Sei sulla pagina 1di 139

ALEA IACTA EST

Textos latinos

IES Vilamarxant
Latn II 2012/2013
Cristina Flix Garca
Amparo Gasent Moscard

NDICE

Pgina Contenido

1 Morfologa nominal

19 Morfologa verbal

41 1. Pasiva y Subjuntivo

42 2. La proposicin de Relativo

44 3. Textos

45 4. CUM

46 5. Textos

48 6. Participio

50 7. Textos

51 8. Infinitivo

54 9. Textos

58 10. UT y NE

60 11. Textos

66 12. Construccin personal e impersonal de infinitivo

67 13. Prctica de Infinitivos

67 14. Textos

71 15. Falso Relativo

71 16. Textos

72 17. SI / NISI / NE / SIVE / CUM + QUI, QUAE, QUOD

18. Relativo con verbo en subjuntivo

73 19. Textos
Latn II
2012-2013

78 20. Valores de QUOD

79 21. Interrogativas Directas

81 22. Indefinidos

82 23. Textos

83 24. Valores de QUO

25. Textos

84 26. Valores de UBI

85 27. Textos

88 28. Valores de DUM

29. Textos

89 30. Interrogativas Indirectas

90 31. Perifrstica

91 32. Estilo indirecto

92 33. Textos

95 34. Formas no personales: SUPINO, GERUNDIO Y

GERUNDIVO

98 Textos de Csar

119 Anexo I. C. Iulius Caesar. Vocabulario

121 Anexo II. Composicin y sufijacin verbal latina

125 Derivacin y composicin de verbos latinos

133 Anexo III. Imgenes

134 Anexo IV. Mapas


Cristina Flix Garca
Amparo Gasent Moscard

MORFOLOGA NOMINAL

Recuerda que en latn los sustantivos y adjetivos se declinan. Esto significa que utilizan
diferentes desinencias segn la funcin que cumplen en la oracin.

FU CIO ES BSICAS DE LOS CASOS


Nominativo: sujeto, atributo, predicativo (del sujeto o atributo).
Vocativo: apelacin
Acusativo: CD, Predicativo (del CD), CC (con preposicin o sin ella), sujeto o
atributo de infinitivos.
Genitivo: CN, CC (con preposicin)
Dativo: CI, CC (con preposicin)
Ablativo: CC (con o sin preposicin)

RECUERDA: los sustantivos se enuncian mediante el nominativo singular y el genitivo


singular. El GE ITIVO nos sirve para conocer la declinacin:

1: -AE
2: -I
3: -IS
4: -US
5: -EI

PRIMERA DECLINACIN

- Sustantivos femeninos y algunos masculinos


- Femenino de los adjetivos de tres terminaciones (tipo BONUS, BONA, BONUM)

DECLINA: ROSA, -AE

SINGULAR PLURAL
Nominativo

Vocativo

Acusativo

Genitivo

Dativo

Ablativo

1
Latn II
2012-2013

SEGUNDA DECLINACIN

- Sustantivos masculinos y neutros.


- Masculino y neutro de los adjetivos de tres teminaciones (BONUS, BONA, BONUM)

DECLINA: PUER, -I (m)

SINGULAR PLURAL

Nominativo

Vocativo

Acusativo

Genitivo

Dativo

Ablativo

DECLINA: TEMPLUM I (n)

SINGULAR PLURAL
Nominativo

Vocativo

Acusativo

Genitivo

Dativo

Ablativo

2
Cristina Flix Garca
Amparo Gasent Moscard

*Los adjetivos de tres terminaciones siguen en su paradigma la segunda declinacin para


masculinos y neutros y la primera para femeninos.

DECLINA: BONUS, BONA, BONUM

SINGULAR

MASCULINO FEMENINO NEUTRO


Nom.

Voc.

Ac.

Gen.

Dat.

Abl.

PLURAL

MASCULINO FEMENINO NEUTRO


Nom.

Voc.

Ac.

Gen.

Dat.

Abl.

RECUERDA: en un sintagma nominal, sustantivo y adjetivo concuerdan en gnero, nmero


y caso.

3
Latn II
2012-2013

DECLINA LOS SIGUIENTES SINTAGMAS:

1) Nauta, -ae (m); romanus, -a, -um.

SINGULAR PLURAL
N

Ac

Abl

2) Pinus, -i (f); altus, -a -um

SINGULAR PLURAL
Nomin
ativo
Vocati
vo
Acusat
ivo
Geniti
vo
Dativo

Ablati
vo

4
Cristina Flix Garca
Amparo Gasent Moscard

TERCERA DECLINACIN

Los sustantivos de la tercera declinacin se dividen en:

-Parislabos (o temas en i): mismo nmero de slabas en Nom. Sg. y Gen. Sg. (Ejm. Hostis,
hostis)
-Imparislabos (o temas en consonante): distinto nmero de slabas (Ejm. Civitas, civitatis).

En esta declinacin tenemos sustantivos masculinos, femeninos y neutros.

IMPARISLABOS

Ejm. Rex, regis (masc); Civitas, civitatis (fem); nomen, nominis (neutro)

MASCULINOS/ FEMENINOS NEUTROS


SINGULAR PLURAL SINGULAR PLURAL
N -/-S -ES N - /-S -A
V -/-S -ES V - /-S -A
Ac -EM -ES A - / -S -A
G -IS -UM G -IS -UM
D -I -IBUS D -I -IBUS
Ab -E -IBUS A -E -IBUS

PARISLABOS

Ejm. Hostis, hostis (masc); nubes, nubis (fem); mare, maris (neutro).

MASCULINOS/ FEMENINOS NEUTROS


SINGULAR PLURAL SINGULAR PLURAL
N -S /- -ES N - -IA
V -S / - -ES V - -IA
A -S / - -ES A - -IA
G -IS -IUM G -IS -IUM
D -I -IBUS D -I -IBUS
A -E -IBUS A -I -IBUS

EXCEPCIONES

- Imparislabos que se declinan como parislabos (gen. Pl. IUM), los llamamos falsos
imparislabos: sustantivos monoslabos que tienen dos consonantes ante la
terminacin IS del genitivo singular. Ejm. Urbs, urbis.
- Parislabos que se declinan como imparislabos (gen. Pl. UM):
o Nombres de parentesco en ter. Ejm, pater, patris; mater, matris, frater, fratris.
o Los sustantivos: canis, canis; iuvenis,- is, senex, senis y vates, -is.

5
Latn II
2012-2013

DECLINA: HOSTIS, HOSTIS (m)

SINGULAR PLURAL
Nominativo

Vocativo

Acusativo

Genitivo

Dativo

Ablativo

CIVITAS, CIVITATIS (f)

SINGULAR PLURAL
Nominativo

Vocativo

Acusativo

Genitivo

Dativo

Ablativo

6
Cristina Flix Garca
Amparo Gasent Moscard

ADJETIVOS

En cuanto a los adjetivos de la tercera declinacin, existen de varios tipos.


TODOS se declinan como parislabos excepto vetus, veteris; dives, divitis; pauper, pauperis:

- Dos terminaciones IS (masc y fem) y E (neutro).

DECLINA: FORTIS, FORTE

SINGULAR

MASC / FEM NEUTRO


Nom.

Voc.

Acus.

Gen.

Dat.

Abl.

PLURAL

MASC / FEM NEUTRO


Nom.

Voc.

Acus.

Gen.

Dat.

Abl.

7
Latn II
2012-2013

- Una terminacin:
Se enuncian con el nom. Sg. (que sirve para los tres gneros) y en genitivo singular.

DECLINA: PRUDENS, -TIS

SINGULAR

MASC / FEM NEUTRO


Nom.

Voc.

Acus.

Gen.

Dat.

Abl.

PLURAL

MASC / FEM NEUTRO


Nom.

Voc.

Acus.

Gen.

Dat.

Abl.

8
Cristina Flix Garca
Amparo Gasent Moscard

DECLINA: FELIX, -ICIS

SINGULAR

MASC / FEM NEUTRO


Nom.

Voc.

Acus.

Gen.

Dat.

Abl.

PLURAL

MASC / FEM NEUTRO


Nom.

Voc.

Acus.

Gen.

Dat.

Abl.

9
Latn II
2012-2013

DECLINA: VETUS, VETERIS

SINGULAR

MASC / FEM NEUTRO


Nom.

Voc.

Acus.

Gen.

Dat.

Abl.

PLURAL

MASC / FEM NEUTRO


Nom.

Voc.

Acus.

Gen.

Dat.

Abl.

10
Cristina Flix Garca
Amparo Gasent Moscard

CUARTA DECLINACIN

Los sustantivos de la cuarta declinacin pueden ser masculinos, femeninos y neutros.

- Masculinos y femeninos: Nom. us; Gen. us.


- Neutros: Nom. u; Gen. us.

DECLINA: FRUCTUS, -US (m)

SINGULAR PLURAL
Nominativo

Vocativo

Acusativo

Genitivo

Dativo

Ablativo

DECLINA: CORNU, -US (n)

SINGULAR PLURAL
Nominativo

Vocativo

Acusativo

Genitivo

Dativo

Ablativo

11
Latn II
2012-2013

QUINTA DECLINACIN

Los sustantivos de la quinta declinacin son la mayora femeninos. Nom. es; Gen. -ei

DECLINA: DIES, DIEI (m/f)

SINGULAR PLURAL
Nominativo

Vocativo

Acusativo

Genitivo

Dativo

Ablativo

DECLINA LOS SIGUIENTES SINTAGMAS:

1) Rex, regis (m), pauper, pauperis

SINGULAR PLURAL
N

Ac

Abl

12
Cristina Flix Garca
Amparo Gasent Moscard

2) Mare, maris (n), magnus, -a, -um

SINGULAR PLURAL
Nomin
ativo
Vocati
vo
Acusat
ivo
Geniti
vo
Dativo

Ablati
vo

3) Puella, puellae (f) ; fortis, forte

SINGULAR PLURAL
Nomin
ativo
Vocati
vo
Acusat
ivo
Geniti
vo
Dativo

Ablati
vo

13
Latn II
2012-2013

SISTEMA PRONOMINAL.

PRONOMBRES PERSONALES

SINGULAR PLURAL
1 P. 2 P 3 (refl) 1 P 2 P 3 (refl)
Nom. EGO TU - NOS VOS -

Acus. SE SE

Gen.

Dat.

Abl.

RELATIVO

SINGULAR PLURAL
M F N M F N
Nom. QUI QUAE QUOD

Acus.

Gen.

Dat.

Abl.

14
Cristina Flix Garca
Amparo Gasent Moscard

LOS NUMERALES

CARDINALES ORDINALES

II

III

IV

VI

VII

VIII

IX

XI

XII

XIII

XIV

XV

XVI

XVII

XVIII

XIX

XX

XXX

XL

15
Latn II
2012-2013

LX

LXX

LXXX

XC

DEMOSTRATIVOS

SINGULAR PLURAL
M F N M F N
Nom. HIC HAEC HOC

Acus.

Gen.

Dat.

Abl.

SINGULAR PLURAL
M F N M F N
Nom. ISTE ISTA ISTUD

Acus.

Gen.

Dat.

Abl.

16
Cristina Flix Garca
Amparo Gasent Moscard

SINGULAR PLURAL
M F N M F N
Nom. ILLE ILLA ILLUD

Acus.

Gen.

Dat.

Abl.

SINGULAR PLURAL
M F N M F N
Nom. IS EA ID

Acus.

Gen.

Dat.

Abl.

SINGULAR PLURAL
M F N M F N

Nom. IPSE IPSA IPSUM

Acus.

Gen.

Dat.

Abl.

17
Latn II
2012-2013

INTERROGATIVO
SINGULAR PLURAL
M F N M F N

Nom. QUIS QUID

Acus.

Gen.

Dat.

Abl.

18
Cristina Flix Garca
Amparo Gasent Moscard

MORFOLOGA VERBAL

RECUERDA:

El verbo en latn est formado por una RAIZ y una serie de MORFEMAS. La
RAIZ nos informa del significado del verbo.

Los MORFEMAS indican:

- tiempo (presente, imperfecto, perfecto, pasado)


- modo (indicativo o subjuntivo)
- voz (activa o pasiva)
- nmero
- persona

El verbo en latn se enuncia con:

1 persona presente indicativo, 2 persona presente indicativo, infinitivo de presente, 1


persona pretrito perfecto, supino

Ejm. AMO, AMAS, AMARE, AMAVI, AMATUM


MONEO, MONES, MONERE, MONUI, MONITUM
REGO, REGES, REGERE, REXI, RECTUM
AUDIO, AUDIS, AUDIRE, AUDIVI, AUDITUM

El verbo latino se puede dividir en 5 conjugaciones, que se distinguen por la 2


persona del singular del presente de indicativo y por el infinitivo de presente.

