Sei sulla pagina 1di 72

&&›&&

&& lrJwé H¥$îU gañdVr XÎm ‘hmamO àgÞ &&

&& lrXÎmM[aÌJw{Q>H$m &&

-*- lr H¥$îU gañdVr XÎm ‘hmamO (Hw§$^ma ñdm‘r) -*-


-*- Amodr~Õ M[aÌ -*-
-*- H¥$îUXmg -*-
(gwXoe MmoJbo)

1
-*- lr H¥$îU gañdVr XÎm ‘hmamO, H$moëhmnya -*-

OÝ‘: ‘mK dÚ n§M‘r eHo$ 1758 (7 ’o$~«wdmar 1836)


g‘m{Y: lmdU dÚ Xe‘r eHo$ 1822 (20 Am°JñQ>> 1900)
********************************************

&& lrJwéXÎm &&


XÎm gdm©Ë_H$ amhVmo, XÎm gdmªV`m©_r amhVmo
Jwééno ñd`o `oD${Z, Ordmg ~moY Vmo H$[aVmo
ñ_V¥©Jm_r XÎm Vmo hm, {eî`m e{º$éno gm§^miVmo
JwéXod XÎm JwéOr hm, {eî`m narjogr KoVmo
_moh_m`oÀ`m \$mgmV, H$moU AS>H$Vmo nmhVmo
Vrd« d¡am½`o Omo H$m, narjogr Iam CVaVmo
g§VmofmoZr Ë`mdar, [ZOH¥$nm nyU© Amo[nVmo
ñdmZ§X gm_«mÁ` qghmgZr, Ë`mgr ~¡g[dVmo
\$H$sa Vmo[M AZ²> amOm Vmo, AX^wV g§J_ Vmo {XgVmo
lr XÎmmÌo` Jwé§Mm, hm _mJ© Amåhr MmbVmo
lr H¥$îU gañdVr Jwé§Mo, Xmg Amåhr emo^Vmo
H$adrarMm Jwé XÎm hm, H¥$îUXmg MaUr ZV Ë`m hmoVmo
*-*-*
lr Jwé H¥$îU gañdVr XÎm, hm[M Am_wMm VmaH$ _§Ì &
Z bJo Am[UH$ `§Ì Am[U _§Ì, gd©hr Xmofm Omir `WmW© &&
*-*-*

2
- àñVmdZm -
AܶmË‘‘mJm©Vrb AZw^y{V ho Ho$di AZ²> Ho$di lrgÒþé§À¶m H¥$nmXmZmMo ’${bV
Amho. hr H¥$nm Hw$Umda, H$er d Ho$ìhm hmoB©b ˶mMo H$mhrM J{UV Zmhr. H$Vw©‘-
AH$Vw©‘-AݶWmH$Vw©‘ Ago gm‘϶© ~miJUmao lrgÒþé nmÌmnmÌVoMr JUZm Z
H$aVm Ordmda AZwJ«h H$aVmV d OrdmMr gmYH$s¶ OrdZmMr dmQ>Mmb gwé
hmoVo. gmYZoMr namH$mð>m H$aVmZm ñdV:À¶m ‘¶m©Xm§Mr OmU nQy>Z gmYH$ Ooìhm
lrgÒþé§er AZݶ-eaUmJV hmoVmo VoìhmM ¶m H¥$noMo ~rO C‘by bmJVo. AMb
Jwé{Zð>m d AhoVwH$ Jwéào‘ ¶m§V jUmjUmZo d H$UmH$UmZo d¥{Õ hmoVm hmoVm,
˶m§Mr n[agr‘m JmR>VmM, gmYH$ {Xì¶ AZw^yVrg nmÌ hmoVmo. ¶m dmQ>MmbrV
lrgÒþé brbmM[aÌ JwUJmZ d qMVZ ¶m§Mo ñWmZ AZ‘mob Amho.
"lrXÎmM[aÌJw{Q>H$m' ho na‘gÒþé lr H¥$îU gañdVr XÎm ‘hmamOm§Mo Amodr~Õ
g§{já M[aÌ d "{MV²>-ñ’w${V© qMVZm‘¥V' ¶m§Mo dmMZ d qMVZ-‘ZZ, lrXÎm
‘hmamOm§À¶m H¥$noZo gmYH$m§g naVËdmMm ñne© KS>dob Agm {dœmg Amho.
- H¥$îUXmg
********************************************

-*- na‘nyÁ¶ lrgÒþé Aßnm C’©$ lr ‘mYdamd ~miH¥$îU {Q>Ho$H$a ‘hmamO -*-
(13 OyZ 1929 - 4 ‘o 2001)

-*- ¶m§Mo MaUr gd©^mdo g‘n©U -*-


3
&& na‘nyÁ¶ lrgÒþé Aßnm ‘hmamO &&
ho H$moU C^o _mS>rdar, ew^« bw§Jr A§Jmdar
ZOa ào_i Vr ^mar, dmQ>o nmhVm Zdb[M ^mar
hr Va A_w[M Aßnm_mB©, ^md hm _mPm {VMo nm`r
gwhmñ`-dXZ VoOo AmJim, XÎm[M Ho$di doe AmJim
H$adrarMr ho Jwé_mB©, ^º$ CÕamd`m Ambr _w§~B©
dUy© _mPo ^m½` _r H$mB©, Z H$ioMr _mPr nyd©nwÊ`mB©©
hmñ`H$Q>mj EHo$ jUrMm, hmoB© _r dmQ>o YÝ`[M _ZrMm
~mobUo ZM n[a hw§H$ma Vmo gmMm, Xe©[d OmUVr ^md _Ý_ZrMm
H¥$nmÑï>rZo _bm Ý`mhmir, àmaãYmMr J{V hmo Omir
àH$Q>br H¥$noMr ZdbmB©, XÎm {Xgo R>m`r R>m`r
AmÎ_énmMr [ZV ZdbmB©, dUy© [H$Vr Vo gwI _r ~mB©
MaU _r gmoSw>{Z Am[UH$ Zm OmB©, MaU _r gmoSw>{Z Am[UH$ Zm OmB©!!
*-*-*
Jwéd`© Aßnm§À`m Kar, nm¡[U©_m A_mdñ`m dmar
bmoH$ `oVr g§»`m ^mar, Ago "gmYZo'Mr Vr dmar
Imbr [XdmUImZm àeñV, ñdm_tMr ^ì` Vg~ra
C^o AgVr Aßnm g_moa, {eî` Z[_Vr MaUm§da
_J Vo ZoVr _mS>rda, ñdm_tMr Imobr gw§Xa
da AOmZ, Am¡Xw§~a, OUy Ami§Xr AZ² Am¡Xw§~a
Vo[M Ago hmo Ü`mZ _§[Xa, ñdm_tÀ`m nmXwH$m A{V gw§Xa
gd© Km[bVr hma gw§Xa, gwdm{gH$ CX~Î`m Anma
Xadio gwJ§Y Wmoa, àgmX A[n©Vr _Ywa
_J Z_Z H$éZr MaUm§da, gd© ~gVr Ü`mZr VmR>
H$mhr ~gVr em§V [Zdm§V, H$mhtÀ`m {H«$`m§§Mm W`W`mQ>
VoWo `oVr gmYw g§V, gyú_ énmV hmo AZ§V
Šd[MVMr H$moUm {XgVr, Omo Ago ^m½`d§V
Aßnm C^o AgVr g_moa, nmhVr ZrQ> Ý`mhmiyZ
AS>ë`m ZmS>`m gmoS>dyZ, àJVrg H$arV _XV
hmoVm Ü`mZr hiyhiy Yw§X, Aßnm hgVr _§X _§X
gmo~V CX~Îmr gwJ§Y, AmZ§Xr gd© hmo Yw§X

4
ho[M Ho$di gmYm`mgr, Aßnm§Mr H$idi hmo gmMr
H$[aVr IQ>nQ> gmYZoMr, Xa n§Yam `m {Xgm§Mr
Ë`m§Zr bm[dbr gdm© JmoS>r, Ü`mZmMr WmoS>r WmoS>r
gd` bmJVm Vr H$m§ _moS>r, OmUwZr _ZmMr ImoS>r
_J CnOo Vr AmdS>r, Ü`mZr gdm© WmoS>r WmoS>r
_J ~go Ü`mZmMr KS>r, haKS>r, ZoÌ Oar CKS>r
Aer d[U©br _r hr dmar, "gmYZoo'Mr dmar
Vr Mm[IVm AmO _r JmoS>r, AmR>do _Zr nyd© H$hmUr
Aßnm§Mr H$Ud AZ² dmUr, OmUw[Z _O ZoÌm `oB© nmUr
gÒ{XV A§V:H$aUr, _r gÒ{XV A§V:H$aUr
*-*-*
gd©Xm gm§JV Aßnm, _mé ZH$m Vwåhr Jßnm
_J ñdm_r hmoVrb hmo Ißnm, _J ~mob Zmhr Amåhm ~mßnm
gmYZ ghO gw§Xa, Z [_io ho dma§dma
_J H$m H$aVm hmo Cera, AmËå`mdar XohmMm ^ma
H$ao Omo gmYZ Ana§nma, Ë`mdar ñdm_r hf©{V Anma
df©{V H¥$nm Ana§nma, hmoVm ghO hmoB© ^dnma!
*-*-*

5

&& lr JUoem¶ Z‘: &&
&& lr gañd˶¡ Z‘: &&
&& lr gÒþéZmWm¶ Z‘: &&
gH$b {dÚm§Mm A{Yn{V & Zm‘o à{gÕ JUn{V & V¶mgr Yamo{Z¶m {MÎmr & Z‘Z ^mdo
J«§Wma§^r &&1&& VËàgmXo hmodmo{Z A‘Z & KS>mdo lrgÒþé H$sV©Z & lrJwéM[aÌ eãXm§H$Z
& H$[aVmo ^mdo ¶mMZ &&2&& Vd gyú‘Ñï>r Ûmao & KS>mdo lrJwébrbm AdbmoH$Z gmao &
~moY-‘moXH$ hm{M ~m ao & dmMH$ lmoV¶m§gr hmodmo àgmX &&3&& {dœmMo ‘yi ñdê$n
›H$ma & Vo{M Vd ñdê$n Anma & ˶mVy{Z O¡gm OJV²>{dñVma & V¡gm hmodmo J«§WmMm
&&4&& AdñWm-JwU-H$mbmVrV & ñdê$n Vd A~m{YV & ñdê$n Vo{M lrgÒþéV &
dU©dob Ho${d Vd H¥$no{dZm &&5&& H$[aVmo àgmX ¶mMZm & XoB© ~wÕr dU©Zm &
àmgm{XH$ agminUm & Anu lrgÒþéM[aÌ H$WZm &&6&& h§gdm{hZr lrgañdVr & àgÞ
hmodmo ‘O ‘§X‘{V & Úmdr ‘O ñ’w${V©-e{º$ & H$[aVmo {V¶ogr H¥$nm¶mMZm &&7&&
e{º${dZm Zm MmbZm & AmoK Od§dar ¶oB©Zm & Ag‘W© ‘r boIZm & åhUww{Z emaXm d§XZm
àma§^r &&8&& e{º$ñdén lremaXogr & d§Xþ{Z¶m H$‘bnXmgr & J«§W boIZ ghm¶mgr &
{dZ{dVmo OmoSw>{Z H$am§gr &&9&& lrJUoe emaXogr Ama§^r Z{‘Vm & Ambr {MÎmmgr
ñdñWVm & hmoVm lrgÒþé§gr EH$mË‘Vm & ghOr hmo¶ H$m¶©{gÕr &&10&& AZw^d Z hmo¶
Oddar & dU©Z hmo¶ H¡$gonar & H$ënZma§OZ A{VKmV H$ar & Zm CnoJr gd©Wm &&11&&
brbmM[aÌ lrgÒþé§Mo & ldU H$Uu nR>U dmMo & lrgÒþéñ‘aUo öX¶ ZmMo & XmQ>Vr
Aï>^md &&12&& ‘Z~wÕr {Z‘©i & VarM àm{á gH$i & ‘{bZVm O[a Aënm§e Ho$di &
Var Z KS>o ghOr &&13&& lrgÒþéñdm‘r§gr & àmWu Xmg {d{ZVogr & {Z‘©bVm ìhmdr
‘Ogr & VoUo J«§WboIZ gwJ‘ &&14&& JUoe emaXm lrgÒþé & àm{W©Vm Ambm ‘Zm Yré
& AmVm Mmbdmo Vmo{M H$é & amhrZ Ho$di ¶§ÌdV²> &&15&& H$adra ZJar AdVabm
lrJwé & lr H¥$îU gañdVr XÎmmdVmé & dUm©d¶m M[aÌgmJé & Z‘« ^mdo àma§^ H$é
&&16&& OJXþËn{Îm pñW{Vg§hmé & H$[aVr {d{Y h[a hé & OÝ‘‘¥Ë¶w ^dgmJé &
Ioi{dVr Ordm AÑí¶ arVr &&17&& dmgZmg§Jo ^d~§Yr & ^«‘Vr Ord AZm{X &
I§S>ʶmgr e¥§Ibm{X & AdVabm JwéamO lrXÎmJwé &&18&& AhoVwH$ H¥$nmgmJé & gXm
C^{dV H¥$nmH$é & {Ma§Ord ñ‘V¥©Jm‘r ‘mojH$é & YmdVmo VmËH$mb ^º$H$m‘r &&19&&
jU^ar {Züb ~¡gmoZ & lrJwé§Mo Yé ܶmZ & ñdén {ZamH$ma {ZJw©U & AZw^d
KoD$ OJXmH$mé &&20&& AZw^dmMm eãXmH$mé & àgd hmoB© Omo CÒmé & ˶m
lrgÒþéñdénmMm AmXé & KS>ob ¶WmW©nUo &&21&& lrJwé XÎmmÌo¶ AdVmé & na§nam
6
Ambr ^ydé & lrnmX lrd„^ Z¥qgh ¶{Vdé & Omhbo à{gÕ VXZ§Va &&22&&
OÝ‘ñWmZ nrR>mnya & VnñWmZ Hw$adnya & lrnmX lrd„^mdVma & dmñVì¶ Jwá Hw$adnwar
&&23&& H$ma§OmJ«m‘r Z¥qgh¶{V & OÝ‘bo XÎmmÌo¶ Ì¡‘yVu & Am¡X§þ~a Z¥qghdmS>r Vn:nw{V© &
A§Vr Ambo JmUJmnwar &&24&& J‘Z H$X©irdZr Oar & Jwáéno dgVr JmUJmnwar &
^º$OZ ^mdo ñ‘aU H$ar & hmo¶ gXoh Xe©Z &&25&& ^damoJ nr{S>V AmV© OZ & AmYma
Zm O¶m§gr AmZ & ^Ow{Z¶m lrXÎmX¶mKZ & g§H$Q>‘w{º$ nmdVr H¥$no &&26&& ‘hmamï´>àm§Vr
H$adra & Am{X‘m¶m A§~m~mB© ZJa & X{jUH$mer à{gÕ ^yda & VoW KoVbm AdVma
&&27&& lrAßnm AÞnyUm© Omoer X§n{V & Zm§XUrJ«m‘r gwIo Zm§XVr & JmoÌ ^maÛmO
gwerb {MÎmr & amhVr VoW gwImZo &&28&& ì¶dgm¶o nwamo{hV & AgVr A˶§V g§Vwï>{MÎm
& e{Zdma nm¡{U©‘m{XZr d«V & dmar lrdmS>rjoÌmMr &&29&& EH${Zð> XÎm^º$ & XÎmñ‘aUr
Cëhmg A˶§V & Zm‘ Aßnm§Mo ‘wIm§V & JO} AI§S> lrJwéXÎm &&30&& nËZr
AÞnyUm©gVr & XÎm^{º$ {V¶oMohr {MÎmr & ‘Zr ܶmV Z¥qghgañdVr & Eogo AgVr
XÎm^º$ &&31&& n[a Zgo CXar g§VmZ & ho Ho$db nyd©àmº$Z & gVr AÞnyUm© ‘Z &
Xþ:{IV VoUo gd©H$mir &&32&& {Znw{ÌH$mMo ‘Zr & gd©H$mi Ago Q>moMUr & ór‘Z H$mo‘b
gw‘Zmhþ{Z & Hw$M§~Um {Z˶ g‘mOr &&33&& órgwb^ ghO ^mdZm & ìhmdo CXar
g§VmZm & H$m§ Z àmWm©do lrXÎmX¶mKZm & dmS>rgr OmVm nm¡{U©‘m{XZr &&34&& nVrg
H${Wbo ‘ZmoJV & lrJwé§gr àmWm©dm gwV & Omo hmodmo{Z {d»¶mV & CÕaob Zmd Hw$imMo
&&35&& Aßnm^Q>Or gm§Jo nËZrVo & ¶mMZm Z H$amdr lrJwéVo & ^moJmdo {ZOàmº$ZmVo &
Z Kmbmdm ^ma lrJwég § r &&36&& ZmZmnar ~moYyZ & Ho$bo nËZrMo g‘mYmZ & Eoemnar
Mmbbo {XZ & nar gyú‘ {dMma A§Var &&37&& Ambm nm¡{U©‘oMm {XZ & Ho$bo
Z¥qghdmS>rgr J‘Z & Aßnm H$[aVr JwényOZ & g‘mYmZ hmo¶ {MÎmm &&38&& Aßnm^Q>Or
A˶§V ^m{dH$ & EH$mJ« hmoVm jU¡H$ & lrXÎmnXr KoVr ^mH$ & eãX C‘Q>bo ‘Zm‘mOr
&&39&&
AmQ>bo S>moù`m§Vrb nmUr, _O Z {Xgoo MH«ŸnmUr
WH$bmo H$[aVm [dZdUr, eaUmJV VwPo MaUr, Jwé_mB© VwPo MaUr &&
H$m§ Z OmUgr _ZtMm ^md, nXr H$m§ Z hmo Xogr R>md
Amåhr MwH$bmo Am_wMm Jmd, Vy gËda AVm Ymd, Jwé_mB© VwPo MaUr hm ^md &&
A§Vgm©jr VwOgr åhUVr, _ZtMo ^md H$m§ Z H$iVr
OmUmo[Z`m H$m§ Yar AkmZ, Vy gËda AVm Ymd &&
[ha_wgbmoo, Pmbmo A{V XrZ, XrZX`mi ~«rX AVm amIr
hm H§$R> AZmda XmQ>r, S>moù`m nmUr hmo XmQ>r &&
_r MwH$bmo, dmQ>bo AmQ>bo S>moù`m§Vrb nmUr,
7
ho Z hmo, Oddar _O Z {Xgoo MH«ŸnmUr, Oddar _O Z {Xgoo MH«ŸnmUr &&
lrJwé§Mo ܶmVm MaU & nmUmdbo Z¶Z & Pmbo ‘Z CÝ‘Z & ܶmZ bmJbo VËjU
&&40&& H$mhr H$mimZ§Va & Aßnm Ambo ^mZmda & gmï>m§J Z{‘bo lrXÎmMaUm§da &
g‘mYmZ nmdbo &&41&& Z‘ñH$m[aVm nyOoA§Vr & nËZr ‘ZrMr {dZ{V & àH$Q>br ghOr
‘wImdaVr>o & Úmdm gwV Hw$bmoÕmaH$ &&42&& ~mobw{Z Jobo ‘Z & n[a ¶oVm ^mZ &
Aßnm§^Q>OrMo I§V ‘Z & H¡$go KS>bo ¶mMZ &&43&& {dZrV H$a OmoS>moZ & Ho$bo j‘m¶mMZ
& ‘mohJ«ñV dXbo ‘Z & Vd BÀN>m V¡go H$ar &&44&& H$[aVm j‘m¶mMZ & Aßnm^Q>Org
g‘mYmZ & amÌm¡ em§V{MÎmo e¶Z & Ho$bo lrdmS>rjoÌmgr &&45&& {ZÐm‘¾ AgVm KS>bo
AH$pënV & lrJwé§Mo Xe©Z gmjmV²> & ‘§Owi dmUr EoHy$ ¶oV & ‘r{M hmoB©Z gwV &&46&&
EoH$Vm g‘mYmZ Aßnm^Q>Otgr & Pmbo h{f©V ‘mZgr & Amerdm©X Kodmo{Z¶m J«m‘mgr &
Ambo bJ~J J¥hmgr &&47&& nËZrg H${Wbm d¥Îmm§V & Z¥qgh‘wZr nmdbm XÎm & ñd¶o
hmoUma Vd gwV & Omhbm Ñï>m§V g˶ g˶ &&48&& AÞnyU}gr AmZ§X A˶§V & Amerdm©X
hmoB©b g˶ {Z{üV & Ambr ˶mMr à{MV & H$mhr ‘mg bmoQ>Vm &&49&& J^©YmaUm IyU
& àH$Q> {Xgo bjU & Aßnm^Q>OrAÞnyUm© ‘Z & ~hþ AmZ§Xbo &&50&& O¡gm J^m©Mm qnS>
& V¡gm S>mohmio N>§X & B©œar AdVma d§Ú & àH$Q V¡gr bjUo &&51&& AmdS>o EH$m§V ñWmZ
& ‘méVrMo Xodmb¶r ‘Z & VhmZ^yH$ hmanmoZ & ~¡go ܶmZñW ~hþH$mi &&52&& ‘mK dÚ
n§M‘r{XZ & eHo$ gV>ameo AÇ>mdÞ & Zd‘mg hmoVm nyU© & àgdbr AÞnyUm© gwZ§XZ
&&53&& hñV ZjÌ ‘H$a$ b¾ & AdVabo lrXÎm X¶mKZ & AkmZm§YH$mar C{XV OmU &
a{ddmgar OUy kmZgy¶© &&54&&
OÝ‘bm XÎmamO JwéamO, OÝ‘bm XÎmamO JwéamO
Zm§XUrJ«m‘r H$adrajoÌr Mbm Xe©Zm AmO, OÝ‘bm XÎmamO JwéamO &&1&&
‘mK dÚ n§M‘r {XZ hm, AdVabm hZw‘§V{M hmo AmO
^mdmMm Omo A{V ^wHo$bm, {ZamH$ma gJwU Pmbm AmO
lr Jwé H¥$îU gañdVr XÎm AdYyV àH$Q>bm AmO, OÝ‘bm XÎmamO JwéamO &&2&&
H$m¡‘w{XZrg‘ gwdU©H$m§Vr, ê$n nmhþ¶m AmO
hmñ¶^[aV ‘wIH$‘b nmhþ{Z, Yݶ hmoD$¶m AmO, OÝ‘bm XÎmamO JwéamO &&3&&
~mbH$ Oar Vo Amåhr hmo ˶mMo, KoD$¶m H$S>odar ˶m AmO
jwYm dm[aVmo Oar gdmªMr, ào‘o ˶m Kmg ^adw¶m AmO
^md^{º$À¶m boʶm§Mm Vmo, boddw ˶mgr gmO, OÝ‘bm XÎmamO JwéamO &&4&&
gmo@h§ ~moY {ZV Omo JmB©, JmD$¶m A§JmB© ˶mgr hmo AmO
OmJ¥V H$ar Omo gd© Ordm§gr, nmiʶm Mbm {ZOdw¶m AmO, OÝ‘bm XÎmamO JwéamO
&&5&&
8
d¡am½¶ Ago ao ‘yi {ZO~moYmMo, ¿¶m OmUw{Z AmO,
d¡am½¶mMo, {ZO~moYmMo XmZ ‘mJy¶m AmO, OÝ‘bm XÎmamO JwéamO &&6&&
H¥$îUXmg åhUo {MXmZ§X Jwé, Z‘w{Z eaU OmD$¶m AmO, OÝ‘mMo g’$b H$ar Omo H$mO
OÝ‘bm XÎmamO JwéamO, OÝ‘bm XÎmamO JwéamO &&7&&
nwÌ‘wI nmhÿZ & {ÛOX§nVrg AVrd g‘mYmZ & bmoQ>Vm ÛmXe {XZ & lrH¥$îU Ho$bo
Zm‘H$aU &&55&& OÝ‘ë¶mnmgmoZ & Ho$bo Zmhr ñVZnmZ & Zm eãX CƒmaU & OUy
Yabogo ‘m¡Z &&56&& Varhr ~mbH$ VoO:nw§O & Amü¶© H$ar gH$b g‘mO & gm‘mݶ Zìho
AZwgw¶mË‘O & ZH$io n[a Hw$Umgr &&57&& gádfu ‘m¡Or~§YZ & {dà CnXo{eVr Jm¶Ìr
dMZ & H¥$îUmMo Am|^ya© CƒmaU & W¸$ Pmbo EoH$Vm OZ &&58&& H¡$go ~mbH$mMo ‘yT>nU
& Aßnm^Q>OrMm ì¶W© Z§XZ & n[a ‘m¶{nVm OmUVr IyU & Ago hm B©œar AdVma
&&59&& O¡go ~mb Z¥qgh‘w{Z & V¡go{M ho lrH¥$îU‘w{Z & nar Vo dXbo doX ‘m¡Or~§YZr &
H¥$îUmMo ‘mÌ Ag§~Õ ~mob &&60&& ¹${MV{M H$[aVr Aënmhma & gd§JS>r ‘oidw{Z
IoiVr Anma & åhUo ìhm ^dnma & AmhmoV Amåhr VmaUhma &&61&& dmQ>Vr ñd¶o àgmX
~mbH$m & åhUVr ¿¶m n§T>arMm ~w¸$m & nwS>r CK{S>Vm OZ Amü¶} W¸$m & åhUVr hm
Ho$di {gÕ~mbH$! &&62&& ‘§JgmoirMm åhmigmn{V I§S>oamd & Omoer¶m§Mm Hw$bXod &
lrH¥$îU Xe©Zm KoVr Ymd & dma§dma ‘§Jgmoirgr &&63&& OÝ‘{gÕ lrH¥$îU &
AdVmaH$m¶© OmUyZ & ‘m¶{n˶m§Mm {Zamon KoD$Z & à¶mU H$aVr JwéXe©Zm &&64&&
lrñdm‘r g‘W© ‘hmamO & dQ>d¥jmVir {gÕamO & H$aVr brbm ^º$H$mO & A¸$bH$moQ>r
à{gÕ & &&65&&
AŠH$bH$moQ>r ñdm_r g_W©, Xo[Ibm Zm XwOm g_W© >
XÎmmMm AdVma[M Ho$di, `mo[JamO lr ñdm_r g_W© &&
JmUJmnwarMm Z¥qgh_wZr, åhUw[Z Zmd Z¥qgh^mZ
H$Yrhr Zm Hw$Ur nm{hbo, AgVm `m§Zm Xoh^mZ &&
dQ>d¥jmVir ~¡R>H$ Ë`m§Mr, ^º$ Xe©Zm OmVr \$ma
àË`oH$mgr XmI[dVr Vo, doJdoJio M_ËH$ma &&
~mø H$R>moa dV©Z Xe©[dVr, n[a A§Va Ë`m§Mo ào_i \$ma
^º$m§ CÕaÊ`m gX¡d b{jVr, [hV hmo Ë`m§Mo dma§dma &&
H¥$nmerdm©X bm^Vm hmoVo, OrdZ Zm¡H$m ghOr nma
n[dÌ MaUm§da Ë`m§ _r Z[_Vmo, H$éZr [eagmîQ>m§J Z_ñH$ma &&
lrH¥$îU {ZKmbo A¸$bH$moQ>mgr & lrñdm‘r g‘W© ^oQ>rgr & {ÌH$mikmZr lrñdm‘tgr &
CVmdri ^oQ>rgr H¥$îUmÀ¶m &&66&& "¶oUma, ¶oUma, H¥$îUm ¶oUma!' & lrñdm‘r‘wIr
{Z˶ CÒma & lrH¥$îU hmoVm ѽJmoMa & lrñdm‘r H$dQ>mirVr gËda &&67&& hmV Yamo{Z
9
Ëd[aV YmdVr & gm§S>m{o Z¶m OZg§J{V & ~¡gbo Omdmo{Z EH$m§Vr & ZmH$io {gÕ^oQ>r
BVam§gr &&68&& gá{XZ EH$m§Vr H«$‘w{Z & XmoKo Ambo naVmo{Z & lrJwéH¥$îU A{^YmZr &
Jm¡a{dbo lrg‘WmªZr &&69&& "Mwa‘m bÈx> AmO {IbmZm' & lrñdm‘r ’$‘m©dVr ^º$OZm
& ñd¶o ^a{dVr lrJwéH¥$îUm & nhm H¡$go ào‘! &&70&&
ZOaoVw{Z ˶m ào‘mMr hmoVo ‘Odar nIaU
Jwéam¶mMr à^wam¶mMr hmoVo ‘Ogr AmR>dU
JwéXodm§À¶m énmMr Pmbr ‘Zr gmR>dU
Jwéào‘mÀ¶m ^mdmMr hmoVo öX¶r CYiU
Jw鑧ÌmÀ¶m ñdam§Mr hmoVo A§Var KUKU
Jwéam¶mÀ¶m ñ‘aUr OJmMo hmoVo {dñ‘aU
H¥$îUXmg hm Jwéam¶mgr ñ‘aVmo {Z{e{XZr à{VjU &&
Eogo H«${‘Vm H$mhr {XZ & JmUJmnwamhþ{Z Ambm ~«m÷U & lrñdm‘rg‘W© AgVr H$moU &
n¥ÀN>m H$arV gdmªgr &&71&& A§Jo ì¶m{nbm Hw$ð>ogr & Vn H$[aVm JmUJmnwamgr & Omhbm
Ñï>m§V ^oQ>ʶmgr & A¸$bH$moQ>r g‘Wmªgr &&72&& A¸$bH$moQ>r amhVm H$mhr {XZ &
lrg‘W© H$aVr AmkmnZ & lrJwéH¥$îUmgdo OmD$Z & H$amdr godm ‘Zmo^mdo &&73&&
H$adra lrjoÌ n{dÌ & lr‘hmbú‘r dmg {Z˶ & Ago {Z¶mo{OV H$m¶©joÌ &
lrJwéH¥$îUmgr gd© {d{XV &&74&& H$adrar {ZKmbo lrJwéH¥$îU & gdo Ago Hw$ð>r ~«m÷U
& dmg am‘‘§{Xa nQ>m§JU & ñWmZ A§~m~mB© {ZH$Q> &&75&& ‘mJu nm{hbo M‘ËH$ma &
~«m÷Um OS>br lÕm Anma & lrJwéH¥$îU VmofVm gËda & ~mYm {ZagZ ghOrM
&&76&& ~«m÷U amhrbm lrñdm‘tg§Jo & godmY‘© ~mUbm A§Jo & ^{º$^mdo ‘Zr a§Jo &
lrJwégodo nmVH$ ^§Jo &&77&& XohnVZr AmË‘o AV¥ßV & {dMaVr ^yV¶moZrV & BÀN>m ‘Zr
~miJV & ÌmVm Hw$UrVar ^oQ>mdm &&78&& XÎmmÌo¶ lrJwéda & ‘mojXmVm EH${M gËda &
^oQ>r hmoʶm g§Mma & H$aVr Xohr Xþ~i © m§À¶m &&79&& nr{S>Vm ˶m§gr Anma & Vn-d«Vo
AmM[aVr Kmoa & g§V-gËnwéfo ¿¶mdm H¡$dma & åhUmo{Z YmdVr Xe©Zmgr &&80&& Eogr
EH$ ~m{YV bbZm & Ambr am‘‘§{Xam Xe©Zm & nmhVm lrJwéH¥$îUm & g§Mmabo g‘§Y
&&81&& lrJwéH¥$îU XÎmXe©Zr & Omo Ago ‘mojXmZr & AV¥á AmËå¶m ‘moj bm^w{Z &
gwQ>br Ëd[aoV bbZm &&82&& nmhVm hm M‘ËH$ma & Amü¶©M{H$V OZ Anma & gdm©‘wIr
hmoV JOa & lrJwé H¥$îU gañdVr XÎm & &&83&& lrñdm‘r {H${V© B¶o nar & ngabr
H$adra ZJar & Xe©Zm bmoQ>Vr OZ Anmar & lrH¥$îUgañdVr ñdm‘tÀ¶m &&84&& Eogo
OmVm H$mhr {XZ & ~«m÷Ugodo Vmofbo lrñdm‘tMo ‘Z & gm§JVr nmVbm H¥$nmjU & Z
H$amdm Cera &&85&& H$ar n§MJ§JmñZmZ & R>odmo{Z Am‘wMo ñ‘aU & VoUo amoJ {ZagZ &
Ymd Ymd ao gËda &&86&& ñZmZ H$aVm M‘ËH$ma & H$m§{V nyd©dV gw§Xa & hf} XmQ>mo{Z
10
A§Va & {dào JmR>bo am‘‘§{Xa &&87&& ’$S>Udrg Zm‘o ^º$J¥hmg & lrñdm‘r AmYrM
JmR>rVr Img & ^oQ> Zm KS>Vm {dà CXmg & ~¡gbm {IÞ am‘‘§{Xar &&88&& hf©-
emoHo$ ^abo A§Va & Z¶Z b{jVr lrJwéda & A§Vr Z¶Zr ^abo Zra & {dà H$ar àmW©Zm
&&89&&
‘O ‘ZrMr ì¶Wm hr gm§Jy Hw$Um, Z¶Zm§Vrb Amgy ‘r Xmdy Hw$Um
Xmdrb Hw$Ur H$m hmo ‘‘ Z¶Zm, gÒþé§Mm ‘O hmo R>md{R>H$mUm
‘Z XmQw>{Z ¶oVo jUmojUm, Hw$Ur Xm{db H$m hmo ‘‘ amUm
‘O dmMo dmQ>o Jmdo JwUm, Xmdm hmo Xmdm ˶mÀ¶m IwUm
^md^{º$gr Oar ‘r CUm, Y[a¶obo Ymdw{Z Vd MaUm
H¥$îUXmg hm H$mHw$iVr, gÒþéZmWm Vd eaUm &&
Xodmo{Z¶m ñdßZÑï>m§Vmg & lrñdm‘tZr nmR>{dbo {ZOJ¥hmg & H$mhr {XZ Ho$bm dmg & J¥hr
^º$ ’$S>UdrgmÀ¶m &&90&& brbm AZmH$bZr¶ H$arV & {Z˶ ~mbH$^md Xm{dV &
‘wIr ^a{dë¶m{dZm Zm ImV & XohY‘© {dYr ~¡gë¶m OmJrM &&91&& ’$S>Udrg ^m¶m©
VoUo H«$mo{YV & nVrgr {Z˶ {dZ{dV & øm gmYyMo bjU {dnarV & Zgmdo ho Amnwbo
^wdZr &&92&& nar am‘‘§{Xar M‘ËH$ma ѽJmooMa & VoUo ’$S>Udrgm lrñdm‘r{Zð>m ÑT>Va
& hm Ho$di XÎmmdVma & Zgo g§e¶ {Vi‘mÌ &&93&& ~mbmoÝ‘Îm{nemM d¥{Îm & lrXÎmJwé
A§{JH$maVr & Hw$Q>rb XþO©Z ñdmWu ‘{V & R>odmd¶m A{VXÿa &&94&& lrñdm‘r AgVm J¥hr
& dXVr Aew^ H$mi Ambm nmhr & ’$S>UdrgnwÌ ÁdaJ«ñV hmoB© & A§Vr nmdbm n§MËd
&&95&& {gÕ OmUVr H$mbJVr & n[a àm³VZm Zm ~XbVr & ‘mojgwIm OoUo AmMdVr &
A§VarMo ^º$OZ &&96&& ’$S>UdrgmMo godogr Vmofmo{Z & A{n©bm Amerdm©X lrñdm‘tZr &
An˶o Mma Xodmo{Z & åhUVr ‘O OmUo hmo¶ &&97&& lrXÎm AgVm g§J{V & narjm
dma§dma H$R>rU KoVr & {Zamon KoVm ‘mÌ A§Vr A{n©Vr & Amerdm©X Oo BpÀN>bo ‘Z &&98&&
‘{hgmiH$a XþOm ^º$ & lrñdm‘tgr {Z˶ {dZ{dV & ¶odmo{Z¶m ‘‘ J¥hmV & godm Úmdr
‘Ogrhr &&99&& ’$S>UdrgmMm {Zamon KoV & lrñdm‘r OmVr ‘{hgmiH$amg‘doV & dmQ>o
{eaVr Hw§$^ma J„rV & {eH}$J¥hr ‘m¶oÀ¶m &&100&&
AdYyVmMr Pmoir [\$ao H$moëhmnyar, [^jm _mJVgoo ^º$m§§À`m Kar
C^m amhw[Z Ûmar, JOa H$ar, "JwéXod XÎm', H$mZr nS>o Amamoir
_rnU A[n©Vm Pmoir, g§Vmof AdYyVm A§Var,
gmï>m§J Z_ñH$m[aVm, Amerdm©X C^dr H$ar
H¥$nm IyU XoVm A§Var, ^mZ AdYyV CR>o A§Var,
XÎmÜ`mg bmJmoZr, Ü`mZr _Zr AdYyV Car &&

