Sei sulla pagina 1di 44

Antologa de textos latinos para 2 Bachillerato

Curso 2012/13
Contenido
I. AA.VV. . TEXTOS PARA EL ESTUDIO GRAMATICAL ....................................... 3
II. EUTROPIO. BREVIARIUM AB URBE CONDITA. .............................................. 11
III. CSAR. BELLUM CIVILE ..................................................................................... 13
IIII. CORNELIO NEPOTE: DE EXCELENTIBUS DUCIBUS ................................. 16
V. CICERN. PRO ARCHIA POETA .......................................................................... 18
VI. HYGINO O HIGINO. FABULAE........................................................................... 21
VII. TEXTOS EN VERSO ............................................................................................ 24
VIII. CATULO. CARMINA ......................................................................................... 27
IX. VIRGILIO . AENEIDOS ........................................................................................ 29
X. FEDRO. FABULAE ................................................................................................. 32
XI. OVIDIO. METAMORPHOSEON ......................................................................... 35
MODELOS DE EXAMENES DE LA PRUEBA PAU ................................................. 38
GRAFFITI POMPEYANOS .......................................................................................... 44

ANTOLOGA DE TEXTOS LATINOS II CMLM Pgina 2


I. AA.VV. . TEXTOS PARA EL ESTUDIO GRAMATICAL

En este apartado hay textos que vamos a utilizar para poner ejemplos de estructuras
sintcticas que estudiemos o repasemos simplemente. Se trata de textos breves, casi todos
en prosa de los autores ms usuales para el nivel.

1. Sencillez y dinamismo de Anbal, protagonista de las guerras Pnicas.


Tito Livio. Ab urbe condita. XXI, 4

Vestitus nihil1 inter aequales excellens2: arma atque equi conspiciebantur. Equitum
peditumque3 idem longe primus erat; princeps in proelium ibat4, ultimus conserto
proelio excedebat4. Has tantas viri uirtutes ingentia vitia aequabant.
1 2
Acusativo CC en nada (erat) 3Dependen de primus 4Sujeto es Hannibal

2. Horacio Cocles, hroe legendario, detiene a los etruscos en el puente Sublicio.


Tito Livio. Ab urbe condita. II, 10

Cum hostes adessent, pro se quisque in urbem ex agris demigrat; urbem ipsam saepiunt
praesidiis. Alia muris, alia Tiberi obiecto1 videbantur2 tuta: pons Sublicius iter paene
hostibus dedit, ni3 unus uir fuisset, Horatius Cocles; id munimentum illo die fortuna
urbis Romanae habuit.

I. AA.VV .TEXTOS PARA EL ESTUDIO GRAMATICAL


1
:interpuesto 2de videor: parecer 3 si no (condicional)

3. Primera huelga y primera conquista de la plebe: la creacin de los tribunos de


la plebe (494 a. C.)
Eutropio. Breviarium I, 13

Sexto decimo anno post reges exactos seditionem populus Romae fecit, tamquam a
senatu atque consulibus premeretur. Tum et ipse sibi tribunos plebis quasi proprios
iudices et defensores creavit, per quos contra senatum et consules tutus esse1 posset.
1
tutus esse: estar seguro

4. Semblanza desfavorable de Calgula, tercer emperador de Roma


Eutropio. Breviarium, VII 12
Successit ei1 C. Caesar, cognomento Caligula, [], sceleratissimus ac funestissimus,
qui etiam Tiberii dedecora purgaverit. Bellum contra Germanos suscepit et ingressus2
Sueviam nihil strenue fecit. Stupra sororibus intulit, ex una etiam filiam cognovit. Cum
adversum cunctos ingenti avaritia, libidine, crudelitate saeviret, interfectus in Palatio
est3 anno aetatis vicesimo nono, imperii tertio, mense decimo dieque octavo.
1
Se refiere a Tiberio 2part. concertado: entrando 3 interfectus est

ANTOLOGA DE TEXTOS LATINOS II CMLM Pgina 3


5. Quintia es el canon perfecto de belleza, pero es una esfinge. Lesbia es distinta.
Catulo. Carmina LXXXVI

QVINTIA formosa est multis. mihi candida, longa,


recta est: haec ego sic singula1 confiteor.
totum illud2 formosa3 nego: nam nulla venustas,
nulla in tam magno est corpore mica4 salis.
Lesbia formosa est, quae cum5 pulcherrima tota est,
tum5 omnibus una omnis6 surripuit Veneres6.
1
haec singula 2 totum illud: en absoluto 3Suplase ese 4nullamica 5 cumtum: no solo
sino tambin 6 omnisVeneres: acusativo toda belleza

6. P.A. Adriano, hispano y de Itlica como Trajano.


Eutropio. Breviarium 8, 6-7

Defuncto Traiano Aelius Hadrianus creatus est princeps. Natus est ipse Italicae in
Hispania. Qui1 Traiani gloriae invidens2 statim provincias tres reliquit, quas Traianus
addiderat, et de Assyria, Mesopotamia, Armenia revocavit exercitus ac finem3 imperii

I. AA.VV .TEXTOS PARA EL ESTUDIO GRAMATICAL


esse voluit Euphraten.
Pacem tamen omni imperii sui tempore habuit, semel tantum4 per praesidem dimicavit.
Orbem Romanum circumiit; multa aedificavit. Facundissimus Latino sermone, Graeco
eruditissimus fuit. Non magnam clementiae gloriam habuit, diligentissimus5 tamen circa
aerarium et militum disciplinam. Obiit in Campania maior sexagenario, imperii anno
vicesimo primo, mense decimo, die vicesimo nono.

1
Falso relativo 2Fjate en el rgimen en el diccionario 3 Acus. Sujeto del infinitivo 4 solamente
5
(fuit)

7. Demcrito, fsico atomista griego, no poda distinguir lo sensible, pero s poda


discernir lo insensible, aunque era ciego.
Cicern. Tusculanae disputationes. 5, 114

Democritus, luminibus amissis, alba1 scilicet discernere et atra non poterat, at vero
bona mala 2, aequa iniqua, honesta turpia, utilia inutilia, magna parva poterat, et sine
varietate colorum licebat vivere beate, sine notione rerum 3 non licebat.
1 2
alba et atra (discernere )3 (vivere)

ANTOLOGA DE TEXTOS LATINOS II CMLM Pgina 4


8. Pobre Cndido! Todo es tuyo, pero tu mujer
Marcial. Epigrammata, 3, 26

Praedia solus habes et solus, Candide, nummos,


aurea solus habes, murrina solus habes,
Massica 1 solus habes et Opimi 2 Caecuba 3 solus,
et cor solus habes, solus et ingenium 4.
Omnia solus habes nec me puta velle negare 5
uxorem sed habes, Candide, cum populo.
1
massicum-i 2 Opimius-ii: Opimio 3 caecubum-I 4 (habes) 5 necnegare: no considero querer
negarlo

9. Gesto pundonoroso del alfrez Petrosidio, que salva el estandarte, y de sus


amigos, que prefieren el suicidio al deshonor.
Csar. Bellum Gallicum, 5, 37

Lucius Petrosidius aquilifer, cum1 magna multitudine hostium premeretur, aquilam


intra vallum proiecit; ipse pro castris fortissime pugnans occiditur. Illi aegre ad noctem
oppugnationem sustinent; noctu ad unum omnes desperata salute se ipsi interficiunt.

I. AA.VV .TEXTOS PARA EL ESTUDIO GRAMATICAL


Pauci ex proelio lapsi incertis itineribus per silvas ad Titum Labienum legatum in
hiberna perveniunt atque eum de rebus gestis certiorem faciunt.
1
cum histrico

10. Orgetrix, caudillo de los helvecios, invita al scuano Cstico y el eduo


Dumnrix, hermano de Diviciaco, a una alianza para invadir la Galia.
Csar. Bellum Gallicum, 1, 3

Is1 sibi legationem ad civitates suscipit. In eo itinere persuadet Castico,


Catamantaloedis2 filio, Sequano, cuius pater regnum in Sequanis multos annos
obtinuerat et a senatu populi Romani amicus appellatus erat, ut regnum in civitate sua
occuparet, quod pater ante habuerit; itemque Dumnorigi Haeduo, fratri Diviciaci, qui
eo tempore principatum in civitate obtinebat [], ut idem conaretur persuadet eique
filiam suam in matrimonium dat.
1
Orgetrix 2Catamantaloes-edis

ANTOLOGA DE TEXTOS LATINOS II CMLM Pgina 5


11. Dumnrix, yerno de Orgetrix, influyente caudillo eduo, obtiene de los
secuanos condiciones ventajosas para los helvecios.
Csar. Bellum Gallicum, 1, 9

Dumnorix gratia et largitione apud Sequanos plurimum poterat et Helvetiis erat


amicus, quod1 ex ea civitate Orgetorigis filiam in matrimonium duxerat, et cupiditate
regni adductus novis rebus studebat et quam plurimas civitates2 suo beneficio habere
obstrictas volebat. Itaque rem suscipit et a Sequanis impetrat ut per fines suos Helvetios
ire patiantur
1
Valor causal 2 quam plurimas civitates: cuantas ciudades poda

12. Costumbres de los britanos


Csar. Bellum Gallicum, 5, 14

Ex his omnibus longe sunt humanissimi qui1 Cantium2 incolunt, quae regio3 est
maritima omnis, neque multum a Gallica differunt consuetudine. Interiores plerique
frumenta non serunt, sed lacte et carne vivunt pellibusque sunt vestiti. Omnes vero se
Britani vitro inficiunt, quod caeruleum efficit colorem, atque hoc horridiores sunt in
pugna aspectu; capilloque sunt promisso4 atque omni parte corporis rasa4 praeter

I. AA.VV .TEXTOS PARA EL ESTUDIO GRAMATICAL


caput et labrum superius.

1
Sub. de relativo sustantivada: los que 2 Cantium-ii: Cantio, regin britana. 3quae regio. Sub de
adjetivo relativo: regin que 4 capillo promisso atque omni parte rasa: ablativos de cualidad

13. La venalidad triunfa en Roma.


Salustio. Bellum Iugurthinum, 16

Vicit tamen in senatu pars illa, quae vero pretium aut gratiam anteferebat. Decretum
fit, ut 1 i decem legati regnum, quod Micipsa obtinuerat, inter Iugurtham et Adherbalem
2
dividerent. Cuius legationis princeps fuit L. Opimius, homo clarus et tum in senatu
potens. In divisione, quae pars3 Numidiae Mauretaniam attingit, agro virisque
opulentior, Iugurthae traditur; illam alteram specie quam usu potiorem, quae
portuosior et aedificiis magis exornata erat, Adherbal possedit.
1
ut 2Falso relativo 3
quae pars: Sub de adjetivo relativo: la parte que

14. El primer censo a cargo del rey Servio Tulio


Eutropio. Breviarium ab urbe condita, 1, 7

Post hunc Servius Tullius suscepit imperium, genitus ex nobili femina, captiva tamen et
ancilla. Hic quoque Sabinos subegit, montes tres, Quirinalem, Viminalem, Esquilinum,

ANTOLOGA DE TEXTOS LATINOS II CMLM Pgina 6


urbi adiunxit, fossas circum murum duxit. Primus omnium censum ordinavit, qui adhuc
per orbem terrarum incognitus erat. Sub eo Roma, omnibus in censum delatis, habuit
capita LXXXIII milia civium Romanorum cum his, qui in agris erant.

15. Fin de la monarqua. Destierro de Tarquinio el Soberbio


Tito Livio. Ab urbe condita, 1, 60

L. Tarquinius Superbus regnavit annos quinque et viginti. Regnatum 1 Romae ab


condita urbe ad liberatam annos ducentos quadraginta quattuor. Duo consules inde
comitiis centuriatis a praefecto urbis ex commentariis Ser. Tulli creati sunt, L. Iunius
Brutus et L. Tarquinius Collatinus.
1
(est)

16. Un traidor arrepentido: Q. Marcio, por sobrenombre Coriolano, desterrado


de Roma, empua las armas contra su patria.
Eutropio. Breviarium ab urbe condita, 1, 15

Octavo decimo anno postquam reges eiecti erant, expulsus 1 ex urbe Q. Marcius, dux
2
Romanus, qui Coriolos ceperat, Volscorum civitatem, ad ipsos Volscos contendit

I. AA.VV .TEXTOS PARA EL ESTUDIO GRAMATICAL


iratus et auxilia contra Romanos accepit. Romanos saepe vicit, usque ad quintum
3
miliarium urbis accessit, oppugnaturus etiam patriam suam, legatis qui pacem
petebant, repudiatis, nisi ad eum mater Veturia et uxor Volumnia ex urbe venissent,
4
quarum fletu et deprecatione superatus removit exercitum. Atque hic secundus post
Tarquinium fuit, qui dux contra patriam suam esset.