1 Temas en A Verbos cuyo tema de presente acaba con A Ejm. AMAS AMARE

2 Temas en Verbos cuyo tema de presente acaba con E Ejm. MONES MONRE

3 Temas en consonante - Verbos cuyo tema de presente acaba en consonante Ejm. REGO
; REGIS REGRE > REG-

3 Mixta Verbos con caractersticas de la 3 y de la 4 conjugacin. Ejm. CAPIO ,


CAPIS, CAPRE > CAP/ CAPI-

4 Temas en I Verbos cuyo tema de presente acaba con I Ejm. AUDIO AUDIRE >
AUDI-

19
Latn II
2012-2013

RECUERDA:

DESINENCIAS PERSONALES ACTIVAS

Desinencias activas ormales Desinencias especiales Pret. Perfecto


-m / -o -i
-s -isti
-t -it
-mus -imus
-tis -istis
-nt -erunt / -ere

DESINENCIAS PERSONALES PASIVAS

Desinencias pasivas
-r
-ris
-tur
-mur
-mini
-ntur

20
Cristina Flix Garca
Amparo Gasent Moscard

VOZ ACTIVA

TEMA DE PRESE TE

PRESENTE

I: RAIZ + DESINENCIAS PERSONALES


Subj:1 TEMA+ E + DES. PERSONALES;
2, 3, 3M y 4:TEMA + A + DES. PERSONALES

PRETRITO IMPERFECTO

I: TEMA DE PRESENTE + (E) BA + DESINENCIAS


S: TEMA DE PRESENTE + (E) RE+ DESINENCIAS

FUTURO

1 y 2: TEMA DE PRESENTE + BO/I/U + DESINENCIAS


3, 3m Y 4: TEMA DE PRESENTE + A/E + DESINENCIAS

IMPERATIVO

2 Sg: -
2 Pl: -TE

TEMA DE PERFECTO

PRETRITO PERFECTO

I: TEMA DE PERFECTO + DESINENCIAS ESPECIALES


S: TEMA PERFECTO + ERI + DESINENCIAS PERSONALES

PLUSCUAMPERFECTO

I: TEMA DE PERFECTO + ERA+ DESINENCIAS PERSONALES


S: TEMA DE PERFECTO +ISSE+DESINENCIAS PERSONALES

FUTURO PERFECTO

TEMA DE PERFECTO + ERO/I + DESINENCIAS

21
Latn II
2012-2013

VOZ PASIVA

TEMA DE PRESE TE

PRESENTE

I: RAIZ + DESINENCIAS PERSONALES PASIVAS


Subj:1 TEMA+ E + DES. PERSONALES PASIVAS
2, 3, 3M y 4:TEMA + A + DES. PERSONALES PASIVAS

PRETRITO IMPERFECTO

I: TEMA DE PRESENTE + (E) BA + DESINENCIAS PASIVAS


S: TEMA DE PRESENTE + (E) RE+ DESINENCIAS PASIVAS

FUTURO

1 y 2: TEMA DE PRESENTE + BO/I/U + DESINENCIAS PASIVAS


3, 3m Y 4: TEMA DE PRESENTE + A/E + DESINENCIAS PASIVAS

TEMA DE PERFECTO

PRETRITO PERFECTO

I: PARTICIPIO PERFECTO NOM. + PRES. I. SUM


S: PARTICIPIO PERFECTO NOM. + PRES. S. SUM

PLUSCUAMPERFECTO

I: PARTICIPIO PERFECTO NOM. + IMPERF. I. SUM


S: PARTICIPIO PERFECTO NOM. + IMPERF. S. SUM

FUTURO PERFECTO

PARTICIPIO PERFECTO NOM. + FUTURO SUM

22
Cristina Flix Garca
Amparo Gasent Moscard

FORMACIN DE LOS TIEMPOS VERBALES

TEMA DE PRESENTE VOZ ACTIVA

PRESENTE I

1 2 3 3 MIXTA 4
AM-O MONE-O REG-O CAPI-O AUDI-O

PRESENTE S

1 2 3 3 MIXTA 4
AM-E-M MONE-A-M REG-A-M CAPI-A-M AUDI-A-M

23
Latn II
2012-2013

PRETRITO IMPERFECTO I

1 2 3 3 MIXTA 4
AMA-BA-M MONE-BA-M REG-E-BA-M CAPI-E-BA-M AUDI-E-BA-M

PRETRITO IMPERFECTO S

1 2 3 3 MIXTA 4
AMA-RE-M MONE-RE-M REG-E-RE-M CAPI-E-RE-M AUDI-E-RE-M

* Las conjugaciones 3, 3 mixta y 4 aaden una vocal temtica -E- entre el tema y el morfema -
BA- de imperfecto.

24
Cristina Flix Garca
Amparo Gasent Moscard

FUTURO

1 2 3 3 MIXTA 4
AMA-B-O MONE-B-O REG-A-M CAPI-A-M AUDI-A-M

TEMA DE PRESENTE VOZ PASIVA

PRESENTE I

1 2 3 3 MIXTA 4
AM-OR MONE-OR REG-OR CAPI-OR AUDI-OR

25
Latn II
2012-2013

PRESENTE S

1 2 3 3 MIXTA 4
AM-E-R MONE-A-R REG-A-R CAPI-A-R AUDI-A-R

PRETRITO IMPERFECTO I

1 2 3 3 MIXTA 4
AMA-BA-R MONE-BA-R REG-E-BA-R CAPI-E-BA-R AUDI-E-BA-R

26
Cristina Flix Garca
Amparo Gasent Moscard

PRETRITO IMPERFECTO S

1 2 3 3 MIXTA 4
AMA-RE-R MONE-RE-R REGE-RE-R CAPI-E-RE-R AUDI-E-RE-R

* Las conjugaciones 3, 3 mixta y 4 aaden una vocal temtica -E- entre el tema y el morfema -
BA- de imperfecto.

TEMA DE PERFECTO VOZ ACTIVA

PRETRITO PERFECTO I

1 2 3
AMAV-I MONU-I REX-I

27
Latn II
2012-2013

3 MIXTA 4
CEP-I AUDIV-I

PRETRITO PERFECTO S

1 2 3
AMAV-ERI-M MONU-ERI-M REX-ERI-M

3 MIXTA 4
CEP-ERI-M AUDIV-ERI-M

28
Cristina Flix Garca
Amparo Gasent Moscard

PLUSCUAMPERFECTO I

1 2 3
AMAV- ERA-M MONU- ERA-M REX- ERA-M

3 MIXTA 4
CEP- ERA-M AUDIV- ERA-M

PLUSCUAMPERFECTO S

1 2 3
AMAV- ISSE-M MONU- ISSE -M REX- ISSE -M

29
Latn II
2012-2013

3 MIXTA 4
CEP- ISSE -M AUDIV- ISSE -M

FUTURO PERFECTO

1 2 3
AMAV- ER-O MONU- ER-O REX- ER-O

3 MIXTA 4
CEP- ER-O AUDIV- ER-O

30
Cristina Flix Garca
Amparo Gasent Moscard

TEMA DE PERFECTO VOZ PASIVA

PRETRITO PERFECTO I

1 2 3
AMATUS SUM MONITUS SUM RECTUM SUM

3 MIXTA 4
CAPTUS SUM AUDITUS SUM

PRETRITO PERFECTO S

1 2 3
AMATUS SIM MONITUS SIM RECTUS SIM

31
Latn II
2012-2013

3 MIXTA 4
CAPTUS SIM AUDITUS SIM

PLUSCUAMPERFECTO I

1 2 3
AMATUS ERAM MONITUS ERAM RECTUS ERAM

3 MIXTA 4
CAPTUS ERAM AUDITUS ERAM

32
Cristina Flix Garca
Amparo Gasent Moscard

PLUSCUAMPERFECTO S

1 2 3
AMATUS ESSEM MONITUS ESSEM RECTUS ESSEM

3 MIXTA 4
CAPTUS ESSEM AUDITUS ESSEM

FUTURO PERFECTO

1 2 3
AMATUS ERO MONITUS ERO RECTUS ERO

33
Latn II
2012-2013

3 MIXTA 4
CAPTUS ERO AUDITUS ERO

VERBOS IRREGULARES

VERBO SUM

PRESENTE INDICATIVO IMPERFECTO FUTURO


INDICATIVO

34
Cristina Flix Garca
Amparo Gasent Moscard

PRESENTE SUBJUNTIVO IMPERFECTO


SUBJUNTIVO

PRET. PERFECTO PRET. FUTURO PERFECTO


INDICATIVO PLUSCUAMPERFECTO
INDICATIVO

PRET. PERFECTO PRET.


SUBJUNTIVO PLUSCUAMPERFECTO
SUBJUNTIVO

35
Latn II
2012-2013

VERBO EO

PRESENTE INDICATIVO IMPERFECTO FUTURO


INDICATIVO
eo ibam ibo

PRESENTE SUBJUNTIVO IMPERFECTO


SUBJUNTIVO
eam irem

36
Cristina Flix Garca
Amparo Gasent Moscard

PRET. PERFECTO PRET. FUTURO PERFECTO


INDICATIVO PLUSCUAMPERFECTO
INDICATIVO
ii ieram iero

PRET. PERFECTO PRET.


SUBJUNTIVO PLUSCUAMPERFECTO
SUBJUNTIVO
ierim iissem

37
Latn II
2012-2013

VERBO FERO

PRESENTE INDICATIVO IMPERFECTO FUTURO


INDICATIVO
fero ferebam feram

PRESENTE SUBJUNTIVO IMPERFECTO


SUBJUNTIVO
feram ferrem

38
Cristina Flix Garca
Amparo Gasent Moscard

PRET. PERFECTO PRET. FUTURO PERFECTO


INDICATIVO PLUSCUAMPERFECTO
INDICATIVO
tuli tuleram tulero

PRET. PERFECTO PRET.


SUBJUNTIVO PLUSCUAMPERFECTO
SUBJUNTIVO
tulerim tulissem

39
Latn II
2012-2013

VERBO VOLO

PRESENTE INDICATIVO IMPERFECTO FUTURO


INDICATIVO
volo Volebam volam

PRESENTE SUBJUNTIVO IMPERFECTO


SUBJUNTIVO
velim vellem

40
Cristina Flix Garca
Amparo Gasent Moscard

1) VOZ PASIVA Y SUBJUNTIVO. Analiza y traduce los siguientes verbos:

Demonstratum est: Audiemur:

Fatigati sunt: Audirentur:

Legantur: Egredi:

Impetrata sint: Pugnati erunt:

Habitum esset: Dici:

Usi eramus: Sustentum sit:

Habitae simus: Secutae essetis:

Captum esse: Amemur:

Amatum iri: Inventae sunt:

Pugnati erunt: Dictam esse:

Habitum est: Missae erant:

41
Latn II
2012-2013

2) LA PROPOSICIN DE RELATIVO. Analiza morfosintcticamente y traduce:

La proposicin subordinada relativa se construye con indicativo y puede ir introducida por:


Pronombre relativo: qui, quae, quod: que, quien, el que, el cual...
Pronombres relativos-indefinidos:
quicumque, quaecumque, quodcumque: quienquiera que, cualquiera que
quisquis, quidquid: quienquiera que, cualquiera que
qualis, quale: cual
quantus, a, um: cuanto, cuanta
Adverbios relativos de lugar: ubi, unde, quo, qua: donde, de donde, adonde, por
donde.

-Igitur, comitiis habitis, Tullius et Antonius consules declarantur.

-Filii a parentibus suis amentur.

-Veritas a vobis dicatur.

-Puellae a magistris docebantur.

-Oportet a omnibus amari.

-Illae litterae missae erant ab hoc consule.

-Ipse dux occisus est et milites eius se ipsos occiderunt.

-Aduatuci, de quibus supra scripsimus, cum copiis venerunt.

-Amor patriae, quem romani antiqui habebant, libris laudatur.

-Caesar in eundem locum unde profectus erat rediit.

-Ambiorix cum equitatu in Aduatucos, qui eius regno finitimi erant, proficiscitur.

42
Cristina Flix Garca
Amparo Gasent Moscard

-Omnes homines, quicumque sunt, fratres sunt nostri.

-Urbs Cartago, sperata victoria, a Scipione Africano minore expugnata est.

-Duae erant viae, qua ex Medis, ubi ille hiemabat, ad adversariorum hibernacula posset

perveniri.

-Milites dilecti, electo imperatore, missi sunt ut (para) Thermopylas occuparent.

43
Latn II
2012-2013

3) TEXTOS DE CSAR

DESCRIPCIN DE LOS GALOS (Ver mapa en el diccionario, p. 210)

Gallia est omnis divisa in partes tres, quarum unam incolunt Belgae, aliam

Aquitani, tertiam qui ipsorum lingua Celtae, nostra Galli appellantur. Hi omnes lingua,
Pvo.

institutis, legibus inter se differunt. Gallos ab Aquitanis Garunna flumen, a Belgis

Matrona et Sequana dividit. Horum omnium fortissimi sunt Belgae, propterea quod

a cultu atque humanitate provinciae longissime absunt, minimeque ad eos mercatores

saepe commeant,* proximique sunt Germanis qui trans Rhenum incolunt, quibuscum

continenter bellum gerunt. (De Bello Gallico. I, 1-5)

*Viajan en caravana.

44
Cristina Flix Garca
Amparo Gasent Moscard

4) CUM

RECUERDA. Cum puede ser:


1.- Preposicin de ablativo: con.
2.- exo subordinado:
2.1.- Con indicativo:
Temporal: cuando, mientras, desde que.
2.2.- Con subjuntivo:
Cum histrico (pto. imperf./ plusc.): como, gerundio o al+infinitivo.
Causal (presente / pto.pto.): porque, puesto que
Concesivo (correlativos como tamen, attamen): aunque.

