Documenti di Didattica
Documenti di Professioni
Documenti di Cultura
RESUMEN:
Se presentan las fuentes epigráficas de la onomástica cognominal romana de Hispania referentes a términos pe-
yorativos o insultantes que quedan fijados en el antropónimo personal del individuo marcándole con un lastre o
sanción social.
ABSTRACT:
On the basis of the epigraphical sources of roman Spain, this researching work shows the personal names related
to pejorative or insulting terms which can load individuals with a ballast or a social penalty.
Acida
D(is) M(anibus) s(acrum) / ¿Maimian? Acida an(norum) / IX h(ic) s(ita) ¿sst?
M(arcus) Attius / Nigrinus ex t(estamento) matris suae / f(aciendum) c(uravit)
Belvís de Monroy, Cáceres - HAE 220; CPILC 83
D(is) M(anibus) m(emoriam) / posuit Atta O/rig(ena) Alionig(um) / Acid(a)e
Avan(a)e / fil(ia)e suae pien/tiss(i)m(a)e et suu/m Camaric(um) / V Idus Mar(tias) /
co(n)s(ulatu) CCCLXIIII / hic sepul(ta) an(norum) XX
Cervera de Pisuerga, Palencia; HEp 2, 1990, 611; AE 1990, 559
… / pien/tissim(a)e / su(a)e me/moriam / Acid(a)e a/n(n)orum XXX / (a)era
CCCCXXXIII
Cervera de Pisuerga, Palencia - HEp 2, 1990, 613a = AE 1990, 561a
D(is) M(anibus) / Acida / Arav/o ma/rito me(renti) // m(onumentum) / Alla /
Prin/cipi/no m(e)r(enti)
Monte Cildá, Aguilar de Campoo, Palencia - L.Sagredo-S.Crespo, Epigrafía
romana de la provincia de Palencia, Palencia 1978, nº 31
Acidinus
[A]cidini
Campoo de Enmedio, Santander; ERCan 59
Acidus
Acidus / ann(norum) XXII / h(ic) s(itus) e(st) s(it) t(ibi) t(erra) l(evis) / oc-
cisus
Zalamea de La Serena, Badajoz - CIL II2/7, 908; CIL II 2353
Asper
Genio oppi[di] / sacrum / M(arcus) Servilius […] / Asper cent(urio) […] / sa-
croru[m] / curiarum […] / d(e) s(ua) p(ecunia) [d(edit)]
Ronda, Málaga - CIL II 1346; ILER 576; ILMMalaga 47
M(arcus) Fanius Asper / an(norum) XLXXVIII h(ic) s(itus) e(st) / d(ic) q(ui)
l(egis) s(it) t(ibi) t(erra) l(evis)
Cádiz - CIL II 1810; IRPCadiz 206
Asper famulus / Chr(isti) vixit annos / plus minus LXXV / recessit in pace
s(u)b d(ie) / V N(o)n(as) M(a)g(ia)s(sic) (a)era DCLXX
Espiel, Córdoba - CIL II2/7, 704; ILCV 1447a
[…]iatio / Aspro an(norum) XX/VIIII Calven/tia Iuliana / marito piis/simo
f(aciendum) c(uravit)
Lisboa, Portugal - OAP 5, 1900, 283-284, nº 2
[… Qui]r(ina?) Flavo / […] an(norum) L / […] Aspro an(norum) XXV
Sepúlveda, Segovia - CIL II 5673; HEp 4, 1994, 642; HEp 11, 2001, 441
Dis Man(ibus) / Pompeia Asitio / Pompei Aspri f(ilia) / vix(it) ann(os) XX /
have et vale
Palma de Mallorca - CIL II 3686 (p.962); C.Veny, Corpus de las inscripciones
baleáricas hasta la dominación árabe, Madrid 1965 nº 112
L(uci) Caes(i) As(pri)
Madrid [Origen desconocido] - CIL II 4969,14
Barosa
… / ca[…]iu[…] / carta emina […]/tino eminam […]/dus dua mar[…] /
Paulus ses[tario …] / sestario uno / Burila sestaria la[…] / ade[…] / sestaria dua
e[…] / Barosa sestario u[no] / Valentinam sesta[ri …] / Freter sestaria […
Galinduste, Salamanca - HEp 3, 1993, 295
Bibulus
M(arcus) Cal[purnius …] / Bibulu[s mur(um) long(um) p(edes) …] / fa-
ciun[dum coeravit i(dem)q(ue) p(robavit)]
Cartagena, Murcia - CIL II 3422 (p. 952); J.M. Abascal, J. M.; S.F. Ramallo,
La ciudad de Carthago Nova: la documentación epigráfica, Murcia, 1997, nº 2
Brutus
M(arcus) Iunius / Brutus / Lucurgent(inus) / ann(orum) XXIII / h(ic) s(itus)
e(st) s(it) t(ibi) t(erra) l(evis) / Iulia Paterna / uxsor d(e) s(ua) p(ecunia) [f(ecit)]
Alcalá de Guadaira, Sevilla - S. I - CIL II 1264 = CILA II, 920.