1
Participio concertado con Q. Marcius 2Corioli-orum: Coriolos, ciudad volsca 3oppugnaturus (erat).
Perifrstica activa: iba a atacar 4Participio concertado con Q. Marcius. De hecho es mejor comenzar
por el participio que por el relativo en la traduccin.

17. Csar llega a Hispania, manda rehacer el puente sobre el Segre y se dirige a
Ilerda.
Csar. Bellum Civile, 1, 41

Eo biduo Caesar cum equitibus DCCCC, quos sibi praesidio reliquerat, in castra
pervenit. Pons, qui fuerat tempestate interruptus, paene erat refectus; hunc noctu
perfici1 iussit. Ipse, cognita locorum natura, ponti castrisque praesidio sex cohortes
reliquit atque2 omnia impedimenta et postero die omnibus copiis, triplici instructa acie,
ad Ilerdam proficiscitur.
1
infinitivo de presente pasivo 2 Une cohortes e impedimenta

ANTOLOGA DE TEXTOS LATINOS II CMLM Pgina 7


18. Llegada de Csar a Alesia. Los galos capitulan.
Csar. Bellum Gallicum, 7, 88

Nostri, omissis pilis, gladiis rem gerunt. Repente post tergum equitatus cernitur;
cohortes aliae appropinquant. Hostes terga vertunt; fugientibus1 equites occurrunt. Fit
magna caedes. Sedulius, dux et princeps Lemovicum, occiditur; Vercassivellaunus
Arvernus vivus in fuga comprehenditur; signa militaria septuaginta quattuor ad
Caesarem referuntur: pauci ex tanto numero se incolumes in castra recipiunt.

1
Participio de presente sustantivado

19. Clido elogio a los prohombres de la repblica e invitacin frvida a los


jvenes romanos a una competicin leal en el amor a la patria.
Cicern. Pro Sestio, 143

qua1 re imitemur nostros Brutos2, Camillos, Ahalas, Decios, Curios, Fabricios,


Maximos, Scipiones, Lentulos, Aemilios, innumerabilis3 alios qui hanc rem publicam
stabiliverunt; quos1 equidem in deorum immortalium coetu ac numero repono. amemus
patriam, pareamus senatui, consulamus bonis; praesentis fructus neglegamus,

AA.VV .TEXTOS PARA EL ESTUDIO GRAMATICAL


posteritatis gloriae serviamus; id esse optimum putemus quod erit rectissimum;
speremus quae4 volumus, sed quod4 acciderit feramus; cogitemus denique corpus []
magnorum hominum esse mortale, animi vero5 motus et virtutis gloriam sempiternam;
1
Falso relativo 2 Enumeracin de apellidos romanos 3 innumerabiles 4Sub de relativo sustantivada.
(ea) quae: lo que/ (id) quod: lo que 5 Conjuncin adversativa

20. Qu es ms til para el hombre?


Fedro. Fabulae, 6, 8

pietatem colite, vota superis reddite;


patriam, parentes, natos, castas coniuges
defendite armis, hostem ferro pellite;
amicos sublevate, miseris parcite;
bonis fauete, subdolis ite obviam;
delicta vindicate, corripite impios,
punite turpi thalamos qui violant stupro;
malos cavete, nulli nimium credite."
I.

ANTOLOGA DE TEXTOS LATINOS II CMLM Pgina 8


21. La naturaleza provee alimentos en abundancia.
Cicern. De natura deorum, 2, 121
Pastum autem animantibus large et copiose natura comparavit. Dedit autem eadem
natura beluis et1 sensum et1 adpetitum, ut altero conatum haberent ad naturales pastus
capessendos, altero secernerent pestifera a salutaribus. Tam vero alia animalia
gradiendo, alia serpendo ad pastum accedunt, alia volando, alia nando,
1
etet : no solo sino tambin
22. Vida azarosa y errante de Sexto Pompeyo.
Aurelio Victor. De viris illustribus, 84

Sextus Pompeius, in Hispania apud Mundam victus, amisso fratre, reliquiis exercitus
collectis Siciliam petiit, ubi ruptis ergastulis mare obsedit. Interceptis commeatibus
Italiam vexavit; et cum mari feliciter uteretur, Neptuni se filium professus est eumque
bobus auratis et equo placavit. Pace facta epulatus in navi cum Antonio et Caesare non
invenuste ait: Hae sunt meae carinae; quia Romae in Carinis domum eius Antonius
tenebat. Rupto per eundem Antonium foedere Sextus ab Augusto per Agrippam navali
proelio victus in Asiam fugit, ubi ab Antonianis militibus occisus est.

I. AA.VV .TEXTOS PARA EL ESTUDIO GRAMATICAL


23. Jpiter revela a Venus el futuro de Roma y de Julio Csar Octaviano.
Virgilio. Eneida, I, 275-282 y 286-290

Romulus excipiet gentem, et Mavortia condet


moenia, Romanosque suo 1 de nomine dicet.
His ego nec metas rerum nec tempora pono;
imperium sine fine dedi. Quin 2 aspera Iuno,
quae mare nunc terrasque metu caelumque fatigat,
consilia in melius 3 referet, mecumque fovebit
Romanos rerum dominos gentemque togatam:
1
suo de nomine: de suo nomine 2 Adverbio 3
in melius: para lo mejor
24. Las inundaciones de Lrida rompen los puentes sobre el Segre y ponen en
dificultad las operaciones de Csar.
Csar. Bellum civile, 1, 48
Accidit etiam repentinum incommodum biduo, quo haec gesta sunt. Tanta enim
tempestas cooritur, ut numquam illis locis maiores aquas fuisse constaret. Tum autem
ex omnibus montibus nives proluit ac summas ripas fluminis superavit pontesque ambo
1
, quos C. Fabius fecerat, uno die interrupit.
1
Acusativo dual (como plural pero de dos)

ANTOLOGA DE TEXTOS LATINOS II CMLM Pgina 9


25. Todos te llaman sabio, Lelio
Cicern. De amicitia, 6

te sapientem et appellant et existimant. Tribuebatur hoc modo M. Catoni; scimus L.


Acilium apud patres nostros appellatum esse sapientem; sed uterque alio quodam
modo, Acilius, quia prudens esse in iure civili putabatur, Cato, quia multarum rerum
1 1
usum habebat; multa eius et in senatu et in foro vel2 provisa prudenter vel2 acta
constanter vel responsa acute ferebantur;
1 2
etet : no solo sino tambin ya . ya

26. Por qu gimen los pgiles al esgrimir sus cestos o guantes, por dolor o por
potenciar sus golpes?
Cicern. Tusculanae disputationes. 2, 56

pugiles vero, etiam cum feriunt adversarium, in iactandis caestibus 1 ingemescunt, non
quod doleant animove succumbant, sed quia profundenda voce omne corpus intenditur
venitque plaga vehementior.
1
in iactandis caestibus: al lanzar los puos

27. La sabidura es para los estoicos el supremo bien del hombre.

I. AA.VV .TEXTOS PARA EL ESTUDIO GRAMATICAL


Cicern. De oficiis, II, 5

Quid enim est, per deos, optabilius sapientia, quid praestantius, quid homini melius,
quid homine dignius? Hanc igitur qui 1 expetunt, philosophi nominantur, nec quicquam
aliud est philosophia, si interpretari velis, praeter studium sapientiae. Sapientia autem
est, ut a veteribus philosophis definitum est, rerum divinarum et humanarum
causarumque, quibus eae res continentur, scientia,

1
Subord. de relativo sustantivada: los que

28. Cicern ensalza el valor de las leyes como fundamento de libertad


Cicern. Pro Cluentio, 146

Hoc enim vinculum est huius dignitatis qua fruimur in re publica, hoc 1 fundamentum
libertatis, hic 1 fons aequitatis: mens et animus et consilium et sententia civitatis posita
est in legibus. Ut corpora nostra sine mente 2, sic civitas sine lege suis partibus [] uti
3 3
non potest. Legum ministri magistratus, legum interpretes iudices, legum denique
idcirco omnes servi sumus ut liberi esse possimus.
1
(est) 2 Subordinada adverbial de modo que comparte el verbo con la principal. El verbo de
ambas es uti non potest 3 (sunt)

ANTOLOGA DE TEXTOS LATINOS II CMLM Pgina 10


II. EUTROPIO. BREVIARIUM AB URBE CONDITA.
Flavio Eutropio fue un historiador romano de la segunda mitad del siglo IV. Fue el
Magister memoriae (secretario) del emperador Valente (364-378), a quien le dedica su obra.
El Breviarium ab Urbe condita es un compendio en diez libros que narra la historia de Roma
desde su fundacin hasta su propia poca.
Fue compilado con sumo cuidado a partir de las mejores autoridades accesible, y est
escrita en general, con imparcialidad, y en un estilo claro y sencillo. Para las primeras
partes de su obra, Eutropio dependa de un eptome (resumen) de la obra de Tito Livio. Ha
sido utilizado durante mucho tiempo c omo libro de enseanza.

1. Nacimiento del consulado

Razones a favor de la colegialidad y anualidad del consulado. Los dos primeros cnsules.

Cum reges ex Roma expulsi sunt, duo consules creati sunt. Ex hoc tempore Res Publica
Romana a duobus consulibus amministrari coepit. Et duo consules creati sunt hac
causa, ut, si unus malus esse voluisset, alter eandem potestatem haberet eumque
coerceret. Et statuerunt ne imperium ab illis haberetur plus quam unum annum, ne per
potestatis diuturnitatem insolentiores essent, sed semper civiles.
Fuerunt igitur anno primo consules L. Iunius Brutus, et Taquinius Collatinus, maritus
Lucretiae. Sed Tarquinio Collatino statim sublata est dignitas. Senatus decrevit ne

II. EUTROPIO. BREVIARIUM AB URBE CONDITA


quisquam Tarquinius1 in Vrbe maneret. Et ipsius loco factus est consul L. Valerius
Publicola.
1
quisquam Tarquinius: algn Tarquinio

2. Horacio Cocles, el hroe legendario.

Porsena, rey etrusco, se acerca a Roma. La ciudad se atrinchera tras el recinto de Servio. Un punto dbil,
el puente Sublicio. Horacio Cocles detiene al ejrcito etrusco. El puente es cortado. Horacio se salva a
nado.

Porsenna, rex Etruscorum, cum infesto exercitu Romam venit, ut reges Tarquinios1
restitueret. Primo impetu Ianiculum cepit et incolae in Vrbem demigrant.
Vrbs ipsa magnis praesidiis a Romanis saepta erat: alia ex parte2 Roma muro Serviano
munita erat, alia ex parte2 flumen Tiber eam defendebat. Pons Sublicius iter paene
hostibus dedit, nisi fuisset unus vir Horatius, cognomine Cocles, nam in alio proelio
oculum amiserat.

ANTOLOGA DE TEXTOS LATINOS II CMLM Pgina 11


Is pro ponte stetit et solus hostium aciem sutinuit, donec pons a tergo interrumperetur.
Cum pons Sublicius a suis rescissus esset, Horatius, vir audax, armatus in flumen
Tiberim desiluit et incolumis ad suos tranavit.
1 2
reges Tarquinios: reyes Tarquinios alia ex partealia ex parte: por una parte. por otra

3. Anbal asedia la ciudad hispana de Sagunto.

Anbal asedia Sagunto. Roma enva embajadores pidiendo la no agresin. Negativa de Anbal. Nueva
embajada a Cartago.

Eodem anno bellum Punicum secundum Romanis inlatum est per Hannibalem,
Carthaginensium ducem, qui Saguntum , Hispaniae civitatem Romanorum amicam,
oppugnavit. Huic Romani per legatos denuntiaverunt, ut bello abstineret. Is legatos
admittere noluit. Romani etiam Carthaginem miserunt, ut mandaretur Hannibali ne
bellum contra socios populi Romani gereret. Dura responsa a Carthaginiensibus data
sunt. Saguntini interea fame victi sunt, captique ab Hannibale ultimis poenis
adficiuntur.

4. Escipin el Africano.

II. EUTROPIO. BREVIARIUM AB URBE CONDITA


Dice Polibio: Desde el momento en que los romanos tuvieron un caudillo Escipin- de valor igual al de
Anbal, la victoria se inclin rpidamente de su parte.

