Sei sulla pagina 1di 215

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

Obra de

Mario Bulmaro
Berruecos
Fresnillo

2
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

3
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

EDITORIAL INEXISTENCIA, S.A.

Primera edicin de la Coleccin "Sepan Cual..." 2007

Las caracterstica de esta edicin son propiedad de


EDITORIAL INEXISTENCIA, S.A.

Queda hecho el depsito que marca la Ley.


Mxico, D.F.

DR. Derechos reservados 2007 por


Editorial Inexistencia, S.A.

DR. Copyright 2007 por Mario Bulmaro BERRUECOS FRESNILLO

Queda hecho el depsito que marca la Ley y


en los Acuerdos de Pars, Viena y bajo el rgimen
de la ONU.

4
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

IMPRESO EN MXICO
PRINTED IN MXICO

5
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

GRAMTICA
DEL
VERBO

6
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

7
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

DEDICATORIA

Con todo cario y amor


a JOSEFA GMEZ GARCA;
A Cristina MICHAUX AGUIRRE;
A mis queridos y entraables
amigos y compaeros de casa,
en la estada universitaria
Hctor GOGEASCOCHEA,
Jos Luis CANCINO,
Ramiro GAYOSO,
y Arturo CORTS;
Muy en especial a mi hermana
BLANCA LUZ;
A mi compaera ELIZABTEH,
a mi Piel Roja MARA ELENA.

8
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

INTRODUCCIN

9
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

10
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

INTRODUCCIN
En este trabajo exclusivo sobre la gramtica del verbo, lo realic con
la intencin de facilitar para usted lector y estudioso, la amplia
comprensin de esta parte importante de nuestro lenguaje, la cual indica
la o las acciones que realizamos, expresndoles por medio del verbo que
nos da tiempo, nmero, persona, estado, accin o pasin, voces,
modo, aspecto.

Con la comprensin del verbo, podr hacer usted utilitario al


mismo, beneficindose en la realizacin de la conjugacin en sus
diversos modos y tiempos, con lo que comprender explcitamente los
cinco modos que son (1) INDICATIVO, (2) POTENCIAL SIMPLE o
CONDICIONAL (3) SUBJUNTIVO, (4) IMPERATIVO, y (5) INFINITIVO o
VERBOIDES o DERIVADOS VERBALES o FORMAS NO PERSONALES;
este ltimo comprende el gerundio y el participio.

De los mencionados modos, usted conocer los tiempos de cada


modo y su perfecta utilizacin dentro de nuestro idioma, siendo los
tiempos presente, pasado y futuro aunados a sus tiempos variantes.

Frente a las diversas corrientes lingsticas del espaol, en que


una palabra tiene varias denominaciones, encontrar paso a paso las
semejantes como ejemplo de ello, es el caso especfico del ante-pretrito
o ante-pasado o pretrito anterior o pasado anterior, que nos da
cuatro sinnimos de la misma palabra.

Siendo que el material de la temtica que usted podr leer le servir


para cualquier nivel de estudios, ya que abarqu todos los niveles
educativos, por lo mismo ser de provecho a los estudiantes de primaria
como a los profesionistas y nefitos.

El autor M.B. BERRUECOS


FRESNILLO

11
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

GRAMTICA
DEL
VERBO
12
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

CAPTULO
A

13
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

1.- V E R B O:
Es la palabra ms importante del enunciado bimembre.
Es el ncleo del predicado (el campesino ara la tierra).
Es la parte variable de la oracin.
Indica la accin que ejecuta o hace el sujeto, tiene como funcin nica
ser ncleo del predicado y designa estado voz copulativa, accin voz
activa, o pasin o estado voz pasiva, casi siempre con expresin de
tiempo, nmero y persona (yo estoy sentado; vosotros corris
demasiado; ella le odia).
Verbo es por consiguiente, la palabra que significa el atributo de la
proposicin, indicando juntamente la persona y nmero del sujeto, as
como el tiempo y modo del mismo atributo (la maestra habla fuerte; la
lluvia moja los sembrados; Alejandra lava la ropa; etctera).

2.- LOS VERBOS SE CLASIFICAN:

En primitivos o derivados y simples, compuestos o


parasintticos y transitivos, neutros o intransitivos, reflexivos o
reflejos o pronominales, recprocos, unipersonales, defectivos,
auxiliares, regulares, irregulares, e, impersonales.

3.- EL VERBO RIGE:

Al substantivo por medio de la preposicin o sin ella (visit a


Pars; paseo por Mixcoac; busco esposa; deseo llorar; etctera).
A otro verbo por medio de la conjuncin que (temo que vengas;
anhelo que triunfes; quiero que escribas; etctera).
Al adverbio (es tarde; regreso pronto; come bien; etctera).
El verbo no tiene funcin privativa, comparte a la funcin de
predicado con el sustantivo y el adjetivo (predicado nominal) y con el
adverbio (predicado adverbial).
14
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

15
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

4.- LO PODEMOS ESTUDIAR;


SINTCTICAMENTE,
SEMNTICAMENTE,
Y MORFOLGICAMENTE:

A).- Sintcticamente: Como la clase de palabra que tiene la


funcin obligatoria de ser ncleo del predicado, y, en el caso de los
verbos impersonales o unipersonales, por la funcin del ncleo de la
oracin.
B).- Semnticamente: Como aquella clase de palabras que
expresa estado, accin o pasin.
C).- Morfolgicamente: Es la clase de palabra que ms
accidentes gramaticales tiene, ellos son voces, modo, tiempo, nmero,
persona, aspecto.
La morfologa nos ensea la estructura, formaciones y
transformaciones de los vocablos.
Es el estudio que trata los accidentes del verbo. Podemos
considerarla, como una parte de la analoga. En el verbo se resalta
distinguir la raz (o radical o lexema o base o semantema) y
desinencias (o gramemas o terminaciones).

5.- LOS VERBOS SE CLASIFICAN 2:


En primitivos, derivados y simples; compuestos, y,
parasintticos.

A).- Primitivos: Son los que ni proceden ni se forman de nuestro


idioma (mar, verde, hacer, paliar, etctera).
B).- Derivados y simples: Los que proceden o se forman de otro
primitivo aadiendo un elemento llamado sufijo (marino, verdejo,
hazaa, paliativo, etctera).

16
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO
C).- Compuestos: Los que constan de una palabra simple y de otras
voces agregadas (sobremesa, etctera).

17
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

D).- Parasintticos: Los que a la vez son derivados y compuestos


(enlomado, endulzar, sobrellevar, etctera).

6.- VERBOS TRANSITIVOS:

Son aquellos cuya accin recae o puede recaer directamente en


la persona o cosa que es trmino o complemento de la oracin, sobre el
que cae directamente la accin del verbo transitivo, no admite verbos
intransitivos, pasivos, ni copulativos, a lo que se llama complemento
directo (eligieron a su amigo; amar a Dios; premiar a uno; abrir la
puerta; el jardinero cort el rbol; etctera)
Segn su construccin en la oracin o acepcin, ciertos verbos
pueden tener la significacin transitiva o la intransitiva (el nio duerme;
el nio duerme a su hermano; etctera).

7.- VERBOS NEUTROS O


INTRANSITIVOS:

Expresan una accin que no puede pasar de una persona o


cosa a otra (crecer; nacer; salir; pernoct en Tehuacn; etctera) en que
se verifica a otra exterior o distinta a ella (el rbol crece; el nio duerme;
etctera). Los verbos de estas oraciones no llevan objeto directo, y no
pueden pasar a voz pasiva.

8.- VERBO PRONOMINAL, REFLEXIVO


O REFLEJO:

18
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO
Es aquel que se conjuga acompaado de una forma
pronominal que repite la persona y nmero, recae sobre el
mismo

19
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

sujeto (arrepentirse, irse, lavarse, etctera) que la produce (el gato se


lava).
Los verbos pronominales se clasifican en: A) reflejos,
reflejos puros o propiamente dichos; B) recprocos; y C)
cuasi-reflejos.
A).- Reflejos, reflejos puros o propiamente dichos:
En este verbo es cuya accin recae en la misma persona o cosa que la
produce, representada por un pronombre personal de la misma persona
que el sujeto; denota que esta misma accin vuelve a la misma persona o
cosa que le rige (yo me lavo, t te peinas; l se viste; etctera). Este tipo
de verbo, slo admiten acusativos reflejos ( me jacto; te dignas; se
atreve; nos arrepentimos; os dignis; se quejan; etctera), estos verbos
van acompaados siempre de los complementarios reflejos me, te, se,
nos, os, se, o una forma pronominal variable me, te, se, la, lo, las, los,
nos, os, que son las variantes de yo, t, l, ella, ello, usted, nosotras,
nosotros, vosotras, vosotros, ustedes, ellas, ellos.
Como los verbos transitivos admiten acusativos de todas
clases, claro es que pueden tambin conjugarse en forma refleja (me
peino; te vistes; se baa; etctera) y lo mismo ocurre con muchos verbos
intransitivos como rer, estar, quedar, morir, etctera, que toman la
forma refleja (me ro; te estas; os quedis; se muere; etctera.
Los acusativos reflexivos o reflejos o pronominales son tales
como jactarse, atreverse, arrepentirse, dignarse, quejarse, y otros
ms.
En los verbos reflejos puros, desde el punto de vista
semntico, la accin del verbo retorna al sujeto. Desde el punto
sintctico, la forma pronominal que acompaa a estos verbos es objeto
directo u objeto indirecto.
B).- Recprocos. Se llaman a los verbos transitivos que
denotan cambio mutuo o reprocidad de accin es producida y recibida a
la vez por dos o ms sujetos (personas, animales o cosas) (el perro y el
gato se odian; Alejandra y Mario se tutean; el acero y el imn se
atraen, etctera).
Primera persona (nos vemos); segunda persona (os veis);
tercera persona (se ven [entre s]); primera persona (nos cortamos el
pelo [uno a otro o unos a otros]); segunda persona (os heras las manos

20
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO
[uno a otro o unos a otros]), tercera persona (se miran [entre s] a los
ojos).

C).- En los verbos cuasi-reflejos. La forma pronominal no


es objeto directo ni objeto indirecto, y recibe el nombre de signo cuasi-
reflejo (se fue a la calle sin abrigo; me enojar si no comprendes; te
olvidaste de toda la familia; me arrepiento de haber esperado; etctera).
El prefijo cuasi significa parecido, pero que no es, cuasi-
reflejos se parecen a los reflejos, pero no lo son y son intransitivos.

9.-UNIPERSONALES O IMPERSONAL:

a).- Son los verbos que solamente se usan en el modo infinitivo y en


la tercera persona del singular en todos los tiempos de los dems modos
(nevar; amanecer; tronar; alborear; anochecer; diluviar; escarchar;
granizar; helar; llover; lloviznar; relampaguear; etctera)
b).- I.- Verbos en tercera persona del singular:
a.- Sin seal sintctica, verbos que denotan fenmenos
atmosfricos (llover, granizar, tronar, etctera).
b.- Usados en su tercera persona del singular adquieren valor
impersonal (haber; ser; estar; hacer).
c.- Con seal sintctica (signo de cuasi-reflejo impersonales
ms verbo en tercera persona del singular).
II.- Verbos en tercera persona del plural:
a.- (Dicen, cuentan, anuncian, aman, etctera).
c).- Defectivos, son los verbos que en su conjugacin carecen de
algunos modos, tiempos y personas bien por su significado, bien por la
dificultad que su estructura ofrece a la conjugacin (ataer; concernir;
empedernir;: manir; balbucir; etctera).
El verbo tipo de los defectivos es abolir, que slo se emplea en
aquellas de sus formas cuya terminacin es i o principia por i (abol,
aboliera, aboliere) y que deja de usarse, por consiguiente, en las tres
personas del singular y en la tercera persona del plural del presente de
indicativo, en todo el presente de subjuntivo y en el singular del
imperativo.

21
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO
Existen varios verbos defectivos de la tercera conjugacin,
que, a semejanza de abolir, estn reducidos a las terminaciones en i o
que comienzan por i, tales son: aguerrir, arrecirse, aterirse, empedernir,
colorir, garantir, y manir. Estos verbos no pueden usarse ni an aquellos
de sus terminaciones que empiezan por i

22
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

cuando esta i forma parte de un diptongo; aunque el odo no repugnan


aboli, aboliese, s chocara sin duda ateri, ateriese. A fin de suplir las
formas que a los indicados verbos faltan, a veces se usan las
correspondientes de verbos terminados en ecer, ear o izar, prefiriendo
empedernecer a empedernir; colorear a colorir; garantizar a garantir.
As en lugar de empedern empederneci; en vez de coloro o coloriese
coloreo o colorease; de garanto o garantiere garantizo o garantizare.
Los verbos ms frecuentes entre los defectivos son: ataer,
balbucir, concernir, soler, raer, y, roer.
a.- ATAER, se emplea en las terceras personas, las ms
usadas son las del presente de indicativo (atae, ataen).
b.- BALBUCIR, se usa en todas sus personas menos en
aquellas que aparece la z antes de c en el radical o lexema o
base o raz, o sea el cambio ortogrfico sealado en los verbos
irregulares de la tercera clase.
c.- CONCERNIR, emplease nicamente en las terceras
personas y en el gerundio concerniendo. Rara vez se habr
usado en ms tiempos que los presentes de indicativo y
subjuntivo (concierne, conciernen, concierna,
conciernan), y en el co-pretrito o co-pasado o pretrito
imperfecto o pasado imperfecto del primero de esos dos modos
(concerna, concernan.
d.- SOLER (acostumbrar), se usa en todas las personas del
presente y co-pretrito (co-pasado o pretrito imperfecto o
pasado imperfecto) de indicativo (suelo, sueles, etctera), y
tambin en las del presente subjuntivo (suela, suelas,
etctera). El pretrito (o pasado o pretrito indefinido) sol es
muy poco usado;
el participio slido se emplea nicamente en el ante-presente
(o pretrito perfecto, o pasado perfecto): he, has, ha solido,
etctera., tampoco se usa el propio infinitivo soler, que
solamente sirve para nombrar este verbo.
e.- RAER, suele evitarse el empleo de la primera persona del
presente de indicativo y de todas las del presente de indicativo
y de todas las del presente del subjuntivo de estos verbos, sin
embargo, raigo y rayo en el indicativo; y raiga, raigas,
etctera., y raya, rayas, etctera., en el subjuntivo. Las formas
raigo y raiga deben de preferirse a las otras rayo, raya.

23
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

f.- ROER, se dice roo, roigo y royo en el presente de


indicativo; y roa, roas, etctera., roiga, roigas, etctera., y
roya, royas, etctera., en el presente de subjuntivo. En el
indicativo es preferible roo a roigo y royo. En el subjuntivo
debe de conjugarse este verbo con sus formas regulares: roa,
roas, etctera.

10.- VERBOS AUXILIARES:

Verbo auxiliar es aquel que, unido a una forma no personal del


verbo, constituye una unidad de significacin. Llamamos a los que nos
sirven para formar los tiempos compuestos en la conjugacin. Son los
que se emplean para la formacin de la voz pasiva y de los tiempos
compuestos de la voz activa.
Los propiamente auxiliares son haber y ser, pero hay otros que en
ciertos casos hacen oficio anlogo sin ser propiamente auxiliares, como
son estar, tener, quedar, deber, dejar, llevar (yo estoy contento;
nosotros tenemos estipulado; t quedaste vencido; el jefe debi de
correr; dej dicho que volvera pronto; etctera).

11.- EL VERBO AUXILIAR HABER:

Es el principal entre los auxiliares y tiene a la vez las


caractersticas de transitivo y de unipersonal. Como auxiliar no slo
ayuda a la conjugacin de los dems verbos, sino tambin a la suya
propia. Hay, segunda forma de la tercera persona del presente indicativo

24
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO
del verbo haber, se usa como impersonal. Ha de tenerse muy en cuenta
que este valor impersonal del verbo haber, sea el tiempo que sea, debe de
conjugarse siempre en singular (haba una campana; haba unas
campanas).

12.- EL VERBO AUXILIAR SER:

Sirve para la formacin de la voz pasiva de los verbos


transitivos.

Al verbo ser se le llama verbo copulativo y recibe tambin el nombre de


verbo substantivo: porque es el nico que expresa la idea de esencia o
substancia sin denotar como los dems verbos otros atributos o modos
de ser; concierta a veces con el predicado nominal y con el sujeto (todos
los citados era gente notable).

13.- VERBOS REGULARES:

a).- Son los que en todos sus tiempo y personas conservan sin
alterar sus letras radicales o raz o lexema o base o semantema de su
infinitivo, y toman las desinencias o gramemas o terminacin ordinarias
de la conjugacin a que pertenecen, se conjugan como el verbo que les
sirve de modelo (coser; asar; amar; temer; partir; etctera).
b).- Ar es tipo de la primera conjugacin, Er es tipo de la segunda
conjugacin, Ir es tipo de la tercera conjugacin (amar; temer; y, partir).

14.- LOS VERBOS IRREGULARES

No siguen y no se ajustan estrictamente en su conjugacin al


verbo modelo que les corresponde. Son las que se conjugan alterando
sus letras radicales o lexema o raz o base o semantema de su infinitivo,
ya de sus desinencias o gramemas o terminaciones propias de la
25
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO
conjugacin regular o ambas a la vez (de contar, cuento; de traer,
traigo; de ir, voy; de poner, puse; de saber, sabido; etctera).

26
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

a).- Para decidir si un verbo es irregular, debemos tener en cuenta


no las letras con que se escribe, sino los sonidos con que se pronuncia.
No constituyen irregularidades, las variaciones meramente ortogrficas
que sufren algunos verbos a fin de conservar los sonidos propios (de
pecar, pequ; de aplacar, aplaque; de mecer, mezo; de resarcir,
resarzo; de sufragar, sufragu; de proteger, protejo; de dirigir, dirijo;
de delinquir, delinco.).

15.- DE IRREGULARIDAD APARENTE:

a.- Se les llaman as a aquellos verbos que, siendo regulares,


razones ortogrficas obligan a veces a cambiar determinadas letras en
algunas personas, generalmente para que el sonido apropiado no cambie.
Por ello, los terminados en car, cer, cir, cambian en algunas personas,
la c en qu o en z (de tocar, toque; de vencer, venzo) y los terminados
en gar, ger, gir, cambian la g en j o admiten una u despus de la g (de
pagar, pague; de corregir, corrijo).
Tampoco son irregulares ciertos verbos acabados en aer, eer, oer,
or, por el slo hecho de que algunas desinencias cambian la i [vocal] en
y [consonante] para formar slaba con la vocal siguiente (de creer,
crey), ni lo es el verbo delinquir, aunque algunas personas cambien la
qu en c (delinco, delincamos), ni los terminados en z en c (de rezar,
rec; de enderezar, enderec).
La conversin de la vocal i en la consonante y cuando aquella
carece de acento, y viene a encontrarse en medio de dos vocales; como
sucede con los verbos acabados en eer (leer, ley, leyeron, leyera o
leyese, leyendo).
La supresin de la i no aguda con que participan ciertas
terminaciones (io, ieron, iera o iese, iere, iendo); supresin necesaria
cuando dicha i sigue a las consonantes ll o (por hallarse la i embebida
en ellas) en que termina la raz, como sucede con los verbos cuyo
infinitivo acaba en ller o llir, er o ir (empellecer, zambullir, taer,
gair); (de mullir: mulleron, mullera o mullese, mullendo; de taer:
taeron, taera o taese, taere, taendo).

27
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

28
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

16.- DE LOS VERBOS REGULARES


UNOS ALTERAN SU RAZ O RADICAL O
LEXEMA O BASE O SEMANTEMA:

Como: acert-ar en aciert-o; d-ar en d-oy; cab-er en cup-e.

17.-HAY CINCO CLASES DE VERBOS


IRREGULARES:

a.- Primera clase: Comprende a los que convierten la e y algunas


veces la i de la penltima slaba en el diptongo ie; o bien la o en u de
dicha slaba en diptongo ue en todo el singular y en la tercera persona
del plural de los presentes de indicativo y subjuntivo, as en el singular
del imperativo.
b.- Segunda clase: Pertenecen los verbos que cambian por i la e de
la penltima slaba en todo el singular y tercera persona del plural del
presente, y en las terceras personas de singular y plural del pretrito de
indicativo; as como todo el presente, todo el pretrito y todo el futuro del
subjuntivo; en el singular del imperativo.
c.- Tercera clase: Corresponden a sta los verbos terminados en
acer, ecer, ocer, y, ucir, que convierte en z la c de su raz o radical o
lexema o base o semantema y toman una c fuerte en la primera persona
del singular del presente de indicativo y todo el presente de subjuntivo.

