atque in exſiﬅen
tia Omnia omnino ſunt tantummodo ad leges adﬅricta,
ita, vt nnſpiam exſiﬅentia abſolut-.1 Primaque agnoſcenda
videatur. Cum igitur antitheſi nuſPiam quiddam pri
mum concedatur, nullumque initium ſimpliciter poſiit
abſoluteque fundamento eſſe, Plenus iabſolutusque co
gnitionumcontextus, eiusmodi ſumtis, effe nullo modo
Poteﬅ. Igitur inuitamentnm rationis architeflonicum
(quod hand empiricam, ſed Puram rationis vnitatem ex
ªnticipatione Poi’culat), \naturalem in ſe. còmmendªtio
nem co‘hibet adſertionum theſeos. ‘
u Quodſi autem quispiam ab Omni ſe inuitamento

Poffet abdicare, adſertionesqiue rationis; ad omnes con
ſequentias medius.- atque indifferens‘, ex ſolo Pretio ratio
num-ſub con‘templationem vocare; is, vt nullum ſciret
exitum, ſecus ſeſe e difficultatibus expediendi , atque, ſi
vnam vel alteran¡ ſententiarum controuerſarum Profite
retur, Perpetuo in dubio atque ancipiti haereret. H0
die videretur ſibi de. voluntate hominis libera perſua
ſus; eras, ſi inſolubilem naturae catcnam conſideraret,,
libertatem nil niſi illnſionem ſui duceret, omniaque na
turalia Putaret. - Sin autembad agendnm ventum ſit,
tum‘ hicce luſus ration‘isfolius Contempiatiuae, velut vm
brae ſomnii, euaneſceret, fnaque Principia ad ſolum in
vitamentum practicum eligeret. Qnoniam autem n‘zitu
rªm cogitantematque inueﬅigantem decet, cel-ta tem-.
para. ſoli ipſius ſui ratioui exmninªndae impendere, in 6,0
sÉCT. IV. DE QUAESTIONIBUS maluisse etc.- 335
vero omne partiu’m iiudiumdeponerej atque ita obſer
vata aliis diiudicanda palam Proponere; nemo poterit
nec reprehendi, nec prohiberij theſes pariter atque an
titheſes,fui-ipfius
liuratis vti ſe, ordinisiccoram
nullis comminationibus perculfae
ordine puta hominum coram
im
becillium) defendere poffunt, in medium adferre.
Antz’nomiae ratiom’x‘ purae

SECTIÓ QUAR'TA.
De quaeﬅionibu: tramſcendehtalz’bw rationirpurae, quate
, mu alybluteſolui pqffe oportcat.
Omnia, quae proponuntura explicare vellc, ad
omniaquea quae quaeruntur, reſpondere, impudicae iai
&antiae foret, arrogantiaeque ita exorbítantís, qua ill¡
co omnem apud alios fiduciam perderes. Nihilominus
tamen artes reperiunturl quarum natura ita fert, vt
quaeque in iis quaeﬅio obuia ex iis, quae ſcimus, ſim
pliciter explicanda videatur, eo quod explicatio iisdem
de fontibus, vnde quaeﬅio oritur1 debetpromanare, at-A
que vbi nullo modo permiiium eﬅ, vt ignorantiam inc
vitabilem Praetendamus, ſed enodatio queat Poﬅulari.
Quid ſingulis, quae cogitari Poffunt, temporibus iuﬅuní
aut iniuﬅum fit regularitermeceffe eﬅ, vt ſcire Pofiimusj
ſi quidem obligationem noﬅram attingit, neque eiusa
quod ſcire haud Poffumus, vllam obligationem habemus.
Alnterim in euodandis naturae viſis multa, oportebita in
certa nobis, multaeque quaeﬅiones inenodabiles mane
.nnt, quoniam id, quod de natura rerum fcimusj ad e_a,
quae nobis explicanda ſunt, Permultum abeﬅ, vt in 0m
nibus cauſis fatis videatur. quocirca quaeriturz v an v1
la quaepiam quaeflio philoſophiae transfcendentalisj
aquae rem obiegtam ſPeE’cat rationi propoſitam, eadem'
ipfa ratione enodari nequeat, atque an iure Poma illius
decifionem recuſare eo, vt eam rem, tamquam fimplici
ter abfoluteque incertam (ex vniuerſis iiS, quae poſi'unt
_à nobis cognoſci), iis adnumeremus, de quibus quidem
cogitationem habemus, quae ſufficít, vt quaeﬅioncm
- "i-I
336 ART. ELEM.- P. II. TO'ML‘II; L'IE.‘IIL CAP. IL'

proponamus, cuius quídem vínquam expedíe'ndae pror
ſus nobis aut ſubſidia deſunt aut fa‘cultas. »qq
Iam adſirmo, philoſophiam tran'sſcendentalem 0m

nium notitíarum contemplatiuarum ſolum hoc Peculíare
habere: nullam quaeﬅiouem, rem oblatam quandam ra
tioni purae Propoſitam attingentem, eidem humanae ra
tioni‘inenodªbilem eſſe, neque vllum Praetextum igno
rant‘xae íneuitabilis Profunditatisque immenſae quaeﬅio
nis poffe ab obligatione l‘iberare, plene Perfefleque earn
explícandi; ſi quidem idem conceptus,, quo efficitur, vt
quaerere Poſſimus, neCeffario nos ati-.1m rcddere idoneos
debet, :1d quaçﬅíonem iﬅam expediendam, Propterea
quod res obiecta extra conceptum nuſpiam deprehendi
‘ ,tur (quemadmodum in iuﬅo atque iniuﬅo).
Nec vero in Philoſop-hiu transſcendentali quaeﬅio
nes aliae ſunt, quam cosmologícae, quarum'ratione iure
poteﬅ plena m}merisque abſoluta reſponſio Poﬅulari,
quae
cebit,obiectae
-illam eoreiſubterfugectre,
naçuram ſpectet, ncque Philoſopho
vt obſcurítatem li
imperúiam
Praetçndat, eaeque quaſieﬅíones ſolas poffunt ideas cos
mologicas attiuere. Namque res obiecta Ïcmp‘ír‘ice data
eſſe debet, quaeffioque ſpectat tantummodo conuenienct
tiam eius cum idea quadam. Si res qbiecta transſcen
dentalis eﬅ, et Proinde ignota'ipſa, velutí an quidda’m
illud, _çuius viſum (in nobis ipſis) in cogitatione (anima.)
verſatur, natura per ſe ſimplex ſit, an natu'ra rerum vní
verſar-um exflet abſolute necèffaria, et ſic porro, túmad
ideam noﬅram quaeri res obiecta dſiebet, quam faterí poſv
fimus_cosmologicis
,Ideís nobir eſi'e ígnotam,
ſolis hocneque tamenineﬅ,'
propriu‘mh non effe Poſi'ef)
vt rem ſibi
obnoxiam, ſyntheſin-que empírícam ,ad eius conceptum
neceffariam ſumere qua datanï Poffint, quaeﬅioque exiis
l“) Ad quaeﬅíonem,quaenam natura obiectae rei transſcendcn
talís fi’t, reſponder¡ quidem non poteﬅ, ita ſcilicet, vt ape
ïiatur, quId ea ſi?, et quanam in re verſetur, ſed \amen ſic,
vt quucflionem efl'e nullam fignificemus, propterea quod nul
la res ei ſubíecta dara ſit atqu‘e propoſita.. Quocírca ad 0m
nªª quªefliones pſychologíae traus‘ſcendemaüs etiam Potefl
I ~ \
' CECT. Iv. DE QUAESTIONI‘ÉUS‘ TRAÑSÉC etc.. 331
oriunda tantummodo PrÑogreffum ſpectat ſyntheſeos huy
iusce,.quatenus eo totalitàs abſoluta .contineri deber,
quae quidem nil quídquam amplius emPir-icum eﬅ, Pro
Pterea illa non poteﬅ in vlla quapiam experientia Propo
ni. Igifur cum hoc loco duntaxªt de r‘e ſermo fit qu¡
exPer-ientiae, quae eſſe PoffitJ .obnoxia, neque qua de re
Per ſe ipſa, ſolutio quaeﬅiqnis cosmologicae transſcenp
dentalis, extra ideam n-uſ iam eſſe Poterit, fi quidem
haud ca rem nttingit Per LL:: ipſum; atque_ ration‘e expe
rientiae poffibilís non id- quaeritur, quod in ſingulo
(concreto) in quapiam poſiít experientia oﬅendi, ſed
quid in ideà inſit, cui ſyntheſis empírica debeat ſitantumª
modo appropinquarº; ergo neceffe eﬅ, vt ex idea ſola,
queat ſolui ; namque haec in ſoli_s effectis rationis
verſutur, 'quae proinde non Poteﬅ culpam a ſe Ifemoue*
re, atque inobiectam remignotam transferre¡
Atque haud ita ,mix-um eﬅ, vtiíyrímò quaſi adſpeüu

videtur:
._ doctrinam
_ ratione. omnium
. q uaeﬅionum dome
lhcarum meras certas
. y ſolutlones
~ et P oﬅulare P offe
. el: ex:
ſgeflare, quamuls fortaffe nondum repertae vldeantur.
Praeter
. / P hildſo
\ Phiam
. . transſcendentalem duae ſunt do .
&rmae pulªae ratlpms, quarum-vna ſolam contemglatlo
nem ſpectat, áltera ªctionem, nempe mathçfir pura et
phíloſbphia morali: pura; Anne vmquam audiuim‘us,
q‘uaſi ex ignorantia‘ 'quadam conditionuni necelſaria, in#
certum eſi'e declvaratum, qjlamne proportionem diame
Içer ad Perípheriam exacta habe‘at in numeris rationali
teſponglerí,'vti vêre r'eſponſum eﬅ ; ſi quidem ſubïectuni

r transfcendentale attingunt omníum. víſorum íntemorú‘m,
. quod res
ct‘qua_ ipſum haud datum
obiectq poſirum
eﬅ, inatque
viſoin eﬅ,' nec próinde
quo nullae catego
tiae (quas tamen proprle quaeﬅío ſpectat) ad conditiones in*
Véniunt‘ ſu¡ a‘d vſum tran‘sfekeridi. Itaque híc locum habebít,
r quod in vulgus diditur, nullam reſponſionem etíam reſpon
, fionis vicem explere, nempe quae'ﬅionem dé natura illiu!
euiuspiam, quod nullo poteﬅ attributo. deſinito -cog'itari,
prqpterea quod prorſus extra ſphªeram íllu_d polútur rerum
'Qbiectarum' pçuit'us jrritam atque inªnem-efl'e. ,
, q Y
338 ART. 'E'LEM. P. II. TOMII. LIB. II. CAP. II.
bus et irratíonalibus? Cum priori neutiquam ea Poffit
congruenter dari atque Proponi, ſed poﬅeriori nondum
inuentum ſit, iudicatum eﬅ, faltem certo Poſſe cognoſci,
eªm ſolutionem uullo modo ſieri poſi'e, cuius rei quidem
Lambertur argumentum dedit. In Principíis morum
vniuerſalibus nil efl'e quidquam incerti poteﬅ, quando
quidem enuncíatio'nes aut prorſus vanae ſunt et inani
voce ſonant, aut e ſolis noﬅris couceptibus rátionis ma
nªre debent¡ Contra in Phyſicis infinitas eﬅ coníectu
rarum, quatum ratione numquam Poteﬅ certitudo ex
fpectarí, Propterea quod phaenomena phyſica in rebus
\òbiectis verſautur, \quae nobis a conceptibus noﬅris li
berae proponuntur 'quorum proinde aperiendorum cla
iris haud in nobis noﬅraque cogitatione, ſed extra nos
¿ﬅ, ob eandemque ipſum cauſam ſaepeuumero non inne
¡niri, proinde nulla Certa Patefaffio ſperari poteﬅ; Quae
ffiones autem analytices transſcendentalís, quae dedu~
&ionem attingunt coghitíonis Purae uoﬅrae, huc non'
referendaè duco, quoniam in Praeſens tautummodo de
firmitate iudiciorum ratione rerum obiectarum, non ra
tione Originis ípſorum conceptuumſi'noﬅrorum agimus.
_ Quamobrem ab obligatione propoſitarum rªtiouis

quaeﬅionum critice ſaltim ſoluendarum eo haud nos po
terimus liberare,' vt de anguﬅis rationis noﬅrae carceri
bus querelas tollamus, et ſpecie cognitionis noﬅri ipſius
modefle vt
Perare, confiteamur,
decernamus,vim omuem
vtrum rationis
mundusſi uoflrue
ſit ab ſu
Retorno,
an initium ceperit; vtrum ſpatium'mundi in i’nſinitum
fit naturis refertum, au intra cerros terminos íucluſum
videatur; vtrum quidpiam in mundo fimplex ſit, an
vniuerſa in infinitum ſecar¡ debeant ac díuidi; vtrum
generatio quaedam ac Propagatjo ex libertate fit, an
cunE’ca ad catenam nexa Peudeant Ordinis .uaturae re
rum; vtrum denique'quaepiam natura ſit prorſus abſo
luta ac Per ſe neceffaria, an vniuerſa quo‘ad exſiﬅentíam
ad conditiones adﬅricta fint, Proiude extriuſecus aliun
&e Pendeant àtque fortuita videantur.- Namque vni
1'erſae quaefliones iflae rem ſpectant obieíïam, qua:
\
o
SECTJV‘: DE QUAESTIONIBUS TRANSSC. etc. 339
'nuſpiam poteﬅ niſiſi in cogitati'one'inoﬅrra propqnimempe ’
totalitatem-
De qua ſi ex ſimpliciter
corí’cſireptibus abíolutam ſyntheſeos
noﬅris nil certi viſorum.
quídquam Pro- '
nunciarepoffumus aut, ﬅatuere, culpam non m rem de
bemus t’ransferre, nobis ſeſe occultantem; namque
eiusmodi res (Propterea quod ea extra ideam noﬅram‘
«nuſpiam deprehenditur) nullo modo nobis Poteﬅ propo—’
-ni, verum cauſa _nobis in ipſa idea noﬅra quaerendaleﬅ,
*q nue quidem' poſita 'in problemate eﬅ,, quod 'nullªm ſo
lutionem Patitur, cuique nihilominus veram rem obie
&am ſumimus reſpondere. Perſpicua expli‘catío diale
-ctices, quae in ¡Pſ0 noﬅr'o conceptu ineﬅ, breui nos ad
Plenam ſirmitatemv duceret de eo , quod rªtione eiusmo
di quaeﬅionis nobis iudicandum videretur.
1 Veﬅro quidem praetextui incertitudinis ratione

homm Problematum Primum haec poteﬅ quªeﬅio oPPº
ni, ad quam vos certe dilucide debebitis reſpondere;
Vnde vobis exſiﬅunt ideae, quarym ſolutione tantis dif.
ficultatibus hoc in loco impedimini? An forte viſa ſunt,
quorum enodatione egetis, quorumque, ex hiſce ideis,
duntaxat Principia, ctregulamue expoſitionis .fllorunx
quaerere debetis? Ponatis, naturam elſe totam vobis
~aper‘cam, nil quidquam eſſe, quin ~ſenſibu‘s veﬅris, el:
conſcientiue eofum omnium, quae viſioni veﬅrae ProPº
fita ſunt, Pateat; tamen ne Per vllam quidem uexperien.
tiam rem ideis veﬅri-s ſubiectam in ſingulo (concreto)
Poteritís cognqſcere (eteniín , Prªeter hancce viſionem
Plenam, et ſyntheſis perfecta, ªbque‘conſcientia opus efl:
totalítatis illíus abſolutae’, id quod nulla Prorſus Her¡
Poteﬅ cognitione empírica), Proinde quaeﬅío'veﬅra nul.
1o modo Potcﬅ ad explicationem cuiuspiam viſi obuiine
teffaria effe, ideoque quaſi per ipſam rem obiectam Pm.
'Poſitaf Namque -res obiecta illa vobis 'numquam Potefl:
obuia effe, ſi quidem ea per nullam experientiam Poſi’ï.
bilem poteﬅ Proponi. Cum vniuerfis perceptionibus,
quarum eſſe copia poterit, ſemper conditionibus conﬅri
&i linquemini, ſiue in ſpatio, fiue in tempore, neque
abſolut¡ quidquam nttingetis, quo ﬅatuere Poffitis, Vtrum.
l
N
349 ART. ELEM. P. II, TOM-II. -LIB.-II.- CAP.

hoc abſolutum¡
btotalitate ſeliecti in ínitio ſyntheſeos
abſoluta, abſolutoPonendum
fine omniinítio, quodam, vi
an
dedtur. Vniueriítas autem ſenſu empírico ſemper vtan
tummodo comparatiua eﬅ. Vniuerſitas abſoluta quan
titatis (vpiuerſitas rerum'), díuiſionis, deriuatíonis, con
Aditíonis exſiﬅentiae in genere, vna cum Omnibus quan-…,
.ﬅionibus, vtrum ex finita, an in inſinitum continuanda
uſyntheſiperfici queat, nequaquam experientiam vllam
Poffibilem attinetſi Velut viſa cuiusdam corporis mini,
me melius, aut etíam tantummodo alitcr Poffetis expli
care, ſiue, illud e ſimplicíbus conﬅare Partibus, ſuma
,tis, fiue Prorí'us compoſitis efficí; namque vobis nullurxl
vmquam_ fimplex viſum poteﬅ, atque aeque minus com
pofitio infinita quaedam obuia eſſe. Viſa. ſe volunt tan
tummodo explicari, quatenus conditioncs explicandi da
\tae ſunt in perceptione, omnia vero, quae _vmquam in
iis dari proponique poterunt, in tato abjòluto .complexª,
ipſa in perceptione verſantur. Atque huiuscç vníuerfi
tatis_ explicado Proprie in. quaeﬅionibus rationis trans
ſcendentalibus Poﬅulatur.
Cum igitur folutio quaeﬅinnum illarum ipſa numquam

Poffit in experientia occurrere, non poteritis dicere, in:
certum
ida., effe, quae
Namque praeterea
res obiecta rei in
veﬅra obiectae ſintveﬅro
ſolo ineﬅ attribuen
inge
nio, neque extra illqd \Ello modo poteﬅpropóni; Proin:
_de vobis id modo curandum erit; vt vobismet ipſis Con
véníªtis, auque amphiboliam vitetis,quae ideªm veﬅram
in repraeſentationem xvPutatitiam mutaç rei empirice da
¿taez, ideoque etiam obiecta'e rei exklegibus empiricis co
gnoſcendªe. Quocirca ſolutio dogmatica haud fere in
certa eﬅ, ſed Plane fieri non Poteﬅ. ,Verum Critica ſo
.luèio, quae Prorſus certa effexpoteﬅ, quaeﬅionem neu-v
_tiquam obiectiue conſiderar, ſed ex fundamentacogni
tiQnis, in quo ea conﬅituta efl. ~ '
CECT. v. -DE‘SªCRIPT. SCEPT. QUAST. COSM. etc. 34.1
Ãntinomiae ra'tiorrzir purae
SECTIO QUINTA.
*DIg/Zriptiofieptica quaeflz’onum cªoymologicarum _per omnes*
quatuor idem* tramﬅendmtaíer. _ \
l Ab eo, quod poﬅulauimus, v't ſcilicet ad qvuaeﬅio-'b
nes noﬅras dogmatice reſponderetur, libenter deſiﬅere
.mus, ſi iam in anteceffum comprehenderemus: ſore, vt
- reſponſio, vtcumque illa cadat, ignorantiam noﬅram‘
magis auctura, nosque eX vno incomprehenſo in aliud‘
ihcomprehenſum, ex vna obſcuritate in aliam maiorem,
e’t, haud ſcio, an in repugnantias Praecipitatura -videa
\ tur. Quodſi quaeﬅío noﬅra tantummodo ad aiendum"
negandumue Propon-atnr, Prudentia ſnadet, vt, quas
ſuſpicarí Poffis, reſponſionis rationes in praeſens in me
dio‘ relinquamus, atque inprimis ſub cqntemplationem"
vocemus, qu'idtum lucraturi ſimus, ſi reſponſio in gra
tíam hujus contrariaene Pnrtis cadat. Si igitur accidat,
vt ex vtraque Parte nil niſi caffum quiddam et inanis vo~
c’is ſono decoratum dicatur, tum iure prouocumur, vt
¡pſi quaeﬅionem noﬅram critice examinemus, i'ideamus
que, anno'n ipſa in ſumtione lubrica pofita ſit,in 'ideaque
ludat, '-quae falſitatemſuam melius in applicationeet Per
conſeqúentias fnas.; quam in repraeſentatio‘ne ſeparaba
Pmdat. Atquev in hoc magna illa cernitur vtilitas, quam
.adfe'rt via ſceptica tractandi quaeﬅiones, a ratione_ pura*
Purae rationi Propoſitas, et vqua fit, vt Paruo fumtu Poſ- ›
.fit ingente farragine. dogmatica ſuperſederi, quo in eius
locum critica ſobria ſufficíatur, qua, vt vero :conocen-n
up, opinio, vna cum comite ſua, multiſcientia, com
u mode exí’cirpetur.
\ ,
~ Quocirca ſi Praeuidere poffem, ideam cosmologi‘

çam, ad cluamcninque Partem abſoluti ſyntheſeos viſo
lïum regreffiuaeea _ſe verſura fit, tamen ad quemque in
telligentiae‘comeptum aut nimis magnam foi-c,, aut ni
:miu'm paruam; ſane‘comprehenderem, illam, cum tan
tum in re experientiae'ſnbíeí’ca verſetur, quae Poſiibili
, .
u
342 ,AR-r. ELEM. P. II. TOM; n. .LIB. II. CAP. 11.3'

intelligentiae concepto¡ conuenire debet, Prorſus ina
nem, éique nullam ſubieflam ſententiam eſſe, Propter’eª
'quod resobiecta ad earn haud quadrat, vtcumque earn
illi aptem. Id quod reuera’ accidit in Omni conceptu
cosmico, quo, ob eam ípſam cauſam, ratio, quam d'uſ
illi adhaerçt, antinomia ineuitabiliimplicatur. Namquc
primo conﬅituatis: mundum nulſum haben: initium, tum¡
ad conceptum veﬅrum is nímium magna: videbítur; ſi
quidem hic, qui in regreffu ſucceffiuo cernitur, num
quam ad totam Poteﬅ 'ªeternita'tem elapſam‘pertíncre.
Verum ponatis: mundum initium baba-re, turn rurſus ad
conceptum intelligentiaeyeﬅrum *in necçfflzrio regrçffd
empírico nimís parum erit. Etenim, quoniam' initio
ſemper temPus Ponitur antegreffum, illud nondum ab'.
ſolutum eﬅ, et lego vſus intelligentiae _emPiriCi vobís
Praecipitur, vt condítionem altiorçm‘ſtempotiï quªerª
bis, Proinde mundus manifeﬅo ad hancce legem nimium
Paruus videtur. -
Eadem vero ratíoeﬅ quaeﬅionis duplicis de magni~
Ï ‘ tudine mundi ratíone ſpat’ii. Si enim ea infinita ſit nul~
lisque carceribus circurnſcriptá, tum ad omnem conce.
ptum empiricum nimis magna eﬅ. Sífinita ſit et terª
minis incluſa, tum iure adhuc quacretis: _qu'anam Ieiﬅi
termini conﬅituantur? Spatium va’cuum nomcernitul:
in correlató return¡ in ſeſe conſiﬅente, neque ill’ud efï’o
conditio
conditio Poterit,
empíricain qua poffitis conſiﬅere, .muLto conﬅiº
minus ‘
, par-tem' expericntiªſie poffibilís
tuens (cui enim effe experientia Poteﬅ fimplicíter va
ªªi 7). Sed ad totalitatem abſolutªm ſyxz‘theſeos empíri
cae ſemper requirítur, vtºabſolutum in _conceptu verſe
tur empírico.
conceptum Ergo
veﬅrum mundmparuus
nctimium termz'm'r circumfiripturad
videtuxz ’ _.
DBÏM'BI- ff quodque viſúm in ſpatio (materia) parts
Iimª irffirzite multi: efficíatur, tum r‘cgfefius diuiſionis ad
conceptum veﬅrum ſeinper m'mi: mag-Tu: exit; {i diuifiç
ſpatii autem in quopiam ſere artículo eius (in ſimpllcl)
deſi nat; tum ideae abſolut¡ mimi: par-um erit. Quo quip
pe'articulo-ſemper ;egreíſus ¡¡ul Plures Partes in eo com
Plexas relinquitur. ' ' ‘
‘ SECT.V. DESCR. SCEPT-Ñ QUAESLCOS'MOLÑeec. 343
Tertiq ſumatis: in vniuei-ſis illis, quae in mundo
eueniunt, 'nihil elſe, niſi cuenta ex legibus naturae';
tum effectio cauſan: viciffim erit ſemper aliquidº quod fit,.
veﬅrumque regreffum ad cáuſam altiorcm, proinde dilá
tationem ſeríei conditionum aparte priori ſine internjil'
ſu neceſi'ariam efficit. Natura ſolum efficiens Proinde
ad omnem conceptum veﬅrum in ſyntheſi euentorum
cosmicorum , nimis magna erit.
Quodſi Paffim euentaſponte 'effeaa eligatis, Prohi

de generationem ex Iibertate; tum vos de cauſa, cur
fiat, ex lege haturae ineuitabili interrogatio perſeque- l '
tur, cogetque, vt hunc locum ex lcge cauſal-um expe
rientiae migretis, atque inueuietiseiusmodi totalitatem
coniunctionis
'ricum ad veﬅrum
nimis parumctn videri,neceſi‘arium conccptum empi
(Qu-arto denique, ſi naturam alz/blute neta aríam

conﬅituatis (ſiue mundum ipſum, {iue aliquid in mundo,
íïue cauſam mundi): ponitis eam in tempore a quouifi
dato temporis Puncto infinita remoto; ſi quidem allo
quin ex alía atque antiquiore exſiﬅentia penderet. Tum
autem haec exſiﬅentia veﬅro conceptui empírico inac
ceffa eﬅ nimisque magna, quam vt vmquam quopiam re
grcffu continuato ad cam poffitis Pertinere. ,‘
Sin aut‘em‘, e ſententia veﬅm, vniuerſa, quae -ªdct
mundum Pertinent (ſiúe qua ad conditionem adﬅriüa’,
fiue qua condltionesL-fortuita ſint; tum quaeque exſi~
flentia vobis data atquev Propoſita co‘nceptuiveﬅro nimis
puma videbitur. Si quidem illa cogemini, vt ſempe‘r
'aliam exfiﬅentiam quaeratis, vnde ea Pendere videatur.
In empiricum,_
Omnibus hiſce c‘auſis ad
ideam cormologicam ad re'
greſl'um Pro’mdſie quemque Poffíbilem inc
telligentiae cOncePtum vel nimium Magnum diximus, vel
nimis paruam. Curcthaud viciffimxretro Pronunciaui~
mu‘s, in priori caſu conceptum empiricum ſemPer ideae
eſſe nimis‘paruum, in altero autem nimis magnum elle,
ideoque culpan¡ quaſi in xegreffu empírico haerere; cum
e contrario _ideas coçmologicas inçuí‘aremusz quod eae in
.-344 …ARTz ELEM.~PAL-TOMTÏL-LIBÑÏI; CARE?
'exceffu vel defectu a fine ſuo Propofiçq, íÍe‘mPe'eXPèrí‘en.
‘ tia poffibili, aberrent? Cauſa haec Grab, Experientia
-Poſiïbilis cern‘itur in eo, quod ſplum Poteﬅ c'o’nce'ptúi
noﬅro veritatem (realitatem) 'impertírffl quippe ſino
quo Omnís conceptus in mera idea verſatur; et verítate
deﬅituta; et ad 'rem obiectam ªdfectione. \ -Inde conce
Ptus Poffïbilis empiricus crat norma, ad quam idea dèz
bebatiudicarí, vtrum mera idea et res ex ſola cogitatíoz
ne effect@ fit', an in mundo rem obiectam reperíat.,
~.Namque illlud tantummodo coníparatíone cum alio quo
í píam ním'lu‘m-magqnum Paruumue dicitur, quod tantum
huíus poﬅerioris Cauſa ſuvmítur, 'adfllud'que componitur;
In ludicrís veterum ſcholarum dialectica’rum era!: et hace
'quaefl'ioz'lc‘um globus non poteﬅ per fora’men lnittí,
quidvtum' e‘rit dicendum? 'eﬅne globus nímium magnus,
aut fóramen nímis Paruum? Qua quidem in cauſa ad
ſirem nihil intereﬅ, quid’dícatís; neque enim noﬅis,
_q-uid hor‘um amborum a’l-tèriu’s pauſa 'adſit:, Contra neu
tíquam dicetís; homo adveﬅem 'niinis-'longus eﬅ¡ ſed_
veﬅis ad homínem nimium bre’uisª ſi ' ' ‘ '
Quamobrem in ſuſPicíonem veram ſumus adduEïill

'ideas cosmologicas, Cum iisque Ómnctes ſibijnuicém con,
trarias adſertiones argutantes, ín'inaní 'forte «quodam ¡a
mere commentitio conceptu modi illius, quo r‘cs hífce
ideisſilb'iectanobis' proponatur, fúndamentúm haberç,
“que, quidem ſu‘ſpíciqne duc‘i jam Poſiſiumus a‘dv veﬅigium
v‘èku-m ,‘ quo illuſionem aperiamu's, ,' quaç .crrox‘jem nobis
diut'urnum contràxerat. u
’ l ‘ "ª ſi ' I.
*ITIL:
Antinonfiae ratianiI-purªê '
OYE-CTI() SEXTA. . ~ ~
' :Idealimwct 'tranffiendeniàfi:

' mologzicae ,apen'endae,
#path “¿la air'
b ‘ diakfiªice: ’x9::
~
ln‘aeﬅhleticà transfccndent’alí ſatis‘ euícimus; 0m-.

nia, quae i‘n ſpa’t'ío aut tempore viderïtur, Proind'è- \es
vniuer'ſa's pxperíentiac, ~ qua: nobis Potefl eſi'e, Qbnqnas,
SECT, VI. 'CLAVIS’DIAL COSMOL.- 'APER’IEND 345
- "nil niſi viſis contineri, id eﬅ, repraeſentationibus, quao
-ita, vti repraeſentantur, qua naturae extenſae, ſeriesue
-mu‘tationum, extrasogitationes ¡ioﬅras nullam id ſe
fundatamexſiﬅeutiam habere videautur, Hanc doctri
nam idealismum tranaﬅehdentalem ª’) appellabo. Sectator
rcalismi ſenſu transſoendentali haſce mutationos ſenſus
noﬅri
tatianuresmeras,
facit. ﬅatuiï;
in ſeſe res
conſiﬅentes , et Proínde repraçfèn
per ſe ipſas. v
Is nobis vim adſerret, qui ideªlismum empiricum

dudum exploſum nobis obtruderet, qui quidem, Prop-v
.tçrea, quod veram ſPatii exſiﬅentiam ﬅatuit, naturarum
Ñçxtenſarum in i110 negat, certe dubiam Putat, eaque in
x-_e inter ſomnium et veritatem nullum disc’rimen agnoá
ſcit, quod ſatis Poſiit doceri. In viſis quidem ſenſus in
timi in--tempore, vt rebus in veritate apparentibus, nul
;ï‘lª difficultate virgetur; quid? quod contendít, hac ex-,
-Perientia
ſeiPſaÑm, intima veram exſiﬅentiam
cum-omuiÑhac rei_ illiſichronica)
determinªtione ſubieE’cae \ma
(in
ſolaqlíe ſatis firmari. . ~

Contra idealismus 'noﬅer transſ‘cendentalis res Viſio*
'hi externae pr’op‘oſitas Concedit, ica, vti inv ſpatio vi
dentur, etiam vere exﬅare, omnesque mutaiaiones'in
\ 'tempore,
ctehim] cum'1taiam
vtiſPatium
ſenſu interno
in formarepraeſentantur. - Et,
cernatur viſionis illius,
~quam externam vooamus, atque, fine rebjus obiectis in
eo, nullae omnino repraeſentationes forent empiricae,
"veras atqu'e apparentes in eo naturas extenſas' Ponere ets
*poffumus et- debemus, pariterque etiam cum tempore
'comparatum videtur. Sed illud ipſum ſpaÑtium, vna
ªcum‘tempore hocce, et, {imul oum vtroque, viſa vni¡
y -verſa, tamen in ſo'ipſa in nullis rebur
mel-is repraeſentationibus, lieque vlloverſàntur, ſed ex~
Pacto po’ſiſiunt in
ª’) Quem alias quoque nonnumquam dixi idealísmumfarmçlcm‘

quo a mate-nah, 'id eﬅ, c'ommuni vulgarique, qui_ ipſaijum
j, - flingua'tur.
exteçngrum rerum exſiﬅèntíam
Vt omnem vel dubitat
nos calunſimiam vel u‘egatz
euitemus, dí*
i'u'oindo
í‘altius_ doce¡ his Potius vocabulis vtíª quam qujbus ſupra \{_fi
_ mus.. * 4 \ ‘ '~ ’ ' -
' º
\ ,
x
346 ART.. ELEM. P. II. TOM. II'. LIB. Il'. car/ni
travanimum noſ’crum exfiarel et vel ipſa Viſio internra et
'ſenſitíua animi noftri (qua rei confcientiae ſubiectae),
cuius determinatio
tempore ſucceffione
repraeſentatur, ﬅatuum
etiam non diuerſorum in
eiirverlumillu/dipjil
vti per ſe exﬅat, ctſiue‘ ſubiectum., quod vocant, trans
ſcendentale, ſed tantummodo vifum quoddamj fenfui
naturae huiusce nobis ignotªe‘d‘atum.v Sed exſiﬅentía
huius viſi intimi, qua rei per ſe exfiantisLnenvPote-fi
concedia eo quod conditio eius tempus eﬅ, quod nulla
cuiuspiam rei per feipfiue conditio elſe poteft . In ſpa
tio autem àc tempore veritati viſorum empiricae fatis
Proſpectum eﬅ, eaque ab adfinitate ſomnii iufto discrimi
ne ſeparatur, vtroque ex legibus empiricis in experien
tia quadam recte prorfusque cohaerente.
quocirca Iªes experientiae obnoxiae numquam per
ſe-ipſae ſunt, ſed modo in experientia datae, neque ciu
nino extra illam exﬅant. Incolas Poſſe in luna eſſe;
quamuis eos nemo homo vmquam pºrceperit, ,ſane de
bet concedi, ſed hanc modo vim/habet: nos poffe in
progreffu experientiae poiiibilis demum in illosíncidere;
egi/enim vniuerfa verá- funta quae cum pereeptione qua,
dam ex legibusxprogrefrus empirici contextu continen
tur. igitur tum vere exﬅant, ſi cum conſcientiá mea
vera contextum empiricum confiituunt.etian1fi propter
ea non per ſe; id eﬅ, extra hunc experientiae Progreſ
film, in veritate rerum apparent. i ' i __
Reapſe nobis nil quidquam datum eﬅ atque propo

ſitum, praeter pereeptioneml progreffumque empiricum
ab hae ad alias, quae effe poffunti perceptiones, i Nani
,que per ſe viſa, qua merae reprªeſentationes, tantum
modo in perceptione exﬅant, quae reuera nil. aliud "eﬅ,
quam exſïﬅentia repraeſentatíonis, cuiusdam empiricael
id eﬅ, viſum. Ante peitceptionem vifum ſi vera res di
catu‘r, aut eam vim habet, nos in Progreffu experientige
eiusmodi perceptionem offendere oportere, fant-omnino
fententia ca‘ret. Namque illud per fe ipſum, fine adſe
&ione ad ſenſuè
flare,ct fane noﬅres pofl'cªt,
quidemidici et experi-entiam
fi de té perpoffibilem, er
ſe ipfa ſermo
SECT. VI. CLAVIS DIAL. COSMOL. APERIEND. 347
fox-et. Verum tantummodo de viſo in ſpatio ac tempo
:e loquimur, quod vtrumque nulla rcrum per ſe ipſa
rum, ſed modo ſenl'us noﬅri determinatione cQntinetur;
Proinde
fe, ſed inid,meris
quod repraefentationibusvverſatur,
in iis, ineﬅ (viſa), nun eﬅ aliquíd
quae,por
ſi
haud in nobis (in Perceptione) datae ſint, nuſpiam om.
nino d‘eprehenduntur. '
Facultas videndi ſenſitïua propríe cernítur in facul

. tate (receptiuitate), qua quodammodo poſiïs repraeſen
tationibus adfici, quarum adfectio erga ſe ¡nuicem in
viſione pura cernitur ſpatii temporísque (merarum for
marum ſenſus uoﬅri), quaeque, quatenus inhac relatio
ne (ſp-¿tio ac tempore) ſecundum leges vnitatis experien
tiae Coniunctae ſunt ac determinabíles, res obiefizae v’o
cancun' Cauſa earum rcpraeſentationum ſenſibus hand
obnoxia nobis prorſus ignora eﬅ, quamque etiam Pro'm
de non Poffumus 'qua rem obiectam videre: cuiusmodiz
quippe res obiecta nec in ſpatio foret, nec in tempore
. (vtpote ſolis conditioníbus repraeſentationis ſenſitiuae)
zepraeſentanda, fine quibus legibus nullam‘ Prorſus ,vi
fionem poffumus cogitando nobis informara. Interim
tamen cauſam viſorum mere intelligibilem vniuerſc Poſ
ſum rem obiectam transſcendeptalem appellare, Ye ha.
Ñbeamus tantummodo, quod ſenſui, qua. facultati reci
Piendi, reſponden: videatur. -Atque huic rei obiectae
transſcendentali vniueI-*ſus ambitus contextusque, quªe
*elſe Pnffunt; pcrceptionum noﬅrªrpm Poterit attribui,
dïcique, cam autre omnem experientiam per ſe ipſam
datam eſſe atque propofitªm. Viſa‘vero, ill¡ conuenien
ter, \ haud ppt- ſe ſunt, ſed in hac tantummo‘do experíenü
tia data, fi quidem ¡11a in meris repraeſentationibus ver
ſantur, quae qua repraeſentationes rem obieíïam veran":
deſignant, ſi nímirum haec perceptio cum cunE’ci-s al'iis
ad regulas vnitatis empiricªe cohaeret. Sic dici p0t~
eﬅ: res vere exﬅantes temporis praeteriti in r6 'obíecta
experientíae transſcendentali dais-ae ſunt; ſed ra'tíone
me¡ illae tantum :es obiectae ſunt in Praetcritoque tem..
Poco exﬅant, qluatenus cogíto, fcxiem, quae pofl'umveſ
‘ l
I
i
3-48 A‘R'Í‘. ELBA/Z. P. 11’. TOM. II. LIBL‘I’I. CAP. Í!. "
ſe, perceptionum regreffiuam (fine ad filum illud ducem
i
hiﬅoriárum fiat, fiue ad veﬅígía cau’ſarum et effegtoru’m),
ex legihusempiricis, verbo, curium cosmicumad feriem
temporis praeterlapſam vt conditionem temporis prae
ſentis ducere, quod tum tamen duntaxat in contextu ex
perientiae poffibilis non per ſe ipſum vt praeſens reprae-v
ſentatur, ita, vt vniuerſa inde ab infinita tempore ante
exfifientiam meam praeterita euenta nihil- aliud deno
tent, quam poffibilitatem catenae experientiae longius
ducendae, inde a perception@ Praefente, ſurſum ad cón
ditiones, hanc quoad tempus deflnientes. ‘
Quamobrem ſi res ſenſibus ſubiectas exﬅa‘ntes vni

verſas in omni tempore omnibusque ſpatiis omnino mi
hi repraeſento; eas non antebexperientiam in vtraque
colloco, . ſed haec repraeſentatio non nifi in cogitatione
verſatu'r de quadam ,‘ quae effe Poteﬅ, experientia, in“
totalitate eius abſoluta.- . In ea ſola datae ſunt res' illae
obiectae. (quae nil ſunt, niſi merae repraeſentationes).
Cum autem dico, illas ante omnem meam experientiam
exﬅare, hoc modo volo, eas in illa experiencias Parte
deprehendi, ad quam inde a perceptione i‘nﬅituens de
' mum debeam ,progredL Cauſa conditionum empirica’
rumºhuiusce Progreffus, proinde quos articulos, vel et
iam quam longe ad eos in reg'reffu queam offendere,
-transſcendentalis eﬅ,v et proinde neceirario mihi ignota.
Neque verohaec ſpectatur, ſed tantummodo regúla'pro
greffus'experientíae, in qua res -obiectae, quippe "viſa,
‘ mihi proponuntur. In fine etiam perinde erit, ſi* di
' cam, *Pmgreſi'u empírico in ſpatio Poſſe me‘ -in-ﬅellas in'
cid‘ere, ‘fexcenties longius remotas, quam, quas conſpi
cio, extremas: ſiue ſi dicam, fortafle eas Poſſe in ("patio
huius vniuerfi deprehendi, etiamſilnumquſia’m eas homo
-perceperit, nec percepturus videatur-g etſi- enim ' illae
qua ree per ſe ipſae, fine‘rel‘atioue ad experientiam Poi;
fibilem‘ omnino datae forentr tamen ratione -mei nullae
ſunt', proinde haud res obiectae , nifi qu‘atenusj ſerie re
' greffus empirici conti-nentur. Sed alia'duntaxut; relacione,
cum haec eadem viſa. afl-ideam cosmologìcanvtotius ’cu~
x
l
SECT; VII. DECISIO CRIT. PUGNAE COSIÉOI… 34º
jusdªm abſoluti adhibenda ſunt, cumque proinde quae-z
Rip PrOPQnend-a eﬅ, terminos experientiae Pofflbilis ſu*
Pci-ans, \diﬅinctioni modi illius, quo exſiﬅentia reruin il
lai-um ſenſibus_ ſubiectarum accipiatur, aliquid moment¡
ineﬅl vt fallacippinioni occurratur, ex falſa interpreta
tione noﬅrorum ipſorum empixicorum concleptuum ne
ce'ſi'ario Qriundae. ¡ -‘ . ~
Antinomiae rationi: pura:

SECTIO SE‘PTIMA.
Dni/io critica pugnae cormulogicae rationirſêcum
ipſim.
'Tota rationis Puráe antinomia in hocce argumento
dialectico vertitur: Poſito datoque e‘ofq'uod ad Conditio
ne'm legemue pende!: ex alio, tota quoque ſeries condi
tionum legumque Ponitur et datur. Atqui res ſubie
&ae ſenſibus, qua aliunde Pende‘ntes, nobis datae ſunt
Propoſitdeque; ergo etc. Hac ratiocinutio‘ne, cuiuS
Propoſitio tam naturalis videtur et Perſpicua', Pro diuen
'fitatç conditionum (in ſyntheſi Yiſorum), quatenus eaè
ſeriem conﬅituunt, totidem íde‘ae costnologicae introdu
cuntur, quibus totalitas huius ſeriei abſoluta Poﬅulaturſi
eoque iPſo rationi ſecum ipſi pugna neceffario excitatu’r.
Antequam vero fallaciam huiusce argument¡ ar’gutantis
aperiamus, corrigendis definiendisque conceptibus qui
busdam in eo obuiis ad iﬅud negotium nosmet Parabi‘
mus. '* b
.Primo ſcquens enunciatío perſpicua et abtsque du
bio certa eﬅ: Poſito datoque eo, quod ad conditionem .,
legemue pçndet ex alio, nobis quoque regreffum- in ſe- -
rie conditionu‘m omnium illius propoſitum eſſe; namque'
iam ita fert conceptus eius, quod aliunde Pendet, vt' e‘ò
aliquid ad conditionem quandam, quaeque cum vicíſiïm
Pendeat ex alio, ad conditionem remotiorem, ªtque ita.
Per omnes ſeriei articulos referatur. Itaque hace enun
çiatio eﬅ analytica, onmcmque mètum ſuperat critices
zransſcendentalis. Eaquidem cernitúr in Poﬅulato ra_- _
1
356 ART. ELEM. P. II. TOMÑIIJLÍKII. CARII.

tionis lógico: vt illam conceptus cum conditionibus ſuis
connexionem per' intelligentiam perſequamur, et,
quoad eius fieri poſiít, conmiuemusj quae ipfa iam con
ceptui adhacret. i
Porra: ſi tam id, quod aliunde pendetl quam, vn

de illud pendet, conditio in re per ſe: ipfa verſetur, turn
priori dato, non folum regreffus ad alterum datus, ve
x rum hoc iam \na vzre datum eﬅ, quoi quoniam de fin
gulis ferici ariiculis valet, tota conditionum ſeries, pro
inde abſolutum quoque eo fimul datum eﬅ, vel potius
Poſitum, id, quod aliunde Fender, quod per ſolam illam
feriem eſſe poterati datum eſſe. Atque hoc loco ſyn
theſis eius, quod pendet, cum conditione ſua, vnde pene
det, in ſynthcſi verſatur ſolius íntellíg‘entiae res ita vti
_ſuntrepraeſentzmtis, neque repumntïs, an poflimus et
quomodo ad cognitionem illarum perueniré. Contra
_cum in vilis oc'cupor, quam qua repraefentationes me
me, nullo modo data ſunt, nifi ad cognitionem eorum
(id eﬅ, ad ea ipſa, \ſi quidem ea non, hifi in notitiis ern
piricisi verſzmtu’r) perueneroa non Poffum endem ſenſu
dicerez pofito c0, quod ad conditionem legemue pen
det ex alip, tota quoque ſeries conditionum legumque
(qua viſorum) ponitur, nec proinde prorfus potero ad
cttotalitatem abfolutam ſeriei illorum concludere. Quan
doquidem 'vá/;1, in apprehenſione, ipfa nihil aliud ſunt,
_quam ſynthefis quaedam empírica (in ſpatio ac tempo
re), el: proindc in hac duntaxat data videntur. Atqui
nullo pacto Couſequítur, vt, Poſito eo, quod aliunde
pendet (i'n viſo), etiam ſynthe‘ſis, qua conditio illius em
pirica efficitulyeo fimul demi-atque ſumatur, quippe
quae in regreffu demum1 numquam autem fine illo, lo
cum habet verum hoc quidem poterit in eiusmodi
pauſa' dici, regreffum ad conditiones queridam, id eﬅ,
ſyntheſin empiricam continuatam ab hac parte praece
,Ptam effe atque Propoſitam, neque Poſſe conditiones de
eſſe,- quae hocce regreffu dentur atque Oflerantur.
Ex quo perſpicuum eﬅ, in propoſiçione ratiocina
tionis cosmologicae id quod pendet ſignificatione tran¡
i v
sion-vir DECIS. CRIT.‘ PUGÑ. COSMOLOG. 351

ſcendentali categoriae Pu‘rae, ſed adſumtione illud ſenſu
empirico conceptus intelligentiae ad mera viſa adhibiti
-fuml, proinde illa fraus dialectica in ea reperirij quae
fophisma figuraè diPcionis appellatur. verum illa fraus
non arte quaelita eﬅ, 'ſed in illufione rationisvcommunis
prorfus naturali verſatur. quippe qua (in Propoſitione)
conditiones earumque ſcríem, quafi haud conſpectas,
ſumimus, polita re quapiam tamquam aliunde Pendente,
, fi quidem hoc. nihil aliud eﬅ, quam praeceptum logicum,
quo monemur, vt praemillas integras ad concluſionem
datam ſumamus, tum autem in coniunaione eius, quod
aliunde Pendet, cum conditione illius nullus ordo tempo
ris deprehenditurg ſi. quidem ea per ſe, vt_fimul data,
fumuntur. lam vero pariter conuenìt, vt (in adfumtioæ
ne) viſa qua res per ſe, ac perinde foli intelligentiae da
. tne oblataeque res obiectae coªnſidçrentur, vtì, 'in pro
politione factum eﬅ, vbi ab omnibus conditionibus viſio
nìs, quibus \ſolis dar¡ res obiectae Poffunt, cogitationem
abduxeram. x vIam_ in eo quidem grauiflimum conceptu
um discrimen neglexeramus. Syntheiis eius, quod ali
unde pendet cu‘m conditione ſua, harumque ſeries vni
verfa (in propolitionej nil quidquam per tempus circum
fcriptí, nullumque ſucceffionis conccptum in ſeſe conti
nebat. contra ſyntheſis empírica ſeriesque conditio
iium in viſo (in adſumtione ſumta) neceſi‘ario fucceflîua,
et tantummodo in tempore alia Poﬅ alian), data eﬅ; er
go totalitatem ſyn‘thefeos ªbſolutªm, eaque repraefenta- ’
tae ſeríei hic non perinde atque illic ſumere Poteram,
propterea quod illic omnes xferiei articuli per ſe (fine .
conditione chronìca) dati ſunt, qui vero hic ſolo regreſ
fu ſucceffiuo eſſe Poffunt, qui eo duntaxat datus eﬅ,
quod is reipfa efficitur.
De eiusmodi peccato argumenti communiter fun

¿lamento (adſertionum cosmologicarum) Poſití, conuiPtal
vtraque pars certans, iure Pot-eﬅ, vt ea, quae haud iu
flum titulum habeat petitionis ſuae, reiici. verum ea
te ambarum partium cligfceptatio contentioque haud ita
compofita eﬅ, vt Perſuafae videantura ſeſe, aut illarum
352 ART.- ELEM¡ P. II. TDLLILLÏRÏI; GAP;
aiterutram, in re ipſa, quam adſeuerat (in concluſioaeſi
cauſa cadera, etiamſi cam non poterat rationibus ſirmis,
exquiſitisque fulcire. ‘Nihil mag-is vicio-tur perſpic'uiim_
eſſe, quam é_.\' duobus, quorum alter c ’enditi mun
riumªhabere initium, alter perhibet; Ñnuilum prorſuç
mundi initium eſſe, ſed mundum ab aeterno exﬅªre,
vuum vincere oportere. Quod ſi itaſit, tar’nen, eo quod
i'triusque partis eadem Perſpiouitas eﬅ, ſieri non potelﬅ,
vt vfPiaminueniatur, in qua Parte verum reperiaçug
ªpugnªque manebit, etiamſi partes in foro rationis ad pa
, cem fuerint amandatue. Altaque’ nihil relinquitur ad li
tem funditus, atque ita¡ vt \'tx-ique parti ſatis fiat, ,dirí
mendam, quam, vt, cum ſe inuicem turn belle' queant
tenue-llore, tandem iis Perſuadeatur, [eſe de nihilo pu
gnnre, ſpeciemque quandam atque ſilluſionem transſcen
'dentalem verítatem iis ib'i depinxiffe, v‘bi prorſus nuil¡
poffit depr‘ehendi. Atque hanc viam componendaèii
fis, alioquinhaud decidendae, nuhc ingrediemurſi '
o- ‘ſi I
a¡ 1
Zeno Eleaticus, dialecticus ſubti'lis‘, iam' a Platonpi

vt ſophiﬅa Pétula‘ns in èo Vehemcnter re’prehenſus, quod
artis oﬅéntandae cauſa eandem ſententiam concluſiuncu
lis fallacibus et ſpecioſis probare, et mox aliis it‘idem vaª
lidis rurſu‘s labefaêiare ' conaretur. Quipp'e aiebah
deum (qui'iine dubio iliiidem, quod mundus fuif) nçc
{initum erre, nen‘ue infinitum, illum neque in motueſie;
hèque in quieteÑ‘nullique rei aiii nec iirnilem effe, nec
diffimilem. '- IlliS;
duas pugnantes qui eum
ſon'tenltias dc _ea re iudicare
is Videbatur_ volebant,
prorſulsr_ voluiffe
negare; quod abſurdum eﬅ. Neque enim video, hoq
in c0 iure poffe tuxari. Primarn harum ſententiarüm'
mox propius conſidcrabo. Quod autem ad reliquas ¡it
tinet,
tel-lexit,cuxſin
_tumvocabulo del' to’tam
ſarje illi‘dicendum’ rerum vniueriitaçem
erat: h’anc neque in lo
c0 ſuo conﬅanter priaeſentem (in quieto) effex, nec. illum

mutare (ſe Inpuere), ſi quidem o'mn‘ia¡ loca duutaxatvili
rerum vniuerſitate, haéç‘ 'ip'ſa Proinde _in nuªlloſiocº eﬅ,
\
ſi \
fw
SECT. VII. pacis CRIT. PVGNAE COSMOLOG. 3513

'Si vniuerſitas rerum vniuerſa, quae exflªnt, in ſe conti
net, ea el: hoc quidem refpetftu nulli rei alii nec ſimilís
eﬅ, nec diffimilis, propterea quod extra illam nulla res
eﬅ alía, quacum poffit ea comparari Si duo iudicia e
contrariis disiuncta conditionem ponunt impoffibilem,
tum àmbo, quamuis contraria funt (neque tamen pro-l
prie pngnant), munt, eo quod conditio ruit, qua Tola
quodque illorum deberet valere.
Si quis diceret, quodque corpus vel bene olere, vel
non bene, quiddam tertium locum habebit, nempe hoc,
illud omnino non golere (euaporare) , atque ita ambae
enunciationles contrariae poterunt falſae efie Sed ſi
dicam , quodque corpus ,vel ſuaueolens efle vel non fua
veolens, tum vtraque iudicia inuicem funt ex disiunctís
oppoſita; tantumque prius falfum exit, ſed alterum illi
ex disiunctis oppofituma nempe quaedam corpora non
fuaueolentia eſſe, etiam ea corpora-j quae omnino non
olent, complectitur. i In priori oppofitione (pex dispa
Ñratá) conditio fortuitaiconceptus corporis (odor) adhuc
in iudicio pugnante manſit, proinde poﬅerius non erat
priori ex disiunctis oppoſitum.
quamobrem fi dica‘m: mundus quoad ſpatíum aut
infinitus eﬅ, aut non eﬅ infinitusl tum, ſi falſa ſitenun
ciatio Prior, necefie eﬅ, ut ei ex disiunais oppofita
enunciatioz mundus non eﬅ infinitusl vera videatura -
Atque eo quidem tantummodo tollerem mundum infini- t
tum, nullo Poſito alio, nempe finita verum ſi dice
rem: mundus vel infinitus eﬅ, vel finitus (haud infini
tus), tum Poffct vtrumque falſum. eſſe. Tum enim
mundum, vt in feipfum quoad quantitatem eius deter
’ minutum conſidero, propterea quod in ratione oppofita
non folum infinitatemtollop cum eaque fortaffe totam
eius exſiﬅentiam ſeparatam,’ſed determinationem addo
ad mundum, vt rem per ſeſe in veritate apparentem, id
quod aeque poteft falfumyefiiej- ſiſcilicet mundus neuti
quam qua rex [Jer/è, proinde etiam non quoad eius quana
titatem, neque vt inſinitus, neque vt finítus datus ac
’ propoſito*: foret. Eiusmodi oppoſitionem liceat dialzffi- _
z a
3'54 ART. ELEM. P'. II, TOM. II. mm. CAP. m \
cam, illam ex repugnantia autem analytimm oppofitio

np‘m vocari Ergo duorum iudiciorum dialeífice oppo
.fitorum vtrumque potefl falfum effe, propterea quod
alterum alteri non folum repugnat, verum etiam plus
cÍnunciat, quamquod ad repugnantiam neceflarium vi
etur.
Quodfi duo pronunciata: mundus quoad quantita
tem infinitus eﬅ, mundus quoad quantitatem eﬅ ſinitus,
tamquam fibi inuicem ex disiuntiis oppofita conſideramus,
x fumimus, mundum (totam viſorum‘ſeríem) efle rem per
fe ipſum. Is enim manet, fiue infinitum regreffum in
ferie eius viſorum, fine finitum tollamus. Sin autem
hanc fumtionem a ſP eciemue hanc transfcendentalemtol
.
lam, ac negem, eum m re per ſe ipfa verſarl, tum re
pugnantia vtriusque adfertionis- ex disiunais mutatur in
folam u . nam dialeaicam › et cuoniam
l mundus neuti
nuam er ſe ita vt haud endeat a fene revrefliua re
l l ‘ I D I
praefentatlo num mcarum) exfint, neque 1s exﬅat etlam,

ne ue vt totum er ſe infinitum ne ue er ſe finitum
7 , l l u
Is tantummodo In re reffu em irico feriei vlforum, m1

l I g I l o
nime vero per ſe ipfe deprehend1tur. Quoclrca, fihaec

femper aliunde Fender, numquam tota data erit, etprpj
inde mundus haud cerniturin toto quodam abfolutoyne
queideo haud exﬅat qua tale, neque infinita quantitatc,
. neque finita. ,
Quae hoc loco de prima idea-cosmolog'ica dicta ſunt,
nempe de totalitate abſoluta quantitatis in viſa, ea et
iam valent de caeteris. Series conditionum duntaxatin
ipfa inefl ſyntheſi regreffiuaa non autem per ſe in viſo,
vt peculiari quadam re, ante omnem regrefï'um data.
Quamobrem
tium in quodam etiam
vifo dicere debeboz
datolper multitudinem
ſe neque finitam effe, par
ne.
que infinitam, propterea quod vifum nihil eﬅ, quod per
feipfum exﬅet, partesque demum regreflu ſyntheſeos‘
decomponentis, ineoque,‘ dantur, qui quidem regreffus
numquam fimpliciter form, neque vt ſinítps; neque vt
infinitus datus eﬅ. Idem valet de ſerie cauſarum fuper
ſe inuicem ordinataru'm, fiuede exſiﬅentia aliunde pen
SECT. VII. micis nmi PUGNAE COSMOLOQSSS
dente vsque 'ad abſoluta neceffaríªm, quae numquam ne-v
que per ſe ſecundum totalitutem ſuam, qua finita, neque
qua infinita poteﬅ fpeecaria quoniam qua ſeries reprae
fentationum fubordinatarum tantummodo in reg’reſi‘u
dynamico verſatur, ante illum autem , atque qua ſeries
rerum in ſeſe conſiﬅen-s, Per ſe ipfa nullo modo Poteﬅ
exﬅare' .
ltaque antinomia rationis purae in ideis cosmologio
cis ſuis tollitur, ita, vt ofiendatura eam modo díalecti- i
cam effe, atque in pugna verſari fpecieil inde Oriundae,
quod idea totalitatis abſolutae, quae tantum qua condi
tio valet rerum per ſe ipfaruma ad viſa adhibita ſit, quae
in ſola repraeſentatione, et, ſi iis ſeries conPtituaturp in
regreffu ſucceffiuo, ſed alias omnino haud exﬅant. Sed
potefl etiam viciffim retro ex hac antinomia, vera , non.
dogmatica illa quidem, fed-tamen critica vtilitas et dob
&rinalis percipiznimirum vt idealitas viforum transſcen
dentaiis eo indirecta euincatur, ſi quis forte argumento
directo in aeﬅhetica transſcendentali haud contentus vi
deatur. Argumentum hoc quippe dilemmate abſoluc
tur: mundusi ſi in toto quodam cernitur per Te èxﬅanª
te, vel finitus erit, vel infinitus. Atqui Prius falfum
eﬅ perinde, atque Poﬅerius (per argumenta ſupra et a
parte theſeos, et a parte antitheſeos). Ergo etiam fal
fum eﬅ, mundum (complexum viſorum omníum) totum.
aliquod per ſe exﬅans videri'. Vnde porro ſequitur, vi~
ſa vniuerſa extra repraefentationes noﬅèas nihil eſſe,
quod ipſum ideªlitate illorum transſcendentali volumus
innuere.
Quod quidem fcholion ſane grauiffimum‘videtur.
Inde enim perfpicimusa fuperiora argumenta quatuor
illarum antinomiarum non praeſ’cigias eſſe, ſed vera,
nempe ſi poſueris, viſa ſeu mundum'ſenſibilem, qui illa
omnia in ſe cohibet, res per ſe ipſas eſi'e. Sed pugna
i enunciationum inde efi-egarum aperit, in ſumtione illa
aliquam ineffe falſitatem, eoque nos ad inueniendamvea
ramrerum naturam, qua fanii bus ſubiectarum, duci. Igitup
diªleEIica'transſeendentalís minime fªuet rationi ſceptiª
'356 ART. ELEM. P. II. TOM. II. LIB; II. CAP. II.
corum, ſed viae potius 'ac methodo ſccpticae, quae in il
la Poteﬅ exemplum offendere permagnae vtilitatis ſuae,
ſi argumenta rationis fumma libertate fua inducantur,
quae, licet haud id , quod quaerebamus, xtamen ſemhper
aliquid vtile atque ad corrigenda iudicia noﬅra idoneum
‘largientur.
Antinomiae rationir pura:

‘SECTI0 OCTAVA.
Principimn regulatiuum rationi-r purae ¡‘q/peña ide-amd
coxmologica-rum. ’
Cum ex decreto cosmolozíco’totalitatis nullum ma
ximum ſerie¡ conditionum in mundo ſenſibili, xt re per
ſe ipfa quadam, proponatur, ſed tantummodo in regreſe'
ſu eius praetipi queat, decreto illi rationis Purae, 'in eius
fic conﬅituta fignificatione ſuus adhuc valor manebit,
non quidem qua axiomati totalitatem in re Obiecta vt ve
ram cogitandij ſed qua problemati in gratiam intelligen
tiae, proinde fubieai, vt, ideae integritati conuenien
ter, regreffus’ in ſerie condítionum ad datum quiddam
aliunde pendens inﬅituatur et continuetur. Namquè
in facultate ſenſitiua, hoc eﬅ, in ¡"patio ac tempore,
quaeque conditio, ad quam in expofitione viforum dato
rum poflumus peruenire viciflim eﬅ conditioni cuidam
adﬅrícta; eo quod haec non res obiectae per ſe ipfae vi
dentur, in quibus omnino poffit fimpliciter abſolutum
locum‘habere, ſed in meris repraefentationibus empirir
cis verſantur, quae femper debent conditiones vſuas in
vífione reperire , quae quoad fpatium tempuisue eas de
terminat Igitur decretum rationis proprie tantum‘
I modo in regula cernitur, in ſerie conditionum viſórum
datorum regreffum praecipientea cui numquam/licitum
eﬅ, in quopiam fimpliciter abſoluto conſiﬅere. Ergo
illud nullum eﬅ principium pofiibilitatisvexperientiqe
cognitionisque empiricae rerum ſenſibus ſubiectarum,
proinde nullum decretum intelligentiaeg fiquidem quae
que experientia-carceribus ſuis (viſiòni datae conne'nien
\
x
SECT.VIII. nime REGUL; RATION.PURAE etc. ¿57, .

ter) tenetur incluſa, neque etiam principium rationis
cory‘h'tutiuum, conceptus mundi fenfibilis vltra omnem
experientiam pofiibilem ampiiſicandi, verum decretum ,
quanta fieri poffitj maximae continuationis amplificatio
nisque experientiaeffecundumquod nullus terminus
empiricus accipi debet vt ubſolutus, proinde principium
rationis, quod, vt regula, Poﬅulat, quid in regreffu a
nobis fieri debeat, neque anticipat ea, quae in re obie
&a ante omnem regreffum per ſe data videntur. Quam
obrem illud principium rationis regulatiuum voco, cum. L
e contrario decretum totalitatis abfolutae ſeriei conditio
num, vt in re obiecta (viſis) per ſe ipſum datum, 'prin
cipium cosmologicum foret conilitutiuuml cuius vanita
tem hac ipſa diﬅinctione indicare volui, eaque re impe
dire, quo minus, vti alias neceifaria accidit (ex ſubre
ptione transſcendentali), ideae cuidam. quae folum inﬅar
règulae eﬅ, realitas obiectiua tribuatur. i
_ vt autem ſenſum huiusce regulac rationis purae
rite determinemus, in primis notandum eﬅ, eam non
dicere Poſi‘e, in quo rw obieêïa verſetur, fed quomodo
vegrçffiu empiricus ſit inﬅituendus, vt ad plenum intei
grumqure rei obiectae conceptum Perueníamus. Etenim
. ſi prius locum haberet, tum ea principium conﬅituti-v
vum foret. Quamobrem nullo Pacto eſſe animus Potreflª,v
dicere, feriem conditionum ad quiddam aliunde pendens
per ſe ſinitam elſe, vel infinitam'; quippe quo meraidea’
totalitatis abfolutaea tantummodo in ea ipfa procreatag
remobieaam cogitaret, quae in nulla pofi-et experien
tia proponi, propterea quod ſerie¡ cuidam viſorum rea
litas obieE’cíua a ſyntheſi empírica libera impertiretuiª'.
Igitur idea rationis duntaxat ſyntheſi regreffiuae in ferie
' conditionum regulam praeſcribet, ex qua ib eo, quod
aliunde pendct, ope conditionum inuicem fubordinatai
rum omnium , ad id i quod ab omniconditione liberum
eﬅ, progrediturj quamuis illud numquam queat vattzingi.
Namque ſimpliciter abfolutum
deprehenditur. , neutiquam in experientia
ct i
ltaque in hunc finem primo fynthefis ſeriei, qua
tenus ea numquam plena atque integra eﬅ, accurate d¡
\
asa ART. ELEM. P. ii TOM.II. LIB.II. meiis

terminanda eí’c. Quem in finem duo foient vocabula
adhiberi, quibus aliquid in ea debeat diﬅingui, quam*
'quam cauſam huius diﬅinffionis 'neſcia’s rite oﬅendere.
Mathematíci tantummodo de progrqffit in 'irzfinitum lo
quuntur. _ Scrutatores concept-num (pbiloſophi) iiiius
'loco ſolum voluntverbum progrçfflïu in indzﬅnitum adhi~
berl. vt neque in examinanda dubitatione, quae his
eius-modi diﬅinctionem fuaiitj neque ini bono inaniue
.i
i iﬅíus vſu immorerl hoſce conceptus pro confiiio Propo
fito accurate circumſcribere conabor. l
Lineam rectam, iure dici poteﬅ, ininfinitum Poſſe

Producí, atque hic diﬅinctio Progreffus in infinitum et
indefinitum in inani fubtiiitate verſaretur. Etením.
quamquam, ſi dicitur: producite line-am, fane rectius
ſonar, ſi addatur-gi in indefinitum, quamſi dicatum in in
finitum; ſi quidem prius nil denotat, niſi: Producite
cam, quousque velitis, poﬅerius autem: debetis in ea
Producenda numquam ceffare (id quod in eo haud ita
fere ſpectatur) tamenj ſi tantummodo de Poſſe ſermo eﬅl
vocabulum prius prorfus rectum eﬅ; namque illam in
infinitum reddere maiorem poteﬅis, Et ſic ſe habet in
omnibus cauſis, in quibus modo .de progreffu loquimur,
id eﬅ, de procefiione a conditione ad id, quod ad illam
adﬅrictum tenetur; hicce.progreffus Poffibilis in ſerie
viſorum tendit in infinitum A pari quodam parentum
Poteﬅis in linea deſcendente generationis fine fine pro
gredí, eamque faciie cogitatione ¡nformare, reapſe in
mundo eam ita pergere. Namque hic rationi numquam
opus eﬅ totalitate ſeriei abſoluta, quoniam illam non vt
. conditionem, vtque datum quiddam ſumit, ſed tantum
modo vt aliquid, quod aliunde Pendet, "quod duntaxat
dabile eﬅ, atque fine fine additur.
Longe aliter cum quaeﬅione comparatum eﬅ: quam
late pateat regreffus, qui a dato eo, quod ad legem adu
flrictum eﬅ, ad conditiones Pergit in ſerie quadam,
o
vtrum dici queatz regrçfflitm efie in irz/z'nitum, aut folum
linn indefinitum, et vtrum proinde ab hominibus, qui
nunc viuuntyin ſer-ie mªíorum, in infinitum ſurſum
SECT. VIII. PRIÑCIP. REGULAT. RAT. PURAE. 359
queam progrecliz an tantummodo dici poflitz numquaml
vt longiſſime regi-ellus fuerim, rationem empiricam re
periria feriem vſpiªm circumſcriptam Putandi, ita, vt
et poffim et debeam ad quemque maiorum vlterius
áuum anquirere, quamquam haud fere ſumere.
Quamobrem {ic dico: toto in vilione empirica da
toa regreſſus in ſerie conditionum internarum fit in in
finitum. Sed dato tantummodo ſerie¡ articulo, ' _a quo
regi-ellus ad totalitutem abſolutam demum debeat progre
di: duntaxat regreffus in indefinitum locum habebit. Sic
de diuifione materiae cuiusdam intra terminos fuos da
tae (corporis) oportet dici: eam in infinitum ſieri. Nam
haec materia tota, proinde cum' Omnibus, quae eſſe Poſ
ſunt, partibus ſuis in vilione empiricaldata eﬅ. Cum
igitur conditio huiusce totius in parte illiusj conditio
que huiusce partis in parte partis, et {ic porro verſetur,
neque in hoc regreflu decompoilitionis numquam articu
lus huius ſerieí conditiunum- abſolutus (indiuïduus) de
rprehendaturg non folum nufpiam ratio empirica adeﬅ,
diui‘ſionis finiendae, ſed vlteriores articuli diuilionis
continuandaeipli ſunt ante hancce diuifionem progre
dientem empirice dati, id eﬅ, diuiſio ſit in infinitum.
Contra ſeries maiorum ad quempiam hominem datum
per nullam, quae eſſe poteft experientiam, in totalitate
ſua abſoluta data eﬅ, ſed tamen regreffus a quouis fit hu
iusce generationis articulo ad altiorem quendam, ita; vt
nullus
llvus terminus
quidam, empiricus deprehendatur1
qua fimpliciter quo articu
abſolutus, oﬅéndatur. Cum
autem nihilominus etiam nrticuli, 'qui huius rei Poffent
loco conditionis eſſe, in viſione empírica non iam ante
regreffum inſint: rcgreffus haud fit ininfinitun1(diuiſio~.
nis datija ſed in indefinitum, conquiſitionis articulo—
rum plurium ad datos, qui viciſiim ſemper ſolum ſub
conditione dati funt
ln neutro regreffu, nec in infinitum, nec in inde
finitum; ſeries conditionum qua infinite in re obiecta
data ſpectatur. Illae haud res ſunt, quae per ſe ipfae1
ſed ſolum viſa, quam vt conditiones fui inuiçem, dun:
Í i
\
sco ART. ELEM. P. II. TÓMJI. LIRUJ CARH.

taxat in regreffu ipfo proponuntur. Ergo non ampliut
quaeriturz quanta ſeries conditionum Per ſe ipfa fit', fi
nita an infinita, namque ea non eﬅ quidpiam per ſe ip
ſum, ſed: quomodo regreffum empiricum inſiituere de
beamus, et quo vsque illum continuare. AC tum qui
dem verum discrimen eﬅ ratione regulae legísue huius
Progreffus. Si totum empirice datum fuerit, fiar¡ pot
g/Z, vt in irzfinitum in ſerie conditionum internarum re~
grediamur. Sin illud vero non datum ſit, ſed regreffu
empírico dari demum debeat, duntaxat dici poteﬅ: fieri
y pote/l, vt in iqfinitum ad conditiones ſeriei altíores præ
grediamur. Priori caſu dici Poterat: femper ací/Imt plu
res articuli, et empirice datil quam quos rcgreffu (de
compoſitionis) attingo; poﬅeriori autem: in regrefl'u
femper Poffum progredi vlterius , ſi quidem nullus arti
culus qua fimpliciter abſolutus empirice datus eﬅ, e:
proinde femper altioremzarticulum, qui elſe Poffit, ideo
que percontationem illius vt neceſi'açiam concedit Il
lie neceſi'uríum erat, vt plures ſeriei articuli deprehen
derentur, ſed hic femper neceffarium eﬅ, vt plures Per*
veﬅigentur, ſi quidem nulla experientia fimpliciter ab.
ſoluteque cai-ceres ponere videtur. Namque aut nul.
lam pefceptionem habetis, regreíſum veﬅrum empíri
cum fimpliciter terminis coêrcentem, ac tum vobis re
greffus non eﬅ abſolutus Putundus, aut talem perceptio
nem feriem veﬅram carceribus includentem habetis,
tum haec non potefl pofita eſſe in par-te quadam ſerie¡
veﬅrªe abſolutae (quoniam id, quod terminis circum ſcri
bit, ab eo, quod illo circumſcribitur, efle diuerſum
oportet), proindeoontinuandusbvidetura
ditionem vlterius etiam regreſſus vobis et
et ad
ſic hanc
porro.Con
. x _
Seſhone proxima hae ammaducrfiones ex vſu fuo
atque applicatione rite exponentur. i
SECT. IX. DE VSU EMP. PRÏNC. REGUL. RAT. etc, 361 ‘
Antinomiae rationir pur'aa»
SECTIO NONA.
De qfiz empírico principii rcgulatiui rqtíonir, rffiectu vni~
vezfiwum idearum comwlogicarum.
Cum, vti ſaepius oﬅendimus, nullus conceptupm
'purorum vſus ſit, nec_ intellígentiae, nec rationis; cúm
totalitas abſoluta ſerierum conditionum in mundo ſenſi
bili tantummodo in vſu rationis lnitatur transſcendenta
li, hªncce totalitatem abſolutam poﬅulantis de eo, quod
vt rem Per ſe ipſum ſumit; ſed mundus ſenſibilis id non
in ſe contineat, ſermo numquam poteﬅ amplius _eſſe de
quantitate abſolutaferierum in i110, terminis illae Cir
cumſcriptae, an par ſi: haud íncluſae carceribus videantur,
ſed tantummodo, quousque in regreffu empírico, in ex
Perientiª ad conditiones reducenda, regredi debeamus,
vt ſecundum regulam rationis in nulla alía. ad quacﬅio
nes illiu’s reſponſione, quam rei' obiectae conuenj‘ente,
.immoremur. "
Itaque ſolus nobis relinquiturAvalorprincipii‘ratio

nit, vtpote regulae continuationi: quantitatisque experi
entiae Poffibilis, poﬅeaquam ſatis euici-mus, illud hand
aptum elſe ad'principium corzflimfiuum viſorum per ſe ip
Ïórum. Praeterea, ſi illum poffimus certum ob OculQs
Ponere, pugna rationis ſecum ipſius Prorſus componiturl
propterea, quod ſolutione criticaverum
non ſolum
vdiscordíam gencraffet, tollitur, illius illuſio, quac
loco ſenſus,
in quo ſibimet ipſa conuenit, cuíusque calúmnia pugnae
ſola Inſam .Praeberet,
ctdiálcfficum, in doctrinaleaperítur,
mutatur. decretumque
Ac Profecto \alioquin
quidem, - I
-fi hoc, ſecundum ſcnſum ſubiectiuum , vſum íntelligem

tiae, quántus eſſe Poffit, maximum in experientia rebus
eidem obnoxiis conuenienter determinandi, pfobari poſ
íít; Perínde erit itidem, ac ſi vt axioma (quod &ratiouç
Pura fieri non poteﬅ) res obiectas per ſe ipſas ex antici
patione determinet; namque hoc quoque ratione rerum
oxperientíae ſubiectarum m'tllam maiorem vím ad ampli
I
362 ART. ELEM. P. .II. TOM. II. xLIBLILÑCAIIII_
ficationem correctionemgue Poffet cognitionum noﬅra
rum habere, quam vt: in vſuintelligentiae noſirae empi
rico lutíſiíme Patente vim ſuam exſçreret.
I.
Soluti'o‘ ideaect commolqgimc
_.D’E TO'ójALITA TE COMPOSITIONIS

' VISOR UM ‘
totim tam-ici.
_ Tàm hoc loco, quam in rcliquis quaeﬅiopibus cos
molo'gicis, ratio Principií
vin .hoc enunciato: rationis
in regreſictuv regulatiui
empírico nullampoſita eﬅ ’
experim-
tiain termini cuíusdnm alffijluti, proinde nullius conditio
nis, qua talis, quaeſimpliciter empirice abſoluta fit, Poſſe
deprchendi.
Perientiſia ~Eius rei haec cauſa
círcumſcriptionem eﬅ: per
viſorum qúodnihilum
eiusmpdi ex
, ſiue
vacuumg in
cuiusdam quod contínuatus
incurrcre regreffusope
ſipoffet, contineri perceptionis
deberet, id quod
fieri non Poteﬅ.
Hocffpronuncíatum igitur, quod idem declarar, ac:
memet in regreffu empírico ſcmper tantummodo ad
conditionem peruenire, quae ipſa viciffím vt empírica
ad conditionem‘ adﬅrícta ſpectari debeat, regulam conti
net interminis: quo vsquc i110 in ſerie progrediente
.Procefferim, ſemper memet al’ciorem ſeriei- articulum
quaerere debera, ſiue í_s mihi Per experientiam innotes
cat, ſiue minus.
, lam ad ſolutionem primi Problematis cosmologici
nihil amplius opus eﬅ, quam vt conﬅituªmus: vtrumin
regreffu ad quantitatem totius cosmici abſolutam (quoad
tempus ſpatiumque) hicce Progreſi’us numqunm finitus
dici rrgnﬅiu Poffit in irzfi-u‘tum, an tantummodo regrçfflu‘
in índ/fim'tum.
Tuxn ~Sola vniuerſalis

flacttuum repraeſentatio
cosmicorum, omníum_
*içem rerum , 'quaePraeteríto
in ſPatío
\
\
l
SECT. DE VSU EMP. PRINC. REGUL. RAT. etc.363

cosmico ſimul ſunt, ipfa in nulla re alia cernitur, quam
in poſſibíli regreffu empírico, quem, quamquam adhuc
,indefinite, cogitatione mihi informo, et quo conceptus
eiusmodi conditionum feriei ad perceptionem datam ſo
1o potefl oriri. *) Atqui totum cosmicum femper tan~
tum in conccptu habeo, ſed nullo modo (qua totum) in
viſione. Ergo a quantitate illius ad quantitatem regref
ſus non concludere poffum, neque hanc illi conueniem
ter determinara , vverum primum conceptum quantitatis
cosmicae ex quantitate regre-lius empirici debeo forma
re. 'Sed de hoc numquam quidquam ſcio ampliusl
quam a quoque dato articulo ſeriei conditionum memet
femper oportere ad altiorem (remótiorem) articulum
Pergere. ltaque quantitas totius viforum eo minime eﬅ
fimpliciter determinara, proinde quoque non potefl di
.ci, hunc regreff-um in infinitum fieri, eo quod ea, re ara
ticuli, ad quos nondum regreiiusperuenity anticiparenw
tur, eorumque multitudo tanta repraeſentaretur, vt
nulla ſynthcſis empirica eo peruenire poſſet', proinde
quantitas cosmica ante regreffum (quamuis modo negª.
tina) determinaretur, quod fieri non poteﬅ. Namque
haec nulla viſione (quoad totalitatem), proinde quoque
quantitas illius ante regreffum mihi neutiquam data eﬅ.
Quamobrem de quantitate cosmicn nil quidquam dicere
Poﬅſiumus, ne quidem, regreffum in eain infinitum locum
habere, fed tantum ad regulaïn, regreffum empiricum
in ea determinantemj conceptum quantitatis mundi
quaerere debemus. Sed haec regula nihil quidquam de
clarat, quam, quousque in ſerie conditionum empírica
rum progrefli fuerimus, nos nuſpiam termínum abſolu~
tum fumere debera, ſed quodque viſu‘m, vt aliunde
pendens alii cuidam, vt conditioni íllius, fubiiciamus,
a.‘
t) Haec ſeries cosmicaproinde nec maior eſi‘e poteﬅ, nec mi.

nor, pombm 'regrefl'u empírico, in quo ſolo conceptus illiul
nítltur. Qui cum neque
neque determinatum determinarum
finitum (fimplicíteríufinituni
rei-minisdare quem:h i
inclufum);
inde pianum eﬅj nos quantitatem ckosmicam neque finirain
poſi'e, neque ini-miram fumere, ſi quidem "¿n-¿l m (que …a
tepraefentatur) neutrum admiten. j
364 ART. ELEM. P. ,II.-T_OM.~IIſi. LIBJL CAP. II..
ad hanc proinde porro progredi debeamus, quo quidem
regreffus in indefinitum contineturl qui, cum nullam
quantitatem determinet in re obieíia., a regreffu in infi
nitum fatis perfpicue difiinguendus videtur.
Proindc non poffum dícere: mundus quoad tem
us raeteritumf
.Pª.tiumue. in .m’tw
. eﬅ.. Nam q ue talis
conceptus quantitatisl vt mſimtatls cuiusdam datae, em
piricus ’eﬅ, ideoque etiam ratione mundi, vt rei fub
fenfus ſubiectae, fimpliciter effe non Poteﬅ. Nec vero l
dic-am: regreffús inde a data perceptione quadam, -ad ea
omnia, quae hanc tam in ſpatio, quam in tempore prae
terito in-quadam ſerie finibus includít, fit in irzſinitum;
ſi quidem hoc quantitatem mundi infinitam-ponitg ne
que dicamz ſinilw eﬅ; quandoquidem terminus abfolu
tus pariter effe empirice non poteft Quamobrem de
tota re experientiae obnoxia (mundo ſehſibili) nil quid
quam, ſed modo de regula, ex qua exper'lentia, rei fibi
fiibiectae Couueníenter,' el: inﬅitui debet et continuaril
potero pronunciare.
igitur ad quaeftionem cosmologicam de quantitate
mundi, prima eaque negatiua refponfio haec eﬅ: mun
dus nullum primum initium habet quoad tempusl neque
t’erminum extremum ratione fpatii. -
_ Etenim pofito contra'rio, mundus ab vna parte,,
tempore Avacuo-l ab altera, fpatio inani circumfcriptus fo-_
ret. Qui cum, vt viſum, neutrum effe per fe ipfe poſ
.fit, quoniam vifum in nulla re per fe ipfa pofitum eﬅ,
deberet perceptio circumfcriptionis per tempus fimpli
citer vacuum y fpatiumue inane, effe Poffe, quibus iﬅi_
mundi termini in experientia pofiibili dati effent. Eius
modi autem experientim vt prorfus vacua a materia at
que inanisa fieri non poteﬅ. Ergo terminus mundi ab.
folutus empirice, proinde et fimpliciter effe non PoteíLª’)
“) ginimadujerteszdargumentum hic longe aliter componí,
quam dogmaticum illud ſupra in antithefi antinomiae pri
.mae. lbi mundum ſenſibilem, ex vulgari ac dogmatico co'
gírand¡ modo, vt rem per ſe ipfam ante omnem regreffum
l
SECT. IX. mii VSU EMP. PRINC. REGUL. RAT. etc. sos
Ex quo fimul confequitur reſponſio aiens: regreſ
ſus in ſerie víſorum mundi, vt finitio quantitatis mundi,
fit in indefiuitum; quod idem declarat, ac: mundus
fenfibilis nullam haber quantitatem abfolutamy ſed re
greſi‘us empiricus (quo a parte conditionum fuarum fola
dari Poteﬅ) ſuam regulam haber, ,nimirum a quoque ſe
Ïieí articulo, vt aliunde pendeute, femper ad remo
tiorem (fine per experientiam propriama {iúe ad filum
ducem hiﬅoriarum, catemmue effectorum et cauſa-mm)
Progrediamur, neque vfpiam vfu poffibili empirico in
telligentiae amplificando ſuperſedeamus, id quod etiam
proprium folumque rationis negotium eﬅ m principiis
ms. ſx'
Regreſi'us empiricus determinatus, qui in quodam

vilorum genere fine fine fieret, ea re non praecipiturl
,vèlut ab homine
Prſiogredí viuente
nos debere, itafemper in ſeriequoddam
vt primum parentum
parſurſum
haud
exſpectetur, aut in ſerie corporum mundi, non admiffo
ſole quodam extremo; verum tantummodo progreffus
praecipitur a vilis ad viſa, etiamſi haec nullam veram
perceptionem (ſi quo-…1d gradum tenuior noﬅrae conſci~
entiae ſit, quam vt experientia euadat) conﬅituant, quo
niam nihilominus ad experientiam poliibilem pertinent.
omne initium in tempore eﬅ, omnisque terminus
extenſi 'in ſpatio. Sed ſpatium tempusque in ſolo funt
mundo ſenſibili. Pro'mde viſa in mundo ſunt tantum
modo ex conditione1 fed mundw ipſe neque pendens ex
couditione, neque abfolute terminis circumfcriptus.
ob hanc ipfam caufilm, cumque mundus numquam
totur, ipfaque feries conditionum ad aliquid datum,
quod pendet ex alio, non, vt ſeries mundi, tota dari
queat, conceptus quantitatis mundi ſolo regreſi'u, non
datam fecundum totalitatem eius concefi’eramus, eique, ſi
haud vniuerfum tempus omniaque fpatia occuparet, vniuer
fe quempiam in vtroque determinatum locum, abnegaueraz
mus. Quamobrem illic etiam confequentia aliter efi’ecta eﬅ,
atque hic, nempe ad veram illius iniinirarem cpncludebatur.
366 ART. ELEM. P. II. TOM. II‘. LIB.-_"I‘I.'CA'P. II.
anté illum in quadnm viſïone. collectíuà datus videtur.
me autem ſemPer tnntum in del-ermirmtíone quántitatís
:verſatur, nec Proinde determmatum conceptum ſuppedi
tat, ideoque nullum conceptum quantitatis, quae ratio
ne certae cuiusdam menſurae infinita foret, proinde
haud fit in infinitum (quaſi dntur’n), ſed in indefinifum¡
vt quantitas (experien‘tiae) Proponqtur, quae hoc de
mum regreffu vera. efl1citur.
I I.
Solutío ideae tormologicae
DE TO TAL-ITA TE DIÏISIONIS
totim cm'mdam dah' in vffiUne.
Si totum, in viſione datum, ’diuido, a quopíam

aliunde 'pe‘ndente ad conditíones pergo Poffibílítatis il
lius. Diúiſio Partium (ſubdiuiſío ſeu decompoſitio) cer‘
nitur in regreffu in ſerie harum conditionum. , Totali
tas huiusceſmªici abſoluta tantummodo mm data foret,
cum reg‘reffus Poſſet vsque ad Partes ſimplices pertine
re. Cum autem omnes'partesjn dêcompoſitione contí
nenter Progrcdiente ſemper ſunt vicífflm diuiduae, tum
diuiſio, id eﬅ, regreffus ab eo, quod aliunde Pendet, ad
conditiones eius pergit in- inſinitum; vquªndoquidem
conditiones (partes) in eo ¡pſ0, quod índe Pç‘ndèt, con-‘
tinentur, cumque hoc in viſione intra teljminos ſuosin
cluſa datum ſit, cunctae quoque ſimul datae Videntur.
ſi Itaque regreffus non ſolum regreffuê dici in índeſinítum
debet, vti per ideam cosmologicam ſuperiorem lic’gtum
erat, extra
aeius, cum ab eo, Proinde
illud, quod aliunde
non eopendet, ad conditions¡
ſimul daras, ſed iſin re
greffu empírico demum accedentlezs, prqgredi debebam.
Nihilominis tamen nullr) Pacto licebit, de eiusmodi tqto,
quod diuidi in infinitum potçﬅ, dici: partibm illud z'rffi
'm'te multi¡ con/Zara. Namque quamquam vniuerſae Par
tes viſione totius continentur, tamen en hand totq diuffio
continetur, quae in ſola decompoſitione progredlentc¡
-SECT. IXQDEVSU EMP. PRIÑQR‘EGUL. RAT. Nº36?" '
fiue regreffu ip'ſovcternitur, 'quo' ſeries demum vera effiſi
citur. Qui_regre:ffus quídem cum infinitus ſit, omnes
quidem articuli (partes), ad quos i_s peruenit, toto dato
vt congregata continenturg non autem tqiafiriw diuffio'
níI, quae ſucceffiue infinita eﬅ, et numquam plenax at
que integra, proinde nullam multitudinem infinitam,
nullamque collectionem rerum in toto quodam poteﬅ
oﬅendere. ‘
Atque adhiberi.
ad ſpatium haec cautioQuodque
generalis
in primum potefl
terminis ſuis facile
ſpctatium
conſpectum eiusmodi toto efficitur, cuius Partes, vt
cumque diuidántur, femper víciffim ſpatia videntur,,
ideoque illud diuiduum eﬅ in infinitum
Ex quo Promanat neceffario altera applicatio ad vi
fum externum terminis ſuis incluſum (corpus). Cuius
quidem ratio diuidua nititur in ratione diuidua ſpatii,
qua Poffibilitas corporisy vt totius cuiusdam extenſi , ef
ficitur. Hoc ergo diuidi in infinitum poteﬅ, neque tamen
propterea partibus illud inſinitemultis conﬅar.
Cum vero Corpus vt ſubffantia in ſpatio cogitari
oporteat, videtur quidem, illud, quod legem rationis di
viduae attinet ſpatii, in ep ab hac diuerfum fore: poteſ’c
enim omnino concedi, diuiſione numquam omnem in
ſpatio compoſitíonem folli, propterea quod tum omne
adeo ſpatium, quod alias nil in ſe continet, quod in ſeſe
‘ conſiﬅat, ell-e deſinere (quod fieri non Poteﬅ); *verum ,
Omni mater-iae compoſitione cogitando ſublata, nil quid
quam fieri reliquij non videtur cum conceptu ſubﬅan
tiae polfe coniungi, qui proprie vniuérſae compoſitionis
elle ſubiectum deberet, in eiusque elementis relinqui
oporteret, etíamſi coniunctio illorum in ſpatio, quo ea
quoddam corpus conﬅituir, ſublata foret Sed cum eo,
quod in viﬅ) fubftantia dicitura haud ita comparatum eﬅ,
vti fere de re per ſe ipfa ex concep-tu puro intelligentiae
fogitaremus. illud non cernitur in ſubiecto abſoluto,fed
rn fpecie atqueimagine ſen ſus, et non nifi in vifione, in qua
nuïpiam quidquam a conditione liberum deprehenditur.
I
368 ART. ELEM. P. II. TOMJÏ. LIBJI. CAP. II. u
quamuis autem haec regula progreffus in infinitum