Cum in Hispania duo Scipiones occissi essent, P. Cornelius Scipio, cognomine


Africanus, adhuc iuvenis, in Hispaniam mittitur. Is Carthaginem Hispaniae cepit, in qua
civitate1 omne aurum, argentum et belli apparatum Afri habebant, nobilissimosque
quoque obsides, quos ab Hispanis acceperant.
Inter captivos ad eum adducta est eximiae formae adulta virgo. Postquam comperit eam
illustri loco inter Celtiberos natam esse et principi eius gentis adolescenti desponsam
esse, parentibus et sponso eam reddidit.
Virginis parentes, qui magnum auri pondus attulerant ut eam redimerent, Scipionem
orabant, ut ab se donum reciperet.
Scipio aurum ante pedes poni2 iussit et ad se virginis sponsum vocavit: Super dotem,
inquit, quam a socero accipies, haec dona dotalia tibi accedant; et eum aurum tollere
ac sibi habere iussit. Ille, cum domum pervenit, Celtiberos Romanis conciliavit.
1
in qua civitate: ciudad en la cual (subordinada con adjetivo relativo) 2 Infinitivo de presente pasivo

ANTOLOGA DE TEXTOS LATINOS II CMLM Pgina 12


II. EUTROPIO. BREVIARIUM AB URBE CONDITA
5. Fin del dominio cartagins en Hispania.

Tras la conquista de Cartagena (209) Publio Cornelio Escipin el Africano vence a los cartagineses en
Bcula, Ilipa y Astapa. Gades, ltimo reducto cartagins en Hispania, pacta con los romanos. As termina
la presencia de Cartago en Hispania (206)

Tertio anno postquam Scipio ad Hispaniam profectus erat, res multae gloriosaeque ab
illo gestae sunt. Carthaginem Novam in Hispania recuperavit. Hannonem, fratrem
Hannibalis, cepit eumque cum aliis Romam misit. In Vrbe Roma summum gaudium fuit,
quia senatus populusque Romanus verebatur, ne populus Hispanus sub armis punicis
caderet.
Praeterea multae civitates Hispanae, quae ad Hannibalem prius transierant, rursus
Scipioni se dederunt. Scipionis magnificentia fuit tanta, ut Hispani illum Patrem
Regemque appellavissent. Insequentibus annis Romanus dux Baeculae 1 et Ilipae1 et
Astapae1 Poenos vicit multisque civitatibus potitus est.
1
Ciudades de Hispania

III. CSAR. BELLUM CIVILE


Gayo Julio Csar (100-44 a.C.) fue el lder del partido demcrata y un consumado
general. Adems se dedic a escribir obras de todos los gneros pero por las que ha pasado
a la historia de la literatura es por sus obras histricas.
Como poltico fue partcipe del primer triunvirato junto a Pompeyo y Craso. Como
militar intervino en la prolongada campaa de las Galias y en las contiendas civiles que se
produjeron al romperse el triunvirato. Pompeyo se retir a Oriente; Csar, despus de
destruir las tropas que tena aqul en Hispania, y a pesar de algunas derrotas como las de
Dyrrachium, venci a su adversario en la llanura de Farsalia. Csar fue asesinado en el ao
44 a.C. en una conjura de varios senadores encabezada por Bruto y Casio. Se le acus de
pretender ser rey de Roma.
Con Csar la historiografa adquiere un nuevo planteamiento. Escribi sus dos obras,
III. CSAR.BELLUM CIVILE

Comentarios sobre la Guerra de las Galias y Comentarios sobre la Guerra Civil, con un doble fin:
por una parte, justificar ante el Senado y el pueblo sus campaas militares y, por otra,
contribuir a su propia propaganda poltica.
Comentarios sobre la Guerra de las Galias .Esta obra consta de 7 libros en los que trata de
demostrar la necesidad de sus campaas en las Galias y expone la gloria de sus propias
victorias. Inserta adems muchos datos interesantes sobre la geografa y las costumbres de
estos pueblos.
Comentarios sobre la Guerra Civil son 3 libros que describen la guerra civil entre Csar y
Pompeyo (aos 49 y 48), narracin que termina con la muerte de su adversario. La obra
pretende ser, por parte de Csar, una justificacin personal, procura ndo hacer ver que

ANTOLOGA DE TEXTOS LATINOS II CMLM Pgina 13


fueron Pompeyo y el senado los responsables del conflicto. Se trata, en resumen, de dar su
propia versin de los hechos.
Su estilo es claro, con frases sencillas y vocabulario bastante limitado, pues deba ser
entendido por la gran mayora de ciudadanos romanos, ante los que realizaba la
propaganda de sus actuaciones. Se refiere a s mismo en tercera persona, lo que produce
una impresin de objetividad que no lograra si lo hiciese en primera. Como historiador,
debemos poner en duda su veracidad, ya que presenta los hechos de la forma ms
favorable para l. Sin embargo, su tcnica narrativa est considerada como un modelo
digno de ser imitado por su mtodo expositivo y su claridad.

1. Csar enva a Gayo Fabio a Hispania, junto con tres legiones que haba
dispuesto en Narbona y sus proximidades, ordenndole la toma de los pasos
pirenaicos que dominaba por entonces Afranio.

[37] Dum haec parat1 atque administrat, C. Fabium legatum cum legionibus III, quas
Narbone circumque ea loca hiemandi causa2 disposuerat, in Hispaniam praemittit
celeriterque saltus Pyrenaeos occupari iubet, qui eo tempore ab L. Afranio legato
praesidiis tenebantur. Reliquas legiones, quae longius hiemabant, subsequi 3 iubet.
Fabius, ut erat imperatum, adhibita celeritate praesidium ex saltu deiecit magnisque
itineribus ad exercitum Afrani contendit.

1 2 3
El sujeto es Caesar hiemandi causa gerundio Infinitivo de presente pasivo

2. Reaccin de los legados de Pompeyo

[38] [] Afranius et Petreius et Varro, legati Pompei, [] constituunt communi


consilio bellum ad Ilerdam propter ipsius loci opportunitatem gerere.

(Se describen las fuerzas de cada uno)

3. Fabio intentaba atraerse a las ciudades vecinas y, a travs de dos puentes


sobre el Segre, procuraba la provisin de forraje.
III. CSAR.BELLUM CIVILE

[40] Fabius finitimarum civitatum animos litteris nuntiisque temptabat. In Sicori


flumine pontes effecerat duos 1 distantes inter se milia passuum IIII. His pontibus
pabulatum mittebat, quod ea quae citra flumen fuerant, superioribus diebus
consumpserat. Hoc idem [] Pompeiani exercitus duces faciebant, crebroque inter se
equestribus proeliis contendebant.

1 pontes duos

ANTOLOGA DE TEXTOS LATINOS II CMLM Pgina 14


(Entre estas escaramuzas se destaca una en la que tras la destruccin de uno de los
puentes por un temporal se enfrentan varias legiones de uno y otro bando)

4. Csar llega al campamento con los jinetes reservados para su defensa


personal. Ordena que termine de repararse, de noche, un puente y deja una
guarnicin de seis cohortes.

[41] Eo biduo Caesar cum equitibus DCCCC, quos sibi praesidio reliquerat, in castra
pervenit. Pons, qui fuerat tempestate interruptus, paene erat refectus; hunc noctu
perfici1 iussit. Ipse, cognita locorum natura, ponti castrisque praesidio sex cohortes
reliquit []. Postero die omnibus copiis, triplici instructa acie, ad Ilerdam proficiscitur
et sub castris Afranii constitit.
1
infinitivo presente pasivo

(Asedio del campamento de Afranio)


5. Csar fortifica su campamento y ordena que se le aproximen las dems
cohortes. Una llanura se extenda entre la ciudad de Lrida y la colina sobre la que
Petreyo y Afranio tenan su campamento. En medio haba un tmulo que ambos
quieren ocupar.

Tertio die Caesar vallo castra communit; reliquas cohortes, quas in superioribus
castris reliquerat, impedimentaque ad se traduci1 iubet.

[43] Erat inter oppidum Ilerdam et proximum collem, ubi castra Petreius atque
Afranius habebant, planities circiter passuum CCC, atque in hoc fere medio spatio
tumulus erat paulo editior; quem2 si occupavisset Caesar et communisset, ab oppido et
ponte et commeatu omni, quem in oppidum contulerant, se interclusurum3 adversarios
confidebat. Hoc sperans legiones III ex castris educit acieque in locis idoneis instructa 4
III. CSAR.BELLUM CIVILE

unius legionis antesignanos procurrere atque eum tumulum occupare iubet. Qua re
cognita, celeriter quae5 in statione pro castris erant Afranii cohortes breviore itinere ad
eundem occupandum locum6 mittuntur. Contenditur proelio, et quod prius in tumulum
Afraniani venerant, nostri repelluntur atque aliis submissis subsidiis terga vertere seque
ad signa legionum recipere coguntur7.

1
infinitivo presente pasivo 2 falso relativo 3 (esse) infinitivo de futuro activo 4 acieinstructa
5
subordinada de relativo. El antecedente es cohortes 6 gerundivo 7 Fjate en el rgimen en el
diccionario

(Despus de muchos combates, avances y repliegues, Csar consigue ocupar la posicin


y hacer que Afranio y Petreyo se retiren al interior de la pennsula)
ANTOLOGA DE TEXTOS LATINOS II CMLM Pgina 15
IIII. CORNELIO NEPOTE: DE EXCELLENTIBUS DUCIBUS

En la poca de finales de la Repblica, Cornelio Nepote introdujo en Roma la


historiografa biogrfica, subgnero desarrollado ms tarde por Suetonio.
Cornelio Nepote (100-25 a.C.) escribi un De viris illustribus (biografas de diversos
personajes, romanos y extranjeros) y un De excellentibus ducibus (una serie de vidas de
grandes generales extranjeros), una Vida de Catn el Viejo y una Vida de tico (amigo suyo y
de Cicern). Sus biografas estn constituidas por colecciones de ancdotas triviales, ms o
menos verosmiles, pero da noticias curiosas sobre fuentes e instituciones.

1. Superioridad de Amlcar Barca

[1] Primo Poenico bello Hamilcar, admodum adulescentulus, in Sicilia praefuit


exercitui. Cum ante eius adventum et1 mari et1 terra male res gererentur
Carthaginiensium, ipse, ubi adfuit, numquam hosti cessit neque locum nocendi2 dedit
saepeque e contrario, occasione data, lacessivit semperque superior discessit.
1
etet: no solo sino tambin 2 locum nocendi: oportunidad de perjudicar:gerundio

2. Muerte de Amlcar

[4] At Hamilcar posteaquam mare transiit in Hispaniamque venit, magnas res gessit

IIII. CORNELIO NEPOTE: DE EXCELENTIBUS DUCIBUS


secunda fortuna; maximas bellicosissimasque gentes subegit; equis, armis, viris,
pecunia totam locupletavit Africam. Hic cum in Italiam bellum inferre meditaretur,
nono anno, postquam in Hispaniam venerat, in proelio pugnans adversus Vettones
occisus est.

3. Anbal, es nombrado general, somete a varios pueblos y atraviesa los Alpes

[3] Cuius1 post obitum, Hasdrubal equitatui omni praefuit. Hoc quoque interfecto,
exercitus summam imperii ad eum2 detulit. [] Sic Hannibal, minor V et XX annis
natus imperator factus, proximo triennio omnes gentes Hispaniae bello subegit;
Saguntum, foederatam civitatem, vi expugnavit; tres exercitus maximos comparavit. Ex
his unum3 in Africam misit, alterum cum Hasdrubale fratre in Hispania reliquit, tertium
in Italiam secum duxit. Saltum Pyrenaeum transiit. Quacumque4 iter fecit, cum omnibus
incolis conflixit.. Ad Alpes venit, quae Italiam ab Gallia seiungunt. Hac5 copia s
traduxit in Italiamque pervenit.
1
Falso relativo. Se refiere a Hamlcar. Depende de obitum. 2 Se refiere a Anbal 3
unum ...
alterum...tertium: (exercitum) 4 quacumque: adverbio 5 hac: adverbio

ANTOLOGA DE TEXTOS LATINOS II CMLM Pgina 16


4. Desastre romano y muerte de cnsules y pretores en diferentes batallas

[4] Conflixerat apud Rhodanum cum P. Cornelio Scipione consule eumque pepulerat.
Cum hoc eodem Clastidi1 apud Padum decernit2, sauciumque inde ac fugatum3 dimittit.
Tertio idem Scipio cum collega Tiberio Longo apud Trebiam adversus eum venit. Cum4
his manum conseruit, utrosque profligavit. Inde per Ligures Appenninum transiit,
petens Etruriam. Hoc itinere adeo gravi morbo afficitur oculorum, ut postea numquam
dextro aeque bene usus sit. C. Flaminium consulem apud Trasumenum cum exercitu
insidiis circumventum occidit neque5 multo post C. Centenium praetorem cum delecta
manu saltus occupantem. Hinc in Apuliam pervenit. Ibi obviam6 ei venerunt duo
consules, C. Terentius et L. Aemilius. Utriusque exercitus uno proelio fugavit, Paulum
consulem occidit et Cn. Servilium Geminum, qui superiore anno fuerat consul.
1
Clastidium-ii: Clastidio, ciudad de la Galia Cisalpina 2 decernit: combatir 3 (eum) 4 preposicin 5

-que: une C. Flaminium consulem y C. Centenium praetorem 6 adverbio (cuidado con su rgimen)

5. Ms combates victoriosos de Anbal

[5] Hac pugna pugnata, Romam profectus est nullo resistente. In propinquis urbi1
montibus moratus est. Cum castra habuisset et Capuam reverteretur, Q. Fabius
Maximus, dictator Romanus, in agro Falerno ei se obiecit. [] Longum est omnia
proelia enumerare. []: quamdiu in Italia fuit, nemo ei in acie restitit, nemo adversus

IIII. CORNELIO NEPOTE: DE EXCELENTIBUS DUCIBUS


eum post Cannensem pugnam in campo castra posuit.
1
Complemento del adjetivo propinquis.

