Decreto 86-2015 ESO e Bacharelato

DOG Núm.
120 Luns, 29 de xuño de 2015 Páx. 25434
I. Disposicións xerais
Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria
DECRETO 86/2015, do 25 de xuño, polo que se establece o currículo da

educación secundaria obrigatoria e do bacharelato na Comunidade Autónoma
de Galicia.
A Lei orgánica 8/2013, do 9 de decembro, para a mellora da calidade educativa, modifi-

cou en distintos aspectos a Lei orgánica 2/2006, do 3 de maio, de educación, coa finalidade
de desenvolver medidas que permitan seguir avanzando cara a un sistema educativo de
calidade, inclusivo, que garanta a igualdade de oportunidades e faga efectiva a posibilida-
de de que cada alumno e alumna desenvolvan ao máximo as súas potencialidades.
Coa finalidade de establecer as condicións propicias para afondar nos cambios meto-
dolóxicos necesarios para alcanzar aqueles obxectivos, a Lei orgánica 8/2013, do 9 de
decembro, deulle unha nova redacción ao artigo 6 da Lei orgánica 2/2006, do 3 de maio,
de educación, para definir o currículo como a regulación dos elementos que determinan
os procesos de ensino e aprendizaxe para cada unha das ensinanzas. O currículo estará
integrado polos obxectivos de cada ensinanza e de etapa educativa; as competencias, ou
capacidades para aplicar de xeito integrado os contidos propios de cada ensinanza e etapa
educativa, e para lograr a realización adecuada de actividades e a resolución eficaz de pro-
blemas complexos; os contidos, ou conxuntos de coñecementos, habilidades, destrezas e
CVE-DOG: e8qwmh18-m289-mgz7-e2c9-gsg52hmivin2
actitudes que contribúen ao logro dos obxectivos de cada ensinanza e etapa educativa, e
á adquisición de competencias; a metodoloxía didáctica, que abrangue tanto a descrición
das prácticas docentes como a organización do traballo dos/das docentes; os estándares
e resultados de aprendizaxe avaliables; e os criterios de avaliación do grao de adquisición
das competencias e do logro dos obxectivos de cada ensinanza e etapa educativa. Os
contidos ordénanse en disciplinas, que se clasifican en materias, ámbitos, áreas e módu-
los en función das ensinanzas, as etapas educativas ou os programas en que participe o
alumnado.
O novo artigo 6 bis da Lei orgánica 2/2006, do 3 de maio, define a distribución de com-
petencias entre as administracións educativas e, mesmo, con respecto aos centros docen-
tes. Nesta distribución competencial correspóndelle ao Goberno do Estado, entre outras
funcións, o deseño do currículo básico en relación cos obxectivos, competencias, contidos,
ISSN1130-9229 Depósito legal C.494-1998 http://www.xunta.es/diario-oficial-galicia

DOG Núm. 120 Luns, 29 de xuño de 2015 Páx. 25435
criterios de avaliación, estándares e resultados de aprendizaxe avaliables, co fin de asegu-

rar unha formación común e o carácter oficial e a validez en todo o territorio nacional das
titulacións ás que se refire a Lei orgánica 2/2006, do 3 de maio.
O Estatuto de autonomía de Galicia, no seu artigo 31, establece que é competencia

plena da Comunidade Autónoma o regulamento e a administración do ensino en toda a
súa extensión, niveis e graos, modalidades e especialidades, sen prexuízo do disposto no
artigo 27 da Constitución e nas leis orgánicas que, conforme o apartado primeiro do seu
artigo 81, o desenvolvan.
II
Este decreto ten por obxecto establecer o currículo da educación secundaria obrigatoria
e do bacharelato no sistema educativo galego, dentro do marco de distribución de compe-
tencias da Lei orgánica 2/2006, do 3 de maio, e en atención á nova configuración curricular
que establece o agrupamento de materias en tres bloques: troncais, específicas e de libre
configuración autonómica. O currículo, así mesmo, regula a relación entre os obxectivos,
os contidos, os criterios de avaliación, os estándares de aprendizaxe avaliables e as com-
petencias clave nas diferentes materias.
O primeiro bloque, correspondente ás materias troncais, trata de garantir os coñece-

mentos e as competencias que permitan adquirir unha formación sólida e continuar con
aproveitamento as etapas posteriores naquelas materias que deben ser comúns a todo o
alumnado e que, en todo caso, deben ser avaliadas nas avaliacións finais de etapa. Nes-
te bloque correspóndelle ao Goberno do Estado a determinación dos contidos comúns,
os estándares de aprendizaxe avaliables e os criterios de avaliación, así como o horario

lectivo mínimo. Pola súa banda, á comunidade autónoma correspóndelle complementar e
secuenciar en cursos os contidos, adaptándoos á nosa realidade, realizar recomendacións
metodolóxicas, completar os criterios de avaliación e fixar o horario lectivo máximo. Os
centros docentes poderán completar contidos, e deseñar e implantar métodos pedagóxicos
e didácticos propios.
O bloque de materias específicas permite unha maior autonomía á hora de fixar horarios
e contidos das materias. O Goberno do Estado determina os estándares de aprendizaxe
avaliables e os criterios de avaliación, e correspóndelle á comunidade autónoma estable-
cer os contidos, complementar os criterios de avaliación, realizar recomendacións metodo-
lóxicas e fixar o horario correspondente. Os centros docentes poderán complementar os
contidos, e deseñar e implantar métodos pedagóxicos e didácticos propios.

O bloque de materias de libre configuración autonómica supón o maior nivel de autono-

mía. Nestas materias, a comunidade autónoma establece os contidos e os estándares de
aprendizaxe avaliables, os criterios de avaliación e o horario, así como as recomendacións
metodolóxicas. Os centros docentes poderán complementar os contidos e configurar a
súa oferta formativa, ademais de deseñar e implantar métodos pedagóxicos e didácticos
propios, e determinar a carga horaria. Neste bloque encádrase o desenvolvemento curri-
cular da disciplina de Lingua Galega e Literatura, competencia exclusiva da comunidade
autónoma, á que lle corresponde un tratamento análogo ao da disciplina de Lingua Castelá
e Literatura, tratamento que se enmarca dentro do establecido no Decreto 79/2010, do 20
de maio, para o plurilingüismo no ensino non universitario de Galicia.
O desenvolvemento dos currículos das distintas linguas incorpora unha referencia ex-
presa ao plurilingüismo, na medida en que a competencia en cada lingua interactúa e se
enriquece co coñecemento das outras linguas, e contribúe a desenvolver destrezas e ca-
pacidades que son a base da competencia en comunicación lingüística. Isto, e a alusión
igualmente explícita a actitudes interculturais de respecto a diferentes xeitos de expresarse
e actuar, promove o desenvolvemento simultáneo do plurilingüismo e da interculturalidade.
Xa que logo, tanto na educación secundaria obrigatoria como no bacharelato é especial-

mente salientable que a aprendizaxe das distintas linguas establecidas no currículo destas
etapas se trate de xeito integrado, e dea continuidade ao proceso de fomento do interese
por outras linguas e culturas distintas da propia e promovan o respecto cara ás persoas
falantes desas linguas.
III
En liña coa Recomendación 2006/962/EC, do 18 de decembro de 2006, do Parlamento

Europeo e do Consello, sobre as competencias clave para a aprendizaxe permanente, nes-
te decreto incorpórase a clasificación e denominación das definidas pola Unión Europea.
Considérase que “as competencias clave son aquelas que todas as persoas precisan para
a súa realización e o seu desenvolvemento persoal, así como para a cidadanía activa, a
inclusión social e o emprego”.
Este decreto baséase na potenciación da aprendizaxe por competencias, integradas

nos elementos curriculares para propiciar unha renovación na práctica docente e no proce-
so de ensino e aprendizaxe. Propóñense novos enfoques na aprendizaxe e na avaliación,
que van supor un importante cambio nas tarefas que teñen que resolver os alumnos e as
alumnas, e propostas metodolóxicas innovadoras. Unha competencia supón a combina-

ción de habilidades prácticas, coñecementos, motivación, valores éticos, actitudes, emo-

cións e outros compoñentes sociais e de comportamento que se mobilizan conxuntamente
para lograr unha acción eficaz. Xa que logo, as competencias considéranse como coñece-
mento na práctica, un coñecemento adquirido a través da participación activa en prácticas
sociais que, como tales, se poden desenvolver tanto no contexto educativo formal, a través
do currículo, como nos contextos educativos non formais e informais; conceptualízanse
como “un saber facer” que se aplica a unha diversidade de contextos educativos, sociais
e profesionais.
A aprendizaxe baseada en competencias caracterízase pola súa transversalidade, o

seu dinamismo e o seu carácter integral. O proceso de ensino e aprendizaxe competencial
débese abordar desde todas as materias de coñecemento e por parte das diversas ins-
tancias que conforman a comunidade educativa, tanto nos ámbitos formais como nos non
formais e informais; o seu dinamismo reflíctese en que as competencias non se adquiren
nun determinado momento e permanecen inalterables, senón que implican un proceso de
desenvolvemento mediante o cal os individuos van adquirindo maiores niveis de desem-
peño no seu uso.
Para lograr este proceso de cambio curricular cómpre favorecer unha visión interdisci-
plinar e, de xeito especial, posibilitarlle unha maior autonomía á función docente, de forma
que permita satisfacer as demandas dunha maior personalización da educación. O papel
do persoal docente é fundamental, pois debe ser quen de deseñar tarefas ou situacións de
aprendizaxe que posibiliten a resolución de problemas e a aplicación dos coñecementos
aprendidos, xa que os contidos están subordinados á acción.
As concrecións curriculares para os distintos bloques de materias, recollidas nos ane-

xos I, II e III, constrúense a partir dos criterios de avaliación, ligándoos cos demais com-
poñentes de cada materia. Os criterios de avaliación relaciónanse directamente cos es-
tándares de aprendizaxe, que non son máis que concrecións dos propios criterios, e eses
estándares conéctanse coas competencias clave. Por outra banda, os criterios de avalia-
ción describen o que se pretende lograr en cada disciplina, e, neste sentido, os contidos
non son máis que os medios para os alcanzar.
En cada materia, os contidos agrúpanse en bloques, o que non supón unha secuencia
nin implica unha organización pechada; pola contra, permite organizar de diferentes formas
os elementos curriculares e adoptar a metodoloxía máis adecuada ás características das
aprendizaxes e do grupo de alumnos e alumnas a quen van dirixidos.

As competencias clave están ligadas a un desempeño eficaz nun contexto determinado.

As situacións de aprendizaxe deseñadas para o seu desenvolvemento deberán incorpo-
rar tarefas que contextualicen as aprendizaxes e que permitan avanzar en máis dunha
competencia ao mesmo tempo. O enfoque metodolóxico deberá sustentarse nas referidas
situacións de aprendizaxe, coa finalidade de que os contidos se convertan en coñece-
mentos aplicables con eficacia. Neste deseño é responsabilidade do centro docente e do
profesorado a adecuada selección da metodoloxía, que deberá ser variada e adecuada ás
características e aos ritmos de aprendizaxe dos alumnos e das alumnas.
As actividades de aprendizaxe integradas poden incluír elementos curriculares proce-

dentes de distintos bloques. Á súa vez, estes elementos poderán formar parte de diferentes
actividades e, co obxecto de mellorar os resultados, esas actividades poderán ter carácter
interdisciplinar.
O feito de tratar simultaneamente, nunha mesma actividade, contidos de bloques dis-

tintos e, mesmo, de materias diferentes, halle permitir ao profesorado determinar a conve-
niencia de avaliar a totalidade ou só unha parte das competencias clave relacionadas con
cada estándar de aprendizaxe. Corresponderalle ao centro docente velar por un tratamen-
to equilibrado das competencias clave nas programacións didácticas.
A posta en práctica desta recomendación deu lugar á aprobación polo Ministerio de Edu-
cación, Cultura e Deporte da Orde ECD/65/2015, do 21 de xaneiro, pola que se describen
as relacións entre as competencias, os contidos e os criterios de avaliación da educación
primaria, a educación secundaria obrigatoria e o bacharelato.
O referente para avaliar as aprendizaxes do alumnado son os criterios de avaliación e

a súa concreción nos estándares de aprendizaxe avaliables. No deseño das situacións de
aprendizaxe tomaranse en consideración todos os elementos do currículo, entre eles os
procedementos e os instrumentos de avaliación, así como os criterios de cualificación que
permitan avaliar tanto os resultados da materia como o nivel competencial alcanzado polos
alumnos e as alumnas.
IV
O recoñecemento dunha maior autonomía dos centros docentes establécese neste

decreto dun xeito efectivo, aumentando a súa capacidade de decisión na definición do
currículo, coa posibilidade de definir, nas condicións que determina a consellería con com-
petencias en materia de educación, a oferta de materias do bloque de materias de libre

configuración autonómica, e, deste xeito, adaptar a súa oferta educativa ao seu contexto
socioeducativo.
Na súa virtude, por proposta do conselleiro de Cultura, Educación e Ordenación Uni-

versitaria, no exercicio das facultades outorgadas polo artigo 34 da Lei 1/1983, do 22 de
febreiro, reguladora da Xunta e da súa Presidencia, consultado o Consello Escolar de
Galicia, de acordo co Consello Consultivo e logo da deliberación do Consello da Xunta de
Galicia, na súa reunión do vinte e cinco de xuño de dous mil quince,
DISPOÑO:
TITULO PRELIMINAR
Disposicións xerais
Artigo 1. Obxecto e ámbito de aplicación
1. Este decreto ten por obxecto establecer o currículo da educación secundaria obriga-
toria e do bacharelato na Comunidade Autónoma de Galicia, de acordo co disposto nos
artigos 6 e 6 bis da Lei orgánica 2/2006, do 3 de maio, de educación, e no artigo 3 do Real
decreto 1105/2014, do 26 de decembro, polo que se establece o currículo básico da edu-
cación secundaria obrigatoria e do bacharelato.
2. Así mesmo, ten por obxecto regular a ordenación das ditas etapas educativas, de
acordo coa disposición final sexta da Lei orgánica 2/2006, do 3 de maio, de educación.
3. Este decreto será de aplicación nos centros docentes correspondentes ao ámbito de

xestión da Comunidade Autónoma de Galicia.
Artigo 2. Currículo
1. Enténdese por currículo a regulación dos elementos que determinan os procesos de

ensino e aprendizaxe para cada unha das ensinanzas e etapas educativas.
2. O currículo está integrado polos obxectivos, as competencias, os contidos, os crite-

rios de avaliación, os estándares e os resultados de aprendizaxe avaliables, e pola meto-
doloxía didáctica.

3. Para os efectos deste decreto, entenderase por:
a) Obxectivos: referentes relativos aos logros que o alumnado debe alcanzar ao rematar
o proceso educativo, como resultado das experiencias de ensino e aprendizaxe intencio-
nalmente planificadas para tal fin.
b) Competencias: capacidades para aplicar de xeito integrado os contidos propios de

cada ensinanza e etapa educativa, co fin de lograr a realización adecuada de actividades
e a resolución eficaz de problemas complexos.
c) Contidos: conxunto de coñecementos, habilidades, destrezas e actitudes que con-

tribúen ao logro dos obxectivos de cada ensinanza e etapa educativa, e á adquisición de
competencias. Os contidos ordénanse en disciplinas, que se clasifican en materias, ámbi-
tos, áreas e módulos, en función das ensinanzas, das etapas educativas ou dos programas
en que participe o alumnado.
d) Criterios de avaliación: referente específico para avaliar a aprendizaxe do alumnado.

Describen aquilo que se quere valorar e que o alumnado debe lograr, tanto en coñecemen-
tos coma en competencias, e responden ao que se pretende conseguir en cada disciplina.
e) Estándares de aprendizaxe avaliables: especificacións dos criterios de avaliación

que permiten definir os resultados de aprendizaxe e que concretan o que o alumnado debe
saber, comprender e saber facer en cada disciplina. Deben ser observables, medibles e
avaliables, e permitir graduar o rendemento ou o logro alcanzado. Deben contribuír a faci-
litar o deseño de probas estandarizadas e comparables.
f) Metodoloxía didáctica: conxunto de estratexias, procedementos e accións organiza-

das e planificadas polo profesorado, de xeito consciente e reflexivo, coa finalidade de posi-
bilitar a aprendizaxe do alumnado e o logro dos obxectivos suscitados.
4. O currículo da educación secundaria obrigatoria e do bacharelato nos centros docen-

tes correspondentes ao ámbito de xestión da Comunidade Autónoma de Galicia será o que
se recolle para as distintas materias nos anexos I, II e III deste decreto.

Artigo 3. Competencias clave
1. Para os efectos deste decreto, as competencias clave do currículo serán as seguin-

tes:
a) Comunicación lingüística (CCL).
Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía (CMCCT).
Competencia dixital (CD).
Aprender a aprender (CAA).
Competencias sociais e cívicas (CSC).
Sentido de iniciativa e espírito emprendedor (CSIEE).
Conciencia e expresións culturais (CCEC).
2. A descrición das relacións entre as competencias, os contidos e os criterios de avalia-

ción na educación secundaria obrigatoria e no bacharelato será a establecida de conformi-
dade coa Orde ECD/65/2015, do 21 de xaneiro, pola que se describen as relacións entre as
competencias, os contidos e os criterios de avaliación da educación primaria, da educación
secundaria obrigatoria e do bacharelato.
3. Potenciarase o desenvolvemento da competencia de comunicación lingüística, da

competencia matemática e das competencias básicas en ciencia e tecnoloxía.
4. Para unha adquisición eficaz das competencias e a súa integración efectiva no currí-
culo, deberán deseñarse actividades de aprendizaxe integradas que lle permitan ao alum-
nado avanzar cara aos resultados de aprendizaxe en máis dunha competencia ao mesmo
tempo.
Artigo 4. Elementos transversais
1. A comprensión lectora, a expresión oral e escrita, a comunicación audiovisual, as

tecnoloxías da información e da comunicación, o emprendemento, e a educación cívica e
constitucional traballaranse en todas as materias, sen prexuízo do seu tratamento especí-
fico nalgunhas das materias de cada etapa.

2. A consellería con competencias en materia de educación fomentará o desenvolve-

mento da igualdade efectiva entre homes e mulleres, a prevención da violencia de xénero
ou contra persoas con discapacidade, e os valores inherentes ao principio de igualdade de
trato e non discriminación por calquera condición ou circunstancia persoal ou social.
Do mesmo xeito, promoverá a aprendizaxe da prevención e resolución pacífica de con-

flitos en todos os ámbitos da vida persoal, familiar e social, así como dos valores que
sustentan a liberdade, a xustiza, a igualdade, o pluralismo político, a paz, a democracia, o
respecto aos dereitos humanos, o respecto por igual aos homes e ás mulleres, e ás per-
soas con discapacidade, e o rexeitamento da violencia terrorista, a pluralidade, o respecto
ao Estado de dereito, o respecto e a consideración ás vítimas do terrorismo, e a prevención
do terrorismo e de calquera tipo de violencia.
A programación docente debe abranguer en todo caso a prevención da violencia de

xénero, da violencia contra as persoas con discapacidade, da violencia terrorista e de
calquera forma de violencia, racismo ou xenofobia, incluído o estudo do Holocausto xudeu
como feito histórico.
Evitaranse os comportamentos e os contidos sexistas e os estereotipos que supoñan

discriminación por razón da orientación sexual ou da identidade de xénero, favorecendo a
visibilidade da realidade homosexual, bisexual, transexual, transxénero e intersexual.
3. A consellería con competencias en materia de educación fomentará as medidas para

que o alumnado participe en actividades que lle permitan afianzar o espírito emprendedor e
a iniciativa empresarial a partir de aptitudes como a creatividade, a autonomía, a iniciativa,
o traballo en equipo, a confianza nun mesmo e o sentido crítico.
4. No ámbito da educación e a seguridade viaria, promoveranse accións para a mello-

ra da convivencia e a prevención dos accidentes de tráfico, coa finalidade de que os/as
alumnos/as coñezan os seus dereitos e deberes como usuarios/as das vías, en calidade
de peóns, viaxeiros/as e condutores/as de bicicletas ou vehículos a motor, respecten as
normas e os sinais, e se favoreza a convivencia, a tolerancia, a prudencia, o autocontrol, o
diálogo e a empatía con actuacións adecuadas tendentes a evitar os accidentes de tráfico
e as súas secuelas.
Artigo 5. Autonomía dos centros docentes
1. Os centros docentes, dentro do marco establecido pola consellería con competencias

en materia de educación, desenvolverán a súa autonomía pedagóxica e organizativa, fa-

vorecerán o traballo en equipo do profesorado e estimularán a actividade investigadora a

partir da súa práctica docente.
2. Os centros docentes desenvolverán e complementarán, de ser o caso, o currículo

e as medidas de atención á diversidade establecidas pola consellería con competencias
en materia de educación, adaptándoas ás características do alumnado e á súa realidade
educativa, coa finalidade de atender todo o alumnado. Así mesmo, arbitrarán métodos que
teñan en conta os diferentes ritmos de aprendizaxe do alumnado, favorezan a capacidade
de aprender por si mesmo e promovan o traballo en equipo.
3. O proxecto educativo do centro recollerá os valores, os obxectivos e as prioridades

de actuación. Así mesmo, incorporará a concreción dos currículos establecidos pola con-
sellería con competencias en materia de educación que lle corresponda fixar e aprobar ao
claustro, así como o tratamento transversal nas materias da educación en valores e outras
ensinanzas.
Artigo 6. Participación de pais, nais e titores/as legais no proceso educativo
1. De conformidade co establecido no artigo 4.2.e) da Lei orgánica 8/1985, do 3 de xullo,

reguladora do dereito á educación, e no artigo 6 da Lei 4/2011, do 30 de xuño, de convivencia
e participación da comunidade educativa, os pais, as nais ou os/as titores/as legais deberán
apoiar e participar na evolución do proceso educativo dos/das seus/súas fillos/as ou tutela-
dos/as, así como coñecer as decisións relativas á avaliación e á promoción, e colaborar
nas medidas de apoio ou reforzo que adopten os centros docentes para facilitar o seu
progreso educativo, e terán acceso aos documentos oficiais de avaliación e aos exames
e documentos das avaliacións que se lles realicen aos/ás seus/súas fillos/as ou tutelados/
as, sen prexuízo do respecto ás garantías establecidas na Lei orgánica 15/1999, do 13 de
decembro, de protección de datos de carácter persoal, e demais normativa aplicable en
materia de protección de datos de carácter persoal.
2. Os centros docentes promoverán compromisos coas familias e co propio alumnado,

nos que se especifiquen as actividades que uns e outros se comprometen a desenvolver
para facilitar o progreso educativo.
Artigo 7. Alumnado con necesidades específicas de apoio educativo
1. Para o alumnado que requira unha atención educativa diferente á ordinaria, por pre-
sentar necesidades educativas especiais, por dificultades específicas de aprendizaxe,

trastorno por déficit de atención e hiperactividade (TDAH), polas súas altas capacidades
intelectuais, por se incorporar tarde ao sistema educativo ou por condicións persoais ou de
historia escolar, estableceranse as medidas curriculares e organizativas necesarias co fin
de que poida alcanzar o máximo desenvolvemento das súas capacidades persoais e os
obxectivos e competencias establecidas en cada etapa para todo o alumnado.
Entre estas medidas estableceranse aquelas que garantan que as condicións de reali-
zación das avaliacións se adapten ás necesidades do alumnado con necesidades especí-
ficas de apoio educativo.
2. A escolarización do alumnado con necesidades específicas de apoio educativo rexe-

rase polos principios de normalización e inclusión, e asegurará a súa non-discriminación e
a igualdade efectiva no acceso e na permanencia no sistema educativo.
3. A identificación e a valoración do alumnado con necesidades específicas de apoio

educativo e, de ser o caso, a intervención educativa derivada desa valoración, realizaranse
do xeito máis temperán posible, nos termos que determine a consellería con competencias
en materia de educación. Os centros docentes deberán adoptar as medidas necesarias
para facer realidade esa identificación, valoración e intervención.
4. Correspóndelle á consellería con competencias en materia de educación establecer

as condicións de accesibilidade e deseño universal, e os recursos de apoio que favorezan
o acceso ao currículo do alumnado con necesidades educativas especiais, e adaptar os
instrumentos e, de ser o caso, os tempos e os apoios que aseguren unha correcta avalia-
ción deste alumnado.
A consellería con competencias en materia de educación, coa finalidade de facilitar a ac-

cesibilidade ao currículo, establecerá os procedementos oportunos cando cumpra realizar
adaptacións significativas dos elementos do currículo, coa finalidade de atender o alumna-
do con necesidades educativas especiais que as precise. Estas adaptacións realizaranse
procurando o máximo desenvolvemento posible das competencias; a avaliación continua
e a promoción tomarán como referente os elementos fixados nas devanditas adaptacións.
En calquera caso, o alumnado con adaptacións curriculares significativas deberá superar a
avaliación final para poder obter o título correspondente.
5. A escolarización do alumnado con altas capacidades intelectuais, identificado como

tal segundo o procedemento e nos termos que estableza a consellería con competencias
en materia de educación, flexibilizarase nos termos que determine a normativa vixente.

Esta flexibilización poderá incluír tanto a impartición de contidos e a adquisición de com-

petencias propias de cursos superiores como a ampliación de contidos e competencias do
curso corrente, así como outras medidas.
6. Os plans de actuación, así como os programas de enriquecemento curricular adecua-

dos ás necesidades do alumnado con altas capacidades intelectuais, que lle corresponde
adoptar á consellería con competencias en materia de educación, permitirán desenvolver
ao máximo as capacidades deste alumnado e terán en consideración o seu ritmo e o estilo
de aprendizaxe, así como o do alumnado especialmente motivado pola aprendizaxe.
TÍTULO I
Educación secundaria obrigatoria
CAPÍTULO I
Principios e obxectivos
Artigo 8. Principios xerais
1. A educación secundaria obrigatoria ten carácter obrigatorio e gratuíto, e constitúe,

xunto coa educación primaria, a educación básica.
2. Na educación secundaria obrigatoria prestarase especial atención á orientación edu-

cativa e profesional do alumnado.
3. A educación secundaria obrigatoria organízase de acordo cos principios de educación

común e de atención á diversidade do alumnado. As medidas de atención á diversidade
nesta etapa estarán orientadas a responder ás necesidades educativas concretas do alum-
nado, ao logro dos obxectivos da educación secundaria obrigatoria e á adquisición das

competencias correspondentes, e non poderán, en ningún caso, supor unha discriminación
que lle impida alcanzar os devanditos obxectivos e competencias, e a titulación correspon-
dente.
Artigo 9. Finalidade
A educación secundaria obrigatoria ten por finalidade lograr que os alumnos e as alum-
nas adquiran os elementos básicos da cultura, nomeadamente nos seus aspectos hu-
manístico, artístico, científico e tecnolóxico; desenvolver e consolidar neles/as hábitos de
estudo e de traballo; preparalos/as para a súa incorporación a estudos posteriores e para a
súa inserción laboral, e formalos/as para o exercicio dos seus dereitos e das súas obrigas
na vida como cidadáns e cidadás.

Artigo 10. Obxectivos da educación secundaria obrigatoria
A educación secundaria obrigatoria contribuirá a desenvolver nos alumnos e nas alum-

nas as capacidades que lles permitan:
a) Asumir responsablemente os seus deberes, coñecer e exercer os seus dereitos no

respecto ás demais persoas, practicar a tolerancia, a cooperación e a solidariedade entre
as persoas e os grupos, exercitarse no diálogo, afianzando os dereitos humanos e a igual-
dade de trato e de oportunidades entre mulleres e homes, como valores comúns dunha
sociedade plural, e prepararse para o exercicio da cidadanía democrática.
b) Desenvolver e consolidar hábitos de disciplina, estudo e traballo individual e en equi-

po, como condición necesaria para unha realización eficaz das tarefas da aprendizaxe e
como medio de desenvolvemento persoal.
c) Valorar e respectar a diferenza de sexos e a igualdade de dereitos e oportunidades

entre eles. Rexeitar a discriminación das persoas por razón de sexo ou por calquera outra
condición ou circunstancia persoal ou social. Rexeitar os estereotipos que supoñan discrimi-
nación entre homes e mulleres, así como calquera manifestación de violencia contra a muller.
d) Fortalecer as súas capacidades afectivas en todos os ámbitos da personalidade e

nas súas relacións coas demais persoas, así como rexeitar a violencia, os prexuízos de
calquera tipo e os comportamentos sexistas, e resolver pacificamente os conflitos.
e) Desenvolver destrezas básicas na utilización das fontes de información, para adquirir

novos coñecementos con sentido crítico. Adquirir unha preparación básica no campo das
tecnoloxías, especialmente as da información e a comunicación.
f) Concibir o coñecemento científico como un saber integrado, que se estrutura en ma-

terias, así como coñecer e aplicar os métodos para identificar os problemas en diversos
campos do coñecemento e da experiencia.
g) Desenvolver o espírito emprendedor e a confianza en si mesmo, a participación, o

sentido crítico, a iniciativa persoal e a capacidade para aprender a aprender, planificar,
tomar decisións e asumir responsabilidades.
h) Comprender e expresar con corrección, oralmente e por escrito, na lingua galega e

na lingua castelá, textos e mensaxes complexas, e iniciarse no coñecemento, na lectura e
no estudo da literatura.

i) Comprender e expresarse nunha ou máis linguas estranxeiras de maneira apropiada.
l) Coñecer, valorar e respectar os aspectos básicos da cultura e da historia propias e

das outras persoas, así como o patrimonio artístico e cultural. Coñecer mulleres e homes
que realizaran achegas importantes á cultura e á sociedade galega, ou a outras culturas
do mundo.
m) Coñecer e aceptar o funcionamento do propio corpo e o das outras persoas, respec-

tar as diferenzas, afianzar os hábitos de coidado e saúde corporais, e incorporar a edu-
cación física e a práctica do deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social.
Coñecer e valorar a dimensión humana da sexualidade en toda a súa diversidade. Valorar
criticamente os hábitos sociais relacionados coa saúde, o consumo, o coidado dos seres
vivos e o medio ambiente, contribuíndo á súa conservación e á súa mellora.
n) Apreciar a creación artística e comprender a linguaxe das manifestacións artísticas,

utilizando diversos medios de expresión e representación.
ñ) Coñecer e valorar os aspectos básicos do patrimonio lingüístico, cultural, histórico e

artístico de Galicia, participar na súa conservación e na súa mellora, e respectar a diversi-
dade lingüística e cultural como dereito dos pobos e das persoas, desenvolvendo actitudes
de interese e respecto cara ao exercicio deste dereito.
o) Coñecer e valorar a importancia do uso da lingua galega como elemento fundamental

para o mantemento da identidade de Galicia, e como medio de relación interpersoal e ex-
presión de riqueza cultural nun contexto plurilingüe, que permite a comunicación con outras
linguas, en especial coas pertencentes á comunidade lusófona.
Artigo 11. Principios metodolóxicos
1. Os centros docentes elaborarán as súas propostas pedagóxicas para esta etapa desde a
consideración da atención á diversidade e do acceso de todo o alumnado á educación común.
Así mesmo, arbitrarán métodos que teñan en conta os diferentes ritmos de aprendizaxe, favo-
rezan a capacidade de aprender por si mesmos e promovan a aprendizaxe en equipo.
De conformidade co establecido no artigo 26.3 da Lei orgánica 2/2006, do 3 de maio,

de educación, a consellería con competencias en materia de educación establecerá as
condicións que permitan que, nos primeiros cursos da etapa, o profesorado coa debida
cualificación imparta máis dunha materia ao mesmo grupo de alumnos e de alumnas.

2. A metodoloxía didáctica neste etapa será nomeadamente activa e participativa, favo-

recendo o traballo individual e o cooperativo do alumnado, así como o logro dos obxectivos
e das competencias correspondentes.
3. Procurarase o traballo en equipo do profesorado co obxecto de proporcionar un enfo-

que multidisciplinar do proceso educativo, garantindo a coordinación de todos os membros
do equipo docente de cada grupo.
4. No proxecto educativo e nas programacións didácticas fixaranse as estratexias que

desenvolverá o profesorado para alcanzar os estándares de aprendizaxe avaliables pre-
vistos en cada materia e, de ser o caso, en cada ámbito, así como a adquisición das com-
petencias.
5. A intervención educativa debe ter en conta como principio a diversidade do alumnado,

entendendo que deste xeito se garante o desenvolvemento de todos/as os/as alumnos/as
e mais unha atención personalizada en función das necesidades de cadaquén. Os meca-
nismos de reforzo, que se deberán pór en práctica tan pronto como se detecten dificultades
de aprendizaxe, poderán ser tanto organizativos como curriculares.
6. Prestarase unha atención especial á adquisición e ao desenvolvemento das compe-

tencias, e fomentarase a correcta expresión oral e escrita, e o uso das matemáticas. De
acordo co disposto no artigo 24.6 da Lei orgánica 2/2006, do 3 de maio, a comprensión lec-
tora, a expresión oral e escrita, a comunicación audiovisual, as tecnoloxías da información
e a comunicación, o emprendemento e a educación cívica e constitucional traballaranse en
todas as materias.
7. Coa finalidade de promover a comprensión de lectura e de uso da información, dedi-

carase un tempo á lectura na práctica docente de todas as materias.
8. Promoverase a integración e o uso das tecnoloxías da información e da comunica-

ción na aula, como recurso metodolóxico eficaz para desenvolver as tarefas de ensino e
aprendizaxe.
9. Para unha adquisición eficaz das competencias e a súa integración efectiva no currí-
culo, deberán deseñarse actividades de aprendizaxe integradas que lle permitan ao alum-
nado avanzar cara aos resultados de aprendizaxe de máis dunha competencia ao mesmo
tempo. Para isto, aproveitaranse as posibilidades que ofrecen as metodoloxías de proxec-
tos, entre outras, así como os recursos e as actividades da biblioteca escolar.

10. Os centros docentes impartirán de xeito integrado o currículo de todas as linguas da

súa oferta educativa, co fin de favorecer que todos os coñecementos e as experiencias lin-
güísticas do alumnado contribúan ao desenvolvemento da súa competencia comunicativa
plurilingüe. No proxecto lingüístico do centro concretaranse as medidas tomadas para a im-
partición do currículo integrado das linguas. Estas medidas incluirán, polo menos, acordos
sobre criterios metodolóxicos básicos de actuación en todas as linguas, acordos sobre a
terminoloxía que se vaia empregar, e o tratamento que se lles dará aos contidos, aos crite-
rios de avaliación e aos estándares de aprendizaxe similares en cada materia lingüística,
de xeito que se evite a repetición dos aspectos comúns á aprendizaxe de calquera lingua.
De conformidade co establecido no artigo 26.6 da Lei orgánica 2/2006, do 3 de maio, es-

tableceranse medidas de flexibilización e alternativas metodolóxicas na ensinanza e ava-
liación da lingua estranxeira para o alumnado con discapacidade, en especial para aquel
que presenta dificultades na súa expresión oral. Estas adaptacións en ningún caso se terán
en conta para minorar as cualificacións obtidas.
CAPÍTULO II
Organización
Artigo 12. Organización xeral
A etapa de educación secundaria obrigatoria abrangue dous ciclos, o primeiro con tres
cursos escolares, e o segundo con un. Estes catro cursos seguiranse ordinariamente entre
os doce e os dezaseis anos de idade.
O segundo ciclo, ou cuarto curso, da educación secundaria obrigatoria terá un carácter

fundamentalmente propedéutico.
A etapa de educación secundaria obrigatoria organízase en materias que, á súa vez, se

organizan en troncais, específicas e de libre configuración autonómica.
Artigo 13. Organización do primeiro ciclo de educación secundaria obrigatoria
1. Os alumnos e alumnas deben cursar as seguintes materias xerais do bloque de ma-

terias troncais:
a) Cursos primeiro e segundo:
1º) Bioloxía e Xeoloxía, no primeiro curso.

2º) Física e Química, no segundo curso.
3º) Xeografía e Historia, en ambos os dous cursos.
4º) Lingua Castelá e Literatura, en ambos os dous cursos.
5º) Matemáticas, en ambos os dous cursos.
6º) Primeira Lingua Estranxeira, en ambos os dous cursos.
b) Curso terceiro:
1º) Bioloxía e Xeoloxía.
2º) Física e Química
3º) Xeografía e Historia.
4º) Lingua Castelá e Literatura.
5º) Primeira Lingua Estranxeira.
Ademais, como materia de opción en terceiro curso, no bloque de materias troncais

deberán cursar ou ben Matemáticas Orientadas ás Ensinanzas Académicas, ou ben Ma-
temáticas Orientadas ás Ensinanzas Aplicadas, segundo elección dos pais, das nais, dos/
das titores/as legais ou, de ser o caso, dos alumnos e das alumnas.
2. O alumnado debe cursar as seguintes materias do bloque de materias específicas en

cada un dos cursos:
a) Educación Física.
b) Relixión, ou Valores Éticos, segundo elección dos pais, das nais, dos/das titores/as
legais ou, de ser o caso, dos alumnos ou das alumnas.
c) Ademais das materias indicadas nas alíneas a) e b), o alumnado cursará as seguintes
materias do bloque de materias específicas:
1º) Primeiro curso:
A) Educación Plástica, Visual e Audiovisual.

B) Segunda Lingua Estranxeira.
2º) Segundo curso:
A) Música.
B) Tecnoloxía.
C) Segunda Lingua Estranxeira.
3º) Terceiro curso:
A) Música.
B) Tecnoloxía.
C) Educación Plástica, Visual e Audiovisual.
D) Unha materia a elixir entre Segunda Lingua Estranxeira e Cultura Clásica.
3. No bloque de materias de libre configuración autonómica, os alumnos e as alumnas

deben cursar a materia de Lingua Galega e Literatura, que terá un tratamento análogo no
centro ao da Lingua Castelá e Literatura, de xeito que se garanta a adquisición das corres-
pondentes competencias lingüísticas e a adecuada distribución segundo o establecido no
artigo 7 do Decreto 79/2010, do 20 de maio, para o plurilingüismo no ensino non universi-
tario de Galicia.
A consellería con competencias en materia de educación poderá ofertar outras materias

de libre configuración autonómica elixibles polo centros docentes dentro do horario de libre
configuración e opcionais para os alumnos e as alumnas.
4. No horario establecido como de libre configuración os centros docentes poderán op-

tar por dedicalo ao afondamento e/ou reforzo dalgunha das materias recollidas neste ar-
tigo, por establecer outra ou outras materias que determine o centro docente, segundo o
seu proxecto educativo e logo da autorización da consellería con competencias en materia
de educación, ou por impartir algunha das materias de libre configuración autonómica elixi-
bles polos centros docentes. En todo caso, respectarase o tratamento análogo das linguas
cooficiais e os criterios de equilibrio establecidos no Decreto 79/2010, do 20 de maio, para
o plurilingüismo no ensino non universitario de Galicia.

Artigo 14. Organización do cuarto curso de educación secundaria obrigatoria
1. Os pais, as nais, os/as titores/as legais ou, de ser o caso, os alumnos e as alumnas
poderán escoller cursar o cuarto curso da educación secundaria obrigatoria por unha das
dúas seguintes opcións:
a) Opción de ensinanzas académicas para a iniciación ao bacharelato.
b) Opción de ensinanzas aplicadas para a iniciación á formación profesional.
Para estes efectos, non serán vinculantes as opcións cursadas en terceiro curso de
educación secundaria obrigatoria.
O alumnado deberá poder lograr os obxectivos da etapa e alcanzar o grao de adqui-

sición das competencias correspondentes tanto pola opción de ensinanzas académicas
como pola de ensinanzas aplicadas.
2. Na opción de ensinanzas académicas, os alumnos e as alumnas deben cursar as

seguintes materias xerais do bloque de materias troncais:
a) Xeografía e Historia.
b) Lingua Castelá e Literatura.
c) Matemáticas Orientadas ás Ensinanzas Académicas.
d) Primeira Lingua Estranxeira.

e) Dúas de entre as seguintes materias de opción do bloque de materias troncais:
2º) Economía.
3º) Física e Química.
4º) Latín.
3. Na opción de ensinanzas aplicadas, os alumnos e as alumnas deben cursar as se-

guintes materias xerais do bloque de materias troncais:
a) Xeografía e Historia.

b) Lingua Castelá e Literatura.
c) Matemáticas Orientadas ás Ensinanzas Aplicadas.
d) Primeira Lingua Estranxeira.
1º) Ciencias Aplicadas á Actividade Profesional.
2º) Iniciación á Actividade Emprendedora e Empresarial.
3º) Tecnoloxía.
4. Os alumnos e as alumnas deben cursar as seguintes materias do bloque de materias

específicas:
b) Relixión, ou Valores Éticos, segundo elección dos pais, das nais, dos/das titores/as
legais ou, de ser o caso, dos alumno ou as alumnas.
c) En función da oferta dos centros docentes, dúas materias das seguintes do bloque de
materias específicas:
1º) Artes Escénicas e Danza.

2º) Cultura Científica.
3º) Cultura Clásica.
4º) Educación Plástica, Visual e Audiovisual.
5º) Filosofía.
6º) Música.
7º) Segunda Lingua Estranxeira.
8º) Tecnoloxías da Información e da Comunicación.

9º) Unha materia do bloque de materias troncais non cursada polo alumno ou a alumna.

deben cursar a materia de Lingua Galega e Literatura, que terá un tratamento no centro
docente análogo á de Lingua Castelá e Literatura, de xeito que se garanta a adquisición
das correspondentes competencias lingüísticas e a adecuada distribución segundo o es-
tablecido no artigo 7 do Decreto 79/2010, do 20 de maio, para o plurilingüismo no ensino
non universitario de Galicia.
6. A consellería con competencias en materia de educación e os centros docentes po-

derán elaborar itinerarios para orientar o alumnado na elección de materias troncais de
opción.
7. Só se poderá limitar a elección de materias de opción cando haxa un número insufi-

ciente de alumnos e alumnas segundo os criterios que determine a consellería con compe-
tencias en materia de educación.
Artigo 15. Horario
O número de sesións lectivas semanais de cada unha das materias da educación se-
cundaria obrigatoria é o que figura no anexo IV deste decreto.
CAPÍTULO III
Orientación e atención á diversidade
Artigo 16. Titoría e orientación

1. A acción titorial e a orientación educativa e profesional terán un papel relevante en

cada un dos cursos. Os centros docentes informarán e orientarán o alumnado na elección
de materias, específicas e troncais, de opción, tanto para favorecer a consolidación da
adquisición das competencias clave como para facilitar a transición ao mundo laboral ou
educativo ao finalizar o ensino obrigatorio, así como nos plans de acollemento no centro
docente.
2. Cada grupo de alumnos e alumnas contará cun titor ou unha titora, designado/a
polo/a director/a do centro docente entre o profesorado que lle imparta docencia ao grupo.
3. O profesorado titor terá a responsabilidade de coordinar o equipo docente que im-

parta clases nese grupo, no relativo tanto á avaliación como aos procesos de ensino e

aprendizaxe, e manterá unha relación permanente cos pais, coas nais ou cos titores e coas
titoras legais, co fin de garantir o exercicio dos dereitos recoñecidos no artigo 4.1.d) e g) da
Lei orgánica 8/1985, do 3 de xullo, reguladora do dereito á educación. Será responsable da
orientación en colaboración co Departamento de Orientación.
4. A orientación educativa garantirá ao longo da etapa un axeitado asesoramento ao

alumnado para favorecer a súa continuidade no sistema educativo ou, se for o caso, unha
orientación profesional. En todo caso, a orientación educativa atenderá ao principio de
igualdade entre homes e mulleres.
Artigo 17. Medidas organizativas e curriculares para a atención á diversidade e á orga-

nización flexible das ensinanzas
1. Correspóndelle á consellería con competencias en materia de educación regular as

medidas de atención á diversidade, organizativas e curriculares, incluídas as medidas de
atención ao alumnado con necesidades específicas de apoio educativo, que permitan aos
centros docentes, no exercicio da súa autonomía, unha organización flexible das ensinan-
zas.
Esta regulación realizarase de acordo co previsto no artigo 16.2 do Real decre-

to 1105/2014, do 26 de decembro.
2. Os centros docentes terán autonomía para organizar os grupos e as materias de

maneira flexible e para adoptar as medidas de atención á diversidade máis adecuadas ás
características do seu alumnado e que permitan o mellor aproveitamento dos recursos de
que dispoña. As medidas de atención á diversidade que adopte cada centro docente for-
marán parte do seu proxecto educativo, de conformidade co que establece o artigo 121.2
da Lei orgánica 2/2006, do 3 de maio, de educación.
3. A escolarización do alumnado con necesidades educativas especiais en centros do-

centes ordinarios poderá prolongarse un ano máis, sen menoscabo do disposto no arti-
go 28.5 da devandita lei orgánica, segundo o cal, o alumno ou a alumna poderán repetir
o mesmo curso unha soa vez, e dúas veces como máximo dentro da etapa. Cando esta
segunda repetición deba producirse en terceiro ou cuarto curso, prolongarase un ano o
límite de idade ao que se refire o apartado 2 do artigo 4 da Lei orgánica 2/2006, do 3 de
maio. Excepcionalmente, un alumno ou unha alumna poderán repetir unha segunda vez en
cuarto curso, se non repetiron nos cursos anteriores da etapa.

Artigo 18. Integración de materias en ámbitos de coñecemento
Coa finalidade de facilitar o tránsito do alumnado entre a educación primaria e o primeiro

curso de educación secundaria obrigatoria, a consellería con competencias en materia de
educación e, de ser o caso, os centros docentes, poderán agrupar as materias do primeiro
curso en ámbitos de coñecemento. Este tipo de agrupación deberá respectar os contidos,
os estándares de aprendizaxe avaliables e os criterios de avaliación de todas as materias
que se agrupan, así como o horario asignado ao conxunto delas. Esta agrupación terá
efectos na organización das ensinanzas, pero non así nas decisións asociadas á avaliación
e á promoción.
Artigo 19. Alumnado que se incorpora de forma tardía ao sistema educativo
A escolarización do alumnado que se incorpora de forma tardía ao sistema educativo

ao que se refire o artigo 78 da Lei orgánica 2/2006, do 3 de maio, realizarase atendendo
ás súas circunstancias, aos seus coñecementos, á súa idade e ao seu historial académico.
Cando presente graves carencias na lingua galega e/ou na lingua castelá recibirá unha
atención específica, que será, en todo caso, simultánea á súa escolarización nos grupos
ordinarios, cos que compartirá o maior tempo posible do horario semanal.
Os alumnos e as alumnas que presenten un desfasamento no seu nivel de competencia

curricular de máis de dous anos poderán ser escolarizados/as no curso inferior ao que lles
correspondería por idade. Para este alumnado adoptaranse as medidas de reforzo nece-
sarias que faciliten a súa integración escolar e a recuperación do seu desfasamento, e que
lle permitan continuar con aproveitamento os estudos. No caso de superar o devandito

desfasamento, incorporarase ao curso correspondente á súa idade.
Artigo 20. Programas de mellora da aprendizaxe e do rendemento
1. Os programas de mellora da aprendizaxe e do rendemento constitúe unha medida de

atención á diversidade que se pode desenvolver a partir do segundo curso da educación
secundaria obrigatoria, segundo o procedemento establecido pola consellería con compe-
2. Nos devanditos programas utilizarase unha metodoloxía específica a través da orga-

nización de contidos, actividades prácticas e, de ser o caso, de materias diferentes ás esta-
blecidas con carácter xeral, coa finalidade de que os alumnos e as alumnas poidan cursar

o cuarto curso pola vía ordinaria e obteñan o título de graduado en educación secundaria
obrigatoria.
3. Estes programas irán dirixidos preferentemente a alumnos e alumnas que presenten

dificultades relevantes de aprendizaxe non imputables á falta de estudo ou esforzo.
O equipo docente poderalles propor aos pais, ás nais ou aos/ás titores/as legais a incor-
poración a un programa de mellora da aprendizaxe e do rendemento dos/das alumnos/as
que repetisen cando menos un curso en calquera etapa e que, logo de cursado o primeiro
curso de educación secundaria obrigatoria, non estean en condicións de promoción ao
segundo curso, ou que logo de cursar o segundo curso non estean en condicións de pro-
moción ao terceiro. O programa desenvolverase ao longo dos cursos segundo e terceiro no
primeiro suposto, ou só en terceiro curso no segundo suposto.
Os alumnos e as alumnas que, cursando terceiro curso de educación secundaria obri-

gatoria, non estean en condicións de promoción ao cuarto curso poderán incorporarse
excepcionalmente a un programa de mellora da aprendizaxe e do rendemento para repetir
terceiro curso.
4. Cada programa deberá especificar a metodoloxía, a organización dos contidos e

das materias e as actividades prácticas que garantan o logro dos obxectivos da etapa e
a adquisición das competencias que permitan ao alumnado a promoción a cuarto curso
ao finalizar o programa, e obter o título de graduado en educación secundaria obrigatoria.
Ademais, potenciarase a acción titorial como recurso educativo que poida contribuír dun
xeito especial a emendar as dificultades de aprendizaxe e a atender ás necesidades edu-
cativas do alumnado.
5. A avaliación do alumnado que curse un programa de mellora da aprendizaxe e do ren-

demento terá como referente fundamental as competencias e os obxectivos da educación
secundaria obrigatoria, así como os criterios de avaliación e os estándares de aprendizaxe
avaliables.
6. A consellería con competencias en materia de educación establecerá a forma de ac-

ceso a estes programas, así como a súa organización e a súa avaliación.
En todo caso, a súa incorporación requirirá a avaliación tanto educativa como psicope-
dagóxica, a través de informe do equipo docente e do ditame emitido polo Departamento
de Orientación, e realizarase despois de oídos/as os/as propios/as alumnos/as, e os seus
pais ou as súas nais ou titores/as legais.

CAPÍTULO IV
Avaliacións, promoción e titulación
Artigo 21. Avaliacións
1. Os referentes para a comprobación do grao de adquisición das competencias e o

logro dos obxectivos da etapa nas avaliacións continua e final das materias dos bloques
de materias troncais, específicas e de libre configuración autonómica serán os criterios de
avaliación e estándares de aprendizaxe que figuran nos anexos I, II e III a este decreto.
2. A avaliación do proceso de aprendizaxe do alumnado de educación secundaria obri-

gatoria será continua, formativa e integradora.
No proceso de avaliación continua, cando o progreso dun alumno ou unha alumna non
sexa o adecuado, estableceranse medidas de reforzo educativo. Estas medidas adopta-
ranse en calquera momento do curso, tan pronto como se detecten as dificultades, e es-
tarán dirixidas a garantir a adquisición das competencias imprescindibles para continuar o
proceso educativo.
A avaliación das aprendizaxes dos alumnos e das alumnas terá un carácter formativo e
será un instrumento para a mellora tanto dos procesos de ensino como dos procesos de
aprendizaxe.
A avaliación do proceso de aprendizaxe do alumnado deberá ser integradora, e deberá

terse en conta desde todas as materias a consecución dos obxectivos establecidos para
a etapa e do desenvolvemento das competencias correspondente. O carácter integrador

da avaliación non impedirá que o profesorado realice de xeito diferenciado a avaliación de
cada materia tendo en conta os criterios de avaliación e os estándares de aprendizaxe de
cada unha delas.
3. O profesorado avaliará tanto as aprendizaxes do alumnado como os procesos de

ensino e a súa propia práctica docente, para o que establecerá indicadores de logro nas
programacións didácticas.
4. Estableceranse as medidas máis adecuadas para que as condicións de realización

das avaliacións, incluída a avaliación final de etapa, se adapten ás necesidades do alum-
nado con necesidades educativas especiais. Estas adaptacións non se terán en conta en
ningún caso para minorar as cualificacións obtidas.

5. A consellería con competencias en materia de educación garantirá o dereito dos alum-

nos e das alumnas a unha avaliación obxectiva e a que a súa dedicación, o seu esforzo e
o seu rendemento se valoren e se recoñezan con obxectividade, para o que establecerá
os oportunos procedementos.
Co fin de garantir o dereito dos alumnos e das alumnas a que o seu rendemento se
valore consonte criterios de plena obxectividade, os centros docentes adoptarán as me-
didas precisas para facer públicos e comunicar ás familias os criterios de avaliación, os
estándares de aprendizaxe, as estratexias e os instrumentos de avaliación, e os criterios
de promoción.
6. O equipo docente, constituído en cada caso polos profesores e as profesoras do

alumno ou da alumna, coordinado polo titor ou a titora, actuará de maneira colexiada ao
longo do proceso de avaliación e na adopción das decisións resultantes deste, no marco
establecido pola consellería con competencias en materia de educación.
7. Coa finalidade de lles facilitar aos alumnos e ás alumnas a recuperación das materias
con avaliación negativa, a consellería con competencias en materia de educación regulará
as condicións para que os centros docentes organicen as oportunas probas extraordinarias
e programas individualizados.
Artigo 22. Avaliación final da educación secundaria obrigatoria
1. Ao finalizar o cuarto curso, os alumnos e as alumnas realizarán unha avaliación indivi-

dualizada pola opción de ensinanzas académicas ou pola de ensinanzas aplicadas, na que

se comprobará o logro dos obxectivos da etapa e o grao de adquisición das competencias
correspondentes en relación coas seguintes materias:
a) Todas as materias xerais cursadas no bloque de materias troncais, agás Bioloxía e

Xeoloxía, e Física e Química, das que o/a alumno/a será avaliado/a se as escolle entre as
materias de opción, segundo se indica no parágrafo seguinte.
b) Dúas das materias de opción cursadas no bloque de materias troncais, en cuarto

curso.
c) Unha materia do bloque de materias específicas cursada en calquera dos cursos, que
non sexa Educación Física nin Relixión ou Valores Éticos.

2. Poderán presentarse a esta avaliación os alumnos e as alumnas que obtivesen ou

ben avaliación positiva en todas as materias ou ben negativa nun máximo de dúas mate-
rias, sempre que non sexan simultaneamente Lingua Galega e Literatura e Matemáticas,
ou Lingua Castelá e Literatura e Matemáticas. Para estes efectos:
a) Só se computarán as materias que como mínimo o alumno ou alumna deben cursar

en cada un dos bloques.
b) No bloque de materias de libre configuración autonómica só se computará Lingua

Galega e Literatura, con independencia de que os/as devanditos/as alumnos/as poidan
cursar máis materias do referido bloque.
c) As materias coa mesma denominación en diferentes cursos de educación secundaria

obrigatoria consideraranse como materias distintas.
3. De acordo co disposto nos artigos 6 bis.2.b) e 29.4 da Lei orgánica 2/2006, do 3 de

maio, correspóndelle ao Ministerio de Educación, Cultura e Deporte establecer as caracte-
rísticas das probas; o seu deseño e o seu contido estableceranse para cada convocatoria.
No caso de Lingua Galega e Literatura, estas funcións correspóndenlle á consellería con
competencias en materia de educación.
4. A materia de Lingua Galega e Literatura terase en conta para o cálculo da nota obtida
nas devanditas avaliacións finais na mesma proporción que a materia de Lingua Castelá
e Literatura. Terán exención da realización destas probas os alumnos e as alumnas que
estean exentos/as de cursar ou de ser avaliados/as da materia Lingua Galega e Literatura,
segundo a normativa autonómica correspondente.
5. A superación desta avaliación requirirá unha cualificación igual ou superior a 5 puntos

sobre 10.
6. Os alumnos e as alumnas poderán realizar a avaliación por calquera das dúas op-
cións de ensinanzas académicas ou de ensinanzas aplicadas, con independencia da op-
ción cursada en cuarto curso de educación secundaria obrigatoria, ou por ambas as op-
cións na mesma convocatoria. No caso de que realicen a avaliación por unha opción non
cursada, serán avaliados/as das materias requiridas para superar a avaliación final pola
devandita opción que non tivesen superadas, elixidas polo/pola propio/a alumno/a dentro
do bloque de materias troncais.

7. Os alumnos e as alumnas que non superasen a avaliación pola opción escollida ou

que desexen elevar a súa cualificación final de educación secundaria obrigatoria pode-
rán repetir a avaliación en convocatorias sucesivas, logo de solicitalo. Os alumnos e as
alumnas que superasen esta avaliación por unha opción poderán presentarse de novo á
avaliación pola outra opción se o desexan e, de non superala en primeira convocatoria,
poderán repetila en convocatorias sucesivas, logo de solicitalo. Tomarase en consideración
a cualificación máis alta das obtidas nas convocatorias que o alumno ou a alumna superen.
Non será necesario que se avalíe de novo o alumnado que se presente en segunda ou
sucesivas convocatorias das materias que xa teña superadas, salvo que desexe elevar a
súa cualificación final.
8. A consellería con competencias en materia de educación poderá establecer plans es-

pecíficos de mellora naqueles centros docentes públicos cuxos resultados sexan inferiores
aos valores que, para tal obxecto, determine. En relación cos centros docentes concerta-
dos, atenderase á normativa reguladora do concerto correspondente.
9. Os centros docentes, de acordo cos resultados obtidos polo seu alumnado e en fun-
ción do diagnóstico e da información proporcionados por eses resultados, establecerán
medidas ordinarias ou extraordinarias en relación coas súas propostas curriculares e a súa
práctica docente. Estas medidas fixaranse en plans de mellora de resultados colectivos
ou individuais que permitan, en colaboración coas familias e empregando os recursos de
apoio educativo facilitados pola consellería con competencias en materia de educación, in-
centivar a motivación e o esforzo dos alumnos e das alumnas para arranxar as dificultades.
10. A consellería con competencias en materia de educación poderá establecer medidas

de atención personalizada dirixidas aos alumnos e ás alumnas que, presentándose á ava-

liación final de educación secundaria obrigatoria, non a superaran.
Artigo 23. Promoción
1. As decisións sobre a promoción do alumnado dun curso a outro, dentro da etapa,

serán adoptadas de xeito colexiado polo conxunto de profesores e profesoras do alumno
ou da alumna respectivo/a, atendendo ao logro dos obxectivos da etapa e ao grao de ad-
quisición das competencias correspondentes.
A repetición considerarase unha medida de carácter excepcional e tomarase tras esgo-

tar as medidas ordinarias de reforzo e apoio para superar as dificultades de aprendizaxe
do alumno ou da alumna.

2. Os alumnos e as alumnas terán promoción de curso no caso de superaren todas as

materias cursadas ou teren avaliación negativa en dúas materias como máximo, e repeti-
rán curso cando teñan avaliación negativa en tres ou máis materias, ou en dúas materias
que sexan simultaneamente Lingua Galega e Literatura e Matemáticas, ou Lingua Castelá
e Literatura e Matemáticas.
De forma excepcional, poderá autorizarse a promoción dun alumno ou unha alumna

con avaliación negativa en tres materias cando se dean conxuntamente as seguintes con-
dicións:
a) Que dúas das materias con avaliación negativa non sexan simultaneamente Lingua
Galega e Literatura e Matemáticas, ou Lingua Castelá e Literatura e Matemáticas.
b) Que o equipo docente considere que a natureza das materias con avaliación negativa
non lle impide ao alumno ou á alumna seguir con éxito o curso seguinte, que ten expecta-
tivas favorables de recuperación e que a promoción beneficiará a súa evolución educativa.
c) Que se lle apliquen ao alumno ou á alumna as medidas de atención educativa propos-

tas no consello orientador ao que se refire o apartado 7 deste artigo.
Poderá tamén autorizarse de xeito excepcional a promoción dun alumno ou unha alum-
na con avaliación negativa en dúas materias que sexan simultaneamente Lingua Galega
e Literatura e Matemáticas, ou Lingua Castelá e Literatura e Matemáticas, cando o equipo
docente considere que o alumno ou a alumna poden seguir con éxito o curso seguinte, que
teñen expectativas favorables de recuperación e que a promoción beneficiará a súa evolu-
ción educativa, e sempre que se lle apliquen ao alumno ou á alumna as medidas de aten-
ción educativa propostas no consello orientador ao que se refire o apartado 7 deste artigo.
Para os efectos deste apartado, só se computarán as materias que como mínimo o

alumno ou a alumna deben cursar en cada un dos bloques.
No bloque de materias de libre configuración autonómica só se computará Lingua Ga-

lega e Literatura, con independencia de que os alumnos e as alumnas poidan cursar máis
materias do devandito bloque.
As materias coa mesma denominación en diferentes cursos da educación secundaria

obrigatoria consideraranse como materias distintas.
3. Quen teña promoción sen superar todas as materias deberá matricularse das mate-
rias non superadas, seguirá os programas de reforzo que estableza o equipo docente e

deberá superar as avaliacións correspondentes aos devanditos programas de reforzo. Esta

circunstancia terase en conta aos efectos de promoción previstos nos apartados anteriores.
4. O alumno ou a alumna que non teñan promoción deberán permanecer un ano máis
no mesmo curso. Esta medida poderáselle aplicar no mesmo curso unha soa vez, e dúas
veces como máximo dentro da etapa. Cando esta segunda repetición deba producirse en
terceiro ou cuarto curso, terá dereito a permanecer no réxime ordinario cursando educa-
ción secundaria obrigatoria ata os dezanove anos de idade, feitos no ano no que finalice o
curso. Excepcionalmente, poderá repetir unha segunda vez en cuarto curso se non repetiu
nos cursos anteriores da etapa.
5. En todo caso, as repeticións estableceranse de maneira que as condicións curricula-

res se adapten ás necesidades do alumno ou da alumna e estean orientadas á superación
das dificultades detectadas.
6. Esta medida deberá ir acompañada dun plan específico personalizado, orientado á

superación das dificultades detectadas no curso anterior. Os centros docentes organizarán
este plan de acordo co que estableza a consellería con competencias en materia de edu-
cación.
7. Coa finalidade de facilitar que todo o alumnado logre os obxectivos e alcance o ade-
cuado grao de adquisición das competencias correspondentes, a consellería con compe-
tencias en materia de educación establecerá medidas de reforzo educativo, con especial
atención ás necesidades específicas de apoio educativo. A aplicación personalizada das
medidas revisarase periodicamente e, en todo caso, ao finalizar o curso académico.
Ao final de cada curso de educación secundaria obrigatoria entregaráselles ao pai, á nai

ou aos/ás titores/as legais de cada alumno ou alumna un consello orientador, que incluirá
unha proposta a pais, nais ou titores/as legais ou, de ser o caso, ao alumno ou á alumna do
itinerario máis adecuado para seguir, así como a identificación, mediante informe motivado,
do grao de logro dos obxectivos da etapa e de adquisición das competencias correspon-
dentes que xustifica a proposta. Se se considerar necesario, o consello orientador poderá
incluír unha recomendación aos pais, ás nais ou aos/ás titores/as legais e, de ser o caso,
ao alumno ou á alumna sobre a incorporación a un programa de mellora da aprendizaxe e
do rendemento, ou a un ciclo de formación profesional básica.
O consello orientador incluirase no expediente do alumno ou da alumna.

Artigo 24. Título de graduado en educación secundaria obrigatoria e certificacións
1. Para obter o título de graduado en educación secundaria obrigatoria cumprirá a supe-

ración da avaliación final, así como unha cualificación final desta etapa igual ou superior a
5 puntos sobre 10. A cualificación final da educación secundaria obrigatoria deducirase da
seguinte ponderación:
a) Cun peso do 70 %, a media das cualificacións numéricas obtidas en cada unha das
materias cursadas en educación secundaria obrigatoria.
b) Cun peso do 30 %, a nota obtida na avaliación final da educación secundaria obriga-

toria. En caso de que o alumno ou a alumna superasen a avaliación polas dúas opcións de
avaliación final a que se refire o artigo 22.1, para a cualificación final tomarase a máis alta
das que se obteñan, tendo en conta a nota obtida en ambas as opcións.
En caso de que se obteña o título de graduado en educación secundaria obrigatoria

pola superación da proba para persoas maiores de dezaoito anos, a cualificación final da
educación secundaria obrigatoria será a obtida na devandita proba.
2. No título deberá constar a opción ou as opcións polas que se realizou a avaliación

final, así como a cualificación final da educación secundaria obrigatoria.
Farase constar no título, por dilixencia ou anexo a este, a nova cualificación final da
educación secundaria obrigatoria cando o alumno ou a alumna se presentasen de novo á
avaliación pola mesma opción para elevar a súa cualificación final.
Tamén se fará constar, por dilixencia ou anexo, a superación polo alumno ou a alumna
da avaliación final por unha opción diferente á que xa conste no título, en cuxo caso a cua-
lificación final será a máis alta das que se obteñan tendo en conta os resultados de ambas
as opcións.
3. O título de graduado en educación secundaria obrigatoria permitirá acceder ás ensi-

nanzas postobrigatorias recollidas no artigo 3.4 da Lei orgánica 2/2006, do 3 de maio, de
acordo cos requisitos que se establecen para cada ensinanza.
4. Os alumnos e as alumnas que cursen a educación secundaria obrigatoria e non ob-

teñan o título ao que se refire este artigo recibirán unha certificación con carácter oficial
e validez en toda España. Esta certificación será emitida polo centro docente no que o

alumno ou a alumna estivese matriculado/a no último curso escolar e nela consignaranse

os seguintes elementos:
a) Datos oficiais identificativos do centro docente.
b) Nome e documento acreditativo da identidade do/da estudante.
c) Data de comezo e finalización da súa escolaridade.
d) As materias ou os ámbitos cursados, coas cualificacións obtidas nos anos que per-
maneceu escolarizado/a na educación secundaria obrigatoria.
e) Informe da xunta de avaliación do último curso escolar no que estivese matriculado/a,

no que se indique o grao de logro dos obxectivos da etapa e de adquisición das competen-
cias correspondentes, así como a formación complementaria que debería cursar para obter
o título de graduado en educación secundaria obrigatoria. Para estes efectos, a consellería
con competencias en materia de educación porá á disposición dos centros docentes os
instrumentos necesarios para realizar este informe.
A Administración educativa determinará, en función do contido das letras d) e e), as

partes que se consideran superadas das probas que organice para o acceso aos ciclos
formativos de grao medio ou, nos termos previstos no artigo 68.2 da Lei orgánica 2/2006,
do 3 de maio, para a obtención do título de graduado en educación secundaria obrigatoria.
5. Tras cursar o primeiro ciclo de educación secundaria obrigatoria, así como despois
de cursado o segundo curso cando o alumno ou a alumna vaian incorporarse de xeito
excepcional a un ciclo de formación profesional básica, entregaráselles aos alumnos e
ás alumnas un certificado dos estudos cursados, co contido indicado nas letras a) a d) do

apartado 4, e un informe sobre o grao de logro dos obxectivos da etapa e de adquisición
das competencias correspondentes.
TÍTULO II
Bacharelato
CAPÍTULO I
Principios e obxectivos
Artigo 25. Finalidade
O bacharelato ten como finalidade proporcionarlle ao alumnado formación, madureza

intelectual e humana, coñecementos e habilidades que lle permitan desenvolver funcións

sociais e incorporarse á vida activa con responsabilidade e competencia. Así mesmo, ca-
pacitará o alumnado para acceder á educación superior.
Artigo 26. Obxectivos
O bacharelato contribuirá a desenvolver no alumnado as capacidades que lle permitan:
a) Exercer a cidadanía democrática, desde unha perspectiva global, e adquirir unha con-
ciencia cívica responsable, inspirada polos valores da Constitución española e do Estatuto
de autonomía de Galicia, así como polos dereitos humanos, que fomente a corresponsa-
bilidade na construción dunha sociedade xusta e equitativa e favoreza a sustentabilidade.
b) Consolidar unha madureza persoal e social que lle permita actuar de forma respon-
sable e autónoma e desenvolver o seu espírito crítico. Ser quen de prever e resolver paci-
ficamente os conflitos persoais, familiares e sociais.
c) Fomentar a igualdade efectiva de dereitos e oportunidades entre homes e mulleres,

analizar e valorar criticamente as desigualdades e discriminacións existentes e, en parti-
cular, a violencia contra a muller, e impulsar a igualdade real e a non discriminación das
persoas por calquera condición ou circunstancia persoal ou social, con atención especial
ás persoas con discapacidade.
d) Afianzar os hábitos de lectura, estudo e disciplina, como condicións necesarias para

o eficaz aproveitamento da aprendizaxe e como medio de desenvolvemento persoal.
e) Dominar, tanto na súa expresión oral como na escrita, a lingua galega e a lingua
castelá.
f) Expresarse con fluidez e corrección nunha ou máis linguas estranxeiras.
g) Utilizar con solvencia e responsabilidade as tecnoloxías da información e da comu-

nicación.
h) Coñecer e valorar criticamente as realidades do mundo contemporáneo, os seus an-

tecedentes históricos e os principais factores da súa evolución. Participar de xeito solidario
no desenvolvemento e na mellora do seu contorno social.
i) Acceder aos coñecementos científicos e tecnolóxicos fundamentais, e dominar as

habilidades básicas propias da modalidade elixida.

l) Comprender os elementos e os procedementos fundamentais da investigación e dos

métodos científicos. Coñecer e valorar de forma crítica a contribución da ciencia e da tec-
noloxía ao cambio das condicións de vida, así como afianzar a sensibilidade e o respecto
cara ao medio ambiente e a ordenación sustentable do territorio, con especial referencia
ao territorio galego.
m) Afianzar o espírito emprendedor con actitudes de creatividade, flexibilidade, iniciati-

va, traballo en equipo, confianza nun mesmo e sentido crítico.
n) Desenvolver a sensibilidade artística e literaria, así como o criterio estético, como

fontes de formación e enriquecemento cultural.
ñ) Utilizar a educación física e o deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e

social, e impulsar condutas e hábitos saudables.
o) Afianzar actitudes de respecto e prevención no ámbito da seguridade viaria.
p) Valorar, respectar e afianzar o patrimonio material e inmaterial de Galicia, e contribuír

á súa conservación e mellora no contexto dun mundo globalizado.
Artigo 27. Principios metodolóxicos
1. Os centros docentes implementarán metodoloxías que teñan en conta os diferentes

ritmos de aprendizaxe do alumnado e as súas características individuais e/ou estilos de
aprendizaxe, co fin de conseguir que todo o alumnado alcance o máximo desenvolvemento
das súas capacidades. Así mesmo, estas metodoloxías deberán favorecer a capacidade
do alumnado para aprender por si mesmo, para traballar en equipo e promover o traballo
en equipo, e para aplicar métodos de investigación apropiados.
2. A metodoloxía que se utilice no bacharelato favorecerá o traballo individual e en gru-

po, o pensamento autónomo, crítico e rigoroso, o uso de técnicas e hábitos de investiga-
ción en distintos campos do saber, a capacidade do alumnado de aprender por si mesmo,
así como a transferencia e a aplicación do aprendido.
3. As tecnoloxías da información e da comunicación serán unha ferramenta necesaria

para a aprendizaxe en todas as materias, tanto polo seu carácter imprescindible na educa-
ción superior como pola súa utilidade e relevancia para a vida cotiá e a inserción laboral.

4. A consellería con competencias en materia de educación promoverá as medidas ne-

cesarias para que as habilidades de comprensión de lectura e de uso da información, a
expresión escrita e a capacidade de se expresar correctamente en público se traballen polo
profesorado en todas as materias. O alumnado de bacharelato debe adquirir, ademais, un
manexo adecuado da información en diferentes soportes e procedente de distintas fontes,
incluída a biblioteca escolar, en liña co concepto de alfabetizacións múltiples.
5. Os centros docentes impartirán de xeito integrado o currículo de todas as linguas da

súa oferta educativa, co fin de favorecer que todos os coñecementos e as experiencias lin-
güísticas do alumnado contribúan ao desenvolvemento da súa competencia comunicativa
plurilingüe. No proxecto lingüístico do centro concretaranse as medidas tomadas para a
impartición do currículo integrado das linguas. Estas medidas incluirán, polo menos, acor-
dos sobre criterios metodolóxicos básicos de actuación en todas as linguas, acordos sobre
a terminoloxía que se vaia empregar, e o tratamento que se lles dará aos contidos, aos
criterios de avaliación e aos estándares de aprendizaxe similares nas materias lingüísticas,
de xeito que se evite a repetición dos aspectos comúns á aprendizaxe de calquera lingua.
6. A acción titorial e a orientación educativa e profesional terán un papel relevante nes-

ta etapa. O/a profesor/a titor/a coordinará a intervención educativa do equipo docente e
manterá unha relación permanente cos pais, coas nais ou cos titores e coas titoras legais,
co fin de garantir o exercicio dos dereitos recoñecidos no artigo 4.1.d) e g) da Lei orgáni-
ca 8/1985, do 3 de xullo, reguladora do dereito á educación.
CAPÍTULO II
Organización
Artigo 28. Organización xeral
1. Poderán acceder aos estudos de bacharelato os alumnos e as alumnas que estean

en posesión do título de graduado en educación secundaria obrigatoria e teñan superada
a avaliación final de educación secundaria obrigatoria pola opción de ensinanzas acadé-
micas.
De acordo co artigo 53.2 da Lei orgánica 2/2006, do 3 de maio, o título de técnico de

artes plásticas e deseño permitirá o acceso directo a calquera das modalidades de bacha-
relato.
Así mesmo, conforme o artigo 65.3 da Lei orgánica 2/2006, do 3 de maio, o título de
técnico deportivo permitirá o acceso a calquera das modalidades de bacharelato.

2. O bacharelato abrangue dous cursos, desenvolverase en modalidades diferentes e

organizarase de modo flexible, coa finalidade de que poida ofrecer unha preparación espe-
cializada ao alumnado acorde coas súas perspectivas e os seus intereses de formación ou
permita a incorporación á vida activa logo de finalizado este.
3. Os alumnos e as alumnas poderán permanecer cursando bacharelato en réxime or-

dinario durante catro anos.
4. As ensinanzas estrutúranse en materias que, á súa vez, se organizan en troncais,

específicas e de libre configuración autonómica.
Artigo 29. Modalidades de bacharelato
1. As modalidades do bacharelato que, de ser o caso, poderán ofrecer os centros do-

centes serán as seguintes:
a) Ciencias.
b) Humanidades e ciencias sociais.
c) Artes.
2. Dentro da modalidade de Humanidades e ciencias sociais, o alumnado poderá optar

polo itinerario de Humanidades ou polo itinerario de Ciencias sociais.
Artigo 30. Organización do primeiro curso de bacharelato
1. Na modalidade de Ciencias, os alumnos e as alumnas deben cursar as seguintes

materias xerais do bloque de materias troncais:
a) Filosofía.
b) Lingua Castelá e Literatura I.
c) Primeira Lingua Estranxeira I.

d) Matemáticas I.
2º) Debuxo Técnico I.
3º) Física e Química.
2. Na modalidade de Humanidades e Ciencias Sociais, os alumnos e as alumnas deben

cursar as seguintes materias xerais do bloque de materias troncais:
a) Filosofía.
d) Para o itinerario de Humanidades, Latín I. Para o itinerario de Ciencias sociais, Mate-

máticas Aplicadas ás Ciencias Sociais I.
e) Dúas materias de entre as seguintes materias de opción do bloque de materias tron-

cais, organizadas, de ser o caso, en bloques que faciliten o tránsito á educación superior:
1º) Economía.
2º) Grego I.
3º) Historia do Mundo Contemporáneo.
4º) Literatura Universal.
3. Na modalidade de Artes, os alumnos e as alumnas deben cursar as seguintes mate-

rias xerais do bloque de materias troncais:
a) Filosofía.

d) Fundamentos da Arte I.
1º) Cultura Audiovisual I.
2º) Historia do Mundo Contemporáneo.
3º) Literatura Universal.
4. Os alumnos e as alumnas deben cursar as seguintes materias do bloque de materias

específicas:
b) Un mínimo de dúas e un máximo de tres materias de entre as seguintes:
1º) Análise Musical I.
2º) Anatomía Aplicada.
3º) Cultura Científica.
4º) Debuxo Artístico I.

5º) Linguaxe e Práctica Musical.
6º) Relixión.
7º) Segunda Lingua Estranxeira I.
8º) Tecnoloxía Industrial I.
9º) Tecnoloxías da Información e da Comunicación I.
10º) Volume.
11º) Unha materia do bloque de materias troncais non cursada polo alumno ou a alum-
na, que será considerada específica para todos os efectos.




seu proxecto educativo e logo de autorización da consellería con competencias en materia

derán elaborar itinerarios para orientar o alumnado na elección das materias de opción.

Artigo 31. Organización do segundo curso de bacharelato
1. Na modalidade de Ciencias, os alumnos e alumnas deben cursar as seguintes mate-

a) Historia de España.
b) Lingua Castelá e Literatura II.
c) Primeira Lingua Estranxeira II.
d) Matemáticas II.

e) Dúas materias máis de entre as seguintes materias de opción do bloque de materias

troncais:
1º) Bioloxía.
2º) Debuxo Técnico II.
3º) Física.
4º) Xeoloxía.
5º) Química.
2. Na modalidade de Humanidades e Ciencias Sociais, os alumnos e as alumnas deben

cursar as seguintes materias xerais do bloque de materias troncais:
d) Para o itinerario de humanidades, Latín II. Para o itinerario de ciencias sociais, Mate-
máticas Aplicadas ás Ciencias Sociais II.

cais, organizadas, de ser o caso, en bloques que faciliten o tránsito á educación superior:
1º) Economía da Empresa.
2º) Xeografía.
3º) Grego II.
4º) Historia da Arte.
5º) Historia da Filosofía.

3. Na modalidade de Artes, os alumnos e as alumnas deben cursar as seguintes mate-

d) Fundamentos da Arte II.

cais:
1º) Artes Escénicas.
2º) Cultura Audiovisual II.
3º) Deseño.
4. Os alumnos e as alumnas cursarán un mínimo de dúas e un máximo de tres materias

das seguintes do bloque de materias específicas:
a) Análise Musical II.
b) Ciencias da Terra e do Medio Ambiente.

c) Debuxo Artístico II.
d) Fundamentos de Administración e Xestión.
e) Historia da Música e da Danza.
f) Imaxe e Son.
g) Psicoloxía.
h) Relixión.
i) Segunda Lingua Estranxeira II.

l) Técnicas de Expresión Gráfico-Plástica.
m) Tecnoloxía Industrial II.
n) Tecnoloxías da Información e da Comunicación II.
ñ) Unha materia do bloque de materias troncais non cursada polo alumno ou a alumna,
que será considerada específica para todos os efectos.



seu proxecto educativo e logo de autorización da consellería con competencias en materia

derán elaborar itinerarios para orientar o alumnado na elección das materias troncais de
opción.


Artigo 32. Horario
O número de sesións lectivas semanais de cada unha das materias do bacharelato é o

que figura no anexo V deste decreto.
CAPÍTULO III
Avaliacións, promoción e titulación
Artigo 33. Avaliacións
1. Os referentes para a comprobación do grao de adquisición das competencias e o

logro dos obxectivos da etapa nas avaliacións continua e final das materias dos bloques
de materias troncais, específicas e de libre configuración autonómica, serán os criterios de
avaliación e estándares de aprendizaxe que figuran nos anexos I, II e III a este decreto.
2. A avaliación da aprendizaxe do alumnado será continua e diferenciada segundo as

materias, terá un carácter formativo e será un instrumento para a mellora tanto dos proce-
sos de ensino como dos procesos de aprendizaxe.
3. Estableceranse as medidas máis adecuadas para que as condicións de realización

das avaliacións, incluída a avaliación final de etapa, se adapten ás necesidades do alum-
nado con necesidade específica de apoio educativo; estas adaptacións non se terán en
conta en ningún caso para minorar as cualificacións obtidas.
4. O profesorado avaliará tanto as aprendizaxes do alumnado como os procesos de

ensino e a súa propia práctica docente, para o que establecerá indicadores de logro nas
programacións didácticas.
5. A consellería con competencias en materia de educación garantirá o dereito dos

alumnos e as alumnas a unha avaliación obxectiva e a que a súa dedicación, o seu esforzo
e o seu rendemento se valoren e se recoñezan con obxectividade, para o que establecerá
os oportunos procedementos.
6. O profesorado de cada materia decidirá, ao termo do curso, se o alumno ou a alumna

lograron os obxectivos e alcanzaron o adecuado grao de adquisición das competencias
correspondentes.
O equipo docente, constituído en cada caso polos profesores e as profesoras do/da es-
tudante, coa coordinación do/da titor/a, valorará a súa evolución no conxunto das materias

e a súa madureza educativa en relación cos obxectivos do bacharelato e as competencias

correspondentes.
7. Coa finalidade de lles facilitar aos alumnos e ás alumnas a recuperación das materias
con avaliación negativa, a consellería con competencias en materia de educación regulará
as condicións para que os centros docentes organicen as oportunas probas extraordinarias
e os programas individualizados nas condicións que se determinen.
Artigo 34. Avaliación final de bacharelato
1. Ao finalizar o bacharelato, os alumnos e as alumnas realizarán unha avaliación indi-

vidualizada na que se comprobará o logro dos obxectivos desta etapa e o grao de adquisi-
ción das competencias correspondentes en relación coas seguintes materias:
a) Todas as materias xerais cursadas no bloque de materias troncais. No suposto de

materias que impliquen continuidade, terase en conta só a cursada en segundo curso.
b) Dúas materias de opción cursadas no bloque de materias troncais, en calquera dos

cursos. As materias que impliquen continuidade entre os cursos primeiro e segundo só
computarán como unha materia; neste suposto terase en conta só a materia cursada en
segundo curso.
c) Unha materia do bloque de materias específicas cursada en calquera dos cursos, que
non sexa Educación Física nin Relixión.
2. Só poderán presentarse a esta avaliación os alumnos e as alumnas que obtivesen

avaliación positiva en todas as materias. Para estes efectos, só se computarán as materias

que como mínimo o alumno ou a alumna deben cursar en cada un dos bloques. No bloque
de materias de libre configuración autonómica só se computará Lingua Galega e Literatu-
ra, con independencia de que os alumnos e as alumnas poidan cursar máis materias do
devandito bloque.
3. De acordo co disposto nos artigos 6 bis.2.b) e 36 bis da Lei orgánica 2/2006, do 3 de

maio, o Ministerio de Educación, Cultura e Deporte establecerá para todo o sistema edu-
cativo español as características das probas, deseñaraas e establecerá o seu contido para
cada convocatoria.
Correspóndelle á consellería con competencias en materia de educación fixar os crite-

rios de avaliación, os estándares de aprendizaxe avaliables e o deseño das probas que se

apliquen a Lingua Galega e Literatura, que se realizarán de xeito simultáneo co resto das
probas que compoñen as avaliacións finais.
A materia de Lingua Galega e Literatura terase en conta para o cálculo da nota obtida
nas devanditas avaliacións finais na mesma proporción que a materia de Lingua Castelá
e Literatura. Terán exención da realización destas probas os alumnos e as alumnas que
estean exentos/as de cursar ou de ser avaliados/as da materia Lingua Galega e Literatura,
segundo a normativa autonómica correspondente.
4. A superación desta avaliación requirirá unha cualificación igual ou superior a 5 puntos

sobre 10.
Os alumnos e as alumnas que non superen esta avaliación ou que desexen elevar a súa
cualificación final de bacharelato poderán repetir a avaliación en convocatorias sucesivas,
logo de solicitalo.
Tomarase en consideración a cualificación máis alta das obtidas nas convocatorias ás

que se concorra.
5. No caso de alumnos e alumnas que desexen obter o título de bacharel por máis dun-
ha modalidade, poderán solicitar que se lles avalíe das materias xerais e de opción da súa
elección do bloque de materias troncais, correspondentes ás modalidades escollidas.
6. A administración educativa poderá realizar actuacións de mellora naqueles centros

docentes públicos con resultados inferiores aos valores que, para tal obxecto, teña esta-
blecido. En relación cos centros docentes concertados atenderase á normativa reguladora
de concertos.
7. A consellería con competencias en materia de educación poderá establecer medidas

de atención personalizada dirixidas aos alumnos e ás alumnas que, téndose presentado á
avaliación final de bacharelato, non a superasen.
Artigo 35. Promoción
1. Os alumnos e as alumnas terán promoción de primeiro a segundo de bacharelato

cando teñan superadas as materias cursadas ou teñan avaliación negativa en dúas ma-
terias, como máximo. En todo caso, deberán matricularse en segundo curso das materias
pendentes de primeiro. Os centros docentes deberán organizar as consecuentes activida-
des de recuperación e a avaliación das materias pendentes.

Para os efectos deste apartado, só se computarán as materias que como mínimo o

alumno ou a alumna deben cursar en cada un dos bloques. No bloque de materias de libre
configuración autonómica só se computará Lingua Galega e Literatura, con independencia
de que os alumnos e as alumnas poidan cursar máis materias do devandito bloque. Sen
superar o prazo máximo para cursar o bacharelato indicado no artigo 28.3, os alumnos e as
alumnas poderán repetir cada un dos cursos de bacharelato unha soa vez como máximo,
aínda que excepcionalmente poderán repetir un dos cursos unha segunda vez, logo dun
informe favorable do equipo docente.
2. A consellería con competencias en materia de educación establecerá as condicións

nas que un alumno ou unha alumna que cursasen o primeiro curso de bacharelato nunha
determinada modalidade poidan pasar ao segundo nunha modalidade distinta.
3. Os alumnos e as alumnas que ao termo do segundo curso tivesen avaliación nega-

tiva nalgunhas materias poderán matricularse delas sen necesidade de cursar de novo as
materias superadas, ou optar por repetir o curso completo.
Artigo 36. Continuidade entre materias de bacharelato
A superación das materias de segundo curso que se indican no anexo VI estará condi-
cionada á superación das correspondentes materias de primeiro curso indicadas no devan-
dito anexo, por implicar continuidade.
Non obstante, o alumnado poderá matricularse da materia de segundo curso sen cur-
sar a correspondente materia de primeiro curso, sempre que o profesorado que a imparta
considere que o alumno ou a alumna reúnen as condicións necesarias para poder seguir
con aproveitamento a materia de segundo. En caso contrario, deberase cursar a materia
de primeiro curso, que terá a consideración de materia pendente, aínda que non será com-
putable para os efectos de modificar as condicións en que se terá promoción a segundo.
Artigo 37. Título de bacharel
1. Para obter o título de bacharel será necesaria a superación da avaliación final de

bacharelato, así como unha cualificación final de bacharelato igual ou superior a 5 puntos
sobre 10. A cualificación final desta etapa deducirase da seguinte ponderación:
a) Cun peso do 60 %, a media das cualificacións numéricas obtidas en cada unha das
materias cursadas en bacharelato.

b) Cun peso do 40 %, a nota obtida na avaliación final de bacharelato.
Así mesmo, conforme o disposto nos artigos 44.4 e 50.2 da Lei 2/2006, do 3 de maio,
respectivamente, os alumnos e as alumnas que estean en posesión dun título de técnico
ou de técnico superior, ou de técnico das ensinanzas profesionais de música ou de danza,
poderán obter o título de bacharel pola superación da avaliación final de bacharelato en
relación coas materias do bloque de materias troncais que como mínimo se deban cursar
na modalidade e na opción que escolla o alumno ou a alumna.
No título de bacharel deberá facerse referencia a que o devandito título se obtivo da for-
ma indicada no parágrafo anterior, así como a cualificación final de bacharelato, que será
a nota obtida na avaliación final de bacharelato.
2. O título de bacharel facultará para acceder ás ensinanzas que constitúen a educación

superior, establecidas no artigo 3.5 da Lei orgánica 2/2006, do 3 de maio, de educación.
3. No título de bacharel constará a seguinte información:
a) Modalidade cursada. No caso de alumnos e alumnas que desexen obter o título de

bacharelato por máis dunha modalidade, faranse constar as modalidades que superaran
na avaliación final.
b) Cualificación final de bacharelato.
4. A avaliación positiva en todas as materias do bacharelato sen superar a avaliación

final desta etapa dará dereito ao alumno ou á alumna á obtención dun certificado que terá
os efectos laborais e os académicos previstos nos artigos 41.2. b), 41.3. a) e 64.2. d) da Lei
orgánica 2/2006, do 3 de maio.
TÍTULO III
Programas educativos
Artigo 38. Bibliotecas escolares e lectura
1. Os centros docentes deberán incluír dentro do seu proxecto educativo un programa

de centro de promoción da lectura (proxecto lector de centro) no que integren as actuacións
destinadas ao fomento da lectura, da escritura e das habilidades no uso, no tratamento e
na produción da información, en apoio da adquisición das competencias clave.

2. Este programa de centro será o referente para a elaboración dos plans anuais de
lectura que se incluirán na programación xeral anual.
3. Os centros docentes disporán dunha biblioteca escolar. Tomaranse as medidas orga-

nizativas necesarias para que a biblioteca escolar teña un funcionamento estable e sirva
aos obxectivos do proxecto lector de centro. A biblioteca ten como obxectivos ser un centro
de recursos e oportunidades para a lectura, a aprendizaxe e a información; un punto de
encontro entre alumnado, profesorado e familias que facilite a comunicación, a creativida-
de, as aprendizaxes, a adquisición de competencias claves, as metodoloxías activas e o
traballo colaborativo, e ademais que estimule os intercambios culturais no centro docente.
4. Correspóndelle á dirección do centro docente a aprobación do programa de promo-

ción da lectura, logo da proposta realizada polo claustro de profesorado. Procurarase a
adecuada coordinación, de ser o caso, co proxecto de educación dixital do centro, de xeito
que se reforce a adquisición das competencias para uso, tratamento e produción de infor-
mación por parte do alumnado, e se aproveiten eficientemente os recursos ao dispor da
comunidade educativa.
Artigo 39. Educación dixital
1. A consellería con competencias en materia de educación promoverá o uso das tecno-

loxías da información e da comunicación na aula como medio didáctico apropiado e valioso
para desenvolver as tarefas de ensino e aprendizaxe.
2. Os contornos virtuais de aprendizaxe que se empreguen nos centros docentes sos-

tidos con fondos públicos facilitarán a aplicación de plans educativos específicos, deseña-
dos polos centros docentes para a consecución de obxectivos concretos do currículo, e
deberán contribuír á extensión do concepto de aula no tempo e no espazo.
3. A consellería con competencias en materia de educación ofrecerá plataformas dixi-

tais e tecnolóxicas de acceso para toda a comunidade educativa, que poderán incorporar
recursos didácticos achegados polas administracións educativas e outros axentes para o
seu uso compartido.
4. Os centros docentes que desenvolvan o currículo nun contorno dixital deberán es-
tablecer un proxecto de educación dixital que formará parte do seu proxecto educativo e
deberá contar coa aprobación da consellería con competencias en materia de educación,
segundo o procedemento que se estableza.

Artigo 40. Promoción de estilos de vida saudable
1. A consellería con competencias en materia de educación promoverá medidas para

que a actividade física e a dieta equilibrada formen parte do comportamento xuvenil.
2. Os centros docentes desenvolverán medidas específicas dentro do seu proxecto edu-

cativo, de xeito que se promova a práctica diaria de deporte e exercicio físico por parte dos
alumnos e das alumnas durante a xornada escolar, en relación coa promoción dunha vida
activa, saudable e autónoma.
3. O deseño, a coordinación e a supervisión das medidas que se adopten serán asu-

midos polo profesorado coa cualificación ou a especialización adecuada, e de acordo cos
recursos dispoñibles.
Disposición adicional primeira. Adaptación de referencias
As referencias realizadas pola normativa vixente ás modalidades, ás vías e ás materias

de educación secundaria obrigatoria e bacharelato entenderanse realizadas ás modalida-
des, aos bloques de materias e ás materias correspondentes recollidas neste decreto.
Disposición adicional segunda. Aprendizaxe de linguas estranxeiras
1. Na impartición de materias en linguas estranxeiras, os centros docentes aplicarán o

disposto no capítulo IV do Decreto 79/2010, do 20 de maio, para o plurilingüismo no ensino
2. Os centros docentes que impartan unha parte das materias do currículo en linguas
estranxeiras aplicarán, en todo caso, os criterios para a admisión do alumnado estableci-
dos na Lei orgánica 2/2006, do 3 de maio. Entre tales criterios non se incluirán requisitos
lingüísticos.
3. As linguas galega ou castelá só se utilizarán como apoio no proceso de aprendizaxe

da lingua estranxeira. Daráselle prioridade á comprensión e á expresión oral.
4. Procurarase que ao longo da etapa o alumnado adquira a terminoloxía propia das

materias nas linguas cooficiais correspondentes e na lingua estranxeira.
5. Estableceranse medidas de flexibilización e alternativas metodolóxicas no ensino e

na avaliación da lingua estranxeira para o alumnado con discapacidade, en especial para

o que presente dificultades na súa expresión oral. Estas adaptacións non se terán en conta
en ningún caso para minorar as cualificacións obtidas.
Disposición adicional terceira. Ensinanzas de relixión
1. As ensinanzas de relixión incluiranse na educación secundaria obrigatoria e no ba-

charelato de acordo co establecido nos artigos 13, 14, 30 e 31 deste decreto.
2. As administracións educativas garantirán que, ao inicio do curso, os pais, as nais ou

os/as titores legais e, de ser o caso, os/as alumnos/as poidan manifestar a súa vontade de
que estes/as reciban ou non ensinanzas de relixión.
3. A determinación do currículo da ensinanza de relixión católica e das diferentes confe-

sións relixiosas coas que o Estado español subscribiu acordos de cooperación en materia
educativa será competencia, respectivamente, da xerarquía eclesiástica e das correspon-
dentes autoridades relixiosas.
4. A avaliación da ensinanza da relixión realizarase de acordo co indicado nos artigos 21

e 33 deste decreto.
Disposición adicional cuarta. Educación de persoas adultas
1. Por vía regulamentaria poderanse establecer currículos específicos para a educación

de persoas adultas que conduzan á obtención dos títulos de graduado en educación se-
cundaria obrigatoria e de bacharelato.
2. Nos centros docentes públicos ou privados autorizados para impartir ensino a distan-
cia de persoas adultas, as avaliacións finais para a obtención de títulos oficiais previstos
neste decreto realizaranse na forma que determine a Administración educativa que autori-
zara ou ás que estean adscritos os devanditos centros docentes.
3. Se o alumno ou alumna reside fóra da localidade na que o centro docente autorizado

estea situado, as avaliacións externas poderanse realizar fóra da devandita localidade, de
acordo co establecido por convenio de colaboración entre os centros docentes de educa-
ción a distancia de persoas adultas, ou a través doutras formas que garantan o correcto
desenvolvemento das probas.

Disposición adicional quinta. Documentos oficiais de avaliación
1. Os documentos oficiais de avaliación son: o expediente académico, as actas de ava-

liación, o informe persoal por traslado, o consello orientador de cada un dos cursos de edu-
cación secundaria obrigatoria, e os historiais académicos de educación secundaria obriga-
toria e bacharelato. Así mesmo, terán a consideración de documentos oficiais os relativos
á avaliación final de educación secundaria obrigatoria e á avaliación final de bacharelato ás
que se refiren, respectivamente, os artigos 22 e 34 do presente decreto.
A consellería con competencias en materia de educación establecerá os procedemen-

tos oportunos para garantir a autenticidade dos documentos oficiais de avaliación, a inte-
gridade dos datos recollidos nestes e a súa supervisión e custodia.
Os documentos oficiais de avaliación serán visados polo/a director/a do centro docen-

te e levarán as sinaturas autógrafas das persoas que corresponda en cada caso. Tamén
constará o nome e os apelidos da persoa asinante, así como a referencia ao cargo ou á
atribución docente. O historial académico e, de ser o caso, o informe persoal por traslado
considéranse documentos básicos para garantir a mobilidade do alumnado por todo o te-
rritorio nacional.
Os documentos oficiais de avaliación deberán recoller sempre a norma que regula o

currículo correspondente, e cando deban ter efectos fóra do ámbito da comunidade autó-
noma estarase ao disposto no artigo 36.3 da Lei 30/1992, do 26 de novembro, de réxime
xurídico das administracións públicas e do procedemento administrativo común.
2. Os resultados da avaliación expresaranse na educación secundaria obrigatoria me-

diante unha cualificación numérica, sen empregar decimais, nunha escala de un a dez,
que irá acompañada dos seguintes termos: “insuficiente” (IN), “suficiente” (Su), “ben” (BE),
“notable” (NT), “sobresaliente” (SB). Aplicaranse as seguintes correspondencias:
a) Insuficiente: 1, 2, 3 ou 4.
b) Suficiente: 5.
c) Ben: 6.
d) Notable: 7 ou 8.
e) Sobresaliente: 9 ou 10.

En bacharelato, os resultados da avaliación das materias expresaranse mediante cua-

lificacións numéricas de cero a dez sen decimais, e consideraranse negativas as cualifica-
cións inferiores a cinco.
Cando o alumnado non se presente ás probas extraordinarias consignarase “non

presentado/a” (NP).
A nota media de cada etapa será a media aritmética das cualificacións numéricas ob-
tidas en cada unha das materias, redondeada á centésima máis próxima e, no caso de
equidistancia, á superior. A situación de “non presentado/a” (NP) equivalerá á cualificación
numérica mínima establecida para cada etapa, agás que exista unha cualificación numé-
rica obtida para a mesma materia en proba ordinaria, en cuxo caso se terá en conta esta
cualificación.
A consellería con competencias en materia de educación poderá arbitrar procedemen-

tos para outorgar unha mención honorífica ou matrícula de honra aos alumnos e ás alum-
nas que demostren un rendemento académico excelente ao final de cada etapa para a que
se outorga ou na avaliación final.
3. As actas de avaliación estenderanse para cada curso e pecharanse ao termo do pe-

ríodo lectivo ordinario e na convocatoria das probas extraordinarias.
Abranguerán a relación nominal do alumnado que compón o grupo, xunto cos resul-
tados da avaliación das materias, expresados nos termos dispostos para cada etapa no
apartado 2 desta disposición, e as decisións sobre promoción e permanencia.
Nas actas de segundo e posteriores cursos de educación secundaria obrigatoria, e de

segundo curso de bacharelato, figurará o alumnado con materias non superadas do curso
anterior. En cada un destes cursos estenderanse actas de avaliación de materias penden-
tes ao termo do período lectivo ordinario e da convocatoria da proba extraordinaria.
Nas actas correspondentes ao cuarto curso de educación secundaria obrigatoria e ao

segundo curso de bacharelato, farase constar que o/a alumno/a cumpre as condicións ne-
cesarias para poder presentarse á avaliación final da etapa correspondente.
As actas de avaliación serán asinadas por todo o profesorado do grupo en educación

secundaria obrigatoria e bacharelato, e levarán o visto e prace do/da director/a do centro
docente. A súa custodia e o seu arquivamento correspóndelles aos centros docentes. A

xestión electrónica destas realizarase, de ser o caso, de acordo co procedemento que se

determine.
4. O expediente académico recollerá, xunto cos datos de identificación do centro do-

cente, os do alumno ou da alumna, así como a información relativa ao seu proceso de
avaliación. Abrirase no momento de incorporación ao centro docente e recollerá, cando
menos, os resultados da avaliación coas cualificacións obtidas, as decisións de promoción
de etapa, as medidas de apoio educativo e as adaptacións curriculares adoptadas para o
alumno ou alumna.
A custodia e o arquivamento dos expedientes académicos do alumnado correspóndelles

aos centros docentes nos que se realizaran os estudos das ensinanzas correspondentes,
e a súa cobertura e custodia será supervisada pola Inspección Educativa.
5. A consellería con competencias en materia de educación adoptará as medidas ade-

cuadas para a conservación e o traslado en caso de supresión ou extinción do centro
docente.
6. O historial académico de educación secundaria obrigatoria e o historial académico

de bacharelato son os documentos oficiais que reflicten os resultados da avaliación e as
decisións relativas ao progreso educativo do alumnado na etapa correspondente. Estes
documentos estenderanse en impreso oficial, levarán o visto e prace do/da director/a e
terán valor acreditativo dos estudos realizados; como mínimo recollerán os datos identifi-
cativos do/da estudante, a modalidade ou opción elixida e as materias cursadas en cada
ano de escolarización, xunto cos resultados da avaliación obtidos para cada unha delas
e a expresión da convocatoria concreta (ordinaria ou extraordinaria), as decisións sobre

promoción e permanencia, a nota media da etapa, a información relativa aos cambios de
centro docente, as medidas curriculares e organizativas aplicadas, e as datas en que se
produciu cada feito.
Así mesmo, con respecto á avaliación final de etapa deberán consignarse, para cada
modalidade ou opción superada polo alumno ou a alumna, a cualificación numérica obtida
en cada unha das materias, así como a nota obtida na avaliación final e a cualificación final
da etapa resultante para a devandita modalidade.
No caso do historial da educación secundaria obrigatoria, incluiranse ademais as con-

clusións dos consellos orientadores.

Cando o alumno ou a alumna se traslade a outro centro docente para proseguiren os

seus estudos, o centro docente de orixe remitirá ao de destino, por petición deste, o histo-
rial académico da etapa correspondente e o informe persoal por traslado, de ser o caso.
O centro docente receptor abrirá o correspondente expediente académico. A matriculación
adquirirá carácter definitivo logo de recibido o historial académico. O informe persoal por
traslado conterá os resultados das avaliacións parciais que se realizaran, a aplicación, de
ser o caso, de medidas curriculares e organizativas, e todas as observacións que se con-
sideren oportunas relativas ao progreso xeral do/da estudante.
O historial académico correspondente a cada unha das ensinanzas entregaráselle ao

alumnado cando remate esta e, en calquera caso, ao finalizar a súa escolarización na en-
sinanza en réxime ordinario. Esta circunstancia reflectirase no correspondente expediente
académico.
7. O informe persoal por traslado servirá para garantir a continuidade do proceso de

aprendizaxe de quen se traslade a outro centro docente sen concluír o curso na educación
secundaria obrigatoria ou no bacharelato. Conterá os resultados das avaliacións parciais
que se realizaran, a aplicación, de ser o caso, de medidas curriculares e organizativas, e to-
das as observacións que se consideren oportunas sobre o progreso xeral do/da alumno/a.
O informe persoal por traslado elaborarao e asinarao o/a titor/a, co visto e prace do/da
director/a, a partir dos datos facilitados polo profesorado das áreas, das materias ou dos
ámbitos.
8. No referente á obtención dos datos persoais do alumnado, á súa cesión duns cen-
tros docentes a outros, e á súa seguridade e confidencialidade, estarase ao disposto na

lexislación vixente en materia de protección de datos de carácter persoal e, en todo caso,
ao establecido na disposición adicional vixésima terceira da Lei orgánica 2/2006, do 3 de
maio.
9. Os documentos oficiais de avaliación e os seus procedementos de validación descri-

tos nos apartados anteriores poderán ser substituídos polos seus equivalentes realizados
por medios electrónicos, informáticos ou telemáticos, sempre que quede garantida a súa
autenticidade, a súa integridade e a súa conservación, e se cumpran as garantías e os
requisitos establecidos pola Lei orgánica 15/1999, do 13 de decembro, de protección de
datos de carácter persoal, pola Lei 11/2007, do 22 de xuño, de acceso electrónico da cida-
danía aos servizos públicos, e pola normativa que as desenvolve.

O expediente electrónico estará constituído, cando menos, polos datos contidos nos
documentos oficiais de avaliación, e cumprirá o establecido no Real decreto 4/2010, do
8 de xaneiro, polo que se regula o Esquema Nacional de Interoperabilidade no ámbito da
Administración electrónica.
Disposición adicional sexta. Calendario escolar
1. O calendario escolar, que fixará anualmente a consellería con competencias en ma-

teria de educación, abranguerá un mínimo de 175 días lectivos para as ensinanzas obri-
gatorias.
2. En calquera caso, no cómputo do calendario escolar incluiranse os días dedicados ás

avaliacións previstas nos artigos 22 e 34.
Disposición adicional sétima. Bacharelatos específicos
1. De acordo cos criterios que se establezan para unha correcta planificación da oferta
educativa, a consellería con competencias en materia de educación favorecerá a implanta-
ción daqueles programas de cáracter internacional que permitan obter os títulos e diplomas
dos estados membros da Unión Europea, ou daqueles estados cos que se teñan subscrito
acordos internacionais, que sexan equivalentes ao bacharelato.
2. A consellería con competencias en materia de educación poderá autorizar, en aten-

ción á adecuada planificación e programación da oferta educativa, proxectos curriculares
específicos e singulares dos centros docentes en base a un proxecto educativo de calidade

que se oriente cara a súa especialización nalgún ámbito, como pode ser: a excelencia, a
formación docente, a atención de alumnado con necesidade específica de apoio educativo
ou actuacións tendentes á especialización curricular, entre outros.
Disposición derrogatoria única. Derrogación normativa
A partir da total implantación das modificacións indicadas na disposición derradeira pri-

meira, quedarán derrogadas as seguintes normas:
a) Decreto 133/2007, do 5 de xullo, polo que se regulan as ensinanzas da educación

secundaria obrigatoria na Comunidade Autónoma de Galicia.

b) Decreto 126/2008, do 19 de xuño, polo que se establece a ordenación e o currículo

do bacharelato na Comunidade Autónoma de Galicia.
Así mesmo, quedarán derrogadas cantas disposicións de igual ou inferior rango se opo-
ñan ao disposto neste decreto.
Disposición derradeira primeira. Calendario de implantación
1. As modificacións introducidas no currículo, na organización, nos obxectivos, nos re-

quisitos para a obtención de certificados e títulos, nos programas, na promoción e nas
avaliacións da educación secundaria obrigatoria implantaranse para os cursos primeiro e
terceiro no curso escolar 2015-2016, e para os cursos segundo e cuarto no curso esco-
lar 2016-2017.
A avaliación final da educación secundaria obrigatoria correspondente á convocatoria

que se realice no ano 2017 non terá efectos académicos. Nese curso escolar só se reali-
zará unha única convocatoria.
2. As modificacións introducidas no currículo, na organización, nos obxectivos, nos re-

quisitos para a obtención de certificados e títulos, nos programas, na promoción e nas ava-
liacións de bacharelato implantaranse para o primeiro curso no curso escolar 2015-2016, e
para o segundo curso no curso escolar 2016-2017.
A avaliación final de bacharelato correspondente ás dúas convocatorias que se realicen

no ano 2017 terase en conta unicamente para o acceso á universidade, pero a súa supe-
ración non será necesaria para obter o título de bacharelato. Tamén se terá en conta para
a obtención do título de bacharelato polos alumnos e as alumnas que estean en posesión
dun título de técnico de grao medio ou superior de formación profesional ou das ensinanzas
profesionais de música ou de danza, de conformidade, respectivamente, cos artigos 44.4 e
50.2 da Lei orgánica 2/2006, do 3 de maio.
Disposición derradeira segunda. Habilitación para o desenvolvemento normativo
Facúltase a persoa titular da Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universi-

taria para ditar cantas disposicións sexan precisas, no ámbito das súas competencias, para
a execución e o desenvolvemento deste decreto.

Disposición derradeira terceira. Entrada en vigor
Este decreto entrará en vigor o día seguinte ao da súa publicación no Diario Oficial de
Galicia.
Santiago de Compostela, vinte e cinco de xuño de dous mil quince
Alberto Núñez Feijóo

Presidente
Román Rodríguez González

Conselleiro de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria

DOG Núm. 120

Anexos
Anexo I. Bloque de materias troncais
ISSN1130-9229
Artes Escénicas
Introdución
As artes escénicas constitúen manifestacións artísticas e socioculturais que se caracterizan tanto polos procesos
Luns, 29 de xuño de 2015

Depósito legal C.494-1998
comunicativos singulares que promoven como polo feito de se materializaren na escena a través da integración e
da síntese doutras expresións artísticas, desde as literarias ata as plásticas.
A teatralidade, elemento diferencial do feito escénico, presenta múltiples formas. Maniféstase nunha danza popu-
lar, nunha comedia rural ou nas propostas máis novas de presentación escénica, sen esquecer outras manifesta-
cións de carácter tradicional que aínda hoxe se celebran en multitude de comunidades como, por exemplo, as fes-
tas populares, onde se fai uso, implicitamente ou explicitamente, de recursos e instrumentos expresivos típicos do
drama.
A expresión teatral, característica singular e diferencial das artes escénicas, enténdese como unha manifestación
http://www.xunta.es/diario-oficial-galicia
humana de carácter cultural e artístico, na que se produce un acto comunicativo entre un/unha actor/actriz e
un/unha espectador/a, considerando que estes termos se poden aplicar a unha gama variada de suxeitos, sen os
circunscribir necesariamente ao espazo dunha sala de teatro. A expresión teatral ten a súa xénese e o seu funda-
mento na expresión dramática, aquel tipo de conduta en que os seres humanos, no seu comportamento cotián, fan
uso do xogo de papeis nos seus procesos de expresión e comunicación.
A materia Artes Escénicas pretende ofrecerlle ao alumnado un amplo repertorio de coñecementos, aptitudes e des-
trezas propios das artes escénicas, manifestacións de natureza social, cultural e artística posuidoras de códigos
específicos e significativamente diferenciadores, con posibilidades de sinerxías co resto das expresións da arte.
Como materia do nivel de ensino de bacharelato, a dicotomía entre teoría e práctica debe manter un equilibrio ao
Páx. 25491
longo de todo o curso.
DOG Núm. 120

Os alumnos e as alumnas, ademais dos contidos puramente teóricos, poderán desenvolver competencias comuni-
cativas, sociais, expresivas, creativas e relacionadas coa resolución de problemas e a autonomía persoal, estimu-
lando a súa interacción co medio e garantindo, por tanto, o logro de fins formativos e propedéuticos asignados a
esta etapa. Ao entender a dimensión integral das artes escénicas, os alumnos e as alumnas serán capaces de re-
lacionar estas artes coas demais.
Ademais, o alumnado que cursa esta materia aprende a expresar, comunicar e recibir pensamentos, emocións,
sentimentos e ideas, propios e alleos, mediante o uso das máis variadas técnicas e destrezas inherentes ás artes
escénicas.
ISSN1130-9229
Os contidos da materia articúlanse en torno a dous eixes de actuación: por unha banda, potenciar a formación in-
tegral do individuo; por outra, incidir na súa formación humanista e artística a través da apropiación dun coñece-
mento amplo das artes escénicas, como son o teatro, o circo, a danza, a ópera e outras de creación máis recente,
como a performance, consideradas desde diferentes perspectivas e partindo da vivencia e experiencia de concep-

tos e situacións. A materia Artes Escénicas concibiuse en torno a cinco grandes bloques:
O primeiro bloque ("As artes escénicas e o seu contexto histórico"), permite o descubrimento das artes escénicas
desde un punto de vista histórico (tanto diacronicamente como sincronicamente) e xeográfico, ao mesmo tempo
que lle proporciona un panorama xeral das artes escénicas tanto nos elementos comúns como nas diferenzas sig-
nificativas.
O segundo bloque ("A expresión e a comunicación escénica") oriéntase ao desenvolvemento das capacidades ex-
presivas e creativas, por medio dun conxunto de actividades cunha dimensión fundamentalmente práctica que
permitan a exploración, a análise e a utilización de diferentes sistemas, medios e códigos de significación escénica.
O terceiro bloque ("A interpretación nas artes escénicas") ocúpase das destrezas, as capacidades e as habilidades
expresivas e creativas, coa finalidade de abordar a recreación e a representación da acción dramática a partir dos
máis variados estímulos, en proxectos de traballo orientados á construción de escenas que amosen todos os tipos
de personaxes, situacións e conflitos.
O cuarto bloque ("A representación e a escenificación") ten carácter integrador. O estudo práctico das tipoloxías de
espectáculo e dos procesos de comentario, a análise e a adaptación de textos dramáticos e non dramáticos e dos
procedementos de dramaturxia culmínase coa realización dun proxecto global de posta en escena dun espectáculo
concreto, establecendo e estruturando os elementos de significación que se vaian utilizar e as relacións entre es-
tes. Tamén require a organización e a planificación dos ensaios e a distribución de tarefas aos equipos de traballo.
Páx. 25492
DOG Núm. 120

Trátase, xa que logo, de exemplificar con casos concretos o camiño que leva do texto ao espectáculo e o papel
que deberán cumprir os/as integrantes da nómina teatral, as súas funcións e as súas responsabilidades.
Para rematar, o quinto bloque ("A recepción de espectáculos escénicos") oriéntase ao desenvolvemento de com-
petencias en análise, interpretación e comentario de espectáculos escénicos. Partindo do concepto de público e en
función da forte dimensión social e colectiva da recepción teatral, abordarase o estudo dos instrumentos e das es-
tratexias analíticas propias do proceso de recepción a partir de casos prácticos que permitan o desenvolvemento
de debates e a confrontación de opinións, coa finalidade de potenciar unha lectura reflexiva e crítica do acontecer
artístico e cultural, realizada con rigor e coherencia.
ISSN1130-9229
Con isto poténciase por igual o saber, o saber facer e o saber ser, utilizando para iso un amplo corpus de coñece-
mentos, técnicas, recursos e actividades que inciden favorablemente na adquisición dun amplo capital cultural e
dunha cultura escénica suficiente.
Ao mesmo tempo, a través das modalidades de expresión escénica pódese recrear calquera tipo de problemas,

situacións e conflitos. A análise e a elaboración de discursos, sexan artísticos, ideolóxicos, sociais ou doutro tipo,
permite afondar nun coñecemento reflexivo do mundo e nunha relación dinámica e crítica co contorno, favorecendo
a autonomía persoal e a transición á vida adulta, así como na capacidade de discriminación entre o susceptible de
mantemento no tempo e o pasaxeiro. Nesa dirección, faise necesario incidir no feito de que a materia se orienta ao
desenvolvemento do potencial expresivo e creativo do alumnado, á promoción dun coñecemento diverso das artes
escénicas, para acabar formando persoas autónomas, tolerantes, participativas, solidarias, creativas e cunha sóli-
da cultura artística. Como todas as disciplinas artísticas, o seu estudo mellora as capacidades do/da estudante que
as cursa, potenciando a súa creatividade e a súa capacidade de tomar decisións de xeito global, desenvolvendo
áreas de pensamento diferentes ás puramente racionais e mellorando a expresión e a comunicación a todos os

niveis.
Finalmente, persegue que o alumnado valore positivamente as artes escénicas como unha forma de lecer, tanto na
recepción como na creación, ou como unha vía futura de especialización profesional.
2º de bacharelato
Artes Escénicas. 2º de bacharelato
Páx. 25493
Obxectivos Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe Competencias clave
DOG Núm. 120

Bloque 1. As artes escénicas e o seu contexto histórico
 b  B1.1. Concepto e tipoloxía das  B1.1. Demostrar un coñecemento  AEB1.1.1. Coñece e valora a xé-  CCEC
 h artes escénicas: teatro, danza, sólido e crítico dos conceptos fun- nese e a evolución histórica das
 l
ópera e performance. damentais das artes escénicas. modalidades de espectáculo es-
 B1.2. Elementos comúns ás artes cénico.
ISSN1130-9229
escénicas: dramaticidade e teatralidade.

 B1.3. Natureza, descrición e clasi-
ficación dos códigos de significa-
ción escénica
 B1.4. As artes escénicas e as súas  B1.2. Identificar, comprender e  AEB1.2.1. Identifica os tipos de

 m  CCEC
 n grandes tradicións: Oriente e Oc- explicar as características funda- espectáculo escénico presentes  CAA
 i cidente. mentais das formas da represen- no contorno en función das súas
 B1.5. As artes escénicas e a súa tación e o espectáculo escénico, características.
historia: momentos de cambio e nunha perspectiva histórica.
transformación.  AEB1.2.2. Explica, utilizando un  CD
vocabulario específico e  CCL
adecuado, as características das
formas de representación.
 AEB1 2.3. Recoñece e sitúa no  CAA

tempo e no estilo os espectáculos  CD
vistos na aula.  CSC
 b  B1.2. Elementos comúns ás artes  B1.3. Identificar, valorar e saber  AEB1 3.1. Utiliza diferentes formas  CAA
 d escénicas: dramaticidade e teatralidade. utilizar os estilos escénicos e os de crear mundos dramáticos en  CSIEE
 h  B1.3. Natureza, descrición e clasifi- paradigmas interpretativos. función de criterios estéticos e ar-
cación dos códigos de significa- tísticos.
ción escénica
 AEB1 3.2. Aplica os recursos ex-  CAA
presivos dispoñibles para a cons-  CCL
trución de personaxes.  CMCCT
Páx. 25494
Bloque 2. A expresión e a comunicación escénica
DOG Núm. 120

 n  B2.1. Exploración e desenvolve-  B2.1. Demostrar as capacidades  AEB2.1.1. Desenvolve as súas  CCEC
 i mento harmónico dos instrumentos expresivas e creativas necesarias capacidades expresivas e creati-  CSC
 e do/da intérprete: expresión corpo- para a recreación da acción dra- vas.
ral, xestual, oral e rítmico-musical. mática e dos elementos que a con-
 B2.2. Exploración dos elementos figuran.
na expresión: personaxe, situa-
ISSN1130-9229
ción, acción e conflito.

 B2.3. Exploración e desenvolve-  AEB2.1.2. Demostra implicación  CAA
mento de procesos: análise, carac- na mellora das súas capacidades  CCL
terización e construción do perso- a través do traballo individual e co-
naxe. lectivo.

 B2.4. Exploración e desenvolve-
mento de técnicas: xogo dramáti-

co, improvisación, dramatización e
creación colectiva.
 B2.5. Análise e control de recursos
literarios e outros materiais
 b  B2.1. Exploración e desenvolve-  B2.2. Interpretar pezas nas que se  AEB2.2.1. Aplica as habilidades  CAA
 l mento harmónico dos instrumentos valoren as destrezas e as habili- técnicas necesarias nas activida-  CD
 n
do/da intérprete: expresión corpo- dades adquiridas. des de interpretación.  CMCCT
ral, xestual, oral e rítmico-musical.
 B2.2. Exploración dos elementos

na expresión: personaxe, situa-
ción, acción e conflito.  AEB2.2.2. Colabora co grupo e  CSC
 B2.3. Exploración e desenvolve- respecta as regras fixadas para
mento de procesos: análise, carac- lograr un resultado acorde coas
terización e construción do perso- súas propias posibilidades.
naxe.
mento de técnicas: xogo dramáti-
co, improvisación, dramatización e
creación colectiva.
Páx. 25495
DOG Núm. 120

 m  B2.5. Análise do rol e do persona-  B2.3. Coñecer e utilizar diferentes  AEB2.3.1. Constrúe personaxes e  CCEC
 n xe: da conduta dramática á condu- técnicas para a recreación da ac- sitúaos en todos os tipos de situa-  CAA
 l ta teatral. ción dramática, o deseño de per- cións, desenvolvendo as accións
 B2.6. Estudo da escena como sonaxes e a configuración de si- propias destes.
 c
espazo significante. tuacións e escenas.
 AEB2.3.2. Manexa con propiedade  CAA
ISSN1130-9229

mento de recursos plásticos: de- todos os conceptos referidos aos  CD
seño da escena, indumentaria, ma- elementos que interveñen na ex-
quillaxe, iluminación e recursos so-
presión e na comunicación escéni-
noros. ca.

Bloque 3. A interpretación nas artes escénicas
 l  B3.1. Presentación e estudo das  B3.1. Investigar sobre as teorías  AEB3.1.1. Coñece e explica razoa-  CAA
 g teorías da interpretación. de interpretación. damente as teorías da interpreta-  CD
ción.  CCL
 m  B3.2. Análise do personaxe a  B3.2. Amosar motivación, interese  AEB3.2.1. Manexa fontes de do-  CCL
 n partir da situación, a acción, o con- e capacidade para o traballo en cumentación en procesos básicos  CSC
 d
flito, os seus obxectivos e as súas grupo e para a asunción de tarefas de indagación e investigación. Va-
funcións. e responsabilidades en proxectos lora a implicación no traballo diario
 B3.3. A partitura interpretativa e a colectivos. da aula e a participación activa
súa execución nas actividades e nas tarefas im-

plícitas nos procesos de aprendi-
zaxe.
 h  B3.2. Análise do personaxe a  B3.3. Desenvolver destrezas,  AEB3.3.1. Amosa interese polo  CSIEE
 b partir da situación, a acción, o con- capacidades e habilidades expre- desenvolvemento das súas pro-
flito, os seus obxectivos e as súas sivas e creativas coa finalidade de pias capacidades interpretativas e
funcións. abordar a recreación e a represen- expresivas.
 B3.3. A partitura interpretativa e a tación da acción dramática.
súa execución.
Bloque 4. A representación e a escenificación
Páx. 25496
DOG Núm. 120

 d  B4.1. O espectáculo escénico:  B4.1. Participar no deseño e na  AEB4.1.1. Valora a implicación na  CAA
 e concepto e características de cada realización de proxectos de crea- creación e na exhibición de espec-  CSIEE
 f arte escénica (teatro, danza, ópe- ción e difusión escénica, asumindo táculos escénicos, asumindo e  CSC
ra, etc.). diferentes roles. realizando as tarefas do rol que en
 g
 B4.2. Tipoloxías básicas do espectá- cada caso deba desempeñar.
 i
culo escénico: clásico, de vangarda,
ISSN1130-9229
corporal, occidental, oriental, de

obxectos, musical, de interior e de
rúa.
 B4.3. Outras formas de presenta-
ción escénica: happening, perfor-

mance, vídeo-teatro e teatro-
danza.
 B4.4. Deseño dun espectáculo:
equipos, fases e áreas de traballo.
 B4.5. A dramaturxia no deseño dun
proxecto escénico.
 B4.6. Produción e realización dun
proxecto de creación escénica.
 B4.7. Dirección de escena de
proxectos escénicos.
 B4.8. Ensaios: tipoloxía, finalidades e
organización.
 B4.9. Exhibición e distribución de
produtos escénicos.
 B4.10. A coreografía na creación
dun proxecto escénico.
 i  B4.1. O espectáculo escénico:  B4.2. Coñecer e comprender os  AEB4.2.1. Participa activamente  CSIEE
 h concepto e características de cada procesos e as fases presentes nun no deseño e na realización dun
 l
arte escénica (teatro, danza, ópe- proxecto de escenificación, identi- proxecto escénico.
ra, etc.). ficando e valorando as tarefas e as 
 B4.2: Tipoloxías básicas do espectá- responsabilidades de cada crea-
Páx. 25497
culo escénico: clásico, de vangarda, dor/a individual.  AEB4.2.2. Identifica con precisión  CAA
corporal, occidental, oriental, de os diferentes roles e as activida-  CCEC
DOG Núm. 120

obxectos, musical, de interior e de des e tarefas propias de cada rol.

rúa.
danza.
ISSN1130-9229

proxecto escénico.

 B4.7. Dirección de escena de proxec-

tos escénicos.
organización.
 g  B4.1. O espectáculo escénico:  B4.3. Organizar e planificar os  AEB4.3.1. Asume o papel que  CAA
 l concepto e características de cada ensaios e a distribución de tarefas debe cumprir como integrante da  CSIEE
 n arte escénica (teatro, danza, ópe- aos equipos de traballo. nómina teatral e desempeña de  CCEC
ra, etc.). xeito responsable as súas fun-
 c
 B4.2. Tipoloxías básicas do espectá- cións.
culo escénico: clásico, de vangar-
da, corporal, occidental, oriental,
de obxectos, musical, de interior e
de rúa.
Páx. 25498
danza.
DOG Núm. 120


proxecto escénico.
ISSN1130-9229
 B4.7. Dirección de escena de proxec-

tos escénicos.
organización, finalidades e organi-
zación.


Bloque 5. A recepción de espectáculos escénicos
 l  B5.1. O público: concepto e tipoloxí-  B5.1. Analizar e comentar, con  AEB5.1.1. Identifica e reflexiona  CAA
 d as. actitude reflexiva e espírito crítico, con espírito crítico sobre as caracte-  CSIEE
 h  B5.2. Aspectos básicos do proce- calquera tipo de textos dramáticos rísticas e os presupostos de textos
so de recepción. e espectáculos teatrais, identifi- dramáticos e espectáculos teatrais.
 B5.3. Análise dos espectáculos cando e valorando as súas carac-
escénicos. terísticas singulares e os seus  AEB5.1.2. Realiza críticas escéni-  CCEC

presupostos artísticos. cas, con rigor e solidez, utilizando  CSC
 B5.4. A crítica escénica nos seus
a terminoloxía adecuada.
aspectos básicos.
 AEB5.1.3. Consulta as fontes de  CCL
información adecuadas para a elabo-  CMCCT
ración dos traballos encomendados.
 b  B5.1. O público: concepto e tipolo-  B5.2. Coñecer o concepto de pú-  AEB5.2.1. Coñece e describe o concepto  CAA
 a xías. blico, e realizar unha lectura refle- de público, e afonda no proceso de recepción.
 m  B5.2. Aspectos básicos do proce- xiva e crítica do acontecer artístico
so de recepción. e cultural, con rigor e coherencia.
 p
Páx. 25499
 AEB5.2.2. Comprende a complexidade do  CCEC
 B5.3. Análise dos espectáculos fenómeno artístico, extrae conclusións propias
escénicos. e reelabora os coñecementos adquiridos na
DOG Núm. 120

 B5.4. A crítica escénica nos seus materia

aspectos básicos.
 b  B5.1. O público: concepto e tipolo-  B5.3. Analizar os procesos de  ADB5.3.1. Coñece, identifica e  CCEC
 l xías. creación e difusión escénica en valora a oferta cultural en materia  CAA
ISSN1130-9229
 p  B5.2. Aspectos básicos do proce- Galicia. de artes escénicas nunha cidade

so de recepción. ou comarca.
 B5.3. Análise dos espectáculos
escénicos.
 B5.4. A crítica escénica nos seus
aspectos básicos.

Páx. 25500
DOG Núm. 120

Bioloxía e Xeoloxía
Introdución
A materia de Bioloxía e Xeoloxía, tanto na etapa da educación secundaria obrigatoria como no bacharelato, debe
contribuír a que o alumnado desenvolva as competencias clave de cada etapa educativa, pondo especial atención na
adquisición da competencia científica en todas as súas dimensións. Non se trata, pois, unicamente de adquirir co-
ISSN1130-9229
ñecementos relacionados coa bioloxía e a xeoloxía, senón de que o alumnado aprenda a observar e a reflexionar
sobre situacións reais, recoller datos, tomar decisións, ter curiosidade, iniciativa, motivación e moitos outros aspec-
tos que o leven a un mellor desenvolvemento do seu contorno e a un mellor benestar social. A bioloxía e a xeoloxía debe-
rán tamén contribuír a que as persoas melloren a súa autoestima e a superar prexuízos, respectar diferenzas e

participar na toma de decisións democráticas a todos os niveis, mediante o uso do diálogo e respectando a diversi-
dade cultural.
Durante estas etapas perséguese asentar as competencias xa adquiridas, para ir mellorando un nivel competencial
que conduza o alumnado a non perder o interese que ten desde o comezo da súa temperá actividade escolar por
non deixar de aprender.
Durante o primeiro ciclo da ESO, o eixe vertebrador da materia xirará en torno aos seres vivos e a súa interacción
coa Terra, incidindo nomeadamente na importancia que a conservación do ambiente ten para todos os seres vivos.
Tamén durante este ciclo, a materia ten como núcleo central a saúde e a súa promoción. O principal obxectivo é
que o alumnado adquira as capacidades e as competencias que lle permitan coidar o seu corpo a nivel tanto físico
como mental, así como valorar e ter unha actuación crítica ante a información e ante actitudes sociais que poidan
repercutir negativamente no seu desenvolvemento físico, social e psicolóxico. Preténdese tamén que os alumnos e
as alumnas entendan e valoren a importancia de preservar o ambiente polas repercusións que ten sobre a súa sa-
úde. Así mesmo, deben aprender a ser responsables das súas decisións diarias e das consecuencias que estas
teñen na súa saúde e no contorno, e comprender o valor que a investigación ten nos avances médicos e no impac-
to da calidade de vida das persoas.
Neste primeiro ciclo, o bloque "Habilidades, destrezas e estratexias. Metodoloxía científica" e o bloque “Proxecto
de investigación" son comúns a primeiro e a terceiro de ESO. Dado que a bioloxía e xeoloxía son disciplinas de
Páx. 25501
carácter científico, debemos ter sempre eses bloques como marco de referencia no desenvolvemento do currículo.
Non se trata, por tanto, de bloques illados e independentes dos demais, senón que están implícitos en cada un de-
DOG Núm. 120

les e son a base para a súa concreción.
En Bioloxía e Xeoloxía de primeiro de ESO, o currículo parte do mundo macroscópico, máis concreto, observable e
identificable polo alumnado (como a Terra no Universo, a biodiversidade no planeta Terra e os ecosistemas), para
se achegar en terceiro de ESO a un nivel máis abstracto (estudo microscópico da célula, o ser humano e a saúde,
o relevo terrestre e a súa evolución).
Finalmente, en cuarto curso de ESO iníciase o alumnado nas grandes teorías que permitiron o desenvolvemento
máis actual desta ciencia (a tectónica de placas, a teoría celular e a teoría da evolución), para finalizar co estudo
dos ecosistemas, as relacións tróficas entre os niveis e a interacción dos organismos entre eles e co medio, así
ISSN1130-9229
como a súa repercusión na dinámica e na evolución dos devanditos ecosistemas.

No bacharelato, a materia de Bioloxía e Xeoloxía afonda nas competencias adquiridas en ESO, analizando con
maior detalle a organización dos seres vivos, a súa biodiversidade, a súa distribución e os factores que nela inflú-
en, así como o comportamento da Terra como un planeta en continua actividade.

A xeoloxía toma como fío condutor a teoría da tectónica de placas. A partir dela farase énfase na composición, na
estrutura e na dinámica do interior terrestre, para continuar coa análise dos movementos das placas e as súas
consecuencias (expansión oceánica, relevo terrestre, magmatismo, riscos xeolóxicos, etc.) e finalizar co estudo da
xeoloxía externa.
A bioloxía preséntase co estudo dos niveis de organización dos seres vivos (composición química, organización
celular e estudo dos tecidos animais e vexetais). Tamén se desenvolve e completa nesta etapa o estudo da clasifi-
cación e a organización dos seres vivos, e moi en especial desde o punto de vista do seu funcionamento e da
adaptación ao medio en que habitan.
Ao longo das etapas de ESO e bacharelato, a materia de Bioloxía e Xeoloxía permitirá ao alumnado desenvolver
as competencias esenciais que se inclúen no currículo, así como as estratexias do método científico. Entre estas
competencias haberá que considerar a lingüística e a dixital, a través da realización de tarefas en grupo que supo-
ñan compilar e organizar información, expola de xeito oral e escrito, elaborar presentacións e defender as opinións
propias en debates na aula. Os alumnos e as alumnas deberán desenvolver tamén nesta etapa a comprensión de
lectura, a expresión oral e escrita, a argumentación en público e a comunicación audiovisual; e igualmente deberán
potenciar actitudes conducentes á reflexión e á análise sobre os grandes avances científicos da actualidade, as
súas vantaxes e as implicacións éticas que en ocasións se suscitan, e coñecer e utilizar as normas básicas de se-
guridade e uso do material de laboratorio.
Páx. 25502
DOG Núm. 120

En adición ao anterior e debido aos grandes retos biotecnolóxicos actuais, a materia de Bioloxía e Xeoloxía deberá
ter, no seu tratamento metodolóxico, un carácter eminentemente práctico, baseado na realización de variadas e
adecuadas tarefas experimentais, adaptadas a cada nivel, que permitan ao alumnado alcanzar as destrezas nece-
sarias no manexo de material de laboratorio, microscopios, material de campo, recollida de mostras, resolución de
problemas e todos os que lle permitan afrontar no futuro estudos científicos coa formación necesaria para o seu
correcto desenvolvemento. Para alcanzar estes obxectivos ao longo do currículo preséntanse actividades de labo-
ratorio e manexo de modelos baseados nas novas tecnoloxías, que se engaden á formación teórica que se recolle
nos contidos.
ISSN1130-9229
Xa que logo, a materia de Bioloxía e Xeoloxía en ESO e en bacharelato ha permitir que os alumnos e as alumnas
adquiran un nivel competencial que lles axude a ser cidadáns e cidadás con respecto por si mesmos/as, coas de-
mais persoas e co medio, co material que utilizan ou que está ao seu dispor; a ser responsables, capaces de ter
criterios propios e de manter o interese por aprender e descubrir.

1º de ESO
Bioloxía e Xeoloxía. 1º de ESO
Obxectivos Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe Competencias

clave
Bloque 1. Habilidades, destrezas e estratexias. Metodoloxía científica

 h  B1.1. O vocabulario científico na  B1.1. Utilizar adecuadamente o vo-  BXB1.1.1. Identifica os termos máis  CCL
 o expresión oral e escrita. cabulario científico nun contexto pre- frecuentes do vocabulario científico,  CMCCT
ciso e adecuado ao seu nivel. e exprésase de xeito correcto tanto
oralmente como por escrito.
 b  B1.2. Metodoloxía científica: caracte-  B1.2. Procurar, seleccionar e inter-  BXB1.2.1. Procura, selecciona e  CD
 e rísticas básicas. pretar a información de carácter interpreta a información de carácter  CAA
 f  B1.3. Experimentación en bioloxía e científico, e utilizala para formar científico a partir da utilización de di-
xeoloxía: obtención, selección e in- unha opinión propia, expresarse con versas fontes.
 g
terpretación de información de carác- precisión e argumentar sobre pro-
 h blemas relacionados co medio natu-  BXB1.2.2. Transmite a información  CD
ter científico a partir da selección e a
 m recollida de mostras do medio natural e a saúde. seleccionada de xeito preciso, utili-  CCL
Páx. 25503
zando diversos soportes.
DOG Núm. 120


clave
 o ral ou doutras fontes.  BXB1.2.3. Utiliza a información de  CAA

carácter científico para formar unha  CCL
opinión propia e argumentar sobre
problemas relacionados.
ISSN1130-9229
 b  B1.4. Planificación e realización do  B1.3. Realizar un traballo experimen-  BXB1.3.1. Coñece e respecta as  CMCCT
 f traballo experimental, e interpreta- tal coa axuda dun guión de prácticas normas de seguridade no laborato-  CSC
 g
ción dos seus resultados. de laboratorio ou de campo, describir rio, e coida os instrumentos e o ma-
 B1.5. Normas de seguridade no a súa execución e interpretar os terial empregado.
laboratorio, e coidado dos instrumen- seus resultados.
tos e do material.  BXB1.3.2. Desenvolve con autono-  CSIEE

mía a planificación do traballo expe-  CMCCT
rimental, utilizando tanto instrumen-  CAA

tos ópticos de recoñecemento como
material básico de laboratorio, argu-
menta o proceso experimental se-
guido, describe as súas observa-
cións e interpreta os seus resultados.
Bloque 2. A Terra no universo
 f  B2.1. Principais modelos sobre a  B2.1. Recoñecer as ideas principais  BXB2.1.1. Identifica as ideas princi-  CMCCT
orixe do Universo. sobre a orixe do Universo, e a for- pais sobre a orixe do universo.
mación e a evolución das galaxias.
 f  B2.2. Compoñentes do Universo.  B2.2. Expor a organización do Uni-  BXB2.2.1. Recoñece os compoñen-  CMCCT
 l  B2.3. Características do Sistema verso e do Sistema Solar, así como tes do Universo e do Sistema Solar,
Solar e dos seus compoñentes. algunhas das concepcións que sobre e describe as súas características
 B2.4. Concepcións sobre o Sistema
este sistema planetario se tiveron ao xerais.
Solar ao longo da historia. longo da historia.
 f  B2.5. Os planetas no Sistema Solar.  B2.3. Relacionar comparativamente  BXB2.3.1. Precisa as características  CMCCT
a posición dun planeta no sistema que se dan no planeta Terra que
solar coas súas características. permiten o desenvolvemento da vida
Páx. 25504
nel, e que non se dan nos outros
planetas.
DOG Núm. 120


clave
 f  B2.6. O planeta Terra: característi-  B2.4. Localizar a posición da Terra  BXB2.4.1. Identifica a posición da  CMCCT
cas. no Sistema Solar. Terra no Sistema Solar.
 f  B2.7. Os movementos da Terra, da  B2.5. Establecer os movementos da  BXB2.5.1. Categoriza os fenómenos  CMCCT
Lúa e do Sol, e as súas consecuen- Terra, da Lúa e do Sol, e relaciona- principais relacionados co movemen-
ISSN1130-9229
cias. los coa existencia do día e a noite, to e a posición dos astros, e deduce
as estacións, as mareas e as eclip- a súa importancia para a vida.
ses.
 BXB2.5.2. Interpreta correctamente  CMCCT
en gráficos e esquemas fenómenos
como as fases lunares e as eclipses,

e establece a súa relación coa posi-
ción relativa da Terra, a Lúa e o Sol.
 f  B2.8. A xeosfera: estrutura e compo-  B2.6. Identificar os materiais terres-  BXB2.6.1. Describe as característi-  CMCCT
sición da codia, o manto e o núcleo. tres segundo a súa abundancia e a cas xerais dos materiais máis fre-
distribución nas grandes capas da cuentes nas zonas externas do pla-
Terra. neta e xustifica a súa distribución en
capas en función da súa densidade.
 BXB2.6.2. Describe as característi-  CMCCT

cas xerais da codia, o manto e o nú-
cleo terrestre, e os materiais que os

compoñen, e relaciona esas caracte-
rísticas coa súa situación.
 f  B2.9. Minerais e rochas: propieda-  B2.7. Recoñecer as propiedades e  BXB2.7.1. Identifica minerais e ro-  CMCCT
 g des, características e utilidades. as características dos minerais e das chas utilizando criterios que permitan  CAA
 n  B2.10. Xestión sustentable dos re- rochas, distinguir as súas aplicacións diferencialos.
cursos minerais. Recursos minerais máis frecuentes e salientar a súa im-
 ñ
en Galicia. portancia económica e a xestión sus-  BXB2.7.2. Describe algunhas das  CCEC
tentable. aplicacións máis frecuentes dos mi-
nerais e das rochas no ámbito da vi-
da cotiá.
Páx. 25505
 BXB2.7.3. Recoñece a importancia  CSC
DOG Núm. 120


clave
do uso responsable e a xestión sus-

tentable dos recursos minerais.
 f  B2.11. A atmosfera: composición e  B2.8. Analizar as características e a  BXB2.8.1. Recoñece a estrutura e a  CMCCT
estrutura. O aire e os seus compo- composición da atmosfera, e as pro- composición da atmosfera.
ISSN1130-9229
ñentes. Efecto invernadoiro. Impor- piedades do aire.

tancia da atmosfera para os seres  BXB2.8.2. Recoñece a composición  CMCCT
vivos. do aire e identifica os contaminantes
principais en relación coa súa orixe.
 BXB2.8.3. Identifica e xustifica con  CMCCT

argumentacións sinxelas as causas
que sustentan o papel protector da

atmosfera para os seres vivos.
 b  B2.12. Contaminación atmosférica:  B2.9. Investigar e recoller informa-  BXB2.9.1. Relaciona a contamina-  CSC
 e repercusións e posibles solucións. ción sobre os problemas de conta- ción ambiental coa deterioración  CSIEE
 f
minación ambiental actuais e as sú- ambiental, e propón accións e hábi-
as repercusións, e desenvolver acti- tos que contribúan á súa solución.
 g
tudes que contribúan á súa solución.
 m
 f  B2.12. Contaminación atmosférica:  B2.10. Recoñecer a importancia do  BXB2.10.1. Relaciona situacións en  CSC
 m repercusións e posibles solucións. papel protector da atmosfera para os que a actividade humana interfire
seres vivos e considerar as repercu- coa acción protectora da atmosfera.
sións da actividade humana nela.
 f  B2.13. A hidrosfera. Propiedades da  B2.11. Describir as propiedades da  BXB2.11.1. Recoñece as propieda-  CMCCT
auga. Importancia da auga para os auga e a súa importancia para a des anómalas da auga en relación
seres vivos. existencia da vida. coas súas consecuencias para o
mantemento da vida na Terra.
 f  B2.14. A auga na Terra. Auga doce e  B2.12. Interpretar a distribución da  BXB2.12.1. Describe o ciclo da auga  CMCCT
 m salgada. auga na Terra, así como o ciclo da en relación cos seus cambios de es-
auga e o uso que fai dela o ser hu- tado de agregación.
Páx. 25506
 B2.15. Ciclo da auga.
 B2.16. A auga como recurso.
mano.
DOG Núm. 120


clave
 a  B2.17. Xestión sustentable da auga.  B2.13. Valorar e identificar a necesi-  BXB2.13.1. Comprende e identifica o  CSC
 f dade dunha xestión sustentable da significado da xestión sustentable da  CSIEE
 g
auga e de actuacións persoais e co- auga doce, e enumera medidas con-
lectivas que potencien a redución do cretas que colaboren nesa xestión.
 m
consumo e a súa reutilización.
ISSN1130-9229
 f  B2.18. Contaminación das augas  B2.14. Xustificar e argumentar a  BXB2.14.1. Recoñece os problemas  CSC
 m doces e salgadas. importancia de preservar e non conde contaminación de augas doces e
taminar as augas doces e salgadas. salgadas, en relación coas activida-
des humanas

 f  B2.19. A biosfera. Características  B2.15. Seleccionar as características  BXB2.15.1. Describe as característi-  CMCCT
que fixeron da Terra un planeta habi- que fan da Terra un planeta especial cas que posibilitaron o desenvolve-
table. para o desenvolvemento da vida. mento da vida na Terra.
Bloque 3. A biodiversidade no planeta Terra
 f  B3.1. Concepto de biodiversidade.  B3.1. Recoñecer a importancia da  BXB3.1.1. Estima a importancia da  CCEC
 l Importancia da biodiversidade. biodiversidade e as características biodiversidade e aplica criterios de  CMCCT
 m  B3.2. Sistemas de clasificación dos morfolóxicas principais dos grupos clasificación dos seres vivos, rela-
seres vivos. Concepto de especie. taxonómicos. cionando os animais e as plantas
Nomenclatura binomial. máis comúns co seu grupo taxonó-
 B3.3. Reinos dos seres vivos: Mone-

mico.
ras, Protoctistas, Fungi, Metafitas e
Metazoos.
 f  B3.1. Concepto de biodiversidade.  B3.2. Categorizar os criterios que  BXB3.2.1. Identifica e recoñece  CMCCT
Importancia da biodiversidade. serven para clasificar os seres vivos exemplares característicos de cada
 B3.2. Sistemas de clasificación dos e identificar os principais modelos un destes grupos, e salienta a súa
seres vivos. Concepto de especie. taxonómicos aos que pertencen os importancia biolóxica.
Nomenclatura binomial. animais e as plantas máis comúns.
 B3.3. Reinos dos seres vivos. Mone-
Páx. 25507
Metazoos.
DOG Núm. 120


clave
 f  B3.1. Concepto de biodiversidade.  B3.3. Describir as características  BXB3.3.1. Discrimina as característi-  CMCCT
 m Importancia da biodiversidade. xerais dos grandes grupos taxonó- cas xerais e singulares de cada gru-
 B3.2. Sistemas de clasificación dos micos e explicar a súa importancia po taxonómico.
seres vivos. Concepto de especie. no conxunto dos seres vivos.
Nomenclatura binomial.
ISSN1130-9229
 B3.3. Reinos dos seres vivos. Mone-

Metazoos.
 f  B3.4. Invertebrados: poríferos, celen-  B3.4. Caracterizar os principais gru-  BXB3.4.1. Asocia invertebrados  CMCCT

téreos, anélidos, moluscos, equino- pos de invertebrados e vertebrados. comúns co grupo taxonómico ao que
dermos e artrópodos. Características pertencen.

anatómicas e fisiolóxicas.
 B3.5. Vertebrados: peixes, anfibios,  BXB3.4.2. Recoñece exemplares de  CMCCT
réptiles, aves e mamíferos. Caracte- vertebrados e asígnaos á clase á
rísticas anatómicas e fisiolóxicas. que pertencen.
 f  B3.6. Plantas: brións, fieitos, xim-  B3.5. Coñecer e definir as funcións  BXB3.5.1. Detalla o proceso da nu-  CMCCT
 m nospermas e anxiospermas. Carac- vitais das plantas e a súa importan- trición autótrofa e relaciónao coa súa
terísticas principais, nutrición, rela- cia para a vida, e caracterizar os importancia para o conxunto de to-
ción e reprodución. principais grupos de plantas. dos os seres vivos.
 BXB3.5.2. Describe as característi-  CMCCT

cas xerais e singulares dos principais
grupos de plantas.
 b  B3.7. Clasificación de animais e  B3.6. Utilizar claves dicotómicas ou  BXB3.6.1. Clasifica e identifica ani-  CAA
 e plantas a partir de claves dicotómi- outros medios para a identificación e mais e plantas a partir de claves de
 g
cas e outros medios. a clasificación de animais e plantas. identificación.
 g  B3.8. Identificación de plantas e  B3.7. Determinar a partir da obser-  BXB3.7.1. Identifica exemplares de  CMCCT
 l animais propios dalgúns ecosiste- vación as adaptacións que permiten plantas e animais propios dalgúns
 ñ
mas, especies en extinción e espe- aos animais e ás plantas sobrevivir ecosistemas ou de interese especial
Páx. 25508
cies endémicas. Adaptacións dos en determinados ecosistemas, con por seren especies en perigo de ex-
animais e as plantas ao medio. Bio- especial atención aos ecosistemas tinción ou endémicas.
DOG Núm. 120


clave
diversidade en Galicia. galegos.  BXB3.7.2. Relaciona coa súa adap-  CAA

tación ao medio a presenza de de-  CMCCT
terminadas estruturas nos animais e
nas plantas máis comúns.
ISSN1130-9229
 BXB3.7.3. Identifica exemplares de  CCEC

plantas e animais propios dos eco-
sistemas galegos.
Bloque 4. Os ecosistemas

 f  B4.1. Ecosistema: identificación dos  B4.1. Diferenciar os compoñentes  BXB4.1.1. Identifica os compoñentes  CMCCT
seus compoñentes. dun ecosistema. dun ecosistema.

 B4.2. Factores abióticos e bióticos
nos ecosistemas.
 B4.3. Ecosistemas acuáticos.
 B4.4. Ecosistemas terrestres.
 f  B4.5. Factores desencadeantes de  B4.2. Identificar nun ecosistema os  BXB4.2.1. Recoñece e enumera os  CMCCT
 g desequilibrios nos ecosistemas. factores desencadeantes de dese- factores desencadeantes de dese-
 m  B4.6. Estratexias para restablecer o quilibrios e establecer estratexias pa- quilibrios nun ecosistema.
ra restablecer o seu equilibrio.
equilibrio nos ecosistemas.
 a  B4.7. Accións que favorecen a con-  B4.3. Recoñecer e difundir accións  BXB4.3.1. Selecciona accións que  CSC
 g servación ambiental. que favorezan a conservación am- preveñen a destrución ambiental.  CSIEE
 m
biental.
Bloque 5. Proxecto de investigación
 b  B5.1. Método científico. Elaboración  B5.1. Planear, aplicar e integrar as  BXB5.1.1. Integra e aplica as destre-  CAA
 c de hipóteses, e a súa comprobación destrezas e as habilidades propias zas propias do método científico.  CMCCT
e argumentación a partir da experi- do traballo científico.
mentación ou da observación.
Páx. 25509
 b  B5.1. Método científico. Elaboración  B5.2. Elaborar hipóteses e contrasta-  BXB5.2.1. Utiliza argumentos que  CAA
DOG Núm. 120


clave
 f de hipóteses, e a súa comprobación las a través da experimentación ou xustifiquen as hipóteses que propón.  CCL
 g e argumentación a partir da experi- da observación, e a argumentación.
mentación ou da observación.
 e  B5.2. Artigo científico. Fontes de  B5.3. Utilizar fontes de información  BXB5.3.1. Utiliza diferentes fontes de  CMCCT
ISSN1130-9229
divulgación científica. variada, e discriminar e decidir sobre información, apoiándose nas TIC,  CD
elas e sobre os métodos emprega- para a elaboración e a presentación
dos para a súa obtención. das súas investigacións.
 a  B5.3. Proxecto de investigación en  B5.4. Participar, valorar e respectar o  BXB5.4.1. Participa, valora e respec-  CSC
 b equipo: organización. Participación e traballo individual e en equipo. ta o traballo individual e en grupo.  CSIEE

colaboración respectuosa no traballo
 c
individual e en equipo. Presentación
de conclusións.
 a  B5.3. Proxecto de investigación en  B5.5. Expor e defender en público o  BXB5.5.1. Deseña pequenos traba-  CAA
 b equipo: organización. Participación e proxecto de investigación realizado. llos de investigación sobre animais  CMCCT
 d colaboración respectuosa no traballo e/ou plantas, os ecosistemas do seu  CSIEE
individual e en equipo. Presentación contorno ou a alimentación e a nutri-
 h
de conclusións. ción humana, para a súa presenta-  CD
 o ción e defensa na aula.
 BXB5.5.2. Expresa con precisión e  CCL

coherencia as conclusións das súas  CCEC
investigacións, tanto verbalmente
como por escrito.
3º de ESO
Páx. 25510
clave
DOG Núm. 120


clave
Bloque 1. Habilidades, destrezas e estratexias. Metodoloxía científica
 h  B1.1. O vocabulario científico na  B1.1. Utilizar adecuadamente o vo-  BXB1.1.1. Identifica os termos máis  CCL
 o expresión oral e escrita. cabulario científico nun contexto pre- frecuentes do vocabulario científico e  CMCCT
ciso e adecuado ao seu nivel. exprésase con corrección, tanto
ISSN1130-9229
oralmente como por escrito.
 b  B1.2. Metodoloxía científica: caracte-  B1.2. Procurar, seleccionar e inter-  BXB1.2.1. Procura, selecciona e  CD
 e rísticas básicas. pretar a información de carácter interpreta a información de carácter  CAA
 f  B1.3. Experimentación en bioloxía e científico e utilizala para formar unha científico a partir da utilización de di-
xeoloxía: obtención, selección e in- opinión propia, expresarse con pre- versas fontes.

 g
cisión e argumentar sobre problemas
terpretación de información de carác-

 h relacionados co medio natural e a  BXB1.2.2. Transmite a información  CD
ter científico a partir da selección e a
 m recollida de mostras do medio natu- saúde. seleccionada de xeito preciso utili-  CCL
 o ral ou doutras fontes. zando diversos soportes.
 BXB1.2.3. Utiliza a información de  CAA

carácter científico para formar unha  CCL
opinión propia e argumentar sobre
problemas relacionados.
 b  B1.4. Planificación e realización do  B1.3. Realizar un traballo experimen-  BXB1.3.1. Coñece e respecta as  CMCCT
 f traballo experimental, e interpreta- tal con axuda dun guión de prácticas normas de seguridade no laborato-  CSC
 g
ción dos seus resultados. de laboratorio ou de campo, describir rio, e coida os instrumentos e o ma-
 B1.5. Normas de seguridade no a súa execución e interpretar os terial empregado.
laboratorio, e coidado dos instrumen- seus resultados.
tos e do material.  BXB1.3.2. Desenvolve con autono-  CSIEE
mía a planificación do traballo expe-  CMCCT
rimental, utilizando tanto instrumen-  CAA
tos ópticos de recoñecemento como
material básico de laboratorio, argu-
menta o proceso experimental se-
guido, describe as súas observa-
cións e interpreta os seus resulta-
Páx. 25511
dos.
DOG Núm. 120


clave
Bloque 2. A célula, unidade estrutural e funcional dos seres vivos
 f  B2.1. Características da materia viva  B2.1. Recoñecer que os seres vivos  BXB2.1.1. Diferencia a materia viva  CMCCT
e diferenzas coa materia inerte. están constituídos por células e de- da inerte partindo das características
 B2.2. A célula. Características bási- terminar as características que os particulares de ambas.
ISSN1130-9229
cas da célula procariota e eucariota, diferencian da materia inerte.

animal e vexetal.  BXB2.1.2. Establece comparativa-  CMCCT
mente as analoxías e as diferenzas
entre célula procariota e eucariota, e
entre célula animal e vexetal.

 f  B2.3. Funcións vitais: nutrición, rela-  B2.2. Describir as funcións comúns a  BXB2.2.1. Recoñece e diferencia a  CMCCT
ción e reprodución. todos os seres vivos, diferenciando importancia de cada función para o
entre nutrición autótrofa e heterótro- mantemento da vida.
fa.
 BXB2.2.2. Contrasta o proceso de  CMCCT
nutrición autótrofa e nutrición heteró-
trofa, e deduce a relación entre elas.
Bloque 3. As persoas e a saúde. Promoción da saúde
 f  B3.1. Niveis de organización da  B3.1. Catalogar os niveis de organi-  BXB3.1.1. Interpreta os niveis de  CAA
materia viva. zación da materia viva (células, teci- organización no ser humano e pro-
 B3.2. Organización xeral do corpo dos, órganos e aparellos ou siste- cura a relación entre eles.
humano: células, tecidos, órganos, mas) e diferenciar as principais es-
aparellos e sistemas truturas celulares e as súas funcións.  BXB3.1.2. Diferencia os tipos celula-  CMCCT
 B3.3. A célula animal: estruturas
res e describe a función dos orgánu-
celulares. Orgánulos celulares e a los máis importantes.
súa función.
 f  B3.4. Os tecidos do corpo humano:  B3.2. Diferenciar os tecidos máis  BXB3.2.1. Recoñece os principais  CMCCT
estrutura e funcións. importantes do ser humano e a súa tecidos que conforman o corpo hu-
función. mano e asóciaos á súa función.
Páx. 25512
 f  B3.5. Saúde e doenza, e factores  B3.3. Descubrir, a partir do coñece-  BXB3.3.1. Argumenta as implica-  CSC
que as determinan. mento do concepto de saúde e do- cións dos hábitos para a saúde, e
DOG Núm. 120


clave
 m enza, os factores que os determinan. xustifica con exemplos as eleccións

que realiza ou pode realizar para
promovela individual e colectivamen-
te.
ISSN1130-9229
 f  B3.6. Doenzas infecciosas e non  B3.4. Clasificar as doenzas e deter-  BXB3.4.1. Recoñece as doenzas e  CMCCT
 m infecciosas. minar as infecciosas e non infeccio- as infeccións máis comúns, e rela-
sas máis comúns que afectan a po- ciónaas coas súas causas.
boación (causas, prevención e tra-
tamentos).  BXB3.4.2. Distingue e explica os  CMCCT
mecanismos de transmisión das do-

enzas infecciosas.
 m  B3.7. Hixiene e prevención. Hábitos  B3.5. Valorar e identificar hábitos e  BXB3.5.1. Coñece e describe hábi-  CSC
e estilos de vida saudables. estilos de vida saudables como mé- tos de vida saudable e identifícaos
todo de prevención das doenzas. como medio de promoción da súa
saúde e da das demais persoas.
 BXB3.5.2. Propón métodos para  CSIEE

evitar o contaxio e a propagación  CSC
das doenzas infecciosas máis co-
múns.
 a  B3.7. Hixiene e prevención. Hábitos  B3.6. Seleccionar información, esta-  BXB3.6.1. Establece diferenzas  CSC
 c e estilos de vida saudables. blecer diferenzas dos tipos de doen- entre as doenzas que afectan as re-  CSIEE
 d zas dun mundo globalizado e dese- xións dun mundo globalizado, e de-
ñar propostas de actuación. seña propostas de actuación.
 e
 m
 f  B3.8. Sistema inmunitario. Vacinas,  B3.7. Determinar o funcionamento  BXB3.7.1. Explica en que consiste o  CMCCT
 m soros e antibióticos. básico do sistema inmune e as con- proceso de inmunidade, e valora o  CSC
 B3.9. Uso responsable de medica- tinuas contribucións das ciencias papel das vacinas como método de
mentos. biomédicas, e describir a importancia prevención das doenzas.
do uso responsable dos medicamen-
Páx. 25513
tos.
DOG Núm. 120


clave
 a  B3.10. Transplantes e doazón de  B3.8. Recoñecer e transmitir a im-  BXB3.8.1. Detalla a importancia da  CSC
 b células, sangue e órganos. portancia que ten a prevención como doazón de células, sangue e órga-
 c
práctica habitual e integrada nas sú- nos para a sociedade e para o ser
as vidas e as consecuencias positi- humano.
 m
vas da doazón de células, sangue e
ISSN1130-9229
órganos.
 f  B3.11. Substancias aditivas: tabaco,  B3.9. Investigar as alteracións pro-  BXB3.9.1. Detecta as situacións de  CSC
 g alcohol e outras drogas. Problemas ducidas por distintos tipos de subs- risco para a saúde relacionadas co  CSIEE
 m
asociados. tancias aditivas, e elaborar propostas consumo de substancias tóxicas e
de prevención e control. estimulantes, como tabaco, alcohol,

drogas, etc., contrasta os seus efec-
tos nocivos e propón medidas de

prevención e control.
 a  B3.11. Substancias aditivas: tabaco,  B3.10. Recoñecer as consecuencias  BXB3.10.1. Identifica as consecuen-  CSC
 d alcohol e outras drogas. Problemas para o individuo e a sociedade de cias de seguir condutas de risco co-
 g asociados. seguir condutas de risco. as drogas, para o individuo e a so-
ciedade.
 m
 f  B3.12. Alimentación e nutrición.  B3.11. Recoñecer a diferenza entre  BXB3.11.1. Discrimina o proceso de  CMCCT
Alimentos e nutrientes: tipos e fun- alimentación e nutrición, e diferenciar nutrición do da alimentación.
 m
cións básicas. os principais nutrientes e as súas
funcións básicas.  BXB3.11.2. Relaciona cada nutriente  CMCCT
coa súa función no organismo, e re-
coñece hábitos nutricionais sauda-
bles.
 f  B3.13. Dieta e saúde. Dieta equili-  B3.12. Relacionar as dietas coa  BXB3.12.1. Deseña hábitos nutricio-  CAA
 g brada. Deseño e análise de dietas. saúde a través de exemplos prácti- nais saudables mediante a elabora-  CD
 m
Hábitos nutricionais saudables. Tras- cos. ción de dietas equilibradas, utilizan-
tornos da conduta alimentaria. do táboas con grupos de alimentos
cos nutrientes principais presentes
neles e o seu valor calórico.
Páx. 25514
DOG Núm. 120


clave
 c  B3.13. Dieta e saúde. Dieta equili-  B3.13. Argumentar a importancia  BXB3.13.1. Valora e determina unha  CAA
 m brada. Deseño e análise de dietas. dunha boa alimentación e do exerci- dieta equilibrada para unha vida  CSC
Hábitos nutricionais saudables. Tras- cio físico na saúde, e identificar as saudable e identifica os principais
tornos da conduta alimentaria. doenzas e os trastornos principais da trastornos da conduta alimentaria.
conduta alimentaria.
ISSN1130-9229
 f  B3.14. Función de nutrición. Visión  B3.14. Explicar os procesos funda-  BXB3.14.1. Determina e identifica, a  CMCCT
 m global e integradora de aparellos e mentais da nutrición, utilizando es- partir de gráficos e esquemas, os ór-
procesos que interveñen na nutri- quemas gráficos dos aparellos que ganos, os aparellos e os sistemas
ción. interveñen nela. implicados na función de nutrición, e
relaciónao coa súa contribución no

proceso.
 f  B3.14. Función de nutrición. Visión  B3.15. Asociar a fase do proceso de  BXB3.15.1. Recoñece a función de  CMCCT
 m global e integradora de aparellos e nutrición que realiza cada aparello cada aparello e de cada sistema nas
procesos que interveñen na nutri- implicado. funcións de nutrición.
ción.
 f  B3.15. Anatomía e fisioloxía dos  B3.16. Identificar os compoñentes  BXB3.16.1. Coñece e explica os  CMCCT
 m aparellos dixestivo, respiratorio, cir- dos aparellos dixestivo, circulatorio, compoñentes dos aparellos dixesti-
culatorio e excretor. respiratorio e excretor, e coñecer o vo, circulatorio, respiratorio e excre-
seu funcionamento. tor, e o seu funcionamento.
 f  B3.16. Alteracións máis frecuentes e  B3.17. Indagar acerca das doenzas  BXB3.17.1. Diferencia as doenzas  CMCCT
 m doenzas asociadas aos aparellos máis habituais nos aparellos relacio- máis frecuentes dos órganos, os
que interveñen na nutrición: preven- nados coa nutrición, así como sobre aparellos e os sistemas implicados
ción e hábitos de vida saudables. as súas causas e a maneira de pre- na nutrición, e asóciaas coas súas
vilas. causas.
 f  B3.17. Función de relación. Sistema  B3.18. Describir os procesos impli-  BXB3.18.1. Especifica a función de  CMCCT
 m nervioso e sistema endócrino. cados na función de relación, e os cada aparello e de cada sistema im-
 B3.18. Órganos dos sentidos: estru- sistemas e aparellos implicados, e plicados nas funcións de relación.
tura e función; coidado e hixiene. recoñecer e diferenciar os órganos
dos sentidos e os coidados do oído e  BXB3.18.2. Describe os procesos  CMCCT
Páx. 25515
a vista. implicados na función de relación, e
identifica o órgano ou a estrutura
DOG Núm. 120


clave
responsables de cada proceso.
 BXB3.18.3. Clasifica os tipos de  CMCCT

receptores sensoriais e relaciónaos
cos órganos dos sentidos en que se
ISSN1130-9229
atopan.
 f  B3.19. Coordinación e sistema ner-  B3.19. Explicar a misión integradora  BXB3.19.1. Identifica algunhas do-  CMCCT
 m vioso: organización e función. do sistema nervioso ante diferentes enzas comúns do sistema nervioso e  CSC
 B3.20. Doenzas comúns do sistema estímulos, e describir o seu funcio- relaciónaas coas súas causas, cos
nervioso: causas, factores de risco e namento. factores de risco e coa súa preven-

prevención. ción.
 f  B3.21. Sistema endócrino: glándulas  B3.20. Asociar as principais glándu-  BXB3.20.1. Enumera as glándulas  CMCCT
 m endócrinas e o seu funcionamento. las endócrinas coas hormonas que endócrinas e asocia con elas as
Principais alteracións. sintetizan e coa súa función. hormonas segregadas e a súa fun-
ción.
 f  B3.22. Visión integradora dos siste-  B3.21. Relacionar funcionalmente o  BXB3.21.1. Recoñece algún proceso  CMCCT
 m mas nervioso e endócrino. sistema neuro-endócrino. que teña lugar na vida cotiá no que
se evidencie claramente a integra-
ción neuroendócrina.
 f  B3.23. Aparello locomotor. Organi-  B3.22. Identificar os principais ósos e  BXB3.22.1. Localiza os principais  CMCCT
zación e relacións funcionais entre músculos do aparello locomotor. ósos e músculos do corpo humano
ósos, músculos e sistema nervioso. en esquemas do aparello locomotor.
 f  B3.23. Aparello locomotor. Organi-  B3.23. Analizar as relacións funcio-  BXB3.23.1. Diferencia os tipos de  CMCCT
 m zación e relacións funcionais entre nais entre ósos, músculos e sistema músculos en función do seu tipo de
ósos, músculos e sistema nervioso. nervioso. contracción, e relaciónaos co siste-
ma nervioso que os controla.
 f  B3.24. Factores de risco e preven-  B3.24. Detallar as lesións máis fre-  BXB3.24.1. Identifica os factores de  CSC
 m ción das lesións. cuentes no aparello locomotor e co- risco máis frecuentes que poden  CAA
Páx. 25516
mo se preveñen. afectar o aparello locomotor e rela-
ciónaos coas lesións que producen.
DOG Núm. 120


clave
 f  B3.25. Reprodución humana. Ana-  B3.25. Referir os aspectos básicos  BXB3.25.1. Identifica en esquemas  CMCCT
 m tomía e fisioloxía do aparello repro- do aparello reprodutor, diferenciar os órganos do aparello reprodutor
dutor. Cambios físicos e psíquicos entre sexualidade e reprodución, e masculino e feminino, e especifica a
na adolescencia. interpretar debuxos e esquemas do súa función.
aparello reprodutor.
ISSN1130-9229
 f  B3.26. Ciclo menstrual. Fecunda-  B3.26. Recoñecer os aspectos bási-  BXB3.26.1. Describe as principais  CMCCT
 m ción, embarazo e parto. cos da reprodución humana e des- etapas do ciclo menstrual e indica
cribir os acontecementos fundamen- que glándulas e que hormonas parti-
tais da fecundación, do embarazo e cipan na súa regulación.
do parto.

 BXB3.26.2. Identifica os acontece-  CMCCT
mentos fundamentais da fecunda-

ción, do embarazo e do parto
 f  B3.27. Análise dos métodos anticon-  B3.27. Comparar os métodos anti-  BXB3.27.1. Discrimina os métodos  CMCCT
 m ceptivos. conceptivos, clasificalos segundo a de anticoncepción humana.
 B3.28. Doenzas de transmisión se- súa eficacia e recoñecer a importan-
xual: prevención. cia dalgúns deles na prevención de  BXB3.27.2. Categoriza as principais  CMCCT
doenzas de transmisión sexual. doenzas de transmisión sexual e ar-  CSC
gumenta sobre a súa prevención.  CCEC
 e  B3.29. Técnicas de reprodución  B3.28. Compilar información sobre  BXB3.28.1. Identifica as técnicas de  CMCCT
 g asistida. as técnicas de reprodución asistida e reprodución asistida máis frecuen-
 m
de fecundación in vitro, para argu- tes.
mentar o beneficio que supuxo este
avance científico para a sociedade.
 a  B3.30. Reposta sexual humana.  B3.29. Valorar e considerar a súa  BXB3.29.1. Actúa, decide e defende  CSC
 c Sexo e sexualidade. Saúde e hixiene propia sexualidade e a das persoas responsablemente a súa sexualida-  CCEC
 d sexual. do contorno, e transmitir a necesidade e a das persoas do seu contorno.
de de reflexionar, debater, conside-
 m
rar e compartir.
Páx. 25517
Bloque 4. O relevo terrestre e a súa evolución
DOG Núm. 120


clave
 f  B4.1. Modelaxe do relevo. Factores  B4.1. Identificar algunhas das cau-  BXB4.1.1. Identifica a influencia do  CMCCT
que condicionan o relevo terrestre. sas que fan que o relevo difira duns clima e das características das ro-
sitios a outros. chas que condicionan os tipos de re-
levo e inflúen neles.
ISSN1130-9229
 f  B4.2. Procesos xeolóxicos externos  B4.2. Relacionar os procesos xeoló-  BXB4.2.1. Relaciona a enerxía solar  CMCCT
e diferenzas cos internos. Meteoriza- xicos externos coa enerxía que os cos procesos externos, e xustifica o
ción, erosión, transporte e sedimen- activa e diferencialos dos procesos papel da gravidade na súa dinámica.
tación. internos.
 BXB4.2.2. Diferencia os procesos de  CMCCT
meteorización, erosión, transporte e

sedimentación, e os seus efectos no
relevo.
 f  B4.3. Augas superficiais e modelaxe  B4.3. Analizar e predicir a acción das  BXB4.3.1. Analiza a actividade de  CMCCT
do relevo: formas características. augas superficiais, e identificar as erosión, transporte e sedimentación
formas de erosión e depósitos máis producida polas augas superficiais, e
características. recoñece algún dos seus efectos no
relevo.
 f  B4.4. Augas subterráneas: circula-  B4.4. Valorar e analizar a importan-  BXB4.4.1. Valora e analiza a impor-  CMCCT
 m ción e explotación. cia das augas subterráneas, e xusti- tancia das augas subterráneas e os  CSC
ficar a súa dinámica e a súa relación riscos da súa sobreexplotación.

coas augas superficiais.
 f  B4.5. Acción xeolóxica do mar: di-  B4.5. Analizar a dinámica mariña e a  BXB4.5.1. Relaciona os movemen-  CMCCT
námica mariña e modelaxe litoral. súa influencia na modelaxe litoral. tos da auga do mar coa erosión, o
transporte e a sedimentación no lito-
ral, e identifica algunhas formas re-
sultantes características.
 f  B4.6. Acción xeolóxica do vento:  B4.6. Relacionar a acción eólica  BXB4.6.1. Asocia a actividade eólica  CMCCT
modelaxe eólica. coas condicións que a fan posible, e cos ambientes en que esta activida-
identificar algunhas formas resultan- de xeolóxica pode ser relevante.
Páx. 25518
tes.
DOG Núm. 120


clave
 f  B4.7. Acción xeolóxica dos glaciares:  B4.7. Analizar a acción xeolóxica dos  BXB4.7.1. Analiza a dinámica glaciar  CMCCT
formas de erosión e depósito que glaciares e xustificar as característi- e identifica os seus efectos sobre o
orixinan. cas das formas de erosión e depósi- relevo.
to resultantes.
ISSN1130-9229
 f  B4.8. Factores que condicionan a  B4.8. Indagar e identificar os factores  BXB4.8.1. Investiga acerca da pai-  CCEC
 l modelaxe da paisaxe galega. que condicionan a modelaxe da paisaxe do seu contorno máis próximo  CAA
 ñ
saxe nas zonas próximas ao alum- e identifica algúns dos factores que
nado. condicionaron a súa modelaxe.
 f  B4.9. Acción xeolóxica dos seres  B4.9. Recoñecer e identificar a acti-  BXB4.9.1. Identifica a intervención  CMCCT

vivos. A especie humana como vidade xeolóxica dos seres vivos e de seres vivos en procesos de me-
 g
 m
axente xeolóxico. valorar a importancia da especie teorización, erosión, transporte e se-
humana como axente xeolóxico ex- dimentación.
terno.
 BXB4.9.2. Valora e describe a impor-  CSC
tancia das actividades humanas na  CCEC
transformación da superficie terres-
tre.
 f  B4.10. Manifestacións da enerxía  B4.10. Diferenciar os cambios na  BXB4.10.1. Diferencia un proceso  CMCCT
interna da Terra. superficie terrestre xerados pola xeolóxico externo dun interno e iden-
enerxía do interior terrestre dos de tifica os seus efectos no relevo.

orixe externa.
 f  B4.11. Actividade sísmica e volcáni-  B4.11. Analizar as actividades sísmi-  BXB4.11.1. Coñece e describe como  CMCCT
ca: orixe e tipos de magmas. ca e volcánica, as súas característi- se orixinan os sismos e os efectos
cas e os efectos que xeran. que xeran.
 BXB4.11.2. Relaciona os tipos de  CMCCT

erupción volcánica co magma que as
orixina, e asóciaos co seu grao de
perigo.
Páx. 25519
 f  B4.12. Distribución de volcáns e  B4.12. Relacionar a actividade sís-  BXB4.12.1. Xustifica a existencia de  CAA
 g terremotos. Riscos sísmico e volcá- mica e volcánica coa dinámica do zonas en que os terremotos son  CMCCT
DOG Núm. 120


clave
nico: importancia da súa predición e interior terrestre e xustificar a súa máis frecuentes e de maior magnitu-
da súa prevención. distribución planetaria. de.
 f  B4.12. Distribución de volcáns e os  B4.13. Valorar e describir a impor-  BXB5.13.1. Valora e describe o risco  CAA
 g terremotos. Riscos sísmico e volcá- tancia de coñecer os riscos sísmico sísmico e, de ser o caso, volcánico  CSC
ISSN1130-9229
nico: importancia da súa predición e e volcánico, e as formas de previlos. existente na zona en que habita, e
da súa prevención. coñece as medidas de prevención
 B4.13. Sismicidade en Galicia. que debe adoptar.
Bloque 5. O solo como ecosistema.

 f  B5.1. O solo como ecosistema.  B5.1. Analizar os compoñentes do  BXB5.1.1. Recoñece que o solo é o  CMCCT
 B5.2. Compoñentes do solo e as solo e esquematizar as relacións en- resultado da interacción entre os
súas interaccións. tre eles. compoñentes bióticos e abióticos, e
sinala algunha das súas interac-
cións.
 f  B5.3. Importancia do solo. Riscos da  B5.2. Valorar e determinar a impor-  BXB5.2.1. Recoñece a fraxilidade do  CMCCT
 g súa sobreexplotación, degradación tancia do solo e os riscos que com- solo e valora a necesidade de prote-  CSC
 m ou perda. porta a súa sobreexplotación, degra- xelo.
dación ou perda.
 b  B6.1. Método científico. Elaboración  B6.1. Planear, aplicar e integrar as  BXB6.1.1. Integra e aplica as destre-  CAA
 c de hipóteses, e a súa comprobación destrezas e as habilidades propias zas propias do método científico.  CMCCT
e argumentación, a partir da experi- do traballo científico.
mentación ou a observación.
 f de hipóteses, e a súa comprobación las a través da experimentación ou xustifiquen as hipóteses que propón.  CCL
 g
e argumentación, a partir da experi- da observación e a argumentación.
mentación ou a observación.
Páx. 25520
 e  B6.2. Artigo científico. Fontes de  B6.3. Utilizar fontes de información  BXB6.3.1. Utiliza fontes de informa-  CMCCT
divulgación científica. variada, e discriminar e decidir sobre ción apoiándose nas TIC, para a  CD
DOG Núm. 120


clave
elas e os métodos empregados para elaboración e a presentación das

a súa obtención. súas investigacións.
 a  B6.3. Proxecto de investigación en  B6.4. Participar, valorar e respectar o  BXB6.4.1. Participa, valora e respec-  CAA
 b equipo. Organización. Participación e traballo individual e en equipo. ta o traballo individual e en grupo.  CMCCT
ISSN1130-9229
 c
colaboración respectuosa no traballo  CSC
individual e en equipo. Presentación
 CSIEE
de conclusións.
 a  B6.3. Proxecto de investigación en  B6.5. Expor e defender en público o  BXB6.5.1. Deseña pequenos traba-  CSIEE
 b equipo. Organización. Participación e proxecto de investigación realizado. llos de investigación sobre animais  CD

colaboración respectuosa no traballo e/ou plantas, os ecosistemas do seu
 d
individual e en equipo. Presentación contorno ou a alimentación e a nutri-
 h
de conclusións. ción humana, para a súa presenta-
 o ción e defensa na aula.
 BXB6.5.2. Expresa con precisión e  CCL

coherencia as conclusións das súas  CCEC
investigacións, tanto verbalmente
como por escrito.
4º de ESO

clave
Bloque 1. A evolución da vida
 f  B1.1. Célula procariota e célula euca-  B1.1. Determinar as analoxías e as  BXB1.1.1. Compara a célula proca-  CAA
 h riota: relacións evolutivas. Célula diferenzas na estrutura das células riota e a eucariota, a animal e a ve-  CMCCT
Páx. 25521
animal e célula vexetal: morfoloxía e procariotas e eucariotas, e interpretar xetal, e recoñece a función dos orgá-
nulos celulares e a relación entre
DOG Núm. 120


clave
función. as relacións evolutivas entre elas. morfoloxía e función.
 BXB1.1.2. Identifica tipos de células  CD

utilizando o microscopio óptico, mi-  CAA
crografías e esquemas gráficos.
ISSN1130-9229
 f  B1.2. Núcleo e ciclo celular.  B1.2. Identificar o núcleo celular e a  BXB1.2.1. Distingue os compoñentes  CCL
 g súa organización segundo as fases do núcleo e a súa función segundo  CAA
do ciclo celular, a través da observa- as etapas do ciclo celular.
ción directa ou indirecta.

 g  B1.3. Cromatina e cromosomas.  B1.3. Comparar a estrutura dos cro-  BXB1.3.1. Recoñece as partes dun  CMCCT
 f Cariotipo. mosomas e da cromatina. cromosoma utilizándoo para constru-

ír un cariotipo.
 g  B1.4. Mitose e meiose: principais  B1.4. Formular e identificar os princi-  BXB1.4.1. Recoñece as fases da  CMCCT
 f procesos, importancia e significado pais procesos que teñen lugar na mi- mitose e meiose, diferencia ambos  CAA
 h
biolóxico. tose e na meiose, e revisar o seu os procesos e distingue o seu signifi-
significado e a súa importancia bioló- cado biolóxico.
xica.
 g  B1.5. Ácidos nucleicos: ADN e ARN.  B1.5. Comparar os tipos e a compo-  BXB1.5.1. Distingue os ácidos nu-  CAA
 f sición dos ácidos nucleicos, e rela- cleicos e enumera os seus compo-  CSIEE
 h cionalos coa súa función. ñentes.
 g  B1.6. ADN e xenética molecular.  B1.6. Relacionar a replicación do  BXB1.6.1. Recoñece a función do  CAA
 h Proceso de replicación do ADN. ADN coa conservación da informa- ADN como portador da información
Concepto de xene. ción xenética. xenética, e relaciónao co concepto
de xene.
 g  B1.7. Expresión da información xené-  B1.7. Comprender e ilustrar como se  BXB1.7.1. Ilustra os mecanismos da  CAA
 b tica. Código xenético. expresa a información xenética, utili- expresión xenética por medio do có-  CSIEE
zando o código xenético e resolven- digo xenético.
do problemas sinxelos.
Páx. 25522
 b  B1.8. Mutacións. Relacións coa evo-  B1.8. Valorar e recoñecer o papel  BXB1.8.1. Recoñece e explica en  CMCCT
DOG Núm. 120


clave
 a lución. das mutacións na diversidade xenéti- que consisten as mutacións e os  CAA

ca, e comprender a relación entre seus tipos.
mutación e evolución.
 f  B1.9. Herdanza e transmisión de  B1.9. Formular os principios da xené-  BXB1.9.1. Recoñece os principios  CMCCT
ISSN1130-9229
 g caracteres. Introdución e desenvol- tica mendeliana, aplicando as leis da básicos da xenética mendeliana e  CAA
 h
vemento das leis de Mendel. herdanza na resolución de proble- resolve problemas prácticos de cru-  CCEC
 B1.10. Base cromosómica da her- mas sinxelos, e recoñecer a base zamentos con un ou dous caracteres.
danza mendeliana. cromosómica das leis de Mendel.
 B1.11. Aplicacións das leis de Men-
del.

 g  B1.12. Herdanza do sexo e herdanza  B1.10. Diferenciar a herdanza do  BXB1.10.1. Resolve problemas prác-  CAA
ligada ao sexo. sexo e a ligada ao sexo, e establecer ticos sobre a herdanza do sexo e a  CSIEE
a relación entre elas. ligada ao sexo.
 a  B1.13. Doenzas hereditarias máis  B1.11. Coñecer e identificar algunhas  BXB1.11.1. Identifica as doenzas  CMCCT
 c frecuentes e o seu alcance social. doenzas hereditarias, a súa preven- hereditarias máis frecuentes e o seu  CSC
 g
ción e o seu alcance social. alcance social, e resolve problemas
prácticos sobre doenzas hereditarias,
 m
utilizando árbores xenealóxicas.
 f  B1.14. Técnicas da enxeñaría xené-  B1.12. Identificar as técnicas da  BXB1.12.1. Diferencia técnicas de  CMCCT
tica. enxeñaría xenética: ADN recombi- traballo en enxeñaría xenética.  CSIEE
nante e PCR.
 g  B1.15. Aplicacións da enxeñaría  B1.13. Comprender e describir o  BXB1.13.1. Describe as técnicas de  CSC
 h xenética. Biotecnoloxía. Bioética. proceso da clonación. clonación animal, distinguindo clona-  CSIEE
 m ción terapéutica e reprodutiva.  CAA
 a  B1.15. Aplicacións da enxeñaría  B1.14. Recoñecer as aplicacións da  BXB1.14.1. Analiza as implicacións  CSC
 c xenética. Biotecnoloxía. Bioética. enxeñaría xenética: organismos mo- éticas, sociais e ambientais da enxe-  CSIEE
 g
dificados xeneticamente (OMX). ñaría xenética.
Páx. 25523
 a  B1.15. Aplicacións da enxeñaría  B1.15. Valorar e interpretar as apli-  BXB1.15.1. Interpreta criticamente as  CSC
DOG Núm. 120


clave
 c xenética. Biotecnoloxía. Bioética. cacións da tecnoloxía do ADN re- consecuencias dos avances actuais
 d combinante na agricultura, na ganda- no campo da biotecnoloxía.
ría, no ambiente e na saúde.
 a  B1.16. Orixe e evolución dos seres  B1.16. Coñecer e describir as hipóte-  BXB1.16.1. Distingue as característi-  CMCCT
ISSN1130-9229
 c vivos. Hipóteses sobre a orixe da vi- ses sobre a orixe da vida e as probas cas diferenciadoras entre lamarckis-  CAA
 g
da na Terra. da evolución. Comparar lamarckis- mo, darwinismo e neodarwinismo.
 B1.17. Teorías da evolución. Feito e mo, darwinismo e neodarwinismo.
 h
mecanismos da evolución.
 g  B1.16. Orixe e evolución dos seres  B1.17. Comprender e establecer os  BXB1.17.1. Establece a relación  CAA

vivos. Hipóteses sobre a orixe da vi- mecanismos da evolución destacan- entre variabilidade xenética, adapta-
 h
da na Terra. do a importancia da mutación e a se- ción e selección natural.
 B1.17. Teorías da evolución. Feito e lección. Analizar o debate entre gra-
mecanismos da evolución. dualismo, saltacionismo e neutralis-
mo.
 g  B1.18. As árbores filoxenéticas no  B1.18. Interpretar árbores filoxenéti-  BXB1.18.1. Interpreta árbores filoxe-  CAA
proceso de evolución. cas, incluíndo a humana. néticas.
 g  B1.19. Evolución humana: proceso  B1.19. Describir a hominización.  BXB1.19.1. Recoñece e describe as  CMCCT
 h de hominización. fases da hominización.  CCL
 b
Bloque 2. A dinámica da Terra
 f  B2.1. Historia da Terra. Orixe da  B2.1. Recoñecer, compilar e contras-  BXB2.1.1. Identifica e describe feitos  CAA
 g Terra. Tempo xeolóxico: ideas histó- tar feitos que amosen a Terra como que amosen a Terra como un planeta
 h ricas sobre a idade da Terra. Princi- un planeta cambiante. cambiante, e relaciónaos cos fenó-
pios e procedementos que permiten menos que suceden na actualidade.
reconstruír a súa historia. Utilización
do actualismo como método de inter-
pretación.
Páx. 25524
 g  B2.1. Historia da Terra. Orixe da  B2.2. Rexistrar e reconstruír algúns  BXB2.2.1. Reconstrúe algúns cam-  CAA
Terra. Tempo xeolóxico: ideas histó- dos cambios máis notables da histo- bios notables na Terra, mediante a
DOG Núm. 120


clave
ricas sobre a idade da Terra. Princi- ria da Terra, e asocialos coa súa si- utilización de modelos temporais a  CSIEE
pios e procedementos que permiten tuación actual. escala e recoñecendo as unidades
reconstruír a súa historia. Utilización temporais na historia xeolóxica.
do actualismo como método de inter-
pretación.
ISSN1130-9229
 g  B2.2. Eóns, eras xeolóxicas e perío-  B2.3. Categorizar e integrar os pro-  BXB2.3.1. Discrimina os principais  CMCCT
 h dos xeolóxicos: situación dos acon- cesos xeolóxicos máis importantes acontecementos xeolóxicos, climáti-
tecementos xeolóxicos e biolóxicos da historia da Terra. cos e biolóxicos que tiveron lugar ao
importantes. longo da historia da Terra, e recoñe-
ce algúns animais e plantas caracte-

rísticos de cada era.
 f  B2.3. Os fósiles guía e o seu empre-  B2.4. Recoñecer e datar eóns, eras e  BXB2.4.1. Relaciona algún dos fósi-  CAA
go para a datación e o estudo de períodos xeolóxicos, utilizando o co- les guía máis característico coa súa
procesos xeolóxicos. ñecemento dos fósiles guía. era xeolóxica.
 e  B2.4. Interpretación de mapas topo-  B2.5. Interpretar cortes xeolóxicos  BXB2.5.1. Interpreta un mapa topo-  CMCCT
 f gráficos e realización de perfís topo- sinxelos e perfís topográficos como gráfico e fai perfís topográficos..  CCL
gráficos. Interpretación e datación de procedemento para o estudo dunha
procesos representados en cortes zona ou dun terreo.  BXB2.5.2. Resolve problemas sinxe-  CMCCT
xeolóxicos. los de datación relativa, aplicando os
principios de superposición de estra-

tos, superposición de procesos e co-
rrelación.
 g  B2.5. Estrutura e composición da  B2.6. Comprender e comparar os  BXB2.6.1. Analiza e compara os  CAA
Terra. Modelos xeodinámico e xeo- modelos que explican a estrutura e a modelos que explican a estrutura e a
químico. composición da Terra. composición da Terra.
 g  B2.5. Estrutura e composición da  B2.7. Combinar o modelo dinámico  BXB2.7.1. Relaciona as característi-  CAA
 f Terra. Modelos xeodinámico e xeo- da estrutura interna da Terra coa teo- cas da estrutura interna da Terra e  CSIEE
químico. ría da tectónica de placas. asóciaas cos fenómenos superficiais.
 B2.6. A tectónica de placas e as súas
Páx. 25525
manifestacións. Evolución histórica
da deriva continental á tectónica de
DOG Núm. 120


clave
placas.
 g  B2.6. A tectónica de placas e as súas  B2.8. Recoñecer as evidencias da  BXB2.8.1. Expresa algunhas eviden-  CAA
manifestacións. Evolución histórica deriva continental e da expansión do cias actuais da deriva continental e
da deriva continental á tectónica de fondo oceánico. da expansión do fondo oceánico.
ISSN1130-9229
placas.
 g  B2.6. A tectónica de placas e as súas  B2.9. Interpretar algúns fenómenos  BXB2.9.1. Coñece e explica razoa-  CAA
manifestacións. Evolución histórica xeolóxicos asociados ao movemento damente os movementos relativos  CMCCT
da deriva continental á tectónica de da litosfera e relacionalos coa súa das placas litosféricas.
placas. situación en mapas terrestres. Com-

prender os fenómenos naturais pro-  BXB2.9.2. Interpreta as consecuen-  CAA
ducidos nos contactos das placas. cias dos movementos das placas no
relevo.
 g  B2.6. A tectónica de placas e as súas  B2.10. Explicar a orixe das cordillei-  BXB2.10.1. Identifica as causas dos  CMCCT
 h manifestacións. Evolución histórica ras, os arcos de illas e os oróxenos principais relevos terrestres.
da deriva continental á tectónica de térmicos.
placas.
 g  B2.6. A tectónica de placas e as súas  B2.11. Contrastar os tipos de placas  BXB2.11.1. Relaciona os movemen-  CAA
manifestacións. Evolución histórica litosféricas e asociarlles movementos tos das placas con procesos tectóni-  CCL
da deriva continental á tectónica de e consecuencias. cos.

placas.
 g  B2.7. Evolución do relevo como re-  B2.12. Analizar que o relevo, na súa  BXB2.12.1. Interpreta a evolución do  CAA
 b sultado da interacción da dinámica orixe e na súa evolución, é resultado relevo baixo a influencia da dinámica
externa e interna. da interacción entre os procesos xeo- externa e interna.
lóxicos internos e externos.
Bloque 3. Ecoloxía e medio ambiente
 f  B3.1. Compoñentes e estrutura do  B3.1. Explicar os conceptos de eco-  BXB3.1.1. Identifica o concepto de  CMCCT
 h ecosistema: comunidade e biótopo. sistema, biótopo, poboación, comu- ecosistema e distingue os seus com-
Páx. 25526
Hábitat e nicho ecolóxico. nidade, ecotón, hábitat e nicho eco- poñentes.
DOG Núm. 120


clave
lóxico.  BXB3.1.2. Analiza as relacións entre  CAA

biótopo e biocenose, e avalía a súa  CSIEE
importancia para manter o equilibrio  CCL
do ecosistema.
ISSN1130-9229
 g  B3.2. Factores ambientais e seres  B3.2. Comparar adaptacións dos  BXB3.2.1. Interpreta as adaptacións  CSC
 b vivos. Factores limitantes e adapta- seres vivos a diferentes medios, me- dos seres vivos a un ambiente de-  CAA
 f
cións. Límite de tolerancia. diante a utilización de exemplos. terminado, relacionando a adapta-
ción co factor ou os factores ambien-
tais desencadeantes deste.

 a  B3.2. Factores ambientais e seres  B3.3. Categorizar os factores am-  BXB3.3.1. Recoñece os factores  CMCCT
 b vivos. Factores limitantes e adapta- bientais e a súa influencia sobre os ambientais que condicionan o de-  CAA
cións. Límite de tolerancia. seres vivos, e recoñecer o concepto senvolvemento dos seres vivos nun
de factor limitante e límite de toleran- ambiente determinado, e valora a
cia. súa importancia na conservación
deste.
 g  B3.3. Relacións intraespecíficas e  B3.4. Identificar as relacións intraes-  BXB3.4.1. Recoñece e describe  CMCCT
 f interespecíficas. Influencia na regu- pecíficas e interespecíficas como fac- relacións e a súa influencia na regu-
lación dos ecosistemas. tores de regulación dos ecosistemas. lación dos ecosistemas, interpretan-
 B3.4. Autorregulación do ecosistema, do casos prácticos en contextos re-
da poboación e da comunidade. ais.
 f  B3.5. Relacións tróficas: cadeas e  B3.5. Explicar os conceptos de ca-  BXB3.5.1. Recoñece os niveis trófi-  CAA
 h redes. deas e redes tróficas. cos e as súas relacións nos ecosis-  CSC
temas, e valora a súa importancia  CCL
para a vida en xeral e o mantemento
destas.
 a  B3.6. Dinámica do ecosistema.  B3.6. Expresar como se produce a  BXB3.6.1. Compara as consecuen-  CSC
 c  B3.7. Ciclo da materia e fluxo da transferencia de materia e enerxía ao cias prácticas na xestión sustentable  CCEC
 g enerxía. longo dunha cadea ou rede trófica, e dalgúns recursos por parte do ser
 B3.8. Pirámides ecolóxicas.
deducir as consecuencias prácticas humano, e valora criticamente a súa
Páx. 25527
na xestión sustentable dalgúns re- importancia.
 B3.9. Ciclos bioxeoquímicos e suce-
cursos por parte do ser humano.
DOG Núm. 120


clave
sións ecolóxicas.
 a  B3.10. Eficiencia ecolóxica e aprovei-  B3.7. Relacionar as perdas enerxéti-  BXB3.7.1. Establece a relación entre  CAA
 c tamento dos recursos alimentarios. cas producidas en cada nivel trófico as transferencias de enerxía dos ni-
 m
Regra do 10 %. co aproveitamento dos recursos ali- veis tróficos e a súa eficiencia ener-
ISSN1130-9229
mentarios do planeta desde un punto xética.

de vista sustentable.
 a  B3.11. Actividade humana e medio  B3.8. Contrastar algunhas actuacións  BXB3.8.1. Argumenta sobre as ac-  CSC
 c ambiente. Impactos e valoración das humanas sobre diferentes ecosiste- tuacións humanas que teñen unha  CCL
actividades humanas nos ecosistemas, valorar a súa influencia e argu- influencia negativa sobre os ecosis-  CCEC

mas. Consecuencias ambientais do mentar as razóns de certas actua- temas: contaminación, desertización,
consumo humano de enerxía. cións individuais e colectivas para esgotamento de recursos, etc.
 B3.12. Os recursos naturais e os evitar a súa deterioración.
seus tipos. A superpoboación e as  BXB3.8.2. Defende e conclúe sobre  CMCCT
súas consecuencias: deforestación, posibles actuacións para a mellora  CAA
sobreexplotación, incendios, etc. ambiental e analiza desde distintos  CCL
puntos de vista un problema ambien-
tal do contorno próximo, elabora in-
formes e preséntaos utilizando distin-
tos medios.
 b  B3.13. Os residuos e a súa xestión.  B3.9. Concretar procesos de trata-  BXB3.9.1. Describe os procesos de  CSC
 f Coñecemento de técnicas sinxelas mento de residuos e describir a xes- tratamento de residuos, e valora criti-  CSIEE
para coñecer o grao de contamina- tión que dos residuos se fai no seu camente a súa recollida selectiva.
ción e depuración ambiental. contorno próximo.
 m  B3.13. Os residuos e a súa xestión.  B3.10. Contrastar argumentos a  BXB3.10.1. Argumenta os proles e  CSC
 c Coñecemento de técnicas sinxelas favor da recollida selectiva de resi- os contras da reciclaxe e da reutiliza-  CAA
 a para coñecer o grao de contamina- duos e a súa repercusión a nivel fa- ción de recursos materiais.
ción e depuración ambiental. miliar e social.
 a  B3.14. Uso de enerxías renovables  B3.11. Asociar a importancia da  BXB3.11.1. Destaca a importancia  CSC
 g como factor fundamental para un de- utilización de enerxías renovables no das enerxías renovables para o de-  CCL
Páx. 25528
senvolvemento sustentable. Conse- desenvolvemento sustentable. senvolvemento sustentable do plane-
cuencias ambientais do consumo ta.
DOG Núm. 120


clave
humano de enerxía.
 b  B4.1. Método científico. Elaboración  B4.1. Planear, aplicar, e integrar as  BXB4.1.1. Integra e aplica as destre-  CAA
ISSN1130-9229
 c de hipóteses, e comprobación e ar- destrezas e as habilidades propias zas propias dos métodos da ciencia.  CMCCT
 e
gumentación a partir da experimen- do traballo científico.  CSIEE
tación ou a observación.
 f
 g

 e de hipóteses, e comprobación e ar- las a través da experimentación ou xustifiquen as hipóteses que propón.  CCL
 f gumentación a partir da experimen- da observación e a argumentación.  CMCCT
 g
 h
 b  B4.2. Artigo científico. Fontes de  B4.3. Discriminar e decidir sobre as  BXB4.3.1. Utiliza fontes de informa-  CAA
 e divulgación científica. fontes de información e os métodos ción, apoiándose nas TIC, para a  CCL
 f
empregados para a súa obtención. elaboración e a presentación das sú-  CMCCT
as investigacións.
 h  CD
 o
 a  B4.3. Proxecto de investigación:  B4.4. Participar, valorar e respectar o  BXB4.4.1. Participa, valora e respec-  CAA
 b organización. Participación e colabo- traballo individual e en grupo. ta o traballo individual e en grupo.  CSC
 c
ración respectuosa no traballo indivi-  CSIEE
dual e en equipo. Presentación de
 d
conclusións.
 g
 a  B4.3. Proxecto de investigación:  B4.5. Presentar e defender en públi-  BXB4.5.1. Deseña pequenos traba-  CCL
 b organización. Participación e colabo- co o proxecto de investigación reali- llos de investigación sobre animais  CSIEE
 d
ración respectuosa no traballo indivi- zado. e/ou plantas, os ecosistemas do seu  CD
Páx. 25529
dual e en equipo. Presentación de contorno ou a alimentación e a nutri-
 e  CMCCT
ción humana, para a súa presenta-
DOG Núm. 120


clave
 g conclusións. ción e a súa defensa na aula.

 h
 o
BXB4.5.2. Expresa con precisión e  CCL
coherencia as conclusións das súas
investigacións, tanto verbalmente como
ISSN1130-9229
por escrito.
1º de bacharelato

Bioloxía e Xeoloxía 1 º de Bacharelato.
Bloque 1. Os seres vivos: composición e función
 e  B1.1. Niveis de organización  B1.1. Especificar as características  BXB1.1.1. Describe as características  CCL
 i dos seres vivos. dos seres vivos. dos seres vivos: funcións de nutrición,
 B1.2. Características dos seres relación e reprodución.
vivos: funcións de nutrición, re-
lación e reprodución.
 l  B1.3. Concepto de bioelemento  B1.2. Distinguir bioelemento, oligoe-  BXB1.2.1. Identifica e clasifica os  CAA
e biomolécula. lemento e biomolécula. bioelementos e as biomoléculas pre-  CMCCT
 B1.4. Clasificación dos bioele- sentes nos seres vivos.
mentos e das biomoléculas.
 l  B1.5. Estrutura, composición  B1.3. Diferenciar e clasificar os  BXB1.3.1. Distingue as características  CAA
 d química e propiedades das tipos de biomoléculas que constitú- fisicoquímicas e as propiedades das  CMCCT
biomoléculas. en a materia viva, e relacionalos moléculas básicas que configuran a
coas súas respectivas funcións bio- estrutura celular, e destaca a uniformi-
lóxicas na célula. dade molecular dos seres vivos.
Páx. 25530
 d  B1.5. Estrutura, composición  B1.4. Diferenciar os monómeros  BXB1.4.1. Identifica os monómeros  CAA
 i química e propiedades das constituíntes das macromoléculas constituíntes das macromoléculas or-
DOG Núm. 120

biomoléculas. orgánicas. gánicas.
 d B1.6. Relación entre estrutura  B1.5. Recoñecer e identificar algu-  BXB1.5.1. Asocia biomoléculas coa  CAA
 i e funcións biolóxicas das bio- nhas macromoléculas cuxa confor- súa función biolóxica de acordo coa  CD
moléculas. mación estea directamente relacio- súa estrutura tridimensional.
nada coa súa función.
ISSN1130-9229
Bloque 2. A organización celular
 e  B2.1. A célula como unidade  B2.1. Describir a célula como uni-  BXB2.1.1. Interpreta a célula como  CAA
 i estrutural, funcional e xenética. dade estrutural, funcional e xenética unha unidade estrutural, funcional e  CMCCT
 g  B2.2. Modelos de organización dos seres vivos, e distinguir unha xenética dos seres vivos.

celular: célula procariota e eu- célula procariota dunha eucariota e
cariota; célula animal e célula unha célula animal dunha vexetal,  BXB2.1.2. Perfila células procariotas e  CAA
vexetal. analizando as súas semellanzas e eucarióticas e nomea as súas estrutu-  CMCCT
as súas diferenzas. ras.
 m  B2.3. Estrutura e función dos  B2.2. Identificar os orgánulos celu-  BXB2.2.1. Representa esquematica-  CD
 g orgánulos celulares. lares, e describir a súa estrutura e a mente os orgánulos celulares e asocia  CMCCT
 B2.4. Planificación e realiza- súa función. cada orgánulo coa súa función ou co-
ción de prácticas de laborato- as súas funcións.
rio. Observación microscópica
de células eucariotas animais e  BXB2.2.2. Recoñece e nomea células  CAA
vexetais. animais e vexetais mediante microfo-  CD

tografías ou preparacións microscópi-
cas.
 e  B2.5. Ciclo celular. División  B2.3. Recoñecer e identificar as  BXB2.3.1. Describe os acontecemen-  CCL
 i celular: mitose e meiose. Im- fases da mitose e da meiose, e ar- tos fundamentais en cada fase da mi-
portancia na evolución dos se- gumentar a súa importancia biolóxi- tose e da meiose.
res vivos. ca.
 d  B2.5. Ciclo celular. División  B2.4. Establecer as analoxías e as  BXB2.4.1. Selecciona as principais  CMCCT
 l celular: mitose e meiose. Im- diferenzas principais entre os pro- analoxías e diferenzas entre a mitose  CD
portancia na evolución dos se- cesos de división celular mitótica e e a meiose.
Páx. 25531
res vivos. meiótica.
DOG Núm. 120

Bloque 3. Histoloxía
 i  B3.1. Concepto de tecido,  B3.1. Diferenciar os niveis de orga-  BXB3.1.1. Identifica os niveis de orga-  CAA
 g órgano, aparello e sistema. nización celular e interpretar como nización celular e determina as súas
se chega ao nivel tisular. vantaxes para os seres pluricelulares.
ISSN1130-9229
 i  B3.2. Principais tecidos ani-  B3.2. Recoñecer e indicar a estrutu-  BXB3.2.1. Relaciona tecidos animais  CMCCT
 l mais: estrutura e función. ra e a composición dos tecidos e/ou vexetais coas súas células carac-
 B3.3. Principais tecidos vexe- animais e vexetais, en relación coas terísticas, asociando a cada unha a
tais: estrutura e función. súas funcións. súa función.
 g  B3.4. Observacións microscó-  B3.3. Asociar imaxes microscópicas  BXB3.3.1. Relaciona imaxes micros-  CAA

 m picas de tecidos animais e ve- ao tecido ao que pertencen. cópicas co tecido ao que pertencen.  CD
xetais.
Bloque 4. A biodiversidade
 d  B4.1. Clasificación e nomencla-  B4.1. Coñecer e indicar os grandes  BXB4.1.1. Identifica os grandes grupos  CMCCT
 l tura dos seres vivos. Grandes grupos taxonómicos de seres vivos. taxonómicos dos seres vivos.
 p
grupos taxonómicos.
 b  B4.1. Clasificación e nomencla-  B4.2. Interpretar os sistemas de  BXB4.2.1. Coñece e utiliza claves  CAA
 d tura dos seres vivos. Grandes clasificación e nomenclatura dos se- dicotómicas ou outros medios para a  CSIEE
 p
grupos taxonómicos. res vivos. identificación e clasificación de espe-
cies de animais e plantas.
 BXB4.2.2. Manexa e traballa cos sis-  CAA

temas de clasificación e a nomenclatu-  CSC
ra dos seres vivos.  CSIEE
 e  B4.2. Concepto de biodiversi-  B4.3. Definir o concepto de biodi-  BXB4. 3.1. Coñece o concepto de  CCEC
 a dade. Índices de biodiversida- versidade e coñecer e identificar os biodiversidade e relaciónao coa varie-
de. principais índices de cálculo de di- dade e a abundancia de especies.
versidade biolóxica.
Páx. 25532
 BXB4.3.2. Resolve problemas de cál-  CAA
culo de índices de diversidade.  CMCCT
DOG Núm. 120

 BXB4.3.3.Aprecia o reino vexetal  CAA

como desencadeante da biodiversida-  CSC
de.
 l  B4.3. Características dos do-  B4.4. Coñecer e indicar as caracte-  BXB4.4.1. Recoñece os tres dominios  CAA
 h minios e dos reinos dos seres rísticas dos tres dominios e os cinco e os cinco reinos en que agrupan os  CMCCT
ISSN1130-9229
vivos. reinos en que se clasifican os seres seres vivos.

vivos.
 BXB4.4.2. Enumera as características  CCL
de cada un dos dominios e dos reinos
en que se clasifican os seres vivos.

 h  B4.4. Grandes zo-  B4.5. Situar as grandes zonas bio-  BXB4.5.1. Identifica os grandes bio-  CMCCT
 i nas bioxeográficas. xeográficas e os principais biomas. mas e sitúa sobre o mapa as principais  CCEC
 p  B4.5. Patróns de distribución. zonas bioxeográficas.
Principais biomas. Os biomas
galegos.  BXB4.5.2. Diferencia os principais  CAA
biomas e ecosistemas terrestres e ma-  CD
riños.
 h  B4.4. Grandes zo-  B4.6. Relaciona as zonas bioxeo-  BXB4.6.1. Recoñece e explica a in-  CCL
 i nas bioxeográficas. gráficas coas principais variables fluencia do clima na distribución de  CSC
 p  B4.5. Patróns de distribución. climáticas. biomas, ecosistemas e especies.
Principais biomas. Os biomas

galegos.  BXB4.6.2. Identifica as principais va-  CMCCT
riables climáticas que inflúen na distri-
bución dos grandes biomas.
 l  B4.4. Grandes zo-  B4.7. Interpretar mapas bioxeográ-  BXB4.7.1. Interpreta ma-  CD
 p nas bioxeográficas. ficos e determinar as formacións pas bioxeográficos e de vexetación.  CMCCT
 B4.5. Patróns de distribución. vexetais correspondentes.
Principais biomas. Os biomas  BXB4.7.2. Asocia e relaciona as prin-  CAA
galegos. cipais formacións vexetais cos biomas
correspondentes.
Páx. 25533
 d  B4.6. Factores xeolóxicos e  B4.8. Valorar a importancia da lati-  BXB4.8.1. Relaciona a latitude, a alti-  CMCCT
biolóxicos que inflúen na distri- tude, a altitude e outros factores tude, a continentalidade, a insularida-  CD
DOG Núm. 120

bución dos seres vivos. xeográficos na distribución das es- de e as barreiras oroxénicas e mariñas
pecies. coa distribución das especies.
 l  B4.7. A evolución como fonte  B4.9. Relacionar a biodiversidade  BXB4.9.1. Relaciona a biodiversidade  CAA
de biodiversidade. Proceso de co proceso evolutivo. co proceso de formación de especies  CSC
especiación. mediante cambios evolutivos.
ISSN1130-9229
 BXB4.9.2. Identifica o proceso de  CMCCT

selección natural e a variabilidade in-
dividual como factores clave no au-
mento de biodiversidade.

 e  B4.7.A evolución como fonte  B4.10. Describir o proceso de espe-  BXB4.10.1. Enumera as fases da  CCL
de biodiversidade. Proceso de ciación e enumerar os factores que especiación.

especiación. o condicionan.
 BXB4.10.2. Identifica os factores que  CAA
favorecen a especiación.  CMCCT
 h  B4.8. Ecosistemas da Penínsu-  B4.11. Recoñecer e indicar a impor-  BXB4.11.1. Sitúa a Península Ibérica e  CSIEE
 l la Ibérica. Ecosistemas de Ga- tancia bioxeográfica da Península recoñece a súa situación entre dúas  CD
 p
licia. Ibérica no mantemento da biodiver- áreas bioxeográficas diferentes.
sidade e a aportación de Galicia á
biodiversidade.  BXB4.11.2. Recoñece a importancia  CSC
da Península Ibérica como mosaico de  CCEC

ecosistemas.
 BXB4.11.3. Enumera os principais  CAA

ecosistemas da Península Ibérica e de  CCEC
Galicia, e as súas especies
máis representativas.
 i  B4.9. Importancia ecolóxica  B4.12. Coñecer e indicar a impor-  BXB4.12.1. Enumera os factores que  CAA
 l das illas e a súa relación coa tancia das illas como lugares que favorecen a especiación nas illas.  CMCCT
 p
biodiversidade. contribúen á biodiversidade e á evo-
lución das especies.  BXB4.12.2. Recoñece a importancia  CCEC
Páx. 25534
das illas no mantemento da biodiversi-
dade.
DOG Núm. 120

 e  B4.10. Concepto de endemis-  B4.13. Definir o concepto de ende-  BXB4.13.1. Define o concepto de  CMCCT
 g mo. Principais endemismos da mismo, e coñecer e identificar os endemismo ou especie endémica.
 p Península Ibérica e de Galicia. principais endemismos da flora e da
fauna españolas e galegas.  BXB4.13.2. Identifica os principais  CCEC
endemismos de plantas e animais en
España e en Galicia.
ISSN1130-9229
 l  B4.11. Importancia biolóxica da  B4.14. Coñecer e relacionar as  BXB4.14.1. Enumera as vantaxes que  CAA
 b biodiversidade. aplicacións da biodiversidade en se derivan do mantemento da biodi-  CSC
 h
campos como a saúde, a medicina, versidade para o ser humano.
a alimentación e a industria.
 ñ

 a  B4.12. Causas da perda de  B4.15. Coñecer e indicar as princi-  BXB4.15.1. Enumera as principais  CMCCT
 b biodiversidade. pais causas de perda de biodiversi- causas de perda de biodiversidade.  CSC
 h
dade, así como as ameazas máis
importantes para a extinción de es-  BXB4.15.2. Coñece e explica as prin-  CSC
pecies. cipais ameazas que penden sobre as
especies e que fomentan a súa extin-
ción.
 a  B4.13. O factor antrópico na  B4.16. Enumerar as principais cau-  BXB4.16.1. Enumera as principais  CAA
 h conservación da biodiversida- sas de orixe antrópica que alteran a causas de perda de biodiversidade de-  CSC
de. biodiversidade. rivadas das actividades humanas.
 BXB4.16.2. Indica as principais medi-  CSIEE

das que reducen a perda de biodiver-
sidade.
 a  B4.13. O factor antrópico na  B4.17. Comprender e diferenciar os  BXB4.17.1. Coñece e explica os prin-  CMCCT
 c conservación da biodiversida- inconvenientes producidos polo trá- cipais efectos derivados da introdución
 p
de. fico de especies exóticas e pola li- de especies alóctonas nos ecosiste-
beración no medio de espe- mas.
cies alóctonas ou invasoras.
Páx. 25535
 e  B4.14. Estudo dun ecosistema.  B4.18. Describir as principais espe-  BXB4.18.1. Deseña experiencias para  CCEC
 p Cómputo da biodiversidade. cies e valorar a biodiversidade dun o estudo de ecosistemas e a valora-  CSIEE
DOG Núm. 120

ecosistema próximo. ción da súa biodiversidade.  CD
Bloque 5. As plantas: funcións e adaptacións ao medio
 e  B5.1. Absorción da auga e os  B5.1. Describir como se realiza a  BXB5.1.1. Describe a absorción da  CAA
 l sales minerais nos vexetais. absorción da auga e os sales mine- auga e os sales minerais.  CMCCT
ISSN1130-9229
rais.
 i  B5.2. Funcións de nutrición nas  B5.2. Coñecer e identificar a com-  BXB5.2.1. Coñece e explica a compo-  CMCCT
 l plantas. Proceso de obtención posición do zume bruto e os seus sición do zume bruto e os seus meca-  CCL
e transporte dos nutrientes. mecanismos de transporte. nismos de transporte.

 e  B5.3. Procesos de transpira-  B5.3. Explicar os procesos de  BXB5.3.1. Describe os procesos de  CMCCT
ción, intercambio de gases e transpiración, intercambio de gases transpiración, intercambio de gases e  CCL
gutación. e gutación. gutación.
 l  B5.4. Transporte do zume  B5.4. Coñecer e identificar a com-  BXB5.4.1. Explica a composición do  CAA
elaborado. posición do zume elaborado e os zume elaborado e os seus mecanis-  CMCCT
seus mecanismos de transporte. mos de transporte.
 l  B5.5. Fotosíntese.  B5.5. Comprender e diferenciar as  BXB5.5.1. Detalla os principais feitos  CAA
fases da fotosíntese e os factores que acontecen durante cada fase da  CMCCT
que afectan o proceso. fotosíntese e asocia, a nivel de orgá-
nulo, onde se producen.
 i  B5.6. Importancia biolóxica da  B5.6. Salientar a importancia bioló-  BXB5.6.1. Argumenta e precisa a  CCL
 l fotosíntese. xica da fotosíntese. importancia da fotosíntese como pro-  CSC
ceso de biosíntese, imprescindible pa-
ra o mantemento da vida na Terra.
 e  B5.7. A excreción en vexetais.  B5.7. Explicar a función de excre-  BXB5.7.1. Recoñece algún exemplo  CMCCT
Tecidos secretores. ción en vexetais e as substancias de excreción en vexetais.
producidas polos tecidos secreto-
res.  BXB5.7.2. Relaciona os tecidos secre-  CAA
tores e as substancias que producen.
Páx. 25536
 e  B5.8. Funcións de relación nas  B5.8. Describir tropismos e nastias,  BXB5.8.1. Describe e coñece exem-  CMCCT
DOG Núm. 120

 g plantas. Tropismos e nastias. e ilustralos con exemplos. plos de tropismos e nastias.
 e  B5.9. Hormonas vexetais: tipos  B5.9. Definir o proceso de regula-  BXB5.9.1. Valora o proceso de regula-  CAA
 l e funcións. ción nas plantas mediante hormo- ción das hormonas vexetais.
nas vexetais.
ISSN1130-9229
 i  B5.9. Hormonas vexetais: tipos  B5.10. Coñecer e relacionar os  BXB5.10.1. Relaciona  CAA
 l e funcións. tipos de fitohormonas coas súas as fitohormonas coas súas funcións.
funcións.
 l  B5.10. Efectos da luz e a tem-  B5.11. Comprender e diferenciar os  BXB5.11.1. Argumenta os efectos da  CCL
 i peratura sobre o desenvolve- efectos da temperatura e da luz no temperatura e a luz no desenvolve-

mento das plantas. desenvolvemento das plantas. mento das plantas.
 d  B5.11. Funcións de reprodu-  B5.12. Entender os mecanismos de  BXB5.12.1. Distingue os mecanismos  CAA
 l ción en vexetais: tipos de re- reprodución asexual e a reprodu- de reprodución asexual e a reprodu-  CMCCT
produción. ción sexual nas plantas. ción sexual nas plantas.
 l  B5.12. Ciclos biolóxicos dos  B5.13. Diferenciar os ciclos biolóxi-  BXB5.13.1. Diferencia os ciclos bioló-  CMCCT
 i principais grupos de plantas. cos de briofitas, pteridofitas e es- xicos e briofitas, pteridofitas e esper-
permafitas, e as súas fases e estru- mafitas, e as súas fases e estruturas
turas características. características.
 BXB5.13.2. Interpreta esquemas,  CAA

debuxos, gráficas e ciclos biolóxicos  CMCCT
dos grupos de plantas.
 l  B5.13. Semente e froito.  B5.14. Entender os procesos de  BXB5.14.1. Explica os procesos de  CMCCT
 i  B5.14. Polinización e fecunda- polinización e de dobre fecundación polinización e de fecundación nas es-  CCL
ción nas espermafitas. nas espermafitas. Formación da permafitas e diferencia a orixe e as
semente e o froito. partes da semente e do froito.
 d  B5.15. Propagación dos froitos  B5.15. Coñecer e indicar os meca-  BXB5.15.1. Distingue os mecanismos  CMCCT
 l e diseminación das sementes. nismos de diseminación das sede diseminación das sementes e os
Proceso da xerminación. mentes e os tipos de xerminación. tipos de xerminación.
Páx. 25537
 i  B5.15. Propagación dos froitos  B5.16. Coñecer e relacionar as  BXB5.16.1. Identifica os mecanismos  CMCCT
DOG Núm. 120

 l e diseminación das sementes. formas de propagación dos froitos. de propagación dos froitos.  CAA
Proceso da xerminación.
 i  B5.16. Adaptacións dos vexe-  B5.17. Recoñecer e relacionar as  BXB5.17.1. Relaciona as adaptacións  CAA
 l tais ao medio. adaptacións dos vexetais co medio en que se de-
máis características dos vexetais senvolven.
ISSN1130-9229
aos medios en que habitan.
 m  B5.17. Aplicacións e experien-  B5.18. Deseñar e realizar experien-  BXB5.18.1. Realiza experiencias que  CSIEE
 g cias prácticas de anatomía e cias en que se probe a influencia de demostren a intervención de determi-  CMCCT
fisioloxía vexetal. determinados factores no funcio- nados factores no funcionamento das
namento dos vexetais. plantas.

