Documenti di Didattica
Documenti di Professioni
Documenti di Cultura
Parac omenzarahablardelas
definirelc onceptodeobligacin.
OBLIGACION:Esunvinculointersubjetivodec arcterjurdicoenvirtud
delc ual,unapersonadenominadadeudors eobligaparac onotrallamada
Acreedorarealizarunadeterminadaprestacinquepuedec onsistirendar
haceronohaceralgo.
AnlisisdelConcepto:unaobligacinc omolodiceladefinicin,
Vinculojurdico:envirtuddeestevinculojurdico,eldeudordebe
cumplirc onlaprestacindebida,yjustamenteesstevinculode
carcterjurdicoelc ualpermitediferenciar
entreobligaciones
propiamentetalylosdeberesm oralesos ociales,todoesto
fundamentadoenqueelvinculoestreguladoporlaley,yals er
reguladoporlaley,yfrenteas uincumplimientopuedepedirseel
cumplimientoc oercitivodelaobligacin.
Intersubjetivo:unvnculointersubjetivoaludeaqueenunaobligacin
puedenintervenirdosom spartes.Loc omn,c orrienteyordinario
esqueenunaobligacinexistaunacreedoros ujetoactivoyun
deudoros ujetopasivo,s inperjuiciodeaquellopuededarsela
situacindequeintervengaunapluralidaddepartesyas eaenla
figuradelacreedorodeudor.
Els ujetoactivooacreedoresquienpuedeexigirc oercitivamenteel
cumplimientodelaprestacindebidaenc asodequeeldeudors e
encuentreenunas ituacindeincumplimiento.
Els ujetopasivoodeudoresquiendebec umplirc onunadeterminada
prestacinquepuedec onsistirendarhaceronohacer.
Prestacindebida:laprestacindebidadicerelacinc onelgravamen
alqueests ujetoeldeudor.Generalmenteelgravamenc onstituye
unelementopecuniario,s inperjuiciodeaquelloenc iertotipo
deobligacioneslaprestacins etraduceenlarealizacinolano
realizacindedeterminadoshechosoc onductas.Estaprestacin
debidac onstituyeunprincipioelc uals etraduceenlos iguienteal
momentodequeeldeudorc ontraeunaobligacin,elacreedorpuede
exigirelc umplimientoforzadodeestaobligacinyperseguirel
cumplimientos obrelarealizacindelosbienesdeldeudor,envirtud
dequeeldeudoralm omentodeobligarsepusoadisposicindel
acreedortodoss usbienespresentesyfuturos,esteeselprincipio
deDerechodePrendaGeneraldelAcreedor.
Recordarentoncesquelaprestacindebidapuedec onsistirendar
haceronohaceralgo.
Contratos.
Cuasicontratos.
Delitos.
Cuasidelitos.
Ley.
Anlisisparticulardelasfuentesdelasobligaciones
PRIMERACLASIFICACINAtendiendoalaspartesques even
obligadas:
Unilaterales:Sonaquellosc ontratosquegeneranobligacins olopara
unapartec ontratante.
Bilaterales:Sonaquellosc ontratosquegeneranunaobligacin
reciprocaparaambosc ontratantes.
BilateralesImperfectos:Sonaquellosc ontratosquegeneran
obligacinparaunc ontratanteyeventualmenteparaotroc ontratante.
SEGUNDACLASIFICACINAtendiendoalaformaenques e
perfeccionan.
Encontramosloss iguientes:
1)FORMALESO SOLEMNES
SolemnesVerbales:aquellosqueapartedelc onsentimientodelas
partes,requierendeunaritualidadoritooral.ElRomaexistieron3
tiposdec ontratosSolemnesVerbalesys onloss iguientes
1)LaEstipulacinoStipulatio:Contratoverbalquec onsisteenuna
preguntas eguidaporunarespuestadondes edebeutilizarel
mismoverbo,Ej.PrometesdarmealesclavoMauricius?R:S,
prometo.Esteesunc ontratoabstractoquenoexpresalac ausa
delaobligacin,loquepermitiques ususosfueranm ltiples.