6. Enfrentamiento con Escipin hijo

[6] Hinc invictus patriam [] revocatus1 bellum gessit adversus P. Scipionem, filium
eius, quem ipse primo apud Rhodanum, iterum apud Padum, tertio apud Trebiam
fuga(ve)rat. Paucis diebus apud Zamam cum eodem conflixit: pulsus - incredibile dictu2
- biduo et duabus noctibus Hadrumetum3 pervenit, quod abest ab Zama circiter milia
passuum trecenta.
1 2
Hinc invictus patriam [] revocatus: Llamado, invicto, de vuelta a su patria desde all
incredibile dictu: cosa increble de decir: supino en ablativo 3 Hadrumentum-i: Hadrumento, ciudad.

7. Despus de esta derrota Anbal tuvo que huir y se refugio junto al rey Antioco.
Ms tarde Anbal muri, refugiado junto al rey Prusias.
Quam ne alieno arbitrio dimitteret, memor pristinarum virtutum venenum, quod semper
secum habere consuerat, sumpsit.
1
Quam ne alieno arbitrio dimitteret: Para no dejar sta (su vida) al capricho de otro

ANTOLOGA DE TEXTOS LATINOS II CMLM Pgina 17


V. CICERN. PRO ARCHIA POETA

Vida
Marco Tulio Cicern ( 106-43 a. C.) fue un jurista y poltico de gran prestigio en su
poca. Su vida pblica oscila entre la dictadura de Sila y el comienzo del segundo
triunvirato. Ocup todas las magistraturas romanas con la edad mnima requerida para
ellas, de lo cual se jactaba con frecuencia (homo novus). Su gran momento fue el ao 63 a.C.,
Cicerone consule, cuando desarticul la conspiracin de Lucio S. Catilina y otros nobles
romanos. Por este hecho se autodenomin a s mismo como "Padre de la patria",
denominacin que se daba a los grandes salvadores de Roma. Trat con crueldad a los
inculpados en la conjura, con lo que en cuanto cambiaron los aires polticos en Roma,
Cicern sufri su primer destierro. A la vuelta se mostr ms comedido en asuntos
pblicos. Defendi a Pompeyo, atac a Clodio, adul con ciertos reparos a Csar y, por
ltimo, se enfrent directamente a Marco Antonio, lo cual le llev a la muerte a manos de
unos sicarios mandados por ste ltimo.

Obra
De sus abundantes discursos podemos destacar sus como abogado Actiones in G. Verrem,
Pro Milone, Pro Quinctio, Pro Archia, Pro Marcello, Pro Ligario: como poltico In Catilinam, Pro
lege Manilia o las Philippicae.
Adems escribi libros de retrica (Brutus, De oratore), de filosofa (De natura deorum),
dilogos muy apreciados por la historia como De amicitia o De senectute, libros de
astronoma o incluso poemas (poco inspirados).
El discurso del que vamos a traducir unos fragmentos es Pro Aulo Licinio Archia poeta. En
l Cicern defiende al poeta Arquas de la acusacin de usurpar la ciudadana romana.
Esta acusacin se cree que fue un movimiento poltico en contra de Lculo a travs de la
persona de Arquas, amigo suyo. Los argumentos de la acusacin eran muy dbiles, pero
no conocemos el resultado del pletio. Una carta de Cicern a tico en el ao siguiente el
juicio hace mencin de Arquas, pero no hay evidencia concluyente sobre el resultado del
juicio.
El discurso Pro Archia de Cicern, ms que la defensa del poeta Arquias es la defensa
de la humanitas, de la cultura literaria, concebida no como mera erudicin, sino como un
V. CICERN. PRO ARCHIA POETA

saber ennoblecido por un elevado ideal moral. Segn Cicern, las letras constituyen el
mejor camino para el hombre que aspira a la plenitud de su humanidad y a convertirse en
un homo humanus.

1. Italia estaba llena de artstas


[III, 5] Erat Italia tunc plena Graecarum artium ac disciplinarum, studiaque haec et1 in
Latio vehementius2 tum colebantur quam2 nunc eisdem in oppidis, et hic Romae propter
tranquillitatem rei publicae non neglegebantur.
1 2
adverbio comparacin

ANTOLOGA DE TEXTOS LATINOS II CMLM Pgina 18


2. Todos tienen en buena consideracin a Arquias
[III, 5] Itaque hunc et1 Tarentini et1 Regini et1 Neopolitani civitate ceterisque praemiis
dona(ve)runt; et omnes, qui aliquid de ingeniis poterant iudicare, cognitione atque
hospitio dignum existima(ve)runt.
1
etetet tanto. como .como
3. La ciudadana romana es puesta en cuestin
[III, 5/6] Romam venit1, Mario consule et Catulo. Statim Luculli2, cum praetextatus
etiam tum Archias fuit, eum domum suam receperunt. Sed erat hoc non solum 3
ingenii ac litterarum, verum etiam3 naturae atque virtutis, ut domus, quae huius
adulescentiae prima fuit, eadem esset familiarissima senectuti.
1 2
(Archias) Los Lucullos (familia romana) 3 non solum.... verum etiam no solo....sino tambin

4. Arquias consigue la ciudadana romana


[IV, 6] Interim satis longo intervallo, cum esset cum M. Lucullo in Siciliam profectus1,
et cum ex ea provincia cum eodem Lucullo decederet, venit Heracleam 2: quae3 cum4
esset civitas aequissimo iure ac foedere, a(d)scribi5 se in eam civitatem voluit.
1
esset...profectus: mejor profectus esset 2 Heraclea-ae: Heraclea, ciudad. 3
quae...civitas: falso relativo
4
cum histrico 5 infinitivo presente pasivo

5. El aspecto legal de la defensa


[IV, 8] Si nihil aliud nisi1 de civitate ac lege dicimus, nihil dico amplius; causa dicta
est. Quid enim horum infirmari, Gratti2, potest? Heracleane esse tum adscriptum3
negabis? Adest vir summa auctoritate et religione et fide, M. Lucullus, qui se non
opinari4, sed scire4, non audivisse4, sed vidisse4, non interfuisse4, sed egisse4 dicit.
Adsunt Heraclienses legati, nobilissimi homines.
1
nihil aliud nisi: ninguna otra cosa a no ser 2 Grattius-ii: Gracio, promotor de la causa contra
V. CICERN. PRO ARCHIA POETA
Arquas. 3 (esse) infinitivo de pasado pasivo, su sujeto es Arquas. 4 infinitivos en enumeracin.

6. No cabe duda acerca de la ciudadana romana de Arquias


[IV, 9] An domicilium Romae non habuit is, qui tot annis ante civitatem datam sedem
omnium rerum ac fortunarum suarum Romae collocavit? An non est professus? Immo
vero iis tabulis professus (est), quae solae ex illa professione collegio praetorum
obtinent publicarum tabularum auctoritatem.
7. Defensa de las letras
[VI, 14] Sed pleni omnes sunt libri, plenae1 sapientium voces, plena exemplorum1
vetustas: quae2 iacerent in tenebris omnia, nisi litterarum lumen accederet. Quam
multas3 nobis imagines--non solum ad intuendum4, verum etiam ad imitandum4--
fortissimorum virorum expressas scriptores et Graeci et Latini reliquerunt?
ANTOLOGA DE TEXTOS LATINOS II CMLM Pgina 19
1 2 3 4
(sunt) quae....omnia: falso relativo quam multas .... imagines: cuntas imgenes gerundios

8. Las letras nos acompaan toda la vida


[VII, 16] Nam ceterae1 neque temporum sunt neque aetatum omnium neque locorum:
haec studia adulescentiam alunt, senectutem oblectant, secundas res ornant, adversis
perfugium ac solacium praebent, delectant domi, non impediunt foris, pernoctant
nobiscum, peregrinantur, rusticantur.
1
ceterae (res) : otros asuntos

9. El poder de la poesa
[VIII, 19] Sit igitur, iudices, sanctum apud vos, humanissimos homines, hoc poetae
nomen, quod nulla umquam barbaria violavit. Saxa et solitudines voci respondent,
bestiae saepe immanes cantu flectuntur atque consistunt; nos institui rebus optimis non
poetarum voce moveamur?

10. Relaciones del poeta con conocidos polticos


[IX, 19-20] Archias et1 Cimbricas res2 adulescens attigit et1 ipsi illi C. Mario, qui
durior ad haec studia videbatur, iucundus fuit. Neque enim quisquam est tam aversus a
Musis, qui non mandari versibus aeternum suorum laborum praeconium facile patiatur.
1 2
et...et...: no solo... sino tambin Cimbricas res: asuntos cmbricos

11. Amistad entre Ennio y Escipin


[IX, 20] Carus fuit Africano superiori noster Ennius, itaque etiam in sepulcro
Scipionum putatur is esse constitutus ex marmore ; at iis laudibus certe non solum ipse,
qui laudatur, sed etiam populi Romani nomen ornatur. In caelum huius proavus Cato V. CICERN. PRO ARCHIA POETA
tollitur ; magnus honos populi Romani rebus adiungitur.

12. Reflexin de Alejandro Magno sobre la fama delante de la tumba de Aquiles


[X, 24] Quam multos scriptores rerum suarum magnus ille Alexander secum habuisse
dicitur! Atque is tamen, cum in Sigeo ad Achillis tumulum adstitisset, "O fortunate",
inquit, "adulescens, qui tuae virtutis Homerum praeconem inveneris!" Nam, nisi Ilias
illa exstitisset, idem tumulus, qui corpus eius contexerat, nomen etiam obruisset!
13. El alma del arte
[XII, 30] An statuas et imagines, non animorum simulacra, sed corporum, studiose
multi summi homines reliquerunt: consiliorum1 relinquere ac virtutum nostrarum
effigiem nonne2 multo malle3 debemus summis ingeniis expressam et politam? Ego vero

ANTOLOGA DE TEXTOS LATINOS II CMLM Pgina 20


omnia, quae gerebam, iam tum in gerendo spargere me4 ac disseminare arbitrabar in
omnis terrae memoriam sempiternam.
1 2 3 4
consiliorum .... ac virtutum suarum interrogativo del verbo malo Sujeto del infinitivo

(Se supone que Cicern gan el juicio y Arquias mantuvo sus posesiones como
ciudadano romano de pleno derecho. Fue una causa fcil para Cicern; por este motivo
pudo tratar otros temas.)
Caius Iulius Hyginus

VI. HYGINO O HIGINO. FABULAE

Aunque hay varios autores que responden a este nombre el que nos trata es Caius Iulius
Hyginus (64 a. C.- 17 d. C.), de origen hispano al que Julio Csar llev a Roma como
esclavo hacia el ao 45 a. C. Posteriormente fue liberto de Augusto y ejerci su labor como
director de la Biblioteca Palatina. Conservamos dos libros, Fbulas y De Astronomia, pero fue
autor de otras obras hoy perdidas.
El ttulo original de la primera parece que era Genealagiae, segn indica el propio
Higino en el libro II del De Astronoma.
Las fbulas, propiamente dichas, recogen un amplio repertorio de mitos griegos con
continuas referencias a personajes y temas romanos. De ellas se pueden tomar una gran
cantidad de datos que facilitan e incrementan el conocimiento de dichos personajes y
temas. El objetivo perseguido por el autor era dar una explicacin del mundo griego
para un pblico latino. En definitiva, el texto de las fbulas cumple una funcin
meramente pedaggica, para un lector joven y poco familiarizado con la lengua
griega.
Son en total 277 fbulas, aunque hay que precisar que el texto aparece incompleto.
Faltaran unas 34 de las 277 contabilizadas. En estas fbulas los relatos aparecen
agrupados segn las grandes estirpes que gobernaron las principales ciudades griegas
antiguas. Sin duda la presencia del ciclo Troyano, Tebano, de Teseo y el Minotauro, de los
Argonautas, de Hrcules, etc., es notoria, y dentro de cada uno de los ciclos, por lo
general, el orden es cronolgico.
VI. HYGINO O HIGINO. FABULAE

Por su tema y por su sencillez gramatical ha sido un texto utilizado para el aprendizaje
del latn.