Bloque 6. Os animais: Funcións e adaptacións ao medio
 l  B6.1. Funcións de nutrición nos  B6.1. Comprender e discriminar os  BXB6.1.1. Argumenta as diferenzas  CAA
animais. conceptos de nutrición heterótrofa e máis significativas entre os conceptos  CCL
de alimentación. de nutrición e alimentación.
 BXB6.1.2. Coñece as características  CAA

da nutrición heterótrofa e distingue os  CMCCT
tipos principais.
 i  B6.2. Estrutura e función dos  B6.2. Distinguir os modelos de  BXB6.2.1. Recoñece e diferencia os  CMCCT
aparellos dixestivos e as súas aparellos dixestivos dos invertebra- aparellos dixestivos dos invertebrados.
glándulas. dos.
 i  B6.2. Estrutura e función dos  B6.3. Distinguir os modelos de  BXB6.3.1. Recoñece e diferencia os  CMCCT
aparellos dixestivos e as súas aparellos dixestivos dos vertebra- aparellos dixestivos dos vertebrados.
glándulas. dos.
 l  B6.2. Estrutura e función dos  B6.4. Diferenciar a estrutura e a  BXB6.4.1. Relaciona cada órgano do  CAA
 ñ aparellos dixestivos e as súas función dos órganos do aparello di- aparello dixestivo coa súa función.
glándulas. xestivo e as súas glándulas.
 BXB6.4.2. Describe a absorción no  CCL
Páx. 25538
intestino.
DOG Núm. 120

 l  B6.3. Aparellos circulatorios.  B6. 5. Coñecer e relacionar a impor-  BXB6.5.1. Recoñece e explica a exis-  CAA
Pigmentos respiratorios nos tancia de pigmentos respiratorios no tencia de pigmentos respiratorios nos  CCL
animais. Linfa. transporte de osíxeno. animais.  CMCCT
 l  B6.3. Aparellos circulatorios.  B6.6. Comprender e describir os BXB6.6.1. Relaciona circulación aberta  CAA
ISSN1130-9229
 e Pigmentos respiratorios nos conceptos de circulación aberta e e pechada cos animais que a presen-
animais. Linfa. pechada, circulación simple e dotan e explica as súas vantaxes e os
bre, incompleta ou completa. seus inconvenientes.
 BXB6.6.2. Asocia representacións  CD

sinxelas do aparello circulatorio co tipo  CMCCT
de circulación (simple, dobre, incom-

pleta ou completa).
 l  B6.3. Aparellos circulatorios.  B6.7. Coñecer e relacionar a com-  BXB6.7.1. Indica a composición da  CMCCT
Pigmentos respiratorios nos posición e a función da linfa. linfa e identifica as súas principais fun-
animais. Linfa. cións.
 i  B6.4. Transporte de gases e  B6.8. Distinguir respiración celular  BXB6.8.1. Diferencia respiración celu-  CAA
respiración. Tipos de aparellos de respiración (ventilación e inter- lar e respiración, e explica o significa-  CMCCT
respiratorios. Respiración celu- cambio gasoso). do biolóxico de respiración celular.
lar.
 l  B6.5. Transporte de gases e a  B6.9. Coñecer e indicar os tipos de  BXB6.9.1. Asocia os aparellos respira-  CD
 e respiración. Tipos de aparellos aparellos respiratorios en inverte- torios cos grupos aos que pertencen, e
respiratorios. Respiración celu- brados e vertebrados. recoñéceos en representa-
lar. cións esquemáticas.
 e  B6.5. Excreción: tipos de apa-  B6.10. Definir o concepto de excre-  BXB6.10.1. Define e explica o proceso  CCL
rellos excretores en invertebra- ción e relacionalo cos obxectivos da excreción.
dos e vertebrados. Produtos da que persegue.
excreción.
 e  B6.5. Excreción: tipos de apa-  B6.11. Enumerar os principais pro-  BXB6.11.1. Enumera os principais  CAA
 l rellos excretores en invertebra- dutos de excreción e sinalar as dife- produtos de excreción e clasifica os  CMCCT
Páx. 25539
dos e vertebrados. Produtos da renzas apreciables nos grupos de grupos de animais segundo os produ-
excreción. animais en relación con estes pro- tos de excreción.
DOG Núm. 120

dutos.
 e  B6.5. Excreción: tipos de apa-  B6.12. Describir os principais tipos  BXB6.12.1. Describe os principais  CMCCT
rellos excretores en invertebra- órganos e aparellos excretores nos aparellos excretores dos animais e re-
dos e vertebrados. Produtos da distintos grupos de animais. coñece as súas principais estruturas a
excreción. partir de representación esquemáticas.
ISSN1130-9229
 d  B6.5. Excreción: tipos de apa-  B6.13. Estudar a estrutura  BXB6.13.1. Localiza e identifica as  CAA
rellos excretores en invertebra- das nefronas e o proceso de forma- rexións dunha nefrona.  CMCCT
dos e vertebrados. Produtos da ción dos ouriños.
excreción.  BXB6.13.2. Explica o proceso de for-  CMCCT
mación dos ouriños.

 l  B6.5. Excreción: tipos de apa-  B6.14. Coñecer e relacionar meca-  BXB6.14.1. Identifica os mecanismos  CMCCT
rellos excretores en invertebra- nismos específicos ou singulares de específicos ou singulares de excreción
dos e vertebrados. Produtos da excreción en vertebrados. dos vertebrados.
excreción.
 l  B6.6. Funcións de relación nos  B6.15. Comprender e describir o  BXB6.15.1. Integra a coordinación  CAA
 e animais. Receptores e efecto- funcionamento integrado dos siste- nerviosa e hormonal, relacionando
res. Sistemas nervioso e endó- mas nervioso e hormonal en ani- ambas as dúas funcións.
crino. Homeostase. mais.
 i  B6.6. Funcións de relación nos  B6.16. Coñecer e identificar os  BXB6.16.1. Define estímulo, receptor,  CCL
animais. Receptores e efecto- principais compoñentes do sistema transmisor, efector.
res. Sistemas nervioso e endó- nervioso e o seu funcionamento.
crino. Homeostase.  BXB6.16.2. Identifica distintos tipos de  CAA
receptores sensoriais e nervios.  CMCCT
 e  B6.6. Funcións de relación nos  B6.17. Explicar o mecanismo de  BXB6.17.1. Explica a transmisión do  CCL
animais. Receptores e efecto- transmisión do impulso nervioso. impulso nervioso na neurona e entre
res. Sistemas nervioso e endó- neuronas.
crino. Homeostase.
 i  B6.6. Funcións de relación nos  B6.18. Identificar os principais tipos  BXB6.18.1. Distingue os principais  CAA
Páx. 25540
animais. Receptores e efecto- de sistemas nerviosos en inverte- tipos de sistemas nerviosos en inver-  CMCCT
res. Sistemas nervioso e endó- brados. tebrados.
DOG Núm. 120

crino. Homeostase.
 l  B6.6. Funcións de relación nos  B6.19. Diferenciar o desenvolve-  BXB6.19.1. Identifica os principais  CMCCT
animais. Receptores e efecto- mento do sistema nervioso en ver- sistemas nerviosos de vertebrados.
res. Sistemas nervioso e endó- tebrados.
crino. Homeostase.
ISSN1130-9229
 e  B6.6. Funcións de relación nos  B6.20. Describir os compoñentes e  BXB6.20.1. Describe o sistema nervio-  CMCCT
 l animais. Receptores e efecto- as funcións do sistema nervioso so central e periférico dos vertebrados,
res. Sistemas nervioso e endó- tanto desde o punto de vista ana- e diferencia as funcións do sistema
crino. Homeostase. tómico (SNC e SNP) como desde o nervioso somático e o autónomo.
funcional (somático e autónomo).

 e  B6.6. Funcións de relación nos  B6.21. Describir os compoñentes do  BXB6.21.1. Establece a relación entre  CAA
 l animais. Receptores e efecto- sistema endócrino e a súa relación o sistema endócrino e o sistema ner-  CSIEE
res. Sistemas nervioso e endó- co sistema nervioso. vioso.
crino. Homeostase.
 i  B6.6. Funcións de relación nos  B6.22. Enumerar as glándulas en-  BXB6.22.1. Describe as diferenzas  CCL
animais. Receptores e efecto- dócrinas en vertebrados, as hormo- entre glándulas endócrinas e exócri-  CMCCT
res. Sistemas nervioso e endó- nas que producen e as funcións nas.
crino. Homeostase. destas.
BXB6.22.2. Discrimina a función regu-  CAA
ladora e en que lugar se evidencia a  CMCCT

actuación dalgunhas das hormonas
que actúan no corpo humano.
 BXB6.22.3. Relaciona cada glándula  CMCCT

endócrina coa hormona ou as hormo-
nas máis importantes que segrega, e
explica a súa función de control.
 i  B6.6. Funcións de relación nos  B6.23. Coñecer e identificar as  BXB6.23.1. Relaciona as principais  CAA
 l animais. Receptores e efecto- hormonas e as estruturas que as hormonas dos invertebrados coa súa
res. Sistemas nervioso e endó- producen nos principais grupos de función de control.
Páx. 25541
crino. Homeostase. invertebrados.
 BXB6.23.2. Identifica o concepto de  CMCCT
DOG Núm. 120

homeostase e a súa relación co siste-

ma nervioso e endócrino.
 e  B6.7. Reprodución nos ani-  B6.24. Definir o concepto de repro-  BXB6.24.1. Describe as diferenzas  CCL
mais. Tipos de reprodución. dución e diferenciar entre reprodu- entre reprodución asexual e sexual, e  CMCCT
Vantaxes e inconvenientes. ción sexual e asexual. Tipos. Van- argumenta as vantaxes e os inconve-
ISSN1130-9229
taxes e inconvenientes. nientes de cada unha.
 BXB6.24.2. Identifica tipos de reprodu-  CMCCT

ción asexual en organismos unicelula-
res e pluricelulares.

 BXB6.24.3. Distingue os tipos de re-  CAA
produción sexual.
 e  B6.8. Gametoxénese.  B6.25. Describir os procesos da  BXB6.25.1. Distingue e compara o  CAA

gametoxénese. proceso de espermatoxénese e ovo-
xénese.
 l  B6.9. Fecundación e desenvol-  B6.26. Coñecer e relacionar os  BXB6.26.1. Diferencia os tipos de  CMCCT
vemento embrionario. tipos de fecundación en animais e fecundación en animais e as súas eta-
as súas etapas. pas.
 e  B6.9. Fecundación e desenvol-  B6.27. Describir as fases do desen-  BXB6.27.1. Identifica as fases do de-  CAA
vemento embrionario. volvemento embrionario. senvolvemento embrionario e os acon-  CMCCT
tecementos característicos de cada
unha.
 BXB6.27.2. Relaciona os tipos de ovo  CMCCT

cos procesos de segmentación e gas-
trulación durante o desenvolvemento
embrionario.
 d  B6.10. Ciclos biolóxicos máis  B6. 28. Analizar os ciclos biolóxicos  BXB6.28.1. Identifica as fases dos  CAA
característicos dos animais. dos animais. ciclos biolóxicos dos animais.
Páx. 25542
 l  B6.11. Adaptacións dos ani-  B6.29. Recoñecer e relacionar as  BXB6.29.1. Identifica as adaptacións  CAA
DOG Núm. 120

 i mais ao medio. adaptacións máis características animais aos medios aéreos.

dos animais aos medios en que ha-
bitan.  BXB6.29.2. Identifica as adaptacións  CAA
animais aos medios acuáticos.
 BXB6.29.3. Identifica as adaptacións  CAA

ISSN1130-9229
animais aos medios terrestres.
 m  B6.12. Aplicacións e experien-  B6.30. Realizar experiencias de  BXB6.30.1. Describe e realiza expe-  CSIEE
 g cias prácticas de anatomía e fisioloxía e anatomía animal. riencias de fisioloxía e anatomía ani-
fisioloxía animal. mal.

Bloque 7. Estrutura e composición da Terra
 i  B7.1. Análise e interpretación  B7.1. Interpretar os métodos de  BXB7.1.1. Caracteriza os métodos de  CMCCT
 l dos métodos de estudo da Te- estudo da Terra e identificar as sú- estudo da Terra sobre a base dos pro-  CD
rra. as achegas e as súas limitacións. cedementos que utiliza e as súas
achegas e limitacións.
 d  B7.2. Estrutura do interior te-  B7.2. Identificar as capas que con-  BXB7.2.1. Resume a estrutura e com-  CCL
 l rrestre: capas que se diferen- forman o interior do planeta de posición do interior terrestre, distin-
cian en función da súa compo- acordo coa súa composición, dife- guindo as súas capas en función da
sición e da súa mecánica. rencialas das que se establecen en súa composición e da súa mecánica,
función da súa mecánica, e marcar así como as descontinuidades e as

as descontinuidades e as zonas de zonas de transición entre elas.
transición.
 BXB7.2.2. Sitúa en mapas e esque-  CMCCT
mas as capas da Terra, e identifica as  CD
descontinuidades que permiten dife-
rencialas.
 BXB7.2.3. Analiza o modelo xeoquími-  CCEC

co e xeodinámico da Terra e contrasta
o que achega cada un deles ao coñe-
cemento da estrutura da Terra.
Páx. 25543
 e  B7.3. Dinámica litosférica.  B7.3. Precisar os procesos que  BXB7.3.1. Detalla e enumera procesos  CAA
DOG Núm. 120

condicionan a estrutura actual te- que deron lugar á estrutura actual do  CCL
rrestre. planeta.
 l  B7.4. Evolución das teorías  B7.4. Comprender e diferenciar a  BXB7.4.1. Indica as achegas máis  CCEC
desde a deriva continental ata teoría da deriva continental relevantes da deriva continental, para
a tectónica de placas. de Wegener e a súa relevancia para o desenvolvemento da teoría da Tec-
ISSN1130-9229
o desenvolvemento da teoría da tónica de placas.

tectónica de placas.
 b  B7.4. Evolución das teorías  B7.5. Clasificar os bordos de placas  BXB7.5.1. Identifica os tipos de bordos  CD
desde a deriva continental ata litosféricas e sinalar os procesos de placas e explica os fenómenos  CMCCT
a tectónica de placas. que acontecen entre eles. asociados a eles.

 g  B7.5. Achegas das novas tec-  B7.6. Aplicar os avances das novas  BXB7.6.1. Distingue métodos desen-  CD
noloxías na investigación do tecnoloxías na investigación xeoló- volvidos grazas ás novas tecnoloxías,  CMCCT
noso planeta. xica. asociándoos coa investigación dun fe-
nómeno natural.
 b  B7.6. Minerais e rochas: con-  B7.7. Seleccionar e identificar os  BXB7.7.1. Identifica as aplicacións de  CAA
 p ceptos. Clasificación xenética minerais e os tipos de rochas máis interese social ou industrial de deter-  CSC
das rochas. frecuentes, nomeadamente os utili- minados tipos de minerais e rochas.
 B7.7. Observación de colec- zados en edificios, monumentos e
cións de minerais e rochas. outras aplicacións de interese social
 B7.8. Recoñecemento e identi-

ou industrial.
ficación de minerais e rochas
frecuentes en Galicia.
Bloque 8. Os procesos xeolóxicos e petroxenéticos
 i  B8.1. Magmatismo. Clasifica-  B8.1. Relacionar o magmatismo e a  BXB8.1.1. Explica a relación entre o  CMCCT
 l ción das rochas magmáticas. tectónica de placas. magmatismo e a tectónica de placas, e
Rochas magmáticas coñece as estruturas resultantes da
de interese. O magmatismo na localización dos magmas en profundi-
tectónica de placas. dade e en superficie.
Páx. 25544
 l  B8.1. Magmatismo. Clasifica-  B8.2. Categorizar os tipos de mag-  BXB8.2.1. Discrimina os factores que  CAA
ción das rochas magmáticas. mas sobre a base da súa composi- determinan os tipos de magmas, e
DOG Núm. 120

Rochas magmáticas ción e distinguir os factores que in- clasifícaos atendendo á súa composi-
de interese. O magmatismo na flúen no magmatismo. ción.
 i  B8.1. Magmatismo. Clasifica-  B8.3. Recoñecer e relacionar a  BXB8.3.1. Diferencia os tipos de ro-  CAA
 l ción das rochas magmáticas. utilidade das rochas magmáticas chas magmáticas, identifica as máis
ISSN1130-9229
Rochas magmáticas analizando as súas características, frecuentes, con axuda de claves, e re-
de interese. O magmatismo na os seus tipos e as súas utilidades. laciona a súa textura co seu proceso
tectónica de placas. de formación.
 l  B8.1. Magmatismo. Clasifica-  B8.4. Establecer as diferenzas de  BXB8.4.1. Relaciona os tipos de acti-  CAA
ción das rochas magmáticas. actividade volcánica, asociándoas vidade volcánica coas características  CMCCT

Rochas magmáticas ao tipo de magma. do magma, e diferencia os produtos
de interese. O magmatismo na emitidos nunha erupción volcánica.

 i  B8.2. Riscos xeolóxicos: vulca-  B8.5. Diferenciar os riscos xeolóxi-  BXB8.5.1. Analiza os riscos xeolóxicos  CSC
 l nismo e sismicidade. cos derivados dos procesos inter- derivados dos procesos internos. Vul-
nos. Vulcanismo e sismicidade. canismo e sismicidade.
 e  B8.3. Metamorfismo: procesos  B8.6. Detallar o proceso de meta-  BXB8.6.1. Clasifica o metamorfismo  CMCCT
metamórficos. Fisicoquímica morfismo e relacionar os factores en función dos factores que o condi-  CAA
do metamorfismo; tipos de me- que lle afectan cos seus tipos. cionan.
tamorfismo. Clasificación das

rochas metamórficas. O meta-
morfismo na Tectónica de pla-
cas.
 d  B8.3. Metamorfismo: procesos  B8.7. Identificar rochas metamórfi-  BXB8.7.1. Ordena e clasifica as ro-  CAA
metamórficos. Fisicoquímica cas a partir das súas características chas metamórficas máis frecuentes da
do metamorfismo; tipos de me- e das súas utilidades. codia terrestre, relacionando a súa tex-
tamorfismo. Clasificación das tura co tipo de metamorfismo experi-
rochas metamórficas. O meta- mentado.
morfismo na Tectónica de pla-
cas.
Páx. 25545
 i  B8.4. Procesos sedimentarios.  B8.8. Relacionar estruturas sedi-  BXB8.8.1. Detalla e discrimina as  CMCCT
DOG Núm. 120

Facies sedimentarias: identifi- mentarias e ambientes sedimenta- fases do proceso de formación dunha
cación e interpretación. Clasifi- rios. rocha sedimentaria
cación e xénese das principais
rochas sedimentarias.
 e  B8.4. Procesos sedimentarios.  B8.9. Explicar a diaxénese e as  BXB8.9.1. Describe as fases da diaxé-  CCL
ISSN1130-9229
Facies sedimentarias: identifi- súas fases. nese.

cación e interpretación. Clasifi-
 i  B8.4. Procesos sedimentarios.  B8.10. Clasificar as rochas sedi-  BXB8.10.1. Ordena e clasifica segun-  CAA

 l Facies sedimentarias: identifi- mentarias aplicando como criterio do a súa orixe as rochas sedimenta-  CSIEE
cación e interpretación. Clasifi- as súas distintas orixes. rias máis frecuentes da codia terrestre.
 l  B8.5. A deformación en rela-  B8.11. Analizar os tipos de defor-  BXB8.11.1. Asocia os tipos de defor-  CAA
ción á tectónica de placas. mación que experimentan as ro- mación tectónica cos esforzos aos que
Comportamento mecánico das chas, establecendo a súa relación se someten as rochas e coas propie-
rochas. cos esforzos a que se ven someti- dades destas.
das.
 BXB8.11.2. Relaciona os tipos de  CD
estruturas xeolóxicas coa tectónica de

placas.
 m  B8.6. Tipos de deforma-  B8.12. Representar os elementos  BXB8.12.1. Distingue os elementos  CMCCT
 g ción: dobras e fallas. dunha dobra e dunha falla. dunha dobra e clasifícaos atendendo a
 B8.7. Técnicas para a identifi- diferentes criterios.
cación de distintos tipos de ro-
chas.
 B8.8. Construción de modelos  BXB8.12.2. Recoñece e clasifica os  CAA
onde se representen os princi- tipos de falla, identificando os elemen-  CMCCT
pais tipos de pregamentos e tos que a constitúen.
fallas.
Páx. 25546
Bloque 9. Historia da Terra
DOG Núm. 120

 m  B9.1. Estratigrafía: concepto e  B9.1. Deducir a existencia de estru-  BXB9.1.1. Interpreta e realiza mapas  CMCCT
 l obxectivos. Principios. Defini- turas xeolóxicas e a súa relación co topográficos e cortes xeolóxicos sinxe-  CAA
ción de estrato. relevo, a partir de mapas topográfi- los.
 B9.2. Interpretación e realiza- cos e cortes xeolóxicos dunha zona
ción de mapas topográficos e determinada.
cortes xeolóxicos.
ISSN1130-9229
 l  B9.3. Datacións relativas e  B9.2. Aplicar criterios cronolóxicos  BXB9.2.1. Interpreta cortes xeolóxicos  CMCCT
 e absolutas: estudo de cortes para a datación relativa de forma- e determina a antigüidade dos seu es-  CAA
xeolóxicos sinxelos. Grandes cións xeolóxicas e deformacións lo- tratos, as discordancias e a historia
divisións xeolóxicas: Táboa do calizadas nun corte xeolóxico. Des- xeolóxica da rexión, e identifica os
tempo xeolóxico. Principais cribir as grandes divisións do tempo grandes acontecementos xeolóxicos

acontecementos na historia en xeoloxía. Oroxenias e grandes ocorridos e as oroxenias.

xeolóxica da Terra. Oroxenias. acontecementos xeolóxicos.
 d  B9.4. Extincións masivas e as  B9.3. Interpretar o proceso de fosili-  BXB9.3.1. Categoriza os principais  CAA
 l súas causas naturais. zación e os cambios que se produ- fósiles guía e valora a súa importancia  CMCCT
 p  B9.5. Estudo e recoñecemento cen. Analizar as causas da extin- para o establecemento da historia xeo-
de fósiles. ción das especies. lóxica da Terra.
Páx. 25547
DOG Núm. 120

Bioloxía
Introdución
A Bioloxía de segundo curso de bacharelato ten como obxectivo fundamental favorecer e fomentar a formación
científica do alumnado, partindo da súa vocación polo estudo das ciencias. Deste xeito, a Bioloxía representa a
porta de entrada ao puxante mundo das ciencias biosanitarias e biotecnolóxicas, e contribúe a consolidar o método
ISSN1130-9229
científico como ferramenta habitual de traballo, fomentando no alumnado o estímulo da súa curiosidade, da capa-
cidade de razoar, da formulación de hipóteses e deseños experimentais, da interpretación de datos e da resolución
de problemas. Faise que o alumnado alcance satisfactoriamente as competencias clave, afondando en aspectos
xa recollidos en cursos anteriores. Xa que logo, neste curso trabállanse en profundidade competencias como a ma-

temática, e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía, a competencia dixital e o sentido da iniciativa e o espírito
emprendedor, grazas ao desenvolvemento cognitivo e á madureza que o alumnado chega a alcanzar ao final do
ciclo de bacharelato que favorecen unha mellor consecución destas. Pero as contribucións doutras competencias,
como aprender a aprender, as competencias sociais e cívicas ou a competencia de comunicación lingüística, pre-
sentes tamén noutras etapas anteriores, van permitir tamén que o alumnado poida seguir, sen atrancos, con estu-
dos posteriores.
Os grandes avances e descubrimentos da bioloxía, que se suceden de xeito constante nas últimas décadas, non
só posibilitaron a mellora das condicións de vida da cidadanía e o avance da sociedade, senón que ao mesmo
tempo xeraron algunhas controversias que, polas súas implicacións sociais, éticas, económicas, etc., non se poden
obviar, e tamén son obxecto de análise durante o desenvolvemento da materia.

Os retos das ciencias en xeral e da bioloxía en particular son continuos, e precisamente eles son o motor que man-
tén á investigación biolóxica, desenvolvendo novas técnicas de investigación no campo da biotecnoloxía ou da en-
xeñaría xenética, así como novas ramas do coñecemento, como a xenómica, a proteómica ou a biotecnoloxía, de
maneira que producen continuas transformacións na sociedade, abrindo ademais novos horizontes froito da cola-
boración con outras disciplinas, algo que permite o desenvolvemento tecnolóxico actual. Precisamente debido a
estes grandes retos biotecnolóxicos, a materia de Bioloxía ten que ter, no seu tratamento metodolóxico, un carácter
eminentemente práctico, baseado na realización de variadas e axeitadas tarefas experimentais que lle permitan ao
alumnado alcanzar as destrezas necesarias no manexo de material de laboratorio, microscopios, técnicas de pre-
Páx. 25548
paración e tinguidura de mostras, resolución de problemas e todos os aspectos que lle permitan afrontar no futuro
DOG Núm. 120

estudos científicos coa formación necesaria para o seu correcto desenvolvemento. Para lograr estes obxectivos,
formúlanse ao longo do currículo actividades de laboratorio e manexo de modelos baseados nas novas tecnoloxí-
as, que se engaden á formación teórica que se recolle nos contidos.
Os contidos distribúense en cinco grandes bloques, nos que se pretende afondar a partir dos coñecementos xa
adquiridos en cursos anteriores, tomando como eixe vertebrador a célula, a súa composición química, a estrutura e
ultraestrutura, e as súas funcións. Deste xeito, o primeiro bloque céntrase no estudo da base molecular e fisicoqu-
ímica da vida, con especial atención ao estudo dos bioelementos e enlaces químicos que posibilitan a formación
das biomoléculas inorgánicas e orgánicas. O segundo bloque fixa a súa atención na célula como un sistema com-
ISSN1130-9229
plexo integrado, analizando a influencia do progreso técnico no estudo da estrutura, a ultraestrutura e a fisioloxía
celular. O terceiro céntrase no estudo da xenética molecular e os novos desenvolvementos desta no campo da en-
xeñaría xenética, coas repercusións éticas e sociais derivadas da devandita manipulación xenética, e relaciónase o
estudo da xenética co feito evolutivo. No cuarto abórdase o estudo dos microorganismos e a biotecnoloxía, así co-

mo as aplicacións desta e da microbioloxía en campos variados como a industria alimentaria e farmacéutica, a bio-
rremediación, etc. O quinto céntrase na inmunoloxía e as súas aplicacións, nomeadamente no estudo do sistema
inmune humano, as súas disfuncións e as súas deficiencias.
Grazas a estes contidos, a materia de Bioloxía achégalles aos alumnos e ás alumnas todas as competencias clave
imprescindibles para a formación científica, así como as destrezas necesarias para a persoa, que lles van permitir
madurar como persoas e alcanzar un pleno desenvolvemento cívico como cidadáns e cidadás libres e responsa-
bles na nosa sociedade.
2º de bacharelato
Bioloxía. 2º de bacharelato
Obxectivos Contidos Criterios avaliación Estándares de aprendizaxe Competencias clave
Bloque 1. A base molecular e fisicoquímica da vida
 i  B1.1. Compoñentes químicos da  B1.1. Determinar as propiedades  BB1.1. Describe técnicas instru-  CAA
 e vida. Concepto de bioelemento. Ti- fisicoquímicas dos bioelementos mentais e métodos físicos e quími-  CMCCT
pos, propiedades e funcións dos que os fan indispensables para a cos que permiten o illamento das
Páx. 25549
bioelementos. vida. Relacionar os enlaces quími- moléculas e a súa contribución ao
grande avance da experimentación
DOG Núm. 120

 B1.2. Os enlaces químicos e a súa cos coa súa importancia biolóxica. biolóxica.
importancia en bioloxía.
 B1.3. Biomoléculas: concepto,  BB1.1.2. Clasifica os tipos de bioe-  CAA
clasificación e técnicas de separa- lementos relacionando cada un coa
ción. súa proporción e coa súa función
biolóxica.
ISSN1130-9229
 BB1.1.3. Discrimina os enlaces  CMCCT

químicos que permiten a formación  CD
de moléculas inorgánicas e orgáni-
cas presentes nos seres vivos.

 i  B1.4. Biomoléculas inorgánicas.  B1.2. Argumentar as razóns polas BB1.2.1. Relaciona a estrutura qu-  CAA
 l Estrutura e propiedades fisicoquí- que a auga e os sales minerais son ímica da auga coas súas funcións
 e micas da auga que a fan unha mo- fundamentais nos procesos biolóxi- biolóxicas.
lécula imprescindible para a vida. cos.
Funcións dos sales minerais.  BB1.2.2. Distingue os tipos de  CMCCT
 B1.5. Fisicoquímica das disper- sales minerais, e relaciona a com-
sións acuosas. Difusión, osmose e posición coa función.
diálise.
 BB1.2.3. Contrasta e realiza expe-  CMCCT
riencias dos procesos de difusión,  CAA
osmose e diálise, e interpreta a súa  CD
relación coa concentración salina

das células.
 d  B1.6. Biomoléculas orgánicas:  B1.3. Recoñecer e identificar os  BB1.3.1. Recoñece e clasifica os  CAA
 l concepto, clasificación, estrutura, tipos de moléculas que constitúen tipos de biomoléculas orgánicas, e  CSIEE
propiedades e funcións biolóxicas a materia viva, e relacionalos coas relaciona a súa composición quími-
de glícidos, lípidos, prótidos e áci- súas respectivas funcións biolóxi- ca coa súa estrutura e coa súa fun-
dos nucleicos. cas na célula. ción.
 BB1.3.2. Deseña e realiza expe-  CSIEE

riencias identificando en mostras  CMCCT
biolóxicas a presenza de moléculas
Páx. 25550
orgánicas.
DOG Núm. 120

 BB1.3.3. Contrasta e relaciona os  CAA

procesos de diálise, centrifugación  CMCCT
e electroforese, e interpreta a súa  CD
relación coas biomoléculas orgáni-
cas.
ISSN1130-9229
 i  B1.6. Biomoléculas orgánicas:  B1.4. Identificar os tipos de monó-  BB1.4.1. Identifica os monómeros e  CMCCT
 g concepto, clasificación, estrutura, meros que forman as macromolé- distingue os enlaces químicos que  CD
propiedades e funcións biolóxicas culas biolóxicas e os enlaces que permiten a síntese das macromolé-
de glícidos, lípidos, prótidos e áci- os unen. culas: enlaces O-glicosídico, enla-
dos nucleicos. ce éster, enlace peptídico e enlace
O-nucleosídico.

 i  B1.6. Biomoléculas orgánicas:  B1.5. Determinar a composición  BB1.5.1. Describe a composición e  CCL
concepto, clasificación, estrutura, química e describir a función, a lo- a función das principais biomolécu-
propiedades e funcións biolóxicas calización e exemplos das princi- las orgánicas.
de glícidos, lípidos, prótidos e áci- pais biomoléculas orgánicas.
dos nucleicos.
 l  B1.7. Encimas: concepto, clasifica-  B1.6. Comprender e diferenciar a  BB1.6.1. Contrasta o papel funda-  CAA
ción, propiedades e funcións. Catá- función biocatalizadora dos enci- mental dos encimas como biocata-  CMCCT
lise enzimática. Activación e inhibi- mas, con valoración da súa impor- lizadores, e relaciona as súas pro-
ción enzimática. Alosterismo. tancia biolóxica. piedades coa súa función catalítica.
 l  B1.8. Vitaminas: concepto, clasifi-  B1.7. Sinalar a importancia das  BB1.7.1. Identifica os tipos de vi-  CAA
 ñ cación e funcións. vitaminas para o mantemento da taminas asociando a súa impres-  CCEC
vida. cindible función coas doenzas que
preveñen.
Bloque 2. A célula viva. Morfoloxía, estrutura e fisioloxía celular
 i  B2.1. A célula como unidade estru-  B2.1. Establecer as diferenzas  BB2.1.1. Compara unha célula  CAA
 e tural e funcional dos seres vivos. estruturais e de composición entre procariota con unha eucariótica, e  CMCCT
Teoría celular. células procariotas e eucarióticas. identifica os orgánulos citoplasmá-  CD
 B2.2. Evolución dos métodos de tico presentes nelas.
Páx. 25551
estudo das células. Preparación e
procesamento das mostras para a
DOG Núm. 120

observación ao microscopio óptico

e electrónico.
 B2.3. Morfoloxía celular. Composi-
ción, estrutura, funcións e propie-
dades das envolturas e dos orgá-
nulos celulares.
ISSN1130-9229
 B2.4. Modelos de organización

celular en procariotas e eucarióti-
cas. Células animais e vexetais.
 d  B2.3. Morfoloxía celular. Composi-  B2.2. Interpretar e identificar a  BB2.2.1. Esquematiza os orgánu-  CSIEE
ción, estrutura, funcións e propie- estrutura dunha célula eucariótica los citoplasmáticos e recoñece as

 e
 l
dades das envolturas e dos orgá- animal e dunha vexetal, represen- súas estructuras.
nulos celulares. tar os seus orgánulos e describir a
 B2.4. Modelos de organización súa función.
celular en procariotas e eucarióti-  BB2.2.2. Analiza a relación entre a  CSIEE
cas. Células animais e vexetais. composición química, a estrutura e  CAA
 B2.5. Observación microscópica de a ultraestructura dos orgánulos ce-
células procariotas e eucariotas lulares, e a súa función.
tanto animais como vexetais.
 i  B2.6. Ciclo celular.  B2.3. Analizar o ciclo celular e  BB2.3.1. Identifica as fases do ciclo  CCL
diferenciar as súas fases. celular, e explica os principais pro-  CD
cesos que acontecen en cada

unha.
 e  B2.7. División celular. Mitose en  B2.4. Distinguir e identificar os  BB2.4.1. Recoñece en microfoto-  CAA
 l células animais e vexetais. tipos de división celular, e desen- grafías e esquemas as fases da mi-  CMCCT
 B2.8. Meiose. Necesidade biolóxica volver os acontecementos que te- tose e da meiose, e indica os acon-  CD
da meiose para a reprodución se- ñen lugar en cada fase. tecementos básicos que se produ-
xual. Importancia da reprodución cen en cada unha.
sexual na evolución dos seres vi-
vos.
 B2.9. Observación de células en  BB2.4.2. Establece as analoxías e  CAA
Páx. 25552
mitose. Estudo das fases da divi- as diferenzas máis significativas  CSIEE
sión celular. entre mitose e meiose.
DOG Núm. 120

 e  B2.8. Meiose. Necesidade biolóxica  B2.5. Argumentar a relación da  BB2.5.1. Resume a relación da  CAA
da meiose para a reprodución se- meiose coa variabilidade xenética meiose coa reprodución sexual, o  CCL
xual. Importancia da reprodución das especies. aumento da variabilidade xenética  CMCCT
sexual na evolución dos seres vi- e a posibilidade de evolución das
vos. especies.
ISSN1130-9229
 e  B2.10. Importancia da membrana  B2.6. Examinar e comprender a  BB2.6.1. Compara e distingue os  CAA
 i nos fenómenos de transporte. Ti- importancia das membranas na re- tipos e os subtipos de transporte a  CCL
 m
pos de transporte. Endocitose e gulación dos intercambios celulares través das membranas, e explica  CSIEE
exocitose. para o mantemento da vida, e rea- detalladamente as características
lizar experiencias sobre a plasmoli- de cada un.
se e a turxescencia.

 l  B2.11. Introdución ao metabolismo:  B2.7. Comprender e diferenciar os  BB2.7.1. Define e interpreta os  CAA
catabolismo e anabolismo. procesos de catabolismo e anabo- procesos catabólicos e os anabóli-  CSIEE
 B2.12. Reaccións metabólicas: lismo, e establecer a relación entre cos, así como os intercambios  CCL
aspectos enerxéticos e de regula- ambos. enerxéticos asociados a eles.
ción.
 e  B2.13. Respiración celular: o seu  B2.8. Describir as fases da respira-  BB2.8.1. Sitúa, a nivel celular e a  CAA
 i significado biolóxico. Orgánulos ce- ción celular, identificando rutas e nivel de orgánulo, o lugar onde se  CMCCT
 f
lulares implicados no proceso res- produtos iniciais e finais. produce cada un destes procesos,
piratorio. e diferencia en cada caso as rutas
principais de degradación e de sín-

tese, e os encimas e as moléculas
máis importantes responsables dos
devanditos procesos.
 i  B2.14. Diferenzas entre as vías  B2.9. Diferenciar a vía aeróbica da  BB2.9.1. Contrasta as vías aeróbi-  CMCCT
aeróbicas e anaeróbicas. anaeróbica. cas e anaeróbicas, e establece a
 B2.15. As fermentacións e as súas súa relación co seu rendemento
aplicacións. Observación do proce- enerxético.
so de fermentación mediante léve-
dos.  BB2.9.2. Valora a importancia das  CCEC
fermentacións en numerosos pro-  CSC
Páx. 25553
cesos industriais, e recoñece as
súas aplicacións.
DOG Núm. 120

 l  B2.16. Fotosíntese: localización  B2.10. Pormenorizar os procesos  BB2.10.1.Identifica e clasifica os  CAA

celular en procariotas e eucarióti- que teñen lugar en cada fase da tipos de organismos fotosintéticos.  CSIEE
cas. Etapas do proceso fotosintéti- fotosíntese.
co. Balance global.
 BB2.10.2. Localiza a nivel subcelu-  CAA
ISSN1130-9229
lar onde se leva a cabo cada fase,

e destaca os procesos que teñen
lugar.
 a  B2.17. Importancia biolóxica da  B2.11. Xustificar a importancia  BB2.11.1. Contrasta a importancia  CSC
 l fotosíntese. biolóxica da fotosíntese como pro- biolóxica da fotosíntese para o  CCEC
ceso de biosíntese, individual para mantemento da vida na Terra.

os organismos pero tamén global

no mantemento da vida na Terra.
 e  B2.18. Quimiosíntese.  B2.12. Argumentar a importancia  BB2.12.1. Valora o papel biolóxico  CCEC
 i da quimiosíntese. dos organismos quimiosintéticos.
Bloque 3. Xenética e evolución
 i  B3.1. Xenética molecular. Impor-  B3.1. Analizar o papel do ADN  BB3.1.1. Describe a estrutura e a  CCL
 d tancia biolóxica do ADN como por- como portador da información xe- composición química do ADN, e  CSC
tador da información xenética. nética. recoñece a súa importancia bioló-  CCEC
Concepto de xene. xica como molécula responsable

do almacenamento, a conservación
e a transmisión da información xe-
nética.
 l  B3.2. Replicación do ADN. Etapas  B3.2. Distinguir as etapas da repli-  BB3.2.1. Diferencia as etapas da  CAA
da replicación. Diferenzas entre o cación e os encimas implicados ne- replicación e identifica os encimas  CMCCT
proceso replicativo entre eucarióti- la. implicados nela.
cas e procariotas.
 i  B3.3. ARN: tipos e funcións.  B3.3. Establecer a relación do ADN  BB3.3.1. Establece a relación do  CAA
coa síntese de proteínas. ADN co proceso da síntese de pro-  CMCCT
Páx. 25554
 l  B3.4. Fluxo da información xenéti-
ca nos seres vivos. teínas.
DOG Núm. 120

 B3.5. Expresión dos xenes. Trans-

crición e tradución xenéticas en
procariotas e eucarióticas. O códi-
go xenético na información xenéti-
ca.
ISSN1130-9229
 i  B3.3. ARN: tipos e funcións.  B3.4. Determinar as características  BB3.4.1. Diferencia os tipos de  CAA
 B3.5. Expresión dos xenes. Trans- e as funcións dos ARN. ARN e a función de cada un nos
crición e tradución xenéticas en procesos de transcrición e tradu-
procariotas e eucarióticas. O códi- ción.
go xenético na información xenéti-
ca.

 BB3.4.2. Recoñece e indica as  CAA
 B3.6. Resolución de problemas de

xenética molecular. características fundamentais do  CMCCT
código xenético, e aplica ese coñe-
cemento á resolución de problemas
de xenética molecular.
 g  B3.5. Expresión dos xenes. Trans-  B3.5. Elaborar e interpretar es-  BB3.5.1. Interpreta e explica es-  CD
 m crición e tradución xenéticas en quemas dos procesos de replica- quemas dos procesos de replica-  CMCCT
procariotas e eucarióticas. O códi- ción, transcrición e tradución, e a ción, transcrición e tradución.
go xenético na información xenéti- regulación da expresión xénica.
ca.  BB3.5.2. Resolve exercicios prácti-  CMCCT
 B3.6. Resolución de problemas de cos de replicación, transcrición e

xenética molecular. tradución, e de aplicación do códi-
 B3.7. Regulación da expresión
go xenético.
xénica.
 BB3.5.3. Identifica e distingue os  CAA
encimas principais relacionados CD
cos procesos de transcrición e tra-
dución.
 e  B3.8. Mutacións: tipos. Axentes  B3.6. Definir o concepto de muta-  BB3.6.1. Describe o concepto de  CCL
 ñ mutaxénicos. ción e distinguir os principais tipos mutación e establece a súa rela-
e axentes mutaxénicos. ción cos fallos na transmisión da
Páx. 25555
información xenética.
DOG Núm. 120

 BB3.6.2. Clasifica as mutacións e  CAA

identifica os axentes mutaxénicos  CSC
máis frecuentes.
 h  B3.9. Mutacións e cancro.  B3.7. Relacionar mutación e can-  BB3.7.1. Asocia a relación entre a  CAA
 l  B3.10. Implicacións das mutacións cro. Destacar a importancia das mutación e o cancro, e determina  CSC
ISSN1130-9229
 ñ na evolución e na aparición de no- mutacións na evolución das espe- os riscos que implican algúns axen-  CCEC
vas especies. cies. tes mutaxénicos.
 BB3.7.2. Destaca a importancia  CAA

das mutacións na evolución e na  CSC

aparición de novas especies.  CCEC
 a  B3.11. Enxeñaría xenética. Princi-  B3.8. Desenvolver os avances  BB3.8.1. Resume e realiza investi-  CSIEE
 g pais liñas actuais de investigación. máis recentes no ámbito da enxe- gacións sobre as técnicas desen-  CSC
Organismos modificados xenetica- ñaría xenética, así como as súas volvidas nos procesos de manipu-  CCEC
mente. aplicacións. lación xenética para a obtención de
organismos transxénicos.
 a  B3.12. Proxecto xenoma: repercu-  B3.9. Analizar os progresos no  BB3.9.1. Recoñece e indica os  CSC
 c sións sociais e valoracións éticas coñecemento do xenoma humano descubrimentos máis recentes so-  CCEC
 d da manipulación xenética e das e a súa influencia nos novos trata- bre o xenoma humano e as súas
novas terapias xénicas. mentos. aplicacións en enxeñaría xenética,

e valora as súas implicacións éti-
cas e sociais.
 b  B3.13. Xenética mendeliana. Teo-  B3.10. Formular os principios da  BB3.10.1. Analiza e predí aplican-  CAA
 e ría cromosómica da herdanza. De- xenética mendeliana, aplicando as do os principios da xenética men-  CMCCT
 m terminismo do sexo e herdanza li- leis da herdanza na resolución de deliana, os resultados de exercicios
gada ao sexo e influída polo sexo. problemas, e establecer a relación de transmisión de caracteres auto-
entre as proporcións da descen- sómicos, caracteres ligados ao se-
dencia e a información xenética. xo e influídos polo sexo.
 b  B3.14. Evidencias do proceso evo-  B3.11. Diferenciar evidencias do  BB3.11.1. Argumenta evidencias  CSIEE
Páx. 25556
 i lutivo. proceso evolutivo. que demostran o feito evolutivo.  CCL
DOG Núm. 120

 m  B3.15. Darwinismo e neodarwinis-  B3.12. Recoñecer e diferenciar os  BB3.12.1. Identifica os principios  CAA
mo: teoría sintética da evolución. principios da teoría darwinista e da teoría darwinista e neodarwinis-
neodarwinista. ta, e compara as súas diferenzas.
 a  B3.16. Xenética de poboacións.  B3.13. Relacionar o xenotipo e as  BB3.13.1. Distingue os factores  CMCCT
Frecuencias xénicas e a súa rela- frecuencias xénicas coa xenética que inflúen nas frecuencias xéni-
ISSN1130-9229
ción coa evolución. de poboacións e a súa influencia cas.

na evolución.
 BB3.13.2. Comprende e aplica  CAA
modelos de estudo das frecuencias  CMCCT
xénicas na investigación privada e CSIEE
en modelos teóricos.

 d  B3.17. A mutación e a recombina-  B3.14. Recoñecer e indicar a im-  BB3.14.1. Ilustra a relación entre  CSC
 e ción xénica como procesos que xe- portancia da mutación e a recom- mutación e recombinación, o au-  CCEC
 l ran cambios e adaptacións. Princi- binación como motores da evolu- mento da diversidade e a súa in-
pios da selección natural. ción. fluencia na evolución dos seres vi-
vos.
 l  B3.18. Evolución e biodiversidade.  B3.15. Analizar os factores que  BB3.15.1. Distingue tipos de espe-  CCEC
 a  B3.19. Proceso de especiación. incrementan a biodiversidade e a ciación e identifica os factores que  CAA
Modelos de especiación. súa influencia no proceso de espe- posibilitan a segregación dunha
ciación. especie orixinal en dúas especies
diferentes.
Bloque 4. O mundo dos microorganismos e súas aplicacións. Biotecnoloxía
 l  B4.1. Microbioloxía. Concepto de  B4.1. Diferenciar os tipos de micro-  BB4.1.1. Clasifica os microorga-  CSIEE
 m microorganismo. Microorganismos organismos en función da súa or- nismos no grupo taxonómico ao
con organización celular e sen ela. ganización celular. que pertencen.
 e  B4.2. Virus, outras formas acelula-  B4.2. Describir as características  BB4.2.1. Analiza a estrutura e a  CSIEE
res e partículas infectivas subvirais. estruturais e funcionais dos grupos composición dos microorganismos
Bacterias. Fungos microscópicos. de microorganismos. e relaciónaas coa súa función.
Protozoos. Algas microscópicas.
Páx. 25557
 B4.3. Observación microscópica de
protozoos, algas e fungos.
DOG Núm. 120

 l  B4.4. Métodos de estudo dos mi-  B4.3. Identificar os métodos de  BB4.3.1. Describe técnicas instru-  CD
 m croorganismos. Esterilización e illamento, cultivo e esterilización mentais que permiten o illamento, o  CMCCT
pasteurización. dos microorganismos. cultivo e o estudo dos microorga-
 B4.5. Realización de experiencias nismos para a experimentación bio-
de cultivo de microorganismos. lóxica.
ISSN1130-9229
 a  B4.6. Microorganismos nos ciclos  B4.4. Valorar a importancia dos  BB4.4.1. Recoñece e explica o  CCL
 l xeoquímicos. microorganismos nos ciclos xeoqu- papel fundamental dos microorga-  CMCCT
ímicos. nismos nos ciclos xeoquímicos.
 b  B4.7. Microorganismos como axen-  B4.5. Recoñecer e numerar as  BB4.5.1. Relaciona os microorga-  CSC
tes produtores de doenzas. doenzas máis frecuentes transmiti- nismos patóxenos máis frecuentes  CD

 c
 d
das polos microorganismos, utili- coas doenzas que orixinan.
zando o vocabulario axeitado rela-
cionado con elas.
 a  B4.8. Biotecnoloxía. Utilización dos  B4.6. Avaliar as aplicacións da  BB4.6.1. Analiza a intervención dos  CAA
 c microorganismos nos procesos in- biotecnoloxía e a microbioloxía na microorganismos en numerosos  CCEC
 g dustriais: produtos elaborados por industria alimentaria e farmacéuti- procesos naturais e industriais, e  CSC
biotecnoloxía. ca, e na mellora do medio. as súas numerosas aplicacións
 ñ  CMCCT
 B4.9. Realización de experiencias
con microorganismos fermentado-  BB4.6.2. Recoñece e identifica os  CCEC
res.
tipos de microorganismos implica-  CSC

dos en procesos fermentativos de  CMCCT
interese industrial.
 BB4.6.3. Valora as aplicacións da  CD

biotecnoloxía e a enxeñaría xenéti-  CMCCT
ca na obtención de produtos far-
macéuticos, en medicina e en bio-
rremediación, para o mantemento e
a mellora do medio.
Bloque 5. O sistema inmunitario. A inmunoloxía e as súas aplicacións
Páx. 25558
 d  B5.1. Concepto actual de inmuni-  B5.1. Desenvolver o concepto  BB5.1.1. Analiza os mecanismos  CAA
DOG Núm. 120

 e dade. Sistema inmunitario. Defen- actual de inmunidade. de autodefensa dos seres vivos e  CSIEE
 b sas internas inespecíficas. identifica os tipos de resposta in-
munitaria.
 l  B5.2. Inmunidade específica: ca-  B5.2. Distinguir inmunidade ines-  BB5.2.1. Describe as característi-  CCL
 i racterísticas e tipos (celular e hu- pecífica e específica, así como as cas e os métodos de acción das
ISSN1130-9229
moral). Células responsables. súas células respectivas. células implicadas na resposta in-
 B5.3. Identificación de células inmune.
munitarias mediante a súa obser-
vación.
 i  B5.4. Mecanismo de acción da  B5.3. Discriminar resposta inmune  BB5.3.1. Compara as característi-  CAA

resposta inmunitaria. Memoria in- primaria e secundaria. cas da resposta inmune primaria e
 l
munolóxica. secundaria.
 e  B5.5. Antíxenos e anticorpos. Es-  B5.4. Definir os conceptos de antí-  BB5.4.1. Define os conceptos de  CCL
 g trutura dos anticorpos. Formas de xeno e anticorpo, e identificar a es- antíxeno e de anticorpo, e recoñe-  CAA
 i acción. A súa función na resposta trutura dos anticorpos. ce a estrutura e a composición qu-
inmune. ímica dos anticorpos.
 i  B5.6. Reacción antíxeno-anticorpo:  B5.5. Diferenciar os tipos de reac-  BB5.5.1. Clasifica os tipos de reac-  CAA
 l tipos e características. ción antíxeno-anticorpo. ción antíxeno-anticorpo e resume
as características de cada un.
 i  B5.7. Inmunidade natural e artificial  B5.6. Diferenciar inmunidade natu-  BB5.6.1. Destaca a importancia da  CAA
 l ou adquirida. Soros e vacinas. A ral e artificial, e soro e vacina. memoria inmunolóxica no meca-
súa importancia na loita contra as nismo de acción da resposta inmu-
doenzas infecciosas. nitaria e asóciaa coa síntese de
vacinas e soros.
 m  B5.8. Disfuncións e deficiencias do  B5.7. Investigar a relación entre as  BB5.7.1. Resume as principais  CCL
 h sistema inmunitario. Alerxias e in- disfuncións do sistema inmune e alteracións e disfuncións do siste-  CSIEE
 ñ
munodeficiencias. algunhas patoloxías frecuentes. ma inmunitario, e analiza as dife-
 B5.9. Sistema inmunitario e cancro. renzas entre alerxias e inmunodefi-
ciencias.
Páx. 25559
 h  B5.10. A SIDA e os seus efectos  B5.8. Analizar e describir o ciclo do  BB5.8.1. Describe o ciclo de de-  CAA
DOG Núm. 120

 g no sistema inmunitario. virus do VIH. senvolvemento do VIH.  CD

 a  CCL
 e  B5.11. Doenzas autoinmunes.  B5.9. Describir o proceso de au-  BB5.9.1. Clasifica e cita exemplos  CSIEE
 i toinmunidade. das doenzas autoinmunes máis  CSC
frecuentes, así como os seus efec-  CCEC
ISSN1130-9229
tos sobre a saúde.
 e  B5.12. Anticorpos monoclonais e  B5.10. Argumentar e valorar os  BB5.10.1. Recoñece e valora as  CSC
 a enxeñaría xenética. avances da inmunoloxía e a enxe- aplicacións da inmunoloxía e da  CCEC
 c  B5.13. Transplante de órganos e ñaría xenética nos tratamentos con enxeñaría xenética para a produ-
problemas de rexeitamento. Refle- anticorpos monoclonais e os trans- ción de anticorpos monoclonais.

plantes de órganos, e a problemá-
xión ética sobre a doazón de órga-

nos, medula e sangue. tica do rexeitamento.  BB5.10.2. Describe os problemas  CAA
asociados ao transplante de órga-  CSC
nos, e identifica as células que ac-  CCEC
túan.
 BB5.10.3. Clasifica e entende os  CSC

tipos de transplantes, e relaciona  CCEC
os avances neste ámbito co impac-
to futuro na doazón de órganos,
medula e sangue.
Páx. 25560
DOG Núm. 120

Ciencias Aplicadas á Actividade Profesional
Introdución
O coñecemento científico permítelles ás persoas comprenderen e valoraren a súa realidade e a do seu contorno.
Para chegar a este nivel de comprensión cómpre coñecer e aplicar os métodos da ciencia para identificar os pro-
blemas nos diversos campos do coñecemento e da experiencia, e valorar criticamente os hábitos sociais en distin-
ISSN1130-9229
tos ámbitos.
Como un saber integrado que é, o coñecemento científico estrutúrase en distintas disciplinas e, neste contexto, a
materia de Ciencias Aplicadas á Actividade Profesional ten como obxectivo ofrecerlle ao alumnado a oportunidade
de aplicar en cuestións prácticas, cotiás e próximas os coñecementos adquiridos ao longo dos cursos anteriores en

disciplinas como Química, Bioloxía ou Xeoloxía.
É importante que, ao finalizar ESO, o alumnado teña adquiridos coñecementos procedementais na área científica,
sobre todo en técnicas experimentais. Esta materia vaille achegar unha formación experimental básica e vai contri-
buír á adquisición dunha disciplina de traballo no laboratorio, respectando as normas de seguridade e hixiene, e
valorando a importancia de utilizar os equipamentos de protección persoal necesarios en cada caso. Asemade,
esta materia proporciona unha orientación xeral aos/ás estudantes sobre os métodos prácticos da ciencia, as súas
aplicacións á actividade profesional, os impactos ambientais que leva consigo, así como operacións básicas de
laboratorio relacionadas. Esta formación achegaralles unha base moi importante para abordaren en mellores con-
dicións os estudos de formación profesional nas familias profesionais Agraria, de Industrias Alimentarias, de Quí-
mica, de Sanidade, de Vidro e Cerámica, etc.

Os contidos preséntanse en catro bloques. O bloque 1 está dedicado ao traballo no laboratorio; é importante que
os/as estudantes coñezan a organización dun laboratorio, os materiais e as substancias que van usar durante as
prácticas, facendo moito fincapé no coñecemento e no cumprimento das normas de seguridade e hixiene, así co-
mo na correcta utilización de materiais e substancias. É importante que manipulen e utilicen os materiais e reacti-
vos con total seguridade. O obxectivo é que o alumnado realice ensaios de laboratorio que lle permitan coñecer as
técnicas instrumentais básicas.
Procurarase que os/as estudantes poidan obter no laboratorio substancias con interese industrial, de xeito que es-
Páx. 25561
tablezan unha relación entre a necesidade de investigar no laboratorio e a posterior aplicación dos resultados á
industria. Logo de finalizado o proceso anterior, é interesante que coñezan o impacto ambiental que provoca a in-
DOG Núm. 120

dustria durante a obtención dos referidos produtos, valorando as achegas que á súa vez fai a ciencia para mitigar o
impacto e incorporando ferramentas de prevención e corrección que fundamenten un uso e unha xestión sustenta-
bles dos recursos.
O bloque 2 dedícase á ciencia e á súa relación co ambiente. A súa finalidade é que os/as estudantes coñezan os
tipos de contaminantes, as súas orixes e os seus efectos, así como o tratamento para reducir os seus impactos e
eliminar os residuos xerados. A parte teórica debe ir combinada coa realización de prácticas de laboratorio que lle
permitan ao alumnado coñecer como se poden tratar estes contaminantes e como utilizar as técnicas aprendidas.
O uso das tecnoloxías da información e da comunicación neste bloque está especialmente recomendado para rea-
ISSN1130-9229
lizar actividades de indagación e de procura de solucións ao problema ambiental, do mesmo xeito que o traballo en
grupo e a exposición e defensa das conclusións das investigacións por parte dos/das estudantes.
O bloque 3 é o que máis novidades achega para os/as estudantes e debería traballarse combinando os aspectos
teóricos cos de indagación, utilizando as tecnoloxías da información e da comunicación, que constituirán unha fe-

rramenta moi útil para que o alumnado poida coñecer os últimos avances neste campo a nivel mundial e local.
O bloque 4 ten como obxectivo a realización de proxectos de investigación en grupo seguindo os métodos da cien-
cia aplicados a coñecementos adquiridos en cursos anteriores. Os/as estudantes deberán apoiarse nas tecnoloxías
da información e da comunicación para a elaboración e a presentación das súas investigacións, e ao mesmo tem-
po coidarán a expresión oral e escrita nas conclusións finais dos seus proxectos.
Os/as estudantes deben estar perfectamente informados/as acerca das posibilidades que se lles poden abrir nun
futuro próximo e, do mesmo xeito, deben posuír unhas ferramentas procedementais, actitudinais e cognitivas que
lles permitan emprender con éxito as rutas profesionais que se lles ofrezan.
4º de ESO
Ciencias Aplicadas á Actividade Profesional. 4º de ESO

clave
Bloque 1. Técnicas instrumentais básicas
 a  B1.1. Organización do laboratorio:  B1.1. Utilizar correctamente os mate-  CAAB1.1.1. Determina o tipo de ins-  CAA
Páx. 25562
 b materiais e normas de seguridade e riais e os produtos do laboratorio. trumental de laboratorio necesario  CMCCT
hixiene. segundo o tipo de traballo que vaia rea-
DOG Núm. 120


clave
 f lizar.
 a  B1.1. Organización do laboratorio:  B1.2. Cumprir e respectar as normas  CAAB1.2.1. Recoñece e cumpre as  CSC
 b materiais e normas de seguridade e de seguridade e hixiene do laborato- normas de seguridade e hixiene que  CMCCT
 f
hixiene. rio. rexen nos traballos de laboratorio.
ISSN1130-9229
 m
 e  B1.2. Aplicación do método científico  B1.3. Contrastar algunhas hipóteses  CAAB1.3.1. Recolle e relaciona datos  CAA
 f aos traballos de laboratorio. baseándose na experimentación, na obtidos por diversos medios, incluídas  CSIEE
 g  B1.3. Utilización de ferramentas das compilación de datos e na análise de as tecnoloxías da información e da  CD
resultados. comunicación, para transferir informa-

 h
tecnoloxías da información e da co-
municación para o traballo experimen- ción de carácter científico.

tal do laboratorio.
 e  B1.4. Técnicas de experimentación en  B1.4. Aplicar as técnicas e o instru-  CAAB1.4.1. Determina e identifica  CAA
 f física, química, bioloxía e xeoloxía. mental axeitado para identificar mag- medidas de volume, masa ou tempe-  CMCCT
nitudes. ratura utilizando ensaios de tipo físico
ou químico.
 e  B1.4. Técnicas de experimentación en  B1.5. Preparar disolucións de diversa  CAAB1.5.1. Decide que tipo de estra-  CMCCT
 f física, química, bioloxía e xeoloxía. índole, utilizando estratexias prácti- texia práctica cómpre aplicar para a  CAA
cas. preparación dunha disolución concre-
 g
ta.
 e  B1.4. Técnicas de experimentación en  B1.6. Separar os compoñentes dunha  CAAB1.6.1. Establece que tipo de  CMCCT
 f física, química, bioloxía e xeoloxía. mestura utilizando as técnicas instru- técnicas de separación e purificación  CAA
 g mentais adecuadas. de substancias se debe utilizar nalgún
caso concreto.
 e  B1.4. Técnicas de experimentación en  B1.7. Predicir que tipo de biomolécu-  CAAB1.7.1. Discrimina que tipos de  CMCCT
 f física, química, bioloxía e xeoloxía. las están presentes en distintos tipos alimentos conteñen diferentes biomo-  CAA
 g
de alimentos. léculas.
Páx. 25563
 e  B1.1. Organización do laboratorio:  B1.8. Determinar que técnicas habi-  CAAB1.8.1. Describe técnicas e de-  CMCCT
 f materiais e normas de seguridade e tuais de desinfección hai que utilizar termina o instrumental axeitado para  CAA
DOG Núm. 120


clave
 g hixiene. segundo o uso que se faga do mate- os procesos cotiáns de desinfección.

rial instrumental.
 e  B1.1. Organización do laboratorio:  B1.9. Precisar as fases e os proce-  CAAB1.9.1. Resolve acerca de medi-  CMCCT
 f materiais e normas de seguridade e dementos habituais de desinfección das de desinfección de materiais de  CAA
ISSN1130-9229
 g
hixiene. de materiais de uso cotián nos esta- uso cotián en distintos tipos de indus-  CSIEE
 B1.5.Técnicas e procedementos de blecementos sanitarios, de imaxe trias ou de medios profesionais.
desinfección de materiais en distintos persoal e de tratamentos de benestar,
sectores. e nas industrias e os locais relaciona-
dos co sector alimentario e as súas
aplicacións

 e  B1.5. Técnicas e procedementos de  B1.10. Analizar os procedementos  CAAB1.10.1. Relaciona procedemen-  CMCCT
 f desinfección de materiais en distintos instrumentais que se utilizan en diver- tos instrumentais coa súa aplicación  CAA
 g sectores. sas industrias como a alimentaria, a no campo industrial ou no de servi-
agraria, a farmacéutica, a sanitaria e zos.
a de imaxe persoal, e outros sectores
da industria.
 e  B1.6. Análise da aplicación da ciencia  B1.11. Contrastar as posibles aplica-  CAAB1.11.1. Sinala aplicacións cien-  CMCCT
 f en campos profesionais directamente cións científicas nos campos profe- tíficas con campos da actividade pro-  CCEC
 l relacionadas con Galicia. sionais directamente relacionados co fesional do seu contorno.
seu contorno.
 ñ
Bloque 2. Aplicacións da ciencia na conservación ambiental
 f  B2.1. Contaminación: concepto e  B2.1. Precisar en que consiste a con-  CAAB2.1.1. Utiliza o concepto de  CMCCT
 g tipos. taminación, e categorizar e identificar contaminación aplicado a casos con-  CSC
os tipos máis representativos. cretos.
 f  B2.2. Contaminación atmosférica:  B2.2. Contrastar en que consisten os  CAAB2.2.1. Discrimina os tipos de  CMCCT
 g orixe, tipos e efectos. efectos ambientais da contaminación atmos- contaminación da atmosfera, a súa  CSC
 h férica, tales como a chuvia ácida, o orixe e os seus efectos.
efecto invernadoiro, a destrución da
Páx. 25564
 m
capa de ozono e o cambio climático.  CAAB2.2.2. Categoriza, recoñece e  CMCCT
distingue os efectos ambientais da conta-
DOG Núm. 120


clave
minación atmosférica máis coñecidos, como  CSC

a chuvia ácida, o efecto invernadoiro,
a destrución da capa de ozono ou o
cambio global a nivel climático, e va-
lora os seus efectos negativos para o
ISSN1130-9229
equilibrio do planeta.
 f  B2.3. Contaminación do solo.  B2.3. Precisar os efectos contaminan-  CAAB2.3.1. Relaciona os efectos  CMCCT
 g tes que se derivan da actividade in- contaminantes da actividade industrial  CSC
 m
dustrial e agrícola, nomeadamente e agrícola sobre o solo.
sobre o solo.

 e  B2.4. Contaminación da auga.  B2.4. Identificar os axentes contami-  CAAB2.4.1. Discrimina e identifica os  CMCCT
 f  B2.5. Calidade da auga: técnicas de nantes da auga, informar sobre o tra- axentes contaminantes da auga, co-  CSIEE
 g tratamento e depuración. tamento de depuración desta e com- ñece o seu tratamento e deseña al-  CAA
pilar datos de observación e experi- gún ensaio sinxelo de laboratorio para
 h  CSC
mentación para detectar contaminan- a súa detección.
 m tes nela.
 e  B2.6. Contaminación nuclear.  B2.5. Precisar en que consiste a con-  CAAB2.5.1. Establece en que consis-  CMCCT
 f  B2.7. Análise sobre o uso da enerxía taminación nuclear, reflexionar sobre te a contaminación nuclear, analiza a  CSC
 g nuclear. a xestión dos residuos nucleares e xestión dos residuos nucleares e ar-
 B2.7. Xestión dos residuos.

valorar criticamente a utilización da gumenta sobre os factores a favor e
 h
enerxía nuclear. en contra do uso da enerxía nuclear.
 m
 e  B2.6. Contaminación nuclear.  B2.6. Identificar os efectos da radio-  CAAB2.6.1. Recoñece e distingue os  CMCCT
 f  B2.7. Análise sobre o uso da enerxía actividade sobre o ambiente e a súa efectos da contaminación radioactiva  CSC
 g nuclear. repercusión sobre o futuro da huma- sobre o ambiente e a vida en xeral.
 B2.8. Xestión dos residuos.
nidade.
 h
 m
 e  B2.8. Xestión dos residuos.  B2.7. Precisar e identificar as fases pro-  CAAB2.7.1. Determina os procesos  CMCCT
 f cedementais que interveñen no tra- de tratamento de residuos e valora  CSC
Páx. 25565
 h
tamento de residuos e investiga sobre a súa criticamente a súa recollida selectiva.
recollida selectiva.
DOG Núm. 120


clave
 m
 a  B2.8. Xestión dos residuos.  B2.8. Contrastar argumentos a favor  CAAB2.8.1. Argumenta os proles e os  CMCCT
 e da recollida selectiva de residuos e a contras da recollida, da reciclaxe e da  CSC
 h
súa repercusión a nivel familiar e so- reutilización de residuos.
ISSN1130-9229
cial.
 m
 e  B2.9. Normas básicas e experimen-  B2.9. Utilizar ensaios de laboratorio  CAAB2.9.1. Formula ensaios de labo-  CMCCT
 f tais sobre química ambiental. relacionados coa química ambiental, ratorio para coñecer aspectos relaciona-  CSIEE
e coñecer o que é unha medida de pH dos coa conservación ambiental.
e o seu manexo para controlar o am-

biente.
 b  B2.10. Xestión do planeta e desen-  B2.10. Analizar e contrastar opinións  CAAB2.10.1. Identifica e describe o  CMCCT
 e volvemento sustentable. sobre o concepto de desenvolvemen- concepto de desenvolvemento sus-  CSC
 f to sustentable e as súas repercusións tentable, e enumera posibles solu-  CAA
para o equilibrio ambiental. cións ao problema da degradación
 h
ambiental.
 m
 ñ
 a  B2.11. Importancia das campañas de  B2.11. Participar en campañas de  CAAB2.11.1. Aplica, xunto cos/coas  CSC
 b sensibilización sobre o ambiente. sensibilización, a nivel do centro do- compañeiros/as, medidas de control  CCL
 d
Aplicación no contorno máis próximo. cente, sobre a necesidade de contro- da utilización dos recursos, e implica  CD
lar a utilización dos recursos enerxéti- niso o propio centro docente.
 e  CAA
cos ou doutro tipo.
 g
 m
 ñ
 o
 a  B2.11. Importancia das campañas de  B2.12. Deseñar estratexias para dar a  CAAB2.12.1. Formula estratexias de  CSC
 b sensibilización sobre o ambiente. coñecer aos/ás compañeiros/as e ás sustentabilidade no contorno do cen-  CCL
Páx. 25566
 e Aplicación no contorno máis próximo. persoas próximas a necesidade de tro docente.  CD
manter o ambiente.
 g  CAA
DOG Núm. 120


clave
 h
 m
 ñ
 o
ISSN1130-9229
Bloque 3. Investigación, desenvolvemento e innovación (I+D+i)
 a  B3.1. Concepto de investigación,  B3.1. Analizar a incidencia da I+D+i  CAAB3.1.1. Relaciona os conceptos  CSIEE
 e desenvolvemento e innovación, e na mellora da produtividade e no aude investigación, desenvolvemento e  CSC
 f
etapas do ciclo I+D+i. mento da competitividade no marco innovación. Contrasta as tres etapas
globalizador actual. do ciclo I+D+i.

 g
 b  B3.2. Tipos de innovación. Importan-  B3.2. Investigar e argumentar acerca  CAAB3.2.1. Recoñece tipos de inno-  CSIEE
 e cia para a sociedade. dos tipos de innovación en produtos vación de produtos baseada na utili-  CSC
 g  B3.3. Papel das administracións e dos ou en procesos, e valorar criticamente zación de novos materiais, novas tec-
organismos estatais e autonómicos todas as achegas a eles por parte de noloxías, etc., que xorden para dar
 ñ
no fomento da I+D+i. organismos estatais ou autonómicos, resposta a novas necesidades da so-
e de organizacións de diversa índole. ciedade.
 CAAB3.2.2. Enumera os organismos  CSIEE

e as administracións que fomentan a  CSC
I+D+i a nivel estatal e autonómico.
 b  B3.2. Tipos de innovación. Importan-  B3.3. Compilar, analizar e discriminar  CAAB3.3.1. Precisa, analiza e argumenta  CSIEE
 e cia para a sociedade. información sobre tipos de innovación como a innovación é ou pode ser un  CSC
 f  B3.4. Principias liñas de I+D+i actuais en produtos e procesos, a partir de factor de recuperación económica dun  CCL
para o sector industrial. exemplos de empresas punteiras en país.
 g
innovación.
 ñ  CAAB3.3.2. Enumera algunhas liñas  CSIEE
de I+D+i actuais para as industrias
químicas, farmacéuticas, alimentarias
e enerxéticas.
Páx. 25567
 b  B3.5. Utilización de ferramentas das  B3.4. Utilizar axeitadamente as tecno-  CAAB3.4.1. Recoñece a importancia das  CAA
 e tecnoloxías da información e da co- loxías da información de da comuni- tecnoloxías da información e da co-  CSIEE
DOG Núm. 120


clave
 f municación no ciclo de investigación e cación na procura, na selección e no municación no ciclo de investigación e  CSC
 g desenvolvemento. proceso da información encamiñadas desenvolvemento.  CD
á investigación ou ao estudo que re-
lacione o coñecemento científico apli-
cado á actividade profesional.
ISSN1130-9229
 b  B4.1. Método científico. Elaboración  B4.1. Planear, aplicar e integrar as  CAAB4.1.1. Integra e aplica as des-  CAA
 c de hipóteses, e a súa comprobación e destrezas e as habilidades propias do trezas propias dos métodos da cien-  CMCCT
 e
argumentación a partir da experimen- traballo científico. cia.  CSIEE

 f
 g
 b  B4.1. Método científico. Elaboración  B4.2. Elaborar hipóteses e contrasta-  CAAB4.2.1. Utiliza argumentos que  CAA
 e de hipóteses, e a súa comprobación e las a través da experimentación ou a xustifiquen as hipóteses que propón.  CCL
 f
argumentación a partir da experimen- observación e a argumentación.  CMCCT
 g
 h
 b  B4.2. Artigo científico. Fontes de  B4.3. Discriminar e decidir sobre as  CAAB4.3.1. Utiliza fontes de informa-  CAA
 e divulgación científica. fontes de información e os métodos ción apoiándose nas tecnoloxías da  CCL
 f
empregados para a súa obtención. información e da comunicación, para  CMCCT
a elaboración e a presentación das
 h  CD
súas investigacións.
 o
 a  B4.3. Proxecto de investigación: or-  B4.4. Participar, valorar e respectar o  CAAB4.4.1. Participa, valora e res-  CAA
 b ganización. Participación e colabora- traballo individual e en grupo. pecta o traballo individual e en grupo.  CSC
 c
ción respectuosa no traballo individual  CSIEE
e en equipo. Presentación de conclu-
 d
sións.
Páx. 25568
 g
DOG Núm. 120


clave
 a  B4.3. Proxecto de investigación: or-  B4.5. Presentar e defender en público  CAAB4.5.1. Deseña pequenos traba-  CCL
 b ganización. Participación e colabora- o proxecto de investigación realizado. llos de investigación sobre un tema de  CSIEE
 d
ción respectuosa no traballo individual interese científico-tecnolóxico ou rela-  CD
e en equipo. Presentación de conclu- tivo a animais e/ou plantas, os ecosis-
 e
sións. temas do seu contorno ou a alimenta-  CMCCT
ISSN1130-9229
 g ción e a nutrición humanas, para a

 h súa presentación e defensa na aula.
 o
 CAAB4.5.2. Expresa con precisión e  CCL
coherencia as conclusións das súas
investigacións, tanto verbalmente co-

mo por escrito.
Páx. 25569
DOG Núm. 120

Cultura Audiovisual
Introdución
Esta materia pretende iniciar os/as estudantes na fabricación das súas propias imaxes e dos seus propios produtos
audiovisuais, de natureza tanto estática (como a fotografía) como dinámica (como o vídeo). Para isto cómpre que o
alumnado estea en situación de analizar, relacionar e comprender os elementos que forman parte da cultura au-
ISSN1130-9229
diovisual do noso tempo.

A cantidade de información que circula na actualidade, construída a partir de elementos técnicos audiovisuais (fo-
tografía, cine, vídeo, televisión e mesmo radio) é dunha importancia e dunha magnitude dunhas dimensións que
nunca se deron na historia da humanidade. A sociedade moderna ten como un dos seus sinais de identidade a

presenza de imaxes dixitais en practicamente calquera actividade que desenvolva.
Desde as orixes da humanidade, no paleolítico, a evolución social dos pobos tivo a súa plasmación gráfica, en re-
presentacións icónicas ao longo do tempo, na que se reflicte o ámbito en que viven, utilizando para iso variadas
ferramentas ao longo do tempo (nomeadamente o debuxo, a escultura e a pintura). A aparición da fotografía e o
cine no século XIX trouxo un novo xeito de reflectir a realidade, baseado na impresión da imaxe nunha película.
Unha das novidades do novo produto foi que a imaxe obtida gozou desde a súa orixe de percepción por parte da
sociedade de imaxe verosímil e sen manipular, é dicir, de reflexo certo do real que alí se reflectía. Xunto a isto, a
posibilidade de reprodución, practicamente ilimitada, destes elementos permitiu o acceso a esta información á ma-
ioría da sociedade, preferentemente occidental, abranguendo, probablemente por primeira vez na historia, todas as
capas sociais. Desde entón, a sociedade viviu unha nova relación de comunicación entre os seus elementos, ba-
seada dun modo crecente en medios audiovisuais. A historia do século XX non se pode concibir sen o uso da ima-
xe e o son como ferramentas de datación e avaliación dos feitos acontecidos; analizar calquera fito histórico e non
recorrer a algún tipo de imaxe fotográfica ou cinematográfica asociada é unha tarefa difícil de concibir na mentali-
dade actual.
O século XXI presenta na súa cabeceira unha nova revolución social nas comunicacións: a era dixital e internet.
Estes dous elementos están a supor un cambio tal nos comportamentos sociais que custa aventurar cara a onde
camiñan as novas xeracións nacidas dentro deste sistema de información e intercambio de datos. Por primeira vez
Páx. 25570
na historia practicamente todo o mundo, en todos os países, ten ferramentas de recepción e envío de información
no instante, información que se constrúe coas ferramentas que esta materia trata de analizar para facilitar a apren-
DOG Núm. 120

dizaxe.
Unha circunstancia recente xurdida das novas plataformas dixitais é a posibilidade de publicar na rede produtos
construídos con moi poucos medios técnicos e á marxe da industria dedicada á produción dixital. Estas producións
individuais poden ser vistas e/ou escoitadas por millóns de persoas. Por vez primeira na historia, os/as creativos/as
poden alcanzar o recoñecemento da súa obra sen pasar polo filtro da industria audiovisual. Este apoio inicial serve
como indicativo de calidade para unha posterior integración de novos/as creadores/as dentro da industria audiovi-
sual. Por outra banda, a facilidade de exposición do material ("subir á rede") non supón un aumento da calidade do
creado; moi ao contrario, a realidade indícanos que a posibilidade ilimitada de xerar fotos, vídeos, blogs e páxinas
ISSN1130-9229
web sen a axuda do criterio razoado da industria está a inundar o mercado audiovisual de produtos de calidade
moi deficiente. Resulta pertinente, xa que logo, que os alumnos e as alumnas entendan a importancia do proceso
creativo e a súa relación inescusable coa industria que se encarga de xestionalo.
Outra das novidades que presenta o mundo dixital actual, que o diferencia das súas orixes (sistemas analóxicos), é

a posibilidade de xeración de imaxes artificiais ou alteradas dun modo dificilmente distinguible da imaxe obtida por
pura impresión da realidade. Os modernos sistemas dixitais de edición permiten crear ou modificar a realidade da
imaxe cunha calidade dificilmente distinguible da simple plasmación da realidade nun fotograma de celuloide.
Por tanto, faise necesario e pertinente facilitarlle ao alumnado ferramentas técnicas e educativas que lle axuden a
xestionar a marea de datos, información, imaxes, sons e posibilidades creativas que diariamente recibe en case
todos os ámbitos nos que se desenvolve a súa vida. A intensidade e a efectividade que conseguen as creacións
plásticas realizadas en soporte dixital son, indubidablemente, dunha forza impresionante, posto que combinan sa-
bia ou atinadamente imaxes, música e mensaxes sonoras.
Trátase, daquela, de que o alumnado comprenda e analice a cultura audiovisual da sociedade na que vive e os
medios de produción utilizados para xerala; deste xeito, poderá ser quen de desenvolver un sentido crítico e per-
soal, para ordenar a información recibida e temperar a intensidade da potencia icónica que o mundo audiovisual
xera.
A adquisición de competencias para a análise dos elementos expresivos e técnicos, e a dotación de conciencia
crítica, debe servir para crear unha cidadanía máis responsable, crítica e participativa.
Esta materia ten un carácter propedéutico necesario e básico para o seu desenvolvemento en etapas posteriores,
xa sexa en estudos universitarios de comunicación audiovisual e publicidade, belas artes, etc., ou xa nos de forma-
ción profesional de imaxe e son e nas ensinanzas artísticas.
Páx. 25571
Neste sentido, o ensino desta materia estrutúrase en dous camiños paralelos e complementarios. O primeiro deles
DOG Núm. 120

é a análise dos produtos que se presentan por medios dixitais: aprender a ver, a escoitar, a discernir o que se di,
como se di e por que se lle presenta ao/á espectador/a dun xeito determinado. O segundo é a creación por parte
do alumnado de produtos audiovisuais; aprender o proceso creativo dos produtos audiovisuais é, probablemente,
unha das mellores ferramentas para o desenvolvemento persoal e humano, que lles podemos facilitar aos alumnos
e ás alumnas para a comprensión dos contidos que reciben por medios dixitais.
Estas dúas vías son, por tanto, imprescindibles e complementarias na formación; cada unha axuda a outra para
camiñar xuntas no obxectivo de formar o alumnado nunha materia tan apaixonante como é a creación audiovisual.
O alumnado necesitará saber ler os produtos audiovisuais para comprender a súa mensaxe e, de xeito comple-
ISSN1130-9229
mentario, empezar a xerar produtos dixitais, co fin de se comunicar e coñecer mellor a realidade da cultura audio-
visual.
Cultura Audiovisual desenvólvese durante dous cursos académicos, co criterio organizador de afianzar no primeiro
curso de bacharelato as habilidades e os coñecementos necesarios para o seu desenvolvemento, e a súa aplica-

ción técnica no segundo curso. No primeiro curso o alumnado analizará a evolución dos medios e das linguaxes
audiovisuais, e as funcións e as características da imaxe fixa e en movemento, co fin de crear narracións audiovi-
suais sinxelas. No segundo curso analizará a importancia da función expresiva da imaxe, o son e a música no pro-
ceso de creación de audiovisuais e, así mesmo, comprenderá a organización da produción de audiovisuais e as
características dos novos medios e das mensaxes publicitarias, co fin de valorar e realizar produtos audiovisuais
sinxelos.
1º de bacharelato
Cultura Audiovisual I. 1º de bacharelato
Bloque 1. Imaxe e significado
 b  B1.1. Imaxe representada: fun-  B1.1. Explicar as funcións da ima-  CA1B1.1.1. Analiza imaxes da  CCL
 d cións e forma. xe representada: simbólica, relixio- historia da arte e explica as fun-
 g
sa, lúdica, decorativa, xerárquica, cións ás que estaban destinadas.
educativa, etc.
 h
Páx. 25572
 n
DOG Núm. 120

 b  B1.2. Evolución da construción de  B1.2. Recoñecer e diferenciar as  CA1B1.2.1. Compara imaxes da  CCEC
 d imaxes fixas ao longo da historia principais formas de representa- historia da arte (por exemplo: hie-
 g da arte ción icónica: simbolismo, realismo, ratismo exipcio, helenismo grego,
expresionismo, naturalismo, idea- simbolismo románico, dramatismo
 h
lismo e abstracción. barroco, realismo decimonónico,
 n etc.) e establece as súas diferen-
ISSN1130-9229
zas formais.
 b  B1.3. Medios audiovisuais: carac-  B1.3. Analizar as características  CA1B1.3.1. Analiza as similitudes  CCEC
 d terísticas principais. principais da fotografía, o son, o nos tratamentos formais entre a
 g
cine, a televisión e os produtos di- arte tradicional e a fotografía.
xitais en internet.

 h
 CA1B1.3.2. Compara o tratamento  CCEC

 n formal da pintura e a fotografía do
século XIX: retrato, paisaxe, even-
tos históricos, etc.
 b  B1.4. Evolución dos medios e das  B1.4. Valorar a importancia da  CA1B1.4.1. Explica as principais  CCL
 d linguaxes audiovisuais. Linguaxe evolución dos medios e das lin- características dos sistemas au-
 g
dos novos medios. Comparativa guaxes audiovisuais nos medios diovisuais, as súas relacións e as
histórica dos fitos da fotografía, o de comunicación nas sociedades súas diferenzas.
 h
cine, a televisión, a radio, o multi- actuais, e a interrelación creativa
 i media e os novos medios. O mun- que brindan as tecnoloxías da in-  CA1B1.4.2. Establece as diferen-  CCEC
 n do audiovisual como representa- formación e da comunicación. zas entre imaxe e realidade, e as

ción do mundo real. Funcións da súas diversas formas de represen-
imaxe. tación.
 B1.5. Transcendencia da valora-
ción expresiva e estética das ima-  CA1B1.4.3. Analiza os avances  CMCCT
xes e da observación critica das que se produciron ao longo da his-
mensaxes. toria no campo das tecnoloxías da
información e da comunicación, e
na evolución estética das mensa-
xes audiovisuais.
 CA1B1.4.4. Valora os contidos  CD
Páx. 25573
multimedia e dos novos medios na
representación da realidade.
DOG Núm. 120

Bloque 2. A imaxe fixa e a súa capacidade expresiva
 b  B2.1. Características propias da  B2.1. Recoñecer as propiedades  CA1B2.1.1. Establece as diferen-  CD

 d imaxe fotográfica, en relación a ou- diferenciadoras da imaxe fotográfi- zas entre imaxe pousada, instan-
 g
tras imaxes fixas. ca. tánea, e captura do movemento.
ISSN1130-9229
 n
 b  B2.2. Encadramento na imaxe fixa.  B2.2. Analizar as composicións  CA1B2.2.1. Realiza fotografías de  CD
 d fotográficas, valorando a disposi- primeiro plano, plano detalle, pa-
 g
ción dos elementos dentro do es- norámicas, picados e contrapica-
pazo físico da imaxe. dos, analiza os resultados obtidos
 m

e valora a súa correspondencia
 n gráfica con traballos similares de

artistas coñecidos/as.
 b  B2.3. Fotografía en branco e ne-  B2.3. Analizar a capacidade ex-  CA1B2.3.1. Analiza a obra gráfica  CCEC
 d gro: características principais. presiva da imaxe en branco e ne- de fotógrafos/as que traballen en
 g gro, e a súa utilización como alter- branco e negro, como Martín
nativa á fotografía en cor. Chambi, Irvin Penn, Cecil Beaton,
 h
Ansel Adams, etc.
 i
 m  CA1B2.3.2. Realiza dous trata-  CD
 n mentos de elaboración dixital a
unha mesma composición, en

branco e negro e en cor, e analiza
o resultado estético e semántico
diferente.
 b  B2.4. Fotografía en cor: caracterís-  B2.4. Analizar a composición da  CA1B2.4.1. Analiza o sistema  CMCCT
 d ticas principais. cor a través do sistema RGB. RGB de construción da cor.
 g
 CA1B2.4.2. Compara a obra  CCEC
 h
dos/das principais fotógrafos/as e
 i artistas no tratamento da cor, co-
 n mo Ernst Haas, Andy Warhol, Ho-
Páx. 25574
ward Schatz, Ouka Lele, etc.
DOG Núm. 120

 b  B2.4. Fotografía en cor: caracterís-  B2.5. Analizar o uso da cor na  CA1B2.5.1. Realiza composicións  CD
 d ticas principais. imaxe fixa: saturación, matiz, in- en cor e altera o cromatismo me-
 g vestimento, etc. diante tratamento dixital, e logo
analiza os resultados obtidos.
 i
 m
ISSN1130-9229
 n
 b  B2.5. A fotografía como instrumen-  B2.6. Identificar os patróns icóni-  CA1B2.6.1. Analiza a obra e a  CSC
 d to de denuncia social e o seu uso cos da fotografía como instrumen- transcendencia social dos traballos
 g
como imaxe do poder político. to de difusión da inxustiza social. de Dorothea Lange, Sabastião
Salgado, Kevin Carter, Manuel Pé-

 h
rez Barriopedro, Cristina García
 n Rodero, Gervasio Sánchez, etc.
 b  B2.5. A fotografía como instrumen-  B2.7. Analizar as formas de expre-  CA1B2.7.1. Realiza unha compo-  CSC
 d to de denuncia social e o seu uso sar o poder político a través dos sición en que se analicen as for-
 g
como imaxe do poder político. tempos, e a imaxe oficial a través mas de expresar o poder político a
de escultura ou a pintura, e valorar través dos tempos (faraóns, empe-
 h
as similitudes entre a imaxe clási- radores, reis, presidentes, etc.), e
 m ca e a fotográfica. analiza as similitudes entre a ima-
 n xe clásica e a fotográfica.
 b  B2.6. Fotografía de moda. Condi-  B2.8. Expor e comentar as claves  CA1B2.8.1. Explica as claves  CCL
 d cionantes plásticos e económicos. plásticas da obra de fotógrafos/as plásticas e compositivas da obra
 g Obra gráfica de Mario Testino, da moda. fotográfica e/ou videográfica de
Jaume de Laiguana e Eugenio Re- Mario Testino, Jaume de Laiguana
 h
cuenco. e Eugenio Recuenco, etc.
 n
 b  B2.7. Realidade paradoxal. Obra  B2.9. Reflexionar acerca da rela-  CA1B2.9.1. Comenta a creación  CAA
 d gráfica de Chema Madoz. ción entre a imaxe e a realidade plástica de Chema Madoz, anali-
 g
xurdida na obra gráfica de Chema zando o xogo entre a realidade e a
Madoz. percepción paradoxal desta na súa
 h
obra.
 n
Páx. 25575
 b  B2.8. Elementos expresivos e usos  B2.10. Analizar as funcións da  CA1B2.10.1. Analiza os elementos  CCEC
DOG Núm. 120

 d da imaxe fixa. Códigos que confi- imaxe fixa empregadas para satis- espaciais, as características bási-
 g guran as linguaxes. facer as necesidades expresivas cas, o significado e o sentido em-
 h  B2.9. Función ilustradora da imaxe da sociedade actual, e aplicalas na pregados na lectura de imaxes fi-
(imaxe e texto). elaboración de imaxes dixitais. xas.
 i
 n
 B2.10. Composición de imaxes
 CA1B2.10.2. Analiza as funcións  CCEC
fixas. Ritmo visual.
ISSN1130-9229
do ritmo na composición de ima-

 B2.11. Narración mediante imaxes xes fixas.
fixas (carteis, historieta gráfica e
presentacións). Guión da historie-  CA1B2.10.3. Valora os usos da  CSC
ta. Elaboración de historias gráfi- imaxe fotográfica nos medios de
cas mediante imaxes de uso públi- comunicación e nos novos medios.

co. A fotografía na publicidade.
 B2.12. Técnicas dixitais no dese-  CA1B2.10.4. Recoñece e valora  CSC

ño, na manipulación e creación de que se respecte a autoría na ela-
imaxes. boración e na distribución de foto-
 B2.13. Tratamento de imaxes grafías por internet.
dixitais.
 CA1B2.10.5. Analiza os sistemas  CD
actuais dixitais de captación e tra-
tamento fotográfico.
Bloque 3. A imaxe en movemento e a súa capacidade expresiva

 b  B3.1. Fundamentos perceptivos da  B3.1. Analizar a técnica de exposi-  CA1B3.1.1. Diferencia as princi-  CMCCT
 d imaxe en movemento. Ilusión de ción de imaxes fixas para simular pais características técnicas dos
 g
movemento. movemento, desde o principio do sistemas cine PAL e NTSC na re-
cine, pasando pola televisión, ata a produción de imaxes.
 i
imaxe dixital actual.
 n
 b  B3.2. Composición expresiva do  B3.2. Analizar as funcións e as  CA1B3.2.1. Analiza os elementos  CCEC
 d cadro de imaxe no cine e en tele- características comunicativas da espaciais e temporais, as caracte-
 g
visión. Función da iluminación. imaxe en movemento empregadas rísticas básicas, o significado e o
para satisfacer as necesidades sentido na lectura de imaxes en
 h
expresivas da sociedade actual, e movemento.
Páx. 25576
DOG Núm. 120

 n aplicalas na elaboración de produ-  CA1B3.2.2. Identifica e analiza os  CSIEE

cións dixitais sinxelas. elementos expresivos e estéticos
utilizados nas producións audiovi-
suais (película cinematográfica,
programa de televisión, etc.).
ISSN1130-9229
 b  B3.3. Características técnicas da  B3.3. Diferenciar a calidade da  CA1B3.3.1. Valora a función da  CCEC
 d imaxe cinematográfica e videográ- imaxe obtida por diferentes medios iluminación como compoñente ex-
 g
fica, da imaxe televisiva e dos au- dixitais no relativo a resolución, bri- presivo na construción do plano de
diovisuais. 3D. llo, luminosidade, etc. imaxe.
 i
 n  CA1B3.3.2. Identifica os sistemas  CD

técnicos de captación e edición di-
xital en producións audiovisuais.
 CA1B3.3.3. Analiza as caracterís-  CSIEE

ticas dos sistemas de captación e
proxección de imaxes en 3D
 b  B3.4. Sistemas de captación de  B3.4. Analizar as características  CA1B3.4.1. Analiza pezas video-  CMCCT
 d imaxes en movemento. Sistemas técnicas necesarias para a crea- gráficas ou cinematográficas en
 g
tradicionais analóxicos e modernos ción de efectos: cámara rápida, que se apliquen efectos de move-
sistemas dixitais. lenta e bullet time. mento (intencionados ou técnicos).
 h
 i
 n
 b  B3.5. Características expresivas  B3.5. Valorar os resultados expre-  CA1B3.5.1. Realiza modificacións  CD
 d da velocidade de reprodución de sivos obtidos ao alterar a velocida- en pezas videográficas alterando a
 g imaxes: cine mudo; cámara lenta; de de reprodución das imaxes en velocidade de reprodución e os pa-
bullet time. movemento. rámetros relacionados co tamaño
 h
de imaxe, e analiza o resultado ob-
 i tido.
 n
Páx. 25577
Bloque 4. Narrativa audiovisual
DOG Núm. 120

 b  B4.1. Narración da imaxe en mo-  B4.1. Relacionar a construción do  CA1B4.1.1. Relaciona os elemen-  CAA
 d vemento. Plano e secuencia. plano de imaxe e a súa capacida- tos formais do plano e a súa con-
 g de narrativa. secuencia narrativa.
 n
ISSN1130-9229
 b  B4.2. Planos de imaxe. Movemen-  B4.2. Diferenciar os principais  CA1B4.2.1. Analiza nunha obra  CAA
 d tos de cámara. tipos de plano de imaxe. cinematográfica a construción na-
 g  B4.3. Diálogo no cine: plano e rrativa dos planos e a secuencia.
 h contraplano.
 CA1B4.2.2. Comenta a constru-  CMCCT
 B4.4. Plano secuencia.
 n ción do plano-contraplano nun diá-

logo, a partir dunha obra cinema-
tográfica.
 CA1B4.2.3. Explica a complexida-  CD

de técnica da construción dun pla-
no secuencia, utilizando, entre ou-
tras pezas posibles, "A soga" de
Alfred Hitchcock; "Sede de mal" de
Orson Welles e "Son Cuba" de
Mikhail Kalatofov.
 b  B4.5. Relacións espazo-temporais  B4.3. Analizar a importancia narra-  CA1B4.3.1. Comenta a transcen-  CSIEE
 d na narración audiovisual. Flash- tiva do flashback na construción dencia narrativa do flashback en

 g forward e flashback. narrativa cinematográfica. obras cinematográficas de rele-
vancia.
 h
 n  CA1B4.3.2. Analiza o significado  CAA
narrativo do flashback en series
para televisión.
 b  B4.6. Literatura e guión cinemato-  B4.4. Identificar en obras cinema-  CA1B4.4.1. Analiza a estrutura  CCL
 d gráfico. Sinopse. Escaleta. Guión tográficas de relevancia a súa es- narrativa de obras significativas da
 g
literario. Secuencia. Guión técnico. trutura narrativa. historia do cine.
Storyboard.
Páx. 25578
 h
 n
DOG Núm. 120

 b  B4.7. Montaxe audiovisual.  B4.5. Recoñecer as diferenzas  CA1B4.5.1. Identifica e analiza os  CAA
 d entre a realidade e a representa- elementos técnicos, expresivos e
 g ción que ofrecen as imaxes en estéticos utilizados nas producións
movemento, analizando os aspec- audiovisuais, e aplicalos na valo-
 h
tos narrativos dos produtos audio- ración de diversos produtos (pelí-
 n visuais e aplicando criterios expre- cula cinematográfica, programa de
ISSN1130-9229
sivos. televisión, etc.).
 CA1B4.5.2. Especifica a tipoloxía  CSC

de xénero, a intencionalidade co-
municativa e os códigos expresi-
vos empregados na realización de

películas e programas de televi-
sión, a partir da súa visión e da

súa análise.
 b  B4.8. Xéneros cinematográficos.  B4.6. Identificar e analizar os ele-  CA1B4.6.1. Analiza producións  CCEC
 d Xéneros televisivos. Cine de fic- mentos técnicos, expresivos e es- multimedia interactivas e de novos
 g ción e documental. Cine de anima- téticos utilizados nas producións medios, identificando as caracte-
ción. audiovisuais. rísticas dos produtos e as súas
 h
posibilidades.
 n
 b  B4.9. Narrativa dos produtos inte-  B4.7. Identificar as posibilidades  CA1B.4.7.1. Identifica e explica as  CCEC
 d ractivos. das tecnoloxías da información e posibilidades das tecnoloxías da
 g
da comunicación, con especial información e da comunicación,
atención aos medios de comunica- con especial atención aos medios
 h
ción de libre acceso, como internet de comunicación de libre acceso,
 n como internet.
2º de bacharelato
Cultura Audiovisual II. 2º de bacharelato
Páx. 25579
DOG Núm. 120

Bloque 1. Integración de son e imaxe na creación de audiovisuais e novos medios
 d  B1.1. Función expresiva do son:  B1.1. Analizar as características  CA2B1.1.1. Explica as caracterís-  CMCCT
 g características técnicas. técnicas do son, como a lonxitude ticas físicas do son, e o proceso
 i e a frecuencia de onda, e o timbre. de creación e difusión.
ISSN1130-9229
 d  B1.2. Gravación do son: tipos  B1.2. Diferenciar os sistemas de  CA2B1.2.1. Realiza gravacións de  CD
 g esenciais de microfonía. captación microfónica a partir das son con aparellos sinxelos e valo-  CAA
 i
necesidades de obtención do son ra os resultados obtidos.
 m

 b  B1.3. A gravación e difusión mu-  B1.3. Diferenciar as características  CA2B1.3.1. Realiza edición dixital,  CD
 d sical. Sistemas monofónicos, es- técnicas principais de gravación e convertendo pezas musicais dun
 g
tereofónicos, dolby surround, 5.1, difusión de sons a través de dife- sistema de son a outro (mono-
mp3 e outros posibles. rentes sistemas (monofónicos, es- estéreo, PCM wav, aiff-mp3) e
 i
tereofónicos, dolby surround, 5.1, avalía os resultados (tamaño, ca-
 m mp3, etc.). lidade, destino final, etc.).
 b  B1.4. A relación perceptiva entre  B1.4. Explicar a relación entre a  CA2B1.4.1. Constrúe pezas au-  CD
 d imaxe e son: diálogos, voz en off, imaxe e o son. diovisuais combinando imaxe e
 g efectos especiais e música. son, que integren voz en off, pe-
zas musicais e efectos na narra-
 i
ción visual.
 m
 n
 b  B1.5. Adecuación da música e  B1.5. Analizar o resultado percep-  CA2B1.5.1. Analiza o valor fun-  CSIEE
 d dos sons ás intencións expresivas tivo obtido ao modificar os elemen- cional, expresivo e comunicativo
 g
e comunicativas. Integración do tos sonoros nunha produción au- dos recursos sonoros (voz, efec-
son nas producións audiovisuais. diovisual. tos e música) empregados nunha
 h
produción radiofónica ou na ban-
 n da sonora dunha produción au-
diovisual.
Páx. 25580
 CA2B1.5.2. Observa produtos  CD
audiovisuais e valora as funcións
DOG Núm. 120

comunicativas e estéticas da inte-

gración de imaxe e son.
 b  B1.6. Elementos expresivos do  B1.6. Analizar a calidade da com-  CA2B1.6.1. Relaciona a banda  CAA
 d son en relación coa imaxe. Fun- posición musical nas bandas sono- sonora de películas emblemáticas
 g
cións da banda sonora. ras para o cine e a súa importancia e a súa importancia na calidade
ISSN1130-9229
 B1.7. A banda sonora na historia no conxunto total da película. do conxunto total da obra fílmica
 h
do cine. Grandes creadores. realizada.
 n
 b  B1.8. A banda sonora no cine  B1.7. Explicar a evolución do cine  CA2B1.7.1. Analiza a composi-  CCEC
 d español. Principais compositores: español a través das bandas sono- ción musical de bandas sonoras

 g Augusto Algueró, Roque Baños, ras de películas emblemáticas e en España, e valora a calidade da
Bernardo Bonezzi, Carmelo Ber- compositores salientables. construción musical realizada.

 h
naola, Antón García Abril, Alberto
 n Iglesias, José Nieto, Alfonso San-
tisteban, Adolfo Waitzman, etc.
 b  B1.9. Os fitos históricos do proce-  B1.8. Valorar a importancia da  CA2B1.8.1. Recoñece as diferen-  CMCCT
 d so de transformación nas lingua- función expresiva da imaxe, o son zas entre a realidade e a repre-
 g
xes e nos medios técnicos no pa- e a música no proceso de creación sentación que nos ofrecen os me-
so do cine mudo ao cine sonoro. de audiovisuais e de novos medios sonoros.
 h
dios, analizando as funcións co-
 i municativas e estéticas dos produ-  CA2B1.8.2. Identifica as funcións  CSIEE
 n tos audiovisuais. e as necesidades dos sistemas

técnicos empregados na integra-
ción de imaxe e son nun audiovi-
sual ou en novos medios.
 b  B1.10. O Slapstick na obra de  B1.9. Analizar a técnica narrativa  CA2B1.9.1. Explica as caracterís-  CD
 d Max Sennet, Max Linder e Charlie do cine mudo e as súas caracterís- ticas principais da narrativa visual
 g
Chaplin. ticas técnicas. do cine mudo, facendo referencia
a escenas emblemáticas da histo-
 h
ria deste cine.
 n
Páx. 25581
 b  B1.11. A comedia visual en Buster  B1.10. Comentar as diferenzas  CA2B1.10.1. Comenta as diferen-  CCL
 d Keaton e Harold Lloyd. entre os gags visuais e sonoros no zas narrativas entre a comedia de
DOG Núm. 120

 g cine. chiste visual e sonoro

 h
 n
 b  B1.12. Comedia dialogada. A obra  B1.11. Expor a complexidade  CA2B1.11.1. Analiza a composi-  CMCCT
 d cinematográfica de Woody Allen. técnica da comedia coral. ción visual nas comedias corais e
ISSN1130-9229
 g  B1.13. Comedia coral. A obra explica a complexidade técnica da

cinematográfica de Luis García súa resolución narrativa.
 h
Berlanga.
 n
Bloque 2. Características da produción audiovisual e multimedia en diferentes medios

 b  B2.1. A industria cinematográfica,  B2.1. Comentar o resultado artísti-  CA2B2.1.1. Analiza a visión do  CCEC
 d videográfica e televisiva segundo co e técnico que utilizan os crea- mundo do cine en películas repre-
 g
a evolución histórica das activida- dores na industria do cine e o tea- sentativas.
des de produción audiovisual. tro acerca do mundo do espectá-
 h
 B2.2. Organigramas e funcións culo.
 n
profesionais na produción de pro-
dutos audiovisuais.
 b  B2.3. Proceso de produción au-  B2.2. Analizar as características  CA2B2.2.1. Relaciona a evolución  CSC
 d diovisual e multimedia. técnicas e expresivas de diferentes histórica da produción audiovisual
 g  B2.4. Creación de imaxes en medios de comunicación, así como e da radiodifusión coas necesida-
movemento e efectos dixitais. as súas posibilidades informativas des e as características dos pro-
 h
e comunicativas, e identificar os dutos demandados pola socieda-
 n tipos de destinatarios das mensa- de.
xes.
 CA2B2.2.2. Recoñece as funcións  CD
dos equipos técnicos humanos
que interveñen nas producións
audiovisuais e nos multimedia.
 CA2B2.2.3. Compara as caracte-  CAA

rísticas fundamentais das persoas
Páx. 25582
destinatarias da programación de
emisións de radio e televisión.
DOG Núm. 120

 b  B2.5. Edición e posprodución de  B2.3. Analizar os procesos técni-  CA2B.2.3.1. Describe a pospro-  CD
 d documentos multimedia. cos que se realizan na posprodu- dución, a finalidade e as técnicas
 g
ción de pezas audiovisuais. aplicadas á creación audiovisual.
 h
 n
ISSN1130-9229
 b  B2.6. Efectos na historia do cine e  B2.4. Valorar a complexidade  CA2.B2.4.1. Analiza a evolución  CCEC
 c a televisión: noite americana, do- técnica e os resultados prácticos dos efectos no cine.
 d
bre exposición, croma e edición obtidos na fabricación de efectos
dixital. para cine e televisión.  CA2B2.4.2. Valora a necesidade  CSC
 g
 B2.7. Condicionantes do deseño da audiodescrición e da subtitula-

 h ción de produtos audiovisuais e
universal.
 n multimedia.
Bloque 3. Os medios de comunicación audiovisual
 b  B3.1. Linguaxe da televisión.  B3.1. Valorar o uso e o acceso aos  CA2B3.1.1. Analiza producións  CCL
 d Características técnicas e expre- novos medios en relación coas ne- radiofónicas e televisivas identifi-
 g sivas. Xéneros e formatos de pro- cesidades comunicativas actuais e cando as características dos xé-
gramas de televisión. A televisión as necesidades dos servizos pú- neros e distinguindo os estereoti-
 h
do futuro. Televisión interactiva. blicos de comunicación audiovisual pos máis comúns presentes nos
 n tradicional. produtos audiovisuais.
 B3.2. Fitos da televisión na lin-
guaxe audiovisual.
 b  B3.3. A televisión en España.  B3.2. Analizar a importancia crea-  CA2B.3.2.1. Analiza pezas em-  CCEC
 d Tipoloxías de programas para te- tiva, técnica e histórica dos/das blemáticas dos/das principais rea-
 g
levisión e a súa realización: infor- principais realizadores/as da tele- lizadores/as de televisión en Es-
mativos, entretemento, drama, visión en España. paña e comenta a calidade do
 h
comedia, terror, musicais, concur- produto realizado.
 n sos, etc.
 B3.4. Grandes realizadores/as.
 b  B3.5. Radio: características técni-  B3.3. Explicar as características  CA2B3.3.1. Comenta as principais  CAA
 d cas e expresivas. Xéneros e for- principais da retransmisión radio- características da retransmisión
Páx. 25583
 g
matos de programas de radio (in- fónica. radiofónica e a evolución desde o
formativo, revista, retransmisión seu inicio ata os sistemas dixitais
DOG Núm. 120

 h deportiva, etc.): características. actuais.

 n
 b  B3.6. Radio interactiva.  B3.4. Comentar as diferenzas de  CA2B3.4.1. Identifica as caracte-  CCEC
 d formulación narrativa dos xéneros rísticas principais dos xéneros ra-
 g
radiofónicos, e establecer as súas diofónicos.
ISSN1130-9229
características principais.
 h
 CA2B3.4.2. Analiza a estrutura  CCEC
 n dos principais xéneros radiofóni-
cos e establece as súas diferen-
zas principais: presentación, ritmo
narrativo, locución, recursos mu-

sicais e sonoros, etc.
 b  B3.7. Estudo de audiencias e  B3.5. Analizar e valorar a impor-  CA2B3.5.1. Valora a participación  CMCCT
 d programación. Características da tancia económica dos índices de dos estudos de audiencias na
 g obtención dos datos de audiencia. audiencia nos ingresos publicita- programación dos programas de
Sistemas de elaboración estatísti- rios das empresas de comunica- radio e televisión.
 h
ca de resultados e transcendencia ción.
na produción audiovisual.
 b  B3.8. A radio e a televisión como  B3.6. Identificar e discernir as  CA2B3.6.1. Comenta a importan-  CCL
 d servizo público. comunicacións que emiten os me- cia dos programas informativos de
 g  B3.9. Medios de comunicación dios de difusión, diferenciando in- radio e televisión, e a súa trans-
audiovisual de libre acceso. Inter- formación de propaganda comer- cendencia social.
 h
net e a socialización da informa- cial.
 n  CA2B3.6.2. Compara a mesma  CSIEE
ción, a comunicación e a crea-
ción. noticia relatada segundo diferen-
 B3.10. Uso responsable da rede.
tes medios de comunicación e es-
tablece conclusións.
 B3.11. Liberdade de expresión e
dereitos individuais do/da espec-  CA2B3.6.3. Valora a influencia  CSC
tador/a. dos medios de comunicación a
través da rede
Páx. 25584
Bloque 4. A publicidade
DOG Núm. 120

 b  B4.1. Análise da imaxe publicita-  B4.1. Valorar a dimensión social e  CA2B4.1.1. Recoñece as funcións  CCL
 d ria. de creación de necesidades das da publicidade, diferenciando os
 g  B4.2. Publicidade: información, mensaxes publicitarias, analizando elementos informativos dos rela-
propaganda e sedución. as funcións comunicativas e esté- cionados coa emotividade, a se-
 h
 B4.3. Funcións comunicativas e
ticas da mensaxe publicitaria. dución e a fascinación.
 n
estéticas.
ISSN1130-9229
 CA2B4.1.2. Analiza imaxes publi-  CSIEE

citarias relacionando a súa com-
posición e a súa estrutura coa
consecución dos seus obxectivos.
 CA2B4.1.3. Xustifica a composi-  CCL

ción comunicativa e a estrutura de
anuncios e mensaxes publicitarias

en relación da consecución dos
seus obxectivos.
 b  B4.4. Novas formas de publicida-  B4.2. Analizar os sistemas de  CA2B4.2.1. Analiza recursos  CSC
 d de: localización do produto, e pu- inserción de publicidade nos pro- utilizados para inserir publicidade
 g
blicidade encuberta e subliminar gramas de radio e televisión. nos programas (anuncio, patroci-
(definicións correctas de ambas nio, publicidade encuberta, etc.).
 h
as situacións).
 CA2B4.2.2. Difire as vantaxes e  CSIEE
os inconvenientes de cada recur-

so.
 b  B4.2. Publicidade: información,  B4.3. Expor as consecuencias  CA2B4.3.1. Recoñece e explica  CCEC
 d propaganda e sedución. Estereo- sociais do papel dos actores e das razoadamente a presenza da pu-
 g
tipos de xénero. Factores de iden- actrices cinematográficos/as como blicidade e do patrocinio na imaxe
tificación da publicidade sexista. xeradores/as de tendencias e a social dos actores e as actrices, e
 h
súa relación cos patrocinadores a súa transcendencia social.
 n comerciais.
 b  B4.5. Publicidade no deporte:  B4.4. Comentar a relación entre os  CA2B4.4.1. Analiza a relación  CAA
 d claves sociais e económicas. triunfos deportivos e a súa asocia- entre o deporte e o patrocinio co-
Páx. 25585
 g  B4.6. Publicidade de dimensión ción a produtos comerciais. mercial ou a publicidade
 h
social. Campañas humanitarias.
DOG Núm. 120

Bloque 5. Análise de imaxes e mensaxes multimedia
 b  B5.1. Lectura denotativa e conno-  B5.1. Desenvolver actitudes selec-  CA2B5.1.1. Analiza producións  CCEC
 d tativa de imaxes. Análise de ima- tivas, críticas e creativas fronte ás multimedia e de novos medios, e
 g xes fixas e en movemento. mensaxes que recibimos a través xustifica as solucións comunicati-
 B5.2. Análise de produtos multi- das canles de difusión, aplicando vas empregadas
ISSN1130-9229
 h
media. solucións expresivas para elaborar
 n pequenas producións audiovisuais.
 b  B5.3. Valores formais, estéticos,  B5.2. Seleccionar e discernir re-  CA2B5.2.1. Compara os contidos  CSC
 d expresivos e de significado das cursos audiovisuais adaptados a comunicativos audiovisuais que

 g imaxes. unha necesidade concreta. se achan en internet e valora a

 B5.4. Incidencia das mensaxes adecuación dos emisores e as
 h
segundo o emisor e o medio utili- súas repercusións.
 m
zado.
 n  CA2B5.2.2. Recoñece expresiva-  CCL
mente e narrativamente un filme,
e valora as súas solucións técni-
cas na creación da mensaxe.
 CA2B5.2.3. Analiza expresiva-  CAA

mente e narrativamente un pro-
grama de televisión, e valora as

súas solucións comunicativas e o
público ao que vai dirixido.
 CA2B5.2.4. Elabora unha peque-  CD

na produción audiovisual, apli-
cando solucións expresivas se-
gundo o xénero e o formato se-
leccionado.
Páx. 25586
DOG Núm. 120

Debuxo Técnico
Introdución
Entre as finalidades de Debuxo Técnico figura de xeito específico dotar o alumnado das competencias necesarias
para se poder comunicar graficamente con obxectividade nun mundo cada vez máis complexo, que require do de-
seño e da fabricación de produtos que resolvan as necesidades presentes e futuras. Esta función comunicativa,
ISSN1130-9229
grazas ao acordo dunha serie de convencións a escala nacional, comunitaria e internacional, permítenos transmitir,
interpretar e comprender ideas ou proxectos de maneira fiable, obxectiva e inequívoca.
O debuxo técnico, xa que logo, emprégase como medio de comunicación en calquera proceso de investigación ou
proxecto que se valla dos aspectos visuais das ideas e das formas para visualizar o que se estea a deseñar e, de

ser o caso, definir dun xeito claro e exacto o que se desexa producir; é dicir, como linguaxe universal nos seus
dous niveis de comunicación: comprender ou interpretar a información codificada, e expresarse ou elaborar infor-
mación comprensible polas persoas destinatarias.
O alumnado, ao adquirir competencias específicas na interpretación de documentación gráfica elaborada de acor-
do coa norma nos sistemas de representación convencionais, pode coñecer mellor o mundo. Isto require, ademais
do coñecemento das principais normas de debuxo, un desenvolvemento avanzado da súa visión espacial, entendi-
da como a capacidade de abstracción para, por exemplo, visualizar ou imaxinar obxectos tridimensionais represen-
tados mediante imaxes planas.
Ademais de comprender a complexa información gráfica que nos rodea, cómpre que o estudante aborde a repre-
sentación de espazos ou obxectos de calquera tipo e elabore documentos técnicos normalizados que plasmen as
súas ideas e os seus proxectos, relacionados tanto co deseño gráfico como coa ideación de espazos arquitectóni-
cos ou coa fabricación artesanal ou industrial de pezas e conxuntos.
Durante o primeiro curso trabállase coas competencias relacionadas co debuxo técnico como linguaxe de comuni-
cación e instrumento básico para a comprensión, análise e representación da realidade. Para isto, introdúcense
gradualmente e de xeito interrelacionado tres grandes bloques: "Xeometría e debuxo técnico", "Sistemas de repre-
sentación" e "Normalización". Trátase de que o/a estudante teña unha visión global dos fundamentos do debuxo
técnico que lle permita no seguinte curso afondar algúns aspectos desta materia.
Páx. 25587
Ao longo do segundo curso introdúcese un bloque novo ("Documentación gráfica de proxectos"), en lugar de “Nor-
malización”, para a integración das destrezas adquiridas na etapa.
DOG Núm. 120

Xa que logo, os elementos do currículo básico da materia agrupáronse en tres bloques interrelacionados: "Xeome-
tría e debuxo técnico", "Sistemas de representación" e "Normalización” ou “Documentación gráfica de proxectos".
No primeiro bloque, desenvolvéronse durante os dous cursos que compoñen esta etapa os elementos necesarios
para resolver problemas de configuración de formas, ao tempo que se analiza a súa presenza na natureza e na
arte ao longo da historia, e as súas aplicacións ao mundo científico e técnico.
De maneira análoga, o bloque dedicado aos sistemas de representación desenvolve os fundamentos, as caracte-
rísticas e as aplicacións das axonometrías, das perspectivas cónicas e dos sistemas diédrico e de planos cotados.
Este bloque débese abordar de xeito integrado para permitir descubrir as relacións entre sistemas e as vantaxes e
ISSN1130-9229
os inconvenientes de cada un. Ademais, é conveniente potenciar a utilización do debuxo a man alzada como fe-
rramenta de comunicación de ideas e análise de problemas de representación.
O terceiro bloque (sobre a normalización) pretende dotar o/a estudante dos procedementos para simplificar, unifi-
car e obxectivar as representacións gráficas. Este bloque está nomeadamente relacionado co proceso de elabora-

ción de proxectos, obxecto do derradeiro bloque, polo que, aínda que a secuencia establecida sitúa este bloque de
maneira específica no primeiro curso, a súa condición de linguaxe universal fai que a súa utilización sexa unha
constante ao longo da etapa. O proxecto ten como obxectivo principal que o/a estudante mobilice e interrelacione
os elementos adquiridos ao longo de toda a etapa e que os empregue para elaborar e presentar de xeito individual
e colectivo os bosquexos, esbozos e planos necesarios para a definición dun proxecto sinxelo relacionado co de-
seño gráfico, industrial ou arquitectónico.
1º de bacharelato
Debuxo Técnico I. 1º de bacharelato
Obxectivos Contidos Criterios Estándares de aprendizaxe Competencias clave
Bloque 1. Xeometría e debuxo técnico
 b  B1.1. Trazados xeométricos.  B1.1. Resolver problemas de  DT1.B1.1.1. Deseña, modifica ou  CSIEE
 d  B1.2. Instrumentos e materiais do configuración de formas poligonais reproduce formas baseadas en
 e debuxo técnico. sinxelas no plano coa axuda de redes modulares cadradas coa
 B1.3. Recoñecemento da xeome-
utensilios convencionais de debu- axuda do escuadro e o cartabón,
 g
xo sobre taboleiro, aplicando os utilizando recursos gráficos para
Páx. 25588
 i tría na natureza.
fundamentos da xeometría métrica destacar claramente o trazado
 B1.4. Identificación de estruturas
de acordo cun esquema paso a principal elaborado das liñas auxi-
DOG Núm. 120

 l xeométricas na arte. paso e/ou unha figura de análise liares utilizadas.

 m  B1.5. Valoración da xeometría elaborada previamente.
como instrumento para o deseño  DT1.B1.1. 2. Determina coa axuda  CMCCT
gráfico, industrial e arquitectónico. de regra e compás os principais
 B1.6. Trazados fundamentais no lugares xeométricos de aplicación
plano. aos trazados fundamentais no
ISSN1130-9229
plano, e comproba graficamente o

 B1.7. Operacións con segmentos. cumprimento das condicións esta-
 B1.8. Mediatriz. blecidas.
 B1.9. Paralelismo e perpendicula-
ridade.  DT1.B1.1.3. Relaciona as liñas e  CAA
 B1.10. Determinación de lugares os puntos notables de triángulos,

xeométricos. Aplicacións. cuadriláteros e polígonos coas sú-
 B1.11. Elaboración de formas as propiedades, e identifica as sú-

baseadas en redes modulares. as aplicacións.
 B1.12. Circunferencia e círculo.  DT1.B1.1.4. Comprende as rela-  CAA
 B1.13. Ángulos. cións métricas dos ángulos da cir-
 B1.14.Trazado de polígonos regu- cunferencia e o círculo, describe
lares. as súas propiedades e identifica
 B1.15. Resolución gráfica de cua- as súas posibles aplicacións.
driláteros e polígonos.
 B1.16. Representación de formas  DT1.B1.1.5. Resolve triángulos  CMCCT
planas. coa axuda de regra e compás,

aplicando as propiedades das sú-
 B1.17. Trazado de formas propor- as liñas e os puntos notables, e os
cionais. principios xeométricos elementais,
 B1.18. Resolución gráfica de e xustifica o procedemento utiliza-
triángulos. do.
 B1.19. Determinación, propieda-
des e aplicacións dos seus puntos  DT1.B1.1.6. Deseña, modifica ou  CSIEE
notables. reproduce cuadriláteros e polígo-
 B1.20. Proporcionalidade e seme- nos analizando as relacións métri-
llanza. cas esenciais e resolvendo o seu
 B1.21. Análise de trazado de for- trazado por triangulación, radia-
Páx. 25589
mas poligonais por triangulación, ción, itinerario ou relacións de se-
mellanza.
DOG Núm. 120

radiación e itinerario.  DT1.B1.1.7. Reproduce figuras  CSIEE

 B1.22. Construción e utilización de proporcionais determinando a ra-
escalas gráficas. zón idónea para o espazo de de-
 B1.23. Transformacións xeométri- buxo dispoñible, construíndo a es-
cas elementais: xiro, translación, cala gráfica correspondente en
simetría homotecia e afinidade. función da apreciación establecida
ISSN1130-9229
Identificación de invariantes. Apli- e utilizándoa coa precisión requiri-

cacións. da.
 DT1.B1.1.8. Comprende as carac-  CAA

terísticas das transformacións xe-
ométricas elementais (xiro, tran-

slación, simetría, homotecia e afi-
nidade), identificando as súas in-

variantes, e aplícaas para a reso-
lución de problemas xeométricos e
para a representación de formas
planas.
 b  B1.24. Tanxencias e enlaces.  B1.2. Debuxar curvas técnicas e  DT1.B1.2.1. Identifica as relacións  CMCCT
 d  B1.25. Resolución de problemas figuras planas compostas por cir- entre puntos de tanxencia, centros
 e básicos de tanxencias e enlaces. cunferencias e liñas rectas, apli- e raios de circunferencias, anali-
Aplicacións. cando os conceptos fundamentais zando figuras compostas por en-
 g
 B1.26. Construción de curvas de tanxencias, resaltar a forma fi- laces entre liñas rectas e arcos de
 i nal determinada e indicar grafica- circunferencia.
técnicas, óvalos, ovoides e espi-
 l mente a construción auxiliar utili-
rais.
zada, os puntos de enlace e a re-  DT1.B1.2.2. Resolve problemas  CAA
 B1.27. Aplicacións da xeometría lación entre os seus elementos. básicos de tanxencias coa axuda
ao deseño arquitectónico e indus- de regra e compás, aplicando con
trial. rigor e exactitude as súas propie-
 B1.28. Xeometría e novas tecno- dades intrínsecas, e utilizando re-
loxías. cursos gráficos para destacar cla-
 B1.29. Aplicacións de debuxo ramente o trazado principal elabo-
vectorial en 2D. rado das liñas auxiliares utilizadas.
 B1.30. Exercicios de aplicación de
Páx. 25590
trazado de tanxencias e enlaces.  DT1.B1.2.3. Aplica os coñecemen-  CSIEE
tos de tanxencias á construción de
DOG Núm. 120

óvalos, ovoides e espirais, e rela-

ciona a súa forma coas principais
aplicacións no deseño arquitectó-
nico e industrial.
 DT1.B1.2.4. Deseña a partir dun  CSIEE

ISSN1130-9229
bosquexo previo ou reproduce á

escala conveniente figuras planas
que conteñan enlaces entre liñas
rectas e arcos de circunferencia,
indicando graficamente a constru-
ción auxiliar utilizada, os puntos

de enlace e a relación entre os
seus elementos.
Bloque 2. Sistemas de representación
 b  B2.1. Fundamentos dos sistemas  B2.1. Relacionar os fundamentos  DT1.B2.1.1. Identifica o sistema  CCL
 d de representación. e as características dos sistemas de representación empregado a
 e  B2.2. Sistemas de representación de representación coas súas posi- partir da análise de debuxos técni-
na arte. bles aplicacións ao debuxo técni- cos, ilustracións ou fotografías de
 g
 B2.3. Evolución histórica dos sis-
co, seleccionando o sistema axei- obxectos ou espazos, e determina
 i tado ao obxectivo previsto, e iden- as características diferenciais e os
temas de representación.
 l tificar as vantaxes e os inconve- elementos principais do sistema.

 B2.4. Sistemas de representación
nientes en función da información
e debuxo técnico. Ámbitos de apli- que se desexe amosar e dos re-  DT1.B2. 1. 2. Establece o ámbito  CCL
cación. cursos dispoñibles. de aplicación dos principais siste-
 B2.5. Vantaxes e inconvenientes. mas de representación, e ilustra
Criterios de selección. as súas vantaxes e os seus incon-
 B2.6. Clases de proxección. venientes mediante o debuxo a
 B2.7. Sistemas de representación man alzada dun mesmo corpo xe-
e novas tecnoloxías. ométrico sinxelo.
 B2.8. Aplicacións de debuxo vec-
torial en 3D.  DT1.B2.1.3. Selecciona o sistema  CD
de representación idóneo para a
 B2.9. Sistema diédrico.
Páx. 25591
definición dun obxecto ou espazo,
 B2. 10. Procedementos para a analizando a complexidade da súa
DOG Núm. 120

obtención das proxeccións diédri- forma, a finalidade da representa-

cas. ción, a exactitude requirida e os
 B2.11. Disposición normalizada. recursos informáticos dispoñibles.
 B2.12. Reversibilidade do sistema.
 DT1B2.1.4. Comprende os fun-  CMCCT
Número de proxeccións suficien-
tes. damentos do sistema diédrico e
ISSN1130-9229
describe os procedementos de ob-

 B2.13. Representación e identifi- tención das proxeccións e a súa
cación de puntos, rectas e planos. disposición normalizada.
Posicións no espazo. Paralelismo
e perpendicularidade. Pertenza e  DT1.B2.1.5. Comprende o funcio-  CAA
intersección. namento do sistema diédrico, re-

 B2.14. Proxeccións diédricas de lacionando os seus elementos,
sólidos e espazos sinxelos. convencionalismos e notacións

 B2.15. Seccións planas. Determi- coas proxeccións necesarias para
nación da súa verdadeira magni- representar inequivocamente a
tude. posición de puntos, rectas e pla-
 B2.16. Procedementos para a nos, e resolve problemas de per-
obtención e disposición das pro- tenza, intersección e verdadeira
xeccións diédricas. magnitude.
 B2.17. Visualización e debuxo a
 DT1.B2.1.6. Deseña ou reproduce  CSIEE
man alzada de axonometrías a
partir das vistas principais de pe- formas tridimensionais sinxelas,
zas sinxelas. debuxando a man alzada as súas

vistas principais no sistema de
 B2.18. Seccións planas. Determi- proxección ortogonal establecido
nación da súa verdadeira magni- pola norma de aplicación, dispon-
tude. do as proxeccións suficientes para
a súa definición e identificando os
seus elementos de xeito inequívo-
co.
 DT1.B2.1.7. Visualiza no espazo  CMCCT

perspectivo formas tridimensionais
sinxelas definidas suficientemente
Páx. 25592
polas súas vistas principais, debu-
xando a man alzada axonometrías
DOG Núm. 120

convencionais (isometrías e caba-

leiras).
 DT1.B2.1.8. Determina seccións  CCEC

planas de obxectos tridimensio-
nais sinxelos, visualizando intuiti-
ISSN1130-9229
vamente a súa posición mediante

perspectivas a man alzada, debu-
xando as súas proxeccións diédri-
cas e obtendo a súa verdadeira
magnitude.

 b  B2.19. Sistema de planos cotados:  B2.2. Representar formas tridi-  DT1.B2.2.1. Comprende o funcio-  CAA
 d aplicacións. mensionais sinxelas a partir de namento do sistema de planos co-

 e
perspectivas, fotografías, pezas tados como unha variante do sis-
reais ou espazos do contorno pró- tema diédrico que permite rendibi-
 g
ximo, utilizando o sistema diédrico lizar os coñecementos adquiridos,
 i ou, de ser o caso, o sistema de ilustra as súas principais aplica-
 l planos cotados, dispondo de cións mediante a resolución de
acordo coa norma as proxeccións problemas sinxelos de pertenza e
suficientes para a súa definición e intersección e obtén perfís dun te-
identificando os seus elementos rreo a partir das súas curvas de
de xeito inequívoco. nivel.
 b  B2.20. Sistema axonométrico.  B2.3. Debuxar perspectivas de  DT1.B2.3.1. Realiza perspectivas  CCEC
 d  B2.21. Fundamentos do sistema. formas tridimensionais a partir de isométricas de corpos definidos
 e Disposición dos eixes e utilización pezas reais ou definidas polas sú- polas súas vistas principais, coa
dos coeficientes de redución. as proxeccións ortogonais, selec- axuda de utensilios de debuxo so-
 g
 B2.22. Sistema axonométrico cionando a axonometría axeitada bre taboleiro, representando as
 i ao propósito da representación, circunferencias situadas en caras
ortogonal, perspectivas isométri-
 l dispondo a posición dos eixes en paralelas aos planos coordenados
cas, dimétricas e trimétricas.
función da importancia relativa das como óvalos en lugar de elipses,
 B2.23. Sistema axonométrico caras que se desexen amosar e simplificando o seu trazado.
oblicuo: perspectivas cabaleiras e utilizando, de ser o caso, os coefi-
militares. cientes de redución determinados.  DT1.B2.3.2. Realiza perspectivas  CCEC
Páx. 25593
 B2.24. Aplicación do óvalo isomé- cabaleiras ou planimétricas (milita-
trico como representación simplifi- res) de corpos ou espazos con
DOG Núm. 120

cada de formas circulares. circunferencias situadas en caras

paralelas a un só dos planos co-
ordenados, dispondo a súa orien-
tación para simplificar o seu traza-
do.
ISSN1130-9229
 b  B2.25. Sistema cónico central.  B2.4. Debuxar perspectivas cóni-  DT1.B2.4.1. Comprende os fun-  CCL
 d  B2.26. Elementos do sistema. cas de formas tridimensionais a damentos da perspectiva cónica e
 e Plano do cadro e cono visual. partir de espazos do contorno ou clasifica a súa tipoloxía en función
 B2.27. Determinación do punto de definidas polas súas proxeccións da orientación das caras principais
 g
vista e orientación das caras prin- ortogonais, e valorar o método se- respecto ao plano do cadro e a
 i leccionado, considerando a orien- repercusión da posición do punto
cipais.

 l tación das caras principais respec- de vista sobre o resultado final,
 B2.28. Paralelismo. Puntos de to do plano do cadro e a repercu- determinando o punto principal, a

fuga. Puntos métricos. sión da posición do punto de vista liña do horizonte, os puntos de fu-
 B2.29. Representación simplifica- sobre o resultado final. ga e os seus puntos de medida.
da da circunferencia.
 B2.30. Sistema cónico oblicuo.  DT1.B2.4.2. Debuxa coa axuda de  CSIEE
 B2.31. Representación simplifica- utensilios de debuxo perspectivas
da da circunferencia. cónicas centrais de corpos ou es-
 B2.32. Representación de sólidos pazos con circunferencias situa-
nos diferentes sistemas. das en caras paralelas a un só
dos planos coordenados, dispon-
do a súa orientación para simplifi-

car o seu trazado.
 DT1.B2.4.3. Representa formas  CMCCT

sólidas ou espaciais con arcos de
circunferencia en caras horizontais
ou verticais, debuxando perspecti-
vas cónicas oblicuas coa axuda de
utensilios de debuxo, simplificando
a construción das elipses perspec-
tivas mediante o trazado de polí-
gonos circunscritos, trazándoas a
Páx. 25594
man alzada ou coa axuda de pa-
tróns de curvas.
DOG Núm. 120

Bloque 3. Normalización
 b  B3.1. Elementos da normalización  B3.1. Valorar a normalización  DT1.B3.1.1. Describe os obxecti-  CCL
 d consonte a normativa. como convencionalismo para a vos e os ámbitos de utilización das
 e
comunicación universal que permi- normas UNE, EN e ISO, e relacio-
te simplificar os métodos de pro- na as específicas do debuxo téc-
ISSN1130-9229
 g
dución, asegurar a calidade dos nico coa súa aplicación para a
 i produtos, posibilitar a súa distribu- elección e a dobra de formatos,
 l ción e garantir a súa utilización po- para o emprego de escalas, para
lo destinatario final. establecer o valor representativo
das liñas, para dispor as vistas e
para a cotación.

 b  B3.2. Proxecto: necesidade e  B3.2. Aplicar as normas nacionais,  DT1.B3.2.1. Obtén as dimensións  CSIEE
 d ámbito de aplicación das normas. europeas e internacionais relacio- relevantes de corpos ou espazos
 e  B3.3. Formatos. Dobra de planos. nadas cos principios xerais de re- representados utilizando escalas
 B3.4. Vistas. Liñas normalizadas. presentación, formatos, escalas, normalizadas.
 g
cotación e métodos de proxección
 i  B3.5. Aplicacións da normaliza- ortográficos e axonométricos,  DT1.B3.2.2. Representa pezas e  CAA
 l ción. considerando o debuxo técnico elementos industriais ou de cons-
 B3.6. Escalas. Cotación. coma linguaxe universal, valoran- trución, aplicando as normas refe-
 B3.7. Debuxo industrial. do a necesidade de coñecer a súa ridas aos principais métodos de
 B3.6. Escalas. Cotación. sintaxe e utilizándoo de forma ob- proxección ortográficos, seleccio-
 B3.8. Debuxo arquitectónico. xectiva para a interpretación de nando as vistas imprescindibles

planos técnicos e a elaboración de para a súa definición, dispóndoas
 B3.9. Cortes e seccións. axeitadamente e diferenciando o
bosquexos, esquemas, esbozos e
planos. trazado de eixes, liñas vistas e
ocultas.
 DT1.B3.2.3. Cota pezas industriais  CMCCT

sinxelas identificando as cotas ne-
cesarias para a súa correcta defi-
nición dimensional e dispóndoas
de acordo coa norma.
Páx. 25595
 DT1.B3.2.4. Cota espazos arqui-  CMCCT
tectónicos sinxelos identificando
DOG Núm. 120

as cotas necesarias para a súa

correcta definición dimensional e
dispóndoas de acordo coa norma.
 DT1.B3.2.5. Representa obxectos  CSIEE

con ocos mediante cortes e sec-
ISSN1130-9229
cións, aplicando as normas bási-

cas correspondentes.
2º de bacharelato

Debuxo Técnico II. 2º de bacharelato
Bloque 1. Xeometría e debuxo técnico
 b  B1.1. Resolución de problemas  B1.1. Resolver problemas de  DT2.B1.1.1. Identifica a estrutura  CCL
 d xeométricos. tanxencias mediante a aplicación xeométrica de obxectos industriais
 e  B1.2. Proporcionalidade. Rectán- das propiedades do arco capaz, ou arquitectónicos a partir da aná-
gulo áureo. Aplicacións. dos eixes e centros radicais e/ou lise de plantas, alzados, perspec-
 g
 B1.3. Construción de figuras pla- da transformación de circunferen- tivas ou fotografías, sinalando os

 i cias e rectas por inversión, indi- seus elementos básicos e deter-
nas equivalentes.
 l cando graficamente a construción minando as principais relacións de
 B1.4. Relación entre os ángulos e auxiliar utilizada, os puntos de en- proporcionalidade.
a circunferencia. Arco capaz. lace e a relación entre os seus
 B1.5. Aplicacións. elementos.  DT2.B1.1.2. Determina lugares  CMCCT
 B1.6. Potencia dun punto respecto xeométricos de aplicación ao de-
a unha circunferencia. Determina- buxo aplicando os conceptos de
ción e propiedades do eixe radical potencia ou inversión.
e do centro radical. Aplicación á
resolución de tanxencias.  DT2.B1.1.3. Transforma por inver-  CAA
 B1.7. Inversión. Determinación de sión figuras planas compostas por
Páx. 25596
figuras inversas. Aplicación á re- puntos, rectas e circunferencias
describindo as súas posibles apli-
DOG Núm. 120

solución de tanxencias. cacións á resolución de problemas

xeométricos.
 DT2.B1.1.4. Selecciona estrate-  CSIEE

xias para a resolución de proble-
mas xeométricos complexos, ana-
ISSN1130-9229
lizando as posibles solucións e

transformándoos por analoxía
noutros problemas máis sinxelos.
 DT2.B1.1.5. Resolve problemas  CMCCT

de tanxencias aplicando as pro-

piedades dos eixes e centros radi-
cais, e indicando graficamente a

construción auxiliar utilizada, os
puntos de enlace e a relación en-
tre os seus elementos.
 b  B1.9. Trazado de curvas cónicas e  B1.2. Debuxar curvas cíclicas e  DT2.B.1.2.1. Comprende a orixe  CCL
 d técnicas. cónicas e identificar os seus prin- das curvas cónicas e as relacións
 e  B1.10. Curvas cónicas. Orixe, cipais elementos, utilizando as sú- métricas entre elementos, descri-
determinación e trazado da elipse, as propiedades fundamentais para be as súas propiedades e identifi-
 g
a parábola e a hipérbole. resolver problemas de pertenza, ca as súas aplicacións.
 i
 B1.11. Curvas técnicas. Orixe,

tanxencia ou incidencia.
 l  DT2.B1.2.2. Resolve problemas  CAA
determinación e trazado das cur-
vas cíclicas e envolventes. de pertenza, intersección e tan-
xencias entre liñas rectas e curvas
 B1.12. Resolución de problemas
cónicas, aplicando as súas pro-
de pertenza, tanxencia e inciden- piedades, e xustifica o procede-
cia. Aplicacións. mento utilizado.
 B1.13. Homoloxía. Determinación
dos seus elementos. Trazado de  DT2.B1.2.3. Traza curvas cónicas  CSIEE
figuras homólogas. Aplicacións. logo de determinar os elementos
que as definen, tales como eixes,
focos, directrices, tanxentes ou
Páx. 25597
asíntotas, resolvendo o seu traza-
do por puntos ou por homoloxía
DOG Núm. 120

respecto á circunferencia.
 b  B1.8. Transformacións xeométri-  B1.3. Relacionar as transforma-  DT2.B1.3.1. Comprende as carac-  CCL
 d cas. Aplicacións. cións homolóxicas coas súas apli- terísticas das transformacións
 e  B1.13. Homoloxía. Determinación cacións á xeometría plana e aos homolóxicas, identifica os seus in-
dos seus elementos. Trazado de sistemas de representación, valo- variantes xeométricos e describe
ISSN1130-9229
 g
figuras homólogas. Aplicacións. rando a rapidez e a exactitude nos as súas aplicacións.
 i trazados que proporciona a súa
 B1.8. Transformacións xeométri-
 l utilización.  DT2.B1.3.2. Aplica a homoloxía e  CSIEE
cas. Aplicacións.
a afinidade á resolución de pro-
 B1.13. Homoloxía. Determinación blemas xeométricos e á represen-
dos seus elementos. Trazado de tación de formas planas.

figuras homólogas. Aplicacións.
 B1.14. Afinidade. Determinación  DT2.B1.3.3. Deseña a partir dun  CMCCT

dos seus elementos. Trazado de bosquexo previo ou reproduce á
figuras afíns. Construción da elip- escala conveniente figuras planas
se afín a unha circunferencia. complexas, e indica graficamente
 B1.15. Trazado de figuras planas a construción auxiliar utilizada.
complexas utilizando escalas e
construcións auxiliares axeitadas.
Bloque 2. Sistemas de representación

 b  B2.1. Punto, recta e plano no  B2.1. Valorar a importancia da  DT2.B2.1.1. Comprende os fun-  CAA
 d sistema diédrico. elaboración de debuxos a man al- damentos ou principios xeométri-
 e  B2.2. Resolución de problemas de zada para desenvolver a visión cos que condicionan o paralelismo
pertenza, incidencia, paralelismo e espacial, analizando a posición e a perpendicularidade entre rec-
 g
perpendicularidade. relativa entre rectas, planos e su- tas e planos, utilizando o sistema
 i perficies, identificando as súas re- diédrico ou, de ser o caso, o sis-
 B2.3. Determinación da verdadeira
 l lacións métricas para determinar o tema de planos cotados como fe-
magnitude de segmentos e formas
planas. sistema de representación axeita- rramenta base para resolver pro-
do e a estratexia idónea que solu- blemas de pertenza, posición, mí-
 B2.4. Construción de figuras pla-
cione os problemas de represen- nimas distancias e verdadeira
nas no sistema diédrico. tación de corpos ou espazos tridi- magnitude.
 B2.5. Abatemento de planos. mensionais.
Determinación dos seus elemen-
Páx. 25598
 DT2.B2.1.2. Representa figuras  CSIEE
tos. Aplicacións. planas contidas en planos parale-
DOG Núm. 120

 B2.6. Xiro dun corpo xeométrico. los, perpendiculares ou oblicuos

Aplicacións. aos planos de proxección, trazan-
 B2.7. Cambios de plano. Determi- do as súas proxeccións diédricas.
nación das novas proxeccións.
Aplicacións.  DT2.B2.1.3. Determina a verda-  CAA
B2.8. Afinidade entre proxeccións. deira magnitude de segmentos,
ISSN1130-9229

ángulos e figuras planas utilizando
 B2.9. Problema inverso ao aba- xiros, abatementos ou cambios de
temento. plano en sistema diédrico e, de
 B2.10. Corpos xeométricos no ser o caso, no sistema de planos
sistema diédrico. cotados.
 B2.11. Representación de polie-

dros regulares. Posicións singula-  DT2.B2.1.4. Representa o hexae-  CSIE
res. dro ou cubo en calquera posición

 B2.12. Determinación das súas respecto aos planos coordenados,
seccións principais. o resto dos poliedros regulares,
 B2.13. Representación de prismas prismas e pirámides en posicións
e pirámides. favorables, coa axuda das súas
proxeccións diédricas, determi-
nando partes vistas e ocultas.
 b  B2.14. Representación de cilin-  B2.2. Representar poliedros regu-  DT2.B2.2.1. Representa cilindros  CMCCT
 d dros, conos e esferas. Seccións lares, pirámides, prismas, cilindros e conos de revolución aplicando  CAA
 e
planas. e conos mediante as súas proxec- xiros ou cambios de plano para
 B2.15. Determinación de seccións cións ortográficas, analizando as dispor as súas proxeccións diédri-
 g
planas e elaboración de desenvol- posicións singulares respecto aos cas en posición favorable para re-
 i planos de proxección, determi- solver problemas de medida.
vementos.
 l nando as relacións métricas entre
 B2.16. Interseccións.
os seus elementos, as seccións  DT2.B2.2.2. Determina a sección  CMCCT
 B2.17. Xiros, abatementos ou
planas principais e a verdadeira plana de corpos ou espazos tridi-
cambios de plano para determinar magnitude ou desenvolvemento mensionais formados por superfi-
a verdadeira magnitude de ele- das superficies que os conforman. cies poliédricas, cilíndricas, cóni-
mentos de pezas tridimensionais. cas e/ou esféricas, debuxando as
súas proxeccións diédricas e ob-
tendo a súa verdadeira magnitude.
Páx. 25599
 DT2.B2.2.3. Acha a intersección  CMCCT
DOG Núm. 120

entre liñas rectas e corpos xeomé-

tricos coa axuda das súas proxec-
cións diédricas ou a súa perspec-
tiva, indicando o trazado auxiliar
utilizado para a determinación dos
puntos de entrada e saída.
ISSN1130-9229
 DT2.B2.2.4. Desenvolve superfi-  CAA

cies poliédricas, cilíndricas e cóni-
cas, coa axuda das súas proxec-
cións diédricas, utilizando xiros,
abatementos ou cambios de plano

para obter a verdadeira magnitude
das arestas e caras que as con-

forman.
 b  B2.18. Sistemas axonométricos  B2.3. Debuxar axonometrías de  DT2.B2.3.1. Comprende os fun-  CMCCT
 d ortogonais. poliedros regulares, pirámides, damentos da axonometría ortogo-
 e  B2.19. Posición do triedro funda- prismas, cilindros e conos, dis- nal, clasificando a súa tipoloxía en
mental. pondo a súa posición en función función da orientación do triedro
 g
 B2.20. Relación entre o triángulo da importancia relativa das caras fundamental, determinando o
 i que se desexen amosar e/ou da triángulo de trazas e calculando os
de trazas e os eixes do sistema.
 l conveniencia dos trazados nece- coeficientes de redución.
 B2.21. Determinación de coefi-
sarios, utilizando a axuda do aba-

cientes de redución. temento de figuras planas situa-  DT2.B2.3.2. Debuxa axonometrías  CCEC
 B2.22. Tipoloxía das axonometrías das nos planos coordenados, cal- de corpos ou espazos definidos
ortogonais. Vantaxes e inconve- culando os coeficientes de redu- polas súas vistas principais, dis-
nientes. ción e determinando as seccións pondo a súa posición en función
 B2.23. Representación de figuras planas principais. da importancia relativa das caras
planas. que se desexen amosar e/ou da
 B2.24. Representación simplifica- conveniencia dos trazados nece-
da da circunferencia. sarios.
 B2.25. Representación de corpos
xeométricos e espazos arquitectó-  DT2.B2.3.3. Determina a sección  CMCCT
nicos. Seccións planas. Intersec- plana de corpos ou espazos tridi-
Páx. 25600
cións. mensionais formados por superfi-
cies poliédricas, debuxando iso-
DOG Núm. 120

metrías ou perspectivas cabalei-

ras.
Bloque 3. Documentación gráfica de proxectos
 b  B3.1. Elaboración de bosquexos,  B3.1. Elaborar bosquexos, esbo-  DT2.B3.1.1. Elabora e participa  CSC
ISSN1130-9229
 d esbozos e planos. zos e planos necesarios para a activamente en proxectos coope-

 e  B3.2. Proceso de deseño ou fabri- definición dun proxecto sinxelo re- rativos de construción xeométrica,
cación: perspectiva histórica e si- lacionado co deseño industrial ou aplicando estratexias propias ade-
 g
tuación actual. arquitectónico, valorar a exactitu- cuadas á linguaxe do debuxo téc-
 i de, a rapidez e a limpeza que pro- nico.
 B3.3. Proxecto: tipos e elementos.
 l porciona a utilización de aplica-
B3.4. Planificación de proxectos.


cións informáticas, planificar de  DT2.B3.1.2. Identifica formas e  CMCCT
 B3.5. Identificación das fases dun maneira conxunta o seu desenvol- medidas de obxectos industriais
proxecto. Programación de tare- vemento, revisar o avance dos ou arquitectónicos, a partir dos
fas. traballos e asumir as tarefas en- planos técnicos que os definen.
 B3.6. Elaboración das primeiras comendadas con responsabilida-
ideas. de.  DT2.B3.1.3. Debuxa bosquexos a  CCEC
 B3.7. Tipos de planos: de situa- man alzada e esbozos cotados
ción, de conxunto, de montaxe, de para posibilitar a comunicación
instalación, de detalle, de fabrica- técnica con outras persoas.
ción ou de construción.
 DT2.B3.1.4. Elabora esbozos de  CCEC
 B3.8. Presentación de proxectos.
conxuntos e/ou pezas industriais

 B3.9. Elaboración da documenta- ou obxectos arquitectónicos, dis-
ción gráfica dun proxecto gráfico, pondo as vistas, os cortes e/ou as
industrial ou arquitectónico sinxe- seccións necesarias, tomando
lo. medidas directamente da realida-
 B3.10. Debuxo de bosquexos a de ou de perspectivas a escala,
man alzada e esquemas. elaborando bosquexos a man al-
 B3.11. Elaboración de debuxos zada para a elaboración de debu-
cotados. xos cotados e planos de montaxe,
 B3.12. Elaboración de esbozos de instalación, detalle ou fabricación,
pezas e conxuntos. de acordo coa normativa de apli-
cación.
Páx. 25601
 b  B3.13. Posibilidades das tecnolo-  B3.2. Presentar de xeito individual  DT2.B3.2.1. Comprende as posibi-  CD
DOG Núm. 120

 d xías da información e da comuni- e colectivo os bosquexos, os es- lidades das aplicacións informáti-
 e cación aplicadas ao deseño, á bozos e os planos necesarios para cas relacionadas co debuxo técni-
 g
edición, ao arquivamento e á pre- a definición dun proxecto sinxelo co, e valora a exactitude, a rapi-
sentación de proxectos. relacionado co deseño industrial dez e a limpeza que proporciona a
 i
 B3.14. Debuxo vectorial 2D. De- ou arquitectónico, valorar a exacti- súa utilización.
 l tude, a rapidez e a limpeza que
buxo e edición de entidades. Cre-
ISSN1130-9229
ación de bloques. Visibilidade de proporciona a utilización de apli-  DT2.B3.2.2. Representa obxectos  CD

capas. cacións informáticas, planificar de industriais ou arquitectónicos coa
 B3.15. Debuxo vectorial 3D. Inser- maneira conxunta o seu desenvol- axuda de programas de debuxo
ción e edición de sólidos. Galerías vemento, revisar o avance dos vectorial 2D, creando entidades,
e bibliotecas de modelos. Incorpo- traballos e asumir as tarefas en- importando bloques de bibliotecas,
ración de texturas. comendadas con responsabilida- editando obxectos e dispondo a

de. información relacionada en capas
 B3.16. Selección do encadramen- diferenciadas pola súa utilidade.

to, a iluminación e o punto de vis-
ta.  DT2.B3.2.3. Representa obxectos  CD
 B3.17. Resolución de exercicios industriais ou arquitectónicos utili-
de debuxo técnico utilizando re- zando programas de creación de
cursos informáticos. modelos en 3D, inserindo sólidos
elementais, manipulándoos ata
obter a forma buscada, importan-
do modelos ou obxectos de gale-
rías ou bibliotecas, incorporando
texturas, seleccionando o enca-

dramento, a iluminación e o punto
de vista adecuado ao propósito
buscado.
 DT2.B3.2.4. Presenta os traballos  CD

de debuxo técnico utilizando re-
cursos gráficos e informáticos, de
xeito que estes sexan claros e
limpos, e que respondan ao ob-
xectivo para os que se realizaron.
Páx. 25602
DOG Núm. 120

Deseño
Introdución
O deseño converteuse nun elemento de capital importancia en todos os tipos de producións humanas e constitúe
hoxe un dos principais motores da economía cultural. O deseño aplícase en todos os ámbitos e atópase por todas
as partes, penetrando no cotián de tal xeito que a súa omnipresencia o torna imperceptible. A función do deseño
ISSN1130-9229
na sociedade contemporánea non debe entenderse unicamente como o proceso de ideación e proxección para a
produción de obxectos, sexan estes bidimensionais ou tridimensionais. Un problema de deseño non é un problema
circunscrito á superficie xeométrica de dúas ou tres dimensións. Todos os obxectos se conectan sempre cun con-
torno, directa ou indirectamente, e, xa que logo, o conxunto de conexións que un obxecto establece con moi distin-

tas esferas é extensísimo. Por iso, o/a deseñador/a debe contribuír a que se estableza unha relación recoñecible e
inmediata da persoa co seu contorno, onde este se fai accesible, amable, útil e adaptado. O deseño debe atender
tanto aos aspectos materiais, tecnolóxicos e funcionais dos obxectos como aos simbólicos e de comunicacións. Un
bo deseño contribúe a que poidamos utilizar eficazmente os obxectos dun xeito intuitivo e cómodo, ou a que com-
prendamos con rapidez as mensaxes do noso contexto.
O estudo dos fundamentos do deseño é de grande importancia para capacitar o alumnado para a comprensión do
seu contorno e para a satisfacción con el, e para desenvolver a creatividade e o pensamento diverxente, ao poten-
ciar a capacidade para producir respostas múltiples ante un mesmo estímulo. O estudo e a iniciación á práctica do
deseño promoven, por tanto, posturas activas ante a sociedade e a natureza, e fomentan unha actitude analítica
respecto á información que chega do contorno, contribuíndo a desenvolver a sensibilidade e o sentido crítico.
A materia de Deseño ten por finalidade proporcionar unha base sólida acerca dos principios e dos fundamentos
que constitúen esta actividade. É unha materia de carácter teórico-práctico que, sen pretender formar especialistas
na materia, debe proporcionarlle ao alumnado os coñecementos fundamentais do ámbito do deseño e as ferramen-
tas necesarias para se iniciar no estudo, na análise e na realización de proxectos elementais de deseño.
Por outra banda, o desenvolvemento e a adquisición de competencias constitúen elementos fundamentais á hora
de abordar e orientar o proceso de ensino e aprendizaxe. Os contidos da materia estrutúranse en cinco bloques
que agrupan contidos e procedementos; malia iso o seu desenvolvemento non debe entenderse de xeito secuen-
Páx. 25603
cial.
DOG Núm. 120

O primeiro bloque estuda o devir histórico nos principais ámbitos do deseño, e debe contribuír a que o alumnado
comprenda que a actividade de deseñar sempre está condicionada polo ámbito natural, social e cultural en que se
desenvolva.
O segundo bloque está dedicado á análise e ao estudo dos elementos de configuración específicos para o deseño
de mensaxes, obxectos ou espazos en función das súas dimensións formais, estéticas, comunicativas e simbóli-
cas.
O terceiro bloque incide na importancia da metodoloxía proxectual como unha valiosa e necesaria ferramenta que
canalice a creatividade, a fantasía e a inventiva á eficaz resolución de problemas de deseño.
ISSN1130-9229
Tanto o cuarto bloque como o quinto pretenden ser unha aproximación ao coñecemento e á práctica do deseño
nos ámbitos da comunicación gráfica, do deseño de obxectos e do deseño de espazos.
Para rematar, a materia Deseño facilita o desenvolvemento da competencia de conciencia e expresións culturais,
da competencia dixital, tan necesaria para realizar calquera tipo de deseño, así como as competencias de apren-

der a aprender e de sentido da iniciativa e espírito emprendedor. Cando se toman decisións e se panifica o proce-
so de elaboración dun produto non se pode esquecer a finalidade comunicativa que poden ter moitas obras. Final-
mente, de forma máis puntual, trabállase coa competencia matemática e coas competencias básicas en ciencia e
tecnoloxía.
2º de bacharelato
Deseño. 2º de bacharelato
Bloque 1. Evolución histórica e ámbitos do deseño
 b  B1.1. Concepto de deseño: defini-  B1.1. Coñecer e describir as carac-  DEB1.1.1. Coñece e describe as  CCL
 d ción, orixes e tendencias. terísticas fundamentais dos move- características fundamentais das
 g  B1.2. Historia do deseño. Da arte- mentos históricos e das correntes e principais correntes e escolas da
sanía á industria: a Revolución In- escolas máis salientables na histo- historia do deseño.
 h
dustrial. Principais períodos e esco- ria do deseño, recoñecer as ache-
 n gas do deseño en diferentes ámbi-  DEB1.1.2. Analiza imaxes relacio-  CCEC
las de deseño en diferentes ámbi-
tos. Figuras máis salientables. tos e valorar a repercusión que tivo nadas co deseño, identifica o ámbi-  CSC
Páx. 25604
 B1.3. Funcións do deseño. Deseño nas actitudes éticas, estéticas e to ao que pertencen e relaciónaas
sociais na cultura contemporánea. coa súa corrente, a súa escola ou o
DOG Núm. 120

e comunicación social. Influencia seu período.

do deseño na ética e na estética
contemporáneas.
 DEB1.1.3. Analiza imaxes de pro-  CAA

ISSN1130-9229
dutos de deseño e de obras de ar-

te, e explica razoadamente as prin-
cipais semellanzas e diferenzas en-
tre estes dous ámbitos, utilizando
con propiedade a terminoloxía es-
pecífica da materia.

 b  B1.4. Deseño publicitario e hábitos  B1.2. Comprender que a actividade  DEB1.2.1. Comprende, valora e  CCL
 d de consumo. de deseñar sempre está condicio- explica de maneira argumentada a
 g  B1.5. Deseño sustentable: ecoloxía nada polo contorno natural, social e incidencia que ten o deseño na
e ambiente. cultural, e polos aspectos funcio- formación de actitudes éticas, esté-
 h
 B1.6. Principais campos de aplica- nais, simbólicos, estéticos e comu- ticas e sociais e nos hábitos de
 l nicativos aos que se lles queira dar consumo.
ción do deseño: gráfico, de interio-
 n resposta.
res, de moda e de produtos.
 B1.7. Deseño e arte. Diferenzas e
similitudes entre o obxecto artístico
e o obxecto de deseño.
 B1.8. Proceso do deseño: deseño e

creatividade. Desde a preparación
ata a elaboración do produto dese-
ñado.
Bloque 2. Elementos de configuración formal
 b  B2.1.Teoría da percepción visual.  B2.1. Identificar os elementos que  DEB2.1.1. Identifica os principais  CMCCT
 d Proceso da percepción visual. Leis forman a estrutura da linguaxe vi- elementos da linguaxe visual pre-
 g
da Gestalt. sual. sentes en obxectos de deseño ou
do contexto cotián.
 h
Páx. 25605
 n
DOG Núm. 120

 b  B2.2. Elementos básicos da lingua-  B2.2. Utilizar os elementos básicos  DEB2.2.1. Realiza composicións  CD
 d xe visual: punto, liña, plano, cor, da linguaxe visual na realización de gráficas, seleccionando e utilizando
 g forma e textura. Aplicación ao de- composicións creativas que evi- equilibradamente os principais
seño. dencien a comprensión e a aplica- elementos da linguaxe visual.
 h
 B2.3. Linguaxe visual: creación de ción dos fundamentos compositi-
 m vos.  DEB2.2.2. Analiza imaxes ou pro-  CD
mensaxes visuais.
ISSN1130-9229
 n dutos de deseño, recoñecendo e

diferenciando os seus aspectos
funcionais estéticos e simbólicos.
 b  B2.4. Sintaxe visual. Sistemas de  B2.3. Aplicar as teorías perceptivas  DEB2.3.1. Aplica as teorías percep-  CCEC
 d ordenación: estrutura e composi- e os recursos da linguaxe visual á tivas e os recursos da linguaxe vi-

ción. Recursos na organización da realización de produtos concretos sual á realización de propostas de
 g
forma e o espazo, e a súa aplica- de deseño. deseño en diferentes ámbitos.
 h
ción ao deseño: repetición, ordena-
 m ción e composición modular, sime-  DEB2.3.2. Utiliza a cor atendendo  CCEC
 n tría, dinamismo, deconstrución, etc. ás súas calidades funcionais, esté-
 B2.5. Cor: modelos, gamas, inte- ticas e simbólicas, e á súa adecua-
racción e harmonía. Espazos de ción a propostas específicas de de-
cor. seño.
 b  B2.6. Deseño e función. Relación  B2.4. Diferenciar os aspectos for-  DEB2.4.1. Modifica os aspectos  CD
 d entre forma e función. Análise da mais, funcionais, estéticos e comu- comunicativos dunha peza de de-
 g
dimensión pragmática, simbólica e nicativos de obxectos de referencia seño, ideando alternativas compo-
estética do deseño. dos distintos ámbitos do deseño. sitivas e reelaborándoa con diferen-
 m
tes técnicas, materiais, formatos e
 n acabamentos.
 DEB2.4.2. Descompón en unidades  CCEC

elementais unha obra de deseño
gráfico complexa e reorganízaas
elaborando novas composicións
plasticamente expresivas, equili-
bradas e orixinais.
Páx. 25606
Bloque 3. Teoría e metodoloxía do deseño
DOG Núm. 120

 b  B3.1. Introdución á teoría do dese-  B3.1. Valorar a importancia da  DEB3.1.1. Coñece e aplica a meto-  CCL
 d ño: definición de teoría, metodolo- metodoloxía como ferramenta para doloxía proxectual básica.
 g xía, investigación e proxecto. a formulación, o desenvolvemento,
a realización e a comunicación
 n
acertados do proxecto de deseño.
ISSN1130-9229
 b  B3.2. Fases do proceso do deseño:  B3.2. Resolver problemas de dese-  DEB3.2.1. Desenvolve proxectos  CSIEE
 d formulación e estruturación (suxei- ño de xeito creativo, lóxico e racio- sinxelos que dean resposta a pro-
 g
to, obxecto, método e finalidade), nal, adecuando os materiais e os postas específicas de deseño pre-
elaboración e selección de propos- procedementos á súa función esté- viamente establecidas.
 h
tas, e presentación do proxecto. tica, práctica e comunicativa.
 m

 n
 b  B3.3. Fundamentos de investiga-  B3.3. Compilar e analizar informa-  DEB3.3.1. Determina as caracterís-  CSC
 d ción no proceso do deseño: compi- ción relacionada cos aspectos do ticas técnicas e as intencións ex-
 g lación de información e análise de proxecto que se vaia desenvolver, presivas e comunicativas de dife-
datos. para realizar propostas creativas e rentes obxectos de deseño.
 h
realizables ante un problema de
 m deseño.  DEB3.3.2. Recolle información,  CAA
 n analiza os datos obtidos e realiza
propostas creativas.
 b  B3.4. Planificación do proceso de  B3.4. Achegar solucións diversas e  DEB3.4.1. Planifica o proceso de  CMCCT
 d execución: propósito, necesidades, creativas ante un problema de de- realización desde a fase de idea-
 g
estilo, orzamento, tempo de execu- seño, potenciando o desenvolve- ción ata a elaboración final da obra.
ción, etc. mento do pensamento diverxente.
 h
 m  DEB3.4.2. Debuxa ou interpreta a  CMCCT
información gráfica, tendo en conta
 n
as características e os parámetros
técnicos e estéticos do produto pa-
ra o seu posterior desenvolvemen-
to.
 b  B3.5. Materiais técnicos e proce-  B3.5. Coñecer e aplicar técnicas  DEB3.5.1. Realiza esquemas e  CAA
Páx. 25607
 d dementos para a realización de es- básicas de realización de esque- bosquexos para visualizar a peza e
quemas e bosquexos gráficos. mas e bosquexos, presentar con valorar a súa adecuación aos ob-
DOG Núm. 120

 g corrección os proxectos e argu- xectivos propostos.

 h mentalos con base nos seus as-
 m
pectos formais, funcionais, estéti-
cos e comunicativos.
 n
 DEB3.5.2. Materializa a proposta  CSIEE
de deseño e presenta e defende o
ISSN1130-9229
proxecto realizado, desenvolvendo

a capacidade de argumentación e a
autocrítica.
 DEB3.5.3. Planifica o traballo, co-  CSC

ordínase, participa activamente, e

respecta e valora as realizacións

do resto dos integrantes do grupo
nun traballo de equipo.
Bloque 4. Deseño gráfico
 b  B4.1. Funcións comunicativas do  B4.1. Explorar con iniciativa as  DEB4.1.1. Realiza proxectos sinxe-  CCEC
 d deseño gráfico: identidade, infor- posibilidades plásticas e expresivas los nalgún dos campos propios do
 g mación e persuasión. da linguaxe gráfica e utilizalas de deseño gráfico como a sinalización,
 B4.2. Ámbitos de aplicación do xeito creativo na ideación e na rea- a edición, a identidade, a embalaxe
 h
deseño gráfico. lización de obra orixinal de deseño ou a publicidade.
 m gráfico, e analizar desde o punto de

 B4.3. Deseño gráfico e sinalización.
 n vista formal e comunicativo produ-  DEB4.1.2. Examina obxectos de  CCEC
Sinalética. Principais factores con-
dicionantes, pautas e elementos na tos de deseño gráfico, identificando deseño e determina a súa idonei-
elaboración de sinais. os recursos gráficos, comunicativos dade en función das súas caracte-
e estéticos empregados. rísticas técnicas, comunicativas e
 B4.4. Aplicacións.
estéticas.
 b  B4.5. Tipografía: carácter tipográfi-  B4.2. Identificar as principais fami-  DEB4.2.1. Identifica as principais  CCEC
 d co. Elementos tipográficos. Lexibili- lias tipográficas e recoñecer as familias tipográficas e recoñece as
 g dade. Clasificación dos tipos. Prin- pautas básicas de lexibilidade, es- nocións elementais de lexibilidade,
cipais familias tipográficas. trutura, espazamento e composi- estrutura, espaciado e composición
Páx. 25608
DOG Núm. 120

 h ción.  DEB4.2.2. Utiliza de xeito adecua-  CCEC

 m do a tipografía seguindo criterios
 n acertados na súa elección e na súa
composición.
 b  B4.7. Deseño publicitario. Funda-  B4.3. Realizar proxectos elemen-  DEB4.3.1. Resolve problemas  CMCCT
ISSN1130-9229
 d mentos e funcións da publicidade. tais de deseño gráfico identificando sinxelos de deseño gráfico utilizan-
 g Elementos da linguaxe publicitaria. o problema, achegando solucións do os métodos, as ferramentas e
creativas e seleccionando a meto- as técnicas de representación ade-
 h
doloxía e os materiais adecuados cuadas.
 m para a súa materialización.
 n

 b  B4.8. A función comunicativa da  B4.4. Desenvolver unha actitude  DEB4.4.1. Relaciona o grao de  CAA
 d imaxe e a súa relación cos ámbitos reflexiva e creativa en relación coas iconicidade de imaxes gráficas co-
 g
do deseño. cuestións formais e conceptuais da as súas funcións comunicativas.
cultura visual da sociedade da que
 h
forma parte.  DEB4.4.2. Emite xuízos de valor  CSIEE
 n
argumentados respecto á produ-
ción gráfica propia e allea con base
nos seus coñecementos sobre a
materia, o seu gusto persoal e a
súa sensibilidade.
 b  B4.9. Programas informáticos de  B4.5. Iniciarse na utilización de  DEB4.5.1. Utiliza con solvencia os  CD
 d Ilustración e deseño: programas de programas informáticos de ilustra- recursos informáticos idóneos e
 g
deseño vectorial e programas de ción e deseño aplicándoos a dife- aplícaos á resolución de propostas
maquetaxe. rentes propostas de deseño. específicas de deseño gráfico.
 h
 m
 n
Bloque 5. Deseño de produto e do espazo
Páx. 25609
DOG Núm. 120

 b  B5.1. Nocións básicas de deseño  B5.1. Analizar os aspectos formais,  DEB5.1.1. Analiza obxectos de  CAA
 d de obxectos. estruturais, semánticos e funcionais deseño e determina a súa idonei-
 g de obxectos de deseño, que poden dade, realizando en cada caso un
ser naturais, artificiais, de uso co- estudo da súa dimensión pragmáti-
 h
tián ou propios do deseño. ca, simbólica e estética.
 n
ISSN1130-9229
 DEB5.1.2. Determina as caracterís-  CCEC

ticas formais e técnicas de obxec-
tos de deseño atendendo ao tipo
de produto e ás súas intencións
funcionais e comunicativas.

 b  B5.2. Proceso creativo no deseño  B5.2. Desenvolver un proxecto  DEB5.2.1. Desenvolve proxectos  CSIEE
 d de obxectos e espazos: estudo sinxelo de deseño industrial, se- sinxelos de deseño de produtos en
 g previo, planificación, bosquexos, guindo unha metodoloxía idónea e función de condicionantes e requi-
representación gráfica, modelo ou seleccionando as técnicas de reali- sitos específicos previamente de-
 h
maqueta. zación apropiadas. terminados.
 m
 B5.3. Técnicas e materiais de re-
 n presentación gráfica.  DEB5.2.2. Interpreta a información  CCEC
gráfica achegada en supostos prác-
ticos de deseño de obxectos e do
espazo.
 DEB5.2.3. Utiliza adecuadamente  CD

os materiais e as técnicas de re-
presentación gráfica.
 b  B5.4. Deseño do espazo habitable.  B5.3. Realizar un proxecto elemen-  DEB5.3.1. Realiza esquemas e  CCEC
 d Organización do espazo: condicio- tal de espazo habitable, seguindo esbozos para visualizar e valorar a
 g
nantes físicos, técnicos, funcionais unha metodoloxía idónea e selec- adecuación do traballo aos obxecti-
e psicosociais. cionando as técnicas de realización vos propostos.
 h
 B5.5. Distribución e circulación. apropiadas.
 m  DEB5.3.2. En propostas de traballo  CSC
 B5.6. Principais materiais, instala-
 n en equipo, participa activamente na
cións e elementos construtivos em-
pregados no deseño de interiores: planificación e na coordinación do
Páx. 25610
características técnicas, estéticas e traballo e respecta e valora as rea-
lizacións e as achegas do resto de
DOG Núm. 120

construtivas. integrantes do grupo.

 B5.7. Iluminación.
 DEB5.3.3. Propón solucións viables  CSC

ISSN1130-9229
de habitabilidade, distribución e cir-

culación no espazo en supostos
sinxelos de deseño de interiores.
 DEB5.3.4. Valora a metodoloxía  CSIEE

proxectual, recoñece os factores

que interveñen nela e aplícaa á re-
solución de supostos prácticos.
 b  B5.8. Funcións, morfoloxía, e tipo-  B5.4. Valorar a importancia do  DEB5.4.1. Coñece as nocións  CMCCT
 d loxía dos obxectos. Relación entre coñecemento e da aplicación dos básicas de ergonomía e antropo-
 g
obxecto e usuario/a. fundamentos ergonómicos e antro- metría, e aplícaas en supostos
 B5.9. Conceptos básicos de ergo- pométricos, nos procesos de dese- prácticos sinxelos de deseño de
 h
nomía, antropometría e biónica e a ño, entendendo que son ferramen- obxectos e do espazo.
 n tas imprescindibles para mellorar o
súa aplicación ao deseño de produ-
tos e interiores. uso dun obxecto ou dun espazo e
adecualos ás medidas, á morfolo-
xía e ao benestar humanos.
Páx. 25611
DOG Núm. 120

Economía da Empresa
Introdución
Economía da Empresa trata de explicar a realidade empresarial, como unha rama da economía especializada nun
determinado suxeito económico: a empresa. Trátase dunha ciencia que, por unha banda, procura a explicación do
fenómeno económico da empresa e, por outra, a actuación sobre ela para alcanzar certos fins. A tendencia actual
ISSN1130-9229
diríxese a tratar de converter esta disciplina nun corpo de coñecementos interdisciplinarios que traten calquera
problema que se formule na empresa.
A empresa é un axente esencial da actividade económica. As empresas constitúen as células elementais de pro-
dución que integran o organismo económico a través das cales se conseguen os obxectivos macroeconómicos e,

por iso, ocupan a atención dos/das economistas. É na economía contemporánea onde acha a súa plenitude, xa
que a división do traballo, a especialización, o desenvolvemento do sistema monetario e a amplitude do mercado

crearon o clima necesario para que se dea con precisión e características peculiares a unidade autónoma de pro-
dución, que constitúe o obxecto real da economía da empresa. Nesta materia traballaranse cuestións como a ra-
zón da existencia das empresas, as súas características, os tipos de organización e de funcionamento, e os facto-
res que inflúen na toma de decisións.
A materia, que emprega un enfoque de presentación baseado na análise de distintas áreas e funcións da empresa,
estrutúrase nos bloques seguintes: "A empresa", no que se describen os seus elementos, as súas funcións e os
seus obxectivos; "Desenvolvemento da empresa", onde se fai unha análise das decisións de dimensión e localiza-
ción, e das estratexias de crecemento; "Organización e dirección da empresa", no que se explica a planificación, a
organización e a xestión dos recursos da empresa; "A función produtiva", para analizar os procesos produtivos e a
estrutura de ingresos e custos derivada deles; "A función comercial da empresa", que repasa as principais deci-
sións da empresa na comercialización dos seus produtos e/ou servizos; "A información na empresa", para com-
prender a importancia de contar con datos e información relevante e precisa na toma de decisións e no cumpri-
mento das obrigas fiscais; e finalmente "A función financeira", onde se trata de analizar os aspectos salientables
das decisión de investimento e financiamento na empresa.
A empresa ten un significado social (crea emprego), canaliza a renda e, conseguintemente, constitúe un elemento
Páx. 25612
de redistribución da renda nacional. O desenvolvemento da actividade empresarial e a acción do/da empresario/a
deben estar guiados pola responsabilidade social e o comportamento ético, máis alá da procura duns resultados.
DOG Núm. 120

A materia ha permitir o fomento dunha cultura e dun xeito de pensar empresarial, onde se exerciten e medren a
creatividade e o espírito de innovación, e se incentive a elaboración de reflexións persoais e a toma de decisións
fundamentadas, así como a concepción do erro como fonte de progreso e aprendizaxe. Tamén ha contribuír ao
desenvolvemento da competencia matemática e das competencias básicas en ciencia e tecnoloxía, de comunica-
ción lingüística e dixital, da capacidade de aprender a aprender, e do sentido da iniciativa e o espírito emprende-
dor.
2º de bacharelato
ISSN1130-9229
Economía da Empresa. 2º de bacharelato

Bloque 1. A empresa
 a  B1.1. A empresa e o/a empresa-  B1.1. Describir e interpretar os  EEB1.1.1. Distingue as formas  CD
 d rio/a. elementos da empresa, as clases xurídicas das empresas e relació-  CMCCT
 i  B1.2. Elementos, funcións e ob- de empresas e as súas funcións naas coas esixencias de capital e  CSIE
xectivos da empresa. na economía, así como as formas coas responsabilidades para cada
 l
 B1.3. Clases de empresas.
xurídicas que adoptan, e relacionar tipo.
 m con cada unha as responsabilida-
 B1.4. Marco xurídico da actividade
des legais dos/das propietarios/as  EEB1.1.2. Identifica e valora as  CD
empresarial. e xestores/as, e as esixencias de formas xurídicas de empresa máis  CMCCT
capital. apropiadas en cada caso en fun-
ción das características concretas,

aplicando o razoamento sobre cla-
sificación das empresas.
 EEB1.1.3. Analiza, para un deter-  CAA

minado caso práctico, os criterios  CD
de clasificación de empresas: se-  CMCCT
gundo a natureza da actividade
que desenvolven, a súa dimensión,
o nivel tecnolóxico que alcanzan, o
tipo de mercado en que operan, a
fórmula xurídica que adoptan, e o
Páx. 25613
seu carácter público ou privado.
DOG Núm. 120

 EEB1.1.4. Describe os elementos  CCL

da empresa en relación coas fun-  CSIEE
cións que desenvolven e os obxec-
tivos que procuran dentro do sis-
tema.
ISSN1130-9229
 a  B1.5. Contorno da empresa.  B1.2. Identificar e analizar os tra-  EEB1.2.1. Identifica os tipos de  CD
 d  B1.6. Responsabilidade social e zos principais do contorno en que empresas e de empresarios/as que  CMCCT
 h ambiental da empresa. a empresa desenvolve a súa acti- actúan no seu contorno, así como  CSC
 B1.7. Funcionamento e creación vidade e explicar, a partir deles, as a forma de relacionar co seu con-
 i  CSIEE
de valor. estratexias e as decisións adopta- torno máis próximo.
 l das, e as posibles implicacións so-

 m ciais e ambientais da súa activida-  EEB1.2.2. Analiza a relación entre  CD
 p de. empresa, sociedade e ambiente, e  CSC

valora os efectos positivos e nega-  CSIEE
tivos das actuacións das empresas
nas esferas social e ambiental.
 EEB1.2.3. Analiza a actividade das  CSC

empresas como elemento dinami-  CSIEE
zador de progreso, estimando a
súa creación de valor para a so-
ciedade e para a cidadanía.
Bloque 2. Desenvolvemento da empresa
 d  B2.1. Localización e dimensión  B2.1. Identificar e analizar as es-  EEB2.1.1. Describe e analiza os  CCL
 i empresarial. tratexias de crecemento e as deci- factores que determinan a locali-  CMCCT
 l  B2.2. Estratexias de crecemento sións tomadas polas empresas, zación e a dimensión dunha em-
interno e externo. tendo en consideración as caracte- presa, e valora a transcendencia
 m
 B2.3. Pequenas e medianas em- rísticas do marco global en que ac- futura para a empresa desas deci-
presas: estratexias de mercado. túan. sións.
 B2.4. Importancia das pequenas e  EEB2.1.2. Valora o crecemento da  CD
medianas empresas (PME) na empresa como estratexia competi-  CMCCT
economía.
Páx. 25614
tiva e relaciona as economías de  CSIEE
 B2.5. Internacionalización, compe- escala coa dimensión óptima da
DOG Núm. 120

tencia global e tecnoloxía. empresa.

 B2.6. Empresa multinacional: as-
pectos positivos e negativos do  EEB2.1.3. Identifica e explica as  CCL
seu funcionamento. estratexias de especialización e  CMCCT
diversificación.  CSIEE
ISSN1130-9229
 EEB2.1.4. Analiza as estratexias  CAA

de crecemento interno e externo a  CD
partir de supostos concretos.  CMCCT
 EEB2.1.5. Examina o papel das  CSC

pequenas e das medianas empre-  CSIEE
sas no noso país, e valora as súas

estratexias e as súas formas de
actuar, así como as súas vantaxes
e os seus inconvenientes.
 EEB2.1.6. Describe as caracterís-  CCL

ticas e as estratexias de desenvol-  CSC
vemento da empresa multinacio-  CMCCT
nal, e valora a importancia da res-
ponsabilidade social e ambiental.
 EEB2.1.7. Estuda o impacto da  CD

incorporación da innovación e das  CMCCT
novas tecnoloxías na estratexia da  CSC
empresa, e relaciónao coa capaci-
dade para competir de xeito global.
Bloque 3. Organización e dirección da empresa
 d  B3.1. División técnica do traballo e  B3.1. Explicar a planificación, a  EEB3.1.1. Reflexiona sobre a  CMCCT
 i necesidade de organización no organización e a xestión dos re- división técnica do traballo nun  CSC
 l
mercado actual. cursos dunha empresa, valorando contexto global de interdependen-
as posibles modificacións para rea- cia económica para valorar as sú-
Páx. 25615
 B3.2. Funcións básicas da direc-
 m
lizar en función do ámbito en que as consecuencias sociais.
DOG Núm. 120

 p ción. desenvolve a súa actividade e dos  EEB3.1.2. Describe a estrutura  CCL

 B3.3. Planificación e toma de deci- obxectivos formulados. organizativa, o estilo de dirección,  CMCCT
sións estratéxicas. as canles de información e de co-  CSIEE
 B3.4. Organización formal e infor- municación, o grao de participa-
mal da empresa: deseño e análise ción na toma de decisións e a or-
da súa estrutura. ganización informal da empresa.
ISSN1130-9229
 B3.5. A xestión dos recursos hu-

 EEB3.1.3. Identifica a función de  CD
manos e a súa incidencia na moti-
vación. cada área de actividade da empre-  CMCCT
sa (aprovisionamento, produción e  CSIEE
 B3.6. Os conflitos de intereses e
comercialización, investimento e
as súas vías de negociación. financiamento, recursos humanos

e administrativa), así como as súas
interrelacións.
 EEB3.1.4. Investiga sobre a orga-  CAA

nización nas empresas do seu  CD
ámbito máis próximo e identifica  CSC
vantaxes e inconvenientes, detecta
problemas para solucionar, e des-  CSIEE
cribe propostas de mellora.
 EEB3.1.5. Aplica os seus coñece-  CAA

mentos a unha organización con-  CMCCT

creta, para detectar problemas e  CSIEE
propor melloras.
 EEB3.1.6. Valora a importancia  CAA

dos recursos humanos nunha em-  CSC
presa e analiza diferentes manei-  CSIEE
ras de abordar a súa xestión e a
súa relación coa motivación e a
produtividade.
Bloque 4. A función produtiva
Páx. 25616
 a  B4.1. Produción e proceso produti-  B4.1. Analizar procesos produtivos  EEB4.1.1. Realiza cálculos da  CD
DOG Núm. 120

 i vo. desde a perspectiva da eficiencia e produtividade de distintos factores  CMCCT

 l  B4.2. Función de produción. Pro- a produtividade, e recoñecer a im- e interpreta os resultados obtidos,
 m dutividade e eficiencia portancia da I+D+i. coñecendo medios e alternativas
 B4.3. Investigación, desenvolve- de mellora da produtividade nunha
mento e innovación (I+D+i) como empresa.
elementos clave para o cambio
ISSN1130-9229
 EEB4.1.2. Analiza e valora a rela-  CMCCT

tecnolóxico e a mellora da compe-
titividade empresarial. ción entre a produtividade e os sa-  CSC
larios dos/das traballadores/as.
 EEB4.1.3. Reflexiona sobre a  CAA

importancia para a sociedade e pa-  CMCCT

ra a empresa da investigación e da  CSC
innovación tecnolóxica en relación

coa competitividade e o crecemen-
to.
 i  B4.4. Custos: clasificación e cálcu-  B4.2. Determinar a estrutura de  EEB4.2.1. Distingue os ingresos e  CD
 l lo dos custos na empresa. ingresos e custos dunha empresa, os custos dunha empresa, calcula  CMCCT
 m  B4.5. Cálculo e interpretación do calculando o seu beneficio e o seu o seu beneficio ou a súa perda xe-
limiar de rendibilidade da empresa. limiar de rendibilidade, a partir dun rados ao longo do exercicio eco-
suposto formulado. nómico, aplicando razoamentos
matemáticos, e interpreta os resul-
tados.
 EEB4.2.2. Identifica e calcula os  CD

tipos de custos, ingresos e benefi-  CMCCT
cios dunha empresa, e represén-
taos graficamente.
 EEB4.2.3. Calcula o limiar de ven-  CD

das (de rendibilidade) necesario  CMCCT
para a supervivencia da empresa.
 EEB4.2.4. Analiza os métodos  CMCCT
Páx. 25617
custo beneficio e custo eficacia  CSIEE
como instrumentos de medida e
DOG Núm. 120

avaliación que axudan á toma de

decisións.
 i  B4.6. Os inventarios da empresa e  B4.3. Describir os conceptos fun-  EEB4.3.1. Identifica os custos que  CD
 l os seus custos. Modelos de xes- damentais do ciclo de inventario e xera o almacén e resolve casos  CMCCT
 m
tión de inventarios. manexar os modelos de xestión. prácticos sobre o ciclo de inventa-
ISSN1130-9229
rio.
 EEB4.3.2. Valora as existencias en  CD

almacén mediante diferentes mé-  CMCCT
todos.

 EEB4.3.3. Valora a relación entre o  CMCCT
control de inventarios e a produti-  CSIEE

vidade e a eficiencia nunha em-
presa.
Bloque 5. A función comercial da empresa
 d  B5.1. Departamento comercial da  B5.1. Analizar as características do  EEB5.1.1. Caracteriza un mercado  CSIEE
 h empresa mercado e explicar, de acordo con en función de diferentes variables
 i  B5.2. Concepto e clases de mer- elas, as políticas de márketing como, por exemplo, o número de
cado. aplicadas por unha empresa ante competidores e o produto vendido.
 l
 B5.3. Técnicas de investigación de

diferentes situacións e obxectivos.
 m  EEB5.1.2. Identifica e adapta a  CAA
mercados.
cada caso concreto as estratexias  CD
 B5.4. Comportamento do/da con- e os enfoques de márketing.
sumidor/a e segmentación de mer-  CMCCT
cados.
 EEB5.1.3. Interpreta e valora es-  CD
 B5.5. Variables do márketing-mix e
elaboración de estratexias. tratexias de márketing, incorporan-  CMCCT
do nesa valoración consideracións  CSC
 B5.6. Estratexias de márketing e de carácter ético, social e ambien-
ética empresarial.  CSIEE
tal.
 B5.7. Tecnoloxías da información e
das comunicacións e márketing.  EEB5.1.4. Comprende e explica as  CCL
Páx. 25618
fases e as etapas da investigación  CMCCT
de mercados.
DOG Núm. 120

 EEB5.1.5. Aplica criterios e estra-  CD

texias de segmentación de merca-  CMCCT
dos en casos prácticos.
 EEB5.1.6. Analiza e valora as  CD

oportunidades de innovación e  CMCCT
ISSN1130-9229
transformación do márketing que  CSC

xorden co desenvolvemento das
tecnoloxías da información e da
comunicación.
 EEB5.1.7. Describe a organización  CCL

e o funcionamento do departamen-  CMCCT
to comercial da empresa.
 EEB5.1.8. Determina as necesida-  CD

des da clientela en relación coas  CMCCT
características dos produtos ou  CSC
dos servizos ofrecidos pola empre-
sa.
Bloque 6. A información na empresa

 d  B6.1. Obrigas contables da empre-  B6.1. Identificar os datos máis  EEB6.1.1. Recoñece os elementos  CMCCT
 g sa. salientables do balance e da conta patrimoniais e a función que teñen  CSIEE
 h  B6.2. A composición do patrimonio de perdas e ganancias, explicar o asignada.
e a súa valoración. seu significado, diagnosticar a si-
 i
 B6.3. Resultados da empresa. tuación a partir da información ob-  EEB6.1.2. Identifica, valora e clasi-  CMCCT
 l tida e propor medidas para a súa fica os bens, os dereitos e as obri-
 B6.4. As contas anuais e a imaxe
 m mellora. gas da empresa en masas patri-
fiel. moniais.
 B6.5. Elaboración do balance e da
conta de perdas e ganancias.  EEB6.1.3. Interpreta a correspon-  CAA
 B6.6. Análise e interpretación da dencia entre os investimentos e o
información contable. seu financiamento.
Páx. 25619
 EEB6.1.4. Detecta posibles desa-  CMCCT
DOG Núm. 120

xustes no equilibrio patrimonial, na

solvencia e no apancamento da
empresa, mediante a utilización de
rateos.
 EEB6.1.5. Propón medidas correc-  CAA

ISSN1130-9229
toras axeitadas en caso de se de-  CSIEE

tectar desaxustes patrimoniais ou
financeiros.
 EEB6.1.6. Recoñece a importancia  CMCCT

do dominio das operacións mate-  CD

máticas e dos procedementos pro-
pios das ciencias sociais como fe-

rramentas que facilitan a solución
de problemas empresariais.
 EEB6.1.7. Recoñece a convenien-  CMCCT

cia do equilibrio económico, patri-  CSIEE
monial e financeiro da empresa.
 EEB6.1.8. Valora a importancia da  CAA

información na toma de decisións.  CSIEE
 EEB6.1.9. Calcula o resultado do  CD

exercicio económico da empresa,  CMCCT
empregando os criterios de impu-
tación aplicables.
 EEB61.10. Identifica, interpreta e  CD

clasifica os elementos do resultado  CMCCT
da empresa.  CSIEE
 a  B6.7. Fiscalidade empresarial:  B6.2. Recoñecer a importancia do  EEB6.2.1. Identifica as obrigas  CMCCT
 c principais figuras impositivas e cumprimento das obrigas fiscais e fiscais das empresas segundo a  CSIEE
Páx. 25620
 d
elementos clave do súa estrutura e explicar os impostos que afectan súa organización e a actividade
do seu funcionamento. as empresas. que desenvolvan.
DOG Núm. 120

 h  EEB6.2.2. Describe o funciona-  CCL

 i mento básico dos impostos que  CMCCT
 l recaen sobre as empresas e des-
 m
taca as principais diferenzas entre
eles.
ISSN1130-9229
 EEB6.2.3. Valora a achega que  CSC

supón para a riqueza nacional a
carga impositiva que soportan as
empresas.
Bloque 7. A función financeira

 d  B7.1. Estrutura económica e finan-  B7.1. Valorar proxectos de inves-  EEB7.1.1. Coñece e enumera os  CD
 g ceira da empresa. timento, xustificar razoadamente a métodos estáticos (prazo de recu-  CSIEE
 i  B7.2. Concepto e clases de inves- selección da alternativa máis van- peración) e dinámicos (criterio do  CMCCT
timento. taxosa, diferenciar as posibles fon- valor actual neto) para seleccionar
 l
 B7.3. Valoración e selección de tes de financiamento nun determi- e valorar investimentos.
 m nado suposto e razoar a elección
proxectos de investimento.
máis axeitada.  EEB7.1.2. Aplica métodos estáti-  CD
 B7.4. Fontes de financiamento cos (prazo de recuperación) e di-  CMCCT
interno e externo da empresa. No- námicos (valor actual neto), nun
vas formas de financiamento. suposto concreto de selección de
 B7.5. Ciclos da empresa. alternativas de investimento para

 B7.6. Período medio de madura- unha empresa.
ción.
 EEB7.1.3. Explica as posibilidades  CCL
de financiamento das empresas  CMCCT
diferenciando o externo e o inter-
no, a curto e a longo prazo, así
como o custo de cada un e as im-
plicacións na marcha da empresa.
 EEB7.1.4. Analiza, nun suposto  CAA

concreto de financiamento externo,  CD
Páx. 25621
as opcións posibles, os seus cus-  CMCCT
tos e as variantes de amortización.
DOG Núm. 120

 EEB7.1.5. Analiza e avalía, a partir  CAA

dunha necesidade concreta, as  CMCCT
posibilidades que teñen as empre-  CSIEE
sas de recorrer ao mercado finan-
ceiro.
ISSN1130-9229
 EEB7.1.6. Valora as fontes exter-  CMCCT

nas e internas de financiamento da  CSIEE
empresa.
 EEB7.1.7. Analiza e expresa as  CAA

opcións financeiras que mellor se  CMCCT

adaptan a un caso concreto de ne-
cesidade financeira.
 EEB7.1.8. Aplica os coñecementos  CD

tecnolóxicos á análise e á resolu-  CMCCT
ción de supostos.
 EEB7.1.9. Identifica e describe os  CCL

ciclos da actividade da empresa e  CMCCT
as súas fases.  CSIEE
 EEB7.1.10. Calcula, para un de-  CMCCT

terminado suposto práctico, os pe-  CAA
ríodos de maduración da empresa,  CD
e distingue as súas fases.
Páx. 25622
DOG Núm. 120

Economía
Introdución
A formación en economía faise necesaria nun contexto globalizado, no que as relacións entre os axentes económi-
cos e sociais son cada día máis complexas.
A consideración do comportamento económico das persoas na procura da satisfacción das súas necesidades, así
ISSN1130-9229
como da produción e da organización dos bens e os servizos necesarios, e da distribución dos recursos escasos
facilitan a compresión da realidade social.
Calquera persoa necesita coñecer as regras básicas que explican os acontecementos económicos e a linguaxe
específica utilizada por economistas e medios de comunicación para analizar eses feitos. O estudo da economía

axuda a percibir e a coñecer o mundo, e posibilita analizar e afondar nas relacións humanas, facilita a comprensión
dos conceptos utilizados habitualmente na análise económica e empresarial, serve para potenciar destrezas de
razoamento, abstracción e interrelación, e proporciona ferramentas para examinar de xeito crítico a sociedade. E
contribúe tamén a desenvolver a curiosidade intelectual, a capacidade analítica, o rigor e a amplitude de perspecti-
vas á hora de indagar no coñecemento de variables como o crecemento, a pobreza, a educación, a saúde, a rique-
za, o ambiente, etc. Proporciona importantes coñecementos matemáticos e estatísticos, habilidades de comunica-
ción oral e escrita para explicar e transmitir ideas e conclusións, con argumentos e evidencias empíricas, sentido
da ética e respecto polo ser humano, así como unha intensa capacidade de traballo, tanto individual como en equi-
po.
O enfoque empregado pola economía na resolución dos problemas sociais distínguea das restantes ciencias so-
ciais. A materia de 4º de ESO distribúese en seis bloques que permiten o estudo da economía como ciencia e do
papel dos axentes económicos. No bloque 1 ("Ideas económicas básicas") recóllense aspectos relativos aos prin-
cipios económicos, á terminoloxía propia e á metodoloxía da ciencia económica. No bloque 2 ("Economía e empre-
sa") analízase o papel e o funcionamento do/da axente de empresas na economía. O seguinte bloque ("Economía
persoal") está dedicado ao estudo da transcendencia das decisións económicas na vida das persoas. O cuarto
bloque ("Economía e ingresos e gastos do Estado") repasa o papel estatal no funcionamento económico a través
da análise dos seus ingresos e gastos. No quinto bloque ("Economía e tipos de xuro, inflación e desemprego") re-
Páx. 25623
pásanse os aspectos máis salientables da economía financeira e a súa repercusión na actividade económica e o
DOG Núm. 120

nivel de emprego. E para rematar, o bloque de "Economía internacional" fai un breve repaso do funcionamento do
sector exterior da economía con especial fincapé nas repercusións da integración económica e a globalización.
A materia de Economía de 1º de bacharelato emprega un esquema mixto de presentación, herdado de deseños
curriculares anteriores e baseado principalmente na análise da economía como ciencia, do papel dos axentes eco-
nómicos e do funcionamento das principais institucións económicas e os seus elementos. Estrutúrase en sete blo-
ques: no primeiro abórdase a o principal problema orixe da ciencia económica, a economía e a escaseza, conti-
nuando coa organización da actividade económica para estudar a estrutura dos sistemas económicos; nun segun-
do bloque ("A actividade produtiva") descríbese a produción como principal actividade económica; no terceiro ("O
ISSN1130-9229
mercado e o sistema de prezos") repásase a principal institución na fixación de prezos e asignación de recursos; o
seguinte bloque ("A macroeconomía") céntrase na medición da actividade económica e no estudo do mercado de
traballo; no quinto ("Aspectos financeiros da economía") faise un repaso da vertente financeira da actividade eco-
nómica; o sexto ("O contexto internacional da economía") aborda a análise do sector exterior e dos fenómenos de

integración económica e globalización; e, finalmente, no bloque titulado "Desequilibrios económicos e o papel do
Estado na económica", reflexiónase sobre o carácter cíclico da actividade económica e o papel do Estado para mi-
tigar e corrixir os desequilibrios xurdidos do funcionamento económico.
A grande transcendencia social da economía queda reflectida na súa contribución ao fomento da mellora na cali-
dade de vida, ao progreso e ao benestar social. Os coñecementos económicos teñen cada día mías valor, pola
importancia de contar cunha cidadanía formada e pola relevancia dunha boa administración dos recursos públicos.
O estudo da economía proporciona, xunto coa formación técnica, competencias lingüísticas e de comunicación,
matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía, sociais e cívicas, así como sentido da iniciativa e es-
pírito emprendedor.
4º de ESO
Economía. 4º de ESO
Bloque 1. Ideas económicas básicas
 a  B1.1. Economía como ciencia:  B1.1. Explicar a economía como  ECB1.1.1. Recoñece a escaseza de  CCL
Páx. 25624
 d actividade económica e sociedade. ciencia social e valorar o impacto recursos e a necesidade de elixir e  CSC
permanente das decisións econó- tomar decisións como as claves dos
DOG Núm. 120

 f  B1.2. Principios na toma de deci- micas na vida das persoas. problemas básicos de calquera eco-
sións económicas. nomía, e comprende que todas as
 B1.3. Escaseza, elección e asig- eleccións supoñen renunciar a ou-
nación de recursos. Custo de opor- tras alternativas e que todas as de-
tunidade. cisións teñen consecuencias.
ISSN1130-9229
 ECB1.1.2. Distingue formas de  CAA

analizar e resolver problemas eco-  CD
nómicos, e identifica as súas van-
taxes, os seus inconvenientes e as
súas limitacións.

 f  B1.4. O método na economía:  B1.2. Identificar a terminoloxía  ECB1.2.1. Comprende e utiliza  CCL
 h modelos económicos. económica básica e o uso dos mo- correctamente termos da área da
 o  B1.5. Fronteira de posibilidades de delos económicos, e familiarizarse economía.
produción. con eles.
 ECB1.2.2. Diferencia entre econo-  CAA
mía positiva e economía normativa.  CSC
 ECB1.2.3. Representa e analiza  CD

graficamente o custo de oportunida-  CMCCT
de mediante a fronteira de posibili-
dades de produción.
 a  B1.6. As relacións económicas  B1.3. Tomar conciencia dos princi-  ECB1.3.1. Representa as relacións  CMCCT
 f básicas e a súa representación. pios da economía para aplicar nas que se establecen entre as econo-  CSC
relacións económicas básicas cos mías domésticas e as empresas.
condicionantes de recursos e as
necesidades.  ECB1.3.2. Aplica razoamentos  CMCCT
básicos para interpretar problemas  CSC
económicos provenientes das rela-
cións económicas do seu contorno.
Bloque 2. Economía e empresa
Páx. 25625
 a  B2.1. A empresa e o/a empresa-  B2.1. Describir os tipos de empre-  ECB2.1.1. Distingue as formas  CMCCT
 b rio/a. sas e as formas xurídicas das em- xurídicas das empresas e relacióna-  CSIEE
DOG Núm. 120

 e  B2.2. Elementos, funcións e ob- presas, e relacionar con cada unha as coas esixencias de capital para a
 m xectivos da empresa. coas súas esixencias de capital e súa constitución e coas responsabi-
 B2.3. Clases de empresas. as responsabilidades legais lidades legais para cada tipo.
 B2.4. Formas xurídicas da empre-
dos/das propietarios/as e xesto-
sa. res/as, así como as interrelacións  ECB2.1.2. Identifica e valora as  CAA
das empresas no seu contorno in- formas xurídicas de empresas  CD
ISSN1130-9229
mediato. máis apropiadas en cada caso, en

función das características concre-
tas, aplicando o razoamento sobre
clasificación das empresas.
 ECB2.1.3. Distingue os tipos de  CSIEE

empresas e de empresarios/as que  CSC
actúan no seu ámbito, así como a

forma de interactuar co seu con-
torno máis próximo e os efectos
sociais e ambientais, positivos e
negativos, que se observan.
 a  B2.5. Proceso produtivo e factores  B2.2. Analizar as características  ECB2.2.1. Analiza os tipos de  CMCCT
 f produtivos. principais do proceso produtivo. factores produtivos e as relacións  CSC
 e  B2.6. Sectores da actividade eco- entre produtividade, eficiencia e
nómica. tecnoloxía.
 ECB2.2.2. Identifica os sectores  CD

económicos, así como os seus retos  CSC
e as súas oportunidades.
 e  B2.7. Fontes de financiamento das  B2.3. Identificar as fontes de finan-  ECB2.3.1. Explica as posibilidades  CCL
 f empresas. Novas formas de financiamento das empresas. de financiamento das empresas e  CD
ciamento. diferencia o financiamento externo  CMCCT
e o interno, a curto e a longo pra-
zo, así como o custo de cada unha
e as implicacións na marcha da
empresa.
Páx. 25626
 e  B2.8. Ingresos e custos da empre-  B2.4. Determinar, para un caso  ECB2.4.2. Distingue os ingresos e  CD
DOG Núm. 120

 f sa: clasificación. sinxelo, a estrutura de ingresos e os custos dunha empresa, calcula  CMCCT
 B2.9. Resultados da empresa. custos dunha empresa, calculando o seu beneficio ou a súa perda,
o seu beneficio. aplicando razoamentos matemáti-
cos, e interpreta os resultados.
 a  B2.10. Obrigas fiscais das empre-  B2.5. Diferenciar os impostos que  ECB2.5.1. Identifica as obrigas  CD
ISSN1130-9229
 e sas. afectan as empresas e a importan- fiscais das empresas segundo a  CMCCT

 f
cia do cumprimento das obrigas súa forma xurídica e as activida-
fiscais. des, e sinala o funcionamento bá-
sico dos impostos e as principais
diferenzas entre eles.

 ECB2.5.2. Valora a achega que  CSC
para a riqueza nacional supón a

carga impositiva que soportan as
empresas.
Bloque 3. Economía persoal
 d  B3.1. Orzamento persoal. Control  B3.1. Realizar un orzamento per-  ECB3.1.1. Elabora un orzamento  CAA
 e de ingresos e gastos. soal distinguindo entre os tipos de ou plan financeiro persoal, identifi-  CD
 f  B3.2. Xestión do orzamento. Ob- ingresos e gastos, e controlar o cando os ingresos e os gastos in-  CMCCT
xectivos e prioridades. seu grao de cumprimento e as po- tegrantes, e realiza o seu segui-
sibles necesidades de adaptación. mento.
 ECB3.1.2. Utiliza ferramentas  CAA

informáticas na preparación e de-  CD
senvolvemento dun orzamento ou  CMCCT
plan financeiro personalizado.
 ECB3.1.3 Manexa gráficos de  CAA

análise que permiten comparar  CD
unha realidade personalizada coas  CMCCT
previsións establecidas.
Páx. 25627
 a  B3.3. Planificación económico-  B3.2. Decidir con racionalidade  ECB3.2.1. Comprende as necesi-  CAA
 d financeira: necesidades económi- ante as alternativas económicas da dades de planificación e do mane-  CSIEE
DOG Núm. 120

 m cas nas etapas da vida. vida persoal, e relacionalas co be- xo de asuntos financeiros ao longo
nestar propio e social. da vida. Esa planificación vincúla-
se á previsión realizada en cada
etapa, de acordo coas decisións
tomadas e a marcha da actividade
económica nacional.
ISSN1130-9229
 a  B3.4. Aforro e endebedamento. Os  B3.3. Expresar unha actitude posi-  ECB3.3.1. Recoñece e explica a  CAA
 f plans de pensións. tiva cara ao aforro, e empregar o relevancia do aforro e do control do  CSC
 B3.5. Risco e diversificación. aforro como medio para alcanzar gasto.
diversos obxectivos.
 ECB3.3.2. Analiza as vantaxes e  CAA

inconvenientes do endebedamento,  CSC
valorando o risco e seleccionando a

decisión máis axeitada para cada
momento.
 a  B3.6. O diñeiro.  B3.4. Recoñecer o funcionamento  ECB3.4.1. Comprende os termos  CCL

 b  B3.7. Contratos financeiros: contas básico do diñeiro e diferenciar os fundamentais e describe o funcio-  CMCCT
 e e tarxetas de débito e crédito. tipos de contas bancarias e de tar- namento das contas na operativa
 B3.8. Relacións no mercado finan- xetas emitidas como medios de bancaria.
 f
ceiro: información e negociación. pagamento, e valorar a oportuni-
 g dade do seu uso con garantías e  ECB3.4.2. Valora e comproba a  CCL
 B3.9. Implicacións dos contratos
responsabilidade. necesidade de interpretar as cláu-  CAA

financeiros. Dereitos e responsabi- sulas dos contratos bancarios para
lidades dos/das consumidores/as  CD
coñecer os dereitos e as obrigas
no mercado financeiro. que se derivan delas, así como a
importancia de operar en condi-
cións de seguridade cando se em-
pregan procedementos telemáti-
cos.
 ECB3.4.3. Recoñece a capacidade  CAA

de negociación coas entidades fi-  CD
nanceiras e analiza os procede-
Páx. 25628
mentos de reclamación ante estas.
DOG Núm. 120

 ECB3.4.4. Identifica e explica as  CCL

modalidades de tarxetas banca-  CD
rias, así como os elementos e os  CMCCT
procedementos que garanten a
seguridade na súa operativa.
ISSN1130-9229
 e  B3.10. O seguro como medio para  B3.5. Coñecer o concepto de se-  ECB3.5.1. Identifica, describe e  CAA
 f a cobertura de riscos. Tipoloxía de guro e a súa finalidade. clasifica os tipos de seguros se-  CCL
 g
seguros. gundo os riscos ou as situacións  CMCCT
adversas nas etapas da vida.
Bloque 4. Economía e ingresos e gastos do Estado

 a  B4.1. Orzamentos públicos: ingre-  B4.1. Recoñecer e analizar a pro-  ECB4.1.1. Identifica as vías de  CMCCT
 b sos e gastos do Estado. cedencia das principais fontes de onde proceden os ingresos do Es-  CSC
 e ingresos e gastos do Estado, e in- tado, así como as principais áreas
terpretar gráficos onde se amose dos gastos do Estado, e comenta
 f
esa distribución. as súas relacións.
 g
 ñ  ECB4.1.2. Analiza e interpreta  CD
datos e gráficos de contido eco-  CMCCT
nómico relacionados cos ingresos
e os gastos do Estado.
 ECB4.1.3. Distingue nos ciclos  CMCCT

económicos o comportamento dos  CSC
ingresos e dos gastos públicos, así
como os efectos que se poden
producir ao longo do tempo.
 ECB4.1.4. Describe o contido dos  CCL

orzamentos públicos e argumenta  CSC
a necesidade de prever os ingre-
sos e os gastos, e controlar a súa
execución.
Páx. 25629
 a  B4.2. A débeda pública e o déficit  B4.2. Diferenciar e explicar os  ECB4.2.1. Comprende e expresa  CCL
DOG Núm. 120

 e público. conceptos de débeda pública e dé- as diferenzas entre os conceptos  CMCCT

 f ficit público. de débeda pública e déficit público,
así como a relación que se produ-
ce entre eles.
 a  B4.3. Desigualdades económicas e  B4.3. Determinar o impacto para a  ECB4.3.1. Coñece e describe os  CCL
ISSN1130-9229
 c distribución da renda. sociedade da desigualdade da efectos da desigualdade da renda  CMCCT

 d
renda e estudar as ferramentas de e os instrumentos de redistribución  CSC
redistribución da renda. desta.
 e
 f  ECB4.3.2. Interpreta gráficos re-  CAA
presentativos da distribución da  CD

renda
 CMCCT
Bloque 5. Economía e tipos de xuro, inflación e desemprego
 a  B5.1. Tipos de xuro.  B5.1. Diferenciar as magnitudes de  ECB5.1.1. Describe as causas da  CCL
 c  B5.2. Inflación. tipos de xuro, inflación e desem- inflación e valora as súas princi-  CSC
 e  B5.3. Consecuencias dos cambios
prego, analizar as relacións entre pais repercusións económicas e
nos tipos de xuro e inflación. elas e interpretar datos e gráficos sociais.
 f
vinculados con esas magnitudes.
 B5.4. Desemprego: clasificación e
 ECB5.1.2. Explica o funcionamen-  CCL
consecuencias. to dos tipos de interese e as con-  CMCCT
secuencias da súa variación para a  CSC

marcha da economía.
 ECB5.1.3. Valora e interpreta da-  CD

tos e gráficos de contido económi-  CMCCT
co relacionados cos tipos de xuro,
inflación e desemprego.
 a  B5.5. Causas do desemprego e  B5.2. Valorar opcións de políticas  ECB5.2.1. Describe as causas do  CCL
 c políticas contra o desemprego. O macroeconómicas para facer fron- desemprego e valora as súas prin-  CMCCT
 e desemprego en Galicia. te ao desemprego. cipais repercusións económicas e  CSC
 B5.6. Perspectivas da ocupación. sociais.
Páx. 25630
 f
 ECB5.2.2. Analiza os datos de  CD
DOG Núm. 120

desemprego en España e as políti-  CSC

cas contra o desemprego.
 ECB5.2.3. Investiga e recoñece  CAA

vieiros e tendencias de emprego.  CD
ISSN1130-9229
Bloque 6. Economía internacional
 a  B6.1. Globalización económica.  B6.1. Valorar o impacto da globali-  ECB6.1.1. Valora o grao de inter-  CAA
 e  B6.2. Comercio internacional. zación económica, do comercio in- conexión das economías de todos  CSC
 f  B6.3. Integración económica e ternacional e dos procesos de in- os países do mundo e aplica a
monetaria europea. tegración económica na calidade perspectiva global para emitir xuí-

 m
de vida das persoas e no ambien- zos críticos.
 B6.4. Economía e ambiente: sus-

te.
tentabilidade.  ECB6.1.2. Explica as razóns que  CCL
xustifican o intercambio económico  CSC
entre países e que inflúen nel.
 ECB6.1.3. Analiza e presenta  CAA

acontecementos económicos con-  CD
temporáneos no contexto da glo-  CSC
balización e o comercio internacio-
nal.
 ECB6.1.4. Recoñece e enumera  CCL

vantaxes e inconvenientes do pro-  CD
ceso de integración económica e  CSC
monetaria da Unión Europea.
 ECB6.1.5. Reflexiona sobre os  CAA

problemas ambientais e a súa re-  CSC
lación co impacto económico inter-
nacional, e analiza as posibilidades
dun desenvolvemento sustentable.
Páx. 25631
DOG Núm. 120

1º de bacharelato
Economía. 1º de bacharelato
Bloque 1. Economía e escaseza. A organización da actividade económica
 i  B1.1. Escaseza, elección e asigna-  B1.1. Explicar o problema da  ECB1.1.1. Recoñece a escaseza  CAA
ISSN1130-9229
 l ción de recursos. Custo de oportu- escaseza: recursos escasos e ne- e a correspondente necesidade  CMCCT
nidade. cesidades ilimitadas. de elixir entre decisións alternati-
vas, como problema máis deter-
minante para afrontar en todo sis-
tema económico.

 a  B1.2. Mecanismos de asignación  B1.2. Observar os problemas  ECB1.2.1. Analiza as respostas  CSC
 h de recursos. económicos dunha sociedade, así ás preguntas clave sobre a orga-  CMCCT
 i  B1.3. Análise e comparación dos como analizar e expresar unha va- nización dos principais sistemas  CD
sistemas económicos. loración crítica das formas de re- económicos.
 l
solución desde o punto de vista
dos sistemas económicos.  ECB1.2.2. Relaciona, para a súa  CSC
interpretación, os cambios máis  CD
recentes no escenario económico  CAA
mundial coas circunstancias téc-
nicas, económicas, sociais e polí-
ticas que os explican, a partir de
casos concretos de análise.
 ECB1.2.3. Compara sistemas  CAA

económicos, utilizando exemplos  CD
actuais do ámbito internacional.  CSC
 i  B1.4. Economía como ciencia:  B1.3. Comprender o método cien-  ECB1.3.1. Distingue as proposi-  CAA
 l actividade económica e sociedade. tífico que se utiliza na área da cións económicas positivas das  CMCCT
 B1.5. Principios na toma de deci- economía, así como identificar as proposicións económicas normati-
sións económicas. fases da investigación científica vas.
 B1.6. Modelos económicos. Eco- en economía e os modelos eco-
nómicos.  ECB1.3.2. Interpreta os modelos  CCL
nomía positiva e normativa.
Páx. 25632
de representación da realidade  CMCCT
 B1.7. Información económica: económica, e emprega os termos  CD
interpretación de datos e gráficos.
DOG Núm. 120

e a metodoloxía apropiados para

analizar problemas económicos
concretos.
Bloque 2. A actividade produtiva

ISSN1130-9229
 i  B2.1. Proceso produtivo e factores  B2.1. Analizar as características  ECB2.1.1. Expresa unha visión  CAA
 l de produción. principais do proceso produtivo. integral do funcionamento do sis-  CCL
 m
tema produtivo partindo do estudo  CSC
da empresa e a súa participación
 p
en sectores económicos, así co-
mo a súa conexión e interdepen-

dencia.
 i  B2.2. División técnica do traballo,  B2.2. Explicar as razóns do proceso  ECB2.2.1. Relaciona o proceso de  CSC
 l produtividade e interdependencia. de división técnica do traballo. división técnica do traballo coa in-  CMCCT
terdependencia económica nun
contexto global.
 ECB2.2.2. Clasifica e define os  CMCCT

factores produtivos, e describe as  CCL
relacións entre produtividade, efi-
ciencia e tecnoloxía.
 a  B2.3. Globalización: cambios no  B2.3. Identificar os efectos da acti-  ECB2.3.1. Analiza para explicar  CSIEE
 h sistema produtivo ou na organiza- vidade empresarial para a socieda- as repercusións da actividade das  CCL
 i ción da produción. de e a vida das persoas. empresas, tanto nun ámbito pró-
ximo coma nun ámbito internacio-
 l
nal.
 m
 a  B2.4. Empresa: obxectivos e fun-  B2.4. Expresar os obxectivos e as  ECB2.4.1. Distingue e interpreta  CSIEE
 h cións. funcións principais das empresas, os obxectivos e as funcións das  CAA
 i
utilizando referencias reais do ám- empresas.
bito próximo e transmitindo a utili-
 m
dade que se xera coa súa activida-  ECB2.4.2. Explica a función crea-  CD
Páx. 25633
de. dora de utilidade dos bens das  CCL
DOG Núm. 120

empresas.
 i  B2.5. Eficacia, eficiencia e efectivi-  B2.5. Relacionar e distinguir a efi-  ECB2.5.1. Determina e interpreta  CD
 l dade. ciencia técnica e a eficiencia eco- a eficiencia técnica e económica a  CMCCT
 m  B2.6. Eficiencia na produción: nómica. partir dos casos formulados.
eficiencia técnica e económica.
ISSN1130-9229
 i  B2.7. Custos de produción. Cálculo  B2.6. Calcular e controlar os custos  ECB2.6.1. Calcula, clasifica e  CMCCT
 l e análise dos custos de produción e os beneficios das empresas, e utiliza diversos tipos de custos,  CD
 m
e dos beneficios. representar e interpretar gráficos fixos e variables, totais, medios e
relativos a eses conceptos. marxinais, e representa e interpre-
ta gráficos de custos.