Cum sua sponte his persuadere non possent, legatos ad Dumnorigem Haeduum mittunt.

Haedui, cum se ab iis non defenderent, legatos ad Caesarem mittunt.

Cum te nimium laudas, nec bella nec puella es.

Dies triginta in nave fui, cum semper mortem exspectabam.

Facile omnes, cum valemus, recta concilia aegrotis damus.

Cum gravi vulnere affectus esset consul a pugna removit.

Caedebatur virgis in medio foro cum nullus gemitus audiebatur.

In id saeculum Romuli aetas cecidit, cum iam Graecia poetarum et musicorum plena esset.

Cum vita sine amicis metus plena sit, amicitias quaerere debemus.

Antonius, cum aeger esset, proelio adesse non potuit.

Cum omnia eis deessent, obsidionem tamen fortiter tulerunt.

Haec cum Caesari nuntiarentur, copias e castris sibi eduxit.

45
Latn II
2012-2013

5) TEXTO
LOS ADUTUCOS REGRESAN A SU CASA

Aduatuci,* de quibus supra scripsimus, cum omnibus copiis auxilio Nerviis* venirent,

hac pugna nuntiata, ex itinere domum reverterunt; cunctis oppidis castellisque desertis,

sua omnia in unum oppidum egregie natura munitum contulerunt.

(De Bello Gallico. II, 29, 1-2)

*Los adutucos, habitantes de Adutica, ciudad belga (hoy Tongres).


*Los nervios, pueblo belga.

46
Cristina Flix Garca
Amparo Gasent Moscard

LOS JINETES ENEMIGOS TRABAN COMBATE CON LOS NUESTROS Y SON


RECHAZADOS A LAS SELVAS

Equites hostium acriter proelio cum equitatu nostro in itinere conflixerunt. Nostri omnibus

partibus superiores fuerunt atque eos in silvas collesque compulerunt. Sed compluribus

interfectis nonnullos ex suis amiserunt.

(De Bello Gallico, V, 15, 3)

CSAR SE DIRIGE A RMINI DONDE RECOGE AL RESTO DE LAS LEGIONES

Caesar, cognita militum voluntate, Ariminum cum ea legione proficiscitur ibique tribunos

plebis qui ad eum confugerant, convenit; reliquas legiones ex hibernis evocat et subsequi

iubet.

(De Bello Civili, I, 7)

47
Latn II
2012-2013

6) CONSTRUCCIONES DE PARTICIPIO

RECUERDA. Morfosintaxis del participio:


1.-Definicin: es un adjetivo verbal que concierta en g, n y caso con el sustantivo.
2.- Morfologa y traduccin (ten en cuenta el valor activo/pasivo y el matiz temporal):
Presente: ama-ns, -antis; amando / (el) que ama/ (el) que amaba / prop. sub.
Pasado: amat-us, -a, -um; amado /habiendo sido amado/que ha sido amado/ prop.
sub.
Futuro: amat-urus, -a, -urum; (el) que va a mar/ que amar/ para amar.
3.-Sintaxis:
Concertado: concierta en gnero, nmero y caso con el sustantivo al que
acompaa: ej.; Hostes, a nostris copiis victi, se receperunt.
Ablativo absoluto (equivale a una subordinada adverbial):
Ej.; Gallis a romanis victis, tota Gallia romana provincia fuit.

-Imperatore vincente, magna fuit laetitia.

OTA:
Csar utiliza con frecuencia los siguientes
-Lupa sitiens ad flumen appropinquavit. participios
deponentes:
Nactus (nasciscor, encontrando); conatus
-Eum litteras scribentem inveni. (conor: intentando); secutus (sequor:
siguiendo); arbitratus (arbitror: juzgando,
considerando); profectus (proficiscor:
-Imperator, ab hostibus victus, se cecidit. avanzando), (co)hortatus (hortor: animando),
moratus (moror: demorndose); ausus (audeo
-semideponente-: atrevindose); veritus
(vereor: temiendo)...
-Imperator venit, hostes victurus.

-Hostibus fugatis, nostri ad flumen venerunt.

-Hostes, a nostris fugati, ad flumen venerunt.

-Imperator oppidum, a paucis defensum, non ceperat.

-Caesar idoneam tempestatem nactus tertia vigilia naves solvit.

-Caesar pontes reficere conatus ad flumen venit.

-Imperator oppidum, paucis id defendentibus, non ceperat.

48
Cristina Flix Garca
Amparo Gasent Moscard

-Delphini fugientes pisces secuti appropinquunt.

-Romani pontem tempestatum vi ruptum invenerunt.

-Milites loci oportunitatem arbitrati turres duas constituere coepiunt.

-Hostes, a nostris copiis victi, se receperunt.

-Galli castra oppugnaturi ad Clusium venerunt.

49
Latn II
2012-2013

7) TEXTO:
CSAR RETIRA EL EJRCITO A LOS CUARTELES DE INVIERNO

Itaque vastatis omnibus eorum agris, vicis aedificiisque incensis Caesar exercitum reduxit et

in Aulercis*, Lexoviis* reliquisque item civitatibus, quae proxime bellum fecerant, in hibernis

conlocavit.

(Bello Gallico. III, 29, 3)


* Aulerci. -orum: celtas, en Normanda.
* Lexovii, -orum: lexovios, en la desembocadura del Sena.

CSAR DESPUS DE UNA LARGA JORNADA LLEG A NOVIODUNO

Postridie eius diei Caesar, priusquam se hostes ex terrore ac fuga reciperent, in fines

Suessionum, qui proximi Remis* erant, exercitum duxit et magno itinere confecto ad oppidum

Noviodunum contendit.

(De Bello Gallico, II, 12)

*Remi, -orum: los Remos

50
Cristina Flix Garca
Amparo Gasent Moscard

8) CONSTRUCCIONES DE INFINITIVO

RECUERDA. MORFOSINTAXIS DEL INFINITIVO:

1.-Definicin: es un sustantivo verbal.

2.- Morfologa:

ACTIVO PASIVO
AM-A-RE AM-A-RI
MOV-E-RE MOV-E-RI
PRESENTE DIC-E-RE DIC-I
AUD-I-RE AUD-I-RI

AMAV-ISSE AMAT-UM,-AM,-UM; -OS-AS-A


MOV-ISSE ESSE
PASADO DIX-ISSE MOT-UM, -AM,-UM ; -OS,-AS,-A
AUDIV-ISSE ESSE
DICT-UM, -AM,-UM; -OS,-AS,-A
ESSE
AUDIT-UM,-AM,-UM; -OS,-AS,-A
ESSE

AMAT-URUM, -AM, -UM;-OA,-AS,- AMATUM IRI


A ESSE MOTUM IRI
FUTURO MOT-URUM, -AM,-UM;-OS,-AS,-A DICTUM IRI
ESSE AUDITUM IRI
DICT-URUM, -AM,-UM; -OS,-AS,-A
ESSE
AUDIT-URUM,-AM,-UM; -OS,-AS,-
A ESSE

51
Latn II
2012-2013

3.-Sintaxis:
Funciones:
Sujeto: licet, decet, oportet, accidit, fit, evenit (verbos o expresiones impersonales).
Verbos transitivos de entendimiento, lengua, sentido y voluntad (volo, cupio, iubeo,
incipio// querer, desear, poder, deber, ordenar, comenzar a
Atributo: con verbo sum.
Construcciones:

Construccin de Infinitivo Concertado:


Caesar milites e castris exire iussit. (Csar orden a los soldados salir del
campamento).
Proposicin Subordinada de INFINITIVO NO CONCERTADO: Infinitivo con sujeto
propio en Acusativo.
Gaudeo (te venire) (Veo que t vienes).

4.-Traduccin (ten en cuenta el valor activo/pasivo y el matiz temporal):

NORMAS PARA LA TRADUCCIN AL CASTELLANO

Dico (digo) que el general viene


ducem venire
Dixi (dije) que el general vena

Dico (digo) que el general vino /ha venido


ducem venisse
Dixi (dije) que el general haba venido

Dico (digo) que el general vendr


ducem venturum esse
Dixi (dije) que el general vendra

52
Cristina Flix Garca
Amparo Gasent Moscard

-Dux fossam fieri iussit. OTA:


Iubeo (ordenar), flagito (pedir, exigir), doceo (ensear), celo
(ocultar), posco (pedir), rogo (preguntar, rogar), hortor (animar) rigen
dos acusativos (uno de cosa aliquid y otro de persona aliquem). Cuando el
-Maluit diligi quam metui. acusativo de cosa es un infinitivo, analzalo como infinitivo no concertado y
que el acusativo de persona funcione como sujeto del infinitivo.
Traduccin: ordenar a (alguien) que...

-Dicere recordari est. Ej.: Dux milites castra occupare iussit.


Suj inf. C. D. V. Trans
(El general orden a los soldados que ocuparan ...)
-Iste sacra neglegi fecit.

-Dux castra vallo muniri vetuit.

-Mendacem memorem esse oportet.

-Omnia contemnere possumus; nemo omnia habere potest.

-Cato litterarum radices amaras esse dicit, fructus iucundiores.

-Ille miser se esse civem romanum clamabat.

-Necesse est in rebus contrariis duabus alterum verum esse, alterum falsum.

-Vir ingratus se accepisse beneficium negat.

-Celeriter saltos Pyrenaeos occupari iubet.

-Eum a Pompeio missum esse in Hispaniam demostratum est.

-Audiverat Pompeium per Mauretaniam cum legionibus iter in Hispaniam facere.

-Aristoteles Orpheum poetam fuisse dixit.

-Civitates leges amare et timere bonum est.

53
Latn II
2012-2013

9) TEXTOS
CASIVELAUNO PIDE LA PAZ Y CSAR PONE CONDICIONES

Cassivellaunus, hoc proelio nuntiato, tot detrimentis acceptis1, vastatis finibus, maxime

etiam permotus defectione civitatum, legatos per Atrebatem Commium de obsidum

deditione ad Caesarem mittit. Caesar, cum constituisset hiemare in continenti propter

repentinos Galliae motus neque multum aestatis superesset, obsides imperat et constituit

quid vectigalis (qu tributos) in annos singulos populo Romano penderet.

(De Bello Gallico, V)

1
Realiza la derivacin y composicin preverbial de los verbos marcados en los textos. Al final del dossier tienes un
listado de verbos, busca la raz de la que proviene el verbo sealado y trata de encontrar sus derivados.

54
Cristina Flix Garca
Amparo Gasent Moscard

MODO DE VIDA DE LOS GERMANOS

Germani agriculturae non student,* maiorque pars eorum victus in lacte, caseo, carne consistit.

Neque quisquam agri fines habet proprios; sed magistratus ac principes in annos singulos*

gentibus agros distribuunt atque anno post* alio transire cogunt.

(De Bello Gallico, VI, 22,1)

*Studeo: dedicarse a (alicui rei)


*In annos singulos: para cada ao.
*Anno post: al ao siguiente.

55
Latn II
2012-2013

LOS GERMANOS EN FUGA INTENTAN CRUZAR EL RHIN

Ita proelium restitutum est, atque omnes hostes terga verterunt neque prius* fugere

destiterunt* quam ad flumen Rhenum milia passuum ex eo loco circiter quinque pervenerunt.

Ibi perpauci aut viribus confisi tranare contenderunt aut lintribus inventis sibi salutem

reppererunt.

(De Bello Gallico, I, 53, 1-2)

*Destiterunt: dejaron de.


*Priusquam (priusquam): antes que/hasta que.

56
Cristina Flix Garca
Amparo Gasent Moscard

ACTIVIDAD DE VERCINGETRIX

Cum iam muro turres appropinquavissent, ex captivis* Caesar cognovit Vercingetorigem

consumpto pabulo castra movisse propius Avaricum atque ipsum cum equitatu expeditisque

insidiarum causa profectum.

(De Bello Gallico, VII, 18, 1-2)

*Cognosco: informarse por (ex + abl.)

57
Latn II
2012-2013

10) UT (UTI) Y NE

RECUERDA. UT puede ser:


1.- Adverbio interrogativo / exclamativo/ desiderativo: cmo?, cmo!
2.- exo subordinado:
2.1.- Con indicativo:
Comparativo-modal (posibles correlativos: sic, ita, qualis): como segn.
Temporal (ut primum): cuando, mientras, desde que.
Causal: segn, porque, como
2.2.- Con subjuntivo:
Sustantivo: que. (Funcionar como sujeto, CD, atributo o aposicin)
Final: para (que)
Consecutivo: que, de modo que (adverbio ita, sic, tantus- + ut / is, ea, id +
ut; sigue a la principal).
Concesivo: aunque (correlativos: tamen; precede a la principal)

Para distinguir los valores de UT + subjuntivo:


1. Completivas y finales son mucho ms frecuentes
2. Completivas y finales NO LLEVAN CORRELATIVOS.
3. Para distinguir completivas y finales HAY QUE ANALIZAR LA ORACIN
PRINCIPAL (ver si el verbo es transitivo o no y si tiene sujeto y CD).
4. Consecutivas siguen a la principal, las concesivas suelen precederla.

