Sei sulla pagina 1di 39

Ministerio de Educación

Ministra de Educación

Patricia Salas O´Brien

Viceministro de Gestión Pedagógica Viceministro de Gestión Institucional

José Martin Vegas Torres Fernando Bolaños Galdos

Dirección General de Educación Intercultural Bilingüe y Rural

Elena Antonia Burga Cabrera

Asesoría Técnica Pedagógica:

- Alejandro Paati Antunce


- Martha Villavicencio Ubillus Título: SHUMAQ RIMANAKUNA
- Ruth Dina Santisteban Matto
Coordinador Regional de Lambayeque Literatura Infantil
en Elaboracion de Materiales en Lengua: Quechua Inkawasi - Kañaris
Quechua:
Área: Comunicación
- Oscar del Carmen Bernilla Carlos.
Coordinador Local en Elaboracion de III y IV Ciclo de Educacion Primaria.
Materiales en Quechua:
Hecho el Depósito Legal en la Biblioteca Nacional
-Agapito Calderon Manyay del Perú: No………….…

Equipo de Autores:

- Nicolasa Bernilla Reyes Impreso en:


-Agapito Calderón Manayay
- María Cristina Chucas Reyes
- Mario Reyser Díaz Cajo
- Aurora Santiago Bernilla Primera Edición: 2011
Colaboradores:

- Martin Sánchez Purihuamán


- Cristian Chucas Manayay Tiraje: .....
- Asunciona Augustina Calderón
Manayay
- Mabel del Rocío Manayay Reupo
- Cronwell Purihuaman Calderón MED:
- Santos J. Manayay Callaca
Dirección: Av. Arqueologia s/n – San Borja
Digitación:
Teléfono: 6155800 anexo 21165
- Agapito Calderón Manayay
NAWPAQ RIMAY

Kay liyinapiqa kan “SHUMAQ RIMANAKUNA”, linwaras rimaq yaĉakuqkunapaq


rurakasha. Chaymi Primariapi kaq wamrapaq yarpur kamakachikasha. Paykuna
rimananta ama qunqananpaq, munananpaq, rimananpaq ima, maypi karpis.

Kay liyinapiqa qamkunaqa tantyanakunata, tarir liyinkillapa. Qallu kaĉanakunata,


akrustikukunata ima tarinkillapa. Kay rurakashakunaqa Lambayequepa shallqanpi
tarikan.

Kay liyinaqa shallqa wamrakunapa yaĉayninwan, rurayninwan ima rurakasha tukuy


naypaqman lluqshinanpaq.

Kay liyinataqa rimachinaykipaq, liyinaykipaq intrakanaykipaq, chaynulla wakin árya


kurrikularkunapipis yaĉakunaykillapapaq chayrayku, kayta makyashuyanillapa.

Kay rimachinataqa shunquyllapamantapacha kusata yarpur qamkunapaq


kamakachisha kanillapa, unay rukunchikkuna yarpushanta, rurashanta
yaĉachimashanchikta rimachisha kanillapa.

Kay liyinaqa III y IV ciclo primaria wamra yaĉakuqkunapaq.

Tayta yaĉachikuqkuna shumaq wamrakunata rimanapi yaĉachishun, liyinanpaq


iskribinanpaq, chaynu paykuna ishkay rimanayqun kananpaq.

Rurashakuna

NAWPAQ RIMAY

Kay liyinapiqa kan “SHUMAQ RIMANAKUNA”, linwaras rimaq yaĉakuqkunapaq


rurakasha. Chaymi Primariapi kaq wamrapaq yarpur kamakachikasha. Paykuna
rimananta ama qunqananpaq, munananpaq, rimananpaq ima, maypi karpis.
Kay liyinapiqa qamkunaqa tantyanakunata, tarir liyinkillapa. Qallu kaĉanakunata,
akrustikukunata ima tarinkillapa. Kay rurakashakunaqa Lambayequepa shallqanpi
tarikan.

Kay liyinaqa shallqa wamrakunapa yaĉayninwan, rurayninwan ima rurakasha tukuy


naypaqman lluqshinanpaq.

Kay liyinataqa rimachinaykipaq, liyinaykipaq intrakanaykipaq, chaynulla wakin árya


kurrikularkunapipis yaĉakunaykillapapaq chayrayku, kayta makyashuyanillapa.

Kay rimachinataqa shunquyllapamantapacha kusata yarpur qamkunapaq


kamakachisha kanillapa, unay rukunchikkuna yarpushanta, rurashanta
yaĉachimashanchikta rimachisha kanillapa.