 ECB2.6.2. Calcula, analiza e in-  CMCCT

terpreta os beneficios dunha em-  CD
presa a partir de supostos de in-
gresos e custos dun período.
 i  B2.8. Función de produción.  B2.7. Analizar, representar e inter-  ECB2.7.1. Representa e interpreta  CMCCT
 l pretar a función de produción du- gráficos de produción total, media  CD
 m nha empresa a partir dun caso da- e marxinal, a partir de supostos
do. dados.
Bloque 3. O mercado e o sistema de prezos
 i  B3.1. Curva de demanda. Move-  B3.1. Interpretar, a partir do fun-  ECB3.1.1. Representa grafica-  CMCCT
 l mentos ao longo da curva de de- cionamento do mercado, as varia- mente os efectos das variacións  CD
 m
manda e desprazamentos na curva cións en cantidades demandadas das variables no funcionamento
de demanda. Elasticidade da de- e ofertadas de bens e servizos en dos mercados.
manda. función de distintas variables.
 B3.2. Curva de oferta. Movemen-  ECB3.1.2. Define e expresa ma-  CMCCT
tos ao longo da curva de oferta e tematicamente as variables que  CCL
desprazamentos na curva da ofer- determinan a oferta e a demanda.
ta. Elasticidade da oferta.
 ECB3.1.3. Analiza as elasticida-  CMCCT
 B3.3. Equilibrio do mercado.
Páx. 25634
des de demanda e de oferta, in-  CD
terpretando os cambios en prezos
DOG Núm. 120

e cantidades, así como os seus

efectos sobre os ingresos totais.
 a  B3.4. Estruturas de mercado e  B3.2. Analizar o funcionamento de  ECB3.2.1. Analiza e compara o  CMCCT
 h modelos de competencia. mercados reais e observar as sú- funcionamento dos tipos de mer-  CCL
 i  B3.5. Competencia perfecta. Com- as diferenzas cos modelos, así cados, e explica as súas diferen-
ISSN1130-9229
petencia imperfecta. Monopolio. como as súas consecuencias para zas.

 l
Oligopolio. Competencia monopo- os/as consumidores/as, as em-
 m presas ou os estados.  ECB3.2.2. Aplica a análise dos  CAA
lística.
tipos de mercados a casos reais  CSC
identificados a partir da observa-
ción do ámbito máis inmediato.

 ECB3.2.3. Valora de forma crítica  CSC

os efectos que se derivan sobre
os axentes intervenientes nos di-
versos mercados.
Bloque 4. A macroeconomía
 g  B4.1. Macromagnitudes: produ-  B4.1. Distinguir as principais mag-  ECB4.1.1. Mide, interpreta e ex-  CMCCT
 h ción. Renda. Gasto. nitudes macroeconómicas, operar presa as principais magnitudes  CD
 i  B4.2. Equilibrio macroeconómico: con elas e analizar as súas inte- macroeconómicas como indicado-  CSC
demanda e oferta agregadas. rrelacións, valorando os inconve- res da situación económica dun
 l  CCL
 B4.3. Inflación e tipos de xuro. nientes e as limitacións que pre- país.
sentan como indicadores da cali-
 B4.4. Os vínculos dos problemas
dade de vida.  ECB4.1.2. Relaciona as principais  CAA
macroeconómicos e a súa interre- macromagnitudes e utilízaas para  CSC
lación. establecer comparacións con ca-
rácter global.
 ECB4.1.3. Analiza de forma crítica  CSC

os indicadores estudados e valora
o seu impacto, os seus efectos e
as súas limitacións para medir a
Páx. 25635
calidade de vida.
DOG Núm. 120

 g  B4.5. Indicadores do desenvolve-  B4.2. Interpretar datos e indicado-  ECB4.2.1. Utiliza e interpreta a  CMCCT
 i mento da sociedade: as macro- res económicos básicos e a súa información contida en táboas e  CD
 l magnitudes e as súas limitacións. evolución. gráficos de variables macroeco-
nómicas e a súa evolución no
tempo.
ISSN1130-9229
 ECB4.2.2. Considera investiga-  CAA

cións e publicacións económicas  CD
de referencia como fonte de datos
específicos, e recoñece os méto-
dos de estudo utilizados por eco-
nomistas.

 ECB4.2.3. Opera con variables  CD

económicas mediante aplicacións  CMCCT
informáticas, analízaas e interpré-
taas, e presenta as súas valora-
cións de carácter persoal.
 a  B4.6. Mercado de traballo. Desem-  B4.3. Valorar a estrutura do mer-  ECB4.3.1. Examina e interpreta  CMCCT
 h prego: tipos e causas. cado de traballo e a súa relación datos e gráficos de contido eco-  CD
 i coa educación e a formación, ana- nómico relacionados co mercado
lizando de xeito especial o de- de traballo.
 l
semprego.
 m  ECB4.3.2. Valora a relación da  CSC
educación e a formación coas  CAA
probabilidades de obter un em-
prego e mellores salarios.
 ECB4.3.3. Investiga e recoñece  CAA

vieiros de ocupación e tendencias  CD
de emprego.
 a  B4.7. Políticas contra o desempre-  B4.4. Estudar as opcións de políti-  ECB4.4.1. Analiza os datos de  CD
 g go. O desemprego en Galicia. cas macroeconómicas para facer inflación e desemprego en Espa-  CSIEE
Páx. 25636
 h
fronte á inflación e ao desempre- ña e as alternativas para loitar
go. contra o desemprego e a inflación.
DOG Núm. 120

 i
 l
 p
Bloque 5. Aspectos financeiros da Economía

ISSN1130-9229
 i  B5.1. O diñeiro na economía: tipo-  B5.1. Recoñecer o proceso de  ECB5.1.1. Analiza e explica o fun-  CSC
 l loxía e funcionamento. creación do diñeiro, os cambios cionamento do diñeiro e do sistema  CMCCT
 B5.2. Proceso de creación do di- no seu valor e a forma en que es- financeiro nunha economía.  CD
ñeiro. tes se miden.
 CCL

 a  B5.3. Teorías explicativas da infla-  B5.2. Describir as teorías explica-  ECB5.2.1. Recoñece as causas da  CSC
 d ción. tivas sobre as causas da inflación inflación e valora as súas repercu-  CD

 h
e os seus efectos sobre os/as sións económicas e sociais.
consumidores/as, as empresas e
 i
o conxunto da economía.
 l
 i  B5.4. Sistema financeiro. Novas  B5.3. Explicar o funcionamento do  ECB5.3.1. Valora o papel do siste-  CAA
 l formas de financiamento. sistema financeiro e coñecer as ma financeiro como elemento cana-  CSC
características dos seus principais lizador do aforro ao investimento, e  CD
produtos e mercados. identifica os produtos e os merca-
dos que o compoñen.
 a  B5.5. Política monetaria: instru-  B5.4. Analizar os tipos de política  ECB5.4.1. Razoa de forma crítica,  CAA
 d mentos. monetaria. en contextos reais, sobre as ac-  CMCCT
 h
cións de política monetaria e o seu  CSC
impacto económico e social.
 i
 l
 i  B5.6. Banco Central Europeo.  B5.5. Identificar o papel do Banco  ECB5.5.1. Identifica os obxectivos  CSC
 l  B5.7. Mecanismos da oferta e Central Europeo e a estrutura da e a finalidade do Banco Central Eu-  CMCCT
 a demanda monetaria: efectos sobre súa política monetaria. ropeo, e razoa sobre o seu papel e  CD
os tipos de xuro. o seu funcionamento.
Páx. 25637
 h
 i  ECB5.5.2. Describe os efectos das  CMCCT
DOG Núm. 120

 l variacións dos tipos de xuro na  CCL

economía.
Bloque 6. O contexto internacional da economía
 g  B6.1. Comercio internacional: cau-  B6.1. Analizar os fluxos comer-  ECB6.1.1. Identifica e describe os  CSC
ISSN1130-9229
 i sas e teorías. ciais entre dúas economías. fluxos comerciais internacionais.  CCL
 l  B6.2. Balanza de pagamentos, con  CMCCT
especial referencia á española.
 a  B6.3. Cooperación e integración  B6.2. Examinar os procesos de  ECB6.2.1. Explica o proceso de  CSC
 i económica. integración económica e describir cooperación e integración econó-  CCL

os pasos que se produciron no mica producido na Unión Euro-
 l  B6.4. Unión Europea (UE).

caso da Unión Europea. pea, e reflexiona para valorar as
repercusións e as implicacións pa-
ra España nun contexto global.
 a  B6.5. Globalización económica e  B6.3. Analizar e valorar as causas  ECB6.3.1. Expresa as razóns que  CSC
 b financeira: causas e consecuen- e as consecuencias da globaliza- xustifican o intercambio económico  CCL
 h
cias. ción económica, así como o papel entre países.
 B6.6. Organismos económicos dos organismos económicos in-
 i
internacionais: mecanismos de re- ternacionais na súa regulación.  ECB6.3.2. Describe as implicacións  CAA
 l e os efectos da globalización eco-
gulación.  CD
 p nómica nos países e reflexiona so-  CMCCT

bre a necesidade da súa regulación
 CSC
e da súa coordinación.
Bloque 7. Desequilibrios económicos e o papel do Estado na economía
 a  B7.1. Ciclos económicos: crises na  B7.1. Reflexionar sobre o impacto  ECB7.1.1. Identifica e analiza os  CSC
 b economía. do crecemento e as crises cíclicas factores e as variables que inflúen  CMCCT
 c  B7.2. Políticas macroeconómicas na economía e os seus efectos na no crecemento económico, no de-  CD
de crecemento, estabilidade e de- calidade de vida das persoas, o senvolvemento e na redistribución
 i
senvolvemento. ambiente e a distribución da rida renda.
 l queza a nivel local e mundial.
 B7.3. Ambiente: recurso sensible e
Páx. 25638
 ECB7.1.2. Diferencia os concep-  CCL
escaso.
tos de crecemento e de desenvol-  CMCCT
DOG Núm. 120

 B7.4. Pobreza e subdesenvolve- vemento.

mento: causas e posibles vías de
solución.  ECB7.1.3. Recoñece e explica as  CSC
consecuencias do crecemento  CCL
sobre a repartición da riqueza,
sobre o ambiente e sobre a cali-
ISSN1130-9229
dade de vida.
 ECB7.1.4. Analiza de forma prác-  CAA

tica os modelos de desenvolve-  CSC
mento dos países emerxentes e  CD
as oportunidades que teñen os

países en vías de desenvolve-
mento para crecer e progresar.
 ECB7.1.5. Reflexiona sobre os  CSC

problemas ambientais e a súa re-  CMCCT
lación co impacto económico in-
ternacional analizando as posibili-
dades dun desenvolvemento sus-
tentable.
 ECB7.1.6. Desenvolve actitudes  CSC

positivas en relación co ambiente  CAA

e valora a consideración da pro-
tección do ambiente na toma de
decisións económicas.
 ECB7.1.7. Identifica os bens am-  CSC

bientais como factor de produción  CMCCT
escaso, que proporciona inputs e
recolle refugallos e residuos, o
que supón valorar os custos aso-
ciados.
Páx. 25639
 ECB7.1.8. Recoñece a evolución  CMCCT
cíclica da actividade económica,  CSC
DOG Núm. 120

describe as fases, as representa

graficamente e considera as súas
consecuencias sociais.
 a  B7.5. Política fiscal e orzamentos  B7.2. Explicar e ilustrar con  ECB7.2.1. Distingue e explica as  CCL
 c públicos. exemplos significativos as finali- funcións do Estado: fiscais, esta-  CMCCT
ISSN1130-9229
 i  B7.6. O Estado na economía: fun- dades e as funcións do Estado bilizadoras, redistributivas, regu-
cións. nos sistemas de economía de ladoras e provedoras de bens e
 l
 B7.7. Os fallos do mercado e a
mercado, e identificar os principais servizos públicos.
intervención do sector público. instrumentos que utiliza, valoran-
do as vantaxes e os inconvenien-  ECB7.2.2. Identifica os principais  CSC
 B7.8. Redistribución de renda e
tes do seu papel na actividade fallos do mercado, as súas causas  CMCCT

riqueza: igualdade de oportunida- económica. e os seus efectos para os axentes
des.  CD
que interveñen na economía, e as
opcións de actuación por parte do
Estado.
 ECB7.2.3. Clasifica e describe os  CAA

elementos integrantes dos orza-  CMCCT
mentos públicos e argumenta a  CD
necesidade de prever os ingresos
e os gastos, e controlar a súa
execución.
Páx. 25640
DOG Núm. 120

Filosofía
Introdución
A través da UNESCO, a ONU alenta os seus estados membros a traballar na promoción, no fortalecemento e na
extensión da filosofía en todos os niveis do ensino, porque a sociedade democrática, formada por unha pluralidade
diversa de persoas e comunidades, proxectos e intereses, demanda un pensamento racional que axude a com-
ISSN1130-9229
prender o mundo complexo que nos rodea e proporcione instrumentos para edificar unha sociedade libre, igual e
xusta. A UNESCO considera que a materia de Filosofía, o saber máis antigo de Europa, é a ferramenta adecuada
que debe servir a este fin. A filosofía forma unha cidadanía reflexiva, lúcida, participativa, amante das institucións
democráticas e con habilidades prácticas na resolución dos problemas específicos das sociedades democráticas

avanzadas.
A materia de Filosofía capacita o alumnado para o exercicio do pensamento crítico e independente, co que alcan-
zar unha mellor comprensión do mundo globalizado e de si mesmo/a. Grazas a esta materia, os alumnos e as alu-
mas adquiren a aptitude de entretecer unha defensa racional e razoable da súa autonomía, da súa dignidade e dos
seus dereitos nun contexto en vías de globalización. O pensamento filosófico achega os coñecementos teóricos e
as destrezas prácticas para entender, analizar e propor solucións aos desafíos intelectuais e morais do século XXI.
Asemade, a materia de Filosofía ofrece os fundamentos conceptuais dos principios e dos valores da paz e da se-
guridade mundiais: democracia, imperio da lei, dereitos humanos, tolerancia, xustiza, igualdade e liberdade (a
UNESCO nomea a Filosofía como "Escola de liberdade" na súa estratexia internacional e no informe de 2007). Os
métodos filosóficos achegan enfoques plurais e contrastados que permiten albiscar saídas aos problemas que
afectan a convivencia humana. A aprendizaxe do tratamento racional e dialogado destes asuntos disipa o recurso
á violencia e á guerra, e fomenta a paz e a seguridade global e local.
En segundo lugar, a materia de Filosofía impulsa no alumnado o valor da indagación e a reflexión argumentada
para descubrir prexuízos, xerar claridade respecto aos obxectivos e ao sentido da vida, valorar a calidade dos ar-
gumentos, detectar sofismas e falacias, resistir a presión arbitraria dos/das superiores e dos/das pares, atopar pun-
tos de encontro entre posicións diferentes, humanizar as persoas con quen estamos obrigados/as a convivir. É por
iso que o tratamento na aula desta materia ten que facer reflexionar ao alumnado sobre as razóns da presenza
maioritariamente masculina na produción filosófica desde as súas orixes, ao tempo que debe dar visibilidade ao
Páx. 25641
pensamento filosófico na muller.
DOG Núm. 120

A materia de Filosofía axuda a desmontar os argumentos das condutas baseadas nos valores da dominación e a
vontade de poder que provocan crises ecolóxicas, económicas e humanas. A meditación filosófica esperta no
alumnado o interese polas demais persoas, estimula a empatía para imaxinar os problemas que lles afectan e crea
a capacidade para se emocionar moralmente. Mercé ao autocoñecemento que promove a filosofía, o alumnado
pode chegar a recoñecer que a fraxilidade, a debilidade e a mortalidade non son aspectos negativos e odiosos da
existencia humana, senón ocasións para a axuda mutua, a cooperación e a reciprocidade.
En cuarto lugar, grazas aos modelos diversos de pensamento filosófico, a materia de Filosofía estimula a delibera-
ción sosegada sobre as decisións que rexen a vida cotiá individual e colectiva, e impulsa a tomar iniciativas razoa-
ISSN1130-9229
bles. Nunha sociedade democrática avanzada, o alumnado debe formarse para aplicar o pensamento crítico á aná-
lise de principios económicos e políticos, sopesar teorías sobre a liberdade e a xustiza social, recoñecer a interac-
ción dos fenómenos naturais e sociais, avaliar o impacto ético e social da tecnociencia e gozar con autonomía dos
produtos artísticos. A materia de Filosofía proporciona a visión e a comprensión holística necesaria para realizar

estas tarefas. O alumnado educado filosoficamente é, daquela, activo, curioso, argumentativo, creativo, comprome-
tido e innovador.
Como se ve, a Filosofía como materia potencia o desenvolvemento das competencias sociais e cívicas, por estar
estreitamente vinculadas coa finalidade última de todo o seu proxecto. Pero nesa consecución precisa acudir á
competencia en comunicación lingüística, que lle permite ao alumnado tanto a exposición dun pensamento rigoro-
so e claro como o diálogo frutífero coas demais persoas. A competencia de aprender a aprender maniféstase na
obriga intrínseca do facer filosófico de xerar marcos de sentido cada vez máis complexos, globais e enriquecedo-
res que nos permitan tratar cunha realidade plástica, multifacética e omniabarcante, realidade que provoca en nós
a moi humana sensación de admiración. E nesa sensación, a Filosofía non está soa, xa que a matemática e a
ciencia se nutren da mesma fonte, e a competencia neses saberes cobra máis luz cando se examinan desde o sa-
ber que na orixe foi un con eles. Pero non chega a admiración. Con ela aparece a curiosidade que só se satisfai
cando polo sentido de iniciativa e o espírito emprendedor nos animamos á acción, á creación e á innovación. O
mesmo saber require atrevemento, ousadía, iniciativa, como nos lembra Kant. A competencia dixital capacita os
alumnos e as alumnas para o uso das novas tecnoloxías que serven para traballar coa materia mesma da razón, o
sentido, que se presenta baixo as dúas facetas da información e a comunicación. O percorrido da filosofía polos
seus temas e pola súa historia brinda acceso, ao cabo, a un panorama de teorías, pensadores/as, correntes, ideas,
argumentos, críticas e preguntas que conforman a trama onde se viñeron tecendo as expresións culturais que nos
Páx. 25642
fan ser o que somos.
DOG Núm. 120

Tamén se abordan no currículo de Filosofía varios dos elementos transversais de etapa, os que atinxen basica-
mente ao espírito emprendedor e ao estudo dos proxectos empresariais, e á influencia que poden ter neles as
achegas das ramas da filosofía.
Na materia de Filosofía, todas estas esixencias están aglutinadas en varios bloques temáticos: a especificidade do
saber filosófico, o coñecemento humano, a pregunta pola realidade, a condición humana e a racionalidade prácti-
ca. A través destes bloques o alumnado coñecerá os interrogantes, os conceptos, as formulacións e as respostas
da filosofía aos grandes problemas do saber, o coñecemento, a ciencia, a realidade, a natureza, o ser humano, a
acción, a arte, o discurso e a innovación. Os contidos relacionados coa epistemoloxía, a filosofía da ciencia e da
ISSN1130-9229
natureza, e a metafísica permiten afondar no coñecemento que o alumnado ten do seu contorno e da súa relación
con el. O alumnado desenvolve a competencia para interpretar sucesos, avaliar o seu impacto, localizar as súas
causas, anticipar e prever as consecuencias, analizar os factores capaces de transformar a realidade. Así mesmo,
invitan o alumnado a exercer o pensamento metódico (na ciencia, na ontoloxía e na metafísica) con rigor e preci-

sión. Os contidos de antropoloxía, ética e filosofía política dan luz sobre a realidade individual, social e cultural; es-
timulan a autocomprensión e o autocoñecemento, espertan a capacidade de argumentación moral e política, de-

senvolven a conciencia normativa e a empatía moral, fomentan o respecto polos dereitos humanos, invitan á parti-
cipación activa na vida democrática. Os contidos de filosofía da linguaxe, lóxica, retórica e argumentación serven
para educar a interpretación, a expresión, a formulación e a exposición do propio pensamento e do alleo en contex-
tos comunicativos variados (deliberación, negociación, investigación, diálogo, controversia, discusión crítica e con-
versa informal), empregando con eficacia o razoamento lóxico e respectando as máximas que rexen a conduta ra-
cional comunicativa. Os contidos de estética proxectan o alumnado a comprender, apreciar e valorar con espírito
crítico reflexivo, actitude aberta e respectuosa, as diferentes manifestacións culturais e artísticas. A finalidade é
apropiarse criticamente dun conxunto de criterios estéticos para estimar o valor da produción cultural e artística e,
chegado o caso, producir obras artísticas innovadoras con contido filosófico.
Tanto estes contidos curriculares coma o tratamento das competencias clave e dos elementos transversais invitan
o profesorado da materia a emprender unha renovación metodolóxica na que os alumnos e as alumnas sexan
quen de ocupar o papel activo fundamental que lles corresponde nos procesos de ensino e aprendizaxe: o de per-
soas autónomas e críticas, sociais e racionais, creativas e prudentes, donas de si e respectuosas coas demais
persoas, sabias e felices. O tipo de persoa que a mellor filosofía nos presenta, desde sempre, como ideal humano.
Páx. 25643
DOG Núm. 120

1º de bacharelato
Filosofía. 1º de bacharelato
Bloque 1. Contidos transversais
 b  B1.1. Textos filosóficos e perten-  B1.1. Ler comprensivamente e  FIB1.1.1. Analiza de xeito crítico  CAA
ISSN1130-9229
 d centes a outras ramas do saber analizar de forma crítica textos textos pertencentes a pensado-
 e
relacionados coas temáticas filo- significativos e breves, pertencen- res/as destacados/as, identifica a
sóficas estudadas. tes a pensadores/as destaca- problemática e as solucións ex-
 h
dos/as. postas (distinguindo as teses prin-
 m cipais e a orde da argumentación)
e relaciona os problemas propos-

tos nos textos co estudado na uni-
dade, e/ou co achegado por ou-

tros/as filósofos/as ou correntes,
e/ou con saberes distintos da filo-
sofía.
 b  B1.2. Composición escrita de  B1.2. Argumentar e razoar os  FIB1.2.1. Argumenta e razoa as  CCL
 d argumentos de reflexión filosófica propios puntos de vista sobre as súas opinións de forma oral e es-  CSC
 e
e de discursos orais, manexando temáticas estudadas na unidade, crita, con claridade e coherencia,
as regras básicas da retórica e a de forma oral e escrita, con clari- e demostrando un esforzo creativo
argumentación. dade e coherencia. e educativo na valoración persoal
dos problemas filosóficos analiza-
dos.
 b  B1.3. Uso dos procedementos de  B1.3. Seleccionar e sistematizar  FIB1.3.1. Selecciona e sistematiza  CD
 d traballo intelectual (incluíndo os información obtida de distintas información obtida tanto de libros  CSC
 e
das tecnoloxías da información e fontes. específicos como de internet,
da comunicación) adecuados á usando as posibilidades das no-
 g
filosofía, en especial a asimilación vas tecnoloxías para consolidar e
e o uso rigoroso do léxico relacio- ampliar a información.
nado cos temas filosóficos estu-
dados.  FIB1.3.2. Elabora listas de voca-  CAA
bulario de conceptos e comprende
o seu significado, aplícaos con ri-
Páx. 25644
gor e organízaos en esquemas ou
mapas conceptuais, táboas crono-
DOG Núm. 120

lóxicas e outros procedementos

útiles para a comprensión da filo-
sofía.
 d  B1.3. Uso dos procedementos de  B1.4. Analizar e argumentar sobre  FIB1.4.1. Elabora con rigor es-  CAA
 e traballo intelectual (incluíndo os formulacións filosóficas, elaboran- quemas, mapas conceptuais, tá-
ISSN1130-9229
 g
das tecnoloxías da información e do de xeito colaborativo esque- boas cronolóxicas, etc., amosando
da comunicación) adecuados á mas, mapas conceptuais, táboas a comprensión dos eixes concep-
filosofía, en especial a asimilación cronolóxicas e outros procede- tuais estudados.
e o uso rigoroso do léxico relacio- mentos útiles, mediante o uso de
nado cos temas filosóficos estu- medios e plataformas dixitais.
dados.

Bloque 2. O saber filosófico
 b  B2.1. Filosofía: sentido, necesida-  B2.1. Coñecer e comprender a  FIB2.1.1. Recoñece as preguntas  CAA
 d de e historia. especificidade e a importancia do e os problemas que veñen carac-
 e  B2.2. Saber racional. Explicación saber racional en xeral e do filosó- terizando a filosofía desde a súa
prerracional: mito e maxia. Expli- fico en particular, en tanto que sa- orixe, comparando coa formula-
 h
cación racional: razón e sentidos. ber de comprensión e interpreta- ción doutros saberes, como o
 B2.3. Funcións e vixencia da filo- ción da realidade, valorando que a científico ou o teolóxico.
sofía. filosofía é, á vez, un saber e unha
actitude que estimula a crítica, a  FIB2.1.2. Explica a orixe do saber  CCEC
autonomía, a creatividade e a in- filosófico diferenciándoo dos sabe-  CSC

novación. res prerracionais, como o mito ou
a maxia.
 d  B2.4. Disciplinas teórico-prácticas  B2.2. Identificar as dimensións  FIB2.2.1. Identifica, relaciona e  CAA
 e do saber filosófico. teórica e práctica da filosofía, os distingue as vertentes práctica e  CSC
 B2.5. Racionalidade teórica e seus obxectivos, as característi- teórica do labor filosófico, así co-
práctica. cas, as disciplinas, os métodos e mo as disciplinas que conforman a
as funcións, relacionándoa parale- filosofía.
lamente con outros saberes de
comprensión da realidade.
Páx. 25645
 b  B2.6. O saber filosófico a través  B2.3. Contextualizar histórica e  FIB2.3.1. Recoñece as principais  CCEC
da súa historia. Características da culturalmente as problemáticas problemáticas filosóficas caracte-
DOG Núm. 120

 d filosofía. analizadas e expresar por escrito rísticas de cada etapa cultural eu-
 e as achegas máis importantes do ropea.
 h
pensamento filosófico desde a súa
orixe, identificando os principais  FIB2.3.2. Expresa por escrito as  CCL
problemas formulados e as solu- teses fundamentais dalgunhas das
cións achegadas, e argumentando correntes filosóficas máis impor-
ISSN1130-9229
as propias opinións ao respecto. tantes do pensamento occidental.
 b  B1.3. Uso dos procedementos de  B2.4. Comprender e utilizar con  FIB2.4.1. Comprende e usa con  CCL
 e traballo intelectual (incluíndo os precisión o vocabulario filosófico rigor conceptos filosóficos como
 g
das tecnoloxías da información e fundamental, realizando un glosa- razón, sentidos, mito, logos, ar-
da comunicación) adecuados á rio de termos de xeito colaborativo ché, necesidade, continxencia,

filosofía, en especial a asimilación mediante as posibilidades que causa, existencia, metafísica, lóxi-
e o uso rigoroso do léxico relacio- ofrecen as novas tecnoloxías. ca, gnoseoloxía, obxectividade,
nado cos temas filosóficos estu- dogmatismo, criticismo, etc.
dados.
 b  B1.1. Textos filosóficos e textos  B2.5. Analizar de maneira crítica  FIB2.5.1. Le e analiza de xeito  CCL
 e pertencentes a outras ramas do fragmentos de textos significativos crítico fragmentos de textos bre-
 l saber relacionados coa temática e breves sobre a orixe, a caracte- ves e significativos sobre a orixe
filosófica estudada. rización e a vixencia da filosofía, da explicación racional e acerca
identificando as problemáticas e das funcións e as características
solucións expostas, distinguindo do pensamento filosófico, perten-
as teses principais e a orde de ar- centes a pensadores/as, que iden-

gumentación, relacionando os tifiquen as problemáticas filosófi-
problemas formulados nos textos cas formuladas.
co estudado na unidade e coa
presentación doutros intentos de
comprensión da realidade, como o
científico e o teolóxico, ou outros
tipos de filosofía, como a oriental.
Bloque 3. O coñecemento
 d  B3.1. Teoría do coñecemento.  B3.1. Coñecer de modo claro e  FIB3.1.1. Identifica e expresa de  CCL
Páx. 25646
 e  B3.2. Graos e ferramentas do ordenado as problemáticas impli- xeito claro e razoado os elemen-
 h coñecer: razón, entendemento e cadas no proceso do coñecemen- tos e as problemáticas que implica
DOG Núm. 120

sensibilidade. to humano, analizadas desde o o proceso do coñecemento da

 B3.3. Abstracción. campo filosófico, os seus graos, realidade, como é o dos seus gra-
 B3.4. Problemas implicados no
as ferramentas e as fontes, e ex- os, as súas posibilidades e os se-
coñecer: posibilidades, límites e por por escrito os modelos expli- us límites.
intereses; o irracional. cativos do coñecemento máis sig-
nificativos.
ISSN1130-9229
 d  B3.5. Problema filosófico do coñe-  B3.2. Explicar e reflexionar sobre  FIB3.2.1. Coñece e explica teorías  CCEC
 e cemento. o problema do acceso á verdade, acerca do coñecemento e a ver-
 h  B3.6. A verdade como propiedade identificando as problemáticas e dade, como son o idealismo, o re-
das cousas. A verdade como pro- as posturas filosóficas que xurdi- alismo, o racionalismo, o empiris-
 g
piedade do entendemento: cohe- ron en torno ao seu estudo. mo, o perspectivismo, o consenso

rencia e adecuación. ou o escepticismo, e contrasta
 B3.7. Algúns modelos filosóficos

semellanzas e diferenzas entre os
de explicación do coñecemento e conceptos clave que manexan.
o acceso á verdade.
 FIB3.2.2. Explica e contrasta crite-  CD
rios e teorías sobre a verdade,  CSC
tanto no plano metafísico como no
gnoseolóxico, usando con rigor
termos como gnoseoloxía, razón,
sentidos, abstracción, obxectivi-
dade, certeza, dúbida, evidencia,
escepticismo, autoridade, probabi-

lidade, prexuízo, coherencia, ade-
cuación, consenso, incerteza, inte-
rese, irracional, etc., e construír un
glosario de conceptos de xeito co-
laborativo, usando internet.
 b  B1.1. Textos filosóficos e textos  B3.3. Analizar de forma crítica  FIB3.3.1. Analizar fragmentos de  CCL
 d pertencentes a outras ramas do fragmentos de textos significativos textos breves de Descartes, Hu-
 e saber relacionadas coas temáticas sobre a análise filosófica do coñe- me, Kant, Nietzsche, Ortega y
filosóficas estudadas. cemento humano, os seus ele- Gasset, Habermas, Popper, Kuhn
mentos, as súas posibilidades e ou Michel Serres, entre outros.
Páx. 25647
os seus límites, valorando os es-
forzos por alcanzar unha aproxi-
DOG Núm. 120

mación á verdade arredándose do

dogmatismo, da arbitrariedade e
dos prexuízos.
 d  B3.8. Filosofía, ciencia e tecnolo-  B3.4. Coñecer e explicar a función  FIB3.4.1. Explica os obxectivos,  CMCCT
 e xía. Filosofía da ciencia. da ciencia, os seus modelos de as funcións e os principais ele-
ISSN1130-9229
 h  B3.9. Obxectivos e instrumentos explicación, as súas característi- mentos da ciencia, manexando

da ciencia. cas, os seus métodos e a tipoloxía termos como feito, hipótese, lei,
 i
 B3.10. Método hipotético-dedutivo.
do saber científico, expondo as teoría ou modelo.
 l diferenzas e as coincidencias do
 B3.11. Investigación científica na
ideal e a investigación científica co  FIB3.4.2. Constrúe unha hipótese  CMCCT
modernidade e na época contem- saber filosófico, como pode ser a científica, identifica os seus ele-

poránea: das matemáticas e a problemática da obxectividade ou mentos e razoa a orde lóxica do
técnica como ferramentas de co- a adecuación teoría-realidade, ar- proceso de coñecemento.

ñecemento e interpretación fun- gumentando as propias opinións
damentais á reformulación dos de xeito razoado e coherente.  FIB3.4.3. Usa con rigor termos  CMCCT
conceptos clásicos. epistemolóxicos como indución,
hipotético-dedutivo, método, verifi-
cación, predición, realismo, causa-
lidade, obxectividade, relatividade,
caos e indeterminismo, entre ou-
tros.
 d  B3.12. Técnica e tecnoloxía: saber  B3.5. Relacionar e identificar as  FIB3.5.1. Extrae conclusións ra-  CMCCT
 e e praxe. implicacións da tecnoloxía, en tan- zoadas sobre a inquedanza hu-  CSC
 h to que saber práctico transforma- mana por transformar e dominar a
dor da natureza e da realidade natureza, póndoa ao servizo do
 i
humana, reflexionando, desde a ser humano, así como das conse-
 l filosofía da tecnoloxía, sobre as cuencias desta actuación, e parti-
relacións coa ciencia e cos seres cipa de debates acerca das impli-
humanos. cacións da tecnoloxía na realidade
social.
 b  B3.13. Reflexións filosóficas sobre  B3.6. Analizar de xeito crítico  FIB3.6.1. Analiza fragmentos de  CMCCT
 d o desenvolvemento científico e fragmentos de textos filosóficos textos breves e significativos de
Páx. 25648
 l
tecnolóxico: o problema da indu- sobre a reflexión filosófica acerca pensadores como Aristóteles,
ción da ciencia, a técnica e a filosofía, Popper, Kuhn, B. Russell, A. F.
DOG Núm. 120

 B3.14. Visión aristotélica do que- identificando as problemáticas e Chalmers ou J. C. Borrón, entre

facer científico. as solucións propostas, distin- outros.
guindo as teses principais e a orde
da argumentación, relacionar os
problemas formulados nos textos
co estudado na unidade e razoar a
ISSN1130-9229
postura propia.
 d  B3.15. Relación entre filosofía e  B3.7. Entender e valorar a relación  FIB3.7.1. Identifica e reflexiona de  CMCCT
 e ciencia. entre a filosofía e a ciencia. forma argumentada acerca de
 h
problemas comúns aos campos
filosófico e científico, como son o

 i
problema dos límites e as posibili-
 g dades do coñecemento, a cues-

 l tión da obxectividade e a verdade,
a racionalidade tecnolóxica, etc.
 FIB3.7.2. Investiga e selecciona  CD

información en internet, proceden-  CSC
te de fontes solventes, sobre as
problemáticas citadas, e realiza un
proxecto de grupo sobre algunha
temática que afonde na interrela-
ción entre a filosofía e a ciencia.
Bloque 4. A realidade
 d  B4.1. A metafísica como explica-  B4.1. Recoñecer e valorar a meta-  FIB4.1.1. Coñece o que é a meta-  CAA
 e ción teórica da realidade. física, disciplina que estuda a rea- física e usa a abstracción para
 h lidade en tanto que totalidade, dis- comprender os seus contidos e a
tinguíndoa das ciencias, que ver- súa actividade, razoando sobre
san sobre aspectos particulares eles.
desta.
 d  B4.2. Pregunta polo ser como  B4.2. Coñecer e explicar, desde  FIB4.2.1. Describe as principais  CCEC
Páx. 25649
 e punto de partida da Filosofía. Pla- un enfoque metafísico, os princi- interpretacións metafísicas e os
pais problemas que presenta a re- problemas que suscita o coñece-
DOG Núm. 120

 h tón fronte a Aristóteles. alidade. mento metafísico da realidade.

 B4.3. Interrogación metafísica
sobre a verdadeira realidade: pro-  FIB4.2.2. Comprende e utiliza con  CCL
blema da aparencia e a realidade. rigor conceptos metafísicos como
 B4.4. Pregunta pola orixe e a
ser, sistema metafísico, realidade,
estrutura do real. aparencia, materia e espírito, uni-
ISSN1130-9229
dade, dualidade, multiplicidade,

 B4.5. Caracterización da realida-
devir, necesidade, continxencia,
de: cambio ou permanencia, subs- transcendencia, categoría e abs-
tancialismo estático fronte ao de- tracción, materialismo, espiritua-
vir. Esencialismo e existencialis- lismo, existencialismo ou esencia-
mo. lismo, entre outros.

 B4.6. Necesidade de categorizar
racionalmente o real.  FIB4.2.3. Realiza unha análise  CAA

crítica ante teorías metafísicas di-
verxentes de interpretación da
realidade.
 FIB4.2.4. Analiza e comprende  CAA

fragmentos de textos breves e
significativos sobre as problemáti-
cas metafísicas que presenta a
realidade, de pensadores como
Platón, Aristóteles, Tomé de Aqui-

no, Descartes, Marx, Nietzsche,
etc., comparando e establecendo
semellanzas e diferenzas entre os
enfoques, e disertando coheren-
temente sobre as posturas históri-
cas.
 d  B4.7. Cosmovisións científicas  B4.3. Coñecer e comparar as  FIB4.3.1. Explica e compara dúas  CMCCT
 e sobre o universo. A filosofía da na- explicacións dadas desde as das grandes cosmovisións do Uni-
 h tureza como admiración filosófica grandes cosmovisións sobre o verso: o paradigma organicista
pola natureza. universo. aristotélico e o modelo mecanicis-
 i
Páx. 25650
 B4.8. Paradigma cualitativo orga- ta newtoniano.
DOG Núm. 120

 g nicista: universo aristotélico.  FIB4.3.2. Describe os caracteres  CMCCT

 l  B4.9. Universo máquina: visión esenciais das interpretacións rela-
mecanicista na Modernidade. Su- tivista e cuántica contemporáneas
postos epistemolóxicos do modelo da realidade, explicando as impli-
heliocéntrico: procura das leis uni- cacións filosóficas asociadas a
versais dun universo infinito. De- eses caracteres.
ISSN1130-9229
terminismo, regularidade, conser-

vación, economía e continuidade.  FIB4.3.3. Usa con rigor termos  CMCCT
 B4.10. Visión contemporánea do epistemolóxicos e científicos como
Universo. cosmovisión, paradigma, Univer-
 B4.11. Reencontro da filosofía e a
so, natureza, finalismo, organicis-
mo, determinismo, orde, causali-

física na teoría do caos.
dade, conservación, principio, me-
canicismo, materia, relatividade,

cuántica, espazo, tempo, azar, de-
terminismo, indeterminismo, pro-
babilidade, gaia e caos, entre ou-
tros.
 d  B1.3. Uso dos procedementos de  B4.4. Elaborar táboas e/ou mapas  FIB4.4.1. Elabora esquemas,  CD
 e traballo intelectual (incluíndo os conceptuais comparando os ca- táboas e/ou mapas conceptuais
 g
das tecnoloxías da información e racteres adxudicados historica- que comparen os caracteres ad-
da comunicación) adecuados á mente ao Universo, entendido xudicados historicamente ao Uni-
 h
filosofía, en especial a asimilación como totalidade do real, contex- verso, entendido como totalidade
 i e o uso rigoroso do léxico relacio- tualizando historicamente e cultu- do real, contextualizando histori-
nado coas temáticas filosóficas ralmente cada cosmovisión e am- camente e culturalmente cada
estudadas. pliando información mediante in- cosmovisión e ampliando informa-
ternet e/ou fontes bibliográficas. ción mediante internet e/ou fontes
bibliográficas.
 d  B1.1. Textos filosóficos e textos  B4.5. Ler e analizar de xeito crítico  FIB4.5.1. Analiza textos filosóficos  CMCCT
 e pertencentes a outras ramas do textos filosóficos, epistemolóxicos e científicos, clásicos e contempo-
 h
saber relacionados coas temáticas e científicos sobre a comprensión ráneos, que aborden as mesmas
filosóficas estudadas. da realidade, tanto desde o plano problemáticas, e investigar a vi-
 i
metafísico como desde o físico, xencia das ideas expostas.
Páx. 25651
 m usando con precisión os termos
técnicos estudados, relacionar os  FIB4.5.2. Reflexiona sobre as  CAA
DOG Núm. 120

problemas presentados nos textos implicacións filosóficas que afec-

co estudado nas unidades e razo- tan a visión do ser humano en ca-
ar a postura propia. da cosmovisión filosófico-científica
estudada, e argumenta as súas
propias ideas de xeito razoado e
creativo.
ISSN1130-9229
Bloque 5. O ser humano desde a filosofía
 b  B5.1. A reflexión filosófica sobre o  B5.1. Recoñecer en que consiste  FIB5.1.1. Utilizar con rigor vocabu-  CCL
 c ser humano e o sentido da exis- a antropoloxía filosófica. lario específico da temática, como
 d
tencia: antropoloxía filosófica. evolución, dialéctica, proceso,

progreso, emerxencia, azar, se-
 e
lección natural, apto, reducionis-
mo, creacionismo, evolución cultu-
ral, vitalismo, determinismo xené-
tico, natureza e cultura.
 d  B5.2. Implicacións filosóficas da  B5.2. Coñecer e explicar as impli-  FIB5.2.1. Coñece e explica as  CMCCT
 e evolución. Filosofía e bioloxía. cacións filosóficas da evolución, consideracións filosóficas implica-
 h en relación cos contidos metafísi- das na teoría da evolución, como
cos e cos/coas pensadores/as xa a consideración dinámica e dialéc-
 i
estudados/as. tica da vida ou o indeterminismo,
entre outras.
 FIB5.2.2. Analiza fragmentos  CCEC

breves e significativos de E. Morin,
K. Popper, R. Dawkins, J. Moste-
rín, A. Gehlen, M. Harris ou M.
Ponty, entre outros.
 d  B5.3. A dialéctica natureza-cultura  B5.3. Recoñecer e reflexionar, de  FIB5.3.1. Identifica e expón en  CCEC
 e no proceso de antropoxénese e de maneira argumentada, sobre a in- que consiste o compoñente natu-  CSC
 g
construción da identidade propia teracción dialéctica entre o com- ral innato do ser humano, e a súa
humana. poñente natural e o cultural que relación cos elementos culturais
 h
Páx. 25652
caracterizan o ser humano como que xorden nos procesos de an-
 i tal, sendo o culturalmente adquiri- tropoxénese e humanización,
DOG Núm. 120

 l do condición para a innovación e a dando lugar á identidade propia do

creatividade que caracterizan a ser humano.
especie.
 FIB5.3.2. Diserta sobre o ser hu-  CSIEE
mano en tanto que resultado da  CCEC
dialéctica evolutiva entre o xeneti-
ISSN1130-9229
camente innato e o culturalmente

adquirido, condición para a inno-
vación e a capacidade creativa
que caracterizan a nosa especie.
 FIB5.3.3. Localiza información en  CD

internet acerca das investigacións  CSC
actuais sobre a evolución humana,

e reflicte a información seleccio-
nada e sistematizada de xeito co-
laborativo.
 a  B1.2. Composición escrita de  B5.4. Valorar os coñecementos  FIB5.4.1. Argumenta con cohe-  CSC
 b argumentos de reflexión filosófica adquiridos nesta unidade, rexei- rencia, baseándose nos datos ob-
 c e de discursos orais, manexando tando os prexuízos tanto etnocén- xectivos aprendidos, sobre as im-
as regras básicas da retórica e a tricos como por motivos físicos, e plicacións de adoptar prexuízos
 e
argumentación. tamén as actitudes de intolerancia, etnocéntricos para xulgar os seres
 h
inxustiza e exclusión. humanos e as culturas.
 b  B5.4. Visión grega. Heroe homéri-  B5.5. Coñecer e reflexionar sobre  FIB5.5.1. Contrasta e relaciona as  CCEC
 c co: concepto socrático. Dualismo as concepcións filosóficas sobre o principais concepcións filosóficas
 d platónico. Animal racional e políti- ser humano como tal que se viñe- que se viñeron dando historica-
co aristotélico. Materialismo e in- ron dando ao longo da filosofía mente sobre o ser humano.
 e
dividualismo helenista. occidental, comparando semellan-
 h zas e diferenzas entre as sucesi-  FIB5.5.2. Analiza de xeito crítico  CCL
 B5.5. Pensamento medieval: cre-
ación á imaxe divina; nova con- vas formulacións, analizando criti- textos significativos e breves dos
cepción do corpo e a alma, da camente a influencia do contexto grandes pensadores.
morte e da liberdade. sociocultural na concepción filosó-
 B5.6. Renacemento: antropocen-
fica, e valorando algunhas formu-  FIB5.5.3. Usa con rigor termos  CCL
Páx. 25653
trismo e humanismo. lacións diverxentes que abriron como dualismo e monismo antro-
camiño cara á consideración ac- polóxico, areté, mente, corpo, es-
 B5.7. Modernidade e século XIX:
DOG Núm. 120

razón, emocións e liberdade. tual da persoa. pírito, creacionismo, antropocen-

 B5.8. O ser humano na filosofía trismo, teocentrismo, alma, huma-
contemporánea. nismo, persoa, dignidade, sentido,
estado de natureza, estado de ci-
vilización, existencia, liberdade,
emoción, paixón, determinismo,
ISSN1130-9229
alienación, nihilismo, existencia,

inconsciente, morte, historia ou
transcendencia, entre outros.
 b  B5.9. Visións filosóficas orientais:  B5.6. Comparar a visión filosófica  FIB5.6.1. Contrasta e relaciona as  CCEC
 e budismo, taoísmo e hinduísmo. occidental do ser humano coa vi- principais concepcións filosóficas

sión filosófica oriental, o budismo, que se viñeron dando historica-
 h
o taoísmo e o hinduísmo, e argumente no contexto da filosofía oc-
mentar as opinións propias sobre cidental sobre o ser humano, coa
semellanzas e diferenzas. visión filosófica oriental, o budis-
mo, o taoísmo e o hinduísmo.
 b  B5.10. Algunhas claves sobre o  B5.7. Disertar, de forma oral e  FIB5.7.1. Diserta, de xeito oral e  CCL
 d sentido da existencia humana. escrita, sobre as temáticas intrin- escrito, sobre as grandes cues-
 e  B5.11. Cuestión do sentido, a secamente filosóficas no ámbito tións metafísicas que lle dan sen-
esencia e a existencia, o eu, a lido sentido da existencia, como tido á existencia humana.
 h
berdade, a morte, o destino, o poden ser a cuestión do sentido, a
azar, a historia e a necesidade de esencia e a existencia, o eu, a li-  FIB5.7.2. Argumenta e razoa, de  CCL
transcendencia. berdade, a morte, o destino, o xeito oral e escrito, acerca dos
azar, a historia ou a necesidade puntos de vista propios sobre o
de transcendencia, entre outras. ser humano, desde a filosofía e
sobre diferentes temáticas filosófi-
cas relacionadas co sentido da
existencia humana.
 b  B5.12. Reflexión filosófica sobre o  B5.8. Coñecer algunhas teorías  FIB5.8.1. Coñece as teorías filosó-  CMCCT
 c corpo. filosóficas occidentais sobre o ficas da relación entre mente e
 d  B5.13. Teorías filosóficas sobre a corpo humano, e reflexionar de corpo (monismo, dualismo e
relación entre mente e corpo. xeito colaborativo e argumentar emerxentismo), e argumenta so-
 e
Páx. 25654
acerca dos puntos de vista pro- bre esas teorías comparando se-
 h pios. mellanzas e diferenzas, de forma
DOG Núm. 120

colaborativa.
Bloque 6. A racionalidade práctica
 a  B2.5. Racionalidade teórica e  B6.1. Identificar a especificidade  FIB6.1.1. Recoñece a función da  CSC
 b práctica. da razón na súa dimensión prácti- racionalidade práctica para dirixir
ISSN1130-9229
 c  B6.1. Orixe da ética occidental: ca, en tanto que orientadora da a acción humana, aínda recoñe-
Sócrates fronte aos sofistas. acción humana. cendo os seus vínculos ineludibles
 d
coa razón teórica e a intelixencia
 e emocional.
 h
 FIB6.1.2. Explica a orixe da ética  CCEC

occidental no pensamento grego,
contrastando, de forma razoada, a

concepción socrática coa dos so-
fistas.
 a  B6.2. A ética como reflexión sobre  B6.2. Recoñecer o obxecto e  FIB6.2.1. Explica e razoa acerca  CSC
 b a acción moral: carácter, concien- función da ética. do obxecto e a función da ética.
 c cia e madureza moral.
 d
 e
 a  B6.3. Principais teorías sobre a  B6.3. Coñecer e explicar as prin-  FIB6.3.1. Expresa de xeito crítico  CSIEE
 b moral humana. cipais teorías éticas sobre a xusti- as argumentacións das principais  CSC
 c  B6.4. Procura da felicidade. za e a felicidade, e sobre o desen- teorías éticas sobre a felicidade e
 B6.5. A boa vontade: Kant.
volvemento moral. a virtude, razoando as súas pro-
 d
pias ideas, e achega exemplos do
 e  B6.6. A xustiza como virtude ético-
seu cumprimento e do seu incum-
 h
política. primento.
 B6.7. Relativismo e universalismo
moral.  FIB6.3.2. Expresa de maneira  CSIEE
crítica as argumentacións das
principais teorías éticas sobre a
xustiza, razoando as súas propias
Páx. 25655
ideas, e achega exemplos do seu
cumprimento e do seu incumpri-
DOG Núm. 120

mento.
 FIB6.3.3. Analiza textos breves  CSC

dalgúns dos filósofos representan-
tes das principais teorizacións éti-
cas e sobre o desenvolvemento
ISSN1130-9229
psicolóxico moral do individuo.
 FIB6.3.4. Usa con rigor termos  CCL

como ética, moral, acción moral,
autonomía, responsabilidade,
convención moral, madureza mo-

ral, virtude moral, subxectivismo,
relativismo e universalismo moral,

utilitarismo, deber moral, ética de
máximos, ética de mínimos, con-
senso, xustiza, eudemonismo, he-
donismo, emotivismo e utilitaris-
mo.
 a  B6.8. Fundamentos filosóficos do  B6.4. Explicar a función, as carac-  FIB6.4.1. Identifica a función, as  CSC
 b Estado. terísticas e os principais interro- características e os principais inte-
 c  B6.9. Principais interrogantes da gantes da filosofía política, como a rrogantes da filosofía política.
filosofía política. orixe e a lexitimidade do Estado,

 d
as relacións entre o individuo e o  FIB6.4.2. Utiliza con rigor concep-  CCL
 e Estado ou a natureza das leis. tos como democracia, Estado,
 h xustiza, dereito, dereitos naturais,
Estado democrático e de dereito,
legalidade, lexitimidade, conven-
ción, contractualismo, alienación,
ideoloxía, utopía, entre outros
conceptos clave da filosofía políti-
ca.
 a  B6.10. A xustiza segundo Platón.  B6.5. Coñecer as teorías e os  FIB6.5.1. Explica de xeito cohe-  CCEC
Páx. 25656
 b  B6.11. O convencionalismo nos conceptos filosóficos principais rente as formulacións filosófico-  CSC
que estiveron na base da constru- políticas de Platón, os sofistas,
DOG Núm. 120

 c sofistas. ción da idea de Estado e das súas Maquiavelo, Locke, Montesquieu,

 d  B6.12. Realismo político: Maquia- funcións, apreciando o papel da Rousseau, Hobbes, Kant, John
 e velo. filosofía como reflexión crítica. Stuart Mill, Popper ou Habermas,
 B6.13. Contractualismo: Hobbes,
entre outros.
 h
Locke, Rousseau e Montesquieu.
 FIB6.5.2. Analiza e reflexiona  CSC
ISSN1130-9229
 B6.14. A paz perpetua de Kant.

sobre a relación entre individuo e
 B6.15. Fundamentos filosóficos do Estado, sobre a base do pensa-
capitalismo no século XIX. John mento dos sofistas, Marx e a es-
Stuart Mill. Alienación e ideoloxía cola de Frankfurt.
segundo Marx.
 B6.16. Disputa política entre Pop-  FIB6.5.3. Analiza de xeito crítico  CSC

per e a escola de Frankfurt. textos significativos e breves dal-
gúns dos autores estudados, nos

que se argumente sobre o con-
cepto de Estado, os seus elemen-
tos e as súas características.
 FIB6.5.4. Valora e utiliza a capaci-  CSC

dade argumentativa, de forma oral
e escrita, contra a arbitrariedade,
o autoritarismo e a violencia.
 a  B6.17. Función do pensamento  B6.6. Disertar de xeito oral e escri-  FIB6.6.1. Reflexiona por escrito  CSC
 b utópico. to sobre a utilidade do pensamen- sobre as posibilidades do pensa-
 c to utópico, analizando e valorando mento utópico, e argumenta as
a súa función, para propor posibi- súas propias ideas.
 d
lidades alternativas, proxectar ide-
 e as innovadoras e avaliar o xa ex-
 h perimentado.
 a  B6.18. Legalidade e lexitimidade.  B6.7. Distinguir os conceptos de  FIB6.7.1. Describe e compara os  CCL
 b legalidade e lexitimidade. conceptos de legalidade e lexiti-  CSC
 c
midade.
 d
Páx. 25657
 e
DOG Núm. 120

 h
 b  B6.19. Capacidade simbólica. E.  B6.8. Recoñecer a capacidade  FIB6.8.1. Explica as teses funda-  CCEC
 d Cassirer. simbólica como elemento distintivo mentais de E. Cassirer sobre a
 e  B6.20. Creatividade. H. Poincaré. da especie humana. capacidade simbólica humana, e
as de H. Poincaré sobre o proceso
ISSN1130-9229
 h
creativo.
 p
 b  B6.21. Estética filosófica: función  B6.9. Coñecer o campo da estéti-  FIB6.9.1. Comprende e usa con-  CCL
 d e características. ca, reflexionando sobre as contri- ceptos como estética, creativida-  CCEC
 e  B6.22. A arte como instrumento de bucións filosóficas realizadas por de, creación, símbolo, signo, arte,

comprensión e expresión simbóli- tres das construcións simbólicas experiencia estética, mímese, be-
 h
ca da realidade. culturais fundamentais. leza, gusto, subxectividade, xuízo
 n estético e vangarda.
 B6.23. A estética filosófica e a
 p
capacidade simbólica do ser hu-
 FIB6.9.2. Contrasta e relaciona  CAA
mano. A realidade desde a arte, a
literatura e a música. algunhas construcións simbólicas  CCEC
fundamentais no contexto da cul-
tura occidental, e analiza, de xeito
colaborativo, textos literarios, au-
dicións musicais e visualizacións
de obras de arte para explicar os
contidos da unidade.
 a  B6.24. Relación da arte coa ética,  B6.10. Relacionar a creación artís-  FIB6.10.1. Diserta sobre a relación  CSC
 b co coñecemento e coa técnica. tica con outros campos como o da e a posibilidade transformadora da  CCEC
 d ética, o coñecemento e a técnica. realidade humana, a creación ar-
tística, a ciencia e a ética.
 e
 h
 n
 p
 b  B6.25. Sentimento, experiencia e  B6.11. Analizar textos en que se  FIB6.11.1. Coñece e describe  CCEC
Páx. 25658
 d xuízo estético. Beleza. Creación comprenda o valor da arte, a lite- algúns dos elementos fundamen-
artística e sociedade. Abstracción ratura e a música como vehículos tais da reflexión estética sobre a
DOG Núm. 120

 e artística e pensamento metafísico. de transmisión do pensamento fi- arte, analizando textos significati-
 h A arte como xustificación ou como losófico, utilizando con precisión o vos de filósofos como Platón,
 n
crítica da realidade. vocabulario específico propio da Schelling, Hume, Kant, Nietzsche,
 B6.26. Filosofía e arte. Filosofía e estética filosófica. Walter Benjamin, Gadamer, Mar-
 p
literatura. Filosofía e música. cuse ou Adorno, entre outros, e
aplica esas ideas ao estudo de di-
ISSN1130-9229
versas obras de arte.
 FIB6.11.2. Entende o valor filosó-  CCEC

fico da literatura, analizando textos
breves de pensadores e literatos
como Platón, Santo Agostiño,

Calderón de la Barca, Pío Baroja,
A. Machado, Voltaire, Goethe,

Sartre, Unamuno, Borges ou Ca-
mus, entre outros.
 FIB6.11.3. Coñece a visión filosó-  CCEC

fica da música a través da análise
de textos filosóficos sobre as vi-
sións dos pitagóricos, de Platón,
Schopenhauer, Nietzsche ou
Adorno, entre outros, así como
mediante audicións significativas.
 d  B1.2. Composición escrita de  B6.12. Reflexionar por escrito  FIB6.12.1. Diserta de xeito claro e  CD
 g argumentos de reflexión filosófica sobre algunha das temáticas signi- coherente sobre o valor das artes  CSC
 h
e de discursos orais, manexando ficativas estudadas, argumentan- para transmitir ideas filosóficas, e
as regras básicas da retórica e a do as propias posicións, e ampliar procura e selecciona información
 n
argumentación. en internet a información aprendi- en internet que amplíe o xa
da. aprendido.
 b  B6.27. Retórica, argumentación e  B6.13. Entender a importancia da  FIB6.13.1. Coñece e manexa con  CCL
 d lóxica: a comunicación desde a comunicación para o desenvolve- rigor conceptos como símbolo,
 e
filosofía. mento do ser humano e as socie- comunicación, linguaxe formal, ló-
Páx. 25659
 B6.28. Importancia da comunica- dades. xica, xuízo lóxico, razoamento,
ción e a súa relación coa linguaxe, demostración, discurso, elocuen-
DOG Núm. 120

a verdade e a realidade. cia, orador, retórica, exordio, in-

ventio, dispositio, argumentación,
elocutio, compositio, actio, falacia,
debate, negociación, persuasión e
concepto universal, entre outros.
ISSN1130-9229
 b  B6.29. Lóxica proposicional.  B6.14. Coñecer en que consiste a  FIB6.14.1. Utiliza os elementos e  CAA
 d lóxica proposicional e apreciar o as regras do razoamento da lóxica
 e
seu valor para amosar o razoa- de enunciados.
mento correcto e a expresión do
pensamento como condición fun-
damental para as relacións huma-

nas.
 b  B6.30. Retórica e composición do  B6.15. Coñecer as dimensións  FIB6.15.1. Comprende e explica a  CCL
 d discurso. que forman parte da composición estrutura e o estilo da retórica e da
 e
do discurso retórico, e aplicalas na argumentación.
composición de discursos.
 FIB6.15.2. Coñece a estrutura e a  CCL
orde do discurso, e escribe breves
discursos retóricos establecendo
coherentemente a exposición e a
argumentación.
 b  B6.31. Argumentación: regras e  B6.16. Coñecer e utilizar as regras  FIB6.16.1. Constrúe un diálogo  CSIEE
 d ferramentas do diálogo e a de- e as ferramentas básicas do dis- argumentativo no que demostra as  CSC
 e
mostración de argumentos. curso baseado na argumentación súas propias teses mediante as
 B6.32. Filosofía da linguaxe: o demostrativa. regras e as ferramentas da argu-
problema filosófico dos conceptos mentación.
universais e o erro argumentativo
da xeneralización apresurada.  FIB6.16.2. Distingue un argumen-  CAA
to veraz dunha falacia.
 FIB6.16.3. Analiza e comenta  CCEC

textos breves e significativos so-
Páx. 25660
bre a arte da retórica e a argu-
mentación de Platón, Aristóteles,
DOG Núm. 120

Cicerón, Quintiliano, Tácito e auto-

res/as contemporáneos/as.
 b  B6.33. A filosofía e a empresa  B6.17. Coñecer as posibilidades  FIB6.17.1. Utiliza conceptos con  CSIEE
 d como proxecto racional. da filosofía na creación dun pro- sentido filosófico e aplícaos ao
 e
xecto, en xeral, e no ámbito em- contexto empresarial: principios,
ISSN1130-9229
presarial en particular, e valorar o saber, orde lóxica, finalidade, de-

 m
seu papel potenciador da análise, mostración, razoamento, indución,
 p a reflexión e o diálogo. dedución, argumentación, sentido,
significado, creatividade, diálogo,
obxectivo/subxectivo, emocións,
globalidade e valor, entre outros.

 b  B6.34. O modo metafísico de  B6.18. Comprender a importancia  FIB6.18.1. Formula correctamente  CSIEE
 e preguntar para deseñar un proxec- do modo de "preguntar radical" da os interrogantes filosóficos radi-  CSC
 m to vital e de empresa. metafísica para proxectar unha cais que deben estar na base da
 B6.35. Os procesos de cuestio- idea ou un proxecto vital ou em- creación dun proxecto, tanto vital
 p
namento e a importancia da defi- presarial, facilitando os procesos como laboral, como "que son?",
nición de obxectivos. de cuestionamento e definición "que fago?", "por que?", "para
das preguntas radicais e as res- que?", "cal é o meu obxectivo?",
postas a estas. "cal é o seu sentido, a súa razón
de ser?", etc., e saber argumentar
a defensa das respostas.
 b  B6.36. Proceso de análise racional  B6.19. Comprender o valor da  FIB6.19.1. Deseña un proxecto  CSIEE
 m do conxunto dun sistema, dos teoría do coñecemento, a razón vital ou empresarial, sobre a base
 p elementos que o integran e da or- crítica e a lóxica para introducir da filosofía, valorando a íntima re-
de racional que subxace á estrutu- racionalidade na orixe e no de- lación entre os pensamentos e as
ra lóxica dun proxecto, vital e em- senvolvemento dun proxecto. accións, entre a razón e as emo-
presarial. cións, a través do diálogo, da ar-
gumentación e a linguaxe filosófi-
ca.
 b  B6.37. Importancia do diálogo e  B6.20. Valorar as técnicas do  FIB6.20.1. Coñece e utiliza as  CSC
 e da defensa argumentativa de pro- diálogo filosófico, a argumentación ferramentas da argumentación e o
Páx. 25661
 m xectos, fins e medios. e a retórica para organizar a co- diálogo na resolución de dilemas e
municación entre as partes e a re- conflitos dentro dun grupo huma-
DOG Núm. 120

solución de negociacións e de no.

conflitos, para xerar diálogo base-
ado na capacidade de argumentar
correctamente, para definir e co-
municar correctamente o obxecti-
vo dun proxecto.
ISSN1130-9229
 a  B6.38. Deseño dun proxecto vital  B6.21. Valorar a capacidade da  FIB6.21.1. Valora a posibilidade  CSIEE
 m e laboral. Papel da Estética no de- estética filosófica para favorecer o de crear tarefas innovadoras, valo-
 n
senvolvemento do pensamento pensamento creativo e innovador rando a función e a importancia
creativo e innovador. que permite adaptarse e anticipar- das persoas emprendedoras e in-
se aos cambios, xerando innova- novadoras para a construción e o

ción e evitando o estancamento, avance dunha cultura, e a trans-
valorando así a función e a impor- formación da realidade.

tancia das persoas emprendedo-
ras e innovadoras para a constru-
ción e o avance dunha cultura, e a
transformación da realidade.
 a  B6.39. Importancia da ética para  B6.22. Comprender e apreciar a  FIB6.22.1. Realiza un decálogo de  CSC
 b establecer o sistema de valores no función axiolóxica da ética para valores éticos que deben rexer no
 c traballo. establecer un sistema de valores mundo laboral e de cara á socie-
que permita mellorar o clima labo- dade e á natureza.
 f
ral, comprendendo que os valores

 m éticos son clave para lograr o  FIB6.22.2. Valora e diserta sobre  CSC
 p equilibrio entre innovación, susten- a importancia do traballo para de-
tabilidade e competitividade. senvolvernos como seres huma-
nos, para o avance dunha cultura
e para transformar a realidade.
 b  B6.40. Razón crítica en tanto que  B6.23. Coñecer e valorar a impor-  FIB6.23.1. Comprende e valora a  CSC
 m reguladora da acción humana. tancia da razón crítica para o importancia da razón crítica para o
 p
avance dun proxecto persoal e co- avance dun proxecto persoal e co-
lectivo. lectivo.
Páx. 25662
DOG Núm. 120

Física e Química
Introdución
A aprendizaxe da física e da química resulta imprescindible, xunto coas demais ciencias experimentais e a tecno-
loxía, para permitir aos alumnos e ás alumnas analizar con coñecemento de causa os problemas de orixe científica
e tecnolóxica que se formulan na nosa sociedade, así como participar no debate que suscitan e dar a resposta que
ISSN1130-9229
corresponda como cidadanía responsable. Ademais, compártese co resto das disciplinas a responsabilidade de
promover no alumnado a adquisición das competencias necesarias para que poida integrarse na sociedade de xei-
to activo. Como materia científica, Física e Química ten o compromiso engadido de dotar o alumnado de ferramen-
tas específicas que lle permitan afrontar o futuro con garantías, participando no desenvolvemento económico e so-

cial ao que está ligada a capacidade científica, tecnolóxica e innovadora da propia sociedade. Para que estas ex-
pectativas se concreten, o ensino desta materia debe incentivar unha aprendizaxe contextualizada que relacione
os principios en vigor coa evolución histórica do coñecemento científico; que estableza a relación entre ciencia,
tecnoloxía e sociedade; que potencie a argumentación verbal, a capacidade de establecer relacións cuantitativas e
espaciais, así como a de resolver problemas con precisión e rigor.
A materia de Física e Química debe capacitar os alumnos e as alumnas para extraeren e comunicaren conclusións
a partir de probas científicas, formularen preguntas que a ciencia poida responder e explicaren cientificamente fe-
nómenos físicos e naturais. Á achega á competencia propiamente científica cumprirá engadir as correspondentes
ao resto das competencias clave.
É preciso o afondamento nunha verdadeira cultura científica, baseada na concepción da ciencia como cultura e
non só como un conxunto de coñecementos que, estruturados en teorías, poidan ter algunha aplicación máis ou
menos útil. Neste sentido, resulta salientable a achega de Física e Química á competencia en conciencia e expre-
sións culturais, por ser moitos os logros da ciencia que modificaron o noso modo de entender o mundo e moitos os
científicos e as científicas que influíron na nosa forma de comprender a realidade; consecuentemente, personaxes
como Newton, Lavoisier, Boyle, Marie Curie, Lise Meitner, no plano internacional, ou Antonio Casares Rodríguez,
Ramón María Aller Ulloa e tantos outros, na nosa comunidade, deben ser recoñecidos e valorados como actores
principais da construción da nosa cultura.
Páx. 25663
A física e a química non son alleas ao desenvolvemento das competencias sociais e cívicas, xa que promoven acti-
tudes e valores relacionados coa asunción de criterios éticos fronte a problemas relacionados co impacto das cien-
DOG Núm. 120

cias e da tecnoloxía no noso contorno: conservación de recursos, cuestións ambientais, etc. A mesma competen-
cia tamén está relacionada co traballo en equipo que caracteriza a actividade científica.
Non debemos esquecer que o emprego das tecnoloxías da información e da comunicación e, consecuentemente, a
competencia dixital merece un tratamento específico no estudo desta materia. O alumnado de ESO e bacharelato
para o que se desenvolveu o presente currículo básico é nativo dixital e, en consecuencia, está familiarizado coa
presentación e a transferencia dixital de información. O uso de aplicacións virtuais interactivas permite realizar ex-
periencias prácticas que por razóns de infraestrutura non serían viables noutras circunstancias. Por outra banda, a
posibilidade de acceder a unha grande cantidade de información implica a necesidade de clasificala segundo crite-
ISSN1130-9229
rios de relevancia, o que permite desenvolver o espírito crítico do alumnado.

A elaboración e a defensa de traballos de investigación sobre temas propostos ou de libre elección, que permite
afondar e ampliar contidos relacionados co currículo e mellorar as destrezas tecnolóxicas e comunicativas nos
alumnos e nas alumnas, ten como obxectivo desenvolver a aprendizaxe autónoma destes. Tanto o traballo en

equipo como a creatividade na resolución de problemas ou o deseño de experiencias e pequenas investigacións,
tarefas todas elas propias da actividade científica, propician, nos contextos adecuados, o desenvolvemento da
competencia de sentido da iniciativa e espírito emprendedor, sen a que non se entendería o progreso da ciencia.
En relación á competencia de aprender a aprender, cómpre indicar que se algo caracteriza a actividade científica é
a curiosidade, o interese por aprender propio da ciencia. En unión a procesos tales como a reflexión sobre si mes-
mo/a como estudante, sobre a tarefa para desenvolver ou sobre as estratexias para aprender, que propician todas
as disciplinas, Física e Química achega unha estratexia, o método científico, nomeadamente relevante no proceso
de adquisición de coñecementos.
Para finalizar a análise xeral da participación da materia que nos ocupa no desenvolvemento das competencias
clave, haberá que referirse á competencia en comunicación lingüística. Das múltiples achegas a esta competencia
clave (defensa de traballos de investigación, selección e interpretación da información, comunicación dos traballos
realizados, etc.) podemos salientar dúas: a relacionada coa linguaxe propia das ciencias (interpretación de gráfi-
cas, táboas, etiquetaxes, símbolos, formulación, etc.) e, moi importante, a relacionada co proceso de argumenta-
ción, entendido como o proceso de avaliación dos enunciados de coñecemento, á luz das probas dispoñibles.
A materia de Física e Química impártese nos dous ciclos na etapa de ESO e no primeiro curso de bacharelato.
No primeiro ciclo de ESO débense afianzar e ampliar os coñecementos que sobre as ciencias da natureza foron
adquiridos polo alumnado na etapa de educación primaria. O enfoque co que se procura introducir os conceptos
Páx. 25664
debe ser fundamentalmente fenomenolóxico; deste xeito, a materia preséntase como a explicación lóxica de todo
DOG Núm. 120

aquilo ao que o alumnado está afeito e coñece. É importante sinalar que neste ciclo a materia de Física e Química
pode ter carácter terminal, polo que o seu obxectivo prioritario será o de contribuír á cimentación dunha cultura
científica básica.
No segundo ciclo de ESO e en primeiro de bacharelato esta materia ten, pola contra, un carácter esencialmente
formal, e está enfocada a dotar o alumnado de capacidades específicas asociadas a esta disciplina. Cun esquema
de bloques similar, en cuarto de ESO aséntanse as bases dos contidos que en primeiro de bacharelato recibirán un
enfoque máis educativo.
Os contidos que se recollen no currículo están ao servizo do logro dos distintos criterios. Estes elementos, en unión
ISSN1130-9229
coas competencias clave e cos obxectivos, estrutúranse en bloques. O primeiro bloque, común a todos os niveis,
está dedicado a desenvolver as capacidades inherentes ao traballo científico, partindo da observación e a experi-
mentación como base do coñecemento. Os elementos propios deste bloque deben desenvolverse de xeito trans-
versal ao longo de todo o curso, utilizando a elaboración de hipóteses e a toma de datos como pasos imprescindi-

bles para a resolución de calquera tipo de problema. Hanse desenvolver destrezas no manexo do aparato científi-
co, pois o traballo experimental é unha das pedras angulares de Física e Química. Traballarase, así mesmo, a pre-
sentación dos resultados obtidos mediante gráficos e táboas, a extracción de conclusións e a súa confrontación
con fontes bibliográficas. Os estándares deste bloque, de carácter transversal como xa se indicou, cobran sentido
ao combinalos cos doutros bloques. É como resultado desta combinación e das características das actividades de
aprendizaxe deseñadas polo profesorado que se poderá avaliar o grao de desenvolvemento dunhas competencias
ou das outras.
Na ESO, a materia e os seus cambios trátanse nos bloques segundo e terceiro, respectivamente, abordando os
aspectos de forma secuencial. No primeiro ciclo realízase unha progresión do macroscópico ao microscópico. O
enfoque macroscópico permite introducir o concepto de materia a partir da experimentación directa, mediante
exemplos e situacións cotiás, entanto que se procura un enfoque descritivo para o estudo microscópico. No segun-
do ciclo introdúcese secuencialmente o concepto moderno do átomo, a ligazón química e a nomenclatura dos
compostos químicos, así como o concepto de mol e o cálculo estequiométrico; así mesmo, iníciase unha aproxi-
mación á química orgánica incluíndo unha descrición dos grupos funcionais presentes nas biomoléculas.
A distinción entre os enfoques fenomenolóxico e formal vólvese presentar claramente no estudo da física, que
abarca tanto o movemento e as forzas como a enerxía, bloques cuarto e quinto respectivamente. No primeiro ciclo,
o concepto de forza introdúcese, empiricamente, a través da observación, e o movemento dedúcese pola súa rela-
Páx. 25665
ción coa presenza ou ausencia de forzas. No segundo ciclo, o estudo da física, organizado atendendo aos mesmos
bloques anteriores, introduce de xeito progresivo a estrutura formal desta materia.
DOG Núm. 120

En primeiro de bacharelato, o estudo da química secuenciouse en catro bloques: aspectos cuantitativos de quími-
ca, reaccións químicas, transformacións enerxéticas e espontaneidade das reaccións, e química do carbono. Este
último adquire especial importancia pola súa relación con outras disciplinas, que tamén son obxecto de estudo no
bacharelato. O estudo da física consolida o enfoque secuencial (cinemática, dinámica e enerxía) esbozado no se-
gundo ciclo de ESO. O aparato matemático da física cobra, á súa vez, unha maior relevancia neste nivel, polo que
convén comezar o estudo polos bloques de química, co fin de que o alumnado poida adquirir as ferramentas nece-
sarias proporcionadas pola materia de Matemáticas.
ISSN1130-9229
2º de ESO
Física e Química. 2º de ESO

Bloque 1. A actividade científica
 f  B1.1. Método científico: etapas.  B1.1. Recoñecer e identificar as  FQB1.1.1. Formula, de forma guia-  CAA
 h  B1.2. Utilización das tecnoloxías da características do método científi- da, hipóteses para explicar fenó-  CCL
información e da comunicación. co. menos cotiáns, utilizando teorías e  CMCCT
modelos científicos sinxelos.
 FQB1.1.2. Rexistra observacións e  CCL

datos de maneira organizada e ri-  CMCCT
gorosa, e comunícaos oralmente e
por escrito utilizando esquemas,

gráﬁcos e táboas.
 f  B1.3. Aplicacións da ciencia á vida  B1.2. Valorar a investigación cientí-  FQB1.2.1. Relaciona a investiga-  CCEC
 m cotiá e á sociedade. fica e o seu impacto na industria e ción científica con algunha aplica-  CMCCT
no desenvolvemento da sociedade. ción tecnolóxica sinxela na vida co-
tiá.
 b  B1.4. Medida de magnitudes. Sis-  B1.3. Aplicar os procedementos  FQB1.3.1. Establece relacións  CMCCT
 f tema Internacional de Unidades. científicos para determinar magni- entre magnitudes e unidades utili-
tudes. zando, preferentemente, o Sistema
Internacional de Unidades para ex-
Páx. 25666
presar os resultados.
DOG Núm. 120

 FQB1.3.2. Realiza medicións prác-  CSIEE

ticas de magnitudes físicas da vida  CMCCT
cotiá empregando o material e os
instrumentos apropiados, e expresa
os resultados correctamente no Sis-
tema Internacional de Unidades.
ISSN1130-9229
 f  B1.5. Traballo no laboratorio.  B1.4. Recoñecer os materiais e os  FQB1.4.1. Recoñece e identifica os  CMCCT
instrumentos básicos presentes no símbolos máis frecuentes utilizados  CCL
laboratorio de física e de química, na etiquetaxe de produtos químicos
e coñecer e respectar as normas e instalacións, interpretando o seu
de seguridade e de eliminación de significado.

residuos para a protección am-
biental.  FQB1.4.2. Identifica material e  CMCCT

instrumentos básicos de laboratorio
e coñece a súa forma de utilización
para a realización de experiencias,
respectando as normas de seguri-
dade e identificando actitudes e
medidas de actuación preventivas.
 e  B1.6. Procura e tratamento de  B1.5. Extraer de forma guiada a  FQB1.5.1. Selecciona e comprende  CAA
 f información. información sobre temas científicos de forma guiada información rele-  CCL
 h  B1.2. Utilización das tecnoloxías da de carácter divulgativo que aparece vante nun texto de divulgación cien-  CMCCT
información e da comunicación. en publicacións e medios de comu- tífica, e transmite as conclusións
 i
nicación. obtidas utilizando a linguaxe oral e
escrita con propiedade.
 FQB1.5.2. Identifica as principais  CAA

características ligadas á fiabilidade  CD
e á obxectividade do fluxo de infor-  CSC
mación existente en internet e ou-
tros medios dixitais.
 b  B1.1. Método científico: etapas.  B1.6. Desenvolver pequenos traba-  FQB1.6.1. Realiza pequenos traba-  CAA
Páx. 25667
 e  B1.2. Utilización das tecnoloxías da llos de investigación nos que se llos de investigación sobre algún  CCEC
 f información e da comunicación. poña en práctica a aplicación do tema obxecto de estudo, aplicando  CCL
DOG Núm. 120

 g  B1.4. Medida de magnitudes. Sis- método científico e a utilización das o método científico e utilizando as  CD
 h tema Internacional de Unidades. TIC. TIC para a procura e a selección de  CMCCT
 i  B1.5. Traballo no laboratorio. información e presentación de con-  CSIEE
 B1.6. Proxecto de investigación.
clusións.
 FQB1.6.2. Participa, valora, xestio-  CAA

ISSN1130-9229
na e respecta o traballo individual e  CSC

en equipo.  CSIEE
Bloque 2. A materia
 b  B2.1. Propiedades da materia.  B2.1. Recoñecer as propiedades  FQB2.1.1. Distingue entre propie-  CMCCT

 f  B2.2. Aplicacións dos materiais. xerais e as características específi- dades xerais e propiedades carac-
cas da materia, e relacionalas coa terísticas da materia, e utiliza estas
súa natureza e as súas aplicacións. últimas para a caracterización de
substancias.
 FQB2.1.2. Relaciona propiedades  CMCCT

dos materiais do contorno co uso
que se fai deles.
 FQB2.1.3. Describe a determina-  CMCCT

ción experimental do volume e da
masa dun sólido, realiza as medi-

das correspondentes e calcula a
súa densidade.
 b  B2.3. Estados de agregación.  B2.2. Xustificar as propiedades dos  FQB2.2.1. Xustifica que unha subs-  CMCCT
 f Cambios de estado. Modelo cinéti- estados de agregación da materia tancia pode presentarse en distin-
co-molecular. e os seus cambios de estado, a tos estados de agregación depen-
través do modelo cinético- dendo das condicións de presión e
molecular. temperatura en que se ache.
 FQB2.2.2. Explica as propiedades  CMCCT

dos gases, os líquidos e os sólidos.
Páx. 25668
 FQB2.2.3. Describe os cambios de  CMCCT
DOG Núm. 120

estado da materia e aplícaos á in-

terpretación de fenómenos cotiáns.
 FQB2.2.4. Deduce a partir das  CMCCT

gráficas de quecemento dunha
substancia os seus puntos de fu-
ISSN1130-9229
sión e ebulición, e identifícaa utili-

zando as táboas de datos necesa-
rias.
 f  B2.4. Leis dos gases.  B2.3. Establecer as relacións entre  FQB2.3.1. Xustifica o comporta-  CMCCT
as variables das que depende o es- mento dos gases en situacións co-

tado dun gas a partir de represen- tiás, en relación co modelo cinético-
tacións gráficas ou táboas de resul- molecular.

tados obtidas en experiencias de
laboratorio ou simulacións dixitais.  FQB2.3.2. Interpreta gráficas, tábo-  CAA
as de resultados e experiencias que  CMCCT
relacionan a presión, o volume e a
temperatura dun gas, utilizando o
modelo cinético-molecular e as leis
dos gases.
 f  B2.5. Substancias puras e mestu-  B2.4. Identificar sistemas materiais  FQB2.4.1. Distingue e clasifica  CMCCT
ras. como substancias puras ou mestu- sistemas materiais de uso cotián en

 B2.6. Mesturas de especial intere- ras, e valorar a importancia e as substancias puras e mesturas, e
se: disolucións acuosas, aliaxes e aplicacións de mesturas de espe- especifica neste último caso se se
coloides. cial interese. trata de mesturas homoxéneas, he-
teroxéneas ou coloides.
 FQB2.4.2. Identifica o disolvente e  CMCCT

o soluto ao analizar a composición
de mesturas homoxéneas de espe-
cial interese.
 FQB2.4.3. Realiza experiencias  CCL
Páx. 25669
sinxelas de preparación de disolu-  CMCCT
cións, describe o procedemento
DOG Núm. 120

seguido e o material utilizado, de-

termina a concentración e exprésaa
en gramos/litro.
 f  B2.7. Métodos de separación de  B2.5. Propor métodos de separa-  FQB2.5.1. Deseña métodos de  CAA
mesturas. ción dos compoñentes dunha mes- separación de mesturas segundo  CMCCT
ISSN1130-9229
tura e aplicalos no laboratorio. as propiedades características das  CSIEE

substancias que as compoñen,
describe o material de laboratorio
adecuado e leva a cabo o proceso.
Bloque 3. Os cambios

 f  B3.1. Cambios físicos e cambios  B3.1. Distinguir entre cambios  FQB3.1.1. Distingue entre cambios  CMCCT
 h químicos. físicos e químicos mediante a reali- físicos e químicos en accións da
 B3.2. Reacción química. zación de experiencias sinxelas vida cotiá en función de que haxa
que poñan de manifesto se se for- ou non formación de novas subs-
man ou non novas substancias. tancias.
 FQB3.1.2. Describe o procedemen-  CCL

to de realización de experimentos  CMCCT
sinxelos nos que se poña de mani-
festo a formación de novas subs-
tancias e recoñece que se trata de

cambios químicos.
 FQB3.1.3. Leva a cabo no laborato-  CMCCT

rio reaccións químicas sinxelas.
 f  B3.2. Reacción química.  B3.2. Caracterizar as reaccións  FQB3.2.1. Identifica os reactivos e  CMCCT
químicas como cambios dunhas os produtos de reaccións químicas
substancias noutras. sinxelas interpretando a represen-
tación esquemática dunha reacción
química.
Páx. 25670
 f  B3.3. A química na sociedade e o  B3.3. Recoñecer a importancia da  FQB3.3.1. Clasifica algúns produtos  CMCCT
química na obtención de novas de uso cotián en función da súa
DOG Núm. 120

 m ambiente. substancias e a súa importancia na procedencia natural ou sintética.

mellora da calidade de vida das
persoas.  FQB3.3.2. Identifica e asocia produ-  CMCCT
tos procedentes da industria quími-  CSC
ca coa súa contribución á mellora
da calidade de vida das persoas.
ISSN1130-9229
 f  B3.3. A química na sociedade e o  B3.4. Valorar a importancia da  FQB3.4.1. Propón medidas e acti-  CMCCT
 m ambiente. industria química na sociedade e a tudes, a nivel individual e colectivo,  CSC
súa influencia no ambiente. para mitigar os problemas ambien-  CSIEE
tais de importancia global.

Bloque 4. O movemento e as forzas
 f  B4.1. Forzas: efectos.  B4.1. Recoñecer o papel das forzas  FQB4.1.1. En situacións da vida  CMCCT
 B4.2. Medida das forzas. como causa dos cambios no esta- cotiá, identifica as forzas que inter-
do de movemento e das deforma- veñen e relaciónaas cos seus co-
cións. rrespondentes efectos na deforma-
ción ou na alteración do estado de
movemento dun corpo.
 FQB4.1.2. Establece a relación  CMCCT

entre o alongamento producido nun
resorte e as forzas que produciron

eses alongamentos, e describe o
material para empregar e o proce-
demento para a súa comprobación
experimental.
 FQB4.1.3. Establece a relación  CMCCT

entre unha forza e o seu corres-
pondente efecto na deformación ou
na alteración do estado de move-
mento dun corpo.
Páx. 25671
 FQB4.1.4. Describe a utilidade do  CMCCT
dinamómetro para medir a forza
DOG Núm. 120

elástica e rexistra os resultados en

táboas e representacións gráficas,
expresando o resultado experimen-
tal en unidades do Sistema Interna-
cional.
ISSN1130-9229
 b  B4.3. Velocidade media.  B4.2. Establecer a velocidade dun  FQB4.2.1. Determina, experimen-  CAA
 f corpo como a relación entre o es- talmente ou a través de aplicacións  CD
pazo percorrido e o tempo investido informáticas, a velocidade media  CMCCT
en percorrelo. dun corpo, interpretando o resulta-
do.

 FQB4.2.2. Realiza cálculos para  CMCCT
resolver problemas cotiáns utilizan-

do o concepto de velocidade media.
 f  B4.4. Velocidade media.  B4.3. Diferenciar entre velocidade  FQB4.3.1. Deduce a velocidade  CMCCT
 B4.5. Velocidade instantánea e media e instantánea a partir de grá- media e instantánea a partir das re-
aceleración. ficas espazo/tempo e velocida- presentacións gráficas do espazo e
de/tempo, e deducir o valor da ace- da velocidade en función do tempo.
leración utilizando estas últimas.
 FQB4.3.2. Xustifica se un move-  CMCCT
mento é acelerado ou non a partir
das representacións gráficas do

espazo e da velocidade en función
do tempo.
 f  B4.6. Máquinas simples.  B4.4. Valorar a utilidade das má-  FQB4.4.1. Interpreta o funciona-  CMCCT
quinas simples na transformación mento de máquinas mecánicas
dun movemento noutro diferente, e simples considerando a forza e a
a redución da forza aplicada nece- distancia ao eixe de xiro, e realiza
saria. cálculos sinxelos sobre o efecto
multiplicador da forza producido por
estas máquinas.
Páx. 25672
 f  B4.7. O rozamento e os seus efec-  B4.5. Comprender o papel que  FQB4.5.1. Analiza os efectos das  CMCCT
tos. xoga o rozamento na vida cotiá. forzas de rozamento e a súa in-
DOG Núm. 120

fluencia no movemento dos seres

vivos e os vehículos.
 f  B4.8. Forza gravitatoria.  B4.6. Considerar a forza gravitato-  FQB4.6.1. Relaciona cualitativa-  CMCCT
ria como a responsable do peso mente a forza de gravidade que
dos corpos, dos movementos orbi- existe entre dous corpos coas súas
ISSN1130-9229
tais e dos niveis de agrupación no masas e a distancia que os separa.

Universo, e analizar os factores dos
que depende.  FQB4.6.2. Distingue entre masa e  CMCCT
peso calculando o valor da acelera-
ción da gravidade a partir da rela-
ción entre esas dúas magnitudes.

 FQB4.6.3. Recoñece que a forza de  CMCCT

gravidade mantén os planetas xi-
rando arredor do Sol, e á Lúa arre-
dor do noso planeta, e xustifica o
motivo polo que esta atracción non
leva á colisión dos dous corpos.
 f  B4.9. Estrutura do Universo.  B4.7. Identificar os niveis de agru-  FQB4.7.1. Relaciona cuantitativa-  CMCCT
 B4.10. Velocidade da luz. pación entre corpos celestes, des- mente a velocidade da luz co tempo
de os cúmulos de galaxias aos sis- que tarda en chegar á Terra desde
temas planetarios, e analizar a orde obxectos celestes afastados e coa

de magnitude das distancias impli- distancia á que se atopan eses ob-
cadas. xectos, interpretando os valores ob-
tidos.
 b  B4.1. Forzas: efectos.  B4.8. Recoñecer os fenómenos da  FQB4.8.1. Realiza un informe,  CCL
 e  B4.8. Forza gravitatoria. natureza asociados á forza gravita- empregando as tecnoloxías da in-  CD
 f toria. formación e da comunicación, a  CMCCT
partir de observacións ou da procu-
 g  CSIEE
ra guiada de información sobre a
 h forza gravitatoria e os fenómenos
asociados a ela.
Páx. 25673
Bloque 5. Enerxía
DOG Núm. 120

 f  B5.1. Enerxía: unidades.  B5.1. Recoñecer que a enerxía é a  FQB5.1.1. Argumenta que a ener-  CMCCT
capacidade de producir transfor- xía pode transferirse, almacenarse
macións ou cambios. ou disiparse, pero non crearse nin
destruírse, utilizando exemplos.
 FQB5.1.2. Recoñece e define a  CMCCT

ISSN1130-9229
enerxía como unha magnitude e

exprésaa na unidade correspon-
dente do Sistema Internacional.
 f  B5.2. Tipos de enerxía.  B5.2. Identificar os tipos de enerxía  FQB5.2.1. Relaciona o concepto de  CMCCT
 B5.3. Transformacións da enerxía. postos de manifesto en fenómenos enerxía coa capacidade de producir

cotiáns e en experiencias sinxelas cambios, e identifica os tipos de
 B5.4. Conservación da enerxía.

realizadas no laboratorio. enerxía que se poñen de manifesto
en situacións cotiás, explicando as
transformacións dunhas formas
noutras.
 f  B5.5. Enerxía térmica. Calor e  B5.3. Relacionar os conceptos de  FQB5.3.1. Explica o concepto de  CMCCT
 h temperatura. enerxía, calor e temperatura en temperatura en termos do modelo
 B5.6. Escalas de temperatura. termos da teoría cinético-molecular, cinético-molecular, e diferencia en-
 B5.7. Uso racional da enerxía. e describir os mecanismos polos tre temperatura, enerxía e calor.
que se transfire a enerxía térmica
en situacións cotiás.  FQB5.3.2. Recoñece a existencia  CMCCT

dunha escala absoluta de tempera-
tura e relaciona as escalas celsius
e kelvin.
 FQB5.3.3. Identifica os mecanis-  CAA

mos de transferencia de enerxía re-  CMCCT
coñecéndoos en situacións cotiás e  CSC
fenómenos atmosféricos, e xustifica
a selección de materiais para edifi-
cios e no deseño de sistemas de
quecemento.
Páx. 25674
 f  B5.8. Efectos da enerxía térmica.  B5.4. Interpretar os efectos da  FQB5.4.1. Explica o fenómeno da  CMCCT
DOG Núm. 120

 h enerxía térmica sobre os corpos en dilatación a partir dalgunha das sú-

situacións cotiás e en experiencias as aplicacións como os termóme-
de laboratorio. tros de líquido, xuntas de dilatación
en estruturas, etc.
 FQB5.4.2. Explica a escala celsius  CMCCT

ISSN1130-9229
establecendo os puntos fixos dun

termómetro baseado na dilatación
dun líquido volátil.
 FQB5.4.3. Interpreta cualitativa-  CMCCT

mente fenómenos cotiáns e expe-

riencias nos que se poña de mani-
festo o equilibrio térmico asocián-

doo coa igualación de temperatu-
ras.
 f  B5.9. Fontes de enerxía.  B5.5. Valorar o papel da enerxía  FQB5.5.1. Recoñece, describe e  CCL
 h  B5.10. Aspectos industriais da nas nosas vidas, identificar as fon- compara as fontes renovables e  CMCCT
 m enerxía. tes, comparar o seu impacto am- non renovables de enerxía, anali-  CSC
biental e recoñecer a importancia zando con sentido crítico o seu im-
do aforro enerxético para un de- pacto ambiental.
senvolvemento sustentable.
3º de ESO
 f  B1.1. Método científico: etapas.  B1.1. Recoñecer e identificar as  FQB1.1.1. Formula hipóteses para  CAA
Páx. 25675
 h  B1.2. Utilización das tecnoloxías da características do método científi- explicar fenómenos cotiáns utili-  CMCCT
co. zando teorías e modelos científicos.
DOG Núm. 120

información e da comunicación.  FQB1.1.2. Rexistra observacións,  CCL

datos e resultados de maneira or-  CMCCT
ganizada e rigorosa, e comunícaos
oralmente e por escrito, utilizando
esquemas, gráﬁcos, táboas e ex-
presións matemáticas.
ISSN1130-9229
 f  B1.3. Aplicacións da ciencia á vida  B1.2. Valorar a investigación cientí-  FQB1.2.1. Relaciona a investiga-  CAA
 m cotiá e á sociedade. fica e o seu impacto na industria e ción científica coas aplicacións tec-  CCEC
no desenvolvemento da sociedade. nolóxicas na vida cotiá.  CMCCT
 B1.4. Medida de magnitudes. Sis-  B1.3. Aplicar os procedementos  FQB1.3.1. Establece relacións  CMCCT

 f
tema Internacional de Unidades. científicos para determinar magni- entre magnitudes e unidades, utili-
Notación científica. tudes e expresar os resultados co zando preferentemente o Sistema
 B1.5. Erros. erro correspondente. Internacional de Unidades e a nota-
 B1.6. Traballo no laboratorio. ción científica para expresar os re-
sultados correctamente.
 FQB1.3.2. Realiza medicións prác-  CAA

ticas de magnitudes físicas da vida  CMCCT
cotiá empregando o material e ins-
trumentos apropiados, e expresa os
resultados correctamente no Siste-
ma Internacional de Unidades.
 f  B1.6. Traballo no laboratorio.  B1.4. Recoñecer os materiais e  FQB1.4.1. Identifica material e  CMCCT
instrumentos básicos presentes no instrumentos básicos de laboratorio
laboratorio de física e de química, e e coñece a súa forma de utilización
describir e respectar as normas de para a realización de experiencias,
seguridade e de eliminación de re- respectando as normas de seguri-
siduos para a protección ambiental. dade e identificando actitudes e
medidas de actuación preventivas.
 e  B1.7. Procura e tratamento de  B1.5. Interpretar a información  FQB1.5.1. Selecciona, comprende  CAA
 f información. sobre temas científicos de carácter e interpreta información salientable  CCL
Páx. 25676
 h  B1.2. Utilización das tecnoloxías da divulgativo que aparece en publica- nun texto de divulgación científica,  CMCCT
e transmite as conclusións obtidas
DOG Núm. 120

 i información e da comunicación. cións e medios de comunicación. utilizando a linguaxe oral e escrita

con propiedade.
 FQB1.5.2. Identifica as principais  CD

características ligadas á fiabilidade  CSC
e á obxectividade do fluxo de infor-
ISSN1130-9229
mación existente en internet e nou-

tros medios dixitais.
 b  B1.1. Método científico: etapas.  B1.6. Desenvolver pequenos traba-  FQB1.6.1. Realiza pequenos traba-  CAA
 e  B1.2. Utilización das tecnoloxías da llos de investigación en que se po- llos de investigación sobre algún  CCL
 f información e da comunicación. ña en práctica a aplicación do mé- tema obxecto de estudo aplicando  CD

todo científico e a utilización das o método científico, e utilizando as
 g  B1.4. Medida de magnitudes. Sis-  CMCCT

tema Internacional de Unidades. TIC. TIC para a procura e a selección de
 h información e presentación de con-  CSIEE
Notación científica.
 i clusións.
 B1.5. Erros.
 B1.6. Traballo no laboratorio.  FQB1.6.2. Participa, valora, xestio-  CSIEE
 B1.8. Proxecto de investigación. na e respecta o traballo individual e  CSC
en equipo.
Bloque 2. A materia
 f  B2.1. Estrutura atómica. Modelos  B2.1. Recoñecer que os modelos  FQB2.1.1. Representa o átomo, a  CCEC
atómicos. atómicos son instrumentos interpre- partir do número atómico e o núme-  CMCCT
tativos de diferentes teorías e a nero másico, utilizando o modelo pla-
cesidade da súa utilización para a netario.
interpretación e a comprensión da
estrutura interna da materia.  FQB2.1.2. Describe as característi-  CMCCT
cas das partículas subatómicas bá-
sicas e a súa localización no átomo.
 FQB2.1.3. Relaciona a notación  CMCCT

A
Z X co número atómico e o núme-
ro másico, determinando o número
Páx. 25677
de cada tipo de partículas subató-
micas básicas.
DOG Núm. 120

 f  B2.2. Isótopos.  B2.2. Analizar a utilidade científica  FQB2.2.1. Explica en que consiste  CMCCT
 m  B2.3. Aplicacións dos isótopos. e tecnolóxica dos isótopos radioac- un isótopo e comenta aplicacións  CSC
tivos. dos isótopos radioactivos, a pro-
blemática dos residuos orixinados e
as solucións para a súa xestión.
ISSN1130-9229
 f  B2.4. Sistema periódico dos ele-  B2.3. Interpretar a ordenación dos  FQB2.3.1. Xustifica a actual orde-  CMCCT
 l mentos. elementos na táboa periódica e re- nación dos elementos en grupos e
coñecer os máis relevantes a partir períodos na táboa periódica.
dos seus símbolos.
 FQB2.3.2. Relaciona as principais  CMCCT
propiedades de metais, non metais

e gases nobres coa súa posición na
táboa periódica e coa súa tenden-

cia a formar ións, tomando como
referencia o gas nobre máis próxi-
mo.
 f  B2.5. Unións entre átomos: molé-  B2.4. Describir como se unen os  FQB2.4.1. Explica o proceso de  CMCCT
culas e cristais. átomos para formar estruturas máis formación dun ión a partir do átomo
 B2.6. Masas atómicas e molecula- complexas e explicar as propieda- correspondente, utilizando a nota-
res. des das agrupacións resultantes. ción adecuada para a súa repre-
sentación.
 FQB2.4.2. Explica como algúns  CMCCT

átomos tenden a agruparse para
formar moléculas interpretando este
feito en substancias de uso fre-
cuente, e calcula as súas masas
moleculares.
 e  B2.7. Elementos e compostos de  B2.5. Diferenciar entre átomos e  FQB2.5.1. Recoñece os átomos e  CMCCT
 f especial interese con aplicacións moléculas, e entre elementos e as moléculas que compoñen subs-
 m
industriais, tecnolóxicas e biomédi- compostos en substancias de uso tancias de uso frecuente, e clasifí-
cas. frecuente e coñecido. caas en elementos ou compostos,
 o
Páx. 25678
baseándose na súa fórmula quími-
ca.
DOG Núm. 120

 FQB2.5.2. Presenta, utilizando as  CAA

TIC, as propiedades e aplicacións  CCL
dalgún elemento ou composto quí-  CD
mico de especial interese a partir
 CMCCT
dunha procura guiada de informa-
ción bibliográfica e dixital.  CSIEE
ISSN1130-9229
 f  B2.8. Formulación e nomenclatura  B2.6. Formular e nomear compos-  FQB2.6.1. Utiliza a linguaxe quími-  CCL
de compostos binarios seguindo as tos binarios seguindo as normas ca para nomear e formular compos-  CMCCT
normas IUPAC. IUPAC. tos binarios seguindo as normas
IUPAC.

 f  B3.1. Reacción química.  B3.1. Describir a nivel molecular o  FQB3.1.1. Representa e interpreta  CMCCT
proceso polo que os reactivos se unha reacción química a partir da
transforman en produtos, en termos teoría atómico-molecular e a teoría
da teoría de colisións. de colisións.
 b  B3.2. Cálculos estequiométricos  B3.2. Deducir a lei de conservación  FQB3.2.1. Recoñece os reactivos e  CMCCT
 f sinxelos. da masa e recoñecer reactivos e os produtos a partir da representa-
 B3.3. Lei de conservación da masa. produtos a través de experiencias ción de reaccións químicas sinxe-
sinxelas no laboratorio ou de simu- las, e comproba experimentalmente
lacións dixitais. que se cumpre a lei de conserva-

ción da masa.
 FQB3.2.2. Realiza os cálculos es-  CMCCT

tequiométricos necesarios para a
verificación da lei de conservación
da masa en reaccións químicas
sinxelas.
 f  B3.4. Velocidade de reacción.  B3.3. Comprobar mediante expe-  FQB3.3.1. Propón o desenvolve-  CMCCT
riencias sinxelas de laboratorio a mento dun experimento sinxelo que
influencia de determinados factores permita comprobar o efecto da con-
Páx. 25679
na velocidade das reaccións quími- centración dos reactivos na veloci-
dade de formación dos produtos
DOG Núm. 120

cas. dunha reacción química, e xustifica

este efecto en termos da teoría de
colisións.
 FQB3.3.2. Interpreta situacións  CMCCT

cotiás en que a temperatura inflúa
ISSN1130-9229
significativamente na velocidade da
reacción.
 e  B3.5. A química na sociedade e o  B3.4. Valorar a importancia da  FQB3.4.1. Describe o impacto am-  CMCCT
 f ambiente. industria química na sociedade e a biental do dióxido de carbono, os  CSC
 h
súa influencia no ambiente. óxidos de xofre, os óxidos de nitró-

xeno e os CFC e outros gases de
 m
efecto invernadoiro, en relación cos
problemas ambientais de ámbito
global.
 FQB3.4.2. Defende razoadamente  CMCCT

a influencia que o desenvolvemento  CSC
da industria química tivo no progre-
so da sociedade, a partir de fontes
científicas de distinta procedencia.
 f  B4.1. Carga eléctrica.  B4.1. Coñecer os tipos de cargas  FQB4.1.1. Explica a relación entre  CMCCT
 B4.2. Forza eléctrica. eléctricas, o seu papel na constitu- as cargas eléctricas e a constitu-
ción da materia e as características ción da materia, e asocia a carga
das forzas que se manifestan entre eléctrica dos corpos cun exceso ou
elas. defecto de electróns.
 FQB4.1.2. Relaciona cualitativa-  CCEC

mente a forza eléctrica que existe  CMCCT
entre dous corpos coa súa carga e
a distancia que os separa, e esta-
Páx. 25680
blece analoxías e diferenzas entre
as forzas gravitatoria e eléctrica.
DOG Núm. 120

 f  B4.1. Carga eléctrica.  B4.2. Interpretar fenómenos eléctri-  FQB4.2.1. Xustifica razoadamente  CMCCT
cos mediante o modelo de carga situacións cotiás nas que se poñan
eléctrica e valorar a importancia da de manifesto fenómenos relaciona-
electricidade na vida cotiá. dos coa electricidade estática.
 b  B4.3. Imáns. Forza magnética.  B4.3. Xustificar cualitativamente  FQB4.3.1. Recoñece fenómenos  CMCCT
ISSN1130-9229
 f fenómenos magnéticos e valorar a magnéticos identificando o imán

 g contribución do magnetismo no de- como fonte natural do magnetismo,
senvolvemento tecnolóxico. e describe a súa acción sobre dis-
tintos tipos de substancias magné-
ticas.

 FQB4.3.2. Constrúe un compás  CMCCT
elemental para localizar o norte  CSIEE

empregando o campo magnético
terrestre, e describe o procedemen-
to seguido para facelo.
 f  B4.4. Electroimán.  B4.4. Comparar os tipos de imáns,  FQB4.4.1. Comproba e establece a  CMCCT
 B4.5. Experimentos de Oersted e analizar o seu comportamento e relación entre o paso de corrente
Faraday. deducir mediante experiencias as eléctrica e o magnetismo, constru-
características das forzas magnéti- índo un electroimán.
cas postas de manifesto, así como
a súa relación coa corrente eléctri-  FQB4.4.2. Reproduce os experi-  CD

ca. mentos de Oersted e de Faraday  CMCCT
no laboratorio ou mediante simula-
dores virtuais, deducindo que a
electricidade e o magnetismo son
dúas manifestacións dun mesmo
fenómeno.
 b  B4.6. Forzas da natureza.  B4.5. Recoñecer as forzas que  FQB4.5.1. Realiza un informe,  CCL
 e aparecen na natureza e os fenó- empregando as TIC, a partir de ob-  CD
 f
menos asociados a elas. servacións ou busca guiada de in-  CMCCT
formación que relacione as forzas
 g  CSIEE
Páx. 25681
que aparecen na natureza e os fe-
 h nómenos asociados a elas.
DOG Núm. 120

Bloque 5. Enerxía
 e  B5.1. Fontes de enerxía.  B5.1. Identificar e comparar as  FQB5.1.1. Compara as principais  CMCCT
 f fontes de enerxía empregadas na fontes de enerxía de consumo hu-  CSC
 g
vida diaria nun contexto global que mano a partir da distribución xeo-
implique aspectos económicos e gráfica dos seus recursos e os
ISSN1130-9229
 h
ambientais. efectos ambientais.
 m
 FQB5.1.2. Analiza o predominio  CCL
das fontes de enerxía convencio-  CMCCT
nais frontes ás alternativas, e ar-
gumenta os motivos polos que es-

tas últimas aínda non están sufi-
cientemente explotadas.
 f  B5.2. Uso racional da enerxía.  B5.2. Valorar a importancia de  FQB5.2.1. Interpreta datos compa-  CMCCT
 m realizar un consumo responsable rativos sobre a evolución do con-  CSIEE
das fontes enerxéticas. sumo de enerxía mundial, e propón
medidas que poidan contribuír ao
aforro individual e colectivo.
 f  B5.3. Electricidade e circuítos eléc-  B5.3. Explicar o fenómeno físico da  FQB5.3.1. Explica a corrente eléc-  CMCCT
 h tricos. Lei de Ohm. corrente eléctrica e interpretar o trica como cargas en movemento a
significado das magnitudes de in- través dun condutor.

tensidade de corrente, diferenza de
potencial e resistencia, así como as  FQB5.3.2. Comprende o significado  CMCCT
relacións entre elas. das magnitudes eléctricas de inten-
sidade de corrente, diferenza de
potencial e resistencia, e relacióna-
as entre si empregando a lei de
Ohm.
 FQB5.3.3. Distingue entre conduto-  CMCCT

res e illantes, e recoñece os princi-
pais materiais usados como tales.
Páx. 25682
 b  B5.4. Transformacións da enerxía.  B5.4. Comprobar os efectos da  FQB5.4.1. Describe o fundamento  CMCCT
DOG Núm. 120

 e  B5.3. Electricidade e circuítos eléc- electricidade e as relacións entre dunha máquina eléctrica na que a
 f tricos. Lei de Ohm. as magnitudes eléctricas mediante electricidade se transforma en mo-
 g
o deseño e a construción de circuí- vemento, luz, son, calor, etc., me-
tos eléctricos e electrónicos sinxe- diante exemplos da vida cotiá, e
los, no laboratorio ou mediante identifica os seus elementos princi-
aplicacións virtuais interactivas. pais.
ISSN1130-9229
 FQB5.4.2. Constrúe circuítos eléc-  CAA

tricos con diferentes tipos de cone-  CMCCT
xións entre os seus elementos, de-
ducindo de forma experimental as
consecuencias da conexión de xe-

radores e receptores en serie ou en
paralelo.
 FQB5.4.3. Aplica a lei de Ohm a  CMCCT

circuítos sinxelos para calcular
unha das magnitudes involucradas
a partir das outras dúas, e expresa
o resultado en unidades do Sistema
Internacional.
 FQB5.4.4. Utiliza aplicacións vir-  CD

tuais interactivas para simular circu-  CMCCT

ítos e medir as magnitudes eléctri-
cas.
 f  B5.3. Electricidade e circuítos eléc-  B5.5. Valorar a importancia dos  FQB5.5.1. Asocia os elementos  CMCCT
tricos. Lei de Ohm. circuítos eléctricos e electrónicos principais que forman a instalación
 B5.5. Dispositivos electrónicos de nas instalacións eléctricas e ins- eléctrica típica dunha vivenda cos
uso frecuente. trumentos de uso cotián, describir a compoñentes básicos dun circuíto
súa función básica e identificar os eléctrico.
seus compoñentes.
 FQB5.5.2. Comprende o significado  CMCCT
dos símbolos e das abreviaturas
Páx. 25683
que aparecen nas etiquetas de dis-
positivos eléctricos.
DOG Núm. 120

 FQB5.5.3. Identifica e representa  CMCCT

os compoñentes máis habituais nun
circuíto eléctrico (condutores, xera-
dores, receptores e elementos de
control) e describe a súa corres-
pondente función.
ISSN1130-9229
 FQB5.5.4. Recoñece os compoñen-  CMCCT

tes electrónicos básicos e describe
as súas aplicacións prácticas e a
repercusión da miniaturización do
microchip no tamaño e no prezo

dos dispositivos.
 f  B5.6. Tipos de enerxía.  B5.6. Describir a forma en que se  FQB5.6.1. Describe o proceso polo  CMCCT
 h  B5.4. Transformacións da enerxía. xera a electricidade nos distintos que distintas fontes de enerxía se
 B5.7. Aspectos industriais da ener- tipos de centrais eléctricas, así co- transforman en enerxía eléctrica
xía. mo o seu transporte aos lugares de nas centrais eléctricas, así como os
consumo. métodos de transporte e almacena-
xe desta.
4º de ESO
 a  B1.1. Investigación científica.  B1.1. Recoñecer que a investiga-  FQB1.1.1. Describe feitos históri-  CMCCT
 f ción en ciencia é un labor colecti- cos relevantes nos que foi definiti-  CCL
vo e interdisciplinario en constante va a colaboración de científicos/as  CCEC
Páx. 25684
 h
evolución e influído polo contexto de diferentes áreas de coñece-
 l  CSC
económico e político. mento.
DOG Núm. 120

 ñ  FQB1.1.2. Argumenta con espírito  CMCCT

crítico o grao de rigor científico  CCL
dun artigo ou dunha noticia, anali-  CAA
zando o método de traballo e iden-
 CD
tificando as características do tra-
ballo científico.  CSIEE
ISSN1130-9229
 f  B1.1. Investigación científica.  B1.2. Analizar o proceso que debe  FQB1.2.1. Distingue entre hipóte-  CMCCT
seguir unha hipótese desde que ses, leis e teorías, e explica os  CAA
se formula ata que é aprobada po- procesos que corroboran unha hi-
la comunidade científica. pótese e a dotan de valor científi-

co.
 f  B1.2. Magnitudes escalares e  B1.3. Comprobar a necesidade de  FQB1.3.1. Identifica unha determi-  CMCCT
vectoriais. usar vectores para a definición de nada magnitude como escalar ou
determinadas magnitudes. vectorial e describe os elementos
que definen esta última.
 f  B1.3. Magnitudes fundamentais e  B1.4. Relacionar as magnitudes  FQB1.4.1. Comproba a homoxe-  CMCCT
derivadas. Ecuación de dimen- fundamentais coas derivadas a neidade dunha fórmula aplicando
sións. través de ecuacións de magnitu- a ecuación de dimensións aos
des. dous membros.
 f  B1.4. Erros na medida.  B1.5. Xustificar que non é posible  FQB1.5.1. Calcula e interpreta o  CMCCT
realizar medidas sen cometer erro absoluto e o erro relativo du-
erros, e distinguir entre erro abso- nha medida coñecido o valor real.
luto e relativo.
 f  B1.4. Erros na medida.  B1.6. Expresar o valor dunha  FQB1.6.1. Calcula e expresa co-  CMCCT
 B1.5. Expresión de resultados. medida usando o redondeo e o rrectamente o valor da medida,
número de cifras significativas co- partindo dun conxunto de valores
rrectas. resultantes da medida dunha
mesma magnitude, utilizando as
cifras significativas adecuadas.
Páx. 25685
DOG Núm. 120

 f  B1.5. Expresión de resultados.  B1.7. Realizar e interpretar repre-  FQB1.7.1. Representa grafica-  CMCCT
 B1.6. Análise dos datos experi- sentacións gráficas de procesos mente os resultados obtidos da
mentais. físicos ou químicos, a partir de tá- medida de dúas magnitudes rela-
boas de datos e das leis ou os cionadas inferindo, de ser o caso,
principios involucrados. se se trata dunha relación lineal,
cuadrática ou de proporcionalida-
ISSN1130-9229
de inversa, e deducindo a fórmula.
 b  B1.7. Tecnoloxías da información  B1.8. Elaborar e defender un pro-  FQB1.8.1. Elabora e defende un  CMCCT
 e e da comunicación no traballo xecto de investigación, aplicando proxecto de investigación sobre un  CAA
 f
científico. as TIC. tema de interese científico, em-  CCL
 B1.8. Proxecto de investigación. pregando as TIC.

 g  CD
 h  CSIEE
 l  CSC
 ñ  CCEC
 o
 a  B1.1. Investigación científica.  B1.9. Realizar en equipo tarefas  FQB1.9.1. Realiza de xeito coope-  CMCCT
 b propias da investigación científica. rativo ou colaborativo algunhas ta-  CCL
 c
refas propias da investigación  CD
científica: procura de información,
 d  CAA
prácticas de laboratorio ou peque-
 e nos proxectos de investigación.  CSIEE

 f  CSC
 g  CCEC
 FQB1.9.2. Realiza de xeito coope-  CMCCT

rativo ou colaborativo algunhas ta-  CCL
científica utilizando as TIC.
 CAA
 CSIEE
 CSC
Páx. 25686
 CCEC
DOG Núm. 120

Bloque 2. A materia
 f  B2.1. Modelos atómicos.  B2.1. Recoñecer a necesidade de  FQB2.1.1. Compara os modelos  CMCCT
 l usar modelos para interpretar a atómicos propostos ao longo da  CCEC
estrutura da materia utilizando historia para interpretar a natureza
aplicacións virtuais interactivas. íntima da materia, interpretando as
ISSN1130-9229
evidencias que fixeron necesaria a

evolución destes.
 FQB2.1.2. Utiliza as TIC ou apli-  CCMT

cacións interactivas para visualizar  CD
a representación da estrutura da

materia nos diferentes modelos
atómicos.
 f  B2.2. Sistema periódico e configu-  B2.2. Relacionar as propiedades  FQB2.2.1. Establece a configura-  CMCCT
ración electrónica. dun elemento coa súa posición na ción electrónica dos elementos re-
táboa periódica e a súa configura- presentativos a partir do seu nú-
ción electrónica. mero atómico para deducir a súa
posición na táboa periódica, os
seus electróns de valencia e o seu
comportamento químico.
 FQB2.2.2. Distingue entre metais,  CMCCT

non metais, semimetais e gases
nobres, e xustifica esta clasifica-
ción en función da súa configura-
ción electrónica.
 f  B2.2. Sistema periódico e configu-  B2.3. Agrupar por familias os  FQB2.3.1. Escribe o nome e o  CMCCT
ración electrónica. elementos representativos e os símbolo dos elementos químicos,
elementos de transición segundo e sitúaos na táboa periódica.
as recomendacións da IUPAC.
 f  B2.2. Sistema periódico e configu-  B2.4. Interpretar os tipos de enla-  FQB2.4.1. Utiliza a regra do octeto  CMCCT
Páx. 25687
ración electrónica. ce químico a partir da configura- e diagramas de Lewis para predi-
ción electrónica dos elementos cir a estrutura e a fórmula dos
DOG Núm. 120

 B2.3. Enlace químico: iónico, implicados e a súa posición na tá- compostos iónicos e covalentes.
covalente e metálico. boa periódica.
 FQB2.4.2. Interpreta a información  CMCCT

que ofrecen os subíndices da fór-
mula dun composto segundo se
ISSN1130-9229
trate de moléculas ou redes crista-

linas.
 f  B2.3. Enlace químico: iónico,  B2.5. Xustificar as propiedades  FQB2.5.1. Explica as propiedades  CMCCT
covalente e metálico. dunha substancia a partir da natu- de substancias covalentes, iónicas
 B2.4. Forzas intermoleculares. reza do seu enlace químico. e metálicas en función das inte-

raccións entre os seus átomos ou
as moléculas.
 FQB2.5.2. Explica a natureza do  CMCCT

enlace metálico utilizando a teoría
dos electróns libres, e relaciónaa
coas propiedades características
dos metais.
 FQB2.5.3. Deseña e realiza ensa-  CAA

ios de laboratorio que permitan  CMCCT
deducir o tipo de enlace presente  CSIEE

nunha substancia descoñecida.
 f  B2.4. Formulación e nomenclatura  B2.6. Nomear e formular compos-  FQB2.6.1. Nomea e formula com-  CCL
de compostos inorgánicos segun- tos inorgánicos ternarios segundo postos inorgánicos ternarios, se-  CMCCT
do as normas da IUPAC. as normas da IUPAC. guindo as normas da IUPAC.
 f  B2.5. Forzas intermoleculares.  B2.7. Recoñecer a influencia das  FQB2.7.1. Xustifica a importancia  CMCCT
forzas intermoleculares no estado das forzas intermoleculares en
de agregación e nas propiedades substancias de interese biolóxico.
de substancias de interese.
 FQB2.7.2. Relaciona a intensidade  CMCCT
Páx. 25688
e o tipo das forzas intermolecula-
res co estado físico e os puntos de
DOG Núm. 120

fusión e ebulición das substancias

covalentes moleculares, interpre-
tando gráficos ou táboas que con-
teñan os datos necesarios.
 f  B2.6. Introdución á química orgá-  B2.8. Establecer as razóns da  FQB2.8.1. Explica os motivos  CMCCT
ISSN1130-9229
nica. singularidade do carbono e valorar polos que o carbono é o elemento

a súa importancia na constitución que forma maior número de com-
dun elevado número de compos- postos.
tos naturais e sintéticos.
 FQB2.8.2. Analiza as formas alo-  CMCCT
trópicas do carbono, relacionando

a estrutura coas propiedades.
 f  B2.6. Introdución á química orgá-  B2.9. Identificar e representar  FQB2.9.1. Identifica e representa  CMCCT
nica. hidrocarburos sinxelos mediante hidrocarburos sinxelos mediante a
distintas fórmulas, relacionalas súa fórmula molecular, semide-
con modelos moleculares físicos senvolvida e desenvolvida.
ou xerados por computador, e co-
ñecer algunhas aplicacións de es-  FQB2.9.2. Deduce, a partir de  CMCCT
pecial interese. modelos moleculares, as fórmulas
usadas na representación de hi-
drocarburos.
 FQB2.9.3. Describe as aplicacións  CMCCT

de hidrocarburos sinxelos de es-
pecial interese.
 f  B2.6. Introdución á química orgá-  B2.10. Recoñecer os grupos fun-  FQB2.10.1. Recoñece o grupo  CMCCT
nica. cionais presentes en moléculas de funcional e a familia orgánica a
especial interese. partir da fórmula de alcohois, al-
dehidos, cetonas, ácidos carboxíli-
cos, ésteres e aminas.
Páx. 25689
DOG Núm. 120

 f  B3.1. Reaccións e ecuacións  B3.1. Explicar o mecanismo dunha  FQB3.1.1. Interpreta reaccións  CMCCT
químicas. reacción química e deducir a lei de químicas sinxelas utilizando a teo-
 B3.2. Mecanismo, velocidade e conservación da masa a partir do ría de colisións, e deduce a lei de
enerxía das reaccións. concepto da reorganización ató- conservación da masa.
mica que ten lugar.
ISSN1130-9229
 f  B3.2. Mecanismo, velocidade e  B3.2. Razoar como se altera a  FQB3.2.1. Predí o efecto que  CMCCT
enerxía das reaccións. velocidade dunha reacción ao sobre a velocidade de reacción te-
modificar algún dos factores que ñen a concentración dos reactivos,
inflúen sobre ela, utilizando o mo- a temperatura, o grao de división
delo cinético-molecular e a teoría dos reactivos sólidos e os catali-
de colisións para xustificar esta zadores.

predición.
 FQB3.2.2. Analiza o efecto dos  CMCCT

factores que afectan a velocidade  CD
dunha reacción química, sexa a
través de experiencias de labora-
torio ou mediante aplicacións vir-
tuais interactivas nas que a mani-
pulación das variables permita ex-
traer conclusións.
 f  B3.2. Mecanismo, velocidade e  B3.3. Interpretar ecuacións termo-  FQB3.3.1. Determina o carácter  CMCCT
enerxía das reaccións. químicas e distinguir entre reac- endotérmico ou exotérmico dunha
cións endotérmicas e exotérmicas. reacción química analizando o
signo da calor de reacción asocia-
da.
 f  B3.3. Cantidade de substancia:  B3.4. Recoñecer a cantidade de  FQB3.4.1. Realiza cálculos que  CMCCT
mol. substancia como magnitude fun- relacionen a cantidade de subs-
damental e o mol como a súa uni- tancia, a masa atómica ou molecu-
dade no Sistema Internacional de lar e a constante do número de
Unidades. Avogadro.
 f  B3.4. Concentración molar.  B3.5. Realizar cálculos estequio-  FQB3.5.1. Interpreta os coeficien-  CMCCT
Páx. 25690
 B3.5. Cálculos estequiométricos. métricos con reactivos puros su- tes dunha ecuación química en
pondo un rendemento completo termos de partículas e moles e, no
DOG Núm. 120

da reacción, partindo do axuste da caso de reaccións entre gases, en

ecuación química correspondente. termos de volumes.
 FQB3.5.2. Resolve problemas,  CMCCT

realizando cálculos estequiométri-
cos, con reactivos puros e supon-
ISSN1130-9229
do un rendemento completo da
reacción, tanto se os reactivos es-
tán en estado sólido como se es-
tán en disolución.
 f  B3.6. Reaccións de especial inte-  B3.6. Identificar ácidos e bases,  FQB3.6.1. Utiliza a teoría de Arr-  CMCCT

rese. coñecer o seu comportamento qu- henius para describir o comporta-
ímico e medir a súa fortaleza utili- mento químico de ácidos e bases.

zando indicadores e o pHmetro
dixital.  FQB3.6.2. Establece o carácter  CMCCT
ácido, básico ou neutro dunha di-
solución utilizando a escala de pH.
 b  B3.6. Reaccións de especial inte-  B3.7. Realizar experiencias de  FQB3.7.1. Deseña e describe o  CMCCT
 f rese. laboratorio nas que teñan lugar procedemento de realización du-  CSIEE
 h
reaccións de síntese, combustión nha volumetría de neutralización
e neutralización, interpretando os entre un ácido forte e unha base
 g
fenómenos observados. forte, e interpreta os resultados.
 FQB3.7.2. Planifica unha expe-  CMCCT

riencia e describe o procedemento  CSIEE
para seguir no laboratorio que
demostre que nas reaccións de
combustión se produce dióxido de
carbono mediante a detección
deste gas.
 FQB3.7.3. Realiza algunhas expe-  CMCCT

riencias de laboratorio nas que te-  CAA
Páx. 25691
ñan lugar reaccións de síntese,
combustión ou neutralización.
DOG Núm. 120

 f  B3.6. Reaccións de especial inte-  B3.8. Valorar a importancia das  FQB3.8.1. Describe as reaccións  CMCCT
rese. reaccións de síntese, combustión de síntese industrial do amoníaco
e neutralización en procesos bio- e do ácido sulfúrico, así como os
lóxicos, en aplicacións cotiás e na usos destas substancias na indus-
industria, así como a súa repercu- tria química.
sión ambiental.
ISSN1130-9229
 FQB3.8.2. Valora a importancia  CMCCT

das reaccións de combustión na  CSC
xeración de electricidade en cen-
trais térmicas, na automoción e na
respiración celular.

 FQB3.8.3. Describe casos concre-  CMCCT
tos de reaccións de neutralización

de importancia biolóxica e indus-
trial.
 f  B4.1. Movemento. Movementos  B4.1. Xustificar o carácter relativo  FQB4.1.1. Representa a traxecto-  CMCCT
rectilíneo uniforme, rectilíneo unido movemento e a necesidade ria e os vectores de posición, des-
formemente acelerado e circular dun sistema de referencia e de prazamento e velocidade en distin-
uniforme. vectores, para o describir adecua- tos tipos de movemento, utilizando
damente, aplicando o anterior á un sistema de referencia.

representación de distintos tipos
de desprazamento.
 f  B4.1. Movemento. Movementos  B4.2. Distinguir os conceptos de  FQB4.2.1. Clasifica tipos de mo-  CMCCT
rectilíneo uniforme, rectilíneo uni- velocidade media e velocidade vementos en función da súa tra-
formemente acelerado e circular instantánea, e xustificar a súa ne- xectoria e a súa velocidade.
uniforme. cesidade segundo o tipo de mo-
vemento.  FQB4.2.2. Xustifica a insuficiencia  CMCCT
do valor medio da velocidade nun
estudo cualitativo do movemento
rectilíneo uniformemente acelera-
Páx. 25692
do (MRUA), e razoa o concepto de
velocidade instantánea.
DOG Núm. 120

 f  B4.1. Movemento. Movementos  B4.3. Expresar correctamente as  FQB4.3.1. Deduce as expresións  CMCCT
rectilíneo uniforme, rectilíneo uni- relacións matemáticas que existen matemáticas que relacionan as va-
formemente acelerado e circular entre as magnitudes que definen riables nos movementos rectilíneo
uniforme. os movementos rectilíneos e circu- uniforme (MRU), rectilíneo unifor-
lares. memente acelerado (MRUA) e cir-
cular uniforme (MCU), así como as
ISSN1130-9229
relacións entre as magnitudes li-

neais e angulares.
 f  B4.1. Movemento. Movementos  B4.4. Resolver problemas de  FQB4.4.1. Resolve problemas de  CMCCT
rectilíneo uniforme, rectilíneo uni- movementos rectilíneos e circula- movemento rectilíneo uniforme
formemente acelerado e circular res, utilizando unha representa- (MRU), rectilíneo uniformemente

uniforme. ción esquemática coas magnitu- acelerado (MRUA) e circular uni-
des vectoriais implicadas, e ex- forme (MCU), incluíndo movemen-

presar o resultado nas unidades to de graves, tendo en conta valo-
do Sistema Internacional. res positivos e negativos das
magnitudes, e expresar o resulta-
do en unidades do Sistema Inter-
nacional.
 FQB4.4.2. Determina tempos e  CMCCT

distancias de freada de vehículos  CSC
e xustifica, a partir dos resultados,
a importancia de manter a distan-

cia de seguridade na estrada.
 FQB4.4.3. Argumenta a existencia  CMCCT

do vector aceleración en calquera
movemento curvilíneo e calcula o
seu valor no caso do movemento
circular uniforme.
 f  B4.1. Movemento. Movementos  B4.5. Elaborar e interpretar gráfi-  FQB4.5.1. Determina o valor da  CMCCT
rectilíneo uniforme, rectilíneo uni- cas que relacionen as variables do velocidade e a aceleración a partir
formemente acelerado e circular movemento partindo de experien- de gráficas posición-tempo e velo-
Páx. 25693
uniforme. cias de laboratorio ou de aplica- cidade-tempo en movementos rec-
cións virtuais interactivas e rela- tilíneos.
DOG Núm. 120

cionar os resultados obtidos coas  FQB4.5.2. Deseña, describe e  CMCCT

ecuacións matemáticas que vincu- realiza individualmente ou en  CSIEE
lan estas variables. equipo experiencias no laboratorio  CD
ou empregando aplicacións vir-
 CCL
tuais interactivas, para determinar
a variación da posición e a veloci-  CAA
ISSN1130-9229
dade dun corpo en función do  CSC

tempo, e representa e interpreta
os resultados obtidos.
 f  B4.2. Natureza vectorial das for-  B4.6. Recoñecer o papel das  FQB4.6.1. Identifica as forzas  CMCCT
zas. forzas como causa dos cambios implicadas en fenómenos cotiáns

na velocidade dos corpos e repre- nos que hai cambios na velocida-
 B4.3. Leis de Newton.

 B4.4. Forzas de especial interese: sentalas vectorialmente. de dun corpo.
peso, normal, rozamento e centrí-
 FQB4.6.2. Representa vectorial-  CMCCT
peta.
mente o peso, a forza normal, a
forza de rozamento e a forza cen-
trípeta en casos de movementos
rectilíneos e circulares.
 f  B4.3. Leis de Newton.  B4.7. Utilizar o principio funda-  FQB4.7.1. Identifica e representa  CMCCT
 B4.4. Forzas de especial interese: mental da dinámica na resolución as forzas que actúan sobre un
peso, normal, rozamento e centrí- de problemas nos que interveñen corpo en movemento nun plano
peta. varias forzas. tanto horizontal como inclinado,
calculando a forza resultante e a
aceleración.
 f  B4.3. Leis de Newton.  B4.8. Aplicar as leis de Newton  FQB4.8.1. Interpreta fenómenos  CMCCT
 B4.4. Forzas de especial interese: para a interpretación de fenóme- cotiáns en termos das leis de
peso, normal, rozamento e centrí- nos cotiáns. Newton.
peta.
 FQB4.8.2. Deduce a primeira lei  CMCCT
de Newton como consecuencia do
enunciado da segunda lei.
Páx. 25694
DOG Núm. 120

 FQB4.8.3. Representa e interpreta  CMCCT

as forzas de acción e reacción en
situacións de interacción entre ob-
xectos.
 f  B4.4. Forzas de especial interese:  B4.9. Valorar a relevancia históri-  FQB4.9.1. Xustifica o motivo polo  CMCCT
ISSN1130-9229
peso, normal, rozamento e centrí- ca e científica que a lei da gravita- que as forzas de atracción gravita-
peta. ción universal supuxo para a unifi- toria só se poñen de manifesto pa-
 B4.5. Lei da gravitación universal. cación das mecánicas terrestre e ra obxectos moi masivos, compa-
celeste, e interpretar a súa expre- rando os resultados obtidos de
sión matemática. aplicar a lei da gravitación univer-
sal ao cálculo de forzas entre dis-

tintos pares de obxectos.
 FQB4.9.2. Obtén a expresión da  CMCCT

aceleración da gravidade a partir
da lei da gravitación universal re-
lacionando as expresións matemá-
ticas do peso dun corpo e a forza
de atracción gravitatoria.
 f  B4.5. Lei da gravitación universal.  B4.10. Comprender que a caída  FQB4.10.1. Razoa o motivo polo  CMCCT
libre dos corpos e o movemento que as forzas gravitatorias produ-
orbital son dúas manifestacións da cen nalgúns casos movementos

lei da gravitación universal. de caída libre e noutros casos mo-
vementos orbitais.
 f  B4.5. Lei da gravitación universal.  B4.11. Identificar as aplicacións  FQB4.11.1. Describe as aplica-  CMCCT
prácticas dos satélites artificiais e cións dos satélites artificiais en te-  CSC
a problemática xurdida polo lixo lecomunicacións, predición meteo-
espacial que xeran. rolóxica, posicionamento global,
astronomía e cartografía, así como
os riscos derivados do lixo espa-
cial que xeran.
Páx. 25695
DOG Núm. 120

 f  B4.6. Presión.  B4.12. Recoñecer que o efecto  FQB4.12.1. Interpreta fenómenos  CMCCT
dunha forza non só depende da e aplicacións prácticas nas que se
súa intensidade, senón tamén da pon de manifesto a relación entre
superficie sobre a que actúa. a superficie de aplicación dunha
forza e o efecto resultante.
ISSN1130-9229
 FQB4.12.2. Calcula a presión  CMCCT

exercida polo peso dun obxecto
regular en distintas situacións nas
que varía a superficie en que se
apoia; compara os resultados e
extrae conclusións.

 f  B4.7. Principios da hidrostática.  B4.13. Interpretar fenómenos  FQB4.13.1. Xustifica razoadamen-  CMCCT
 B4.8. Física da atmosfera. naturais e aplicacións tecnolóxicas te fenómenos en que se poña de
en relación cos principios da hi- manifesto a relación entre a pre-
drostática, e resolver problemas sión e a profundidade no seo da
aplicando as expresións matemá- hidrosfera e a atmosfera.
ticas destes.
 FQB4.13.2. Explica o abastece-  CMCCT
mento de auga potable, o deseño
dunha presa e as aplicacións do
sifón, utilizando o principio funda-
mental da hidrostática.
 FQB4.13.3. Resolve problemas  CMCCT

relacionados coa presión no inte-
rior dun fluído aplicando o principio
fundamental da hidrostática.
 FQB4.13.4. Analiza aplicacións  CMCCT

prácticas baseadas no principio de
Pascal, como a prensa hidráulica,
o elevador, ou a dirección e os
freos hidráulicos, aplicando a ex-
Páx. 25696
presión matemática deste principio
á resolución de problemas en con-
DOG Núm. 120

textos prácticos.
 FQB4.13.5. Predí a maior ou me-  CMCCT

nor flotabilidade de obxectos utili-
zando a expresión matemática do
ISSN1130-9229
principio de Arquímedes, e verifí-

caa experimentalmente nalgún ca-
so.
 b  B4.7. Principios da hidrostática.  B4.14. Deseñar e presentar expe-  FQB4.14.1. Comproba experimen-  CMCCT
 f  B4.8. Física da atmosfera. riencias ou dispositivos que ilus- talmente ou utilizando aplicacións  CD

tren o comportamento dos fluídos virtuais interactivas a relación en-
 g
e que poñan de manifesto os co- tre presión hidrostática e profundi-
ñecementos adquiridos, así como dade en fenómenos como o para-
a iniciativa e a imaxinación. doxo hidrostático, o tonel de Arqu-
ímedes e o principio dos vasos
comunicantes.
 FQB4.14.2. Interpreta o papel da  CCEC

presión atmosférica en experien-  CMCCT
cias como o experimento de Torri-
celli, os hemisferios de Magdebur-
go, recipientes invertidos onde non

se derrama o contido, etc., inferin-
do o seu elevado valor.
 FQB4.14.3. Describe o funciona-  CMCCT

mento básico de barómetros e
manómetros, e xustifica a súa uti-
lidade en diversas aplicacións
prácticas.
 f  B4.8. Física da atmosfera.  B4.15. Aplicar os coñecementos  FQB4.15.1. Relaciona os fenóme-  CMCCT
sobre a presión atmosférica á nos atmosféricos do vento e a
Páx. 25697
descrición de fenómenos meteoro- formación de frontes coa diferenza
lóxicos e á interpretación de ma- de presións atmosféricas entre
DOG Núm. 120

pas do tempo, recoñecendo ter- distintas zonas.

mos e símbolos específicos da
meteoroloxía.
 FQB4.15.2. Interpreta os mapas  CMCCT

de isóbaras que se amosan no
ISSN1130-9229
prognóstico do tempo, indicando o

significado da simboloxía e os da-
tos que aparecen nestes.
Bloque 5. A enerxía

 f  B5.1. Enerxías cinética e poten-  B5.1. Analizar as transformacións  FQB5.1.1. Resolve problemas de  CMCCT
cial. Enerxía mecánica. Principio entre enerxía cinética e enerxía transformacións entre enerxía ci-
de conservación. potencial, aplicando o principio de nética e potencial gravitatoria,
 B5.2. Formas de intercambio de conservación da enerxía mecánica aplicando o principio de conserva-
enerxía: traballo e calor. cando se despreza a forza de ro- ción da enerxía mecánica.
zamento, e o principio xeral de
conservación da enerxía cando  FQB5.1.2. Determina a enerxía  CMCCT
existe disipación desta por mor do disipada en forma de calor en si-
rozamento. tuacións onde diminúe a enerxía
mecánica.
 f  B5.2. Formas de intercambio de  B5.2. Recoñecer que a calor e o  FQB5.2.1. Identifica a calor e o  CMCCT
enerxía: traballo e calor. traballo son dúas formas de trans- traballo como formas de intercam-
ferencia de enerxía, e identificar bio de enerxía, distinguindo as
as situacións en que se producen. acepcións coloquiais destes ter-
mos do seu significado científico.
 FQB5.2.2. Recoñece en que con-  CMCCT

dicións un sistema intercambia
enerxía en forma de calor ou en
forma de traballo.
Páx. 25698
DOG Núm. 120

 f  B5.3. Traballo e potencia.  B5.3. Relacionar os conceptos de  FQB5.3.1. Acha o traballo e a  CMCCT
traballo e potencia na resolución potencia asociados a unha forza,
de problemas, expresando os re- incluíndo situacións en que a forza
sultados en unidades do Sistema forma un ángulo distinto de cero
Internacional ou noutras de uso co desprazamento, e expresar o
común. resultado nas unidades do Siste-
ISSN1130-9229
ma Internacional ou noutras de
uso común, como a caloría, o kWh
e o CV.
 f  B5.2. Formas de intercambio de  B5.4. Relacionar cualitativa e  FQB5.4.1. Describe as transfor-  CMCCT
enerxía: traballo e calor. cuantitativamente a calor cos efec- macións que experimenta un cor-

tos que produce nos corpos: va- po ao gañar ou perder enerxía, de-
 B5.4. Efectos da calor sobre os

corpos. riación de temperatura, cambios terminar a calor necesaria para
de estado e dilatación. que se produza unha variación de
temperatura dada e para un cam-
bio de estado, e representar grafi-
camente estas transformacións.
 FQB5.4.2. Calcula a enerxía trans-  CMCCT

ferida entre corpos a distinta tem-
peratura e o valor da temperatura
final aplicando o concepto de equi-
librio térmico.
 FQB5.4.3. Relaciona a variación  CMCCT

da lonxitude dun obxecto coa va-
riación da súa temperatura utili-
zando o coeficiente de dilatación
lineal correspondente.
 FQB5.4.4. Determina experimen-  CMCCT

talmente calores específicas e ca-  CAA
lores latentes de substancias me-
diante un calorímetro, realizando
Páx. 25699
os cálculos necesarios a partir dos
datos empíricos obtidos.
DOG Núm. 120

 l  B5.3. Traballo e potencia.  B5.5. Valorar a relevancia históri-  FQB5.5.1. Explica ou interpreta,  CMCCT
 l  B5.5. Máquinas térmicas. ca das máquinas térmicas como mediante ilustracións ou a partir
 ñ desencadeadores da Revolución delas, o fundamento do funciona-
Industrial, así como a súa impor- mento do motor de explosión.
 o
tancia actual na industria e no
transporte.  FQB5.5.2. Realiza un traballo  CAA
ISSN1130-9229
sobre a importancia histórica do  CMCCT

motor de explosión e preséntao  CD
empregando as TIC.
 CCL
 CSC
 CCEC

 f  B5.5. Máquinas térmicas.  B5.6. Comprender a limitación que  FQB5.6.1. Utiliza o concepto da  CMCCT
o fenómeno da degradación da degradación da enerxía para rela-
enerxía supón para a optimización cionar a enerxía absorbida e o tra-
dos procesos de obtención de ballo realizado por unha máquina
enerxía útil nas máquinas térmi- térmica.
cas, e o reto tecnolóxico que su-
pón a mellora do rendemento des-  FQB5.6.2. Emprega simulacións  CMCCT
tas para a investigación, a innova- virtuais interactivas para determi-  CD
ción e a empresa. nar a degradación da enerxía en  CCL
diferentes máquinas, e expón os
resultados empregando as TIC.
1º de bacharelato
Física e Química. 1º de bacharelato
Páx. 25700
 d  B1.1. Estratexias necesarias na  B1.1. Recoñecer e utilizar as es-  FQB1.1.1. Aplica habilidades ne-  CAA
 e actividade científica. tratexias básicas da actividade cesarias para a investigación cien-  CCL
DOG Núm. 120

 g científica: formular problemas e tífica: fai preguntas, identifica pro-  CMCCT

 i emitir hipóteses, propor modelos, blemas, recolle datos, realiza ex-  CSIEE
 l
elaborar estratexias de resolución periencias, deseña e argumenta
de problemas e deseños experi- estratexias de resolución de pro-
 m
mentais, analizar os resultados e blemas, utiliza modelos e leis, re-
realizar experiencias visa o proceso e obtén conclu-
ISSN1130-9229
sións.
 FQB1.1.2. Resolve exercicios  CAA

numéricos e expresa o valor das  CMCCT
magnitudes empregando a nota-  CSIEE
ción científica, estima os erros ab-

soluto e relativo asociados e con-
textualiza os resultados.
 FQB1.1.3. Efectúa a análise di-  CMCCT

mensional das ecuacións que re-
lacionan as magnitudes nun pro-
ceso físico ou químico.
 FQB1.1.4. Distingue magnitudes  CMCCT

escalares e vectoriais, e opera
adecuadamente con elas.
 FQB1.1.5. Elabora e interpreta  CAA

representacións gráficas de pro-  CCL
cesos físicos e químicos a partir  CD
dos datos obtidos en experiencias
 CMCCT
de laboratorio ou virtuais, e rela-
ciona os resultados obtidos coas
ecuacións que representan as leis
e os principios subxacentes.
 FQB1.1.6. A partir dun texto cientí-  CAA

fico, extrae e interpreta a informa-  CCL
Páx. 25701
ción, e argumenta con rigor e pre-  CMCCT
cisión, utilizando a terminoloxía
DOG Núm. 120

adecuada.
 d  B1.2. Tecnoloxías da información  B1.2. Utilizar e aplicar as tecnolo-  FQB1.2.1. Emprega aplicacións  CD
 e e da comunicación no traballo xías da información e da comuni- virtuais interactivas para simular  CMCCT
 g
científico. cación no estudo dos fenómenos experimentos físicos de difícil rea-
 B1.3. Proxecto de investigación. físicos e químicos. lización no laboratorio.
ISSN1130-9229
 i
 l  FQB1.2.2. Establece os elementos  CAA
 m esenciais para o deseño, a elabo-  CCL
ración e a defensa dun proxecto  CD
de investigación, sobre un tema de
 CMCCT
actualidade científica, vinculado

coa física ou a química, utilizando  CSIEE
preferentemente as TIC.
 b  B1.1. Estratexias necesarias na  B1.3. Realizar en equipo tarefas  FQB1.3.1. Realiza de xeito coope-  CAA
 d actividade científica. propias da investigación científica. rativo ou colaborativo algunhas ta-  CCL
 e
científica: procura de información,
 g  CMCCT
prácticas de laboratorio ou peque-
 i nos proxectos de investigación.  CSC
 l  CSIEE
 m
Bloque 2. Aspectos cuantitativos da química
 i  B2.1. Revisión da teoría atómica  B2.1. Explicar a teoría atómica de  FQB2.1.1. Xustifica a teoría atómi-  CMCCT
de Dalton. Dalton e as leis básicas asociadas ca de Dalton e a descontinuidade
ao seu establecemento. da materia a partir das leis funda-
mentais da química, e exemplifí-
cao con reaccións.
 i  B2.2. Leis dos gases. Ecuación de  B2.2. Utilizar a ecuación de estado  FQB2.2.1. Determina as magnitu-  CMCCT
estado dos gases ideais. dos gases ideais para establecer des que definen o estado dun gas
relacións entre a presión, o volu- aplicando a ecuación de estado
Páx. 25702
me e a temperatura. dos gases ideais.
DOG Núm. 120

 FQB2.2.2. Explica razoadamente  CMCCT

a utilidade e as limitacións da hi-
pótese do gas ideal.
 i  B2.3. Determinación de fórmulas  B2.3. Aplicar a ecuación dos ga-  FQB2.3.1. Determina presións  CMCCT
empíricas e moleculares. ses ideais para calcular masas totais e parciais dos gases dunha
ISSN1130-9229
moleculares e determinar fórmulas mestura, relacionando a presión

moleculares. total dun sistema coa fracción mo-
lar e a ecuación de estado dos ga-
ses ideais.
 FQB2.3.2. Relaciona a fórmula  CMCCT

empírica e molecular dun compos-
to coa súa composición centesi-

mal, aplicando a ecuación de es-
tado dos gases ideais.
 i  B2.4. Disolucións: formas de ex-  B2.4. Realizar os cálculos necesa-  FQB2.4.1.Expresa a concentra-  CMCCT
presar a concentración, prepara- rios para a preparación de disolu- ción dunha disolución en g/L,
ción e propiedades coligativas. cións dunha concentración dada, mol/L, porcentaxe en peso e en
expresala en calquera das formas volume; leva a cabo e describe o
establecidas, e levar a cabo a súa procedemento de preparación no
preparación. laboratorio de disolucións dunha
concentración determinada e rea-

liza os cálculos necesarios, tanto
para o caso de solutos en estado
sólido como a partir doutra de
concentración coñecida.
 i B2.4. Disolucións: formas de ex-  B2.5. Explicar a variación das  FQB2.5.1. Experimenta e interpre-  CMCCT
presar a concentración, prepara- propiedades coligativas entre unha ta a variación das temperaturas de
ción e propiedades coligativas. disolución e o disolvente puro, e fusión e ebulición dun líquido ao
comprobalo experimentalmente. que se lle engade un soluto, rela-
cionándoo con algún proceso de
interese no contorno.
Páx. 25703
 FQB2.5.2. Utiliza o concepto de  CMCCT
DOG Núm. 120

presión osmótica para describir o

paso de ións a través dunha
membrana semipermeable.
 i  B2.6. Métodos actuais para a  B2.6. Utilizar os datos obtidos  FQB2.6.1. Calcula a masa atómica  CMCCT
análise de substancias: espec- mediante técnicas espectrométri- dun elemento a partir dos datos
ISSN1130-9229
troscopía e espectrometría. cas para calcular masas atómicas. espectrométricos obtidos para os
diferentes isótopos deste.
 i  B2.6. Métodos actuais para a  B2.7. Recoñecer a importancia  FQB2.7.1. Describe as aplicacións  CMCCT
análise de substancias: espec- das técnicas espectroscópicas que da espectroscopía na identifica-
troscopía e espectrometría. permiten a análise de substancias ción de elementos e compostos.

e as súas aplicacións para a de-
tección destas en cantidades moi

pequenas de mostras.
Bloque 3. Reaccións químicas
 i  B3.1. Estequiometría das reac-  B3.1. Formular e nomear correc-  FQB3.1.1. Escribe e axusta e  CMCCT
cións. Reactivo limitante e rende- tamente as substancias que inter- realiza ecuacións químicas sinxe-  CSIEE
mento dunha reacción. veñen nunha reacción química las de distinto tipo (neutralización,
dada, e levar a cabo no laboratorio oxidación, síntese) e de interese
reaccións químicas sinxelas. bioquímico ou industrial.
 i  B3.1. Estequiometría das reac-  B3.2. Interpretar as reaccións  FQB3.2.1. Interpreta unha ecua-  CMCCT
cións. Reactivo limitante e rende- químicas e resolver problemas nos ción química en termos de canti-
mento dunha reacción. que interveñan reactivos limitantes dade de materia, masa, número
e reactivos impuros, e cuxo rende partículas ou volume, para rea-
demento non sexa completo. lizar cálculos estequiométricos ne-
la.
 FQB3.2.2. Realiza os cálculos  CMCCT

estequiométricos aplicando a lei
de conservación da masa a distin-
tas reaccións.
Páx. 25704
 FQB3.2.3. Efectúa cálculos este-  CMCCT
DOG Núm. 120

quiométricos nos que interveñan

compostos en estado sólido, líqui-
do ou gasoso, ou en disolución en
presenza dun reactivo limitante ou
un reactivo impuro.
ISSN1130-9229
 FQB3.2.4. Aplica o rendemento  CMCCT

dunha reacción na realización de
cálculos estequiométricos.
 i  B3.3. Química e industria.  B3.3. Identificar as reaccións quí-  FQB3.3.1. Describe o proceso de  CMCCT
micas implicadas na obtención de obtención de produtos inorgánicos

compostos inorgánicos relaciona- de alto valor engadido, analizando
dos con procesos industriais. o seu interese industrial.
 i  B3.3. Química e industria.  B3.4. Identificar os procesos bási-  FQB3.4.1. Explica os procesos  CMCCT
cos da siderurxia e as aplicacións que teñen lugar nun alto forno, e
dos produtos resultantes. escribe e xustifica as reaccións
químicas que se producen nel.
 FQB3.4.2. Argumenta a necesida-  CMCCT

de de transformar o ferro de fundi-
ción en aceiro, distinguindo entre
ambos os produtos segundo a

porcentaxe de carbono que conte-
ñan.
 FQB3.4.3. Relaciona a composi-  CMCCT

ción dos tipos de aceiro coas súas
aplicacións.
 a  B3.3. Química e industria.  B3.5. Valorar a importancia da  FQB3.5.1. Analiza a importancia e  CCEC
 e investigación científica no desen- a necesidade da investigación  CMCCT
 i volvemento de novos materiais científica aplicada ao desenvolve-  CSC
con aplicacións que melloren a ca- mento de novos materiais, e a súa
 p
Páx. 25705
lidade de vida. repercusión na calidade de vida, a
partir de fontes de información
DOG Núm. 120

científica.
Bloque 4. Transformacións enerxéticas e espontaneidade das reaccións químicas
 i  B4.1. Sistemas termodinámicos.  B4.1. Interpretar o primeiro princi-  FQB4.1.1. Relaciona a variación  CMCCT
pio da termodinámica como o da enerxía interna nun proceso
ISSN1130-9229
principio de conservación da ener- termodinámico coa calor absorbi-

xía en sistemas nos que se produ- da ou desprendida e o traballo
cen intercambios de calor e traba- realizado no proceso.
llo.
 i  B4.2. Primeiro principio da termo-  B4.2. Recoñecer a unidade da  FQB4.2.1. Explica razoadamente  CMCCT

dinámica. Enerxía interna. calor no Sistema Internacional e o o procedemento para determinar o
seu equivalente mecánico. equivalente mecánico da calor to-

mando como referente aplicacións
virtuais interactivas asociadas ao
experimento de Joule.
 i  B4.3. Entalpía. Ecuacións termo-  B4.3. Interpretar ecuacións termo-  FQB4.3.1. Expresa as reaccións  CMCCT
químicas. químicas e distinguir entre reac- mediante ecuacións termoquími-
cións endotérmicas e exotérmicas. cas debuxando e interpretando os
diagramas entálpicos asociados.
 i  B4.4. Lei de Hess.  B4.4. Describir as posibles formas  FQB4.4.1. Calcula a variación de  CMCCT
de calcular a entalpía dunha reac- entalpía dunha reacción aplicando
ción química. a lei de Hess, coñecendo as en-
talpías de formación ou as enerxí-
as de ligazón asociadas a unha
transformación química dada, e
interpreta o seu signo.
 i  B4.5. Segundo principio da termo-  B4.5. Dar resposta a cuestións  FQB4.5.1. Predí a variación de  CMCCT
dinámica. Entropía. conceptuais sinxelas sobre o se- entropía nunha reacción química
gundo principio da termodinámica dependendo da molecularidade e
en relación aos procesos espontá- do estado dos compostos que in-
Páx. 25706
neos. terveñen.
DOG Núm. 120

 i  B4.6. Factores que interveñen na  B4.6. Predicir, de forma cualitativa  FQB4.6.1. Identifica a enerxía de  CMCCT
espontaneidade dunha reacción e cuantitativa, a espontaneidade Gibbs coa magnitude que informa
química. Enerxía de Gibbs. dun proceso químico en determi- sobre a espontaneidade dunha re-
nadas condicións a partir da ener- acción química.
xía de Gibbs.
 FQB4.6.2. Xustifica a espontanei-  CMCCT
ISSN1130-9229
dade dunha reacción química en

función dos factores entálpicos,
antrópicos e da temperatura.
 i  B4.6. Factores que interveñen na  B4.7. Distinguir os procesos rever-  FQB4.7.1. Expón situacións reais  CMCCT
espontaneidade dunha reacción sibles e irreversibles, e a súa rela- ou figuradas en que se poña de

química. Enerxía de Gibbs. ción coa entropía e o segundo manifesto o segundo principio da
principio da termodinámica. termodinámica, asociando o con-

cepto de entropía coa irreversibili-
dade dun proceso.
 FQB4.7.2. Relaciona o concepto  CMCCT

de entropía coa espontaneidade
dos procesos irreversibles.
 a  B4.7. Consecuencias sociais e  B4.8. Analizar a influencia das  FQB4.8.1. Analiza as consecuen-  CCL
 e ambientais das reaccións quími- reaccións de combustión a nivel cias do uso de combustibles fósi-  CMCCT
 g
cas de combustión. social, industrial e ambiental, e as les, relacionando as emisións de  CSC
súas aplicacións. CO2 co seu efecto na calidade de
 h  CSIEE
vida, o efecto invernadoiro, o que-
 i cemento global, a redución dos
 l recursos naturais e outros, a partir
de distintas fontes de información,
e propón actitudes sustentables
para reducir estes efectos.
Bloque 5. Química do carbono
 i  B5.1. Enlaces do átomo de carbo-  B5.1. Recoñecer hidrocarburos  FQB5.1.1. Formula e nomea se-  CMCCT
Páx. 25707
no. saturados e insaturados e aromá- gundo as normas da IUPAC hidro-
 B5.2. Compostos de carbono: ticos, relacionándoos con compos- carburos de cadea aberta e pe-
DOG Núm. 120

hidrocarburos. tos de interese biolóxico e indus- chada, e derivados aromáticos.

 B5.3. Formulación e nomenclatura trial.
IUPAC dos compostos do carbo-
no.
 i  B5.3. Formulación e nomenclatura  B5.2. Identificar compostos orgá-  FQB5.2.1. Formula e nomea se-  CMCCT
ISSN1130-9229
IUPAC dos compostos do carbo- nicos que conteñan funcións osi- gundo as normas da IUPAC com-
no. xenadas e nitroxenadas. postos orgánicos sinxelos cunha
 B5.4. Compostos de carbono función osixenada ou nitroxenada.
nitroxenados e osixenados.

 i  B5.5. Isomería estrutural.  B5.3. Representar os tipos de  FQB5.3.1. Representa os isóme-  CMCCT
isomería. ros dun composto orgánico.
 i  B5.6. Petróleo e novos materiais.  B5.4. Explicar os fundamentos  FQB5.4.1. Describe o proceso de  CMCCT
químicos relacionados coa indus- obtención do gas natural e dos de-  CSC
tria do petróleo e do gas natural. rivados do petróleo a nivel indus-
trial, e a súa repercusión ambien-
tal.
 FQB5.4.2. Explica a utilidade das  CMCCT

fraccións do petróleo.
 i  B5.7. Aplicacións e propiedades  B5.5. Diferenciar as estruturas que  FQB5.5.1. Identifica as formas  CMCCT
 e dos compostos do carbono. presenta o carbono no grafito, no alotrópicas do carbono relacio-
diamante, no grafeno, no fullereno nándoas coas propiedades fisico-
e nos nanotubos, e relacionalo co- químicas e as súas posibles apli-
as súas aplicacións. cacións.
 a  B5.7. Aplicacións e propiedades  B5.6. Valorar o papel da química  FQB5.6.1. A partir dunha fonte de  CCL
 d dos compostos do carbono. do carbono nas nosas vidas e re- información, elabora un informe no  CMCCT
 e coñecer a necesidade de adoptar que se analice e xustifique a im-  CSC
actitudes e medidas ambiental- portancia da química do carbono e
 h
Páx. 25708
mente sustentables. a súa incidencia na calidade de
 i vida
DOG Núm. 120

 l  FQB5.6.2. Relaciona as reaccións  CMCCT

de condensación e combustión
con procesos que ocorren a nivel
biolóxico.
Bloque 6. Cinemática
ISSN1130-9229
 i  B6.1. Sistemas de referencia iner-  B6.1. Distinguir entre sistemas de  FQB6.1.1. Analiza o movemento  CMCCT
 h ciais. Principio de relatividade de referencia inerciais e non inerciais. dun corpo en situacións cotiás ra-
Galileo. zoando se o sistema de referencia
elixido é inercial ou non inercial.

 FQB6.1.2. Xustifica a viabilidade  CMCCT
dun experimento que distinga se

un sistema de referencia se acha
en repouso ou se move con velo-
cidade constante.
 i  B6.1. Sistemas de referencia iner-  B6.2. Representar graficamente as  FQB6.2.1. Describe o movemento  CMCCT
ciais. Principio de relatividade de magnitudes vectoriais que descri- dun corpo a partir dos seus vecto-
Galileo. ben o movementos nun sistema res de posición, velocidade e ace-
de referencia adecuado. leración nun sistema de referencia
dado.
 i  B6.2. Movementos rectilíneo e  B6.3. Recoñecer as ecuacións dos  FQB6.3.1. Obtén as ecuacións  CMCCT
circular. movementos rectilíneo e circular, e que describen a velocidade e a
aplicalas a situacións concretas. aceleración dun corpo a partir da
expresión do vector de posición en
función do tempo.
 FQB6.3.2. Resolve exercicios  CMCCT

prácticos de cinemática en dúas
dimensións (movemento dun cor-
po nun plano) aplicando as ecua-
cións dos movementos rectilíneo
Páx. 25709
uniforme (MRU) e movemento rec-
tilíneo uniformemente acelerado
DOG Núm. 120

(MRUA).
 FQB6.3.3. Realiza e describe  CMCCT

experiencias que permitan analizar
os movementos rectilíneo ou circu-
lar, e determina as magnitudes in-
ISSN1130-9229
volucradas.
 i  B6.2. Movementos rectilíneo e  B6.4. Interpretar representacións  FQB6.4.1. Interpreta as gráficas  CMCCT
circular. gráficas dos movementos rectilí- que relacionan as variables impli-
neo e circular. cadas nos movementos MRU,
MRUA e circular uniforme (MCU)

aplicando as ecuacións adecua-
das para obter os valores do es-

pazo percorrido, a velocidade e a
aceleración.
 i  B6.2. Movementos rectilíneo e  B6.5. Determinar velocidades e  FQB6.5.1. Formulado un suposto,  CMCCT
circular. aceleracións instantáneas a partir identifica o tipo ou os tipos de mo-
da expresión do vector de posición vementos implicados, e aplica as
en función do tempo. ecuacións da cinemática para rea-
lizar predicións acerca da posición
e a velocidade do móbil.
 i  B6.3. Movemento circular unifor-  B6.6. Describir o movemento cir-  FQB6.6.1. Identifica as compoñen-  CMCCT
memente acelerado. cular uniformemente acelerado e tes intrínsecas da aceleración en
expresar a aceleración en función casos prácticos e aplica as ecua-
das súas compoñentes intrínse- cións que permiten determinar o
cas. seu valor.
 i  B6.3. Movemento circular unifor-  B6.7. Relacionar nun movemento  FQB6.7.1. Relaciona as magnitu-  CMCCT
memente acelerado. circular as magnitudes angulares des lineais e angulares para un
coas lineais. móbil que describe unha traxecto-
ria circular, establecendo as ecua-
cións correspondentes.
Páx. 25710
 g  B6.4. Composición dos movemen-  B6.8. Identificar o movemento non  FQB6.8.1. Recoñece movementos  CMCCT
DOG Núm. 120

 i tos rectilíneo uniforme e rectilíneo circular dun móbil nun plano como compostos, establece as ecua-
uniformemente acelerado. a composición de dous movemen- cións que os describen, e calcula
tos unidimensionais rectilíneo uni- o valor de magnitudes tales como
forme (MRU) e/ou rectilíneo uni- alcance e altura máxima, así como
formemente acelerado (MRUA). valores instantáneos de posición,
velocidade e aceleración.
ISSN1130-9229
 FQB6.8.2. Resolve problemas  CMCCT

relativos á composición de move-
mentos descompoñéndoos en
dous movementos rectilíneos.

 FQB6.8.3. Emprega simulacións  CD
virtuais interactivas para resolver  CMCCT

supostos prácticos reais, determi-
nando condicións iniciais, traxecto-
rias e puntos de encontro dos cor-
pos implicados.
 i  B6.5. Descrición do movemento  B6.9. Interpretar o significado  FQB6.9.1. Deseña, realiza e des-  CCL
harmónico simple (MHS). físico dos parámetros que descri- cribe experiencias que poñan de  CMCCT
ben o movemento harmónico sim- manifesto o movemento harmóni-  CSIEE
ple (MHS) e asocialo ao move- co simple (MHS) e determina as
mento dun corpo que oscile. magnitudes involucradas.
 FQB6.9.2. Interpreta o significado  CMCCT

físico dos parámetros que apare-
cen na ecuación do movemento
harmónico simple.
 FQB6.9.3. Predí a posición dun  CMCCT

oscilador harmónico simple coñe-
cendo a amplitude, a frecuencia, o
período e a fase inicial.
Páx. 25711
 FQB6.9.4. Obtén a posición, velo-  CMCCT
cidade e aceleración nun move-
DOG Núm. 120

mento harmónico simple aplicando

as ecuacións que o describen.
 FQB6.9.5. Analiza o comporta-  CMCCT

mento da velocidade e da acelera-
ción dun movemento harmónico
ISSN1130-9229
simple en función da elongación.
 FQB6.9.6. Representa grafica-  CMCCT

mente a posición, a velocidade e a
aceleración do movemento har-
mónico simple (MHS) en función

do tempo, comprobando a súa pe-
riodicidade.
Bloque 7. Dinámica
 i  B7.1. A forza como interacción.  B7.1. Identificar todas as forzas  FQB7.1.1. Representa todas as  CMCCT
 B7.2. Leis de Newton. que actúan sobre un corpo. forzas que actúan sobre un corpo,
obtendo a resultante e extraendo
consecuencias sobre o seu estado
de movemento.
 FQB7.1.2. Debuxa o diagrama de  CMCCT

forzas dun corpo situado no inte-
rior dun ascensor en diferentes si-
tuacións de movemento, calculan-
do a súa aceleración a partir das
leis da dinámica.
 i  B7.2. Leis de Newton.  B7.2. Resolver situacións desde  FQB7.2.1. Calcula o módulo do  CMCCT
 B7.3. Forzas de contacto. Dinámi- un punto de vista dinámico que in- momento dunha forza en casos
ca de corpos ligados. volucran planos inclinados e/ou prácticos sinxelos.
poleas.
 FQB7.2.2. Resolve supostos nos  CMCCT
Páx. 25712
que aparezan forzas de rozamento
en planos horizontais ou inclina-
DOG Núm. 120

dos, aplicando as leis de Newton.
 FQB7.2.3. Relaciona o movemen-  CMCCT

to de varios corpos unidos me-
diante cordas tensas e poleas co-
as forzas que actúan sobre cada
ISSN1130-9229
corpo.
 i  B7.4. Forzas elásticas. Dinámica  B7.3. Recoñecer as forzas elásti-  FQB7.3.1. Determina experimen-  CMCCT
do MHS. cas en situacións cotiás e describir talmente a constante elástica dun
os seus efectos. resorte aplicando a lei de Hooke e
calcula a frecuencia coa que oscila

unha masa coñecida unida a un
extremo do citado resorte.
 FQB7.3.2. Demostra que a acele-  CMCCT

ración dun movemento harmónico
simple (MHS) é proporcional ao
desprazamento empregando a
ecuación fundamental da dinámi-
ca.
 FQB7.3.3. Estima o valor da gra-  CMCCT

vidade facendo un estudo do mo-

vemento do péndulo simple.
 i  B7.5. Sistema de dúas partículas.  B7.4. Aplicar o principio de con-  FQB7.4.1. Establece a relación  CMCCT
 B7.6. Conservación do momento servación do momento lineal a sis- entre impulso mecánico e momen-
lineal e impulso mecánico. temas de dous corpos e predicir o to lineal aplicando a segunda lei
movemento destes a partir das de Newton.
condicións iniciais.
 FQB7.4.2. Explica o movemento  CMCCT
de dous corpos en casos prácticos
como colisións e sistemas de pro-
pulsión mediante o principio de
Páx. 25713
conservación do momento lineal.
DOG Núm. 120

 i  B7.7. Dinámica do movemento  B7.5. Xustificar a necesidade de  FQB7.5.1. Aplica o concepto de  CMCCT
circular uniforme. que existan forzas para que se forza centrípeta para resolver e
produza un movemento circular. interpretar casos de móbiles en
curvas e en traxectorias circulares.
 i  B7.8. Leis de Kepler.  B7.6. Contextualizar as leis de  FQB7.6.1. Comproba as leis de  CMCCT
ISSN1130-9229
Kepler no estudo do movemento Kepler a partir de táboas de datos

planetario. astronómicos correspondentes ao
movemento dalgúns planetas.
 FQB7.6.2. Describe o movemento  CCEC

orbital dos planetas do Sistema  CMCCT

Solar aplicando as leis de Kepler e
extrae conclusións acerca do perí-

odo orbital destes.
 i  B7.9. Forzas centrais. Momento  B7.7. Asociar o movemento orbital  FQB7.7.1. Aplica a lei de conser-  CMCCT
dunha forza e momento angular. coa actuación de forzas centrais e vación do momento angular ao
Conservación do momento angu- a conservación do momento angu- movemento elíptico dos planetas,
lar. lar. relacionando valores do raio orbi-
tal e da velocidade en diferentes
puntos da órbita.
 FQB7.7.2. Utiliza a lei fundamental  CMCCT

da dinámica para explicar o mo-
vemento orbital de corpos como
satélites, planetas e galaxias, rela-
cionando o raio e a velocidade or-
bital coa masa do corpo central.
 i  B7.10. Lei de gravitación univer-  B7.8. Determinar e aplicar a lei de  FQB7.8.1. Expresa a forza da  CMCCT
sal. gravitación universal á estimación atracción gravitatoria entre dous
do peso dos corpos e á interacción corpos calquera, coñecidas as va-
entre corpos celestes, tendo en riables das que depende, estable-
conta o seu carácter vectorial. cendo como inciden os cambios
Páx. 25714
nestas sobre aquela.
DOG Núm. 120

 FQB7.8.2. Compara o valor da  CMCCT

atracción gravitatoria da Terra so-
bre un corpo na súa superficie coa
acción de corpos afastados sobre
o mesmo corpo.
ISSN1130-9229
 i  B7.11. Interacción electrostática:  B7.9. Enunciar a lei de Coulomb e  FQB7.9.1. Compara a lei de New-  CCEC
lei de Coulomb. caracterizar a interacción entre ton da gravitación universal e a de  CMCCT
dúas cargas eléctricas puntuais. Coulomb, e establece diferenzas e
semellanzas entre elas.
 FQB7.9.2. Acha a forza neta que  CMCCT

un conxunto de cargas exerce so-
bre unha carga problema utilizan-

do a lei de Coulomb.
 i  B7.10. Lei de gravitación univer-  B7.10. Valorar as diferenzas e as  FQB7.10.1. Determina as forzas  CMCCT
sal. semellanzas entre a interacción electrostática e gravitatoria entre
 B7.11. Interacción electrostática: eléctrica e a gravitatoria. dúas partículas de carga e masa
lei de Coulomb. coñecidas e compara os valores
obtidos, extrapolando conclusións
ao caso dos electróns e o núcleo
dun átomo.
Bloque 8. Enerxía
 i  B8.1. Enerxía mecánica e traballo.  B8.1. Establecer a lei de conser-  FQB8.1.1. Aplica o principio de  CMCCT
 B8.2. Teorema das forzas vivas. vación da enerxía mecánica e conservación da enerxía para re-
aplicala á resolución de casos solver problemas mecánicos, de-
prácticos. terminando valores de velocidade
e posición, así como de enerxía
cinética e potencial.
 FQB8.1.2. Relaciona o traballo  CMCCT

que realiza unha forza sobre un
Páx. 25715
corpo coa variación da súa ener-
xía cinética, e determina algunha
DOG Núm. 120

das magnitudes implicadas.
 i  B8.3. Sistemas conservativos.  B8.2. Recoñecer sistemas conser-  FQB8.2.1. Clasifica en conservati-  CMCCT
vativos como aqueles para os que vas e non conservativas, as forzas
é posible asociar unha enerxía po- que interveñen nun suposto teóri-
tencial e representar a relación en- co xustificando as transformacións
ISSN1130-9229
tre traballo e enerxía. enerxéticas que se producen e a

súa relación co traballo.
 i  B8.4. Enerxía cinética e potencial  B8.3. Describir as transformacións  FQB8.3.1. Estima a enerxía alma-  CMCCT
do movemento harmónico simple. enerxéticas que teñen lugar nun cenada nun resorte en función da
oscilador harmónico. elongación, coñecida a súa cons-

tante elástica.
 FQB8.3.2. Calcula as enerxías  CMCCT

cinética, potencial e mecánica dun
oscilador harmónico aplicando o
principio de conservación da ener-
xía e realiza a representación grá-
fica correspondente.
 i  B8.5. Diferenza de potencial eléc-  B8.4. Vincular a diferenza de po-  FQB8.4.1. Asocia o traballo nece-  CMCCT
trico. tencial eléctrico co traballo necesario para trasladar unha carga
sario para transportar unha carga entre dous puntos dun campo
entre dous puntos dun campo eléctrico coa diferenza de poten-
eléctrico e coñecer a súa unidade cial existente entre eles permitindo
no Sistema Internacional. a determinación da enerxía impli-
cada no proceso.
Páx. 25716
DOG Núm. 120

Física
Introdución
A física está presente en todas as nosas actividades diarias; é parte de todos os sucesos naturais e daqueles in-
ventos que axudaron as persoas a conseguiren progreso tecnolóxico e a melloraren as súas condicións de vida.
Aproveitando os coñecementos físicos modernos facilitouse a elaboración dos produtos necesarios para a humani-
ISSN1130-9229
dade: chegouse á Lúa, colocáronse satélites de comunicacións en órbita, mellorouse o desenvolvemento dos au-
tomóbiles, coñécese con anticipación a formación de furacáns e, en xeral, o estado do tempo, fabrícanse mellores
electrodomésticos, barcos, avións, maquinarias pesadas e todos aqueles artefactos que as persoas puxeron ao
seu servizo na industria.

Polo seu carácter altamente formal, a materia de Física proporciónalle ao alumnado unha eficaz ferramenta de
análise e recoñecemento, cuxo ámbito de aplicación transcende os seus obxectivos. Física no segundo curso de
bacharelato é esencialmente educativa e debe abranguer todo o espectro de coñecemento da física con rigor, de
forma que se asenten as bases metodolóxicas introducidas nos cursos anteriores. Á súa vez, debe dotar o/a alum-
no/a de novas aptitudes que o capaciten para a súa seguinte etapa de formación, con independencia da relación
que esta poida ter coa física.
A materia estrutúrase en seis bloques de contidos nos que aparecen interrelacionados todos os elementos do cu-
rrículo. O primeiro bloque está dedicado á actividade científica e constitúe o eixe metodolóxico da área, e é nece-
sario que se traballe de forma simultánea con cada un dos bloques restantes. O ensino e a aprendizaxe da física
implica a identificación e a análise de problemas, emitindo hipóteses fundamentadas, recollendo datos (FSB1.1.1.)
que inclúan a elaboración e a interpretación de representacións gráficas a partir de datos experimentais e relacio-
nándoas coas ecuacións matemáticas que representan as leis e os principios físicos subxacentes (FSB1.1.4), así
como a procura, a análise e a elaboración de información, polo que é de interese o emprego das TIC tanto como
ferramenta para a obtención de datos, o tratamento da información, a análise dos resultados e a presentación de
conclusións, como para o emprego de aplicacións informáticas de simulación de experimentos físicos que sería
difícil desenvolver no laboratorio real (FSB1.2.1.)
O segundo bloque trata a interacción gravitatoria, facendo especial énfase no concepto de campo, co fin de poder
Páx. 25717
desenvolver no bloque 3 os campos eléctrico e magnético.
DOG Núm. 120

O bloque 4 céntrase no estudo dos fenómenos ondulatorios. O concepto de onda non se estuda en cursos anterio-
res e necesita, xa que logo, un enfoque secuencial. En primeiro lugar, trátase desde un punto de vista descritivo e,
a continuación, desde un punto de vista funcional. Como casos prácticos concretos estúdanse o son e, de xeito
máis amplo, a luz como onda electromagnética.
No bloque 5 trátase a óptica xeométrica, restrinxida ao marco da aproximación paraxial. As ecuacións dos siste-
mas ópticos preséntanse desde un punto de vista operativo, con obxecto de proporcionarlles aos alumnos e ás
alumnas unha ferramenta de análise de sistemas ópticos complexos.
A secuencia de bloques anterior permite introducir a gran unificación da física do século XIX e xustificar a denomi-
ISSN1130-9229
nación de ondas electromagnéticas.

O derradeiro bloque dedícase á física do século XX. Os principais conceptos introdúcense empiricamente, propon-
do situacións que requiren unicamente as ferramentas matemáticas básicas, sen perder por iso rigor. A teoría es-
pecial da relatividade e a física cuántica preséntanse como alternativas necesarias á insuficiencia da denominada

física clásica para resolver determinados feitos experimentais. Neste apartado introdúcense, tamén, os rudimentos
do láser, unha ferramenta cotiá na actualidade.
En todos os bloques, a complexidade matemática de determinados aspectos non debe ser obstáculo para a com-
prensión conceptual de postulados e leis que xa pertencen ao século pasado. Por outro lado, o uso de aplicacións
virtuais interactivas suple satisfactoriamente a posibilidade de comprobar experimentalmente os fenómenos físicos
estudados.
Os estándares de aprendizaxe avaliables desta materia deseñáronse de xeito que a resolución dos supostos pro-
postos require o coñecemento dos contidos avaliados, así como un emprego consciente, controlado e eficaz das
capacidades adquiridas nos cursos anteriores.

A pesar de que a competencia matemática e as competencias básicas en ciencia e tecnoloxía están presentes en
todos os estándares, esta materia tamén contribúe, de xeito importante, ao desenvolvemento do resto das compe-
tencias clave. Daquela, o traballo en equipo para a realización das experiencias axudará o alumnado a alcanzar as
competencias sociais e cívicas; a análise dos textos científicos, a argumentación e a defensa de proxectos, ou a
interpretación da información afianzarán os hábitos de lectura; o deseño de experiencias e pequenas investiga-
cións fomentará a autonomía na aprendizaxe, aprender a aprender, e o espírito crítico; a herdanza histórica (a
ciencia na cultura europea) ou a estética nas presentacións contribuirán á competencia de conciencia e expresións
culturais; o emprego de aplicacións interactivas axudará ao desenvolvemento da competencia dixital; a aplicación
Páx. 25718
do método científico e a avaliación de resultados axudarán á organización da propia aprendizaxe; e, por suposto, a
DOG Núm. 120

argumentación, a interpretación da información e a exposición de resultados desenvolven a competencia de comu-
nicación lingüística.
2º de bacharelato
Física. 2º de bacharelato

ISSN1130-9229
 b  B1.1. Estratexias propias da activi-  B1.1. Recoñecer e utilizar as estra-  FSB1.1.1. Aplica habilidades nece-  CCL
 d dade científica. texias básicas da actividade cientí- sarias para a investigación científi-  CMCCT
 g
fica. ca, propondo preguntas, identifi-  CSC

cando e analizando problemas,
 i
emitindo hipóteses fundamentadas,  CSIEE
 l recollendo datos, analizando ten-
dencias a partir de modelos, e de-
señando e propondo estratexias de
actuación.
 FSB1.1.2. Efectúa a análise dimen-  CAA

sional das ecuacións que relacio-  CMCCT
nan as magnitudes nun proceso fí-
sico.
 FSB1.1.3. Resolve exercicios nos  CAA

que a información debe deducirse a  CMCCT
partir dos datos proporcionados e
das ecuacións que rexen o fenó-
meno, e contextualiza os resulta-
dos.
 FSB1.1.4. Elabora e interpreta  CAA

representacións gráficas de dúas e  CMCCT
tres variables a partir de datos ex-
perimentais, e relaciónaas coas
Páx. 25719
ecuacións matemáticas que repre-
sentan as leis e os principios físicos
DOG Núm. 120

subxacentes.
 g  B1.2. Tecnoloxías da información e  B1.2. Coñecer, utilizar e aplicar as  FSB1.2.1. Utiliza aplicacións vir-  CD
 i da comunicación. tecnoloxías da información e da tuais interactivas para simular ex-  CMCCT
 l
comunicación no estudo dos fenó- perimentos físicos de difícil implan-
menos físicos. tación no laboratorio.
ISSN1130-9229
 FSB1.2.2. Analiza a validez dos  CD

resultados obtidos e elabora un in-  CCL
forme final facendo uso das TIC, no  CMCCT
que se comunique tanto o proceso
 CSIEE
como as conclusións obtidas.

 FSB1.2.3. Identifica as principais  CD

características ligadas á fiabilidade  CMCCT
e á obxectividade do fluxo de in-
formación científica existente en in-
ternet e noutros medios dixitais.
 FSB1.2.4. Selecciona, comprende  CAA

e interpreta información relevante  CCL
nun texto de divulgación científica,  CD
e transmite as conclusións obtidas
utilizando a linguaxe oral e escrita  CMCCT
con propiedade.
 d  B1.1. Estratexias necesarias na  B1.3. Realizar de xeito cooperativo  FQB1.3.1. Realiza de xeito coope-  CAA
 g actividade científica. tarefas propias da investigación rativo algunhas tarefas propias da  CCL
 i científica. investigación científica: procura de  CD
información, prácticas de laborato-
 l  CMCCT
rio ou pequenos proxectos de in-
 m vestigación.  CSC
 CSIEE
Bloque 2. Interacción gravitatoria
Páx. 25720
 i  B2.1. Campo gravitatorio.  B2.1. Asociar o campo gravitatorio  FSB2.1.1. Diferencia os conceptos  CMCCT
DOG Núm. 120

 l  B2.2. Campos de forza conservati- á existencia de masa, e caracteri- de forza e campo, establecendo
vos. zalo pola intensidade do campo e o unha relación entre a intensidade
 B2.3. Intensidade do campo gravi- potencial. do campo gravitatorio e a acelera-
tatorio. ción da gravidade.
 B2.4. Potencial gravitatorio.
 FSB2.1.2. Representa o campo  CCEC
ISSN1130-9229
gravitatorio mediante as liñas de  CMCCT

campo e as superficies de enerxía
equipotencial.
 i  B2.4. Potencial gravitatorio.  B2.2. Recoñecer o carácter con-  FSB2.2.1. Xustifica o carácter con-  CMCCT
 l servativo do campo gravitatorio po- servativo do campo gravitatorio e

la súa relación cunha forza central determina o traballo realizado polo
e asociarlle, en consecuencia, un campo a partir das variacións de

potencial gravitatorio. enerxía potencial.
 i  B2.5. Enerxía potencial gravitatoria.  B2.3. Interpretar as variacións de  FSB2.3.1. Calcula a velocidade de  CMCCT
 l  B2.6. Lei de conservación da ener- enerxía potencial e o signo desta escape dun corpo aplicando o prin-
xía. en función da orixe de coordenadas cipio de conservación da enerxía
enerxéticas elixida. mecánica.
 i  B2.6. Lei de conservación da ener-  B2.4. Xustificar as variacións ener-  FSB2.4.1. Aplica a lei de conserva-  CMCCT
 l xía. xéticas dun corpo en movemento ción da enerxía ao movemento or-
no seo de campos gravitatorios. bital de corpos como satélites, pla-

netas e galaxias.
 g  B2.7. Relación entre enerxía e  B2.5. Relacionar o movemento  FSB2.5.1. Deduce a velocidade  CMCCT
 i movemento orbital. orbital dun corpo co raio da órbita e orbital dun corpo, a partir da lei
 l a masa xeradora do campo. fundamental da dinámica, e rela-
ciónaa co raio da órbita e a masa
do corpo.
 FSB2.5.2. Identifica a hipótese da  CMCCT

existencia de materia escura a par-
tir dos datos de rotación de gala-
Páx. 25721
xias e a masa do burato negro cen-
tral.
DOG Núm. 120

 i  B2.8. Satélites: tipos.  B2.6. Coñecer a importancia dos  FSB2.6.1. Utiliza aplicacións vir-  CD
 l satélites artificiais de comunica- tuais interactivas para o estudo de  CMCCT
cións, GPS e meteorolóxicos, e as satélites de órbita media (MEO),
características das súas órbitas. órbita baixa (LEO) e de órbita xeo-
estacionaria (GEO), e extrae con-
clusións.
ISSN1130-9229
 i  B2.9. Caos determinista.  B2.7. Interpretar o caos determinis-  FSB2.7.1. Describe a dificultade de  CMCCT
 l ta no contexto da interacción gravi- resolver o movemento de tres cor-
tatoria. pos sometidos á interacción gravi-
tatoria mutua utilizando o concepto
de caos.

Bloque 3. Interacción electromagnética
 i  B3.1. Campo eléctrico.  B3.1.Asociar o campo eléctrico á  FSB3.1.1. Relaciona os conceptos  CMCCT
 l  B3.2. Intensidade do campo. existencia de carga e caracterizalo de forza e campo, establecendo a
pola intensidade de campo e o po- relación entre intensidade do cam-
tencial. po eléctrico e carga eléctrica.
 FSB3.1.2. Utiliza o principio de  CMCCT

superposición para o cálculo de
campos e potenciais eléctricos cre-
ados por unha distribución de car-

gas puntuais.
 i  B3.3. Potencial eléctrico.  B3.2. Recoñecer o carácter con-  FSB3.2.1. Representa graficamente  CCEC
 l servativo do campo eléctrico pola o campo creado por unha carga  CMCCT
súa relación cunha forza central, e puntual, incluíndo as liñas de cam-
asociarlle, en consecuencia, un po- po e as superficies de enerxía
tencial eléctrico. equipotencial.
 FSB3.2.2. Compara os campos  CMCCT

eléctrico e gravitatorio, e establece
analoxías e diferenzas entre eles.
Páx. 25722
 i  B3.4. Diferenza de potencial.  B3.3. Caracterizar o potencial eléc-  FSB3.3.1. Analiza cualitativamente  CMCCT
DOG Núm. 120

 l trico en diferentes puntos dun cam- a traxectoria dunha carga situada

po xerado por unha distribución de no seo dun campo xerado por unha
cargas puntuais, e describir o mo- distribución de cargas, a partir da
vemento dunha carga cando se forza neta que se exerce sobre ela.
deixa libre no campo.
ISSN1130-9229
 i  B3.5. Enerxía potencial eléctrica.  B3.4. Interpretar as variacións de  FSB3.4.1. Calcula o traballo nece-  CMCCT
 l enerxía potencial dunha carga en sario para transportar unha carga
 m
movemento no seo de campos entre dous puntos dun campo eléc-
electrostáticos en función da orixe trico creado por unha ou máis car-
de coordenadas enerxéticas elixi- gas puntuais a partir da diferenza
da. de potencial.

 FSB3.4.2. Predí o traballo que se  CMCCT

realizará sobre unha carga que se
move nunha superficie de enerxía
equipotencial e discúteo no contex-
to de campos conservativos.
 i  B3.6. Fluxo eléctrico e lei de  B3.5. Asociar as liñas de campo  FSB3.5.1. Calcula o fluxo do campo  CMCCT
 l Gauss. eléctrico co fluxo a través dunha eléctrico a partir da carga que o
superficie pechada e establecer o crea e a superficie que atravesan
teorema de Gauss para determinar as liñas do campo.
o campo eléctrico creado por unha

esfera cargada.
 i  B3.7. Aplicacións do teorema de  B3.6. Valorar o teorema de Gauss  FSB3.6.1. Determina o campo  CMCCT
 l Gauss. como método de cálculo de cam- eléctrico creado por unha esfera
pos electrostáticos. cargada aplicando o teorema de
Gauss.
 i  B3.8. Equilibrio electrostático.  B3.7. Aplicar o principio de equili-  FSB3.7.1. Explica o efecto da gaio-  CMCCT
 l  B3.9. Gaiola de Faraday. brio electrostático para explicar a la de Faraday utilizando o principio
ausencia de campo eléctrico no inde equilibrio electrostático e reco-
terior dos condutores e asóciao a ñéceo en situacións cotiás, como o
Páx. 25723
casos concretos da vida cotiá. mal funcionamento dos móbiles en
certos edificios ou o efecto dos ra-
DOG Núm. 120

ios eléctricos nos avións.
 i  B3.10. Campo magnético.  B3.8. Predicir o movemento dunha  FSB3.8.1. Describe o movemento  CMCCT
 l  B3.11. Efecto dos campos magné- partícula cargada no seo dun cam- que realiza unha carga cando pe-
ticos sobre cargas en movemento. po magnético. netra nunha rexión onde existe un
campo magnético e analiza casos
ISSN1130-9229
prácticos concretos, como os es-

pectrómetros de masas e os acele-
radores de partículas.
 i  B3.12. Campo creado por distintos  B3.9. Comprender e comprobar  FSB3.9.1. Relaciona as cargas en  CMCCT
 l elementos de corrente. que as correntes eléctricas xeran movemento coa creación de cam-

campos magnéticos. pos magnéticos e describe as liñas
do campo magnético que crea unha

corrente eléctrica rectilínea.
 g  B3.10. Campo magnético.  B3.10. Recoñecer a forza de Lo-  FSB3.10.1. Calcula o raio da órbita  CMCCT
 i  B3.11. Efecto dos campos magné- rentz como a forza que se exerce que describe unha partícula carga-
 l ticos sobre cargas en movemento. sobre unha partícula cargada que da cando penetra cunha velocidade
se move nunha rexión do espazo determinada nun campo magnético
onde actúan un campo eléctrico e coñecido aplicando a forza de Lo-
un campo magnético. rentz.
 FSB3.10.2. Utiliza aplicacións vir-  CD

tuais interactivas para comprender  CMCCT
o funcionamento dun ciclotrón e
calcula a frecuencia propia da car-
ga cando se move no seu interior.
 FSB3.10.3. Establece a relación  CMCCT

que debe existir entre o campo
magnético e o campo eléctrico para
que unha partícula cargada se mo-
va con movemento rectilíneo uni-
forme aplicando a lei fundamental
Páx. 25724
da dinámica e a lei de Lorentz.
DOG Núm. 120

 i  B3.13. O campo magnético como  B3.11. Interpretar o campo magné-  FSB3.11.1. Analiza o campo eléc-  CMCCT
 l campo non conservativo. tico como campo non conservativo trico e o campo magnético desde o
e a imposibilidade de asociarlle punto de vista enerxético, tendo en
unha enerxía potencial. conta os conceptos de forza central
e campo conservativo.
ISSN1130-9229
 i  B3.14. Indución electromagnética.  B3.12. Describir o campo magnéti-  FSB3.12.1. Establece, nun punto  CMCCT
 l co orixinado por unha corrente rec- dado do espazo, o campo magnéti-
tilínea, por unha espira de corrente co resultante debido a dous ou
ou por un solenoide nun punto de- máis condutores rectilíneos polos
terminado. que circulan correntes eléctricas.

 FSB3.12.2. Caracteriza o campo  CMCCT
magnético creado por unha espira

e por un conxunto de espiras.
 i  B3.15. Forza magnética entre con-  B3.13. Identificar e xustificar a forza  FSB3.13.1. Analiza e calcula a  CMCCT
 l dutores paralelos. de interacción entre dous conduto- forza que se establece entre dous
res rectilíneos e paralelos. condutores paralelos, segundo o
sentido da corrente que os perco-
rra, realizando o diagrama corres-
pondente.
 i  B3.16. Lei de Ampère.  B3.14. Coñecer que o ampere é  FSB3.14.1. Xustifica a definición de  CMCCT
 l unha unidade fundamental do Sis- ampere a partir da forza que se es-
tema Internacional. tablece entre dous condutores recti-
líneos e paralelos.
 i  B3.16. Lei de Ampère.  B3.15. Valorar a lei de Ampère  FSB3.15.1. Determina o campo que  CMCCT
 l como método de cálculo de cam- crea unha corrente rectilínea de
pos magnéticos. carga aplicando a lei de Ampère e
exprésao en unidades do Sistema
Internacional.
 i  B3.17. Fluxo magnético.  B3.16. Relacionar as variacións do  FSB3.16.1. Establece o fluxo mag-  CMCCT
Páx. 25725
 l fluxo magnético coa creación de nético que atravesa unha espira
correntes eléctricas e determinar o que se atopa no seo dun campo
DOG Núm. 120

sentido destas. magnético e exprésao en unidades

do Sistema Internacional.
 g  B3.18. Leis de Faraday-Henry e  B3.17. Explicar as experiencias de  FSB3.17.1. Calcula a forza elec-  CMCCT
 i Lenz. Faraday e de Henry que levaron a tromotriz inducida nun circuíto e es-
 l  B3.19. Forza electromotriz. establecer as leis de Faraday e tima a dirección da corrente eléctri-
ISSN1130-9229
Lenz. ca aplicando as leis de Faraday e

Lenz.
 FSB3.17.2. Emprega aplicacións  CD

virtuais interactivas para reproducir  CMCCT
as experiencias de Faraday e

Henry e deduce experimentalmente
as leis de Faraday e Lenz.
 i  B3.20. Xerador de corrente alterna:  B3.18. Identificar os elementos  FSB3.18.1. Demostra o carácter  CMCCT
 l elementos. fundamentais de que consta un xe- periódico da corrente alterna nun
 B3.21. Corrente alterna: magnitu- rador de corrente alterna e a súa alternador a partir da representa-
des que a caracterizan. función. ción gráfica da forza electromotriz
inducida en función do tempo.
 FSB3.18.2. Infire a produción de  CMCCT

corrente alterna nun alternador,
tendo en conta as leis da indución.
Bloque 4. Ondas
 i  B4.1. Ecuación das ondas harmó-  B4.1. Asociar o movemento ondula-  FSB4.1.1. Determina a velocidade  CMCCT
 l nicas. torio co movemento harmónico de propagación dunha onda e a de  CSIEE
simple. vibración das partículas que a for-
man, interpretando ambos os resul-
tados.
 h  B4.2. Clasificación das ondas.  B4.2. Identificar en experiencias  FSB4.2.1. Explica as diferenzas  CMCCT
 I cotiás ou coñecidas os principais entre ondas lonxitudinais e trans-
Páx. 25726
 l
tipos de ondas e as súas caracte- versais a partir da orientación rela-
rísticas. tiva da oscilación e da propagación.
DOG Núm. 120

 FSB4.2.2. Recoñece exemplos de  CMCCT

ondas mecánicas na vida cotiá.
 i  B4.3. Magnitudes que caracterizan as  B4.3. Expresar a ecuación dunha  FSB4.3.1. Obtén as magnitudes  CMCCT
 l ondas. onda nunha corda indicando o sig- características dunha onda a partir
nificado físico dos seus parámetros da súa expresión matemática.
ISSN1130-9229
característicos.
 FSB4.3.2. Escribe e interpreta a  CMCCT
expresión matemática dunha onda
harmónica transversal dadas as
súas magnitudes características.

 i  B4.4. Ondas transversais nunha  B4.4. Interpretar a dobre periodici-  FSB4.4.1. Dada a expresión mate-  CAA
 l corda. dade dunha onda a partir da súa mática dunha onda, xustifica a do-  CMCCT
frecuencia e o seu número de on- bre periodicidade con respecto á
da. posición e ao tempo.
 i  B4.5. Enerxía e intensidade.  B4.5. Valorar as ondas como un  FSB4.5.1. Relaciona a enerxía  CMCCT
 l medio de transporte de enerxía pe- mecánica dunha onda coa súa am-
ro non de masa. plitude.
 FSB4.5.2. Calcula a intensidade  CMCCT

dunha onda a certa distancia do fo-
co emisor, empregando a ecuación

que relaciona ambas as magnitu-
des.
 i  B4.6. Principio de Huygens.  B4.6. Utilizar o principio de Huy-  FSB4.6.1. Explica a propagación  CMCCT
 l gens para comprender e interpretar das ondas utilizando o principio
a propagación das ondas e os fe- Huygens.
nómenos ondulatorios.
 i  B4.7. Fenómenos ondulatorios:  B4.7. Recoñecer a difracción e as  FSB4.7.1. Interpreta os fenómenos  CMCCT
 l interferencia e difracción, reflexión interferencias como fenómenos de interferencia e a difracción a
e refracción. propios do movemento ondulatorio. partir do principio de Huygens.
Páx. 25727
DOG Núm. 120

 i  B4.6. Principio de Huygens.  B4.8. Empregar as leis de Snell  FSB4.8.1. Experimenta e xustifica o  CAA
 l  B4.8. Leis de Snell. para explicar os fenómenos de re- comportamento da luz ao cambiar  CMCCT
 B4.9. Índice de refracción. flexión e refracción. de medio, aplicando a lei de Snell,
coñecidos os índices de refracción.
 h  B4.6. Principio de Huygens.  B4.9. Relacionar os índices de  FSB4.9.1. Obtén o coeficiente de  CMCCT
ISSN1130-9229
 i  B4.9. Índice de refracción. refracción de dous materiais co ca- refracción dun medio a partir do
 l so concreto de reflexión total. ángulo formado pola onda reflectida
e refractada.
 FSB4.9.2. Considera o fenómeno  CMCCT

de reflexión total como o principio

físico subxacente á propagación da
luz nas fibras ópticas e a súa rele-

vancia nas telecomunicacións.
 h  B4.10. Ondas lonxitudinais. O son.  B4.10. Explicar e recoñecer o efec-  FSB4.10.1. Recoñece situacións  CMCCT
 i  B4.11. Efecto Doppler. to Doppler en sons. cotiás nas que se produce o efecto
 l Doppler, e xustifícaas de forma
cualitativa.
 h  B4.12. Enerxía e intensidade das  B4.11. Coñecer a escala de medi-  FSB4.11.1. Identifica a relación  CMCCT
 i ondas sonoras. ción da intensidade sonora e a súa logarítmica entre o nivel de intensi-
 l unidade. dade sonora en decibeles e a in-

tensidade do son, aplicándoa a ca-
sos sinxelos.
 h  B4.12. Enerxía e intensidade das  B4.12. Identificar os efectos da  FSB4.12.1. Relaciona a velocidade  CMCCT
 i ondas sonoras. resonancia na vida cotiá: ruído, vi- de propagación do son coas carac-
 l  B4.13. Contaminación acústica. bracións, etc. terísticas do medio en que se pro-
paga.
 FSB4.12.2. Analiza a intensidade  CMCCT

das fontes de son da vida cotiá e
clasifícaas como contaminantes e
Páx. 25728
non contaminantes.
DOG Núm. 120

 h  B4.14. Aplicacións tecnolóxicas do  B4.13. Recoñecer determinadas  FSB4.13.1. Coñece e explica algu-  CMCCT
 i son. aplicacións tecnolóxicas do son nhas aplicacións tecnolóxicas das
 l como a ecografía, o radar, o sonar, ondas sonoras, como a ecografía, o
etc. radar, o sonar, etc.
 i  B4.15. Ondas electromagnéticas.  B4.14. Establecer as propiedades  FSB4.14.1. Representa esquemati-  CMCCT
ISSN1130-9229
 l da radiación electromagnética co- camente a propagación dunha on-

mo consecuencia da unificación da da electromagnética incluíndo os
electricidade, o magnetismo e a óp- vectores do campo eléctrico e
tica nunha única teoría. magnético.
 FSB4.14.2. Interpreta unha repre-  CMCCT

sentación gráfica da propagación
dunha onda electromagnética en

termos dos campos eléctrico e
magnético e da súa polarización.
 h  B4.16. Natureza e propiedades das  B4.15. Comprender as característi-  FSB4.15.1. Determina experimen-  CMCCT
 i ondas electromagnéticas. cas e as propiedades das ondas talmente a polarización das ondas
 l electromagnéticas, como a súa electromagnéticas a partir de expe-
lonxitude de onda, polarización ou riencias sinxelas, utilizando obxec-
enerxía, en fenómenos da vida co- tos empregados na vida cotiá.
tiá.
 FSB4.15.2. Clasifica casos concre-  CMCCT

tos de ondas electromagnéticas
presentes na vida cotiá en función
da súa lonxitude de onda e a súa
enerxía.
 h  B4.16. Natureza e propiedades das  B4.16. Identificar a cor dos corpos  FSB4.16.1. Xustifica a cor dun  CMCCT
 i ondas electromagnéticas. como a interacción da luz con eles. obxecto en función da luz absorbi-
 l  B4.17. Dispersión. A cor. da e reflectida.
 h  B4.16. Natureza e propiedades das  B4.17. Recoñecer os fenómenos  FSB4.17.1. Analiza os efectos de  CMCCT
 i ondas electromagnéticas. ondulatorios estudados en fenóme- refracción, difracción e interferencia
Páx. 25729
 l nos relacionados coa luz. en casos prácticos sinxelos.
DOG Núm. 120

 i  B4.16. Natureza e propiedades das  B4.18. Determinar as principais  FSB4.18.1. Establece a natureza e  CMCCT
 l ondas electromagnéticas. características da radiación a partir as características dunha onda elec-
 B4.18. Espectro electromagnético. da súa situación no espectro elec- tromagnética dada a súa situación
tromagnético. no espectro.
 FSB4.18.2. Relaciona a enerxía  CMCCT

ISSN1130-9229
dunha onda electromagnética coa

súa frecuencia, a lonxitude de onda
e a velocidade da luz no baleiro.
 h  B4.19. Aplicacións das ondas elec-  B4.19. Coñecer as aplicacións das  FSB4.19.1. Recoñece aplicacións  CD
 i tromagnéticas no espectro non vi- ondas electromagnéticas do espec- tecnolóxicas de diferentes tipos de  CCEC

sible. tro non visible. radiacións, nomeadamente infra-  CMCCT
 l
 m vermella, ultravioleta e microondas.
 FSB4.19.2. Analiza o efecto dos  CMCCT

tipos de radiación sobre a biosfera  CSC
en xeral, e sobre a vida humana en
particular.
 FSB4.19.3. Deseña un circuíto  CMCCT

eléctrico sinxelo capaz de xerar on-  CSIEE
das electromagnéticas, formado por
un xerador, unha bobina e un con-

densador, e describe o seu funcio-
namento.
 g  B4.20. Transmisión da comunica-  B4.20. Recoñecer que a informa-  FSB4.20.1. Explica esquematica-  CD
 h ción. ción se transmite mediante ondas, mente o funcionamento de disposi-  CMCCT
 i a través de diferentes soportes. tivos de almacenamento e transmi-
 l sión da información.
Bloque 5. Óptica xeométrica
 i  B5.1. Leis da óptica xeométrica.  B5.1. Formular e interpretar as leis  FSB5.1.1. Explica procesos cotiáns  CMCCT
Páx. 25730
 l da óptica xeométrica. a través das leis da óptica xeomé-
trica.
DOG Núm. 120

 h  B5.2. Sistemas ópticos: lentes e  B5.2. Valorar os diagramas de  FSB5.2.1. Demostra experimental-  CMCCT
 i espellos. raios luminosos e as ecuacións mente e graficamente a propaga-
 l asociadas como medio que permite ción rectilínea da luz mediante un
predicir as características das ima- xogo de prismas que conduzan un
xes formadas en sistemas ópticos. feixe de luz desde o emisor ata
unha pantalla.
ISSN1130-9229
 FSB5.2.2. Obtén o tamaño, a posi-  CMCCT

ción e a natureza da imaxe dun ob-
xecto producida por un espello pla-
no e unha lente delgada, realizando
o trazado de raios e aplicando as

ecuacións correspondentes.
 h  B5.3. Ollo humano. Defectos vi-  B5.3. Coñecer o funcionamento  FSB5.3.1. Xustifica os principais  CMCCT
 i suais. óptico do ollo humano e os seus defectos ópticos do ollo humano
 l defectos, e comprender o efecto (miopía, hipermetropía, presbicia e
das lentes na corrección deses astigmatismo), empregando para
efectos. iso un diagrama de raios.
 h  B5.4. Aplicacións tecnolóxicas:  B5.4. Aplicar as leis das lentes  FSB5.4.1. Establece o tipo e dispo-  CMCCT
 i instrumentos ópticos e a fibra ópti- delgadas e espellos planos ao es- sición dos elementos empregados
 l
ca. tudo dos instrumentos ópticos. nos principais instrumentos ópticos,
tales como lupa, microscopio, te-

 m
lescopio e cámara fotográfica, rea-
lizando o correspondente trazado
de raios.
 FSB5.4.2. Analiza as aplicacións da  CMCCT

lupa, o microscopio, o telescopio e  CSC
a cámara fotográfica, considerando
as variacións que experimenta a
imaxe respecto ao obxecto.
Bloque 6. Física do século XX
Páx. 25731
DOG Núm. 120

 i  B6.1. Introdución á teoría especial  B6.1. Valorar a motivación que  FSB6.1.1. Explica o papel do éter  CMCCT
 l da relatividade. levou a Michelson e Morley a reali- no desenvolvemento da teoría es-
zar o seu experimento e discutir as pecial da relatividade.
implicacións que del se derivaron.
 FSB6.1.2. Reproduce esquemati-  CAA
camente o experimento de Michel-  CMCCT
ISSN1130-9229
son-Morley, así como os cálculos

asociados sobre a velocidade da
luz, e analiza as consecuencias
que se derivaron.
 i  B6.2. Orixes da física cuántica.  B6.2. Aplicar as transformacións de  FSB6.2.1. Calcula a dilatación do  CMCCT

 l Problemas precursores. Lorentz ao cálculo da dilatación tempo que experimenta un obser-

temporal e á contracción espacial vador cando se despraza a veloci-
que sofre un sistema cando se dades próximas ás da luz con res-
despraza a velocidades próximas pecto a un sistema de referencia
ás da luz respecto a outro dado. dado, aplicando as transformacións
de Lorentz.
 FSB6.2.2. Determina a contracción  CMCCT

que experimenta un obxecto cando
se atopa nun sistema que se des-
praza a velocidades próximas ás da
luz con respecto a un sistema de

referencia dado, aplicando as trans-
formacións de Lorentz.
 i  B6.3. Física cuántica.  B6.3. Coñecer e explicar os postu-  FSB6.3.1. Discute os postulados e  CCL
 l lados e os aparentes paradoxos da os aparentes paradoxos asociados  CMCCT
física relativista. á teoría especial da relatividade e a
súa evidencia experimental.
 i  B6.4. Enerxía relativista. Enerxía  B6.4. Establecer a equivalencia  FSB6.4.1. Expresa a relación entre  CMCCT
 l total e enerxía en repouso. entre masa e enerxía, e as súas a masa en repouso dun corpo e a
consecuencias na enerxía nuclear. súa velocidade coa enerxía deste a
Páx. 25732
partir da masa relativista.
DOG Núm. 120

 h  B6.5. Insuficiencia da física clásica.  B6.5. Analizar as fronteiras da  FSB6.5.1.Explica as limitacións da  CMCCT
 i física a finais do século XIX e prin- física clásica ao enfrontarse a de-
 l cipios do século XX, e pór de mani- terminados feitos físicos, como a
festo a incapacidade da física clá- radiación do corpo negro, o efecto
sica para explicar determinados fotoeléctrico ou os espectros atómi-
procesos. cos.
ISSN1130-9229
 i  B6.6. Hipótese de Planck.  B6.6. Coñecer a hipótese de  FSB6.6.1. Relaciona a lonxitude de  CMCCT
 l Planck e relacionar a enerxía dun onda e a frecuencia da radiación
fotón coa súa frecuencia e a súa absorbida ou emitida por un átomo
lonxitude de onda. coa enerxía dos niveis atómicos in-
volucrados.

 h  B6.7. Efecto fotoeléctrico.  B6.7. Valorar a hipótese de Planck  FSB6.7.1. Compara a predición  CMCCT
 i no marco do efecto fotoeléctrico. clásica do efecto fotoeléctrico coa
 l
explicación cuántica postulada por
Einstein, e realiza cálculos relacio-
nados co traballo de extracción e a
enerxía cinética dos fotoelectróns.
 i  B6.8. Espectros atómicos. Modelo  B6.8. Aplicar a cuantización da  FSB6.8.1. Interpreta espectros  CMCCT
 l cuántico do átomo de Bohr. enerxía ao estudo dos espectros sinxelos, relacionándoos coa com-
atómicos e inferir a necesidade do posición da materia.
modelo atómico de Bohr.
 i  B6.9. Interpretación probabilística  B6.9. Presentar a dualidade onda-  FSB6.9.1. Determina as lonxitudes  CMCCT
 l da física cuántica. corpúsculo como un dos grandes de onda asociadas a partículas en
 m
paradoxos da física cuántica. movemento a diferentes escalas,
extraendo conclusións acerca dos
efectos cuánticos a escalas ma-
croscópicas.
 i  B6.9. Interpretación probabilística  B6.10. Recoñecer o carácter pro-  FSB6.10.1. Formula de xeito sinxe-  CMCCT
 l da física cuántica. babilístico da mecánica cuántica en lo o principio de indeterminación de
 B6.10. Principio de indeterminación contraposición co carácter determi- Heisenberg e aplícao a casos con-
Páx. 25733
de Heisenberg. nista da mecánica clásica. cretos, como os orbitais atómicos.
DOG Núm. 120

 i  B6.11. Aplicacións da física cuánti-  B6.11. Describir as características  FSB6.11.1. Describe as principais  CMCCT
 l ca. O láser. fundamentais da radiación láser, os características da radiación láser
principais tipos de láseres, o seu en comparación coa radiación tér-
funcionamento básico e as súas mica.
principais aplicacións.
 FSB6.11.2. Asocia o láser coa  CMCCT
ISSN1130-9229
natureza cuántica da materia e da

luz, xustifica o seu funcionamento
de xeito sinxelo e recoñece o seu
papel na sociedade actual.
 i  B6.12. Radioactividade: tipos.  B6.12. Distinguir os tipos de radia-  FSB6.12.1. Describe os principais  CMCCT

cións e o seu efecto sobre os seres tipos de radioactividade incidindo  CSC
 l
vivos. nos seus efectos sobre o ser hu-
mano, así como as súas aplica-
cións médicas.
 i  B6.13. Física nuclear.  B6.13. Establecer a relación da  FSB6.13.1. Obtén a actividade  CAA
 l composición nuclear e a masa nu- dunha mostra radioactiva aplicando  CMCCT
clear cos procesos nucleares de a lei de desintegración e valora a
desintegración. utilidade dos datos obtidos para a
datación de restos arqueolóxicos.
 FSB6.13.2. Realiza cálculos sinxe-  CMCCT

los relacionados coas magnitudes
que interveñen nas desintegracións
radioactivas.
 h  B6.14. Núcleo atómico. Leis da  B6.14. Valorar as aplicacións da  FSB6.14.1. Explica a secuencia de  CCL
 i desintegración radioactiva. enerxía nuclear na produción de procesos dunha reacción en cadea,  CMCCT
 l
enerxía eléctrica, radioterapia, da- e extrae conclusións acerca da
tación en arqueoloxía e a fabrica- enerxía liberada.
ción de armas nucleares.
 FSB6.14.2. Describe as aplicacións  CMCCT
máis frecuentes da enerxía nuclear:
Páx. 25734
produción de enerxía eléctrica, da-
tación en arqueoloxía, radiacións
DOG Núm. 120

ionizantes en medicina e fabrica-

ción de armas.
 h  B6.15. Fusión e fisión nucleares.  B6.15. Xustificar as vantaxes, as  FSB6.15.1. Analiza as vantaxes e  CMCCT
 i desvantaxes e as limitacións da fi- os inconvenientes da fisión e a fu-
ISSN1130-9229
 l
sión e a fusión nuclear. sión nuclear, e xustifica a conve-
niencia do seu uso.
 h  B6.16. As catro interaccións fun-  B6.16. Distinguir as catro interac-  B6.16.1. Compara as principais  CMCCT
 i damentais da natureza: gravitato- cións fundamentais da natureza e teorías de unificación establecendo
 l
ria, electromagnética, nuclear forte os principais procesos en que in- as súas limitacións e o estado en

e nuclear débil. terveñen. que se atopan.
 h  B6.16. As catro interaccións fun-  B6.17. Recoñecer a necesidade de  B6.17.1. Establece unha compara-  CMCCT
 i damentais da natureza: gravitato- atopar un formalismo único que ción cuantitativa entre as catro inte-
 l
ria, electromagnética, nuclear forte permita describir todos os procesos raccións fundamentais da natureza
e nuclear débil. da natureza. en función das enerxías involucra-
das.
 h  B6.17. Interaccións fundamentais  B6.18. Coñecer as teorías máis  FSB6.18.1. Compara as principais  CMCCT
 i da natureza e partículas fundamen- relevantes sobre a unificación das características das catro interac-
 l tais. interaccións fundamentais da natu- cións fundamentais da natureza a
reza. partir dos procesos nos que estas
se manifestan.
 FSB6.18.2. Xustifica a necesidade  CMCCT

da existencia de novas partículas
elementais no marco da unificación
das interaccións.
 i  B6.18. Partículas fundamentais  B6.19. Utilizar o vocabulario básico  FSB6.19.1. Describe a estrutura  CMCCT
 l constitutivas do átomo: electróns e da física de partículas e coñecer as atómica e nuclear a partir da súa
quarks. partículas elementais que constitú- composición en quarks e electróns,
en a materia. empregando o vocabulario especí-
fico da física de quarks.
Páx. 25735
DOG Núm. 120

 FSB6.19.2. Caracteriza algunhas  CMCCT

partículas fundamentais de especial
interese, como os neutrinos e o bo-
són de Higgs, a partir dos procesos
en que se presentan.
ISSN1130-9229
 h  B6.19. Historia e composición do  B6.20. Describir a composición do  FSB6.20.1. Relaciona as propieda-  CMCCT
 i Universo. universo ao longo da súa historia des da materia e da antimateria coa
 l
en termos das partículas que o teoría do Big Bang.
constitúen e establecer unha crono-
loxía deste a partir do Big Bang.
 FSB6.20.2. Explica a teoría do Big  CCL

Bang e discute as evidencias expe-  CMCCT
rimentais en que se apoia, como

son a radiación de fondo e o efecto
Doppler relativista.
 FSB6.20.3. Presenta unha cronolo-  CCL

xía do universo en función da tem-  CMCCT
peratura e das partículas que o
formaban en cada período, discu-
tindo a asimetría entre materia e
antimateria.
 h  B6.20. Fronteiras da física.  B6.21. Analizar os interrogantes  FSB6.21.1. Realiza e defende un  CCEC
 i aos que se enfrontan os/as físi- estudo sobre as fronteiras da física  CMCCT
 l
cos/as hoxe en día. do século XXI.  CSC
 m  CSIEE
Páx. 25736
DOG Núm. 120

Fundamentos da Arte
Introdución
A materia de Fundamentos da Arte pretende proporcionar ao/á estudante unha visión de conxunto dalgúns dos
fitos máis sobresalientes das disciplinas relacionadas coas artes plásticas, audiovisuais e musicais, e coa danza,
así como as artes decorativas, a vestimenta, etc. Recolle as principais manifestacións artísticas e culturais desen-
ISSN1130-9229
volvidas desde a Antigüidade ata os nosos días, así como as ideas que as promoveron, a súa linguaxe artística e
os/as artistas máis sobresalientes de cada época. Con ela trátase de transcender o estudo da historia da arte como
simple sucesión de fases ou historicismos, para chegar á comprensión profunda da atmosfera cultural, estética e
social imperante en cada época, que determina a produción artística resultante e a intencionalidade dos/das crea-

dores/as fronte ás súas obras.
A través do estudo das manifestacións artísticas do ser humano preténdese que o alumnado afonde nun modo de
coñecemento do mundo non discursivo e, xa que logo, non baseado en ámbitos de investigación que procedan
unicamente de métodos sistemáticos, racionais e proposicionais.
O devandito suposto pode resultar contraditorio coa forte sistematización da materia coa que estamos a tratar. Po-
rén, cremos que resulta útil para simplificar a complexa tarefa de abordar o que é a arte e cales son os seus ele-
mentos fundamentais, sobre todo en alumnos e alumnas que empezan a súa formación neste campo dentro do
sistema educativo. Tratarase de que o/a estudante consiga comprender as creacións artísticas e culturais que o/a
rodean estudando a súa orixe, a idea de partida, e relacionándoas co tempo en que se crearon, así como a súa
plasmación como obra creativa a través das formas e as técnicas da disciplina de que se trate.
Daquela, na docencia desta materia combinaranse polo menos tres parámetros fundamentais: as explicacións so-
bre a arte a partir da súa orixe como idea conceptual, o tratamento formal co que o/a artista traballou a idea, e os
condicionantes históricos, sociais e empresariais que a rodean. O desenvolvemento cronolóxico da creación artísti-
ca deberá ser parte fundamental da organización dos contidos ao longo dos dous anos de impartición, tendo pre-
sente que a base esencial desta materia é de contido plástico, máis que de contido histórico. Será tarefa do/da do-
cente combinar ambos os dous, de xeito que o/a alumno/a obteña unha visión global e interrelacionada das obras
de arte.
Páx. 25737
O obxectivo final da materia de Fundamentos da Arte é o de fomentar a capacidade de análise, xuízo e crítica per-
soal do alumnado, así como contribuír á súa formación como futuro/a artista e creador/a plástico/a.
DOG Núm. 120

1º de bacharelato
Fundamentos da Arte I. 1º de bacharelato
Bloque 1. As orixes das imaxes artísticas
 b  B1.1. Arte rupestre: as imaxes e a  B1.1. Analizar a temática da escul-  FA1B1.1.1. Identifica as imaxes  CSC
ISSN1130-9229
 d súa representación simbólica. tura e pintura rupestres. rupestres e relaciónaas coas ima-  CCEC
 e
xes tribais ou étnicas do mundo.
 n
 b  B1.1. Arte rupestre: as imaxes e a  B1.2. Debater acerca das posibles  FA1B1.2.1. Relaciona as imaxes  CCEC
 d súa representación simbólica. explicacións simbólicas das imaxes cun posible significado iconolóxico.

 e
rupestres.
 n
 b  B1.2. Arte rupestre: características  B1.3. Recoñecer as características  FA1B1.3.1. Compara as imaxes  CD
 d da pintura. principais da pintura rupestre. prehistóricas coas imaxes de gru-  CCEC
 e
pos étnicos da actualidade, esta-
blecendo posibles paralelismos.
 h
 n  FA1B1.3.2. Relaciona a iconografía  CAA
 p rupestre con composicións de artis-  CCEC
tas actuais.
 b  B1.3. Arte rupestre: técnicas de  B1.4. Explicar as características  FA1B1.4.1. Analiza, a partir de  CMCCT
 d pintura e escultura. técnicas da pintura rupestre a partir fontes historiográficas, a técnica da  CCEC
 e de exemplos relevantes da Penín- arte rupestre e a súa posible apli-
sula Ibérica. cación na actualidade.
 h
 i
 n
 p
 b  B1.2. Construcións megalíti-  B1.5. Analizar Stonehenge e os  FA1B1.5.1. Analiza Stonehenge e  CCL
Páx. 25738
 d cas. Stonehenge: mito e realidade. labores de recreación efectuados debate acerca da súa autenticidade  CCEC
 e
no século XX no monumento. simbólica e histórica.
DOG Núm. 120

 n
Bloque 2. As grandes culturas da Antigüidade: Exipto; Mesopotamia e Persia; China
 b  B2.1. Feitos artísticos relevantes:  B2.1. Identificar a arte exipcia en  FA1B2.1.1. Recoñece as imaxes  CD
 d restos arqueolóxicos. relación con outras culturas dife- dos restos arqueolóxicos relevan-  CCEC
ISSN1130-9229
 e  B2.2. Exipto. rentes. tes e sitúaas na cultura correspon-

 B2.3. China.
dente.
 n
 B2.4. Mesopotamia e Persia.
 b  B2.2. Exipto.  B2.2. Analizar a posible relación  FA1B2.2.1. Relaciona o tipo de  CCEC
entre o modo de vida e a arte exip- vida sedentario co auxe da arqui-

 d  B2.5. Cultura sedentaria e agrícola,
 e arquitectura e obra civil. cia. tectura e das obras públicas.

 n
 FA1B2.2.2. Infire a relación entre a  CAA
escultura oficial e o seu patrocina-  CCEC
dor e asóciaa co tipo de imaxe para
representar.
 FA1B2.2.3. Establece unha rela-  CSC

ción causa-forma entre a estrutura  CCEC
política e a plasmación plástica que
dela se fai.
 b  B2.6. Rixidez narrativa e rixidez  B2.3. Explicar a iconoloxía exipcia  FA1B2.3.1. Analiza a relación entre  CCEC
 d política. relacionando a imaxe co poder po- o culto a Isis e o seu posible enlace
 e  B2.7. O idealismo como forma de lítico. coa relixión xudeo-cristiá.
 n
representación na arte exipcia. Fa-
raón-deus.
 B2.8. Culto aos mortos, inmortali-
dade e resurrección en Exipto. Mito
de Isis.
 b  B2.9. Esquematización narrativa:  B2.4. Identificar a técnica narrativa  FA1B2.4.1. Explica a organización  CCL
Páx. 25739
 d pintura. das pinturas exipcias. narrativa das pinturas exipcias.  CCEC
 e
DOG Núm. 120

 n
 b  B2.10. Escultura exipcia.  B2.5. Comparar as pezas escultóri-  FA1B2.5.1. Analiza as pezas escul-  CCEC
 d  B2.11. Moblaxe e obxectos suntua- cas segundo o seu material e súa tóricas exipcias.
 e rios. finalidade: pedra, madeira, obxec-
tos suntuarios, sarcófagos, etc.
ISSN1130-9229
 n
 b  B2.12. Pintura á encáustica.  B2.6. Experimentar a técnica da  FA1B2.6.1. Aplica a técnica da  CMCCT
 d encáustica. encáustica a un traballo concreto.  CCEC
 e
 i

 n
 b  B2.2. Exipto.  B2.7. Recoñecer a tipoloxía das  FA1B2.7.1. Compara a cronoloxía  CAA
 d  B2.3. China. culturas encravadas no Oriente e a iconografía das culturas persa,  CCEC
 e  B2.4. Mesopotamia e Persia. Medio, a exipcia e a chinesa. exipcia e chinesa.
 n
 b  B2.13. Escultura en terracota chi-  B2.8. Recoñecer a escultura en  FA1B2.8.1. Identifica a concepción  CCEC
 d nesa. terracota dos guerreiros de Xian, formal das esculturas do mausoleo
 e do mausoleo do primeiro empera- fronte a outras obras arqueolóxi-
dor Qin. cas.
 n
 b  B2.3. China.  B2.9. Relacionar as claves políticas  FA1B2.9.1. Relaciona a creación  CCEC
 d  B2.13. A escultura en terracota e artísticas dos guerreiros de Xian. do mausoleo do primeiro empera-
 e chinesa. dor Qin coa historia da China e a
súa transcendencia política e so-
 n
cial.
 b  B2.14. Escultura en terracota.  B2.10. Relacionar a técnica da  FA1B2.10.1. Recoñece e explica a  CMCCT
 d escultura en terracota con usos ac- técnica da terracota.  CCEC
 e
tuais similares.
Páx. 25740
 i
 n
DOG Núm. 120

 b  B2.15. Idealismo e naturalismo:  B2.11. Analizar nas culturas anti-  FA1B2.11.1. Describe as diferen-  CAA
 d escultura. gas a diferenza entre imaxes idea- zas entre a escultura idealista e a  CCEC
 e listas e naturalistas, e a súa posible escultura naturalista.
relación coa finalidade da peza.
 n
ISSN1130-9229
Bloque 3. A orixe de Europa. Grecia
 b  B3.1. Grecia entre Exipto e Persia.  B3.1. Analizar comparativamente a  FA1B3.1.1. Relaciona o nacemento  CAA
 d arte arcaica grega e a arte exipcia da cultura grega coa influencia das  CCEC
 e
fronteiriza. culturas de Exipto e Persia.
 n

 b  B3.2. Política e arte: o Partenón.  B3.2. Identificar a arquitectura  FA1B3.2.1. Identifica os elementos  CSC
 d grega. Orixes formais e sociais. esenciais da arquitectura grega.  CCEC
 e
 n
 b  B3.3. Arquitectura grega. Elemen-  B3.3. Explicar convenientemente  FA1B3.3.1. Comenta as diferenzas  CCEC
 d tos constitutivos. as partes esenciais da arquitectura entre as tres épocas esenciais da
 e
grega. arquitectura grega.
 n
 b  B3.4. Evolución da forma desde o  B3.4. Diferenciar as etapas na arte  FA1B3.4.1. Describe as diferenzas  CCEC
 d hieratismo exipcio: arte arcaica, grega a partir das peculiaridades entre as tres ordes clásicas: dórica,
 e
clásica e helenística. de cada etapa reflectidas nunha xónica e corintia.
 B3.5. Arte helenística: naturalismo creación determinada.
 n
e expresividade, emoción e tensión
dramática.
 b  B3.6. Escultura grega. Apoloxía do  B3.5. Diferenciar as características  FA1B3.5.1. Analiza a simboloxía  CSIEE
 d corpo humano. Forza da escultura grega. Relacionar a das deidades gregas.  CCEC
 e
e sensualidade arte grega con outras culturas ou
aplicacións posteriores
Páx. 25741
 B3.7. Relixión e arte. Fidias.  FA1B3.5.2. Describe a relación  CCL
 h
 B3.8. Influencia da arte grega na entre a escultura grega, romana,  CCEC
 n
DOG Núm. 120

historia. renacentista e neoclásica.
 b  B3.9. Cerámica grega: iconoloxía,  B3.6. Describir a técnica da cerá-  FA1B3.6.1. Compara a evolución  CCEC
 d recursos ornamentais. Técnicas: mica grega. cronolóxica da cerámica grega.
 e
negro sobre vermello. Andócides.
Vermello sobre negro.
ISSN1130-9229
 i
 n
 b  B3.10. Obxectos da cultura grega:  B3.7. Identificar a tipoloxía da xoia-  FA1B3.7.1. Compara restos arque-  CCEC
 d figuras, ferramentas e xoias. ría grega en relación con outras olóxicos de xoias e obxectos nas
 e culturas. culturas coetáneas á cultura grega.

 n
 b  B3.11. Teatro grego: arquitectura,  B3.8. Valorar o teatro grego e a  FA1B3.8.1. Describe as caracterís-  CD
 d temas e recursos iconográficos. súa influencia no teatro posterior. ticas do teatro grego e a súa in-  CCEC
 e fluencia no teatro actual.
 h
 n
 p
Bloque 4. O imperio occidental: Roma

 b  B4.1. Roma. A gran cultura medite-  B4.1. Valorar a importancia da  FA1B4.1.1. Relaciona o nacemento  CAA
 d rránea. cultura romana no mediterráneo e da cultura romana e a influencia  CCEC
 e  B4.2. Arte etrusca. Elemen- a súa transcendencia histórica pos- grega.
tos identificativos. terior.
 h
 FA1B4.1.2. Sitúa no mapa do Me-  CCEC
 n diterráneo as culturas grega, roma-
na e fenicia.
 b  B4.3. A estrutura política romana e  B4.2. Explicar a importancia do  FA1B4.2.1. Relaciona a expansión  CSC
 d a súa relación coa arte. latín como lingua común europea e política e artística romana co em-  CCEC
 e  B4.4. Clasicismo e idealización nas a súa transcendencia na arte. prego do latín e o dereito romano.
Páx. 25742
 h
esculturas e nos bustos de empe-
radores
DOG Núm. 120

 n
 b  B4.5. Arquitectura romana.  B4.3. Identificar as obras arquitec-  FA1B4.3.1. Identifica os elementos  CCEC
 d tónicas da cultura romana a partir arquitectónicos esenciais da cultura
 e
da identificación visual dos seus romana.
elementos principais.
ISSN1130-9229
 n
 p
 b  B4.6. A basílica.  B4.4. Relacionar a basílica romana  FA1B4.4.1. Compara as basílicas  CCEC
 d  B4.7. Obra civil e obras públicas coas igrexas cristiás posteriores, do imperio romano e as igrexas
 e romanas. analizando os planos das plantas construídas posteriormente.

de diferentes edificios.
 n
 b  B4.5. Arquitectura romana.  B4.5. Valorar a importancia técnica  FA1B4.5.1. Relaciona o Panteón  CMCCT
 d dos edificios romanos. de Agripa coa catedral do Vaticano.  CCEC
 e
 n
 b  B4.8. Pintura romana. Técnica do  B4.6. Analizar a técnica da pintura  FA1B4.6.1. Describe as técnicas  CMCCT
 d fresco. ao fresco e a do mosaico. do mosaico e da pintura ao fresco.  CCEC
 e
 i
 n
 b  B4.9. Literatura e o teatro romano.  B4.7. Relacionar o teatro romano e  FA1B4.7.1. Relaciona o teatro  CD
 d o teatro grego actual cos teatros grego e romano.  CCEC
 e
 h
 n
 p
 b  B4.10. Artes aplicadas: moblaxe,  B4.8. Comparar as artes aplicadas  FA1B4.8.1. Establece a relación  CSIEE
Páx. 25743
 d obxectos e vestimenta. da cultura romana coas efectuadas entre a historia de Pompeia e Her-  CCEC
noutros momentos e noutras cultu- culano, e a súa influencia na arte
DOG Núm. 120

 e ras. europea posterior.

 h
 FA1B4.8.2. Comenta a vestimenta  CCL
 n
romana e a súa aplicación na histo-  CCEC
ria da arte posterior.
ISSN1130-9229
Bloque 5. A arte prerrománica
 b  B5.1. Fin do imperio romano de  B5.1. Identificar as claves expresi-  FA1B5.1.1. Identifica os principais  CCEC
 d occidente. Arianismo. vas da arte visigoda. monumentos do prerrománico es-
 e  B5.2. Arquitectura: perda da técni- pañol.
 n ca arquitectónica romana.