NOTAS:

1.-Los verbos como iubeo (ordenar), flagito (pedir, exigir), doceo (ensear), celo
(ocultar), posco (pedir), rogo (preguntar, rogar), cohortor (animar) etc rigen dos acusativos (uno
de cosa aliquid y otro de persona aliquem). Ahora bien, en ocasiones el acusativo de cosa podr
ser: acusativo / subordinada sustantiva de ut /ne / quod.../ de infinitivo; sin embargo, no se
construyen igual postulo, peto (ab aliquo, aliquid) e impero (alicui, aliquid). Subrayadlos en el
diccionario.
Prop. sub. sust. CD
Ej. : Caesar milites iubet ut ... (Csar ordena a los soldados que...)
Ac. Pers. V.

2.- Los siguientes verbos o expresiones impersonales se construyen con infinitivo o


proposicin subordinada sustantiva de ut / ne/ quod...:

Accidit, contingit y evenit (sucede), fit (sucede, se produce), nuntiatum est (se anuncia),
constat (consta), expedit (es conveniente), praestat (es mejor), licet (es licto), decet (conviene),
necesse est (es necesario), oportet (conviene), dedecet (no es decoroso), dictum est (se dijo)...
Subrayadlos en el diccionario.

58
Cristina Flix Garca
Amparo Gasent Moscard

RECUERDA. E puede ser:

1.- Adverbio de negacin (con subjuntivo): no


2.- exo subordinado (con subjuntivo):
Sustantivo: que /que no con verbos de temor. (Funcionar como sujeto, CD,
atributo o aposicin). Ej.: Dux veritus ne El general temiendo que
Final: para (que) no

Para distinguir completivas y finales HAY QUE ANALIZAR LA ORACIN PRINCIPAL


(ver si el verbo es transitivo o no y si tiene sujeto y CD).
EJEMPLOS

-Ita sentio, ut loquor.

-Galli, ut supra memoravimus, equitatum, qui nondum redierat, exspectabant.

-Ut primum loqui coepit, ceteri tacuerunt.

-Consul timebat ne galli, priusquam auxilia venirent, impetum facerent.

-Accidit ut hostes iam maiores copias haberent.

-His rebus fiebat ut minus facile finitimis bellum inferre possent.

-Caesar milites postulavit ut omnes scaphas ad litus appulsas habeant.

-Caesar statuit ut equites proficiscerentur.

-Helvetii a Caesare postulaverunt ut sibi iter per provinciam daret.

-Eis Caesar imperavit ut ducentos obsides sibi dederint.

-Dux suos milites iubet ut de finibus cum omnibus copiis exirent.

-Caesar milites intra munitiones continuit, ne ab hostibus caperentur.

-Caesar legiones cohortatur ut in fide maneant atque hostium impetum sustineant.

59
Latn II
2012-2013

-Ne milites exirent iussit.

-Eadem nocte accidit ut esset luna plena,

-Munitiones ita firmavit, ut hostes irrumpere non possent.

11) TEXTOS
LOS HABITANTES, ASEDIADOS Y SIN AGUA, SE RINDEN A CSAR

Quo facto repente perennis exaruit fons tantamque attulit* oppidanis salutis*

desperationem, ut id non hominum consilio*, sed deorum voluntate factum putarent. Itaque se

necessitate coacti tradiderunt.

(De Bello Gallico, VIII, 43,5)

*Attulit: produjo.
*Salutis: suerte, salvacin
*Consilio: decisin.

60
Cristina Flix Garca
Amparo Gasent Moscard

ALGUNOS PUEBLOS DE HISPANIA SE UNEN A CSAR Y LE SUMINISTRAN ALIMENTO

Hos Tarraconenses et Iacetani* et Ausetani* et paucis post diebus Illurgavonenses,* qui

flumen Hiberum attingunt,* insequuntur. Petit ab his omnibus ut se frumento iuvent*.

Pollicentur atque omnibus undique conquisitis iumentis in castra deportant.

(De Bello Civili. I 60, 2-3)

*Iacetani: jacetanos, de Jaca.


*Ausetani: de Ausa (Vich), pueblo bero.
*Illurgavonenses: de Amposta.
*Attingunt: tocar, lindar.

Impedimenta de un legionario
romano

61
Latn II
2012-2013

CSAR CELEBRA UNA ENTREVISTA CON ARIOVISTO

Planities erat magna et in ea tumulus terrenus satis grandis. Hic locus aequo fere spatio a

castris Ariovisti et Caesaris aberat. Eo, ut erat dictum, ad colloquium venerunt. Legionem

Caesar, quam equis devexerat*, passibus ducentis ab eo tumulo constituit. Item equites

Ariovisti pari intervallo constiterunt.*

(De Bello Gallico, I, XLIII)

*Devexerat: haba transportado.


*constiterunt: se detuvieron.

62
Cristina Flix Garca
Amparo Gasent Moscard

LECTURA DE UNA CARTA DE CSAR Y DEBATE EN EL SENADO

Litteris Caesaris consulibus redditis, aegre ab iis impetratum est summa tribunorum

plebis contentione ut in senatu recitarentur; ut vero ex litteris ad senatum referretur impetrari

non potuit.

(De Bello Civili, I, 1)

63
Latn II
2012-2013

VERCINGTORIX ENCABEZA LA REBELIN DE TODA LA GALIA

Summae diligentiae summam imperii severitatem addit; magnitudine supplicii dubitantes

cogit. Nam, maiore commisso delicto, igne atque omnibus tormentis necat; leviore de causa,

auribus desectis aut singulis effossis oculis, domum remittit, ut sint reliquis documento et

magnitudine poenae perterreant alios.

(De Bello Gallico, VII, IV, 9-10)

64
Cristina Flix Garca
Amparo Gasent Moscard

CSAR PASA EL RO SAONA SIGUIENDO A LOS HELVECIOS

Hoc proelio facto ut reliquas copias Helvetiorum consequi posset, pontem in Arare

facere iubet, atque ita exercitum traducit. Helvetii, repentino eius adventu commoti,

legatos ad eum mittunt. (Texto adaptado De Bello Gallico, I, XIII)

CSAR ORDENA A P. CRASO QUE SE DIRIJA A AQUITANIA

Publium Crassum cum cohortibus legionariis duodecim et magno numero equitatus in

Aquitaniam proficisci iubet, ne ex his nationibua auxilia in Galliam mittantur ac tantae

nationes coniungantur (De Bello Gallico, III, 11,3)

65
Latn II
2012-2013

12) CONSTRUCCIN PERSONAL E IMPERSONAL DEL INFINITIVO

Los verbos como dicitur, videtur, nuntiatur pueden presentar dos construcciones:

Construccin impersonal (con verbos pasivos que se construyen como impersonales): el


sujeto es el infinitivo.
Yen co
Ej.: Dicitur Graecos doctos viros fuisse. Se dice que los griegos fueron sabios.
Contruccin personal: el verbo en pasiva tiene un sujeto en nominativo, de modo que al
infinitivo no se le puede asignar una funcin. En este caso lo analizaremos como:
Construc. Personl de infinitivo con dicuntur
Ej.: Graeci docti viri fuisse dicuntur.
-Ipse non sua sponte Rhenum transisse dicebatur.

-Servi venire videntur.

-Homerus caecus fuisse dicitur.

-Apud Graecos docti viri fuisse uno tempore dicuntur.

-Romani adesse nuntiantur.

-Saguntini oriundi a Zacyntho insula dicuntur.

-Caesar Gallos vicisse dicitur.

-Romanos adesse nuntiatur.

-Aegroto, dum anima est, spem esse dicitur.

-A Caesare Gallos victos esse dicitur.

-Ipse opinione celerius venturum esse dicitur.

66
Cristina Flix Garca
Amparo Gasent Moscard

13) PRCTICA DE INFINITIVOS (frecuente omisin de esse)

-Cincinnato nuntiatum est eum dictatorem factum.

-Constat ad salutem civium civitatumque leges inventas.

-Spero amicitiae nostrae memoriam sempiternam fore (infinitivo futuro de sum).

-Legati haec se ad suos relaturos dixerunt et post diem tertium ad Caesarem reversuros.

-Veteres milites Hamilcarem iuvenem sibi redditum crediderunt.

14) TEXTOS
ALABANZAS DEL SENADO A CATN

Postquam Cato adsedit, consulares omnes itemque senatus magna pars sententiam eius

laudant, virtutem animi ad caelum ferunt, alii alios increpantes timidos vocant. Cato clarus

atque magnus habetur.*

(Salustio, De coniuratione Catilinae, LIII, 11)

*Habetur: es considerado.

67
Latn II
2012-2013

CSAR SE PRESENTA RPIDAMENTE EN LA CIUDAD DE CENABO

Huc biduo pervenit. Castris ante oppidum positis, diei tempore exclusus, in posterum (diem)

oppugnationem differt et, veritus ne nocte ex oppido profugerent, duas legiones in armis

excubare iubet.

(De Bello Gallico, VII, XI, 5-6)

68
Cristina Flix Garca
Amparo Gasent Moscard

CSAR ENVA TROPAS DE REFRESCO Y HACE HUIR A LOS POMPEYANOS

Eodem tempore Caesar tertiam aciem*, quae quieta fuerat et se* ad id tempus loco* tenuerat,

procurrere iussit.* Ita cum recentes* atque integri defessis* successissent, alii autem a tergo

adorirentur*, sustinere Pompeiani* non potuerunt atque universi terga verterunt.

(De Bello Gallico, III, XCIV)


*Aciem: ejrcito en lnea de batalla; sujeto de procurrere.
*Se: se (se refiere a tertiam aciem). Es una oracin reflexiva.
*Loco: en su puesto.
*Iubeo: CONSTRUCCIN DE DOBLE ACUSATIVO - aliquem (a alguien) + aliquid (algo);
aliquem + infinitivo/subordinada de ut, quod, ne (ordenar a alguien... que).
*Recentes: tropas de refresco (tropas ntegras y de refresco)
*Defessis: a los agotados (participio sustantivado)
*Adorirentur: atacaran.
*Pompeyanos, partidarios de Pompeyo.

69
Latn II
2012-2013

INTENTO FRUSTRADO DE CSAR DE REPARAR LOS PUENTES

Hae permanserunt aquae dies complures. Conatus est Caesar reficere pontes, sed nec

magnitudo fluminis permittebat neque ad ripam dispositae cohortes adversariorum

perfici patiebantur.
(De Bello Civili, I, 50, 1-2)

LA NOTICIA DE LA VICTORIA DE CSAR HACE HUIR A INDUCIOMARO

Hac fama ad Treveros perlata Indutiomarus, qui postero die castra Labieni oppugnare

decreverat, noctu profugit copiasque omnes in Treveros reducit.

(De Bello Gallico, V, 53, 2)

70
Cristina Flix Garca
El relativo,Amparo
sinGasent
antecedente
Moscard ni
verbo propio, no funciona como
15) FALSO RELATIVO (relativo coordinativo) nexo, sino como un FALSO
RELATIVO o RELATIVO
-Quos adversum proelium commovebat. COORDINATIVO. Suele ir tras
pausa fuerte y se traduce como si
fuera un demostrativo.
-Quibus itineribus domo exire possunt.

-Caesar Galliam vicit; quo facto duas res consecutus est.

-Qua re cognita, duces adversariorum crebras stationes disponunt equitum.

-Galli se ad agmen receperunt. Quibus profligatis, rursus oppidani* perterriti sese ei


dediderunt.

16) TEXTO
CSAR SALE DE NOCHE DE SU CAMPAMENTO Y LLEGA POR LA MAANA AL DE
LOS ENEMIGOS

Quibus rebus cognitis media nocte silentio* profectus ad hostium castra pervenit. Illi celeriter

per exploratores adventu Caesaris cognito carros impedimentaque sua in artiores silvas

abdiderunt, copias omnes in loco edito atque aperto instruxerunt.

(De Bello Gallico. VII, 18, 2-3)

* Hendadis: en medio del silencio de la noche.

71
Latn II
2012-2013

17) SI / NISI / NE /SIVE / CUM + QUI, QUAE, QUOD Si el relativo aparece precedido de
si, nisi, ne, sive o cum se debe a
-Si qui non vult operari, nec manducet. que no es un nexo relativo, sino un
indefinido (alguien, algo, etc.)

-Si quam rem vis, eum voca.

-Legati, si quam societatem cum rege Persa volebant, eam petere debebant

18) RELATIVO CON VERBO EN SUBJUNTIVO

-Senatores, qui bellum vellent, clamabant. Cuando el relativo se construye con el


verbo en subjuntivo, equivale a una prop.
sub. adverbial o circunstancial de valor
-Caesar legatos qui pacem peterent mittit. final, concesivo, causal, consecutiva o
condicional y se traducir como tal:
Ej.: Ille legatos qui pacem peterent misit.
-Tu, qui semper obire solitus esses, non adfuisti. Envi embajadores para pedir la paz

-Ego, qui haec ante non viderim, caecus sum.

-Haec qui dicat..., nonne disipere videatur?

-Missi sunt qui Apollineum consulerent.

-Nemo est tam vecors qui non sentiat deos esse

72
Cristina Flix Garca
Amparo Gasent Moscard

19) TEXTOS
LOS GALOS VENERABAN SOBRE TODO A MERCURIO

Deum maxime Mercurium colunt. Huius sunt plurima simulacra, hunc omnium inventorem

artium ferunt, hunc viarum atque itinerum ducem, hunc ad quaestus pecuniae mercaturasque*

habere vim maximam arbitrantur.