11
Ûmam~mhoa C^o amhVr & "‘mB© {^jm Úmdr' dXVr & J¥hñdm{‘Zr Vmam~mB© ¶oVr & A{V{W
H$moU nhm¶m &&101&& nmhVm g‘moar ~«m÷U & ^«m§V Vmam~mB©Mo ‘Z & ~«m÷Umgr H¡$go
eyÐmÞ & Úmdo Var {^jm &&102&& ^«m§Vr nS>Vm Vmam‘Zr & lrñdm‘r hgVr ‘Zr &
H$mbm§Vao nQ>ob IyUr & OmVr ‘{hgmiH$a J¥hmgr &&103&& Vmam~mB© J{UH$m Oar &
XÎm^º$s ‘Zr Anmar & nm¡{U©‘ogr H$ar lrZ¥qghdmS>r dmar & CXanrS>mZmemW© &&104&&
XohXþ:I A{V à~i & OrdmMr hmoVgo Vi‘i & ^mZ Zwadr gH$i & Bh^moJ g§gmagwI
&&105&& V¡gr AdñWm Vmam~mB©Mr & H$ar {dZdUr lrXÎmm§Mr & gamo ì¶Wm CXanrS>oMr
& ZmVar ‘aU XoB© ‘O &&106&& H$éUmgmJa lrXÎm ^º$m§{H$V & OmirVgo H$‘} AZ§V &
V¶mgr H$m§ Ae³¶ hmoV & CXanrS>m {ZdmaU &&107&& nwT>o OmVm dmS>rjoÌmg &
lrXÎmÑï>m§V Vmam~mB©g & Ambmo hmoVmo Vw{P¶o J¥hmg & n[a Ëdm Ym{S>bo {dÝ‘wI &&108&&
Vd ^{º$gr hmodmo{Z àgÞ & ‘rM Ho$bo AmJ‘Z & ‘{hgmiJ«m‘r gËda OmD$Z & AmUmdo
lrñdm‘r§gr &&109&& lrJwé H¥$îUgañdVr I{MV & Ago gmjmV²> lrJwéXÎm & godm
H$ar V¶m§Mr {Z˶ & VoUo VwO àmá gd©gm¡»¶ &&110&& EoH$Vm Vmam~mB© AmZ§{XV & Jobr
‘{hgmiJ«m‘r Ëd[aV & lrñdm‘rMaUr gmï>m§J Z{‘V & åhUo ZmoiIbo H$am j‘m
&&111&& lrñdm‘r Yamoo{Z {V¶oMm hmV & ~¡gbo Ëd[aV aWmV & àdoeVm {ZOJ¥hmV &
Vmam~mB©g hf© ‘mdoZm CXamV &&112&& AZ§V OÝ‘tMo ’$ibo Vn & Kam Ambm XÎm
‘m¶~mn & ‘‘ nwʶm Zgo ‘mn & haob ghOr ^dVmn &&113&&
H$adrar Ambo lr H¥$îU gañdVr,
J[UH$mJ¥hr dmg Ho$bm éno Ë`m XÎm `{V
gm_Ï`© BVwHo$ _hmZ dUm©`m WmoH$S>r _{V,
H¥$noZo CÕ[abo [H$VrEH$ Ë`mMr Z JUVr
~mbénr doe Y[abm Ho$ë`m Moï>m ZmZm A{V,
JwßVéno OZmV dmJw[Z H$iy Z [Xbr _h{V
lrnmX lrdëb^ nwT>o Pmbo Z¥qgh gañdVr,
H¥$îUXmgm Vo[M Jwé, AdVabo lr H¥$îU gañdVr &&
Vmam~mB© {Z˶ godm H$ar & CXanrS>m Omhbr Xþar & ‘mVm ^r‘m~mB© ‘mÌ A§Var & ZmIyf
Vmam H$ݶodar &&114&& gmoS>mo{Z¶m Hw$imMmar & ‘yT>m^OZr bmJbr Zmar & XÿfUo XoB©
ZmZmnar & Vmaog‘doV lrñdm‘tgrhr &&115&& Vmam~mB© g‘Omdr {Z˶ & nar ^r‘m~mB©
‘mohJ«ñV & eodQ>r Omh{b¶m A{VÌñV & Cnm¶ ¶mo{OVr lrñdm‘r &&116&& ^r‘m~mB©Zo
EHo$ {XZr & lrñdm‘tgr R>o{dbo e¶ZJ¥hr H$m|Sw>{Z & H$mbm§Vao nmhVm CKSw>{Z & lrñdm‘r
Z {XgVr A§Var &&117&& ^r‘m~mB© ‘ypÀN>©V Ûmar & lrñdm‘r {XgVr Am¡Xþ§~a d¥¥jmdar &
XoImo{Z¶m AØþV{M nar & ^r‘m~mB© Ambr Vmù¶mdar &&118&&
12
lr Jwé H¥$îU gañdVr XÎm, hZw_§V{M hm H$adrar dgV
nwÀN XmdwZr IyU nQ>dV, hZw_§Vmg_ Am¡Xw§~ar CS>V
am_m`UrÀ`m brbm A[_V, gßVgmJa gm_϶} b§[KV
^dgmJa _J VwÀN Vmo J_V, H¥$îUXmg ghOr Vmo VaV &&
M‘ËH$ma VoWo OZ Z{‘V & hrM A{Ib OJmMr arV & ^r‘m~mB©gr gØmd CnOV &
bmJbr lrñdm‘r^OZmgr &&119&& nwÌ Ago lrñdm‘r^º$ & V¡gr ‘mVmhr Omhbr
^º$ & nmhþ{Z¶m gm¡»¶ A{‘V & Omhbo Vmam~mB©gr &&120&&
XÎm Ü`mD$ XÎm JmD$, XÎm MaUr ZV ho hmoD$ &
VoUo gd© gwI ho nmdy$, Amerd©M KoD$ AZ²> YÝ` hmoD$
[Zdmg H$ar Omo [JaZmar, Á`mgr g_ Za Am[U Zmar &
Ambmgo Vmo H$adrar, Xe©Zm bmoH$ XmQ>bo ^mar
Vmo hm ~¡gbmgoo qghmgZmdar &
^º$ AmaVr H$aVr gmar, nmd[dVmo gdm© [Zdm©Ur
Z_Z H$[aV _r Ë`mMo MaUr, Z_Z H$[aV _r Ë`mMo MaUr &&
B©œar AdVma & gdo Am{UVmo brbmghMa & V¡go Ambo ^º$ Anma & lrñdm‘r§nmgr
hiyhiy &&121&& H¥$îUm bmS> àW‘^º$ & OmVgo ~m~wO‘mb X½¶m©V & nra hmoD${Z
gmjmV²> & H${Wbo Om Hw§$^maJ„rV XÎmnXr &&122&& ¶oVm lrñdm‘r§nmgr & IyU nQ>{dVr
bmS>mgr & eaU Ambm MaUm§gr & Omhbm godH$ àW‘ Vmo &&123&&
EH$ZmWm§Mm Omo H$m ZmW, H$adrar hm Vmo[M ZmW
OoUo Ho$bo Amåhm gZmW, ZdZmWm§Mmhr Vmo hm ZmW
Ë`mMr AgVm Amåhm gmW, H$m hmo g_Oy Amåhr AZmW
AdYyVdoeo Vmo hm gObm, CnXo[ebo Ë`mZo _Obm
gmo@h§ eãXo Vmo[M JO©bm, Ord^md VËjUrM hanbm! &&
VX²Z§Va Ambm Xidr dmgwXod & VmamJ¥hmZ{OH$ R>md & jUmojUr hmoVgo H«$moYmoØd & nar
gmdar ñdV:gr &&124&& lrñdm‘rMaUr ¶oVm & dmgwXodm dmQ>o A˶§V nyÁ¶Vm & {MÎm
A{V H$idiVm & A§Var C‘Q>o àmW©Zm &&125&&
Aao Xodm, H$m§ ao Jmo[d`obo g§gmar gdmª,
dar åhUgr ~m§[Ybm, Omo Vmo Amnwbmbo H$_m©
hm{gVmogr H$go _§X, nmhVm ZmZm Xw:I Šboe Ordm,
BVwH$s H$R>moa _m` Xo[I[b Zm Ho$ìhm
ì`mnmVw[Z Z [_io jU^ar Cg§V `m Ordm,
H$go KoD$ Zm_ VwPo gm§J ~m ao Xodm
13
nXr nXr Jw§VVm dmQ>o gmYwg§Vm§Mm hodm,
dmQ>o AI§S> ho[M H$s _O H$m§ Z [_io Vmo _odm,
H$m` VwPr brbm, [Xbm Ago gdmª, n[a JwßV hm R>odm
[dZ[dVmo H$mHw$i{V _r, gËda CKS>r hm R>odm, Xodm AVm CKS>r hm R>odm &&
lrñdm‘r gm§JVr ˶mgr & e|S>r Xogr H$m Amåhmgr & C‘OVm AW© A§Vamgr &
g§Ý¶mgJ«hU dmgwXodo &&126&& H¥$îUm bmS>mghr JmoS>r & KoVbm g§Ý¶mg AmdS>r & dmgw-
H¥$îUm g§Ý¶mgr OmoS>r & lrñdm‘rMaUr am{hbr &&127&& am‘Xmg~modm JmUJmnwar &
AmË‘gmYZr Xj H$R>moar & qZ~nU} ^jyZ H$ar & Vn A{V IS>Va &&128&& lrJwéXe©Zm
Ord H$mgmdrg & Zra bmoQ>o Z¶Zm§g & ^oQ>rg CVmdri Ordmg & ^md C‘Q>o öX¶mV
&&129&&
`oao `oao, JwéXodm `o@ ao@
^md _ZtMm OmUwZr Ko ao, JwéXodm `o@ ao@
AmV© _ZtMr OmUw[Z H$idi, JwéXodm `o@ ao@
^º$ _ZtMm Ü`mg OmUw[Z, JwéXodm `o@ ao@
nmS>g _r Vmo \$moS>r h§~aS>m, _m` H$m_YoZy Vy YmdV `o@ ao@
H¥$îUXmg Ami[dVmo VwOgr, Ymdw[Z`m `o@ ao@
`oao `oao, JwéXodm `o@ ao@ &&
Vi‘irMr namH$mð>m hmoV & àgÞ Omhbm H¥$nmd§V & am‘Xmg~modmgr XoB© Ñï>m§V &
Amkm{n JmR>ʶm Hw§$^maJ„r &&130&& H$adrar KoVm lrñdm‘rXe©Z & Vmofbo
am‘Xmg~wdmMo ‘Z & åhUo ho{M ‘‘ Aml¶ñWmZ & Zm gmoSy> lrMaU H$XmH$mir &&131&&
gwdU©^yfU haVr Mmoa & ÌñV am‘^mD$ ’$m[aH$ ‘waJwS>H$a & Ambm emo{YV XÎmmdVma &
gwdU© nwZ:àmárgr &&132&& lrñdm‘rH¥$nm hmoVm & J¥hrM ^yfU Ambo hmVm & VoUo
lrMaUr ^md OS>Vm & Omhbm {eî¶ lrñdm‘tMm &&133&& H$adrar åhmX~m {dUH$a &
~b^r‘mMm ^º$ H$Å>a & {Û‘wIr ‘méVr ‘§{Xa & VoW H$ar CnmgZm &&134&&
&& O` hZw_mZ &&
hZw_§Vm hZw_§Vm, ~b^r_m hZw_§Vm,
dm`wnwÌ hZw_§Vm, A§OZrgwwV hZw_§Vm
e{º$ Xo ~w[Õ Xo, VwOg_ _O hZw_§Vm,
^{º$ kmZ Xo d¡am½`, VwOg_ _O hZw_§Vm
[dZ` Xo gwerbVm, VwOg_ _O hZw_§Vm,
n[dÌ Z_« dmMm Xo, VwOg_ _O hZw_§Vm
^OZmà{V ào_ Xo, VwOg_ _O hZw_§Vm,
14
ñdm_rnXr VwOg_ Xo, Xmg^md _O hZw_§Vm
OmU Xo AmoiIÊ`m, ñdm_tÀ`m _ZmoJVm,
Xo MnbVm VËnaVm, VwOg_ _O hZw_§Vm
ñdm_rgoodm H$aÊ`mgr, VwOg_ _O hZw_§Vm,
Amerdm©X Xo _Ogr, ho H¥$nmiy hZw_§Vm
ñdm_r dmg öX`r AI§S>, VwOg_ hmo hZw_§Vm,
hZw_§Vm hZw_§Vm, [Ma§Ord hZw_§Vm,
H$dM H$éZr ajr [ZË`, _Ogr ho hZw_§Vm
H¥$îUXmg àm[W©Vgoo, am_^º$ hZw_§Vm,
Xe©Z Xo AmË_énr, _Ogr [ZË` hZw_§Vm
&& O` lram_ &&
Xodmb¶r Mmbo H$WmH$sV©Z & {Z˶ H$aVm ldU & ldUr nS>Vm lrJwé‘{h‘mZ & dmQ>o
AmnUmghr ìhmdm Jwé &&135&& H$moU Ago ‘‘ JwéXod & H¡$gm H$iob ‘Ogr R>md &
åhmX~mgr AZmda hmo¶ ^md & gÒ{XV H$ar àmW©Zm &&136&&
H$m ao ^oQ>rZmgr ‘Obm, H$m ao hm Xþamdm
A§Var Vy amhgr ‘O nar, {d¶moJ H$m ìhmdm
Jb~b Jb~b Kmoa, bmJbm hm Ordm
öX¶rMmM R>odm {‘iʶm, VJ‘J Ordm
A§V¶m©‘r amhgr nar H$m, A§Vabmg Xodm
H¥$îUXmg A§Var VwPm, H$[aVgo Ymdm &&
H$iVm lrñdm‘toMo ‘{h‘mZ & Ambm åhmX~m ¿¶m¶m Xe©Z & lrñdm‘rAm{ef bm^yZ &
Omhbm Vmohr lrñdm‘r{eî¶ &&137&& doUr‘mYd H$moH$Uàm§Vr & Zdggm¶mgo V¶m{M
àm{á & ‘m¶~mno A{n©bm Xodmà{V & Á¶mo{Vf{dÚm nma§JV &&138&& ñdßZr gm§Jo
Ho$XmaZmW & CR> bdbmhr gmYr ñd{hV & H$adrar Vd gÒ‫‏‬éZmW & OmB© OmB© Xe©Zmgr
&&139&& lrñdm‘r hgw{Z nw{gVr H$m§ Or & gÒþé H$moR>o nhmVm ^Q>Or & IyU nQ>br
‘Zm‘mOr & ‘mYd eaU lrñdm‘tgr &&140&&
^Oy[Z`m AdYyVmgr, OmUy`m AdYyVmbm
H¥$nmerdm©Xo Ë`mÀ`m, OmUy AdYyV pñWVrbm
bmYy Vrd« d¡am½`mbm, A§VarÀ`m AdYyV pñWVrbm
AZw^d Ë`mMm H¥$no KoD$, OmUy AmË_pñWVrbm
H¥$nmiy Vmo XÎm AdYyV, dgVgo H$adrambm
H¥$îU gañdVr Zm_o, OmUVr Ë`m XÎm `Vrbm
15
eaU OmD$[Z ^OVm ^mdo, CnXoe H$ar H¥$îUXmgmbm &&
lrñdm‘tg {ච{eî¶JUr A˶§V & åhUVr ‘mPr AmdS>Vr doUr & Omhbo à{gÕ
‘mbdUr & Vo{M am§Jmoir ‘hmamO &&141&& YmadmS>Mm Zm‘Xod MìhmU & lrñdm‘rAmkm
H$ar nmbZ & g§gmamMr hmoir H$amoZ & Omhbmgo lrñdm‘r§gr A{V{ච&&142&&
lrñdm‘rH¥$no Zm‘Xodmgr & EH$eoVrg df} Am¶w‘m©Zmgr & Zm‘Xod CnXo{eVr OZm§gr &
"O¶mMr V¥îUm {Z‘mbr, V¶mgr Omhbr gd© àmár' &&143&& O¡gr C{º$ V¡gr H¥${V &
Zm‘Xod ^º$ AmXe© A{V & Zwabr ˶mÀ¶m ^m½¶m {‘{V & lrJwéAmkmnmbZo &&144&&
YmadmS>H$a ~§Yw {dîUw-XÎmm & JmUJmnwar Vn H$[aVm & ÛmXedfm©V§ r nmdVr Ñï>m§Vm &
Omdo AmVm H$adramgr &&145&& nU©H«$sS>m AmdS>o Amåhmgr & n[a Zm H${Wbo Zm‘ dm
ñWmZmgr & H¡$go emoYmdo lrJwégr & àíZ ‘Zr {dîUw-XÎmm§À¶m &&146&& {dîUw-XÎmm
Ambo H$adrar & emo{YV {’$aVr gmar ZJar & àmW©Zm C‘Q>o {Z˶ A§Var & Xe©Z Úmdo
Jwédam &&147&&
gÒþê$ZmWm _O H$é ZH$m CXmg, Vd nm`r Y[abmgo gd© hm [dœmg
Úmdo _Ogr AmnU Ëd[aV Xe©Zmg, gwIdm éno Vd _O ^wHo$ë`m Z`Zmg
V¥fmV© MmVH$m Oodr OrdZmMr Amg, Ü`mVmo VwOgr Vodr hm H¥$îUXmg &&
EHo$ {XZr d¥jmdaVr & lrñdm‘r nU©H«$sS>m H$aVm {XgVr & Odir ¶oVm IyU nQ>{dVr &
nU©H«$sS>m {චAmåhmgr &&148&& EoH$Vm AmZ§{XV hmo¶ ‘mZg & ~§Yw Omhbo
lrñdm‘rXmg & bm^bm V¶m§gr AmZ§X Img & H$adrar amhVr godmaV &&149&&
A¸$bH$moQ>ñW ‘hmXod^Q> & EH${Zð> lrg‘W©^º$ & Mm¡Xm df} ghdmgmV & X§J
lrñdm‘rñ‘aUr &&150&&
ñdm_r ñdm_r ñdm_r, hm Cnm` A{V Zm_r
^dXw:Im øm gmè`m, H$[aÊ`m Ëd[aV[M [ZH$m_r &&
ñdm_r Ago Vmo Ì¡bmoŠ`mMm, X§J ^º$m§§À`m H$m_r
gd© ^ma Vmo Ë`mdar Q>mHw$[Z, amhÿ`m [dlm_r &&
^damoJmMm Hw$eb d¡X` Vmo, AmË`§{VH$ Zm_r
^dXw:Io AZ² Vmn ham`m, ^Om AI§S> _Zr &&
CJ« Xm[dVmo AdVma Var, ào_i AË`§V Vmo _Zr
H¥$nm H$[aVm hmVr Y[aVm, ahm [ZpíM¨V _Zr &&
JwéXÎmmMm AdVma Vmo hm, Zm_ Z¥qgh _wZr
A¸$bH$moQ>rMm hm Jwéam`, _mÂ`m AI§S> Ü`mZr_Zr &&
g‘m{YñW hmoVm g‘W©‘wZr & M¡Z Z ‘hmXodm ‘Zr & ܶmg KoVbm AI§S> ‘Zr &
lrñdm‘rg‘W© Xe©ZmMm &&151&& V¶mgr Omhbm Ñï>m§V & Omdo AmVm H$adramV &
16
dgVgmo Amåhr VoW g˶ & hZw‘§Véno &&152&& lrH¥$îU gañdVr ñdm‘r XÎm &
‘mPm{M A§e Zm‘r I{MV & eaU Omdo Vwåhr Ëd[aV & g‘W} ^Q>m H${Wbr ‘mV
&&153&& lrñdm‘rXe©Zm Ho$br Ëdam & ‘hmXod Ambm H$adram & bm^w{Z¶m Am{ef
A^¶H$am & ‘R>r am{hbm godmaV &&154&& n[a ܶmg lrg‘W©énmMm & {d¶moJ
OmirVgo {Z˶mMm & VoUo CXmg J‘w{Z gmMm & g‘Wmªgr {dZ{dVgo &&155&&
AŠH$bH$moQ> ñdm_ram`m, Z_Z _mPo Vw[P`m nm`m &
AdYyV [XJ§~a, AdVma éno Vw[P`m &&
H$m_H«$moY A[Zdma, Xd{S>gr [Z{_f^am `m &
én VwPo _Zmoha, nwîn dU© Jm¡a H$m`m &&
Xe©Z Xo Ëd[aV, [Zddr ZoÌ bdH$ar `m &
H$U© Amgwgbo AmVm, dmUr _§Owi EoH$md`m &&
AmOmZw~mhÿ Xoh hñV, C^dr Wmoa H¥$nm H$am`m &
nwa[d _mPr Amg Ëd[aV, Xe©Zm `o Ymdw[Z`m &&
eãX _wImgr Z C_Q>o, Jim `oVm XmQw>[Z`m &
H¥$îUXmg [dZ[dVmo, Xoh^mZ {dgé[Z`m &&
H¥$nm H$am H¥$nm H$am, lr g_W© ñdm_ram`m &
ZH$mo nmhw A§V Agm, OmU ^mdm _Zm[M`m &&
`oao `oao Ymdw[Z`m, lr g_W© ñdm_ram`m &
`oao `oao Ymdw[Z`m, lr g_W© ñdm_ram`m &&
A§Vgm©jr lrg‘W©‘w{Z & gd© OmUVr ^md ‘Zr & ‘hmXod^Q>m EHo$ {XZr & nmMm[abo
e¶ZJ¥hr &&156&& lrñdm‘rMaUr R>odmo{Z era & ‘hmXod^Q> nmhVr da & Amü¶© {Xgo
‘§MH$mda & {XgVr gmjmV²> Z¥qgh^mZ &&157&& ‘hmXodm nw{gbo lrñdm‘tZr &
hZw‘§VXe©Z BÀN>m ‘Zr & Pa©²>{Xer ‘mJo diw{Z & Xm{dbo nwÀN> ‘méVrMo &&158&&
nmhþ{Z¶m Anyd© brbm & ‘hmXod g‘mYmZ nmdbm & A^oX OmUbo IwUobm & lrg‘W© Vo{M
lrH¥$îUgañdVr &&159&&
lr Jwé H¥$îU gañdVr XÎm, AŠH$bH$moQ>o Ym{S>bm H$adramV
Ë`mgr Ü`mVmo _r _ZmV, ì`mnw[Z ~¡gbm __ [MÎmmV
VoUo AI§S> Ü`mZ _ZmV, H¥$îUXmgm [ZO H¥$nm d{f©V &&
‘hmXod^Q> H$ar lrñdm‘r àmW©Zm & ܶmZr ¿¶m ‘‘ ¶mMZm & VwO{dZ ÌmVm XþOm Zm &
Ambmo eaU Vd nmdZ MaUm &&160&&
H$éUmH$a lr H¥$îU `{Vda, AŠH$bH$moQ>rMm Vy Jwéda,
[ZdmgjooÌ hmo H$adra, AdYyVmMm Vy AdVma, àmWr© _r VwOgr dma§dma &&
17
H$m_H«$moYo N>[i`obo \$ma, Z {Xgoo H$mhr Cnmd gËda,
EoH$mo[Z H$s{V© Vy H$éUmH$a, àmWr© _r VwOgr dma§dma &&
[MÎm hr Zm pñWa [Z[_f^a, Zm_ hr Z `o VwPo _wImda,
g§gmar `m Jm§[O`obo \$ma, àmWr© _r VwOgr dma§dma &&
Ü`mZr ~¡gVm [d[dY [dMma, _Zm Jm§[O{V dma§dma,
Am`w: hr gaVo A{V ^a^a, OmUw[Z _Zm ~oM¡[Z \$ma,
àmWr© _r VwOgr dma§dma &&
na_mW© H$aVm erUbmo \$ma, _Zr AI§S> hm[M [dMma,
H$Yr {XgVr _O MaU gwHw$_ma,
KoC[Z`m Ë`m§Mm AmYma, VarZ _r hm XwK©Q> g§gma,
àmWr© _r VwOgr dma§dma &&
EH$ËdmÀ¶m {‘iVm IwUm & gabr ‘hmXodmMr {d¶moJ^mdZm & lrñdm‘rg§J{V
H$mbH«$‘Um & H$[aVgo ‘R>r H$adrar &&161&& {eXZmobuH$a h[an§V & H$mJbJ«m‘r Ago
dgV & eaU Omhbm AënH$mimV & lrñdm‘rMaUr gwIo &&162&& ~miH¥$îU
am{edS>oH$a & ‘Zr ‘¥Ë¶yMo ^¶ Anma & emoYr gËnwéf AmYma & Aënm¶wfr OmUVm
&&163&& lrñdm‘r åhUVr ˶mbm & ~miHy$ ä¶mbm! ~miHy$ ä¶mbm! & XohZme d¥Wm IoX
‘mZbm & Zm Hw$Ur A‘a ¶oWo &&164&& lrñdm‘rMaUr {dœmg OS>bm & {Z˶ Xe©Zm
¶oD$ bmJbm & hm Iwù¶mÀ¶m ZmXr bmJbm & J¥hrMo gd© ~mobVr H$Qy> &&165&& n[a
~miH¥$îUmMm {dœmg AT>i & VoUo Omhbo H$m¶© g’$i & {damoY Amám§Mm ‘mdibm gH$i
& gd©hr Omhbo lrñdm‘r^º$ &&166&&
XÎmm AdYyVm@@ XÎmm AdYyVm@@
[Z[e[XZr Zm_ VwPo _r JmVm, [Z[e[XZr Zm_ VwPo _r JmVm
Zwabr ^rVr AZ² qMVm, Zwabr ^rVr AZ² qMVm
XÎmm AdYyVm@@ XÎmm AdYyVm@@ &&
Vy ào_i _mVm O[ZVm, dmhr gH$i __ qMVm
XÎmm AdYyVm@@ XÎmm AdYyVm@@ &&
Zm_ VwPo _r JmVm, a_bmo [Z[e[XZr VmVm
XÎmm AdYyVm@@ XÎmm AdYyVm@@ &&
H¥$îUXmg Zm_ JmVm, ì`m[nbo gH$i Ë`m [MÎmm
XÎmm AdYyVm@@ XÎmm AdYyVm@@ &&
lrñdm‘r {ZOnmXþH$m Xodmo{Z & gm§JVr fmooS>emoonMma Anw©{Z & H$ar {Z˶nyOZ à{V{XZr &
dm§ÀN>mny{V© hmoB©b &&167&&
18
Jwé§À`m øm nmXwH$m, Ü`mVm AmZ§X _Zr [ZH$m
VZ _Z YZ dmhw[Z Ë`mdar, [ZpíM¨V Zm hmo H$m
ajU _J VwO H$[aVgoo Vmo, [XZamV \w$H$m
OmUw[Z ho _J H$m§ Zm Anwbm, ^ma Ë`mdar Q>mH$m
à[UnmVw{Z R>odr Ë`mdar S>moB©, ^{º$^mdo Omo H$m
H¥$nm~io Ë`m CÕé[Z OmB©, ^dg§gma hm [ZH$m &&
‘aU H$m§ H$Yr Hw$Um Qibo & ~miH¥$îUo ‘Zr Om{Ubo & I§V ^¶ nyU© bmonbo &
‘¥Ë¶y^¶mnhmar lrgÒþé &&168&&
lr Jwé H¥$îU gañdVr XÎm, H¥$îUmg_ do[YVmo [MÎm
R>md Z CaVmo [MÎmm A[ZË`, ñdê$n Xe©Zr Jw§Vdr [ZË`
_m`m hV~b nhmVgoo \$º$, H¥$îUXmgm ñnem©d`m Z YOV
ñdm_tÀ`m `m gm_Ï`m© A[_V, H¥$îUXmg bmoQ>mJ§ Ur [ZË` &&
AënH$mio{M nwT>o OmU & n§MËd nmdbm ~miH¥$îU & nwT>o nmdbm OZZ & ^{JZr nmoQ>r
&&169&& ˶m ~mbH$mMm bim lrñdm‘tgr & doiodoim OmVr J¥hmgr & H$dVwH$ H$é{Z
ZmZm nargr & CM{bVr {ZO H$S>odar &&170&& åhUVr ~miH¥$îU Am‘wMm & ‘Zr N>§X
KoVbm ˶mMm & R>abm A{VAën Am¶wî¶mMm & n[a {XYbm ‘moj ñdgm{ZÕr &&171&&
lr Jwé H¥$îU gañdVr XÎm, Y[abo _Ogr [ZOH¥$nmH$amV
Jm|§Om[aVmo _O ~mi _r IoiVmo H$am§V, _mVonar gm§^m[iVmo AI§{S>V
Vmo[M b{jVmo gmYZr [hV, H¥$îUXmg ~mi b{S>dminUo IoiV &&
kmZmo~m§g‘ g‘m{YñW gËnwéf & XoVr H$m§ gXoh Xe©Zmg & Eogm e§{H$V lrñdm‘r
Xe©Zmg & Ambm EH$ {dà~Qw> &&172&& lrñdm‘r H${WVr ˶mg & Ami§Xrg OmVm hmo¶
{Zamg & H$adramhþ‫{‏‬Z joÌ Ami§Xrg & Jobm VmËH$mi {dà~Qy> & &&173&& dmg H$[aVm
VoWo ‘mg & ‘Zr Xe©ZmMr Amg & AI§S> ‘Zr Vmo{M ܶmg & àmW©Zm H$ar kmZmo~m§g
&&174&&
_mD$br Xe©Z XoB© _O AmO, _mD$br àJQ> hmoB© Vy AmO
jU^ar gmoS>r g_mYr AmO, jU^ar `oB© ~mhoar AmO
nwa[d _mZg _ZrMm AmO, XoB© gXoh Xe©Z _O AmO
~mi hÅ> hm _mD$br _mPm, nwa[d Vy Jo AmO
Xe©Z Vd Z`Zm BpÀN>Vmo, _Zr XwOr Z BÀN>m AmO
H¥$îUXmg Ami§Xr AmO, `oD${Z àm[W©Vmo _mD$br VwO
én XmdwZr Vd gwHw$_ma, `mÌm g\$b H$ar Jo AmO
_mD$br Xe©Z XoB© _O AmO, _mD$br àJQ> hmoB© Vy AmO &&
19
Vi‘i OmVm namH$moQ>rg & àgÞ hmoVr lrkmZoe & bmYbm gXoh Xe©Zmg & kmZmo~m§Mm
CnXoe &&175&& Hw§$^maJ„rVrb gËnwéf & hZw‘§VmMm AdVma Img & Omdo ^mdo eaU
V¶mg & Eogm Ambm {eî¶ ì¶mg &&176&& ‘m§{S>bo nmÌ Kmbw{Z¶m am§Jmoir & ~¡gm
godʶmg n¹$mÞo nmoir & ~mobVr ~mobr Eogr AmJir & AW©~moY hmo¶ Ho$db ì¶mgm
&&177&& gd© {eî¶m§V bhmZ & e|S>o’$i Eogo g§~moYZ & lrñdm‘r H$[aVr àr{VH$ê$Z &
¶m ì¶mg{eî¶mgr &&178&& lrñdm‘r§À¶m níMmV²> & {ZO~moY‘R>r {Z‘m©UH$m¶m©V &
O¶mMm ‘mobmMm dmQ>m AgV & Eogm godH$^º$ ì¶mg &&179&& Eogo brbmghMa &
O‘bo ZJar H$adra & lrñdm‘rg§Jo AmZ§X Anma & VmamJ¥h OUy JmoHw$i &&180&&
JwéamO _mPm H¥$îU gañdVr, qghmgZrpñWV {eî` g^modVr
H¥$îUm bmS> dmgwXod ÛmS>, åhmX~mgr Zm XohmMr MmS>
JmUJJ«m_rMm ~modm am_Xmg, XÎmmZo Ë`mg nmR>[dbo Img
doUr_mYdm XwOm Z Ü`mg, {ZO~moY_R>rMm H$Vm©© ì`mg
VmË`m§Zr nmR>[dbo _hmXod ^Q>mg, [dîUwAÊUm [b[hVr ñdm_r B{Vhmg
Zm_Xod hm AmJimMr Xmg, àn§Mr Ago gd©Xm CXmg
har^mD, am_^mD, JUnVr, ~miHy$, AZ§V, H$adrar JUVr Z Ë`mg
_wOw_Xmam§À`m M[aÌmg Amerd©M ho Img, dm[MVm hmoB© _m`oMm [Zamg
Vmam AmB©À`m nwÊ`m Z JUV>r, ~m§Yrbm hZw_§V d¡am½`_R>r
_Zmo^mdo _mPm Z_ñH$ma Img, AdYyVmg AmUbo H$adrajooÌmg &&
Eogo {e§S>i VmamJ¥hr & {Z˶ godmaV amhr & {VÝhr {ÌH$mi Ama{V hmoB© & OZ nmhVr
AmZ§Xo &&181&&
lr Jwé H¥$îU gañdVr XÎm, qghmgZr ~¡gVr {eî`m§g[hV
N>Ì Y[aVr AZ² Mdè`m T>mirV, ñdm_tÀ`m Ë`m brbm nhmV
Xe©Zm g_moa ^º$ AZ§V, H¥$îUXmg MaU MwarV &&
ew^« A§JaIm, Q>monr h[aV & H$ñVwar {Q>im bbmQ>r emo^V & ‘m¡{º$H$‘mim Jim éiV &
N>mQ>r ^Jdr Im§Úmdar &&182&& gwhmñ¶dXZ ~mbH$mnar & Xe©Zo g‘mYmZ hmo¶ A§Var &
lrñdm‘r g§J{V AmZ§X H$ar & ^º$‘oim H$adrar &&183&&
ñdm_r _mPm H$adrarMm, A{V gw§Xa gw§Xa, A{V gw§Xa gw§Xa
Jim _mi aËZhma, [ear Q>monr Vr gw§Xa, ew^« dñÌ A§JaIm, KoB© Q>monr Ë`mdarVm
Agm emo^o hm _mPm, AdYyV [XJ§~a, JwéXÎm [XJ§~a &&
hmñ` gwhmñ` _Ywa, OoUo ^wbbo ZmarZa, Agm hm Omo `{Vda,
JwéamO [XJ§~a, ñdm_ramO [XJ§~a &&
~mbdV² H«$sS>m H$ar, gm|§Jo KoB© ZmZm nar, àH$Q>bm n[a Img,
20
AdYyV [XJ§~a, AdYyV [XJ§~a &&
^º$ ajm`mgr Img, hZw_§VmMm AdVma, VmamAmB©À`m J¥hmgr, am[hbm hm OrdZ^a
Vmo hm XÎm [XJ§~a, JwéXÎm [XJ§~a &&
dmMo JmD Zm_ Ë`mMo, Ü`mD$ MaU öX`mV, H¥$nm hmoVm Ë`mMr gmMr,
gm§^miob [Za§Va, gm§^miob [Za§Va, ñdm_r XÎm [XJ§~a, ñdm_r XÎm [XJ§~a &&
lrñdm‘r brbmJwUJmZr & V„rZ hmoD${Z Zm‘JmZr & jw„H$ dmQ>VmVr ‘Zr & àmaãY^moJ
^º$m§gr &&184&&
Jwé bm^bo `{V H¥$îU gañdVr,
^oQ>VmMr [Z_©b _{V A{V,
dmQ>o _O lrXÎm g§J{V
MwH$br àmaãYmMr J{V,
amo_a§Y«ohr Zm_ Vo JmVr,
H¥$îU gañdVr, H¥$îU gañdVr &&
lrñdm‘r åhUVr gdmªgr & åhUmdo d¡am½¶‘R>r VmamJ¥hmgr & VoUo Vmof Amåhmgr & ‘mݶ
Omhbo gdmªgr &&185&&
XÎmm§Mm Xa~ma, H$adrar XÎmm§Mm Xa~ma
VmamJ¥hr Ë`m [ZË` ^aVgo, Xe©Zm `oVr bmoH$ Anma
qghmgZr Ë`m H¥$îU gañdVr, ~¡gbo AdYyV AdVma
`m hmo Vwåhr EH$ dma, gmao `m hmo Vwåhr EH$ dma
Xw:Im H$[aVgo Vmo dma, OoUo amho gwIm Z nma
¿`m Xe©Z EH$ dma, Jm hmo Zm_ Vwåhr EH$ dma
hmoB©b Zm¡H$m ^dnma, H¥$îUXmg gm§Jo dma§dma &&
OZ ¶oVr lrñdm‘rXe©Zmgr & ^º$‘§S>ir gm§JVr V¶m§gr & g§nmXm lrñdm‘rH¥$nogr &
lrñdm‘r AgVr gmjmV²> XÎm &&186&&
XÎmmMo Ü`mZ H$am, XÎmmMo Ü`mZ, [_io H¥$nmXmZ Vwåhm, [_io H¥$nmXmZ
^{º$ kmZ d¡am½`, ho[M Ago XmZ, Xw[_©i A{V [_iw[Z R>amb, A{V ^m½`dmZ
`mo½`m§Mm _mJ©Xe©H$, Vmo[M EH$ _hmZ, H¥$nmiy XrZdËgb Á`mgr, Cn_m Zm AmZ
XÎm Zm_ ñ_aUoMr àJQ> C^m, Úm`m H¥$nmXmZ,
H¥$îUXmg H¥$nm bm^w[Z, Pmbm ^m½`dmZ! &&
Xe©Zm ¶oVr A{‘V OZ & lrñdm‘tgr àmWy©Z & KoVr {Z˶ Amerd©MZ & VX²Z§Va OmVr
{Z˶H$m¶m©gr &&187&&
lr Jwé H¥$îU gañdVr XÎm, à^mVr CR>Vm[M Z_Z [ZË`
21
VoUo OmJ[dVmo [ddoH$ _ZmV, [dMma gmamgma [ZË` A[ZË`
A[ZË` Q>mH$moZr b{jVmo [ZË`, H¥$îUXmgm Z A[hV [XZ^amV &&
XÎmñWmZr Vn AmM[aVr & V¶mgr lrXÎm H${WVr Ñï>m§Vr & Hw$§^ma AmirV Ago dg{V &
OmVm nwaVr ‘ZmoH$m‘Zm &&188&&
H$adram Pmbr XmQ>r, AdYyV Ambm d¡am½¶‘R>r
ew^« A§JaIm {hadr Q>monr, Im§ÚmdaVr ^Jdr N>mQ>r
eaUm§JV ˶mgr hmoD${Z, MaUm§da {ea R>o{dVr
lr Jwé H¥$îU gañdVr XÎm, Zm‘ CR>o ^º$m§ AmoR>r
~Qy>‘y{V© XoIw{Z Z{‘Vm, H¥$îUXmgm g‘mYmZ nmoQ>r &&
KoVm lrñdm‘r Xe©Zm & lrñdm‘r hgw{Z dXVr OZm & àýmoÎma CKS> H$[aVr IwUm & H$io
O¶mMo V¶mgrM &&189&& ~mbH$^md H$é{Z YmaU & gd©H$mi lrñdm‘tMo brbmàH$Q>Z²>
& A^m{dH$m§Mo gme§H$ ‘Z & n[a ^º$m hmo¶ ‘mJ©Xe©Z &&190&& lrñdm‘tÀ¶m brbm
nmhÿZ & bwãY hmoV ^º$OZ & ghO{M ñd-{dñ‘aU & ‘ZmMo hmo¶ A‘Z &&191&&
lr Jwé H¥$îU gañdVr XÎm, MaU C_Q>bo öX²nÙmV
Ü`mVm JUr Z [XZ AZ² amV, Jw§V[dbo AdKo _{Vg[hV
C_bbo öX²nÙ A[_V, _Ywa g§doXZ OmUdo VoW
Xe©Zr bwãY AI§S> _ZmV, H¥$îUXmg Jw§Omadr [ZË` &&
H$adrar AdVabo JmoHw$i & JmonJmonr ^º$ Ho$di & brbmZmQ>H$s KZZri &
lrH¥$îUñdm‘r &&192&&
JmoHw$ir H¥$îU Jmonmi, H$adrar H¥$îU X`mi, Jim _m¡{º$H$Ÿ _mi, Xmohm|§À`mhr
EH$ nm§S>dm a{jV, XwOm ^º$ [hV b{jV, doUy dmOdmo[Z _mohr, XwOm gmo@h§ Üd[Z JmB©
EH$ ào_mMr ZdmB©, XwOr ^º$m§gmR>r AmB©, EH$ ÛmaHo$Mm amOm, XwOm ^º$m§{M`m H$mOm
_mar H$§g Zr H$m¡ad, XwOm _mar fS>²[anw Wmoa, dV} AmZ§X hm Wmoa, Zmhr Ë`mbm A§Vnma
åhUw[Z ^Om hmo VËna, XÎmmMm hm AdVma, JOm© dma§dma, Zm_ Ë`mMo hiwdma
lr Jwé H¥$îU gañdVr XÎm, lr Jwé H¥$îU gañdVr XÎm> &&
‘wIr ^a{dVm Aën{M go{dV & g§Mma J«m‘r AmdS>o A{‘V & ^md nmhþ{Z Vmofo Ëd[aV &
lrJwé H¥$îU gañdVr XÎm &&193&& ewH«$dma noR>oVw{Z J§Jm{H$Zmar & ~¡gmo{Z {eî¶
Im§Úmdar & lrñdm‘r§Mr {ZKo ñdmar & Ñí¶ Vo A{V ‘Zmohar &&194&& H¥$îUm bmS>,
~miH¥$îU am{edS>oH$a & AmdS>Vo dmhZ ’$ma & H$Yr {Zd{S>Vr H¥$îUm ñdma & Va H$Yr
am‘Or ’$m[aH$mgr &&195&& H$Yr AmamohU VÅz>dar & H$Yr AœaWmdar & n[a
^º$ Im§Úmdar & ~¡gm¶mMr AmdS >^mar &&196&& gw‘ZVwë¶ hmo ^º$m§gr & nd©VVwë¶