2)NOFORMALES
Reales:s onc ontratosreales,losques eperfeccionanporlaentrega
realos imblicadelac osaexistiendopreviamenteunc onsentimiento
entrelosc ontratantes.Dentrodelosc ontratosreales,losromanos,
considerabanloss iguientes:
1)ElMutuooPrstamodedinero:Esunc ontratorealenvirtud
delc ualunaparte,llamadam utuante,leentregaalaotra,
llamadam utuario,unac antidaddeterminadadedineroode
cosasfungibles,obligndoseelquerecibearestituirlam isma
sumadedinerooigualc antidaddec osasfungibles.
CaractersticasdelMutuo:
1)Esunc ontratoreal.
2)Esunc ontratounilateral,porqueunas oladelaspartes
(elm utuario)s eobliga(adevolverorestituireldineroo
cosafungible).
3)Esdec arctergratuito,porqueatravsdelasacciones
dem utuonos epuedenc obrarintereses.Parac obrarlos
esnecesariounc ontratodeestipulatio.
CaractersticasdelDepsito:
1)Esunc ontratoReal.
2)Eldepositario,respectodelac osa,esunposeedor
natural.
3)Eldepositarionopuedeusarlac osaentregadaen
depsito,s ilausa,c ometefurtum.
4)Esunc ontratobilateralimperfecto,porqueeldepositario
siempreestobligadoac onservarlac osayarestituirla,
peroeldepositantepodraobligarseeventualmentea
indemnizardaosoperjuiciosquehubieres ufridoel
depositario,oareembolsarlosgastosenquehubiere
incurridoeldepositarioenelc uidadodelac osa.
5)Esunc ontratoGratuito.
6)Esunc ontratodebuenaf.
7)Delc ontratodedepsitoemanan2acciones,
1)Accindepositariadirecta(Depositantec ontra
Depositario)
2)AccindepositariaContraria(Depositarioc ontra
depositante)
TiposdeDeposito:
EldepsitoIrregular:Elobjetodestec ontratoesdinero.El
depositarioadquierelac alidaddedueo,peroestobligadoa
restituirlam ismac antidaddedineroc uandos earequeridopor
eldepositante.
ElSecuestro:Contratorealquec onsisteenlaentregaque
hacenvariaspersonas,deunbienm uebleoinmueble,aotra
partellamadas ecuestre,paraqueloguardeyrestituyac uando
ocurrac iertac ircunstanciadeterminada.Generalmenteesta
figuratienec omoobjetounac osaenlitigio,yels ecuestre
deberrestituirlaaquienganeelpleito.
EldepsitoNecesario:Esaquelqueocurreenc ircunstancias
excepcionalesyeldepositantenopuedeelegiralapersona
deldepositario,yporestem otivoeldepositarioresponderpor
culpaleve.
3)ComodatooPrstamodeUso:Esunc ontratorealenvirtuddel
cualunapersona,llamadac omodante,leentregaaotro,llamada
comodatario,unbieninmuebleom ueblenofungibleparaquelo
usegratuitamenteylorestituyaunavezterminados uuso
CaractersticasdelComodatooPrstamodeUso:
1)Esunc ontratoReal.
2)Esunc ontratogratuito,elc omodantenorecibepago.
E
3)lc omodatarioestobligadoac onservarlac osa
(responde,enelperodoc lsico,porc ustodia
unaespeciedec ulpaleve)yrespondeporhurtoo
robofrentealc omitente.Debeusarlac osas egnlo
convenidoos egns unaturaleza(sihacem aluso
cometefurtum).Deberestituirelbienunavezterminado
suuso.
4)Elc omodatarioadquierelac alidaddeposeedornatural
delac osa.
5)Esbilateralimperfecto,porqueelc omodante
podraeventualmenteobligarseapagarlosgastos
extraordinariosoperjuiciosenquehubiereincurridoel
comodatario
6)Delc ontratodeComodatoemanan2acciones,
1)AccinComodatariaDirecta(Comodantec ontra
comodatario)
2)AccinComodatariaContraria(Comodatarioc ontra
Comodante)
CaractersticasdelaPrenda
1)Esunc ontratoreal.
suertedelprincipal).