' in fubdiuifione viſi, vtpote folius repletionis -ſpatii, iine
vlla dubitatione locum babe-ati tamen ea non valere Pot
bﬅ, ſi illam etiam ad multitudinem partium quodammo
do in toto dato iamiam feparatarum , qua hae quantum
’ v l I . l .
conﬅltuunt discretum aliquod. adhibere velimus. Ne

que enim poteft cogitari, vt ſumamus, in quouis toto
organico quamque partem vicimm organis prae
ditam eíſe, atque hoc modo in diuiſione partium in inſi
i’iitum femper nouas partes artificiofas teclmicasue deu
prehendi, verbo, totum in infinitum aitioulatum viderí,
quamuis
tum partes muteri‘ae
pendent articulari.in decompoiitione
quandoquidem in infinitas
infini
'diuiſionis viii cuiusdam

vt hac duntaxat in (patio
lratio diuidua, politauaedam
id eﬅ, in hoc partium
ſolo eﬅ, v
multitudo per ſe fimpliciter indefinita , ata fit, ſed par- .

tes' ipfae ſola ſubdiuiſione dentur ac. definiantura breui,
vt totum non per ſe ipſum iam diuifum videatur.
quamobrem in eo diuifione poteft multitudo determina
ri, quae eo vsque augetur, quo vsque in regreffu diui
iionis progredi velis. contra in corpore Organico inin
finitum articulato totum hoc ipfo rconceptu iam
vt diuifum repraeſentatur, partiumque multitudo per ſe
ipfam determinata, ſed infinita, ante omnem diuiſionís
regreffum in eo deprehénditur, id quod ſecum ipſum
pu‘gnnt; propterea quod infinita haecinuolutio vt ſeries
. flnumquam pcrficienda (infinita), et nihilominus tamen
in collectione vt pei'fecta, conſideratur. Diuiſioue in
finita tantummodo vifum deſignatur vt quantum conti
nuum, eaque nonpoteﬅ ab repletione fpatii disiung‘i;
quoniam in eadem ipfa caufa latet rationis diuiduae in
in’finitum. Sed fimulatque fumtum fuerit vt quantum
discretumz tum multitudo vnitatum in eo determinara
eﬅ, proindc quoque femper numero cuidam aequalis.
Quousque autem organifntio in corpore Organico perti
neat, ſola poteft experientia docerí, quae quamuis ad
nullam partem organicam certo perueniretrtamen tales
faltem, oportebit experientia pollibili contineri. Ve
rum diuiſio viii transſcendentalis quam late pateat
S‘EçTLI‘X. DEVSU EMP; PRINC. RECUL. RAT.e¿c.‘369
dxctnníno, illud quidem n’on eﬅ pofitum in re experientiae
ſubiecta, ſed in Principio rationis, vt 'regreffum empi
riçum , in decompoſitione extenſi ,_ naturae 'huiusce vifi
'conúenienter, numquªni vt ſimpliciter abſolutequepez.
*fectum reputemus. ' ' *
'1' n
c_ A
Schoh’on final: ad ‘ ’… *
SOL UTIONEM IDEAR UM TRANSSCENDEN
› › ª . . TALIUM ’ , '
.pr’ae-m'onitqumgue'adfizlqtionem dynamico-tramﬅenàen-r y
‘ talium. ‘ '
r:
Cum ant‘momiam ratiopis pin-ae per omnes ideas

transſcendentalès in tabula proponeremus, cumque cau
{zm huiusce pugnae, vnumque illius tollendae remedium,
oﬅenderemus , quod poſitum in eo erat, 'vt Ytraque ad’
fert'I-o contraria falſa declararptur: vbíque condítíones,
tamquam ad ¡11nd, quod ad cas adﬅríctum tenetu‘r, ex
relationibus ſpatii tempqrlsqge pertinentes propofuimus,
que ,quidºm coh‘ſueta ſumtlo eﬅ communís'íntclligen
tiae bum-mac, atque'in qu'a etiam pugna tota illa níteba
mr, .Quo quide'm‘ reſPeElu ét omnes dialectíca'e t0talí~'
kªtis repraèí'entationes', in ſerie conditíonum ád dawn::
quiddam- ex iis apcum et Pemdens Omnino eiusdem genè’
ris videbantur. Semper erat ſeries quaedam, in qui -
cºndiçiones cum eo , quod ¡nde Pendçt, vt artículi illius,
cºnjunaa‘e,erantſeoqme homogenetze, quo ſiebat; {It tun¡
regreíſus num’quam ubſblutur cogitari, autjſi hoc efl'è
¿eberet , articulos per ſe nliunde pendens faﬅ?) vt-pril .
mus, proinde' vt abſolutas ſumi deberet. Qua‘khobrèm
'ha-ud vbièumque quidem reys obíecta, hoc eﬅ, id, quod
ffi-conditionem'adﬅriíkum eﬅ¡ fed tamen ſeries cotidiè:
tiºnum illius, quoad ſolam (juantitatem illius ſpectabatuſir'
ac tun-i difficultas, nulla -compoſitio'ne amicabíli, fed \'ÓzK
d
~ lá- nodi Praeſectionè folleñda, ‘in eo Poſita- erat,v vt ratio'

intelligentiae ren¡ vel nim'i‘s longam oﬅendéret, vaig-L."
37º ART. ELEM. P. II. TQM. ¡1. _LIB.¿:II._.CAP..Iç.
_mſiium ¿Iv-cum, atque ita, -vt hªec numquam Poffet illíus
ideam attingere.
A Verum in eo quidem grauiffimum discctrimen nèglç
xímus, quod dominatur in rebus qbiçctis, id eﬅ, in
couceptibus intelligentiae, quas ratio Ad idearum locum
,euehere conatur, cum ſcilicet, ſecundum noﬅram ſupe
riorem tabulam categoriarum, duae earum mat/tematicas
Ñ ſint, duae vero reliquae_ in ſyntheſi viſorum dynamic::
verſentur. Atque hactcnus iﬅud commode ſiçri pote
mt, propterea quod, v'tiqin vniuerſaliomniuctrñ ideal-um
tragsſceudſentalium repraeſenfatione ſemper duntaxat
ſub condítionibus manſimus in UÍ/b, ita etiam in duabus
illïs mathematico-transſcéndentalibus nullam rem aliam
obiectum hªl.\uimus,quaxñ quae poſïta effet in viſo. Nunó
autem, cum ad conceptus intelligentiaç dynamicºs Prof
gredimur, quatenus ictlli eſſe apti debent ideiSÑraçíQniq¡
, diﬅinctio illa pondus quoddam- videfitur- acciperç, _npbisj
“que prpſpectum _aperit Prorſus nouum, rçſpcctulitis, in
qua ratioparte
ctvtraque impedit‘a tene-tur,
in falſis quaeque
ſumtionibus , ,cum*repudiata
poſitp, ªntea, ,wz-Lab
eﬅ,
¡am, cum fortaffe in antinomia ;flynamica talis ſumtiolo
_cum hªbeat , quae Poflit cum rogatione rationis conﬅa
bre, ob hzmc cauſam, cumque iudex, ,quae ex \vtraque
arte prauc intellecta fuerant, argumentorum iuris de~
ectum ſupplcat, ita, vtytrique‘ parti fíaí: ſatis, compom'
"queat, id quod effici haud poterat in pugna mathemaèi
cae antinomiae. * ' ‘
Ac ſame quidem c'onditionum‘ ſeries homo-¿come

"ſunt, quatenus ad ſolam illarum tompagem ſpectamusz
ytrum illae ideªe conſentaneac ſint, an que, illis vnimjum
magna vel Pªrua videantur… Sed conceptusintelligentiaè,
‘ ui‘ hiſce _ídeis fundamento ſubeﬅ,au._t ſolam in ſe ſyuthç
Encontinet homogenei (quod in quaque quantítate, tam
In compoſitioneilliuç, quam diuiſione, ſumitur), aut et
iain ſyntheſix) lzçfterogenei, 'quod in ſyntheſi dynamíca,
cum colligationis cauſal-um z' tuxjn coniunffionis neceſſa
;íi cum fortuito, ſaltem poteﬅ admitti, , ,
\,
IX; DE VSUEMP. PRINC. REGULRAT; etc- 37,¡

Inde fit, vt in couiunflionem mathematicam ſerie'
rum viſorum null@ ;alía ingredi conditio Poffit, quam ſen
fibilis, id eﬅ, talis, .quae ipſa pax-S ſeriei ſit; cum econ
trario xſeries dynamica conditionum ſenſibilium tamen
conditioncm admittat heterogeneamz' quae haud ſit pars
ſcriei, ſed, \ít ſolum intelligibilís, extra ſeriem ſita vi
deatur, quo quidem tum ratióni fi’t ſatif aſibſolutumque
viſis anteponitur, nequetamen eo ſeries pofleriorum, vt:
ſemper ad conditionem adﬅrictá conſunditur, atque in*
telligentiaè decretis contraria , ªbrumpitur, _ ‘
~ E0 igit‘ur, quod ideis dynamicís conditiq Permitt‘i

tur viſorum extra ſeriem illorum, hoc eﬅ, ea, quae hand
ſimíaeinprorſus
ipſa viſo ſit,abhorrere
aliquid efflcitur,
videtur. quod ab cuento
Hac enim antino
effectum eﬅ,
El: ambae_ adſertiones dialecticue contrariae deberent ro
falſis declarari. Contra perpetuo ad conditiones adErí
&um illud ſerierum dynamicarum, quod non Poteﬅ ab
iís vtpobe v‘iſisffſeplarari, cúm empírica quidem a condi
tíone libera, Verum etíam haud 'ſenſibili conditione ¿on
iunUcum, exctparte intelligentiae Poteﬅ, ex Parte ratiòr’gi‘)
ſátis facere, et dum argumenta dialecticª r_uunt, quie
Yniuerſitatem abſolutam in viſis meris hoc alioue modo
quaerunt; contra vero enunciationes rationíg , ſenſu ta
lí modocorrecto, ambae eſſe verae poffunt; id quod in
içieís cosmologicis‘, quae vnitatem duntaxat mathemati
cam attinent, numquam Poteﬅ locumhabere', _quippe in
tjuibus
quam quae.bullaipſa
ſeriei v’iſorum
in viſo verſeturconditio deprehenditur,
atque qctua talis vna arti
culum ſerie¡ conﬅituat.
l") Namque intellígentia nullam in viſis condítionem‘permittít,
uae ipſa fit empiríce libexªa a conditione. Sin autem con
Ãítéo ¿mdhgibün , qutae proinde adſeríem viſorum, vr arti
culus, pertineret, ad ¡d, quod aliunde pende: (in viſo), poſ
-. [et cogitaxi, ita vt eo ſeries conditionum empíricarum míni
me interrumperetur: rum talis poſi'et vt empiri‘ce ;audi-ion:
vam/I admirti,íta vt eo progrefl'uj contínuo empírico nuſpíam
quidquam del-Opteron» ‘
[372 ART. ELEM. P. U. TOM. II. LIRU.- enim
III.
Salario idearum coimologicarum
_DE TO TAL! TA TE .D ERIVA home

euenltuumj coimicorum e tmyirfuia
l 'ct
Ratíone eíus,quod euenit, duplex tantummodo potefl eſa

feElio cauſarum cogitari, aut fecundum naturam, aut ex
libertatallla cernitur in coniunctiouc ﬅatus cuiusdam cum
priori in mundo ſeuſibili, quem ille ad regulam 'ſequí
tur. Cum autem tjffèffio-caqflzrum in viſis conditionibus
nitatur temporis, ﬅatusque prior, ſi ſemper fuiffetznul
lum quoque effectum, quod demum in tempore-oriturg
edidiffetz effectio cauſae eorum, quue‘eueniunt; aut
ºriuntur, etiam exorta eﬅ, atque ipfa viciffim caufa
opus habet ex decreto intelligentiue.
Contra libertatems ſenſu cosmologicò, facultatem
dico, flatum quendam v/jzonte incípiendi, cuius proinde
eªffectio haud viciffim fecundum legem naturae alii cuit
dam caufae ſubfit, quae illam quoad tempus determinet.
Quo quidem ſenſu libertas in idea verfatur Pura trans-ª
fcendentalia quae primo nil quidquam in ſe continet ab
experientia depromtum, acui deinde quae'ſpbiecta eﬅ resp
l per nullam poteftexperientiam determinate dàrí, fi qui
dem vniuerfali lege, ipfius Poffibilitatis‘ cuiusque modi
experientiae conflitutum eﬅ, vt cuncta, quae eueniuntl
cauſam, oporteata proinde et effeffio cauſae, quae ¡¡z/Z1
euenit, aut orta eﬅ, viciffim Cauſam habere; quo qui-l
dem totus experientiae campusa quam late Patent, in
complexum naturae merae mutatur. Quum autem hoc_.
‘ f
modo nulla poffit totalitas conditionum abſoluta in relatio
ne cauſarum emergere, ratio ideam creat fpontaneitatis
cuiusdam , quae ex ſe-ipſa queat‘actionem inﬅituere, fi
ne vlla alia caufa Praemíttenda, quae illam viciffim ad le¡
gem colligationislcaufarum ad agendum determinet. f
."1
Perquam notatu dignum éﬅ, vªin hac idea íiberfatí: .
tramfcendentali conceptam illius Practicum niti, illam
s l
gr
SECT. IX. DE vSU EME. PRINC. REGUL'LRAT’. etc.373
que inshac proprium momentum conﬅituere difficulta=
tum, quae quaeﬅionem depoffibilitate illius vsque qua;
que circumdedere. Liberia: ſehſu Practico cernitur in
-vàcuitat‘eab arbitrii coafflone Per ﬅimulo‘s ſenſiis. Ari
bÑiÉrium ením diciturjèiffitiuum , quatenus illud patholol
I'CE (caufisſenſus motricibus) adfeaum eﬅ; illudqueip
fumvocáturvbrutum, cum Poteﬅpatlzologice cogi. At
q-ue hominis quidem arbitrium eﬅ ſenſitiuum, non vero
brutum, ſed liberum, propterea quod aﬅio illius ſenſu
hand neceffaria’redditur,- ſed hom'mi facultas ineﬅ, libeo'
rea coa-ctione ﬅimulorum-ſenſus , ſeſe ex ſe ¡Pſ0 deter~‘›
minandi. -
Y i
Fªcile iñtelligitur, fi omnis cauſal-um effectío in

mundo ſenſibili 'Pe-r ſolam naturam ederetur, quodqus
euentum alio quodam in tempore ex legibus necefi‘ariis
determinatum ſore, ideoque,., cum vifis, quatenus ªrbi-ª
trium ea determinant, quaeque a&io,. vtpote naturalis
conſecutio eorum, reddi neceffaría oporteret, libe’rtate
transſcendentali ſublata ſimul etiam vniuerſam liberta
tempracticam iri deletum. Haec cnim ſumit, vetiamíï
aliquid haud faflum ' ſit, tamen fierii debuiflſie, .eiusqucº
cauſam in viſo Proinde haud ita determinantem ſnif/ſoy
quin 'm arbitrio noﬅro vis quaedam efficiendi latcat, qua*ſi
libere ab illis cauſis Phyſicis contraque ipſam illius vim~
contagionemque aliquid-queat produci, quod in ordine~
temporis ex legibus emp’iricis determinatum ſit, idea-'
que ſeries euentorum prat/¡¡¡flama inchoarí. *
, , Igitur hic accidit, quod omnino in pugna rationis

vltra- terminos experientiae Poffibilis tendentisreperitun
vt qu-acﬅio propriei haud pjj'jchologim, ſed trand'cendenta
li¡ videatur.Quamobrem quªeﬅio de Poſſibilitatelibertatis
pſychologiam quidem ſollicitat, verum c'um ín-argumentis
dialeíticis ſol-i115 rationis-Purae Poſita fit, vna cum—ſolu~~
tione ſua Phiioſophiªm, necçíſe eﬅ, occupet tratisſcen
dentalem. Atque vt haec, quae non Poteﬅ ea de re iu
ﬅam reſponſionem recuſare,…ad illud negotium idonea
Wddfïtljt,:.ífl Primísz quam viamÑeain 'hac quªeffionc
k
374 ART. ELEM. P. II. xT‘OMQlIq. L‘IE. II. CAR'I‘IÏ

tractªñda inﬅituere debeªtſ in priinis co'nabor obſerua‘
tlone quadam accúratius determinara. '
Quodſi viſa Poſita effent 'in'ſirebus pet-\fe 'ipſis , pro-L
inde ſpatium tempusque in formis cerneretilr ekſiﬅen
tia; rerum Per ſe ipſarum; tum conditio‘nes (Sum eo.
quod ¡nde Pendet, ſempectr ad vnam eamdemque ſeriem›
peÉt-inereut, atque exinde quoque in Praeſenti canſa an
tinomia orire'tur, omnibus‘ ideis t'rañsſcendentalibus
communis, hañc ſcilicet ſeriem neceffarío'ihtéllígentiáo
nimium magnam, vel nimium paru'am effc oportere;
Sed conceptus ratíonis dynumicí, in quibus hoc a'c' ſe.”
quente
cum'noñnumero occupamur,
de rèbbíeí’cïa hoc vt
ici-¿Brent, Peculiare habçnt:
'quán'tſiil-Íate vt,
ſpeflata,
ſed modolderexſſiﬅentia illius, etiam uquantifi‘ate ſeriei
còndi’tionum Poſiït cogitatio àb’duc'i, in_ iisque ſola condi
tionum ad id, quod inde peñdet‘jª'relatío dynam’ica ſpe
ctetur,, ita, vt in quaeﬅione de natui‘a' ei: libertate iam‘
in difficultatem 'incurrarhus, an _libertªá elſe omnino
queªt, et vniuerſa’lí
cauſarum num, ſi 'ita eﬅ; conﬅarcte;
poffit cum' natural¡ lege an
proinde effectipnis
refleex
disiunctione'enuncietur, vnumquo'dque ¡rn mundo effe
&um aut ex naturà oportexje, ¿ut e'x libei-tàte oriri, aut*
an non Potius vt’r'um'quc ex'diuerfa relationepoffit in vno
dodemque cuento lócum habere. Veritas decrcti illius
de contextu perpetuo omnium euentorum mundi ſenſ
bjllis, ex legibuS-phyſicis immutabilibus ¡am vt decretum
analytices tradsſcendentalís firma eﬅ, neque v-llí obnoa
:Kia exceptioni videtur. Ergo tantummodo quaeﬅio eíh
vtrum nihilominus rat-¡One eiusdem effeffi', ſecundum
' naturam determinati, e‘tiam locum' queat libertas habèá
re, anInhaec
tur. quoilla inuiolabiliquidem,
communem regula prorſus exclufaapparet
ſed fallacemct videa-º
ſumtíonem realitati: viſorum aljblutam vim ſuam noxiª'

am exſe‘rere in rati‘one confundenda. Si enim viſa in
rebus per ſe ipſis verſz'mtur, tum libertas don erit con- -
fernanda. Tune natura Plena cauſa eﬅ Perfefleque‘ co-~
híbens in ſe efficientiam cuiusque euçnti, et conditioila'
lius ſempçr dimtaxat ſerie viſorum contin'etur, quao,
SEÓT. DE. DE Vſi'SUEMP'. PRINT. RÉGUL. RAT. M375'
vna cctufrſil efféfl’o’ªſúº‘, n‘eceffario ‘n'at'u1'ae leg¡ ſubeſſe Vi*
deht’xïx’z' í'contiªa'ſi viſa nihil'alíud habentur, <atque care
ípſa ſu'n'f", ctnem‘p‘cteºnón res perbſé, ſedmerae rep‘raeſen
tation’eïs, "ad le'gès'emp'i'ricas' cohaerentes, neceffe eﬅ, ve
iP'ſa _cauſas 'habe‘untg quaç hzud in lvliſis verſentur. Ve
runi e'iuscemodi
ſiïaenºn cauſa intelligibílis
víſis deterctminatur, ratione
licet illorum cauſalitatis
effectavídcanª
-vúr, at'que'itª" aliís Pòffint viſis detèrmmari. ltaqueilla
fimúl
li‘us‘ iªncum effectiºne ſúa extra
ſe'riectcondit'ioñum ſe'riem’eﬅ;
e’mpiriſicarum ſed effecta il
deprehendu‘ntur:
Ïgítur
poteﬅ, eff’ectúth
e't fimul ratione cáuſae ínte'lligibílis
tamen reſpeQcſiu viſorum vt vtconſecutirl
liberum'
f ílctlórum ex neceffita‘te naturae'ſicon'ſiderari; quae quidem
díﬅiñflio‘, ſi \'Íniuerſe et maxim‘e
(abﬅracteïpropoſin‘atur, prorſus ſubtilis
cogitatione informata‘
obſcuraque vi
dcjatuctr; n'eceíſe eﬅ, quae tamen ad vſum'translata pate-'
fi‘et. Hoc loco duntaxat monere volui: cum contextus
omnium viſòrum Pe‘rPetuus, 'in còntextu naturae, ſub~
ieüús legi'neceffariae
relibertatem opoi'tectre,ſit,ſi hac'omnem neceffario
realítati viſoruin c0rrue-’
obﬅinate ve
]'mctius adhaere‘ſcere. EX quo ſactum eﬅ, vt, commum-m'
in eo ſententiam _ſecuti numquam co poſi'ent Perueni're,
vt n'aturam cum libertçateſ conciliarenç. '
Poſſibilita: effectioni:
EX LIBER TA TE,
,- -l "in
ª" conciliatiom
í* :uni vÏtzge vniuezjïzíi Anectffiz‘ati:l
phyſicae.
Id in re ſenfi-bus lſubieíb, q-.ltod ipſurfi haud viſum" Ã
eﬅ, intelligibile dico¡ Quapropter ſi illud, quod in

mundo ſen'ſibili vt viſum conſiderandum eﬅ, in' ſte-ipſum
quoque faculçatem in ſe c0hibet,.viſinni ſenſitïuae haud
Q-bnoxiam ,- qua vero fit; vt cauſa elſe id viſor-um queat:
tjffeêïiºhuinsce naturae PoteritÏe duplicí Parto ſpectarí,
ſcilicet vt intelligibilix, ex ſua ipſiús aEïíone, vt rei per
ſcz-,Ytqueflrzſibilis' qctuoad eflïzáïa ipſi'us, qua viſi in mun-‘
d'o' ſenfibili. Quocirm dsïacultate eiuscemºdi ſubiéct'l’
\
l \
376 ART.ELEM,~R-.II.--TOM-"II: 1413.11; CAP. H2?.

conceptum nobis empiricum informan-Emus¡ itemque
mtellectualem effectionís
¡fecto ſimſiui loc‘um habenh.illius, qui in vno ratione
EX taliduplici eodemque ef
faculz
tatem rei ſenſibus ſubieítae cogitatione depingendi, nu1-.
H Pugna’emergit conceptuum eorum, qui' nobis ide Viſil
_ſunt experientiaque pvoffíbili informandL -Etcnim, cum
his, quoniam non in rebus per ſe verſªntur¡ obieíla res
tra-nsſcendentalis fundamento [ubeffe oporteat, qua illa
. vt merae repraeſentationes determinentui‘, nihil impe
dit, quominus,- ¡ﬅi-obiefime rei transſcendentalizpraeter
Proprietatem illam, :quaſi conſpicitur, et: effefflzionºm at
tribuamus,_ quae haud poſita in viſó'ſit, licet; effectum
ilſius nihilominus
quaeque. in viſo
cauſa efficiens deprebendatur;
clmrabïerem quendam; Verum vna ct
leger'n effeu
Bionis, _.habeat, neceffe eﬅ, fine qua'nül‘hi modo ea cauz.

fa foret., AC tum. in ſubiecto mundi ſenfibilis Primov
character-em empiricum haberemus, v 'quo ªctiones eius, vt
viſa, perpetuaecum aliisªvifis ªd-fixas'etximmuírabiles 1º-, '
ges_ Phyſicas cohacrerent, ab iisque poffent, tamquam ¿
conditionibus ſuis, deriuari, et proinde,'cu'm his con
, iunctae, .vnius ſoliu’s ſeriei-ordiuis naturac articulos com;
ﬅituerent_ Dcinde iis ei: iutelligibilisponcedi xugxznie;
oporteret; quo fiat_,- vteauſa quidem illarum ªctionum
vt viſorum fit, qui iPſc vero ſub nullas ſenſus conditio
nes ſubiectus ſit, -n‘eque-ipſe in .viſv verſeturſi Poſi'emus
etiam
terumillum eiusmodi rei
charªct'eremrei 'Perin*ctſeviſo charas‘lerem'dicere,
ip‘ſius." ‘ ‘ al
hoece ſuB'ieEium ageiis; ſecuridilm cha‘ctraae

. :em ineeiligibilem, nullis'temporis conditionibuè ſubeſ
ſetz. {iquidem tem’pus_ in .-.co'nditione cernitur duntaxªt
viſorum, non vero rerumPer ſe ipſarum. In eo nequê.
.exſiﬅeret aèïio,ſi zneque exﬅíngueretup; -proinde etiam ,il
lud leg¡ vniuerſae determinationis temporis, omnium
mu‘tabilium,
vffi: foret ſubieí’cumpcuncta,
(ﬅatus Prioris) quªe eueniunt,
cauſam habere. Verbo, in
effeffie il-ct
líus, quatenus eﬅ intellectuªlis, neutiquam forget in ſe-ſ
rie conditionnm empinicarum ,. eueutum in mundo ſem'
fibili neceſſariufn efficientiúm. ' 'Quiqgidém character
z , .
P
SECTÁX-.DEVSUEMP. PRINQREGUL. RAT. pee. 372
intelligibilis numquªm poffet proxima coguofci, propter
eaq‘upd-nihil poffumus pêrcipere, niſi quatenus vide
tuzz, verum'is tamexn charaflçri empiricó comunicate:
opo'rteret cogitari, quemadmodüm omn'mcí cogitationç;
debemus rem obiectam transſccndentalem viſis fundamen
to ſubiicere, ºquamuis, quid‘ea Per ſe‘ipſa ſit, prox-ſus
pçſciamus. ‘
Proinde ex charactcrebempiric‘o hocce ſubïectum,
vt Yiſum, ſecpndum vn'i'uerſas determinationis leges‘
colligationi cauſal-um ſubditum foret, atque hoc reſpecto
Ííon, niſi in parte mundi ſenſibilis verſarem‘rÑ cu'ius effeé
&a ita,ªvti q-uoduis'aliud viſurn,’v ex natura neceffaria
promana‘rent. ' 4 Prout viſa externa illud adficerent; vt
character-"cias
Per experientiamempipicns, ídeﬅ,vomn'es
agnoſceretur, lex efficientiae illius,
acti'ones e‘ius ex
' Jçgibus- phyſicis fdeherent enodariv'poffe, qtbvniuerſa,
quge ad‘determinationem-Plenàm earum et neceffariam
xequiruntur, i\n experientía, Poíſibili oporteret de~_
prehendi; _ Y ' x '
~' '-Verum ſecſiundum characterem eius intelligibilem'
(d‘uïus quidem nobis' non' niſi ſolus effe conceptus vn¡
ª üe’kſafis poteﬅ) idem ſubiectum nihilominus ab omuiconſi
tágione ſenſus et detſierminatione per viſa liberum decla
rar¡ oporteret, c‘u’mque in illo, quatenus noume‘non eﬅ',
hi1' quidquam fit,”- n‘ulla 'mutatio , quae determínationem
t‘emporis drynamicam poﬅulat; Proinde cum viſis, vtpo-_
te cauſis, coniunctio ínueniatur, haec natura affiua, 62-'
kehus- in nctionibus ſuís- ab ormni neceffitat‘e -vphyſicaz
quippe quae in ſolo mundo ſenſibili reperitur, :Tacna -li-'
bexaqüe-foret. - Recta illa diceretur effefflza ſua ínºmun
dp ſenſibili ſua ſponte inchoare, quamuis actjo haúdÑin
ea-_ipſavincipiam i_dque loòum habcret, etiamſi. éffecta in \
mundo ſenſibili haud_ ſponte ínitíum capiant, 'quando-_›
quidem in Ñeo- ſqmper cohditionibus in tempo@ priori;
ſed tamen duntaxat ope characteris empirici (qui iíLfo- '
lo viſo‘ cernitm* chzlracteris intelligibilis) antedecermflmſi ª
ta link, et -t-\mtummodo vt continuatió eſſe queánt_ ſeriſieí
'cauſarum Phyſicamm… I_t,a _libçrtgís ct natura, ſqo quapz
\
W'ª' "H
‘ ,E
378 'ſenſu'
que ÁiKT.-ELE‘M‘. P; II. TÓM. i‘nj'"
plendperfectofqúel, I’IÍ’L‘IB.
iís‘dek‘nIII-º¿efflòñibuªj
CA'P". it;
prput cas cum ,ſimul

cdmparaueris, cauſa akqpèſi'àbsque
il'larum intelli‘giBili-vel" _ſ‘eúſib'iſi
om’n’i' pugñá’ªd‘eprºê
henderentur. ' ” " V ' ' ' -" '
'E‘X P-**L A‘N‘A T I'O

ideas mxmologiçaelibertati: in coniunctíonc cum vm'uerfizE '
neEèfflit-ate pit-Wim(
- E re eﬅe duxi, Primo adu'mbratam‘imaginem ſolú
t'lon'is qu’aeﬅionis‘ trªnsſcend‘eutalis noﬅrae‘deliheare, vt
iter ratio‘nis in ſoluenda' illa Co melius pérſpiceretut'çf
Nunc aute‘m moçnenta decífion’is eius, de qu‘ibus Pati-\fi
_mum agitur,'~ eíponem'usj -fingulague ſpeciatim contemà
plabimus. ' _
l Lex phyſic‘à, vhiuérſa; qu'ae eueniuh'tïïcàúſgm hà-º'
bere, effectionem huius'ce canſae, íd‘ eﬅ, a'Éïíonem ,1'
cum in tempore fiat; et ratione efféffi, quod‘ ortuxm'eﬅ,
ipſa nonſuam'
tuerít‘,~ ſemper eſſe potuerit,
itidem in viſis ſed camſihabere,
cauſas cffefactam opa-r
ideoque
omnia e'uenta in ordine naturae conﬅituta videri; hace
lex igiturçqua demum viſa naturam conﬅituunt, et res. ,
elſe ex‘ erientiae ſubiectae poffunt, lex eﬅ intelligentiae,
a qua ub nullo quo‘piam praete‘xtu licitum’eﬅ discedeª
re,' neqlze quodpiam _viſum excipere; eo quod alioquín
illud extra Om’nem 'expexjientiam Poneres Poſffluilem, ſed,
ea re a’b Omni re Poſiïbili experientíae‘obnoxía diﬅingue
res ," il'l'udque ſolamVretn cogitadonº effiflzªm fetumquº
ingenlii efficeres.' -~ ‘
In quo quidem quamquam caſtenaſiv videtur ſpectaſi
ri cªvjlſarv_.lm,v quee in regreffu ad conditiones ſuas, nul- _
lam prorſus totalitatem aQ/blutam admittit, temen e‘a dif-¿_
fi-Cult'as nos nihil moratur; ſi quídem ea iam in antinoª ›
mía rationctis vniuerſe diiudicand‘a, cum in ſerie viſorum
ad id tend-it,realismi
Sijilluſioni 'quod ómni‘ copditione vacat,
transſçendentalis ced‘ereſublata eﬅ;
veljmim'v
\Tec n‘afur'a relinquetur, nec libe‘rtas. ‘ Hoc loco _Fark
tu’r'nmòdo quaeﬅio eﬅ:-v vtrum, ſi in tota ſerie cuento
a
smit IX. DE VS‘U‘EMR’PctRIÑC. mentium etegyg l
tum omnium meram neceffitntem phyſicam ﬅatuamus,

tamen effe queatj vt eadem, quae partim effectio phyſiſi"
ca videturj partim tamen etiam vt effeaio debeat ex li
bertate ſpectari, an in hiſcc ambobus generibus effectío
nis cii-regia repugnantia inueniaturf
~ »lnrcauſis viii profeaco haud effe quidquam poteﬅ,
qu0d~ſimpliciter poffit fuaque fponte feriem incipere.
Quaeque actio , vt viſum, quatenus ea euentum produ
cit, ipfa in" euento cernitur, quod alium ﬅatum, in quo
caufa-deprehendatun anteponit, atque ita omnia, quae
eueniunt, duntaxat in ſerie continuanda verſantur , ne
que vllúm in ea effe initium ctpoteﬅ, ſua ſponte eueniensz
Ergo vniuerfae Cauſarum phyſicarum actiones in ſucceſ
fione temporis ipfae viciflímjn eft-etiis verſantur, quae
cauſas ſuas itidem in ſerie temporis antegrefl'as requi
runt 'Actio originariag quaaliquid fit, quod antea
?when-at, non Poteﬅ a celligatione rcaufarum in viſis ex
Pc un,- » i
_ Verum num etiam necefie eﬅ, vt, ſi cffet/ta in vi

iis cer-nantur1 çffectio cauſae illorum, quae cfcilicetcau
ſa) ipfa quoq e pofita in viſo eﬅ, tantummodo effe em
pirica debeat. nonne potius eſſe poteﬅ, vt, etiamfi ad
quodque effeEïum in .viſo colligatio cum cauſa ſua, ex
legibus effectionis caufarum empiricae, vere poftuleturl
tamen haec effectio empírica., contextu fuo cum caufis
phyiicis haudquaquamrinterruptm nihilominus in effe
&o polfe effectionis' haud empiricae, fed intelligibilis
verſari? hoc eﬅ, actionis cauſae, ratione viſorum, orí
'ginarí‘ae, quae proinde catenus haud vifum ſit, ſed quoad
hanc facultatem intelligibilis, quamuis praeterea tota,
tamquam articulus catenae naturae, ad mundum fit
ſenſibilem adnumeranda. i
p Decreto effeffionis caufarum in iis inter ſe inui.

cam opus habemusa vt euentorum Phyſicorum conditioy
nes phyficas quea-.mis, id eﬅ, cauſas in viſo et quaereret
et indicare Quoqu'idem conceffo, neque vlla exceptio
ne dcbilitato, inteuigentia quae in vſu empírico fuo in
33º ~ART.’~ ELEMDÑP. Ii: T'OM; II. -. LIRÑ-II, CAR-II; -:-.
Omnibus, eupntis nilv niſi naturam videt¡ idque et iuro
'facit, cuncta haber, quac ppﬅulare, Poterit, enodatioe
' n’esque phyſicae ha‘ud impeditae in' via-,pergunt.- Atqui
eo hand illi quidq'ua’m derºgatur, vt caetexgquin du-nta
xat confictum videatur-,fi ſu4mſexj:s,.~,iq cauſis Phyſicis
effe quoque, quae faculxate gaqdleant cignfa‘xat intelligi
b’íli‘, prqp‘rerea quod" determinatio ‘ il‘lius ad' agendum
n‘umquam in'conditionibus empiricis nititur, :ſed in ſ03
lis inªtelligefltiae ration'ibus', ita tàmen,, vt afflo hu‘iuscé
cauſa@ in vg’fi¡ vniue’rſis legibus effe‘ctionis cauſarum emi
piricae conſenfanea videat'ur-.z ' Etenim hoc modo ſubie'ê
&um agens, vt ca'ujſíí phaenomeno'n, 'cum natura' indiſ
ſol'ubili ràti‘one omnium 'aEli’onum ſuarum aliunde penz
dentiumjqnaſi conçateúatumytçneretur, ſolumque' huſi
ius-ce ſubieüi phaenomenon (cuin Omni' effectione ſuàin' ,
viſo) cel-tas condition‘es in ſe'cohibere't, quae, ſi ab re
obiecta empírica velis ad transſcendentalem Progredi, vt
mete' intelligibiles conſideranda'e foi-ent. 'Namque'ſi
modo in eo, quod cffc cauſa in viſis Poteﬅ,' legem'phyfiá
pam ſequgmurz non eﬅ, quodicuremus, quae cauſa vi
ſorum iﬅórum eorumque contex’tu ictn ſubiecto trans,~
ſcendentalhquod nobis empírica ignotum-eſi, cogite-k'
tur. Atque hac ratione intelligibili quaeflionqs empiríl
cªe'null'o mòdo ſqllicitantunſed ſolªm fere cogitationem_
eaattinet in Ñintelligeritia Pura, et, quamquam éfféfla
huius'ce, qt cogitationis intelligentiae ei: actionis- in viſis;
depfehenduntur, tamen haec 'nihilominus ex cauſa
ſua in .viſo ex legibus Phyſicis plene, oportebít, Poffe
'enodarL ita, vt duntaxat characterem eorum empíri
czim, vtpote ſummam explicationis rationem, ſequamur,_
inteiligibilemque chaijacterem, in quo poſita cauſa eﬅ
tç'ansſcendentaliS illius, 'Prorſus vt ignotum Prªeterçaz
ª mus, niſi quatenus is ſolum empir’ico, vt nota íllius ſex-l;
fibili, indicatur. Hoc¡ age, ad' experientiam adhibea-ª
d'em' reſpeÜcu etiamct in-viſis
mus. 7 Homo eﬅ in' mundi
cauſis ſenſibílis,
phyſicis, quarumet hoc qui ,
effectiq
legibus -ſubeffe empiricis debet. Vt tulis Proinde cha
‘ ſi .raí‘terem, neceffc eﬅ, empiricum habeat, quemadmdz
dum. aliae.,¡r,es,_~phyſicae¿ vniucrfae. v.Quem quidem.
\ ,
I
I
9m. -IY. DE VSU EMP. PRINſiC. REGULQRATJÓÉC.3g:
animaduertimus ex viribus facultatibusque, quas exferit

in edeftis ſuis. In natura inanima, vel modo animali
ter animate, nullam rationem inuenimusa quampinm
nobis facultatem aliter, quam' ſenſitiue ad conditiones
ádﬅrictam cogitatione informandi. Sed 110m0, qu’i'alias
vniuerfani rerum naturam ſolis ſenſibus famulis nouit,
etiam ſe ipſum ſola apperceptlone cogqofcit, et quidem
in actionibu’s determinationibusque internis, quas nullo
paño potefl ad imprefliones fenfuum 'referre, fibique
ipfe fane ex parte quidem phaenomenon videturj ex
parte verol nempe ratione certarum'facultatum, res ob'
iecta mere intelligibilis, quoniam actío illius prorfus non
poteﬅ ad vim recipiendi facultatis fenfitiuae ªccenſeri.
Quas quidem facultates intelligentiam vocamus et ratio
n'ém, in primis haec Poﬅerior proprie praecipueque ab
omnibus viribus ad conditiones empirice adﬅrictïs diﬅin
gui’t’ur,- cum ea res fibi propofitas ſolum ex ideis confi
deret, íntelligcntiamque ad eas determinet, quae tum
conceptus fuos (ſana quidem itidem puros) ad vſum em'
piricum transfje'rt. ‘
z, Hanc autem rationem effeffione (cauſalitate) ga…
dere, certe nos quidem eiuscemodi in ea cogitare, _Per
ſ icuum eﬅ ex imperatiuiI, quae in omni actione viribus
ſe exſerentibus vt gegulasproponim’us. Verbo deben: ’ '
fpecies exprimitur neceffitatis coniunctionisque cum rá'
tionibus, in' vníuerſa rerum natura alioquin nuſpiam obi
v'iis. Cuius quidem nil potefl quidquam inteuigentia
cognofcerea n'lſi 'quod ſit, aut fuerit, aut futurum ‘fit.
Fíeri non poteft vt quidquam in ea aliter effie debeat, at
que in omnibus his relationibus temporis reuera eﬅ,
quin illud deben, "ſi ſolum naturaecurſum ſpectes, Omni"
prorfus deﬅitutum ſententia eﬅ. Neutiquam quaeri
Poterit: quid fieri in natura rerum debea‘t; aeque mié'
nus, atque: quae proprietates cadere in circulum debe*:
ant, ſed quid in ea fiat, vel quae proprietates in circua
lum oadant. . .
‘ Itaq’ue illo debere affio exprimitur poffibilis, éuium’, " -
min non, niſr in concePtu-verſªtur-z cum contra foliusf
¡333 ART. P. Il. ,TOMJ'L 113.141. _CARJL
. áffiopis'phyſicae ratio ſemper cerni in viſo, necefl'e ſit.
Atqúí ſane quidèm aélione'm eſſe Poſſe, oportebit, ex
eonditionibus Phyſicis, illud debera illa ſpeïfetf _ſed
.hac conditionés PhyſiC-ae hªud ipſamkarbítríi determina
tionem uttingúnt, verpm duntuxat effectionem ei‘usque
in 'viſo conſecutiqnem. Quot illae cumque ratíor’ges Phy
'ficae ſind, 'memet ad uolendum impellentes, quot ill¡
çumque ſtimuli ſenſibiles, íis tameri non poterit ill‘ud de
bere Producí, verum modo velle quoddam ſemperadcon
ditiones adﬅrictum, tantum abeﬅ, vt neceffariçlm, Cuie
contrario illud debere, quod ratio pronunciar, ſimodum
te‘rminumque _opponit, atque adeor‘vetitum au'ctor-itªa
temqvue. Siue res ſit ſub ſolum ſenſum ſubiecta (inclin
dum), fiue _etiam \rationi Purae obnoxia (bonum): tatio
non cedit rationíbus empiricezdatis, neque ſio_rdinem Are'
rum ſequitur, ita vti ſeſe in viſo oﬅendúnt, ſed ſponta
neitate prqrſus'plena {ibimet ipſa' ordinem Peculíarem
conﬅituit ad ideas, cui cOnd-itiones aptat empíricas , al":
que ex quibus vel actiones declarat¡ nec‘effarias, qua-eta
men non faflae ſunt, nec fort-.life ſient, quarum quidem
ratione
‘tiam rationem
habere; Ponit nihilominus
namque, fine hoc, eain iis Poſſe
hand efficien
exſpectctaret in
experientia effects¡ ſuarum idcarum.
~ . Iam hic col‘lſiflamús, ſaltemque ſumamus, ,çfl‘eppſ
ſe, vt ratio vere.reſpe&u víſorum efficientiam (cauſáli
tatem) habeat: tamen,
:em ea Oﬅendere quagtumluís
empiricum debebit,ratlio ſit, Characte
ctſi ,quidem quauis
çauſa regula ponitur, ad quam cexlta viſa, ytfleffeaa,
conſcquantur,
llat effectorum, etquae,
quaeque regula 'calqlſae
conuenientiam Poﬅg
concſieptum (vt façultatti‘s)
çonﬅituit, quem quidem, quatenuS is e ſolis viſis'pateía
debet, chanacterem eius empiricurm poſi'umus'vocaré,
qui conﬅans eﬅcqncomitgn‘tibus
conditivonibus ,ac perpetuus, \dum effecta Pro
Partimque diúerſis
çi-rcumſcxctfi
bçntibus in formiſs apparent mutgtioni Qbnçxiis. ª
Igitur quisque homo charactere arbitrii gaudet 9m
Pirjco, qui nil eﬅ, niſi certa quaedamª rationis effeffio
(cguſªlitaç), qgatenus hace ín,__effe&1s ſuis-¡n Yiſqtegu
‘ſ
IX, DE YSUEMP. PRINC¡ etc. 383
lammodo
monﬅrat,
lillarumad,graduque
quam argumenta
fint'elligi _ra'tionis
boffiïñf‘,actionesquo
*fifidcipſiíáu
que arbitrii ſubíectiua dii'udic'arLſ Qui quicilém'cſiªi‘ácter
empiricus cum ipſe e Vifie yt'effectªufflatqfie ex'ïègulà eius,
quam experientia miniﬅi-gtplici dçbeat': 'Yçúii'erſa‘e hominis
aﬅioncs ip _viſo e charafilexe @mph-ido 'ſudb’ákiiisqiíe eaufié ad.
iuuantibus
et ſinmnia ſecu'ndum naturgeprd'inem
phaenome'riearbitiii defçrminarae
eius'ad'imum ſunt,
v’sſiquefun.
du_m Ppſi'emus Pexcohqtarí, ¿pel vria'ſiqúi'dem qïiíò' humana
foret, quam non certo praediC'efeaHJue e colndiízionibu's
illjus ianteg'reffls ,PQffemuS "¿vt nece" ariam ‘cogno‘ſcei-é.
'Ratio'ne huiusce
eﬅ, ex' eQque chàraEïefis
tameixſolo 'emPiriciergO
Poſictumuè milla libertás
hominem‘contempla
. ¡je, .ſi, modo obſeruarè, et,_ vtiin ahthroſipo'legià fieri ſoletç,
actionum ilctllius lcau‘ſás mouenbtªes feliinus 'phyſiolpgiç'e
Pexſcrutari'. ' A ' ª *ſi Ï‘
,. Qluodfi
tionem autemeasdem
conſïderemus, aftion'es
,et quidſiem idrelàztioneÍ
huctuct ad ra
çontemplatiuſiam,
vt eas quoad Originem expliceinus, ſed -tantctummodó,
quatenus ratio çauſu eﬅ, _earum ipſarſiumctgenei'andarum;
verbo, illam
longe-aliam cum hac;
regulan-I exflcon’fi'iio‘practim comparemus,
oxdqinemqueuinueniemus, quctam 01ª
dinem phyſicum. Tum enim fo’rtaffe hàec omnia'fierí
nan deberent, quae tamen ad cui-ſum nat‘urae facto ſunt',
ad eiusque rationes empíricas necefſario fieri op'ortebat.
Nonnumquam autem inuenimus , vel certe.- Putªmus in
venire, ideas rationis reapſe effectionem reſPeEtu actio
numhominis, vt viſorum, exſeruiffe, easque factas eﬅe,
¿non Propterea, quod caufis empiricis, ſed Potiusj, quo
n‘iam argumentis rationis effent determinatae. ' '
Fac igitur, vt dici Poffit: racttíoni effeflioncm eﬅe
xreſpeéªcu viſorum; an tum aEïio illius Poterit libera v0
cari, cum ea in charactere empírico (ſenſus genere) ac
curate determinata
terminatus ſit et neceſſatjía.
eﬅ charactere Hic viciſiím
intctelligibili (cogitandi de
modo).
Quem poﬅeriorem quidem'non -nouimus, verum viſis
deſig'rlmmuè, quibus proprªe ſolus ſenſus modus (chara
x
334' ART. ELEM.~ PÍII. TON‘L‘I‘I;'LIÉIIÍ‘CÁPL’ÏÉ
&er effip‘iríçús) Próximo'
modo, cognoſcíturſi “) ſuac,
;Affiotríbuenª
ígitur,
_ctquatenus cogita’ndi tam’qunm cauſae
da
vbus¿ﬅ, nihilo’minustumen
empirícïr',_hóc eﬅ; ita,prorſus non ſèq'uitur
vt condítiones ex' légïª‘
rationis -pu‘á
tae, ſed ſic modo, vt effecta illarum 'm viſo ſenſus inbimi
àntecedant. Ratio pura, vtpote facnltas_ me‘re intelligiº‘
bilis, formªe \tempo'ris _non eﬅ¡ néc proinde‘ quoque con;
ditionibus' ſúcceffionis tem'poris ſubíecta. Cauſalitaà ráo‘
éionis _in charactere intelligibilí ñon'q'rituí', neue certá
Ïorte'tempore inﬅituir effectum edere. ' Namque ali'ol
quin leg¡ viſorum phyſïcàe ea ſubiecta'foret, quatenus ea.
'quoad tempús deçer'minat ſeries cauſarum, tumqu'eífi
natura cauſalitas Cerneretur, non vero in l’lbertate'. Ef*
go dicere’ PUterimus: ſi rationi e'ffecauſalitas poterit‘r'a'f
fione- viſorum ;‘ ea in fa‘c’u‘lta’te verſabitu'ç, qua conditíò
ſcnſibilis ſeriei cuiusdam effectorum em iricae primum'
incipit. _ Etcnim, quae_ in ratione ¡ne , çonditio nou
ſenfibili's eﬅ, nec proinde ípſá’incipit." Quamqbrem tum
locum habet, quod in vniuerſis'ſerieb‘us empiricís dem
derauimus': conditionem ſerie¡ cuiusdam cue‘htborum ſucª _
ceffiuae ipſum poffe eſſe ab Omni conditione empirice líſi
beram." Namque hic con'dítio extra ſeriefn viſorumfliti
íntellígigïli) eﬅ,~ ¡ice proïnde cuipiam 'condítioni ſc‘nſibii
li, nullique temporís determinatioñi ex-cauſaªantegreffá
obnoxïa. x " \ " -
Nih-ilomi’nus' tamen eadem cauſa aIio reſpeflu quo?
que pertinet ad :ſeríem viſoru’m. Homo ipſe ¿n viſo. Cox,
nitur. Eius arbitrium \chàractere gaudet empírico, qui
in -ç’auſa (empírica) eﬅ affionum illius omnium. _ Nulla
eﬅ conditionum, hominem huic charafieri conuenicnteç
determinantiumffluin ea in ſerie cffeé‘torum phyſicorum
Proprial‘act-íonum moralítas (merítum et4cu1"pá)í1obís prein
ſi de; vel ipſa. noﬅrae ípſius vitae prox-ſus ignora manet. No¡
' firae imputacionestantummo'dó poſi'unt’ad charact‘erem emo
‘ pit-¡cum referrí. Quantum autem earum purum libertari
.' effeaum ſir, quantum ¡¡gnome ſalí,, vítioque’- çemperamenti_
, inculpato meritoue {it ſqrtuuae attribuendum, nemo poteﬅ
Ñ" cogitando íuguçxjlexje, nec ¡Ii-viuda quoque ex plena' iuffltia’_
&üudicaié . ª
sctECT. IX. DÉvsU-EMP. PRINC. REGUL. lll/ireto 395
compréhendatunlçégiqueªillpxumrqbfempercf, exqua p
nullaiprorfus caufalitasqempirice a conditionibus libera
eorum, quae fiunt in temporel rcperiatur. Proinclº'
nulla data actio (eo quod duntaxat potefl vt pbaenome- i
non Percípi) fimpliciter potefl abfoluteque fuapte fpontek
incipere. verum _de ratione dici non poteﬅ, eum ﬅa
tum,' in quo illam determinatarbitriumr alium antece-z
dere, in quo hic ﬅatus ipfedeterminetun Cum enim
ratio ipfa non in phaenomeno verfeturj nullique pror
ſus ſenſus conditioni ſubiectª ſit, in ea, vel ratione cau
falitatis illiusf nulla locum fucceflio temporis habet-rj ad
eamque proinde lex naturae dynªmica, .qua ſuccefl’ío i
temporis exu regulis definiturj non poteft adhiberiw I
ditio Quamobrem
eﬅ affionum ratio conﬅans
omnſi'n‘xm illa atque perpetua
arbitrariarum con
, ſub- quibus
homo v_idetur. quaeque
ante determinata illarum
eﬅ, quam in charaazere
ea euenit. nationehominis
char-act
cteris intelligibilis¡ cuius ille ſolumſi ſchema ſenſibile eﬅ,
nullum nec ante valetj nec [IQ/Z, et vnaquaequek actíqª_
nullo habito refpeau relationis temporisj qua illa ad alia
phaenomena adfeila eﬅ, cernitur in effeſtíone proxima
charaaeris 'intelligibilis rationis purae , quae proinde li
bere agita ita vt in catenacaufarum naturaliumj nec ex
ternis rationibus nec internis, fedvtempore ªntegfeffis,
dynamice ſit determínata, eaque illius libertas non ſo
lum negatiue potefl tamquam vacuitas a conditionibus
empiricis fpeatari fquippequo facultas rationis eſſe cau
ſa viforum deſineret),verum etiam poſitiue facultas deſi
gnari, ſeriem euentorum fuapte fponte inchoandi, ita,
vt in ea ipfa nihil íncipiat, ſed vt ea, tamquam conditio
haud aliunde pendens cuique actioni arbitrariae. fupra
:ſe nullam tempore antecedentem conditionem permite
tata
norumdumincipitj
interimſedct
tamen illius effectio
numquam in ferie phaenome
in ea initium fimpliciter
- ªbſoluteque primum potefl conﬅltuere. i
Vt igitur principium rationis regulatiuum exemplo

—\ *- . u - '
ex vſu eius empirico depromto ¡lluﬅremus, non quoilo
,lud confirmamus (ſi quidem eiusmodi argumenta ad ad
Bb e
'336 ART. ÉLEM. P. H. TboM. II. LIB. II. 'CARILJ
.fertiones transſccndentalcs' ineptá‘vídentur), actctionem
.Ponamus avbitbaríam, vc’lut mendàcium malicioſo…, quo
quis confuſionem quandam in ſocietatçm adduxinquqm-Ñ
que primo ex cauſis commouentibus, vnde illud eior
ſum ſit, examinamus, et deindeiudicamus, quomodoil
lud cum conſequentibus ſuis illi queat imputari. Prior¡
reſpectu charaE’cerem eius empirícum vsque ad fontes il
líus perſequimur, quos in educatione praua, ~i_n ſocieta
‘ te mala, Partim etíam in malitia íngenii ad Pudorem h’eÑÑ
.betis conquirimus, Partim in leuitatem animi temerita
.temque conferimus; in quo et cauſas Ocçaſionem largi
entes hand negligimus. In his Omnibus verſamur, _vt_i
omn‘ino in inueﬅigatione ſerie¡ cauſarum determinar¡
tium in da‘fo quodam effecto phyſico. Quamquam au~
tem actíonem eo determínatam putamus, tamein nihilo
minus hominem vituperamus, et quidem Propter inſop
tunatum eius ingenium, proper temporum Vim in íllum
'et contagionem, non adeoqdenique Propter vitam ante
aaram, quippe quam ſumimus, qualis fuerit, prorſus ~
Poſſe Praeteriri,v Praeteritamque conditionum ſeriem vt
infeaam, illud facinus autem vt Prorſus a conditione‘li
berum ratione ﬅatus priorís conſiderari, qu‘aſi auctor fa
'cinoris ſeriem ea re conſecutionum _ſua ſponte incipiat.
'Hoc vituperium nititur lege Ijationis, in quo haec (ratio)
'vt cauſa ſpe-ctatur, quae actiones-hominisl, nullo habito
aliarum conditionum empiricarum reſpeflú, ali’ter et p0
tuerit et debuerit determinare. Et quidem effectionem,
'rªtionis haud fere vt ſolam concurrçntiam, ſed per ſe ip- ,
ſam vt Plenam ſpeéïamus et integrám, etiamſi impulſio
*nes ſenſus ei prorſus haud‘fauerent, ſed fere adeo ad
Verſàrentur; actio charaEleri tribuitur eius intelligibili,
iami'am, in eo momento, quo mentitur, totus in culpa
-haeretz Proinde ratio, negleüis Omnibus facinoris con
ditionibus empiricis,. Prorſus libera ſuit', ciusque omiſ
fioni hoc totum tribue'ndum videtur.
›In hac ſent'entia vituperante facilçanímàduertimw

cpgitarí, rationem Omni illa factáxltªte ſenſitiua h’au’d‘lad
fici, neque mutªri (etiamſi Phaènoïhená illius,~ id eﬅ,
SECT. IX. DE VSU EMP. ramo REGUL. RAT. etc.387
vmodus', quo ea ſeſe in lai-regiis ſiíís manifeﬅar, immutentur),
in eaque nullum ﬅatum antecedere, qui determinat fe
quentem, proinde illam nullo pacto ad feriem pertinere
conditionum ſenſibilium, quibus viſa. ſecundum leges
phyficas neceifaria redduntur. Illa ratio in Omnibus.
actionibus hominis omnibus temporum ﬅatibus Praeſensv
eﬅ eademque, ipfa vero non eﬅ in tempore , neque in.
finitum nouum incidir, in quo antea non fuerit; ratione
huius ea eﬅ determinan!, verum haud quaquam determi
mzbilir. Quamobrem quaeri non poteﬅ: cur ratio ſeſe
haud aliter determinauitP Sed duntaxatt cur phaeno
mena .effectíone ſua non ſecus determinauit? Ad hoc
Vero, fieri non poteſ’c, vt reſpondeatur. Namque alius
charaPcer intelligibilis alium characterem empiricum ex
ſeruiffet, et cum dicímus, auÜcorcm facinoris nulla ha
bita ratione vitae vsque ad illud tempus inﬅitutae, ta
men potuiffe mendacium omittere, tum illud hanc vim
habetl illud (r’neudacium) Poteﬅati rationis proxime ſub
ieflum elſe, rationemque in effectione ſua nullis ſubeffe
conditionibus phaenomeni curſusqu‘e temporís, discri
menque temporis quoque, praecipuum quidem discri
men phaenomenorum conﬅituere inter ſe inuicem col
latorum, quae vero cum in nullis rebus, proinde quo
que non in cauſis per ſe ipſis verſentur, nullum efficere
discrimen Poſſe actionis reſpectu rationis
Igitur in fententia de ªctionibus liberis ferend'a,

ratione caufalitatis eªrum, poffumus duntaxat ad caufam
intelligibilem pertineret , nonautem vltra illam venire;
poffumus cognoſcere, eam liberam, id eﬅ, aſenſus con
rtagione libere determinatum, atque, hoc modo conditio
nem viforum ſenſit'iue abſolutªm elle Poſſe; Quatre-*ve
7ro'chªractere'intelligibili ipfa haec viſa ipſeque hic cha
' mifer empíricas hiſce temporibus efficiatur; id~vt re
ſpònſione pianum fiat, vim omnem rationis noﬅrae fu
gere _videtur, quin illi ne ipfa quidem quaerendi copia
ſit, quafi quaeraturz qui fiat, vt res obiecta trªnsſcen
dentalis vifioni externae ſenſitiuae noﬅrae ipfam duntaxat
vifionem in \Patio neque quampiam aliam largiatur. Ve
i
\
388 ART. ELEM. P. II. TOM. II. LIB. H. ‘C‘Al’.II.

rum iquaeﬅio, quae nobis hoc loco enodanda ſuit, ad?
eam rem noshaud obligatgvfi quidem illa tantummodo '
veo redibat:
v demque an libertas
actione neceffitati
repugnet-g id quodPhyſicae
fatis eﬅ in vha ex
a nobis ea~
çlicat-um. Namque docuimus, Cum' in illa (libertate)

vadfectio eſſe ponit ad longe aliud conditionumgenus, at
que in hac. (neceffitate Phyſica) lege Poﬅeriorum priores
haudradficir proinde vtrisque ab ſe inuicem liberis nec
per ſe inuicem turbatis elſe locum Poſſe,
Ñ lll t
Y¡
SedProbe notandum eﬅ: nos ca renon veritatem

libertatisa vtpote facultatisl cau-fam phaenomenorum
mundi fenfibilis noftri in ſe cphibentisa voluiffe euince
re. Mamquej praeterquam quod hoc non quidquam
fuiffet, quod caderet in deliberationem transfcendenta
Ïem, duntaxat in conceptibus occupátám, illud-etiam
haud Poſi'etſuccedere, propterea quodvnumquam Poffu- e
mus abexperientiavconcludere ad id, quod neutiquam
debet ex legibus experientiae cogitari. Iam vero ne ani
mus quidem fuit1 pqfflbilitatem libertatis Probandi; nee
que enim hoc ſucceffiffet, quoniam nullius omnino ra
tionis realis nulliusque cauſalitatís, e_ meris conceptibus
ex anticipationç, poffumus agnoſcere Poſi’íbilitatem.v Hoc
loco libertas tantummodo tractatur vt idea- transſcendenº'
tal-is, qua ratio cogitat feriem conditionum in Phaenome
no per illuda quod ſenſitiue liberum ab omni conditio
ne eﬅ, fimpliciter inﬅituere, ſed in eo in; antinomiam
incidit cum ſuis ipfius legibus-j quas illa vſui Pra'eſcribit
intelligentiae empírico. Quam antinomiam quidem iq
fola fpecie Poſitam elſe atque- illuſiona, naturamque exf
fectionis ex libertate certe haud Pugnare, id vnum ſuit,
quod potuimus efficere, quodque folum noﬅra interfuit
SECT. IX. DE VSU'EMP. PRINC. REGUL. RAT. etc, 3 89
I V.
Solutio ideae cormologicae
DE VNIÏ’EBSI TATE DEPENDENTIAE

vi/brum, quoad eagſi/Zentiam vniuerﬅ.
Numero
u t'emplati ſumusfuperiori
in ſeriemutationes
dynamica,mundi
cum ſenſibilis
quaequeconalii
cuidan), vt cauſae ſuae, ſubcﬅ. lam haec ſeries nobis
eﬅ pro duce, quo ad exſiﬅentí'am quamdam peruenia
.mus, quae fumma eſſe conditio poffit eorum omnium,
quae mutantur, nimirum ad naturam nucnflbriam. Hoc
‘ loco non de caufalitate abſoluta ªgítur, fed de exſiﬅen
tia abſoluta ipfius ſubﬅantiae. Proinde ſeries, de qua
nunc agimus, proprie duntaxat ſeries conceptuum efl',
haud vifionum, quatenus altera alterius conditio vi
detur.
Sed faciie intelligitur-z cum omnia in complex-u

phaenomenorum pofiint mumri, proinde ratione -exſi
ﬅentiae pendeant aliunde, nuſpiam omnino in ferie exfi- .
ﬅentiae pendentia articulum effe quemquam abfolutum
Poſſe, ideoquel ſi viſa in rebus per fe ipfis cernerentur,
ob hanc ipfam rem autem conditio illorum cum eo, quod
pendet, femper ad vnam atque eandem viſionum feriem
pertinet-etj naturam necelfarinm , tamquam cauſam ex-_
ſiﬅentiae phaenomenorum mundi ſenſibilis, Poſſe num
quam locum habere.
I .~ Sed regreffus dynamicus hoc fibi proprium habet“,
atque ita diﬅiuguitur a mathematicoz vt, cum hic pro
prie tautummodo in c-ompofitione partium ad totum ali
quod , aut in diuiſione cuiusdam xtotius in partes eius
verſetur, conditiones huius feriei femper vt partesilliusf
proinde vt homogeneaer ideoque vt vifa oporteat ſpe
Qcari, -cum contra in illo regrºffu, quia non de pofiibili
tate totius cuiusdam abfoluti e partibus datís, .Partisue
ad totum datum abſolutae, verum de deriuatione ﬅatus
cuiuuspyíam a caufa , 'vel exſiﬅentíae fortuitae ipfius fub
39º ART. ELEM. P. II. TOMII. 1,113.11. CAP. II.
ﬅantiae ab neceſſaria agitux‘, conditio haud ſere neceſſa
rio cum eo, quod Pendet, ſeriem empiricªm conﬅituero
debeat.
QuaProPter, in hac 'nobis obuerſante entinomie
putatitia exitus Patebit, vt ſcilicet, cumct vtraquc enun
ciatio pugnſians Pro diuerſo reſpeflu effe ſimul verae poſſi
fint, ita, vt res omnes mundi ſenſibilis prorſus fortuitaa
[int, Proinde quoque ſemper exſiﬅentia gaudeant duntaª
¡at empirice pendent’e, nihilominus tamen ſeriei totius
oonditio non empiricarlocum habeat, id eﬅ, natura. ab
folute neceſſaria., Quandoquidcm hace, vtpote 'conditio in
telligibilis, neutiquam ad ſeriem vt eius articulus (ne artiª
culuS-quidem ſupremus)pertineret, neque ſerie¡ articulum
empirice abſolutae conﬅitueret, verum totum mundum
ſenſibilem in exſiﬅentia Per omnes articulos empíri
ce pendente manere Paterctur. In eo igitur hic modue
crſiﬅentiae viſis ficut aliquod fundamentum Ponendae,
ab effectione empirice abſoluta (libertate), in ſuperior¡
articulo , differret, vt in libertate res ipſa, vt cauſa
(ſubﬅantia Phaenomenon), tamen ad feriem conditio
nui‘n Pertineret-, ſolaque duntaxat eiusÑ cauſalitas vt in
telligibilis cogitaretur, hic autcm natura neceffaria
Prorſus extra ſeriem mundi ſenſibiiis (vt ens extramun
danum) ſolaque intelligibilis cogitatione foret informan~
da, quo quidèm ſolo poterit euitarí, vt ne ipſa lege for
tuiti dependentiaeque Phaenomenorum omnium ſubii
clªtur.
Quamobrem primípium rationis *regulatiumn reſpeíiu
‘h‘u‘ius quaeﬅionis noﬅrae 'erit huiuscemodi: vniuerſa in
mundo ſenſibili exſiﬅentiom habere empirice ad condi
tiones adﬅrictam, ac nullibi in eo ratione vllius cuius
Piam qualitatis neceffitatem abſolutamyideri: nullum
efl'e articulum- in ſerie con’ditionum, cuius haud vsque
quaque fit Conditio emPirica per experientiam quandªm
poffibilem exſpectanda, et, quoªd eius fieri poffit, an
quirend'a, neque nobis quidpiam poteﬅatem fªcere, Vl
lam quampiam‘exfiﬅentiam a conditiono quadam extra
feriem empjricam deriuandi, eamue quoque vt ipſam
SECT. IX. DE VSU_ EMP. PRINC. REGUL. RAT. etc-391 .
abſoluto liberam a conditione atque in ſeſc confiﬅentem
reputandia neque tamen propterea negªndi, totam ſe
riem in natura quadam intelligibili (quae ideo ab omni
conditione libera ſit, potiusquc cauſam in ſeſe contineat
pofiibilitatis horum omnium Phaenomenorum) Poſſe'
niti t
Noneﬅ animus exſiﬅentiam abfolute neceffariam
naturae cuiusdam euincere, neue vel pofiibilitatem mo
do conditionis cuiuspiam mete intelligibilis viſorum in
'mundo ſenſib‘ili in illa conﬅituere, ſed ita tantummodol
vti rationem circumſcribimus, ne ſilum ea conditionum
empiricarum deſerat, atque in rationes explicandi ſeſe
transfcendentes Praecipitet, in ſinguloque (concreto)
haud proponendasg ita e contrario quoque legem intelli
gentiae tantummodo empírica vtendae vsque eo cir
lcumfcriberm vt ne ea de poliibilitate rerum in vniuer
ſum decermita atque intelligibile, etiamſi ad enodanda
phaenomena vti illo nequeamus, non ideo non efl-e pof
ſe iudicet. Proinde eo duntaxat monetur, perpetuam
illam rerum natur-alium omnium rationem fortuitam
gomniumque earum conditionumempiricarum commode
Poſſe cum ſumtione arbitraria neceffariaecuiuspiam, licet
mere intelligibilis conditionis conﬅare, ergo nullam ve
ram in hiſce adſertionibus repugnantiam ineffe, proinde
utramque elle veram Poſſe. Vt elle per ſe nequeat eius
modi natura intelligibilis abſoluta neceffaría, tamen hoc
ex ratione fortuita vniuerfali ac pendente omnium eo
rum, quae pertinere ad mundum ſenſibilem videnturl
litemque ex principio, in nullo quopiam eorum articulo,
quatenus fortuitus eﬅ, deſinendi et ad cauſam extra
mundanam prouocandir nullo pacto potefl concludi.
Ratio pergit in vſu empirico fuumque peculiare iter pro
ſequitur in transſcendentali.
Mundus ſenſibilis nil in fe-continet praeter phae
nomenag quae vero in folis repraefentationibus verſªn
tur, femper viciffim fenfitiue ad conditiones adﬅríctis,
_cumque hic numquam nobis res* per ſe ipfae propolitae .
fintg non mirum oﬅ, nobis numquam competerc, vt ab
'\ ART. -ELEM. P. Il_. TOM; IL…LIB.II.- CA?. II.
articulo quodam ,extra
ſaltum faciamus qui illa cumqueſenſus
cOnt’extum ſit, ,ſeriei
quaſi empírico
in 'ctrebus
'verſentur Per ſe ipſis, quctae extra cauſgtm transſcehden
tªlem ſuam exﬅarent, quaeqúe relín'quiſi queant; quo
cauſa exfiﬅentiae illarum extra easquaeratur; qúod ſano
tandem fieri in rebusfortuz'fir deberet, minime vero 'm
ſolis repraç/èntationi’bm rex-um, quarum ipſa ratio fortui
ta duntaxat in phaenomeno cernitur, ad nullumquo
nlium poteﬅ regreſi'um ducere, quam quo phaenomena'
determinantur, id eﬅ, .ad empiricum. Sed cauſam vi
ſorum, id eﬅ, mundi ſenſibilis, intelligibílem :mimo
Cºhgipe‘re; eamque liberam a ratione horum fortuita co
gitare, neque empírico regreffui in ſerie pbamomeno
Íum nulliscarceribus .circumſcripto-
rationi fortuitwe illorum peſirpetuae. aduerſatur,
Verum hoc neque
vnum
eﬅ, quod ad explanandam antinomiam putatitiªm nobis'
ſuit efficiendum¡ quodque ſolum hoc modo potuit fieri.
Etenim, ſi quaeque c'onditio ad quodque, quod, inde
Pendet (quoad exſiﬅentia’m), ad ſenſúm, et ob eam ip~
ſam, cauſam ¡Id ſerjem pertinet, ipſa viciffim eﬅ ad .conª
ditionem 'adﬅricta (vti docet antitheſis antinomiae quar
lFae); ~Aut igitur‘cum rat'mne, abſolutum poﬅulante,
Pugnam manera, neceíſe erat, aut hocv extra ſerièm po
ni in intelligibili, cujus neceſiítas nullam requirit condi
tjonem empiricam, nec Permittit, et proinde, habito
reſpefiu ad viſa, abſolut-.e neceffariï¡ videtur.
’Vſus rationis rempirícus (reſpeflu cpnditíonum ex
fiﬅentiae inmundo ſenſibilí) conceffa quadam -naturain
telligíbilí haud adficitur, ſed ,ex Principio rationis for
tuitae perpetuaea 'conditioníbus empíricis Progreditur
ad altíores, itidem Pariter empíricas. Verum aeque
minus hocdecreto regulatiuo ſumtio cªuſae intelligibí
lis, quªe nòn_ eﬅ in ſerie ,:excluditur, ſi de vſu rat’ionis
puro (reſpeüu finium) agatur. Namque tum illa dun
tªxat cauſam denotat rjation'c noﬅri transſcendcntalem
atque ignoran] poffibilitatis ſeriei ſcn-ſibilis in-vniuer
ſum, cuius ab omni- conditions huiªusºe Poﬅerioris va
cua rçſpeüqque huius abſohlta necºffªria e'xſiﬅentia ra
SECT.-IX. bE VSUEMP. PRINC. REGUL. RAT. etc.393
,_ tioni fortuitae nullis carceribus ci'rcumſcriptae illiuc
prioris, et propterea quoque regreſſui nuſpíam ſin’ito in
ſerie conditionum empirícarum, prorſus hand' contra'- '
:ia videtur. - '
SCÑHO LION FINA LE

a‘d uniumﬅzm antinomíqm rationi: puma.
Qúamdiu cum noﬅris rationis conceptibus in vn¡
. verſitate conditionu-m mundi 'ſenſibilis verſamixr, \in ii:
que, quae reſpeﬅu illius fiel-i in commodum rationis
Poſſunt: noﬅrae ideas ſunt tranx/Zendcrztale: illae qui
, dem,~ ſed tamen cormoèogicatr. Verum ſimul atqtie ab.
«ſolutum illud (de quo tumen propríe agitur) in eo Poma;
mus, quod prorſus poſitum eﬅ extra mundum ſenſibi
- lem, Proínde extra omnem, quae fieri Poteﬅ, experien
tiam, tum idea’e euadunt tramﬅandentu; non ſolum eac
'faciunt ad vſum empiricum rationis (qui ſemper idea
numquam-Perficienda manet, ſed ſequenda tamen) ab~~
ſoluendum, ſed ſe ipſae prox-ſus ab eo ſeiungunt, et ſibi
ipſae res obiectas'effingunt, quarum materia haud ab cx
perientia depromta eﬅ, ,quªrumque renlitas obíectiua
itidem haud in perficienda ſerie" empírica; ſed in cóñce- 7
Ptibus puris _ex anticipatione nitcretur. Ñ Huiuscemodiv
ideis transſcendentibus pròpoſitaxes eﬅ mcre intelligi
bilis, quam, vt rem obiectam transſcendentalem, quam
caeteroquin prox-ſus ignoramus, ſane licet concedi,
quam vero-*vt rem 'cogitemus attributis diﬅinguentibus
ſuis atque
bilitatis (vtinternis
ab Omctnideterminabilem, nec rationesnec
conceptu empiricoliberae), Poiſ
mi- ‘ſi ‘
_ ªnímum praete’xtum habemus'eiusmodi'remobíectam ſu~
Ïº’lflendi, quaeque Proínde 'm ſola re cogitandóeffiüa VIÍ’*
'ſatun Nihilominus illa omn-ium idea'rúm eoèr'nologica
mm ," quae quartae -anſam antin‘omiac dedit,’ vrgemu-r,~'
vt illud ªudeamus. Nam exſiﬅentia viſorum' in ſe ipſa
Prorſus hand fundata, ſed ſemper condition'ibus ad‘flrictª;
nos’prokm‘cat, 'vt anquiramus quiddam ab vnÍúerſis‘ph-a’e-ª -
-nomenisidiuerfum , -ÑProi-úde oblatam rom intelligibilem ,
-. 394 ART. ELEM; P.—II. TOM. .II. LIB. IL' CAP. Inſi…
in qua. hace ratio fortuita deſinat. , Quoniam vero, cum
-ſemel nobis tantum indulſimus, vt extra .campum vni
verſi ſenſus exſiﬅentiam in ſeſe conſiﬅenteín ſumeremusl
yiſa duntaxat
viectarum vt fortuitos
rºrum repraeſentationum
intelligibilium, .modos ob
eíusmodi naturªrum,'
quae ipſae intelligentiae ſint, ſpec’laremus: nihil nobis
aliud relinquitur, quam analogía, nd quam ‘conceptibus
empiricis vtimur, vt de, Iebqs inhe’lligibilibus, quarum
'nobis Per ſe ne‘minima quídem notitia eﬅ, quampiªm
tamen' nobiscogitatioueminformemus. Cum fortuitum
non niſi Per experien‘tiam cognoſcamus, hoc autemlocò
de rebus ſermo ſit, quae neutiquam res eſſe debeant ex
Perientíae ſubieí’cae, notitiam illarum eo, quod Per ſe
'neceffarium eﬅ, ex conceptibus rerum in vniuerſum,
Bebebimus deriuare. Itaque primo flatim , quem' extra
mundum ſenſibilem fací-mus, gradu cogimur, vt nouas
notitías noﬅras ab inueﬅigatione naturae abſolut: neceſ
ſariae inflituamus, atque a,c0nceptibus illius'conceptus
rex-um omnium, quatenus mere intelligíbiles ſunt, deri
ven-¡11's, idque ſequente bªpite Periclitabimur. ‘
Libri pqfleriori:
DIALECTICES TRANSSCENDZNTALXS
CAPUT TERTIUM
'Ide-ale' ratiomſi: purae.
SECTIO PRIMA.
_ De Ideal¡ in genere, ſi\
Supractvidimus, canceptibm Purís intelligcntiae, fine
…Omni ſenſus copditionemullas omnino Poſſe res obiectas
repraeſentari, ſi quidem conditiones defunt realítatis il
la¡ um obiectíuae,~ níhilque Ñin iis', prªeter ſolam cogitan
* di foxmam, deprehenditup. NihilòmÍin'us tªmen in ſin
' gulO-(concreto) poffunt proponi, ſi ad Phaenomena ad
-_hibeantur; quippe in quibus proprie habengmateriám
còncegtud e'mpirici, qu¡ nïon' in conceptzu verſatur
SECT. I. DE IDEAL! IN GENERE. x 395
intelli’gentiae in fingulo (concreto). Verum ideae lon.
gius ſunt, atque categorias', a realitate obietiiiua remo
tae; neque'enim vllum inueniri phaenomenon poteﬅ,
in quo poliint in fingulo oﬅendi. continent in ſe per
fectionem quandam, ad quam nulla, quae-effe poteﬅ,
cognitio empirica fuppetita ratioque in eo duntaxat vnit
tatem fyfizematicam [pactar, cui ea po-fiibilem vnitatem
empiricam propius «conatur adducere, ita temen, vt
numquam penitus ad eam pertineat.
- . Multo autem longius, atque idea, illud arealitato
obiectiua diﬅare videtur, quod ideale dico, et quo ideam
intelligo non modo in concreto, verum etiam in ſingu
lari (indiuiduo), id eﬅ, vt fingularem quamdam tem,
Per folum ideam determinabilem, aut adeo determi
natam.
Natura humana in plena integritate ſua ac per
feazione non folum amplificationem continet omnium
ad hanc naturam pertinentium proprietatum cum ea
ipfa continentium et neceffariarum, quibus noﬅra de
illa cogitatio efficitur, vsque ad plenam congruentiam
'cum finibus ſuis, in quo noﬅra idea pofita foret humani
tatis Perfectae atque ªbſolutae, verum etiam cuneta,
quae praeter buncce conceptum ad perpetuam ideae deter
minationem pertinentg ſi quidem ex vniuerſis attributis
oppofitis vnum tantummodo potefi ad ideam hominis
'erfectiffimiquadrára Quod nobis ideale eﬅ, Platoni
?nit idea inteI/igentiac diuinae, res obieíïª ſmgula in Vi~~
fione illius pura, perfcctíffimum cuiusque generis, quae
efle poffunt, naturarum1 ac prototypon eüyporum om.
nium in phaenomenozl
' Sed ne longius aberremus, nobis fatendum erit,

rationem humanam non folum ideas, ſed ideale quoque
in ſe cohibere, quae haud quidem, inﬅar Platonicarum,
vim creatricem habeant, at actiuam (practicam) tan-¡eh
("vt principia regulatiua), et pofiibilitatiperfeaionis fun
damento fint certarum affionum. l ,Conceptus morales
non prorfus funt conceptus Puri rationis, fi quidem ¡¡5
396, ARÍ‘Ï’E’LE‘MZ Ï’. IIÍTÓMſiIIJÏ LÍÉ‘Ï‘IÏ. CAP..III~. x
qúi'ddáñªl em'píricictſiüctcundum yelliniucúñdum) ſulàeſi'ov
' fuñdanïeñtdvidefihn‘_ ſi' ~Nihil9nfiinus rcſpectú prínéípii,
*quo ratio'líbçrtgxtemrpç'r
_ctco‘èr‘cgctzç (Pròiſudç v{í "ſolam ſeillíusª
alegaformam
liber'amſpeſiêïauaris),
carcefibus
"cómfnoçle¡illí-poffuptçgcèmploy effç conªceptuum Puro—.