 FA1B5.1.2. Compara a escultura  CAA
 B5.3. Arte prerrománica asturiana.

romana e visigoda.  CCEC
 B5.4. Escultura: relevos nos capi-
teis.
 b  B5.1. Fin do imperio romano de  B5.2. Relacionar a situación social  FA1B5.2.1. Recoñece as claves  CSC
 d occidente. Arianismo. e a arte aplicada. políticas que levan á decadencia  CCEC
 e  B5.2. Arquitectura: perda da técni- do imperio romano.
 n
ca arquitectónica romana.
 FA1B5.2.2. Relaciona a fin do  CSIEE
imperio romano e a disgregación  CCEC
artística europea.
 FA1B5.2.3. Compara a pintura  CCEC

visigoda e romana anterior.
 b  B5.3. Arte prerrománica asturiana.  B5.3. Analizar os templos visigodos  FA1B5.3.1. Identifica as principais  CD
 d e as súas características principais. características dos templos visigo-  CCEC
 e
dos a partir de fontes historiográfi-
cas de exemplos representativos.
 n
 b  B5.4. Arte árabe na Península  B5.4. Diferenciar a arte cristiá e a  FA1B5.4.1. Relaciona o arco de  CCEC
 d Ibérica. Islamismo. Arco de ferradu- árabe na Península Ibérica. ferradura e o seu emprego na arte
Páx. 25744
 e
ra. Arte mozárabe. árabe da Península Ibérica.
 n
DOG Núm. 120

 b  B5.5. Técnicas construtivas e moti-  B5.5. Analizar a técnica do arteso-  FA1B5.5.1. Recoñece as principais  CCEC
 d vos iconográficos. ado das cubertas de madeira nas características dos artesoados de
 e igrexas españolas. madeira en exemplos representati-
vos.
 i
 n
ISSN1130-9229
 b  B5.6. Códices miniados. Ilustración  B5.6. Describir a técnica da pintura  FA1B5.6.1. Analiza o Libro da  CCL
 d en pergameo. Técnicas. Iconogra- e escritura sobre pergameo. Moti- Apocalipse e a súa aplicación á ar-  CCEC
 e fía medieval. Pergameos e códices. vos iconográficos. te de todos os tempos.
 n
 FA1B5.6.2. Recoñece a técnica da  CCEC

pintura e escritura sobre pergameo.
 FA1B5.6.3. Identifica e explica as  CCEC

características da iconografía me-
dieval a partir de códices e perga-
meos representativos.
 b  B5.7. Xoiaría visigoda.  B5.7. Explicar a técnica construtiva  FA1B5.7.1. Explica a técnica da  CMCCT
 d da xoiaría visigoda. Técnica cloi- xoiaría visigoda a partir de fontes  CCEC
 e
sonné e a súa aplicación posterior. historiográficas que reflictan pezas
representativas.
 i
 n
 b  B5.8. Arte dos pobos do norte de  B5.8. Identificar as claves expresi-  FA1B5.8.1. Identifica a arte dos  CCEC
 d Europa. Normandos. vas da arte do norte de Europa, pobos do norte de Europa e os
 e tanto en España como no resto do elementos similares localizados en
continente. España.
 n
 p
Bloque 6. O Románico, arte europea
 b  B6.1. Creación e difusión do romá-  B6.1. Explicar a relación da orde  FA1.B6.1.1. Relaciona a obra dos  CSIEE
Páx. 25745
 d nico. Orde Beneditina. Beneditina e a expansión da arte frades beneditinos e a internacio-  CCEC
románica. nalización da arte románica.
DOG Núm. 120

 e  FA1.B6.1.2. Relaciona o Camiño  CSC

 h de Santiago e a súa importancia  CCEC
 n relixiosa coa aplicación da arte ro-
 p
mánica.
ISSN1130-9229
 b  B6.2. Arquitectura: características e  B6.2. Identificar os elementos ro-  FA1.B6.2.1. Comenta a evolución  CCEC
 d edificios representativos. mánicos na arquitectura, nomeada arte naturalista romana á arte
 e
damente nos edificios relixiosos. simbólica románica.
 n
 FA1.B6.2.2. Recoñece as princi-  CCEC
 p pais características da arquitectura
románica, identificando visualmen-

te os elementos que a diferencian.
 FA1.B6.2.3. Describe os elementos  CCEC

románicos das igrexas españolas
máis representativas, indicando
posibles engadidos posteriores.
 b  B6.3. O milenarismo e a súa in-  B6.3. Comentar o mito ou a reali-  FA1.B6.3.1. Comenta a identifica-  CCL
 d fluencia na arte. dade da teoría milenarista da fin do ción entre época románica e as te-  CCEC
 e mundo. orías milenaristas da fin do mundo
xurdidas no romanticismo.
 n
 b  B6.4. Pintura románica. Caracterís-  B6.4. Relacionar a iconoloxía me-  FA1.B6.4.1. Recoñece a importan-  CCEC
 d ticas iconolóxicas. dieval e a súa plasmación gráfica. cia da luz na iconografía da arqui-
 e  B6.5. Simbolismo románico: luz; tectura románica.
 n mandorla; pantocrátor. Xerarquiza-
ción.
 b  B6.6. Escultura: imaxes relixiosas;  B6.5. Explicar a finalidade icono-  FA1.B6.5.1. Explica os elementos  CCEC
 d capiteis; pórticos. gráfica da escultura relixiosa e a formais da escultura románica.
 e
forma consecuente con este obxec-
tivo.
Páx. 25746
 n
 p
DOG Núm. 120

 b  B6.7. Esquematización na repre-  B6.6. Comparar a escultura e a  FA1.B6.6.1. Identifica a iconografía  CCEC
 d sentación figurativa: pintura e es- pintura románicas coas creacións románica.
 e cultura. anteriores e posteriores.
 n
ISSN1130-9229
 b  B6.8. Roupa, moblaxe e costumes:  B6.7. Identificar os obxectos e os  FA1.B6.7.1. Compara a vida cotiá  CD
 d vida cotiá. elementos característicos da vida das cidades en época románica  CCEC
 e cotiá na Idade Media, nomeada- coa vida cotiá do Imperio Romano,
mente a vestimenta. valorando a calidade de vida e os
 n
costumes de unhas e outras.

 b  B6.9. Pintura románica: narrativa.  B6.8. Comparar a estrutura narrati-  FA1.B6.8.1. Comenta a organiza-  CCEC
 d va románica e bizantina. ción narrativa a partir de obras re-

 e
presentativas.
 n
 b  B6.10. Pintura románica: caracte-  B6.9. Relacionar a pintura románi-  FA1.B6.9.1. Relaciona elementos  CAA
 d rísticas formais. ca con técnicas similares posterio- formais da plástica románica con  CCEC
 e
res. creacións posteriores.
 n
Bloque 7. O Gótico
 b  B7.1. Desenvolvemento económico  B7.1. Analizar as claves sociais e  FA1.B7.1.1. Analiza a situación  CSIEE
 d europeo. Auxe das cidades. técnicas da orixe do Gótico. económica europea no século XIII  CCEC
 e  B7.2. Gótico: arte europea. Exten- e a súa relación co nacemento do
sión xeográfica. Gótico.
 n
 b  B7.3. Arquitectura: edificios públi-  B7.2. Diferenciar as catedrais góti-  FA1.B7.2.1. Comenta os elementos  CCEC
 d cos e relixiosos. cas doutras anteriores e posterio- góticos e a súa aplicación ás cate-
 e  B7.4. Catedral gótica: característi- res. drais españolas máis representati-
cas. vas.
 n
Páx. 25747
 b  B7.4. Catedral gótica: característi-  B7.3. Identificar e nomear correc-  FA1.B7.3.1. Identifica e nomea  CCL
DOG Núm. 120

 d cas. tamente as claves principais da ar- correctamente os elementos princi-  CCEC

 e  B7.5. Bóveda oxival: rosetón e te gótica: escultura, vidreiras poli- pais da arte gótica a partir de fon-
 n pináculos. cromadas e arcadas. tes historiográficas de mostras re-
 B7.6. Escultura gótica: característi-
presentativas.
cas.
ISSN1130-9229
 b  B7.7. Etapas do Gótico: inicial,  B7.4. Relacionar a arte gótica e a  FA1.B7.4.1. Identifica a tipoloxía  CAA
 d pleno e florido. súa revisión no século XIX. gótica en edificios cronoloxicamen-  CCEC
 e te posteriores, nomeadamente no
Neogótico do século XIX.
 n

 b  B7.8. As vidreiras policromadas  B7.5. Explicar o proceso técnico da  FA1.B7.5.1. Analiza o proceso de  CMCCT
 d góticas. creación de vidreiras policromadas. fabricación e instalación das vidrei-  CCEC

 e
ras policromadas nas catedrais
 i
 n
 b  B7.9. Escultura: evolución desde a  B7.6. Comparar e identificar correc-  FA1.B7.6.1. Explica o cambio for-  CCEC
 d arte románica. tamente a escultura gótica fronte á mal da escultura románica á gótica.
 e
románica.
 n
 b  B7.10. Pintura gótica. Pintura sobre  B7.7. Identificar o proceso técnico  FA1.B7.7.1. Identifica os elementos  CD
 d táboa: técnica. Estucado. Dourado. da pintura sobre táboa, a preparada pintura gótica a partir de fontes  CCEC
 e
ción e os resultados. historiográficas.
 i
 FA1.B7.7.2. Explica o proceso  CMCCT
 n técnico da pintura sobre táboa.  CCEC
 b  B7.11. Técnica da pintura ao tem-  B7.8. Describir a técnica de pintura  FA1.B7.8.1. Comenta o proceso de  CSIEE
 d pero ao tempero. fabricación e aplicación da pintura  CCEC
 e
ao tempero.
Páx. 25748
 i
 n
DOG Núm. 120

 b  B7.12. Vestimentas e costumes.  B7.9. Analizar a vestimenta gótica  FA1.B7.9.1. Identifica os elementos  CD
 d nas imaxes relixiosas e civís da característicos da vestimenta góti-  CCEC
 e época. ca a partir de fontes historiográfi-
cas.
 n
ISSN1130-9229
Bloque 8. O Renacemento
 b  B8.1. Renacemento: estilo identifi-  B8.1. Valorar a importancia históri-  FA1.B8.1.1. Analiza a orixe do  CAA
 d catorio da cultura europea. ca do estilo do renacemento e a Renacemento en Italia.  CCEC
 e  B8.2. Etapas: Trecento, Quattro- súa transcendencia posterior.
cento e Cinquecento.  FA1.B8.1.2. Relaciona as etapas  CSC
 h

 B8.3. Expansión do Renacemento da implantación do Renacemento e  CCEC
 n
desde Italia ao resto de Europa. a cronoloxía gótica en Europa.
 B8.4. Florencia (os Medici) e Roma
(o papado).
 b  B8.5. Arquitectura do renacemento:  B8.2. Identificar as claves técnicas  FA1.B8.2.1. Comenta a importan-  CCEC
 d tipoloxía e edificios principais. da arquitectura renacentista e a cia da cultura romana na arte do  CCL
 e
súa relación coa cultura romana. Renacemento.
 n
 b  B8.6. Proporción áurea.  B8.3. Recoñecer a proporción  FA1.B8.3.1. Analiza a relación dos  CMCCT
 d áurea nalgún elemento de estilo elementos arquitectónicos aplican-  CCEC

 e
renacemento: arquitectura, mobla- do a proporción áurea.
xe, etc.
 i
 n
 b  B8.7. Pintura: da representación  B8.4. Identificar as principais obras  FA1.B8.4.1. Identifica os cambios  CCEC
 d xerárquica medieval á visión realis- de artistas do Renacemento italiana pintura desde o Gótico ata o
 e ta: de Giotto di Bondone a Piero no. Renacemento.
della Francesca e Masaccio.
 n
 B8.8. Canon renacentista: Sandro  FA1.B8.4.2. Recoñece as princi-  CCEC
pais pinturas do Renacemento e a
Páx. 25749
Boticelli.
súa autoría.
DOG Núm. 120

 B8.9. Leonardo da Vinci: vida e  FA1.B8.4.3. Analiza a vida e a obra  CSIEE

obras. de Leonardo da Vinci.  CCEC
 B8.10. Pintura de Raffaello Sanzio.
 FA1.B8.4.4. Explica a obra de  CCEC
Raffaello Sanzio, nomeadamente
"A escola de Atenas" e os retratos
ISSN1130-9229
de "La Fornarina" e de "Baltasar de

Castiglione".
 b  B8.11. Colorido veneciano: Tiziano  B8.5. Comparar a pintura venecia-  FA1.B8.5.1. Compara a evolución  CCEC
 d e Tintoretto. Veronese. na e a do resto de Europa. da pintura do primeiro Renacemen-
to ata o colorido veneciano.

 e
 n
 b  B8.12. Escultura do Renacemento.  B8.6. Identificar as esculturas e os  FA1.B8.6.1. Identifica as esculturas  CCEC
 d Donatello e outros autores emble- traballos en volume máis emblemá- e os traballos en volume máis em-
 e
máticos. ticas do Renacemento. blemáticos do renacemento.
 n
 b  B8.13. Vestimentas do Renace-  B8.7. Analizar as vestimentas da  FA1.B8.7.1. Analiza as vestimentas  CD

 d mento a través da pintura. época, nomeadamente na pintura. reflectidas nos cadros de Verone-  CCEC
 e
se.
 n
 b  B8.14. Perspectiva cónica.  B8.8. Recoñecer as claves técnicas  FA1.B8.8.1. Describe con detalle o  CMCCT
 d da perspectiva cónica. cadro "O lavatorio" de Jacopo Ro-  CCEC
 e
busti "Tintoretto" e a aplicación
técnica da perspectiva cónica.
 i
 n
 b  B8.15. Pintura ao óleo: técnica.  B8.9. Explicar as claves técnicas  FA1.B8.9.1. Describe a técnica da  CMCCT
 d da pintura ao óleo, referenciando o pintura ao óleo sobre lenzo e rela-  CCEC
Páx. 25750
 e
seu uso en aplicación sobre lenzo. ciónaa coa pintura anterior sobre
táboa.
 h
DOG Núm. 120

 i
 n
 b  B8.15. Pintura ao óleo: técnica.  B8.10. Valorar a diferenza da téc-  FA1.B8.10.1. Debate acerca das  CCL
 d nica da pintura ao tempero e a pin- características da pintura ao tem-  CCEC
tura ao óleo. pero e ao óleo.
ISSN1130-9229
 e
 i
 n
Bloque 9. Michelangelo Buonarroti

 b  B9.1. Biografía e a relación co seu  B9.1. Explicar a relación de mece-  FA1.B9.1.1. Comenta a relación  CCL
 d ámbito. Relación cos Medici e con nado entre Michelangelo, os Medici dos mecenas e a arte, especial-  CCEC
 e
Xulio II. e o papa Xulio II. mente entre os Medici, Xulio II e
Michelangelo.
 n
 b  B9.2. O artista total e a súa rele-  B9.2. Analizar a importancia do  FA1.B9.2.1. Recoñece a importan-  CAA
 d vancia social. concepto de artista total. cia histórica da obra en conxunto  CCEC
 e  B9.3. Obra de Michelangelo como de Michelangelo.
 h pintor, escultor e arquitecto.
 FA1.B9.2.2. Analiza a obra arqui-  CD
 n  B9.4. Arquitectura: San Pedro do
Vaticano. tectónica, escultórica e pictórica de  CCEC
Michelangelo.
 b  B9.5. Pintura. Capela Sixtina: con-  B9.3. Describir as claves iconolóxi-  FA1.B9.3.1. Comenta o proceso da  CCEC
 d cepción iconolóxica e iconográfica. cas e iconográficas nos frescos da creación da pintura ao fresco da
 e  B9.6. Pintura ao fresco. Capela Sixtina. Capela Sixtina.
 h
 i
 n
 b  B9.7. Escultura: evolución persoal;  B9.4. Identificar as claves evoluti-  FA1.B9.4.1. Analiza a evolución  CSIEE
 d obras representativas. vas na escultura de Michelangelo. iconográfica da escultura de Miche-  CCEC
Páx. 25751
 e
langelo, remarcando dun modo es-
pecial as esculturas do final da súa
DOG Núm. 120

 h vida.
 n
Bloque 10. O Renacemento en España
 b  B10.1. Renacemento en España:  B10.1. Relacionar a cronoloxía do  FA1.B10.1.1. Resume os principais  CCL
ISSN1130-9229
 d implantación e cronoloxía. Renacemento español co italiano. feitos históricos relacionados coa  CCEC
 e  B10.2. Fitos históricos españois: arte española.
 n
Reis Católicos; Carlos V; Filipe II e
a súa relación coa arte.
 B10.3. Características peculiares
da arte española de finais do sécu-

lo XV e do século XVI. Do plateres-

co a Juan de Herrera.
 b  B10.4. Pintores renacentistas e a  B10.2. Identificar a relación entre a  FA1.B10.2.1. Explica a relación  CSIEE
 d súa presenza na corte española: sociedade da época e as artes entre o emperador Carlos V e Ti-  CCEC
 e
Pedro de Berruguete, Tiziano, Hie- plásticas. ziano.
ronymus Bosch e El Greco.
 n
 FA1.B10.2.2. Explica a relación  CSIEE
errada entre Filipe II e El Greco.  CCEC
 b  B10.5. Arquitectura: Pazo de Car-  B10.3. Recoñecer as principais  FA1.B10.3.1. Identifica a tipoloxía  CAA
 d los V. O Escorial. Fachada da Uni- obras arquitectónicas do Renace- do edificio renacentista, referencia-  CCEC
 e
versidade de Salamanca. mento español. da a edificios emblemáticos espa-
ñois.
 n
 b  B10.6. Escultura: retablos. Alonso  B10.4. Comparar a técnica escultó-  FA1.B10.4.1. Compara a escultura  CCEC
 d González Berruguete. rica da Península Ibérica e do resto relixiosa española coa escultura
 e
de Europa. italiana coetánea.
 n
 FA1.B10.4.2. Analiza a expresivi-  CCEC
dade na obra de Berruguete.
Páx. 25752
 b  B10.4. Pintores renacentistas e a  B10.5. Distinguir as obras pictóri-  FA1.B10.5.1. Comenta a obra de  CSIEE
 d súa presenza na corte española: cas máis importantes do renace- Hieronymus Bosch e a súa relación  CCEC
DOG Núm. 120

 e Pedro de Berruguete, Tiziano, Hie- mento español. coa monarquía española.

 n ronymus Bosch e El Greco.
 FA1.B10.5.2. Analiza a obra pictó-  CCEC
rica de El Greco e a súa relación
coa iconoloxía bizantina.
ISSN1130-9229
 b  B10.7. Sofonisba Anguissola, pinto-  B10.6. Comparar a obra pictórica  FA1.B10.6.1. Analiza a obra da  CSC
 c ra. de Sofonisba Anguissola coa pintu- pintora Sofonisba Anguissola.  CCEC
 d
ra coetánea.
 e
 n

 b  B10.8. Música renacentista. Ins-  B10.7. Identificar as claves musi-  FA1.B10.7.1. Recoñece os instru-  CD
 d trumentos: compositores. cais da música renacentista. mentos musicais do Renacemento.  CCEC
 e
 FA1.B10.7.2. Analiza a obra musi-  CCEC
 n
cal de Tomás Luis de Victoria.
 b  B10.9. Moblaxe e o vestiario.  B10.8. Recoñecer os obxectos  FA1.B10.8.1. Identifica a tipoloxía  CCEC
 d cotiáns e os vestiarios do renace- do moble do Renacemento: arcas,
 e
mento. arquetas, mobles bargueños e ca-
deiras de frades.
 n
 FA1.B10.8.2. Analiza os traxes dos  CCEC

personaxes dos cadros do Rena-
cemento, nomeadamente na obra
de Sánchez Coello.
Bloque 11. O Barroco
 b  B11.1. Orixe. Crise política euro-  B11.1. Recoñecer as claves da arte  FA1.B11.1.1. Relaciona a situación  CAA
 d pea. Guerra dos Trinta Anos. Polí- barroca. política europea coa evolución do  CCEC
 e tica española. Renacemento cara ao Barroco.
 n  B11.2. Concilio de Trento e a súa
Páx. 25753
importancia no cambio iconográfico  FA1.B11.1.2. Analiza as instrucións  CSC
nas imaxes relixiosas. emanadas do Concilio de Trento  CCEC
acerca do xeito de representar nas
DOG Núm. 120

 B11.3. Púlpito da catedral de San igrexas.

Pedro. Columna salomónica.
 B11.4. Imaxinaría española: técni-  FA1.B11.1.3. Analiza o púlpito da  CCEC
ca e temática. basílica de San Pedro e os seus
elementos identificativos.
ISSN1130-9229
 FA1.B11.1.4. Analiza as peculiari-  CCEC

dades da imaxinaría española, can-
to a temática e técnica.
 b  B11.5. Características da arquitec-  B11.2. Utilizar correctamente o  FA1.B11.2.1. Identifica as princi-  CCL
 d tura barroca. vocabulario técnico aplicado aos pais características da arquitectura  CCEC

 B11.6. Borromini. Bernini. Catedral elementos arquitectónicos. barroca.
 e
 n de Murcia.
 b  B11.7. Exceso, desequilibrio ma-  B11.3. Identificar a asimetría en  FA1.B11.3.1. Relaciona a arte  CCEC
 d nierista e asimetría na arte barroca. elementos da arte barroca e dou- barroca europea e a arte colonial
 e tras culturas diferentes. hispanoamericana.
 n
 FA1.B11.3.2. Compara o barroco  CCEC
con creacións formais recargadas
ou barroquistas posteriores.
 b  B11.8. Fachadas das igrexas ba-  B11.4. Comparar as fachadas  FA1.B11.4.1. Describe e compara  CCEC
 d rrocas. renacentistas e barrocas en Espa- fachadas das igrexas máis repre-
 e ña. sentativas da arte barroca.
 n
 b  B11.9. Escultura barroca. Bernini.  B11.5. Identificar as obras máis  FA1.B11.5.1. Comenta os princi-  CCEC
 d representativas da escultura barro- pais traballos de Gian Lorenzo
 e ca, en relación cos autores corres- Bernini escultor e a súa evolución
pondentes. desde a escultura de Michelangelo
 n
Buonarroti.
Páx. 25754
 FA1.B11.5.2. Analiza a obra "A  CCEC
éxtase de Santa Teresa" e a súa
DOG Núm. 120

relación con artistas posteriores,

por exemplo Dalí.
 b  B11.10. Imaxinaría española: Gre-  B11.6. Distinguir a escultura hispá-  FA1.B11.6.1. Identifica as princi-  CCEC
 d gorio Fernández, Alonso Cano e nica da do resto de Europa. pais obras da imaxinaría relixiosa
 e
Pedro de Mena. española.
ISSN1130-9229
 n
 b  B11.10. Imaxinaría española: Gre-  B11.7. Comparar a escultura mo-  FA1.B11.7.1. Compara a escultura  CCEC
 d gorio Fernández, Alonso Cano e nocromática e a escultura policro- de Bernini e de Gregorio Fernán-
 e
Pedro de Mena. mada. dez.

 n
 b  B11.11. Pintura barroca.  B11.8. Identificar a pintura barroca,  FA1.B11.8.1. Identifica os princi-  CCEC
 d  B11.12. Tenebrismo: Caravaggio e comparando os estilos, por países. pais pintores barrocos.
 e Ribera.
 FA1.B11.8.2. Analiza o tratamento  CD
 n  B11.13. Naturalismo: Valdés Leal e
Murillo. da perspectiva en "As Meninas" de  CCEC
Velázquez.
 B11.14. Realismo: Diego de Silva
Velázquez.  FA1.B11.8.3. Compara a técnica  CCEC
 B11.15. Pintura flamenga: Rubens pictórica de Velázquez coa pintura
e Rembrandt.
impresionista posterior.
 B11.16. Costumismo holandés:
Vermeer e Carel Fabritius  FA1.B11.8.4. Analiza a obra pictó-  CCEC
rica de Peter Paul Rubens e Rem-
brandt Harmenszoon van Rijn.
 FA1.B11.8.5. Explica a pintura  CSIEE

costumista holandesa: tratamento  CCEC
pictórico, tamaño do lenzo e técni-
ca.
 b  B11.12. Tenebrismo: Caravaggio.  B11.9. Comparar a iluminación  FA1.B11.9.1. Relaciona a Miche-  CCEC
Páx. 25755
 d tenebrista no barroco e en culturas langelo Merisi da Caravaggio con
 e posteriores. José de Ribera, Juan de Valdés
DOG Núm. 120

 n Leal e Diego de Silva Velázquez.
 b  B11.17. Músicos importantes: An-  B11.10. Recoñecer a música ba-  FA1.B11.10.1. Recoñece a tipolo-  CCEC
 d tonio Vivaldi, Claudio Monteverdi, rroca e a súa evolución desde a xía musical da música barroca.
 e
George Friedrich Häendel, J. S. música renacentista.
Bach, Georg P. Telemann, Jean-  FA1.B11.10.2. Identifica as pezas  CCEC
ISSN1130-9229
 n
Philippe Rameau e Domenico máis recoñecibles dos composito-
Scarlatti. res desta época: Vivaldi, Monte-
verdi, Häendel, J. S. Bach, Tele-
mann, Rameau e Scarlatti.
 b  B11.18. Música. Nacemento da  B11.11. Valorar o nacemento da  FA1.B11.11.1. Describe os princi-  CCEC

 d ópera. ópera e a súa transcendencia pos- pais compoñentes dunha ópera.
 e  B11.19. Elementos compositivos terior.

 n
da ópera: música, libreto, esceno-
grafía, atrezo e vestiario.
 b  B11.20. Moblaxe, indumentaria e  B11.12. Identificar a moblaxe e as  FA1.B11.12.1. Compara a moblaxe  CAA
 d artes decorativas do barroco. artes decorativas do barroco. e os traxes do Renacemento cos  CCEC
 e
da época barroca.
 n
 b  B11.21. Caixa escura.  B11.13. Analizar o proceso técnico  FA1.B11.13.1. Relaciona a caixa  CMCCT
 d da caixa escura. escura pictórica coa caixa fotográ-  CCEC

 e
fica.
 i
 FA1.B11.13.2. Comenta o uso da  CCEC
 n caixa escura, en relación coa obra
de Carel Fabritius e outros posi-
bles.
Bloque 12. O Rococó. Francia e o resto de Europa
 b  B12.1. Orixe. Absolutismo político  B12.1. Comparar a arte barroca e o  FA1.B12.1.1. Identifica a orixe do  CCEC
da monarquía francesa. O "Rei Sol" Rococó, e establecer similitudes e Rococó.
Páx. 25756
 d
 e
Luís XIV. Luís XV. diferenzas.
 FA1.B12.1.2. Relaciona a situación  CCEC
DOG Núm. 120

 n  B12.2. Refinamento sensual. Ele- política francesa e o Rococó.

gancia.
 B12.3. Arquitectura. Pazo de Ver-  FA1.B12.1.3. Analiza a evolución  CAA
salles. do Barroco ao Rococó.  CCEC
 b  B12.4. A pintura rococó, relixiosa e  B12.2. Diferenciar a temática reli-  FA1.B12.2.1. Compara a pintura  CCEC
ISSN1130-9229
 d profana. xiosa e a temática profana. barroca e a pintura rococó.

 e  B12.5. Pintores rococós: Watteau,
Fragonard e Boucher.  FA1.B12.2.2. Analiza a temática do  CCEC
 n
barroco relixioso e a pintura galan-
te francesa.

 FA1.B12.2.3. Analiza o cadro  CCEC
"L'escarpolette" (O bambán), de
Jean-Honoré Fragonard.
 b  B12.6. Marie-Louise-Élisabeth  B12.3. Comparar as obras pictóri-  FA1.B12.3.1. Compara as obras  CSC
 c Vigée-Lebrun, pintora. cas de Marie-Louise-Élisabeth Vi- pictóricas de Marie-Louise-  CCEC
 d gée-Lebrun e os pintores masculi- Élisabeth Vigée-Lebrun e os pinto-
nos da súa época. res masculinos da súa época.
 e
 n
 b  B12.7. Pintura rococó en España.  B12.4. Valorar as similitudes e as  FA1.B12.4.1. Relaciona a obra de  CCEC
 d Anton Rafael Mengs e Francisco diferenzas entre a obra pictórica de Anton Rafael Mengs e os pintores
 e
de Goya. Anton Rafael Mengs e pintores europeos do seu tempo.
posteriores, por exemplo Francisco
 n
de Goya.  FA1.B12.4.2. Compara as obras de  CCEC
Mengs coas de Goya e establece
posibles influencias.
 b  B12.8. Imaxinaría española.  B12.5. Comparar o tratamento  FA1.B12.5.1. Analiza a obra de  CCEC
 d iconolóxico dos motivos relixiosos Francisco Salzillo.
 e
entre Gregorio Fernández e Salzi-
llo.  FA1.B12.5.2. Compara o tratamen-  CAA
 n
Páx. 25757
to iconolóxico dos motivos relixio-  CCEC
sos entre Gregorio Fernández e
DOG Núm. 120

Salzillo.
 b  B12.9. Música. Mozart: obras prin-  B12.6. Analizar a obra musical de  FA1.B12.6.1. Analiza a obra musi-  CCL
 d cipais; óperas. Mozart: análise, identificación de cal de Wolfgang Amadeus Mozart.  CCEC
 e
fragmentos de obras máis popula-
res e comparación con obras dou-  FA1.B12.6.2. Recoñece partes  CD
ISSN1130-9229
 n
tros autores e doutras épocas. importantes dos traballos máis co-  CCEC
ñecidos de Mozart.
 FA1.B12.6.3. Compara as óperas  CCEC

de Mozart con outras de diferentes
épocas.

 FA1.B12.6.4. Compara o "Ré-  CCEC

quiem" de Mozart con obras dou-
tros autores.
 b  B12.10. Composicións musicais  B12.7. Describir as partes as com-  FA1.B12.7.1. Describe as partes  CCEC
 d máis representativas: partes. posicións musicais. das composicións musicais máis
 e representativas: oratorios, misas,
concertos, sonatas e sinfonías.
 n
 b  B12.11. Moblaxe e decoración de  B12.8. Analizar as claves estilísti-  FA1.B12.8.1. Analiza a moblaxe  CSIEE
 d interiores. Estilo Luís XV. cas do estilo rococó, especialmente rococó.  CCEC
 e  B12.12. Indumentaria e artes deco- en vestiarios e moblaxe en España
rativas. e en Europa.  FA1.B12.8.2. Identifica o estilo Luís  CCEC
 n
 B12.13. Manufacturas reais euro- XV en moblaxe.
peas. Porcelana de Sèvres, Meis-
sen e O Bo Retiro. A Real Fábrica  FA1.B12.8.3. Compara os vestidos  CCEC
de Vidro de La Granja de San Ilde- da corte francesa co resto de tra-
fonso (Segovia). xes europeos.
 B12.14. Xoiaría do século XVIII.
 FA1.B12.8.4. Describe o vestiario  CCL
das clases altas, medias e baixas  CCEC
Páx. 25758
no século XVIII.
DOG Núm. 120

 b  B12.15. Técnica da cerámica: por-  B12.9. Recoñecer a importancia  FA1.B12.9.1. Analiza a tipoloxía da  CSIEE
 d celana e louza. artística da cerámica, e nomeada- cerámica europea.  CCEC
 e  B12.16. Características da cerámi- mente da porcelana, valorando a
ca europea e da oriental. evolución desde a louza ata as fi-  FA1.B12.9.2. Describe a evolución  CMCCT
 i
guras desta época. da louza ata a porcelana.  CCEC
 n
ISSN1130-9229
 p
 FA1.B12.9.3. Identifica a tipoloxía  CCEC
da cerámica europea en relación á
cerámica oriental.
 b  B12.17. Técnica do vidro soprado.  B12.10. Explicar o modo de fabri-  FA1.B12.10.1. Identifica as carac-  CMCCT
cación do vidro soprado. terísticas da fabricación do vidro.

 d  CCEC
 e
 FA1.B12.10.2. Describe o proceso  CD
 i
de fabricación do vidro soprado.  CCEC
 n
Bloque 13. O Neoclasicismo
 b  B13.1. Orixe política do neoclasi-  B13.1. Identificar as claves do  FA1.B13.1.1. Compara a situación  CCEC
 d cismo: Luís XVI. neoclasicismo arquitectónico. política francesa de Luís XVI e o
 e  B13.2. Arquitectura. Recursos estilo artístico que o relaciona.
 n
formais gregos, romanos e rena-
centistas.  FA1.B13.1.2. Relaciona a vida de  CCEC

 B13.3. Influencia de Palladio. Napoleón e o estilo Imperio.
 B13.4. Estilo Imperio en Francia.  FA1.B13.1.3. Compara os edificios  CAA
 B13.5. Edificios notables: Ópera de neoclásicos en Europa, e determi-  CCEC
París, Capitolio en Washington e na as diferenzas e as semellanzas.
Congreso dos Deputados en Ma-
drid.  FA1.B13.1.4. Identifica os princi-  CCEC
pais edificios neoclásicos europeos
e americanos.
 b  B13.6. Volta ao clasicismo rena-  B13.2. Valorar a transcendencia do  FA1.B13.2.1. Analiza as causas da  CSIEE
Páx. 25759
 d centista. neoclasicismo dentro da cultura eu- volta ao clasicismo arquitectónico.  CCEC
 e
ropea.
DOG Núm. 120

 n
 b  B13.7. Auxe do orientalismo. Co-  B13.3. Recoñecer os elementos da  FA1.B13.3.1. Infire a partir do auxe  CSC
 d mercio con Oriente. Chinoiseries. cultura oriental que se van incorpo- do comercio con Oriente o crecente  CCEC
 e
rando progresivamente á cultura gusto orientalizante da moda euro-
europea. pea.
ISSN1130-9229
 n
 b  B13.8. Características formais da  B13.4. Comparar as obras escultó-  FA1.B13.4.1. Compara a obra de  CCEC
 d escultura: sensualidade e dina- ricas dos artistas europeos máis Antonio Canova coa escultura an-
 e
mismo. Relación coa danza. salientables. terior.
 n  B13.9. Obras escultóricas e auto-
 FA1.B13.4.2. Recoñece os princi-  CCEC

res salientables: Canova e Carpe-
aux. pais traballos de Canova e Carpe-

aux.
 FA1.B13.4.3. Compara a escultura  CCEC

de Canova e Carpeaux.
 b  B13.10. Pintura neoclásica en  B13.5. Comparar o tratamento  FA1.B13.5.1. Compara a obra  CCEC
 d Francia: Jean Louis David e Jean pictórico de pintores coetáneos, por pictórica dos pintores europeos
 e Auguste Dominique Ingres. exemplo Jean Louis David e Jean máis salientables, por exemplo Je-
 B13.11. Auxe da pintura inglesa: Auguste Dominique Ingres. an Louis David, Jean Auguste Do-
 n
Thomas Lawrence, Joshua Rey- minique Ingres.
nolds e George Romney.
 b  B13.11. Auxe da pintura inglesa:  B13.6. Identificar as obras pictóri-  FA1.B13.6.1. Explica a obra pictó-  CCEC
 c Thomas Lawrence, Joshua Rey- cas máis importantes dos pintores rica dos principais pintores ingle-
 d
nolds e George Romney. ingleses. ses: Thomas Lawrence, Joshua
 B13.12. Emma Hamilton e a moda Reynolds e outros.
 e
da época.
 n  FA1.B13.6.2. Analiza a relación  CCL
artística e persoal entre Emma  CCEC
Hamilton, George Romney e o al-
mirante Nelson.
Páx. 25760
 FA1.B13.6.3. Relaciona a influen-  CSIEE
cia entre Emma Hamilton e a moda
DOG Núm. 120

da época.  CCEC
 b  B13.13. Moblaxe en Francia: esti-  B13.7. Discernir entre a moblaxe  FA1.B13.7.1. Compara a tipoloxía  CD
 d los Luís XV, Luís XVI e Imperio Luís XV e a Luís XVI. entre a moblaxe Luís XV, a Luís  CCEC
 e  B13.14. Xoiaría. Reloxos. Vestiario. XVI e a Imperio.
Porcelana.
ISSN1130-9229
 n
2º de bacharelato
Fundamentos da Arte II. 2º de bacharelato

Bloque 1. O Romanticismo
 b  B1.1. Claves do Romanticismo:  B1.1. Recoñecer as claves teóricas  FA2.B1.1.1. Analiza o sentimento  CSIEE
 d expresión desaforada do sentimen- da obra artística romántica. romántico e a súa relación coa ar-  CCEC
 e to e oposición ao intelectualismo te.
racionalista do século XVIII.
 n
 B1.2. Orientalismo idílico. Actitude
vital de Lord Byron.
 b  B1.1. Claves do Romanticismo:  B1.2. Diferenciar o significado do  FA2.B1.2.1. Diferencia o termo  CCL
 d expresión desaforada do sentimen- termo "romántico" aplicado ao mo- romántico aplicado ao movemento  CCEC
 e
to e oposición ao intelectualismo vemento artístico do século XIX e o artístico do século XIX e o uso ac-
racionalista do século XVIII. uso actual. tual.
 h
 n
 b  B1.3. Nacionalismo italiano e xer-  B1.3. Relacionar o romanticismo  FA2.B1.3.1. Relaciona o romanti-  CSC
 d mánico. artístico co auxe do nacionalismo e cismo e o auxe do nacionalismo.  CCEC
 e a creación dos estados alemán e
italiano.
Páx. 25761
 n
DOG Núm. 120

 b  B1.4. Arquitectura: continuación e  B1.4. Analizar os principais edifi-  FA2.B1.4.1. Identifica os principais  CD
 d evolución do neoclasicismo. cios españois da época. edificios españois da época: teatro  CCEC
 e  B1.5. Arquitectura española: edifi- Romea (Murcia), teatro Falla (Cá-
cios notables. diz), teatro Campoamor Oviedo),
 n
Arco do Triunfo e Pazo de Xustiza
(Barcelona), etc.
ISSN1130-9229
 b  B1.6. Pintura romántica.  B1.5. Identificar os pintores román-  FA2.B1.5.1. Sopesa a importancia  CCEC
 d ticos europeos. da obra pictórica de Karl Friedrich
 e Schinkel, Caspar David Friedrich,
Thomas Cole, John Constable, Wi-
 n
lliam Turner e outros.

 b  B1.7. Pintura romántica en Francia.  B1.6. Comparar a pintura románti-  FA2.B1.6.1. Analiza a pintura ro-  CCEC
 d ca francesa e a obra de Goya, e mántica francesa: Théodore Géri-
 e
detectar semellanzas e influencias. cault, Eugène Delacroix e Antoine-
Jean Gros.
 n
 b  B1.8. Pintura en España: Goya.  B1.7. Identificar a obra pictórica de  FA2.B1.7.1. Recoñece a obra pic-  CCEC
 d Goya. tórica de Goya.
 e
 n
 b  B1.9. Goya e o expresionismo das  B1.8. Comparar as pinturas negras  FA2.B1.8.1. Comenta as pinturas  CCEC
 d pinturas negras. con expresións artísticas parecidas negras de Goya.
 e
de artistas doutras épocas, espe-
cialmente coa pintura expresionista  FA2.B1.8.2. Compara a obra de  CAA
 n
do século XX. Goya de características expresio-  CCEC
nistas con obras de contido formal
similar noutras épocas e culturas.
 b  B1.10. A narración na pintura ro-  B1.9. Comentar a composición de  FA2.B1.9.1. Comenta o cadro "A  CCL
 d mántica. elementos pictóricos e narrativos balsa da Medusa" de Géricault, va-  CCEC
 e
de cadros emblemáticos da pintura lorando a base histórica e o resul-
Páx. 25762
romántica. tado plástico.
DOG Núm. 120

 n  FA2.B1.9.2. Analiza a pintura "A  CCEC

morte de Sardanápalo".
 b  B1.11. Etapas na pintura de Goya.  B1.10. Analizar as etapas pictóri-  FA2.B1.10.1. Identifica os princi-  CCEC
 d  B1.12. Goya: clasificación temática cas de Goya. pais cadros do pintor aragonés.
das súas obras principais.
ISSN1130-9229
 e
 FA2.B1.10.2. Clasifica a temática  CCEC
 n
dos cadros de Goya.
 b  B1.8. Pintura en España: Goya.  B1.11. Comparar a obra pictórica  FA2.B1.11.1. Relaciona o cadro "A  CCEC
 d de Goya e de Velázquez. familia de Carlos IV" con "As Meni-
 e nas".

 n
 FA2.B1.11.2. Relaciona o cadro "A  CCEC
leiteira de Bordeos" coa pintura im-
presionista posterior.
 b  B1.13. Inicios da fotografía.  B1.12. Explicar as orixes da impre-  FA2.B1.12.1. Identifica as primei-  CMCCT
 d  B1.14. Temas fotográficos: retrato, sión fotográfica. ras impresións fotográficas.  CCEC
 e paisaxe e historia. O pictorialismo.
 i
 n
 b  B1.15. Música romántica.  B1.13. Comparar a música román-  FA2.B1.13.1. Comenta a música  CCEC
 d  B1.16. Ludwig Van Beethoven: tica coas anteriores ou posteriores. romántica, nomeadamente as prin-
 e obras principais (obra sinfónica, cipais obras de Beethoven
 n
concertos e sonatas).
 FA2.B1.13.2. Coñece e explica os  CCEC
 B1.17. Ludwig Van Beethoven e a
superación do clasicismo musical. principais cambios introducidos por
Beethoven na forma sonata e sin-
 B1.18. Óperas: Verdi, Wagner e a
fonía.
mitoloxía xermánica.
 FA2.B1.13.3. Identifica pezas re-  CCEC
presentativas da obra de Verdi,
Páx. 25763
Wagner e outros.
DOG Núm. 120

 FA2.B1.13.4.Relaciona a obra  CCEC

musical de Wagner e a mitoloxía
xermánica.
 b  B1.19. Indumentaria, moblaxe e  B1.14. Describir as claves estilísti-  FA2.B1.14.1. Identifica as claves  CCEC
 d decoración de interiores: estilos cas da moblaxe e dos obxectos estilísticas na indumentaria, na
ISSN1130-9229
 e
Regency e Napoleón III. suntuarios (xoiaría, reloxos e ves- moblaxe e na decoración dos esti-
tiario) dos estilos Regency e Napo- los Regency e Napoleón III.
 n
león III.
 a  B1.20. Xoiaría e reloxaría: o dou-  B1.15. Analizar a técnica do dou-  FA2.B1.15.1. Comenta a relación  CMCCT
 b rado. rado ao mercurio, incidindo na toxi- entre a reloxaría da época e o  CCEC

cidade do proceso, en relación coa bronce dourado ao mercurio.
 d
explotación do ouro na actualidade.
 e
 i
 n
 b  B1.20. Xoiaría e reloxaría: o dou-  B1.16. Debater acerca da simbolo-  FA2.B1.16.1. Compara pezas fa-  CCEC
 d rado. xía do ouro en diferentes culturas. bricadas en ouro ao longo das di-
 e
versas culturas da humanidade.
 h
 n
 p
 b  B1.21. Nacemento da danza clási-  B1.17. Comentar o nacemento en  FA2.B1.17.1. Explica o nacemento  CCEC
 d ca. Francia da danza clásica e os seus en Francia da danza clásica e os
 e
elementos clave, por exemplo o elementos clave que a compoñen.
uso do tutú e o baile de puntas.
 n
Bloque 2. O Romanticismo tardío (1850-1900)
 b  B2.1. Revolución Industrial. Coloni-  B2.1. Identificar os principais feitos  FA2.B2.1.1. Relaciona o interna-  CAA
zación de África. Guerra con Chi- políticos da segunda metade do cionalismo político europeo e a  CCEC
Páx. 25764
 d
 e
na. Guerra de Secesión norteame- século XIX e a súa relación coa ar- chegada a Europa da arte de
ricana. Independencia latinoameri- te do seu tempo. Oriente.
DOG Núm. 120

 n cana.  FA2.B2.1.2. Comenta a Guerra de  CCEC

 B2.2. Nacionalismo italiano e xer- Secesión norteamericana e a súa
mánico. Historicismo nostálxico. influencia na arte.
 b  B2.3. Arquitectura. Neoestilos:  B2.2. Recoñecer os elementos de  FA2.B2.2.1. Identifica os edificios  CCEC
 d neomudéxar e neogótico. estilos anteriores aplicados a edifi- relacionados cos movementos ne-
ISSN1130-9229
 e
cios da época: arcadas, columnas, ogótico e neomudéxar.
decoración, etc.
 n
 b  B2.4. Exposicións universais de  B2.3. Relacionar as exposicións  FA2.B2.3.1. Relaciona as exposi-  CCEC
 d París, Londres e Barcelona. A torre universais de París, Londres, Bar- cións universais de París e Lon-

 e
Eiffel. celona e outras coa expansión das dres coa arquitectura.
novas correntes arquitectónicas.

 h
 FA2.B2.3.2. Identifica os elementos  CCEC
 n principais da erección da torre Eif-
fel.
 b  B2.5. Escultura: Auguste Rodin.  B2.4. Comparar a evolución escul-  FA2.B2.4.1. Explica a evolución do  CCEC
 c  B2.6. Camille Claudel, escultora. tórica desde o clasicismo, por clasicismo de Canova ao expresio-
 d
exemplo Canova, coa nova plasti- nismo de Rodin.
cidade de Rodin e Camille Claudel.
 e
 FA2.B2.4.2. Analiza a obra de  CCEC
 n Camille Claudel.
 b  B2.5. Escultura: Auguste Rodin.  B2.5. Analizar a obra de Camille  FA2.B2.5.1. Compara a obra de  CSC
 c  B2.6. Camille Claudel, escultora. Claudel e a súa relación con Au- Rodin e Camille Claudel e estable-  CCEC
 d guste Rodin. ce as conclusións pertinentes.
 e
 n
 b  B2.7. Mariano Benlliure.  B2.6. Identificar os principais escul-  FA2.B2.6.1. Identifica a escultura  CCEC
 d tores españois da época, sinalando española, especialmente a obra de
 e
a obra de Mariano Benlliure. Mariano Benlliure.
Páx. 25765
 n
DOG Núm. 120

 b  B2.8. Pintura orientalista europea e  B2.7. Identificar o xénero pictórico  FA2.B2.7.1. Identifica a pintura  CCEC
 d española. da "pintura orientalista", a partir da orientalista europea (francesa, in-
 e obra pictórica de artistas europeos glesa, etc.) cos orientalistas espa-
e españois, por exemplo Mariano ñois, por exemplo Mariano Fortuny.
 n
Fortuny.
ISSN1130-9229
 b  B2.9. Historicismo: Eduardo Rosa-  B2.8. Analizar a visión romántica  FA2.B2.8.1. Relaciona a obra pic-  CCEC
 d les, Francisco Pradilla e Alejandro da historia e o auxe do historicismo tórica historicista dos pintores
 e
Ferrant. pictórico. Eduardo Rosales, Francisco Pradi-
lla e Alejandro Ferrant.
 n

 b  B2.10. Pintura. Francia: os Pom-  B2.9. Confeccionar un catálogo de  FA2.B2.9.1. Recoñece a obra dos  CCEC
 d pier (Bouguereau, Cormon, Ale- obras de fin de século relacionadas pintores "pompier" franceses: Bou-
 e
xandre Cabanel e Jean-Léon coa pintura "pompier", por exemplo guereau, Cormon, Alexandre Ca-
Gérôme). de Bouguereau, Cormon, Alexan- banel e Jean-Léon Gérôme, entre
 n
dre Cabanel ou Jean-Léon Gérô- outros.
me.
 b  B2.11. Retrato galante: Madrazo e  B2.10. Comparar os retratos de  FA2.B2.10.1. Relaciona o retrato  CCEC
 d Franz Xaver Wintelhalter. Madrazo coas obras de pintores pictórico de Madrazo e Franz Xa-
 e
coetáneos, por exemplo Franz Xa- ver Wintelhalter.
ver Wintelhalter.
 n
 b  B2.12. Mariano Fortuny e Madrazo,  B2.11. Recoñecer a evolución na  FA2.B2.11.1. Recoñece os traba-  CD
 d artista total: pintor, escenógrafo, moda feminina. llos de deseño e vestiario de Ma-  CCEC
 e
deseñador de moda e inventor. riano Fortuny e Madrazo.
 B2.13. Decoración e moda: Maria-
 n
no Fortuny e Madrazo.
 b  B2.14. Movemento "Arts and  B2.12. Debater acerca do move-  FA2.B2.12.1. Explica o movemento  CSIEE
 d Crafts": William Morris. mento romántico de volta á fabri- inglés "Arts and Crafts".  CCEC
 e cación artesanal inglés "Arts and
Crafts".
 n
Páx. 25766
 b  B2.14. Movemento "Arts and  B2.13. Comentar as formulacións  FA2.B2.13.1. Comenta as formula-  CMCCT
DOG Núm. 120

 d Crafts": William Morris. estéticas de William Morris. cións estéticas de William Morris.  CCEC
 e
 n
 b  B2.15. Reino Unido. Movemento  B2.14. Analizar as principais obras  FA2.B2.14.1. Analiza a obra pictó-  CCEC
prerrafaelita: John Everett Millais, pictóricas dos pintores prerrafaeli- rica do movemento prerrafaelita.
ISSN1130-9229
 d
 e Dante Gabriel Rossetti e William tas ingleses.
Holman Hunt, etc.
 n
 b  B2.16. Desenvolvemento da técni-  B2.15. Comentar as primeiras  FA2.B2.15.1. Identifica a técnica do  CMCCT
 d ca fotográfica. fotografías en branco e negro. retrato utilizada por Nadar.  CCEC

 e
 i
 n
 b  B2.17. Retrato fotográfico.  B2.16. Relacionar o retrato fotográ-  FA2.B2.16.1. Compara o retrato en  CCEC
 d fico e o retrato pictórico. pintura co retrato coetáneo en fo-
 e
tografía.
 n
 b  B2.18. Orixes do cine. Nacemento  B2.17. Describir o contexto en que  FA2.B2.17.1. Describe o contexto  CCL
 d do cine americano. se enmarca o nacemento do cine xeral en que xorde a cinematogra-  CCEC
 e
(os irmáns Lummier, Melíes e Se- fía e os seus pioneiros.
gundo Chomón), así como o na-
 n
cemento do cine americano.
 b  B2.19. Música: rexionalismo esla-  B2.18. Analizar a obra musical de  FA2.B2.18.1. Recoñece a obra  CCEC
 d vo. compositores do leste de Europa: musical dos países eslavos: Ale-
 e Alexander Borodín, Modesto Mú- xander Borodín, Modesto Mú-
sorgski, Piotr llich Tchaikovski, An- sorgski, Piotr Ilich Tchaikovski e
 n
tonín Dvořák e Bedřich Smetana. Bedřich Smetana.
 b  B2.20. Danza: Tchaikovsky ("O  B2.19. Analizar as claves artísticas  FA2.B2.19.1. Analiza o ballet "O  CCEC
Páx. 25767
 d lago dos cisnes"). no ballet "O lago dos cisnes", de lago dos cisnes", de Tchaikovski.
 e
Tchaikovski.
DOG Núm. 120

 n
 b  B2.21. A zarzuela.  B2.20. Comentar a música popular  FA2.B2.20.1. Comenta a música  CCEC
 d española: a zarzuela. popular española: a zarzuela.
 e
ISSN1130-9229
 n
 b  B2.21. A zarzuela.  B2.21. Identificar adecuadamente  FA2.B2.21.1. Identifica os fragmen-  CCEC

 d as composicións máis populares tos máis populares da zarzuela es-
 e
da zarzuela española. pañola.
 n

Bloque3. As vangardas
 b  B3.1. A fotografía e a descomposi-  B3.1. Relacionar as descubertas  FA2.B3.1.1. Relaciona a descuber-  CMCCT
 d ción da imaxe. Influencia na pintura na composición da cor coa súa ta da descomposición da imaxe en  CCEC
 e
impresionista. aplicación na técnica pictórica. cores primarias e a súa relación
coa técnica impresionista.
 i
 n
 b  B3.2. A cor como descomposición  B3.2. Diferenciar as teorías de cor  FA2.B3.2.1. Diferencia a constru-  CMCCT
da luz. Teoría aditiva e subtractiva aditiva e subtractiva. ción de cores coa luz da creación  CCEC
 d
 e
da cor. Cores primarias e secunda- cos pigmentos.
rias. Cores complementarias
 i
 n
 b  B3.3. Temática simbolista: erotis-  B3.3. Identificar os cadros con  FA2.B3.3.1. Relaciona os temas  CSC
 d mo, drogas, satanismo, etc. temática simbolista, diferenciándo- artísticos e a súa aplicación á arte:  CCEC
 e  B3.4. Pintura de Odilon Redon. os dos doutras temáticas. simbolismo, erotismo, drogas e sa-
tanismo.
 n
 FA2.B3.3.2. Analiza a obra pictóri-  CCEC
ca de Odilon Redon.
Páx. 25768
 b  B3.5. Paul Cézanne.  B3.4. Coñecer a biografía de Cé-  FA2.B3.4.1. Describe as principais  CCEC
DOG Núm. 120

 d zanne, a súa relación coa parte creacións de Cézanne.

 e comercial da creación artística e a
 n
influencia na técnica pictórica pos-
terior.
 b  B3.6. Decadencia do historicismo e  B3.5. Describir as claves da pintura  FA2.B3.5.1. Identifica os cadros  CCEC
ISSN1130-9229
 d auxe da vida cotiá. impresionista. máis representativos de Manet,

 e  B3.7. Impresionismo: Monet, Ma- Monet, Pisarro e Sisley.
 n
net, Pisarro e Sisley.
 b  B3.6. Decadencia do historicismo e  B3.6. Comparar a temática entre  FA2.B3.6.1. Compara os cadros  CAA
auxe da vida cotiá. os motivos historicistas e o reflexo historicistas coas obras de Pisarro  CCEC

 d
 e  B3.7. Impresionismo: Monet, Ma- da vida cotiá nas pinturas da épo- ou Sisley.
net, Pisarro e Sisley. ca.
 n
 b  B3.8. Reino Unido: John Singer  B3.7. Relacionar o retrato social no  FA2.B3.7.1. Relaciona a obra pic-  CCEC
 d Sargent. Reino Unido (obra pictórica de tórica de Sorolla con John Singer
 e
John Singer Sargent). Sargent.
 n
 b  B3.9. Pintura en España: Santiago  B3.8. Analizar a pintura española e  FA2.B3.8.1. Identifica as principais  CCEC
 d Rusiñol, Ramón Casas, Anglada o seu valor en relación á pintura obras dos pintores españois, por
 e
Camarasa, Carlos de Haes, Isidro europea. exemplo: Santiago Rusiñol, Ramón
Nonell, Joaquín Sorolla e José Luis Casas, Anglada Camarasa, Carlos
 n
Sert. de Haes, Isidro Nonell e Joaquín
Sorolla.
 b  B3.10. Os "Navis" (Pierre Bonnard)  B3.9. Distinguir a técnica pictórica  FA2.B3.9.1. Identifica a técnica  CCEC
 d e os "Fauves" (Matisse). impresionista da utilizada polos pictórica dos "Navis" e dos "Fau-
 e
"Navis" e polos "Fauves". ves".
 n
 FA2.B3.9.2. Analiza algunha obra  CCEC
de Pierre Bonnard e Matisse.
Páx. 25769
 b  B3.11. Berthe Morisot e Mary Cas-  B3.10. Comparar a calidade pictó-  FA2.B3.10.1. Compara a obra  CSC
satt. rica das pintoras impresionistas pictórica das pintoras Berthe Mori-
DOG Núm. 120

 c coas obras dos pintores masculi- sot e Mary Cassatt cos pintores  CCEC
 d nos, por exemplo as pintoras Bert- coetáneos.
 e
he Morisot e Mary Cassatt.
 n
ISSN1130-9229
 b  B3.12. Arte Naif: Rousseau.  B3.11. Analizar a técnica pictórica  FA2.B3.11.1. Explica a concepción  CSIEE
 d dos pintores naif. pictórica de Rousseau.  CCEC
 e
 n
 b  B3.13. Van Gogh.  B3.12. Analizar a obra pictórica de  FA2.B3.12.1. Analiza a arte de Van  CCL

Van Gogh. Gogh.
 d  CCEC
 e
 n
 b  B3.13. Van Gogh.  B3.13. Debater acerca da biografía  FA2.B3.13.1. Debate acerca da  CSC
 d de Van Gogh e a influencia que ti- posible relación entre a vida e a  CCEC
 e
vo na súa pintura. obra en Van Gogh.
 n
 b  B3.14. Cubismo, ruptura dunha  B3.14. Analizar a orixe teórica e a  FA2.B3.14.1. Analiza a concepción  CCEC
 d única visión: Juan Gris, George plasmación na arte das formula- visual da arte cubista.
 e
Braque e Pablo Ruiz Picasso. cións cubistas.
 FA2.B3.14.2. Compara algunha  CCEC
 n
obra cubista con outras anteriores.
 FA2.B3.14.3. Identifica as obras  CCEC

cubistas de Juan Gris, Pablo Pi-
casso e Georges Braque.
 b  B3.15. A obra escultórica de Picas-  B3.15. Comentar a escultura espa-  FA2.B3.15.1. Relaciona a escultura  CCEC
 d so e a súa relación con Julio Gon- ñola da época; a técnica da solda- de Julio González e a de Picasso.
 e zález. dura en ferro e a súa relación con
Páx. 25770
Picasso e Julio González.
 n
DOG Núm. 120

 b  B3.16. Etapas pictóricas de Picas-  B3.16. Clasificar a obra pictórica de  FA2.B3.16.1. Compara as etapas  CCEC
 d so. Picasso nas súas etapas máis re- creativas de Picasso: épocas rosa,
 e presentativas. azul, cubista e surrealista.
 n
 p
ISSN1130-9229
 b  B3.17. O cine como vangarda.  B3.17. Coñecer o cine e as súas  FA2.B3.17.1. Analiza os intercam-  CD
 d relacións coas primeiras vangardas bios recíprocos entre a cinemato-  CCEC
 e artísticas. grafía e as vangardas noutras dis-
ciplinas da arte.
 n

 b  B3.18. Cartel publicitario: elemen-  B3.18. Identificar a tipoloxía do  FA2.B3.18.1. Analiza os elementos  CCEC
 d tos formais e narrativos. cartel publicitario da época. formais e narrativos que se dan no
 e
cartel publicitario.
 n
 p
 b  B3.19. O cartel e a arte.  B3.19. Debater acerca da calidade  FA2.B3.19.1. Explica a importancia  CSIEE
 d artística do cartel publicitario. do cartel publicitario.  CCEC
 e
 n
 b  B3.20. O cartel e a arte.  B3.20. Identificar pola súa tipoloxía  FA2.B3.20.1. Explica a obra gráfica  CCEC
 d  B3.21. Carteis de Jules Chéret, as obras en cartel dos máis senllei- dos cartelistas Jules Chéret, Alfons
 e Alfons Mucha e Leonetto Cappiello. ros artistas da súa época, por Mucha e Leonetto Cappiello.
exemplo Jules Chéret, Alfons Mu-
 n
cha e Leonetto Cappiello.
 b  B3.22. Estampaxe xaponesa. Téc-  B3.21. Analizar a técnica xaponesa  FA2.B3.21.1. Analiza a técnica  CCEC
 d nica do ukiyo-e. Grandes gravado- do ukiyo-e e as principais obras xaponesa do ukiyo-e e as princi-
 e res nipóns: Kitagawa Utamaro, dos estampadores xaponeses Ki- pais obras dos estampadores xa-
Utagawa Hiroshige e Katsushika tagawa Utamaro, Utagawa Hiroshi- poneses Kitagawa Utamaro, Uta-
 i
Páx. 25771
Hokusai. ge e Katsushika Hokusai. gawa Hiroshige e Katsushika Ho-
 n kusai.
DOG Núm. 120

 b  B3.23. Influencia da estampaxe  B3.22. Debater acerca da influen-  FA2.B3.22.1. Relaciona o gravado  CCEC
 d xaponesa en Europa. Vincent Van cia do gravado xaponés coas crea- xaponés coas creacións europeas,
 e Gogh. Nacemento do cómic. cións europeas, sobre todo na obra sobre todo na obra de Van Gogh e
de Van Gogh e dos debuxantes da de Hergé.
 n
denominada "liña clara", por exem-
plo Hergé.
ISSN1130-9229
 b  B3.19. O cartel e a arte.  B3.23. Explicar o cartel e a obra  FA2.B3.23.1. Explica o cartel e a  CSIEE
 d  B3.23. O cartel publicitario e a obra gráfica de Henri de Toulouse- obra gráfica de Henri de Toulouse-  CCEC
 e pictórica e gráfica de Henri de Tou- Lautrec. Lautrec.
 n louse-Lautrec.

 b  B3.24. Música. Impresionismo:  B3.24. Analizar as claves da músi-  FA2.B3.24.1. Comenta a música  CCEC
 d Debussy e Ravel. ca impresionista francesa e do res- impresionista, utilizando algunha
 e to de Europa, por exemplo De- obra de Claude Debussy ou Mauri-
bussy e Ravel. ce Ravel.
 n
 b  B3.25. Música española: Falla,  B3.25. Coñecer os compositores  FA2.B3.25.1. Analiza a obra musi-  CCEC
 d Albéniz, Granados e Salvador Ba- españois e as súas obras máis re- cal dos compositores españois
 e carisse. presentativas: Manuel de Falla, Manuel de Falla, Isaac Albéniz, En-
Isaac Albéniz, Enrique Granados, rique Granados e Salvador Baca-
 n
Salvador Bacarisse e outros. risse.
Bloque 4. O Modernismo-Art Nouveau
 b  B4.1. Modernismo.  B4.1. Analizar as claves estilísticas  FA2.B4.1.1. Identifica os elementos  CAA
 d do Modernismo, que o diferencian diferenciadores da arte modernista  CCEC
 e claramente dos estilos anteriores e fronte ao xeometrismo da Art Decó
posteriores. e os neoestilos anteriores.
 n
 b  B4.1. Modernismo.  B4.2. Debater acerca da obra mo-  FA2.B4.2.1. Comenta a duración  CCEC
 d  B4.2. Fantasía arquitectónica da fin dernista en Europa, a súa exten- cronolóxica e a extensión xeográfi-
 e de século: Art Nouveau. sión e a súa duración cronolóxica. ca do modernismo.
Páx. 25772
 n  B4.3. Características principais da
 FA2.B4.2.2. Explica o modernismo  CCEC
 p
Art Nouveau francés.
en Europa: Art Nouveau, Liberty,
DOG Núm. 120

 B4.4. Movemento en Europa: Mo- Sezession e Jugendstil.

dernismo, Jugendstil, Sezession e
Liberty.
 b  B4.5. Arquitectura modernista  B4.3. Recoñecer o modernismo  FA2.B4.3.1. Compara a obra arqui-  CCEC
 d europea: Víctor Horta e Adolf Loos. español, nomeadamente a obra de tectónica de Antonio Gaudí, Víctor
ISSN1130-9229
 e  B4.6. Modernismo catalán: obra de Antonio Gaudí. Horta e Adolf Loos.

 n Gaudí.
 b  B4.7. Escultura: obra de Josep  B4.4. Analizar a escultura moder-  FA2.B4.4.1. Analiza a obra escultó-  CCEC
 d Llimona. nista española, por exemplo a obra rica de Josep Llimona.
do escultor Josep Llimona.

 e
 n
 b  B4.8. Esculturas crisoelefantinas.  B4.5. Recoñecer as claves estilísti-  FA2.B4.5.1. Identifica pezas escul-  CCEC
 d cas na escultura crisoelefantina. tóricas que poidan clasificarse co-
 e mo crisoelefantinas.
 n
 b  B4.9. Cartel publicitario en Catalu-  B4.6. Comentar a importancia da  FA2.B4.6.1. Comenta a obra en  CCEC
 d ña: Alexandre de Riquer, Ramón cartelística española, nomeada- cartel de Alexandre de Riquer,
Casas e outros. mente salientable na obra de Ale- Ramón Casas e outros cartelistas
 e
xandre de Riquer e Ramón Casas. españois.
 n
 b  B4.10. Moblaxe modernista.  B4.7. Identificar a tipoloxía da mo-  FA2.B4.7.1. Analiza a moblaxe  CCEC
 d blaxe modernista. modernista.
 e
 n
 b  B4.11. Revolución no vidro. Florei-  B4.8. Describir a evolución na  FA2.B4.8.1. Explica a importancia  CCEC
 d ros de Émile Gallé. Lámpadas de técnica do vidro que supón a obra artística das creacións en vidro de
 e cores de Louis Comfort Tiffany. de Émile Gallé e Louis Confort Tif- Émile Gallé e Louis Comfort Tif-
Páx. 25773
fany. fany.
 i
 n
DOG Núm. 120

 b  B4.12. Xoiaría modernista. Esmal-  B4.9. Analizar os elementos clave  FA2.B4.9.1. Comenta a tipoloxía  CCEC
 d te. Obra de Lluís Masriera. da xoiaría modernista, utilizando as da xoiaría modernista, por exemplo
 e obras de René Lalique e de Lluis os deseños de René Lalique e de
Masriera, entre outros. Lluís Masriera, entre outros.
 i
 n
ISSN1130-9229
Bloque 5. O Surrealismo e outras vangardas
 b  B5.1. Teorías de Sigmund Freud. A  B5.1. Relacionar a descuberta da  FA2.B5.1.1. Relaciona as ideas  CSC
 d psicoloxía. psicoloxía coas claves plásticas do sobre a psicanálise de Sigmund  CCEC
 e  B5.2. Irracionalismo onírico. Mo- surrealismo. Freud e as creacións surrealistas,

vemento surrealista: orixe. especialmente co método paranoi-
 n
co-crítico de Salvador Dalí.
 FA2.B5.1.2. Explica as principais  CCEC

características do movemento su-
rrealista.
 b  B5.3. Principais artistas: Salvador  B5.2. Identificar as principais obras  FA2.B5.2.1. Comenta as obras  CCL
 d Dalí, Jean Arp e Joan Miró. e os/as principais autores/as surre- surrealistas de Jean Arp, Joan Miró  CCEC
 e  B5.4. A pintura metafísica de Gior- alistas. e a pintura metafísica de Giorgio
gio de Chirico. de Chirico.
 n
 b  B5.5. O surrealismo no cine: "Un  B5.3. Analizar a importancia histó-  FA2.B5.3.1. Describe o surrealismo  CAA
 d can andaluz", de Luis Buñuel e rica de Salvador Dalí e Luis Bu- no cine, utiliza a obra de Dalí e Bu-  CCEC
 e
Salvador Dalí. "A idade de ouro", ñuel. ñuel "Un can andaluz" e o resto da
de Buñuel. filmografía de Luis Buñuel: "A ida-
 n
de de ouro", "Viridiana" e outras.
 b  B5.6. Cine alemán. Expresionismo  B5.4. Explicar a importancia do  FA2.B5.4.1. Comenta as claves do  CCEC
 d alemán: "O gabinete do doutor Ca- cine europeo sinalando exemplos expresionismo alemán, nomeada-
 e
ligari" (1920), de Robert Wiene. de grande transcendencia poste- mente salientable en "O gabinete
 B5.7. Xénero da ciencia ficción. rior, como "O gabinete do doutor do doutor Caligari", de Robert Wie-
 n
Fritz Lang e a súa película "Metro- Caligari", "Metropolis", "O anxo ne.
Páx. 25774
polis" (1927). azul", etc.
 FA2.B5.4.2. Analiza a importancia  CCEC
DOG Núm. 120

 B5.8. "O anxo azul" (1930), de da película "O anxo azul", de Josef
Josef von Sternberg, Marlene Die- von Sternberg, e a presenza nela
trich. de Marlene Dietrich.
 b  B5.9. Movemento neoplasticista  B5.5. Explicar as claves estilísticas  FA2.B5.5.1. Explica a concepción  CCEC
 d holandés "De Stijl": arquitectura, en arquitectura, pintura e moblaxe artística dos neoplasticistas holan-
ISSN1130-9229
 e
pintura e moblaxe. Piet Mondrian, do movemento "De Stijl". deses, o grupo "De Stijl".
Theo Van Doesburg e Gerrit Tho-
 n
mas Rietveld.  FA2.B5.5.2. Analiza as obras en  CCEC
arquitectura, pintura e moblaxe de
artistas neoplasticistas: Piet Mon-
drian, Theo van Doesburg e Gerrit

Thomas Rietveld.
 b  B5.10. Movemento Dada. Obra  B5.6. Debater acerca do move-  FA2.B5.6.1. Describe o movemen-  CCEC
 d escultórica de Jean Tinguely. mento Dada e as obras máis im- to Dada e a obra escultórica de Je-
 e portantes deste movemento artísti- an Tinguely.
co.
 n
 b  B5.11. Ballets de Serguéi Diághilev  B5.7. Recoñecer a importancia dos  FA2.B5.7.1. Analiza a importancia  CD
 d e Nijinsky. Escenografías e deco- ballets rusos en París e na historia do ballet ruso, utilizando a obra de  CCEC
 e rados. Relación con artistas da da danza contemporánea. Serguéi Diághilev e Nijinsky.
época: Picasso, Matisse e Natalia
 n
Goncharova.  FA2.B5.7.2. Comenta a obra musi-  CCEC
 B5.12. Música e danza. Igor Stra- cal de Igor Stravinsky e a súa rela-
vinsky: "O paxaro de lume", "Pe- ción coa danza: "O paxaro de lu-
trushka" e "A consagración da pri- me", "Petrushka" e "A consagra-
mavera". ción da primavera".
 FA2.B5.7.3. Describe presenta-  CCEC

cións coreográficas relacionadas
con "A consagración da primave-
ra", por exemplo o traballo de Pina
Bausch.
Páx. 25775
Bloque 6. Os felices anos vinte. Art Decó
DOG Núm. 120

 b  B6.1. Claves da Art Decó.  B6.1. Identificar as claves sociais e  FA2.B6.1.1. Comenta a relación  CAA
 d  B6.2. Desenvolvemento económico políticas que se relacionan co Art entre o desenvolvemento económi-  CCEC
 e do período de entre guerras. Decó. co mundial e o auxe da Art Decó.
 n  B6.3. Auxe do luxo. A arte como
 FA2.B6.1.2. Explica a evolución  CCEC
produto para a elite.
desde a arte baseada na natureza
ISSN1130-9229
 B6.4. Notas distintivas da arquitec-

(modernismo), á arte xeométrica
tura decó. (Art Decó).
 B6.5. Estados Unidos: os grandes
edificios. Escola de Chicago. Nova
York: edificios Chrysler e Empire
State.

 b  B6.4. Notas distintivas da arquitec-  B6.2. Recoñecer o estilo Art Decó  FA2.B6.2.1. Relaciona o Art Decó  CCEC
 d tura decó. en arquitectura, identificando os cos edificios anteriores da escola
 e  B6.5. Estados Unidos: os grandes edificios emblemáticos deste estilo. de Chicago e os edificios de Nova
edificios. Escola de Chicago. Nova York, especialmente o Chrysler e o
 n
York: edificios Chrysler e Empire Empire State.
State.
 b  B6.6. Escultura: Pablo Gargallo e  B6.3. Analizar as principais obras e  FA2.B6.3.1. Compara a escultura  CAA
 d Constantin Brancusi. escultores da época, por exemplo de Pablo Gargallo e de Constantin  CCEC
 e Pablo Gargallo e Constantin Bran- Brancusi.
cusi.
 n
 b  B6.7. Tamara de Lempickca, pinto-  B6.4. Debater acerca da obra pic-  FA2.B6.4.1. Comenta a obra pictó-  CSC
 c ra. tórica de Tamara de Lempicka. rica da pintora Tamara de Lempic-  CCEC
 d ka.
 e
 n
 b  B6.8. Música: revista musical.  B6.5. Recoñecer a importancia e a  FA2.B6.5.1. Explica as claves  CSC
 d Folies Bergère e Moulin Rouge. transcendencia musical do xénero artísticas do musical, relacionán-  CCEC
artístico denominado revista musi- doo co Folies Bergère, o Moulin
Páx. 25776
 e
cal. Rouge, o Cotton Club e a traxecto-
 n
ria artística e persoal de Joséphine
DOG Núm. 120

Baker.
 b  B6.9. Moblaxe Art Decó.  B6.6. Describir os elementos esen-  FA2.B6.6.1. Identifica as claves  CCEC
 d ciais en moblaxe e artes aplicadas esenciais da moblaxe decó.
 e
do estilo Art Decó.
ISSN1130-9229
 n
 b  B6.10. Xoiaría decó e reloxos de  B6.7. Analizar a importancia do  FA2.B6.7.1. Compara a tipoloxía  CSIEE
 d pulseira. Empresas Cartier e Patek luxo e a súa relación cos deseños das xoias decó, por exemplo Car-  CCEC
 e
Philippe. decó. Empresas Cartier e Patek tier, coas doutras épocas.
 B6.2. Auxe do luxo. A arte como Philippe.
 n
 FA2.B6.7.2. Analiza o concepto do  CSC

produto para a elite.
luxo en relación á arte, por exem-  CCEC

plo na xoiaría.
 FA2.B6.7.3. Debate acerca da  CCL

relación entre luxo e artesanía utili-  CCEC
zando, entre outros exemplos, a
empresa Patek Philippe.
 b  B6.11. Música dodecafónica, seria-  B6.8. Distinguir as claves da músi-  FA2.B6.8.1. Analiza a música do-  CD
 d lista e atonal. Arnold Schönberg. ca dodecafónica, por exemplo a decafónica, utilizando composi-  CCEC
 e obra musical de Arnold Schönberg. cións, entre outras, da obra musi-
cal de Arnold Schönberg, Anton

 n
Webern ou Alban Berg.
 b  B6.12. Música norteamericana.  B6.9. Avaliar as composicións  FA2.B6.9.1. Comenta a obra musi-  CCEC
 d Irving Berlin e George Gershwin. musicais dos Estados Unidos, no- cal de George Gershwin e Irving
 e
meadamente a obra musical de Berlin.
George Gershwin e Irving Berlin.
 n
 b  B6.13. Música espiritual negra.  B6.10. Identificar a música popular  FA2.B6.10.1. Identifica os ritmos e  CCEC
 d Blues. Nacemento do Jazz. norteamericana, nomeadamente a diferencia a música negra ameri-
 e
música espiritual negra, o blues e o cana: espiritual, blues e jazz.
Páx. 25777
jazz.
 n
DOG Núm. 120

 b  B6.14. Moda: a revolución no mun-  B6.11. Explicar a evolución no  FA2.B6.11.1. Analiza a revolución  CSC
 c do da moda e no vestido da muller. traxe feminino e a súa relación co no traxe feminino que supuxo a  CCEC
 d Coco Chanel. posible cambio do papel da muller obra de Coco Chanel.
na sociedade da época.
 e
 n
ISSN1130-9229
Bloque 7. A Gran Depresión e a arte da súa época
 b  B7.1. "A fin da festa". A crise eco-  B7.1. Comentar a relación entre a  FA2.B7.1.1. Analiza a representa-  CAA
 d nómica. O crack bolsista de 1929. situación política europea e o seu ción plástica do crack bolsista de  CCEC
 e
Crise económica mundial. Auxe reflexo na arte. 1929 en Estados Unidos.

dos totalitarismos.
 n
 b  B7.2. Fotografía comprometida cos  B7.2. Analizar a arte social ou  FA2.B7.2.1. Comenta a obra foto-  CSC
 d pobres: Dorothea Langue e Walker comprometida. gráfica de Dorothea Lange e Wal-  CCEC
 e
Evans. ker Evans.
 h
 FA2.B7.2.2. Compara a obra foto-  CCEC
 n gráfica de artistas con compromiso
social coa fotografía esteticista de,
por exemplo, Cecil Beaton.
 b  B7.3. O cine e a súa función social.  B7.3. Debater acerca da función  FA2.B7.3.1. Expón razoadamente  CCL
 d social da arte. a importancia da arte como denun-  CCEC
 e
cia social, utilizando, por exemplo,
o documental "As Hurdes, terra sen
 h
pan", de Luis Buñuel.
 n
 p
 b  B7.4. A primeira película de anima-  B7.4. Analizar a importancia para o  FA2.B7.4.1. Analiza a importancia  CD
 d ción: Brancaneves e os sete ana- mundo da arte de Walt Disney co- para o cine da obra creativa de  CCEC
 e
nos", de Walt Disney. mo empresa. Walt Disney.
Páx. 25778
 n
DOG Núm. 120

 b  B7.5. Cómic europeo: "Tintín", de  B7.5. Describir o nacemento do  FA2.B7.5.1. Analiza a importancia  CCEC
 d Hergé. cómic, tanto do europeo, con "Tin- do cómic europeo, nomeadamente
 e  B7.6. Cómic norteamericano. tín", como o norteamericano dos a obra de Hergé.
 B7.7. O primeiro superheroe: "Su-
superheroes.
 n
 FA2.B7.5.2. Explica o nacemento  CCEC
perman", de Jerry Siegel e Joe
dos superheroes norteamericanos
ISSN1130-9229
Shuster.
do cómic.
 B7.8. O heroe triste e solitario:
"Batman", de Bob Kane e Bill Fin-  FA2.B7.5.3. Analiza as claves  CSIEE
ger. sociolóxicas e persoais dos super-  CCEC
 B7.9. O orgullo americano: "Capi- heroes do cómic: "Superman",
tán América", de Joe Simon e Jack "Batman" e "Capitán América".

Kirby.
 B7.10. As aventuras espaciais:  FA2.B7.5.4. Relaciona o cómic  CCEC

"Flash Gordon", de Alex Raymond. espacial co cine posterior, utilizan-
 B7.11. O exotismo selvático: "Tar- do, entre outras, as aventuras es-
zán", de Burne Hogarth. paciais de "Flash Gordon".
 FA2.B7.5.5. Comenta a relación  CCEC

entre cine e cómic no caso de
"Tarzán".
 b  B7.12. O cómic como linguaxe  B7.6. Explicar a transcendencia  FA2.B7.6.1. Debate acerca do  CCEC
 d artística. posterior do cómic desta época na valor do cómic como obra de arte.
 e
arte.
 n
 p
 b  B7.13. Cine español. Producións  B7.7. Analizar as claves sociolóxi-  FA2.B7.7.1. Recoñece as princi-  CSIEE
 d Cifesa. cas do cine español, no marco da pais películas españolas da época,  CCEC
 e cultura e da situación económica tendo en conta a relación da súa
de España e da Guerra Civil. creación coa produtora Cifesa.
 n
 b  B7.14. Ballet: traxectoria do Ballet  B7.8. Comentar a situación do  FA2.B7.8.1. Analiza a importancia  CCEC
Páx. 25779
 d da Ópera de París. Serge Lifar. ballet europeo e a influencia dos para a danza dos ballets soviéticos
coreógrafos soviéticos no Ballet da de principio de século.
DOG Núm. 120

 e Ópera de París.
 n
 b  B7.15. As "big bands" americanas:  B7.9. Recoñecer as composicións  FA2.B7.9.1. Identifica a música  CCEC
 d Benny Goodman, Glenn Miller, Du- musicais das denominadas "big swing e a súa relación coas "big
ke Ellington, Tommy Dorsey, etc. bands" americanas, por exemplo a bands" americanas.
ISSN1130-9229
 e
orquestra de Benny Goodman.
 n
Bloque 8. A II Guerra Mundial
 b  B8.1. Fascismo e comunismo.  B8.1. Debater acerca da importan-  FA2.B8.1.1. Analiza as artes fas-  CCL

 d Iconoloxías asociadas. cia da iconoloxía na promoción das cista e comunista, e establece dife-  CCEC
 e
correntes políticas da época. renzas e semellanzas.
 h
 n
 b  B8.2. Arquitectura fascista e comu-  B8.2. Identificar as claves da arqui-  FA2.B8.2.1. Compara a arquitectu-  CAA
 d nista: Berlín e Moscova. tectura, nomeadamente a relacio- ra de ambas as ideoloxías, princi-  CCEC
 e
nada coas ideoloxías totalitarias. palmente en Berlín e en Moscova.
 h
 n
 b  B8.3. Abstracción escultórica:  B8.3. Comentar a evolución na  FA2.B8.3.1. Comenta a evolución  CCEC
 d Henry Moore, Antoine Pevsner e forma escultórica: a ruptura da escultórica europea, nomeadamen-
 e Naum Gabo. forma. te salientable nas obras de Henry
Moore, Antoine Pevsner e Naum
 n
Gabo.
 b  B8.4. Fascismo. Obra cinematográ-  B8.4. Analizar a obra cinematográ-  FA2.B8.4.1. Identifica as películas  CSIEE
 d fica de Leni Riefensthal: "Olympia" fica europea da época, destacando de Leni Riefensthal: "Olympia" e "O  CCEC
 e
e "O triunfo da vontade". principalmente a transcendencia triunfo da vontade".
 B8.5. Comunismo. O cine de Ser- das creacións de Leni Riefensthal
 h
guéi Eisenstein: "O acoirazado Po- e Serguéi Eisenstein.  FA2.B8.4.2. Analiza a construción  CCEC
Páx. 25780
 n narrativa visual de "O acoirazado
temkin" (1925) e "Iván o terrible"
(1943). Potemkin".
DOG Núm. 120

 b  B8.6. A obra musical de Wagner e  B8.5. Describir a relación da obra  FA2.B8.5.1. Explica a relación  CSC
 d o fascismo alemán. musical de Wagner co fascismo e entre a música de Wagner e o fas-  CCEC
 e  B8.7. Relación vital e musical de das composicións de Dimitri Shos- cismo alemán.
Dimitri Shostakóvich co comunismo takóvich co comunismo soviético.
 h
soviético.
 n
ISSN1130-9229
 b  B8.8. Fotoxornalismo independen-  B8.6. Comentar a tipoloxía fotográ-  FA2.B8.6.1. Analiza as claves da  CD
 d te: axencia Magnum. fica relacionada cos conflitos béli- fotografía de guerra, especialmente  CCEC
 e  B8.9. Fotografía de guerra: Robert cos, utilizando, por exemplo, a obra na obra de Robert Capa, Agustí
Capa. gráfica de Robert Capa ou dos es- Centelles ou "Alfonso".
 h
 B8.10. Captación do instante: Henri pañois Agustí Centelles, José Ma-

 n ría Díaz-Casariego, "Campúa" e  FA2.B8.6.2. Analiza a formulación  CCEC
de Cartier-Bresson.
Venancio Gombau ou "Alfonso". ou presentación teórica da fotogra-
fía e o instante de Henri de Cartier-
Bresson.
 FA2.B8.6.3. Relaciona a actitude  CSIEE

vital e artística dos fotógrafos da  CCEC
axencia Magnum.
 b  B8.11. O París nocturno: Brassai.  B8.7. Explicar a técnica da fotogra-  FA2.B8.7.1. Comenta a técnica da  CMCCT
 d fía nocturna e valorar os condicio- fotografía nocturna e as creacións  CCEC
 e
nantes técnicos, utilizando como de Gyula Halász "Brassai".
exemplo a obra gráfica de Brassai,
 n
entre outros.
 b  B8.12. O cartel como propaganda  B8.8. Comparar a técnica da cola-  FA2.B8.8.1. Explica a técnica da  CMCCT
 d política. xe aplicada a diferentes motivos, colaxe e a súa utilización no cartel  CCEC
 e  B8.13. Colaxe. por exemplo entre a obra de Josep de propaganda política, sobre todo
 B8.14. Obra de Josep Renau. Renau e Matisse. na obra de Josep Renau.
 h
 i  FA2.B8.8.2. Realiza unha compo-  CCEC
 n sición plástica mediante a técnica
da colaxe.
Páx. 25781
 b  B8.15. Comedia musical: Fred  B8.9. Analizar as claves narrativas  FA2.B8.9.1. Comenta as claves da  CCEC
DOG Núm. 120

 d Astaire e Gene Kelly. e plásticas da comedia musical comedia musical norteamericana,

 e norteamericana utilizando, entre utilizando, entre outros, as pelícu-
 n
outras, a filmografía de Fred Astai- las de Fred Astaire e de Gene
re e de Gene Kelly. Kelly.
 b  B8.16. Industria do cine: Hollywo-  B8.10. Razoar a importancia dos  FA2.B8.10.1. Explica a importancia  CD
ISSN1130-9229
 d od. Grandes compañías america- grandes estudios cinematográficos dos estudios de cine de Hollywood.  CCEC
 e
nas: Warner Brothers, United Artist, na historia e no desenvolvemento
Columbia e Metro Goldwyn Mayer. do cine.  FA2.B8.10.2. Analiza as claves do  CSIEE
 h
 B8.17. O cine clásico americano e nacemento das grandes compañí-  CCEC
 n
os seus estilos as norteamericanas de cine: War-
ner Brothers, United Artist, Colum-

bia e Metro-Goldwyn-Mayer.
 b  B8.18. Cine de suspense: Alfred  B8.11. Analizar o tempo narrativo  FA2.B8.11.1. Analiza as claves  CCEC
 d Hitchcock. do xénero do suspense. narrativas do xénero do suspense,
 e
nomeadamente referido á filmogra-
fía de Alfred Hitchcock.
 n
 b  B8.19. A comedia amarga: "To be  B8.12. Explicar as claves da co-  FA2.B8.12.1. Describe as claves  CCEC
 d or not to be", de Ernst Lubitsch, e media con formulacións sociais. da comedia ácida ou amarga, co-
 e
"O gran ditador", de Charlie Cha- mentando, entre outras posibles,
plin. as películas: "To be or not to be",
 n
de Ernst Lubitsch, e "O gran dita-
dor", de Charlie Chaplin.
 b  B8.20. Amor e guerra: "Casablan-  B8.13. Expor a relación entre amor  FA2.B8.13.1. Identifica as claves  CCEC
 d ca", de Michael Curtiz. e guerra no cine. cinematográficas de "Casablanca",
 e
de Michael Curtiz.
 n
 b  B8.21. Cine neorrealista italiano:  B8.14. Describir as características  FA2.B8.14.1. Comenta as caracte-  CCEC
 d "Roma, cidade aberta", de Roberto formais e argumentais da comedia, rísticas do cine neorrealista italia-
 e
Rossellini, e "Ladrón de bicicletas", o suspense e o cine neorrealista. no, sobre todo nas películas "Ro-
Páx. 25782
de Vittorio de Sica. ma, cidade aberta" e "Alemaña ano
 h
cero", de Roberto Rossellini, e "La-
DOG Núm. 120

 n drón de bicicletas", de Vittorio de

Sica.
Bloque 9. O Funcionalismo e as décadas dos 40 e dos 50
 b  B9.1. Forma e función nas artes  B9.1. Debater acerca dos valores  FA2.B9.1.1. Explica a idea: "a  CMCCT
ISSN1130-9229
 d utilitarias: "a función fai a forma". plásticos da arquitectura funcional. función fai a forma".  CCEC
 e  B9.2. Arquitectura: simplificación
ornamental. Xeometría e matemá-  FA2.B9.1.2. Comenta a frase do  CCEC
 h
tica como mensaxe primordial. arquitecto Mies van der Rohe:
 n
"Menos é máis".

 b  B9.2. Arquitectura: simplificación  B9.2. Identificar a tipoloxía do edifi-  FA2.B9.2.1. Comenta as claves da  CCEC
 d ornamental. Xeometría e matemá- cio funcional. arquitectura funcional.

 e tica como mensaxe primordial.
 B9.3. Funcionalismo orgánico es-  FA2.B9.2.2. Explica as claves do  CCEC
 h
candinavo: Alvar Aalto, Eero Aarnio funcionalismo orgánico escandina-
 n vo, comentando a obra de Alvar
e Arne Jacobsen.
 p Aalto, Eero Aarnio, Arne Jacobsen
 B9.4. Moblaxe funcionalista.
e o norteamericano Eero Saarinen.
 FA2.B9.2.3. Sinala as claves da  CCEC

moblaxe escandinava.
 FA2.B9.2.4. Compara o moble  CAA

funcionalista con outros estilos an-  CCEC
teriores e posteriores.
 b  B9.5. A obra de Ludwig Mies van  B9.3. Comparar as creacións dos  FA2.B9.3.1. Identifica as principais  CCEC
 d der Rohe, Frank Lloyd Wright e Le arquitectos desta corrente creativa creacións arquitectónicas de Mies
 e Corbusier. máis relevantes. van de Rohe, Frank Lloyd Wright e
Le Corbusier.
 n
 b  B9.6. Deseño industrial. Bauhaus e  B9.4. Relacionar a orixe do deseño  FA2.B9.4.1. Relaciona a escola  CSIEE
a súa influencia posterior. industrial e a produción en serie. alemá Bauhaus co deseño indus-  CCEC
Páx. 25783
 d
 e
trial.
DOG Núm. 120

 h
 n
 b  B9.7. Cómic español.  B9.5. Comentar a importancia do  FA2.B9.5.1. Recoñece as claves  CSIEE
 d  B9.8. Francisco Ibáñez. Editorial cómic español. do éxito do cómic español, incidin-  CCEC
Bruguera. do na obra de Francisco Ibáñez e
ISSN1130-9229
 e
na súa relación coa editorial Bru-
 h
guera.
 n
 p
 b  B9.9. Cine: dominio do cine norte-  B9.6. Debater acerca da suprema-  FA2.B9.6.1. Analiza o dominio  CCL

americano. Grandes directores: cía comercial das producións ci- europeo da cinematografía ameri-  CCEC
 d
 e
John Ford e John Houston. nematográficas norteamericanas e cana e a obra dos grandes directo-
analizar as súas posibles causas. res norteamericanos, nomeada-
 h
mente John Ford e John Houston.
 n
 b  B9.10. A gran comedia. O alemán  B9.7. Analizar a gran comedia  FA2.B9.7.1. Analiza a gran come-  CCEC
 d Billy Wilder. cinematográfica, remarcando a dia cinematográfica, remarcando a
 e
obra do director alemán Billy Wil- obra plástica do director alemán
der. Billy Wilder.
 h
 n
 b  B9.11. Cine español. Estudios  B9.8. Analizar as claves da crea-  FA2.B9.8.1. Comenta a cinemato-  CSIEE
 d Bronston. ción dos estudios Bronston en Es- grafía española e a importancia  CCEC
 e
paña. dos estudios Bronston.
 h
 n
 b  B9.12. Comedia española: Luís  B9.9. Relacionar a obra cinemato-  FA2.B9.9.1. Analiza as claves da  CCEC
 d García Berlanga. gráfica de Luís García Berlanga comedia na obra cinematográfica
 e coa sociedade española do seu de Luís García Berlanga.
tempo.
Páx. 25784
 h
 n
DOG Núm. 120

 b  B9.13. Moda: alta costura. Obra de  B9.10. Explicar as claves da moda  FA2.B9.10.1. Analiza a industria da  CD
 d Cristóbal Balenciaga. O "new look" de alta costura e os seus condicio- moda de alta costura aplicando,  CCEC
 e de Christian Dior. nantes artísticos e económicos. entre outras, a obra creativa de
Cristóbal Balenciaga.
 h
 n
ISSN1130-9229
 b  B9.14. A música neorromántica de  B9.11. Recoñecer a música do  FA2.B9.11.1. Relaciona a obra  CCEC
 d Joaquín Rodrigo: "Concerto de mestre Rodrigo, especialmente o musical de Joaquín Rodrigo co ro-
 e Aranjuez". "Concerto de Aranjuez", analizando manticismo musical anterior, sina-
diferentes versións da súa obra. lando a importancia mundial do
 h
"Concerto de Aranjuez".

 n
 b  B9.15. Danza contemporánea:  B9.12. Analizar a evolución das  FA2.B9.12.1. Comenta as claves  CCEC
 d coreografías de Maurice Béjart e coreografías no ballet, desde os da danza moderna e as coreogra-
 e
Roland Petit. ballets rusos ata as novas crea- fías de Maurice Béjart e Roland
cións, por exemplo de Maurice Be- Petit.
 h
jart e Roland Petit.
 n
Bloque 10. Os Anos 60 e 70
 b  B10.1. Arquitectura. Estilo interna-  B10.1. Analizar a evolución na  FA2.B10.1.1. Comenta a uniformi-  CCEC
 d cional. arquitectura, intentando dilucidar dade estilística mundial do estilo

 e  B10.2. Arquitectura española: posibles estilos ou a evolución arquitectónico denominado "estilo
Francisco Javier Sáenz de Oiza e desde os edificios anteriores. internacional".
 h
Miguel Fisac.
 n  FA2.B10.1.2. Analiza a arquitectura  CCEC
española, nomeadamente os traba-
llos de Francisco Javier Sáenz de
Oiza e Miguel Fisac.
 b  B10.3. Expresionismo figurativo e  B10.2. Explicar as claves concep-  FA2.B10.2.1. Comenta as claves  CCEC
 d expresionismo abstracto. Pintura tuais e plásticas do expresionismo do expresionismo figurativo, desde
hiperrealista. figurativo, do expresionismo abs- o expresionismo alemán ata a obra
Páx. 25785
 e
 B10.4. Expresionismo abstracto: tracto, do Pop Art, do hiperrealismo de Francis Bacon e de Lucian
 h
e da arte cinética. Freud.
DOG Núm. 120

 n Jackson Pollock e Mark Rothko.  FA2.B10.2.2. Explica a obra pictó-  CCEC

 B10.5. Expresionismo figurativo: rica de Jackson Pollock e de Mark
Francis Bacon e Lucian Freud. Rothko.
 B10.6. Hiperrealismo: David Hock-
ney, Antonio López e Eduardo Na-  FA2.B10.2.3. Identifica as claves  CCEC
ranjo. da pintura hiperrealista e/ou Pop
ISSN1130-9229
 B10.7. Importancia histórica dos

Art, comparando as obras de David
grupos españois de artistas plásti- Hockney e dos españois Antonio
cos "El Paso" (1957) e o seu ante- López e Eduardo Naranjo, entre
cesor "Dau al Set " (1948). outros.
 FA2.B10.2.4. Analiza as claves  CCEC

artísticas das correntes expresio-
nistas.
 b  B10.8. O expresionismo na escul-  B10.3. Recoñecer os principais  FA2.B10.3.1. Analiza a importancia  CCEC
 d tura española. estilos escultóricos españois, a es- da escultura expresionista españo-
 e  B10.9. Escultores vascos: Jorge cultura vasca, a abstracción xeo- la.
Oteiza, Eduardo Chillida e Agustín métrica e outras.
 h
Ibarrola.  FA2.B10.3.2. Describe a importan-  CCEC
 n cia da escultura vasca e indica as
 B10.10. Abstracción geométrica:
Pablo Palazuelo, Martín Chirino e obras de Jorge Oteiza, Eduardo
Amadeo Gabino. Chillida e Agustín Ibarrola.
 B10.11. Movemento cinético: Eu-

 FA2.B10.3.3. Comenta a abstrac-  CCEC
sebio Sempere. ción xeométrica escultórica na obra
de Martín Chirino, Amadeo Gabino,
Pablo Palazuelo, Pablo Serrano e
Gustavo Torner, entre outros.
 FA2.B10.3.4. Analiza a arte cinéti-  CCEC

ca e a relación coa obra creativa
de Eusebio Sempere.
 b  B10.12. Fotografía: o sensualismo  B10.4. Analizar as diferentes vi-  FA2.B10.4.1. Compara a concep-  CCEC
Páx. 25786
 d de David Hamilton e a elegancia de sións da realidade a través da fo- ción plástica na obra fotográfica de
 e
Juan Gyenes. tografía. David Hamilton, Juan Gyenes, Ir-
DOG Núm. 120

 h ving Penn e outros.

 n
 b  B10.13. Música. O son estéreo.  B10.5. Explicar os avances técni-  FA2.B10.5.1. Comenta as claves  CMCCT
 d cos na reprodución do son e expor do son musical monofónico, este-  CCEC
as claves técnicas da música este- reofónico, dolby, 5.1 e 7.1.
ISSN1130-9229
 e
reofónica e a súa evolución ata a
 h
actualidade.
 i
 n
 b  B10.14. Música Pop: The Beatles.  B10.6. Comparar os movementos  FA2.B10.6.1. Analiza as claves da  CD

musicais occidentais: pop, rock, música pop.
 d  B10.15. Grandes concertos de  CCEC

 e masas. Cultura de fans. jazz, blues, etc.
 B10.16. O jazz alcanza un público  FA2.B10.6.2. Identifica as princi-  CCEC
 h
de masas: Chet Baker, Miles Davis pais cancións dos Beatles.
 n
e Chick Corea.
 p  FA2.B10.6.3. Explica as claves do  CSC
movemento Fans.  CCEC
 FA2.B10.6.4. Comenta a acepta-  CCEC

ción maioritaria do jazz.
 FA2.B10.6.5. Analiza a obra jazzís-  CCEC

tica e vital de Miles Davis e Chet
Baker.
 b  B10.17. Novo cine español. O cine  B10.7. Analizar os cambios que se  FA2.B10.7.1. Describe a evolución  CCEC
 d da transición: Saura, Camus, Pica- producen na cinematografía espa- do cine español no período da
 e
zo, Patino, Erice, Borau e a Escola ñola durante a transición. transición.
de Barcelona.
 h
 n
 b  B10.18. Cine. Novo impulso norte-  B10.8. Valorar a importancia para a  FA2.B10.8.1. Comenta o rexurdi-  CSIEE
Páx. 25787
 d americano: Francis Ford Coppola. industria do cine da obra creativa mento do gran cine norteamericano  CCEC
 e
de Francis Ford Coppola, George coa obra cinematográfica de Fran-
DOG Núm. 120

 h Lucas e outros. cis Ford Coppola.

 n
 b  B10.19. Gran cine xaponés: Akira  B10.9. Comparar o cine europeo, o  FA2.B10.9.1. Analiza a filmografía  CCEC
 d Kurosawa. norteamericano e o oriental. do director xaponés Akira Kurosa-
wa.
ISSN1130-9229
 e
 h
 n
 b  B10.20. Nacemento da televisión  B10.10. Analizar a importancia  FA2.B10.10.1. Recoñece o paso  CCL
 d como fenómeno de comunicación crecente da televisión como fenó- da televisión a ser un fenómeno de  CCEC

de masas. meno de comunicación e a súa im- comunicación de masas.
 e
portancia na arte.
 g
 h
 n
 b  B10.21. Cómic: éxito internacional  B10.11. Comentar a nova xeración  FA2.B10.11.1. Explica as claves do  CCEC
 d da editorial Marvel. de superheroes do cómic, nomea- éxito mundial da editorial de có-
 e
damente coa editorial "Marvel" e a mics Marvel.
obra de Stan Le.
 h
 n
 b  B10.22. Auxe do flamenco: Paco  B10.12. Expor a importancia da  FA2.B10.12.1. Identifica a obra  CCEC
 d de Lucía e Camarón de la Isla. música flamenca en todo o mundo. musical de Paco de Lucía e de
 e  B10.23. Baile flamenco: Antonio, Camarón de la Isla.
 h Carmen Amaya e a compañía de
Antonio Gades.  FA2.B10.12.2. Explica as claves do  CCEC
 n éxito internacional do flamenco.
 FA2.B10.12.3. Recoñece a impor-  CSC

tancia do baile flamenco no mundo,  CCEC
con referencia á danza e ás coreo-
grafías de Carmen Amaya e Anto-
Páx. 25788
nio Gades.
DOG Núm. 120

 FA2.B10.12.4. Analiza a situación  CCEC

do flamenco en España e estable-
ce conclusións a partir dos datos
obtidos.
 b  B10.24. Moda europea.  B10.13. Comentar a evolución na  FA2.B10.13.1. Analiza a importan-  CAA
ISSN1130-9229
 d  B10.25. Moda francesa: Yves Saint moda europea deste tempo. cia da moda francesa, con referen-  CCEC
 e Laurent. cia ás creacións de Yves Saint
Laurent.
 h
 n

Bloque 11. Os Anos 80-90
 b  B11.1. Arquitectura. Estilo posmo-  B11.1. Analizar a evolución da  FA2.B11.1.1. Explica a evolución  CCEC
 d derno. O edificio como espectácu- arquitectura desde a uniformidade da arquitectura, desde o edificio
 e
lo. racionalista ao barroquismo perso- como función ao edificio como es-
nalista do creador. pectáculo.
 h
 n
 p
 b  B11.2. Escultura: exceso figurativo.  B11.2. Comentar a evolución es-  FA2.B11.2.1. Compara as obras  CCEC
Obra de Fernando Botero e Alberto cultórica en Occidente escultóricas de Fernando Botero e
 d
 e Giacometti. Alberto Giacometti.
 h
 n
 b  B11.3. A música como acción polí-  B11.3. Analizar o fenómeno social  FA2.B11.3.1. Analiza a forza da  CSC
 d tica de masas. "Live Aid". que supón a música en vivo re- música pop e a súa capacidade de  CCEC
 e
transmitida a través da televisión. crear acción política, explicando o
fenómeno musical "Live Aid".
 g
 h
 n
Páx. 25789
 p
DOG Núm. 120

 b  B11.4. Eclosión da moda como  B11.4. Debater acerca do ideal de  FA2.B11.4.1. Comenta a eclosión  CSC
 d fenómeno de masas. beleza en relación co éxito mediá- da moda como fenómeno de ma-  CCEC
 e  B11.5. Novo ideal de beleza colec- tico e social das supermodelos. sas.
 g tivo: substitución das actrices polas
supermodelos.  FA2.B11.4.2. Explica a idea de  CCEC
 h beleza en referencia ao éxito das
ISSN1130-9229
 n supermodelos.
 FA2.B11.4.3. Analiza o cambio de  CCEC

patrón estético desde as actrices
cara ás modelos.

 b  B11.6. O desfile de modas como  B11.5. Comparar as creacións no  FA2.B11.5.1. Comenta a evolución  CD
 d espectáculo multimedia. mundo da moda dos/das deseña- dos pases de modelos a espectá-  CCEC
 e  B11.7. O/a deseñador/a como dores/as máis relevantes. culos audiovisuais.
 g
estrela mediática.
 FA2.B11.5.2. Explica o auxe  CSIEE
 h  B11.8. Industria do "prêt à porter".
O mundo dos complementos. dos/das deseñadores/as nos me-  CCEC
 n dios de comunicación de masas.
 B11.9. Grandes deseñadores:
Alexander McQueen, Valentino,  FA2.B11.5.3. Identifica as claves  CAA
Chanel (Lagerfeld), Dior (John Ga- estilísticas dos principais deseña-  CCEC
lliano), Armani, Versace, Calvin dores de moda: Alexander McQue-
Klein, Tom Ford e Carolina Herre-
en, Valentino, Chanel (Lagerfeld),

ra. Dior (John Galliano), Armani, Ver-
sace, Calvin Klein, Tom Ford e Ca-
rolina Herrera.
 b  B11.10. Pop dos anos 80 e 90:  B11.6. Analizar o cambio filosófico  FA2.B11.6.1. Analiza a obra musi-  CSIEE
 d Madonna e Michael Jackson. que supón asumir o novo papel cal e artística de Michael Jackson e  CCEC
 e  B11.11. Novo papel do/da artista do/da artista como fenómeno mu- Madonna.
na industria musical. tante, e a actividade metamórfica
 g
de Michael Jackson e Madonna.
 h
 n
Páx. 25790
 b  B11.12. Danza española: compa-  B11.7. Expor a importancia das  FA2.B11.7.1. Explica a importancia  CSIEE
DOG Núm. 120

 d ñías de Sara Baras e Joaquín Cor- compañías musicais españolas en das compañías de danza e das co-  CCEC
 e tés. todo o mundo, destacando espe- reografías de Sara Baras e de Jo-
 h
cialmente a difusión das compañí- aquín Cortés.
as flamencas.
 n
ISSN1130-9229
 b  B11.13. Cine español. Proxección  B11.8. Recoñecer as principais  FA2.B11.8.1. Recoñece a obra  CCEC
 d internacional: José Luís Garci, Fer- obras cinematográficas dos crea- cinematográfica dos directores
 e
nando Trueba, Fernando Fernán dores españois, e valorar o seu máis importantes de España: José
Gómez, Pedro Almodóvar e Ale- éxito internacional. Luís Garci, Fernando Trueba, Fer-
 h
jandro Amenábar. nando Fernán Gómez, Pedro Al-
 n modóvar, Alejandro Amenábar,

Álex de la Iglesia, etc.
 b  B11.14. Directoras españolas,  B11.9. Valorar a irrupción das  FA2.B11.9.1. Analiza o labor crea-  CCEC
 c novas miradas da realidade: Pilar directoras españolas no panorama tivo de Pilar Miró, Icíar Bollaín e
 d Miró e Icíar Bollaín. cinematográfico español e interna- outras directoras españolas.
cional, analizando a súa obra artís-
 e
tica: Pilar Miró, Iciar Bollaín, Josefi-  FA2.B11.9.2. Analiza en termos de  CSC
 h na Molina, etc. diversidade e complementariedade  CCEC
 n o cine español feminino e masculi-
no.
 b  B11.15. Televisión: aparición da  B11.10. Explicar a evolución técni-  FA2.B11.10.1. Explica a evolución  CMCCT
 d cor. ca e escenográfica do paso da te- da técnica televisiva desde o bran-  CCEC

 e  B11.16. Retransmisións en directo: levisión en branco e negro á televi- co e negro á cor.
olimpíadas, fútbol, concertos e sión en cor.
 g
guerras.  FA2.B11.10.2. Relaciona a televi-  CSC
 h sión e os grandes eventos segui-  CCEC
 i dos en directo a través dela: olim-
 n píadas, fútbol, concertos e guerras.
 b  B11.17. Fotografía en España:  B11.11. Analizar a realidade social  FA2.B11.11.1. Comenta a visión de  CCEC
 d Cristina García-Rodero e Alberto española a través da mirada foto- España e a súa xente reflectida na
 e García Alix. gráfica de Cristina García Rodero e obra fotográfica de Cristina García
Alberto García-Alix. Rodero e Alberto García-Alix.
Páx. 25791
 h
 n
DOG Núm. 120

 b  B11.18. Cine de animación: Estu-  B11.12. Comentar a evolución do  FA2.B11.12.1. Comenta o éxito  CCEC
 d dios Pixar; estrea de "Toy Story". cine de animación. das películas de animación das
 e produtoras Pixar e Dream Works, e
a súa relación coas novas técnicas
 h
de animación dixitais.
 i
ISSN1130-9229
 n
Bloque 12. Os anos 2000 a 2013
 a  B12.1. O ecoloxismo e a arte.  B12.1. Analizar a importancia do  FA2.B12.1.1. Analiza as manifes-  CSC
 b ecoloxismo e da creación artística tacións artísticas relacionadas co  CCEC

relacionada con esta filosofía. ecoloxismo utilizando, entre outras,
 e
as fotografías de Ansel Adams, a
 g
película "Dersu Uzala", ou os do-
 h cumentais de Félix Rodríguez de la
 n Fuente ou do National Geographic.
 a  B12.2. Islamismo radical: destru-  B12.2. Debater acerca do islamis-  FA2.B12.2.1. Comenta o concepto  CCL
 b ción das imaxes relixiosas. mo radical e da iconoclastia a tra- iconoclasta do islamismo radical,  CCEC
 d
vés da historia da arte. en referencia, por exemplo, á des-
trución das imaxes de Buda, entre
 e
outras posibles.
 h
 n
 b  B12.3. Arquitectura máis relevante  B12.3. Identificar os edificios máis  FA2.B12.3.1. Analiza os edificios  CCEC
 d da década: Norman Foster (con- relevantes da década, en España e estrela e a súa repercusión mun-
 e
cepto "High Tech"), Álvaro Siza, no resto do mundo. dial.
Peter Zumthor, Jean Nouvel, Reem
 h
Koolhaas, Rafael Moneo, Shigeru  FA2.B12.3.2. Compara as crea-  CCEC
 n Ban, Souto de Moura, etc. cións emblemáticas de Frank
 B12.4. A construción como espec- Gehry, Santiago Calatrava e Nor-
táculo e a súa polémica: Frank man Foster, entre outros posibles.
Gehry e Santiago Calatrava.
Páx. 25792
 b  B12.5. Obra de Zara Hadid.  B12.4. Comparar a obra arquitec-  FA2.B12.4.1. Comenta a obra  CCEC
DOG Núm. 120

 d tónica de Zara Hadid coa do resto arquitectónica de Zara Hadid.

 e de arquitectos/as contemporáne-
 h
os/as.
 n
ISSN1130-9229
 b  B12.6. Tecnoloxía dixital: cine,  B12.5. Explicar a importancia de  FA2.B12.5.1. Describe a importan-  CD
 d televisión, fotografía e música. internet na creación artística. cia de internet na arte actual.  CCEC
 e  B12.7. Internacionalismo universal:
internet.  FA2.B12.5.2. Analiza a tecnoloxía  CD
 g
 B12.8. Novas canles de promoción dixital e a súa relación coa crea-  CCEC
 h
artística: blogs, redes sociais e pla- ción artística.
 n

taformas como YouTube, Vimeo,
 p Instagram, Pinterest, etc.  FA2.B12.5.3. Explica o potencial  CD

difusor da creación artística que  CCEC
supón YouTube e outras platafor-
mas similares.
 b  B12.9. Música e baile. Novas ten-  B12.6. Identificar novas formas de  FA2.B12.6.1. Comenta as novas  CCL
 d dencias: hip-hop e dance. danza, tales como o hip-hop e o coreografías relacionadas co hip-  CCEC
 e
dance. hop e o dance.
 h
 n
 b  B12.10. Cine en español: éxito  B12.7. Analizar a obra cinemato-  FA2.B12.7.1. Comenta a obra  CCEC
 d internacional de Guillermo del Toro gráfica española recente, en refe- cinematográfica española recente,
 e
con "O labirinto do fauno". rencia, por exemplo, aos traballos en referencia, por exemplo, aos
 B12.11. Internacionalización do de Juan Antonio Bayona, Jaume traballos de Juan Antonio Bayona,
 h
cine español: Juan Antonio Bayona Balagueró e outros posibles. Daniel Monzón, Jaume Balagueró,
 n etc.
e Rodrigo Cortés.
 p
 b  B12.12. Xénero documental no  B12.8. Coñecer as características  FA2.B12.8.1. Describe as caracte-  CCEC
 d cine. propias do xénero documental no rísticas máis importantes do xénero
cine. documental no cine.
Páx. 25793
 e
 h
DOG Núm. 120

 n
 b  B12.13. Técnicas da produción  B12.9. Explicar a estrutura narrati-  FA2.B12.9.1. Analiza as claves da  CCL
 d audiovisual. Integración multime- va das series de ficción para televi- produción de series para televisión.  CCEC
 e
dia. sión en oposición ao sistema narra-
 B12.14. Televisión: series de TV, tivo do cine.  FA2.B12.9.2. Expón os factores do  CAA
ISSN1130-9229
 g
equiparables en popularidade e éxito de audiencia nas series para  CCEC
 h
audiencia ao cine. televisión, e dá exemplos.
 n
 p  FA2.B12.9.3. Compara a técnica  CCEC
narrativa das series televisivas coa
ficción cinematográfica.

Páx. 25794
DOG Núm. 120

Grego
Introdución
O papel heurístico das linguas constitúe un reto para o sistema educativo, pois son instrumento de comunicación e
de interacción social, de conservación e transmisión de coñecemento, de participación cidadá na vida social, de
investigación, creación, experimentación e descuberta. E as linguas achégannos ao xeito de vida e ás formas de
ISSN1130-9229
pensamento doutros pobos e dos seus patrimonios culturais.

A lingua apréndese non para falar, ler ou escribir sobre a lingua, senón para falar, ler e escribir sobre emocións,
afectos e aventuras, sobre o mundo, como medio das relacións interpersoais e recoñecemento da alteridade, mo-
tor do noso pensamento e das nosas reflexións, e porta de acceso ao coñecemento. Neste marco, a formación lin-

güística no contexto escolar é un instrumento para a equidade, xa que debe facilitar os medios necesarios para
comunicar no ámbito educativo e na vida profesional e social, nomeadamente en contextos formais e educativos,
ademais de sensibilizar cara a usos creativos e lúdicos das linguas, e achegar ao patrimonio literario e cultural que
estas propician.
O Consello de Europa, a través de sucesivos proxectos, está comprometido nunha política lingüística dirixida a pro-
texer e desenvolver a herdanza lingüística e a diversidade cultural de Europa como fonte de enriquecemento mu-
tuo, así como a facilitar a mobilidade persoal dos seus cidadáns e das súas cidadás, e o intercambio de ideas. O
Marco Común Europeo de Referencia para as Linguas (MCER), publicado en 2001, é un documento de particular
transcendencia, non só como ferramenta práctica para propiciar a reflexión sobre o ensino das linguas e a transpa-
rencia de cursos, programas e titulacións entre os estados e dentro deles, senón tamén polo recoñecemento da
competencia plurilingüe e intercultural, que transcende o concepto de multilingüismo, no seu día piar dos enfoques
das políticas lingüísticas máis abertas ao recoñecemento da diversidade. Hoxe, o MCER constitúe unha referencia
para proxectos e documentos clave do Consello de Europa, como a "Guía para a elaboración e posta en marcha
de currículos para unha educación plurilingüe e intercultural" (2010), na que se desenvolve a noción de plurilin-
güismo como eixe dun enfoque centrado na rede de relacións entre distintas linguas e culturas. Nesta mesma liña,
enmárcanse o informe do Foro Intergobernamental Europeo "O dereito dos estudantes á calidade e á equidade en
educación. O papel das competencias lingüísticas e interculturais", mantido en Xenebra en novembro 2010, e a
Conferencia intergobernamental "Calidade e inclusión en educación: o papel único das linguas", mantida en Es-
Páx. 25795
trasburgo en setembro de 2013. En ambos os foros europeos, recoñécese a importancia da competencia lingüísti-
DOG Núm. 120

ca e da circulación de competencias entre as linguas para lograr un maior dominio da linguaxe, clave para a inclu-
sión social e o éxito escolar.
A educación plurilingüe e intercultural considera, con carácter xeral, a aprendizaxe de todas as linguas e culturas e,
de maneira específica, os enfoques plurais transversais e integradores no seu ensino e na súa aprendizaxe. A súa
finalidade é retirar barreiras artificiais entre as linguas, encerradas tradicionalmente nos sistemas escolares en
compartimentos estancos, e promover o uso integral do repertorio lingüístico, discursivo, estratéxico e intercultural
que posúe o alumnado e que vai adquirindo ao longo das súas diversas experiencias lingüísticas dentro e fóra do
ámbito educativo. Xa que logo, o/a aprendiz plurilingüe realizará transferencias de coñecementos e experiencias
ISSN1130-9229
lingüísticas adquiridos nunha lingua para abordar tarefas de comunicación, creación e aprendizaxe noutra lingua
diferente. Esta capacidade de transferencia non só permite descubrir as regularidades dunha lingua total ou par-
cialmente descoñecida e relacionalas, desde o punto de vista teórico, coas regularidades observadas noutras lin-
guas que coñece, ou identificar termos emparentados en todas as linguas, senón que, ademais, promove a tole-

rancia perante palabras descoñecidas, nomeadamente importante nos contextos de comprensión que necesitan a
fluidez, como son a lectura extensiva e a comprensión de textos orais sen posibilidade de verificación do entendi-
do. A competencia plurilingüe facilitará, daquela, a inferencia de significados e o desenvolvemento de competen-
cias heurísticas eficaces para identificar os elementos esenciais e secundarios nun texto descoñecido.
Pola súa banda, mediante o diálogo intercultural póñense en xogo dispositivos de relación social esenciais, como
son o recoñecemento do outro como lexítimo, o reforzamento da identidade propia no recoñecemento da identida-
de das demais persoas, a aceptación da diversidade persoal, social e cultural, e o respecto dos dereitos fundamen-
tais.
No contexto escolar, a aprendizaxe das linguas está dirixida ao logro de obxectivos similares, aínda que con dife-
rentes niveis de dominio. Por iso, un estudo integrado de todas as linguas posibilita, por unha banda, que os conti-
dos, os procesos e as estratexias que se traballan nunha lingua sexan igualmente utilizados nas actividades lingü-
ísticas de comprensión e produción nas demais e, por outra, que se poida focalizar, no proceso de ensino e apren-
dizaxe, nos elementos diferenciadores e en todos aqueles aspectos que teñen incidencia directa na capacidade de
comunicarse adecuadamente. Así, o coñecemento morfolóxico ou léxico dunha lingua pode axudar á comprensión
noutra lingua; as estratexias de comprensión de lectura desenvolvidas nunha lingua poden ser transferidas para a
lectura noutros idiomas; o coñecemento da estrutura dos textos descritivos permitirá producilos en calquera lingua;
e o coñecemento das normas que ordenan as relacións entre xeracións, sexos, clases e grupos sociais nunha lin-
Páx. 25796
gua, informa e sensibiliza sobre a necesidade de coñecer e respectar as normas que rexen a dimensión social do
uso da lingua noutra comunidade lingüística.
DOG Núm. 120

Por outra banda, o tratamento integrado das linguas debe considerar o punto de partida diferente de cada unha
delas. Xa que logo, non se pode esquecer a situación de minorización da lingua galega, que cómpre atender e di-
namizar adecuadamente. Con esa finalidade, é preciso favorecer o uso e a aprendizaxe desta lingua de xeito que
se impulse a súa normalización e se venzan as dificultades da súa menor presenza e repercusión social, motiva-
das en moitos casos por prexuízos que é necesario desmontar e superar. O alumnado galego debe rematar a súa
escolarización co nivel de usuario competente nas dúas linguas oficiais, galego e castelán, o que implica a utiliza-
ción adecuada e eficaz das dúas linguas nun amplo repertorio de situacións comunicativas, propias de diferentes
ámbitos, cun grao crecente de formalidade e complexidade.
ISSN1130-9229
Finalmente, a situación de sociedade multilingüe e plural na que vivimos solicita un enfoque metodolóxico de ca-
rácter plurilingüe que potencie o desenvolvemento comunicativo do alumnado nas linguas que adquira ao longo da
súa vida, con independencia da diferenza de fins e niveis de dominio con que as utilice. E que os faga conscientes
da riqueza que supón ser unha persoa plurilingüe para o desenvolvemento cognitivo e social, e o éxito escolar. Isto

implica un tratamento integrado das linguas que o alumnado está a aprender nas aulas. No caso das áreas de Lin-
gua Castelá e Literatura e de Lingua Galega e Literatura, os currículos presentan contidos similares en gran medi-
da, e unha distribución igualmente similar en cada un dos cursos que conforman a educación secundaria obrigato-
ria e o bacharelato. Evidentemente, cada lingua ten as súas características propias, que requiren un tratamento e
un traballo específicos, pero hai determinados aspectos do currículo que, pola afinidade ou similitude que presen-
tan en ambas as áreas, precisan ben seren abordados de maneira parella, ben seren presentados só nunha lingua
pero traballados e practicados en cada unha delas, e utilizar a mesma terminoloxía nas dúas linguas para non difi-
cultar innecesariamente o proceso de aprendizaxe do alumnado. Por tanto, o profesorado implicado no proceso de
ensino e aprendizaxe de Lingua Castelá e Literatura e de Lingua Galega e Literatura, en cada curso de ambas as
etapas, deberá organizar o seu labor nun currículo integrado, que transcenda as linguas nas que un aprendiz sexa
capaz de comunicarse. Isto supón recoñecer a existencia dunha competencia global para a comunicación lingüísti-
ca e implica non só evitar a repetición de contidos nos aspectos comúns á aprendizaxe de calquera lingua, como
son as estratexias de lectura ou o proceso de escritura, a tipoloxía textual ou a definición de termos lingüísticos;
senón tamén, e especialmente, priorizar a realización de actividades comunicativas de produción e comprensión de
textos orais e escritos, pois destas depende o desenvolvemento da competencia xeral en comunicación lingüística.
Ademais, nos centros docentes teñen presenza linguas estranxeiras que tamén se abordan na aula desde un en-
foque comunicativo e intercultural, pois o coñecemento dos valores e as crenzas compartidas por grupos sociais
Páx. 25797
doutros países resulta esencial para a comunicación nesta sociedade globalizada. Así, para o tratamento integrado
de linguas é preciso que, igual que acontece non caso das dúas linguas cooficiais, haxa unha coordinación entre o
DOG Núm. 120

profesorado destas e o de linguas estranxeiras, para evitar a repetición de contidos na liña das que se menciona-
ron para as linguas ambientais, e para unificar a terminoloxía. Non se pode esquecer que o achegamento do alum-
nado á lingua estranxeira se produce, na maior parte dos casos, partindo das linguas próximas, a materna e am-
bientais.
Igualmente presentes nas aulas están as linguas clásicas, o latín e o grego, cuxo estudo a nivel fonético, morfosin-
táctico e léxico proporciona unha sólida base para o perfeccionamento no manexo doutras linguas. Desempeñan,
pois, un papel relevante como soporte lingüístico da maioría das linguas e para a comprensión do léxico culto que
forma gran parte da terminoloxía científica e técnica actual nas linguas que o alumnado coñece ou estuda; sen es-
ISSN1130-9229
quecer o enriquecemento cultural que lle proporciona o coñecemento dos aspectos que se inclúen na civilización
clásica, berce da Europa actual, como son, entre outros, a mitoloxía, a relixión ou as súas creacións literarias e
artísticas, que tanta influencia tiveron en épocas posteriores e seguen a ter hoxe en día. Xa que logo, é esencial a
incorporación das linguas clásicas ao currículo integrado das linguas, para reforzar a reflexión lingüística do noso

alumnado e fortalecer o seu acceso á cultura literaria.
Resulta obvio que, para a posta en práctica destes currículos integrados e o logro dos obxectivos plurilingües e
interculturais que se perseguen, o profesorado é un elemento determinante, xa que deberá potenciar unha metodo-
loxía adecuada para levar a cabo enfoques comunicativos e proxectos plurais e transversais, promover a reflexión
metacomunicativa e metalingüística e o contraste entre linguas, ou asegurar accións coordinadas entre os depar-
tamentos lingüísticos para decidir, entre outros, desde que lingua abordar o estudo dos xéneros discursivos ou as
estratexias e os procesos cognitivos que están na base das actividades lingüísticas. Todo isto coa finalidade de
construír en cada centro docente a coherencia pedagóxica no ensino das linguas.
As materias cuxos currículos se desenvolven ao abeiro desta introdución, as linguas, teñen como obxectivo o de-
senvolvemento da competencia comunicativa do alumnado, entendida en todas as súas vertentes: pragmática, lin-
güística, sociolingüística e literaria. Así, achegan as ferramentas e os coñecementos necesarios para desenvolver-
se satisfactoria e eficazmente en calquera situación de comunicación da vida privada, social e profesional. Eses
coñecementos, que articulan os procesos de comprensión e expresión oral por unha banda, e de comprensión e
expresión escrita por outra, constitúen instrumentos esenciais para a aprendizaxe no ámbito educativo e, poste-
riormente, ao longo da vida.
A reflexión literaria, presente nun bloque de contidos nas linguas ambientais, o galego e o castelán, e nas linguas
clásicas, a través da lectura, mediante a comprensión e interpretación de textos significativos favorece o coñece-
Páx. 25798
mento das posibilidades expresivas da lingua, desenvolve a capacidade crítica e creativa dos/das estudantes, dá-
lles acceso á memoria, á creatividade, á imaxinación, á descuberta das outras persoas, ao coñecemento doutras
DOG Núm. 120

épocas e culturas, e enfróntaos/as a situacións, sentimentos e emocións nunca experimentados, que enriquecen a
súa visión do mundo e favorecen o coñecemento deles/as mesmos/as.
En definitiva, estas materias lingüísticas perseguen o obxectivo último de contribuír á formación de cidadáns e ci-
dadás cunha competencia comunicativa que lles permita interactuar satisfactoriamente en todos os ámbitos que
forman e van formar parte da súa vida. Isto esixe unha reflexión sobre os mecanismos de usos orais e escritos da
súa propia lingua, e das outras linguas que estudan e coñecen, e a capacidade de interpretar e valorar o mundo,
de formar as súas opinións, propias, claras e fundamentadas, e de gozar, a través da lectura crítica de obras litera-
rias.
ISSN1130-9229
A materia de Grego na etapa de bacharelato ten como primeira finalidade introducir o alumnado no coñecemento
básico da lingua grega antiga nos seus aspectos morfolóxicos, sintácticos e léxicos, co obxecto de lle permitir ac-
ceder directamente a algúns dos textos orixinais máis importantes da tradición literaria helénica, a través dos cales
chegou ata nós unha boa parte do denominado legado clásico. O estudo da lingua e a literatura grega serve, ade-

mais, como instrumento idóneo para se iniciar nun coñecemento directo do pensamento e a cultura grega antiga,
que constitúen a base da civilización occidental.

Por outra banda, a través do estudo das peculiaridades morfosintácticas do grego antigo é posible chegar a com-
prender máis profundamente conceptos lingüísticos que resultan esenciais para avanzar no coñecemento e o uso
correcto, tanto da lingua propia como doutras lingua estudadas polo alumnado.
Partindo desta perspectiva, o estudo da materia organizouse en bloques que, con lixeiros matices, aparecen nos
dous cursos. Estes bloques refírense tanto a cuestións lingüísticas como a temas culturais, tendo en conta que
ambos os aspectos constitúen dúas facetas inseparables e complementarias para o estudo da civilización grega,
sen as que non é posible apreciar na súa verdadeira dimensión a importancia do seu legado.
O primeiro destes bloques parte da relación entre o grego antigo e outras linguas da familia indoeuropea, para ana-
lizar o papel que estas últimas tiveron na orixe e na formación de moitas das linguas que se falan na actualidade.
Para a explicación deste feito, que tradicionalmente foi presentado como un dos principais argumentos para xustifi-
car a importancia do estudo das linguas clásicas, cómpre partir do marco xeográfico en que se desenvolve a civili-
zación grega, marco que resulta determinante na configuración do carácter dialectal da súa lingua. Ademais, estu-
darase a influencia dos acontecementos históricos na evolución e no desenvolvemento das linguas literarias e na
posterior converxencia dos dialectos ata chegar a constituírse a koiné e o actual idioma grego. O alumnado que
estuda grego clásico aprende grego moderno con notable facilidade, nomeadamente se se estudou mediante un
Páx. 25799
método natural de aprendizaxe; é dicir, a metodoloxía das linguas modernas aplicada ao estudo das linguas clási-
cas, que cada vez máis profesorado utiliza nas súas aulas.
DOG Núm. 120

Ao estudo dos aspectos netamente lingüísticos dedícanse tres bloques: o primeiro, previsto só para o primeiro cur-
so, céntrase nalgúns elementos básicos da lingua e, moi especialmente, no procedemento de escritura, comezan-
do por percorrer os sistemas coñecidos para analizar despois a orixe e a evolución do alfabeto grego e a súa pro-
nuncia e transcrición ao abecedario latino; os outros dous niveis de descrición e explicación do sistema son a mor-
foloxía e a sintaxe, dúas realidades inseparables que conforman e integran xuntas o aspecto gramatical. Preténde-
se iniciar o alumnado no concepto de flexión, facendo especial fincapé na distinción entre o procedemento temático
e o atemático, estudando a estrutura interna das palabras e os elementos formais destas que serven para definir a
súa relación con outras dentro da oración. A sintaxe, á súa vez, ocúpase de estudar as estruturas oracionais gre-
ISSN1130-9229
gas e os elementos que definen as súas construcións máis características, introducindo progresivamente niveis de
maior complexidade. O fin último vai ser analizar e comprender os propios textos, aos que se dedica outro dos blo-
ques de contidos previstos nos dous cursos, sempre de dificultade progresiva e adaptados aos contidos que o
alumnado manexe en cada momento.

Pero como os textos non están carentes de contido, ou iso é o desexable, preténdese deste xeito facer fincapé na
necesidade de estudar desde o primeiro momento a lingua no seu contexto real, como mecanismo de expresión
intelectual e estética no que se exemplifican os contidos lingüísticos estudados. A lingua e a cultura constitúen dú-
as realidades inseparables e complementarias para afondar no coñecemento da civilización grega que, á fin e ao
cabo, constitúe a cerna da nosa.
Nos dous cursos dedicouse un bloque ao estudo desta civilización, co obxecto de identificar non só os fitos máis
importantes da súa historia senón tamén os aspectos propios da súa organización política e social e da súa identi-
dade cultural, visibles nos papeis familiares, nos traballos, nos avances científicos e técnicos, nas festas e os es-
pectáculos e, sobre todo, nas manifestacións relixiosas. Dentro destas merece especial atención o estudo da mito-
loxía, pois a súa influencia resulta decisiva para a configuración do imaxinario occidental. Preténdese tamén iniciar
o alumnado no coñecemento dalgunhas das manifestacións artísticas máis significativas do mundo antigo, entre as
que destacan, por unha banda, as relativas ás artes plásticas e máis concretamente a escultura e a arquitectura, e,
pola outra, ás literarias. Procurouse neste bloque establecer sempre unha valoración desde o punto de vista do
mundo contemporáneo, unha comparación coa situación actual que enriqueza a nosa identidade.
No derradeiro curso, o estudo da cultura grega oriéntase principalmente ao coñecemento das manifestacións litera-
rias, aproveitando os coñecementos da lingua xa adquiridos para introducir o alumnado no estudo da orixe e a evo-
lución dos xéneros, mediante a lectura de fragmentos das obras orixinais, utilizándoas como instrumento para
Páx. 25800
comprender as claves esenciais da sociedade en que viron a luz.
DOG Núm. 120

Para rematar, dedícase un bloque ao estudo do léxico, entendendo que este resulta imprescindible para avanzar
no coñecemento de calquera lingua. Dentro deste ámbito préstase especial atención á etimoloxía, non só porque
esta serve para pór de manifesto o mantemento das raíces grecolatinas nas linguas modernas senón, ademais,
porque contribúe a que o alumnado adquira unha mellor comprensión da súa propia lingua, axudándolle a precisar
o significado de termos coñecidos ou a descubrir outros que non utilizara anteriormente, e incorporándoos así,
pouco a pouco, ao seu vocabulario.
A comunicación lingüística é a competencia clave que máis presenza terá na materia de Grego, xa que o estudo da
lingua, da súa orixe e evolución, do seu funcionamento interno, do seu léxico e dos seus textos ha redundar sen
ISSN1130-9229
dúbida nun maior coñecemento e dominio das linguas propias. Non obstante, deberase ter en conta tamén o tra-
tamento das outras competencias.
O labor de análise morfosintáctica e tradución non só constitúe por si mesmo un importante exercicio intelectual,
senón que ao mesmo tempo estimula a memoria, a lóxica de pensamento e os hábitos de disciplina no estudo, me-

llorando o razoamento e impulsando a competencia clave de aprender a aprender.
A competencia matemática e as competencias básicas en ciencia e tecnoloxía poden traballarse nos temas de cul-
tura e civilización, e nas epígrafes referidas á localización xeográfica e temporal.
A competencia dixital deberá estar presente en todo momento; a procura de información na rede, a súa selección
crítica e a súa utilización, entendidas como un proceso guiado polo profesorado, deberán servirnos para programar
traballos colaborativos e producir novos materiais, e pólos ao dispor da comunidade educativa.
As competencias sociais e cívicas poden traballarse nomeadamente nos bloques referidos á civilización. A vida no
mundo grego, na súa dimensión político-social ou relixiosa préstase sempre á valoración e á comparación co mun-
do actual, salientando semellanzas e diferenzas, e fomentando un xuízo crítico da realidade. Deste xeito, cobran
nova forza conceptos como democracia, xustiza, igualdade, cidadanía e diversidade.
A competencia en conciencia e expresión cultural, ademais de no estudo da literatura grega, está moi presente nos
contidos referidos ás artes plásticas, ás festas e os espectáculos, e ás manifestacións relixiosas, entre as que ta-
mén se contan os xogos deportivos. Coñecer e valorar todas estas manifestacións culturais artísticas, diferencian-
do xéneros e estilos, recoñecendo canons estéticos e estilos artísticos, lévanos a consideralas como parte do pa-
trimonio dos pobos e a apreciar dun xeito especial aquelas que están dentro do noso contorno, ben sexa nas páxi-
nas dun libro ou ben nun museo ou nun depósito arqueolóxico.
A competencia que traballa o sentido da iniciativa e o espírito emprendedor estará presente sobre todo no bloques
Páx. 25801
de contidos non lingüísticos, para aproveitar a metodoloxía do traballo en grupo de xeito responsable e proactivo.
DOG Núm. 120

O estudo das linguas clásicas, e do grego en particular, constitúe un instrumento fundamental para favorecer o dis-
curso e, por tanto, a estruturación do pensamento do alumnado, o desenvolvemento da lóxica lingüística e a disci-
plina mental que se manteñen no tempo aínda que se esquezan os contidos concretos.
Por último, cómpre lembrar que nesta nosa sociedade que vive por e para o utilitarismo e o inmediato será impres-
cindible facer unha reflexión sobre o valor do que é realmente importante para que o noso alumnado adopte unha
visión crítica da sociedade que o rodea. Os coñecementos adquiridos nas aulas que nun principio poden parecer
carentes de utilidade práctica resultan verdadeiramente importantes cando capacitan a persoa para adoptar crite-
rios que lle permitan discernir entre o xusto e o inxusto, o relevante e o accesorio, entre o καλóν e o κακóν.
ISSN1130-9229
1º de bacharelato
Grego I. 1º de bacharelato

Bloque 1. Lingua grega
 d  B1.1. Marco xeográfico da lingua  B1.1. Coñecer e localizar en mapas  GR1B1.1.1. Localiza nun mapa o  CD
 g grega. o marco xeográfico da lingua gre- marco xeográfico en que ten lugar  CSC
 h
ga. o nacemento da lingua grega e a
súa expansión.
 a  B1.2. Familias lingüísticas. O indo-  B1.2. Explicar a orixe da lingua  GR1B1.2.1. Explica a orixe da  CAA
 g europeo. grega a partir do indoeuropeo e co- lingua grega e a relación coas ou-  CCEC
 h
ñecer os principais grupos lingüísti- tras linguas da familia indoeuropea.
cos que compoñen a familia das
linguas indoeuropeas.  GR1B1.2.2. Enumera e localiza nun  CD
mapa as principais ramas da familia  CCL
das linguas indoeuropeas.
 a  B1.2. Familias lingüísticas. O indo-  B1.3. Entender o concepto de fami-  GR1B1.3.1. Explica o concepto de  CCL
 g europeo. lia lingüística e de indoeuropeo. familia lingüística.
 h
 GR1B1.3.2. Define o concepto de  CCL
indoeuropeo e explica o proceso de
Páx. 25802
creación do termo.
DOG Núm. 120

 a  B1.2. Familias lingüísticas. O indo-  B1.4. Identificar o indoeuropeo  GR1B1.4.1. Establece a filiación  CD
 g europeo. como a lingua nai da maioría das das linguas de Europa delimitando  CCL
 h linguas faladas en Europa hoxe en nun mapa a zona de orixe e zonas
día. de expansión.
 d  B1.3. Historia da lingua grega:  B1.5.Coñecer as etapas da historia  GR1B1.5.1. Coñece as etapas da  CCL
ISSN1130-9229
 h desde o micénico ata o grego moda lingua grega. evolución da lingua grega, desde o
 n derno. micénico ata o grego moderno.
 d  B1.3. Historia da lingua grega:  B1.6. Identificar exemplos de escri-  GR1B1.6.1. Identifica a escritura  CCL
 h desde o micénico ata o grego mo- tura micénica e alfabética. Lineal B como un silabario, e a evo-
derno. lución dos caracteres do alfabeto.

 n
 d  B1.3. Historia da lingua grega:  B1.7. Recoñecer a evolución da  GR1B1.7.1. Coñece a pronuncia da  CCL
 h desde o micénico ata o grego mo- lingua grega ata chegar ao momen- lingua grega moderna e utiliza al-
 n
derno. to actual. gunhas palabras e expresións bási-
cas.
 a  B1.4. Variedades dialectais.  B1.8. Recoñecer a división dialectal  GR1B1.8.1. Sitúa nun mapa as  CCL
 h da lingua grega e identificar a súa diversas variedades dialectais da  CSC
expansión xeográfica. lingua grega.
Bloque 2. Sistema de lingua grega: elementos básicos

 a  B2.1. Orixes da escritura. Sistemas  B2.1. Coñecer diferentes sistemas  GR1B2.1.1. Recoñece diferentes  CCL
 d de escritura. de escritura e distinguilos do alfa- tipos de escritura segundo a súa
 g
beto. orixe e tipoloxía e describindo os
trazos que distinguen a uns dou-
 h
tros.
 a  B2.2. Orixes e evolución do alfabe-  B2.2. Coñecer a orixe do alfabeto  GR1B2.2.1. Explica a orixe do  CCL
 d to grego. grego, a súa influencia e a súa re- alfabeto grego e describe a evolu-
 g
lación con outros sistemas de escri- ción dos seus signos a partir da
tura usados na actualidade. adaptación dos signos do alfabeto
 h
Páx. 25803
fenicio.
DOG Núm. 120

 GR1B2.2.2. Explica a orixe e a  CCL

evolución dos sistemas de escritura
de diferentes linguas, partindo do
alfabeto grego, e sinala as adapta-
cións que se producen en cada
unha delas.
ISSN1130-9229
 a  B2.3. Caracteres do alfabeto grego.  B2.3. Coñecer os caracteres do  GR1B2.3.1. Identifica e nomea  CCL
 d alfabeto grego na súa forma mi- correctamente os caracteres que
 e núscula e maiúscula, escribilos e forman o alfabeto grego, na súa
lelos coa pronuncia correcta. forma minúscula e maiúscula, e es-
críbeos e leos correctamente.

 d  B2.4. Clasificación dos fonemas:  B2.4. Recoñecer o cadro clasifica-  GR1B2.4.1. Sitúa todos os fonemas  CCL
 e pronuncia. torio dos fonemas da lingua grega da lingua grega no cadro clasifica-
 f
xunto coa súa pronuncia. torio dos fonemas e sabe describi-
los desde o punto e o modo de arti-
culación.
 d  B2.5. Transcrición de termos dos  B2.5. Coñecer e aplicar as normas  GR1B2.5.1. Coñece as normas de  CCL
 e caracteres gregos. de transcrición para transcribir ter- transcrición e aplícaas con correc-
 f mos gregos ao abecedario galego ción na transcrición de termos gre-
e castelán. gos ao galego e ao castelán.
 d  B2.6. Signos diacríticos e de pun-  B2.6. Coñecer os acentos, espíritos  GR1B2.6.1. Coñece o valor e colo-  CCL
 e tuación. e demais signos diacríticos e de cación dos acentos, espíritos e de-
 f puntuación, o seu valor e a súa co- mais signos diacríticos e de pun-
locación. tuación.
Bloque 3. Morfoloxía
 d  B3.1. O grego, lingua flexiva. Tipos  B3.1. Coñecer o concepto de fle-  GR1B3.1.1. Distingue unha lingua  CCL
 e de palabras: variables e invaria- xión lingüística. flexiva doutra non flexiva.
 f
bles.
 i
Páx. 25804
DOG Núm. 120

 d  B3.1. O grego, lingua flexiva. Tipos  B3.2. Distinguir e clasificar as cate-  GR1B3.2.1. Distingue palabras  CCL
 e de palabras: variables e invaria- gorías de palabras a partir do seu variables e invariables, explica as
 f bles. enunciado. características que permiten identi-
ficalas e define criterios para clasi-
 i
ficalas.
ISSN1130-9229
 d  B3.2. Formantes das palabras.  B3.3. Coñecer, identificar e distin-  GR1B3.3.1. Identifica e distingue  CCL
 e guir os formantes das palabras. en palabras propostas os seus for-  CAA
 f
mantes, sinalando e diferenciando
lexemas e afixos, e buscando
exemplos doutros termos nos que
estean presentes.

 d  B3.3. Concepto de declinación:  B3.4. Comprender o concepto de  GR1B3.4.1. Enuncia correctamente  CCL
 e declinacións gregas. Enunciado e declinación/flexión. diversos tipos de palabras en gre-
 f
paradigmas. go, distinguíndoos a partir do seu
enunciado e clasificándoos segun-
do a súa categoría e declinación.
 d  B3.4. Flexión nominal e pronomi-  B3.5. Coñecer as declinacións,  GR1B3.5.1. Declina palabras e  CCL
 e nal. encadrar as palabras dentro da súa sintagmas en concordancia, apli-
 f declinación, declinalas correcta- cando correctamente para cada pa-
mente, e analizar e traducir formas labra o paradigma de flexión co-
nominais e pronominais. rrespondente.
 GR1B3.5.2. Analiza desde o punto  CCL

de vista morfolóxico substantivos,
adxectivos, determinantes e sin-
tagmas de concordancia, e tradú-
ceos correctamente ao galego e/ou
ao castelán.
 d  B3.5. Sistema verbal grego. Verbos  B3.6. Conxugar correctamente as  GR1B3.6.1. Declina e/ou conxuga  CCL
 e temáticos e atemáticos. formas verbais estudadas, analiza- correctamente palabras propostas
 f
las morfoloxicamente e traducilas. segundo a súa categoría, e explica
Páx. 25805
e ilustra con exemplos as caracte-
rísticas que diferencian os concep-
DOG Núm. 120

tos de conxugación e declinación.
 GR1B3.6.2. Clasifica verbos se-  CCL

gundo o seu tema, e describe os
trazos polos que se recoñecen os
modelos de flexión verbal.
ISSN1130-9229
 GR1B3.6.3. Explica o uso dos te-  CCL

mas verbais gregos e identifica co-
rrectamente as formas derivadas
de cada un deles.

 GR1B3.6.4. Conxuga os tempos  CCL
verbais en voz activa e medio pasi-

va, aplicando correctamente os pa-
radigmas correspondentes.
 GR1B3.6.5. Analiza morfoloxica-  CCL

mente e traduce ao galego e/ou ao
castelán diferentes formas verbais
gregas, e compara o seu uso en
ambas as linguas.
 GR1B3.6.6. Cambia de voz as  CCL

formas verbais identificando e ma-
nexando con seguridade os for-
mantes que expresan este acciden-
te verbal.
 d  B3.6. Formas verbais persoais e  B3.7. Diferenciar entre formas  GR1B3.7.1. Distingue formas per-  CCL
 e non persoais. persoais e non persoais do verbo e soais e non persoais dos verbos,
 f recoñecer as categorías gramati- explica os trazos que permiten
cais presentes en cada unha delas. identificalas e define criterios para
as clasificar.
Páx. 25806
Bloque 4. Sintaxe
DOG Núm. 120

 d  B4.1. Casos gregos.  B4.1. Coñecer e analizar as fun-  GR1B4.1.1. Analiza morfolóxica e  CCL
 e cións das palabras na oración. sintacticamente frases e textos sin-
 f xelos identificando correctamente
as categorías gramaticais ás que
 h
pertencen as diferentes palabras e
 i explicando as funcións que realizan
ISSN1130-9229
no contexto.
 d  B4.1. Casos gregos.  B4.2. Coñecer e identificar os no-  GR1B4.2.1. Enumera correctamen-  CCL
 e mes dos casos gregos e as súas te os nomes dos casos que existen
 f
funcións na oración, e saber tradu- na flexión nominal grega, explica as
cir adecuadamente os casos á lin- súas funcións dentro da oración e

 h
gua materna. ilustra con exemplos a forma ade-
 i cuada de traducilos.
 e  B4.2. Concordancia.  B4.3. Coñecer o concepto de con-  GR1B4.3.1. Coñece e aplica a  CCL
 f cordancia tanto nominal (caso, xé- concordancia entre nomes e de-
nero e número) como verbal (nú- terminantes nominais, así como en-
mero e persoa). tre verbos e suxeitos.
 e  B4.3. Elementos da oración.  B4.4. Recoñecer os elementos da  GR1B4.4.1. Analiza correctamente  CCL
 f oración: suxeito, predicado, atribu- casos e funcións para poder reco-
to, complementos, etc. ñecer cada elemento da oración.
 e  B4.4. Oración simple: oracións  B4.5. Recoñecer e clasificar os  GR1B4.5.1. Compara e clasifica  CCL
 f atributivas e predicativas. tipos de oración simple. diferentes tipos de oracións sim-
ples, e identifica e explica en cada
caso as súas características.
 e  B4.5. Oracións compostas.  B4.6. Distinguir as oracións simples  GR1B4.6.1. Compara e clasifica  CCL
 f das compostas. diferentes tipos de oracións com-
postas, diferénciaas con precisión
das oracións simples e explica en
cada caso as súas características.
Páx. 25807
 e  B4.6. Construcións de infinitivo.  B4.7. Coñecer as funcións das  GR1B4.7.1. Identifica as funcións  CCL
 f formas de infinitivo nas oracións. das formas de infinitivo dentro da
DOG Núm. 120

oración, comparando exemplos do

seu uso.
 e  B4.6. Construcións de infinitivo.  B4.8. Identificar as construcións de  GR1B4.8.1. Recoñece, analiza e  CCL
 f infinitivo concertado e non concer- traduce correctamente as constru-
tado. cións de infinitivo concertado e non
ISSN1130-9229
concertado, relacionándoas con

construcións análogas noutras lin-
guas que coñece.
 e  B4.7. Construcións de participio.  B4.9. Coñecer as funcións das  GR1B4.9.1. Identifica as funcións  CCL
 f formas de participio nas oracións. das formas de participio dentro da

oración, comparando exemplos do
seu uso.
 e  B4.7. Construcións de participio.  B4.10. Identificar as construcións  GR1B4.10.1. Recoñece, analiza e  CCL
 f de participio concertado e non con- traduce correctamente as constru-
certado. cións de participio concertado e
non concertado, relacionándoas
con construcións análogas noutras
linguas que coñece.
 d  B4.8. Análise e tradución de frases  B4.11. Coñecer, comprender e  GR1B4.11.1. Identifica e relaciona  CCL
 e e textos. utilizar os elementos morfolóxicos elementos morfolóxicos da lingua

 f
da lingua grega, e iniciarse na in- grega para realizar a análise e a
terpretación e na tradución de tex- tradución de textos sinxelos.
 g
tos de dificultade progresiva.
 i
 d  B4.8. Análise e tradución de frases  B4.12. Identificar e relacionar ele-  GR1B4.12.1. Identifica na análise  CCL
 e e textos. mentos sintácticos da lingua grega de frases e textos de dificultade
 f
que permitan a análise e a tradu- graduada elementos sintácticos
ción de textos sinxelos. propios da lingua grega, relacio-
 g
nándoos para traducilos cos seus
 i equivalentes en galego e/ou en
castelán.
Páx. 25808
DOG Núm. 120

Bloque 5. Grecia: historia, cultura, arte e civilización
 g  B5.1. Períodos da historia de Gre-  B5.1. Coñecer os feitos históricos  GR1B5.1.1. Describe o marco his-  CD
 h cia. dos períodos da historia de Grecia, tórico no que xorde e se desenvol-  CSC
encadralos no seu período corres- ve a civilización grega, sinalando  CCEC
pondente e realizar eixes cronoló- distintos períodos dentro del e iden-
ISSN1130-9229
xicos. tificando en cada un as conexións

máis importantes con outras civili-
zacións.
 GR1B5.1.2. Pode elaborar eixes  CD

cronolóxicos nos que se represen-  CMCCT

tan fitos históricos relevantes, con-
sultando ou non fontes de informa-

ción.
 GR1B5.1.3. Distingue as etapas da  CCEC

historia de Grecia, explicando os
seus trazos esenciais e as circuns-
tancias que interveñen no paso de
unhas a outras.
 GR1B5.1.4. Sabe enmarcar deter-  CCEC

minados feitos históricos na civili-

zación e no período histórico co-
rrespondente, póndoos en contexto
e relacionándoos con outras cir-
cunstancias contemporáneas.
 a  B5.2. Organización política e social  B5.2. Coñecer e comparar as prin-  GR1B5.2.1. Describe os principais  CSC
 b de Grecia. cipais formas de organización polí- sistemas políticos da antiga Grecia
 h
tica e social da antiga Grecia. e compáraos entre eles, estable-
cendo semellanzas e diferenzas, e
 m
cos actuais.
Páx. 25809
 GR1B5.2.2. Describe a organiza-  CSC
ción da sociedade grega, explica as
DOG Núm. 120

características das clases sociais e

os papeis asignados a cada unha,
relaciona estes aspectos cos valo-
res cívicos da época e compáraos
cos actuais.
ISSN1130-9229
 c  B5.3. A familia.  B5.3. Coñecer a composición da  GR1B5.3.1. Identifica e explica os  CSC

 h familia e os papeis asignados aos papeis que desempeña dentro da
seus membros. familia cada un dos seus membros,
analizando a través deles estereo-
tipos culturais da época e compa-
rándoos cos actuais.

 c  B5.4. Traballo e lecer: oficios, cien-  B5.4. Identificar as principais for-  GR1B5.4.1. Identifica e describe  CMCCT
 h cia e técnica. Festas e espectácu- mas de traballo e de lecer da anti- formas de traballo e relaciónaas  CSC
 l los. güidade. cos coñecementos científicos e  CSIEE
técnicos da época, explicando a
súa influencia no progreso da cultu-
ra occidental.
 GR1B5.4.2. Describe as principais  CSC

formas de lecer da sociedade grega
e analiza a súa finalidade, os gru-
pos aos que van dirixidas e a súa

función no desenvolvemento da
identidade social.
 c  B5.5. Mitoloxía e relixión.  B5.5. Coñecer os principais deuses  GR1B5.5.1. Pode nomear coa súa  CCL
 h da mitoloxía. denominación grega e latina os  CCEC
 ñ principais deuses e heroes da mito-
loxía grecolatina, e sinalar os trazos
que os caracterizan, os seus atribu-
tos e o seu ámbito de influencia.
 c  B5.5. Mitoloxía e relixión.  B5.6. Coñecer os deuses, os mitos  GR1B5.6.1. Identifica dentro do  CCEC
Páx. 25810
 h e os heroes gregos, e establecer imaxinario mítico deuses, semideu-
semellanzas e diferenzas entre os ses e heroes, e explica os princi-
DOG Núm. 120

 ñ mitos e os heroes antigos e os ac- pais aspectos que os diferencian.

tuais.
 GR1B5.6.2. Recoñece e ilustra con  CCEC
exemplos o mantemento do mítico
e da figura do heroe na nosa cultu-
ra, analizando a influencia da tradi-
ISSN1130-9229
ción clásica neste fenómeno e sina-

lando as semellanzas e as princi-
pais diferenzas entre ambos os tra-
tamentos, asociándoas a outras ca-
racterísticas culturais propias de
cada época.

 GR1B5.6.3. Recoñece referencias  CCEC

mitolóxicas directas ou indirectas
en diferentes manifestacións artísti-
cas, e describe, a través do uso
que se fai destas, os aspectos bá-
sicos que en cada caso se asocian
á tradición grecolatina.
 c  B5.5. Mitoloxía e relixión.  B5.7. Coñecer e comparar as ca-  GR1B5.7.1. Enumera e explica as  CCEC
 h racterísticas da relixiosidade e reli- principais características da relixión
 ñ
xión grega coas actuais. grega, póndoas en relación con ou-
tros aspectos básicos da cultura
helénica e establecendo compara-
cións con manifestacións relixiosas
propias doutras culturas.
 c  B5.5. Mitoloxía e relixión.  B5.8. Relacionar e establecer se-  GR1B5.8.1. Describe e analiza os  CCEC
 h mellanzas e diferenzas entre as aspectos relixiosos e culturais que
 ñ manifestacións deportivas da Gre- sustentan os certames deportivos
cia clásica e as actuais. da antiga Grecia e a presenza ou
ausencia destes nos seus correla-
tos actuais.
Páx. 25811
Bloque 6. Textos
DOG Núm. 120

 e  B6.1. Iniciación ás técnicas de  B6.1. Coñecer e aplicar os coñe-  GR1B6.1.1. Utiliza adecuadamente  CCL
 f tradución. cementos fonolóxicos, morfolóxi- a análise morfolóxica e sintáctica
 g cos, sintácticos e léxicos da lingua de textos de dificultade graduada
grega para a interpretación e a tra- para efectuar correctamente a súa
 i
dución coherente de frases ou tex- tradución.
tos de dificultade progresiva.
ISSN1130-9229
 e  B6.1. Iniciación ás técnicas de  B6.2. Utilizar con corrección ma-  GR1B6.2.1. Utiliza correctamente o  CCL
 f tradución. nuais e dicionarios, e recoñecer e dicionario para localizar o significa-
 g analizar toda a información que do de palabras que entrañen dificul-
proporcionan. tade, identificando entre varias
 i
acepcións o sentido máis axeitado

para a tradución do texto.
 GR1B6.2.2. Utiliza mecanismos de  CAA

inferencia para comprender textos  CCL
de forma global.
 e  B6.2. Iniciación ás técnicas de  B6.3. Coñecer e aplicar os coñe-  GR1B6.3.1. Traduce do grego ao  CCL
 f retroversión e comentario de tex- cementos adquiridos para a retro- galego e/ou ao castelán frases e
 g
tos. versión de frases ou textos de difi- textos sinxelos.
cultade progresiva.
 i
 e  B6.2. Iniciación ás técnicas de  B6.4. Comentar desde o punto de  GR1B6.4.1. Utiliza os coñecemen-  CAA
 f retroversión e comentario de tex- vista lingüístico e literario os textos tos adquiridos para facer comenta-  CCL
 g
tos. propostos. rios dos textos.
 i
 e  B6.3. Análise morfolóxica e sintác-  B6.5. Comparar as estruturas gre-  GR1B6.5.1. Compara estruturas  CCL
 f tica. Comparación de estruturas gas coas da lingua propia, e esta- gregas coas da lingua propia, e es-
gregas coas da lingua propia. blecer semellanzas e diferenzas. tablece semellanzas e diferenzas.
 d  B6.4. Lectura comprensiva de tex-  B6.6. Realizar, a través dunha  GR1B6.6.1. Elabora mapas con-  CCL
 e tos traducidos. lectura comprensiva, análise e co- ceptuais e estruturais dos textos  CCEC
Páx. 25812
 g
mentario do contido e da estrutura propostos, localizando o tema prin-
de textos gregos orixinais, adapta- cipal e distinguindo as súas partes.
DOG Núm. 120

dos ou traducidos.
 d  B6.5. Lectura comparada e comen-  B6.7. Realizar pequenos coloquios  GR1B6.7.1. Mantén un sinxelo  CCL
 e tario de textos en lingua grega e na en grego con frases sinxelas e de diálogo en grego sobre a base dun
 g
lingua propia. dificultade progresiva. tema previamente acordado.
ISSN1130-9229
 d  B6.6. Produción de textos propios  B6.8. Redactar pequenos textos en  GR1B6.8.1. Redacta frases sinxe-  CCL
 g breves en lingua grega. lingua grega de produción propia. las ou pequenos textos en grego
sobre un tema proposto.
Bloque 7. Léxico

 e  B7.1. Vocabulario básico grego:  B7.1. Coñecer, identificar e traducir  GR1B7.1.1. Deduce o significado  CCL
 f léxico de uso frecuente e principais o léxico grego: as palabras de ma- de palabras gregas non estudadas
prefixos e sufixos. ior frecuencia e os principais prefi- a partir de palabras da súa propia
xos e sufixos. lingua ou do contexto.
 GR1B7.1.2. Identifica e explica as  CCL

palabras de maior frecuencia e os
principais prefixos e sufixos, e tra-
dúceos á propia lingua.
 GR1B7.1.3. Identifica e distingue  CCL

en palabras propostas os seus for-

mantes, sinala e diferencia lexemas
e afixos, e procura exemplos dou-
tros termos nos que estean presen-
tes.
 e  B7.2. Descomposición de palabras  B7.2. Descompor unha palabra nos  GR1B7.2.1. Descompón os forman-  CCL
 f nos seus formantes. seus formantes, e coñecer o seu tes das palabras e recoñece o sig-
significado en grego para aumentar nificado dos elementos de orixe
o caudal léxico e o coñecemento grega.
da lingua propia.
Páx. 25813
 e  B7.3. Helenismos máis frecuentes  B7.3. Recoñecer os helenismos  GR1B7.3.1. Identifica os helenis-  CCL
 f do vocabulario común e do léxico máis frecuentes do vocabulario mos máis frecuentes do vocabula-
DOG Núm. 120

especializado, e o seu mantemen- común e remontalos aos étimos rio común e explica o seu significa-
to: termos patrimoniais, cultismos e gregos orixinais. do remitíndose aos étimos gregos
neoloxismos. orixinais.
 e  B7.4. Identificación de lexemas,  B7.4. Identificar e coñecer os ele-  GR1B7.3.2. Identifica a etimoloxía  CCL
 f sufixos e prefixos helénicos usados mentos léxicos e os procedemen- e coñece o significado das palabras
ISSN1130-9229
na lingua propia. tos de formación do léxico grego de léxico común da lingua propia.
(derivación e composición) para en-
tender mellor os procedementos de
formación de palabras nas linguas
actuais.

 e  B7.5. Familias etimolóxicas e se-  B7.5. Relacionar palabras da mes-  GR1B7.5.1. Relaciona distintas  CCL
 f mánticas. ma familia etimolóxica ou semánti- palabras da mesma familia etimoló-

ca. xica ou semántica.
2º de bacharelato
Grego II. 2º de bacharelato

Bloque 1. Lingua grega
 e  B1.1. Dialectos antigos, dialectos  B1.1. Coñecer as orixes dos dia-  GR2B1.1.1. Delimita ámbitos de  CCL
 f literarios e koiné. lectos antigos e literarios, clasifi- influencia dos distintos dialectos,  CD
 h calos e localizalos nun mapa. situando con precisión puntos xe-  CCEC
ográficos, cidades ou restos ar-
queolóxicos coñecidos pola súa
relevancia histórica.
 d  B1.2. Do grego clásico ao grego  B1.2. Comprender a relación di-  GR2B1.2.1. Compara termos do  CCL
 f moderno. recta entre o grego clásico e o grego clásico e os seus equivalen-  CAA
Páx. 25814
moderno, e sinalar algúns trazos tes en grego moderno, constatan-
básicos que permiten percibir este do as semellanzas e as diferenzas
DOG Núm. 120

proceso de evolución. que existen entre uns e outros e

analizando a través destas as ca-
racterísticas xerais que definen o
proceso de evolución.
 d  B1.2. Do grego clásico ao grego  B1.3. Recoñecer a evolución da  GR2B1.3.1. Coñece a pronuncia  CCL
ISSN1130-9229
 f moderno. lingua grega ata chegar ao moda lingua grega moderna e utiliza
mento actual nos aspectos fonéti- algunhas palabras e expresións
cos, morfosintáctico e léxico. básicas.

 d  B2.1. Revisión da flexión nominal  B2.1. Identificar, analizar, traducir  GR2B2.1.1. Recoñece con seguri-  CCL
 e e pronominal: formas menos e efectuar a retroversión de cal- dade e axudándose co dicionario

 f usuais e irregulares. quera tipo de formas nominais e calquera tipo de formas nominais
pronominais. e pronominais, declínaas e sinala
o seu equivalente en galego e/ou
en castelán.
 d  B2.2. Revisión da flexión verbal:  B2.2. Identificar, conxugar, tradu-  GR2B2.2.1. Recoñece con seguri-  CCL
 e conxugación atemática. Modos cir e efectuar a retroversión de dade e axudándose do dicionario
 f verbais. calquera tipo de formas verbais. calquera tipo de formas verbais,
conxúgaas e sinala o seu equiva-
lente en galego e/ou en castelán.
 d  B2.3. Análise morfolóxica.  B2.3. Coñecer as categorías gra-  GR2B2.2.1. Nomea e describe as  CCL
 e maticais. categorías gramaticais, sinalando
 f
as características que as distin-
guen.
 d  B2.3. Análise morfolóxica.  B2.4. Coñecer, identificar e distin-  GR2B2.4.1. Identifica e distingue  CCL
 e guir os formantes das palabras. en palabras propostas os seus
 f
formantes, sinalando e diferen-
ciando lexemas e afixos, e procura
exemplos doutros termos nos que
Páx. 25815
estean presentes.
DOG Núm. 120

 d  B2.3. Análise morfolóxica.  B2.5. Realizar a análise morfolóxi-  GR2B2.5.1. Sabe determinar a  CCL
 e ca das palabras dun texto grego. forma, a clase e a categoría gra-
 f matical das palabras dun texto,
detectando correctamente coa
axuda do dicionario os morfemas
que conteñen información grama-
ISSN1130-9229
tical.
Bloque 3. Sintaxe
 d  B3.1. Estudo pormenorizado da  B3.1. Recoñecer os valores dos  GR2B3.1.1. Recoñece os valores  CCL
 e sintaxe nominal e pronominal. casos e os usos sintácticos do sis- dos casos gregos e os usos dos

tema pronominal. pronomes en frases e textos pro-
 f
postos.
 d  B3.1. Estudo pormenorizado da  B3.2. Recoñecer os usos das  GR2B3.2.1. Recoñece os valores  CCL
 e sintaxe nominal e pronominal. preposicións e dos complementos das preposicións e identifica os
 f circunstanciais. complementos circunstanciais.
 d  B3.2. Usos modais.  B3.3. Coñecer e identificar os  GR2B3.3.1. Coñece, identifica e  CCL
 e usos modais propios da lingua traduce correctamente os usos
 f grega. modais propios da lingua grega.
 d  B3.3. Tipos de oracións e constru-  B3.4. Recoñecer e clasificar as  GR2B3.4.1. Recoñece e clasifica  CCL
 e cións sintácticas. oracións e as construcións sintác- oracións e construcións sintácti-
 f
ticas. cas.
 d  B3.4. Oración composta. Formas  B3.5. Recoñecer os nexos subor-  GR2B3.5.1. Recoñece, clasifica,  CCL
 e de subordinación. dinantes e os tipos de oracións analiza e traduce correctamente
 f
subordinadas. os nexos subordinantes.
 d  B3.4. Oración composta. Formas  B3.6. Coñecer as funcións das  GR2B3.6.1. Identifica formas non  CCL
 e de subordinación. formas non persoais do verbo. persoais do verbo en frases e tex-
tos, tradúceas correctamente e
Páx. 25816
 f
explica as súas funcións.
DOG Núm. 120

 GR2B3.6.2. Coñece, analiza e  CCL

traduce correctamente as constru-
cións de participio, relacionándoas
con construcións análogas noutras
linguas que coñeza.
ISSN1130-9229
 d  B3.5. Análise, tradución e interpre-  B3.7. Relacionar e aplicar coñe-  GR2B3.7.1. Recoñece, distingue e  CCL
 e tación de textos. cementos sobre elementos e clasifica os tipos de oracións e as
 f
construcións sintácticas da lingua construcións sintácticas gregas,
grega en interpretación e tradu- relacionándoas con construcións
 i
ción de textos de textos clásicos. análogas noutras linguas que co-
ñeza.

 GR2B3.7.2. Identifica na análise  CCL

de frases e textos de dificultade
graduada elementos sintácticos
propios da lingua grega, relacio-
nándoos para traducilos cos seus
equivalentes en galego e castelán.
Bloque 4. Literatura
 d  B4.1. Xéneros literarios: épica,  B4.1. Coñecer as características  GR2B4.1.1. Describe as caracte-  CCL
 e historiografía, drama (traxedia e dos xéneros literarios gregos, os rísticas esenciais dos xéneros lite-  CCEC
 h comedia), lírica, oratoria e fábula. seus autores e obras máis repre- rarios gregos, e identifica e sinala
sentativas, e as súas influencias a súa presenza nos textos propos-
 i
na literatura posterior. tos.
 n
 d  B4.1. Xéneros literarios: épica,  B4.2. Analizar, interpretar e situar  GR2B4.2.1. Realiza eixes cronoló-  CMCCT
 e historiografía, drama (traxedia e no tempo textos mediante lectura xicos e sitúa neles autores, obras  CCEC
 h
comedia), lírica, oratoria e fábula. comprensiva, distinguindo o xéne- e outros aspectos relacionados
ro literario ao que pertencen, as coa literatura grega.
 i
súas características esenciais e a
 n súa estrutura, se a extensión da  GR2B4.2.2. Distingue o xénero  CCL
Páx. 25817
pasaxe elixida o permite. literario ao que pertence un texto,
as súas características e a súa es-
DOG Núm. 120

trutura.
 d  B4.1. Xéneros literarios: épica,  B4.3. Coñecer os fitos esenciais  GR2B4.3.1. Explora a conserva-  CCL
 e historiografía, drama (traxedia e da literatura grega como base da ción dos xéneros e os temas litera-  CCEC
 h
comedia), lírica, oratoria e fábula. literatura e da cultura europea e rios da tradición grega mediante
occidental. exemplos da literatura contempo-
ISSN1130-9229
 i
ránea, e analiza o uso que se fixo
 n deles.
 d  B4.1. Xéneros literarios: épica,  B4.4. Establecer relacións e para-  GR2B4.4.1. Pode establecer rela-  CCEC
 e historiografía, drama (traxedia e lelismos entre a literatura clásica e cións e paralelismos entre a litera-
 h
comedia), lírica, oratoria e fábula. a posterior. tura grega e a posterior.

 i
 n
 d  B4.1. Xéneros literarios: épica,  B4.5. Coñecer os autores funda-  GR2B4.5.1. Nomea autores repre-  CD
 e historiografía, drama (traxedia e mentais da literatura coas súas sentativos da literatura grega, en-  CCEC
 h comedia), lírica, oratoria e fábula. obras principais. cádraos no seu contexto cultural e
cita e explica as súas obras máis
 i
coñecidas.
 n
Bloque 5. Textos
 d  B5.1. Tradución e interpretación  B5.1. Coñecer, identificar e rela-  GR2B5.1.1. Utiliza adecuadamen-  CCL
 e de textos gregos. cionar os elementos morfolóxicos te a análise morfolóxica e sintácti-
 f
da lingua grega en interpretación ca de textos gregos para efectuar
e tradución de textos gregos. correctamente a súa tradución.
 n
 d  B5.2. Uso do dicionario.  B5.2. Utilizar o dicionario e procu-  GR2B5.2.1. Utiliza con seguridade  CCL
 e rar o termo máis apropiado na lin- e autonomía o dicionario para a  CD
 g gua propia para a tradución do tradución de textos, e identifica en
texto. cada caso o termo máis apropiado
na lingua propia en función do
Páx. 25818
contexto e do estilo empregado
polo/a autor/a.
DOG Núm. 120

 d  B5.3. Comentario e análise filoló-  B5.3. Realizar a tradución, a inter-  GR2B5.3.1. Aplica os coñecemen-  CCL
 e xica de textos de grego clásico pretación e o comentario lingüísti- tos adquiridos para realizar co-  CCEC
 f orixinais, preferiblemente en pro- co, literario e histórico de textos mentario lingüístico, literario e his-
sa. de grego clásico. tórico de textos.
 a  B5.4. Coñecemento do contexto  B5.4. Coñecer o contexto social,  GR2B5.4.1. Identifica o contexto  CSC
ISSN1130-9229
 d social, cultural e histórico dos tex- cultural e histórico dos textos tra- social, cultural e histórico dos tex-  CCEC
 e tos traducidos. ducidos. tos propostos, partindo de referen-
cias tomadas dos propios textos e
 h
asociándoas con coñecementos
 n adquiridos previamente.

 d  B5.5. Identificación das caracterís-  B5.5. Identificar as características  GR2B5.5.1. Recoñece e explica a  CCL
 n ticas formais dos textos. formais dos textos. partir de elementos formais o xé-
nero e o propósito do texto.
Bloque 6. Léxico
 d  B6.1. Helenismos máis frecuentes  B6.1. Recoñecer os helenismos  GR2B6.1.1. Identifica os helenis-  CCL
 e do léxico especializado e común. máis frecuentes do vocabulario mos máis frecuentes do vocabula-
 f común e do léxico especializado, rio común e do léxico especializa-
e remontalos aos étimos gregos do, e explica o seu significado a
orixinais. partir dos étimos gregos orixinais.
 d  B6.1. Helenismos máis frecuentes  B6.2. Identificar a etimoloxía e  GR2B6.2.1. Deduce e explica o  CCL
 e do léxico especializado e común. coñecer o significado das palabras significado de palabras da propia
 f
de orixe grega da lingua propia ou lingua ou de outras, obxecto de
de outras, obxecto de estudo de estudo, a partir dos étimos gregos
léxico común e especializado. dos que proceden.
 d  B6.2. Ampliación de vocabulario  B6.3. Coñecer, identificar e tradu-  GR2B6.3.1. Explica o significado  CCL
 e básico grego: linguaxe literaria e cir o léxico grego. de termos gregos mediante termos
 f
filosófica. equivalentes en galego e en caste-
lán.
 n
Páx. 25819
 GR2B6.3.2. Deduce o significado  CCL
de palabras gregas non estudadas
DOG Núm. 120

a partir do contexto ou de palabras

da súa lingua ou doutras que co-
ñeza.
 d  B6.2. Ampliación de vocabulario  B6.4. Relacionar palabras da  GR2B6.4.1. Comprende e explica  CCL
 e básico grego: linguaxe literaria e mesma familia etimolóxica ou se- a relación entre termos pertencen-
ISSN1130-9229
 f
filosófica. mántica. tes á mesma familia etimolóxica
ou semántica.
 n
 d  B6.3. Etimoloxía e orixe das pala-  B6.5. Recoñecer a etimoloxía e  GR2B6.5.1. Recoñece e distingue  CCL
 e bras da propia lingua. evolución das palabras da propia cultismos, termos patrimoniais e
lingua. neoloxismos a partir do étimo gre-

 f
go, e explica as evolucións que se

producen nun caso e en outro.
 d  B6.4. Descomposición de pala-  B6.6. Recoñecer e identificar os  GR2B6.6.1. Descompón palabras  CCL
 e bras nos seus formantes. elementos léxicos e os procede- tomadas tanto do grego antigo
 f
mentos de formación do léxico como da lingua propia nos seus
grego, a derivación e a composi- formantes, e explica o seu signifi-
ción, para entender mellor os pro- cado.
cedementos de formación de pa-
labras nas linguas actuais.  GR2B6.6.2. Sabe descompor  CCL
unha palabra nos seus formantes
e coñecer o seu significado en

grego, para aumentar o caudal lé-
xico e o coñecemento da lingua
propia.
Páx. 25820
DOG Núm. 120

Historia da Arte
Introdución
Historia da Arte ten por obxecto de estudo a obra de arte como produto resultante da intelixencia, da creatividade e
da actuación humanas, que se manifestaron de xeito diferente nas diversas sociedades e culturas ao longo do
tempo.
ISSN1130-9229
O estudo da historia da arte débelle achegar ao alumnado os coñecementos necesarios para a análise, a interpre-
tación e a valoración da arte a través da linguaxe das formas e do pensamento visual. A obra de arte, xunto con
outras fontes de coñecemento histórico, constitúe un valioso testemuño para coñecer a mentalidade, a cultura e a
evolución das sociedades: é, daquela, imprescindible estudala no seu contexto histórico, social e cultural, incidindo

á vez no feito de que as obras artísticas poden perdurar a través do tempo con usos e funcións sociais diferentes
en cada época. Tampouco hai que esquecer que na sociedade actual, altamente tecnificada, o ámbito das artes
plásticas tradicionais se viu agrandado coa achega doutras manifestacións procedentes das novas tecnoloxías e
dos medios de comunicación visual, de maneira que o universo da imaxe forma parte da nosa realidade cotiá.
Proponse unha selección que permita unha aproximación xeral ao desenvolvemento da arte occidental, desde o
nacemento do clasicismo na antigüidade grecorromana ata a arte contemporánea. Neste sentido, resulta preferible
centrar o estudo nas características esenciais dos períodos, estilos ou correntes máis significativos da arte occi-
dental, así como na súa evolución, a través da análise dun número limitado de obras representativas ou nomea-
damente salientables, aínda que iso obrigue a renunciar de antemán a certos/as artistas e obras de interese indis-
cutible.
A complexidade dos factores que interveñen na creación da obra de arte e a especificidade de cada linguaxe artís-
tica esixen utilizar un método de análise que integre distintas perspectivas, entre as que poden sinalarse, polo me-
nos, a formal, a sociolóxica e a iconolóxica. A perspectiva formal oriéntase a ver, recoñecer e valorar a materialida-
de das formas artísticas como unha linguaxe específica, a descubrir os seus procesos e as técnicas de creación, a
función ou as funcións para as que foron creadas, así como as concepcións estéticas que manifestan. A perspecti-
va sociolóxica aborda a relación entre os/as artistas e a os/as clientes, as persoas destinatarias da obra, as formas
de patrocinio, a consideración social do/da artista, ou a demanda e o consumo de arte. Canto á perspectiva icono-
Páx. 25821
lóxica, parte da análise iconográfica para indagar no significado último que o/a autor/a da obra pretende transmitir.
DOG Núm. 120

O coñecemento da historia da arte consolida nos alumnos e nas alumnas certos valores e actitudes fundamentais,
como a tolerancia e o respecto polos valores e as crenzas das demais persoas, a capacidade de satisfacción ante
a contemplación da arte, o respecto pola creación artística, aínda que non exento de espírito crítico, e de forma moi
especial a valoración do patrimonio artístico e a responsabilidade da súa conservación, xa que se trata dun legado
que se lles debe transmitir ás xeracións futuras. A materia é, xa que logo, rica en achegas ao coñecemento compe-
tencial. A competencia clave de conciencia e expresións culturais recibe un tratamento moi específico, relacionado
cos contidos que son propios da historia da arte. A competencia social e cidadá desenvólvese tamén en tanto que
a arte reflicte as ideoloxías, as estruturas económicas e políticas e as formas de organización social que conforman
ISSN1130-9229
as sociedades. Ademais, as competencias lingüística, dixital e de aprender a aprender están presentes de maneira
constante na súa vertente máis instrumental, e deben impregnar todo o que sexa posible o desenvolvemento curri-
cular da materia. A competencia clave de sentido de iniciativa e espírito emprendedor debe estar moi presente nas
vertentes máis actitudinais e procedementais da materia.

O tratamento metodolóxico da materia débese axustar ao nivel competencial inicial do alumnado, respectando os
distintos ritmos e estilos de aprendizaxe e tendo en conta a atención á diversidade. Historia da Arte permite desen-
volver metodoloxías activas, nas que o traballo individual e cooperativo estean permanentemente presentes, con
elaboración de diferentes tipos de materiais, e integrando de xeito especial as TIC.
2º de bacharelato
Historia da Arte. 2º de bacharelato

Bloque 1. Raíces da arte europea: o legado da arte clásica
 n  B1.1. Grecia, creadora da lingua-  B1.1. Recoñecer e explicar as  HAB1.1.1. Explica as característi-  CCEC
xe clásica: principais manifesta- concepcións estéticas e as carac- cas esenciais da arte grega e a  CCL
cións. terísticas esenciais da arte grega, súa evolución no tempo a partir de  CAA
en relación co seu contexto histó- fontes históricas ou historiográfi-
rico e cultural. cas.
 HAB1.1.2. Define o concepto de  CCEC

orde arquitectónica e compara as  CCL
Páx. 25822
tres ordes da arquitectura grega.  CAA
DOG Núm. 120

 HAB1.1.3. Describe os tipos de  CCEC

templo grego, con referencia ás  CCL
características arquitectónicas e a
decoración escultórica.
 HAB1.1.4. Describe as caracterís-  CCEC

ISSN1130-9229
ticas do teatro grego e a función  CCL

das súas partes.
 HAB1.1.5. Explica a evolución da  CCEC

figura humana masculina na es-  CCL
cultura grega a partir do "Kouros"  CAA

de Anavysos, o "Doríforo" (Policle-
to) e o "Apoxiomenos" (Lisipo).
 n  B1.2. A función social da arte en  B1.2. Explicar a función social da  HAB1.2.1. Especifica quen eran  CCEC
Grecia. arte grega, especificando o papel os/as principais clientes da arte  CCL
desempeñado polos/as clientes e grega, e a consideración social da  CSC
artistas, e as relacións entre eles. arte e dos/das artistas.
 d  B1.3. Comentario de obras de  B1.3. Clasificar, analizar e comen-  HAB1.3.1. Identifica, analiza e  CCEC
 e arte: Grecia. tar obras significativas da arte comenta as seguintes obras arqui-  CCL
 m grega, aplicando un método que tectónicas gregas: Partenón, Tri-  CAA
abranga diferentes enfoques (téc- buna das Cariátides do Erecteion,

 n
nico, formal, semántico, cultural, templo de Atenea Niké e teatro de
sociolóxico e histórico). Epidauro.
 HAB1.3.2. Identifica, analiza e  CCEC

comenta as seguintes esculturas  CCL
gregas: Kouros de Anavysos, Au-  CAA
riga de Delfos, Discóbolo (Mirón),
Doríforo (Policleto), unha metopa
do Partenón (Fidias), Hermes con
Dioniso neno (Praxíteles), Apo-
xiomenos (Lisipo), Vitoria de Sa-
Páx. 25823
motracia, Venus de Milo e friso do
altar de Zeus en Pérgamo (detalle
DOG Núm. 120

de Atenea e Gea).
 n  B1.4. Visión do clasicismo en  B1.4. Recoñecer e explicar as  HAB1.4.1. Explica as característi-  CCEC
 p Roma. A arte na Hispania romana concepcións estéticas e as carac- cas esenciais da arte romana e a  CCL
e na Gallaecia. terísticas esenciais da arte roma- súa evolución no tempo a partir de  CAA
na, en relación co seu contexto fontes históricas ou historiográfi-
ISSN1130-9229
histórico e cultural. cas.
 HAB1.4.2. Especifica as achegas  CCEC

da arquitectura romana en rela-  CCL
ción coa grega.  CAA


ticas e funcións dos principais ti-  CCL
pos de edificio romanos.
 HAB1.4.4. Compara o templo e o  CCEC

teatro romanos cos respectivos  CCL
gregos.  CAA
 HAB1.4.5. Explica os trazos prin-  CCEC

cipais da cidade romana a partir  CCL
de fontes históricas ou historiográ-  CAA
ficas.
 HAB1.4.6. Especifica as innova-  CCEC

cións da escultura romana en re-  CCL
lación coa grega.  CAA

ticas xerais dos mosaicos e a pin-  CCL
tura en Roma a partir dunha fonte  CAA
histórica ou historiográfica.
Páx. 25824
 n  B1.5. Función social da arte en  B1.5. Explicar a función social da  HAB1.5.1. Especifica quen eran  CCEC
Roma. arte romana, especificando o pa- os/as principais clientes da arte  CCL
DOG Núm. 120

pel desempeñado polos/as clien- romana, e a consideración social  CSC

tes e artistas, e as relacións entre da arte e dos/das artistas.
eles.
 e arte: Roma. tar obras significativas da arte ro- comenta as seguintes obras arqui-  CCL
ISSN1130-9229
 m
mana, aplicando un método que tectónicas romanas: Maison Ca-  CAA
abranga diferentes enfoques (téc- rrée de Nimes, Panteón de Roma,
 n
nico, formal, semántico, cultural, teatro de Mérida, Coliseo de Ro-
sociolóxico e histórico). ma, basílica de Maxencio e Cons-
tantino en Roma, ponte de Alcán-
tara, acueduto de Segovia, arco

de Tito en Roma e columna de
Traxano en Roma.

romanas: Augusto de Prima Porta,  CAA
estatua ecuestre de Marco Aure-
lio, relevo do Arco de Tito (detalle
dos soldados co candelabro e ou-
tros obxectos do Templo de Xeru-
salén) e relevo da columna de
Traxano.
 d  B1.7. Traballo de investigación  B1.7. Realizar e expor, indivi-  HAB1.7.1. Realiza un traballo de  CCEC
 e sobre historia da arte. dualmente ou en grupo, traballos investigación sobre Fidias.  CCL
 g
de investigación, utilizando tanto  CAA
medios tradicionais como as no-
 m  CD
vas tecnoloxías.
 n  CSIEE
 HAB1.7.2. Realiza un traballo de  CCEC

investigación sobre o debate  CCL
acerca da autoría grega ou roma-  CAA
Páx. 25825
na do grupo escultórico de "Lao-
 CD
coonte e os seus fillos".
 CSIEE
DOG Núm. 120

 h  B1.8. Conservación do patrimonio:  B1.8. Respectar as creacións  HAB1.8.1. Confecciona un catálo-  CCEC
 n arte grecorromana artísticas da Antigüidade greco- go, con breves comentarios, das  CCL
 p rromana, valorando a súa calidade obras máis salientables da arte  CAA
en relación coa súa época e a súa antiga que se conservan en Gali-
 CSIEE
importancia como patrimonio es- cia.
caso e insubstituíble que cómpre
ISSN1130-9229
conservar.
Bloque 2. Nacemento da tradición artística occidental: a arte medieval
 n  B2.1. Achega cristiá na arquitectu-  B2.1. Recoñecer e explicar as  HAB2.1.1. Explica as característi-  CCEC
ra e na iconografía. concepcións estéticas e as carac- cas esenciais da arte paleocristiá  CCL

terísticas esenciais da arte paleo- e a súa evolución no tempo a par-  CAA
cristiá, en relación co seu contexto histó- tir de fontes históricas ou historio-

rico e cultural. gráficas.
 HAB2.1.2. Describe a orixe, a  CCEC

características e a función da ba-  CCL
sílica paleocristiá.  CSC

ticas e función dos baptisterios,  CCL
mausoleos e "martiria" paleocris-
tiáns, e as súas partes.

pintura e o mosaico na arte paleo-  CCL
cristiá, con especial referencia á  CAA
iconografía.
 n  B2.2. Arte bizantina.  B2.2. Recoñecer e explicar as  HAB2.2.1. Explica as característi-  CCEC
concepcións estéticas e as carac- cas esenciais da arte bizantina a  CCL
terísticas esenciais da arte bizan- partir de fontes históricas ou histo-  CAA
tina, en relación co seu contexto riográficas.
histórico e cultural.
Páx. 25826
 HAB2.2.2. Explica a arquitectura  CCEC
bizantina a través da igrexa de
DOG Núm. 120

Santa Sofía de Constantinopla.  CCL

 CAA

ticas do mosaico bizantino e dos  CCL
temas iconográficos do Pantocrá-  CAA
ISSN1130-9229
tor e a Virxe e a Déesis, así como

a súa influencia na arte occidental.
 d  B2.3. Comentario de obras de arte  B2.3. Clasificar, analizar e comen-  HAB2.3.1. Identifica, analiza e  CCEC
 e bizantina tar obras significativas da arte bi- comenta o mosaico do Cortexo da  CCL
 m
zantina, aplicando un método que emperatriz Teodora en San Vital  CAA

abranga diferentes enfoques (téc- de Rávena.
 n
nico, formal, semántico, cultural,
sociolóxico e histórico).
 n  B2.4. Arte prerrománica.  B2.4. Recoñecer e explicar as  HAB2.4.1. Define o concepto de  CCEC
 p concepcións estéticas e as carac- arte prerrománica e especifica as  CCL
terísticas esenciais da arte pre- súas manifestacións en España e
rrománica, relacionando cada un en Galicia.
dos seus estilos cos seus respec-
tivos contextos históricos e cultu-  HAB2.4.2. Identifica e clasifica  CCEC
rais. razoadamente no seu estilo as  CCL
seguintes obras: San Pedro da  CAA

Nave (Zamora), Santa María do
Naranco (Oviedo), San Miguel da
Escalada (León), Santa Comba de
Bande e San Miguel de Celanova
(Ourense).
 n  B2.5. Configuración e desenvol-  B2.5. Recoñecer e explicar as  HAB2.5.1. Describe as caracterís-  CCEC
vemento da arte románica. Igre- concepcións estéticas e as carac- ticas xerais da arte románica a  CCL
xas e mosteiros. Iconografía ro- terísticas esenciais da arte romá- partir de fontes históricas ou histo-  CAA
mánica. nica, en relación co seu contexto riográficas.
histórico e cultural.
Páx. 25827
ticas e as función das igrexas e  CCL
DOG Núm. 120

dos mosteiros na arte románica.  CSC
 HAB2.5.3. Explica as característi-  CCEC

cas da escultura e a pintura romá-  CCL
nicas, con especial referencia á
iconografía.
ISSN1130-9229
 n  B2.6. Función social da arte ro-  B2.6. Explicar a función social da  HAB2.6.1. Especifica as relacións  CCEC
mánica. arte románica, especificando o entre artistas e clientes da arte  CCL
papel de clientes e artistas, e as románica.  CSC
relacións entre eles.

 d  B2.7. Comentario de obras de arte  B2.7. Clasificar, analizar e comen-  HAB2.7.1. Identifica, analiza e  CCEC
 e románica. tar obras significativas da arte ro- comenta as esculturas románicas  CCL
 m mánica, aplicando un método que do Xuízo Final no tímpano de  CAA
abranga diferentes enfoques (téc- Santa Fe de Conques (Francia).
 n
nico, formal, semántico, cultural,
sociolóxico e histórico).
 n  B2.8. Achega do Gótico: expre-  B2.8, Recoñecer e explicar as  HAB2.8.1. Describe as caracterís-  CCEC
sión dunha cultura urbana. A ca- concepcións estéticas e as carac- ticas xerais da arte gótica a partir  CCL
tedral e a arquitectura civil. Moda- terísticas esenciais da arte gótica, de fontes históricas ou historiográ-  CAA
lidades escultóricas. Pintura italia- en relación co seu contexto histó- ficas.
na e flamenga, orixe da pintura rico e cultural.

moderna.  HAB2.8.2. Describe as caracterís-  CCEC
ticas e a evolución da arquitectura  CCL
gótica e especifica os cambios in-  CAA
troducidos respecto á románica.

ticas e a evolución da escultura  CCL
gótica, e especifica as súas dife-  CAA
renzas tipolóxicas, formais e ico-
nográficas respecto á escultura
románica.
Páx. 25828
 HAB2.8.4. Recoñece e explica as  CCEC
DOG Núm. 120

innovacións da pintura de Giotto e  CCL

do Trecento italiano respecto á  CAA
pintura románica e bizantina.
 HAB2.8.5. Explica as innovacións  CCEC

da pintura flamenga do século XV  CCL
ISSN1130-9229
e cita algunhas obras dos seus  CAA

principais representantes.
 n  B2.9. Función social da arte góti-  B2.9. Explicar a función social da  HAB2.9.1. Especifica as relacións  CCEC
ca. arte gótica, especificando o papel entre artistas e clientes da arte gó-  CCL
desempeñado por clientes e artis- tica, e a súa variación respecto ao  CSC

tas, e as relacións entre eles. románico.
 CAA
 d  B2.10. Comentario de obras de  B2.10. Clasificar, analizar e co-  HAB2.10.1. Identifica, analiza e  CCEC
 e arte gótica. mentar obras significativas da arte comenta as seguintes obras arqui-  CCL
 m gótica, aplicando un método que tectónicas góticas: fachada occi-  CAA
abranga diferentes enfoques (téc- dental da catedral de Reims, inte-
 n
nico, formal, semántico, cultural, rior da planta superior da Sainte
sociolóxico e histórico). Chapelle de París.

comenta o grupo da Anunciación  CCL
e a Visitación da catedral de  CAA

Reims.

comenta as seguintes pinturas gó-  CCL
ticas: escena de "A fuxida a Exip-  CAA
to", de Giotto, na Capela Scroveg-
ni de Padua, "Matrimonio Arnolfi-
ni", de Jan Van Eyck, "O descen-
demento da cruz", de Roger van
der Weyden, e o "Xardín das Deli-
cias, de Hieronymus Bosch.
Páx. 25829
 n  B2.11. O peculiar desenvolvemen-  B2.11. Recoñecer e explicar as  HAB2.11.1. Explica as caracterís-  CCEC
DOG Núm. 120

 p to artístico da Península Ibérica. concepcións estéticas e as carac- ticas e evolución da arte románica  CCL
Arte hispanomusulmá. O Románi- terísticas esenciais da arte romá- e gótica en España.  CAA
co no Camiño de Santiago. O Gó- nica e gótica española e hispano-
tico e a súa longa duración. musulmá, relacionando cada un  HAB2.11.2. Explica as caracterís-  CCEC
dos seus estilos cos seus respec- ticas xerais da arte islámica a par-  CCL
tivos contextos históricos e cultu- tir de fontes históricas ou historio-
ISSN1130-9229
 CAA
rais. gráficas.
 HAB2.11.3. Describe os trazos  CCEC

esenciais da mesquita e o pazo  CCL
islámico.  CSC


arte hispanomusulmá.  CCL
 CAA
 HAB2.11.5. Explica as caracterís-  CCEC

ticas da arte mudéxar e especifi-  CCL
ca, con exemplos de obras con-  CAA
cretas, as diferenzas entre o mu-
déxar popular e o cortesán.
 e arte medieval española. mentar obras significativas da arte comenta as seguintes obras arqui-  CCL
 m
medieval española, aplicando un tectónicas románicas: San Vicente  CAA
método que abranga diferentes de Cardona (Barcelona), San Mar-
 n
enfoques (técnico, formal, semán- tín de Frómista e a catedral de
 p tico, cultural, sociolóxico e históri- Santiago de Compostela.
co).
románicas: "A dúbida de San To-  CAA
mé", no ángulo do claustro de San
Domingos de Silos (Burgos),
Páx. 25830
"Última cea" do capitel historiado
do claustro de San Xoán da Peña
DOG Núm. 120

(Huesca) e fachada de Praterías e

Pórtico da Gloria da catedral de
Santiago.

comenta as seguintes pinturas  CCL
ISSN1130-9229
murais románicas: bóveda da  CAA

Anunciación aos pastores no Pan-
teón Real de San Isidoro de León,
e ábsida de San Clemente de Ta-
hull (Lleida).

comenta as seguintes obras arqui-  CCL

tectónicas góticas: fachada occi-  CAA
dental e interior da catedral de
León, interior da catedral de Bar-
celona, e interior da igrexa de San
Xoán dos Reis, de Toledo.

góticas: tímpano da Portada do  CAA
Sarmental da catedral de Burgos,

e retablo de Gil de Siloé, na Car-
tuxa de Miraflores (Burgos).

comenta as seguintes obras his-  CCL
panomusulmás: Mesquita de Cór-  CAA
doba, Aljafería de Zaragoza, Gi-
ralda de Sevilla e Alhambra de
Granada.
Páx. 25831
 e sobre historia da arte. dualmente ou en grupo, traballos investigación sobre o tratamento  CCL
 g de investigación, utilizando tanto iconográfico e o significado da vi-  CAA
DOG Núm. 120

 m medios tradicionais como as no- sión apocalíptica de Cristo e o Xu-  CD

 n vas tecnoloxías. ízo Final na arte medieval.  CSIEE
 h  B2.14. Conservación do patrimo-  B2.14. Respectar as creacións da  HAB2.14.1. Explica a importancia  CCEC
 n nio: arte medieval. arte medieval, valorando a súa cada arte románica no Camiño de  CCL
lidade en relación coa súa época Santiago.
ISSN1130-9229
 p  CSC
e a súa importancia como patri-
monio que hai que conservar.  HAB2.14.2. Confecciona un catá-  CCEC
logo, con breves comentarios, das  CCL
obras máis salientables de arte  CAA
medieval que se conservan en
 CSIEE
Galicia.