3)Elquerecibelaprenda,queenestaobligacines
eldeudor,s ellamaacreedorprendario,porqueesel
acreedorenlaobligacinprincipalyc omotalm antiene
sunombreenestaobligacinaccesoria.Delm ismo
modo,elqueentregalaprenda,queeselacreedorde
estaobligacin,s ellamadeudorprendario,porqueesel
deudorenlaobligacinprincipal.Elacreedorprendario
tienelac ondicindeposeedorinterdictalynopuede
usarelobjetoenprenda.Enc asodehacerlo,c omete
furtum.
4)Delc ontratodeprendanacen2acciones.
1)Laaccinprendariadirecta(deudorprendarioc ontra
acreedorprendario).
2)Laaccinprendariac ontraria(acreedorprendario
contradeudorprendario,porgastosodaosy
perjuicios).
Caractersticasdelac ompraventa
Esbilateralperfecto,s iempregeneraobligacionespara
ambaspartes.
Esunc ontratodebuenafe.
Delnacendosacciones:
actiovenditi(utilizableporelvendedor).
actioempti(utilizableporelc omprador).
Caractersticasdelarrendamiento:
1)Esunc ontratoc onsensual,porloques eperfeccionaporel
soloc onsentimientodelaspartes.
2)s unc ontratobilateralperfectodadoquegenera
E
obligacionesparaambaspartes.
3)Esunc ontratodebuenaf.
4)Nacendosaccionesdelc ontratodearrendamientoas aber:
ACTIOLOCATI.(Utilizableparaelarrendador)
ACTIOCONDUCTI.(Utilizableparaelarrendatario)
TiposdeArrendamientoenRoma.
ArrendamientodeunaCosa:unapartes ec ompromete
apermitirelusooelusoyelgocedeunac osa,donde
recprocamentelaotrapartes eobligaapagarlarentaoel
canon.
ArrendamientodeServicios:esunodelosprimeros
antecedentesdelc ontratodetrabajoc onsistaenqueunade
laspartess eobligabaarealizarpersonalmenteuns ervicio,y
laotrapersonalmenteapagarpordichos ervicio.
Arrendamientodeobra:c onsisteenqueunapartes eobliga
aejecutarunaobradeterminadaylaotrapartedebepagarel
precio.Sediferenciac onlac ompraventaenqueenestec aso
quiens eobligaaejecutarlaobradebes uministrartodoslos
elementosnecesariosparalac onsecucindelam isma.
CaractersticasdelMandato
1)
Esunc ontratoConsensual.
2)Esbilateralimperfectodadoqueporreglageneralnogenera
obligacinalgunaparaelm andatarioquiendeberactuar
comounbuenpadredefamiliahacindoseresponsables olo
delac ulpagraveolata.
3)Esgratuitoelc ontratoesgratuitoodebeneficenciac uando
solotieneporobjetolautilidaddeunadelaspartess ufriendo
laotraelgravamen.
4)Esunc ontratodebuenaf.
5)Deestec ontratonacen2acciones:
ACTIOMANDATIODIRECTA(Mandante)
ACTIOMANDATIOCONTRARIA(Mandatario)
TrminodelMandato.
Porelc umplimientodelencargo.
Porlam uertedelm andante.
Porlam uertedelm andatario
Porlarenunciadelm andatario.
Porlarevocacindelm andatoporpartedelm andante.
CaractersticasdelaSociedad.
1)Esunc ontratoc onsensual
2)Laspartess ellamans ocios.
3)Esunc ontratodebuenaf.
4)Esunc ontratointuitopersonae.
TrminodelaSociedad
TERCERACLASIFICACIN:atendiendoas itienennombre.
Innominados:s onaquellosquenotenanunaregulacinenel
ordenamientojurdicoromano,bsicamentes ebasabanenunaformulacin
oralquetenac omoprincipalc aractersticas,realizarunapeticinparaque
sec umplieraunadeterminadaprestacin.
(Doyparaquedes)
(Doyparaquehagas)
(Hagoparaquedes)
(Hagoparaquehagas)
ESQUEMAMATERIADECONTRATOS
Atendiendoalaspartesques evenobligadas
Atendiendoalaformaenques eperfeccionan
Verbales
Literales
Reales
Consensuales
Atendiendoas itienennombres
Comoyaadvertamoseneliniciodeesteapunte,losjuristasromanos
pudieronobservarqueexistanobligacionesquenonacandelc ontrato
nitampocodeldelito,porloqueaestasinstitucioness elesdenomino
cuasicontratos.