‘ 'rux’n kati’orjig; Virtus, cum eaque ſapieutiaz humaúa in
~i’jlªm‘íi 'púrïtàte‘gſu'a,,_¡é'erſantur in idejs. ' v Sed 'ſaſip‘iens
(Stoicòrum) iªeálè ſieﬅ, hoc eﬅ, homo, qui in ſola 'cogía
tatione exﬅat, qui ve‘rcto curñ idea ſapientiae p‘rorſus con¡
gxuere zviçlçtpx., " idea reguſam Praecipit, ita ideale
. in eiusmod-l càfi; protºtypo feruit Perpetuae determina
'tiOniÍ eflypifflpeque aliam hui’usce
aélionum noﬅrarum nprmam
hªbemus, qtlàſim dexçmplar diuini hominis in n0~
bis; quocuín rz-jòslnet cºmparamus, e!: iudícamus, eoque
emendamus, 'quantumuis illud numquam Poſſimus a'ttin
gere. Nequ'e hace idealia, etiamſi iís nullam realitza
tem obiectiuam (exſiﬅentiam) c‘once'ffèrím'ús, Propterea
vtamqu’am imagines; phantaſiae ſpectand’a 'videnturÏ ſed
neceſictaria ratíonis norma ſunt, conceptu eius, quod in
ſu() genere Omni numero abſolutum eﬅ, egentis , vt ad
cam grad‘um queat defectusque imperfefiionis et ¿eﬅi
~ma1"e,' et metiri. Sed fieri non Poteﬅ, vt íde‘ale in ex
vemploªquodam, id eﬅ, in‘phªenomenmad veritatem (rene
litatem) transferatur, vti fare ſapientem facimus' in fa
bula'Romªnenſi, praeterea quoque abſonur’n eﬅ 'et inutí~
-le, propterea,
perfectïpni quod
in‘ídca carèeribus
Perpetuo illis ſit,
derogañt, naturalibus, qui
v1'. nulla eflcte
il'luſio Poffitz inctali Pericu-lp', eoque bo‘num ipſum, quod
jnefl-iu ideà, -imſuſpicionem vocetur, ſolliusque fictíonïs
\ ſimile' reddutur. ‘
Síc c’um ideal¡ ratí'onis compaſiratum eﬅ, quod ſem
per" in‘ coſincep'tibus niti determiñatís debet, et regular?
ſeruiré ac prototypo, fiue obtemperaudi, ſiue di'çudican- .
~ di. .Se’d longè alíter ſe habet cum idolis phantaſiae, de
quibus‘nemo 'mentem explicaré Poteﬅ, neqqe donce
' ptum ïpé‘rſpicúum' ſuPpedi‘tare, qüaſi manogrammjr, qua:
in Ñ‘ ſingularibü’z
lam, ſiquctae índi'caricerx'luntuljl lineis, determinatístquuc
'P'offilá‘x regulám quamquam adnul
SECT. I. DE IDEALI IN GENEREÑ b ,.397
potiue deſcriptionem Picturamué efficiunt', in mediodi
-verſªrum ' lexperientiarum vagahtem, , quam "imaginem
deſinit‘am, cuiusmodi‘ pictores et phyſi'ognomiin'mente
habere
effectorumprae‘ſe ferunt,
ſuoifum quneque 'in neutiquam
ſenten'tiaru'mu’e udumb'ratu commu-
imagine . v
.nie-anda Perhibent verictari. Poſictunt illa quidem, quam
quam exemplar
niam duntaxat improprie,
inacce’ffum idealia ſenſus appellalri,
eſicte debent, quae eﬅe quo
Poſ- _ y
.ſunt, viſionum empiricarum , neque tamen rcgulae iny

ſeruiunt, quae eXPlicari queat atque examine-.ri. ‘
. . ~ v ~ ~ '
Contra. omne rationís conſiliunfin ideali ſuo poſi

tum eﬅ in determinatione Perpetua ad2 iegules ex _antici
Patione; quamobi‘em ſibi Íein obiefla _óogitatione‘ de
Pingit, quae ex princi‘piis elſe Perpetuo Zetexminabiiis de
beat, quamuis Plenae perfectaſieque ad illam conditioneg
deſint in experientia, atque ipſe Proinde conceptos videe.
tur transſcendens. "
ne
.Capitir tertíi' Í ~ ‘
SECTIO - SEGUNDA.
'De ideali tranffoenádentali.
(protqtlypº tramſcen'derztalí).
hand Quisque
continet,conceptus ratione eﬅ,,'decretoque
índeterminctatus eorum, quae in ſe ipſe
ſubeﬅ
(ſit venia verbo) determinabilctitatir; e _duobus Per pego_
gnantiam disiunctis attributis vnum illi tantummodo
Poﬅe compete-re, quod in effato nititur repugnantiae,
et proinde princípium eﬅ mere logicum, quod ab Omni
cognitionis materia ſe contihet, níhilque, niſi fornzam
logicam, iﬅius ſPeE’care videtur. ' ' -
Verumeﬅquaeque
ea ſubiecta decretores, quatenus eſſe Poteﬅ, praeter
determinationisiperpetuae, viçu
ius ex Omnibus rcrum, quae eſi'e Poſi'unt, attributis,
quatenus cum dísiuncriis ſuis Contrariis comparantur,
vnum ill¡ debet comPetere. Id quod non ſolum Poſitum
39s ART. - ELEM‘P. II. TOM. II. LIB. II'. ſicAP. III.
'eﬅ in Pronunc’iato repugnàntiaeè ſi quidem, Praeterre
latíonem duonum attI-ibu'tÓf-um Pugnantium, quamque
rem ill’ud conſiderat in adſectione adpqfflbilitatem Miner*
fiz‘rñ‘, vt co'mplexum on’mium atfríhutorum vrerum in vni»
Yerſum, dumque ea vt condítiones ſumi’t ex anticipada
ne, quamque rem ita pròfonit, ac ſi a Parte, quam Ca— '
pit; vniuerſa’e Poffibilita is, ſuqm ipfius- Poffibilitatgm
deriuet. ‘) 'Ig‘itü’r Principium determinàtionis Perpe
tuae
ctniturmate'riam attingit,ſyntheſeos
illud-in d'e‘cſireto‘ -non ſolamattributorum
formamlogicam. Cer
omnium,
quibus Plçnus' rei debet conceptus effici, neque' ha‘ud
'duntaxat repraeſentationis analytícae, per vfiume duo
'bus xoppoſitis attributum, ſumléionemque continet trans
fcendentalem¡ nimirum-materíae vniuerſae pqfflbilitatii,
qua ex anticipªtione debent data Poffibilítatis cuiusque
'reí ,ſPecialísÏcÓnfineriç ' ' \
‘ Decretum: 'OmneJ‘ quod exfia-t, perpetuo eﬅ deter
'minatum, n'on ſolum hªn‘c vim habet¡ vr de ſingulis Pà
ribus attributorum inuicem {íbí oppoſitprum datórukfl.,
ſed etiam de vniuerſi's, quae eſſe Poffint, ſemper du¡
vnum cOmPetere; quo -proúunc‘iatoz non tantum attrl
buta inter ſe logiçe, verum res ipſa, cum Co’mplexu om_
nium, quae effepoffunt, attributorum, transſcendentall
modo comparantur. Illud autem hanc vim habet: vt 1'63
quaedam plene cognoſ’catur, omnia, quae effe poffunta
cognoſcid‘ebentz eaque iis, fine aien‘do fiat {íue negar_1dº›
'determinarL - Proinde determinatio Perpetua cermtl'n'
*in conceptu, quoad vniuerſitatem ſuam numquam m
l'bo‘ncreto Proponenda, ideoque illç in idea nititur, quªº
tantummodo in ratione ſedem habet, intellígentiae rº‘
"gulam vſús iliius Pleni pr‘aecipíente.
l Í
J) Quo quidem decreto quaeque rçs ad correlatum allqvuºd

' commune, nempe ad vniuerſam poffibilitatem refertur, qua?
~ (ſcil. materia omnium, quae effe'poſfimt, attributorum)› l
in idea rei vníus deprehenderetur, eorum omnium¿ (1ª.”
efl’e pofſunt, affinitatem Ex identitate cauſae'dçterm'mªªº"
nis omnimódae illius‘euinceret. . Dezerminahiliïªacmusguº
come-pm: ſubeﬅ vnmerſalimn decretí excluſi medú mtçl' “º
attributa oppoíjtª, determinado re¡ autem ::Inner/izan, fiªº
complezçm @Mm-m¡ que@ 'e'fl'e poſſum, _ámibutorum
SECT. II. DE IDEALI TRANSSCEÑDEN'I‘ALÏ. 399
Quamquam haec idea quidem complexus eorum o‘mª
nium, quae elle poffunt, quatenus is vt conditio deter-v
mlnationis perpetuzie rei cuiusque fundamenta ſit, ru-r
tione attributoruinl quibus ille poteft effici, ipfa adhuc

indeterminata eﬅ, eaque nil nifi complexum omnium
omnino, quae elle poflunt1 attributorum cogitamus , ta
men re propius conſiderata inuenimusj ideam iﬅam, vt
conceptum primumgv vim attributorum reiicerej quae vt
deriuata aliis iam data videntur, neque iuxta fe inuicem
collocari poſſunt, eamque vsque ad conceptum perpe
tuo ex anticipatione determinatum depurari, eoque Con
ceptum effici ‘rei obiectae cuiusdam ſingularis, ex ſola
idea omnimode dcterminatum, proinde dicendam elle
ideale rat‘iouì: puras.
'Si omnia, quae elle poffunt, attributa non modo
logïce, ſed transſdcndentaliter, id eﬅ, quoad materiam, i
conſidere-mus, quae in. iis Poteﬅ ex anticipatione cogita
ri, inuenimus, quibusdam eorum quoddam eſſe repraeª
ſentari, aliis folum non-elſe. Negatio logica, quae
tantummodo verbo: non, indicatur, proprie numquam
adhaeret coñceptui, verum duntaxat ªdfectioni eius ad
alium in iudicio quodam, proinde ad deſignandum‘ con
ceptum ratione materiae non Poteﬅ idonea elſe. vocat
bulo: noni-mortalisi neutiquam poteﬅ indicari folum non‘
elſe in re obiecta repraeſentari, ſed omnem materiam
haud quaquam attingit Contra negatio transfcenden
talis denotat illud non-efle per ſe ipſum, cui opponitur
transfcendentalis adſirmatiº, quae eﬅ quidpiam, cuius
conceptu Per ſe ipfo iam eſſe quoddam exprimitur, et.
proinde ea veritas (realitas) a'ppellatur, quod Per eam ſ9
lam, quamque late illa patet, res obiectae ſunt aliquid
(res), ſed negatio contnaria ſolum deſe-&um notat, et,
vbi haec ſola cogitatur, cuiusque rei exﬅinctio reprae
ſentatur.
Atqui nemo homo determinate Poteﬅ_ negationem
Cogitare, niſi ipli fundamento pofita {it adſirmatio oppo
fita. Quem natura cnc-.cum genuitl is minime Poteﬅ-te
nebrarum imaginem cogitatione depiugere, -fi quidem
46º. ART., ELEM. P; II. TOM. II. LIB. II. CAR-III.
illiimlla-Ñeﬅ lumin‘is; .neque‘ homo ferus atque incultus
pauluertatis,~ propterea quod huud nouit .opulentiam. "‘) ‘
Inſcius atque ignarus nullam habet cogitationem de in- '
ſcientia ſua atque ignorantia, quia nullam habct ſcien
tiae et cognitionis, ex quae ſunt de genere eodem. Er
go omnes quoque negationum conceptus deriuati ſunt,
veritatesque (realitates) continent data quaſique materiam 5
transſcendentalem poffibilitatis determinationisque om
.nimodae rerum vniuerſarum.
Quodſi igitur detçrminatíoni’ omnignodae in ratio
ne noﬅra tranêſcendentale aliquod ſubﬅratum fundamen
to Ponatur, 'quod omnem 'quaſi copiam contineat mate
riae, ,vnde Omnia, quae eſſe poffunt, rerum atztributa
Petantur, hocce ſubﬅratum nil niſi idea erit vniuerſitu
tis veritatis (omnitudinjs realitatis). Tun! omnes ne
gution'es vcrae non niſi in carceribu¡ verſantur, qúod di
ci non Poffcnt, ſi, quod a circumſcriptione cgrcerumliy,
berum efl (vniuerſitas) fundamento ſubeffet. _ _
Sed vniuerſa hac realítatis Pofl'effione eti'am _conce_
Ptus rei perſè ilzſiunxvt omnimode determinará@ rep‘rae-' _
fentatur, conceptusque naturae veriffimae Perfectiffi- '
maeque (cutis realiffimi) cernitur in conceptu'naturae'
vzſingªularis, Propterea quod ex Omnibus, qu’áe eſſe Poſ
ſunt, attributis vnum, nimirum id, quod ſimpliciter ad ’
illud eflſie pertinet, in determinatione 'eius de’prehendi- -
tur. Ergo idmle tramſizzndentale determinatio’ni perpeſi’*
::u-ae, quae in iis, quae exﬅa’nt, nèceſſario íneﬅ¡ funda~
mento .ſubeﬅ, illudque ſupremam Plerïamque Poctffibilita
tis ſuae conditionem efficit materialem, ad quam omni
no obiectarum rerum cogitatío, oporte'biè, quoad mate
riam, reu'ocetur. Sed eﬅ illud quoque vnum ideale
›
*) Obſeruatíones computatíonesqu'e ,aﬅrvnomorum multa nosv
mírábilía docuerunr, ſed fine dubío grauiſiimum eﬅ, quod vo~'
ragïnem nobis apergerunt ¡Luar/¡112m6, quam , fine híſce no
titíís, ratio humana numquàm potuifl'et tantum cogitatiolze
' informate, cuiusque ﬅudïºſa cogitatío perr’ragnam, necefl'e
- eﬅ, mukat'ionem pariaç fixzibus noflrir rationis vſus deter
.minªpdís. " .
SECT. II. DE IDEALI TRANSSCENDENTALI. 401
Proprium, cuius ratio humana capax eﬅ; quoniam in
hoc vno caſu conceptus per fe vniuerfalis rei per ſe ip
fius-omnimodo determina'tur, ‘atque vt repraefentatio
cuiusdam finguli (indiuidui) agnoſcitur. v
Determinado conceptus logica per rationem in ra
tiocinatione nititur disiunctiua, cuius propofitione con
tinetur diuifio logica (ſphaexae conceptus vniueríhlis),
ſed adſumtiòne haec fphaera ad partem vsque circum
ſcribitur, et conclufione per hanc conceptus determina
tur. conceptus vniuerfalis realitatis in vniuerfum non 4
potefl diuidi ex anticipationel fi quidem absque expe
rientia nullas nouimus realitatis formas determinatas,il
lo genere complexas. Igitur propofitio transfcendenta
lis determinationis rerum omnium perpetuae non nifi
in repraefentatione complexus realitatis vniuerſae, -non
in conceptu ſold, omnia, attributa, quoad materiam
trªnsſcendentalem, non'ſub ſe, ſed in fe continente, et per
petua cuiusque rei determinatio pofita eﬅ in circum
fcriptione huiusce vniuerfitatis realitatis, propterea
quod quaedam ex ea reiattribuuntpri caetera vero exclu
duntunquod cum illo aut et aut in propofitione disiunctiua
atque determinatione rei obiectªe, per vnum articulo
rum huius diuifionis in adſumtione, conuenire videtur.
Quocirca vſus rationis, quo ideale transfcendentile ea
quafi fundamentum quoddam fubiicit omníum, quae eſ-v
ſe poffunt, rerum determinatíoni, ei, fecundum quem
ea agit in ratiocinationibus disiunctíuis, ªnalogicus vide-
tur; id quod enunciatum erat, quod fupra diuifionis
omnium idearum transfcendentalium fundamentum fe
ci, ex quo tribus illis ratiocinationum generibus mutuae
et confentaneae generantur. ct
Per ſe intellígítur, rationem ad hocce propoſitum,

fuum, tantummodo fcilicet neceffariam rerum determi
nationem perpetuam repraeſentandi, exſiﬅentiam haud
fumere naturae ideal¡ conuenientis, ſed tantummodo
ideam illiusque ab vniuerfitate indefinita determinationis
perpetuae abſoluta deriuet ad conditiones adﬅri&am,id eﬅ; v
vniuerfitatem circumfcripti Proinde illi ideale illud
Cc
'- 'l
402 ART. ELEM. P." II. TOM. IL'LIÍJJII. .CAPÍ‘III.
erit Prototypon 'Omnium rerum, quae cunct’ae; vt ectyf
Pa imperfecta inde materiam deP/rÓmunt Pofflbilítatis
ſuae, cuique quamuis Plus minusue appropinquent,
permultum tamen abeﬅ, vt ad illud pertineant.
Ita vníuerſa poffibil’itas rerum- (ſyn't-heſeos variorum
quoad illorum materiam) vt dcriuata, ſolaque tantummo~
.do illa eius, quod omnem in ſeſe realitatem continet, vt
originaria ſpectatur. Omnes enim negationes (quae t::
men in ſolis illis attributis verſantur, quibus Acuncta alía
poffunt ab‘natura perfefflffima (realiffimadiscerni), me. \
ris continentur carcel-¡bus realitàtis maioris tarïdenïque
ſummae, Proinde illis hace ponitur, eaeque quoad mn~
teriam ſunt ab illa ſolum deriuatae. _ Omnis rerum vu
Íietas cemitur-tantum in ratione multiplíci conceptuum
realitatis ſummae, quia eius ſubﬅratum commune eﬅ,
circumſcribendi, quemadmodum figurae eſſe omnes poſ
ſunt duntaxat,.vt vªriáe rationes ſpatií-infiniticarceribus
coêrceantur; Quamobrem, quae' in ſola ratioñe ineﬅ,
res ideali eius propoſito. mitura originaria (ens Origina-.
rium), quatenus nullam ſeſe habet ſuperiorcmynatm'a
fimzma (ens ſummum), et, quatenus vníuerſa, vt .ad çqu
ditiones adﬅriüa, illiſubſunt, natura naturarum (ens en
iaium) appellatur. Verum his Omnibus non adfectiòdé
Ifignatur obiectiua rei oblatae in veritate apparentis ad‘
res alia's, ſed ideae ad conceptus, nosque- de exfiﬅentizt
naturae tam praeﬅantis Prorfus iriſcii relinquimur atquó
ignªri. l
Quoniam itidem haud díci poteﬅ, naturªnyorigiL
nariam multis naturis conﬅare deriuatis, Proptereaquod
quaque earum illa Ponitur, neque Proinde illud Poteﬅ
~ decerni, ideale naturae originariªe etíam vt: ſimple:: eric
cogitandum.
Proinde alius cuíusuis ab hacce natura originaria
~ Poffibilita’cís deriuatio, ſi verum diam-_e _voluçnus,' itidem
ct haud Poterit vt c-ircumjèriptio ſum’mae-tealítatis pins,
'qpaſiqqe illius dim/¡0 ſpectarí; tum Aenim natura ong¡
naria vt ſola naturarítmyderiuatarum _cmïegatpíó‘ conſi
_ ~ ‘ -Ñz‘: - ›. 4*
c'
o l A I v .
SECT. II. DE IDEAL¡ TRANSSCENDENTALIÑ 403,~
dcraretur, quod, vti in fuperioribus monﬅrauimus, ſie
ri non Poteﬅ, quamquam ﬅatim initio in prima rudl
imagine adumbrata ita illam propoſuimus. Potiusque
rerum omnium pofiibilitati fumma realitas quafi funda
mentum quoddam nihilque vt complexm fundamento ſub
effet, neque varietas prioris in circumfcriptione ipfius
naturae originarias, ſed eius conſecutione plena nitere
tur, ad quam quoque vniuerſus nollet- mundus ſenſibi
lis, vna cum omni in phaenomeuo realitate pertineretl
quae ad ideam naturae ſummae non poteftl velut ingre
diens quiddam, ſpectare. wjt
Quodfi igitur hanc ideam noflram’, dum eam faci
mus iivrdqowm vlterius proſequamur, naturam origina
riam ex folo realitatis ſummae conceptu poterimus vt
vnam, fimplicem, omnibus ſufficientem, aeternam, el:
ſic porro, ad ſummam, in abſoluta illius Perfection!: at
que vniuerſitate ex omnibus praedicamentis determina
re. conceptus talis naturae eﬅ conceptus dei, ſenſu
transſcendentali cogitatus, atque ita 'ideale rationís Pu
rae Propoſitum
quoque eﬅ theologiae
eius mentionem tmmﬅenderztuh’, ' xliii fupra
fecimus.
ldlnterim hic vſus ideae translgendentalis tamen iam
¡zm terminos migrare determinationis videretun Nam.
que ratio eam , vt wnceptum vniuerſae realitatis , deter
minationi perpetuae ,return in vniuerſum fundamento
Poſuit, nec propterea, omnem realitatem iﬅam eſſe ob
iectiue datam, ipfamque rem voluit Conﬅituere. quod
poﬅremum quidem in mera timone yerſatur, qua varía
ideae noﬅrae in ideali quodam, vt natura ſingulari, col
ligimus veramque damusa cuius quidem rei nullam pror
fus poteﬅatem habemus, adeo ne poflibilitatem quidem
talis hypothefeos recta accipiendi, quemadmodum et
omnes conſequentiae, ex huiuscemodi ideal¡ Promanan
tes, perpetuam rerum in genere cleterminationejma in
cuius quippe gratiam folum opus idea ſuit, nil quid
quam ªttinemç, neque minimam in eam vim habent.
- ¿Í Non fuiiiciti vt viam rationis eiusquedialeaicam
deſcnbamus, necefie efl* etiªm, vt fontes illius aperire
404 ART. ELEMQP. ns .TOMÑ-II. 1,111.11. CAP, mu
conemurg vt haec
phaenomenon ipfa ſpeciesexplicarigy
intelligentiae illuſioque pofiiity
namque tamquam
ideale,
de quo loquimura pol-itum in idea eﬅ naturzilij neque ſ05
lum arbitraria. quapropter quaeroz qui fit, vt ratio
yniuerfam rerum poflibilitatem vt, ab vna deriuatam,
quae fundamento ſit, nempe a reailitate ſumma, conſi
deret, atque hanc tum, kvtin peculiari natura originaria
complexarp, fumat ?í
‘v Reſponſio ex iisjl quae in lanalytica transfcendenta
li pertraPc-ata ſunt, ſponte occurrit. i Poffíbilitas rerum
r ſeuſibus obnoxiarum cernitur in ndfeaioue illarum ad
noﬅram cogitationeml "m qua aliquid (ſcilicet forma em
. teria
piricu)efficitur,
pot-¿ﬅ exrealitas
anticipa‘fione-cogítari,
in zphaenomeno id vero;ſenſationi
(quod quo ma
reſpondet), oportet datum eliejv-lineiquo illud quoque
neutiquam cogitari Poteﬅ, nec proinde pofiibilitas eius
irepraefentarL Atqui res ſenſibus ſubiecta duntaxat pot
'eﬅ omnimode determinarL ſi cum omnibus phaenome
ni attributis comput-itura iisque aien’do negandoue reª'
Praeſentatur. In qua quidem cum‘id‘, quo res ipfa (in
Phaenomeno) coniiituitura quippe realeg eſſe datum de#
beat, fine quo illa quoque non Poffet cogitari; illud au*
teni, in quo datum eﬅ omnium phaenomenorum -reale,
vna vniuerfc compleflens experientia videatur-z materia
poliibilitatis rerum omnibus ſenſibus propofitarum, vit
pote in quodam complexu data, necefie erit, ſumatur¡
in cuius circumfcriptione ſola vniuerſa . empiric-arum
rerum obiectarum poffibilitus, earumque discrimen Pot
eil et determinatio perpetua inniti. Atqui re ipfa res Ñ
nobis nullae poflunt aliae, quam ſenſibus ſubiectáe, nus
Piamque, quam in contextu experientiae Poffibilis, Clari.; .
ergo nihil eſſe nobis quidquam propofitum poteft ¿niſi
illo complexus vniuerſae realitatis empiricae vt conditio
pofiibilitatis ipfius ponatur. Igitur fit ex illuſione qua
damnaturali, vt id decretum putemus, quod de omnia
bus omnino rebus oporteat valere, quod, proprie folum
valet de iis , quae vt.res...quae cadant in fenfus noflirum
proponuntun Ergo principium empiriguin deco-1366.'.
SE‘CÍILDE ÍDEALÍ‘TRÁNSSCENDENTALI; 405
ptibus poffibílitatis rei-um, vt viſorum, miffª hac 'cirá
cumſcrí‘ptione, pro Principio transſcendentali poſibilita
tis reru'm in vn'íuerſum accipiemus. ‘
~ ' Quod autem hanc ideam complexus vniuerſae’rea- '

lítatis poﬅea hypoﬅafin facimus, ſit propterea, quoniam
vnitatem vſus empirici intc’l'ligºntiae dzﬅribu'tiuam in
vnitatém colleffiuam cuiusdam totius empirici transmuta
mus, atqu_e in hoc totò Phaenomenorum animo concipí
mus rem ſingularem , vni’uerſam in ſe realitatem empi
riéam co'mPleELentem, quae tum, ex ſubreptione, quam
s ſupra diximus, transſcendentali, vcumconceptu rei per
mutatur, quae eﬅ in fronte Poffib’ilitatis omnium rerum,
‘ cuius determinªtioni Perpetúae conditiones ea realesmí
níﬅrat‘) , - ' '’
Capitü teſt-'z'
\SECTIO TEKTIA.
l DE arguinenti¡ ratinm’r contemplaíiuae cariçludendi ad Ex
ſﬅentiam naturaeſupremac.
Quamuïs autem, hac neceffitate èoacta, ratio ſu
mat, quod intelligentiae eſſe fundamento poffit adde
‘ terminationem eonceptuum Perpetuam, tamen ilka na
’ turam eiuscemodi ſumtionis commentitiam facilius
animaduertit, quam vt ea ſola ill-i perſuaderi queat, ta
‘ lcmíngenii fetum cogitationisque continuo Pro natura
l
Y) Hoc ideali naturae perfectífſimae (entis reali-ſſimi) ígitur,

' quamguam
tur reale, ¡d¡neﬅ,
ſolares
repraefentatíone verſatur,
obíeélïa, tuctmſiillud primum
rcddi'tur effici
bypaſlªſz's,
tandem, cx natuxali r’ationis ad vnitate’m perficiendampro
greffu, ſpecie induirur perfimae, \'rtí mox oﬅendemus; ſiqui
- dem \miras experientiaex ulatíua'haud ¡n phaenomenis ip.
. fis (inſolo ſenſu)ªn¡titur, ed ¡n- coniunê‘tione varietatis ¡llo
rum per imelligemiam (ju .apperceptione), proinde miras
realítatis ſummae et detcrminabilitas perpetua (poſiibilitas)
reruín vniuerſarum’in intellïgemia quadam‘ ſuprema, ideo
que in mmm ¡nefl‘e intelligenrïvidétunª
v 4064 ART.- ELEM. inf-rom IL LIB. II. CAP.- ni
vera accipiendum effe, nifi alia ,fe quapiam vrgeretur,
vt vſpiam quietem quaereret, nempe in regreſi'u ab eo,
quod aliunde pendet, dato ad abſolutum, quod in ſe
quidem atque ex ſolo conceptu ſuo nondum datum eﬅ
vt_ in veritate rerum apparensg quod veto- folum Poteﬅ
ſeriem ad rationes perduaarum conditionum abſoluere.
Atque hoc iter eﬅ cuiusque rationis humanae, vel ma
xime vulgarisa quamquamillud nequeat quaeque tenen \
re. Neque a conceptibus illa incipit, verum ab expe
rientia vulgari, et proinde quiddam, quod vere exﬅat,
fundamento ponit - Verum 'hocce ſolum ruit,›11iſiin
rupe nitatur immota abfolute neceffarii. Haec ipſa ve
ro nutat nullo ful-ero ſufle’ntata, ſi et extra- eam et infra
inane
nullumfpatium fit, neque
quaeﬅiſioni ipſum
de Eau/iz omnia
locum repleati id
rclínquat, eoque
eﬅ,
quoad realitatem infinitum videatur.
Si aliquid , quod illud cumque vfitl Ñexſiag, necefie
eﬅ, vt quoque concedaturh quidpiam neceirario exﬅarç.
namque fortuitum duntaxat ex conditione exﬅat cuius
piamralterius, vt caufae ſuae, de qua_ porro valet cou
clufio vsque ad caufam haud fortuitam, ob eamque rem
fine conditione neceirario in veritate return aPParentem.
.Atque. hoc eﬅ ,argumentum, 'in quo ratio
nit ad naturam originaríam.v -
Progreffum Pº ª
Iam ratio anquirit conceptum naturaej tali exiit

fientiae praecipuam qualis _abſoluta necefiitas e’fl, Cork'
ſentaneªe, *non propterea’ quidemj vt tum a concePtuv
illius _ex u‘nticípatione concludat 'ad eius exſiﬅentiam
(namque,
folis ſi hoc ea
conceptibus auderetypoiiet
ctſckutar’i'Q omnino
neque opus tantum
habefet,, in
~VI: exii
ﬅentiam quampiam datam quafi quoddamlfundamentum
Poneret), ſed ſolum vt in v’niuerſis rerum, quae eſſe
poffuntl conceptibus illu‘m inueniat, cui nil quidquam
ineﬅ, quod neceffitati abſolutae repugnet Quandoqui~
dem, quidpiam fimpliciter abfoluteque oportere neceſ
fario exſ’mre‘, ex prioriiratiocinio certum conﬅitutum
que arbitratur. v Quodſi illa igitur omnia Poffit remoue
re, quae huic neceilitati aduerſantur, praeter vnum;
SECLHI. DE ARGUMENTIS RATÏONIS etc. qag
hocce vnumpoſitum erit in natura abſoluta neceffaría,
fiue nſieceffitatem illius comprehendas, id eﬅ, e ſolo eius
conceptu Poffis dcriuare, fiue minus. '
Atqui illud, cuius conceptu cuiusque quaeflionis
de cauſa reſponſio continetur et ratio, nulla ex 'parte
nulloque reſpeüu manca atque imperfeüa, quae vbiuis
vt conditio ſufficit, ob eam ipfam _cauſam natura eſſe
videtur abfolutae necefiitati conſentanea, eo quod Prac
terquama quod eorum omniumz quae efie poſi'unt, con
ditiones in fe vniuerſas-cohibet, ipfa non opus vlla cou-v
ditione haber, atque adeo eius ne capax quidem videturl
ergo, certe ex vna parte , conceptui' necefiitatis abſolu
tae facit ſatis, in quo quidem nullus ſe alius conceptus
illi poteft aequare, qui, quoniam mancus et ímPerfeEkus
eﬅ, et complemento Opus' habet, nullam info notam~
continet vacuitatis ab omni vlteriori conditione. ves
rum eﬅ, inde-nondum certo Poſſe concl’udi, id, quod
fummam omnique reſpectu plenam in ſe conditionem
haud continet, propterea ipſum oportere quoad exſiﬅenº
tiam aliunde pendere: ſed tamen vnumilli infignedeefl:
exſiﬅehtiae abſolutae, cuius capªx' ratio eﬅ, vt Per con*
captum ex anticipatioriequampiam naturam vt abſolu
tam cbgnoſcas. - - .
1
Quªmobrerp conceptus naturae fumma realitate

pollentis ex vniuerfis concçptibus, quae eſſe poffunt,
return/optima ad conceptum quadraret naturae abfoluti
neceliariaej ethliuic etiamfi haud prorfus fatis faciat ,‘ ..
tamen nulla nobis Optio ¿ſi, Ted coginiur illum tenere ;~
fi quidem non poflumus exiifientiam naturae neceſſaríae’
reücere, illa vero concellag in toto pofiibilitzitis campo"
nil quidquam poffun'ms deprehenderé, quod maiori iure
queat talem exfifientiae praeflzantiam ſibi vindicare
"Ita igitur fic-habet naturale iter rationis humanae.
Primo libimet iPſa-Perſuadet de exſiﬅenti’a cuiuspiam
naturae
ni necéffariae.
audiui-ictione In hac exfiﬅentiam
iliberan-L agnoſcit
lam conceptum ab om
anquirit
eiusa quod vacuum omni conditione eflr illumque de .'
Í i i
ª 40g ART. P. II. TOM. Il. LIB. II. CAPÏÉII,
prehenditx'm eo, quod ipſum in Plena perfectaq‘ue conſi
ditione vcrſatur
vniuerſam omniúm aliorum, id
in› ſe cohibetrealitatem. eﬅ invniuerſiſièas
Verum eo, quod
illa nullis cªx'ceribus incluſa *in vnitate cernitur abſoluta,

habetque in ſe- conceptum vnius cui'usdam, \limit-pm
ſummae naturae, atque ita conclſiuditª, naturam \ſupre«
mam, vt rerum omn’ium cauſam primam abſoluta nece
ffariªm exﬅare. -‘ ‘' -
Cui quidem concept-ui Cerro. .quaedam Veritas non
_Poteﬅ denegari, ſi ſcrmo eﬅ de capiendi: con liiI, nimi.
rum, *Ji exſiﬅentianuturae cuiuspiam nece ariaeconce
datur, -in eoque conuentum ſit, vt partes eius ſequamur,
quanam in re íllanmponi velímus; wm enim non Por.
eﬅ eligi conuenlentius, potiusue nobis .nulla Optio eﬅ ,
cogimurque, -vnitati abſolutas realitatis‘ perfeazae,
Primo poffibilitati‘s fontij ſuffragari¡ Cum autem nulla
re impellimur, vt conſilium -capiamus, -tobamqúe rem
eam relinqui inxmedío mallemus, donec pleno'argumena
torum pondere ad adſenſum cogeremur, id eﬅ, fitam
tummodo de -diiudimnda laboramus, quantum ſcíamus ex
‘ ea quaeﬅione,-\ quaeque ſcire duntaxat nos opinemur;
tum ratiocinatio illa Paruçn arridet, gratía‘que OPUS ac
fauore habet, quo › defectus ratiºnum ¡mis reſar
ciatur. - a . ~
Etenim, fiin Omnibus, vti ob oculos verſªntur,
ácquieſcamus; nempe primo a quapiam exfiﬅentia data
gel adeo tantummodo mei ipfius) recta Poſſe ad exſi
entiam concludi naturae cuiusdam ábl'olúte neceffariae;
deíndc náturam, quae vniuerſam realitatem, Proinde ee
cunctas conditiones contínçat, meme!: debera Y’t abſolu
te ab vacliumffione liberam contemplare, ergo zconceptum
rei-abſoluta:: neceffitati conſentaneae eo eſſe in'uentum:
tamen inde non Poterit effici, conceptum naturae car
ceriblus circumſcxiptae, ſumma realizara carentiá, ,neceſ
fitªti abſoluta:: ideo repugnare. Nam etiamſi inconce
Ptweíus, ªbſolutum haud inueniam, ,quod iamiam vni
verſitatem in ſe contineat conditionum, inde tamen
hand Poterit elici, exſillentiam eius ob cam ípſam cau
ü
l
In \e
"SECTQ nii DE ARGUMENTIS nimius etei 409

ſam pendet-ei aliunde oportere; quemadmodum in ratio
cinatione hypothetica nonpotefi diciz vbi non eﬅ certa
conditio (nempe hoc loco perfectionis ex conceptibusbl
ibi haud et illud eﬅ, quod ad id tenetur adﬅrictum. Po
tius nobis liberum erit, caeteras omnes naturas circum
_ cri P tas P aritei vt abſolute necefl'arias concedere,
. licet
necefiitatemearuma ex vniuerfali, quem deííshabemus,
conceptu concludere nequeamus. *Sed hoc modo argu
mentum illud ne minimum quidem conceptum nobis
miniﬅraret proprietatum, quae in naturam neceffªriam
cadunt, omninoque nil quidquam effeeiffct.
l
Nihilominus tamen huic argumentq certum pon*

dus manet, quaedamque dignitasj quae, ob hanc imper
fectionem Obiectiuam , illi non poteﬅ continuo adimi.
Fac enim , ,eſſe obligationes , quae in idea rationis pror
fus verae, ſed fine omni realitate in iis ad nos ipſos ad
hibendisz id oﬅ, fine ﬅimulis et elateribus forent, nifi
natura ſumma ſumatur, quae_ legibus Practicís vim poſ
fit virtutemque impertirez teneremur quoque obligatio
ne obtemperandi conceptibus, qui, etiamſi haud obie
&iuae ſatis fuerinta tamen pro mediocritate rationis no
firae pondus habent, quibusque nihil meliusa nihilque
approbatione dignius habemus. Officium eligendi hoc
loco dubitationem contemplationis additamento quodam
Practico ex aequilibrio moueret, quin ratio ab i110, vt
pote iudice aequiffimº, non probaretur, nifi vi cauſa.
rum mouentium commota, quamuis ex manco intellectu,
hifce rationibus iudicii fuLquibus tamen nullus nouimus
meliores, obtemperaffet.
Quod argumentur‘n, quamuis reapſe transfcendem
tale videturl propterea quod poſitum eﬅ in imperfeaio
ne interna fortuiti, tamen adeo fimplex et naturale eﬅ,
vt communi fenfui conueniat ipfius vulgia fimul atque
hic ad illud ducatur. b videmus res mutarï, oriri atque
interirej ergo illaefvel certe ﬅatus illarur’n, cauſam
habeant, necella eﬅ. Quod idem quaeri vicifiim poteﬅ
de quaque Cauſa, vmquam per expekientiam data. Quo'
aequius eﬅ, vtſujaremam cazgfizlitatem colloceinus nifi in
l
41º ART. ELEM. P."II. TOM. II. LIB. II.,v CAP. Ill.
eo, vbi etfizmma cauſalitas videtur, id eﬅ, .in ea natura,
quae ¡uſe ipſa originarie contineat ſufficientiam ad effe
&um Poffibile, cuius quoque conccptus ſola Perfection::
abſoluta facile efficitur. Atque hanc cauſam ſummam
putamus tum abſoluta necefl'ariam, ſiquidcm ſimpliciter
neceffariumvidemus, vt vsq-ue ad ¡llum progrediamur,
neque vllam rationem, vt vltra illam longius migremusz
Vnde in vniuerſis Populis Per craffiffimum polytheismum
videnïus nihilominus quasdam monotheismi ſcintillasmí- ,
cam; quQ‘ne-c cogitatío nec profunda contemplatio, ſed
via naturalis ſubinde-dilucidior fix-&a intelligentiae com*
níunis 'eòs Perduxerat.
Tria tantum eſi'e Poffunt-genera argumentorum ex
ratione contemplatiua Pro exſiﬅentiª dei.
, omnes Viae, quae hoc'conſilio poteruntínflitui, aut ab
cxperientia determinata, naturaque ſingular¡v mundi noﬅn
ſenfibilis Pèrillam cognitaç incipiunt,atque inde ex legibus ,
caufálitutís vsque ad cauſam ſummam extra mundum
tçndúnſitz aut duntaxªtexperientiam indeterminatam, .
,id eﬅ, exſïflentiam quamdam, empírice fundamento P0
nunt, .aut denique ab Omni ſe omnino ,cxperiencttiacon
tinent, prorſusque ex anticipatione concludunt e mex-is
conceptibus ad exſiﬅentíam ſummae cuiusdam cauſae.
Pximum argumçntum eﬅ phyſico-fheologicum, glterum
caſmologícum, Ñtertium denique ontºlogicum. Plura nec
ſunt, nec' Poffimt eſſe.
/
Vincam: ratíonem in vna via(empirica) aeque minus_
efficere, atque in altera (transſcendentali), fruﬅraquº'
eam alas pandere, vt ſola vi contemplationís vltra mun- -
dum- ſenſi‘bflem transuolet. Atque Ordo quidem‘, qu.?
hace argumenta debent ſub examen vocari, ipfe erlt
contrarius ei, quem .ratio paullatím ſeſe amplificans 1n
flituit, . quoque primum-ea cpllocauimus. Namque pla- l
num ſiet: quamuis Primam eius-anſam dederit experien
tia, tàmenv ſolo -conceptu transſcendentali zratiolnem iii
hoc conatu-rſuo‘duci, 'in cunfflsque eiúsmodi periculis¡
quªmfibi Propoſitnm haber, -metam. Proponi. Quumá‘
v
b SECT. IV. DE IMPOSSIBJARGUM.ONTOLetc. 4!!
obrem ab examine argument¡ transſcendentulis incipiam,
ploﬅeaquc videbo, quid additamentum empirici Poffit ad
vim probandi eius augendam efficere.
Capiti: fer-tii
SECTIO 'QC/'AR TA.
.De imprzfflbilitatc argument¡ antología¡ pra tag/flan
- ' tia del'.
Ex iis, quae hactenus diximus, facile intelligitur:
conceptum naturae abſoluta neceſi'ariae eſſe conceptum
Purum rªtionis, id eﬅ, meram ideam, cuius rcalitas ob
ieffiua eo, quod ratio illa opus habet, nondum proba-ea
eﬅ, quae etiam de quadam, quamuis inacceffa, Perfe
&ione teﬅatur, proprieque potius facit, vt intelligentia
çarceribus coêrccatur, quam vtVerumſihoc
dilatetur atque‘hmplificetur. ea ad obiectas
locoreshoc
nouas
mi
rabile atquc ªlienum videtur, concluſionem ab exſiﬅen
Ga quapiam data. in vniuerſum, ad quªmpiªm exſiﬅenª
fiam abſoluta neoeſſariam vim adferre .atque in ſe veri
tatem habere videri, cum tameu nihilominus vniuerſue
leges inçelligentiae, quibus qqeatf'huiuscemodi necefflta
tis conceptus fox-mari, nobis Prorſus aduerſentur.
Fuerunt, et ſunt, qui de natura aljòím‘e nmflhriizct '
loquerentur, neque tam in eo elaborªrent, vt intellige
rent, an et quomodo eiuscemodi res vel modo cogitatio
ne Poſſe!: depingi, quam potius vtcius exſiflentiam pro
barent. Iam deſinitio verbi de hoc conceptu facilis eﬅ,
_ fcilicet ¡llum in eo verſari, quod vt non fit, ſieri ne
queat; verum ea re nil quidquam euadimus dofliores,
ratione conditionum, quibus fit, vt non Poffis, rem nou
effe, vt: aliquid, quod cogitari nequeat, conſiderarc¡
quaeque Proprie continentur eo, quod ſcire cupimus,
nimirum vtrum hocce conceptu ¡¡liquid omnino cogita-,
tiene informe-mus, nec ne. Namque ſi vniuerſas cone,
ditiones, quibus‘ ſemper opus eﬅ intelligentiae, vt ali
quid vt vneccfl'arium ſpefietur, ope vocabuli: alzſolutez
I
l
472º' ARTÍ, E'L‘EM. ª‘P‘. II'. TOM-Ii. LIBÑII. CÁP. m.

qabiccerim,
_l tum eo cuiusdam
conceptu nondum efficíetur, vt intelligam,
abſoluta neceffarii adhuc’ vtí'um
quid- '
dam cogitem, an forſitªn neutiquam quidq'uam mente'
ªgitem.
Quid? .quod hunc‘conceptum, ſola fortuna auſum, '
tandemque prorſus vſu' tritumſi, praeterea copia exem
plior’um enodari Putarunt, ita, vt omnis vlterior de Per
ſpicuitate eius inquifitio penitus inutilis videre‘tur.
Quaeque geometriae enunciatio, velut triangulum tres
angulòs habere, ſimpliciter neceſi'aria eﬅ, atque ita.
factum eﬅ', vt de re ſermo effet, prorſus extra ſphaeram
Poſita intelligentiae noﬅrae, quaſi Probe intelligeretur,
quid ex concepto. dici de illa velint. '
Omnia illaiexempla putatitia,.ne v‘llo quidem exce

pto, a iudicii¡ deſumta ſunt, non a rebm earumque exſi
-ſientia. Sed neceffitas abſoluta iudiciorum non eﬅ ne
. ceffitas abſoluta rerum. Etenim neceffitas abſoluta iu
dicii eﬅ tantummodn neceffitas ad conditionem ádﬅricta
reiÑattributiue
dixit, in indicio.
tres' angulos 'Enunciatioeſſe,
ablolute neceſſarios ſuperior
ſed, haud
cumſi
ádiunctione, ſi triangulum adeﬅ (datum eﬅ), etiamltres
anguli (in c0) neceffario adſunt. Nihilominus hace ne
ceſïítas logica tantam vim exſeruit illuſionís ſuae, vt,
conceptu ex anticipatione _rei cuiusdam formaron atquc
ita conﬅituto, vt eius ambitu fimul exſiﬅentiam teneri
putªrent, inde certo concludi Poſſe crc'derent, › quoniam
rei huic conceptui ſubiectae Aelxſiﬅentia neceffario com
petit, id eﬅ, cum adiunaçíone, vt eam rem vt datam
(exﬅantem) ponam, etiam exſiﬅentiam eius neceíſario
(ex regula identitatis) poni, eamque naturam ipſam
Propterea abſoluta neceffariam eſſe, ſi quidem exſiﬅen
dia eius in conceptu pro lubitu accepto, atque cum ad
iunctione, vt: rem ei ſubiectam Ponam, vna. cogitatur. ›
Cum'attributum in iudicioct identico_ ſufluleï-o ſub
içEhimque retinuero, 'repugnantia exflſiﬅet, Proiſinde di
c0: illud huic competitxneceffario. « Sin autem ſubie
&um vnª'cum attributis ſuflulerq, nulla emerget'repu~
\
ÏECÏI’. 17V. DEIMPOSSÏB. ARGUM. ONTOL. etc. at 3 ª
gnantia; neque enim quidquam amplius adeﬅ, cui poſ
fit repugnari. Triangulum ponere et tamen tres eius
angulos tollere, Pugnat; fed triangulum vna cum angu
lis tribus eius tollere, non Pugnat. Similiter cum con
'ceptu eﬅ naturae abſoluta necelfariae comparatum Si
exſiﬅentiam'illius tollas,, tollis rem ipfam cum omnibus
attributis eius; vnde tum repugnantia exſiﬅet? Extrín
ſecus nihil eﬅ,
extrinfecus cui repugneturj
neceifaria ſi quidem
eſſe; neqctue res non debet
intus quidquam Eﬅ¡
quippe, fublata re ipſà., omnia interna ſimul ſuﬅuliﬅi.
Deus eﬅ omnipotens; id iudicium necelfarium eﬅ.v Om
nipotentia tolli non Poteﬅ, cum ponitis diuinamy id eﬅ,
infinitum naturam, cum cuius conceptu ille vnus eﬅ
idemque Sin vero dicatis : Dem non cﬅ,tum non eﬅ, neque
omnipotent'ia; neque aliquod attributorum illius datum
eﬅ; ſi quidem vniuerfa funt vna cum fubieazo fublatayneque .
minima in hac cogitatione pugna incﬅ.
i Vidiﬅïs igiturl attributo iudicii cuiusdam vna cum
fubieao ſublato, numquam polfe repugnantiam inter
nam exfiﬅere, qualecumque attributum vídeatur. Iam
nullum exitum habebitis, nifi forte dicatis: effe ſubiecta,
quae tolli nullo modo queant, quae proinde oporteat
manera. sneceffaria;
àbſolute verum hoc
quaeidem foret, fumtio
quidem atquei eﬅ,
fubieaca elſe ct
de cuius
veritate modo dubitaui, cuiusque pofiibilitatem vos mihi
Voluiﬅisdemºnﬅrare. Namque Poﬅum minime cogita- ~ '
tionem informate 'de re, quae, vna cum vniuerſis attri
butis ſuis fublata repugnantiam relinqueret, neque ta
mem praeter repugnantiam, nullum prorfus habeo im
poliibilitatis inſigne e meris conceptibus puris ex antici
Patyione.
Contra has omnes argumentationes (quas nemo ho
mo Poteﬅ recuſare) memet per cafum quendam prono- v
catis, quem mihi , tamquam aliquod argumentum de fa
&0, ohiicitis:
dem hunc effevbi
vnum, tamen
rem quendam concept-um',
obiectam non et qui
eſſe, eamue toll-l
Ii in fe ipfo pugnarey isque eﬅ conceptus‘haturae Perfe
&iffimae fentis realifiimil/ Haber in ſe, fic airis, om
I
\HI4 ART. ELEM. P. II. TOM. n. LIB. I’I. CAP. mct.
hem realitatem , et poteﬅis iure veſhÏo, ïtalem natutam

effe Poſſe, ſumere (quod quidezn in praeſens concedo,
etfi pe'i'multum abeﬅ, vt conceptu a pugna interna li
‘ be‘ro, elſevniuerſa
realítate rem obiectam Poſſe,quoque
continetur eu-incatur). ª'º)
exſiﬅentiazſiAtqui
ergo
exſiﬅentia latet in conceptu eius, quod effe Poteﬅ;
Quae quidemvres cum tollitur, tollitur etiar’n Poffibilitag
-M,
rei interna, id quod repugnak. " › "~
' * . y ' .
Ad haec habeo, quae reſpondeam: mmxam vos mi ›-<uªn-uºxu
èidiﬅis’in repugnantiam, cumv in conceptum .rei,,¡quam

vduntaxat quoad eius poffibilitatem voluiﬅis cogitu‘qquo
illud cumqueindideritis.
'exſi‘ﬅentiae nom'me rectoQuo
fiat, iamiam conceptumviciﬅís
vobris conceffo, illius
quidem ad ſpeciem, re Vero iPſa nihil quidquam dixiflis;

in meram enim tuutologiam offendiﬅis. Quaero ex vos
bis, eﬅne enunciado: han vel ,illa re; (quam elſe Poſſe
vobis, quae ¡lla cumque fit, concedoſiexſiatz eﬅne, '1p
quam, haec enunciatio analytica an ſynthetica? Si ana.
lytica eﬅ, per exſiflentiam_ rei nihil quidquam açcedit ad
cogitationem veﬅram de re, tum vero auf nece‘ffe erit,
vt, quae in vobis ineﬅ, cogitatio in re iPſa verſetur, aut
exſiﬅentiam ſumſiffis, vt ad Poffibilitatempertinentem,
tumque exſiﬅentiam. vti dicitis, e Poffibilitate interna
concluſíflís, quod nil eﬅ, niſi miſera taufologia. Voca
bulum: reªlitas, quod in conceptu. rei'ªliter ſonat, at
gue exſiﬅentia ín conceptu attributi, nil'efficít. Et
çnim, ſi vel Omnem Poſitionem (nihil attinet,, quid Po
nat'Is) realitatem vocatís, rem iamiam vna cum \Omnibus
attxibutis eius in conceptu ſubiecti Poſuiﬅis, vtque in
ª‘) Concepfus ſemper eſi'e poteﬅ, cum ſibi hand repugnat. Il?.
eo cernítur nota poffibílitatis logica, eoquç res ill¡ ſubíectª
díſcernítur a nihilo negatiuo. Verum nihilominus is effiz
çoteﬅ conceptos iuanís, niſi realítas obíectíu’á ſyntheſeos,
" ?un conceptus generatur, ſingularim prohetur;-.quo_d vel'º
- emper, vt ſupra oﬅendimusr poſitum eﬅ in principils, quazº
—. eſi'e poreﬅ, experíemiae. non m decreto analyſeos (eiïªfº
repugmntiaa). Quae quídem cautío eﬅ, yt ne a poſfibíhta
te conceptuum (logica) Rakim ad poflibilitatem tez-um ('ºª'
' lem) concludªmus, . '- ' ª
SECT. IV. DE IMPOSSIB. ARGUM* ONTOLel’c. atis
veritate rerum appanentem ſumſiﬅis', neque quidquam

agitis aliud in attributo, quam vt eam tantummodo re
petatis. contra ſí fateamini, quod quemque ſanum ae
quum eﬅ fateriÑ quamque enunciationem exfiﬅentiulcm
elle ſyntheticam, qui tandem ciontendetis , attributum
exiilientiae non Poſſe fine pugna tolli? cum hoc Praecí
pue proprium ſit analyticaruml quarum quippe natura
peculiaris in hoc ipfo polita videtur-g
Ac ſperarem quidem, haſce argutationes ſubtiles,
fine circuitione et -anfractu, accurata determinatione
conceptuslexiiflentiae conuelli, nili vidiffem, illuſione,
permutando attributo logico cum alio reali fid eﬅ, de
terminatione cuiusdam rei), omnem fere inllitutionem
correaioncmque recufari. Ãttribufo logico poteft quod
cumque velisj ſeruire, atque adeo ſubiectum poterit {í
bi ipfum attribuig ſi quidem ab omni materia ſcſc logi
ca continet. Sed determinatio in attributo_ verſatur y
praeter conceptum fubieazi accedente eumque augente.
lgitur cam, neccfle eﬅ, illo non iam contineri.
Elſe; manifellum eﬅ, in nullo attributo veri-ari
reali, id eﬅ, in conceptu cuiuspíam, quod poffit ad con
ceptum rei cuiusdnm accedere cernitur illud duntñ-º
xat in pofitione rei cuiuspiam, certarumue determina
tionum per ſe ipfarum In vſu logico tantummodo c0
Pula efficitur iudicii. Enunciatío: dew eﬅ omnipotenr,
conceptus duos compleflitur, quae res ſibi ſubieé’cas ha
bent: et deus, et iomnipotentiag vocabulumz 15/15; non
inſuper in attributa verſatur, ſed in eo ſolum, quo at
tributum ponitur in adſefflone adſubieòïum. Iam , cum,
ſubiecto (deo) cum omnibus attributis (in quibus etiam
omnipotentia eﬅ) coniunazoj dico: dem' eﬅ, fine eﬅ deus
aliquigtum nullum attributum nouum ad dei conceptum
iungo, ſed tantummodo ſubíectum per ſe ipſum Pono
cum omnibus eius attributís, et quidem rem obiettam
in relatione ad meum conceptum. Vtroque debet accu
_ rate idem contineri, et proinde ad conceptu‘m, quo ſola
p pofiibilitas exprimitur, eo , quod rem ei ſubiectam vt'
fimpliciter datam verbo: ç/Z cogitoi nihil quidquam am-"ª
xt
l ‘
qui ¿XRTÑELEM P. II. TOM. Ir, tuiim CARÑIII, .
'R
plius Pot-:ﬅ accedere Atque ita eo, quod exﬅat, nil

continetur, nili id, quod poteﬅ effe’. i Centum Íòaéhimi
corum numeratorum ac praeſentium (ſi’ue'realium) ne
minimi quid pluris quidem compleaiintur centum cogi-i
tatione’fiffis et Poffibilibus. Cum enim hi conceptum
folum , illi rem ipfam ſub hunc conceptum fubieazam
eiusque Poſitionem per ſe ipſum denotenta ſequitur, vt,
ſi plusin illa re, quamin hoc conceptu‘, ínſit, conceptus i
meus nonitotam rem illi propoſitam exprimat, eoque
v efficiatur, vt conceptus haud rei illicongruens videatur.
Sed Plus ſiieﬅ in facultatibus meis, ſi reapſe Ioachimiz
corum centum poffideam, quam ſi folam tantummodo
cogitationem eorum agitem (id eﬅ, Poffibilitatem). Et
enim resnon
parets conceptui ſubiecta, ſiconceptu
tantum aualytice ea vere _con’tinetun
adeﬅ atque ,ſed
ªP ct
fynthctica ad conceptum (qui in determinatione condij

tionis meae verſatur) accedít, ita vt, extra conceptum
meum; illi centum
nimo, quidem Ioachimici,
augeantur hac praeſentia
et creſcant. i ſua ne mi
l . .
Quamobrem ſi rem aliquam, quibus quotque attri
butis‘ve'lim' (in ipfa determinatione perpetua), cogito,
eo, quod inſuper acido¡ haec reS-exﬅ'at, ne minimum*
uidem ad rem accedit. Si quidem alias non idem ex*
Ãare’t¡ ſed Plus,- quam conceptu'informatum co‘gitaue
ram, nequeexﬅare.
dicere poffem,
fubiepcam‘v Quodſi- ipfam
igitur rem conceptui
naturam cogitomeo
vti
fummam
ﬅio realitatem
relinſiquitur, dine nec
exileta defectu), tamen femper
ne. ' Quamquam quaeini l
enim
conceptu meo verae, quae effe poteftt materiae rei 611-."
iusdam in genere, nihil deeﬅ, tamen aliquid deeﬅ Práeª.
terea in adfectione ad vniuerſam conditionem meam coi _
gitationis, nimirum cognitionem rei cuiusdam obiectae J
extvſu rerum Poſſe et experientia (a poﬅeriori) Petiſi At
que hic etiam cauſa ſeſe manifeﬅat difficultatís in ea 'tf i l
obuerſantis. Si ſermo foret de re ſenſibus obnoxiajnorr
Poſi'em exſiﬅentiam rei cum {'_olo rei conceptu confundefli ª
re., i Namque conceptu resi obiecta tantummodo cum1 t
conditionibus vniuerfalibus cognitionisi quae cflepotgflj'
i \
SECT. IV. DE IMPOSSIB. ARGUM. QNTOL. etc. 417
empiricae generatim vt confentiens atque conueniens,
ſed per exſiﬅentiám vt contextu vniuerſae experientiae
complexa cogitaturg inde fit¡ vt cbniü‘ncti’one cum ma
teria experientiae vniuerſae‘ conceptus .rei' necquidid
quam augcatur, nec crefcat, ſed cogitationi'noﬅrae Poſ
fibilis illo perceptio accedat. Contra ſi exſiﬅentiam ex
ſola velimus categoria pura cogitare, nil mirum “eﬅ, nos
nullam Poſſe notam indicara, qua illa ab ſola Poſi’íbilíta
te digtioſcatur.
v Quocirca, quid quantumque conceptu noﬅro rei
cuiusdam obiectae contineatur, tamen necefie eﬅ, vt il
lum migremus, quo huic rei exſiﬅentíam impertiamus,
Quad quidem in rebus, quae ſub ſenſus cadunt, nexu ef'-v
ficitur cum quapiam mearum perceptionum ex legibus
empiricís; ſed rerum cogitationi purae ſubiectarum ex
ſiﬅentiam cognoſcendi nullum prorfus adminiculum eﬅ,
quoniam ea prorfus deberet ex anticipatione cognoſci:
verum noﬅra cuiuscumque exſiﬅentiae (flue perceptione
proxime fiat, ſiue concluſionibus, quae aliquid cum per
ceptione coniungunt) confcientia tota pertinet ad vnita
tem experiehti‘ae, et quamquam haud adfirmari potefll
exſiﬅentiam uandam extra huncce campum effe ſimpli
citer non po e, tamen ea in fumtione verſatur, quam
nulla re probare poffumus et tueri.
conceptus naturae ſummae idea eﬅ varib reſpectu
vtiliflíma; ea autem ob eam ipſam rem , quoniam mera
idea eﬅ, prorfus videtur ínhabilis,, ad cognitionem no- I
flram ratione eorum, quae exſ’cant, per ſe dilatandam.
Illa ne tantum quidem valet, vt ratione eorum, quae eſ
ſe pqffunt,vberius per eam edoceamur. Nota Poffibilitatís
analyticaa quae in eo cernítur, quod meris poſitionibus
(realitatibus) nulla repugnantia generatur, non poteﬅ ii
litributorumv
quidem denegariz ſedrecum
realium in coniunfflone
quadam ſyntheſisomnium at
efficiªtur,
cuius de Poffibilitate haud poffumus ex anticipatione iu
di‘care, quoniam nobis non ſunt realitates ſpeciatim da
tae, et, ſi hoc contingªt, nullum vſpiam iudicium inlea
locum inueniat1 ſi quidem nota pofflbilitatis uotitiarum
v
4~I3 -ART. ELEM. P, II. TOM_.II. LIB. II. CAP. ,_
ſyutheticarum ſemPer tàntum in vfu debe‘t ,experientia
que quaeri, adquam auteni res ideae ſubiecta haud Pot
eſl Pertinere; celeberrimus.Leilmitiuu Permultum .al1- ‘
.cſi,v vt id praeſiitcrit, quod pütareè, ſcilicet, vt ex anti
cipa’tione
ſae vellet poſlibilitatemvnaturae
perſpicere. ſi ' idealis tam excel~.
~
Quamobrem in frequentnto illo argumento ontolo

gico (Carteſiaho), de exſiílentiª-natura’e ſummae ex con
.cePtibus, omnis et Opera ,etr labor fruﬅra' collocatur, ne
que quispiam e ſolis ideis augebitur notitiis , Perinde vt
mercator opibus , ſi , vt conditionem ſuam meliorem
iedderet, Pecuuiae in arca Praeſenti' vnu'm alterumue
zero adſcriberet.
‘ x
* .
, Capítiir tcrtii "'

SECTIO' QUINTA' _’ _' ¿g
.De
' impqfflbilitate
’ \ argument¡
tia dei.caxmologz'ci pro exſﬅen-.
' - Ab natura prorſus alienum quiddam ſuit, meraque

ingeníiſcholaﬅici nouitas, vt ex idea ex ſola libidineªï
'concepta ipſam oblatae rei illi conſentaneae exſiﬅentiam '
cuperent enucleare. Ac Profecto quidem in hac via
- numquam ~illud foret tentatum , fine praeuia neceffitate.,
rationis, quidpiam neceffarium (in quo Poffit in Progre
diendo confiﬅi) ad exſiﬅentiam generatim adſumendílſet ,
niſi ratio, cum haec neceffitas debeat abſoluta elſe atque
ex anticipatione certa; coacta effe’t, vt quaereret conce—.
Ptum, qui, quantum fieri Poffet, eiuscemodi deſiderio
ſatisfaceret, quamdamque exſiﬅentiam Proponeret pror
fus ex anticipatione cqgnoſcendam. Qui quidem puta
_ batur in idea
di, 'atque ita naturªe
duntaxatcuiusdam perfeEliHimae
ad cognitionem deprehen
adhctibebatur ma#
, gis determinatam illius, quod, iam aliunde ſibi perſua
fum habebant,
ict ſariae. Interimexﬅare oportere,
hoc naglrale ſcilicet
rationis 'iterctnaturae neceſ
celatum eﬅ,
cumque debuiffet in hoe'cónceptu finiri, al) eo tenta
\
SECT. V. DE IMPOSSIBIL. ARGUM. COSMOLetc. 4 x9

runt Proficisci, quo neceffitatem exſiﬅentiae inde deri
varent, quam tamen debebat ſupplere. Vnde tum ex
ſiﬅebat argumentum ontologicum illud male inﬅitutum,
quod nihil in ſe cohibet,‘ quod vel naturali intelligen
tiae et fanae fatìsfacex'et, vel examini fubtil'ì Probaretur.
Argumentum cosmologicum, quod nun; explora
bímus, coniunctionem neceffitatis abſolutae cum fumma
realitate retinet, verum, cum, vtiontologicnm, ab rea
litate fumma ad neceflitatem in exſiﬅentia concludere
deberet, potius a neceflitate abſoluta cuiuspiam naturae
in anteceffum data ad realitatem illius concludit carceri
bus vacuªm, atque eatenus omnia faltem in orbitam du
cit ratiocinatíonis, nefcio rationi conuenientis an argu
tantis, certe naturalis , non folum communi intelligen
t-iae verum etiam contemplatiuae plurimum in ſe perſua
fionis cohibentia-quemadmodum eam quoque, in ocu
los incurrir, omnium theologiae naturalis primas lineas
ducere, quas femper fecuti funt, et porro etiam ſequen
tur, vtcumque ornamentorum copia vefliantur et con
tegantur. Atque hoc argumentum, quod idem Leibni
tium a contingencia mundi vocauit, iam ob oculos pona
mus, illudque ex‘amini ſubiiciamus. '
Sic ſe habet: fi aliquidexﬅat, neceffeeﬅ, vt exﬅet
quoque natura abfolute neceifaria Atqui ego certe qui
dem exﬅo: ergo exﬅat natura abſolute neceifaria Ad
fumtione quaedam continetur experientia, propofitione
concluiio ex quadam experientia in genere ad exſiﬅen
tiam abſoluta neceffarii. ª) Igitur argumentum pro
prie ab experientia proficiſcitur, proinde illud non pror
ſus ex anticipatione, fiue ontologica, ducitur, quoniam
que res vniuerſae, quae eſſe poteft experientiag munſi
*D Haec confequentia notior eﬅ, quam quae opus fit hoc loco

~, fuſius proponi. Poſita eﬅ illa quidem in lege phyſical cau-v
ſalitatis_transſcendentali putatitía, omne fortuitum ſuam cau
ſam’ habere, quae, ſi rurſus fortuita fit, itidem càufam ha.
~ beat, neceſi’e eﬅ, donec ſeries cauſaru'm fibi inuicem ſubi'eÃ
flavum in caufa abſolute neceifaria finiamr, fine qua nulla
‘ illus vniuerfitas-viderecur., o . . '
42º ART. ELEM. ‘P.II. ’Í‘OM.lI. *LIBLIIQ CAR-m:
dus vocatur, idcirco illud akgumentul'n carmologicum
appellatur. Quod cum praeterea ab Omni ſingulari re‘
rum experientíae ſubiectarum Proprietate, qua hicce
mundus ab Omni alío, qui elſe Poteﬅ, diſiínguatur5 {eſe
contineat: etiam íam nomine ab argumento Phyſico-º
theologico diſcernitvur, quod obſeruationibus vtitur ua
turae Peculíaris huius‘ noﬅri mundi ſenfibilis Pro argu-,
mentis. ~
Iam porro axgumentum concludit: natura neceffu
ria vno‘duntaxat modo, id eﬅ, ratione praedicatorum
omnium, quae elſe Poffunt, oppoſitorum vno ſolum eo
rum Poteſ’c determinari,²proinde per'conceptum ſuum
perpetuo definitum fit, neceffe eﬅ. Atqui effe tantum
vnus poteﬅ rei Cuiusdám conceptus, qui cam Perpetço
,ex anticipatione determinét, ſcilicet conceptus naturae
Perfectiffimae (realiffimae’): ergo conceptus naturae per
fectiffimae ſolus eﬅ', quo Poffit natura neceffaria cogida
ri, id EH', natura ſumma exﬅat neceſſario. '
In ;hoç argumento cos‘mologí'cdſ tot; decreta* conue-ª
ñiunt argutzmtia, vt ctratio contemplátiua vniuerſam 'iu'j
éo artem, ſuam dialecticam cxcitaffe vide’atur, quo ſpe
cies quae eſſe pofflt maxima transſcendentalis efficere
tur. Miſib interea ad tempus illius examine, dolum in
ea aperiemus, quo argumentum vetus mutata forma Pro*
nouo vendita‘ns ad duorum teﬅium’ ponſenſum Prouocat,
nempe teflem rationis Purae, ªliumque fidei empíricaeª,
qui tamen idem cum ¡llo eﬅ, qui veﬅitffin duntaxat *10-*
eemque mutat, ve Pro altero reputetur. Quo'firmius‘
fundamentum iaciat, hoc argumentum ñítitur expefiénª'l
leia, eoque videri vult ab ontologic‘o diuérſilm, quippc
quodpmnem ponit fiduciam in ſolis conceptibus puris‘_
ex anticipatione. Verum hac experientia’ vtitur argu
mentum cosmologicu'm propterea, vt'vnum 'tantumm'óª‘
do graduffl faciat, nimirum ad',quae
exſiﬅentiam
at‘tributa naturae ne'
c’eíïarſiiae ix] vniue‘rfu’m. ’ Cui; ſint, 'argu
¡Ïnento empírico nou Poteﬅ ddceri, ſed tum ratio pror
ſus illud dimi‘ttitz in_ me‘risque anquirit conccptibus,
qui ſcilícet in nªturam abſolwte .neceſi'axiam in genere
_ *SECT;V. DEIMI’OSSIB. ARGUM.COSMÓL.CtC. 42x
«cadete debeant, hoc eﬅ, -quªnam in re eorum omnium,
quad effe poffunt, requiſita neceffitªtis ªbſolutae com
-plexa videantur. Iªm hace requiſita Puta!: in ſolo con
ceptu naturae perkeffiffimae inuenirí, tumque ſic con.
cludit: in eo cernitur natura_ abſolute vneceffaria. Sed
manifeﬅum eﬅ, in co ſumi, conceptu naturae, cui ſum
.ma inſit perfectio (realitas), conceptui neceffitatís abſolur
tae in' exſiﬅentia prorſus ſieri ſatis, id eﬅ, ex illa ad
hanc Poſſe concludi; quod quídem enunciatum eﬅ ab
argumento ontologico adſertum, quodque proinde, ia
argumento cosmologico ſumtnm, quaſi quoddam funda.
mentum ponitur, quod tamcn ipſum voluerant vitara.
Namque .neceffitas abſoluta cernitur in exſiﬅentiª e me.
rís conceptibus. Quodſi ergo dico: conceptus naturae
Perfectiffímae (entis realiffimi) eﬅ conceptus talis, ,et
quidemrvnus, qui ad exſiﬅentiam neceſi‘ariam aptus ei:
que conueniens eﬅ; tum etiam, oportcbit, concedam,
Tex e’oProprie
hoc Poſſe poﬅerius Concludi. Ergo hoc argumen
tum tantummodo eﬅ illud ontologicumv ex me
ris conceptibus conflatum, quod omnem Probandi ner'
*vum in ſe continet cosmolo'gici, quamque oﬅendunt, exè
Perientia p'rorſus otioſa eﬅ, fortaſi'e, vt duntaxat ad con*
c‘eptum neceffitatis'abſolutae ducamur, nou ªutem vt
hancín quapiam re determinata euincamus. Namque,
_ſimulatque hoc, nobis propoſitum -eﬅ, vniuerſa nobis
çontinuo experientia relinquenda_ eﬅ, atque in puris
Ñconceptibus anquirendum, quo ſere 'tllorum Potiffimum
bonditiònes poffibilitatiè nàtú'rae abſoluto neceffariue
con'tineantur. , Verum poffibilitate qiuscemodi naturae
cali .modo. Perſpccta, etiam illius exſiﬅentia probata vide
tur; fi quidem idem eﬅ, atque: in vniuerſis íís, quad
Poffunt eſſe, vnum eﬅ, quod neceffitatem abſolutam in
ſe contínet, ídeﬅ, eat-natura ſimplicïter ncceffario ex~
ﬅar. _ ’ - - ' ‘
. Omnes concluſionwm fallªciªe aperiuntur facíllime,
,cum in via logica ob oculos ponuntur. 'Quod et nobis
in praeſens Propoſitum eﬅ.
Si velra. 'eﬅ enunciado: vnaquaequc natura neceſſa
Ííiçqdem-çfl natura Pcxfpctiffima (ens realiffímum, 'm
k
422' ART. ELEM. P. IL' "TOM, II. LIB. CAP. II‘L
quo nerúus Probandi ineí’c argumenti cosmologici); pez*
inde, atque vniuerſae enunciationes ªientes, Poſſe de
bet, ſaltim per accidem, conuertï, ita: quucdam naturae
Peffectiffimae ſimul ſunt naturae abſoluta neceffariae.
Atqui natura 'perfeí’ciffima (ens realiffimum) ab alía in
nulla re differt, ideoque quod valet de nonnullis hocca
conceptu complexis, illud etiam valet de vniuerſis. Pro
inde (in hac tcauſa) etiamſimpliciter Poterit’conuerti, ſic:
quaeque natura perfectiſiíma eﬅ natura neceſſaria.Quod
Pronunciatum cum e ſolis ſuis conceptibus ex anticipa~
tione determinatum ſit: c‘ogitur, vt ſolus Conceptus na'
turae Perfectiffímae eri-am neceffitatem illius abſolutam
in ſe contineat; id quod' ipſum ab \argumento Oncologi
co adſerebatur, quod vero cosmologicum noluit agno
':ſcere', nihilominus tamen concluſionibus ſuis, vt clan
culum atque la'tenter, fubﬅrauit.
Itaque [Üanum eﬅ, alteram viam, cui ratio contem
platiua inſiflil*.,_ad exſiﬅentiam nªturac ſummae euincen
dani, perindeac Prima illa fallaxeﬅ, verum etíam Pro
Pterea in vitiol. vjdetur, quod Peccªt ex ígnorªtiona
elenchi,ſi quidem nobis Pollicetur, nouo nos tramite faſe
ductulrum, quos tamen ex anfractu breui rurſus in vete
rem reducit,_ quem eius cauſa modo reliqueramus.
Brcui ante dixi,"_in hocce argumento cosmologico

_Permagnam vim latere ªr‘rogantiae dialefficae, quae fa
clle a critica transſcendentàli aperirí Poffit ªtquª
euerti, ‘ '
Veluti 1)" occurrit decretum transſcendentale; a
\fortuito ad cauſam concludendi, quod tantummodo in
mundo ſenſibililocu‘m habet, verum extra- illum Omni
Prorſus deflitutum ſententia‘eﬅ. Namque concePtus
mere íntellectualis fortuiti nullam Poteﬅ generare enun
ciatl'onem ſyntheticam, qualis eﬅ pronunciatio effectiº
nis ca‘uſarum, quae Poﬅerior quidem inani voce ſonar,
nullamque vſus ſui notam habet, niſi _in ſolo mundo ſen
Ïibili; ſçd' hoc loco id 'ipſum eo effici debebat, vt vltrª
mundum ſenſibilem peruehexºmur; -2) Concluſio, ab
SECT. V. DF. IMPOSSIB. ARGUM. COSMÓL. etc. 42 3
impofiibilitate feriei infinitae cauſarum in mundo fenfi
_bili aliarum Poﬅ alias datarum, concludendi ad cauſam
aliquam primam, cuius quidem rei principia ipfa yfus
rationis in experientia nullam nobis copiam poteﬅaxem'
que faciunt, multo
tenarneutiquam minus
potefl vltra eam
Produci) hocce(vsque quo illa
decretum ca
pollu
mus dilatare. 3) Falſa ratíonis quies, reſpectu huiusce
ſeriei perficiendael ~ eo, vt omnes tandem conditiones re
inoueantur, fine quibus tamen nullus cuiusquam neceſ
fitatis conceptus locum inuenire poteﬅ, cumque turn
nihil'amplius'queat comprehendi, hoc pro abſolutione
conceptus fumitur. al Permutatio pofiibilitatis logioae
conceptus cuiusdam omnis perfeaionis coniunctae (fine
repugnantia interna) cum transſcendentali, quae prin
cipio opus habet eiuscemodi ſyntheſeos efficiendae,quod
ipſum vero viciffim-poteft ſolum’ campum experientiaeg
quae poffit eſſe, ſpectare, et ſic porro. i
. Artificium argumenti cosmologici id- folum ſpectat,

,vt vítetur argumentum pro exlillentia naturae cuiusdam
neceirariae ex anticipatione per ſolos conceptus, quod
ontologice deberet inﬅitui, cuius quidem rei efliciendae ~
noﬅram omnino infirmitatem ſentimus. ct Atq‘ue hoc re
K ſpectu ab exſiﬅentia vera fundamento pofita _(ab expe
rientia quadam in genere), quantum fieri Po‘teﬅ, con
-cludimus ad quampiam eius conditionem abſoluta necef~
Tatiam. Cuius tum -poffíbilitate explicanda non opus
habemus.- . Si quidem, illam egcflare, probato, ſuperua’
'cſi-:mea eﬅ quaeﬅio de illius poffibilitate. Quodſi hanc
- naturam neceffªriªm ex qualitate -eius accuratius velimus
determinara, non id quaerimus , quod fatis _ſit ad neceſ
fitatem exſiﬅentiae ex conceptu illius comprehenden
dam; quoniam ſi illud Poſi'emus, nulla fumtione empi
rica indigeremus-s verum tantummodo conditionem ne
gatiuam (ſine qua n'on) quaerimus fine qua natura quae
dam haud eflet abſoluta neceifaria Quod fane quidem
in omni alio conclulionum genere, ex conlecutione data
ad rationem il-lius. commode fieri poffet; ſed male hic
ªccidit, vt conditio ,’ quae adneceliitatem-abfolutam re-ſi
'424 ART. ELEM. P. ll. 'TÓMJL -LÍBJII. CAP. '1711.
.quirituz-,jv 'm vna duntaxat natura quadámdqucatz depre'
hendi, quae Proinde in conceptu ſuo \miue'rſa deberet,

quaeadneceffítatem abſolutam poﬅulantur, complecti,
ideoque vt ad illam conclufio ſieri ex anticipatione queat,
çfficit; id eﬅ, deberet et retro viciſſim concludi: -cui rei _
hic conceptus (ſummae perfectionis) competit, et abſo
:lute necefſaria eﬅ, et,ſi ſic non poffum concludere (quod
ſane debebp fateri›,' fi argumentum ontologicum euitarº
cupiam’), actum de me in hac via no’ua erit, ibi'que' rur
ſum memet conﬅitu-tum video, vnde ſueram profectus.
' llonceptus, naturae ſummae quaeﬅionibus quidem vhi
Verſis ex anticipatione facit ſatis, quáe de determinatio
,nibusrei cuiusdªm internis poterunt proponi, isque
Propterea=in ideali vçrſatur quodam haud ſui quiddám
iïmile hahentefiguidlçmconceptu vniucjrſali illud ſimul’vt
fiñgulum aliquod (indiuiduqm) in vniucrfis, quae eſſe
Poffunt¡ rebus diﬅinguitur. - Verum quaeﬅioni de exſi
flentia-ſui-ipfius_pxorſus non .ſatïsfacit, quod tamen P0-.
;tiffimum ſpeflabatur, ~nequé ad interrqgationem illius;
:qui exſiﬅentiam ſumebat natura-.ª. cuiusdam neceſſariae,
et‘vtantummodo auebat ſcire', quaenam in vniuerſis re'
bus Pro illa reputanda fit, ¿pecera?. reſponder¡ :v hace iﬅic
eﬅ natura. illa neceffaria. v ’ '
l _l Poteﬅ licere, vt exſiﬅentia náturaç ſúmme ſufflcien

fis, vç cauſaç onn1í_um,›quaç eſſe poſi'unt, effectorum,
ſumatur, 'quo facilíor ratioqi ;eddatup vnitas ratíonnm;
uas ea quaerit, explícanxíqm. Verum, taptum ſibi
ªumere, _vt adeo dicatur: eimmodi natura vere exſiat? id
,non nmplíus modeﬅa oxjatio eﬅ hypctotheſeos lſicitae, ve
¡ yum impudens firmitatis. apo'difiícae arrçgan’çïa; 'ſi qui
dém, quod abſolut‘e necefl'ario cpgnpſci perhibetur, eius
?Rogue cog'uitio' neceiſitatiem ixn ſe cohibeat, 'neceſ
ee .
Tota idealis transſçendentalís in eo vertitur quad
,. ffio: vt aut ad neccffitatem abſolutam. inuaniatui* qui
.dam conceptus, aut ad conceptum rei-cuiuspiam neceſ
-fitas abſoluta illius.Si vnum Potefl effici, et alterum
pata-it; namquej (implícita: neºeſiſiªrium illud ratio JW*
c
. l
SECT. v. DE IMPOSSIB. ARGUM. COSMOL. etc. qnis
taxat cognofciizy quod ex conceptu eius neceffarium vi
detur. Verum
mos conatus vtrumque prorfus
intelligentiae fuperat
noﬅraecteª omnes maxi
de reledocendcws
verum etiam cuncta
ipfiusconfolandi. i Pericul-a, eam de hac imbecillitate
' i
Neceffitas abſoluta, qua, tamquamvltima omnium

rerum ſuﬅentatrice, tam neceirario opus habemus vera
illa rationis ſublimem
hºrribílitexj humanae vorago eﬅ.Hªllerm
altamque ipfa àetefnitas, quam
illam citlapingantzp
permultum abeﬅ, vt tanta animum \vertigine percellat;
quippe quae duntaxat rerum cÍurationem metiturp non
vero eas portar. ac ſuﬅentat. Non quidem arcere poſ
ſumus, neque vero etiam ferre cogitationemz naturam
quandam. quam etiam ' omnium, quae eſi'e poffuntl
fummam cogitamus, quafi- ad ſe ipfam diceret equidem
ex aeterno
_teſirquam id,ſum in per
quod aeternum, extra me nihil
ſolam voluntatem meameﬅ,eﬅprae
ali
quyid; \fiad vnde/iam ego? Hic nutant omnia ſubter_ nos,
,mªx'r'maqum perinde ac minima, Perfectio titubaii im
becillis duntaxat coram ratione contemplatiua, cuiludus
erif, vnam pariter atque alteram nulla re vel minimum
. impediente delere.
ª Multàe vires naturae, quae exfiﬅentiam ſuam cer
tis effectionibus manifefhamty nobis manent haud perue
fligandae; neque enim eas' obſeruando poffumus ſatis
longe indagare.
obiecta Quae phaenomenis
res trzmsfcendenlzalisa fu’ndam‘ento
cum eaque ſubeﬅ
ratio, cur ſcn- i
ſus noﬅer his~p0tius conditionibus fupremis gaudeatl
Ñquam aliis, ſunt man-eritque nobis haud perueﬅiganda,
quamquam -res ipfa caeteroquin data ac Propoſita eﬅ, ſed
non Pcrſpecta. verum ideale rationis purae dici non
poteﬅ haud perueﬅigandum, quoniam illud non habet,
quo poffit fidem realitatis fuae facere-1 praetereneoeliita
tem rationisj omnis vnitatis ſyntheticae‘ope illius per
ficiendae.. Cum igitur ne quidem vt, quae cogitari
queat, res obieéïa illud datum ſit, etiam qua talis haud
erit non peruefligandum; potiusxneceffe eﬅ, illud, vt
meram idcam, in natura rationis et ſedom inuenit-e
426 ART. ELEM. P. Il. TOM. II; LIB. II. CAP. III'.
ſuam, .etÑſolutionem, Pmínde poffe perueﬅígari; nam
.que iuÑeo ípſo ratio cernitur, vt omniumnoﬅrorum
concept-num et opinionum adſertionumque,- ſiue e ratio
- --nibusobiectiuis iﬅud fiat, ſi'uç, cum in mera ſpecie ver-'
.ªſªntur, ſubiectiuis, reddere-rationem queamus.
l Pafçfizffio et Exp/Mafia
JSPECIE‘I .DIALECTICAE
-in vninmﬅr argumentiy tramﬅendentdíibw de Mſfiflenfia
' ' naturae zzecqffàriae.
Vtrumque argumentum hactenus ductum fuít tran:

\fiendental-é, id eﬅ, libere ab Omni Principio empírico
-tentatum. Nam, etſi argumentum cosmologicum ex
Perientiam quandam'vniuerſe fundamento Ponit, tamen
non 'e quapiam peculiaxí qualita’te illius , ſed e Principiis
-vra-tionis puris, in adfeïlione ad'quandam Pet conſcienf
tiam empiricam vniuerſe datam experientiam, illud du
*ctnm eﬅ, atque adeò hanc ducem relinquit,- vt in ſolis
concçptibus puris nitatur. Quaenam igituIf cauſa efl:
in hifce argumentis transſcendentalibus illuſionis diale
&.icae quidem, ſed tamen naturalis, quae conceptos ne
ceſiïtatis ſummaegue reªlitatis coniungit, illuſidquez quod
tamen duntaxat elſe idea poteﬅ, vçrum facit, eique im
.4 Pertit hypoﬅaſin? Ecquaenam cauſa eﬅ, cur euitari ne
queat, quin aliquid vtper ſe neceffarium ſumatur in re
bus, quªe in veritate apparent, et uihilominus tamen
cxſiﬅentiª huiusccmodi -ne'ceffaria, velut quaedam vora
go, reformidetur, et quid faciendum en, vt ratio ea. de
z- re ſe iPſa componat, atque ex fluctuante ﬅatu adſenſus
cuiusdam formidantis, ſemperquerurſus rcuocati, ad in
- tellectum Placidum Perueniat quietumque? '
. K, Eﬅ ;liquid Perquam dignum notatu, .ſi,v alíquid ex
: Rare, ſumſerís, non euitari Poſſe conſequens, quidpiam
etíam necçffarío exﬅare. ln hac concluſioue Prorſus
- natural¡ (quamquam haud ideo certa) Poſitum erat argu
mentum cosmologicum. Contra conc'eptum, quem ve
. z
SECT..V. DE IMPOSSIB. ARGUM. COSMOL.,etc.‘ 427. ~
lim, rei cuiusdªm ſumam, exſiﬅentiam eius numquam a
me Poſſe¡ vt fimpliciter neceffªriam video rqpraefentari ,
nihilque, quae cumqueexﬅent, impedire, quominusco
gitare queam ,_ eam non exﬅare, proinde ad id, quod e. -
fiat¡ vniuerſe ſumi quiddam neceſiªarium oportere, ſed
ne vllam quidem rem ipſam per ſe neceffario Poſſe cogi
tari. ' Id eﬅ: regreffilm ad conditíones exſiﬅentiae
numquam vpoſi'um abſoluere, niſi naturam ſumſerim
neceffariam, verum ab ea numquam poſi'um Proficisci..
Si ad res, quae in veritate rerum apparent,vniuer—

ſe debeam quiddàm neceffarium cogitare, null-.1m vero
rem per ſe ipſam vt neceffariam iure poffim cogitare, ne
ceffario inde conſequitur, neceffitatem rªtionemque for
tuitm’n non res ipſas et attingere oportere, et in ens ca
dere; quoniam alioquin repugnantia exſiﬅeret, proinde
neutrum decretar-.um illorum obieffiuum ſit, ſed ſere
tantummodo poſïïnt Principia rationis ſubieéfiua eſſe,
nimirum partim vt ad vniuerſa, quae data ſunt tam
quam aliquid, quod exﬅet, quiddam anquiratur, quod
neceffarium fit, id eﬅ, vt nuſpiam niſi in enodatione fi-4
niatur-ex anticiputione abſoluta, Partim autem, vt haec
abſolutio numquam ſperetur, id eﬅ, vt nihil quidquam
ſumatur empirici vt abſolutum, eoque vlteriori deriua.
tione ſuperſedeabur. Quo quidem ſenſu vtrumque de
cretum poteﬅ dúntaxat vt heuriflicum et ngulatiuum ſi
mul conﬅaxe, quod Inuitamentum rationís formále cu
ret. Namque vuum praecipítz‘ ita vobis de natura re
rum Philoſophandum efl,›ac fi omnium eorum, quae
pertinent ad exſiﬅcntiam, ratio quaedam .prim-.1 ſit neceſ
ſariª, vt cognitioni veflrae tantummodo vnitatem ſyﬅe
maticam impertiatis, dum eiuscemodi~ideam perſegui
mini, nempe rationem quandam ſupremam cogitatione
informatamz altero cauetur, ne vllam, quae exſiﬅen
tiam rerum attingit, determinationem ſumatis vt eius
modi ratíonem ſupremam, -id eﬅ, vt_ abſoluta neceffa.
riam, ſed vt ſemper apertam vobis viam ſeru'etis
deriuationis vlteriorixcamq’ue non niſi vt cond‘itioni
adﬅrictªm tractetis, Sin autem , quae i‘n rebus perci
\
42s ART. ELEM. P. II. TOMJÏ. LIB. II. CAP. IIL‘:
piunmr, vniuerſa ſunt, 'v4t. abſolute neceíſaria ſpefla'nç
da; nulla quoque res (quae empírica data'fuerit)lpotoéit
vt abſolilte neceffaria conªſiderari. *
. Hincpſionatis;
mundum autem ſequitúr,,
ſi quídemvtillud
abſolute neceſi'arinm
ſeruire extra
debet Princi
Pin
mae,Ynitatis phaenomenorum,
vt rationi quanta
illius ſupreſimae, eſi'e Poteﬅ,
'et numquam maxi
in mundo
eo poteﬅis Peruenire, quoniam altera vobis regula prae
cipit, vt omnes vnitatis cauſas empíricas ſemPer vt de
.riuatas ſpectetis. l Ñ _ -b
Antiquiorum tempormp 'philoſophi omnem naturaº
formam conſiderant 'vt ſfortuitam, materiam vero, ex
fententia rationis comm‘unis, vt et originariam et neceſ
ſaria-m. Quodſi autem materiam haud ſpectarent com
parate vt ſubﬅratum phaenomenorum, ſed in ſè ipflzm
quoad'exfiﬅentiam illius, idea neceffitatis-abſolutae ﬅa
tim euanuiſi'et. Namque non eﬅ, quo ratio-ſimplicitey
ad hancce exſiﬅentiam obligetur, ſedeam ſemper. poteﬅ
et! fine pugna cogitatione delere; ſed in cogitatione ſola
quoque inerat neceffitas- abſoluta. Igitur neceffe erat,
v't huic perſuaſioni Principiúm regulatiuum quoddam
fundamento ſubeffet. Ac ſa'ne quidem el: extenſio et ra~
tio imperuia (qui‘bus coniunctis conceptos materiae effi
citur) in ſummo-verſantur Principio empírico vnitatis
Pháeno’me‘norum, quod, vquat’zenus empirice liberumºa
conditione eﬅ, quandar'n habet in ſe Proprietatem prin
cipii regulatiui. Nihilominusztªmen, cum _quaeque mªv.
teri‘ae determinado, qua illius realeconﬅituitug- proin
de quoq'ue ratio-imperuia, in effeflionc (actione) cerva
tur, quáe cauſam ſui habea‘t, neceffe eﬅ, ideoque ſem
P'e'r adhuc’ deriuata ſit, \materia hand eﬅ idonea ad idean¡
n’aturªe neceffariae,‘ vt Principii cuiusdam vniuerſae vm
taéis deriuatae‘; ſi'quidc’m quaeque illius proprietates
reales; vt' deriuatae, duntgixat -ſub couditione \ neceffªxiªª
videntur,’ 'et proinde per ſe tolli Poffuntçſed ea re \mie
'verſa material: e’xſiﬅenciatolleretur, quod autem ſihaud
‘ Beret, 'ſummam nos vnitatis‘ra’cionem empirice effemus
udſecuti, ' quod 'útero principio regulatiuo vetitum eﬅ¡
/
SECT. V. DE IMPOSSIB. ARGUM. CÓSMOLÑetc. 429
ſequitur: materiam , omninoque quidquid ad mundum '
pertinet, haud eſi'e idoneam ad idekm natura@ Primae
cuiusdam neceſſariae, vt meri Principii maxiniàe vuit’a
tis em iricae, ſed eam Poni extra mundum Oportere, e’t
tum denter poffumus phaeno’menª mundi eorumque
exſiﬅentiªm ab aliis deriuare, ac ſi nulla elſe!: natura ne
ceffariª, et nihilominus ad perfectionem deriuationis
Perpetuo poffunius tendere, ac ſi talis, vt ratio ſupre
ma, ſumta foret.
_ .- .
~ -z h
His igitur expoſitis íntelligitur, ideale naturae ſum

mae non niſi in quodam principio verſari regulatiuoz quo
omnis coniunflio in mundo debeat perinde ſpectari, ac
fi e cauſa quadam Perfecta exſiﬅat neceffaria, vt regula
in ea vnitatis ſyﬅumaticae atque çx legibus vniuerſali
bus neceſi'ariae in illa, explicanda-Pona'tur, nec verò in
adſertione quadam cernatur cxſiﬅentiae çuiusdam per 'ſe
neceíſariae. Ncque tamen itidcm poterit euitari, ne
hocce principium fox-male, ope ſubreptionis cuiusdam
transſcendentalis, vt conﬅitutiuum nobis repraeſeute
mus, eamque \mimtem hypoﬅaticam Cogitemus. Et
enim, quumadmodum ſpatium, quoniam eoefficitur, - vt
vníuerſae figuras, quae ſolum ſunt diuerſae illius tir
cumſcriptioncs, eſſe queant originariae, quamquam il
lud duntzxat in Principio facultatis ſenſitiuae verſatur,
tamen ob eam ipſum cauſam quiddnm a’bfolute neceſſa
rium in ſeſe conſiﬅens, obiectªque res Perv ſe \ipſa ex an
ticipatione data Putatur, ita per naturam rei acddiizvt,
cum vnitas naturae ſyﬅematica nullp pacto pofiït vt prin
cipium vſus empirici rationis noﬅrae Propqni, niſi qua";
tenus ide-.1m naturae perfectiffimae (entis realiffimi), vt
cauſae ſupremae, fundamento poſuerimus, haeè idea eo_,
vt obiecta res vera, atque in hac rurſus, quia ſuprema.
conditio eﬅ, vt vneceffaria repraeſentetur, Proinde'prin
cipium regulatíuum in corg/Zitutiuum transmutetur; .quaè
ſubrepcio quidcm eo manifeﬅatur, quod, -ſi iam bano-ce
naturam ſummam, quae, habito illius ad mxundum rè
ſpectu, ,abſoluta nçccffarilfuit, vt rem Per ſe ipſªinj
cffifidem, hace neceffitas nuuius'capqxçﬅ concepçnstſet
"¿3º ART; ELEM. .P. 'IL' TÓM. II. LIÉ. II; CAP. III'-.
proinde ſolum vt conditio Cog-Stand¡ formàlis, nón‘ vero
vèlut conditio ma‘terialis exſiﬅéntiae 'et hypoﬅatica,
bportuerit in r’atione mea infuiffe. ‘ ' " -
x - Capití¡ tertiív v' ’
. \SECTIO SEXTA..
De impoffibilítate argument¡ phyjco-theologic¡ 'pro ex: Í
ª - _ſiſientia det.
.
Quodfi . rerum
ergo neque conceptus ‘ vniuerﬅ,.. rn:-v
que experientia
'quod Pqﬅulªtur; cuiuspiam exſiflentiae
efficere, vnum in genere id vttenſi
hoſic_relínquitur, quéat,
temas, anne expericntia quaedam determinan, rerum

