Documenti di Didattica
Documenti di Professioni
Documenti di Cultura
Claudia T. MRSICO
Universidad de Buenos Aires
sofiac@ciudad.com.ar
RESUMEN: Entre la filosofa platnica y los anlisis sofsticos acerca del lenguaje,
se encuentra una teora potente y atpica que propone fundamentar el conoci-
miento de lo real a partir de un anlisis lingstico de tipo semntico, que
permitira tambin resolver el problema del fundamento de la tica sin recurrir a
un radicalismo ontolgico. Nos referimos a la filosofa de Antstenes, que exa-
minaremos en tanto antecedente clsico de la moderna nocin de campo semn-
tico, con atencin a testimonios que permiten entrever los ejes de la teora:
investigacin de los nombres (pskeciw nomtvn), uso de los nombres (xrsiw
nomtvn) y distincin en gneros (dialgein kat gnh).
***
Claudia T. MRSICO
71
71
72 CLAUDIA T. MRSICO
1. La pskeciw tn nomtvn
5
Cf. Blaise et al. (1986: 119).
72
ANTSTENES Y LA PREHISTORIA DE LA NOCIN DE CAMPO SEMNTICO 73
73
74 CLAUDIA T. MRSICO
= SSR, VA 161. En este sentido, Classen (1976: 24-25) y Blaise (1986: 118 ss.).
Cf. la crtica de esta posicin en Decleva Caizzi (1966: 99-100) y Giannantoni
(1990: 384-385).
12
Cf. Giannantoni (1990: 226 ss.).
74
ANTSTENES Y LA PREHISTORIA DE LA NOCIN DE CAMPO SEMNTICO 75
75
76 CLAUDIA T. MRSICO
76
ANTSTENES Y LA PREHISTORIA DE LA NOCIN DE CAMPO SEMNTICO 77
15
En este marco tiene que comprenderse la formulacin antistnica de la tesis
sofstica de que no se puede hablar falsamente dado que quien habla dice algo
(ti); el que dice algo dice lo que es (t n), y el que dice lo que es, dice la verdad;
cf. Proclo, In Plat. Cratyl., 37 = SSR, VA 155 que se discute en el Eutidemo,
282b-c y el Crtilo, 385b y 429d-431b en pasajes con importantes resonancias
antistnicas y en Sofista, 251a-b. En efecto, dada la correspondencia entre nmata
y prgmata, al nombrar una cosa, se conoce su esencia.
77
78 CLAUDIA T. MRSICO
16
Cf. Cordero (2001: 331-332).
17
Cf. DK 68B26.
18 Muy probablemente, el pasaje 434e del Crtilo en que Platn hace que
78
ANTSTENES Y LA PREHISTORIA DE LA NOCIN DE CAMPO SEMNTICO 79
2. La xrsiw tn nomtvn
79
80 CLAUDIA T. MRSICO
Arist., Hypr tn tettron, 127) y el Cclope (Heracl., Hom. Probl., 70, 5). Cf.
adems el estudio de la nocin de basilea en Dion Crisstomo, orat., iv, 24-25,
y el texto de Jenofonte, Mem., IV, 5, 11 ss. tratado en el apartado siguiente.
81
82 CLAUDIA T. MRSICO
22
Porfirio, Quaest. Hom. ad Oddysseam, 1.1.20 ss. = SSR, VA 187: di tot
fhsi tn Odussa Omhrow sofn nta poltropon enai, ti d tow nyr-
poiw pstato pollow trpoiw sunenai.
23 Porfirio, Quaest. Hom. ad Oddysseam, 1.1.30 ss. = SSR, VA 187: trpow
mn on t palmbolon t to youw, t polumetbolon ka staton. lgou
d polutropa ka xrsiw poiklh lgou efiw poiklaw kow monotropa gne-
tai: n gr t kst ofikeon. di ka t rmdion kst tn poikilan to
lgou efiw n sunagerei t kst prsforon. t d a monoeidw nr-
moston n prw kow diafrouw poltropon poie tn llvw p polln
pblhton w atow pblhton lgon.