D(is) M(anibus) s(acrum) / Q(uintius) Brutus / Basilip(p)ensis / ann(orum)
[…] / hic situs est / s(it) t(ibi) t(erra) l(evis)
Arahal, Sevilla - S.II - CIL II 1373; CILA II, 907; HEp 15, 2006, 313.
[…]o Bruto […]
Santiponce, Sevilla - S.I - CILA II, 550; HEp 4, 1994, 710
Bucco
laudati]onem st[atuam … / … ex] decre[to decurionum … / … Ant]onius
Bucco[… / …]AE uxor [… / …]A et sopo[ …
Ubrique, Cádiz - IRPCadiz 532.
[B]ucco […] / Sibitta […]
Casas de Reina, Badajoz - CIL II2/7, 988; HEp 7, 1997, 67; IMBA 27.
Bucco Eu/sadansis · f(ilius) / arsitanus / h(ic) s(itus) e(st) ·
Sofuentes, Zaragoza - ERZ 34; AE 1977, 476; Beltrán Llorís, F., “Epigrafía
romana” Caesaraugusta 72-II, 1997, 313
Lovesius / Bucci f(ilius) sibi / et Boutiae / filliae (sic) suae / annoru(m) XI
f(aciendum) c(uravit)
Pombeiro da Beira, Arganil, Coimbra, Portugal - CIL II 2380 (p. 891, 1039);
AE 1956, 157
Fortunae / Balneari /sac(rum) Vale/rius Buc/co miles / leg(ionis) II Adiu/tricis
P(iae) F(idelis) / |(centuria) Aemili S/ecundi / …
Sepúlveda, Segovia - CIL II 2763 (p. 709); LICS 291; HEp 4, 1994, 604
Calidus
Iovi / Optimo Max(imo) / Valerius San/geni f(ilius) Calidus / Abliq(um?) /
v(otum) s(olvit) l(ibens) m(erito)
Alcubilla del Marqués, Burgo de Osma, Soria - CIL II 2817; ERPSo 20
Delicata
Sacrum Dis Manes / Cornelia C(ai) l(iberta) Quarta / annorum XXV hic sita /
est / Iunia Delicata f(ilia) de suo / fecit
Córdoba - CIL II 2271; ILER 3646; ILMMalaga 22; CIL II2/7, 445
Dubius
Sex(tus) Iulius / Dubius an(norum) / VII h(ic) s(itus) [e(st) s(it) t(ibi) t(erra)
l(evis)]
Cádiz - HEp 11, 2001, 202.