22
ZmpñVH$ Ah§‘ݶmgr & CM{bVm Ah§H$ma Om¶ b¶mgr & lrñdm‘tMr brbm Eogr
&&197&&
lr Jwé H¥$îU gañdVr XÎm, Ah§H$mamMm dmam Z InV
VmS>Ê`mMr A[^Zd nÕV, A§VarM Xmgm OmUdV
H¥$noZoM Ago IyU H$idV, H¥$îUXmg [ZO_Zr OmUV &&
MmbVr hr MniJ{V & gdo MmbVm {eî¶ WH$Vr & àm{W©Vr Xodm ¿¶m {dlm§Vr & MmbVm
WH$bmo nhm {H$Vr &&198&& lrñdm‘r hgw{Z dXVr & godmY‘© H$R>rU A{V & H$[aVm
XohpñW{V naVr & bm^Vo H¥$no na‘pñW{V &&199&& AdYyVmMr gÎmm n§M‘hm^yVr &
H$YrVar Xm{dVr V¶mMr à{MVr & gy¶m©H$S>o nmhþ{Z H$[aVm {dZVr & VmËH$mi A^« XmQw>{Z
¶oVr &&200&& dmQ>o EImXo J¥hm§Var & {eé{Z¶m H$aVr H¥$Vr ݶmar & OZm§gr hmo¶
H$mbm§Var & AW©~moY brboMm &&201&& Omh{b¶m eoOmaVr & lrñdm‘r e¶ZJ¥hr amhVr
& Xe©Z Zm Hw$Um XoVr & à^mVH$minmdoVmo &&202&& OZ åhUVr lrñdm‘r {Z{ÐñV & n[a
AgVr {dœH$m¶u ì¶ñV & BhnabmoH$s¨Mo OZ Oo ÌñV & V¶m§gr H$amd¶m ñdñW
&&203&& lrñdm‘r‘§MH$s à^mVH$mir & {Xgo ‘¥{ÎmH$m ~hþ‫‏‬Vdoir & AmíM¶©M{H$V
godH$OZ Vo doir & nwgVr lrñdm‘tgr ho H$m¶! &&204&& lrñdm‘r åhUVr Jobmo Kam &
H$mhr H$m¶m©{Z{‘Îm Oam & Z¥qghdmS>rgr Omhbm ’o$am & Ago ‘{VVmW© lrñdm‘r§Mm
&&205&& dmS>rg OmVm H$adraMo ^º$ & dmS>rH$a gm§JVr lrH¥$îUgañdVrXÎm & hmoVo ~hþ
{XZ dmS>rV & EoH$Vm OZ Amü¶©M{H$V &&206&& h[an§V H$ar Xodmb¶r ‘§ÌnR>U &
EH$ ‘mOm©a ~¡go ¶odmoZ & g§noñVmoda ‘§ÌnR>U & Ago em§V ~¡gmo{Z &&207&& EHo$ {XZr
H«$moY ¶oD${Z & h[an§Vo ‘mOm©a‘wIm VmSw>{Z & {Z˶nmR> Vmo g§ndw{Z & Ambm lrñdm‘r
Xe©Zmgr &&208&& godH$ gm§JVr lrñdm‘r {Z{ÐñV & ~mhoa Ambo {VVw³¶mV & gdm©
gwObm Jmb XmI{dV & ‘m[abo åhUo h[an§Vo &&209&& h[an§VmMm nmR> EoH$m¶m & Jobmo
AgVm Xodmb¶m & Vm{S>bo ‘wImdar ¶m & hm H¡$gm Xod^º$ &&210&& EoH$Vm h[an§V
Amoemibm & åhUo lrJwé Zmhr Amoi{Ibm & VoUo KS>bo Eogo ‘Obm & qZÚH$‘© &&211&&
ZoÌr bmJbr AlwYma & j‘m j‘m j‘m {Ìdma & gmï>m§J d§XþZr dma§dma & Y[abo
lrñdm‘rMaU h[an§Vo &&212&& na‘mË‘m Ago gdm©^yVr & ~moY Omhbm ‘O {ZpíMVr &
Cabr Zmhr g§Xoh-pñW{V & {Vi‘mÌ &&213&&
lrJwéam`m gÒþê$am`m, én {Xgmoo Vd R>m`m R>m`m
MaUr Vd __ ào_ OSy> Xo, Zm_g§H$sV©Z Vd [ZV Jm`m
ñ_aUr Vd ao öX` \w$bw Xo, ào_ ^mdr Ë`m a_dr am`m
H¥$îUXmg _J ào_mZ§Xr, a§Jw[Z OmB© gÒþê$am`m &&