Sinperjuiciodeloanterior,losjuristasromanoss olotratarondejustificar
lafuerzaobligatoriadeestasobligaciones,porloquehas idoladoctrina
modernalaques ehaencargadoderegularlasenelordenamientojurdico
positivo.
PRINCIPALESCUASICONTRATOS.
1)Lagestindenegociosajenosoagenciaoficiosa.
2)Elpagodelonodebido.
3)Enriquecimientos inc ausaoinjusto.
4)Comunidadoindivisin.
1)LagestindenegociosoAgenciaO ficiosa
Concepto:LagestindenegociosajenosoAgenciaO ficiosa
o
comnmentellamadagestindenegocios,esunc uasicontratoporelc ualel
queadministras inm andatolosnegociosdealgunapersona,s eobligapara
conestaylaobligaenc iertosc asos.
Ladefinicinexpresac laramentequelagestindenegociosajenoso
agenciaoficiosaesunc uasicontratodadoquepresuponequequien
Esunc uasicontrato.
Laadministracindebes ers inacuerdodevoluntadesoespontanea.
Elgerentedebeobrars inm andatoporloques uponelaintromisinen
elnegociodebes erespontanea.
Elgerentes eobligaparac onelinteresados oloenc iertosc asos
establecidosporlaley.
Debemosaclararparaevitarc onfusiones,ladiferenciaqueexisteentreel
mandatoylaagenciaoficiosaogestindenegociosajenos.Laprincipal
diferenciaentreelm andatoylaagenciaoficiosarecaeenqueenlaagencia
oficiosas eactas inqueintervengaunacuerdodevoluntadesentreel
gerenteyelinteresado.Comouns egundopuntohayqueestablecerque
segns unaturalezajurdica,elm andatoesunc ontratoc onsensualpor
ques iempres uponeunacuerdodevoluntadesentreelm andanteyel
mandatario,porelc ontrarioenlaAgenciaoficiosaogestindenegocios
ajenosnoexisteunacuerdodevoluntadesporlotantoestainstitucines
unc uasicontrato,porqueprimeroesunhechonoc onvencional(noexiste
acuerdodevoluntades),eslicitoporqueefectivamenteestreguladoy
amparadoenlaleyyquegeneraobligacioness oloenc iertosc asos.
2)ElpagodelonoDebido
Concepto:esaquelactoporelc ualunapersonapagaunadeuda
suponiendoqueladebe,peroqueenlarealidadnoexistatalobligacinde
pago.
Requisitosparaqueexistapagodelonodebido:
Q uenoexistaobligacin.
Q ueelpagos ehayahechoporerror.
Paradeterminarlosefectosdelpagodelonodebido,hayquedistinguirs iel
querecibeelpagoestabadebuenafeom alafe.
Siestabadebuenaf,elquerecibeelpago,estobligadoalarestitucin
deotrotantodelm ismogneroyc alidads is etratadedinerouotrac osa
fungible.Sivendelaespecieques edioc omodebida,deberrestituirel
preciodelaventa.Noesresponsabledelosdeteriorosolaperdidadela
cosaques eledioc omodebida.
Siestabadem alaf,elquerecibeelpago,estobligadoarestituirdeotro
tantodelm ismogneroyc alidadademsdelosintereses.
Lacondictiofurtiva,eralapodaintentarlavctimadeunfurtum,os ea
quienhabas idodesapoderados inderechodeunac osam ueble,c ontras u
voluntad.
4)Lac omunidadoIndivisin
Paralosromanos
lac omunidadoindivisineraunaespeciede
cuasicontrato,estoporquelainstitucinenc omentoesunafuentede
obligacionesyderechosrecprocosentrelosc omuneros.
Facultadesentrelosc oparticipantes.
2.Expensasdec onservacin.
3.Derechoaoponerseaunc omunerorespectodeactosadministrativos
deotroc omunero.