Q(uintus) Co]rnelius Sp(uri) f(ilius) Sec[undus] / d[o]mo colonia Ca[rtha]/gine
Magna sibi et Corne[liae] / Quartae matri Gem(i)niae Q[uar]/tae uxori Corneliae
Tertull[ae] / f(iliae) Q(uinto) Corn(elio) Seran(o) f(ilio) aed(ili) IIvi[ro] / Corn(eliae)
Quartull(ae) f(iliae) Cor(neliae) Dubit[atae] / f(iliae) Cor(neliae) Sp(uri) f(iliae)
Tertull(ae) sorori / L(ucio) Mae[vio] / Rogato sobrino
Barcelona - IRC IV, 59; IRC V, p 113; AE 1966, 207; AE 1993, 1746
Ferox
C(aio) Cilnio C(ai) f(ilio) / Pomptina Feroci / pontifi(ci) trib(uno) mil(itum) /
leg(ionis) IIII Fla[v]iae
Barcelona - AE 1946, 00001; AE 1956, 223; IRC-04, 29; IRC-05 p. 111
[Imp(erator) Caes(ar) divi Hadriani f(ilius) di]vi Traiani [Parthic(i) nepos
divi Nervae pron(epos) T(itus) Ae]l(ius) Hadrianu[s Antoninus Aug(ustus) Pius
pontif(ex)] max(imus) trib(unicia) [pot(estate) XXIV imp(erator) II co(n)s(ul)] IV
[p(ater)] p(atriae) [equit(ibus) et ped(itibus) qui militaver]unt in [a]l(is) V q(uae)
ap[pellantur I Aug(usta) Gallor(um) et Gemell(iana)] et Taurian(a) c(ivium)
R(omanorum) [Victr(ix) et III Astur(um) et I Hamior(um) Syror(um)
sag(ittariorum) et coh(ortibus) ] I It[uraeor(um) c(ivium) R(omanorum) et V Del-
mat(arum) c(ivium) R(omanorum) et II His]panor(um) et IV Ga[l]l[or(um) et I
Astur(um) et Callaec(orum?) et II Syror(um) sag(ittariorum?) et III Astur(um)
c(ivium) R(omanorum) et II Hispan]a c(ivium) R(omanorum) et I Lemavo[r(um) et
III Gallor(um) Felix e]q(uitata?) et IV T[ungror(um) vexillationis et sunt in Maure-
tania Ting]itan[a sub Q(uinto) Claudio Feroce Aeronio Montano quinis et vicenis
pluribusve] // [stip]end(iis) em[er(itis) dimissis ho]/[nes]t(a) mission(e) q[uor(um)
nomin(a) sub]/[s]cript(a) [su]nt civi[tatem Roman(am) qui e]/or(um) non haber(ent)
d[ed(it) et conub(ium) cum u]/xorib(us) quas tunc [habu]iss[ent cum est] / civit(as)
is dat(a) aut cum i(i)s q[uas post(ea) du]/xiss(ent) dumtax(at) singulis a(nte)
[d(iem)] / M(arco) Annio Libone Q(uinto) Numis[io Iuniore co(n)s(ulibus)] /
coh(ortis) I Ituraeorum cu[i praeest] / Baebi[u]s H[…] / ex pedi[tibus] / Ze[non]i(?)
G[…]ts [f(ilio)
Latro
L(ucius) Iulius L(uci) l(ibertus) Latro / Arabianus / Clodia L(uci) l(iberta)
Elaphe / uxor h(ic) s(iti) s(unt) / in f(ronte) p(edes) XII in a(gro) p(edes) X
Martos, Jaén - CIL II2/5, 197; HAE 2294; CILA III, 510; AE 1965, 87
Baebius / Latro Nig/ri f(ilius) / Uxama / Ibarcens/is / an(norum) XIII / h(ic)
s(itus) e(st)
Astorga, León - AE 1903, 234; IRPLe 100; Mañanes Pérez, T., Inscripciones
latinas de Astorga, Valladolid, 2000, nº 35.
Bulcai Latro/ni f(ilio) et Patrici/in(a)e Corali f(iliae) / post mortem / fili(i)
pos(uerunt) mon(umentum)
Sabrosa, Vila Real, Portugal - AE 1982, 568 = AE 1983, 585.
…]latroni / […] f(…) an(norum) XXV
Peñalba de Castro, Burgos - CIL II 2813.
C(aio) Vibio C(ai) f(ilio) / Gal(eria) Latroni / q(uaestori) IIvir(o) item / IIvir(o)
quinq(nennali) / col(oniae) Tarrac(onensium) / flam(ini) p(rovinciae) H(ispaniae)
c(iterioris) ex / testament(o) Fulviae / Celerae heredes / Fulvius Musaeus / et Ful-
vius Moschus
Tarragona - CIL II 4253 (p 973); RIT 312.