23
lrñdm‘rg{ÞY AgVm h[an§V & nm{hbo M‘ËH$ma AZ§V & VoUo V¶mgr OmUdV &
lrñdm‘tMm A{YH$ma &&214&& h[an§VmMm YyV©ñd^md & ‘Zr C‘Q>bm {dnarV ^md &
J{UH$mJ¥hr XÎm¶mo{J¶m R>md & gd©W¡d A¶mo½¶ &&215&& doUr‘mYd am‘Xmgm gdo KoD$Z
& ‘m§S>mdo Vrd« AZwð>mZ & lrñdm‘tgr ZoD$ ñWim AmZ & h[an§Vo Eogm Ho$bm nU &&216&&
MVwX©e {XZ gaV & {VKm§ghr hmo¶ Ñï>m§V & ñV§^m ~m§Ymo{Z hZw‘§V & Vmam~mB© {Xgo
MaUmg{ÞY &&217&& åhUo ‘r Yݶ ^m½¶d§V & OÝ‘moOÝ‘r Vn AZ§V & A§Vr ~m§{Ybm
hZw‘§V & Eogo AJmY Vn ‘mPo &&218&& ˶mAmYrM lrñdm‘r§Zr & H${Wbogo ‘mYdmgr
H$Uu & Vn d«V AZwð>mZm§Zr & Z KS>o H$Xm{n F$U‘w{º$ &&219&& g‘Ow{Z MwH$bo gd©
‘mZgr & lrñdm‘r Z gmoS>Vr ¶m ñWimgr & dmVm© H$iVm Vmam~mB©gr & Omhbro
A{^‘mZJ«ñV &&220&& lrñdm‘r ‘mPo A§{H$V & ‘rM ^a{dë¶m OodV & ‘rM Amho
^m½¶d§V & gdm©V loð> ‘rM Ho$di &&221&& A{^‘mZ OS>Vm ^º$mg & H$amdm gËda
{Z:eof & ho lrJwé§Mo H$m¶© {deof & H$aVr V¡go{M lrñdm‘r &&222&& Jobo AgVm
‘mKñZmZm & gdo KoD${Z¶m dmgw H¥$îUm & lrñdm‘r§Zr ˶{Obo ñWmZm & Z H$io Jobo Hw$R>o
Hw$Um &&223&& Ambo Vmam~mB©À¶m ܶmZm & nmoQ>r Y[abo A{^‘mZm & Vo ZmdS>bo
lrñdm‘tZm & åhUw{Z Omhbm {d¶moJ &&224&& {eî¶ emo{YVr BVñVV: & n[a Z H$io
H$mhr nÎmm & {d¶moJXþ:Io emoH$mHw$b {MÎmm & Vmam~mB© {dìhiVgo &&225&&
XÎmm Hw$R>o Vwbm emoYy, XÎmm Hw$R>o Vwbm emoYy &&
OZr dZr Yw§{S>Vm {Xgo{M Zm Vy, bnbm Hw$R>o H$io[M Zm Vy, XÎmm Hw$R>o Vwbm emoYy &&
åhUdrgr XrZ X`m{g§Y,w AmQ>bo H$m§ gd©[M Vo q~Xÿ, XÎmm Hw$R>o Vwbm emoYy &&
OÝ_moOÝ_rMm X¥T> g§~Yy, __ Z`Zm H$m AmUrgr Obq~Xÿ, XÎmm Hw$R>o Vwbm emoYy &&
én Xmdr __ Z`Zm Vd ho, _J hmoB©b AmZ§Xÿ
H¥$îUXmg VwO Ü`mVmo XÎmm, Z`Zm bmoQ>bm ObqgYy, XÎmm Hw$R>o Vwbm emoYy &&
CnmofU ‘m§Sw>{Z¶m & j‘m H$am àmWw{© Z¶m & én Xmdm Jwéam¶m & Vmam~mB© H$ar Ymdm
&&226&&
X`oMm gmR>m Pmbm H$m§ [aVm, H¥$noMm gmJa AmQ>bm H$m§ AmVm
{Xggr Z Oar [Z[e[XZr Ü`mVm, H¥$îUXmg åhUo emoYy nmhÿ H$gm AmVm
H¥$nm H$am H¥$nm H$am H¥$nm H$am AmVm, Xodw[Z`m Xe©Z [Zddr _bm Ëd[aVm &&
{Ì{XZ OmVm hmo¶ Ñï>m§V & lrñdm‘r Vmam~mB©g H${WV & Xmof Z ‘OH$S>o qH${MV²> & VwO
A{^‘mZ ~mYbm &&227&&
lr Jwé H¥$îU gañdVr XÎm, hmñ` _wImgr a_o ~mb^mdmV
VoO A[_V n[a gmao bndV, eaUmJVmgr H¥$nm A[_V
H$mhr Z _mJo, _rnUm n[a Z InV, H¥$îUXmg _r-nU A[n©V &&
24
Xod A§{H$bm ^º$sgr & n[a KoVm A{^‘mZmgr & Z gmho V¶mgr & ‘J {d¶moJ {Z{üV
lrJwé§Mm &&228&& emoY R>aVr ì¶W© gmao & EH${dgmdo {XZr Amåhm nhmao & hr A‘wMr
^mH$ ¿¶m ao & H$Ww{Z¶m lrñdm‘r Omhbo Jwá &&229&& KoD${Z¶m dmgw-H¥$îUmgr &
lrñdm‘r Jobo amOmnyamgr & EH${dgmdo {XZmgr & naVbo VmamJ¥hr &&230&& dmgw-
H¥$îUmMr ¶mH$mir & n[ajm KoVr doimodoir & godmY‘m©Mr H$m{R>UVm AmJir & {eî¶Û¶m
Xm{dbr &&231&& EHo$$ dfu H$m{V©H$dmargr & ^º$m§g{hV lrñdm‘tgr & Zobo Vmam~mB©Zr
¶mÌogr & n§T>anwam {dÇ>bXe©Zmgr &&232&& J«m‘ EH$ ‘mJm©dar & H$ha hmoVm ‘hm‘mar &
Vmam {dZdr Xodm Amdar & lrñdm‘r amo{dVr ‘moim ^ydar &&233&& VmËH$mi Wm§~br
‘hm‘mar & J«m‘r bmoH$m§gr AmZ§X ^mar & KoVr H¥$nmerdm©X gËdar & lrñdm‘rXe©Zr
¶odmo{Z¶m &&234&& nwT>o n§T>argr ‘§{Xar & ^º$ ¶oVm Jm^mar & Xod nmhVm {dQ>odar & ^md
XmQ>bm Car &&235&&
KZZri dU© à^m XmQ>br, _wIr bmdÊ`à^m \$mH$br, _mPo [dR>mB©Mr ‘y{V© hmgbr &&
g_moa ^º$m XmQ>r Omhbr, _wIr JmVr {dÇ>b {dÇ>b, EoH$mo[Z [dQ>odar ZmMo {dÇ>b
^º$hr ZmMVr, ZmMo Xodhr, XoIÊ`m Vmo AZwn_ gmohim,
gwadam§Mr XmQ>r Omhbr, _mPo [dR>mB©Mr ‘y{V© hmgbr &&
Ad[MV _r Ë`m amD$ir [eaVm, g_moa gmao X¥í` nmhVm,
amo_m§[MV AZ² nwb[H$V H$m`m, ^mZ {dgé{Z CS>r KmVbr
MaUm§da Ë`m {_R>r KmVbr, _r MaUm§da Ë`m {_R>r KmVbr,
_mPo [dR>mB©Mr ‘y{V© hmgbr &&
lrñdm‘r OmVr {dÇ>bmgm‘moar & {dÇ>b nJS>r R>o{dVr ñd{ear & nwZ: R>o{dVr {dÇ>b {ear
& Eogo H$[aVr {Ìdmar &&236&& Eogr Xm{dVr brbm ݶmar & ZH$io Hw$Um n[a AW© ^mar &
{dÇ>b ‘r ^oX Zm nar & IyU CKS> Xe©{dVr &&237&& g‚mZJS>rMm ¶oVm ^º$ &
lrñdm‘r ˶mgr IyU nQ>{dV & A^oX AgVr gmao g§V & Z R>odmdm qH$Vw ‘Zr &&238&&
Pmoir Hw$~S>r am{hbr JS>m & H$ënZm Iwir Ëdao gmoS>m & nhm nwÀN> bm^ OmoS>m & am‘Xmg
dm¶wZ§XZ &&239&& O¡gm g‘W} EHo$ {XZr & Áda R>o{dbm Km|JS>rV ~m§Yw{Z & V¡go{M R>odbm
lrñdm‘tZr & H$m¡nrZ ~m§Ymo{Z nb§Jmgr &&240&& AÊUm~wdm {XJ§~a {‘aOogr &
H¥$îUmVrar g‘m{Y gw§Xaer & lrñdm‘r OmVm VoW Xe©Zmgr & g‘mYrVyZ ¶oB© Üd{Z
&&241&& VwO nmhVm H¥$îUm & A¸$bH$moQ>rMo Xogr ñ‘aUm & Eogo ~moobVr AÊUm & VmËn¶©
XmoKo A^oX &&242&& lrJwég§J A{V ^m½¶mMm & ‘hËnwʶo bm^ OrdmMm & n[a ^mJ
AkmZmMm & VrW©¶mÌo YmdVr OZ &&243&& AgVm lrñdm‘r g§J{V & H¥$îUm bmS> Jobm
¶mÌoà{V & nmdbm ‘mg H$ï> A{V & Ab§H$mnwar n§T>anwar &&244&& kmZmo~m {dR>m~o m
gm§JVr Ñï>m§Vr & Eogm {eî¶ ZmdS>o Amåhmà{V & ˶Ow{Z¶m gXoh lrJwé g§J{V & n¹$mÞo
25
gm§Sw>{Z VwH$S>o ‘mJVr & &&245&& H¥$îUmgr Vd H$ibo ‘Zr & ˶{OVm lrJwé qMVm‘Ur
& bm^ Zm Ho$di hmZr & Ambm naVw{Z lrñdm‘r g{ÞYmZr &&246&& VX²nümV²> bmS>>
H¥$îUm & Jobm Zm H$Yr BVa ñWmZm & VoUo Omhbo gmW©H$ OrdZm & lrXÎmñdm‘rH¥$no
&&247&& h[an§Vo EHo$ {XZr & Am‘§{Ìbo lrñdm‘tgr {ZO^wdZr & H$amdo Yݶ J¥hm ¶odw{Z
& AZ²> ¿¶mdm ^moOZbm^ &&248&& dmgw H¥$îUm H${Zð> ¶m{V & ¶mH$maUo ˶m§gr dJiVr
& A§Vgm©jr lrñdm‘r Om{UVr & h[an§VmMo Hw$Q>rb ‘Z &&249&& H$é{Z¶m J¥h gwemo^Z
& {gÕ Omhbo n¹$mÞ ^moOZ & AYra Omhbo hmoUma AmJ‘Z & lrñdm‘r ¶oUma J¥hmgr
&&250&&
`oUma `oUma AmO __, JwéXod `oUma
gJwU gm[Oar ‘y{V© Jmo[Oar, Z`Zm `m {XgUma
^mdo Z_w[Z XÎmnXr Ë`m, _ñVH$ _r R>odUma
Vmof hmoD$Zr A[n©Vm JwéXodm§Mm, Amerdm©X _r KoUma
Amerdm©X Vmo g\$b hmoVm, AmË_mZ§Xr a_Uma
AmË_mZ§Xr H¥$no JwéXodm§À`m, H¥$îUXmg a_Uma &&
Eogr V¶mar H$é{Z¶m & gdo aW KoD${Z¶m & Ambm d¡am½¶‘R>rgr lrñdm‘tgr ݶm¶m &
Vd lrñdm‘r H$[aVr brbm &&251&& dmgwXod Ambm ‘mYwH$ar Kodmo{Z & lrñdm‘r ~mobVr
Odir ¶odw{Z & ^wHo$bo Amåhr XoVm H$m ^moOZr & EoH$Vm AmZ§{XV dmgwXod ‘Zr &&252&&
dmgwXod ^a{dVm Kmg & lrñdm‘r ^{jVr gmdH$me & ¶oVm h[an§V nmhþ{Z Ñí¶mg &
‘m{Zbm ‘Zr Ìmg &&253&& lrñdm‘r ~mobVr ˶mg & gm[abo ‘r ^moOZmg & gwIo
Omdmo{Z¶m ñdJ¥hmg & H$amdo Vwdm ^moOZ &&254&& EoH$Vm h[an§V hmo¶ Xþ:{IV & d¥Wm
Omhbm ^moOZ hoV & AnamY H$m¶ Zmhr H$iV & {dMma H$ar ‘mZgr &&255&& lrñdm‘r
H${WVr ˶mg & eyÐo ^«ï>{dbo Amåhmg & AmUmdo gmodio ~«m÷U Img & EoH$mo{Z IOrb
h[an§V &&256&& lrJwé Ago Xmgm{^‘mZr & Zm JUmdo CƒZrM VwbZr & ^md Eogm
CnOVm ‘Zr & lrJwé§gr ZmdS>o ^º$ &&257&& g‘ñV {eî¶dJm©dar & lrJwé§Mr
H¥$nmÑï>r EH$gar & n[a ‘m{ZVr Ah§H$mar & ‘rM EH$ loð> Xj &&258&& doUr‘mYd
~mb~«÷Mmar & {dMma CnObm ˶mMo A§Var & EHo$ g‘¶r XoIVm naZmar &
j{UH$ Zm{S>bo ‘Zm Hw${dMmar &&259&& n[a lrJwé OmJ¥V A§Var & CnOdr
{ddoH$ gmamgmar & VoUo gmdabm gËdar & lrñdm‘rH¥$no doUr‘mYd &&260&&
öX`mV ñ_¥{V OmJVo, H$moU ~ao Vr XoVo
OmUwZr A§Var Ë`mVo, öX`r Z_y JwéénmVo
IyU _Zr H$m§ Z Vr H$iVo, öX`rM R>md Ago lrJwéVo
{dg§~ Zm jU^ahr Vo, H¥$îUXmgm AZw^d öX`mVo &&
26
{ddoH$ ho{M lrgÒþéén & ‘Zr CX²^dVm Hw${dMma nmn & Zme hmoB© AmnmoAmn & Ago
gm‘϶© lrJwé§Mo &&261&&
lr Jwé H¥$îU gañdVr XÎm, Oo§ìhm H$Yrhr AmR>d H$arV
CR>o A§VamVwZr à{VÜd[Z Ëd[aV, H$miOr ZH$mo _r Amho OmJ¥V
[ddoH$éno Vmo[M b{jV, H¥$îUXmgmMo [hV [ZË` &&
Eogr lrgÒþéñ‘aUmMr Wmoar & OmJ¥V Ago {Z˶ A§Var & {dñ‘aU H$Xm hmo¶ Oar &
ào‘ d¥qÕJV ~hþV VX²>Z§Var &&262&&
lr Jwé H¥$îU gañdVr XÎm, H$m¡nrZYmar OUy hZw_§V
A§emdVmar H$adrar àJQ>, H$m_mnmgwZr Xmgm a{jV
Xmg^mdo lram_m Z[_V, H¥$îUXmghr Ë`mgr Z[_V &&
dmVm© H$iVm Zm‘Xodm & A{^‘mZ ^abm Ordm & CnXoe H$amdm doUr‘mYdm & Ymdbm Ëdao
V¶mÀ¶m Jmdm &&263&& Jobm doUr‘mYdm {eH$dm¶m & à{MV lrñdm‘tMr nmdmo{Z¶m &
CJrM YObmo CnX²ì¶mn H$am¶m & H$ibo ˶mgr ñnï>nUo &&264&& dmQ>bo hmoVo
doUr‘mYd ^«ï> & d ‘rM EH$bm Ago loð> & n[a lrñdm‘rXe©Z Omhbo ñnï> &
‘mYdmnmgr Zm‘Xodm &&265&&
XÎmmMo ~mi _r XÎmmMo ~mi,
H$m_H«$moY S>gy Z eHo$, _Ogr [df` ì`mi
emo[^Vgoo _O öX`r, [da{º$Mr _mi
^md^{º$Mr A[n©Vgo _r, XÎmmgr _mi,
Vmo{fVgoo VoUo _Ogr, XÎm Jwé H¥$nmi
[Za§OZr A§Jo Im§Úm, Io[iVgo, H¥$îUXmg ~mi &&
VoUo Omhbm J{bVm{^‘mZ & dmQ>bm ^«ï> n[a doUr‘mYd ^º$ ‘hmZ & Imbr Kmbw{Z¶m
‘mZ & Zm‘Xod naVbm H$adrar &&266&& lrñdm‘r§nmgr AYmodXZ & b{‚mV Zm‘XodmMo
‘Z & àmWy©Z H$ar j‘m¶mMZ & MwH$bmo MwH$bmo j‘m H$am &&267&&
ñdm_tgr H$[aVmo [dZdUr, AJwUr _O H$am gÒþUr
H$mT>rZ Z H$Yr _r Hw$UmMr CUr,
T>io OoUo [MÎm VwOdé[Z`m PUr
XwJw©Um§Mm S>mo§Ja _r, ñdÀN H$am PUr,
H¥$îUXmg [dZ[dVmo ZoÌm AmUw[Z`m nmUr &&
lrgÒþé qMVZmV & à˶oH$ ^º$ Ago ‘ñV & ^md ^º$mMm A§VamV & ZmH$io BVam
lrgÒþé{dZm &&268&& ehmUnUm CnXoe BVam§gr & Z H$amdo AÅ>mhmgmgr &
AmnmAmnwbo gmYZmgr & Agmdo {Z‘¾ &&269&&
27
lr Jwé H¥$îU gañdVr XÎm, A[^Zd Ë`m XrjooMr arV
AàH$Q>[aË`m Mmbdr _mJm©V, VoUo Z CR>o X§^ qH$[MV
Ah§H$mamnmgyZ a{jVmo [ZË`, nVZmMo OoUo ^` Z qH$[MV
gmYZmnW hm ghO MmbV, H¥$îUXmgmMm ñdm_r hm XÎm &&
lrñdm‘tMr Ywʶm N>mQ>r H$m¡nrZ & godm H¥$îUm bmS>mbmJyZ & Vméʶ‘Xo Hw${dMmaì¶má
hmoD$Z & Mibo {MÎm V¶mMo &&270&& lrñdm‘r Amkm{nVr ˶mgr & VyV© Úmdr godm
am‘Orgr & Z H$ar H$mhr IoXmgr & H$mbm§Vao XoD$ naV Vwåhmgr &&271&& H$ibo A§Vr
H¥$îUmgr & {ZOH$‘} A§Vabmo godogr & OmU ¶oVm A§Vamgr & gmdY Omhbm {Z˶dV²>
&&272&& ‘Zmo‘Zr j‘m¶mMZm & lrñdm‘tnmgr H$ar H¥$îUm & bm^Vm nyd©dV²> godm nwZ: &
AmZ§X dV©bm H¥$îUmgr &&273&&
lr Jwé H¥$îU gañdVr XÎm, AI§S> b{jVmo __ [hV
gmYZr _O [ZË` OmJdV, ~ogmdY jUr gmdY H$ar [ZË`
gmYZoMr dmhr H$miOr Aer [ZË`, H¥$îUXmg hmoB© [Z^©a [MÎm &&
dmgwXod ‘yiMm VmnQ> A{V & lrñdm‘r ˶mgr Cnm¶ ¶mo{OVr & EHo$ {XZr ˶mgr dXVr &
˶Or ^moOZ Oar ‘Odar àr{V &&274&& gpÀN>î¶mMo bjU & H$amdo lrJwé
AmkmnmbZ & Oar bmJo ˶Omdm àmU & dmgwXod Eogm {Zü¶r &&275&& VËjUr gmoS>bo
^moOZ & Ho$di MUmS>mi godZ & lrñdm‘tMo Z {XgVm AZw‘moXZ & ˶mJ Ho$bm ˶mMmhr
&&276&& Eogo d«VmMaU H$R>moa & dmgwXodmMm nmhþ{Z {ZYm©a & lrJwé§gr Omhbm Vmof
Anma & Amkm{nVr ^moOZ H$ar gwIo &&277&& AÞJV Ago ‘Z àmU & AÞ Ë¶{OVm
hmo¶ jrU & Eogo hmoVm ewÕrH$aU & ~ado hmo¶ gmYH$m§gr &&278&& Eogm Cnm¶
lrñdm‘tMm & n[a {Zü¶ ìhmdm {eî¶mMm & N>§X KoVm AmkmnmbZmMm & gwIàX
{eî¶mgr &&279&& {eD$~mB© EH$ ór^º$ & lrñdm‘r {VOgr Amkm{nV & ñ‘emZdmg
~am EH$m§V & d¡am½¶ {Z^©¶Ëd A§Jr ~mUo &&280&& lrJwéñdm‘r Eoem [aVr & Or Or
H$mhr Amkm H$[aVr & H$ë¶mUàX Ago A§Vr & {eî¶^º$OZm gd©W¡d &&281&&
JwUbm^mW© {eî¶m§gr & lrñdm‘r {eH${dVr namonargr & nmhÿ H¡$gr JwUamgr & OmoS>mdr
lrJwéH¥$nmW© &&282&&
_ZmMo [Z_©inU, bm^o Vmo ^m½`dmZ
_ZmMo _moH$ionU, _ËgamMo Zmhr R>mU
_ZmMo _moR>onU, nag§Vmofo gwIr OmU
_ZmMo em§VnU, H«$moYmMo CR>bo R>mU
_ZmMo àgÞnU, _wIr hmñ`m Zmhr dmU
_ZmMo V¥ßVnU, H$m_ [ZîH$m_ VËjU
28
_ZmMo pñWanU, [dMmam§Mm bmon OmU
_ZmMo gmpËdH$nU, Amigmbm Zmhr R>mU
_ZmMo brZnU, ^m½`m Zmhr CUonU
_ZmMo ewÕnU, AZr{Vbm Z OmJm OmU
gËgmYH$m Amdí`H$, _ZmMo ho gd© JwU
A§Vr _ZmMo A_Z, JwéH¥$noMr Vr IyU &&
H$adraXa~mar AZ§V AmiVoH$a & YmݶH$moR>rMm V¶m A{YH$ma & {Z:ñdmWu gd© ì¶dhma
& namonH$mar nwʶmË‘m &&283&& gpÀN>b {ZOH$m¶©Hw$eb & lrñdm‘rMaUr ^md
A{dMb & godm^{º$Moo Vn:’$b & bm^bo A§Vr AZ§Vmgr &&284&&
öX` A{V H$mo_b, [MÎm A{V [Z_©i, A§Var [dMma, ^JdV²ào_mMm Ho$di
^mdê$nr _oKm§Zr, AI§S> XmQ>bo Am^mi, VoUo dmho Z`Zr, Aly§Mm AmoKi
BVam _XVrg, AI§S> Vi_i, [ZOñdmWm©Mm Ë`mgr, ñne© Z Ho$di
OZ H$mH$ÑîQ>r, Q>mo[MVr Ho$di, ñdmWu H$bw{fV, _{V Vr Ho$di
gË`mMo AI§S>, AgVm nmR>~i, ^rVrg Cabo, Z H$maU Ho$di
nmR>rer C^o AI§S>, gÒþê$Mo H¥$nm~i, Jmonmi V`m§Mm H$ar, AI§S> gm§^mi &&
EHo$ {XZr OmVm lrñdm‘r Xe©Zm & ‘R>r BVa Hw$Ur Ago Zm & lrñdm‘tZr CMbw{Z
{ZOqghmgZm & AZ§Vmgr ~¡g{dbo &&285&& ~¡gVm{M ‘{V H§w${R>V & ñdV: lrñdm‘rénr
{XgV & AZ²> lrñdm‘r {ZOénr {XgV & Eogm {XYbm AÛ¡VmZw^d &&286&& OnVn
gmYZ & Zwao H$mhr H$maU & ¶oVm lrJwéH¥$nmjU & bm^Vr gd© {gÕr &&287&&
OÝ‘moOÝ‘r H$é{Z Vn & H$ï> nmdVr gmYH$ A‘mn & Varhr Z ¶o Omo g‘rn & AZw^d
jUo AZ§V^º$mg &&288&& {ZOqghmgZr ~¡g{dVm & AZw^dbo AZ§V^º$m &
lrñdm‘tgr EH$énVm & Ago {Z˶ XmgmMr &&289&& Eoem [aVr AZ§VmMm & g’$b
ܶmg öX¶rMm & ^md {ZîH$m‘ H$‘©^{º$Mm & ’$ibm lrñdm‘rH¥$no &&290&& AZw^d
¶oVm öX¶ ^[aVm & AZ§V Omhbm lrMaU Y[aVm & lrñdm‘tgr gmï>m§J Z{‘Vm & ^md
C‘Q>bo A§Var &&291&&
AmVm ZV_ñVH$ ìhm`Mo, JwéMaUr ZV_ñVH$ ìhm`Mo
Z ~mobVm H$mhr, nm`r [ea R>odm`Mo, nm`r [ea R>odm`Mo
H¥$nogr Ë`m X`mir _r H$m` dUm©`mMo, _r H$m` dUm©`mMo
XoV Ago AI§S> _Ogr, ^mZ Z am[hbo ¿`m`mMo, ^mZ Z am[hbo ¿`m`mMo
[dMma AI§S> _Zr, H¡$goo EH$én ìhm`mMo, H¡$goo EH$én ìhm`mMo
IyU H$ibr _O _Zr, gmao Ë`mgr Anm©`mMo, gmao Ë`mgr Anm©`mMo
"_r'nUhr A[n©Vm gmMo, ^mZ CaVo AmË_énmMo, ^mZ CaVo AmË_énmMo
29
Jwé{eî` EH$énVoMo, JyT> d[U©bo _r _ZMo, JyT> d[U©bo _r gmMo &&
åhmX~m H$moï>r {dUH$a & ^º$ {ZY©Z n[a g‚mZ ’$ma & R>abm Wmoa ^º$da &
lrñdm‘rqMVZo AI§S> &&292&&
ñdm_tMo Ü`mZ H$ar {ZË` Xmg, ñ_aVmoo qM{VVmo Zm Am{UH$mg
bm¡{H$H$mMm Ë`mg Z Cao hì`mg, _moh_m`oMm VoUo hmoB© Vmo {Zamg
VwQ>Vr hiwhiw gd© Amemnme, AOJamnar dV} g§gmamg
Xmg Agm hmoB© AmdS>Vm ñdm_tMm Img, H¥$no Ë`mÀ`m bm^o AdrQ> AmZ§Xmg
Xoh^md {damo{Z`m ñne} AmË_^mdmg, OÝ__aUmÀ`m MwH$do \o$è`mg
H¥$îUXmg ñdm_rXmg, Ë`mg, ñdm_r ^OZr {ZË` Cëhmg &&
g§nyU© Xoh{dñ‘¥{V åhmX~mgr & Zm OmUdo S>§I ‘ÀN>a‘mer & lrñdm‘rH¥$no
ñdmZ§XpñWVrgr & a‘bmgo AI§S> &&293&&
lr Jwé H¥$îU gañdVr XÎm, Xmg ZoB© hiwhiw CÝ_ZrV
_ZmMm H$[aVgoo A§V, Ord^mdmMm hmo A§V
H¥$nm H$[aVgoo Aer AZ§V, H¥$îUXmgm [MÎmr AZ§V &&
lrñdm‘tMr N>m¶m{MÌo gmar & V¶m§Mr H$Wm Ago ݶmar & {eî¶ {dZ{dVr namonar & n[a
Z ¶o lrñdm‘r A§Var &&294&& N>m¶m{MÌo H$mT>Vm AZoH$ & à¶ËZ {d’$b à˶oH$ & {eî¶o
gmo{S>br Amem ZoH$ & N>m¶m{MÌ KoʶmMr &&295&& n[a nmVbm Vmo gw{XZ &
N>m¶m{MÌH$ma EH$ àdrU & H$adra Xa~mar AmJ‘Z & lremhÿN>ÌnVtH$maUo &&296&&
{gÕVm Omhbr N>m¶m{MÌmMr & dmQ> nmhVr N>ÌnVtMr & Mbm Mbm ~mobr lrñdm‘tMr &
d¡am½¶‘R>r {eî¶m§gr &&297&& lrñdm‘r {ZKmbo Ëd[aVJ{V & {eî¶ ‘mJo ‘mJo YmdVr &
Ambo gd© amOdmS>çmà{V & N>m¶m{MÌñWir àdoebo &&298&& ‘m¡{º$H$‘mim Jim Kmbw{Z
& ~¡gbo amOqghmgZr & {eî¶ Yw§X én nmhþ{Z & lrñdm‘r hgVr ‘§X ‘§X &&299&&
˶mg‘¶rMr N>m¶m{MÌo VrZ & à{gÕ Omhbr H$mboH$éZ & VoUo bm^ lrñdm‘r Xe©Z &
gH$i ^m{dH$m§gr AmOhr &&300&&
[ear Q>monr AZ² dU© gmdim, _mPm Jwé hm XÎm gmdim
VmamJ¥hr qghmgZr pñWVgoo, gdo AI§S> ^º$ JmoVmdim
gwdU©H$m§Vr VoOo gJim, hZw_§VmMo én AmJim
H¥$nm H$[aVm Ë`m bmJoZm doim, åhUw[Z Z[_Vmo _r doimo doim
H¥$nm H$[aVmo ào_o AmJim, _mPm Jwé hm XÎm gmdim, _mPm Jwé hm XÎm gmdim &&
lrñdm‘tMo {eî¶^º$ & H$mhr kmV ~hþ AkmV & & H$mhr Zm‘o n[a{MV & AgVr Vr
nmhÿ¶m &&301&& XodYa g§Ý¶mgr H$adramV & ¶odbyO J«m‘r JUn{V ^º$ &
JmoHw$i{eaJmdr g‘mYr~m~m AgV & ZmVy V¶m§Mm OÌQ>H$a~m~m &&302&& JmUJmnwar
30
AmR>ë¶o~wdm dgV & H$Zm©Q>H$s ~gmßnm amhV & H$maImZZrg, {edy~mB© ór^º$ & ZmZm
I§S>mo~m, XmXm n§{S>V &&303&& {eî¶m§gr lrñdm‘rg§J{V & AmZ§Xmgr Zmhr {‘{V &
OÝ‘ Omhbm gmW©H$ B{V & lrñdm‘rH¥$nmbm^ OmoS>Vm &&304&&
lr Jwé H¥$îU gañdVr `{Vda, bm^o Amåhm Wmoa Jwéda
MaU _r Z[_Vmo dma§dma, gd© gwImMo Oo H$m AmJa
AdYyVmMm hm ~mOma, IoiUr gdmª [d[dY[M \$ma
gmo@h§§ S>_é dmOo Wmoa, AZwhVmMm H$arV JOa
EoH$mo[Z _m`m hmoB© ngma, _J dV©bo gwI ho Anma
MaU _r Z[_Vmo dma§dma, MaU _r Z[_Vmo dma§dma &&
AZ§V {gÕ An[a{MV & Oo Oo Ambo H$adramV & lrñdm‘rXe©Zr ‘h{V H$iV & Omhbo
lrñdm‘r H¥$nm§{H$V &&305&& n[ad«mOH$mdñWoV H$adramV & ñdm‘r {ddoH$mZ§X ¶oV &
lrñdm‘r Xe©Zr ˶m§gr bm^V & dmMm{gÕr H¥$nmàgmX &&306&& lrñdm‘r d¡am½¶‘R>r
AgVr & nar ZmZm ñWir {XgVr & Eogr AZoH$m§gr à{MVr & Ae³¶ Zm lrJwéXÎmm§gr
&&307&& lrñdm‘rAmkm ‘hmXod^Q>mgr & dmMr nwamUH$Wm A§~mb¶mgr & Amåhr
¶oD$ EoH$md¶mgr & R>odm ‘Zr hr IyU &&308&& ~hþV H$mi dm{MVm nwamUm & EHo$ {XZr
Ambo ‘Zm & lrñdm‘r EoH$Vr H$s Zm§? & H¡$go ‘Zr ‘mZmdo? &&309&&
lr Jwéam`m gÒþê$am`m, Xo ApñVËdmMr à[MV _Obm
Ü`mZr ~¡gVm gwaå` _yVu, XmIdr [_Q>ë`m Z`Zm _Obm
Amerdm©X Vd _§Owi dmUr, EoHy$ Xo `m H$Ur© _Obm
H¥$nmH$am§Mm H$mo_b ñne©, OmUdy Xo __ [ear _Obm
Ü`mZr Vd gJwUmÀ`m a_dwZr, ZoB© [ZJw©Ur Ëd[aV[M _Obm
H¥$îUXmg b{S>dmi ~mi hm, àm[W©Vmo Jwéam`m VwObm &&
‘Zr à~i hmoVm ^mdZm & VÝ‘¶ Omhbm H$[aVm dmMZm & dmMVm dmMVm a‘bm ܶmZm &
Omhbo lrñdm‘toXe©Z &&310&& ‘wIH$‘b hmñ¶^[aV & dmVmdaU gwJ§{YV & A§V:H$aU
àgÞ hmoV & AmZ§Xbha ‘hmXod^Q>m &&311&& Z¶Z CK{S>Vm Ëdar & h[aÐm-
Hw$gw‘ J«§Wmdar & IyU nQ>br Iar & lrñdm‘r ApñVÎd {Z{üV{M &&312&& EH$ZmWr
^mdmW© am‘m¶U & ^º$ H$ar nmam¶U & J«§Wm§Var AmT>ibm Z & ̶moXemjar am‘‘§Ì
&&313&& e§H$m ¶oVm A§Var & lrñdm‘r Ambo gËdar & J«§W CKSw>{Z¶m Ëdar & Xm{dbo n¥ð>
am‘‘§Ìmg{hV &&314&& gd©gmjr gd©k Eogo & lrñdm‘r gmjmV²> XÎmamO Ago & MaUr
bm^Vm Aml¶ ^m½¶deo & ^º$m§g dmQ>o Yݶ Yݶ &&315&& ñ‘aVm ^º$ g§H$Q>H$mir &
lrñdm‘r YmdVr VmËH$mir & {Ì^wdZr Hw$R>ë¶mhr ñWir & Agmo Vmo ^º$ &&316&&

31
amOmnwam ^º$ ~wS>Vm gmJar & lrñdm‘tZr Am{Ubo Vramdar & N>mQ>r {niw{Z Am¡Xþ§~ar &
lrñdm‘r Xm{dVr jma OrdZ &&317&&
lr Jwé H¥$îU gañdVr XÎm, dgVgoo AdYyV H$adramV
\o$ar H$ar [Ì^wdZmV, ^º$ a{jÊ`m [ÌOJVmV
[d[dYéno Xe©Z XoV, H¥$îUXmg Xe©Zm BpÀN>V &&
~mbd¥Îmr H$é{Z¶m YmaU & brb¶m bn{dbo kmZ & n[a eaUmJVmgr ‘mJ©Xe©Z &
H$[aVr lrñdm‘r ào‘^ao &&318&& ¶dZr, Am§½b, g§ñH¥$V, Vm‘ri & AñI{bV ~mobVr
¹${MV²> doi & AmíM¶© H$[aVr OZ gH$i & åhUVr hm XÎm Ho$di &&319&& H$adrarMo
OZ gJio & ˶mgr ^mdVr lrñdm‘r Iwio & ‘hÎd n[a AmH$io AmJio & nwʶd§V
H¥$nmd§Vm§gr &&320&& nyd©H$‘} OZ BhbmoH$mgr & ^moJVr ZmZm{dY nrS>m§gr & lrñdm‘r
Xmdw{Z¶m ào‘ V¶m§gr & A{n©Vr ghZe{º$ AZ²> ~i &&321&& g‘§YnrS>m amoJnrS>m &
h[aë¶m AZoH$ ^º$AmnXm & Oo Oo Ambo eaU nXm & lrJwéH¥$îU XÎmmgr &&322&&
JmoqdXamd H$aOH$am & nrS>m H$aVr Amgam & lrñdm‘r {’$aVr g^modmam & gá{XZ
JmoqdXm^moodVr &&323&&
XÎm XÎm XÎm XÎm, [Ìeyb hmVr Yar [ZË` &
eaUm§JV Ordmgr, ajU XÎm H$ar [ZË`
ñ_aUoMr Omo àJQ> [ZË`, H¥$nmd§V Ago gË` &
H¥$îUXmg Ü`mVmo XÎm, öX`r Ë`mÀ`m dmg [ZË` &&
a{jVm H¥$nmd§Vo Amgam§nmgyZ & em§V Omhbo JmoqdXmMo ‘Z & nwT>o H$mhr OmVm {XZ &
CØdbo XþOo àmaãY ’$b &&324&& ‘hmamoJmàV ì¶mYr Ad{MVr & CnObr JmoqdX
Xohmà{V & {ZagZmW© OmVm lrdmS>rjoÌmà{V & Xmh dmT>bm An[a{‘V &&325&& naVbm
lrñdm‘rMaUr & Xþ:Io H$ar {dZdUr & MwH$bmo Xodm CnH$maImUr & Zm hmoB© nrS>m ghZ
&&326&& lrñdm‘r A{V H¥$nmd§V & ~«rX eaUmJVmgr a{jV & ñd¶o Yé{Z JmoqdXmMm
hmV & {’$amd¶mgr ZoVr ñd¶o &&&327& Eogo OmVm H$mhr {XZ & JmoqdXmMo Omhbo
amoJ{ZagZ & {dZrV XmoÝhr H$a OmoSy>Z & àmW©Zm H$ar lrñdm‘ram¶m &&328&&
AmVm _mPo _O H$imo[Z`m Ambo, lrJwégr å`m§ dm`m H$ï>[dbo
àmaãY Á`mMo Ë`mZo nm[hOo ^mo[Jbo, MwH$[dVm nwT>ë`m OÝ_mdar Jobo
[d[Y[b[IV A{V AQ>i OmUbo, H¥$îUXmgo JwéH¥$no ^moJwZr gm[abo
nmhw[Z`m lr Jwé AË`§V Vmofbo, Vmofmo[Z`m Anma H¥$nm df©bo &&
Eoem [aVr XoD${Z¶m Yra AmYma & ^moJdw{Z¶m àmaãY IS>Va & JmoqdXmMo Ho$bo
nmn{ZagZ & lrJwéXÎmñdm‘tZr &&329&& ‘moh‘m¶oMm H$é{Z {Zamg & g§gmar H$é{Z¶m
{Zame & dmgZm H$é{Z¶m {Zeo:f & nmd{dbo ‘mojnXr gH$b Xmg &&330&&
32
{df¶mgº$ Hw§$^ma J„r & Omhbr d¡am½¶gÝ‘wI lrñdm‘rH$mbr & brbm-JwU qMVZr
a§Jbr & {df¶gwI AdKo {dgabr &&331&&
XÎm Ambm d¡am½¶‘R>rgr, XÎm Ambm d¡am½¶‘R>rgr
A{n©Ê¶mgr d¡am½¶mgr, Xd{S>ʶmgr H$m‘H«$moYmgr
A§~oÀ¶m H$adramgr, H¥$îU-VmamB© gXZmgr
H¥$îU gañdVr Zm‘mgr, a‘o AdYyV H$adramgr
~¡gbmgo qghmgZrgr, nhm nhm hZw‘§Vmgr
Y[a¶obo ~Qy>‘yVugr, Y[a¶obo ~mb^mdmgr
ew^« A§JaIm VZmgr, h[aV Q>monr emo^o {eamgr
^Jdo CnaUo Im§Úmgr, H$ñVwar {Q>im emo^o bbmQ>rgr
Mbm Mbm Xe©Zmgr, Z‘m Z‘m gd©^mdogr
{ZdVr ZoÌ nmhVm hmñ¶mgr, {ZdVr JmÌ MaUñne}gr
OmUo A§VarÀ¶m ^mdmgr, nwadr ^º$ ‘ZmoH$m‘Zogr
bmYy Mbm H¥$nmÑï>rgr, hmoD$ Yݶ bmYw{Z H¥$nogr
S>moB© eaUm§JV MaUm§gr, H¥$îUXmg Yݶ ‘mZgr &&
g§V ~hþV OZm§gr AmYma & {gÕ g§Vm§gr AmYma & Eo{g¶m AZ§V {gÕm§gr AmYma &
lrJwéXÎmñdm‘r§Mm &&332&& VmamJ¥hmgr H$adrar & lrñdm‘tZr Xm{dë¶m brbm Anmar
& lrñdm‘r Omhbo emoH$mHw$bm ^mar & Vmam~mB©Zo Xoh R>odVm &&333&& AmB© Jobr AmB©
Jobr & lrñdm‘r‘wIr Ago ~mobr & ˶Ow{Z¶m ~mb^md ~mobr & lrñdm‘r dV©Vr
J§^ranUo &&334&& AmdS>o {Z˶ n¶©Q>Z & n[a Vo gd©Wm ˶OyZ & lrñdm‘r Z gmoS>Vr
‘R>rbmJyZ & em§V amhVr gd©H$mi &&335&& ~moY {eî¶m§gr H$[aVr CX§S> & ìhm gmdY
ahm AI§S> & VarM MwHo$b ¶‘X§S & ñd{hVmñVd PQ>mb Oar &&336&& Am‘wMm hñV
Ago {ear & Aënñdën Ho$bo Oar & ’$i nmdmb H$moQ>rdar & OÝ‘OÝ‘m§Mr Vr {eXmoar
&&337&&
lr Jwé H¥$îU gañdVr XÎm, ñdm_r AgVm Xmg H$m§ ^rV
nmR>r C^m Ì¡bmoŠ`mMm ZmW, ñnem©d`m H$mihr Vmo ^rV
_m`oMm Z bmJo nmS>md VoW, H¥$îUXmg J_Vmo gZmW &&
Eoem brbm Xmdw{Z H$adramg & AdVmaH$m¶© ¶oVm g‘márg & eHo nmVbo AR>ameo ~mdrg
& {ZOmZ§Xr {Z‘¾ Omhbo lrñdm‘ramO &&338&& dÚ Xe‘r ‘mg lmdU & Zm‘XodmhmVr
AmaVr H$adyZ & lrñdm‘tZr pñWa Ho$bm àmU & ~«÷a§Y«r nhmQ>ogr &&339&& lrñdm‘r
g‘mYrMo {ZOJ¥hm ñWmZ & Vmam~mB©Zo Ho$bo nyduM {Z‘m©U & Ho$bmgo ¶Wm{d{Y