Exceptanse los verbos mecer y remecer que son regulares.


Igualmente se exceptan hacer y sus compuestos, as como placer,
yacer, cocer, escocer y recocer, que tienen otro gnero de
irregularidad.
d.- Cuarta clase: Son los terminados en ducir, que, a ms de tener
la irregularidad sealada en la clase anterior, tienen la de cambiar por i
la c del lexema o radical o raz o base o semantema y carecen la i de las
29
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO
desinencias o gramemas o terminaciones regulares (de conducir,
condujera y no conduciera) en los pretritos de

30
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

indicativo y subjuntivo y en el futuro de subjuntivo. En la primera y


tercera persona de singular del pretrito de indicativo, incurren estos
verbos en la irregularidad de adoptar las desinencias o gramemas o
terminaciones e y o, inacentuadas, en vez de regulares i e i agudas (de
conducir, conduje, condujo).

e.- Quinta clase: Comprende los verbos terminados en uir (menos


inmiscuir [ste es el nico verbo regular], debe de conjugarse
regularmente inmiscuo, inmiscues) que toman una i despus de la u
radical o lexema o base o semantema o raz antes de las vocales a, o, e
de las desinencias o gramemas o terminaciones en las tres personas de
singular y tercera de singular y tercera de plural del presente de
indicativo, en todo el presente de subjuntivo y en el singular del
imperativo.

18.- LAS IRREGULARIDADES DE LOS


VERDADERAMENTE VERBOS
IRREGULARES:

a.- Solamente se presenta en los tiempos simples.


b.- Irregularidades del presente: Afecta a los presentes de
indicativo, subjuntivo e imperativo (cabe: yo quepo, t quepas,
nosotros quepamos).
c.- Irregularidades del pretrito: Afecta al pretrito
indefinido o pretrito de indicativo y pretrito imperfecto o pretrito y
futuro imperfecto o futuro de subjuntivo (andar: yo anduve, t
anduvieras o anduvieses, l anduviere).
d.- Irregularidades del futuro: Afecta al futuro imperfecto o
futuro de indicativo y al potencial simple o pospretrito (saber: yo sabr,
t sabras.
31
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO
Los verbos ir, ser, y ver son irregulares en el pretrito imperfecto de
indicativo.

32
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

19.- VERBO ADJETIVO:

Cualquiera de los verbos exceptuando ser, que es el nico


substantivo o copulativo.

20.- VERBO COPULATIVO:

Exige predicativo obligatorio. Son verbos copulativos ser, estar,


parecer, quedar, semejar, resultar, permanecer, volverse,
encontrarse, etctera.

21.- VERBOS NO COPULATIVOS:

No exigen predicativo aunque puedan recibirlo de modificador.


Pueden por s mismos construir un predicado.

22.- VERBO DETERMINADO:

El que es regido por otro formando oracin con l.

23.- VERBO DETERMINANTE:

33
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO
El que rige a otro formando oracin con l.

34
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

24.- VERBO FRECUENTATIVO:

Aquel que denota accin frecuentemente reiterada o repetida, como


aletear, hojear, etctera.

25.- VERBO INCOATIVO:

El que expresa el comienzo de una accin progresiva, como


anochecer, amanecer, envejecer, etctera.

26.- VERBO PRONOMINADO:

Cualquiera de los que se conjugan teniendo por rgimen o


complemento un pronombre, como caerse, morirse, soarse, etctera.

27.- AL VERBO SER:

Se le llama tambin verbo copulativo, porque es el nico que


expresa la idea de esencia o substancia, sin denotar como los dems
verbos otros atributos o modos de ser.
El verbo ser, puede ser construido de seis manera:
1.- Contraponiendo dos frases substantivas: eso era lo que
apetecas; esta vieja casa es la que abrig nuestra infancia.
2.- Contraponiendo a una frase substantiva un adverbio: la zona
trrida es donde ostenta la vegetacin toda su pompa y lozana.

35
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO
3.- Contraponiendo a una frase substantiva un complemento: lo
ms que puede aspirar un escritor es a que una obra suya tenga pocas
faltas.

36
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

4.- Contraponiendo a un adverbio otro adverbio: aqu fue donde


comimos.
5.- Contraponiendo a un complemento otro complemento: a m es
a quien todo le debe.
6.- Contraponiendo un adverbio a un complemento: a tu regreso
ser cuando hablemos.

28.- EL SUBSTANTIVO RIGE A UN


VERBO:

1.- Mario canta; Alejandra cose; yo duermo.

37
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

38
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

CAPITULO
B

39
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

40
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

29.- CONJUGACIN:

Conjugar un verbo es presentarlo en la serie ordenada de sus


inflexiones, comprendindose que es la serie ordenada de las diversas
formas que puede tomar el verbo al cambiar las desinencias. En ella
tienen expresin los accidentes verbales; voces, modos, tiempos,
nmeros, personas, aspecto.
Se distinguen tres conjugaciones:
Primera: a los verbos terminados en las desinencias o
gramemas o terminaciones en ar.
Segunda: a los verbos terminados en las desinencias
o gramemas o terminaciones en er.
Tercera: a los verbos terminados en las desinencias o
gramemas o terminaciones en ir.
El verbo odiar sirve de ejemplo en la primera conjugacin ar, su
raz o lexema o base o semantema o radical es odi.
El verbo tejer sirve de ejemplo en la segunda conjugacin er, su
raz o lexema o base o semantema o radical es tej.
El verbo vivir sirve de ejemplo en la tercera conjugacin ir, su
raz o lexema o base, o semantema o radical es viv.

30.- NOMBRES DE LOS TIEMPOS DE


LOS MODOS VERBALES:

a.- Modo Infinitivo, o Formas no personales o Verboides


o Derivados verbales.
Formas simples o imperfectas:
1.- Infinitivo.
2.- Gerundio.
3.- Participio.
Formas compuestas o perfectas:
1.- Infinitivo.
2.- Gerundio.

41
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

42
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

b.- Modo Indicativo.

Formas simples o imperfectas:


1.- Presente.
2.- Co-pretrito, o Co-pasado, o Pretrito imperfecto, o
Pasado imperfecto.
3.- Pretrito, o Pasado, o Pretrito indefinido, o Pasado
Indefinido, o Pretrito perfecto simple.
4.- Futuro, o Futuro perfecto.
Formas compuestas o perfectas:
1.- Ante-presente, o Pretrito perfecto, o Pasado Perfecto, o
Pretrito perfecto compuesto.
2.- Ante-co-pretrito, o Ante-co-pasado, o Pretrito
pluscuamperfecto.
3.- Ante-pretrito, o Ante-pasado, o Pretrito anterior,
Pasado anterior.
4.- Ante-futuro, o Futuro perfecto.

b.- Modo Potencial, o Condicional.


1.- Pos-pretrito, o Pos-pasado, o Modo potencial
condicional simple, o Imperfecto, o Simple, o
Condicional.
2.- Ante-pos-pretrito, o Ante-pos-pasado, o Modo potencial
condicional compuesto, o Condicional perfecto, o Perfecto, o
Compuesto.

c.- Modo Subjuntivo.


Formas simples o imperfectas:
1.- Presente.
2.- Pretrito, o Pasado, o Pretrito imperfecto, o Pasado
imperfecto.
3.- Futuro, o Futuro imperfecto.
Formas compuestas o perfectas:
1.- Ante-presente, o Pretrito perfecto.
2.- Ante-pretrito, o Ante-co-pretrito, o Pretrito
pluscuamperfecto, o Pasado pluscuamperfecto.
3.- Ante-futuro, o Futuro perfecto.

e.- Modo imperativo.


43
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO
Forma:
1.- Presente.

44
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

31.- CONJUGACIONES;
REGULAR, PASIVA, Y
PRONOMINAL:
Verbos conjugados en 1 ar, 2 er,
y, 3 ir.

CONJUGACIONES REGULAR,
PASIVA, Y PRONOMINAL

32.- 1 CONJUGACIN AR

45
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

46
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

SIGNIFICADO DEL VERBO

Amar: (1) Tener amor o cario; estimar, apreciar, querer a personas o cosas \\ Aplquese
tambin a cosas inanimadas \\ Desear.

1 conjugacin regular Verbo: Amar


Modo infinitivo, o formas no personales,
o verboides, o derivados verbales

Formas simples o imperfectas Formas compuestas o perfectas


Desinencia, o
Lexema, o raiz, o base, Desinencia, o gramema, Lexema, o raz, o base, gramema,
o semantema, o radical o terminacin o semantema, o radical o terminacin
Infinitivo am ar Infinitivo haber am ado
Gerundio am ando Gerundio habiendo am ado
Participio am ado

47
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

48
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

Modo indicativo
Formas simples, o imperfectas
Presente Copretrito, o copasado, pretrito imperfecto,
o pasado imperfecto, o imperfecto
Pronombres Lexema, o raiz, o base, Desinencia, o gramema, Lexema, o raiz, o base, Desinencia, o gramema,

o semantema, o radical o terminacin o semantema, o radical o terminacin

YO am o am aba
T am as am abas
L am a am aba
ELLA am a am aba
ELLO am a am aba
USTED am a am aba
NOSOTRAS am amos am bamos
NOSOTROS am amos am bamos
VOSOTRAS am is am abais
VOSOTROS am is am abais
USTEDES am an am aban
ELLAS am an am aban
ELLOS am an am aban

Modo indicativo
Formas simples, o imperfectas
Pretrito, o pretrito indefinido, o pretrito Futuro imperfecto, o futuro
perfecto simple, o pasado indefinido, o pasado
Desinencia, o Desinencia, o
Pronombres Lexema, o raiz, o base, gramema, Lexema, o raiz, o base, gramema,

o semantema, o radical o terminacin o semantema, o radical o terminacin

YO am am ar
T am aste am ars
L am am ar
ELLA am am ar
ELLO am am ar
USTED am am ar
NOSOTRAS am amos am aremos
NOSOTROS am amos am aremos
VOSOTRAS am asteis am aris
VOSOTROS am asteis am aris
USTEDES am aron am arn
ELLAS am aron am arn
ELLOS am aron am arn

49
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

Modo indicativo
Formas compuestas, o perfectas
Antepresente, o pretrito perfecto, Antecopretrito, o antecopasado,
o pasado perfecto, o pretrito perfecto o pretrito pluscuamperfecto, o pasado
compuesto pluscuamperfecto
Desinencia, Desinencia, o
Pronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base, o gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base, gramema,
o
o semantema, o radical terminacin o semantema, o radical o terminacin

YO he am ado haba am ado


T has am ado habas am ado
L ha am ado haba am ado
ELLA ha am ado haba am ado
ELLO ha am ado haba am ado
USTED ha am ado haba am ado
NOSOTRAS hemos am ado habamos am ado
NOSOTROS hemos am ado habamos am ado
VOSOTRAS habis am ado habais am ado
VOSOTROS habis am ado habais am ado
USTEDES han am ado haban am ado
ELLAS han am ado haban am ado
ELLOS han am ado haban am ado

Modo indicativo
Formas compuestas, o perfectas
Antepretrito, o antepasado, o pretrito Antefuturo, o futuro perfecto
anterior, o pasado anterior
Desinencia, o Desinencia, o
Pronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base, gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base, gramema,

o semantema, o radical o terminacin o semantema, o radical o terminacin

YO hube am ado habr am ado


T hubiste am ado habrs am ado
L hubo am ado habr am ado
ELLA hubo am ado habr am ado
ELLO hubo am ado habr am ado
USTED hubo am ado habr am ado
NOSOTRAS hubimos am ado habremos am ado
NOSOTROS hubimos am ado habremos am ado
VOSOTRAS hubisteis am ado habris am ado
VOSOTROS hubisteis am ado habris am ado
USTEDES hubieron am ado habrn am ado
ELLAS hubieron am ado habrn am ado
ELLOS hubieron am ado habrn am ado

50
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

Modo potencial, o condicional

Formas compuestas, o perfectas


Antepospretrito, o
antepospasado,
o modo potencial
Pospretrito, o pospasado, o condicional compuesto, o
modo potencial condicional simple perfecto, o compuesto, o
o imperfecto, o simple, o condicional perfecto
condicional, o imperfecto, o simple
Desinencia, o Desinencia, o
Pronombres Lexema, o raiz, o base, gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base, gramema,

o semantema, o radical o terminacin o semantema, o radical o terminacin

YO am ara habra am ado


T am aras habras am ado
L am ara habra am ado
ELLA am ara habra am ado
ELLO am ara habra am ado
USTED am ara habra am ado
NOSOTRAS am aramos habramos am ado
NOSOTROS am aramos habramos am ado
VOSOTRAS am arais habrais am ado
VOSOTROS am arais habrais am ado
USTEDES am aran habran am ado
ELLAS am aran habran am ado
ELLOS am aran habran am ado

51
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

Modo Subjuntivo
Formas simples, o imperfectas
Presente Pretrito, o pretrito imperfecto,
o pasado, o pasado imperfecto
Desinencia, o
Pronombres Lexema, o raiz, o base, gramema, Lexema, o raz, o base, Desinencia, o gramema,

o semantema, o radical o terminacin o semantema, o radical o terminacin

YO am e am ara o ase
T am es am aras o ases
L am e am ara o ase
ELLA am e am ara o ase
ELLO am e am ara o ase
USTED am e am ara o ase
NOSOTRAS am emos am ramos o semos
NOSOTROS am emos am ramos o semos
VOSOTRAS am is am arais o aseis
VOSOTROS am is am arais o aseis
USTEDES am en am aran o asen
ELLAS am en am aran o asen
ELLOS am en am aran o asen

Modo subjuntivo
Formas simples, o imperfectas
Futuro, o futuro
Imperfecto

Desinencia, o
Pronombres Lexema, o raiz, o base, gramema,

o semantema, o radical o terminacin

YO am are
T am ares
L am are
ELLA am are
ELLO am are
USTED am are
NOSOTRAS am remos
NOSOTROS am remos
VOSOTRAS am areis
VOSOTROS am areis
USTEDES am aren
ELLAS am aren
ELLOS am aren

52
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

Modo subjuntivo
Formas compuestas, o perfectas
Antepretrito,
Ante presente, o antecopretrito, o
o pretrito pretrito pluscuamperfecto,
perfecto o pasado pluscuamperfecto
Desinencia, o Desinencia, o
Pronombres Auxiliares Lexema o raz o base gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base, gramema,

o semantema o radical o terminacin o semantema, o radical o terminacin

YO haya am ado hubiera o hubiese am ado


T hayas am ado hubieras o hubieses am ado
L haya am ado hubiera o hubiese am ado
ELLA haya am ado hubiera o hubiese am ado
ELLO haya am ado hubiera o hubiese am ado
USTED haya am ado hubiera o hubiese am ado
NOSOTRAS hayamos am ado hubiramos o hubisemos am ado
NOSOTROS hayamos am ado hubiramos o hubisemos am ado
VOSOTRAS hayis am ado hubierais o hubieseis am ado
VOSOTROS hayis am ado hubierais o hubieseis am ado
USTEDES hayan am ado hubieran o hubiesen am ado
ELLAS hayan am ado hubieran o hubiesen am ado
ELLOS hayan am ado hubieran o hubiesen am ado

Modo subjuntivo
Formas compuestas, o perfectas

Antefuturo, o futuro perfecto


Pronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base, Desinencia, o gramema,

o semantema, o radical o terminacin

YO hubiere am ado
T hubieres am ado
L hubiere am ado
ELLA hubiere am ado
ELLO hubiere am ado
USTED hubiere am ado
NOSOTRAS hubiremos am ado
NOSOTROS hubiremos am ado
VOSOTRAS hubiereis am ado
VOSOTROS hubiereis am ado
USTEDES hubieren am ado
ELLAS hubieren am ado
ELLOS hubieren am ado

53
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

54
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

Modo imperativo
Presente
Pronombres Lexema, o raiz, o base, Desinencia, gramema,

o semantema, o radical o terminacin

YO am o
T am a
L am e
ELLA am e
ELLO am e
USTED am e
NOSOTRAS am emos
NOSOTROS am emos
VOSOTRAS am ad
VOSOTROS am ad
USTEDES am en
ELLAS am en
ELLOS am en

1 conjugacin pasiva Verbo: Amar


Modo infinitivo, o formas no personales,
o verboides, o derivados verbales
Formas simples o imperfectas Formas compuestas o perfectas
Desinencia, o Desinencia, o
Lexema, o raiz, o base, gramema, Lexema, o raiz, o base gramema,
o semantema, o radical o terminacin o semantema, o radical o terminacin
Infinitivo ser am ado Infinitivo haber sido am ado
Gerundio siendo am ado Gerundio habiendo sido am ado
Participio sido am ado

55
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

Modo indicativo
Formas simples, o imperfectas
Presente Copretrito, o copasado,

pretrito imperfecto, o pasado o imperfecto


Desinencia, Desinencia, o
Pronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base, o gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base, gramema,
o
o semantema, o radical terminacin o semantema, o radical o terminacin

YO soy am ado era am ado


T eres am ado eras am ado
L es am ado era am ado
ELLA es am ada era am ada
ELLO es am ado era am ado
USTED es am ado era am ado
NOSOTRAS somos am adas ramos am adas
NOSOTROS somos am ados ramos am ados
VOSOTRAS sois am adas erais am adas
VOSOTROS sois am ados erais am ados
USTEDES son am ados eran am ados
ELLAS son am adas eran am adas
ELLOS son am ados eran am ados

Modo indicativo
Formas simples, o
imperfectas

Pretrito, o pretrito indefinido, o pretrito Futuro imperfecto, o futuro


perfecto simple, o pasado indefinido,
o pasado
Desinencia, o
Pronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base, Desinencia, o gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base, gramema,

o semantema, o radical o terminacin o semantema, o radical o terminacin

YO fui am ado ser am ado


T fuiste am ado sers am ado
L fue am ado ser am ado
ELLA fue am ada ser am ada
ELLO fue am ado ser am ado
USTED fue am ado ser am ado
NOSOTRAS fuimos am adas seremos am adas
NOSOTROS fuimos am ados seremos am ados
VOSOTRAS fuisteis am adas seris am adas
VOSOTROS fuisteis am ados seris am ados
USTEDES fueron am ados sern am ados
ELLAS fueron am adas sern am adas
ELLOS fueron am ados sern am ados

56
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

57
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

Modo indicativo
Formas compuestas, o perfectas
Antepresente, o pretrito perfecto, Antecopretrito, o antecopasado,
o pasado perfecto, o pretrito perfecto o pretrito pluscuamperfecto, o pasado
compuesto pluscuamperfecto
Desinencia, o Desinencia,
Pronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base, gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base, o gramema,
o
o semantema, o radical o terminacin o semantema, o radical terminacin

YO he sido am ado haba sido am ado


T has sido am ado habas sido am ado
L ha sido am ado haba sido am ado
ELLA ha sido am ada haba sido am ada
ELLO ha sido am ado haba sido am ado
USTED ha sido am ado haba sido am ado
NOSOTRAS hemos sido am adas habamos sido am adas
NOSOTROS hemos sido am ados habamos sido am ados
VOSOTRAS habis sido am adas habais sido am adas
VOSOTROS habis sido am ados habais sido am ados
USTEDES han sido am ados haban sido am ados
ELLAS han sido am adas haban sido am adas
ELLOS han sido am ados haban sido am ados

Modo indicativo
Formas compuestas, o perfectas
Antepretrito, o antepasado, o pretrito Antefuturo, o futuro perfecto
anterior, o pasado anterior
Desinencia, o
Pronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base, Desinencia, o gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base, gramema,

o semantema, o radical o terminacin o semantema, o radical o terminacin

YO hube sido am ado habr sido am ado


T hubiste sido am ado habrs sido am ado
L hubo sido am ado habr sido am ado
ELLA hubo sido am ada habr sido am ada
ELLO hubo sido am ado habr sido am ado
USTED hubo sido am ado habr sido am ado
NOSOTRAS hubimos sido am adas habremos sido am adas
NOSOTROS hubimos sido am ados habremos sido am ados
VOSOTRAS hubisteis sido am adas habris sido am adas
VOSOTROS hubisteis sido am ados habris sido am ados
USTEDES hubieron sido am ados habrn sido am ados
ELLAS hubieron sido am adas habrn sido am adas
ELLOS hubieron sido am ados habrn sido am ados

58
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

59
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

Modo potencial, o condicional

Formas compuestas, o perfectas


Pospretrito, o pospasado, o Antepospretrito, o antepospasado, o
modo potencial condicional modo potencial condicional compuesto, o
simple o imperfecto, o simple, o perfecto, o compuesto, o condicional
condicional, o imperfecto, o simple perfecto
Desinencia, Desinencia, o
Pronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base, o gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base, gramema,
o
o semantema, o radical terminacin o semantema, o radical o terminacin