(De Bello Gallico, VI, 17,1)

*Mercaturas: en lo refernte a los beneficios econmicos y al comercio.

73
Latn II
2012-2013

CSAR PREPARA EL ASEDIO A LA CAPITAL DE LOS BITRIGOS

Castris ad eam partem oppidi positis Caesar, quae intermissa a flumine et a paludibus aditum,

ut supra diximus, angustum* habebat, aggerem apparare, vineas agere, turres duas constituere

coepit.

(De Bello Gallico, VII, 17, 1)

*Angustum: concierta con aditum.

74
Cristina Flix Garca
Amparo Gasent Moscard

ACTIVIDADES DE LOS DRUIDAS (I)

Illi* rebus divinis intersunt*, sacrificia publica ac privata procurant, religiones interpretantur,

ad hos magnus adulescentium numerus disciplinae causa* concurrit, magnoque hi sunt apud

eos honore.

Nam fere de omnibus controversiis publicis privatisque constituunt et, si quod est

admissum facinus, si caedes facta, si de hereditate, de finibus controversia est, idem decernunt,

praemia poenasque constituunt; si qui aut privatus aut populus eorum decreto non stetit,

sacrificiis interdicunt*. Haec poena apud eos est gravissima.

*Illi: los druidas.


*Intersum: intervenir, participar en (abl).
*Causa: preposicin de genitivo pospuesta, para aprender
*Interdico: vetar
*Interdictum: veto.

75
Latn II
2012-2013

ACTIVIDADES DE LOS DRUIDAS (II)


Quibus ita est interdictum*, hi numero impiorum ac sceleratorum habentur, his* omnes

decedunt,* aditum* sermonemque defugiunt, ne quid ex contagione* incommodi accipiant,

neque his petentibus* ius redditur* neque honos ullus communicatur.*

(De Bello Gallico, 6,13, 4-6)

*His: ablativo separativo, de stos.


*Decedo: apartarse (con ablativo separativo).
*Aditum: encuentro.
*Contagione: contacto, relacin.

76
Cristina Flix Garca
Amparo Gasent Moscard

LOS ENEMIGOS SE REAGRUPAN DISPUESTOS A LUCHAR DE NUEVO

Hostes re nova perterriti, muro turribusque deiecti* in foro ac locis patentioribus cuneatim

constiterunt* hoc animo, ut, si qua ex parte obviam contra veniretur, acie instructa*

depugnarent.

(De Bello Gallico, VII, 28,1)

*Deiecti: empujados, desalojados.


*Constiterunt: mantenerse firmes.
*Acie instructa: en columnas cerradas (subryalo en el diccionario).

77
Latn II
2012-2013

20) QUOD

Adems de nexo subordinado relativo (con indicativo), nexo subordinado con valor adverbial
o circunstancial (con subjuntivo), falso relativo, indefinido e interrogativo, quod puede ser:
Nexo sub. sustantivo (suj./CD/atributo/aposicin): que, el hecho de que.
Ej.: Multum ei adiuvat quod civis est. Le ayuda mucho el hecho de que es un ciudadano
Nexo sub. causal (con correlativos como propterea):porque, ya que, puesto que.
Ej.: Germani, quod nostros iam constitisse in munitionibus videbant, trans Rhenum sese
receperunt. Los germanos, puesto que vean que los nuestros ya se haban establecido...

-Hoc iter, propterea quod inter fines Helvetiorum et Allobrogum erat, difficilius fuerat.

-Legati quod societatem cum rege Persa fecerat Themistoclem accusaverunt.

-Opportunissima res accidit, quod postridie eius diei Germani in castra venerunt.

-Decima legio Caesari gratias egit quod de se optimum iudicium fecisset.

-Caesar, si qui inimicorum exercitus erat, impetum facere iussit.

78
Cristina Flix Garca
Amparo Gasent Moscard

21) INTERROGATIVAS DIRECTAS

Se construyen en indicativo, excepto las que expresen duda, deliberacin, etc.


Tipos:
Simples parciales (se desconoce algn elemento de la frase): Quis est? Quin es?
totales (se desconoce todo el contenido):

quis, quae, quid?: quin, qu?


exos de simples parciales: uter, utra, utrum?: cul de los dos?
Pronombres/determinantes interrogativos: qualis, quale?: cul?
quantus, -a, -um?: cunto?

Adverbios de lugar: ubi (dnde?), unde (de dnde?), quo (a dnde?), qua? (por dnde?)
Adverbios de modo: quomodo, ut? cmo?
Adverbios de tiempo: quando? cundo?; quousque? hasta cundo?
Adverbio de causa: cur, quare, quid? por qu? / quin? por qu no?
Ej.: Ubi est dominus?; Quam rem publicam habemus?, In qua urbe vivimus?
exos de simples totales:
-ne (espera respuesta afirmativa o negativa): Estne haec domus tua? (Plau.)
Nonne? (espera respuesta afirmativa): Canis nonne similis est lupus? (Cic.)
Num? (espera respuesta negativa): Num potes hoc negare, Verres? (Cic.)
Dobles: ms de un predicado.
exos:
an? / Utrum an? / -ne an? / Utrum necne / an non? ((Acaso)o?):
Ej.: Utrum deliras an somnias? (Plau.); Pater eius rediit, an non? (Ter.)

-Nonne est pulchrum et dulce mori pro patria?

-Quis ego sum? Quae est facultas in me? (Cic.).

-O dii immortales! Quam rempublicam habemus?; in qua urbe vivimus? (Cic.).

-Vir bonus est quis? Qui consulta patrum, qui leges iuraque servat. (Hor.).

-Num, tibi cum fauces urit sitis, aurea quaeris pocula? (Hor.).

-Numquid in istis hominibus boni est? (Sn.).

-Quin continetis vocem? (Cic.).

79
Latn II
2012-2013

-Nonne millies perire est melius quam in sua civitate sine praesidio armatorum

non posse vivere? (Cic.).

-Cuius ea culpa fuit? Militum, an imperatorum? (Liv.).

-Vidisne patrem tuum domi?

80
Cristina Flix Garca
Amparo Gasent Moscard

22) INDEFINIDOS

Nos podemos encontrar segn su flexin tres tipos:


1.- Compuestos de quis. Si funcionan como pronombres, se declinan como quis
interrogativo; ahora bien, si funcionan como determinante, como qui relativo:
Aliquis, aliqua, aliquid (alguien, algo); quis, qua, quid (alguien, alguna, algo);
quisquam, quaequam, quidquam (alguien, alguno, algo); quisque, quaeque, quidque (cada
uno); quidam, quaedam, quiddam (alguno, uno, un cierto).
2.- Terminados en ter. Se flexionan como uter, utra, utrum:
Uterque, utraque, utrumque (el uno y el otro, los dos); neuter, neutra, neutrum (ni
el uno ni el otro, ninguno de los dos); alter, altera, alterum (el uno, el otro).
3.-Terminados en us. Se flexionan como unus, una unum:
Alius, alia, aliud (otro, entre varios); ullus, ulla, ullum (alguno); nullus, nulla, nullum
(ninguno); solus, sola, solum (solo, nico); totus, tota, totum (todo entero, totalidad).
4.- Defectivos: nemo (nadie); nihil (nada).

S N Nemo Nihil
I Ac Neminem Nihil
N G --- ---
G D Nemini ---
U Ab
Nemine ---

NOTA: quis precedido de si, nisi, ne, an, utrum y num siempre ser un indefinido, ya que
se emplea principalmente detrs de estos nexos.

-Si quis quid de re publica accepit, ad magistratum deferat.

-Erant in quadam civitate rex et regina.


-Quidam, qui se ipsi regere nesciunt, consilia dant aliis.

-Num quis dixit?

-In rebus asperis et tenui spe fortissima quaeque consilia tutissima sunt.

-Neque quisquam omnium lubidini simul usui paret.

81
Latn II
2012-2013

23) TEXTO
SE ANUNCIA A AFRANIO QUE SE ENCUENTRAN DETENIDOS JUNTO AL RO
GRANDES CONVOYES DE AYUDA A CSAR

Nuntiatur* Afranio magnos commeatus, qui iter habebant ad Caesarem, ad flumen constitisse.

Venerant eo sagittarii ex Rutenis, equites ex Gallia cum multis carris magnisque impedimentis,

ut fert gallica consuetudo. Erant praeterea cuiusque* generis hominum milia circiter VI cum

servis liberisque; sed nullus ordo, nullum imperium certum, cum suo quisque consilio

uteretur.*

(De Bello Civili, I, 51,60)

*Nuntiatur: construccin personal / impersonal de nuntior, dicor, videor... (subryalo en el


diccionario).
*Cuiusque, nullus, etc.: indefinidos.
*Utor: dep. (+ abl.; su infinitivo es uti).

82
Cristina Flix Garca
Amparo Gasent Moscard

24) VALORES DE QUO

Adems de nexo subordinado relativo (con indicativo), nexo subordinado con valor
adverbial o circunstancial (con subjuntivo), falso relativo, indefinido e interrogativo, quo
puede ser:
Nexo sub. final (con subjuntivo): para (que) (en la proposicin subordinada suele
aparecer un comparativo).
Ej.: Dedi militibus gladios quo facilius hostem vincerent.
Le entregu espadas a los soldados para que vencieran ms fcilmente al enemigo.

-Adiuta me, quo id fiat facilius (Ter.).

-Id eo scripsi quo plus auctoritatis haberem (Cic.)

-Leges breves sunto, quo facilius teneantur

25) TEXTO
CSAR ASEDIA VELONODUNO PARA NO DEJAR ATRS A NINGN ENEMIGO

Altero die, cum ad oppidum Senonum Vellaunodunum* venisset, ne quem post se hostem

relinqueret, quo expeditione re frumentaria uteretur, oppugnare instituit dique biduo

circumvallavit.

(De Bello Gallico, VII, XI)

*Vellaunodunum; Velonoduno, fortaleza de los Senones.

83
Latn II
2012-2013

26) VALORES DE UBI

Ubi presenta los siguientes valores:

Adverbio interrogativo: dnde; ej.: Ubi sunt? Dnde estn?


Sub. relativa (adverbio relativo): donde; ej.: Veritas locum, ubi consistat,
reperire non poterit. La verdad no hallar un lugar donde pueda detenerse
ubi
-Caesar, Sub.extemporal (con
captivis id indicativo):
cognovit, cuando;
ad hostes ubi primum, tan pronto como;
contendit.
ej.: Ubi dux catra vidit, profectus est.

-Ubi intravi, salutavi.

-Nescio ubi essent.

-Ubi primum potui, domum contendi

84
Cristina Flix Garca
Amparo Gasent Moscard

27) TEXTOS

LAS MUJERES GALAS DELATAN A GRITOS LA HUIDA DE LOS SUYOS

Ubi eos* in sententia perstare viderunt*, quod plerumque* in summo periculo timor

misericordiam non recepit , conclamare et significare de fuga Romanis coeperunt.

(De Bello Gallico, VII, XXVI)

*Eos: se refiere a los galos. Los galos, al ver que no podan vencer, deciden huir de la
fortaleza en medio del silencio de la noche, pero sus mujeres, al ver que las abandonaban a
ellas y a sus hijos a merced de los romanos, empezaron a dar gritos y a delatarlos.
*Plerumque: adverbio, en la mayora de los casos.

85
Latn II
2012-2013

LNTULO EMANCIPA A LOS GLADIADORES DE CSAR Y LOS ENVA A CAMPANIA

Lentulus gladiatores, quos ibi Caesar in ludo habebat, spe libertatis confirmat atque iis equos

attribuit; eos postea, quod ea res omnium iudicio reprehendebatur, circum familias Campaniae

distribuit.

(De Bello Civili)

EN VIENA ENCUENTRA A SU CABALLERA

Ibi nactus recentem equitatum, quem multis ante diebus eo praemiserat, neque diurno neque

nocturno itinere intermisso, per fines Haeduorum in Lingones contendit, ubi duae legiones

hiemabant.

(De Bello Gallico, VII, IX, 4)

86
Cristina Flix Garca
Amparo Gasent Moscard

AL REGRESAR A SU PAS, LOS SUEVOS SON ATACADOS POR QUIENES VIVEN EN


LAS PROXIMIDADES DEL RIN

Hoc proelio trans Rhenum nuntiato Suebi, qui ad ripas Rheni venerant, domum reverti

coeperunt. Quos ubi, qui proximi Rhenum incolunt, perterritos senserunt, insecuti magnum ex

his numerum occiderunt.

(De Bello Gallico, I, 54,1)

87
Latn II
2012-2013

28) VALORES DE DUM

Segn el modo del verbo de la subordinada, dum puede ser:


Sub temporal + indicativo: mientras que
Sub. temporal + subjuntivo: hasta que

-Dum ea Romani parant, iam Saguntum summa vi oppugnabatur.

-Dum haec geruntur, reliqui discesserunt.

29) TEXTO
LOS MASILIENSES PREPARAN LAS NAVES

Dum haec ad Ilerdam geruntur, Massilienses naves longas expediunt numero XVII, quarum

erant XI tectae. Multa minora navigia huc addunt, ut ipsa multitudine nostra

classis terreatur. Magnum numerum sagittariorum, magnum Albicorum, de quibus supra

demonstratum est, imponunt atque hos praemiis pollicitationibusque incitant. Certas sibi

deposcit naves Domitius atque has colonis complet.