33
lrñdm‘rXoh OVZ & ny{OVr {Z˶ ^º$JU &&340&& lrñdm‘r d¡am½¶‘R>rgr & a‘bo
{Zdm§V {ZOpñWVrgr & OmVm VoW Xe©Zmgr & bm^o H¥$nm ^m{dH$m§gr &&341&&
lr Jwé H¥$îU gañdVr XÎm, Mbm Xe©Zm H¥$îU-Vmam J¥hmV
g_mYrV ~¡gbm XÎm, OmJ¥V àmU ghñÌmamV
_mWm Q>o[H$Vm AZw^d `oV, H¥$îUXmg hmoB© amo_m§[MV! &&
ZyVZrH$aU Omhbo gm§àV & {Xgo d¡am½¶‘R>r ^ì¶ àeñV & AmZ§Xr EH$mJ« ñdñW {MÎm &
àdo{eVm ‘R>r Ëd[aV{M &&342&&
lr Jwé H¥$îU gañdVr XÎm, AI§S> dmg d¡am½`_R>rV
[ddoH$ d¡am½` àgmX VoW, OmVm Z[_Vm bm^o Ëd[aV
H¥$nm Xe©Zr hmoB© AZ§V, H¥$îUXmghr ^m½`d§V! &&
lrñdm‘r nwʶ{VWrgr & ^º$ H$[aVr CËgdmgr & gO{dVr lrñdm‘r g‘mYrgr & {Xgo
én AZwn‘ &&343&& lrñdm‘r OmV {Z˶ n¶©Q>Zmgr> & ewH«$dmanoR>‘mJ} n§MJ§Jogr >&
lrñdm‘r§gr KoD${Z¶m nmbIrgr & ^º$ OmVr ˶mM dmQ>o &&344&& Q>mi ‘¥X§J JOamV &
^º$ ‘wIo ^OZ JmV & lrñdm‘r PwbVr ñdmZ§XmV & AmZ§X gmohim ^º$m§Mm &&345&&
lr Jwé H¥$îU gañdVr XÎm, nmbIr [ZKmbr Mbm Ëd[aV
ñdm_r PwbVr AmZ§XmV, ^º$hr S>mobVr AmZ§XmV
Vmb _¥X§wJ [Mni`m JO©V, XÎm Zm_mMm JOa hmoV
AmZ§Xmbm CYmU `oV, H¥$îUXmg ^moB© VoW! &&
naVVm ‘R>r ‘mܶmÝh àham & hmo¶ AmaVr àgmX-^§S>mam & bm^ KoVm AmZ§X Anmam &
^º$OZm§gr ZJarÀ¶m &&346&& lrñdm‘r g‘m{YnümV²> > & ì¶mg^º$ {ZO~moY‘R>r
{Z{‘©V & lremhÿ N>Ìn{V ‘hmamO A{n©V & ^y‘r ‘R>mH$maUo &&347&& Zm‘mMr AI§S>
drUm & Mmb{dVm AmZ§X ^º$OZm & AmOhr OmVm {Xgob Z¶Zm & {ZO~moY‘R>rgr Anyd©
&&348&&
EH$VmarMr EH$VmZVm, bm^o Zm_ JmVm JmVm
EH$[M AmR>d hmoVmo [MÎmm, lr JwéXÎmm lr JwéXÎmm
`mo[JOZm§Mm _mVm [nVm, fS²>[anw niVr ~KwZr VmVm
dmgZm§Mm Omo Wma nwgVm, _m`oMm Omo Jim KmoQ>rVm
Vma dmOVo Í`§ Í`§ H$aVm, A§VZm©X Omo EoH$Vm Ë`mMm
^mZ{M {dgé bmJo AmVm, OJX²^mg {dgé Vmo nwaVm
g_moa Ë`mgr C^m nmhVm, A§Varhr _O Vmo[M {XgVm
Zm_ AI§S> OnVmo AmVm, lr JwéXÎmm lr JwéXÎmm &&

34
H${b¶wJr Zm‘gmYZ gma & gwb^ Vamd¶m ^dgmJa & OnVr ^º$ ^m{dH$$ Anma &
AI§S> lrñdm‘tMo &&349&&
lr Jwé H¥$îU gañdVr XÎm, Zm_mMo gm_Ï`© A[_V
CÕ[abo AI§S> AJ[UV, eaU OmVm H¥$nm Ëd[aV
H¥$nmiy XÎm b{jVmo [hV, H¥$îUXmg eaUr Ëd[aV &&
Zm‘ OnVm ào‘^ao & BÀN>mdmgZm Ëd[aV gao & {MÎm hmo¶ hf©^ao & Eogm ‘{h‘m
lrgÒþéZm‘ &&350&&
lr Jwé H¥$îU gañdVr XÎm, Zm_mMm CJ_ öX`mV
AI§S> Pam Ago ñ\w$aV, ào_bhar gdmªJr nwb[H$V
ñ_aUr eara amo_m§[MV, H¥$îUXmg [ZË` AZw^dV &&
lrñdm‘r nmXþH$m ~miH¥$îUmnmgr & ˶m{M ñWm{në¶m {ZO~moY‘R>rgr & OmVm VoW
Xe©Zmgr & nwaVr ‘ZmoH$m‘Zm ^m{dH$m§À¶m &&351&& lrñdm‘r^º$ OZ & {ZO~moY‘R>r
EH$Ì O‘yZ & {Z˶ H$[aVr ^OZ nyOZ & lrñdm‘tgr àm{W©Vr ‘Zmo^mdo &&352&&
XoB© Jwé^OZmMo ào_, _Ogr Jwé^OZmMo ào_
Z`Zr Jwé_yVuMo ào_, Z`Zr Jwé_yVuMo ào_
ldUr Jwé~mobmMo ào_, ldUr Jwé~mobmMo ào_
dmMo JwéZm_mMo ào_, dmMo JwéZm_mMo ào_
[MÎmr JwéMaUm§Mo ào_, [MÎmr JwéMaUm§Mo ào_
Xohr JwégodoMo ào_, Xohr JwégodoMo ào_
H¥$îUXmg àm[W©Vmo Jwé§gr, Mmbdr AI§S> _mPm Zo_, Mmbdr AI§S> _mPm Zo_ &&
{ZO~moY‘R>rMohr ZyVZrH$aU & ^º$^m{dHo$ Ho$bo OmU & nmíd©^mJr ܶmZJw§’$m {dñVrU© &
Zm‘ ܶmZ dm H$am hdo Vo &&353&& lrñdm‘tMr {g§hmgZpñWV & ‘mohH$ ‘yVu à{V{ð>V &
én ZdZdo bod{dV & gO{dVr ^º$ gm{Oar &&354&& gd©H$mi XmoÝhr ‘R>rgr &
^º$ ¶oVr Xe©Zmgr & gmï>m§J Z{‘Vr lrMaUm§gr & ‘Zm nmdVr g‘mYmZm &&355&&
lr Jwé H¥$îU gañdVr XÎm, {eî`o ñWm[nbm [ZO~moY _R>rV
Xe©Zm ‘y{V© n§MYmVy§{H$V, {XgVr ñdm‘r qghmgZrpñWV
Xe©Z H$éZr ^mdo Z[_Vm, H¥$îUXmg [ZO~moYr gÒ{XV! &&
OUy à˶j gmH$ma & lrH¥$îUgañdVr XÎmmdVma & ‘Z‘mohH$ én ’$ma & Xe©Zr
A{Vg‘mYmZ ^m{dH$m§gr &&356&&
gÒþê$ gy`© kmZ amer, àH$Q>bmgo qghmgZmgr
Mbm Mbm H$adramgr, H¥$îU gañdVr Xe©Zmgr
~Qy>‘y{V© hmñ` _wImgr, _m¡{º$H$_mir Jim emo^gr
35
^º$ ^mdm ^wbbm nmhgr, VoO A[_V _wIm Xm{dgr
M_ËH$ma [ZË` H$[agr, gm|J Xmdw[Z JwßV dV©gr
nrR>mnyamhwZr JmUJmnwamgr, VoWmo[Z Ambmgr H$adramgr
Z¥qgh^mZ Jwé VwOgr, {eî` A§[JH$m[abm H¥$îUXmgmgr
nhm nhm AdYyVmgr, H¥$îU gañdVr XÎmmdVmamgr
XÎm XÎm Zm_o _wImgr, Ono Vmof{d XÎm `Vrgr
MaUr nSw>[Z {eagmï>m§Jogr, bmYy Amerdm©X H¥$nm_¥Vmgr
Amerdm©Xénr H¥$nm~imgr, OmUy Mbm AmË_énmgr
a_w[Z`m Ë`m AmË_énmgr, AZw^dy gdm©Ë_H$ XÎménmgr
AZw^do Ë`m gmjmËH$mamgr, EH$én hmoD$ Jwéénmgr
H¥$no gmYw[Z EH$énVogr, OmUy OrdZ_wº$ pñWVrgr
_w{º$darb a_y ^{º$gr, JmD$[Z XÎm Zm_ _wImgr
ào_o Amidy XÎm `Vrgr, ào_o a_y XÎm ^{º$gr
a_w[Z [ZË` ào_énmgr, hmoD$ AmnU ào_én[M
ào_^{º$Mm àgma H$é[Z, ào_[dœmV[M amhÿ$ a_w[Z
H¥$îUXmg a_o [ZË`, H¥$îUgañdVr Ü`mg KoD$[Z! &&
Oar lrñdm‘r g‘m{YñW hmoV & gXoe Xe©Z hmo¶ gmjmV²> & VoO:nw§O ~mbmH©$ én {XgV
& AmOhr AZݶ ^º$mgr &&357&&
lr Jwé H¥$îU gañdVr XÎm, AdVma Vmam`m OZ Oo ^«[_V
H$adrar Ho$ë`m brbm A[_V, doe ~mdim XmdwZr bnbm [ZË`
eaU ^mdo OmVm CÕ[abo Ëd[aV, H¥$nmiynUo OZ ho AZ§V
AmOhr AX¥í` H$m`m© Zmhr A§V, Xmg^mdo _r àm[W©Vmo [ZË`
ñdrH$mabo _Ogr CÕam`m Ëd[aV, ào_mV ^mZ {dgaVmo _r [ZË`
Agm Jwé _mPm H¥$nmiy XÎm, lr Jwé H¥$îU gañdVr XÎm &&
Xoh˶mJmZ§Va Zm‘XodmKar & lrñdm‘r ¶oV ‘mS>rdar & Zm‘Xod gm§JV Ambr ’o$ar & ñdmar
Ambr ñdmar Ambr &&358&& ¶oVgo ñd{J©¶ gwJ§Y bhar & Zm‘Xodm Xe©Z hmo¶ gearar
& Eogr g§OrdZ g‘mYrMr Wmoar & lrXÎmamO ñdm‘r§À¶m &&359&&
nhmQ>oÀ`m nmar, Ambr H¥$îU gañdVtMr \o$ar
Ambr Ë`m§Zm bhar, ^º$ XoIÊ`m A§Var
Pmonbo AgVr S>mamSw>ar, nyU© Xoh^mdm§Var
fS>²[anw T>oHy$U aº$ emo{fVr nar, OmUrd Ë`m§Zm Zgo[M Iar
Xohmo@h§ AI§S> Kmoar, kmZMjy [ZObo nar
36
ñdm_r _J M_ËH$ma H$ar
H¥$nmH$amMm ñne© H$é[Z, gmo@h§ ~moY \y§$H$ _mé[Z,
H¥$nm_¥VmMo Ob qenw[Z, AZwhVmMo T>mob ZJmam,
IS>~Sw>[Z CR>o hmoVm Vmo _mam
kmZMjy Vo Ëd[aV CKS>Vm, C^m g_moa ào_i O[ZVm
^mZmda _J Vmo `oVm, gÒ{XV AV:H$aUr,
ñdm_rMaUr Pmbm Z[_Vm, lr Jwé H¥$îU gañdVr XÎmm &&
ñdm‘r ‘mPm XÎm X¶mKZ & H¥$nmiynUo A§{JH$méZ & Ho$bo ‘O XrjmàXmZ & nyd©nwʶ
Ambo ’$im &&360&&
lr Jwé H¥$îU gañdVr XÎm, gÒþê$§Mm _r H¥$nm§[H$V
AmR>d nydr© ^oQ> H$adramV, Vo doir _O Ho$bo gZmW
gm§^m[iVmo V¡nmgw{Z [ZË`, H¥$îUXmg eaUr [ZË` &&
lrñdm‘r {Z˶ qMVZ & JwUM[aÌ brbmJmZ & VoUo hmoD${Z àgÞ & öX¶r àH$Q>ob
Ad{MVm &&361&&
lr Jwé H¥$îU gañdVr XÎm, MaUr OS>br _O _{V
^dgmJamMr _Oà{V, Cabrgoo Zm Vr ^rVr
Ho$br Ago AI§S> dg{V, Jwéam`o öX`mà{V
H¥$îUXmg eaU `{V, lrJwéXÎm H¥$îU gañdVr &&
öX¶rM Xe©Z KS>Vm & gd© gwI ¶oB©b hmVm & ‘r-nU {Zeo:f hmoVm & ^dgmJamMr H$m¶
dmVm©! &&362&& Xmg hmoVm H¥$nm§{H$Vm & lrñdm‘r gd© H$Vm© H$a{dVm & H¥$no gmo@h§ ~moY
AZw^dVm & hmo¶ gmW©H$ OrdZmMo &&363&&
Z¶Z H¥$nm‘¶ gÒþé§Mo ‘‘, ܶmZr ‘Zr dgo {Za§Va
én ì¶mnw{Z öX¶Ym‘, Aem§V {MÎmm bm^o {dam‘
nmdZ gw‘Ywa gÒþé Zm‘, {MÎmm H$ar Ëd[aV {ZîH$m‘
H¥$îU gañdVr XÎm ܶmZ, H¥$îUXmg H$ar {Za§Va &&
ào‘én lrgÒþé & ñ‘aUo {eî¶ öX¶^é & Z¶Zr V¡go ^aoo Zré & Eogm {Zì¶m©O
ào‘àH$mé &&364&&
gÒþéMr ‘yVu ào‘mMr KS>br, {dœào‘ gmao nmoQ>r gm‘mdbr
ào‘mR>m¶r Zgo ñdmWm©Mm bdboe, OZ{hVmnm¶r gmam CnXoe
XoUo KoUo Zmhr VoW ì¶dhma, ^é{Z dmhVgo Ho$di H¥$nm{M Anma
ào‘mnm¶r KS>bo Jwé{eî¶ AmH$ma, {ZJw©U {ZamH$mamMm gmH$ma AdVma
H$adrar Ambm Vmo{M Jwé, lr H¥$îU gañdVr XÎmmdVma,
37
H¥$îUXmg ào‘o ˶m§gr ñ‘aVgoo dma§dma &&
Eogm bm{dbm ào‘bim & lrJwéamO ‘‘ XÎm gmdim & Vmo{M n§T>arMm {Zim &
bmdʶnwVim lrhar &&365&& V¶mMo ñ‘aUr {MÎm & A§V~m©ø hmodmoo{Z nw{ZV &
^md{d^moa hmoV {Z˶ & Vo{M AdñWm ghOܶmZ &&366&&
lr Jwé H¥$îU gañdVr XÎm, öX`^mdm ~ha A[_V
^mdVrWr© Sw>§~Vgoo [ZË`, ñZmZ H$aVm H$m`m nwZrV
Ü`mZ H$aVm A§Var nw[ZV, H¥$îUXmg gdmªJo nw[ZV! &&
Eogm XÎmmdVma H$adramV & lr Jwé H¥$îU gañdVr XÎm & g§{já M[aÌ Ho$bo {b{IV &
{Z˶nR>Um AmZ§XXm¶r &&367&& V„rZ hmoVm M[aÌJmZr & ^º$ ghOr Yw§X ܶmZr &
brZ hmoVm AdñWm CÝ‘Zr & bm^ob lrñdm‘rH¥$no &&368&&
gÒþé ào‘ag, Zmhr@@ Ordm XþOr Amg@@
gÒþé Xe©ZmMm ܶmg@@, ‘O@@ bmJmo ¶m Z¶Zm§g@@
gÒþé MaU ñnem©g@@, CVmdri ¶m H$m¶og@@
H$U© CVmdri {Z˶mg@@, gÒþé@@ ‘§Owi dmUrg@@
gÒþé AdrQ> Zm‘mg@@, MmIm¶m@@ {Oìhogr ¶m Amg@@
K«mUr Mmbmdm AI§S>@@, gÒþé§Mm{M gmo@h§ ídmg@@
{nD${Z ào‘ag Eogm, bmJmo@@ gÒþéMm{M ܶmg@@
lr H¥$îU gañdVr XÎmmg@@, {dZ{dVmo H¥$îUXmg@@ &&
à{gÕ lrH¥$îUgañdVr {dO¶ & lrñdm‘rM[aÌ J«§W A{ÛVr¶ & à˶jXeu {eî¶
boIH$ hmo¶ & H¡$. JUoe Zmam¶U ‘wOw‘Xma &&369&& Vmo{M Ago boIZmYma & boIZmgr
¶m g§{jágma & ‘Z Jobo AmZ§XÿZ Anma & ñdm§V:gwIm¶ boIZ hmoVm &&370&&
eHo$ EH$moUrgeo nñVrg, M¡Ì dÚ MVwWugr & Omhbm àma§^ boIZmgr & M¡Ì dÚ
MVwX©ergr & g§nyU© Omhbr lrXÎmM[aÌJw{Q>H$m &&371&& {dZ{V lrñdm‘r MaUm§nmgr &
H$amdr BpÀN>Vgo ‘mZgr & go{dVr Jw{Q>H$m ^mdo V¶m§gr & ìhmdo Vd H¥$nmXmZ &&372&&
lrXÎmM[aÌJw{Q>Ho$gr & A{n©Vm lrñdm‘rMaUm§gr & H¥$îUXmgmMo A§Vamgr & A˶mZ§X
dV©bm &&373&&
*-*-*
- 8 ‘o 2013 - {Û{V¶ g§ñH$aU 10 {S>g|~a 2016

38
&& {MV²>-ñ’w${V© * qMVZm‘¥V &&
lr Jwé H¥$îU gañdVr XÎmm, Ü`mVmo VwObm [Z[e[XZr [MÎmm
eaUmJV `m XrZ AmVm©, H$m ao ~m ZwÕargr Ëd[aVm
~Qy>_Vu nar AJmY gÎmm, OZZrhw[Z Vy VmaH$ ^º$m
Aënhr Z Yar _r [MÎmr qMVm, Ì`_yVu Vy VmaH$ XÎmm
[dœr EH$ VwPrM gÎmm, OmUw[Z hm VwO eaU _r XÎmm
^md^{º$`wV hmoD$[Z AmVm©, Vabmo g§gmamMr JVm©
H$m_ H«$moYo ì`m[n`o[b gÎmm, [ZOXmgm Vy VmaH$ XÎmm
[Z[e[XZr AmR>d XoB© [MÎmm, ñ_aU[M _mooS>r ^d^` dmVm©
H$m`©H$maUmMm Vw[M EH$ kmVm, eaU VwO OmVm Z Xw:IdmVm©
_mojnXmMm H$ar A[YH$mar, XÎmm VwO ho ZM ZdbmB©
hmñ` _Ywa Vd bmo^dr [MÎm, ^wbw[Z Omhbmo Vd nX ^¥Ë`
H$adra jooÌr AàH$Q>[M amhr, [ZO^º$m nar OdiMr KoB©
Z_Z H$arV A_Z _r hmoB©, H$moU _r H$moR>rb gabr dmVm©
ghO[M gwIX AdñWm `oB©, XÎm hr ~mn AZ² XÎm hr AmB©
gmo@h§ gmo@h§§ JmB© A§JmB©, EoH$V Ord [edñdê$n[M hmoB©,
EoH$V Ord [edñdê$n[M hmoB©!
*-*-*
H¥$îU gañdVr H¥$îU gañdVr Kmof Zm_r A{V
OnVm [Z[e[XZ àgÞ hmoVmo AdYyV XÎm `{V
hmoVm Eogo Cao Z Ë`mÀ`m ^m½`m H$mhr [_{V
H$ënd¥jmVir ~¡gVm _J H$m` qMVm ^rVr
OnVm Zm_ én H$go Vo XS>ob Hw$R>o {j{V
I[MVMr hmoVr àH$Q> gm_moar VËjUr XÎm `{V
én _Zmoha Xe©Z hmoVm ^yb nS>o [MÎmr
A§V~m©ø VZ _Z ~w[Õ ì`mnw[Z amhr XÎm `{V
XÎmmMm AdVma H$adrar lrH¥$îU gañdVr `{V
H¥$îUXmg hm öX`r dmg Ë`m H$aVmo XÎm `{V
*-*-*

39
Mbm Z_y`m lr XÎmmgr, H$adrarÀ`m AdYyVmgr
hmñ` emo^o lr_wImgr, H$m¡nrZ N>mQ>r Q>monr [eamgr
Ho$bo YmaU ~mb d¥Îmrgr, én bn[dbo Aem [aVrgr
doS>çmnar gmo§J Xm{dgr, ^º$ öX`r àdoe H$[agr
VZ_ZYZ AZ² [MÎm Mmoargr, [ZOXmgmgr doS> bm{dgr
EH$ Ë`mVbm H¥$îUXmghr, gÒþê$doS>m Ho$bm Ë`mgr
*-*-*
ào‘mMm nwVim A§VarMm {Oìhmim,
àJQ>bm ^ydar éno gÒþé X¶mim
bm{dbmgo VoUo ‘O Omo ^«y‘ܶr {Q>im,
˶m{M¶m H¥$no ‘r Z ^r H$irH$mim
^r‘mVQ>r C^m Omo Kmbw{Z dZ‘mim Jim,
H$a{dar ~¡gbm Vmo{M qghmgZr Kmbw{Z ‘m¡{º$H$‘mim
H¥$îUgañdVr ñdm‘r éno XÎm AdVabm ^yVim,
H¥$îUXmg ^mdo Z{‘Vmo ˶mgr A§Var doimodoim
*-*-*
`{Vén lr H¥$îU gañdVr, d[U©br Á`m§Mr ~hw H$s{V©
OmUw[Z`m AmV© pñWVr, H¥$nm H$ar H$Zdmiy[aVr
Ü`mZr _Zr {Xgoo _yVu, H¥$îUXmg X§J Jwéàr{V
*-*-*
~Qy>‘y{V©Mr AJmY H$s{V©, H¥$îUJwé§Mr gwaå` ‘y{V©
AdYyVmMm AdVma[M Vmo, H$adrar ho a_br ‘y{V©
lr Jwé H¥$îU gañdVr XÎm, Zm_ JmD$Zr ny[Obr ‘y{V©
eaUmJV Ordm§Mr AJ[UV, Vi_i e_[dbr Vr hr _yVu
àgÞ hmñ`o doS> bmdwZr, öX`r dgbr Vr hr _yVu
A§V~m©ø ì`mnwZr Cabr, [dœr ^abr Vr hr _yVu
H¥$îUXmg hm eaU OmD$Zr, [Z[e[XZr JmVmo lrJwUH$s{V©
*-*-*
lr Jwé H¥$îU gañdVr XÎm, ~rO amo[dbo A§VamV
dmT>V dmT>V Ago XoIV, énm§Vabo dQ>d¥jmV
dQ>d¥j ñdm_tMr na§nam, H¥$îUXmg hm Ago AZw^dV
*-*-*
40
lr Jwé H¥$îU gañdVr XÎm, [ear emo^o Q>monr h[aV
nmnVmn Omo AI§S> harV, OÝ_ _¥Ë`yMm nme harV
AmË_^mdmMm ~moY H$arV, H¥$îUXmg AmË_^mdo Z[_V
*-*-*
lr Jwé H¥$îU gañdVr XÎm, _mo{V`m§Mr _mi Ji`mV
_wIr hmñ` VoO JJZmV, ‘y{V© ~Qy> n[a ì`mnw[Z ~«÷m§S>mV
MaU YéZr H$m|{S>br öX`mV, H¥$îUXmg nwb[H$V öX`mV
*-*-*
lr Jwé H¥$îU gañdVr XÎm, AmR>d _Zr jUmjUmV
{dga jU^arhr Z hmoV, dmQ>o bmYbmo H¥$nm AZ§V
H¥$nmiy XÎm ZM {dg§~V, H¥$îUXmgm ñ_aU [ZË`
*-*-*
lr Jwé H¥$îU gañdVr XÎm, Zm_mMm _O Kmof hm [ZË`
ZmX EoH$Vm _m`m niV, ñdê$n AZw^dr _r ZmMVgoo [ZË`
^m½` dUm©`m eãXhr WH$V, CM§~iVgoo ào_^md öX`mV
H§$R> gÒ[XV, ZoÌ Ob^[aV, H¥$îUXmg bmoQ>m§JUr [ZË`
*-*-*
lr Jwé H¥$îU gañdVr XÎm, Jwé _O hm OÝ_OÝ_m§V[aV
AI§S> gmo~V öX`m§V[aV, [dñ_¥VrMr H$emg ~mV
[Z[e[XZr _Ogr OmJ¥{V [ZË`, H¥$îUXmg MaUrMm ^¥Ë`
*-*-*
lr Jwé H¥$îU gañdVr XÎm, A§VamV Á`moV C[XV
Zm_Kmof Mmbo gVV, a_Vgoo VoW [ZË`
_mJ© H«$[_Vmo àH$memV, MmbVm XoB© hmV
H¥$îUXmg MaUr Ë`m, eaUr Vmo gm§^miV
*-*-*
lr Jwé H¥$îU gañdVr XÎm, Zm_mMo gm_Ï`© A[_V
CÕ[abo AI§S> AJ[UV, eaU OmVm H¥$nm Ëd[aV
H¥$nmiy XÎm b{jVmo [hV, H¥$îUXmg eaUr Ëd[aV
*-*-*
MaU _mÂ`m JwéMo, A{V H$mo_b H$mo_b,
qM{VVm [Z[e[XZ, ~w[Õ [d_b [d_b
41
hmoB© jUmV [Z~©b, àmaãYmMo ho Vmo ~b,
nhm gH$b gH$b, Jwé H¥$noMo ho \$b
VoUo Amåhr hmo g~b, Jwé MaU gH$b, Jwé MaU gH$b
*-*-*
öX`rÀ`m ^md\w$bm C_b C_b ao,
gÒþê$H¥$nm à^mVH$mb Pmbm nhm ao
gÒþê$^mZy A§~ar CX` Vino nhm ao,
H¥$nm[H$aUr [ZO_Zm ÝhmD$ Kmb ao
^mdJ§Y n[a_i amo_amo_r [^Zdr ao,
AZwhV Jw§Omad [ZË` ldU H$a[d ao
M§Mb _Z^¥§J [ZË` bwãY H$a[d ao,
AmË_a§J _H$a§X Vmo[M [ZË` godr ao
H¥$îUXmg _mZgr Amg Zmhr XwOr ao,
^mdJ§Yr AmË_a§Jr [ZË` a_dr ao
*-*-*
‘Zr@@ ܶmD$ ao, ‘Zr@@ JmD$ ao@@
XÎm {XJ§@@~a ao@@, XÎm {XJ§@@~a ao@@ &&Y¥.&&
{Z{e{XZr a‘w{Z@@ CÝ‘ZrV Omo@@, H«$sS>r {Za§OZr ao@@
XrZX¶mi Vmo@@, H$arb Amåhm§@@, {ÌJwUm§naVm ao@@ &&1&&
XÎm Zm‘ Vo@@, {H$Vr A{V ‘Ywa@@, agZo gody ao@@
Zm‘ gwYmag@@, {nD${Z X§J@@, ^OZr S>moby aoo@@ &&2&&
Q>mi {Mni¶m@@, AZmhVmÀ¶m@@, g§Jo dmOVr ao@@
‘¥X§J {X‘²> {X‘²>, ‘mZ S>mobVo@@, ˶m Vmbmdar aoo@@ &&3&&
{ÌHw$Q> {eIar@@, XÎm {XgVmo, ^OZr Jw§J@@, Xe©Z H$[aVmo@@
H¥$îUXmg hm@@, S>mobV S>mobV, {dZQ>bm@@, XÎm nXm§gr ao@@ &&4&&
*-*-*
ñdm_tMm _r ~mi, A{V b{S>dmi, H$mno Amåhm nwT>o H$mi, _r [ZpíM¨V gd©H$mi
ñdm_r A{V ào_i, Ago H$s H¥$nmi, OUy Vmo Jmonmi, ajm`m JmonJmonr,
OmUw[Z`m gX²^md, H$adrar AdVabm
Oar Ago XÎm gmjmV, Á`mgr H$mihr Vmo ^rV, bmoH$m_mOr doS>m{ngm, Vmo hm J_bm
Oo ^º$, MaU Ë`mMo Ü`mV, _Zr [XZ amV, Ë`mgr H$ënd¥j Vmo J_bm