C(aio) Vibio / Luperco / IIIIvir(o) / municipi(i) / Sigarrens(is) / C(aius) Vibius
Latro / filius
Prats de Rey, Barcelona - CIL II 4479 = IRC I, 19 = IRC V, p 017 .
Iuniae / Severinae / C(aius) Vibius Latro / matri
Prats de Rey, Barcelona - CIL II 4480 = IRC I, 22.
X / IIII // Latro
Sagunto, Valencia - CIL II2/14, 579b = CIL II 6246,6
M(arcus) Aem/ilius M(arci) f(ilius) / Latro
Sagunto, Valencia - CIL II2/14, 709 = AE 1986, 446.
Latroni/us Celt/iati f(ilius) / h(ic) s(itus) e(st)
Verín, Orense - AE 1990, 541; HEp 3, 1993, 280.
Luxurius
D(is) M(anibus) / Aureliae Piae coniugi / sanctissimae et inconpa/rabili
an(norum) XXX quae mecum / vixit an(nos) p(lus) m(inus) XIIII mater / Lutati
Pisti Luxuri dul/cis sit tibi terra levis / C(aius) Lutatius Pistus fecit
Tarraco - RIT 516; AE 1927, 53
Nocidius
In nomine d(omi)ni / Nocidius in Chr(ist)i / nomine pr(e)sb(y)t(e)r / recessit in
pa/ce die duodecimo / [Kal(endas) Maias anno / [pri]mo domni n(o)s(tr)i / [Stef]ani
ep(i)sc(o)pi
Pinos Puente, Granada - CIL II2/5, 698; ILCV 1094; ILPGranada 161
Potianus
Potiani
Tarragona - CIL II, 970,397a
Potus
L(ucius) Vet(tius?) Po/tus a(n)/no(rum L
Sant Cugat del Vallés, Barcelona - IRC I, 202; IRC V p.39; HEp 12, 2002, 75;
AE 2002, 861
Proiectus
Proiectus memoriam / posuit coniugi suae / Urseliae quae vixit / cum illo an-
nos XII
Mérida, Badajoz - M. Macías, Mérida monumental y artística (Bosquejo para
su estudio) Barcelona, 1913, 151-152; ICERV 17; CICMérida, 95-96, nº49, lám. 20
Natrico / [I]ul(ius) Proi/ect(us) a vot[o] / [p]oni / [iussit]
Alba de Tormes, Salamanca - HEp 1, 1989, 520; HEp 16, 2007, 503; CIRPSA
2; ERPSA 10
Protervus
D(is) M(anibus) s(acrum) / C(aius) Valer(ius) Pr/otervus / fil(ius) alae es[.] /
eques hic s/itus est v[i]/xit annis / LX s(it) t(ibi) t(erra) l(evis)
Espejo, Córdoba - CIL II2/5, 455; HEp 8, 1998, 189
Pupillus
P(ublius) Cornelius P(ubli) f(ilius) / Pupillus / Lucretia M(arci) f(ilia) uxsor
Zalamea de La Serena, Badajoz - CIL II2/7, 909; CIL II 2354
Corneliae C(ai) f(iliae) / Flaccellae / Q(uintus) Iunius Pupillus / matri
Játiva, Valencia - CIL II 3622; J. Corell, Inscripcions romanes de Saetabis i el
seu territori, Valencia 1994, nº9
Ridicula
[Pol]lio(?) Veici P(ubli) [s(ervus) / L(ucius) Se]mpronius L(uci) l(ibertus)
Aes[cinus / Phil]odamus Anni P(ubli) [s(ervus)] // [M]agius M(arci) C(ai) l(ibertus)
Cr[escens(?) / Sex(tus) …]s Sex(ti) l(ibertus) Theog[nis(?) / P(ublius) …]cius
P(ubli) l(ibertus) Ste[p]ha[nus] // Ridicula Vi[… s(erva) / Eu]ropa Verul[ani(?)