(De Bello Civili, I, 56,2)

88
Cristina Flix Garca
Amparo Gasent Moscard

30) INTERROGATIVAS INDIRECTAS

1.-Definicin: es una pregunta que se plantea dependiendo de un verbo principal de lengua,


entendimiento, memoria, percepcin, etc.: ej. No recuerdo cmo lo hice.
2.-Tipos (con subjuntivo):

Simples parciales (se desconoce algn elemento de la frase): Quid dicas cognosco.
totales (se desconoce todo el contenido): Nescio si veniat.

quis, quae, quid: quin, qu


exos de simples parciales: uter, utra, utrum: cul de los dos
Pronombres/determinantes interrogativos: qualis, quale: cul
quantus, -a, -um: cunto

Adverbios de lugar: ubi (dnde), unde (de dnde), quo (a dnde), qua (por dnde)
Adverbios de modo: quomodo, ut cmo
Adverbios de tiempo: quando cundo; quousque hasta cundo
Adverbio de causa: cur, quare, quid por qu / quin por qu no
Ej.: Nescio quid agas No s qu haces. Nescio ubi sint. No s dnde estn.
exos de simples totales:
si, -ne, an, num: si. Nescio veniatne. No s si viene.
an non: si no Dice an non veniat. Di si no viene.
Dobles: ms de un predicado.
exos:
Utrum
-Nescio utrum anan
sis albus / ater
-ne an / an: si o
homo.
Ej.: Nescio utrum veniat an maneat/ Nescio veniatne an maneat. No s si viene
o se queda
-Interrogasme
Utrum
numtenecne / utrumiubeam
ire in exsilium an non(Cic.).
/ -ne an non / -ne necne: si o no
Ej.: Nescio utrum veniat an non veniat. No s si viene o no viene.

-Nemo ignorat quid egeris.

-Nemo ignorat ubi fueris.

-Quaeritur sintne dei necne sint.

89
Latn II
2012-2013

31) VOZ PERIFRSTICA

En latn nos encontramos dos voces perifrsticas:

Voz perifrstica activa:


1.- Morfologa: se forma con el participio de futuro + tiempos de sum; ej.: amaturus,
-a, -um sum, amaturus, -a, -um es
2.- Traduccin: ir a / estar a punto de / tener la intencin de + infinitivo.
Ej.: Non estis cenaturi? (Plau.). No vais a cenar? / No tenis intencin de cenar?.

Voz perifrstica pasiva:


1.- Morfologa: se forma con el gerundivo + tiempos de sum; ej.: amandus, -a, -um
sum; amandus, -a, -um es; amandus, -a, -um est
2.- Traduccin: expresa necesidad, obligacin, deber tener que / deber / haber de +
infinitivo.
3.-Construcciones:
El complemento agente al ser pasiva aparecer en dativo (a/ab + ablativo si
fuese un verbo que rige dativo)
Personal: con sujeto expreso en nominativo; ej.: Carthago delenda est.
Cartago ha de ser destruida.
Impersonal: sin sujeto (gerundivo neutro + 3 sg. de sum)

-Carthago delenda est.

-Nemo arma est capturus, nemo dimicaturus pro superbis dominis.

-Non estis cenaturi?

-Bellum scripturus sum.

-Equitatus per pontem mittendus erat.

-Patria bonis civibus diligenda est.

-Filii patribus amandi sunt.

-Studendum est semper et ubique.

90
Cristina Flix Garca
Amparo Gasent Moscard

32) ESTILO INDIRECTO

El estilo directo es la reproduccin literal de las palabras o pensamiento de una persona;


sin embargo, el estilo indirecto, en latn, expresa esas palabras o pensamientos mediante
transformaciones que afectan tanto a los modos verbales como a los pronombres y adverbios.

El estilo directo se caracteriza por presentar un verbo introductorio, una pausa fuerte
(dos puntos) y dos unidades meldicas; ejemplo, l dijo: maana no vendr.

El estilo indirecto se construye con una pausa fuerte (dos puntos), dos unidades
meldicas y un verbo introductorio que suele estar omitido y hay que sobreentenderlo;
ejemplo, Ariovistus Caesari: se venisse in Galliam priusquam populum romanum.

TRANSFORMACIONES DE MODOS VERBALES


Estilo directo Estilo indirecto
Enunciativas Infinitivo (sujeto en acusativo)
Volitivas (ruego, orden, prohibicin, deseo) Subjuntivo
Interrogativas Subjuntivo/ Infinitivo (sujeto en acusativo)

TRANSFORMACIONES DE LOS PRONOMBRES


Estilo directo Estilo indirecto
1 persona ego /nos ipse (en nominativo)
meus /noster sui, sibi, se, se (en los dems casos)
suus, sua, suum
2 persona tu/ vos ille, illa, illud
tuus/vester illius, illorum, illarum
3 persona Ille, is, hic, iste ille, illa, illud
Suus, sua, suum illius, illorum, illarum

TRANSFORMACIONES DE LOS ADVERBIOS


Estilo directo Estilo directo
Hodie (hoy) Eo die (aquel da)
Heri (ayer) Pridie (la vspera)
Cras (maana) Postridie (al da siguiente)
Nunc (ahora) Tum (entonces)
Hic (aqu) Illic (all)
Hoc loco (en este lugar) Illo loco (en aquel lugar)

91
Latn II
2012-2013

33) TEXTOS

AL DESMENTIRSE LA LLEGADA DE POMPEYO, MUCHOS HISPANOS SE UNEN


DECIDIDAMENTE A CSAR

Perfecto ponte, magnis quinque civitatibus ad amicitiam adiunctis, expedita re frumentaria

exstinctis rumoribus de auxiliis legionum quae cum Pompeio per Mauretaniam venire

dicebantur, multae longinquiores* civitates ab Afranio desciscunt* et Caesaris amicitiam

sequuntur.

(De Bello Civili, I, 62, 5)


*Longinquiores: distantes, lejanas.
*Descisco: abandonar el partido de...

92
Cristina Flix Garca
Amparo Gasent Moscard

A MEDIODA, VERCASIVELONO, PARIENTE DE VERCINGTORIX, ATACA Y LA


CABALLERA SE ACERCA A LAS FORTIFICACIONES DE LA LLANURA

Cum iam meridies adpropinquare videretur, ad ea castra quae supra demonstravimus

contendit, eodemque tempore equitatus ad campestres munitiones accedere et reliquae copiae

pro castris sese ostendere coeperunt.

(De Bello Gallico, VII, LXXXIII)

LOS LEGADOS TITURIO Y COTA, TRAS CONDUCIR A LAS LEGIONES AL


TERRITORIO DE LOS MENAPIOS, SE RETIRAN JUNTO A CSAR

At Q. Titurius et L. Cotta legati, qui in Menapiorum finis legiones duxerant, omnibus eorum

agris vastatis, frumentis succisis, aedificiis incensis, quod Menapii se omnes in densissimas

silvas abdiderant, se ad Caesarem receperunt.

(De Bello Gallico, XXXVIII)

93
Latn II
2012-2013

CSAR ORDENA SALIR A LA CABALLERA Y OCUPA NOVIODUNO

Caesar ex castris equitatum educi iubet, proelium equestre committit; laborantibus* iam suis,

Germanos equites circiter CD submittit, quos ab initio habere secum instituerat. Eorum

impetum Galli sustinere non potuerunt atque, in fugam coniecti, multis amissis, se ad agmen

receperunt. Quibus profligatis, rursus oppidani* perterriti

sese ei dediderunt.

(De Bello Gallico, VII, XIII, 1-2)

*Laborantibus: encontrarse en dificultades.


*Oppidani: los de la plaza.

94
Cristina Flix Garca
Amparo Gasent Moscard

34) LAS FORMAS NOMINALES DEL VERBO:

SUPINO

1.- Definicin: el supino es un sustantivo verbal activo. Puede llevar complementos.


2.- Morfologa y traduccin: se utiliza nicamente en acusativo y ablativo (4 declinacin):
Ac.: VISUM. Para ver (depende de verbos de movimiento y tiene valor final)
Abl.: VISU. De ver (funciona como complemento de adjetivos que expresen
finalidad, asombro, facilidad); ej.: Mirabile dictu (Vir.) Admirable de decir.
-Difficile est dictu quanto in odio simus apud exteras nationes propter eorum, quos ad

eas cum imperio misimus, iniurias. (Cic.).

-Illi sese Rhenum transisse rogatum et accersitum a Gallis dicuntur.

-Caesar legionem frumentum quaesitum mittit.

-Haec res iucunda visu est.

-Legati fere totius Galliae ad Caesari gratulatum convenerunt.

-Hostium legati ad senatum auxilium postulatum venerunt.

-Id factu facillimum erat.

-Hoc incredibile visu est.

-Qui principes ad Caesarem salutatum venerant.

95
Latn II
2012-2013

GERUNDIO Y GERUNDIVO

GERU DIO:
1.-Definicin: es un sustantivo verbal, neutro y singular (valor activo). Se combina con el
infinitivo para completar la declinacin del sustantivo verbal.
2.-Morfologa y traduccin:
Ac. (ad) Ama-nd-um: para amar (equivale a una prop. sub. final).
G. Ama-nd-i: de amar (amandi causa/gratia= valor final).
D. Ama-nd-o: para beber (suele ir con adjetivos que indican aptitud o necesidad).
Ab. Ama-nd- o: amando (suele ir acompaado de preposiciones).
Ej.: Duas cohortes ad pabulandum misit (Caes.)
Ej.: Vivendi ars prudentia est (Cic.).
Ej.: Aqua est utilis bibendo (Plin.).
Ej.: Ratio et oratio docendo, discendo, disceptando inter se homines conciliat (Cic.)

-Dux militibus signum proelii incipiendi dedit.

-Hominis mens discendo alitur et cogitando.

-Breve tempus aetatis ad bene beaeteque vivendum satis longum est.

-Archias se ad studium scribendi contulit.

-Nullus animus iniuriandi est.

-Animus in consulendo liber est.

96
Cristina Flix Garca
Amparo Gasent Moscard

GERU DIVO:

1.-Definicin: es un adjetivo verbal de valor potencial.


2.-Morfologa y traduccin (siempre lleva un complemento con el que concierta en gnero,
nmero y caso):
Ac. (ad) Amandum, -am, -um: para amar (equivale a una prop. sub. final).
G. Ama-nd-i, -ae, -i: de amar (amandi causa/gratia= valor final).
D. Amando, -ae, -o: para amar (suele ir con adjetivos que indican aptitud o necesidad).
Ab. Amando,-a,-o: amando (suele ir acompaado de preposiciones).
Ej.: Vivis non ad deponendam, sed ad confirmandan audaciam (Cic.)
Ej.: Demosthenes Platonis audendi studiosus fuit (Cic.).
-Vivis et vivis non ad deponendam sed ad confirmandam audaciam tuam.
Ej.: Dies is comitiis habendis legitimus erat (Cic.).
Ej.: Omnis loquendi elegantia augetur legendis oratoribus et poetis (Cic.)

-Demosthenes Platonis audiendi studiosus fuit.

-Caesar ad pacem petendam legatos misit.

-Dies is comitiis habendis legitimus erat.

-Magna cupiditas erat belli gerendi.

-Rei gerendae diem dicunt.

97
Latn II
2012-2013

TEXTOS DE CSAR

LOS USPETES Y LOS TENCTEROS, PUEBLOS GERMANOS, CRUZAN EL RIN A


CAUSA DE LA GUERRA CON LOS SUEVOS Y LA FALTA DE AGRICULTURA

Cn. Pompeio Marco Crasso consulibus, Usipetes Germani et item Tenctheri magna cum

multitudine hominum flumen Rhenum transierunt, non longe a mari quo Rhenus influit. Causa

transeundi* fuit quod*, ab Suevis* complures annos exagitati,* bello premebantur et agricultura

prohibebantur.

(De Bello Gallico, IV)


*Causa transeundi: (gerundio en genitivo) el motivo de cruzarlo
*Suebos: pueblo de raza germana, como los Uspetes y Tncteros.
*Exagitati: hostigados, acosados.

98
Cristina Flix Garca
Amparo Gasent Moscard

VERCINGTORIX DECIDE ATACAR GORGOBINA

Eo cum pervenisset, ad reliquas legiones (nuntios) mittit priusque omnes in unum locum cogit

quam de eius adventu Arvernis nuntiari posset. Hac re cognita, Vercingetorix rursus in

Bituriges exercitum reducit atque, inde profectus Gorgobinam*, Boiorum oppidum, oppugnare

instituit.

(De Bello Gallico, VII, IX, 5-6)

*Gorgobinam: Gorgobina, fortaleza de los boyos, pueblo galo del valle del Po.

99
Latn II
2012-2013

LOS MANDUBIOS FUERON OBLIGADOS A ABANDONAR LA PLAZA CON SUS HIJOS


Y MUJERES A PESAR DE SUS SUPLICAS

Hi, cum ad munitiones Romanorum accessissent, flentes, omnibus precibus orabant ut se*, in

servitutem receptos, cibo iuvarent. At Caesar, dispositis in vallo custodibus, recipi prohibebat.

(De Bello Gallico, VII, LXXVIII)

*Se: los (no es reflexiva).

