Documenti di Didattica
Documenti di Professioni
Documenti di Cultura
Π Ρ Ω Τ Ο Ν Β ΙΒ Λ ΙΟ Ν
“ N o fim do almoço, Aires deu-lhes uma citação de Hom ero, aliás duas,
uma para cada um, dizendo-lhes que o velho poeta os cantara separadamen
te, Paulo no começo da lliada:
Musa, canta aquele herói astuto, que errou por tantos tempos, de
pois de destruída a santa ilion...
E você e um funoso
Fgura I - Joao Evangelista. Iluminura em pergaminho, século XII. Museu Cristão e Bizantino
(B X M II34), Atenas.
ΙΩ Α Ν Ν Η Σ Κ Α Ι 01 ΙΟ Υ Δ Α ΙΟ Ι
JOÃO E OS JUDEUS
ΙΟ Υ Δ Α ΙΟ Ι
Συ τ ίς εΐ;
ΙΩ Α Ν Ν Η Σ
Έ γ ω ο ύ κ ε ίμ ί ό χ ρ ισ τ ό ς .
ΙΟ Υ Δ Α ΙΟ Ι
Τ ί ο υ ν; συ Η λ ε ία ς ε’ι ;
ΙΩ Α Ν Ν Η Σ
Ο υ.
ΙΟ Υ Δ Α ΙΟ Ι
Τ ίς εΐ; τ ί λέγ εις π ε ρ ί σ εα υτου;
ΙΩ Α Ν Ν Η Σ
Έ γ ώ ε ίμ ι φω νή έν τ ή έρημα).
ΙΟ Υ Δ Α ΙΟ Ι
Τ ί ο υ ν β α π τ ίζ ε ις εϊ σύ ο ύ κ εΐ ό χ ρ ισ τό ς ουδέ Η λ ε ία ς ουδέ ό
π ρο φ ή της ;
ΙΩ Α Ν Ν Η Σ
Έ γ ώ β α π τ ίζ ω έν υ δ α τ ι- μέσος υμώ ν σ τ ή κ ε ι ό β α π τ ίζ ω ν έν
π ν ε ύ μ α τ ι.
(Κατά Ίωάννην)
24
Γ Ρ Α Μ Μ Α Τ ΙΚ Η Τ Ε Χ Ν Η
GRAMÁTICA
ΓΡΑΜ Μ ΑΤΑ
LETRAS
Vamos aprender as letras do alfabeto grego que aparecem no texto
desta lição. A pronúncia que adotaremos é, em geral, a estabelecida na
época do Renascimento por Erasmo de Roterdam, motivo por que também
se chama pronúncia erasmiana. Trata-se de uma pronúncia convencional,
já que, na prática, não podemos exatamente saber qual seria a mais usada
na Antiguidade, sendo natural supor que houvesse diferenças dialetais. No
entanto, a pronúncia erasmiana é a mais difundida hoje em dia e se baseia
em critérios razoáveis, a partir de algumas informações colhidas dos antigos
gramáticos gregos.
Φ Ω ΝΗΕΝΤΑ
VOGAIS
Ε, ε e breve e psilon
Η, η e longo eta
1, i i iota
0, o o breve o micron
Ω, ω o longo o mega
Y, U y y psilon
Atenção
2S
diferença de duração, podendo ser longas ou breves (uma vogal longa 6
pronunciada no dobro do tempo de uma vogal breve) Assim
η = εε
ω = oo
na prática, ao ler em voz alta, você não precisa realizai a duraçao das
vogais, mas é importante estar atento para a ocorrência das longas c bi eves na
escrita.