Bloque 3. Desenvolvemento e evolución da arte europea no mundo moderno
 n  B3.1. Renacemento. Patróns e  B3.1. Recoñecer e explicar as  HAB3.1.1. Explica as característi-  CCEC
artistas. Orixe e desenvolvemento concepcións estéticas e as carac- cas esenciais do Renacemento  CCL
da nova linguaxe en arquitectura, terísticas esenciais da arte do Re- italiano e a súa periodización a  CAA
escultura e pintura. Achegas de nacemento, en relación co seu partir de fontes históricas ou histo-
grandes artistas do Renacemento contexto histórico e cultural. riográficas.
italiano.
 HAB3.1.2. Especifica as caracte-  CCEC
rísticas da arquitectura renacentis-  CCL
ta italiana e explica a súa evolu-  CAA

ción, desde o Quattrocento ao
manierismo.

rísticas da escultura renacentista  CCL
italiana e explica a súa evolución,  CAA
desde o Quattrocento ao manie-
rismo.

rísticas da pintura renacentista ita-  CCL
Páx. 25832
liana e explica a súa evolución,  CAA
desde o Quattrocento ao manie-
DOG Núm. 120

rismo.
 HAB3.1.5. Compara a pintura  CCEC

italiana do Quattrocento coa dos  CCL
pintores góticos flamengos con-  CAA
temporáneos.
ISSN1130-9229
 HAB3.1.6. Explica a peculiaridade  CCEC

da pintura veneciana do Cinque-  CCL
cento e cita os artistas máis re-  CAA
presentativos.

 n  B3.2. Función social da arte no  B3.2. Explicar a función social da  HAB3.2.1. Describe a práctica do  CCEC
Renacemento arte especificando o papel de- patrocinio no Renacemento italia-  CCL

sempeñado por patróns, acade- no e as novas reivindicacións dos  CSC
mias, clientes e artistas, e as rela- artistas en relación co seu reco-
cións entre eles. ñecemento social e a natureza do
seu labor.
 e arte: arte do Renacemento. tar obras significativas da arte do comenta as seguintes obras arqui-  CCL
 m Renacemento, aplicando un mé- tectónicas do Renacemento italia-  CAA
todo que abranga diferentes enfo- no: cúpula de Santa María das
 n
ques (técnico, formal, semántico, Flores e interior da igrexa de San

cultural, sociolóxico e histórico). Lorenzo, ambas en Florencia e de
Brunelleschi; pazo Médici-Riccardi
en Florencia, de Michelozzo; fa-
chada de Santa María Novella e
do pazo Rucellai, ambos en Flo-
rencia e de Alberti; templo de San
Pietro in Montorio en Roma, de
Bramante; cúpula e proxecto de
planta de San Pedro do Vaticano,
de Michelangelo; Il Gesù en Ro-
ma, de Giacomo della Porta e
Páx. 25833
Vignola; Villa Capra (Villa Roton-
da) en Vicenza, de Palladio.
DOG Núm. 120


do Renacemento italiano: primeiro  CAA
panel da "Porta do Paraíso" (da
creación do mundo á expulsión do
Paraíso), de Ghiberti; "Gattamela-
ISSN1130-9229
ta", de Donatello; "Piedade" do

Vaticano, "David", "Moisés" e as
tumbas mediceas, de Michelange-
lo; "O rapto das sabinas", de
Giambologna.

comenta as seguintes pinturas do  CCL

Renacemento italiano: "O tributo  CAA
da moeda" e A "Trindade", de Ma-
saccio; "Anunciación" do Conven-
to de San Marcos en Florencia, de
Fra Angelico; "Madonna do Duque
de Urbino", de Piero della Fran-
cesca; "A Virxe das rochas", "A
última cea" e "A Gioconda", de
Leonardo da Vinci; "A Escola de
Atenas" de Rafael; a bóveda e o

"Xuízo Final" da Capela Sixtina,
de Michelangelo; "A tempestade",
de Giorgione; "Venus de Urbino" e
"Carlos V en Mühlberg", de Tizia-
no; "O lavatorio", de Tintoretto;
"As vodas de Caná", de Veronés.
 n  B3.4. A recepción da estética  B3.4. Recoñecer e explicar as  HAB3.4.1. Especifica as caracte-  CCEC
renacentista na Península Ibérica. concepcións estéticas e as carac- rísticas peculiares do Renacemen-  CCL
terísticas esenciais da arte espa- to español en comparación co ita-  CAA
ñola do Renacemento, en relación liano.
Páx. 25834
co seu contexto histórico e cultu-
 HAB3.4.2. Describe a evolución  CCEC
DOG Núm. 120

ral. da arquitectura renacentista espa-  CCL

ñola.  CAA
 HAB3.4.3. Explica a peculiaridade  CCEC

da escultura renacentista españo-  CCL
la.
ISSN1130-9229
 CAA

cas da pintura de El Greco a tra-  CCL
vés dalgunhas das súas obras  CAA

 e arte: arte española do Renace- tar obras significativas da arte es- comenta as seguintes obras arqui-  CCL
 m mento. pañola do Renacemento, aplican- tectónicas do Renacemento espa-  CAA
do un método que abranga dife- ñol: fachada da Universidade de
 n
rentes enfoques (técnico, formal, Salamanca; pazo de Carlos V na
semántico, cultural, sociolóxico e Alhambra de Granada, de Pedro
histórico). Machuca; mosteiro de San Loren-
zo de El Escorial, de Juan de He-
rrera.

comenta as seguintes obras es-  CCL

cultóricas do Renacemento espa-  CAA
ñol: "Sacrificio de Isaac" do retablo
de San Bieito de Valladolid, de
Alonso Berruguete; "Santo ente-
rro", de Juan de Juni.

comenta as seguintes pinturas de  CCL
El Greco: "O expolio", "A Santa  CAA
Liga" ou "Adoración do nome de
Xesús", "O martirio de San Mauri-
Páx. 25835
cio", "O enterro do Señor de Or-
gaz", "A adoración dos pastores",
DOG Núm. 120

"O cabaleiro da man no peito".
 n  B3.6. Unidade e diversidade do  B3.6. Recoñecer e explicar as  HAB3.6.1. Explica as característi-  CCEC
Barroco. Linguaxe artística ao concepcións estéticas e as carac- cas esenciais do Barroco.  CCL
servizo do poder civil e eclesiásti- terísticas esenciais da arte do Ba-
co. Urbanismo barroco. Igrexas e rroco, en relación co seu contexto  HAB3.6.2. Especifica as diferen-  CCEC
ISSN1130-9229
pazos. Principais tendencias. histórico e cultural. zas entre a concepción barroca da  CCL
arte e a renacentista.  CAA
 HAB3.6.3. Compara a arquitectura  CCEC

barroca coa renacentista.  CCL

 CAA

cas xerais do urbanismo barroco.  CCL
 HAB3.6.5. Compara a escultura  CCEC

barroca coa renacentista a través  CCL
da representación de "David" por  CAA
Michelangelo e por Bernini.

ticas xerais da pintura barroca e  CCL

especifica as diferenzas entre a  CAA
Europa católica e a protestante.
 CSC
 HAB3.6.7. Distingue e caracteriza  CCEC

as grandes tendencias da pintura  CCL
barroca en Italia e os seus princi-  CAA
pais representantes.
 HAB3.6.8. Especifica as peculiari-  CCEC

dades da pintura barroca flamen-  CCL
ga e holandesa.
Páx. 25836
 CAA
DOG Núm. 120

 n  B3.7. Función social da arte no  B3.7. Explicar a función social da  HAB3.7.1. Describe o papel de-  CCEC
Barroco. arte especificando o papel de- sempeñado no século XVIII polas  CCL
sempeñado por patróns, acade- academias en toda Europa e, en  CSC
mias, clientes e artistas, e as rela- particular, polo Salón de París.
cións entre eles.
ISSN1130-9229
 e arte: arte do Barroco. tar obras significativas da arte do comenta as seguintes obras arqui-  CCL
 m
Barroco, aplicando un método que tectónicas do Barroco europeo do  CAA
abranga diferentes enfoques (téc- século XVII: fachada de San Pe-
 n
nico, formal, semántico, cultural, dro do Vaticano, de Carlo Mader-
sociolóxico e histórico). no; columnata da praza de San

Pedro do Vaticano, de Bernini;
San Carlos das Catro Fontes en

Roma, de Borromini; Pazo de
Versalles, de Le Vau, J.H. Man-
sart e Le Nôtre.

de Bernini: "David", "Apolo" e  CAA
"Dafne", "A éxtase de Santa Tere-
sa", "Cátedra de San Pedro".

comenta as seguintes pinturas do  CCL
Barroco europeo do século XVII:  CAA
"Vocación de San Mateo" e "Morte
da Virxe", de Caravaggio; "Triunfo
de Baco e Ariadna", na bóveda do
pazo Farnese de Roma, de Anni-
bale Carracci; "Adoración do no-
me de Xesús", bóveda de Il Gesù
en Roma, de Gaulli (Il Baciccia);
"Adoración dos Magos", "As tres
Páx. 25837
Grazas" e "O xardín do Amor", de
Rubens; "A lección de anatomía
DOG Núm. 120

do doutor Tulpy", "A rolda noctur-

na", de Rembrandt.
 n  B3.9. Barroco hispánico. Urba-  B3.9. Recoñecer e explicar as  HAB3.9.1. Explica as característi-  CCEC
nismo e arquitectura. Imaxinaría concepcións estéticas e as carac- cas do urbanismo barroco en Es-  CCL
barroca. Achega da pintura espa- terísticas esenciais da arte espa- paña e a evolución da arquitectura  CAA
ISSN1130-9229
ñola: grandes figuras do Século ñola do Barroco, en relación co española durante o século XVII.
de Ouro. seu contexto histórico e cultural.
cas da imaxinaría barroca españo-  CCL
la do século XVII e compara a es-  CAA
cola castelá coa andaluza.


cas xerais da pintura española do  CCL
século XVII.

ticas e evolución da pintura de Ve-  CCL
lázquez a través dalgunhas das  CAA
súas obras máis significativas.
 e arte: arte española do Barroco. mentar obras significativas da arte comenta as seguintes obras arqui-  CCL
 m española do Barroco, aplicando tectónicas do Barroco español do  CAA
un método que abranga diferentes século XVII: Praza Maior de Ma-
 n
enfoques (técnico, formal, semán- drid, de Xoán Gómez de Mora;
tico, cultural, sociolóxico e históri- Retablo de Santo Estevo de Sa-
co). lamanca, de Churriguera.

do Barroco español do século  CAA
XVII: "Piedad", de Gregorio Fer-
nández; "Inmaculada do facistol",
Páx. 25838
de Alonso Cano; "Magdalena pe-
nitente", de Pedro de Mena.
DOG Núm. 120


comenta as seguintes pinturas  CCL
españolas do Barroco español do  CAA
século XVII: "Martirio de San Fili-
pe", "O soño de Xacob" e "O zam-
bro", de Ribera; "Bodegón" do
ISSN1130-9229
Museo do Prado, de Zurbarán; "O

augador de Sevilla, "Os borra-
chos", "A fragua de Vulcano", "A
rendición de Breda", "O Príncipe
Baltasar Carlos a cabalo", "A Ve-
nus do espello", "As meninas" e

"As fiandeiras", de Velázquez; "A

Sagrada Familia do paxariño", "A
Inmaculada de El Escorial", "Os
nenos da concha" e "Nenos xo-
gando aos dados", de Murillo.
 n  B3.11. Século XVIII. Mantemento  B3.11. Recoñecer e explicar as  HAB3.11.1. Explica o século XVIII  CCEC
do Barroco. Refinamento rococó. concepcións estéticas e as carac- como época de coexistencia de  CCL
Neoclasicismo e Romanticismo. terísticas esenciais da arte do sé- vellos e novos estilos artísticos  CAA
culo XVIII, relacionando cada un nun contexto histórico de cambios
 CSC
dos seus estilos cos seus respec- profundos.
tivos contextos históricos e cultu-

rais.  HAB3.11.2. Compara o Barroco  CCEC
tardío e o Rococó, e especifica a  CCL
diferente concepción da vida e a  CAA
arte que encerran.
 CSC
 HAB3.11.3. Explica as razóns do  CCEC

xurdimento do Neoclasicismo e as  CCL
súas características xerais en ar-  CSC
quitectura, escultura e pintura.
Páx. 25839
 HAB3.11.4. Comenta a escultura  CCEC
neoclásica a través da obra de  CCL
DOG Núm. 120

Canova.  CAA
 HAB3.11.5. Especifica as posibles  CCEC

coincidencias entre o Neoclasi-  CCL
cismo e o Romanticismo na pintu-  CAA
ra de David.
ISSN1130-9229
 HAB3.11.6. Distingue entre a  CCEC

corrente tradicional e a clasicista  CCL
da arquitectura barroca española  CAA
do século XVIII.

 HAB3.11.7. Explica a figura de  CCEC
Salzillo como derradeiro represen-  CCL

tante da imaxinaría relixiosa es-  CAA
pañola en madeira policromada.
 e arte: arte do século XVIII. mentar obras significativas da arte comenta as seguintes obras arqui-  CCL
 m do século XVIII, aplicando un mé- tectónicas do século XVIII: facha-  CAA
todo que abranga diferentes enfo- da do Hospicio de San Fernando
 n
ques (técnico, formal, semántico, de Madrid, de Pedro de Ribera;
 p cultural, sociolóxico e histórico). fachada do Obradoiro da catedral
de Santiago de Compostela, de
Casas e Novoa; Pazo Real de
Madrid, de Juvara e Sacchetti;
Panteón de París, de Soufflot;
Museo do Prado en Madrid, de
Juan de Villanueva.

cultóricas do século XVIII: "A ora-  CAA
ción no horto", de Salzillo; "Eros e
Psique" e "Paulina Bonaparte", de
Páx. 25840
Canova.
DOG Núm. 120


comenta as seguintes obras de  CCL
David: "O xuramento dos Hora-  CAA
cios" e "A morte de Marat".
ISSN1130-9229
 e en historia da arte. dualmente ou en grupo, traballos investigación sobre o proceso de  CCL

 g de investigación, utilizando tanto construción da nova basílica de  CAA
medios tradicionais como as no- San Pedro do Vaticano ao longo
 m  CD
vas tecnoloxías. dos séculos XVI e XVII.
 n  CSIEE

 h  B3.14. Conservación do patrimo-  B3.14. Respectar as creacións da  HAB3.14.1. Confecciona un catá-  CCEC
 n nio: arte moderna. arte da Idade Moderna, valorando logo, con breves comentarios, das  CCL
 p
a súa calidade en relación coa súa obras máis salientables da arte  CAA
época e a súa importancia como dos séculos XVI ao XVIII que se
 CSIEE
patrimonio que hai que conservar. conservan en Galicia.
Bloque 4. O século XIX: a arte dun mundo en transformación
 n  B4.1. A figura de Goya.  B4.1. Analizar a obra de Goya e  HAB4.1.1. Analiza a evolución da  CCEC
identificar nela os trazos propios obra de Goya como pintor e gra-  CCL
das correntes da súa época e os vador, desde a súa chegada á  CAA
que anticipan diversas vangardas Corte ata o seu exilio final en Bor-
posteriores. deos.
 HAB4.1.2. Compara a visión de  CCEC

Goya nas series de gravados "Os  CCL
caprichos" e "Os disparates ou  CAA
proverbios".
 e arte: Goya. tar obras significativas de Goya, comenta as seguintes obras de  CCL
 m aplicando un método que abranga Goya: "O parasol", "A familia de  CAA
diferentes enfoques (técnico, for- Carlos IV", "O 2 de maio de 1808
 n
Páx. 25841
mal, semántico, cultural, sociolóxi- en Madrid" ("A loita cos mamelu-
co e histórico). cos"), "Os fusilamentos do 3 de
DOG Núm. 120

maio de 1808"; desastre nº 15 ("E

non hai remedio") da serie "Os
desastres da guerra"; "Saturno
devorando un fillo" e "A leiteira de
Bordeos".
ISSN1130-9229
 n  B4.3. A Revolución Industrial e o  B4.3. Recoñecer e explicar as  HAB4.3.1. Describe as caracterís-  CCEC
impacto dos novos materiais na concepcións estéticas e as carac- ticas e a evolución da arquitectura  CCL
arquitectura. Do Historicismo ao terísticas esenciais da arquitectura do ferro no século XIX, en relación  CAA
Modernismo. A Escola de Chica- do século XIX, relacionando cada cos avances e as necesidades da
 CSC
go. Nacemento do urbanismo mo- un dos seus estilos cos seus res- revolución industrial.
derno. pectivos contextos históricos e  CMCCT

culturais.
 HAB4.3.2. Explica as diferenzas  CCEC

entre enxeñeiros e arquitectos na  CCL
primeira metade do século XIX.  CAA

cas do neoclasicismo arquitectó-  CCL
nico durante o Imperio de Napole-
ón.

cas do historicismo en arquitectu-  CCL

ra e a súa evolución cara ao  CAA
eclecticismo.

cas e principais tendencias da ar-  CCL
quitectura modernista.
 HAB4.3.6. Especifica as achegas  CCEC

da Escola de Chicago á arquitec-  CCL
tura.
Páx. 25842
ticas e os obxectivos das remode-  CCL
DOG Núm. 120

lacións urbanas de París, Barce-

lona e Madrid na segunda metade
do século XIX.
 e arte: arquitectura do século XIX. tar obras significativas da arqui- comenta as seguintes obras arqui-  CCL
ISSN1130-9229
 m
tectura do século XIX, aplicando tectónicas: templo da Madalena  CAA
un método que abranga diferentes en París, de Vignon; Parlamento
 n
enfoques (técnico, formal, semán- de Londres, de Barry e Pugin; Au-
tico, cultural, sociolóxico e históri- ditorio de Chicago, de Sullivan e
co). Adler; torre Eiffel de París; templo
da Sagrada Familia en Barcelona,

de Gaudí.
 n  B4.5. Evolución da pintura: Ro-  B4.5. Recoñecer e explicar as  HAB4.5.1. Describe as caracterís-  CCEC
manticismo, Realismo, Impresio- concepcións estéticas e as carac- ticas do Romanticismo na pintura  CCL
nismo e Simbolismo. Os postim- terísticas esenciais da pintura do e distingue entre o romanticismo  CAA
presionistas, xerme das vangar- século XIX, relacionando cada un da liña de Ingres e o romanticismo
das pictóricas do século XX. dos seus estilos cos seus respec- da cor de Gericault e Delacroix.
tivos contextos históricos e cultu-
rais.  HAB4.5.2. Compara as visións  CCEC
románticas da paisaxe en Consta-  CCL
ble e Turner.  CAA
 HAB4.5.3. Explica o Realismo e a  CCEC

súa aparición no contexto dos  CCL
cambios sociais e culturais de  CSC
mediados do século XIX.
 HAB4.5.4. Compara o Realismo  CCEC

co Romanticismo.  CCL
 CAA

ticas xerais do Impresionismo e o  CCL
Páx. 25843
Neoimpresionismo.
DOG Núm. 120

 HAB4.5.6. Define o concepto de  CCEC

postimpresionismo e especifica as  CCL
achegas de Cézanne e Van Gogh  CAA
como precursores das grandes
correntes artísticas do século XX.
ISSN1130-9229
 HAB4.5.7. Explica o Simbolismo  CCEC

de finais do século XIX como re-  CCL
acción fronte ao Realismo e ao  CAA
Impresionismo.
 n  B4.6. Función social da arte no  B4.6. Explicar a evolución cara á  HAB4.6.1. Explica os cambios que  CCEC

século XIX. independencia dos artistas res- se producen no século XIX nas  CCL
pecto aos clientes, especificando relacións entre artistas e clientes,  CSC

o papel desempeñado polas aca- referidos á pintura.
demias, os salóns, as galerías pri-
vadas e os marchantes.
 e arte: o século XIX. tar obras significativas da pintura comenta as seguintes pinturas do  CCL
 m
do século XIX, aplicando un mé- século XIX: "O baño turco", de In-  CAA
todo que abranga diferentes enfo- gres; "A balsa da Medusa", de Ge-
 n
ques (técnico, formal, semántico, ricault; "A liberdade guiando o po-
cultural, sociolóxico e histórico). bo", de Delacroix; "O carro de

feo", de Constable; "Chuvia, vapor
e velocidade", de Turner; "O ente-
rro de Ornans", de Courbet; "O
ánxelus", de Millet; "Almorzo sobre
a herba", de Manet; "Impresión,
sol nacente" e a serie sobre a Ca-
tedral de Ruán, de Monet; "Le
Moulin de la Galette", de Renoir;
"Unha tarde de domingo na Gran-
de Jatte", de Seurat; "Xogadores
de cartas" e "Mazás e laranxas",
Páx. 25844
de Cézanne; "A noite estrelada" e
"O segador", de Van Gogh; "Vi-
DOG Núm. 120

sión despois do sermón" e "O

mercado" ("Ta matete"), de Gau-
guin.
 n  B4.8. Escultura: mantemento do  B4.8. Recoñecer e explicar as  HAB4.8.1. Relaciona a produción  CCEC
clasicismo. Rodin. concepcións estéticas e as carac- e o academicismo dominante na  CCL
ISSN1130-9229
terísticas esenciais da escultura escultura do século XIX coas  CAA

do século XIX, relacionando cada transformacións levadas a cabo
un dos seus estilos cos seus res- nas cidades (monumentos con-  CSC
pectivos contextos históricos e memorativos en prazas, parques e
culturais. avenidas, e esculturas funerarias
nos novos cemiterios).


cas da renovación escultórica em-  CCL
prendida por Rodin.
 e arte: século XIX. tar obras significativas da escultu- comenta as seguintes obras de  CCL
 m
ra do século XIX, aplicando un Rodin: "O pensador" e "Os bur-  CAA
método que abranga diferentes gueses de Calais".
 n
enfoques (técnico, formal, semán-
tico, cultural, sociolóxico e históri-
co).
 e en historia da arte. dualmente ou en grupo, traballos investigación sobre as exposicións  CCL
 g de investigación, utilizando tanto universais do século XIX e a súa  CAA
medios tradicionais como as no- importancia desde o punto de vis-
 m  CD
vas tecnoloxías. ta arquitectónico.
 n  CSIEE
 HAB4.10.2. Realiza un traballo de  CCEC

investigación sobre a influencia da  CCL
fotografía e o gravado xaponés no  CAA
desenvolvemento do Impresio-
Páx. 25845
nismo, con referencias a obras  CD
 CSIEE
DOG Núm. 120

concretas.
 h  B4.11. Conservación do patrimo-  B4.11. Respectar as creacións da  HAB4.11.1. Confecciona un catá-  CCEC
 n nio: arte do século XIX. arte do século XIX, valorando a logo, con breves comentarios, das  CCL
 p
súa calidade en relación coa súa obras máis salientables da arte do  CAA
época e a súa importancia como século XIX que se conservan en
ISSN1130-9229
 CSIEE
patrimonio que hai que conservar. Galicia.
Bloque 5. A ruptura da tradición: a arte na primeira metade do século XX
 n  B5.1. O fenómeno das vangardas  B5.1. Recoñecer e explicar as  HAB5.1.1. Define o concepto de  CCEC
nas artes plásticas: Fauvismo, concepcións estéticas e as carac- vangarda artística en relación co  CCL

Cubismo, Futurismo, Expresio- terísticas esenciais das vangardas acelerado ritmo de cambios na  CSC
nismo, pintura abstracta, Dadaís- artísticas das artes plásticas na sociedade da época e a liberdade
mo e Surrealismo. primeira metade do século XX, re- creativa dos/das artistas iniciada
lacionando cada unha delas cos na centuria anterior.
seus respectivos contextos histó-
ricos e culturais.  HAB5.1.2. Describe a orixe e as  CCEC
características do Fauvismo.  CCL
 HAB5.1.3. Describe o proceso de  CCEC

xestación e as características do  CCL
Cubismo, distinguindo entre o Cu-  CAA
bismo analítico e o sintético.

 CSC
 HAB5.1.4. Describe o ideario e os  CCEC

principios do futurismo.  CCL
 HAB5.1.5. Identifica os antece-  CCEC

dentes do expresionismo no sécu-  CCL
lo XIX, explica as súas caracterís-  CAA
ticas xerais e especifica as dife-
renzas entre os grupos alemáns
"A ponte" e "O xinete azul".
Páx. 25846
 HAB5.1.6. Describe o proceso de  CCEC
DOG Núm. 120

xestación e as características da  CCL

pintura abstracta, distingue a ver-  CAA
tente cromática e a xeométrica, e
especifica algunhas das súas co-
rrentes máis significativas, como o
Suprematismo ruso ou o Neoplas-
ISSN1130-9229
ticismo.

ticas do Dadaísmo como actitude  CCL
provocadora nun contexto de cri-  CSC
se.

 HAB5.1.8. Explica a orixe, as  CCEC

características e os obxectivos do  CCL
Surrealismo.
 HAB5.1.9. Explica a importancia  CCEC

dos pintores españois Picasso,  CCL
Miró e Dalí no desenvolvemento
das vangardas artísticas.
 HAB5.1.10. Explica a renovación  CCEC

temática, técnica e formal da es-  CCL

cultura na primeira metade do sé-  CAA
culo XX, distinguindo as obras re-
lacionadas coas vangardas pictó-
ricas e as que utilizan recursos ou
linguaxes independentes.
 n  B5.2. Comentario de obras de  B5.2. Clasificar, analizar e comen-  HAB5.2.1. Identifica, analiza e  CCEC
 e arte: a plástica na primeira metade tar obras significativas da plástica comenta as seguintes obras: "A  CCL
do século XX. da primeira metade do século XX, alegría de vivir", de Matisse; "As  CAA
aplicando un método que abranga señoritas de Aviñón", "Retrato de
diferentes enfoques (técnico, for- Ambroise Vollard", "Natureza mor-
Páx. 25847
mal, semántico, cultural, sociolóxi- ta con cadeira de reixa de cana" e
"Guernica", de Picasso; "A cidade
DOG Núm. 120

co e histórico). que emerxe", de Boccioni; "O be-

rro", de Munch; "A rúa", de Kirch-
ner; "Lírica" e "Sobre branco II",
de Kandinsky; "Cadrado negro",
de Malevich; "Composición II", de
Mondrian; "L.H.O.O.Q.", de Du-
ISSN1130-9229
champ; "O elefante das Celebes",

de Ernst; "A chave dos campos",
de Magritte; "O entroido de Arle-
quín" e "Mulleres e paxaros á luz
da lúa", de Miró; "O xogo lúgubre"
e "A persistencia da memoria", de

Dalí.

cultóricas: "O profeta", de Garga-  CAA
llo; "Formas únicas de continuida-
de no espazo", de Boccioni; "Fon-
te", de Duchamp; "Muller peiteán-
dose ante un espello", de Xulio
González; "Mademoiselle Pogany
I", de Brancusi; "Lagosta, nasa e
cola de peixe", de Calder; "Figura

reclinada", de Henry Moore.
 n  B5.3. Renovación da linguaxe  B5.3. Recoñecer e explicar as  HAB5.3.1. Explica o proceso de  CCEC
arquitectónica: o funcionalismo do concepcións estéticas e as carac- configuración e os trazos esen-  CCL
Movemento Moderno e a arquitec- terísticas esenciais da arquitectura ciais do Movemento Moderno en  CAA
tura orgánica. da primeira metade do século XX, arquitectura.
relacionando cada unha delas cos
seus respectivos contextos histó-  HAB5.3.2. Especifica as achegas  CCEC
ricos e culturais. da arquitectura orgánica ao Mo-  CCL
vemento Moderno.  CAA
Páx. 25848
 e  B5.4. Comentario de obras de  B5.4. Clasificar, analizar e comen-  HAB5.4.1. Identifica, analiza e  CCEC
 n arte: arquitectura da primeira me- tar obras significativas da arqui- comenta as seguintes obras arqui-  CCL
DOG Núm. 120

tade do século XX. tectura da primeira metade do sé- tectónicas: edificio da Bauhaus en  CAA
culo XX, aplicando un método que Dessau (Alemaña), de Gropius;
abranga diferentes enfoques (téc- pavillón de Alemaña en Barcelo-
nico, formal, semántico, cultural, na, de Mies van der Rohe; Vila
sociolóxico e histórico). Saboia en Poissy (Francia), de Le
Corbusier; casa Kaufman (Casa
ISSN1130-9229
da Cascada), de Frank Lloyd

Wright.
 d  B5.5. Traballo de investigación en  B5.5. Realizar e expor, indivi-  HAB5.5.1. Realiza un traballo de  CCEC
 e Historia da Arte. dualmente ou en grupo, traballos investigación sobre o Grupo de  CCL
 g
de investigación, utilizando tanto Artistas e Técnicos Españois Para  CAA

medios tradicionais coma as no- o Progreso da Arquitectura Con-
 m  CD
vas tecnoloxías. temporánea (GATEPAC).
 n  CSIEE
 d  B5.6. Conservación do patrimonio:  B5.6. Respectar as manifesta-  HAB5.6.1. Selecciona unha obra  CCEC
 h arte do século XX. cións da arte da primeira metade arquitectónica, unha escultura ou  CCL
 m
do século XX, valorando a súa unha pintura da primeira metade  CAA
importancia como expresión da do século XX, das existentes en
 n  CSIEE
profunda renovación da linguaxe Galicia, e xustifica a súa elección.
 p artística na que se sustenta a li-
berdade creativa actual.
Bloque 6. A universalización da arte desde a segunda metade do século XX
 n  B6.1. Predominio do Movemento  B6.1. Recoñecer e explicar as  HAB6.1.1. Explica o papel de-  CCEC
Moderno ou Estilo Internacional concepcións estéticas e as carac- sempeñado no proceso de univer-  CCL
en arquitectura. A arquitectura á terísticas esenciais da arquitectura salización da arte polos medios de  CSC
marxe do estilo internacional: High desde a segunda metade do sécu- comunicación de masas e as ex-
Tech, arquitectura Posmoderna e lo XX, enmarcándoa nas novas posicións e feiras internacionais
Deconstrución. relacións entre clientes, artistas e de arte.
público que caracterizan ao mun-
do actual.  HAB6.1.2. Explica as razóns do  CCEC
mantemento e a difusión interna-  CCL
cional do Movemento Moderno en
Páx. 25849
arquitectura.
DOG Núm. 120

 HAB6.1.3. Distingue e describe as  CCEC

características doutras tendencias  CCL
arquitectónicas á marxe do Mo-  CAA
vemento Moderno ou Estilo Inter-
nacional, en particular a High
Tech, a posmoderna e a decons-
ISSN1130-9229
trución.
 e arte: arquitectura desde a segun- tar obras significativas da arqui- comenta as seguintes obras: "Uni-  CCL
 m
da metade do século XX. tectura desde a segunda metade té d’habitation" en Marsella, de Le  CAA
do século XX, aplicando un méto- Corbusier; edificio Seagram en

 n
do que abranga diferentes enfo- Nova York, de M. van der Rohe e
ques (técnico, formal, semántico, Philip Johnson; o museo Guggen-

cultural, sociolóxico e histórico). heim de Nova York, de F. Lloyd
Wright; a Casa da Ópera de
Sydney, de J. Utzon; o centro
Pompidou de París, de R. Piano e
R. Rogers; o AT & T Building de
Nova York, de Philip Johnson; o
museo Guggenheim de Bilbao, de
F. O. Gehry.
 n  B6.3. Artes plásticas: das segun-  B6.3. Recoñecer e explicar as  HAB6.3.1. Explica e compara o  CCEC
das vangardas á posmodernidade. concepcións estéticas e as carac- Informalismo europeo e o Expre-  CCL
terísticas esenciais das artes plás- sionismo abstracto norteamerica-  CAA
ticas desde a segunda metade do no.
século XX, no marco das novas
relacións entre clientes, artistas e  HAB6.3.2. Explica a abstracción  CCEC
público que caracterizan o mundo postpictórica.  CCL
actual.
 HAB6.3.3. Explica o Minimalismo.  CCEC
 CCL
 HAB6.3.4. Explica a arte cinética e  CCEC
Páx. 25850
a Op-Art.  CCL
DOG Núm. 120

 HAB6.3.5. Explica a arte concep-  CCEC

tual.  CCL
 HAB6.3.6. Explica a Arte Povera.  CCEC

 CCL
ISSN1130-9229
 HAB6.3.7. Distingue e explica  CCEC

algunhas das principais correntes  CCL
figurativas: Pop-Art, Nova Figura-  CAA
ción, Hiperrealismo.
 HAB6.3.8. Explica en que consis-  CCEC

ten as seguintes manifestacións  CCL

de arte non duradeira: Happening,
Body Art e Land Art.
 HAB6.3.9. Describe os formula-  CCEC

cións xerais da posmodernidade,  CCL
referida ás artes plásticas.
 d  B6.4. Comentario de obras de  B6.4. Clasificar, analizar e comen-  HAB6.4.1. Identifica o autor e a  CCEC
 e arte: a arte desde a segunda me- tar obras significativas da arte corrente artística (non necesaria-  CCL
 m tade do século XX. desde a segunda metade do sécu- mente o título), e analiza e comen-  CAA
lo XX, aplicando un método que ta as seguintes obras: "Pintura"

 n
abranga diferentes enfoques (téc- (Museo Nacional Centro de Arte
nico, formal, semántico, cultural, Reina Sofía de Madrid), de Ta-
sociolóxico e histórico). pies; "Grito nº 7", de Antonio Sau-
ra; "One: number 31, 1950", de J.
Pollock; "Ctesiphon III", de F. Ste-
lla; "Equivalente VIII", de Carl An-
dré; "Vega 200", de Vasarely;
"Unha e tres cadeiras", de J. Ko-
suth; "Iglú con árbore", de Mario
Merz; "Marilyn Monroe" (serigrafía
de 1967), de A. Warhol; "O Papa
Páx. 25851
que berra" (estudo a partir do re-
trato do Papa Inocencio X), de
DOG Núm. 120

Francis Bacon; "A Gran Vía madri-

leña en 1974", de Antonio López.
 n  B6.5. Novos sistemas visuais:  B6.5. Explicar o desenvolvemento  HAB6.5.1. Explica brevemente o  CCEC
fotografía, cine e televisión, carte- e a extensión dos novos sistemas desenvolvemento dos novos sis-  CCL
lismo e cómic. Combinación de visuais, como a fotografía, o cine, temas visuais e as características
ISSN1130-9229
linguaxes expresivas. a televisión,o cartelismo ou o có- da súa linguaxe expresiva: foto-

mic, especificando o modo en que grafía, cartel, cine, cómic, produ-
combinan diversas linguaxes ex- cións televisivas, videoarte e arte
presivas. por computador.
 i  B6.6. Impacto das novas tecnolo-  B6.6. Describir as posibilidades  HAB6.6.1. Especifica as posibili-  CCEC

 n xías na difusión e na creación arque abriron as novas tecnoloxías, dades que ofrecen as novas tec-  CCL
tística. e explicar os seus efectos tanto noloxías para a creación artística  CMCCT
para a creación artística como pa- e para a difusión da arte.
 CD
ra a difusión da arte.
 n  B6.7. Arte e cultura visual de ma-  B6.7. Identificar a presenza da  HAB6.7.1. Define o concepto de  CCEC
sas. arte na vida cotiá, e distinguir os cultura visual de masas, e descri-  CCL
ámbitos en que se manifesta. be os seus trazos esenciais.  CSC
 HAB6.7.2. Identifica a arte nos  CCEC

diferentes ámbitos da vida cotiá.  CCL
 CSC
 h  B6.8. O patrimonio artístico como  B6.8. Respectar as manifesta-  HAB6.8.1. Explica a orixe do Pa-  CCEC
 n riqueza cultural. A preocupación cións da arte de todos os tempos, trimonio Mundial da UNESCO e  CCL
 p pola súa conservación. A valorándoas como patrimonio culos seus obxectivos.
UNESCO. tural herdado que se debe con-
servar e transmitir ás xeracións  HAB6.8.2. Realiza un traballo de  CCEC
futuras, e explicar que é o Patri- investigación relacionado cos  CCL
monio Mundial da UNESCO, así bens artísticos de España e de  CAA
como a súa orixe e a súa finalida- Galicia inscritos no catálogo do
 CD
de. Patrimonio Mundial da UNESCO.
 CSIEE
Páx. 25852
Bloque 7. O vocabulario artístico
DOG Núm. 120

 e  B7.1. Vocabulario artístico.  B7.1. Utilizar a terminoloxía espe-  HAB7.1.1. Utiliza con corrección a  CCEC
 n cífica da arte nas exposicións terminoloxía específica das artes  CCL
orais e escritas, denominando con en exposicións orais e escritas.
precisión os elementos e as técni-
cas principais.
ISSN1130-9229

Páx. 25853
DOG Núm. 120

Historia da Filosofía
Introdución
Historia da Filosofía, ademais de ser unha materia que dá sentido e continuidade desde unha perspectiva histórica
ás ideas que se presentaron nas materias de Filosofía de cuarto de ESO e Filosofía de primeiro de bacharelato,
contribúe ao desenvolvemento integral dos alumnos e das alumnas de bacharelato, xa que permite tomar concien-
ISSN1130-9229
cia do seu ser como ser pensante e autónomo, e reflexionar sobre as súas propias crenzas, ideas e conviccións e
as do mundo que hai arredor, de xeito crítico e razoado, e rexeitalas e/ou modificalas, ou asumilas como parte de
si.
Historia da Filosofía non se presenta como un percorrido cronolóxico polas ideas do pensamento occidental sen

máis; tampouco debería ser un simple compendio de autores e autoras, senón un intento de achegamento ao es-
forzo do ser humano por comprender a realidade e o propio ser humano en todas as súas dimensións. Trátase du-
nha investigación que nos fará máis libres, permitiranos comprender o pasado e o presente, e proxectar solucións
sobre os problemas que se nos formulen no futuro. É no pensar de "outros/as" (e con "outros/as") como se foi con-
figurando ao longo da historia das ideas, como lograremos estimular o noso propio pensamento, ese "sapere aude"
kantiano, que nos leve a xerar as nosas propias ideas tendo en conta de onde proceden e respectando as persoas
que non pensan coma nós. Ese pensar a través do diálogo de distintos/as autores/as e épocas que foron creando
aproximacións ou tendencias cara á verdade respecto aos problemas e ás grandes preguntas que se formulou o
ser humano ao longo da súa existencia constitúe a Historia da Filosofía. E nese percorrido, o alumnado deberá
reflexionar sobre as razóns da presenza maioritariamente masculina na produción filosófica desde as súas orixes,
ao tempo que debe coñecer o pensamento filosófico na muller.
Esta materia contribúe ao desenvolvemento das competencias clave do bacharelato pola súa propia natureza e
polo xeito que está articulada, e permite o desenvolvemento persoal e social como cidadán ou cidadá, así como o
desenvolvemento profesional no futuro, xa que, como materia terminal do bacharelato, adquire tamén a dimensión
de propedéutica para un amplo abano de estudos e profesións posteriores. Historia da Filosofía permítelles aos
alumnos e ás alumnas de bacharelato contribuír á consecución das seguintes competencias:
a) A competencia en comunicación lingüística, a través de disertacións, argumentacións, análises de textos rele-
vantes, definicións de termos, diálogos, exposicións orais e escritas, ensaios filosóficos, etc.
Páx. 25854
DOG Núm. 120

b) As competencias sociais e cívicas preséntanse asociadas a numerosos estándares de aprendizaxe da materia
que poñen o alumnado en relación co proceso de formación e transformación da sociedade humana desde as súas
orixes, e permiten coñecer os seus problemas e as respostas que se deron ao longo da historia.
c) A competencia de aprender a aprender contribúe a que o alumnado sexa quen de aprender por si mesmo, ao
consolidar esta faceta noutros ámbitos, así como de cara ao futuro. Xa que logo, pídese reflexionar, aprender en
equipo, comprender e explicar, etc.
d) A competencia dixital desenvólvese realizando traballos colectivos a través da TIC, utilizando ferramentas infor-
máticas para realizar presentacións, procuras en internet, etc.
ISSN1130-9229
e) Foméntase tamén a consecución, entre outras, da competencia de conciencia e expresións culturais, xa que se
recorre constantemente ao diálogo entre épocas e autores/as anteriores, facendo unha revisión das súas achegas
ao ámbito das expresións culturais a nivel histórico.
A consecución destas competencias clave por parte do alumnado non se levará a cabo sen un cambio a nivel me-

todolóxico no proceso de ensino e aprendizaxe que vai supor un reto para os/as profesionais da educación nesta
etapa. Este cambio hase concretar na práctica de traballo na aula e na metodoloxía, que lle ha permitir o desem-
peño ao alumnado dun alto grao de dominio das competencias, apoiándose na aprendizaxe cooperativa e a reso-
lución conxunta de casos ou problemas, que permitan xeneralizar estratexias e aplicalas en situacións similares e
reais, aprendendo dos demais. Pódense utilizar procedementos de avaliación variados, como por exemplo rúbri-
cas, escalas, probas orais e escritas, portafolios e traballos de clase, posibilitando a participación do alumnado no
seu proceso de avaliación.
Outro aspecto salientable da materia de Historia da Filosofía é o tratamento dos elementos transversais que co-
rresponden ao bacharelato, destacando nomeadamente a comprensión e a expresión orais e escritas en todos os

bloques da materia, ou o uso das tecnoloxías da información e da comunicación como elemento transversal no
propio currículo da materia, entre outros.
A materia está organizada en cinco bloques: o primeiro é transversal e, por tanto, reaparecerá ao longo de todo o
currículo, trátase da análise de textos, a argumentación, as ferramentas de investigación propias da filosofía e as
aplicacións das tecnoloxías da información e da comunicación na materia; os outros catro bloques corresponden
coas catro épocas máis relevantes da historia no relativo ao pensamento: Grecia Antiga, a Idade Media, a Moder-
nidade e a Ilustración e a filosofía da Idade Contemporánea, que chega a ocuparse de autores/as e problemas ac-
tuais. Estes catro bloques están estruturados a través de autores/as salientables, dos/das que se sinala a súa ter-
Páx. 25855
DOG Núm. 120

minoloxía, os textos máis representativos e as súas teorías características, e se contextualizan con outros/as auto-
res/as ou épocas, resaltando á súa vez as súas contribucións á sociedade e á súa época
2º de bacharelato
Historia da Filosofía. 2º de bacharelato

ISSN1130-9229
Bloque 1. Contidos transversais
 b  B1.1. Comentario de texto.  B1.1. Realizar a análise de frag-  HFB1.1.1. Comprende o sentido  CCL
 d  B1.2. Diálogo filosófico e argumentos dos textos máis salienta- global dos textos máis salientables
 e mentación. bles da historia da filosofía, e ser dos/das autores/as estudados/as,

capaz de transferir os coñecemen- recoñecendo a orde lóxica da ar-
 h
tos a outros/as autores/as ou pro- gumentación e as formulacións
blemas. que se defenden, e é quen de
transferir os coñecementos a ou-
tros/as autores/as ou problemas.
 HFB1.1.2. Analiza as ideas do  CAA

texto, identificando a conclusión e  CCL
os conceptos e as ideas relevan-
tes, e recoñece a súa estrutura e a
orde lóxica das súas ideas.
 HFB1.1.3. Argumenta a explica-  CAA

ción das ideas presentes no texto,  CCL
en relación coa filosofía do/da au-
tor/a e os contidos estudados.
 a  B1.2. Diálogo filosófico e argu-  B1.2. Argumentar con claridade e  HFB1.2.1. Argumenta as súas  CCL
 b mentación. capacidade crítica, oralmente e propias opinións con claridade e  CSIEE
 c
por escrito, as súas propias opi- coherencia, tanto oralmente como
nións sobre os problemas funda- por escrito.
 d
mentais da filosofía, dialogando de
 e xeito razoado con outras posicións  HFB1.2.2. Utiliza o diálogo racio-  CSC
Páx. 25856
diferentes. nal na defensa das súas opinións,
e valora a diversidade de ideas e,
á vez, apoiándose nos aspectos
DOG Núm. 120

comúns.
 b  B1.3. Ferramentas de aprendizaxe  B1.3. Aplicar adecuadamente as  HFB1.3.1. Sintetiza correctamente  CAA
 d e investigación da filosofía. ferramentas e os procedementos a filosofía de cada autor/a, me-
 e
do traballo intelectual á aprendiza- diante resumos dos seus contidos
xe da filosofía, realizando traballos fundamentais, e clasifícaos nos
ISSN1130-9229
 g
de organización e investigación núcleos temáticos que atravesan a
 m dos contidos. historia da filosofía: realidade, co-
ñecemento, ser humano, ética e
política.
 HFB1.3.2. Elabora listaxes de  CAA

vocabulario de conceptos, com-  CCL
prende o seu significado, organí-

zaos en esquemas ou mapas con-
ceptuais, táboas cronolóxicas e
outros procedementos útiles para
a comprensión da filosofía do au-
tor, e aplícaos con rigor.
 HFB1.3.3. Selecciona información  CD

de distintas fontes, bibliográficas e
de internet, e recoñece as fontes
fiables.
 HFB1.3.4. Realiza redaccións ou  CSIEE

disertacións, traballos de investi-
gación e proxectos que impliquen
un esforzo creativo e unha valora-
ción persoal dos problemas filosó-
ficos formulados na historia da fi-
losofía.
 d  B1.4. Aplicación das competen-  B1.4. Utilizar as tecnoloxías da  HFB1.4.1. Utiliza as ferramentas  CD
 g cias de tecnoloxías da información información e da comunicación na informáticas e da web 2.0. (wikis,
Páx. 25857
 m
e da comunicación á historia da realización e na exposición dos blogs, redes sociais, procesador
traballos de investigación filosófi- de textos, presentación de diaposi-
DOG Núm. 120

filosofía. ca. tivas ou recursos multimedia, etc.)

para o desenvolvemento dos tra-
ballos.
 HFB1.4.2. Realiza procuras avan-  CD

zadas en internet sobre os conti-
ISSN1130-9229
dos da investigación, e decide os

conceptos adecuados.
 HFB1.4.3. Colabora en traballos  CD

colectivos de investigación sobre
os contidos estudados utilizando

as tecnoloxías da información e da
comunicación.
Bloque 2. A filosofía na Grecia antiga
 b  B2.1. Orixe da filosofía grega. Os  B2.1. Coñecer a orixe da filosofía  HFB2.1.1. Utiliza conceptos de  CCL
 c presocráticos: resposta á orixe do en Grecia e comprender o primei- Platón como idea, mundo sensi-
 d cosmos. ro gran sistema filosófico, o de ble, mundo intelixible, ben, razón,
 B2.2. Dialéctica socrática. Platón, analizando a relación entre doxa, episteme, universal, absolu-
 e
 B2.3. Convencionalismo democrá- realidade e coñecemento, a con- to, dualismo, reminiscencia,
 h cepción dualista do ser humano e transmigración, mímese, methexe,
tico e relativismo dos sofistas
a dimensión antropolóxica e políti- virtude e xustiza, entre outros, e

 B2.4. Platón: ontoloxía e coñece-
ca da virtude, en relación coa filo- aplícaos con rigor.
mento; concepción dualista do ser sofía presocrática e o xiro antropo-
humano; dimensión antropolóxica lóxico de Sócrates e os Sofistas,  HFB2.1.2. Entende e explica con  CCL
e política da virtude; o autor e o valorando a súa influencia no de- claridade, tanto na linguaxe oral
seu contexto. senvolvemento das ideas e os como na escrita, as teorías fun-
cambios socioculturais da Grecia damentais da filosofía de Platón,
antiga, e apreciando criticamente analizando a relación entre reali-
o seu discurso. dade e coñecemento, a concep-
ción dualista do ser humano e a
dimensión antropolóxica e política
da virtude.
Páx. 25858
 HFB2.1.3. Distingue as respostas  CAA
DOG Núm. 120

da corrente presocrática en rela-

ción á orixe do Cosmos, os con-
ceptos fundamentais da dialéctica
de Sócrates e o convencionalismo
democrático e o relativismo moral
dos sofistas, identificando os pro-
ISSN1130-9229
blemas da filosofía antiga, e rela-

cionando esas respostas coas so-
lucións achegadas por Platón.
 HFB2.1.4. Respecta o esforzo da  CSC

filosofía de Platón por contribuír ao

desenvolvemento das ideas e aos
cambios sociais da Grecia antiga,

valorando positivamente o diálogo
como método filosófico, o nace-
mento das utopías sociais, o sen-
tido do gobernante-filósofo ou a
súa defensa da inclusión das mu-
lleres na educación.
 b  B2.5. A física de Demócrito.  B2.2. Entender o sistema teleoló-  HFB2.2.1. Utiliza con rigor concep-  CCL
 d  B2.6. Problemas da filosofía anti- xico de Aristóteles, en relación co tos do marco do pensamento de
 e ga e solución de Aristóteles. pensamento de Platón e a física Aristóteles, como substancia,

 B2.7. Aristóteles: metafísica, física, de Demócrito, e valorando a súa ciencia, metafísica, materia, forma,
 h
coñecemento, ética eudemonista influencia no desenvolvemento potencia, acto, causa, efecto, tele-
e política. Comparación coa filoso- das ideas e cos cambios sociocul- oloxía, lugar natural, indución, de-
fía platónica. O autor e o seu con- turais da Grecia antiga. dución, abstracción, alma, monis-
texto. mo, felicidade e virtude, entre ou-
tros.
 HFB2.2.2. Comprende e explica  CCL

con claridade, tanto na linguaxe
oral coma na escrita, as teorías
fundamentais de Aristóteles, exa-
Páx. 25859
minando a súa concepción da me-
tafísica e da física, o coñecemen-
DOG Núm. 120

to, a ética eudemonística e a polí-

tica, en comparación coas teorías
de Platón.
 HFB2.2.3. Describe as respostas  CAA

da física de Demócrito, identifi-
ISSN1130-9229
cando os problemas da filosofía

antiga, e relaciona esas respostas
coas solucións achagadas por
Aristóteles.
 HFB2.2.4. Estima e razoa o esfor-  CMCCT

zo da filosofía de Aristóteles por
contribuír ao desenvolvemento do
pensamento occidental, valorando
positivamente a formulación cientí-
fica das cuestións.
 d  B2.8. Doutrinas éticas helenísti-  B2.3. Coñecer as escolas éticas  HFB2.3.1. Describe as respostas  CMCCT
 e cas: Epicureísmo, Estoicismo e xurdidas no helenismo, como o das doutrinas éticas helenísticas,
 h Escepticismo. Epicureísmo, o Estoicismo e o Es- e identifica algúns dos grandes lo-
 B2.9. Científicos helenísticos. cepticismo, valorar o seu papel no gros da ciencia alexandrina.
 l
 B2.10. A Biblioteca de Alexandría. contexto socio-histórico e cultural
da época, e recoñecer a repercu-

sión dos grandes científicos hele-
nísticos, apreciando a gran impor-
tancia para occidente da Bibliote-
ca de Alexandría.
Bloque 3. A filosofía medieval
 b  B3.1. Cristianismo e filosofía.  B3.1. Explicar a orixe do pensa-  HFB3.1.1. Explica o encontro da  CCEC
 c Agostiño de Hipona: teoría da ilu- mento cristián e o seu encontro filosofía e a relixión cristiá nas sú-
 d
minación, filosofía da historia, o coa filosofía a través das ideas as orixes, a través das teses cen-
problema da certeza e a defensa fundamentais de Agostiño de Hi- trais do pensamento de Agostiño
 e
Páx. 25860
da liberdade. pona, apreciando a súa defensa de Hipona.
 h da liberdade, da verdade e do co-
DOG Núm. 120

ñecemento interior ou a historia.
 d  B3.2. Escolástica medieval. Tomé  B3.2. Coñecer a síntese de Tomé  HFB3.2.1. Define conceptos de  CCL
 e de Aquino: relacións de razón e fe. de Aquino, en relación co agosti- Tomé de Aquino, como razón, fe,
 h
Vías para a demostración da exis- nismo, a filosofía árabe e xudía, e verdade, deus, esencia, existen-
tencia de Deus. Lei moral. Rela- o nominalismo, e valorar a súa in- cia, creación, inmortalidade, lei na-
ISSN1130-9229
ción coa filosofía antiga e coa fluencia no desenvolvemento das tural, lei positiva e precepto, entre
agostiniana, a xudía e o nomina- ideas e nos cambios socioculturais outros, e aplícaos con rigor.
lismo. O autor e o seu contexto. da Idade Media.
 HFB3.2.2. Entende e explica con  CCL
claridade, tanto na linguaxe oral
coma na escrita, as teorías fun-

damentais da filosofía de Tomé de
Aquino, distinguindo a relación en-

tre fe e razón, as vías de demos-
tración da existencia de Deus, e a
lei moral, en comparación coas te-
orías da filosofía Antiga.
 HFB3.2.3. Discrimina as respostas  CAA

do agostinismo, a filosofía árabe e
xudía, e o nominalismo, identifi-
cando os problemas da filosofía
medieval, en relación coas solu-

cións achegadas por Tomé de
Aquino.
 HFB3.2.4. Valora o esforzo da  CSC

filosofía de Tomé de Aquino por
contribuír ao desenvolvemento
das ideas e os ao cambios sociais
da Idade Media, xulgando positi-
vamente a universalidade da lei
moral.
Páx. 25861
 d  B3.4. Crise da Escolástica no  B3.3. Coñecer algunha das teorías  HFB3.3.1. Coñece as teses cen-  CCEC
 e século XIV: nominalismo de Gui- centrais do pensamento de Gui- trais do nominalismo de Guillerme
DOG Núm. 120

 h llerme de Ockham. Relacións en- llerme de Ockham, cuxa reflexión de Ockham e a súa importancia
tre razón e fe. Novo pulo para a crítica supuxo a separación entre para a entrada na modernidade.
ciencia. razón e fe, a independencia da fi-
losofía e o novo pulo para a cien-
cia.
ISSN1130-9229
Bloque 4. A filosofía na Modernidade e na Ilustración
 b  B4.1. A filosofía no Renacemento.  B4.1. Comprender a importancia  HFB4.1.1. Comprende a importan-  CMCCT
 c Humanismo: novo concepto sobre do xiro do pensamento occidental cia intelectual do xiro do pensa-
 d
a natureza humana. que se deu no Renacemento e mento científico que se deu no
 B4.2. F. Bacon. Os prexuízos na que anticipa a modernidade, valo- Renacemento, e describe as res-
 e

investigación do coñecemento. rando o novo humanismo que en- postas da filosofía humanista so-
 h xalza a "dignitas hominis", a inves- bre a natureza humana.

 B4.3. Implicacións da revolución
 l tigación dos prexuízos do coñe-
científica.
cemento de F. Bacon e as impli-  HFB4.1.2. Explica as ideas ético-  CSC
 B4.4. Realismo político de Ma-
cacións da Revolución Científica, políticas fundamentais de N. Ma-
quiavelo. e coñecer as teses fundamentais quiavelo e compáraas cos siste-
do realismo político de N. Maquia- mas ético-políticos anteriores.
velo.
 b  B4.5. Descartes: O método, o  B4.2. Entender o racionalismo de  HFB4.2.1. Identifica conceptos de  CCL
 c "cogito" (coñecemento e realida- Descartes, distinguíndoo e rela- Descartes como razón, certeza,
 d
de) e o dualismo antropolóxico. cionándoo coa filosofía humanista método, dúbida, hipótese, "cogito",
 B4.6. Comparación do autor coa e o monismo panteísta de Spino- idea, substancia e subxectivismo,
 e
filosofía antiga e medieval, e rela- za, e valorar a súa influencia no entre outros, e aplícaos con rigor.
 h desenvolvemento das ideas e nos
ción coa Moderna. O autor e o seu
contexto. cambios socioculturais da Idade  HFB4.2.2. Comprende e explica  CCL
Moderna. con claridade, tanto na linguaxe
fundamentais da filosofía de Des-
cartes, analizando o método e a
relación entre coñecemento e rea-
lidade a partir do "cogito" e o dua-
lismo no ser humano, en compa-
Páx. 25862
ración coas teorías da filosofía an-
tiga e da medieval.
DOG Núm. 120

 HFB4.2.3. Identifica os problemas  CCEC

da filosofía moderna e relaciónaos
coas solucións aportadas por
Descartes.
 HFB4.2.4. Estima e razoa o esfor-  CSC

ISSN1130-9229
zo da filosofía de Descartes por

das ideas e aos cambios sociocul-
turais da Idade Moderna, e valora
a universalidade da razón carte-
siana.

 b  B4.7. Hume: o coñecemento,  B4.3. Coñecer o empirismo de  HFB4.3.1. Utiliza conceptos de  CCL
 c crítica á causalidade e á substan- Hume en relación co liberalismo Hume como escepticismo, crítica,
 d
cia. Emotivismo moral. Compara- político de Locke, e valorar a súa experiencia, percepción, inmanen-
ción coa filosofía anterior. O autor influencia no desenvolvemento cia, asociación, impresións, ideas,
 e
e o seu contexto das ideas e os cambios sociocul- hábito, contradición, causa, cren-
 h turais da Idade Moderna. za, sentimento, mérito, utilidade,
 B4.8. Locke: liberalismo político.
 l felicidade, contrato social, liberda-
de e deber, entre outros, e úsaos
con rigor.
 HFB4.3.2. Entende e explica con  CMCCT

damentais de Hume, distinguindo
os principios e os elementos do
coñecemento respecto á verdade,
a crítica á causalidade e á subs-
tancia, e o emotivismo moral, en
comparación coas teorías da filo-
sofía antiga e da medieval, e co
racionalismo moderno.
Páx. 25863
 HFB4.3.3. Coñece e explica as  CSC
ideas centrais do liberalismo políti-
DOG Núm. 120

co de Locke, identificando os pro-

blemas da filosofía moderna, e re-
laciónaas coas solucións aporta-
das por Hume.

ISSN1130-9229
filosofía de Hume por contribuír ao

cambios socioculturais da Idade
Moderna, xulgando positivamente
a procura da felicidade colectiva.

 b  B4.9. A Ilustración francesa.  B4.4. Coñecer os principais ideais  HFB4.4.1. Comprende os ideais  CSC
 c Rousseau: a crítica social, a crítica dos ilustrados franceses, afon- que impulsaron os ilustrados fran-
 d
á civilización, o estado de nature- dando no pensamento de J.J. ceses, e explica o sentido e trans-
za, a defensa do contrato social e Rousseau, e valorar a importancia cendencia do pensamento de
 e
a vontade xeral. do seu pensamento para o xurdi- Rousseau, a súa crítica social, a
 h mento da democracia mediante crítica á civilización, o estado de
unha orde social acorde coa natu- natureza, a defensa do contrato
reza humana. social e a vontade xeral.
 b  B4.10. Idealismo transcendental.  B4.5. Comprender o idealismo  HFB4.5.1. Aplica conceptos de  CAA
 c Kant: as facultades e límites do crítico de Kant, en relación co ra- Kant como sensibilidade, enten-
 d
coñecemento. cionalismo de Descartes, o empi- demento, razón, crítica, transcen-
 B4.11. Lei Moral e paz perpetua. rismo de Hume e a filosofía ilus- dental, ciencia, innato, xuízo, a
 e
 B4.12. Relación do proxecto ilus-
trada de Rousseau, e valorar a priori, a posteriori, facultade, intui-
 h súa influencia no desenvolvemen- ción, categoría, ilusión transcen-
trado de Rousseau coa filosofía
Moderna e Kant. to das ideas e os cambios socio- dental, idea, lei, fenómeno, nóu-
culturais da Idade Moderna. meno, vontade, deber, imperativo
 B4.13. Comparación coas teorías
categórico, autonomía, postulado,
da filosofía antiga, medieval e mo- liberdade, dignidade, persoa, paz
derna. e pacto, entre outros, e utilízaos
con rigor.
 HFB4.5.2. Entende e explica con  CCL
Páx. 25864
DOG Núm. 120

damentais da filosofía de Kant,

analizando as facultades e os lími-
tes do coñecemento, a lei moral e
a paz perpetua, comparándoas
coas teorías da filosofía antiga,
medieval e moderna.
ISSN1130-9229
 HFB4.5.3. Describe a teoría políti-  CCL

ca de Rousseau, identificando os
problemas da filosofía moderna e
relacionándoa coas solucións
achegadas por Kant.

 HFB4.5.4. Respecta e razoa o  CSC

esforzo da filosofía de Kant por
das ideas e aos cambios sociocul-
turais da Idade Moderna, e valora
a dignidade e a procura da paz en-
tre as nacións
Bloque 5. A filosofía contemporánea

 b  B5.1. Marx: o materialismo históri-  B5.1. Entender o materialismo  HFB5.1.1. Identifica conceptos de  CSC
 c co, a crítica ao idealismo, á alie- histórico de Marx, en relación co Marx como dialéctica, materialis-
 d nación e á ideoloxía, e a súa vi- idealismo de Hegel e con Feuer- mo histórico, praxe, alienación, in-
sión humanista do individuo. bach, e valorar a súa influencia no fraestrutura, superestrutura, forzas
 e
 B5.2. Relación de Marx cos pro- desenvolvemento das ideas e nos produtivas, medios de produción,
 h cambios socioculturais da Idade loita de clases, traballo, plusvalor
blemas da filosofía contemporá-
nea. O autor e o seu contexto. Contemporánea. e humanismo, entre outros, e utilí-
zaos con rigor.
 HFB5.1.2. Coñece e explica con  CCL

Páx. 25865
damentais da filosofía de Marx,
examinando o materialismo histó-
DOG Núm. 120

rico e a crítica ao idealismo, á

alienación e á ideoloxía, e expón a
súa visión humanista do individuo.
 HFB5.1.3. Identifica os problemas  CSC

da filosofía contemporánea en re-
ISSN1130-9229
lación coas solucións achegadas

por Marx.

filosofía de Marx por contribuír ao

cambios sociais da Idade Con-
temporánea, xulgando positiva-

mente a defensa da igualdade so-
cial.
 b  B5.3. Nietzsche: crítica á metafísi-  B5.2. Comprender o vitalismo de  HFB5.2.1. Define conceptos de  CCL
 c ca, á moral e á ciencia; a verdade Nietzsche en relación co vitalismo Nietzsche como crítica, traxedia,
 d
como metáfora. de Schopenhauer, e valorar a súa intuición, metáfora, convención,
 B5.4. O superhome, como resul- influencia no desenvolvemento perspectiva, xenealoxía, transvalo-
 e
tado da inversión de valores e a das ideas e os cambios sociocul- ración, nihilismo, superhome, von-
 h turais da Idade Contemporánea. tade de poder, e eterno retorno,
vontade de poder, e comparación
coas teorías da filosofía antiga, entre outros, e aplícaos con rigor.

medieval, moderna e contemporá-
nea. O autor e o seu contexto.  HFB5.2.2. Entende e explica con  CCL
 B5.5. A vontade en Schopenha-
uer. coma na escrita, as teorías fun-
damentais da filosofía de Nie-
tzsche, considerando a crítica á
metafísica, á moral e á ciencia, a
verdade como metáfora, e a afir-
mación do superhome, como re-
sultado da inversión de valores e a
vontade de poder, en comparación
Páx. 25866
coas teorías da filosofía antiga,
medieval, moderna e contemporá-
DOG Núm. 120

nea.
 HFB5.2.3. Distingue as respostas  CCEC

de Schopenhauer na súa afirma-
ción da vontade e identifica os
problemas da filosofía contempo-
ISSN1130-9229
ránea, en relación coas solucións

achegadas por Nietzsche.
 HFB5.2.4. Estima o esforzo da  CSC

filosofía de Nietzsche por contribu-
ír ao desenvolvemento das ideas e

aos cambios sociais da Idade
Contemporánea, e valora a defen-

sa da verdade e da liberdade.
 b  B5.6. Filosofía española. Ortega y  B5.3. Entender o raciovitalismo de  HFB5.3.1. Utiliza conceptos de  CCL
 c Gasset: a súa relación con postu- Ortega y Gasset en relación con Ortega y Gasset e aplícaos con
 d ras filosóficas como o realismo, o figuras da filosofía española, como rigor, como obxectivismo, ciencia,
racionalismo, o vitalismo ou o Unamuno, e do pensamento euro- europeización, filosofía, mundo,
 e
existencialismo, e outras posturas peo, e valorar as influencias que circunstancia, perspectiva, razón
 h filosóficas. O autor e o seu contex- recibe e a repercusión do seu vital, raciovitalismo, vida, catego-
to. pensamento no desenvolvemento ría, liberdade, idea, crenza, histo-
das ideas e a rexeneración social, ria, razón histórica, xeración, ho-

cultural e política de España. me-masa e home selecto, entre
outros.
 HFB5.3.2. Comprende e explica  CCL

con claridade, tanto na linguaxe
fundamentais da filosofía e da
análise social de Ortega y Gasset,
en relación con posturas filosófi-
cas como o realismo, o raciona-
lismo, o vitalismo ou o existencia-
Páx. 25867
lismo, entre outras.
DOG Núm. 120

 HFB5.3.3. Respecta o esforzo da  CSC

filosofía de Ortega y Gasset por
das ideas e aos cambios sociais e
culturais da Idade Contemporánea
española, e valorao seu compro-
ISSN1130-9229
miso coa defensa da cultura e da

democracia.
 b  B5.7. Filosofía crítica da escola de  B5.4. Coñecer as teses fundamen-  HFB5.4.1. Identifica conceptos de  CSC
 c Frankfurt. A crítica a razón ilustra- tais da crítica da Escola de Frank- Habermas, como coñecemento,
da e á idea de progreso. furt, analizando a racionalidade interese, consenso, verdade,

 d
dialóxica de Habermas, relacio- enunciado, comunicación, desi-
 B5.8. Racionalidade dialóxica de

 e
Habermas: os intereses do coñe- nándoo coa filosofía crítica da Es- gualdade, ou mundo da vida, e
 h cola de Frankfurt, e valorando a conceptos da filosofía posmoder-
cemento e a acción comunicativa.
 B5.9. Contribución de Habermas súa influencia no desenvolvemen- na, como deconstrución, diferen-
ao desenvolvemento das ideas e to das ideas e os cambios socio- za, cultura, texto, arte, e comuni-
aos cambios sociais da Idade culturais da Idade Contemporá- cación, entre outros, aplicándoos
Contemporánea. nea. Coñecer as teses máis defini- con rigor.
torias do pensamento posmoder-
 B5.10. Pensamento posmoderno:
no, identificando as teses funda-  HFB5.4.2. Entende e explica con  CCL
principais teses dos filósofos pos- mentais de Vattimo, Lyotard e claridade, tanto na linguaxe oral
modernos, como Vattimo, Lyotard Baudrillard, e valorar criticamente coma na escrita, as teorías da filo-
e Baudrillard, e reflexión sobre a
a súa repercusión no pensamento sofía de Habermas, distinguindo

súa vixencia actual. filosófico a partir de finais do sécu- os intereses do coñecemento e a
lo XX. acción comunicativa, e as teorías
fundamentais da posmodernidade,
analizando a deconstrución da
modernidade desde a multiplicida-
de da sociedade da comunicación.
 HFB5.4.3. Identifica as respostas  CAA

da filosofía crítica da escola de
Frankfurt e reflexiona sobre elas,
identificando os problemas da filo-
Páx. 25868
sofía contemporánea.
DOG Núm. 120

 HFB5.4.4. Estima o esforzo da  CSC

filosofía de Habermas e do pen-
samento posmoderno por contri-
buír ao desenvolvemento das ide-
as e aos cambios sociais da Idade
Contemporánea, e valora o seu
ISSN1130-9229
esforzo na defensa do diálogo ra-

cional e o respecto á diferenza.
 HFB5.4.5. Coñece as teses carac-  CSC

terísticas do pensamento posmo-
derno, como a crítica á razón ilus-

trada, á idea de progreso, ao pen-
samento totalizador e á trivializa-

ción da existencia, o crepúsculo
do deber, ou a perda do suxeito
fronte á cultura de masas, entre
outras.
 HFB5.4.6. Explica e argumenta  CAA

sobre as principais teses dos filó-  CCL
sofos posmodernos, como Vatti-
mo, Lyotard e Baudrillard, e refle-
xiona sobre a súa vixencia.
Páx. 25869
DOG Núm. 120

Historia de España
Introdución
O estudo da historia de España é esencial para o coñecemento e comprensión non só do noso pasado senón ta-
mén do mundo actual. Non menos importante é o carácter formativo da materia de Historia de España, xa que de-
senvolve capacidades e técnicas intelectuais propias do pensamento abstracto e formal, tales como a observación,
ISSN1130-9229
a análise, a interpretación, a capacidade de comprensión e o sentido crítico. Por outra banda, a historia contribúe
decisivamente á formación de cidadáns e cidadás responsables, conscientes dos seus dereitos e das súas obrigas,
así como da herdanza recibida e do seu compromiso coas xeracións futuras.
Historia de España de segundo curso de bacharelato pretende ofrecer unha visión de conxunto dos procesos histó-

ricos fundamentais dos territorios que configuran o actual Estado español, prestando, cando cumpra, unha especial
atención a Galicia, pero sen esquecer por iso a súa pluralidade interna e a súa pertenza a outros ámbitos máis
amplos, coma o europeo e o iberoamericano. Neste sentido, a materia recolle, na análise dos procesos históricos,
tanto os aspectos compartidos como os diferenciais.
Concibida como materia común para todas as modalidades de bacharelato, ofrécelles aos alumnos e ás alumnas
que chegan á vida adulta a posibilidade de coñeceren a historia de España de xeito continuo e sistemático. Na dis-
tribución cronolóxica dos contidos outórgaselle unha maior importancia ao coñecemento da historia contemporá-
nea, sen renunciar por iso aos referidos ás etapas anteriores, pois en grande medida a pluralidade da España ac-
tual só é comprensible se nos remontamos a procesos e feitos que teñen a súa orixe nun pasado remoto. Deste
xeito, dedícase un primeiro bloque aos comezos da nosa historia, desde os primeiros humanos á monarquía visi-
goda; o segundo refírese á Idade Media, desde a conquista musulmá da Península; os dous seguintes estudan a
Idade Moderna, ata as vésperas da Revolución Francesa; e os oito restantes a Idade Contemporánea.
A través do estudo da Historia de España, o alumnado deberá adquirir determinados valores e hábitos de compor-
tamento, como a actitude crítica cara ás fontes, o recoñecemento da diversidade de España ou a valoración do
patrimonio cultural e histórico recibido. Así mesmo, tal estudo deberá contribuír a fomentar unha especial sensibili-
dade cara á sociedade do presente e a súa problemática, que anime a adoptar unha actitude responsable e solida-
ria coa defensa da liberdade, a igualdade de entre homes e mulleres, os dereitos humanos, a non-discriminación e
Páx. 25870
os valores democráticos.
DOG Núm. 120

A materia é rica en achegas ao coñecemento competencial. As competencias clave sociais e cívicas, e de con-
ciencia e expresións culturais reciben un tratamento moi específico relacionado cos contidos que son propios da
historia de España. Ademais, as competencias lingüística, dixital e de aprender a aprender están presentes de ma-
neira constante na súa vertente máis instrumental, e deben impregnar todo o que sexa posible o desenvolvemento
curricular da materia. O traballo competencial matemático e en ciencias e tecnoloxía trátase de xeito puntual. A
competencia clave de sentido de iniciativa e espírito emprendedor debe estar moi presente nas vertentes máis acti-
tudinais e competenciais da materia.
O tratamento metodolóxico da materia débese axustar ao nivel competencial inicial do alumnado, respectando os
ISSN1130-9229
ritmos e os estilos de aprendizaxe, e tendo en conta a atención á diversidade. A materia de Historia de España
permite desenvolver metodoloxías activas, nas que o traballo individual e cooperativo estean permanentemente
presentes, con elaboración de diferentes tipos de materiais, integrando de xeito especial as tecnoloxías da infor-
mación e da comunicación.

2º de bacharelato
Historia de España. 2º de bacharelato
Bloque 0: Como se escribe a Historia. Criterios comúns
 d  B0.1. Método histórico. Fontes e  B0.1. Localizar fontes primarias  HEB0.1.1. Procura información de  CCL
 e perspectivas. (históricas) e secundarias (histo- interese (en libros e internet) so-  CD

 g
riográficas) en bibliotecas, inter- bre a importancia cultural e artísti-  CAA
net, etc., e extraer información sa- ca dun personaxe historicamente
 h  CSC
lientable sobre o tratado, valoran- salientable, un feito ou un proceso
 i do criticamente a súa fiabilidade. histórico, e elabora unha breve  CSIEE
 l exposición.  CCEC
 m
 d  B0.2. Análise e comentario de  B0.2. Elaborar mapas e liñas de  HEB0.2.1. Representa unha liña  CCL
 e fontes. tempo, localizando as fontes ade- do tempo situando nunha ringleira  CAA
 h cuadas, utilizando os datos pro- os principais acontecementos re-  CSC
porcionados ou servíndose dos lativos a determinados feitos ou
Páx. 25871
 i
coñecementos xa adquiridos. procesos históricos.
 l
DOG Núm. 120

 h  B0.3. Utilidade das fontes.  B0.3. Comentar e interpretar fon-  HEB0.3.1. Responde a cuestións  CMCCT
 i tes primarias (históricas) e secun- propostas a partir de fontes histó-  CAA
 l darias (historiográficas), relacio- ricas e historiográficas.  CSC
nando a súa información cos co-
ñecementos previos.
ISSN1130-9229
 d  B0.4. Mapas e liñas do tempo.  B0.4. Recoñecer a utilidade das  HEB0.4.1. Distingue o carácter  CMCCT
 e fontes para o/a historiador/a, á das fontes históricas non só como  CAA
 h
parte da súa fiabilidade. información, senón tamén como  CSC
proba para responder ás pregun-
 i
tas que se formulan os/as histo-
 l riadores/as.

Bloque 1. A Península Ibérica desde os primeiros humanos ata a desaparición da monarquía Visigoda (711)
 d  B1.1. Da prehistoria á monarquía  B1.1. Explicar as características  HEB1.1.1. Explica as diferenzas  CCL
 e visigoda: prehistoria (evolución do dos principais feitos e procesos entre a economía e a organiza-  CCS
 h Paleolítico ao Neolítico; pintura históricos da Península Ibérica ción social do Paleolítico e do Ne-
cantábrica e levantina; importancia desde a prehistoria ata a desapa- olítico, e as causas do cambio.
 i
da metalurxia); configuración das rición da monarquía visigoda, e
 l áreas celta e ibérica (Tartesos, in- identificar as súas causas e con-  HEB1.1.2. Identifica as diferenzas  CCEC
 n doeuropeos e colonizadores orien- secuencias. entre unha imaxe de pintura can-
 p tais; cultura castrexa); Hispania tábrica e outra de pintura levanti-
romana (conquista e romanización na.

da Península; legado cultural ro-
mano; exemplo galego); monar-  HEB1.1.3. Describe os avances  CCL
quía visigoda (ruralización da econo coñecemento das técnicas me-  CMCCT
nomía; poder da Igrexa e a nobre- talúrxicas e explica as súas reper-  CSC
za). cusións.
 HEB1.1.4. Resume as caracterís-  CCL

ticas principais do reino de Tarte-  CAA
sos e cita as fontes históricas para  CSC
o seu coñecemento.
Páx. 25872
 HEB1.1.5.Explica o diferente  CCL
nivel de desenvolvemento das  CSC
DOG Núm. 120

áreas celta e ibérica en vésperas  CCEC

da conquista romana en relación
coa influencia recibida dos indo-
europeos, o reino de Tartesos e
os colonizadores fenicios e gre-
gos.
ISSN1130-9229
 HEB1.1.6. Debuxa un mapa es-  CAA

quemático da Península Ibérica e  CSC
delimita nel as áreas ibérica e cel-
ta.

 HEB1.1.7. Define o concepto de  CCL
romanización e describe os me-  CSC

dios empregados para levala a  CCEC
cabo.
 HEB1.1.8. Compara o ritmo e  CCL

grao de romanización dos territo-  CSC
rios peninsulares.  CCEC
 HEB1.1.9. Resume as caracterís-  CCL

ticas da monarquía visigoda e ex-  CSC
plica por que alcanzou tanto poder

a igrexa e a nobreza.
 HEB1.1.10. Procura información  CCL

de interese (en libros e internet)  CD
sobre o mantemento cultural e ar-  CAA
tístico do legado romano na Es-
 CSIEE
paña actual, e elabora unha breve
exposición.  CCEC
 HEB1.1.11. Representa unha liña  CMCCT

do tempo desde 250 a.C. ata 711  CAA
Páx. 25873
d.C., e sitúa nela os principais  CSC
acontecementos históricos.
DOG Núm. 120

 HEB1.1.12. Partindo de fontes  CCL

historiográficas, responde a cues-  CSC
tións ou situacións.
Bloque 2. A Idade Media: tres culturas e un mapa político en constante cambio (711-1474)
ISSN1130-9229
 d  B2.1. Al-Andalus: conquista mu-  B2.1. Explicar a evolución dos  HEB2.1.1. Explica as causas da  CCL
 e sulmá da Península; evolución po- territorios musulmáns na Penínsu- invasión musulmá e da súa rápida  CSC
 h lítica de Al-Andalus; revitalización la, describindo as súas etapas po- ocupación da Península.
económica e urbana; estrutura so- líticas e os cambios económicos,
 i
cial; relixión, cultura e arte. sociais e culturais que introduci-  HEB2.1.2. Representa unha liña  CMCCT
 n ron. do tempo desde 711 ata 1474 e  CAA

sitúa nunha ringleira os principais
 CSC
acontecementos relativos a Al-
Andalus e noutra os relativos aos
reinos cristiáns.
 HEB2.1.3. Describe a evolución  CCL

política de Al-Andalus.  CSC
 HEB2.1.4. Resume os cambios  CCL

económicos, sociais e culturais  CSC
introducidos polos musulmáns en  CCEC
Al-Andalus.
 d  B2.2. Os reinos cristiáns do século  B2.2. Explicar a evolución e confi-  HEB2.2.1. Describe as grandes  CCL
 e XIII ao XV: evolución política; na- guración política dos reinos cris- etapas e as causas xerais que  CSC
 h
cemento das Cortes. Os reinos tiáns, en relación co proceso de conducen ao mapa político da
cristiáns na baixa Idade Media reconquista e o concepto patrimo- Península Ibérica ao remate da
 i
(séculos XIV e XV): diferente evo- nial da monarquía. Idade Media.
 p lución e organización política das
coroas de Castela, Aragón e Na-  HEB2.2.2. Explica a orixe das  CCL
varra. Proceso de reconquista e Cortes nos reinos cristiáns e as  CSC
repoboación. súas principais funcións.
Páx. 25874
 HEB2.2.3. Compara a organiza-  CCL
ción política da coroa de Castela,  CAA
DOG Núm. 120

a de Aragón e o reino de Navarra  CSC

ao remate da Idade Media.
 HEB2.2.4. Comenta o ámbito  CCL

territorial e as características de  CAA
cada sistema de repoboación, así  CSC
ISSN1130-9229
como as súas causas e as súas

consecuencias.
 d  B2.3. Os reinos cristiáns na Idade  B2.3. Diferenciar as tres grandes  HEB2.3.1. Describe as grandes  CCL
 e Media: réxime señorial e socieda- fases da evolución económica dos fases da evolución económica dos  CSC
 h
de estamental. Tensións sociais. reinos cristiáns durante toda a territorios cristiáns durante a Ida-

Idade Media (estancamento, ex- de Media.
 i
pansión e crise), e sinalar os seus
 p factores e as súas características.
 d  B2.4. Os reinos cristiáns na Idade  B2.4. Analizar a estrutura social  HEB2.4.1. Explica a orixe e as  CCL
 e Media: do estancamento á expan- dos reinos cristiáns e describir o características do réxime señorial  CMCCT
 h sión económica. Crises agraria e réxime señorial e as característi- e a sociedade estamental no ám-  CSC
demográfica. cas da sociedade estamental. bito cristián.
 i
 p
 d  B2.5. O Camiño de Santiago.  B2.5. Describir as relacións cultu-  HEB2.5.1. Describe o labor dos  CCL
 e Unha cultura plural: cristiáns, murais de cristiáns, musulmáns e xu- centros de tradución.  CSC
 g
sulmáns e xudeus. Manifestacións deus, e especificar as súas cola-  CCEC
artísticas. boracións e as influencias mutuas.
 h
 HEB2.5.2. Procura información de  CCL
 m
interese (en libros e internet) so-  CD
 n
bre a importancia cultural e artísti-  CAA
 p ca do Camiño de Santiago, e ela-
 CSIEE
bora unha breve exposición.
 CCEC
Páx. 25875
Bloque 3. A formación da monarquía hispánica e a súa expansión mundial (1474-1700)
DOG Núm. 120

 d  B3.1. Os Reis Católicos: unión  B3.1. Analizar o reinado dos Reis  HEB3.1.1. Define o concepto de  CCL
 e dinástica de Castela e Aragón; re- Católicos como unha etapa de unión dinástica aplicado a Castela  CSC
 h organización do Estado; política transición entre a Idade Media e a e Aragón en tempos dos Reis Ca-
relixiosa; conquista de Granada; Idade Moderna, e identificar as tólicos e describe as característi-
 i
descuberta de América; incorpo- reminiscencias medievais e os fei- cas do novo Estado.
 p ración de Navarra; relacións con tos salientables que abren o ca-
ISSN1130-9229
Portugal. miño á modernidade.

 HEB3.1.2. Explica as causas e as  CCL
consecuencias dos feitos máis re-  CSC
levantes de 1492.

 HEB3.1.3. Analiza as relacións  CCL
dos Reis Católicos con Portugal e  CAA

os obxectivos que perseguían.  CSC
 d  B3.2. Auxe do Imperio no século  B3.2. Explicar a evolución e a  HEB3.2.1. Compara os imperios  CCL
 e XVI: dominios de Carlos I e de Fi- expansión da monarquía hispáni- territoriais de Carlos I e de Filipe  CAA
 h
lipe II; modelo político dos Aus- ca durante o século XVI, diferen- II, e explica os problemas que  CSC
trias; conflitos internos; conflitos ciando os reinados de Carlos I e provocaron.
 i
relixiosos no seo do Imperio; con- Filipe II.
flitos exteriores; exploración e co-  HEB3.2.2. Explica a expansión  CCL
lonización de América e do Pacífi- colonial en América e no Pacífico  CSC
co; política económica respecto a durante o século XVI.

América; a revolución dos prezos
e o custo do Imperio.  HEB3.2.3. Analiza a política res-  CCL
pecto a América no século XVI e  CAA
as súas consecuencias para Es-  CSC
paña, Europa e a poboación ame-
ricana.
 d  B3.3. Crise e decadencia do Impe-  B3.3. Explicar as causas e as  HEB3.3.1. Describe a práctica do  CCL
 e rio no século XVII: os validos; ex- consecuencias da decadencia da valemento e os seus efectos na  CSC
 h
pulsión dos mouriscos; proxectos monarquía hispánica no século crise da monarquía.
de reforma de Olivares; guerra XVII, relacionando os problemas
Páx. 25876
 i
dos Trinta Anos e perda da hexe- internos, a política exterior e a cri-  HEB3.3.2. Explica os principais  CCL
monía en Europa en favor de se económica e demográfica. proxectos de reforma do Conde  CSC
DOG Núm. 120

Francia; rebelións de Cataluña e Duque de Olivares.

Portugal en 1640; Carlos II e o
problema sucesorio; crise demo-  HEB3.3.3. Analiza as causas da  CCL
gráfica e económica. guerra dos Trinta Anos e as súas  CSC
consecuencias para a monarquía  CAA
hispánica e para Europa.
ISSN1130-9229
 HEB3.3.4. Compara e comenta as  CCL

rebelións de Cataluña e Portugal  CSC
de 1640.  CAA
 HEB3.3.5. Explica os principais  CCL

factores da crise demográfica e  CSC

económica do século XVII, e as
súas consecuencias.

do tempo desde 1474 ata 1700, e  CAA
sitúa nela os principais acontece-  CSC
mentos históricos.
 d  B3.4. Século de Ouro español: do  B3.4. Recoñecer as grandes  HEB3.4.1. Procura información de  CCL
 e Humanismo á Contrarreforma; achegas culturais e artísticas do interese (en libros e internet) e  CD
 g
Renacemento e Barroco na litera- Século de Ouro español, extraen- elabora unha breve exposición  CAA
tura e na arte. do información de interese en fon- sobre os seguintes pintores do
 h  CSC
tes primarias e secundarias (en Século de Ouro español: El Gre-
 i bibliotecas, internet, etc.). co, Ribera, Zurbarán, Velázquez e  CCEC
 m Murillo.
 n
 p
Bloque 4. España na órbita francesa: o reformismo dos primeiros Borbóns (1700-1788)
 d  B4.1. Cambio dinástico e Guerra  B4.1. Analizar a Guerra de Suce-  HEB4.1.1. Explica as causas da  CCL
de Sucesión: unha contenda civil e sión española como contenda civil Guerra de Sucesión Española e a  CSC
Páx. 25877
 e
 h europea; a Paz de Utrecht e o no- e europea, e explicar as súas composición dos bandos en confli-
vo equilibrio europeo; os pactos consecuencias para a política ex- to.
DOG Núm. 120

 i de familia con Francia. terior española e a nova orde in-  HEB4.1.2. Representa unha liña  CMCCT
ternacional. do tempo desde 1700 ata 1788, e  CAA
mentos históricos.
 HEB4.1.3. Detalla as característi-  CCL

ISSN1130-9229
cas da nova orde europea xurdida  CSC

da Paz de Utrecht e o papel de
España nela.
 d  B4.2. Reformas institucionais:  B4.2. Describir as características  HEB4.2.1. Define os decretos de  CCL
 e novo modelo de Estado; Adminis- do novo modelo de Estado, espe- nova planta e explica a súa impor-  CSC

tración en América; Facenda Real; cificando o alcance das reformas tancia na configuración do novo
 h
relacións Igrexa-Estado. promovidas polos primeiros mo- Estado borbónico.
 i
narcas da dinastía borbónica.
 p  HEB4.2.2. Elabora un esquema  CCL
comparativo do modelo político  CSC
dos Austrias e dos Borbóns.  CAA
 HEB4.2.3. Explica as medidas  CCL

que adoptaron ou proxectaron os  CSC
primeiros Borbóns para sanear a
Facenda Real.
 HEB4.2.4. Describe as relacións  CCL

Igrexa-Estado e as causas da ex-  CSC
pulsión dos xesuítas.
 d  B4.3. Economía e política econó-  B4.3. Comentar a situación inicial  HEB4.3.1. Compara a evolución  CCL
 e mica: recuperación demográfica; dos sectores económicos, deta- demográfica do século XVIII coa  CSC
 h
problemas da agricultura, a indus- llando os cambios introducidos e da centuria anterior.  CAA
tria e o comercio; liberalización do os obxectivos da nova política
 i
comercio con América. económica.  HEB4.3.2. Desenvolve os princi-  CCL
 m
pais problemas da agricultura e as  CSC
 p
Páx. 25878
medidas impulsadas por Carlos III
neste sector.
DOG Núm. 120

 HEB4.3.3. Explica a política indus-  CCL

trial da monarquía e as medidas  CSC
adoptadas respecto ao comercio
con América.
 d  B4.4. Engalaxe económica de  B4.4. Explicar a engalaxe econó-  HEB4.4.1. Especifica as causas  CCL
ISSN1130-9229
 e Cataluña. Estancamento econó- mica de Cataluña, en comparada engalaxe económica de Cata-  CSC
 h mico de Galicia. ción coa evolución económica do luña no século XVIII.
resto de España.
 i
 m
 p

 d  B4.5. A Ilustración en España e  B4.5. Expor os conceptos funda-  HEB4.5.1. Comenta as ideas  CCL
 e Galicia: proxectistas, anovadores mentais do pensamento ilustrado, fundamentais da Ilustración e de-  CAA
 h
e ilustrados; despotismo ilustrado; identificando as súas vías de difu- fine o concepto de despotismo  CSC
novo concepto de educación; So- sión. ilustrado.
 i  CCEC
ciedades Económicas de Amigos
 p do País; prensa periódica.
 HEB4.5.2. Razoa a importancia  CCL
das Sociedades Económicas de  CSC
Amigos do País e da prensa pe-  CCEC
riódica na difusión dos valores da
Ilustración.
Bloque 5. A crise do Antigo Réxime (1788-1833): Liberalismo fronte a Absolutismo
 d  B5.1. Impacto da Revolución  B5.1. Analizar as relacións entre  HEB5.1.1. Resume os cambios  CCL
 e Francesa: relacións entre España España e Francia desde a Revo- que experimentan as relacións en-  CSC
 h
e Francia; Guerra da Independen- lución Francesa ata a Guerra da tre España e Francia desde a Re-
cia. Independencia, e especificar en volución Francesa ata o comezo
 i
cada fase os principais acontece- da Guerra de Independencia.
 p mentos e as súas repercusións
para España.  HEB5.1.2. Describe a Guerra da  CCL
Independencia: as súas causas, a  CSC
composición dos bandos en confli-
Páx. 25879
to e o desenvolvemento dos acon-
DOG Núm. 120

tecementos.
 a  B5.2. Primeiro intento de revolu-  B5.2. Comentar o labor lexislador  HEB5.2.1. Compara as Cortes de  CCL
 d ción liberal, Cortes de Cádiz e das Cortes de Cádiz, en relación Cádiz coas estamentais do Antigo  CSC
 e
Constitución de 1812. co ideario do liberalismo. Réxime.  CAA
ISSN1130-9229
 h
 HEB5.2.2. Comenta as caracterís-  CCL
 i
ticas esenciais da Constitución de  CSC
 p
1812.  CAA
 d  B5.3. Reinado de Fernando VII:  B5.3. Describir as fases do reina-  HEB5.3.1. Detalla as fases do  CCL

 e restauración do absolutismo; trie- do de Fernando VII, e explicar os conflito entre liberais e absolutis-  CSC
 h
nio liberal; reacción absolutista. principais feitos de cada unha. tas durante o reinado de Fernan-
do VII.
 i
 p  HEB5.3.2. Define o carlismo e  CCL
resume a súa orixe e os apoios  CSC
con que contaba inicialmente.

do tempo desde 1788 ata 1833 e  CAA
mentos históricos.
 HEB5.3.4. Representa nun es-  CCL

quema as diferenzas, en canto a  CAA
sistema político e estrutura social,  CSC
entre o Antigo Réxime e o réxime
liberal burgués.
 d  B5.4. Emancipación da América  B5.4. Explicar o proceso de inde-  HEB5.4.1. Explica as causas e o  CCL
 e española: protagonismo crioulo; pendencia das colonias america- desenvolvemento do proceso de  CSC
 h
fases do proceso; repercusións nas, diferenciando as súas causas independencia das colonias ame-
para España. e as súas fases, así como as re- ricanas.
 i
percusións económicas para Es-
Páx. 25880
paña.  HEB5.4.2. Especifica as repercu-  CCL
sións económicas para España da
DOG Núm. 120

independencia das colonias ame-  CSC

ricanas.
 d  B5.5. A obra de Goya como tes-  B5.5. Relacionar as pinturas e os  HEB5.5.1. Procura información de  CCL
 e temuño da época. gravados de Goya cos acontece- interese (en libros e internet) so-  CD
 g
mentos deste período, e identificar bre Goya e elabora unha breve  CSC
ISSN1130-9229
nelas o reflexo da situación e os exposición sobre a súa visión da

 h  CCEC
feitos contemporáneos. guerra.
 i
 l
 m
 n

Bloque 6. A conflitiva construción do Estado liberal (1833-1874)
 d  B6.1. O carlismo como derradeiro  B6.1. Describir o fenómeno do  HEB6.1.1. Identifica o ámbito  CAA
 e bastión absolutista: ideario e apo- carlismo como resistencia absolu- xeográfico do carlismo e explica o  CSC
 h
ios sociais; as dúas primeiras gue- tista fronte á revolución liberal, seu ideario e os seus apoios so-
rras carlistas. analizando os seus compoñentes ciais.
 i
ideolóxicos, as súas bases so-
 p ciais, a súa evolución no tempo e  HEB6.1.2. Especifica as causas e  CCL
as súas consecuencias. consecuencias das dúas primeiras  CSC
guerras carlistas.

mentos históricos.
 d  B6.2. Triunfo e consolidación do  B6.2. Analizar a transición definiti-  HEB6.2.1. Describe as caracterís-  CCL
 e liberalismo no reinado de Isabel II: va do Antigo Réxime ao réxime ticas dos partidos políticos que  CSC
 h
primeiros partidos políticos; prota- liberal burgués durante o reinado xurdiron durante o reinado de Isa-
gonismo político dos militares; le- de Isabel II, explicar o protago- bel II.
 i
xislación económica de signo libe- nismo dos militares e especifican-
 p ral; nova sociedade de clases. do os cambios políticos, económi-  HEB6.2.2. Resume as etapas da  CCL
Páx. 25881
cos e sociais. evolución política do reinado de  CSC
Isabel II desde a súa minoría de
DOG Núm. 120

idade, e explica o papel dos milita-

res.
 HEB6.2.3. Explica as medidas de  CCL

liberalización do mercado da terra  CAA
levadas a cabo durante o reinado  CSC
ISSN1130-9229
de Isabel II.
 HEB6.2.4. Compara as desamor-  CCL

tizacións de Mendizábal e Madoz,  CAA
e especifica os obxectivos dunha  CSC
e outra.

 HEB6.2.5. Especifica as caracte-  CCL

rísticas da nova sociedade de cla-  CSC
ses e compáraa coa sociedade  CCEC
estamental do Antigo Réxime.
 d  B6.3. Proceso constitucional.  B6.3. Explicar o proceso constitu-  HEB6.3.1. Compara o Estatuto  CCL
 e cional durante o reinado de Isabel Real de 1834 e as Constitucións  CAA
 h
II, en relación coas correntes ideo- de 1837 e 1845.  CSC
lóxicas dentro do liberalismo e a
 i
súa loita polo poder.
 d  B6.4. Sexenio Democrático: revo-  B6.4. Explicar o Sexenio Demo-  HEB6.4.1. Explica as etapas polí-  CCL
 e lución de 1868 e caída da monar- crático como período de procura ticas do Sexenio Democrático.  CSC
 h quía isabelina; procura de alterna- de alternativas democráticas á
tivas políticas e monarquía de monarquía isabelina, especifican-  HEB6.4.2. Describe as caracterís-  CCL
 i
Amadeo I; primeira República; do os grandes conflitos internos e ticas esenciais da Constitución  CSC
 p guerra de Cuba, terceira guerra externos que desestabilizaron o democrática de 1869.
carlista e insurrección cantonal. país.
 HEB6.4.3. Identifica os grandes  CAA
conflitos do sexenio e explica as  CSC
súas consecuencias políticas.
Páx. 25882
 c  B6.5. Inicios do movemento obrei-  B6.5. Describir as condicións de  HEB6.5.1. Relaciona a evolución  CCL
 d ro español: condicións de vida da vida das clases traballadoras e os do movemento obreiro español  CAA
DOG Núm. 120

 e poboación obreira e labrega; a inicios do movemento obreiro en durante o Sexenio Democrático  CSC
 h Asociación Internacional de Traba- España, en relación co desenvol- coa do movemento obreiro inter-
 i
lladores e o xurdimento das co- vemento do movemento obreiro nacional.
rrentes anarquista e socialista. internacional.
 p
ISSN1130-9229
Bloque 7. A Restauración Borbónica: implantación e afianzamento dun novo sistema político (1874-1902)
 d  B7.1. Teoría e realidade do siste-  B7.1. Explicar o sistema político  HEB7.1.1. Explica os elementos  CCL
 e ma canovista: inspiración no moda Restauración, distinguindo a fundamentais do sistema político  CAA
 h
delo inglés; a Constitución de súa teoría e o seu funcionamento ideado por Cánovas.  CSC
1876 e o bipartidismo; quenda de real.
 i
partidos, caciquismo e fraude

 HEB7.1.2. Especifica as caracte-  CCL
 p electoral. rísticas esenciais da Constitución  CSC

de 1876.
 HEB7.1.3. Describe o funciona-  CCL

mento real do sistema político da  CSC
Restauración.

mentos históricos.
 d  B7.2. Oposición ao sistema: cata-  B7.2. Analizar os movementos  HEB7.2.1. Resume a orixe e a  CCL
 e lanismo, nacionalismo vasco, re- políticos e sociais excluídos do evolución do catalanismo, o na-  CSC
 h
xionalismo galego e movemento sistema, especificando a súa evo- cionalismo vasco e o rexionalismo  CCEC
obreiro. lución durante o período estuda- galego.
 i
do.
 p  HEB7.2.2. Analiza as correntes  CCL
ideolóxicas do movemento obreiro  CAA
e labrego español, así como a súa  CSC
evolución durante o derradeiro
 CCEC
cuarto do século XIX.
Páx. 25883
 d  B7.3. Éxitos políticos: estabilidade  B7.3. Describir os principais lo-  HEB7.3.1. Compara o papel polí-  CCL
DOG Núm. 120

 e e consolidación do poder civil; li- gros do reinado de Afonso XII e a tico dos militares no reinado de  CAA
 h quidación do problema carlista; rexencia de María Cristina, infe- Afonso XII co das etapas prece-  CSC
 i
solución temporal do problema de rindo as súas repercusións na dentes do século XIX.
Cuba. consolidación do novo sistema po-
lítico.  HEB7.3.2. Describe a orixe, o  CCL
desenvolvemento e as repercu-  CSC
ISSN1130-9229
sións da terceira guerra carlista.
 d  B7.4. Perda das derradeiras colo-  B7.4. Explicar o desastre colonial  HEB7.4.1. Explica a política espa-  CCL
 e nias e crise de 1898: guerra de e a crise do 98, identificando as ñola respecto ao problema de Cu-  CSC
 h
Cuba e con Estados Unidos; Tra- súas causas e as súas conse- ba.
tado de París; rexeneracionismo. cuencias.
 i

 HEB7.4.2. Sinala os principais  CCL
feitos do desastre colonial de  CSC

1898 e as consecuencias territo-
riais do Tratado de París.
 HEB7.4.3. Especifica as conse-  CCL

cuencias para España da crise do  CSC
98 nos ámbitos económico, políti-  CCEC
co e ideolóxico.
Bloque 8. Continuidade e transformacións económicas no século XIX: un desenvolvemento insuficiente

 d  B8.1. Lento crecemento da pobo-  B8.1. Explicar a evolución demo-  HEB8.1.1. Identifica os factores  CCL
 e ación: mantemento dun réxime gráfica de España ao longo do do lento crecemento demográfico  CSC
 h
demográfico antigo; excepción de século XIX, comparando o crece- español no século XIX.
Cataluña. mento da poboación española no
 i
seu conxunto co de Cataluña e o  HEB8.1.2. Compara a evolución  CCL
 l dos países máis avanzados de demográfica de Cataluña coa do  CAA
 p Europa. resto de España no século XIX.  CSC
 d  B8.2. Economía española no XIX:  B8.2. Analizar os sectores eco-  HEB8.2.1. Explica os efectos  CCL
 e agricultura protexida e estancada nómicos e especificar a situación económicos das desamortizacións  CSC
 h (efectos das desamortizacións; herdada, as transformacións de de Mendizábal e Madoz.
Páx. 25884
baixos rendementos); deficiente signo liberal e as consecuencias
 i
industrialización (industria téxtil  HEB8.2.2. Especifica as causas  CCL
DOG Núm. 120

 l catalá, siderurxia e a minaría); di- que se derivan delas. dos baixos rendementos da agri-  CSC
 p ficultades dos transportes (condi- cultura española do século XIX.
cionamentos xeográficos; rede de
ferrocarrís); comercio (proteccio-  HEB8.2.3. Describe a evolución  CCL
nismo fronte a librecambismo); fi- da industria téxtil catalá, a side-  CSC
nanzas (a peseta como unidade rurxia e a minaría ao longo do sé-
ISSN1130-9229
monetaria; desenvolvemento da culo XIX.

banca moderna; problemas da
Facenda; investimentos estranxei-  HEB8.2.4. Compara a revolución  CCL
ros. O caso galego. industrial española coa dos países  CAA
máis avanzados de Europa.  CSC

 HEB8.2.5. Relaciona as dificulta-  CCL

des do transporte e o comercio  CAA
interior cos condicionamentos xe-  CSC
ográficos.
 HEB8.2.6. Explica os obxectivos  CCL

da rede ferroviaria e as conse-  CSC
cuencias da lei xeral de ferrocarrís
de 1855.
 HEB8.2.7. Compara os apoios, os  CCL

argumentos e as actuacións de  CAA

proteccionistas e librecambistas  CSC
ao longo do século XIX.
 HEB8.2.8. Explica o proceso que  CCL

conduciu á unidade monetaria e á  CSC
banca moderna.
 HEB8.2.9. Explica a reforma Mon-  CCL

Santillán da Facenda pública e os  CSC
seus efectos.
Páx. 25885
 HEB8.2.10. Especifica como os  CCL
investimentos en España de  CSC
DOG Núm. 120

Francia e de Inglaterra afectaron o

modelo de desenvolvemento eco-
nómico español durante o século
XIX.
Bloque 9. A crise do sistema da Restauración e a caída da monarquía (1902-1931)

ISSN1130-9229
 d  B9.1. Intentos de modernización  B9.1. Relacionar o rexeneracio-  HEB9.1.1. Define en que consistiu  CCL
 e do sistema: revisionismo político nismo xurdido da crise do 98 co o revisionismo político inicial do  CSC
 h
dos primeiros gobernos de Afonso revisionismo político dos primeiros reinado de Afonso XIII, e as prin-
XIII; oposición de republicanos e gobernos, e especificar as súas cipais medidas adoptadas.
 i
nacionalistas cataláns, vascos, ga- actuacións máis importantes.

 p legos e andaluces.  HEB9.1.2. Representa unha liña  CMCCT

mentos históricos.
 HEB9.1.3. Elabora un esquema  CCL

cos factores internos e externos  CAA
da quebra do sistema político da  CSC
Restauración.
 d  B9.2. Quebra do sistema: impacto  B9.2. Analizar as causas da que-  HEB9.2.1. Especifica a evolución  CCL
 e dos acontecementos exteriores bra do sistema político da Restau- das forzas políticas de oposición  CSC
 h (intervención en Marrocos; I Gue- ración e identificar os factores in- ao sistema: republicanos e nacio-
rra Mundial; Revolución Rusa); ternos e os externos. nalistas.
 i
crecente axitación social (Semana
Tráxica de Barcelona; crise xeral  HEB9.2.2. Explica as repercu-  CCL
de 1917; "trienio bolchevique" en sións da I Guerra Mundial e da  CSC
Andalucía). Revolución Rusa en España.
 HEB9.2.3. Analiza as causas, os  CCL

principais feitos e as consecuen-  CSC
cias da intervención de España en
Marrocos entre 1904 e 1927.
Páx. 25886
 HEB9.2.4. Analiza a crise xeral de  CCL
DOG Núm. 120

1917: as súas causas, manifesta-  CSC

cións e consecuencias.
 d  B9.3. Ditadura de Primo de Rive-  B9.3. Explicar a ditadura de Primo  HEB9.3.1. Especifica as causas  CCL
 e ra: directorio militar e directorio ci- de Rivera como solución autorita- do golpe de estado de Primo de  CSC
 h
vil; remate da guerra de Marrocos; ria á crise do sistema, e describir Rivera e os apoios con que con-
ISSN1130-9229
caída da ditadura; afundimento da as súas características, etapas e tou inicialmente.

 i
monarquía. actuacións.
 HEB9.3.2. Describe a evolución  CCL
da ditadura de Primo de Rivera,  CSC
desde o directorio militar ao direc-
torio civil e o seu remate.

 HEB9.3.3. Explica as causas da  CCL

caída da monarquía.  CSC
 d  B9.4. Crecemento económico e  B9.4. Explicar a evolución econó-  HEB9.4.1. Analiza os efectos da I  CCL
 e cambios demográficos no primeiro mica e demográfica no primeiro Guerra Mundial sobre a economía  CSC
 h terzo do século: efectos da Guerra terzo do século XX, en relación española.
Mundial na economía española; coa situación herdada do século
 i
intervencionismo estatal da ditadu- XIX.  HEB9.4.2. Describe a política  CCL
 p ra; transición ao réxime demográ- económica da ditadura de Primo  CSC
fico moderno; movementos migra- de Rivera.
torios; transvasamento de poboa-

ción da agricultura á industria.  HEB9.4.3. Explica os factores da  CCL
evolución demográfica de España  CSC
no primeiro terzo do século XX.
Bloque 10. A II República. A Guerra Civil nun contexto de crise internacional (1931-1939)
 d  B10.1. A II República como solu-  B10.1. Explicar a II República  HEB10.1.1. Explica as causas que  CCL
 e ción democrática ao afundimento como solución democrática ao levaron á proclamación da II Re-  CAA
 h
do sistema da Restauración. afundimento do sistema político pública e relaciona as súas dificul-  CSC
da Restauración, enmarcándoa no tades coa crise económica mun-
 i
contexto internacional de crise dial dos anos 30.
Páx. 25887
económica e conflitividade social.
 HEB10.1.2. Diferencia as forzas  CCL
DOG Núm. 120

de apoio e oposición á República  CAA

nos seus comezos, e describe as  CSC
súas razóns e as principais actua-
cións.
 a  B10.2. Evolución política durante a  B10.2. Diferenciar as etapas da  HEB10.2.1. Resume as reformas  CCL
ISSN1130-9229
 b II República: bienio reformista República ata o comezo da Gue- impulsadas durante o bienio re-  CSC
 d
(Constitución de 1931; política de rra Civil, especificando os feitos e formista da República.
reformas; Estatuto de Cataluña; as actuacións principais en cada
 e
forzas de oposición á República); unha.  HEB10.2.2. Especifica as caracte-  CCL
 h bienio radical-cedista (política res- rísticas esenciais da Constitución  CSC
 i tauradora e radicalización popular; de 1931.

 p revolución de Asturias); Fronte
Popular (primeiras actuacións do  HEB10.2.3. Analiza o proxecto de  CCL

Goberno; preparación do golpe reforma agraria: as súas razóns, o  CSC
militar). seu desenvolvemento e os seus
efectos.
 HEB10.2.4. Compara as actua-  CCL

cións do bienio radical-cedista co-  CSC
as do bienio anterior.  CAA
 HEB10.2.5. Describe as causas, o  CCL

desenvolvemento e as conse-  CSC

cuencias da Revolución de Astu-
rias de 1934.
 HEB10.2.6. Explica as causas da  CCL

formación da Fronte Popular e as  CSC
actuacións tras o seu triunfo elec-
toral, ata o comezo da guerra.
 b  B10.3. Guerra Civil: sublevación e  B10.3. Analizar a Guerra Civil,  HEB10.3.1. Especifica os antece-  CCL
 d desenvolvemento da guerra; di- identificando as súas causas e as dentes da Guerra Civil.  CSC
 e
mensión internacional do conflito; consecuencias, a intervención in-
Páx. 25888
evolución das dúas zonas; conse- ternacional e o curso dos aconte-  HEB10.3.2. Relaciona a Guerra  CCL
 h
Civil española co contexto inter-
DOG Núm. 120

 i cuencias da guerra. cementos nas dúas zonas. nacional.  CAA

 p  CSC
 HEB10.3.3. Compara a evolución  CCL

política e a situación económica  CAA
dos dous bandos durante a gue-  CSC
ISSN1130-9229
rra.
 HEB10.3.4. Especifica os custos  CCL

humanos e as consecuencias  CSC
económicas e sociais da guerra.

 HEB10.3.5. Sintetiza nun esque-  CCL
ma as grandes fases da guerra,  CSC

desde o punto de vista militar.

mentos históricos.
 d  B10.4. Idade de Prata da cultura  B10.4. Valorar a importancia da  HEB10.4.1. Procura información  CCL
 e española: da xeración do 98 á do Idade de Prata da cultura españo- de interese (en libros e internet) e  CD
 g 36. la, e expor as achegas das xera- elabora unha breve exposición  CAA
cións e das figuras máis represen- sobre a Idade de Prata da cultura
 h  CSC
tativas. española.
 i  CSIEE
 m  CCEC
 n
 p
Bloque 11. A ditadura franquista (1939-1975)
 b  B11.1. Características e evolución  B11.1. Analizar as características  HEB11.1.1. Elabora un esquema  CCL
 c do franquismo: postguerra (gru- do franquismo e a súa evolución cos grupos ideolóxicos e os apo-  CAA
Páx. 25889
 d
pos ideolóxicos e apoios sociais no tempo e especificar as trans- ios sociais do franquismo na súa  CSC
do franquismo; oscilantes rela- formacións políticas, económicas etapa inicial.
DOG Núm. 120

 e cións co exterior; configuración e sociais que se produciron, en

 h política do novo Estado; represión relación coa cambiante situación
política; autarquía económica); internacional.  HEB11.1.2. Diferencia etapas na  CCL
 i
anos do "desenvolvemento" (plans evolución de España durante o  CAA
 p
de desenvolvemento e o crece- franquismo, e resume os trazos  CSC
mento económico; transforma- esenciais de cada unha.
ISSN1130-9229
cións sociais; reafirmación política

do réxime; política exterior; cre-  HEB11.1.3. Explica a organiza-  CCL
cente oposición ao franquismo); ción política do Estado franquista.  CSC
fin do franquismo (inestabilidade
política; dificultades exteriores;  HEB11.1.4. Explica as relacións  CCL
efectos da crise económica inter- exteriores, a evolución política e a  CSC

nacional de 1973). situación económica de España
desde o remate da Guerra Civil

ata 1959.
 HEB11.1.5. Explica as relacións  CCL

exteriores, a evolución política e  CSC
as transformacións económicas e
sociais de España desde 1959 ata
1973.
 HEB11.1.6. Especifica as causas  CCL

da crise final do franquismo desde  CSC

1973.
 HEB11.1.7. Relaciona a evolución  CCL

política do réxime cos cambios  CSC
que se producen no contexto in-  CAA
ternacional.
 HEB11.1.8. Explica a política  CCL

económica do franquismo nas sú-  CSC
as etapas e a evolución económi-
ca do país.
Páx. 25890
 HEB11.1.9. Describe as transfor-  CCL
DOG Núm. 120

macións que experimenta a so-  CSC

ciedade española durante os anos
do franquismo, así como as súas
causas.
 HEB11.1.10. Especifica os grupos  CCL

ISSN1130-9229
de oposición política ao réxime  CSC

franquista e comenta a súa evolu-
ción no tempo.
 HEB11.1.11. Representa unha  CMCCT

liña do tempo desde 1939 ata  CAA

1975, e sitúa nela os principais  CSC
 b  B11.2. Cultura española durante o  B11.2. Describir a diversidade  HEB11.2.1. Procura información  CCL
 d franquismo: cultura oficial; cultura cultural do período, distinguindo de interese (en libros e internet) e CD
 e
do exilio; cultura interior á marxe as súas manifestacións. elabora unha breve exposición  CSIEE
do sistema. sobre a cultura do exilio durante o CCEC
 g
franquismo.
 h
 i
 m
 p
Bloque 12. Normalización democrática de España e integración en Europa (desde 1975)
 a  B12.1. Transición á democracia:  B12.1. Describir as dificultades da  HEB12.1.1. Explica as alternativas  CCL
 b crise económica mundial; alterna- transición á democracia desde o políticas que se propuñan tras a  CSC
 d
tivas políticas ao franquismo, con- franquismo nun contexto de crise morte de Franco, e quen defendía
tinuísmo, reforma ou ruptura; o económica, e explicar as medidas cada unha.
 e
papel do Rei; a lei para a reforma que permitiron a celebración das
 h política; primeiras eleccións de- primeiras eleccións democráticas.  HEB12.1.2. Describe o papel  CCL
 i mocráticas. desempeñado polo Rei durante a  CSC
 p transición.
Páx. 25891
 HEB12.1.3. Describe as actua-  CCL
DOG Núm. 120

cións impulsadas polo presidente  CSC

de Goberno Adolfo Suárez para a
reforma política do réxime fran-
quista: lei para a reforma política
de 1976, lei de amnistía de 1977,
etc.
ISSN1130-9229
 HEB12.1.4. Explica as causas e  CCL

os obxectivos dos Pactos da  CSC
Moncloa.
 a  B12.2. Período constituínte: Pac-  B12.2. Caracterizar o novo mode-  HEB12.2.1. Explica o proceso de  CCL

 b tos da Moncloa; preautonomías de lo de Estado democrático estable- elaboración e aprobación da  CSC
 c Cataluña e o País Vasco; Consti- cido na Constitución de 1978, es- Constitución de 1978 e as súas
tución de 1978 e Estado das auto- pecificando as actuacións previas características esenciais.
 d
nomías. O caso de Galicia. encamiñadas a alcanzar o máis
 e amplo acordo social e político.  HEB12.2.2. Describe como se  CCL
 h estableceron as preautonomías  CSC
 i de Cataluña e o País Vasco.
 p
 a  B12.3. Gobernos constitucionais:  B12.3. Analizar a evolución eco-  HEB12.3.1. Elabora un esquema  CCL
 b problema do terrorismo; golpe de nómica, social e política de Espa- coas etapas políticas desde 1979  CAA
 c
Estado frustrado de 1981; ingreso ña desde o primeiro Goberno ata a actualidade, segundo o par-  CSC
na OTAN; plena integración en constitucional de 1979 ata a agu- tido no poder, e sinala os princi-
 d
Europa. da crise económica iniciada en pais acontecementos de cada
 e 2008, sinalando as ameazas máis unha delas.
 h salientables ás que se enfronta e
 i os efectos da plena integración en  HEB12.3.2. Comenta os feitos  CCL
Europa. máis salientables do proceso de  CAA
integración en Europa e as con-  CSC
secuencias para España desta in-
tegración.
 HEB12.3.3. Analiza a evolución  CCL
Páx. 25892
económica e social de España  CSC
desde a segunda crise do petróleo
DOG Núm. 120

en 1979 ata o comezo da crise fi-

nanceira mundial de 2008.
 HEB12.3.4. Analiza o impacto da  CCL

ameaza terrorista sobre a norma-  CSC
lización democrática de España,
ISSN1130-9229
describe a xénese e evolución das

organizacións terroristas que ac-
tuaron desde a transición demo-
crática ata os nosos días (ETA,
GRAPO, etc.) e reflexiona sobre
outros temas relacionados: a ci-

dadanía ameazada, os movemen-
tos asociativos de vítimas, a me-

diación en conflitos, etc.

do tempo desde 1975 ata os no-  CAA
sos días, e sitúa nela os principais  CSC
 a  B12.4. Papel de España no mun-  B12.4. Resumir o papel de Espa-  HEB12.4.1. Explica a posición e o  CCL
 b do actual. ña no mundo actual, especifican- papel da España actual na Unión  CSC
 d
do a súa posición na Unión Euro- Europea e no mundo.
pea e as súas relacións con ou-
 e
tros ámbitos xeopolíticos.
 h
Páx. 25893
DOG Núm. 120

Historia do Mundo Contemporáneo
Introdución
O estudo da materia de Historia do Mundo Contemporáneo é esencial para o coñecemento e a comprensión do

mundo actual. Non menos importante é o seu carácter formativo, xa que desenvolve capacidades e técnicas inte-
lectuais propias do pensamento abstracto e formal, tales como a observación, a análise, a interpretación, a capaci-
ISSN1130-9229
dade de comprensión e o sentido crítico. Por outra banda, a historia contribúe decisivamente á formación de cida-
dáns e cidadás responsables, conscientes dos seus dereitos e das súas obrigas, así como da herdanza recibida e
do seu compromiso coas xeracións futuras.
Historia do Mundo Contemporáneo pretende ofrecer unha visión de conxunto dos procesos históricos fundamentais

do mundo pero prestando, cando é preciso, unha especial atención a España e a Galicia.
A cronoloxía debe ser o eixe do coñecemento histórico, porque non hai historia sen acontecementos, e no histórico
está presente a idea de cambio, e precisamente para explicar tal cambio debemos recorrer á multiplicidade de sec-
tores que compoñen a vida cotiá.
A partir dos contidos, dos criterios de avaliación e dos estándares de aprendizaxe avaliables preténdese o desen-
volvemento persoal, intelectual e social do alumnado. Todas as actividades propostas queren favorecer a capaci-
dade do alumnado para aprender por si mesmo, para traballar en equipo e individualmente e para actuar con espí-
rito crítico. O seu estudo deberá contribuír a fomentar unha especial sensibilidade cara á sociedade do presente e
a súa problemática, que anime a adoptar unha actitude responsable e solidaria coa defensa da liberdade, a igual-
dade entre homes e mulleres, os dereitos humanos, a non discriminación e os valores democráticos.
Os contidos de Historia do Mundo Contemporáneo arrancan dun estudo do Antigo Réxime e a súa crise e, a partir
da Revolución Industrial e as súas consecuencias, chegan ao século XX, facendo especial fincapé na Europa de
entreguerras e na segunda Guerra Mundial, establecendo unha caracterización específica do mundo desde os
anos cincuenta do século XX ata o mundo actual, definido polas áreas xeopolíticas e culturais, dentro da globaliza-
ción, cos conflitos que o caracterizan, sen pasar por alto o final do bloque comunista e as novas relacións interna-
cionais xurdidas despois dos atentados de Nova York ou o xurdimento do radicalismo islámico. Ao tratar de anali-
zar tales feitos, a historia enriquécese coas achegas doutras disciplinas e mesmo coas conclusións da investiga-
Páx. 25894
ción xornalística dos acontecementos. Podemos incluír tamén a análise noutros idiomas, o uso das tecnoloxías da
DOG Núm. 120

información e da comunicación, a crítica dos medios de comunicación, a reflexión sobre a diversidade cultural, a
historia oral ou a comparación con novelas históricas deses feitos históricos.
Débense desenvolver conceptos, pero tamén procedementos do traballo do/da historiador/a, cun vocabulario cien-
tífico da disciplina que requirirá rigor e espírito de traballo, exposicións, correcta ortografía e expresión que lle per-
mitan ao alumnado establecer os seus razoamentos e argumentacións.
A través do estudo de Historia do Mundo Contemporáneo, os/as estudantes deberán adquirir determinados valores
e hábitos de comportamento, como a actitude crítica cara ás fontes, o recoñecemento da diversidade ou a valora-
ción do patrimonio cultural e histórico recibido.
ISSN1130-9229
A materia é rica en achegas ao coñecemento competencial. As competencias clave sociais e cívicas, e as de con-
ciencia e expresións culturais reciben un tratamento moi específico relacionado cos contidos que son propios de
Historia do Mundo Contemporáneo. Ademais, as competencias lingüística, dixital e de aprender a aprender están
presentes de maneira constante na súa vertente máis instrumental e deben impregnar todo o que sexa posible o

desenvolvemento curricular da materia. O traballo competencial matemático e en ciencias e tecnoloxía trátase de

xeito puntual. A competencia clave de sentido de iniciativa e espírito emprendedor debe estar moi presente nas
vertentes máis actitudinais e competenciais da materia.
O tratamento metodolóxico da materia débese axustar ao nivel competencial inicial do alumnado, respectando rit-
mos e estilos de aprendizaxe que teñan en conta a atención á diversidade. Historia do Mundo contemporáneo
permite desenvolver metodoloxías activas nas que, como xa se citou, o traballo individual e cooperativo estean
permanentemente presentes, con elaboración de diferentes tipos de materiais, integrando de xeito especial as tec-
noloxías da información e da comunicación.
1º de bacharelato
Historia do Mundo Contemporáneo. 1º de bacharelato
Bloque 1. O Antigo Réxime
 a  B1.1. Trazos do Antigo Réxime.  B1.1. Definir e esquematizar os  HMCB1.1.1. Extrae os trazos do  CSC
trazos do Antigo Réxime, descri- Antigo Réxime dun texto proposto  CAA
Páx. 25895
 b
 c
bindo os seus aspectos demográ- que os conteña.  CCL
DOG Núm. 120

 d ficos, económicos, políticos, so-  HMCB1.1.2. Obtén e selecciona  CSC

 e ciais e culturais, utilizando diferen- información escrita e gráfica rele-  CAA
 h
tes tipos de diagramas. vante, utilizando fontes primarias  CCL
ou secundarias, relativa ao Antigo
 CD
Réxime.
ISSN1130-9229
 HMCB1.1.3. Clasifica os trazos do  CSC

Antigo Réxime en aspectos de-  CAA
mográficos, económicos, políticos,  CCL
sociais e culturais.
 CCEC

 HMCB1.1.4. Elabora mapas con-  CSC
ceptuais que explican os trazos  CAA

característicos do Antigo Réxime.  CCL
 a  B1.2. Transformacións no Antigo  B1.2. Distinguir as transformacións  HMCB1.2.1. Explica as transfor-  CSC
 b Réxime: economía, poboación e no Antigo Réxime enumerar as macións do Antigo Réxime que  CAA
 c
sociedade. que afectan a economía, a poboa- afectan a economía, a poboación  CCL
ción e a sociedade. e a sociedade.
 d
 e  HMCB1.2.2. Analiza a evolución  CSC
 h dos trazos do Antigo Réxime do  CAA
século XVII e o século XVIII.  CCL
 a  B1.3. Revolucións e parlamenta-  B1.3. Explicar o parlamentarismo  HMCB1.3.1. Describe as caracte-  CSC
 b rismo en Inglaterra. inglés do século XVII resumindo rísticas do parlamentarismo inglés  CCEC
 c
as características esenciais do sis- a partir de fontes históricas.  CCL
tema e valorando o papel das re-
 d
volucións para alcanzar as trans-  HMCB1.3.2. Distingue as revolu-  CSC
 e formacións necesarias para logra- cións inglesas do século XVII co-  CCEC
 h lo. mo formas que promoven o cam-  CCL
bio político do Antigo Réxime.
Páx. 25896
 a  B1.4. O pensamento da Ilustra-  B1.4. Relacionar as ideas da Ilus-  HMCB1.4.1. Enumera e describe  CSC
 b ción. tración co Liberalismo de comezo as ideas da Ilustración e as do Li-  CCEC
do século XIX, establecendo ele- beralismo de comezos do século
DOG Núm. 120

 c mentos de coincidencia entre am- XIX.  CCL

 d bas as ideoloxías.
 HMCB1.4.2. Establece as seme-  CSC
 e
llanzas e AS diferenzas entre as  CCEC
 h
ideas da Ilustración e o Liberalis-  CCL
mo de comezos do século XIX.
ISSN1130-9229
 a  B1.5. Relacións internacionais:  B1.5. Describir as relacións inter-  HMCB1.5.1. Sitúa en mapas de  CSC
 b equilibrio europeo. nacionais do Antigo Réxime de- Europa os países ou reinos en  CAA
 c
mostrando a idea de equilibrio eu- función dos conflitos en que inter-  CD
ropeo. veñen.
 d

 e
 g
 h
 a  B1.6. Manifestacións artísticas do  B1.6. Diferenciar manifestacións  HMCB1.6.1. Distingue e caracteri-  CSC
 b momento. artísticas do Antigo Réxime e se- za obras de arte do Rococó.  CCEC
 c
leccionar as obras máis destaca-  CCL
das.
 d  CAA
 e
 h
 m
 n
Bloque 2. As revolucións industriais e as súas consecuencias sociais
 a  B2.1. Revolución industrial: con-  B2.1. Obter información que per-  HMCB2.1.1. Identifica as causas  CSC
 b cepto, factores que a fan posible mita explicar as revolucións indus- da primeira Revolución Industrial.  CAA
 c
(económicos, sociais e ideolóxi- triais do século XIX, seleccionán-  CCL
cos). doa das fontes bibliográficas ou en
 d
liña nas que se ache dispoñible.
 e
 h
Páx. 25897
 l
DOG Núm. 120

 a  B2.2. Revolución ou revolucións  B2.2. Describir as Revolucións  HMCB2.2.1. Explica razoadamen-  CSC
 b industriais: características. Trans- Industriais do século XIX e estate a evolución cara á segunda  CAA
 c formacións técnicas e novas fon- blecer os seus trazos característi- Revolución Industrial.  CCL
tes de enerxía. cos e as súas consecuencias so-
 d
ciais  HMCB2.2.2. Analiza comparativa  CSC
 e
ISSN1130-9229
e esquematicamente as dúas re-  CAA

 h
volucións industriais.  CCL
 l
 a  B2.3. Protagonismo de Gran  B2.3. Enumerar os países que  HMCB2.3.1. Localiza nun mapa  CSC
 b Bretaña e extensión do proceso iniciaron a industrialización, locali- os países industrializados e as  CAA
de industrialización a outras zo- zalos adecuadamente e establecer súas rexións industriais.

 c  CD
nas de Europa. Industrialización as rexións onde se produce ese

 d
extraeuropea. Industrialización avance.  HMCB2.3.2. Analiza aspectos que  CSC
 e española e galega. expliquen o desenvolvemento  CAA
 g
económico do sector industrial  CCL
 h dos primeiros países industrializa-
 CMCCT
 m dos, a partir de fontes historiográ-
 p ficas.
 HMCB2.3.3. Debate en torno ao  CSC

éxito ou o fracaso da industrializa-  CAA
ción en España e en Galicia.
 a  B2.4. Cambios debidos á Revolu-  B2.4. Identificar os cambios nos  HMCB2.4.1. Sinala os cambios  CSC
 b ción Industrial: transportes, agri- transportes, na agricultura e na sociais máis relevantes do século  CAA
 c cultura, poboación (migracións e poboación que influíron ou foron XIX asociándoos ao proceso da  CSIEE
novo concepto de cidade). consecuencia da Revolución In- Revolución Industrial.
 d
dustrial do século XIX.
 e  HMCB2.4.2. Describe a partir dun  CSC
 g plano a cidade industrial británica.  CAA
 h  CCL
 l
 HMCB2.4.3. Identifica en imaxes  CSC
Páx. 25898
os elementos propios da vida nu-  CAA
nha cidade industrial do século  CCL
DOG Núm. 120

XIX.  CD
 HMCB2.4.4. Comenta mapas que  CSC

expliquen a evolución da exten-  CCL
sión das redes de transporte: fe-  CD
rrocarril, estradas e canles.
ISSN1130-9229
 a  B2.5. Economía industrial: pen-  B2.5. Analizar e seleccionar ideas  HMCB2.5.1. Explica as causas e  CSC
 b samento e primeiras crises. que identifiquen as características consecuencias das crises econó-  CAA
 c
da economía industrial e do libera- micas e as súas posibles solu-  CCL
lismo económico. cións a partir de fontes históricas.
 d

 e
 h
 m
 a  B2.6. Nacemento do proletariado  B2.6. Coñecer as correntes de  HMCB2.6.1. Compara as corren-  CSC
 b e organización da clase obreira: pensamento que pretenden mello- tes de pensamento social da épo-  CAA
 c
orixes do sindicalismo e correntes rar a situación da clase obreira do ca da Revolución Industrial: socia-  CCL
de pensamento; partidos políticos século XIX. lismo utópico, socialismo científico
 d
obreiros. e anarquismo.
 e
 h  HMCB2.6.2. Distingue e explica  CSC
 m as características dos tipos de  CCL

asociacionismo obreiro.
Bloque 3. A crise do Antigo Réxime
 a  B3.1. Crise do Antigo Réxime:  B3.1. Analizar a evolución política,  HMCB3.1.1. Realiza eixes crono-  CSC
 b visión global. económica, social, cultural e de lóxicos que inclúan diacronía e  CAA
 c pensamento que caracteriza a sincronía dos acontecementos da  CMCCT
primeira metade do século XIX, primeira metade do século XIX.
 d
distinguindo os feitos, os persona-
 e xes e os símbolos, e encadrándo-
 h os en cada variable analizada.
Páx. 25899
 i
DOG Núm. 120

 a  B3.2. Nacemento dos EEUU.  B3.2. Describir as causas e o  HMCB3.2.1. Identifica xerarquías  CSC
 b desenvolvemento da independen- causais na guerra de independen-  CCL
 c cia de Estados Unidos, e estable- cia dos Estados Unidos a partir de  CAA
cer as causas máis inmediatas e fontes historiográficas.
 d
as etapas da independencia.
 e
ISSN1130-9229
 h
 a  B3.3. Revolución Francesa de  B3.3. Explicar, a partir de informa-  HMCB3.3.1. Explica as causas da  CSC
 b 1789: aspectos políticos e sociais. ción obtida en internet, a Revolu- Revolución Francesa de 1789.  CCL
 c
ción Francesa de 1789, incluíndo
cada idea obtida nas causas, no  HMCB3.3.2. Explica esquemati-  CSC

 d
desenvolvemento e nas conse-
camente o desenvolvemento da  CCL

 e cuencias. Revolución Francesa.  CAA
 h
 a  B3.4. Imperio Napoleónico.  B3.4. Identificar o Imperio Napole-  HMCB3.4.1. Identifica nun mapa  CSC
 b ónico, localizar a súa expansión histórico a extensión do Imperio  CAA
 c
europea e establecer as súas con- Napoleónico.  CD
secuencias.
 d
 e
 g
 h
 a  B3.5. O Congreso de Viena e o  B3.5. Analizar a transcendencia  HMCB3.5.1. Analiza as ideas  CSC
 b Absolutismo. para Europa do Congreso de Vie- defendidas e as conclusións do  CCL
 c
na e a restauración do absolutis- Congreso de Viena, e relaciónaas  CAA
mo, e identificar as súas conse- coas súas consecuencias.
 d
cuencias para os países implica-
 e dos.
 h
 a  B3.6. Revolucións liberais ou  B3.6. Identificar as revolucións  HMCB3.6.1. Compara as causas  CSC
 b burguesas de 1820, 1830 e 1848. burguesas de 1820, 1830 e 1848, e o desenvolvemento das revolu-  CCL
Páx. 25900
 c
O caso español. e relacionar as súas causas e o cións de 1820, 1830 e 1848.
seu desenvolvemento.
DOG Núm. 120

 d
 e
 h
 p
ISSN1130-9229
 a  B3.7. O Nacionalismo: unifica-  B3.7. Coñecer o proceso de Unifi-  HMCB3.7.1. Describe e explica a  CSC
 b cións de Italia e Alemaña. cación de Italia e Alemaña, obten- unificación de Italia e a de Alema-  CCL
 c
do o seu desenvolvemento a partir ña a partir de fontes gráficas.  CD
da análise de fontes gráficas.
 d
 e
 g

 h
 a  B3.8. Cultura e Arte: Europa entre  B3.8. Descubrir as manifestacións  HMCB3.8.1. Establece as caracte-  CSC
 b o neoclasicismo e o romanticis- artísticas de comezos do século rísticas propias da pintura, a es-  CCEC
 c mo. XIX, obtendo información de me- cultura e a arquitectura do Neo-  CCL
dios bibliográficos ou de internet e clasicismo e o Romanticismo a
 d  CAA
presentándoa adecuadamente. partir de fontes gráficas.
 e
 h
 m
 n
 a  B3.9. Independencia das colonias  B3.9. Analizar utilizando fontes  HMCB3.9.1. Realiza un friso cro-  CSC
 b hispano-americanas. gráficas a independencia de His- nolóxico explicativo da indepen-  CMCCT
 c
panoamérica. dencia das colonias hispanoame-  CAA
ricanas ao comezo do século XIX.
 d
 e
 h
Bloque 4. A dominación europea do mundo e a I Guerra Mundial
Páx. 25901
 a  B4.1. Tránsito do século XIX ao  B4.1. Describir as transformacións  HMCB4.1.1. Realiza un diagrama  CSC
 b XX: visión global. e os conflitos xurdidos a finais do en que se expliquen as cadeas  CAA
DOG Núm. 120

 c século XIX e comezos do século causais e os procesos dentro do

 d XX, e distinguir o seu desenvol- período de finais do século XIX e
 e
vemento e os factores desencade- comezos do XX.
adores.
 h
ISSN1130-9229
 a  B4.2. Evolución dos principais  B4.2. Analizar a evolución política,  HMCB4.2.1. Elabora un eixe cro-  CSC
 b Estados en Europa, América e social e económica dos principais nolóxico con feitos que explican a  CMCCT
 c
Asia: Inglaterra vitoriana; Francia países europeos, ademais de Xa- evolución durante a segunda me-  CAA
(III República e II Imperio); Ale- pón e os Estados Unidos a finais tade do século XIX de Inglaterra,
 d
maña bismarckiana; o Imperio do século XIX, e presentar infor- Francia, Alemaña, o Imperio Aus-
 e Austrohúngaro; Rusia; os Estados mación que explique tales feitos. trohúngaro, Rusia, os Estados
 h

Unidos (da Guerra Civil ata co- Unidos e Xapón.
mezos do século XX) e Xapón

(transformacións de finais do sé-  HMCB4.2.2. Explica a partir de  CSC
culo XIX). imaxes as características que  CAA
permiten identificar a Inglaterra  CCL
vitoriana.
 CD
 HMCB4.2.3. Analiza textos relati-  CSC

vos á época de Napoleón III en  CAA
Francia.  CCL
 HMCB4.2.4. Identifica e explica  CSC

razoadamente os feitos que con-  CAA
verten Alemaña nunha potencia  CCL
europea durante o mandato de
Bismarck.
 a  B4.3. Expansión colonial dos  B4.3. Describir a expansión impe-  HMCB4.3.1. Identifica e explica  CSC
 b países industriais: causas; coloni- rialista de europeos, xaponeses e razoadamente as causas e as  CAA
 c
zación e reparto de Asia, África e estadounidenses a finais do século consecuencias da expansión co-  CCL
outros enclaves coloniais; conse- XIX, e establecer as súas conse- lonial da segunda metade do sé-
 d
cuencias. cuencias. culo XIX.
 e
Páx. 25902
 h  HMCB4.3.2. Localiza nun mapa-  CSC
mundi as colonias das potencias
DOG Núm. 120

imperialistas.  CD
 CAA
 HMCB4.3.3. Sabe recoñecer  CSC

cadeas e interconexións causais  CAA
entre colonialismo, imperialismo e  CCL
ISSN1130-9229
a Gran Guerra de 1914.
 a  B4.4. Relacións internacionais.  B4.4. Comparar sinteticamente os  HMCB4.4.1. Describe as alianzas  CSC
 b Paz Armada: a Tripla Alianza e a sistemas de alianzas do período dos países máis destacados du-  CCL
 c Tripla Entente. da Paz Armada. rante a Paz Armada.

 d
 e
 h
 a  B4.5. I Guerra Mundial: causas,  B4.5. Distinguir os acontecemen-  HMCB4.5.1. Identifica a partir de  CSC
 b desenvolvemento e consecuen- tos que conducen á declaración fontes históricas ou historiográfi-  CAA
 c
cias. das hostilidades da I Guerra Mun- cas as causas da I Guerra Mun-  CCL
dial, e desenvolver as súas etapas dial.
 d
e as súas consecuencias.
 e  HMCB4.5.2. Comenta símbolos  CSC
 g conmemorativos vinculados á I  CCL
 h Guerra Mundial.
 HMCB4.5.3. Analiza e explica as  CSC

etapas da Gran Guerra a partir de  CAA
mapas históricos.  CCL
 CD
 HMCB4.5.4. Extrae conclusións  CSC

de gráficos e imaxes sobre as  CAA
consecuencias da I Guerra Mun-  CCL
dial.
Páx. 25903
Bloque 5. O período de entreguerras, a II Guerra Mundial e as súas consecuencias
DOG Núm. 120

 a  B5.1. Economía, sociedade e  B5.1. Recoñecer as características  HMCB5.1.1. Explica as caracterís-  CSC
 b cultura da época: os anos vinte. do período de Entreguerras inse- ticas do período de Entreguerras  CCL
 c ríndoas nos correspondentes as- a partir de manifestacións artísti-
pectos políticos, económicos, so- cas e culturais de comezos do sé-
 d
ciais ou culturais. culo XX.
 e
ISSN1130-9229
 h
 a  B5.2. Revolución Rusa; formación  B5.2. Esquematizar o desenvol-  HMCB5.2.1. Identifica e explica  CSC
 b e desenvolvemento da URSS. vemento da Revolución Rusa de algunhas das causas da Revolu-  CCL
 c
1917 recoñecendo as súas etapas ción Rusa de 1917.
e os seus protagonistas máis sig-

 d
nificativos, e establecer as súas  HMCB5.2.2. Compara a Revolu-  CSC
 e consecuencias. ción Rusa de febreiro de 1917 coa  CAA

 h de outubro de 1917.  CCL
 a  B5.3. Tratados de Paz e reaxuste  B5.3. Identificar os tratados de paz  HMCB5.3.1. Explica os acordos  CSC
 b internacional: Sociedade de Na- da I Guerra Mundial e establecer dos tratados de paz da I Guerra  CCL
 c
cións. como unha consecuencia o xurdi- Mundial e analiza as súas conse-  CAA
mento da Sociedade de Nacións. cuencias a curto prazo.
 d
 e  HMCB5.3.2. Analiza o papel que  CSC
 h xoga a Sociedade de Nacións nas  CCL
relacións internacionais, a partir

de fontes históricas.
 a  B5.4. Estados Unidos e a crise de  B5.4. Explicar a Gran Depresión e  HMCB5.4.1. Interpreta imaxes da  CSC
 b 1929: a Gran Depresión e o "New describir os factores desencadea- Gran Depresión.  CCL
 c
Deal". dores e as súas influencias na vida  CAA
cotiá.
 d  CD
 e
 HMCB5.4.2. Comenta gráficas  CSC
 h
que explican a crise económica de  CCL
1929.  CMCCT
Páx. 25904
 a  B5.5. Fascismos europeos e  B5.5. Recoñecer a transcendencia  HMCB5.5.1. Compara o fascismo  CSC
DOG Núm. 120

 b nazismo alemán. dos fascismos europeos como italiano e o nazismo alemán.  CCL
 c ideoloxías que conduciron ao de-
 d
sencadeamento de conflitos no  HMCB5.5.2. Distingue símbolos  CSC
panorama europeo do momento. dos fascismos europeos da pri-
 e
meira metade do século XX.
 h
ISSN1130-9229
 m
 a  B5.6. Relacións internacionais do  B5.6. Comprender as relacións  HMCB5.5.3. Analiza a partir de  CSC
 b período de entreguerras; viraxes internacionais no período de en- fontes contrapostas as relacións  CAA
 c
cara á guerra. treguerras como elementos impor- internacionais anteriores ao es-  CCL
tantes das causas da II Guerra toupido da II Guerra Mundial.
 d

Mundial.
 e
 h
 a  B5.7. II Guerra Mundial: orixes do  B5.7. Identificar e explicar as de-  HMCB5.7.1. Identifica e explica as  CSC
 b conflito e características xerais. sencadeadores da II Guerra Mun- causas desencadeadores da II  CAA
 c dial, así como os feitos máis ca- Guerra Mundial a partir de fontes  CCL
racterísticos. históricas.
 d
 e
 h
 a  B5.8. Desenvolvemento da II  B5.8. Establecer as etapas do  HMCB5.8.1. Explica as etapas da  CSC

 b Guerra Mundial. desenvolvemento da II Guerra II Guerra Mundial tanto na fronte  CAA
 c
Mundial, distinguindo as que afec- europea como na guerra do Pací-  CCL
taron a Europa e as que afectaron fico.
 d
aos Estados Unidos e a Xapón.
 e  HMCB5.8.2. Analiza o desenvol-  CSC
 h vemento da II Guerra Mundial a  CAA
partir de mapas históricos.  CCL
 a  B5.9. Consecuencias da II Guerra  B5.9. Analizar o papel da guerra  HMCB5.9.1. Describe as conse-  CSC
 b Mundial. mundial como elemento de trans- cuencias da II Guerra Mundial.  CAA
Páx. 25905
 c
formación da vida cotiá.  CCL
DOG Núm. 120

 d
 e
 h
 a  B5.10. Antisemitismo: o Holo-  B5.10. Entender o contexto en que  HMCB5.10.1. Analiza imaxes que  CSC
causto. se desenvolveu o Holocausto na explican o Holocausto levado a  CAA
ISSN1130-9229
 b
 c guerra europea e as súas conse- cabo pola Alemaña nazi.  CD
cuencias.
 d
 HMCB5.10.2. Recoñece a signifi-  CSC
 e
cación do Holocausto na historia  CAA
 h
mundial.  CCL
 m

 a  B5.11. Preparación da Paz e a  B5.11. Obter e seleccionar infor-  HMCB5.11.1. Sintetiza textos que  CSC
 b ONU. mación escrita e gráfica relevante, explican a intervención da ONU  CCL
 c
utilizando fontes primarias ou se- nas relacións internacionais e nos  CAA
cundarias, relativa á posguerra. asuntos de descolonización.
 d
 e
 h
Bloque 6. Evolución de dous mundos diferentes e os seus enfrontamentos

 a  B6.1. Formación do bloque co-  B6.1. Describir os feitos políticos,  HMCB6.1.1. Localiza nun mapa  CSC
 b munista fronte ao bloque capita- económicos, sociais e culturais os países que formaban os blo-  CD
 c
lista: Guerra Fría. que explican o xurdimento dos ques comunista e capitalista.
dous bloques antagónicos, clasifi-
 d
cándoos e presentándoos ade-
 e cuadamente.
 h
 a  B6.2. Evolución das relacións  B6.2. Interpretar a Guerra Fría, a  HMCB6.2.1. Identifica e explica os  CSC
 b entre as dúas superpotencias. coexistencia pacífica e a disten- conflitos da Guerra Fría a partir  CAA
 c Conflitos: da Guerra Fría á coe- sión, e as súas consecuencias, e dun mapa histórico.  CCL
xistencia pacífica e a distensión. establecer acontecementos que
Páx. 25906
 d  CD
exemplifiquen cada unha destas
 e etapas das relacións internacio-
DOG Núm. 120

 h nais.
 a  B6.3. Evolución da economía  B6.3. Distinguir feitos que explican  HMCB6.3.1. Selecciona símbolos  CSC
 b mundial de posguerra. o enfrontamento entre os bloques e imaxes que se identifiquen co
 c
comunista e capitalista, revisando mundo capitalista e o mundo co-
as novas dos medios de comuni- munista.
ISSN1130-9229
 d
cación da época.
 e  HMCB6.3.2. Extrae conclusións  CSC
 h dos textos, imaxes, mapas e grá-  CAA
ficas que expliquen a evolución de  CCL
ambos os bloques enfrontados na
 CD
Guerra Fría, e sinala a que bloque

pertence e algúns motivos que  CMCCT
explican esa pertenza.
 a  B6.4. Características sociais e  B6.4. Comparar e analizar o mo-  HMCB6.4.1. Explica algunhas  CSC
 b culturais de dous modelos políti- delo capitalista co comunista des- características da economía capi-  CCL
 c
cos diferentes: comunismo e capi- de os puntos de vista político, so- talista a partir de gráficas.  CMCCT
talismo. cial, económico e cultural, e
 d
exemplificar coa selección de fei-  HMCB6.4.2. Explica algunhas  CSC
 e tos que durante este período afec- características da economía co-  CCL
 h tan as dúas grandes superpoten- munista a partir de gráficos.  CMCCT
cias: a URSS e os Estados Uni-
dos.
 HMCB6.4.3. Establece razoada-  CSC
mente e comparativamente as di-  CAA
ferenzas entre o mundo capitalista  CCL
e o comunista.
 HMCB6.4.4. Identifica formas  CSC

políticas do mundo occidental e  CCL
do mundo comunista.
Bloque 7. A descolonización e o terceiro mundo
 a  B7.1. Orixes, causas e factores  B7.1. Explicar os motivos e os  HMCB7.1.1. Localiza nun mapa  CSC
Páx. 25907
 b da descolonización. feitos que conducen á descoloni- as zonas afectadas pola descolo-  CCL
zación, e establecer as causas e
DOG Núm. 120

 c os factores que explican o proce- nización e os seus conflitos.  CD

 d so.
 e
 h
ISSN1130-9229
 a  B7.2. Etapas e modelos de des-  B7.2. Describir as etapas e as  HMCB7.2.1. Establece de xeito  CSC
 b colonización. consecuencias do proceso desco- razoado as causas, os feitos e os  CCL
 c
lonizador, e identificar as que afec- factores que desencadean e ex-  CAA
tan a unhas colonias e a outras, plican o proceso descolonización.
 d
establecendo feitos e personaxes
 e significativos de cada proceso.
 h

 HMCB7.2.2. Identifica e compara  CSC
as características da descoloniza-  CCL

ción de Asia e de África.
 a  B7.3. Desenvolvemento do pro-  B7.3. Definir o papel da ONU na  HMCB7.3.1. Explica as actuacións  CSC
 b ceso descolonizador: papel da descolonización, analizando infor- da ONU no proceso descoloniza-  CCL
 c
ONU. mación que demostre as súas ac- dor a partir de fontes históricas.
tuacións.
 d
 e
 h
 a  B7.4. O terceiro mundo e o Mo-  B7.4. Analizar o subdesenvolve-  HMCB7.4.1. Analiza as caracterís-  CSC
 b vemento de Países Non Aliñados: mento do terceiro mundo e esta- ticas dos países do terceiro mun-  CCL
 c
problemas dos países do terceiro blecer as causas que o explican. do a partir de gráficas.  CMCCT
mundo.
 d
 HMCB7.4.2. Localiza nun mapa  CSC
 e
os países do terceiro mundo.  CD
 h
 m
 HMCB7.4.3. Analiza textos e  CSC
imaxes do Movemento de Países  CCL
Non Aliñados e dos países sub-
desenvolvidos.
Páx. 25908
 a  B7.5. Relacións entre os países  B7.5. Apreciar o nacemento da  HMCB7.5.1. Explica a evolución  CSC
DOG Núm. 120

 b desenvolvidos e non desenvolvi- axuda internacional e o xurdimento das relacións entre os países de-  CCL
 c dos; nacemento da axuda inter- das relacións entre os países desenvolvidos e os países en vías  CAA
 d
nacional. senvolvidos e subdesenvolvidos, de desenvolvemento, comparando
reproducindo as formas de axuda a axuda internacional coa inter-
 e
ao desenvolvemento e describindo vención neocolonialista.
 h as formas de neocolonialismo den-
ISSN1130-9229
tro da política de bloques.
Bloque 8. A crise do bloque comunista
 a  B8.1. A URSS e as democracias  B8.1. Describir a situación da  HMCB8.1.1. Localiza nun mapa  CSC
 b populares. URSS a finais do século XX, esta- as repúblicas exsoviéticas e os  CD

blecendo os seus trazos máis sig- países formados tras a caída do
 c
nificativos desde unha perspectiva muro de Berlín.
 d
política, social e económica.
 e  HMCB8.1.2. Elabora un eixe cro-  CSC
 h nolóxico que ordena os aconte-  CMCCT
 i cementos que explican a desinte-
gración da URSS, a formación da
CEI e o xurdimento das repúblicas
exsoviéticas.
 HMCB8.1.3. Compara os países  CSC

dos Balcáns desde os anos 80 ata  CAA

a actualidade, utilizando mapas  CD
de situación.
 CCL
 a  B8.2. Irrupción de M. Gorbachov:  B8.2. Resumir as políticas de M.  HMCB8.2.1. Describe os trazos  CSC
 b Perestroika e Glasnost. Gorbachov nomeando as disposi- políticos e socioeconómicos da  CCL
 c
cións concernentes á Perestroika URSS desde a época de Breznev
e á Glasnost, e resaltar as súas ata a de Gorbachov.
 d
influencias.
 e
 h
Páx. 25909
 a  B8.3. Desintegración da URSS:  B8.3. Analizar a situación creada  HMCB8.3.1. Elabora un cadro  CSC
CEI-Federación Rusa e as novas co xurdimento da CEI e as repúbli- sinóptico sobre a situación política
DOG Núm. 120

 b repúblicas exsoviéticas. cas exsoviéticas, recollendo infor- e económica das repúblicas exso-  CAA
 c macións que resuman as novas viéticas e a CEI- Federación Ru-  CMCCT
 d
circunstancias políticas e econó- sa.
micas.
 e
 h
ISSN1130-9229
 i
 a  B8.4. Caída do muro de Berlín e  B8.4. Explicar a caída do muro de  HMCB8.4.1. Analiza imaxes que  CSC
 b evolución dos países de Europa Berlín e nomear as súas repercu- reflicten a caída do muro de Ber-  CCL
 c
central e oriental. sións nos países de Europa cen- lín.
tral e oriental.
 d

 HMCB8.4.2. Explica as novas  CSC
 e relacións das repúblicas exsovié-  CCL

 h ticas con Europa occidental.
 HMCB8.4.3. Realiza unha procura  CSC

guiada en internet para explicar  CAA
de maneira razoada a disolución  CCL
do bloque comunista.
 a  B8.5. Problema dos Balcáns.  B8.5. Identificar o problema dos  HMCB8.5.1. Describe comparati-  CSC
 b Guerra de Iugoslavia. Balcáns, enumerar as causas do vamente a evolución política dos  CCL
 c
xurdimento de tal situación e re- países de Europa central e orien-
sumir os feitos que configuran o tal tras a caída do muro de Berlín.
 d
desenvolvemento de conflitos nes-
 e ta zona.  HMCB8.5.2. Describe e analiza as  CSC
 h causas, o desenvolvemento e as  CCL
consecuencias da guerra dos Bal-
cáns, nomeadamente en Iugosla-
via
Bloque 9. O mundo capitalista na segunda metade do século XX
 a  B9.1. Pensamento e cultura da  B9.1. Distinguir os postulados que  HMCB9.1.1. Enumera as liñas de  CSC
Páx. 25910
 b sociedade capitalista na segunda defende a cultura capitalista da pensamento económico do mundo  CCL
segunda metade do século XX es- capitalista na segunda metade do
DOG Núm. 120

 c metade do século XX. tablecendo as liñas de pensamen- século XX.

 d to e os logros obtidos.
 e
 HMCB9.1.2. Explica o modelo  CSC
 h capitalista dun país elaborando  CAA
 m información a partir dunha procura  CCL
ISSN1130-9229
guiada en internet
 a  B9.2. Estado do benestar.  B9.2. Describir o Estado do benes-  HMCB9.2.1. Identifica razoada-  CSC
 b tar, aludindo ás características mente as características e símbo-  CCL
 c significativas que inflúen na vida los do Estado do benestar.
cotiá.
 d

 e
 h
 m
 a  B9.3. Proceso de construción da  B9.3. Explicar o proceso de cons-  HMCB9.3.1. Elabora eixes crono-  CSC
 b Unión Europea: das Comunida- trución da Unión Europea enume- lóxicos sobre o proceso de cons-  CMCCT
 c
des Europeas á Unión. rando os fitos máis destacados trución da Unión Europea.
que configuran a súa evolución.
 d
 e
 h
 a  B9.4. Obxectivos e institucións da  B9.4. Coñecer os obxectivos da  HMCB9.4.1. Relaciona razoada-  CSC
 b Unión Europea. Unión Europea en relación coas mente as institucións da Unión  CCL
 c institucións que compoñen a súa Europea cos obxectivos que esta
estrutura. persegue.
 d
 e
 h
 a  B9.5. Evolución dos Estados  B9.5. Describir a evolución políti-  HMCB9.5.1. Realiza un eixe cro-  CSC
 b Unidos: dos anos 60 aos 90. ca, social e económica dos Esta- nolóxico dos feitos máis significa-  CMCCT
Páx. 25911
 c
dos Unidos desde os anos 60 aos tivos de tipo político, social e eco- 
90 do século XX, sintetizando os nómico dos Estados Unidos des-
DOG Núm. 120

 d aspectos que explican a transfor- de os anos 60 aos 90.

 e mación da sociedade norteameri-
 h
cana e que constitúen elementos
orixinarios do Estado do benestar.  HMCB9.5.2. Selecciona e presen-  CSC
ta mediante mapas ou redes con-  CD
ceptuais información referida aos  CAA
ISSN1130-9229
Estados Unidos entre 1960 e

2000.
 a  B9.6. Xapón e os novos países  B9.6. Identificar as singularidades  HMCB9.6.1. Establece razoada-  CSC
 b asiáticos industrializados. do capitalismo de Xapón e os no- mente as características e os  CAA
 c
vos países industriais asiáticos, símbolos que explican aspectos  CCL

establecendo trazos de carácter singulares do capitalismo de Xa-
 d
político, económico, social e cultu- pón e a área do Pacífico.
 e ral.
 h
Bloque 10. O mundo actual desde unha perspectiva histórica
 a  B10.1. Globalización e medios de  B10.1. Analizar as características  HMCB10.1.1. Identifica as princi-  CSC
 b comunicación: impacto científico da globalización e describir a in- pais características ligadas á fiabi-  CD
 c
e tecnolóxico. Caída do muro de fluencia dos medios de comunica- lidade e á obxectividade do fluxo  CCL
Berlín. Atentados de Nova York. ción neste fenómeno, así como o de información existente en inter-
 d  CAA
A inmigración como fenómeno impacto dos medios científicos e net e noutros medios dixitais.
 e globalizado. tecnolóxicos na sociedade actual.

 g  HMCB10.1.2. Elabora un breve  CSC
 h informe sobre as relacións entre  CD
 m inmigración e globalización a par-  CCL
tir de fontes históricas.
 CSIEE
 HMCB10.1.3. Extrae conclusións  CSC

de imaxes e material videográfico  CD
relacionados co mundo actual.  CCL
 a  B10.2. A ameaza terrorista nun  B10.2. Describir os efectos da  HMCB10.2.1. Realiza unha procu-  CSC
Páx. 25912
 b mundo globalizado. ameaza terrorista (yihadismo, etc.) ra guiada en internet sobre a  CD
sobre a vida cotiá, e explicar as ameaza terrorista, organizacións
DOG Núm. 120

 c súas características. que a sustentan, actos máis rele-  CCL

 d vantes (11-S de Nova York, 11-M  CAA
 e
de Madrid 7-X de Londres, etc.),
os seus símbolos e as repercu-
 h
sións na sociedade (cidadanía
 m ameazada, asociacións de víti-
ISSN1130-9229
mas, mediación en conflitos, etc.),

e analiza e comunica a informa-
ción máis relevante.
 a  B10.3. Europa: reto e unión.  B10.3. Resumir os retos da Unión  HMCB10.3.1. Identifica os retos  CSC
 b Europea no mundo actual, identifi- actuais da Unión Europea a partir  CCL

cando os seus problemas para de novas xornalísticas seleccio-  CAA
 c
amosarse como zona xeopolítica nadas.
 d
unida fronte a outras áreas.
 e  HMCB10.3.2. Explica comparati-  CSC
 h vamente os desaxustes da Unión  CCL
Europea na relación con outros  CAA
países ou áreas xeopolíticas.
 a  B10.4. Trazos salientables da  B10.4. Enumerar os trazos salien-  HMCB10.4.1. Elabora mapas  CSC
 b sociedade norteamericana a co- tables da sociedade norteamerica- conceptuais sobre os trazos da  CD
 c mezos do século XXI, tras os na a comezos do século XXI iden- sociedade norteamericana, agru-  CCL
atentados do 11 de setembro de tificando a transcendencia dos pados en política, sociedade,

 d  CAA
2001. atentados do 11-S e explicando as economía e cultura.
 e transformacións e o impacto oca-
 h sionado a este país.
 m
 n
 a  B10.5. Hispanoamérica: situación  B10.5. Analizar a evolución políti-  HMCB10.5.1. Describe os princi-  CSC
 b actual. ca, económica, social e cultural de pais movementos políticos, eco-  CCL
 c
Hispanoamérica. nómicos, sociais e culturais da  CAA
Hispanoamérica actual.
 d
Páx. 25913
 e
 h
DOG Núm. 120

 n
 a  B10.6. O mundo islámico na ac-  B10.6. Describir a evolución do  HMCB10.6.1. Enumera e explica  CSC
 b tualidade. mundo islámico na actualidade, os trazos económicos, políticos,  CD
 c
resumindo os seus trazos econó- relixiosos e sociais do mundo is-  CCL
micos, políticos, relixiosos e so- lámico, e localiza nun mapa os
ISSN1130-9229
 d
ciais. países que o forman na actualida-  CAA
 e de.
 h
 m
 a  B10.7. África islámica, subsaha-  B10.7. Distinguir a evolución dos  HMCB10.7.1. Compara aspectos  CSC

riana e Sudáfrica. países de África relacionando as económicos, políticos, relixiosos e  CCL
 b
 c
súas zonas xeoestratéxicas. sociais entre os principais países  CAA
do continente africano.
 d
 e
 h
 a  B10.8. A India e China do século  B10.8. Resumir a evolución de  HMCB10.8.1. Compara aspectos  CSC
 b XX ao XXI: evolución política, China e a India desde finais do sé- económicos, políticos, relixiosos e  CCL
 c
económica, social e de mentali- culo XX ao século XXI, seleccio- sociais de China e a India.  CAA
dades. nando trazos políticos, económi-
 d
cos, sociais e de mentalidades  HMCB10.8.2. Compara aspectos  CSC

 e
económicos, políticos, relixiosos e  CCL
 h
sociais entre países emerxentes  CAA
de Asia e África.
Bloque 11. A historia contemporánea: o tempo histórico. Métodos e ferramentas propias da disciplina.
 h  B11.1. Tempo histórico.  B11.1. Recoñecer que os aconte-  HMCB11.1.1. Recoñece que os  CSC
 l cementos e procesos ocorren ao acontecementos e os procesos  CMCCT
 m
longo do tempo e á vez no tempo ocorren ao longo do tempo e á  CAA
(diacronía e sincronía). vez no tempo (diacronía e sincro-
nía).
Páx. 25914
 e  B11.2. Fontes históricas.  B11.2. Localizar e seleccionar  HMCB11.2.1. Localiza e seleccio-  CSC
DOG Núm. 120

 g información escrita e gráfica sa- na información escrita e gráfica  CD

 h lientable utilizando fontes prima- salientable utilizando fontes pri-  CAA
 l
rias e secundarias (biblioteca, in- marias e secundarias, e analiza a  CCL
ternet, etc.), e analizar a súa cre- súa credibilidade.
 m
dibilidade.
 i
ISSN1130-9229
 e  B11.3. Vocabulario histórico e  B11.3. Utilizar o vocabulario histó-  HMCB11.3.1. Utiliza con fluidez e  CSC
 h artístico da Idade Contemporá- rico e artístico con precisión, inse- precisión o vocabulario histórico e  CCL
 i
nea. ríndoo no contexto adecuado. artístico necesario.
 n

Páx. 25915
DOG Núm. 120

Iniciación á Actividade Emprendedora e Empresarial
Introdución
O espírito emprendedor é un concepto que abrangue valores persoais tales como a creatividade, a disposición po-
sitiva para a innovación e o cambio, a confianza en si mesmo/a, a motivación de logro, o liderado, a aceptación do
fracaso como fonte de experiencia, e as actitudes de cooperación e de traballo en equipo. Todas as persoas terán
ISSN1130-9229
que emprender na súa vida persoal e laboral, terán que innovar e procurar novas respostas, no mundo globalizado
e cambiante ao que se enfrontan, aínda que non todas logran levar a cabo un proxecto empresarial propio.
Formar cidadáns e cidadás capaces de asumir riscos, ser innovadores/as, con posibilidade de negociación e pen-
samento estratéxico, e con capacidade para o emprendemento constitúe o reto desta materia. Inclúe aspectos teó-

ricos e prácticos orientados a preparar o alumnado para unha cidadanía responsable e para a vida profesional;
axuda ao coñecemento das actividades e das necesidades das persoas emprendedoras, persegue que poidan
responsabilizarse da súa propia carreira e do seu camiño persoal de formación, e da toma das decisións clave na
súa vida, ademais da posibilidade de crear un negocio propio ou actuar como innovadores/as no traballo dentro
dunha organización.
A estrutura desta materia consta de tres grandes bloques: o primeiro, titulado "Autonomía persoal, liderado e inno-
vación", está centrado na descrición das calidades e as destrezas persoais asociadas á iniciativa emprendedora,
no repaso das decisións sobre o itinerario vital e a actuación como futuro/a traballador/a; no segundo bloque, "Pro-
xecto de empresa", repásanse as principais áreas e funcións da empresa co obxecto de pór en marcha o proxecto
empresarial xurdido da idea de negocio xerado previamente; e para finalizar, un bloque que baixo o título de "Fi-
nanzas" analiza as alternativas con que conta a empresa para elixir a súa forma xurídica, as fontes de financia-
mento do seu proxecto empresarial,a necesidade de planificar as necesidades financeiras e as obrigas fiscais e
prever a evolución do negocio, garantindo a súa viabilidade.
Esta materia contribúe ao desenvolvemento, ademais, da competencia de sentido de iniciativa emprendedora e
espírito emprendedor, que incide na consecución do benestar económico e social da comunidade, así como das
competencias de comunicación lingüística e matemática, e das competencias básicas en ciencia e tecnoloxía, dixi-
tal, sociais e cívicas, e a competencia de aprender a aprender.
Páx. 25916
DOG Núm. 120

4º de ESO
Iniciación á Actividade Emprendedora e Empresarial. 4º de ESO
Bloque 1. Autonomía persoal, liderado e innovación
 e  B1.1. Autonomía e autocoñece-  B1.1. Describir as calidades per-  IAEEB1.1.1. Identifica as calidades  CSIEE
ISSN1130-9229
 g mento. A iniciativa emprendedora soais e as destrezas asociadas á persoais, as actitudes, as aspira-  CAA
e o/a empresario/a na sociedade. iniciativa emprendedora, analizan- cións e a formación propias das
 B1.2. Intereses, aptitudes e moti- do os requisitos de distintos postos persoas con iniciativa emprende-
vacións persoais para a carreira de traballo e actividades empresa- dora, e describe a actividade
profesional. riais. dos/das empresarios/as e o seu
papel na xeración de traballo e be-

nestar social.
 IAEEB1.1.2. Investiga con medios  CD

telemáticos as áreas de actividade  CAA
profesional do seu contorno, os ti-  CSIEE
pos de empresa que as desenvol-
ven e os postos de traballo en ca-
da unha, razoando os requisitos
para o desempeño profesional en
cada un deles.
 b  B1.3. Itinerarios formativos e ca-  B1.2. Tomar decisións sobre o  IAEEB1.2.1. Deseña un proxecto  CAA
 g rreiras profesionais. Proceso de itinerario vital propio comprenden- de carreira profesional propia rela-  CSIEE
procura de emprego en empresas do as posibilidades de emprego, o cionando as posibilidades do ámbi-
do sector. Autoemprego. Proceso autoemprego e a carreira profesio- to coas calidades e as aspiracións
de toma de decisións sobre o itine- nal, en relación coas habilidades persoais, e valorando a opción do
rario persoal. persoais e as alternativas de for- autoemprego e a necesidade de
mación e aprendizaxe ao longo da formación ao longo da vida.
vida.
 a  B1.4. Dereito do traballo.  B1.3. Actuar como futuro/a traba-  IAEEB1.3.1. Identifica as normas e  CSC
 c  B1.5. Dereitos e deberes deriva- llador/a responsable coñecendo os as institucións que interveñen nas  CSIEE
 g dos da relación laboral. seus dereitos e deberes como tal, relacións entre os/as traballado-
valorando a acción do Estado e da res/as e as empresas, en relación
Páx. 25917
 m  B1.6. Contrato de traballo e nego-
ciación colectiva. Seguridade Social na protección co funcionamento do mercado de
da persoa empregada, e compren- traballo.
DOG Núm. 120

 B1.7. Seguridade Social. Sistema dendo a necesidade de protección  IAEEB1.3.2. Distingue os dereitos  CSC
de protección. Emprego e desem- dos riscos laborais. e as obrigas que se derivan das  CSIEE
prego. relacións laborais, e compróbaos  CMCCT
 B1.8. Protección do/da traballa- en contratos de traballo e docu-
dor/a e beneficios sociais. mentos de negociación colectiva.
 B1.9. Riscos laborais. Normas.
ISSN1130-9229
Planificación da protección na em-  IAEEB1.3.3. Describe as bases do  CCL

presa. sistema da Seguridade Social e as  CSC
obrigas dos/das traballadores/as e  CSIEE
dos/das empresarios/as dentro
deste, así como as prestacións
mediante procuras nas web insti-

tucionais, valorando a súa acción
protectora ante as continxencias

cubertas.
 IAEEB1.3.4. Identifica as situa-  CSIEE

cións de risco laboral máis habi-  CAA
tuais nos sectores de actividade  CMCCT
económica máis salientables no
ámbito, e indica os métodos de
prevención legalmente estableci-
dos, así como as técnicas de pri-
meiros auxilios aplicables en caso

de accidente ou dano.
Bloque 2. Proxecto de empresa
 d  B2.1. Idea de proxecto de empre-  B2.1. Crear un proxecto de empre-  IAEEB2.1.1. Determina a oportuni-  CSIEE
 g sa. Avaliación da idea. O contorno sa na aula e describir as caracte- dade dun proxecto de empresa,  CAA
e o papel social da empresa. rísticas internas e a súa relación identificando as características e
 B2.2. Elementos e estrutura da co contorno, así como a súa fun- tomando parte na actividade que a
empresa. ción social, identificando os ele- empresa desenvolve.
 B2.3. Plan de empresa.
mentos que constitúen a súa rede
loxística como provedores/as,  IAEEB2.1.2. Identifica as caracte-  CSIEE
Páx. 25918
 B2.4. Planificación na empresa.
clientela, sistemas de produción e rísticas internas e externas da em-  CMCCT
comercialización, redes de alma- presa en proxecto, así como os  CD
DOG Núm. 120

cenaxe, etc. elementos que constitúen o conto-

no específico desta (mercado, pro-
vedores/as, clientela, sistemas de
produción e/ou comercialización,
almacenaxe, etc.).
ISSN1130-9229
 IAEEB2.1.3. Describe a relación  CSIEE

da empresa proxectada co seu  CCL
sector, a súa estrutura organizativa  CMCCT
e as funcións de cada departa-
mento, e identifica os procedemen-
tos de traballo no desenvolvemen-

to do proceso produtivo ou comer-
cial.
 IAEEB2.1.4. Elabora documentos  CCL

para a planificación das funcións  CSIEE
da empresa en proxecto, tanto a  CMCCT
longo como a curto prazo.
 b  B2.5. Información na empresa.  B2.2. Identificar e organizar a  IAEEB2.2.1. Manexa como usua-  CD
 g Información contable. Información información das áreas da empresa rio/a de nivel básico aplicacións in-  CMCCT
 h de recursos humanos. Documen- en proxecto aplicando os métodos formáticas de control e seguimento  CAA
tos comerciais de cobramento e correspondentes á tramitación do- de clientela, provedores/as e outros,

pagamento. Arquivo. cumental empresarial. aplicando as técnicas básicas de
contabilidade, xestión financeira e
comercial e administración de per-
soal, para a organización da infor-
mación da empresa proxectada.
 IAEEB2.2.2. Transmite información  CCL

entre as áreas e a clientela da em-  CSIEE
presa en proxecto, recoñecendo e  CD
aplicando técnicas de comunica-
ción e negociación, e aplicando o  CMCCT
Páx. 25919
tratamento protocolario axeitado
mediante medios telemáticos e
DOG Núm. 120

presenciais.
 g  B2.6. Actividades na empresa.  B2.3. Realizar actividades de pro-  IAEEB2.3.1. Crea materiais publi-  CCL
 h Función de produción. Función dución e comercialización propias citarios e para a difusión dos pro-  CSIEE
 l
comercial e de márketing. da empresa proxectada, aplicando dutos e/ou servizos obxecto do  CD
 B2.7. Axudas e apoio á creación técnicas de comunicación e traba- proxecto, e elabora un plan de
ISSN1130-9229
 CMCCT
de empresas. llo en equipo. comunicación en internet e en re-
des sociais, aplicando os principios
do márketing.
 IAEEB2.3.2. Desenvolve tarefas  CSIEE

de produción e/ou comercializa-  CMCCT

ción na empresa en proxecto se-
 CD
gundo os plans de control prefixa-
 CAA
dos: simulando a toma de deci-
sións para cumprir os prazos e os
obxectivos establecidos e propon-
do melloras, mediante o traballo en
equipo.
 IAEEB2.3.3. Compila datos sobre  CD

os apoios á creación de empresas  CMCCT
tanto do contorno próximo como do  CSIEE
territorial, estatal ou europeo, e se-

lecciona as posibilidades que se
axusten ao proxecto de empresa
formulado.
Bloque 3. Finanzas
 a  B3.1. Tipos de empresa segundo a  B3.1. Describir as formas xurídicas  IAEEB3.1.1. Distingue as formas  CSIEE
 d súa forma xurídica. das empresas en relación coas xurídicas das empresas e indica as  CMCCT
 g  B3.2. Elección da forma xurídica. responsabilidades legais dos/das esixencias de capital e responsabi-
 B3.3. Trámites de posta en marcha
seus/súas propietarios/a e xesto- lidades propias de cada tipo.
 h
dunha empresa. res/as, así como coas esixencias
 l
Páx. 25920
de capital.  IAEEB3.1.2. Identifica e enumera  CD
 ñ as administracións públicas impli-  CMCCT
DOG Núm. 120

cadas na posta en marcha de em-  CSIEE

presas, e compila por vía telemáti-
ca os principais documentos nece-
sarios para a posta en funciona-
mento.
ISSN1130-9229
 IAEEB3.1.3. Valora as tarefas de  CSC

apoio, rexistro, control e fiscaliza-  CMCCT
ción que realizan as autoridades
no proceso de creación de empre-
sas, e describe os trámites que se
deben realizar.

 IAEEB3.1.4. Selecciona a forma  CAA

xurídica máis axeitada en cada ca-  CSIEE
so segundo a actividade que se  CMCCT
vaia desenvolver, o número de
emprendedores/as, o alcance da
responsabilidade que se vaia
asumir, a complexidade organiza-
tiva, a dispoñibilidade financeira e
a fiscalidade.
 b  B3.4. Fontes de financiamento das  B3.2. Identificar as fontes de finan-  IAEEB3.2.1. Determina os investi-  CSIEE
 f empresas: externas (bancos, axu- ciamento das empresas propias de mentos necesarios para a posta en  CMCCT
 g
das e subvencións, e crowdfun- cada forma xurídica, incluíndo as marcha dunha empresa, e distin-  CD
ding) e internas (accionistas, in- externas e internas, e valorar as gue as principais partidas relacio-
vestidores/as e aplicación de be- máis axeitadas para cada tipo e nadas nun balance de situación.
neficios). momento no ciclo de vida da em-
 B3.5. Produtos financeiros e ban- presa.  IAEEB3.2.2. Caracteriza de xeito  CMCCT
carios para pequenas e medianas básico as posibilidades de finan-  CD
empresas (PME): comparación. ciamento das empresas, diferen-  CSIEE
ciando o financiamento externo e o
interno, a curto e a longo prazo,
así como o custo de cada unha e
Páx. 25921
as implicacións na marcha da em-
presa.
DOG Núm. 120

 b  B3.6. Planificación financeira das  B3.3. Recoñecer a necesidade de  IAEEB3.3.1. Presenta un estudo  CD
 f empresas. Estudo de viabilidade planificar o negocio das empresas de viabilidade económico-  CSIEE
 g económico-financeira. Proxección ligándoa á previsión da evolución financeiro a medio prazo do pro-  CAA
da actividade. Instrumentos de do sector e da economía nacional, xecto de empresa, aplicando con-
 l
análise. Razóns básicas. así como da planificación financei- dicións reais de produtos financei-  CMCCT
 ñ ra e fiscal. ros analizados e previsións de
 B3.7. Impostos que afectan as
ISSN1130-9229
empresas. Calendario fiscal. vendas, segundo un estudo do

ámbito mediante unha aplicación
informática tipo folla de cálculo,
manexando razóns financeiras bá-
sicas.

 IAEEB3.3.2. Analiza os produtos  CAA
financeiros máis axeitados de en-  CSIEE

tre as entidades financeiras do  CMCCT
ámbito para cada tipo de empresa,
valorando o custo e o risco de ca-  CD
da un, e selecciona os máis acaído
para o proxecto de empresa.
 IAEEB3.3.3. Identifica as obrigas  CMCCT

fiscais das empresas segundo a  CD
súa actividade e a súa forma xurí-  CSIEE
dica, sinala o funcionamento bási-

co do IAE, IVE, IRPF e IS, e indica
as principais diferenzas entre eles.
 IAEEB3.3.4. Valora a achega que  CSC

supón a carga impositiva das em-  CAA
presas á riqueza nacional e ao
sostemento das cargas do Estado.
Páx. 25922
DOG Núm. 120

Latín
Introdución
ISSN1130-9229


estas propician.
Páx. 25923
DOG Núm. 120

ISSN1130-9229

tais.
Páx. 25924
DOG Núm. 120

ISSN1130-9229
súa vida, con independencia da diferenza de fins e niveis de dominio con que as utilice, e que os faga conscientes

etapas, deberá organizar o seu labor nun currículo integrado, que transcenda as linguas nas que un/unha aprendiz
sexa capaz de comunicarse. Isto supón recoñecer a existencia dunha competencia global para a comunicación
lingüística e implica non só evitar a repetición de contidos nos aspectos comúns á aprendizaxe de calquera lingua,
como son as estratexias de lectura ou o proceso de escritura, a tipoloxía textual ou a definición de termos lingüísti-
cos; senón tamén, e especialmente, priorizar a realización de actividades comunicativas de produción e compren-
sión de textos orais e escritos, pois destas depende o desenvolvemento da competencia xeral en comunicación
lingüística.
Páx. 25925
DOG Núm. 120

bientais.
ISSN1130-9229


Páx. 25926
DOG Núm. 120

ISSN1130-9229
rias.
A materia de Latín na etapa da ESO ten como principal finalidade introducir o alumnado no coñecemento dos as-
pectos esenciais da lingua e da cultura latinas, facendo fincapé ao mesmo tempo no papel que estas desempeñan
en tanto que orixe e fundamento das linguas romances e da cultura occidental, o que coñecemos como herdanza

clásica.
Esta mesma perspectiva está tamén presente no currículo básico para bacharelato, malia perseguirse nesta etapa
un estudo máis en profundidade da lingua, xa que, ben pola súa estrutura interna de funcionamento, ben polo seu
caudal léxico, está moi presente nas linguas utilizadas e estudadas polos alumnos e as alumnas.
O estudo do latín como lingua flexiva proporciona mediante a comparación unha sólida base científica para o estu-
do e o perfeccionamento progresivo no manexo doutras linguas.
O idioma latino, logo de adquiridos uns mínimos coñecementos sobre os seus mecanismos morfosintácticos e o
seu léxico, permite entender as linguas romances como resultado dunha evolución e atopar paralelismos entre elas
que axuden no seu estudo.

O estudo da orixe e a evolución do latín ás linguas romances proporciónalle ao alumnado os instrumentos necesa-
rios para comprender e analizar os procesos de cambios fonéticos, morfosintácticos e semánticos que deron lugar
aos procedementos que rexen hoxe as súas linguas, e axuda a incrementar de xeito notable o seu léxico. A refle-
xión sobre o léxico coñecido, a adquisición de novas palabras e a comprensión das estruturas da lingua latina in-
terveñen de xeito notable no uso máis eficaz da lingua propia como instrumento de aprendizaxe, comunicación e
interpretación da realidade.
É recomendable comezar o estudo do latín de cuarto de ESO cun método natural, no que as regras morfosintácti-
cas se deduzan da práctica da lectura e da tradución, deixando para os cursos de primeiro e segundo de bachare-
Páx. 25927
lato un estudo máis pormenorizado.
DOG Núm. 120

O estudo da herdanza clásica, obxecto desta materia, non só está presente na lingua latina, pois abordará tamén
os diferentes aspectos que se inclúen no que coñecemos como civilización latina, berce da Europa actual. Ademais
da descrición do seu marco xeográfico e do estudo dos principais fitos históricos, haberá lugar tamén para unha
análise das súas estruturas sociopolíticas, da súa vida cotiá, e manifestacións culturais como os espectáculos pú-
blicos ou as súas creacións literarias e artísticas, a enxeñaría e o urbanismo, a mitoloxía e a relixión.
Partindo desta perspectiva, o estudo da materia organízase en bloques que, con lixeiros matices, se repiten en to-
dos os cursos.
Os devanditos bloques refírense tanto a cuestións lingüísticas como a temas culturais, tendo en conta que ambos
ISSN1130-9229
os dous aspectos constitúen dúas facetas inseparables e complementarias para o estudo da civilización romana,
sen as que non é posible apreciar a importancia do legado latino na súa verdadeira dimensión.
O primeiro destes bloques estuda o latín como orixe das linguas romances e ten un trato lixeiramente diferente pa-
ra os cursos de cuarto de ESO e primeiro de bacharelato, e o curso de segundo de bacharelato. Os contidos dos

dous primeiros cursos comezan coa análise das linguas do mundo, para seguir co estudo do indoeuropeo e as sú-
as familias lingüísticas, a orixe, a evolución e as etapas do latín e as linguas romances. A continuación, e xa para
os tres cursos, preténdese analizar o papel que desempeñou a lingua latina na formación do galego, do castelán e
das demais linguas romances que se falan na actualidade en Europa e noutros países do mundo, mediante o estu-
do do mantemento de elementos lingüísticos latinos nesas linguas e a análise dos procesos de evolución fonética,
morfosintáctica e semántica.
O seguinte bloque, deseñado só para latín de cuarto de ESO e primeiro de bacharelato, aborda os elementos bási-
cos da lingua latina, comezando por percorrer os sistemas de escritura coñecidos, para analizar despois a orixe e a
evolución do abecedario latino e a súa pronuncia.

Os dous bloques seguintes, comúns aos tres cursos, tratan aspectos netamente lingüísticos, centrándose desta
vez na morfoloxía e na sintaxe, os outros dous niveis de descrición e explicación do sistema, ademais da fonética e
a semántica, dúas realidades inseparables que conforman e integran o aspecto gramatical. Preténdese iniciar o
alumnado no concepto de flexión, estudando a estrutura interna das palabras e os elementos formais destas que
serven para definir a relación que manteñen con outras dentro da oración. A sintaxe tamén se ocupa de estudar as
estruturas oracionais latinas e os elementos que definen as súas construcións máis características, introducindo
progresivamente niveis de maior complexidade, co propósito fundamental da comprensión e a interpretación dos
textos.
Páx. 25928
DOG Núm. 120

Nos cursos de cuarto de ESO e primeiro de bacharelato dedicouse un bloque ao estudo da civilización latina, co fin
de identificar non só os feitos máis importantes da súa historia, senón tamén os aspectos propios da súa organiza-
ción política, social e militar, e da súa identidade cultural, sen esquecer o estudo da vida cotiá, a relixión e a mitolo-
xía, cuxa influencia resulta decisiva para a configuración do imaxinario occidental. Preténdese tamén iniciar o
alumnado no coñecemento dalgunhas das manifestacións artísticas máis significativas da antigüidade romana, en-
tre as que destacan por unha banda as relativas ás artes plásticas e, máis concretamente, a escultura e a arquitec-
tura, e pola outra, as literarias.
O estudo máis en profundidade destas últimas resérvase para o curso de segundo de bacharelato, que conta cun
ISSN1130-9229
bloque específico para a literatura latina, no que un mellor coñecemento da lingua lle permitirá ao alumnado entrar
en contacto directo con algúns fragmentos das obras orixinais, afondando deste xeito na comprensión dos textos
literarios clásicos latinos para comprender as claves da sociedade en que viron a luz e valorar a influencia que os
autores latinos tiveron ao longo dos séculos.

Se, como dixemos, a lingua e a cultura constitúen dúas realidades inseparables e complementarias para afondar
no coñecemento da civilización latina, non existe mellor instrumento para o estudo de ambas que os propios textos,
aos que está dedicado outro dos bloques de contidos previstos en todos os cursos. Preténdese deste xeito facer
fincapé na necesidade de estudar desde o primeiro momento a lingua no seu contexto real, como mecanismo de
expresión intelectual e estética no que se exemplifican os contidos lingüísticos estudados. Para lograr este obxecti-
vo, ademais do labor de tradución, deberase tratar o latín como unha lingua viva coa que traballar tamén a comuni-
cación oral e escrita.
Por último, nos tres cursos dedícase un bloque ao estudo do léxico, entendendo que este resulta imprescindible
para avanzar no coñecemento de calquera lingua. Dentro deste ámbito préstase especial atención á etimoloxía,
non só porque esta serve para pór de manifesto o mantemento das raíces latinas nas linguas modernas, senón
ademais porque axuda o alumnado a adquirir unha mellor comprensión da súa propia lingua, axudándolle a preci-
sar o significado de termos coñecidos ou a descubrir o de outros que non utilizara anteriormente, e incorporándoos
ao seu vocabulario habitual. Así, dedícase un especial interese á composición e á derivación culta, onde se anali-
zan prefixos, lexemas e sufixos de orixe grega e latina.
Abondando nesta última idea, abórdase o estudo das locucións e as expresións latinas de uso actual, non só para
coñecer o seu significado, senón tamén para saber empregalas nun contexto adecuado.
A comunicación lingüística é a competencia clave que máis presenza terá na materia de Latín, xa que o estudo da
Páx. 25929
lingua latina, da súa orixe e evolución, do seu funcionamento interno, do seu léxico e dos seus textos redundará
DOG Núm. 120

sen dúbida nun maior coñecemento e dominio das linguas propias. Non obstante, deberase ter en conta tamén o
tratamento das outras competencias.
O labor de tradución non só constitúe por si mesmo un importante exercicio intelectual, senón que ao mesmo tem-
po estimula a memoria, a lóxica de pensamento e os hábitos de disciplina no estudo, mellorando o razoamento e
impulsando a competencia clave de aprender a aprender.
A competencia matemática e as competencias básicas en ciencia e tecnoloxía poden ser traballadas nos temas de
cultura e civilización latinas, nomeadamente na educación en Roma, no urbanismo e na enxeñaría romana, e as
vías de comunicación, en tanto que manifestacións da actividade humana.
ISSN1130-9229
A competencia dixital deberá estar presente en todo momento. A procura de información na rede, a súa selección
crítica e a súa utilización, entendidas como un proceso guiado polo/pola profesor/a, deberá servirnos para progra-
mar traballos colaborativos e producir novos materiais para pór á disposición da comunidade educativa.
As competencias sociais e cívicas poden ser traballadas particularmente nos bloques referidos á civilización. A vida

no mundo romano, na súa dimensión político-social ou relixiosa préstase sempre á valoración e á comparación co
mundo actual, salientando semellanzas e diferenzas, e fomentando un xuízo crítico da realidade. Deste xeito, co-
bran nova forza conceptos como democracia, xustiza, igualdade, cidadanía e diversidade.
A competencia en conciencia e expresión cultural está moi presente, ademais de no estudo da literatura latina, nos
contidos referidos ás artes plásticas en Roma, o urbanismo e a romanización de Hispania e da Gallaecia. Coñecer
e valorar todas estas manifestacións culturais artísticas, diferenciando xéneros e estilos, recoñecendo canons esté-
ticos ou tópicos literarios, lévanos a consideralas como parte do patrimonio dos pobos e a apreciar dun xeito espe-
cial aquelas que están dentro do noso contexto, ben sexa nas páxinas dun libro, ben nun museo ou nun depósito
arqueolóxico.
A competencia que traballa o sentido da iniciativa e o espírito emprendedor estará presente sobre todo nos blo-
ques de contidos non lingüísticos, para aproveitar a metodoloxía do traballo en grupo de xeito responsable e proac-
tivo.
4º de ESO
Latín. 4º de ESO
Páx. 25930
DOG Núm. 120

Latín. 4º de ESO
Bloque 1. O latín, orixe das linguas romances
 f  B1.1. Marco xeográfico da lingua.  B1.1. Coñecer e localizar en mapas  LAB1.1.1. Sinala sobre un mapa o  CMCCT
 ñ o marco xeográfico da lingua latina. marco xeográfico no que se sitúa en  CCEC
 o
distintos períodos a civilización ro-  CAA
mana, delimitando o seu ámbito de
ISSN1130-9229
 CD
influencia e situando con precisión
puntos xeográficos, cidades ou res-  CSC
tos arqueolóxicos coñecidos pola
súa relevancia histórica.
 e  B1.2. O indoeuropeo. Linguas indo-  B1.2. Identificar o indoeuropeo  LAB.1.2.1. Define o indoeuropeo e  CD

europeas e familias lingüísticas. como a lingua nai da maioría das recoñece as linguas indoeuropeas e  CAA
 ñ
 o
linguas faladas en Europa actual- as súas familias, delimitando nun  CMCCT
mente. mapa a zona de orixe e as zonas de
expansión.
 l  B1.2. O indoeuropeo. Linguas indo-  B1.3. Agrupar as linguas indoeuro-  LAB.1.3.1. Identifica as linguas que  CSC
 ñ europeas e familias lingüísticas. peas en familias lingüísticas e loca- se falan actualmente en Europa, di-  CAA
 o lizalas nun mapa. ferenciando pola súa orixe entre in-  CD
doeuropeas e non indoeuropeas,
clasifica as primeiras en familias lin-
güísticas e delimita nun mapa as
zonas onde se utilizan.
 l  B1.3. Linguas de España: linguas  B1.4. Coñecer as orixes das linguas  LAB1.4.1. Identifica as linguas que  CSC
 ñ romances e non romances. faladas en España, clasificalas e lo- se falan en España, diferenciando  CAA
 o
calizalas nun mapa. pola súa orixe as romances e as  CD
non romances, e delimita nun mapa
as zonas onde se utilizan.
 f  B1.4. Palabras patrimoniais, cultis-  B1.5. Distinguir e identificar pala-  LAB.1.5.1. Identifica e diferencia  CCL
 ñ mos e semicultismos. bras patrimoniais, cultismos e semi- palabras patrimoniais, cultismos e  CAA
 o
cultismos. semicultismos, en relación co termo
de orixe.
Páx. 25931
 b  B1.5. Nocións básicas de evolución  B1.6. Coñecer e aplicar as regras  LAB.1.6.1. Realiza evolucións de  CCL
DOG Núm. 120

Latín. 4º de ESO
 ñ fonética, morfolóxica e semántica fundamentais da evolución fonética termos latinos ao galego e ao caste-  CAA
 o do latín ao galego e ao castelán. do latín ao galego e ao castelán, lán aplicando as regras fonéticas de
partindo dos étimos latinos. evolución.
Bloque 2. Sistema da lingua latina: elementos básicos

ISSN1130-9229
 e  B2.1. Orixes da escritura. Sistemas  B2.1. Coñecer diferentes sistemas  LAB2.1.1. Recoñece diferentes  CD
de escritura. de escritura e distinguilos do alfabe- tipos de escritura e clasifícaos con-  CCEC
to. sonte a súa natureza e a súa fun-
ción.
 e  B2.2. Orixes do alfabeto latino.  B2.2. Coñecer a orixe do alfabeto  LAB2.2.1. Explica a orixe do alfabe-  CAA

nas linguas modernas e identificar to de diferentes linguas partindo do  CD
os tipos de alfabeto empregados abecedario latino, sinala as princi-

hoxe en día en Europa. pais adaptacións que se producen
en cada unha delas, recoñece os
tipos de alfabetos usados actual-
mente en Europa e relaciona cada
un coas linguas que os empregan.
 h  B2.3. Pronuncia do latín.  B2.3. Coñecer e aplicar con correc-  LAB2.3.1. Le en voz alta textos  CCL
ción as normas básicas de pronun- latinos de certa extensión coa pro-
cia en latín. nuncia correcta.
 b  B3.1. Formantes das palabras.  B3.1. Identificar e distinguir os for-  LAB3.1.1. Descompón palabras nos  CMCCT
mantes das palabras. seus formantes, sinalando e dife-  CCL
renciando lexemas e morfemas, e
servíndose destes para identificar
desinencias e explicar o concepto
de flexión e paradigma.
 e  B3.2. Tipos de palabras: variables e  B3.2. Distinguir e clasificar tipos de  LAB3.2.1. Distingue palabras varia-  CAA
invariables. palabras. bles e invariables, explica os trazos  CCL
Páx. 25932
que permiten identificalas e define
criterios para clasificalas.
DOG Núm. 120

Latín. 4º de ESO
 e  B3.3. Concepto de declinación e  B3.3. Comprender o concepto de  LAB3.3.1. Define o concepto de  CAA
 b conxugación. declinación e conxugación. declinación e conxugación.  CCL
 b  B3.4. Flexión nominal e pronominal:  B3.4. Coñecer as declinacións,  LAB3.4.1. Enuncia correctamente  CD
 e substantivos, adxectivos e prono- encadrar as palabras dentro da súa substantivos, adxectivos e prono-  CCL
mes. categoría e declinación, enuncialas mes en latín, distíngueos a partir do
ISSN1130-9229
e declinalas correctamente. seu enunciado e clasifícaos segun-

do a súa categoría e a súa declina-
ción.
 LAB3.4.2. Declina palabras e sin-  CCL

tagmas en concordancia, aplicando  CAA

correctamente para cada palabra o

paradigma de flexión corresponden-
te.
 b  B3.5. Flexión verbal.  B3.5. Coñecer as conxugacións,  LAB3.5.1. Identifica as conxuga-  CAA
 e encadrar os verbos dentro da súa cións verbais latinas e clasifica os  CCL
conxugación, enuncialos e conxuga- verbos segundo a súa conxugación
los correctamente. a partir do seu enunciado.
 LAB3.5.2. Coñece e identifica as  CCL

formas que compoñen o enunciado  CAA
dos verbos de paradigmas regula-

res e recoñece a partir destas os
modelos de conxugación.
 e  B3.5. Flexión verbal.  B3.6. Recoñecer as formas dos  LAB3.6.1. Identifica correctamente  CAA
 b tempos verbais formados a partir do as principais formas derivadas de  CCL
 h tema de presente e perfecto, tanto cada tema verbal latino: en voz acti-
en voz activa como en voz pasiva, va o modo indicativo, tanto do tema
 ñ
así como as formas non persoais do de presente como do tema de per-
 o verbo: infinitivo de presente activo e fecto; en pasiva, o presente, o pre-
participio de perfecto. térito imperfecto, o futuro imperfecto
e o pretérito perfecto de indicativo.
Páx. 25933
 LAB3.6.2. Cambia de voz as formas  CD
DOG Núm. 120

Latín. 4º de ESO
dos tempos verbais do presente,  CCL

pretérito imperfecto, futuro imperfec-
to e pretérito perfecto de indicativo.
 LAB3.6.3. Identifica formas non  CAA

persoais do verbo, como o infinitivo  CCL
ISSN1130-9229
de presente activo e o participio de

perfecto.
 LAB3.6.4. Traduce correctamente  CCL

ao galego e ao castelán diferentes
formas verbais latinas.

Bloque 4. Sintaxe
 f  B4.1. Elementos da oración.  B4.1. Coñecer e analizar as fun-  LAB4.1.1. Analiza morfolóxica e  CMCCT
cións das palabras na oración. sintacticamente frases e textos
adaptados, identificando correcta-
mente as categorías gramaticais
presentes nas palabras con flexión
e explicando as funcións na oración.
 h  B4.2. Casos latinos.  B4.2. Coñecer os nomes dos casos  LAB4.2.1. Enumera correctamente  CAA
latinos e identificar as súas princi- os nomes dos casos que existen na  CCL
pais funcións na oración, e saber flexión nominal e pronominal latina,
traducir os casos á lingua materna e explica as principais funcións que
adecuadamente. realizan dentro da oración.
 LAB4.2.2. Traduce correctamente á  CCL

súa lingua os casos latinos presen-
tes nos textos e redacta en lingua
latina pequenas frases, onde practi-
ca o seu uso.
 e  B4.3. Concordancia.  B4.3. Recoñecer as regras de con-  LAB4.3.1. Recoñece nos textos as  CCL
Páx. 25934
cordancia na lingua latina e a súa regras e a concordancia latina, e
correspondencia no galego e no redacta en lingua latina pequenas
DOG Núm. 120

Latín. 4º de ESO
castelán. frases, onde practica o seu uso.
 b  B4.4. Oración simple: oracións  B4.4. Recoñecer e clasificar os tipos  LAB4.4.1. Compara e clasifica tipos  CMCCT
atributivas e predicativas. de oración simple. de oracións simples, e identifica as  CCA
súas características.  CCL
ISSN1130-9229
 e  B4.5. Oración composta: oracións  B4.5. Distinguir as oracións simples  LAB4.5.1. Compara e clasifica tipos  CAA
coordinadas. das compostas. de oracións compostas, e diferénci-  CMCCT
aas das oracións simples.  CCL
 h  B4.6. Construcións de infinitivo e de  B4.6. Identificar, distinguir e traducir  LAB4.6.1. Recoñece, dentro de  CCL

participio máis transparentes. correctamente as construcións de frases e textos sinxelos, as constru-
infinitivo e participio máis transpa- cións de infinitivo e participio máis

rentes. transparentes, e analízaas e tradú-
ceas correctamente.
Bloque 5. Roma: historia, cultura e civilización
 a  B5.1. Períodos da historia de Roma.  B5.1. Coñecer os feitos históricos  LAB5.1.1. Distingue as etapas da  CSC
 f das etapas da historia de Roma, historia de Roma e explica os seus  CSIEE
 e
encadralos no seu período corres- trazos esenciais e as circunstancias  CD
pondente e realizar eixes cronolóxi- que interveñen no paso de unhas a
 ñ
cos. outras.
 LAB5.1.2. Sabe enmarcar determi-  CAA

nados feitos históricos no período  CCEC
histórico correspondente.  CSC
 LAB5.1.3. Pode elaborar eixes cro-  CD

nolóxicos nos que se representan  CAA
fitos históricos salientables, consul-  CMCCT
tando diferentes fontes de informa-
ción.
Páx. 25935
 LAB5.1.4. Describe algúns dos  CSC
principais fitos históricos da civiliza-  CCEC
DOG Núm. 120

Latín. 4º de ESO
ción latina, e explica a grandes liñas  CCL

as circunstancias en que teñen lu-
gar e as súas principais consecuen-
cias.
 a  B5.2. Organización política e social  B5.2. Coñecer os trazos fundamen-  LAB5.2.1. Describe os trazos esen-  CSIEE
ISSN1130-9229
 ñ de Roma. tais da organización política e social ciais que caracterizan as sucesivas  CSC
de Roma. formas de organización do sistema  CCL
político romano.
 LAB5.2.2. Describe a organización  CSIEE

da sociedade romana e explica as  CSC

características das clases sociais e  CCEC
os papeis asignados a cada unha

delas, en comparación cos actuais.  CCL
 c  B5.3. A familia romana.  B5.3. Coñecer a composición da  LAB5.3.1. Identifica e explica os  CSC
 ñ familia e os papeis asignados aos papeis que desempeña dentro da  CCEC
seus membros. familia cada un dos seus membros,  CCL
e analiza a través deles os estereo-
tipos culturais da época en compa-
ración cos actuais.
 l  B5.4. Mitoloxía e relixión.  B5.4. Coñecer os principais deuses,  LAB5.4.1. Identifica os principais  CCEC
 n semideuses e heroes da mitoloxía deuses, semideuses e heroes da  CCL
grecolatina. mitoloxía grecolatina, sinala os tra-  CD
zos que os caracterizan e establece
relacións entre os deuses máis im-
portantes.
 n  B5.4. Mitoloxía e relixión.  B5.5. Coñecer os deuses, mitos e  LAB5.5.1. Recoñece e ilustra con  CAA
 ñ heroes latinos, e establecer seme- exemplos o mantemento do mítico e  CCEC
llanzas e diferenzas entre os mitos da figura do heroe na nosa cultura,  CD
e os heroes antigos e os actuais. e sinala as semellanzas e as princi-
pais diferenzas que se observan en-
Páx. 25936
tre ambos os tratamentos.
DOG Núm. 120

Latín. 4º de ESO
 m  B5.5. Vida cotiá: vivenda, alimenta-  B5.6. Recoñecer os tipos de viven-  LAB5.6.1. Distingue e describe o  CD
ción e indumentaria. da empregados en Roma, as carac- modo de vida en Roma no ámbito  CCEC
terísticas principais da alimentación privado, analizando os tipos de vi-  CSC
romana, os elementos da indumen- venda, alimentación, vestimenta e
 CCL
taria e as normas de hixiene perso- coidado persoal e contrástaos cos
al, peiteados e cosméticos. da actualidade.  CSIEE
ISSN1130-9229
 CCL
 CAA
 d  B5.6. Espectáculos públicos: teatro,  B5.7. Coñecer os espectáculos  LAB5.7.1. Describe as característi-  CSC
 e circo e anfiteatro. públicos realizados no teatro, no cas dos tipos de espectáculos pú-  CSIEE
circo e no anfiteatro, e a súa rela- blicos celebrados no teatro, no circo

 ñ  CCL
ción co mundo actual. e no anfiteatro, valora o seu man-

 CMCCT
temento no mundo actual e sitúa
nun mapa os teatros, os circos e os  CCEC
anfiteatros conservados máis impor-
tantes.
Bloque 6. Textos
 h  B6.1. Análise morfolóxica e sintácti-  B6.1. Aplicar coñecementos básicos  LAB6.1.1. Utiliza adecuadamente a  CCL
ca. de morfoloxía e sintaxe para iniciar- análise morfolóxica e sintáctica de  CAA
se na interpretación, na tradución e frases de dificultade graduada e tex-
na retroversión de frases de dificul- tos adaptados, para efectuar correc-

tade progresiva e textos adaptados. tamente a súa tradución ou retro-
versión.
 d  B6.2. Comparación das estruturas  B6.2. Comparar as estruturas lati-  LAB6.2.1. Utiliza mecanismos de  CCL
 o latinas coas das linguas propias. nas coas das linguas propias. inferencia para comprender textos  CAA
de forma global, relacionando estru-
turas latinas con outras equivalen-
tes nas linguas que coñece.
 h  B6.3. Iniciación ás técnicas de tra-  B6.3. Utilizar correctamente os  LAB6.3.1. Utiliza correctamente os  CCL
dución. manuais de gramática e o diciona- manuais e o dicionario, analizando  CAA
Páx. 25937
rio, recoñecendo e analizando toda a información que proporcionan, pa-
a información que proporcionan. ra traducir pequenos textos.
DOG Núm. 120

Latín. 4º de ESO
 l  B6.4. Lectura comprensiva de tex-  B6.4. Realizar a través dunha lectu-  LAB6.4.1. Realiza comentarios  CCEC
 f tos latinos orixinais, adaptados ou ra comprensiva a análise e o co- sobre determinados aspectos cultu-  CCL
traducidos. mentario do contido e a estrutura de rais presentes nos textos seleccio-
textos latinos traducidos. nados, aplicando para iso os coñe-
cementos adquiridos previamente
nesta ou noutras materias.
ISSN1130-9229
 LAB6.4.2. Elabora mapas concep-  CMCCT

tuais e estruturais dos textos pro-  CD
postos, localizando o tema principal  CCL
e distinguindo as súas partes.

 b  B6.5. Produción de pequenos textos  B6.5. Redactar en lingua latina  LAB6.5.1. Redacta frases sinxelas  CCL
propios en lingua latina. pequenos textos de produción pro- ou pequenos textos en latín sobre
pia. un tema proposto.
 g  B6.5. Produción de pequenos textos  B6.6. Realizar pequenos coloquios  LAB6.6.1. Mantén un sinxelo diálo-  CCL
propios en lingua latina. en latín con frases sinxelas e de digo en latín sobre a base dun tema
ficultade progresiva. previamente acordado.
Bloque 7. Léxico
 h  B7.1. Vocabulario básico latino:  B7.1. Coñecer, identificar e traducir  LAB7.1.1. Deduce o significado de  CAA
 ñ léxico transparente; palabras de o léxico latino transparente e as pa- termos latinos non estudados, par-  CCL
 o
maior frecuencia. labras de maior frecuencia. tindo do contexto ou de palabras da
lingua propia.
 LAB7.1.2. Identifica e explica as  CD

palabras transparentes e de maior  CAA
frecuencia.
 b  B7.2. Composición e derivación  B7.2. Distinguir e coñecer o signifi-  LAB7.2.1. Identifica e explica os  CMCCT
 ñ culta: lexemas, prefixos e sufixos. cado dos principais prefixos e sufi- principais prefixos e sufixos, anali-  CCL
 o
xos que interveñen na composición zando o seu mantemento na propia
e na derivación culta. lingua.
Páx. 25938
 l  B7.2. Composición e derivación  B7.3. Recoñecer os elementos  LAB7.3.1. Identifica a etimoloxía de  CCL
DOG Núm. 120

Latín. 4º de ESO
 ñ culta: lexemas, prefixos e sufixos. léxicos latinos que permanecen nas palabras de léxico común da lingua
 o linguas do alumnado. propia e explica a partir desta o seu
significado.
 e  B7.3. Locucións latinas de uso ac-  B7.4. Coñecer o significado das  LAB7.4.1. Coñece o significado das  CD
 b tual. principais locucións latinas de uso principais locucións latinas de uso  CSC
ISSN1130-9229
actual e saber empregalas nun con- actual e sabe empregalas no seu  CCEC
texto axeitado. contexto axeitado, cando se expre-
 CCL
sa na súa propia lingua.
1º de bacharelato

Latín I. 1º de bacharelato
 I  B1.1. Marco xeográfico da lingua.  B1.1. Coñecer e localizar en mapas  LA1B1.1.1. Localiza nun mapa o  CMCCT
 p o marco xeográfico da lingua latina. marco xeográfico da lingua latina  CCEC
e a súa expansión, delimitando  CSC
os seus ámbitos de influencia e

colocando con precisión puntos
xeográficos, cidades ou restos
arqueolóxicos coñecidos pola
súa relevancia histórica.
 g  B1.2. O indoeuropeo. Linguas indoeu-  B1.2. Identificar o indoeuropeo  LA1B1.2.1. Define o indoeuropeo  CD
ropeas e familias lingüísticas. como a lingua nai da maioría das e recoñece as linguas indoeuro-  CAA
linguas faladas en Europa hoxe en peas e as súas familias, e delimi-
día. ta nun mapa a zona de orixe e as
zonas de expansión.
Páx. 25939
 n  B1.2. O indoeuropeo. Linguas indoeu-  B1.3. Agrupar as linguas indoeuro-  LA1B1.3.1. Identifica as linguas  CSC
ropeas e familias lingüísticas. peas en familias lingüísticas e loca- que se falan actualmente en Eu-  CCEC
DOG Núm. 120

lizalas nun mapa. ropa, diferenciando pola súa ori-

xe entre indoeuropeas e non in-
doeuropeas, clasifica as primei-
ras en familias lingüísticas e de-
limita nun mapa as zonas onde
se utilizan.
ISSN1130-9229
 n  B1.3. Linguas de España: linguas  B1.4. Coñecer as orixes das linguas  LA1B1.4.1. Identifica as linguas  CSC
 p romances e non romances. faladas en España, clasificalas e que se falan en España, diferen-  CCEC
localizalas nun mapa, e delimitar o ciando pola súa orixe romances e
marco xeográfico das linguas ro- non romances, localiza nun mapa
mances faladas no mundo, recoñe- as zonas onde se utilizan, delimi-

cendo as súas características. ta o marco xeográfico das linguas
romances faladas no mundo e

recoñece as súas características.
 d  B1.4. Orixe, evolución e etapas do  B1.5. Distinguir as principais etapas  LA1B1.5.1. Distingue e delimita  CCL
 g latín. Palabras patrimoniais, cultismos na evolución do latín e recoñecer e as etapas do latín, recoñece e  CAA
 p
e semicultismos. identificar palabras patrimoniais, distingue a partir do étimo latino  CMCCT
cultismos e semicultismos. cultismos, semicultismos e ter-
 h
mos patrimoniais, e explica as
evolucións que se producen nun
caso e no outro.
 LA1B1.5.2. Coñece exemplos de  CCL

termos latinos que deron orixe
tanto a unha palabra patrimonial
como a un cultismo, e sinala as
diferenzas de uso e significado
entre ambos.
 LA1B1.5.3. Demostra a presenza  CMCCT

do latín no século XXI en campos  CD
como a ciencia, a cultura, a pu-  CCEC
blicidade, os medios de comuni-
Páx. 25940
cación, internet e as redes so-
ciais.
DOG Núm. 120

 d  B1.5. Nocións básicas de evolución  B1.6. Coñecer e aplicar as regras  LA1B1.6.1. Realiza evolucións de  CCL
 p fonética, morfolóxica e semántica do fundamentais da evolución fonética, termos latinos ao galego e ao  CAA
 n latín ao galego e ao castelán. e recoñecer os procesos de evolu- castelán, aplicando as regras fo-
ción semántica do latín ao galego e néticas de evolución, e recoñece
ao castelán partindo dos étimos la- palabras da súa lingua que sufri-
tinos. ron procesos de evolución se-
ISSN1130-9229
mántica.
Bloque 2. Sistema de lingua latina: elementos básicos
 g  B2.1. Orixes da escritura. Sistemas de  B2.1. Recoñecer sistemas de escri-  LAT1B2.1.1. Recoñece tipos de  CD
escritura. tura e distinguilos do alfabeto. escritura e clasifícaos consonte a  CCEC

súa natureza e a súa función, e
describe os trazos que distinguen

uns dos outros.
 g  B2.2. Orixe e evolución do alfabeto  B2.2. Distinguir as fases da evolu-  LAT1B2.2.1. Explica a orixe do  CAA
latino. ción do alfabeto latino, desde a súa alfabeto latino, e a evolución e a  CMCCT
orixe ata o alfabeto da época clási- adaptación dos signos do alfabe-
ca. to grego.
 g  B2.2. Orixe e evolución do alfabeto  B2.3. Coñecer a orixe do alfabeto  LAT1B2.3.1. Explica a orixe do  CSC
latino. nas linguas modernas. alfabeto de diferentes linguas  CCL
partindo do alfabeto latino, así  CCEC

como a súa evolución, sinala as
adaptacións que se producen en
cada unha e recoñece os tipos
de alfabeto usados actualmente
en Europa, en relación coas lin-
guas que os empregan.
 e  B2.3. Pronuncia do latín: tipos.  B2.4. Coñecer e aplicar con correc-  LAT1B2.4.1. Le con pronuncia e  CCL
ción as normas básicas da pronun- acentuación correctas textos lati-
cia en latín e distinguir os seus tinos, identificando e reproducindo
pos. exemplos de diferentes tipos de
Páx. 25941
pronuncia.
DOG Núm. 120

 d  B3.1. Formantes das palabras.  B3.1. Coñecer, identificar e distin-  LA1B3.1.1. Descompón palabras  CMCCT
guir os formantes das palabras. nos seus formantes, sinalando e  CCL
diferenciando lexemas e morfe-
mas, e servíndose destes para
ISSN1130-9229
identificar desinencias e explicar

o concepto de flexión e paradig-
ma.
 g  B3.2. Tipos de palabras: variables e  B3.2. Distinguir os tipos de palabras  LA1B3.2.1. Distingue palabras  CAA
invariables. a partir do seu enunciado. variables e invariables, explica os  CCL

trazos que permiten identificalas
e define criterios para clasifica-

las.
 i  B3.3. Concepto de declinación e con-  B3.3. Comprender o concepto de  LA1B3.3.1. Declina e/ou conxuga  CAA
 l xugación. declinación e conxugación. correctamente palabras propos-  CCL
tas segundo a súa categoría, ex-  CD
plicando e ilustrando con exem-
plos as características que dife-
rencian os conceptos de declina-
ción e conxugación
 g  B3.4. Flexión nominal e pronominal:  B3.4. Coñecer as declinacións,  LA1B3.4.1. Enuncia e declina  CCL
 d substantivos, adxectivos e pronomes. encadrar as palabras dentro da súa correctamente substantivos, ad-
categoría e declinación, enuncialas xectivos e pronomes en latín, dis-
e declinalas correctamente. tinguíndoos a partir do seu enun-
ciado e clasificándoos segundo a
súa categoría e a súa declina-
ción.
 LA1B3.4.2. Declina palabras e  CCL

sintagmas en concordancia, apli-
cando correctamente para cada
Páx. 25942
palabra o paradigma de flexión
correspondente.
DOG Núm. 120

 d  B3.5. Flexión verbal.  B3.5. Coñecer as conxugacións,  LA1B3.5.1. Clasifica verbos se-  CAA
 g encadrar os verbos dentro da súa gundo a súa conxugación partin-  CCL
conxugación, enuncialos e conxu- do do seu enunciado e describe
galos correctamente. os trazos polos que se recoñecen
os modelos de flexión verbal.
ISSN1130-9229
 LA1B3.5.2. Coñece e identifica  CCL

as formas que compoñen o
enunciado dos verbos de para-
digmas regulares e recoñece a
partir destas os modelos de con-
xugación.