42
åhUw[Z _r [ZË`, a_dr dmMm ho gË`, lr H¥$îU gañdVr XÎm, _mJ© gwImMm hmo gË`,
^mdo Z_y MaU ho [ZË`, VoUo Vwï>Vmo AË`§V, hmoB©b H¥$nmd§V, ^m½`m Zmhr A§V, H$é ZH$m
hmo I§V
åhUw[Z gwOZ hmo EoH$m, [dZ[dVmo, H$idiw[Z AË`§V, Jm hmo Jm hmo, Ü`m hmo Ü`m hmo
lr H¥$îU gañdVr XÎm, lr H¥$îU gañdVr XÎm
VoUo gËda Vwï>V, Ëdao öX`r àH$Q>V, gmo@h§ ^md WmQ>, à~i A{V AMmQ>, AdYyVmMr hr
dmQ>, Oar A{V [~H$Q>, H¥$nm hmoVm Ë`mMr Img, _mJm©_Yo ZrQ>, gm§^mir Vmo ZrQ>
Agm Jwé XÎm, AgVm Omo gmjmV, H$m hmo Vwåhr ^rV?
_m`oMm W`W`mQ?> Mbm KoD {VMm KmoQ>, VoUo ñdm_r Vmo Vwï>V, ZoB© AdYyV _ù`mV,
gmo@h§ ^md Vù`mV, gdo hmo H«$sS>V, hrM na_mWm©Mr dmQ>, gwOZ hmo EoH$m, _Zm_Ü`o ZrQ>
~gm AmgZr hmo VmR>, S>moio [_Q>m hmo Vo KÅ>, öX`r R>odm hr JmoR>, _Zr ~m§Ym IyU JmR>,
XÎm hm gmjmV, C^m g_moa {Vð>V, Amerdm©X Úm`m, Amerdm©X Úm`m,
H¥$nm Amerdm©X hmoVm, {\$Q>o g§gmamMr ì`Wm, gmo@h§ ^md g§JrVm, a_mb hmo [ZË`, a_mb
hmo [ZË`,
`m H$maUo hmo gË`, gm§JVmo A[_V, Ü`mdo MaU [ZË`,
lr H¥$îU gañdVr XÎm, lr H¥$îU gañdVr XÎm
*-*-*
&& gmYZm &&
S>moio [_Qw>Zr ~gm`mMo, gmYZ dmQ>o gdmª ImoQ>o,
~mobUo ho d¥Wm[M EoHw$[Z, _O _Zr hm [dñ_` XmQ>o
Wmoa Wmoa Vo gmao g§V, Jobo n[a Vo ømM dmQ>o
Ob Xo g[aVm Oodr ghOr, n` Xo _mVm Oodr ghOr,
Vo{d Xmgm bod[d a_[d, AmË_mZ§Xr ghOmghOr
Amho ho [H$Vr ZoQ>Ho$, gmono, gai, gwb^ [Z Jmo_Q>o
Zmhr H$mo@h§§ Mm [dMma, Zmhr gmo@h§ A[Zdma,
`oWo H$mhrM Zm H$am`mMo, Zmhr H$mhr nmhm`mMo,
Abjmgr gwÕm H$mhr, Zmhr Zmhr bjm`mMo
_J ~wdm H$go H$m`, nm[hOo Vo gmYm`mMo?
EoH$m AmVm Vwåhr gd©, ~mobUo _mPo Oo J_VrMo,
ñdm_tdar ^ma Kmbw[Z, Xmgm [ZpíM¨V amhm`mMo
gmYZm§Mo ZmZm[dY, gma Vo _r gm§JVmo H$s
~mbH$mMo Oo[d H$moS>, _m` nwa[dVo JmoS>,
43
Vo[d [aVr XmgmMohr, Jwé_mB© nwa[d H$moS>
EH$^mdo eaUVoMr, _mÌ AmYr Úmdr OmoS>
eaUVoMr _moR>r ImoS>r, `oV Ago hr WmoS>r WmoS>r,
`oVm `oVm hiw hiw, OrdnUm _moS>r _moS>r
XohmVrb [ednU, hiw hiw WmoS>o CKS>r
OrdnU O¡go OmB©, [ednU CKS>o hmoB©,
O¡go Á`mMo [OVwHo$ CKS>r, {VVwHo$ eaU Vmo Vmo JS>r
eaUVoMr hmoVm gr_m, ñdm_r àH$Q>o VËH$mbgm,
gmhr MH«Ÿm§Mo nXa \$moS>r, H¡$dë`m ZoB© Vmo JS>r
ho Vmo KS>o A{V VmVS>r, H$maU H$s hrM àmßV KS>r,
Á`m doir àH$Q>o, Xmñ`ËdmMr na_ KS>r
nwéfmWm©Mo Zmhr H$m_, ho ñdm_tMo H¥$nmXmZ
AmVm g_Obo Zm gmYZ _hmZ
S>moio [_Qw>Zr ~gm`mMo, gmYZ Amho A{V _hmZ
AdYyVmMo ho Vmo XmZ, dmQ>o _rM ^m½`dmZ², dmQ>o _rM ^m½`dmZ²
*-*-*
hZw_§VmMm ^md Xmg, am_H¥$îUhr d[U©Vr Img
Xmg^mdmMm ^md AmJim, Zm R>odr Vmo Amg Ho$dim
YÝ`mMrM Vr _Ou gJim, n[a amIVmo Vmo[M Ho$dim
Zm ñd`o[M BÀN>m H$mhr, gd© g_[n©bo YÝ`mnm`r
Ë`m `moJo _ZmMr J{V, hmoB© Vr Ho$di [Z~©im
jUmojUr VËna hmo amhr, ñdm_r Amkm gËda nmim`m
YZr [M gd© _r ZM H$mhr, hm _ZtMm ^md gJim
Ë`m ^mdo Vmo VwîQ> Omo hmoB©, Xmgm a{jVgoo gJim
\$i Vo Ë`mMo A[n©Vmo gËda, H$m` _r dUy© Vo hmo Img
YZr hmoB© Vmo Xmg hmo Ë`mMm, AZ² Xmg Vmo YZr YÝ`mMm!
*-*-*
Xmgm _Zr ^md H$m`, ñdm_r nmhVmo jUmojUr
CUo A[YH$ XoC{Z nmhVmo, ^md CR>o H$m` _Zr
CUo nS>Vm H«$moYo H$m`, A[YH$ hmoVm _mOo H$m`
Xwb©j H$aVm nio H$m`, [ZË`mMr hr narjm hmo`
g\$b CVaVm _J Vr _m`, XmgmMm Ë`m Xmg hmo`
44
*-*-*
Xmgmgr H$R>rU, _ZmMm \$mg, VmoS>mdm bmJo, AmYr Vmo Img
ñdm_r nm`r, AT>i [dœmg, Ë`mZo hmoB©, _m`oMm [dZme
hmoVm[M KS>o, _ZmMm Zme, Xmg _J emo^o Vmo, ñdm_tMm Img
*-*-*
ñdm_tgr _mJUo, ho Vmo Xmgmgr CUo
ñdm_r BÀNo dV©Uo, Xmg Vmo CÎm_ JwUo
eaUmJVmÀ`m øm IwUo, JwéH¥$nm A§Jr ~mUo
*-*-*
_mJUo bmJo Xmgmgr, ho Vmo ñdm_tgr CUo
bjU ho Xe©[dVo, ñdm‘tMo Xmgmdar bj CUo
eaUmJVmgr _Zr Z `oUo, JwéH¥$nmM øm IwUo
*-*-*
ñdm_rnU Xmgm_wio, XmgnU ñdm_r_wio, EH$_oH$m Jw§Vbr _wio, ^y_r_Ü`o ^md~io
ào_^md nmÊ`m_wio, d¥j dmT>o Am^mio, hmoVmMr nyU© Wmoa, bmJVr AmË_\$io
*-*-*
Xmg Xmg åhUVm Zwao, g§gmamMr Amg & XmgmMm Vmo ñdm‘r ZoB©, Xmgm H¡$dë¶mg
H$V}nU Zwao H$mhr, XmgmÀ¶m ‘Zmg & KS>{dVmo XS>{dVmo, ñdm‘r àmaãYmg
g§gmar ¶m Xmgm H$ar, gd©Wm CXmg & ñdm‘r ào‘r qMVZr hmoB©, Xoh^md Zme
Xoh^md Zme hmoVm, ‘r Vy nU Zme & H¥$îUXmg åhUo hmoB©, ñdm‘rén Xmg
*-*-*
Xmg ^m½¶ dUy© H$mB©, H$miOr dmhr ñdm‘r gmB© &
AOmU ˶m ~mbH$mnar, ‘mVm dmhr H$miOr gmar
JmoS> bmS> H$ar ˶mMo, YnmQ>mhr Kmbr ˶mVo &
H¥$Vr H$mhr nar ‘Zr, gd©H$mi bjr {hVo
H¥$îU gañdVr ñdm‘r, Xmg Pmbm H¥$îUXmg &
g‘Wm©Mm hmoVm Xmg, ^m½¶dmZ R>abm Img
*-*-*
~mi aS>o AmB© AmB©, ‘mVm Ëdao Ymd KoB© &
hdo ZH$mo OmUw{Z ˶mgr, Oo Oo bmJo Vo Vo XoB©
~mim Aݶ H$ï> Z H$mB©, {Zdm§V{M a‘o nmhr &
nhþS>o Vmo {ZOmZ§Xr, ñdmZ§XmMo ^mZ KoB©
45
H¥$îUXmg åhUo Xmgm, Vodr pñWVr H$m Z ìhmdr &
gmondm gd© ñdm‘r nm¶r, ‘J gwIm nma Zmhr
*-*-*
n§T>anwar OmVm {dÇ>bm nmhÊ`m, H$m_ H«$moY ~S>ì`m§Zr _m[a`bo _Obm
_r Vmo VmÝho ~mi, aS>mo[Z`m Vo§ìhm, Ami[dbo Xodm, Ymd gmoS>[d Jm _Obm
{dÇ>bm Zm doi, Jw§Vbm Vmo ^º$m, EoH$moZr Vr Amir Ym{S>bo Jm Jwébm
Ymdmo[Z`m Jwé_m`o ~S>[dbo ~S>ì`m, Ëd[aV gmoS>dw[Z ~mo[Y`obo _Obm
H$S>odar Kodmo[Z`m Zobo amD$imbm, {dÇ>bmMo gm_moar C^o Ho$bo hmo _Obm
hmgmoo[Z`m ~mobo {dÇ>b, H$m ao aS>bmgr? Jwé[dZm _r Z ^oQ>o, Vy Z H$m OmUgr?
hmgmoo[Z`m ~mo[bbmo, _r Vmo AkmZmMr amer, H$m` ~m ao Vy [d[MÌ Ioi _m§{S>bmgr?
Xod ^º$ Jwé `m [ÌdoUr g§J_mgr, ^modè`mV ~wS>o gd© Voìhm H$moUm ao ^oQ>gr?
EoH$mo[Z`m {dÇ>b _Zr JO~Obm, AbJX CMbmo[Z _O H$S>o hmo KoVbm
nmhmo[Z`m Ñí`, Jwé _Zr Vmo hgbm, jUmV[M Vmo {dÇ>bm_mOr hmo bnbm
{dÇ>b Jwé EH$én nmhw[Z`m ^mZ _r hmanbmo, [dQ>odar {dÇ>bmer EH$én Pmbmo|
Aem [aVr [ÌdoUr g§J_mV _r hm Ýhmbmo,
^modè`mV ~wS>Vm[M AÛ¡Vr bmonbmo, _r AÛ¡Vr bmonbmo
*-*-*
O` A§~o Hw$bHw§ŸS>[bZr e{º$, _ybmYmar VwPr dñVr
[dœ CËn[Îm pñW{V b` H$Vr©, `moJrOZm§Mr _mVm [MÎmr
gn©énr hr VwPr AmH¥${V, aº$moËnb Ago VwPr H$m§{V
AI§S> [Z[ÐñV amho ^Jd{V, JwéH¥$noZo CÜd© CR>o Vr
CR>Vm CÜd© ^oXr MH«Ÿm§,
hiwhiw C_b[d gmè`m Ë`m H$_im,
dU© ZmX Vo doJdoJio
_ybmYma, ñdm[YîR>mZ, _[Unya, AZmhV
Amkm ^oXw[Z ghñÌmar YŠH$m, YŠŠ`mZo gÌmdr CbWdr
M§Ðm_¥Vo Ë`m Xohm nmogdr, qnS> ~«÷m§S> EoŠ` KS>dr
Ordm [edmMo _rbZ KS>dr, ~«÷mZ§Xr AI§S> ~wS>dr
ZmWmKaMr CbQ>r IyU hr, JwéH¥$nm§[H$V ghOr AZw^dr
Û¡VmÀ`m Ë`m MmbVm dmQ>o, AÛ¡VmV ghOr nmohmoMdr, AÛ¡VmV ghOr nmohmoMdr
*-*-*