s(erva)]
Tarragona - RIT 6; HEp 15, 2006, 12
Rullus
L(ucio) Iunio L(uci) f(ilio) Gal(eria) / Rullo / C(aius) Norbanus L(uci) f(ilius) /
Iunius Dexter / heres f(ecit
Évora - CIL II 118 = Évora - IRCP 400
Salax
D(is) M(anibus) s(acrum) / Pompeiius / Sa(l)ax an(norum) / XXX h(ic) s(itus)
e(st)
Villanueva del Río y Minas, Sevilla - CIL II 1076; CILA II, 268
Turpia
Val(eria) Turpia an(norum) L / M(arcus) Cornelius / Amandus / an(norum) L
h(ic) s(itus) e(st) / Cornelia / Silvana uxsor / an(norum) XXXX h(ic) s(ita) e(st)
Jérica, Castellón - CIL II2/14, 252; CIL II 4001 (p. 971); IRPValencia 31
Turpilianus
P(ublio) Petronio P(ubli) f(ilio) T[urpiliano proco(n)s(ule)] / M(arco) Alfio
G(ai) f(ilio) Lachete [quaestore?] / T(itus) Quinctius T(iti) f(ilius) Silo P[…magistri
et] senatus et populus Co[nobariensium] / in ea ve[rba iuraverunt / e]x mei animi
sententia ut eg[o pro salute] / honore victoria Imp(eratoris) Caesa[ris divi f(ilii)] /
Augusti pontu[fic]is(sic) maxum[i (sic) et C(ai) Caesaris / A]ugusti f(ilii) princ[ip]is
iu(v)entutis c[o(n)s(ulis) design(ati)] / pontuficis(!) et pro L(uci) Caesaris Aug[usti
f(ilii) et pro M(arci)] / Agrippae Augusti nepotis sente[ntiam] / faciam arma capiam
eosdem [amicos] / sociosque quos eis esse intel[lexero] / habebo eosdemque inimi-
cos m[eos esse] / statuam quos eorum partibus [animad]/vertero et si quis adversus
[eos aliquid] / fecerint senserint eos terr[a marique usque] / ad internicionem perse-
qua[r
Cabezas de San Juan, Sevilla - CILA II, 990; HEp 2, 1990, 623; HEp 5, 1995,
694; AE 1988, 723; HEp 13, 2003/2004, 586.
Turpilla
Dasumiae L(uci) f(iliae) / Turpillae popul(us) / laudation(em) public(am) /
inpensam funer(is) / locum sepultur(ae) / d(ecreto) d(ecurionum)
Alcalá del Río, Sevilla - CIL II 1089 (p 837); CILA II, 297; HEp 4, 1994, 697
D(is) M(anibus) s(acrum) / Pom(peio) Tisinauca ann(orum) XV / Pom(peia)
Turpilla mater / filio piissimo f(aciendum) c(uravit) / h(ic) s(itus) e(st) s(it) t(ibi)
t(erra) l(evis)
Tarifa, Cádiz - D. López de la Orden, A. Ruíz Castellanos, Nuevas inscripcio-
nes latinas del Museo de Cádiz, Cádiz, 1995, 96 n. 247; HEp 6, 1996, 549; AE
1995, 829.
Ti(berio) Claudio Caesari Aug(usto) Ger/manico pont(ifici) max(imo)
tr(ibunicia) pot(estate) VIII / imperatori XVI co(n)s(uli) IIII p(atri) p(atriae) censori
/ Turpilla Sauni f(ilia) ex testamento / Albani Sunnae f(ilii) viri sui
Cabezas de San Juan, Sevilla - CIL II 1302 = CILA II, 993.
[…] P f(ilius) Festus / […] Turpilla / P(ubli) f(ilia) / [… f]il(io-a) / …
Torrelles de Foix, Barcelona - IRC I, 192; IRC V, 31; HEp 7, 1997, 253.
D(is) M(anibus) [s(acrum)] / Epigono [Vale]/ria Turpi[lla alu]/mno an(norum)
[…] dierum […
Barcelona - HEp 12, 2002, 29; IRC IV, 321; IRC V, p 119.