' roinde huiusce mundi Praeſentis, naturaque illius con
itutioque ration‘i Probandi inſeruiat, quae certo nobis
firmitatem Poffi’t de exſiﬅentia naturae fummae imper
tire. Eiuscemodi argumentan] diceremusP/zyfico-tlzeºº
logicu-m. Quod etiam fieri nequea’tª: tum núſpiam
quodpiam efl'c argumentqm perfectum Po'terit ex mera.
ratione contemplante Pro exſiﬅentia naturae c'úíusdam,
quae ideae çrwnsſcendevntali noﬅra@ reſponderet.
\ Exvíis Omnibus, quae ſupra monuimus‘, facile intel- z

Iígetur, ad hanc quaeﬅionem
cilem nc rotundam exſpectari. reſponſionem poſi'e Perſa
Qui ením -vmquarcth Pòt
erit experiencia proponi, quae ideae cuidam conſentªncª
videatur? Eﬅ ením id ipſum ideaè'proprium, vt ne poſª
fit ei vmquam experient'ra congruere. 'ldea-transſcen
flentalis naturae cuiusdam Prímae neceffákiae perfectas
\t’nm enormiter'magna eﬅ, tamque alte ſupra quodque
empïricum, quodfem‘per aliunde-Pendet, elatum eﬅ, vt
'Partim numquam Poffis ſatis materiae in experientia con
quirerç, quo talis conceptus rcpleaturx Purtim ſemPer
in iis, “quae aliunde'pendent, circu'mpalpes, ſemperqufl
fruﬅra abſolutum quaeras, cuius nulla lex cuiuspíani' ~
ſyntheſeos erfipirícae exemplum nobis, apt v‘el minimªni‘zª
inﬅitutionem pruebere videtur. - ’ ‘
O
stcnvi DE IMPOSSIR. ARGUM. Pl-IYSICO etc. igi ..
Si natura fumma in hac conditionum catena ineſ
feta ipfa foret in articulis feriei illaruma .et pex-¡nde, 'at
que inferiores artículi, quibus‘ea praepofita eﬅ,v vlterio
rem de ratione altiori ſua 'inueﬅigatíonem Pºﬅularet.
Contra ſi‘eam ab hac catena diuellere, atque; vt natu
ram mei-e intelligibilema haud velis in ſerie cauſarum
phyſicarum cpmplefli: quem tum ratio facere pontem
poterit, vt ad illam perueniatur? cum omnes leges
tranſitus ab effectis ad cauſas , atque adeo vni'uerſa' ſyn
theſis atque amplificatío cognitionis noﬅraª vniuerſe,
non nili , quae eſſe poteft experientiam , proinde ſolas
res obiectas
modo rationemundi ſenſibilis
illarum ſpectare poiiinti
virnvirtutemque 'ac tantum
habene; i
Praeſens mundus theatrum nobis aperit et val-¡eta

tis, et ordinis, et conuenientiae, et pulcritudinis tam
immenſum, fine eas in infinitate fpatii perfequaifej iiue
in diuiſione illius infinita, vt vel ex notitiis; quas tenuis
noﬅra atque imbecillis intelligentia fibi potuit comparat
re, de tot tamque infinite magnis mii-siculisa deque lvi
earum omnem oracion-Em, vniuerſosque via-tutis illarum
dimetiendae numeros, ipli-aeque cogitationes nolirae om
nem finitionem deſiderent, ita vt, fentenizia de toto no
fira in mirationem mutam quidem, ſed eo fªcundiorem,
necefie eﬅ, diffoluatur. Vbique catenam videmus effe
&orum cauſarúmque, finium et ſubſidioírum, conueni
entiam in ortu atque interitu , bt', dum nihil ſuapte
[Ponte, in quo eﬅ, ﬅatum ingreffum ſit, quodque ſem'
per vlterius ad aliam rem, vt cauſamfilam, amandat,
quae ipfa viciffim vlteriorem quaeﬅionem neceffariam
efacita ita vt hoc modo tota rerum vniuerfitas ruere in
voraginem nihili Oporteret, niſi'ſumeretur aliquid, quod
extra infinitum fortuitum hocce, in ſafe ipſum origina
rie_ ªbſoluteque conſiﬅens eam conſeruªret, et tamquam
cauſa originis illius fimul eius durationem tueretur. At
que hanc caufum fummam (ratione omnium in mundo
rerum) quantam cogitatione debebimus informate?
Mundum haud nouimus quoad vniuerſum illius comple
XuIn, multo minus quantitatem eius ex comparatione
43ª: ÓRT- ELEM- M1-. TºM-ll---W-.m-Wª
cum íis, vquae eſſe poffunt, vníuerſis Pofl'qmus aeflima
re. Quid vero nos‘impedit,‘ quo'm'íríus; cu’m ſemcl ra'-,
tione effectioniá cauſarum extrema ſurñçnàqÏéÏïwbís‘ ná.;
'pra
turá vniuªerſa;
opus ſit , Cam
quae ſimpl_
èffe qúoad
poffunt,
'gradúffl
álſiá óòll‘óçe‘r‘x'zusj'é'
Ïïe‘ífe’ctíóñíá i‘dÏ
-* quod facili‘négotíq,
conce-pm: çogitando quàmquam ſªne’ª ;qu-idem' ſubtilªidri'
ſeparatl' (abﬅr'a'ÉïcijſiàduñlUfaéiòticg
Poſi’umusêfficere, ſi nobis in "eg, VE vhï‘ſúbffáñtïàïſifli
&as
g’ulari,
reprazfentemus
omnes, quae;‘ effep’oſi'unt,
'qui quiderp" Ïçónéeptbs deſidéxiq
rationis noﬅrae in par‘cendis prríhcípïíªªjívídet‘uf faúe’p‘e",ï'
i‘n ſq ipſe "nullis ſubiectus repúgmñkſiílís; ipſiqúegyſiíé‘
rationi‘s amplificatiòni in ínedifia experiçnçjg, tali’ ideahoſi
' - bis-ad ordinem conuenientiamque'dúce'; \it'i'lis eﬅ, hu‘êï
‘ Piam vero cuiPiam cxperientiae manifeﬅo aduerſatur.
Atqueïhoc argumentum ſane dignum, quod cum*
aeﬅimatione- nominetur. Eﬅ illudquidem vetuﬅiffi
mum et clarïffimum, et rationi hum‘anae accommodatíſ
fimum; Illo naturae ﬅudium animaèur, ~ſicut ipſum ab
hoc exſiﬅentinm habet, eoque in dies nou'am vim acci
Pit. Fines ::que conſilio ibi conﬅituir, \íb‘í noﬅra ob*
ſeruatio hand [ponte illos aperuiſi'et, noﬅrasque notitías
Phyſicas duce‘vnitate ſingulari amplificatg cuius prínci
Pium extra natumm poſitum eﬅ. Quae vero-'notitiae
rurfus vim ſuam in cauſa ſua exſerunt, Telmo, nem’pe ig
idea, quae anſam Praebet, augentque fidem in auctorem
ſummum quendam vsque ad firmitatexn quandam adſen
ſuſs¡ cui non Poteﬅ reſiﬅi. ' ’ ‘
ª -Cuius argumenti'auctoritati, fiquidq‘uaffl veli'mus
¿etrahere, non ſolum ſólatio príuaremur, vèrum etiam
p'rorſus fruﬅra aèque in caffum laborarem’us, Ratio, ar?
gumentis tam validis et ſub manibus ſuis Perpetuov cres'
centibus, quamquam duntaxat empiricis, eleuata; .nulli‘js
dubiis contemplationis ſubtilis et‘cogïítatíone ſeparan?
(abﬅraflae) ita poteﬅ deprimi, vt !je ex quaque ambígui
tate ¿mimi, velut e ſomnio, adſpectu ’mírabilium "natu
rae maieflatisquein fabrícàtióne mundi‘elucen'tís; erſ
piatmj, vic a magnitudine ad maglnitúdilnem vsquèlàªvª
"FF
CECT. V'. DE IMPOSSIB. ARGUM. PHYS'ICO ecc. 4-33

. ºmnium ſupremum, ab e'o, quodpendetmdid, vn'deillud
pendet,vsque ad ſummum abſolutumque auctorem adſcen
dat. l _ procedendimodum
' Verum quamquam contra _húnè - Ñ _ v
ek conſentaneum
nſieamus, rationí, etnon
tamen Propterèa vtíléim. non eﬅ,
poffumus :quod mó
probareſ hoc
a'rgumenti genus
adſenſumque nuílafirmitatem apodictióarñ'
prorſus gmría alien‘aq’ueſibi
OPEarrqgare‘,
ctindigen-r -
tem, ªneque vllo modo poterit bonae 'ca'uſara nacen-e,, ſi
orationem dogmaticam gior'loſi argutatoris ad oratíoneng
'tèmperantiae reuocemus modeﬅiaeque, fideí‘ad animosct
ſedandos tranquillandosque ſatis ídoneae, quamuis hàud
fere abſolutam ſubmiffionem impérantis. Itaque cen
ſeo, àrgumentum phyſico-theologicum numquam poſi'e
ſòlum exſïﬅentimn entis ſummieuinóere', ſed ſemper on
to'logjco (cui duntaxat pro introduflione eﬅ) relinquere
debera, vt hicce defectus expleatur, Proinde hoc ſem
pcr, quod jblum pote/Z argumcntnm (ſi omnino argu
m'éntationi contemplatiuae eſſe lUcuS póterifl) continere,
q’uod nulla poteﬅ humana ratio' praéférire. '"
‘hctaec
' Praecípua huiusce argumenti' phyfico-theologici'
caxita ſunt: I) vbicumque in mundo veﬅígia per- '
ſpicua‘ epreh’ehduntur Órdinis Cuiusdam ex certis detſier
minatjsque finibus ſapientiſſime inﬅituti , atque in totoj
quodam varietatis mirae cm’n ratione mªteriae, tum ve
r0 etiam magnitudi‘nis inſinitae et ambitus atque (10m7
pagis. 2) Hic ad~certos fines mirevconſpirans rerum
ordo in mundo alienus eﬅ, iisque a‘clhaerct duntaxat-for
tuito, id eﬅ, natura variarum rerum ſus. ſponte non potª.
erat, tam m‘ultis-;variisque adiumentis é'oncinentibus,
advcertos fines conli'entire., Lniſi ;3. principio quodamjap,
tiene ppacdito ad ideas ita conﬅitute) for'ent, ad eamque v
. rem Proprje et leí-Ia et: 'inﬅituta. 3) Ergo ſumma exﬅat'
cauſa et ſap¡ens
oçnnlpotens (pluresue)-Caeca,
in pﬅctíciendo , quae ªnºnſolum, vt natura
Per fecunditatem, ves_
\ rum, vt intelligentiª,
ceffe cteﬅ. ex_ lílªertaz‘e
4) Vnitas illius ,ex vnítate cauſwmundi
adfectionis ſit , ne
muſituae
parti‘um, mundi , tamquum articular-um fabrication’is ar—.J
tificipſae, 'ux ¡dis, ad quae ,noﬅra Pertinet obſeruatío, cum
7º * Ec
I
434 ART. ELEMQP. II. TOM. II. LIB.II. CÁPJIÏ.

.flrmitatc anim’i Poteﬅ, vlteriusjﬅa'ut'em ex vniucfſis an: *'J
logiae decretis, Probabili ratione concludi.

. Necvvero ratíonem naturalem de argumentatione
eíus ludamus, quae ex analogíav quorundam naturac ef
fectbrum cum iis, quae arte humana efficiuntur, ſi vim
ea naturae inſert, eamque cogit, non ad fines ſuos age
re, ſed ad noﬅros ſe fines componere (velutí in aedibus,
nauibus, horologii's), çoncludit, eandem ſere effectionis~
rationem, nimirum intelligengiam voluntatemqſiue, iplï
fundamento ſore, cum poffibilitatem naturae libere effi
cjentis ïnternam ,(qua "fit, vt omn'is ars, 'et haudſcio, an
Ye] ¡P121 ratio eſſe poffit), ab alía arte, quamuis ſuprahu
mana, deriuat, quae quidèm argumeutandi ratio ſeller¡
tatem critices transſcendentalis fort-alle hand ſuﬅineat.
Interim fatendum eﬅ, nos, ſi ſemel cauſa quacdam ín
dicanda fit, hoc loco eíusmodi
analogiqeffectiºnum non Poſſeadtutius
finemverſari, 'quam ek
concínencttium,
quae ſolae ſunt, quarum cauſas nos modumque efficien
di prorſus cognitas habemus. In ſuam ipſius reprehen
fionem ratio
fibi atque incurreret,
perſpefla ſi ab effectione
ad obſcuras ,'cauſarum
vriumquamquc n‘ota
proban
das, quªs haud nouit, explica'ndí rationes vellet Per
gºrº* y . . Ñ ,
EX hac argumentatíone ordinemfinium, çonſpi~.

ra‘ntemque atque coutinuatam cognation‘em tam multa-4.'
rum inﬅitutorum naturae ſolius formae ratio fortſiuita,
non vero ‘mater‘iae, id eﬅ, ſuhﬅantiae’ in mundo euinçi.,
deberet: namqueïad materiam Praeterea requireretur…
vt probari poﬅer, res inmundo Per ſe ipſas. ad ;alem
ord-'inem concentumque, ex legibus vníuerſalibus, haudx
e‘ffeeffectis
in ídoneas, niſi,ſummae
forent vel quoad ipſam ſubﬅantiam,
ſapient'iae; ¡poſitaº
r quo vero .prorſuï.~
afiis opus argumehtis foret, quam quae afimiljtudine ::1r-v
tis humana: ducuntur. Igitur hoc argumento vel ma
Xi’mefabricator mundi atque aedificator, quiper naturam
mªteriae, quam tractet, vehementer circumſcriptus
coêrceretur, non vero creator mundi, cuius ideae vm
verfa ſubiecta ſint, Poffct euinci, qupd_ magno ill¡ CORE*
CECT. VI, DE IMPOSSIB. ARGUM. PHYSICO etc'. 43's
lio, vquod ob oculos poſitum eﬅ, nempe cauſae primae
cuiusdam vniuerſe ſufficientis Probandae, haud qua.
quam idoneum videtur. Si fortuitam materiae rationem
ipſam vellemüs probare , ad aliquod nobis ªrgumentum
transſcendentale confugicndum foi-et, quod ipſum vero
hic debebat vitari. ' ‘
. Quamobrem ab ordine finiumque contextu perpe

tuo in mundo obſeruando, vt conﬅitutione Prorſus for.
tuita ad exſiﬅentiam pergit cauſae cuiusdam illi acconi
modatae. Sed conceptus huius cauſae nobis quiddam
I'm-tum ac determinatum ad cognoſcendum oﬅendat, ne
c’efl'e eﬅ, isque Proinde non Poteﬅ alius eﬅe, quam con
ceptus nuturae, quae omnem potentiam, ſapientian'i el:
id genius alía, verbo omnem PerfeE‘rionem Poffidet, vt
natura, qugze Omnibus ſufficiat. Namque attributis po
tentiac pK-rmag-nac, potentiae admirabilis atque immen
ſae et excellentiae Praeﬅantiaeque nullus Pro’ifus conce
, ptus eﬅicitur certus ac detetminatus, Proprieque illa
hand enunciant, quid res per ſe' ipſa fit, ſedxtantummo~
&o repraeſentationes ſunt relatiuae mªgnitudinis obiectae
rctei, quam obſeruator (mundi) et ſecum et cum facultate
ſúa comprehendendi comparat, quaeque laudem aeque alſi
t‘ám ſonant, ſiue rem obíectam augeas, ſiue ,ſubiectum
-obſeruans cum illa comparatªm minuas. Vbi de maſi_
gnitudine (perfectionis) cuiusdam rei vniuerſe agitun,,
ibi non eﬅ conceptus certus determinatusque, niſi 'quó
vniuerſa, quae eﬅe poteﬅ, perfectio continetur; ſola~
que _vniuerſitas (omnitudo) realitatis in conceptu eﬅ;
Perpetuo, determinata.
vAtzqui hand {'Perauerim, quemquªm ſore, qui tan-Í
bum ſibi tribuat, rationem magnitudinis mundial) ſe ob
ſeruatae (et quoad ambitum, -et quoad 'mat’eriam) cum‘
om'nipotentia, ordinis rerum natusalium cum ſumma ſa.;
Pientia, concentus conuenientiaeq‘ue partium mundi"
cum natura
tam, habeat abſolute fingula Ergo
Perſpectam. cnnditoris ſummi compara;
phyſico-theologialnon"
Poteﬅ dederminatum certumque ſupremae mundi cauſae'
còixceptum \ſuppeditare,. et Proinde ad PrincíPiumÑ
436. ART. ELEM.- P. II. TOM; I-I. LÏB.II. CÁP. III.
logiae, quae rurſus effe fundamento debeat rerligioni,
idonea videri. " \
j…
l bGradus ad vniuqrſitatèm.abſolutam .ïfieri Per vigml
empiricam nullo modo Poteﬅ. Qui quidem fit nihilomi
mis' in argumento phyſico~theologico. › Quo_ igitur adu
ininiculo vtamur, vt tantum híutum ſuperemus? ’
Pofleaquam vsque ad admirationem magnitudinís

ſapientiae, potentiaeQet quae ſunt generis eiusdem in
àúctore mun’di 'peiuenimus , neque longius Ppíïumus
Progredi, hoc apgnmentumex rationibus ductum empi
'ricis 'ſubito breiinqui‘mus, 'ad rationemque íllius fortui
” ªue‘
tam c'onteict'tu
Procedi’múé, flatim initiqex Ordine mundi
,et çonſpirſitione concluſzun. Atque_{inium
ab hac
ſo’la'ratione forcttuita nunc perginms per ſoios’ conceptus
fransſcendentalesxz' *4d exſiﬅentiam ªbſolutè neceſi'arii, a*
èòi'i'c‘èpfu‘que neceſiitátis abſolutae cuuſae priinae ad ~con,
çéptum eiué perpetuo determínatum determinançemque,
ñempe realitat’i's
inﬅituto vniuerſa
ſuo Concèptus complectentis. lïrg'ohugfiítinſi
phyſicq-çhenlctqgicus,, atzquçinhoq
discrimine
hpcj'ctnon nifiſubit'o 'transſiliit
Óntoiogico verſetlçujcosmqlogicúm, cumque,
tçctqfiatquè ªbſconditq,
P’kopoſitum -ſfiizin ctrèapſe‘ proſeçutum eﬅ LX ſplgiur'ationel
Pin-3,' q'uamquam initio ﬅatiniomnem cum liactc adfinitev_
fçm denegauei‘at, omníaque in_ ;ugmnentis PeIj eXpQriçn-Ñſi
K
’ xkfiam euidentibus poſuerah_ l~,
M…
' ~
_ Non çﬅ 'ergo , quod phyſicòªthèologi tam" dè‘liéatiï 2
Íransſcendent'ale hoc argum‘enti genus aſpernentm‘, iliud-jl -
› I que
Ylelut:cum arrogªntia quadam Phyſicorum
aranearum-te-lam-obſcurorum acute viden‘tium,,
i'nueﬅigaſiforum; ¿dé-i -~
ſpicíant. Etenim, fi ſe ipſos vèllent excutere atque ex- ’
Plorare, inuenirent, ſe, 'vbi longum iter in territorio,
natglrae experientiaeque cpnfecerint, et nihilominus
tpntumdem ſe ab- re 'chi-38:3' remotos ſentiant, ration‘ia
ſuae obfulgente, ſubito hoc territorium relinquere ,. at»
quein regnum merarum poſiikflitatum tranſire, vbiidea-i
rum alis illi ſe ſperant appropinquare, quod -vni-uerſaeí
igſprum inueﬅigationiempiricae \ſeſe ſubduxerau Poﬅ-.Ñ
.‘,\.' \
ïsEcT. VII. CRÏTICA VNIVERS. THEOLOG. etc. 437
eaquam tandem tam -íngenti ſaltu firmum ſe Poſuiffe
- --Pedem arbitrantur, conccptum nunc detcrminatum
(quo, quomódo? ipſineſciunt, potiti . ſint), ſupra vui
vçrſum rerum creatarum campum dílatant, atque idea'
le .exponunt, quod ,tantummodo in effectís erat ratíonis
Purae, vt ſatis miſere, longeque inſta dignitatem reí ip
fi ſubicctae, per'experientiam, neque tamen fateri vo
lunt,- 'ad hanc cognitionem ſumtionemue,. alio ſafe,
quam experíentiae, tramite Perueníſſe.
Quamobrem argſiumento Phyſico-theolqgico funda
mento eﬅ cosmologicum , vti huic ontologícum , de ex
fiﬅentia vnius cauſae Primas, vt entis ſumnïi, cumquc
Prueter tres vias illas nulla amplius rationi contemplati
vae pateat, efficitur, vt argumentum ontologicum 'e
mcris dufium conccptibus Puris rationís, vnum ſit,
quod effe queat, ſi Omnino eſſe argumentum Poterit
enunciati, tam late pntentis, vt vniuerſum vſum intelli
gentiae empiricum prorſus videaturſuperare.
Capíti: tertii
SECTIO' SEP TIM/Í.
Critica vm'uerfize theologiae e _principiir ratiom'r Eon
femplat‘iuif.
l Si theologíae verbo cognitionem‘ intellígo cauſae
primas, ea aut ex ſola ra‘tiºne erit haurienda (theología
rationah’x), aut ex rcuelatione (raul-'lata Il~la rem ſi
bi ſubiectam vel Per ſolam rationem cogitat, OPS-mercy
tum conceptuum transſcendentalium (ens oríginarium,
:ealíffimum , ens entium) diciturque theologia Ham/Zan
dejztalz'j ; vel per conceptum, e natura (animi noﬅri) de;
promtum, .vt intelligentíam ſummam, eaque oporteret
'VOCªX‘Í theologia naturalir. ‘ Is, qui ſolam concedit theo
logiam transſcendentalem, gppellatur dei/ía, ,ſed qui
Praeterea theologiam naturalem largitur, thez'fla ſalu
tªtur. Ille dat, nos ſere exſiﬅentiam cauſae cuiugdam
l
#38 ART. ELEM. P. II. 'TONLJL tmn CAP. III'. .

primae Poſſe ex ſola ratione cognoſcere, cuius autem
conceptum in nobis duntaxat elſe transfcendentaiemmi
mirum vt naturae tantummodo, omnem realitatem ha
ibentisl quam vero non Poffis propius determinarer Al
ter contcndít, rationem Poſſe rem obicê’tam ex ſimilitu
dine naturae propius determinare, nempe vt naturam.
per intelligentiam et libertatem cauſam in ſe prim-.1m
aliarum rerum omnium continere. llle igitur eam tan
tummodo caufizm mundi (vtrum neceffítzte naturae fuaea ”
an ex libertate, in medio relinquitur) cogitata hic 1mm
di ªufforem. p ‘
l
~\am theologia transſcendentalis aut exſiﬅentiam

cauſas primae putat ab experientia quadam vniuerfecita
vt de mundo¡ ad quem ea Pertinet, nil quidquam pro
pius decernat) deriuaril eaque ¿Mmm/teología vocatur g_
aut: ex ſolis conceptíbus arbitrªtur, nullo prorfus cuius
piam experientiae adiumento, eius exſiflentiam cogno
¡c1, dlcíturque.ontotlzeologia.
Theologia naturalis ad proprietates exſiﬅentiam
que concludit cuiusdam auctoris mundi, ex natura , or
dine atque vnitate, in hòc mundo deprehendenda, in
quo duplex effeffionis cauſarum genus eiusque regula
debet agnoſci, nempe naturaset libertas. Quocirca illa;
ab hoc-mundo adſcendit ad intelligentiain fummam , vt
aut princi ium cuiusque ordinis Perfeffionisque natura
iis aut vmuerſi ordinis perfectionisque moralis. Prior
l'allzio fingite-theologa vocatur, Poﬅerior theologiæ mo
fra ii. )
Cum in conceptu de deo haud fere tantummodo
naturam aetemam in efficiendo caecam, tamquam re
rum radicem, ſoleamus intellígere, fed naturam ſum
mama quae per intelligentiam libertatemq‘le eſſe @cheat
ª) Non doctrina moralis theologíca; quippe qua leges morales .
continenturj quae exſiſcemíam film-.m mºdel'ªïºl'is mundi
cuiusdam ſummi, cum contra theologia moralis in perfua
imne ver-retur de clamantia emi¡ fammia legibus morahbus
theme.- i ' p ' l
'o
SECT. VII. CRITICA vNIvERS. THEOLOG.etc.439

rerum auctor-1 praetereaque hoc ſolo conceptu adficlt
mur, proprie poffit deyiae omnis in deum fides abnega
ri, eique duntaxat adfertio cuiusdam naturae primae,
cauſaeue ſummae relinqui. Interim tamen , cum nemo
homo propterea1 quod non audetiliquid adſeuerare, in
culpari debeàt, eum velle illud negare, clementius erit
atque aequius, ſi dicamus: dei/iam credere deum, ſed
deum viuum (ſummam intelligentiam) the¡ am. lam,
qui elle poffunt, fontes omnium iﬅorum rationis tenta
minum inueﬅígabimus. w
Hoc loco mihi fatis eﬅ, cognitionem theoreticam
per eam deſinire, qua, quae aq'fimt‘, cognoſcam, ſed
Praffièamillam, qua, quid debeat adlﬅl’, cogítem. Quo
circa vſus rationis theoreticus cernitur in eo, quo ex an
ticipatione (vt neceffarium) cognoſco, aliquid eſſe; ſed
Prácticus continetur eo , quo ex anticipatione cognofci
tur, quae fieri debeant Quodſi igitur, aut eſſe aliqnicL
aut fieri debera, indubitato certum ſit, ſed tamen dun- t
taxlat cum adiunctionez tamen aut certa quaedam con
/ditio illius elle neceilaria poterit. aut pro lubitu fortui
toque ſumi. In illo caſu conditio poflulatur (Per thé
finjo in hoc fupponitur (per hypotheſin). Cum leges
praaicae fint fimpliciter neceffariae (morales), neceíſ
erit, ſi his quaepiam ex ſiﬅentia, vt conditio pofiibilitatiz
virtutis illarum Obligantis, neceffario ſumatur, hanc ex- '
p Íïﬅentiam poﬅulan', propterea quod id, quod adﬅrictum
ad conditionemvtenetun a quo fit concluiio ad hanc
conditionem determinatam, ipſum ex alnticipatione vt
fimpliciter ªbſoluteque necellarium cognoſcitur. Infra
legibus moralibus exſiﬅentiam naturae ſummae non ſd
lum poni oﬅ‘endemus, verum etiam, quum alio reſpeüu
abſoluta neceffariae ſint, iure quidem, ſed fane dunta
xat Practice, poﬅularí; in praefens hoc arguinentatid
nis genus in medio relinquimus.
Cum, ſi duntaxat de eo, quod adeﬅ (non vero,
quod elle debet), ſermqeﬅ, id quod ad conditionem ad- .-.
flrictum eﬅ, nobis per experientiam vſumque Propoſi
tum, femper quoque vt fortuitum cogiteturl conditio
\
uuo ART, num P. II. TOM-II; LIB.IT. CAP. III. - w "ª

illi propria inde non poterit vt abſoluta neceifaria C0
.gnoſci, .ſed modo feruit vt comparate neceifaria1 vel ea -
. potiusa qua 0pm habemus per vſe ipfam autem atque ex
uanticipatione arbitraria íumtio ad cognitionem a tati-me
. Profectam eius, quod pendet e conditione Si ergo ne
ceſiïtas cuiusdam rei abſoluta in notitia debeat theoreti
fca cognoſci, id fieri duntaxat poterit e conceptibus ex
x anticipatione, numquam vero vt cauſae cuiusdam in re
latione ad exſiﬅentiam quandam , per experientiam da.
:tz/:gn atque propofitqm. x < r
I i cognitio theoretica- dicitur'contemplatiua (ſpecula
i - ltiua), .ſi ad obíectam rem aliquam, dalesue conceptus rei
:objlªtae cuiusdam refcrtur, ad quam in noua potefl ex‘-
.perlentla peruemril. Ea opponitur cognitlom phyírcªe,
quae nullus res obwctas alms,earumue attributa ſpefiat.
quam quae per eXPerientiam-quandam, quae eflevpoteflj
poterunt proponi. v . _ i
Dccretum, ab eo, quod fit (empírico fortuito), vici

effectº, ad cauffam concludendil in principio verfatut
cognitionis phyſicae, nec tamencontemplatiuae. Nan)
que ſi abíllo, vtpote decreto, nosmet cogtinemus, ,quo -
conditio
bxfientiuey continet'uryniuerſe, quaevníúerſis,
ílludque, miffís erctnpiricis elſe poteft expe
de'fortuis
tis vniuerfe velimus enu’ntiare, ne minima quidem ra
tio eiusmodi pronunciati ſynthetici relinquetur, 'vndu
- jntelligasjvquo modo a quodam, quod adeﬅ, ad aliquid -.
tranſire Poſiím prorfus diuerſum (quod cauſa diciturj-s
quid? quod conceptus caufae perinde, ac fqrtuití, in
tali vſu mere contemplatiuo , vi omni virtuteque Priua
tura cuius realitas obieiliua
ad compſirehendendum aPtari.Poffit in ſingulo (óoncreto)i
Cum ergo_ ab exfiflentia rerum in mundo ad earum

cauſam concluditur, fit illud non ex naturali quidem ra
tionis vſu,‘, ſed contemplatiuo; ſi quidem illo haud res
ipſae (ſubﬅantiae), ſed id ſolum, quod fit, proinde ﬅa
tus illarum , vt emPiriCe fortuíti, ad quampiam cauſizm
referuntqr; ſubﬅantiam ipfam (materiam) quoad exſi
n
SECT. VII. CRITICA VNIVERS. THEOLOG. etc. 44!

flent‘iam, fortuitam eſſe, ſola eﬅe cognitio ex rationc
contemplatiua deberet. _ Si vero etiam tantummodo de
forma mundi, de modo nexus illius et viciffitudinc ſer
mo efl'et, ſed inde vellem ad cauſam concludere, a mun
do Prorſus diuerſam; hoc rin-ſus iu-Ílclum foret ſoiius
rationis contemplatiuae, quoniam hic oblªta res non
eﬅ experientiae, quae poteﬅ effe, ſubiefly Verum cum
decretum Cauſálitatis, quod tanttfmmodo intra campum
experiçntiae .valer, extraque illum vſu eﬅ, et vel ipſrz
figniſicatione deﬅitutum, a fine fuo ſcopoque Penitus
abducerctur. '
Iam equidem contendo, omnia Pericula vſus ratio

nis mere contemplatiui reſpectu theoloaiae prorſus inu
'tilièi eﬅe, at’que ſecundum naturam ſuam internam irri
'ta; p'rincipiis aut-em vſus illius naturalis nullo nos Pacto
'ad vllam theologiam duci, Proinde‘, niſi leges morales
Pro fundamento pçna‘ntur, iisque ducibus vtnmur, nus
'Piam eſſe poíiſie theologiam rationalc’m. Namque Om~
"niuth decretorum intelligentiae ſyntheticoru‘m vſus eﬅ
imm'anpns; ſed ad cognitionem naturae cuiusdam ſum
mae vſus ¡llius requiri’tur transſcendens , quo noﬅra in
'telligentia neutiqunm’ eﬅ exornata. Quodſi lex de effe
E’cione c'auſarum empírica locum habens ducere debea‘t
ad cauſam Prima…, hace adcatenam, necefſe eﬅ‘et, re
rum experientiae ſubiectnrum pertineret; tum vero,
quemadmodum cun’cta phaenomena, ipſa quoque rurſus ›
aliundc penderet. Verum etiamſi ſaltum vltra terminos
experie’ntiae, per legem dynamicam adfectioniè effe‘cto
rum ad ſuas Cauſas_ concefferis; quem nobis conceptum.
Pot‘eﬅca ratio compurarc ? Nullum Prorſus naturae cuius
dam ſummae, ſi quide'm experiencia nobis‘ numquum
omnium, quae eſſe poffunt, effectorum maximum
(quippe
nobis eﬅequqd de Cauſa
licitum ſua vt
debeat, debet teﬅari) ſuppeditat.
tantummodº, quo in ratioſiSi_
ne noﬅra nil quidquám relinquſiatur inane, hunçdefe
&um determinationis Perpetuae mera idea perfcíiionis*
ſumm‘ae neceffitatisque Original-¡ae reſarciamus; hoc qui~
_dem pepgratiam concedi poterit, ?emm non e‘x iuré ar~
fl
l
442 ART. ELEM. P. II. TOM. LI. LI’EſiII. CAP, II!. — 0
gum'enti cuiusdam poﬅulari, cui nequeat reſi'ﬅi. - lgitúi'j

- axgumentum phyſico-theolo‘gicum aliis fortaﬅ’e argumenª
‘ fis (quorum ſi copia fuerit) vim poffet tribuere, ’ ſi qui~"
dem illo contemplado cumviſione coniungitur: per ſer
ipſum autem illud praeparat indelligentiam p’otius ad c0
gnitionem theologicam, eique 'directionem praebet re
ctam et naturalem, quam vt illud ſolum poffit negotium
ſuum abibluere. ſi ' '
Ex \quo quidem perſpicitur, quaeﬅionibus trene

ſcendentulibus reſponſiones tanturnmodo transſcenden
tales concedi,
fine vlla id eﬅ, empírica.
admixtione e ſolis conceptibus ex anticipatione*
Verum quaeﬅio hoc lo--ct
co aperte ſynthetica eﬅ, cognitionisque noﬅrae poﬅulat:
dilatationem vltra omnes exper‘ientiae terminos, nempe
nd cxſiﬅentiam naturae cuiusdam, quªe ſolidebeat ¡dead
noﬅrae reſpondere, cui numquam quaepiam expexienvy
tia poteﬅ aequari. Atqui, ex argumentis noﬅris ſupe- -
rioribus, vniuerſa cognitio ſynthetica ex anticipationeï
eo tantummodo _eﬅe ſolo poteﬅ, vt eaconditionesexpri
mat: formales' cuiusdam , quae eﬅe poteﬅ, experientíªe, ‘~
ideoquevniuerſa decreta valorem habentduntaxat im
manentem, _id eﬅ, tantummodo res ſpeïtant cognitioni
empíricas ſubiectas, fine phaenomena. v Ergo etiam per
viam transſc’endentalem ratione theologíae rationis mera…
contemplatiuae nihil efficitur. ‘
Sicautem malueris cunE’ca illa ſuperior:: argument¡
Potius in'dubium vocare, quam perſuaſionem de ponde- '
re argumentorum tamdiu vſurpatorum ſibie‘ripi; tamen
haud Poteris-recuſare, quod abs te poﬅulo, vt: de eo ſal
tem rationem reddas, quomodo el: cuíusnam‘colluﬅmr
tionis ope audea’s, omnem, quae eﬅe ïpoteﬅ, experienv'
tiam vi virtutequeſolarum idearum transuolare. v Arª'- '
glumentis nouis aut opere 'vetuﬅorum ‘argum'entorum re?”
ſarcito mihí, precarer, parcendum. Quamquam enim
in iis quidem haud ita locus optioni eﬅ; propterea quod*
tandem vniuèrſa argumenta mere centemplutiua ad
vnum quoddam,~ ſcilicet ontologic-um, referanturyniec‘
Pï‘oinde ſere mihi metuendum ſit, ne fecunditate dog
_'n
SECT.VII. CRITICA VNIVERS. THEOLOG. etvc. 443 '
:maticorum propugnatorum huiusce rationis a ſenſibus
iiberae ita grauarer; quamquam praeterea quoque, ne
tamen Propterea ita me pugnacem Putauerim, certamen
haud recuſabo, in quouis huiusce generis Periculo Para
logismum apcriendi, eoque eius açrogantiam compri
mendi: tamen inde ſpes melioris ſucceffus in iis, qui ſe-'
m’el ſunt nd Perſuaſiones dogmaticas adſueti, numquam
Prorſus tollitur, ideoque vni i'zii :-cquae Petitioni inſiﬅo,
vt- vniuerſe atque ex natura intelligentiae humanae,
alfisque cunctis cognitionis fontibus, ratio reddatur, qu¡
Ueiis inﬅituere, vt cognitio prorſus ex anticipatione am-\
Plificetur, atque eo vsque dilatetur, quo nulla, quae ei"
-fe Poteﬅ, experiencia., et Prninde nullum adiumentum
Pertinet, vt illi cuipiam a nobis ipſis excogitaço conce-i
Ptui kealitas obiefliua ſua tuentur. Quomodocumque
.intélligentía hoc conceptu fuerít Potita, tamen exſiﬅenq '
tia rei obiectae illius non Poteﬅ analyticé in eo depre
-hendi, quoniam
{o cèctrnitur, quodcognitio mſiflentiae
haec extra rei obiectaein
cogitationem eoip
per ſe iPſa‘ PO
fita videtur. Sed fieri nullo modo poteﬅ, vt ſponte
conceptum egre’diare, nec coniunffionem empiricam
Pfoſçquens (qua vero ſemper tantummodo proponuntur
Phaènomena) ad aperiendas nouas res obiectas naturas»
que transſcendentales peruenias.
Quamquam autem ratio in vſu ſuo mere ſpeculatiuo
ad hocce tantum propoſitum haud Plan-e idonea videtur,
vt ſcilicet ad exſiﬅentiam Pertineat n-aturae cuiusdam
ſúmmae; tamen illa in eo permultum vtilitatis adferet,
vt cognitio illius, ſi aliunde forte queat hauriri, corri
gatur,
reddaturcum ſe ipſa et cum
conſcntieus, vnoquoque
ab Omnique, quodfine intelligibili
èºnceptuikcauª
ſae Primae aduerſari poſi'et, atque ab Omni admixtione
.carccrum empiricorum purgetur.
Quamobrem theologia transſcendentalis, quantum~
\vis imperfecta maxima, t‘amen grauiiiimum habet vſum .
nçgatiuumz eaque in perpetua rationis noſtrae cenſura.
rerſatur, in ſolisideis puris occupatae , qua; ob 'eam ip- - T
ſimuçnuſam null-:zm aliam normam admittunt, atqme
¿4.4 ART_. ELEM. P. II. TOM. n". LIBI’II.- CAP. III.
trausibendentalem. , Namque, ſi-ſemel, ex alía, fortaffe
:Practica ratione, ſun-¡tio ſummae cuíusdam naturae arque
ªvrziuerſis ſufſicientis, vt íntel‘úgentiae ſupremaªe, valorem
¿ſuum nemíne repugnante tueretur: permultum intereſ
ſet,~vt conceptus'naturae neceffarine et pcrfectiffimae
(¿Otis realíí’ſimi) accurate determinaretſir, Ct,›qu0d
ſummae Perfeíiioni contrarium eﬅ, quae :ul ſolum Phae
nomenon pertinent (anthropomorp'nírmus íïenſu latiori)
ftnllerentur, ſimulque omnes adí‘ertioc .'3 cmntrariae atque
oppoſitae, {íue athrfflarum, ſiue tl'mﬅarzgmſiue mat/tropa
morplzitarum, remouerentur; quod j¡1,tra&atione eius
modi critica facillimum eﬅ, propterca quod eadem argu
menta, qu'rbus imbecillitas rationis h‘umſianae, reſpectu
adſertionis exſiﬅentíae eíuscemodi naturae, ob oculos
ponitur, neceffarío quoque ſuppetunt, ad prauitatem
_cuiusque adſertionis contrariae euincendam. Etením,
vnde quispiám e contemplatione ratíonis pura intelliget,
_naturani ſummam, vtpote cauſam primam Omnium,
nullnm effe, ílliue nullampropríetatum'earum compete
re, guns, quoªd conſequentiam illarum, vt ſimiles per
fectionum (realitatum) dynamicarúni naturae cogitantis
mente agitamus, aut, ſi hoc ſit, quoad omnes circum
ſcriptíones effe ſubieaas oportere, quas ueceflctariº
ſenſus intelli
gentiis, quas per experientíam’ nouímus, im
POnlt- \ s
Quamobrem natura ſumma vfui mere contemplatí~.
vo rationís ſolum manet, ſed ab 0mm' Uitíº vacuum idealez’
-conceptusque vniuerſam cognitionem humanam finiens
atque cor‘onans, cuiusque realitas obiectiua in hac via
non probari quidem poteﬅ, verum etiam haud cònuelh,
et ſi theologia moralis ſit, quaehuncce defectum expleat,
-tum theolo F-'ia _transſcendentalis illa 1 .ante
. duntaxat r0
blematica, neceffitatem ſuam eumclt, determmandº.
conceptu cenſuraque perpetua rationis per ſenſum 'ſae
Penumero illuſae cumque ſuis propriis ideis haud ſem
per conueni’entís. Neceſiïtas, infinitas, vnitïas, exſi
fleutia. extramundana (nonvt anima mundi), aetermtaçs,
line legibustemporis, omnípraeſcntia; fine condltlpom
!Ius ſpatiij omnipotentiz, et quee ſunt cªetera geneſis -
P' 'WT'.
SECT. VII. CRITICA VNIVERS. THEOLOG. etc. 445'.

eiusdexñ, in I'neríS vçrſantur attributis transſcendentali
bus, et pmínde concepéus eorum depuratus, quo quac
que tantopere theologi-a opus habet, duci Poteﬅ tantumª
modo e trans'ſcendentali.
APPENDIX
ad dialeñícam tranffimzdentaíem de Uſa ide-amm rationíx
I
' puras rl’gulatiuo. ’
I
\Euentns perículorum omnium d’ialectiêorum ratioº

¡ms purae non ſolumprobauimus,
c¡ transfcendentali id confirmat,ſcilicet
quod omnes
iam in anályti
conClu-ſi
ſiones noflras vltra campum experientiae, quaç Poffif: eſ
ſe, fenaentes,
praſiccipue fallacèsratiouem
nos edocet, eſi'e ac hum-anam
vanas; verun) etiam
naturali quois
dam ímpetu 'ferri ad iﬅbs terminos migrandos, ideas
trah‘sſcçndentales ei perindè eſſe naturales, atque intel
ligentizze ſunt categoriaet quamquam hoc quidem disr
çrimínc, vr, quema'dmodum categoriis du‘címur ad veri
tatem, id eﬅ, ad Conuenientiam noíh-orum conceptuum
cum re dbiecta, ita ideis-fola illuſio. ſed cui reſiﬅi nou
Poffit,v efficiatun- quae vix Potefl Per criticam ſeueriffi
mam' arceri. Ñ -.I
.14
,' Vniperſa,’quae in natura virïum noﬅrarum fun‘dªtª

ſunt, cum conſilio vſuque illarum recto effe conſentanea.
debent,*.ſi modo errorem vítare poffimus, propriamque,
earum directionem inuenire. Quocirca ideae tra'nsí‘cenª.
dentales fine duhio vſum habebunt ſuum bonum,etpro
inde ïmmauentem, qua-mquam, ſi fignificatio illarum Pra-.
ve intelligatur, eaeque Pro conceptibus accipiantur rerum
in‘ veritate apparentium, transfcendentesín applicatione
eſi'e poffunt, ob eamque ipſam cauſam fallaces.Neque enim
idea' per ſe ipſa, ſed ſolus illius vſus aut ratione vniuerſae ,
-quaè effe Poteﬅ, experientiae tmmfiendem elſe poteﬅ,
4 aut immnnem, prout ea vel recta ad rem obiectamL quam,
ill¡ Putatur reſpondere, vel duqtaxat ad vſum intelljgen
446 ART. ELEM. P. II. TOMJ!. LIÉ. II. CAP. IIIÏ.,
tiae'vniuerſe, ratione-obicE’c-arum rerum, in quibus ea
Occupatur , dirigitur ,‘ Omniaque, ſúbreptïonis vitia ſen)
Per defectui cuidam facultatis iudíc‘andi zzlttribuendgl ›
ſunt, numquam vero iútelligentiae ratióniue.
Ratio numquam dir-¿9to ad rem quandam obie-&am -
refertur, ſed tantummodo ad intelligentiam, eiusqué
OPC ad.- Vſum ſuu‘m Proprium er‘npirícum, Proinde nul
rlos, ea conceptus crea: (rerum obiectarum), vçrum eos
digerit et ordinat, iisque eam vnitatem impertit, quam
habere Poffunt in extenſione ſua; quae poteﬅ eſſe, ma.
xlíma, id eﬅ, inv adfeffione ad vniuerſitatem ſerierum,
quippe qúam intellíg'entia neutiquam teſpicit, ſed íllªmv
tantummodo coniunctíonem, qua vbique condítíonum
ſin-ie: e conceptibus Conflituuntur. 'Igitur rátioní, tam¡
qſiuam materia, .quam tractet, ſubiecta eﬅ intelligentía…
eiusque inﬅitutio conueniens, atque vti intelligentia vªj
ria in obiecta re coniungit conceptibus, ſic ratio ex ſua
Parte varíetatem coniungit conceptuum ideis, cum cer:
tam ,quandam vnítatem collectiuam actionibus i’rlltAelli
gentiae Proponit, quªe alio’quiri in vnitate diﬅributiuz
occupantur. _
Quamobrem adſirm'q, ideas transfcendentales hum-v
quam gaudere vſu conﬅitutiuo, ita, vt iis conceptus
_certarum rerum obieflarum proponantur, quae,.ſi ſi.c
intelligantur, in meris conceptibus verſantur argutuntl
bus (dialefficis). Contra. vſúm habentegregium et ſum-d
me neceſſarium, nempe,vt intelligentia* ad certum quçnªz
dam ſcopum ¡¡S dirigatur, . cuius reſpecta lineae directlo-z
nis omnium regularum illius in vno Punflo coúcurrupt,
q'uod, quamuis tantummodo 'm idea (foco imaginar@
verſcttur, id in puncto quod-(1m, vnde ,conceptusdnçelh
gentiae reapl'e haud Proſiciſc‘untur, proptçrea quod 11
lud Prorſus extra terminos fitum eﬅ experientiae, qqª'º
poteﬅ eſſe, id tamen agit, vt iis praeter maximamidllar
tª'tionem maxima vnitas impertiatur. lamnobis quléem
inde illuſio oritur, quaſi hae directionis lineae ab {Pſ3
quadam re obiectai extra campum ſita experienuaey
‘ [quaefpºteﬅ eíſe‘empirice, foxent excluſaelüelut res Ph'
SECT.VII. CRITICA VNIVERS. THEOLOG. etc. qag
ietiae pone fpeculum conſpiciuntur), verum haec illu
fio (quae, quominus ca fallamury non Poteﬅ impediribi
nihilominus fumme neceifaria eﬅ, ſi praeter res obie
&215, nobis ob oculos vcrfantesj et cas quoque fimul con
ſpicere volumus, quae procul inde nobis poﬅ tergum ia
cent, id eﬅ, ſi, in noﬅra cauſa, intelligentiam vltra
quamque datam experientiam (partem vniuerſae, quae
poteft eſſe, experientiae), proinde quoque ad dilatatio
nem, quae eſſe poteflca maximama fummamque velimus
inﬅitucre. t
Quodſi cognitiones 'intelligentíae noﬅras in tota'

compage Perluﬅremus, inueniemus, illud, quod ratio
prorfus peculiariter de eo conﬅituir ac perficere Cona
tur, Eaſy/Tematica cognitionis ratione verſari, id eﬅ, in
eius contextu e quodam Principio. i I-Iac vnitate ratio
nis femper idea quaedam ponitur’, nempe idea formae
cuiusdam totius cognitionisl determinatam cognitio
nem pagtium antegreffi conditionesque in ſe cohibentia
cuique parti locum ad caeterasque adfettionem ſuam ex
anticipatione adfignandi. quocirca haec idea plenam
vnitatem poﬅular cognitionis intelligentiae1 qua haec
non ſola congregatio fortuita, verum ſyﬅema efficitur e
legibus necelliariisl contextum. Ac proprie quidem dici
non-Poteﬅ, hanc ideam in conceptu cerni obiectae rei,
fed vnitatis horum conceptnum perpetuae, quatenus illa
intelligentiae pro regula videatur. Eiusmodi conceptus p
rationis non hauriuntur ex natura, potiusque naturam
de. illis ideis percontamur, noﬅramque cognitionemv
mzçncamputamus, quamdiu illa haud iis conſentanea viv.
deatur. Conceditur: haud facile puramterram, puram
aquaml purum aérem, et ſic porro, ínueniri. Nihilo
minus conceptibus earum rerum opus habemus (quipro
índe, quod plenam puritatem attinet, tantummodo ori
ginem in ratione habent), vt partem, quam quaeque il
larum cªuſarum Phyſical-um habet inplzaenomenol rite
determinemus, atque ita omnes materiae reducuntur ad
terras (quaff folum (mus), ſalía resque inflammabiles
(tamquam vim), tandem-ad aquam atque a'ç'ra., vt vehi
.\'
'
44g ART. ELEM. P. II. TOM. II. ,m3. I‘I. CAP. III. ,
cula (veluti machinas, quarum ope ill-ae agunt), vt ex
idea cuiusdum -mechanismi effecta material-um, inuicem
_chemíc'a expiicentur. lſiítenim , .quamquam re‘ ipſa hand
ÍÏC ioquim…, tamcn eiusmodi vis contagioque naturae
in Partitív-xxíigus phyſicorum faciie Poteﬅ aperiri.
Si ratio facultate xcon‘cinetur, ſingulare‘ ex vniuer!
ſali deriuandi, vniuerſale aut iam Per ſe certum eﬅ da
tumque , ac tum duntaxat opus eﬅ facultm‘e iüdicandi ad
Pdſumtionem, eoque ſiugulare neèeſi'ario determinatur,
Atque hoc vſum ratiouis apodicticum vocabo. 'Au‘tvni
verſale tantummodo ſumitur problematica, in ideaque
ſola verſatur, {inguizu'e quidem certum eﬅ, ſed Yniuer
ſaiitas regulae ad hanc conſequentiam adhuc in_ problef
mate cernitur; ſic plurcs caſus ſingulares, vniuerſe
écr’ci, ad regulen] examinantur, an ¡nde fluant, ac tun),_›
,cum omnes, (lui recení‘eri poffunt, caſus ſingulares inde
Ptomanant, ad vuiuerſalitatem regulae, ex hac autem
deinde ad vni‘uerſos caſus, qui etiam Per ſe dati haud
ſunt, Conciuditur. Húnc victum aPPellabo rationis hy¡
Potheticum.
fitis, Vſ‘us rationis hypotheticus

vt conceptibus ex ideis'fundamento
probiematicis, po
ſiproprie haud eﬅ Eon
flilutium, nimirum non ita comparatus, vt eo, ſi ſeuere
iudices, veritás regulae vn’iuerſalis, ,pi‘o hypotheſi acce-v
pta, conſequatur-z qui enim vniuerſa, quae eſſe Poffunt,
co‘nſequentia ſoire poteris, quae, propterea quod ex eo
dem decreto ſurtido efficiuntur, vniuerſalitutem eius ar
guant? Verum tantummodo regudatiuus eﬅ, vt, quoad
eius
eoqueſierí p0ſiit,'vr¡itas
regula ſingularibus
vniuerſáiitiati notitiis impertiatury
Propius -accedah
›_ Itaqúe vſus rationis hypotheticus V'nitatem ſpe‘ctat_

ſyﬅematicam cognitionum _inteliigentiae, haec verQ eﬅ;
lapir Lydia; writntir regular'um. › Rurſus fetro vnitas
ſyﬅematica (vt mera idea) tar’ltummodo vnitas eﬅ cogim
tione effictª, quae \Per ſe non vti data, ſed duntaxat vt..
Problema‘debet conſideràri; quae vero hanc vtilitaxem
habet, vt Principium inueniakuiyvarii ſingularisque vſimv
"Wi"
SECT. VII. CRITICA VNIVERS. THEOLOG.etc. 449

intelligentiae, eaque eo ratione caſuum haud datoruni
ducatur, contextusque ac nexus ei impertiatur.
Exquo tantummodo intelligítur, vnitatem ſyflema
ticam {íue rationalem variae cognitionis intelligentiae
inprincipio logica verſari, vt intelligentsia, vbi ſola. ad
regulas non ſufficit, ibi ex ideis adiuuctur, fimulque di
verſitati regularum illius ex principio quodam concentus
(ſyﬅematicus, eoque contextus, quantum fieri Pofiit)im—
Pertiatur. vtrum autem rerum obieflarum natura, an
iqtelligentiae, eas vt tales cognoſcentis, per ſe ſit ad‘
vnitatem ſyﬅematicam deflinata, atque an haec ex anti
cipationc, nullo reſpectu habito inuitamcnti eiusmodi
rationis quodammodo poﬅular¡ pomt, ideoque diciz vni
verſae, quae eſſe pofluntl notitiae intelligentiae (in qui
bus empiricae) vnitatem rationis haberej principiisquo
ſubeffe communibus, ex quibus, quamuis maxime diuer
ſae, Poffint deriuarí; illud decretum rationis foret trans
ſcendentale , quo vnitas ſyﬅematica non ſolum ſubiecti
ve ac logice, vt via ratioque, verum etiam obieaziue ne
ceflaria efficeretur. '
Id quod exemploilluﬅrabímus vſus rationís. In va
tiis vnitatis generibus e conceptibus intelligentiae et
vnitas eﬅ cauſalitatis fubflantiae, quae vis appellatum Va
ria eiusdem ſubflantiae phaenomena primo quafi adſPe
&u tantam difiimilitudinem oﬅendunt, vt inde primo
oporteat fere tam varias vires illius ſumi, quam effect::
ſe oﬅendunt; veluti in mente humana ſenſus, conſcien
tia, phantaſia, recordatio, ingenium, vis discernendi,
ﬅudium, cupiditasa et quae ſunt de genere eodem. Pri
mo ratio quaedam logica hanc diuerfitatem Putatitiªm, L
quantum fieri poffita praecipit imminuendám, vt com
Paratione identitatem abſco-nditªm aperiamus,v videa
lfnusque, anne phantaſia, cpniuncta cum‘conſcientia, re
cordatío, íngenium, vis diſcernendi, fortaffe ipfa intel*
ligentia atque ratio vfflyieatur. Idea vis virtutisque pri
mae ſiue conﬅitutiuae, quam vero logica neutiquam, an
vere ſit, oﬅendit, certe verſatur in problemate reprae
ientationis ſyﬅematicae varietatfis virium Principium
F
o
45º ART. ELEM. En. TOMIL 1.13. II. CAP. II!.
rationis logicum eªm vnitate'm Poﬅulat, quoad eius fieri
Poffít, cqnﬅituendam, et quo magis Phaenomena Yniusz
alteriusue virtutis in ſe-inuicem eadem deprehenduntnr,
eo erit probabilius, ea nil eﬅe, niſi effectionem vniuzf
deiusdemque virtutis, quae (compáraté) poteﬅ vi¡ eorum
prima nominari. Sic etiam agitur cum reliquis.
Vires Primas comparªtiuae viciffim 'ſunt inter ſe
comparandae, vt eo, quod concentus earum aperitur,
Yni cuidam radicali, id eﬅ, abſolutae vi conﬅitutiuaeſi
gppropinquentur. Verum haec vnitas rationis duntaſi
¡at hypothetica eﬅ. -Non dicimus, talem reaPſe inue
niri oportere, ſed, in gratiam rationis, nempe ad certu
quaedam conﬅituÑenda Principia,_ variis , quae experien
tia forte ſuppedítet, regulis, quaeri debere, et, vbi fic
::i Poffit, hoc modo cognitioni vnitatem ſyﬅematicam,
A impertiri. '
Cum autem ad vſum intelligentíae transſcendenta
l’cm animum aduertimus, videmus, hanc ideam virtutis
Primae vniuerſe, non vt ſolum Problema ad vſum eﬅe
hypotheticum deﬅinatam, ſed realifatem obíectiuam
Praetendere, qua vnitas ſyﬅematica variarum *ſubﬅan
tiac virium Poﬅuletur, príncipiumq‘ue rationis ªpodicti
cum conﬅituatur. Nam, ne tentato quidem’ variaſirum
virium concentu, atque adeo Periculis eius inueniend¡
male ſuccedentibus, tamen ſumimus: talem 'inuentum
iri idque non ſoium in cauſa modo all-.1ta, propter vníta
tem ſubﬅantiªe, verum, vbi adeo multa'e, quamquam
certo quodam gradu fimiles, deprehenduntur, vtiom
nino in materia, ratio vnitatem Ponit ſyﬅemªticam vi
rium variarum, cum leges Phyſicne ſpecialcs ſubſint ge
neralioribus, neque ſolum decretum rationis oeconomi
cum, vt Parcatur Principíis, verum etiam lex‘ natu‘rªe_
interna videatur. ~ z
'
Ac ſane vero non poteﬅ ínte‘ªligi, quomodo Prin
cipium aliquod vnitatis rationis in 'regulis queat locum'
hubere; niſi ſumªtur transſcendentale quoddam, quara
lis vnitas ſyﬅematicaz‘ tamquªm iPſis obiectis rebus ad
I-!ª-r
-SECT. VII. CRITICA VNIVERS. THEOLOG. etc. 45¡

haerens, ex anticipatione vt neceifaria ponatun ' Quo
enim iure ratio poteft in vfu logico poﬅulare, vt virium
varietas, quas natura nobis proponit cognoſcendas, tam
quam vnitas duntaxat abfccnditaytraycleturueaque e quae /
piam vi prima, quantum quidem in ea ſit, deriuetuc, ſi

illi liberum foret concedere, pariter fieri Poffe, vt vnis
verſae vires fint diffimiles, neque vnitas ſyﬅematica de- '
riuationis illarum, naturae conſentanéa videatur? 'ſum
enim contra ipfam naturam fuam .ageret, propterea
quod ideam fibi ſcopum proponereta conilitutioni natus
rae rerum prorfus contrariam. Nec vero dici Poterit,
eam antea a ratione naturae fortuita hanc vnitatem ex
principiis rationis depromſiffe. Nam lex rationis eius
quaerendae neceifaria eﬅ, quoníam fine illa nullam om~
nino rationem, fine hac autem nullum vfum intelligentiae
conatinuummt hoc deficiente nullam notam veri empirici
idoneam haberemus, proinde ratione huius vnitas natu
rae ſyﬅematicª prorfus vt: obíectiue valens ac neceifaria
fumi oporteret. ' ~
Quam quidem fumtibnem transfcendentalem mire
quoque in philofophorum decretis abſconditam vide
mus, quamquam eum in illis non femper agnouerunt,
aut ſibi ipfi faffi videntur. Omnes ſingularum rerum
vnrietates identitatem generis haud excludereg varias'
fpecies tantummodoyvt varias paucorum generum deter
minationes, haec autem altiorum generum oportere tra
&ari; proinde certam quandam vnitatem ſyﬅemªticam
omnium, qui poflunt effe, conceptuum empiricorum';
quatenus ab altioribus poflunt et generalioribus deriua-l
ri, quaeri debere; regula ſcholarum eﬅ, ſiue principium
Ïogicum, fine quo nullus rationis vſus locum haberet’, ſi
quidem a generali ad fpeciale tantummodo concludipoh 7
eﬅ, quatenus generales rerum' proprietates fundamenta

Ponuntur, quibus ſubſint ſpeclales. i
verum in natura quoque talem concentum inuenit

ri ponunt pliilofophi notiffima illa ſcholarum regula:
principia (entia) non eſſe praeter neceffitatem multipli-S
calida. Quo quidem enunciaturz naturam reminipo
452 ART. ELEM. P. II. TOM. II. LIB. II. CAP. Ill'.
ſam vnitati rationís materiam praebero, ncqúe nos pu
tatitia illa diuerſitate infinita, debere Prohíberi, quo mi
nus vnitatem in ea ſuſpicemur proprietªtum Prímarum
ſiue conﬅitutiuarum, a quibus varietas pote-ﬅ duntaxªt
Per maiorem determinationem deriuari. Hanc vnita
vtem, quamuís in mera idea verſetur, Omni tempore tam
:ﬅudioſe ſeſtatí ſunt, vt Potius cauſam naE’ci fuerint, qua
re cupiditatem illius temperarent, quam excitarent. lam
Permultum fuit, vt chemici vniuerſa ſalia poffent ad duo
genera Primaria, et acída, et: alcalía, reducere, atque
adeo tentarunt, etiam hpcce discrinïen vt ſolam varieta
tem , vel diuerſªm effeEïÉionem vn'rus eiusdemque’mate
riae conﬅitutiuae conſiderara. Varias terrae ſpecies
(materiam lapidum, atquc etiam metallorum) paullatim
ad tres, tnndem ad duas conati ſunt reducere; verum
his haud contentí, fibi non .poſi'unt temperarc, quin ſub
hifce varietatibus nihilominus vnum genus, quíd? quod
harum ſaliumque aliquodprincipium commúne ſuſpícen
tur. For'tªſi'e credideris, hoc eſiſie ſolum rationis com
pendium oeconomicum, vt, quantum fieri Poffit, fibi
laborem minuat, periculumque hypothetícum, quod, ſi
ſuccedat, ſum'tae explicationis ratíoni hac íPſª( vnitate
,Probabilitatem conciliet. ÑVerum eiusmodi confilium
ad propriam vtilítatem accommodatum facile Poteﬅ ab
idea diſcerni, qua quisque Ponit, hanc vnitatem rªtionis.
ipſi naturae eſſe conſentaneam, rationemque hic nºª
mendicari, ſed impcrare, quamquam ita, vt terminos
nequeat huius vditatis determinara.
Si phaenomenorum, quae nobis (eſe Offerunt, tan
ta e’fſet diuerſitas, nc dícam quoad formam (quippe iﬅ
qua ſui inuicem eſſe ſimiles videntur), ſed quoad mate
riam,íd eﬅ, variçtatem natumrum exﬅantium, vt vel acu
t’lfflma humana intelligentia vna cum altera compªrªtª
ne minimam quidem ſimilitudinem in ¡is Poffit depre
hendere (quod eueníre, fane Poteſ’c cogitari), lex gene'
mm logica nullum prorfus locum inueniret, et vel nu_l-'
lus conceptusctgenerís, aut vſpíam conceptus vniuerſahªf,
¡liguis, quidZ-quod nulla intelligentia locum haberetª
,LL
SECT. VII. CRITICA VNIVERS. THEOLOG etc. asa
quippe quae tantummodo in iis occupatur. Ergo prin-i
cipium generum logicum ponit transſcendentale, ſi ad

naturam (quae hoc loco in rebus obiectis verſatur, quae
nobis proponunturl adhiberi debeat. Ex eo in variis.
quae efie poteﬅ, experientiae neceirario fimilitudo ſfimi
tur (quamquam gradum cius non poflumus ex anticipa
tione determinara), quoniam fine illa nulli eſſe Poſiſiçnt
conceptus empirici, proinde experientia nulla.
Principio logico generum. identitatem poﬅulanti,

contrarium eﬅ aliud, nempe ſpccierum, quod varietate
et diueriitate rerum, quantumuis ſub eodem genere
concinentiuma opus haber, intelligentiaeque praecipit,
vt ad vtramque rationem aeque attendat. Hoc princi
io (ªciei, iine facultatis diſcerncndi), leuitas prioris
Ïingenii) admodum coerceturl ratioque duplex inuicem
repugnans inuitamentum oﬅendit, partim inuitamentum
tompagi: (vniuerſalitatis) ratione generum, partim etiam
materias (rationis determinatae), reſpectu varietatis for
marum, ſi quidem intelligentia in priori caſu multa qui
dem fub conceptibus ſuis cogitat, in poﬅeriori autem eo
plura in iisdem. Iam vero hoc deprehenditur in diuer
fo cogitandi modo phyſicorum, quorum nonnulli (prac
fertim contemplªtiui), difiimilitudinis inimici, femper
ſpectant generis vnitatem, alii (in primis ingenia empi
rica) naturam perpetua in tantam dispefcunt varie tatem,
vt fere defperandum ſit de phaenomenis illius ex princi
piis vniucrſalibus diiudicandis. .
Atque huic poﬅeriori cogitandi modo, manifeﬅum‘ ‘
eﬅ, fundamento ſubeffe principium logicum, cui per-v
fectio notitiªrum omnium Propoſita eﬅ, ſi, a genere 1'11
Ptituensa ad varia illo contenta, deſcendo, atque hoc
modo ſyﬅemati amplificationem, quemadmodum priori
cafu, ada genus adſcendens, ſimplicitatem impertire co
nor. Namque e fphaera conceptusl genus quoddam
deſignantis, aeque minus, atque e [Patio, quod poteft
materia occupare, intelligi Poterit, quousquefieri queat
illius diuiſio. Idcirco quodque gema diuerſas ſpain.,
haec autem Yariasfflecierfizbaltcrna: requirit, et, cum
o
k
454. ART. ELEM. m TOMQ II. LIB. II. CAP. III.
harum poﬅeriorum nulla locum habcat, quin ea vicif
fim~ſphaeram (compagem vt: conceptus communis) ha
beatij ratio in vniuerfa amplificatione ſua Poﬅulat, vt
nulla ſpecies vt infima per ſe ipfa conſideretur, ſi qui
dem’, cum ea in conceptu verſetur, ea tantummodo in
ſe continente, quae rebus ſunt diuerſis Communía, hic
non perpetuo determínatus, proinde quoque haud pro
xime ad fingulum quoddam (indiuidqum) eſſe relatus
Poffit, ergo femper alios in ſe conceptusa id-eﬅ, ſpecies
ſubalternas, debeat cohiberex Atque haec lex, quam di
camus, ſpecificationis ita poteritexprimiz entium varie
tates non temere effe-minuendas. .
Sed facile intelligiturp etiam hanc legem logicam
:ſenſu omni vfuque 'Carituram ſore, nili lex quaedam
transfcendentalis flyccfficntioni¡ fundamento effet, quae
fane quidem haud rerum, quae nobis eſſe obicctae Poſ
ſunt, z'rzfinitatem veram Poﬅulat ratione diuerfitatumg ei
enim rei nullam anſam praebet principium logicum,
quippe quod
rae logicac tantummodo rationem
tuctetunreſpeüu, indete-rminatam
quae potefl fphae
elſe, diuiſionis;
nihilominus tamen intelligentiae Praecipit, vt in qua
que ſpçcie, mbbisfobuiaa ſubſpecies, atque in quaque
diuerſitate diueçſiçates minores quaerantur. Quodfl
enim nulli eflenfrcbnceptus inferiores, nulli quoque al
itiores forent. Atqui intelligentia cognofcit vniuerlia
tantummodo ex conceptibusz ergo, quousque ea perti-x
net in diuidendo, numquam ex ſola viſione, fedferq
. rïurſus e conceptibus inferioribus. Cognitío phaenome
norum in xdeterminatione illorum perpetua (quae‘fieri
duntaxat per intelligentiam Poteﬅ) fpecificationem ſuo
rum conceptuum poliulat perpetuo continuandam, Pro:
greffumque ad diuerlitates femper adhuc manentes ,- a.
quibus_ in conceptu formae, et magis quoque generls,
nos contmuimus. l
lam haec lex fpecificationis non Poteﬅ ab experi
entia depromta elſe; quippe quae non Poteﬅ, quae {aſp
late pateant, ibllitutiones largiri. Specificatio empirlof
ca in discernenda varietate mox ſubfiflit¡ nili lege ſPº'
sECjr. VII. CRITI‘CA VNIVERS. THEOLOG. etc. 455
ciſicationis iam antegreffa, vt principio rationis, ducta
ſuerit ad eªm quaerendam,’eamque ſemper ſuſpiçandam,
etíamſi illa ſe ſenſibus haud _aperiat. Teri-as abſorbente:
diuerſae foi-mae (calcem terramque muriªticam) effe, vt
'Iperiretur,dpus :rat regula rationis quadam praeuenien
te, quae in'telligentiae, vt diuerſitatem quaereret, pro»
ponebat2 propterea quod natura tam large ſumeret, eam
íuſpicandam. Namque pariter intelligentia gaudemus
ſumtisduntaxatdiuerſitatibus in natura rerum, atque ſub
conditione, res ipſi ſubiectas ſimilitudinem in ſe habere,
ſi quidem ¡pſ1 varïetate eorum, quae poſi'unt conceptu
quodam comprehendi, vi'us huiusce conceptus, occupa
tioque intelligentiae efficitur.
Quamobrem ratio intelligentiac Campum parat,
I) principio ſimilitudinis variorum ſub generibns altiori
bus, -2) decreto varietatir ſimilium ſub formis inferiori
bus; atque, vt vnitas ſyﬅematica abſoluatur, addit ea
3) praeterea legeín adſiwitatir omnium conceptuum, quae
tranſitum conti'nuum a quaque ſpecie ad quamque aliam
,l prªecipit percreſcendiacceffionem diuerſitatis ce‘rtis qua
1 gradibus. Ea dici poterunt principia homogeneitatijj
{iue ſimilitudinis, ſpeczfimtioní: et continuitatir formarum.
Hoc vltimum coniunctis duobus primis oritur, abſoluto
ín idea contextu ſyﬅematico, cum in adſcenſu ad genera
altiora, tum in deſcenſu ad ſpecies inferiores; tum
enim vniuerſae varietates inuicem adfinitate tenentur,ſi
quidem cuní’cae per omnes determinationié dilatatae
gradus ab vno quodaim genere ſummo oriuntur.
Vnitzis ſyﬅematica in tribus principiis logicis hoc
modo vocal-i ſub ſenſum poteﬅj Quippe quisque con
'ceptus poteﬅ tamquam quoddam punctum conſiderarí,
cui, vtpote ſpectatoris loco, ſuus eﬅ Orbis finiens, id eﬅ,
copia rerum, quae ex eo poﬅ'unt repraeſentari quaſique
perluﬅ’rani. Intra hunc orbem finientem copiami Pun
ﬅorum, neceffe eﬅ, paſſe in inſinitum indicari, quocuni
fuum quodque rurſum anguﬅiorem orbem finientem ha:
beat; hoc eﬅ, quaque ſpecie continentur ſubſpecies,
ex principio ſpecificationis, et Orbis finiens logicus cer;
\
I
456 ART. ELEM. P. II. TOM.II,LIB. II. CAP. III;

nitur duntaxat in orbibus finientibuslminoijibus (ſubſpe
ciebusç), non vero in Punctis, quae nullam compngem 'ha
bent (in indiuiduis). Seddiuerſorum orbium finien
tium, h. e. generum, qui ex totidem concePtibus de-
terminantur, communis quidam orbis fiuiens, vndel
tamquam e Punêlo quodam medio; cnneti perfpiciun
- tur j ductus poteft cogitari, qui in genere altiori verſa
l
tur, doncc tandem genus fummum vniuerfalis ille ac
verus orbis finiens videatur, qui e ﬅatione determinatur
conceptus ſummi, vniuerſamque varietaltem, tamquam
genera, ſpecies et fubfpecies compleEiitur. i
…Ad fummam ﬅationem illam lege ducor fimilitudi

nis (homogcneitatis), ad vniuerfa inferiora eorumque
varietate-m fummam lege ſpecificationis. Cum autem
hoc modo in tota omnium, qui poflunt eſſe, co‘nce
Ptuum compage, nihil inane fit, extraque illam nihil
poffit deprehendi, e fumtione illius vniuerſalís orbis fi
nientis, Perpetuaque eius diuiſione decretum emergit
hocce: non eﬅ vacuum formarum, id eﬅ, nulla ſunt di
‘ verſa genera originaria et Prima, quae quaii ſolitaria et
'ab ſe inuicem (interuallo vacuo) disíuncta finty verum
vniuerfa genera varia tantummodo in diuiſionibus ver
fantur vnius cuiusdam generis ſummi atque vniuerſalís;
atque ex hoc decreto, cuius confequentia Proxima: eﬅ
continuum formarum, hoc eﬅ, omnes diuerſitates for
marum ſibi inuicem finitimªe ſunt, neque trunſitum Per
:ſaltum Permittunt, verum duntaxat per omnes discrimi
nis gradus minores, quibus ab vna poſiít ad alteram Per
veniri; verbo, nullae ſunt ſpecies aut ſubſpecies, quae
Íibi inuicem (in conceptu'rationis) fint Proximas, ſed
femper eſſe poflunt fpecies intermediae, quarum'discriz
men a Prima ad alteram minus ſit, quam harum discrí
men a ſe inuicem o
. Prima igitur lege ab euagatione cauetux in varieta- ‘

tem Eliuerſorum generum originariorum, fimílitudoquo
(homogſieneitas) Commendatur; altera e contrario haec
ad concentum Propenfio rurſus circumſcribitur, diﬅin
&ioquç praecipitur formarum ſubiectarum (ſilbſPCCiflf
\
SECT. VII. CRITICA VNIVERS. THEOLOG. etc. asf
rum), antequam cum conceptu noﬅro vniuerſali nosmet
conuertamus ad ſingula (indiuidua). Tertiaillae ambae
coniungunturz ſi quidem in ſumma varietate tamen ſi
militudinem ex tranſitu quafi per gradus ab vna fpecier
ad alteram praecipit, id quod ſpeciem quandam adſini
tatis indicat frondium diuerſarum, quatenus vniuerſªe
ſunt ex ﬅirpe enatae.
~ Verum hac lege logica continui fpecierum (forma
rum logicarum) ponitur transfcendentalis (lex continui
in natura), fine qua vſus intelligentiae praecepta illo ad
errorem duceretur, ſi quidem ea fortaffe viam inﬅituc
ret recta naturae contrariam. itaque necefie eﬅ, hanc
legem rationibus niti puris transfcendentalibusa non em
piricis. Namque in poileriore cªuſaſerius, quam ſyﬅe
mata veniret; verum ea rationem ſyﬅematicam cogni
tionis naturae primum gcnerauit. Neque ſub hiice fe
re legíbus fines latent examinis illarum, vtpote mero
rum tentaminum, inﬅituendi, quamquam fane in hocce
contextu, vbi accidit, ratio permagna ineﬅ, vnítatem
hypothetice excogitatam veram Putandí, atque ita hoc
quoque reſpectu vtiles ſunt, verum eas, Perſpicuum eﬅ,
cauſarum Primarum parſimoníam, varietatem effecto
ruma indeque profeflam adfinitatem articulorum natu
rae per ſe ipſius rationi confentaneam , naturaeque con
venientem iudicare, eaque proinde decreta directa, ne
que folum vt compendium viae,commendationem ſui in
ſe habere.
Sed facile íntelligitur, hnnc‘continuitatem forma
rum in mera idea verſari, cui quae congruat res obiecta
nullo modo poflit Per experientiam oiiendij non folum
Propterea, quod ſpecies vere funt in natura rerum diui
ſae, proinde eas, necefie eﬅ, quantum discretum con
_ﬅítuere, et ſi, qui quafi per gradus fit, Progreffus_ in ad
finitate illarum continua foret, ea etiam veram articulo
rum intermediorum infinitatem continere oportere,in—
tra duas datas fpecies interiectorum, id quod non poteﬅ
elſe; verum etiam, quoniam eius legis nullus nobis vſus
eſſe determinatus potefl empiricusl ſi quidem illa ne mi
o
x
458 ART. ELEM. P.'II‘. TOMLI‘I. LIB. n, CAP. III,

nima quidem adſinitatis nota indicatur, ex qúa et quo
usque ſucceſi'íoncm graduum diuerſitatís earum quaere
!e debeamus, ſed nil quidquam amplius, niſi general*
quoddam indicium, nobis earn effe anqúirendam.
Si príncipia modo laudata ſecundum ordínem‘ trans

locemus, vt en zz/üi empírico conueníenter Ponamus'. _
Principía mzitati¡ ſyﬅematicae. ita ſere ﬅatuta forentí
Uarietay, aq’finita: atque imitar, ſed quaque illarum, vi'.
idea in ſurñmo gradu perfectionis ſumta. Ratio cogni
?ciones intelligentiae ſumit, quae proxima ad experien
,tiam adhibentur, _earumque vnitàtem quaerit ex ídeis,
quae multo latíus Patet, quam quoexpcrientia Poffit
Pertinere. Adfinitas varietatis, ſalu3. diuerfitate ſua,
_ſub Principio vnitatis quodam, non ſolum res ſpectat,
_ſed multo magís praeterea ſolas rerum proprietates et
yires. Quamobrem, ſi nobis exempli gratia Per expe
rientiam (nondum plena certam) íter Planetarum datum
~ fit_vt orbiculare, et nosinueniamus diuerſitates, ea¡
ſuſpiçamur in eo, quod orbcm Potefl ex lege quadgm
Perpètua per omnes infinitos gradus intermedios, ad
ynum illorum circuítuum deuergentium immutare, id.
Laﬅ, motus planetarum, quae non in orbíbus vcrſantur,
eius proprietatibus ſere plus mínusue appropínquabunt,
caduntque in ellipſin. Maiorem quoque viarum diuer
fitatcm indican‘t, cum (quantum Obſeruatum ſit) ne qui
dem in orbe reuertªntur; verum íter diuinamus Para
bolicum, quod tamen adfine eﬅ ellipſi, et, cum Mi**i
[enga huiusce Poﬅerioris longiffime Protenditur, in 0m
nibus illius obſeruationibus noﬅris non Poteﬅ diſcerni.
Atque Íta, ducibus Princípíis illís ad vnitatem Perueni
mus gener-um harum viarum in figura earum, eo autem
vlterius ad vnítatem cauſae omnium legum motus illa-
rum (grauitationem), vnde Poﬅea occupationes noﬅrªs
extendímus, atque etiam omnes varietates abcrrationes
que ab. illis rcgulis Putatitias ex eodém Principio ,expla
nare conamur, tandem ade-o plus addimus; quam vm
Zuam poteﬅ experíentia. confirmare, ne-mPe ex ipſis ad
nítatis regulisvias cometarum hyperbolicas mente con
sECT. VII. CRITÍCA VNIVERS. THEOLOG. etc. 459
cipimus, in quibus haec corpora noﬅrum prorfus ſola
rem mundum relinquant, atque, aſole ad ſolem Per
gentia, remotiores Partes nobis inſiniti ſyí’cematis muna
di, vna eademque ví motríce cohªerentis, in curſu ſuo
coníungant. '
Quod in hiſcc Principiis notatu dignum eﬅ, quo
que ſolo occupamur, hoc eﬅ: ea ſpeciem habere trans
fcendentalium, quae, . quamquam merae ideae illis conti
nentur, ad vſum rationis empiricum exercendum, qui
eas duntaxat aiauywªrwrmaïs poteﬅ, i_d eﬅ, tantummodo
appropinquando ſequi, ita vt numquam ad eas Pertineat,
tªmen, vt enunciationes ſynthetícas ex anticípatione,
obiectiuum quidem, ſed indeterminatum valorem habe
re, et effe Pro regula, quae poffit eſſe, experientiae, et
iam reapſe in eá tractanda, vt decreta heuriflica, bono
ſucceffu vſurparí, ita tamen, vt deductio illorum ne
queat transſcendentalis effici, quod, vt ſupradocuimus,
ratione idearum ſemper fieri non Poteﬅ.
O
‘ In analytica transſcendentali in decretís intelligen
tiae dynamz’m, vt: Principia uffioni: mere regulatiua, dí
ﬅinximus a matlzemnticíſ, ratione Poﬅeriorum conﬅituti
iIiI.- Nihilominus leges illae dynamicae ſane ſunt conè
iflfitutiuae ratione experíentiae, Propterea quod iis effici
tur, 'vt concept/M', fine quibus nulla experientia vlocum‘
habet, ex anticipatione eſſe Poffint. ’ Contra principiaí_
rationis Purae ne ratione quidem empiricorum conce
Ptuum poſſunt conﬅitutiua eſſe, ſi quidem, iis quod reé
ſpondeat, dari nullumipoteﬅ ſc'nCma facultatis ſenſiti
vae, iisque Proinde m "-1 res elſe obiecta Poteﬅ in ſingu
lo (concreto). Si igit. r a tali vſu illorum empírico , vt
decretorum conflitutiuorum, recedzlm, quomódo vllum_
illi valorem obiectiuum Potero tribuere, et, quam vim'
Poteﬅatemque ille Poterit habere? e '
Intelligentia rationi proinde ſubíecta eﬅ, atque ín
telligentiae facultas ſenſitiua., Vt vnitatiomnium, quad
eſſe pofl'unt, actíonum íntelligenti‘ae empiricarum ratio
fyﬅematica impertiatur, illud* quidem munus~ rationizs’
460 ART) ELEM. P. II. TOM. II. ‘LIB. "11. CAP. III;
eﬅ, quemadmodum intelligentia varieta'tem Phaenome
norum coniungit conceptibus, lcgibusque empiri’cis ſub
iicit. Sed actiones intelligentiae, fine ſchematibus fa
cultatis ſenſitiuae, ſunt indeterminatae; Paríter rationis
vnitas quoque rationes conditionum, ,ſub quibus, gra.
dusque, 'quo vsqnc , intelligentia ſuos conceptus debeat
ſyﬅematice coniungere, per ſe i’pſa indeterminafa vide
tur.. Verum, quamuis pcrpetuae vnitati ſyﬅematïcac
hullum in vzﬅone qucat ſchema ínueniri, tamen alíquod
eiusmodi ſchemªtis analogon et Pot-eﬅ dari et debet,
quod in idèa cernitur maximi diuidendae coniungendae
que cognitíonis intellectualis in quodam principio. Nam
que maximum et abſolute Perfectum determinate cogita
ri Poteﬅï, quoniam vniuerſae, vnde variefas indetermi
nata Proficiſcitur, conditiones adﬅringentes Praetermit
- tuntur. Ergo idea rationis Pofita eﬅ in analogo quodam
fchematis facultatís ſenſitiuae, hoc tamen discrimine, vt
'vſus conceptuum intelligentiae ad ſchema rationis non
Perinde in cognítione ípſius oblatae ref vcrſetur (atque’
i'n categoriis ad earum ſchemata ſenſitiua adhibendis),
fed duntaxat in regula quadam principioue vnitatis ſy
flematícae vſus rationis vniuerſi. Itaque cum quodquº
èecretu‘m, quod Perpetuam vnitatem vſus ex anticipa
tione conflituit intelligentiae,
Íctzaxat indirecto, itidem, quamquam
valeat dſie re experientiac Propoſita:dun
de
ſi èreta rationis Purae etiam reſpectu huiusce poﬅeriori:
'realita’tem obiectiuam habebunt, verum non vt in iís ali
quid determinetur, ſed tantummodo vt modus aPeria
tur, quo vſus intclligentiae empirícus et determinatus
in experiencia ſecum iPſe Poffit perpetuo conſentaneus
xeddi, eo quidem, vt cum Principio vnítatis perpctuaeª
quantuni fieri Poffit, íllíus contextus fiat, isque ¡nde de
ijiuetur.
Vniuerſa decreta' ſubieflíua, non ab natura reí ob