 LA1B3.5.3. Conxuga os tempos  CCL

verbais máis frecuentes en voz
activa e pasiva, aplicando correc-
tamente os paradigmas corres-
pondentes.
 l  B3.5. Flexión verbal.  B3.6. Analizar o funcionamento dos  LA1B3.6.1. Explica o uso dos  CAA
 d temas verbais latinos de presente e temas verbais latinos, identifi-  CCL
de perfecto, e recoñecer as formas cando correctamente as formas
dos tempos verbais formados a par- derivadas de cada un.
tir deles, tanto en voz activa como

en voz pasiva.  LA1B3.6.2. Cambia de voz as  CD
formas verbais identificando e  CCL
manexando con seguridade os
formantes que expresan este ac-
cidente verbal.
 g  B3.5. Flexión verbal.  B3.7. Diferenciar formas persoais e  LA1B3.7.1. Distingue formas  CAA
non persoais do verbo, e recoñecer persoais e non persoais dos ver-  CCL
as categorías gramaticais presen- bos, explica os trazos que permi-
tes en cada unha. ten identificalas e define criterios
para clasificalas.
Páx. 25943
DOG Núm. 120

 e  B3.5. Flexión verbal.  B3.8. Traducir ao galego e ao cas-  LA1B3.8.1. Traduce correcta-  CCL
 d telán as formas verbais latinas, e mente ao galego e ao castelán  CAA
 p comparar os sistemas verbais. formas verbais latinas, e compa-
ra os tempos e os modos verbais
presentes no latín cos do galego
e os do castelán.
ISSN1130-9229
Bloque 4. Sintaxe
 i  B4.1. Elementos da oración.  B4.1. Coñecer e analizar as fun-  LA1B4.1.1. Analiza morfoloxica-  CMCCT
cións das palabras na oración. mente e sintacticamente frases e  CCL
textos de dificultade graduada,

identificando correctamente as
categorías gramaticais presentes

nas palabras con flexión e expli-
cando as funcións que realizan
na oración.
 e  B4.2. Casos latinos.  B4.2. Coñecer os nomes dos casos  LA1B4.2.1. Enumera correcta-  CAA
latinos, identificar as principais fun- mente os nomes dos casos que  CCL
cións que realizan na oración e sa- existen na flexión nominal e pro-
ber traducir os casos á lingua ma- nominal latina, explica as súas
terna adecuadamente. funcións dentro da oración e ilus-
tra con exemplos a forma axeita-

da de traducilos.
 g  B4.3. Concordancia.  B4.3. Recoñecer as regras de con-  LA1B4.3.1. Recoñece nos textos  CCL
cordancia na lingua latina e a súa as regras e a concordancia lati-
correspondencia no galego e no na, e redacta en lingua latina pe-
castelán. quenas frases, onde practica o
seu uso.
 d  B4.4. Oración simple: oracións atribu-  B4.4. Recoñecer e clasificar os  LA1B4.4.1. Compara e clasifica  CMCCT
tivas e predicativas. tipos de oración simple. tipos de oracións simples, e iden-  CCL
tifica e explica en cada caso as
Páx. 25944
súas características.
DOG Núm. 120

 g  B4.5. Oración composta: coordinación  B4.5. Distinguir as oracións simples  LA1B4.5.1. Distingue as oracións  CAA
e subordinación. das compostas e, dentro destas úl- simples das compostas e, dentro  CCL
timas, as coordinadas das subordi- destas últimas, as coordinadas
nadas. das subordinadas, os seus tipos
e os nexos que as caracterizan, e
sinala exemplos que expliquen
ISSN1130-9229
en cada caso as súas caracterís-

ticas.
 e  B4.6. Construcións de infinitivo e de  B4.6. Coñecer as funcións das  LA1B4.6.1. Identifica as funcións  CAA
participio. formas non persoais nas oracións: que realizan as formas non per-  CCL
infinitivo e participio. soais (infinitivo e participio) den-

tro da oración e compara exem-
plos do seu uso.
 e  B4.6. Construcións de infinitivo e de  B4.7. Identificar, distinguir e traducir  LA1B4.7.1. Recoñece, analiza e  CCL
participio. correctamente as construcións de traduce correctamente as cons-
infinitivo e participio máis frecuen- trucións de infinitivo e participio
tes. máis frecuentes, en relación con
construcións análogas noutras
linguas que coñece.
Bloque 5. Roma: historia, cultura, arte e civilización

 a  B5.1. Períodos da historia de Roma.  B5.1. Coñecer os feitos históricos  LA1B5.1.1. Describe o marco  CCEC
 i das etapas da historia de Roma, histórico en que xorde e se de-  CCL
 l encadralos no seu período corres- senvolve a civilización romana,  CSC
pondente e realizar eixes cronolóxi- sinala períodos dentro del e iden-
 g
cos. tifica en cada un as conexións
 p máis importantes que presentan
con outras civilizacións
 LA1B5.1.2. Distingue as etapas  CSC

da historia de Roma, explicando  CSIEE
os seus trazos esenciais e as cir-  CCEC
Páx. 25945
cunstancias que interveñen no
paso de unhas a outras.
DOG Núm. 120

 LA1B5.1.3. Sabe enmarcar de-  CAA

terminados feitos históricos na  CSC
civilización e no período histórico
correspondente, ponos en con-
texto e relaciónaos con outras
circunstancias contemporáneas.
ISSN1130-9229
 LA1B5.1.4. Pode elaborar eixes  CD

cronolóxicos nos que se repre-  CMCCT
sentan fitos históricos salienta-
bles, consultando diferentes fon-
tes de información

 LA1B5.1.5. Describe os princi-  CSC

pais fitos históricos e os aspectos  CSIEE
máis significativos da civilización  CCL
latina, e analiza a súa influencia
no devir histórico posterior.
 h  B5.2. Romanización de Hispania e da  B5.2. Coñecer os feitos históricos  LA1B5.2.1. Explica a romaniza-  CMCCT
 a Gallaecia. principais da romanización de His- ción de Hispania e da Gallaecia,  CCL
 p pania e da Gallaecia, e realizar ei- describe as súas causas e deli-  CSC
xes cronolóxicos. mita as súas fases.
 CCEE
 LA1B5.2.2. Enumera, explica e  CSC

ilustra con exemplos os aspectos  CD
fundamentais que caracterizan o  CCL
proceso da romanización de His-
pania e da Gallaecia, e sinala a
súa influencia na historia poste-
rior.
 n  B5.2. Romanización de Hispania e da  B5.3. Recoñecer as pegadas da  LA1B5.3.1. Identifica e sinala nun  CAA
 p Gallaecia. romanización nos principais depósi- mapa os restos arqueolóxicos  CMCCT
tos arqueolóxicos e museos. máis salientables da romaniza-  CD
Páx. 25946
ción de Hispania e da Gallaecia,
e descobre e relaciona as pezas  CCEC
DOG Núm. 120

arqueolóxicas romanas dos mu-  CD

seos cos coñecementos adquiri-
dos.
ISSN1130-9229
 a  B5.3. Organización política e social de  B5.4. Coñecer a organización polí-  LA1B5.4.1. Describe os elemen-  CSIEE
 c Roma. tica e social de Roma e recoñecer o tos que caracterizan as sucesi-  CSC
seu mantemento actual. vas formas de organización do
sistema político romano.
 LA1B5.4.2. Describe a organiza-  CSIEE

ción e a evolución da sociedade  CD
romana, explicando as caracte-  CSC

rísticas das clases sociais e os
papeis asignados a cada unha,  CCL
relacionando estes aspectos cos
valores cívicos existentes na
época e comparándoos cos ac-
tuais.
 n  B5.4. Mitoloxía e relixión. Ritos funera-  B5.5. Coñecer os principais deuses,  LA1B5.5.1. Identifica os princi-  CCEC
rios. semideuses e heroes da mitoloxía pais deuses, semideuses e hero-  CD
grecolatina. es da mitoloxía grecolatina, sina-
lando os trazos que os caracteri-

zan, os seus atributos e o ámbito
de influencia, explica a súa xe-
nealoxía e establece relacións
entre os deuses.
 LA1B5.5.2. Identifica deuses,  CCEC

semideuses e heroes dentro do  CD
imaxinario mítico, e explica os  CCL
principais aspectos que diferen-
cian uns dos outros.
Páx. 25947
 n  B5.4. Mitoloxía e relixión. Ritos funera-  B5.6. Coñecer os deuses, os mitos,  LA1B5.6.1. Recoñece e ilustra  CCEC
os heroes e as lendas latinas prin- con exemplos o mantemento do
DOG Núm. 120

 h rios. cipais, e establecer semellanzas e mítico e da figura do heroe na  CCL

 p diferenzas entre os mitos e os he- nosa cultura, analizando a in-  CSC
roes antigos e os actuais. fluencia da tradición clásica neste  CSIEE
fenómeno, sinalando as seme-
llanzas e as principais diferenzas
entre ambos tratamentos, e aso-
ISSN1130-9229
ciándoas a outros trazos culturais

propios de cada época.
 LA1B5.6.2. Sinala semellanzas e  CAA

diferenzas entre os mitos e as  CCEC
lendas da antigüidade clásica e  CCL

os pertencentes a outras cultu-
ras, comparando o seu tratamen-

to na literatura ou na tradición re-
lixiosa, e valorando a súa in-
fluenza na arte e na literatura
posterior a través de exemplos.
 n  B5.4. Mitoloxía e relixión. Ritos funera-  B5.7. Coñecer e comparar coas  LA1B5.7.1. Distingue a relixión  CSC
rios. actuais as características da relixio- oficial de Roma dos cultos priva-  CMCCT
sidade e da relixión latinas, os cul- dos, explicando os trazos que  CCL
tos privados e os ritos funerarios. lles son propios, e describe as
principais características dos ri-  CCEC
tos funerarios romanos, distin-

guindo as semellanzas e as dife-
renzas que presentan cos de ho-
xe en día.
 n  B5.5. Arte romana.  B5.8. Coñecer as características  LA1B5.8.1. Describe as princi-  CCEC
fundamentais da arte romana e pais manifestacións escultóricas  CD
describir algunhas das súas mani- e pictóricas da arte romana, iden-
festacións máis importantes. tificando a partir de elementos
concretos o seu estilo e a súa
cronoloxía aproximada.
Páx. 25948
 i  B5.6. Obras públicas e urbanismo.  B5.9. Identificar os trazos máis  LA1B5.9.1. Describe as caracte-  CD
DOG Núm. 120

 d destacados das edificacións públi- rísticas, os principais elementos  CSC

 p cas e do urbanismo romano, e sina- e a función das grandes obras  CMCCTC
lar a súa presenza dentro do patri- públicas romanas, explicando e
monio histórico de España e Euro- ilustrando con exemplos a súa
pa. importancia para o desenvolve-
mento do Imperio e a súa in-
ISSN1130-9229
fluencia en modelos urbanísticos

posteriores.
 LA1B5.9.2. Localiza nun mapa os  CMCCT

principais exemplos de edifica-  CD
cións públicas romanas que for-  CAA

man parte do patrimonio español
e europeo, identificando a partir

de elementos concretos o seu
estilo e a cronoloxía aproximada.
 a  B5.7. O exército.  B5.10. Describir a estrutura e o  LA1B5.10.1. Enumera os ele-  CSC

funcionamento do exército romano, mentos que compoñen a estrutu-  CMCCT
e distinguir as etapas na súa evolu- ra do exército romano e explica o
ción. seu funcionamento, atendendo á
súa evolución ao longo dos perí-
odos históricos
Bloque 6. Textos
 e  B6.1. Análise fonética, morfolóxica,  B6.1. Coñecer e aplicar os coñe-  LA1B6.1.1. Utiliza adecuadamen-  CCL
sintáctica e semántica. cementos fonolóxicos, morfolóxi- te a análise fonética, morfolóxica,  CAA
cos, sintácticos e léxicos da lingua sintáctica e semántica de textos
latina para a interpretación, a tradu- de dificultade graduada, para
ción e a retroversión de textos de efectuar correctamente a súa
dificultade progresiva. tradución ou retroversión.
 d  B6.2. Comparación das estruturas  B6.2. Comparar as estruturas lati-  LA1B6.2.1. Utiliza mecanismos  CAA
 p latinas coas das linguas propias. nas coas das linguas propias. de inferencia para comprender  CCL
Páx. 25949
textos de xeito global, relacio-
nando estruturas latinas con ou-
DOG Núm. 120

tras equivalentes nas linguas que

coñece.
 d  B6.3. Iniciación ás técnicas de tradu-  B6.3. Utilizar correctamente ma-  LA1B6.3.1. Utiliza correctamente  CAA
 i ción. nuais e dicionarios, recoñecendo e o dicionario, analizando e valo-  CCL
analizando toda a información que rando correctamente a informa-
ISSN1130-9229
proporcionan. ción gramatical incluída nos seus

manuais e nas súas entradas, e
localiza o significado de palabras
que entrañen dificultade, identifi-
cando entre varias acepcións o
sentido máis axeitado para a tra-

dución do texto.
 d  B6.4. Lectura comprensiva e comenta-  B6.4. Realizar a través dunha lectu-  LA1B6.4.1. Realiza comentarios  CSC
 e rio de textos latinos orixinais, adapta- ra comprensiva a análise e o co- sobre os principais trazos dos  CCEC
dos ou traducidos. mentario do contido e da estrutura textos seleccionados e sobre os  CAA
 B6.5. Lectura comparada e comenta- de textos latinos orixinais, adapta- aspectos culturais presentes ne-
rio de textos en lingua latina e lingua dos ou traducidos. les, aplicando para iso os coñe-
propia. cementos adquiridos previamen-
te nesta ou noutras materias.
 LA1B6.4.2. Elabora mapas con-  CMCCT

ceptuais e estruturais dos textos  CCL

propostos, localizando o tema
principal e distinguindo as súas
partes.
 i  B6.6. Produción de pequenos textos  B6.5. Redactar en lingua latina  LA1B6.5.1. Redacta frases sinxe-  CCL
en lingua latina. pequenos textos de produción pro- las ou pequenos textos en latín
pia. sobre un tema proposto.
 i  B6.6. Produción de pequenos textos  B6.6. Realizar pequenos coloquios  LA1B6.6.1. Mantén un sinxelo  CCL
en lingua latina. en latín con frases sinxelas e de di- diálogo en latín sobre a base dun
ficultade progresiva. tema previamente acordado.
Páx. 25950
Bloque 7. Léxico
DOG Núm. 120

 e  B7.1. Vocabulario básico latino: léxico  B7.1. Coñecer, identificar e traducir  LA1B7.1.1. Deduce o significado  CAA
transparente; palabras de maior fre- o léxico latino transparente e as pa- de termos latinos non estudados  CCL
cuencia. labras de maior frecuencia. partindo do contexto ou de pala-
bras da lingua propia ou doutras
que coñece.
ISSN1130-9229
 LA1B7.1.2. Identifica e explica as  CD

palabras transparentes e de ma-  CCL
ior frecuencia.
 d  B7.2. Composición e derivación culta.  B7.2. Distinguir e coñecer o signifi-  LA1B7.2.1. Identifica e explica os  CMCCT
 p Lexemas, prefixos e sufixos. cado dos principais prefixos e sufi- principais prefixos e sufixos, ana-  CCL

xos que interveñen na composición lizando o seu mantemento na
e na derivación culta. propia lingua.
 d  B7.3. Mantemento de elementos lingü-  B7.3. Establecer mediante meca-  LAT1B7.3.1. Deduce o significa-  CAA
 p ísticos latinos. nismos de inferencia as relacións do das palabras das linguas de  CCL
existentes entre determinados éti- España a partir dos étimos lati-
mos latinos e os derivados en lin- nos.
guas romances.
 e  B7.3. Mantemento de elementos lingü-  B7.4. Identificar e explicar os ele-  LA1B7.4.1. Identifica a etimoloxía  CCL
 p ísticos latinos. mentos léxicos latinos que perma- de palabras de léxico común da
necen nas linguas dos/das estu- lingua propia e explica a partir

dantes. desta o seu significado.
 LA1B7.4.2. Relaciona palabras  CAA

da mesma familia etimolóxica ou  CD
semántica.  CCL
 g  B7.4. Locucións latinas de uso actual.  B7.5. Coñecer o significado das  LA1B7.5.1. Coñece o significado  CCL
 e principais locucións latinas de uso das principais locucións latinas  CCL
actual e saber empregalas nun conde uso actual e sabe empregalas
texto axeitado. no seu contexto adecuado cando
se expresa na súa propia lingua.
Páx. 25951
DOG Núm. 120

2º de bacharelato
Latín II. 2º de bacharelato
 d  B1.1. Mantemento de elementos lingü-  B1.1. Distinguir e identificar pala-  LA2B1.1.1. Recoñece e distingue  CCL
ISSN1130-9229
 p ísticos latinos nas linguas modernas: bras patrimoniais, cultismos e se- a partir do étimo latino termos pa-  CAA
palabras patrimoniais, cultismos e micultismos. trimoniais, semicultismos e cul-  CCEC
semicultismos. tismos, e explica as evolucións
que se producen nun e noutro
caso.

 d  B1.2. Evolución fonética, morfolóxica  B1.2. Coñecer e aplicar as regras  LA2B1.2.1. Realiza evolucións de  CCL
 g e semántica do latín ao galego e ao da evolución fonética e recoñecer termos latinos ao galego e ao  CMCCT
 p
castelán. os procesos de evolución semánti- castelán, aplicando as regras fo-  CCL
ca do latín ao galego e ao castelán, néticas de evolución, e recoñece
partindo dos étimos latinos. palabras da súa lingua que sufri-  CCEC
ron procesos de evolución se-
mántica, valorando a relación co
significado orixinal do étimo lati-
no.
 LA2B1.2.2. Explica o proceso de  CD

evolución de termos latinos ás  CCL
linguas romances, sinalando  CAA

cambios fonéticos comúns a dis-
tintas linguas dunha mesma fami-
lia, e ilustralo con exemplos.
 i  B2.1. Morfoloxía nominal e pronomi-  B2.1. Coñecer as categorías gra-  LA2B2.1.1. Nomea e describe as  CAA
nal: formas menos usuais e irregula- maticais. categorías, e sinala os trazos que  CCL
res. as distinguen.
 d  B2.1. Morfoloxía nominal e pronomi-  B2.2. Coñecer, identificar e distin-  LA2B2.2.1. Identifica e distingue  CMCCT
Páx. 25952
nal: formas menos usuais e irregula- guir os formantes das palabras. en palabras propostas os seus  CCL
res. formantes, diferenciando lexe-
DOG Núm. 120

mas e morfemas, e procurando

exemplos noutros termos nos
que estean presentes.
 d  B2.1. Morfoloxía nominal e pronomi-  B2.3. Realizar a análise morfolóxica  LA2B2.3.1. Analiza morfoloxica-  CMCCT
nal: formas menos usuais e irregula- das palabras dun texto latino e mente palabras presentes nun  CCL
ISSN1130-9229
res. enuncialas. texto latino, identifica correcta-

mente os seus formantes e sinala
o seu enunciado.
 l  B2.1. Morfoloxía nominal e pronomi-  B2.4. Identificar, declinar e traducir  LA2B2.4.1. Identifica con seguri-  CD
 d nal: formas menos usuais e irregula- todas as formas nominais e prono- dade e axudándose do dicionario  CCL

res. minais. calquera tipo de formas nominais  CAA
e pronominais, declínaas e sinala

o seu equivalente en galego e en
castelán.
 LA2B2.4.2. Aplica os seus coñe-  CCL

cementos da morfoloxía nominal  CAA
e pronominal latina para realizar
traducións e retroversións, axu-
dándose do dicionario.
 l  B2.2. Morfoloxía verbal: verbos irregu-  B2.5. Identificar, conxugar, traducir  LA2B2.5.1. Identifica con seguri-  CD
 d lares e defectivos. Formas nominais e efectuar a retroversión de todas dade e axudándose co dicionario  CAA
do verbo: xerundio, xerundivo e supi- as formas verbais. calquera tipo de formas verbais,  CCL
no. Conxugación perifrástica. conxúgaas e sinala o seu equiva-
lente en galego e en castelán
 LA2B2.5.2. Aplica os seus coñe-  CCL

cementos da morfoloxía verbal  CAA
latina para realizar traducións e  CD
retroversións, axudándose do di-
cionario.
Páx. 25953
Bloque 3. Sintaxe
DOG Núm. 120

 e  B3.1. Estudo pormenorizado da sinta-  B3.1. Coñecer e aplicar os coñe-  LA2B3.1.1. Utiliza axeitadamente  CCL
xe nominal e pronominal. cementos da sintaxe nominal e a análise da sintaxe nominal e  CAA
pronominal para a tradución de tex- pronominal dun texto para efec-
tos latinos. tuar correctamente a súa tradu-
ción.
ISSN1130-9229
 e  B3.2. Tipos de oracións e constru-  B3.2. Recoñecer e clasificar as  LA2B3.2.1. Recoñece, distingue  CCL
cións sintácticas. oracións e as construcións sintácti- e clasifica os tipos de oracións e  CAA
cas latinas. as construcións sintácticas lati-
nas, e relaciónaas con constru-
cións análogas existentes nou-
tras linguas que coñeza.

 e  B3.2. Tipos de oracións e constru-  B3.3. Relacionar e aplicar coñece-  LA2B3.3.1. Identifica na análise  CCL
 p cións sintácticas. mentos sobre elementos e constru- de frases e textos de dificultade  CAA
cións sintácticas en interpretación e graduada elementos sintácticos
tradución de textos latinos. propios da lingua latina, e rela-
ciónaos para traducilos cos seus
equivalentes en galego e en cas-
telán.
 d  B3.3. Oración composta: coordinación  B3.4. Definir, comprender e reco-  LA2B3.4.1. Define e comprende  CAA
e subordinación. ñecer os diferentes tipos de ora- os conceptos de oración compos-  CCL
cións compostas coordinadas e su- ta, coordinación e subordinación,

bordinadas. sinala exemplos nos textos e re-
coñece os tipos de oracións
compostas, tanto coordinadas
como subordinadas, así como os
nexos que as caracterizan.
 e  B3.4. Construcións de infinitivo, parti-  B3.5. Coñecer as funcións das  LA2B3.5.1. Identifica formas non  CCL
cipio, xerundio, xerundivo e supino. formas non persoais do verbo: infi- persoais do verbo en frases e  CAA
nitivo, participio, xerundio, xerundi- textos, tradúceas correctamente
vo e supino. e explica as súas funcións.
Páx. 25954
Bloque 4. Literatura latina
DOG Núm. 120

 h  B4.1. Transmisión literaria e xéneros  B4.1. Enumerar os principais facto-  LA2B4.1.1. Nomea os aspectos  CCEC
literarios latinos: épica, historiografía, res da transmisión da literatura lati- máis salientables referentes á  CMCCT
lírica, oratoria, comedia e fábula. na ao longo dos períodos históri- transmisión dos textos clásicos  CCEC
cos, e describir os soportes da es- ao longo do tempo.
critura na Antigüidade e a súa evo-
lución.
ISSN1130-9229
 n  B4.1. Transmisión literaria e xéneros  B4.2. Coñecer as características  LA2B4.2.1. Describe as caracte-  CAA
literarios latinos: épica, historiografía, dos xéneros literarios latinos, os rísticas esenciais dos xéneros  CCL
lírica, oratoria, comedia e fábula. seus autores, as obras máis repre- literarios latinos, e identifica e si-  CCEC
sentativas e as súas influencias na nala a súa presenza en textos
literatura posterior. propostos.

 i  B4.1. Transmisión literaria e xéneros  B4.3. Coñecer os fitos esenciais da  LA2B4.3.1. Realiza eixes crono-  CMCCT
 g literarios latinos: épica, historiografía, literatura latina como base literaria lóxicos e sitúa neles autores,  CCEC
lírica, oratoria, comedia e fábula. da literatura e da cultura europea e obras e outros aspectos relacio-
occidental. nados coa literatura latina.
 LA2B4.3.2. Nomea autores re-  CD

presentativos da literatura latina,  CCL
encádraos no seu contexto cultu-
ral, e cita e explica as súas obras
máis coñecidas.
 d  B4.1. Transmisión literaria e xéneros  B4.4. Analizar, interpretar e situar  LA2B4.4.1. Realiza comentarios  CCL
literarios latinos: épica, historiografía, no tempo textos mediante lectura de textos latinos e sitúaos no  CSC
lírica, oratoria, comedia e fábula. comprensiva, distinguindo xénero, tempo, explicando a súa estrutu-  CCEC
época, características e estrutura, ra, se a extensión da pasaxe o
se a extensión da pasaxe o permi- permite, e as súas características
te. esenciais, e identifica o xénero
ao que pertencen.
 n  B4.1. Transmisión literaria e xéneros  B4.5. Establecer relacións e parale-  LA2B4.5.1. Analiza o diferente  CSC
 h literarios latinos: épica, historiografía, lismos entre a literatura clásica e a uso que se fixo dos textos lati-  CD
 p
lírica, oratoria, comedia e fábula. posterior. nos, explorando o mantemento  CCL
Páx. 25955
dos xéneros e os temas da litera-
tura latina mediante exemplos da
DOG Núm. 120

literatura contemporánea.
 LA2B4.5.2. Recoñece a través de  CSC

motivos, temas ou personaxes a  CD
influencia da tradición grecolatina  CCL
en textos de autores/as contem-
ISSN1130-9229
poráneos/as, e sérvese deles pa-

ra comprender e explicar o man-
temento dos xéneros e dos te-
mas procedentes da cultura gre-
colatina, describindo os seus as-
pectos esenciais e os tratamen-

tos que reciben.
Bloque 5. Textos
 e  B5.1. Tradución e interpretación de  B5.1. Realizar a tradución e inter-  LA2B5.1.1. Utiliza adecuadamen-  CCL
textos latinos. pretación de textos latinos orixinais. te a análise morfolóxica e sintác-  CAA
tica de textos latinos para efec-
tuar correctamente a súa tradu-
ción.
 d  B5.1. Tradución e interpretación de  B5.2. Utilizar o dicionario, analizar e  LA2B5.2.1. Utiliza con segurida-  CD
textos latinos. valorar correctamente a información de e autonomía o dicionario, ana-  CAA

gramatical que proporciona e pro- lizando e valorando correctamen-  CCL
curar o termo máis acaído na lingua te a información gramatical que
propia para a tradución do texto. proporciona, e identifica en cada
caso o termo máis acaído na lin-
gua propia, en función do contex-
to e do estilo empregado polo au-
tor, para unha correcta tradución
do texto.
 b  B5.2. Comentario e análise histórica,  B5.3. Realizar comentarios lingüís-  LA2B5.3.1. Aplica os coñece-  CAA
lingüística e literaria de textos latinos ticos, históricos e literarios de tex- mentos adquiridos para realizar  CSC
Páx. 25956
orixinais. tos de autores latinos. comentarios lingüísticos, históri-  CCEC
cos e literarios de textos.
 CCL
DOG Núm. 120

 a  B5.3. Coñecemento do contexto so-  B5.4. Coñecer o contexto social,  LA2B5.4.1. Identifica o contexto  CSC
cial, cultural e histórico dos textos tra- cultural e histórico dos textos tradu- social, cultural e histórico dos  CCEC
ducidos. cidos. textos propostos partindo de refe-  CCL
rencias tomadas dos propios tex-
tos e asociándoas con coñece-
mentos adquiridos previamente.
ISSN1130-9229
 h  B5.4. Identificación das características  B5.5. Identificar as características  LA2B5.5.1. Recoñece e explica a  CCL
formais dos textos. formais dos textos. partir de elementos formais o xé-  CCEC
nero e o propósito do texto.
Bloque 6. Léxico

 e  B6.1. Ampliación de vocabulario bási-  B6.1. Coñecer, identificar e traducir  LA2B6.1.1. Identifica e explica  CCL
 p co latino: léxico literario, científico e termos latinos pertencentes ao vo- termos do léxico literario, científi-  CMCCT
filosófico. cabulario especializado: léxico lite- co e filosófico, e tradúceos co-  CD
rario, científico e filosófico. rrectamente ao galego e ao cas-
telán.
 d  B6.2. Etimoloxía e orixe das palabras  B6.2. Recoñecer os elementos  LA2B6.2.1. Deduce o significado  CAA
 g da propia lingua. léxicos latinos que permanecen nas de palabras e expresións latinas  CCL
 p
linguas dos/das estudantes. non estudadas a partir do contex-  CD
to, ou de palabras ou expresións
da súa lingua ou doutras linguas

que coñeza.
 LA2B6.2.2. Identifica a etimoloxía  CD

e coñece o significado de pala-  CCL
bras de léxico común e especiali-
zado do galego e do castelán.
 h  B6.3. Locucións e expresións latinas  B6.3. Coñecer o significado das  LA2B6.3.1. Comprende, explica e  CMCCT
incorporadas á lingua coloquial e á li- principais locucións latinas de uso emprega na lingua propia e no  CSC
teraria. actual e saber empregalas nun con- contexto axeitado locucións e  CD
texto axeitado. expresións latinas que se manti-
 CCEC
Páx. 25957
veron na linguaxe literaria, xurídi-
ca, filosófica, técnica, relixiosa,  CCL
DOG Núm. 120

médica e científica.
ISSN1130-9229
 d  B6.4. Composición e derivación culta:  B6.4. Recoñecer a presenza de  LA2B6.4.1. Recoñece e explica o  CCL
 p lexemas, prefixos e sufixos de orixe latinismos e helenismos na linguaxe significado dos helenismos e dos  CCEC
latina e grega. científica e na fala culta, e deducir o latinismos máis frecuentes utili-
seu significado a partir dos corres- zados no léxico das linguas fala-
pondentes termos latinos e gregos. das en España, e explica o seu
significado a partir do termo de

orixe.
Páx. 25958
DOG Núm. 120

Literatura Universal
Introdución
A lectura de textos procedentes da literatura universal intervén no proceso de maduración afectiva, intelectual e
estética do alumnado, xa que o coñecemento desta parte fundamental do patrimonio cultural da humanidade, na
que se levan depositado a imaxinación, os sentimentos e os pensamentos de distintas culturas ao longo da histo-
ISSN1130-9229
ria, conduce os/as estudantes a afondar na comprensión da propia identidade, tanto individual como colectiva, así
como a valorar de xeito crítico a realidade do mundo contemporáneo. A lectura de fragmentos ou obras completas
representativas do patrimonio literario universal permítelle ao alumnado coñecer outras realidades sociais e cultu-
rais, enriquecer a súa personalidade, ampliando a súa visión do mundo, e afianzar os seus hábitos de lectura, de-

senvolvendo o seu sentido estético.
A aproximación á materia de Literatura Universal como coñecemento e aprendizaxe contribúe a desenvolver a

competencia lingüística, as sociais e cívicas, e a de conciencia e expresión cultural dos alumnos e das alumnas
adquiridas durante a ESO e na materia común de Lingua Castelá e Literatura.
O desenvolvemento destes coñecementos literarios en bacharelato implica a descuberta da lectura como unha ex-
periencia enriquecedora, que produce no/na estudante unha resposta afectiva e intelectual, fundada tanto na cons-
trución do sentido do texto como no recoñecemento das súas particularidades expresivas e discursivas.
Os contidos organízanse en dous bloques. O primeiro bloque, "Procesos e estratexias", abrangue contidos co-
múns, centrados no comentario de textos (obras completas ou fragmentos seleccionados), e concíbese como a
construción compartida do sentido das obras e a explicación das súas convencións literarias. A lectura, a interpre-
tación, a análise e a valoración dos textos literarios constitúe a actividade fundamental da materia. Este bloque in-
clúe, asemade, o estudo das relacións significativas entre as obras literarias e o resto das artes (obras musicais,
cinematográficas, pictóricas, etc.). O segundo bloque, "Os grandes períodos e movementos da literatura universal",
dedícase ao estudo cronolóxico das obras máis significativas de cada momento, a través dunha selección de obras
e autores/as. Esta presentación cronolóxica pon de relevo a recorrencia de certos temas e motivos, así como a
evolución das formas literarias ao longo da historia.
En definitiva, esta materia facilita o desenvolvemento do individuo como lector competente, capaz de comparar
Páx. 25959
textos literarios de distintas épocas e autores, e capaz de descubrir neles recorrencias temáticas, así como seme-
llanzas ou diverxencias expresivas. Deste xeito, o alumnado ha aprender a transferir os seus coñecementos, rela-
DOG Núm. 120

cionando o contido e as formas de expresión dunha obra literaria co contexto histórico e cultural no que se inscribe,
o que ha favorecer a aprendizaxe autónoma.
1º de bacharelato
Literatura Universal. 1º de bacharelato

ISSN1130-9229
Bloque 1. Procesos e estratexias
 h  B1.1. Lectura e comentario de  B1.1. Ler, comprender, analizar e  LUB1.1.1. Le fragmentos significa-  CSC
 i fragmentos, antoloxías e obras comentar obras breves, fragmen- tivos ou textos completos de obras  CCEC
 l
completas significativas da literatos ou obras completas significati- da literatura universal, identifican-

tura universal. vas de distintas épocas, interpre- do algúns elementos, mitos ou ar-
 n
tando o seu contido de acordo cos quetipos creados pola literatura e
coñecementos adquiridos sobre que chegaron a converterse en
temas e formas literarias, así co- puntos de referencia da cultura
mo sobre períodos e os/as auto- universal.
res/as significativos/as.
 LUB1.1.2. Interpreta obras ou  CCEC
fragmentos representativos de dis-  CSC
tintas épocas, situándoas no seu  CAA
contexto histórico, social e cultu-
ral, identificando a presenza de
determinados temas e motivos, e
recoñecendo as características do
xénero e do movemento en que
se inscriben, así como os trazos
máis salientables do estilo litera-
rio.
 c  B1.2. Relacións entre obras litera-  B1.2. Interpretar obras narrativas,  LUB1.2.1. Interpreta determinadas  CCL
 h rias e o resto das artes. líricas e dramáticas da literatura obras narrativas, líricas e dramáti-  CSC
 i
universal nomeadamente signifi- cas da literatura universal nomea-
cativas, relacionando a súa forma damente significativas e relació-
 l
e o seu contido coas ideas estéti- naas coas ideas estéticas domi-
 n
Páx. 25960
cas dominantes do momento en nantes do momento en que se es-
que se escribiron, e coas trans- cribiron, analizando as vincula-
formacións artísticas e históricas cións entre elas e comparando a
DOG Núm. 120

producidas no resto das artes. súa forma de expresión.
 LUB1.2.2. Establece relacións  CCL

significativas entre a literatura e o  CCEC
resto das artes, interpretando de
xeito crítico algunhas obras ou
ISSN1130-9229
fragmentos significativos adapta-

dos a outras manifestacións artís-
ticas, analizando as relacións, as
similitudes e as diferenzas entre
diferentes linguaxes expresivas.

 c  B1.3. Observación, recoñecemen-  B1.3. Observar, recoñecer e valo-  LUB1.3.1. Comenta textos litera-  CCL
 h to e valoración da evolución de rar a evolución dalgúns temas e rios de diferentes épocas e des-  CSC
 i
temas e formas creados pola lite- formas creados pola literatura e o cribe a evolución de determinados
ratura nas diversas formas artísti- seu valor permanente en diversas temas e formas creados pola lite-
 l
cas da cultura universal. Selección manifestacións artísticas da cultu- ratura.
 n e análise de exemplos representa- ra universal.
tivos. Superación de estereotipos  LUB1.3.2. Recoñece o valor per-  CSC
(de xénero, clase, crenzas, etc.). manente destes temas e formas  CCEC
da literatura noutras manifesta-
cións artísticas da cultura univer-
sal.
 h  B1.4. Observación, recoñecemen-  B1.4. Analizar e comparar textos  LUB1.4.1. Compara textos litera-  CSC
 i to e valoración da evolución de da literatura universal e das literarios da literatura universal e textos  CCL
 l
temas e formas creados pola lite- turas galega e española da mes- das literaturas galega e española
ratura nas diversas formas artísti- ma época, pondo de manifesto as da mesma época, e recoñece as
 n
cas da cultura universal. Selección influencias, as coincidencias e as influencias mutuas e o mantemen-
e análise de exemplos representa- diferenzas entre eles. to de determinados temas e for-
tivos. mas.
Bloque 2. Os grandes períodos e movementos da literatura universal
 h  B2.1. Da Antigüidade á Idade  B2.1. Ler, comprender e analizar  LUB2.1.1. Le e analiza textos  CCL
Páx. 25961
 l Media: As mitoloxías e a orixe da obras breves, fragmentos ou literarios universais de distintas  CSC
literatura. obras completas, significativas de épocas, interpretando o seu conti-
 n
do de acordo cos coñecementos
DOG Núm. 120

 B2.2. Renacemento e Clasicismo: distintas épocas, interpretando o adquiridos sobre temas e formas
– Os cambios do mundo e a nova seu contido de acordo cos coñe- literarias, así como sobre períodos
visión do home durante o cementos adquiridos sobre temas e autores/as significativos/as.
Renacemento. e formas literarias, así como sobre
–A lírica do amor: o períodos e autores/as significati-
petrarquismo. Orixes: a poesía vos/as.
ISSN1130-9229
trovadoresca e o Dolce Stil

 b
Nuovo. A innovación do  B2.2. Realizar traballos críticos  LUB2.2.1. Realiza traballos críti-  CD
 g Cancioneiro de Petrarca. sobre a lectura dunha obra signifi- cos sobre unha obra lida na súa  CCEC
 h Lectura e comentario dunha cativa dunha época, interpretán- integridade, relacionándoa co seu
antoloxía lírica e dalgún conto doa en relación co seu contexto contexto histórico, social e literario
 n
da época. histórico e literario, obtendo a in- e, de ser o caso, co significado e a

formación bibliográfica necesaria relevancia do/da autor/a na época
–A narración en prosa: e efectuando unha valoración per- ou na historia da literatura, e con-

Boccaccio. soal. sultando fontes de información di-
– Teatro clásico europeo. O teatro versas.
isabelino en Inglaterra.
 b Comenzo do mito de Fausto  B2.3. Realizar exposicións orais  LUB2.3.1. Realiza presentacións  CCL
 g
dentro da literatura. Lectura e ou escritas acerca dunha obra, orais ou escritas planificadas inte-  CD
comentario dunha obra de un/unha autor/a ou unha época grando coñecementos literarios e
 h
teatro clásico. Observación das con axuda de medios audiovisuais lectura, cunha correcta estrutura-
 n relacións existentes entre as e das tecnoloxías da información ción do contido, argumentación
obras de teatro clásicas e as e da comunicación, expresando coherente e clara das propias opi-
obras de diferentes xéneros
as propias opinións, seguindo un nións, consulta e cita de fontes,

musicais e cinematográficos esquema preparado previamente, selección de información relevante
que xurdiorn a partir delas. valorando as obras literarias como e utilización do rexistro apropiado
 B2.3. O Século das Luces: punto de encontro de ideas e sen- e da terminoloxía literaria necesa-
– O desenvolvemento do espíritu timentos colectivos e como ins- ria.
crítico: a Ilustración. A trumentos para acrecentar o cau-
Enciclopedia. A prosa ilustrada. dal da propia experiencia.  LUB2.3.2. Explica oralmente ou  CCL
– A novela europea no século por escrito os cambios significati-  CCEC
XVIIl. Os herdeiros de vos na concepción da literatura e
Cervantes e da picaresca dos xéneros literarios, en relación
española na literatura inglesa. co conxunto de circunstancias his-
tóricas, sociais e culturais, e esta-
– Lectura comentada dalguna
Páx. 25962
blecendo relacións entre a literatu-
novela europea da prosa ra e o resto das artes.
DOG Núm. 120

ilustrada e dalgún fragmento de  LUB2.3.3. Valora oralmente ou  CCL

novela inglesa dso século XVlll. por escrito unha obra literaria, re-  CAA
 B2.4. O movemento romántico: coñecendo a lectura como unha
–A revolución romántica: fonte de enriquecemento da pro-
conciencia histórica e novo pia personalidade e como un me-
sentido da ciencia. dio para profundar na compren-
ISSN1130-9229
– O Romanticismo e a súa sión do mundo interior e da socie-

conciencia de movemento dade.
literario. Precursores: Goethe.
– A poesía romántica e a novela
histórica.

– Lectura e comentario dunha
antoloxía de poetas románticos

europeos e dalgún fragmento de
novela histórica.
– Observación das relacións
existentes entre as obras
literarias do romanticismo e as
musicais (sinfonías, poemas
sinfónicos, lieder, óperas),
cinematográficos e teatrais que
xurdiron a partir delas.

 B2.5. A segunda mitade do século
XlX:
– Da narrativa romántica ao
Realismo en Europa. Literatura
e sociedade. Evolución dos
temas e as técnicas narrativas
do Realismo. Principais
novelistas europeos do século
XIX. Lectura e comentario
dunha antoloxía de fragmentos
de novelas realistas.
Páx. 25963
– O nacemento da gran literatura
norteamericana (1830-1890).
DOG Núm. 120

Da experiencia vital á literatura.

O renacemento do conto.
Lectura e comentario dalgúns
contos da segunda mitade do
século XlX.
– O arranque dla modernidade
ISSN1130-9229
poética: de Baudelaire ao
Simbolismo. Lectura dunha
antoloxía de poesía simbolista.
– A renovación do teatro europeo:
un novo teatro e unhas novas
formas de pensamento. Lectura

e comentario dunha obra.

existentes entre as obras
literarias deste período e as
musicais, cinematográficos e
teatrais que xurdiron a partir
delas.
 B2.6. Os novos enfoques da litera-
tura no século XX e as transfor-
macións dos xéneros literarios:
–A crise do pensamento
decimonónico e a cultura de fin
de século. A quebra da orde
europea: a crise de 1914. As
innovacións filosóficas,
científicas e técnicas e a súa
influencia na creación literaria.
– A consolidación dunha nova
forma de escribir na novela.
Estudo das técnicas narrativas.
Lectura dunha novela corta,
Páx. 25964
dalgún relato e/ou dalgún conto
representativo deste período.
DOG Núm. 120

– As vangardas europeas. O
surrealismo. Lectura dunha
antoloxía de poesía vangardista.
– A culminación da gran literatura
americana. A xeración perdida.
– O teatro do absurdo e do
ISSN1130-9229
compromiso. Lectura dalgunha

obra representativa destas
correntes dramáticas.
existentes entre as obras desta

época e as obras de diferentes
xéneros musicais,
cinematográficos e teatrais que
xudiron a partir delas.
Páx. 25965
DOG Núm. 120

Lingua Castelá e Literatura
Introdución
ISSN1130-9229


estas propician.
Páx. 25966
DOG Núm. 120

ISSN1130-9229

tais.
Páx. 25967
DOG Núm. 120

ISSN1130-9229
súa vida, con independencia da diferenza de fins e niveis de dominio con que as utilice. E que os faga conscientes

etapas, deberá organizar o seu labor nun currículo integrado, que transcenda as linguas nas que un aprendiz sexa
capaz de comunicarse. Isto supón recoñecer a existencia dunha competencia global para a comunicación lingüísti-
ca e implica non só evitar a repetición de contidos nos aspectos comúns á aprendizaxe de calquera lingua, como
son as estratexias de lectura ou o proceso de escritura, a tipoloxía textual ou a definición de termos lingüísticos;
senón tamén, e especialmente, priorizar a realización de actividades comunicativas de produción e comprensión de
textos orais e escritos, pois destas depende o desenvolvemento da competencia xeral en comunicación lingüística.
Páx. 25968
DOG Núm. 120

bientais.
ISSN1130-9229

Páx. 25969
DOG Núm. 120

rias.
ISSN1130-9229
A materia de Lingua Castelá e Literatura ten como obxectivo o desenvolvemento da competencia comunicativa do alumnado, entendida en todas as súas
vertentes: pragmática, lingüística, sociolingüística e literaria. A estruturación do pensamento do ser humano faise a través da linguaxe; de aí que esta
capacidade de comprender e de expresarse sexa o mellor e o máis eficaz instrumento de aprendizaxe.
Co bloque de "Comunicación oral: escoitar e falar" procúrase que os alumnos e as alumnas vaian adquirindo as habilidades necesarias para comunicar

con precisión as súas propias ideas, realizar discursos cada vez máis elaborados de acordo cunha situación comunicativa, e escoitar activamente inter-
pretando de xeito correcto as ideas dos demais.

O bloque de "Comunicación escrita: ler e escribir" persegue que o alumnado sexa capaz de entender e producir textos de distinto grao de complexidade
e de xéneros diversos, en distintos soportes e formatos. Comprender un texto implica activar unha serie de estratexias de lectura. Así mesmo, a escritura
implica un procedemento estruturado en tres partes: planificación, redacción a partir de borradores de escritura e revisión destes antes de redactar o
texto definitivo.
O bloque de "Coñecemento da lingua" responde á necesidade de reflexión sobre os mecanismos lingüísticos que regulan a comunicación, e afástase da
pretensión de utilizar os coñecementos lingüísticos como un fin en si mesmos para devolverlles a súa funcionalidade orixinal: servir de base para o uso
correcto da lingua.
O bloque de "Educación literaria" asume o obxectivo de facer dos/das escolares lectores/as cultos/as e competentes, implicados/as nun proceso de for-
mación lectora que continúe ao longo de toda a vida. É un marco conceptual que alterna a lectura, a comprensión e a interpretación de obras literarias
próximas aos seus gustos persoais e á súa madureza cognitiva coa de textos literarios e obras completas representativas da literatura en español.
1º de ESO
Lingua Castelá e Literatura. 1º de ESO
Obxectivos Contidos Criterios de avaliación Estándares de Aprendizaxe Competencias clave
Páx. 25970
Bloque 1. Comunicación oral: escoitar e falar
DOG Núm. 120

 h  B1.1. Escoita activa e observación  B1.1. Escoitar de forma activa e  LCLB1.1.1. Recoñece e asume as  CCL
 m das normas básicas que favore- comprender o sentido global de regras de interacción, intervención  CSC
cen a comunicación. textos orais. e cortesía que regulan os debates
e calquera intercambio comunica-
tivo oral.
ISSN1130-9229
 a  B1.2. Participación en debates,  B1.2. Valorar a importancia da  LCLB1.2.1. Intervén en actos  CCL
 d coloquios e conversas espontáne- conversa na vida social practican- comunicativos orais e valora a súa  CSIEE
 g
as respectando as normas básicas do actos de fala (contando, des- participación.
de interacción, intervención e cor- cribindo, opinando, dialogando,
tesía que regulan estas prácticas etc.), en situacións comunicativas
orais. propias da actividade escolar.

 h  B1.3. Coñecemento e uso progre-  B1.3. Recoñecer, interpretar e  LCLB1.3.1. Coñece o proceso de  CCL
sivamente autónomo das estrate- avaliar progresivamente a clarida- produción de discursos orais valo-  CAA
xias necesarias para a produción de expositiva, a adecuación, a co- rando a claridade expositiva, a
e a avaliación de textos orais. As- herencia e a cohesión do contido adecuación, a coherencia do dis-
pectos verbais e non verbais. das producións orais propias e curso e a cohesión dos contidos.
alleas, así como os aspectos pro-
sódicos e os elementos non ver-  LCLB1.3.2. Recoñece a importan-  CD
bais (acenos, movementos, ollada, cia dos aspectos prosódicos, da
etc.). linguaxe non verbal, da xestión de
tempos e do emprego de axudas
audiovisuais en calquera tipo de

discurso.
 LCLB1.3.3. Recoñece os erros da  CAA

produción oral propia e allea a par-
tir da práctica habitual da avalia-
ción e autoavaliación, e propón so-
lucións para melloralas.
 g  B1.4. Coñecemento, uso e aplica-  B1.4. Aprender a falar en público,  LCLB1.4.1. Realiza presentacións  CCL
 h ción das estratexias necesarias en situacións formais e informais, orais.
para falar en público: planificación de xeito individual ou en grupo.
Páx. 25971
do discurso, prácticas orais for-
mais e informais, e avaliación pro-
DOG Núm. 120

gresiva.
 a  B1.5. Creación de textos orais e  B1.5. Reproducir situacións reais  LCLB1.5.1. Dramatiza e improvisa  CSC
 d audiovisuais que reproduzan si- ou imaxinarias de comunicación situacións reais ou imaxinarias de
 h
tuacións reais ou imaxinarias de potenciando o desenvolvemento comunicación.
comunicación. progresivo das habilidades so-
ISSN1130-9229
 m
ciais, a expresión verbal e non
verbal, e a representación de rea-
lidades, sentimentos e emocións.
Bloque 2. Comunicación escrita: ler e escribir

 h  B2.1. Lectura, comprensión, inter-  B2.1. Ler, comprender, interpretar  LCLB2.1.1. Retén información e  CCL
 n pretación e valoración de textos e valorar textos en diferentes for- recoñece a idea principal e as ide-
escritos de ámbito persoal, educa- matos e soportes. as secundarias, comprendendo as
tivo ou escolar, e de ámbito social. relacións entre elas.
 LCLB2.1.2. Entende instrucións  CCL

escritas de certa complexidade
que lle permiten desenvolverse en
situacións da vida cotiá e nos pro-
cesos de aprendizaxe.
 LCLB2.1.3. Interpreta, explica e  CMCCT

deduce a información dada en
diagramas, gráficas, fotografías,
mapas conceptuais, esquemas,
etc.
 b  B2.2. Utilización progresivamente  B2.2. Procurar e manexar infor-  LCLB2.2.1. Utiliza, de xeito autó-  CD
 e autónoma da biblioteca escolar e mación, na biblioteca e noutras nomo, diversas fontes de informa-
 h das tecnoloxías da información e fontes, en papel ou dixital, para ción integrando os coñecementos
da comunicación como fonte de integrala nun proceso de aprendi- adquiridos nos seus discursos
obtención de información. Educa- zaxe continua. orais ou escritos.
ción para o uso, o tratamento e a
Páx. 25972
produción de información.  LCLB2.2.2. Coñece e manexa  CD
habitualmente dicionarios impre-
DOG Núm. 120

sos ou en versión dixital.
 LCLB2.2.3. Coñece o funciona-  CD

mento de bibliotecas (escolares,
locais, etc.) e de bibliotecas dixi-
tais, e é capaz de solicitar auto-
ISSN1130-9229
nomamente libros, vídeos, etc.
 g  B2.3. Coñecemento e uso das  B2.3. Aplicar progresivamente as  LCLB2.3.1. Aplica técnicas diver-  CSIE
 h técnicas e estratexias para a pro- estratexias necesarias para pro- sas para planificar os seus escri-
dución de textos escritos: planifi- ducir textos adecuados, coheren- tos (esquemas, árbores, mapas
cación, obtención de datos, orga- tes e cohesionados. conceptuais etc.) e redacta borra-

nización da información, redacción dores de escritura.
e revisión do texto. A escritura

como proceso.
 h  B2.4. Produción de textos escritos  B2.4. Escribir textos en diferentes  LCLB2.4.1. Escribe textos propios  CCL
 l e audiovisuais relacionados co soportes e formatos, en relación do ámbito persoal e familiar, esco-
ámbito persoal, co educativo ou co ámbito de uso. lar ou educativo e social, imitando
escolar e co social. textos modelo.
 B2.5. Produción de textos escritos
e audiovisuais narrativos, descriti-  LCLB2.4.2. Escribe textos narrati-  CCL
vos, instrutivos, expositivos e ar- vos, descritivos e instrutivos, ex-
gumentativos e escritura de textos positivos, argumentativos e dialo-

dialogados. gados, imitando textos modelo.
 LCLB2.4.3. Realiza esquemas e  CMCCT

mapas, e explica por escrito o sig-  CD
nificado dos elementos visuais que
poden aparecer nos textos.
Bloque 3. Coñecemento da lingua
 b  B3.1. Recoñecemento, uso e  B3.1. Aplicar os coñecementos  LCLB3.1.1. Recoñece e explica o  CCL
 h explicación das categorías grama- sobre a lingua e as súas normas uso das categorías gramaticais
Páx. 25973
ticais: substantivo, adxectivo, de- de uso para resolver problemas de nos textos, e utiliza este coñece-
terminante, pronome, verbo, ad- comprensión de textos orais e es- mento para corrixir erros de con-
DOG Núm. 120

verbio, preposición, conxunción e critos e para a composición e a cordancia en textos propios e alle-
interxección. revisión progresivamente autóno- os.
 B3.2. Coñecemento, uso e valora- ma dos textos propios e alleos.
ción das normas ortográficas e  LCLB3.1.2. Recoñece e corrixe  CCL
gramaticais, recoñecendo o seu erros ortográficos e gramaticais en
valor social e a necesidade de textos propios e alleos, aplicando
ISSN1130-9229
cinguirse a elas para conseguir os coñecementos adquiridos para

unha comunicación eficaz. mellorar a produción de textos nas
súas producións orais, escritas e
audiovisuais.
 LCLB3.1.3. Coñece e utiliza ade-  CCL

cuadamente as formas verbais
nas súas producións orais e escri-

tas.
 e  B3.3. Manexo de dicionarios e  B3.2. Usar de forma efectiva os  LCLB3.2.1. Utiliza fontes variadas  CD
 h outras fontes de consulta en papel dicionarios e outras fontes de conde consulta en formatos diversos
e formato dixital sobre o uso da sulta, tanto en papel como en for- para resolver as súas dúbidas so-
lingua. mato dixital, para resolver dúbidas bre o uso da lingua e para ampliar
en relación ao manexo da lingua e o seu vocabulario.
para enriquecer o propio vocabu-
lario.
 h  B3.4. Recoñecemento, uso e  B3.3. Identificar os conectores  LCLB3.3.1. Recoñece, usa e ex-  CCL
explicación dos conectores tex- textuais e os principais mecanis- plica os conectores textuais (de
tuais e dos principais mecanismos mos de referencia interna presen- adición, contraste e explicación) e
de referencia interna, tanto grama- tes nos textos, recoñecendo a súa os principais mecanismos de refe-
ticais como léxicos. función na organización do contido rencia interna, gramaticais (substi-
do discurso. tucións pronominais) e léxicos
(elipse e substitucións mediante
sinónimos e hiperónimos), valo-
rando a súa función na organiza-
ción do contido do texto.
Páx. 25974
 a  B3.5. Recoñecemento, uso e  B3.4. Identificar a intención comu-  LCLB3.4.1. Recoñece a expresión  CSC
 h explicación dos recursos de moda- nicativa da persoa que fala ou es- da obxectividade ou subxectivida-  CCL
DOG Núm. 120

lización en función da persoa que cribe. de identificando as modalidades

fala ou escribe. Expresión da ob- asertivas, interrogativas, exclama-
xectividade e da subxectividade a tivas, desiderativas, dubitativas e
través das modalidades oracionais imperativas en relación coa inten-
e as referencias internas ao emi- ción comunicativa do emisor.
sor e ao receptor nos textos.
ISSN1130-9229
 i  B3.6. Participación en proxectos  B3.5. Participar en proxectos (ela-  LCLB3.5.1. Participa en proxectos  CCL
 l (elaboración de materiais multi- boración de materiais multimedia, (elaboración de materiais multi-  CAA
media, folletos, carteis, recensións folletos, carteis, recensións sobre media, folletos, carteis, recensións
sobre libros e películas, etc.) nos libros e películas, etc.) nos que se sobre libros e películas, obras de
que se utilicen varias linguas, tan- utilicen varias linguas, tanto curri- teatro, etc.) nos que se utilizan va-

to curriculares como outras pre- culares como outras presentes no rias linguas e relacionados cos
sentes no centro docente, e rela- centro docente, e relacionados elementos transversais, evita este-
cionados cos elementos transver- cos elementos transversais, evi- reotipos lingüísticos ou culturais, e
sais, evitando estereotipos lingüís- tando estereotipos lingüísticos ou valora as competencias que posúe
ticos ou culturais. culturais. como persoa plurilingüe.
 a  B3.7. Recoñecemento da diversi-  B3.6. Recoñecer e valorar a diver-  LCLB3.6.1. Coñece e valora a  CSC
 h dade lingüística propia do ámbito sidade lingüística, con especial diversidade lingüística do seu gru-
 i
persoal, social e mediático. atención á realidade do centro po, do centro docente e do seu
docnete e do ámbito social do ámbito social próximo.
 ñ
alumnado.
 o
 g  B3.8. Identificación e progresiva  B3.7. Reflexionar sobre o sistema  LCLB3.7.1. Utiliza os coñecemen-  CAA
 h utilización dos coñecementos so- e as normas de uso das linguas, tos lingüísticos de ámbito contex-
bre as linguas para desenvolver mediante a comparación e a trans- tual, textual, oracional e da pala-
unha competencia comunicativa formación de textos, enunciados e bra, desenvolvidos no curso nunha
integrada. palabras, e utilizar estes coñece- das linguas, para mellorar a com-
mentos para solucionar problemas prensión e produción dos textos
de comprensión e para a produ- traballados en calquera das ou-
ción de textos. tras.
Bloque 4. Educación literaria
Páx. 25975
 h  B4.1. Lectura libre de obras da  B4.1. Ler fragmentos ou obras da  LCLB4.1.1. Le e comprende cun  CCL
literatura española e universal, e literatura española e universal de grao crecente de interese e auto-
DOG Núm. 120

 l da literatura xuvenil, como fonte todos os tempos, e da literatura nomía obras literarias próximas  CCEC
 n de pracer, de enriquecemento xuvenil, próximas aos propios gus- aos seus gustos, ás súas afec-
persoal e de coñecemento do tos e ás propias afeccións, amo- cións e aos seus intereses.
mundo, para lograr o desenvolve- sando interese pola lectura.
mento dos seus propios gustos e
intereses literarios, e a súa auto-
ISSN1130-9229
nomía de lectura.
 h  B4.1. Lectura libre de obras da  B4.2. Fomentar o gusto e o hábito  LCLB4.2.1. Fala na clase dos  CCEC
 l literatura española e universal, e pola lectura en todas as súas ver- libros e comparte as súas impre-
 n
da literatura xuvenil, como fonte tentes: como fonte de acceso ao sións cos compañeiros e coas
de pracer, de enriquecemento coñecemento e como instrumento compañeiras.

persoal e de coñecemento do de lecer e diversión que permite
mundo, para lograr o desenvolve- explorar mundos diferentes aos  LCLB4.2.2. Dramatiza fragmentos  CCEC
mento dos seus propios gustos e nosos, reais ou imaxinarios. literarios breves desenvolvendo  CSC
intereses literarios, e a súa auto- progresivamente a expresión cor-
nomía de lectura. poral como manifestación de sen-
timentos e emocións, respectando
as producións das demais perso-
as.
 h  B4.2. Redacción de textos de  B4.3. Redactar textos persoais de  LCLB4.3.1. Redacta textos perso-  CCL
 l intención literaria a partir da lectu- intención literaria seguindo as ais de intención literaria a partir de  CCEC
 n
ra de textos utilizando as conven- convencións do xénero, con inten- modelos dados seguindo as con-
cións formais do xénero e con in- ción lúdica e creativa. vencións do xénero con intención
tención lúdica e creativa. lúdica e creativa.
 LCLB4.3.2. Desenvolve o gusto  CCEC

pola escritura como instrumento  CSIE
de comunicación capaz de anali-
zar e regular os seus propios sen-
timentos.
Páx. 25976
DOG Núm. 120

2º de ESO
 h  B1.1. Comprensión, interpretación  B1.1. Escoitar de forma activa,  LCLB1.1.1. Comprende o sentido  CCL
ISSN1130-9229
 m e valoración de textos orais en re- comprender, interpretar e valorar global de textos orais propios do
lación co ámbito de uso: ámbito textos orais propios dos ámbitos ámbito persoal, escolar/ educativo
persoal, educativo ou escolar, e persoal, educativo ou escolar, e e social, identificando a estrutura,
social. social. a información relevante e a inten-
ción comunicativa do/da falante.

 LCLB1.1.2. Retén información  CCL
relevante e extrae informacións

concretas.
 LCLB1.1.3. Segue e interpreta  CCL

instrucións orais respectando a xe-
rarquía dada.
 h  B1.2. Comprensión, interpretación  B1.2. Escoitar de xeito activo,  LCLB1.2.1. Comprende o sentido  CCL
 m e valoración de textos orais en re- comprender, interpretar e valorar global de textos orais de intención
lación coa súa finalidade: textos textos orais de diferente tipo. narrativa, descritiva, instrutiva, ex-
narrativos, descritivos, instrutivos, positiva e argumentativa, identifi-
expositivos e textos argumentati- cando a información relevante, de-

vos. Diálogo. terminando o tema e recoñecendo
a intención comunicativa do/da fa-
lante, así como a súa estrutura e
as estratexias de cohesión textual
oral.

concretas.
 LCLB1.2.3. Utiliza progresivamen-  CAA
Páx. 25977
te os instrumentos adecuados pa-
ra localizar o significado de pala-
DOG Núm. 120

bras ou enunciados descoñecidos

(demanda axuda, procura en di-
cionarios, lembra o contexto en
que aparece, etc.).
 LCLB1.2.4. Resume textos narra-  CCL

ISSN1130-9229
tivos, descritivos, instrutivos, ex-  CAA

positivos e argumentativos de for-
ma clara, recollendo as ideas prin-
cipais e integrando a información
en oracións que se relacionen lo-
xicamente e semanticamente.

 h  B1.3. Escoita activa e cumprimen-  B1.3. Escoitar de xeito activo e  LCLB1.3.1. Observa e analiza as  CCL
 m to das normas básicas que favo- comprender o sentido global de intervencións particulares de cada  CSC
recen a comunicación. textos orais. participante nun debate tendo en
conta o ton empregado, a linguaxe
que se utiliza, o contido e o grao
de respecto cara ás opinións das
demais persoas.
 h  B1.4. Coñecemento e uso progre-  B1.4. Comprender o sentido global  LCLB1.4.1. Recoñece o proceso  CSIE
sivamente autónomo das estrate- de textos orais. de produción de discursos orais
xias necesarias para a produción valorando a claridade expositiva, a

e a avaliación de textos orais. As- adecuación, a coherencia do dis-
pectos verbais e non verbais. curso e a cohesión dos contidos.
 LCLB1.4.2. Recoñece a importan-  CD

cia dos aspectos prosódicos, da
linguaxe non verbal e da xestión
de tempos, e o emprego de axu-
das audiovisuais en calquera tipo
de discurso.
Páx. 25978
DOG Núm. 120


ISSN1130-9229
do discurso, prácticas orais for-  LCLB1.5.2. Realiza intervencións  CSC

mais e informais, e avaliación pro- non planificadas dentro da aula,
gresiva. analizando e comparando as simi-
litudes e as diferenzas entre dis-
cursos formais e espontáneos.

 LCLB1.5.3. Incorpora progresiva-  CCL
mente palabras propias do nivel

formal da lingua nas súas prácti-
cas orais.
 LCLB1.5.4. Pronuncia con correc-  CCL

ción e claridade, modulando e
adaptando a súa mensaxe á finali-
dade da práctica oral.
 a  B1.6. Participación en debates,  B1.6. Participar e valorar a inter-  LCLB1.6.1. Cínguese ao tema,  CSC
 d coloquios e conversas espontáne- vención en debates, coloquios e non divaga e atende as instrucións
 g as respectando as normas básicas conversas espontáneas. do/da moderador/a en debates e
de interacción, intervención e cor- coloquios.
tesía que regulan estas prácticas
orais.  LCLB1.6.2. Respecta as normas  CCL
 B1.7. Creación de textos orais e de cortesía que deben dirixir as  CSC
audiovisuais que reproduzan si- conversas orais axustándose á
tuacións reais ou imaxinarias de quenda de palabra, respectando o
comunicación. espazo, xesticulando adecuada-
mente, escoitando activamente as
demais persoas e usando fórmu-
las de saúdo e despedida.
Páx. 25979
DOG Núm. 120

 b  B2.1. Coñecemento e uso das  B2.1. Aplicar estratexias de lectura  LCLB2.1.1. Pon en práctica dife-  CCL
 h técnicas e estratexias necesarias comprensiva e crítica de textos. rentes estratexias de lectura en
para a comprensión de textos es- función do obxectivo e o tipo de
critos. texto.
 LCLB2.1.2. Comprende o signifi-  CCL

ISSN1130-9229
cado das palabras propias de nivel

formal da lingua e incorpóraas ao
seu repertorio léxico.
 LCLB2.1.3. Relaciona a informa-  CCEC

ción explícita e implícita dun texto,

e pona en relación co contexto.
 LCLB2.1.4. Deduce a idea princi-  CCL

pal dun texto e recoñece as ideas
secundarias, comprendendo as
relacións que se establecen entre
elas.
 LCLB2.1.5. Fai inferencias e hipó-  CMCCT

teses sobre o sentido dunha frase
ou dun texto que conteña diferen-
tes matices semánticos e que fa-

vorezan a construción do signifi-
cado global e a avaliación crítica.
 b  B2.2. Lectura, comprensión e  B2.2. Ler, comprender, interpretar  LCLB2.2.1. Localiza, relaciona e  CCL
 h interpretación de textos narrativos, e valorar textos en diferentes for- secuencia informacións explícitas
 l
descritivos, instrutivos, expositivos matos e soportes. e implícitas nun texto, e deduce
e argumentativos. informacións ou valoracións implí-
citas.
 LCLB2.2.2. Interpreta, explica e  CMCCT

deduce a información dada en
Páx. 25980
diagramas, gráficas, fotografías,
mapas conceptuais, esquemas,
DOG Núm. 120

etc.
 b  B2.3. Utilización progresivamente  B2.3. Procurar e manexar infor-  LCLB2.3.1. Utiliza de xeito autó-  CD
 e autónoma da biblioteca escolar e mación, na biblioteca e noutras nomo diversas fontes de informa-
 h
das tecnoloxías da información e fontes, en papel ou dixital, para ción integrando os coñecementos
ISSN1130-9229

produción de información.  LCLB2.3.2. Coñece o funciona-  CD
mento de bibliotecas (escolares,
tais, e é capaz de solicitar auto-

nomamente libros, vídeos, etc.
 g  B2.4. Coñecemento e uso das  B2.4. Aplicar progresivamente as  LCLB2.4.1. Aplica técnicas diver-  CSIE
 h técnicas e as estratexias para a estratexias necesarias para pro- sas para planificar os seus escri-
produción de textos escritos: plani- ducir textos adecuados, coheren- tos (esquemas, árbores, mapas
ficación, obtención de datos, or- tes e cohesionados. conceptuais etc.) e redacta borra-
ganización da información, redac- dores de escritura.
ción e revisión do texto. A escritu-
ra como proceso.  LCLB2.4.2. Escribe textos usando  CCL
o rexistro adecuado, organizando
as ideas con claridade, enlazando
enunciados en secuencias lineais

cohesionadas e respectando as
normas gramaticais e ortográficas.
 e  B2.5. Produción de textos escritos  B2.5. Escribir textos en diferentes  LCLB2.5.1. Escribe textos propios  CCL
 h e audiovisuais relacionados co soportes e formatos, en relación do ámbito persoal e familiar, esco-
 i
ámbito persoal, educativo ou esco ámbito de uso. lar ou educativo e social, imitando
colar, e social. textos modelo.
 l
 B2.6. Produción de textos escritos
e audiovisuais narrativos, descriti-  LCLB2.5.2. Escribe textos narrati-  CCEC
vos, instrutivos, expositivos e ar- vos, descritivos e instrutivos, ex-
gumentativos, e escritura de tex- positivos, argumentativos e dialo-
Páx. 25981
gados, imitando textos modelo.
DOG Núm. 120

tos dialogados.  LCLB2.5.3. Realiza esquemas e  CMCCT

mapas, e explica por escrito o sig-  CD
nificado dos elementos visuais que
poden aparecer nos textos.

ISSN1130-9229
ticais: substantivo, adxectivo, de- de uso para resolver problemas de nos textos, e utiliza este coñece-
verbio, preposición, conxunción e critos, e para a composición e a cordancia en textos propios e alle-

 B3.2. Coñecemento, uso e valora- ma dos textos propios e alleos.

ción das normas ortográficas e  LCLB3.1.2. Recoñece e corrixe  CCL
gramaticais, recoñecendo o seu erros ortográficos e gramaticais en
valor social e a necesidade de textos propios e alleos, aplicando
audiovisuais.
 LCLB3.1.3. Coñece e utiliza ade-  CCL

cuadamente as formas verbais

nas súas producións orais e escri-
tas.
 b  B3.3. Comprensión e interpreta-  B3.2. Comprender o significado  LCLB3.2.1. Diferencia os compo-  CCL
 h ción dos compoñentes do signifi- das palabras en toda a súa exten- ñentes denotativos e connotativos
cado das palabras: denotación e sión para recoñecer e diferenciar no significado das palabras dentro
connotación. os usos obxectivos dos subxecti- dunha frase ou un texto oral ou
vos. escrito.
 h  B3.4. Coñecemento reflexivo das  B3.3. Comprender e valorar as  LCLB3.3.1. Recoñece e usa sinó-  CCL
relacións semánticas que se esta- relacións de igualdade e de con- nimos e antónimos dunha palabra,
Páx. 25982
blecen entre as palabras. trariedade que se establecen entre e explica o seu uso concreto nu-
as palabras e o seu uso no discur- nha frase ou nun texto oral ou es-
DOG Núm. 120

so oral e escrito. crito.
 h  B3.5. Observación, reflexión e  B3.4. Recoñecer os cambios de  LCLB3.4.1. Recoñece e explica o  CCEC
 n explicación dos cambios que afec- significado que afectan a palabra uso metafórico e metonímico das
tan o significado das palabras: no texto: metáfora, metonimia, pa- palabras nunha frase ou nun texto
causas e mecanismos. Metáfora, labras tabú e eufemismos. oral ou escrito.
ISSN1130-9229
metonimia, palabras tabú e eufe-

mismos.  LCLB3.4.2. Recoñece e explica os  CCEC
fenómenos contextuais que afec-
tan o significado global das pala-
bras: tabú e eufemismo.

 h  B3.6. Recoñecemento, uso e  B3.5. Identificar os conectores  LCLB3.5.1. Recoñece, usa e ex-  CCL
sinónimos e hiperónimos), e valora
a súa función na organización do
contido do texto.
 a  B3.7. Recoñecemento, uso e  B3.6. Identificar a intención comu-  LCLB3.6.1. Explica a diferenza  CCL
 h explicación dos recursos de moda- nicativa da persoa que fala ou es- significativa que implica o uso dos
lización en función da persoa que cribe. tempos e modos verbais.
fala ou escribe. Expresión da ob-
xectividade e a subxectividade a
través das modalidades oracionais
e as referencias internas ao emi-
 l (elaboración de materiais multi- boración de materiais multimedia, (elaboración de materiais multi-
Páx. 25983
DOG Núm. 120

sentes no centro docente, e rela- centro docente, e relacionados elementos transversais, evita este-
cionados cos elementos transver- cos elementos transversais, evi- reotipos lingüísticos ou culturais, e
sais, evitando estereotipos lingüís- tando estereotipos lingüísticos ou valora as competencias que posúe
ticos ou culturais. culturais. como persoa plurilingüe.
ISSN1130-9229
 a  B3.9. Recoñecemento da diversi-  B3.8. Recoñecer e valorar a diver-  LCLB3.8.1. Coñece e valora a  CSC
 h dade lingüística propia do ámbito sidade lingüística, con especial diversidade lingüística de Galicia.
 i
persoal, social e mediático. atención á realidade galega.
 ñ
 o

 h utilización dos coñecementos so- e as normas de uso das linguas, tos lingüísticos de ámbito contex-
bre as linguas para desenvolver mediante a comparación e a trans- tual, textual, oracional e da pala-
unha competencia comunicativa formación de textos, enunciados e bra, desenvolvidos no curso nunha
integrada. palabras, e utilizar estes coñece- das linguas, para mellorar a com-
mentos para solucionar problemas prensión e a produción dos textos
de comprensión e para a produ- traballados en calquera das ou-
ción de textos. tras.

 h  B4.1. Lectura libre de obras da  CCL

 l literatura española e universal, e
 B4.1. Ler fragmentos ou obras da
 n
da literatura xuvenil, como fonte  LCLB4.1.1. Le e comprende cun
literatura española e universal de
de pracer, de enriquecemento grao crecente de interese e auto-
 c todos os tempos e da literatura
persoal e de coñecemento do nomía obras literarias próximas
xuvenil, próximas aos propios gus-
mundo, para lograr o desenvolve- aos seus gustos, ás súas afec-
tos e ás afeccións, amosando inte-
mento dos seus propios gustos e cións e aos seus intereses.
rese pola lectura.
nomía de lectura.
 h  B4.1. Lectura libre de obras da  B4.2. Promover a reflexión sobre a  LCLB4.2.1. Desenvolve progresi-  CCEC
literatura española e universal, e conexión entre a literatura e o res- vamente a capacidade de reflexión
Páx. 25984
 l
 n
da literatura xuvenil como fonte de to das artes (música, pintura, cine, observando, analizando e expli-
pracer, de enriquecemento perso- etc.), como expresión do senti- cando a relación entre diversas
DOG Núm. 120

 c al e de coñecemento do mundo, mento humano, analizando e inte- manifestacións artísticas de todas

para lograr o desenvolvemento rrelacionando obras literarias, mu- as épocas (música, pintura, cine,
dos seus propios gustos e intere- sicais, arquitectónicas, etc. perso- etc.).
ses literarios, e a súa autonomía naxes e temas de todas as épo-
de lectura. cas.  LCLB4.2.2. Recoñece e comenta  CAA
o mantemento ou a evolución de
ISSN1130-9229
personaxes-tipo, temas e formas

ao longo de diversos períodos his-
tórico-literarios ata a actualidade.
 h  B4.1. Lectura libre de obras da  B4.3. Fomentar o gusto e o hábito  LCLB4.3.1. Fala na clase dos  CCL
 l literatura española e universal, e pola lectura en todas as súas ver- libros e comparte as súas impre-  CSC

da literatura xuvenil, como fonte tentes: como fonte de acceso ao sións cos/coas compañeiros/as.
 n
de pracer, de enriquecemento coñecemento e como instrumento
 c
persoal e de coñecemento do de lecer e diversión que permite  LCLB4.3.2. Le en voz alta modu-  CCL
mundo, para lograr o desenvolve- explorar mundos diferentes aos lando, adecuando a voz, apoián-
mento dos seus propios gustos e nosos, reais ou imaxinarios. dose en elementos da comunica-
intereses literarios, e a súa auto- ción non verbal e potenciando a
nomía de lectura. expresividade verbal.
 h  B4.2. Redacción de textos de  B4.4. Redactar textos persoais de  LCLB4.4.1. Redacta textos perso-  CCL
 l intención literaria a partir da lectu- intención literaria seguindo as ais de intención literaria a partir de  CCEC
 n ra de textos, utilizando as conven- convencións do xénero, con inten- modelos dados seguindo as con-
cións formais do xénero e con in- ción lúdica e creativa. vencións do xénero, con intención
 LCLB4.4.2. Desenvolve o gusto  CAA

pola escritura como instrumento
timentos.
3º de ESO
Páx. 25985
DOG Núm. 120

 h  B1.1. Comprensión, interpretación  B1.1. Escoitar de xeito activo,  LCLB1.1.1. Anticipa ideas e infire  CCL
 m e valoración de textos orais en re- comprender, interpretar e valorar datos do emisor e do contido do
lación co ámbito de uso: persoal, textos orais propios dos ámbitos texto, analizando fontes de proce-
educativo ou escolar, e social. persoal, educativo ou escolar, e dencia non verbal.
social.
 LCLB1.1.2. Comprende o sentido  CSC
ISSN1130-9229
global de textos publicitarios, in-

formativos e de opinión proceden-
tes dos medios de comunicación,
distinguindo a información da per-
suasión na publicidade e a infor-
mación da opinión en noticias, re-

portaxes, etc., identificando as es-
tratexias de enfatización e de ex-

pansión.
 LCLB1.1.3. Resume textos, de  CCL

forma oral, recollendo as ideas
principais e integrándoas con cla-
ridade en oracións que se relacio-
nen loxicamente e semanticamen-
te.
 h  B1.2. Comprensión, interpretación  B1.2. Escoitar de xeito activo,  LCLB1.2.1. Anticipa ideas e infire  CCL
 m e valoración de textos orais en re- comprender, interpretar e valorar datos do emisor e do contido do
lación coa súa finalidade: textos textos orais de diferente tipo. texto, analizando fontes de proce-
narrativos, descritivos, instrutivos, dencia non verbal.
expositivos e argumentativos.
 LCLB1.2.2. Interpreta e valora  CCL
aspectos concretos do contido e
da estrutura de textos narrativos,
descritivos, expositivos, argumen-
tativos e instrutivos, emitindo xuí-
zos razoados e relacionándoos
con conceptos persoais, para xus-
Páx. 25986
tificar un punto de vista particular.
DOG Núm. 120

 h  B1.3. Observación, reflexión,  B1.3. Escoitar de xeito activo e  LCLB1.3.1. Escoita, observa e  CSC
 m comprensión e valoración do sen- comprender o sentido global de explica o sentido global de deba-
tido global dos debates, os colo- textos orais. tes, coloquios e conversas espon-
quios e as conversas espontáne- táneas identificando a información
as, da intención comunicativa de salientable, determinando o tema
cada interlocutor/a, e aplicación e recoñecendo a intención comu-
ISSN1130-9229
das normas básicas que os regu- nicativa e a postura de cada parti-

lan. cipante, así como as diferenzas
formais e de contido que regulan
os intercambios comunicativos
formais e os intercambios comuni-
cativos espontáneos.

 h  B1.4. Coñecemento e uso progre-  B1.4. Recoñecer, interpretar e  LCLB1.4.1. Coñece o proceso de  CCL
sivamente autónomo das estrate- avaliar progresivamente a clarida- produción de discursos orais valo-
xias necesarias para a produción de expositiva, a adecuación, a co- rando a claridade expositiva, a
e a avaliación de textos orais. As- herencia e a cohesión do contido adecuación, a coherencia do dis-
pectos verbais e non verbais. das producións orais propias e curso e a cohesión dos contidos.
alleas, así como os aspectos pro-
sódicos e os elementos non ver-  LCLB1.4.2. Recoñece a importan-  CD
bais (acenos, movementos, ollada, cia dos aspectos prosódicos, da
etc.). linguaxe non verbal, da xestión de
tempos e do emprego de axudas
audiovisuais en calquera tipo de

discurso.
do discurso, prácticas orais for-  LCLB1.5.2. Organiza o contido e  CCL
mais e informais, e avaliación pro- elabora guións previos á interven-
gresiva. ción oral formal, seleccionando a
idea central e o momento en que
vai ser presentada ao seu audito-
rio, así como as ideas secundarias
Páx. 25987
e os exemplos que van apoiar o
seu desenvolvemento.
DOG Núm. 120


formal da lingua nas súas prácti-
cas orais.

ISSN1130-9229

 LCLB1.5.5. Avalía, por medio de  CAA

guías, as producións propias e

alleas, mellorando progresivamen-
te as súas prácticas discursivas.
 a  B1.6. Participación en debates,  B1.6. Participar e valorar a inter-  LCLB1.6.1. Participa activamente  CSC
 d coloquios e conversas espontáne- vención en debates, coloquios e en debates e coloquios escolares
 g as respectando as normas básicas conversas espontáneas. respectando as regras de interac-
de interacción, intervención e cor- ción, intervención e cortesía que
tesía que regulan estas prácticas os regulan, manifestando as súas
orais. opinións e respectando as opi-
nións das demais persoas.
 LCLB1.6.2. Avalía as interven-  CCL

cións propias e alleas.
 b  B2.1. Coñecemento e uso das  B2.1. Aplicar estratexias de lectura  LCLB2.1.1. Pon en práctica dife-  CCL
 h técnicas e as estratexias necesa- comprensiva e crítica de textos. rentes estratexias de lectura en
rias para a comprensión de textos función do obxectivo e o tipo de
escritos. texto.
 LCLB2.1.2. Fai inferencias e hipó-  CCL

teses sobre o sentido dunha frase
Páx. 25988
ou dun texto que conteña matices
semánticos e que favorezan a
DOG Núm. 120

construción do significado global e

a avaliación crítica.
 LCLB2.1.3. Avalía o seu proceso  CAA

de comprensión de lectura usando
fichas sinxelas de autoavaliación.
ISSN1130-9229
 h  B2.2. Lectura, comprensión e  B2.2. Ler, comprender, interpretar  LCLB2.2.1. Recoñece e expresa o  CCL
 l interpretación de textos narrativos, e valorar textos en diferentes for- tema e a intención comunicativa
descritivos, instrutivos, expositivos matos e soportes. de textos escritos propios do ámbi-
e argumentativos. to persoal e familiar, educativo ou
escolar, e social (medios de co-

municación), identificando a tipo-
loxía textual seleccionada, a orga-

nización do contido, as marcas
lingüísticas e o formato utilizado.
 LCLB2.2.2. Recoñece e expresa o  CCEC

tema e a intención comunicativa
de textos narrativos, descritivos,
instrutivos, expositivos, argumen-
tativos e dialogados identificando
a tipoloxía textual seleccionada, as
marcas lingüísticas e a organiza-

ción do contido.
 a  B2.3. Actitude progresivamente  B2.3. Manifestar unha actitude  LCLB2.3.1. Identifica e expresa as  CCL
 c crítica e reflexiva ante a lectura crítica ante a lectura de calquera posturas de acordo e desacordo
 h
organizando razoadamente as tipo de textos a través dunha lec- sobre aspectos parciais ou globais
ideas e expóndoas, respectando tura reflexiva que permita identifi- dun texto.
as ideas das demais persoas. car posturas de acordo ou desa-
cordo, respectando en todo mo-  LCLB2.3.2. Elabora a súa propia  CCL
mento as opinións das demais interpretación sobre o significado
persoas. dun texto.
Páx. 25989
 LCLB2.3.3. Respecta as opinións  CSC
das demais persoas.
DOG Núm. 120

 b  B2.4. Utilización progresivamente  B2.4. Procurar e manexar infor-  LCLB2.4.1. Utiliza de forma autó-  CD
 e autónoma da biblioteca escolar e mación, na biblioteca e noutras noma diversas fontes de informa-
 h das tecnoloxías da información e fontes, en papel ou dixital, para ción, e integra os coñecementos
ISSN1130-9229
produción de información.
 e  B2.5. Coñecemento e uso das  B2.5. Aplicar progresivamente as  LCLB2.5.1. Revisa o texto en  CAA
 g técnicas e estratexias para a pro- estratexias necesarias para pro- varias fases para aclarar proble-
 h
dución de textos escritos: planifi- ducir textos adecuados, coheren- mas co contido (ideas e estrutura)
cación, obtención de datos, orga- tes e cohesionados. ou a forma (puntuación, ortografía,

nización da información, redacción gramática e presentación), e ava-
e revisión do texto. A escritura lía a súa propia produción escrita

como proceso. ou a dos seus compañeiros e das
súas compañeiras.
 LCLB2.5.2. Reescribe textos pro-  CCL

pios e alleos aplicando as propos-
tas de mellora que se deducen da
avaliación da produción escrita e
axustándose ás normas ortográfi-
cas e gramaticais que permiten
unha comunicación fluída.
 g  B2.6. Produción de textos escritos  B2.6. Escribir textos en diferentes  LCLB2.6.1. Escribe textos argu-  CCL
 h e audiovisuais relacionados co soportes e formatos, en relación mentativos con diferente organiza-
 l
ámbito persoal, educativo ou esco ámbito de uso. ción secuencial, incorporando di-
colar, e social. versos tipos de argumento, imi-
 B2.7. Produción de textos escritos tando textos modelo.
e audiovisuais narrativos, descriti-
vos, instrutivos, expositivos e ar-  LCLB2.6.2. Utiliza variados orga-  CCL
gumentativos e escritura de textos nizadores textuais nas exposicións
dialogados. e nas argumentacións.
Páx. 25990
 LCLB2.6.3. Resume textos xene-  CAA
ralizando termos que teñen trazos
DOG Núm. 120

en común, globalizando a informa-

ción e integrándoa en oracións
que se relacionen loxicamente e
semanticamente, evitando para-
frasear o texto resumido.
ISSN1130-9229
 g  B2.8. Interese crecente pola com-  B2.7. Valorar a importancia da  LCLB2.7.1. Produce textos diver-  CMCCT
 h posición escrita como fonte de in- escritura como ferramenta de ad- sos recoñecendo na escritura o
 l
formación e aprendizaxe e como quisición das aprendizaxes e co- instrumento que é capaz de orga-
xeito de comunicar sentimentos, mo estímulo do desenvolvemento nizar o seu pensamento.
experiencias, coñecementos e persoal.
emocións.  LCLB2.7.2. Utiliza nos seus escri-  CCL

tos palabras propias do nivel for-
mal da lingua que incorpora ao

seu repertorio léxico, e recoñece a
importancia de enriquecer o seu
vocabulario para expresarse oral-
mente e por escrito con exactitude
e precisión.
 LCLB2.7.3. Valora e incorpora  CCEC

progresivamente unha actitude
creativa ante a escritura.
 LCLB2.7.4. Coñece e utiliza fe-  CD

rramentas das tecnoloxías da in-  CSC
formación e da comunicación, par-
ticipando, intercambiando opi-
nións, comentando e valorando
escritos alleos, ou escribindo e
dando a coñecer os seus propios.
Páx. 25991
ticais: substantivo, adxectivo, de- de uso para resolver problemas de nos textos e utiliza este coñece-
DOG Núm. 120

verbio, preposición, conxunción e critos, e para a composición e a cordancia en textos propios e alle-
 B3.2. Coñecemento, uso e valora- ma dos textos propios e alleos, uti-
ción das normas ortográficas e lizando a terminoloxía gramatical  LCLB3.1.2. Recoñece e corrixe  CCL
gramaticais, recoñecendo o seu necesaria para a explicación dos erros ortográficos e gramaticais en
ISSN1130-9229
valor social e a necesidade de usos da lingua. textos propios e alleos, aplicando

audiovisuais.

 h  B3.3. Recoñecemento, uso e  B3.2. Recoñecer e analizar a  LCLB3.2.1. Recoñece e explica os  CCL
explicación dos elementos consti- estrutura das palabras pertencen- elementos constitutivos da palabra
tutivos da palabra. Procedementos tes ás diversas categorías grama- (raíz e afixos), e aplica este coñe-
para formar palabras. ticais, distinguindo as flexivas das cemento á mellora da compren-
non flexivas. sión de textos escritos e ao enri-
quecemento do seu vocabulario
activo.
 LCLB3.2.2. Explica os procede-  CCL

mentos de formación de palabras,
distinguindo as compostas, as de-
rivadas, as siglas e os acrónimos.
 h  B3.4. Recoñecemento, identifica-  B3.3. Observar, recoñecer e expli-  LCLB3.3.1. Identifica os grupos de  CCL
ción e explicación do uso dos gru- car os usos dos grupos nominais, palabras en frases e textos, dife-
pos de palabras (nominal, adxecti- adxectivais, verbais, preposicio- renciando a palabra nuclear do
val, preposicional, verbal e adver- nais e adverbiais dentro do marco resto de palabras que o forman, e
bial) e das relacións que se esta- da oración simple. explica o seu funcionamento no
blecen entre os elementos que os marco da oración simple.
conforman no marco da oración
simple.  LCLB3.3.2. Recoñece e explica  CCL
nos textos o funcionamento sintác-
tico do verbo a partir do seu signi-
Páx. 25992
ficado, distinguindo os grupos de
palabras que poden funcionar co-
DOG Núm. 120

mo complementos verbais argu-

mentais e adxuntos.
 h  B3.5. Recoñecemento, uso e  B3.4. Recoñecer, usar e explicar  LCLB3.4.1. Recoñece e explica  CCL
explicación dos elementos consti- os elementos constitutivos da ora- nos textos os elementos constituti- 
tutivos da oración simple: suxeito ción simple. vos da oración simple, diferen-
ISSN1130-9229
e predicado. Oracións impersoais, ciando suxeito e predicado e inter-

activas e pasivas. pretando a presenza ou a ausen-
cia do suxeito como unha marca
da actitude, obxectiva ou subxecti-
va, do emisor.

 LCLB3.4.2. Transforma oracións  CAA
activas en pasivas e viceversa, e

explica os papeis semánticos do
suxeito (axente, paciente e causa).
 LCLB3.4.3. Amplía oracións nun  CCL

texto usando diferentes grupos de
palabras, utilizando os nexos ade-
cuados e creando oracións novas
con sentido completo.
 a  B3.6. Recoñecemento, uso e  B3.5. Identificar os conectores  LCLB3.5.1. Recoñece, usa e ex-  CCL
sinónimos e hiperónimos), valo-
rando a súa función na organiza-
ción do contido do texto.
 a  B3.7. Recoñecemento, uso e  B3.6. Identificar a intención comu-  LCLB3.6.1. Identifica e usa en  CCL
Páx. 25993
 h explicación dos recursos de moda- nicativa da persoa que fala ou es- textos orais ou escritos as formas
lización en función da persoa que cribe. lingüísticas que fan referencia ao
DOG Núm. 120

fala ou escribe. Expresión da ob- emisor e ao receptor ou á audien-

xectividade e a subxectividade a cia (persoa gramatical, uso de
través das modalidades oracionais pronomes, suxeito axente ou pa-
e as referencias internas ao emi- ciente, oracións impersoais, etc.).
ISSN1130-9229
 a  B3.8. Explicación progresiva da  B3.7. Interpretar adecuadamente  LCLB3.7.1. Recoñece a coheren-  CCL
 h coherencia do discurso, tendo en os discursos orais e escritos tendo cia dun discurso atendendo á in-
conta as relacións gramaticais e en conta os elementos lingüísti- tención comunicativa do emisor,
léxicas que se establecen no inte- cos, as relacións gramaticais e lé- identificando a estrutura e a dispo-
rior do texto e a súa relación co xicas, a estrutura e a disposición sición de contidos.
contexto. dos contidos en función da inten-

ción comunicativa.  LCLB3.7.2. Identifica estruturas  CCEC
textuais (narración, descrición, ex-

plicación e diálogo), explica os
mecanismos lingüísticos que as
diferencian e aplica os coñece-
mentos adquiridos na produción e
na mellora de textos propios e
alleos.
 a  B3.9. Coñecemento das orixes  B3.8. Coñecer a realidade plurilin-  LCLB3.8.1. Localiza nun mapa as  CSC
 h históricas da realidade plurilingüe güe de España, a distribución xe- linguas de España e explica algu-
 l
de España, e valoración como fon- ográfica das súas linguas e dos nha das súas características dife-
te de enriquecemento persoal e dialectos, as súas orixes históricas renciais, comparando varios tex-
como mostra da riqueza do noso e algúns dos seus trazos diferen- tos, recoñece as súas orixes histó-
patrimonio histórico e cultural. ciais. ricas e describe algúns dos seus
trazos diferenciais.
 LCLB3.8.2. Recoñece as varieda-  CSC

des xeográficas do castelán dentro
e fóra de España.
 l (elaboración de materiais multi- boración de materiais multimedia, (elaboración de materiais multi-  CAA
Páx. 25994
DOG Núm. 120

sentes no centro docente, e rela- centro docente, e relacionados elementos transversais, evitando
cionados cos elementos transver- cos elementos transversais, evi- estereotipos lingüísticos ou cultu-
sais, evitando estereotipos lingüís- tando estereotipos lingüísticos ou rais, e valora as competencias que
ticos ou culturais. culturais. posúe como persoa plurilingüe.
ISSN1130-9229
 g  B3.11. Identificación e progresiva  B3.10. Reflexionar sobre o siste-  LCLB3.10.1. Utiliza os coñece-  CAA
 h utilización dos coñecementos so- ma e as normas de uso das lin- mentos lingüísticos de ámbito con-
bre as linguas para desenvolver guas, mediante a comparación e a textual, textual, oracional e da pa-
unha competencia comunicativa transformación de textos, enun- labra desenvolvidos no curso nu-
integrada. ciados e palabras, e utilizar estes nha das linguas, para mellorar a

coñecementos para solucionar comprensión e a produción dos
problemas de comprensión e para textos traballados en calquera das

a produción de textos. outras.
 h  B4.1. Lectura libre de obras da  CCL

 B4.1. Ler fragmentos ou obras da  LCLB4.1.1. Valora algunha das
 n da literatura xuvenil, como fonte
literatura española e universal de obras de lectura libre, resumindo o
de pracer, de enriquecemento
 c todos os tempos e da literatura contido, explicando os aspectos
persoal e de coñecemento do
xuvenil, próximas aos propios gus- que máis chamaron a súa aten-
mundo para lograr o desenvolve-

tos e ás súas afeccións, amosan- ción e o que a lectura lle achegou
do interese pola lectura. como experiencia persoal.
nomía de lectura.
 h  B4.1. Lectura libre de obras da  CCEC

 B4.2. Favorecer a lectura e com-
prensión de obras literarias da lite-
 n
da literatura xuvenil, como fonte
ratura española e universal de to-  LCLB4.2.1. Desenvolve progresi-
 c dos os tempos e da literatura xu- vamente o seu propio criterio esté-
venil, próximas aos propios gustos tico perseguindo como única fina-
e ás propias afeccións, contribuín- lidade o pracer pola lectura.
do á formación da personalidade
Páx. 25995
literaria.
nomía de lectura.
DOG Núm. 120

 h  B4.1. Lectura libre de obras da  CSC

 B4.3. Promover a reflexión sobre a  LCLB4.3.1. Compara textos litera-
conexión entre a literatura e o res- rios e pezas dos medios de comu-
 n da literatura xuvenil, como fonte
to das artes (música, pintura, cine, nicación que respondan a un
 c etc.), como expresión do senti- mesmo tópico, observando, anali-
mento humano, analizando e rela- zando e explicando os puntos de
ISSN1130-9229
cionando obras literarias, musicais vista segundo o medio, a época ou

e arquitectónicas, e personaxes, a cultura, e valorando e criticando
temas, etc. de todas as épocas. o que le ou ve.
nomía de lectura.
 h  B4.1. Lectura libre de obras da  LCLB4.4.1. Fala na clase dos  CCL

 l literatura española e universal, e libros e comparte as súas impre-

 B4.4. Fomentar o gusto e o hábito
da literatura xuvenil, como fonte sións cos/coas compañeiros/as.
 n pola lectura en todas as súas ver-

 c tentes: como fonte de acceso ao
persoal e de coñecemento do  LCLB4.4.2. Traballa en equipo  CSC
coñecemento e como instrumento
mundo, para lograr o desenvolve- determinados aspectos das lectu-  CSIEE
de lecer e diversión que permite
mento dos seus propios gustos e ras propostas ou seleccionadas
explorar mundos diferentes aos
intereses literarios, e a súa auto- polo alumnado, investigando e ex-
nosos, reais ou imaxinarios.
nomía de lectura. perimentando de forma progresi-
vamente autónoma.
 h  B4.2. Aproximación aos xéneros  B4.5. Comprender textos literarios  LCLB4.5.1. Le e comprende unha  CCL
 l literarios e ás obras máis repre- representativos da literatura da selección de textos literarios, en
 n sentativas da literatura española Idade Media ao Século de Ouro versión orixinal ou adaptados, e
da Idade Media ao Século de Ou- recoñecendo a intención do/da au- representativos da literatura da
 c
ro a través da lectura e explicación tor/a, relacionando o seu contido e Idade Media ao Século de Ouro,
de fragmentos significativos e, de a súa forma cos contextos socio- identificando o tema, resumindo o
ser o caso, textos completos. Re- culturais e literarios da época, seu contido e interpretando a lin-
flexión e superación de estereoti- identificando o tema, recoñecendo guaxe literaria.
pos de xénero, clase, crenzas, etc. a evolución dalgúns tópicos e for-
mas literarias, e expresando esa  LCLB4.5.2. Expresa a relación  CCEC
relación con xuízos persoais razo- entre o contido da obra, a inten-
ados. ción do/da autor/a e o contexto, e
o mantemento de temas e formas,
emitindo xuízos persoais razoa-
Páx. 25996
dos.
DOG Núm. 120

 h  B4.3. Redacción de textos de  B4.6. Redactar textos persoais de  LCLB4.6.1. Redacta textos perso-  CCEC
 l intención literaria a partir da lectu- intención literaria seguindo as ais de intención literaria a partir de  CCL
 n ra de textos, utilizando as conven- convencións do xénero, con inten- modelos dados seguindo as con-
cións formais do xénero e con in- ción lúdica e creativa. vencións do xénero, con intención
ISSN1130-9229

pola escritura como instrumento  CCL
timentos.

 e  B4.4. Consulta e utilización de  B4.7. Consultar e citar adecuada-  LCLB4.7.1. Achega nos seus  CSIEE
fontes e recursos variados de in- mente fontes de información va- traballos escritos ou orais conclu-  CCL
formación para a realización de riadas, para realizar un traballo sións e puntos de vista persoais e
traballos. educativo en soporte impreso ou críticos sobre as obras literarias
dixital sobre un tema do currículo estudadas, expresándose con ri-
de literatura, adoptando un punto gor, claridade e coherencia.
de vista crítico e persoal, e utili-
zando as tecnoloxías da informa-  LCLB4.7.2. Utiliza recursos varia-  CD
ción. dos das tecnoloxías da informa-
ción e da comunicación para a
realización dos seus traballos
educativos.
4º de ESO
Páx. 25997
 h  B1.1. Comprensión, interpretación  B1.1. Comprender, interpretar e  LCLB1.1.1. Comprende o sentido  CCL
e valoración de textos orais en re- valorar textos orais propios dos global de textos orais propios dos
DOG Núm. 120

 m lación co ámbito de uso: persoal, ámbitos persoal, educativo ou es- ámbitos persoal, educativo e labo-
educativo, social e laboral. colar, e social. ral, identificando a información re-
levante, determinando o tema e re-
coñecendo a intención comunicati-
va do/da falante.
ISSN1130-9229
 LCLB1.1.2. Anticipa ideas e infire  CCL

datos do emisor e do contido do
texto, analizando fontes de proce-
dencia non verbal.

concretas.
 LCLB1.1.4. Distingue as partes en  CCL

que se estruturan as mensaxes
orais e a relación entre discurso e
contexto.
 LCLB1.1.5. Distingue entre infor-  CSC

mación e opinión en mensaxes
procedentes dos medios de comu-
nicación, e entre información e per-

suasión en mensaxes publicitarias
orais, identificando as estratexias
de enfatización e expansión.
 LCLB1.1.6. Segue e interpreta  CCL

instrucións orais.
 h  B1.2. Comprensión, interpretación  B1.2. Comprender, interpretar e  LCLB1.2.1. Comprende o sentido  CCL
 m e valoración de textos orais en re- valorar textos orais de diferente ti- global de textos orais de intención
lación coa súa finalidade: textos po. narrativa, descritiva, instrutiva, ex-
narrativos, descritivos, instrutivos, positiva e argumentativa, identifi-
Páx. 25998
expositivos e argumentativos. Diá- cando a estrutura e a información
relevante, determinando o tema e
DOG Núm. 120

logo. recoñecendo a intención comunica-

tiva do/da falante.
 LCLB1.2.2. Anticipa ideas e infire  CCL

datos do emisor e do contido do
texto, analizando fontes de proce-
ISSN1130-9229
dencia non verbal.
 LCLB1.2.3. Retén información  CAA

concretas.

 LCLB1.2.4. Interpreta e valora  CAA
aspectos concretos do contido de  CCL

textos narrativos, descritivos, ins-
trutivos, expositivos e argumentati-
vos, emitindo xuízos razoados e
relacionándoos con conceptos per-
soais, para xustificar un punto de
vista particular.
 LCLB1.2.5. Utiliza progresivamente  CD

os instrumentos adecuados para
localizar o significado de palabras

ou enunciados descoñecidos (de-
manda axuda, busca en diciona-
rios, lembra o contexto en que apa-
rece, etc.).
 LCLB1.2.6. Resume textos narrati-  CAA

vos, descritivos, expositivos e ar-
gumentativos de forma clara, reco-
llendo as ideas principais e inte-
grando a información en oracións
que se relacionen loxicamente e
Páx. 25999
semanticamente.
DOG Núm. 120

 h  B1.3. Observación e comprensión  B1.3. Comprender o sentido global  LCLB1.3.1. Escoita, observa e  CSC
do sentido global de debates, colo- e a intención de textos orais. interpreta o sentido global de deba-
quios, entrevistas e conversas estes, coloquios e conversas espon-
pontáneas, da intención comunica- táneas identificando a información
tiva de cada interlocutor/a e aplica- relevante, determinando o tema e
ción das normas básicas que regu- recoñecendo a intención comunica-
ISSN1130-9229
lan a comunicación. tiva e a postura de cada participan-

te, así como as diferenzas formais
e de contido que regulan os inter-
cambios comunicativos formais e
os espontáneos.

 LCLB1.3.2. Recoñece e explica as  CCL
características da linguaxe conver-

sacional (cooperación, espontanei-
dade, economía e subxectividade)
nas conversas espontáneas.
 LCLB1.3.3. Observa e analiza as  CCL

intervencións particulares de cada
participante nun debate, coloquio
ou conversa espontánea tendo en
conta o ton empregado, a linguaxe
que utiliza, o contido e o grao de

respecto cara ás opinións das de-
mais persoas.
 LCLB1.3.4. Identifica o propósito, a  CCL

tese e os argumentos das persoas
participantes en debates, faladoiros
e entrevistas procedentes dos me-
dios de comunicación audiovisual,
valorando de forma crítica aspectos
concretos da súa forma e o seu
contido.
Páx. 26000
 LCLB1.3.5. Recoñece e asume as  CSC
DOG Núm. 120

regras de interacción, intervención

e cortesía que regulan os debates
e calquera intercambio comunicati-
vo oral.
 a  B1.4. Coñecemento e uso progre-  B1.4. Recoñecer, interpretar e  LCLB1.4.1. Coñece o proceso de  CCL
ISSN1130-9229
 d sivamente autónomo das estrate- avaliar progresivamente as produ- produción de discursos orais e va-
 h
xias necesarias para a produción cións orais propias e alleas, así lora a claridade expositiva, a ade-
de textos orais. como os aspectos prosódicos e os cuación, a coherencia do discurso
elementos non verbais (xestos, e a cohesión dos contidos.
movementos, ollada, etc.).
 LCLB1.4.2. Recoñece a importan-  CCL

cia dos aspectos prosódicos (ento-
ación, pausas, ton, timbre, volume,

etc.) a ollada, a colocación, a lin-
guaxe corporal, a xestión de tem-
pos e o emprego de axudas audio-
visuais en calquera tipo de discur-
so.


 a  B1.5. Valoración da lingua oral  B1.5. Valorar a lingua oral como  LCLB1.5.1. Utiliza e valora a lingua  CCL
 d como instrumento de aprendizaxe, instrumento de aprendizaxe, como como un medio para adquirir, pro-
 h
como medio para transmitir coñe- medio para transmitir coñecemen- cesar e transmitir novos coñece-
cementos, ideas e sentimentos, e tos, ideas e sentimentos, e como mentos, para expresar ideas e sen-
como ferramenta para regular a ferramenta para regular a conduta. timentos, e para regular a conduta.
conduta.
 g  B1.6. Coñecemento, uso e aplica-  B1.6. Aprender a falar en público,  LCLB1.6.1. Realiza presentacións  CD
 h ción das estratexias necesarias pa- en situacións formais ou informais, orais de forma individual ou en
Páx. 26001
ra falar en público e dos instrumen- de xeito individual ou en grupo. grupo, planificando o proceso de
tos de autoavaliación en prácticas oralidade, organizando o contido,
DOG Núm. 120

orais formais ou informais. consultando fontes de información

diversas, xestionando o tempo e
transmitindo a información de xeito
coherente, aproveitando vídeos,
gravacións ou outros soportes dixi-
tais.
ISSN1130-9229
 LCLB1.6.2. Realiza intervencións  CCL

non planificadas, dentro da aula,
analizando e comparando as simili-
tudes e as diferenzas entre discur-
sos formais e espontáneos.


formal da lingua nas súas prácticas
orais.

 LCLB1.6.5. Resume oralmente  CAA

exposicións, argumentacións, in-
tervencións públicas, etc., recollen-
do as ideas principais e integrando
a información en oracións que se
relacionen loxicamente e semanti-
camente.
 LCLB1.6.6. Aplica os coñecemen-  CCL

tos gramaticais á avaliación e á
mellora da expresión oral, recoñe-
cendo en exposicións orais propias
Páx. 26002
ou alleas as dificultades expresivas
(incoherencias, repeticións, ambi-
DOG Núm. 120

güidades, impropiedades léxicas,

pobreza e repetición de conectores
etc.).
 a  B1.7. Coñecemento, comparación,  B1.7. Coñecer, comparar, usar e  LCLB1.7.1. Coñece, valora e aplica  CCL
 c uso e valoración das normas de valorar as normas de cortesía nas as normas que rexen a cortesía na
ISSN1130-9229
 d
cortesía da comunicación oral que intervencións orais propias da acti- comunicación oral.
regulan as conversas espontáneas vidade educativa, tanto espontáne-
 h
e outras prácticas discursivas orais as como planificadas, e nas prácti-  LCLB1.7.2. Analiza criticamente  CCL
propias dos medios de comunica- cas discursivas orais propias dos debates e faladoiros procedentes
ción. Debate. medios de comunicación. dos medios de comunicación, re-
coñecendo neles a validez dos ar-

gumentos e valorando criticamente
a súa forma e o seu contido.
 LCLB1.7.3. Participa activamente  CSC

nos debates escolares, respectan-
do as regras de intervención, inte-
racción e cortesía que os regulan,
utilizando unha linguaxe non dis-
criminatoria.
 a  B1.8. Creación de textos orais e  B1.8. Reproducir situacións reais  LCLB1.8.1. Dramatiza e improvisa  CCEC
 d audiovisuais que reproduzan situa- ou imaxinarias de comunicación situacións reais ou imaxinarias de

 h
ción reais ou imaxinarias de comu- potenciando o desenvolvemento comunicación.
nicación. progresivo das habilidades sociais,
 m
a expresión verbal e non verbal, e
a representación de realidades,
sentimentos e emocións.
 g  B2.1. Coñecemento e uso progre-  B2.1. Aplicar diferentes estratexias  LCLB2.1.1. Comprende textos de  CCL
 h sivo de técnicas e estratexias de de lectura comprensiva e crítica de diversa índole pondo en práctica
 l
comprensión escrita. textos diferentes estratexias de lectura e
Páx. 26003
 B2.2. Lectura comprensiva, inter- autoavaliación da súa propia com-
prensión en función do obxectivo e
DOG Núm. 120

pretación e valoración de textos o tipo de texto, actualizando coñe-

escritos en relación cos ámbitos cementos previos, traballando os
persoal, educativo, social e laboral. erros de comprensión e construín-
 B2.3. Lectura, comprensión, inter- do o significado global do texto.
pretación e valoración de textos na-
rrativos, descritivos, instrutivos, ex-  LCLB2.1.2. Localiza, relaciona e  CCL
ISSN1130-9229
positivos, argumentativos e dialo- secuencia as informacións explíci-

gados. tas dos textos.
 LCLB2.1.3. Infire a información  CMCCT

relevante dos textos, identificando
a idea principal e as secundarias, e

establecendo relacións entre elas.
 LCLB2.1.4. Constrúe o significado  CCL

global dun texto ou de frases do
texto demostrando unha compren-
sión plena e detallada deste.
 LCLB2.1.5. Fai conexións entre un  CAA

texto e o seu contexto, integrándoo
e avaliándoo criticamente, e reali-
zando hipóteses sobre el.
 LCLB2.1.6. Comprende o significa-  CCL

do de palabras propias do nivel cul-
to da lingua que incorpora ao seu
repertorio léxico, e recoñecendo a
importancia de enriquecer o seu
vocabulario para expresarse con
exactitude e precisión.
 b  B2.1. Coñecemento e uso progre-  B2.2. Ler, comprender, interpretar  LCLB2.2.1. Recoñece e expresa o  CCL
 e sivo de técnicas e estratexias de e valorar textos escritos en diferen- tema, as ideas principais, a estrutu-
 h
comprensión escrita. tes soportes e formatos. ra e a intención comunicativa de
Páx. 26004
 B2.2. Lectura comprensiva, inter- textos escritos propios dos ámbitos
 l
persoal, educativo, social e laboral,
DOG Núm. 120

pretación e valoración de textos e de relacións con organizacións,

escritos en relación cos ámbitos identificando a tipoloxía textual se-
persoal, educativo, social e laboral. leccionada (narración, exposición,
 B2.3. Lectura, comprensión, inter- etc.), a organización do contido e o
pretación e valoración de textos na- formato utilizado.
rrativos, descritivos, instrutivos, ex-
ISSN1130-9229
positivos, argumentativos e dialo-  LCLB2.2.2. Identifica os trazos  CSC

gados. diferenciais dos xéneros xornalísti-
cos informativos e de opinión (noti-
cias, reportaxes, editoriais, artigos
e columnas, cartas á dirección,
comentarios e crítica).

 LCLB2.2.3. Comprende e explica  CCL

os elementos verbais e os non ver-
bais, e a intención comunicativa
dun texto publicitario procedente
dos medios de comunicación.
 LCLB2.2.4. Localiza informacións  CCL

explícitas nun texto e relaciónaas
entre si e co contexto, secuénciaas
e deduce informacións ou valora-
cións implícitas.
 LCLB2.2.5. Interpreta o sentido de  CCL

palabras, expresións, frases ou pe-
quenos fragmentos extraídos dun
texto en función do seu sentido
global.
 LCLB2.2.6. Interpreta, explica e  CAA

deduce a información dada en es-  CMCCT
quemas, mapas conceptuais, dia-
gramas, gráficas, fotografías, etc.
Páx. 26005
 g  B2.4. Actitude progresivamente  B2.3. Manifestar unha actitude  LCLB2.3.1. Identifica e expresa as  CCL
DOG Núm. 120

 h crítica e reflexiva ante a lectura. crítica ante a lectura de calquera posturas de acordo e desacordo
 l tipo de textos ou obras literarias a sobre aspectos parciais ou globais
través dunha lectura reflexiva que dun texto.
permita identificar posturas de
acordo ou desacordo, respectando  LCLB2.3.2. Elabora a súa propia  CAA
sempre as opinións dos demais. interpretación sobre o significado  CCL
ISSN1130-9229
dun texto.
 LCLB2.3.3. Respecta as opinións  CSC

das demais persoas.
 b  B2.5. Utilización progresivamente  B2.4. Seleccionar os coñecemen-  LCLB2.4.1. Utiliza de forma autó-  CCL

 e autónoma das bibliotecas e das tos que se obteñan das bibliotecas noma diversas fontes de informa-
 h
tecnoloxías da información e da ou de calquera outra fonte de in- ción, integrando os coñecementos
comunicación como fontes de ob- formación impresa en papel ou dixi- adquiridos nos seus discursos orais
tención de información. tal, integrándoos nun proceso de ou escritos.
aprendizaxe continua.
 LCLB2.4.2. Coñece e manexa  CCL
habitualmente dicionarios impresos  CD
ou en versión dixital, dicionarios de
dúbida e irregularidades da lingua,
etc.
 LCLB2.4.3. Coñece o funciona-  CCL

mento de bibliotecas (escolares,  CAA
tais, e é capaz de solicitar autono-
mamente libros, vídeos, etc.
 g  B2.6. Coñecemento e uso das  B2.5. Aplicar progresivamente as  LCLB2.5.1. Aplica técnicas diver-  CCL
 e técnicas e as estratexias para a estratexias necesarias para produ- sas para planificar os seus escritos
 h produción de textos escritos: plani- cir textos adecuados, coherentes e (esquemas, árbores, mapas con-
ficación, obtención de datos, orga- cohesionados. ceptuais etc.).
 l
nización da información, redacción
e revisión.  LCLB2.5.2. Redacta borradores de  CCL
Páx. 26006
 B2.7. Produción de textos escritos escritura.  CAA
DOG Núm. 120

e audiovisuais narrativos, descriti-  LCLB2.5.3. Escribe textos en dife-  CCL

vos, instrutivos, expositivos, argu- rentes soportes usando o rexistro
mentativos e dialogados. adecuado, organizando as ideas
con claridade, enlazando enuncia-
dos en secuencias lineais cohesio-
nadas, e respectando as normas
ISSN1130-9229
gramaticais e ortográficas.
 LCLB2.5.4. Revisa o texto en va-  CCL

rias fases para aclarar problemas  CAA
co contido (ideas, estrutura, etc.)
ou coa forma (puntuación, ortogra-

fía, gramática e presentación).
 LCLB2.5.5. Avalía, utilizando guías,  CAA

a súa propia produción escrita e a
dos/das seus/súas compañei-
ros/as.
 LCLB2.5.6. Reescribe textos pro-  CCL

pios e alleos aplicando as propos-
tas de mellora que se deducen da
avaliación da produción escrita.
 h  B2.8. Produción de textos escritos  B2.6. Escribir textos en relación co  LCLB2.6.1. Redacta con claridade  CCL
 l e audiovisuais propios dos ámbitos ámbito de uso. e corrección textos propios dos
persoal, educativo, social e laboral. ámbitos persoal, educativo, social e
laboral.
 LCLB2.6.2. Redacta con claridade  CCL

e corrección textos narrativos, des-
critivos, instrutivos, expositivos e
argumentativos, adecuándose aos
trazos propios da tipoloxía selec-
cionada.
Páx. 26007
 LCLB2.6.3. Utiliza variados organi-  CCL
DOG Núm. 120

zadores textuais nos seus escritos.
 LCLB2.6.4. Resume o contido de  CAA

calquera tipo de texto, recollendo
as ideas principais con coherencia
e cohesión e expresándoas cun es-
ISSN1130-9229
tilo propio, evitando reproducir lite-

ralmente as palabras do texto.
 LCLB2.6.5. Realiza esquemas e  CAA

mapas conceptuais que estruturen
o contido dos textos traballados.

 LCLB2.6.6. Explica por escrito o  CCL

significado dos elementos visuais
que poidan aparecer nos textos
(gráficas, imaxes, etc.).
 b  B2.9. Interese pola composición  B2.7. Valorar a importancia da  LCLB2.7.1. Produce textos diver-  CCL
 c escrita como fonte de información e lectura e a escritura como ferra- sos recoñecendo na escritura o ins-
 g
aprendizaxe, como forma de co- mentas de adquisición das apren- trumento que é capaz de organizar
municar as experiencias e os co- dizaxes e como estímulo do de- o seu pensamento.
 h
ñecementos propios, e como ins- senvolvemento persoal.
trumento de enriquecemento per-  LCLB2.7.2. Utiliza nos seus escri-  CCL

soal e profesional. tos palabras propias do nivel formal
da lingua que incorpora ao seu re-
pertorio léxico, e recoñece a impor-
tancia de enriquecer o seu vocabu-
lario para expresarse oralmente e
por escrito con exactitude e preci-
sión.
 LCLB2.7.3. Valora e incorpora  CCEC

progresivamente unha actitude
creativa ante a lectura e a escritu-
Páx. 26008
ra.
DOG Núm. 120

 LCLB2.7.4. Coñece e utiliza ferra-  CD

mentas das tecnoloxías da infor-
mación e da comunicación, partici-
pando, intercambiando opinións,
comentando e valorando escritos
alleos, ou escribindo e dando a co-
ISSN1130-9229
ñecer os seus propios.
 a  B3.1. Observación, reflexión e  B3.1. Recoñecer e explicar os  LCLB3.1.1. Explica os valores  CCL
 h explicación dos valores expresivos valores expresivos que adquiren expresivos que adquiren algúns

e do uso das categorías gramati- determinadas categorías gramati- adxectivos, determinantes e pro-
cais, con especial atención ao ad- cais en relación coa intención co- nomes en relación coa intención
xectivo, aos tipos de determinantes municativa do texto onde aparecen, comunicativa do texto onde apare-
e aos pronomes. con especial atención a adxectivos, cen.
determinantes e pronomes.
 a  B3.2. Observación, reflexión e  B3.2. Recoñecer e explicar os  LCLB3.2.1. Recoñece e explica os  CCL
 h explicación dos valores expresivos valores expresivos que adquiren as valores expresivos que adquiren as
e do uso das formas verbais en formas verbais en relación coa in- formas verbais en relación coa in-
textos con diferente intención co- tención comunicativa do texto onde tención comunicativa do texto onde
municativa. aparecen. aparecen.
 a  B3.3. Observación, reflexión e  B3.3. Recoñecer e explicar o signi-  LCLB3.3.1. Recoñece os procede-  CCL
 b explicación do uso expresivo dos ficado dos principais prefixos e su- mentos para a formación de pala-
 h prefixos e sufixos, recoñecendo os fixos, e as súas posibilidades de bras novas e explica o valor signifi-
que teñen orixe grega e latina, ex- combinación para crear novas pa- cativo dos prefixos e dos sufixos.
plicando o significado que lle ache- labras, identificando os que proce-
gan á raíz léxica e a súa capacida- den do latín e do grego.  LCLB3.3.2. Forma substantivos,  CCL
de para a formación e a creación adxectivos, verbos e adverbios a
de novas palabras. partir doutras categorías gramati-
cais, utilizando diversos procede-
mentos lingüísticos.
Páx. 26009
 LCLB3.3.3. Coñece o significado  CAA
dos principais prefixos e sufixos de
DOG Núm. 120

orixe grecolatina e utilízaos para

deducir o significado de palabras
descoñecidas.
 a  B3.4. Observación, reflexión e  B3.4. Identificar os niveis de signifi-  LCLB3.4.1. Explica todos os valo-  CCL
 h explicación dos niveis de significa- cado de palabras ou expresións en res expresivos das palabras que
ISSN1130-9229
do de palabras e expresións no función da intención comunicativa gardan relación coa intención co-
discurso oral ou escrito. do discurso oral ou escrito onde municativa do texto onde aparecen.
aparecen.
 LCLB3.4.2. Explica con precisión o  CCL
significado de palabras, e usa a
acepción adecuada en relación ao

contexto en que aparecen.
 b  B3.5. Manexo de dicionarios e  B3.5. Usar correcta e eficazmente  LCLB3.5.1. Utiliza os dicionarios e  CD
 e outras fontes de consulta en papel os dicionarios e outras fontes de outras fontes de consulta en papel
 h e formato dixital sobre a normativa consulta, tanto en papel como en e formato dixital, resolve eficaz-
e o uso non normativo das pala- formato dixital, para resolver dúbi- mente as súas dúbidas sobre o uso
bras, e interpretación das informa- das sobre o uso correcto da lingua correcto da lingua e progresa na
cións lingüísticas que proporcionan e para progresar na aprendizaxe aprendizaxe autónoma.
os dicionarios da lingua (gramati- autónoma.
cais, semánticas, rexistro e uso).
 h  B3.6. Observación, reflexión e  B3.6. Explicar e describir os trazos  LCLB3.6.1. Transforma e amplía  CCL
explicación dos límites sintácticos e que determinan os límites oracio- oracións simples en oracións com-
semánticos da oración simple e a nais para recoñecer a estrutura das postas, usando conectores e outros
composta, das palabras que rela- oracións compostas. procedementos de substitución pa-
cionan os grupos que forman parte ra evitar repeticións.
desta e dos seus elementos consti-
tutivos.  LCLB3.6.2. Recoñece a palabra  CMCCT
nuclear que organiza sintactica-
mente e semanticamente un enun-
ciado, así como os elementos que
se agrupan arredor dela.
Páx. 26010
 LCLB3.6.3. Recoñece a equivalen-  CCL
cia semántica e funcional entre o
DOG Núm. 120

adxectivo, o substantivo e algúns

adverbios con oracións de relativo,
substantivas e adverbiais respecti-
vamente, transformando e am-
pliando adxectivos, substantivos e
adverbios en oracións subordina-
ISSN1130-9229
das e inseríndoas como constituín-

tes doutra oración.
 LCLB3.6.4. Utiliza de forma autó-  CCL

noma textos da vida cotiá para a
observación, reflexión e explicación

sintáctica.
 b  B3.7. Coñecemento, uso e valora-  B3.7. Aplicar os coñecementos  LCLB3.7.1. Revisa os seus discur-  CCL
 h ción das normas ortográficas e sobre a lingua para resolver pro- sos orais e escritos aplicando co-
gramaticais, recoñecendo o seu va- blemas de comprensión e expre- rrectamente as normas ortográficas
lor social e a necesidade de cin- sión de textos orais e escritos e pa- e gramaticais, recoñecendo o seu
guirse a elas na escritura para obra a revisión progresivamente au- valor social para obter unha comu-
ter unha comunicación eficiente. tónoma dos textos propios e alleos. nicación eficiente.
 b  B3.8. Observación, reflexión, expli-  B3.8. Identificar e explicar as estru-  LCLB3.8.1. Identifica e explica as  CCL
 g cación e uso dos trazos caracterís- turas dos xéneros textuais, con es- estruturas dos xéneros textuais,
 h
ticos que permiten diferenciar e pecial atención ás estruturas expo- con especial atención ás expositi-
clasificar os xéneros textuais, con sitivas e argumentativas, para utili- vas e argumentativas, e utilízaas
especial atención aos discursos zalas nas súas producións orais e nas propias producións orais e es-
expositivos e argumentativos. escritas. critas.
 LCLB3.8.2. Coñece os elementos  CSC

da situación comunicativa que de-  CCL
terminan os usos lingüísticos (te-
ma, propósito, destinatario, xénero
textual, etc.).
 LCLB3.8.3. Describe os trazos  CCL
Páx. 26011
lingüísticos máis sobresalientes de
textos expositivos e argumentati-
DOG Núm. 120

vos, relacionándoos coa intención

comunicativa e o contexto en que
se producen.
 LCLB3.8.4. Recoñece nun texto os  CCL

procedementos lingüísticos para a
ISSN1130-9229
expresión da subxectividade, e uti-

lízaos nas producións propias.
 h  B3.9. Observación, reflexión e  B3.9. Recoñecer en textos de di-  LCLB3.9.1. Recoñece e utiliza a  CCL
explicación do uso de conectores versa índole e usar nas producións substitución léxica como un proce-
textuais e dos principais mecanis- propias orais e escritas os conecto- demento de cohesión textual.

mos de referencia interna, tanto res textuais e os principais meca-
gramaticais (substitucións prono- nismos de referencia interna, tanto  LCLB3.9.2. Identifica, explica e usa  CCL
minais) como léxicos (elipses e gramaticais como léxicos. distintos tipos de conectores de
substitucións mediante sinónimos e causa, consecuencia, condición e
hiperónimos). hipótese, así como os mecanismos
gramaticais e léxicos de referencia
interna que proporcionan cohesión
a un texto.
 a  B3.10. Coñecemento dos rexistros  B3.10. Recoñecer e utilizar os  LCLB3.10.1. Recoñece os rexistros  CCL
 b e dos factores que inciden no uso rexistros lingüísticos en función dos lingüísticos en textos orais ou escri-
 h da lingua en distintos ámbitos so- ámbitos sociais, valorando a impor- tos en función da intención comu-
ciais, e valoración da importancia tancia de utilizar o rexistro adecua- nicativa e do seu uso social.
de utilizar o rexistro adecuado se- do a cada momento.
gundo as condicións da situación  LCLB3.10.2. Valora a importancia  CSC
comunicativa. de utilizar o rexistro adecuado a
cada situación comunicativa, e
aplícao nos seus discursos orais e
escritos.
 i  B3.11. Participación en proxectos  B3.11. Participar en proxectos  LCLB3.11.1. Participa en proxectos  CCL
 l (elaboración de materiais multime- (elaboración de materiais multime- (elaboración de materiais multime-  CAA
dia, folletos, carteis, recensións so- dia, folletos, carteis, recensións so- dia, folletos, carteis, recensións so-
Páx. 26012
bre libros e películas, etc.) nos que bre libros e películas, etc.) nos que bre libros e películas, obras de tea-
se utilicen varias linguas, tanto cuse utilicen varias linguas, tanto cu- tro, etc.) nos que se utilizan varias
DOG Núm. 120

rriculares como outras presentes rriculares como outras presentes linguas e relacionados cos elemen-
no centro docente, e relacionados no centro docente, e relacionados tos transversais, evita estereotipos
cos elementos transversais, evi- cos elementos transversais, evi- lingüísticos ou culturais, e valora as
tando estereotipos lingüísticos ou tando estereotipos lingüísticos ou competencias que posúe como
culturais. culturais. persoa plurilingüe.
ISSN1130-9229
 h utilización dos coñecementos sobre e as normas de uso das linguas, tos lingüísticos de ámbito contex-
as linguas para desenvolver unha mediante a comparación e a trans- tual, textual, oracional e da palabra
competencia comunicativa integra- formación de textos, enunciados e desenvolvidos no curso nunha das
da. palabras, e utilizar estes coñece- linguas, para mellorar a compren-
mentos para solucionar problemas sión e a produción dos textos tra-

de comprensión e para a produción ballados en calquera das outras.
de textos.
 h  B4.1. Lectura libre de obras da  B4.1. Favorecer a lectura e com-  LCLB4.1.1. Le e comprende cun  CCL
 l literatura española e universal, e da prensión de obras literarias da lite- grao crecente de interese e auto-
 n
literatura xuvenil, como fonte de ratura española e universal de to- nomía obras literarias próximas aos
pracer, de enriquecemento persoal dos os tempos e da literatura xuve- seus gustos e ás súas afeccións.
 c
e de coñecemento do mundo, para nil.
lograr o desenvolvemento dos seus  LCLB4.1.2. Valora algunha das  CCEC
propios gustos e intereses litera- obras de lectura libre, resumindo o

rios, e a súa autonomía de lectura. contido, explicando os aspectos
que máis chamaron a súa atención
e o que a lectura lle achegou como
experiencia persoal.
 LCLB4.1.3. Desenvolve progresi-  CSIEE

vamente o seu propio criterio esté-
tico perseguindo como única finali-
dade o pracer pola lectura.
 h  B4.1. Lectura libre de obras da  B4.2. Promover a reflexión sobre a  LCLB4.2.1. Desenvolve progresi-  CCL
Páx. 26013
 l literatura española e universal, e da conexión entre a literatura e o resto vamente a capacidade de reflexión
literatura xuvenil, como fonte de observando, analizando e expli-
DOG Núm. 120

 n pracer, de enriquecemento persoal das artes. cando a relación existente entre

 c e de coñecemento do mundo, para manifestacións artísticas de todas
lograr o desenvolvemento dos seus as épocas (música, pintura, cine,
propios gustos e intereses litera- etc.).
rios, e a súa autonomía de lectura.
 LCLB4.2.2. Recoñece e comenta o  CCEC
ISSN1130-9229
mantemento ou a evolución de
personaxes-tipo, temas e formas
ao longo dos diversos períodos his-
tórico-literarios, ata a actualidade.
 LCLB4.2.3. Compara textos litera-  CSC

rios e pezas dos medios de comu-
nicación que respondan a un mes-

mo tópico, observando, analizando
e explicando os puntos de vista se-
gundo o medio, a época ou a cultu-
ra, e valorando e criticando o que
le ou ve.
 h  B4.1. Lectura libre de obras da  B4.3. Fomentar o gusto e o hábito  LCLB4.3.1. Fala na clase dos libros  CCL
 l literatura española e universal, e da pola lectura en todas as súas ver- e comparte as súas impresións
 n literatura xuvenil, como fonte de tentes: como fonte de acceso ao cos/coas compañeiros/as.
pracer, de enriquecemento persoal coñecemento e como instrumento

 c
e de coñecemento do mundo, para de lecer e diversión que permite  LCLB4.3.2. Traballa en equipo  CSC
lograr o desenvolvemento dos seus explorar mundos diferentes aos determinados aspectos das lectu-  CSIEE
propios gustos e intereses litera- nosos, reais ou imaxinarios. ras propostas ou seleccionadas po-
rios, e a súa autonomía de lectura. los alumnos, investigando e expe-
rimentando de forma progresiva-
mente autónoma.
 LCLB4.3.3. Le en voz alta, modu-  CCL

lando e adecuando a voz, apoián-
dose en elementos da comunica-
ción non verbal e potenciando a
Páx. 26014
expresividade verbal.
DOG Núm. 120

 LCLB4.3.4. Dramatiza fragmentos  CCEC

literarios breves desenvolvendo
progresivamente a expresión cor-
poral como manifestación de sen-
timentos e emocións, respectando
as producións das demais persoas.
ISSN1130-9229
 h  B4.2. Aproximación ás obras máis  B4.4. Comprender textos literarios  LCLB4.4.1. Le e comprende unha  CCL
 l representativas da literatura espa- representativos desde o século selección de textos literarios repre-
 n ñola desde o século XVlll aos no- XVlll aos nosos días, recoñecendo sentativos da literatura desde o sé-
sos días a través da lectura e a ex- a intención do/da autor/a, o tema e culo XVlll aos nosos días, identifi-
 c
plicación de fragmentos significati- os trazos propios do xénero ao que cando o tema, resumindo o seu

vos e, de ser o caso, obras comple- pertence, e relacionando o seu contido e interpretando a linguaxe
tas. Reflexión e superación de es- contido co contexto sociocultural e literaria.

tereotipos de xénero, clase, cren- literario da época, ou doutras épo-
zas, etc. cas, e expresando a relación con  LCLB4.4.2. Expresa a relación  CAA
xuízos persoais razoados. entre o contido da obra, a intención
do/da autor/a e o contexto, e o
mantemento de temas e formas,
emitindo xuízos persoais razoados.
 h  B4.3. Redacción de textos de in-  B4.5. Redactar textos persoais de  LCLB4.5.1. Redacta textos perso-  CCL
 l tención literaria a partir da lectura intención literaria seguindo as con- ais de intención literaria a partir de
 n de textos do século XX, utilizando vencións do xénero, con intención modelos dados, seguindo as con-
as convencións formais do xénero lúdica e creativa. vencións do xénero e con intención
seleccionado e con intención lúdica lúdica e creativa.
e creativa.
pola escritura como instrumento de
comunicación capaz de analizar e
regular os seus propios sentimen-
tos.
 e  B4.4. Consulta de fontes de infor-  B4.6. Consultar e citar adecuada-  LCLB4.6.1. Consulta e cita ade-  CCL
mación variadas para a realización mente fontes de información varia- cuadamente varias fontes de in-  CD
Páx. 26015
de traballos e a cita adecuada des- das para realizar un traballo educa- formación para desenvolver por
tivo en soporte impreso ou dixital escrito, con rigor, claridade e cohe-
DOG Núm. 120

tas. sobre un tema do currículo de lite- rencia, un tema relacionado co cu-

ratura, adoptando un punto de vista rrículo de Literatura.
crítico e persoal, e utilizando as
tecnoloxías da información.  LCLB4.6.2. Achega nos seus traba-  CCL
llos escritos ou orais conclusións e  CSIEE
puntos de vista persoais e críticos
ISSN1130-9229
sobre as obras literarias, expre-

sándose con rigor, claridade e co-
herencia.
 LCLB4.6.3. Utiliza recursos varia-  CD

dos das tecnoloxías da información

e da comunicación para a realiza-
ción dos seus traballos educativos.
1º de bacharelato
Lingua Castelá e Literatura I. 1º de bacharelato

 a  B1.1. Comunicación oral non es-  B1.1. Expor oralmente un tema  LCL1B1.1.1. Realiza exposicións  CD
 e pontánea no ámbito educativo: o especializado con rigor e claridade, orais sobre temas especializados,
 g
seu proceso e a situación comuni- documentándose en fontes diver- consultando fontes de información
cativa. sas, organizando a información diversa, utilizando as tecnoloxías
 m
mediante esquemas, seguindo da información e seguindo unha
unha orde preestablecida e utili- orde previamente establecida.
zando as técnicas de exposición
oral e as tecnoloxías da informa-  LCL1B1.1.2. Exprésase oralmente  CCL
ción e da comunicación. con fluidez, coa entoación, o ton,
timbre e a velocidade adecuados
Páx. 26016
ás condicións da situación comuni-
cativa.
DOG Núm. 120

 LCL1B1.1.3. Axusta a súa expre-  CSC

sión verbal ás condicións da situa-
ción comunicativa (tema, ámbito
discursivo, tipo de destinatario,
etc.) empregando un léxico preciso
e especializado e evitando o uso
ISSN1130-9229
de coloquialismos, retrousos e pa-

labras comodín.
 LCL1B1.1.4. Avalía as súas pro-  CAA

pias presentacións orais e as

ros/as, detecta as dificultades es-
truturais e expresivas, e deseña es-

tratexias para mellorar as súas
prácticas orais e progresar na
aprendizaxe autónoma.
 d  B1.2. Textos expositivos e argu-  B1.2. Sintetizar por escrito o conti-  LCL1B1.2.1. Sintetiza por escrito  CCL
 e mentativos orais. do de textos orais de carácter ex- textos orais de carácter expositivo,
 g  B1.3. Xéneros textuais orais pro- positivo e argumentativo sobre te- de temas especializados e propios
pios do ámbito educativo. mas especializados, conferencias, do ámbito educativo, discriminando
clases, charlas, videoconferencias, a información relevante.
etc., discriminando a información

relevante e accesoria, e utilizando  LCL1B1.2.2. Recoñece as formas  CCL
a escoita activa como un medio de de organización do contido nunha
adquisición de coñecementos. exposición oral sobre un tema es-
pecializado propio do ámbito edu-
cativo ou de divulgación científica e
cultural, analiza os recursos ver-
bais e non verbais empregados po-
lo emisor, e valóraos en función
dos elementos da situación comu-
nicativa.
Páx. 26017
 LCL1B1.2.3. Escoita de xeito acti-  CAA
vo, toma notas e suscita preguntas
DOG Núm. 120

coa intención de aclarar ideas que

non comprendeu nunha exposición
oral.
 d  B1.4. Comprensión e produción de  B1.3. Extraer información de textos  LCL1B1.3.1. Recoñece os trazos  CSC
 e textos orais procedentes dos me- orais e audiovisuais dos medios de propios dos principais xéneros in-
ISSN1130-9229
 g
dios de comunicación social. Re- comunicación, recoñecendo a informativos e de opinión proceden-
cursos. tención comunicativa, o tema e a tes dos medios de comunicación
estrutura do contido, identificando social.
os trazos propios do xénero xorna-
lístico e os recursos verbais e non  LCL1B1.3.2. Analiza os recursos  CSC
verbais utilizados, e valorando de verbais e non verbais utilizados po-

forma crítica a súa forma e o seu lo emisor dun texto xornalístico oral
contido. ou audiovisual, valorando de forma

crítica a súa forma e o seu contido.
 b  B2.1. A comunicación escrita no  B2.1. Desenvolver por escrito un  LCL1B2.1.1. Desenvolve por escri-  CCL
 h ámbito educativo. tema do currículo con rigor, clari- to un tema do currículo con rigor,
 B2.2. Comprensión, produción e dade e corrección ortográfica e claridade e corrección ortográfica e
organización de textos expositivos gramatical, empregando distintas gramatical.
escritos do ámbito educativo. estruturas expositivas (compara-
ción, problema-solución, enumera-  LCL1B2.1.2. Axusta a súa expre-  CSC

ción, causa-consecuencia, ordena- sión verbal ás condicións da situa-
ción cronolóxica, etc.) e utilizando ción comunicativa (tema, ámbito
os recursos expresivos adecuados discursivo, tipo de destinatario,
ás condicións da situación comuni- etc.), empregando un léxico preciso
cativa. e especializado, e evitando o uso
de coloquialismos, retrousos e pa-
labras comodín.

pias producións escritas e as
Páx. 26018
ros/as, recoñecendo as dificultades
estruturais e expresivas, e dese-
DOG Núm. 120

ñando estratexias para mellorar a

súa redacción e avanzar na apren-
dizaxe autónoma.
 e  B2.2. Comprensión, produción e  B2.2. Sintetizar o contido de textos  LCL1B2.2.1. Comprende textos  CCL
 g organización de textos expositivos expositivos e argumentativos de escritos de carácter expositivo de
ISSN1130-9229
 h
escritos do ámbito educativo. tema especializado, discriminando tema especializado, propios do
a información relevante e acceso- ámbito educativo ou de divulgación
ria, e utilizando a lectura como un científica e cultural, e identifica o
medio de adquisición de coñece- tema e a estrutura.
mentos.
 LCL1B2.2.2. Sintetiza textos de  CMCCT

carácter expositivo, de tema espe-
cializado, propios do ámbito educa-

tivo, distinguindo as ideas princi-
pais e secundarias.
 LCL1B2.2.3. Analiza os recursos  CSC

verbais e non verbais presentes
nun texto expositivo de tema espe-
cializado e valóraos en función dos
elementos da situación comunicati-
va (intención comunicativa do/da
autor/a, tema e xénero textual).
 e  B2.3. Comprensión, produción e  B2.3. Ler, comprender e interpretar  LCL1B2.3.1. Resume o contido de  CCL
 g organización de textos escritos textos xornalísticos e publicitarios textos xornalísticos escritos infor-
 h procedentes dos medios de comu- de carácter informativo e de opi- mativos e de opinión, discriminan-
nicación social: xéneros informati- nión, recoñecendo a intención co- do a información relevante, reco-
 l
vos, e de opinión e publicidade. municativa, identificando os trazos ñecendo o tema e a estrutura do
propios do xénero e os recursos texto, e valorando de forma crítica
verbais e non verbais utilizados, e a súa forma e o seu contido.
valorando de forma crítica a súa
forma e o seu contido.  LCL1B2.3.2. Interpreta diversos  CSC
anuncios impresos identificando a
Páx. 26019
información e a persuasión, reco-
ñecendo os elementos que utiliza o
DOG Núm. 120

emisor para seducir o receptor, va-

lorando criticamente a súa forma e
o seu contido, e rexeitando as ide-
as discriminatorias.
 b  B2.4. Procedementos para a ob-  B2.4. Realizar traballos de investi-  LCL1B2.4.1. Realiza traballos de  CAA
ISSN1130-9229
 e tención, o tratamento e a avaliación gación sobre temas do currículo ou investigación planificando a súa re-
 g
da información procedente de fon- da actualidade social, científica ou alización, fixando os seus propios
tes impresas e dixitais. Educación cultural, planificando a súa realiza- obxectivos, organizando a informa-
 h
para o uso, o tratamento e a pro- ción, obtendo a información de fon- ción en función dunha orde prede-
dución de información. tes diversas e utilizando as tecno- finida, revisando o proceso de es-
loxías da información e da comuni- critura para mellorar o produto final

cación para a súa realización, a e chegando a conclusións perso-
súa avaliación e a súa mellora. ais.
 LCL1B2.4.2. Utiliza as tecnoloxías  CD

da información e da comunicación
para documentarse, consultando
fontes diversas e avaliando, con-
trastando, seleccionando e organi-
zando a información relevante me-
diante fichas-resumo.
 LCL1B2.4.3. Respecta as normas  CCL

de presentación de traballos escri-
tos (organización en epígrafes,
procedementos de cita, notas a pé
de páxina e bibliografía).

para a realización, a avaliación e a
mellora de textos escritos propios e
alleos.
Páx. 26020
DOG Núm. 120

 d  B3.1. Substantivo: caracterización  B3.1. Aplicar sistematicamente os  LCL1B3.1.1. Revisa e mellora  CCL
 e morfolóxica, sintáctica e semántica. coñecementos sobre as categorías textos orais e escritos propios e
 B3.2. Adxectivo: caracterización gramaticais na realización, autoa- alleos, recoñecendo e explicando
morfolóxica, sintáctica e semántica. valiación e mellora dos textos orais incorreccións de concordancia, ré-
 B3.3. Verbo: flexión verbal; perífra- e escritos, tomando conciencia da xime verbal, ambigüidades semán-
importancia do coñecemento gra- ticas, etc.
ISSN1130-9229
se verbal.
matical para o uso correcto da lin-
 B3.4. Pronome: tipoloxía e valores gua.  LCL1B3.1.2. Utiliza a terminoloxía  CCL
gramaticais. gramatical adecuada para a expli-
 B3.5. Determinantes: tipoloxía e cación lingüística dos textos.
usos.
 B3.6. Recoñecemento das diferen-

zas entre pronomes e determinan-
tes. Relacións gramaticais.

 B3.7. Adverbio: tipoloxía e valores
gramaticais.
 B3.8. Preposicións, conxuncións e
interxeccións: tipoloxía e valores
gramaticais.
 e  B3.1. Substantivo: caracterización  B3.2. Recoñecer e identificar os  LCL1B3.2.1. Identifica e explica os  CCL
morfolóxica, sintáctica e semántica. trazos característicos das categorí- usos e valores do substantivo nun
 B3.2. Adxectivo: caracterización as gramaticais (substantivo, adxec- texto, en relación coa intención
morfolóxica, sintáctica e semántica. tivo, verbo, pronomes, artigos e de- comunicativa do emisor e a tipolo-
 B3.3. Verbo: flexión verbal; perífra- terminantes), e explicar os seus xía textual seleccionada, así como
se verbal. usos e valores nos textos. con outros compoñentes da situa-
ción comunicativa (audiencia e
 B3.4. Pronome: tipoloxía e valores contexto).
gramaticais.
 B3.5. Determinantes: tipoloxía e  LCL1B3.2.2. Identifica e explica os  CCL
usos. usos e os valores do adxectivo nun
 B3.6. Recoñecemento das diferen- texto, en relación coa intención
zas entre pronomes e determinan- comunicativa do emisor e a tipolo-
tes. Relacións gramaticais. xía textual seleccionada, así como
B3.7. Adverbio: tipoloxía e valores con outros compoñentes da situa-
Páx. 26021

gramaticais. ción comunicativa (audiencia e
contexto).
DOG Núm. 120

 B3.8. Preposicións, conxuncións e  LCL1B3.2.3. Identifica e explica os  CCL

interxeccións: tipoloxía e valores usos e valores do verbo nun texto,
gramaticais. en relación coa intención comuni-
cativa do emisor e a tipoloxía tex-
tual seleccionada, así como con
outros compoñentes da situación
ISSN1130-9229
comunicativa (audiencia e contex-

to).
 LCL1B3.2.4. Identifica e explica os  CCL

usos e valores dos pronomes nun
texto, en relación coa intención

comunicativa do emisor e a tipolo-
xía textual seleccionada, así como

con outros compoñentes da situa-
ción comunicativa (audiencia e
contexto).
 LCL1B3.2.5. Identifica e explica os  CCL

usos e valores do artigo determi-
nado e do indeterminado, e de cal-
quera tipo de determinantes, en re-
lación coa súa presenza ou ausen-
cia coa intención comunicativa do

emisor e a tipoloxía textual selec-
cionada, así como con outros com-
poñentes da situación comunicativa
(audiencia e contexto).
 b  B3.9. Observación, reflexión e  B3.3. Aplicar progresivamente os  LCL1B3.3.1. Recoñece a estrutura  CCL
 d explicación das estruturas sintácti- coñecementos sobre estruturas sintáctica da oración simple, expli-
 e
cas simples e complexas. Cone- sintácticas dos enunciados para a cando a relación entre os grupos
xións lóxicas e semánticas nos tex- realización, autoavaliación e mello- de palabras.
tos. ra de textos orais e escritos, to-
mando conciencia da importancia  LCL1B3.3.2. Recoñece as oracións  CCL
Páx. 26022
do coñecemento gramatical para o activas, pasivas, impersoais e me-
dias, contrastando as diferenzas
DOG Núm. 120

uso correcto da lingua. entre elas en función da intención

comunicativa do texto en que apa-
recen.
 LCL1B3.3.3. Recoñece e explica o  CCL

funcionamento das oracións subor-
ISSN1130-9229
dinadas substantivas en relación co

verbo da oración principal.
 LCL1B3.3.4. Recoñece e explica o  CCL

funcionamento das oracións subor-
dinadas de relativo, identificando o

antecedente que modifican.
 LCL1B3.3.5. Enriquece os seus  CCL

textos orais e escritos incorporando
progresivamente estruturas sintác-
ticas variadas e aplicando os coñe-
cementos adquiridos para a revi-
sión e a mellora destes.
 e  B3.10. Observación, reflexión e  B3.4. Recoñecer os trazos propios  LCL1B3.4.1. Recoñece e explica  CCEC
explicación das formas de organi- das tipoloxías textuais identificando os trazos estruturais e lingüísticos
zación textual. a súa estrutura e os trazos lingüís- dos textos narrativos, descritivos,
ticos máis importantes en relación expositivos e argumentativos.
coa intención comunicativa.
 LCL1B3.4.2. Analiza e explica os  CCL
trazos formais dun texto nos planos
morfosintáctico, léxico-semántico e
pragmático-textual, relacionando o
seu emprego coa intención comu-
nicativa do emisor e o resto de
condicións da situación comunica-
tiva.
Páx. 26023
 d  B3.11. Recoñecemento e explica-  B3.5. Aplicar os coñecementos  LCL1B3.5.1. Incorpora os proce-  CCL
ción das propiedades textuais. Os adquiridos para a elaboración de dementos de cohesión textual na
DOG Núm. 120

 e seus procedementos. Modalidade. discursos orais ou escritos con súa propia produción oral e escrita.
adecuada coherencia e cohesión.
 LCL1B3.5.2. Identifica, analiza e  CCL
interpreta as formas gramaticais
que fan referencia ao contexto
temporal e espacial, e aos partici-
ISSN1130-9229
pantes na comunicación.
 LCL1B3.5.3. Valora os recursos  CSC

expresivos empregados polo emi-
sor dun texto en función da súa in-
tención comunicativa e do resto

dos elementos da situación comu-
nicativa, diferenciando e explicando

as marcas de obxectividade e de
subxectividade, e os procedemen-
tos gramaticais de inclusión do
emisor no texto.
 b  B3.12. Procedementos para a  B3.6. Coñecer e manexar fontes de  LCL1B3.6.1. Coñece e consulta  CD
 e obtención, o tratamento e a avalia- información impresa ou dixital para fontes de información impresa ou
 g
ción da información procedente de resolver dúbidas sobre o uso co- dixital para resolver dúbidas sobre
fontes impresas e dixitais. Educa- rrecto da lingua e avanzar na o uso correcto da lingua e para
ción para o uso, o tratamento e a aprendizaxe autónoma. avanzar na aprendizaxe autónoma.

produción de información.
 e  B3.13. Coñecemento e explicación  B3.7. Coñecer a orixe e a evolución  LCL1B3.7.1. Explica, a partir dun  CSC
 h da pluralidade lingüística de Espa- das linguas de España e as súas texto, a orixe e a evolución das lin-
 n
ña. As súas orixes históricas. principais variedades dialectais, re- guas de España, así como as súas
coñecendo e explicando os seus principais variedades dialectais, e
trazos característicos en manifes- valora a diversidade lingüística co-
tacións orais e escritas, e valoran- mo parte do noso patrimonio cultu-
do a diversidade lingüística como ral.
parte do patrimonio cultural do no-
so país.
Páx. 26024
 a  B3.14. Recoñecemento e explica-  B3.8. Recoñecer os usos sociais e  LCL1B3.8.1. Selecciona o léxico e  CCL
DOG Núm. 120

 c ción das variedades funcionais da funcionais da lingua, amosando in- as expresións adecuadas en con-
 d lingua. terese por ampliar o seu propio re- textos comunicativos que esixen un
 e
pertorio verbal e evitar os prexuí- uso formal da lingua, evitando o
zos e estereotipos lingüísticos. uso de coloquialismos, impreci-
sións ou expresións clixé.
ISSN1130-9229
 LCL1B3.8.2. Explica, a partir dos  CSC

textos, a influencia do medio social
no uso da lingua, e identifica e re-
xeita os estereotipos lingüísticos
que supoñen unha valoración pe-
xorativa cara ás persoas usuarias

da lingua.
 i  B3.15. Participación en proxectos  B3.9. Participar en proxectos (ela-  LCL1B3.9.1. Participa en proxectos  CCL
 l (elaboración de materiais multime- boración de materiais multimedia, (elaboración de materiais multime-  CAA
dia, folletos, carteis, recensións so- folletos, carteis, recensións sobre dia, folletos, carteis, recensións so-
bre libros e películas, etc.) nos que libros e películas, etc.) nos que se bre libros e películas, obras de tea-
se utilicen varias linguas, tanto cu- utilicen varias linguas, tanto curri- tro, etc.) nos que se utilizan varias
rriculares como outras presentes culares como outras presentes no linguas e relacionados cos elemen-
no centro, e relacionados cos ele- centro, e relacionados cos elementos transversais, evita estereotipos
mentos transversais, evitando este- tos transversais, evitando estereo- lingüísticos ou culturais, e valora as
reotipos lingüísticos ou culturais. tipos lingüísticos ou culturais. competencias que posúe como
persoa plurilingüe.
 g  B3.16. Identificación e progresiva  B3.10. Reflexionar sobre o sistema  LCL1B3.10.1. Utiliza os coñece-  CAA
 h utilización dos coñecementos sobre e as normas de uso das linguas, mentos lingüísticos de ámbito con-
as linguas para desenvolver unha mediante a comparación e a trans- textual, textual, oracional e da pa-
competencia comunicativa integra- formación de textos, enunciados e labra, desenvolvidos no curso nu-
da. palabras, e utilizar estes coñece- nha das linguas, para mellorar a
mentos para solucionar problemas comprensión e a produción dos
de comprensión e para a produción textos traballados en calquera das
de textos. outras.
Páx. 26025
 d  B4.1. Estudo das obras máis re-  B4.1. Realizar o estudo das obras  LCL1B4.1.1. Le e analiza fragmen-  CCEC
DOG Núm. 120

 i presentativas da literatura española máis representativas da literatura tos e obras significativas desde a
desde a Idade Media ata o século española desde a Idade Media ata Idade Media ao século XIX.
XlX, a través da lectura e a análise o século XlX a través da lectura e a
de fragmentos e obras significati- análise de fragmentos e obras sig-
vas. nificativas.
ISSN1130-9229
 d  B4.2. Análise de fragmentos ou  B4.2. Ler e analizar fragmentos ou  LCL1B4.2.1. Identifica as caracte-  CAA
 h obras completas significativas des- obras completas significativas des- rísticas temáticas e formais en re-
 i
de a Idade Media ao século XlX, de a Idade Media ao século XlX, lación co contexto, o movemento e
identificando as súas característi- identificando as súas característi- o xénero ao que pertence e a obra
 c
cas temáticas e formais en relación cas temáticas e formais en relación do/da autor/a.
co contexto, o movemento, o xéne- co contexto, o movemento, o xéne-

ro ao que pertence e a obra do/da ro ao que pertence e a obra do/da  LCL1B4.2.2. Compara textos de  CCEC
autora, e constatando a evolución autor/a, e constatando a evolución diferentes épocas e constata a evo-
histórica de temas e formas. histórica de temas e formas. lución de temas e formas.
 B4.3. Desenvolvemento da auto-
nomía de lectura e aprecio pola li-
teratura como fonte de pracer e de
coñecemento doutros mundos,
tempos e culturas.
 d  B4.3. Desenvolvemento da auto-  B4.3. Interpretar criticamente frag-  LCL1B4.3.1. Interpreta criticamente  CCEC
 h nomía lectora e aprecio pola litera- mentos ou obras significativas des- fragmentos ou obras significativas
 i
tura como fonte de pracer e de co- de a Idade Media ao século XlX, desde a Idade Media ao século
ñecemento doutros mundos, tem- detectando as ideas que manifes- XIX.
 m
pos e culturas. tan a relación da obra co seu con-
 B4.4. Interpretación crítica de texto histórico, artístico e cultural.  LCL1B4.3.2. Detecta as ideas que  CCEC
fragmentos ou obras significativas manifestan a relación da obra co
desde a Idade Media ao século seu contexto histórico, artístico e
XlX, detectando as ideas que mani- cultural.
festan a relación da obra co seu
contexto histórico, artístico e cultu-
ral. Reflexión e superación de este-
reotipos de xénero, clase, crenzas,
etc.
Páx. 26026
 d  B4.5. Planificación e elaboración  B4.4. Planificar e elaborar textos de  LCL1B4.4.1. Planifica a elabora-  CSIEE
DOG Núm. 120

 g de traballos educativo escritos ou intención literaria, traballos de in- ción de traballos de investigación
 h presentacións sobre a literatura vestigación escritos ou presenta- escritos ou presentacións sobre
desde a Idade Media ata o século cións sobre temas, obras ou auto- temas, obras ou autores/as da lite-
XlX, obtendo a información de fon- res/as da literatura desde a Idade ratura desde a Idade Media ata o
tes diversas e achegando un xuízo Media ata o século XlX, obtendo a século XIX.
crítico persoal e argumentado con información de fontes diversas e
ISSN1130-9229
rigor. achegando un xuízo crítico persoal  LCL1B4.4.2. Obtén a información  CD

 B4.6. Composición de textos escri- e argumentado con rigor. de fontes diversas.
tos con intención literaria e con-
ciencia de estilo.  LCL1B4.4.3. Argumenta con rigor o  CCL
seu propio xuízo crítico.

2º de bacharelato
Lingua Castelá e Literatura II. 2º de bacharelato
 h  B1.1. Comunicación oral non es-  B1.1. Escoitar de forma activa e  LCL2B1.1.1. Recoñece as formas  CCL
pontánea nos ámbitos educativo, analizar textos orais argumentati- de organización do contido nunha
xornalístico, profesional e empresa- vos e expositivos procedentes dos argumentación oral, analizando os
rial. A súa caracterización. ámbitos educativo, xornalístico, recursos verbais e non verbais em-
profesional e empresarial, identifi- pregados polo emisor e valorándo-
cando os trazos propios do seu xé- os en función dos elementos da si-
nero, relacionando os aspectos tuación comunicativa.
formais do texto coa intención co-
municativa do emisor e co resto  LCL2B1.1.2. Analiza os recursos  CCL
dos factores da situación comuni- verbais e non verbais presentes en
cativa. textos orais argumentativos e ex-
positivos procedentes dos ámbitos
educativo, xornalístico, profesional
Páx. 26027
e empresarial, relacionando os as-
pectos formais e expresivos coa
DOG Núm. 120

intención do emisor, o xénero tex-

tual e o resto dos elementos da si-
tuación comunicativa.
 d  B1.1. Comunicación oral non es-  B1.2. Sintetizar o contido de textos  LCL2B1.2.1. Sintetiza por escrito o  CAA
 e pontánea nos ámbitos educativo, expositivos e argumentativos orais contido de textos orais argumenta-
ISSN1130-9229
 g
xornalístico, profesional e empresa- do ámbito educativo (conferencias tivos e expositivos procedentes dos
rial. A súa caracterización. e mesas redondas), diferenciando ámbitos educativo, xornalístico,
a información relevante e acceso- profesional ou empresarial, discri-
ria, e utilizando a escoita activa minando a información relevante.
como un medio de adquisición de
coñecementos.

 d  B1.2. Comprensión e produción de  B1.3. Extraer información de textos  LCL2B1.3.1. Interpreta diversos  CSC
 e textos orais procedentes dos me- orais xornalísticos e publicitarios anuncios sonoros e audiovisuais,
 g dios de comunicación social: xéne- procedentes dos medios de comu- identificando a información e a per-
ros informativos e de opinión. Pu- nicación social, recoñecendo a in- suasión, recoñecendo os elemen-
blicidade. tención comunicativa, o tema, a es- tos que utiliza o emisor para sedu-
trutura e o contido, identificando os cir o receptor, valorando critica-
trazos propios do xénero xornalísti- mente a súa forma e o seu contido,
co e os recursos verbais e non ver- e rexeitando as ideas discriminato-
bais utilizados, e valorando de for- rias.
ma crítica a súa forma e o seu con-
tido.
 a  B1.3. Presentación oral: planifica-  B1.4. Realizar unha presentación  LCL2B1.4.1. Planifica, realiza e  CCL
 b ción, documentación, avaliación e educativa oral sobre un tema con- avalía presentacións educativas  CSC
 c
mellora. trovertido, contrapondo puntos de orais de forma individual ou en
vista enfrontados, defendendo grupo sobre un tema polémico de
 d
unha opinión persoal con argumen- carácter educativo ou da actualida-
 e tos convincentes e utilizando as de social, científica ou cultural,
 g tecnoloxías da información e da analizando posturas enfrontadas e
 h comunicación para a súa realiza- defendendo unha opinión propia
 m ción, avaliación e mellora. mediante argumentos convincen-
tes.
Páx. 26028
 LCL2B1.4.2. Compila información e  CD
DOG Núm. 120

apoios audiovisuais ou gráficos,

consultando fontes de información
diversa e utilizando correctamente
os procedementos de cita.
 LCL2B1.4.3. Clasifica e estrutura a  CMCCT

ISSN1130-9229
información obtida, elaborando un

guión da presentación.
 LCL2B1.4.4. Exprésase oralmente  CCL

con claridade, precisión e correc-
ción, axustando a súa actuación

verbal e non verbal ás condicións
da situación comunicativa, e utili-

zando os recursos expresivos pro-
pios do rexistro formal.
 LCL2B1.4.5. Avalía as súas pre-  CAA

sentacións orais e as dos/das
seus/súas compañeiros/as, detec-
tando as dificultades estruturais e
expresivas, e deseñando estrate-
xias para mellorar as súas prácti-
cas orais e progresar na aprendi-

zaxe autónoma.
 h  B2.1. Comunicación escrita nos  B2.1. Comprender e producir textos  LCL2B2.1.1. Comprende o sentido  CCL
 l ámbitos educativo, xornalístico, expositivos e argumentativos pro- global de textos escritos de carác-
profesional e empresarial: elemen- pios dos ámbitos educativo, xorna- ter expositivo e argumentativo pro-
tos; xéneros textuais. lístico, profesional ou empresarial, pios dos ámbitos educativo, xorna-
 B2.2. Análise e comentario de identificando a intención do emisor, lístico, profesional ou empresarial,
textos escritos do ámbito educati- resumindo o seu contido, diferen- identificando a intención comunica-
vo. ciando a idea principal e explicando tiva do emisor e a súa idea princi-
Páx. 26029
o modo de organización. pal.
DOG Núm. 120

 LCL2B2.1.2. Sintetiza textos de  CAA

carácter expositivo e argumentativo
propios dos ámbitos educativo,
xornalístico, profesional ou empre-
sarial, diferenciando as ideas prin-
cipais e as secundarias.
ISSN1130-9229
 LCL2B2.1.3. Analiza a estrutura de  CCL

textos expositivos e argumentativos
procedentes dos ámbitos educati-
vo, xornalístico, profesional ou em-
presarial, identificando os tipos de

conectores e organizadores da in-
formación textual.
 LCL2B2.1.4. Produce textos expo-  CCL

sitivos e argumentativos propios
usando o rexistro adecuado á in-
tención comunicativa, organizando
os enunciados en secuencias line-
ais cohesionadas e respectando as
normas ortográficas e gramaticais,
e revisa a súa produción escrita pa-
ra mellorala.
 b  B2.3. Planificación, realización,  B2.2. Escribir textos expositivos e  LCL2B2.2.1. Desenvolve por escri-  CCL
 h revisión e mellora de textos escri- argumentativos propios do ámbito to un tema do currículo con rigor,
 l
tos de diferentes ámbitos sociais e educativo con rigor, claridade e co- claridade e corrección ortográfica e
educativos. rrección, empregando argumentos gramatical, aplicando os coñece-
adecuados e convincentes, e axus- mentos gramaticais e pragmáticos,
tando a súa expresión á intención para mellorar a expresión escrita.
comunicativa e ao resto das condi-
cións da situación comunicativa.  LCL2B2.2.2. Nas súas producións  CCL
escritas axusta a súa expresión ás
condicións da situación comunica-
Páx. 26030
tiva (tema, ámbito discursivo, tipo
de destinatario, xénero textual,
DOG Núm. 120

etc), empregando os recursos ex-

presivos propios do rexistro formal
e evitando o uso de coloquialismos.

pias producións escritas e as
ISSN1130-9229

ros/as, recoñecendo as dificultades
estruturais e expresivas, recorren-
do a obras de consulta tanto im-
presas como dixitais para a súa co-
rrección, e deseñando estratexias

para mellorar a súa redacción e
avanzar na aprendizaxe autónoma.
 b  B2.3. Planificación, realización,  B2.3. Realizar traballos educativos  LCL2B2.3.1. Realiza traballos edu-  CSIEE
 e revisión e mellora de textos escri- individuais ou en grupo sobre te- cativos individuais e en grupo so-
 h tos de diferentes ámbitos sociais e mas polémicos do currículo ou da bre un tema controvertido do currí-
educativos. actualidade social, científica ou cul- culo ou da actualidade social, cultu-
tural, planificando a súa realiza- ral ou científica, planificando a súa
ción, contrastando opinións enfron- realización, fixando os seus propios
tadas, defendendo unha opinión obxectivos, contrastando posturas
persoal e utilizando as tecnoloxías enfrontadas, e organizando e de-
da información e da comunicación fendendo unha opinión propia me-

para a súa realización, avaliación e diante distintos tipos de argumen-
mellora. tos.

para documentarse, consultando
fontes diversas, avaliando, contras-
tando, seleccionando e organizan-
do a información relevante median-
te fichas-resumo.
Páx. 26031
 LCL2B2.3.3. Respecta as normas  CCL
de presentación de traballos escri-
DOG Núm. 120

tos: organización en epígrafes,

procedementos de cita, notas a pé
de páxina, bibliografía…
 b  B2.1. Comunicación escrita nos  B2.4. Analizar textos escritos ar-  LCL2B2.4.1. Describe os trazos  CCL
 e ámbitos educativo, xornalístico, gumentativos e expositivos propios morfosintácticos, léxico-semánticos
ISSN1130-9229
 g
profesional e empresarial: elemen- dos ámbitos educativo, xornalístico, e pragmático-textuais presentes
tos; xéneros textuais. profesional ou empresarial, identifi- nun texto expositivo ou argumenta-
 h
 B2.2. Análise e comentario de cando os seus trazos formais cativo procedente dos ámbitos educa-
textos escritos do ámbito educati- racterísticos e relacionando as sú- tivo, xornalístico, profesional ou
vo. as características expresivas coa empresarial, utilizando a terminolo-
intención comunicativa e co resto xía gramatical adecuada e pondo

dos elementos da situación comu- de manifesto a súa relación coa in-
nicativa. tención comunicativa do emisor e

cos trazos propios do xénero tex-
tual.
 LCL2B2.4.2. Recoñece, describe e  CCL

utiliza os recursos gramaticais
(substitución pronominal, uso reite-
rado de determinadas estruturas
sintácticas, correlación temporal,
etc.) e léxico-semánticos (substitu-
ción por sinónimos, hipónimos e

hiperónimos, reiteracións léxicas,
etc.) que proporcionan cohesión
aos textos escritos.
 LCL2B2.4.3. Recoñece e explica  CCL

os procedementos de cita (estilo
directo, indirecto ou indirecto libre,
e cita encuberta) presentes en tex-
tos expositivos e argumentativos,
así como a súa función no texto.
Páx. 26032
DOG Núm. 120

 d  B3.1. Análise e explicación do  B3.1. Recoñecer e explicar o pro-  LCL2B3.1.1. Explica os procede-  CCL
 e léxico castelán e dos procedemen- ceso de formación das palabras en mentos de formación das palabras
tos de formación. español, aplicando os coñecemen- diferenciando entre raíz e afixos, e
tos adquiridos para a mellora, a explicando o seu significado.
comprensión e o enriquecemento
do vocabulario activo.  LCL2B3.1.2. Recoñece e explica a  CAA
ISSN1130-9229
procedencia grecolatina de grande

parte do léxico español e valora o
seu coñecemento para a dedución
do significado de palabras desco-
ñecidas.

 e  B3.2. Substantivo: caracterización  B3.2. Recoñecer e identificar os  LCL2B3.2.1. Identifica e explica os  CCL
morfolóxica, sintáctica e semántica. trazos característicos das categorí- usos e os valores das categorías
 B3.3. Adxectivo: caracterización as gramaticais, e explicar os seus gramaticais, en relación coa inten-
morfolóxica, sintáctica e semántica. usos e valores nos textos. ción comunicativa do emisor, coa
 B3.4. Verbo: flexión verbal; perífra- tipoloxía textual seleccionada e con
se verbal. outros compoñentes da situación
comunicativa (audiencia e contex-
 B3.5. Pronome: tipoloxía e valores to).
gramaticais.
 B3.6. Determinantes: tipoloxía e  LCL2B3.2.2. Selecciona o léxico e  CSC
usos. a terminoloxía adecuados en con-
 B3.7. Recoñecemento das diferen- textos comunicativos que esixen un

zas entre pronomes e determinan- uso formal e especializado da lin-
tes: relacións gramaticais. gua, evitando o uso de coloquia-
 B3.8. Adverbio: tipoloxía e valores lismos, imprecisións ou expresións
gramaticais. clixé.
 B3.9. Preposicións, conxuncións e
interxeccións: tipoloxía e valores
gramaticais.
 d  B3.10. Observación, reflexión e  B3.3. Identificar e explicar os niveis  LCL2B3.3.1. Explica con propieda-  CCL
 e explicación do significado das pa- de significado das palabras ou ex- de o significado de palabras ou ex-
labras. Denotación e connotación. presións en función da intención presións, diferenciando o seu uso
Páx. 26033
comunicativa do discurso oral ou denotativo e connotativo, e relacio-
nándoo coa intención comunicativa
DOG Núm. 120

escrito en que aparecen. do emisor.
 LCL2B3.3.2. Recoñece, analiza e  CCL

interpreta as relacións semánticas
entre as palabras (sinonimia, anto-
nimia, hiperonimia, polisemia e
ISSN1130-9229
homonimia) como procedemento

de cohesión textual.
 d  B3.11. Observación, reflexión e  B3.4. Observar, reflexionar e expli-  LCL2B3.4.1. Recoñece as estrutu-  CCL
 e explicación das estruturas sintácti- car as estruturas sintácticas dun ras sintácticas e explica a relación
cas simples e complexas. Cone- texto, sinalando as conexións lóxi- funcional e de significado que es-

xións lóxicas e semánticas nos tex- cas e semánticas que se estable- tablecen co verbo da oración prin-
tos. cen entre elas. cipal, empregando a terminoloxía

gramatical adecuada.
 d  B3.11. Observación, reflexión e  B3.5. Aplicar os coñecementos  LCL2B3.5.1. Enriquece os seus  CCL
 e explicación das estruturas sintácti- sobre estruturas sintácticas dos textos orais e escritos incorporando
cas simples e complexas. Cone- enunciados para a realización, a estruturas sintácticas variadas e
xións lóxicas e semánticas nos tex- autoavaliación e a mellora de tex- aplicando os coñecementos adqui-
tos. tos orais e escritos, tomando con- ridos para a revisión e a mellora
 B3.12. Observación, reflexión e ciencia da importancia do coñece- destes.
explicación das formas de organi- mento gramatical para o uso co-
zación textual de textos proceden- rrecto da lingua.  LCL2B3.5.2. Aplica os coñecemen-  CSIEE
tes de diferentes ámbitos. Intertex- tos adquiridos sobre as estruturas
tualidade. sintácticas dos enunciados para a
realización, autoavaliación e mello-
ra dos propios textos orais e escri-
tos, tomando conciencia da impor-
tancia do coñecemento gramatical
para o uso correcto da lingua.
 d  B3.13. Identificación e uso dos  B3.6. Aplicar os coñecementos  LCL2B3.6.1. Recoñece, analiza e  CCL
 e recursos expresivos que marcan a sobre o funcionamento da lingua á explica as características lingüísti-
 m obxectividade e a subxectividade. comprensión, á análise e ao co- cas e os recursos expresivos de
Páx. 26034
 B3.14. Observación, reflexión e mentario de textos de distinto tipo textos procedentes dos ámbitos
procedentes dos ámbitos educati- educativo, xornalístico, profesional
DOG Núm. 120

explicación da deíxe temporal, es- vo, xornalístico, profesional e em- e empresarial, relacionando os
pacial e persoal. presarial, relacionando os usos lin- usos lingüísticos coa intención co-
güísticos (marcas de obxectividade municativa do emisor e o resto dos
e subxectividade; referencias deíc- elementos da situación comunicati-
ticas temporais, espaciais e perso- va, e utilizando a análise para
ais, e procedementos de cita) coa afondar na comprensión do texto.
ISSN1130-9229
intención comunicativa do emisor e

o resto dos elementos da situación  LCL2B3.6.2. Aplica os coñecemen-  CSIEE
comunicativa. tos sobre o funcionamento da lin-
gua á comprensión, á análise e ao
comentario de textos de distinto ti-
po procedentes dos ámbitos edu-

cativo, xornalístico, profesional e
empresarial, relacionando os usos

lingüísticos (marcas de obxectivi-
dade e subxectividade; referencias
deícticas temporais, espaciais e
persoais, e procedementos de cita)
coa intención comunicativa do emi-
sor e o resto dos elementos da si-
tuación comunicativa.

os procedementos de inclusión do
emisor e do receptor no texto.

as referencias deícticas, temporais,
espaciais e persoais nos textos.
 LCL2B3.6.5. Recoñece, explica e  CCL

utiliza os procedementos de cita.
 LCL2B3.6.6. Revisa textos escritos  CAA

propios e alleos, recoñecendo e
Páx. 26035
explicando as súas incorreccións
(concordancias, réxime verbal, am-
DOG Núm. 120

bigüidades sintácticas, coloquialis-

mos, etc.), con criterios gramaticais
e terminoloxía apropiada, co ob-
xecto de mellorar a expresión escri-
ta e avanzar na aprendizaxe autó-
noma.
ISSN1130-9229
 e  B3.12. Observación, reflexión e  B3.7. Explicar a forma de organiza-  LCL2B3.7.1. Recoñece, explica e  CCL
explicación das formas de organi- ción interna dos textos expositivos utiliza en textos propios e alleos as
zación textual de textos proceden- e argumentativos. formas de estruturar os textos ex-
tes de diferentes ámbitos. Intertex- positivos e argumentativos.
tualidade.

 B3.13. Identificación e uso dos
recursos expresivos que marcan a

obxectividade e a subxectividade.
 B3.14. Observación, reflexión e
explicación da deíxe temporal, es-
pacial e persoal.
 b  B3.12. Observación, reflexión e  B3.8. Reflexionar sobre a relación  LCL2B3.8.1. Expresa as súas ex-  CCL
 d explicación das formas de organi- entre os procesos de produción e periencias de lectura de obras de
 e
zación textual de textos proceden- recepción dun texto, recoñecendo diferente tipo, xénero, etc., e as
tes de diferentes ámbitos. Intertex- a importancia que para a súa com- súas experiencias persoais en re-
tualidade. prensión teñen os coñecementos lación co novo texto, para chegar a

previos que se posúen a partir de unha mellor comprensión e inter-
lecturas anteriores que se relacio- pretación deste.
nan con el.
 a  B3.15. Coñecemento e explicación  B3.9. Coñecer a situación do espa-  LCL2B3.9.1. Coñece a situación  CSC
 e do español actual. O español na ñol no mundo, as súas orixes histó- actual da lingua española no mun-
 h
rede. Situación do español no ricas e os seus trazos característi- do diferenciando os usos específi-
mundo. O español de América. cos, e valor as súas variantes. cos da lingua no ámbito dixital.
 LCL2B3.9.2. Coñece as orixes  CSC

históricas do español en América e
Páx. 26036
as súas principais áreas xeográfi-
cas, recoñecendo nun texto oral ou
DOG Núm. 120

escrito algúns dos trazos caracte-

rísticos e valorando as súas varian-
tes.
 i  B3.16. Participación en proxectos  B3.10. Participar en proxectos  LCL2B3.10.1. Participa en proxec-  CCL
 l (elaboración de materiais multime- (elaboración de materiais multime- tos (elaboración de materiais mul-  CAA
ISSN1130-9229
dia, folletos, carteis, recensións so- dia, folletos, carteis, recensións so- timedia, folletos, carteis, recensións
bre libros e películas, etc.) nos que bre libros e películas, etc.) nos que sobre libros e películas, obras de
se utilicen varias linguas, tanto cuse utilicen varias linguas, tanto cu- teatro, etc.) nos que se utilizan va-
rriculares como outras presentes rriculares como outras presentes rias linguas e relacionados cos
no centro docente, e relacionados no centro docente, e relacionados elementos transversais, evita este-
cos elementos transversais, evi- cos elementos transversais, evi- reotipos lingüísticos ou culturais, e

tando estereotipos lingüísticos ou tando estereotipos lingüísticos ou valora as competencias que posúe
culturais. culturais. como persoa plurilingüe.
 g  B3.17. Identificación e progresiva  B3.11. Reflexionar sobre o sistema  LCL2B3.11.1. Utiliza os coñece-  CAA
 h utilización dos coñecementos sobre e as normas de uso das linguas, mentos lingüísticos de ámbito con-
as linguas para desenvolver unha mediante a comparación e a trans- textual, textual, oracional e da pa-
competencia comunicativa integra- formación de textos, enunciados e labra desenvolvidos no curso nu-
da. palabras, e utilizar estes coñece- nha das linguas, para mellorar a
mentos para solucionar problemas comprensión e a produción dos
de comprensión e para a produción textos traballados en calquera das
de textos. outras.
 d  B4.1. Estudo cronolóxico das obras  B4.1. Coñecer os aspectos temáti-  LCL2B4.1.1. Desenvolve por escri-  CCEC
 h máis representativas da literatura cos e formais dos principais mo- to con coherencia e corrección as
 i
en español do século XX ata os vementos literarios do século XX características temáticas e formais
nosos días. ata os nosos días, así como os au- dos principais movementos do sé-
tores e obras máis significativos. culo XX ata os nosos días, men-
cionando os autores e obras máis
representativas.
 d  B4.2. Análise de fragmentos ou  B4.2. Ler e analizar textos literarios  LCL2B4.2.1. Analiza fragmentos  CCEC
Páx. 26037
 h obras significativas do século XX representativos da historia da lite- literarios ou, de ser o caso, de
ratura do século XX ata os nosos obras completas do século XX ata
DOG Núm. 120

 i ata os nosos días. días, identificando as característi- os nosos días, relacionando o con-
 c cas temáticas e formais, en rela- tido e as formas de expresión coa
ción co contexto, o movemento, o traxectoria e o estilo do/da seu/súa
xénero ao que pertence e a obra autor/a, o seu xénero e o move-
do/da autor/a, e constatando a evo- mento literario ao que pertence.
lución histórica de temas e formas.
ISSN1130-9229
 LCL2B4.2.2. Compara textos de  CCEC

diferentes épocas, e describe a
evolución de temas e formas.
 d  B4.3. Interpretación crítica de  B4.3. Interpretar de xeito crítico  LCL2B4.3.1. Interpreta de xeito  CSC
 h fragmentos ou obras significativas fragmentos ou obras da literatura crítico fragmentos ou obras com-

do século XX ata os nosos días. do século XX ata os nosos días, pletas significativos da literatura do
 i
Reflexión e superación de estereo- recoñecendo as ideas que manifes- século XX ata os nosos días, reco-
 m
tipos de xénero, clase, crenzas, tan a relación da obra co seu con- ñecendo as ideas que manifestan a
etc. texto histórico, artístico e cultural. relación da obra co seu contexto
histórico, artístico e cultural.
 g  B4.4. Planificación e elaboración  B4.4. Desenvolver por escrito un  LCL2B4.4.1. Desenvolve por escri-  CCL
de traballos educativos escritos ou tema da historia da literatura do to un tema da historia da literatura
presentacións sobre temas, obras século XX ata os nosos días, ex- do século XX ata os nosos días,
ou autores/as da literatura do sécu- pondo as ideas con rigor, claridade expondo as ideas con rigor, clari-
lo XX ata os nosos días. e coherencia, e achegando unha dade, coherencia e corrección, e
visión persoal. achegando unha visión persoal.
 g  B4.4. Planificación e elaboración  B4.5. Elaborar un traballo de carác-  LCL2B4.5.1. Le textos informativos  CAA
de traballos educativos escritos ou ter educativo en soporte impreso en papel ou en formato dixital so-
presentacións sobre temas, obras ou dixital sobre un tema do currícu- bre un tema do currículo de literatu-
ou autores da literatura do século lo de literatura consultando fontes ra do século XX ata os nosos días,
XX ata os nosos días. diversas, adoptando un punto de extraendo a información relevante
vista crítico e persoal, e utilizando para ampliar coñecementos sobre
as tecnoloxías da información. o tema.
Páx. 26038
DOG Núm. 120

Matemáticas
Introdución
As matemáticas facilítannos interpretar o mundo que nos rodea, reflicten a capacidade creativa, expresan con pre-
cisión conceptos e argumentos, favorecen a competencia para aprender a aprender e conteñen elementos de gran
beleza, sen esquecer ademais o carácter instrumental que as matemáticas teñen como base fundamental para a
ISSN1130-9229
adquisición de novos coñecementos noutras disciplinas, nomeadamente no proceso científico e tecnolóxico, e co-
mo forza condutora no desenvolvemento da cultura e das civilizacións.
As matemáticas contribúen especialmente ao desenvolvemento da competencia matemática, recoñecida como
clave pola Unión Europea co nome de "Competencia matemática" e "Competencias básicas en ciencia e tecnolo-

xía". Esta consiste en formular, transformar e resolver problemas a partir de situacións da vida cotiá, doutras cien-
cias e das propias matemáticas. Para lograr isto cómpre analizar a situación, identificar o que é verdadeiramente
relevante, establecer relacións, facer a modelización e ser quen de representala e comunicala utilizando diferentes
linguaxes e rexistros; formular outros problemas, outras preguntas e, mesmo, atopar outras respostas que apare-
zan tras a análise, o traballo, a argumentación e a resolución da situación de partida. É necesario utilizar concep-
tos, propiedades, procedementos e as linguaxes axeitadas para expresar as ideas matemáticas, e resolver os pro-
blemas asociados coa situación en cuestión. Estas actividades esixen a argumentación e a análise dos procede-
mentos empregados e as solucións propostas. É dicir, a competencia matemática consiste en adquirir un hábito de
pensamento matemático que permita establecer hipóteses e contrastalas, elaborar estratexias de resolución de
problemas e axudar na toma de decisións axeitadas, tanto na vida persoal como na súa futura vida profesional.
O currículo de Matemáticas está organizado en cinco bloques; todos eles teñen a mesma importancia na formación
integral da cidadanía do século XXI, e así debe transmitirse ao alumnado, garantindo que ao remate de cada ciclo
ninguén se vexa minguado por razóns de distribución de contidos ou doutra índole.
A este respecto, cómpre sinalar que o currículo non debe verse como un conxunto de bloques independentes. É
necesario que se desenvolva de xeito global, pensando nas conexións internas da materia, tanto dentro do curso
como nas distintas etapas. Esta globalidade é salientable no que afecta ao bloque un, "Procesos, métodos e acti-
tudes en matemáticas", que evoluciona desde a resolución de problemas en primeiro de ESO ata as demostra-
Páx. 26039
cións formais do segundo curso do bacharelato. Trátase dun bloque transversal a toda a materia. A súa incorpora-
ción dentro dos outros bloques será a principal responsable da adquisición das competencias clave e garante da
DOG Núm. 120

inclusión de temas interdisciplinares e transversais. Nel establécense dous dos eixes fundamentais no proceso de
ensino e aprendizaxe das Matemáticas: a resolución de problemas e os proxectos de investigación. A habilidade
de formular, interpretar e resolver problemas, e de modelizar a realidade poñen en xogo distintas formas de pen-
samento: o pensamento converxente, indispensable para estruturar coñecementos de forma lóxica; o pensamento
diverxente, que permite incorporar novas solucións ou asociacións non convencionais ao problema investigado; os
pensamentos abstracto, algorítmico e computacional, vinculados á capacidade de abordar un problema automati-
zando o proceso e procurando solucións transferibles ou xeneralizables. Neste proceso están involucradas todas
as competencias: a comunicación lingüística, ao ler de forma comprensiva os enunciados e comunicar os resulta-
ISSN1130-9229
dos obtidos; a competencia de sentido de iniciativa e espírito emprendedor, ao establecer un plan de traballo en
revisión e modificación continua, na medida en que se vai resolvendo o problema; a competencia dixital, ao tratar
adecuadamente a información e, de ser o caso, servir de apoio á resolución do problema, comprobación da solu-
ción e a presentación de resultados; a competencia social e cívica, ao implicar unha actitude aberta ante diferentes

enfoques e solucións; a competencia aprender a aprender, tomando conciencia do proceso desenvolvido, das res-
postas logradas e das que aínda quedan por resolver; e a competencia de conciencia e expresións culturais, na
medida en que o proxecto incorpore elementos culturais ou artísticos con base matemática.
Seguindo as recomendacións da Orde ECD/65/2015, para potenciar a motivación da aprendizaxe destas compe-
tencias é desexable unha metodoloxía activa e contextualizada, baseada nunha aprendizaxe cooperativa, onde
cada persoa poida desenvolver distintos papeis, achegando ou incorporando ideas, asumindo responsabilidades e
aceptando erros; unha metodoloxía baseada en actividades ou proxectos matemáticos que poñan en contexto os
contidos aprendidos, o que permitirá fortalecer a autonomía persoal e o traballo en equipo, entre outras habilida-
des.
No desenvolvemento do currículo preténdese que os coñecementos, as competencias e os valores estean integra-

dos. Os novos coñecementos que se deben adquirir teñen que apoiarse nos xa conseguidos: os contextos deben
ser elixidos para que o alumnado se aproxime ao coñecemento de forma intuitiva mediante situacións próximas a
este, e vaia adquirindo cada vez maior complexidade, ampliando progresivamente a aplicación a problemas rela-
cionados con fenómenos naturais e sociais e a outros contextos menos próximos á súa realidade inmediata.
Durante os primeiros cursos é necesario que o alumnado alcance soltura suficiente no cálculo, sempre apoiado na
adquisición do sentido numérico, que abrangue cálculo mental, estimación e dominio reflexivo das propiedades e
operacións. Posteriormente, ao longo das etapas educativas, o alumnado debe progresar na adquisición das habi-
Páx. 26040
lidades de pensamento matemático; debe pasar de conseguir dominar os cálculos e as súas ferramentas a cen-
trarse, xa no bacharelato, en desenvolver os procedementos e a capacidade de analizar e investigar, interpretar e
DOG Núm. 120

comunicar de xeito matemático diversos fenómenos e problemas en distintos contextos, así como de proporcionar
solucións prácticas a estes. Os procedementos, os razoamentos, a argumentación e a expresión matemática das
situacións e dos problemas han contribuír de maneira especial a lograr a adquisición das competencias clave.
1º de ESO
Matemáticas. 1º de ESO
ISSN1130-9229
Bloque 1. Procesos, métodos e actitudes en matemáticas
 f  B1.1. Planificación e expresión  B1.1. Expresar verbalmente e de  MAB1.1.1. Expresa verbalmente e  CCL
 h verbal do proceso de resolución de forma razoada o proceso seguido de forma razoada o proceso se-  CMCCT

problemas. na resolución dun problema. guido na resolución dun problema,
coa precisión e o rigor adecuados.
 e  B1.2. Estratexias e procedementos  B1.2. Utilizar procesos de razoa-  MAB1.2.1. Analiza e comprende o  CMCCT
 f postos en práctica: uso da lingua- mento e estratexias de resolución enunciado dos problemas (datos,
 h
xe apropiada (gráfica, numérica, de problemas, realizando os cál- relacións entre os datos, e contex-
alxébrica, etc.), reformulación do culos necesarios e comprobando to do problema).
problema, resolución de subpro- as solucións obtidas.
blemas, reconto exhaustivo, co-  MAB1.2.2. Valora a información  CMCCT
mezo por casos particulares sinxe- dun enunciado e relaciónaa co
los, procura de regularidades e número de solucións do problema.
leis, etc.
 B1.3. Reflexión sobre os resulta-  MAB1.2.3. Realiza estimacións e  CMCCT
dos: revisión das operacións utili- elabora conxecturas sobre os re-
zadas, asignación de unidades sultados dos problemas para re-
aos resultados, comprobación e solver, valorando a súa utilidade e
interpretación das solucións no eficacia.
contexto da situación, procura
doutras formas de resolución, etc.  MAB1.2.4. Utiliza estratexias heu-  CMCCT
rísticas e procesos de razoamento  CAA
na resolución de problemas, refle-
xionando sobre o proceso de reso-
lución.
Páx. 26041
 b  B1.2. Estratexias e procedementos  B1.3. Describir e analizar situa-  MAB1.3.1. Identifica patróns, regu-  CMCCT
DOG Núm. 120

 e postos en práctica: uso da lingua- cións de cambio, para encontrar laridades e leis matemáticas en  CCEC
 f xe apropiada (gráfica, numérica, patróns, regularidades e leis ma- situacións de cambio, en contex-
 g
alxébrica, etc.), reformulación do temáticas, en contextos numéri- tos numéricos, xeométricos, fun-
problema, resolución de subpro- cos, xeométricos, funcionais, esta- cionais, estatísticos e probabilísti-
 h
blemas, reconto exhaustivo, co- tísticos e probabilísticos, valoran- cos.
mezo por casos particulares sinxe- do a súa utilidade para facer pre-
ISSN1130-9229
los, procura de regularidades e dicións.  MAB1.3.2. Utiliza as leis matemá-  CMCCT

leis, etc. ticas achadas para realizar simu-
 B1.4. Formulación de proxectos e lacións e predicións sobre os re-
investigacións matemáticas esco- sultados esperables, valorando a
lares, en contextos numéricos, xe- súa eficacia e idoneidade.
ométricos, funcionais, estatísticos

e probabilísticos, de xeito indivi-

dual e en equipo. Elaboración e
presentación dos informes corres-
pondentes.
 b  B1.3. Reflexión sobre os resulta-  B1.4. Afondar en problemas resol-  MAB1.4.1. Afonda nos problemas  CMCCT
 e dos: revisión das operacións utili- tos formulando pequenas varia- logo de resolvelos, revisando o
 f zadas, asignación de unidades cións nos datos, outras preguntas, proceso de resolución e os pasos
aos resultados, comprobación e outros contextos, etc. e as ideas as importantes, anali-
interpretación das solucións no zando a coherencia da solución ou
contexto da situación, procura procurando outras formas de reso-
doutras formas de resolución, etc. lución.
 MAB1.4.2. Formúlase novos pro-  CMCCT

blemas a partir dun resolto, va-  CAA
riando os datos, propondo novas
preguntas, resolvendo outros pro-
blemas parecidos, formulando ca-
sos particulares ou máis xerais de
interese, e establecendo cone-
xións entre o problema e a reali-
dade.
Páx. 26042
 b  B1.4. Formulación de proxectos e  B1.5. Elaborar e presentar infor-  MAB1.5.1. Expón e argumenta o  CCL
 f investigacións matemáticas esco- mes sobre o proceso, resultados e proceso seguido, ademais das  CMCCT
DOG Núm. 120

 h lares, en contextos numéricos, xe- conclusións obtidas nos procesos conclusións obtidas, utilizando dis-
ométricos, funcionais, estatísticos de investigación. tintas linguaxes (alxébrica, gráfica,
e probabilísticos, de xeito indivi- xeométrica e estatístico-
dual e en equipo. Elaboración e probabilística).
pondentes.
ISSN1130-9229
 a  B1.5. Práctica dos procesos de  B1.6. Desenvolver procesos de  MAB1.6.1. Identifica situacións  CMCCT
 b matematización e modelización, matematización en contextos da problemáticas da realidade sus-  CSC
 c
en contextos da realidade e en realidade cotiá (numéricos, xeo- ceptibles de conter problemas de
contextos matemáticos, de xeito métricos, funcionais, estatísticos interese.
 d
individual e en equipo. ou probabilísticos) a partir da iden-

 e tificación de situacións problemáti-  MAB1.6.2. Establece conexións  CMCCT
 f cas da realidade. entre un problema do mundo real  CSIEE

 g e o mundo matemático, identifi-
cando o problema ou os proble-
mas matemáticos que subxacen
nel e os coñecementos matemáti-
cos necesarios.
 MAB1.6.3. Usa, elabora ou cons-  CMCCT

trúe modelos matemáticos sinxe-
los que permitan a resolución dun
problema ou duns problemas den-

tro do campo das matemáticas.
 MAB1.6.4. Interpreta a solución  CMCCT

matemática do problema no con-
texto da realidade.
 MAB1.6.5. Realiza simulacións e  CMCCT

predicións, en contexto real, para
valorar a adecuación e as limita-
cións dos modelos, e propón me-
lloras que aumenten a súa efica-
Páx. 26043
cia.
DOG Núm. 120

 b  B1.5. Práctica dos procesos de  B1.7. Valorar a modelización ma-  MAB1.7.1. Reflexiona sobre o  CMCCT
 e matematización e modelización, temática como un recurso para re- proceso e obtén conclusións sobre  CAA
 f en contextos da realidade e en solver problemas da realidade co- el e os seus resultados, valorando  CSC
contextos matemáticos, de xeito tiá, avaliando a eficacia e as limi- outras opinións.
 g
individual e en equipo. tacións dos modelos utilizados ou
construídos.
ISSN1130-9229
 a  B1.5. Práctica dos procesos de  B1.8. Desenvolver e cultivar as  MAB1.8.1. Desenvolve actitudes  CMCCT
 b matematización e modelización, actitudes persoais inherentes ao axeitadas para o traballo en ma-  CSIEE
 c en contextos da realidade e en quefacer matemático. temáticas (esforzo, perseveranza,  CSC
contextos matemáticos, de xeito flexibilidade e aceptación da críti-
 d
individual e en equipo. ca razoada).

 e
 f  MAB1.8.2. Formúlase a resolución  CMCCT

 g de retos e problemas coa preci-
 l sión, o esmero e o interese ade-
cuados ao nivel educativo e á difi-
 m
cultade da situación.
 n
 ñ  MAB1.8.3. Distingue entre pro-  CMCCT
 o blemas e exercicios, e adopta a
actitude axeitada para cada caso.
 MAB1.8.4. Desenvolve actitudes  CMCCT

de curiosidade e indagación, xunto  CAA
con hábitos de formular e formu-  CCEC
larse preguntas e procurar respos-
tas axeitadas, tanto no estudo dos
conceptos como na resolución de
problemas.
 MAB1.8.5. Desenvolve habilida-  CMCCT

des sociais de cooperación e tra-  CSIEE
ballo en equipo.  CSC
Páx. 26044
 b  B1.6. Confianza nas propias capa-  B1.9. Superar bloqueos e insegu-  MAB1.9.1. Toma decisións nos  CMCCT
cidades para desenvolver actitu- ridades ante a resolución de situa- procesos de resolución de pro-
DOG Núm. 120

 g des axeitadas e afrontar as dificul- cións descoñecidas. blemas, de investigación e de ma-  CSIEE
tades propias do traballo científico. tematización ou de modelización,
valorando as consecuencias des-
tas e a súa conveniencia pola súa
sinxeleza e utilidade.
ISSN1130-9229
 b  B1.6. Confianza nas propias capa-  B1.10. Reflexionar sobre as deci-  MAB1.10.1. Reflexiona sobre os  CMCCT
 g cidades para desenvolver actitu- sións tomadas, e aprender diso problemas resoltos e os procesos  CAA
des axeitadas e afrontar as dificul- para situacións similares futuras. desenvolvidos, valorando a poten-
tades propias do traballo científico. cia e a sinxeleza das ideas clave,
e apréndeo para situacións futuras
similares.

 e  B1.7. Utilización de medios tecno-  B1.11. Empregar as ferramentas  MAB1.11.1. Selecciona ferramen-  CMCCT
 f lóxicos no proceso de aprendizaxe tecnolóxicas axeitadas, de forma tas tecnolóxicas axeitadas e utilí-  CD
 g para: autónoma, realizando cálculos zaas para a realización de cálcu-
– Recollida ordenada e organiza- numéricos, alxébricos ou estatísti- los numéricos, alxébricos ou esta-
ción de datos. cos, facendo representacións grá- tísticos, cando a dificultade destes
– Elaboración e creación de re- ficas, recreando situacións mate- impida ou non aconselle facelos
presentacións gráficas de datos máticas mediante simulacións ou manualmente.
numéricos, funcionais ou estatís- analizando con sentido crítico si-
ticos. tuacións diversas que axuden á  MAB1.11.2. Utiliza medios tecno-  CMCCT
comprensión de conceptos mate- lóxicos para facer representacións
– Facilitación da comprensión de
máticos ou á resolución de pro- gráficas de funcións con expre-

conceptos e propiedades xeo- blemas. sións alxébricas complexas e ex-
métricas ou funcionais e a reali- traer información cualitativa e
zación de cálculos de tipo numé- cuantitativa sobre elas.
rico, alxébrico ou estatístico.
– Deseño de simulacións e elabo-  MAB1.11.3. Deseña representa-  CMCCT
ración de predicións sobre situa- cións gráficas para explicar o pro-
cións matemáticas diversas. ceso seguido na solución de pro-
– Elaboración de informes e do- blemas, mediante a utilización de
cumentos sobre os procesos le- medios tecnolóxicos.
vados a cabo e os resultados e
as conclusións obtidos.  MAB1.11.4. Recrea ámbitos e  CMCCT
Páx. 26045
– Consulta, comunicación e com- obxectos xeométricos con ferra-
mentas tecnolóxicas interactivas
DOG Núm. 120

partición, en ámbitos apropia- para amosar, analizar e compren-

dos, da información e das ideas der propiedades xeométricas.
matemáticas.
 MAB1.11.5. Utiliza medios tecno-  CMCCT
lóxicos para tratar datos e gráficas
estatísticas, extraer información e
ISSN1130-9229
elaborar conclusións.
 a  B1.7. Utilización de medios tecno-  B1.12. Utilizar as tecnoloxías da  MAB1.12.1. Elabora documentos  CD
 b lóxicos no proceso de aprendizaxe información e da comunicación de dixitais propios coa ferramenta  CCL
 e
para: maneira habitual no proceso de tecnolóxica axeitada (de texto,
– Recollida ordenada e organiza- aprendizaxe, procurando, anali- presentación, imaxe, vídeo, son,
 f

ción de datos. zando e seleccionando informa- etc.) como resultado do proceso
 g ción salientable en internet ou de procura, análise e selección de

– Elaboración e creación de re-
presentacións gráficas de datos noutras fontes, elaborando docu- información relevante, e compár-
numéricos, funcionais ou estatís- mentos propios, facendo exposi- teos para a súa discusión ou difu-
ticos. cións e argumentacións destes, e sión.
compartíndoos en ámbitos apro-
– Facilitación da comprensión de piados para facilitar a interacción.  MAB1.12.2. Utiliza os recursos  CCL
conceptos e propiedades xeo- creados para apoiar a exposición
métricas ou funcionais e a reali- oral dos contidos traballados na
zación de cálculos de tipo numé- aula.
– Deseño de simulacións e elabo-
 MAB1.12.3. Usa axeitadamente os  CD

ración de predicións sobre situa- medios tecnolóxicos para estrutu-  CAA
cións matemáticas diversas. rar e mellorar o seu proceso de
– Elaboración de informes e do- aprendizaxe, recollendo a infor-
cumentos sobre os procesos le- mación das actividades, analizan-
vados a cabo e os resultados e do puntos fortes e débiles do seu
as conclusións obtidos. proceso educativo e establecendo
– Consulta, comunicación e com- pautas de mellora.
partición, en ámbitos apropia-
dos, da información e das ideas  MAB1.12.4. Emprega ferramentas  CD
matemáticas. tecnolóxicas para compartir ideas  CSC
e tarefas.  CSIEE
Páx. 26046
Bloque 2. Números e álxebra
DOG Núm. 120

 b  B2.1. Números negativos: signifi-  B2.1. Utilizar números naturais,  MAB2.1.1. Identifica os tipos de  CMCCT
 e cado e utilización en contextos re- enteiros, fraccionarios e decimais, números (naturais, enteiros, frac-
 f ais. e porcentaxes sinxelas, as súas cionarios e decimais) e utilízaos
 B2.2. Números enteiros: represen- operacións e as súas propieda- para representar, ordenar e inter-
 g
tación, ordenación na recta numé- des, para recoller, transformar e pretar axeitadamente a informa-
 h intercambiar información e resol- ción cuantitativa.
rica e operacións. Operacións con
ISSN1130-9229
calculadora. ver problemas relacionados coa

 B2.3. Fraccións en ámbitos co- vida diaria.  MAB2.1.2. Calcula o valor de  CMCCT
tiáns. Fraccións equivalentes. expresións numéricas de distintos
Comparación de fraccións. Repre- tipos de números mediante as
sentación, ordenación e opera- operacións elementais e as poten-
cias de expoñente natural, apli-

cións.
cando correctamente a xerarquía
 B2.4. Números decimais: repre- das operacións.

sentación, ordenación e opera-
cións.  MAB2.1.3. Emprega axeitadamen-  CMCCT
 B2.5. Relación entre fraccións e te os tipos de números e as súas
decimais. Conversión e opera- operacións, para resolver proble-
cións. mas cotiáns contextualizados, re-
 B2.6. Potencias de números entei- presentando e interpretando me-
ros e fraccionarios con expoñente diante medios tecnolóxicos, cando
natural: operacións. sexa necesario, os resultados ob-
 B2.7. Cadrados perfectos. Raíces tidos.
cadradas. Estimación e obtención

de raíces aproximadas.
 B2.8. Xerarquía das operacións.
 B2.9. Elaboración e utilización de
estratexias para o cálculo mental,
para o cálculo aproximado e para
o cálculo con calculadora ou ou-
tros medios tecnolóxicos.
 e  B2.10. Divisibilidade dos números  B2.2. Coñecer e utilizar propieda-  MAB2.2.1. Recoñece novos signi-  CMCCT
 f naturais: criterios de divisibilidade. des e novos significados dos nú- ficados e propiedades dos núme-
Páx. 26047
 g  B2.11. Números primos e compos- meros en contextos de paridade, ros en contextos de resolución de
divisibilidade e operacións ele- problemas sobre paridade, divisi-
DOG Núm. 120

 h tos. Descomposición dun número mentais, mellorando así a com- bilidade e operacións elementais.
en factores. Descomposición en prensión do concepto e dos tipos
factores primos. de números.  MAB2.2.2. Aplica os criterios de  CMCCT
 B2.12. Múltiplos e divisores co- divisibilidade por 2, 3, 5, 9 e 11
múns a varios números. Máximo para descompoñer en factores
común divisor e mínimo común primos números naturais, e em-
ISSN1130-9229
múltiplo de dous ou máis números prégaos en exercicios, actividades

naturais. e problemas contextualizados.
 B2.13. Potencias de números
 MAB2.2.3. Identifica e calcula o  CMCCT
enteiros e fraccionarios con expo-
ñente natural: operacións. máximo común divisor e o mínimo
común múltiplo de dous ou máis

 B2.14. Potencias de base 10. números naturais mediante o algo-
Utilización da notación científica ritmo axeitado, e aplícao proble-

para representar números gran- mas contextualizados.
des.
 B2.8. Xerarquía das operacións.  MAB2.2.4. Realiza cálculos nos  CMCCT
 B2.9. Elaboración e utilización de que interveñen potencias de ex-
estratexias para o cálculo mental, poñente natural e aplica as regras
para o cálculo aproximado e para básicas das operacións con po-
o cálculo con calculadora ou ou- tencias.
tros medios tecnolóxicos.
 MAB2.2.5. Calcula e interpreta  CMCCT
adecuadamente o oposto e o valor

absoluto dun número enteiro,
comprendendo o seu significado e
contextualizándoo en problemas
da vida real.
 MAB2.2.6. Realiza operacións de  CMCCT

redondeo e truncamento de núme-
ros decimais, coñecendo o grao
de aproximación, e aplícao a ca-
sos concretos.
Páx. 26048
 MAB2.2.7. Realiza operacións de  CMCCT
conversión entre números deci-
DOG Núm. 120

mais e fraccionarios, acha frac-

cións equivalentes e simplifica
fraccións, para aplicalo na resolu-
ción de problemas.
 MAB2.2.8. Utiliza a notación cien-  CMCCT

ISSN1130-9229
tífica, e valora o seu uso para

simplificar cálculos e representar
números moi grandes.
 e  B2.8. Xerarquía das operacións.  B2.3. Desenvolver, en casos sin-  MAB2.3.1. Realiza operacións  CMCCT
 f  B2.9. Elaboración e utilización de xelos, a competencia no uso de combinadas entre números entei-

estratexias para o cálculo mental, operacións combinadas como sín- ros, decimais e fraccionarios, con
para o cálculo aproximado e para tese da secuencia de operacións eficacia, mediante o cálculo men-
o cálculo con calculadora ou ou- aritméticas, aplicando correcta- tal, algoritmos de lapis e papel,
tros medios tecnolóxicos. mente a xerarquía das operacións calculadora ou medios tecnolóxi-
ou estratexias de cálculo mental. cos, utilizando a notación máis
axeitada e respectando a xerar-
quía das operacións.
 e  B2.9. Elaboración e utilización de  B2.4. Elixir a forma de cálculo  MAB2.4.1. Desenvolve estratexias  CMCCT
 f estratexias para o cálculo mental, apropiada (mental, escrita ou con de cálculo mental para realizar
para o cálculo aproximado e para calculadora), usando diferentes cálculos exactos ou aproximados,
o cálculo con calculadora ou ou- estratexias que permitan simplifi- valorando a precisión esixida na
tros medios tecnolóxicos. car as operacións con números operación ou no problema.
enteiros, fraccións, decimais e
porcentaxes, e estimando a cohe-
rencia e a precisión dos resultados  MAB2.4.2. Realiza cálculos con  CMCCT
obtidos. números naturais, enteiros, frac-
cionarios e decimais, decidindo a
forma máis axeitada (mental, es-
crita ou con calculadora), coheren-
te e precisa.
 e  B2.15. Cálculos con porcentaxes  B2.5. Utilizar diferentes estratexias  MAB2.5.1. Identifica e discrimina  CMCCT
Páx. 26049
 f (mental, manual e con calculado- (emprego de táboas, obtención e relacións de proporcionalidade
 g
ra). Aumentos e diminucións por- uso da constante de proporciona- numérica (como o factor de con-
DOG Núm. 120

 h centuais. lidade, redución á unidade, etc.) versión ou cálculo de porcentaxes)

 B2.16. Razón, proporción e taxa. para obter elementos descoñeci- e emprégaas para resolver pro-
Taxa unitaria. Factores de conver- dos nun problema a partir doutros blemas en situacións cotiás.
sión. Magnitudes directamente coñecidos en situacións da vida
proporcionais. Constante de pro- real nas que existan variacións
porcionalidade. porcentuais e magnitudes direc-
ISSN1130-9229

tamente proporcionais.
nos que interveña a proporcionali-
dade directa ou variacións porcen-
tuais. Repartición directamente
proporcional.

 e  B2.18. Iniciación á linguaxe alxé-  B2.6. Analizar procesos numéricos  MAB2.6.1. Describe situacións ou  CMCCT
 f brica. cambiantes, identificando os pa- enunciados que dependen de can-
 g  B2.19. Tradución de expresións da tróns e as leis xerais que os rexen, tidades variables ou descoñecidas
linguaxe cotiá, que representen utilizando a linguaxe alxébrica pa- e secuencias lóxicas ou regulari-
 h
situacións reais, á alxébrica, e vi- ra expresalos, comunicalos e rea- dades, mediante expresións alxé-
ceversa. lizar predicións sobre o seu com- bricas, e opera con elas.
 B2.20. Significados e propiedades
portamento ao modificar as varia-
dos números en contextos diferen- bles, e operar con expresións al-  MAB2.6.2. Identifica propiedades  CMCCT
tes ao do cálculo: números trian- xébricas. e leis xerais a partir do estudo de
gulares, cadrados, pentagonais, procesos numéricos recorrentes
etc. ou cambiantes, exprésaas me-
diante a linguaxe alxébrica e utilí-

 B2.21. A linguaxe alxébrica para
zaas para facer predicións.
xeneralizar propiedades e simboli-
zar relacións. Obtención de fórmu-
las e termos xerais baseada na
observación de pautas e regulari-
dades. Valor numérico dunha ex-
presión alxébrica.
 f  B2.22. Ecuacións de primeiro grao  B2.7. Utilizar a linguaxe alxébrica  MAB2.7.1. Comproba, dada unha  CMCCT
 h cunha incógnita (métodos alxébri- para simbolizar e resolver proble- ecuación, se un número é solución
co e gráfico). Resolución. Interpre- mas mediante a formulación de desta.
Páx. 26050
tación das solucións. Ecuacións ecuacións de primeiro grao, apli-
sen solución. Resolución de pro- cando para a súa resolución mé-  MAB2.7.2. Formula alxebricamen-  CMCCT
DOG Núm. 120

blemas. todos alxébricos ou gráficos, e te unha situación da vida real me-

contrastar os resultados obtidos. diante ecuacións de primeiro grao,
resólvea e interpreta o resultado
obtido.
Bloque 3. Xeometría
ISSN1130-9229
 f  B3.1. Elementos básicos da xeo-  B3.1. Recoñecer e describir figu-  MAB3.1.1. Recoñece e describe  CMCCT
 h metría do plano. Relacións e pro- ras planas, os seus elementos e as propiedades características dos
piedades de figuras no plano: pa- as súas propiedades característi- polígonos regulares (ángulos inte-
ralelismo e perpendicularidade. cas para clasificalas, identificar si- riores, ángulos centrais, diagonais,
 B3.2. Ángulos e as súas relacións. tuacións, describir o contexto físi- apotema, simetrías, etc.).

co e abordar problemas da vida
 B3.3. Construcións xeométricas

sinxelas: mediatriz e bisectriz. cotiá.  MAB3.1.2. Define os elementos  CMCCT
Propiedades. característicos dos triángulos, tra-
zando estes e coñecendo a pro-
 B3.4. Figuras planas elementais: piedade común a cada un deles, e
triángulo, cadrado e figuras poli- clasifícaos atendendo tanto aos
gonais. seus lados como aos seus ángu-
 B3.5. Clasificación de triángulos e los.
cuadriláteros. Propiedades e rela-
cións.  MAB3.1.3. Clasifica os cuadriláte-  CMCCT
ros e os paralelogramos atenden-
do ao paralelismo entre os seus

lados opostos e coñecendo as sú-
as propiedades referentes a ángu-
los, lados e diagonais.
 MAB3.1.4. Identifica as propieda-  CMCCT

des xeométricas que caracterizan
os puntos da circunferencia e o
círculo.
Páx. 26051
DOG Núm. 120

 e  B3.6. Medida e cálculo de ángulos  B3.2. Utilizar estratexias, ferra-  MAB3.2.1. Resolve problemas  CMCCT
 f de figuras planas. mentas tecnolóxicas e técnicas relacionados con distancias, perí-
 B3.7. Cálculo de áreas e períme- simples da xeometría analítica metros, superficies e ángulos de
tros de figuras planas. Cálculo de plana para a resolución de pro- figuras planas, en contextos da
áreas por descomposición en figu- blemas de perímetros, áreas e vida real, utilizando as ferramen-
ras simples. ángulos de figuras planas, utili- tas tecnolóxicas e as técnicas xe-
ISSN1130-9229
 B3.8. Circunferencia, círculo, arcos zando a linguaxe matemática axei- ométricas máis apropiadas.
e sectores circulares. tada, e expresar o procedemento
seguido na resolución.  MAB3.2.2. Calcula a lonxitude da  CMCCT
circunferencia, a área do círculo, a
lonxitude dun arco e a área dun
sector circular, e aplícaas para re-

solver problemas xeométricos.
 e  B3.9. Poliedros e corpos de revo-  B3.3. Analizar corpos xeométricos  MAB3.3.1. Analiza e identifica as  CMCCT
 f lución: elementos característicos e (cubos, ortoedros, prismas, pirá- características de corpos xeomé-
clasificación. Áreas e volumes. mides, cilindros, conos e esferas) tricos, utilizando a linguaxe xeo-
e identificar os seus elementos ca- métrica axeitada.
racterísticos (vértices, arestas, ca-
ras, desenvolvementos planos,  MAB3.3.2. Constrúe seccións  CMCCT
seccións ao cortar con planos, sinxelas dos corpos xeométricos,
corpos obtidos mediante seccións, a partir de cortes con planos, men-
simetrías, etc.). talmente e utilizando os medios
tecnolóxicos axeitados.
 MAB3.3.3. Identifica os corpos  CMCCT

xeométricos a partir dos seus de-
senvolvementos planos e recipro-
camente.
 e  B3.10. Propiedades, regularidades  B3.4. Resolver problemas que  MAB3.4.1. Resolve problemas da  CMCCT
 f e relacións dos poliedros. Cálculo leven consigo o cálculo de lonxitu- realidade mediante o cálculo de
 l
de lonxitudes, superficies e volu- des, superficies e volumes do áreas e volumes de corpos xeo-
mes do mundo físico. mundo físico, utilizando propieda- métricos, utilizando as linguaxes
 n
 B3.11. Uso de ferramentas infor- des, regularidades e relacións dos xeométrica e alxébrica adecuadas.
Páx. 26052
máticas para estudar formas, con- poliedros.
figuracións e relacións xeométri-
DOG Núm. 120

cas.
Bloque 4. Funcións
 f  B4.1. Coordenadas cartesianas:  B4.1. Coñecer, manexar e inter-  MAB4.1.1. Localiza puntos no  CMCCT
representación e identificación de pretar o sistema de coordenadas plano a partir das súas coordena-
ISSN1130-9229
puntos nun sistema de eixes coor- cartesianas. das e nomea puntos do plano es-
denados. cribindo as súas coordenadas.
 f  B4.2. Concepto de función: varia-  B4.2. Manexar as formas de pre-  MAB4.2.1. Pasa dunhas formas  CMCCT
ble dependente e independente. sentar unha función (linguaxe ha- de representación dunha función a
Formas de presentación (linguaxe bitual, táboa numérica, gráfica e outras e elixe a máis adecuada en

habitual, táboa, gráfica e fórmula). ecuación, pasando dunhas formas función do contexto.
a outras e elixindo a mellor delas

en función do contexto).
 f  B4.2. Concepto de función: varia-  B4.3. Comprender o concepto de  MAB4.3.1. Recoñece se unha  CMCCT
ble dependente e independente. función. gráfica representa ou non unha
Formas de presentación (linguaxe función.
habitual, táboa, gráfica e fórmula).
 b  B4.3. Funcións lineais. Cálculo,  B4.4. Recoñecer, representar e  MAB4.4.1. Recoñece e representa  CMCCT
 e interpretación e identificación da analizar as funcións lineais, e utili- unha función lineal a partir da
 f
pendente da recta. Representa- zalas para resolver problemas. ecuación ou dunha táboa de valo-
cións da recta a partir da ecuación res, e obtén a pendente da recta
 g
e obtención da ecuación a partir correspondente.
 h dunha recta.
 B4.4. Utilización de calculadoras  MAB4.4.2. Obtén a ecuación du-  CMCCT
gráficas e software específico para nha recta a partir da gráfica ou tá-
a construción e a interpretación de boa de valores.
gráficas.
 MAB4.4.3. Escribe a ecuación  CMCCT
correspondente á relación lineal
existente entre dúas magnitudes e
represéntaa.
Páx. 26053
 MAB4.4.4. Estuda situacións reais  CMCCT
DOG Núm. 120

sinxelas e, apoiándose en recur-

sos tecnolóxicos, identifica o mo-
delo matemático funcional (lineal
ou afín) máis axeitado para expli-
calas, e realiza predicións e simu-
lacións sobre o seu comportamen-
ISSN1130-9229
to.
Bloque 5. Estatística e probabilidade
 a  B5.1. Poboación e individuo. Mos-  B5.1. Formular preguntas axeita-  MAB5.1.1. Comprende o significa-  CMCCT
 b tra. Variables estatísticas. das para coñecer as característi- do de poboación, mostra e indivi-

 B5.2. Variables cualitativas e cas de interese dunha poboación duo desde o punto de vista da es-
 c
cuantitativas. e recoller, organizar e presentar tatística, entende que as mostras
 d
 B5.3. Frecuencias absolutas, rela- datos relevantes para responde- se empregan para obter informa-
 e las, utilizando os métodos estatís- ción da poboación cando son re-
tivas e acumuladas.
 f ticos apropiados e as ferramentas presentativas, e aplícaos a casos
 B5.4. Organización en táboas de adecuadas, organizando os datos concretos.
 g
datos recollidos nunha experien- en táboas e construíndo gráficas,
 h cia. calculando os parámetros relevan-  MAB5.1.2. Recoñece e propón  CMCCT
 m  B5.5. Diagramas de barras e de tes e obtendo conclusións razoa- exemplos de distintos tipos de va-
sectores. Polígonos de frecuen- bles a partir dos resultados obti- riables estatísticas, tanto cualitati-
cias. dos. vas como cuantitativas.
 B5.6. Medidas de tendencia cen-

tral.  MAB5.1.3. Organiza datos obtidos  CMCCT
dunha poboación de variables
cualitativas ou cuantitativas en tá-
boas, calcula e interpreta as súas
frecuencias absolutas, relativas e
acumuladas, e represéntaos grafi-
camente.
 MAB5.1.4. Calcula a media arit-  CMCCT

mética, a mediana (intervalo me-
diano) e a moda (intervalo modal),
Páx. 26054
e emprégaos para interpretar un
conxunto de datos elixindo o máis
DOG Núm. 120

axeitado, e para resolver proble-

mas.
 MAB5.1.5. Interpreta gráficos  CMCCT

estatísticos sinxelos recollidos en
medios de comunicación e outros
ISSN1130-9229
ámbitos da vida cotiá.
 e  B5.4. Organización en táboas de  B5.2. Utilizar ferramentas tecnoló-  MAB5.2.1. Emprega a calculadora  CMCCT
 f datos recollidos nunha experien- xicas para organizar datos, xerar e ferramentas tecnolóxicas para
 h
cia. gráficas estatísticas, calcular pa- organizar datos, xerar gráficos es-
 B5.5. Diagramas de barras e de rámetros relevantes e comunicar tatísticos e calcular as medidas de

sectores. Polígonos de frecuen- os resultados obtidos que respon- tendencia central.
cias. dan ás preguntas formuladas pre-

viamente sobre a situación estu-  MAB5.2.2. Utiliza as tecnoloxías  CMCCT
tral. dada. da información e da comunicación
para comunicar información resu-
 B5.7. Utilización de calculadoras e
mida e relevante sobre unha va-
ferramentas tecnolóxicas para o riable estatística analizada.
tratamento de datos, creación e
interpretación de gráficos e elabo-
ración de informes.
 e  B5.8. Fenómenos deterministas e  B5.3. Diferenciar os fenómenos  MAB5.3.1. Identifica os experi-  CMCCT
 f aleatorios. deterministas dos aleatorios, valo- mentos aleatorios e distíngueos

 h  B5.9. Formulación de conxecturas rando a posibilidade que ofrecen dos deterministas.
sobre o comportamento de fenó- as matemáticas para analizar e
menos aleatorios sinxelos e dese- facer predicións razoables acerca  MAB5.3.2. Calcula a frecuencia  CMCCT
ño de experiencias para a súa do comportamento dos aleatorios relativa dun suceso mediante a
comprobación. a partir das regularidades obtidas experimentación.
 B5.10. Frecuencia relativa dun
ao repetir un número significativo
suceso e a súa aproximación á de veces a experiencia aleatoria,  MAB5.3.3. Realiza predicións  CMCCT
probabilidade mediante a simula- ou o cálculo da súa probabilidade. sobre un fenómeno aleatorio a
ción ou experimentación. partir do cálculo exacto da súa
probabilidade ou a aproximación
desta mediante a experimenta-
Páx. 26055
ción.
DOG Núm. 120

 b  B5.11. Sucesos elementais equi-  B5.4. Inducir a noción de probabi-  MAB5.4.1. Describe experimentos  CMCCT
 f probables e non equiprobables. lidade a partir do concepto de fre- aleatorios sinxelos e enumera to-
 h  B5.12. Espazo mostral en experi- cuencia relativa e como medida de dos os resultados posibles, apo-
mentos sinxelos. Táboas e dia- incerteza asociada aos fenómenos iándose en táboas, recontos ou
gramas de árbore sinxelos. aleatorios, sexa ou non posible a diagramas en árbore sinxelos.
experimentación.
ISSN1130-9229
 B5.13. Cálculo de probabilidades

 MAB5.4.2. Distingue entre suce-  CMCCT
mediante a regra de Laplace en
experimentos sinxelos. sos elementais equiprobables e
non equiprobables.
 MAB5.4.3. Calcula a probabilidade  CMCCT

de sucesos asociados a experi-

mentos sinxelos mediante a regra
de Laplace, e exprésaa en forma

de fracción e como porcentaxe.
2º de ESO

 f  B1.1. Planificación e expresión  B1.1. Expresar verbalmente, de  MAB1.1.1. Expresa verbalmente,  CCL
 h verbal do proceso de resolución de forma razoada, o proceso seguido de forma razoada, o proceso se-  CMCCT
 E  B1.2. Estratexias e procedementos  B1.2. Utilizar procesos de razoa-  MAB1.2.1. Analiza e comprende o  CMCCT
 f postos en práctica: uso da linguaxe mento e estratexias de resolución enunciado dos problemas (datos,
 h apropiada (gráfica, numérica, alxé- de problemas, realizando os cálcu- relacións entre os datos, e contex-
brica, etc.), reformulación do pro- los necesarios e comprobando as to do problema).
Páx. 26056
blema, resolución de subproble- solucións obtidas.
mas, reconto exhaustivo, comezo  MAB1.2.2. Valora a información  CMCCT
DOG Núm. 120

por casos particulares sinxelos, dun enunciado e relaciónaa co

procura de regularidades e leis, número de solucións do problema.
etc.
 B1.3. Reflexión sobre os resulta-  MAB1.2.3. Realiza estimacións e  CMCCT
dos: revisión das operacións utili- elabora conxecturas sobre os re-
zadas, asignación de unidades aos sultados dos problemas para re-
ISSN1130-9229
resultados, comprobación e inter- solver, valorando a súa utilidade e

pretación das solucións no contex- eficacia.
to da situación, procura doutras
formas de resolución, etc.  MAB1.2.4. Utiliza estratexias heu-  CMCCT
rísticas e procesos de razoamento  CAA
na resolución de problemas, refle-

xionando sobre o proceso de reso-
lución de problemas.
 b  B1.2. Estratexias e procedementos  B1.3. Describir e analizar situacións  MAB1.3.1. Identifica patróns, regu-  CMCCT
 e postos en práctica: uso da linguaxe de cambio, para encontrar patróns, laridades e leis matemáticas en si-  CCEC
 f
apropiada (gráfica, numérica, alxé- regularidades e leis matemáticas, tuacións de cambio, en contextos
brica, etc.), reformulación do pro- en contextos numéricos, xeométri- numéricos, xeométricos, funcio-
 g
blema, resolución de subproble- cos, funcionais, estatísticos e pro- nais, estatísticos e probabilísticos.
 h mas, reconto exhaustivo, comezo babilísticos, valorando a súa utilida-
por casos particulares sinxelos, de para facer predicións.  MAB1.3.2. Utiliza as leis matemáti-  CMCCT
procura de regularidades e leis, cas achadas para realizar simula-
etc. cións e predicións sobre os resul-

 B1.4. Formulación de proxectos e tados esperables, valorando a súa
investigacións matemáticas esco- eficacia e idoneidade.
lares, en contextos numéricos, xe-
ométricos, funcionais, estatísticos
e probabilísticos, de xeito indivi-
dual e en equipo. Elaboración e
pondentes.
 b  B1.3. Reflexión sobre os resulta-  B1.4. Afondar en problemas resol-  MAB1.4.1. Afonda nos problemas  CMCCT
 e dos: revisión das operacións utili- tos formulando pequenas variacións logo de resolvelos, revisando o
Páx. 26057
 f
zadas, asignación de unidades aos nos datos, outras preguntas, outros proceso de resolución e os pasos e
resultados, comprobación e inter- as ideas importantes, analizando a
DOG Núm. 120

pretación das solucións no contex- contextos, etc. coherencia da solución ou procu-

to da situación, procura doutras rando outras formas de resolución.
formas de resolución, etc.
 MAB1.4.2. Formúlase novos pro-  CMCCT
blemas, a partir de un resolto, va-  CAA
riando os datos, propondo novas
ISSN1130-9229

interese, e establecendo conexións
entre o problema e a realidade.

 b  B1.4. Formulación de proxectos e  B1.5. Elaborar e presentar informes  MAB1.5.1. Expón e argumenta o  CCL
 f investigacións matemáticas esco- sobre o proceso, resultados e con- proceso seguido ademais das con-  CMCCT
 h
lares, en contextos numéricos, xe- clusións obtidas nos procesos de clusións obtidas, utilizando distin-
ométricos, funcionais, estatísticos investigación. tas linguaxes (alxébrica, gráfica,
e probabilísticos, de xeito indivi- xeométrica e estatístico-
dual e en equipo. Elaboración e probabilística).
pondentes.
 a  B1.5. Práctica dos procesos de  B1.6. Desenvolver procesos de  MAB1.6.1. Identifica situacións  CMCCT
 b matematización e modelización, en matematización en contextos da re- problemáticas da realidade sus-  CSC
 c
contextos da realidade e en con- alidade cotiá (numéricos, xeométri- ceptibles de conter problemas de
textos matemáticos, de xeito indi- cos, funcionais, estatísticos ou pro- interese.
 d
vidual e en equipo. babilísticos) a partir da identificación
 e de situacións problemáticas da rea-  MAB1.6.2. Establece conexións  CMCCT
 f lidade. entre un problema do mundo real e  CSIEE
 g o mundo matemático, identificando
o problema ou os problemas ma-
temáticos que subxacen nel e os
coñecementos matemáticos nece-
sarios.
 MAB1.6.3. Usa, elabora ou cons-  CMCCT
Páx. 26058
trúe modelos matemáticos sinxelos
que permitan a resolución dun pro-
DOG Núm. 120

blema ou duns problemas dentro

do campo das matemáticas.
 MAB1.6.4. Interpreta a solución  CMCCT

texto da realidade.
ISSN1130-9229
 MAB1.6.5. Realiza simulacións e  CMCCT

lloras que aumenten a súa eficacia.

 e  B1.5. Práctica dos procesos de  B1.7. Valorar a modelización mate-  MAB1.7.1. Reflexiona sobre o  CMCCT
 f matematización e modelización, en mática como un recurso para resol- proceso e obtén conclusións sobre  CAA
 g
contextos da realidade e en conver problemas da realidade cotiá, el e os seus resultados, valorando  CSC
textos matemáticos, de xeito indi- avaliando a eficacia e as limitacións outras opinións.
vidual e en equipo. dos modelos utilizados ou construí-
dos.
 a  B1.5. Práctica dos procesos de  B1.8. Desenvolver e cultivar as  MAB1.8.1. Desenvolve actitudes  CMCCT
 b matematización e modelización, en actitudes persoais inherentes ao axeitadas para o traballo en mate-  CSC
 c
contextos da realidade e en con- quefacer matemático. máticas (esforzo, perseveranza,  CSIEE
textos matemáticos, de xeito indi- flexibilidade e aceptación da crítica

 d
vidual e en equipo. razoada).
 e
 f  MAB1.8.2. Formúlase a resolución  CMCCT
 g de retos e problemas coa preci-
 l sión, o esmero e o interese ade-
cuados ao nivel educativo e á difi-
 m
cultade da situación.
 n
 ñ  MAB1.8.3. Distingue entre proble-  CMCCT
 o mas e exercicios, e adopta a acti-
tude axeitada para cada caso.
Páx. 26059
 MAB1.8.4. Desenvolve actitudes  CMCCT
DOG Núm. 120


con hábitos de formular e formular-  CCEC
se preguntas e buscar respostas
axeitadas, tanto no estudo dos
problemas.
ISSN1130-9229
 MAB1.8.5. Desenvolve habilidades  CMCCT

sociais de cooperación e traballo  CSIEE
en equipo.  CSC
 b  B1.6. Confianza nas propias capa-  B1.9. Superar bloqueos e inseguri-  MAB1.9.1. Toma decisións nos  CMCCT

 g cidades para desenvolver actitudes dades ante a resolución de situa- procesos de resolución de proble-  CSIEE
axeitadas e afrontar as dificultades cións descoñecidas. mas, de investigación e de mate-
propias do traballo científico. matización ou de modelización, va-
lorando as consecuencias destas e
a súa conveniencia pola súa sinxe-
leza e utilidade.
 b  B1.6. Confianza nas propias capa-  B1.10. Reflexionar sobre as deci-  MAB1.10.1. Reflexiona sobre os  CMCCT
 g cidades para desenvolver actitudes sións tomadas e aprender diso para problemas resoltos e os procesos  CAA
axeitadas e afrontar as dificultades situacións similares futuras. desenvolvidos, valorando a poten-
propias do traballo científico. cia e sinxeleza das ideas claves,
aprendendo para situacións futuras

similares.
 b  B1.7. Utilización de medios tecno-  B1.11. Empregar as ferramentas  MAB1.11.1. Selecciona ferramen-  CMCCT
 e lóxicos no proceso de aprendizaxe tecnolóxicas axeitadas, de forma tas tecnolóxicas axeitadas e utilí-  CD
 f para: autónoma, realizando cálculos nu- zaas para a realización de cálculos
– Recollida ordenada e a organi- méricos, alxébricos ou estatísticos, numéricos, alxébricos ou estatísti-
 g
zación de datos. facendo representacións gráficas, cos cando a dificultade destes im-
– Elaboración e creación de repre- recreando situacións matemáticas pida ou non aconselle facelos ma-
sentacións gráficas de datos mediante simulacións ou analizando nualmente.
numéricos, funcionais ou estatís- con sentido crítico situacións diver-
sas que axuden á comprensión de  MAB1.11.2. Utiliza medios tecnoló-  CMCCT
Páx. 26060
ticos.
conceptos matemáticos ou á reso- xicos para facer representacións
– Facilitación da comprensión de gráficas de funcións con expre-
DOG Núm. 120

conceptos e propiedades xeo- lución de problemas. sións alxébricas complexas e ex-

– Deseño de simulacións e elabo-  MAB1.11.3. Deseña representa-  CMCCT
ISSN1130-9229

vados a cabo e os resultados e
 MAB1.11.4. Recrea ámbitos e  CMCCT
as conclusións obtidos.
obxectos xeométricos con ferra-

– Consulta, comunicación e com- mentas tecnolóxicas interactivas
partición, en ámbitos apropiados, para amosar, analizar e compren-

da información e das ideas mader propiedades xeométricas.
temáticas.
 MAB1.11.5. Utiliza medios tecnoló-  CMCCT
xicos para tratar datos e gráficas
estatísticas, extraer información e
elaborar conclusións.
 a  B1.7. Utilización de medios tecno-  B1.12. Utilizar as tecnoloxías da  MAB1.12.1. Elabora documentos  CD
 b lóxicos no proceso de aprendizaxe información e da comunicación de dixitais propios (de texto, presenta-  CCL
 e para: maneira habitual no proceso de ción, imaxe, vídeo, son, etc.), como
– Recollida ordenada e a organi- aprendizaxe, procurando, analizan- resultado do proceso de procura,
 f
zación de datos. do e seleccionando información sa- análise e selección de información
 g lientable en internet ou noutras fon- relevante, coa ferramenta tecnoló-
– Elaboración e creación de repre-
sentacións gráficas de datos tes, elaborando documentos pro- xica axeitada, e compárteos para a
numéricos, funcionais ou estatís- pios, facendo exposicións e argu- súa discusión ou difusión.
ticos. mentacións destes, e compartíndo-
os en ámbitos apropiados para faci-  MAB1.12.2. Utiliza os recursos  CCL
– Facilitación da comprensión de litar a interacción. creados para apoiar a exposición
conceptos e propiedades xeo- oral dos contidos traballados na
métricas ou funcionais e a reali- aula.
zación de cálculos de tipo numé-
Páx. 26061
 MAB1.12.3. Usa adecuadamente  CD
– Deseño de simulacións e elabo- os medios tecnolóxicos para estru-  CAA
DOG Núm. 120

ración de predicións sobre situa- turar e mellorar o seu proceso de

cións matemáticas diversas. aprendizaxe, recollendo a informa-
– Elaboración de informes e do- ción das actividades, analizando
cumentos sobre os procesos le- puntos fortes e débiles do seu pro-
vados a cabo e os resultados e ceso educativo e establecendo
as conclusións obtidos. pautas de mellora.
ISSN1130-9229
– Consulta, comunicación e com-

 MAB1.12.4. Emprega ferramentas  CD
partición, en ámbitos apropiados,
da información e das ideas ma- tecnolóxicas para compartir ideas e  CSC
temáticas. tarefas.  CSIEE

 b  B2.1. Números enteiros: represen-  B2.1. Utilizar números naturais,  MAB2.1.1. Identifica os tipos de  CMCCT
 e tación, ordenación na recta numé- enteiros, fraccionarios e decimais, e números (naturais, enteiros, frac-
 f
rica e operacións. Operacións con porcentaxes sinxelas, as súas ope- cionarios e decimais) e utilízaos
calculadora ou outros medios tec- racións e as súas propiedades, para para representar, ordenar e inter-
 g
nolóxicos. recoller, transformar e intercambiar pretar axeitadamente a información
 h información, e resolver problemas cuantitativa.
 B2.2. Fraccións en ámbitos co-
tiáns. Fraccións equivalentes. relacionados coa vida diaria.
Comparación de fraccións. Repre-  MAB2.1.2. Calcula o valor de ex-  CMCCT
sentación, ordenación e opera- presións numéricas de distintos ti-
cións. pos de números mediante as ope-
 B2.3. Números decimais: repre- racións elementais e as potencias

sentación, ordenación e opera- de expoñente natural, aplicando
cións. correctamente a xerarquía das
operacións.
 B2.4. Relación entre fraccións e
decimais. Conversión e opera-  MAB2.1.3. Emprega axeitadamen-  CMCCT
cións. te os tipos de números e as súas
 B2.5. Potencias de números entei- operacións, para resolver proble-
ros e fraccionarios con expoñente mas cotiáns contextualizados, re-
natural: operacións. presentando e interpretando me-
 B2.6. Potencias de base 10. Utili- diante medios tecnolóxicos, cando
zación da notación científica para sexa necesario, os resultados obti-
Páx. 26062
representar números grandes. dos.
 B2.7. Cadrados perfectos. Raíces
DOG Núm. 120


para o cálculo aproximado e para o
ISSN1130-9229
cálculo con calculadora.
 e  B2.1. Números enteiros: represen-  B2.2. Coñecer e utilizar propieda-  MAB2.2.1. Realiza cálculos nos  CMCCT
 f tación, ordenación na recta numé- des e novos significados dos núme- que interveñen potencias de expo-
 g rica e operacións. Operacións con ros en contextos de paridade, divi- ñente natural e aplica as regras
calculadora ou outros medios tec- sibilidade e operacións elementais, básicas das operacións con poten-

 h
nolóxicos. mellorando así a comprensión do cias.