αυ au
ευ eu
υι ui
αι ai
ει ei
οι oi
ΣΥΜΦΩΝΑ
CONSOANTES
r,y g gamnin
δ, δ d delta
ζ, ς dz dzeca
Κ, κ k kapa
26
GRAFEMA VALOR NOME
Λ, λ 1 làmbda
Μ, μ m my
N, v n ny
Π, π P pi
P, P Γ rô
sigma
vT>
s
M
Q
T, τ t tau
Φ, φ ph phi
X, x kh khi
Atenção
1. O sigma minúsculo tem duas formas. A primeira (σ) é usada no principio
ou no meio de palavra; a segunda (ς) é usada apenas no final de palavras.
Exemplos (leia e copie);
μόνος (sozinho)
χ ρ ισ τ ό ς (ungido)
φωνή (voz)
χριστός
27
Observe: o som do χ corresponde ao do ch em alemão ( machen) e apro-
xima-se do som do j em espanhol ( mujer). Na prática escolar, ο φ costuma
ser pronunciado com o nosso f e ο χ simplesmente com o k.
τ η έ ρ ή μ ω (no deserto)
α δ ε ιν (cantar)
Alguns editores, entretanto, preferem grafar sempre o iota adscrito (isto é:
escrito normalmente ao lado das demais letras):
τ η ι έρ ή μ ω ι
α ιδ ε ιν
Seja como for, o iota nunca aparece subscrito quando se grafam as palavras
apenas em maiusculas ou quando, mesmo grafando-se as palavras normal
mente, a letra que o antecede é maiuscula, como acontece quando se trata
do início de um nome próprio (nos dois casos, o iota não é pronunciado):
ΤΗ Ι ΕΡΗΜ ΩΙ
'Ά ιδ η ς (Hades)
ΠΝΕΥΜ ΑΤΑ
ESPÍRITOS
EXEMPLOS
GRAFEMA NOME VALOR
(leia e copie)
< espírito rude indica que a vogal é aspirada ó (o)
- espírito doce indica que a vogal não é aspirada ou (não)
28
A te n ç ã o
Ισ τ ο ρ ία (história)
α ρ μ ο ν ία (harmonia)
έ λ λ η ν ίζ ε ΐ ν (falar grego, helenizar)
ε λ λ η ν ικ ή γ λω σ σ ά (a língua grega)
ρ η τ ο ρ ικ ή (retórica)
ρ ό δ ιο ς (fácil)
ρ ό δ ο ν (rosa)
ε υ δ α ιμ ο ν ία (felicidade)
αύλός (flauta)
ο ικ ία (casa)
ο ικ ο ν ο μ ία (administração da casa)
ΤΟΝΟΙ
ACENTOS
29
A te n ç ã o
I. Quando sobre uma mesma letra aparece espírito e acento, o espírito coloca-
se antes dos acentos agudo e grave e abaixo do acento circunflexo. Leia e
copie:
ε’ίδ ω λο ν (imagem)
ε ’ι δο ς (forma)
α ίμ α (sangue)
μούσα (musa)
δ α ίμ ω ν (demônio)
α ν δ ρ ε ία (coragem)
π νεύ μ α (espírito)
Η λ ε ία ς (Elias)
'Ε λ λ ά ς (Grécia)
’ Ερως (Eros)
Α φ ρ ο δ ίτ η (Afrodite)
ΗΛΕΙΑΣ
ΕΛΛΑΣ
ΕΡΩΣ
Α Φ Ρ Ο Δ ΙΤ Η
30
Σ Τ ΙΓ Μ Α Ι
PONTOS
GRAFEMA VALOR
. (como em português) ponto final
ΑΣΚΗΣΕΙΣ
EXERCÍCIOS
1. Συ τίς ει;
Tu quem és?
r
3. T í ouv. συ El Η λεία ς;
O que então? Tu és Elias?
4. Oò.
Não.
31
6. Έγώ είμι φωνή νv τη έρήμω.
Eu sou uma voz no deserto.
Τ f
7. Τ ί ουν βαπτίζεις εί σύ ουκ α ο
Por que então batizas se tu não és ο
χριστός ουδέ Η λ ε ία ς ουδέ ό προφήτης;
ungido nem Elias nem ο profeta?