ieflªe, ſed al) inuítamento ratíonís, reſpectu cuiusquam,
quae cſi'e Poteﬅ, Perfectionís cognitíonis‘ huíus obiectaº
reí, depromta, normas rationís dico; Sic ſunt deſideriª
tationis contemplvatiuae, quae tantummodo inuitamentª
sECT. VII. CRITICA VNIVERS. THEOLOG. etc. 46x ‘
illius contemplªtiuo nituntur, qúamuís ea videri Poffit
in Principüs obiectiuis verſari.
-Decreta rcgulatiua Pro conﬅitutíuis ſumta, poſi'unt
vt Principia. obiefiiua Pugnare; cum vero vt merae nor
mae ſpefflcantur, tum nulla vera pugna eﬅ, ſed diuerſum
tantummodo rationís inuitamentum, quod cauſa diſſen
Íïonis eﬅ. Rcapſe vnum duntaxat inuitamentum ratio
nieﬅ, Pugnaque normarum illius tantummodo in di
verſitate et circumſcriptione viarum mutua verſatur, in
vitamento huic ſatisfaciendi.
Tali modo apud hunc argutatorem Plus valet ¡nui
nmentum varietati: (ex Principio ſpeciſicationís), ſed
upud illum inuitamentum vnitatis praeﬅat (ex Principio
congregationij). Quisque eorum ferrc iudicium putat e:
intellectu rei obiectae, quod tamen tantummodo Poſi
tum eﬅ in maiori minoriue adſiipulatíone altcrutríus de
creti huius, quod ncutrum rationibus nititur obieÜciuis,
verum in ſolo rationis inuitamento, quodqúe potiue
norma Poteﬅ, quam principium vocari. Quando ho*v
minas Perſpicaces video de charafleriﬅice homínum, be
fliarum Plantarumue, atqde adeo corporum regni mino*
ralis, cum alii exempli gracia ſingulares atque in {fix-pi
bus fundatas familiarum, formárum et id genus aliorum
diuerſitates ſumunt, ªlii contra Perhibcnt, nªturam in
ea r): Prorſus cadem initia haberc, vníuerſumque discri
men Pofitum efl'e duntaxat in rebus fortuitis cxternis,
tum ſola rei obíectae natura conſideranda erit, vt com
pfehendam, illud vtrisque Profundíus ªbſconditum ví
deri, quam vt ex Perſpecta obiectae rei natura queant
decerncre. Neque enini eﬅ, niſi duplex illud rationis
inuítamentum, Pars vnum amplexatur, Pars alterum,
'el etiam adfeêlat, proinde in cauſa eﬅ diuerfitas nor‘ma
rum, aut varíetatis Phyſicae , aut vnitªtis naturalis,
quae~ commode Poſi'unt coniungi, ſed dum intellectus
obiectiui Putantur, non ſolum Pugnjs anſam Prªebent,
verum etium impedimentis, quaediu veritati officiunt,
doncc apertum fuerit remèdi'um,quo inuitamentumillud
Pªgnans concilietur, ratioque ea de re ſedetur tranquil
lºturque. '1‘
462 ART. ELEM. P. II. j’TOM. II'. LIBÍ IL' CAP'ÑIIL
Paritcr comparatum eﬅ cum adſertione aut oppu
,g‘natione notae íllius, ab Leibm’tío vſurpatae atque a
'Bonneto egregie exornatae legis ſcalae rerum creatarum
continuae, quae non, niſi in fernando adfinitatis decre
to cernitur , in inuitaménto i110 vrationis conﬅitute', ne.
que enim obſeruatio illam intellectusque ac perſpicien
tia conﬅitutionis naturae poterat miniﬅrare. . Gradus
eiuscemodi ſcalae, queinadmſioçium poffunt ab experien
tia doceri, rariores ſunt iongiüïïjue diﬅantes ab ſe inui
cem conﬅituti, noﬅraqueparu‘a illa discrimi-na putati
tía plerumque tam latís in ipſa natura 're’rum hiatibus
efficiuntur, quam vt tªlium obſeruationum (praeſertim
in magna rerum varietatè, vbi ſemper facíle poterunç
.certae ſimilitudines quaedam ªtque appropinquationes
reperiri), vt‘pote finium ſcoporumque naturae haberi
,poﬅe ratio videatur. Contra via, ex eiusmodi princi
pio ordinem in natura rerum anquirendi, norma
que, talem, quamquam indefinite, vbi aut quo vsque,
in natura
ſane quadam
quidem vniuerſe
legitimum vt fundatumrationis
eﬅv egregíumque conſiderandi;
princi
pium regulatiuum; quod quidem, vt tale, latius p'atet,
quam vt experientia aut obſeruatio eam poſiït adſequi,
ita tamen vt ne quidquam determinetur, ſed vt tantum
modo illi via ad vnitatem ſyﬅematicªm praeſcribatzur. ;
Define Ultimo \little-Hice: naturalia‘ rationis* -
Immanue.
Ideae rationis purae numquam poffimt per-ſe ípſae
di'alccticae eﬅe, ſed ſolo illarum vſu efficí,~neceffe eﬅ, vt
nobis ex iis fallax quaedam ſpecies naſcatur', illaeenim
nobis per naturam rationis noﬅrae propoſitae ſunt,' at
que hocce ſupremo foro omnium et: iurium et petitio
num contemplationis noﬅrae, fi'eri nonºpoteﬅ, vt íllu~
ſiones originariae praeﬅigiaeque contineantur. Proinde
illae bene ªtque e conſilio in initiis rationis noﬅrae na
turalibus erunt deﬅinatae. Verum plebs hominum ar
gutantium, vt fieri ſolet, abſurditatem crepat et repug
nantias, vítuperatque regimen, cuius intima non poteﬅ.
eonſilia penetran, cuiusque contagioui beniguae, ſum
SECT. VII. CRITICA VÑIVERS. THEOLÓG.etc. 463.
ipſius eonſeruatíonem acceptum ferre, atque aden cul*
turam, deberet, qua ſit, vt illud vituperare queat ee
coudemnare. '
Nullus effe certus vſªJs poteﬅ conceptus cuíusdam,
ex anticípatione, niſi confeïla Prius abſolutaque dedu
ctione illius transſcendentali. Ideae rationis purae nul
lam quidem eiusmodi deductionem concedunt, vti cate
goriae; verum ſi illis eſſe vel minimus, etiamſi indeter
mínatus, obiectíuus valor debet, iisque haud ſolum ín-a-"
nes ſola. cogitatione efforçnatae res (eutía ratíonís rátíoci
hantis) repraeſentari, neceffario, oportebit, vt cal-um
eﬅe poffit deductio, vt mªxime quoque ab ea aberraret,
quae Poteﬅ inﬅitui' in-categoriís. Atque in eo cernitur
zbſolutio negotii critici rationis purae, quod nunc ad
grcdiemur.
Permultum intereﬅ, vtrum rationi meno quíddam I
.fit vt res obiectaſimplicitcr Propoſitum, an duntaxat qua
:es obiecta quaedam in idea. In íllo caſu id agunt con
ceptus mel, vt iis obiecta res deverminetur; ſed in p0
ﬅeriori re ipſa tantum ſcheme; eﬅ, cui directa nulla res,
obíecta, ne hypothetíce quidem, conceditur, verum
quod tantum Propterea adeﬅ, vt res obiectae aliae opa
relatíonis ad hancideam, ex vnitate eius ſyﬅemªtica,
proinde indirecta, cogitentur. Sie dico, conceptos ín
telligentíae cuiusdam ſummae in mera idea verſatur , id
eﬅ, realitas obiectiuª illius non debet eo contineri,_ vt
directe ad rem quampiam ubíectam referatur (ſi quidem
in tati ſigniſicatione eius valor obiectiuus non Poffet de-.
fendi), ſed tantummodo poſitus eﬅ in ſchemate quodam
ad conditiones maxímae vñitatis rationis ordinato, de.
cºnceptu cuiusdam rei vniuerſe, quod hunc tantum víúm
Praeﬅat, vt maxímam vnitatem ſyﬅematicam in vſu ra-_.
tíonis noﬅrae empírico coñſeruemus, dum rem exper
rientiae obnoxíam quaſí a Putatitiis rebus huic ideaar
ſubiectis, tamquam ratíone eius, cauſaue, deriuamusª
Tunc exempli cauſa dicimus, -res mundanae. debent con-,
fiderari, ac ſi exfiﬅentiam habeant a quadam intellige'ntia.
ſumma. Tali modo idea Propríe dnntªxat cemitur in?
non ART. ÉLEM. P.II. TOM. I!. LIB.II. CAP. III.
\
~ .conceptu heuriﬅico, non vero oﬅenſiuo, atque indicat.
nonquomodo res obiecta quaedam comparata ſit, fed
quomodo nos duce illo naturam coniunazionemque re
rum experientiae propofitarum vniuerfe quaerere debea
mus. Quodſi igitur doceri Poteﬅ, quamuis tres illae,
ideae transfcendentales (pſychologica, cosmologica1 et
rtheologicaldireae haud queant ad vllam, quae iis re
fpondcata obíectam rem eiusque determinationem refer
ri, tamen vniuerſas regulas vſus rationis empirici fumta
eiusmodi re obieaa in idea ad vnitatem ſyﬅematicam du
.cere, cognitionemque empiricain ſemperdilatare, num
quam autem ei aduerſari Poſſe: neceifaria rationis
norma erit, vt fecundum ideas eiusmodi agamus. ln
quo quidem deductio cernitur transfcendentalis omnium
idearum rationis contcmplatiuae, non vt principiorum
cmz/Zifutiuorum cognitionis noﬅrae ad plures res dila
tandae, quam poffunt per experientiam proponi, verum
vt principiorum regulatiuorum vnitatis ſyﬅematicae va
riorum cognitionis empiricae in vniuerfum, quae co in
tra ſuos fines proprios magis accolitur et corrigitur,
quam fine ideis eiusmodi per folum vſum dccretorum in
telligentiae fieri Poffet.
id quod vberius explicaba. Ac'primo quidem ex

hiſcc ideis tamquam principiis (in Pſychologia) vniuerfa
viſa, aaionesa vimque animi noftri recipientem ad fi
lum ducem experientiae internae ita coniungemus , ac fi
animus in iimplici ſubﬅantía verſetur, quae, cum iden
titate Perſonali, conﬅanter perpetuoque (certe'in vita)
exﬅet, interim dum ﬅatus eius, ad quem ﬅatus corporis
duntaxat vt conditiones externaa Pertinent, continenter
mutantur. Dm'nde (in cosmologia) conditiones phaeno
menorum naturalium et internorum et externorum,
oportebit, in eiusmodi nufpiam abfoluenda inueftigatio-l
ne Perſequamur, velut illa per ſe infinita fox-et, primo
que ac ſummo articulo careretj quamquam propterea
extra vniuerſa phªenomena, rationes eorum primas me
te intelligibiles haud infitiamurg fed tamen eas num
quam in contextum explicationum phyiicarum inferre
!"5"
rSECTLVIÍ. CRITICA VNIV'ERS. THEOLOG. etc. 465
licitum erít, ſi quídem easprorſus hand nouimus. Ter

tio deníque (ratione theologiac), \'\uaècumque ad con
tevtum, quae poteﬅ effe, experientlae pertinueri'nt, ea.
y debemus Vniuerſa perinde .conſiderara, ac ſi his abſoluta
quaedamx ſed perpetuo pendens, ¡ſemperque adhuc intra
' mundumÏeníïbilem ad conditiones adﬅricta vnitas effin
cíatur, ſed .ſimul tnmen quaſi_ complexus omnium Phae
nomenoru'm (mundus ipſe ſenſibilis). vnam ſupremªm
Omnibusque ïdòneam cauſan] habeat extra compagem
ſuam, nem’pe rationcm quandnín quaſiv in ſeſe conſiﬅen
tem, originariam, Praedit-amque ví creamli, cuius qui-.
dem reſpectu omnem vſum empiricum rationís noﬅrae
in ſumma eius amplificatíone ita regamgs, ac ſi res ob
iectae ipí’ae ex illo prototypo rationis vniuerſae forent
emi-tae, hoc eﬅz' non a ſimplici qua‘dam ſubﬅantía cogí
tzmte Phaenomena animi interna, ſed- ¡¡la a ſe inuice’m
deriuare ex idea cuíusdam fimplicis, naturae; non ab ín
telligentia ſnmma quadam Ordinem cosmicum eiusqúe
vnitatem ſyﬅematicam-deducere, ſed ab idea- Cuiusd'am
cauſae ſapientiíſimae regulam depromere, ad quam in
collígatione cauſarum et effectorum in mundo, ad ſe iP
ſam ſatian’dam optime Poffit ratio adhiberi. '
Iam minime eﬅ,‘quod nos ímpediat, quomínus ha:

_ ideas itidem vt obiectiuas et hypoﬅaticas ſuma’mus, mo
do ſi ab cosmologica dísceſi'eris, in qua perficienda ratio
in'antinomiam impingit (cuiusmodi neque Pſychologica,
nec theologica vllo modo contínetur). Vacant enim re
pugnantia, qui igiturquíspiam realitatem illarum obie-'
&iuam poffit oppugnare, cum de poffibílítate illiús tamª
P‘arum' ſeiál:Q vt eam ncget, quám nos, vt illam adfirmer
mus? Nihílominus, ad aliquid ſumendum, nondum ſaª"
tia eﬅ‘, nulla contra ﬅare imljedimenta Poſitíua, neque
-nobis eſiſie licitum poterit, entia, quae vocant, rationis;
rªtiocinantis,,vniuerſos .conceptus noﬅros ſuperantia,
quamuis nulli repugnantía, in ſolam fidem rationis con¡
tcmplntiuae
veras Opusin ſuum
res atqué lubenter abſoluentís,
ſeſe conſiﬅentes introducere.tamqüam,.’
'Igitur Í l
x Gg .
I
l
466. ART.ELEM. P-.II. TOM* II. LIDIÏ. CARIÍÏ.

ill-ae per ſe‘ipſae haud ſum¡ debent, vexªum tantummodo
realitas illarum, vtpote ſchematis cuiusdam Principii re
gulatiui vnitatis ſyﬅematicae vniuerſae Cognitionis natu
ralis , deber valere, proinde duntaxat tamquam análoga
~ rerum in veritªte app-.drentium, nec vero vt res Per ſe'
ipſae fundamento Poni. Rei ideae ſubieê’cae tollimus
conditiones, quibus conceptus noﬅer intelligentiae cir
cumſcribitur, quibus vero etiam ſolis ſit, vt nobis cuiusª
piam rei conceptus poffit effe determinatus. Ïamque
quiddam cogit‘atione efformamus, cuius, quid per ſe *ip
ſum fit, ne minimam cogitationem habemus, c'uius vero
nihilominus ad com‘plexum phaenomenorum " certam
quamdam adfectionem cogitamus, ei analogicam, 'quae
‘ Phaenome‘nis inter ſe iuuicem intercedit.
- \
mus, Quamobrem ſi huiuscemodi

cognitionemnoﬅram rerumnaturas ideales ſumi
experientiae; quads
eſi'eypoteﬅ, \ſubiectarum Proprie haud ampliſicamue at

-que eugemus, ſed tantummodo vnitatem eurum empíri
cam, ex \mirate ſyﬅematica, cuíus nobis idea ſchema
‘ miniflrat, quae proinde non vt Principium co\nﬅituti
vum valer, ſed tantummodo vt regulatiuum. Cum
eniín, quae ideae reſpondeat, rem, ſiue ens reale poni- -
mus, id non ita dicimus, vt cognitionem rerum noﬅram
velimus e conceptibus 'tránsſcendentibus amplificare at
' que augere; ſi quidem hoc ens duntaxat in idea, nec
Per ſe ipſum, conﬅituitur, Proínde ſolum, vt vnitatem
fyﬅemaeicam exprimamus, quae nobis effe normae dee
beat vſus rationis empirici, ita quidem, vt de funda
mento huiusce vnitatis, aut de proprietateinterna eius
medi entis, 'in quaillª, tamquam cauſa, ,Poſita ſit, nilb
Í
quidquam decernamus.
Sie conceptos trªnsſcendentalis vnusque determi
nªtus, quem ratio mere contemplatiuª de deo nobis lak
gitur, ſenſu‘ﬅrictiffimo
iefliuum deèflicu¡ eﬅ, idvalorem,
quidem eiusmodiconceptus eﬅ, ratioſednetanſiª
ob
,turn ideam rei cuiuspiam miniﬅrat, in qua~omniS-realí- '

the empiricaxvnitatem ſunimam ſuam neceffariamue con
\
Í i ‘
d . l
CECT. VII. .CRITICA VÑIVERS. THEOLOG. etc. 457

s fl'ituit, quamque non poflumus nifi ad analogiam verae
cuiusdam ſubﬅantiae, quae ex legibus rationis rerum
omnium caufa fitl cogitare, fi modo conemur, eam vbi
que vt fingularem rem obieflam cogitare, nec potiusj
ſola idea principii rationis regulatiui contenti, abſolu
tionem omnium cogitandi conditiomxm, vt humanum
intelligentiam transſcendentem reponere malimus, quod
ver‘b cum
tione finecui
noﬅra, perfectae vnitatis
certe ratio ſyﬅematicae
nullos in cogni
cai-ceres ponitjl haud
potefl conﬅare.
- itaque hinc fit, vt, fi naturam quandam'diuïnam
pone, equidem nec de poffibilitate interna ſummae illius
perfectionis , neque de neceffitate exſiﬅentiae eius ne
minimum quidem cogitationem habeam, ſed tamen tum
aliis omnibus quaeﬅionibus, quae rationem fortuitam
ſpectant, fatis facere queam, rationemque reſpectu vni
tatis ſummae in vſu eius empiricoinueﬅigandae, nec ve
ro rationis huiusce fumtionis ipfius poflim explore;
quod argumento eﬅ, ex inuitamento illius contemplad
vo,- non vero eius perfpicientia ipfi poteftatem fieri, a
_puncto tam longe vltra illius fphaeram ſito proficiſcendi,
Ye inde res fibi obnoxias poffit in toto quodam perfecto
vabſolutoque contemplari.
-. verum hic ſeſe manifeflat discrimen modi cogitana
di’in vna eademque ſumtibne, haud parum illudfubtile
quidem, ſed tamen magni momenti in philofophia
transſcendentali. Satis Poffum cauſae habere, cur ali
quid comparate ponam ffuppofitione relatiua), neque ta
'men iure potero illud fimpliciter fumere (ſuppofitione
abſoluta). Haec diﬅinctio quadrat, fi tantummodo de
principio agitur regulªtiuo, cuius quidem necefiitatem
per ſe ipfam cognoſcimus, non autem illius fontem, cu
l iusque cauſam i'upremam ponimus, eo duntaxat confi
lio, quo vniuerſalitatem principii eo magis determina
tam cogitemus, velut fi naturam vt in veritate rerum
apparentem cogitatione depingam. quae foli ideae re
ſponden, eique transfcendentali. Tum enim exſiﬅenª
463 ART,, ELÉM. P. U. TOM.II. LIRII. ÓARÏIÏ;
tiam huiusce rei numquam poffum per ſe'. ipſam‘ponerc'z
Propferea quod nuili, quibus viïam quamp‘iam tem ob*
iectam determinatc cogitare Poffim, conccptus eo Pertiª
nent, conditionesque valoris obiectiuiconceptuum meo?
Ium Per_ideam ipſam excluſae vident‘ur. 'ConcePtus
,realitatis,,ſubflantiae, cauſalita’tis,
neceſiïtatiè in exſiſ’rentia, v‘el ipſi
nullam Prorſus conceptus
ſignificªtioniem
habent, quad vliam quampiam xem obieé‘ram 'det-Edni
net, *ſi ab vſu díſcefferis, qtfb fit, vt cognitio cuiusdam
oblatae 1'61 empírica iis effe poffit. ’ Quare ad‘explicatio
vero Poffibil'
nem :Iris quidem_
Poffibilitatis totius rerum in mundo ipſius
rèrumſivniuerſix ſenfibili, non
Poſictunfi
adhiberi, ſi quidem haeç explicandi ràtio extra mundum;
ideoque nulla res experientiªe, quae Foreﬅ eſſe , ſubiei
&a debereg videri. Atqui nihilominus cteiusc’emodi na
turam incomprehenſibilem, rem ſoli id'eae obnoxiam,
comparate cum mundo ſenſibiliÑv quamuis" hand Per ſe'
ipſam, Poffum ſumere. tenim idea conﬅituta eﬅ
vſuè rationis meae empirici, quantum fieri puteﬅ, mà
ximi (vnitatis ſyﬅematice perfectae, de qua mox Planius
dicam), quae Per ſe iPſa nor! Poteﬅ in experientiu ,exacta
Proponi, etiamſi, vt vnitas empírica gradui, qui effe'
Poteﬅ, ſummo admoueatur, abſoluto neceffaria ſit, non
ſolum iure pote…, \'rerum etiam neceffitatè coactus,
hanc ide-.1m ad'verit’atem transferre, id eﬅ, veram rem
oblutam ílli ﬅatuere, verum tantummodo vt quidpiàni
(ens) vniuerſe, quod Per ſe ipſum neutiquam noſco, çui
que, vt Cauſae çuiusque vnitatis ſyﬅematicae, ratíone
huiusçelpoﬅerioris, eaS Proprietat/es tri-bno, quae con
' ceptibus'intelligentiae in' vſu eriipirico ſint analogiçae.
Quocilfca ad analógiam realitatum in mundo, ſubﬅzmſi -
tiarum, cauſalitatís neceffitatísque, naturam cogitutione'
.efformabo, vniuexªſa haec in ſumma Perfeflione Poſſ
dentem, quoniamque haec idea ſolum poſita eﬅ in ratio- \Í
ne mea, hand naturam cogitare Potero, vt: rationem in
ſeſe coriſiﬅéntem, q'uae‘ Per ideas ſummaeconſpiratio
nis vnitatisque, cauſa fit totius rei-um vniuerſi, ita vt:
dondi'tiones omnes, ídeam"circ‘umſcribentes, omittamY
I.
\Q , \ _4
SECT. VII. 'CRITICA VNIVERS. THEOLOG. etc. 469 \
'tantummodo quo, eiusmodi cauſa prima patrocinante,
fieri poffit units.; ſyﬅematic’a variorum in vniuerſitate
rei-um, eiusque Opo rationis vſus empiricus, qui 'eﬅe
poteﬅ, maximus, dum vmuerſas ita coniun’íliones Con
fidero, quªſi inﬅitutiones forent rationis cuiusdam ſum—.
mae, cuius noﬅra tenue ſimulªcrum videtur. Hanc
turn naturam ſummam ſolis, quorum vſus duntaxat in
mundo ſenſibili eﬅ, conceptibus cogitationc dep'ingffl
cum vero etiam illa ſumtio transſcendentalis ad nullum
milli alium vſum niſi relatiuu'm conceſſa ſit, nimirum vt
pro ſubﬅrato'ſint vnitatis empiricae, quae poffit elſe,
‘ maximae, licebit, vt naturannquam a mundo diﬅingue,
commode ex proprietatibus cogitem , quae tantummodo
pertinent ad mundum ſenſibilem. Namque nullo m0- '
do poﬅulo, neque etiam iure poffum poﬅulare, vt hanc
Iemideae meae ſubiectam, pro eo, quod per ſe ipſa, ſit,
cogª‘noſcam; ad id cnim conceptus deſunt, ¡pſique Clon
ceptus realitatis, ſubﬅantia'e, cauſalitatis, atque adeo
neceffitatis in exſiﬅentia, ſigniſicatíonem amittunt om
nem, atquein titulis Conccptuum vcrſantur inanibus,
Omnique ſunt deﬅituti materia, ſi’mul atquè extra C-.1m~
pum ſenſuum cupiam oberra’re. Solam cogito adfectio
_nem Cuiusdam natuiae milii ignotae ad vnitatem ſyﬅ<›.-'
maticam vniuerſitatis rerum, eo duntaxat conſilio, vtil
lam efficiam ſchema principii regulatiui vſus _rationis '
meae empirici, qui eﬅe políit, maximi. ‘
._ " Quodſi iam oculos conuertamus ad rem transſcen

"dentale ideae noﬅrae ſubiectam, videbimus, nos non
poffe ekntíam eius in ſe ipſam ſumere ex concepti
bus realitatis, ſubﬅantiae, cauſalitatis etpid genus alio
ſum', ſi quidem horum conceptuum ad aliquid a mundo
ſenſibili'prorſus diuerſum ne minimus quidèm 'vſus vi—
detur. Ergo ſuppolitio rationis de natura ſumma, vt
cauſa prima, tantummodo relatiua eﬅ, in gratiam vni'tw
tis ſyﬅemzxticae mundi ſenſibilis cogitatione informate,
ſolumque quiddam in idea, de quo, quid in ſe ipſumªſit,
Hulk-:zm Omnino cogitatíonem habcmus. Ex quo \eri-m1
I
\
47º ART. ELEM. P. n. TOM. II. LIB. II. CAP. m.”
intelligitur, vnde opus quidem idea habeamus naturae
primae per ſe necefliariaea in adfectione ,ad ea, quae in
veritate rerum apparentia ſenſibus propoſita ſunt, nunh
quam autem illiusv eiusque neceflitatis abſolutae ne mi
nimum quidem habere conceptum poffímus.
Nunc totius diahectices transſcendentalis conſequem

perfpicue poffumus ob oculos ponerc, finemque vlti
mum idearum rationis Purae, quae tantummodo ex er
ſore temeritatis fieri dialecticae Poſi‘unt, accurate con
fiituere. Ratio pura reapfe nulla in re alia occupatur,
quam in ſe ipſa, neque etiam aliud habere negotium
potoſi, ſi quidem ei non_ res obiectae ad vnitatem COnce- '
Ptus empirici proponuntur, ſed_.c0gnitiones intelligen
tiae ad vnitatem conceptus rationis, id eﬅ, contextus in ‘
quodam principio offeruntur. Vnitªs rationalis 'ceruin .
tur in vnitate ſyﬅematis, et haec vnitza‘s ſyﬅematícáª ra
tioni haud obieaiue pro decreto eﬅ, vt ea fuper res aha
ieflàs dilatetur, ſed ſubiectiue, tamquam norma, vt
illa fuper vniuerſam, quae eſſe Poteﬅ; cognitionem em
\ Piricam rerum obíectarum expandatur. Nihilominus l
contextu ſyﬅematico, quem ratio potefl vini intelligen
tiae empirico impeI-tire, non folum eius amplificatio
promouetur, ſed ſimul quoque eius veritasconfirmmzurl
principiumque eiusmodi vnitatis ſyﬅematicac etiam ob#
iectiuum eﬅ, ſed modo indeterminato (Princi ium vas
gumja non vt principium c‘onﬅitutiuum, vf aiiquid ra
tione rei directa illi ſubieflae conﬅituatury vºrum vt,,
tamquam principium modo regulatiuum æmaqum
vſus rationis empiricus nouis aperiendis viisz i elligen
tiae ignotis, in infinitum (indeſinitum) et Promoueatur
ct confirmeturl ita vt in ea re legibus vſus empirici ne
tantillum quidem derogetur. '
Nec vero vnitatem illam ſyflcmaticam non potefl
ratio cogitárc, nifij vt ideae fuae ſim’ul rem-fubiiciatl
quae vero per nullam Poteﬅ experientiam proponis
namque experientia numquam fuppeditare exemglum
v
\
I" ~_.: l
SECTÑVII. CRITICA VNIVERS. THEOLOG.etc. 47,:

poteﬅ vnitatis ſyﬅemªticae Perfçctªe. Hoc ens rationis
ratidciqatae in ſola quidem idea verſatur, nec Proinde
ſimplíciteret per ſe ipſum vt aliquíd, quod vere exﬅet,
ſumitur, ſed tantummodo problematice conﬅituitur
-(qu0niam illud-nonpoffumus vllis intelligentiae conce
Ptibus adſequi), vt ,vniuerſam rerum mundi ſenſibilis
coniunctionem conſideremus', ac ſi in hoc ente rationis
cauſam ſuam habeant, verum duntaxat, vt in eo \mita
_f .tem ſyﬅematicam conﬅituamus, quale rationi Xieceffa
*'.ria elſe Poteﬅ, et cognitioni empiricae intelligentiae
Prefecto vtilis, nec vero vmqua’m ¡.lli officere.
\a I I o ' I n 0
Vxm vlrtutemque humsce ¡deae Praue mtellexerls,

'ſim-ul atque eam pro adſertione vel modo ſumtione rei‘
,accípias ver: exﬅantis, cui cauſam tribuere Conﬅitutio
nis mundi ſyﬅematice cogites; Potjus Prorſus in medio
rclinquitur, quaenam cauſae illius noﬅros conceptus fu,
¡L giens natura videatmj, tan-tumque idea quaſilocus Poni
' tur, ex quo ſolummodo vnitas illa', rationiq tam neceſſa
tia, tamque ſalubris íntelligentiae, pofflt óroferri; ve:
‘ bo: hace res transſcendentalís duntaxªt vel-futur in
_ ſchemate principíi illius regulatiui,' quo ratio, quantum
in_ſe
'IJ-II .
eﬅ,, vnitªtem ſyﬅematicam ad vniuerſam experien
'ª tíam extjendat.
Quod primum eﬅ eiusmodi ideaeÏ ſubiectum, ipſo
ego ſum, tamquªm modo natura cogitans (anima) ſpefla-ï x
tus. Si proprietates, quibus natura .cogitans Per ſe ex~
flat, conquirere vclim, Percontari experientiamdebebo¡
omniumque ipſarum categqriarum nullam Potero ad hªnc
rem obiectam adhibere, niſi quatenus illius ſchema in
7 -'"1_rÍſione ſenſitiua datum videatur. Quo vero numquam ad'
vnitatem ſyﬅematicªm peruenio omnium ſenſus interni
z ph-.lenomenorum. Quamobrem loco conccptus empíri
*cï (eius, quod' anima vere eﬅ), quod haud longe duci
poffumus, ratio conceptum vnitatis empiricae vniucrſac
cogitatiouis prehendit, coque, quod cam vnitatem abſo
_ffihjw Cogitat et originaria, illumçfficit éonccptum ratio
his (ideam) ſubﬅªntiae ſimplícis, per‘ſexigſam immutabi‘p .
--\
.\7
\
v
:Wi-ART. ELEM. P. II. TOM. 11,113.11. CARM-Ñ

Í lem (perſonaliter ideñticam), quae Cúm aliís, quae vero.
exﬅant, Iſi'ebuS extra ſe 'm commercio verl'ctur; ad ſum
.mamz íntelligentiae ſimplicis in ſeſe confiﬅenytis; In
'quo quidem illi nihii quidquam aliud propoſitum eﬅ¡
quam príncipia vnitatis ſyflematicae in explicandís ani
»mae Phaenomenis , nimíx‘um vt omnes determínationes,
tamquam ‘in vno ſubíect'ò qu‘odam, vniuerſas vil-esl
-qúautum ſieri poteﬅ, vt‘ab vna vi prima et Conﬅitutiua
-deriu-atas‘, Onmem víciffitudinem, tamquam ad ﬅatus
'vnius eiusdemquè naturae conſ‘tantis conſidcret, *vníuen
ſaque in ſPatiO ¡¡¡MEMO-mena, vt 'ab aíïionibus cògitandi
PÑrorſus diuerſa,
Lcaeteraque generiscogitèt.
oiusdèm,Illatantum’
ſúbﬅantiae ſimplicitas,
effect {chema debe
'bat huiusce principji regulatiui~, neque ea ſumitur veí'a.
'cauſa eſſe Proprietatum anim’ae. Etenim haèc Poffunt’
ªetiam longe alias Cauſas habere', ſed 'nobis ignotasl
quemadmodúïn animam etiam ex hiſce attributís ſumtis
Per ſe ipſam Propriga hand Poſſemus cognoſcere, etïam
fiílla de ea valere ſixmpliciter Poſſe ooncçfferímfis, ſi
'quidem ſolamqcohﬅituunt ideam, quae non pot-eﬅ infin~
gulo (concreto) vllo niodqrepraeſentarí. EX eiuscemoª
“di idea igitur pſychologica nihil _poteﬅ aliud, niſi Com
'modunm redundare, modo ſi videamus,_ ne illi maiorem
vim tribuamus, quam ſolius ideae, id'eﬅ, duntaxnt
-comparate cum ¡vſu rationis ſyﬅematicò r'atione Phaenm
menorum animae noﬅl'ae. Namque tum nullae’leges
empíricas Phaenomenorum corporeorum, -quae longe _'
{ſunt alius generis, in cnodationes ſefe immiſcent eorum,
' vquae ad ſolum ſenſúm’inte'rnum Pertinent; tum nullae
rhypotheſes ventoſae de generatione, interitu, palinge
-neſia animarum , et id genus aliis coneeduntur ;z 'ergo
' contemplado huiusce r-:i ſub ſenſum intimum ſubiectae
ªprorſus pura, nec diffimilibus commixta proprietatibns
inﬅituitur, praeterpa inueﬅigatio rationis in '1d iutendi
tur, vt; explicandi ratiomès in hocce ſubiecto, quoad eius
*fieri Póterit, ad vnúm principium alíquod reuocentur;
' quae.
naturaquidem
vera fit,Omnia fluscemodï.
optimcte, ſchemate,
quid? quod quaſi illud
vnice efficiuntur*
Neque etiam idea pſychologíca aliam vím , *quam ſC-hª*
/
, .ª
\
l
CECT. VII. CRITICA VNIVERS. THEOLOG. etc. 473

~matis, habere pſoteﬅ conceptus regulatíui. Etenim, ſi_
:vel modo quaerere veli‘m, anne animzrper ſe ipſa natu
'ram ſpiritualem habeat , ea quaeﬅio inani voce ſonnretç.
'mque eiusmodi
m tollo, verum conceptu non ſolum
omne'm olctnnino natu-:am
naturam, id eﬅ,corpo
artri
buta omnia vllius ouíuspiam, quae Elſe Poteﬅ, expeq
_rientiae, Prqinde
.'ceptum rem c’onditiones
quan’dam oblatamvniuerſas ad quo
cogitandi, eíusmodicom
_tamen ſo-ſi
lo efficitur, vt ini dicamus ſenſum ineſi'e, _
o ~ Altera deinde idea regulatíua‘rationis ſolius con

templatiuae in concept-.u mundi in_ ~vniuerſum verſatur,
.Nam natura Proprie vna eﬅ res Obiecta, quae data eﬅ,
cuius ratione opus habct ratio Principiis regulatiuis.
Hace natura dupliçis generis eﬅ, aut cogitans, aut natu- .
Ia corporca, Ad uaturam Corpoream in interna illius
Poffibilitate cogitandam , id eﬅ, ad conﬅituendum catc
.goriarum vſum ad illam, nulla opus hnbemus idea, hoc
eﬅ, cogitatione experientiamſuperante, nullaque poteﬅ
.effe ratione illius , ſi quidem‘ in ea ſola ducimur Viſions
fenſitíua, neque vt¡ in primo conceptu Pí’ychologioo
Xego), quo ceſta quuedam Cogit'andi forma, nempe vni-‘
,tas illius ex anticipatione continetur. Itaquc rationi
'purae nihil reliquum habemus; praeternaturam in vui
.verſum, nbſolutionemque conditionum in ea ſecundum
-vllum quodpiam principium. Vniuerſitas abſoluta ſe
rierum hai-um conditionum, in deriuandis eiusariíícw
lis, idea eﬅ, quee in ‘vſu quidem empírico rationis num,
qctuam -prorſus poteﬅ pectrſi\ci, ſed tamen inſeruit regulae,
quomodo ratione illius nobis agendum ſit, ncmpe inex
…Plicandis plmono'menis datis (in regreffu progreffuue) ita
' zquídem, tamquam vſeries Per ſe infinita foret, id eﬅ,;ín
indefinitum , verum vbi ratio ipſa vt cauſa determiimns
íconſideratur (in libertate), ctproinde in principiis practi
cis', quaſi haud rem ſenſibus obnoxiam, ſed intelligen
ti’ae purae ob oeulps habere’mus, vbi, conditiones_ non
1amplias Poffint in ſerie Phaenomenorum Poni, ,ſed extra
’ ill-.1m, ſeriesquc ﬅatuum ſpeá‘mri que-at, :IC ſi- ſimpliciª
-b ter {Por cauſam intelligibílem) inﬅitucrctur; quee om*
-.›.
… 474 ART. ELEM. P.II. TQMII. uan. CAP. In…
\
nin euincunt,
regulatíuiç ideas lougeque
verſªrí, cosmologicas
ab veonot) niſi in principiís
abhorre’re, vt', quaſi
conﬅitutiue, vniuerſítutem veram ponant eiuscemodi
ſerieçum. Relíqua ſuo quaeque loco poffunt quªerffi
aut-.momia rationiê Purae. ’ *
Tertia deníque rationis Purae idea, ſixppoſiòione‘m

mere relatiuam in ſe continens naturaq, tamquam cau
ſae vnius 'vniuerfisque ſufficientis omnium ſeríèrumcos
mologicarum , ‘ cernitur in conceptu ratíonis de deo.
Quae huic. ideae ſubieEBa eﬅ, rem, non eﬅ, quod Por ſe
ſupponamus; ecquid enim nos Poterit adducere, aut
nobis \poteﬅatem facere, vt natal-am ſummae .perfeffick
nis, vtque Per naturam eius abſolute neceffariam, ex ſo
'lo ipſius conceptu Per ſe ¡pſ0 credamus, aut adſeuere
mu's, n‘iſi mundus foret, cuius reſpectu ſolo ſuppoſitió
effe neceffaria poteﬅ? tum manifeﬅo apparet, ideam il
líus, quemadmodum omnes ideae con‘templatïu’ae, nul
lam vim aliam habere, quam ratíonem Praecipere, vt'
vniuerſam mundi coniunctionem ex prínçipiis vnitatis
ſ),-'ﬅematiCae conſideremus, Proinde quaſi cunfla ſin!: ex
vnu quadam natura Omnia complectente, tamquam cauſa.
fumma vniuerſisque idonea, exortu. Ex quo Perſpicuum
eﬅ, rationi in ea re nil‘, niſi propriam regulam forma
]em, ínamplificando vſu empírico poffelpropoſitum eſ- ‘
empírici,
ſe,fed numquam
proindeamplificatíonem
ſub hac idea nullum
termino:
princípium
ſupçrantem
conﬅí-
vfin .
tutiuum vſus illius latere, ad experientíam, quªe Foreﬅ

\ elſe , tendencia. ‘
ſ
Summa. vnitas formalís, quae ſola in concept?

bus ratíonis Poſita eﬅ, cernitur in vnitatc final¡
rerum, el: inuitamento rationís con‘i‘emplatiuo cogi‘mur, ¡¡
vt omnem in mundo idﬅítutíonem ita ſpectemus , quaſi
e conſilio enata ſit rutionis cuiusdam ſummae. Eíusmo
di príncipium nempe rªtioni noﬅrae ad campum expe
riehtiae 'aíhibitae n’ouosv aperit _prpſpe&us, ex legibuk
tdeològicls res in mundo cpn'iungeudi, coque ad maxi?
'e'
l
.
_. l
I .'"- .
.I.
O
SECT. VII. CRITICA VNIVERS. THEOLOG. etc. 475

mam vnitatem ſyﬅematicam Perueniendi. Igitur ſum
tiòintelligentiae ſummae, tamquam ſolius cauſªe vni
verfitatis rerum, ſed ſane 'duntaxat in idea, rationiſem
per Poteﬅ conducere, neque vmquam nocere. Quan* '
doquidem, ſi ràtipne figurae terrae (rotundae aliquan
tum tamen deplanªtae), *) montium, marium, et id gen us
aliorum nil niſi ſapientes auctoris fines in anteceſi‘um
Ponimus, hac via vim rerum poterimus aperire.' Si er
go 'm hac ſumtione, tamquam principio ſolo regulatiua ,
'ſubſiﬅamus, tum ipſe error nobis nil quidquam poterie
nocçxe. Nihil enim fere poteﬅ inde amplius' èonſequi,
quam
tummodovt, vbi nexum inueniatur,
effectiuus finalem exſpeéizaremus,
quo quidem,nexus tan.
in \pauſav
ª' tali, duntaxat vnitatem inſuper deſiderªmus, verum
vnitatem rationis in'.vſu eius empírico \haud laedimus,
Verum et hocce malum legem ipſam non poteﬅ reſpecta
vniuerſidiſi et teleologico in vniuerſum - attingere.
Nam, quamquam anatomus, ſi vllum quodpiam mem
brum corporis animalis ad finem referat, quem perſpi~
cue doceri poteﬅ inde non ſequi, de errore conuinci
Poterít; tamen fieri nullo modo poteﬅ, vt vllo tempore
Pnobetur, conſiﬅitutionem naturae, quae illa cumque ſit,
Omni Prorſus fine carere. Quamobrem phyſiologíª
(medicorum) cognitionem eorum empiricam admodum
circumſcriptam atque anguﬅam de finibus ﬅructuraº
membrorum corporis organic-i ex decreto admodum au
get atque amplificat,ex ſola ratione Pura inﬅillatmadeoÑ ’
*.vt audacter, cumque omnium, cui oor'ſapit, _çoncentu
' ſumatur, \ſi'niuerſzç in animante ſuum vtilitutem habere
ª‘) Satís notum commçdum eﬅ, quod figura ten-ae globoſa pa. ~ \
¡irá ſed pancis norum eﬅ, illius, \{t ſphaeroidis, applanaïío.
nem ſolam ímpedire, quo minus terme conrinentis eminen.
tia‘e, veleriammínorum montinm, terme mom fortaſi'eproie.
\ctorumfflxim terme contínuo, neque ita longoremporis ſpatio ’
multum dimoueant, niſi tumor terme ſub linea mm ingen¡
mons iit, quem cuiusque alius montis vibrat‘io numquam
:atione axis Ira loco ſno mouere poffit. Nihilomínus \amen
_. ſapiens iñﬅitumm iﬅud fine haeíirarione vidcmus ex ªequi,
libriq mafl‘a’e ¡exïeªe quandum fluida; explicará…
4x8- ART. ELEM‘. P. II. TOM. II. LIB. 1L CARIIrÑ-Ñ
ſumnque’ſinem bonum; quae quidem ſumtio, ſi confli
tutiua efie debeat, longius ſerPít, quam quo ex huc &Sa
que obferuatis iure poffit pertinere. EX quo intelligit
tur, ſumtionem iiiam non niſi in principio rationis re*
gulqñiuo ver-fiut quo ad fummam vnítaçem ſyfiematíª
Cum, ope ideae caufailitatis finibus couſentaneae cauſªº
mundi ſummae, et, quaſi'haec, vt fumma intelligentiª,
e conſifio fapieutigimoj cauſa vüíuerſi ſit, Perueniaj
mu?.
Quodſi autem ab hac idea ad folum Nſum adflxífla

empiricum recedamus, tum ratio variis modis in error
rem inducitura propterea quod illa tum territorium ex
gerientiaeu quod tamen notas viae illius in ſe continere
‘ebet, relinquit, vltraqueÑillud ad iucomprehenfa ate
'que haud perueffiganda audet tranfireavcuius de fublimita
te, necreffe eﬅ, vt vertigine corrjpiatur, quoniam e ﬅa#
tione iﬅius ab omni cum experientia conſentiente viii
prorfus fefe videt exclufarlm '
lndea quod ideam naturae ſummae non folum re

gulatiue, ſed (quod naturae ideae aduerſatur) Conﬅituti
ve vſurpamus, erroresppromahantp quorum primus cer
vnitur in›ratione 'ignaua cnim/aj mia/gal *) Ita quodque '
deçretum dici poteﬅ, quo efficitura vt noﬅram naturae
. inueﬅigatio‘nem, vbicumque ſit, quafi fimpliciter abſolu,~
.tam confidpremus, ratioque proinde quietem Petat, qua_
ii negotium ſuum penitus abſoluerit. . quocirca ipfa
ideapſyduologïca, fi vt: principium conﬅitutiuum expli
cand’orum animae noﬅrae phaenomenoruma deinceps
adeo ad- cognitionem noſ’tram huiusce ſubiecti amplífiz
tj Sic veteres díªlectíci appellarunt paralogismum quemdam,

qui ſic ſe habeybat: ſiſfatum tibi eﬅ, ex hoc morbo conuále
fuere; {iue medicumadhílmeris, fius non, conualeſcesv. ci
cero (de faro capi Il. ,ez-mz) hanc concludendi formulam m
deQ air, eſſe dºnomínatam, quoniam, ſi ei pax-Camus, nihil
omnino agamus in vita. Id quod in cauſa ſuit, cm' argu
mentum rationis purae ſop'hiﬅícum_ hoc nomineinſigniretur. x
v
SECT. VII. CRITICA VNIVERSTHEOLOG etc. imi

cdndam, vltra omnem experientiam (ﬅatum poﬅ mora
tem) ªdhibetur, rationi quidem permagnum leuationem
adfert, ſed omnem quoque vſum illius phyiicum ad du
eum experientiae funditus perdit atque euertit. Sic
ſpiritualiﬅa dogma’c‘xcus vnitatem perſonae .per omnem
flatnum viciiiitudinem immutatam conſiﬅente… ex vni
tate explicata ſubﬅantíae cogitanda quam in illo ego Pros
xime putat perciperel inuitameutuni porro, quod ex re
bus capimus1 quae poﬅ mortem demum euenire deb-ent,
ex confcientiu e natura incorporen noﬅri ſubiecti cogi
tantis, et fic porro, ab omnique inueﬅigatione Phyſïcav
cauſae horum phuenomenorum internorum e rationibus
explicandi phyſiçis fere liberat, dum quaii voluntate ,ras
tionis transſcendentis fontes experiencias immanentes¡
in gratiam Commoditatis fuaea ſed cum inani-a perfpi
cientiae, Praet’ermíttit. Multo dilucidius in oculos ine
currit noxiª hace confequentia in dogmatismo ideae no*
firae1 quam de fumma intelligentia habemus atque falſo
in ea conﬅituto naturae ſyﬅemate (phyſico-theologifl
illum enim omnes in natura rerum ſeſe manifeﬅantes',
ſaepenumero duntaxat a nobis e‘fflcti fines hoc habent,
vt nobis paufarum inueitigationem reddunt perfacilem,
nempe, cum in vniuerfalibus mechanismi materiae legia
gibus quaerere debeamus, confilium teﬅemur inexple
ratum ſummae ſupientiae; putemusque negotium ratio
nis confectum tum abſolutumque, Cum ab vſu illius nos
continemus, qui tamen nuſpíam ducem habet, nili vbi
illum et ordo naturae, et ſeries mutationumy ex legibus
internis et generalioribus, nobis ſubr‘niniﬅrat. Quod
vitium poterit vitari, ſi non modo quasdam naturae Par
tes, velut diiiributionem continentis terrae, ﬅrufluram
illius naturamque ac ſitum montium, aut vel Organiſa
tionem ſolam in regno et vegetabili et animali ex ﬅatio
ne finium contemplemus, ſed hanc unitatem naturae
ſyﬅemnticam, ratione ideae 'ſummae intelligendum
prorfus faciamus vniuerſalem. Tum enim formam ſi~
nalem fecundum leges naturae vníuerſales conﬅituimus,
a quibus nulla peculiaris inﬅitutio excepta eﬅ, ſed 'tan
x .
I
p
w ‘\4' \- ¡,
QTSART. ELEM. P. .II. TOM. ll. LIB. ILXCARIH.

tummodo Plusmínusue cognitioni noﬅrae facíli‘s reddi~
ta, Principiumqne habemus tegulatíuum vnitutixſyﬅeª
maticae coniunêïzionis cuiusdam teleologicae, quam vero
mon in anteceffum debemus conﬅituere, ſed tantum ſpe
illius freti coniunflionem phyſico-mechaniéam ex legí
bus vniuerſalibus perſequi. I-loc enim ſolo modo prin
cipium 'vuitatis finalis vſum rationis Poteﬅ reſpeflu exz
Perientiae ſemper amplificare, neque illi tamen {Illa in
cauſa quapiam derogare.
L Ñ
Alterum deinde vitium, quod ex praua interpreta~

tione Principii \'nitatis ſyﬅematicaé oritur, cernitur ín~
ratione Peruerſa (uctçéçq: TEM-¿gp tatio’n'zsſi. Idea vnita
tis ſyﬅematicae hocce tantummodo munus habere debe
bat, vt tamquam princípium regulatiuüm cam in con
iunÜcione rerum ex legibus vniuerſalibus anquíreremus,
ct quoad ea Poffit in iria empírica deprehendi, etiam
crederemus, nos Pleno illius vſui propiores acceffifl'e,
quamuis ſane numquam eam‘ Poſíímus attingere. Quod
cum ſieri debeat, res Pe‘ruertitur,, atque inde- inﬅitui
tur, vt Veritas principii vnitatis finalis tamquªm hypo
ﬅatica conﬅituatur, conceptusque eiusmodi intdligens
tíae'ſummae, quia per ſe totus perueﬅigationi inacceſ-ſi
ſus, ad anthropomorphismí rationem conﬅitualzur; tuma
que fines naturae, Per vlm et'dictatorium morem, og*
geruntur, cum tamen-a'equum ſit, eos in via inueﬅiga
tionis phyſicae inquirere, ita vt non ſolum teleologia,
quaç tantummodo vnitatem deberet naturae ex legibus
vniuerſalibus ſupplere, nunc id ſolummodo agat, vt 'ea
tollatur, verum ratio ipſaſe fine ſuo-praeterea ſpoliet¡
vnimirum exſiﬅeutiam eiusmodi cªuíïaekintelligentiíſuz
Premae, ad finem illum, e natura probandi; Etenffilfi
niſi ſumma poffitforma finalis ex anti‘cipatione, id eﬅ,
vtpote ad eiús effentiam nçceffal‘iam, ſumi, quo tandèm
modo Poteris teneri, vt eamanquiras atque in ſcala il
l'ms ſummae Perfectioni cuíusdam' auctoris, vt abſoluto
neceiſariae, proinde Perfection¡ ex anticiputione cognoj
ſcendae appropinques? Principium regulatiuum pzjaeci
/
éECT. VII. CRITICA VNIVÉRS. THEOLOGetc. ma .
pit, vt vnitatem ſyﬅematicam tamquam vnitaiem phyſi
cam, quae non modo empirice cognoſcitur, verum ex
anticipatione, quamquam nondum deterniinate1 fumiæ
tur, fimplicitera proinde tamquam ex’ effentia rerum
promanantem, Ponamus. Quodſi autem ante naturam
fummam ordinantem conﬅituero, vnitas phyfica fane
tollitur, ſi quidem ea ab natura rerum prorfus aliena
eﬅ ac fortuita, neque ex legibus vniuerfalibus eius pot
eﬅ cognoſcí. EX quo vitiofus orbis oritur in argumen
tando, cum ſumitur, quod proprie debebat prºbari.
Principium regulatiuum vnitatis ſyflcmªtícae na

i tutae pro conffitutiuo acciperey quodque in idea ad
vfum rationis communem conﬅituitur, tamquam caufam
hypoflatice ponere1 nihil eﬅ, nifi rationem confunderer
lnuefligatio phyfica iter fuum fol-a profcquitur ad cate
nam caufarum naturalium ex legibus vniuerfalibus illiusg
"ex idea quidem cuiusdam auctoris, fed non vt ordinem
exfinibus, quem vbique perſequitur, ab eo dex‘iuet, ſed
vt exfiﬅentiam illius ex hoc ordine ad fines conﬅituto,
qui in effentia quaeritur rerum naturalium, quantum
fieri poffitp etiam in effentia omnium omnino mmm,
proinde vt abſoluto neceffariam cognoſcat. Quod ſino
fuccefferita fine non, tamen idea ſemper vera manet,
itidemque vſus illius, \ſi ad conditiones fuerit folius cu
iusdam principii Vulatiui adhi-iftus
i . \
Vnitas plena finalís eﬅ perrfectío fimpliciter fpeaae

ta). Quam nifi in effentia rerúm, quae omnem rem ex
perientiae ſubiectnm, id eﬅ, vniuerfae noflraelcognitio
ni obiectiue verae, conﬅituunt, proinde in legibus phy
ficis inueniamusvníuerſalibus et neceſictaçiís; quitandem
inde ad ideam fummae cuiusdam abfoluteque neeelfariae
,perfectionis Cauſae primae poterimus concluderea quae
origo fit cuiusque cauſalítatis? Maxima ſyﬅematica,
proinde quoque Ynítas finalís ſchola eﬅ ipfumque funda
mentum pombilitatis vfus maximi rationis humanne.
quocirca idea illius cum ſieffentia rationis noilrae aríhſ
g \
1 l
;Ig-ò ART. ELEM. P. II. TOMÑII; LÍEgÏi. CAP-ſiii!.

{imo vinculo coniuncta tenetui". Igitiireader'n idea noo
bis leges fert‘, atque ita fit, vt lra‘t-ionem legislatoriam,
quae ill¡ reſpondeat (intelleé‘tum archetypum),ſumamusz
a qua vniuerſa debeat vnitas naturae ſyﬅem-¿tica, tam*
quam te rationi noﬅrae ſubiecta…, , deriuariſi
'omnesData occ’aſione, aautinomiae

quaeﬅiones rationis
vratione pura purae, diximuss.
propoſitas fimplici- l
'ter Poſſe. nulla reſponſione explieari, praetextumque

carcerunicognitionis noﬅrae, qui in' permultis quaeﬅieª
_nibus phy lClS pariter ineuitabilis eﬅ, atque aequus, hoc '
loco non Po‘ffe conc'edi, quoniam nobis hic non 'de natu
ra return, ¡ſed tantummodo Per naturalg rationis ac de'
,ſolaíeius conﬅitutione interna, ,quaeﬅiojies proponun~~
'tun _n 1am hanc prima ſpecie audacém adſertionem I'ªª.
_tíone duarum quaeﬅionum illarum, in quibus maximum
rationis inuitamentum eﬅ,’poﬅ‘umus confirmará, eo'quez
vnoﬅram de dialéctica illius contemplationem Proxſum ªb-Ï
ſoluere.
Quodſi ergo (ratlone tlieologiae transfcendentahs) “‘) Ñ

quaeratur primo: aneliquid ſit a mundo diuerſum,quod
cauſam ordinis mundi eiusque contextusiex legibus vni~
, verſalibus in ſe contineat; reſpondemust fine_ dubio.
Namque mundusneceffe
norum, proínde cernitur
eﬅ,in Vllam
congregatione
q: .P'ſiam*phaenome
illius cau~'
ſam¡ eſſe tz-ansſcendentalexn, id eﬅjüi intelligentiae
pulªae. eogitabilem'. ~Si ¡mm quaeratu‘r: an'haec natura
fit' ſubﬅantia, maximaque realitatç gatgdeat, et neceſi'a-ï…
ria,.et ſic porro, videatur; réſpondeo: ¡Mz-m: qumﬅionemſi
omniſignffimtiom dç/h'tutam çfflè. .4 Si quidem categoriae
‘ *) lis, quae iam fflpra de_ idea pſychologica eiu'sque vline oro- -
príó, tamquam príncipii advſum mex-e regulatiuum rationi’sê
deﬅinati, diximus, fit, v1: ſupelªſedei'e queamus' ambagibus
illuſionis transſcendentalis, per quam illa vnitas varíorum
omnium ſenſusinternihypoﬅatice repraeſentatur, ſingulatím
exponendae. Via in ea re pel-quam ſimilis. eﬅ illius, quam '
¡¡¡tiene idealis theologici critica inﬅituir. '
r l
sEòr, viL'CRITICA VNIVERS. THEOLOG. etc. 43x~

vniucrſae, quibus mihi cogitationem de eiusmodi re ob
licita efformare Conor, nullius vfus ſunt, nifi empirici’-,
nullumque omnino fenfum habent, nifi ad res experien
tiae. quae poffit eſſe, ſubiectªs, hoc eﬅ, ad mundum fen
fibilem, adhibeadtur. Extra hunc campum in meris ti
tulis verfantur conceptuum, qui quidem poffunt conce
dí, quibus vero etiam nil quidquam potefl intell1gi. Si
tertio denique quaeﬅio erit: anne' hanc naturam amun
do diuerfam faltem exfimilitudine quadam (analogía) re'
rum ex erientiae obuiarum nobis licitum fit cogitare?
refponffb eﬅ: fane quidem, ſed tantummodo vt rem Ob
iectam in idea, non vero in veritate (realítate), nempe
duntaxat, quatenus ea nobis eﬅ pro ſubﬅrato ignoto, et
vnitatis
rationis ſyﬅematicae, et ordinis,
in conﬅitutione mundi, etquam
finibus conuenieutis
y ratio fibi pro
principio regulatiuo conﬅituere debet inuefiigationis
phyficae. Quid? quod iﬅi ideae certos anthropomor
p Phismos, qui,"de quo di-ximus, principio regulatiuo fa.
venta audaﬅer et irreprehenfe concedere poffumus. Ea
enim femper duntaxat idea eﬅ, quae neutiqnam dire9ce
ad naturam a mundo diuerſam, verum ad principium
regulatiuum vnitatis mundi ſyﬅematicae, ſed folum ope
cuiusdam fchemntis illius, nempe intelligentiae ſupre
mae, quae ex fiuibus fapientibus eius auazor ſit, refer
tur. Quid haec prima caufa vnitatis cosmicae per fe
ipfa ſit, eo non debuit cogitari, ſed quomodo eam , vel
potius illius ideam , relatifie ad vſum rationis ſyﬅemati
cuni refpeiiu rerum in mundo, debeamus vſurpare.
L .
- At vero hoc modo (perges quaerere) tamen poffu
mus auctorem mundi vnum ponere atque omnipoten
jam? Sine omni dubio; neque hoc ſolum, verum etiam
talem ponere debemus. At tum tamen cognitionem
nofiram vltra campum experientiaey quae potefl eſi'e,
dilatàmus? Nullo modo. S'i quidem pufuimus dun
taxat aliquida de quo, quid in ſe ipſum ſit (res obiecta
meteªªtransſcendentalisſi"nullam prorfus cogitationem
Bbemus, vermratione ordinis ſyﬅematici et ad fines
ea W' . l
482 ART. ELEM. PQII. TOM. II. LIIÏIÏ. CAi’. III.
conuenienter conflituti fabricationis mundir quam,…~fi
r naturam inueﬅigamus, poneregdebemusa illamxnobisna
turam ignotam ad ſolam'íntelligentiae analqgiam (quao
a in 'conceptu empirico cernitur) cogitauimus, hoc eﬅ,
eam, ratione finiumlperfeaionisquej qui in -ea nitun
tur, iis ipfis proprietatibus exornauimus, quae ex con
ditionibus rationis noﬅrae cauſam poffunt eiuscemodi
vnitatis ſyﬅematicae cçntinere. Haec igitur idea :eſpe
&u vſus cosmici rationis noﬅrae prorfus vera eﬅ. cui
. vero ſi fimpliciter valorem obiectiuum tribuere velimus,
obliuiſceremur,
cogitamusaeam ſolummodo
a cauſa naturam effe per
in idea,
quam tumque inciperemus icon
templationem mundi haud tieterminabilia ea impedire
mſiur, quo minus hocce principium vſui‘xrationis empiri
co conuenienter adhiberemus. v -
. At (porro
vmenlpoſictum interrogauienis)
ac ſumtione naturaetaliſummae
modo conceptu ta
vti -in con#
templatione mundi ab rationç inﬅituta? Ita; et prop
terea quoque haec idea ab ratione fuit proprie conﬅitu
ta. At licebit, *vt inftituta ad finium fimilitudinem pro
.'finibus accipiam,, propterea quod ea a voluntate diuina
deriuo, quamquam ope peculiarium in mundo ad id ſa
&ªrum confliizutionum? Etíam; illud quoque vobisli
cebit, ita tamem vt veﬅra 'hi1 interfitp vtrum diui- j
nam ſapientiam quis dicat ſi? Omnia ad fines ſummqs
fuos ordinaffefan ideam‘ſummae fapientiae-j inupxincia
pio verfari regulatiuo indagandae naturae, principioque
vnitatis ſyﬅematicae atque ad fines conﬅitutae illius ex'
vniuerfalibus legibus phyſicis, vel tum quoquea cum il
lam haud quaquam animaduertimus, id eﬅ, ibi, vbi earn'
percipitisa
l ita veﬅra nihila
deus fapienter oportebit,
decreuit, aut: 'ſic interfitj
natura fifapientcr
dicatis :. '
ordinauſiit. Namgue maxima vnitas ſyﬅematica i .
finalís, quam ratio veﬅva omnis indagationis Phy
‘ {icae tamquam quoddam principium regulatiuum
ªconﬅituivoluit, idem ipſum erat. quod vobis po’tefia
tem fecit ,l jidcam conﬅituendí intelligentiae fummaevt
\ .
SECT, VII. CRITICA VNIVERS. _THE‘ÓLOG eeºs’4‘g3- -
-Poté ſchematis pridncípií Fegulatiuí, quantumque igíçur,
ex eo, conuenientiae in mundo de'prehenditls, tdntum
dem .conſirmationis habetis ídeae veﬅrae legxtu-nzge;
cum autem Principio ill-i nihil propoſitum effet, niſi, Ïvt~
necefl'aria, quantaque fieri poffet, maxima vnítas Rhyſí- *
ca quaereretur, hanc quidem, quoad earn ádſequemur,
ideae naturae ſummae acceptam feremus", neque tamen
vniuerſales naturae leges, quarum reſpectu idea ¿unta
xat conﬅituebatur, niſi nobismet ipfis repugnubimus,
Poterimus praetermittere, vt hanc naturae conueníen
*Liam tamquam fortuítam et: hyperphyſicam ratíone il
ljus Oríginis ſpectemus, quo’niam nobis non copia ſuit,
ens ſupra naturam Proprietaçibus íllisï inﬅructum ſu
mendi, ſed tantummodo ideam illius cornﬅitueqdí, quo
ex analogía- determinatíonís cauſalis Phaenomenorum
*tumquam ſyflematice in ſe inuicem coniunctªs conſideſi
Kemus.
Ob hanc ipſum rem caª‘uſám mundi in idea non lſòlum

cx ſubtiliòri quodam anthropomorphísmo (fine quo neu.
~tiquam quidquam Poſſet de ea cogltari), ¡¡¡mil-um tam_
quam' naturam, et intelligentlſia, et complacentía, et~
displicentia, itemque’ſiappetitu illí conueníente, et vn
luntate, .et id genus aliis ppaedítam iure poffumus cogi
t‘are, verum etiam 'perfectionem ei ínfinítam tríbuere,
quae Proinde longe illam ſuperar, cuius poteﬅatem Poſ
ſumus ex Cognítíone ordihis 'mundi empírica habere.
Quandoquidem lex regulatíua vnitatisfyﬅematícae praeſi
cipít, vt nat'ur'am ~ita ſcrutemur, ac ſi vbicumque loco_
‘ rum, in varíetate, quanta poffit eſſe,
mªxima, vnitas
ſyflematíca ſinibusque conueniens in inſinítum depre
hendatur, Quamquam ením paruam duntaxat huíús
perfectíonis cosmícae Particulam exquíremus, ¿ut adſe
quemur, tamen ad legislationem ratíonis noﬅ
.net, vt eam vbíuís et anquiramus, et ſuſpice rae perti
mur,ínutilç
femper e'ſi'e e re debebit, numquàm autem fieri nobis
/Potcflg ſi ad Principium illud contemplatíonem naturae
inﬅipuemus. Exſihác autem deſcríptione conﬅitutªe
A - e .
I ,
\
l
'484 ART. RH. TOM.II. LIBJ’I. CAP. III.~

ideae auazoris ſummi porro etiam perfpicuum eﬅ: me
non exſiﬅentiam cognitionemque eiu'smodi naturae ,ſi ſed
ſolam ideam
ab hacce illiusſed
ctnatura, conﬅítuere,
tantum ab et proinde
eius idea, idproprie nihil -
eﬅ, a natu-
ra rerum mundanarum, fecundum eiuscemodi ideam de
riuare.v Iam certa quaedam, etſi haud explicata confci-v
yentia vſus veri ac genuini huiusce conceptus rationalis
noﬅri in cauſa elle videtur, quare omníum'temporum
pliilofophi oratione modeﬅa vterentur 'et aequa; cum de
fapientia prouidentiaque naturae ac diuina fapientianrel
v ut de verbis idem fonantibus loquerentur, quin Prius*
verbum,.quamdiu
itemplatiuaj tantummodo
px'a‘eferrent, quoniamdeillud
ratione agitur con
arrogantiam ad
fertionis maiorisp quam cuius poteﬅatem habemus, Coèrſiv
cet , rationemque fimuli ad proprium campum eius, na
turam, reducit. og
I Atque ita ratio pura, quae nihil minus nobis, quam

amplificationem vnotitiarum vltra omnes experientiae ter
minos dilatatam. polliceri videbatur, fi eam -recte intel
_lexerimus, nihil in ſe contineta nifi principia regulatiua',
quae vnitatem quidem praecipiunt maíorem, quam vſus
intelligentiae empiricus adfequi Poffit, verum eo ipſoz.
quod metam appropinquationis eius tam longe proferunt,
conuenientiam illius cum ſe ipfo per vnitatem_ ſyﬅema
ticam ad fummum gradum Perducunt, quibus autem
iperperam intelleQcis, fumtisque pro principiis conﬅitu
tiuis notitiaçum transſcendentium, per fpeciem ſplen
Elidam illam quidema ſed fallacem, opinio fcientiaque
a' puiçatitia, iis autem repugnantiae et concertatione's fem
piternae gignuntur. I
A- IK
Ex iis, quae-hactenus diſputauimus, pianum eff, om

nem cognitionem humanamlprimordia capere a vifibni I
bus., inde ad conceptus Proficiſcí, tandemque in idas

u
I CECT.. VII. CRITICA VNIVERS. THEOLÓG.ct<:. 435
finiri. Quiimuis ea reſpcctu omnium trium elemento
rum fontes habeat Cognoſcendi ex anticipatione, qui pri
m0 quaſi adſpectu vniuerſos experientiae terminos vi
dpantur aſpernari, tamen critica abſoluta perſuademur, *
vniuerſam rationem vſu contemplatiuo Cum hiſce ele
mentis _numquam Poſſe vltra eampum experientizie,
quae effe Poffit, venire, propiriumque qhſmc ſupremam
cognoſcendi faculta’tem huncſibi finem propoſitum habe
re,‘vt ea vi'is Omnibus vtatur earumque de'cretis, quo
naturam ex Omnibus, quae effe poffunt, vnitatis princi
piis vsque ad interiora Perſequatur, numquam autem
terminos illius transuolet, extra quos nihil quidquam
nobis, apparet, niſi ſpatium inane. Atque inueﬅigatio
critica enunciationum Ómnium, quibus reapſe Poteﬅ co
gnitio noﬅra vltra veram experientiam dilutari, in ana
lytica transſcendentali, nobis quidem perſuaſit, eas non
Poſſe ad uliquid, niſi ad experientium poſiil›ilem,ducere,
et niſi ipſis ciariffimis perccptis (theorematibus) abﬅra
&is ei: vniuerſalibus difflderemus, niſi iucunditate ſpe
cieque Pxoſpefluum illiceremur, vt vim coactioñemque
‘ illorum (perceptorum) reíiceremus, ſana quidem inter
,rogatione omnium teﬅium dialecticorum moleﬅa, qui ab
ratione transſcendentaii in gratiam appellantur Petitio
num illius, potuiffemus ſuperſedere; etenim iam :into
nouimus certiffime, omnem eius ſententiam fortaflſie a
bono quidem conſilio prçfectam, verum prorſus irritam
elſe debere, ſi quidem notitiam attingebat, qu‘ae nemi
pi vmquam homini poteﬅ concedi. Sed , quoniam nul
lus ſermonum finis erit, niſi veram ſpeciei cauſam ape
ruerimus , qua vel ªcutiſiimus quisque facile Poteﬅ deci
pi, omnisque cognitionis noﬅrae transſcendentis reſolu
tio in elementa (tamquam ﬅudium quoddam naturae 110
ﬅra'e internae) pel-'ſe iPſa haud Parui aeﬅimauda vide
-tur, non ſolum neceffarium ſuit, vt haec tota, quamuis
vana, rationis contemplatiuae tractatio vsque ad Primos
_fontes ſuſe inquireretur, ſed,cum ſpecies dialectica
-tum quoad iudicium fallax, tum ratio' inuitamenti,
quod hic in iudicio capimus, et illecebro a. ſit, ſemper
A ’ \ ' l, - Ñ r
486 ART. 'ELEM - P. II. ,TOMIL i LIBJIIÑ- CAP. m, ._ .ª
que nªturae noﬅrae conſentanea, et in poﬅerum quod.
que manſura videatur, vtilye erat, quaſi acta huiusce li
tis Plenius componere, eaque in çabularío rationis hu
, Il- manae, ad erxores futuros ſimilis generis cªuendos, y
deponere. ,
o
y
x 5
\ L. >
I
. x \ >
.
‘*
’ . \ l
I ‘ x'
y - ~z
‘ Ñ
\ \ l I
-fct’x
l ‘ —
\ z
Í v
. -\
l. '
l A
i.
. x c
l
\ ª
\ "- í
II \ \
o
\
. ~ P
I '› ~* l x
A \ ‘
II.
METHODOLO‘GIA
TRANSSCENDENTALIS ,
.\.
a.
-.
fl‘
l.
M ..489
l
K
Si complexum vniuerſae cognitionis ratíonis Purae et
4
contemplatiuae tamquam aedificíum cÓnſidero,cuius ſal~
tem in nobis ideam habemus , dicere poffum: 'in doctúſi
pá elementari transſcendentali materiam computauimus
¡et conﬅituimus, cuinam aedificío, qualique altitud’ini,
eius et firmitªte ſuppetat. Sane quidem, quamuis tur
rim, quªe vsque ad coelum Pertineret, in animo habe
remus, vidimus , copiam material-um duntaxat ſufficerº
ad habitationem, quae 'm Plano experíentiae' ſolo ſpatio- r
ſa ſatís et nmpln effet altaque, ad negotia no’ﬅra perluª ‘
í’cranda; verum audax inceptum illud per materiae pe
nuriam male o’portuiffe ſuccèdere , ne habita qui_dem
ratíone confuſionis linguae, qua operaediffentire,
de forma et
ac per
de
ſcriptione áedificii neceſiſiario deberent
totum orbem diffipari, vt Pro ſuo quisque propoſito ſe
Paratim accolerent. Iam. nobis non tam de materiis
agitur, quam potius de forma, et, moniti, ne ad arbi
trariªm delineationem caecam, quae omnem fortaffe fa
cultatem noﬅram poffet ſuperare, periclitemur, nihilo
minus tamen conﬅitutionem domicilií fixi haud ferepoſ
fumus mitterez vtque conſilium cªpiamus de ªediſicio
rªfidne copiae nobis datªe, noﬅraeque neceffitati ſimul
conſentanea.
v o
Quamobrem doctrinªm methodicam transſcenden

talem conﬅitutioncm dico condítionum formalium ple
nioris
v de ſyﬅematis
dffiriplina rationis
agemus, de purae,
canone, déQuo quidem conſilio
architeñªónica, tan
demque de hiﬅoria rationis pura'e, eaque reſpectu trans- ,

ſcendentali Praeﬅabimus, quae nomine login:: practicae,
ratione vſus intellígentiae vniuerſe in ſchoſis quaerun
tur, ſed male efficiun'cur; quoniam, cum logica vniuer
falis ad nullan‘¡ Peculiarem intelligen‘tiªe cogni
tionem -(veluti non ad puram), › 'neque ad cer
tªs obiectas res adﬅricta ſit', illa, niſi ex aliis dQª
&rinae Partibus noticias hªuriat, nihil magis Poteﬅ effi
cere, quam vt titulos vial-um Poffibilium, vocahulaque
technica, quibus reſPeE’cu rationis ſyﬅematicac in vari'xs
› \
499 -› , METHODOLOGIA.‘ -C’AP. I.
ſcientiís vtimur, proponat, quae tíroncm cognítionI
imbuant nominum , quorum fignificationem vſumquo .
aliquando demum-debeat noſcerc. ,
MITHOXJOLOGU: TRANSSCENDINÏA-LM
C‘APUT "PRIMUM '

Diſciplina rationirpurae. \x
Iudicia non ſolum quoad formam logicam, verum
ctíam mat’eriam, negantia haud ita' bene apud homines
audiunt diſcen'di ardore inflammatos; quid? quod ea,
tumquam inimici inuidioſi appetitus cognoſcendi¡ noflri
ad amplificationem indefeffe tcndentis habentur, ac
Propemodum apología quadam opus eﬅ, vt ea tantum¡
modo tolercntur, nedum gratia atque aeﬅimatione orq
'nentun
Ac logica quidem
Poffuntctnegatiue om‘nia,
efferrí, quae
ratione voluerisautem
materiae , enunciata
cogní- ‘
~ tíoñís noﬅrae in vniuerſum, vtrum ea amplificetur iudí
\cio quodam, ah círcumſcribatur, proprium negotium
negan'tium eﬅ, vt Error iis‘ arccatur. Quamohrem
enunciationes -negatiuac, quibus falſa. debet cognitio ar
ceri, vbi 'tamen'numqu'am error eſſe Poteﬅ, admodum
veras illae qlſidem ſunt, ſed tamen inanes, id eﬅ, fini'
{no-hand conuenientes, atque ob cam iPſam cauſam ſac-'
Penumero ridiculae. Velut ſententia iﬅíus declgmatoſi
ris: Alexandrum nullas Potuiffç fine cxercitu Prouincias
occuparc. ‘
-Vb’i vero cat-Ceres cognítionís noflrae poffibílís ní
mis ªrcti atque angufli, ﬅimulus iudicandi magnus, ſpe
cies, q‘uae oﬅenditur, admodum fallax, noxaque erroris
grauiffima eﬅ, ¡bi negatiua inï’titutionis ratio, apta tan- <
tummodo ad nos contra errores muniendosJ maius Pon
duç habet, quam multae inﬅituciones Poſitiuae, quibus
. j’ qua
cognitio
perpetua
noﬅraa certis
pqſi’ctregulis
augcri.defleïèendi
Et coaffioneni
propenſio
quidem,
coêr- '
cetur, tandemque delctur, dgſi/Zíplinam vocamus. Haeq
0
\
.l‘
' DISCIPLINA RATIONIS PURAE." 4.9!.;
/
quidem diuerſa eﬅ a cultura, quae ſolum haln'tum quenr

clam comparare debet, neque tamen, quiªiam adeﬅ,
alium contra tollere. 'ª Quocirca ad formandam riaturac
dotem quandam, quae iam Per ſe ipſa. eﬅ inﬅructa appe~~
titu ſel'e exſerendi, diſciplina quidem negatiue alíquid
conferet, cultura vero atque doctrinapqſitiue.
Temperamentum, itemque indolem, quaé'libcntei‘
libere mouentur (veluti phnngaſia, ingeniumque), varió
reſpectu diſciplina quadam opus habere, quisque facile
conceder. Verum rationcm, cui propriç competit, Yt
vniuerſis aliis conatibus diſciplinam Praeſcribat, ipſam
ça indigere, ſane quidem mirum videbítur, eaque pro
-feüo quidem eiusmodi caﬅigationiadhuè ſe ſúbterduxit.
quoniam in pompa illa, doíªcoque decoro, quo ea ſe
oﬅendit, nemini Poterat facile ſuſpicio oboriri luſus le
vis cuiusdam, in ſictionibus pro conceptibus, verbisque
Pro rebus trªctandis. ' ſ * ª
Nulla opus eﬅ critica ratioms m vſu empírico, ſi 7
quidem eius decreta in lapide Lydio experientiae perpe
tuo,\‘ examini ſubiiciuntur; neque item in' matheſi, vbi
' ' . - o . e .
conceptus xllius m viſiohe Pura continuo debe-nt m ſin
gulo (concreto) P'roponi, eoque quodque falſum atque .
arbitrarium ﬅatim aPerit'ur. . Vbi autem nec viſione ‘
empírica., nec Pura ratio in orbita quada-m conſpicua fe
netur, nimirum in vſu ſuo transſcendentali, ex ſolis*
conc‘çptibus, ibi illi adeo opus eﬅ diſciplina quadam,
propenſionem ipſius ad amplificationem vltra anguflos
Experientiae poſſibilis carceres domante, eamque ab ex
trauagatiOne atque eri-ore arcente, vt vel vniuerſa -Phi
loſophia rationis purae in hac ſola _vtilitate negati-ua ver
ſetúr, Erroribus ſingularibus per ceryïzram Poteﬅ, cau
fisqúe íllorum Per critícam mederi. Vbi auter’n, vti in
natione pura, tqtum ſyﬅema quoddam illuſionum prac
vfl’igiarumque deprehenditur, bene inter ſe inuicem“c0-‘
pulatarum,acommunibusque ſub principiis coniuncta
"rum, ibi peculiaris quaedam eaque negatiua requiri le-’
gislatid videtur, quae nomine inſignita -dzſcïplinae ex na~'
kurá rationis rérumque Vſui íllius Puro ſubiectarum
5.', _, A
l
'492 y METHODOLOGIA. CAB I. SEC’I'.I. e. t

quoddanſ quaſi ſyﬅema cautionisiuique ipſius explorl
tiouis Conﬅituat, per quod nulla ſpecies falſa Poteﬅ at
que argutans conﬅare, ſed continuo, vtcumque- ea ra
tionibus excuſetur, Prodere ſeſe, neceſi'e eﬅ.
Sed Probe notandu’m eﬅ: in altera hac Parte criti

ces tra'nsſcendentalis, criticam rationis Purae haud ad
materiam memet,, ſed duntaxat ad viam cognitionis ex
ratione Pura dirigere. Prius iamíam factum eﬅ in do
&rina elementari. Verum -vſus rationis , ad quam illa
'cumque rem obiectam adhibeatur, tantam ſimilitudinem
habet, et_ nihilominus, quatenus eſſe transſcendentalis
debet, fimul ab Omni alio tam ſimplicíter ex natura ſu:
diuerſus eﬅ, vt-, finedoctrina negatiue monente cuius
dam diſciplinae Praec’ipue ad íd conﬅitutªe, nequeant
errores vitari, qui neceffario debent’ oriri ex inepta ob
ſeruntione eiusmodi viªrum, quae alibiquidem, Verum
' n‘olzhoc loco, rationi conuenirent, .
CAPITlS‘ PRiMIf
_SEC'TIO .PRIMA.
Dﬅijzlina ratianªir ¡mías in Ufia dçgmatica.
Matheſis exemplo eﬅ egregio rafionis , fine ope expe
Ñ rientiae, ſponte ſeſe cum felici ſucceſi'u ámplificantisſi
Sed exempla vim haberít corrumpendi, earn 'praeſextim
'y facultatem , quae per ,naturam ſperat, eumdem ſeſevm
aliis rebus ſucceffum habituram, quem in vna cauſa exª_
› ÏPerta eﬅ. Inde ratio Pura ſperat in vſu transſcenden
tal¡ eodem euentu eademque Perfectione amplificaripoſ
ſe, quo ei ſucceffit in mathematico, ſi eam Pyraeſer’cim
viam ibi inﬅituat, quam hic cum tanta tamque manife
ﬅa vtilitate ingreﬅ'a eﬅ. Quamobrem permultum in
tere’ﬅ, vt ſcias: an via ad firmitatem auimi apodicticam
Perueniend‘i, quam in poﬅeriori fcient'ia matbematimm
vocamus, eadem dum ea ſit, qua eandem a‘nimi firmi
tatem quaerimus in Philoſophia, quueque ibi dici dogma
tica deberet. , Ñ ‘ ….uſiª ªA,
Y¡
-1!
DISCIPL. RAT. PURAE IN VSU DOGMATICO. 493

Cognitio phílq/bphica cernitur in notitia rationali
ex conceptibus hauﬅa, ſed cognitio mat/tematica contine
tur notitia e corﬅructiozcm conccptuum exorta. Sed colu
ceptum conﬅruere‘dicimus, cum, quae ei reſpo‘ñdeat,
viſionem Puram pro‘ponimus ex anticipatione. Igitur
ad conﬅructiºnem conceptus viſio requiritur haud empi- '
rica, quae proinde, qua víſio, in re ſingular¡ verſetur,
ſed quae nihilominus, vtpote conﬅructio conceptus (re
Praefenfàtionis vniuerſalis) val‘orem Omnibus, quae eſſe
Poffunt, viſionibus, eodem conceptu com-Prehenſis,
comrñunem enun-ciet in reprªeſentatione. Sic conﬅruo
triangulum, dum rem, qu’ae huic conceptui feſpondet,
aut Per ſolam phantaſiam in viſione Pura, aut ad illam
quoque in charta in viſione empírica propone, ſed
vtrúmque prorſus ex anticipatione, ita quidem, vt exem
plar illius ex nulla quapiªm experientia habeam deprom
turn. Figura ſingularis deſcripta eﬅ empírica, et ni
hilominus facit ad conceptum, ſaluª vníuerſalitate eius ,
exprímenádum, ſi quid/em in hª'c viſione empírica ſem
per duntaxat atcttio conﬅruendi conceptum fpèctatur, ad
quem multae determinationes, éxemplí grªtia qpantita
tis, latex-um, angulorum, nihil Prorſus interſunt, et
proinde ab hiſce diuerſitatibusx, quibus trianguli conce
Ptus nihil mutatur, nosmet continemus. /
\4.
7__ ‘ Quamobrem cognitio Philoſophica particulare dun

çaxat Conſiderar in vniue’rſali, ſed mathematica vniuer
ſale in Particularí, atque adco in ſingulo , ſed tamen ex
.antïcipatione atque interuentu rationis.v ita quidem, vt,
quemadmodum hoc ſingulum certis quibusdam conditíO-ſi
uibus vniuerſalibus dcterminatum eﬅ conﬅructionís, ſic
ixídem res Conceptui ſubiectat, cui hocſingulum tantum
moÏÏo reſponder qua ſchema ¡'Uíus, oporteat vniuerſe
ſleterminata Cqgitari. '
l ï-Itaque in hac forma poſitum eﬅ discrimen internum
harum ambarum‘ partium cognitionis ratíonalis, neque
m diüerfitate, materíae reiue obíectae conſiﬅit." Fue~
ru'nt, qſú Phüoíbphiam a matheſi eo ſecerní Putarent, vt ›
Philºſophiac qualiz‘atçm dicerent; quaſi materiam, quam
**h
.' ª
' . \~
i '494 METHODOLOGÍÍA. CAELSEG’Í‘.
Xrªctet, ſubiectam‘effe, ſed quantitatem matheſi. verum
ifii çffectum pro cauſa ſumſerunt. Forma cognitionis
mathematicae in caula eﬅ, cur ea tantummodo poffit-ad
quanta referri. Namque ~ſolus quïnt‘itatum‘ conceptus
_ Poteﬅ conflri-uil id eﬅ, ex anticipatione in viſione Pro
poni.; ſedqualitates non poflunt niſi in viſione empírica
t proponi. lnde fit, vt cognitio illarum rationalis eſſe
duntaxat per conceptus queut. Sic nemoa quae conce
ptui realitatis reſpondeat, viſionem aliunde PotÉfl, quam
ab experientiaa d‘epromere, numquam autem" ex antici
Patione ex ſe, ipfo atque ante confcientiam empiricamil
lius fieri particeps
iumenſito empírico,poterit. Figura conica
ex ſolo conceptuy efficifine vllo advt
Ppterit,
queat videri (intuitiua), ſed color huiusce coni ante ſit,
necefie eﬅ, Per vnam alteramue experientiam data.
ConcePtum cauſae in vniuerfunfi nullo Pacto Poffum in
. Viſione Oﬅendere, nifi in exemplo quodam perexperien- -
tiam
ſophiamihi ſubminiﬅratg,
perinde ac_ mdatheſisettractat
ſic porro. Caeterum philo-l
dequantitatibús, 'vel
ut de vniqerfitate, de infinitate, et quae funt generis
eiusdem. lam vero matheſis in discrimine verſatur li
nearum et ſuperficierum, vtpote ſpatiorum, qualitatis
diuerſae, in continuitate extenſionís, tamquamillius
qualitate Verum, quamquam in eiusmodi cáſibus'i'gri
. que res ſubiecta eﬅ communis, tamen modus eam per
¡ rationem tractandi prorfus alius eﬅ Philoſophice ſpecta
¡tus, ac mathematice. Philoſophia tota pendet e conce
ptibus vniuerfalibus , ma’chefis nil quidquami Poteﬅ ſolis
cpnceptibus efficere, ſed ﬅatim properat ad vi'ſiçnem, in
qua conceptum ſpectat in ſingulo, fed tamen haud em
Pirice, ſed duntaxat in ea, quam proponit ex anticipa
tione: id eﬅ, quam con‘ﬅruxit, atque in qua id, quod e
conditionibus conflruffionis vniuerſalibus ſequitur,_ et
iam vniuerfe valeat de re conceptui conﬅructo ſub
iectà. i .
r i
Philofopho conceptum proponas triangulip 'vt ad
i viam ſunm rationemque anquirata quomodo fumma ſq
habeat angulorum illius ,ad regium Miliil hªbef
*Í
'ISISCXPL RAT. PÚRAE ’IÑ VSU DOGMATICO. 495
Praeêer conceptum figurue‘, tribus rectís lineis incluſae,
eaque concept-Mm totidem angulorum. Iam, quam
diu voluerit, conceptum inueﬅíget, nihil indè _quíd
quam noui eliciet. ~Conceptum lineue rectas poteﬅ,
anguliue, aut numeri ternarii, diffoluere et dilucidum
reddere, n‘íiníme autem ad alias proprictates peruenire,
in hiſce concèptibus haud complex-as. Verum geome.
tra hanc ſibi quaeﬅionem proponat. Continuo is inci
Pit inde, ~vt: triangulum conﬅruªt. ‘ Quoniam nouít,
~ duos_ anigulos rectos coniunE’cim effe tantum, quantúm
omnes nguli tangentes coniuncte, quie Puncto quo
dam duci Poſi'un-t in línea recta, vnum latus triunguli \
producit, vnde duos accipit angulos tangentes, duobus
reflis coniunctim aequales. Nunc externum horum an
gulorum diuidit, ducta linea lateri tçiangulí e contrario
oppoſito pafallela, videtque, hic ang‘ulum tangentem
oriri externum, internſio aequalem, et {ic porro. Tali
modo per concluſionum .catenam, ſemper a viſione',
quaſi manu, ductus, ad quaeﬅionis ſolutionem Prorſus
perſpicuam, eamdemque Peruenit vniuerſalem.
~ 5P' Sed matheſis non ſolum quanta conﬅruit, vtí geo

pwtrae, Verum) etiam xguantítatem ſolam, quemadmo
dum in computatione literarum, in quo quidem a quali
tate chic-&ae rei, quae ek eiusmodi conceptu debet
quantitatiuo cogitari, prorſus ſeſe continet. Tum Cer
tum eligit ſignum omnium conﬅructionum qïmntitatum
in Vníuerſum (numeros, vt additionis, ſubtractionis, ‘
idque genus aliorum) extractionum radichm, conceptu
que quantitatum vniuerſali ex diuerſis illiusproportio
níbus i’çidem deſignato, vniuerſam tractationem, quao
quantitate‘gignitur et mutatur, ex certis regulisïvniuer
ſal‘ibus Proponit in viſione; vb¡ vna quantitas debet per
ªlteram díuidi, vtriusque charactexïesex forma díuiſionis
inſigniente componit, et ſic porro, atque ita ope con
ﬅructionis ſymbolicae Perinde, ac geometria e conﬅru<
&Lane oﬅenſiua fiue geometrica (ípſarum rerum obiecta
mm) eodem illa. peruenit, quo cognitio discurfiuu non
Poteﬅ ex ſolis cqnceptibus vmqua‘m Peninere. '
\ .
l
'496 METHODOLOGIA. CAP* I. SECT. l.