YO sera am ado habra sido am ado


T seras am ado habras sido am ado
L sera am ado habra sido am ado
ELLA sera am ada habra sido am ada
ELLO sera am ado habra sido am ado
USTED sera am ado habra sido am ado
NOSOTRAS seramos am adas habramos sido am adas
NOSOTROS seramos am ados habramos sido am ados
VOSOTRAS serais am adas habrais sido am adas
VOSOTROS serais am ados habrais sido am ados
USTEDES seran am ados habran sido am ados
ELLAS seran am adas habran sido am adas
ELLOS seran am ados habran sido am ados

Modo Subjuntivo
Formas simples, o imperfectas
Presente Pretrito, o pretrito imperfecto,
o pasado, o pasado imperfecto
Desinencia, o Desinencia, o
Pronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base, gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base, gramema,
o terminacin
o semantema, o radical o terminacin o semantema, o radical

YO sea am ado fuera o fuese am ado


T seas am ado fueras o fueses am ado
L sea am ado fuera o fuese am ado
ELLA sea am ada fuera o fuese am ada
ELLO sea am ado fuera o fuese am ado
USTED sea am ado fuera o fuese am ado
NOSOTRAS seamos am adas furamos o fusemos am adas
NOSOTROS seamos am ados furamos o fusemos am ados
VOSOTRAS seis am adas fuerais o fueseis am adas
VOSOTROS seis am ados fuerais o fueseis am ados
USTEDES sean am ados fueran o fuesen am ados
ELLAS sean am adas fueran o fuesen am adas
ELLOS sean am ados fueran o fuesen am ados

60
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

Modo subjuntivo
Formas simples, o imperfectas
Futuro, o futuro
Imperfecto

Pronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base, Desinencia, o gramema,

o semantema, o radical o terminacin

YO fuere am ado
T fueres am ado
L fuere am ado
ELLA fuere am ada
ELLO fuere am ado
USTED fuere am ado
NOSOTRAS furemos am adas
NOSOTROS furemos am ados
VOSOTRAS fuereis am adas
VOSOTROS fuereis am ados
USTEDES fueren am ados
ELLAS fueren am adas
ELLOS fueren am ados

Modo subjuntivo
Formas compuestas, o perfectas
Antepretrito,
Ante presente, o antecopretrito, o
o pretrito pretrito pluscuamperfecto,
perfecto o pasado pluscuamperfecto
Desinencia, o Desinencia,
Pronombres Auxiliares Lexema o raz o base gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base, o gramema,
o
o semantema o radical o terminacin o semantema, o radical terminacin

YO haya sido am ado hubiera o hubiese sido am ado


T hayas sido am ado hubieras o hubieses sido am ado
L haya sido am ado hubiera o hubiese sido am ado
ELLA haya sido am ada hubiera o hubiese sido am ada
ELLO haya sido am ado hubiera o hubiese sido am ado
USTED haya sido am ado hubiera o hubiese sido am ado
NOSOTRAS hayamos sido am adas hubiramos o hubisemos sido am adas
NOSOTROS hayamos sido am ados hubiramos o hubisemos sido am ados
VOSOTRAS hayis sido am adas hubierais o hubieseis sido am adas
VOSOTROS hayis sido am ados hubierais o hubieseis sido am ados
USTEDES hayan sido am ados hubieran o hubiesen sido am ados
ELLAS hayan sido am adas hubieran o hubiesen sido am adas
ELLOS hayan sido am ados hubieran o hubiesen sido am ados

61
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

Modo subjuntivo
Formas compuestas, o perfectas

Antefuturo, o futuro perfecto


Pronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base, Desinencia, o gramema,

o semantema, o radical o terminacin

YO hubiere sido am ado


T hubieres sido am ado
L hubiere sido am ado
ELLA hubiere sido am ada
ELLO hubiere sido am ado
USTED hubiere sido am ado
NOSOTRAS hubiremos sido am adas
NOSOTROS hubiremos sido am ados
VOSOTRAS hubiereis sido am adas
VOSOTROS hubiereis sido am ados
USTEDES hubieren sido am ados
ELLAS hubieren sido am adas
ELLOS hubieren sido am ados

Modo imperativo
Presente
Desinencia,
Pronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base, gramema,

o semantema, o radical o terminacin

YO soy am ado
T s am ado
L sea am ado
ELLA sea am ada
ELLO sea am ado
USTED sea am ado
NOSOTRAS seamos am adas
NOSOTROS seamos am ados
VOSOTRAS sed am adas
VOSOTROS sed am ados
USTEDES sean am ados
ELLAS sean am adas
ELLOS sean am ados

62
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

1 conjugacin pronominal Verbo: Amar


Modo infinitivo, o formas no personales,
o verboides, o derivados verbales
Formas simples o imperfectas Formas compuestas o perfectas
Desinencia, o Desinencia, o
Lexema, o raiz, o base, gramema, Lexema, o raiz, o base, gramema, o
o semantema, o radical o terminacin o semantema, o radical terminacin
Infinitivo am arse Infinitivo haberse am ado
Gerundio am ndose Gerundio habindose am ado
Participio (No existe)

Modo indicativo
Formas simples, o imperfectas
Presente Copretrito, o copasado,
pretrito imperfecto, o pasado o imperfecto
Desinencia, o
Pronombres Lexema, o raiz, o base, gramema, Lexema, o raiz, o base, Desinencia, o gramema,

o semantema, o radical o terminacin o semantema, o radical o terminacin


YO me am o am aba
T te am as am abas
L se am a am aba
ELLA se am a am aba
ELLO se am a am aba
USTED se am a am aba
NOSOTRAS nos am amos am bamos
NOSOTROS nos am amos am bamos
VOSOTRAS os am is am abais
VOSOTROS os am is am abais
USTEDES se am an am aban
ELLAS se am an am aban
ELLOS se am an am aban

Modo indicativo
Formas simples, o imperfectas
Pretrito, o pretrito indefinido, o pretrito Futuro imperfecto, o futuro
perfecto simple, o pasado indefinido, o pasado
Desinencia, o
Pronombres Lexema, o raiz, o base, gramema, Lexema, o raiz, o base, Desinencia, o gramema,

o semantema, o radical o terminacin o semantema, o radical o terminacin

YO me am am ar
T te am aste am ars
L se am am ar
ELLA se am am ar
ELLO se am am ar
USTED se am am ar
NOSOTRAS nos am amos am aremos
NOSOTROS nos am amos am aremos

63
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO
VOSOTRAS os am asteis am aris
VOSOTROS os am asteis am aris
USTEDES se am aron am arn
ELLAS se am aron am arn
ELLOS se am aron am arn

64
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

Modo indicativo
Formas compuestas, o perfectas
Antepresente, o pretrito perfecto, Antecopretrito, o antecopasado,
o pasado perfecto, o pretrito perfecto o pretrito pluscuamperfecto, o pasado
compuesto pluscuamperfecto
Desinencia, o Desinencia, o
Pronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base, gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base, gramema,

o semantema, o radical o terminacin o semantema, o radical o terminacin

YO me he am ado haba am ado


T te has am ado habas am ado
L se ha am ado haba am ado
ELLA se ha am ado haba am ado
ELLO se ha am ado haba am ado
USTED se ha am ado haba am ado
NOSOTRAS nos hemos am ado habamos am ado
NOSOTROS nos hemos am ado habamos am ado
VOSOTRAS os habis am ado habais am ado
VOSOTROS os habis am ado habais am ado
USTEDES se han am ado haban am ado
ELLAS se han am ado haban am ado
ELLOS se han am ado haban am ado

Modo indicativo
Formas compuestas, o perfectas
Antepretrito, o antepasado, o pretrito Antefuturo, o futuro perfecto
anterior, o pasado anterior
Desinencia, Desinencia, o
Pronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base, o gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base, gramema,
o
o semantema, o radical terminacin o semantema, o radical o terminacin

YO me hube am ado habr am ado


T te hubiste am ado habrs am ado
L se hubo am ado habr am ado
ELLA se hubo am ado habr am ado
ELLO se hubo am ado habr am ado
USTED se hubo am ado habr am ado
NOSOTRAS nos hubimos am ado habremos am ado
NOSOTROS nos hubimos am ado habremos am ado
VOSOTRAS os hubisteis am ado habris am ado
VOSOTROS os hubisteis am ado habris am ado
USTEDES se hubieron am ado habrn am ado
ELLAS se hubieron am ado habrn am ado
ELLOS se hubieron am ado habrn am ado

65
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

66
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

Modo potencial, o condicional

Formas compuestas, o perfectas


Pospretrito, o pospasado, o Antepospretrito, o antepospasado,
modo potencial condicional simple o o modo potencial condicional compuesto, o
imperfecto, o simple, o perfecto, o compuesto, o condicional perfecto
condicional, o imperfecto, o simple
Desinencia, o Desinencia, o
Pronombres Lexema, o raiz, o base, gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base, gramema,

o semantema, o radical o terminacin o semantema, o radical o terminacin

YO me am ara habra am ado


T te am aras habras am ado
L se am ara habra am ado
ELLA se am ara habra am ado
ELLO se am ara habra am ado
USTED se am ara habra am ado
NOSOTRAS nos am aramos habramos am ado
NOSOTROS nos am aramos habramos am ado
VOSOTRAS os am arais habrais am ado
VOSOTROS os am arais habrais am ado
USTEDES se am aran habran am ado
ELLAS se am aran habran am ado
ELLOS se am aran habran am ado

Modo Subjuntivo
Formas simples, o imperfectas
Pretrito, o pretrito
Presente imperfecto,
o pasado, o pasado
imperfecto
Desinencia, o
Pronombres Lexema, o raiz, o base, gramema, Lexema, o raiz, o base, Desinencia, o gramema,

o semantema, o radical o terminacin o semantema, o radical o terminacin

YO me am e am ara o ase
T te am es am aras o ases
L se am e am ara o ase
ELLA se am e am ara o ase
ELLO se am e am ara o ase
USTED se am e am ara o ase
NOSOTRAS nos am emos am ramos o semos
NOSOTROS nos am emos am ramos o semos
VOSOTRAS os am is am arais o aseis
VOSOTROS os am is am arais o aseis
USTEDES se am en am aran o asen
ELLAS se am en am aran o asen
ELLOS se am en am aran o asen

67
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

68
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

Modo subjuntivo
Formas simples, o imperfectas
Futuro, o futuro
imperfecto

Pronombres Lexema, o raiz, o base, Desinencia, o gramema,

o semantema, o radical o terminacin

YO me am are
T te am ares
L se am are
ELLA se am are
ELLO se am are
USTED se am are
NOSOTRAS nos am remos
NOSOTROS nos am remos
VOSOTRAS os am areis
VOSOTROS os am areis
USTEDES se am aren
ELLAS se am aren
ELLOS se am aren

Modo subjuntivo
Formas compuestas, o perfectas
Antepretrito,
Ante presente, o antecopretrito, o
o pretrito pretrito pluscuamperfecto,
perfecto o pasado pluscuamperfecto
Desinencia, Desinencia,
Pronombres Auxiliares Lexema o raz o base o gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base, o gramema,
o o
o semantema o radical terminacin o semantema, o radical terminacin

YO me haya am ado hubiera o hubiese am ado


T te hayas am ado hubieras o hubieses am ado
L se haya am ado hubiera o hubiese am ado
ELLA se haya am ado hubiera o hubiese am ado
ELLO se haya am ado hubiera o hubiese am ado
USTED se haya am ado hubiera o hubiese am ado
NOSOTRAS nos hayamos am ado hubiramos o hubisemos am ado
NOSOTROS nos hayamos am ado hubiramos o hubisemos am ado
VOSOTRAS os hayis am ado hubierais o hubieseis am ado
VOSOTROS os hayis am ado hubierais o hubieseis am ado
USTEDES se hayan am ado hubieran o hubiesen am ado
ELLAS se hayan am ado hubieran o hubiesen am ado
ELLOS se hayan am ado hubieran o hubiesen am ado

69
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

70
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

Modo subjuntivo
Formas compuestas, o perfectas

Antefuturo, o futuro perfecto


Pronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base, Desinencia, o gramema,

o semantema, o radical o terminacin

YO me hubiere am ado
T te hubieres am ado
L se hubiere am ado
ELLA se hubiere am ado
ELLO se hubiere am ado
USTED se hubiere am ado
NOSOTRAS nos hubiremos am ado
NOSOTROS nos hubiremos am ado
VOSOTRAS os hubiereis am ado
VOSOTROS os hubiereis am ado
USTEDES se hubieren am ado
ELLAS se hubieren am ado
ELLOS se hubieren am ado

Modo imperativo
Presente
Desinencia,
Pronombres Lexema, o raiz, o base, gramema,

o semantema, o radical o terminacin

YO am ome
T am ate
L am ese
ELLA am ese
ELLO am ese
USTED am ese
NOSOTRAS am monos
NOSOTROS am monos
VOSOTRAS am aos
VOSOTROS am aos
USTEDES am ense
ELLAS am ense
ELLOS am ense

71
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

72
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

CONJUGACIONES REGULAR,
PASIVA, Y PRONOMINAL

33.- 2 CONJUGACIN ER

SIGNIFICADO DEL VERBO

Tejer: (2) Formar la tela con la trama y urdimbre \\ Hacer labor de punto \\ Entrelazar
hilos, cordones o espartos para formar telas, trencillas, esteras, etctera \\ Formar
ciertos animales articulados sus telas y capullos \\ En sentido figurado, componer,
ordenar metdicamente alguna cosa Discurrir, maquinar Cruzar o mezclar
ordenadamente ciertas cosa; como los lazos y las cabriolas en la danza, etctera
Intrigar, enredar.

2 conjugacin regular Verbo: Tejer


Modo infinitivo, o formas no personales,
o verboides, o derivados verbales

Formas simples o imperfectas Formas compuestas o perfectas


Desinencia,
Desinencia, o o
Lexema, o raiz, o base, gramema, Lexema, o raiz, o base, gramema, o
o semantema, o radical o terminacin o semantema, o radical terminacin
Infinitivo tej er Infinitivo haber tej ido
Gerundio tej iendo Gerundio habiendo tej ido
Participio tej ido
73
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

74
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

Modo indicativo
Formas simples, o imperfectas
Presente Copretrito, o copasado, pretrito imperfecto,
o pasado imperfecto o imperfecto
Desinencia, o Desinencia, o
Pronombres Lexema, o raiz, o base, gramema, Lexema, o raiz, o base, gramema,

o semantema, o radical o terminacin o semantema, o radical o terminacin

YO tej o tej a
T tej es tej as
L tej e tej a
ELLA tej e tej a
ELLO tej e tej a
USTED tej e tej a
NOSOTRAS tej emos tej amos
NOSOTROS tej emos tej amos
VOSOTRAS tej is tej ais
VOSOTROS tej is tej ais
USTEDES tej en tej an
ELLAS tej en tej an
ELLOS tej en tej an

Modo indicativo
Formas simples, o imperfectas
Pretrito, o pretrito indefinido, o pretrito Futuro imperfecto, o futuro
perfecto simple, o pasado indefinido, o pasado.
Desinencia, o Desinencia, o
Pronombres Lexema, o raiz, o base, gramema, Lexema, o raiz, o base, gramema,

o semantema, o radical o terminacin o semantema, o radical o terminacin

YO tej tej er
T tej iste tej ers
L tej i tej er
ELLA tej i tej er
ELLO tej i tej er
USTED tej i tej er
NOSOTRAS tej imos tej eremos
NOSOTROS tej imos tej eremos
VOSOTRAS tej isteis tej eris
VOSOTROS tej isteis tej eris
USTEDES tej ieron tej ern
ELLAS tej ieron tej ern
ELLOS tej ieron tej ern

75
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

76
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

Modo indicativo
Formas compuestas, o perfectas
Antepresente, o pretrito perfecto, Antecopretrito, o antecopasado,
o pasado perfecto, o pretrito perfecto o pretrito pluscuamperfecto, o pasado
compuesto pluscuamperfecto
Desinencia, o Desinencia,
Pronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base, gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base, o gramema,
o
o semantema, o radical o terminacin o semantema, o radical terminacin

YO he tej ido haba tej ido


T has tej ido habas tej ido
L ha tej ido haba tej ido
ELLA ha tej ido haba tej ido
ELLO ha tej ido haba tej ido
USTED ha tej ido haba tej ido
NOSOTRAS hemos tej ido habamos tej ido
NOSOTROS hemos tej ido habamos tej ido
VOSOTRAS habis tej ido habais tej ido
VOSOTROS habis tej ido habais tej ido
USTEDES han tej ido haban tej ido
ELLAS han tej ido haban tej ido
ELLOS han tej ido haban tej ido

Modo indicativo
Formas compuestas, o perfectas
Antepretrito, o antepasado, o pretrito Antefuturo, o futuro perfecto
anterior, o pasado anterior
Desinencia, o Desinencia, o
Pronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base, gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base, gramema,

o semantema, o radical o terminacin o semantema, o radical o terminacin

YO hube tej ido habr tej ido


T hubiste tej ido habrs tej ido
L hubo tej ido habr tej ido
ELLA hubo tej ido habr tej ido
ELLO hubo tej ido habr tej ido
USTED hubo tej ido habr tej ido
NOSOTRAS hubimos tej ido habremos tej ido
NOSOTROS hubimos tej ido habremos tej ido
VOSOTRAS hubisteis tej ido habris tej ido
VOSOTROS hubisteis tej ido habris tej ido
USTEDES hubieron tej ido habrn tej ido
ELLAS hubieron tej ido habrn tej ido
ELLOS hubieron tej ido habrn tej ido

77
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

78
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

Modo potencial, o condicional

Formas compuestas, o perfectas


Pospretrito, o pospasado, o
modo potencial condicional simple
o imperfecto, o simple, o Antepospretrito, o antepospasado, o modo
condicional, o imperfecto, o potencial condicional compuesto, o perfecto, o
simple compuesto, o condicional perfecto
Desinencia, o
Pronombres Lexema, o raiz, o base, gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base, Desinencia, o gramema,

o semantema, o radical o terminacin o semantema, o radical o terminacin

YO tej era habra tej ido


T tej eras habras tej ido
L tej era habra tej ido
ELLA tej era habra tej ido
ELLO tej era habra tej ido
USTED tej era habra tej ido
NOSOTRAS tej eramos habramos tej ido
NOSOTROS tej eramos habramos tej ido
VOSOTRAS tej erais habrais tej ido
VOSOTROS tej erais habrais tej ido
USTEDES tej eran habran tej ido
ELLAS tej eran habran tej ido
ELLOS tej eran habran tej ido

79
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

80
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

Modo Subjuntivo
Formas simples, o imperfectas
Presente Pretrito, o pretrito imperfecto,
o pasado, o pasado imperfecto
Desinencia, o
Pronombres Lexema, o raiz, o base, gramema, Lexema, o raiz, o base, Desinencia, o gramema,

o semantema, o radical o terminacin o semantema, o radical o terminacin

YO tej a tej iera o iese


T tej as tej ieras o ieses
L tej a tej iera o iese
ELLA tej a tej iera o iese
ELLO tej a tej iera o iese
USTED tej a tej iera o iese
NOSOTRAS tej amos tej iramos o isemos
NOSOTROS tej amos tej iramos o isemos
VOSOTRAS tej is tej ierais o ieseis
VOSOTROS tej is tej ierais o ieseis
USTEDES tej an tej ieran o iesen
ELLAS tej an tej ieran o iesen
ELLOS tej an tej ieran o iesen

Modo subjuntivo
Formas simples, o imperfectas
Futuro, o futuro
Imperfecto

Pronombres Lexema, o raiz, o base, Desinencia, o gramema,

o semantema, o radical o terminacin

YO tej iere
T tej ieres
L tej iere
ELLA tej iere
ELLO tej iere
USTED tej iere
NOSOTRAS tej iremos
NOSOTROS tej iremos
VOSOTRAS tej iereis
VOSOTROS tej iereis
USTEDES tej ieren
ELLAS tej ieren
ELLOS tej ieren

81
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

82
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

Modo subjuntivo
Formas compuestas, o perfectas
Antepretrito,
Ante presente, o antecopretrito, o
o pretrito pretrito pluscuamperfecto,
perfecto o pasado pluscuamperfecto
Desinencia, Desinencia,
Pronombres Auxiliares Lexema o raz o base o gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base, o gramema,
o o
o semantema o radical terminacin o semantema, o radical terminacin