46
ZmWn§Wr Amåhr ~mio ao, ë`mbmo JwéH¥$nm [MbIV ao
Jwé_§ÌmÀ`m T>mb Vbdmao, g§gmamÀ`m Ioiy aUm ao
AZwhmVmÀ`m e§I ^oar Ë`m, eÌy§gr Ë`m [^ddy gmao
fS>²[anw ~bmT>ç eÌy§Mo Vo, dma naVdy jUmV gmao
g§gmamÀ`m _m`obm Ë`m, gn² gn² H$éZ H$mny gmao
gwfwåZoodar gaga H$é[Z, MH«Ÿ ^oXþ{Z MTy> dar dar ao
[ÌHw$Q>mda Ë`m AmamohwZr Vo, [dO`nVmH$m \$S>H$dy gmao
H¥$îUXmg KU KU KU K§Q>m, [MXmH$mer ZmM nhm ao
*-*-*
^Jd§V {ZamH$ma & ñWmZr dgo ghòma >& ^oQ>ʶmgr XohmV & gwfwåZoMo ‘hmÛma
JwéH¥$no CKS>o Vo & àdmgmMo amOÛma & ‘ybmYma ghòma & ídmg CR>o dma§dma
ܶmZr Vmo KoVm{M & EH$mJ«o EH$dma & gm{jËd KS>o ˶mMo & ghOrM dma§dma
CbQ>dmo{Z hþ§H$ma & Io{MVm{M gH$ma & gagaga MT>o dm¶y & ~«÷a§Y«r ghòma
{Zamb§~ {ZamYma & ^mZ VoW ‘hXmH$ma & ñWb H$mb Zm {dH$ma & Zwao VoW Aݶ {dMma
H¥$îUXmg Vo{M ñWir & Omhbm VXmH$ma!
*-*-*
ÑîQ>r [OWo nS>mo, {Xgmoo Xodmnar & Úmdr Xodm Vwåhr, ZOa _O Iar
a_mo _r _O_mOr, EH$ë`m[M nar & Û¡V ^mdZm g_yi, Zme H$am Ëdar
H$ZH$ H$m§Vm {Xgmoo, _O [dfmnar & g§J Agw[Z`m amhmo, [Z:g§J A§Var
Agë`mMo ^mZ, Zgë`mMr dmU & AmZ§X Xw:ImÀ`m, Z CR>mo bhar
_wIo hmo CÀMma, h[a h[a h[a & gmo@h§ ÜdZr JOa, hmodmo A§Var
Xoh^mZ H$[YMr, Zm hmo earar & AI§S> R>odm, AmË_^mdmdar
Úmdr Xodm _O, hrM Vr \$H$sar & H¥$îUXmg _mJo, H¥$nmXmZ VwO h[a
*-*-*
\$H$sar hr Iar, dmQ> {VMr Ý`mar & VoUoMr C_Q>Vgo, gmo@h§ A§Var
AdYyVmMr Ago, hrM H¥$nm Iar & Oar PmbmV Vwåhr, [Z:g§J A§Var
gm§Jm{V Vw_Mm, gmo@h§ hm{M Iar & Ah_² ^mZ {dgéZr, a_m Ë`m hw§H$mar
OmVmMr Vwåhr, Am¡Q>nrQ>mdar & JS>JS>mQ> Ë`mMm, ZmX Zm BVar
nmohmoMë`m {VWo _J, nwT>o J§_V gmar & bwQ>Ê`mgr H¥$îUXmg, Mmbo dmQ> Ëdar
*-*-*
Iè`mIwè`m na_mWm©V Zgo[M Hw$Umg Jå` &
~mø gmYZm gmohio `mnaVm [dMma Zm AÝ`
47
A§VarMo gmYZ [_iVo AgVm JmR>r nwd©nwÊ` &
OmU Ë`mMr `oÊ`m bmJo A{V _hmnwÊ`
a_m Ë`mV EH$bo[M EH$m§Vr hmoD$[Z`m AZÝ` &
g§J gmoS>m OZm§Mm ìhm CnÐd eyÝ`
EH$bo[M Mmbm _mJr© Zm Var H$R>rU &
H¥$îUXmg gm§Jo nQ>ob _mPo Oar JmR>r H$moQ>rnwÊ`
*-*-*
àË`oH$ OrdmMm ñd^md [^Þ, BÀN>m dmgZm§Mm H$mof [^Þ
dmJÊ`mMr Vèhm [^Þ, g^modVrÀ`m bhar [^Þ
àË`oH$mMr _{V [^Þ, Ah§H$mamgr VmXmËå` A[^Þ
Amnë`m _Vo Mmbmdo, Amnë`m Vmbo ZmMmdo, Zgo `mnaVm AmJ«h AÝ`
na_mWm©Mr gmYZm åhUOo Zgo H$mhr AÝ`
Ordmdarb hr gmar n[aYmZo Xÿa gmamdr AÝ`
g§J{V OmVm BVam§À`m, gyú_ AmdaUo MT>Vr dao
AmOnmdoVmo Ho$bobr gmYZm, [Zî\$i R>ao Ëdao
gËgmYH$ gËg§J{V [_iUo, OJmV A{V Xwb©^ Iao
H¥$îUXmg gm§Jo _{VVmW©, gmao gmoSw>[Z EH$m§Vr a_m Ëdao
*-*-*
[dIwabm ^md hmoVm EH$mH$ma, gJwU gmH$ma Xe©Z Vo
[dIwabo [MÎm hmoVm EH$mH$ma, [ZJw©U [ZamH$ma Xe©Z Vo
Zm_ ^OZr ^md EH$mH$ma, Ü`mZ [ZJw©Ur [MÎm EH$mH$ma &
JwéH¥$noMm[M OmUm, gd© hm àH$ma
hmoC[Z Vmo gmH$ma, CnXoer [ZamH$ma &
^md ¿`m nmoQ>r, [_io H¥$nm Anma
*-*-*
Pmbm Ord A{V _moH$im, gwQ>bm _m`oMm Vmo [nim &
Mmby gmo@h§ œmg Jim, {XgVmo àH$me [Zim [Zim
Ioio [MXmH$mer Ioim, Ë`m gÌmdrÀ`m Vim &
H$Ur© XeZmXm§À`m H$im, CÝ_ZrÀ`m Ë`m øm doim
IwUm H¥$noÀ`m AmJù`m, Ë`m XÎmmÀ`m gmdù`m &
eaUm§JV ^º$m§gr Vmo, A[n©Vmo Ë`m gJù`m
*-*-*
48
Amem qMVm g§H$ën, bjU _Z ^[dî`mV &
ñ_¥{V IoX AmZ§X, bjU _Z Amho ^yVH$mimV
bjUo Xmohr Ë`[OVm nhm, _Z Amho H$m ApñVËdmV &
H¥$îUXmg gm§Jo KoVm emoY, _J a_mb na_mZ§XmV
*-*-*
g§Hw$[MV "_r'nUmgr, H$m ¿`mdo AmnUmgr &
AmË_éno VoUo[M Zm H$m, ì`m[n`obo {dœmgr
KQ>énr "_r'nUm Vy, Omodar Zm \$mo{S>Vmogr &
[d^wénr "_r'nUm Vy, Vmodar Zm AZw^dgr
[_i[dÊ`mMo H$mhrM Zm Vo, gd© H$mhr Oo[WMo VoWo &
AZw^dmMm \$aH$ VoWo, H$m Vy Zm ho OmUVmogr
gmo@h§ gmo@h§ Ü`mg KoVm, Ah_² OmB© [db`mgr &
AZw^dm `oÊ`m H¥$îUXmg, [ZË` a_o Ë`m Aä`mgr
*-*-*
"‘r'M ‘m¶m ñdê$nmgr Omhbmo ao nmaIm &
ñdê$n Vo{M OmUʶmgr nmhVmo "‘r' gmaIm
{dgabmo "‘r' OmUVmo, "Vmo' H$moU, "˶mgr' {dga H$m§?
{dgaë¶mMm "Hw$Um' AmR>d, Omhbm "Vmo', "VmoM' H$m?
OmUUmam "‘r' ñd¶o{M, ^mZ KoVmo "‘r' ñd¶o{M &
^mZ "Á¶mMo' KooVgo "Vmo', Zm XþOm ao ñd¶o "‘r'{M
OmUrd ‘mPr, VrM OmUrd, hmooVgo ˶m gH$b Ordm &
ewÕ OmUrd {‘Q>dr Vr, "‘r' "Vy' nU ^oX^mdm
"‘r'M ¶oWo, "‘r'M VoWo, ì¶m{nVmo "‘r' MamMamVo &
AZw^d hm "‘r'M H$[aVmo, dgVgoo "Omo' gd© Ordm
OmUrd hmo "‘mPrM' "‘Obm', OmUrdo "˶m' "H$moU' a‘bm?
OmUrdo{M hmoV ZoUrd, ZoUrdo "˶m' "H$moU' C‘Jbm?
OmUrd Vr nma H$é{Z, ZoUrdoV pñWa Pmbm &
H¥$îUXmg {Z˶ bjr, Agoo ao Vmo "˶m pñWVrbm'!
*-*-*
ào_ KoD$`m Jwéam`mMo, a_w`m Jwéào_m `m gmMo &
öX`Hw§$^r Vo ^é`m gmMo, Zm_ _wImda `oB©b Ë`mMo
a_Vm JwéZm_r Ë`m dmMo, [daob ~rO dmgZm§Mo, `oB©b ^aVo AmZ§XmMo
49
a_Vm AmZ§Xm Ë`m gmMo, amo_a§Y«rhr Zm_ Vo gmMo, C_Q>ob Vo nam dmUrMo
nam dmUrMo Zm_ EoH$Vm, hmoB©b CÝ_Z `m _ZmMo &
CÝ_ZrV Ë`m ^mZ {dgaVm, XoB©b AZw^d AmË_énmMo
AmË_énr Ë`m OJ ho {XgVm, ào_én OJ J_ob gmao &
H¥$îUXmg Ë`m ào_r a_Vm, ào_énMr J_Vmo gmMo
ào_énmÀ`m Ioim a_Vm, ào_énmVMr ào_r ZmMo
*-*-*
[ZË`gmjr Ago Omo H$m, Z_Z _mPo V`mbm
{V[_aZmeH$ kmZàH$meH$, Ë`m gÒþê$ ñdê$nmbm
Jwééno CnXo[eVmo Omo, {eî`éno H«$sS>Vgo Omo
AÛ¡VmV amhw[Z`m H$[aVgoo, Û¡VmVë`m brbobm
"_r'nUm CR>Vm[M bnVmo, bmonVm "_r' àH$Q>Vmo Omo
Zo{V Zo{V eãX CR>Vr, d[U©Vm Á`m énmbm
Xe©Z hmoVm ñdê$nmMo Ë`m, H$m` `oB© AZw^dmbm
"Ðï>m X¥í` Xe©Z' {ÌnwQ>r, bmonVgo Ë`m jUmbm
OJV² Ho$di ^mg OoWo, H$mihr Zm Cao VoWo
[ZË` gË` [ed gw§Xa, Ho$dbmZ§X [d^w énmbm
AdñWm hr H$m` Amho, Úmdr _Ogr AZw^dmbm
H¥$îUXmg àm[W©Vmo AmO, lr H¥$îU gañdVr Jwéam`mbm
*-*-*
Z¶Z ^wHo$bo ‘‘ Z¶Z ^wHo$bo &
Xmdm MaU H$mo‘bo, Xmdm MaU H$mo‘bo
ào‘ A§Var XmQ>bo, VZ ^mdo amo‘m§Mbo &
^md öX¶r C‘bo, Z¶Z ^abo hmo Obo
H¥$îUXmgo {dZ{dbo, H¥$îU gañdVr ‘mD$bo
*-*-*
H$[aVmo JwéXodm§Mm Ymdm, H$[aVmo JwéXodm§Mm Ymdm
ào_i Zm_mMm Vd nmdm, dmO[dVmo Vd Ü`mZr ¿`mdm
öX`H$nmQ>m H$[aVmo Q>H$Q>H$, EoHw$[Z`m Vd H$mZr Ymdm
^mdmMr __ JwUJwU JwUJwU, OmUw[Z [MÎmr Ëd[aV{M Ymdm
H¥$îUXmg Vd H$[aVmo Ymdm, OmU _ZtÀ`m ewÕ ^mdm
Ymdm Ymdm JwéXodm Vwåhr, Jmo[Oar ‘y{V© Z`Zr Xmdm
50
*-*-*
Zm_ JmVmo gÒþê$Mo, én Ü`mVmo gÒþê$Mo
[MÎmr ào_ gÒþê$Mo, Z`Zr én gÒþê$Mo
ñ_aUr _§Ì gÒþê$Mo, Vo[M V§Ì gmYZoMo
H¥$îUXmg gÒþê$Mo, H$ar nmZ ~moYm_¥VmMo
*-*-*
_Z a§Jo Jwéam`mMo g§Jo, _Z a§Jo AmZ§X Va§Jo
_Z a§Jo h[aZm_mMo g§Jo, ‘Z a§Jo JwéZm_mMo g§Jo
H¥$îUXmg X§J Jwéào_mMo g§Jo
*-*-*
_Z a_ a_ ao, _Z a_ a_ ao, JwéMaUt _Z a_ a_ ao
Jwé_yVuVo Z`Zr a_ ao, JwéÜ`mZr Ë`m Vy a_ ao
Jwé_§ÌmMm H$ar OmJa ao, ZmX_`r Ë`m Vy [ZV a_ ao
Jwé^OZmÀ`m ào_m a_ ao, JwéZm_mÀ`m ñ_aUr a_ ao
JwéH¥$no Ë`m Vy [ZV ñ_a ao, Jwéào_r Vy [ZV a_ ao
A[dMb A{V ho lÕm ~b ao, AdrQ> AZwn_ Ë`mMo \$b ao
H¥$nm \$br Ë`m AmZ§XmÀ`m, AmZ§XmMo [ZOVa§J ao
H¥$îUXmg [ZV a_Vmo Ë`m ao, AmZ§XmÀ`m S>mohr Anmao
*-*-*
Ü`mZr ~¡gbmo JwéXodm, _Ý_Zm Vwåhr Ë`mV a_dm,
EH$én _Ogr H$éZr, X¥í` ^oX [_Q>dm
A§Var ñ\w$aU Oo hmoVo, ldUr VoM Xmdm,
Zm_énmVrV Oo H$m, AmË_én Xmdm
_mJVmo Zm Am[UH$ H$mhr, hoV _O hm nwadm,
H¥$îUXmg àmWr© VwOgr, [dZVr EoH$ Xodm
nwa[d nwa[d hoV hm _mPm, g_W© H¥$nmim,
XmgnUo [_adr _O `m, H¥$îUXmg ~mim
Xmg hÅ nwa[d hm _mPm, AVm JwéXodm,
eaU eaU Ambmo VwOgr, nhm JwéXodm
*-*-*
{Z{e{XZr VwObm ܶmVmo ‘r XÎmm@@
H$adranwar dggr nar, {Ì^wdZr Vd hr gÎmm
51
bmo^g A{V Vd hmñ¶, do{YVgo ‘‘ {MÎmm
Z¶Zo én {Za{IVm Pmbmo, ghOr {df¶m§naVm
Z¶Z H¥$nm‘¶ A{V Vd, d{f©Vgo ào‘ ^º$m§
A§Var C‘{bdVgo, ào‘mMm {ZP©a Ëd[aVm
ÝhmVm ˶m ObYmao gdmªJr hmoVm {dJ{bV JmÌm
H¥$îUXmg ^md{d^moa eaU ñdm‘r MaUm§daVm@@
*-*-*
lr XÎmJwé O¶ XÎmJwé, ào‘o ^mdo Vwåhm ñ‘ê$
dggr Oar {JarZmê$, dmg H$agr öX¶m§Vê$
Vd ào‘mV{M {Z˶ a‘y, Vd ~moYmVo {Z˶ ñ‘ê$
gmo@h§ gmo@h§ hmo¶ ñ’w$é, AZwg§YmZ ˶mMo Yê$
H¥$îU gañdVr H$adrê$, VwPm{M Vmo AdVmê$
H¥$îUXmg {Z˶ ñ‘ê$, ܶmZr ‘Zr ^é{Z Cé
*-*-*
^O _Z AdYyVm, ^O _Z AdYyVm,
H$éUmH$a lr XÎmm, ^O _Z AdYyVm
`mo[JOZm§À`m dggr [MÎmm, eaUm§JVmgr Vy{M ÌmVm
^º$ OZhmo VwOgr Ü`mVm, ^º$dËgb Ë`m§gr a{jVm
H¥$nmH$Vm© Xw:IhVm©, g§gmamVwZr Vy CÕaVm
lr JwéXÎmm lr JwéXÎmm, H¥$îUXmg Ü`mVmo [MÎmm
*-*-*
gÒþê$ _mir qenrVgo _im, dfw©[Z`m ào_ gm§^mir Vmo ~mim
Xrjménr ~rO amo[dVmo öX`r, A§[JH$mar Ë`mgr ^«y_Ü`r {Q>im
[Ì[dY VmnmMo D$Z bmdw[Z`m, eaUm§JV H$ar Ah§H$ma ham`m
gÒþê$ dMZo Vo[M hmoB© IV, Ë`mZo ~mimgr AI§S> nmo[eV
A[n©Vmo d¡am½` Ë`mMm [H$Q>H$m§gr _mam, VoUo Z [_io Ë`m fS²>[anw§gr Wmam
H¥$nmÑîQ>r AI§S> [Za[IVgo ~mim, CUo Vo gËda nwa[dVgo Im`m
^{º$ào_ nmUr nm[OVgo Ë`mgr, ^mdê$n \w$bo Ëdao `oVr Ë`mgr
^md KZr^yV hmoVmMr Vmo gmMm, kmZén \$io VrM hmoB© XoIm
~moYénr ~rOm Eoem arVr \$io, JwéH¥$nm~io M_ËH$ma XoIm
`m{MgmR>r gÒþê$Mo _hËd Anma XoIm, eaU OmB© Ë`mMm CÕma hmoB© \w$H$m!
*-*-*
52
gm§JVr g§V AmË_kmZr nwéf, OJmV Ordm ñdmV§Í` Zm ao
H$R>nwVirg_ ZmM[dVmo Ë`mgr, OJX² a§J^y_rÀ`m Ioim ao
d¥úmmMohr nmZ Z hmbVo, Ë`m AZ§V gÎmo[dZm ao &
àíZ _J CR>Vmo _Zr _mÂ`m, Ordm ñdmV§Í` H$m` ao
gwH¥$V XwîH¥$V KS>Vo hmVr, ñdoÀN>m Ë`mV H$m` ao &
B©ee{º$noúmm ~bdmZ Amho, H$moUr Ord H$m` ao
Oo Oo KS>Vo Vo Vo gd©, nyd©[Z`mo[OV H$m` ao &
[dMma CR>Vmo _Zr Omo Omo, ñ\w$aU H$maU H$m` ao
[d[Ybo[IVm Amobm§Sw>[Z, Hw$UrVar H$m OmB© ao &
nameamMm nwÌ ì`mg, OÝ_ AnKmVmZo H$m` ao
~è`mdmB©Q> H$_mªMm H$Vm©, H$moUr OmUVgo H$m` ao
[dMma nwîH$i H$aVm A§Var, A§Vr Om[Ubo _r Ago ao &
B©œamMm Ioi[M gJim, `oW H$moUr Z H$Vm© ao
{XgVmo Ord Oar H$_r© Jw§Vbm, ^mo[JVm AZ² Ë`m H$_© \$bm &
gwQ>Ê`m `mVyZ Xþgam H$mhr, Cnm` `oWo Zmhr ao
H$_© H$Vm© \$b Vo {dgéZr, gm{jËdo ahm X¥T> _Zr &
"AmË_m[M _r' hm ~moY YéZr, Ioi Ioim ZQ>mdmUr
OÝ__¥Ë`yMm Ioi gmam, A[daV Mmby ahmUma ao &
AmË_énmbm OmUm Yé[Z, gÒþê$§Mo nm` ao
OÝ_moOÝ_r Vmo[M Ordmbm, ^dVmaH$ Vmé ao &
eaU OmD$Zr Ë`mgr [ZË`, AmË_énr Ioiy ao
*-*-*
_Z ZmMo ao _Z ZmMo ao, _m`og§Jo ZmMo ao
[df`gwImÀ`m ñ_aU d¥ÎmrZo, Vi_i Vi_i H$[aVo ao
{df`mZ§Xr a_Ê`m [Z[e[XZr, YS>nS> YS>nS> H$[aVo ao,
{df`mZ§Xr j[UH$ gwImgr, a_Ê`m [H$Vr Vo AmVwa ao
AmZ§XmMm Pam A§Var, Ü`mZr ZM Vo KoVo ao
[ZO öX`m§Var diwZr gmMo, godZ Vo Zm H$[aVo ao
M§Mb M§Mb [H$Vr A{V M§Mb, pñWa H$Yr Zm hmoVo ao
H¥$îUXmg JwéMaUm a_Vmo, Cnm` Ë`mgr Vmo[M ao
*-*-*
OmUmdo ^oQ>mdo AmË_énmbm, BÀN>m gdmªÀ`m _Zmbm
53
n[a A§VamV S>moH$mdÊ`mMo, Z dmQ>o Ordmbm
BÀN>m dmgZm AmH$m§jm§Mm, S>moh H$mR>moH$mR> ^abobm
ñdÀN H$éZ Vi nmhÊ`mMm, [dMma Zm Vmo Hw$Umbm
[OH$S>o {VH$S>o H$m` Mmbo, ÑîQ>r AI§S> ~mømbm
`mM_wio Zm hmo` ^oQ>r H$Yrhr, A§VarÀ`m na_mËå`mbm
S>moio H$mZ ~§X H$éZ Omo, OmUob `m IyUobm
JwéH¥$nm~io hmoB©b Ë`mMr, ^oQ> [ZOmË_énmbm
*-*-*
Ordmbm hdr AmË_mZw^y{V, AI§S> A[daV AmZ§XpñW{V
Or Ë`mMr _yi ghOpñW{V, nU Or Xwamdbr AgVr
Cnm` Ë`mgmR>r ZmZm [H$Vr, On Ü`mZ ^OZ B{V
nU Var `oV Zgo ghO Vr, H$maU Ord^md dmgZm§Mr Jw§Vr
{df`mZ§§Xr bm^o ghO n[a Ago j[UH$ Vr, H$maU[da[hV ZgoMr Vr
_yi ñdê$nr bj di[dVm [MÎmr, AmË_mH$ma hmoB© d¥[Îm
dmgZm§Mr CH$bVo Jw§Vr, Ord^mdmMr {dgaVo pñW{V
jU jU bm^o AmZ§X pñW{V, ñne©Vm hiwhiw _yi pñW{V
Aä`mgo hmoB© VrM AI§S> ghOpñW{V, JwéH¥$noMr Ago nyU© IyU Vr
*-*-*
AÜ`mË_mÀ`m A§Vr, [_iVo gwIem§{V &
OrdmMr Or [ZOpñW{V, [_i[dÊ`m Ymdni Ago Vr
[dMma H$am [MÎmr, [ZOpñW{V AgVm T>iVo H$m§ Vr
hmoÊ`m gwImMr àmpßV, ZmZm BÀN>m H$pënVr &
V¥ßV hmoVm bm^o Vr, `m ^«_mV OJVr
BÀN>m V¥ßVrg [dMaVr, gmYZm§Mr H$_VaVm ^mgVr &
[_i[dÊ`m PQ>Vm Vr, VoUo bmonVo _ZrMr em§{V
`oUo [aVr AgVm, OrdmMr [ZOpñW{V &
A^md H$ënZo dmQ>o Xwamdbr, BÀN>m e_Vm dmQ>o naVbr
hr _m`mM gH$i OmUbr, Ë`m§gr [ZOR>m`rM bm^br &
Aer hr gwIem§{V, JwéH¥$no Ago bmYbr
*-*-*
ào‘ lÕm A{dMb {Zð>m, gmYZoMm ^¸$‘ nm¶m
{‘iʶm gmao Mbm àmWw¶© m, gÒþé§gr ^mdo öX¶m
54
ào‘ {dga{dVo OJmgr gmè¶m, {‘bZ Ho$di Amg öX¶m
CËH$Q> ào‘m a‘w{Z gmao, Xohmgh OJØmZ {dgé¶m
lÕm Ho$di Jwé{M VmaH$, Xmg ‘r AZ²> ñdm‘r am¶m
{dídmgo ¶m g§gmamMr, {’$H$sa gmar jUo XdSw>¶m
A{dMb {Zð>m gmYZodar, R>odw{Z gmao ‘mJ© H«$‘y¶m
‘mJ}{M ˶m ghOr gmao, ܶo¶ Amnwbo Mbm JmRy>¶m
H$moOm{JarÀ¶m nm¡{U©‘ogr, {dZdw{Z¶m gÒþé gX¶m
nyU©M§Ð ˶m H¥$nmàH$mer, H¥$îUXmg åhUo ÝhmD$ ¶m ¶m
*-*-*
[ddoH$ d¡am½` g§n[Îm _mJm Vwåhr gÒþê$àVr,
gmYZ ^OZmMm nm`m Ago Vmo[M ^¸$_ A{V
d¡am½` Agmdo A{V VßV [ZImè`màVr,
[ddoH$mMm Xrn Vodmdm A§Var AI§S> Z§XmXrnmàVr
Eogo hmoVm Vwåhm H$mhrM Zm ^rVr,
gH$b gmYZm§Mo gma MT>ob VoUoM hmVr
H¥$îUXmg gm§Jo _J JwéH¥$no Vwåhr,
ghOr nmohmoMmb na_nXmàVr
*-*-*
AÛ¡VmÀ`m AZw^dr OmÊ`m nmhVm, Û¡V^mdZm Z _wir gmoS>Ê`m nmhVm
A§Var gdmªÀ`m EH$[M gmo@h§ gÎmm, _r-Vy nUmMm ^oX _J H$m hmo H$aVm
[demb ÑîQ>rgr hmo A§[JH$mam AmVm, ào_énmZo OJr hmo nhm gd© AmVm
loð> H$[Zð> ^mdmgr Ë`Om gd©Wm AmVm, àË`oH$ OrdmV nhm EH$br AmË_én gÎmm
H$am àmW©Zm H$idiw[Z [ZO gÒþê$ZmWm, H¥$no Ë`m§À`m `oB©b AÛ¡VmZw^yVr Ëd[aVm
H¥$îUXmg àm[W©Vmo lr H¥$îU gañdVr XÎmm, H¥$no Ë`m§À`m a_Vmo `m Aä`mgr gd©Wm
*-*-*
Xw:ImMo Vo MQ>Ho$, gÒþê$§Mo[M Vo \$Q>Ho$,
_[bZ [MÎmmdaVr, OUy Ymoã`mMo Vo \$Q>Ho$
AmB©~mn JU JmoV, ñdmWr© OZ g§~§Y b{Q>Ho$,
ñdmWr© g§gma~§YmMo, \$moS>r OUy Vo _Q>Ho$
gmo[eVm Xw:I H$im Ë`m, `oVr d¡am½`mMo PQ>Ho$,
EH$mJ« Xj H$éZr, a_dr gmYZr ZoQ>Ho$
Jwé AZ² Jwé_§ÌmMo, OmUdr _hËd ZoQ>Ho$,
55
_m`oVwZr Ë`m b{Q>Ho$, Ordm gmoS>dr ZoQ>Ho$
àgmX Jwé§Mm OmUw[Z, H¥$îUXmg Ü`mZr a_Vmo ZoQ>Ho$!
*-*-*
[dembVm öX`mMr, gmYH$m H$m§ Z Vr `oVo &
dm[MVm emÌJ«§Whr, IyU H$m§ Z Vr H$iVo
g§Hw$[MV [dMmam§Zr öX`, Ë`m§Mo H$m§ hmo _iVo &
Oi_Q>o Omod[a Z [ZKVr, JwéH¥$nm ZM Vr \$iVo
Oéa Ë`m§gr gd© ho H$iVo, n[a H$iw[Z H$m§ Z Vo diVo &
nmhw[Z öX` H$idiVo, n[a Cnm` Ë`mgr Z H$iVo
Omod[a ñne© Z AmË_énmVo, ZM [dembVm Vr `oVo &
JwéMaUm ñne© Vmo hmoVm, IyU H¥$no Vr hr H$iVo
AmË_énr gd© AZw^dVm, _Ëgam ñWmZ Z CaVo &
H¥$noZoM Ho$di Ago, öX` [demb Vo hmoVo
Ah_² ^mZ {dgaVm, gmo@h§ AZw^dmgr `oVo
*-*-*
JwéZm‘mMr H$mg Yam ao, {df¶mgr Vwåhr ZH$m ^wby ao &
^«‘ Xmdr Vmo VwO ‘Zmbm, ˶mgr gËda nma H$am ao
Zm‘ Onm Vo dmMo gÒX², Jwéam¶mgr H$aob JÒX &
CMbmo{Z¶m VwOgr Vmo AbJX, Xoh~wÕrÀ¶m nma H$arb ao
AmË‘énm Vwåhr OmUVm, OÝ‘‘aUm ìhmb naVm &
g{ƒXmZ§Xr Vwåhr Sw§>~Vm, AmZ§Xmbm nma Zm ao
H¥$îUXmg d¥Îmrdar {Z˶, H$ar JwéZm‘mMm dma ao
*-*-*
H$m¶ H$amdo Z diVo ho ‘Z &
g§H$pënVo ZmZm d¥Îmr à{VjU
H$amdo Vo dmQ>o Zdo à{VjUr &
{g{Õ Z hmoVm hmo¶ Xþ:I jUmojUr
{d{MÌ Vo H$im g§gmamMr OmMUr &
gwIm hmZr H$ar, Kmbr Xþ:ImMr JdgUr
d¥Îmrgr CX¶ ‘yi ܶmZr AmUr &
ñ’w$aU gmo@h§ Vo{M bjm à{VjUr
H¥$îUXmg åhUo AmYr g§H$ënm bmW hmUr &
56
"AmË‘m{M ‘r' øm {dMmao{M Ho$di gwI jUmojUr
*-*-*
~«÷pñW{V hr ghO{M Ordm, H$m‘ZoZo Pmbm Xþamdm &
{Zamg {VMm H$é{Z ñd^mdm, B§{жm§gr Úm {dgmdm
{ZíMb {MÎmo ~gw{Z R>mdm, ~«÷pñW{Vgr ghOr AZw^dm
H¥$îUXmg åhUo gÒþé H¥$no, Aä¶mg H$é{Z JmoS>r AZw^dm
*-*-*
JwéXodm§À¶m {dahmZo Á¶m Aly Z¶Zr Ambo, ˶m§gr ‘r ‘Zmo‘Zr Z{‘bo
JwéH¥$noMo ‘hËd Á¶m jUmojUr Om{Ubo, ˶m§gr ‘r ‘Zmo‘Zr Z{‘bo
IyU Xm{dVm {ZOJwé§Zr ˶mMo ^mZ Á¶m KoVbo, ˶m§gr ‘r ‘Zmo‘Zr Z{‘bo
Jwéào‘mÀ¶m Vab Va§Jr, Oo Oimdar H«$sS>bo, ˶m§gr ‘r ‘Zmo‘Zr Z{‘bo
Jwéào‘mnwT>o ‘mojgwIhr VwÀN> Á¶m ‘m{Zbo, ˶m§gr ‘r ‘Zmo‘Zr Z{‘bo
JwéH¥$noZo V¥á hmoD${Z, AÛ¡VmMm Kmg KoD${Z¶mhr &
Oo Xmg åhUw{Z¶mM {‘a{dbo, ˶m§gr ‘r ‘Zmo‘Zr Z{‘bo
{dMma H$aVm ˶m Wmoam§Mm, H¥$îUXmgm CUo{M ao J‘bo &
˶m§gr ‘Zmo‘Zr Z{‘bo, ˶m§À¶m H¥$nogr àm{W©bo
*-*-*
[dœ ho MmbVo VwÂ`mMr gÎmo >& VwPrM gÎmm KS>[dVo [~KS>[dVo
hñVjoon ZH$mo Amnwë`m Ak ~w[Õ_Îmo & ZH$mo Ioi e{º$Mm T>dimT>di H$am`mVo
H$emgmR>r Yamdo gmYHo$ `m _mJm©Vo & A§Vr Oo hmoVo H$maU nVZmVo
H¥$îUXmg b{jVmo Ho$di ewÕ na_mWm©Vo & àm[W©Vmo gÒþé§gr gm§^miw[Z Ý`mdo na_nXmVo
*-*-*
B©ídamgr OmUm`mMo?? _J H$m` H$am`mMo??
H$mhr Zmhr H$am`mMo! H$mhrM Zmhr H$am`mMo!!
n§MkmZ|{Ð`m§gr {df` Zmhr nwadm`mMo
VoUo H$m` gmYm`mMo, VoUo H$m` gmYm`mMo?
{MÎmMVwîQ>çmgr Zwao H$mhr MKim`mMo
Oimdarb Va§J OUy Ago ao Wm§~dm`mMo
{ZíMb pñWVrV Ë`m hiwhiw a_m`mMo
ñdg§doÚ AmË_ê$n ñdV:erM AZw^dm`Mo
AZw^dVmo Vmo H$moU AZ²> Om{UVmo Ë`mgr H$moU
VmoM Vmo _r Zìho Am{UH$ hoM Ho$di OmUm`mMo
57
H$mi R>ao H$ënZm, XþOo Zm em§{V{dZm
hoM ao hoM Ho$di, ho{M Ago ao AZw^dm`mMo
pñW{VVo `m nma H$aVm H$m` VoWo Cam`mMo
eãX nm§JwiVr OoWo, Vo H$go ao dUm©`mMo
{dœ gmao H$ënZm{M, Zwao H$mhr VoW ~m ao
H¥$îUXmgo JwéH¥$no, gm§{JVbo ‘‘© gmao
*-*-*
XoC[Z`m Xrjm Jwé Pmbm JwßV,
[d`moJo Vmo {eî` öX`r hmoB© VßV
g§gmar hmoB© CXmg AZ² [daº,
gmhdoZm _Zr Ë`mMo pñW{V hr [d^º$
am̧[XZ Aly T>mirVmo H¥$îUXmg Jwé^º$
*-*-*
Xrjm XoVm Jwé hmoB© {eî`m öX`r JwßV,
Jwéñ_¥Vr H$mbdVo {eî` öX` [ZË`
öX`rM bnbm n[a öX`rM [d`moJ ì`º$,
H¥$îUXmgm J_o ho AmíM`© [ZpíMV
*-*-*
Jwé_yVudar {eî`, hmoB© AZwaº$,
BÀN>r én S>moù`mg_moar, amhmo [ZË` ì`º$
Xe©Z Vo Z hmo` hmoVm, Jwé [dbrZ Aì`º$,
H¥$îUXmg åhUo ^mdo, nwZ: H$arZ Ë`mgr ì`º$
*-*-*
Zmhr ‘r Hw$UmMm, Jwéam¶m, VwO{dU Zmhr ‘r Hw$UmMm
Xmg H$m¶m ‘Zo dmMm, gd©Wm, Vd Xmg ‘r ao gmMm
ܶmg ‘O Zm Am{UH$mMm, Jwéam¶m, EH$ë¶m Vd{M énmMm
jUZ²jU g§JVrMm, A‘mo{bH$ AmR>d jUmojUr ˶m§Mm
EH$m§Vr nya ¶o Aly§Mm, Jwéam¶m, {dah gmhdo Zm ˶mMm
H$éUm gmJa Vy gmMm, Jwéam¶m, {Zd{d H¥$îUXmgm gmMm
*-*-*
Oi ^abo Z¶Zm§gr@@, Oi ^abo Z¶Zm§gr@@
Hw$Ur nwgob H$m hmo ˶m§gr@@, Hw$Ur nwgob H$m hmo ˶m§gr@@,
58
Xm@@dw{Z@@ Jwé MaUm§gr@@, Xm@@dw{Z@@ Jwé MaUm§gr@@
hm@@ {dah Jwé§Mm Omir@@, e‘dob Hw$Ur H$m ˶mgr@@
Xmdm hmo Jwé‘yVugr@@, emoYm hmo bnbm Hw$R>ogr@@
H¥$îUXmg@@ H$ar {dZVrgr, hmo àJQ> hmo@@, Jwéam¶mgr@@
*-*-*
{eî` emo[YVmo Jwéam`mbm, `oWo VoWo {ZOÑï>rbm
Ü`mg hm[M Vmo AI§S> Ë`mbm, emoY emoYw[Z AI§S> X_bm
AmR>d hmoVm ào_H¥$nobm, Yma bmJVo Ë`m Z`Zmbm
öX`r `oB© [dH$bVobm, H$idi H$idi Ë`m [MÎmmbm
am̧[XZ Vmo Ü`mg KoVbm, emo[YVmo ào_i Jwé_m`obm
H¥$îUXmg emo[YVmo Jwébm, H$éUm H$m Z n[a `oB© Jwébm
`o ao `o ao Ymd bdH$ar, Xe©Z Xo ao __ öX`mbm,
Xo ao Xo ao Xe©Z _Obm, Xe©Z àmWr© [ZO öX`mbm
H$YrVar Vmo nmPa Ë`mbm, \w$Q>ob Ë`m Jwéam`mbm
[dœmgo Ë`m H$mi H§${R>Vmo, Ameo OJVmo `m OrdZmbm
*-*-*
OmUy H$go ao gÒþéam¶m H$m¶ VwPo Vo én,
‘mZdmnar VwO bo{IVm Zm H$ibo H$Yr ñdén
gr{‘V Am‘wÀ¶m Xoh~wÕrgr Zm H$ibo {MÝ‘¶ én,
j‘m H$am ‘r Vwåhmgdo Oar gbJr Ho$br Iyyn
Xmg åhUw{Z ‘r Oar {‘a{dbmo, dV©Zmgr nar ˶m ‘r MwwH$bmo,
g{ƒXmZ§X ñdén VwPo Vo, AmH$iʶmgr ‘r ao ‘wH$bmo
H$am j‘m AnamYmgr, VwM XþOm Zm ñdm‘r ‘Ogr,
H¥$nm H$é{Z¶m gÒþéam¶m, Xo AmoiI Xo Vd ñdénmgr
OmUw{Z¶m AnamY A§Var, hþahþa {dH$b hmo¶ ‘mZgr,
H¥$îUXmg hm bmoQ>m§JUr Vd, {dZVr H$[aVmo Vd MaUm§gr
*-*-*
Jwéam¶mÀ¶m AmR>dUrZo ¶oVmo H§$R> XmQw>{Z¶m
¶o ao ¶o ao Jwéam¶m Vy H$moR>o Ager Ymdw{Z¶m
Xod OmUʶm nyd©gwH¥$Vo Ambr ^oQ> Vd KSw>{Z¶m
H¥$nmiynUo A§{JH$marbo Vy ^md ‘ZtMm OmUw{Z¶m
ñdén Vd Vo AJmY Anma WH$bo doXhr dUw©{Z¶m
59
AdVmamMr ‘h{V nar Vd ZM {XYbr Vy OmUdw{Z¶m
ào‘i ‘mVonar Mmb{dbo Vy AbJX gmYZnWmdé{Z¶m
àmaãYmMo ’$Q>Ho$ nS>Vm, gmd[abo ‘O Z H$iw{Z¶m
MaUm§Mr Vd godm KS>br ZM ‘O Vr hmVw{Z¶m
ñdén Vd Vo AkmbmJw{Z ZM {XYbo AmH$iw{Z¶m
gXoh ‘yVu AgVm {XoYbo ZM Vo ào‘ Vd H$iw{Z¶m
Ak ~mbH$m kmZ ~mob Vd Ambo ZM H$Yr C‘Ow{Z¶m
ÛmXe df} ghdmgmÀ¶m ¶oVr AmR>dUr ‘Zr XmQw>{Z¶m
H¥$îUXmg hm doS>m{ngm J‘Vmo KiKi aSw>{Z¶m!