*Ecquaº cauſa fuerit huiusce/conditionis tam diuer
ſae,v in qua duo-artífices rationales‘verſantur, quorum
alter viam ex conceptibus inﬅituit, alter ex viſionibus,
quasconceptibus conuenienter ex anticipatione propo-xv
nit? Ex principiis transicendentalibus fupra tractatis.
_cauſa in aprico eﬅ. Ho‘c loco non agitar. de enun‘çiatis:
analyticis,_ quae ſolmpoſi'unt conceptuum dillolutioneg
gigni (in quo quidem philofophus iine dubio de riualizr
fuo triumpharet), ſed de, fyntheticisi et iis quideml
quae ex anticipatione debent cognoſci… Neque onimid.
i ſpectandum eﬅ, quid in conceptu trianguli fizgitemv
(quod quidem nihil eﬅ, nifi defiuitiolj ſed meum ek Po
tius, vt vltra illum ad proprietates Progrediar, in hoc.›
conceptu non complexas, ſed ad illum tamen pertinen
tes. Atqui hoc aliter fieri non poteſ’c, quam vt obie
&am rem ex conditionibus aut víſionis empiricae deter
i minem, aut purae. Priori ratione tantummodoenun
,ciatio empírica (ex angulis eius dimetiendis) efiicereturl
cui nulla vineffet vniuerſalitas, nedum neceffitas, de cu
iusmodi enunciationibys non ſet-m0, eﬅ¡ Altera ratio li
cernitur in eoniiruaione xmathematicm ct hoc quidem
loco'geomletricaz cuius ope in vifione Pura, perinde at
que in empírica, varia, quae ad ſcheme. trianguli gene
ratim pertinenn ideoque ad eius conceptum¡ adiungº,
quo fane debent conﬅrui enunciationes ſyntheticae vni
vçrſales. o '
Fruﬅra igitur &triangulo philofopharerj id; efl,

_discurſiue cogitar‘em, neque digitum longius . Progrede-ſi
ſer, quam ad ſolam definitionem, vnde vero aequum
foret Proficiſci.
fcendentalis e merisEﬅconceptibusg
quidem ſyntheſis quaedam
ſol¡ viciffim trans _
fucicedens
philoſopho,, quae autem numquam plus attingitj quam
remA vniuerſe, quibus conditionibus Poffit eius perceptio
ad poffibilem experientiam' pertinere Sediuproblema
tibus mathematicis hac de re omninoque de exſiﬅentia
neutiquam quaeﬅio eﬅ, verum de proprietatibuslrerum
obiectarum per ſe ipſarum, duntaxat quatenus hae ſum:
cum earum-conceptu coniungere Ñ,, . -.
l .
,~‘\,
DISCIPLÑPAT. PURAE IN vSU DOG’MATÏCO… 497

Exemplo allato ‘ tantummodo, voluimus docere,
Quantum vſus pationis discurſiuus ex concçptibus diﬅet
ab intuitiuo per conceptuum conﬅructionem. lam
quaeritur,’ quae cauſa ſit, quae duplicem illum rationis
Vſum efficiat neceffarium, in quibusque legibus polïít
cognoſcí, vtrum prior tantummodo locum habeat, an \
eçiam poﬅerior.
'Vniuerſa cognitio noﬅra poﬅremo ſpectat viſionés
poffibiles: quippe quibús ſolis res obiecta _datur ac proa.
ponitur. Iam conceptus ex anticípatione (conceptus
haud empiricus) :mt viſionem puram iamíam in ſe con.
tinet, ac tum poteﬅ conﬅrui; aut nil 'niſi ſyntheſin vi..
fionum poffibilium, cx anticiputione haud qu'aquam da.
torum, tum vero per illumquidem ſynthetice poteﬅ at
que ex anticipatione
ex conceptibus, iudicari, verum
ſed n'umquam modo
intuitiue per discurſiue,
‘conç_eptuªſi
èonﬅructíonem.
"-'Iam viſionum omni‘um nulla eﬅ ex anticipatione
data, praeter ſolam formam phqenomenorum, ſpatium
tempusque, conceptusque horum, vtpote quantorum,
aut'vna cum qualitateïllorumffigura), aut: ſola eorum
quantitas (ſola ſyntheſis varíorum ſimilium) per nume.
rum ex anticip-ſiltione poteﬅ _in viſione proponi, hoc eﬅ,
cónﬅrúi. ' Sed màteria phaenomenorum, qua re: in ſpa_
t'ioª nobis ac tempore offeruntur, in ſola pcerceªptionev
cpoteﬅ, proinde ex ªdſumto (a poﬅeriori) repraeſentari.
Vnus conceptus, quo haec empírica phaenomenorum
materia-ex anticipªtione repraeſe-ntatur, eﬅ conceptus
Imm- in vniuerſum, et cognitio il'lius ſynthetica ex anti
çipatione nihil amplius poteﬅ, quam ſolam regulam‘
ſyntheſeos’ eorum, quae dare poterit perceptío aduenti
tia (a poﬅeriori), numquam autem viſi'onem obicctae reiſ'
*realis ex anticípatione ſuppeditare, propterea quodhaec
neceſi'ario debe!: eſſe empirxca.
--Ïè‘fi- - ‘
.-' ._ Enunciutiones ſyntheticae, ſpeêantes m* vniuerſej
-’ x quarumqnon'poteﬅ ex anticipatione viſio proponi, ſunt‘
txansſcendentales. ' Quocirlca enunciationes transſcen.
' - ‘' Ii '
I
Io
49,3 ' METHODOLOGlA. .CAP. I. SECT, IQ

dentales num’quam per confiructionem conce’ptuu'm polr
lctunt, ſed tantummodo ex conceptibus ex anticiyyationav
dari.. l Continent illae ſolam regulam, ad quam certa
quaedám vnitas ſyntheticu eorum, quae non Poſſu‘nt ex
anticipatione intuitiue repraefentari (perceptionur‘n);
quaeri debe’at empirice. Sed ne vllum qujdem ſuorum
conceptuum in vllo quopiam caſu-Pofl'unt ex anticipado.
ne Proponere, ſed t’antum ex aduentitio (a poﬅeriori),
.interuentu experientiae, qu‘ae ex iis demum decretlisz
ſyntliêticis, vt effe queaſit, efficitur,
r Si de eonceptu q‘uodàm iudicàrefl ſynthetice debe-L
v mus, ex hocce cOncePtu egrediamur, oportet, et quidem

ad viſionem, in qua datus ille videtur. Etenim {i in eo
ſubſiﬅeremus, quod in conceptu contentum eﬅ, indi
c‘ium iﬅud tantummodo analyticum foret, explicatioque‘
cogitati, ex iis, quae reapſe illo continentur. Verum’a
conceptu ad Yifio’nein Purarn poffum empiricamue, quae
'illi reſpondeat,_ Pergere, vt in ea illum in ſingªulo conliª"
dereſim, quodque rei illi ſubiectae competat, ex anticipa'
tione aut ex adſumto cognoſcam. Superiori modo co
gnitio continetur rationalis et mathematicª Per conce
Ptus conﬅruflionem, altero ſola cognitio empírica (me:
chanica); quae numquam Poteﬅ enunciationes neceſſa
rias et apodiÜcicas largiri. Sic conceptum auri poffem.
empiricur'n diíl‘oluere quaſique diffecare, neque ,tamen
'ea re Plus lucrari, quam __vt vniuerſa, qua-e in hoc verbo?
vere cogitó, queªm dinumerare, quo quidem çognitiolo
gice e‘mendatur, nec vero augetmj, nec capit accefi’i0-'
nem. Verum materiam fumo, hoc nomine Obuiam,
camque ſubiicio Perdeptionibus, quae varias mihi emm-Í
x ciationes ſyntl‘ieticas, ſed empíricas, ſuppeditabunt;
Conceptum
éx’ trianguli
anticipatione mathematicum'conﬅruerem,
in viſione Proponerem, atqucte_ hac; id
in ell,
via
còg’nition'em ſyntheticam _adipiſcerer, ſed rationalem..
Verum, fi conceptús transſcendentalis cuiuspiam Peal¡
tatis, ſubflantiae, v’iriúm¡ et id genus aliorum, datús mí-r
bli fuerít, is neque viſionem empírícam denotat, v nequº
Purªm, ſed ſolam ſyntheſin viſionum empiricarumffluªº‘
\
_ \
DISCIPL. RAT. PURAE IN VSU DOGMATIctCo. 499

proinde non poffunt ex anticipatione Proponi); ideoque '
ex illo haud ex anticipatione Poteﬅ ad viſionem, quªe i1
li reſpondeat, ſyntheſis Progredi, etiam nulla determi
nans enuncintio ſynthetica poteﬅ enaſci, ſed tantum del
cretum ſyntheſeos, *) quªe eſſe Poffunt, viſionum em
Piricarum. - Ergo Pronunciatum transſcendentale cer-,
nitui- in cognitione rationali ſynthetica ex ſolis colice
ptibus, et proinde discurſiua, Prop‘terea quod\ omnis co
gnitionis empiricae vnitas ſynthetica, vt elſe Poﬅit, eo
demurri efficitur, nulia vero viſio Proponitur eo ex anti
cipatione._
Quo‘circª duplex vſus rationis eﬅ, qui, nullo reſpe
&u habito vniuerſalitatis cognitionis eiusque ex antici
Pªtione generationis, quas habent communes, tamen in
progreffu eﬅ longe diuerſus, et idcircoquidem, quoniam
in phaenomeno, quippe quo omnes nobis res obiectae
Proponuntur, duo inſunt: et forma viſionig (ſpatium
tempusque), quue Prorſus ex anticipatione cognoſci Pot- “
eﬅ atque conﬅitui, et materia (Phyſicum); ſiue conten
tum, quod quiddam denotat, quod in ſpatio ac tempore
deprïnditur, Proinde exſiﬅentiam in ſe continet, ſen-'
ſatio ue reſponden Ratione materiae, quae non pot~'
eﬅ determinate, niſi empirice Proponi, nihil quidquam'
poffumusr ex anticipatione habere, Praeter conceptusin
determinatos ſyntheſeos poſi'ibilium ſenſationum, qua.
tenus eae ad vnitatem Pertine'nt apperceptionis (in qua
dàm, quae eſſe poteﬅ, expci'iéntia). Ratione formae
conceptos noﬅros in viſione Poffumus ex anticipatione
conﬅituere, dum'nobis ipſi in ſpatio ac tcmpore res ob;
ieEïas Per ſyntheſin aequalem creamus, eás vt ſola quan
"I Interuenieme concepto cauſae reapſe ex eonceptu euent¡

(cum aliquid fit) empírico egredior, ſed non ad viſionem,
quae conceptum cauſae propomt in lingulo, Verum ad con
› ditiones temporis vninerfe ,_ quae in experientia poſiint con."
ceptui cauſae conuenientes reperiri. Igimr ſolum in ea re
x verſor 'ex concept'ibus, nec pofl'um ex conﬅructione conce
Ptuum verſari, propterea quod conceptos cemirur in regula
fyntheſeos perce tíonum, quae nnllae ſunt viſiones pin-ae,
~ ' ideoque non po un: ex anticipatione dar¡ ¡¡¡que proponi.
500 METHODOLOGÏA. CAP. l. SECT. LJ
ta ſpeflamusí Ille ratíonis vſus dicitúr ex conceptibus‘… u
propterea quod non Poffumus niſi phaenomena‘quoad

materiam realem ſubiicere co‘nceptibus, quae‘ non que*
um: niſi empiríce, id eﬅ, ex aduentitio (ſed conceptibus
illis, qua regulis ſyntheſeos empiricae conueni’enter),
con‘litui; hic cernitur in vſu rationis Per conceptuum _
conﬅructíonem, propterea quod hi, cum iam viſionem
ſpectent ex anticipªtione, ob èam ipſam cauſam etiam
ex anticipatione et fine Omnibus datís empiricis deter-.
minate dari in vi‘ſione pura‘poffunt. ‘ Vniuerſa, quac
ſunt’(res in ſpatio aut tcmpore), covtemplare, an’et
quaterïus eaequanta ſin!: nec_ ne, cxſiﬅentiam in iis defe
&umue repraeſentari debere, quatenus illúd quíddam
(ſpatium tempusque complens) Prímum aliquod íªubﬅrªª
cum ſiç, aut ſola determinatio, ªdſectíonem exſiﬅentiae
ad aliud quid habeat, vti cauſa effectumue, tandemque_
ſolitarium ſit, an Pendeat vicíffim ex aliís ratione e‘x'ſiï
ﬅentiae, et poffibilitatem huiusce exſiﬅentiae‘, et exſi
ﬅentiam, et neceffitatem, aut eius contraria conſidera
re: hace omnia Pertinentèad cognitionem ratiònalem e
conceptibus, quam dicímus philq/bplzi‘cam. Verum in
{Patio vifionem
vtzempus deſcribereconﬅituece
(duratio), ex
aut anticipatigne ( álitaſi'
duntaxat vniuectr ma),
tem ſyntheſeos vnius eiusdemque in tempore ſPatioque,

quançitatemque inde enaſcentem viſionis cuiusdam ix]
vniuerſum cognoſcere (numerus), 0pm eﬅ ratiom’¡ per
coſinﬅruffionem çonceptuum , quod mat/zematimm appel
latur.
'A
~ Ex magno i110 ſucceffu, quem rátío habet ex ma~

theſi', non Poteﬅ non enafci ſuſpicio, fore, vt, niſi in
' ea ipſª‘, certe in viaillius, extra campum quantorum.
itidem ſuccedat , Propterea quod omnes illa conçeptus
íuos ad viſiones reuocat, quas dare Poteﬅ ex anticipado
ne, quibusque , vt ita dicªm, ſumma rerum potitur na
turae: cum e contrario Philoſophia Pura Cum cgncepti
bus discurfiuis ex antícipatione in’naturarerum círcum- l
vªgetur, neq'ue tamen-ſireali‘tatem illoxum. queªt ex anti
cipatione ¡ntuitiuàm reddere, atque hdc ¡Pſ0 ei'fidem ſ51
DISCIPLJ RAT. PURAE 'IN vsU DOGMÁTICO. 501
-\.t':ere.~_‘ Iam vero magiﬅrishuius artis hace ſiducia in ſe
ipſis , reique publicaïe exſpectationes magnae de illorum
ſolertia, \ſi ſemel id negotii ſuſcipiant, haud videntur de
effe. Cum ením vix vmquam de matheſi ſua philoſophªtí
~ fint (arduum ſane negotiuml), fit, vt discrimen ſpecificum
alterius rationis vſus ab ªltero haud quaquam iis vcniat
in mèntem. Tum tritae regulae atque empirice vſur
‘ Pat-.w , a ratione vulgari depromtae, iis ſunt inﬅar axio
matum. 'Vnde ſpatii temporisque concqptus, in quibus
(ſolis quippe quantis originariis) iis naſcantur, illud eo
rum nil quidquam intereﬅ, itidemque iis videtur inuti- '
le, oríginem conceptuum purorum intelligentiae, ſimul
que etiam compagem illorum anquirere, ſed iis dunta
:Kat volunt vti. Et recte quidem *hace om'nia, ſi modo
limitem iis deſignatum, nempe naturªe , haud migra
rent. Verum e campo facultatís ſcnſitiuae ſenſim paul
latimque deflectunt in territorium conceptuum Purorum
ipſorurhque transſcendentalium, vb¡ inﬅabilis tellus, in
nabílis vnda iis officiunt,, ne nàtent, atque vbi tantum
modo leuiÑpaſi'u‘POteﬅ incedi, cuíus ne minimum'quï.
dem veﬅigium remanet, cum contra iter'illius' in ma7
theſi víam efficiat, quae a remotiffima Poﬅéritate tuto
poteﬅ_ inﬅitui.
, ~ ª!
Cum nobis hoc officium iniunxerimus, vt terminos
rªtionis Purae in vſu transſcendentali accurate ccrtoquc
v' ctbi
conﬅitueremus, hoc vero conatus genus id Peculiare {'7
babe-at, vt, neglectis monitis grauïffimis et euidentilï \
fimis,—ſpe ſeſe vsque patiatur lactari, priusquam conſ
lium mittatur, vltra experientiae límites in regiones
amoenasv rerum intellectualium peruenicndí: neceffa
.rium vídetur, vt vltimam quaſi ancoram ſpei Phantaſia
abundantis tollamus, atque oﬅendamús, viammathema
ticam nullum prorſus nobis p‘offe in hàc cognítionis
pzz/\rte commodum adferre, niſi fortaffe hoc, vt ſuam ip
fi‘us nuditatem eo apertius manífeﬅet, geometriamque
et phyſica
in philoſophiam
alteraduas
alteriresmanum
effe pr‘orſus diuerſas
Praebeat, , quamuis
Prſioinde ratio
¿nemÑvnius non Poſſe alteríus rationem imitari. ~ Ñ
" l
\'\
50º.-' METHODOLOGIA, CARL SECT. L'

Ñ .l
a.
Euidentia matyheſeos poſita eﬅ in definitionibus,

axiomatibus, demonﬅrationibus. Mihi ſatis erit, ſi oﬅende- ~.
r0: nüllam harum partium, eo ſenſu poſi'e, quo mathe
mªticus eas ſumit, a philoſophia praeﬅari 'aut imitando ~
effici. Geometra ex ratioñe ſua non niſi aedificia con
ficiet chartacea in Philoſophia, philoſophus ad ſuªm viam ~
in parte matheſeos tantummodo potcrit nugas mouere,
’quumquam philoſophia in eo ipſo confiﬅityvt fines norit
ſuos ac terminos, ipſeque màthematicus, n-iii forte in
doles eius iamincluſa,
ab natura circumſcripta fuerit
non-ad ſuam
que rationem monitcta philoſophiae neglige
re debet, neque poﬅhabereſi
_I. De’dg‘írzitiohibzu. Deſinire, vt ipſum verbum

declarat‘, proprie tantummodo idem debet notare, atque
plenum rei‘çonceptum
proponeſire. "') intra
Quae cum ita eius
ſint, términos- originaria
patet, nullum pror
ſus poffe conceptum empiricum dcfiniri, ſed tantum
modo explicari; Cum cnim in eo tantummodo quasdam
nofàs certi éüiusdam géneris habeamus 'rerum ſenſibus
ſubíeEl-arum, numquam eſſe certi potcrimus, num in
vocabulº, quo ea res deſignatur, alio tempore plures,
alio'paucipres notas illius cogitemus. Sic alius in con
ceptu aun' poteﬅ’iaeter pondus, colorem, tenacitatem,
adhuc proprietatem cogitare, illud rubiginem haudïron
ítrahere, alius fortzrſi'e il’ludignorare. Certis quibusdam
notis vtimur dúntaxat, dum ad diſcernendum idoneae
videntur; nouis obſeruationibus aliae notae tolluntur,
'aliae adiiciuntur, proinde uumquam intra certos termi
nos "conceptus inçluditnr. Ecquid etiam .attinereb
‘eiusmodi conceptum deſinire, cum, ſi -exempli gratiadº
_ aqua eiusque proprictatibus ſermo eﬅ, in iis hand im
*) Plenitudo deſignar claritatem notarum et ſufficíentiam; t”

ªmim‘ denotan: diligentiam (praeciſion), nempe vt eaçum \le
plures fint, quam quae ad plenum conceptum pertlneªnfi
on'girçarie autem hanc \'im haber, vt ne iﬅa terminoſªm
conﬅitutio aliunde deriuata ſit, ideoque adhuc probanolje
opus habeat, quo definitio putatitia efficeretur, vt {le 111
frente poſſir efl’e iudicíorum omnium de re quadam oblectª
~
\ .
DISCIPL. RAT. PURAE IN VSU DOGMATICO. sos
moraturi ſimus, quae in vocabulo aquae cogitamus, ſed
experimenta adgredíamur,v cumque vocabulum, cum
paucis notis illis ei adhaerçntibus, duntaxat deſcriptio
nem rei efiicere debeat, non conceptum, proinde defi
nitio putatitia non nifi in determinatione verbi verſetur.
'Deinde, vt, quod res "eﬅ, dicªm, nullus poteﬅ conce-l
ptus ex anticipatione datus definiri, veluti ſubﬅantia,
cauſa, íus, aequitas, et caetera generis eiusdem. Num
i quam enim certus eſſe poſſum, repraeſentªtionem diﬅin l.- .
ctam dati Cuiusdªm conceptus (adhuc confuſi) plene eſſe ea
nodasam, niſi illum obiectªe rci elle adaequatum ſciam.
Cum autem eius conceptusl prout datus eﬅ, multas poffit
repraefentationes continere obſcuras, quas in analyli
Praetermittímus, quamuis illas quidem femper in vſu
opus habeumus: Plenior analyſeos ratio conceptus mei
femper dubia erit, neque non nili exemplis multifariam
obuiis reddiprobabilis poterit, ſed numquam apodicti
ce certus. Pro voce: deſinitio, vterer potius vocabu
lo exprffitionir, quodeﬅ modeﬅius, atque per-quod criti
cus ad certum quendam gradum potefl eam “concedere,
e: nihilominus tamen de ratione plena adhuc dubitare
Cum igitur conceptus haud queantf neque empirice da
_ti,- neque ex anticipatione, definiri, nulli relinquentur
alli, in quibus pellit hoc artificium tentarifquam qui
ſunt ex arbitratu cogitati. Tum femper Poſſum conce
Ptum meum dcfinire; neccfle efl’. enim, vt, quid- ita
re voluerim, ſciam, cum eum ipfe de induﬅriaf ut *auc
rim, nequeſiper naturam intelligentiae mihi datus ſit,,
neque per experientiam, ſed non poffum dicere, eo me
obieaam rem quandam veram definiiffe. hlamquera ſi
conceptus in conditionibus poſitus ſit empiricisa veluti
horologium nauale, res obiecta eiusque peflibilitas non
dum
quidemhocce
ctſciof,conceptu arbitrario
an is omnino datur;gaudeut,
re obiecta ex eo enim ne
meaque
. explica-tio potius declaijatio (conſilií mai) dici poteritb
quam definitio cuiusdam rei obiefflzae. Ergo nulli con
eeptus relinquentur alii, ad definiendum aptl, quam
quibus ſyntheſis continetur arbitraria, quae conﬅrui
'Poteﬅ ex anticipàtione , proinde definitionibus ſol? gau
l
.'e'
504 _ 'METI-LODOLOGIA. C'ARI. SECT.I. x
det mat'hefis. Si quidem, quam ea cogitat, obieüam *
J
rem etiam ex anticipatione -proponit in viſione, eaque'
pljofecto vnec plus poteﬅ nec minus continere, quam
conceptus, quoniam per dcſinitionem conceptus obie~
&ae rei originarie, id eﬅ, \ita datus erat, vt deſin‘itio ab
bulla re quapiam deriuaretur. Ig‘l’tur defiuitiones, quas
dicunt, phíloſophicae tarïtummodo in expofitionibus
conceptuum verſantur datorum, ſed mathematieae in
- illi
conﬅruéïionibus conceptuum
duntaxat aualythice originario
ex diffolutione efformatorum‘,
quaſique diffeffio
ne (cuius plena ratio non eﬅ apodictice cel-ta), hi’ ſyni
‘thetice efficiu'ntur, proinde ipſi conceptum couí’cituunt,
quem illi contra tancummodo explicant atque exponunt.
Ex quo ſequitur: a) irrphiloſophia nos non poffe mathe
fin imitari‘, ita vt deſinitiones praemittamus, niſi dun
taxat periculi cauſa. Namque, cum in ſolutionibus cer
nantur datorum conceptuum, ſequitur, vt hi conce
ptus, licet confuſi udhuc, autecedant‘, expoſitioque im
perfefla mjnusque plena plenam perfeflamque antece
dit, ita' vt ex nonnullis notis, ex analyſi nondum- abſo
luta ductis, multa ante poffimus colligere, quam ad ex
Poſitionem plenam perfectamqüe, id eﬅ, ad definitio
nem, peruenerimus; verbo, in philoſophia definitione;
vtpote peí‘ſpicuitate dimenſa, opus potius debere finirli¡
quam inchoarí. "’) ~ Contra ea vero in matheſi pullum
Prorfiffiante definitionem conceptum habemus, quippev
qua um conceptus datur, pro'mde et oportet eu in
. de ſemper inﬅituere, et quoque poteﬅ.
~W) Scatet philoſophía definitionibus mendoſis, ¡is praeſertim,
quae vere quidem elementa definitiouis comment, verum
riondum plena. Si ígítur nullus cuiuspiam conceptus vſuI
forex, nin" definir¡ 2 m’ále
‘ de to’ta Philoſo‘handíſratione
P age- ,
retur. Cum autem, quam late 'elementa(a.nalyſeos)parent,
vſus eorum bonus ſemper certusque fieri poflit, poterunt eg
mancae definitiones, id eﬅ, enunciatíones, quae nondufll
definífiones ſunt, verum cªeteroquín verae ſunt, et 'proinde
ad eas appropinquationes, erutiliter vſurpari. ln‘mathelfi'
definido pertiuet ad effe, e’kl in philoſophia ad melixu {lll-
lucundum eﬅ, ſi illudpattingas, ſed ſaepenumero perdlffl‘,
'elle'. Adhuc iurísconſulti definítionem anquirunt conceptuº
mm. b
4.
l
DISCIPL. RA-T. PURAE IN vSU DOGMAT‘ICO. sos

b) De‘finitiones mathematicae numquam poffunt
errare. Etenim , quoniam conceptus per definitionem
primum "datur, fit, vt is illud ipſum modo contineatp
quod per illum definitio vult cogitari. Ver-um, quam
quam quoad materiam nil quidquam falfi in eo poteﬅ ob
venirel tamen nonnumquama licet raro, in forma fini
veí’ciendo) poterit peccari , nempe ratione Praeciſionis.
Sic vulgaris definitio lineae orbicularis, quae linea cur
Va ſit, cuius pull-9ta ſingu‘la ab vno (centro) aequaliter
diﬅent, hoc vitii haber, vt determinatio curui inutiliter
irrepferit. Etenim peculiare quoddam perceptum
(theorema) ſit, necefie eﬅ, quod ex definitione efficia
tur, facileque poffit probariz quamque lineam, cuius
punaza ſingula ab vno aequaliter diﬅent, curuum (nul
lam eius partem reE’cam) eſſe, Contra definitiones ana
lyticae multis poffunt modis in vitio eſſe, propterea
quod aut notas immiſcent, reapſe haud in conceptu
contentas, aut ratione carent plena perfectªque, quae
' eflentiam deflnitionis conﬅituir, quoniam deuperfeaiohe
analyfeos haud ita prorfus certi effe poffumus. Qua
propter via ratioque mathefeos in definiendonnon Poteﬅ
\
. itidem in philofophia adhiberL ' '
’2. De axiomatibm. Axiomata decretis fyntheticis
ex anticipatione continentur. lam conceptus non pot
eﬅ cum alio ſynthetice, et tamen Pro-xíme, coniungï, ſi
quidem, vt poflimus quendam conceptum transmigrare,
tertia quadam cognitione intermedia opus habemus‘. i
-l Cum autem philofophia in fola cernatur cognitione ex
conceptibus rationali, nullum in ea poterit decretum in
veniri, nomine axiomatis dignuuL Contra matheſis ca
pax efi axiomatum, eo quod interuentu conﬅruE’cionis
conceptuum in viſione obíectae rei poteflattributa illius
ex anticipatione proximeque coniungerea velut tria
punflza femper effe in planitie. Contra decretum ſyn
tlieticum e folis conceptibus numquam potefl pro/rime
certum effe; velut enunciªatio: quidquid ſit, caufam ha
bet, vbi- tertium quiddam anquirendum erit, nempe
conditio determinationis temporis in experientia qua
l
T
'z
506 METHODOLOGÍA. CAP. I. SECTJ.
dum, neque directa Proximeque e ſolis poteiam conce
ptibus eiusmodi decretum cognoſcere. Igitur decreta
ſidiscurſiua longe quiddam aliud ſunt, quam intuitiua,
hoc eﬅ, axiomata. ' Illa ſemper adhuc opus habent de
ductione, qua haec prorſus poffunt-fiiperſedere, cum
que haec ob eam ipſum cauſam euidentia fïnt, id quod de
_decretis philoſophicis, vtcumque Certis illis atque indu
b‘itatis , numquam poteﬅ dici, permultum ábeﬅ, vt v1
lum quodpiam decretum
tict-ansſcendentalis tam adſyntheticum rationisſit,
oculos perfpicnum purae el:
quam
pronunciatctumz bis binis effici quatuor.
in analytlix
quidem, in tabula decretorum intelligentiae purae,eti o
axiomatum quorundam viſionis mentioncm feci;v ſed
decretum ibi allatum haud ipſum axioma ſuit, Verum
hunc duntaxat vſum habebat, vt eo principinm poffibili
_tatis axiomatum vniuerſe indicaretur, ipſumque in de
creto ex conceptibus verſabatur. Vel enim poffibilitas
matheſeos deber in philoſophia transſcendentali oﬅendi.
Quocirca phiioſophia nulla, axiomata haber, neque illi
*vmquam decreta ſua ex anticipatione ſimpliciterlicet
. jmPeI-are, ſed ius ſuum de iis plena perfeELaque debetez
dedu‘ctione ſibi vindicare.
i 3. De demary‘ïrªationibw. Solum argumentum apo
dicticum, quatenusintuitiuum eﬅ, dicidemonﬅratio po

te it. Experientiu quidem nos docet, quid fit, nec ve
ro ea oﬅendit, illud non poffe aliter eﬅe. Proinde e!
rationibus empiricis, nullum poteﬅ argumentum apodi
&icum enaſci. Sed e conceptibus ex anticipatione (inª
cognitione díscurſiua) numquam certitudo poteﬅ intui
tiua, id eﬅ, euiderí'tia,,exſiﬅere, quantumuis alioquin iu
dicium apodictice certum fuerit. Er’go ſola mutheſisde
monﬅrationes continet, quippe quae non ex~ concepti~
bus, ſed ex illorum conﬅruüione, id eﬅ, viſione, quªª
conceptibus conſentan‘ea poteﬅ ex anticipatione Oﬅendi.
l ſuam cognitionem deriuut. Ipſa via ratioque Aigebrae
cum pariationibus ſuis , vnde Per reductionem Verita
tem vna cum argumento producir., non geometrica qui?
dem conﬅructio eﬅ, ſed tameucharacteriﬅica, in quain
f
DISCIPL. RAT. PURAE IN VSU DOGMATICO. 5'07

fignis conceptus, Praeſertim Proportionis quantorum,
-in viſione proponuntur, et ,- ne ſpeélata quidem ratione
heuriﬅica, Omnibus Concluſionibus eoproſpicitur, quod
quaeque illarum ob oculos eollocatur. Cum e contra
rio cognitionem philoſophicam hoccç, neceffe ſit, Com~
.modo .carere, Propterea quod illªm vniuerſale ſemper
in abﬅracto, \ oportebit (e conceptibus), conſiderara,
cum matheſis vniuerſale in concreto (in {ingula viſione)
et tamen Per repraeſentatíonem puram poſſit, in qua
.quodque Peccªtum conſpicitur, contemplªre. Proindc
illa argumenta Potius acroamalica (discurſiua) dixerim,
quoniam duci duntaxat'poffunt ſolis verbis (obiecta re in
mente), quam demanſirationn, quªe, vti -verbum ipſum
indicar, in viſione obiectac rei Progrediuntur. '
Ex his Omnibus intelligitur, naturae philoſophiac
' .hand quaquªm conuenire, vt, praeſertim in campo ra
tionis Purae, inceffu dpgmatico ſuperbiat, titulisque
.ſeſe et ornamentis matheſeos veﬅiat, cuius ab ordi‘ue
.aliena eﬅ, quamuis ſit, cur coniunctionem cum ea fra
ternam queat ſperare. Illa in vªnis Petitionibus ver
ſatitur, quae numquam ſuccedere Poſſunt, Potiusque.
~eius conſilium retractare, Praeﬅigias rationis terminos \
-ſuos ignorantis aperiendi, atque ope idoneae noﬅrorum
,conceptuum enodationis arrogantiªm contemplationis ad
modeﬅam illam, ſed ſolidam ſui cognitionem reuo‘candi.
. .Quamobrem ratio in Per‘iculis ſuis trausſcendentalíbus
non Poterit tgun‘ confidenter proſpicere, quaſi, quam
.profligauit, via prorſus directe ad ſcopum ducat, neque
-rpraemiffis ſuis con ﬅitutis tam audªEXer conſidere, vt haud‘
opus fit, ſaepius reſpicexe atque attendere, num forte in
Progreſi'u ratiocinationum peccata emergant, in Princi
Piis neglecta, quae poﬅulent2 vt illae aut magis deter
minentur, aut Prorſus immutentur. '
Vniuerſas enuncïationes apodicticas (fiue probabilcs
fint, ſiue etiam proxime certae) in dogmata diuído, et
mathcmatu. Enunciatione directeª ſynthetica e conce
,Ptibus continetur dogmá; contra eavero eiusmqdienun
ciatío Per conﬅructionem conceptuum eﬅ mathma. Iu
i
S
0 \
50s '-METHODOLOGIA. CAP.I. SECT. I. I
diciis analyticis propi'ie nil docemur de re obiecta’, niſi

quod couceptu praeſenti continetur, quoniam cognitio
iis hand vltra ſubicfli çonceptum amplificªtur, ſed con
'ceptus iis tantummodo illuﬅratur. Propterea illa non
poffunt commode dogmuta dici. Verum in duabus illis
partibus cnunciutionum ſyntheticarum ex anticipatione,
ex communi conſuetudine ſermonís, illae duntaxat poſ
ſunt hoc nomine inſigniri, quae ad cognitjonem philº~,
ſophicam Pertihent, neque quisquªm facile enunciatiº
nes arithmetices
hocce aut geometriaedogmata
vſu confirnlaturſifententia dixerit.
noﬅra, ſola Ergo
ex conce
ptibus iudicia,
ciunt‘ur, non quaePoficte.
dici dogmatlca conﬅructione concept-num‘ aſii*
Atqui vniuerſa patio ,pura in vſu ſuªo ſolo contenª’lª

Platino non vnum continet e conceptibus iudicium dí
recte ſyntheticum. "Nam illarrſikex ideis oﬅendimus nul-,
Ñ lorum prorſus iudiciorum ſyutheticorum, quae valorem
habeant obiectiuum, eſſe capacem; Per conceptus autem
intellige‘ntiae conﬅituit illa quidem certa decreta,, ſed
haud quaquam directa' ex conceptibus, 'ſed‘ſempér tan
tummodo indirecte hiſce conceptibus ad qniddam trans
fefirendis prox-ſus fortuitum, ncmpe, experientiªm poffit
bilem; tum vero, hac (quopíªm, vt re experientiae poſ
fibili ſubiefla) poſita, ſane apodictiçe certa poffunt eſſe,
Per ſe autem (directe) ex,anticipatione ne cognoſci qui
dem. Sic Demo Poteﬅ enunciatíonem; quidquidfit,
cauſan]. habet, ex dato hoc conceptu ſolo plene Pet-ſpi
cere. Ergo ea in dogmate verſatur, licet alio reſ eau,
nempe ratione ſolius campi vſus ſui poffibilis, ide( , ex
Perientiae, commode queat atque gpodiffice euincí. Di:
citur autem decretum, non pcrceptum, quzz‘muis~ Probar¡
debcat, propterea quod hanc Peculiarem Proprietatem
habet, vt eo ratio illius pfiobandi, quíppe experientíª,
ipſa Primo poffibílis reddatuf, atquç in hac ſemper de
beat anqteponí.
Quodſi ergo\ in &ſu contcmplatiuo rabiçnis ,put-ae
etiam quo-ud materiam nullª prorſus dogmata videntur, í
equitur, vt vniucrſª vía rªtíoque dogmatica, fiuç ama
. N Q
X
l
DISCIPLINA RAT. PURAE IN VSU POLEMICO. 509

‘ Ehèmaticadepromta ſit mutuaque ſumta, ſiue proprius ac
l‘peculiaris ficri modus debeat, per ſe haud ¡done-.1 vide’atur.
. enim duntaxat vitia erroresque occultat, luditque
çªüoſophiam , cui proprie propoſitum eﬅ, v’t omnes ra
tionis Pàffus in luce clariffima oﬅendantur. ſiNihilomi
nus
ratiovianoﬅra
ratioque eﬅe ſemperfiIſiematim
(ſubiectiue) poterit‘f
ipſa in ſyﬅemate ' \ Nam
verſact'tur, vve
rum in vſu ſuo puro, Ope ſolornm conceptuum, tan
tummodò ſyﬅemata inueﬅigªtionis ex decretis vnitatis,
cuius ſola poteﬅ materiªm experientia ſuppeditare. De
vía' ac methodo philoſophiae transſcendentali Propria,
ho‘c loco nil poteﬅ dici, cum duntaxat: in critica verſe
mur'fa'cultatum noﬅrm-um, an vbique aediſicar'e Poﬅi
mus, atque ad quam altitudinem aedificium noﬅrum, cx
materia, quam hàbemus (conceptibus Puris ex anticipa
tione).,exﬅruere queamus. .d
CAPITlS PRlMI
. _SECTIO SEGUNDA. _
…- Diſciplina rutiom'¡ puma rç/z'zeóïu qſu: jjolemlitán..
a .=‘ .Know
Rationem neque
ſeſife ſubiicere, oportetvllo
in_¡omnibus
mterdicto coeptis ſuis criztigue'
Poteﬅ quidquam ea
libertªti derogare, niſi ſibi ipſa noceat, ſe ipſamque ir¡ ſi
ſuſpicionem'vocet perniciºſam. Nihil tam magni mo
ment¡ eﬅ, ratione commodi; nihil tam ſanaum, quod
hanc inueﬅigªtionem explorantem luﬅrantemquedebeat
ſubterfugerc.‘ Atque in hac libertate poſita eﬅ adeo m.
tionis exfiﬅentia, quªe nuilam-habet auctoritatem diÚca
toriam, cuíusque ſententia vsque quaque non niſi con
ſenſus eﬅ ciuium libçrorum, quorun" quisque dubia ſua,
atque adeo interdictum libere poﬅit Profiteri, neceſ
ſç eﬅ.
_ Etſi ªutem ratio numquai-n Poteﬅ criticae ſeſe re

cuſare, tamen non \,'Squequaque eﬅ, eur cam reformi
det; Verum ratiò pura in vſu ſuo'dogmatico (non ma.
thematíco) hªud adeo {ibi çonſcia èﬅºbſeruatio uislegnmi
L
5m' q METHODOLOGM. CAP. I. SECT'. II. º
ſuarum ſupremarum diligentis, vt ne pudibunda, quinv
Omni, quam adfeflauerat, auctoritate dogmatica prorſus_
depoſita, coram ’oc,ulo critico- rat-ionis -altioris iudicíy
Perſona inòutae debeat comparere. '
‘
. Y
l Lange gliter ſe res habet, cum haudilla de cenſura iu-,q
dícis, 'verumde iuribus èonciuium ſuorum laborat, cOn-_.
traqne ſe debeat ſolummodo defendere. Etenim cum hi,
itidem effe dogmatici velint, quamquam in negando, vtÑ.
l illa
quaeincontra
aiendo: locum
omnes habet
iniurias defenſio
tuetur, Maa-r' a’a'vSçwmv,,
iuﬅamque poſiſieffioz
nem largítup, quae'nullam debet alienam vim \rex-eri,
quamuis ea iPſa :poflxt mar' ¿Ni-9am haud idonee
Probari. l .zm,
Vſúm ratíonis Purae’* Polemícum defenſionem dico:
ſententiarum eius contra negationes illius dogmaticas.
I-lic autem non id agitur, an adſertíones illius\ foxtaffe
\haud itídem effe falſaé Póffint‘, fed'id modo, vt «nemo‘
vmquam contrarium queat cum certituçlibne'ápodicticª
(quin vel mªiori quadam ſpecie)adſeuerare. Tumenim
ltarççç’u, ſumus haud precario in Pqffeffione, ſi titulfim
quen-dark), vt haud idqneum, xhabemus, Prorſusque celt
tüm eſiff, ¡¡eminem vnvlquam P‘offe huiusce poffeffionisi‘pñ
iuriam docere.. ‘ ' ~ ' ’ ' l .
'Triﬅe quiddam atque indignú'm videtur, ªmriinp

quandam rationis purae antithetiòen eſſe, rationemqnºzj
quae tamen efl'e ſupremum omnium'litium iudicium dé-'ſ
beat, ſecum ipſam in pugnam incidere. 9‘- Ac ſupra qui** q
dem in eiusmodi nntithetice 'illius ſpecioſa ſumus vel-ſay?
ti*: ſed vidimus eam in errore verſari, quiPPe cum, el"
opinions Praeiudicaka- vulgari', Phaenomena Pro rebusr‘
Per ſe iEſis ſumerent11r,'tuInque abſoluta vniuerſitªª'
zfyntheſeos, hoc vel i110 modo poﬅularetur (quae neutro
’ modo effe Poterat), id 'quod nullo P2180 Poteﬅ de Phàº'
nomenis exſpectari. 'Igitur tum nulla‘erat veta pugna'
-rªtionis cum ſe ipſius :in enunciatis: 'ſeries P1126110*
menorum Per fedatommprimum habet in-itium, etf’
'hace ſèriesſifimplíciten eﬅ atqueª-in fi ipfi¡ absquº omo¡ ª
I. ' I
p
DISCIPLINA RAT. PURAE IN VSU POLEMICO. 511. l
initio; quippe ambªe enunciationes commode’ poffunt '

conﬅare, ſi quidem plmenomena quoad exſiﬅentiam (qua‘
viſa) perſi: ip/iz nihil ſunt omnino, id eﬅ, aliquid pug~
mms, ideoque eorum ſumtio nece‘ſi'ario debet conſc
quentias rcpugnantcs habere.
Verum eíusmodi error non poteﬅ obtendi eoquª
rationis ptgna componi, ſi forte ad theiﬅarum ſenten
tia-m quis dicetz’ç/Z emfitmmum, et contra ex antithei
ﬅarum ratione adſeratur: nullum qfl em'ſummum: aut,iI1
pſychologia: omne, quod cogitat, in vnitate abſoluta.
cernitur conﬅante, et proínde diuerſum eﬅ ab Omni vni.
tate caduca materiali, cui alius quis opponat: anima non
verſatur in vnitate immatcriali, neque a caduco pnteﬅ
eximi. Id ením, quod quaeﬅioni ſubiectum eﬅ, hoc lo
co ab Omni alieno, quod nªturae ſuae repugnat, liberum,
eﬅ, atque intelligentía in rebm duntaxatpcr ipſir 0C-.
cupªtur, non in phaenomenis. Quamobrem hic ſane
quidem vera pugna for-et, ſi modo ratio pura ex parte
negante ¡¡liquid dicere poffet, quod ad cauſam adſertio
nis prope_accederet;quod ením criticam argumentorum
fpeí’cat dogmaticc adſirmantis , poffunt ea quidem ill’i
concedi, ncque tamen haec enuncia'ta mítti¿ quibus ſal-Í_
tem inuitamentum rationis iauet, ad quod nullo modo
poterit aducrſ-.lrius prouocare.
Equidem haud ea imbutus ſententiaſum, quam ho
mines praeﬅantiffimi et ſubtiliffimi (Velut Sulierus) prae
ſe ferunt, cum ſenſu infirmitatis premuntur argumento
rum, quibus huc vsque ſunt vfi: poffe ſperari, ſore, vc
aliquando demonﬅrationes euidentes inueniantur duaz
rum illarum enunciaçionum rationis noﬅraê praecipua
rum: deus eﬅ, eﬅ vitafutura; potjusqueperſuaſus ſum;
¡ﬅud numquam futurum ſore. Namque vnde ratio fun
dameutum eiusmodi adſcrtionum ſyntheticarum habe~l
bit, quae non res ſpectant expericntiae obnoxias, earu‘niſi
que poſÏíb-ilitatem internam? Verum itidem apodictice
cerbum eﬅ, numquam vſpiam hominem futurum eſſe,í
qu'i’tofltrarium poffit vel cum minima ſpecie, neduml
dogmatice, tueri. Cum ením hoc duntaxat ex rationo
E512 METHODOLOGIA; 'CA-P. L SECT; II.v -~. 1'
Pura Probari‘ſi poffet, .deberet euinci: fieri non poffe,
.vt ens ſummum ſit, vtque ſubieL-lum illud in' nobis co
'gitana
noſititías qua intelligentia
baul-.let, pura,
quibus {ibi videatur.
copia Vnde autém
fiat , itaſynthetice iu
dicandi de rebus, quae vni’ueçſam, quac_ Poteff èffe , ex
Perientiam Ionge ſuperant? Igitur nos prorſus effe freti I
”' Poſſumus, neminem vmquam aliquando contraríum pro

baturum forez'ita vt haud opus ſit, exquiſitas raciones
tonquirere, ſed eas Pofflmus enun’ciationes ſumere ,
quae cum inuitamento contemplatiuo rationis noﬅrae in
vſu empiricocommode çohaerent, quibusque praeterea
íllud ſoiís Poteﬅ inuítamentum practicum conciliari.Ad~
ve'rſario (qui hoc loco non debe!: vt ſolus criticus [pacta
i'i), ‘in Promtu eﬅ quod reſpondeamus, nobis non liqueé
re, quo is quidem ſine dubio confundetur, cum nos ta
men retorſionem eius haud recuſemus, Propterea quod
ſemper nobis in infidiis eﬅ ſubiectiua rationis regula, qua
neceffario aduerſarius caret, cuiusque tutela quiete P91'
*ſumus atque ªequo
tus ſuﬅinere. ’ ‘ animo: quibus
‘ is aéra Pulſar,
ct impe
Atque ita proprie null-a prorſus eﬅ antithetíce ra

tionis Purae, 'Namque vna‘illius arena in campo quáe
renda foret ªtheologiae purae ac pſychólpgiae; .ſed hoc
territorium nullum ſuﬅinet luctatorem cum tota ,arma
t_ura, cumque telis, quae metuenda videantur. Solo is
ludíbrio poteﬅ iactantíaue
rilis Poterit rideri.
Prodire, quod inﬅar ludipue
Quae qctuidem obſeruatio ſolatur,
animumque rationireddit; quo ea enim alias conſideret,
ſi, quae ſola debet errores omnes tollere, in ſe ipſa (hs
fideret, neque Pacem Poſſet quieçamquqPoſi’eſiïonem
\Peral-e. ' .
. 'Quidquíd natura ipſu inﬅituit, vlli cuipia‘m fini,
Prodeﬅ. Ipſa venena faciunt ad alía, quae _in ſuccis n0
liſis gignuntu-r, vſienena euertenda, nec proinde in plo
na debent ofſic’ma pharmaceutica deeffe. -Dubiª, quſiw
bus perſuaſionibus arroga’ſintiaçque occurritur ratíonís
noﬅrac ſolíus èontemplatiuae,º per ipſum ſunt huiusce
!at-.louis naturam propoſita, et Pro’mde fihem [pum, *ne
.
DISCIPLINA RAT. PURAE IN VSU POLEMICO. ¿AQ,

ceffe eﬅ, ſcopumque habere, hau'd quaquam contemnen p
º
-, .
dum. Ecquaenam cauſa eﬅ, cur prouidentia permultas
res obiectas, quamuis cum ſummo ínuitamento noﬅro
arctius cohaereant, (¿am in ſublimi collocauerit, vt fere’
nobis tantummodo
bisctque liceret,
ipſis addubitata eas in confuſá
perceptione quadam
deprehendi, a no
quo fit‘,
vt oculi ſcrutantes magis incitentur, quam ſaturentur?
Conducatne, ratione eiusmodi proſpectuum aliquid au‘
doctor conﬅituere, certe dubium, et haud ſcio an Per
nicioſum. Sed ſemper atque indubitato ſalubeïrrimum
eﬅ, rationem et inueﬅigantem et examinantem libertati
prorſus adſerere, vt libere poﬅit proprium commodum
curare, quod Pariter promouetur, cnrceribus includen
dis notitiis, quam amplificandis Proferendisque, quod
que ſemper aliquid detrimenti capit, cum alienae manus
ſeſe immiſcent, quo earn contra naturale iter iliius ad
fines coactºs atque extprtos modere ntur.
Patiamini ergo aduerſarios veﬅros nil niſi rationem q.
proferre, eosque ſolis rátionis armis oppugnate. Cae
terum de cauſa bona (commodo practico) nolite curare,
quippe quae ig'ſolo certamine colntemplatiuo numquam
in discrimen
¡¡¡ſivocatur. Ñihil rationis
tum quidquam certamine
aperitur; ceſirta quaedam antin'omia, quae,
cum in ſua natura vertatur, neceﬅ'ario et audiri debe
bit, et e'xaminari. Illudeam excoiit re ipſi ſubiefladu
'Pliciter confiderata, eiusque iudicium corrigit circum
ſcribendo. Id quod in eo in .controuerſiam venit, non
rc¡ eﬅ, ſed oratio. ¡SatiS enim adhuc vobi‘s relinquitur,
vt orationem ſeueriſlimae probatam rationi fidei cuiusz
dam confirrnatae adhibeatis, etiamſi orationemſèicntiae
mittere fuerítis coacti.
Si grauem, nd aequilibrium in indicando pro’prie
factum' creatumque Dauide-m Humium interrogaueris:
quid tandem te mouit, vt dubiis operoſe excogitatis, il
lam hominibus tam ſalu'tarem tamque vtilem .perſuaſio
nem, cognitionom
ſifinitur‘nque eorumconceptum
entis ſummi rationalem idoneam
ad adſertionem de
eﬅe, ſub
verteres? is fine dubiorcſponderetz inihil, niſi quod
. . Kk ,
514" METHODOLOGIA. CAP. I. SECT. II.
vellem rationem in cognitione ſui ipſius Promouere, ſi
mulque indignarer de vi, quam rationi infertis, dum do
illa gloriamini, eamque ſimul impeditis, quominus-inge
"nue de inſirmitatibus ſuis profiteatur, quas in ſe _ipſa ex
aminanda aperit. Quodſi contra ſolis vſus rationis em
pirici decretis deditum, al) omnique contemplatiotie
transſcendentali alienum Priç/Zleium percontemini, qui
bus add‘uctus c‘auſis, libertatem animi immortalitatem
que (ſpes vitae futurªe illi eﬅ tantutmmodo exſpeí’cajio
reſuſcitationis miractlloſae), duas tantas vniuerſae reli
gionis columnas euerterit, cum ipſe tamen Pius ﬅrenu
usque religionis doctor videatur; nihil aliud reſponde
‘ ret, niſi: rationis vtilitate, quae inde detrimentum ca
pit, quod certask res obiectas legibus, naturae corporeae,
ſolis quippe, quas Probe nouimusz ehconﬅituere Poﬅu
mus, eripere cupitis. 'I-niquum foret, hunc, qui adſcr
tionem admirabilem ſuam non Poteﬅ cum fine religio
nis conclliare, in ignominiam vocari, hoiniuique bene
animate moleﬅiam c'reari, propterea quod viam non in
venire poteﬅ, ſimulatque e campo Phyſices aberrauerit.
Verum eadem aequitas hand minus bene animato, mo
ribusque inculpatis praedito Humio illi [writer erit ſer
\vanda, qui ab abﬅracta contemplatione ſua vProplcerea
non poterat auocari, quod iure putábat, rem ei ſubie- _
&am prorſus .politªni \eﬅe extra terminos Phyſices in
campo Purªrum idearum.
Quid igfitur faciendum erit, Prªeſertim ratione pe
riculi, quod inde vtilitati communi videtur minari? Ní
hil naturae conuenientius eﬅ, nihil aequius, quam con
filium, quod vobis ea de re capiendum videtur. Nolitº
homines illos turbare; ſi donum naturae oﬅendunt, ſi
profundam nouamque inueﬅigationem, ad ſummam,
ſi modo rationem monﬅmbunt, ratio ſemper eo lucrum
faciet. Si alla remedia adhibueritis, quam quae a ratio
ne proficiſcuntur; ab Omni vi et coactione libera, fi cla
morem de perduellione ſuﬅuleritis, ſiz ciuitatem, tam
ſubtilium laborum haud peritam, quaſi ad incendium ex
flinguendum conuocaueritis, vos ipſºs riſui dabitis. NÍ'_
l\
DISCIPLINA RAT. PURAE IN VSU POLEMICO. 5x5

que enim omnino ſermo de eo eﬅ, quod vtilitati com
muni e11 in re profit, vel obſit, ſed tantummodo, qnam
I
'tum progredi ratio poffit in contemplatione ſua :-Ib Omni
- ſe vtílitate continente, atque \'rtrum huius omnino haberi
_ratio queat, an Potius ea mittí debeªt, cum practica vti-j
litate comparata. Nolite igitur vim adhibere, potius
.que de ſede critices fixa firmaque quiere certamen ſpe~
(Skate, quod certantibus moleﬅum , vobisque iucundum,
cuiusque exitus , profecto haud cruentus, cognitionibus
veﬅris vtílifflmus futurus ſit, necelſc eﬅ. Eﬅenim quid
dam' perabſurdum , al) ratione illuﬅrationem exiſipeí’tare,
illique tamen ante Praecípere,ad quam partem, debent
neceffario cadere. 1am vero ratio ſponte iamiam Per
_rationem 1ta domatur et coêrcetur, vt non fit, cur vigi
les euocetis, quo illi parti, cuius creſcentis potençiae
vim ac periculum timetis, vis ciuilis Opponatur. Nulla.
in hacce dialectica victoria eﬅ, quae iure vobis verenda
videatur. ‘
Praetereaetquoque
dum índiget, ratioforct,
opt‘andum eiusmodi
illnd certaminis admo l
maturius, venia-
que publica libera ínitum fuiſicte. EO enim citius \natu
ra critica c-onfecta foret, qua praeſente ac prodeunte
omnes lites illae ſponte euaneſcerent, Propterea quod
certantes illuſionem ſuam opinionesque Praeiudicatas,
quibus effects. eﬅ eorum diſiènſiº, diſpíciunt atque co
gnoſcunctr. ‘ . o
'Ñ Eﬅ certá ,quaedam in natura humana ſimulatin.

quae tamen extremo, vti omnia, quae veniunt ab natu
ra, initia, debe!: ad bonos ſinçs continere, nempe iſlClÍ-ª
natio animi veram ſententíam celandi, cê'rtamque aliam
ad‘ſcitam, quae‘bona et glorioſa putatur, prae ſe ſeren
di. Sine dubio hac inclinatione, et ſeſe celandi, et bo
nam prae ſe ſpeciem ſerendi, factum eﬅ, vt homínes‘ſeª
ſe nJçn ſolum ad humanitatem excolercnt, verum‘ eti'am
Pedetentim , certo quodam modo, redderent moratos ,
quoniam nemo poterat per fucum decori, honeſii et ve
recundiae penetrare,proínde in Putatitiis bon¡ exemplis,
quibus ſe circumſeptum videbat, ſcholam emendandiſuá
516 METHOnOLOGIA. CAP. 1. SECT. Il.
l .
ob oculos ſibi conﬅitutalh vídebat. Verum hoc naturae

munere nosmet meliores ſimulandi, ac ſumus, animiquo
ſententiam oﬅendendi, quam nos intus habemus, quo
rdammodo quaſi Proſpeélum eﬅ, vt homo rudem impoli
tamque naturam exueret, ac Primo ſaltem, quod nouit ,
boni formamindueretg nam Poﬅea, veris decretis expli
catis animoque ad ea efformato, illa prauitas Paullatim
debet oppugnari, quippe qua animus alias corrumpitur,
animique bonitas fallaci ſPecie ſuffocatur.
y \uh ~
I ,
Doleo, hanc eandem fucatam ſpeciem, ſimulatio

nemque aodiffimulationcm in ipſis effectionibus mentis
contemplatiuae Percipi, ,qua in re homines multo minus
impediuntur, quo minus fenſa animi, vt ªequum eﬅ,
manifeﬅo atque haud Celate aperiant. Quid enim gra
viorem Poteﬅ cognitionibus'iacturam adferre , quam vel
ſolas cogitationes deprauatas cum ali-is_ communicargdh
biaque, quae noﬅris adſertionibus contraria perſentiſci
mus, cela‘re, aut afgumentis, quae nobismet ipſis haud
ſatisfaciunt, colorem euidentiae ill'mete? Interim quam
diu. ſola' vanitas ſingulorum hominum arcanas iﬅas a‘Ttes
molitur (id qu’od pleru'mque fieri in iudiciis contempla
tiuis ſolet, peculiar¡ inuitamento deﬅitutis, nec facile
certitudinis
l reſiﬅir apodiélicae
vanitas capacibus), tum
publica' approbationc tamen
adiuta, aliorum
resquepde
mum eo Perueniunt, quo aqimo et ſincero maxime, et
ingenuo, quamquam maturius, forent homines perdu
&L Vbi autem res publica putat, verſutos argutatores
nihil agere
bli'cae atquc moliri,
labefactent, niſi ſolum
ibi non vt fundamenta ſalutis
prudentiae Pu
videturtd
conſentaneunffl, Verum etiam licitum atque adeo glorioá
"ſum, vt' bonae cauſae rationibus fpecioſis potius ſuccurè
' ratur, quam putatitiis illius aduerſariis vel tanti‘llum con
èedutur, vt orationem noﬅrrim temperemus ad mode¡
ﬅiam ſolius practicae perſuaſionis, coactíque dedefeüu
certitudinis contemplatiuae atque apodicticue Profitea
-mur. Interim cogitauerim, cum fine, bonam cauſam
defendendi, nuſpiam gentium quidpiam minus ,Poſſe
conciliari, quam inſidias, ſimulationem,fraudemque.
d
DISCIPLINA RAT. PURAE IN VSU POLEMICO. 517

In Ponderándis rationibus ſolius contemPlationis aperte
nos ſincereque verſari debera, id quidem minimum erit,
quod poflit poﬅulari. Quodſi autem vel hoc minimum
certo Poffet exfpectari, tum controuerſia rationis con
templatiuae de quaeﬅíonibus íllis grauiffimisſi de deo, de
immortalitate (animae),componeretur.
directmta, aut perbreui de libertute, aut: Verum
dudum ſaepe
foret
numero accidit, vt animi ſinceritas rationem conuerſnm.

ſeruet ad ipſius cauſae bonitatem, cui hand ſcio an, Plu
res ſinceri Probique aduerſarii ſint, quam patroni ac de
ſenſores.
Quamobrem lectores requiro, quae nolint cauſam
iuﬅamviniuria defendi. Quorum quidem reſpectu con
fectum videtur, ex decretis noﬅris critices,‘ ſi hªud id
ſpectetur, quod fit, ſed quod fieri merito debeat, Pro
Prie nullam omnino rationis purae polemicam eſſeopor
tere. Qui enim tªndem duo poffunt homiues agere de
cauſa controuerſiam, Cuius realitatem neuter poterit in' .
vera quadam, vel etiam duntaxat poſſibíli experientia‘
Proponere, cuius is ſolus ideam fouet, vt ex ea, quod
plus quam idea ſir, nimirum ipſum obicctae rei exſïﬅen
tiam, cxcludat? Quo tandem modo controuerſiam 'fi
nicnt, cum lieuter Cauſam ſuam dirccte queat compre
henſibilem certamque reddere, ſed tantum aduerſªrii.
Poffit cauſam et impugnare, et conuellere? Huncenim
exitum vniue‘rſae habent adſertiones rationis pura-e, vt;
cum leges omnis, quae eſiſie poteﬅ, migrent experien
'tiae, extra quas nuſpiam quodſidam veri documentum de'
P rehenditur, nihilominus
. . . tamen
. le. gibus intelli
. g entiae,
nd ſolum vſum empmcum deﬅmªtis, fine qulbus autem
in co'gitatione’ſynthetica 'nullus fieri paffus poteﬅ, vti
, debeaut, ſemper nuda corpora Oﬅendant aduerſario, cu
ius‘
A viciflim Poſſint
_, nuditate abuti.
.
e Critica rationis Purae Pro veto pbteﬅ iudiciali foro
omnium illius controuerſiarum ſpectari; ueque enim e‘a
in his, quae res obiectasproxime ſpectant, eﬅ implicita,
verum ad id conﬅituta, vt iura rationisomnino .ex de
cretis Prima@ illius inﬅitutionis definiat atque diiu'dicet.
\
v
\
\
"518 i METHODQLOGIA. CAB. I. sim-inf LPI.

Sine illa ratio quali in flat‘u naturae verſatur, ne;
que adſertionibus ſuis et iuribus aliter poteﬅ vim valo
remque tribuere aut cauere, nifi per bellum.v Contra'
critica, quae omnes~ deciſiones e regulis principalibus
depromit fuae ipfius inﬅitutionis, quorum nemoi homo ‘
potefl auctoritatem dubitare, nobis otium parat ﬅatus
cuiusdam legalis, in quo non controuerſiam agere debe…
i mus, nili per cauſam’forenſem. "Id, quo lites in priori
illo 'ﬅatu finiuntur, victoria eﬅ, de qua vtraque pars glo
riatur, quamque plerumque pax fequitur incerta, abin
terueniente magiﬅratu compofital in' hoc altero autem
ſe-ntentia, quae, quoniam hic fontem litium ipſum atri
net, pacemz oportebit, aetemam praeﬅare. Praeterea
infinitis rationis ſolius dogmaticae controuerſiis cogimur,
vt in vlla quapiam huiusce rationis ipfius critica, atque
in legislatione quadam , in illa pofita ac fundata, otium_
quaeramus‘; quemadmodum Hòbbzffiur ﬅatum naturae
contendit ,ſlatum eſſe iniuriae ac violentiae, quem ne
cellario debeamus relinquere, vt coactioni nos legal¡
ſubiiciamus a quippe qua ſola libertas noﬅra ita coercea
tur, vt cum cuiusuis alius libertatep eoque ipfo cum ſa
lute publica pqflit conſiﬅere.
_Ad hanc libertatem tum vero etiam pertinets vt nobis

liceat, cogitata noﬅra, dubiaque, quae nosmet ipli non
Poffumus diffoluere, palam diiudicanda proponerey nec ve
'ro propterea in crimen ſcditioſorum pefliferorumque
ciuium vocemur. Id quod iam in iure ineﬅ originario
conn‘atoque rationis humanaes nullum alium iudicem
agnoſcentis, quam ipfam rurſus vniuerfalem hominum
ratíonem, in qua ſuum cuique ſuffragium eﬅ; cumque
ab hac vniuerſa, cui usi ﬅatus noﬅer capax eﬅ, emenda
tio debeat proficiſci, fequiturs vtleiusmodi ius ſan’ctum
fit, eique haud debeat quidquam derogari. l 1am vero
permagnae infipientiae eﬅ, certas quasdam auſas adſcr
tiones impetusue tpmerarios, in eabquªe a-maxirpa OE
timaque reipublicae parte iam comprobata ſunt, m cri
men periculoſorum, ac Peﬅilentium Vocare: hoc enim
nihil aliud eﬅ, quam iis momentum tribuere, quod om
- I
\
\
DISCIPLINA 'RAT. PURAE IN vsU POLEMICO. 519

nino haudï deberent haber-ef Cum libertatem volunta'
tis humanae audio, ſpemque futuras vitae, et exſiﬅen‘
tiam dei ab ingenio hand vulgar¡ quodam diſputando eſ
ſe ſublatam, tum cupiditate teneor librum legendi, ſi
quidem ab eius índole exfpecto, fore, vt eo cognitiones
meae longius Proferantur. Atque illum quidem, iam
antea prorſus certus ſum, nil quidquum eorum omnium
Praeﬅitiſſe, non quidem propterea, quod equidem horum
grauiffimorum
tenere cçedam,enunciatorum
ſedſiquoniamargumenta inuicta memet .
crítica transſcendentali,
quae omnem mihi copiam rationi's noﬅrae put-ae aperue
rat, prorſus perſuaſus "ſum, cam, .vti ad adſertiones
aíentes in hocce campo omnino inutilis eﬅ. ita aeque
minus, multoque
negando quidquamminus ſci‘re, \"t de
decernere. quªeﬅionibus
Vnde queat'
enim puſitatitius
iﬅe profanus notitiam hauſerit, exempli gratia, nullum
ens ſummum eſſe? Hactec enunciàtío ſita eﬅ extra can‘tª
pum experientiaeªpoffibi’lis, atque idcirco quoque extra
terminos vniuerſae ¿:ognitionis humanae. Patronum
bonae cauſae dogmaticum contra hunc hoflem hand"-~
equidem legerem, ſi quidem ante norim, eum duntaxat l
Proptereu rationes alterius ſpecioſas impugnaturum eſ-‘
ſe¡ vt ſuis viani m'unía't, praeterea ſpeciem' qu'otidianam
'non tantum mªteriae ad nouas obſcruationes praebere',
quam admirabilem et ingenioſe excogitatam; F. contra
rio ¡ﬅe religionís aduerſarius pro rat'mne ſua itidem dog
maticus criticae meae exoptatum laborem ſuppeditaret,
anſámque maioris emcndationis decretorumíllíus, neqúe
,I
tamen de eo quidquam metuendum foret.
Verum iuuentus,' inﬅítutioniacademicae ‘concredí
ta', certe'debet de eíusmodi ſcriptis moneri, atque ama'-,
turiori cognitione tam noxmrum ennnciationum detine
ri, priusquam facultas iudicandi maturuerit, Potiusue
doctrina, quae impertíri debeat, -radiêes egerít, vt om- ~
ni de contrario Perſuaſionï, vnde illa cumque venerit,
eo fortius reſiﬅatur. '
' :Quodſi in via dogmatica rerum rationi purae pro
poſitarum' oporteret conſiﬅi, refgtatioque aduerſario
\
52º» "METHODOLÓGM CAP. 1.' SECTÍI‘I. .7, '

'mm proprie 'deberet polemica elſe , hoc eﬅ, ita comp/al:
rafa, vt pugna committeretur‘, par'tesque-argumentis

armarentur adſertionum contrariarum, ſane quidempro
re nata nihil melius foret, ſed itidem nihil vanius, et ad
durationem nihil inutilius, quam ratjonem iuuentutis
adtempus tutelae committere, ,tamque- diu certe illi-a
’ ſeduüione cauere. Cum autem progreffu temporis aut
curioſitas, 'aut conſuetudo aetatisi eiusmodi ſcriptª illius
in manus coniecerit', num illa iuuenilis ~ aetatis perſua
fio tum etiamnunc manebít? Qui 'no.nª niſi arma -adfert
,dog-marica, ,vt impetum aduerſarii reiicia’t, océultamque
dialecticam, non minus in ,ſuoipſius quam aduerſarii {i
nu abſconditam, neſcit aperire, is ſpecioſa ao putatitia
argumenta videt, principatum nouitatis habentia, con*
tra argumenta itidem ſpecioſa ac putatitia prodire, quae
non amplius talem nouitatem habent’, ;fed potius' -ſuſpi-'
cionem mouent Credulitatis deceptae iuuentutis‘. ' --IsÏ
Puta: haud melius Polleoﬅende‘nepſe-ex ephebiszeomm~
qué-;diſciplina exceffiffe, quam-*ſi* iﬅa mon’ita‘ -ſpernat, ‘
dogmaticeq’ue adſuetus venenum' sbibit ‘largo hauﬅu;
quod eius decreta dogmatice‘deprauat.- ~ ’ ;EI z ***.Kªi'
. ‘ *9:2 mty-'Ñ
' Verum ipſum eorum, quae hic vſuadentur, contra
rium in inﬅitutione academica fiat; o'portebit, 4 ſed ſane
quidem poſita duntaxat inﬅitutione plena' critices ratio
nis purae. Namque vt principia illius, quoad’eius fier'i
poſiitſi, mature ad vſum transferantur, eorumque ſuﬅi
cientia in maxima ſpecie dialéctica monﬅretur ,, prorſus
neceffe eﬅ, vt impetus tam metuendi, dogmatico in ra-v
tionem eius, infirmam adhucillam quidem, ſed per cri
ticaºm collúﬅratamſidirigantur, eique copia fiat periculi
vanas aduerſarii adſertiones fingulas ex iis decretis exa
minandi. Facili ille negotio poterit eas omnes in nebu
lam diſſoluere, atque ita mature vim perſentiſcit Prº~
priam, ab eiusmodinoxiis Praeﬅigiis, quae omnem p0
v ﬅremo in oculis eius ſpeciem, oportebit', amittant, fibi
prorl‘us cauendi. -Quamuis autem eaedem plagae, quaº
aedificium aduerſarii proﬅernunt, 'ſuae' ipfius fabrlcatiº
ni- contemplatiuae, quamforte moliatur, itidem noia'.e
DISCIPLINA RAT.:~PURAE~1N VSU POLEMICÓ. 52 z
Í Hot; opor’tea’t: tamen id prorſus haud curat, ſi quidem
ei hand opus ſit, vt in eo h‘abitet,- ſed praetereà in cam
lïum Proſpiciat Practicum, vbi iure poteﬅ firmius ſoluin
ſpecare, in quo ſyﬅema rationale exﬅruat ac ſalutare.
_ Quocirca nulla eﬅ in campo rationis purae, quae
Proprie dicatur, polemica. Ambae Partes andabatªe
ſunt, cum vmbrª ſua conflictantes, quippe qui naturam
›. transſiliunt,, vbi ¡nihil .eﬅ, quod prehenfiones eorum
dogmªticae tangere queant atque tenere. Facilius illis
lufla ſuccedit; disſciſi'ae vmb'rae, inﬅar heroum Valhalſi
lenſium momento temporis rurſus concreſcunt, vt denuo
Poffint_ incruentis Pugnis oblectari.
Nec vero etiám licitus eﬅ vſus quidam ſcepticus
rationis purae, quem decretum poffemus neutrarumpar—
Hum in vniue'rſis'eius controuerſiis vocare. Rationem
contra ſe ipſam concitare, ex vtraque parte illi arma mi
niﬅrare,, et bum ardentiſiimam eius Pugnam placide et
Per--lúdibrium ſpeEtare, e ﬅatione dogmatica ocúlos haud
'delectah 'potius-que 'ſpeciem habet animide‘ alterius ma
lis laetautis atque inuidi.
tioct'nem‘iactantiàmque Interimªrgutantium
hominum ſi inuictam conſpici
occaeca
mus, ,per nullam Criticam moderandam, ſame quidem

nullum aliudremedium videtur , quam vt iaEJcantiªe al?
'terius Partis aliam opponamus, ii‘sdem iuriBus fretam,
quo ratio reſiﬅente aduerſario percellatur, vt quodam
modo de iuribus ſuis dubitet, auremque criticae prac
beat. " Verum in hiſce dubiis prorſus conſiﬅere, idque
iagere, vt perſuaſio, ignorantiaeque confeſiïo, non ſo
lum vt remedium' arrogantiae dogmaticae , ſed fimul et
iam tamquam modus pugnaexªtionis ſecum ipſius con
ficiendae-commendetur, conſilium vanum Prorſus, eﬅ at
que ir'ritum, quod nullo modo poteﬅ idoneum eﬅe ad
otium rationi comparandum, ſed ad ſummum duntaxat
inﬅrumentum eﬅ, quo ex dulci ea ſomnio dogmatico ex
citetur, vt ﬅntum ſuum ªccuratius e'xaminet. Cum in
terim haec via
pediendi, viaquaſi
ſceptica, c moleﬅo
videatur ſe rat-¡Onis
breuiffima, negotiocon
adſi otium ex
ﬅans Perpetuumque Philoſophicum Perueuiendi, certe

.›.
522 7 METHODO’LOGIA. CAP. I. SECjT; I'I‘..
Í
vi'ál magna, quam libenter inﬅituunè', qui in ludicra dé- ~
ſpicientia omnium huiusmodi inueﬅigationum‘ ſpecieª)
prae fe ferre~phil0ſ0phicam exiﬅimant, opus eſſe ducoz'
hunc cogitandi modum in Propria‘ luce ſua 'OﬅendeI-C'.
De impqfflbilitatc comprffitionirſuepticae ratz'onir puma

ab ﬅ: ipſim dffidentir. ,3g
\
l Conſcientia meae \ignorantiae (niſi haec fimul vé

neceſi'aria agnoſcatur), cum meas inueﬅigationes debe
ret finire, propria potius cauſa eﬅ, eam excitàndi. 0m-,
nis vero ignorantia aut rerum eﬅ, aut conﬅitutionis ter
minorumque meae cognitionis. Igitur ignorántiª, ſi
fortuita eﬅ, me impellat, neceffe eﬅ, vt res (obie‘Gas)
dognmtice anquiram, aut terminos carceresque cognitio-v
nis meae poffibilis crime inueﬅigem. Verumignorantiam
meam ſilnpliciter neceffariam eſſe, ac meme!: ab omn‘i
alía vlteriorixindagatione liberare, haud empiríce, ex
olz/èrum‘ione poterit, ſed ta’ntummodo critice, pezjſmltaª
hoz-:e fontium cognitionis noﬅrae Primorum confici. Er
go conﬅitutio finium rationis noﬅrae ſieri POtCI’It ex ſ04- ‘
. lis rationibns ex anticipatione; ſed circumſcriptíoillius,
quae in cògnítione quamquam indefinita ignorantiae cu
iusdam haud omnino tollendae‘ verſatur, etiam ex ads
ſurnfo poteﬅ‘, per id, quod in Omni notítia adhuc no;
ſcendum relinquitur, cognoſci. Illa, quae per ſolam
'rationís ipſíuscriticam eſſe Poteﬅ, cognitio ighorantiae
noﬅra igitur in fiientia cernitur, hace non eﬅ niſí perce
jytio, de qua dici non poteﬅ, quousque concluſio ex ea
Pertineat. Si terrae ſu'perficíem (ad ſpeciem ſenſibi
lem) inﬅar Orbis cogitatione depingo, ſcire haud pote;
ro, quam late illa Patent. Hoc a'utem docet experientía’.:
me, quocumque venerim, ſemper ſpªtio memet circumª
fuſum videre, quo non poffim longius Progredi; prein
de carceres cognoſco notitiae‘ve‘rae meae geographicae¡
Ïerum non terminos vn‘iuerſae, quae Poteﬅ èffe, geo
graphiae. Cuïn autem tantum progreffus fuer-my?
ſciam, terram efl'e globum, -eíusque ſúperfic'rem eﬅe gloi
boſam, tun¡ e Pin-ua illius partícula, Yeluki‘quantitªtis
r
\
DISCIPLINA RAT. PURAE IN VSÜ PO'LEM'ICQ. seg

gradus, diametrum, et, per hunc, plenam terrae deter
minationema id eﬅ, ſuperſiciem, deſiniteatque ex prin
cipiis ex anticipntione poilum cognoſcere; et etiamſï
ratione rerum obiectarum, quas'iﬅa ſuperficies in ſeſe
contineat, in ignorantia verſer, tamen haud quaquam
ratione compagis eas compleazentis, et quantitatis et
carcerum illarum. 4
complexus omnium , quae poffunt eﬅe , rerum co
gnitioni noﬅra: ſubiectarum nobis eſſe plana ſuperficies
videtur, quae putatitium habeat orbem finieptem, ni
mirum id, quod vniuerſam earum compagem continetl
quodque nos conceptum rationalem diximus vniuerfita
tis abſolutae. Fieri non poteﬅ, vt illum empirice adſe
quamur, atque ad principium quoddam ex anticipatione
cnnﬅituªmus, quod quidem huc vsque fruﬅra ſuit tenta
tum. Interim tamen omnes rationis purae noﬅrae quae
ﬅiones attingunt ea, quae pofita ſunt extra hunc orbem
finientemy vel fere etiam intra lineam illius ſinalem.
In híſce rationis humanae geographis fuit celeber

fimus Dauide: llumiurj qui quaeﬅiones illas ſatis eo re
pudiatas putauiç,
amanduffet, quem quod
tameneasnon
extra orbem
poterat illius finientem
definiI-e.- Conﬅitit A
potiliimum in decreto cauſarum, cuius veritatem, regre
animaduertit (ne valorem quidem obiectiuum conceptus
caufae efficientís in vniuerfumja in nulla prorfus perfpi
cientia, hoc eﬅ, cognitione ex anticipatiope, cqnﬅitui,
. proinde quoque haud quaquam necellitate huiusce legis,
verum ſola illius vniuerfali vtilitate in CIIrſu experien
tiae, atque inde oriente necefiitate ſubiectiua, quam
conſuetudinem vocat, omnem eíus effici auctorítatem.
EX impotentia igitur rationis noﬅrae hocce decreto vltra
vniuerſam vtendi experientiam, vanitatem effecit vni
verfi iuris rationis vniuerfe regionem empiricam trans
filiendi. A'
-Rationemſi huiusce generis, facta rationis examini
et pro re nata reprehenſioni ſubiiciendi, :KY/bmw pollu
'mus rationis appellare Non eﬅ dubium, iﬅam cenſuram
l .
*u
\
:524 p METHODOLOGIA; CAPZ I. SECTII;
neceirario ducere ad dubia contra omnem vfum decre
v torum transſcendentem. Verum hic paffus eﬅ duntaxat
ſecundus, quo multum abeﬅ, vt opus confectum vi
Ï deatur. Primus enim paffus in cauſis ratíonis 'Pm-ae,
quo aetas illius iuuenilis notatur, dogmaïicm eﬅ. Paſ
fuso quem modo diximus1 fecundus efijrepticml Pro.
ditque circumfpeaionem facultatis iudicandi per expe
rientianiexacutaa Nunc autem opus eﬅ et Paffu ter
vtio facuitatis iudicandi maturatae atque virilis, firmis
'et quoad vniuerfalitatem probatis normis innixneg
nempe vt haud facta ratíonis, ſed rationem ipſam, ſe
cundum vniuerfam facultatem eius et ad cognitionesf
puras ex anticipatione vtilitatçm, aeﬅimationi ſubiiciªt; l
in quo haud cenſura, ſed criticaxationis .Cernitur, qua.
non folum carter”, ſed firm conﬅituti illius, non ſo~‘r
lum ignorantia 'alius' a-lteriusue Darás,, ſed ratione
dmniumlquae fieri poffunt , quaeﬅíonum certi cuiusdam
generis, idque haud fere tantummodo coniiciuntur, ve
rum e principiis euincuntur. Ita fit,v vt fclepticifmus- .
pro deuerforio ſit rationi humanae, quo ſe ipfa commo
veat atque ad ſe reuocet de itinere ſuo dogmaticº, reg
giónemque, in quá‘verſatur, delzcribata vt porro viaml
poffit eo tutius eligere, non vero pro habitatione, in
qua degat perpetuo; haec enim duntaxat potefl in cer
titudine plena inuenirj, fiue de cognitione rerum ob
ietlarum ipſarum,
busivniuerfa ſiueſinium rerum
noﬅra¡ obiectarum ac termínorum, in qiii
_concluſio incluſa
tenetur. i
Ratio noﬅra haud fere limilitudinem habet plani

tiei vltra quam conﬅitui queat longe Ratentis, cuius
carceres duntaxat vniuerfe cognoſcanéur, verum ea poe
tius cum ſphaera comparanda videtur,, c'u'ius; diameter,
ex curuatura arcus in eius ſuperficie (natura enuncia
tionum ſyntheticarum ex anticipatione) poffit íhuqm'fi,
vnde autem complexus quoque finitioque illius c'er‘eò
queat indicarif Extra hanc fphaeramtcampum iexpea
lrientiaej nihil eﬅ, quod illi ſubiectumfit, \quin-¡91'39
de eiusmodi obieftis rebus putatitiis quaefiiones p'rinci;
r
\
DISCIPLINA RAT. PURAE INct VSU POLEMI-CO. 52.5
Pia duntaxat ſpectant ſubiectiua determinationis Perpe

tuae adfectionum, quae in conceptibus intelligentiaº
intra hanc ſphaerarii Poffunt effe’obuiae.
Ac vere quidem nobis inſunt 'notitiae ſyntheticae
ex anticipatione, quhd P‘lanum eﬅ ex decretis inteili- .
,gentiae, experientiam anticipantibus. Si quès igitur
haud Poterit poffibiiitatem illarum comprehendere, ini
tio quidem dubitet, an illae vere in nobis inſint ex an
ticipatione; ſed id non Poterit pro im’poffibilitate illa
rum, ex ſolis intelligentiae viribus, reputare, neque_
omnes pªffus, quos ad earum normam ratio facit, irri
tos vanosque declar’are. Modo dicere Poteﬅ: ſi earum
originem Perſpiceremus et veritatem, amb’itum fines
que poffemus rationis noﬅrae conﬅituere; Priusquam
autem hoc factum fuerit, vniueri'ae ſunt rátionis 11d-,
ſertiones temere auſae. Atque hoc modo dubitatip
Perpetua de Omni philoſophia dogmatica, fine critica
rationis ſponte iter ſuum Proſequente, bene conﬅitutª.
foret; vemm Propterea eiusmodi Pmgreffus, cui ſi me
liori conﬅitutione Praeparato Proſpectum fuel-it, haud
Prorſus poffet rationi abiudicari. q Namque Primo
omnes conceptus, quin vniuerſae quaefliones, nobis a. '
ratione pura propoſitae, haud fere in experientia in.
~ſunt, ſed rurſus in ipſa duntaxat ratione, Proinde cas
ſolui Poſſe, neceffe eﬅ, et quoad valorem illarum in-r
anitatemque comprehendi. Nec vero iure Poffumus
quaeﬅiones eas, quaſi illarum ſolutio reapſe in natura
rerum infit, ſub praetextu infirmitatis noﬅrae repu
diare, eurumque vlteriorem inueﬅigationemxrecuſare,
cum ratio ſola has ideas in gremio ſuo genuerit, de
quarum proinde valore ſpecieue dialectica reddere rªti0~
nem’debebit. -
Omnis concertatio ſceptica proprie tantummndq.
contra dogmaticum eﬅ, qui, principiis originariis Ob
iectiuis ſuis haud díffidens, id eﬅ, fine critica, ſuperbe
in via pergit, duntaxat vt illi circuli turbentur, isqme~
ad cognitionem ſui reducatur. Rªtione eorum, quae
[dire Poffumus¡ quae non, critica nil quidqmm conﬅi
\
526 METHODOLOGIA. CAP. l¡ S_ECT.II.~

tuit. Vniuerſa rationis tentamina dogmatica fruﬅra atÑ
,que incaffum inﬅituto. Poſita in factis ſunt, quae, ſi
cenſurae ſubi’iciantur, ſemper' adferent vtilitatem.
Qua quidem re nil quidquam poterit de exſpectationi
bus rationís decerni, meliorem ſucceffum ſperandi c0
natuu‘m futurorum; proinde cenſura ſola numquam p0
terit cdntrouerſiam de iuribus rationis humanae com
Pone're. "
‘ Cum FÏMÏIZZ’YÓJ‘ ſceptícoru'm omnium fortaffe inge
-niofiffimus ſit, et fine dubio praecipuus reſpectu cÏm
tªgiorïisv virtutisque rafionis ſcepticae in explorªtione
Plena rationis excitanda, operae Pretium erit, via'm
concluſionum-illius, hominisque‘ tam Perſpicacis et
Praeﬅantis errores, qui tomen in veﬅigiis veritatis, ce
perunt primordia, quantum conſilio meo conſentanqum
erit, proponere. - - ‘
Hzzmiu¡ fortaffe in animo habebat, quamuís iﬅud
numquam Plane-éxplicauerit, nos in iudiciís\ certae cu
iusdam formae, noﬅrum de re obiecta conceptum trans
migrare. Hanc iudíciorum partem' vocauíſyntlzetitam.
Qnomodo e conceptu meo poffim ope experientiae egre
vdi, null¡ 'dubitutionLexpoſitum videtur. EXperientiaÑ
ipſa cernitur in eiusmodi ſyntheſi perceptionum, quªe
conceptum, quem ex perceptione habeo, aliis acceden
tibus auget. Sed Putamus etíam ex anticipa’tione nos*
Poſſe e conceptu noﬅro egredi, noﬅramqne cognitio
nem augere. Itaque tentamus ant intelligentia Pura,
ratione eorum, quae eſſe certe almoxia poffunt expe
rientiae, aut ade() ratione pura, reſpectu eiusmodi Pro
príetatum rerum, aut fere etiam exſiﬅentiae rernm ob
iectarum earum, quae numquam eſſe Poffunt obuiae in ~
experientia. Scepticus noﬅer has d‘uas iudiciorum
formas haud diﬅínxit, quod tamen debuiffet, Putabat
,que hanc conceptuum ex ſe ipſis acceffionem, et, vt ita
-dicam, ſui ipſius Partum intelligentiae (cum’ retiene),
haud praeuia Per experientiam grauidatione , impoffibíé
lem, Proinde vniuerſa Príncipia illius Putatitia ex anti
cipatione'commentitia, eaque videbat non hifi conſue
;tudinem elſe ex experientia eíusque legibus oriundam,
DISCIPLINA mur PURA-E IN VSU POLEMICO. 527
proinde empíricas, id eﬅ, per ſe fortuitas regulas eſi'e,
quibus Putatitium neceffitatem vniuerfalitatemque tri- .
buªmus. Ád obtinendªm hanc fententiam mirabilem,
decretum teﬅªbatur vniuerſe agnitum adfectionis caufae
ad effectum. Cum enim nulla facultate intelligentiae
a_ conceptu cuiusdam rei poflimus ad exſiﬅentiam duci
alius cuiuspiam, quod eo vniuerfe queat necelfarioque
darig inde putabat effici Poſſe, fine experiencia' nobis
non elſe, quod conceptum noﬅrum augere queat, n0
bisque eiusmodi
vficzmtis iudicii
poteﬅatem facereex anticipatione
Lumen folarefe ceram,
ipſum ampli
quam
çolluﬅret, fimul liquefacere eodem tempore, cum argil
.lam durat, nullam Poſſe intelligentiam e conceptlbus,
quos antea de his rebus habuimus, diuinarea nedum
rite colligi, ſolamque nos exprientiam Poſſe eam legem
docere. Contra ea in logica transfcendentali vidimusy
nos, quamuislnumquam proxime poflimus vltra mate
riam conceptus nobis dati egredí, tamen 'prorſus ex an
ticipatione poſſe, ſed reſpectu cuiusdam tertii, nimi
rum experientiae prffibilit, proinde tamen ex anticipa
tionez legem copulationis cum rebus aliis cognofcere.
Itaque fi cera, quae antea ſolida. ſuit', liqueſcat, poſ
ſum ex anticipado-ne cognoſcere, aliquid effe antegref- A
fumoportere (veluti calorem ſolis), quod hoc ex lege
quadam conﬅanti ſecutum ſit, quamuisj fine experien
»tia, nec ex effectu cauſam, neque ex caufa effectum ex
anticipatione Poffim, atque absque inflzitutione expe
rientiae finite cognofcere Quocircafalſo conclulit n
conﬅitutioñe noﬅra~for‘tuita ex lege, ad ipfam legem
fortuitam ,' atque egreſiſium e couceptu rei ad experien
tiam Poffibilem (quod fit ex anticipatione, eiusque realis ‘

tatem conﬅituir obiectiuam), ,cum ſyntheſi confudit re
rum verae experientiae ſubiectarum, quae fane eﬅ ſem
per empírica; ſed ea re ex principio adfinitatis, quod
ſedcm habet in intelligentia, "coniunffionemque neceſſa
riam enunciat, regulam fecit adſociationis, quae in ſola
inefl phantafia ad exemplar effingente, et duntaxat for
tuitas coniunftiones poteﬅ, nequaquam fieffiuas, Pro
ponere 4 '
f l .
u
l
528_ METHODOLOGIA.. CAP. I. ,SECT. Il.
Sed errores
ſi acutiſiimi ſceptici huiuscecum
c vitio Promanªrunt, viri vniuerſis-dogmati
caeteroquin Ionge
ci‘s‘ipſi communi, quippe hoc, quod haud omnes par

tes ſyntheſeos intelligentiae ex anticipatione ſyﬅematice
Peruideret. Tum enim, vt: caetera hoc loco praeter
eam , exemPli gratia in decreto cmz/Zantiae et Perpetuita
tis eiusmodi effatum fuerit repertum , quod Perinde ac
decretum Cauſarum, experientiam anticipat. E0 quo
que intelligentiae ex anticípªtione augeſcentí rationique
Purae certos terminos potuerit praeſcribere. Cum -
autem intelligentiam noﬅram tantummodo cirrumſsri
bat et coer'ceat, ita tamen , vt ne eam lz'mz'tibur inclua'at,
et vniuerſalem quidem diffidentiam, ſed nullam cogniª
tionem definitªm ignorantiae nobis ineuitabilis confia
ciat, neque hanc intelligentiam reſpectu vniuerſae fa
cultatis eius lanci critices admoueat, atque, dum illi
ea derogar, quae reapſe non poteﬅ Praeﬅare, longius
procedat, eique Omnem ex anticipatione ſe amplificandi
facultatem impugnet, quamuis totam facultatem eam
haud aeﬅimationi ſubiecerit; accidit illi idem-quod ſem
Per ſcepticiſmum Proﬅernit, nempe, vt ipſe in dubium
vocetur, propterea quod obiectiones eius tantummodo
in faais fortuitis pofitae ſunt, neutiquam vero in Prin
eipíis, quee abdicationem necefl'ariam iuris Poﬅent ad
ſertionum dogmatidarum effieere. - -
Cum porro i'n veris íntelligentiae iuribus, et dia
lecticis rationis adfectationibusz quas tamen Potiſlimum
impugnat, nullum diſcrimen noi-it; fit, vt ratioycu
ius Peculiaris Propriusque motus_ minima in eo. pertur
batus eﬅ, ſed modo impeditus, ſpatium ſentiat dilata
tioni ſuae haud occluſum, a 'ſuisque conatibus, quan-
tumuis hic illic velli‘cetur, numquam «Poffit pr-orſus ab
duci. Nam contra impetus nosmet nrmamus ad reſi
ﬅendum, eoque laboramus intentius, vt iura noﬅra per
ſequámur. Plena autem computatio vuiuerſae faculta
tis noﬅrae atque inde Promanans Perſuaſio de certitu~
dine poffeffio is exiguªe, praeter vanitatem iurium altio
rum, omnem., tem rdirimit, nosque mouet, vt in medio
cri, ſed certa poíl’eſiione Placide acquieſcamusç‘ª i
r
l
\ -
DISCIPLINA RAT. PURAE IN VSU POLEMICO. 529 \