82
ANTSTENES Y LA PREHISTORIA DE LA NOCIN DE CAMPO SEMNTICO 83
83
84 CLAUDIA T. MRSICO
24
Porfirio, Quaest. Hom. ad Oddyseam, 9.106 ss. = SSR, VA 189: pw per-
filouw ka yemstouw ka paranmouw pn tow Kklvpaw fyona par
yen atow prxein fhs t gay; =hton on ti perfilouw mn di
tn peroxn to smatow, yemstouw d tow m nm xrvmnouw ggrf
di t kaston tn fidvn rxein: <yemisteei d kastow padvn d lxou>
(v. 115), per nomaw shmeon. <Antisynhw> d fhsin ti mnon tn Pol-
fhmon enai dikon: ka gr ntvw to Diw perpthw stn: okon ofl
loipo dkaioi: di toto gr ka tn gn atow t pnta nadidnai ato-
mtvw: (...) ste Polfhmon mnon lgei perfanon ka dikon, tow d
loipow pntaw Kklepaw esebew ka dikaouw ka pepoiytaw tow yeow,
yen ka nken atow atomtvw g tow karpow.
84
ANTSTENES Y LA PREHISTORIA DE LA NOCIN DE CAMPO SEMNTICO 85
85
86 CLAUDIA T. MRSICO
86
ANTSTENES Y LA PREHISTORIA DE LA NOCIN DE CAMPO SEMNTICO 87
87
88 CLAUDIA T. MRSICO
88
ANTSTENES Y LA PREHISTORIA DE LA NOCIN DE CAMPO SEMNTICO 89
28
Mem., IV, 5, 2: Acaso te parece que los incontinentes son completamente
no-libres? (Pantpasin ra soi dokosin ofl kratew neleyeroi enai;)
29
Mem., IV, 5, 5: Cul esclavitud consideras que es la peor? (Doulean d
poan kaksthn nomzeiw enai;)
30
Mem., IV, 5, 4: Te parece que los incontinentes estn impedidos de hacer
las cosas mejores, o tambin estn forzados a hacer las peores? (Ptera d soi
dokosin ofl kratew kvlesyai mnon t kllista prttein ka nagk-
zesyai t asxista poien;)
31
Mem., IV, 5, 9: ti ka p t da, g per mna doke krasa tow
nyrpouw gein, at mn o dnatai gein, d gkrteia pntvn mlista
desyai poie.
89
90 CLAUDIA T. MRSICO
90
ANTSTENES Y LA PREHISTORIA DE LA NOCIN DE CAMPO SEMNTICO 91
35 Cf. nota 4.
91
92 CLAUDIA T. MRSICO
92
ANTSTENES Y LA PREHISTORIA DE LA NOCIN DE CAMPO SEMNTICO 93
Antstenes defini por primera vez el lgow diciendo: lgow es lo
que muestra lo que era o es ( t ti n sti dhln). (DL, VI, 3
= SSR, VA 151)
93
94 CLAUDIA T. MRSICO
94
ANTSTENES Y LA PREHISTORIA DE LA NOCIN DE CAMPO SEMNTICO 95
5. Semntica y etimologa
95
96 CLAUDIA T. MRSICO
96
ANTSTENES Y LA PREHISTORIA DE LA NOCIN DE CAMPO SEMNTICO 97
41 Esta tesis, que excede el propsito de este artculo, podra servir para
97
98 CLAUDIA T. MRSICO
42 Cf. el planteo heideggeriano acerca del habla, en Ser y tiempo (1951: 154).
43
De todos modos, es llamativo el paralelo entre la concepcin antistnica del
anlisis semntico y algunos pasajes de Ser y tiempo, en que se subraya al mundo
como plexo referencial que el Dasein comprende, esto es, significa, a travs del
habla. De hecho, la estructura del mundo no es otra cosa que su significatividad
(Bedeutsamkeit). (Cf. Ser y tiempo: 100-102).
98
ANTSTENES Y LA PREHISTORIA DE LA NOCIN DE CAMPO SEMNTICO 99
BIBLIOGRAFA
99