Kay liyinaqa III y IV ciclo primaria wamra yaĉakuqkunapaq.

Tayta yaĉachikuqkuna shumaq wamrakunata rimanapi yaĉachishun, liyinanpaq


iskribinanpaq, chaynu paykuna ishkay rimanayqun kananpaq.

Rurashakuna
MAMAY

Payqi mamitay nishuni,


qamqa kusalata munamarayki,
musquyniypi maskashuray
qamqa chaypi rikarimurayki.

Nuqa mayta rirmapis


shunquypi apashayki,
kanan willashuni
qampaq yarpushayta.
PAQAKUSHUN
Kwirpunchikta washashun
ama qishanapaq,
shumaq paqakur purishun
ama qishanapaq.

Waran waran paqakushun


mana tiqti purinapaq,
wakinkunata willashun
paqakur purinanpaq.
TAYTITUNCHIK SAN JUAN

Kañaris llaqtapiqa,
kan uk taytituchik;
payqami San Juan shutin
pay rikamashami
tukuy allinlan kawsanchik.

Junio ishkay ĉunka


ĉuskupi,
paytaqa watukunllapa
shumaq rikrakur
llaqtapi purichinllapa.

Tantanakur fyistantaqa
ruranllapa
shunqunpi llaqtanpaq
mañakunllapa
tukuy ayllukuna
allinta kawsananllapapaq.
MAMITAY

Mamitay Mamitay
nuqa munashuyani
kanan qampaq diyaykipi
shumaq rimanata willashuni.

Waranla rikamanki
shumaq allin kawsanaypaq
shunquymanta llakishuni
payqi mamitay llakimanki.
MAMAYPAQ LLAKINI
Kanan nuqapa shunquyqa
kusala llakiwan,
mamay ayawasipi katin,
bilitata shachikuq apayani.

Mamay maypi katiypis rikamayanqa,


imanu kay pachapi puritiypis,
payqa amitunchikta mañakuyanqa
rikar purichimananpaq.
TAYTITUY
Taytituy, taytituy
allaq allaq sharirqa
ĉakraman rinki,
nuqaqa mana rikashunichu.

Amsana wasiman ĉamunki


chaypi nuqawan parlanki
chayrayku taytituy
kusata qampaq llakini.
YAKU
Allaq allaq sharimurqa
takiqnu tikrakani
yakupi paqakunaypaq.
Kaynu kaynu makiyta
yakuwan paqakuni.

Allaq allaq sharimurqa


takiqnu tikrakani,
yakupi paqakunaypaQ.
Kaynu kaynu umayta
yakuwan paqakuni.
MAMAY MUNAMAN

Mamitay munamanki,
mamitay nasqumanki,
chayrayku nishuni
shunquymanta pacha munashuni.

Tukuy diya qampaq yarpuni,


maypi karpis yarpushuni,
qampa diyaykipi
nishayki kusa allin warmi kanki.
AYLLUY
Mamitayta munani
taytituyta munani
mana mayqanpis,
paykunayupayqa munamanqachu.

Punutiy paykuna rikaman


waqatiy paykuna llakiman
qishatiy paykuna rimidyaman
asikutiy paykunapis asikun.
TUKTURAMUN

Qaqakuna chiqyarannami,
tuktitukuna paĉyamushanami,
nankunapis shumaqta rikarin
pillpintukuna kusata rikarin.

Riqchaq kuritukuna kantaq qallarimun


paykunapis kusata kushikun.
“Mamay, primaveraqami ĉamushana” nir
wamrakunamapis kushikuqnu purikunllapa.
SAKA
Kusa nasquy sakita kanki,
muru sakita kanki
llullu qiwata mikunki,
chaynu shumaqta winanki.

Tukuy qishaymanta
qamwan pichakunllapa,
chaynu,wamrata warmita runata allipta
allichanki.

Kusa nasquy sakita kanki


muru sakita kanki
sikya kiĉaypi
mishkita mikushunillapa.
INKAWASIPA RIYUN
Yataykipi takur,
wakman kayman
chapakur llakiray,
mana rikarimuraykichu

Allaq allaq sharir


yakuykipi paqakuray,
mana tarishurchu
yaĉakunayman riray.

Qam riyu yaĉayanki Kusata llakishaypaq,


ama pitapis willankichu
ama pinqamananpaq.
ATUN QAQA
Achka runa, minkakuna
Amsaq amsaq tarinakun uqshata apamur,
wasita qatananpaq.