 B2.2. Fraccións en ámbitos co- concepto e dos tipos de números.
tiáns. Fraccións equivalentes.  MAB2.2.2. Realiza operacións de  CMCCT
Comparación de fraccións. Repre- conversión entre números deci-
sentación, ordenación e opera- mais e fraccionarios, acha frac-
cións. cións equivalentes e simplifica
 B2.3. Números decimais: repre- fraccións, para aplicalo na resolu-
sentación, ordenación e opera- ción de problemas.
cións.
 MAB2.2.3. Utiliza a notación cientí-  CMCCT
 B2.4. Relación entre fraccións e fica e valora o seu uso para simpli-
decimais. Conversión e opera- ficar cálculos e representar núme-

cións. ros moi grandes.
 B2.5. Potencias de números entei-
ros e fraccionarios con expoñente
natural: operacións.
 B2.6. Potencias de base 10. Utili-
zación da notación científica para
representar números grandes.
 B2.7. Cadrados perfectos. Raíces
Páx. 26063
DOG Núm. 120


para o cálculo aproximado e para o
cálculo con calculadora.
 e  B2.8. Xerarquía das operacións.  B2.3. Desenvolver, en casos sinxe-  MAB2.3.1. Realiza operacións  CMCCT
 f  B2.9. Elaboración e utilización de los, a competencia no uso de ope- combinadas entre números entei-
ISSN1130-9229
estratexias para o cálculo mental, racións combinadas como síntese ros, decimais e fraccionarios, con
para o cálculo aproximado e para o da secuencia de operacións aritmé- eficacia, mediante o cálculo men-
cálculo con calculadora. ticas, aplicando correctamente a xetal, algoritmos de lapis e papel,
rarquía das operacións ou estrate- calculadora ou medios tecnolóxi-
xias de cálculo mental. cos, utilizando a notación máis
axeitada e respectando a xerarquía

das operacións.
 e  B2.9. Elaboración e utilización de  B2.4. Elixir a forma de cálculo apro-  MAB2.4.1. Desenvolve estratexias  CMCCT
 f estratexias para o cálculo mental, piada (mental, escrita ou con calcu- de cálculo mental para realizar cál-
para o cálculo aproximado e para o ladora), usando estratexias que culos exactos ou aproximados, va-
cálculo con calculadora. permitan simplificar as operacións lorando a precisión esixida na ope-
con números enteiros, fraccións, ración ou no problema.
decimais e porcentaxes, e estiman-
do a coherencia e a precisión dos  MAB2.4.2. Realiza cálculos con  CMCCT
resultados obtidos. números naturais, enteiros, frac-
cionarios e decimais, decidindo a
forma máis axeitada (mental, escri-

ta ou con calculadora), coherente e
precisa.
 e  B2.10. Cálculos con porcentaxes  B2.5. Utilizar diferentes estratexias  MAB2.5.1. Identifica e discrimina  CMCCT
 f (mental, manual e con calculado- (emprego de táboas, obtención e relacións de proporcionalidade
 g ra). Aumentos e diminucións por- uso da constante de proporcionali- numérica (como o factor de con-
centuais. dade, redución á unidade, etc.) para versión ou cálculo de porcentaxes)
 h
 B2.11. Razón, proporción e ta- obter elementos descoñecidos nun e emprégaas para resolver pro-
xa.Taxa unitaria. Factores de con- problema a partir doutros coñecidos blemas en situacións cotiás.
versión. Magnitudes directa e in- en situacións da vida real nas que
versamente proporcionais. Cons- existan variacións porcentuais e  MAB2.5.2. Analiza situacións sin-  CMCCT
Páx. 26064
tante de proporcionalidade. magnitudes directa ou inversamente xelas e recoñece que interveñen
proporcionais. magnitudes que non son directa
DOG Núm. 120

nos que interveña a proporcionali- nin inversamente proporcionais.

dade directa ou inversa, ou varia-
cións porcentuais. Reparticións di-
recta e inversamente proporcionais
 e  B2.13. Tradución de expresións da  B2.6. Analizar procesos numéricos  MAB2.6.1. Describe situacións ou  CMCCT
ISSN1130-9229
 f linguaxe cotiá que representen si- cambiantes, identificando os pa- enunciados que dependen de can-
 g
tuacións reais, á alxébrica, e vice- tróns e leis xerais que os rexen, uti- tidades variables ou descoñecidas
versa. lizando a linguaxe alxébrica para e secuencias lóxicas ou regulari-
 h
 B2.14. Significados e propiedades expresalos, comunicalos e realizar dades, mediante expresións alxé-
dos números en contextos diferen- predicións sobre o seu comporta- bricas, e opera con elas.
tes ao do cálculo (números triangu- mento ao modificar as variables, e

lares, cadrados, pentagonais, etc.). operar con expresións alxébricas.  MAB2.6.2. Identifica propiedades e  CMCCT
 B2.15. Linguaxe alxébrica para

leis xerais a partir do estudo de
xeneralizar propiedades e simboli- procesos numéricos recorrentes ou
zar relacións. Obtención de fórmu- cambiantes, exprésaas mediante a
las e termos xerais baseada na linguaxe alxébrica e utilízaas para
observación de pautas e regulari- facer predicións.
dades. Valor numérico dunha ex-
 MAB2.6.3. Utiliza as identidades  CMCCT
presión alxébrica.
alxébricas notables e as propieda-
 B2.16. Operacións con expresións
des das operacións para transfor-
alxébricas sinxelas. Transforma- mar expresións alxébricas.
ción e equivalencias. Identidades.
Operacións con polinomios en ca-

sos sinxelos.
 f  B2.17. Ecuacións de primeiro grao  B2.7. Utilizar a linguaxe alxébrica  MAB2.7.1. Comproba, dada unha  CMCCT
 h cunha incógnita e de segundo grao para simbolizar e resolver proble- ecuación (ou un sistema), se un
cunha incógnita. Resolución por mas mediante a formulación de número ou uns números é ou son
distintos métodos. Interpretación ecuacións de primeiro e segundo solución desta.
das solucións. Ecuacións sen so- grao, e sistemas de ecuacións, apli-
lución. Resolución de problemas. cando para a súa resolución méto-  MAB2.7.2. Formula alxebricamente  CMCCT
 B2.18. Sistemas de dúas ecua- dos alxébricos ou gráficos, e con- unha situación da vida real me-
cións lineais con dúas incógnitas. trastando os resultados obtidos. diante ecuacións de primeiro e se-
gundo grao, e sistemas de ecua-
Páx. 26065
Métodos alxébricos de resolución e
método gráfico. Resolución de cións lineais con dúas incógnitas,
resólveas e interpreta o resultado
DOG Núm. 120

problemas. obtido.
 f  B3.1. Triángulos rectángulos. Teo-  B3.1. Recoñecer o significado arit-  MAB3.1.1. Comprende os signifi-  CMCCT
 h rema de Pitágoras. Xustificación mético do teorema de Pitágoras cados aritmético e xeométrico do
ISSN1130-9229
xeométrica e aplicacións. (cadrados de números e ternas pi- teorema de Pitágoras e utilízaos

tagóricas) e o significado xeométri- para a procura de ternas pitagóri-
co (áreas de cadrados construídos cas ou a comprobación do teore-
sobre os lados), e empregalo para ma, construíndo outros polígonos
resolver problemas xeométricos. sobre os lados do triángulo rectán-
gulo.

 MAB3.1.2. Aplica o teorema de  CMCCT

Pitágoras para calcular lonxitudes
descoñecidas na resolución de
triángulos e áreas de polígonos re-
gulares, en contextos xeométricos
ou en contextos reais
 e  B3.2. Semellanza: figuras seme-  B3.2. Analizar e identificar figuras  MAB3.2.1. Recoñece figuras se-  CMCCT
 f llantes. Criterios de semellanza. semellantes, calculando a escala ou mellantes e calcula a razón de se-
Razón de semellanza e escala. razón de semellanza e a razón en- mellanza e a razón de superficies e
Razón entre lonxitudes, áreas e tre lonxitudes, áreas e volumes de volumes de figuras semellantes.
volumes de corpos semellantes. corpos semellantes.
 MAB3.2.2. Utiliza a escala para  CMCCT
resolver problemas da vida cotiá
sobre planos, mapas e outros con-
textos de semellanza.
 B3.3. Poliedros e corpos de revo-  B3.3. Analizar corpos xeométricos  MAB3.3.1. Analiza e identifica as  CMCCT
 e lución: elementos característicos; (cubos, ortoedros, prismas, pirámi- características de corpos xeométri-
 f
clasificación. Áreas e volumes. des, cilindros, conos e esferas) e cos utilizando a linguaxe xeométri-
identificar os seus elementos carac- ca axeitada.
terísticos (vértices, arestas, caras,
Páx. 26066
desenvolvementos planos, seccións  MAB3.3.2. Constrúe seccións  CMCCT
sinxelas dos corpos xeométricos, a
DOG Núm. 120

ao cortar con planos, corpos obtidos partir de cortes con planos, men-
mediante seccións, simetrías, etc.). talmente e utilizando os medios
tecnolóxicos axeitados.
 MAB3.3.3. Identifica os corpos  CMCCT

xeométricos a partir dos seus de-
ISSN1130-9229
senvolvementos planos e recipro-

camente.
 e  B3.4. Propiedades, regularidades e  B3.4. Resolver problemas que leven  MAB3.4.1. Resolve problemas da  CMCCT
 f relacións dos poliedros. Cálculo de consigo o cálculo de lonxitudes, su- realidade mediante o cálculo de
 l
lonxitudes, superficies e volumes perficies e volumes do mundo físi- áreas e volumes de corpos xeomé-

do mundo físico. co, utilizando propiedades, regulari- tricos, utilizando as linguaxes xeo-
 n
 B3.5. Uso de ferramentas informá- dades e relacións dos poliedros. métrica e alxébrica axeitadas.
ticas para estudar formas, configu-
racións e relacións xeométricas.
Bloque 4. Funcións
 f  B4.1. Concepto de función: varia-  B4.1. Manexar as formas de pre-  MAB4.1.1. Pasa dunhas formas de  CMCCT
ble dependente e independente; sentar unha función (linguaxe habi- representación dunha función a ou-
formas de presentación (linguaxe tual, táboa numérica, gráfica e tras, e elixe a máis adecuada en
habitual, táboa, gráfica e fórmula); ecuación), pasando dunhas formas función do contexto.
crecemento e decrecemento; con- a outras e elixindo a mellor delas en

tinuidade e descontinuidade; cor- función do contexto.
tes cos eixes; máximos e mínimos
relativos. Análise e comparación
de gráficas.
 f  B4.1. Concepto de función: varia-  B4.2. Comprender o concepto de  MAB4.2.1. Recoñece se unha  CMCCT
ble dependente e independente; función, e recoñecer, interpretar e gráfica representa ou non unha
formas de presentación (linguaxe analizar as gráficas funcionais. función.
habitual, táboa, gráfica e fórmula);
crecemento e decrecemento; con-  MAB4.2.2. Interpreta unha gráfica  CMCCT
tinuidade e descontinuidade; cor- e analízaa, recoñecendo as súas
Páx. 26067
tes cos eixes; máximos e mínimos propiedades máis características.
relativos. Análise e comparación
DOG Núm. 120

de gráficas.
 b  B4.2. Funcións lineais. Cálculo,  B4.3. Recoñecer, representar e  MAB4.3.1. Recoñece e representa  CMCCT
 e interpretación e identificación da analizar as funcións lineais, e utili- unha función lineal a partir da
 f
pendente da recta. Representa- zalas para resolver problemas. ecuación ou dunha táboa de valo-
cións da recta a partir da ecuación res, e obtén a pendente da recta
ISSN1130-9229
 g
e obtención da ecuación a partir correspondente.
 h dunha recta.
 B4.4. Utilización de calculadoras  MAB4.3.2. Obtén a ecuación du-  CMCCT
gráficas e software específico para nha recta a partir da gráfica ou tá-
a construción e interpretación de boa de valores.
gráficas.

 MAB4.3.3. Escribe a ecuación  CMCCT
correspondente á relación lineal

existente entre dúas magnitudes, e
represéntaa.
 MAB4.3.4. Estuda situacións reais  CMCCT

sinxelas e, apoiándose en recursos
tecnolóxicos, identifica o modelo
matemático funcional (lineal ou
afín) máis axeitado para explicalas,
e realiza predicións e simulacións
sobre o seu comportamento.
 a  B5.1. Frecuencias absolutas, rela-  B5.1. Formular preguntas axeitadas  MAB5.1.1. Organiza datos, obtidos  CMCCT
 b tivas e acumuladas. para coñecer as características de dunha poboación de variables cua-
 c  B5.2. Organización en táboas de interese dunha poboación e reco- litativas ou cuantitativas en táboas,
datos recollidos nunha experiencia. ller, organizar e presentar datos re- calcula e interpreta as súas fre-
 d
 B5.3. Diagramas de barras e de levantes para respondelas, utilizan- cuencias absolutas, relativas, e
 e do os métodos estatísticos apropia- acumuladas, e represéntaos grafi-
sectores. Polígonos de frecuen-
 f dos e as ferramentas axeitadas, or- camente.
cias; diagramas de caixa e bigotes
 g ganizando os datos en táboas e
Páx. 26068
 h construíndo gráficas, calculando os  MAB5.1.2. Calcula a media aritmé-  CMCCT
tral. tica, a mediana (intervalo media-
DOG Núm. 120

 m  B5.5. Medidas de dispersión. parámetros relevantes, e obtendo no), a moda (intervalo modal), o
conclusións razoables a partir dos rango e os cuartís, elixe o máis
resultados obtidos. axeitado, e emprégaos para inter-
pretar un conxunto de datos e para
resolver problemas.
ISSN1130-9229
 MAB5.1.3. Interpreta gráficos esta-  CMCCT

tísticos sinxelos recollidos en me-
dios de comunicación e outros ám-
bitos da vida cotiá.
 e  B5.2. Organización en táboas de  B5.2. Utilizar ferramentas tecnolóxi-  MAB5.2.1. Emprega a calculadora  CMCCT

 f datos recollidos nunha experiencia. cas para organizar datos, xerar grá- e ferramentas tecnolóxicas para
 h  B5.3. Diagramas de barras e de ficas estatísticas, calcular paráme- organizar datos, xerar gráficos es-
sectores. Polígonos de frecuen- tros relevantes e comunicar os re- tatísticos e calcular as medidas de
cias, diagramas de caixa e bigotes sultados obtidos que respondan ás tendencia central, o rango e os
preguntas formuladas previamente cuartís.
tral. sobre a situación estudada.
 MAB5.2.2. Utiliza as tecnoloxías da  CMCCT
 B5.5. Medidas de dispersión: ran-
información e da comunicación pa-
go e cuartís, percorrido intercuaríli- ra comunicar información resumida
co, varianza e desviación típica. e relevante sobre unha variable es-
 B5.6. Utilización de calculadoras e tatística analizada.
ferramentas tecnolóxicas para o
tratamento de datos, creación e

interpretación de gráficos e elabo-
ración de informes.
 e  B5.7. Fenómenos deterministas e  B5.3. Diferenciar os fenómenos  MAB5.3.1. Identifica os experimen-  CMCCT
 f aleatorios. deterministas dos aleatorios, valo- tos aleatorios e distíngueos dos
 h  B5.8. Formulación de conxecturas rando a posibilidade que ofrecen as deterministas.
sobre o comportamento de fenó- matemáticas para analizar e facer
menos aleatorios sinxelos e dese- predicións razoables acerca do  MAB5.3.2. Calcula a frecuencia  CMCCT
ño de experiencias para a súa comportamento dos aleatorios a relativa dun suceso mediante a ex-
comprobación. partir das regularidades obtidas ao perimentación.
Páx. 26069
 B5.9. Frecuencia relativa dun su-
repetir un número significativo de
ceso e a súa aproximación á pro- veces a experiencia aleatoria, ou o  MAB5.3.3. Realiza predicións so-  CMCCT
bre un fenómeno aleatorio a partir
DOG Núm. 120

babilidade mediante a simulación cálculo da súa probabilidade. do cálculo exacto da súa probabili-
ou experimentación. dade ou a aproximación desta me-
diante a experimentación.
 b  B5.10. Sucesos elementais equi-  B5.4. Inducir a noción de probabili-  MAB5.4.1. Describe experimentos  CMCCT
 f probables e non equiprobables. dade a partir do concepto de fre- aleatorios sinxelos e enumera to-
ISSN1130-9229
 h  B5.11. Espazo mostral en experi- cuencia relativa e como medida de dos os resultados posibles, apo-
mentos sinxelos. Táboas e dia- incerteza asociada aos fenómenos iándose en táboas, recontos ou
gramas de árbore sinxelos. aleatorios, sexa ou non posible a diagramas en árbore sinxelos.
experimentación.
 MAB5.4.2. Distingue entre sucesos  CMCCT
mediante a regra de Laplace en
experimentos sinxelos. elementais equiprobables e non

equiprobables.
 MAB5.4.3. Calcula a probabilidade  CMCCT

de sucesos asociados a experi-
mentos sinxelos mediante a regra
de Laplace, e exprésaa en forma
de fracción e como porcentaxe.
1º de bacharelato
Matemáticas I. 1º de bacharelato
 e  B1.1. Planificación e expresión  B1.1. Expresar verbalmente, de  MA1B1.1.1. Expresa verbalmente,  CCL
 i verbal do proceso de resolución de forma razoada, o proceso seguido de forma razoada, o proceso se-  CMCCT
Páx. 26070
 i  B1.1. Planificación e expresión  B1.2. Utilizar procesos de razoa-  MA1B1.2.1. Analiza e comprende o  CMCCT
verbal do proceso de resolución de mento e estratexias de resolución enunciado para resolver ou demos-
DOG Núm. 120

 l problemas. de problemas, realizando os cálcu- trar (datos, relacións entre os da-

 B1.2. Estratexias e procedementos los necesarios e comprobando as tos, condicións, hipótese, coñece-
postos en práctica: relación con ou- solucións obtidas. mentos matemáticos necesarios,
tros problemas coñecidos; modifi- etc.).
cación de variables; suposición do
problema resolto.  MA1B1.2.2. Valora a información  CMCCT
ISSN1130-9229
 B1.3. Solucións e/ou resultados

dun enunciado e relaciónaa co
obtidos: coherencia das solucións número de solucións do problema.
coa situación, revisión sistemática
 MA1B1.2.3. Realiza estimacións e  CMCCT
do proceso, outras formas de reso-
lución, problemas parecidos, xene- elabora conxecturas sobre os re-
ralizacións e particularizacións inte- sultados dos problemas para resol-

ver, valorando a súa utilidade e a
resantes.
súa eficacia.
 B1.4. Iniciación á demostración en
matemáticas: métodos, razoamen-  MA1B1.2.4. Utiliza estratexias  CMCCT
tos, linguaxes, etc. heurísticas e procesos de razoa-  CAA
mento na resolución de problemas.
 MA1B1.2.5. Reflexiona sobre o  CMCCT

proceso de resolución de proble-  CAA
mas.
 d  B1.4. Iniciación á demostración en  B1.3. Realizar demostracións sin-  MA1B1.3.1. Utiliza diferentes mé-  CMCCT
 i matemáticas: métodos, razoamen- xelas de propiedades ou teoremas todos de demostración en función
 l
tos, linguaxes, etc. relativos a contidos alxébricos, xe- do contexto matemático e reflexio-
 B1.5. Métodos de demostración: ométricos, funcionais, estatísticos e na sobre o proceso de demostra-
redución ao absurdo, método de probabilísticos. ción (estrutura, método, linguaxe e
indución, contraexemplos, razoa- símbolos, pasos clave, etc.).
mentos encadeados, etc.
 B1.6. Razoamento dedutivo e indu-
tivo.
 B1.7. Linguaxe gráfica e alxébrica,
e outras formas de representación
de argumentos.
Páx. 26071
 g  B1.6. Razoamento dedutivo e indu-  B1.4. Elaborar un informe científico  MA1B1.4.1. Usa a linguaxe, a  CMCCT
DOG Núm. 120

 i tivo. escrito que sirva para comunicar as notación e os símbolos matemáti-

 B1.7. Linguaxe gráfica e alxébrica, ideas matemáticas xurdidas na re- cos adecuados ao contexto e á si-
e outras formas de representación solución dun problema ou nunha tuación.
de argumentos. demostración, coa precisión e o ri-
 B1.8. Elaboración e presentación
gor adecuados.  MA1B1.4.2. Utiliza argumentos,  CMCCT
oral e/ou escrita, utilizando as fe- xustificacións, explicacións e razo-
ISSN1130-9229
rramentas tecnolóxicas axeitadas, amentos explícitos e coherentes.

de informes científicos sobre o pro-
 MA1B1.4.3. Emprega as ferramen-  CMCCT
ceso seguido na resolución dun
problema ou na demostración dun tas tecnolóxicas adecuadas ao tipo  CD
resultado matemático. de problema, situación para resol-
ver ou propiedade ou teorema para

 B1.9. Utilización de medios tecno-
demostrar, tanto na procura de re-
lóxicos no proceso de aprendizaxe sultados como para a mellora da

para: eficacia na comunicación das ideas
– Recollida ordenada e a organiza- matemáticas.
ción de datos.
– Elaboración e creación de repre-
sentacións gráficas de datos nu-
méricos, funcionais ou estatísti-
cos.
conceptos e propiedades xeomé-
tricas ou funcionais e a realiza-

ción de cálculos de tipo numéri-
co, alxébrico ou estatístico.
ración de predicións sobre situa-
cións matemáticas diversas.
– Elaboración de informes e docu-
mentos sobre os procesos leva-
dos a cabo e os resultados e as
conclusións obtidos.
Páx. 26072
da información e das ideas ma-
DOG Núm. 120

temáticas.
 i  B1.10. Planificación e realización  B1.5. Planificar adecuadamente o  MA1B1.5.1. Coñece a estrutura do  CMCCT
 l de proxectos e investigacións ma- proceso de investigación, tendo en proceso de elaboración dunha in-
 m
temáticas a partir de contextos da conta o contexto en que se desen- vestigación matemática (problema
realidade ou do mundo das mate- volve e o problema de investiga- de investigación, estado da cues-
ISSN1130-9229
máticas, de xeito individual e en ción formulado. tión, obxectivos, hipótese, metodo-

equipo. loxía, resultados, conclusións,
etc.).
 MA1B1.5.2. Planifica axeitadamen-  CMCCT

te o proceso de investigación, ten-  CSIEE

do en conta o contexto en que se
desenvolve e o problema de inves-

tigación formulado.
 MA1B1.5.3. Afonda na resolución  CMCCT

dalgúns problemas, formulando
novas preguntas, xeneralizando a
situación ou os resultados, etc.
 b  B1.4. Iniciación á demostración en  B1.6. Practicar estratexias para a  MA1B1.6.1. Xeneraliza e demostra  CMCCT
 d matemáticas: métodos, razoamen- xeración de investigacións mate- propiedades de contextos matemá-
 h tos, linguaxes, etc. máticas, a partir da resolución dun ticos numéricos, alxébricos, xeo-
 B1.5. Métodos de demostración: problema e o afondamento poste- métricos, funcionais, estatísticos ou
 i
redución ao absurdo, método de rior, a xeneralización de propieda- probabilísticos.
 l des e leis matemáticas, e o afon-
indución, contraexemplos, razoa-
 m mentos encadeados, etc. damento nalgún momento da histo-  MA1B1.6.2. Procura conexións  CMCCT
 n  B1.6. Razoamento dedutivo e indu- ria das matemáticas, concretando entre contextos da realidade e do  CSC
tivo. todo iso en contextos numéricos, mundo das matemáticas (a historia  CCEC
alxébricos, xeométricos, funcionais, da humanidade e a historia das
 B1.7. Linguaxe gráfica e alxébrica, estatísticos ou probabilísticos. matemáticas; arte e matemáticas;
e outras formas de representación tecnoloxías e matemáticas, cien-
de argumentos. cias experimentais e matemáticas,
 B1.10. Planificación e realización economía e matemáticas, etc.) e
Páx. 26073
de proxectos e investigacións ma- entre contextos matemáticos (nu-
temáticas a partir de contextos da méricos e xeométricos, xeométri-
realidade ou contextos do mundo
DOG Núm. 120

das matemáticas, de xeito indivi- cos e funcionais, xeométricos e

dual e en equipo. probabilísticos, discretos e conti-
nuos, finitos e infinitos, etc.).
 e  B1.7. Linguaxe gráfica e alxébrica,  B1.7. Elaborar un informe científico  MA1B1.7.1. Consulta as fontes de  CMCCT
 g e outras formas de representación escrito que recolla o proceso de in- información adecuadas ao proble-
ISSN1130-9229
 i
de argumentos. vestigación realizado, coa precisión ma de investigación.
 B1.10. Planificación e realización e o rigor adecuados.
de proxectos e investigacións ma-  MA1B1.7.2. Usa a linguaxe, a  CMCCT
temáticas a partir de contextos da notación e os símbolos matemáti-
realidade ou do mundo das mate- cos adecuados ao contexto do
máticas, de xeito individual e en problema de investigación.

equipo.
 MA1B1.7.3. Utiliza argumentos,  CCL

dun informe científico sobre o pro- xustificacións, explicacións e razo-  CMCCT
ceso, os resultados e as conclu- amentos explícitos e coherentes.
sións do proceso de investigación
 MA1B1.7.4. Emprega as ferramen-  CMCCT
desenvolvido, utilizando as ferra-
mentas e os medios tecnolóxicos tas tecnolóxicas adecuadas ao tipo  CD
axeitados. de problema de investigación.
 MA1B1.7.5. Transmite certeza e  CCL

seguridade na comunicación das
ideas, así como dominio do tema

de investigación.

proceso de investigación e elabora
conclusións sobre o nivel de reso-
lución do problema de investiga-
ción e de consecución de obxecti-
vos, e, así mesmo, formula posi-
bles continuacións da investiga-
ción, analiza os puntos fortes e dé-
biles do proceso, e fai explícitas as
Páx. 26074
súas impresións persoais sobre a
experiencia.
DOG Núm. 120

 i  B1.12. Práctica de procesos de  B1.8. Desenvolver procesos de  MA1B1.8.1. Identifica situacións  CMCCT
 l matematización e modelización, en matematización en contextos da problemáticas da realidade suscep-  CSC
contextos da realidade e matemáti- realidade cotiá (numéricos, xeomé- tibles de conter problemas de inte-
cos, de xeito individual e en equipo. tricos, funcionais, estatísticos ou rese.
probabilísticos) a partir da identifi-
cación de problemas en situacións  MA1B1.8.2. Establece conexións  CMCCT
ISSN1130-9229
da realidade. entre o problema do mundo real e

o matemático, identificando o pro-
blema ou os problemas matemáti-
cos que subxacen nel, así como os
sarios.

 MA1B1.8.3. Usa, elabora ou cons-  CMCCT

trúe modelos matemáticos axeita-
dos que permitan a resolución do
problema ou problemas dentro do
campo das matemáticas.
 MA1B1.8.4. Interpreta a solución  CMCCT

texto da realidade.
 MA1B1.8.5. Realiza simulacións e  CMCCT

cións dos modelos, e propón mello-
ras que aumenten a súa eficacia.
 i  B1.12. Práctica de procesos de  B1.9. Valorar a modelización ma-  MA1B1.9.1. Reflexiona sobre o  CMCCT
matematización e modelización, en temática como un recurso para re- proceso e obtén conclusións sobre
contextos da realidade e matemáti- solver problemas da realidade co- os logros conseguidos, resultados
cos, de xeito individual e en equipo. tiá, avaliando a eficacia e as limita- mellorables, impresións persoais
cións dos modelos utilizados ou do proceso, etc., valorando outras
construídos. opinións
Páx. 26075
 a  B1.10. Planificación e realización  B1.10. Desenvolver e cultivar as  MA1B1.10.1. Desenvolve actitudes  CMCCT
DOG Núm. 120

 b de proxectos e investigacións ma- actitudes persoais inherentes ao axeitadas para o traballo en mate-  CSC
 c temáticas a partir de contextos da quefacer matemático. máticas (esforzo, perseveranza,  CSIEE
 d
realidade ou do mundo das mate- flexibilidade para a aceptación da
máticas, de xeito individual e en crítica razoada, convivencia coa
 e
equipo. incerteza, tolerancia da frustración,
 f autoanálise continua, autocrítica
 B1.12. Práctica de procesos de
ISSN1130-9229
 g matematización e modelización, en constante, etc.).

 h contextos da realidade e matemáti-
 i cos, de xeito individual e en equipo.  MA1B1.10.2. Formúlase a resolu-  CMCCT
ción de retos e problemas coa pre-
 l
cisión, esmero e interese adecua-
 m dos ao nivel educativo e á dificulta-

 n de da situación.
 ñ
 o  MA1B1.10.3. Desenvolve actitudes  CMCCT
con hábitos de formularse pregun-
tas e buscar respostas axeitadas,
revisar de forma crítica os resulta-
dos atopados, etc
 MA1B1.10.4. Desenvolve habilida-  CSC

des sociais de cooperación e traba-  CSIEE
llo en equipo.
 b  B1.13. Confianza nas propias ca-  B1.11. Superar bloqueos e insegu-  MA1B1.11.1. Toma decisións nos  CMCCT
 i pacidades para desenvolver actitu- ridades ante a resolución de situa- procesos de resolución de proble-  CSIEE
 l des axeitadas e afrontar as dificul- cións descoñecidas. mas, de investigación e de mate-
tades propias do traballo científico. matización ou de modelización, va-
 m
lorando as consecuencias destas e
a conveniencia pola súa sinxeleza
e utilidade.
 b  B1.13. Confianza nas propias ca-  B1.12. Reflexionar sobre as deci-  MA1B1.12.1. Reflexiona sobre os  CMCCT
 i pacidades para desenvolver actitu- sións tomadas, valorando a súa procesos desenvolvidos, tomando  CAA
Páx. 26076
 l
des axeitadas e afrontar as dificul- eficacia e aprendendo delas para conciencia das súas estruturas, va-
tades propias do traballo científico. situacións similares futuras. lorando a potencia, a sinxeleza e a
DOG Núm. 120

beleza das ideas e dos métodos

utilizados, e aprendendo diso para
situacións futuras.
 g  B1.9. Utilización de medios tecno-  B1.13. Empregar as ferramentas  MA1B1.13.1. Selecciona ferramen-  CMCCT
 i lóxicos no proceso de aprendizaxe tecnolóxicas axeitadas, de forma tas tecnolóxicas axeitadas e utilí-  CD
ISSN1130-9229
para: autónoma, realizando cálculos nu- zaas para a realización de cálculos

– Recollida ordenada e a organiza- méricos, alxébricos ou estatísticos, numéricos, alxébricos ou estatísti-
ción de datos. facendo representacións gráficas, cos cando a dificultade destes im-
sentacións gráficas de datos nu- mediante simulacións ou analizan- nualmente.
méricos, funcionais ou estatísti- do con sentido crítico situacións di-

versas que axuden á comprensión  MA1B1.13.2. Utiliza medios tecno-  CMCCT
cos.
de conceptos matemáticos ou á re- lóxicos para facer representacións
– Facilitar a comprensión de con- solución de problemas. gráficas de funcións con expre-
ceptos e propiedades xeométri- sións alxébricas complexas e ex-
cas ou funcionais e a realización traer información cualitativa e
de cálculos de tipo numérico, al- cuantitativa sobre elas.
xébrico ou estatístico.
– Deseño de simulacións e elabo-  MA1B1.13.3. Deseña representa-  CMCCT
– Elaboración de informes e docu- blemas, mediante a utilización de
mentos sobre os procesos leva- medios tecnolóxicos.

dos a cabo e os resultados e
conclusións obtidos.  MA1B1.13.4. Recrea ámbitos e  CMCCT
partición, en ámbitos apropiados, mentas tecnolóxicas interactivas
da información e das ideas ma- para amosar, analizar e compren-
temáticas. der propiedades xeométricas.
 MA1B1.13.5. Utiliza medios tecno-  CMCCT

lóxicos para o tratamento de datos
e gráficas estatísticas, extraer in-
formación e elaborar conclusións.
Páx. 26077
 e  B1.9. Utilización de medios tecno-  B1.14. Utilizar as tecnoloxías da  MA1B1.14.1. Elabora documentos  CD
DOG Núm. 120

 g lóxicos no proceso de aprendizaxe información e da comunicación de dixitais propios (de texto, presenta-
 i para: maneira habitual no proceso de ción, imaxe, vídeo, son, etc.), como
– Recollida ordenada e a organiza- aprendizaxe, procurando, anali- resultado do proceso de procura,
ción de datos. zando e seleccionando información análise e selección de información
– Elaboración e creación de repre- salientable en internet ou noutras relevante, coa ferramenta tecnoló-
sentacións gráficas de datos nu- fontes, elaborando documentos xica axeitada, e compárteos para a
ISSN1130-9229
méricos, funcionais ou estatísti- propios, facendo exposicións e ar- súa discusión ou difusión.
cos. gumentacións destes, e compartín-
doos en ámbitos apropiados para  MA1B1.14.2. Utiliza os recursos  CCL
– Facilitar a comprensión de con- facilitar a interacción. creados para apoiar a exposición
ceptos e propiedades xeométri- oral dos contidos traballados na
cas ou funcionais e a realización aula.

de cálculos de tipo numérico, al-
xébrico ou estatístico.  MA1B1.14.3. Usa axeitadamente  CD

– Deseño de simulacións e elabo- os medios tecnolóxicos para estru-  CAA
ración de predicións sobre situa- turar e mellorar o seu proceso de
cións matemáticas diversas. aprendizaxe, recollendo a informa-
– Elaboración de informes e docu- ción das actividades, analizando
mentos sobre os procesos leva- puntos fortes e débiles do seu pro-
dos a cabo e os resultados e ceso educativo, e establecendo
conclusións obtidos. pautas de mellora.
partición, en ámbitos apropiados,  MA1B1.14.4. Emprega ferramentas  CD
da información e das ideas ma- tecnolóxicas para compartir ideas e  CSC

temáticas. tarefas.  CSIEE
 g  B2.1. Números reais: necesidade  B2.1. Utilizar os números reais, as  MA1B2.1.1. Recoñece os tipos  CMCCT
 i do seu estudo e das súas opera- súas operacións e as súas propie- números reais e complexos e utilí-
cións para a comprensión da realidades, para recoller, transformar e zaos para representar e interpretar
dade. Valor absoluto. Desigualda- intercambiar información, estiman- axeitadamente información cuanti-
des. Distancias na recta real. Inter- do, valorando e representando os tativa.
valos e ámbitos. Aproximación e resultados en contextos de resolu-
erros. Notación científica. ción de problemas.
Páx. 26078
 MA1B2.1.2. Realiza operacións  CMCCT
numéricas con eficacia, empregan-
DOG Núm. 120

do cálculo mental, algoritmos de

lapis e papel, calculadora ou fe-
rramentas informáticas.
 MA1B2.1.3. Utiliza a notación nu-  CMCCT

mérica máis adecuada a cada con-
ISSN1130-9229
texto e xustifica a súa idoneidade.
 MA1B2.1.4. Obtén cotas de erro e  CMCCT

estimacións nos cálculos aproxi-
mados que realiza, valorando e
xustificando a necesidade de estra-

texias axeitadas para minimizalas.
 MA1B2.1.5. Coñece e aplica o  CMCCT

concepto de valor absoluto para
calcular distancias e manexar de-
sigualdades.
 MA1B2.1.6. Resolve problemas  CMCCT

nos que interveñen números reais,
a súa representación e a interpre-
tación na recta real, e as súas ope-
racións.
 i  B2.2. Números complexos. Forma  B2.2. Coñecer os números com-  MA1B2.2.1. Valora os números  CMCCT
binómica e polar. Representacións plexos como extensión dos núme- complexos como ampliación do
gráficas. Operacións elementais. ros reais, e utilizalos para obter so- concepto de números reais e utilí-
Fórmula de Moivre. lucións dalgunhas ecuacións alxé- zaos para obter a solución de
bricas. ecuacións de segundo grao con
coeficientes reais sen solución real.
 MA1B2.2.2. Opera con números  CMCCT

complexos e represéntaos grafi-
camente, e utiliza a fórmula de
Páx. 26079
Moivre no caso das potencias, utili-
zando a notación máis adecuada a
DOG Núm. 120

cada contexto, xustificando a súa

idoneidade.
 i  B2.3. Sucesións numéricas: termo  B2.3. Valorar as aplicacións do  MA1B2.3.1. Aplica correctamente  CMCCT
xeral, monotonía e anotación. Nú- número "e" e dos logaritmos utili- as propiedades para calcular loga-
mero "e". zando as súas propiedades na re- ritmos sinxelos en función doutros
ISSN1130-9229
 B2.4. Logaritmos decimais e nepe- solución de problemas extraídos de coñecidos.

rianos. Propiedades. Ecuacións lo- contextos reais.
garítmicas e exponenciais.  MA1B2.3.2. Resolve problemas  CMCCT
 B2.5. Resolución de ecuacións non
asociados a fenómenos físicos,
alxébricas sinxelas biolóxicos ou económicos, median-
te o uso de logaritmos e as súas

propiedades.
 i  B2.6. Formulación e resolución de  B2.4. Analizar, representar e resol-  MA1B2.4.1. Formula alxebricamen-  CMCCT
problemas da vida cotiá mediante ver problemas formulados en conte as restricións indicadas nunha
ecuacións e inecuacións. Interpre- textos reais, utilizando recursos al- situación da vida real, estuda e
tación gráfica. xébricos (ecuacións, inecuacións e clasifica un sistema de ecuacións
 B2.7. Método de Gauss para a sistemas) e interpretando critica- lineais formulado (como máximo de
resolución e a interpretación de sis- mente os resultados. tres ecuacións e tres incógnitas),
temas de ecuacións lineais. Formu- resólveo mediante o método de
lación e resolución de problemas Gauss, nos casos que sexa posi-
da vida cotiá utilizando o método ble, e aplícao para resolver pro-
de Gauss. blemas.

nos que se precise a formulación e
a resolución de ecuacións (alxébri-
cas e non alxébricas) e inecua-
cións (primeiro e segundo grao), e
interpreta os resultados no contex-
to do problema.
Bloque 3. Análise
Páx. 26080
 g  B3.1. Funcións reais de variable  B3.1. Identificar funcións elemen-  MA1B3.1.1. Recoñece analitica-  CMCCT
tais dadas a través de enunciados, mente e graficamente as funcións
DOG Núm. 120

 i real. Características das funcións. táboas ou expresións alxébricas, reais de variable real elementais e
 B3.2. Funcións básicas: polinómi- que describan unha situación real, realiza analiticamente as opera-
cas, racionais sinxelas, valor abso- e analizar cualitativa e cuantitati- cións básicas con funcións.
luto, raíz, trigonométricas e as súas vamente as súas propiedades, pa-
inversas, exponenciais, logarítmi- ra representalas graficamente e ex-  MA1B3.1.2. Selecciona adecua-  CMCCT
cas e funcións definidas a anacos. traer información práctica que axu- damente e de maneira razoada ei-
ISSN1130-9229
 B3.3. Operacións e composición de

de a interpretar o fenómeno do que xes, unidades, dominio e escalas,
funcións. Función inversa. Fun- se derivan. e recoñece e identifica os erros de
cións de oferta e demanda. interpretación derivados dunha ma-
la elección.
 MA1B3.1.3. Interpreta as propie-  CMCCT

dades globais e locais das fun-
cións, comprobando os resultados

coa axuda de medios tecnolóxicos
en actividades abstractas e pro-
blemas contextualizados.
 MA1B3.1.4. Extrae e identifica  CMCCT

informacións derivadas do estudo e
a análise de funcións en contextos
reais.
 i  B3.4. Concepto de límite dunha  B3.2. Utilizar os conceptos de lími-  MA1B3.2.1. Comprende o concep-  CMCCT
función nun punto e no infinito. Cál- te e continuidade dunha función to de límite, realiza as operacións
culo de límites. Límites laterais. In- aplicándoos no cálculo de límites e elementais do seu cálculo, aplica
determinacións. o estudo da continuidade dunha os procesos para resolver indeter-
 B3.5. Continuidade dunha función. función nun punto ou un intervalo. minacións e determina a tendencia
Estudo de descontinuidades. dunha función a partir do cálculo
de límites.
 MA1B3.2.2. Determina a continui-  CMCCT

dade da función nun punto a partir
do estudo do seu límite e do valor
da función, para extraer conclu-
Páx. 26081
sións en situacións reais.
DOG Núm. 120

 MA1B3.2.3. Coñece as propieda-  CMCCT

des das funcións continuas e re-
presenta a función nun ámbito dos
puntos de descontinuidade.
 i  B3.4. Concepto de límite dunha  B3.3. Aplicar o concepto de deriva-  MA1B3.3.1. Calcula a derivada  CMCCT
ISSN1130-9229
función nun punto e no infinito. Cál- da dunha función nun punto, a súa dunha función usando os métodos
culo de límites. Límites laterais. In- interpretación xeométrica e o cálcu- axeitados e emprégaa para estudar
determinacións. lo de derivadas ao estudo de fe- situacións reais e resolver proble-
 B3.5. Continuidade dunha función. nómenos naturais, sociais ou tec- mas.
Estudo de descontinuidades. nolóxicos, e á resolución de pro-
blemas xeométricos.  MA1B3.3.2. Deriva funcións que  CMCCT

 B3.6. Derivada dunha función nun
son composición de varias funcións
punto. Interpretación xeométrica da

derivada da función nun punto. elementais mediante a regra da
Medida da variación instantánea cadea.
dunha magnitude con respecto a
 MA1B3.3.3. Determina o valor de  CMCCT
outra. Recta tanxente e normal.
parámetros para que se verifiquen
 B3.7. Función derivada. Cálculo de
as condicións de continuidade e
derivadas. Regra da cadea. derivabilidade dunha función nun
punto.
 g  B3.1. Funcións reais de variable  B3.4. Estudar e representar grafi-  MA1B3.4.1. Representa grafica-  CMCCT
 i real. Características das funcións. camente funcións obtendo informa- mente funcións, despois dun estu-
 B3.4. Concepto de límite dunha ción a partir das súas propiedades do completo das súas característi-
función nun punto e no infinito. Cál- e extraendo información sobre o cas mediante as ferramentas bási-
culo de límites. Límites laterais. In- seu comportamento local ou global. cas da análise.
determinacións.
 MA1B3.4.2. Utiliza medios tecnoló-  CMCCT
 B3.7. Función derivada. Cálculo de
derivadas. Regra da cadea. xicos axeitados para representar e
analizar o comportamento local e
 B3.8. Utilización das ferramentas
global das funcións.
básicas da análise para o estudo
das características dunha función.
Representación gráfica de fun-
Páx. 26082
cións.
DOG Núm. 120

 i  B4.1. Medida dun ángulo en ra-  B4.1. Recoñecer e traballar cos  MA1B4.1.1. Coñece e utiliza as  CMCCT
diáns. ángulos en radiáns, manexando razóns trigonométricas dun ángulo,
 B4.2. Razóns trigonométricas dun con soltura as razóns trigonométri- o seu dobre e a metade, así como
ángulo calquera. Circunferencia cas dun ángulo, do seu dobre e a as do ángulo suma e diferenza
ISSN1130-9229
goniométrica. Razóns trigonométri- metade, así como as transforma- doutros dous.

cas dos ángulos suma, diferenza cións trigonométricas usuais.
doutros dous, dobre e metade.
Fórmulas de transformacións trigo-
nométricas.

 i  B4.2. Razóns trigonométricas dun  B4.2. Utilizar os teoremas do seno,  MA1B4.2.1. Resolve problemas  CMCCT
ángulo calquera. Circunferencia coseno e tanxente, e as fórmulas xeométricos do mundo natural, xe-
goniométrica. Razóns trigonométri- trigonométricas usuais para resol- ométrico ou tecnolóxico, utilizando
cas dos ángulos suma, diferenza ver ecuacións trigonométricas e os teoremas do seo, coseno e tan-
doutros dous, dobre e metade. aplicalas na resolución de triángu- xente, e as fórmulas trigonométri-
Fórmulas de transformacións trigo- los directamente ou como conse- cas usuais, e aplica a trigonometría
nométricas. cuencia da resolución de proble- a outras áreas de coñecemento,
 B4.3. Teoremas. Resolución de mas xeométricos do mundo natu- resolvendo problemas contextuali-
ecuacións trigonométricas sinxelas. ral, xeométrico ou tecnolóxico. zados.
 B4.4. Resolución de triángulos.
Resolución de problemas xeométri-
cos diversos.
 i  B4.5. Vectores libres no plano.  B4.3. Manexar a operación do  MA1B4.3.1. Define e manexa as  CMCCT
Operacións xeométricas. produto escalar e as súas conse- operacións básicas con vectores
 B4.6. Produto escalar. Módulo dun cuencias; entender os conceptos no plano, utiliza a interpretación
vector. Ángulo de dous vectores. de base ortogonal e ortonormal; e xeométrica das operacións para
 B4.7. Bases ortogonais e ortonor-
distinguir e manexarse con preci- resolver problemas xeométricos e
mal. sión no plano euclídeo e no plano emprega con asiduidade as conse-
métrico, utilizando en ambos os cuencias da definición de produto
casos as súas ferramentas e pro- escalar para normalizar vectores,
piedades. calcular o coseno dun ángulo, es-
Páx. 26083
tudar a ortogonalidade de dous
vectores ou a proxección dun vec-
DOG Núm. 120

tor sobre outro.
 MA1B4.3.2. Calcula a expresión  CMCCT

analítica do produto escalar, do
módulo e do coseno do ángulo.
ISSN1130-9229
 i  B4.5. Vectores libres no plano.  B4.4. Interpretar analiticamente  MA1B4.4.1. Calcula distancias  CMCCT
Operacións xeométricas. distintas situacións da xeometría entre puntos e dun punto a unha
 B4.6. Produto escalar. Módulo dun plana elemental, obtendo as ecua- recta, así como ángulos de dúas
vector. Ángulo de dous vectores. cións de rectas, e utilizalas para rectas.
 B4.8. Xeometría métrica plana.
resolver problemas de incidencia e
cálculo de distancias.  MA1B4.4.2. Obtén a ecuación  CMCCT
Ecuacións da recta. Posicións rela-

dunha recta nas súas diversas
tivas de rectas. Distancias e ángu-

los. Resolución de problemas. formas, identificando en cada caso
os seus elementos característicos.
 MA1B4.4.3. Recoñece e diferencia  CMCCT

analiticamente as posicións relati-
vas das rectas.
 i  B4.9. Lugares xeométricos do pla-  B4.5. Manexar o concepto de lugar  MA1B4.5.1. Coñece o significado  CMCCT
no. xeométrico no plano e identificar as de lugar xeométrico e identifica os
 B4.10. Cónicas. Circunferencia, formas correspondentes a algúns lugares máis usuais en xeometría
elipse, hipérbole e parábola. Ecua- lugares xeométricos usuais, estu- plana, así como as súas caracterís-
ción e elementos. dando as súas ecuacións reduci- ticas.
das e analizando as súas propie-
dades métricas.  MA1B4.5.2. Realiza investigacións  CMCCT
utilizando programas informáticos
específicos naquelas hai que se-
leccionar, que estudar posicións
relativas e realizar interseccións
entre rectas e as distintas cónicas
estudadas.
Bloque 5. Estatística e Probabilidade
Páx. 26084
 d  B5.1. Estatística descritiva bidi-  B5.1. Describir e comparar conxun-  MA1B5.1.1. Elabora táboas bidi-  CMCCT
DOG Núm. 120

 g mensional. tos de datos de distribucións bidimensionais de frecuencias a partir

 i  B5.2. Táboas de continxencia. mensionais, con variables discretas dos datos dun estudo estatístico,
 l  B5.3. Distribución conxunta e dis-
ou continuas, procedentes de con- con variables numéricas (discretas
tribucións marxinais. textos relacionados co mundo cien- e continuas) e categóricas.
tífico, e obter os parámetros esta-
 B5.4. Medias e desviacións típicas
tísticos máis usuais, mediante os  MA1B5.1.2. Calcula e interpreta os  CMCCT
ISSN1130-9229
marxinais. medios máis adecuados (lapis e parámetros estatísticos máis

 B5.5. Distribucións condicionadas. papel, calculadora ou folla de cál- usuais en variables bidimensionais.
 B5.6. Independencia de variables culo), valorando a dependencia en-
estatísticas. tre as variables.  MA1B5.1.3. Calcula as distribu-  CMCCT
cións marxinais e distribucións
condicionadas a partir dunha táboa

de continxencia, así como os seus
parámetros (media, varianza e

desviación típica).
 MA1B5.1.4. Decide se dúas varia-  CMCCT

bles estatísticas son ou non de-
pendentes a partir das súas distri-
bucións condicionadas e marxinais.
 MA1B5.1.5. Avalía as representa-  CMCCT

cións gráficas para unha distribu-  CD
ción de datos sen agrupar e agru-

pados, usando adecuadamente
medios tecnolóxicos para organizar
e analizar datos desde o punto de
vista estatístico, calcular paráme-
tros e xerar gráficos estatísticos.
 i  B5.6. Independencia de variables  B5.2. Interpretar a posible relación  MA1B5.2.1. Distingue a dependen-  CMCCT
 l estatísticas. entre dúas variables e cuantificar a cia funcional da dependencia esta-
 B5.7. Estudo da dependencia de relación lineal entre elas mediante tística e estima se dúas variables
dúas variables estatísticas. Repre- o coeficiente de correlación, valo- son ou non estatisticamente de-
sentación gráfica: nube de puntos. rando a pertinencia de axustar pendentes mediante a representa-
Páx. 26085
unha recta de regresión e, de ser o ción da nube de puntos.
DOG Núm. 120

 B5.8. Dependencia lineal de dúas caso, a conveniencia de realizar  MA1B5.2.2. Cuantifica o grao e o  CMCCT
variables estatísticas. Covarianza e predicións, avaliando a fiabilidade sentido da dependencia lineal entre
correlación: cálculo e interpretación destas nun contexto de resolución dúas variables mediante o cálculo
do coeficiente de correlación lineal. de problemas relacionados con fe- e a interpretación do coeficiente de
 B5.9. Regresión lineal. Estimación. nómenos científicos. correlación lineal.
Predicións estatísticas e fiabilidade
ISSN1130-9229
destas.  MA1B5.2.3. Calcula e representa  CMCCT

as rectas de regresión de dúas va-
riables, e obtén predicións a partir
delas.
 MA1B5.2.4. Avalía a fiabilidade das  CMCCT

predicións obtidas a partir da recta
de regresión, mediante o coeficien-

te de determinación lineal.
 b  B5.10. Identificación das fases e  B5.3. Utilizar o vocabulario axeita-  MA1B5.3.1. Describe situacións  CCL
 d das tarefas dun estudo estatístico. do para a descrición de situacións relacionadas coa estatística utili-  CMCCT
 e
Análise e descrición de traballos relacionadas coa estatística, analizando un vocabulario adecuado e
relacionados coa estatística, inter- zando un conxunto de datos ou in- elabora análises críticas sobre tra-
 i
pretando a información e detectan- terpretando de forma crítica infor- ballos relacionados coa estatística
 l do erros e manipulacións. macións estatísticas presentes nos aparecidos en medios de comuni-
 m medios de comunicación, a publici- cación e noutros ámbitos da vida
dade e outros ámbitos, detectando cotiá.

posibles erros e manipulacións na
presentación tanto dos datos como
das conclusións.
2º de bacharelato
Matemáticas II. 2º de bacharelato
Páx. 26086
DOG Núm. 120

 e  B1.1. Planificación e expresión  B1.1.Expresar verbalmente, de  MA2B1.1.1. Expresa verbalmente,  CCL

 i verbal do proceso de resolución de forma razoada o proceso seguido de forma razoada, o proceso se-  CMCCT
 i  B1.1. Planificación e expresión  B1.2. Utilizar procesos de razoa-  MA2B1.2.1. Analiza e comprende  CMCCT
ISSN1130-9229
 l verbal do proceso de resolución de mento e estratexias de resolución o enunciado que cómpre resolver
problemas. de problemas, realizando os cálcu- ou demostrar (datos, relacións en-
 B1.2. Estratexias e procedementos los necesarios e comprobando as tre os datos, condicións, hipótese,
postos en práctica: relación con solucións obtidas. coñecementos matemáticos ne-
outros problemas coñecidos; modi- cesarios, etc.).
ficación de variables e suposición

 MA2B1.2.2. Valora a información  CMCCT
do problema resolto.
 B1.3. Solucións e/ou resultados
dun enunciado e relaciónaa co
obtidos: coherencia das solucións número de solucións do problema.
coa situación, revisión sistemática
 MA2B1.2.3. Realiza estimacións e  CMCCT
do proceso, outras formas de reso-
lución, problemas parecidos, xene- elabora conxecturas sobre os re-
ralizacións e particularizacións in- sultados dos problemas que cóm-
teresantes. pre a resolver, e valora a súa utili-
dade e a súa eficacia.
 B1.4. Iniciación á demostración en
matemáticas: métodos, razoamen-  MA2B1.2.4. Utiliza estratexias  CMCCT
tos, linguaxes, etc.
heurísticas e procesos de razoa-  CAA

mento na resolución de proble-
mas.

proceso de resolución de proble-  CAA
mas.
 d  B1.4. Iniciación á demostración en  B1.3. Realizar demostracións  MA2B1.3.1. Utiliza diferentes  CMCCT
 i matemáticas: métodos, razoamen- sinxelas de propiedades ou teore- métodos de demostración en fun-
 l
tos, linguaxes, etc. mas relativos a contidos alxébri- ción do contexto matemático.
 B1.5. Métodos de demostración: cos, xeométricos, funcionais, esta-
Páx. 26087
redución ao absurdo; método de tísticos e probabilísticos.  MA2B1.3.2. Reflexiona sobre o  CMCCT
indución; contraexemplos; razoa- proceso de demostración (estrutu-
DOG Núm. 120

mentos encadeados, etc. ra, método, linguaxe e símbolos,

 B1.6. Razoamento dedutivo e pasos clave, etc.).
indutivo.
 B1.7. Linguaxe gráfica e alxébrica,
e outras formas de representación
de argumentos.
ISSN1130-9229
 g  B1.6. Razoamento dedutivo e  B1.4. Elaborar un informe científi-  MA2B1.4.1. Usa a linguaxe, a  CMCCT
 i indutivo. co escrito que sirva para comuni- notación e os símbolos matemáti-
 B1.7. Linguaxe gráfica e alxébrica, car as ideas matemáticas xurdidas cos adecuados ao contexto e á
e outras formas de representación na resolución dun problema ou situación.
nunha demostración, coa precisión

de argumentos.
e o rigor adecuados.  MA2B1.4.2. Utiliza argumentos,  CMCCT

oral e/ou escrita, utilizando as fe- xustificacións, explicacións e ra-
rramentas tecnolóxicas axeitadas, zoamentos explícitos e coheren-
de informes científicos sobre o tes.
proceso seguido na resolución dun
 MA2B1.4.3. Emprega as ferra-  CMCCT
problema ou na demostración dun
resultado matemático. mentas tecnolóxicas adecuadas  CD
ao tipo de problema, á situación
 B1.9. Utilización de medios tecno-
que cumpra resolver ou á propie-
lóxicos no proceso de aprendizaxe dade ou o teorema que haxa que
para: demostrar, tanto na procura de
– Recollida ordenada e a organi- resultados como para a mellora

zación de datos. da eficacia na comunicación das
– Elaboración e creación de re- ideas matemáticas.
presentacións gráficas de datos
numéricos, funcionais ou estatís-
ticos.
conceptos e propiedades xeo-
métricas ou funcionais e a reali-
Páx. 26088
DOG Núm. 120


– Elaboración de informes e do-
cumentos sobre os procesos le-
vados a cabo, e os resultados e
as conclusións que se obteñen.
ISSN1130-9229

dos, da información e as ideas
matemáticas.
 i  B1.10. Planificación e realización  B1.5. Planificar adecuadamente o  MA2B1.5.1. Coñece a estrutura  CMCCT
de proxectos e investigacións ma- proceso de investigación, tendo en do proceso de elaboración dunha

 l
 m
temáticas a partir de contextos da conta o contexto en que se desen- investigación matemática: pro-
realidade ou do mundo das mate- volve e o problema de investiga- blema de investigación, estado da
máticas, de xeito individual e en ción formulado. cuestión, obxectivos, hipótese,
equipo. metodoloxía, resultados, conclu-
sións, etc.
 MA2B1.5.2. Planifica adecuada-  CMCCT

mente o proceso de investigación,  CSIEE
tendo en conta o contexto en que
se desenvolve e o problema de
investigación formulado.
 MA2B1.5.3. Afonda na resolución  CMCCT

dalgúns problemas, formulando
novas preguntas, xeneralizando a
situación ou os resultados, etc.
 b  B1.4. Iniciación á demostración en  B1.6. Practicar estratexias para a  MA2B1.6.1. Xeneraliza e demos-  CMCCT
 d matemáticas: métodos, razoamen- xeración de investigacións mate- tra propiedades de contextos ma-
 h
tos, linguaxes, etc. máticas, a partir da resolución dun temáticos numéricos, alxébricos,
 B1.5. Métodos de demostración: problema e o afondamento poste- xeométricos, funcionais, estatísti-
 i
redución ao absurdo; método de rior, da xeneralización de propie- cos ou probabilísticos.
 l dades e leis matemáticas, e do
indución; contraexemplos; razoa-
Páx. 26089
 m mentos encadeados, etc. afondamento nalgún momento da  MA2B1.6.2. Busca conexións  CMCCT
 n  B1.6. Razoamento dedutivo e historia das matemáticas, concre- entre contextos da realidade e do  CSC
DOG Núm. 120

indutivo. tando todo iso en contextos numé- mundo das matemáticas (a histo-  CCEC
 B1.7. Linguaxe gráfica e alxébrica, ricos, alxébricos, xeométricos, fun- ria da humanidade e a historia das
e outras formas de representación cionais, estatísticos ou probabilís- matemáticas; arte e matemáticas;
de argumentos. ticos. tecnoloxías e matemáticas, cien-
 B1.10. Planificación e realización
cias experimentais e matemáticas,
de proxectos e investigacións ma- economía e matemáticas, etc.) e
ISSN1130-9229
temáticas a partir de contextos da entre contextos matemáticos (nu-

realidade ou do mundo das mate- méricos e xeométricos, xeométri-
máticas, de xeito individual e en cos e funcionais, xeométricos e
equipo. probabilísticos, discretos e conti-
nuos, finitos e infinitos, etc.).

 e  B1.7. Linguaxe gráfica e alxébrica,  B1.7. Elaborar un informe científi-  MA2B1.7.1. Consulta as fontes de  CMCCT
 g e outras formas de representación co escrito que recolla o proceso de información adecuadas ao pro-
 i de argumentos. investigación realizado, coa preci- blema de investigación.
 B1.10. Planificación e realización sión e o rigor adecuados.
de proxectos e investigacións ma-  MA2B1.7.2. Usa a linguaxe, a  CMCCT
temáticas a partir de contextos da notación e os símbolos matemáti-
realidade ou do mundo das mate- cos adecuados ao contexto do
máticas, de xeito individual e en problema de investigación.
equipo.
 MA2B1.7.3. Utiliza argumentos,  CCL
dun informe científico sobre o pro- xustificacións, explicacións e ra-  CMCCT
ceso, os resultados e as conclu- zoamentos explícitos e coheren-

sións do proceso de investigación tes.
desenvolvido, utilizando as ferra-
 MA2B1.7.4. Emprega as ferra-  CMCCT
mentas e os medios tecnolóxicos
axeitados. mentas tecnolóxicas adecuadas  CD
ao tipo de problema de investiga-
ción.
 MA2B1.7.5. Transmite certeza e  CCL

seguridade na comunicación das
de investigación.
Páx. 26090
DOG Núm. 120

proceso de investigación e elabo-

ra conclusións sobre o nivel de
resolución do problema de inves-
tigación e de consecución de ob-
xectivos e, sí mesmo, formula po-
sibles continuacións da investiga-
ISSN1130-9229
ción; analiza os puntos fortes e

débiles do proceso e fai explícitas
as súas impresións persoais so-
bre a experiencia
 i  B1.12. Práctica de procesos de  B1.8. Desenvolver procesos de  MA2B1.8.1. Identifica situacións  CMCCT

 l matematización e modelización, matematización en contextos da problemáticas da realidade sus-  CSC
en contextos da realidade e ma- realidade cotiá (numéricos, xeo- ceptibles de conter problemas de
temáticos, de xeito individual e en métricos, funcionais, e estatísticos interese.
equipo. ou probabilísticos) a partir da iden-
tificación de problemas en situa-  MA2B1.8.2. Establece conexións  CMCCT
cións da realidade. entre o problema do mundo real e
o mundo matemático, identifican-
do o problema ou os problemas
matemáticos que subxacen nel,
así como os coñecementos ma-
temáticos necesarios.
 MA2B1.8.3. Usa, elabora ou cons-  CMCCT

trúe modelos matemáticos axeita-
dos que permitan a resolución do
problema ou dos problemas den-
tro do campo das matemáticas.
 MA2B1.8.4. Interpreta a solución  CMCCT

texto da realidade.
 MA2B1.8.5. Realiza simulacións e  CMCCT
Páx. 26091
DOG Núm. 120


cia.
 i  B1.12. Práctica de procesos de  B1.9. Valorar a modelización ma-  MA2B1.9.1. Reflexiona sobre o  CMCCT
matematización e modelización, temática como un recurso para re- proceso e obtén conclusións so-
ISSN1130-9229
en contextos da realidade e ma- solver problemas da realidade co- bre logros conseguidos, resulta-
temáticos, de xeito individual e en tiá, avaliando a eficacia e as limi- dos mellorables, impresións per-
equipo. tacións dos modelos utilizados ou soais do proceso, etc., valorando
construídos. outras opinións
 a  B1.10. Planificación e realización  B1.10. Desenvolver e cultivar as  MA2B1.10.1. Desenvolve actitu-  CMCCT

 b de proxectos e investigacións ma- actitudes persoais inherentes ao des axeitadas para o traballo en  CSC
 c temáticas a partir de contextos da quefacer matemático. matemáticas (esforzo, perseve-  CSIEE

realidade ou do mundo das mate- ranza, flexibilidade para a acepta-
 d
máticas, de xeito individual e en ción da crítica razoada, conviven-
 e equipo. cia coa incerteza, tolerancia da
 f  B1.12. Práctica de procesos de frustración, autoanálise continuo,
 g matematización e modelización, autocrítica constante, etc.).
 h en contextos da realidade e ma-
temáticos, de xeito individual e en  MA2B1.10.2. Formúlase a resolu-  CMCCT
 i
equipo. ción de retos e problemas coa
 l precisión, o esmero e o interese
 m adecuados ao nivel educativo e á

 n dificultade da situación.
 ñ
 MA2B1.10.3. Desenvolve actitu-  CMCCT
 o
des de curiosidade e indagación,  CAA
 p xunto con hábitos de formular e
formularse preguntas e procurar
respostas axeitadas, revisar de
forma crítica os resultados acha-
dos; etc.
 MA2B1.10.4. Desenvolve habili-  CSC
Páx. 26092
dades sociais de cooperación e  CSIEE
traballo en equipo.
DOG Núm. 120

 b  B1.13. Confianza nas propias  B1.11. Superar bloqueos e insegu-  MA2B1.11.1. Toma decisións nos  CMCCT
 i capacidades para desenvolver ac- ridades ante a resolución de situa- procesos de resolución de pro-  CSIEE
 l titudes adecuadas e afrontar as cións descoñecidas. blemas, de investigación e de ma-
dificultades propias do traballo tematización ou de modelización,
 m
científico. e valora as consecuencias destas
e a conveniencia pola súa sinxe-
ISSN1130-9229
leza e utilidade.
 b  B1.13. Confianza nas propias  B1.12. Reflexionar sobre as deci-  MA2B1.12.1. Reflexiona sobre os  CMCCT
 i capacidades para desenvolver ac- sións tomadas, valorando a súa procesos desenvolvidos, tomando  CAA
 l
titudes axeitadas e afrontar as difi- eficacia e aprendendo delas para conciencia das súas estruturas;
cultades propias do traballo cientí- situacións similares futuras. valorando a potencia, a sinxeleza

fico. e a beleza das ideas e dos méto-
dos utilizados; aprendendo diso

para situacións futuras; etc.
 g  B1.9. Utilización de medios tecno-  B1.13. Empregar as ferramentas  MA2B1.13.1. Selecciona ferra-  CMCCT
 i lóxicos no proceso de aprendizaxe tecnolóxicas asecuadas, de forma mentas tecnolóxicas axeitadas e  CD
para: autónoma, realizando cálculos utilízaas para a realización de cál-
– Recollida ordenada e a organi- numéricos, alxébricos ou estatísti- culos numéricos, alxébricos ou es-
zación de datos. cos, facendo representacións grá- tatísticos, cando a dificultade des-
– Elaboración e creación de re- ficas, recreando situacións mate- tes impida ou non aconselle face-
presentacións gráficas de datos máticas mediante simulacións ou los manualmente.

ticos. tuacións diversas que axuden á  MA2B1.13.2. Utiliza medios tecno-  CMCCT
comprensión de conceptos mate- lóxicos para facer representacións
– Facilitación da comprensión de máticos ou á resolución de pro- gráficas de funcións con expre-
conceptos e propiedades xeo- blemas. sións alxébricas complexas e ex-
– Deseño de simulacións e elabo-  MA2B1.13.3. Deseña representa-  CMCCT
Páx. 26093
DOG Núm. 120

vados a cabo, e os resultados e  MA2B1.13.4. Recrea ámbitos e  CMCCT

as conclusións que se obteñen. obxectos xeométricos con ferra-
– Consulta, comunicación e com- mentas tecnolóxicas interactivas
partición, en ámbitos apropia- para amosar, analizar e compren-
dos, da información e as ideas der propiedades xeométricas.
matemáticas.
ISSN1130-9229
 MA2B1.13.5. Utiliza medios tecno-  CMCCT

 e  B1.9. Utilización de medios tecno-  B1.14. Utilizar as tecnoloxías da  MA2B1.14.1. Elabora documentos  CD

lóxicos no proceso de aprendizaxe información e da comunicación de dixitais propios (de texto, presen-
 g
 i
para: xeito habitual no proceso de tación, imaxe, vídeo, son, etc.),
– Recollida ordenada e a organi- aprendizaxe, procurando, anali- como resultado do proceso de
zación de datos. zando e seleccionando informa- procura, análise e selección de
– Elaboración e creación de re- ción salientable en internet ou nou- información salientable, coa fe-
presentacións gráficas de datos tras fontes, elaborando documen- rramenta tecnolóxica axeitada, e
numéricos, funcionais ou estatís- tos propios, facendo exposicións e compárteos para a súa discusión
ticos. argumentacións destes, e compar- ou difusión.
tíndoos en ámbitos apropiados pa-
– Facilitación da comprensión de ra facilitar a interacción.  MA2B1.14.2. Utiliza os recursos  CCL
oral dos contidos traballados na

zación de cálculos de tipo numé- aula.
– Deseño de simulacións e elabo-  MA2B1.14.3. Usa adecuadamente  CD
ración de predicións sobre situa- os medios tecnolóxicos para es-  CAA
cións matemáticas diversas. truturar e mellorar o seu proceso
– Elaboración de informes e do- de aprendizaxe, recollendo a in-
cumentos sobre os procesos le- formación das actividades, anali-
vados a cabo, e os resultados e zando puntos fortes e débiles do
as conclusións que se obteñen. seu proceso educativo, e estable-
– Consulta, comunicación e com- cendo pautas de mellora.
Páx. 26094
dos, da información e as ideas  MA2B1.14.4. Emprega ferramen-  CD
matemáticas. tas tecnolóxicas para compartir  CSC
DOG Núm. 120

ideas e tarefas.  CSIEE
 g  B2.1. Estudo das matrices como  B2.1. Utilizar a linguaxe matricial e  MA2B2.1.1. Utiliza a linguaxe  CMCCT
 i ferramenta para manexar e operar as operacións con matrices para matricial para representar datos
ISSN1130-9229
con datos estruturados en táboas describir e interpretar datos e rela- facilitados mediante táboas ou
e grafos. Clasificación de matrices. cións na resolución de problemas grafos e para representar siste-
Operacións. diversos. mas de ecuacións lineais, tanto de
 B2.2. Aplicación das operacións xeito manual como co apoio de
das matrices e das súas propieda- medios tecnolóxicos axeitados.
des na resolución de problemas

extraídos de contextos reais.  MA2B2.1.2. Realiza operacións  CMCCT
con matrices e aplica as propie-

dades destas operacións adecua-
damente, de xeito manual ou co
apoio de medios tecnolóxicos.
 e  B2.1. Estudo das matrices como  B2.2. Transcribir problemas expre-  MA2B2.2.1. Determina o rango  CMCCT
 i ferramenta para manexar e operar sados en linguaxe usual á linguaxe dunha matriz, ata orde 4, aplican-
con datos estruturados en táboas alxébrica e resolvelos utilizando do o método de Gauss ou deter-
e grafos. Clasificación de matrices. técnicas alxébricas determinadas minantes.
Operacións. (matrices, determinantes e siste-
 B2.2. Aplicación das operacións mas de ecuacións), e interpretar  MA2B2.2.2. Determina as condi-  CMCCT
das matrices e das súas propieda- criticamente o significado das so- cións para que unha matriz teña
des na resolución de problemas lucións. inversa e calcúlaa empregando o
extraídos de contextos reais. método máis axeitado.
 B2.3. Determinantes. Propiedades
elementais.
susceptibles de seren representa-
 B2.4. Rango dunha matriz. dos matricialmente e interpreta os
 B2.5. Matriz inversa. resultados obtidos
 B2.6. Representación matricial dun
sistema: discusión e resolución de  MA2B2.2.4. Formula alxebrica-  CMCCT
sistemas de ecuacións lineais. Mé- mente as restricións indicadas
Páx. 26095
todo de Gauss. Regra de Cremor. nunha situación da vida real, es-
Aplicación á resolución de proble- tuda e clasifica o sistema de
DOG Núm. 120

mas. ecuacións lineais formulado, re-

sólveo nos casos en que sexa po-
sible (empregando o método máis
axeitado), e aplícao para resolver
problemas.
ISSN1130-9229
Bloque 3. Análise
 i  B3.1. Límite dunha función nun  B3.1. Estudar a continuidade du-  MA2B3.1.1. Coñece as propieda-  CMCCT
punto e no infinito. Continuidade nha función nun punto ou nun in- des das funcións continuas e re-
dunha función. Tipos de desconti- tervalo, aplicando os resultados presenta a función nun ámbito dos
nuidade. Teorema de Bolzano. que se derivan diso. puntos de descontinuidade.

 B3.2. Función derivada. Teoremas
de Rolle e do valor medio. A regra  MA2B3.1.2. Aplica os conceptos  CMCCT

de L'Hôpital. Aplicación ao cálculo de límite e de derivada á resolu-
de límites. ción de problemas, así como os
 B3.3. Aplicacións da derivada:
teoremas relacionados.
problemas de optimización.
 i  B3.2. Función derivada. Teoremas  B3.2. Aplicar o concepto de deri-  MA2B3.2.1. Aplica a regra de  CMCCT
de Rolle e do valor medio. Regra vada dunha función nun punto, a L'Hôpital para resolver indetermi-
de L'Hôpital. Aplicación ao cálculo súa interpretación xeométrica e o nacións no cálculo de límites.
de límites. cálculo de derivadas ao estudo de
 B3.3. Aplicacións da derivada: fenómenos naturais, sociais ou  MA2B3.2.2. Formula problemas  CMCCT
problemas de optimización. tecnolóxicos, e á resolución de de optimización relacionados coa
problemas xeométricos, de cálculo xeometría ou coas ciencias expe-
de límites e de optimización. rimentais e sociais, resólveos e
interpreta o resultado obtido den-
tro do contexto.
 i  B3.4. Primitiva dunha función.  B3.3. Calcular integrais de fun-  MA2B3.3.1. Aplica os métodos  CMCCT
Integral indefinida. Propiedades. cións sinxelas aplicando as técni- básicos para o cálculo de primiti-
Técnicas elementais para o cálcu- cas básicas para o cálculo de pri- vas de funcións.
lo de primitivas (integrais inmedia- mitivas.
tas e case inmediatas, racionais,
Páx. 26096
por partes e por cambios de varia-
ble sinxelos).
DOG Núm. 120

 g  B3.5. Integral definida. Teoremas  B3.4. Aplicar o cálculo de integrais  MA2B3.4.1. Calcula a área de  CMCCT
 i do valor medio e fundamental do definidas na medida de áreas de recintos limitados por rectas e
cálculo integral. Regra de Barrow. rexións planas limitadas por rectas curvas sinxelas ou por dúas cur-
Aplicación ao cálculo de áreas de e curvas sinxelas que sexan doa- vas.
rexións planas. damente representables e, en xe-
ral, á resolución de problemas.  MA2B3.4.2. Utiliza os medios  CMCCT
ISSN1130-9229
tecnolóxicos axeitados para re-

presentar e resolver problemas de
áreas de recintos limitados por
funcións coñecidas.

 i  B4.1. Vectores no espazo tridi-  B4.1. Resolver problemas xeomé-  MA2B4.1.1. Realiza operacións  CMCCT
mensional. Operacións. Base, de- tricos espaciais, utilizando vecto- elementais con vectores, mane-
pendencia e independencia lineal. res. xando correctamente os concep-
Produto escalar, vectorial e mixto. tos de base e de dependencia e
Significado xeométrico. independencia lineal, e define e
manexa as operacións básicas
con vectores no espazo, utilizando
a interpretación xeométrica das
operacións con vectores para re-
solver problemas xeométricos.
 i  B4.2. Ecuacións da recta e o plano  B4.2. Resolver problemas de inci-  MA2B4.2.1. Expresa a ecuación  CMCCT
no espazo. Identificación dos ele- dencia, paralelismo e perpendicu- da recta das súas distintas for-
mentos característicos. laridade entre rectas e planos utili- mas, pasando dunha a outra co-
 B4.3. Posicións relativas (inciden- zando as ecuacións da recta e do rrectamente, identificando en cada
cia, paralelismo e perpendiculari- plano no espazo. caso os seus elementos caracte-
dade entre rectas e planos). rísticos, e resolvendo os proble-
mas afíns entre rectas.
 MA2B4.2.2. Obtén a ecuación do  CMCCT

plano nas súas distintas formas,
pasando dunha a outra correcta-
Páx. 26097
mente, identificando en cada caso
os seus elementos característicos.
DOG Núm. 120

 MA2B4.2.3. Analiza a posición  CMCCT

relativa de planos e rectas no es-
pazo, aplicando métodos matri-
ciais e alxébricos.
 MA2B4.2.4. Obtén as ecuacións  CMCCT

ISSN1130-9229
de rectas e planos en diferentes

situacións.
 i  B4.1. Vectores no espazo tridi-  B4.3. Utilizar os produtos entre  MA2B4.3.1. Manexa o produto  CMCCT
mensional. Operacións. Base, de- vectores para calcular ángulos, escalar e vectorial de dous vecto-
pendencia e independencia lineal. distancias, áreas e volumes, calcu- res, o significado xeométrico, a

Produto escalar, vectorial e mixto. lando o seu valor e tendo en conta expresión analítica e as propieda-
Significado xeométrico. o seu significado xeométrico. des.

 B4.2. Ecuacións da recta e o plano
no espazo. Identificación dos ele-  MA2B4.3.2. Coñece o produto  CMCCT
mentos característicos. mixto de tres vectores, o seu sig-
 B4.4. Propiedades métricas (cálcu-
nificado xeométrico, a súa expre-
lo de ángulos, distancias, áreas e sión analítica e as propiedades.
volumes).
 MA2B4.3.3. Determina ángulos,  CMCCT
distancias, áreas e volumes utili-
zando os produtos escalar, vecto-
rial e mixto, aplicándoos en cada

caso á resolución de problemas
xeométricos.
 MA2B4.3.4. Realiza investiga-  CMCCT

cións utilizando programas infor-
máticos específicos para selec-
cionar e estudar situacións novas
da xeometría relativas a obxectos
como a esfera.
Páx. 26098
 i  B5.1. Sucesos. Operacións con  B5.1. Asignar probabilidades a  MA2B5.1.1. Calcula a probabili-  CMCCT
DOG Núm. 120

sucesos. Asignación de probabili- sucesos aleatorios en experimen- dade de sucesos en experimentos

dades a sucesos mediante a regra tos simples e compostos (utilizan- simples e compostos, condiciona-
de Laplace e a partir da súa fre- do a regra de Laplace en combi- da ou non, mediante a regra de
cuencia relativa. Axiomática de nación con diferentes técnicas de Laplace, as fórmulas derivadas da
Kolmogorov. reconto e a axiomática da probabi- axiomática de Kolmogorov e dife-
 B5.2. Aplicación da combinatoria lidade), así como a sucesos alea- rentes técnicas de reconto.
ISSN1130-9229
ao cálculo de probabilidades. torios condicionados (teorema de

 B5.3. Experimentos simples e
Bayes), en contextos relacionados  MA2B5.1.2. Calcula probabilida-  CMCCT
compostos. Probabilidade condi- co mundo real. des a partir dos sucesos que
cionada. Dependencia e indepen- constitúen unha partición do es-
dencia de sucesos. pazo mostral.

 B5.4. Teoremas da probabilidade
 MA2B5.1.3. Calcula a probabili-  CMCCT
total e de Bayes. Probabilidades dade final dun suceso aplicando a

iniciais e finais e verosimilitude fórmula de Bayes.
dun suceso.
 g  B5.5. Variables aleatorias discre-  B5.2. Identificar os fenómenos que  MA2B5.2.1. Identifica fenómenos  CMCCT
 i tas (distribución de probabilidade, poden modelizarse mediante as que poden modelizarse mediante
media, varianza e desviación típi- distribucións de probabilidade bi- a distribución binomial, obtén os
ca) e continuas (función de densi- nomial e normal, calculando os seus parámetros e calcula a súa
dade e función de distribución). seus parámetros e determinando a media e desviación típica.
 B5.6. Distribución binomial. Carac- probabilidade de diferentes suce-
terización e identificación do mo- sos asociados.  MA2B5.2.2. Calcula probabilida-  CMCCT
delo. Cálculo de probabilidades. des asociadas a unha distribución

 B5.7. Distribución normal. Tipifica-
binomial a partir da súa función de
ción da distribución normal. Asig- probabilidade, da táboa da distri-
nación de probabilidades nunha bución ou mediante calculadora,
distribución normal. folla de cálculo ou outra ferramen-
ta tecnolóxica.
mediante a aproximación da distri-  MA2B5.2.3. Coñece as caracterís-  CMCCT
bución binomial pola normal. ticas e os parámetros da distribu-
ción normal e valora a súa impor-
tancia no mundo científico.
Páx. 26099
 MA2B5.2.4. Calcula probabilida-  CMCCT
des de sucesos asociados a fe-
DOG Núm. 120

nómenos que poden modelizarse

mediante a distribución normal a
partir da táboa da distribución ou
mediante calculadora, folla de cál-
culo ou outra ferramenta tecnoló-
xica.
ISSN1130-9229
 MA2B5.2.5. Calcula probabilida-  CMCCT

des de sucesos asociados a fe-
mediante a distribución binomial a
partir da súa aproximación pola

normal, valorando se se dan as
condicións necesarias para que

sexa válida.
 b  B5.9. Identificación das fases e  B5.3. Utilizar o vocabulario axeita-  MA2B5.3.1. Utiliza un vocabulario  CCL
 e tarefas dun estudo estatístico. do para a descrición de situacións axeitado para describir situacións  CMCCT
 i
Análise e descrición de traballos relacionadas co azar e a estatísti- relacionadas co azar e elabora
relacionados coa estatística e o ca, analizando un conxunto de da- análises críticas sobre traballos
 l
azar, interpretando a información e tos ou interpretando de forma críti- relacionados coa probabilidade
detectando erros e manipulacións. ca informacións estatísticas pre- e/ou a estatística aparecidos en
sentes nos medios de comunica- medios de comunicación e nou-
ción, en especial os relacionados tros ámbitos da vida cotiá.

coas ciencias e outros ámbitos,
detectando posibles erros e mani-
pulacións tanto na presentación
dos datos como na das conclu-
sións.
Páx. 26100
DOG Núm. 120

Matemáticas Aplicadas ás Ciencias Sociais
Introdución
As matemáticas son un instrumento indispensable para interpretarmos o mundo que nos rodea e expresarmos os
fenómenos sociais, científicos e técnicos dun mundo cada vez máis complexo; contribúen de xeito especial á com-
prensión dos fenómenos da realidade social, de natureza económica, histórica, xeográfica, artística, política, socio-
ISSN1130-9229
lóxica, etc., xa que desenvolven a capacidade de simplificar e abstraer, favorecendo a adquisición da competencia
de aprender a aprender.
As matemáticas teñen un carácter instrumental como base para o progreso na adquisición de contidos doutras dis-
ciplinas. Por exemplo, na economía, a teoría económica explica os fenómenos económicos cunha base matemáti-

ca. A teoría de xogos ou a teoría da decisión son outro exemplo das aplicacións neste campo. Na socioloxía e nas
ciencias políticas emprégase cada vez con maior frecuencia a análise de enquisas, entre outras aplicacións. Tam-
pouco debe esquecerse a contribución das matemáticas a outras áreas como a xeografía, a historia ou a arte, on-
de tiveron unha recoñecida influencia e, en xeral, serviron como forza condutora no desenvolvemento da cultura e
das civilizacións.
As matemáticas contribúen especialmente ao desenvolvemento da competencia matemática, recoñecida como
clave pola Unión Europea, e das competencias básicas en ciencia e tecnoloxía. Isto consiste en formular, transfor-
mar e resolver problemas a partir de situacións da vida cotiá, doutras ciencias e das propias matemáticas. Para o
lograr, cómpre analizar a situación; identificar o que é verdadeiramente salientable; establecer relacións; facer a
modelización e ser quen de representala e de comunicala utilizando diferentes linguaxes e rexistros; formular ou-
tros problemas, outras preguntas e, mesmo, atopar outras respostas que aparezan tras a análise, o traballo, a ar-
gumentación e a resolución da situación de partida. É necesario utilizar conceptos, propiedades, procedementos e
as linguaxes adecuadas para expresar as ideas matemáticas e resolver os problemas asociados coa situación en
cuestión. Estas actividades esixen a argumentación e a análise dos procedementos empregados e as solucións
propostas. É dicir, a competencia matemática consiste en adquirir un hábito de pensamento matemático que permi-
ta establecer hipótese e contrastalas, elaborar estratexias de resolución de problemas e axudar na toma de deci-
sións axeitadas, tanto na vida persoal como na futura vida profesional.
Páx. 26101
Seguindo as recomendacións da Orde ECD/65/2015, para potenciar a motivación da aprendizaxe destas compe-
tencias é desexable unha metodoloxía activa e contextualizada, baseada nunha aprendizaxe cooperativa, onde
DOG Núm. 120

cada persoa poida desenvolver distintos papeis, achegando ou incorporando ideas, asumindo responsabilidades e
aceptando erros; unha metodoloxía baseada en actividades ou proxectos matemáticos que poñan en contexto os
contidos aprendidos, o que ha permitir fortalecer a autonomía persoal e o traballo en equipo, entre outras habilida-
des.
A materia de Matemáticas Aplicadas ás Ciencias Sociais está dividida en dous cursos: o seu ensino débese come-
zar tendo en conta o grao de adquisición da competencia matemática que o alumnado logrou a longo da ESO. Pa-
ra lograr esta continuidade, igual que acontece no currículo básico das materias de matemáticas de ESO, os coñe-
cementos, as competencias e os valores están integrados, e formuláronse os estándares de aprendizaxe avalia-
ISSN1130-9229
bles tendo en conta a relación necesaria entre os devanditos elementos, tamén en bacharelato.
A materia estrutúrase en torno a catro bloques de contido: "Procesos, métodos e actitudes en matemáticas", "Nú-
meros e álxebra", "Análise", e "Estatística e probabilidade".
O bloque de "Procesos, métodos e actitudes en matemáticas" é común aos dous cursos e transversal: débese de-

senvolver simultaneamente ao resto de bloques de contido e é o eixe fundamental da materia; articúlase sobre
procesos básicos e imprescindibles no quefacer matemático: a resolución de problemas, proxectos de investiga-
ción matemática, a matematización e modelización, as actitudes adecuadas para desenvolver o traballo científico e
a utilización de medios tecnolóxicos. Incorporouse a este bloque a maioría das competencias clave e os temas
transversais, o que permite a súa adquisición e o seu desenvolvemento, respectivamente, ao longo de toda a ma-
teria. Nel establécense dous dos eixes fundamentais no proceso de ensino e aprendizaxe das matemáticas: a re-
solución de problemas e os proxectos de investigación. A habilidade de formular, interpretar e resolver problemas,
e de modelizar a realidade poñen en xogo distintas formas de pensamento: o pensamento converxente, indispen-
sable para estruturar coñecementos de forma lóxica; o pensamento diverxente, que permite incorporar novas solu-
cións ou asociacións non convencionais ao problema investigado; os pensamentos abstracto, algorítmico, e com-
putacional, vinculados á capacidade de abordar un problema automatizando o proceso e procurando solucións
transferibles ou xeneralizables.
Neste proceso están involucradas todas as competencias: a de comunicación lingüística, ao ler de xeito compren-
sivo os enunciados e comunicar os resultados obtidos; a de sentido de iniciativa e espírito emprendedor, ao esta-
blecer un plan de traballo en revisión e modificación continua na medida en que se vai resolvendo o problema; a
competencia dixital, ao tratar adecuadamente a información e, de ser o caso, servir de apoio á resolución do pro-
blema, comprobación da solución e a presentación de resultados; a competencia social e cívica, ao implicar unha
Páx. 26102
actitude aberta ante diferentes enfoques e solucións; e a conciencia e expresións culturais, na medida en que o
proxecto incorpore elementos culturais ou artísticos con base matemática.
DOG Núm. 120

Os elementos que constitúen o currículo básico en primeiro curso fundamentan os principais conceptos dos blo-
ques de contido, ademais de ofrecer unha base sólida para a interpretación de fenómenos sociais nos que interve-
ñen dúas variables. En segundo curso, afóndase nas achegas da materia ao currículo do bacharelato, en particular
mediante a inferencia estatística, a optimización e a álxebra lineal.
1º de bacharelato
ISSN1130-9229
Matemáticas Aplicadas ás Ciencias Sociais I. 1º de bacharelato
 e  B1.1. Planificación e expresión  B1.1. Expresar verbalmente, de  MACS1B1.1.1. Expresa verbal-  CCL

 i verbal do proceso de resolución de forma razoada, o proceso seguido mente, de forma razoada, o proce-  CMCCT
problemas. na resolución dun problema. so seguido na resolución dun pro-
blema, coa precisión e o rigor ade-
cuados.
 i  B1.3. Análise dos resultados obti-  B1.2. Utilizar procesos de razoa-  MACS1B1.2.1. Analiza e com-  CMCCT
 l dos: revisión das operacións utili- mento e estratexias de resolución prende o enunciado que cumpra
zadas, coherencia das solucións de problemas, realizando os cálcu- resolver (datos, relacións entre os
coa situación, revisión sistemática los necesarios e comprobando as datos, condicións, coñecementos
do proceso, procura doutras for- solucións obtidas. matemáticos necesarios, etc.).
mas de resolución e identificación
de problemas parecidos.  MACS1B1.2.2. Realiza estima-  CMCCT

 B1.2. Estratexias e procedementos cións e elabora conxecturas sobre
postos en práctica: relación con os resultados dos problemas que
outros problemas coñecidos, modi- cumpra resolver, contrastando a
ficación de variables e suposición súa validez e valorando a súa utili-
do problema resolto. dade e eficacia.
 MACS1B1.2.3. Utiliza estratexias  CMCCT

mento na resolución de problemas,
reflexionando sobre o proceso se-
guido.
Páx. 26103
 g  B1.4. Elaboración e presentación  B1.3. Elaborar un informe científi-  MACS1B1.3.1. Usa a linguaxe, a  CMCCT
DOG Núm. 120

 i oral e/ou escrita de informes cientí- co escrito que sirva para comuni- notación e os símbolos matemáti-
ficos sobre o proceso seguido na car as ideas matemáticas xurdidas cos adecuados ao contexto e á si-
resolución dun problema, utilizan- na resolución dun problema, coa tuación.
do as ferramentas tecnolóxicas precisión e o rigor adecuados.
axeitadas.
 B1.5. Utilización de medios tecno-  MACS1B1.3.2. Utiliza argumentos,  CMCCT
ISSN1130-9229
lóxicos no proceso de aprendizaxe xustificacións, explicacións e razo-

para: amentos explícitos e coherentes.
– Recollida ordenada e a organi-
zación de datos.  MACS1B1.3.3. Emprega as ferra-  CMCCT
– Elaboración e creación de repre- mentas tecnolóxicas adecuadas ao  CD
tipo de problema, á situación que

sentacións gráficas de datos
cumpra resolver ou á propiedade

ticos. ou o teorema que se vaia demos-
trar.

vados a cabo, e as conclusións
e os resultados obtidos.
dos, da información e das ideas
matemáticas.
 i  B1.6. Planificación e realización de  B1.4. Planificar adecuadamente o  MACS1B1.4.1. Coñece e describe  CMCCT
 l proxectos e investigacións mate- proceso de investigación, tendo en a estrutura do proceso de elabora-
máticas a partir de contextos da conta o contexto en que se desen- ción dunha investigación matemá-
Páx. 26104
 m
realidade ou contextos do mundo volve e o problema de investiga- tica: problema de investigación,
das matemáticas, de xeito indivi- estado da cuestión, obxectivos, hi-
DOG Núm. 120

dual e en equipo. ción formulado. pótese, metodoloxía, resultados,

conclusións, etc.
 MACS1B1.4.2. Planifica adecua-  CMCCT

damente o proceso de investiga-  CSIEE
ción, tendo en conta o contexto en
ISSN1130-9229
que se desenvolve e o problema

de investigación formulado.
 h  B1.6. Planificación e realización de  B1.5. Practicar estratexias para a  MACS1B1.5.1. Afonda na resolu-  CMCCT
 i proxectos e investigacións mate- xeración de investigacións mate- ción dalgúns problemas formulan- 
 l
máticas a partir de contextos da máticas, a partir da resolución dun do novas preguntas, xeneralizando

realidade ou contextos do mundo problema e o afondamento poste- a situación ou os resultados, etc.
 n
das matemáticas, de xeito indivi- rior; da xeneralización de propie-
dual e en equipo. dades e leis matemáticas; e do  MACS1B1.5.2. Procura conexións  CMCCT
afondamento nalgún momento da entre contextos da realidade e do  CSC
historia das matemáticas, concre- mundo das matemáticas (a historia  CCEC
tando todo iso en contextos numé- da humanidade e a historia das
ricos, alxébricos, xeométricos, matemáticas; arte e matemáticas;
funcionais, estatísticos ou probabi- ciencias sociais e matemáticas,
lísticos. etc.).
 e  B1.6. Planificación e realización de  B1.6. Elaborar un informe científi-  MACS1B1.6.1. Consulta as fontes  CMCCT
 g proxectos e investigacións mate- co escrito que recolla o proceso de de información adecuadas ao pro-
 i máticas a partir de contextos da investigación realizado, coa preci- blema de investigación.
realidade ou contextos do mundo sión e o rigor adecuados.
das matemáticas, de xeito indivi-
dual e en equipo.  MACS1B1.6.2. Usa a linguaxe, a  CMCCT
 B1.7. Práctica de procesos de notación e os símbolos matemáti-
matematización e modelización, en cos adecuados ao contexto do
contextos da realidade. problema de investigación.
dun informe científico sobre o pro-  MACS1B1.6.3. Utiliza argumentos,  CCL
cedemento, os resultados e as xustificacións, explicacións e razo-  CMCCT
conclusións do proceso de investi- amentos explícitos e coherentes.
Páx. 26105
gación desenvolvido.
 MACS1B1.6.4. Emprega as ferra-  CMCCT
DOG Núm. 120

mentas tecnolóxicas adecuadas ao  CD

tipo de problema de investigación,
tanto na procura de solucións co-
ma para mellorar a eficacia na co-
municación das ideas matemáti-
cas.
ISSN1130-9229
 MACS1B1.6.5. Transmite certeza  CCL

e seguridade na comunicación das
de investigación.

 MACS1B1.6.6. Reflexiona sobre o  CMCCT

vos, formula posibles continua-
cións da investigación, analiza os
puntos fortes e débiles do proceso,
e fai explícitas as súas impresións
persoais sobre a experiencia.
 i  B1.7. Práctica de procesos de  B1.7. Desenvolver procesos de  MACS1B1.7.1. Identifica situacións  CMCCT
 l matematización e modelización, en matematización en contextos da problemáticas da realidade sus-  CSC
contextos da realidade. realidade cotiá (numéricos, xeo- ceptibles de conter problemas de
métricos, funcionais, estatísticos interese.
ou probabilísticos) a partir da iden-
tificación de problemas en situa-
cións problemáticas da realidade.  MACS1B1.7.2. Establece cone-  CMCCT
xións entre o problema do mundo
real e o mundo matemático, identi-
ficando o problema ou os proble-
nel, así como os coñecementos
Páx. 26106
matemáticos necesarios.
DOG Núm. 120

 MACS1B1.7.3. Usa, elabora ou  CMCCT

constrúe modelos matemáticos
axeitados que permitan a resolu-
ción do problema ou dos proble-
mas dentro do campo das mate-
máticas.
ISSN1130-9229
 MACS1B1.7.4. Interpreta a solu-  CMCCT

ción matemática do problema no
contexto da realidade.
 MACS1B1.7.5. Realiza simula-  CMCCT

cións e predicións, en contexto re-
al, para valorar a adecuación e as

limitacións dos modelos, e propón
melloras que aumenten a súa efi-
cacia.
 i  B1.7. Práctica de procesos de  B1.8. Valorar a modelización ma-  MACS1B1.8.1. Reflexiona sobre o  CMCCT
matematización e modelización, en temática como un recurso para re- proceso e obtén conclusións sobre
contextos da realidade. solver problemas da realidade co- os logros conseguidos, resultados
tiá, avaliando a eficacia e as limi- mellorables, impresións persoais
tacións dos modelos utilizados ou do proceso, etc., valorando outras
construídos. opinións.
 a  B1.6. Planificación e realización  B1.9. Desenvolver e cultivar as  MACS1B1.9.1. Desenvolve actitu-  CMCCT
 b de proxectos e investigacións ma- actitudes persoais inherentes ao des axeitadas para o traballo en  CSC
 c
temáticas a partir de contextos da quefacer matemático. matemáticas (esforzo, perseveran-  CSIEE
realidade ou do mundo das mate- za, flexibilidade e aceptación da
 d
 e equipo. incerteza, tolerancia da frustración,
 f  B1.7. Práctica de procesos de autoanálise continuo, etc.).
 g matematización e modelización, en
 h contextos da realidade.
 i  MACS1B1.9.2. Formúlase a reso-  CMCCT
Páx. 26107
lución de retos e problemas coa
 l
precisión, esmero e interese ade-
DOG Núm. 120

 n cuados ao nivel educativo e á difi-

 ñ cultade da situación.
 o
 MACS1B1.9.3. Desenvolve actitu-  CMCCT
 p
xunto con hábitos de formular ou
ISSN1130-9229

forma crítica os resultados acha-
dos, etc.
 MACS1B1.9.4. Desenvolve habili-  CSC

traballo en equipo.
 b  B1.9. Confianza nas propias capa-  B1.10. Superar bloqueos e insegu-  MACS1B1.10.1. Toma decisións  CMCCT
 i cidades para desenvolver actitu- ridades ante a resolución de situa- nos procesos (de resolución de  CSIEE
 l
des axeitadas e afrontar as dificul- cións descoñecidas. problemas, de investigación, de
tades propias do traballo científico. matematización ou de modeliza-
 m
ción), valorando as consecuencias
destas e a conveniencia pola súa
 b  B1.9. Confianza nas propias ca-  B1.11. Reflexionar sobre as deci-  MACS1B1.11.1. Reflexiona sobre  CMCCT
 i pacidades para desenvolver acti- sións tomadas, valorando a súa os procesos desenvolvidos, to-  CAA
 l
tudes axeitadas e afrontar as difi- eficacia, e aprender diso para si- mando conciencia das súas estru-
cultades propias do traballo cientí- tuacións similares futuras. turas, valorando a potencia, a sin-
fico. xeleza e a beleza das ideas e dos
métodos utilizados, e aprende diso
para situacións futuras.
 g  B1.5. Utilización de medios tecno-  B1.12. Empregar as ferramentas  MACS1B1.12.1. Selecciona ferra-  CD
 i lóxicos no proceso de aprendizaxe tecnolóxicas adecuadas, de xeito mentas tecnolóxicas axeitadas e  CMCCT
para: autónomo, realizando cálculos utilízaas para a realización de cál-
Páx. 26108
zación de datos. cos, facendo representacións grá- tatísticos, cando a dificultade des-
ficas, recreando situacións mate- tes impida ou non aconselle face-
DOG Núm. 120

– Elaboración e creación de repre- máticas mediante simulacións ou los manualmente.

sentacións gráficas de datos analizando con sentido crítico si-
numéricos, funcionais ou estatís- tuacións diversas que axuden á
ticos. comprensión de conceptos mate-  MACS1B1.12.2. Utiliza medios  CMCCT
– Facilitación da comprensión de máticos ou á resolución de pro- tecnolóxicos para facer represen-
conceptos e propiedades xeo- blemas. tacións gráficas de funcións con
ISSN1130-9229
métricas ou funcionais, e a reali- expresións alxébricas complexas e

zación de cálculos de tipo numé- extraer información cualitativa e
rico, alxébrico ou estatístico. cuantitativa sobre elas.
cións matemáticas diversas.  MACS1B1.12.3. Deseña represen-  CMCCT

– Elaboración de informes e do- tacións gráficas para explicar o

cumentos sobre os procesos le- proceso seguido na solución de
vados a cabo e as conclusións e problemas, mediante a utilización
os resultados obtidos. de medios tecnolóxicos.
 MACS1B1.12.4. Recrea ámbitos e  CMCCT
dos, da información e as ideas obxectos xeométricos con ferra-
matemáticas. mentas tecnolóxicas interactivas
para amosar, analizar e compren-
der propiedades xeométricas.
 MACSB1.12.5. Utiliza medios  CMCCT

tecnolóxicos para o tratamento de
datos e gráficas estatísticas, ex-
traer información e elaborar con-
clusións.
 e  B1.5. Utilización de medios tecno-  B1.13. Utilizar as tecnoloxías da  MACS1B1.13.1. Elabora documen-  CD
 g lóxicos no proceso de aprendizaxe información e da comunicación de tos dixitais propios (de texto, pre-
 i para: xeito habitual no proceso de sentación, imaxe, vídeo, son, etc.)
zación de datos. zando e seleccionando informa- procura, análise e selección de in-
– Elaboración e creación de repre- ción salientable en internet ou formación salientable, coa ferra-
Páx. 26109
sentacións gráficas de datos noutras fontes, elaborando documenta tecnolóxica axeitada, e
mentos propios, facendo exposi- compárteos para a súa discusión
DOG Núm. 120

numéricos, funcionais ou estatís- cións e argumentacións destes, e ou difusión.

ticos. compartíndoos en ámbitos apro-
– Facilitación da comprensión de piados, para facilitar a interacción.
conceptos e propiedades xeo-  MACS1B1.13.2. Utiliza os recursos  CCL
métricas ou funcionais, e a reali- creados para apoiar a exposición
zación de cálculos de tipo numé- oral dos contidos traballados na
ISSN1130-9229
rico, alxébrico ou estatístico. aula.

ración de predicións sobre situa-  MACS1B1.13.3. Usa axeitadamen-  CD
cións matemáticas diversas. te os medios tecnolóxicos para es-  CAA
– Elaboración de informes e do- truturar e mellorar o seu proceso
de aprendizaxe, recollendo a in-

formación das actividades, anali-
vados a cabo e as conclusións e

os resultados obtidos. zando puntos fortes e débiles do
seu proceso educativo, e estable-
dos, da información e as ideas
matemáticas.
 i  B2.1. Números racionais e irracio-  B2.1. Utilizar os números reais e  MACS1B2.1.1. Recoñece os tipos  CMCCT
nais. Número real. Representación as súas operacións para presentar números reais (racionais e irracio-
na recta real. Intervalos. e intercambiar información, contro- nais) e utilízaos para representar e
 B2.2. Aproximación decimal dun lando e axustando a marxe de erro interpretar axeitadamente informa-
número real. Estimación, redondeo esixible en cada situación, en con- ción cuantitativa.
e erros. textos da vida real.
 B2.3. Operacións con números
reais. Potencias e radicais. Nota-  MACS1B2.1.2. Representa correc-  CMCCT
ción científica. tamente información cuantitativa
mediante intervalos de números
reais.
 MACS1B2.1.3. Compara, ordena,  CMCCT
Páx. 26110
clasifica e representa graficamente
calquera número real.
DOG Núm. 120

 MACS1B2.1.4. Realiza operacións  CMCCT

numéricas con eficacia, empre-
gando cálculo mental, algoritmos
de lapis e papel, calculadora ou
programas informáticos, utilizando
a notación máis axeitada e contro-
ISSN1130-9229
lando o erro cando aproxima.
 i  B2.4. Operacións con capitais  B2.2. Resolver problemas de capi-  MACS1B2.2.1. Interpreta e contex-  CMCCT
financeiros. Aumentos e diminu- talización e amortización simple e tualiza correctamente parámetros
cións porcentuais. Taxas e xuros composta utilizando parámetros de aritmética mercantil para resol-
bancarios. Capitalización e amorti- de aritmética mercantil, empre- ver problemas do ámbito da ma-

zación simple e composta. gando métodos de cálculo ou os temática financeira (capitalización
 B2.5. Utilización de recursos tec- recursos tecnolóxicos máis axeita- e amortización simple e composta)
nolóxicos para a realización de dos. mediante os métodos de cálculo
cálculos financeiros e mercantís. ou recursos tecnolóxicos apropia-
dos.
 i  B2.6. Polinomios. Operacións.  B2.3. Transcribir a linguaxe alxé-  MACS1B2.3.1. Utiliza con eficacia  CMCCT
Descomposición en factores. brica ou gráfica situacións relati- a linguaxe alxébrica para repre-
 B2.7. Ecuacións lineais, cuadráti- vas ás ciencias sociais, e utilizar sentar situacións formuladas en
cas e reducibles a elas, exponen- técnicas matemáticas e ferramen- contextos reais.
ciais e logarítmicas. Aplicacións. tas tecnolóxicas apropiadas para
 B2.8. Sistemas de ecuacións de resolver problemas reais, dando

primeiro e segundo grao con dúas unha interpretación das solucións  MACS1B2.3.2. Resolve problemas  CMCCT
incógnitas. Clasificación. Aplica- obtidas en contextos particulares. relativos ás ciencias sociais me-
cións. Interpretación xeométrica. diante a utilización de ecuacións
 B2.9. Sistemas de ecuacións line- ou sistemas de ecuacións.
ais con tres incógnitas: método de
 MACS1B2.3.3. Realiza unha inter-  CMCCT
Gauss.
pretación contextualizada dos re-
 B2.10. Formulación e resolución sultados obtidos e exponos con
de problemas das ciencias sociais claridade.
mediante sistemas de ecuacións
lineais.
Páx. 26111
Bloque 3. Análise
DOG Núm. 120

 i  B3.1. Resolución de problemas e  B3.1. Interpretar e representar  MACS1B3.1.1. Analiza funcións  CMCCT
interpretación de fenómenos so- gráficas de funcións reais tendo en expresadas en forma alxébrica,
ciais e económicos mediante fun- conta as súas características e a por medio de táboas ou grafica-
cións. súa relación con fenómenos so- mente, e relaciónaas con fenóme-
 B3.2. Funcións reais de variable ciais. nos cotiáns, económicos, sociais e
real. Expresión dunha función en científicos, extraendo e replicando
ISSN1130-9229
forma alxébrica, por medio de tá- modelos.

boas ou de gráficas. Característi-
cas dunha función.
 B3.3. Identificación da expresión  MACS1B3.1.2. Selecciona ade-  CMCCT
analítica e gráfica das funcións re- cuadamente e razoadamente ei-
xes, unidades e escalas, recoñe-

ais de variable real (polinómicas,
exponencial e logarítmica, valor cendo e identificando os erros de

absoluto, parte enteira, e racionais interpretación derivados dunha
e irracionais sinxelas) a partir das mala elección, para realizar repre-
súas características. Funcións de- sentacións gráficas de funcións.
finidas a anacos.
 MACS1B3.1.3. Estuda e interpreta  CMCCT
graficamente as características
dunha función, comprobando os
resultados coa axuda de medios
tecnolóxicos en actividades abs-
tractas e problemas contextualiza-
dos.
 i  B3.4. Interpolación e extrapolación  B3.2. Interpolar e extrapolar valo-  MACS1B3.2.1. Obtén valores  CMCCT
lineal e cuadrática. Aplicación a res de funcións a partir de táboas, descoñecidos mediante interpola-
problemas reais. e coñecer a utilidade en casos re- ción ou extrapolación a partir de
ais. táboas ou datos, e interprétaos
nun contexto.
 i  B3.3. Identificación da expresión  B3.3. Calcular límites finitos e  MACS1B3.3.1. Calcula límites  CMCCT
analítica e gráfica das funcións re- infinitos dunha función nun punto finitos e infinitos dunha función nun
ais de variable real (polinómicas, ou no infinito, para estimar as ten- punto ou no infinito para estimar as
exponencial e logarítmica, valor dencias. tendencias dunha función.
Páx. 26112
absoluto, parte enteira, e racionais
e irracionais sinxelas) a partir das  MACS1B3.3.2. Calcula, representa  CMCCT
DOG Núm. 120

súas características. As funcións e interpreta as asíntotas dunha

definidas a anacos. función en problemas das ciencias
 B3.5. Idea intuitiva de límite dunha sociais.
función nun punto. Cálculo de lími-
tes sinxelos. O límite como ferra-
menta para o estudo da continui-
ISSN1130-9229
dade dunha función. Aplicación ao

estudo das asíntotas.
 i  B3.5. Idea intuitiva de límite dunha  B3.4. Coñecer o concepto de  MACS1B3.4.1. Examina, analiza e  CMCCT
función nun punto. Cálculo de lími- continuidade e estudar a continui- determina a continuidade da fun-
tes sinxelos. O límite como ferra- dade nun punto en funcións poli- ción nun punto para extraer con-

menta para o estudo da continui- nómicas, racionais, logarítmicas e clusións en situacións reais.
dade dunha función. Aplicación ao exponenciais.

estudo das asíntotas.
 i  B3.6. Taxa de variación media e  B3.5. Coñecer e interpretar xeo-  MACS1B3.5.1. Calcula a taxa de  CMCCT
taxa de variación instantánea. metricamente a taxa de variación variación media nun intervalo e a
Aplicación ao estudo de fenóme- media nun intervalo e nun punto taxa de variación instantánea, in-
nos económicos e sociais. Deriva- como aproximación ao concepto terprétaas xeometricamente e em-
da dunha función nun punto. Inter- de derivada, e utilizar as regra de prégaas para resolver problemas e
pretación xeométrica. Recta tan- derivación para obter a función de- situacións extraídas da vida real.
xente a unha función nun punto. rivada de funcións sinxelas e das
 B3.7. Función derivada. Regras de súas operacións.  MACS1B3.5.2. Aplica as regras de  CMCCT
derivación de funcións elementais derivación para calcular a función
sinxelas que sexan suma, produto, derivada dunha función e obter a
cociente e composición de fun- recta tanxente a unha función nun
cións polinómicas, exponenciais e punto dado.
logarítmicas.
 i  B4.1. Estatística descritiva bidi-  B4.1. Describir e comparar con-  MACS1B4.1.1. Elabora e interpre-  CMCCT
 l mensional: táboas de continxencia. xuntos de datos de distribucións ta táboas bidimensionais de fre-
 B4.2. Distribución conxunta e dis- bidimensionais, con variables dis- cuencias a partir dos datos dun es-
Páx. 26113
tribucións marxinais. cretas ou continuas, procedentes tudo estatístico, con variables nu-
de contextos relacionados coa méricas (discretas e continuas) e
DOG Núm. 120

 B4.3. Distribucións condicionadas. economía e outros fenómenos so- categóricas.

 B4.4. Medias e desviacións típicas ciais, e obter os parámetros esta-
marxinais e condicionadas. tísticos máis usuais mediante os  MACS1B4.1.2. Calcula e interpreta  CMCCT
 B4.5. Independencia de variables
medios máis axeitados (lapis e os parámetros estatísticos máis
estatísticas. papel, calculadora, folla de cálcu- usuais en variables bidimensionais
lo) e valorando a dependencia en- para aplicalos en situacións da vi-
ISSN1130-9229
tre as variables. da real.
 MACS1B4.1.3. Acha as distribu-  CMCCT

cións marxinais e diferentes distri-
bucións condicionadas a partir du-
nha táboa de continxencia, así

como os seus parámetros, para
aplicalos en situacións da vida re-

al.
 MACS1B4.1.4. Decide se dúas  CMCCT

variables estatísticas son ou non
estatisticamente dependentes a
partir das súas distribucións condi-
cionadas e marxinais, para poder
formular conxecturas.
 MACS1B4.1.5. Avalía as represen-  CMCCT

tacións gráficas apropiadas para
unha distribución de datos sen
agrupar e agrupados, e usa axei-
tadamente medios tecnolóxicos
para organizar e analizar datos
desde o punto de vista estatístico,
calcular parámetros e xerar gráfi-
cos estatísticos.
 i  B4.6. Dependencia de dúas varia-  B4.2. Interpretar a posible relación  MACS1B4.2.1. Distingue a depen-  CMCCT
Páx. 26114
 l bles estatísticas. Representación entre dúas variables e cuantificar a dencia funcional da dependencia
relación lineal entre elas mediante estatística e estima se dúas varia-
DOG Núm. 120

gráfica: nube de puntos. o coeficiente de correlación, valo- bles son ou non estatisticamente
 B4.7. Dependencia lineal de dúas rando a pertinencia de axustar dependentes mediante a represen-
variables estatísticas. Covarianza unha recta de regresión e de reali- tación da nube de puntos en con-
e correlación: cálculo e interpreta- zar predicións a partir dela, ava- textos cotiáns.
ción do coeficiente de correlación liando a fiabilidade destas nun
lineal. contexto de resolución de proble-
ISSN1130-9229
 B4.8. Regresión lineal. Predicións

mas relacionados con fenómenos  MACS1B4.2.2. Cuantifica o grao e  CMCCT
estatísticas e fiabilidade destas. económicos e sociais. o sentido da dependencia lineal
Coeficiente de determinación entre dúas variables mediante o
cálculo e a interpretación do coefi-
ciente de correlación lineal para
poder obter conclusións.

 MACS1B4.2.3. Calcula e represen-  CMCCT

ta as rectas de regresión de dúas
variables e obtén predicións a par-
tir delas.
 MACS1B4.2.4. Avalía a fiabilidade  CMCCT

das predicións obtidas a partir da
recta de regresión mediante o coe-
ficiente de determinación lineal en
contextos relacionados con fenó-
menos económicos e sociais.
 i  B4.9. Sucesos. Asignación de  B4.3. Asignar probabilidades a  MACS1B4.3.1. Calcula a probabi-  CMCCT
 l probabilidades a sucesos median- sucesos aleatorios en experimen- lidade de sucesos en experimen-
te a regra de Laplace e a partir da tos simples e compostos, utilizan- tos simples e compostos, condi-
súa frecuencia relativa. Axiomática do a regra de Laplace en combi- cionada ou non, mediante a regra
de Kolmogorov. nación con diferentes técnicas de de Laplace, as fórmulas derivadas
 B4.10. Aplicación da combinatoria reconto e a axiomática da probabi- da axiomática de Kolmogorov e
ao cálculo de probabilidades. lidade, empregando os resultados diferentes técnicas de reconto.
 B4.11. Experimentos simples e
numéricos obtidos na toma de de-
compostos. Probabilidade condi- cisións en contextos relacionados
cionada. Dependencia e indepen- coas ciencias sociais.  MACS1B4.3.2. Constrúe a función  CMCCT
Páx. 26115
dencia de sucesos. de probabilidade dunha variable
discreta asociada a un fenómeno
DOG Núm. 120

 B4.12. Variables aleatorias discre- sinxelo e calcula os seus paráme-

tas. Distribución de probabilidade. tros e algunhas probabilidades
Media, varianza e desviación típi- asociadas.
ca.
 B4.13. Distribución binomial. Ca-  MACS1B4.3.3. Constrúe a función  CMCCT
racterización e identificación do de densidade dunha variable con-
ISSN1130-9229
modelo. Cálculo de probabilidades. tinua asociada a un fenómeno sin-

 B4.14. Variables aleatorias conti-
xelo, e calcula os seus parámetros
nuas. Función de densidade e de e algunhas probabilidades asocia-
distribución. Interpretación da me- das.
dia, varianza e desviación típica.

 B4.15. Distribución normal. Tipifi-
cación da distribución normal.

Asignación de probabilidades nu-
nha distribución normal.
 i  B4.12. Variables aleatorias discre-  B4.4. Identificar os fenómenos que  MACS1B4.4.1. Identifica fenóme-  CMCCT
 l tas. Distribución de probabilidade. poden modelizarse mediante as nos que poden modelizarse me-
Media, varianza e desviación típi- distribucións de probabilidade bi- diante a distribución binomial, ob-
ca. nomial e normal, calculando os tén os seus parámetros e calcula a
 B4.13. Distribución binomial. Ca- seus parámetros e determinando a súa media e a desviación típica.
racterización e identificación do probabilidade de sucesos asocia-
modelo. Cálculo de probabilidades. dos.  MACS1B4.4.2. Calcula probabili-  CMCCT
 B4.14. Variables aleatorias conti- dades asociadas a unha distribu-

nuas. Función de densidade e de ción binomial a partir da súa fun-
distribución. Interpretación da me- ción de probabilidade ou da táboa
dia, varianza e desviación típica. da distribución, ou mediante calcu-
ladora, folla de cálculo ou outra fe-
 B4.15. Distribución normal. Tipifi- rramenta tecnolóxica, e aplícaas
cación da distribución normal. en diversas situacións.
Asignación de probabilidades nu-
nha distribución normal.  MACS1B4.4.3. Distingue fenóme-  CMCCT
 B4.16. Cálculo de probabilidades nos que poden modelizarse me-
mediante aproximación da distri- diante unha distribución normal, e
bución binomial pola normal. valora a súa importancia nas cien-
Páx. 26116
cias sociais.
DOG Núm. 120

 MACS1B4.4.4. Calcula probabili-  CMCCT

dades de sucesos asociados a fe-
mediante a distribución normal a
partir da táboa da distribución ou
mediante calculadora, folla de cál-
ISSN1130-9229
culo ou outra ferramenta tecnolóxi-

ca, e aplícaas en diversas situa-
cións.
 MACS1B4.4.5. Calcula probabili-  CMCCT

dades de sucesos asociados a fe-

mediante a distribución binomial a

partir da súa aproximación pola
normal, valorando se se dan as
condicións necesarias para que
sexa válida.
 e  B4.17. Identificación das fases e  B4.5. Utilizar o vocabulario axeita-  MACS1B4.5.1. Utiliza un vocabula-  CCL
 i as tarefas dun estudo estatístico. do para a descrición de situacións rio adecuado para describir situa-
Análise e descrición de traballos relacionadas co azar e a estatísti- cións relacionadas co azar e a es-
relacionados coa estatística, inter- ca, analizando un conxunto de da- tatística.
pretando a información, e detec- tos ou interpretando de xeito críti-

tando erros e manipulacións. co informacións estatísticas pre-  MACS1B4.5.2. Razoa e argumen-  CMCCT
sentes nos medios de comunica- ta a interpretación de informacións
ción, a publicidade e outros ámbi- estatísticas ou relacionadas co
tos, e detectar posibles erros e azar presentes na vida cotiá.
manipulacións tanto na presenta-
ción dos datos coma das conclu-
sións.
2º de bacharelato
Páx. 26117
Matemáticas Aplicadas ás Ciencias Sociais II. 2º de bacharelato
DOG Núm. 120

 e  B1.1. Planificación e expresión  B1.1. Expresar verbalmente, de  MACS2B1.1.1. Expresa verbal-  CCL
 i verbal do proceso de resolución de xeito razoado, o proceso seguido mente, de xeito razoado, o proceso  CMCCT
problemas. na resolución dun problema. seguido na resolución dun proble-
ma, coa precisión e o rigor ade-
cuados.
ISSN1130-9229
 i  B1.2. Estratexias e procedementos  B1.2. Utilizar procesos de razoa-  MACS2B1.2.1. Analiza e com-  CMCCT
 l postos en práctica: mento e estratexias de resolución prende o enunciado que cumpa
– Relación con otros problemas de problemas, realizando os cál- resolver (datos, relacións entre os
coñecidos. culos necesarios e comprobando datos, condicións, coñecementos
– Modificación de variables. as solucións obtidas. matemáticos necesarios, etc.).

– Suposición do problema resolto.
 B1.3. Análise dos resultados obti-

 MACS2B1.2.2. Realiza estima-  CMCCT
dos: revisión das operacións utili- cións e elabora conxecturas sobre
zadas, coherencia das solucións os resultados dos problemas que
coa situación, revisión sistemática cumpra resolver, contrastando a
do proceso, procura doutros xeitos súa validez e valorando a súa utili-
de resolución e identificación de dade e a súa eficacia.
problemas parecidos.
 MACS2B1.2.3. Utiliza estratexias  CMCCT
reflexionando sobre o proceso se-

guido.
 g  B1.4. Elaboración e presentación  B1.3. Elaborar un informe científi-  MACS2B1.3.1. Usa a linguaxe, a  CMCCT
 i oral e/ou escrita de informes cientí- co escrito que sirva para comuni- notación e os símbolos matemáti-
ficos sobre o proceso seguido na car as ideas matemáticas xurdidas cos adecuados ao contexto e á si-
resolución dun problema, utilizan- na resolución dun problema, coa tuación.
do as ferramentas tecnolóxicas precisión e o rigor adecuados.
axeitadas.
 B1.5. Utilización de medios tecno-  MACS2B1.3.2. Utiliza argumentos,  CMCCT
lóxicos no proceso de aprendizaxe xustificacións, explicacións e razo-
para: amentos explícitos e coherentes.
Páx. 26118
– Recollida ordenada e a organi-
DOG Núm. 120

zación de datos. mentas tecnolóxicas adecuadas ao  CD

– Elaboración e creación de repre- tipo de problema, situación para
sentacións gráficas de datos resolver ou propiedade ou teorema
numéricos, funcionais ou estatís- que cumpra demostrar.
ticos.
ISSN1130-9229

métricas ou funcionais, e reali-


da información e as ideas mate-
máticas.
 i  B1.6. Planificación e realización de  B1.4. Planificar adecuadamente o  MACS2B1.4.1. Coñece e describe  CMCCT
 l proxectos e investigacións mate- proceso de investigación, tendo en a estrutura do proceso de elabora-
 m
máticas a partir de contextos da conta o contexto en que se de- ción dunha investigación matemá-
realidade ou do mundo das mate- senvolve e o problema de investi- tica (problema de investigación,
máticas, de xeito individual e en gación formulado. estado da cuestión, obxectivos, hi-
equipo. pótese, metodoloxía, resultados,
conclusións, etc.).
 MACS2B1.4.2. Planifica adecua-  CMCCT

damente o proceso de investiga-  CSIEE
ción, tendo en conta o contexto en
que se desenvolve e o problema
Páx. 26119
de investigación formulado.
DOG Núm. 120

 h  B1.6. Planificación e realización de  B1.5. Practicar estratexias para a  MACS2B1.5.1. Afonda na resolu-  CMCCT
 i proxectos e investigacións mate- xeración de investigacións mate- ción dalgúns problemas formulan-
 l máticas a partir de contextos da máticas, a partir dea resolución do novas preguntas, xeneralizando
realidade ou do mundo das mate- dun problema e o afondamento a situación ou os resultados, etc.
 n
máticas, de xeito individual e en posterior, da xeneralización de
equipo. propiedades e leis matemáticas, e  MACS2B1.5.2. Procura conexións  CMCCT
ISSN1130-9229
do afondamento nalgún momento entre contextos da realidade e do  CSC

da historia das matemáticas, con- mundo das matemáticas (historia  CCEC
cretando todo iso en contextos da humanidade e historia das ma-
numéricos, alxébricos, xeométri- temáticas; arte e matemáticas;
cos, funcionais, estatísticos ou ciencias sociais e matemáticas,
probabilísticos. etc.)

 e  B1.6. Planificación e realización de  B1.6. Elaborar un informe científi-  MACS2B1.6.1. Consulta as fontes  CMCCT
 g proxectos e investigacións mate- co escrito que recolla o proceso de información adecuadas ao pro-
 i máticas a partir de contextos da de investigación realizado, coa blema de investigación.
realidade ou do mundo das mate- precisión e o rigor adecuados.
máticas, de xeito individual e en
equipo.  MACS2B1.6.2. Usa a linguaxe, a  CMCCT
 B1.8. Elaboración e presentación notación e os símbolos matemáti-
dun informe científico sobre o procos axeitados ao contexto do pro-
cedemento, os resultados e as blema de investigación.
conclusións do proceso de investi-
gación desenvolvido.  MACS2B1.6.3. Utiliza argumentos,  CCL

 B1.7. Práctica de procesos de xustificacións, explicacións e razo-  CMCCT
matematización e modelización, en amentos explícitos e coherentes.
contextos da realidade.
mentas tecnolóxicas adecuadas ao  CD
tipo de problema de investigación,
tanto na procura de solucións co-
ma para mellorar a eficacia na co-
municación das ideas matemáti-
cas.
Páx. 26120
 MACS2B1.6.5. Transmite certeza  CCL
e seguridade na comunicación das
DOG Núm. 120


de investigación.
 MACS2B1.6.6. Reflexiona sobre o  CMCCT

ISSN1130-9229

vos, formula posibles continua-
cións da investigación, analiza os
puntos fortes e débiles do proceso,
e fai explícitas as súas impresións

persoais sobre a experiencia.
 i  B1.7. Práctica de procesos de  B1.7. Desenvolver procesos de  MACS2B1.7.1. Identifica situacións  CMCCT
 l matematización e modelización, en matematización en contextos da problemáticas da realidade sus-  CSC
contextos da realidade. realidade cotiá (numéricos, xeo- ceptibles de conter problemas de
métricos, funcionais, estatísticos interese.
ou probabilísticos) a partir da iden-
tificación de problemas en situa-
cións problemáticas da realidade.  MACS2B1.7.2. Establece cone-  CMCCT
xións entre o problema do mundo
real e o mundo matemático, identi-
ficando o problema ou os proble-

nel, e os coñecementos matemáti-
cos necesarios.
 MACS2B1.7.3. Usa, elabora ou  CMCCT

axeitados que permitan a resolu-
ción do problema ou dos proble-
mas dentro do campo das mate-
máticas.
Páx. 26121
 MACS2B1.7.4. Interpreta a solu-  CMCCT
ción matemática do problema no
DOG Núm. 120

contexto da realidade.
 MACS2B1.7.5. Realiza simula-  CMCCT

cións e predicións, en contexto re-
al, para valorar a adecuación e as
limitacións dos modelos, e propón
ISSN1130-9229
melloras que aumenten a súa efi-

cacia.
 i  B1.7. Práctica de procesos de  B1.8. Valorar a modelización ma-  2B1.8.1. Reflexiona sobre o proce-  CMCCT
matematización e modelización, en temática como un recurso para reso e obtén conclusións sobre os
contextos da realidade. solver problemas da realidade co- logros conseguidos, resultados

tiá, avaliando a eficacia e as limi- mellorables, impresións persoais
tacións dos modelos utilizados ou do proceso, etc.v, e valorando ou-

construídos. tras opinións.
 a  B1.6. Planificación e realización de  B1.9. Desenvolver e cultivar as  MACS2B1.9.1. Desenvolve actitu-  CMCCT
 b proxectos e investigacións mate- actitudes persoais inherentes ao des axeitadas para o traballo en  CSC
 c máticas a partir de contextos da quefacer matemático. matemáticas (esforzo, perseveran-  CSIEE
realidade ou do mundo das mate- za, flexibilidade e aceptación da
 d
 e equipo. incerteza, tolerancia da frustración,
 f  B1.7. Práctica de procesos de autoanálise continuo, etc.).
 g matematización e modelización, en
 h contextos da realidade.
 i  B1.9. Confianza nas propias capa-  MACS2B1.9.2. Formúlase a reso-  CMCCT
cidades para desenvolver actitudes lución de retos e problemas coa
 l
axeitadas e afrontar as dificultades precisión, esmero e interese ade-
 m cuados ao nivel educativo e á difi-
propias do traballo científico.
 n cultade da situación.
 ñ
 o  MACS2B1.9.3. Desenvolve actitu-  CMCCT
 p
xunto con hábitos de formular e
Páx. 26122
forma crítica os resultados encon-
DOG Núm. 120

trados; etc.
 MACS1B1.9.4. Desenvolve habili-  CSC

traballo en equipo.
ISSN1130-9229
 b  B1.9. Confianza nas propias capa-  B1.10. Superar bloqueos e insegu-  MACS2B1.10.1. Toma decisións  CMCCT
 i cidades para desenvolver actitudes ridades ante a resolución de situa- nos procesos de resolución de  CSIEE
 l
axeitadas e afrontar as dificultades cións descoñecidas. problemas, de investigación, de
propias do traballo científico. matematización ou de modeliza-
 m
ción, e valora as consecuencias
destas e a conveniencia pola súa

 b  B1.9. Confianza nas propias capa-  B1.11. Reflexionar sobre as deci-  MACS2B1.11.1. Reflexiona sobre  CMCCT
 i cidades para desenvolver actitudes sións tomadas, valorando a súa os procesos desenvolvidos, to-  CAA
 l
axeitadas e afrontar as dificultades eficacia, e aprender diso para si- mando conciencia das súas estru-
propias do traballo científico. tuacións similares futuras. turas, valorando a potencia, a sin-
xeleza e a beleza das ideas e dos
métodosutilizados, e aprender diso
para situacións futuras.
 g  B1.5. Utilización de medios tecno-  B1.12. Empregar as ferramentas  MACS2B1.12.1. Selecciona ferra-  CD
 i lóxicos no proceso de aprendizaxe tecnolóxicas adecuadas, de xeito mentas tecnolóxicas axeitadas e  CMCCT
para: autónomo, realizando cálculos utilízaas para a realización de cál-
zación de datos. cos, facendo representacións grá- tatísticos cando a dificultade des-
– Elaboración e creación de repre- ficas, recreando situacións mate- tes impida ou non aconselle face-
sentacións gráficas de datos máticas mediante simulacións ou los manualmente.
ticos. tuacións diversas que axuden á
comprensión de conceptos mate-  MACS2B1.12.2. Utiliza medios  CMCCT
– Facilitación da comprensión de máticos ou á resolución de pro-
conceptos e propiedades xeo- tecnolóxicos para facer represen-
blemas. tacións gráficas de funcións con
expresións alxébricas complexas e
Páx. 26123
rico, alxébrico ou estatístico. extraer información cualitativa e
cuantitativa sobre elas.
DOG Núm. 120

– Deseño de simulacións e elabo-  MACS2B1.12.3. Deseña represen-  CMCCT

ración de predicións sobre situa- tacións gráficas para explicar o
cións matemáticas diversas. proceso seguido na solución de
– Elaboración de informes e do- problemas, mediante a utilización
cumentos sobre os procesos le- de medios tecnolóxicos
ISSN1130-9229
os resultados obtidos.  MACS2B1.12.4. Recrea ámbitos e  CMCCT

partición, en ámbitos apropiados, mentas tecnolóxicas interactivas
da información e as ideas mate- para amosar, analizar e compren-
máticas. der propiedades xeométricas.

 MACSB1.12.5. Utiliza medios  CMCCT
tecnolóxicos para o tratamento de

datos e gráficas estatísticas, extra-
er información e elaborar conclu-
sións.
 e  B1.5. Utilización de medios tecno-  B1.13. Utilizar as tecnoloxías da  MACS2B1.13.1. Elabora documen-  CD
 g lóxicos no proceso de aprendizaxe información e da comunicación de tos dixitais propios (de texto, pre-
 i
para: maneira habitual no proceso de sentación, imaxe, vídeo, son, etc.),
– Recollida ordenada e a organi- aprendizaxe, buscando, analizan- como resultado do proceso de pro-
zación de datos. do e seleccionando información cura, análise e selección de infor-
– Elaboración e creación de repre- salientable en internet ou noutras mación salientable, coa ferramenta
sentacións gráficas de datos fontes, elaborando documentos tecnolóxica axeitada, e compárteos
numéricos, funcionais ou estatís- propios, facendo exposicións e ar- para a súa discusión ou difusión.
ticos. gumentacións destes e compar-
tíndoos en ámbitos apropiados pa-
– Facilitación da comprensión de ra facilitar a interacción.
conceptos e propiedades xeo-  MACS2B1.13.2. Utiliza os recursos  CCL
métricas ou funcionais, e reali- creados para apoiar a exposición
zación de cálculos de tipo numé- oral dos contidos traballados na
rico, alxébrico ou estatístico. aula.
– Deseño de simulacións e elabo-  MACS2B1.13.3. Usa axeitadamen-  CD
ración de predicións sobre situa- te os medios tecnolóxicos para es-  CAA
Páx. 26124
cións matemáticas diversas. truturar e mellorar o seu proceso
DOG Núm. 120


vados a cabo e as conclusións e zando puntos fortes e débiles do
os resultados obtidos. seu proceso educativo, e estable-
ISSN1130-9229
máticas.
 i  B2.1. Estudo das matrices como  B2.1. Organizar información pro-  MACS2B2.1.1. Dispón en forma de  CMCCT
ferramenta para manexar e operar cedente de situacións do ámbito matriz información procedente do

con datos estruturados en táboas. social utilizando a linguaxe matri- ámbito social para poder resolver
Clasificación de matrices. cial, e aplicar as operacións con problemas con maior eficacia.
 B2.2. Operacións con matrices. matrices como instrumento para o
 B2.3. Rango dunha matriz. tratamento da devandita informa-
ción.  MACS2B2.1.2. Utiliza a linguaxe  CMCCT
 B2.4. Matriz inversa.
matricial para representar datos
 B2.5. Método de Gauss. facilitados mediante táboas e para
 B2.6. Determinantes ata orde 3. representar sistemas de ecuacións
 B2.7. Aplicación das operacións lineais.
das matrices e das súas propieda-
des na resolución de problemas en  MACS2B2.1.3. Realiza operacións  CMCCT
contextos reais. con matrices e aplica as propieda-

des destas operacións adecuada-
mente, de xeito manual e co apoio
de medios tecnolóxicos.
 h  B2.8. Representación matricial dun  B2.2. Transcribir problemas ex-  MACS2B2.2.1. Formula alxebrica-  CMCCT
 i sistema de ecuacións lineais: dis- presados en linguaxe usual á lin- mente as restricións indicadas nu-
cusión e resolución de sistemas de guaxe alxébrica e resolvelos utili- nha situación da vida real e o sis-
ecuacións lineais (ata tres ecua- zando técnicas alxébricas deter- tema de ecuacións lineais formula-
cións con tres incógnitas). Método minadas (matrices, sistemas de do (como máximo de tres ecua-
de Gauss. ecuacións, inecuacións e progra- cións e tres incógnitas), resólveo
 B2.9. Resolución de problemas mación lineal bidimensional), in- nos casos que sexa posible e aplí-
Páx. 26125
das ciencias sociais e da econo- terpretando criticamente o signifi- cao para resolver problemas en
cado das solucións obtidas. contextos reais.
DOG Núm. 120

mía.  MACS2B2.2.2. Aplica as técnicas  CMCCT

 B2.10. Inecuacións lineais cunha gráficas de programación lineal bi-
ou dúas incógnitas. Sistemas de dimensional para resolver proble-
inecuacións. Resolución gráfica e mas de optimización de funcións
alxébrica. lineais que están suxeitas a restri-
 B2.11. Programación lineal bidi- cións, e interpreta os resultados
ISSN1130-9229
mensional. Rexión factible. Deter- obtidos no contexto do problema.

minación e interpretación das solu-
cións óptimas.
 B2.12. Aplicación da programación
lineal á resolución de problemas

sociais, económicos e demográfi-
cos.
Bloque 3. Análise
 i  B3.1. Continuidade: tipos. Estudo  B3.1. Analizar e interpretar fenó-  MACS2B3.1.1. Modeliza con axu-  CMCCT
da continuidade en funcións ele- menos habituais das ciencias so- da de funcións problemas formula-
mentais e definidas a anacos. ciais de xeito obxectivo traducindo dos nas ciencias sociais e descrí-
a información á linguaxe das fun- beos mediante o estudo da conti-
cións, e describilo mediante o es- nuidade, tendencias, ramas infini-
tudo cualitativo e cuantitativo das tas, corte cos eixes, etc.
súas propiedades máis caracterís-
ticas.  MACS2B3.1.2. Calcula as asínto-  CMCCT

tas de funcións sinxelas racionais,
exponenciais e logarítmicas.
 MACS2B3.1.3. Estuda a continui-  CMCCT

dade nun punto dunha función
elemental ou definida a anacos uti-
lizando o concepto de límite.
 i  B3.2. Aplicacións das derivadas ao  B3.2. Utilizar o cálculo de deriva-  MACS2B3.2.1. Representa fun-  CMCCT
estudo de funcións polinómicas, das para obter conclusións acerca cións e obtén a expresión alxébrica
racionais e irracionais sinxelas, do comportamento dunha función, a partir de datos relativos ás súas
Páx. 26126
exponenciais e logarítmicas. para resolver problemas de opti- propiedades locais ou globais, e
mización extraídos de situacións extrae conclusións en problemas
DOG Núm. 120

 B3.3. Problemas de optimización reais de carácter económico ou derivados de situacións reais.

relacionados coas ciencias sociais social e extraer conclusións do fe-
e a economía. nómeno analizado.  MACS2B3.2.2. Formula problemas  CMCCT
 B3.4. Estudo e representación de optimización sobre fenómenos
gráfica de funcións polinómicas, relacionados coas ciencias sociais,
racionais, irracionais, expónenciais resólveos e interpreta o resultado
ISSN1130-9229
e logarítmicas sinxelas a partir das obtido dentro do contexto.

súas propiedades locais e globais.
 i  B3.5. Concepto de primitiva. Inte-  B3.3. Aplicar o cálculo de integrais  MACS2B3.3.1. Aplica a regra de  CMCCT
gral indefinida. Cálculo de primiti- na medida de áreas de rexións Barrow ao cálculo de integrais de-
vas: propiedades básicas. Integrais planas limitadas por rectas e cur- finidas de funcións elementais in-

inmediatas. vas sinxelas que sexan doada- mediatas.
 B3.6. Cálculo de áreas: integral mente representables, utilizando

definida. Regra de Barrow. técnicas de integración inmediata.  MACS2B3.3.2. Aplica o concepto  CMCCT
de integral definida para calcular a
área de recintos planos delimita-
dos por unha ou dúas curvas.
 i  B4.1. Afondamento na teoría da  B4.1. Asignar probabilidades a  MACS2B4.1.1. Calcula a probabili-  CMCCT
 l probabilidade. Axiomática de Kol- sucesos aleatorios en experimen- dade de sucesos en experimentos
mogorov. Asignación de probabili- tos simples e compostos, utilizan- simples e compostos mediante a
dades a sucesos mediante a regra do a regra de Laplace en combi- regra de Laplace, as fórmulas deri-
de Laplace e a partir da súa fre- nación con diferentes técnicas de vadas da axiomática de Kolmogo-
cuencia relativa. reconto persoais, diagramas de rov e diferentes técnicas de recon-
 B4.2. Experimentos simples e árbore ou táboas de continxencia, to.
compostos. Probabilidade condi- a axiomática da probabilidade e o
cionada. Dependencia e indepen- teorema da probabilidade total, e
dencia de sucesos. aplica o teorema de Bayes para  MACS2B4.1.2. Calcula probabili-  CMCCT
 B4.3. Teoremas da probabilidade
modificar a probabilidade asigna- dades de sucesos a partir dos su-
total e de Bayes. Probabilidades da a un suceso (probabilidade ini- cesos que constitúen unha parti-
iniciais e finais, e verosimilitude cial) a partir da información obtida ción do espazo mostral.
dun suceso. mediante a experimentación (pro-
Páx. 26127
babilidade final), empregando os  MACS2B4.1.3. Calcula a probabili-  CMCCT
resultados numéricos obtidos na dade final dun suceso aplicando a
DOG Núm. 120

toma de decisións en contextos fórmula de Bayes.

relacionados coas ciencias so-
ciais.
 MACS2B4.1.4. Resolve unha si-  CMCCT
tuación relacionada coa toma de
decisións en condicións de incer-
ISSN1130-9229
teza en función da probabilidade

das distintas opcións.
 i  B4.4. Poboación e mostra. Méto-  B4.2. Describir procedementos  MACS2B4.2.1. Valora a represen-  CMCCT
 l dos de selección dunha mostra. estatísticos que permiten estimar tatividade dunha mostra a partir do
Tamaño e representatividade du- parámetros descoñecidos dunha seu proceso de selección.

nha mostra. poboación cunha fiabilidade ou un
 B4.5. Estatística paramétrica. Pa- erro prefixados, calculando o ta-

rámetros dunha poboación e esta- maño mostral necesario e constru-  MACS2B4.2.2. Calcula estimado-  CMCCT
tísticos obtidos a partir dunha mos- índo o intervalo de confianza para res puntuais para a media, varian-
tra. Estimación puntual. a media dunha poboación normal za, desviación típica e proporción
 B4.6. Media e desviación típica da con desviación típica coñecida e poboacionais, e aplícao a proble-
media mostral e da proporción para a media e proporción poboa- mas reais.
mostral. Distribución da media cional, cando o tamaño mostral é
mostral nunha poboación normal. suficientemente grande.  MACS2B4.2.3. Calcula probabili-  CMCCT
Distribución da media mostral e da dades asociadas á distribución da
proporción mostral no caso de media mostral e da proporción
mostras grandes. mostral, aproximándoas pola dis-

 B4.7. Estimación por intervalos de tribución normal de parámetros
confianza. Relación entre confian- axeitados a cada situación, e aplí-
za, erro e tamaño mostral. cao a problemas de situacións re-
ais.
 B4.8. Intervalo de confianza para a
media poboacional dunha distribu-  MACS2B4.2.4. Constrúe, en con-  CMCCT
ción normal con desviación típica textos reais, un intervalo de con-
coñecida. fianza para a media poboacional
 B4.9. Intervalo de confianza para a dunha distribución normal con
media poboacional dunha distribu- desviación típica coñecida.
ción de modelo descoñecido e pa-
Páx. 26128
ra a proporción no caso de mos-  MACS2B4.2.5. Constrúe, en con-  CMCCT
textos reais, un intervalo de con-
DOG Núm. 120

tras grandes. fianza para a media poboacional e

para a proporción no caso de mos-
tras grandes.
 MACS2B4.2.6. Relaciona o erro e  CMCCT

ISSN1130-9229
a confianza dun intervalo de con-

fianza co tamaño mostral, e calcula
cada un destes tres elementos,
coñecidos os outros dous, e aplí-
cao en situacións reais.

 e  B4.10. Identificación das fases e  B4.3. Presentar de forma ordena-  MACS2B4.3.1. Utiliza as ferramen-  CCL
 i das tarefas dun estudo estatístico. da información estatística utilizan- tas necesarias para estimar pará-  CMCCT
 l Elaboración e presentación da indo vocabulario e representacións metros descoñecidos dunha pobo-
formación estatística. Análise e adecuadas, e analizar de xeito crí- ación e presentar as inferencias
 m
descrición de traballos relaciona- tico e argumentado informes esta- obtidas mediante un vocabulario e
dos coa estatística e o azar, inter- tísticos presentes nos medios de representacións axeitadas.
pretando a información e detec- comunicación, na publicidade e
tando erros e manipulacións. noutros ámbitos, prestando espe-
cial atención á súa ficha técnica e  MACS2B4.3.2. Identifica e analiza  CMCCT
detectando posibles erros e mani- os elementos dunha ficha técnica
pulacións na súa presentación e nun estudo estatístico sinxelo.
conclusións.
 MACS2B4.3.3. Analiza de xeito  CMCCT
crítico e argumentado información  CSC
estatística presente nos medios de
comunicación e noutros ámbitos
da vida cotiá.
Páx. 26129
DOG Núm. 120

Matemáticas Orientadas ás Ensinanzas Académicas
Introdución
A materia de Matemáticas contribúe especialmente ao desenvolvemento da competencia clave matemática e en

ciencia e tecnoloxía, recoñecida pola Unión Europea. Esta competencia consiste en formular, transformar e resol-
ver problemas a partir de situacións da vida cotiá, doutras ciencias e das propias matemáticas. En concreto,
ISSN1130-9229
abrangue os aspectos e as facetas seguintes: pensar, modelar e razoar de xeito matemático; formular e resolver
problemas; representar entidades matemáticas; utilizar os símbolos matemáticos; comunicarse coas matemáticas
e sobre elas; e utilizar axudas e ferramentas tecnolóxicas. Por outra banda, o pensamento matemático axuda á
adquisición do resto de competencias e contribúe á formación intelectual do alumnado, o que permitirá que se de-

senvolva mellor tanto no ámbito persoal como no social.
A resolución de problemas e os proxectos de investigación constitúen os eixes fundamentais no proceso de ensino

e aprendizaxe das Matemáticas. Unha das capacidades esenciais que se desenvolven coa actividade matemática
é a habilidade de formular, propor, interpretar e resolver problemas, xa que lles permite ás persoas o emprego dos
procesos cognitivos para abordaren e resolveren situacións interdisciplinares en contextos reais, o que resulta de
máximo interese para o desenvolvemento da creatividade e o pensamento lóxico. Neste proceso de resolución e
investigación están involucradas moitas outras competencias, ademais da matemática, como é o caso da comuni-
cación lingüística, ao ler de forma comprensiva os enunciados e comunicar os resultados obtidos; o sentido de ini-
ciativa e espírito emprendedor, ao establecer un plan de traballo en revisión e modificación continua, na medida en
que se vai resolvendo o problema; a competencia dixital, ao tratar adecuadamente a información e, de ser o caso,
servir de apoio á resolución do problema e á comprobación da solución; a competencia de aprender a aprender, ao
proporcionar estratexias de planificación e análise que axudan na resolución de problemas, así como actitudes de
curiosidade e hábitos de formularse preguntas; a competencia social e cívica, ao implicar unha actitude aberta ante
diferentes solucións; e a competencia en conciencia e expresións culturais, debido á necesidade de coñecer, com-
prender, apreciar e valorar diferentes manifestacións culturais relacionadas co coñecemento matemático e científi-
co.
O alumnado que curse esta materia afondará no desenvolvemento das habilidades de pensamento matemático;
concretamente na capacidade de analizar e investigar, interpretar e comunicar matematicamente diversos fenóme-
Páx. 26130
nos e problemas en distintos contextos, así como de proporcionar solucións prácticas a estes. Tamén debe valorar
DOG Núm. 120

as posibilidades de aplicación práctica do coñecemento matemático tanto para o enriquecemento persoal como
para a valoración do seu papel no progreso da humanidade.
No desenvolvemento do currículo débese ter en conta o carácter propedéutico da materia correspondente ao cuar-
to curso de ESO, segundo figura no artigo 12 do Real decreto 1105/2014, que establece o currículo de ESO, que a
fai necesaria para ensinanzas postobrigatorias.
É importante que no desenvolvemento do currículo desta materia os coñecementos, as competencias e os valores
estean integrados, polo que os estándares de aprendizaxe se formularon tendo en conta a imprescindible relación
entre os devanditos elementos. Todo iso xustifica que se organizase en torno aos seguintes bloques para os cur-
ISSN1130-9229
sos de terceiro e cuarto de ESO, fortalecendo tanto os aspectos teóricos como as aplicacións prácticas en contex-
tos reais: "Procesos, métodos e actitudes en matemáticas", "Números e álxebra", "Xeometría", "Funcións" e "Esta-
tística e probabilidade".
O bloque de "Procesos, métodos e actitudes en matemáticas" é común para toda a ESO e debe desenvolverse de

xeito transversal e simultaneamente ao resto de bloques, constituíndo o fío condutor da materia; articúlase sobre
procesos básicos e imprescindibles no quefacer matemático: resolución de problemas, proxectos de investigación
matemática para realizar de maneira individual ou en grupo, matematización e modelización, actitudes adecuadas
para desenvolver o traballo científico, e utilización de medios tecnolóxicos. Incorporáronse a este bloque a maioría
das competencias clave e dos temas transversais, o que permite a súa adquisición e o seu desenvolvemento ao
longo de toda a materia.
3º de ESO
Matemáticas Orientadas ás Ensinanzas Académicas. 3º de ESO
 f  B1.1. Planificación do proceso de  B1.1. Expresar verbalmente, de  MACB1.1.1. Expresa verbalmente,  CCL
 h resolución de problemas. xeito razoado, o proceso seguido de xeito razoado, o proceso se-  CMCCT
na resolución dun problema. guido na resolución dun problema,
Páx. 26131
 e  B1.2. Estratexias e procedemen-  B1.2. Utilizar procesos de razoa-  MACB1.2.1. Analiza e comprende  CMCCT
tos postos en práctica: uso da lin- mento e estratexias de resolución o enunciado dos problemas (da-
DOG Núm. 120

 f guaxe apropiada (gráfica, numéri- de problemas, realizando os cál- tos, relacións entre os datos, e
 h ca, alxébrica, etc.), reformulación culos necesarios e comprobando contexto do problema).
do problema, resolver subproble- as solucións obtidas.
mas, reconto exhaustivo, empezar  MACB1.2.2. Valora a información  CMCCT
buscar regularidades e leis, etc. número de solucións do problema.
ISSN1130-9229
 B1.3. Reflexión sobre os resulta-

dos: revisión das operacións utili-  MACB1.2.3. Realiza estimacións e  CMCCT
zadas, asignación de unidades elabora conxecturas sobre os re-
aos resultados, comprobación e sultados dos problemas que cum-
interpretación das solucións no pra resolver, valorando a súa utili-
contexto da situación, procura dade e eficacia.

doutras formas de resolución, etc.

 MACB1.2.4. Utiliza estratexias  CMCCT
mas, reflexionando sobre o proce-
so de resolución de problemas.
 b  B1.2. Estratexias e procedemen-  B1.3. Describir e analizar situa-  MACB1.3.1. Identifica patróns,  CMCCT
 e tos postos en práctica: uso da lin- cións de cambio, para atopar pa- regularidades e leis matemáticas
 f guaxe apropiada (gráfica, numéri- tróns, regularidades e leis mate- en situacións de cambio, en con-
ca, alxébrica, etc.), reformulación máticas, en contextos numéricos, textos numéricos, xeométricos,
 g
do problema, resolución de sub- xeométricos, funcionais, estatísti- funcionais, estatísticos e probabi-

 h problemas, reconto exhaustivo, cos e probabilísticos, valorando a lísticos.
comezo por casos particulares súa utilidade para facer predi-
sinxelos, procura de regularidades cións.  MACB1.3.2. Utiliza as leis mate-  CMCCT
e leis, etc. máticas atopadas para realizar
 B1.4. Formulación de proxectos e simulacións e predicións sobre os
investigacións matemáticas esco- resultados esperables, e valora a
lares, en contextos numéricos, súa eficacia e a súa idoneidade.
xeométricos, funcionais, estatísti-
cos e probabilísticos, de xeito in-
dividual e en equipo. Elaboración
e presentación dos informes co-
Páx. 26132
rrespondentes.
DOG Núm. 120

 b  B1.3. Reflexión sobre os resulta-  B1.4. Afondar en problemas resol-  MACB1.4.1. Afonda nos proble-  CMCCT
 e dos: revisión das operacións utili- tos formulando pequenas varia- mas logo de resolvelos, revisando
 f zadas, asignación de unidades cións nos datos, outras preguntas, o proceso de resolución, e os pa-
aos resultados, comprobación e outros contextos, etc. sos e as ideas importantes, anali-
interpretación das solucións no zando a coherencia da solución
contexto da situación, procura ou procurando outras formas de
ISSN1130-9229
doutras formas de resolución, etc. resolución.
 MACB1.4.2. Formúlase novos  CMCCT

problemas, a partir de un resolto,  CAA
variando os datos, propondo no-
vas preguntas, resolvendo outros

problemas parecidos, formulando
casos particulares ou máis xerais

de interese, e establecendo cone-
dade.
 f  B1.4. Formulación de proxectos e  B1.5. Elaborar e presentar infor-  MACB1.5.1. Expón e defende o  CCL
 h investigacións matemáticas esco- mes sobre o proceso, resultados e proceso seguido ademais das  CMCCT
lares, en contextos numéricos, conclusións obtidas nos procesos conclusións obtidas, utilizando as
xeométricos, funcionais, estatísti- de investigación. linguaxes alxébrica, gráfica, xeo-
cos e probabilísticos, de xeito in- métrica e estatístico-probabilística.

rrespondentes.
 a  B1.5. Práctica dos procesos de  B1.6. Desenvolver procesos de  MACB1.6.1. Identifica situacións  CMCCT
 c
temáticos, de xeito individual e en métricos, funcionais, estatísticos interese.
 d
equipo. ou probabilísticos) a partir da iden-
 e tificación de problemas en situa-  MACB1.6.2. Establece conexións  CMCCT
 f cións problemáticas da realidade. entre un problema do mundo real  CSIEE
 g e o mundo matemático, identifi-
Páx. 26133
DOG Núm. 120

nel, e os coñecementos matemá-

ticos necesarios.
 MACB1.6.3. Usa, elabora ou  CMCCT

sinxelos que permitan a resolución
ISSN1130-9229
dun problema ou duns problemas

dentro do campo das matemáti-
cas.
 MACB1.6.4. Interpreta a solución  CMCCT


texto da realidade.
 MACB1.6.5. Realiza simulacións e  CMCCT

cia.
 e  B1.5. Práctica dos procesos de  B1.7. Valorar a modelización ma-  MACB1.7.1. Reflexiona sobre o  CMCCT
 f matematización e modelización, temática como un recurso para proceso e obtén conclusións so-  CAA
 g en contextos da realidade e ma- resolver problemas da realidade bre el e os seus resultados, valo-  CSC
temáticos, de xeito individual e en cotiá, avaliando a eficacia e as li- rando outras opinións.
equipo. mitacións dos modelos utilizados
ou construídos.
 a  B1.5. Práctica dos procesos de  B1.8. Desenvolver e cultivar as  MACB1.8.1. Desenvolve actitudes  CMCCT
 b matematización e modelización, actitudes persoais inherentes ao adecuadas para o traballo en ma-  CSIEE
 c en contextos da realidade e ma- quefacer matemático. temáticas (esforzo, perseveranza,  CSC
temáticos, de xeito individual e en flexibilidade e aceptación da críti-
 d
equipo. ca razoada).
 e
 f  MACB1.8.2. Formúlase a resolu-  CMCCT
Páx. 26134
 g ción de retos e problemas coa
precisión, o esmero e o interese
DOG Núm. 120

 l adecuados ao nivel educativo e á

 m dificultade da situación.
 n
 MACB1.8.3. Distingue entre pro-  CMCCT
 ñ
blemas e exercicios, e adopta a
 o actitude axeitada para cada caso.
ISSN1130-9229
 MACB1.8.4. Desenvolve actitudes  CMCCT

de curiosidade e indagación, xun-  CAA
to con hábitos de formular e for-  CCEC
mularse preguntas, e procurar
respostas adecuadas, tanto no es-

tudo dos conceptos como na reso-
 MACB1.8.5. Desenvolve habilida-  CSC

ballo en equipo.
 b  B1.6. Confianza nas propias ca-  B1.9. Superar bloqueos e insegu-  MACB1.9.1. Toma decisións nos  CMCCT
 g pacidades para desenvolver acti- ridades ante a resolución de si- procesos de resolución de pro-  CSIEE
tudes adecuadas e afrontar as di- tuacións descoñecidas. blemas, de investigación e de ma-
ficultades propias do traballo cien- tematización ou de modelización,
tífico. valorando as consecuencias des-

tas e a súa conveniencia pola súa
 b  B1.6. Confianza nas propias ca-  B1.10. Reflexionar sobre as deci-  MACB1.10.1. Reflexiona sobre os  CMCCT
 g pacidades para desenvolver acti- sións tomadas e aprender diso pa- problemas resoltos e os procesos  CAA
tudes adecuadas e afrontar as di- ra situacións similares futuras. desenvolvidos, valorando a poten-
ficultades propias do traballo ciencia e a sinxeleza das ideas clave,
tífico. e aprende para situacións futuras
similares.
 b  B1.7. Utilización de medios tecno-  B1.11. Empregar as ferramentas  MACB1.11.1. Selecciona ferra-  CMCCT
Páx. 26135
 e lóxicos no proceso de aprendizaxe tecnolóxicas adecuadas, de xeito mentas tecnolóxicas axeitadas e  CD
autónomo, realizando cálculos utilízaas para a realización de cál-
DOG Núm. 120

 f para: numéricos, alxébricos ou estatísti- culos numéricos, alxébricos ou es-

 g – Recollida ordenada e a organi- cos, facendo representacións grá- tatísticos cando a dificultade des-
zación de datos. ficas, recreando situacións mate- tes impida ou non aconselle face-
– Elaboración e creación de re- máticas mediante simulacións ou los manualmente.
presentacións gráficas de datos analizando con sentido crítico si-
numéricos, funcionais ou esta- tuacións diversas que axuden á
ISSN1130-9229
tísticos. comprensión de conceptos mate-  MACB1.11.2. Utiliza medios tec-  CMCCT

máticos ou á resolución de pro- nolóxicos para facer representa-
– Facilitación da comprensión de blemas.
conceptos e propiedades xeo- cións gráficas de funcións con ex-
métricas ou funcionais, e reali- presións alxébricas complexas e
zación de cálculos de tipo nu- extraer información cualitativa e

mérico, alxébrico ou estatístico.
– Deseño de simulacións e elabo-  MACB1.11.3. Deseña representa-  CMCCT

ración de predicións sobre si- cións gráficas para explicar o pro-
tuacións matemáticas diversas. ceso seguido na solución de pro-
os resultados obtidos.  MACB1.11.4. Recrea ámbitos e  CMCCT
partición, en ámbitos apropia- mentas tecnolóxicas interactivas
dos, da información e as ideas para amosar, analizar e compren-
matemáticas. der propiedades xeométricas.
 MACB1.11.5. Utiliza medios tec-  CMCCT

nolóxicos para o tratamento de
traer informacións e elaborar con-
clusións.
 a  B1.7. Utilización de medios tecno-  B1.12. Utilizar as tecnoloxías da  MACB1.12.1. Elabora documentos  CCL
 b lóxicos no proceso de aprendizaxe información e da comunicación de dixitais propios (de texto, presen-  CD
 f
para: maneira habitual no proceso de tación, imaxe, vídeo, son, etc.),
 g
Páx. 26136
zación de datos. zando e seleccionando informa- procura, análise e selección de
 e ción salientable en internet ou información relevante, coa ferra-
DOG Núm. 120

– Elaboración e creación de re- noutras fontes, elaborando documenta tecnolóxica axeitada, e
presentacións gráficas de datos mentos propios, facendo exposi- compárteos para a súa discusión
numéricos, funcionais ou esta- cións e argumentacións destes, e ou difusión.
tísticos. compartíndoos en ámbitos apro-
– Facilitación da comprensión de piados para facilitar a interacción.  MACB1.12.2. Utiliza os recursos  CCL
ISSN1130-9229
métricas ou funcionais, e reali- oral dos contidos traballados na

zación de cálculos de tipo nu- aula.
 MACB1.12.3. Usa axeitadamente  CD
ración de predicións sobre si- os medios tecnolóxicos para es-  CAA
tuacións matemáticas diversas. truturar e mellorar o seu proceso

de aprendizaxe, recollendo a in-
– Elaboración de informes e do- formación das actividades, anali-

cumentos sobre os procesos le- zando puntos fortes e débiles de
vados a cabo e as conclusións e seu proceso educativo e estable-
os resultados obtidos. cendo pautas de mellora.
partición, en ámbitos apropia-  MACB1.12.4. Emprega ferramen-  CD
dos, da información e as ideas tas tecnolóxicas para compartir  CSC
matemáticas. ficheiros e tarefas.  CSIEE
 b  B2.1. Números racionais. Trans-  B2.1. Utilizar as propiedades dos  MACB2.1.1. Recoñece distintos  CMCCT
 f formación de fraccións en deci- números racionais, as raíces e ou- tipos de números (naturais, entei-
mais e viceversa. Números deci- tros números radicais para operar ros e racionais), indica o criterio
mais exactos e periódicos. Frac- con eles, utilizando a forma de utilizado para a súa distinción e
ción xeratriz. cálculo e notación adecuada, para utilízaos para representar e inter-
 B2.2. Operacións con fraccións e resolver problemas da vida cotiá, pretar adecuadamente informa-
decimais. Cálculo aproximado e e presentar os resultados coa pre- ción cuantitativa.
redondeo. Cifras significativas. cisión requirida.
Erro absoluto e relativo.  MACB2.1.2. Distingue, ao achar o  CMCCT
decimal equivalente a unha frac-
Páx. 26137
 B2.3. Potencias de números ra-
cionais con expoñente enteiro. ción, entre decimais finitos e de-
cimais infinitos periódicos, e indica
DOG Núm. 120

Significado e uso. neste caso o grupo de decimais

 B2.4. Potencias de base 10. Apli- que se repiten ou forman período.
cación para a expresión de núme-
ros moi pequenos. Operacións  MACB2.1.3. Acha a fracción xera-  CMCCT
con números expresados en nota- triz correspondente a un decimal
ción científica. exacto ou periódico.
ISSN1130-9229
 B2.5. Raíces cadradas. Raíces

 MACB2.1.4. Expresa números moi  CMCCT
non exactas. Expresión decimal.
Expresións radicais: transforma- grandes e moi pequenos en nota-
ción e operacións. ción científica, opera con eles, con
e sen calculadora, e utilízaos en
 B2.6. Xerarquía de operacións.
problemas contextualizados.

 MACB2.1.5. Distingue e emprega  CMCCT

técnicas adecuadas para realizar
aproximacións por defecto e por
exceso dun número en problemas
contextualizados, e xustifica os
seus procedementos.
 MACB2.1.6. Aplica axeitadamente  CMCCT

técnicas de truncamento e redon-
deo en problemas contextualiza-
dos, recoñecendo os erros de

aproximación en cada caso para
determinar o procedemento máis
adecuado.
 MACB2.1.7. Expresa o resultado  CMCCT

dun problema utilizando a unidade
de medida adecuada, en forma de
número decimal, redondeándoo
se é necesario coa marxe de erro
ou a precisión que se requiran, de
acordo coa natureza dos datos.
Páx. 26138
 MACB2.1.8. Calcula o valor de  CMCCT
DOG Núm. 120

expresións numéricas de números

enteiros, decimais e fraccionarios
mediante as operacións elemen-
tais e as potencias de expoñente
enteiro, aplicando correctamente a
xerarquía das operacións.
ISSN1130-9229
 MACB2.1.9. Emprega números  CMCCT

racionais para resolver problemas
da vida cotiá e analiza a coheren-
cia da solución.

 MACB2.1.10. Factoriza expre-  CMCCT
sións numéricas sinxelas que con-

teñan raíces, e opera con elas
simplificando os resultados.
 b  B2.7. Investigación de regularida-  B2.2. Obter e manipular expre-  MACB2.2.1. Calcula termos dunha  CMCCT
 f des, relacións e propiedades que sións simbólicas que describan sucesión numérica recorrente
aparecen en conxuntos de núme- sucesións numéricas, observando usando a lei de formación a partir
ros. Expresión usando linguaxe regularidades en casos sinxelos de termos anteriores.
alxébrica. que inclúan patróns recursivos.
 B2.8. Sucesións numéricas. Su-  MACB2.2.2. Obtén unha lei de  CMCCT
cesións recorrentes Progresións formación ou fórmula para o termo

aritméticas e xeométricas. xeral dunha sucesión sinxela de
números enteiros ou fraccionarios.
 MACB2.2.3. Identifica progresións  CMCCT

aritméticas e xeométricas, expre-
sa o seu termo xeral, calcula a
suma dos "n" primeiros termos e
emprégaas para resolver proble-
mas.
 MACB2.2.4. Valora e identifica a  CMCCT
Páx. 26139
presenza recorrente das suce-
sións na natureza e resolve pro-
DOG Núm. 120

blemas asociados a estas.
 b  B2.9. Transformación de expre-  B2.3. Utilizar a linguaxe alxébrica  MACB2.3.1. Realiza operacións  CMCCT
 f sións alxébricas. Igualdades nota- para expresar unha propiedade ou con polinomios e utilízaos en
bles. Operacións elementais con relación dada mediante un enun- exemplos da vida cotiá.
polinomios. Factorización de poli- ciado, extraendo a información sa-
ISSN1130-9229
nomios. lientable e transformándoa.  MACB2.3.2. Coñece e utiliza as  CMCCT

identidades notables correspon-
dentes ao cadrado dun binomio e
unha suma por diferenza, e aplí-
caas nun contexto axeitado.

 MACB2.3.3. Factoriza polinomios  CMCCT
de grao 4 con raíces enteiras me-

diante o uso combinado da regra
de Ruffini, identidades notables e
extracción do factor común.
 b  B2.9. Transformación de expre-  B2.4. Resolver problemas da vida  MACB2.4.1. Formula alxebrica-  CMCCT
 f sións alxébricas. Igualdades nota- cotiá nos que se precise a formu- mente unha situación da vida cotiá
bles. Operacións elementais con lación e a resolución de ecuacións mediante ecuacións e sistemas de
polinomios. Factorización de poli- de primeiro e segundo grao, ecuacións, resólveas e interpreta
nomios. ecuacións sinxelas de grao maior criticamente o resultado obtido.
 B2.10. Ecuacións de segundo que dous e sistemas de dúas

grao cunha incógnita. Resolución ecuacións lineais con dúas incóg-
por distintos métodos. nitas, aplicando técnicas de mani-
 B2.11. Resolución de ecuacións pulación alxébricas, gráficas ou
sinxelas de grao superior a dous. recursos tecnolóxicos, valorando e
contrastando os resultados obti-
 B2.12. Resolución de sistemas de dos.
dúas ecuacións lineais con dúas
incógnitas
mediante a utilización de ecua-
cións e sistemas de ecuacións.
Páx. 26140
DOG Núm. 120

 e  B3.1. Xeometría do espazo: polie-  B3.1. Recoñecer e describir os  MACB3.1.1. Coñece as propieda-  CMCCT
 f dros e corpos de revolución. elementos e as propiedades ca- des dos puntos da mediatriz dun
 l  B3.2. Uso de ferramentas peda- racterísticas das figuras planas, os segmento e da bisectriz dun ángu-
góxicas adecuadas, entre elas as corpos xeométricos elementais e lo, e utilízaas para resolver pro-
 n
tecnolóxicas, para estudar formas, as súas configuracións xeométri- blemas xeométricos sinxelos.
configuracións e relacións xeomé- cas.
ISSN1130-9229
tricas.  MACB3.1.2. Manexa as relacións  CMCCT

entre ángulos definidos por rectas
que se cortan ou por paralelas
cortadas por unha secante, e re-
solve problemas xeométricos sin-
xelos.

 MACB3.1.3. Identifica e describe  CMCCT

os elementos e as propiedades
das figuras planas, os poliedros e
os corpos de revolución principais.
 f  B3.3. Xeometría do plano.  B3.2. Utilizar o teorema de Tales e  MACB3.2.1. Calcula o perímetro e  CMCCT
 l  B3.4. Teorema de Tales. División as fórmulas usuais para realizar a área de polígonos e de figuras
 n dun segmento en partes propor- medidas indirectas de elementos circulares en problemas contex-
cionais. Aplicación á resolución de inaccesibles e para obter as me- tualizados, aplicando fórmulas e
problemas. didas de lonxitudes, áreas e volu- técnicas adecuadas.
 B3.5. Xeometría do espazo: áreas mes dos corpos elementais, de

e volumes. exemplos tomados da vida real,  MACB3.2.2. Divide un segmento  CMCCT
representacións artísticas como en partes proporcionais a outros
pintura ou arquitectura, ou da re- dados, e establece relacións de
solución de problemas xeométri- proporcionalidade entre os ele-
cos. mentos homólogos de dous polí-
gonos semellantes.
 MACB3.2.3. Recoñece triángulos  CMCCT

semellantes e, en situacións de
semellanza, utiliza o teorema de
Tales para o cálculo indirecto de
Páx. 26141
lonxitudes en contextos diversos.
DOG Núm. 120

 MACB3.2.4. Calcula áreas e vo-  CMCCT

lumes de poliedros, cilindros, co-
nos e esferas, e aplícaos para re-
solver problemas contextualiza-
dos.
ISSN1130-9229
 b  B3.4. Teorema de Tales. División  B3.3. Calcular (ampliación ou  MACB3.3.1. Calcula dimensións  CMCCT
 e dun segmento en partes propor- redución) as dimensións reais de reais de medidas de lonxitudes e
 f
cionais. Aplicación á resolución de figuras dadas en mapas ou pla- de superficies en situacións de
problemas. nos, coñecendo a escala. semellanza: planos, mapas, fotos
 g
aéreas, etc.
 l

 n
 b  B3.6. Translacións, xiros e sime-  B3.4. Recoñecer as transforma-  MACB3.4.1. Identifica os elemen-  CMCCT
 e trías no plano. cións que levan dunha figura a ou- tos máis característicos dos mo-  CCEC
 f  B3.2. Uso de ferramentas peda- tra mediante movemento no pla- vementos no plano presentes na
góxicas adecuadas, entre elas as no, aplicar eses movementos e natureza, en deseños cotiáns ou
 g
tecnolóxicas, para estudar formas, analizar deseños cotiáns, obras en obras de arte.
 l de arte e configuracións presentes
configuracións e relacións xeomé-
 n tricas. na natureza  MACB3.4.2. Xera creacións pro-  CMCCT
pias mediante a composición de  CCEC
movementos, empregando ferra-
mentas tecnolóxicas cando sexa

necesario.
 b  B3.7. Xeometría do espazo. Ele-  B3.5. Identificar centros, eixes e  MACB3.5.1. Identifica os princi-  CMCCT
 e mentos de simetría nos poliedros planos de simetría de figuras pla- pais poliedros e corpos de revolu-
 f e corpos de revolución. nas, poliedros e corpos de revolu- ción, utilizando a linguaxe con
 B3.2. Uso de ferramentas peda- ción. propiedade para referirse aos
góxicas adecuadas, entre elas as elementos principais.
tecnolóxicas, para estudar formas,
configuracións e relacións xeomé-  MACB3.5.2. Identifica centros,  CMCCT
tricas. eixes e planos de simetría en figu-  CCEC
ras planas, en poliedros, na natu-
Páx. 26142
reza, na arte e nas construcións
humanas.
DOG Núm. 120

 b  B3.2. Uso de ferramentas peda-  B3.6. Interpretar o sentido das  MACB3.6.1. Sitúa sobre o globo  CMCCT
 f góxicas adecuadas, entre elas as coordenadas xeográficas e a súa terráqueo o Ecuador, os polos, os
tecnolóxicas, para estudar formas, aplicación na localización de pun- meridianos e os paralelos, e é ca-
configuracións e relacións xeomé- tos. paz de situar un punto sobre o
tricas. globo terráqueo coñecendo a súa
 B3.8. A esfera. Interseccións de latitude e a súa lonxitude
ISSN1130-9229
planos e esferas.
 B3.9. O globo terráqueo. Coorde-
nadas xeográficas e fusos hora-
rios. Latitude e lonxitude dun pun-
to.

Bloque 4. Funcións
 f  B4.1. Análise e descrición cualita-  B4.1. Coñecer os elementos que  MACB4.1.1. Interpreta o compor-  CMCCT
 g tiva de gráficas que representan interveñen no estudo das funcións tamento dunha función dada grafi-
fenómenos do ámbito cotián e e a súa representación gráfica. camente e asocia enunciados de
doutras materias. problemas contextualizados a grá-
 B4.2. Análise dunha situación a ficas.
partir do estudo das característi-
cas locais e globais da gráfica co-  MAB B4.1.2. Identifica as caracte-  CMCCT
rrespondente. rísticas máis salientables dunha
gráfica interpretándoas dentro do
 B4.3. Análise e comparación de

situacións de dependencia funcio- seu contexto.
nal dadas mediante táboas e
 MACB41.3. Constrúe unha gráfica  CMCCT
enunciados.
a partir dun enunciado contextua-
B4.4. Utilización de calculadoras lizado, describindo o fenómeno
gráficas e programas de compu- exposto.
tador para a construción e a inter-
pretación de gráficas.  MACB4.1.4. Asocia razoadamente  CMCCT
expresións analíticas a funcións
dadas graficamente.
 MACB4.1.5. Formula conxecturas  CMCCT
Páx. 26143
sobre o comportamento do fenó-
meno que representa unha gráfica
DOG Núm. 120

e a súa expresión alxébrica
 b  B4.5. Utilización de modelos line-  B4.2. Identificar relacións da vida  MACB4.2.1. Determina as formas  CMCCT
 f ais para estudar situacións prove- cotiá e doutras materias que pode expresión da ecuación da recta
nientes de diferentes ámbitos de den modelizarse mediante unha a partir dunha dada (ecuación
coñecemento e da vida cotiá, me- función lineal, valorando a utilida- punto pendente, xeral, explícita e
ISSN1130-9229
diante a confección da táboa, a de da descrición deste modelo e por dous puntos), identifica puntos
representación gráfica e a obten- dos seus parámetros, para descri- de corte e pendente, e represén-
ción da expresión alxébrica. bir o fenómeno analizado. taa graficamente.
 B4.6. Expresións da ecuación da
recta.  MACB4.2.2. Obtén a expresión  CMCCT
analítica da función lineal asocia-

da a un enunciado e represéntaa.
 b  B4.7. Funcións cuadráticas. Re-  B4.3. Recoñecer situacións de  MACB4.3.1. Calcula os elementos  CMCCT
 f presentación gráfica. Utilización relación funcional que necesitan característicos dunha función poli-
para representar situacións da vi- ser descritas mediante funcións nómica de grao 2 e represéntaa
da cotiá. cuadráticas, calculando os seus graficamente.
parámetros e as súas característi-
cas.  MACB4.3.2. Identifica e describe  CMCCT
situacións da vida cotiá que poi-
dan ser modelizadas mediante
funcións cuadráticas, estúdaas e
represéntaas utilizando medios

tecnolóxicos cando sexa necesa-
rio.
 b  B5.1. Fases e tarefas dun estudo  B5.1. Elaborar informacións esta-  MACB5.1.1. Distingue poboación  CMCCT
 f estatístico. Poboación e mostra. tísticas para describir un conxunto e a mostra, e xustifica as diferen-
Variables estatísticas: cualitativas, de datos mediante táboas e gráfi- zas en problemas contextualiza-
discretas e continuas. cas adecuadas á situación anali- dos.
 B5.2. Métodos de selección dunha zada, xustificando se as conclu-
mostra estatística. Representativi- sións son representativas para a  MACB5.1.2. Valora a representa-  CMCCT
Páx. 26144
dade dunha mostra. poboación estudada. tividade dunha mostra a través do
procedemento de selección, en
DOG Núm. 120

 B5.3. Frecuencias absolutas, casos sinxelos.

relativas e acumuladas. Agrupa-
ción de datos en intervalos.  MACB5.1.3. Distingue entre varia-  CMCCT
 B5.4. Gráficas estatísticas. ble cualitativa, cuantitativa discre-
ta e cuantitativa continua, e pon
exemplos.
ISSN1130-9229
 MACB5.1.4. Elabora táboas de  CMCCT

frecuencias, relaciona os tipos de
frecuencias e obtén información
da táboa elaborada.

 MACB5.1.5. Constrúe, coa axuda  CSC
de ferramentas tecnolóxicas, en
caso necesario, gráficos estatísti-
cos adecuados a distintas situa-
cións relacionadas con variables
asociadas a problemas sociais,
económicos e da vida cotiá.
 b  B5.5. Parámetros de posición:  B5.2. Calcular e interpretar os  MACB5.2.1. Calcula e interpreta  CMCCT
 e cálculo, interpretación e propieda- parámetros de posición e de dis- as medidas de posición (media,
 f
des. persión dunha variable estatística moda, mediana e cuartís) dunha
 B5.6. Parámetros de dispersión: para resumir os datos e comparar variable estatística para propor-
cálculo, interpretación e propieda- distribucións estatísticas. cionar un resumo dos datos.
des.
 MACB5.2.2. Calcula e interpreta  CMCCT
 B5.7. Diagrama de caixa e bigo-
tes. os parámetros de dispersión (ran-
go, percorrido intercuartílico e
 B5.8. Interpretación conxunta da
desviación típica) dunha variable
media e a desviación típica. estatística, utilizando a calculado-
ra e a folla de cálculo, para com-
parar a representatividade da me-
dia e describir os datos.
Páx. 26145
 b  B5.9. Identificación das fases e  B5.3. Analizar e interpretar a in-  MACB5.3.1. Utiliza un vocabulario  CCL
 e tarefas dun estudo estatístico. formación estatística que aparece axeitado para describir, analizar e
DOG Núm. 120

 f Análise e descrición de traballos nos medios de comunicación, va- interpretar información estatística
relacionados coa estatística, con lorando a súa representatividade e dos medios de comunicación e
interpretación da información e a súa fiabilidade. outros ámbitos da vida cotiá.
detección de erros e manipula-
cións.  MACB5.3.2. Emprega a calculado-  CD
 B5.10. Utilización de calculadora e ra e medios tecnolóxicos para or-
ISSN1130-9229
outros medios tecnolóxicos axei- ganizar os datos, xerar gráficos

tados para a análise, a elabora- estatísticos e calcular parámetros
ción e a presentación de informes de tendencia central e dispersión.
e documentos sobre informacións
estatísticas nos medios de comu-  MACB5.3.3. Emprega medios  CD
nicación. tecnolóxicos para comunicar in-

formación resumida e relevante
sobre unha variable estatística

analizada
 b  B5.11. Experiencias aleatorias.  B5.4. Estimar a posibilidade de  MACB5.4.1. Identifica os experi-  CMCCT
 f Sucesos e espazo mostral. que aconteza un suceso asociado mentos aleatorios e distíngueos
 g  B5.12. Cálculo de probabilidades a un experimento aleatorio sinxe- dos deterministas.
mediante a regra de Laplace. Dia- lo, calculando a súa probabilidade
gramas de árbore sinxelos. Per- a partir da súa frecuencia relativa,  MACB5.4.2. Utiliza o vocabulario  CMCCT
mutacións; factorial dun número. a regra de Laplace ou os diagra- axeitado para describir e cuantifi-  CCL
 B5.13. Utilización da probabilidade mas de árbore, e identificando os car situacións relacionadas co
para tomar decisións fundamenta- elementos asociados ao experi- azar.

das en diferentes contextos. mento.
 MACB5.4.3. Asigna probabilida-  CMCCT
des a sucesos en experimentos
aleatorios sinxelos cuxos resulta-
dos son equiprobables, mediante
a regra de Laplace, enumerando
os sucesos elementais, táboas ou
árbores, ou outras estratexias
persoais.
 MACB5.4.4. Toma a decisión  CSIEE
Páx. 26146
correcta tendo en conta as proba-
bilidades das distintas opcións en
DOG Núm. 120

situacións de incerteza.
4º de ESO
ISSN1130-9229

 f  B1.1. Planificación do proceso de  B1.1. Expresar verbalmente, de  MACB1.1.1. Expresa verbalmen-  CCL
 h resolución de problemas. xeito razoado, o proceso seguido te, de xeito razoado, o proceso  CMCCT
na resolución dun problema. seguido na resolución dun pro-
blema, coa precisión e o rigor
adecuados.
 e  B1.2. Estratexias e procedemen-  B1.2. Utilizar procesos de razoa-  MACB1.2.1. Analiza e comprende  CMCCT
 f tos postos en práctica: uso da lin- mento e estratexias de resolución o enunciado dos problemas (da-
 h
guaxe apropiada (gráfica, numéri- de problemas, realizando os cál- tos, relacións entre os datos, e
ca, alxébrica, etc.), reformulación culos necesarios e comprobando contexto do problema).
do problema, resolución de sub- as solucións obtidas.
problemas, reconto exhaustivo,  MACB1.2.2. Valora a información  CMCCT

comezo por casos particulares dun enunciado e relaciónaa co
sinxelos, procura de regularidades número de solucións do problema.
e leis, etc.
 B1.3. Reflexión sobre os resulta-  MACB1.2.3. Realiza estimacións  CMCCT
dos: revisión das operacións utili- e elabora conxecturas sobre os
zadas, asignación de unidades resultados dos problemas que
aos resultados, comprobación e cumpra resolver, valorando a súa
interpretación das solucións no utilidade e a súa eficacia.
contexto da situación, procura
doutras formas de resolución, etc.  MACB1.2.4. Utiliza estratexias  CMCCT
Páx. 26147
mas, reflexionando sobre o proce-
DOG Núm. 120

so de resolución de problemas.
 b  B1.2. Estratexias e procedemen-  B1.3. Describir e analizar situa-  MACB1.3.1. Identifica patróns,  CMCCT
 e tos postos en práctica: uso da lin- cións de cambio, para atopar pa- regularidades e leis matemáticas
 f
guaxe apropiada (gráfica, numéri- tróns, regularidades e leis mate- en situacións de cambio, en con-
ca, alxébrica, etc.), reformulación máticas, en contextos numéricos, textos numéricos, xeométricos,
ISSN1130-9229
 g
do problema, resolución de sub- xeométricos, funcionais, estatísti- funcionais, estatísticos e probabi-
 h problemas, reconto exhaustivo, cos e probabilísticos, valorando a lísticos.
comezo por casos particulares súa utilidade para facer predi-
sinxelos, procura de regularidades cións.  MACB1.3.2. Utiliza as leis mate-  CMCCT
e leis, etc. máticas atopadas para realizar
 B1.4. Formulación de proxectos e simulacións e predicións sobre os

investigacións matemáticas esco- resultados esperables, e valora a
lares, en contextos numéricos, súa eficacia e a súa idoneidade.

xeométricos, funcionais, estatísti-
cos e probabilísticos, de xeito in-
rrespondentes.
 b  B1.3. Reflexión sobre os resulta-  B1.4. Afondar en problemas resol-  MACB1.4.1. Afonda nos proble-  CMCCT
 e dos: revisión das operacións utili- tos formulando pequenas varia- mas logo de resolvelos, revisando
 f zadas, asignación de unidades cións nos datos, outras preguntas, o proceso de resolución e os pa-
aos resultados, comprobación e outros contextos, etc. sos e as ideas importantes, anali-
interpretación das solucións no zando a coherencia da solución
contexto da situación, procura ou procurando outras formas de
doutras formas de resolución, etc. resolución.
 MACB1.4.2. Formúlase novos  CMCCT

variando os datos, propondo no-
vas preguntas, resolvendo outros
problemas parecidos, formulando
casos particulares ou máis xerais
de interese, e establecendo cone-
Páx. 26148
dade.
DOG Núm. 120

 f  B1.4. Formulación de proxectos e  B1.5. Elaborar e presentar infor-  MACB1.5.1. Expón e defende o  CCL
 h investigacións matemáticas esco- mes sobre o proceso, resultados e proceso seguido ademais das  CMCCT
lares, en contextos numéricos, conclusións obtidas nos procesos conclusións obtidas, utilizando as
xeométricos, funcionais, estatísti- de investigación. linguaxes alxébrica, gráfica, xeo-
cos e probabilísticos, de xeito in- métrica e estatístico-
dividual e en equipo. Elaboración probabilística.
ISSN1130-9229

rrespondentes.
 a  B1.5. Práctica dos procesos de  B1.6. Desenvolver procesos de  MACB1.6.1. Identifica situacións  CMCCT

 c
temáticos, de xeito individual e en métricos, funcionais, estatísticos interese.
 d
equipo. ou probabilísticos) a partir da
 e identificación de problemas en si-  MACB1.6.2. Establece conexións  CMCCT
 f tuacións problemáticas da reali- entre un problema do mundo real  CSIEE
 g dade. e o mundo matemático, identifi-
nel e os coñecementos matemáti-
cos necesarios.
 MACB1.6.3. Usa, elabora ou  CMCCT


sinxelos que permitan a resolu-
ción dun problema ou duns pro-
blemas dentro do campo das ma-
temáticas.
 MACB1.6.4. Interpreta a solución  CMCCT

texto da realidade.
 MACB1.6.5. Realiza simulacións e  CMCCT

Páx. 26149
DOG Núm. 120


cia.
 e  B1.5. Práctica dos procesos de  B1.7. Valorar a modelización  MACB1.7.1. Reflexiona sobre o  CMCCT
 f matematización e modelización, matemática como un recurso para proceso e obtén conclusións so-  CAA
 g
en contextos da realidade e ma- resolver problemas da realidade bre el e os seus resultados, valo-  CSC
ISSN1130-9229
temáticos, de xeito individual e en cotiá, avaliando a eficacia e as li- rando outras opinións.
equipo. mitacións dos modelos utilizados
ou construídos.
 a  B1.5. Práctica dos procesos de  B1.8. Desenvolver e cultivar as  MACB1.8.1. Desenvolve actitudes  CMCCT
 b matematización e modelización, actitudes persoais inherentes ao adecuadas para o traballo en ma-  CSC

en contextos da realidade e ma- quefacer matemático. temáticas (esforzo, perseveranza,  CSIEE
 c
temáticos, de xeito individual e en flexibilidade e aceptación da críti-
 d
equipo. ca razoada).
 e
 f  MACB1.8.2. Formúlase a resolu-  CMCCT
 g ción de retos e problemas coa
 l precisión, o esmero e o interese
adecuados ao nivel educativo e á
 m
dificultade da situación.
 n
 ñ  MACB1.8.3. Distingue entre pro-  CMCCT
 o blemas e exercicios, e adopta a

actitude axeitada para cada caso.
 MACB1.8.4. Desenvolve actitudes  CMCCT

de curiosidade e indagación, xun-  CAA
to con hábitos de formular e for-  CCEC
mularse preguntas, e procurar
respostas adecuadas, tanto no es-
tudo dos conceptos como na reso-
 MACB1.8.5. Desenvolve habilida-  CSC
Páx. 26150
ballo en equipo.
DOG Núm. 120

 b  B1.6. Confianza nas propias ca-  B1.9. Superar bloqueos e insegu-  MACB1.9.1. Toma decisións nos  CMCCT
 g pacidades para desenvolver acti- ridades ante a resolución de si- procesos de resolución de pro-  CSIEE
tudes adecuadas e afrontar as di- tuacións descoñecidas. blemas, de investigación e de ma-
ficultades propias do traballo cien- tematización ou de modelización,
tífico. e valora as consecuencias destas
e a súa conveniencia pola súa
ISSN1130-9229
 b  B1.6. Confianza nas propias ca-  B1.10. Reflexionar sobre as deci-  MACB1.10.1. Reflexiona sobre os  CMCCT
 g pacidades para desenvolver acti- sións tomadas e aprender diso problemas resoltos e os procesos  CAA
tudes adecuadas e afrontar as di- para situacións similares futuras. desenvolvidos, valorando a po-
ficultades propias do traballo cien- tencia e a sinxeleza das ideas

tífico. clave, e aprende para situacións
futuras similares.
 b  B1.7. Utilización de medios tecno-  B1.11. Empregar as ferramentas  MACB1.11.1. Selecciona ferra-  CMCCT
 e lóxicos no proceso de aprendiza- tecnolóxicas adecuadas, de xeito mentas tecnolóxicas axeitadas e  CD
 f
xe para: autónomo, realizando cálculos utilízaas para a realización de cál-
 g
zación de datos. cos, facendo representacións grá- tatísticos cando a dificultade des-
– Elaboración e creación de re- ficas, recreando situacións mate- tes impida ou non aconselle face-
presentacións gráficas de datos máticas mediante simulacións ou los manualmente.
numéricos, funcionais ou esta- analizando con sentido crítico si-
tísticos. tuacións diversas que axuden á

comprensión de conceptos mate-  MACB1.11.2. Utiliza medios tec-  CMCCT
– Facilitación da comprensión de máticos ou á resolución de pro-
conceptos e propiedades xeo- nolóxicos para facer representa-
blemas. cións gráficas de funcións con ex-
zación de cálculos de tipo nu- presións alxébricas complexas e
mérico, alxébrico ou estatístico. extraer información cualitativa e
ración de predicións sobre si-  MACB1.11.3. Deseña representa-  CMCCT
tuacións matemáticas diversas. cións gráficas para explicar o pro-
– Elaboración de informes e do- ceso seguido na solución de pro-
cumentos sobre os procesos le- blemas, mediante a utilización de
Páx. 26151
vados a cabo e as conclusións medios tecnolóxicos.
DOG Núm. 120

e os resultados obtidos.  MACB1.11.4. Recrea ámbitos e  CMCCT

partición, en ámbitos apropia- mentas tecnolóxicas interactivas
dos, da información e as ideas para amosar, analizar e compren-
matemáticas. der propiedades xeométricas.
ISSN1130-9229
 MACB1.11.5. Utiliza medios tec-  CMCCT

nolóxicos para o tratamento de
traer informacións e elaborar con-
clusións.

 a  B1.7. Utilización de medios tecno-  B1.12. Utilizar as tecnoloxías da  MACB1.12.1. Elabora documen-  CCL
 b lóxicos no proceso de aprendiza- información e da comunicación de tos dixitais propios (de texto, pre-  CD
 f xe para: maneira habitual no proceso de sentación, imaxe, vídeo, son,
– Recollida ordenada e a organi- aprendizaxe, procurando, anali- etc.), como resultado do proceso
 g
zación de datos. zando e seleccionando informa- de procura, análise e selección de
 e ción salientable en internet ou información relevante, coa ferra-
– Elaboración e creación de re-
presentacións gráficas de datos noutras fontes, elaborando documenta tecnolóxica axeitada, e
numéricos, funcionais ou esta- mentos propios, facendo exposi- compárteos para a súa discusión
tísticos. cións e argumentacións destes, e ou difusión.
compartíndoos en ámbitos apro-
– Facilitación da comprensión de piados para facilitar a interacción.  MACB1.12.2. Utiliza os recursos  CCL
creados para apoiar a exposición

métricas ou funcionais, e reali- oral dos contidos traballados na
zación de cálculos de tipo nu- aula.
– Deseño de simulacións e elabo-  MACB1.12.3. Usa axeitadamente  CD
ración de predicións sobre si- os medios tecnolóxicos para es-  CAA
tuacións matemáticas diversas. truturar e mellorar o seu proceso
vados a cabo e as conclusións zando puntos fortes e débiles de
e os resultados obtidos. seu proceso educativo e estable-
Páx. 26152
dos, da información e as ideas  MACB1.12.4. Emprega ferramen-  CD
DOG Núm. 120

matemáticas. tas tecnolóxicas para compartir  CSC

ficheiros e tarefas.  CSIEE
 f  B2.1. Recoñecemento de núme-  B2.1. Coñecer os tipos de núme-  MACB2.1.1. Recoñece os tipos de  CMCCT
ISSN1130-9229
 l ros que non poden expresarse en ros e interpretar o significado dal- números reais (naturais, enteiros,
forma de fracción. Números irra- gunhas das súas propiedades racionais e irracionais), indicando
cionais. máis características (divisibilida- o criterio seguido, e utilízaos para
 B2.2. Representación de números de, paridade, infinitude, proximi- representar e interpretar axeita-
na recta real. Intervalos. dade, etc.). damente información cuantitativa.

 MACB2.1.2. Aplica propiedades  CMCCT
características dos números ao

utilizalos en contextos de resolu-
ción de problemas.
 b  B2.2. Representación de números  B2.2. Utilizar os tipos de números  MACB2.2.1. Opera con eficacia  CMCCT
 f na recta real. Intervalos. e operacións, xunto coas súas empregando cálculo mental, algo-
 B2.3. Interpretación e utilización propiedades, para recoller, trans- ritmos de lapis e papel, calculado-
dos números reais, as operacións formar e intercambiar información, ra ou programas informáticos, e
e as propiedades características e resolver problemas relacionados utilizando a notación máis axeita-
en diferentes contextos, elixindo a coa vida diaria e con outras mate- da.
notación e a precisión máis axei- rias do ámbito educativo.

tadas en cada caso.  MACB2.2.2. Realiza estimacións  CMCCT
 B2.4. Potencias de expoñente correctamente e xulga se os resul-
enteiro ou fraccionario e radicais tados obtidos son razoables.
sinxelos. Relación entre potencias
 MACB2.2.3. Establece as rela-  CMCCT
e radicais.
cións entre radicais e potencias,
 B2.5. Operacións e propiedades opera aplicando as propiedades
das potencias e dos radicais. necesarias e resolve problemas
 B2.6. Xerarquía de operacións. contextualizados.
 B2.7. Cálculo con porcentaxes.
Xuro simple e composto.  MACB2.2.4. Aplica porcentaxes á  CMCCT
Páx. 26153
 B2.8. Logaritmos: definición e resolución de problemas cotiáns e
financeiros, e valora o emprego
DOG Núm. 120

propiedades. de medios tecnolóxicos cando a

 B2.9. Manipulación de expresións complexidade dos datos o requira.
alxébricas. Utilización de igualda-
des notables.  MACB2.2.5. Calcula logaritmos  CMCCT
sinxelos a partir da súa definición
ou mediante a aplicación das súas
ISSN1130-9229
propiedades, e resolve problemas

sinxelos.
 MACB2.2.6. Compara, ordena,  CMCCT

clasifica e representa distintos ti-
pos de números sobre a recta

numérica utilizando diversas esca-
las.
 MACB2.2.7. Resolve problemas  CMCCT

que requiran propiedades e con-
ceptos específicos dos números.
 b  B2.10. Polinomios. Raíces e facto-  B2.3. Construír e interpretar ex-  MACB2.3.1. Exprésase con efica-  CMCCT
 f rización. presións alxébricas, utilizando con cia facendo uso da linguaxe alxé-
 B2.11. Ecuacións de grao superior destreza a linguaxe alxébrica, as brica.
a dous. súas operacións e as súas pro-
piedades.  MACB2.3.2. Obtén as raíces dun  CMCCT

 B2.12. Fraccións alxébricas. Sim-
plificación e operacións. polinomio e factorízao utilizando a
regra de Ruffini, ou outro método
máis axeitado.
 MACB2.3.3. Realiza operacións  CMCCT

con polinomios, igualdades nota-
bles e fraccións alxébricas sinxe-
las.
 MACB2.3.4. Fai uso da descom-  CMCCT

posición factorial para a resolu-
Páx. 26154
ción de ecuacións de grao supe-
rior a dous.
DOG Núm. 120

 f  B2.13. Resolución de problemas  B2.4. Representar e analizar si-  MACB2.4.1. Formula alxebrica-  CMCCT
 g cotiáns e doutras áreas de coñe- tuacións e relacións matemáticas mente as restricións indicadas
cemento mediante ecuacións e utilizando inecuacións, ecuacións nunha situación da vida real, es-
sistemas. e sistemas para resolver proble- túdao e resolve, mediante inecua-
 B2.14. Inecuacións de primeiro e mas matemáticos e de contextos cións, ecuacións ou sistemas, e
segundo grao. Interpretación grá- reais. interpreta os resultados obtidos.
ISSN1130-9229
fica. Resolución de problemas.
 f  B3.1. Medidas de ángulos no  B3.1. Utilizar as unidades angula-  MACB3.1.1. Utiliza conceptos e  CMCCT
 l sistema sesaxesimal e en radiáns. res dos sistemas métrico sesaxe- relacións da trigonometría básica

 B3.2. Razóns trigonométricas. simal e internacional, así como as para resolver problemas empre-
Relacións entre elas. Relacións relacións e as razóns da trigono- gando medios tecnolóxicos, de
métricas nos triángulos. metría elemental, para resolver ser preciso, para realizar os cálcu-
problemas trigonométricos en los.
contextos reais.
 b  B3.3. Aplicación dos coñecemen-  B3.2. Calcular magnitudes efec-  MACB3.2.1. Utiliza as ferramentas  CMCCT
 e tos xeométricos á resolución de tuando medidas directas e indirec- tecnolóxicas, as estratexias e as  CD
 f
problemas métricos no mundo fí- tas a partir de situacións reais, fórmulas apropiadas para calcular
sico: medida de lonxitudes, áreas empregando os instrumentos, as ángulos, lonxitudes, áreas e vo-
e volumes. técnicas ou as fórmulas máis ade- lumes de corpos e figuras xeomé-
 B3.2. Razóns trigonométricas. cuadas, e aplicando as unidades tricas.