Contra dogmaticum a‘xemxa‘v, ſphaeram intelli
gentiae ſuae haud emenſum, qui proínde terminos' cogni
tionis ſuae poffíbilis haud ex príncipiis conﬅituit, qui
que ideo haud iam ante ſcit, quantum valeªt, ſed ſolis
cogitat periculis aperire, iﬅi-impetus ſceptici non ſolum
Periculoſi ſunt, vernm ipſi adco exitioſi. Etenim,-ſi
in vna adſertione deprehenditur, cuius non Poteﬅ ratio
nem reddere, cuius autem ſpeciem itidem non Poteﬅ
ex principiis explicare, ſuſpi’cio cadit iniomnes, quanta
iis cumque vis inſit alioquin Perſuadendi,
Atque ita ſcepticus argutatoris dogmatici caﬅiga¡
tor eﬅ, criticam intelligentiae ipſiusque rationis ſobriam
illi commonﬅrans. Quo cum peruentum fuerit, nou
eﬅ,lquod amplius ipſi metuendum fit; tum enim poſ-ª
,ſeffionem ſuam
eam poſita, ſecernitnullum
inſi quibus ab iis, ſibi
quaeius
Prorſus ſuntneque.
arrogat, extra
de iis controuerſiis Poteﬅ implicari. Ita ſit, vt ratio

ſceptica Per ſe quidem quaeﬅionibus rationis haud ſa?
tisfaciat, attamen rationem ante quodammodo exerceat,
vt eius vigilantiam excitet, eamque ad vera admini
enla ducat, quibus illi poffit legitima poſi'eſiïo tutª
q, praeﬅari..
à ‘ ~ i . _
..1,
CAPLTIS PRIMI
\l SAECTIO TER TIA, __
‘ ;Diſciplina ratianir ¡jm-ae rç/Ïacct‘u hyjiatlzlſïum. '
,, ,
‘ Quandoquidem Per c'riticam rationis noﬅrae hoç
demum ſcimus, in vſu eius Puro et'contemplatiuo reapſe
nos neutiquam quidquam ſcire Poﬅe; nonne campum
eo ampliar-em hypotheſium nobis ea aperiat, cum ſal
tem licentiamhubeamus fingendi atque opinandi, etiamſi
hand adſeuerandi?
7'.; Ni forte phantaſia iIzſinzire debeat, ſed, ratione
ſeuero cenſore, ¡zgeru, ſcmper ante quiddam effe pror
ſus Certum, oportebit, nee ſictum, nec opínionem ſo
lam, idque eﬅ pqfflbilitar oluieíiªe rei ipſius. Tum ſane
. L1
'53º Ã _ MÉTHODOLOGIA. CAP. I. 'S‘EC'I‘ÑJIIL‘
_ o Ñ , , ,4 . .
-hcet, Propter exſiﬅentlam ¡lhus, ad opmxonçg¡ Confu
vPre, 9uae vero a vt, q
ne vana at ue iúanis 'ſit . a _
cum e05"
quodvere datum', ldeoque certum eﬅ, tamquam ratlo
exP licandi
- dcbet coniun g i I tumc 1 ue \{ocatur
\ h 110th# .f.
I
_ Cum auçcm de Poſiíbilitate coniunctíonis dynamim
Cacte ex anticipatione ne minimum quidem cogitatioúem ha
bere Poffimus, et categoria intelligentiae purae haud quid
quam conferat, vt e_am excogitemus, ſed tautum'modo
cam, vbí in experientia dep‘rehenditur, intelligamus: re
linqultur, vt ne vllam quidem re'm obiectam, ex qua~_
litate quádam ¡mua, neque 'empirice indicandaQ IlÍSÓCK
categoriis conuenientcr, originaríe Pofflmus excogitareç
dicitaeque Cuidam hypotheſi pro fundamento ſubiicerez'
¡hoc enim nihil aliüd foret, niſi r‘atíoni pro rerum (gon:
x 'ceptibus ¡Danes phantafiae- fet‘us ſupponere. Sic non~
iircet, vllas -nouas vires originarias ſiue primitiuas exco
gitarxe, veluti intelligentiam, quae valçat adtrçfin ſibi
{ubica-Slam fine ſenfibus vídendam, aut vim quamdam
attractricem fine Om‘ní Contrectatioue, vel nouam for
mam ſubflantiaru‘m, vçèluti: qúae non imperuiR-in ſpa*
tío poffit praeſens. eſſe, necfl proinde quoque commer
cíum ſubctﬅantintum, ‘ quod ab vnïuerſp '1110 differat, quod,
jexperientiaTubmíniﬅmt; null-am Praeſentiám alíam,
,quam quae in ſPa’tio ſit; nul’lamªdurati0nem,‘ niſi iﬅ
ſolo tempore. Ad ſummam’: Per rationcm noﬅrav
ªduntaxat fie‘ri Poteﬅ, vt l‘egibús experien’ciae poſi’íbili"
Pro legibus vtamur Poffibilitatis rerum; nçquaquam VC
… r0, vt Prorſus ab hisce libere, nobismet ipfis quasdam
'quaſi cree‘mus, Propterca quod ÓLUSMOdi Conceptus, VU
repugnantia va’cent, vacui tamen' ctiªm re oblectu
forent. ' - ’ - '
› Con’Cep'tus rationis, 'vti' diximus, mera() idºªf
K ſunt, iisque ſzctme nulla res ſubiecta eﬅ in vlla quapïªfllª
ex erient’ia, neque tamen _idcir'co-res obiectas denºtáè
fi -as, Praetereaque ſimui Pro Poffibilibus acceptas. 'S0
lum ſunt problematica cogitati, vt, reſp'çctumºrºªi
(vt fictionum hecturiﬅicarum), Principia regulatiſitxa Vſªª
intelligentiae ſyfipmatijci in- camp‘o experientiac cónfflè
DISCIPL. RÃT.i PVRAE IN HYPOTHESIBVS. 53¡
tuantur. Cum inde abíeris, tum ſola ſunt entia ratio
nis, quae an elſe Poffint, non Poteﬅ eu-inc’i, quaèque
Pminde quoque non Poffunt ad explicationem phaenome-l
nor-um verOrum Per hypothefin conﬅitui. \VÑt animan¡
lcogites fimplícem, ſane licçbítª quo, ad hanc ideam,
"plena omnium animi virium vnitas et neceſſacia, quam
vis eas in ſingulo nequeas perſpicere, pro princªsyío
_ conﬅituatur díiudicationís noﬅrae phaenomenorum xf
lius internorum. Sed anímam 'vt ſimplicem ſubﬅan
tiüm ſumere (qui eﬅ conceptus transſcendens), pro
nuncíatum ſol-et, quod non ſolum non poffet euincí,
' (id quod in plures hypotheſes phyſicas cüdit), verum,
etlam Prorſus cx arbitratu temereque' auſum, quoníam‘
ſimplex in nulla prorſus experientia potefl Obuium eſſe,
. .. . 0 0
et, ſi ſubflantlam hoc loco mtc‘lhgas i'em vlfiom ſenſi
tiuae ñullo
Plicis ſubía-,drum
pactoconﬅantem , pcffibilitas
poteﬅperſpici., plmenomoxi
Naturaç {Fm ' l
mere intelªliª
gibiles, aut propríetates mera !'c-:nſibiles rerum in munª
do ſeuſibili, ¡me poffulnt a ratíone vt opiniones ſumi,
quamquam (quia de Pofflbilitatc aut impoffibilitaxe illa
' rum nullam cogitationem habeums) nullo Putatit‘io‘ me
,liºïïpoffunt íntellectu dogmatice negari.
'Ad explicationem Phaè’nomeno‘rum datorüm nullne

res aliae poffunt rationesque cxplicationis laudari , quam
'quae ex legibus phaenomenorum iam ñotis cum dad-És
coniunguntur. Proinde bypoz‘hrſi¡ transſcendentalis, in
qm ſòla ratíonis idea ad explicèmdaá res naturales adh‘i- '
beretur, nulln prox-ſus explicatio foret, propterea quod
id, quod ex notís princípíis empíricis non ſatis íntelligi
tur, Per aliquid explicarétur, quod omnino non intel
ligitu‘r. Iam principium eiusmodí hypotheſeos proprie
ad raflonem faceret tranquillandam , non ver() ad Pra
mouem‘ïum ví'um intelligentiae reſpeEïu rex-um obiectaſi
rum. Et Ordo et conuenientia in natura rerum rurſus ‘
deber ¡e cauſïs phyſicis et ſecúndum leges phyſicas ex
Plícarí, 'àtquqíbi ípſae effrenatiffimae hypotheſes, ſi'
mod'o ſi nt Phyſical?, tolerabiliores ſunt hyperphyffca, id
eﬅ, teﬅatioñe auctpris cuiusdam dí'uini, qui eam in tem
\ i . . ‘
l r "N-'ll
‘ 532 ‘ METHODOLOG'IA. CAI-.I, SECTJII." " l

\ ſumitur. “Iflndcauſae,
vi: vniuerſae enim-principiurn foret rationis
quarum realitatem ignauae,
obiectiuam,
certe quoad poffibilitatem¡ continuata poffumus expe

*ü rientia cognoſcere, ſubito Praetermittªntur, quo in ſola
idea, rationi Perquam commoda, quieſcamus. 'Qu-Id
autem vniuerſitatem abſolutam attinet rationis expli
candi in- ſerie illarum, ,ea non poterit impedimento eſſe
ratione rerum obieELarum mun’danarum, quoniam, cum
hac non niſi in Phzxenomenis verſentur, numquam in
iis quidquam abſoluti Poterit in ſyntheſilſeriei conditio
num ſperar‘i. , - - - ' º
l Hypotlieſes vi'us contemplatiui rationis trans-ſcen
dentales., perinde' -a’c libertas, ad defePcum rationumſr
explicandilphyſicarum explendum, ſere hyperphyſicis
vtend-i, null() ſipacto concedi Poffunt, Partim quoniam
ratio eaxre minime Promouetur, ſed Potius totüm vſus
ſui Progreffum ſibimet ipſa Praeſcindit, Partim etiam
lquia hac licentia demum Omni fruílu‘ culturae proprii
tverrito'rii ſui, nempe experíentia, neceffe fox-et, Priua
_ ri. Nªmque
fieulſitate cum in tum
Premimur, expli‘canda
ſempefnatura
ratio hic
in vel ivllic dif-
promªtu eﬅ x
ſiÑr , explicandi transſçendensſgua fit, vt illa inueﬅigatione
vſuperſedezgmus, noﬅraque-haud Peſrſpicientia finitur
inueﬅigatiº, ſed incomprehenſibilitate PerPet-ua Princi
Pii,, ante iam ita excogſtati, vt conceptus abſoluta-prior
mi oporteret eo contineï'i. * '
i_ Altera deinde ratio dignae, quae’ accipiatumby
Potheſeos 'cernitur in fufficientia eius , vt inde ex anti
- cipaltionez quae data ſunt, conſequentia conﬅituantur,
Qupdſi hypòtheſes ſubſidiarias cogamur in hunc finer'nª
aduocare,
dem earumiisquaeque
ſuſpicioeiusdem
mouebitur íolius fictionis,
defenſionis ſiqui
indigetfctſi’qua
cogitatio pro fundamento conﬅituta Opus habebat, -ideº
Í que non poteﬅ- perſonam teﬅis idonei ſuí’cineiªe, Si,
ſi ſumta cauſa quadam infi‘nite Perfeíla,. rationum nulla
Penurïa eﬅ, quibus et vniuerſa conuenientia p‘offib, el:
Ordo, magnitudoque in mundo obuia explicaiji, illa ta
men in aberratiónibus malisqvue, exnoﬅris corte c‘on.
1
DISCIPLÍ RAT. PVRAE IN HYPO’I‘HESIBVS. 533

ceptibus, conſpicuis, pra’eterea nouig opus hypotheſ'
bus haber; vt contra haec, vt dubia, poHït ſeruari. Si
fimplex human¡ animi ſubﬅantia, quaſi fundamentum
quoddam phaenomenorum conﬅituta, difficultatibus ‘
vrgeatur phaenomenorum mutationibus materiae _(in-o
cremento deczementoque) ſimilium, nouae hypotheſes
arceffendae ſunt, quae haud quidem ſpecie, ſed Omni
ſide carent, Praeter eam, qune iis opinionem largitur
proªratione principi ſumtam, cui tamen elſe debelzant:
-commendationi. -n
Cum, quae hoc loco exemplo poſuimus, adſertio
nes ratiqnales (vnitas animae incorporca et exſiﬅentia
'naturae cuiusdªm ſummae) haud vím habere debent hy-~
potheſium, ſed tnmquam dogmatavalere ex anticipatione
robata, tum neutiquam de iis ſermoeffe víde‘tur. Quod
E accidat, videndum Crit, vt argumento certitudo inſit
àpodictica demonﬅrationis. Etenim ſi exſiﬅentiam
'cíusmodiidearum velis _ratione probabili euincere, Per
inde iﬅud abſurdum foret, ac ſi enunciatum geometria‘eï
huoddam duntaxqt probabiliter cogitares probare. Ra
ab Omni
'ficſigèe’ﬅ experientia
non niſi ſeiuncta atque
exenticipatione vtqueabduEia vniuerſa
neceffaria, vel
hallo Pacto cognoſcerect; Proinde iudicium illius num
”quam in opinionc verſatur, ſed aut in çontinentía ab
Omni omnino
Opiniones iudicio,veriſimilia’
iudiciaque aut in decertitudihe apodictica'.
iis; ſiquae rebus com
Petant, tantummodo poſi‘uniſi; tamquam ratíones expli
"candi ea, quac vere data. ſunt, aut vt conſequentia ex
legibus empiricis eorum , quae vt exﬅantia fundamento
ſunt, Proinde in ſola ſerie rerum experientiae ſubiecta
' Tumïobuenire. Extra hunc campum opinariidem eﬅ,
'atque cògitatis ludere, niſi de incerta iudicii iriaſiſoluni
opinionem conceperis, fore, vbfortaffe in eª'verum
'inne’niatun
U1?:
‘ Quam‘quam autem in quaeſiionibus rª_.ti0nis pura-,e
tantum contemplatiuis, nullac hypotheſes locum hn
b'enh'ita' vt enunciationes in iis conﬅituantur, temen
ÓQmmOde- concedi poffunt, Id
‘, . i ens ªfere tantummoda
534 METHQDOLOGIA. CAP. I. SECTJIIÑ º;
defe'ndendás, ,id eﬅ, .hand in vſu quídem dògmcta’tico;
ſed tamerfpoieniico. Verum defenfionemn’on multi
, Plicaíziomem dico rationum Pro' adſertione, ſed ſolam pu
tatitiarumv aduerſarii Cognitionum depulfionem, quaº
noﬅrae debebant adſeueratae ſententiae derogare. At
qúi omni’um enunciar-'101mm ſyntheticarum e ratione pu
ra hoc pz‘oprium eﬅ, vt, ‘etiamſi, qui realitatém certa
rum quarumdam idearum adſerit, numquam tantum
ſciat; vt‘ ſententiam \uam ſirmªm Poffit reddere certam
que, exaltera parte aduerſarius tamun'dem ſcire quear,
ad obtínendum contrarium. Quae quidem ſo‘rtis aequa~~
litas rationis humanae neutri quídem fauet in c0gnvitio~
ne contemplatíua, quae ſcilicet arena eﬅ concertatio
num _numquam componendarum. Ex iis autem, quue
in poﬅerum dicentur, plaqum fiet, nihilominus ratio;
ne vſus practici, rationem gaudere iure, ſumendi quíd
jam, quod illinullo modo liceat in campo_ſolius con;
templationis, fine argumentis idoneis; pone-té; ſiqui
dem omnibusueiusmodi ſumtionibus perfectioni 'contem
_platíonis detrahítur, quam vero ratio practica prprſus
haud .curar. Ibi igitur illa poffeﬅione fruitur, de cuiu;
iure ,d0cend0, non eﬅ, quod laborelt, cuiusque pr0batÏ19-¿
_nçm etiam reapfe haudpoſi'et ſuppeditare. Ergo aduñrçí
ſarío incumbit probatio. Qui vero Cum tantumdem de
re dubítata ſciat, vt cam doceat non eﬅe, quam fflªà
, qui eamªeffe, contenditj fit, vt a Parte eius, qui quidª
dam adſerit, q'uod ex neceffitate practica ſumendum'ſiti
commodum‘emergut (melior eﬅ conditio poffidenus);
— 'Nimirum ílli liberum eﬅ, vt quadam quaſi n'eceﬅítatº
Ñ º‘çoactús iísdçm
\
adiumentis_pro cauſa ſua vtatur bona:
quibus contra' eam aduerſarius, _ id eﬅ, vt hypothºſªª
ádhibeatí quaemeutiquam 'id agere'debent, vt argu
mentum augeatur, ſed modo vt loﬅendatur, adueſſªf'
rium de re contgrouerffaè ſubiccta Perpàrïum intçuli'
gere, ita vt ratione noﬅri nequeat maiorem fibí P91"
ſpicient'iáni contemplatiuam tfibuer‘e. ~ d
. .r l ._
Igitur in campo rationís pin-ae vti hypdthefibu’sï ly

c‘et duntaxat, vt: armis‘ belli’cis, qnibus’ ius non c’ºn'ﬅl"
f
I
'DISCIPLL RAT. PVRAE IN HYPOTHESIBVS. *53;

tuatur, ſed tantummodo defendatur. Aduerl'arius'guº‘
tem hi‘c ſemper intus in nobis ipſis quacrcndus videtiir.
Namque ratio, ,COlltClllPlZltlllª in vſu transl'cendentali
per ſe qialectica eﬅ. Quae forte metuendu fuerint¡ du— '
, bia in nobis ipſis'infunt. Atque ea, quidem, inﬅar ve
' ter-um, ſed nullª praeſcriptione tollendorum iurium, ex
promenda ſunt, vt pax aeterna in iis deletis conﬅitua
tur. Pax externa duntaxatvputatitia eﬅ. Surculi img
pugnationum, qui in natura inſunt rationig humunae,
vexﬅírpan‘di ſuntz_ qui eos autem exﬅix’pare poterimus,
níſi illis Copiam faciamus progcrminandí, quo querian:
tur, Poﬅeaque radicitus dcleantur? Quamobrem cogi
tetis vos ipſi atque animo dubia círcumſpiciªtis, quae
in núllius vspiam aduerſarii mentcm venerint, vel ¡pſi
adeo tela miniﬅretis, locumque illi muxime op'Portu-w
num cedatis‘,, quem vot’i's ﬅbi vmquam poſlit expetermſi,
Nihil vobis Prorlſius ea in re mctuendum ei‘it, \ſed P03'
tius ſperandumſi, nempe’vos' Poſi'eflione Potituros eﬅe)
'nullo vmquam Poﬅcro tempore amplius imPugnand-zi; ‘
-'- .Tam vero' ad ar‘maturzm) Plenàm veﬅram pertinene

et rationis purae hypothel'es, quae, quamuie’tantum
;nodo arma plumbca {int (nullu quipge lege empírico quafi
chalybe durata) , ſcmper tamen tzmlrum valeliunhquan*
.tum ea, quibus
vos Pote’rit. Vllusergo,
Quodſi quispiam aduerſarius
contra_ vti yº'l’ltl'a‘
(alio quopiamct vreſpe
&u haud contemplatiuo) ſummm incorpore’am nullique
'tran'smutationiª corporeae obnoxium animae n'atu‘ram,
vobisdifficultas oboriutur, ¡ihilominus tum intenſionem,
tum euerſionem virium afimi duntaxat tamquam diner
ſas organorum .mutatíon‘eswideri Per cxperientiam cuin
ei; vim huiilsce nrgumenti eo poteritis infirmaile, quod
Íllmatis, corpus noﬅrum non niſi Phaenome'non eﬅe P
fundámentale, quod, tamquam conditionem, -in prac
ſenti Ram (in vita) vniuerſa ſcnſus facultas, Cum eaque
Vniuerſa ſpectet cogitatiou Separatio a‘corpore eﬅo'
&pis hui'usceintellectualís.
«initiuctmque wſus ſenſitiui. Yeﬅrae cognpſcendi
Quocirca corpus facultatis,
non elſet ~
cauſa co'gitat‘io‘nigz, .ſed ſola conditio eius adﬅringens,,
x 536 METHODOLOGIA. "CAP, -I. SECT. III.~ ſi t
Prqinde illud quidem conſiderandum foret vt adiumem
tum vitae ſenfitiu‘ae atque animalis, ſed eo magia quo
que vt impedimentum Purae ac ſpir-itualis,,indeque,
quod vita ſenſitiua et animalis Pendeat a corp'oris con- '
ﬅitutionº, neutiquam efficeretur, \ñ tota vita pendere ‘
'e ﬅat’u organorum noﬅrorum videretur. vVerum et
longius Poteﬅis progredi, atque adeo noua dubía, aun
nondum commota, aut non ſatis explicata‘ inuenire… L'
, Fortuita gener-.itionum ràtio, quae iu hominictbus
perinde atque in brutís , ex occaſionej-praetemu autem
. et'ſaepenumero ex alimentis, e regimine, eiusque m0
tibus confiliisque, ſaepius
,difficultatemſiexcitat‘ contraadeo e vitio Pendet,
opinionern magnam
rei creataeÑPerſi
\aeternítates duraturae, cnius vita leuibus noﬅraeque
libertati Prorſus permiffis temporibus Prin'iordiziª,cePitY
Quod durationem attinet generis tntius (in hac terra),
hace difficultas eatenus Pai-um momenti haber, ſigui,
demcaſus
eﬅ in toto;fortuitus
verum in {íngulocuiusque'
ratione eo minus{inguli
ſubio-{ius regulaç
(inctdíuidúi)
tantum effectum exſpcctare. cauſarum tam mimï’carumª
'.fane ardnum videtur. Sed contra Poteﬅis hj-'potlieſin
transſcendentalem teﬅari: omnem vitam Propríe dun;
tax-at eﬅe intelligibilem, mutationibus temſiporis hand,
obnoxiam fieri, et neque partu incepiffe, neque marte_ x
finíri; lianc vitam nil eﬅe niſi mérum phaenomenonç
hoc eﬅ, repraeſentationem ſenſitiuam vitae purae ſpizzi;
'tua1is, totumquc mundum ſenſibilem in vſola imagine;
verſari, noﬅro praeſenti cognoſcendi modo obuerſantej
* quae nullan‘i, inﬅar ſomniiflrealitatemffiabeát Obiectí
vam; nos ,_ ſi res nos ipſosque, vti ſunt, debe-¿mus in*
tueri, nosmet viﬅlros effe in mundo quodam'naturarum
ſpíritualium, qui cum noﬅro vnum verum cromtgeiï
cium nec Partu initium ceperit, nec morte co'rPQrlS
'(quae merum Plmenomenon eﬅ) deſit-umm fore, et qual
ſunt eiusdem generis ſinzilia. ~
Quarſinuis autem eorum omnium, quae hoc-10.6o
contra impetum hyp othetice obtendimus, nihil quid
quam.ſciamus-, nee ſ erio adſeueremus, ſed vniuerſa- nò
DISCIPL. RAT. PURAE IN HÏPOTHEÏIBUS; 537
in ideis rationisi quidem, verum-in conceptibus verſen
tur, tantummodo ad rcſiﬅendum excogitatis, tamen in
iis rntioni prox-ſus; conuenienter agimus, propterca
quod aduerfamio, qui Poſiibilitatem exhauſiffc vniueij- -
ſam Putat, dum defectum con’ditionum eius empírica
rum falſo Pro argumento venditut impoííibilitatis vni
verſae eorum, quae credimus,~ duntaxa‘t oﬅendimus:
illum aeque minus ex ſolis legibus empiricis vniuerſum
rerum Poffibilium campum per ſe ipſum compllectipoffc,
ac nosiuﬅo
Piam extramodo
expcrienti‘am
acquirere. rationi noﬅrae
IS, qui vllum
eiusctmodi quidv ' '
iemèdia
'hypothetica contra. arrogªutiam aducrſiirii ndhibet auda
&òr negantis, non reputandus eﬅ, -ac'ii ea pro .voi-is
-fententiis ſibi vindicet. 'Deſerit~ea'protiuus, ſimula!:
quc arrogantiam aduerſarii dogmaticamreieoerit. Quam~
víSÑenim modeﬅo ſieri temperautefque -videatur, ſi quis ‘
ratione adſertionum alienarum tantummodo recuſªndo
negandoque agat; tamen, ſimulàtque haçc ſua dubia
pro argumentis velit venditare contrarii, ſemper erit
haud minus ſuperbe arroganterque factum, ac ſi par
\es ſequatur aientes earumque adſertionem.
- o
- -; - 'EX quo igitur perſpicuum eﬅ, 'in vſu rationis çon
templakiuo hypothcſes nihil valero qua opiniones Per ſe
ipſas, ſed dunmxªt relatiue ad petitioncs oppoſitas tcalns
ſcendentes. Nam dilatatio Principioi-um experientiae
poffibilis ad poiïibilitatem rerum in vniuerſuin periodo
eﬅ transſcendens, .atque adſertio «realitatis obiectiuªe
'eiusmodi conceptuum, qui non Poffunt, quae ſibi ſql»
‘i‘iciantur, res niſi extra terminos vniuerſae, quae Poteﬅ
o e'ſi'e, experientiae inuenire. Quod radio por:: iudicat
adſerendo, oportebit (vti omnia', quae ratio cognofcit)
neceſi‘ario eſſe, aut omnino nihil vidati. Quamobrem
ea reapſe nullas prorſus in ſe opiniones continet. Vèrum
e illae hypotheſes verfahtur tantummodo iniudiciis pro
blematicis, quae certe haud poſi‘unt comic…, quamuis
ſane null-.1 re euinci, proinde cae non ſunt opiniones
priuatae‘, neque tamen iis (ad ipſum pacem intcrnam)
commode'poteﬅ aduerſns dubia ſeſe mouentia hiperſe
I
I
Í
5.33 MÉTHODOLDGIA. CAM: SECT. I’V‘.—’ ¡Myr
dfilïi. -.' ..Atque in home'honoris loco: \:_ueúdae ſunt… dilik

genterque Calleri debet, ne ſibí ipſae-fidem facientesx
vlloqu'e'valore abſoluto órnzgtªein medium prodeangal
que ita in commentis Praeﬅigiisqne rationem ſubmar
gant. v ' l . . :’ " ¿zu-.i
"--j- lCAPlTIS’
rRLM; .I .' '.Ã'...'
, SECTIO QUÃRTÁQ
DZ/èíplina ratio-ni: pura/I rç/jvcfiºy argu‘mentarum.
'Argúm‘entis enunciatíonum transfcendentalium et
ſyntheticarum hoc proprium çﬅ, in vniuevſis argumen
tí’s’ cognitionis ſynthoti'cae cx haud
anticipatiòne, vt rationiin
illís OPC conceptuum ſuorum recta liccat ad ſirem
,ªobíectan‘ªl ſeſe conuertere, ſed ante debeat et valor obie
ctiluus-conceptuumz.et poffibilitas ſyntheſeos illorum ex
ámici-pªtione -pro-bari. Quod qu‘idem
m’odo regula fll'circumſpeílionis_ haud ſereſedtantum
nctéceffaria, ipſam
effçnfilmn naturamque et poſi’íbilitatem atgumentorum
attingit. Si conceptum dcbeam cuiuspiam rei obieüac
'ex anticípatione tmnſire, fieri ¡ﬅud haud Poterit, niſi fi
lum quoddam' quaſi dúcem habeam ſingúlàre, qúodque
'extra hunc conceptum dcprehendatur. In matheſiiﬅud
.yiſioeﬅ ex anticipatioñe; ſyntheſin :meªm dhcens, ¡bi
que omnes conclufioñe‘sipmxime poffnnt‘ duci ab viſione
pura. lIn cognibione transſcenden-tali, dum ea in ſolis
lil'ltelligentiaè conccptihus verſatur, hace' norma cerni.
tur invexperientia poffibili. Nempe argumentum haud
monﬅrat,, conceptum datum (veluti csiusÍ quod ſit,) ad
alíum çonceptum (veluti. Cauſae) directe ducerc: ſi, qui- _
denreiusmodl; tran-ſitu efficeret’ur ſaltus', qui uullo modo
‘ª'p0flctet -defendiz #em-m docet, effe noncxperientïam poli
ªſe' ipl‘a’m, Pro’m’de nec rem experientiae ſubieüam, fine \
eiusmod¡ coniunffltione. Ergo n'eceffe erat, az_*gumento .
-ſimul pofflbili-tatem-indicari, ſy‘ntheüiceatque e._\' antici
-patiºne ad certam quandam rerum cogmitionem perues
-niendi, 'i-n conccptu earum haud complexarum; Sine
'hac IÜÏBQÜÍOÏIO avg-umenta fluunt inﬅar aquqrum, ripas
' t
¡ .
'_ DISCIPL’. RAT. PURAEIN ARGUMENTIS. 539
rumpentium, cum ímpetu etrex tránsuerſªo, eo,- ctvnde
Proclíuitas adſbciationis Occultae fortuitóilla deriuat.
Color perſuafionis, in'cauſis adſociationis ſubiefliuis P0
ſitus, qui perſpicientia putatur adfinitatis naturalis, am
biguitati auſi
eiusmodi numquam
Paffibusſeexſiﬅit.
poteﬅ aequare, quueeﬅ,
Inde factum merito de i
vt om:
nia quoqueªpericula decretum probandi cauſae ſufflcien
.fis, vnanimi peritorum Conſenſo, fruﬅra effent, etantej
quam critica prodiret transſcendentalis, homines potius;
lcum iﬅud decretum mitterc non poﬅent, ſanam intelliz
gentiam, communem Obﬅinate teﬅati ſunt (quod ſane
confugium de deſperat-.i rationis cauſa teﬅatui), quam vt
noua argumenta dogmatica tentarent. ›
ferri,vQuodſi autem enunciatio,

in adſertíone -cuius probar-ie
cernatur rationis debet
put-ae, et ad
ſi adeo'
ope ſolarum idearugn velim conceptus .meus empíricos
tranſire, ea tamen muito mngis deberet defenſio'nem
eiusmodi-paffus ſyntheſeos (ſi necejﬅctarium
modo-is ſieriinpoſſet) tam
quam legem-virium probandi ſeſe conti
. nere.
mentumQ’uantumuís igitur ſpecioſum
iﬅud Pro natura ſit .putatitium arguª
ſiçnplici ſubﬅanſitiae-noﬅrae co*
gitantis ex vnitate apperceptionis efformatum, tamen
› illi difficultªsobcﬅ inſuperabilis: ſcilicet, cum ſimpliª'
citas abſoluta non ſit conceptus, qui proxima Poffit ad
quamdam perceptionem transferri, ſed qua idea' duntª
¡at debeat concludi, haud Poſſe perſpici, quomodo ſola
conſcientia, quae in omnicogitatiom ineﬅ; vel'certe in;
effe'poteﬅv, etiamſi eatenus in ſimplici rcpraefen‘tat‘ione
Verſetur, ducere_me debeat ad conſ’cientiam cognitio
nemque 'rei 'cuiusdam, in qua ſola P‘Oteﬅ cogitatio eﬅe
contenta; .Etenim ſi¡ vim corporis mei-Ñpgitennin m0'
tu, illud eatenus mihi ekit vnitas abſoluta, meaque de
Ñ illo cogitatio ſimplex videbitur; -proinde‘hanc quoquc
Per motum-zcuiusdam notaze- punct‘iue--poffumªefferre,
-qui'ppe cuiu's'v'olumen ,nil quidquam ad id confert, et ſi*
ne deminutione yirtutis, quam volueri‘s, "minima, ideoª
que quoque tamquam in Punéïo quodam obuium Poteﬅ
cogitari.~.-, Sed inde‘tamen haud concludam; corpus, ſi
S
549 METHODOLQG-ÍA. CAP. l. SECTÏ‘I’V.
" i
mini nihil datum
poſicte fuerit, Praeter vim corporis cuiuspiam
motfic'em‘, vt "ſimplicem ſubﬅantiam cogitari, . ‘
propterea quod eius cogitationb Omni magnitudinecom
Plexus ſpati’oſi ſecreta atque \ abﬅracta; ideoque _ſimplex
videturml Cum igitur ſimple): i'llud in ſeperatione ª ſim~
plici in re obieêïa prorſus diuerſum ſit, illudque ego,
quod 'priori ſenſu nullam omnino in ſe varietatem con
tinet, poﬅeriori ſiguiſicatu, quo animam ipſam denotªt,
conceptus admodum' complexus effe queat, nimirum~
Permulta in ſe continere atque nota/re, Patet, in eo lateª
re paralogismum. \Quem autem vt antea diuinem
(namque xſine eius-medi coniectura Prneuïa argumentum
iﬅud neutiqumn nobis redderetur ſuſpectum), Prorfus;
neceffe eﬅ, vt Perpetuum quoddam critei‘ium eiusmodi
énunciáiion'uln ſyntlieticaruni, 'quae Plus’debent, quam
experiehtia Oﬅendere poteﬅz *'probare, in Promt'u ſit; id
quod in eo conſiﬅit: vt argumentum ne directç ducatur
ad attributum requiſitum, ſed tantummodo OPC cuius
› dani principii Poffibilitatis, conceptum noﬅrum ex'antiª
cipatione vsque ad ideas dilatandiz easque "ad realitatem
transferen'di. " Quae ~quidem cautio ſi. ſemperzadhibea
tur, ſi, ,ïpfius-quam arguïne’ntum tentetur, ante ſapien
ter nobiscu‘m deliberemus, quomodo quaque‘ratione
ſperandi eiusmodipoffimus amplificationem ex rationº
pura exſpeáiàſire, atque-vnde, in eiusmodicauſa, notitíu
\illas , quae non poffunt e conceptibus eüolui-atque ex
.PliCari, ~neque ratione experientiae Poffibilis anticipari,
velimus haurire: permultis -arduis, ett-amen inutilibus
-laboribus Poterimus 'ſuperſedere’, dum a ratione- nihil
Poﬅulamus, quod manif‘eflo ſupei‘et illius‘-'ïfaçultatem~,
vel eam potius, quae, ſi inſania ampctlificufiion‘is corrigi
tur cocttemplzuiuae', aegre Pa 'tur eoêrceri, diſciplinas
ſubmittamus abﬅinentiae. "’“< y, ' ~-‘-* ‘
ª.. . 1_*:-:’
-Prim‘a‘ igitur haec ,pegul-«r eﬅ: vt neffargumentl

transſcende‘ntalia tentemus, Priusquamdelibefpuerimus
rationemq‘ue dederjimus, vnde decreta velimus 'deprº’ª
mete, in quibus iila conﬅituamus, .et quo i‘u_rezqueamuſ_›
bonum ſucceffurn 'concluſionum ab iis CjK-ÏPÜM’OL» d Sl
l Y*
1/, l
DISCIPL… RAT. PUÍKAE IN ARGUMENTIS. 542

, decreta ſin!: intelligentiae (velufi effeffioñis Cauſarum),
fruﬅra conabimur iis ad ideas rationis puras"pertinere;
illa enim duntaxat valent ad Íes exPerientiae Poffibili
ſubiectas. Si decreta. ſi nt e tione Pura depromta,tuç1
omnem rurſus operam perdi mus. Namque illa qui- ,
dem rationiinſunt, ſed' qua d’ecreta obieêliua vniuerſa
ſunt díalectica , et fere Poﬅ'unt tantummodo pro Princi
p’iis haber‘¡ regulutiuis vſus empirici ſyﬅematíce connexi
et cohaerentis. Quodſi autem eiusmodi argumenta Pu
\,tatítia _iaLm- adſint: tum perſuaſioni fallaci opponatis il
lud non liquet facultatis iudicandi veﬅrae matur‘atae, et;
quamquam [ñraeﬅigias illorum nondpm poteritis Pene
trare, tamcn iure optimo Poteﬅís deduEïionem decreto
rum ea in re adhibitorum poﬅulare, quae, ſiilla debeant
e ſola ratione exorta eﬅe, vobís numquam poterit exhi
beri. Atque ita vobís ne quidem opus erit, vt enoda
tionpm confutationemque cuiusquc ſp‘eciei inanis inﬅi
' tua-tis, ſed vniuerſam poteritis dialecticam artibus inex—
hauﬅam, in {oro ¡ªzxtionis criticae, Poſcentis leges, toto
ſimul agmine repellere.
Alterum deinde argumentorum transſcendentalium
hoc Proprium eﬅ: vt ad quamque enunciatiónem trané
ſcendcntalem vuum tantummodo argumentum Poffíc re.
Periri. Si .huud e c'onceptíbus debeam, ſed e viſion@
concludere, quae conceptui’reſpondeat, ſiue Viſio Pura.
ſifit, vti in matheſi, ſiue empírica, quemadmodum in
‘ Phyſiòa: viﬅo fundamento conﬅitute; varizlim Praebebit
ſimateriam enunciationum ſyntheticarum, quam multi
fariam coniungerc poffim, atque e Pluribus punctis
profi'ciſcendo per diuerſas vias ad eandem Pronuncia
tlonem Peruemre. v x_ \
x ,ab Atqui quodqueproficiſcitur,

vno conceptu enunciatum transſcendentaleiluntaxat
legem‘que poffibilítatis rei
' obíectae ſyntheticam CX hocce conceptu enunciar. Igi
’ fur non niſi vna eſſe ratio probandi poteﬅ, ſi quidem ex
z
\ tra lmncconceptum nil amplius eﬅ, quo res obiecta deteh.
minari poffit atque conﬅitui, Proinde argumentum non',
uiſi c'onﬅitútiqnem obiçctae cuiuSdam-rei in vniuerſum
l - i
I ' I - . i
I
542 . METHODOLOGIA. CAP. Íj. SECT. IV.

ex hocce conceptu, qui itidem duntaxat vnus eﬅg- in ſe
Poteﬅ continere. Velut in analytica transfcende'ntali
decrettun: quid‘quid fit, cauſan] habet, ex vna illa lege
pfloﬅibilitatis obiectiuae coaceptus- eorum, qua‘e vniuerſe
hunt, duximus : .fieri non poﬅe, vt determinatio Conﬅitu<
tioque icuiusdam euectnti in tempore ſit, Proinde neque
iﬅud euentum, quod ad experientiam Pertineat, niſi eius
modi regulae ſubfit dynamicáe. Iclque vnum, quod eﬅe
Poteﬅ, argumentmn videtur; nainque eo ſolo, vt concep~
tu¡ interuentu legis cauſárum res quaedam obieíïa Conﬅi
tuatur, euentum Cogitatum valorem obiectiuum, hoc eﬅ,
veritatem, habct. .Sunt quidem et alia hú‘iusce dccreti
argumenta, velut e ratione fortuita, teutata‘; verum',
quum hocce propius conſide’raueris, nullam Poteris n0
j -l tam fortuiti muenire,
exſiﬅentiaſim, praeterquam
quam antecedit illud
non-eﬅe rei euenz're,
obiectae,idpro
eﬅ,
inde illud ſempcr ad idem nrgumentum redit. - Si enun

ciatio Probari debe-at: quidquid cogitat, {implex eﬅ;
-non immoramur' in varietate cogitationis, ſed tantum
modo confiﬅimus in conceptu T05' ego, qui fimplex eﬅ,
, .ct ad quem omnis cogitatio reſertun* Pariter- cumr’ar-ª
gumento comparatum eﬅ transſcendentali pro 'exſiﬅen
tia dei, quod Poſitum eﬅ t-.mtummodo in reciprocabili'
ratione conceptuum naturae realis et neceffariae, neque
vſpiam alibi Poteﬅ quaeri. x
Qu: quidem cªutiºue critica‘ adſertionum rationáj

lium admodum in anguﬅum contrahitur. . _Vbi ratio e
merislagit conceptibus, ibi duntaxat vnum eſi'e arguj
mentum Poteﬅ, ſi modo omnino vllum eſi'e aliquod potj
erit. Quocircª, ſi dogmaticum cum decem videas ar¡
gumentis 'Pro5leuntem, conſidere certo poteris, e’um
omnino nullumliabere. Quodſi enim qliquod, quod
(quemadmodum eﬅe debet in cauſis rationis purae) apo
diE’cice probet,v quo illiopus foret caeteris?,ProPoſitumK
ſí‘bi eﬅ tantummodo ,quod idem et illi patrono cauſaruma
vt aliud .argumentum huic, aliud illi Promat, nenipº
quo imbecillitate vtatur iudicum, qui, ne altius remin
quirªnt, quoue citius'ex ea ſe expediant, primum quod
DISCIPL. RAT. PURAE IN ARGUMENTIS. 543'
que', quod ſe mouet, Prehendunt àd illudque deqer‘
nunt. ¡
Tertia Propria mtíonis purne’ regula, fi 'reſpectu
argumcntorum trªnsſcendental’ium diſciplinae ſubiicitur,
eo ſpectat: vt argumenta illius níim‘quam eﬅe debezint
apagogim, ſed ſemper q/Ïwſiua. 'Ar’gumentnm dírectum
fine oﬅcnſiuúm in Omni cognitionis genere c‘umj perſua
' {Zone ver¡ ſimul perſpicientíam coniun'git fontium illius;
contrá argumento apzigogíco certitu‘do quidem Poterit,
ſed non comprehcnſíliil¡tas veri rationc 'Contextos cum
cauſis poffibilitntis illius produci. QunmObI-em lia-ec
apagogicu mag-is ſubſidio ſunt, quam tractandi ratio,
quae omni rationiü conſilio faciat ſutis. _ Attnmen haec
laude gaudent euidcntiae prae argumentis directis. ſi
quidem in rcpugnantia maior ſempçr cluritus repraeſcn
tationis ineﬅ, quam in opt'ima,èOi1iunEii(›ne, Propiusque_
ad rationem intuitiuam accedit demonﬅrationis;
Vera cauſa vſus _argumentorum ªpagogicorum in'

variis artibus fine d‘ubi‘o lmec eﬅ." Cum rationes , vnde
èerta quaedam'cognitio deriuari debet, nírníum variac
ſunt, nimiumque in profundo abſconditae: tum tenta
mus, ’n‘u‘m forte per conſequentizr pofflmus_ ad eam per
venire. Iam modus Ponens, ad verítatem cognitionis
cuinctSpian-*ex veritate conſequentium illius, duntaxªt
tum licitus foret, cum, quae exinde fieri polſunt, con
ſequentia vera videntur; tum enim huius vna .tantum
ratio eſſe Po'teﬅ, quae proinde quoque vera eﬅ. Sed hoc
non poteﬅ effici, quoniam vires noﬅras ſuperar, vt vni- '
verſa, qnae eſſe Poſi'unt, couſequentia vllius cuiuspiam
enunciationis ſumt’ae perſpiciamusz att‘amen‘ hoc con
cludcndi genere vtimur, quamquam ſane cum cerca '
quadam indulgentia, ſi id agatur, vt aliquid tamquam
hypothefin probemus, Conceſi'a conclu‘fipne er analogía:
ſi tot conſequentia, quot vmquam\tentaue‘ris, Cum 'ra
tione quadam' conſentiant ſumta, Caeter’a, quae fieripoſ
ſunt, omriia quoque ad id fare concentura. IdCirco-haç
via' numquam Poker-it hypotheſis in vcritatem Common* \
ri 'demonﬅratamz Modus tollens _rati0cinationum, a~
\
l
l
544º. « METHODQLOGIA; CAP._Ï.²SECT.'IV.
conſequentibus ad cauſas concludentium,~ nou ſolum
ﬅricte P‘robat, Iverum etiam perfacile, Etenimſi, ſi vel
, vrium tantummodo, quod falſúm ſit, ~coni'equens efflcie
quodam enunciato Poſiit, hocce, enunciatum falſumerit.
Ne ergo totam rationuin ſeriem in argumento oﬅenfiuo
percurramus, qua ad verítatem cuiuspiªm cognitionis
duci Poffumus, ope Plenae Perfectaeque Perſpicientiae
illius Poffibilitatis, in conſequentibús e contxario iLlius
. Prom-unantibus vel vnum duntaxat falſum reperiemus,
t‘um itidemffialſum erit hocce contrarium, Proinde, quaé
Probanda erab, cognitio vera videbitur.
l ‘ o I
Genus probandl apagogicum in 11s tantümmodo ar

tibus eſi'e licitum poterit, in quibus fieri Poteﬅ, vt ſub;
i’ectiua ratio cogiçªtionum noﬅrarum obiectiuaè, nimi
rum cogriitionieorum, quae ſunt in re obieEïza, ſuppona‘j
tor. Quod vbi dominatur, ibí frequenter, neceffe eﬅ,
eueniat, vt contrarium certae Cuiusdam enunciabionis
aut ſolis legibus cngitandi ſubíectiuis repugriet, non ve
ro obiectzie rei, aut amb-ae enunciationes ſub conditione
quadam ſubiectiua, falſo Pro obiectiiia reputata, ſibi in_
Yícem repughent; cumque eondítio falſa ſit, vtraque
’falÏa effe Poteﬅ, neque tamen a. falſitate vniiis adxveriu
tem alterius queat concludi, ' '
In matheſi ſubreptio iﬅa fiel-i nod potdè; idcirco
in ea illªarzum quoque locus Propríus videtur. Verumin
phyfica, quippe in qua cuncta nituhtur viſioue empíri
ca, iﬅa ſpbreptio multis obſeruationibus col‘latis Poterit
quidem Plerumque caueri; ſed hoc argumenti genus ibi
tan‘ien p’lerumque exiguum videtur, Verum tentamimç
rationis purae ‘trunsſcendentalia cuncta intra medium
ſpeciei dialecticae inﬅituuntur, ideﬅ, ſubiectiui illiUï»
quod rationiſe in Pràemiffis ein-s offert pro obiectiuofikª
que ªde‘o obtrudit. ª Hic igitur, reſpecto enunciationum
~ ſyntheticarum, omnino non Poteﬅ concedi,Ï ~vt« adſertio
nes eo defendantur', quod contrarium refutetura - Et*
euimraut confutatio iﬅa non eﬅ, niſi ſola cogitatio pug
- nue opinionis oppoſitae cum legibus ſubiectiuis compre
- henſibilitatis per ratioiiem noﬅrzam, id quod nec quíd:
N . ._
\
DISCIPLINA, RAT.PURAE IN'ARGUMÉNTIS. sis
quam faciebat, vt res propterea reiiceretur (quemadmo
dum, vt hoc vtar, abſoluta neceffitas in exſïﬅentía na
turae fimpliciter a nobis non potefl comprehendi, pro
inde cuique argumento ſubiectiuo naturae cuiusdam ſu
Premae neCeffariae ſubiectiue iure quidem, ſed polli-bili
tati eiusceniodi naturae primae per jb iniuria reſi
flit), aut vtraque pars , tum aiens , tum ¡¡eg-ans, ſpecie
transſcendentali decepta, conceptum obiectae rei impoſ
fibilem conﬅituunt, ibique valet regula: non-entis nul
la funt praedicata, id eﬅ, tam ea, quae aíendo, quam
quae negando de re obiefflza ſunt adſérta,' vtraque falfa
ſunt, neque apagogice potefl cnnfutato contrario ad ve
ri cognitionemperueniri. Sic exempli gratia, ſi ſuma
tura mundum fenlibilem perſi- ipſlzm ſecundum eius vni
verlitatem datum efle propoſitumque, falfum erít, il
lum aut infinitum elle quoad ſpatium, aut finitum fer
minirque circumfirlpz‘mn oporterea propterea quod vtrum-g
que falfum eﬅ. Namque phaenomena (qua repraeſen- _
tationes mel-ae), quae tamen Perfi' ¡jj/?1 (qua res object-ae) .
data forenti efle non poffunt, inſinitasque huiusce totius
utatitii abſoluta uidem eſiſiet, ſed uoniam vniuerfain
P . q . _ . q ,
haenomems ad conditiones adﬅrlcta ſuas ea cum abſo~
luta pugnaret determinatione quantitatiuaa quae tamen in
conceptu ſumitur.
Apagogicum argumentandi genus porro quoque

proprie in fuco eﬅ, quo , qui fubtilitatenr argutatorum
dogmaticorum noﬅrorum admirarentury n ullo non tempo
re lactati ſun‘t; eﬅ illud quali oﬅe‘ntator, qui gloriam iuﬅiti
amque ind ubitatam partis fuae electae eo conatur probare,
vt cum quoque manum fe conferturum pollíceatur, qui
ea de re dubitauerigquamuis tali iaazantia nil quidquam
in cauſa, ſed duntaxat in robore aduerfariorum compa
rato conſiciatur, idque itidem tantummodo a parte eius,
qui impetum facit. Hinc_ ſit, vt fpeaatoresp quiquem
que vident in ſerie ſua modo vincere, modo inferiorem
diſcedere, ſaepenumero inde anſam capiant, de re ipfa
controuerfiae propofita fceptice dubitandi. ‘ Sed non
v eﬅ, _cur hoc agant,‘ fatisque erit, eos monere his verbis ,:Ñ
L’Im /
, HI \
p..
o
\546 METHÓDOLOGIA. CAP. I. SECT. Iv".

nnn defenſoribus iﬅis tempus eget. Quisque cauſan¡
ſuam, neceffe eﬅ, ope argumenti cuiusdam ex deduPcio#
ne transſcendentali rationum probandirite duÚci, id eﬅ,
directe agat, vt videamus, l quid iura rationis ſua poffint
Pro ſe ipſis ªdferre. Namque, ſi aduerſarius eiús ra
tionibus nitatur ſubiectiuis, ſane quidem façili negotio
" Plerumque
poterit refelli, verum haud in commodum dogmatiçi,
pariter cauſis iudicandi ſubiectiuis adhaeſire'n
\tis, qui ſimiliter poteﬅ ab ad uerſario ad anguﬅias redigï.
Quodſi autem ambae partes \duntaxat agant directe, aut
ipſae ſponte ſentiré Poterunt difficultatem atque adeo
impoffibilitatem, inueniendi bituli ſuarum adſertionum,
tandemque Praeſcriptionem teﬅari, aut critica ſpèciem
dogmaficam f'acilel aperiet, rationemque puram coger,
vt iuribus ſuis iuﬅo altius intenſis in vſu contemplat'iuo
ſe abdicet, et_ intra fines territorii ſui ProPrii, nempe
decretorum practicorum, remigret.
METHQD‘OLOGIAE TRANSSCENDENTALIS
.CAPUT SECUNDÚM
W ~ Canon rationi; [jm-ae. l
Iniquum eﬅ, rationem humanam, in vſu ſuo puro

nil quidquam efficere, atque ªdeo diſciplinae cuiusdam
egere’, vt extrauagationes ſuas coêrceat, praeﬅigiasque,
quae illi inde emergunt, euitet.- Contra vero illa rur~
ſus attollitur, eique in ſe ipſam fiduciam laçgitur, qupd
:ſe ipſa et queat ‘han.c diſciplinam exercere, et debeat,
neque ſui tamen cenſuram'concedat , itemque quod tCI'-. L'
\I minis, quos vſui coutemplatiuo ſuo figere cogitur,‘fimul
argutantem cuiusque-argutantis aduerſarii, ideoque Yul
verſa, quae ex Petitionibus ſuis antea vltçra modum ad
auctis relinquantur, contra omnes 'Poffit impet'us tut_ª
Praeﬅare. Maxima igitur, atque haud ſcjo, an vna vm
verſae philoſophiae ex ratione Pura vtilitas duntaxat eﬅ
negatiua; ſi quidem ea nimirum haud, vt organon, a_d
amplificationem, facit; Verum, vt diſciplina, ad confiſ
vl
)
CANON mnonis PURAE. i 547

eutíonem
modeﬅam finium, et pro inueniendo vero', laudem
errorumcauendorum. l t habet
lnterim tamen vſpiam, necefie eﬅ, fontem effe cogni

tionum Poſitiuarum, ditioni rationis purae ſubiectaruçn,
quae fortafle perperam intellectae anſam praebeant erro
ribus, re ipfa autem-metam conﬅituant ﬅudil aemulatio
nisque rationis. Cui enim cauffae ardor ille haud relliri
guendus attribuetur, vltra fines experientiae vfpiam fi
Xum pedem pnnendi ? Ea res diuinat, quae permagnum
illi inuitamentum ªdferunt. viam ingreditur folius con
templationis, vt ad illas propius accedatg quae illam vero
fugiunt. Sine dubio in vna via illa, quae illi relinqui
tun, nimirum in via vſus prafticip melior ſucceffus fpe
randus erit. \
Sed canonem intelligo complexum decretorumex

anticipatione vſus veri certarum quarundam cognoſcendi
facultatum in vníuerſum. Sic logica vniuerfalis in par
lt-e analytica canon eﬅ intelligentiae rationísquc vniuerſe,
fed tantummodo fecundum formam, propterea quod ſe
continet ab omni materia. t Sic analytica trandêena’en
ta iir Canon e ﬅ in te ll\gen t iae purae,
- quippe quae fo l a ca
pax eﬅ verarum notitiarum ſyntheticarum ex anticipa
tione Vbi autem nullus vſus rectus facultatis cuius- .
dam cognofcendi elſe potefla ibi nullus quoque canon eﬅ.
Atqui vniuerfa cognitio fynthctica rationi/s purae in vſu
contemplatiuo, pro argumentis omnibus hucusque alla
tís, prorfus eﬅe non poteﬅ. Ergo nullus canon eﬅ vſus
contemplatiui illius (quippe qui omnino dialeffieus eﬅ),
verumkvniuerfa logica transfcendentalis hoc quidem re
ſpectu non eﬅ, nili diſciplina. igitura ſi omnino'vſus
rationis eﬅſiillius
neccfle purae rectus inueniatur,
cªnonem quodUfim
eſſe; is haud ſi¡ itaratio‘ni¡
ſit: , etiam
Eon
.templatiu'um ſpectabit, ſed practicar", quem itaque in ¿Ñ
praefentia inuelligabimus.
\
Í
548 METHODOLOGIA. CAP. II. SECTJ.

cANóNIs RATIONIS PURA!
SECTI0_PRIMAÑ
, , Define Ultimo qfiupuri ratiom’¡ izq/ima.
Ratio Propenfione naturae ſuae impellitur, vt, vſu
l empírico transmigrato,
larum idearuſim in vſu
ad extremas purovniuerſae
Oras quodam, cognitionis
et ope ſ0
' tendere audeat, et tantummodo in orbe ſuo exacto de

müm, in toto quodam ſyﬅematico in ſe conſiﬅente,
quietem inueniat. Num ille conatus Poſitus eﬅ in ſolo
inuitamento.contemplatiuo, an Potius vnice in Practico?
Miffo in Praeſentia rationis ſucceffu, reſpectú con_
templatiuo, quaeﬅiones ſolum anquiram,, quarum ſolu
tió ſummum illius finem conﬅituit, ad illumne Pertineat
illa‘necne, cuiusque
remediorum. ratio‘ne
Hos ſummos alii omnes
fines, locum
ex natura occupant
rationisl, ne-ſi
Ceffe eﬅ, viciﬅim vnitatem hªbere, vt illud humani ge-v
nerís inuitamentum, quod millialtioríſubeﬅ, couiuncte
promoueatur.
Finis vltimus , quem tandem contemplatio rationis

ſpectat in vſu transſcendentali, tres’res'attingit, ſcilicet
libertateín voluntatis, immortalitatcm animae, et exſi
ﬅentiam dei. Ratione trium Omníum inuitamentum ra
tionis contemplatiuum, perquam exiguum eﬅ, reſpectuª
que illius haud facile labor ille fatigans cumque impedi
mentis confliflans pcrpetuis inueﬅigationis transſcen
dentalís ſuſciperetur, quoniam .Omnium, quae earum re
rum fícri Poffent, patefa’cſilionum nullus ficri vſus pot
' -erit, qui in fingulo, hoc eﬅ, in indagatione Phyſiºªi_
fuam oﬅenderet vtilitatem. Libera voluntas fuerit, ,ta- '
men id duntaxat cauſan] -volitionis n-oﬅrae intelligiliilem
Poterit attíngere. Etenim, quod phaenomena attinet
effectionum illius_, id eﬅ, aC‘ciOneS, ex inuiolabili 'ſen-K
_O tentia conﬅitutiua, fine qua non poffumus vllam ratio
nem ,in vſu empírico exſerere, Cas mimquamsaliter atquº
caetcra omnia phaenomena natura-3, nempc elegibus‘
-immutabilibus, debemus explican-e. Poffit deinde etnª
\
DE FINE VLTIMO anro-ms PURAE‘ .549

Í
irurae animae ſpiritualis, cum eaque eius immortalitas

perfpicL tamcn, neque ratione phaenomenorum huius
ce vitae, tamquam rationis explicandiy neque reſpecta
peculiaris naturae ﬅatus futuri, cadere fub contempla
tionem Poterit, quoniam, suam de natura habemus in
corporea, cogitatio noﬅra negatiua eﬅ, noﬅraçnque c0
gnitionem ne minimum quidem auget atque ampliſicat,
ncque vllam materiam ad confequentia idoneam fuppe
ditat, nifi ad ea, quae poffunt pro commentis haberig
quae vero a philofophia haud conceduntur. Si etiam
tertio exſiﬅentia intelligentiae fujmmae probata foret',
inde quidem conuenientiam in conﬅitutione mundi or
dinemque in vniuerfum poffemus comprehendereg fed
nullo modo ius hªberemus, vllum quodpiam peculiare
inffitutum ordinem'que inde deriuandi, aut, vbi ea non
percipianturl fidenter ad ea concludendi, propterea
'quod lex eﬅ neceifaria vfus rationis contemplatiuil v-t ne
caufas phyficas praetereamus, eaque, de quibus per ex
perientiam poflimus edoceri, mittamus, quo aliqujd,
quod nouimus, ab eo deriuemus, quod vniuerſam c0
gnitionem noﬅram prorfus fuperet. Ad ſummam, il
lae tres enunciationes rationi contemplatiuae femper
manent transſcendentes,
munentem, ſi hoc eﬅ¡ rebusneque vllum vfum
cxperientiae habent
obnoxiis im
confen
taneum, proinde nobis vllo modo vtilem, ſed perfe fpe
azatae prorfus otiofae ſunt, praetereaque maxime ar
duae contentiones noﬅrae rationis.
Quamobrem cum iflzae tres enunciationes praeci
puae nullo modo fiut nobis a‘dfiientiam neceffariaep ni
hilominus autem per rationem noﬅram maxime com
mendenturg pondus earum fine dubio proprie ad ratiow
nem prafficam pertinebit ’ i
" PracticaÑdicuntur vniuerſa, quae fieri poffunt per
libertatem. Quodſi autem leges cxferendi noﬅri arbi
_tr-ii liberi empiricae fint-g ratio in eo non poterit vfum
habere alium, quam regulatiimms ad efficiendamque
vnitatem legum empiricarum facere velut in doctrina
politica coniunctio omnium finium, nobis abinclinationi*
55º METHODOLOGIA. CAP. II. SECT. I.
bus noﬅris propoſitorum in vnafelicitate, concentusque
ªdiumentoi‘um, qfluibus eam attingimus, totum rationis
opus conﬅituunt, quae propterea nullas, niſi Prácticas,
actionis leges, ad attingendos fines nobis a ſenſibus com
menclatos, ideoque nullas leges puras, penitus* ex antici
Patione conﬅitutas, poteﬅ miniﬅrare. Contra leges purae
Practicae, quarum fi‘nis Per rationem Prorſus eﬅ ex an
ticipatione Propoſitns, quaequa haud adrationem emèzi
ricam hílpothetice, ſed abſoluta imperunt , in effe is
foi-ent rationis
rales, q'uae purae.ſolacte
proinde Cuiusmodi
Pertinentautem ſuntPracticum
ad vſum leges m0~
rationis Purae, canonemque concedunt.
Vniuerſus igitur rationis appnratus in tractatione,

quae dici poteﬅ philoſophia Pura,, reapſe tres illus qu-.ie
ﬅiones’ ſolas ſpeºªiat. His autem ipfis rurſus finis pro
poſitus eﬅ 'remotioiz nimirum quid ſaciendum ſit, ſivu
Iuntàs libera ſit, ſi deus exﬅet, ſi mundus futurus viªeªj
tur. Quaecum vitam noﬅrarii ratione finis ſupremi
attingaÑnt, ſequitur, vt ſinis vltimus‘naturae ſapientlª-_l'
nobis proſpicientis, in conﬅitutione rationis noﬅrae,
Proprie tantummodo ad mores pertineat.
Sed cautione opus eﬅ, vt, ,cum animum ad rºm
aduertamus philoſophiae transſcendentali alienam, -nª
extra oleaé, quod aiunt, extrauagemur, vnitatemquº
ſyﬅematis laedamus , partini autern, vt ne, dum de mª
teria noua iuﬅo Pauciom dicamus, pérſpicuitati perſua
Iionique quidquam detrahamus. Vtrumque eo me pllªºj
ﬅiturum ſpero, vt, quantum fieripoſiit, transſcendentah
rationi arctius inliaercam , eaquc, .quae'forte in iis Pſy
chologiam ſpectauerint, id eﬅ, empírica fuerint, Prof'
ſus in medio relinquam. ' '
l AC. primo quidem notandum eﬅ', in ¡Braeſentia‘con
ceptu libertatis memet in fenſu duntaxat 'ſipraüico vſu
rum ſore, ,fignificationemque eius transſcendentalem¡
quae non poteﬅ vt ratio ekplicandi phaenomena empin
ce ſumi, ſed ipſa'quoque .quaeﬅio eﬅ rationi propºſitªª
hoc' loco, \tamquam ſupra confectam, ſepoſiturum
DE FlNE VLTIMO RATIONIS PURAE. 551
Arbitrium tantummodo brutum eﬅ, quod non Poteﬅ niſi
impulſibus ſenſitiuis , hoc eﬅ, pathologice, determinaria
lllud autem , quod. ab impullibus fenlitiuis libere poteﬅy
proinde caufis, quae ab ratione ſola co’gitantur, motri
cibns conﬅitui ac moueri, arbitrium liberum vocatur,
omnia, quae cum hoc, iine vt rationes, ſiue vt conſecu
tioncs, colmerenta practica dicuntur. Libertas practica
_Per experientiam pot-eﬅ euinci. Neque enim ſolum id,
quod allícít, id eﬅ, proxime ſenſus pellit atque adſicit,
arbitrium humanum flectit, ſed inefl quoque in nobis
facultas repraefcntationibus eorumj quae ipfa remotius
vtilia ſunt vel inutilia, impreffionum in facultate noﬅra
ſenſítiua víncendarum; ſed hae deliberationes de iis,
quae ratione totius ﬅatus noftri digna ſint, quae appe
tantum quae bona fint atque vtílía, poſitae ſunt in ratio
ne. Quae proindc et leges Praecipit, quae imperatiuae
ſunt, hoc eﬅ, ICgEI libertafir obieaiuae, quaeque, quid
fiar¡ debet/ttv enuncizmt, eti‘amfi foncaſi'e numquam fiat,
in eoque difterunt a caulis phyſïcis, quae de eo aguht,
quod ſit, quapropter etiam leges pratlicae appellantma 4
An vero ratio ipſa in hiſce aPcionibusa quibus ea

leges dictar, haud rurſus aliis contagionibus determinat/ca
z fit, ídque, quod habito ad impulſiones ſenſitiuas reſpectu
libertas vocatur, ratione Cauſarum efficientium altiorum
remotiorumque haud viciflim natura fuerit, id in re
practica, cum tantummodo rationem de praecepta vitae
proxime conſulímus, nihil nos attinet, ſed quaeﬅio eﬅ
duntaxat contemplatiuzu quam, dum, quid agendum fit,
quid omittendum1 fpectemus, in medio relinquere pof
ſumus. Quamobrem libertatem Practicam per experien
tiam cognoſcimus, velut quandam caufarum Phyſicarum,
nempeeffectionem rationis in voluntate flectenda, cum
interim libertas transfcendentalis vacuitatem huiusce
rationis ipfius (reſpectu effectiºnis illius,ſeriem viſorum
inﬅituendi) ab 'vníuerſis cauſis mundi ſenſibilis determi
nautibus Poﬅulet, atque catenus legi phyſicae, proinde
Omni, quae potefl fieri, experientia-e contrariavideatur,
proinde maneat Problema. Sed rationem in vſu praesi
. ª-
552 l METHODOLOGIA. CAP. II. SEC-1:11."
I
co Problema iﬅud haud attingit, ergo 'mªcanone ratioiïis~

Purae duabús de q'uneﬅionibus agemus, quaeinuitamen
‘tum rationis praíficum attinent, cuíusque reſpefiu ca.
nonem, neceffe eﬅ, vſus illius eſſe Pofl'e, hismimirum:
eﬅne deus? an_ eﬅ vita‘ futura? Quaeﬅio de libertate
transſcendentali ſolam ſpectat ſcientiam contemplati
vam, quam vt prorſus indifferentem relinquere in m0-,
dio pofl'umus, ſi de ratione practica agatur, et qua de in
á‘ntinomia rationis Purae ſªtis copioſe diſputauimus. ’
rl ’
CANONIS RATIONlS PURAS*
SECTIO SEGUNDA.
.De ideah’flmmi bom' tamquam ratione gundam canﬅituend¡
' ' finem vltimum ratiom's‘purae. '
Ratio in vſuſuo contemplatiuo duxit 'nos' per cam
Pum expericntíae, atque inde, cum ibi \numquamy Peni
tus exſatiari Poffit, ad ideas contemplatiuas; qune' nos
vero tandem‘ viciſi’ím ad experien‘tiam redukerunt, .atque
ita fín¡ ſuo conſilioque vtiliter quidem, ſed exſpectationi
noﬅrae haud ita conuen'iente-r' ſatisfecerunt. Nunc ad.
\huc nobis 'relinquiturquaeﬅioz nímirum an ratio puxa
etiam in vſu Practico pofflt deprehendi, a\rm,e illa in éo
ad idèasducat; qua‘e ſummos rationis Purae _fines attin
gant, quod ſupra indicauímus, eªeque proindeeﬅatione"
~ inuit’amenti practici, ea nobis Poffint ïmpertire, quae r_e-"
ſpectu contemplatiui nobis omnino recuſant.
’ Vníuerſum rationis meae inuitamentum (tam con-Q

' templatiuum; quam -prafficun‘o coniungimr in hiſce
bus qugeífionibusz. y . h' l
’›.- -
"b
--c
I) Ecquid pofſum ſcire? …
2) Ecquid debeo agere? - _
3) Ecquid mihi lic'et fPerare? ’
AC prima quidem quaeﬅio tota eﬅ contemplatiua.
Vniuerfas , opinor, ,quae ſieri Poffunt, reſpònſiones il
lius exhaufimus, tandemque cam inuenimus, in qua'
DE IDEALÍ SUMMI nom TAMQUAMRAT. etc. 553
quidem rationi conquiefcendum eﬅ, et, niſi rem Practi
cam ſpectet, etiam haber, cur contenta videaturg ama
gnis autem finibus illisa quos omnis hic rationis conatus
proprie ſpectabat, aeque longius remoti manſimus, acſi
ﬅatim in principio per ignauiam huic labori nos fubdu
xiffemus. Quodſi igitur de fcientia agatur, certum ſal
tem eﬅ atque indubitatumy nos eius non Poſſe, reſpectu
duarum quaeﬅíonum illarum fieri participes.
Altera deinde quaeﬅio practica eﬅ, et affionem vi
tae ſpectat. Atque catenus quidem Poteﬅ ad rationem
puram pertinere; tum autem non eﬅ transfcendentalisl
fed moralis, proinde per ſe ipfa haud poterit criticae no
ﬅrae propoſita eſſe.
Tertia denique quaeﬅio, nimirum :, ſi , quod debeol
faciam, quid tum licebit mihi ſpérare? eadem et Practi
ca K et theoretica, ita, vt parte practica quodam qua
ſi e ad quaeﬅionis theoreticaet quaeque, ſi altius
tendat, contemplatiuae'reſponſionem ducamur. Nam
que cuicumque ſpei, quam expetat atque lexfpeaeg
beatitas Propoſita eﬅ, et ratione rei prailzicae legisque
moralis idem eﬅ, quod fcientia et lex naturalis reſpectu
cognitionis rerum theoreticae videtur. Illa demum ad
concluſionem redity efl-e quiddam (quod finem vltimum
Poffibilem conﬅituat), propterea quod debeat aliquidfie
ri; lhaec: aliquid eﬅe (quod vt cauſa agat ſuprema), eo
v quod aliquid fiat.
Sedcupiditatum
nium beatitas cernitur in expletione
noﬅſirarum, ac fut-tatione
tum (extenſiue) quoadomva
rietatem illarum, tum (intenſiue) magnitudinem quafi
que gradum, tum vero etiam (protenſiue) durationem.
Legem, quae bcatitatam, tamquam ﬅimulum quemdam
' adhibet officii faciendi, dico pragmaticam (regulam Pru
dentiae); eam vero, ſi qua fit, quae non iubet ac prae
cipit, nifi quomodo nos componamus et geramus, Yt
beatitate digni euadamus, moralem (legem _morum) ap
Pello. Illa ſuadet et conſulit, quae facienda fint, vt bea
titatmperfruamurg haec praecipit atque imperatl quo
554 l METHODOLOGIA. CAP. II. SECT.II›. ſi.
modo nos componar‘nus ac gemmus, .vt beatitate modo

digni euadam‘us.
mm ctnoſin, niſi PerIlla in Principiisſcire
experientiam, Poſita empiricis
poffum, eﬅ;
quinam
in me inſint-appetitus, qui cupíant expleri, neque quae.
cauſae' Phyſicae,, quibus iilorum ſatiatio efficiatur. Ál
tera deinde lex ab appetitionibus ſe‘ continet, ſubſidiis- Ï
que haturaeillarum ardorçm rqﬅinguendi, iibertatemquc
naturae rationisque duntaxat vniuerſe conſiderar, è0n~
dit‘ionesquê n'eceffarias, quibus ſolis fit, vt ea cum dis
tributione ‘beatitatis ex Principiis concinat atque con
veniat', Proinde ſolis certe’ innití ideis poterit rationis
Purae atque ex anticctipatione cognoſci. ' ~
Iam vero ſumo, vere puras 'effeleges morales, quae

Prorſus ex anticipaéioné‘mullo reſpectu habito rationum
mouentium empiricarum, id eﬅ, beatitudinis) adio
nem omiffionemque, hoc eﬅ, vſum‘l'ïbertatis natu‘rae
rationisque generatim, conﬅítuant, easque legÜm
Pliciter abſoluteque (non tantum hypothetice tis
áliis finibus empiricis) imperare, ideoque omnino na
ceſi’arias effe. Hanc .ſententiam iure poffum ſumere,
11011 ſolum propterea, quod argumenta tdior politiffimo
:bum Philoſophiae moralis doctorum, 'erum etíam iudi~
~cium morale hominis cuiusque,v ſi eíusmodí legem cogi
tatione vúlt dilucíde informate. '
Quamobrem ratio Pura, non in vſu quidem con
tcmplatiuo, attamen in certo quodam Practico, nempe
morali, Principia continet Peffibilitatis experientíae,
nimirum eíusmodi actíonum, quae Praeceptis morali
bus conſentaneae in hiﬅoria hominis Poffint' inueniri.
Cum enim impekent, vt eae fieri debeant, eas quoque
fieri Poſſe, neceffe eﬅ, ideoque Peculiaris forma qua?
dam vt effe queat, oportebit, vnitatis ſyﬅematicae, ſci
Ïicet moralis, cum e~ contrario vnitas Phyſics. ſyﬅemati
ca ex principiis rationis contemplatiuix non PÓffet prº
bar¡ , ſiquidem ratio reípectu quídem libertatis in gene*
re, non aubem ratione vniuerſae ſinatuiªae, gaudet effº‘
\'&io'nez principiaque rationis moraiiª actiones quidºm
l liberas poſſunt, non vero leges Phxſiças- producerº.
l
*DE IDEALI -SUMMI BONIQ ~ 555'

Idcireo principiis ratiònis purae in vſu practico, nomi
natim morali, nüllª eﬅ realitas obicctiua.
Mundum , qui vníuerſis legibus moralibus conſen-i
taneus folret (qui ſane ex libertatv naturarum ratione vten
tium eﬅe Poteﬅ, et ex legibus hamﬅi (moralitatis) de- ‘
bet eﬅe), mundum dico moralem. Qui quidem duntaxat
vt mundus intelligibilis cogitatur, quoniam ab vniuer
fis in eo conditionibus (finibus) ab ipſisque vniuerſis .
moralitatis impedimentis in eo (imbecillitate ac perſi
dia humanae naturae) nosmet continemus. Eatenu‘s O)
igitur in ſola verſatur idea., ſed tamen Practica, cuius

reapſe in mundo ſenſibili et Poteﬅ vis eſſe, et deber,
vt is, quantum fieri Poffit, huic'ideae conformis redda
tur. Quocirca idea mundi moralis realitatem obiecti
_vam habet, nop ita quidem, vt rem ſpectet, viſioni
,ſubiectam intelligibili (cuxiusmodi nos non Poffumus
cogitatione depingere), ſed mundum ſenſibilem, verum
vt rem rationi *purae in vſu pructicqobnoxiªm, cor
pusque in eo myﬅicum haturarum ratione vtentium,
qua'tenus liberuzm arbitrium earum ſub legibus morali
bus tam ſecum ipſo, quam cum cuiusuis alius libertate,
Pei-Petuam in ſe habet vnítatcm ſyﬅematicam.
Haec habuimus, quae ad vnam duarum quaeﬅio
num rationis Purae, inuitamentum Practicum ſpeflan
tium, reſponderemus: fac~ea, quibus dignus reddare
beatitate perfruenda. Altera deindc lmec quaeﬅio eﬅ
quid? ſi memet'ita geﬅero, vt beatitate hand videar in
dignus, 'num licebit ſperari, eo memet illius fieri Poſſe
participen] ? Reſponſio ad eam pendei: ex eo ſcilicet, an
Principiis rationis purae, legem ex anticipatione Prac
~cipientibus, ea ſpes quoque neceffario Cum ea con
nectatur.
Quamobrcm , quantopere Princípia moralia ex
ratione in vſu ,Practico neceſiaria fint, tantopero
etiam ea neceffaria aio ex ratione in vſu theoretico acci
'Pi debere, vt quisque beatitatem poffit ad eundem_ moz
dum ſperªre, quo illa ſe dignum in vita Parauerit, Ideo
l
556 METHODOLOGIA. CAP. II. SECT. Il.

que ſyﬅer’na moſirálitatis cum ſyﬅemate beatitatis arffif
\
fime, ſed modo in idea ratiloniſis purae effe coniunctu‘m.
* Iamin’mundo intelligibilí, id eﬅ, morali, in cu

ius conceptu nobis ab vniuerſis moralitatis (inclinatio
num animi) temperumus, eiusmodi ſyﬅem-a coniuncta‘e
\ 'cum moralitate felicitatis aequa proportione conﬅitutae
etiam vt necefl'arium Poteﬅ cogitªrí, propterea quod li
bertas legibus moralibus partím commota, partim ad
flriéïa, ipſa cauſa effet felicitatis vniuerſalis; Proinde na
turae ratione vtentes ipſae, ducibus ií’cis principiis,
auctores ſalutis forent conﬅantis et ſuae ipſarum, et
fimul aliarum. Sed haec diſcipliñavirtutis ſe ipſum re
¡nunerantis idea quidetp eﬅ, quae non poffit ad effectum
-Pçrducí, niſi, quod cuique incumbit, officio quisquc
diligenter obſequatur , id eﬅ, niſi vniuerſae naturae ra
tionisque actiones ita fiant, quaſi a voluntate ſuprema,
omne ſingularum arbitrium in ſc- continente, naſcantur.
Cum autem, quae è lege mmjali naſcitur, libertate ſua
.vtendi, Omnibus et ſingulis eadem obligatiq fit, quam
-vis ulii illam legem migrauerinn-ne'c Per naturam rerum
.in mundo, nec Per effectionem ipſarlim afflzíonum ea
rumqpe ad virtutem adfectionem certo deſinitum eſk
quam' qualemue conſequentiue ad felicitatcm ſint Pro
Portidnemhabiturae, neqúe quam diximus, neceffªríª
ſPei coniunctio felicitatis potiundae cum ﬅudio indefefffï
dignum ſeſe felicitate Parandí a ratione poteﬅ cognoſcp
fi ſolà natura cpnﬅítuatur, ſed tantum lſicet ſperarl,
poſita ratione ſuprema aliqua, ‘e’x legibus nioralibus im
perante, eademque naturae cauſa. .
. Ideam eíusmodi' intelligentiae, quae ſanctíffifnam
voluntatem in ſe cum ſumma beatitate arfflffime con?
Í
iunctam òomplectatur, omnisq‘ue fdlicitatis 'in mundo
;cauſa fit, quatenus illius ad virtutem (vtpote dignita
tem felicitatis fruendac) Per'aequa proportio ſit, ideal?
'dico fimmzi bom'. Ergo ratio Pura in ſolo ideal¡ ſummi
~boni'originarií cauſam poteﬅ coniunctíonis Praêlice ne:
ceffariae amborum elementorum ſummi boni ,deriuªtï
inuenire, nimirum mundi cuiusdam intelligibilis, id eﬅa
DE IDEALI SUMMI BONI. ' ' “ 557‘ '
moralir, Cum autem nos neceffario per rationenſii earn
coniunctionem ad eiusmodi mundum Pertinentem coga
mur cogitare, quamuis ſenſus nobis nil niſi mundum
proponant phªenomenorum, ſequitur, vt ille, in quo,
quae in mundo ſenſibili egerimus‘, conſequamur, qui'
earn nobis* coniunctionem haud oﬅendat, tamquam
mlmdus nobis futuros ſumatur. Ergo, deumſi eſſe
et vitam futuram, ſumtiones duae ſunt rationis Purae,
quae ex ipſius huiusce rationis principiis, quae nobis
ﬅudium iniungit genuinae germanaeque virtutis, nullo
modo poﬅunt ab obligatione noﬅra diuelli.
Virtus (moralitasy per ſe ipſa diſciplinam conﬅi
tuit, non item felicitas, Rraeterquam ſi virtuti "conne
nienter diﬅributa videatur. Sed hoc in mundo dunta
xªt intelligibili fieripoterit, ſub ſapicnte et auctore et m0
deratore. Quem , vna Cum vita eiusmodi mundi, quem
ſpectare futurum debemus, ratione cogimur, vt ſuma
mus, aut leges morales vl: inanes Phantafiae fetus .con
fiderare, quoniamhquam eadem ratio cum iis conjun
git, conſecutio neeeſi'aria ¡Haz-um, fine ſumtione illa
neceﬅario tolleretur. Quamobrem et quisque horno le
ges morales accipit pro praereptir, quod vero eﬅe non
Poffent, niſi ex ªnticipatione cum regula ſua conſecu
I
tiones connecterent conſentaneas, ct Proinde promg’ſï
ſioner in ſe comminafionerque Cohiberent. Nec vero
id Poterunt efficere, niſi in natura inſint neceffaria,
vtpote ſummo bono, quae ſola Poﬅit curare, vt eiusmo
dixeﬅ'e queat vnitas finibus conueniens.
,Leibnitius mundum, quatenus in eo ad ſolas na
turas rz-.tione praeditas earumque contextum ex, legibus
moralibu‘s moderante ſummo bono ſpectatur‘; regmtm
vocauit gratiae, illudque diﬅinxit a -rz’gno naturar, cum
legibus quidem moralibus ſubſunt, ſed nulla alía aá‘iio
num
'curſumſuarum euenta naturae
exſpectant, quam mundo
quae ſecundum
efficiunturct in noﬅro ſenſibili.
Vt igitur nosmet in regno gratiae conſpiciamus, vbi
omnis nos manet felicitas , praeterquam -niſi Partem no~
ﬅram in ea omiſib ﬅudio_ dignos, nosmet felicitate Pá
Q
558 x METHODOLÓGIAY CAP. II. SEC‘T. Ir.