Wasita qatananpaq
shutqu qiruta, qishqita suruta, tantamunllapa.
Warmipis wamrapis yanapakun.
Paykuna uqshata, chichata aypachikun;
chaynu wasita qatanllapa.

Mushuq wasita qatarqa


uqshata rutur takinllapa
apar llaqapi ĉurar
mushuq wasipi kusata takinllapa.
Foto de un cerro

WASI QATAY
Achka runa, minkakuna
Amsaq amsaq tarinakun uqshata apamur,
wasita qatananpaq.

Wasita qatananpaq
shutqu qiruta, qishqita suruta, tantamunllapa.
Warmipis wamrapis yanapakun.
Paykuna uqshata, chichata aypachikun;
chaynu wasita qatanllapa.
Mushuq wasita qatarqa
uqshata rutur takinllapa
apar llaqapi ĉurar
mushuq wasipi kusata takinllapa.
NANNIY
Qamqa apamanki
nuqa yarpushayman,
qamqa maytapis
mana tukukaq rinki.

Shunquy yarpushanman
yaĉay wasiymanpis
shumaqla apamanki.
Yusul payqi nannisituy.
YAĈACHIKUQ
Tayta yaĉachikuq
kusa allin kanki
shumaqta willar yaĉachimanki
allipta intrachimanki.

Kanan diyaykipi
nuqa kusata yarpushuni
amitunchikta mañakushaq
allilan kawsanaykipaq.
CHAKWA
Chakwa chakwita,
uqayta akshuyta
aĉpir tukuchinki,
chaynu mallikniyta
qischar purinki.

Chakwa chakwita
nasquy churchitu kanki,
uqsha ruripi piratanki
¡chak chak chak! nir
illaqmanta manchachimanki.
QINCHU
Qinchu, qinchitu
atun tinkakunayqun kanki
tuktukunapi purinki
paykunaman tarqa
ñukñunta shuqukunki.

Qinchu, qinchitu
kusa shumaq kuritu kanki,
qamqa qushaykilapi tanki
mikuqla sharikunki
qinchu, qinchitu.
YANA MISHI
Yana mishisitu
tilya nawiykiwan rikakunki,
atun silluykiwan aypakunki
ukuchata aypar mikunki.

Yana shapritayqun kanki,


chullpukur takunki,
mayqan ĉamunanpaqpis
qamqa naypaqta yaĉanki.
MAMAYPAQ

Mamitay mamitay
kusata munashuni
takshaymanta pacha
winachimashayki.

Mamitay mamitay
kusata llakishuni
chaymi mayta ritikpis
kusata watukushuni.
KAÑARIS

Kañarisniyqa kusala nasquy


tuktitu yupay rikarin,
warmikuna tukturan
runakuna allin shunqu.

Nuqa Kañarismanta kani


shunquymanta yarpur
paypaq kushikuni
shumaqta takikuni.

Foto vista de Kañaris


YAĈACHIKUQ

Yaĉachikuq
Yaĉachikuq,
shumaqta yaĉachimanki
mana intrakatiypis
mamay yupay intrachimanki.

Mana anyamarchu
qashan qashan willamanki,
chaynu intrakachimanki
allinta imatapis ruranaypaq.

Yaĉachikuq
Yaĉachikuq,
shumaqta yaĉachimanki
chayrayku kanan
payqi nishuni.
MAMITAY
Mamitay mamitay
kanan diyaykimi,
shunquymanta yarpur
allipta munashuni.

Mamitay mamitay
kusa allin kanki,
nasqumanki llakipamanki
achkata munamanki.

Mamitay mamitay
amitunchikta mañakuni,
waran waran rikashunanpaq,
allilan purinaykipaq.
TAYTITUY
Taytituy taytituy
qam ĉakraman rinki,
waran waran rurakunki
aylluykipaq yarpunki.

Qam allin yarpuy kanki


willamatikmi intrakashaq,
qamqa ukniy yupay kanki,
a
l
l
i
n
t
a

p
a
r
l
a
m
a
n
k
i
.
KANCHALA YAKU

Kanchalayaku
unaq qaqamanta,
yuraqla yuraqla
ratamunki.

Chaynu shamur
sakapi, Moyanpi;
ayllukunata kawsachinki
chayrayku payqi nishuni.

Foto
ALLIN RUNA

Qamqa kusala,
Allin runa kanki.
Pachata kamakachir
imakunata tarpur
Puquchinki.

Qam katik
Tukuyninchikipaq,
mikunanchik kan.
Chaypaq payqi
nishunillapa.

Mana qam
Katikqa imanutaq
Kawsayachuwan
Kay pachapiqa.

Potrebbero piacerti anche