1. Pandora

Prometheus, Iapeti filius, primus homines ex luto finxit. Postea Vulcanus Iovis iussu ex
luto mulieris effigiem fecit, cui Minerva animam dedit, ceterique dii alius1 aliud donum
dederunt; ob id Pandoram2 nominarunt. Ea data3 in coniugium Epimetheo fratri; inde
nata est Pyrrha, quae mortalis dicitur prima esse creata.
1 2 3
alius aliud donum: cada uno un regalo (eam) (est)

ANTOLOGA DE TEXTOS LATINOS II CMLM Pgina 21


2. Prometeo ayuda a los hombres a conservar el fuego. Jpiter por lo mismo lo
castiga duramente.

Homines antea ab immortalibus ignem petebant neque in perpetuum servare sciebant;


postea Prometheus in ferula detulit1 in terras, hominibusque monstravit quomodo2
cinere obrutum servarent. Ob hanc rem Mercurius Iovis iussu deligavit eum in monte
Caucaso ad saxum clavis ferreis et aquilam apposuit, quae cor eius exesset3; quantum
die ederat4, tantum nocte crescebat. Hanc aquilam post XXX annos Hercules interfecit
eumque liberavit.
1
El C.D. de detulit es ignem. 2 adverbio interrogativo 3 Del verbo edo, -is, edere (o esse), edi,
esum comer 4 Del verbo edo, -is, edere (o esse), edi, esum comer.

3. Deucalion et Pyrrha

Cataclysmus1, quod nos diluvium vel irrigationem dicimus, cum factum est, omne genus
humanum interiit praeter Deucalionem et Pyrrham, qui in montem Aetnam, qui
altissimus in Sicilia esse dicitur, fugerunt. Hi propter solitudinem cum2 vivere non
possent, petierunt ab Iove, ut aut homines daret aut eos pari calamitate afficeret. Tum
Iuppiter iussit eos lapides post se iactare; quos3 Deucalion iactavit, viros esse iussit,
quos Pyrrha, mulieres.
1
Cataclysmus . cum factum est: cum cataclysmus.factum est 2 Mejor al principio de la oracin
3
quos: sub. De relativo sustantivada. El antecedente omitido es sujeto del infinitivo esse.

4. La joven hija de Ceres, Proserpina, con el consentimiento de su padre Jpiter,


es raptada por Plutn, a fin de pedirla en matrimonio.

(1) Pluton petit1 ab Iove2 Proserpinam filiam eius et Cereris in coniugium daret.
Iuppiter negavit Cererem passuram3 ut4 filia sua in Tartaro tenebricoso sit, sed iubet
VI. HYGINO O HIGINO. FABULAE

eum rapere eam flores legentem in monte Aetna, qui est in Sicilia. In quo5 Proserpina
dum flores cum Venere et Diana et Minerva legit, Pluton quadrigis venit et eam rapuit;
postea Ceres ab Iove impetravit, ut dimidia parte anni apud se, dimidia apud Plutonem
esset.
1
Perfecto sincopado petit =petivit. 2 (ut) 3 passuram (esse): infintivo de futuro 4
complemento
directo del infinitivo anterior. 5 Falso relativo

ANTOLOGA DE TEXTOS LATINOS II CMLM Pgina 22


5. Io, amada por Jpiter, toma la forma de vaca para evitar la ira de la esposa de
ste, Juno.

Ex Inacho et Argia Io (nata est). (3) Hanc Iuppiter dilectam compressit et in vaccae
figuram convertit, ne Iuno eam cognosceret. Id Iuno cum rescivit, Argum, cui undique
oculi refulgebant, custodem ei misit; hunc Mercurius Iovis iussu interfecit.

6. La joven Latona queda grvida de Jpiter. La serpiente Pitn va tras ella por
encargo de la celosa Juno: sta no quiere que cuando Latona tenga a sus hijos el
sol la ilumine.

Python, Terrae filius, draco ingens (fuit).[...] Eo tempore Iuppiter cum Latona, Poli
filia, concubuit; hoc cum Iuno rescivit, facit, ut Latona ibi pareret, quo1 sol non
accederet. Python ubi sensit Latonam ex Iove gravidam esse, persequi2 coepit, ut eam
interficeret.
1 2
adverbio relativo infinitivo de presente pasivo de persequor 3

7. Con la ayuda de Neptuno y sin truncar ste el deseo de Juno, Latona da a luz a
Apolo y Diana.

At Latonam Iovis iussu ventus Aquilo sublatam ad Neptunum pertulit; ille eam tutatus
est, sed ne rescinderet Iunonis factum, in insulam1 eam Ortygiam detulit, quam insulam2
fluctibus cooperuit. Cum Python eam non invenisset, Parnasum rediit. (4) At Neptunus
insulam Ortygiam in superiorem partem rettulit, quae postea insula Delus est appellata.
Ibi Latona oleam tenens parit Apollinem et Dianam, quibus Vulcanus sagittas dedit
donum.
1 2
in insulamOrtygiam quam insulam: isla que- sub de relativo con adjetivo relativo VI. HYGINO O HIGINO. FABULAE

ANTOLOGA DE TEXTOS LATINOS II CMLM Pgina 23


VII. TEXTOS EN VERSO

Ahora unos textos en verso de diversos autores. Lo ms complicado en estos versos


es que los poetas utilizan ms libremente el lenguaje, usan ms recursos y en ocasiones
descolocan la oracin. No cuentes con que el verbos vaya siempre al final o que el adjetivo
vaya delante de su sustantivo

1. Una gran tormenta se levanta en el mar y desva el rumbo a los navegantes.


Virgilio, Eneida III 196
continuo venti volvunt mare magnaque surgunt
aequora, dispersi iactamur gurgite vasto;
involvere 1 diem nimbi et nox umida caelum
abstulit, ingeminant abruptis nubibus ignes,
excutimur cursu et caecis 2 erramus in undis. 200
ipse 3 diem noctemque negat discernere caelo
nec 4meminisse uiae media 5 Palinurus in unda.
tris adeo incertos caeca caligine soles
erramus pelago, totidem sine sidere noctes.
1
involverunt 2 caecis in undis 3 Ipse Palinurus 4
une discernere y meminisse 5 media in unda

2. En el claro del bosque haba una fuente de cristalinas aguas


Ovidio. Metamorfosis III, 406
fons erat inlimis, nitidis argenteus undis,
quem 1 neque pastores neque pastae monte capellae
contigerant aliudve 2 pecus, quem 1 nulla volucris
nec fera turbarat nec lapsus ab arbore ramus;
gramen erat circa, quod proximus umor alebat,
silvaque sole locum passura tepescere nullo 3.
hic 4 puer et 5 studio venandi lassus et 5 aestu
procubuit faciemque loci fontemque secutus 6,
dumque sitim sedare cupit, sitis altera crevit,
VII. TEXTOS EN VERSO

dumque bibit, visae 7 correptus imagine formae


spem sine corpore amat, corpus putat esse, quod8 umbra est.
1
El antecedente es fons 2 ve: aut 3 silvaque sole locum passura tepescere nullo: y un bosque que
consigue que el lugar no se caliente con ningn rayo. 4 Adverbio 5 etet: no solo sino tambin 6

Part. concertado: atrado por 7 visae formae 8 Sub. de relativo sustantivada: lo que

ANTOLOGA DE TEXTOS LATINOS II CMLM Pgina 24


3. Un asno encuentra una lira y dice que, si la hubiera encontrado otro ms
entendido en el arte musical, habra deleitado los odos.
Fedro. Fabulae VI, 14
Asinus iacentem 1 vidit in prato lyram.
Accessit et temptavit chordas ungula;
sonuere 2 tactae. "Bella res 3, sed mehercules
male cessit", inquit , "artis 4 quia sum nescius.
Si repperisset aliquis hanc prudentior 5,
divinis 6 aures oblectasset 7 cantibus".
Sic saepe ingenia calamitate intercidunt.
1
iacentem lyram 2 sonuerunt 3 (est) 4 complemento de nescius 5 aliquis prudentior 6
divinis cantibus 7 oblectavisset

4. Catulo llora la muerte del gorrin de su amada, al que esta tanto quera
Catulo. Carmina 3
passer mortuus est meae puellae,
passer, deliciae meae puellae,
quem plus illa oculis suis amabat.
nam mellitus erat suamque norat 1
ipsam tam bene quam 2 puella matrem 3,
nec sese a gremio illius movebat,
sed circumsiliens modo 4 huc modo 4 illuc
ad 5 solam dominam usque pipiabat.
1
noverat 2 Segundo trmino de una comparacin 3 (noverat) 4
ya.ya 5
junto a

5. El autor ironiza sobre las bellas y refinadas habilidades de tico, a quien


dirige el poema.
Marcial, Epigramas 2, 7
Declamas belle, causas agis, Attice, belle,
Historias bellas, carmina bella facis,
Componis belle mimos, epigrammata belle,
VII. TEXTOS EN VERSO

Bellus grammaticus, bellus es astrologus,


Et belle cantas et saltas, Attice, belle,
Bellus es arte lyrae, bellus es arte pilae.
Nil 1 bene cum facias, facias tamen omnia belle,
Vis 2 dicam, quid sis? magnus es ardalio.
1 2
Nihil (ut)

ANTOLOGA DE TEXTOS LATINOS II CMLM Pgina 25


6. Sobre la naturaleza del tiempo.
Sneca. Epigramas, 1
Omnia tempus edax depascitur, omnia carpit,
omnia sede movet, nihil sinit esse diu.
Flumina deficiunt, profugum mare litora siccant,
subsidunt montes et iuga celsa ruunt.
Quid tam parva loquor? Moles pulcherrima caeli
ardebit flammis tota repente suis 1.
Omnia mors poscit. Lex est, non poena, perire:
hic aliquo 2 mundus tempore nullus erit.
1 2
flammis suis aliquo tempore

7. Los troyanos intentan tomar el campamento de los griegos, que caen en gran
nmero, mientras defienden la entrada,; envalentonados por la victoria, los
troyanos se disponen a escalar las murallas y a incendiar la fortificacin.
Ilias latina

VII. TEXTOS EN VERSO


Irrumpunt aditus Phryges atque in limine primo
restantes 1 sternunt Graios ualloque cateruas
deturbant, alii scalas in moenia poscunt
et iaciunt ignes: auget uictoria vires.
De muris pugnant Danai turresque per altas 2.
Saxa volant, subeunt acta testudine Troes
ascenduntque aditus et portis viribus instant.
Turbati fugiunt omnes 3 iam castra Pelasgi
et scandunt puppes. Vrget Troiana iuventus
telaque crebra iacit: resonat clamoribus aether.
1 2 3
restantes Graios turres per altas omnes Pelasgi

ANTOLOGA DE TEXTOS LATINOS II CMLM Pgina 26


VIII. CATULO. CARMINA

Gayo Valerio Catulo(87-54 a.C.) era natural de Verona, en la Galia Transpadana. Lleg a
Roma en el 62 a.C., introducindose pronto en los ambientes de la nobleza ms refinada y
sus cenculos literarios. Poco antes haba conocido a Clodia, esposa Metelo y hermana de P.
A. Clodio, el tribuno de la plebe enemigo de Cicern; Clodia era una mujer de gran belleza
y pocos escrpulos que inspir en Catulo una violenta pasin, de la que extrajo inspiracin
para sus versos, en los que la canta bajo el pseudnimo de Lesbia.
La elega romana, pues, es la expresin de sentimientos personales, entre los que figura
en primer lugar la experiencia amorosa, que casi siempre es desgraciada, de ah que dolor y
sufrimiento estn casi siempre presentes en este tipo de composiciones.
Como primer poeta elegaco latino utiliz Catulo la expresin de los sentimientos
amorosos en primera persona.

1.- La muerte del pajarillo de Lesbia.

Lugete, o Veneres Cupidinesque


et quantum est hominum venustiorum1:
passer mortuus est meae puellae,
passer, deliciae meae puellae,
quem plus illa oculis suis amabat.
Nam mellitus erat suamque no(ve)rat
ipsam2 iam bene quam3 puella matrem
nec sese a gremio illius movebat,
sed circumsiliens modo huc modo illuc
ad solam dominam usque pipiabat;
qui nunc it per iter tenebricosum
illuc, unde negant redire quemquam.
At vobis male sit, malae tenebrae
Orci4, quae omnia bella devoratis:
VIII. CATULO . CARMINA

tam bellum mihi passerem abstulistis.