CSAR, TRAS CONDUCIR A LOS EJRCITOS A LAS POBLACIONES CERCANAS,


SE DIRIGE A LA CIUDAD

His rebus confectis, Caesar, ut reliquum tempus a labore intermitteretur, milites in proxima

municipia deducit; ipse ad urbem proficiscitur. Coacto senatu, iniurias inimicorum

commemorat. Docet se nullum extraordinarium honorem appetisse...

(De Bello Civili, I, XXXII)

100
Cristina Flix Garca
Amparo Gasent Moscard

LOS LEGADOS PIDEN A CSAR QUE PROHIBA A LOS JINETES COMBATIR Y LES
PERMITA A ELLOS ENVIAR LEGADOS A LOS UBIOS

Cum id non impetrassent,* petebant uti* ad eos equites qui* agmen antecessissent

praemitteret, eosque pugna prohiberet, sibique ut potestatem faceret in Ubios legatos mittendi.

(De Bello Gallico, IV, XI)

*Impetrassent por impetravissent.


* Uti (=ut) y ut dependen de petebant y estn coordinados por que.

LLEGADA Y DESEMBARCO A LAS COSTAS DE BRITANIA

Cuius loci haec erat natura, atque ita montibus angustis* mare continebatur, uti ex locis

superioribus in litus telum adigi posset. Hunc ad egrediendum nequaquam idoneum locum

arbitratus, dum reliquae naves eo convenirent ad horam nonam in ancoris exspectavit.

(De Bello Gallico, IV, XXIII, 10)

*Montibus angustis: acantilados.

101
Latn II
2012-2013

CESAR LEVA ANCLAS HACIA BRITANIA

His constitutis rebus, nactus idoneam ad navigandum tempestatem tertia fere vigilia solvit

equitesque in ulteriorem portum progredi et naves conscendere et se sequi iussit.

(De Bello Gallico, IV, XXIII)

ACN, JEFE SENON, AL FRACASAR EN SU CONFABULACIN ENVA EMBAJADORES

ANTE CSAR

Cognito eius adventu, Acco, qui princeps eius consilii* fuerat, iubet in oppida

multitudinem convenire. Conantibus,* priusquam id effici posset, adesse Romanos nuntiatur.

Necessario sententia desistunt legatosque deprecandi causa ad Caesarem mittunt.

(De Bello Gallico, VI, IV)

*Consilii: confabulacin.
*Conantibus: valor temporal, mientras estn en el intento.

102
Cristina Flix Garca
Amparo Gasent Moscard

AL LLEGAR AL PUERTO DE ITIO, CSAR SE ENTERA DE LO QUE LE HA OCURRIDO

A UNA PARTE DE SU ESCUADRA

His rebus constitutis, Caesar ad portum Itium cum legionibus pervenit. Ibi cognoscit

sexaginta naves, quae in Meldis* factae erant, tempestate reiectas*, cursum tenere non potuisse

atque eodem (unde erant profectae) revertisse. Reliquas paratas ad navigandum atque

omnibus rebus instructas invenit

(De Bello Gallico, V, V)

*In Meldis: en el territorio de los meldos.


*Reiectas: participio concertado con sexaginta naves, sujeto de la perfrasis verbal tenere non
potuisse y de revertisse.

PROMESAS DE LOS BRITANOS A CSAR

Interim, consilio eius cognito et per mercatores perlato ad britannos, a compluribus insulae

civitatibus ad eum legati veniunt qui polliceantur* obsides dare atque imperio populi Romani

obtemperare*.

(De Bello Gallico, IV)


*Qui polliceantur: un relativo con el verbo en subjuntivo equivale a una proposicin
subordinada adverbial o circunstancial final, causal, concesiva, etc.).
*Obtemperare: someterse a (alicui).

103
Latn II
2012-2013

DOMICIO FINGE EN EL CONSEJO QUE LA LLEGADA DE POMPEYO ES INMINENTE

Litteris perlectis, Domitius dissimulans in consilio pronuntiat Pompeium celeriter subsidio

venturum* hortaturque eos ne animo deficiant atque haec quae usui* defendendum

oppidum* sint parent.

(De Bello Civili, I, XIX)


*Usui: genitivo de utilidad.
*Defendendum oppidum: gerundivo valor final.

VERCINGTORIX ENCARGA A LOS QUE SE MARCHAN QUE RENAN HOMBRES


PARA LA GUERRA

Discedentibus mandat ut suam quisque eorum civitatem adeat omnesque qui per aetatem

arma ferre possint ad bellum cogant.

(De Bello Gallico, VII, LXXI)

104
Cristina Flix Garca
Amparo Gasent Moscard

CSAR ENVIA A FABIO CON LAS LEGIONES A HISPANIA


Dum haec parat atque administrat, C. Fabium legatum cum legionibus tribus quas Narbone

circumque ea loca* hiemandi causa disposuerat in Hispaniam praemittit celeriterque

Pyrenaeos saltus occupari iubet, qui eo tempore ab L. Afranio legato praesidiis* tenebantur.

Reliquas legiones quae longius hiemabant subsequi iubet.

His rebus constitutis, Fabius, ut erat imperatum, adhibita celeritate*, praesidium ex

saltu deiecit* magnisque itineribus* ad exercitum Afranii contendit.

(De Bello Civili, XXXVII)


*Circumque ea loca: y sus alrededores.
*Praesidiis: con las guarniciones defensivas.
*Adhibita celeritate: con la mayor rapidez.
*Deiecit: desaloj del puerto.
*Magnis itineribus: a marchas forzadas.

105
Latn II
2012-2013

LAS TROPAS ROMANAS NO SE ATREVEN A CRUZAR EL RO POR MIEDO A VERSE


RODEADOS POR LOS BITURIGES

Qui, cum ad flumen Ligerim venissent, quod Bituriges ab Haeduis dividit, paucos dies ibi

morati neque flumen transire ausi, domum revertuntur legatisque nostris renuntiant se

Biturigum perfidiam veritos* revertisse.

(De Bello Gallico, VII, V)


*Qui: se refiere a las tropas.
*Veritos: participio deponente, concertado con se (sujeto de revertisse).

AL DESMENTIRSE LA LLEGADA DE POMPEYO, MUCHOS HISPANOS SE UNE


DECIDIDAMENTE A CSAR

Perfecto ponte, magnis quinque civitatibus ad amicitiam adiunctis, expedita re frumentaria

exstinctis rumoribus de auxiliis legionum quae cum Pompeio per Mauretaniam venire

dicebantur, multae longinquiores* civitates ab Afranio desciscunt et Caesaris amicitiam

sequuntur.

(De Bello Civili, I, 60)

*Longinquiores: distantes, lejanas.


*Descisco: abandonar el partido de...

106
Cristina Flix Garca
Amparo Gasent Moscard

DOMICIO PREPARA LAS NAVES EN MARSELLA PARA EVITAR EL


ASEDIO A LA CIUDAD

Haec dum inter eos aguntur, Domitius navibus Massiliam pervenit atque ab iis receptus urbi

praeficitur. Summa ei belli administrandi* permittitur. Eius imperio classem quoquo versus

dimittunt; onerarias naves quas ubique possunt (deprehendere) deprehendunt atque in

portum deducunt ad reliquas (naves) armandas atque reficiendas.

Quibus iniuriis permotus Caesar legiones tres Massiliam adducit; turres vineasque ad

oppugnationem urbis agere, naves longas Arelate numero XII facere instituit. Quibus effectis

armatisque diebus triginta adductisque Massiliam, his D. Brutum praeficit, C. Trebonium

legatum ad oppugnationem Massiliae relinquit.

(De Bello Civili, 36)

*Summa ei belli administrandi: la direccin suprema de la guerra.

107
Latn II
2012-2013

LOS REHENES INFORMAN A CSAR DE LA SITUACIN DE LOS ENEMIGOS

Media circiter nocte, iis qui aquandi causa longius a castris processerant ab equitibus

correptis*, fit ab his certior Caesar* duces adversariorum silentio copias castris educere. Quo

cognito, signum dari iubet et vasa militari more conclamari*. Illi, exaudito clamore, veriti ne

noctu impediti sub onere confligere cogerentur aut ne ab equitatu Caesaris in angustiis

tenerentur, iter suprimunt copiasque in castris continent. Postero die Petreius cum paucis

equitibus occulte ad exploranda loca proficiscitur. Hoc idem fit ex Caesaris castris. Mittitur L.

Decidius Saxa cum paucis, qui loci naturam perspiciat.*

(De Bello Civili, 66)

*Iis...correptis: ablativo absoluto que incluye una proposicin de relativo.


*Fit...Caesar: Csar se informa por ellos de que..., certior es un predicativo.
*Signum...conclamari: ordena que se transmita la orden y se levante el campamento segn la
costumbre militar.

108
Cristina Flix Garca
Amparo Gasent Moscard

CSAR HACE REGRESAR LAS NAVES A TODA VELOCIDAD

Expositis militibus, naves eadem nocte Brundisium a Caesare remittuntur, ut reliquae

legiones equitatusque transportari possent. Huic officio praepositus erat Fufius Calenus

legatus, qui celeritatem in transportandis legionibus adhiberet.

(De Bello Civili, III, 8, 1)

CSAR ORDENA UN ARDID AL VER A SUS SOLDADOS HERIDOS

Caesar cum complures suos vulneratos videret, ex omnibus oppidi partibus cohortes montem

ascendere et simulatione* moenium occupandorum clamorem* undique iubet tollere.

(De Bello Gallico, VIII, 43,1)


*Simulatione: simulacro.
*Clamor: gritero.

109
Latn II
2012-2013

SE ANUNCIA A CSAR QUE AROVISTO SE DIRIGA A TOMAR VESONTIO

Quibus auditis ab exploratibus ei nuntiatum est Ariovistum* cum suis omnibus copiis ad

occupandum oppidum Vesontionem, quod est oppidum maximum Sequanorum, contendere,

triduique viam a suis finibus processisse.

(De Bello Gallico)


*Ariovistum: sujeto de los infinitivos contendere y processisse.

DUMNRIGE, CAUDILLO EDUO, SE REBELA CONTRA CSAR CUANDO IBA A


PARTIR A BRETAA. CSAR TOMA MEDIDAS.

Qua re nuntiata Caesar intermissa profectione atque omnibus rebus postpositis magnam

partem equitatus ad eum insequendum mittit retrahique imperat; si vim faciat neque ne pareat,

interfici iubet. (De Bello Gallico)

110
Cristina Flix Garca
Amparo Gasent Moscard

ENTREVISTA DE CSAR Y LOS EMBAJADORES GALOS. CSAR NO PROMETE NADA.

Legati haec se ad suos relaturos* dixerunt et, re deliberata, post diem tertium ad Caesarem

reversuros*; interea ne propius* se castra moveret petierunt.

(De Bello Gallico, IV, 9)


*Relaturos, reversuros (esse).
*Propius se: ms cerca de ellos.

CSAR PONE EN FUGA AL ENEMIGO

Caesar tamen nactus equites circiter XXX, quos Commius Atrebas, de quo ante dictum est,

secum transportaverat, legiones in acie pro castris constituit.

(De Bello Gallico, IV, XXXV)

111
Latn II
2012-2013

CSAR PREPARA LAS NAVES

Navibus circiter LXXX onerariis coactis contractisque, quod satis esse ad duas

transportandas legiones existimabat, quod praeterea navium longarum habebat quaestori,

legatis, praefectisque distribuit. Huc accedebant XVIII onerariae naves, quae ex eo loco ab

milibus passuum octo vento tenebantur quo minus in eundem portum venire possent: has

equitibus distribuit.

(De Bello Gallico, IV, XXII, VII)

CSAR MARCHA HACIA LOS BELOVACOS PARA CONOCER SUS PLANES

His copiis coactis ad Bellovacos proficiscitur castrisque in eorum finibus positis

equitum turmas dimittit in omnes partes ad aliquos excipiendos, ex quibus hostium concilia

cognosceret.

(De Bello Gallico, XXIV, XII)

112
Cristina Flix Garca
Amparo Gasent Moscard

NUEVOS COMBATES CONTRA LOS MORINOS

Quibus ex navibus cum essent expositi milites circiter trecenti atque in castra contenderent,

Morini, quos Caesar in Britanniam proficiscens pacatos reliquerat, spe praedae adducti primo

non ita magno suorum numero circumsteterunt ac, si sese interfici nollent, arma ponere

iusserunt.

(De Bello Gallico, IV, XXXVII)

LOS SUEVOS SE ALTERNAN ANUALMENTE EN LA GUERRA Y LA AGRICULTURA

Suevorum gens est longe maxima et bellicosissima Germanorum omnium. Hi centum pagos

habere dicuntur, ex quibus quotannis singula milia armatorum bellandi causa ex finibus educunt.

Reliqui, qui domi manserunt, se atque illos alunt; hi rursus in vicem* anno post in armis sunt*, illi

domi remanent.

(De Bello Gallico, IV)


*Rursus in vicem: a su vez
*In armis sunt: toman las armas.

113
Latn II
2012-2013

PALABRAS DE ARIOVISTO

Ei legationi Ariovistus respondit:* se neque sine exercitu in eas partes Galliae venire audere

quas Caesar possideret, neque exercitum sine magno commeatu atque molimento in unum

locum contrahere posse.