Trminodelac omunidad
Lac omunidadtambinpuedeterminarportranscurridoelplazodela
usucapinoprescripcin.Elplazoesde5aos,porloquem ientrasdure
lac omunidad,losc oparticipantespuedenpedirlaparticindelac osaen
comns iendolaaccindeparticinimprescriptible.
EnelDerechoRomano,eldelitoesunactoilcitodelc ualderivan
obligacionesques es ancionanc onunapena.Losromanosc onceban
deestam aneraeldelitoylos ancionabanenvirtuddequeeseactoera
contrarioc onlac olectividaddelosc iudadanos.
Losromanosdistinguan2institucionesquetenanporobjetodeterminarla
consecuenciajurdicadelhecho,lasc ualess on:
Delicta:esunaaccinquebuscaresarcirlosperjuiciosc ausadosauna
personaens upatrimoniom edianteunapenapecuniariaoendinero.
Crimina:esunaaccinquebuscaimputarunadeterminadas ancinopena
aunapersonaqueporunhechos uyohac ausadoundaoc ontraelorden
pblico.
Deloanterior,esm uyimportanterecalcarelaportequehicieronlosromanos
enestam ateria,dadoquec omoanlisiss ec oncluyeques ololaspersonas,
oels erhumanoesc apazdec ometerdelitosoc rmenes,porc onsiguiente
losromanosevitabanelabsurdodepueblosextranjerosenimputar
consecuenciasjurdicasac osasinanimadas,loanteriors etraduceenque
nos epodaimputarresponsabilidadc ivilnic riminaraunac osapropiamente
tal,s eriairrisorioimputaraunhachalaresponsabilidadpecuniariapor
haberlec ortadolam anoalapersona.
Lasc onstitucionesimperialesfueronunafuentejuridificadorade
lac oncepcindelosdelitosenroma,talesasque
establecan
fehacientementequenadiepodaarrebatarc onfuerzaningnobjetoque
anc reyendoqueerades upropiedadenlarealidadnoloera.
LaLexAquilia,
promulgadaaproximadamenteelao286a.Cy
consagradaenelDigestodeJustiniano,hacam encinalosdaos
causadosilegalmenteodamnuniniuradatum.Laprimeradisposicin
quec onsagrabaestaley,establecaques iunapersona,ilegalmenteo
incorrectamenteasesinaalosesclavosdeotrohombreoelanimalde
rebao,debepagaralpropietarioelvalorm saltoqueelesclavooel
animaltenaelaopasado.
ElementosdeldelitoenRoma.
Q ueeldaoprovengadeunhechodelhombre.
Q ueeldaohayas idoc ausados inderecho,c onintencinoc onDolo.
debec onsistirenladegradacino
Eldaopropiamentetal
destruccindelac osa,yesedaoodegradacindebeprovenirde
unaaccindelc uerpo,porejemplos ideungolpes em ataalesclavo
ajeno.
Losromanos,reconocieronestainstitucindelc uasidelitoyvislumbraron
quetodosestosactosc uasidelictualesnoc abanenladefinicindedelito.
Efectivamenteproduceunaobligacinentreelactordelhechoylapersona
quehas idodirectamenteafectadaporloshechos.
1.Casosenqueeljuezdeunac ausadictabaobrabaydictabauna
sentencianegligente.Enestec asoelPretor,otorgaunaaccinalos
afectadosparaqueeljuezrespondadelosperjuicios.
2.Casosenqueelhabitadordeunac asac uelgaos uspendeun
objetodem aneraques ielobjetoc aa,c ausabaundaoac ualquier
transente.Enestec asoelPretorc oncedaunaaccinalapersona
ques evioafectadaporlac adadelobjeto.
Estosdosejemplosanterioreseranfuentedeunc uasidelitoenroma,porlo
cualelques eveaafectadoporloshechospodas olicitarlaindemnizacin
deperjuicios.
Enlaactualidadyenvirtuddelas upervivenciadelasinstituciones
jurdicasromanas,esqueladoctrinam odernac onsiderac omofuentede
obligacionesalaley.
Ejemplo,laleyestableceelderechoquetieneelhijodedirigirseenc ontra
des upadreporalimentos,enestec asolaobligacinquetieneelpadre
respectodes uhijoesunaobligacinlegalporqueeslaleyquienlaimpone.