\
randi ípſi co'cérceamus, idea rationis eﬅ practice-need

ſaria. ' '
Leges practicae, quatenus eaedem rationes actio
num ſubiectiuªe fiunt, íd eﬅ, decretaſubiectiua, di
cuntur normae. Diiua’icatíu virtutis, 'ſecundum Puri
. ' tatem illius atque effects., fit ex Mei!, ſed‘legum olz/ſier
vam‘ia ex normir.
Neceffe eﬅ, vt vniuerſa vita noﬅra lnor\mis mo~

ralibus~ſubiiciatur; Yerum itidem 'fieri non pçteﬅ, vt
id fiat, niſi ratio Cum lege morali, quae in mera idea
Verſatur, cauſam efficientem còniungat, -quae aflioni
ad eam ínﬅitutae euentum conﬅituat ſummis finibus
noﬅrís maxime conſentaneum, ſiue in hac vita, ſiue
aliqua futura. Igitur remoto deo, mundoque nobis
nunc ideae
tutis llaud conſpicuo, ſed ſperato,
in rebus vèrſantur, ſplendidae
Omnium illaecoñct1~'
omnino vil',
probatione atque admiratione digniffimís illis quidem,

ſed Parum ídoneis' ad nos ud officium faciendum impel- .
lendos ﬅimulandosque, quandoquidem illa’e haud vui
, verſum finem attingunt, cuique naturae rªtionique' na
turalem, eademque illa ratione Pura e'x anticipatiqne
conﬅitutum et neceffarium.
l
Felicitas ſola, Permultum abeﬅ, vt rationi bònum

perfeíïifl’ímum videatur. Illam ratio haud Probar (vt
eam cumque appetítio exoptauerit), -niſi coniuncta ſit
cum ﬅudio ſe diguum felïcitate reddendi, id eﬅ, Cum
obedientiª morali. Virtus ſola, 'cum eaque ſolum ſe
dignum felicitate componendi ﬅudium, permultum abeﬅ,
vt bonum Perfectum abſqlutumque vidcatur. Qllºd "º
cqnſiciatur, eum, qui, feſe haud‘indignum felicitatéª
gefferit, Poſſe, oportebit, ſperare, illius faſe fúturum\
eſſe Participem, Ipſa ab Omni peculiari ﬅudio Libera
ratio, ſi, nullo reſpectu habito Commodi Proprii; locum
caperetvcuiusdam naturae, quae omnem félicitatem
Poſi'et diﬅribuere, hauds aliter Poterit iudicar‘e; nam-ï
- que in idea practica amb-ae Partes neceffario ſunt con
’ _iun&ªe, ita tamen, vt ſenſe animi morali, qual¡ con-
-- ins IDÉALI SUMMI nom Ssg
ditíonc, primum efficiatur, vt poliit pars effe felicita
tis, non viciffim retro ipe felicitatis ſenſum animi mo
rale. Quippe quod hoc modo non foret morale, et
proinde quoque haud dignum tota feljcitate, quae co
ram ratione nullam nouit aliam circumfcriptioneml
quam quae ex propria noflra aiiione Pendet, virtuti
contraria. . '
lgitur felicitas in aequa proportione virtutis natu
rarum rationalium, qua illa. ſunt ¡digni, ſola conﬅituit
ſummum bonum mundi, in quo ex praeceptis rationis
Purae, ſed praacicaea animo debemus ac mente locum
capere, quique fane quidem mundus eﬅ tantum intel
ligibilis, ſi quidem mundus ſenſibilis 'de natura rerum
eiusmodi vnitatem finium ſyﬅematicam haud pollicetur,
cuius itidem realitas in nulla poteﬅ re alía conﬅitui,
quam in ſumtione cuiuspiam ſummi boni originarii, cum
ratio in fere confiﬅens, cum omni ſufficientia cauſae
cuiusdam ſupremae ornata, ſecundum perfect‘íffimaªm i
ad_ fines conſpirationem vniuerſalem illum, quamuis in
mundo feniibili nobis admodum abscondituma rerum
ordinem conﬅituit, conferuatquea atque abſoluit.
Atque haec theologia moralis hunc peculiarem
principatum *haber prae contemplatiuag vt neceirario
ad conceptum ducat entis primi vníus, omnium perfe
&iffimi' et racionalis, quod theologia contemplatiua e
rationibus vobieiiiuis nobis ne'monﬅrat quidem, nedum
nobis ponit de eo perſuadere. Neque ením in theolo
gía transfcendentali, neque naturali, quo vsque in ea
ratione ducamur, vllam cauſam quandam rationemue
ſumendi naturam vnam, quam iure poflimus vniuerfis
caufis naturalibus praeponerea easque ex ea proriiis
aptas ﬅatueré. ‘ Contra, cum e ﬅatione vnitatismoralis,
vtpote neceffaria lege cosmica, caufam conſideramus,
quae huic ſola poteft effectum Conſentaneu‘m, proinde
quoque pro nobis vim obligandi tribuere, vna fit fupre- ‘
ma voluntas, necefie eﬅ, quae vníuerſas leges eas in ſe
contineat Qui enim in voluntatibus variis perfectam
finíum vnitatem ínueniemus? Atque illa quidem volun
560 z METHODOLOGIA.. CAP. II. SECT. II.
tas Omni, oportebit, polleat potential, cui, quanta
quanta ſit, natura, eiusque cum virtute’compamti‘ó,
ad eamqup adfcctïo, ſubiecta videatur; ſit ea porro‘
omniſcia, vt' inteﬅinos mo‘tus atque Rdfectio’nes animo¡
rum , earumque pretium internum probe cognitum ha- "
beat; ſit vero etiam ybicumque locorum praeſens, vt
P'roxime adſit Cuique nèceffltati, quªm'ſummum Opti
mum cosmicum requirit; ſit denique aeterna, vt nullo
tempore ille tzmtus tamque udmirabilis naturae liberta
tisque coucentus deficiat, et ſic porro.
\Atquè illa quídem finium conſpiratione vnita.

teque ſyﬅematica in mundointelligentiarum. quí,quam~
vis, vt natura mera, duntaxat mundus ſenſibilis, tam
quam ſyﬅem‘a libertatis autem, intelligibilis mundus, id
eﬅ, moralis (regnum gratiae) dici Poteﬅ, _neceíſario
quoque ad o’mnium rerum ducimur vnitatem ad fines -
* conſpirantem, quibus mzígnum hocce totum efficltur,
ex vniuerſalibus legibus naturalibuê, perindé atque
Prior ex vniuerſulibus necell‘ariisque legibus moralibus, l
P racticzſcl ue ratio cum , contem P latiua c0 P_ulatur.
Mundus tamquam ex vna Idea profectus, oportebllt, pro
\Ponatur, ſi cum illo rationis vſu, fine quo nosmetipſos '
ratione indignos Putaremus, ſcilicet cum'moralí, qui.
omnino idea _nititur ſummi. boni, debeat conſpirare.
Ea re omnis .uaturaé Perſcpútatio dirigétur ad formam
ſyﬅematis finium atque ſcoporum, in ſummaque dilata
_ tiene ſua efficitur Phyſico-theologia. Qúae verºi ªb‘
Ordine morali, tamquum vnitate quadam in naturali- '
bertatis conﬅitute., neque praeceptis extranejs fortuito
ſancita vn-itate, Profecta, conſpirationem fin'inm naçtux
rae ad rationes reuocat, ex anticipationç cuminterna
rerum poffibilitªte neceffario coniu‘nctas arctiffime , e0
que ad theologiam t'ransſcendentalem, quae ideale ſum:
mae* perfectionis ontológicae'pro principio amplectitur
vvnitatis ſyﬅematicae, quo ad leges vniuerſule's neceſſa
riasque naturales vniuerſae res conlunguntur, quippe
'quarum omníum origo ab abſoluta neceffltate pende*:
vnius cuiuspiam auctoris Primi.
D‘E lDEALI SUMMI BON!. 561
Ecquem vſum facerc íntelligentiae Poterímus, ra
tione ipſius experientiae, niſi fines nobis proponamus?
Sed finos ſummi fines virtutis ſunt,eosque ſola poteﬅ nos rá
tio pura docere. His igitur inﬅructi, ad ductumque il~~
lorum, ipſa naturae notitia vti haud conuenienter poffu
mus ratione- cognitionis, vbi haud ipſa vnitatem ad fines
'conſpirantem natura indiderit; quippe fine qua vel .ipſa
ratione careremus, quoniam nullvam illius ſcholam habe
remus, neque cultura… Per res obiectas, materiam eius
.modi conceptuum miniﬅrantes. Sed vvnítas illa c0nſPi—,
rans cum finibus neceſi'aria eﬅ, atque in natura ipſius ar
bitrii conﬅituta, quae proinde, condítionenivſus eiusin
fingulo continens, eſſe necell'e eﬅ, atque" ita auctio trans,
fcendentalis cognitionis noﬅrae ra‘tionalishaud cauſa f0-,
ret, ſed tantummodo effectum conuenientiae finium Pra
cticae, quam nobis iniungit ratio Pura.
Quamobrem hiﬅoria rationis lmmanae oﬅendit,

Priusquam conceptus morales .Purgati ſatis conﬅituti
que effent,
'dem vnitasqueprincipiis
ex neceílſiariis finium ſyﬅematica ex iis,cognitio
effet perſpeíka, et qui
nem naturae, ipſamque Partem haud exiguam culturae

intelligentiae in multis aliis artibus, Partim rudes tan
tummodo vagosque de deo)conceptus giÏgnere potuiffe,
Pa‘rtim mii-am indifferentiam ratione huiusce‘ quaeﬅio
nis ohmino_ reliquiſſe. Maior tractatio ideªrum mora
lium, lege moi-ali
ſaria Fada, maxime pura
ªcuit rationem religionis
ad rem noﬅrae
obiecta'm, neceſ
inuitamen-,ct
to, quod capere ex illa cogebatur, Cumque nec‘dilatatae
cognitiones phyſicac, nec i'erae certnequenotitíae trans
ſccndengales (cuiusmodi nullo non tempnre defuerunt),
ad id cnnferrent, tamen conceptum naturae diuinae Pe
pererunt, quem nos nunc rectum putamus, non eo qui
dem, quod veritatis eius !idem nobis fecerit iïatio con
templatiua, ſed quia is cum principiis rationis moralibus
perfecte conuenit atqueconſentit. Atque ita tandem
ſola ratio pura, ſed_ modo in vſu Practico, laude fruitur¡
cognitionis, quam ſola contemplatio duntaxat opinar¡
~ N n
552 i METHODOLOGÏA. CAP. ILSECTſiIL
Poteﬅ, nou vero conﬅituere, ad ſunctimum inuiçamentum'
noﬅrum iungendae, eoque non quidem ad dogma quod:
(lam qdemonﬅratum, attamen ad ſumtionem abſolute ne
ceſiziriam in finibus ſuis effentialibus éonﬅituendae;
Quodfi
venerit, autem ratio
conceptum dicoPractica ad hocce faﬅigium
vvnius cuiuspiam Per
-na'turae pri
mae, illi Prorſus non licebit, vt, quaſi, Omnibus vſus
eius legibus empiricís ſuperatis, ad proximam rerum n0
varum cognitionem'eleuata ſit, ab hocce concept-u pro*
ficiſca‘tur, legesque' morales ipſas ab 'eo dºriuet. Earum
enim ipſarum interna neceﬅítate practica 'ad ſumtionem
ducebamur cauſae cuiusdam in ſeſe conſiﬅe-mis, ſapien
tisue mundi moderatoris, vt legibus illis impertiretur ef
fectio, ideoque cas haud Poffumus ad hanc vic‘iﬅím vt
fortuitas atque a ¿ſola voluntate deriuatas ſpectare, in
Primis ab ea voluntate‘, de qua ne cogitationem‘quidem
haberemus, niſi eam legibus illis conuenienter fox-maﬅe
mus. Quousque iure nos ducere ratio practica Poterit,
actioncsnumquam Propterea debitas habebimus, quod
in diuinis praeceptis ſint,ſed ideo Cas pro Praeceptis diui-_
nis reputªbimus, quoniam interne ad eas obligati tene
mur. Libertatem, vnitate cum finibus conſpirante ma
giﬅral, ex Principiis rationis diſcemus, nosque non volun
tati diuinae conſentaneos credemus, niſi quatenus legem
moralem, quam ratio nos ex ipſa natura aé’cionum 'edo
cet, ſanctam habeamus, illumque(deum) colere eo ſolo
a’rbitremur, v_t 'lionum cosmicum in nobis atque in aliis
promoueamus. Itaque theologiae moralis vſus duntaxat
immanens eﬅ, ſcilicet, vt, cuius cauſa in hoc mundo
cſionﬅituti ſumusç‘ curemus, Propterea quod- fijﬅemati
conuenimus vniuerſorum finium , neque fanatica, aut
adeob temere ducem rationcm’ legislatoriam in vita ho
neﬅe degenda deſerªmus,’quo Proxjme ad ideam naturae.
ſummae ducem illum iungnmus, vnde vſus exſiﬅeret
transſcenffins, qſiuo perinde, atque vſu ſolius contempla-
tio'nis, vltimós rationis fines Peruerti ac perdi, neceffe eﬅ.
DE OPINIONE, SCIENTIA ET FIDE. 563
cantibus inirrornbs PURAS
x SECTIO-TERTIA.
i .De opinione,ſcientia etfide.
Adſenſus res eﬅ in inteuigentia noﬅra, quae iniit-a

tionibus potefl obiectiuis pofita efie ſed etiam Cauſas ſub
ïefliuas requirit in animo iudicantis. Si iudicium cui
que Prnbªtur, qui ratione vtitur, cauſa eius obíectiue
idonea eﬅ, adſenſusque) tum dicitur perj/ïmſio adveritatem.
Qui cum in fingulari ſubiecti natura fundamentum habet,
i pez/¡¡aſia rrroma vocafur.
Perſuaſio erronea cernitur in ſola ſpecie, fi quidem

iudicii ratio, quae tantummodo ineﬅ in ſubiecto, pro ob
ieaiua reputatur. lnde eiusmodi iudicium feparate va
let priuatimque , neque adſenſus poteft communicari.
Sed veritas pofita efi in conuenientia cum re obiecta, cu
/ ius proinde ratione iudicia cuiusque inteliigentiae con
ſentían!: inter ſe, necefie eﬅ. Adſenſus, verane an er
roneu Perſuaſio ſit, quaedam quafi obruffa proinde, ex
trinfecus. eﬅ poffibilitas‘illum cum aliis communicandi,
adſenſumque communiter cuiusque hominis rationi Pro
batum videndi; tum enim ſaltim licet fufpicarh cauſam
çontemtus iudiciorum omnium , vtcumque varietate ab
ſe inuicem ſubiccta diﬅent, Poſitam in cauſa communi
fore, nimirum in re obiecta, quacum proinde vniuerfa
conſenſura eoque iudicii veritatem probatura vida*
antur.
quocirca perfuafio erronea a vera haud fubieaiue

quidem poterit diﬅingui, ſi ſubiecto adſenſus, duntaxat
qua
quodphaenomenon fui ipfius
ſivero in rationibus animi,
illius, ob Probatis,
nobis oculos verſetur;
in alio
rum intelligentia facimusj an in aliena ratione idem ef
ficiant, atque in noﬅra, periculum in adiumento verfa
tur,- ſubiectiuo quidem tantummodo, quo haud vera qui
dem perſuaſio efficiatur; attamen folus iudicii'valorzſe
/
.y 5,64, - M’ETHòDOLdGiA. CAP. II. SECT. III.
‘ l
Paratus priuatusque, hoc eﬅ, quiddam‘ in, eo , vquod nie
ra erronea Perſuaſio ſit, aperiatur.
Si praeterea cauſae iudicii ſubiectiuae, quaspro ra
tionibus eius obiectiuis ſumimus, explicari poﬅint, ideo
queadſenſus fallax, tamquam euentum quoddam in ani~
mo noﬅro explanari, ita vt haud opus habeamus condi
tione rei obiectae, tum ſpeciem denudabimus, eaque '
non amplios decipiemúr, quamuis ſemper adhuc c'erto
quodam gradu tentabimur, ſi cauſa ſpeciei ſubiectiua na
turªe noﬅrae adbaereat.
Nihil quidquam Poffum adſerere, id eﬅ. Pro iudi
l cio cuique neceffario Probato enunciare, quam quod me
certum facit. Perſuaſionem mihi ſeruare poffum, ſi
memet in ea bene habeam, neque eam tamen , Praeter
me, nemini Probatam velle potero, neque debebo.
. IT
’ Adſeuſio, ſiue valor iudicii ſubieflluugratione per
ſuaſionis verae (quae eadem obiectiue valer), gradibue
hiſce tribus conﬅat: et opinimw, et ſide, et fiimtia.
Opim'o cernitur in adſenſione cum conſcientia et ſubieffiue
et obiectiuel1audidonea.Quae poﬅerior cum tantum ſubie
&iue idonea eﬅ, ſed ſimul obiefliue ¡haud idonca puta
tur, tumfider appellatur. Tandem adſenſio cum ſubie
&iue tum obiectiue idonea diciturfiimtía, Ratio ſub~
iectiue idonea vocatur jjeifimſio (reſpectu mei ipſius), ſed
obieíiltiua, m‘titudo (ratione cuiusque). In illuﬅrandis
conceptibus tam facilibus hand morabor.
_ Licebit numquam, vt opiner, niſi ſaltem aliquid
fiz'nm, cuius ope iudicium mel-e problematicum cum ve
ritate coniungatur, quae coniunctio, minu’s plena qui~’
¡dem, ſed tamenplus quam ſictio arbitraria videtmj.
Praeterea legem eiusmodi coniuníiionis, neceffe eﬅ, ve
ram eﬅe. Quandoquidem , ſi vratione e‘ius nil niſi opi
nionem habeam, omnia tantummodo in Iudo verſabun
tur Phantaſiªe, fine vila ad veritatem adfcctione, In
indicando ex ratione pura nullo Pacto licet opinan'.
Nam, ªquoniam iudicia illa haud ,rationibus' fulciuntux
DE OPINIONE‘, SCÍENTIA ET FIDE. ses *ct
.empirícis, ſed vniuerſa cognoſci debent ex anticipado

nc, vbi eunGa neceffaria ſunt, principium coniunctionis
et vniuerfalitatem requirit et neceſïitatem, proinde ple
nam animi firmitatemj alioquin nullum prorfus poteft
ad veritatem iter inueniri. ldcirco abſurdum eﬅ, in
matheſi pura opinarí; ſcire nos, opo'rtebit, aut ab omni
nos iudicio coútinere. Paríter cum decretis moralitatis
comparatum vidctur, vbi non ad ſolam opinionemi ali
quid licitum elſe, actionem nobis licet audere, verum
nosmet illud oportet ſcire.
In vſu rationis transfcendcntali e contrario fane

quidem opinari parumigitur
mere icontemplatiuo eﬅ, hoc
ſed ſcire‘nimium. Reſpectu
loco onmino non poflu
mus iudicare; fi quidcm rationes adfenfus ſubiectiuue, .
quemadmodum eae, quibus fides potefl effici, in quae
:ﬅionibus contemplatiuis nulla funt dignae zipprobationel
cum ab omni ope empírica haud ſe fuflinere liberae Poſ
ſint, neque cum aliis aequali modo communicari.
\
Verum adſenſio theoretice haud idonea non poteﬅ nifi

reſpectu practico fides appellari Hic ſinis Practicus au
tem vel dexteritatiy eﬅ et ſolertiae, vel moralitatix, illius i
ad fines arbitrarios fortuitosque, huius ad abſolute necef
ſarios.
Fine femel propofito et conﬅituto; conditiones eius
attingendi hypothetice neceffariue ſunt. Haec necefli
vitas ſubiectiua eﬅ, ſed tamen tantum comparatiue idonea,
fi' nullas omnino alias conditiones'norim, quibus finis
queat fçriri atque attingig ſed eﬅ fimplicitera et cuique
idonea, ſi certo ſciam, neminem Poſſe alias conditiones
nollea quibus ad finem propolitum ducamur. .In cauſa
priori ſumtio mea adſeuſioque certarum conditionum fi
,des duntaxat fortuita eﬅ, in poﬅeriori autem neceifaria
Medicus ſi in aegroto, , qui in discrimine verſatur, artem
debeat experiri, ſed morbum haud nouerit: Phaenome
;na examinatr quoniamque melior czmfalatetj phthi-i
'ſin efle iudicat. Fides eius in fuo ipfius iudicio fortuita
I
566 METHODOLOGIA. CAPJI. SECT. m.
eﬅ, aliús fortªſſe mclius coniecerit. Eiúsmodi fidem
fortuitam,‘ quae vere remediorum vſui ad afliones cer
tas fundamepto eﬅ, ſidem dico' pragmaticam.
Vfitata quaſi ObruſTa: vtrum ªliquid in ſola perſua

fione putatitia, an Certe ſubieé’ciua, id eﬅ, in ſide firma
verſetur, eius, quod quis adſerit, ctrtatio eﬅ. Saepe
numero accidit, vt quis ſentencias ſuperbia tam conſi
denti atque inflexibíli pronunciet, vt omnem erroris me
tum prorſusdepoſuiffc vidçaturz Sed certatioue pérceL
litur. Nonnumquam ſatis eum perſuaſïonis videmus
habere, quae vnius aurei pretio, non vero decem, Poſ
{ït aeﬅimari. Vnius ením pignore certauerit, ſed in d’e’
nis‘ perſentiſcít demum id, quo’d antea non animaduer‘
terat, ſcilícet ſacilepoffe fieri, vt errauerit. Si cogita
tione fingas,tibi de totius vitae ſa‘lute PignoIje Certandum
eſſe , iudicium ſuperbiens admodum minuetur, admºª
dum metues, atque ita demum inuenies, ſidem tuam 'vs'
que eo hand quaquam _peI-tinere. ‘ Atque ita ſides prag
matíca vno tantummodo gradu gaudet, qui pro variaín
vitamenti ratione, quae ea in radeprehenditum vel ma
gnus eſſe poterit, vel etiam paruus; ‘
Quoniam autem, etigmſi ratione rei obiectae ni!

quidquam Poffimus ſuſcipere, proinde adſenſin 'mera
theoretic'a ſit, tamen in multis cauſis ihffitutum quod
dam cogitatione poffumus, animoque fingere; cuius n0~
bis rationes elſe idoneas opinamur, quibus certitudo
'rei conficiatur, in iüdiciis mere theoreticis cértum
quoddam praE’cícï analogon eﬅ, ad cuius adſenſioñcm ap
Probationemque verbum ſide¡ quadret, quªmque ſidem
Poffimus dactrinalem vocare. Quodſi fiel-i_ Poſſet, vt vlla.
quapiªm experientia conficeretur, quouis certªuerim Pi
gnore, Vllam cette quampiam ﬅellarum, quas conſpici
mus, errantium inhabitari. ',QuaProPter dico, non ſola
eﬅ opinío, ſed firma fides (cuius 'de veritate permultis
vitae commodis contenderem), etíam caeteros ,mundos
Ï inhabitari. . . l
DE OPINIONE, sumam ET FIDE¡ . 567
Atqui fateamur, necefie eﬅ, locum de exfifientia
dei ad fidem doPtrinalem pertinere. Nnmque, etfi ra
tione cognitionis mundi theoreticae nihil conflituere poſ
fim, quod hanc cogitationemi vt conditionem explªnªn.
dorum mundi phaenomenorum, neceirario Ponat, Po
tiusque ita debeam ratione vti, quafi .vniuerſa. duntaxat
natura contíneantur; tamen vnitas finibus co‘nſcntanea
tanta lex eﬅ vſus rationis ad naturam, vt, cum experi
entizl eius :'ei,exem la lar e ro onat I ea nullo modo
queam praetermittere. I-Iuiusce vnitatis autem nullam
noui legem aliam, quam illa mihi ducem ﬅatuat Perſcru
tationis naturae, quam ſi ſumam, fummam quandam
intelligentiam omnia ex finibus fapientiflimis ita ordinal'
ſe. Ergo conditio efl cuiusdam fortuiti quidem conlilii
ſcopique, ſed tamen haud leuis momentij quippe vt du
cem habeam in peruefiiganda natura, ſapientem mundi
auctorem quendam ſumendi. Euento periculornm
meorum faepenumero quoque vtilitas huiusce ſumtionis
firmatur, neque quidquam-potefl liquido contra adſerri?
meknullum iuﬅo minus dicerea ſi adſenſionem meam vo
care vellem opinionemy verum in hac ipfa ratione theoe
retica dici poteﬅ, firmiter me deum credere; bum
vero haec fides ſenſu ﬅricto tamen haud practica eﬅ, ſed
fides doarinalis dicenda, quam theologia naturae (phyſi-.
co-theologia) neceffario vbique debet efficere. RatiOne
eiusdem ſapientiae‘, habito ad Praeﬅantiffimam humanae
naturae exornationem reſpectu, ad breuitatemque vitae
illi parum confentaneam. itidem poterit ratio idonea fi-k
dei doctrinalis futurae vitae animi humani inueniri.
\l
Vocabulum fidel in eiusmodi cauſis oratio eftmode

fliae obieﬅiue
imaea ſubicctiueſpectatum, fed fimul
conſideratum. tamen
Si hoc fiduciae fir
'loco adfenfionem
theoreticam vel modo hypotheſin díxe'rim, quam iure

-poffem ſumere, ea re fidem meam iam adflringerem , de
natura caufae mundi mundoque futuro maiorem memet
notitiam habere1 quam reapſe poffem oﬅendere; quod
enim/vel pro hypothefi modo ſumſero, de eo certe quo
y r
Í
56s METHODOLOGIA. CARM. SECT.III.X

ad pròprietates eius tantum, oportebit, cognouerim, vt. ha_
hand conceptm illius fingendus ſit,ſed tantum eius eng/ſien'

tia comininiſcenda. i Vocabulumſidzi afutem tan'tummo‘
'do du’ctum ſpectat, quem mihi praeﬅat ide-¿1, vimque
ſubiectiuam in promouendis actionibus meis rationalibus,
quo in iis retineor, etiamſi reſpecta contemplatiuo ne‘
'queam eius rationem reddere. ‘
Veict-um fides mere doctrinalis quiddam in ſe conti
.net, quo efficitur, vt e’a quodammodo‘imhecillis atquè
inſirma nonnumquam claudicare ac vacilla‘re videabur;
-ſaépenumero difficultatilfus, in contemplatione obuiis,
ab ea diuellimur , quamui's ſemPer neceſſario ad cam rc”
vertamur.
Longe aliter cor’nparatum eﬅ cum fide morali. Ibi

enim abſolute neceffarium eﬅ, vt fieri debeat \aliquid,
nimirum, vt legi morali ex-omni Parte obediam, Finis
'hoc loco neceffario conﬅitutus eﬅ, vnaque duntaxatª,
quantum equidem intelligam, Poteﬅ elle conditio, qua
hicce finis Cum vniuerſis fiſinibus cohaeret, valoremqu’e
Practicum habet, ſcilicet deum eſſe mnndumquc futu
rum: ’íam\ Prorſus certus ſum, eﬅe neminem , ,qui alias
conditiones nouerit, quae ad eamdem finium vnitªtem '
ducant ſub lege morali. Cum autem Praeceptum mora
le fimul mea 'norma' ſit (vti ſane, vj: illa eſſe de
beat, ratio Praecipit), non potero non exfiﬅentiam dei
futuramque vitam credere, certusque ſum, nullum quid
quam
.
eſſe, quod hanc ſidem
,
queatlabefactare,
,
quoniªm Q
eo IPſa decreta mea moralla corruerent,qu1bus me non POL?,
ſum abdicare, quin in me¡ ipfius bdium incurram, milli
que ipſi deteﬅandus abominandusque videar.
Tali modo, irritis Omnibus ambitioſis conſiliis ra

tionis vltra terminos vniuerſae experientiae circumua‘
gantis, ſatis adhuc relinquitur, ita vt ſit, cur reſpect);
Practico fimüs contentí. Sane 'quidem nemo Poten’t
gloriari: ſe, deum eſſe, vitamque futuram,‘ſèire; ſi
R
\
DE OPINIONE, SCÍENTIA ET FIDE. seg

quidem, ſi hoc ſciat, is ipfe erita quem diu quaefiui.
omnis fcienltia (quae rem attingit foli rationifubieaamj .
cum poſictem,
Íare aliis poteﬅ‘c‘ommunicari,
illius inﬅitutione et
tamproinde quoquefcien
miro modo ſpe
tiam meam dilatari. Minime, Perſuaſio cernitur in

certitudinea haud illa quidem logica, ſed morali, quam
cum polita in cauſis ſubiectiuis (ſententin animi moralij
fit, ne quidem dicendum eritz mox-aliter certum eﬅ,
deum eſſe, et ſic porro', ſed potius, equidem moraliter
certus ſum 'de illis rebus. Hoc eſ’c: ſidcs, qua “deum
eſſe Perſuaſus ſum, mundumque poﬅ hunc alium, cum
ſenſis animi mei moralibus ita contexta eﬅ atque con
cxeta, vt, quo minus metuendum ſit, ne fenſa ilia
Aanimi Perdam, eo 'minus mihi fidem illam 'vmquamx
Poſſe eripi.
Vna, quae in ea re ineﬅ, difficultas cernitur in eo,

quod haec fides rationalis conﬅituta in ſumtione effe dica
tur fenforum confiliorutnque animi moralium. Quam ſi
mittamus aliarnque fidem ſumamus, quae reſpectu legum
moralium prorfus foretvindifferensj quam ratio propo
nit, quaeﬅio tantummodo ſubiecta contemplationi erity
et tum quidem rationibus firmis ex analogia poterit, non
iis, quibus pertinacifiima cedere dubitatio deberet, fuf
fulciri *). Sed in hisce quaeflionibus nemo homo va
cuus eﬅ omni inuitamento. Namque, etiamſi a moralí,
per defectum boni animi, díuellatur; tamen in hac cau
fa fatis multa relinquuntur, quibus efficiatur, vt et
x .A
ab Humanus animus (quod, ex mea quidem ſententiª, in qua
~ que natura ratíoneque neceirario euenít) naturale quoddam
q inuitamentum capit oblectationemque exmoralitate, etiam
ſihaud indiuiſum fit, practíceque praeponderans. Firme
tis ¡ﬅud inuítani'entum atque augeatís, et rationem inuenie
tisbadmodurti docilem atque adeo ſapíentiorem, vt cum pra
ctíco pellit contemplatíuum inuitamentum coniungig Sin
autem haud curabitis, vt ante, certe in via dimidiaa bonos
homines efficiatís, eos quoque numquam homines efficie
tis ſincera crecientes! 1
\ t v \
l o
a¡
57º METHODOLOGIA. CAP. Il. SECTJH. '

' exſiﬅentiam diuinam metuat, et vitam futuram. Quo quiſi
dem nihilamplíus requiritur,’ quam ut certe nullam queat '
certiz‘udinem obtendere, null-am eiusmodi naturam effe, nul
lamque vitam' .futuram, cuius vtriusque, ſiquid'em ex ra
tione ſola deberet,- proínde apodictice, euinci, Poffibili
tas ,ei foret probanda, quod cette quidem nemo ſanus
homo poteritl ſuſcipere. Id fides uegatiua foret, qua
non quidem moralitas animusque probus poffet, ſed ta.
men eius analogon effici, nempe eruptio malorum ma
xlme reunen. , z
At num haec omni’a ſunt, dixerít quispiam, quae

ratio Pura efficit, dum proſéeflus aperit vltxta termi
nos experjentiae? nil niſi duos fidei afticulos? tantum
et intelligentia communis potuiffet efficere, neque taz
men philoſophos ea* de re Opus habuiffet conſulere!
Hoc lo’co haud efferam laudibus, quam‘optimo

de ratione humana meruerít Philoſophia opera 'criticas
'ſuae labore Plena; licet in euentu merita eius duntaxat
inucnirentur negatiua; quippe qua de re capite ſe
quence nonnulla dicentur. An vero Poflulatis, vt, quae
honjines vniuerſos ſpectat, cognitio intelligentiam hu
manam ſuperet, a ſolisque Philoſophis aperiatur? Id
ipſum, quod vos reprehenditis, opçime confirmat ve
ritatem eorum, quae hàctenus adſeruimus, ,cum illa
aperiat, quae initío haud poçerant praeuideri, ſcilicet,
naturam in iis, quae hominum fine diſcrimina inter
ſunt, nullius poffe donorum diﬅributionis incu‘zpari ﬅu
dio factae aut inuidia, ſummamque philoſophiam ratioª
nc effentialium humanae naturae finium non poffe Pro:
gredi amplios, quam indicationem, int‘elligentiae vel
maxima communi vulgarique copceffam. '
'l
x ARCHITECTONICA RATIONIS PURAE. sin
METHODOLÓGIAE TRAN'KSCENDENTAIAS
CAPUT firmum
Architefionica, ratio-ni¡ parata
Architeaonicam artem dico ſyﬅematum. Cum’ \l
vnitas ſyﬅematica in iis cernatur, quibus cognitio vul-f

gai-is demum efficitur ſcientia, id eﬅ, e ſola congrega
tione illius reddatur ſyﬅema, architectonica- verſatur' in
dotcttrina eorum, quae ſcientiam conﬅituunt in cogni
tione noﬅra in vnliuerſum, et proinde illa neceirario pert
tinet ad methodnlogiam. ſi
Ratione gubernatrice haud licitum eﬅ, cognitio

ne? noﬅras rhapſodiam efficerel ſed ſyﬅems., oportebitp
conﬅituant, in quo ſolo fines illius effentiales firmare
poffunt ac promouere. Sed (yﬅemu vnitatem dicor
cognitionum variarum ſub vna idea copulatarum. Quae
quidem in conceptu verſatur rationali de forma cuiusn
dam totius, quatenus eo et variorum compagesyet 10-'
cus partium inter ſe inuicem ex anticipatione conﬅitua
tur. itaque conceptu rationali {cientifico inis contine
tur et forma totius, cum eo congruentis. Vnitas finisl
ad quam vnjuerſae partes in eiusque idea et ad ſe inuiv
ccm funt adfefiae, efficit, vt quaeque pars in cognitio
ne reliquarum poffit deſïderarí, nullaque adiectio for
tuita, quantitasue perfec/izionis infinita, quae haud ex
anticipatione ſuis circumſcripta limitibus teneatur lo
cum habeat. Totum igitur 'in artjculatione cernitura
non coaceruatione, creſcereque potefl per intus ſuſceptio- i
nem, non vero per appoſitionem, inﬅar corporis ani
malis, cuius incremento nullum membrum accedit, ve-.
rum, proportione haud mutatn, quodque eorum ad ſi*
nes ſuos robuﬅius efficitura aptiusque.
Iam ideae opus eﬅ, ſchemate, hoc eﬅ varietate atque

ordine partium ex anticipatione per principium fimq con
ﬅituta. Schema, quod haud ex idea, id eﬅ, e finelrªtlonls,
572 ' METHODOLOGIA. CAP; III.‘
fed empírica, 'e finibus fortuito obuiis (quorum humerus
haud antea ſciri potefl), defcribiturj vnitntem miniﬅmt
technícam, id vero tantummodo idea exoritur (vbi ratio
fines ex anticipatioue proponit, neque empirice exfpe
flat), conftituit architect'onimm. Non technice, ob
fimilitudínem va‘riorum, vſumque fortuitum cognitio
nis intfingulo ad varios externos fines arbitrarios, fed
architePconice, per adſinitatem deriuationemque ab vno
quodam fine ſupremo atque interno, quo efiiciturj vt
demum eſſe totum queat, illud oritur, quod vocamus
‘ ‘Icientiam, cuius fchemate monogramma partitíoque .to
tius, ideae conuenienter, id eﬅ, ex anticipatione, ne
ceſſe eﬅ, Contineri, illudque ab omnibus aliis certo at
u’ g 'Í' I I u Í '
que ex principiis dlﬅmgul. ‘
Nemo inﬅituir ~ſcientíam coriiizitiierea niſi idea

quaedam fundamenta fit. Sed in ea elaboranda ſchema
atque adeo definitio, quam initio ﬅatim ‘ſcientiae fuae
proponitl v\Pen-mm ideae fuae reſponder; quippe quae,
inﬅar furculi, iu ratione ineﬅ, in quo vniuerfae Partes
adhuc valde inuolutae ‘latent, obferuationique micbro
fcopioue vix conſpiçiendae. Idcirco artes atque ſcien
tiae, quoniam omnes e-ﬅatione certi cuiuspiam innita
menti lgeneralis excogitantur, non ex defcriptione,
' quum auctor earum de iis facit, verum ex.idea, quam
ex vnitate partiuma quas collegit, naturali, in ratione
ipfa conﬅitutam videt-, definiendae funt conﬅituendae
que. Tum 'enim inueniemus, auaoremyet faepe
numero etiam ſectatores eius ſeriffimos, circum ideam
oberrarc, quam fibimet ipſi non potuerint reddere dilu
cidam, ideoque Propriam materiam, nrticulationemque
(vnitatem ſyﬅematicam) terminosque fcientiae et car
ceresr conffituere. -
Maium eﬅ, tum demuml poﬅeaquam diu, duce

‘idea quadam in nobis abſcondita, multas cognitiones eo
'fpeaantes, tamquam materiam, rhapſodice collegeri
mus, atque adeo per longa temporum intenualla tech
l
'ARCHITECTONICA imm-iouis PURAE.- 573

nice compoſuerimus, tum demum effe nobis copiam poſ
ſe, ideam in clariore luce co'nſpiciendi, totumque ad
rationis fines architectonice delineandi. Syﬅemata,~ in-_
ﬅar vermiculorum, per generationem aequiuocam, e '
ſolo confluxu conceptuum collectorum , primo mutil-.lta,
ſubindea Plena videntur formata, quamuis
iſchemu tamquam fui-culus origiuarius , in vniuerſor’um
ratione cffet
ſola ſe ipſam explicantea atque idcirco non folum quod
que pro ſe ea idea articulatum, verum etiam praeterea
omnia inuicem ſim: vicifiima velut articuli cuiusdam to
tius, in ſyﬅemate cognitionum humanarum fini conue
nienter coniuncta, architectoúicamque concedunt vni
vez-ſae humanae ſcientiae, quae hoc temppre, quo tanta
materiae copia colleEïa, aut e minis collapſorum aedifi
ciorum capi poteﬅ, non folum elſe poteft ſed haud ita
quidem difficilis foret. Hoc loco abfolutione laboris
noſ‘rri contenti fumusj ſcilicet, vt: archifeñanimm vni
verſae cognitionis ex ratione pura delineemus, ab eo
loco incipientes, qui communis radix noﬅrae cognitio
nis díſpeſcitur ﬅirpe duplici , quarum vna ratio eﬅ. Sed
hoc loco rationem dico vniuerfam facultatem cognoſcen
di fuperiorem , et proinde rationale oppono empii'ico.
/
deum ab vniuerſa cognitionié materia, obiectiuc

fpeSiataa memet contineo, tum vniuerſa cognitiol ſub
iectiue conſiderata, aut hiﬅorica eﬅ, aut rationalzlr. Co'gª
nitio hiﬅorica cernitur in notitia ex ¿latir, ſed rationa
lis in cognitione ex principz’ir. cognitio originaria data
fuerit, vndecumque fit, tamen illa in eo, qui eam pof
fidet, hiﬅorica eﬅ, xſi modo tantum -cognoſcatz quan
tum alibi illi datum ſit, fiue illud ei per experientiam
proximam datum ſit, ſiue per narrationem, fine per in
flitutionem (cognitionum vniuerſalium). quamobrem
illia qui ſyﬅema philoſophiae quoddam, veluti Vúolfia
num, proprie edidicit', etiamſi vniuerſa dedi-etu defiq
n'itiones atque urgumehta, vna cum partitionc totius
diſciplina?, optime calleat, omniaque in digitis dinu
mer-are queat , non eﬅ nili plena cognitio [If/Zorita philo
\ .l t I
574- v METHODÓLOGIA. CAP. III. -
ſophiae Vuolfianae; tantuni ſcit modo atque íudicat,

e
quantum ſibi datum ac prbpoiitum eﬅ. lmpugnetis
aliquam eius deſinitiouem, et n'eſcict, vnde alia potiatur.
Efformat ſe ad rationem alienam, ſed facultas effor
mans non eadem eﬅ .cum generante, id eﬅ, cognitio in
eo non orta e ratione eﬅ, et, quam-quam obiectiue ſame
quidem cognitio ſuit, tamen ſubiectjue duntaxat hiﬅo
'rica videtur. liane arripuit tenuitque, hoc eﬅ, did¡
cita cereamque is refert imaginem hominis viui. cogni
tiones rationales, quamobíectiuªe ſunt (id eﬅ, initio
poffunt ex propria hominis duntaxat ratio-ne exſiﬅere),
tantummodo tum folum etiam fubieaiue poflunt hoc
nomine inſignïri, cum e fontibus rationis vniuerfali
bus, vnde et critiça, quin ipfa eorum, quae didicera
mus, repudiatio poteft Oriri, hoc eﬅ, e principiis hau
'ﬅªe videntur.
Iam vniuerſa rationalis cognitio aut e conceptihus

eﬅ, aut e conceptuum conﬅructionc; illa philofophica
diciturj hªecmathematica. Ac de interno vtriusque
rdifcrimine iam fupra capite primo difputauimus. Pro
inde cognitio quaedam obieilziue potefl philofophica effe,
et tamen ſubiectiue hiﬅorica eﬅ, quemadmodum in ple
risque tironibus1 atque in vniuerſis, qui numquam vl
tra ſcholum fapiuntj et per totam vitam tironeswma
vent. lnterim tamen mirum eﬅ, cognitionem mathe
maticam, prout eam didicerimus, nihilominus et ſub
ieaciue ſpectatam pro cognitione polfe rationali valere,
in eaque diſcrimen non quoniam
elſe, quodfontesicognofcendij
locum habet in philoe
ſophica. Cauſa eﬅ,
quibus folus potefl doctor haurire, nuspiam alibi, nifi
in principiis rationis effentialibus et veris, ſunt, ideoque
nuspiam aliunde poflunt atirone capi, nec fere difputarii ’
atque hoc quidem propterea quoniam hoc loco vſus ratio
nis in fingulo ſit tantummodo, quamuis tamen ex antici
Patione, nempe in Pura, et ob eandem ipſam cauſam er
roribus vacua, viſione,\omncmque et illuiionem arcet, et
erxorem. igitur omnium omnino artium rationalium (ex
1
ARCHITECTONICA RATIONIS PURAE. 575
ªnticipatione) ſola mathefis difci poteﬅ, neutiquam ve
ro philofophia (niſi hiﬅorice fiat), ſed, quod rationem
, attinct, maxime duntaxat philoſòplzari.
p Syﬅema vniuerfae cognitionis philofophicae ergo
philofophia eﬅ. quae quidem obieetiue fumenda eﬅ,
fi illam intelligamus archetypon diiudicationis vniuer
forum philofophandi periculnrum, quod ad quamque
philofophiam fubieitiuam diiudicandam facere debeat,
cuius ﬅructura faepenumero tam varia tamque mutabio
lis eﬅ. Atque hoc modo philofophia in ſola ideas verfa
tur fcientiae cuiusdam poffibilis, quae nuspiam data in
fingulo ac propoſita eﬅ, cui autem in variis viis cona
xnur appropinquare, donec vnus ille, per ſenſum ad
modum oblbletus, trames aperiatur, et ectypon huc vs.
que praue expreíſum, quantum homini datum e'Ijit, pro
totypo poffitvadſimilari. Vsque ad illud punctum 'tem
poris nulla difci philofophia poteritg vbinam ea eﬅ?
ecquis illam pofiidetP et qu-.mam in re potefl agnoſcí?
Duntaxat difci potefi philofopharL id eﬅ, donum ratio
nis in fequendis principiis illius vniuerfalibus in certis
quibusque praefentibus periculis exerceri, ſed femper
tamen faluo rationis iure, illa ipfa in fontibus eorum
explorandi, confirmandique aut reprobandi.
vsque illud autem tempus conceptus philofophiae
efi modo conceptmſchohzflicm, nimirum ſyﬅematis cog
nitionis, quae, qua ſcientia, tantummodo quaeritur,
ita tamen, vt ne qúid amplios, quam vnitatem huius‘
fcientiae ſyﬅematicam, proinde Perfection-Em cognitio
,nes Iogicam tibi habeas propofitam. Eﬅ autem Pra‘eter-.
ea conceptu: conm'cm, qui huic nomini vsque quaque
. fundamento ſuit, praefertim ſi illum quafi perfona in
duerentj atque in ideali pliilofophi filii ro prototypo
proponerent. Atque hocce reſpecto philofophia eﬅ
ſcientia vniuerſae cognitionis ad fines rationi humanae
eifentiales referendae (theolngia rationis humanae),
philofophusque non eﬅ artifex rutionalis, ſed legislator
rationis humanae, Sed in hac ſignificatione perquam
576 - i METHODOLOGIAÏ. CAP. III,
ſuperbum foret, ſi quie femel ipfum vocaret Philoſch
Phuma ſibique‘arrogaret, ad prototypon accedere, quod
duntaxat ſitum eﬅ in idea. / .
Et mathematicusp et phyiicuslet logicus, quan
tumuis fuccellus illorum prosper fuerit omnino in cog
nitione rationali, horum in primis in philoſophica, non
ſunt nili artífices rationales. Eﬅ et praeterea doctor in
ideªli, qui illos omnes inllituitl iis pro inſ’rrumentisv
v’titur, ad fines rationis humanae effentiales promouen
dos. Hunc folum deberemus philofophum appellare-g
verum cum is ipfe tamen/ nuspiam, ſed idea legislatio
nis eius vbique in quauis ratione humana inueniaturp
tenebimus ſolummodo poflerioremypropiusque Conﬅi
tuemus, qualem ex hoc conceptu cosmico *) vnitatem
ſyﬅematiçam philofophia e ﬅatione finium Praçcipiat.
Fines effqntiales haud ideo ſunt ſummí, quorum
(in Perfecta vnitate rationis ſyﬅematica) tantummodo
ell-e vnus poteﬅ. y Inde illi aut finem vltimum efficiunt,
aut fines ſubalternos, ad‘ illum neceffario pertinentes.
1110' nihil continetur aliud , nifi tota hominis Conﬅitutio,
eiusque philofophia dicitur 'may-alía Propter hunc prine p
ciPatum, quem capit philofophia trioralis. veteres no
mine Philoſophi fennper denotarunt ſimul atque praeci
pue philofophum moralem 1 ipfaque fpecie externa ſui
ipfius per rationem imperandi efficitur, vt etiamnuml
-quempiam, in circumſcripta ſciqntia, ad certam quam
dam analogíam, Philoſophum appellemus.
Legislationi rationis humanae (philoſophiae) duae
res ſubiectac ſunt, et natura, et libertasj eaque proin
de cum -lex naturae continetur, tum lex moralis, prin
cipio duabus fingularibus diſciplinis, poﬅremo autem
tj conceptus comían: dicitur conceptus, ſpectans ea, quae
quemque neceirario ínuitant; proinde finemſcopumque cu
iusdam artis atque ſcíentíae conﬅímo e cance/ntibusjum/afii
cis, ſi ea tantummodo vt aliqua rationum ad cer-tos fines ar
bitral-ios idonearum conſiderªmr.
ARCHITÏECTONlCA 'RATIONÏS PURAE. 577
' vdò ſyﬅemate Philoſophicoſi Philoſophía naturae vni
verſa, quae adſunt,“ſpectat; phíluſophía morum dunta
xat ea attingit, quae adeffe debent.
z_ Omnis autem philoſophia aut cognitione efficitur era
tione pura, aut cognitione rationuli ex principiis empiricis.
Illa dicitur Philoſoplxia Pura, haec altera philoſophia em
Pirica. ' y
Iam philoſophia rationis purae rurſus eﬅ vel phíg
loſophia Propaedeutices, quae fa'cultatem rationis ra;
tione vniuerſae cognitionis pm'ae ex anticipatione pon
derat'atque examinat., et vocatur Critica; vel ſyﬅema
ratiorllis purae (ſcienytia), vniuerſa (et vera et p'umtitia)
cognitio phirloſophica ex ratione Pura in Contextu ſyﬅe
matico, diciturque metap/zgffim; quamquam hocce n0
meutribui et vniuerſae philoſophiae purae poteritx ad
iuncta critica,
vmquam vt , ex
Po’teruut et inueﬅigatio
anſiticipationeeorum Omnium,
cognoſci, quae
et deſcri
ptio eorum, quibus'cognitionum purarum philofbphica
Íum huiusce generis ſyﬅema efficítur, ab Ómni autem
empírico, itemque mathematicu rationis vſu diuerſa'
ſunt , comprehendatur.
Metaphyſica diuiditur in metaphyſicam yſus ra
tionis contemplatiui, et Practici, .idcoque aut metap/Iy
ſim naturae’eﬅ, aut metaphjffim morúm. …a vniuerſa
tationis principía pura e 'ſolis conceptibus (proinde ex
cluſ! matheſi)huic
continentur; cognitionis theoreticae
ſubictecta ſunt re-rum
principia, omnium
quibus aE’cío
omiffioque ex anticipatione c-onﬅituitur et neceffa’ría effi
citur. _ Atqui moralitas vna eﬅ actionum cum legibus
cnuformitas, quae prorſus poteﬅ ex anticipatione aprin
cipiis deriuari. Inde metaphyſica morum propríe eﬅ
philo‘ſophia pura moralis, in qua nulla anthropologia
(null'a conditio empírica) conﬅituitur. Sed metaphyá_
fica rationis contemplatiuae continetur id, quod angu
ifliori ſenſu metaphyſica dici ſolet; ſed quatenus doctri
na mqrum puru.etiam ad ﬅirpem cognitionis humanae
ot quidem Philoſophicae ex ratione Pura Pert'met, ei
*L Oo
578 METI-IODOLOGIA. CAP. III.
illam denominationem ſeruabimus, quamuis eam hoc los
c0, vt a fine npﬅro in Praeſentia-alienam, in medio
relinquemus. i
Res eﬅ longe grauiffima fumnieque neceſi'aria‘, vc

cognitiones, quae et genere diﬅant ab aliis et origine,, -
ſeparemus, ſolitariasque faciamus, et diligenter cauca-ª
mus, vt ne cum aliis, quibuscum vſu ſolent coniungi/
commifceanturu Quod chemici in lleparandis materiis
faciunt , quodque mathematici in mathefi pura, id mul-p
to magis in officio eﬅ philofophil vt parti, quam pecu
liaris cognitionis forma in vſu intelligentiae circumuao
ganti habet, proprium cuique pretium pofiit contagio*
nemque conﬅituere. Inde faflum eﬅ, vt 'humana ra
tio ex eo inde tempore, quo cogitauitj vel potius inue
ﬅigauit, numquam Poffet metaphyfica ſuperſedere;
nihilominus tamen non poſi'et, fatis ab omni alieno deo
Puratam, proponer-e. Idea eiusmodi ſci'entiae aequalis
eﬅ rationi humanae contemplatiuaeg et quaenam ratio
eﬅ, quae haud contemplet, ſifiue more ſchoÏaﬅico, fiue
populari? Interea fatendum eﬅ, diﬅinctíonem duorum
illorum cognitionis noﬅrae elementorum , quorum alte
rum prorfus ex anticipationein noﬅra poteﬅate eﬅ, nl
terum tantum ex aduentitio potefl vfuque depròmi, in
ipfis ingeniis ex inﬅituto meditabundis, *Perobſcurªm
manſiffe, ideoque numquam potuifiie conflitutionem
terminorum peculiaris cuiusdam formae cognitívnis,
proinde haud veram ideam ſcientiae, quae tam diu, tam—'
que vehementer rationem humanam occupauit, confi
cere. Si dicebaturz metaphyfica eﬅ_ ſcientia principio
rum cognitionis humanae Primorum, eo haud notaba
tur peculiare genus, ſed duntaxat ordo ratione vniuer- .
ſalitatis, quo proinde ab empirico haud poterat diflinguig
namque et in principiis empiricis quaedam generªliores'
ct altioresque ſunt aliisa et in ſerie eiusmodiordinis fubalter
ni (cum, quae prorfus ex anticipatione cognoſcuntur,
non diſcernuntur ab iis, quae ezcadſumto agnofcimusll
vbi fiet ſectio, qua prior pars fuperioresque mícuhª
.ª,
MAGNI‘FICO
ERNESTO PLATNERO
a
SUMMO
ET MEIïlCo ET PHILOS()PHO
HOCOPUSPIEÉEDICAT
4
INTERPRES. e'
O
—.‘
0¡
.\ l
f I
ſk
o
f* I rt
I K…
.o
***o | I
I \f
0- *I
.. I
I
\I
' \
*o
a.
‘ I
ARCHITECTONI-CA RATIONlS PURAE. 5'7‘9".
poﬅeriori et ſubalternïs diﬅinguatur? Ecquid dice‘ífetuïí? b
fi chronologia epochas‘ mundi ita tantu‘m poffet denota—"J
re, vt eas in ſecula prima et ſequentia diſpeſceret’áª
Anne quintum, decimumue ſeculum etiam in' Pr‘imiQ
erit? interrogaretur. Sic iti‘dem ego in'terrogor afi
conceptus extenſi pertinet ad metaphyſicam?" Vos re—_
fpondetis: ita! Hém! 'num etiam conceptus corpprjs‘?
etiam! itemque corporis Huidi? Attendatis, quo haò‘cï
ſerpant; hoc enim ſi lon’gius progrediatur, nihil-eritª.?
quod haud Pertineat ad metaphyſi’cam. 'EX quo i’n'-L
telligítur,ſolo ſubordinationis gradu (ſp’ec-ialis ſub geú’e‘ral’iP
nullos Poffe terminos conﬅitui ſcientiae,~ ſed ex n'ofºuºlz.1
' fententia ſola diffimilitudine originis ac diuerſitate. Quoíèíï
a-utem ideam metaphyſi‘ces‘ conﬅitutiuam ex alía pz‘tirt'çf
obscuraret, in eo Poſitum vídetur, quod "¿ea qua' cogió-if
the ex anticipªtione certam quandam‘ ſimilitudinem_ ha'j‘
bet mathematices, quae quidem, quodjoríginemimiñª'
git' ex- antici-pat’i'onez vtramque adfines 'r’eddit'i'nuicem,ª
quantum autem modum attin’et cognoſcendi 'ex con’ce-l
Ptibuá in illa; comparatum cu‘m modo iudicandi‘yeç‘
conﬅructionem còncept’uum exanticipation-e‘ in hac‘, Prof-z
, inde differentiam cognitionis philoſophicae' 'et mathein'a-ª
ticªe; difflmilitudo apparet tam Perſpic‘ua ac manifeﬅaj ,
quae\vsquequaqu'e 'qu'aſi ſentireturz numquam áu‘téïhï
notis poffet et crite’riïs dilucidis oﬅendi. Hinè’ ítáq‘uei
factum'eﬅ, vt, cum 'philoſophi in íPſa idea ſcienti'ae'ª
ſuae euoluenda'peccſàrent‘, elaboratio illius'nullum Corn-7
ffitutum finem pjoffeè, nullamquecertam normam babe-1
re , ifiique in delineatíone tam arbitrarie facta, viae, quam
inﬅituere-deberent, ignari, ſemperque inter ſe dï‘ffen
tientes de inuentis,~quae quisque in Via ſua aperuiffePu-Í
t'aret, ſcientiae ſuae Primum aliorum,~ tandemque adèoï
ſuum ipſorum contemtum‘ contraherent.
Igitur vniuerſa cognitío pura ex anticipatione, perl
peculiarem cognoſcendi facultatemj, in qua ſola Poteﬅ
illa ſedem ſuam habere, fingularem conﬅituit vnitatem,
et metáphyſica ea Philoſophia eﬅ, quae i-llam‘ cdgniti0~~
nen) deber in hacce vnitate'ſyﬅematica propjnere.- Pars
530,. - METHODOLOGIA. -CAÍ’. m.
eius contcniplatiua, quae íx'ipri-mis fibi ho‘c nome!) Vin
dwauít, quiPPe eſa, quam metaplI-y cam naturae vaca
mus, quaeque vmuerſa, quatcnus -umf (non ea,-~quaq
debe-m; eſſe) , e conceptibus ſub r'ationemvocat, ex antiſi
@Pavone ſic diuiditur. Ñ - u '
ct: …'Metaphyſica ſenſu anguﬅiori ita diaz¡ -eonﬅat ª
pſzz'loſoplzia tramfiefldczntali et phyſiologia rationi¡ puras.
Illav duntaxat intelligentiam con'fiderat, rationcmqufi
ipſªm in ſyﬅemªte‘quodam conceptuum' Omnium ac de*
cretorum, quae res obíeflas ſpeflant in vniuerſum,'ſum-.
tisfirebus nullis, quae datae forent (antología); hace altea
ra contemplat naturam, hoc eﬅ, complexum obiectarum
rerum datarum (ſiue ſenſibu_s datae {int ac Propoſitue,
fine, ſimaluerisffllii víſioniç formae), et eﬅ Proindephyſio
log-ia (quamquam tantummodo rationaſisſi lam vſus ra~
tionisin hacce neturae inueﬅigatione- ratianali'aut Phyſi
çus eﬅ, aut hyperphyfícus, fiue Potiusvel inmune-m, VOL
tranffcmdem. Ille uatur-am attingit, quatenus ílliu-s oogniª
tio-ínfexperientia (-in ſingulo) poteﬅ-adhibeti, alter cam
ſpºªak coni-unflionem rerum experiencias, ſubiectarum,
quae experientiam ſuctperat vniuerſam‘. Huic Phyſíolm‘
giae tmmſfimdenti Proinde aut interna coníunctio .Propo
fit# eﬅ,, aut Externa, quae vero vtraquc transeunt expe
r-ieutiam; illa phyſiologia eﬅ naturae vniuerſae, id eﬅ
cgzmqlogz'a tranffimdçntaíir, haec phyſiºlogía eﬅ contex
tus .vniuerſae‘rerum naturae cum_ natura quadam vltra
;Drum .naturamz hoc eﬅ, tluologiaztramſïszsdzntalir.
l ſpr- ſ ,
»:r- Ï'Contra phyſiologia immanens naturam inueﬅigat

tamq'uam complexum
rum, -proinde rerum
ita, vtiillae omnium ſunt
nobísſidatae ſenſibus obnoxia
ac Propoſitae¡
ſed duntaxat ad conditiones ex anticipatione, quibus ea
-nobis vni-uerſe Poterít Proponi. Cui quae ſubiectae
ſunt, -rorum, duplex genus eﬅ. Vnum eﬅ rerur’n ſenſi
bus extemis ohnoxíarum, proinde illarum comple
xus¡ natura :OI-porta. Alter‘um 'in re verſatur ſen
*fiú ¡mano gmgoſita, anima, omninoquº e cancePt-i
,
ARCHITECTONICA RATIONIS PURAE. 58'!
n l , .
b’us eius conﬅitutims, natura cogttam. 'Metaphyx
fica naturae corporeae dicitur ¡ahyſim, ſed, quia ſola
principia debet cognitionis illius ex anticipatione- contçi
nere, phyſim rationalir. Metaphyſica naturae cogitzgn
tis vocaturrzyjjchología, ex eademque Cauſa, quam modo
Ittulimus, hoc loco intemgenda tantummodo eﬅ cogm'n'o
íllius rationalir, ‘ ' '
Quamobrem vniuerſum ſyﬅema metaphyſices qua-g
túor efficiturcapitjbus. I. Ontolagia. 2. ratiO-nqliphy
ſiología. v3. ratiomzli connologia. 4. rationali tlzeºlogia.
Altera Pars, nempe Phyffca rationis Puras, duobus lo
cis abſoluítur, et phyſica rationali ª'), et pſjjclzologia ra
tionali. .
' I ‘ , (Y
- l x
. Atque hanc díuiſionem ipſa praecípit idea vorigina-ª

ria Philoſophiae rationis purae; proinde illa architectani
ca eﬅ, finibus ſuis effentialibus coxzuenienter, neque ſ0~
lum tech-Hice, ex adſinitatibus fortuito _peI-ceptis, et for
te quafi fortuna inffituta, ſed ob earn ipſam conﬅans
et legislatoria, Verum in ea re quaedam occurrunt,
quaaodubitatipnçm mouere Poffint, Perſuaſionemque de
legitima illjus ratíone iuſirmare. _ , .
Aç Primo quidem, qui fierí poterít, vt cogſinítio
hem ex anjticipatione exſpectcm, prninde metaphyſicam
rerum, quatenus eae ſenſibus noﬅris ſunt, Proindc ex
vſu (a poﬅeriori) datae? et qui fieri Poteﬅ, \xt ad Prin
ª) Cane putos, a me íntellïgï, quod vulgo ſole!: plzyſz'm genera

li: vocari, quae potíus marhefis eﬅ, quam philoſophia nàtu
tae. Namque metaphyſica naturae totam ſe ſeparat et ſêgre.
g‘at a matheſi,
ficantes ctofferre,neque
quamcognítiones poteﬅ permagni
hace, ſed \amen tam multas ampli.
moment¡
eﬅ, raríone crítices cognitionis purae inrelleê‘tualís ad natu
ram adhibendae; qua quïa "carebant ipſi mathematici, pro
pterea quod certis quíbusdam-vulgaribus conceptibus,, reapſe
:amen meytapllyficis adhaerent, ſenſim paullatimque phyſ
cam hypotheſibus onerarunt , qúae per crírícam horum
principlorum euaneſcunt, neque tamen ea re vſui mathe
feos hoc in campo (Prºrſus neceffiuio) quidquam dcrogatur.
¡\" i
582 i .' METHODOLOGIA. CARſiHL i ','
cipia Lexanticipatione naturam rerum cognofcamus..

et Phyfiologia rationali Potiamur. Ad haec ſunt quae
poffint reſponderi: per experientiam nihil percipimus
amplius, nifi quod opus eﬅ, vt-res nobis, quae partim
ſubÑexternumſenſum cad-at, partim ſub internum, offe
ratur. Illud fit per folum conceptum materiae (imper-.
vii extenvſi inanimi), hoc per conceptum naturae cogi
tantis (in empírica repraeſentatione interna: ego cogí
to). Caeterum in vniucrſ-.l metaphyſica harum rerum
obiectarum , a cunêlis principiis empiricis prorfus foret
nobis temperandum. quae praeter conceptum vllam.
quampiam adiungerent experientiam, vt inde quidpiam
de iis rebus iudicemus. ’ i
Deínde: vbinam locus erit pſkïjchplngíae empiricael

quem ex omni tempore illa in metaphyfica obtinueratl
et de qua noﬅris temporibus permagna fuit illius collu
ﬅrandae exfpeoftatioa mifla fpe boni quidpiam ex anticic _
patione
ea locumefficiendí?
capiet, vbiAdphylica
haec habeo, quae velimz wfcilicet
propriae fempiricajbicollo-i
canda videtur, nimirum in Parte-plzilrfiphiae‘applicaïafi
cuius principia philofophia pura in ſe continet ex afitici- i
Patione, quae proinde cum illa debet quidem coniungi,
non autem confundi. Ergo pſychologia empírica ex me
taphyfica prorfus
prorfus excluſa exterminandzi
videtur. eﬅ, eaquetamenwpro
i Nihilominus iam per ideam
vſu
1 ſchoſarum
debebit in adhuc
ea concectdi,
cquamuis
et quidem
duntaxat
pervt cauſas
epiſodiu)
oeªcªonomï
locus
cas, quoniam nondum eﬅ tam locuples et opullentar vt

_ſola queat ﬅudium conﬅituere, et tamen grauioris ponde
ris eﬅ, quam quae poffit expelli, aut alíorſun1 adfigi, vbi
minorem adfinitatem offenſura foret, quam in metaphy
fica. igitur ea. duntaxat alienigena tamdiu receptaj cui
\ ad tempus locus conceditur, donec in anthropologiaple
niori (appendice phylices empiricae), proprium poterit
domicilium occupare.
. Haec,igitur idea eﬅ irniuerfalis tmataphyficesl quae.
l
cum ab ea plus initio Bgﬅularetur, quam aequum {Lupo
\
I
ARCHITECTONICA RATIONIS . PURAE. 583

ﬅulari,,et aiiquamdiu exſpeflationibus obleflaret iucundis,
tandem in contemtum incidyit vniuerſorum, Poﬅeaquam '
{pe ſua ſeſeſividerunt fruﬅratos.. Ex tota critices noﬅrae
Pertractatione ſibi quisque ſat'xs habebiç Perſuaſum: meA '
taphyſicam, etiamſi haud effe fundamentum Poſi'ít reli~
gionis,tamen ſemper vt propugnaculum illius ﬅare opor-e
tere, rationemque humanam, Per directionem naturae
fnac iam dialefflcam, eiusmodi ſcientia numquam Poſſe
care-re, qua _frenetur, ſui‘quepognitione ſcientiſica pla
nequoeuidenti vaﬅationes arceantur, quibus alioquin
ratio cpntemplatiua \egibusn vªcuª cum doctrinªm m0-,
rum, tum relígionem fine Omni dubio euerſura foret.
‘ Igitur certiqui
diªnhque:y effeſcientlam
poffumus,
non.vtcumque ſuperbiarít
ex natura ipſius,, faﬅi
ſed cx ſogct
lius eius effectis fortuitis diiudicare didicerunt; ſemper
nos :1d eam: -quáſi ací affiicam quandum, diffenſione ano
bis ſepzülrafiam_1 reuerſuros , propterea quod ratio, cum
hic fines ſpècteutur effentiales, indefeffe aut ad perfectam
Perſpicientiam cognitíonemque, aut nd euerfionem cogni
tionum bonarum iam Praeſentiummeceffe éﬅ,vt aunitatur.
Igitur mefaphyſica, tam naturae, quam morum,

Praeſertim critica rationis ſui ipſius alis audentis, quae_ _
anteéedit propaedeutice, ſola id conﬅituunt, quod verq
ſenſu Philoſophia‘poteﬅ uppellari. Haec vniuerſa refert
adſapientíam; _ſed ,Pe-ryiam ſcíenrtiae, quae, ſi ſemel
mua-ita fuerít, numquam obſoleſcit, m'lllosque errores
Pcrm'rt'tizt. Matheſis, et- phyſica, ,,ipſaque cognitío ho,
mini-s eiupírjca _pçgzm‘agni ſunt pretii tamquam_ adiumen
ta ad fines‘,~maximam Pax-tem foxrtuitos, ſed extremum
tamen nrecçſi'arios atque effentiales generis humani, tum.
vero tantummodo compatrandam cognitiónem quamdam
ratíonalem e ſolis conceptibus, qui, vtcumque eos deno
mmaueris, Proprie nil ſunt, niſi metaphyſica.
¡ ›
I
_ -: - ,Pròpter id ipſum metaphyſica quoqúe‘cernitur in ab?

folutione vniuerſae cultura:: rationis humanae, quae
Mmm@ neçeffaria eﬅ, etiamſi vim eíus, vtpotç ſcientiuo
- \
534- - METHÓDOLOGI‘A.. CAP. Ivj' ;lx-'37ª

in ſinibus certis conﬅitutis in medio relinquatctuu‘s. ct me
' enim' rationem'cºnſiderat ex elemeñtis eíus-ſummisqu'º
normis , q’uae ¡pſi quarumdam artium .'pqffibílitªti,
vſuique Omnium, fundamento ſubfint, .neceffº‘ eﬅ,
Quad eapqua ſola contemplgtio, plus façit ad amando¡
,arroz-es, quam amplíſicandam cognitionem , id'pretio il,
líus nihi] quidquam dçtrahit', ſed ei dignitate‘m‘ ~P0tiuI
auíforitatemque munere- impertit -Cenſmjio, quo'ordo
communis et’concordia, quin ſalu5 réipu‘blicae'l’iteratia‘
firma-tur, eiusque animoſos labores arce: etfflfmcthoſoi
kb aberrationeta, "fine ſummo, vniuerſali‘fçlicitatq '
~ '-I‘Ï' .,'.‘i.' . .'TZ' '
'-= W N ‘. M \
ïſeª'íªáoncuosuz TRANSSCENDFII'TA‘UÍ
" " vI.
ſi." 'Ñ CAP-UT QUA'RTUMJ
ſi.. . . . . ..A ',~-.,. ª:
PI” Hiﬅoria ramon-U" pureza.: i
i
'* Hunc Éitulum hic appou’uimusfvt loªcum nptégctms,
in ſyﬅemate reliïlum , ſed' 'Olim- explendum, SaÏtis mihi
erit, e ﬅatione mere transſcendeutali; nimírum natura
rátionis purac, leuiter tptum ih‘tuerÏ'traéïafiionis‘illim
hucusque iní‘ritutae, quod ſano quidemaediſicia Proponil
bculo, ſed ruinoſa. ' "
\
Satis eﬅ notabile, etíam per naturam rei haud‘ alli

~ ter potuit fieri , aetate philoſophiae puerili, hpmines ab
en initium cepiffe, -vbi nunc Pqtius finieximus, nirpirum
vt primo operam nauaren’t cognitioni dei, ſpeiqpc vel
dde() natura: mundi aiterius. Quoszumque craflos re*
lígioſos conceptus ritus antiqui introſiduxerintl erudipoz
pulorum ﬅatu adhuc reliqui, támen hoc non impedcieo
bat, quominus Pars excultior Politíorque liberis ſeſe m*
veﬅigationibus ſiſuper ea re dicªret, facileque intelleªfeª
“mt, null-.Im efl'e ratíonem Poſſe veram ac cerdorºçun
Viſibili potentiae, mundum gubernanti, pl'acendlhvt
&:erte in altero mundo felicitate frucrentur, quam vita
i 'rectc acta. ;,Quocirca theologia ct philoſophiaz Emili*
.v
HISTORIA RATIONIS PURAE. Ñ 535
duo elateres erant impellentes,potiusquc 100i adfeffionis ¿ul
vniqerſas indagationes rationalos ſeparatas atque abﬅra~‘
&35, quibus ſequenti tempore ſeſe perpetuoaddicerent. l
Ac prior ille proprie illud ſuit, quod ratio mera contempla
- tiua ſubinde tractauiget quod poﬅea nomine metaphyſicae
tantopem inclaruit.
Nec vero in pljacſentïa tempora diﬅinguam, in quaº
haec vel ill-ajncidit mut'atio metaphyſices, ſed tantum
modo diuerſitatem ideas, quae anſam dedit mutſiatíonibug
Praecipuis, breuiter dçlineabo. Atqué ita triplicem ſi-ſi
pam video, quo Potiores in hac ſcena certamínis muta~
;iones ſunt inﬅitutae. '
I) Ratione rei obiectae omnium noﬅrarum cogniª
tionum ratjonalium, alii tuntummodol philoſbplziſèqfimlu
fuere, alii philq/bphi MÉEIIEHMIM, Prihce'ps philofophº
rum ſenſualium fuit ‘E:Uícurm, intelleíïïualíum Plato;
Sed hocce ſcholarum discrímen , \It te‘nue ac 'ſubtile ſit,
tamen iam antiquiffimíb tcmporibus prímordia ceperaté
et ſeſe hand 'interrupte ſeruauuit. Philoſophí ſchQlae
Prioris adſcruerunt, in ſolis rebus ſenſibus ſubiectis ve*
ritntem ineffe1 c’aetera omnia Putari atque in opinions
verſari; Philoſophi ſcholae alterius contra conténdcrunç,
in ſenſibus ineffe nihilniſi~ ſpeciem, ſolaque intelligen
tia verum cognoſci‘. Neque tamen illvi conceptibus in-._
telligentiae fare denegarunt realitatem , quue ex eorum
ſententiª tantummodo logica fuit, ex reliquorum myﬅim.
Illi conceptus intellectúales concedebant, ſed rm* obiectad '
agnoſcebant mere ſenſibiles. Hi volebant, obieflas res
veras eſſe 'duntaxat i'ntellígibiles, et vffiomm tuebantuv
ex ratione pura a nullis ſenſibus ﬅípata atque ex eorum
ſententía ſolum confuſa.
l‘ " I
2) Rç/Ïaectu origini¡ cOgnitíonumL-purarum intellí~

zentiae, vtrum ab experientia deriua‘ndae fine, an ab i1~
la liberae in ratione fontem habcant, ali¡ empiriﬅae
fuerunt, alii noologiﬅae. Caput empirﬅarum poter‘i:
"MÍ/Mel” ïºPªtªſiº ſed Plato noalogÉ/ïurum. l Níhiloª
o
v586. METHODOLOGIA. CAP. wz!
minus nec Lock-I'm', qui recentiori tempore Ariiiotelem

ſequebatur, Leibniiimgue1 qui Platonem (quamquam ex
fatis longo interuallo ab huius ſyﬅematect myilsicoja hanc
nondum potuere controuerfiamt dirimere. Epícurus
certe pro parte ſua in ſyﬅemate ſenſuali multo magis iis
bi conﬅaba!: (quippe qui conclufionibus ſuis numquam
terminos tranii ret qxperientiae), quam Ariﬅoteles Lotkim'
que (inprimis hic Poﬅerior), qui, vniueriis et concepti
bus et decretis ab experientia deriuutí’s’, eo vsque vſum
illorum extendcrunnvt contendercntaet dei exfifientiampt
immortalitatem animae (quamuis vtraque poiitalprorfus
:ſit extra terminos experientiaepofiibilisj aeque euidenf
ter pone atque vllum quodpiam perceptum mathematii
çum, eumc1. 'y ttv
l '
,Q _ l v .
3) Ratione viae ac methodi, alii naturalifiae ſunt,
alii fcientificL Si qua via dici feu methodus debeat, ne
ceffe eﬅ, tractatíonem efie fecundum decreta. lam,
quae in hac parte principatum tenet, via ratioque poteft
in naturalfflimmetfiientfficam diſpeſci. Naturalz'fla ratio:
nis purae decretum fequitur hoc: ratione communi ac
vulgari
ctne iine fcientia
maximarum (quam rationem
quaeﬅíouum, quibus famam vocat)
problema ratioq
efflcitur
metaphyfices, plus Poſſe confici1 quam contemplatione.
altaque Contendit, et magnitudinem lunae et diﬅantiam
çertius Poſſe menſurai Quod
gibus mathematicis oculorum conﬅitui,
quidem non eﬅ,quam amba
nifi mifolo
gía quaedanï, ad decreta reuocata, et, quod abſurdiffi

mum eﬅ,- deſpícientía omnium iiubiidiorumartificialiuma
rpro via laudata peculiari qu’adam, cognitionis augendae
atqueamplincandae Namque quod naturaliflas atti
net, ex dçfeí’r’ü maioris perfpicientiam nil quidquam iis
iure poterit culpae tribuere. Ratiònem ſequuntur com
munem,- neque_ de ignorantia fua gloriantur quaii de
quadam via methodoque, quae arcanum in ſe contineat;
veri e profundo Democriti puteo hauricndi. Quod ſa
pio, fatis eﬅ mihi; non ego curo, eſſe quod Arcefilas ae
rumnoiiqueisolonesp 'P‘Hſ ſymbolum eorum eﬅ, in quo
I
~—-«…___ÑÑÑ
AD LECTOREM
' INTERPRES.
Díffoluï tandem nomen, quod-'annis abhínc odo, et quo.;

cam
excurrít,
ſpectantíum
comraxeram,
Volumenoperumque.
primum, quo
Kantii
critica
philoſophíam
ratïonís ſimpliª‘,
'cís ac genuinae continetu'i', coeptum íarh tum, ſed varíís nego

tuíís arque laboribus hucusque ínterrup'tum, oratíone latina ve.
ſª’círtum exhíbui. ' Reliqua ír'ltralanní ſparíum aliquot volumínï
bus comprehenſa -ſequ’entur.
Ac primo quidem animus eraf, in vertendís his librís 1-3.'

tïonem habere et latinítatis purae et oratíonis popularis, ita,
vt, iniíſis verbís tecl-micis quaſique priuatís‘, ſolis vterer vulgi '
vocabulís ac publicis. Verum breui vídebam; neque vbiuis
Conſul¡ puritatí fermonis poffe, niſi ſubinde res ípſa eo quo
dammodo obſcuretur, neque omnia verbís vulgaribus enuncia
ri; propterea quod in Omni arte, cuíus vſus vu‘lgarís commu~'
nisque non fit, multam nouitatem nomínumeſi'e, oporrebit,v
' cum conﬅituantur earum rerum vocabula, quae in quaque arte
verſentur, de rebusque non peruulgatís verbís viendnm ¡nuſi
tatis videatur. ltaque mutaui conſilíum, ſatizusque effe duxí,
I
vt', quoad poffemſiet licerer, a genere díceudí puro diſertoque
haud recederem, vbi autem verbum latinum minus occurrcrct3
l
vel metuendum víderetur, ne ſententía eo redderetur ambi
gua atque incerta, aut pluríb'us ídem verbís expoſui, aut ex
prími verbum‘e verbo maluí. Acceſiít, quod ſere in pròflí
gando opere íntelligerem, philºſophum Regiomoutanum non
nullis verbxs technicis vti vt ſuis, velut ,vníuerſitaris’, omním
dmís et fimilibus, aliis ſuo peculiar¡ modo, veluti notionís,
conceptus, perceptionis,vníuerſalitatis, et quae ſunt generis eius
dem, quae pax-kim omnino hand bene latina nec v‘eteribus no
1V
I . *4
\
ta, partïm alío ab his ſenſu acceptª v'idere‘m; a quíbus ¡girar
. Ñ, .
meme! abﬅínere, religio ſuit.
\n
Caeterum cenſores ª‘equí bònique, ſi, quae forte peccara
ſuer'mt, humaniter velint mecum communicare, et magnam ea
¿e a me gratiam inibunt, et mihi copíam fncíenr, ſin ílterum
¿Íªmplària typis deſcribenda ſmc, quae in vitio ſunt , emen
dandí. , - _ L
.I
Volumen vltímum índice dictionis- Kantianae brêuïter ex
.plicatae omabo. Scripſi nundinís vernalibus, in vniuerſitate
literal-um Lipſica a. p. f. c 1 o I o c c x. x’xxx v l..
..u .11.3 n z _,_u

HISTQRIA RATIONIS PURAE. 587
contentí poffunt viuere’ adſenſuque digni, 'néque ſcien
tiam curare, neque negotia eius confundere.
Quod eos attinet, qui viam methodumue ſpectanc

ſcientificam,iis Optio erit, aut dogmm‘ice vt agant,autſ*ep~
tire, ſed ſemper tamcn iís incumbet effefijﬅcmm‘icir. Quod- .
ſi hoc loco ratione dogmaticorum celeberrimum lVojſium,
reſpeflu ſcepticorum Dam’dem Humium, luudem, caeteros
Pro inﬅituto meo praeſenti mittere Poſi'um illa'udatos. Vna
ªdhuc via patet critica. Quam‘ſi me comite humaníter
Patienterque abſoluerit, lector nunc iudicet, anne, 11',
quantum in ſe eﬅ, ad id conferre libuerit, vt hic t_r \mes
in via… publicam mutetur, ea, qnae permulta Paula
non Potuerunt, ante quam hocce Praeſens elapſum fue.
rit, poffint attingi: nempe vt humana ratio in iis, quae
ﬅudium discendi èius, ſed fruﬅra', huc vsque occupail
ſent, \expleri prox-ſus queat et ſatiari.
mz:
l
Q n p Q...
D b ..lt
v n
. \ I
I l
v
n
F
O L
I l
1‘
Q O
n
.P
I ~
.. . nI
I
I
Í I
o
Í
b
I
O
o o D
n til I
J l
o I
e I
I
w
1
'l
. I .
'Í
. .
* Ill
I '
.
.
o s
A
I v
q l
,a
l I
e*:
K l
. | I
r
..
Q
I
h
I to
l
. l
I 9 A'
n .l
l
Í
x
a
I C
. o c I no U I U c .
Í
'
Ö \
\
I I
u
. . __~__‘-—_* J

Kantii E. - Opera Ad Philosophiam Criticam I (F.B.born, 1797)

Caricato da

Informazioni sul documento

Titolo originale

Copyright

Formati disponibili

Condividi questo documento

Condividi o incorpora il documento

Opzioni di condivisione

Hai trovato utile questo documento?

Questo contenuto è inappropriato?

Copyright:

Formati disponibili

Kantii E. - Opera Ad Philosophiam Criticam I (F.B.born, 1797)

Caricato da

Copyright:

Formati disponibili

Informazioni su questo libro

Linee guide per l’utilizzo

Informazioni su Google Ricerca Libri

FREDERKIB GOTTLOB BORNL' \,

PRAEFATIO AUCTORIS PRlOR.

En' eﬅ fingularis fors humanae rationis in quodam geï

re, quae omnem, qui fieri Poﬃt, vſum émpiricum trans

artium vhiuerſaruin, et ſi animum pro facto ſumſeris,

Quippe nihilattiuet indiﬀerºntiam adfeaare ratio.

Sed criticam ratio‘nis Burae non dico ccnſuram li

et tamen ea longe moderador eﬅ, quam cuiusque aucto

Iam vero certitudo et Penſpicuitas res duáe ſunt,

Quod igitur certitudinem attinet, míhímet ipſi tu

publicanda eﬀe._- Namque vnaquaeque cognitio, quae

conﬅitutío Ómnium cognitíonum Purarum ex Iht‘ïª

Ratione perſpicuïtatis deniqúe-lector iure poterit

digeantjgrata illa quídem ſemper, ſed quae 1106 loco:

abbas dicit: ſi magnitudincm libri haud ex numero fo

Ptibus puris, ita vt nulſlum quidpiám empiricum, vel

Eíusmodi ſyﬅema rationis Purae (contemplatiuae)

‘ nes Poﬃbilítatis illius Proponere, ſolumquç Obſòletum

inde debent conquirí, cumque ibi tota conceptuum

PRAEFATIO AUCTORIS POSTERIOR.

An tractatio cognition‘um, quae ſub negotía rationi's

ex anticipatione fiat, ſiue empirice, originemquea rem

haereat, n'equeat diſcerni, quae Pars quaeﬂus ſumtum

A .Mathç/ïr et jjlzyſica duae ſunt rationis cognitiones

-quí triangulum.aeguilaterum demonﬅmuit (ſiue 'T/mlc¡

&ia-.us fuerit, ſiúe vtcumque), Clarins lumen illuxít;

quam in lege quadam neceifaria cohaerent, quod tamen

inﬅitueret, cum per tot ſecula non nifi pªlpaﬀet.

omnem ﬅellarum vim atque cªteruam agi circum ſpeüa

meret , circumagi ſpectatorem , ſed ﬅellas quiefcerc. In

rcgulam hanc, ,velut lapídem quemdam Lyﬂiuﬄ, repe-r

cípatione cognoſce‘ndi in Prioriúmeèaphyſiceè 'Parte mi- .

*) Haec methodus ex phyﬁcpvçxpreﬂ'a proínde in eo conſiﬅir,

ti-a terminos, quae poteﬅ eﬀe, experientiae peruenit-g

ſus,ſupcrant, rationi cpntemplatiuae-denegato, ſemper

l’) Sie legibus centralibus motuum corporum coeleﬅium I'lli;

enim proprium eﬅ rationis purae contemplatiuae ,

opínemur? IJeui huiusce operisperluﬂrªtione putaue

res poﬃt libere ;ac ſecure' Curare. Spatíum tempusque

ideoque et nulla prorſuslcognitionis rerúm elementa,

rum modo quatenus ſubiecta ſit viſioni ſenſitiuae, id

'AUC-ron.” PQSTLRIOR. xxx!

Quodſi au'tem critica hand Peccauerix, 'cum rom obie

ra cogitetur, ita vt nulla in ea re pugna e'ueniat. Quam~

ſario ¡11a ſumtio, ſçilicet moralis, ei cedere debebit; cu

tíoni contemplªtiuae _arrogantíam nº'titiarum transſcen- -

vtidécre’tis cogítur, quae pfopterea, quod ad ſolas-res pèr- '

rientiae bbn’pxia eſſe, reuera‘ hace ſemper-transmutanç

tiﬃmo ígno‘rantiae aduerſariorum, Íirr Ómne tempus PO

fvoluntatis libertate contratmechanismum vniuerfalem

ſcindantur, q’uarum tamen'numq’uam ad‘populum'uòti

Critica haud tmêïationi dogmatz’cac eﬅ rªtionis inco

iter ingredj ſcientiag, qui prªeterea talem, qualis eﬅ meta

Quad hancalteram editionem attinet,merito occaſionem

:is conſectarii in ehentu inde ab elementis rginimis' vé

Crítica: rationi¡ purac.

V11. ¡den et deſcriptío ſcientiae cuiujsdam ſingularís ſub ti

s. 4. Expoﬁrío metaphyſica conceptus temporís. 34

ll'. De logica transſcendentalí. * ‘ \ Pªg- 5"

5. 16. De vnitate ſynthetíca originaria apperceptíonis. 9x