YO haya tej ido hubiera o hubiese tej ido


T hayas tej ido hubieras o hubieses tej ido
L haya tej ido hubiera o hubiese tej ido
ELLA haya tej ido hubiera o hubiese tej ido
ELLO haya tej ido hubiera o hubiese tej ido
USTED haya tej ido hubiera o hubiese tej ido
NOSOTRAS hayamos tej ido hubiramos o hubisemos tej ido
NOSOTROS hayamos tej ido hubiramos o hubisemos tej ido
OSOTRAS hayis tej ido hubierais o hubieseis tej ido
VOSOTROS hayis tej ido hubierais o hubieseis tej ido
USTEDES hayan tej ido hubieran o hubiesen tej ido
ELLAS hayan tej ido hubieran o hubiesen tej ido
ELLOS hayan tej ido hubieran o hubiesen tej ido

Modo subjuntivo
Formas compuestas, o perfectas

Antefuturo, o futuro perfecto


Pronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base, Desinencia, o gramema,

o semantema, o radical o terminacin

YO hubiere tej ido


T hubieres tej ido
L hubiere tej ido
ELLA hubiere tej ido
ELLO hubiere tej ido
USTED hubiere tej ido
NOSOTRAS hubiremos tej ido
NOSOTROS hubiremos tej ido
VOSOTRAS hubiereis tej ido
VOSOTROS hubiereis tej ido
USTEDES hubieren tej ido
ELLAS hubieren tej ido
ELLOS hubieren tej ido

83
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

84
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO
Modo imperativo
Presente
Desinencia,
Pronombres Lexema, o raiz, o base, gramema,

o semantema, o radical o terminacin

YO tej o
T tej e
L tej a
ELLA tej a
ELLO tej a
USTED tej a
NOSOTRAS tej amos
NOSOTROS tej amos
VOSOTRAS tej ed
VOSOTROS tej ed
USTEDES tej an
ELLAS tej an
ELLOS tej an

2 conjugacin pasiva Verbo: Tejer


Modo infinitivo, o formas no personales,
o verboides, o derivados verbales

Formas simples o imperfectas Formas compuestas o perfectas


Desinencia, o Desinencia, o
Lexema, o raiz, o base, gramema, Lexema, o raiz, o base, gramema,
o semantema, o radical o terminacin o semantema, o radical o terminacin
Infinitivo ser tej ido Infinitivo haber sido tej ido
Gerundio siendo tej ido Gerundio habiendo sido tej ido
Participio sido tej ido

85
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

86
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

Modo indicativo
Formas simples, o imperfectas
Presente Copretrito, o copasado,
pretrito imperfecto, o pasado o imperfecto
Desinencia, o Desinencia, o
Pronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base, gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base, gramema,

o semantema, o radical o terminacin o semantema, o radical o terminacin

YO soy tej ido era tej ido


T eres tej ido eras tej ido
L es tej ido era tej ido
ELLA es tej ida era tej ida
ELLO es tej ido era tej ido
USTED es tej ido era tej ido
NOSOTRAS somos tej idas ramos tej idas
NOSOTROS somos tej idos ramos tej idos
VOSOTRAS sois tej idas erais tej idas
VOSOTROS sois tej idos erais tej idos
USTEDES son tej idos eran tej idos
ELLAS son tej idas eran tej idas
ELLOS son tej idos eran tej idos

Modo indicativo
Formas simples, o imperfectas
Pretrito, o pretrito indefinido, o pretrito Futuro imperfecto, o futuro
perfecto simple, o pasado indefinido, o pasado
Desinencia, o Desinencia, o
Pronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base, gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base, gramema,

o semantema, o radical o terminacin o semantema, o radical o terminacin


YO fui tej ido ser tej ido
T fuiste tej ido sers tej ido
L fue tej ido ser tej ido
ELLA fue tej ida ser tej ida
ELLO fue tej ido ser tej ido
USTED fue tej ido ser tej ido
NOSOTRAS fuimos tej idas seremos tej idas
NOSOTROS fuimos tej idos seremos tej idos
VOSOTRAS fuisteis tej idas seris tej idas
VOSOTROS fuisteis tej idos seris tej idos
USTEDES fueron tej idos sern tej idos
ELLAS fueron tej idas sern tej idas
ELLOS fueron tej idos sern tej idos

87
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

88
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

Modo indicativo
Formas compuestas, o perfectas
Antepresente, o pretrito perfecto, Antecopretrito, o antecopasado,
o pasado perfecto, o pretrito perfecto o pretrito pluscuamperfecto, o pasado
compuesto pluscuamperfecto
Desinencia, Desinencia,
Pronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base, o gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base, o gramema,
o o
o semantema, o radical terminacin o semantema, o radical terminacin

YO he sido tej ido haba sido tej ido


has sido tej ido habas sido tej ido
L ha sido tej ido haba sido tej ido
ELLA ha sido tej ida haba sido tej ida
ELLO ha sido tej ido haba sido tej ido
USTED ha sido tej ido haba sido tej ido
NOSOTRAS hemos sido tej idas habamos sido tej idas
NOSOTROS hemos sido tej idos habamos sido tej idos
VOSOTRAS habis sido tej idas habais sido tej idas
VOSOTROS habis sido tej idos habais sido tej idos
USTEDES han sido tej idos haban sido tej idos
ELLAS han sido tej idas haban sido tej idas
ELLOS han sido tej idos haban sido tej idos

Modo indicativo
Formas compuestas, o perfectas
Antepretrito, o antepasado, o pretrito Antefuturo, o futuro perfecto
anterior, o pasado anterior
Desinencia, o Desinencia,
Pronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base, gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base, o gramema,
o
o semantema, o radical o terminacin o semantema, o radical terminacin

YO hube sido tej ido habr sido tej ido


T hubiste sido tej ido habrs sido tej ido
L hubo sido tej ido habr sido tej ido
ELLA hubo sido tej ida habr sido tej ida
ELLO hubo sido tej ido habr sido tej ido
USTED hubo sido tej ido habr sido tej ido
NOSOTRAS hubimos sido tej idas habremos sido tej idas
NOSOTROS hubimos sido tej idos habremos sido tej idos
VOSOTRAS hubisteis sido tej idas habris sido tej idas
VOSOTROS hubisteis sido tej idos habris sido tej idos
USTEDES hubieron sido tej idos habrn sido tej idos
ELLAS hubieron sido tej idas habrn sido tej idas
ELLOS hubieron sido tej idos habrn sido tej idos

89
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

90
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

Modo potencial, o condicional


Formas compuestas, o perfectas
Pospretrito, o pospasado, o modo
potencial condicional simple o imperfecto, Antepospretrito, o antepospasado, o modo potencial
o simple, o condicional, o imperfecto, o condicional compuesto, o perfecto, o compuesto, o
simple condicional perfecto
Desinencia, Desinencia,
Pronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base, o gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base, o gramema,
o o
o semantema, o radical terminacin o semantema, o radical terminacin

YO sera tej ido habra sido tej ido


T seras tej ido habras sido tej ido
L sera tej ido habra sido tej ido
ELLA sera tej ida habra sido tej ida
ELLO sera tej ido habra sido tej ido
USTED sera tej ido habra sido tej ido
NOSOTRAS seramos tej idas habramos sido tej idas
NOSOTROS seramos tej idos habramos sido tej idos
VOSOTRAS serais tej idas habrais sido tej idas
VOSOTROS serais tej idos habrais sido tej idos
USTEDES seran tej idos habran sido tej idos
ELLAS seran tej idas habran sido tej idas
ELLOS seran tej idos habran sido tej idos

Modo Subjuntivo
Formas simples, o imperfectas
Presente Pretrito, o pretrito imperfecto,
o pasado, o pasado imperfecto
Desinencia, o Desinencia,
Pronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base, gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base, o gramema,
o
o semantema, o radical o terminacin o semantema, o radical terminacin

YO sea tej ido fuera o fuese tej ido


T seas tej ido fueras o fueses tej ido
L sea tej ido fuera o fuese tej ido
ELLA sea tej ida fuera o fuese tej ida
ELLO sea tej ido fuera o fuese tej ido
USTED sea tej ido fuera o fuese tej ido
NOSOTRAS seamos tej idas furamos o fusemos tej idas
NOSOTROS seamos tej idos furamos o fusemos tej idos
VOSOTRAS seis tej idas fuerais o fueseis tej idas
VOSOTROS seis tej idos fuerais o fueseis tej idos
USTEDES sean tej idos fueran o fuesen tej idos
ELLAS sean tej idas fueran o fuesen tej idas
ELLOS sean tej idos fueran o fuesen tej idos

91
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

92
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

Modo subjuntivo
Formas simples, o imperfectas
Futuro, o futuro
Imperfecto

Pronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base, Desinencia, o gramema,

o semantema, o radical o terminacin

YO fuere tej ido


T fueres tej ido
L fuere tej ido
ELLA fuere tej ida
ELLO fuere tej ido
USTED fuere tej ido
NOSOTRAS furemos tej idas
NOSOTROS furemos tej idos
VOSOTRAS fuereis tej idas
VOSOTROS fuereis tej idos
USTEDES fueren tej idos
ELLAS fueren tej idas
ELLOS fueren tej idos

Modo subjuntivo
Formas compuestas, o perfectas
Antepretrito,
Ante presente, o antecopretrito, o
o pretrito pretrito pluscuamperfecto,
perfecto o pasado pluscuamperfecto
Desinencia, Desinencia,
Pronombres Auxiliares Lexema o raz o base o gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base, o gramema,
o o
o semantema o radical terminacin o semantema, o radical terminacin

YO haya sido tej ido hubiera o hubiese sido tej ido


T hayas sido tej ido hubieras o hubieses sido tej ido
L haya sido tej ido hubiera o hubiese sido tej ido
ELLA haya sido tej ida hubiera o hubiese sido tej ida
ELLO haya sido tej ido hubiera o hubiese sido tej ido
USTED haya sido tej ido hubiera o hubiese sido tej ido
NOSOTRAS hayamos sido tej idas hubiramos o hubisemos sido tej idas
NOSOTROS hayamos sido tej idos hubiramos o hubisemos sido tej idos
VOSOTRAS hayis sido tej idas hubierais o hubieseis sido tej idas
VOSOTROS hayis sido tej idos hubierais o hubieseis sido tej idos
USTEDES hayan sido tej idos hubieran o hubiesen sido tej idos
ELLAS hayan sido tej idas hubieran o hubiesen sido tej idas
ELLOS hayan sido tej idos hubieran o hubiesen sido tej idos

93
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

Modo subjuntivo
Formas compuestas, o perfectas

Antefuturo, o futuro perfecto


Pronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base, Desinencia, o gramema,

o semantema, o radical o terminacin

YO hubiere sido tej ido


T hubieres sido tej ido
L hubiere sido tej ido
ELLA hubiere sido tej ida
ELLO hubiere sido tej ido
USTED hubiere sido tej ido
NOSOTRAS hubiremos sido tej idas
NOSOTROS hubiremos sido tej idos
VOSOTRAS hubiereis sido tej idas
VOSOTROS hubiereis sido tej idos
USTEDES hubieren sido tej idos
ELLAS hubieren sido tej idas
ELLOS hubieren sido tej idos

Modo imperativo
Presente
Desinencia,
Pronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base, gramema,

o semantema, o radical o terminacin

YO soy tej ido


T s tej ido
L sea tej ido
ELLA sea tej ida
ELLO sea tej ido
USTED sea tej ido
NOSOTRAS seamos tej idas
NOSOTROS seamos tej idos
VOSOTRAS sed tej idas
VOSOTROS sed tej idos
USTEDES sean tej idos
ELLAS sean tej idas
ELLOS sean tej idos

94
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

95
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

2 conjugacin pronominal Verbo: Tejer


Modo infinitivo, o formas no personales,
o verboides, o derivados verbales
Formas simples o imperfectas Formas compuestas o perfectas
Desinencia, o Desinencia, o
Lexema, o raiz, o base, gramema, Lexema, o raiz, o base, gramema, o
o semantema, o radical o terminacin o semantema, o radical terminacin
Infinitivo tej erse Infinitivo haberse tej ido
Gerundio tej indose Gerundio habindose tej ido
Participio (No existe)

Modo indicativo
Formas simples, o imperfectas
Presente Copretrito, o copasado,
pretrito imperfecto, o pasado imperfecto
Desinencia, o Desinencia, o
Pronombres Lexema, o raiz, o base, gramema, Lexema, o raiz, o base, gramema,

o semantema, o radical o terminacin o semantema, o radical o terminacin


YO me tej o tej a
T te tej es tej as
L se tej e tej a
ELLA se tej e tej a
ELLO se tej e tej a
USTED se tej e tej a
NOSOTRAS nos tej emos tej amos
NOSOTROS nos tej emos tej amos
VOSOTRAS os tej is tej ais
VOSOTROS os tej is tej ais
USTEDES se tej en tej an
ELLAS se tej en tej an
ELLOS se tej en tej an

Modo indicativo
Formas simples, o imperfectas
Pretrito, o pretrito indefinido, o pretrito Futuro imperfecto, o futuro
perfecto simple, o pasado indefinido, o pasado
Desinencia, o
Pronombres Lexema, o raiz, o base, gramema, Lexema, o raiz, o base, Desinencia, o gramema,

o semantema, o radical o terminacin o semantema, o radical o terminacin

YO me tej tej er
T te tej iste tej ers
L se tej i tej er
ELLA se tej i tej er
ELLO se tej i tej er
USTED se tej i tej er
NOSOTRAS nos tej imos tej eremos
NOSOTROS nos tej imos tej eremos
VOSOTRAS os tej isteis tej eris
VOSOTROS os tej isteis tej eris
USTEDES se tej iron tej ern
ELLAS se tej iron tej ern

96
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO
ELLOS se tej iron tej ern

97
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

Modo indicativo
Formas compuestas, o perfectas
Antepresente, o pretrito perfecto, Antecopretrito, o antecopasado,
o pasado perfecto, o pretrito perfecto o pretrito pluscuamperfecto, o pasado
compuesto pluscuamperfecto
Desinencia, o Desinencia,
Pronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base, gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base, o gramema,
o
o semantema, o radical o terminacin o semantema, o radical terminacin

YO me he tej ido haba tej ido


T te has tej ido habas tej ido
L se ha tej ido haba tej ido
ELLA se ha tej ido haba tej ido
ELLO se ha tej ido haba tej ido
USTED se ha tej ido haba tej ido
NOSOTRAS nos hemos tej ido habamos tej ido
NOSOTROS nos hemos tej ido habamos tej ido
VOSOTRAS os habis tej ido habais tej ido
VOSOTROS os habis tej ido habais tej ido
USTEDES se han tej ido haban tej ido
ELLAS se han tej ido haban tej ido
ELLOS se han tej ido haban tej ido

Modo indicativo
Formas compuestas, o perfectas
Antepretrito, o antepasado, o pretrito Antefuturo, o futuro perfecto
anterior, o pasado anterior
Desinencia, Desinencia, o
Pronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base, o gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base, gramema,
o
o semantema, o radical terminacin o semantema, o radical o terminacin

YO me hube tej ido habr tej ido


T te hubiste tej ido habrs tej ido
L se hubo tej ido habr tej ido
ELLA se hubo tej ido habr tej ido
ELLO se hubo tej ido habr tej ido
USTED se hubo tej ido habr tej ido
NOSOTRAS nos hubimos tej ido habremos tej ido
NOSOTROS nos hubimos tej ido habremos tej ido
VOSOTRAS os hubisteis tej ido habris tej ido
VOSOTROS os hubisteis tej ido habris tej ido
USTEDES se hubieron tej ido habrn tej ido
ELLAS se hubieron tej ido habrn tej ido
ELLOS se hubieron tej ido habrn tej ido
98
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

99
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

Modo potencial, o condicional

Formas compuestas, o perfectas


Pospretrito, o pospasado, o Antepospretrito, o antepospasado,
modo potencial condicional simple o o modo potencial condicional compuesto, o
imperfecto, o simple, o perfecto, o compuesto, o condicional
condicional, o imperfecto, o simple perfecto
Desinencia, o Desinencia, o
Pronombres Lexema, o raiz, o base, gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base, gramema,

o semantema, o radical o terminacin o semantema, o radical o terminacin

YO me tej era habra tej ido


T te tej eras habras tej ido
L se tej era habra tej ido
ELLA se tej era habra tej ido
ELLO se tej era habra tej ido
USTED se tej era habra tej ido
NOSOTRAS nos tej eramos habramos tej ido
NOSOTROS nos tej eramos habramos tej ido
VOSOTRAS os tej erais habrais tej ido
VOSOTROS os tej erais habrais tej ido
USTEDES se tej eran habran tej ido
ELLAS se tej eran habran tej ido
ELLOS se tej eran habran tej ido

Modo Subjuntivo
Formas simples, o imperfectas
Pretrito, o pretrito
Presente imperfecto,
o pasado, o pasado
imperfecto
Desinencia, o
Pronombres Lexema, o raiz, o base, gramema, Lexema, o raiz, o base, Desinencia, o gramema,

o semantema, o radical o terminacin o semantema, o radical o terminacin

YO me tej a tej iera o iese


T te tej as tej ieras o ieses
L se tej a tej iera o iese
ELLA se tej a tej iera o iese
ELLO se tej a tej iera o iese
USTED se tej a tej iera o iese
NOSOTRAS nos tej amos tej iramos o isemos
NOSOTROS nos tej amos tej iramos o isemos
VOSOTRAS os tej ais tej ierais o ieseis
VOSOTROS os tej ais tej ierais o ieseis
USTEDES se tej an tej ieran o iesen
ELLAS se tej an tej ieran o iesen
ELLOS se tej an tej ieran o iesen

100
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

101
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

Modo subjuntivo
Formas simples, o imperfectas
Futuro, o futuro
Imperfecto

Pronombres Lexema, o raiz, o base, Desinencia, o gramema,

o semantema, o radical o terminacin

YO me tej iere
T te tej ieres
L se tej iere
ELLA se tej iere
ELLO se tej iere
USTED se tej iere
NOSOTRAS nos tej iremos
NOSOTROS nos tej iremos
VOSOTRAS os tej iereis
VOSOTROS os tej iereis
USTEDES se tej ieren
ELLAS se tej ieren
ELLOS se tej ieren

Modo subjuntivo
Formas compuestas, o perfectas
Antepretrito,
Ante presente, o antecopretrito, o
o pretrito pretrito pluscuamperfecto,
perfecto o pasado pluscuamperfecto
Desinencia, o Desinencia,
Pronombres Auxiliares Lexema o raz o base gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base, o gramema,
o
o semantema o radical o terminacin o semantema, o radical terminacin

YO me haya tej ido hubiera o hubiese tej ido


T te hayas tej ido hubieras o hubieses tej ido
L se haya tej ido hubiera o hubiese tej ido
ELLA se haya tej ido hubiera o hubiese tej ido
ELLO se haya tej ido hubiera o hubiese tej ido
USTED se haya tej ido hubiera o hubiese tej ido
NOSOTRAS nos hayamos tej ido hubiramos o hubisemos tej ido
NOSOTROS nos hayamos tej ido hubiramos o hubisemos tej ido
VOSOTRAS os hayis tej ido hubierais o hubieseis tej ido
VOSOTROS os hayis tej ido hubierais o hubieseis tej ido
USTEDES se hayan tej ido hubieran o hubiesen tej ido
ELLAS se hayan tej ido hubieran o hubiesen tej ido
ELLOS se hayan tej ido hubieran o hubiesen tej ido

102
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

Modo subjuntivo
Formas compuestas, o perfectas

Antefuturo, o futuro perfecto


Desinencia, o
Pronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base, gramema,

o semantema, o radical o terminacin

YO me hubiere tej ido


T te hubieres tej ido
L se hubiere tej ido
ELLA se hubiere tej ido
ELLO se hubiere tej ido
USTED se hubiere tej ido
NOSOTRAS nos hubiremos tej ido
NOSOTROS nos hubiremos tej ido
VOSOTRAS os hubiereis tej ido
VOSOTROS os hubiereis tej ido
USTEDES se hubieren tej ido
ELLAS se hubieren tej ido
ELLOS se hubieren tej ido

Modo imperativo
Presente
Desinencia,
Pronombres Lexema, o raiz, o base, gramema,

o semantema, o radical o terminacin

YO tej ome
T tej ete
L tej ase
ELLA tej ase
ELLO tej ase
USTED tej ase
NOSOTRAS tej monos
NOSOTROS tej monos
VOSOTRAS tej eos
VOSOTROS tej eos
USTEDES tej anse
ELLAS tej anse
ELLOS tej anse

103
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

CONJUGACIONES REGULAR,
PASIVA, Y PRONOMINAL

34.- 3 CONJUGACIN IR
SIGNIFICADO DEL VERBO
Vivir: (3) Vesquir, tener vida \\ Durar con vida \\ Durar las cosas \\ Pasar y mantener la
vida; Pedro vive de sus rentas \\ Habitar, morar, residir en un lugar o pas \\ En sentido
figurado, obrar, proceder o conducirse siguiendo algn modo en las acciones, en cuanto
miran a la razn o a la ley, jntase con los adverbios bien o mal; vivir bien con la justicia,
vivir mal con los vecinos Durar en la memoria o en la fama despus de muerto
Acomodarse a las circunstancias para lograr conveniencias; aprender a vivir Estar
presente una cosa en la memoria, en la voluntad, o en la consideracin, y en lo espiritual
dcese de la presencia y asistencia particular de Dios por sus inspiraciones \\ Estar; vivir
tranquilo \\ Interpretar con toda fidelidad la vida de una persona, o representar muy a lo
vivo una escena; Mario saba vivir sus personajes, est muy bien vivida la escena del
naufragio \\ Viva! interjeccin de alegra y aplauso.