Iulia / Turpilla / Talonis / f(ilia) an(norum) LV / Norba(nus) / Saturnì/nus
mat(ri) / f(aciendum) c(uravit) s(it) t(ibi) t(erra) l(evis)
Salvatierra de Santiago, Cáceres - HAE 337; 942; CPILC 441; ERCMCC 101-
102, nº104
Turpio
Turpio / an(norum) XXX / h(ic) s(itus) e(st) s(it) t(ibi) t(erra) l(evis) / Caizita /
f(ilio) o(ptimo)
Osuna, Sevilla - CIL II2/5, 1137; CILA II, 627; AE 1982, 494
Turpion[i-u-s]
Viladamat, Gerona - IRC V 83
C(aius) Iulius / Penti / f(ilius) Turpio / h(ic) s(itus) e(st)
Redondo, Évora, Portugal - AE 1988, 689; HEp 2, 1990, 786; FE 117
Varro
[A(ulo) Terentio A(uli) f(ilio) / Varr(oni)] Mu[renae / p]atr[ono]
Ampurias, Gerona - AE 1990, 660b
…] / Varro ann(orum) XVIII / h(ic) s(itus) e(st) s(it) t(ibi) t(erra) l(evis)
Alicante - CIL II 3567 (LXXIX, 957) - HEp 1, 1989, 69; J.Corell, Inscripcions
romanes d'Ilici, Lucentum, Allon, Dianium, i els seus respectius territoris, Valencia
1999 nº79
Venalis
Ve[n]alis / non est
Binaced, Huesca - AE 1988, 819; HEp 2, 1990, 429
Violens
T(ito) Fl(avio) Titiano / leg(ato) Augg(ustorum) nn(ostrorum) / pr(o)
pr(aetore) c(larissimo) v(iro) / proconsuli / prov(inciae) Africae / praesidi /
prov(inciae) Hisp(aniae) / citerioris / M(arcus) Aurelius / Modestinus / [ // […]on /
[Val]erius(?) Restitutus / [C]aecilius Dexter / Granius Sabinianus / Aurelius
Tyrannus / Laberius Marcianus / Flavius Atimetus(?) / Manlius(?) Cornelius / Vale-
rius Adiutor / [Ca]ssiu[s](?) Suav[i]s / Cornelius [Fel]ix / Aelius […]r[.]sta / Ti-
tu[leiu]s(?) Vio[le]n[s / …] IOI[… /…]IV[…]S / […]I[…]S / […/…/ // Aelius(?)
[…]an[i]anus / Peduc(a)eus Pr(a)epos[i]tus / Calidius Melior / Annaeus [Secu]ndus
/ [- - -]us Melepo[n]us(?) / [- - -]s Satyrius / Ael[ius](?) Philotimus / Valerius Ma-
ximinus / Au[reliu]s(?) Restitutus / [...] Aurelianus / […]ianus / […] Va[len]s / […]
Celsus / […] Hilarianus / […] Barbarus / Minius(?) Rufus / Valerius Iulius / […]
Domitianus / […
Tarragona - CIL II 4118 (p. LXXVIII, 711); RIT 135
Vitio
C(aio) Vitio Ligirico Vi[ti f(ilio?)] / C(aio) Saldi Clouter[…] / Toutiu(s)
Trebaque B[…]
Peñalba de Castro, Burgos - ERClu 100; HEp 2, 1990, 153; HEp 3, 1993, 110;
AE 1988, 805
Voluptas
D(is) M(anibus) [s(acrum)] / Voluptas / h(ic) s(ita) [e(st)] / t(e) r(ogo)
p(raeteriens) d(icas) s(it) t(ibi) [t(erra) l(evis)]
Vejer de la Frontera, Cádiz - AE 1965, 69; IRPCadiz 115
Isidi Dominae / Marcia Voluptas ex voto / et iussu libens animo sol(vit)
A. Canto de Gregorio, “Les plaques votives avec plantae pedum d'Italica: un
éssai d'interprétation” ZPE 54, 1984, 190; R. Santiponce, Sevilla - Corzo Sánchez,
Boletín de Bellas Artes 19, 1991, 125-148; HEp 5, 1995, 714
D(is) M(anibus) / Pultari / Flaviani / ser(vi) ann(orum) XXV / Voluptas / mater
f(aciendum) c(uravit)
Póvoa de Penafirme, A dos Cunhados, Torres Vedras, Lisboa, Portugal - CIL
II 314