Relacións entre elas. Relacións de medida.
métricas nos triángulos.  MACB3.2.2. Resolve triángulos  CMCCT
utilizando as razóns trigonométri-
cas e as súas relacións.
 MACB3.2.3. Utiliza as fórmulas  CMCCT

para calcular áreas e volumes de
triángulos, cuadriláteros, círculos,
paralelepípedos, pirámides, cilin-
dros, conos e esferas, e aplícaas
para resolver problemas xeomé-
Páx. 26155
tricos, asignando as unidades
apropiadas.
DOG Núm. 120

 e  B3.4. Iniciación á xeometría analí-  B3.3. Coñecer e utilizar os con-  MACB3.3.1. Establece correspon-  CMCCT
 f tica no plano: coordenadas. Vec- ceptos e os procedementos bási- dencias analíticas entre as coor-
tores. Ecuacións da recta. Parale- cos da xeometría analítica plana denadas de puntos e vectores.
lismo; perpendicularidade. para representar, describir e ana-
 B3.5. Semellanza. Figuras seme- lizar formas e configuracións xe-  MACB3.3.2. Calcula a distancia  CMCCT
llantes. Razón entre lonxitudes, ométricas sinxelas. entre dous puntos e o módulo dun
ISSN1130-9229
áreas e volumes de corpos seme- vector.

llantes.
 MACB3.3.3. Coñece o significado  CMCCT
 B3.6. Aplicacións informáticas de
xeometría dinámica que facilite a de pendente dunha recta e dife-
comprensión de conceptos e pro- rentes formas de calculala.

piedades xeométricas.
 MACB3.3.4. Calcula a ecuación  CMCCT
dunha recta de varias formas, en

función dos datos coñecidos
 MACB3.3.5. Recoñece distintas  CMCCT

expresións da ecuación dunha
recta e utilízaas no estudo analíti-
co das condicións de incidencia,
paralelismo e perpendicularidade.
 MACB3.3.6. Utiliza recursos tec-  CMCCT

nolóxicos interactivos para crear  CD

figuras xeométricas e observar as
súas propiedades e as súas ca-
racterísticas.
Bloque 4. Funcións
 a  B4.1. Interpretación dun fenóme-  B4.1. Identificar relacións cuantita-  MACB4.1.1. Identifica e explica  CMCCT
 f no descrito mediante un enuncia- tivas nunha situación, determinar relacións entre magnitudes que
 g
do, unha táboa, unha gráfica ou o tipo de función que pode repre- poden ser descritas mediante
unha expresión analítica. Análise sentalas, e aproximar e interpretar unha relación funcional, e asocia
de resultados. a taxa de variación media a partir as gráficas coas súas correspon-
Páx. 26156
 B4.2. Funcións elementais (lineal, dunha gráfica ou de datos numé- dentes expresións alxébricas.
DOG Núm. 120

cuadrática, proporcionalidade in- ricos, ou mediante o estudo dos  MACB4.1.2. Explica e representa  CMCCT
versa, exponencial e logarítmica, coeficientes da expresión alxébri- graficamente o modelo de relación
e definidas en anacos): caracterís- ca. entre dúas magnitudes para os
ticas e parámetros. casos de relación lineal, cuadráti-
 B4.3. Taxa de variación media ca, proporcionalidade inversa, ex-
como medida da variación dunha ponencial e logarítmica, empre-
ISSN1130-9229
función nun intervalo. gando medios tecnolóxicos, de

 B4.4. Utilización de calculadoras ser preciso.
gráficas e software específico pa-
ra a construción e a interpretación  MACB4.1.3. Identifica, estima ou  CMCCT
de gráficas. calcula parámetros característicos
de funcións elementais.

 MACB4.1.4. Expresa razoada-  CMCCT

mente conclusións sobre un fe-
nómeno a partir do comportamen-
to dunha gráfica ou dos valores
dunha táboa.
 MACB4.1.5. Analiza o crecemento  CMCCT

ou decrecemento dunha función
mediante a taxa de variación me-
dia calculada a partir da expresión
alxébrica, unha táboa de valores

ou da propia gráfica.
 MACB4.1.6. Interpreta situacións  CMCCT

reais que responden a funcións
sinxelas: lineais, cuadráticas, de
proporcionalidade inversa, defini-
das a anacos e exponenciais e
logarítmicas.
 a  B4.3. Recoñecemento doutros  B4.2. Analizar información propor-  MACB4.2.1. Interpreta criticamen-  CMCCT
 f modelos funcionais: aplicacións a cionada a partir de táboas e gráfi- te datos de táboas e gráficos so-
Páx. 26157
contextos e situacións reais. cas que representen relacións bre diversas situacións reais.
DOG Núm. 120

 g  B4.4. Utilización de calculadoras funcionais asociadas a situacións  MACB4.2.2. Representa datos  CMCCT
gráficas e software específico pa- reais obtendo información sobre o mediante táboas e gráficos utili-
ra a construción e interpretación seu comportamento, a evolución e zando eixes e unidades axeitadas.
de gráficas. os posibles resultados finais.
 MACB4.2.3. Describe as caracte-  CMCCT
rísticas máis importantes que se
ISSN1130-9229
extraen dunha gráfica sinalando

os valores puntuais ou intervalos
da variable que as determinan uti-
lizando tanto lapis e papel como
medios tecnolóxicos.

 MACB4.2.4. Relaciona distintas  CMCCT
táboas de valores, e as súas grá-

ficas correspondentes.
 b  B5.1. Introdución á combinatoria:  B5.1. Resolver situacións e pro-  MACB5.1.1. Aplica en problemas  CMCCT
 f combinacións, variacións e per- blemas da vida cotiá aplicando os contextualizados os conceptos de
 g mutacións. conceptos do cálculo de probabili- variación, permutación e combi-
 B5.2. Cálculo de probabilidades dades e técnicas de reconto axei- nación.
mediante a regra de Laplace e ou- tadas.
tras técnicas de reconto.  MACB5.1.2. Identifica e describe  CMCCT

situacións e fenómenos de carác-
ter aleatorio, utilizando a termino-
loxía axeitada para describir su-
cesos.
 MACB5.1.3. Aplica técnicas de  CMCCT

cálculo de probabilidades na reso-
lución de situacións e problemas
da vida cotiá.
 MACB5.1.4. Formula e comproba  CMCCT
Páx. 26158
conxecturas sobre os resultados
de experimentos aleatorios e si-
DOG Núm. 120

mulacións.
 MACB5.1.6. Interpreta un estudo  CCEC

estatístico a partir de situacións
concretas próximas.
ISSN1130-9229
 b  B5.2. Cálculo de probabilidades  B5.2. Calcular probabilidades  MACB5.2.1. Aplica a regra de  CMCCT
 e mediante a regra de Laplace e ou- simples ou compostas aplicando a Laplace e utiliza estratexias de re-
 f
tras técnicas de reconto. regra de Laplace, os diagramas conto sinxelas e técnicas combi-
 B5.3. Probabilidade simple e de árbore, as táboas de contin- natorias.
composta. Sucesos dependentes xencia ou outras técnicas combi-
e independentes. natorias.  MACB5.2.2. Calcula a probabili-  CMCCT

dade de sucesos compostos sin-
 B5.4. Experiencias aleatorias

compostas. Utilización de táboas xelos utilizando, especialmente,
de continxencia e diagramas de os diagramas de árbore ou as tá-
árbore para a asignación de pro- boas de continxencia.
babilidades.
 MACB5.2.3. Resolve problemas  CMCCT
 B5.5. Probabilidade condicionada.
sinxelos asociados á probabilida-
de condicionada.
 MACB5.2.4. Analiza matematica-  CMCCT

mente algún xogo de azar sinxelo,
comprendendo as súas regras e

calculando as probabilidades ade-
cuadas.
 MACB5.3.1. Utiliza un vocabulario  CCL

adecuado para describir, cuantifi-
car e analizar situacións relacio-
nadas co azar.
 e  B5.6. Utilización do vocabulario  B5.3. Utilizar o vocabulario axei-  MACB5.4.1. Interpreta criticamen-  CSIEE
 f adecuado para describir e cuanti- tado para a descrición de situa- te datos de táboas e gráficos esta-
 g ficar situacións relacionadas co cións relacionadas co azar e a es- tísticos.
Páx. 26159
azar e a estatística. tatística, analizando e interpretan-
 h
do informacións que aparecen nos
DOG Núm. 120

medios de comunicación e fontes

públicas oficiais (IGE, INE, etc.).
 b  B5.7. Identificación das fases e as  B5.4. Elaborar e interpretar táboas  MACB5.4.2. Utiliza medios tecno-  CMCCT
 e tarefas dun estudo estatístico. e gráficos estatísticos, así como lóxicos para o tratamento de datos
 f  B5.8. Gráficas estatísticas: tipos os parámetros estatísticos máis e gráficas estatísticas, para extra-
ISSN1130-9229
de gráficas. Análise crítica de tá- usuais, en distribucións unidimen- er informacións e elaborar conclu-
boas e gráficas estatísticas nos sionais e bidimensionais, utilizan- sións.
medios de comunicación e en fondo os medios máis axeitados (la-
tes públicas oficiais (IGE, INE, pis e papel, calculadora ou com-
etc.). Detección de falacias. putador), e valorando cualitativa-  MACB5.4.3. Calcula e interpreta  CMCCT
B5.9. Medidas de centralización e mente a representatividade das os parámetros estatísticos dunha


mostras utilizadas. distribución de datos utilizando os
dispersión: interpretación, análise

e utilización. medios máis axeitados (lapis e
 B5.10. Comparación de distribu- papel, calculadora ou computa-
cións mediante o uso conxunto de dor).
medidas de posición e dispersión.
 MACB5.4.4. Selecciona unha  CMCCT
 B5.11. Construción e interpreta- mostra aleatoria e valora a repre-
ción de diagramas de dispersión. sentatividade de mostras peque-
Introdución á correlación. nas.
 B5.12. Aplicacións informáticas
que faciliten o tratamento de datos  MACB5.4.5. Representa diagra-  CMCCT
estatísticos. mas de dispersión e interpreta a

relación entre as variables.
Páx. 26160
DOG Núm. 120

Matemáticas Orientadas ás Ensinanzas Aplicadas
Introdución
A materia de Matemáticas contribúe especialmente ao desenvolvemento da competencia clave matemática e en

ciencia e tecnoloxía, recoñecida pola Unión Europea. Esta competencia consiste en formular, transformar e resol-
ver problemas a partir de situacións da vida cotiá, doutras ciencias e das propias matemáticas. En concreto,
ISSN1130-9229
abrangue os aspectos e as facetas seguintes: pensar, modelar e razoar de xeito matemático; formular e resolver
problemas; representar entidades matemáticas; utilizar os símbolos matemáticos; comunicarse coas matemáticas
e sobre elas; e utilizar axudas e ferramentas tecnolóxicas. Por outra banda, o pensamento matemático axuda á
adquisición do resto de competencias e contribúe á formación intelectual do alumnado, o que permitirá que se de-

senvolva mellor tanto no ámbito persoal como no social.
A resolución de problemas e os proxectos de investigación constitúen os eixes fundamentais no proceso de ensino

e aprendizaxe das Matemáticas. Unha das capacidades esenciais que se desenvolven coa actividade matemática
é a habilidade de formular, propor, interpretar e resolver problemas, xa que lles permite ás persoas o emprego dos
procesos cognitivos para abordaren e resolveren situacións interdisciplinares en contextos reais, o que resulta de
máximo interese para o desenvolvemento da creatividade e o pensamento lóxico. Neste proceso de resolución e
investigación están involucradas moitas outras competencias, ademais da matemática, como é o caso da comuni-
cación lingüística, ao ler de forma comprensiva os enunciados e comunicar os resultados obtidos; o sentido de ini-
ciativa e espírito emprendedor, ao establecer un plan de traballo en revisión e modificación continua, na medida en
que se vai resolvendo o problema; a competencia dixital, ao tratar adecuadamente a información e, de ser o caso,
servir de apoio á resolución do problema e á comprobación da solución; a competencia de aprender a aprender, ao
proporcionar estratexias de planificación e análise que axudan na resolución de problemas, así como actitudes de
curiosidade e hábitos de formularse preguntas; a competencia social e cívica, ao implicar unha actitude aberta ante
diferentes solucións; e a competencia en conciencia e expresións culturais, debido á necesidade de coñecer, com-
prender, apreciar e valorar diferentes manifestacións culturais relacionadas co coñecemento matemático e científi-
co.
O alumnado que curse esta materia afondará no desenvolvemento das habilidades de pensamento matemático;
Páx. 26161
concretamente na capacidade de analizar e investigar, interpretar e comunicar matematicamente diversos fenóme-
nos e problemas en distintos contextos, así como de proporcionar solucións prácticas a estes. Tamén debe valorar
DOG Núm. 120

as posibilidades de aplicación práctica do coñecemento matemático tanto para o enriquecemento persoal como
para a valoración do seu papel no progreso da humanidade.
Matemáticas Orientadas ás Ensinanzas Aplicadas parte do currículo de Matemáticas de primeiro e de segundo de
ESO, e dálle á materia un enfoque eminentemente práctico dirixido a proporcionar recursos e competencias que
permitan ao alumnado continuar estudos de formación profesional.
É importante que no desenvolvemento do currículo desta materia os coñecementos, as competencias e os valores
estean integrados, polo que os estándares de aprendizaxe se formularon tendo en conta a imprescindible relación
entre os referidos elementos. Todo iso xustifica que se organice en torno aos seguintes bloques para os cursos de
ISSN1130-9229
terceiro e cuarto de ESO, fortalecendo tanto os aspectos teóricos como as aplicacións prácticas en contextos reais:
"Procesos, métodos e actitudes en matemáticas", "Números e álxebra", "Xeometría", "Funcións" e "Estatística e
probabilidade".
O bloque de "Procesos, métodos e actitudes en matemáticas" é común para toda a ESO e debe desenvolverse de

xeito transversal e simultaneamente ao resto de bloques, constituíndo o fío condutor da materia. Articúlase sobre
procesos básicos e imprescindibles no quefacer matemático: resolución de problemas, proxectos de investigación
matemática para realizar de xeito individual ou en grupo, matematización e modelización, actitudes adecuadas pa-
ra desenvolver o traballo científico e utilización de medios tecnolóxicos. Incorporouse a este bloque a maioría das
competencias clave e dos temas transversais, o que permite a súa adquisición e o seu desenvolvemento ao longo
de toda a materia.
3º de ESO
Matemáticas Orientadas ás Ensinanzas Aplicadas. 3º de ESO
 f  B1.1. Planificación e expresión  B1.1. Expresar verbalmente e de  MAPB1.1.1. Expresa verbalmente,  CCL
 h verbal do proceso de resolución de xeito razoado o proceso seguido na de xeito razoado, o proceso segui-  CMCCT
problemas. resolución dun problema. do na resolución dun problema,
Páx. 26162
 f  B1.2. Estratexias e procedementos  B1.2. Utilizar procesos de razoa-  MAPB1.2.1. Analiza e comprende o  CCL
DOG Núm. 120

 h postos en práctica: uso da linguaxe mento e estratexias de resolución enunciado dos problemas (datos,  CMCCT
apropiada (gráfica, numérica, alxé- de problemas, realizando os cálcu- relacións entre os datos, e contexto
brica, etc.), reformulación do pro- los necesarios e comprobando as do problema).
mas, reconto exhaustivo, comezo  MAPB1.2.2. Valora a información  CMCCT
ISSN1130-9229
por casos particulares sinxelos, dun enunciado e relaciónaa co nú-

procura de regularidades e leis, mero de solucións do problema.
etc.
 MAPB1.2.3. Realiza estimacións e  CMCCT
elabora conxecturas sobre os re-
dos: revisión das operacións utili-
sultados dos problemas que cum-

zadas, asignación de unidades aos
pra resolver, valorando a súa utili-

resultados, comprobación e inter-
pretación das solucións no contex-
 MAPB1.2.4. Utiliza estratexias  CMCCT
reflexionando sobre o proceso de
resolución de problemas.
 b  B1.2. Estratexias e procedementos  B1.3. Describir e analizar situa-  MAPB1.3.1. Identifica patróns,  CMCCT
 e postos en práctica: uso da linguaxe cións de cambio, para atopar pa- regularidades e leis matemáticas
 f apropiada (gráfica, numérica, alxé- tróns, regularidades e leis matemá- en situacións de cambio, en con-
 g brica, etc.), reformulación do pro- ticas, en contextos numéricos, xe- textos numéricos, xeométricos,
 h blema, resolución de subproble- ométricos, funcionais, estatísticos e funcionais, estatísticos e probabilís-
mas, reconto exhaustivo, comezo probabilísticos, valorando a súa uti- ticos.
por casos particulares sinxelos, lidade para facer predicións.
procura de regularidades e leis,  MAPB1.3.2. Utiliza as leis matemá-  CMCCT
etc. ticas atopadas para realizar simu-
 B1.4. Formulación de proxectos e lacións e predicións sobre os resul-
investigacións matemáticas escola- tados esperables, e valora a súa
Páx. 26163
res, en contextos numéricos, xeo- eficacia e a súa idoneidade.
métricos, funcionais, estatísticos e
DOG Núm. 120

probabilísticos, de xeito individual e

en equipo. Elaboración e presenta-
ción dos informes correspondentes.
 b  B1.3. Reflexión sobre os resulta-  B1.4. Afondar en problemas resol-  MAPB1.4.1. Afonda nos problemas  CMCCT
ISSN1130-9229
 f zadas, asignación de unidades aos cións nos datos, outras preguntas, proceso de resolución e os pasos e
resultados, comprobación e inter- outros contextos, etc. as ideas importantes, analizando a
pretación das solucións no contex- coherencia da solución ou procu-

 MAPB1.4.2. Formúlase novos  CMCCT

variando os datos, propondo novas
 f  B1.4. Formulación de proxectos e  B1.5. Elaborar e presentar informes  MAPB1.5.1. Expón e argumenta o  CCL
 h investigacións matemáticas escola- sobre o proceso, os resultados e as proceso seguido ademais das con-  CMCCT
res, en contextos numéricos, xeo- conclusións obtidas nos procesos clusións obtidas, utilizando distintas
de investigación. linguaxes: alxébrica, gráfica, xeo-
en equipo. Elaboración e presenta- métrica e estatístico-probabilística.
ción dos informes correspondentes.
 a  B1.5. Práctica dos procesos de  B1.6. Desenvolver procesos de  MAPB1.6.1. Identifica situacións  CMCCT
 b matematización e modelización, en matematización en contextos da problemáticas da realidade suscep-  CSC
 c
cos, de xeito individual e en equipo.
 d tricos, funcionais, estatísticos ou rese.
probabilísticos) a partir da identifi-
Páx. 26164
 e
cación de situacións problemáticas  MAPB1.6.2. Establece conexións  CMCCT
DOG Núm. 120

 f da realidade. entre un problema do mundo real e  CSIEE

 g o mundo matemático, identificando
ISSN1130-9229
sarios.
 MAPB1.6.3. Usa, elabora ou cons-  CMCCT


 MAPB1.6.4. Interpreta a solución  CMCCT

texto da realidade.
 MAPB1.6.5. Realiza simulacións e  CMCCT

 e  B1.5. Práctica dos procesos de  B1.7. Valorar a modelización ma-  MAPB1.7.1. Reflexiona sobre o  CMCCT
 f matematización e modelización, en temática como un recurso para re- proceso, obtén conclusións sobre  CAA
 g
contextos da realidade e matemáti- solver problemas da realidade co- el e os seus resultados, valorando
cos, de xeito individual e en equipo. outras opinións.  CSC
tiá, avaliando a eficacia e as limita-
cións dos modelos utilizados ou
construídos.
 a  B1.5. Práctica dos procesos de  B1.8. Desenvolver e cultivar as  MAPB1.8.1. Desenvolve actitudes  CMCCT
matematización e modelización, en
Páx. 26165
 b actitudes persoais inherentes ao axeitadas para o traballo en mate-  CSIEE
 c
contextos da realidade e matemáti- quefacer matemático. máticas (esforzo, perseveranza,  CSC
DOG Núm. 120

 d cos, de xeito individual e en equipo. flexibilidade e aceptación da crítica

 e razoada).
 f
 g  MAPB1.8.2. Formúlase a resolu-  CMCCT
 l ción de retos e problemas coa pre-
ISSN1130-9229
 m cisión, esmero e interese adecua-

 n
dos ao nivel educativo e á dificulta-
de da situación.
 ñ
 o
 MAPB1.8.3. Distingue entre pro-  CMCCT
blemas e exercicios, e adopta a ac-

titude axeitada para cada caso.
 MAPB1.8.4. Desenvolve actitudes  CMCCT

se preguntas, e procurar respostas
problemas.
 MAPB1.8.5. Desenvolve habilida-  CSIEE

des sociais de cooperación e traba-  CSC
llo en equipo.
 b  B1.6. Confianza nas propias capa-  B1.9. Superar bloqueos e inseguri-  MAPB1.9.1. Toma decisións nos  CMCCT
propias do traballo científico. matización ou de modelización, e
valora as consecuencias destas e a
súa conveniencia pola súa sinxele-
za e utilidade.
Páx. 26166
DOG Núm. 120

 b  B1.6. Confianza nas propias capa-  B1.10. Reflexionar sobre as deci-  MAPB1.10.1. Reflexiona sobre os  CMCCT
 g cidades para desenvolver actitudes sións tomadas e aprender diso pa- problemas resoltos e os procesos  CAA
axeitadas e afrontar as dificultades ra situacións similares futuras. desenvolvidos, valorando a poten-
propias do traballo científico. cia e a sinxeleza das ideas clave, e
aprende para situacións futuras si-
ISSN1130-9229
milares.
 b  B1.7. Utilización de medios tecno-  B1.11. Empregar as ferramentas  MAPB1.11.1. Selecciona ferramen-  CMCCT
 e lóxicos no proceso de aprendizaxe tecnolóxicas adecuadas, de xeito tas tecnolóxicas axeitadas e utilí-  CD
 f
para: autónomo, realizando cálculos nu- zaas para a realización de cálculos
– Recollida ordenada e a organiza- méricos, alxébricos ou estatísticos, numéricos, alxébricos ou estatísti-

 g
ción de datos. facendo representacións gráficas, cos cando a dificultade destes im-
mediante simulacións ou analizan- nualmente.
cos. do con sentido crítico situacións di-
– Facilitación da comprensión de versas que axuden á comprensión  MAPB1.11.2. Utiliza medios tecno-  CMCCT
conceptos e propiedades xeomé- de conceptos matemáticos ou á re- lóxicos para facer representacións
tricas ou funcionais, e realización solución de problemas. gráficas de funcións con expre-
de cálculos de tipo numérico, al- sións alxébricas complexas e ex-
xébrico ou estatístico. traer información cualitativa e cuan-
– Deseño de simulacións e elabo- titativa sobre elas.

cións matemáticas diversas.  MAPB1.11.3. Deseña representa-  CMCCT
– Elaboración de informes e docu- cións gráficas para explicar o pro-
mentos sobre os procesos leva- ceso seguido na solución de pro-
dos a cabo e as conclusións e os blemas, mediante a utilización de
resultados obtidos.
 MAPB1.11.4. Recrea ámbitos e  CMCCT
máticas. obxectos xeométricos con ferra-
Páx. 26167
DOG Núm. 120

 MAPB1.11.5. Utiliza medios tecno-  CMCCT

 a  B1.7. Utilización de medios tecno-  B1.12. Utilizar as tecnoloxías da  MAPB1.12.1. Elabora documentos  CCL
ISSN1130-9229
 b lóxicos no proceso de aprendizaxe información e da comunicación de dixitais propios (de texto, presenta-  CD
 e para: maneira habitual no proceso de ción, imaxe, vídeo, son, etc.), como
 f – Recollida ordenada e a organiza- aprendizaxe, procurando, anali- resultado do proceso de procura,
ción de datos. zando e seleccionando información análise e selección de información
 g
– Elaboración e creación de repre- salientable en internet ou noutras salientable, coa ferramenta tecno-

fontes, elaborando documentos lóxica axeitada, e compárteos para

cos. propios, facendo exposicións e ar- a súa discusión ou difusión.
– Facilitación da comprensión de gumentacións destes e compartín-
conceptos e propiedades xeomé- doos en ámbitos apropiados para  MAPB1.12.2. Utiliza os recursos  CCL
tricas ou funcionais, e realización facilitar a interacción. creados para apoiar a exposición
de cálculos de tipo numérico, al- oral dos contidos traballados na au-
xébrico ou estatístico. la.
ración de predicións sobre situa-  MAPB1.12.3. Usa axeitadamente  CD
cións matemáticas diversas. os medios tecnolóxicos para estru-  CAA
– Elaboración de informes e docu- turar e mellorar o seu proceso de

mentos sobre os procesos leva- aprendizaxe, recollendo a informa-
dos a cabo e as conclusións e os ción das actividades, analizando
resultados obtidos.
puntos fortes e débiles do seu pro-
ceso educativo e establecendo
da información e as ideas mate- pautas de mellora.
máticas.
 MAPB1.12.4. Emprega ferramentas  CD
tecnolóxicas para compartir ideas e  CSC
tarefas.
 CSIEE
Páx. 26168
DOG Núm. 120

 e  B2.1. Potencias de números naturais con  B2.1. Utilizar as propiedades dos  MAPB2.1.1. Aplica as propiedades  CMCCT
 f expoñente enteiro. Significado e uso. números racionais e decimais para das potencias para simplificar frac-
 g
Potencias de base 10. Aplicación operar con eles, utilizando a forma cións cuxos numeradores e deno-
para a expresión de números moi
de cálculo e notación adecuada, minadores son produtos de poten-
pequenos. Operacións con núme-
ros expresados en notación cientí- para resolver problemas, e presen- cias.
ISSN1130-9229
fica. Aplicación a problemas extraí- tando os resultados coa precisión

dos do ámbito social e físico. requirida.  MAPB2.1.2. Distingue, ao achar o  CMCCT
 B2.2. Xerarquía de operacións. decimal equivalente a unha frac-
ción, entre decimais finitos e deci-
 B2.3. Números decimais e racio-
mais infinitos periódicos, e indica,
nais. Transformación de fraccións
nese caso, o grupo de decimais

en decimais e viceversa. Números
que se repiten ou forman período.

decimais exactos e periódicos.
 B2.4. Operacións con fraccións e  MAPB2.1.3. Expresa certos núme-  CMCCT
decimais. Cálculo aproximado e ros moi grandes e moi pequenos
redondeo. Erro cometido. en notación científica, opera con
 B2.5. Elaboración e utilización de eles, con e sen calculadora, e utilí-
estratexias para o cálculo mental, zaos en problemas contextualiza-
para o cálculo aproximado e para o dos.
cálculo con calculadora ou outros
 MAPB2.1.4. Distingue e emprega  CMCCT
técnicas adecuadas para realizar

aproximacións por defecto e por
exceso dun número en problemas
contextualizados, e xustifica os
seus procedementos.
 MAPB2.1.5. Aplica axeitadamente  CMCCT

técnicas de truncamento e redon-
deo en problemas contextualiza-
dos, recoñecendo os erros de
Páx. 26169
aproximación en cada caso para
determinar o procedemento máis
DOG Núm. 120

axeitado.
 MAPB2.1.6. Expresa o resultado  CMCCT

dun problema, utilizando a unidade
de medida adecuada, en forma de
ISSN1130-9229
número decimal, redondeándoo se

é necesario coa marxe de erro ou
precisión requiridas, de acordo coa
natureza dos datos.
 MAPB2.1.7. Calcula o valor de  CMCCT

expresións numéricas de números

enteiros, decimais e fraccionarios
mediante as operacións elementais
e as potencias de números naturais
e expoñente enteiro, aplicando co-
rrectamente a xerarquía das ope-
racións.
 MAPB2.1.8. Emprega números  CMCCT

racionais e decimais para resolver
problemas da vida cotiá, e analiza

a coherencia da solución.
 b  B2.6. Investigación de regularida-  B2.2. Obter e manipular expresións  MAPB2.2.1. Calcula termos dunha  CMCCT
 f des, relacións e propiedades que simbólicas que describan suce- sucesión numérica recorrente
aparecen en conxuntos de núme- sións numéricas, observando regu- usando a lei de formación a partir
ros. Expresión usando linguaxe al- laridades en casos sinxelos que inde termos anteriores.
xébrica. clúan patróns recursivos.
 B2.7. Sucesións numéricas. Suce-  MAPB2.2.2. Obtén unha lei de  CMCCT
sións recorrentes. Progresións formación ou fórmula para o termo
Páx. 26170
aritméticas e xeométricas. xeral dunha sucesión sinxela de
números enteiros ou fraccionarios.
DOG Núm. 120

 MAPB2.2.3. Valora e identifica a  CMCCT

presenza recorrente das sucesións
na natureza e resolve problemas
asociados a estas.
ISSN1130-9229
 b  B2.8. Transformación de expresión  B2.3. Utilizar a linguaxe alxébrica  MAPB2.3.1. Suma, resta e multipli-  CMCCT
 f alxébricas cunha indeterminada. para expresar unha propiedade ou ca polinomios, expresa o resultado
Igualdades notables. Operacións relación dada mediante un enun- en forma de polinomio ordenado e
elementais con polinomios.
ciado, extraendo a información re- aplícao a exemplos da vida cotiá.
levante e transformándoa.
 MAPB2.3.2. Coñece e utiliza as  CMCCT

identidades notables correspon-

dentes ao cadrado dun binomio e
unha suma por diferenza, e aplíca-
as nun contexto adecuado.
 f  B2.9. Ecuacións de segundo grao  B2.4. Resolver problemas da vida  MAPB2.4.1. Resolve ecuacións de  CMCCT
 g cunha incógnita. Resolución por cotiá nos que se precise a formula- segundo grao completas e incom-
 h
distintos métodos. ción e a resolución de ecuacións pletas mediante procedementos
 B2.10. Sistemas lineais de dúas de primeiro e segundo grao, e sis- alxébricos e gráficos.
ecuacións con dúas incógnitas. temas lineais de dúas ecuacións
Resolución.
con dúas incógnitas, aplicando téc-  MAPB2.4.2. Resolve sistemas de  CMCCT
 B2.11. Resolución de problemas dúas ecuacións lineais con dúas
nicas de manipulación alxébricas,
mediante a utilización de ecuacións incógnitas mediante procedemen-
gráficas ou recursos tecnolóxicos,
e sistemas. tos alxébricos ou gráficos.
e valorar e contrastar os resultados
obtidos.
 MAPB2.4.3. Formula alxebricamen-  CMCCT
te unha situación da vida cotiá me-
diante ecuacións de primeiro e se-
gundo grao, e sistemas lineais de
dúas ecuacións con dúas incógni-
Páx. 26171
tas, resólveas e interpreta critica-
mente o resultado obtido.
DOG Núm. 120

 e  B3.1. Xeometría do plano: media-  B3.1. Recoñecer e describir os  MAPB3.1.1. Coñece as propieda-  CMCCT
 f triz dun segmento e bisectriz dun elementos e as propiedades carac- des dos puntos da mediatriz dun
 l
ángulo; ángulos e as súas rela- terísticas das figuras planas, os segmento e da bisectriz dun ángu-
cións; perímetros e áreas de polí-
ISSN1130-9229
 n corpos xeométricos elementais e lo.

gonos; lonxitude e área de figuras
circulares. Propiedades. as súas configuracións xeométri-
cas.  MAPB3.1.2. Utiliza as propiedades  CMCCT
 B3.2. Xeometría do espazo: áreas
da mediatriz e a bisectriz para re-
e volumes.
solver problemas xeométricos sin-
 B3.5. Uso de ferramentas pedagó- xelos.

xicas adecuadas, entre elas as
tecnolóxicas, para estudar formas,

 MAPB3.1.3. Manexa as relacións  CMCCT
configuracións e relacións xeomé-
tricas. entre ángulos definidos por rectas
que se cortan ou por paralelas cor-
tadas por unha secante, e resolve
problemas xeométricos sinxelos
nos que interveñen ángulos.
 MAPB3.1.4. Calcula o perímetro de  CMCCT

polígonos, a lonxitude de circunfe-
rencias e a área de polígonos e de

figuras circulares en problemas
contextualizados, aplicando fórmu-
las e técnicas adecuadas.
 MAPB3.1.5. Calcula áreas e volu-  CMCCT

mes de poliedros regulares e cor-
pos de revolución en problemas
contextualizados, aplicando fórmu-
las e técnicas adecuadas.
Páx. 26172
 f  B3.3. Teorema de Tales. División  B3.2. Utilizar o teorema de Tales e  MAPB3.2.1. Divide un segmento en  CMCCT
dun segmento en partes proporcio- as fórmulas usuais para realizar partes proporcionais a outros da-
DOG Núm. 120

 l nais. Aplicación á resolución de medidas indirectas de elementos dos e establece relacións de pro-
 n problemas. inaccesibles e para obter medidas porcionalidade entre os elementos
de lonxitudes, de exemplos toma- homólogos de dous polígonos se-
dos da vida real, de representa- mellantes.
cións artísticas como pintura ou ar-
ISSN1130-9229
quitectura, ou da resolución de  MAPB3.2.2. Recoñece triángulos  CMCCT

problemas xeométricos. semellantes e, en situacións de
semellanza, utiliza o teorema de
Tales para o cálculo indirecto de
lonxitudes.

 f  B3.3. Teorema de Tales. División  B3.3. Calcular (ampliación ou redu-  MAPB3.3.1. Calcula dimensións  CMCCT
 l dun segmento en partes proporcio- ción) as dimensións reais de figu- reais de medidas de lonxitudes en
nais. Aplicación á resolución de ras dadas en mapas ou planos, co- situacións de semellanza (planos,
problemas.
ñecendo a escala. mapas, fotos aéreas, etc.).
 e  B3.4. Translacións, xiros e simetrí-  B3.4. Recoñecer as transforma-  MAPB3.4.1. Identifica os elementos  CMCCT
 f as no plano. cións que levan dunha figura a ou- máis característicos dos movemen-  CCEC
 g  B3.5. Uso de ferramentas pedagó- tra mediante movemento no plano, tos no plano presentes na nature-
 l xicas adecuadas, entre elas as aplicar os referidos movementos e za, en deseños cotiáns ou obras de
 n tecnolóxicas, para estudar formas, analizar deseños cotiáns, obras de arte.
configuracións e relacións xeomé- arte e configuracións presentes na

tricas. natureza.  MAPB3.4.2. Xera creacións propias  CMCCT
mediante a composición de move-  CCEC
mentos, empregando ferramentas
tecnolóxicas cando sexa necesario.
 f  B3.6. O globo terráqueo. Coorde-  B3.5. Interpretar o sentido das  MAPB3.5.1. Sitúa sobre o globo  CMCCT
 l nadas xeográficas. Latitude e lonxi- coordenadas xeográficas e a súa terráqueo o Ecuador, os polos, os
tude dun punto. aplicación na localización de pun- meridianos e os paralelos, e é ca-
paz de situar un punto sobre o glo-
tos.
bo terráqueo coñecendo a súa lati-
Páx. 26173
tude e a súa lonxitude.
DOG Núm. 120

Bloque 4. Funcións
 e  B4.1. Análise e descrición cualitati-  B4.1. Coñecer os elementos que  MAPB4.1.1. Interpreta o compor-  CMCCT
 f va de gráficas que representan fe- interveñen no estudo das funcións tamento dunha función dada grafi-
 g nómenos do ámbito cotián e dou- e a súa representación gráfica. camente, e asocia enunciados de
ISSN1130-9229
 h tras materias. problemas contextualizados a grá-

 B4.2. Análise dunha situación a ficas.
partir do estudo das características
locais e globais da gráfica corres-  MAPB4.1.2. Identifica as caracte-  CMCCT
pondente. rísticas máis salientables dunha
gráfica, e interprétaos dentro do

 B4.3. Análise e comparación de
seu contexto.
situacións de dependencia funcio-
nal dadas mediante táboas e enun-  MAPB4.1.3. Constrúe unha gráfica  CMCCT
ciados. a partir dun enunciado contextuali-
 B4.7. Utilización de calculadoras zado, e describe o fenómeno ex-
gráficas e software específico para posto.
a construción e interpretación de
gráficas.  MAPB4.1.4. Asocia razoadamente  CMCCT
expresións analíticas sinxelas a
funcións dadas graficamente.
 b  B4.4. Utilización de modelos lineais  B4.2. Identificar relacións da vida  MAPB4.2.1. Determina as formas  CMCCT
 f para estudar situacións provenien- cotiá e doutras materias que poden de expresión da ecuación da recta
 h tes de diferentes ámbitos de coñe- modelizarse mediante unha función a partir dunha dada (ecuación pun-
cemento e da vida cotiá, mediante lineal, valorando a utilidade da to-pendente, xeral, explícita e por
a confección da táboa, a represen- descrición deste modelo e dos dous puntos), identifica puntos de
tación gráfica e a obtención da ex- seus parámetros, para describir o corte e pendente, e represéntaas
presión alxébrica. fenómeno analizado. graficamente.
 B4.5. Expresións da ecuación da
recta.  MAPB4.2.2. Obtén a expresión  CMCCT
analítica da función lineal asociada
Páx. 26174
a un enunciado e represéntaa.
DOG Núm. 120

 e  B4.6. Funcións cuadráticas. Repre-  B4.3. Recoñecer situacións de  MAPB4.3.1. Representa grafica-  CMCCT
 f sentación gráfica. Utilización para relación funcional que necesitan mente unha función polinómica de
 g representar situacións da vida co- ser descritas mediante funcións grao 2 e describe as súas caracte-
 h tiá. cuadráticas, calculando os seus rísticas.
 B4.7. Utilización de calculadoras parámetros e as súas característi-
ISSN1130-9229
gráficas e software específico para cas.  MAPB4.3.2. Identifica e describe  CMCCT

a construción e a interpretación de situacións da vida cotiá que poidan
gráficas. ser modelizadas mediante funcións
cuadráticas, estúdaas e represén-
taas utilizando medios tecnolóxicos
cando sexa necesario.

 a  B5.1. Fases e tarefas dun estudo  B5.1. Elaborar informacións esta-  MAPB5.1.1. Distingue poboación e  CMCCT
 b estatístico. Poboación e mostra. tísticas para describir un conxunto mostra, e xustifica as diferenzas en
 c Variables estatísticas: cualitativas, de datos mediante táboas e gráfi- problemas contextualizados.
 e discretas e continuas. cas adecuadas á situación analiza-
 f  B5.2. Métodos de selección dunha da, e xustificar se as conclusións  MAPB5.1.2. Valora a representati-  CMCCT
 g mostra estatística. Representativi- son representativas para a poboa- vidade dunha mostra a través do
 h dade dunha mostra. ción estudada. procedemento de selección, en ca-
sos sinxelos.
 m  B5.3. Frecuencias absolutas, relati-
vas e acumuladas. Agrupación de  MAPB5.1.3. Distingue entre varia-  CMCCT
datos en intervalos.
ble cualitativa, cuantitativa discreta
 B5.4. Gráficas estatísticas: cons- e cuantitativa continua, e pon
trución e interpretación. exemplos.
 MAPB5.1.4. Elabora táboas de  CMCCT

frecuencias, relaciona os tipos de
frecuencias e obtén información da
táboa elaborada.
Páx. 26175
DOG Núm. 120

 MAPB5.1.5. Constrúe, coa axuda  CMCCT

de ferramentas tecnolóxicas, de ser
necesario, gráficos estatísticos
adecuados a distintas situacións
relacionadas con variables asocia-
ISSN1130-9229
das a problemas sociais, económi-

cos e da vida cotiá.
 MAPB5.1.6. Planifica o proceso  CMCCT

para a elaboración dun estudo es-
tatístico, de xeito individual ou en

grupo.
 e  B5.5. Parámetros de posición:  B5.2. Calcular e interpretar os  MAPB5.2.1. Calcula e interpreta as  CMCCT
 f media, moda, mediana e cuartís. parámetros de posición e de dis- medidas de posición dunha varia-
Cálculo, interpretación e propieda- persión dunha variable estatística ble estatística para proporcionar un
des. para resumir os datos e comparar resumo dos datos.
 B5.6. Parámetros de dispersión: distribucións estatísticas.
rango, percorrido intercuartílico e  MAPB5.2.2. Calcula os parámetros  CMCCT
desviación típica. Cálculo e inter- de dispersión dunha variable esta-
pretación. tística (con calculadora e con folla
de cálculo) para comparar a repre-

 B5.7. Diagrama de caixa e bigotes.
sentatividade da media e describir
os datos.
media e a desviación típica.
 B5.9. Aplicacións informáticas que
faciliten o tratamento de datos es-
tatísticos.
 a  B5.1. Fases e tarefas dun estudo  B5.3. Analizar e interpretar a infor-  MAPB5.3.1. Utiliza un vocabulario  CCL
 b estatístico. Poboación e mostra. mación estatística que aparece nos axeitado para describir, analizar e  CMCCT
 c Variables estatísticas: cualitativas, medios de comunicación, e valorar interpretar información estatística
nos medios de comunicación e
Páx. 26176
 d discretas e continuas. a súa representatividade e fiabili-
noutros ámbitos da vida cotiá.
DOG Núm. 120

 e  B5.2. Métodos de selección dunha dade.  MAPB5.3.2. Emprega a calculado-  CMCCT

 f mostra estatística. Representativi- ra e medios tecnolóxicos para or-
 g dade dunha mostra. ganizar os datos, xerar gráficos es-
 h  B5.3. Frecuencias absolutas, relati- tatísticos e calcular parámetros de
 m vas e acumuladas. Agrupación de tendencia central e dispersión.
ISSN1130-9229
datos en intervalos.
 B5.4. Gráficas estatísticas: cons-  MAPB5.3.3. Emprega medios tec-  CMCCT
trución e interpretación. nolóxicos para comunicar informa-
 B5.5. Parámetros de posición: ción resumida e relevante sobre
media, moda, mediana e cuartís. unha variable estatística que anali-
zase.

Cálculo, interpretación e propieda-
des.
 B5.6. Parámetros de dispersión:
rango, percorrido intercuartílico e
desviación típica. Cálculo e inter-
pretación.
 B5.7. Diagrama de caixa e bigotes.
media e a desviación típica.

tatísticos.
4º de ESO
Páx. 26177
DOG Núm. 120

 e  B1.1. Planificación e expresión  B1.1. Expresar verbalmente, de  MAPB1.1.1. Expresa verbalmente,  CCL
 f verbal do proceso de resolución de xeito razoado o proceso seguido de xeito razoado, o proceso segui-  CMCCT
 h problemas. na resolución dun problema. do na resolución dun problema,
ISSN1130-9229
 e  B1.2. Estratexias e procedementos  B1.2. Utilizar procesos de razoa-  MAPB1.2.1. Analiza e comprende  CCL
 f postos en práctica: uso da linguaxe mento e estratexias de resolución o enunciado dos problemas (datos,  CMCCT
 h apropiada (gráfica, numérica, alxé- de problemas, realizando os cálcu- relacións entre os datos, e contexto
brica, etc.), reformulación do pro- los necesarios e comprobando as do problema).
mas, reconto exhaustivo, comezo  MAPB1.2.2. Valora a información  CMCCT


procura de regularidades e leis, número de solucións do problema.
etc.
 MAPB1.2.3. Realiza estimacións e  CMCCT
elabora conxecturas sobre os re-
dos: revisión das operacións utili-
sultados dos problemas que cum-
zadas, asignación de unidades aos
pra resolver, valorando a súa utili-
resultados, comprobación e inter-
pretación das solucións no contex-
 MAPB1.2.4. Utiliza estratexias  CMCCT

reflexionando sobre o proceso de
resolución de problemas.
 b  B1.2. Estratexias e procedementos  B1.3. Describir e analizar situa-  MAPB1.3.1. Identifica patróns,  CMCCT
 e postos en práctica: uso da linguaxe cións de cambio, para atopar pa- regularidades e leis matemáticas
 f apropiada (gráfica, numérica, alxé- tróns, regularidades e leis matemá- en situacións de cambio, en con-
 g brica, etc.), reformulación do pro- ticas, en contextos numéricos, xe- textos numéricos, xeométricos,
 h blema, resolución de subproble- ométricos, funcionais, estatísticos e funcionais, estatísticos e probabi-
Páx. 26178
mas, reconto exhaustivo, comezo probabilísticos, valorando a súa uti- lísticos.
DOG Núm. 120

por casos particulares sinxelos, lidade para facer predicións.  MAPB1.3.2. Utiliza as leis matemá-  CMCCT
procura de regularidades e leis, ticas atopadas para realizar simu-
etc. lacións e predicións sobre os resul-
 B1.4. Formulación de proxectos e tados esperables, e valora a súa
investigacións matemáticas escola- eficacia e a súa idoneidade.
ISSN1130-9229
res, en contextos numéricos, xeo-

en equipo. Elaboración e presenta-
ción dos informes corresponden-
tes.

 b  B1.3. Reflexión sobre os resulta-  B1.4. Afondar en problemas resol-  MAPB1.4.1. Afonda nos problemas  CMCCT
 f zadas, asignación de unidades aos cións nos datos, outras preguntas, proceso de resolución e os pasos e
resultados, comprobación e inter- outros contextos, etc. as ideas importantes, analizando a
pretación das solucións no contex- coherencia da solución ou procu-
 MAPB1.4.2. Formúlanse novos  CMCCT
variando os datos, propondo novas

 f  B1.4. Formulación de proxectos e  B1.5. Elaborar e presentar infor-  MAPB1.5.1. Expón e argumenta o  CCL
 h investigacións matemáticas escola- mes sobre o proceso, resultados e proceso seguido, ademais das  CMCCT
res, en contextos numéricos, xeo- conclusións obtidas nos procesos conclusións obtidas, utilizando dis-
de investigación. tintas linguaxes: alxébrica, gráfica,
Páx. 26179
en equipo. Elaboración e presenta- xeométrica e estatístico-
ción dos informes corresponden- probabilística.
DOG Núm. 120

tes.
 a  B1.5. Práctica dos procesos de  B1.6. Desenvolver procesos de  MAPB1.6.1. Identifica situacións  CMCCT
 b matematización e modelización, en matematización en contextos da problemáticas da realidade suscep-  CSC
 c
cos, de xeito individual e en equi-
tricos, funcionais, estatísticos ou rese.
ISSN1130-9229
 d
po.
 e probabilísticos) a partir da identifi-
 f cación de situacións problemáticas  MAPB1.6.2. Establece conexións  CMCCT
 g da realidade. entre un problema do mundo real e  CSIEE

o mundo matemático, identificando


sarios.
 MAPB1.6.3. Usa, elabora ou cons-  CMCCT

 MAPB1.6.4. Interpreta a solución  CMCCT

texto da realidade.
 MAPB1.6.5. Realiza simulacións e  CMCCT

 e  B1.5. Práctica dos procesos de  B1.7. Valorar a modelización ma-  MAPB1.7.1. Reflexiona sobre o  CMCCT
Páx. 26180
 f matematización e modelización, en temática como un recurso para re- proceso, obtén conclusións sobre  CAA
contextos da realidade e matemáti- el e os seus resultados, valorando
DOG Núm. 120

 g cos, de xeito individual e en equi- solver problemas da realidade co- outras opinións.  CSC
po. tiá, avaliando a eficacia e as limita-
cións dos modelos utilizados ou
construídos.
ISSN1130-9229
 a  B1.5. Práctica dos procesos de  B1.8. Desenvolver e cultivar as  MAPB1.8.1. Desenvolve actitudes  CMCCT
 b matematización e modelización, en actitudes persoais inherentes ao axeitadas para o traballo en mate-  CSIEE
 c
contextos da realidade e matemáti- quefacer matemático. máticas (esforzo, perseveranza,  CSC
cos, de xeito individual e en equi-
 d flexibilidade e aceptación da crítica
po.
 e razoada).
 f

 MAPB1.8.2. Formúlase a resolu-  CMCCT

 g
ción de retos e problemas coa pre-
 l
cisión, esmero e interese adecua-
 m
dos ao nivel educativo e á dificulta-
 n
de da situación.
 ñ
 o  MAPB1.8.3. Distingue entre pro-  CMCCT
blemas e exercicios, e adopta a ac-
titude axeitada para cada caso.
 MAPB1.8.4. Desenvolve actitudes  CMCCT

se preguntas, e procurar respostas
problemas.
 MAPB1.8.5. Desenvolve habilida-  CSIEE

des sociais de cooperación e traba-  CSC
llo en equipo.
Páx. 26181
DOG Núm. 120

 b  B1.6. Confianza nas propias capa-  B1.9. Superar bloqueos e inseguri-  MAPB1.9.1. Toma decisións nos  CMCCT
propias do traballo científico. matización ou de modelización, e
valora as consecuencias destas e
ISSN1130-9229
a súa conveniencia pola súa sinxe-

leza e utilidade.
 b  B1.6. Confianza nas propias capa-  B1.10. Reflexionar sobre as deci-  MAPB1.10.1. Reflexiona sobre os  CMCCT
 g cidades para desenvolver actitudes sións tomadas e aprender diso pa- problemas resoltos e os procesos  CAA
axeitadas e afrontar as dificultades ra situacións similares futuras. desenvolvidos, valorando a poten-

propias do traballo científico. cia e a sinxeleza das ideas clave, e

aprende para situacións futuras
similares.
 b  B1.7. Utilización de medios tecno-  B1.11. Empregar as ferramentas  MAPB1.11.1. Selecciona ferramen-  CMCCT
 e lóxicos no proceso de aprendizaxe tecnolóxicas adecuadas, de xeito tas tecnolóxicas axeitadas e utilí-  CD
 f
para: autónomo, realizando cálculos nu- zaas para a realización de cálculos
 g
– Recollida ordenada e a organi- méricos, alxébricos ou estatísticos, numéricos, alxébricos ou estatísti-
zación de datos. facendo representacións gráficas, cos cando a dificultade destes im-

mediante simulacións ou analizan- nualmente.
ticos. do con sentido crítico situacións
– Facilitación da comprensión de diversas que axuden á compren-  MAPB1.11.2. Utiliza medios tecno-  CMCCT
conceptos e propiedades xeomé- sión de conceptos matemáticos ou lóxicos para facer representacións
tricas ou funcionais, e realización á resolución de problemas. gráficas de funcións con expre-
de cálculos de tipo numérico, al- sións alxébricas complexas e ex-
xébrico ou estatístico. traer información cualitativa e
– Deseño de simulacións e elabo- cuantitativa sobre elas.
cións matemáticas diversas.  MAPB1.11.3. Deseña representa-  CMCCT
Páx. 26182
– Elaboración de informes e do- cións gráficas para explicar o pro-
cumentos sobre os procesos le- ceso seguido na solución de pro-
DOG Núm. 120

vados a cabo e as conclusións e blemas, mediante a utilización de

os resultados obtidos. medios tecnolóxicos.
partición, en ámbitos apropiados,  MAPB1.11.4. Recrea ámbitos e  CMCCT
da información e as ideas mate- obxectos xeométricos con ferra-
máticas.
ISSN1130-9229

 MAPB1.11.5. Utiliza medios tecno-  CMCCT


 a  B1.7. Utilización de medios tecno-  B1.12. Utilizar as tecnoloxías da  MAPB1.12.1. Elabora documentos  CCL
 b lóxicos no proceso de aprendizaxe información e da comunicación de dixitais propios (de texto, presenta-  CD
 e
para: maneira habitual no proceso de ción, imaxe, vídeo, son, etc.), como
 f – Recollida ordenada e a organi- aprendizaxe, procurando, anali- resultado do proceso de procura,
zación de datos. zando e seleccionando información análise e selección de información
 g
– Elaboración e creación de repre- salientable en internet ou noutras salientable, coa ferramenta tecno-
fontes, elaborando documentos lóxica axeitada, e compárteos para
ticos. propios, facendo exposicións e ar- a súa discusión ou difusión.

– Facilitación da comprensión de gumentacións destes e compartín-
conceptos e propiedades xeomé- doos en ámbitos apropiados para  MAPB1.12.2. Utiliza os recursos  CCL
tricas ou funcionais, e realización facilitar a interacción. creados para apoiar a exposición
de cálculos de tipo numérico, al- oral dos contidos traballados na
xébrico ou estatístico. aula.
ración de predicións sobre situa-  MAPB1.12.3. Usa axeitadamente  CD
cións matemáticas diversas. os medios tecnolóxicos para estru-  CAA
– Elaboración de informes e do- turar e mellorar o seu proceso de
cumentos sobre os procesos le- aprendizaxe, recollendo a informa-
Páx. 26183
vados a cabo e as conclusións e ción das actividades, analizando
puntos fortes e débiles do seu pro-
DOG Núm. 120

– Consulta, comunicación e com- ceso educativo e establecendo

partición, en ámbitos apropiados, pautas de mellora.
máticas.  MAPB1.12.4. Emprega ferramen-  CD
tas tecnolóxicas para compartir  CSC
ideas e tarefas.
ISSN1130-9229
 CSIEE
 b  B2.1. Recoñecemento de números  B2.1. Coñecer e utilizar os tipos de  MAPB2.1.1. Recoñece os tipos de  CMCCT
 f que non poden expresarse en for- números e operacións, xunto coas números (naturais, enteiros, racio-

 e ma de fracción. Números irracio- súas propiedades e aproximacións, nais e irracionais), indica o criterio
 g nais. para resolver problemas relaciona- seguido para a súa identificación, e
 B2.2. Diferenciación de números dos coa vida diaria e outras mate- utilízaos para representar e inter-
racionais e irracionais. Expresión rias do ámbito educativo, recollen- pretar axeitadamente a información
decimal e representación na recta do, transformando e intercambian- cuantitativa.
real. do información.
 MAPB2.1.2. Realiza os cálculos  CMCCT
con eficacia, mediante cálculo
 B2.4. Interpretación e utilización mental, algoritmos de lapis e papel,
dos números reais e as operacións calculadora ou ferramentas infor-
en diferentes contextos, elixindo a máticas, e utiliza a notación máis

notación e precisión máis axeita- axeitada para as operacións de
suma, resta, produto, división e po-
das en cada caso.
tenciación.
 B2.5. Utilización da calculadora e
ferramentas informáticas para rea-  MAPB2.1.3. Realiza estimacións e  CMCCT
lizar operacións con calquera tipo xulga se os resultados obtidos son
de expresión numérica. Cálculos razoables.
aproximados.
 B2.6. Intervalos. Significado e  MAPB2.1.4. Utiliza a notación  CMCCT
diferentes formas de expresión. científica para representar e operar
Páx. 26184
(produtos e divisións) con números
 B2.7. Proporcionalidade directa e
moi grandes ou moi pequenos.
DOG Núm. 120

inversa. Aplicación á resolución de  MAPB2.1.5. Compara, ordena,  CMCCT

problemas da vida cotiá. clasifica e representa os tipos de
 B2.8. Porcentaxes na economía. números reais, intervalos e semi-
Aumentos e diminucións porcen- rrectas, sobre a recta numérica.
tuais. Porcentaxes sucesivas. Inte-
ISSN1130-9229
rese simple e composto.  MAPB2.1.6. Aplica porcentaxes á  CMCCT

resolución de problemas cotiáns e
financieros, e valora o emprego de
medios tecnolóxicos cando a com-
plexidade dos datos o requira.

 MAPB2.1.7. Resolve problemas da  CMCCT

vida cotiá nos que interveñen mag-
nitudes directa e inversamente
proporcionais.
 f  B2.9. Polinomios: raíces e factori-  B2.2. Utilizar con destreza a lin-  MAPB2.2.1. Exprésase con efica-  CMCCT
zación. Utilización de identidades guaxe alxébrica, as súas opera- cia, facendo uso da linguaxe alxé-
notables. cións e as súas propiedades. brica.
 MAPB2.2.2. Realiza operacións de  CMCCT

suma, resta, produto e división de

polinomios, e utiliza identidades
notables.
 MAPB2.2.3. Obtén as raíces dun  CMCCT

polinomio e factorízao, mediante a
aplicación da regra de Ruffini.
 f  B2.10. Resolución de ecuacións e  B2.3. Representar e analizar situa-  MAPB2.3.1. Formula alxebrica-  CMCCT
 g sistemas de dúas ecuacións lineais cións e estruturas matemáticas, uti- mente unha situación da vida real
Páx. 26185
 h con dúas incógnitas. lizando ecuacións de distintos tipos mediante ecuacións de primeiro e
 B2.11. Resolución de problemas para resolver problemas. segundo grao e sistemas de dúas
DOG Núm. 120

cotiáns mediante ecuacións e sis- ecuacións lineais con dúas incógni-

temas. tas, resólveas e interpreta o resul-
tado obtido.
ISSN1130-9229
 e  B3.1. Figuras semellantes.  B3.1. Calcular magnitudes efec-  MAPB3.1.1. Utiliza instrumentos,  CMCCT
 f  B3.2. Teoremas de Tales e Pitágo- tuando medidas directas e indirec- fórmulas e técnicas apropiados pa-
 g ras. Aplicación da semellanza para tas a partir de situacións reais, em- ra medir ángulos, lonxitudes, áreas
 h
a obtención indirecta de medidas. pregando os instrumentos, as téc- e volumes de corpos e de figuras
 B3.3. Razón entre lonxitudes, áre- nicas ou as fórmulas máis adecua- xeométricas, interpretando as es-

as e volumes de figuras e corpos
dos, e aplicando a unidade de me- calas de medidas.

semellantes.
dida máis acorde coa situación
 B3.4. Resolución de problemas MAPB3.1.2. Emprega as propieda-  CMCCT
descrita. 
xeométricos no mundo físico: me-
des das figuras e dos corpos (si-
dida e cálculo de lonxitudes, áreas
e volumes de diferentes corpos. metrías, descomposición en figuras
máis coñecidas, etc.) e aplica o te-
orema de Tales, para estimar ou
calcular medidas indirectas.
 MAPB3.1.3. Utiliza as fórmulas  CMCCT

para calcular perímetros, áreas e

volumes de triángulos, rectángulos,
círculos, prismas, pirámides, cilin-
dros, conos e esferas, e aplícaas
para resolver problemas xeométri-
cos, asignando as unidades correc-
tas.
 MAPB3.1.4. Calcula medidas indi-  CMCCT

rectas de lonxitude, área e volume
Páx. 26186
mediante a aplicación do teorema
de Pitágoras e a semellanza de
DOG Núm. 120

triángulos.
 e  B3.4. Resolución de problemas  B3.2. Utilizar aplicacións informáti-  MAPB3.2.1. Representa e estuda  CMCCT
 f xeométricos no mundo físico: me- cas de xeometría dinámica, repre- os corpos xeométricos máis rele-
dida e cálculo de lonxitudes, áreas sentando corpos xeométricos e vantes (triángulos, rectángulos, cír-
ISSN1130-9229
e volumes de diferentes corpos. comprobando, mediante interac- culos, prismas, pirámides, cilindros,
 B3.5. Uso de aplicacións informáti- ción con ela, propiedades xeomé- conos e esferas) cunha aplicación
cas de xeometría dinámica que fa- tricas. informática de xeometría dinámica,
cilite a comprensión de conceptos e comproba as súas propiedades
e propiedades xeométricas. xeométricas.

Bloque 4. Funcións
 b  B4.1. Interpretación dun fenómeno  B4.1. Identificar relacións cuantita-  MAPB4.1.1. Identifica e explica  CMCCT
 e descrito mediante un enunciado, tivas nunha situación, determinar o relacións entre magnitudes que se
 f unha táboa, unha gráfica ou unha tipo de función que pode represen- poden describir mediante unha re-
 g expresión analítica. talas, e aproximar e interpretar a lación funcional, asociando as grá-
 h  B4.2. Estudo de modelos funcio- taxa de variación media a partir ficas coas súas correspondentes
nais: lineal, cuadrático, proporcio- dunha gráfica, de datos numéricos expresións alxébricas.
nalidade inversa e exponencial. ou mediante o estudo dos coefi-
Descrición das súas característi- cientes da expresión alxébrica.  MAPB4.1.2. Explica e representa  CMCCT
cas, usando a linguaxe matemática graficamente o modelo de relación

apropiada. Aplicación en contextos entre dúas magnitudes para os ca-
reais.
sos de relación lineal, cuadrática,
 B4.3. Taxa de variación media
proporcional inversa e exponencial.
como medida da variación dunha
función nun intervalo.  MAPB4.1.3. Identifica, estima ou  CMCCT
 B4.4. Utilización de calculadoras calcula elementos característicos
gráficas e software específico para destas funcións (cortes cos eixes,
a construción e a interpretación de
intervalos de crecemento e decre-
gráficas.
cemento, máximos e mínimos, con-
Páx. 26187
tinuidade, simetrías e periodicida-
de).
DOG Núm. 120

 MAPB4.1.4. Expresa razoadamen-  CMCCT

te conclusións sobre un fenómeno,
a partir da análise da gráfica que o
describe ou dunha táboa de valo-
res.
ISSN1130-9229
 MAPB4.1.5. Analiza o crecemento  CMCCT

ou o decrecemento dunha función
mediante a taxa de variación me-
dia, calculada a partir da expresión
alxébrica, unha táboa de valores

ou da propia gráfica.
 MAPB4.1.6. Interpreta situacións  CMCCT

reais que responden a funcións
sinxelas: lineais, cuadráticas, de
proporcionalidade inversa e expo-
nenciais.
 e  B4.1. Interpretación dun fenómeno  B4.2. Analizar información propor-  MAPB4.2.1. Interpreta criticamente  CMCCT
 f descrito mediante un enunciado, cionada a partir de táboas e gráfi- datos de táboas e gráficos sobre
 g unha táboa, unha gráfica ou unha cas que representen relacións fun- diversas situacións reais.
 h expresión analítica. cionais asociadas a situacións re-
 B4.2. Estudo de modelos funcio- ais, obtendo información sobre o  MAPB4.2.2. Representa datos  CMCCT
nais: lineal, cuadrático, proporcio- seu comportamento, a súa evolu- mediante táboas e gráficos, utili-
nalidade inversa e exponencial. ción e os posibles resultados finais. zando eixes e unidades axeitadas.
Descrición das súas característi-
cas, usando a linguaxe matemática  MAPB4.2.3. Describe as caracte-  CMCCT
apropiada. Aplicación en contextos rísticas máis importantes que se
reais. extraen dunha gráfica e sinala os
 B4.3. Taxa de variación media valores puntuais ou intervalos da
como medida da variación dunha
Páx. 26188
variable que as determinan, utili-
función nun intervalo.
zando tanto lapis e papel como
DOG Núm. 120

 B4.4. Utilización de calculadoras medios informáticos.

gráficas e software específico para
a construción e a interpretación de  MAPB4.2.4. Relaciona táboas de  CMCCT
gráficas. valores e as súas gráficas corres-
pondentes en casos sinxelos, e
ISSN1130-9229
xustifica a decisión.
 MAPB4.2.5. Utiliza con destreza  CMCCT

elementos tecnolóxicos específicos
para debuxar gráficas.

 a  B5.1. Análise crítica de táboas e  B5.1. Utilizar o vocabulario axeita-  MAPB5.1.1. Utiliza un vocabulario  CCL
 c gráficas estatísticas nos medios de do para a descrición de situacións adecuado para describir situacións  CMCCT
 d comunicación e fontes públicas ofi- relacionadas co azar e a estatísti- relacionadas co azar e a estatísti-
ciais (IGE, INE, etc.). ca, analizando e interpretando in-
 e ca.
 B5.2. Interpretación, análise e formacións que aparecen nos me-
 f dios de comunicación e fontes pú-
utilidade das medidas de centrali-  MAPB5.1.2. Formula e comproba  CMCCT
 g blicas oficiais (IGE, INE, etc.).
zación e dispersión. conxecturas sobre os resultados de
 h
 B5.3. Comparación de distribucións experimentos aleatorios e simula-
 m
mediante o uso conxunto de medi- cións.

das de posición e dispersión.
 B5.4. Construción e interpretación  MAPB5.1.3. Emprega o vocabula-  CMCCT
de diagramas de dispersión. Intro- rio axeitado para interpretar e co-
dución á correlación. mentar táboas de datos, gráficos
 B5.5. Azar e probabilidade. Fre- estatísticos e parámetros estatísti-
cuencia dun suceso aleatorio. cos.
 MAPB5.1.4. Interpreta un estudo  CMCCT
mediante a Regra de Laplace.
estatístico a partir de situacións
 B5.7. Probabilidade simple e com-
concretas próximas.
Páx. 26189
posta. Sucesos dependentes e in-
dependentes. Diagrama en árbore.
DOG Núm. 120


tatísticos.
 b  B5.1. Análise crítica de táboas e  B5.2. Elaborar e interpretar táboas  MAPB5.2.1. Discrimina se os datos  CMCCT
 e gráficas estatísticas nos medios de e gráficos estatísticos, así como os recollidos nun estudo estatístico
ISSN1130-9229
 g
comunicación e fontes públicas ofi- parámetros estatísticos máis corresponden a unha variable dis-
ciais (IGE, INE, etc.).
usuais, en distribucións unidimen- creta ou continua.
 B5.2. Interpretación, análise e
sionais, utilizando os medios máis
utilidade das medidas de centrali- axeitados (lapis e papel, calculado-  MAPB5.2.2. Elabora táboas de  CMCCT
zación e dispersión. ra, folla de cálculo), valorando cua- frecuencias a partir dos datos dun

 B5.3. Comparación de distribucións litativamente a representatividade estudo estatístico, con variables
mediante o uso conxunto de medidas mostras utilizadas. discretas e continuas.

das de posición e dispersión.
 B5.4. Construción e interpretación  MAPB5.2.3. Calcula os parámetros  CMCCT
de diagramas de dispersión. Intro- estatísticos (media aritmética, per-
dución á correlación. corrido, desviación típica, cuartís,
etc.), en variables discretas e con-
faciliten o tratamento de datos es- tinuas, coa axuda da calculadora
tatísticos. ou dunha folla de cálculo.
 MAPB5.2.4. Representa grafica-  CMCCT

mente datos estatísticos recollidos
en táboas de frecuencias, median-
te diagramas de barras e histogra-
mas.
 b  B5.5. Azar e probabilidade. Fre-  B5.3. Calcular probabilidades sim-  MAPB5.3.1. Calcula a probabilida-  CMCCT
 f cuencia dun suceso aleatorio. ples e compostas para resolver de de sucesos coa regra de Lapla-
 B5.6. Cálculo de probabilidades problemas da vida cotiá, utilizando ce e utiliza, especialmente, dia-
mediante a regra de Laplace. a regra de Laplace en combinación gramas de árbore ou táboas de
con técnicas de reconto como os continxencia para o reconto de ca-
Páx. 26190
 B5.7.Probabilidade simple e com-
diagramas de árbore e as táboas sos.
DOG Núm. 120

posta. Sucesos dependentes e inde continxencia.  MAPB5.3.2. Calcula a probabilida-  CMCCT

dependentes. Diagrama en árbore. de de sucesos compostos sinxelos
nos que interveñan dúas experien-
cias aleatorias simultáneas ou con-
secutivas.
ISSN1130-9229

Páx. 26191
DOG Núm. 120

Primeira Lingua Estranxeira
Introdución
ISSN1130-9229

afectos e aventuras, sobre o mundo; como medio das relacións interpersoais e recoñecemento da alteridade, mo-

comunicar no ámbito educativo e na vida profesional e social, nomeadamente en contextos formais e educativos, e
tamén sensibilizar cara a usos creativos e lúdicos das linguas, e achegar ao patrimonio literario e cultural que estas
propician.
Marco Común Europeo de Referencia para as linguas (MCER), publicado en 2001, é un documento de particular
transcendencia non só como ferramenta práctica para propiciar a reflexión sobre o ensino das linguas e a transpa-
rencia de cursos, programas e titulacións entre os Estados e dentro deles, senón tamén polo recoñecemento da
enmárcanse o informe do Foro Intergobernamental Europeo titulado "O dereito dos estudantes á calidade e á equi-
dade en educación. O papel das competencias lingüísticas e interculturais", mantido en Xenebra en novembro
2010, e a Conferencia Intergobernamental "Calidade e inclusión en educación: o papel único das linguas", mantida
Páx. 26192
en Estrasburgo en setembro de 2013. En ambos os foros europeos, recoñécese a importancia da competencia lin-
DOG Núm. 120

güística e da circulación de competencias entre as linguas para lograr un maior dominio da linguaxe, clave para a
inclusión social e o éxito escolar.
de xeito específico, os enfoques plurais transversais e integradores no seu ensino e na súa aprendizaxe. A súa
ámbito educativo. Así, o/a aprendiz plurilingüe realizará transferencias dos coñecementos e experiencias lingüísti-
ISSN1130-9229
cas adquiridos nunha lingua para abordar tarefas de comunicación, creación e aprendizaxe noutra lingua diferente.
Esta capacidade de transferencia non só permite descubrir as regularidades dunha lingua total ou parcialmente
descoñecida e relacionalas, desde o punto de vista teórico, coas regularidades observadas noutras linguas que
coñece, ou identificar termos emparentados en todas as linguas, senón que, ademais, promove a tolerancia peran-

te palabras descoñecidas, nomeadamente importante nos contextos de comprensión que necesitan a fluidez, como
son a lectura extensiva e a comprensión de textos orais sen posibilidade de verificación do entendido. A competen-
cia plurilingüe facilitará, así, a inferencia de significados e o desenvolvemento de competencias heurísticas efica-
ces para identificar os elementos esenciais e secundarios nun texto descoñecido.
de das demais persoas, a aceptación da diversidade persoal, social e cultural, e o respecto polos dereitos funda-
mentais.
dos, as estratexias e os procesos traballados nunha lingua sexan igualmente utilizados nas actividades lingüísticas
de comprensión e produción nas demais e, por outra, que se poida focalizar, no proceso de ensino e aprendizaxe,
nos elementos diferenciadores e en todos aqueles aspectos que teñen incidencia directa na capacidade de comu-
nicarse adecuadamente. Xa que logo, o coñecemento morfolóxico ou léxico dunha lingua pode axudar á compren-
sión noutra lingua; as estratexias de comprensión de lectura desenvolvidas nunha lingua poden ser transferidas
para a lectura noutros idiomas; o coñecemento da estrutura dos textos descritivos permitirá producilos en calquera
lingua; e o coñecemento das normas que ordenan as relacións entre xeracións, sexos, clases e grupos sociais nu-
Páx. 26193
nha lingua informa e sensibiliza sobre a necesidade de coñecer e respectar as normas que rexen a dimensión so-
cial do uso da lingua noutra comunidade lingüística.
DOG Núm. 120

Por outra parte, o tratamento integrado das linguas debe considerar o punto de partida diferente de cada unha de-
las. Daquela, non se pode esquecer a situación de minorización da lingua galega, que cómpre atender e dinamizar
adecuadamente. Con esa finalidade, é preciso favorecer o uso e a aprendizaxe desta lingua de xeito que se impul-
se a súa normalización e se venzan as dificultades da súa menor presenza e repercusión social, motivadas en moi-
tos casos por prexuízos cómpre desmontar e superar. O alumnado galego debe rematar a súa escolarización co
nivel de usuario/a competente nas dúas linguas oficiais, galego e castelán, o que implica a utilización adecuada e
eficaz de ambas as linguas nun amplo repertorio de situacións comunicativas, propias de diferentes ámbitos, cun
grao crecente de formalidade e complexidade.
ISSN1130-9229
Finalmente, a situación de sociedade multilingüe e plural en que vivimos solicita un enfoque metodolóxico de ca-
súa vida, con independencia da diferenza de fins e niveis de dominio con que as utilice, e que o faga consciente da
riqueza que supón ser unha persoa plurilingüe para o desenvolvemento cognitivo e social, e para o éxito escolar.

Isto implica un tratamento integrado das linguas que o alumnado está a aprender nas aulas. No caso das áreas de
Lingua castelá e literatura e de Lingua galega e literatura, os currículos presentan contidos similares en gran medi-
un traballo específico, pero hai determinados aspectos do currículo que, pola afinidade ou similitude que presentan
en ambas as áreas, precisan ou ben ser abordados de maneira parella, ou ben ser presentados só nunha lingua
cultar innecesariamente o proceso de aprendizaxe do alumnado. Daquela, o profesorado implicado no proceso de
ensino e aprendizaxe de Lingua castelá e literatura e de Lingua galega e literatura, en cada curso de ambas as
etapas, deberá organizar o seu labor nun currículo integrado, que transcenda as respectivas linguas nas que
un/unha aprendiz sexa capaz de comunicarse. Isto supón recoñecer a existencia dunha competencia global para a
comunicación lingüística e implica non só evitar a repetición de contidos naqueles aspectos comúns á aprendizaxe
de calquera lingua, como son as estratexias de lectura ou o proceso de escritura, a tipoloxía textual ou a definición
de termos lingüísticos, senón tamén, e especialmente, priorizar a realización de actividades comunicativas de pro-
dución e comprensión de textos orais e escritos, pois destas depende o desenvolvemento da competencia xeral en
comunicación lingüística.
Ademais, nos centros docentes teñen presenza linguas estranxeiras, que tamén son abordadas na aula desde un
Páx. 26194
enfoque comunicativo e intercultural, xa que o coñecemento dos valores e as crenzas compartidas por grupos so-
ciais doutros países resulta esencial para a comunicación nesta sociedade globalizada. Así, para o tratamento in-
DOG Núm. 120

tegrado de linguas é preciso que, igual que acontece non caso das dúas linguas cooficiais, haxa unha coordinación
entre o profesorado destas e o de linguas estranxeiras, para evitar a repetición de contidos na liña das que se
mencionaron para as linguas ambientais, e para unificar a terminoloxía. Non se pode esquecer que o achegamento
do alumnado á lingua estranxeira se produce, na maior parte dos casos, partindo das linguas próximas, a materna
e ambientais.
táctico e léxico proporciona unha sólida base para o perfeccionamento no manexo doutras linguas. Estas desem-
peñan, logo, un papel salientable como soporte lingüístico da maioría das linguas e para a comprensión do léxico
ISSN1130-9229
culto que forma gran parte da terminoloxía científica e técnica actual nas linguas que o alumnado coñece ou estu-
da. Todo isto sen esquecer o enriquecemento cultural que lle proporciona o coñecemento dos diferentes aspectos
que se inclúen na civilización clásica, berce da Europa actual, como son, entre outros, a mitoloxía, a relixión ou as
súas creacións literarias e artísticas, que tanta influencia tiveron en épocas posteriores e seguen a ter hoxe en día.

Por tanto, é esencial a incorporación das linguas clásicas ao currículo integrado das linguas, para reforzar a refle-
xión lingüística do noso alumnado e fortalecer o seu acceso á cultura literaria.

Resulta obvio que para a posta en práctica destes currículos integrados e o logro dos obxectivos plurilingües e in-
terculturais que se perseguen, o profesorado é un elemento determinante, xa que deberá potenciar unha metodo-
estratexias e os procesos cognitivos que están na base das actividades lingüísticas. A finalidade é construír en ca-
da centro docente a coherencia pedagóxica no ensino das linguas.
As materias cuxos currículos se desenvolven ao abeiro desta introdución, as de linguas, teñen como obxectivo o
desenvolvemento da competencia comunicativa do alumnado, entendida en todas as súas vertentes: pragmática,
lingüística, sociolingüística e literaria. Daquela, achegan as ferramentas e os coñecementos necesarios para se
desenvolver satisfactoria e eficazmente en calquera situación de comunicación da vida privada, social e profesio-
nal. Eses coñecementos, que articulan os procesos de comprensión e expresión oral por unha banda, e de com-
prensión e expresión escrita por outra, constitúen instrumentos esenciais para a aprendizaxe no ámbito educativo
e, posteriormente, ao longo da vida.
Páx. 26195
clásicas, a través da lectura, mediante a comprensión e a interpretación de textos significativos, favorece o coñe-
cemento das posibilidades expresivas da lingua, desenvolve a capacidade crítica e creativa dos/das estudantes,
DOG Núm. 120

dálles acceso á memoria, á creatividade, á imaxinación, á descuberta das outras persoas e ao coñecemento dou-
tras épocas e culturas, e enfróntaos/as a situacións, sentimentos e emocións nunca experimentados, que enrique-
cen a súa visión do mundo e favorecen o coñecemento de si mesmos/as.
En definitiva, estas materias lingüísticas perseguen o obxectivo último de contribuír á formación de cidadás e cida-
dáns cunha competencia comunicativa que lles permita interactuar satisfactoriamente en todos os ámbitos que
de formar as súas opinións propias, claras e fundamentadas, e de sentir satisfacción, a través da lectura crítica de
ISSN1130-9229
obras literarias.
A materia de Primeira Lingua Estranxeira está organizada en cinco bloques que se corresponden coas actividades
de lingua que, tal como as define o MCER supoñen o exercicio da competencia lingüística comunicativa dentro dun
ámbito específico para procesar (en forma de comprensión ou de expresión) un ou máis textos co fin de realizar

unha tarefa: comprensión de textos orais, produción de textos orais (expresión e interacción), comprensión de tex-
tos escritos e produción de textos escritos (expresión e interacción). Para a súa realización, estas actividades re-
quiren a competencia comunicativa, polo que se inclúe un quinto bloque no que se recollen os elementos que
abrangue a competencia comunicativa (lingüísticos, sociolingüísticos e pragmáticos), así como as experiencias
lingüísticas noutras linguas. Todos estes elementos do quinto bloque relaciónanse entre si e interactúan na realiza-
ción das actividades lingüísticas comunicativas de comprensión, produción e interacción. Isto supón que, para cada
tarefa comunicativa descrita nos estándares, cumprirá incorporarse o conxunto dos contidos recollidos no quinto
bloque para a realización do bloque de actividade lingüística que corresponda. Da mesma maneira, para avaliar o
grao de adquisición de cada estándar de aprendizaxe dunha determinada actividade de lingua, deberán aplicarse
todos os criterios de avaliación recollidos e descritos para a actividade correspondente, así como aqueles do quinto
bloque que correspondan.
1º de ESO
Primeira Lingua Estranxeira. 1º de ESO
 Obxectivos Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe Competencias clave
Páx. 26196
Bloque 1. Comprensión de textos orais
DOG Núm. 120

 a  B1.1. Uso de estratexias de com-  B1.1. Coñecer e saber aplicar as  PLEB1.1. Comprende frases e  CCL
 c prensión das mensaxes orais: estratexias básicas de compren- expresións habituais relacionadas  CD
 d – Uso do contexto verbal e non sión do sentido xeral, a informa- con necesidades inmediatas e te-  CAA
verbal e dos coñecementos pre- ción esencial, os puntos e as ideas mas cos que se estea moi familia-
 i
vios sobre a situación (quen fala principais, ou os detalles relevan- rizado/a, sempre que se fale de  CCEC
a quen, con que intencións, on- tes do texto: anticipación do conti- xeito pausado e ben articulado.
ISSN1130-9229
de e cando) que dan lugar a indo xeral do que se escoita con

ferencias do significado basea- axuda de elementos verbais e non  PLEB1.2. Capta os puntos princi-  CCL
das no contexto. verbais e uso dos coñecementos pais e os detalles salientables de  CAA
– Uso dos coñecementos referen- previos sobre a situación (quen fa- instrucións, preguntas, explica-  CCEC
ciais sobre o tema. la a quen, con que intencións, on- cións, diálogos e outras mensaxes
de e cando) que dan lugar a infe- orais sinxelas articuladas con cla-

– Identificación de palabras chave. ridade e pausadamente, relacio-
rencias do significado baseadas no

– Adaptación da escoita á súa fi- contexto. nadas coas actividades de aula e
nalidade (global e/ou específica).  B1.2. Coñecer e saber aplicar as con áreas de prioridade inmediata.
– Identificación dos recursos lingü- estratexias básicas de compren-
ísticos ou temáticos adquiridos. sión do sentido xeral, a informa-  PLEB1.3. Distingue, co apoio da  CCL
– Inferencia do significado proba- ción esencial, os puntos e as ideas imaxe, as ideas principais e infor-  CD
ble das palabras ou das frases principais, ou os detalles relevan- mación relevante en presentacións  CAA
que descoñece. tes do texto: anticipación do conti- moi básicas sobre temas educati-
 B1.2. Tolerancia da comprensión do xeral do que se escoita con vos, que estea a aprender ou do  CCEC
parcial ou vaga nunha situación axuda de elementos verbais e non seu interese (por exemplo, sobre
comunicativa. verbais, e uso dos coñecementos un tema curricular como os conta-
previos sobre a situación (quen fa- minantes, a clasificación dos seres

 B1.3. Perseveranza no logro da
la a quen, con que intencións, on- vivos, etc.), sempre que poida es-
comprensión oral, reescoitando o coitalas máis dunha vez.
texto gravado ou solicitando repe- de e cando) que dan lugar a infe-
tición ou reformulacións do dito. rencias do significado baseadas no
contexto.  PLEB1.4. Identifica o sentido xeral  CCL
 B1.3. Identificar a información
e os puntos principais dunha con-  CAA
versa informal entre duas persoas  CCEC
esencial, os puntos principais e os
detalles máis relevantes en textos que ten lugar na súa presenza, ou
procedente dunha gravación pe-
orais breves e ben estruturados,
transmitidos de viva voz ou por dagóxica cando o tema lle resulta
medios técnicos e articulados a ve- coñecido e o discurso estea articu-
locidade lenta, nun rexistro están- lado con claridade, a velocidade
Páx. 26197
baixa.
DOG Núm. 120

dar formal, e que versen sobre  PLEB1.5. Comprende, nunha  CCL

asuntos cotiáns en situacións habi- conversa informal na que participa,  CAA
tuais escolares e da familia ou do descricións, narracións, peticións  CCEC
propio campo de interese, sempre de información, a expresión da
que as condicións acústicas non vontade, a certeza e os desexos
distorsionen a mensaxe e se poida sobre asuntos prácticos da vida
ISSN1130-9229
volver escoitar o dito. diaria e sobre temas do seu intere-

 B1.4. Comprender os puntos se, cando se lle fala con claridade,
esenciais e os detalles máis sa- amodo e directamente, e se a per-
lientables en conversas sinxelas, soa interlocutora está disposto a
reais ou simuladas, que se refiran repetir ou a reformular o dito.
a necesidades prácticas ou mate-

riais, gustos ou sensacións físicas  PLEB1.6. Identifica a información  CCL
moi básicas, expresadas pausa- esencial do tema e da situación de  CD

damente e con boa articulación, e comunicación de gravacións au-  CAA
que se poidan escoitar de novo ou ténticas ou pedagóxicas sinxelas,
solicitar que se repita ou se refor- sobre asuntos cotiáns ou do seu  CCEC
mule o dito. interese, articuladas pausadamen-
 B1.5. Recoñecer as fórmulas máis te e con claridade, e cando as
habituais de contacto social e as imaxes axuden á comprensión e
normas de cortesía máis sinxelas se poida escoitar máis dunha vez.
e comúns para a súa idade, e as
utilizadas máis habituais para ini-
ciar e terminar o discurso.

 B1.6. Comprender o sentido xeral
e a información esencial predicible
de textos audiovisuais sinxelos,
articulados pausadamente e con
claridade, e con apoio de imaxes
moi redundantes.
Bloque 2. Produción de textos orais: expresión e interacción
 a  B2.1. Estratexias de produción:  B2.1. Pronunciar e entoar de xeito  PLEB2.1. Na maioría das activida-  CCL
claro e intelixible, aínda que se des de aula amosa unha actitude  CD
Páx. 26198
 c – Planificación.
 d – Identificación do contexto, do cometan erros de pronuncia polos positiva polo uso da lingua estran-  CAA
que os interlocutores teñan que xeira nas diferentes situacións co-
DOG Núm. 120

 i destinatario e da finalidade da solicitar repeticións de cando en municativas, esforzándose por uti-  CCEC
produción ou da interacción. vez. lizala aínda que, ás veces, teña
– Adecuación do texto ao desti-  B2.2. Interactuar de xeito sinxelo que recorrer a outras linguas para
natario, ao contexto e á canle, en intercambios claramente estru- pedir axuda ou aclaracións.
escollendo os expoñentes lin- turados, utilizando fórmulas ou
güísticos necesarios para lo- xestos simples para tomar ou ce-  PLEB2.2. Fai presentacións moi  CCL
ISSN1130-9229
grar a intención comunicativa der a quenda de palabra, aínda breves e ensaiadas comprensibles  CD
– Percepción da mensaxe con que se dependa en grande medida e con apoio visual de distintos so-  CAA
claridade, distinguindo a súa da actuación do interlocutor. portes multimedia que lle permitan
idea ou ideas principais e a  B2.3. Utilizar as estratexias máis ilustralas con imaxes e seguir un  CCEC
súa estrutura básica. adecuadas para producir textos guión sobre aspectos concretos e
monolóxicos que aborden descri- sinxelos de temas do seu interese

– Execución. ou relacionados cos seus estudos,
– Activación dos coñecementos cións, narracións e explicacións

breves e sinxelas sobre aconte- e responde a preguntas breves e
previos sobre modelos e se- moi sinxelas dos oíntes sobre o
cuencias de interacción, e cementos, experiencias, condi-
cións de vida e coñecementos di- contido das súas presentacións.
elementos lingüísticos previa-
mente asimilados e memori- versos, con certa fluidez e pronun-
zados. cia intelixible, utilizando conectores  PLEB2.3. Desenvólvese sen difi-  CCL
textuais, e con dominio do vocabu- cultade evidente en xestións e  CD
– Expresión da mensaxe con lario elemental para lograr a finali- transaccións cotiás básicas, e  CAA
claridade e coherencia básica, dade da comunicación. ofrece e obtén información básica
estruturándoa adecuadamente en situacións habituais e concretas  CCEC
e axustándose, de ser o caso,  B2.4. Producir textos breves e propias de viaxes, aloxamento,
comprensibles, en conversas cara
aos modelos e ás fórmulas de transporte, compras e lecer, se-

cada tipo de texto traballados a cara, nun rexistro neutro ou in- guindo normas de cortesía básicas
na clase previamente. formal, cunha linguaxe sinxela, nos (saúdo e tratamento).
que se dá, se solicita e intercambia
– Reaxuste da tarefa (empren- información básica sobre temas de  PLEB2.4. Establece contacto so-  CCL
der unha versión máis modes- importancia na vida cotiá e asun-
ta desta) ou da mensaxe (fa- cial en función da situación de co-  CD
tos coñecidos ou de interese per- municación, real ou simulada, e  CAA
cer concesións no que real- soal ou educativo propios da súa
mente lle gustaría expresar), reformula ou rectifica se non se lle
tras valorar as dificultades e
idade e do seu nivel escolar, e se comprende, e pide aclaración se  CCEC
xustifican brevemente e de xeito non entende algo.
os recursos lingüísticos dispo- básico os motivos de determina-
ñibles. das accións e plans sinxelos, aín-
– Compensación das carencias da que ás veces haxa interrup-
Páx. 26199
lingüísticas mediante proce-  PLEB2.5. Participa en conversas  CCL
cións ou vacilacións, resulten evi-
dementos lingüísticos e para- informais cara a cara, cunha pro-  CAA
DOG Núm. 120

lingüísticos: dentes as pausas e a reformula- nuncia comprensible, empregando  CCEC

– Lingüísticos: ción para organizar o discurso e as convencións propias do proce-
– Modificación de palabras seleccionar expresións e estrutu- so comunicativo, nas que estable-
de significado parecido. ras, e o interlocutor teña que solici- ce contacto social, intercambia in-
tar ás veces que se lle repita o di- formación básica e expresa opi-
– Definición ou parafrase to, e mesmo solicite axuda ao in- nións, fai invitacións e ofrecemen-
ISSN1130-9229
dun termo ou unha expre- terlocutor para expresar adecua- tos sinxelos, pide e ofrece cousas,
sión. damente o seu texto. pide e dá indicacións ou instru-
– Paralingüísticos:  B2.5. Empregar para comunicarse cións sinxelas e básicas, ou se
– Petición de axuda ou clari- mecanismos sinxelos o suficien- manifesta sobre os pasos que hai
ficación. temente axustados ao contexto e á que seguir para realizar unha acti-
– Sinalización de obxectos, intención comunicativa (repetición vidade conxunta.

uso deícticos ou realiza-
léxica, elipse, deíxe persoal, espa-

ción de accións que acla- cial e temporal, xustaposición, e  PLEB2.6. Colabora coas demais  CCL
ren o significado. conectores e marcadores conver- persoas na interacción, verificando  CD
– Uso da linguaxe corporal sacionais básicos máis frecuen- a comprensión propia e a das de-  CAA
culturalmente pertinente tes). mais persoas mediante estratexias
 CCEC
(acenos, expresións fa-  B2.6. Manexar con certa fluidez de compensación lingüísticas e
ciais, posturas, e contacto frases curtas, grupos de palabras non verbais, e cooperando activa-
visual ou corporal). e fórmulas básicas para desenvol- mente na realización das tarefas
verse de xeito suficiente en breves de comunicación, e manifesta inte-
– Uso de elementos cuasi-
intercambios en situacións habi- rese e respecto polas achegas dos
léxicos (hum, puah, etc.)
tuais e cotiás, aínda que se inte- seus compañeiros e das súas
de valor comunicativo.
rrompa o discurso para procurar compañeiras.

– Uso dos elementos pro-
sódicos sinxelos (pausas, expresións e articular palabras
ritmo e entoación) como menos frecuentes.
substitutos dos marcado-  B2.7. Utilizar estratexias de coope-
res discursivos para indi- ración na interacción e no traballo
carlle ao destinatario ou con outras persoas, colaborando
oínte as partes do discur- coas demais persoas na interac-
so que deben ser cointer- ción, verificando a comprensión
pretadas. propia e a das demais persoas
 B2.2. Actitude de respecto cara a mediante estratexias de compen-
si mesmo/a e cara ás demais per- sación lingüísticas e non verbais, e
cooperando activamente na reali-
Páx. 26200
soas, para comprender e facerse
comprender. zación das tarefas de comunica-
ción.
DOG Núm. 120

 B2.3. Rutinas ou modelos elemen-

tais de interacción segundo o tipo
de situación de comunicación:
chegada e saída do centro docen-
te, conversa telefónica, compra-
venda, e outras igualmente cotiás
ISSN1130-9229
e básicas.
Bloque 3: Comprensión de textos escritos
 a  B3.1. Estratexias de comprensión:  B3.1. Utilizar as estratexias máis  PLEB3.1. Comprende, con axuda  CCL
 c – Mobilización de información pre- adecuadas (identificación do tema da imaxe, instrucións sinxelas e  CD

via sobre o tipo de tarefa e o te- dun texto coa axuda de elementos básicas de funcionamento e ma-
 d  CAA
ma, a partir da información su- textuais e non textuais, uso dos nexo de aparellos electrónicos ou
 e  CCEC
perficial: imaxes, organización coñecementos previos sobre o te- de máquinas de uso común e co-
 i ma, inferencia de significados polo ñecidos, e segue instrucións bási-
na páxina, títulos de cabeceira,
etc. contexto, por comparación de pa- cas e predicibles para a realización
– Identificación do tipo de lectura labras ou frases similares nas lin- de actividades e normas de segu-
demandado pola tarefa (en su- guas que xa coñecen, etc.), para a ridade (por exemplo, nun centro
perficie ou oceánica, selectiva, comprensión do sentido xeral, a docente, un lugar público ou unha
intensiva ou extensiva). información esencial, os puntos e zona de lecer).
as ideas principais, ou os detalles
– Identificación do tipo textual bá- relevantes do texto.  PLEB3.2. Entende información  CCL
sico (narrativo, descritivo ou ex-
 B3.2. Comprender instrucións específica esencial en páxinas  CD

plicativo), adaptando a com- web e outros materiais de referen-
prensión a el. básicas e avisos, obrigas e prohi-  CAA
bicións (por exemplo, indicacións cia ou consulta de carácter peda-
– Distinción de tipos de compren-  CCEC
para chegar a un lugar, frecuencia góxico claramente estruturados e
sión necesarios para a realizada dose dun medicamento, mane- nun rexistro estándar e con imaxes
ción da tarefa (sentido xeral, in- xo elemental de aparellos coñeci- ilustrativas redundantes sobre te-
formación esencial e puntos dos, etc.). mas relativos a materias educati-
principais). vas ou do seu interese (por exem-
 B3.3. Identificar e interpretar pala-
– Formulación de hipóteses sobre bras e enunciados clave sinxelos e plo, sobre un tema curricular, un
o contido e o contexto. contextualizados, en situacións de programa informático, unha cida-
– Inferencia e formulación de hipó- comunicación significativas para a de, un deporte ou o ambiente),
teses sobre significados a partir súa idade e o seu nivel escolar, sempre que poida reler as sec-
Páx. 26201
da comprensión de elementos cións difíciles.
DOG Núm. 120

significativos, lingüísticos e para- coa axuda de elementos textuais e  PLEB3.3. Entende os puntos prin-  CCL
textuais. non textuais, sobre temas variados cipais de anuncios e material pu-  CD
– Reformulación de hipóteses a e outros relacionados con outras blicitario de publicacións propias  CAA
partir da comprensión de novos materias do currículo. da súa idade ou de internet, formu-
elementos.  B3.4. Identificar a información lados de xeito simple e claro, e re-  CCEC
 B3.2. Uso de técnicas como subli- esencial, os puntos máis relevan- lacionados con asuntos do seu in-
ISSN1130-9229
ñar ou tomar notas para lograr tes e detalles importantes en tex- terese, nos ámbitos persoal e edu-
unha mellor comprensión do conti- tos, tanto en formato impreso co- cativo.
do e da estrutura do texto. mo en soporte dixital, breves, sin-
xelos e ben estruturados, escritos  PLEB3.4. Atopa a información que  CCL
nun rexistro informal ou estándar, necesita para a realización dunha  CD
que traten de asuntos cotiáns, de tarefa en narracións breves moi  CAA

sinxelas en lingua estándar, e en
temas coñecidos e previsibles de

interese ou relevantes para os guías de lecer, dicionarios, catálo-  CCEC
propios estudos, e que conteñan gos, etc.
estruturas sinxelas e un léxico bá-
sico de uso común e habitual.  PLEB3.5. Entende información  CCL
 B3.5. Identificar información per- básica (lugar, prezo, horarios, da-  CD
soal básica (descrición física, data tos ou preguntas relativas á infor-  CAA
e lugar de nacemento, idade e se- mación persoal, etc.) de corres-
 CCEC
xo, estado civil, orixe e nacionali- pondencia formal na que se infor-
dade, profesión, gustos, etc.) e no ma sobre asuntos do seu interese.
ámbito público, presentada ou so-
licitada en cartas, formularios, fi-  PLEB3.6. Comprende con fluidez  CCL

chas, cuestionarios, anuncios, etc. textos adaptados (por exemplo, en  CD
 B3.6. Ler con certa autonomía
lecturas para a xente nova) de his-  CAA
textos adaptados de certa lonxitu- torias de ficción.
 CCEC
de adecuados á idade, aos intere-
ses e ao nivel escolar.
Bloque 4. Produción de textos escritos: expresión e interacción
 a  B4.1. Estratexias de produción:  B4.1. Aplicar estratexias adecua-  PLEB4.1. Escribe notas e mensa-  CCL
 c – Planificación. das para elaborar textos escritos xes (por exemplo, posts e chats en  CD
breves e de estrutura simple (por redes sociais), en situacións reais  CAA
Páx. 26202
 d – Mobilización e coordinación
das propias competencias xe- exemplo, copiando formatos, fór- ou simuladas, nas que dá e solicita
 i
mulas e modelos convencionais breve información sobre citas, pre-  CCEC
DOG Núm. 120

rais e comunicativas co fin de propios de cada tipo de texto, iden- ferencias e sentimentos, relacio-
realizar eficazmente a tarefa tificando as ideas pertinentes e nadas con actividades e situacións
(repasar o que se sabe sobre necesarias, pondo una idea princi- da vida cotiá e do seu interese.
o tema, o que se pode ou se pal en cada parágrafo, etc.).
quere dicir, etc.).  B4.2. Escribir, en papel ou en
– Localización e uso adecuado soporte electrónico, textos breves,  PLEB4.2. Elabora textos moi bre-  CCL
ISSN1130-9229
de recursos lingüísticos ou sinxelos e de estrutura clara sobre ves nos que expón, por exemplo,  CD
temáticos (uso dun dicionario temas cotiáns ou de interese per- unha enumeración de actividades  CAA
ou dunha gramática, obtención soal, nun rexistro estándar ou in- ou tarefas moi habituais, listas de
de axuda, etc.). formal, utilizando adecuadamente compras, traxecto habitual etc.; e  CCEC
– Uso de elementos coñecidos os recursos máis básicos de cohe- textos que expresen sentimentos
lidos nun texto escrito para sión e de coherencia, e as con- básicos de gusto, desgusto, acep-

tación, negación, etc.
elaborar os propios textos. vencións ortográficas básicas e os

– Execución. signos de puntuación máis co-
múns, cun control razoable de ex-  PLEB4.3. Completa un cuestiona-  CCL
– Elaboración dun borrador se- presións e estruturas básicas e rio sinxelo con información persoal  CD
guindo textos modelo. sinxelas, e un léxico de uso fre- e relativa aos seus datos, aos seus  CAA
– Estruturación do contido do cuente para a súa idade e o seu intereses ou ás súas afeccións
texto. nivel escolar. Tomar notas e escri- (por exemplo, para subscribirse a  CCEC
– Organización do texto en pa- bir mensaxes moi breves e sinxe- unha publicación dixital).
rágrafos abordando en cada las a partir dunha información moi
un unha idea principal, con- sinxela e predicible.  PLEB4.4. Escribe notas, anuncios  CCL
formando entre todos o seu  B4.3. Completar documentos bási- e mensaxes breves en soporte im-  CD
significado ou a idea global. cos nos que se solicite información preso e dixital, en situacións de  CAA
– Expresión da mensaxe con persoal. comunicación reais ou simuladas,
claridade axustándose aos relacionados con actividades e si-  CCEC
 B4.4. Escribir mensaxes sinxelas
modelos e ás fórmulas de ca- con información, instrucións e indi- tuacións da vida cotiá, do seu inte-
da tipo de texto. cacións moi básicas relacionadas rese persoal ou sobre temas de
– Reaxuste da tarefa (empren- con actividades cotiás e de inme- actualidade de especial relevancia
der unha versión máis modes- diata necesidade. e comprensibles para a súa idade,
ta desta) ou da mensaxe (fa- respectando as convencións e as
 B4.5. Intercambiar corresponden- normas de cortesía, e a etiqueta
cer concesións no que real- cia persoal breve e moi sinxela,
mente lle gustaría expresar), se utiliza as redes sociais.
sobre temas da vida cotiá, empre-
tras valorar as dificultades e gando palabras e expresións moi  PLEB4.5. Escribe correspondencia  CCL
os recursos dispoñibles.
Páx. 26203
básicas de uso habitual, de enca- persoal na que se establece e  CD
– Recurso aos coñecementos bezamento e despedida, e frases e mantén contacto social real ou si-  CAA
DOG Núm. 120

previos (utilizar frases feitas e oracións simples illadas e enlaza- mulado (por exemplo, con ami-  CCEC
locucións, do tipo "agora vol- das con conectores elementais. gos/as noutros países), se inter-
vo", "xa nos veremos", etc.).  B4.6. Presentar os textos escritos cambia información básica sobre si
– Revisión: de xeito coidado (con atención ás mesmo, e a súa vila (por exemplo,
– Identificación de problemas, marxes, riscaduras, liñas dereitas, descrición en termos moi sinxelos
erros e repeticións. letra clara, letras maiúsculas e mide sucesos importantes e expe-
ISSN1130-9229
núsculas cando corresponda, etc.), riencias persoais; instrucións sin-

– Atención ás convencións orto- xelas, aceptación e ofrecemento
gráficas e aos signos de pun- en soporte impreso e dixital.
de suxestións, como cancelar,
tuación. confirmar ou modificar unha invita-
– Presentación coidada do texto ción ou uns plans), e se expresan
(marxes, limpeza, tamaño da opinións de xeito sinxelo.

letra, etc.).
– Reescritura definitiva.  PLEB4.6. Fai unha presentación  CCL

coidada dos textos escritos, en so-  CD
porte impreso e dixital, utilizando  CAA
correctamente as convencións or-
 CCEC
tográficas e os signos de puntua-
ción.
Bloque 5. Coñecemento da lingua e consciencia plurilingüe e intercultural
 a  B5.1. Patróns sonoros, acentuais,  B5.1. Pronunciar e entoar de xeito  PLB5.1. Identifica sons e grafías  CCL
 c rítmicos e de entoación. claro e intelixible, aínda que se de fonemas básicos, e produce  CAA
 d – Sons e fonemas vocálicos. cometan erros de pronunciación comprensiblemente trazos fonéti-  CCEC
– Sons e fonemas consonánticos polos que os interlocutores teñan cos que distinguen fonemas (nasa-
 i
e as súas agrupacións. que solicitar repeticións. lización, sonorización, etc.) e pa-
 o tróns moi básicos de ritmo, entoa-
 B5.2. Coñecer e utilizar para a
– Procesos fonolóxicos básicos. ción e acentuación de palabras e
comprensión e produción de textos
– Acento dos elementos léxicos orais e escritos os aspectos socio- frases.
illados, e no sintagma e na ora- culturais e sociolingüísticos relati-
ción. vos á vida cotiá (hábitos de estudo  PLB5.2. Utiliza a lingua estranxeira  CCL
 B5.2. Patróns gráficos e conven- e de traballo, actividades de lecer, na maioría das súas intervencións  CAA
cións ortográficas. etc.), ás condicións de vida, ás re- nas actividades de aula, e na par-  CCEC
– Uso das normas básicas de or- lacións interpersoais (entre homes ticipación en simulacións sobre
Páx. 26204
tografía da palabra. e mulleres, no traballo, no centro temas cotiáns e de interese perso-
al, con diversos fins comunicati-
DOG Núm. 120

– Utilización adecuada da ortogra- docente, etc.), ao comportamento vos, establecendo contacto social
fía da oración: coma, punto e (xestos, expresións faciais, uso da en función da situación de comuni-
coma, puntos suspensivos, pa- voz e contacto visual) e ás con- cación, reformulando e rectificando
rénteses e comiñas. vencións sociais (costumes e tra- se non se comprende, e pedindo
 B5.3. Aspectos socioculturais e dicións). aclaración se non entende algo.
sociolingüísticos:  B5.3. Interactuar segundo as con-
ISSN1130-9229
vencións sociais máis básicas da  PLB5.3. Utiliza as convencións  CCL

– Recoñecemento e uso de con-
vencións sociais básicas e nor- cultura estranxeira, e utilizar os orais básicas propias da lingua es-  CD
mas de cortesía propias da súa coñecementos socioculturais e so- tranxeira no desenvolvemento do  CAA
idade e de rexistros informal e ciolingüísticos básicos para unha proceso comunicativo oral e escri-
 CCEC
estándar, e da linguaxe non ver- comprensión adecuada do texto to (saúdos, rutinas para iniciar ou
bal elemental na cultura estran- oral e escrito. manter a quenda de palabra, fór-

mulas orais breves para manter a
xeira.  B5.4. Na propia lingua, identificar

diferenzas e semellanzas nos as- atención, etc.).
– Achegamento a algúns aspectos
culturais visibles: hábitos, hora- pectos culturais máis visibles dos
 PLB5.4. Na propia lingua, identifica  CCL
rios, actividades ou celebra- países onde se fala a lingua es-
tranxeira e da propia cultura, e co- aspectos socioculturais básicos  CD
cións; condicións de vida (viven- dos países nos que se fala a lin-  CAA
da e contexto); relacións inter- as diversas culturas, se é o caso,
do resto do alumnado, e amosar gua estranxeira, analizándoos
persoais (familiares, de amizade
curiosidade e respecto ante as di- comparativamente coas diversas  CCEC
ou escolares); música, comida, culturas, se é o caso, do resto do
lecer, deportes, comportamentos ferenzas.
alumnado, evitando estereotipos e
proxémicos, lugares, etc.; e cos-  B5.5. Valorar as linguas como valoracións etnocéntricas.
tumes, valores e actitudes máis medio para comunicarse e relacio-
evidentes sobre aspectos pro- narse con compañeiros e compa-  PLB5.5. Nas actividades de aula,  CCL
pios da súa idade, a través de ñeiras doutros países, como recur- reflexiona sobre a utilización para  CAA
producións multimedia e de ma- so de acceso á información e co- a comprensión e a elaboración de  CCEC
nifestacións artísticas dos países mo instrumento de enriquecemen- textos do coñecemento adquirido
onde se fale a lingua estranxei- to persoal ao coñecer culturas e noutras linguas sobre elementos
ra. maneiras de vivir diferentes. morfosintácticos e discursivos bá-
– Identificación dalgunhas similitu-  B5.6. Utilizar as experiencias lingü- sicos e habituais no uso da lingua.
des e diferenzas elementais e ísticas e os coñecementos adquiri-
máis significativas nos costumes dos en todas as linguas que coñe-
cotiáns e no uso das formas bá- ce para establecer similitudes e  PLB5.6. Comunica con eficacia,  CCL
sicas de relación social entre os diferenzas coa nova lingua e de- comprendendo e utilizando ade-  CAA
Páx. 26205
países onde se fala a lingua es- senvolver unha competencia co- cuadamente as estruturas morfo-  CCEC
tranxeira e o noso. municativa plurilingüe, e apreciar a sintácticas básicas para realizar as
DOG Núm. 120

– Actitude receptiva e respectuosa riqueza persoal e social que pro- funcións comunicativas propias do
cara ás persoas, os países e as porciona ser unha persoa plurilin- seu nivel, e estratexias de comuni-
comunidades lingüísticas que fa- güe. cación e de redundancia do signifi-
lan outra lingua e teñen unha  B5.7. Levar a cabo as funcións cado (imaxes, elementos paralin-
cultura diferente á propia. demandadas polo propósito comu- güísticos, cuasilingüísticos básicos
 B5.4. Plurilingüismo: nicativo, utilizando os expoñentes e paratextuais).
ISSN1130-9229
– Identificación de similitudes e di- máis comúns e básicos desas fun-

ferenzas entre as linguas que cións e os patróns discursivos  PLB5.7. Recoñece e utiliza un  CCL
coñece para mellorar a súa igualmente básicos de uso máis vocabulario oral e escrito básico e  CAA
aprendizaxe e lograr unha com- frecuente, e amosar control sobre suficiente para comprender e ela-  CCEC
petencia comunicativa integrada. un conxunto de estruturas grama- borar textos sinxelos propios do
ticais e modelos de oracións e fra- seu nivel educativo.

– Participación en proxectos nos
que se utilizan varias linguas e ses dentro dun repertorio básico

memorizado.  PLEB5.8. Participa en proxectos  CCL
relacionados cos elementos (elaboración de materiais multime-  CAA
transversais, evitando estereoti-  B5.8. Comprender e utilizar un dia, folletos, carteis, recensión de
pos lingüísticos ou culturais, e repertorio léxico oral básico sufi-  CCEC
ciente para comunicar información, libros e películas, obras de teatro,
valorando positivamente as  CD
contidos elementais doutras mate- etc.) nos que se utilizan varias lin-
competencias que posúe como guas e relacionados cos elemen-
persoa plurilingüe. rias do currículo e opinións breves,
simples e directas en situacións tos transversais, evita estereotipos
 B5.5. Funcións comunicativas: lingüísticos ou culturais, e valora
habituais e cotiás propias da súa
– Iniciación e mantemento de rela- idade e do seu nivel escolar. as competencias que posúe como
cións persoais e sociais básicas persoa plurilingüe.
 B5.9. Participar en proxectos (ela-
propias da súa idade.

boración de materiais multimedia,
– Descrición de calidades físicas e folletos, carteis, recensión de libros
abstractas básicas de persoas, e películas, etc.) nos que se utili-
obxectos, lugares e actividades. cen varias linguas, tanto curricula-
– Narración de acontecementos res como outras presentes no cen-
pasados puntuais e habituais, tro docente, relacionados cos ele-
descrición de estados e situa- mentos transversais, evitando es-
cións presentes, e expresión bá- tereotipos lingüísticos ou culturais.
sica de sucesos futuros.
– Petición e ofrecemento de infor-
mación, indicacións, expresión
sinxela de opinións e adverten-
Páx. 26206
cias.
– Expresión do coñecemento, a
DOG Núm. 120

certeza e a dúbida.
– Expresión da vontade, a inten-
ción, a decisión, a promesa, a
orde, a autorización e a prohibi-
ción.
– Expresión do interese, a aproba-
ISSN1130-9229
ción, o aprecio, a simpatía, a sa-

tisfacción, a esperanza, a con-
fianza e a sorpresa, e os seus
contrarios.
– Formulación de suxestións e de-

sexos, e expresión básica de
condicións e hipóteses.
– Establecemento e mantemento
básicos da comunicación e a or-
ganización elemental do discur-
so.
 B5.6. Léxico oral e escrito básico
de uso común relativo a:
– Identificación persoal elemental;
vivenda, fogar e contexto; activi-
dades da vida diaria; familia e
amizades; traballo, tempo libre,

lecer e deporte; vacacións; saú-
de e coidados físicos; educación
e estudo; compras; alimentación
e restauración; transporte; lingua
e comunicación; ambiente, clima
e ámbito natural; e tecnoloxías
da información e da comunica-
ción.
– Expresións fixas; enunciados
fraseolóxicos básicos e máis ha-
bituais (saúdos, despedidas,
Páx. 26207
preguntas por preferencias e ex-
presión sinxelas de opinións), e
DOG Núm. 120

léxico sobre temas relacionados

con contidos sinxelos doutras
áreas do currículo.
 B5.7. Estruturas sintáctico-
discursivas propias de cada idio-
ma.
ISSN1130-9229
1
contidos sintáctico-discursivos por idiomas
Alemán Francés Inglés Italiano Portugués

 Expresión de relacións  Expresión de relacións  Expresión de relacións  Expresión de relacións  Expresión de relacións
lóxicas: conxunción (und); lóxicas: conxunción (et); lóxicas: conxunción (and, lóxicas: conxunción (e); lóxicas: adición (e, nem);
disxunción (oder); oposi- disxunción (ou); oposición too, also); disxunción (or); disxunción (o); oposición disxunción (ou); oposi-
ción (aber); causa (weil). (mais); causa (parce que); oposición (but); causa (be- (ma); causa (perché). ción/contraste (mas); cau-
 Afirmación (affirmative finalidade (pour); compara- cause (of); due to); finali-  Relacións temporais sa (porque); comparación
Aussagesätze; affirmative ción (plus, moins); conse- dade (to + infinitive; for); (quando, prima, dopo). (mais/menos/ tão +
Zeichen). cuencia (alors); explicati- comparación (as/not so  Afirmación (frasi dichiarati- Adj./Adv.+ (do) que/ como
 Exclamación (Ausrufesät- vas (parce que). +Adj.+ as; more comforta- ve affermative e proforma /quanto; maior / mais pe-
ze, z. B. „Das ist super!,  Relacións temporais ble/ quickly, faster (than); (sì, anche). queno...).
„Das ist blöd!"). (avant, après). the fastest); resultado  Relacións temporais (an-
(so…); condición (first con-  Exclamación (forme ellitti-
Negación (negative Sätze  Exclamación (Oh là là! On che: aggettivi (p.es. buono! tes, agora, depois).

y va!) ; interxección (oui!, ditional).  Afirmación (sentenzas
mit nicht, nicht + Adjektiv; ottimo!); interiezioni (p.e:
negative Zeichen). non! Zut!)  Relacións temporais (as oh, che sonno!)). declarativas afirmativas).
 Negación (ne/n’…pas). soon as; while).  Exclamación (formas elíp-
 Interrogación (W-Fragen  Negación (frasi dichiarative
mit wer, wie, was, wo, wo-  Interrogación (qui est-ce ?,  Afirmación (affirmative negative e proforma ticas: Que (+ Subst.) +
her, z. B. „Wer ist das?", qu’est-ce que c’est ?, quoi, sentences; tags). (no/non, neanche). Adj., p. ex. Que dia lindo!;
„Wie heißt du?", „Wo quand, comment, pourquoi,  Exclamación (What + Adj.  Interrogación (totali (p.es. Que gentil!).
wohnst du?"; Ja/Nein- où; réponses (p. ex. oui, + noun, e. g. What a won- partite?; vuoi un panino?),  Negación (sentenzas de-
Fragen, z. B. „Heißt du non); est-ce que?; adjectif derful holiday!; How + Adj., parziali introdotte da avv., clarativas negativas con
Uxía?", „Ist das ein Buch?"; interrogatif (p. ex. quel est e. g. How interesting!; ex- pronomi e aggettivi interro- não, nunca).
Zeichen). ton sport préféré?). clamatory sentences and gativi (p.es. come ti chia-  Interrogación (sentenzas
 Expresión do tempo pre-  Expresión do tempo: pre- phrases, e. g. Well, that is mi?; di dove sei?); disgiun- interrogativas directas to-
Páx. 26208
sente (Präsens). sente; futuro (présent, futur a surprise! Fine! Great!). tiva (p.es. sei arrivata a tais; sentenzas interrogati-
 Expresión do aspecto proche); passé récent; im-  Negación (negative sen- piedi o in macchina?)). vas directas QU- (p. ex.,
DOG Núm. 120

durativo (Präsens). pératif. tences with not, never, non  Expresión do tempo (pre- Quem fez o quê? Para que
 Expresión da modalidade:  Expresión do aspecto: (Noun, e. g. never mind, sente (presente: -are. –ere, é isso?).
factualidade (Aussagesät- puntual (frases simples); not to worry, nobody, not- -ire, -sc- + ire; verbi irrego-  Expresión do tempo: pasa-
ze); capacidade (mögen); habitual (présent); termina- hing; negative tags). lari più frequenti (p.es. ave- do (perfeito simples); pre-
posibilidade/probabilidade tivo (venir de + Inf.).  Interrogación (Wh- ques- re, essere, andare, dovere, sente (presente).
(können; dürfen); permiso  Expresión da modalidade: tions; Aux. Questions; venire, volere)); pasado  Expresión do aspecto:
(dürfen); intención factualidade (phrases dé- What is this for?; tags). (perfetto composto: partici- durativo (estar a + Inf.)
(Präsens). claratives); capacidade Expresión do tempo: pasa- pi regolari –ato, -uto, -ito;
ISSN1130-9229
  Expresión da modalidade:
 Expresión da entidade (pouvoir); posibillia- do (past simple and conti- essere vs. avere –
introduzione-); futuro (pre- factualidade (frases decla-
(zusammengesetzte No- de/probabilidade (peut- nuous; present perfect; rativas); permiso (poder +
men; Pronomen [Personal- être); necesidade (il presente (present simple sente (p.es. domani vado
in spiaggia) e do aspecto Inf.; ser possível/permitido
, Demonstrativ- und De- faut+infinitif); obriga and continuous); futuro + Inf.); intención (pensar +
terminativpronomina]); da /prohibición (il faut, verbe (going to; will; present sim- (puntual (tempi semplici);
durativo (presente); habi- Inf.; querer + Inf.).
calidade (z. B. gut, sehr devoir, imperativo); permi- ple and continuous + Adv.).

tual (tempi semplici) ; ter-  Expresión da existencia (p.
gut). so (pouvoir : est-ce que je  Expresión do aspecto: ex., ser, estar, haver/ter); a
peux… ?); inten- minativo (verbi intrinseca-
 Expresión da cantidade puntual (simple tenses); entidade (substantivos
ción/desexo (vouloir); cor- mente terminativi, p.es.
(Singular und Plural; Kar- durativo (present and past arrivare). contables/incontables);
dinalzahlen; Quantität, z. tesía (distinction tu/vous). simple/perfect); habitual pronomes (tónicos); de-
 Expresión da modalidade
B. alle, kein).  Expresión expresión da (simple tenses + Adv., e. g. terminantes.
existencia (os presentati- usually); used to); incoativo (factualidade (frasi dichia-
 Expresión do espazo  Expresión da cantidade
vos, par exemple, c’est, ce (start + verb+ ing); termina- rative affermative e negati-
(Präpositionen; Lokalad- ve); necesidade (dovere + (singular/plural; numerais
verbien). sont); da entidade (p. ex. tivo (stop + verb+ ing). cardinais e ordinais).
articles définis, indéfinis, Inf.); obriga (dovere + Inf.);
 Expresión do tempo (Stun-  Expresión da modalidade: intención (presente)).  Expresión do espazo (pre-
denzählung, z. B. „Es ist noms, pronoms personnels factualidade (declarative
sujet (on), pronoms toni-  Expresión da existencia posicións e adverbios de
sentences); capacidade
halb neun"; Zeiteinheiten, (p.es. c’è, ci sono); a enti- lugar, localización, distan-
z. B. Wochentage; Aus- ques); os presentativos (p. (can; be able to); posibili-
ex. c’est, voilà, il est); a dade (nomi comuni / propri cia).
druck der Zeit, z. B. spät). dade/probabilidade (may;
posesión (adxectivos po- might; perhaps); necesida- / contabili / massa ; pro-  Expresión do tempo (ex-
 Expresión do modo (Moda- nomi (tonici e atoni); de- presións, preposicións e
sesivos dun só propieta- de (must; need; have (got)
ladverbien, z. B. so, sehr). rio); la existencia (p. ex. il y terminanti (articoli e dimos- locucións de tempo (mo-
to); obriga (have (got) to;
a, il n’y a pas); a cualidade must; imperative); permiso trativi –questo-)); a calida- mento puntual (p. ex. em
(xénero e número dos ad- (could; allow); intención de (p.es. molto, poco). Ge- 1999), divisións (p. ex., dí-
xectivos regulares). (present continuous). nere: desinenze abituali di as, meses) e indicacións
 Expresión da cantidade: nomi e aggettivi, lessemi (p. ex., atrás, cedo, tarde)
 Expresión da existencia (e. diversi (p.es. mam- de tempo; anterioridade
(plurais regulares; números g. there will be/has been);
cardinais ata 2 cifras; prima/papà), forme invariabili (ontem); posterioridade
a entidade (p.es. arrosto, rosa, blu)). (depois, logo);.
Páx. 26209
meiros números ordinais; (count/uncount/collective/c
articles partitifs). Adverbios ompound nouns; pronouns  Expresión da cantidade  Expresión do modo (ex-
de cantidade e medidas (singolare /plurale: desi- presións, preposicións e
DOG Núm. 120

(un peu, trop,assez, beau- (relative, reflexi- nenze abituali di nomi e locucións prepositivas de
coup, un pot, un tube ve/emphatic); determiners); aggettivi, parole straniere modo, p. ex., devagar,
 Expresión do espazo (pré- a calidade (e. g. good at (p.es hotel, film), forme ab- pior).
positions et adverbes de maths; rather tired). breviate (p.es. cinema, ra-
lieu avec villes et pays  Expresión da cantidade dio), forme invariabili (p.es.
(en/au + pays, à + ville), (singular/plural; cardinal arrosto, rosa, blu); numera-
position (ici), distance, and ordinal numerals. li cardinali, ordinali. Quan-
mouvement, direction, pro- Quantity: e. g. all (the), tità: p.es. ognuno, altro,
ISSN1130-9229
venance (venir de + ville), most, both, none. Degree: partitivo (della, dello, del),
destination (aller à +ville). e. g. really; quite; so; a lit- qualche + nome; grado:
 Expresión do tempo: pun- tle). p.es. molto simpatico, be-
tual (l’heure, moments du  Expresión do espazo (pre- llo, poco intelligente.
jour (le matin, le soir)) ; in- positions and adverbs of  Expresión do espazo (pre-
dicacións de tempo (au- location, position, distance, posizioni, avverbi ed es-

jourd’hui); duración (de… motion, direction, origin pressioni che indicano luo-
à, maintenant); anteriori- and arrangement). go (p.es qui), distanza
dade (il y a…); secuencia-  Expresión do tempo (points (p.es. vicino), movimento
ción (à partir de + heure); (e. g. five to (ten)); divi- (p.es. in macchina), dire-
frecuencia (d’habitude). sions (e. g. century; sea- zione (p.es. a Roma, in Ita-
 Expresión do modo (à / en son), and indications (ago; lia), origine (p.es. vengo da
+ medios de transporte). early; late) of estate; dura- Firenze, sei di Napoli?).
tion (from…to; during; until;  Expresión do tempo (l’ora
since); anteriority (already; (p.es. alle quattro, alle no-
(not) yet); posteriority (af- ve); durata (p.es da (... a));
terwards; later); sequence anteriorità (p.es. prima);
(first, next, last); simulta- posteriorità (p.es. più tardi);

neousness (while, as); fre- sequenza (p.es. prima...
quency (e. g. often, dopo...); intermittenza
usually). (p.es. qualche volta); fre-
 Expresión do modo (Adv. quenza (p.es. di solito).
and phrases of manner, e.  Expresión do modo (av-
g. easily; by post). verbi ed espressioni di mo-
do: p.es piano).
2º de ESO
Páx. 26210
DOG Núm. 120

 a  B1.2. Uso de estratexias de com-  B1.1. Coñecer e saber aplicar as  PLEB1.1. Comprende fórmulas  CCL
 c prensión das mensaxes orais: estratexias básicas de compren- básicas de relación social para ini-  CD
 d – Uso do contexto verbal e non sión do sentido xeral, a informa- ciar e terminar o discurso e expre-  CCEC
verbal, e dos coñecementos ción esencial, os puntos e as ide- sar benvidas, desculpas e agrade-
 i  CSC
previos sobre a situación (quen as principais, ou os detalles rele- cementos, e identifica a relación
fala a quen, con que intencións, vantes do texto: uso do contexto de formalidade entre as persoas
ISSN1130-9229
onde e cando) que dan lugar a verbal e non verbal, e dos coñe- interlocutoras e o propósito comu-
inferencias do significado base- cementos previos sobre a situa- nicativo.
adas no contexto. ción (quen fala a quen, con que
– Uso dos coñecementos referen- intencións, onde e cando), que
ciais sobre o tema. permiten inferencias do significado  PLEB1.2. Comprende instrucións  CCL
baseadas no contexto; uso dos e textos breves e sinxelos produ-

– Adaptación da escoita á súa fi-  CD
coñecementos referenciais sobre cidos en contextos reais e simula-

nalidade (global e/ou específi-  CCEC
o tema, así como identificación de dos, articulados con claridade, rit-
ca). palabras clave.  CSC
mo pausado e acentuación están-
– Identificación de palabras clave.  B1.2. Comprender instrucións moi dar, que conteñan vocabulario re-
– Identificación dos recursos lin- básicas pronunciadas lentamente lativo a lugares, persoas, obxec-
güísticos ou temáticos adquiri- e claramente, e seguir indicacións tos, acontecementos e accións li-
dos. sinxelas e breves que conteñan gados a temas sinxelos e habi-
– Inferencia do significado proba- vocabulario propio do nivel. tuais na súa idade e no seu con-
ble das palabras ou das frases  B1.3. Identificar a información texto escolar.
que descoñece. esencial, os puntos principais e os
 B1.2. Tolerancia da comprensión detalles máis salientables en tex-  PLEB1.3. Comprende o esencial  CCL
parcial ou vaga nunha situación tos orais breves e ben estrutura- en situacións de comunicación,  CD
comunicativa. dos, transmitidos de viva voz ou cara a cara ou gravadas, nas que  CCEC
 B1.3. Perseveranza no logro da por medios técnicos e articulados se utilicen frases moi sinxelas so-
 CSC
comprensión oral, reescoitando o a velocidade lenta, nun rexistro bre temas habituais para a súa
texto gravado ou solicitando repe- estándar, e que versen sobre idade e o seu nivel escolar, que se
tición ou reformulacións do dito. asuntos cotiáns en situacións ha- refiran aos ámbitos persoal públi-
bituais ou sobre temas xerais ou co e educativo, sempre que se fa-
 Estratexias de comprensión:
do propio campo de interese nos le pausadamente e con claridade,
– Mobilización de información e se poida escoitar máis dunha
ámbitos persoal, público e educa-
previa sobre o tipo de tarefa e o vez.
tivo, sempre que as condicións
tema.
acústicas non distorsionen a men-
– Identificación do tipo textual, saxe e se poida volver escoitar o
Páx. 26211
adaptando a comprensión a el. dito.  PLEB1.4. Distingue, co apoio da  CCL
– Distinción de tipos de compren- imaxe, as ideas principais e infor-
DOG Núm. 120

sión (sentido xeral, información  B1.4. Comprender os puntos mación relevante en presenta-  CD
esencial, puntos principais e de- esenciais e os detalles máis rele- cións sobre temas educativos que  CCEC
talles relevantes). vantes en conversas cotiás, reais estea a aprender, profesionais moi  CSC
– Formulación de hipóteses sobre ou simuladas, que se refiran a ne- sinxelos ou do seu interese inme-
o contido e o contexto. cesidades prácticas ou materiais, diato (por exemplo, sobre un tema
– Inferencia e formulación de hi- sentimentos ou sensacións físicas curricular ou unha profesión).
ISSN1130-9229
póteses sobre significados a básicas, expresadas con certa na-

partir da comprensión dos ele- turalidade e boa articulación, se  PLEB1.5. Identifica o sentido xeral  CCL
mentos significativos, lingüísti- pode escoitalas de novo ou solici- e os puntos principais dunha con-  CD
cos e paralingüísticos. tar que se repita ou se reformule o versa informal espontánea, rela-  CCEC
dito. cionada coas actividades de aula,
– Reformulación de hipóteses a e de simulacións sobre temas co-  CSC
 B1.5. Recoñecer os puntos esen-

partir da comprensión de novos tiáns e de interese persoal con di-
elementos. ciais e a información principal de

textos orais ou audiovisuais bre- versos fins comunicativos, se a
ves, articulados pausadamente e produción é articulada con clari-
con claridade, que conteñan na- dade e cunha velocidade media,
rracións e/ou descricións moi sin- pero con pausas.
xelas, que traten sobre asuntos
moi previsibles da vida cotiá ou
moi coñecidos.
 B1.6. Comprender transaccións  PLEB1.6. Comprende, nunha  CCL
moi básicas de bens e servizos conversa informal na que partici-  CD
(datos persoais, horarios e pre- pa, descricións, narracións, peti-  CCEC
zos), transmitidas de viva voz ou cións de información e expresión

dos gustos sobre asuntos prácti-  CSC
por medios técnicos, e articuladas
con certa lentitude e claridade, cos da vida diaria e sobre temas
sempre que as condicións acústi- do seu interese, cando se lle fala
cas sexan boas e se poidan escoi- con claridade, amodo e directa-
tar máis dunha vez. mente, e se a persoa interlocutora
está disposta a repetir ou a refor-
mular o dito.
 PLEB1.7. Identifica a información  CCL

esencial de mensaxes sinxelas  CD
emitidas por medios audiovisuais  CCEC
Páx. 26212
sobre temas concretos e coñeci-
dos (tempo atmosférico, noticias  CSC
DOG Núm. 120

presentadas con imaxes moi re-

dundantes, etc.) e sobre transac-
cións habituais de bens e servi-
zos, pronunciadas con lentitude e
claridade, aínda que deba escoita-
las máis dunha vez.
ISSN1130-9229
 a  B2.1. Estratexias de produción:  B2.1. Utilizar as estratexias máis  PLEB2.1. Interactúa nas activida-  CCL
 c – Planificación: adecuadas para producir textos des de aula a maioría das veces  CAA
 d – Identificación do contexto, o monolóxicos que aborden descri- ou intervén na lingua estranxeira,  CSC

cións, narracións e explicacións cunha pronuncia comprensible, e
 e destinatario e a finalidade da  CCEC

produción ou da interacción. breves e sinxelas sobre aconte- persevera no seu uso aínda que
 i cementos, experiencias, condi- cometa erros e teña que pedir
– Adecuación do texto ao desti- cións de vida e coñecementos di- axuda ou aclaracións.
natario, ao contexto e á canle, versos, con certa fluidez e pro-
escollendo os expoñentes lin- nuncia intelixible, utilizando conec-  PLEB2.2. Amosa unha actitude  CCL
güísticos necesarios para lo- tores textuais e con dominio do positiva polo uso da lingua estran-  CSC
grar a intención comunicativa. vocabulario elemental, para lograr xeira en diferentes situacións co-
– Execución: a finalidade da comunicación. municativas, e manifesta interese
– Concepción da mensaxe con  B2.2. Producir textos breves e e respecto polas achegas dos
claridade, distinguindo a súa comprensibles, tanto en conversa seus compañeiros e das súas
idea ou ideas principais e a cara a cara como por teléfono ou compañeiras.

súa estrutura básica. por outros medios técnicos, nun
– Activación dos coñecementos rexistro neutro ou informal, cunha  PLEB2.3. Fai presentacións bre-  CCL
previos sobre modelos e se- linguaxe sinxela, nos que se dea, ves e ensaiadas, ben estruturadas  CD
cuencias de interacción, e se solicite e se intercambie infor- e con apoio visual (por exemplo,  CCEC
elementos lingüísticos pre- mación básica sobre temas de im- transparencias de PowerPoint),
 CSC
viamente asimilados e memo- portancia na vida cotiá e asuntos que lle permitan ilustralas con
rizados. coñecidos ou de interese persoal imaxes e seguir un guión sobre
– Expresión da mensaxe con ou educativo propios da súa idade aspectos concretos e sinxelos de
claridade e coherencia, estru- e do seu nivel escolar, e se xusti- temas do seu interese ou relacio-
turándoa adecuadamente e fiquen brevemente e de xeito bá- nados cos seus estudos ou a súa
axustándose, de ser o caso, sico os motivos de determinadas ocupación, e responde a pregun-
Páx. 26213
aos modelos e ás fórmulas de accións e de plans sinxelos, aínda tas breves e sinxelas de oíntes
sobre o contido destas.
DOG Núm. 120

cada tipo de texto. que ás veces haxa interrupcións  PLEB2.4. Desenvólvese correc-  CCL
– Reaxuste da tarefa (empren- ou vacilacións, resulten evidentes tamente en xestións e transac-  CD
der unha versión máis modes- as pausas e a reformulación para cións cotiás, como son as viaxes,  CCEC
ta desta) ou da mensaxe (fa- organizar o discurso e para selec- o aloxamento, o transporte, as
cer concesións no que real- cionar expresións e estruturas, e o compras e o lecer, seguindo nor-  CSC
mente lle gustaría expresar), interlocutor teña que solicitar ás mas de cortesía básicas (saúdo e
ISSN1130-9229
tras valorar as dificultades e veces que se lle repita o dito, e tratamento), sempre que a persoa
os recursos lingüísticos dis- mesmo solicite axuda ao interlocu- interlocutora coopere, falando
poñibles. tor para expresar adecuadamente amodo e con claridade, e repetin-
– Compensación das carencias o seu texto. do ou reformulando.
lingüísticas mediante proce-  B2.3. Participar en conversas
dementos lingüísticos e para- espontáneas relacionadas coas  PLEB2.5. Participa en conversas  CCL

informais cunha pronuncia com-  CD
lingüísticos actividades de aula e en simula-

– Lingüísticos: cións sobre temas cotiáns e de in- prensible cara a cara, por teléfono  CCEC
terese persoal con diversos fins ou por outros medios técnicos,
– Modificación de palabras comunicativos, establecendo con- nas que establece contacto social,  CSC
de significado parecido. tacto social en función da situa- intercambia información e expresa
– Definición ou parafraseo ción de comunicación, reformu- opinións e puntos de vista, fai invi-
dun termo ou dunha ex- lando e rectificando se non se tacións e ofrecementos, pide e
presión. comprende, e pedindo aclaración ofrece cousas, pide e dá indica-
– Petición de axuda ou clase non entende algo. cións ou instrucións, ou discute os
rificación.  B2.4. Utilizar estratexias de coo- pasos que hai que seguir para
– Paralingüísticos: peración na interacción e no traba- realizar unha actividade conxunta.
– Sinalización de obxectos, llo con outras persoas, colaboran-

uso de deícticos ou reali- do con elas na interacción, verifi-  PLEB2.6. Colabora coas demais  CCL
zación de accións que cando a comprensión propia e das persoas na interacción, verificando  CD
aclaran o significado. demais persoas mediante estrate- a comprensión propia e a das de-  CCEC
xias de compensación lingüísticas mais persoas mediante estratexias
– Uso de linguaxe corporal de compensación lingüísticas e  CSC
culturalmente pertinente e non verbais, e cooperando acti-
vamente na realización das tare- non verbais, e cooperando acti-
(xestos, expresións fa- vamente na realización das tare-
ciais, posturas, e contacto fas de comunicación.
 B2.5. Manexar con certa fluidez
fas de comunicación, e manifesta
visual ou corporal) interese e respecto polas achegas
– Uso de elementos cuasi- frases feitas curtas, grupos de pa-
labras e fórmulas básicas para do seus compañeiros e das súas
léxicos de valor comuni- compañeiras.
Páx. 26214
DOG Núm. 120

cativo (hum, puah, etc.). desenvolverse de xeito suficiente  PLEB2.7. Toma parte nunha con-  CCL
– Uso de elementos prosó- en breves intercambios en situa- versa formal ou entrevista moi sin-  CD
dicos (pausas, ritmo, en- cións habituais e cotiás, aínda que xela de carácter educativo ou  CCEC
toación) como substitutos se interrompa o discurso para pro- ocupacional moi habitual e traba-
curar expresións e articular pala-  CSC
dos marcadores discursi- llado previamente, intercambiando
vos para indicarlle ao des- bras menos frecuentes. información suficiente e básica de
ISSN1130-9229
tinatario ou oínte as par-  B2.6. Intercambia información ou carácter persoal e sobre hábitos,
tes do discurso que de- responde a preguntas directas gustos ou estudos, preguntando
ben ser cointerpretadas. simples e breves, relativas a in- sobre problemas prácticos e reac-
 B2.2. Actitude de respecto cara a formación persoal, hábitos, gus- cionando de forma sinxela ante
si mesmo/a e cara ás demais per- tos, estudos etc., en relación con comentarios, sempre que poida
soas para comprender e facerse ámbitos e temas inmediatos cos pedir que se lle repitan os puntos

comprender. que xa estea familiarizado. clave se o necesita, e se o interlo-

 B2.2. Rutinas ou modelos de inte-  B2.7. Interactuar de xeito sinxelo
cutor coopera, falando amodo e
racción básicos segundo o tipo de en intercambios claramente estru- con claridade, repetindo ou refor-
situación de comunicación propia turados, utilizando fórmulas ou mulando.
da súa idade e do seu nivel esco- xestos simples para tomar ou ce-
lar. der a quenda de palabra, aínda
 B2.3. Uso básico da quenda de
que se dependa en grande medi-
palabra, con indicadores sinxelos da da actuación do interlocutor.
de que se quere falar e de reco-
ñecemento do desexo de falar das
demais persoas.
Bloque 3: Comprensión de textos escritos
 a  B3.1. Estratexias de comprensión:  B3.1. Utilizar as estratexias máis  PLB3.1. Segue, con axuda da  CCL
 c – Mobilización de información adecuadas (identificación do tema imaxe, instrucións sinxelas de fun-  CAA
 d previa sobre o tipo de tarefa e o dun texto coa axuda de elementos cionamento e manexo de apare-  CSC
tema. textuais e non textuais, uso dos llos electrónicos ou de máquinas
 i  CCEC
– Identificación do tipo de lectura coñecementos previos sobre o de uso común e coñecidos, así
tema, inferencia de significados como instrucións básicas e predi-  CD
demandado pola tarefa (en su-
perficie ou oceánica, selectiva, polo contexto, por comparación de cibles para a realización de activi-
intensiva ou extensiva). palabras ou frases similares nas dades e normas de seguridade
Páx. 26215
linguas que xa coñecen, etc.), pa- (por exemplo, manexo dun móbil
– Identificación do tipo textual bá- ra a comprensión do sentido xeral, ou prevención de riscos nunha ex-
DOG Núm. 120

sico (narrativo, descritivo ou ex- a información esencial, os puntos cursión).

plicativo), adaptando a com- e as ideas principais, ou os deta-
prensión a el. lles relevantes do texto.  PLB3.2. Entende os puntos princi-  CCL
– Distinción de tipos de compren-  B3.2. Comprender mensaxes pais de anuncios e material publi-  CAA
sión necesarios para a realiza- breves e sinxelas que conteñan citario de revistas propias da súa  CSC
ción da tarefa (sentido xeral, in- instrucións, indicacións e informa- idade ou de internet, formulados
ISSN1130-9229
formación esencial e puntos ción básica referida a necesidades de xeito simple e claro, e relacio-  CCEC
principais). inmediatas ou de carácter educa- nados con asuntos do seu intere-  CD
– Formulación de hipóteses sobre tivo ou ocupacional moi básico, de se, nos ámbitos persoal e educati-
o contido e o contexto. estrutura moi sinxela, especial- vo e ocupacional moi básico.
– Inferencia e formulación de hi- mente se contan con apoio visual.
pótese sobre significados a par-  B3.3. Identificar a información

esencial, os puntos máis relevan-  PLB3.3. Entende información  CCL
tir da comprensión de elementos

significativos, lingüísticos e pa- tes e os detalles importantes en específica esencial en páxinas  CAA
ratextuais. textos, tanto en formato impreso web e outros materiais de referen-  CSC
como en soporte dixital, breves, cia ou consulta claramente estru-
– Reformulación de hipóteses a
sinxelos e ben estruturados, escri- turados e nun rexistro estándar e  CCEC
partir da comprensión de novos con imaxes ilustrativas redundan-  CD
elementos. tos nun rexistro informal ou están-
dar, que traten asuntos cotiáns, tes sobre temas relativos a mate-
 B3.2. Uso de técnicas como subli- rias educativas, ou do seu interese
temas coñecidos e previsibles de
ñar ou tomar notas para lograr interese ou relevantes para os (por exemplo, sobre un tema cu-
unha mellor comprensión do con- propios estudos, e que conteñan rricular, un programa informático,
tido e da estrutura do texto. estruturas e un léxico básicos de unha cidade, un deporte ou o am-
uso común e habitual. biente), sempre que poida reler as

 B3.4. Identificar e interpretar pala-
seccións difíciles.
bras e enunciados clave sinxelos
e contextualizados, en situacións  PLB3.4. Comprende correspon-  CCL
de comunicación significativas pa- dencia persoal en calquera forma-  CAA
ra a súa idade e o seu nivel esco- to e en rexistro estándar na que,  CSC
lar, coa axuda de elementos tex- de xeito sinxelo e básico, se fale
tuais e non textuais, sobre temas de si mesmo/a; se describan per-  CCEC
variados e outros relacionados soas, obxectos e lugares; se na-  CD
con outras materias do currículo. rren acontecementos pasados,
presentes e futuros, reais ou ima-
 B3.5. Comprender a información xinarios; se expresen sentimentos,
Páx. 26216
esencial de correspondencia per- desexos e opinións sobre temas
soal moi breve e sinxela en cal- xerais, coñecidos ou do seu inte-
DOG Núm. 120

quera soporte, identificando o re- rese.

xistro formal ou informal, o propó-
sito e as fórmulas de relación so-  PLB3.5. Entende información  CCL
cial, e outras convencións básicas básica de correspondencia formal  CAA
propias deste tipo de texto. na que se informa sobre asuntos  CSC
 B3.6. Ler con certa autonomía do seu interese no contexto per-
ISSN1130-9229
 CCEC
textos adaptados de certa lonxitu- soal, educativo ou ocupacional
(por exemplo, sobre un curso de  CD
de adecuados á idade, aos intere-
ses e ao nivel escolar. idiomas ou unha compra por inter-
net).
 PLB3.6. Comprende con fluidez  CCL

textos de historias de ficción adap-  CAA
tados para o seu nivel.  CSC

 CCEC
Bloque 4. Produción de textos escritos: expresión e interacción
 a  B4.1. Estratexias de produción:  B4.1. Aplicar estratexias adecua-  PLB4.1. Utiliza estratexias que  CCL
 c – Planificación: das para elaborar textos escritos faciliten o proceso de escritura:  CAA
 d – Mobilización e coordinación breves e de estrutura simple, por segue modelos de textos de ca-  CSC
das propias competencias xe- exemplo copiando formatos, fór- racterísticas similares, planifica o
 i  CCEC
mulas e modelos convencionais texto, elabora un borrador, corrixe
rais e comunicativas co fin de  CD

realizar eficazmente a tarefa propios de cada tipo de texto, tanto a ortografía como a orde das
(repasar o que se sabe sobre identificando as ideas pertinentes ideas e das palabras, etc.
o tema, o que se pode ou se e necesarias, ou pondo una idea
quere dicir, etc.) principal en cada parágrafo.  PLB4.2. Escribe textos moi breves  CCL
 B4.2. Escribir en papel ou en so- en formato convencional con in-  CAA
– Localización e uso adecuado
porte electrónico textos breves, formación sinxela e relevante so-  CSC
de recursos lingüísticos ou
sinxelos e de estrutura clara sobre bre feitos moi coñecidos e habi-
temáticos (uso dun dicionario  CCEC
temas cotiáns ou de interese per- tuais no ámbito educativo, descri-
ou dunha gramática, informa-  CD
soal, nun rexistro estándar ou in- bindo de xeito sinxelo situacións,
ción sobre o tema, etc.).
formal, utilizando adecuadamente persoas, obxectos e lugares.
– Execución: os recursos básicos de cohesión e
– Elaboración dun borrador.
Páx. 26217
de coherencia, e as convencións
– Estruturación do contido do ortográficas básicas, os signos de  PLB4.3. Completa un cuestionario  CCL
puntuación máis comúns, cun con- sinxelo con información persoal e
DOG Núm. 120

texto. trol razoable de expresións e es- relativa aos seus datos, aos seus  CAA
– Organización do texto en pa- truturas sinxelas e un léxico de intereses ou ás súas afeccións.  CSC
rágrafos abordando en cada uso frecuente para a súa idade e o  CCEC
un unha idea principal, con- seu nivel escolar; así como as
 CD
formando entre todos o seu convencións ortográficas máis ha-
significado ou a idea global. bituais na redacción de textos en
ISSN1130-9229
 PLB4.4. Escribe notas, anuncios e  CCL

– Expresión da mensaxe con soporte electrónico.
mensaxes breves en soporte im-  CAA
claridade axustándose aos  B4.3. Describir de forma moi sin- preso e dixital, en situacións de  CSC
modelos e ás fórmulas de ca- xela lugares, obxectos e persoas, comunicación reais ou simuladas,
da tipo de texto. e narrar de xeito lineal feitos e ex- relacionados con actividades e si-  CCEC
– Reaxuste da tarefa (empren- periencias sinxelas, así como ex- tuacións da vida cotiá e do seu in-  CD
por información básica e previa-

der unha versión máis modes- terese persoal, ou sobre temas de
ta) ou da mensaxe (facer con- mente preparada relacionada con actualidade de especial relevancia
cesións no que realmente lle temas cotiáns ou con materias do e facilmente comprensibles para a
gustaría expresar), tras valo- currículo. súa idade, respectando as con-
rar as dificultades e os recur-  B4.4. Cubrir documentos básicos vencións e as normas de cortesía,
sos lingüísticos e temáticos nos que se solicite información tamén cando se utilizan as redes
dispoñibles. persoal relativa a actividades dia- sociais.
– Recurso aos coñecementos rias, intereses (deportes, música,
previos (utilizar linguaxe "pre- etc.), gustos, etc.  PLB4.5. Escribe correspondencia  CCL
fabricada", etc.).  B4.5. Escribir mensaxes sinxelas persoal na que se establece e  CAA
– Revisión: en diferentes soportes con infor- mantén o contacto social, se inter-  CSC
mación, instrucións e indicacións cambia información sobre si mes-
– Identificación de problemas, moi básicas relacionadas con acti- mo/a e a súa vila (por exemplo),  CCEC
erros e repeticións. vidades cotiás e de inmediata nese describen en termos sinxelos  CD
– Atención ás convencións or- cesidade. sucesos importantes e experien-
tográficas e aos signos de  B4.6. Escribir correspondencia cias persoais (por exemplo, unhas
puntuación. breve e sinxela en papel ou sopor- vacacións), se dan instrucións sin-
– Presentación coidada do texto te dixital, na que se dea informa- xelas, se fan e aceptan ofrece-
(marxes, limpeza, tamaño da ción persoal básica e se expresen mentos e suxestións (por exem-
letra, etc.). gustos, sentimentos e opinións. plo, cancelación, confirmación ou
– Reescritura definitiva.  B4.7. Presentar os textos escritos modificación dunha invitación ou
 B4.2. Características textuais: de maneira coidada (con atención duns plans) e se expresan opi-
a marxes, riscaduras, liñas derei- nións de xeito sinxelo.
– Uso de recursos básicos para
Páx. 26218
elaborar textos con coherencia e tas, letra clara, letras maiúsculas e
cohesión propios do seu nivel minúsculas cando corresponda,  PLB4.6. Fai unha presentación  CCL
coidada dos textos escritos, en
DOG Núm. 120

escolar. etc.) en soporte impreso e dixital, soporte impreso e dixital, utilizan-  CAA
adecuados aos fins funcionais e do correctamente as convencións  CSC
valorando a importancia da pre- ortográficas e os signos de pun-  CCEC
sentación nas comunicacións es- tuación.
 CD
critas.
ISSN1130-9229
 a  B5.1. Patróns sonoros, acentuais,  B5.1. Pronunciar e entoar de xeito  PLEB5.1. Utiliza a lingua estran-  CCL
 c rítmicos e de entoación. claro e intelixible, aínda que se xeira na maioría das súas inter-  CAA
 d – Sons e fonemas vocálicos. cometan erros de pronuncia polos vencións nas actividades de aula,  CSC
– Sons e fonemas consonánticos que as persoas interlocutoras te- e na participación en simulacións
 i  CCEC

ñan que solicitar repeticións. con diversos fins comunicativos,
 o
e as súas agrupacións.  CD
 B5.2, Aplicar á comprensión e á facéndose comprender, producin-
– Procesos fonolóxicos básicos. do con suficiencia discriminativa
produción de textos escritos as
– Acento dos elementos léxicos normas ortográficas básicas da trazos fonéticos significativos que
illados, e no sintagma e na ora- palabra e da oración. distinguen fonemas (nasalización,
ción. sonorización, etc.), e recoñecendo
 B5.3. Incorporar á produción do
 B5.2. Patróns gráficos e conven- e producindo comprensiblemente
texto oral e escrito os coñecemen-
cións ortográficas. tos socioculturais e sociolingüísti- patróns básicos de ritmo, entoa-
– Uso das normas básicas de or- cos adquiridos relativos a estrutu- ción e acentuación de palabras e
tografía da palabra. ras sociais, relacións interperso- frases.
– Utilización adecuada da ortogra- ais, patróns de actuación, compor-
fía da oración: coma, punto e tamento e convencións sociais,

coma, puntos suspensivos, pa- respectando as normas de corte-  PLEB5.2. Escribe cun dominio  CCL
rénteses e comiñas. sía máis importantes nos contex- ortográfico suficiente para facer  CAA
 B5.3. Aspectos socioculturais e tos respectivos. comprensible os textos, sen come-  CSC
sociolingüísticos.  B5.4. Na propia lingua, identificar
ter erros moi básicos sobre as re-
 CCEC
diferenzas e semellanzas nos as- gularidades ortográficas máis re-
– Recoñecemento e uso de con-  CD
pectos culturais visibles dos paí- levantes.
vencións sociais básicas, de
normas de cortesía e de rexis- ses onde se fala a lingua estran-
tros informais e estándar, así xeira e da propia cultura, e coas  PLEB5.3. Utiliza as convencións  CCL
diversas culturas do resto do básicas propias da lingua estran-  CAA
como da linguaxe non verbal xeira no desenvolvemento do pro-
máis habitual. alumnado, de ser o caso, amo-  CSC
sando curiosidade e respecto pe- ceso comunicativo (saúdos, ruti-
Páx. 26219
– Achegamento a algúns aspectos  CCEC
rante as diferenzas. nas para iniciar ou manter a quen-
culturais visibles próximos ao da de palabra, fórmulas orais bre-  CD
DOG Núm. 120

seus intereses (música, lecer,  B5.5. Utilizar as experiencias e os ves para manter a atención, etc.)
deportes, produción escrita, lu- coñecementos adquiridos en to-
gares, poboación, etc.), e a cos- das as linguas que coñece para  PLEB5.4. Na propia lingua, identi-  CCL
tumes, valores e actitudes máis establecer similitudes e diferenzas fica aspectos socioculturais bási-  CAA
evidentes relacionados con as- coa nova lingua e desenvolver cos e visibles dos países nos que  CSC
pectos propios da súa idade, a unha competencia comunicativa se fala a lingua estranxeira, anali-
ISSN1130-9229
 CCEC
través de producións multimedia plurilingüe; apreciar a riqueza per- zándoos comparativamente coas
e de manifestacións artísticas soal e social que proporciona ser diversas culturas, de ser o caso,  CD
dos países onde se fala a lingua unha persoa plurilingüe, e valorar do resto do alumnado, e evitando
estranxeira. as linguas como medio para co- estereotipos e valoracións etno-
– Identificación dalgunhas simili- municarse e relacionarse con céntricas.
tudes e diferenzas básicas nos compañeiros e compañeiras dou-

tros países, como recurso de ac-  PLB5 5. Nas actividades de aula  CCL
costumes cotiáns e no uso das

formas básicas de relación so- ceso á información e como ins- utiliza, para a comprensión e a  CAA
cial entre os países onde se fala trumento de enriquecemento per- elaboración de textos, o coñece-  CSC
a lingua estranxeira e o noso. soal, ao coñecer culturas e manei- mento adquirido noutras linguas
 CCEC
– Actitude receptiva e respectuosa ras de vivir diferentes. sobre elementos morfolóxicos, sin-
tácticos e discursivos, así como os  CD
cara ás persoas, os países e as  B5.6. Levar a cabo as funcións
comunidades lingüísticas que demandadas polo propósito co- procesos de realización das acti-
falan outra lingua e teñen unha municativo, utilizando, con sufi- vidades lingüísticas de compren-
cultura diferente á propia. ciente dominio para o seu nivel sión e produción.
 B5.4. Plurilingüismo.
escolar, os expoñentes máis co-
múns e básicos desas funcións e  PLB5.6. Comunica con eficacia,  CCL
– Recoñecemento da realidade
os patróns discursivos igualmente comprendendo e utilizando ade-  CAA

plurilingüe do propio contorno. básicos de uso máis frecuente. cuadamente as estruturas morfo-  CSC
– Recurso aos coñecementos sin-  B5.7. Comprender e utilizar rutinas
sintácticas básicas para realizar
 CCEC
táctico-discursivos da propia lin- e o léxico propio do nivel en situa- as funcións comunicativas propias
gua para mellorar a aprendiza- do seu nivel, e estratexias de co-  CD
cións comunicativas sinxelas reais
xe, e da lingua estranxeira, para ou simuladas. municación e de redundancia do
lograr unha competencia comu- significado (imaxes e elementos
nicativa integrada.  B5.8. Participar en proxectos (ela- paralingüísticos, cuasilingüísticos
boración de materiais multimedia, básicos e partextuais).
– Participación en proxectos nos folletos, carteis, recensión de li-
que se utilizan varias linguas e bros e películas, etc.) nos que se
relacionados cos elementos  PLEB5.7. Coñece e utiliza un  CCL
utilicen varias linguas, tanto curri- vocabulario oral e escrito básico e  CAA
transversais, evitando estereoti- culares como outras presentes no
Páx. 26220
pos lingüísticos ou culturais, e suficiente para comprender e ela-  CSC
centro docente, relacionados cos borar textos sinxelos propios do
valorando positivamente as elementos transversais, evitando  CCEC
DOG Núm. 120

competencias que posúe como estereotipos lingüísticos ou cultu- seu nivel educativo.  CD
persoa plurilingüe. rais.
 B5.5. Funcións comunicativas.
– Iniciación e mantemento de re-  PLEB5.8. Participa en proxectos  CCL
lacións persoais e sociais bási- (elaboración de materiais multi-  CD
cas. media, folletos, carteis, recensión
ISSN1130-9229
 CAA
– Descrición de calidades físicas e de libros e películas, obras de tea-
 CCEC
abstractas básicas de persoas, tro, etc.) nos que se utilizan varias
linguas e relacionados cos ele-  CD
obxectos, lugares e actividades.
mentos transversais, evita estere-
– Narración de acontecementos otipos lingüísticos ou culturais, e
pasados puntuais e habituais, valora as competencias que posúe

descrición de estados e situa- como persoa plurilingüe.
cións presentes, e expresión

básica de sucesos futuros.
– Petición e ofrecemento de in-
formación, indicacións, expre-
sión sinxela de opinións e con-
sellos, advertencias e avisos.
– Expresión do coñecemento, a
certeza e a dúbida.
– Expresión da vontade, a inten-
ción, a decisión, a promesa, a
orde, a autorización e a prohibi-

ción.
– Expresión do interese, a apro-
bación, o aprecio, a simpatía, a
satisfacción, a esperanza, a
confianza e a sorpresa, así co-
mo os seus contrarios.
– Formulación de suxestións e
desexos, e expresión básica de
condicións e hipóteses.
– Establecemento e mantemento
Páx. 26221
básicos da comunicación e a
organización elemental do dis-
DOG Núm. 120

curso.
 B5.6. Léxico oral e escrito básico
de uso común relativo a identifica-
ción persoal elemental; vivenda,
fogar e contexto; actividades da
vida diaria; familia e amizades;
ISSN1130-9229
tempo libre, lecer e deporte; vaca-

cións; saúde e coidados físicos;
educación e estudo; compras, ali-
mentación e restauración; trans-
porte; lingua e comunicación; am-
biente, clima e ámbito natural; e

tecnoloxías da información e da
comunicación.
– Expresións fixas e enunciados
fraseolóxicos máis habituais,
– Saúdos, despedidas, preguntas
por preferencias e expresión de
opinións
– Léxico sobre temas relaciona-
dos con contidos sinxelos dou-
tras áreas do currículo.

discursivas propias de cada idio-
ma.
1
contidos sintáctico-discursivos por idiomas:
 Expresión de relacións  Expresión de relacións  Expresión de relacións  Expresión de relacións  Expresión de relacións
lóxicas: conxunción (und; lóxicas: conxunción (et); lóxicas: conxunción (and, lóxicas: conxunción((e) an- lóxicas: adición (e, nem, e
auch); disxunción (oder); disxunción (ou); oposición too, also); disxunción (or); che, (e) neanche); oposi- também); disxunción (ou,
Páx. 26222
oposición (aber); causa (mais); causa (comme); fi- oposición (but); causa (be- ción (invece); causa ou…ou); oposi-
(denn/weil); finalidade (da- nalidade (pour); compara- cause (of); due to); finali- (per+nome (p.es. per lavo- ción/contraste (mas); causa
mit); comparación (so / ción (plus, moins que, aussi dade (to + infinitive; for); ro, per amore)); finalidade (porque; por isso); finalida-
DOG Núm. 120

nicht so + Adjektiv + wie; que); consecuencia (donc); comparación (as/not so (per + Inf.); condición (se). de (para + Inf.); compara-
schneller als; der schnells- explicativas (car). +Adj.+ as; more comforta-  Relacións temporais (do- ción (mais/menos/ tão +
te); condición (wenn); estilo  Relacións temporais ble/ quickly, faster (than); po+sintagma nominale Adj./Adv.+ (do) que/ como
indirecto (Redewiedergabe; (d’abord, ensuite, puis, fina- the fastest); resultado (p.es. dopo la partita siamo /quanto; maior / mais pe-
Vorschläge). lement, il y a). (so…); condición (if; un- ritornati a casa)), poi, men- queno...); superlativo abso-
 Afirmación (affirmative  Exclamación (quel + nom !, less). tre). luto (-íssimo, -limo).
Aussagesätze; affirmative désolé !) ; interxección (si!  Relacións temporais (as  Afirmación (frasi dichiarati-  Relacións temporais (an-
Zeichen). Bravo !). soon as; while). ve affermative e proforma tes, agora, depois; em se-
ISSN1130-9229
 Exclamación (Ausrufesät-  Negación (pas de, rien,  Afirmación (affirmative (p.es. anche io, anch’io)). guida, logo).
ze, z. B. „Wie schade!"). introducción de la negación sentences; tags)  Exclamación (forme ellitti-  Afirmación (sentenzas
 Negación (negative Sätze en tempos compostos).  Exclamación (What + Adj. che: nome (p.es. forza! co- declarativas afirmativas;
mit nicht, nie, nicht + Adjek-  Interrogación (inversión (V +) noun, e. g. What a won- raggio!); aggettivi p.es. proforma (p. ex. eu tam-
tiv, nichts; negative Zei- + Suj.); réponses (si, pron. derful trip!; How + Adj., e. g. beato lui!); avverbio (p.es. bém; certamente).

chen). tonique + oui/non,) ; pro- How amazing!; exclamatory benissimo! certo!); interie-  Exclamación (formas elípti-
 Interrogación (W-Fragen, z. nomes interrogativos (p. ex. sentences and phrases, e. zioni (p.es. boh, non lo so cas: Que (+ Subst.) + Adj.,
B. „Woher kommen Sie?", lequel, laquelle, etc.). g. Well, that is a surprise! proprio!)). p. ex. Que dia lindo!; Que
„Warum liest du gern Co-  Expresión do tempo: pre- Fine! Great! Terrific!).  Negación (frasi dichiarative gentil!); sentenzas e sin-
mics?"; Ja/Nein-Fragen; sente; presente progresivo  Negación (negative sen- negative con non (mai), tagmas exclamativos, p. ex.
Zeichen). (être en train de); pasado tences with not, never, non nessuno/nessuna) e pro- Está bom!).
 Expresión do tempo: pasa- (passé composé avec avoir (Noun, e. g. never mind, forma (p.es. no, neanch’io).  Negación (sentenzas de-
do (Präteritum; Perfekt); et être sans accords); futu- not to worry), nobody, not-  Interrogación (totali (p.es. clarativas negativas con
presente (Präsens). ro (futur proche). Introdu- hing; negative tags). Gina ha fatto l’esame?; c’è não, nunca; nada, nemhum
 Expresión do aspecto: ción do condicional (fórmu-  Interrogación (Wh- ques- Andrea?; parziali introdotte nenhum(a), ninguém).
puntual (Perfekt); durativo la de cortesía: je voudrais). tions; Aux. Questions; What da avv., pronomi e aggettivi  Interrogación (sentenzas
(Präsens; Präteritum); habi-  Expresión do aspecto: is this for?; tags). interrogativi (p.es. cosa hai interrogativas directas to-
tual (Präsens/Präteritum + puntual (frases simples);  Expresión do tempo: pasa- fatto di bello oggi?; che tais; sentenzas interrogati-
Adverb [z. B. normalerwei- habitual (frases simples + do (past simple and conti- vestito preferisci?). vas directas QU- (p. ex.,
se]). Adv. (ex: d’habitude); incoa- nuous; present perfect);  Expresión do tempo (pre- Quem fez o quê? Para que
 Expresión da modalidade: tivo (aller + Inf.) ; terminativo presente (present simple sente (presente:verbi irre- é isso?); interrogativas tags
factualidade (Aussagesät- (venir de + Inf.). and continuous); futuro golari più frequenti (p.es. (p. ex., Queres ir ao cine-
ze); capacidade (mögen);  Expresión da modalidade: (going to; will; present sim- dire, potere, sapere, usci- ma, não queres?).
posibilidade/probabilidade factualidade (phrases dé- ple and continuous + Adv.). re)); pasado (imperfetto;  Expresión do tempo: pasa-
(können; dürfen; vielleicht); claratives); capacidade  Expresión do aspecto: perfetto composto: essere do (pretérito perfeito sim-
necesidade (müssen); obri- (savoir); posibillia- puntual (simple tenses); du- vs. avere – rinforzo-, parti- ples e composto, imperfei-
ga (müssen; sollen; Impe- de/probabilidade (proba- rativo (present and past cipi irregolari più frequenti to,); presente (presente);
rativ); permiso (dürfen); in- blement); necesidade (avoir simple/perfect; and future (p.es. fatto, preso, visto)) e futuro (ir + Inf., presente do
Páx. 26223
tención (Präsens). besoin de + infinitif); obri- continuous); habitual (sim- do aspecto (puntual (tempi indicativo + Adv.; haver-
 Expresión da existencia (z. ga/prohibición (il faut, verbe ple tenses (+ Adv., e. g. semplici); durativo (presen- de)…
DOG Núm. 120

B. es gibt); da entidade devoir, imperativo; c’est à usually); used to); incoativo te e imperfetto; perfetto  Expresión do aspecto:
(zusammengesetzte No- qui de…? c’est à+pron. to- (start –ing); terminativo composto (+Avv.); perifrasi puntual (tempos simples);
men; Pronomen [Demons- nique/nom+ de + Inf.); per- (stop –ing). stare + gerundio); habitual durativo (estar a + Inf., pre-
trativ-, Reflexiv- und De- miso (pouvoir, demander);  Expresión da modalidade: (tempi semplici e perfetto sente, pretérito imperfeito e
terminativpronomina]); da intención/desexo (je vou- factualidade (declarative composto (+Avv.); termina- pretérito perfeito composto
calidade (z. B. schlecht). drais); cortesía. sentences); capacidade tivo (perfetto composto do indicativo; continuar +
 Expresión da cantidade  Expresión expresión da (can; be able); posibilida- (+Avv.). Ger.); habitual (tempos
(Singular und Plural; Kardi- existencia (il y a, il n’y a de/probabilidade (may;  Expresión da modalidade simples (+ Adv.), p. ex. No
ISSN1130-9229
nal- und Ordinalzahlen; pas); a entidade (p. ex. ar- might; perhaps); necesida- (factualidade (frasi dichiara- verão está calor).
Quantität, z. B. alle, beide, ticles contractés, noms de (must; need; have (got) tive affermative e negative);  Expresión da modalidade:
kein; Grad, z. B. ganz, so, composés, pronoms réflé- to); obriga (have (got) to; capacidade (sapere +Inf.)); factualidade (frases decla-
ein wenig). chis, adjectifs démonstra- must; imperative); permiso posibilidade (potere + Inf.; rativas); permiso (poder +
 Expresión do espazo tifs); proposicións adxecti- (could; allow); intención forse; dovere +Inf.); nece- Inf.; ser possível/permitido
(Präpositionen; Lokalad- vais (qui/que); a posesión (present continuous). sidade (avere bisogno di + + Inf.), intención (pensar +

verbien). (adxectivos posesivos dun  Expresión da existencia (e. N / Inf); obriga (imperativo Inf.; querer de /ter de + Inf.,
 Expresión do tempo (Stun- e de varios propietarios);a g. there will be/has been); a informale); permiso (impe- pretérito imperfeito gostar
denzählung, z. B. „Es ist cualidade (formación regu- entidade rativo informale; potere+Inf. de + Inf.), capacidade (é
fünf vor halb zwölf"; Zei- lar e irregular dos adxecti- (count/uncount/collective/co semplice); intención (imper- capaz de + Inf.; saber); po-
teinheiten, z. B. Monate; vos). mpound nouns; pronouns fetto e condizionale sempli- sibilidade/probabilidade
Tageszeiten, z. B. der  Expresión da cantidade: (relative, reflexi- ce di verbi volitivi + N / infi- (poder; dever; ser possível
Vormittag; Ausdruck der (plurais irregulares; núme- ve/emphatic); determiners); nito; avere voglia di + Inf; / impossível + Inf.; talvez);
Zeit [vor; früh; spät]; Vorzei- ros cardinais ata catro ci- a calidade (e. g. good at andare di + Inf. (p.es. ti va obrigación (imperativo).
tigkeit [schon (nicht)]; fras; números ordinais ata maths; rather tired). di andare al cinema?)).  Expresión da existencia (p.
Nachzeitigkeit [später]; Au- dos cifras; articles partitifs).  Expresión da cantidade  Expresión da existencia ex., ser, estar, haver/ter); a
feinanderfolge [zuerst; Adverbios de cantidade e (singular/plural; cardinal (p.es. c’era/c’erano); a en- entidade (substantivos con-
dann]; Häufigkeit, z. B. oft, medidas (un (tout petit) and ordinal numerals. tidade (nomi comuni / prota-
normalerweise). peu, trop, (beaucoup) trop, Quantity: e. g. all (the), pri / contabili / massa; pro- bles/incontables/colectivos/
 Expresión do modo (Moda- pas assez, absolument + most, both, none. Degree: nomi (relativi, riflessivi, to- compostos; pronomes (re-
ladverbien, z. B. gern). Adj., une boîte, un paquet, e. g. really; quite; so; a lit- nici; c locativo; ne partitivi; lativos, reflexivos áto-
un kilo); o grao. tle). accordo (p.es. gli occhiali nos/tónicos); determinan-
 Expresión do espazo (pré-  Expresión do espazo (pre- da sole li hai presi?; quante tes); a calidade (-íssimo, -
positions et adverbes de positions and adverbs of pagine hai letto? Ne ho let- ílimo; muito raro; melhor).
lieu (sur, sous,…), position, location, position, distance, te nove); determinanti (di-  Expresión da cantidade:
distance, mouvement, di- motion, direction, origin and mostrativi –quello-); a cali- (singular/plural; numerais
rection, provenance (venir arrangement). dade (p.es. tutto, troppo, cardinais e ordinais); inde-
+ contraction de), destina-  Expresión do tempo (points tanto). Genere: desinenze finida, absoluta (p. ex. todo,
tion (aller + contraction à). di nomi e aggettivi (p.es maioria, ambos, nenhum…)
Páx. 26224
(e. g. five to (ten)); divisions principe-principessa, egois-
 Expresión do tempo: pun- (e. g. century; season), and ou relativa (p. ex. muito;
tual (demain matin, jeudi ta). tão; um pouco).
DOG Núm. 120

soir ; divisions (en (an- indications (ago; early; late)  Expresión da cantidade  Expresión do espazo (pre-
née));indicacións de tempo of estafe; duration (singolare /plurale, nomi di- posicións e adverbios de
(demain, hier); duración (from…to; during; until; sin- fettivi al plurale (p.es. le lugar, localización, distan-
(de…jusqu’à, en ce mo- ce); anteriority (already; bretelle, gli occhiali) e al cia; movemento, dirección).
ment); anterioridade (il y (not) yet); posteriority (af- singolare (p.es. la pazien-  Expresión do tempo (ex-
a…que, ça fait…que); pos- terwards; later); sequence za, il coraggio), genere di- presións, preposicións e
terioridade (après); se- (first, next, last); simultane- verso a seconda del nume- locucións de tempo (mo-
cuenciación (à partir de, fi- ousness (while, as); fre- ro (p.es. l’uovo-le uova,il mento puntual (p. ex., são
ISSN1130-9229
nalement); quency (e. g. often, braccio-le braccia), misure quinze para as três; em
 simultaneidade (au moment usually). (p.es etto), collettivi (p.es. 1999), divisións (p. ex., dí-
où, en même temps); fre-  Expresión do modo (Adv. doppio, coppia). Quantità: as, meses; século; esta-
cuencia (d’habitude, and phrases of manner, e. p.es. ogni + nome (p.es ción) e indicacións (p. ex.,
une/deux/… fois par…). g. easily; by post). ogni cittadino); grado: p.es. atrás, cedo, tarde) de tem-
 Expresión do modo (Adv. tutto sorridente, troppo cos- po; duración (p. ex.,

toso.
de manière en –ment). de/desde...a; durante); an-

 Expresión do espazo (pre- terioridade (ainda; ontem);
posizioni, avverbi ed es- posterioridade (depois, lo-
pressioni che indicano luo- go, próxima segunda-feira);
go (p.es da Gianni), posi- secuencia (primeiro, de-
zione (p.es davanti a), dis- pois, finalmente); simulta-
tanza (p.es. lontano da), neidade (ao mesmo tem-
movimento (p.es. ho pas- po); frecuencia (p. ex., ge-
seggiato per il centro stori- ralmente; usualmente).
co), direzione (p.es. il treno  Expresión do modo (expre-
per Milano). sións, preposicións e locu-
 Expresión do tempo (l’ora cións prepositivas de mo-

(p.es. a mezzanotte, a do, p. ex., devagar, pior).
mezzogiorno); divisione
(p.es. la sera, d’estate) e
collocazione nel tempo
(p.es. due mesi fa, la setti-
mana scorsa, stamattina);
durata (p.es fino a); anterio-
rità (p.es. il giorno prima,
ieri); posteriorità (p.es.poi, il
giorno dopo); contempora-
neità (p.es. mentre); se-
Páx. 26225
quenza (p.es. prima.. poi...
dopo...); intermittenza
DOG Núm. 120

(p.es. ogni tanto); frequen-

za (p.es. spesso, il sabato).
 Expresión do modo (avver-
bi ed espressioni di modo:
p.es insieme).
ISSN1130-9229
3º de ESO
Primeira Lingua Estranxeira. 3º de ESO.

 a  B1.1. Estratexias de comprensión:  B1.1. Coñecer e saber aplicar as  PLEB1.1. Distingue, co apoio da  CCL
 c – Mobilización de información previa estratexias máis adecuadas para imaxe, as ideas principais e in-  CAA
 d sobre o tipo de tarefa e o tema. a comprensión do sentido xeral, formación relevante en presenta-  CSC
– Identificación do tipo textual, adap- a información esencial, os puntos cións sobre temas educativos,
 i
tando a comprensión a el. e as ideas principais, ou os deta- ocupacionais ou do seu interese  CCEC
lles relevantes do texto. (por exemplo, sobre un tema cu-  CD
– Distinción de tipos de comprensión rricular ou unha charla para orga-
(sentido xeral, información esen-  B1.2. Identificar información xeral nizar o traballo en equipo).
e específica relevante de textos
cial, puntos principais e detalles re-

levantes). sinxelos emitidos cara a cara ou
por medios audiovisuais sobre  PLEB1.2. Capta os puntos princi-  CCL
– Formulación de hipóteses sobre temas concretos e coñecidos (in- pais e os detalles salientables de  CAA
contido e contexto. formación básica sobre algunha indicacións, anuncios, mensaxes  CSC
– Inferencia e formulación de hipóte- materia do currículo, temas do e comunicados breves e articula-
ses sobre significados a partir da seu interese ou ocupacionais dos de xeito lento e claro (por  CCEC
comprensión de elementos signifi- propios da súa idade e do seu exemplo, cambio de porta de
cativos, lingüísticos e paralingüísti- nivel escolar), pronunciadas con embarque nun aeroporto, infor-
cos. lentitude e claridade. mación sobre actividades nun
– Reformulación de hipóteses a par-  B1.3. Comprender os puntos campamento de verán ou no con-
tir da comprensión de novos ele- principais e información específi- testador automático dun cine),
mentos. sempre que as condicións acústi-
Páx. 26226
ca en mensaxes e anuncios pú-
– Adaptación da escoita á súa finali- blicos breves, claros e sinxelos, cas sexan boas e o son non es-
tea distorsionado.
DOG Núm. 120

dade (global e/ou específica). que conteñan instrucións, indica-  PLEB1.3. Entende o esencial do  CCL
– Inferencia do significado probable cións ou outra información, sem- que se lle di en transaccións e  CAA
das palabras ou frases que desco- pre que as condicións acústicas xestións cotiás e estruturadas  CSC
ñece. sexan boas e o son non estea (por exemplo, en hoteis, tendas,
 B1.2. Tolerancia da comprensión
distorsionado. albergues, restaurantes, e cen-  CCEC
parcial ou vaga nunha situación co-  B1.4. Identificar a información tros de lecer, de estudos ou de
ISSN1130-9229
municativa. esencial, os puntos principais e traballo).

 B1.3. Perseveranza no logro da
os detalles máis relevantes en
textos orais breves ou de lonxi-  PLEB1.4. Identifica o sentido  CCL
comprensión oral, reescoitando o
texto gravado ou solicitando repeti- tude media, claramente estrutu- xeral e os puntos principais du-  CAA
ción ou reformulacións do dito. rados, e transmitidos de viva voz nha conversa formal ou informal  CSC
ou por medios técnicos e articu- entre dúas ou máis persoas inter-

 CCEC
locutoras que ten lugar na súa
lados a unha velocidade media,

nun rexistro formal, informal ou presenza, cando o tema lle resul-
neutro, e que versen sobre asun- te coñecido e o discurso está ar-
tos cotiáns en situacións habi- ticulado con claridade, a veloci-
tuais ou sobre temas xerais ou dade media e nunha variedade
do propio campo de interese nos estándar da lingua.
ámbitos persoal, público, educa-
tivo e ocupacional, sempre que  PLEB1.5. Comprende, nunha  CCL
as condicións acústicas non dis- conversa informal na que partici-  CAA
torsionen a mensaxe e que se pa, descricións, narracións, pun-  CSC
poida volver escoitar o dito. tos de vista e opinións sobre
 CCEC
 B1.5. Comprender o sentido asuntos prácticos da vida diaria e

xeral e a información específica sobre temas do seu interese,
de conversas claras e pausadas cando se lle fala con claridade,
que teñen lugar na súa presen- amodo e directamente, e se a
za, nas que se describan, narren persoa interlocutora está disposta
ou se dean opinións sobre temas a repetir ou reformular o dito.
habituais para a súa idade e o
seu nivel escolar, sempre que  PLEB1.6. Comprende, nunha  CCL
poida pedir información. conversa formal ou entrevista  CAA
 B1.6. Comprender preguntas,
(por exemplo, en centros de es-  CSC
solicitude de informacións e tudos ou de traballo) na que par-
 CCEC
cambios moi evidentes de tema ticipa, o que se lle pregunta sobre
Páx. 26227
en situacións comunicativas cara asuntos persoais, educativos,
ocupacionais ou do seu interese,
DOG Núm. 120

a cara en que se lle pregunte so- así como comentarios sinxelos e

bre asuntos básicos e coñecidos predicibles relacionados con es-
persoais, educativos, ocupacio- tes, sempre que poida pedir que
nais ou do seu interese, sempre se lle repita, aclare ou elabore al-
que poida pedir que se lle repita, go do que se lle dixo.
aclare ou elabore algo do que se
ISSN1130-9229
lle dixo.  PLEB1.7. Identifica a información  CCL

 B1.7. Comprender o sentido esencial de programas de televi-  CAA
xeral e a información específica sión sobre asuntos cotiáns ou do  CSC
sinxela de programas de televi- seu interese articulados amodo e
 CCEC
sión, tales como boletíns meteo- con claridade (por exemplo, noti-
cias, documentais ou entrevis-  CD
rolóxicos ou informativos, cando

tas), cando as imaxes axudan á
os comentarios conten cun apoio

de imaxes moi redundantes. comprensión.
Bloque 2. Produción de textos orais
 a  B2.1. Estratexias de produción:  B2.1. Coñecer e saber aplicar as  PLEB2.1. Nas actividades de  CCL
 c – Planificación: estratexias máis adecuadas para aula, a maioría das veces interac-  CAA
 d – Identificación do contexto, o des- producir textos orais monolóxicos túa ou intervén na lingua estran-  CSC
tinatario e a finalidade da produ- ou dialóxicos breves e de estru- xeira e persevera no seu uso cu-
 i  CCEC
ción ou da interacción. tura simple e clara, utilizando, nha actitude positiva, aínda que
entre outros, procedementos cometa erros e teña que pedir
– Adecuación do texto ao destina-
como a adaptación da mensaxe axuda ou aclaracións, manifes-

tario, ao contexto e á canle, apli- a patróns da primeira lingua ou tando interese e respecto polas
cando o rexistro e a estrutura de outras, ou o uso de elementos achegas dos seus compañeiros e
discurso adecuados a cada ca- léxicos aproximados, se non se das súas compañeiras.
so, e escollendo os expoñentes dispón doutros máis precisos.
lingüísticos necesarios para lo-
grar a intención comunicativa.  B2. 2. Manexar frases curtas,  PLEB2.2. Interactúa para obter  CCL
grupos de palabras e fórmulas ou ofrecer bens e servizos relati-  CAA
– Execución: para desenvolverse de xeito sufi- vos a necesidades inmediatas e  CSC
– Concepción da mensaxe con ciente e comprensible en breves cotiás, sempre que se fale amodo
 CCEC
claridade, distinguindo a súa intercambios en situacións habi- e con estruturas moi sinxelas e
idea ou ideas principais, e a súa tuais e cotiás, interrompendo en habituais, e reacciona adecua-
estrutura básica. ocasións o discurso para procu- damente sempre que poida solici-
Páx. 26228
– Activación dos coñecementos rar expresións, articular palabras tar, mediante preguntas sinxelas
e directas, a colaboración da per-
DOG Núm. 120

previos sobre modelos e se- menos frecuentes e reparar a soa interlocutora para entender e
cuencias de interacción, e ele- comunicación en situacións me- facerse entender.
mentos lingüísticos previamente nos comúns.
asimilados e memorizados.  B2.3. Interactuar de xeito sinxelo  PLEB2.3. Fai presentacións bre-  CCL
– Expresión da mensaxe con clari- en intercambios claramente es- ves e ensaiadas, ben estrutura-  CAA
dade e coherencia, estruturán- truturados, utilizando fórmulas ou das e con apoio visual (por  CSC
ISSN1130-9229
doa adecuadamente e axustán- xestos simples para tomar ou exemplo, transparencias de Po-
dose, de ser o caso, aos mode- ceder a quenda de palabra, aín- werPoint), que lle permitan ilus-  CCEC
los e ás fórmulas de cada tipo de da que se dependa en grande tralas con imaxes e seguir un  CD
texto. medida da actuación da persoa guión sobre aspectos concretos
– Reaxuste da tarefa (emprender interlocutora. de temas do seu interese ou rela-
unha versión máis modesta dela) B2.4. Participar en conversas cionados cos seus estudos ou a


súa ocupación, e responde a
ou da mensaxe (facer conce- nas que se establece contacto

sións no que realmente lle gusta- social, intercámbiase información preguntas breves e sinxelas de
ría expresar), tras valorar as difi- sobre temas sinxelos e habituais, oíntes sobre o contido destas.
cultades e os recursos lingüísti- onde se fan ofrecementos ou su-
cos dispoñibles. xestións, se dan instrucións, e se  PLEB2.4. Desenvólvese correc-  CCL
expresan sentimentos, opinións, tamente en xestións e transac-  CAA
– Apoio e aproveitamento máximo cións cotiás, como son as viaxes,  CSC
dos coñecementos previos. acordo e desacordo, sempre que
de cando en vez lle repitan ou lle o aloxamento, o transporte, as
– Compensación das carencias
volvan a formular o que din. compras e o lecer, seguindo  CCEC
lingüísticas mediante procede- normas de cortesía básicas (saú-
mentos lingüísticos e paralingü-  B2.5. Participar en conversas do e tratamento).
ísticos. básicas sobre temas predicibles
– Lingüísticos: e con propósitos comunicativos  PLEB2.5. Participa en conversas  CCL

propios da súa idade (invitar, informais cara a cara ou por telé-  CAA
– Modificación de palabras de ofrecer axuda, propor, reaccionar
significado parecido. fono, ou por outros medios técni-  CSC
perante invitacións e propostas), cos, nas que establece contacto
– Definición ou paráfrase dun
termo ou expresión.
e expresar sentimentos e opi- social, intercambia información e  CCEC
nións de forma básica. expresa opinións e puntos de vis-  CD
– Petición de axuda ou clarifi-  B2.6. Participar de forma sinxela ta, fai invitacións e ofrecementos,
cación. nunha entrevista persoal na que pide e ofrece cousas, pide e dá
– Paralingüísticos: dá información, reacciona ante indicacións ou instrucións, ou
– Sinalación de obxectos, uso comentarios ou expresa ideas discute os pasos que hai que se-
de deícticos ou realización sobre cuestións habituais, sem- guir para realizar unha actividade
Páx. 26229
de accións que aclaran o pre que poida pedir de cando en conxunta.
DOG Núm. 120

significado. vez que lle aclaren ou repitan o  PLEB2.6. Toma parte nunha  CCL
– Usar elementos cuasiléxicos dito. conversa formal, nunha reunión  CAA
(hum, puah,etc.) de valor ou nunha entrevista de carácter  CSC
comunicativo. educativo ou ocupacional (por
 CCEC
– Usar os elementos prosódi- exemplo, para realizar un curso
cos (pausas, ritmo e entoa- de verán ou integrarse nun grupo
ISSN1130-9229
ción) como substitutos dos de voluntariado), intercambiando

marcadores discursivos para información suficiente, expresan-
indicarlle á persoa destinata- do as súas ideas sobre temas
ria ou oínte as partes do dis- habituais, dando a súa opinión
curso que deben ser coin- sobre problemas prácticos cando
terpretadas. se lle pregunta directamente, e

 B2.2. Rutinas ou modelos de interac- reaccionando de forma sinxela

ción básicos segundo o tipo de situa- ante comentarios, sempre que
ción de comunicación propia da súa poida pedir que se lle repitan os
idade e do seu nivel escolar. puntos clave se o necesita.
 B2.3. Uso da quenda de palabra con
indicadores básicos e máis habituais
de que se quere falar, e de recoñe-
cemento do desexo de falar das de-
mais persoas.
 B2.4. Actitude de respecto cara a si
mesmo/a e cara ás demais persoas

para comprender e facerse com-
prender.
Bloque 3. Comprensión de textos escritos
 a  B3.1. Estratexias de comprensión:  B3.1. Coñecer e saber aplicar as  PLEB3.1. Identifica, con axuda da  CCL
 c – Mobilización de información previa estratexias máis adecuadas imaxe, instrucións de funciona-  CAA
 d sobre o tipo de tarefa e tema. (identificación do tema dun texto mento e manexo de aparellos  CSC
– Identificación do tipo de lectura coa axuda de elementos textuais electrónicos ou de máquinas, así
 e  CCEC
demandado pola tarefa (en super- e non textuais, uso dos coñece- como instrucións para a realiza-
 i mentos previos sobre o tema, in- ción de actividades e normas de  CD
ficie ou oceánica, selectiva, inten-
Páx. 26230
siva ou extensiva) ferencia de significados polo con- seguridade (por exemplo, nun
texto, por comparación de pala- centro docente, un lugar público
DOG Núm. 120

– Identificación do tipo textual (narra- bras ou frases similares nas lin- ou unha zona de lecer).
tivo, descritivo, argumentativo e guas que xa coñece, etc.), para a
explicativo), adaptando a com- comprensión do sentido xeral, a  PLEB3.2. Entende os puntos  CCL
prensión a el. información esencial, os puntos e principais de anuncios e material  CAA
– Distinción de tipos de comprensión as ideas principais, ou os deta- publicitario de revistas ou de in-  CSC
necesarios para a realización da lles relevantes do texto. ternet formulados de xeito simple
ISSN1130-9229
 CCEC
tarefa (sentido xeral, información  B3.2. Comprender, en notas e claro, e relacionados con asun-
tos do seu interese, nos ámbitos  CD
esencial e puntos principais). persoais e anuncios públicos,
– Formulación de hipóteses sobre o mensaxes breves que conteñan persoal, educativo e ocupacional.
contido e o contexto. información, instrucións e indica-
cións básicas relacionadas con  PLEB3.3. Capta as ideas princi-  CCL
– Inferencia e formulación de hipóte- pais de textos xornalísticos bre-
actividades e situacións da vida  CAA

ses sobre significados a partir da ves en calquera soporte, se os
comprensión de elementos signifi- cotiá.  CSC

números, os nomes, as ilustra-
cativos, lingüísticos e paratextuais.  B3.3. Identificar a información cións e os títulos portan gran par-  CCEC
– Reformulación de hipóteses a par- esencial, os puntos máis relevan-  CD
tes e detalles importantes en tex- te da mensaxe.
tir da comprensión de novos ele-
mentos. tos, tanto en formato impreso
 PLEB3.4. Entende información  CCL
como en soporte dixital, breves e
 B3.2. Uso de técnicas como subliñar
ben estruturados, escritos nun específica esencial en páxinas  CAA
ou tomar notas para lograr unha me- rexistro formal, informal ou neu- web e outros materiais de refe-  CSC
llor comprensión do contido e da es- tro, que traten de asuntos co- rencia, ou consulta claramente
 CCEC
trutura do texto. tiáns, de temas de interese ou estruturados sobre temas relati-
vos a materias educativas, asun-  CD
salientables para os propios es-
tudos e as ocupacións, e que tos ocupacionais ou do seu inte-

conteñan estruturas sinxelas e rese (por exemplo, sobre un tema
un léxico básico de uso común e curricular, un programa informáti-
habitual. co, unha cidade, un deporte ou o
ambiente), sempre que poida re-
 B3.4. Comprender correspon- ler as seccións difíciles.
dencia persoal breve e sinxela
na que se describen persoas,  PLEB3.5. Comprende correspon-  CCL
obxectos e lugares, se narran dencia persoal en calquera for-  CAA
acontecementos sinxelos e se mato na que se fala de si mes-
expresan sentimentos, desexos  CSC
mo/a, se describen persoas, ob-
e opinións sobre temas xerais,  CCEC
xectos e lugares, se narran acon-
coñecidos ou do seu interese.
Páx. 26231
tecementos pasados, presentes e  CD
 B3.5. Comprender correspon- futuros, reais ou imaxinarios, e se
DOG Núm. 120

dencia formal breve sobre cues- expresan sentimentos, desexos e

tións prácticas relativas aos seus opinións sobre temas xerais, co-
intereses nos ámbitos propios da ñecidos ou do seu interese.
súa idade e do seu nivel escolar.
 B3.6. Ler con certa autonomía  PLEB3.6. Entende o esencial de  CCL
textos adaptados de certa lonxi- correspondencia formal na que  CAA
ISSN1130-9229
tude adecuados á idade, aos inse informa sobre asuntos do seu  CSC
tereses e ao nivel escolar, se- interese no contexto persoal,
 CCEC
guindo a liña argumental, o ca- educativo ou ocupacional (por
exemplo, sobre un curso de idio-  CD
rácter básico dos personaxes e
as súas relacións. mas ou unha compra por inter-
net).

 PLEB3.7. Comprende o esencial  CCL

(por exemplo, en lecturas para a  CAA
mocidade) de historias de ficción  CSC
breves e ben estruturadas, e fai-
se unha idea do carácter dos  CCEC
personaxes, das súas relacións e
do argumento.

 a  B4.1. Estratexias de produción:  B4.1. Escribir en papel ou en  PLEB4.1. Escribe corresponden-  CCL
 c – Planificación: soporte electrónico textos bre- cia formal básica e breve, dirixida  CAA
 d – Mobilización e coordinación das ves, sinxelos e de estrutura clara a institucións públicas ou priva-  CSC
propias competencias xerais e sobre temas cotiáns ou de inte- das ou entidades comerciais, so-
 i  CCEC
comunicativas co fin de realizar rese persoal, nun rexistro formal, licitando ou dando a información
eficazmente a tarefa (repasar o neutro ou informal, utilizando requirida de xeito sinxelo e ob-
que se sabe sobre o tema, o que adecuadamente os recursos bá- servando as convencións formais
se pode ou se quere dicir, etc.). sicos de cohesión, as conven- e normas de cortesía básicas
cións ortográficas básicas e os deste tipo de textos.
– Localización e uso adecuado de signos de puntuación máis co-
recursos lingüísticos ou temáti- múns, cun control razoable de  PLEB4.2. Escribe informes moi  CCL
cos (uso dun dicionario ou dunha expresións e estruturas sinxelas breves en formato convencional  CAA
gramática, obtención de axuda,
Páx. 26232
e un léxico de uso frecuente. con información sinxela e rele-  CSC
etc.). vante sobre feitos habituais e os
 B4.2. Coñecer e aplicar estrate-  CCEC
DOG Núm. 120

– Execución: xias adecuadas para elaborar motivos de certas accións, nos

– Elaboración dun borrador. textos escritos breves e de estru- ámbitos educativo e ocupacional,
– Estruturación do contido do textura simple (por exemplo, co- describindo de xeito sinxelo si-
to. piando formatos, fórmulas e mo- tuacións, persoas, obxectos e lu-
delos convencionais propios de gares, e sinalando os principais
– Organización do texto en pará- cada tipo de texto). acontecementos de forma es-
ISSN1130-9229
grafos abordando en cada un quemática.

unha idea principal, conforman-  B4.3. Empregar para comunicar-
do entre todos o seu significado se mecanismos sinxelos de co-
ou a idea global. hesión textual axustados ao con-  PLEB4.3. Completa un cuestiona-  CCL
texto e á intención comunicativa rio sinxelo con información per-  CAA
– Expresión da mensaxe con clari- (repetición léxica, elipse, deíxe soal e relativa á súa formación, á  CSC
dade axustándose aos modelos persoal, espacial e temporal, súa ocupación, aos seus intere-

e ás fórmulas de cada tipo de ses ou ás súas afeccións (por  CCEC
xustaposición, e conectores e
texto. marcadores discursivos frecuen- exemplo, para subscribirse a  CD
– Reaxuste da tarefa (emprender tes). unha publicación dixital, matricu-
unha versión máis modesta) ou  B4.4. Escribir, en soporte impre- larse nun taller, ou asociarse a un
da mensaxe (facer concesións so ou nas redes sociais, textos club deportivo).
no que realmente lle gustaría sinxelos e breves (notas, cartas
expresar), tras valorar as dificul- persoais, postais, felicitacións,  PLEB4.4. Escribe notas e men-  CCL
tades e os recursos dispoñibles. etc.), que conteñan información saxes (mensaxes instantáneas,  CAA
– Apoio e aproveitamento máximo persoal ou relativa á vida cotiá, chats, etc.) onde se fan breves  CSC
dos coñecementos previos (utili- de primeira necesidade ou do comentarios ou se dan instru-
zar linguaxe "prefabricada", etc.). seu interese, a partir de modelos cións e indicacións relacionadas  CCEC
con actividades e situacións da  CD
– Revisión: previos, usando as fórmulas bá-

sicas de saúdo e despedida pro- vida cotiá e do seu interese.
– Identificación de problemas,
erros e repeticións. pias do soporte utilizado, adap-
 PLEB4.5. Escribe notas, anun-  CCL
– Atención ás convencións orto- tando a presentación ao tipo de
texto e usando frases e oracións cios e mensaxes breves nas re-  CAA
gráficas e aos signos de puntua- des sociais relacionados con ac-  CSC
ción. ben estruturadas e cunha orde
lóxica. tividades e situacións da vida co-
– Presentación coidada do texto tiá, do seu interese persoal ou  CCEC
(marxes, limpeza, tamaño da le-  B4.5. Presentar os textos escri- sobre temas de actualidade, res-  CD
tra, etc.). tos de xeito coidado (con aten- pectando as convencións e as
ción a marxes, riscaduras, liñas normas de cortesía.
– Reescritura definitiva.
dereitas, letra clara, letras mai-
 B4.2. Características textuais. Uso úsculas e minúsculas cando co-  PLEB4.6. Escribe corresponden-  CCL
Páx. 26233
de recursos básicos para elaborar rresponda, separación de pala-
textos con coherencia, cohesión e cia persoal na que se establece e  CAA
DOG Núm. 120

adecuación, propios do seu nivel es- bras ao final de liña, etc.), en so- mantén o contacto social (por  CSC
colar. porte impreso e dixital, adecua- exemplo, con amigos/as noutros  CCEC
dos ao propósito comunicativo e países), se intercambia informa-
valorando a importancia da pre- ción, se describen en termos sin-
sentación nas comunicacións xelos sucesos importantes e ex-
escritas. periencias persoais (por exemplo,
ISSN1130-9229
a participación nunha competi-

ción), se dan instrucións, se fan e
aceptan ofrecementos e suxes-
tións (por exemplo, cancelación,
confirmación ou modificación du-
nha invitación ou duns plans), e

se expresan opinións de xeito
sinxelo.
 PLEB4.7. Fai unha presentación  CCL

coidada dos textos escritos, en  CAA
soporte impreso e dixital, utilizan-  CSC
do correctamente as convencións
 CCEC
ortográficas e os signos de pun-
tuación.  CD

 a  B5.1. Patróns sonoros, acentuais,  B5.1. Pronunciar e entoar de  PLEB5.1. Desenvólvese na maio-  CCL
 c rítmicos e de entoación: xeito claro e intelixible, aínda que ría das actividades de aula fa-  CAA
 d – Sons e fonemas vocálicos. resulte evidente o acento estran- cendo un esforzo por utilizar a  CSC
– Sons e fonemas consonánticos e xeiro ou se cometan erros de lingua estranxeira, cunha pronun-
 i
as súas agrupacións. pronunciación, sempre que non ciación clara, aceptable e com-  CCEC
 o interrompan a comunicación, po- prensible dos esquemas fónicos
– Procesos fonolóxicos básicos. los que as persoas interlocutoras e fonolóxicos básicos, aínda que
– Acento dos elementos léxicos illa- teñan que solicitar repeticións de teña que repetir algunha vez por
dos, e no sintagma e na oración. cando en vez. solicitude das persoas interlocu-
 B5.2. Patróns gráficos e convencións  B5.2. Valorar as linguas como toras, e pide axuda e aclaracións
ortográficas: medio para comunicarse e rela- aos compañeiros e ás compañei-
Páx. 26234
– Uso das normas básicas de orto- cionarse con compañeiros e ras cando non progresa a comu-
compañeiras doutros países, nicación.
DOG Núm. 120

grafía da palabra. como recurso de acceso á infor-  PLEB5.2. Aplica adecuadamente  CCL
– Utilización adecuada da ortografía mación, e como instrumento de os signos de puntuación elemen-  CAA
da oración: coma, punto e coma, enriquecemento persoal ao co- tais e as regras ortográficas bási-  CSC
puntos suspensivos, parénteses e ñecer culturas e maneiras de vicas, na redacción de traballos e
vir diferentes.  CCEC
comiñas. outros textos, para facerse com-
 B5.3. Aspectos socioculturais e so-  B5.3. Producir textos escritos prensible case sempre.
ISSN1130-9229
ciolingüísticos: sen faltas de ortografía significa-

– Recoñecemento e uso de conven- tivas en palabras e expresións  PLEB5.3. Utiliza as convencións  CCL
cións sociais e normas de cortesía habituais propias do nivel. máis habituais propias da lingua  CAA
dos rexistros máis habituais, e da  B5.4. Coñecer e utilizar, para a estranxeira no desenvolvemento  CSC
linguaxe non verbal habitual propia comprensión e a produción do do proceso comunicativo (saú-
 CCEC
texto oral monolóxico ou dialóxi- dos, rutinas para iniciar ou man-

da cultura estranxeira.
ter a quenda de palabra, fórmulas
– Achegamento a aspectos culturais co e escrito, os aspectos socio-

culturais e sociolingüísticos rela- orais breves para manter a aten-
visibles próximos ao seus intere- ción, facer preguntas por prefe-
ses (música, traballo, lecer, deportivos á vida cotiá (hábitos de es-
tudo e de traballo, actividades de rencias, expresar opinións, etc.)
tes, produción escrita, lugares, po- en rexistro estándar.
boación, etc.), e a costumes, valo- lecer, etc.), estruturas sociais,
res e actitudes máis evidentes re- condicións de vida (contorno e
lacionados con aspectos e contex- estrutura social), relacións inter-  PLEB5.4. Na propia lingua, identi-  CCL
persoais (entre homes e mulle- fica aspectos socioculturais bási-  CAA
tos propios da súa idade, a través cos e visibles dos países onde se
de producións multimedia e de res, no traballo, no centro docen-  CSC
te e nas institucións), comporta- fala a lingua estranxeira, anali-
manifestacións artísticas dos paí-  CCEC
mento (xestos, expresións fa- zándoos comparativamente coas
ses onde se fala a lingua estran-
ciais, uso da voz e contacto vi- diversas culturas do resto do

xeira. alumnado, de ser o caso, evitan-
sual) e convencións sociais (cos-
– Identificación dalgunhas similitudes tumes e tradicións), actuando do estereotipos e valoracións et-
e diferenzas significativas nos cos- coa debida propiedade e respec- nocéntricas.
tumes cotiáns, e uso das formas tando as normas de cortesía
básicas de relación social entre os máis importantes nos contextos  PLEB5.5. Identifica e utiliza os  CCL
países onde se fala a lingua es- respectivos expoñentes máis comúns propios  CAA
tranxeira e o noso. do seu nivel para realizar as fun-
 B5.5. Na propia lingua, identificar  CSC
– Actitude receptiva e respectuosa diferenzas e semellanzas nos cións comunicativas, así como os
 CCEC
cara ás persoas, aos países e ás aspectos culturais visibles dos patróns discursivos de uso máis
comunidades lingüísticas que falan países onde se fala a lingua es- frecuente para o propósito comu-
outra lingua e teñen unha cultura tranxeira e da propia cultura, co- nicativo.
Páx. 26235
diferente á propia. as diversas culturas do resto do
 PLEB5.6. Domina as estruturas  CCL
DOG Núm. 120

 B5.4. Plurilingüismo: alumnado, de ser o caso, amo- morfosintácticas e discursivas  CAA

– Recoñecemento da realidade mul- sando curiosidade e respecto pe- máis habituais para comprender  CSC
tilingüe do propio contorno. rante as diferenzas. e expresar en rexistros estándar  CCEC
– Recurso aos coñecementos sintác-  B5.6. Distinguir, e aplicar á com- intencións e significados median-
tico-discursivos da propia lingua prensión e á produción do texto, te as funcións comunicativas pro-
para mellorar a aprendizaxe da lin- a función ou as funcións comuni- pias do seu nivel, e reflexiona so-
ISSN1130-9229
gua estranxeira e lograr unha cativas máis relevantes do texto bre a utilidade do coñecemento
competencia comunicativa integra- e un repertorio dos seus expo- adquirido noutras linguas para
da. ñentes máis comúns e de uso comprender e elaborar textos na
máis frecuente na comunicación lingua meta.
– Participación en proxectos nos que
se utilizan varias linguas e relacio- oral e escrita, así como os seus
significados asociados (por  PLEB5.7. Utiliza un vocabulario  CCL

nados cos elementos transversais, oral e escrito básico e suficiente  CAA
evitando estereotipos lingüísticos exemplo, estrutura interrogativa

para facer unha suxestión), e pa- para comprender e elaborar tex-  CSC
ou culturais, e valorando positiva- tos sinxelos en rexistro estándar
tróns discursivos de uso frecuen-
mente as competencias que posúe
te relativos á organización textual propios do seu nivel educativo, e  CCEC
como persoa plurilingüe. comprende e utiliza estratexias
(introdución do tema, desenvol-
 B5.5. Funcións comunicativas: de comunicación e de redundan-
vemento e cambio temático, e
– Iniciación e mantemento de rela- pechamento textual). cia do significado (imaxes e ele-
cións persoais e sociais.  B5.7. Utilizar as experiencias
mentos paralingüísticos, cuasilin-
– Descrición de calidades físicas e lingüísticas e os coñecementos güísticos e paratextuais).
abstractas de persoas, obxectos, adquiridos en todas as linguas
lugares e actividades. que coñece, para establecer si-  PLEB5.8. Explica o sentido dun  CCL
– Narración de acontecementos pa- militudes e diferenzas coa nova texto, resumíndoo ou reformulán-  CAA
sados puntuais e habituais, descri- lingua e desenvolver unha com- doo, na propia lingua, para un in-  CSC
ción de estados e situacións pre- petencia comunicativa plurilin- terlocutor próximo real ou simula-
sentes, e expresión de sucesos fu- güe, e apreciar a riqueza persoal do que descoñece a lingua es-  CCEC
turos. e social que proporciona ser tranxeira, coa finalidade de facer
unha persoa plurilingüe. o texto comprensible e garantir a
– Petición e ofrecemento de infor- relación fluída entre falantes e
mación, indicacións, opinións e  B5.8. Recoñecer e utilizar léxico culturas, amosando respecto pe-
puntos de vista, consellos, adver- oral e escrito de uso común rela- rante as diferenzas.
tencias e avisos. tivo a asuntos cotiáns e a temas
– Expresión do coñecemento, a cer- xerais ou relacionados cos pro-  PLEB5.9. Participa en proxectos  CCL
teza, a dúbida e a conxectura. pios intereses, os estudos e as (elaboración de materiais multi-  CAA
ocupacións; inferir do contexto e
Páx. 26236
– Expresión da vontade, a intención, media, folletos, carteis, recensión  CSC
a decisión, a promesa, a orde, a do cotexto, con apoio visual, os de libros e películas, obras de te-
significados de palabras e expre-  CCEC
DOG Núm. 120

autorización e a prohibición. sións de uso menos frecuente ou atro, etc.) nos que se utilizan va-  CD
– Expresión do interese, a aproba- máis específico, e comunicar in- rias linguas e relacionados cos
ción, o aprecio, a simpatía, a satis- formación, opinións e puntos de elementos transversais, evita es-
facción, a esperanza, a confianza vista breves, simples e directos tereotipos lingüísticos ou cultu-
e a sorpresa, así como os seus en situacións habituais e cotiás, rais, e valora as competencias
contrarios. aínda que en situacións menos que posúe como persoa plurilin-
ISSN1130-9229
– Formulación de suxestións, dese- correntes haxa que adaptar a güe.

xos, condicións e hipóteses. mensaxe.
– Establecemento e mantemento da  B5.9. Reformular o sentido dun
comunicación e organización do texto, resumíndoo ou reformu-
discurso. lándoo na propia lingua, expli-
cándoo a un interlocutor próximo

 B5.6. Léxico oral e escrito de uso
que descoñece a lingua estran-

común (recepción) relativo a identifi- xeira, coa finalidade de facer o
cación persoal; vivenda, fogar e contexto comprensible e garantir a
texto; actividades da vida diaria; fa- relación fluída entre falantes e
milia e amizades; traballo e ocupa- culturas.
cións; tempo libre, lecer e deporte;
 B5.10. Participar en proxectos
viaxes e vacacións; saúde e coida-
dos físicos; educación e estudo; (elaboración de materiais multi-
compras e actividades comerciais; media, folletos, carteis, recensión
alimentación e restauración; trans- de libros e películas, etc.) nos
porte; lingua e comunicación; am- que se utilicen varias linguas,
biente, clima e ámbito natural; e tec- tanto curriculares como outras
noloxías da información e da comu- presentes no centro docente, re-

nicación. lacionados cos elementos trans-
versais, evitando estereotipos
– Expresións fixas, enunciados fra- lingüísticos ou culturais.
seolóxicos, saúdos, despedidas,
preguntas por preferencias e ex-
presión de opinións
– Léxico sobre temas relacionados
con contidos sinxelos doutras áre-
as do currículo.
 B5.7. Rutinas ou modelos de interac-
ción básicos e habituais segundo o
Páx. 26237
tipo de situación de comunicación,
propia da súa idade e do seu nivel,
DOG Núm. 120

ou modelos de interacción básicos e

habituais segundo o tipo de situación
de comunicación, propia da súa ida-
de e nivel.
discursivas propias de cada idioma.
ISSN1130-9229
1
contidos sintáctico-discursivos por idiomas
 Expresión de relacións lóxicas:  Expresión

de relacións  Expresión de relacións  Expresión de relacións  Expresión de relacións
conxunción (und; auch); dis- lóxicas: conxunción lóxicas: conxunción (and, lóxicas: conxunción((e) an- lóxicas: adición (e, nem, e
xunción (oder); oposición (ni…ni); disxunción (ou too, also); disxunción (or); che, (e) neanche, né); dis- também, e também não);
(aber); causa (denn/weil; we- bien); oposición (or, par oposición (but); causa (be- xunción (o); oposición (ma, disxunción (ou, ou…ou);
gen); finalidade (um zu + Infi- contre); causa (puisque, cause (of); due to); finalida- invece (di)); causa (per- oposición/contraste (mas,
nitiv; damit); comparación (so / car); finalidade (afin de, de (to + infinitive; for); com- ché); finalidade (per/a + mesmo assim); causa (por-
nicht so + Adjektiv + wie; dans le but de + Inf.); com- paración (as/not so +Adj.+ Inf.); condición (se); compa- que; por isso; como); finali-
schneller als; der schnells- paración (plus/moins que); as; more comfortable/ ración (più / meno (di); co- dade (para + Inf.); compa-
te); resultado (deshalb); consecuencia (donc, alors); quickly, faster (than); the me; il più / il meno...(di); re- ración (mais/menos/ tão +
condición (wenn; sofern); explicativas (ainsi, car). fastest); resultado (so…); sultado (allora, così); estilo Adj./Adv.+ (do) que/ como
estilo indirecto (Redewie-  Relacións temporais (de… condición (if; unless). indirecto (informazione rife- /quanto; maior / mais pe-
dergabe; Vorschläge; Auf- à, de… jusqu’à, dans, il y a, Relacións temporais (as rita, consigli, ordini, offerte). queno...; superlativo abso-

forderungen; Befehle). en, puis, finalement, tout de soon as; while).  Relacións temporais luto (-íssimo, -limo); resul-
 Relacións temporais (als; suite, enfin, pendant, pen-  Afirmación (affirmative (quando, prima, dopo, poi, tado (assim, por isso); con-
während). dant que + Indic.). sentences; tags) mentre). dición (se, sem); discurso
 Afirmación (affirmative  Exclamación (Oh là là! On y  Afirmación (frasi dichiarati- indirecto (informacións,
 Exclamación (What + (Adj. ofrecementos, suxestións e
Aussagesätze; affirmative va! Quel+nom !); locutions +) noun, e. g. What a won- ve affermative; proforma

Decreto 86-2015 ESO e Bacharelato

Caricato da

Copyright:

Formati disponibili

Potrebbero piacerti anche

Decreto 86-2015 ESO e Bacharelato

Caricato da

Informazioni sul documento

Copyright

Formati disponibili

Condividi questo documento

Condividi o incorpora il documento

Opzioni di condivisione

Hai trovato utile questo documento?

Questo contenuto è inappropriato?

Copyright:

Formati disponibili

Decreto 86-2015 ESO e Bacharelato

Caricato da

Copyright:

Formati disponibili

DOG Núm.

120 Luns, 29 de xuño de 2015 Páx. 25434

Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria

DECRETO 86/2015, do 25 de xuño, polo que se establece o currículo da

A Lei orgánica 8/2013, do 9 de decembro, para a mellora da calidade educativa, modifi-

ISSN1130-9229 Depósito legal C.494-1998 http://www.xunta.es/diario-oficial-galicia

criterios de avaliación, estándares e resultados de aprendizaxe avaliables, co fin de asegu-

O Estatuto de autonomía de Galicia, no seu artigo 31, establece que é competencia

O primeiro bloque, correspondente ás materias troncais, trata de garantir os coñece-

os estándares de aprendizaxe avaliables e os criterios de avaliación, así como o horario

ISSN1130-9229 Depósito legal C.494-1998 http://www.xunta.es/diario-oficial-galicia

O bloque de materias de libre configuración autonómica supón o maior nivel de autono-

Xa que logo, tanto na educación secundaria obrigatoria como no bacharelato é especial-

En liña coa Recomendación 2006/962/EC, do 18 de decembro de 2006, do Parlamento

Este decreto baséase na potenciación da aprendizaxe por competencias, integradas

ISSN1130-9229 Depósito legal C.494-1998 http://www.xunta.es/diario-oficial-galicia

ción de habilidades prácticas, coñecementos, motivación, valores éticos, actitudes, emo-

A aprendizaxe baseada en competencias caracterízase pola súa transversalidade, o

As concrecións curriculares para os distintos bloques de materias, recollidas nos ane-

ISSN1130-9229 Depósito legal C.494-1998 http://www.xunta.es/diario-oficial-galicia

As competencias clave están ligadas a un desempeño eficaz nun contexto determinado.

As actividades de aprendizaxe integradas poden incluír elementos curriculares proce-

O feito de tratar simultaneamente, nunha mesma actividade, contidos de bloques dis-

O referente para avaliar as aprendizaxes do alumnado son os criterios de avaliación e

O recoñecemento dunha maior autonomía dos centros docentes establécese neste

ISSN1130-9229 Depósito legal C.494-1998 http://www.xunta.es/diario-oficial-galicia

Na súa virtude, por proposta do conselleiro de Cultura, Educación e Ordenación Uni-

Artigo 1. Obxecto e ámbito de aplicación

3. Este decreto será de aplicación nos centros docentes correspondentes ao ámbito de

Artigo 2. Currículo

1. Enténdese por currículo a regulación dos elementos que determinan os procesos de

2. O currículo está integrado polos obxectivos, as competencias, os contidos, os crite-

ISSN1130-9229 Depósito legal C.494-1998 http://www.xunta.es/diario-oficial-galicia

3. Para os efectos deste decreto, entenderase por:

b) Competencias: capacidades para aplicar de xeito integrado os contidos propios de

c) Contidos: conxunto de coñecementos, habilidades, destrezas e actitudes que con-

d) Criterios de avaliación: referente específico para avaliar a aprendizaxe do alumnado.

e) Estándares de aprendizaxe avaliables: especificacións dos criterios de avaliación

f) Metodoloxía didáctica: conxunto de estratexias, procedementos e accións organiza-

4. O currículo da educación secundaria obrigatoria e do bacharelato nos centros docen-

ISSN1130-9229 Depósito legal C.494-1998 http://www.xunta.es/diario-oficial-galicia

Artigo 3. Competencias clave

1. Para os efectos deste decreto, as competencias clave do currículo serán as seguin-

a) Comunicación lingüística (CCL).

Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía (CMCCT).

Competencia dixital (CD).

Aprender a aprender (CAA).

Competencias sociais e cívicas (CSC).

Sentido de iniciativa e espírito emprendedor (CSIEE).

Conciencia e expresións culturais (CCEC).

2. A descrición das relacións entre as competencias, os contidos e os criterios de avalia-

3. Potenciarase o desenvolvemento da competencia de comunicación lingüística, da

competencia matemática e das competencias básicas en ciencia e tecnoloxía.

Artigo 4. Elementos transversais

1. A comprensión lectora, a expresión oral e escrita, a comunicación audiovisual, as

ISSN1130-9229 Depósito legal C.494-1998 http://www.xunta.es/diario-oficial-galicia

2. A consellería con competencias en materia de educación fomentará o desenvolve-

Do mesmo xeito, promoverá a aprendizaxe da prevención e resolución pacífica de con-

A programación docente debe abranguer en todo caso a prevención da violencia de