3 conjugacin regular Verbo:Vivir


Modo infinitivo, o formas no personales,
o verboides, o derivados verbales

104
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

Formas simples o imperfectas Formas compuestas o perfectas


Desinencia, o Desinencia, o
Lexema, o raiz, o base, gramema, Lexema, o raiz, o base, gramema, o
o semantema, o radical o terminacin o semantema, o radical terminacin
Infinitivo viv ir Infinitivo haber viv ido
Gerundio viv iendo Gerundio habiendo viv ido
Participio viv ido

Modo indicativo
Formas simples, o imperfectas
Presente Copretrito, o copasado, pretrito imperfecto,
o pasado imperfecto o imperfecto
Desinencia, o
Pronombres Lexema, o raiz, o base, gramema, Lexema, o raiz, o base, Desinencia, o gramema,

o semantema, o radical o terminacin o semantema, o radical o terminacin

YO viv o viv a
T viv es viv as
L viv e viv a
ELLA viv e viv a
ELLO viv e viv a
USTED viv e viv a
NOSOTRAS viv imos viv amos
NOSOTROS viv imos viv amos
VOSOTRAS viv s viv ais
VOSOTROS viv s viv ais
USTEDES viv en viv an
ELLAS viv en viv an
ELLOS viv en viv an

Modo indicativo
Formas simples, o imperfectas
Pretrito, o pretrito indefinido, o pretrito Futuro imperfecto, o futuro
perfecto simple, o pasado indefinido, o pasado

Desinencia, o Desinencia, o
Pronombres Lexema, o raiz, o base, gramema, Lexema, o raiz, o base, gramema,

o semantema, o radical o terminacin o semantema, o radical o terminacin

YO viv viv ir
T viv iste viv irs
L viv i viv ir
ELLA viv i viv ir
ELLO viv i viv ir
USTED viv i viv ir
NOSOTRAS viv imos viv iremos
NOSOTROS viv imos viv iremos
105
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO
VOSOTRAS viv isteis viv iris
VOSOTROS viv isteis viv iris
USTEDES viv ieron viv irn
ELLAS viv ieron viv irn
ELLOS viv ieron viv irn

106
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

Modo indicativo
Formas compuestas, o perfectas
Antepresente, o pretrito perfecto, Antecopretrito, o antecopasado,
o pasado perfecto, o pretrito perfecto o pretrito pluscuamperfecto, o pasado
compuesto pluscuamperfecto
Desinencia, Desinencia, o
Pronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base, o gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base, gramema,
o
o semantema, o radical terminacin o semantema, o radical o terminacin

YO he viv ido haba viv ido


T has viv ido habas viv ido
L ha viv ido haba viv ido
ELLA ha viv ido haba viv ido
ELLO ha viv ido haba viv ido
USTED ha viv ido haba viv ido
NOSOTRAS hemos viv ido habamos viv ido
NOSOTROS hemos viv ido habamos viv ido
VOSOTRAS habis viv ido habais viv ido
VOSOTROS habis viv ido habais viv ido
USTEDES han viv ido haban viv ido
ELLAS han viv ido haban viv ido
ELLOS han viv ido haban viv ido

Modo indicativo
Formas compuestas, o perfectas
Antepretrito, o antepasado, o pretrito Antefuturo, o futuro perfecto
anterior, o pasado anterior
Desinencia, Desinencia, o
Pronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base, o gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base, gramema,
o
o semantema, o radical terminacin o semantema, o radical o terminacin

YO hube viv ido habr viv ido


T hubiste viv ido habrs viv ido
L hubo viv ido habr viv ido
ELLA hubo viv ido habr viv ido
ELLO hubo viv ido habr viv ido
USTED hubo viv ido habr viv ido
NOSOTRAS hubimos viv ido habremos viv ido
NOSOTROS hubimos viv ido habremos viv ido
VOSOTRAS hubisteis viv ido habris viv ido
VOSOTROS hubisteis viv ido habris viv ido
USTEDES hubieron viv ido habrn viv ido
ELLAS hubieron viv ido habrn viv ido
ELLOS hubieron viv ido habrn viv ido

107
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

108
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

Modo potencial, o condicional

Formas compuestas, o perfectas


Pospretrito, o pospasado, o modo
potencial condicional simple o Antepospretrito, o antepospasado, o modo
imperfecto, o simple, o condicional, potencial condicional compuesto, o perfecto, o
o imperfecto, o simple compuesto, o condicional perfecto
Desinencia, o Desinencia, o
Pronombres Lexema, o raiz, o base, gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base, gramema,

o semantema, o radical o terminacin o semantema, o radical o terminacin

YO viv ira habra viv ido


T viv iras habras viv ido
L viv ira habra viv ido
ELLA viv ira habra viv ido
ELLO viv ira habra viv ido
USTED viv ira habra viv ido
NOSOTRAS viv iramos habramos viv ido
NOSOTROS viv iramos habramos viv ido
VOSOTRAS viv irais habrais viv ido
VOSOTROS viv irais habrais viv ido
USTEDES viv iran habran viv ido
ELLAS viv iran habran viv ido
ELLOS viv iran habran viv ido

109
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

Modo Subjuntivo
Formas simples, o imperfectas
Presente Pretrito, o pretrito imperfecto,
o pasado, o pasado imperfecto
Desinencia, o
Pronombres Lexema, o raiz, o base, gramema, Lexema, o raiz, o base, Desinencia, o gramema,

o semantema, o radical o terminacin o semantema, o radical o terminacin

YO viv a viv iera o iese


T viv as viv ieras o ieses
L viv a viv iera o iese
ELLA viv a viv iera o iese
ELLO viv a viv iera o iese
USTED viv a viv iera o iese
NOSOTRAS viv amos viv iramos o isemos
NOSOTROS viv amos viv iramos o isemos
VOSOTRAS viv is viv ierais o ieseis
VOSOTROS viv is viv ierais o ieseis
USTEDES viv an viv ieran o iesen
ELLAS viv an viv ieran o iesen
ELLOS viv an viv ieran o iesen

Modo subjuntivo
Formas simples, o imperfectas
Futuro, o futuro
Imperfecto

Pronombres Lexema, o raiz, o base, Desinencia, o gramema,

o semantema, o radical o terminacin

YO viv iere
T viv ieres
L viv iere
ELLA viv iere
ELLO viv iere
USTED viv iere
NOSOTRAS viv iremos
NOSOTROS viv iremos
VOSOTRAS viv iereis
VOSOTROS viv iereis
USTEDES viv ieren
ELLAS viv ieren
ELLOS viv ieren

110
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

111
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

Modo subjuntivo
Formas compuestas, o perfectas
Antepretrito,
Ante presente, o antecopretrito, o
o pretrito pretrito pluscuamperfecto,
perfecto o pasado pluscuamperfecto
Desinencia, o Desinencia,
Pronombres Auxiliares Lexema o raz o base gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base, o gramema,
o
o semantema o radical o terminacin o semantema, o radical terminacin

YO haya viv ido hubiera o hubiese viv ido


T hayas viv ido hubieras o hubieses viv ido
L haya viv ido hubiera o hubiese viv ido
ELLA haya viv ido hubiera o hubiese viv ido
ELLO haya viv ido hubiera o hubiese viv ido
USTED haya viv ido hubiera o hubiese viv ido
NOSOTRAS hayamos viv ido hubiramos o hubisemos viv ido
NOSOTROS hayamos viv ido hubiramos o hubisemos viv ido
VOSOTRAS hayis viv ido hubierais o hubieseis viv ido
VOSOTROS hayis viv ido hubierais o hubieseis viv ido
USTEDES hayan viv ido hubieran o hubiesen viv ido
ELLAS hayan viv ido hubieran o hubiesen viv ido
ELLOS hayan viv ido hubieran o hubiesen viv ido

Modo subjuntivo
Formas compuestas, o perfectas

Antefuturo, o futuro perfecto


Pronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base, Desinencia, o gramema,

o semantema, o radical o terminacin

YO hubiere viv ido


T hubieres viv ido
L hubiere viv ido
ELLA hubiere viv ido
ELLO hubiere viv ido
USTED hubiere viv ido
NOSOTRAS hubiremos viv ido
NOSOTROS hubiremos viv ido
VOSOTRAS hubiereis viv ido
VOSOTROS hubiereis viv ido
USTEDES hubieren viv ido
ELLAS hubieren viv ido
ELLOS hubieren viv ido

112
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

Modo imperativo
Presente
Pronombres Lexema, o raiz, o base, Desinencia, gramema,

o semantema, o radical o terminacin

YO viv o
T viv e
L viv a
ELLA viv a
ELLO viv a
USTED viv a
NOSOTRAS viv amos
NOSOTROS viv amos
VOSOTRAS viv id
VOSOTROS viv id
USTEDES viv an
ELLAS viv an
ELLOS viv an

3 conjugacin pasiva Verbo: Vivir


Modo infinitivo, o formas no personales,
o verboides, o derivados verbales
Formas simples o imperfectas Formas compuestas o perfectas
Desinencia, o Desinencia,
Lexema, o raiz, o base, gramema, Lexema, o raiz, o base, o gramema,
o
o semantema, o radical o terminacin o semantema, o radical terminacin
Infinitivo ser viv ido Infinitivo haber sido viv ido
Gerundio siendo viv ido Gerundio habiendo sido viv ido

113
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO
Participio sido viv ido

Modo indicativo
Formas simples, o imperfectas
Presente Copretrito, o copasado,
pretrito imperfecto, o pasado, o imperfecto
Desinencia,
Pronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base, o gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base, Desinencia, o gramema,

o semantema, o radical o terminacin o semantema, o radical o terminacin

YO soy viv ido era viv ido


T eres viv Ido eras viv ido
L es viv ido era viv ido
ELLA es viv ida era viv ida
ELLO es viv ido era viv ido
USTED es viv ido era viv ido
NOSOTRAS somos viv idas ramos viv idas
NOSOTROS somos viv idos ramos viv idos
VOSOTRAS sois viv idas erais viv idas
VOSOTROS sois viv idos erais viv idos
USTEDES son viv idos eran viv idos
ELLAS son viv idas eran viv idas
ELLOS son viv idos eran viv idos

Modo indicativo
Formas simples, o imperfectas
Pretrito, o pretrito indefinido, o pretrito Futuro imperfecto, o futuro
perfecto simple, o pasado indefinido, o
pasado
Desinencia, o Desinencia, o
Pronombres Auxiliar Lexema, o raiz, o base, gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base, gramema,

o semantema, o radical o terminacin o semantema, o radical o terminacin


YO fui viv ido ser viv ido
T fuiste viv ido sers viv ido
L fue viv ido ser viv ido
ELLA fue viv ida ser viv ida
ELLO fue viv ido ser viv ido
USTED fue viv ido ser viv ido
NOSOTRAS fuimos viv idas seremos viv idas
NOSOTROS fuimos viv idos seremos viv idos
VOSOTRAS fuisteis viv idas seris viv idas

114
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO
VOSOTROS fuisteis viv idos seris viv idos
USTEDES fueron viv idos sern viv idos
ELLAS fueron viv idas sern viv idas
ELLOS fueron viv idos sern viv idos

115
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

Modo indicativo
Formas compuestas, o perfectas
Antepresente, o pretrito perfecto, Antecopretrito, o antecopasado,
o pasado perfecto, o pretrito perfecto o pretrito pluscuamperfecto, o pasado
compuesto pluscuamperfecto
Desinencia, o Desinencia, o
Pronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base, gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base, gramema,

o semantema, o radical o terminacin o semantema, o radical o terminacin

YO he sido viv ido haba sido viv ido


T has sido viv ido habas sido viv ido
L ha sido viv ido haba sido viv ido
ELLA ha sido viv ida haba sido viv ida
ELLO ha sido viv ido haba sido viv ido
USTED ha sido viv ido haba sido viv ido
NOSOTRAS hemos sido viv idas habamos sido viv idas
NOSOTROS hemos sido viv idos habamos sido viv idos
VOSOTRAS habis sido viv idas habais sido viv idas
VOSOTROS habis sido viv idos habais sido viv idos
USTEDES han sido viv idos haban sido viv idos
ELLAS han sido viv idas haban sido viv idas
ELLOS han sido viv idos haban sido viv idos

Modo indicativo
Formas compuestas, o perfectas
Antepretrito, o antepasado, o pretrito Antefuturo, o futuro perfecto
anterior, o pasado anterior
Desinencia, o Desinencia, o
Pronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base, gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base, gramema,

o semantema, o radical o terminacin o semantema, o radical o terminacin

YO hube sido viv ido habr sido viv ido


T hubiste sido viv ido habrs sido viv ido
L hubo sido viv ido habr sido viv ido
ELLA hubo sido viv ida habr sido viv ida
ELLO hubo sido viv ido habr sido viv ido
USTED hubo sido viv ido habr sido viv ido
NOSOTRAS hubimos sido viv idas habremos sido viv idas
NOSOTROS hubimos sido viv idos habremos sido viv idos
VOSOTRAS hubisteis sido viv idas habris sido viv idas
VOSOTROS hubisteis sido viv idos habris sido viv idos
USTEDES hubieron sido viv idos habrn sido viv idos
ELLAS hubieron sido viv idas habrn sido viv idas
ELLOS hubieron sido viv idos habrn sido viv idos

116
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

117
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

Modo potencial, o condicional

Formas compuestas, o perfectas


Pospretrito, o pospasado, o modo
potencial condicional simple o Antepospretrito, o antepospasado, o modo
imperfecto, o simple, o condicional, o potencial condicional compuesto, o perfecto,
imperfecto, o simple o compuesto, o condicional perfecto
Desinencia, Desinencia, o
Pronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base, o gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base, gramema,
o
o semantema, o radical terminacin o semantema, o radical o terminacin

YO sera viv ido habra sido viv ido


T seras viv ido Habras sido viv ido
L sera viv ido habra sido viv ido
ELLA sera viv ida habra sido viv ida
ELLO sera viv ido habra sido viv ido
USTED sera viv ido habra sido viv ido
NOSOTRAS seramos viv idas habramos sido viv idas
NOSOTROS seramos viv idos habramos sido viv idos
VOSOTRAS serais viv idas habrais sido viv idas
VOSOTROS serais viv idos habrais sido viv idos
USTEDES seran viv idos habran sido viv idos
ELLAS seran viv idas habran sido viv idas
ELLOS seran viv idos habran sido viv idos

Modo Subjuntivo
Formas simples, o imperfectas
Pretrito, o pretrito imperfecto, o pasado, o pasado
Presente imperfecto
Desinencia, o Desinencia, o
Pronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base, gramema, o Auxiliares Lexema, o raiz, o base, gramema,

o, semantema, o radical terminacin o semantema, o radical o terminacin

YO sea viv ido fuera o fuese viv ido


T seas viv ido fueras o fueses viv ido
L sea viv ido fuera o fuese viv ido
ELLA sea viv ida fuera o fuese viv ida
ELLO sea viv ido fuera o fuese viv ido
USTED sea viv ido fuera o fuese viv ido
NOSOTRaS somos viv idas furamos o fusemos viv idas
NOSOTROS somos viv idos furamos o fusemos viv idos
VOSOTRAS seis viv idas fuerais o fueseis viv idas
VOSOTROS seis viv idos fuerais o fueseis viv idos
USTEDES sean viv idos fueran o fuesen viv idos
ELLAS sean viv idas fueran o fuesen viv idas
ELLOS sean viv idos fueran o fuesen viv idos

118
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

Modo subjuntivo
Formas simples, o imperfectas
Futuro, o futuro
Imperfecto

Pronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base, Desinencia, o gramema,

o semantema, o radical o terminacin

YO fuere viv ido


T fueres viv ido
L fuere viv ido
ELLA fuere viv ida
ELLO fuere viv ido
USTED fuere viv ido
NOSOTRAS furemos viv idas
NOSOTROS furemos viv idos
VOSOTRAS fuereis viv idas
VOSOTROS fuereis viv idos
USTEDES fueren viv idos
ELLAS fueren viv idas
ELLOS fueren viv idos

Modo subjuntivo
Formas compuestas, o perfectas
Antepretrito,
Ante presente, o antecopretrito, o
o pretrito pretrito pluscuamperfecto,
perfecto o pasado pluscuamperfecto
Desinencia, o Desinencia,
Pronombres Auxiliares Lexema o raz o base gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base, o gramema,
o
o semantema o radical o terminacin o semantema, o radical terminacin

YO haya sido viv ido hubiera o hubiese sido viv ido


T hayas sido viv ido hubieras o hubieses sido viv ido
L haya sido viv ido hubiera o hubiese sido viv ido
ELLA haya sido viv ida hubiera o hubiese sido viv ida
ELLO haya sido viv ido hubiera o hubiese sido viv ido
USTED haya sido viv ido hubiera o hubiese sido viv ido
NOSOTRAS hayamos sido viv idas hubiramos o hubisemos sido viv idas
NOSOTROS hayamos sido viv idos hubiramos o hubisemos sido viv idos
VOSOTRAS hayis sido viv idas hubierais o hubieseis sido viv idas
VOSOTROS hayis sido viv idos hubierais o hubieseis sido viv idos
USTEDES hayan sido viv idos hubieran o hubiesen sido viv idos
ELLAS hayan sido viv idas hubieran o hubiesen sido viv idas
ELLOS hayan sido viv idos hubieran o hubiesen sido viv idos

119
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

120
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

Modo subjuntivo
Formas compuestas, o perfectas

Antefuturo, o futuro perfecto


Pronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base, Desinencia, o gramema,

o semantema, o radical o terminacin

YO hubiere sido viv ido


T hubieres sido viv ido
L hubiere sido viv ido
ELLA hubiere sido viv ida
ELLO hubiere sido viv ido
USTED hubiere sido viv ido
NOSOTRAS hubiremos sido viv idas
NOSOTROS hubiremos sido viv idos
VOSOTRAS hubiereis sido viv idas
VOSOTROS hubiereis sido viv idos
USTEDES hubieren sido viv idos
ELLAS hubieren sido viv idas
ELLOS hubieren sido viv idos

Modo imperativo
Presente
Desinencia,
Pronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base, gramema,

o semantema, o radical o terminacin

YO soy viv ido


T s viv ido
L sea viv ido
ELLA sea viv ida
ELLO sea viv ido
USTED sea viv ido
NOSOTRAS seamos viv idas
NOSOTROS seamos viv idos
VOSOTRAS sed viv idas
VOSOTROS sed viv idos
USTEDES sean viv idos
ELLAS sean viv idas
ELLOS sean viv idos

121
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

122
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

3 conjugacin pronominal Verbo: Partir


Modo infinitivo, o formas no personales, o
verboides, o derivados verbales
Formas simples o imperfectas Formas compuestas o perfectas
Desinencia, o Desinencia, o
Lexema, o raiz, o base, gramema, Lexema, o raiz, o base, gramema, o
o semantema, o radical o terminacin o semantema, o radical terminacin
Infinitivo viv irse Infinitivo haberse viv ido
Gerundio viv indose Gerundio habindose viv ido
Participio (No existe)

Modo indicativo
Formas simples, o imperfectas
Presente Copretrito, o copasado,
pretrito imperfecto, o pasado imperfecto
Desinencia, o Desinencia, o
Pronombres Lexema, o raiz, o base, gramema, Lexema, o raiz, o base, gramema,

o semantema, o radical o terminacin o semantema, o radical o terminacin


YO me viv o viv a
T te viv es viv as
L se viv e viv a
ELLA se viv e viv a
ELLO se viv e viv a
USTED se viv e viv a
NOSOTRAS nos viv imos viv amos
NOSOTROS nos viv imos viv amos
VOSOTRAS os viv s viv ais
VOSOTROS os viv s viv ais
USTEDES se viv en viv an
ELLAS se viv en viv an
ELLOS se viv en viv an