O factum male! O miselle passer!
Tua5 nunc opera meae puellae
flendo turgiduli6 rubent ocelli.
Carmina, III

1
et quantum est hominum venustiorum: y cuantos hombres sensibles haya. 2 ipsam:
hay que entender ipsam dominam. 3 quam: comparativo. 4 Orcus,-i: Orco. 5
tuaopera flendo: llorando tus obras. Gerundio 6 turgiduliocelli: turgidolus,-a,-um:
diminutivo de turgidus,-a,-um: hinchado.

ANTOLOGA DE TEXTOS LATINOS II CMLM Pgina 27


2.- Invitacin a amar sin hacer caso de las habladuras.

Vivamus, mea Lesbia, atque amemus.


Rumoresque senum severiorum
omnes unius aestimemus assis1.
Soles occidere et redire possunt;
nobis cum semel occidit brevis lux,
nox est perpetua una dormienda2.
Da mi3 basia mille, deinde centum,
dein mille altera, dein secunda centum,
deinde usque altera mille, deinde centum;
dein, cum milia multa fecerimus,
conturbabimus illa, ne sciamus,
aut ne quis malus invidere possit,
cum tantum sciat4 esse basiorum5.
Carmina, V

1
unius...assis: genitivo de precio: en un cntimo (no nos importe nada). 2
nobis...est...dormienda: nosotros habremos de dormir. 3 mi = mihi. 4 cum...sciat: oracin
temporal en subjuntivo por atraccin modal. 5 tantumbasiorum: genitivo partitivo.

3.- Despecho.

Caeli1, Lesbia nostra, Lesbia illa,


illa Lesbia, quam Catullus unam
plus quam se atque suos amavit omnes,
nunc in quadriviis et angiportis
VIII. CATULO. CARMINA

glubit magnanimos Remi nepotes.


Carmina, LVIII

1
Caelius,-i: Celio (nombre de varn).

ANTOLOGA DE TEXTOS LATINOS II CMLM Pgina 28


IX. VIRGILIO . AENEIDOS

Publio Virgilio Marn (70-19 a.C.)naci en Patavium, al norte de Italia. Muy joven fue a
Roma. All tuvo como protector y amigo al clebre Mecenas. Este le puso rpidamente en el
mbito de Octavio Augusto, a quien Virgilio decidi dedicar su obra maestra: Eneida. Antes
de darlo por terminado decidi hacer un viaje a Grecia, para conocer los lugares que l
mismo describa en su obra. Al regreso de este viaje enferm y muri nada ms llegar a
Italia, en la ciudad de Npoles en el ao 19 a.C. Virgilio suplic moribundo a Vario que
arrojara el original al fuego por considerarlo inacabado. Menos mal que ste no lo hizo y a
instancias de Augusto edit el poema tal cual lo haba dejado el autor antes de morir.
ARGUMENTO.
El poema comienza cuando el prncipe troyano Eneas y sus compaeros llevan ya
algunos aos vagando en busca de la tierra donde, segn el mandato de los dioses, han de
fundar una nueva ciudad. Eneas, con los Penates de la destruida Troya, con su padre
Anquises y su hijo Ascanio vaga, asistido por su madre Venus, durante mucho tiempo por
el mar, cuando una tempestad los arroja a las costas de frica. All se est levantando
Cartago, la futura rival de Roma. Recibido hospitalariamente por la reina Dido, Eneas hace
un relato de la destruccin de Troya y de los acontecimientos posteriores. Narra a
continuacin Virgilio los amores de Eneas y Dido, que se ven obstaculizados por Jpiter,
quien recuerda a Eneas la misin encomendada por los "hados" Eneas parte y Dido se
quita la vida.
La primera parte del poema termina con el descenso de Eneas al infierno, narrado en el
libro VI all contempla los espritus de personas desaparecidas y recibe de su padre
Anquises una visin proftica sobre sus descendientes.
Los seis libros siguientes, de mayor contenido narrativo y tono pico, narran la llegada a
Italia de Eneas y sus compaeros y sus luchas principalmente con los rtulos por el
dominio de Italia. Destacan en estos libros algunos episodios, como el de Niso y Euralo de
gran valor dramtico, como el ataque de las amazonas dirigidas por Camila y, muy
especialmente, el combate final entre Turno y Eneas que termina con la victoria de este
ltimo.

1.- Virgilio resume el argumento del poema.


Arma virumque cano, Troiae1 qui primus ab oris
Italiam, fato profugus, Laviniaque2 venit
IX. VIRGILIO . AENEIDOS

litora. multum ille et3 terris iactatus et3 alto4


vi superum5 saevae memorem Iunonis ob iram6;
multa quoque et bello passus7, dum conderet urbem
inferretque deos Latio8, genus unde Latinum
Albanique patres atque altae moenia Romae.
Aeneidos, I, 1-7

ANTOLOGA DE TEXTOS LATINOS II CMLM Pgina 29


1
genitivo de oris 2 lavinius-a-um: (adj) lavinio 3 et..et.. 4 altum-i 5 superum = superorum. 6
Fjate en las terminaciones para poner a cada adjetivo con su sustantivo. 7 (est) 8 Latio: Dativo
de direccin.

2.- Los Troyanos, tras el naufragio, han llegado a las costas del norte de frica,
donde la reina Dido est construyendo una nueva ciudad, Cartago.
Tum breviter Dido vultum1 demissa profatur:
Solvite corde metum, Teucri, secludite curas.
Res dura et regni novitas me talia cogunt
moliri et late fines custode tueri.
Quis genus Aeneadum2, quis Troiae nesciat urbem
virtutesque virosque aut tanti incendia belli? [...]
Aeneidos, I, 561-566
1 2
vultum: en cuanto a su rostro, acusativo de relacin Aeneadum = Aeneadarum.

3- Eneas, cediendo a los deseos de la reina Dido, cuenta los episodios finales de la
cada de Troya. La estratagema del caballo.
[...] Fracti1 bello fatisque repulsi1
ductores Danaum2 tot iam labentibus annis
instar montis equum divina Palladis arte
aedificant, sectaque intexunt abiete costas;
votum pro reditu simulant; ea fama vagatur.
Huc delecta virum3 sortiti corpora furtim
includunt caeco lateri4 penitusque cavernas
ingentes uterumque armato milite5 complent. [...]
Ergo omnis longo solvit se Teucria luctu;
panduntur portae, iuvat ire et Dorica castra
desertosque videre locos litusque relictum:
hic6 Dolopum7 manus, hic6 saevus tendebat Achilles;
IX. VIRGILIO . AENEIDOS

classibus hic locus, hic acie certare solebant.


Pars stupet innuptae donum exitiale Minervae
et molem mirantur equi; [...]
Dividimus muros et moenia pandimus urbis.
Accingunt omnes operi pedibusque rotarum
subiciunt lapsus, et stuppea vincula collo8
intendunt: scandit fatalis machina muros
feta armis. Pueri circum innuptaeque puellae

ANTOLOGA DE TEXTOS LATINOS II CMLM Pgina 30


sacra canunt funemque manu contingere gaudent;
illa subit mediaeque minans inlabitur urbi8.
O patria, o divum10 domus Ilium et incluta bello
moenia Dardanidum! Quater ipso in limine portae
substitit, atque utero sonitum quater arma dedere11;
instamus tamen immemores caecique furore
et monstrum infelix sacrata sistimus arce.
Aeneidos, II, 13-20, 26-32, 234-245

1
participio concertados con ductores 2 Danaum: genitivo plural. 3 virum = virorum. 4
caeco lateri: dativo de direccin. 5 armato milite: singular con valor colectivo. 6
adverbio 7 Dolopes, -um: los Dlopes, pueblo de Tesalia. 8 collo: dativo de direccin.
9
mediae urbi: dativo de direccin. 10 divum = divorum. 11 dedere = dederunt.

4.- La tormenta. Dido y Eneas se refugian en una cueva y consuman su amor.


Comienzo de los males para Cartago.

Interea magno misceri murmure caelum


incipit, insequitur commixta grandine nimbus,
et Tyrii comites passim et Troiana iuventus
Dardaniusque nepos Veneris diversa per agros
tecta metu petiere1; ruunt de montibus amnes.
speluncam Dido dux et Troianus eandem
deveniunt. Prima et Tellus et pronuba Iuno
dant signum; fulsere2 ignes et conscius aether
conubiis summoque ulula(ve)runt vertice Nymphae.
Ille dies primus leti primusque malorum
causa fuit; neque enim specie famave movetur
nec iam furtivum Dido meditatur amorem:
IX. VIRGILIO . AENEIDOS

coniugium vocat, hoc praetexit nomine culpam.


Aeneidos, IV, 160-172

1
petiere = petierunt. 2 fulsere = fulserunt.

ANTOLOGA DE TEXTOS LATINOS II CMLM Pgina 31


X. FEDRO. FABULAE
La fbula se define como una composicin literaria, generalmente en verso, en la que
por medio de una ficcin alegrica y de personificaciones de seres irracionales, inanimados
o abstractos, se da una enseanza til o moral. Su origen es remoto, quiz oriental, siendo
en Grecia donde surge por primera vez. La fbula, con sus personajes humildes y con su
lenguaje y mtrica populares se opona a la epopeya, poblada de dioses y hroes y con un
lenguaje solemne y elevado.
Los temas de las fbulas estn tomados, en su mayora, de Esopo y estn inspirados en
la vida y las costumbres de su poca. La ndole de las fbulas es moral. Las actuaciones de
los animales son un claro espejo de las actuaciones humanas, encierran una dura crtica
contra los poderosos que abusan de su poder, contra los soberbios, los mentirosos, los
malvados.
Fedro es el mximo exponente en Roma de esta manifestacin literaria, es el poeta de los
humildes, el defensor de los esclavos y los pobres. Su crtica social la apreciaron sus
contemporneos.

1.- Canis per fluvium carnem ferens.

Avidum sua1 saepe deludit aviditas.


Amittit merito proprium, qui2 alienum adpetit.
Canis, per flumen carnem dum ferret, natans3,
lympharum in speculo vidit simulacrum suum,
aliamque praedam4 ab alio cane ferri5 putans6
eripere voluit; verum7 decepta aviditas
et, quem8 tenebat ore, dimisit cibum,
nec, quem9 petebat, potuit adeo adtingere.
Fab. I, 4

1
suaaviditas 2 qui: el que-sub. de relativo sustantivada- 3 Mejor ordenar- Canis dum per
flumen natans carnem ferret. 4 aliam praedam- sujeto de ferri y complemento directo de eripere.
5
inf. pres. pas. 6 putans- participio concertado con el sujeto omitido 7 verumcibum 8 quem-
X. FEDRO. FABULAE

antecedente es cibum 9 la misma estructura pero ahora con el antecedente no explicito

2.- Vulpes et corvus.


Laudatore nihil insidiosius1.
Quae se laudari gaudent verbis subdolis,
serae dant poenas turpi paenitentia.
Cum de fenestra corvus raptum caseum

ANTOLOGA DE TEXTOS LATINOS II CMLM Pgina 32


comesse2 vellet, celsa residens arbore,
vulpes hunc vidit, deinde, sic coepit loqui:
O qui tuarum, corve, pennarum est nitor3!
Quantum decoris4 corpore et vultu geris!
Si vocem haberes, nulla5 prior ales foret6.
At ille stultus, dum vult vocem ostendere,
emisit ore caseum, quem celeriter
dolosa vulpes avidis7 rapuit dentibus.
Tum demum ingemuit corvi deceptus stupor.
Fab., I, 13

1
(est) 2 infinitivo de comedo 3 O quinitor!:Qu brillo! 4 decoris: Genitivo partitivo dependiente de
quantum: cunta belleza!5 nullaales 6 foret = esset. 7 avidisdentibus

3.- Soror ad fratrem.


Sat pulcher1, qui2 sat bonus1.
Praecepto monitus saepe te considera.
Habebat quidam3 filiam turpissimam,
Idemque insignem4 pulchra facie filium.
Hi, speculum in cathedra matris ut5 positum fuit,
pueriliter ludentes forte inspexerunt.
Hic se formosum iactat; illa irascitur
nec gloriantis sustinet fratris iocos,
accipiens quippe6 cuncta in contumeliam.
Ergo ad patrem decurrit laesura7 invicem
magnaque invidia criminatur filium,
vir natus quod rem feminarum tetigerit8.
Amplexus ille utrumque et carpens oscula
dulcemque in ambos caritatem partiens:
X. FEDRO. FABULAE

Cotidie, inquit, speculo vos uti9 volo:


tu, formam ne corrumpas nequitiae malis;
tu, faciem ut istam moribus vincas bonis.
Fab., III, 8

1
(sit) 2 qui- sub. de relativo sustantivada 3 pronombre indefinido 4 insignemfilium 5

Ordnese: Ut speculum in cathedra matris positum fuit. 6 quippe: proporciona un matiz causal. 7

ANTOLOGA DE TEXTOS LATINOS II CMLM Pgina 33


8
Participio de futuro: dispuesta a hacer dao a su vez. Ordnese: quod vir natus rem
feminarum tetigerit. 9 uti: infinitivo de utor.