9. Κατά Ίω άννην.
Segundo João.
3. ΓΡΑΦΕ·
ESCREVA (EM LETRAS MINÚSCULAS):
ΕΓΩ Λ ΕΓΩ ·
ΙΩ Α Ν Ν Η Σ Ε Σ Τ Ι Ο Π Ρ Ο Φ Η Τ Η Σ
Σ Υ ΕΙ Ο Π Ο ΙΗ Τ Η Σ ·
Υ Μ Ε ΙΣ ΕΣΤΕ Ο Ι Φ ΙΛ Ο Σ Ο Φ Ο Ι'
Ε Γ Ω Ε ΙΜ Ι Ο Δ ΙΔ Α Σ Κ Α Λ Ο Σ .
32
ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ TLXN II
ΑΝΤΩΝΥΜΙΑΙ
PRONOMES
εγώ (eu)
συ (tu)
ήμεΐς (nós)
υ μ είς (vós)
ΡΗΜΑΤΑ
VERBOS
ε ίμ ί λέγω
ει λέγεις
έ σ τ ί(ν ) λέγ ει
έσμέν λέγομεν
έστέ λέγετε
ε ίσ ί( ν ) λ έ γ ο υ σ ι(ν )
n
Observe: as terceiras pessoas do singular e do plural dos verbos em -μι,
bem como a terceira pessoa do plural dos verbos em -ω podem receber
um -v eufônico no final, se a palavra seguinte inicia com vogal:
ό Ιω ά ν ν η ς έστ'ι προφήτης,
ό Ιω ά ν ν η ς ούκ έ σ τ ιν ό Χ ρ ιστός,
ο ι Ι ο υ δ α ίο ι λέγουσι π ε ρ ί του Χ ρ ίσ το υ ,
ο ι Ιο υ δ α ίο ι λ έ γ ο υ σ ιν εν τ ή έρήμω περ ί του Χ ρ ίσ το υ .
ΑΣΚΗΣΙΣ
ΠΛΗΡΟΕ
COMPLETE:
έγώ είμί λέγω βαπτίζω στήκω
συ
ό Ιω ά ννη ς
ημείς
ύμεΐς
οί Ιο υ δ α ίο ι
ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΤΕΧΝΗ
ΟΥ/ΟΥΚ
Atenção para os usos das duas formas do advérbio de negação;
ou é usado antes de consoantes ou antes de sinal de pontuação:
ούκ é usado antes de vogais.
Exemplos (leia e copie):
ού β α π τ ίζω εν υδατι.
ούκ ε ίμ ι ό προφήτης.
34
Σ Υ Μ Π Λ Η Ρ Ω Τ ΙΚ Ο Ν Α Ν Α Γ Ν Ω Σ Μ Α
LEITURA COMPLEMENTAR
Figura 2 - Estátua de Sócrates, proveniente de Alexandria, Egito, c.200 a,C British Museum.
(LANG, Mabel L. Sócrates in the Agora. New Jersey: American School of Classic Studies at Athens,
1978, p. 31).
— Σύ τ ις εΤ;
— Έ γ ώ ούκ είμ'ι 'Ό μ η ρ ο ς .
— Τ ί ο υ ν; Π λ ά τ ω ν ε ί;
— Ο υ.
— Α ρ ισ τ ο τ έ λ η ς ε ί σύ;
— Ου.
— Τ ί λέγ εις π ε ρ ί σ εα υτοο;
— Ε ίμ ί Σ ω κρ άτη ς ό φ ιλόσοφ ος.