Modo indicativo
Formas simples, o imperfectas
Pretrito, o pretrito indefinido, o pretrito
perfecto simple, o pasado indefinido, o pasado Futuro imperfecto, o futuro
Desinencia, o Desinencia, o
Pronombres Lexema, o raiz, o base, gramema, Lexema, o raiz, o base, gramema,

o semantema, o radical o terminacin o semantema, o radical o terminacin

YO me viv viv ier


T te viv iste viv iers
L se viv i viv ier
ELLA se viv i viv ier
ELLO se viv i viv ier
USTED se viv i viv ier
NOSOTRAS nos viv imos viv iremos
NOSOTROS nos viv imos viv iremos
VOSOTRAS os viv isteis viv ieris
VOSOTROS os viv isteis viv ieris
USTEDES se viv iron viv iern
ELLAS se viv iron viv iern
ELLOS se viv iron viv iern

123
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

124
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

Modo indicativo
Formas compuestas, o perfectas
Antepresente, o pretrito perfecto, Antecopretrito, o antecopasado,
o pasado perfecto, o pretrito perfecto o pretrito pluscuamperfecto, o pasado
compuesto pluscuamperfecto
Desinencia, o Desinencia, o
Pronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base, gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base, gramema,

o semantema, o radical o terminacin o semantema, o radical o terminacin

YO me he viv ido haba viv ido


T te has viv ido habas viv ido
L se ha viv ido haba viv ido
ELLA se ha viv ido haba viv ido
ELLO se ha viv ido haba viv ido
USTED se ha viv ido haba viv ido
NOSOTRAS nos hemos viv ido habamos viv ido
NOSOTROS nos hemos viv ido habamos viv ido
VOSOTRAS os habis viv ido habais viv ido
VOSOTROS os habis viv ido habais viv ido
USTEDES se han viv ido haban viv ido
ELLAS se han viv ido haban viv ido
ELLOS se han viv ido haban viv ido

Modo indicativo
Formas compuestas, o perfectas
Antepretrito, o antepasado, o pretrito Antefuturo, o futuro perfecto
anterior, o pasado anterior
Desinencia, o Desinencia,
Pronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base, gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base, o gramema,
o
o semantema, o radical o terminacin o semantema, o radical terminacin

YO me hube viv ido habr viv ido


T te hubiste viv ido habrs viv ido
L se hubo viv ido habr viv ido
ELLA se hubo viv ido habr viv ido
ELLO se hubo viv ido habr viv ido
USTED se hubo viv ido habr viv ido
NOSOTRAS nos hubimos viv ido habremos viv ido
NOSOTROS nos hubimos viv ido habremos viv ido
VOSOTRAS os hubisteis viv ido habris viv ido
VOSOTROS os hubisteis viv ido habris viv ido
USTEDES se hubieron viv ido habrn viv ido
ELLAS se hubieron viv ido habrn viv ido
ELLOS se hubieron viv ido habrn viv ido

125
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

126
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

Modo potencial, o condicional

Formas compuestas, o perfectas


Pospretrito, o pospasado, o modo
potencial condicional simple o Antepospretrito, o antepospasado, o modo
imperfecto, o simple, o condicional, o potencial condicional compuesto, o perfecto, o
imperfecto, o simple compuesto, o condicional perfecto
Desinencia, o Desinencia, o
Pronombres Lexema, o raiz, o base, gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base, gramema,

o semantema, o radical o terminacin o semantema, o radical o terminacin

YO me viv ira habra viv ido


T te viv iras habras viv ido
L se viv ira habra viv ido
ELLA se viv ira habra viv ido
ELLO se viv ira habra viv ido
USTED se viv ira habra viv ido
NOSOTRAS nos viv iramos habramos viv ido
NOSOTROS nos viv iramos habramos viv ido
VOSOTRAS os viv irais habrais viv ido
VOSOTROS os viv irais habrais viv ido
USTEDES se viv iran habran viv ido
ELLAS se viv iran habran viv ido
ELLOS se viv iran habran viv ido

Modo Subjuntivo
Formas simples, o imperfectas
Pretrito, o pretrito imperfecto, o
Presente pasado, o pasado imperfecto
Desinencia, o
Pronombres Lexema, o raiz, o base, gramema, Lexema, o raiz, o base, Desinencia, o gramema,

o semantema, o radical o terminacin o semantema, o radical o terminacin

YO me viv a viv iera o iese


T te viv as viv ieras o ieses
L se viv a viv iera o iese
ELLA se viv a viv iera o iese
ELLO se viv a viv iera o iese
USTED se viv a viv iera o iese
NOSOTRAS nos viv amos viv iramos o isemos
NOSOTROS nos viv amos viv iramos o isemos
VOSOTRAS os viv is viv ierais o ieseis
VOSOTROS os viv is viv ierais o ieseis
USTEDES se viv an viv ieran o iesen
ELLAS se viv an viv ieran o iesen
ELLOS se viv an viv ieran o iesen

127
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

Modo subjuntivo
Formas simples, o imperfectas
Futuro, o futuro
Imperfecto

Pronombres Lexema, o raiz, o base, Desinencia, o gramema,

o semantema, o radical o terminacin

YO me viv iere
T te viv ieres
L se viv iere
ELLA se viv iere
ELLO se viv iere
USTED se viv iere
NOSOTRAS nos viv iremos
NOSOTROS nos viv iremos
VOSOTRAS os viv iereis
VOSOTROS os viv iereis
USTEDES se viv ieren
ELLAS se viv ieren
ELLOS se viv ieren

Modo subjuntivo
Formas compuestas, o perfectas
Antepretrito,
Ante presente, o antecopretrito, o
o pretrito pretrito pluscuamperfecto,
perfecto o pasado pluscuamperfecto
Desinencia, o Desinencia, o
Pronombres Auxiliares Lexema o raz o base gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base, gramema,

o semantema o radical o terminacin o semantema, o radical o terminacin

YO me haya viv ido hubiera o hubiese viv ido


T te hayas viv ido hubieras o hubieses viv ido
L se haya viv ido hubiera o hubiese viv ido
ELLA se haya viv ido hubiera o hubiese viv ido
ELLO se haya viv ido hubiera o hubiese viv ido
USTED se haya viv ido hubiera o hubiese viv ido
NOSOTRAS nos hayamos viv ido hubiramos o hubisemos viv ido
NOSOTROS nos hayamos viv ido hubiramos o hubisemos viv ido
VOSOTRAS os hayis viv ido hubierais o hubieseis viv ido
VOSOTROS os hayis viv ido hubierais o hubieseis viv ido
USTEDES se hayan viv ido hubieran o hubiesen viv ido
ELLAS se hayan viv ido hubieran o hubiesen viv ido
ELLOS se hayan viv ido hubieran o hubiesen viv ido

128
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

129
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

Modo subjuntivo
Formas compuestas, o perfectas

Antefuturo, o futuro perfecto


Desinencia, o
Pronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base, gramema,

o semantema, o radical o terminacin

YO me hubiere viv ido


T te hubieres viv ido
L se hubiere viv ido
ELLA se hubiere viv ido
ELLO se hubiere viv ido
USTED se hubiere viv ido
NOSOTRAS nos hubiremos viv ido
NOSOTROS nos hubiremos viv ido
VOSOTRAS os hubiereis viv ido
VOSOTROS os hubiereis viv ido
USTEDES se hubieren viv ido
ELLAS se hubieren viv ido
ELLOS se hubieren viv ido

Modo imperativo
Presente
Pronombres Lexema, o raiz, o base, Desinencia, gramema,

o semantema, o radical o terminacin

YO viv o
T viv ete
L viv ase
ELLA viv ase
ELLO viv ase
USTED viv ase
NOSOTRAS viv monos
NOSOTROS viv monos
VOSOTRAS viv ios
VOSOTROS viv ios
USTEDES viv anse
ELLAS viv anse
ELLOS viv anse

130
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

131
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

35.- NMERO:

En el verbo es la forma que toma ste segn que el sujeto sea


singular o plural.
Hay, por consiguiente, dos nmeros: singular, el caballo
corre; y plural, los caballos corren.

36.- PERSONA:

Es la forma que toma el verbo segn la persona del sujeto.

Las personas son tres Primera, Segunda, y tercera.

S la accin expresada por el verbo se refiere a la persona o


personas que hablan, se dice que el verbo est en Primera persona (yo
amo; nosotras amamos); s a la persona o personas a quien se habla
est en Segunda persona (t amas; vosotras amis; vosotros amis); y
s a una o ms personas distintas de las anteriores est en Tercera
persona (l ama; ella ama; ello ama; usted ama; ustedes aman; ellas
aman; ellos aman).

132
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

133
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

PERSONA SINGULAR PLURAL


1 yo. nosotros, nosotras.
2 t. vosotros, vosotras.
3 l, ella, ello, usted. ustedes, ellas, ellos.

37.- ASPECTO:

Es un accidente del verbo, es una oposicin perfectivo-durativo


que se da por medio de los tiempos pretrito indefinido (o pasado
indefinido, o pasado, o pretrito, o pretrito perfecto simple) y en pretrito
imperfecto (o pasado imperfecto, o co-pretrito, o co- pasado). Como
ejemplo; yo le atentamente; yo lea atentamente. El verbo le indica una
accin acabada, terminada en el pasado, aspecto perfectivo o
terminativo; el verbo lea expresa una accin no acabada en el pasado,
que se contina en el presente (aspecto imperfectivo o durativo).

38.- LA VOZ:
La voz, es el accidente que indica si la accin expresada por el
verbo la ejecuta o la recibe el sujeto. En el primer caso se llama activa
(yo agasajo; yo aplaudo) y en la segunda se llama pasiva (yo soy
agasajado; yo soy aplaudido).
Cuando se quiere expresar que la accin ha de recibirla el sujeto
hay que recurrir al verbo auxiliar ser y conjugarlo con el participio
pasivo del verbo cuya accin se quiere expresar; esta forma de
conjugacin se llama voz pasiva de los verbos.

134
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

135
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

39.- LOS MODOS:

Expresan las distintas actitudes del hablante, siendo las


diversas formas con que se expresa la significacin del verbo.
Los modos son cinco; cuatro modos personales, que pueden tener
sujeto o persona gramatical, y, un modo impersonal.
A).- Los pgina modos personales son el indicativo, potencial
simple o condicional, subjuntivo, y el imperativo.
B).- El modo impersonal est formado por el infinitivo (que es el
que se denomina tambin modos verboides o derivados verbales) que
es conformado por el gerundio, participio, e infinito.

40.- LOS MODOS PERSONALES:

A).- El Modo Indicativo, es el que declara simplemente la accin o


el hecho, expresando la idea de una manera real y objetiva, denotando
una afirmacin sencilla y absoluta (t comes; yo amo: nosotras tememos,
etctera).
B).- El Modo Potencial Simple o Condicional, indica como posible
la accin o el hecho (yo comera). Denota condicin o necesidad de que
se verifique alguna circunstancia (si no llueve, saldremos a pasear)
C).- El Modo Subjuntivo, es el que presenta siempre la accin del
verbo como subordinada o subjunta respecto de otro verbo que
ordinariamente expresa negacin, duda, ruego, mandato, permisin o
deseo, o como subordinada a otro hecho expreso por otro modo del
verbo, necesita juntarse a otro verbo para tener significacin
determinada y cabal (yo comiera; ellas desean que coma).

136
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO
D.- El Modo Imperativo, es el que muestra dicha accin,
denotando mandato, peticin, exhortacin, animacin, consejo, ruego,
splica, o disuade (comed vosotras o vosotras comed).

137
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

41.- EL MODO IMPERSONAL:

Es el formado por el Infinitivo (o verboides, o derivados


verbales) compuesto de gerundio, participio e infinitivo (en sus
formas simples y compuestas, o simple o imperfecto).
Llamamos derivados verbales o verboides o formas no personales o
infinitivo a ciertas especies de nombres y de adverbios que se derivan del
verbo y lo imitan en sus construcciones; y son tres:
1.- El Infinitivo (infinitivo simple o imperfecto, o simple y
compuesto y simple y perfecto) que termina en ar, er, ir, no expresa
nmero, persona, ni tiempo determinado, sin juntarse a otro verbo
(odiar, tejer, vivir).
2.- El Gerundio (simple o imperfecto, o simple y compuesto y
simple y perfecto) que termina en ando, endo, iendo (odiando, tejiendo,
viviendo).
3.- El Participio que termina en ado y en ido (odiado, tejido,
vivido).
Los dos primeros (infinitivo y gerundio), combinndose con el
auxiliar haber, tienen formas compuestas o perfectas.
El tercero (participio), con el propio auxiliar haber, forman los
tiempos perfecto o compuesto de los verbos.
A).- El Modo Infinitivo, que es un verboide comprende la idea de
abstracto y adems de verbo, puede ser (sustantivo) nombre (el amar a
Dios es justo) de aqu que tambin se le llame forma nominal del verbo.
A veces se le subdivide en el infinito propiamente dicho, que denota la
significacin del verbo como lo hara un substantivo que expresase
accin (saltar, correr, tejer, abrir, etctera).
B).- El Modo Gerundio, que es un verboide, la accin la indica
como un adverbio; saltando, midiendo, etctera, (pas trotando; se iba
siguiendo, los gerundios trotando y siguiendo no solamente indican la
significacin del verbo a que pertenecen, sino tambin al modo como se
verifica su accin.

138
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO
Este nombre verbal termina en ando cuando pertenece al verbo de
la primera conjugacin, y, en ende y en iendo si pertenecen a la segunda
y tercera conjugacin (de saltar, saltando; de beber, bebiendo; de salir,
saliendo).

El gerundio tiene una forma muy simple, que expresa la accin no


terminada, y otra compuesta, que la indica como terminada y perfecta
(estaba paseando cuando empez a llover; habiendo paseado un rato
regres a casa).
El gerundio es invariable (el padre estaba cenando; las hijas
estaban cenando). Admite la forma de diminutivo (de callando,
callandito) y los correspondientes a los verbos arder y hervir se usan en
ciertas frases como adjetivos (una sartn de aceite hirviendo).
C).- El Participio es un verboide. Este nombre verbal puede ser
activo o de presente y pasivo o de pretrito (o pasado, o pretrito
indefinido, o pasado indefinido, o pretrito perfecto simple).
a).- El activo o de presente significa accin y termina en ante o
ente o iente, segn pertenezca a un verbo de la primera conjugacin o a
cualquiera de las otras dos (de odiar, odiante; de tejer, tejiente; de vivir,
viviente; etctera).
b.- El pasivo denota pasin, en sentido gramatical, y cuando es
regular acaba en ado, si se pertenece a un verbo de la primera
conjugacin, o en ido, si lo es de las otras dos conjugaciones (segunda y
tercera) (de casar, casado; de traer, traido; de salir, salido; etctera).

42.- SON IRREGULARES


LOS PARTICIPIOS PASIVOS:

1.- Todos aquellos que no termina en ado o en ido, como los de


los verbos abrir, cubrir, decir, escribir, hacer, imprimir, morir, poner,
resolver, ver, volver, que respectivamente en el mismos orden son los de
abierto, cubierto, dicho, escrito, impreso muerto, puesto, resuelto,
visto, vuelto.

139
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO
Los compuestos de estos verbos citados tienen igual regularidad,
con, excepcin de bendecir y maldecir que, como en otros varios, tienen
dos participios pasivos, uno regular y otro irregular, el primero
bendecido y bendito, el segundo maldecido y maldito.

140
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

2.- En otros verbos que presentan la misma particularidad de


doble participio se encuentran: abstraer, abstrado y abstracto;
atender, atendido y atento; concluir, concluido y concluso; confundir,
confundido y confuso; convencer, convencido y convicto; convertir,
convertido y converso; corromper, corrompido y corrupto; despertar,
despertado y despierto; elegir, elegido y electo; expresar, expresado y
expreso; frer, fredo y frito; hartar, hartado y harto; incluir, incluido e
incluso; nacer, nacido y nato; poseer, posedo y poseso; prender,
prendido y preso; proveer, provedo y provisto; romper, rompido y
roto; salvar, salvado y salvo; teir, teido y tinto.
3.- Los participios irregulares se usan solamente como adjetivos
y nunca para formar los tiempos compuestos mediante el auxiliar haber,
con excepcin de frito, preso y roto, que adems tienen, uso ms
frecuente que los regulares (los chicos haban roto las tejas).
4.- Los diminutivos derivados de los participios, a veces, se
forman de muerto, muertecito; de frito, fritito; etctera.

43.- LOS TIEMPOS:

Se agrupan dentro de los dems modos, indicando la poca o


momento:
<<Pretrito: expresa accin pasada, que se ejecut hace ya un
tiempo; el campesino sembr maz; el mecnico arregl su coche;
etctera.
Presente: expresa acciones que se realizan en este momento; el
campesino siembra maz; el mecnico arregla el coche; etctera.
Futuro: expresa acciones que se van a realizar; el campesino
sembrar maz; el mecnico arreglar el coche; etctera.>> en que se
ejecuta o sucede lo que el verbo expresa (se realiza la accin del verbo),
141
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO
y pueden ser simples o compuestos, segn expresen su significacin
con una palabra (viajo) o con dos o mas palabras (ha viajado; en el
camin viaj solo).

142
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

Los Tiempos simples de indicativo se llaman:


Presente;
Pretrito imperfecto o pasado imperfecto o co-pretrito o co-
pasado;
Pretrito indefinido o pretrito perfecto simple o pretrito o
pasado;
Futuro o futuro imperfecto.
Los Tiempos compuestos de indicativo se llaman:
Pretrito perfecto o pasado perfecto o ante-presente o pretrito
perfecto compuesto.
Ante-co-pretrito o ante-co-pasado o pretrito pluscuamperfecto
o pasado pluscuamperfecto.
Ante-pretrito o ante-pasado o pretrito anterior o pasado
anterior.
Futuro perfecto o ante-futuro.
Y se forma de los simples del verbo haber seguidos del participio
pasivo que se conjuga.

44.- DERIVADOS VERBALES O FORMAS


NO PERSONALES O INFINITIVO O
VERBOIDES:

As se le llama a ciertas especies de nombres y de adverbios


que se derivan del verbo y lo imitan en sus construcciones que son tres:
a.- El Infinitivo (simple o imperfecto, compuesto o perfecto, o
infinitivo, o infinitivo compuesto).
b.- El Gerundio (simple o imperfecto, compuesto o perfecto, o
gerundio, o gerundio compuesto).
c.- El Participio, que termina en ado o en ido.
d.- El punto a y b (infinitivo y gerundio), combinndose con el
auxiliar haber, tiene formas compuestas; el punto c (participio), con el
propio auxiliar haber, forman los tiempos compuestos de los verbos.
143
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

144
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

45.- CONJUGACIN PERIFRSTICA:

Existe una forma de conjugar los verbos que expresa a la vez


la idea de obligacin y mandato:
En ella se utiliza el verbo haber, seguido de la preposicin de y el
infinitivo del verbo que se conjuga (yo he de salir; t habas de haber
callado). Tambin puede emplearse el verbo tener con la conjugacin
que y el infinitivo del verbo que se conjuga (nosotros tenemos que
trabajar; l tena que haber escrito) o el verbo deber (vosotros debis
obedecer; ellos deben estudiar).
El empleo del verbo deber con la preposicin de indica suposicin
en vez de obligacin (Alejandra debera de venir).

46.- EL VERBO Y SUS


COMPLEMENTOS:

El verbo es la palabra que necesita y admite ms


complementos, que pueden serlo los adjetivos, adverbios, modos
adverbiales, sustantivos o pronombres, con o sin preposicin; otros
verbos en infinitivo o en gerundio, tambin con preposicin o sin ella, y
hasta oraciones enteras (la muchacha va descalza; vivo aqu; vendo
flores; salgo para Tehuacn; lleg llorando; me gustara que lo vieras).
Los complementos del verbo pueden ser directos, indirectos,
circunstancial, agente, y, predicativo.

145
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

146
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

47.- EL COMPLEMENTO DIRECTO:

Indica sobre quin recae directamente la oracin del verbo


transitivo y su caso es el acusativo.
La preposicin a se usa con el complemento directo
tratndose de nombres propios o de animales o cosas
personificadas (llam a Diego; defiende a tu patria; quiero a mi
madre; ama a tu prjimo) con nombres propios que no sean de
personas o animales y que no lleven el artculo (march a Jalapa).
Con los pronombres alguien, nadie, y con uno, otro, todo, ninguno,
cualquiera, cuando se refiere a personas (no he visto a nadie). Con
nombres apelativos de personas o animales que lleven artculo u
otro complemento que los determine (llam a la muchacha; he
saludado al presidente). Existen algunas excepciones.