(De Bello Gallico)

* Estilo indirecto, puede sobreentenderse un verbo de lengua, diciendo que...

LEVANTAMIENTO HELVECIO ENCABEZADO POR ORGETRIX


Apud Helvetios longe nobilissimus fuit et ditissimus Orgetorix. Is M. Messala el M. Pisone

consulibus regni cupiditate inductus coniurationem nobilitatis fecit et civitati persuasit ut de

finibus suis cum omnibus copiis exirent:* perfacile esse, cum virtute omnibus prestarent, totius

Galliae imperio potiri*.

(De Bello Gallico, I, II)


*Potiri: infinitivo presente de potior.

114
Cristina Flix Garca
Amparo Gasent Moscard

DIVICN, DIRIGENTE DE LOS HELVECIOS, TRATA CON CSAR LAS CONDICIONES


DE LA PAZ

Is ita cum Caesare egit: si pacem populus Romanus cum Helvetiis faceret in eam partem

ituros* ubi* eos Caesar constituisset; sin bello persequi perseveraret, reminisceretur veteris

incommodi populi Romani ne ipsos despiceret.

(De Bello Gallico, I, 13)


*Ituros (esse): infinitivo de futuro.
*Ubi: subordinada relativa cuyo antecedente es eam partem.

RESPUESTA DE CSAR SOBRE LICENCIAR AL EJRCITO

Ad ea Caesar respondit: ...proinde, ut esset dictum, provinciis excederent exercitumque

dimitterent.
(De Bello Civili, I, 85, 12)

115
Latn II
2012-2013

LOS GALOS PIDEN AYUDA A CSAR

Bello Helvetiorum confecto totius fere Galliae legati principes civitatum, ad Caesarem

gratulatum* convenerunt: Intellegere sese, tametsi pro veteribus Helvetiorum iniuriis populi

Romani ab his poenas bello repetisset, tamen eam rem non minus ex usu terrae Galliae quam

populi Romani accidisse (De Bello Gallico, I 30, 1)

*Gratulatum: supino. C.C. Finalidad para felicitarlo

116
Cristina Flix Garca
Amparo Gasent Moscard

DIVICIACO, GENERAL DE LOS HEDUOS, INTERVIENE EN UNA ENTREVISTA CON


CSAR

Locutus est pro his Diviciacus Haeduus: Galliae totius factiones esse duas; harum alterius

principatum tenere Haeduos, alterius Arvernos. Hi cum tantopere de potentatu inter se multos

annos contenderent, factum esse uti ab Arvernis Sequanisque Germani mercede

arcesserentur. (...)

Cum ab his saepius quaereret neque ullam omnino vocem exprimere posset, idem

Diviciacus Haeduus respondit: Hoc esse miseriorem et graviorem fortunam Sequanorum

quam reliquorum.

(De Bello Gallico, I, 31-32)

117
Latn II
2012-2013

PALABRAS DE ARIOVISTO AL PUEBLO ROMANO

Ad haec Ariovistus respondit: si ipse populo romano non praescriberet quemadmodum suo

iure uteretur, non oportere se a populo romano in suo iure impediri. Haeduos sibi, quoniam

belli fortunam temptavissent et superati essent, stipendiarios esse factos. Haeduis se obsides

non redditurum esse, neque his neque eorum sociis iniuria bellum inlaturum esse, si

stipendium quotannis penderent.

(De Bello Gallico)

118
Cristina Flix Garca
Amparo Gasent Moscard

ANEXO I

C. IULIUS CAESAR

El vocabulario de Csar es bsicamente militar. Los trminos y expresiones ms frecuentes son:

Acies: tropa formada en orden de batalla.


Aciem instruere: disponer el ejrcito en orden de batalla.
Agger: terrapln en torno al campamento.
Agmen: ejrcito en marcha.
Primum agmen: vanguardia.
Novissimum agmen: retaguardia.
Auxilia: tropas auxiliares.
Bellum: guerra
Castra: campamento (castra movere: trasladar el campamento, levantarlo).
Concilium: asamblea.
Consilium: consejo de guerra.
Copia: vveres, haberes.
Copiae: tropas.
Eques: jinete.
Equitatus: la caballera.
Falange: formacin cerrada de combate compuesta por 59 lanceros en fila por 16 de
fondo.
Fossa: foso para proteger el campamento.
Frumentum: trigo.
Re frumentaria: avituallamiento de trigo.
Ius dicere: pronunciar una sentencia.
Hiberna: campamento de invierno.
Impedimenta: bagaje del legionario: armamento y una mula que llevaba para cada 6
legionarios la tienda de cuero y estacas para montar el campamento. Tambin llevaba
las provisiones, etc.
Impetus: ataque.
Impetum facere: atacar. En el ataque el legionerio echaba a correr, luego lanzaba el
pilum (jabalina), despus el hastam (lanza) y desenvainaba la espada (gladium) para el
cuerpo a cuerpo. Armas defensivas eran: galea (casco), lorica (coraza), scutum (escudo),
parma (escudo redondo de caballera).
Legatus: embajador.
Legio: legin. Se compona de 10 cohortes de 3 manpulos cada una, es decir, 6
centurias.
Manus: tropa.
Obses, -idis: rehn. Se intercambiaban como garanta de paz
Passus: paso, para indicar distancia.
Pedes: soldado de infantera.
Praesidium: tropas de proteccin
Proelium: combate, batalla.
Signum: emblema de la legin; dar la seal.
Vallum: empalizada.

119
Latn II
2012-2013

Vigilia: el da se divida en horas, pero la noche se divida en 4 vigiliae o turnos de


guardia.

Construcciones y expresiones:

Prima luce: al amanecer.


Summis copiis: con todos los efectivos.
Contione habita: reunida la asamblea.
Pro tempore et pro se: segn el tiempo y las circunstancias.
Magnis itineribus: a marchas forzadas. Los legionarios solan hacer hasta 30km. al da,
los de Csar, muchos ms.

120
Cristina Flix Garca
Amparo Gasent Moscard

ANEXO II
COMPOSICIN Y SUFIJACIN VERBAL LATINA

PREPOSICIN CAMBIOS FONTICOS SIGNIFICACIN

AB a+m- separacin, origen, privacin.


Au+f -
Abs+t-, c-, q-
AD asimilacin+consonante- direccin, proximidad.

ANTE anti+c-,s- prioridad, delante.

CIRCUM alrededor de.

CONTRA contra, enfrente de.

CUM co+vocal-, gn-, h-


Cog+n-
Asimilacin+l-,r- compaa, accin acabada.
Com+b-, p-, m-
Con+otras consonantes-
DE separacin, movimiento de
Arriba abajo.

EX ex+vocal-, h-, c-, p-, s-, t- origen, movimiento hacia


Ef+f- arriba, trmino.
E+otras consonantes-.

EXTRA fuera de.

IN im+b-, p-, m- lugar donde, lugar adonde,


Asimilacin+l-, r- contra.
Ig+n-
Indu/ind+vocal ( a veces)

INTER asimilacin+l- entre.

OB asimilacin+c-, f-, g-, p- delante de, enfrente de.

PER lugar por donde, trmino de


una accin, idea superlativa.

POST despus de.

PRAE delante de, antes de,


idea superlativa.

121
Latn II
2012-2013

PRAETER fuera de, al largo de.

PRO prod+vocal- de, a favor de,


en lugar de.
SUB asimilacin+c-, f-, g-, m-, p-, r- debajo de.
Sus+c-, t-, p-
SUBTER debajo de.

SUPER sobre, encima de, adems de.

TRANS tra+d- (sobre todo) a travs de, al otro lado de,


ms all de.

PARTCULAS CAMBIOS FONTICOS SIGNIFICACIN

DIS asimilacin+f- separacin, negacin ( a veces).


Di+d-, g-, i-, l-, m-, n-,
RE red+vocal- repeticin, separacin de un lugar.

SE separacin.

SEMI medio, mitad.

ADVERBIOS SIGNIFICACIN

INTRO dentro de.

RETRO hacia atrs.

BIS dos veces.

BENE bien.

MALE mal.

SATIS bastante.

122
Cristina Flix Garca
Amparo Gasent Moscard

PREFIJOS MS FRECUENTES EN CASTELLANO


AB-: alejamiento, separacin, origen: aborigen.
AD-: unin, proximidad, cercana: adjunto.
ANTE-: anterioridad, prioridad: antecedente, antecmara.
ANTI-: en lugar de, contra: antidemocrtico.
CIRCUM-: alrededor: circunloquio.
CONTRA-: oposicin: contrasea.
CUM-/CON-: unin y compaa: contemporneo.
DE-: separacin, direccin de arriba abajo: derivar, descender.
DES-: fuera de: desorganizar.
DI-/DIS-: separacin oposicin: discontinuo, dimitir.
E-/EX_ : de desde, fuera de: xodo, evento.
IN-: lugar en donde, negacin: imposible, implantar.
INTER-: entre, en medio: interurbano.
OB-: por causa de, delante, contra: obstculo, oponer.
PER-: por, a travs de, ntegramente: persuadir, pervivir.
POST-: detrs, despus de: posponer, posdata.
PRE-: antes, delante: prehistoria, predeterminado.
PRO-: delante, por, en favor de: pronombre.
RE-: repeticin, movimiento hacia atrs:: revivir, releer.
SE-: separacin: secesin.
SUB-: bajo: subdirector, suposicin.
SUPER-: sobre, encima: superlativo.
TRANS-: al otro lado de, a travs de: transferencia.

SUFIJOS MS FRECUENTES EN CASTELLANO


-al: lugar, conjunto, relacin: caaveral, dineral, verbal.
-ano: origen, profesin, pertenencia: cortesano, cirujano.
-ario: pertenencia, profesin, lugar: ordinario, bibliotecario, sanitario.
-arqua: poder, mando: monarqua, oligarqua.
-atura: empleo, nombres abstractos: judicatura, candidatura.
-bilidad: posibilidad: irritabilidad.
-ble: capacidad, posibilidad: adorable, posible.
-bundo: condicin: vagabundo.
-cin: accin, efecto, estado: desesperacin, combinacin.
-cola: el que habita: caverncola.
-culo: valor diminutivo: minsculo, clculo, molcula.
-dad: cualidad: generosidad, bondad.
-dera: utensilio: tapadera, lanzadera.
-dero: agente, instrumento, lugar: panadero, vertedero.
-dor: agente, empleo: celador, tenedor.
-erio: accin, estado, lugar: vituperio, cautiverio, monasterio.
-ero: oficio, lugar, pertenencia: librero, matadero, ganadero.
-fero: llevar: mortfero.
-ficio: hacer: beneficio, maleficio.
-ico: sufijo de adjetivos: cnico, prctico.
-itis: inflamacin: rinitis.
-mento: accin, efecto: cargamento, impedimento.

123
Latn II
2012-2013

-metra/-metro: medicin, instrumento: anemometra, cronmetro.


-nte: el que hace: amante, ambulante.
-oide: forma: androide.
-opsia/-opsis: visin: autopsia, sinopsis.
-osis: enfermedad: psicosis, cirrosis.
-teca: caja, depsito: hemeroteca, biblioteca.
-tor: agente: actor, lector.
-torio: adjetivos verbales que indican la accin del verbo y lugar: difamatorio, locutorio, -
ormitorio.
-triz: agente: actriz, emperatriz.
-voro: devorar: carnvoro.

124
Cristina Flix Garca
Amparo Gasent Moscard

DERIVACIN Y COMPOSICIN DE VERBOS LATINOS

AGO (COMPOSICIN: IGO):

Indago: indagar, indagacin.


Cogo: coaccin, cogulo, coaccionar.
Exigo: exigir, exactitud, exigencia.
Prodigo: prodigalidad, prdigo.
Subigo: sobar.
Transigo: transaccin, intransigente.

ASCENDO (SCANDO):

CADO:

CAPIO (COMPOSICIN: CIPIO):

CERNO:

125
Latn II
2012-2013

COGNOSCO (GNOSCO):

COLO:

CONSTITUO (STITUO/ STO):

DICO:

DO:

DUCO:

EO:

126
Cristina Flix Garca
Amparo Gasent Moscard

FACIO (COMPOSICIN: FICIO):

FERO:

FUGIO:

FUNDO:

GRADIOR (COMPOSICIN: GREDIOR):

LEGO (COMPOSICIN: LIGO):

127
Latn II
2012-2013

MANEO:

MITTO:

MOVEO:

NASCOR:

PARO

128
Cristina Flix Garca
Amparo Gasent Moscard

PONO:

PUGNO

QUAERO (QUIRO):

SCANDO (COMPOSICIN: SCENDO):

SEDEO:

SEQUOR:

129
Latn II
2012-2013

SERO:

SERVO:

SISTO:

SPECTO:

STITUO:

SUM:

130
Cristina Flix Garca
Amparo Gasent Moscard

TENDO:

TRIBUO:

VENIO:

VERTO:

VIDEO:

VINCO:

131
Latn II
2012-2013

VOCO:

VOLO:

132
Cristina Flix Garca
Amparo Gasent Moscard

ANEXO III. IMGENES

aves de guerra romanas

avis oneraria

avis longa

Mquinas de guerra romanas

133
Latn II
2012-2013

134
Cristina Flix Garca
Amparo Gasent Moscard

ANEXO IV
MAPAS

135
Latn II
2012-2013

136

Potrebbero piacerti anche