4.- Pullus ad margaritam.


Optima saepe despecta.
In sterquilino pullus gallinaceus
Dum quaerit escam, margaritam repperit.
Iaces indigno quanta res, inquit,loco!1
Hoc si quis pretii cupidus vidisset tui,
olim redisses ad splendorem pristinum.
Ego quod te inveni, potior cui multo est cibus,
Nec tibi prodesse nec mihi quicquam potest.
Hoc illis narro, qui me non intellegunt.
Fab., III, 12
1
Ordnese: quanta res indigno loco iacet!.

5.- De vulpe et uva.


Spernit superbus, quae nequit assequi1.
Fame coacta2 vulpes alta in vinea3
uvam adpetebat summis saliens viribus;
quam4tangere ut non potuit5, discededens ait:
nondum matura est, nolo acerbam6 sumere.
Qui7, facere quae8 non possunt9, verbis elevant,
Adscribere hoc debebunt exemplum sibi.
Fab., IV, 3
1
infinitivo de presente pasivo 2 participio concertado con vulpes 3 alta in vinea 4
quam: falso relativo (=hanc). 5 Quam tangere ut non potuit, ordnese: ut quam (= hanc)
tangere non potuit. 7 sub. relat. sustant.: los que 8 sub. relat. sustant.: lo que 9 facere
quae non possunt, lase: quae facere non possunt.

6.- Mons parturiens.


X. FEDRO. FABULAE

Magna1 ne iactes, sed praestes.


Mons parturibat, gemitus inmanes ciens,
eratque in terris maxima exspectatio.
At ille murem peperit. Hoc scriptum est tibi,
qui magna cum2 minaris, extricas nihil.
Fab., IV, 24
1 2
adjetivo sustantivado cum: aunque

ANTOLOGA DE TEXTOS LATINOS II CMLM Pgina 34


7.- Asinus ad lyram.
Quomodo ingenia saepe calamitate intercidant.
Asinus iacentem1 vidit in prato lyram.
accessit et temptavit chordas ungula;
sonuere2 tactae. Bella res 3; sed mehercules

X. FEDRO. FABULAE
male cessit, inquit, artis quia sum nescius.
Si repperisset aliquis4 hanc prudentior,
divinis aures oblecta(vi)sset cantibus.
Sic saepe ingenia calamitate intercidunt.
Fab., App. Per., 14
1 2 3 4
iacentetemlyram sonuere = sonuerunt. (est) aliquis.. prudentior

XI. OVIDIO. METAMORPHOSEON


Publio Ovidio Nasn (43 a.C.-17 d.C.naci en Sulmona de una familia acomodada de
rango ecuestre. Introducido en ambientes intelectuales, rehus seguir la carrera de abogado
para dedicarse plenamente a la poesa. En el ao 8 a.C. fue objeto de una acusacin, an no
aclarada, y se le conden al destierro en Tomos (en la Dacia), y tuvo que abandonar la
familia que haba formado, su crculo de amistades y la fama y el xito que ya conoca
como poeta. Ovidio muri en el destierro, aorando Roma y suplicando angustiosamente a
unos y a otros que intercedieran ante el emperador Augusto para que le fuera levantado el
castigo.
Su increble capacidad creativa nos proporciona una obra amplia y muy variada. La
obra elegaca de Ovidio est compuesta por Amores, y Heroidas, obras de su juventud, y por
Tristia y Epistulae ex Ponto, escritas en el destierro. Pero tambin tiene obras difcilmente
clasificables como Ars Amatoria, Remedia amoris o Medicamina faciei. Por ltimo hay que
destacar su obra ms leda Metamorphoseon (Las metamorfosis).
Es una obra de difcil clasificacin. Bajo una apariencia de obra pica, que se puede ver
XI. OVIDIO. METAMORPHOSEON

en el uso del hexmetro, el verso de la poesa pica, y en el tono general de la composicin,


Ovidio nos presenta en 15 libros ms de 250 narraciones mitolgicas, enlazadas entre ellas
sin pausa, que se suceden en el tiempo desde el origen del mundo hasta la transformacin
en estrella del alma de Julio Csar. La unidad de la obra viene dada por la continuidad
narrativa de los episodios que se van sucediendo unos con otros.
Los fragmentos seleccionados corresponde al mito de Dafne y Apolo. Dafne es una
ninfa, hija del dios del ro Peneo. Era una cazadora consagrada a Diana, diosa de la caza, y,
como sta, se negaba a casarse. El dios Apolo se enamor de Dafne ( por una venganza de
Cupido) y, cuando ella rechaz sus requerimientos, l la persigui por el bosque. Suplic a
su padre que la ayudara y, como Apolo insista en perseguirla, la ninfa se transform en un
laurel. Desconsolado por la transformacin de Dafne, Apolo hizo del laurel su rbol
sagrado.Apenas acabado el ruego, un pesado entorpecimiento se adueo de sus
miembros: su blando pecho es rodeado de fina corteza, sus cabellos crecen como hojas, sus
brazos como ramas; su pie, hace poco tan veloz, se queda fijo con lentas races, el lug ar de
su rostro lo tiene la copa : en ella permanece solamente su belleza .

ANTOLOGA DE TEXTOS LATINOS II CMLM Pgina 35


DAFNE Y APOLO
1.- Cupido lanza dos flechas: la del desdn a Dafne y la del amor a Apolo.
Primus amor Phoebi1 Daphne2Peneia quem non
fors ignara dedit, sed saeva Cupidinis ira. [...]
[] Eque3 sagittifera4 prompsit duo tela pharetra
diversorum operum: fugat hoc, facit illud amorem;
quod5facit, auratum est et cuspide fulget acuta,
quod6 fugat, obtusum est et habet sub harundine plumbum
hoc deus7in nympha Peneide fixit, at illo
laesit Apollineas8 traiecta per ossa medullas:
protinus alter amat, fugit altera nomen amantis. [...]
Metamorphoseon, I, 452-453, 469-474

1
Phoebus-i : Febo (Apolo) 2 Daphne Peneia: Dafne, la hija de Peneo (un ro). Debe
sobreentenderse el verbo fuit. 3 eque: preposicin + conjuncin encltica (ex + que). 4 sagittifera
pharetra 5 sub. de relativo sustantivada 6 sub. de relativo sustantivada 7 Se refiere a Cupido
8
Apollineas . medullas

2.- El ro Peneo insta a su hija Dafne a que tenga descendencia, pero ella no quiere.
Saepe pater dixit generum mihi, nata, debes,
saepe pater dixit debes mihi, nata, nepotes; [...]
Da mihi perpetua, genitor carissime, dixit
virginitate frui1! dedit hoc pater ante Dianae.
Metamorphoseon, I, 481-482, 486-487
1
infinitivo de presente pasivo. Aqu es un infinitivo exclamativo.

3.- Amor y persecucin de Febo (= Apolo).


XI. OVIDIO. METAMORPHOSEON

Phoebus amat visaeque cupit conubia Daphnes1. [...]


[] Sic deus2 in flammas abiit, sic pectore toto
uritur et sterilem sperando nutrit amorem. [...]
Nympha, precor, Penei, mane! Non insequor hostis;
nympha, mane! Sic agna lupum, sic cerva leonem,
sic aquilam penna fugiunt trepidante columbae,
hostes quaeque suos; amor est mihi causa sequendi! [...]
Metamorphoseon, I, 490, 495-496, 504-507

1
Daphnes: genitivo grecolatino. 2 Se refiere a Apolo

ANTOLOGA DE TEXTOS LATINOS II CMLM Pgina 36


4.- Dafne ruega a su padre la transformacin y sta se produce. El laurel, smbolo
de Apolo y de los caudillos latinos.
Fer, pater inquit opem! Si flumina numen1 habetis,
qua nimium placui2, mutando perde3 figuram!
Vix prece finita torpor gravis occupat artus:
Mollia4 cinguntur tenui praecordia libro,
in frondem crines, in ramos bracchia crescunt;
pes modo tam velox pigris radicibus haeret,

XI. OVIDIO. METAMORPHOSEON


ora cacumen habet: remanet nitor unus in illa.
Hanc quoque Phoebus amat positaque in stipite dextra
sentit adhuc trepidare novo sub cortice pectus
complexusque5 suis ramos, ut membra, lacertis
oscula dat ligno: refugit tamen oscula lignum.
Cui6 deus at quoniam coniunx mea non potes esse,
arbor eris certe dixit mea! Semper habebunt
te coma, te citharae, te nostrae, laure, um
vox canet et visent longas Capitolia pompas;
Metamorphoseon, I, 545-561

1
Predicativo: como numen 2 qua nimium placui: que disfrute bastante 3 imperativo: echa a
perder 4 Mollia praecordia 5 complexus: participio concertado del verbo deponente
complector, por lo que se puede traducir en gerundio. 6 falso relativo. Se refiere a Dafne

ANTOLOGA DE TEXTOS LATINOS II CMLM Pgina 37


MODELOS DE EXAMENES DE LA PRUEBA PAU
MODELO 1: OPCIN A
Ante el empuje de las tropas de Csar, los brbaros piden ayuda a pueblos de
Hispania Citerior.
Mittuntur etiam ad eas civitates legati, quae1 sunt citerioris Hispaniae: inde auxilia
ducesque arcessuntur. Quorum adventu2 magna cum auctoritate3 et magna hominum
multitudine bellum gerere conantur. Duces4 vero ii deliguntur, qui una cum Q.
Sertorio omnes annos fuerat.
1quae: se refiere a civitates; 2 Quorum adventu: "A su llegada".3 magna cum auctoritate =
cum magna auctoritate; 4Duces: complemento predicativo.

PREGUNTAS:
2) Analice morfolgicamente las palabras del texto auxilia, conantur, ii, fuerant.
3) Analice sintcticamente Mittuntur etiam ad eas civitates legati, quae sunt citerioris Hispaniae.
4) A Escriba dos palabras en espaol relacionadas etimolgicamente con mitto, -is, -ere, misi,
missum, y otras dos relacionadas con annus. Explique su significado.
4) B Indique y describa dos de los cambios fonticos experimentados por las palabras
auctoritatem y legatum en su evolucin al espaol.
5) Seale algunas de las caractersticas fundamentales de la pica y mencione al mximo
representante de este gnero en el mundo romano.

MODELO 1 : OPCIN B
Un asno encuentra una lira y dice que, si la hubiera encontrado otro ms
entendido en el arte musical, habra deleitado los odos
Asinus iacentem vidit in prato lyram;
accessit et temptavit chordas ungula.
Sonuere1 tactae2. Bella3 res, mehercules,
male cessit4 inquit- artis quia5 sum nescius.
Si reperisset aliquis hanc prudentior,
divinis aures oblectasset6 cantibus.

1sonuere = sonuerunt; 2 tactae = "al ser tocadas", "con el roce".3 bella: forma de bellus, -a, -um; 4

male cessit: "result mal";5 artis quia = quia artis; 6 oblectasset = oblectavisset.

PREGUNTAS:
2) Analice morfolgicamente las palabras del texto iacentem, ungula, reperisset, prudentior.
3) Analice sintcticamente Asinus iacentem vidit in prato lyram; accessit et temptavit chordas ungula.
4) A Escriba dos palabras en espaol relacionadas etimolgicamente con el verbo sono, y otras
dos con ars, artis. Explique su significado.
4) B Indique y describa dos de los cambios fonticos experimentados por las palabras pratum y
chordam en su evolucin al espaol.
5) Seale algunos de los rasgos caractersticos de la elega latina y cite a los principales
cultivadores de este gnero.

ANTOLOGA DE TEXTOS LATINOS II CMLM Pgina 38


MODELO 2 : OPCIN A
Desastre de las tropas romanas. Muerte de L. Cota, oficial de Csar, y acto heroico
del portaestandarte L. Petrosidio.

Ibi L. Cotta pugnans interficitur cum maxima parte militum. Reliqui se in castra
recipiunt, unde erant egressi. Ex quibus L. Petrosidius aquilifer, cum1 magna
multitudine premeretur, aquilam intra vallum proiecit, ipse pro castris fortissime
pugnans occiditur.
1 cum premeretur: oracin subordinada.

PREGUNTAS:
2) Analice morfolgicamente las palabras del texto egressi erant, magna, hostium, ipse.
3) Analice sintcticamente la frase: Ibi L. Cotta pugnans interficitur cum maxima parte militum.
4) A Escriba dos palabras espaolas relacionadas etimolgicamente con pugno, -as, -are, -avi, -
atum y otras dos con magnus, -a, -um, explicando en cada caso su significado.
4) B Indique dos de los cambios fonticos experimentados por las palabras latinas recipere y
aquam en su evolucin al espaol.
5) Seale dos de los rasgos ms caractersticos del gnero historiogrfico y nombre dos de sus
principales representantes en la literatura latina.