48.- EL COMPLEMENTO INDIRECTO:

Indica sobre quien recae indirectamente la accin de un verbo


cualquiera. Su caso es el dativo (declinacin que hace oficio de
complemento indirecto del verbo).
El complemento indirecto o dativo puede llevar precedido la
preposicin a o para, excepto cuando sea un pronombre tono. Con
animal o cosa a quien se refiere la accin en el concepto general de dao
o provecho (el fro no gusta a todos). La preposicin para indica tambin
el complemento indirecto cuando expresa idea de fin, propsito o destino
(lo hago para entretenerme; estudio para arquitecto; la gasolina es para
el coche).

147
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

49.- EL COMPLEMENTO
CIRCUNSTANCIAL:

Indica el lugar, tiempo, modo, etctera, en que se ejecuta la


accin del verbo, siendo en su caso el ablativo. (ablativo); caso de la
declinacin que en la oracin desempea el oficio de complemento
circunstancial, expresando cualquiera de las relaciones de procedencia,
situacin, modo, instrumento, materia, etctera, lleva casi siempre
antepuesta la preposicin con, de, en, sobre, tras; (vengo de Chiapas;
lo veo desde la puerta; est en casa; descoll sobre todos; lo hiri con
un cuchillo; ech por el atajo)

50.- EL VERBO CONCUERDA CON


SUJETO EN NMERO Y PERSONA:

Si se trata de un verbo que se refiere a varios sujetos de


distinta persona, se pone el verbo en plural, prefiriendo la primera
persona a la segunda y sta a la tercera ( t y yo cantamos; t y l
cantis)

148
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

149
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

CAPTULO
C

150
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

151
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

51.- SINTAXIS:

La sintaxis trata de la combinacin de las palabras en la


frase. Los problemas de que se ocupa la sintaxis se refieren al orden de
las palabras a los fenmenos de reccin (concordancia o rgimen) es
decir, la manera en que ciertas palabras imponen a otras variaciones de
caso, nmero, gnero-- y por fin, a las principales funciones que las
palabras pueden cumplir en la frase

52.- COMPLEMENTOS VERBALES EN


SINTAXIS REGULAR:

Deben de colocarse despus del verbo, primero el directo,


luego el indirecto y por ltimo el circunstancial, pero puede alterarse el
orden, siempre que la oracin no pierda claridad. A esta alteracin se le
llama hiprbaton (inversin del orden regular en que deben de colocarse
las palabras o las oraciones en la frase). Se puede invertir el orden de
colocacin de las palabras que expresan ideas de sustancia o de
cualidad, pero no el de las que expresan ideas de relacin; stas han de
ir delante de la palabra que el entendimiento concibe como segundo
trmino de aquella relacin; los complementos del sustantivo, del
adjetivo y del verbo pueden colocarse delante de la palabra cuya
significacin completan, siempre que el cambio de lugar no origine
ambigedad (pobre mujer; mujer pobre); la colocacin de las oraciones
simples en la oracin compuesta es anloga a la de las palabras en la
oracin simple (corri tras ella sin descanso; sin descanso corri tras ella;
tras ella corri sin descanso; corri sin descanso tras ella; sin descanso
tras ella corri; tras ella sin descanso corri.).
152
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

53.- SINTAXIS DEL VERBO:

En sus modos de indicativo, potencial simple o


condicional, subjuntivo, infinitivo o verboides o derivados verbales
o formas no verbales (ellos son infinitivo y gerundio simples,
imperfecto, perfecto o compuesto), participio, ste ltimo solamente en
sus formas simples o imperfectas, imperativo.

54.- SINTAXIS DEL MODO


INDICATIVO:

A).- El indicativo en el presente expresa, negando o afirmando,


una accin o estado en que se verifica o que se est verificando en el
momento en que se habla (yo trabajo; el tiempo pasa).
B.- El indicativo en el pretrito imperfecto (o pasado imperfecto,
o co-pretrito, o co-pasado) expresa la simultaneidad de dos acciones
pasadas (anocheca cuando llegbamos a casa).
C.- El indicativo en el pretrito indefinido (o pasado indefinido, o
pretrito, o pasado, o pretrito perfecto simple) expresa una accin que
tuvo lugar en tiempo ya pasado (ayer estuve en su casa).
D.- El indicativo en el pretrito anterior (o pasado anterior, o
ante-pretrito, o ante-pasado) denota que una accin se realiz
inmediatamente antes que otra ya pasada, y se emplea precedido de las
locuciones despus que, luego que, as que, no bien, en seguida que,
tan pronto como y otras anlogas (as que hubo comido escribi la carta).
E.- El indicativo en el futuro (o futuro imperfecto) expresa una
accin que se verificar en tiempo posterior al momento en que se habla
(maana lo comprar; dentro de tres das llegar).

153
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO
F.- El indicativo en el ante-co-pretrito (o ante-co-pasado, o
pretrito pluscuamperfecto, o pasado pluscuamperfecto) indica una
accin
que se realiz antes que otra ya pasada (habamos entrado en casa
cuando empez a llover).

154
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

G.- El indicativo en el futuro perfecto (o ante-futuro) indica una


accin venidera que tendr lugar antes que otra tambin por venir (ya
habremos cenado cuando pase la cabalgata).
H.- EL indicativo en el pretrito perfecto (o pasado perfecto, o
ante-presente, o pretrito perfecto compuesto) indica que la accin o
atributo es anterior al acto de la palabra, es decir, al presente; pero que
conserva relacin estrecha con algo que todava existe (he cantado;
estuvo ayer en la ciudad, pero se ha vuelto hoy al campo).

55.- SINTAXIS DEL MODO


POTENCIAL O CONDICIONAL:

A.- El potencial simple o condicional simple (o simple, o


imperfecto, o pos-pretrito, o pos-pasado, o modo potencial condicional
simple) indica la posibilidad de que se verifique una accin, ya en el
momento en que se habla, haya antes o haya despus (yo comprara eso,
pero es muy caro; maana me ira al campo de buena gana; en aquella
ocasin tendra unos diez aos).
B.- El potencial compuesto (o perfecto, o compuesto, o ante-pos-
pretrito, o ante-pos-pasado, o modo potencial condicional compuesto, o
condicional perfecto) enuncia el hecho como terminado, o la posibilidad
de que se verifique en tiempo futuro, pero anterior a la realizacin de otro
hecho (cre que cuando llegsemos ya haban recibido el obsequio).
A veces la posibilidad tambin se indica mediante el futuro
imperfecto (sern las diez).

155
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

156
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

56.- SINTAXIS DEL MODO


SUBJUNTIVO:

A.- En el modo subjuntivo los tiempos corresponden en oraciones


subordinadas (o subjuntas) a los de indicativo y a los del potencial simple
o condicional, pero estas expresan la accin como objetiva y real, y los del
subjuntivo como subjetiva (no me parece que haya dormido; no me pareci
que durmiera; no me pareca que hubiese dormido; no me pareci que
durmiese; no me pareci que hubiera dormido).
B.- El modo indicativo o potencial, es el que declara simplemente
la accin o el hecho (me parece que duerme o dormir; me parece que ha
dormido; o habr dormido; me pareci que dorma; me pareci que
dormira o habra dormido).
C.- Las dos formas de pretrito imperfecto o pasado imperfecto
(o pretrito, o pasado) del modo subjuntivo, no son enteramente
equivalentes; la forma terminada en ra equivale a la terminada en a del
potencial simple en oraciones aseverativas (aquellas en que se afirma o
niega la realidad o la posibilidad de un hecho), y en la apdosis
(<<proposicin en que se completa el sentido de otra proposicin
condicional llamada prtasis: si quieres =prtasis= me marchar
=apdosis=>>) de las oraciones condicionales (yo comiera o comera, esas
frutas si estuviesen menos verdes; el huerto podra o pudiera, tener ms
rboles); y equivale a la terminacin se en oraciones subordinadas que
llevan el verbo en subjetivo y en la prtasis de las condicionales (me
alegrara que viniera o viniese, tu hermano; si luchara o luchase, vencera).
D.- El futuro imperfecto o futuro se usa, aunque poco, en
oraciones condicionales de condicin posible, y expresa la accin como
no terminada y como contingente, referida al presente o al futuro (si
viniere a verte algn amigo, ensale el cuadro).
E.- El futuro perfecto o ante-futuro es menos usado, expresa una
accin terminada y se emplea en oraciones temporales y condicionales (si
cuando t llegues ya la hubiera vendido, no le censures).

157
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

158
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

57.- SINTAXIS DEL MODO


INFINITIVO:

A.- El modo infinitivo (o verboides, o derivados verbales, o formas


no personales) es la forma substantiva del verbo y equivale a un
substantivo que exprese la accin del mismo verbo. Por ello puede
desempear en la oracin dos oficios: el de nombre substantivo y el de
verbo.
B.- El infinitivo como nombre o substantivo puede llevar artculo
(el saber no ocupa lugar) y estar determinado por un adjetivo (andar
tanto en un da es asombroso) u otro nombre (el ladrar del perro).
Desempea tambin los mismos oficios que el substantivo, o sea;
sujeto (el mentir es vergonzoso); predicado nominal (la vida es morir un
poco); complemento determinado (difcil de imitar); complemento directo
(deseo nadar); complemento indirecto (un regalo para festejar) y
cualquier complemento circunstancial.
C.- El infinitivo como verbo puede tener sujeto y complementos,
pero se diferencia del verbo propiamente dicho en que no denota ni
tiempo, ni nmero, ni persona; estos accidentes los indica el verbo que lo
acompaa (amar a Dios; comer con apetito).
D.- El infinitivo como complemento directo se construye sin
preposicin con los verbos que denotan percepcin sensible o intelectual
y con los que expresan actos de voluntad (la oigo rer; lo siento palpitar;
te prohbo salir).
E.- El infinitivo como complemento indirecto se construye con
las preposiciones a, de, por, (voy a embarcar; le obligaron a saltar;
lucharon para defender sus vidas; terminaron por subir).
F.- El infinitivo como complemento circunstancial se construye
siempre con preposicin (marcho a todo correr; salieron antes de
amanecer; llegaron despus de salir nosotros).

159
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

160
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

58.- SINTAXIS DEL MODO


GERUNDIO:

A.- El modo gerundio que es un verboide, puede tener los mismos


complementos que su verbo (iba corriendo por el jardn; iba corriendo a su
casa; iba corriendo con unos amigos). Generalmente se refiere al sujeto o
al complemento directo del verbo principal (la nia estaba jugando;
hallamos a tu hijo durmiendo) y puede referirse a un nombre, sujeto o
complemento de la oracin a que pertenece o a otro que no conforme
parte de ella (los caballos pasaban corriendo; con tiempo tan horrible,
vosotros lo estis viendo, no podemos salir).
B.- Con los verbos andar, estar, ir, quedar, seguir, venir, y
refirindose al sujeto, expresa la accin temporal o duracin a que
alude la significacin del gerundio con ms precisin que el tiempo
simple del verbo; as, en la frase estaba pasando gente, la duracin del
acto queda mejor expresada que si se dice pasaba gente.
C.- Con los dems verbos, sean transitivos o intransitivos, se puede
usar el gerundio refirindolo al sujeto de ellos (jugando en la playa, el
nio se moj el traje); slo con verbos de comprensin o de
representacin, como grabar, pintar, representar, puede el gerundio
refirindose al objeto directo (veo una gaviota volando); con verbos
reflexivos puede referirse tanto al sujeto como al pronombre
complemento de aquellos (estbamos admirados oyndole).
D,- La significacin ms corriente del gerundio es la modal (iba
haciendo el payaso; corra el agua formando remolinos), pero tambin
puede significar coincidencia de tiempo o tiempo inmediato anterior,
nunca posterior (reinando los reyes Catlicos se descubri Amrica;
sacando el dinero, pag lo que deba).
E.- El gerundio compuesto indica siempre accin ya pasada con
respecto del verbo de la oracin principal (baj al jardn y habiendo
cerrado la puerta, solt al perro).
F.- El gerundio con la preposicin en denota anterioridad
inmediata (en terminado este dibujo, saldr contigo).
G.- El gerundio precedido del adverbio como, su verdadera
acepcin queda atenuada y es equivalente a la locucin como si seguida
del pretrito imperfecto de subjuntivo. As la frase las hojas movanse
161
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO
como si estuviesen temblando. Fuera de este caso es galicismo el uso
de como con gerundio.

162
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

H.- El modo gerundio expresa idea de causa (saltando, se torci


el pie); otras equivale a una oracin concesiva (no es extrao que te
hayan premiado, habiendo presentado tan notable obra), o tras una
condicional (regando a tiempo salvars la cosecha).
I.- El gerundio respecto a su sujeto, debe de construirse de modo
que no haya anfibologa (el doble sentido a que pueda darse ms de una
interpretacin) para lo cual ambos deben de estar lo ms cerca posible.
En vi a tu amiga paseando por el campo, no queda duda de que es la
amiga quien paseaba. Pero en paseando por el campo, vi a tu amiga, no
sabemos si se refiere a yo o a la amiga.
J.- En el gerundio, si el sujeto es un pronombre, se pone en la
forma nominativa (cuando entrbamos en el desfiladero, guiando yo la
expedicin, empez a llover); si el gerundio es un compuesto y su sujeto
un pronombre personal, no puede colocarse ste entre el auxiliar y el
participio (no habiendo l llegado, esperamos hasta la tarde).

59.- SINTAXIS DEL MODO


PARTICIPIO:
A.- El modo participio pasivo tiene formas distintas para concertar
con el nombre a que se refiere (el pao teido; la tela teida; los paos
teidos; las telas teidas) e indica que la actuacin del verbo se ha
efectuado ya o que tendr lugar en el tiempo indicado por el verbo
(asunto resuelto; Ramiro est; fue o ser excluido).
B.- El modo participio como predicado nominal, concertando con
los verbos ser e ir denota la accin del verbo en el tiempo indicado por
aquellos (el chico ser castigado; todos los nios iban satisfechos); con el
verbo estar y otros intransitivos, como andar, correr, llegar, salir, venir,
etctera, denota la accin como verificada antes del tiempo indicado por
tales verbos (la carta est escrita; el nio sala aturdido).
C.- El participio de los verbos transitivos, usado con el verbo
ser, forman la voz pasiva (los nufragos fueron recogidos por unos
pescadores).
D.- Los verbos intransitivos no admiten voz pasiva, salvo el
participio, que toma un valor reflexivo (arrepentido que se arrepiente;
parecido que se parece; sentido que se siente u ofende fcilmente). Si
este participio reflexivo se construye con el verbo ser indica que la
cualidad verbal es permanente del sujeto y debe de considerarse ms
163
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO
como adjetivo que como participio; pero si se construye con estar y
los dems verbos, denota que la cualidad la posee el substantivo
solamente en el tiempo

164
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

a que el verbo se refiere (la muchacha es comedida; la muhacha


esta comedida).
E.- Cuando el participio hace de atributo puede suceder que el
nombre a que se refiere forme o no parte integrante de la oracin en la
que se halla relacionado (los rboles plantados al trebolillo formaban
largas calles) en este caso el participio se llama conjunto. (la pobre
muchacha que, rotas sus ilusiones se desesperaba en su habitacin) en
este caso el participio se llama absoluto y denota un hecho que tuvo
lugar antes que el expresado por el verbo de la oracin; a veces lleva
delante la locucin despus de.
F.- En el participio las locuciones formadas por el pretrito pasivo
seguido de que y un tiempo de los verbos haber, tener, estar, ser, y ver
equivalen a una oracin temporal con despus que o luego que
(terminada que tuvo la cosa, equivale a: despus que tuvo terminada
la cosa). En tales locuciones el participio concierta con el nombre a que
se refiere, excepto en los construidos con el verbo haber que toma la
forma neutra (reunidos que fueron los materiales necesarios; repartido
que hubo su hacienda).
G.- Participio activo o de presente: este participio viene a ser un
adjetivo verbal, indica accin, y refiere la significacin de su verbo a un
nombre.
H.- Cuando el verdadero participio se une al nombre a que se
refiere sin verbo intermedio (el bosque perteneciente al pueblo, equivale
a el bosque que pertenece al pueblo), y admite tambin entonces los
mismos complementos que su verbo (perteneciente a su hermano;
pertenece a su hermano; condescendiente con todos; condesciende con
todos), pero no as cuando se convierte en adjetivo (amante de sus hijos;
complaciente con sus amistades; complace a sus amistades).
I.- El participio construido como predicado nominal (que tiene
nombre, pero no realidad de una cosa, soberana, sueldo, obediente,
etctera) con el verbo ser, se convierte en adjetivo (el chico no es
obediente; su conducta es repugnante ) varios de estos adjetivos fueron
convertidos por el uso en substantivos (dependiente, presidente,
sirviente, etctera), y algunos tienen formas femeninas (presidenta,
sirvienta, etctera).

165
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

166
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

60.- SINTAXIS DEL MODO


IMPERATIVO:

A.-El modo imperativo se usa y tiene siempre nicamente tiempo


presente.
B.- Expresa mandato, consejo, ruego, o splica, peticin,
exhortacin, animacin, etctera (paga a tus acreedores; honra a tus
padres, etctera).

61.- LOS VERBOS EN LAS TRES


PERSONAS:

Los verbos amanecer y anochecer entre otros pueden usarse


en las tres personas, pero entonces dejan de ser unipersonales para
convertirse en intransitivos (anduvimos toda la noche y amanecimos en
Oaxaca).
El verbo haber puede usarse con carcter de unipersonal, y
entonces la tercera persona de singular del presente de indicativo es ha,
cuando denota transcurso de tiempo (dos meses ha que no venimos) y en
frases como: no ha lugar a discusiones; en los dems casos es hay (hay
seales de buen tiempo).
Otros verbos pueden usarse como unipersonales, dando lugar a
frases como estas: (puede ser que salga; no se me alcanza; pese a su
buen gusto).

167
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

62.- PRONOMBRES PERSONALES:

Para la conjugacin de los verbos, se suele utilizar los


pronombres personales en lugar de los nombres o sustantivos en
singular y plural:

En singular: yo primera persona

t segunda persona

l tercera persona

ella tercera persona

ello tercera persona

usted tercera persona

En plural: nosotras primera persona

nosotros primera persona

vosotras segunda persona

vosotros tercera persona

ustedes tercera persona

ellas tercera persona

168
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO
ellos tercera persona

CAPTULO
D
169
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

170
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

63.- EL VERBO SE DIVIDE:


El verbo como el sustantivo se divide en lexema o raz o
radical o base o semantema, y en gramemas o desinencias o
terminacin.

a).- El verbo siempre tiene un lexema o raz o radical o base o


semantema y dos gramemas o desinencias o terminacin.
b).- El lexema o raz o radical o base o semantema aporta el
significado principal.
c).- Dos gramemas o desinencias o terminacin, uno de persona y
nmero, y otro de tiempo y modo.
d).- Estructuracin conjugada en el verbo odiar, tiempo presente:

PRONOMBRE LEXEMA O RAZ O GRAMEMA O


RADICAL O BASE O DESINENCIAS O
SEMANTEMA TERMINACIN
Tiempo y persona y
Modo nmero

Yo odi o
T odi a s
l odi a
Ella odi a
Ello odi a
Usted odi a
Nosotras odi a mos
Nosotros odi a mos
Vosotras odi is
Vosotros odi is
Ustedes odi a n
Ellas odi a n
Ellos odi a n

171
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

172
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

64.- TEMPOS VERBALES:


a).- Los tiempos verbales expresan, con mayor o menor precisin, el
modo o la poca en que transcurre la accin verbal.
b).- En cuanto a su forma, los tiempos verbales se pueden clasificar en
simples y compuestos.
c).- Son simples los tiempos manifestados por una sola forma verbal.
d).- Son compuestos los tiempos manifestados por dos formas verbales:
1.- El verbo haber.
2.- El participio del verbo que se trate.
e).- Cuando un tiempo verbal expresa su nocin temporal con
referencia exclusiva al sujeto, se denomina tiempo absoluto.
f).- Cuando la nocin temporal de una forma verbal va referida a otro
tiempo verbal se denomina tiempo relativo.