35
Α Σ Κ Η Σ ΕΙΣ
παΐς. (criança)
άνήρ (homem)
γυνή, (mulher)
ví ανίας, (moço)
d μι κόρη, (moça)
γέρων. (velho)
γραΐα. (velha)
;’.γώ πλούσιος/πλουσία. (rico/rica)
πτωχός, (pobre, isto é: mendigo)
πενης. (pobre, isto é: quem trabalha para viver)
άγαμος, (solteiro)
γαμέτη, (casada)
γαμέτης, (casado) *
πεπαιδευμενος/πεπαιδευμενη. (culto/culta, quem estudou)
ουκ ίμι απαίδευτος, (inculto, pessoa que não tem estudos)
καλός/καλή. (bonito/bonita)
αίσχρός/αίσχρά. (feio/feia)
Γλλην. (grego)
βάρβαρος. (bárbaro, isto é: alguém que não fala grego)
ι'οτί
οόκ ; ατι
36
3. ΠΛΗΡΟΕ ΤΟΝ ΔΙΑΛΟΓΟΝ·
COMPLETE O DIÁLOGO:
Σύ τίς εΤ;
Ό ποιητής εΐ συ;
ΣΥΜΠΛΗΡΩΤΙΚΟΝ ΑΝΑΓΝΩΣΜΑ
ΟΜΗΡΟΣ
Έ γ ώ ε ίμ ι 'Ό μηρος ό π ο ιη τ ή ς .
Δ ιδάσκω κα ι αδω κ α ι ιατρεύω
κ α ι π ρ ο φ η τίζω κα ι φιλοσοφέω έν
Μ ο ΰ σ α ι? α δουσι κ α ι δ ιδ ά σ κο υ σ ι κ α ι
ία τρ ευ ο υ σ ι κ α ι π ρ ο φ η τ ίζο υ σ ι κα ί
Foto dc Colina F. Lapt>
κ α ι διδάσκαλος κ α ι ιατρός κ α ι
Figura 3 - Cabeça de Homero, provenente de
Roma, datada do período mperial. Staatliche φιλόσοφος.
Ant kensammlung und Gluptothek (273), Munique.
37
Α Σ Κ Η Σ ΕΙΣ
ό π ο ιη τ ή ς δ ιδ ά σ κ ε ι.
ό φ ιλόσοφ ος π ρ ο φ η τ ίζ ε ι.
ό ια τρ ό ς α δ ει.
ό δ ιδ ά σ κ α λ ο ς ια τ ρ ε ύ ε ι.
ό β α π τ ισ τ ή ς φ ιλο σ ο φ έει.
ό β α π τ ισ τ ή ς κ α ι ό π ρο φ ή της ία τρ ε ό ο μ ε ν .
εγώ κ α ι ό ια τρ ό ς δ ιδ ά σ κ ο υ σ ι.
συ κ α ι ό π ο ιη τ ή ς φωνέετε.
υ μ ε ίς κ α ι ό π ρ ο φ ή τη ς φ ιλοσοφ έομεν.
ήμεΐς κ α ι ό φ ιλόσοφ ος β α π τ ίζ ο υ σ ι.
38
3. Μ Ε Τ Α Φ Ρ Α Σ ΙΣ
TRADUÇÃO
ΟΙ ΛΟ ΓΟΙ
AS PALAVRAS
39
Vamos começar, desde já, trabalhando alguns termos que aparecem na
primeira lição.
TERMO TERMOS
PROCESSO DE DERIVAÇÃO
PRIMITIVO DERIVADOS
χρίσις O sufixo -σ ις forma substantivos abstratos
unção a partir de verbos, indicando a realização da
própria ação (algo como a ação de ungir, o
ungir).
χρίω χρΐμα ou χρίσμα O sufixo -μα forma substantivos concretos a
ungir, untar, ungüento, unção partir dos verbos. Neste caso, χρίσμα é aquilo
perfumar com que se unge ou o resultado da unção. Em
português, temos crisma.
40
4. ΒΑΠΤ1ΖΩ - radical: βαπτ(ισ)-
βαπτίζω O sufixo -ίζω forma verbos a partir dc
imergir, nomes ou de outros verbos.
batizar
41