MODELO 2 : OPCIN B
Cuatro animales se disputan una presa.
Vacca et capella et patiens ovis iniuriae1
socii fuere cum leone in saltibus.
Hi2 cum cepissent cervum vasti corporis,
sic est locutus3, partibus factis, leo:
"Ego primam tollo, nominor quia4 Leo;
secundam, quia sum fortis, tribuetis mihi...".

1 patiens ovis iniuriae: la sufrida oveja.2 hi: sujeto de cepissent.


3 est locutus = locutus est.4 nominor quia = quia nominor

PREGUNTAS:
2) Analice morfolgicamente las palabras del texto saltibus, cepissent, vasti, tribuetis.
3) Analice sintcticamente la frase: Hi cum cepissent cervum vasti corporis, sic est locutus, partibus
factis, leo.
4) A Escriba dos palabras espaolas relacionadas etimolgicamente con loquor, -eris, -i, locutus
sum y otras dos con pars, -tis, explicando en cada caso su significado.
4) B Indique dos de los cambios fonticos experimentados por las palabras latinas cervum
ysecundam en su evolucin al espaol.
5) La comedia en la literatura latina: cite dos autores y dos obras representativos de este gnero
en la literatura latina.

ANTOLOGA DE TEXTOS LATINOS II CMLM Pgina 39


MODELO 3 : OPCIN A
Ante la imposibilidad de lanzar las picas contra el enemigo, se luch cuerpo
a cuerpo con la espada, pero los Germanos resistieron el ataque.

Ita1 nostri acriter in hostes signo dato impetum fecerunt, itaque1 hostes repente
celeriterque procurrerunt, ut spatium pila in hostes coniciendi2 non daretur. Reiectis
pilis comminus gladiis pugnatum est. At Germani celeriter ex consuetudine sua,
phalange facta, impetus gladiorum exceperunt.

1Ita itaque ut: de tal manera, y de tal manera que.2 Spatium pila coniciendi:
tiempo de lanzar las picas.

PREGUNTAS:
2) Analice morfolgicamente las palabras del texto nostri, pila, pugnatum est, consuetudine.
3) Analice sintcticamente Ita nostri acriter in hostes signo dato impetum fecerunt.
4) A Escriba dos palabras compuestas en espaol relacionadas etimolgicamente con el verbo
facio, -is, -ere, feci, factum y otras dos con curro, -is, -ere, cucurri, cursum. Explique su significado.
4) B Indique y explique dos de los cambios fonticos experimentados por las palabras latinas
nostrum y datum en su evolucin al espaol.
5) Seale algunas de las caractersticas fundamentales del gnero literario de la oratoria.
Mencione al mximo representante de la oratoria romana y cite alguna de sus obras.

OPCIN B
Vemos los defectos ajenos mejor que los propios, y de los ajenos nos
convertimos en implacables jueces.
Peras1 imposuit Iuppiter nobis duas;
Propiis repletam2 vitiis post tergum dedit,
Alienis ante pectus suspendit gravem2.
Hac re videre nostra mala non possumus;
Alii simul3 delinquunt, censores sumus.

1Pera- ae: alforja.2 repletam gravem: se refiere a peras.3 alii simul = simul alii : cuando
los otros.

PREGUNTAS:
2) Analice morfolgicamente las palabras del texto imposuit, repletam, alienis, pectus.
3) Analice sintcticamente Hac re videre nostra mala non possumus.
4) A Escriba dos palabras en espaol relacionadas etimolgicamente con el verbo pono, -is, -ere,
posui, positum, y otras dos compuestas con el prefijo ante. Explique su significado.
4) B Indique y explique dos de los cambios fonticos experimentados por las palabras latinas
alienum y vitium en su evolucin al espaol.
5) Escriba sobre el gnero literario del teatro y cite dos autores latinos de comedias.

ANTOLOGA DE TEXTOS LATINOS II CMLM Pgina 40


MODELO 4 : OPCIN A
Tito Pomponio tico, el gran amigo de Cicern, era un hombre de magnfico
carcter, capaz de soportar incluso a su to Quinto Cecilio, hombre de
dificilsimo temperamento. Su afabilidad fue finalmente recompensada.

Habebat1 avunculum Q. Caecilium, equitem Romanum, familiarem L. Luculli, divitem,


difficillima natura: cuius sic asperitatem veritus est, ut2 huius sine offensione ad
summam senectutem3 retinuerit beneuolentiam4. Quo facto5 tulit pietatis fructum.
Caecilius enim moriens testamento adoptavit eum heredemque fecit.
1 habetat: el sujeto de este verbo es Tito Pomponio tico.2 sic... ut: oracin consecutiva. 3
ad summam senectutem: "hasta el final de sus das". 4huius beneuolentiam: "su afecto".
5quo facto: "ablativo absoluto".

PREGUNTAS:
2) Analice morfolgicamente las palabras del texto difficillima, ueritus est, huius, pietatis
3) Analice sintcticamente: cuius sic asperitatem ueritus est, ut huius sine offensione ad
summam senectutem retinuerit beneuolentiam.
4) A Escriba dos palabras en espaol relacionadas etimolgicamente con asperitas, -atis y otras
dos derivadas de adopto, -as, -are, -aui, -atum. Explique su significado.
4) B Explique dos de los cambios fonticos experimentados por las palabras beneuolentiam y
pietatem en su evolucin al espaol.
5) Describa los rasgos ms caractersticos del gnero historiogrfico y mencione dos
historiadores latinos.
MODELO 4 : OPCIN B
Eneas, a pesar de los numerosos obstculos que le impone el odio de la diosa
Huno, llega en su viaje hacia Italia a las costas de frica y conoce a la reina
Elisa (=Dido).

Vir magnus bello, nulli pietate secundus1,


Aeneas odiis Iunonis pressus2 iniquae,
Italiam quaerens, Siculis errauit in undis.
Iactatus tandem Libyae3 pervenit ad oras
ignarusque loci, fido comitatus Achate4,
indicio matris5 regnum cognovit Elissae6.
1nulli pietate secundus: "a nadie inferior en su sentido del deber".2 pressus = "obligado".3
Libyae ad oras: "las costas de Libia" (= frica).4 Achate: "por Acates", el fiel amigo y
compaero de Eneas.5 matris: "de su madre" (= la diosa Venus).
PREGUNTAS:
2) Analice morfolgicamente las palabras del texto bello, nulli, comitatus, cognouit.
3) Analice sintcticamente: Iactatus tandem Libyae peruenit ad oras, ignarusque loci, fido comitatus
Achate, indicio matris regnum cognouit Elissae.
4) A Escriba dos palabras en espaol derivadas de bellum, -i y otras dos derivadas de erro, -as, -
are, -aui, -atum. Explique su significado.
4) B Explique dos de los cambios fonticos experimentados por las palabras undam y matrem en
su evolucin al espaol.
5) Exponga brevemente el argumento de la Eneida.

ANTOLOGA DE TEXTOS LATINOS II CMLM Pgina 41


MODELO 5 : OPCIN A
Los Druidas: sus funciones y su poder.

Illi1 rebus divinis intersunt, sacrificia publica ac privata procurant, religiones


interpretantur: ad hos1 magnus adulescentium numerus disciplinae causa concurrit,
magnoque hi1 sunt apud eos2 honore3. Nam fere de omnibus controversiis publicis
privatisque constituunt.
1 Se refiere a los druidas.2 Se refiere a los galos.3 Entindase: magno honore.

PREGUNTAS:
2) Analice morfolgicamente las palabras del texto disciplinae, intersunt, publicis, interpretantur.
3) Analice sintcticamente: ad hos magnus adulescentium numerus disciplinae causa concurrit.
4) A Escriba dos palabras compuestas en espaol en las que uno de los componenetes sea
magnus y explique el significado de cada una de ellas.
4) B Explique dos de los cambios fonticos experimentados por las palabras adulescentem y
numerum en su evolucin al espaol.
5) Seale algunas semejanzas y diferencias entre la comedia y la tragedia latinas.

MODELO 5: OPCIN B
Vercingetrix presenta batalla a los Romanos, pero stos lo ponen en fuga.

Eodem tempore, clamore exaudito, dat tuba signum suis Vercingetorix atque ex oppido
educit. Nostri, ut superioribus diebus, ut1cuique erat locus attributus, ad munitiones
accedunt; fundis, librilibus sudibusque, quas in opere disposuerant, ac glandibus Gallos
proterrent.
1 ut cuique... : "segn a cada uno".

PREGUNTAS:
2) Analice morfolgicamente las palabras del texto munitiones, proterrent, cuique, glandibus.
3) Analice sintcticamente: Eodem tempore, clamore exaudito, dat tuba signum suis Vercingetorix.
4) A Indique los elementos de la palabra compuesta disposuerat, y seale dos palabras en
relacin etimolgica con attributus.
4) B Explique dos de los cambios fonticos experimentados por las palabras auditum y tempus en
su evolucin al espaol.
5) Escriba las caractersticas fundamentales del gnero literario de la lrica latina y cite a un
destacado representante de este gnero.

ANTOLOGA DE TEXTOS LATINOS II CMLM Pgina 42


MODELO 6 : OPCIN A
Algunas costumbres y hbitos de los habitantes del interior de Britania.

Interiores plerique frumenta non serunt, sed lacte et carne vivunt pellibusque sunt
vestiti. Omnes vero se Britanni vitro inficiunt, quod caeruleum efficit colorem, atque
hoc horridiores sunt in pugna aspectu; capilloque sunt promisso atque omni parte
corporis rasa, praeter caput et labrum superius.

PREGUNTAS:
2) Analice morfolgicamente las palabras del texto horridiores y rasa.
3) Analice sintcticamente Interiores plerique frumenta non serunt, sed lacte et carne vivunt.
4) A Distinga los componentes de las palabras efficit y promisso. Escriba dos compuestos en
castellano en los que est presente vivo en uno y color en el otro.
4) B Explique algunos cambios fonticos experimentados por las palabras capillo y corpus en su
evolucin al espaol.
5) Escriba sobre el teatro romano: Seale algunas caractersticas y cite dos autores latinos
representativos de este gnero.

OPCIN B
Lamenta Cicern la mala opinin que, como consecuencia de los abusos de Verres,
se tiene de los romanos en el exterior.

Lugent omnes provinciae, queruntur omnes liberi populi, regna denique etiam omnia de
nostris cupiditatibus et iniuriis expostulant1; locus intra Oceanum iam nullus est neque
tam longinquus neque tam reconditus quo2 non per haec tempora nostrorum hominum
libido iniquitasque pervaserit.

1expostulare + de: "quejarse de".2 quo: adverbio: "a donde".

PREGUNTAS:
2) Analice morfolgicamente las palabras del texto tempora y pervaserit.
3) Analice sintcticamente regna denique etiam omnia de nostris cupiditatibus et iniuriis expostulant.
4) A Distinga los componentes de las palabras iniquitas y pervaserit y explique el valor de cada
uno de ellos.
4) B Explique algunos cambios fonticos experimentados por las palabras tempora y populi en su
evolucin al espaol.
5) Relacione el nombre de Tito Livio con el gnero literario por l cultivado y cite el ttulo de su
obra.

ANTOLOGA DE TEXTOS LATINOS II CMLM Pgina 43


GRAFFITI POMPEYANOS
Los graffiti encontrados sobre los muros de la ciudad de Pompeya son muestra de una
escritura espontnea que habla de pensamientos, emociones, mensajes o palabras soeces,
escritura hecha por muchos y dirigida a muchos, de los diversos estratos sociales que
conviven en una comunidad urbana. La escritura en las paredes se difunde al mismo
tiempo que aumenta el nmero de personas que saben leer y escribir y quieren ejercer su
libertad de hacerlo, y en los primeros siglos del imperio leer y escribir eran prcticas
abiertas a muchos.
Los graffiti, trazados con un stilum o con otros instrumentos de punta dura, revelan una
gran variedad de contenidos, de formas y de habilidades, son fuertemente individuales y
muestran la necesidad de hablar desde las paredes, a veces slo para decir el propio
nombre.

Quisquis amat, calidis non debet fontibus uti,


nam nemo flammas ustus amare potest.
CIL IV 1898

Quisquis amat valeat, pereat qui nescit amare,


bis tanto pereat, quisquis amare vetat.
CIL IV 4091

Suspirium puellarum
traex1
Celadus
CIL IV 4342
1
traex = thraex.

Marcellus Praenestinam amat et non curatur.


CIL IV 7679

Fullones ululamque cano, non arma virumque.


CIL IV 9131

ANTOLOGA DE TEXTOS LATINOS II CMLM Pgina 44

Potrebbero piacerti anche