*-*-*
Zmhr ‘r Om{Ubo@@, Zmhr ‘r Om{Ubo@@,
JwéXodm, Vd H¥$no@@, Zmhr ‘r Om{Ubo@@ &&
{df¶mV{M bmoiV AgVm, A§Ymg‘ dV©bo@@,
Vd H¥$no@@, Zmhr ‘r Om{Ubo@@ &&
nwd©nwʶhr ZgVm g~i, ‘Ogr A§{JH$m[abo@@,
Vd H¥$no@@, Zmhr ‘r Om{Ubo@@ &&
gbJr H$aVm Vd énmgr, ‘¶m©Xo b§{Kbo@@,
Vd H¥$no@@, Zmhr ‘r Om{Ubo@@ &&
~moYm‘¥V Vo XoVm ‘Ogr, ‘ZZ Zmhr ao KS>bo@@,
Vd H¥$no@@, Zmhr ‘r Om{Ubo@@ &&
‘‘ CÕmamMr H$idi VwOgr, Vwdm CJrM ao l‘{dbo@@,
Vd H¥$no@@, Zmhr ‘r Om{Ubo@@ &&
H¥$nmhñV C^dw{Z ZoVm CÜd©, ‘mJu nwZ:nwZ: Kgabo@@,
Vd H¥$no@@, Zmhr ‘r Om{Ubo@@ &&
~«÷ag Vy nmOy OmVm, ˶mgr {PS>H$m[abo@@,
Vd H¥$no@@, Zmhr ‘r Om{Ubo@@ &&
Amg ‘Odar Vd öX¶m{M, ˶mgr Zmhr ao Om{Ubo@@,
Vd H¥$no@@, Zmhr ‘r Om{Ubo@@ &&
H¥$îUXmg hm Ho${dbdmUm, ¶oVmo, eaU MaUH$‘bo@@,
nm{hOo Amn§{Jbo@@, JwéXodm@@, nm{hOo Amn§{Jbo@@ &&
*-*-*
ào‘ ào‘ åhUOo OmUgr Vo H$mhr &
60
Xoh gm¡»¶ Ho$di åhUOo ào‘ Zmhr
A§VarMr {‘R>r öX¶möX¶r ^oQ>r &
ñ‘aUo{M hmo¶ gmè¶m OJmgr VyQ>r
gÒþé ‘mPm AZ²> ‘r ˶mMm Ho$di &
{dídmgo AmZ§Xo H¥$îUXmgm A§Var KiKi
*-*-*
j‘oMr H$er H$é ¶mMZm, j‘oMr Hw$R>o H$é ¶mMZm? &&
Vd g§J{V AgVm, H$iV ZH$iV, ‘¶m©Xogr H$go b§{Kbo, H$ibo{M Zm Ak ‘Zm...
j‘oMr H$er H$é ¶mMZm, j‘oMr Hw$R>o H$é ¶mMZm? &&
‘wImdmQ>o Vy dV©ZmMr ‘O, OmU H${Y{M {Xbr Zm,
AkmZr ‘O Vd ‘hÎmm, OmUdbr Zm ‘Zm...
j‘oMr H$er H$é ¶mMZm, j‘oMr Hw$R>o H$é ¶mMZm? &&
Jwéam¶mMr ‘OdmQ>o hr, Pmbr H$er AdhobZm,
dV©ZmMr ˶m dmQ>o AmO, ñdV:gr ñdV:MrM hr K¥Um...
j‘oMr H$er H$é ¶mMZm, j‘oMr Hw$R>o H$é ¶mMZm? &&
AmO C‘OVm MyH$ ‘Obm, Vy Z¶Zm§gr {Xger Zm,
‘J Hw$Umgr H$Wy hr doXZm, Hw$Umgr H$Wy ‘‘ doXZm...
j‘oMr H$er H$é ¶mMZm, j‘oMr Hw$R>o H$é ¶mMZm? &&
én VwPo ho bwá Omhbo, MaUH$‘bohr {XgoZm,
Xþ:I Hw$Umer ‘O ‘ZrMo, Hw$R>o{M Vo dXdoZm...
j‘oMr H$er H$é ¶mMZm, j‘oMr Hw$R>o H$é ¶mMZm? &&
H¥$nmerb Vy j‘m H$é{Z¶m, Xÿa H$ar AnamYr ^mdZm,
H$mZr KoD${Z {dkmnZm, ܶmZr KoD${Z {dkmnZm &&
H¥$îUXmg öX¶mgr, {Z{e{XZr hmoVmVr ¶mVZm,
Jwéam¶m Vy CXma öX¶r, H$aerb Zm ao j‘m?
H$ar ao ‘ObmJr Vy j‘m, Jwéam¶m ‘ObmJr Vy j‘m!!
*-*-*
"Ogo Agob Vgo', "Ogo Agob Vgo'> &
B©ídamH$S>o OmʶmMm amO‘mJ© hm Ago
ñdrH$maVm gmM ^mdo ‘ZmMr Ii~i Zmgo &
{Z:ñVãY em§V AdñWoV C‘Q>Vrb B©ídamMo R>go
AmZ§Xê$n ñdV: Agw{Z ‘Z {’$adVo Xmhr {Xeo &
61
H$ënZm§À¶m Omù¶mV AS>H$Vm {hV H$mhr ~m Zgo
B©ídaXe©ZmMm H$mhr R>am{dH$ {Z¶‘ Zgo &
Ordm OrdmZwén Vr nÜXV {^Þ Ago
B©ída B©ída åhUOo ~mhoar Hw$R>oM Zgo &
A§VarM àJQ> nar Ah§H$mamÀ¶m AmdaUmV bnbm Ago
"‘r ‘mPo' hr H$ënZm bmonVm{M Ogo &
àH$Q> hmo¶ B©ída VËjUrM ghOr Vgo
H$Vm© H$a{dVm Vmo{M Ho$di ~mhþbr ‘r Ago &
H$iVm gmM ^mdo eaUmJVr VrM Ago
OrdZ gmao Jw§’$bo gwgÌy {Z¶VrMo Ago &
BH$S>o {VH$S>o Zm hmoB© Vgy^ahr ˶mV H$go
eaUmJVr eaUmJVr åhUOo XþOr H$mhr Zgo &
Oo Oo KS>o Vo Vo B©ídamMrM BÀN>m Ago
"‘r Ho$bo, H$aVmo, H$arZ', ^md Oar hm Zmgo &
Xþ:ImMm bmJ ‘J Vmo ñne}b Vwåhm H$goo
A§VarÀ¶m AmZ§Xmbm ‘J ~mYm H$mhr Zgo&
AmZ§XmMo S>mohr CR>Vr AmZ§X Va§J Ogo
Sw>~r Úm Sw>~r Imob ˶m AdñWoV Vwåhr Vgo &
na‘mWm©Mr gmYZm hrM hrM Ho$di Vr Ago
‘ZmMr bwS>~wS> ì¶W© H$m¶© gmao Zmgo &
H$V¥©ËdmMr Xmoar gmar Jwéam¶mMr hmVr Ago
Jwé KS>{dVmo H$gm gm{jËdo nhm Vwåhr H$go &
Eoem [aVr amhVm AdKr qMVm {’$H$sa Zmgo
qMVm {’$H$sa ZwaVm AdñWm AmZ§X Va§J Ogo &
¿¶m ¿¶m ao Vwåhr ¶mMm AZw^d H$gm Ago
g‘W© Jwé AgVmZm e§H$m ‘Zr H$m dgo &
eaUmJV ^mdo ˶m gm‘϶m©Mm AZw^d ¿¶m hmo H$go
H¥$îUXmg åhUo Oar dmQ>o bmJmdo B©ídamMo {ngo
ñdrH$mam AmYr gmM ^mdo - "Ogo Agob Vgo' "Ogo Agob Vgo'
*-*-*
Ah_² [db`mMr {H«$`m, OUy àb`mMr à{H«$`m &
Xoh_ZmÀ`m A§VJ©V, KS>Vr Ë`m ZmZm {H«$`m
62
jUmojUr KS>Vgo, AmË_narjUmMr {H«$`m &
~ao-dmB©Q> `mo½`-A`mo½`, gma-Agma emœV-AemœV &
[ZdmS>m H$[aVm KS>Vgo A§Var, Vrd« Kf©UmMr à{H«$`m
dmgZm§Mm ~oYw§X Yw_mHw$i, em§VÊ`mMr Ago Vr {H«$`m &
d¡am½`mÀ`m VßV _werV, hrZ AewÕ OiÊ`mMr {H«$`m &
[MÎm MVwîQ>ç ew[ÕH$aUmMr, KS>Vgo gd© à{H«$`m &
_ZmMm Ë`m Zme hmodw[Z, A_ZmMr KS>o {H«$`m _rnUmMm Agø ~§Y,
VmoS>Ê`m OrdmMr VJ_J VJ_J & _r nUo _¥Ë`y nmdwZr, [ednUo OJÊ`mMr {H«$`m
gwIXw:I ^mZ Xoh _ZmMo, bmonÊ`mMr Ago Vr {H«$`m &
Ah§VoMm bmon hmoD$Zr, gm{jËd CX`mMr {H«$`m
Ah§^md Zï> hmodw[Z, gmo@h§ ^md C_bÊ`mMr {H«$`m &
Û¡V gmao Zme nmdwZr, AÛ¡VmV a_Ê`mMr {H«$`m
AkmZVm Zme nmdwZr, kmZgy`© CJdÊ`mMr {H«$`m &
Jwé gd© H$Vm© H$a[dVm, Xmgmdar KS>o à{H«$`m
H¥$îUXmg gm{jËdo AmO, [Za[IVgo gd© à{H«$`m &&
*-*-*
df© Zdo H$mi Zdm nU VmoM ‘r OwZm OwZm & Xoh Zdm OÝ‘moOÝ‘r nU VmoM ‘r OwZm OwZm
¶wJo ¶wJo OÝ‘moOÝ‘r ^Q>H$bmo pñWa Zm & H$moU ‘r H$moU ‘r n[a ‘O H$io{MZm
gwIén ñd¶o ‘r gmYZo gwI Zm & gmYZm§Mm Jwbm‘ H$gm Pmbmo H$io{MZm
ewÕ ñ’w$aU A§VarMo ‘Z ho bjo{MZm & OmUdo H$moUmgr Vo Vmo{M ‘r OmUo{MZm
Ah‘²> Ah‘²> AYmoJVr ghO Pmbr nhm Zm & gmo@h§ ^mZ Kodmo{Z¶m ídmg Vmo CR>o{MZm
VmoM Vmo ‘rM Vmo B©ída ho ñ’w$ao{MZm & Zída ¶m OJVrMr AmoT> Vr gao{MZm
d¡am½¶Á¶moV A§VarMr àIanUo COio{MZm & ‘m¶m ‘moh Amob {Vgr H$moaS>r Vr hmoB©{MZm
{dIwabo OJX²^mgr ‘Z pñWa hmoB©{MZm & Xmg H$é{Z ‘Zo ‘Ogr ^wb{dbo H$io{MZm
B©e, OJV²> g˶én ‘ZmZo H$io{MZm & ‘ZmoZme Ho$ë¶m{dZm H$moU ‘r H$io{MZm
Ah‘²> ^md ~{bð> Vmo Z hmo¶ qH${MV CUm & gmo@h§ ^md d[að> Vmo AZw^dm ¶oB©{MZm
H¥$îUXmg gm§Jo ho Z KS>o Jwé H¥$no{dZm & eaU OmD${Z¶m ˶mgr Ëd[aV ho gmYm Zm
*-*-*
na_oœamÀ`m _mJm©V Ago EH$ J§_V, AJ[UV gËnwéfm§Mo AgVr _mJ© AJ[UV
hm gmonm H$s Vmo gmonm `mMo H$mhr Zm J[UV, A§VrÀ`m AZw^dm _mÌ AUw_mÌ ^oX ZgV
ZH$m hmoD$ Vwåhr Ë`m `moJo ^«[_V, [ZOgÒþê$§À`m _mJm©Mr Aä`mgmdr [aV
H$m` Ago Vmo _mJ© H¡$go Ë`mMo \$[bV, Aä`mgw[Z Vmo[M EH$ AZw^d ¿`mdm öX`mV
63
H$m§ ~ao Xþgè`m _mJm©Zo OmÊ`mMo _Zr CR>V, bjmV R>odm Ë`mM_wio [db§~ Vwåhm hmoV
OmJmoOmJr [dhra IUm`m Oar nmhV, Cn`moJ H$mhrM Zm A§Vr erU _mÌ hmoV
Jwéén Zìho ~a§ H$m§ JwéVËd Ago CnXoeV, Mmbm Zm EH$mM _mJ} Vo VÎd Ago Vwåhm
nmhV
[_i[dÊ`mMo AWdm nmohmoMm`mMo `oWo H$mhrM Zm AgV, ñdê$n A§Var ñd`§{gÕ Vo n[a
_m`m A§hH$ma doï>rV
Ah§H$mamMm Zme ho[M gH$b gmYZm§Mo _[WV, _oI Ë`mMr JwéH¥$nm ho[M Vwåhr Zm OmUV
[ddoH$, d¡am½`, lÕm AZ² eaUVm A§VamV, `m AmYmao Mmbm _J [ZO_mJ© AmZ§Xr J_V
H¥$îUXmg Zmhr hm boe_mÌ ^«[_V, H¥$îU gañdVr Jwé§Mm _mJ© EH$[M MmbV
*-*-*
JwéAmkm nmbZ H$aÊ`m _ZwOm H$Yr Vy bmOy ZH$mo
{dZ_«^mdo gÒþégodo _mJo H$Yr Vy gê$ ZH$mo
jU^ahr JwéCnXoem {dga H$Yr nSy> Xody ZH$mo
{ddoH$ b{Q>H$m nS>mo XoD${Z _mohm ~ir H$Yr nSy> ZH$mo
{ZOJwé§Mm H¥$nmZw^d H$Yr AlÕ OZm§gr gm§Jy ZH$mo
A§VarÀ`m ^md^{º$Mm MwWS>m Eogm H$ê$ ZH$mo
JwéCnXoe g§Xoe A_mob OZmV dQ>dQ> ~moby ZH$mo
OZm§gr CnXo{eÊ`mMo Vo {edYZwî` Vy noby ZH$mo
na_mWm©Mr MmdQ>r H$é{Z gmYZ_mJ© Vy ~wS>dy> ZH$mo
bmoHo$fUoÀ`m \$er nSw>{Z`m Zme ñdV:Mm H$é ZH$mo
AkmZr Vd ~wÕrÛmao KmV ñdV:Mm H$é ZH$mo
H¥$îUXmg åhUo Vy Xmg Jwé§Mm, Xmg^md H$Yr gmoSy> ZH$mo
Xoh^md Vmo Zme hmoB©Vmo Amg ^bVr Yê$ ZH$mo
*-*-*
~mobUo ‘mPo gbJrMo, bmoH$hmo, hgʶmdmar Vwåhr ZoD$ ZH$m
OÝ‘‘¥Ë¶yÀ¶m MH«$m‘ܶo nwÝhm nwÝhm Vwåhr AS>H$y ZH$m
B§{жm§À¶m j{UH$ gwIm ˶m nwÝhm nwÝhm Vwåhr gody ZH$m
gwImÀ¶m ñ‘¥VtMm Vmo H$mof XmQ> Vwåhr H$ê$ ZH$m
gwIén Vwåhr ñd¶o OmUm, ~mø gmYZm a‘y ZH$m
‘m¶m Ho$di ‘m¶m gJir, nmem {VÀ¶m Vwåhr ^wby ZH$m
A‘¥VmMm A§e Vwåhr hmo, ‘˶© ñdV:bm g‘Oy ZH$m
Xoh Zìho Vwåhr emídV AmË‘m, gmo@h§ ^mdm {dgê$ ZH$m
64
‘wº$sMm ‘mJ© H$m¶ Vmo Jwé§gr nwgʶm MwHy$ ZH$m
Jwé‘mJ© Vmo bm^ hmoVm e§H$mg§e¶ ˶m KoD$ ZH$m
Jwé‘mJm© MmbV AgVm dmQ>o ‘ܶo Hw$R>o Wm§~y ZH$m
H¥$îUXmg åhUo ¶mM OÝ‘r ‘mojàmárMr g§Yr A‘mo{bH$ XdSy> ZH$m
*-*-*
Q>mi [Mni`m ~mobo drUm, XÎm Zm_ ¿`m Zm ¿`m Zm
Omod[a Vmo gmdim àH$Q>oZm, ^º$ {Vð>Vr Ûmar ZmZm
Zm_ KoVm VëbrZ ìhm Zm, _J hm öX`rM H$m§ Zm
AZw^dr OmUVr A§VarÀ`m IwUm, hm[M H$s M_ËH$ma OmUm
*-*-*
jU EH$ Agmo XodmMm, Á¶mV ‘r Zmhr Hw$UmMm &
{dga gmèæmm OJmMm, AZ²> AmR>d Ho$di XodmMm
{dMma Z CR>mo Aݶ ’w$H$mMm, jU AmË‘mZ§Xr Ho$di ˶m a‘ʶmMm
‘ZmMo ì¶mnma géZ, em§{V~«÷ AZw^dʶmMm &
H¥$îUXmgm ܶmg ‘Zr, {Z˶ ˶m jUmMm
*-*-*
&& lrñdm‘r ñVw{V &&
XÎmm̶Jwé ¶{V {Ì‘yVu, lr JwéXÎm H¥$îU gañdVr
lrnmXd„^ Z¥qgh gañdVr, lr JwéXÎm H¥$îU gañdVr
~«÷gZmVZ gÒþé‘yVu, lr JwéXÎm H¥$îU gañdVr
H$adraJ«m‘r AdVabo ¶{V, lr JwéXÎm H¥$îU gañdVr
hZw‘Ëñdén AdYyV ‘yVu, lr JwéXÎm H¥$îU gañdVr
g‘W©ñdm‘rJwé A^oX‘yVu, lr JwéXÎm H¥$îU gañdVr
qghmgZrpñWV dm‘Z ‘yVu, lr JwéXÎm H¥$îU gañdVr
~«÷mZ§Xr{ZV ~mbd¥Îmr, lr JwéXÎm H¥$îU gañdVr
hmñ¶ bmo^g {MÓZ H$m§Vr, lr JwéXÎm H¥$îU gañdVr
H$ñVwar{VbH$ gwemo{^V ‘yVu, lr JwéXÎm H¥$îU gañdVr
‘m¡{º$H$ ‘mbm {db{gV ‘yVu, lr JwéXÎm H¥$îU gañdVr
JyT> {‘V~mobr Mmb Mni J{V, lr JwéXÎm H¥$îU gañdVr
d¡am½¶‘R>r g§OrdZpñWVr, lr JwéXÎm H¥$îU gañdVr
{ZO~moY‘R>r Jw§Omad JrVr, lr JwéXÎm H¥$îU gañdVr
fS>[anwZmeH$ hmaH$ ^d^rVr, lr JwéXÎm H¥$îU gañdVr
65
g{ƒXmZ§XXm¶H$ {H$Vu, lr JwéXÎm H¥$îU gañdVr
^º$nmbH$ Xm¶H$ ‘wº$s, lr JwéXÎm H¥$îU gañdVr
ñ‘aUo A{n©V ghOr {ZOpñWVr, lr JwéXÎm H¥$îU gañdVr
H¥$nmd§V A{V AJmY {H$Vu, lr JwéXÎm H¥$îU gañdVr
H¥$îUXmg eaU AmVu, lr JwéXÎm H¥$îU gañdVr
{Z{e{XZr JmVmo Vd JwU{H$Vu, lr JwéXÎm H¥$îU gañdVr
*-*-*
&& AmaVr &&
AmaVr H¥$îU gañdVr XÎmm, H$éUmH$a XrZdËgb XÎmm &&Y¥.&&
~Qy>‘y{V© Vy ^md hr ~mbH$, Amåhr VwPo ao gd©hr ~mbH$
Vy{M Ago ao A_wMm nmbH$, Yar H$[a gËd[a CÕar VmVm
AmaVr H¥$îU gañdVr XÎmm, H$éUmH$a XrZdËgb XÎmm &&1&&
Hw$adnwarMm lrnmX[M Vy, JmUJmnwarMm Z¥qgh `{V Vy
Vmo[M àH$Q>bm H$adrar, CÕ[aÊ`m hmo Amåhm ^º$m
AmaVr H¥$îU gañdVr XÎmm, H$éUmH$a XrZdËgb XÎmm &&2&&
gwhmñ` ‘y{V© VwPr Jmo[Oar, gwdU©H$m§Vr VoOo AmJir
^mir {Q>im AZ² Q>monr _I_br, én nmhVm VËjUr nS>br, ^yb Amåhm [MÎmm
AmaVr H¥$îU gañdVr XÎmm, H$éUmH$a XrZdËgb XÎmm &&3&&
gd© OJmMm Vy ao MmbH$, Vwbm àm[W©Vmo Amåhr ~mbH$
Vw[M Ho$di Am_wMm VmaH$, nQ>br IyU Amåhm [MÎmm
AmaVr H¥$îU gañdVr XÎmm, H$éUmH$a XrZdËgb XÎmm &&4&&
OmUw[Z`m Amåhr Vwbm[M eaU, gËda H$ar Am_wMo CÕaU
[Z[e[XZr VwObm JmVmo Ü`mVmo, AI§S> `m [MÎmm
AmaVr H¥$îU gañdVr XÎmm, H$éUmH$a XrZdËgb XÎmm &&5&&
*-*-*
&& àmW©Zm &&
Zm§XUrJ«m‘r Omoerd§er AdVabmgr Vy Xodm
lr Jwé H¥$îU gañdVr XÎm, Zm‘ VwO JwéXodm &&1&&
Aßnm AÞnyUm© gwV hm Pmbmgr Vy Xodm
AOÝ‘m Eogm ^º$H$mOm AdVabmgr Xodm &&2&&
~mbd¶mV{M JwéXe©Zm ˶m{Jbogr J¥h {d^dm
A¸$bH$moQ> ñdm‘ram¶o VwOgr, A§{JH$m[abo Xodm &&3&&
66
H$adrajoÌ AdYyVjoÌ, dgbmgr VoW Xodm
lrnmX`{V Vy Z¥qgh`{V Vy AdYyV{M Vy ~adm &&4&&
gwadam d§Ú JwéamO XÎm Vy Ambm H$adra Jmdm
{eH}$^wdZr {Zdmg Ho$bm XoIw{Z VmamB©À¶m ^mdm &&5&&
ew^« A§JaIm {hadr Q>monr CnaʶmMm a§J ^Jdm
H$ñVwar {Q>im emo^o ‘mWm hmñ¶ bmo^dr Ordm &&6&&
~mb^md gm|J Kodw{Z Xm{dbo AJ{UV brbm {d^dm
Hw§$^ma Amir dgw{Z Y[agr Hw§$^ma ñdm_r CnZmdm &&7&&
d¡am½`_R>r AZ²> {ZO~moY_R>r ^º$OZ H$[aVr VwPm{M Ymdm
Xe©Zm ¶oVr ^º$ ˶m§gr A{n©bo d¡am½¶ {d^dm &&8&&
dmgZm§Mm H$mof g^modVr H$ar Ordm {edm Xþamdm
Zme H$aʶm g‘W© VwO{dU Zm XþOm Hw$Ur JwéXodm &&9&&
fS>²[anw§Mm Zme H$é{Z¶m {Z‘©i Ho$bo Ordm
‘m¶m ‘moh Zme H$é{Z¶m ’$mg Vmo{S>bm Xodm &&10&&
Ordmgr Á¶m A§{JH$m[abo, ^oQ>{dbo Vy {edm
~Õ Ordm§gr ‘wº$ H$é{Z¶m Xm{dbogr {ZOR>mdm &&11&&
‘˶© Ordm§gr {ZO~moYw{Z¶m A‘a Ho$bogr Xodm
Zm‘mMr Vd AI§S> drUm ‘R>r H$ar Jw§Omadm &&12&&
^º$H$mOm Ymdbmgr Vy XoIw{Z ewÕ ^mdm
CÕ[abogr AZ§V AJ{UV ^º$OZ JwéXodm &&13&&
ewÕ _{V Xo _Ogr Jmd`m Vd AJ{UV {H$Vu {d^dm
Zm_ JmZr AZ²> Ü`mZr a_Vm hmodmo ~«÷mZ§X Ordm &&14&&
{dídr Oo Oo én {Xgo Vo ^mg VwPm{M ìhmdm
Ûof _Ëgam Wmam Z {_imo Aem [aVr _O R>mdm &&15&&
H$m`mdmUr _Zmg{hV _O n{dÌ H$am hmo Xodm
{dH$ën XdSw>{Z Ak _ZmMo ÑT> H$ar Jm ^mdm &&16&&
M§MbVm gmé{Z Xÿa AmKdr pñWa H$am hmo Xodm
^md^{º$ AZ²> {ddoH$d¡am½` boUo _O boddm &&17&&
nmdZ gw_§Jb Vd Zm_mMr bbH$ma A§Var CR>dm
^md^º$sÀ`m AmZ§XmÀ`m S>mohr _O Ë`m a_dm &&18&&
ñ_aUr qMVZr a_Vm Vd `m H$mimMohr ^mZ Zwadm
{X¸$mbmVrV g{ƒXmZ§X ñdê$n _Ogr Xmdm &&19&&
67
H¥$nmÑï>r AZ H¥$nmhñV Vd _Odar gËdar C^dm
_mZdËd Vo XodËdmMm àdmg _Ogr KS>dm &&20&&
>OÝ_moOÝ_r Xmg VwPm{M n[a H$Xm{n {dga Z ìhmdm
{dídì¶mnH$ Vy ^abm AUyAUy à{MV _Ogr Xmdm &&21&&
Xmg Xmg _r Vd AI§S> JmVm g§gmamMo ^mZ Zwadm
_r Vy nU bmon H$é{Z`m Úm EH$ËdmMm AZw^d ~adm &&22&&
H$m` H$m` AZ²> {H$Vr Vo _mJy A§VarMr Amg {_Q>dm
ñdm_r Vy _r Xmg VwPm{M _O Xmg^mdo {dZQ>dm &&23&&
g_W© ñdm_r eaUmJV `m Xmgmdar H$ar Vd {H$_`m
gmM Xmg^md hm `oÊ`m {Z^Ê`m Xo gm_Ï`© Ordm &&24&&
eara ˶m{Jbogr O[a Vy {dídmH$ma Xodm
^º$ öX¶r {Zdmg AI§{S>V H$m¶m© Vd Z {dgmdm &&25&&
H¥$nmiy Vy ñdm_r OmUw{Z Xmg _mJVmo _r OmoJdm
H$ar ~m O¡go _Zr Vd V¡go Xmgm H$mhr Z R>mdm &&26&&
H¥$îUXmg hm H$ar {dZdUr, A§{JH$mam JwéXodm
ܶmg VwPm ‘O bmJmo {Z{e{XZr, Úm A§Vr MaUr {dgmdm &27&&
*-*-*
lr Jwé H¥$îU gañdVr `{Vd`m©, Z H$io _Ogr H$amdo H$m` H$[b`wJr `m
H$bhéno [eabm H$br àË`oH$m öX`m `m, {dg§dmX Xmdr àË`oH$m _Vm `m
[~KS>[dVmo hm em§{V g_mOr AZ² J¥hr `m, H¥$îUXmg [dZ[dVmo Jwéam`m
ñWmnr gwg§dmX àË`oH$s öX`r `m, àJQ>o OoUo em§{V AI§S> g_mOr `m
[dœào_m hmo` CX` OoUo g_mOr `m, VoUo a_ob AI§S> Ord ^JdËào_r `m &&
*-*-*
lr Jwé H¥$îU gañdVr `{Vd`m©, amhmo A~m[YV g_Vm [MÎmm `m
amhmo AI§S> [ddoH$ OmJ¥V A§Var `m, OoUo CR>o Z jmo^ __ [MÎmm `m
amhmo AI§S> A[dMb _ZmMr pñWVr `m, OoUo AI§S> amhrb ñ_aU VwPo Jwéam`m
H¥$îUXmg àm[W©Vmo `{Vd`m©, Amerdm©X hm XoB© Z[_Vm Vd nm`m
*-*-*
lr Jwé H¥$îU gañdVr `{Vd`m©, H${WVr emónwwamUo J«§Wr `m
AmË_m EH$[M gdm©^Vy r Ago `m, H$maU H$m` _J hmoVo Ûof_Ëgam `m
CJ_ Ago H$moR>o Vmo gdm© `m, Zme H$gm AZ² hmoB© gm§Jm `m
H¥$îUXmg àm[W©Vmo `{Vd`m©, gdm©^yVr AmË_m _O Xmdm`m
68
*-*-*
lr Jwé H¥$îU gañdVr `{Vd`m©, XoB© [Z_©b ÑîQ>r __ H$m`m©
hmoB© ZœaVoMm ~moY OJVr `m, {Xgoob ÑîQ>r B©œa OJVr `m
AkmZm§YH$mar kmZàH$me nhm`m, _¥Ë`yH$Sy>Zr A_aËdm Ý`m`m `m
AkmZmZo Xÿ{fV __ ÑîQ>r `m, H¥$îUXmg àm[W©Vmo [Z_©i H$am`m
{Xgob ÑîQ>r _J Vy AI§S> Jwéam`m
*-*-*
lr Jwé H¥$îU gañdVr `{Vd`m©
Xw:Ir XrZ AgVr Ord OJr `m, Xo gm_Ï`© _Ogr Xw:I Ë`m§Mo ham`m
Aghm` AgVr Ord OJr `m, Xo gm_Ï`© _Ogr Ë`m§gr ghm` H$am`m
Cno{jV AgVr Ord OJr `m, Xo gm_Ï`© _Ogr Ë`m§gr ào_ Anm©`m
[ZamYma AgVr Ord OJr `m, Xo gm_Ï`© _Ogr Ë`m§gr AmYma Úm`m
Vi_iV AgVr Ord OJr `m, Xo gm_Ï`© _Ogr Ë`m§Mr Vi_i ham`m
nr{S>V AgVr Ord OJr `m, Xo gm_Ï`© _Ogr Ë`m§Mr nrS>m ham`m
H¥$îUXmg åhUo AkmZr AgVr Ord OJr `m, Xo kmZ _Ogr Ë`m§Mo AkmZ ham`m
*-*-*
lr Jwé H¥$îU gañdVr, XmZ _mJVmo gdmªà{V
XoB© gdmª [Z_©i _{V, Ûof _Ëgam gwQ>H$m H$ar Vr
Xo _Ywa dmMm A{V, hmñ` \w$bw Xo _wImdaVr
àgÞVm AI§S> [MÎmr, H$nQ>m Z Úm Wmam [MÎmr
Ambñ` Z hmo Xohmà{V, _moh dmgZm Z CR>mo [MÎmr
H$é{Z`m ~wÕrMr M§MbVm naVr, H$ar gdmª pñWa _{V
Zm_ OS>mo [Oìhoà{V, Ü`mZr OS>mo pñWa _{V
{Xgob Ë`m Ë`m X¥í`mà{V, Xe©Z hmodmo H¥$îU gañdVr
hoVw _ZtMm H$i[dVm VwOà{V, H¥$îUXmg Pmbm [ZpíM¨V A{V
*-*-*
JwU AdJwU Á`mMo Ë`mMo, amhmo Ë`m§À`mnmgr, ñne© Z hmoD$ XoD$ Xodm, Ë`m§Mm Vmo _Ogr
gw_{V Xw_©{V Á`mMr Ë`mMr, amhmo Ë`m§À`mnmgr, _{V _O hr H$[Y Z [~KS>mo, OmVm
Ë`m§À`m g§JVrgr
_V_Vm§Vao àdmh ZmZm, AgVr `m OJVmgr, H$Yr _Ogr nSy> Z XoB©, Ë`m àdmhm§gr
Ah§H$mamÀ`m R>mgwZr ^aë`m {XgVr, ‘y{V© OJVmgr, boe_mÌhr ñne© Z ìhmdm, Ë`m§Mm
H$[Y _Ogr
69
AmË_énr _r AmË_énr OJ, XmIdr Jm _Ogr, H¥$îUXmg hr H$ar àmW©Zm, lr
H¥$îUgañdVr Jwé§gr
*-*-*
ñdm_tH$S>o Zmhr@@ _mJUo@@
_O [hV gH$i Vmo OmUo@@, _O [hV gH$i Vmo OmUo@@,
ñdm_tH$S>o Zmhr@@ _mJUo@@
H¥$nmgmJa X`miy Ë`m H¥$nogr Zm CUo, ñdm_tH$S>o Zmhr@@ _mJUo@@
A§[JH$ma _O H$[aVm dmQ>o, __ ^m½`mgr H$moU JUo,
ñdm_tH$S>o Zmhr@@ _mJUo@@
^{º$ kmZ Ab§H$mam§Mo bod[dbo _O boUo
d¡am½`mMo H$dM KmVbo AVm _wº$nUo IoiUo
[ddoH$mMr Á`moV COiVm AkmZm§YH$mar H$m` [^Uo
H¥$îU gañdVr AdYyVmMo ~mi _r OmUo@@
H¥$îUXmg hm _Zr Ü`mg Ë`m EH$én hmoUo, ñdm_tgr EH$én hmoUo,
ñdm_tH$S>o Zmhr@@ _mJUo@@
*-*-*
JwéXe©Zm OmVm _O Zmhr H$mhr _mJm`mMo,
nm`mda S>moB© R>oD$[Z, én S>moù`m gmR>dm`mMo
Ìmg Ë`m§Zm XoD$[Z, _O Zmhr H$mhr [dMmam`mMo,
A{V àgÞ _wÐogr Ë`m, [ZO_Zr gmR>dm`mMo
~mobmd`m bmdw[Z, _O Zmhr Ë`m§gr [eUdm`mMo,
A~mob Ë`m _wÐoVw[Z, ^md A§VarMo AmoiIm`mMo
_O Ak ~mbH$m Ho$[d, _mVoMo ào_ H$im`mMo,
Xe©Zm OmVm ^mdo, [ZOHw$erV Ë`m [eam`mMo
H¥$nmÑï>rgr dmQ>o, Ë`mZo _Ogr Ý`mhmi`mMo,
^é[Z ZoÌ _O `oVr, H¥$nm bm^Vm gmMo
öX`mV én [ZË` ñ_aVm, Jwé§gr EH$én ìhm`mMo,
Xe©ZmMr _oI hr H$iVm, g\$b Xe©[Z Jwé§Mo
Jwé{eî` EH$énVm, Ü`o` Ago A§VrMo,
em§{VMr n¡ Jm em§{V, d[U©bo kmZXodo Ë`m pñWVrMo
*-*-*
g§JmV amhw[Z`m {Z:g§J amhÊ`mgr,
70
`m Mbm `m H$é`m àmW©Zm lrJwé§gr
Xeo§[Ð`m [df` Vmo lrJwé[M gd© hmoÊ`mgr,
`m Mbm `m H$é`m àmW©Zm lrJwé§gr
AVyQ> V¡bYmaodV²> hmoÊ`m ñ_aU A§Vamgr,
`m Mbm `m H$é`m àmW©Zm lrJwé§gr
[ZË` H$‘} H$é[Z`mhr `oÊ`m A[bßVVogr,
`m Mbm `m H$é`m àmW©Zm lrJwé§gr
fS>²[anw gH$bhr Vo [Z_y©b hmoÊ`mgr,
`m Mbm `m H$é`m àmW©Zm lrJwé§gr
Û¡V gm§Sw>[Z`m AÛ¡Vr a_Ê`mgr,
`m Mbm `m H$é`m àmW©Zm lrJwé§gr
_w{º$darb ^{º$ ghOr gmYÊ`mgr,
`m Mbm `m H$é`m àmW©Zm lrJwé§gr
`m Mbm OmD$`m gmao lrjooÌ H$adramgr,
H¥$îUXmg åhUo àmWw©`m lr H¥$îU gañdVr Jwég § r
*-*-*
ho Vmo H¥$noMo XoUo, H$m d¥Wm{M A{^‘mZ KoUo?
CY{iVm ñVw{Vgw‘Zo, ZH$mo ñdV:dar ^miUo &&
gÒþé§Mo {~¶mUo, nmo{gbohr H¥$no VoUo &
~haVm ’$io ’w$bo, "H$m§ ‘mPo Ago' gm§JUo? &&
lrJwé H¥$îU gañdVr XÎm, Jwé§Mo H$adrar dgUo &
Jwá gm|J Xmdw{Z, OZr ~mbH$mnar dV©Uo &&
‘O gÒþé Ago A~mob, ˶mMo ‘OH$adr {b{hUo &
dmMw{Z CH$bw{Z ‘‘©, ‘mPo ‘OgrM ~moY KoUo &&
VmofVm Vwåhr g§V OZ, ‘Zr H¥$VkVm ¶oUo &
H¥$nm WmooadrVo OmUdw{Z, KS>o AmZ§XUo &&
ZH$mo Ah§H$mamMm Kmbm, dmamhr bmJy Z XoUo &
Mmbbmo dmQ> Jwá, nwT>ohr gm§^miUo &&
àmWw©{Z¶m ‘Zr ^md, Eogo{M MaUr R>o{dUo &
{dZ{dVmo H¥$îUXmg, lrgÒþé§gr Z‘«nUo &&
*-*-*
OmUmb Oar JwéXodm, dmMo ‘m¡ZmV{M {dgmdm &
71
nmR> {eH$dUtMm ñ‘amdm AZ²> Vmo{M AmMamdm
Jwé A§VarM ñ‘amdm, ܶmZr Vmo{M Yamdm &
‘Zr ܶmg XþOm Zm, {dídmV Vmo Agmdm
H¥$îUXmg öX¶rM Pmbm, JwéXodm§gr {dgmdm
*-*-*
[dœmË_H$ JwéénmMm, Oar dmQ>o ìhmdm gmjmËH$ma &
R>mB© R>mB© nhm ^abo, Ë`m§MoM én Anma
_J H¡$go [ZKVrb _wIo, öX` XwI[dUmao CÒma &
H¥$îUXmg åhUVmo nhm, H$am H$mhr [dMma
*-*-*
Jwé§gr gmoSy> ZH$m g»¶m§Zmo, Jwé§gr gmoSy> ZH$m
OÝ‘ OmB©b ’w$H$m, g»¶m§Zmo OÝ‘ OmB©b ’w$H$m
^d~§YmVyZ gmoS>{dʶmgr, Ambm ^ydar gIm
{Xbo Vwåhmgr gmYZ H$aʶm, Vwåhr Vo MwHy$ ZH$m
g{ƒXmZ§X ñdénmMm AZw^d, XoB©b Vwåhm Vo {ZH$m
‘rnUmMm gwQ>ob ~§Y, dmgZm§Mm {daob H§$X, ghOr ‘J Vmo gwIm
H¥$îUXmg åhUo H$iH$irMo, ~mobUo ‘O ho EoH$m
eaU OmVm naVram hmo, nmdmb gwIm gwIm, nmdmb ghOr ’w$H$m
*-*-*
H¥$îU gañdVr nXH$_btMm, Omhbmo _r ^¥§J
ào_H¥$nmag [nD$[Z`m, Omhbmo _r X§J
H¥$îU H¥$îU Zm_r, H¥$îUXmg JmVmo A^§J
*-*-*
lr Jwé H¥$îU gañdVr XÎm, n{VVnmdZ gÒþê$ XÎm
H¥$nm bm^Vm nmdZ Ëd[aV, H¥$îUXmg nmdZ gË`
*-*-*
&& › VV²> gV²> ~«÷mn©U‘ñVw &&

D
H¥$îUXmg - gwXoe M§. MmoJbo
nÎmm: 2/27, MmoJbo hmD$g, ~m^B©, ~moardbr (n.) ‘w§~B© 400091 g§nH©$: 9820928128
www.krishnasaraswati.com

72

Potrebbero piacerti anche