173
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

174
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

65.- DIAGRAMA DE TIEMPOS


VERBALES:

A.-
1.- Tiempos 1.- Absolutos 1.- Presente / cant.
del modo 2.- Pretrito / cant
indicativo 1.- Simples 3.- Futuro / cantar
y del 2.- Relativo
modo 1.- Co-pretrito / cantaba
potencial 2.- Pos-pretrito / cantara

1.- Absolutos 1.- Ante-presente / he cantado


2.- Com--
puestos
2.- Relativos 1.- Ante-pretrito / hube cantado
2.- Ante-co-pretrito / haba cantado
3.- Ante-futuro / habr cantado
4.- Ante-pos-pretrito / habra cantado

2.- Tiempos 1.- Presente / cant


del modo 1.- Simple 2.- Pretrito / cantara o cantase
subjuntivo 3.- Futuro / cantar
todos son
relativos 2.- Com-- 1.- Ante-presente / haya cantado
puestos 2.- Ante-pretrito / hubiera o hubiese cantado
3.- Ante-futuro / hubiere cantado

3.- Modo infinitivo 1.- Simples o 1.- Infinitivo / cantar


imperfectos 2.- Gerundio / cantando
3.- Participio / cantando

2.- Compuestos 1.- Infinitivo / haber cantado


o perfectos 2.- Gerundio / habiendo cantado
3.- Participio / habiendo cantado

175
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

176
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

66.- LOS TIEMPOS EN LOS MODOS:

a).- El modo indicativo, con que se denota afirmacin sencilla y


absoluta, constituido por ocho tiempos.

b).- El modo potencial o condicional, el que denota posibilidad,


constituido por dos tiempos.

c).- El modo subjuntivo, el que denota deseo o subordinacin, y


generalmente necesita juntarse a otro verbo para tener significacin
determinada y cabal, constituido por seis tiempos.

d.- El modo infinitivo, o verboides o derivados verbales o formas no


personales, denota la significacin en abstracto y no expresa nmero,
persona, ni tiempo determinado sin juntarse a otro verbo. Comprende
tres formas, las cuales se comprenden en cinco tiempos, las formas
son infinitivo, gerundio y participio. El infinitivo acaba siempre en ar,
er, ir, y es la voz que da el nombre a la conjugacin verbal.

e).- El modo imperativo, expresa mandato, peticin, exhortacin,


animacin, consejo o splica.

67.- SIGNIFICADO DE LOS TIEMPOS EN


LOS MODOS:
A.- Indicativo, potencial o condicional, subjuntivo, infinitivo o
derivados verbales o verboides o formas no personales, e,
imperativo.

177
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

178
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

68.- SIGNIFICADO DE LOS TIEMPOS


DEL MODO INDICATIVO:

A.- En el modo indicativo son ocho los tiempos:

1.- Presente: significa la coexistencia del atributo con el momento en que


proferimos el verbo (canto; la Tierra gira alrededor del Sol).

2.- Co-pretrito, o co-pasado, o pretrito imperfecto, o pasado


imperfecto: significa la coexistencia del atributo con una cosa pasada
(cuando volviste ella cantaba).

3.- Pretrito, o pasado, o pretrito indefinido, o pasado indefinido, o


pretrito perfecto simple: significa la anterioridad del atributo al acto de
la palabra (odi); es propio el significar a veces negacin respecto del
presente (Alejandra fue hermosa).

4.- Futuro, o futuro imperfecto: significa la posteridad del atributo al


acto de la palabra (odiar maana). Podemos metafricamente emplear el
futuro en vez del presente para expresar incertidumbre, probabilidad,
conjetura o sorpresa (Qu horas sern?; Sern las once?; Ser hoy
cuando mi hermana regrese?; Ser posible esta infamia?.

5.- Ante-presente, o pretrito perfecto, o pasado perfecto, o pretrito


perfecto compuesto: significa que el atributo es anterior al acto de la
palabra, es decir, al presente; pero que conserva relacin estrecha con algo
que todava existe (he odiado; estuvo ayer en la ciudad, pero se ha
vuelto hoy al campo).

6.- Ante-co-pretrito, o ante-co-pasado, o pretrito pluscuamperfecto, o


pasado pluscuamperfecto: significa que el atributo es anterior a una
cosa pasada, pero mediando entre las dos un intervalo indefinido
(haba odiado; los israelitas desobedecieron al Seor, que los haba
sacado de la tierra de Egipto), el sacar es anterior al desobedecer,
pretrito; pero la desobediencia pudo ocurrir en cuanto los
israelitas salieron de la tierra de Egipto, o mucho tiempo
179
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

180
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

despus de la salida. Entre ambas naciones media, pues, un intervalo


indefinido.

7.- Ante-pretrito, o ante-pasado, o pretrito anterior, o pasado


anterior: significa que el atributo es inmediatamente anterior a una cosa
pasada (hube cantado; cuando hubo amanecido, sal), aqu el
amanecer se presenta como inmediatamente anterior al salir, que es
cosa pasada respecto del momento en que se habla.

8.- Ante-futuro, o futuro perfecto: significa que el atributo es anterior a


una cosa que, respecto del momento en que se habla, es futura (quiz te
habr buscado acomodo), el buscar (hallar) es anterior al procurar, que
se presenta como una cosa futura.

69.- SIGNIFICADO DE LOS TIEMPOS


DEL MODO POTENCIAL O
CONDICIONAL:

B.- En el modo potencial o condicional son dos los tiempos:

1.- Pos-pretrito, o pos-pasado, o modo potencial condicional simple,


o imperfecto, o simple, o condicional: significa que el atributo es
posterior a una cosa pretrita (cantara; odiara; los profetas anunciaron
que el Salvador del mundo nacera de una Virgen), advirtase que el
nacer es posterior al anuncio, que es una cosa pasada.

2.- Ante-pos-pretrito, o ante-pos-pasado, o modo potencial


condicional compuesto, o perfecto, o compuesto, o condicional
perfecto: significa anterioridad del atributo a una cosa futura respecto de
un hecho pasado (habra cantado; habra odiado; me avis que cuando
yo volviera ya habra escrito), escribir anterior a volver; volver
posterior a avisar; avisar, pretrito.

181
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

182
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

70.- SIGNIFICADO DE LOS TIEMPOS


DEL MODO SUBJUNTIVO:

C.- En el modo subjuntivo son seis los tiempos:

1.- Presente: esta forma equivale, cuanto a tiempo al presente y al futuro


de indicativo:
PRESENTE DE INDICATIVO (me parece que alguien odia).
PRESENTE DE SUBJUNTIVO (no percibo que alguien odie).
FUTURO DE INDICATIVO (es seguro que odiar maana).
PRESENTE DE SUBJUNTIVO (no creo que maana odie).

2.- Pretrito, o pretrito imperfecto, o pasado, o pasado imperfecto:


la significacin, por lo que a tiempos se refiere, equivale al pretrito, co-
pretrito, y pos-pretrito de indicativo:
PRETRITO DE INDICATIVO (me dicen que Mario odi ayer).
PRETRITO DE SUBJUNTIVO (no se tiene por hecho autntico
que Mario odiase u odiara en
Tehuacn).
CO-PRETRITO DE INDICATIVO (parecime que odiaban en el
en el cuarto vecino).
PRETRITO DE SUBJUNTIVO (no percib que nadie odiase u
odiara en el cuarto vecino).
PRETRITO DE INDICATIVO (se anunciaba que al da siguiente
odiara Mario).
PRETRITO DE SUBJUNTIVO (por improbable se tena que al
da siguiente odiara u odiase
Mario).

3.- Futuro, o futuro perfecto: es el tiempo de que nos valemos en la


generalidad de los casos, para expresar condicin o hiptesis. De aqu
que suele llamrsele condicional o hipottico.
Por lo que se refiere a tiempo, puede significar presente o futuro
(odiare; no sabemos quien sea esa buena seora que decs:
mostrdnosla; que si ella fuere de tanta hermosura como significis, de
buena gana y sin apremio alguno confesaremos la verdad
183
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO
<<Cervantes>>), sea y fuere designan un mismo tiempo, y fuere
presenta como una hiptesis la hermosura presente de la seora.

184
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

4.- Ante-presente, o pretrito perfecto: equivale en su significacin de


tiempo al ante-presente y ante-futuro de indicativo:
ANTE-PRESENTE DE INDICATIVO: (bien se conoce que ha
odiado).
ANTE-PRESENTE DE SUBJUNTIVO: (dudo que hay odiado).
ANTE-FURTURO DE INDICATIVO: (puedes estar seguro que
cuando vuelvas habr
odiado ya).
ANTE-PRESENTE DE SUBJUNTIVO: (no tengas por seguro de
que cuando vuelvas haya
odiado ya).

5.- Ante-pretrito, o ante-co-pretrito, o pretrito pluscuamperfecto,


o pasado pluscuamperfecto: corresponde al tiempo significado por el
ante-co-pretrito y ante-pos-pretrito de indicativo:
ANTE-CO-PRETRITO DE INDICATIVO (se echaba de ver que
haba odiado).
ANTE-PRETRITO DE SUBJUNTIVO: (no se echaba de ver que
hubiera o hubiese odiado).
ANTE-POS-PRETRITO DE INDICATIVO: ( consideraba que
cuando volvieras
habra odiado ya).
ANTE-PRETRITO DE SUBJUNTIVO: (no tena por seguro que
cuando volvieras hubiera
o hubiese odiado ya).

6.- Ante-futuro, o futuro perfecto: puede significar ante-presente, o


ante-futuro de subjuntivo (forma condicional hipottica).
ANTE-PRESENTE: (si hubiere llegado el correo, abre los
paquetes), abrir los paquetes, presente:
llegar el correo, anterior a dicho presente).
ANTE-FUTURO: (si para fines de la semana entrante hubiere
llegado el correo), fines de la semana entrante,
futuro; llegar el correo, anterior a ese futuro.

185
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

186
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

71.- SIGNIFICADO DEL MODO


INFINITIVO, O DERIVADOS
VERBALES, O VERBOIDES, O
FORMAS NO PERSONALES:

D.- En el modo infinitivo son cinco los tiempos; dos del modo infinitivo,
dos del modo gerundio y uno del modo participio:

1.- Infinitivo, o infinitivo simple, o imperfecto que es el sustantivo


verbal: expresa presente o futuro; pero no, como el verbo, respecto del
momento en que se habla, sino respecto del verbo a que est asociado en
la proposicin presente (le veo salir; le vi salir; le ver salir), porque el
salir coexiste con el ver; futuro (pienso salir; pens salir; pensar
salir), porque aqu el salir es necesariamente posterior al pensar.
A.- Precedido de al denota coincidencia de tiempo (le salud al
entrar), por lo que se ve que el acto de saludar y de entrar coinciden en
un punto.
B.- Precedido de la preposicin a denota condicin (a creer lo que
asegura Alejandra, el asunto qued arreglado), es decir, admitimos la
idea de que el asunto qued arreglado, a condicin de que creamos lo
que asegura Alejandra.

2.- Infinitivo compuesto, o perfecto; se forma con el infinitivo de


haber y el participio substantivado del verbo que se conjuga (haber
amado; haber tejido; haber partido; haber odiado; etctera). Por lo
que se refiere a tiempo, denota pretrito o ante-futuro.
A.- Pretrito (no advirti haberse quedado equivocado hasta que
se le hizo ver), el acto de equivocarse es anterior al de advertir la
equivocacin; (me satisfar haber realizado tan hermoso viaje), el
hecho de realizar el viaje, es futuro respecto de la satisfaccin que me
cause, la cual, por lo que toca al momento presente es futuro.

187
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO
3.- Gerundio simple, o imperfecto, o gerundio, en cuanto tiempo
expresa coexistencia o anterioridad inmediata, coexistencia
(andando los caballeros lo ms de su vida por florestas y
despoblados, su ms

ordinaria comida sera de viandas rsticas), el andar los caballeros


en despoblado, coexiste con el ser su comida de viandas rsticas.
Anterioridad inmediata (los caballeros, tendiendo por el suelo unas
pieles de ovejas, aderezaron su rstica cena), el tender las pieles
precede inmediatamente al aderezar la cena. Esta idea de anterioridad
inmediata es la que denota siempre el gerundio cuando se construye con
la preposicin en (en llegando t, me marchar yo); el acto de llegar
aparece como inmediatamente anterior al de marcharse.
A.- Nunca puede el gerundio denotar posteridad.

4.- Gerundio compuesto, o perfecto, se forma con el gerundio del


auxiliar haber y el participio substantivo del verbo que se conjuga
(habiendo odiado; habiendo temido; habiendo tejido) significa, por lo
que atae a tiempo, anterioridad respecto del verbo con que se construye
(habiendo recibido noticias suyas, nos tranquilizamos), el acto de
recibir es anterior al de tranquilizarse.

5.- Participio, es un derivado verbal que termina en ado, ido (de compro,
comprado; de odiar, odiado; de vendo, vendido; de parto, partido).
A.- En atencin a las funciones que desempea el participio se le
divide en dos clases, substantivado, y adjetivizado.
Es substantivado cuando el auxiliar haber forma los tiempos
compuestos de los verbos (he odiado; hube escrito; haba dicho).
Es adjetivizado cuando se construye con cualquier otro verbo (ser
cantado; qued escrito; est dicho).
B.- Son regulares los participios si terminan en ado, ido (amado,
temido).
C.- Son irregulares cuando adoptan otra terminacin to, so, cho
(escrito, dicho, impreso).
D.- Participio substantivado (expresa la idea cuando el verbo es
abstracto), nunca vara de estructura y termina siempre en o (he
impreso los libros; he impreso las cartas; he impreso el libro; he
impreso la carta).
188
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO
E.- Participio adjetivizado (adjetivo) si toma las terminaciones del
adjetivo (fue impreso el libro; fue impresa la carta; fueron impresos
los libros; he impreso las cartas).
F.- Las relaciones de tiempo indicadas por el participio, ya adjetivo
(adjetivizado) ya substantivo (sustantivado), generalmente significa
anterioridad al tiempo del verbo con el cual se construye, cualquiera que
sea la relacin de tiempo en que se halle este verbo

respecto del acto de la palabra, es decir, respecto del momento que la


proferimos:
(El palacio est destruido), indica que el hecho de la destruccin ha
sido anterior al momento en que se dice; pero es porque se construye con
est, que coexiste en ese momento.
(El palacio estar destruido antes de poco) seala el hecho de la
destruccin como anterior a cierta poca futura, porque estar significa
futuro.
(El palacio, cuando yo lo visit, estaba destruido), hace mirar ese hecho
como anterior a una poca ya pasada, porque estaba denota una poca
coexistente con el tiempo de mi visita, que es cosa pasada.

72.- SIGNIFICADO DEL MODO


IMPERATIVO:

A.- El modo imperativo es de un solo tiempo, ste es un presente,


que es el que muestra dicha accin denotando mandato, consejo o
splica, pide, exhorta, anima o disuade.

189
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO
B.- Algunos gramticos y la Academia de la Lengua Espaola, han
omitido por tradicin el uso de la voz en primera persona en singular del
pronombre yo, por lo que por uso y costumbre el automandato, el
autoconsejo, o la autosplica, la autopeticin, la autoexhortacin, la
autoanimacin o autodisuacin se ha visto como inexistente, sin
embargo al existir nosotros no la hemos omitido en ninguna conjugacin.

73.- TIEMPOS Y MODOS


COMPARADOS EN PRESENTE:

PRONOMBRE INDICATIVO POTENCIAL SUBJUNTIVO IMPERATIVO


Yo odio odiara odie odio
T odias odiaras odies odia
l odia odiara odie odie
Ella odia odiara odie odie
Ello odia odiara odie odie
Usted odia odiara odie odie
Nosotras odiamos odiaramos odiemos odiemos
Nosotros odiamos odiaramos odiemos odiemos
Vosotras odiis odiarais odiis odiad
Vosotros odiis odiarais odiis odiad
Ustedes odian odiaran odiaran odien
Ellos odian odiaran odiaran odien
Ellas odian odiaran odiaran odien.

74.- VERBOS UNIPERSONALES

190
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO
Alborear Chispear Molliznar Tonar
Amanecer Chubasquear Molliznear Tronar
Anochecer Descampar Nevar Ventar
Atardecer Deshelar Neviscar Ventear
Atenebrarse Diluviar Obscurecer Ventiscar
Atronar Escampar Orvallar Ventisquear
Cellisquear Escarchar Oscurecer
Centellar Garuar Relampaguear
Centellear Granizar Retronar
Clarear Helar Rielar
Clarecer Lobrefuecer Rutilar
Coruscar Llover Tardecer
Chaparrear Lloviznar Tempestear

75.- VERBOS REGULARES CON UN


PARTICIPIO IRREGULAR

Abrir abierto Licuefacer licuefacto


Absolver absuelto Manuscribir manuscrito
Adscribir adscrito Morir muerto
Cubrir cubierto Poner puesto
Decir dicho Prescribir prescrito
Describir descrito Proscribir proscrito
Descubrir descubierto Pudrir podrido
Disolver disuelto Rarefacer rarefacto
Encubrir encubierto Reabrir reabrierto
Entreabrir entreabrierto Recubrir recubierto
Escribir escrito Rescribir rescrito
Hacer hecho Resolver resuelto
Inscribir inscrito Romper roto
191
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

Satisfacer satisfecho
Suscribir suscrito
Transcribir transcrito
Tumefacer tumefacto
Ver visto
Volver vuelto

A.- Iguales caractersticas tienen los derivados correspondientes


(desabrir, antebrir, desabsolver, subabsolver, decribir, anteescribir
subescribir, etctera); con la excepcin de bendecir y maldecir que
pertenecen a los verbos con dos participios

192
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

76.- VERBOS CON DOS PARTICIPIOS

regular irregular
Absorber absorbido absorto
Abstraer abstrado abstracto
Afligir afligido aflicto
Ahitar ahitado ahto
Atender atendido atento
Bendecir bendecido bendito
Bienquerer bienquerido bienquisto
Circuncidar circuncidado circunciso
Compeler compelido compulso
Comprimir comprimido compreso
Concluir concluido concluso
Confesar confesado confeso
Confundir confundido confuso
Consumir consumido consunto
Contundir contundido contuso
Convencer convencido convicto
Convertir convertido converso
Corregir corregido correcto
Corromper corrompido corrupto
Despertar despertado despierto
Desproveer desprovedo desprovisto
Difundir difundido difuso
Dividir dividido diviso
Elegir elegido electo
Enjugar enjugado enjuto

193
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

regular irregular
Excluir excluido excluso
Eximir eximido exento
Expeler expelido expulso
Expresar expresado expreso
Extender extendido extenso
Extinguir extinguido extinto
Fijar fijado fijo
Frer fredo frito
Hartar hartado harto
Imprimir imprimido impreso
Incluir includo incluso
Incurrir incurrido incurso
Infundir infundido infuso
Injertar injertado injerto
Insertar insertado inserto
Invertir invertido inverso
Juntar juntado junto
Maldecir maldecido maldito
Malquerer malquerido malquisto
Manifestar manifestado manifiesto
Manumitir manumitido manumiso
Nacer nacido nato
Oprimir oprimido opreso
Poseer posedo poseso
Prender prendido preso
regular irregular
Presumir presumido presunto
Pretender pretendido pretenso
Propender propendido propenso
Proveer provedo provisto
Recluir recluido recluso
Retorcer retorcido retuerto
Salpresar salpresado salpreso
Salvar salvado salvo
Sepelir sepelido sepulto
Sepultar sepultado sepulto
Sofrer sofredo sofrito
194
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO
Soltar soltado suelto

195
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

regular irregular
Substituir substituido substituto
Sujetar sujetado sujeto
Suspender suspendido suspenso
Sustituir sustituido sustituto
Teir teido tinto
Torcer torcido tuerto
Torrefactar torrefactado torrefacto

196
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

197
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

77.- VERBOS DEFECTIVOS

Las conjugaciones irregulares y defectivas que slo


se emplea en tiempos y personas que en sus
desinencias tienen la vocal i , realizando la omisin
Ablandir, en el presente de indicativo y en el presente de
subjuntivo, por uso de la Academia, por razones de
Arrecir,
uso estructural aqu hacemos presencia del uso en
Asaborir, todas las tiempos, ya que se cae en el absurdo e
Buir, incongruencia la negacin del hacer una accin que
Desaterirse, se da en singular como en plural.
Desmarrirse,
Emolir,
Estabilir,
Establir,
Trasgredir Formas no personales.
Indicativo: todos los tiempos simples y compuesto,
del presente slo las 1 y 2 personas del plural.
Subjuntivo: pretrito perfecto, pretrito
pluscuamperfecto, futuro y futuro perfecto.
Imperativo: slo la 2 persona del plural. Pero se
conjuga como lo indicado en la conjugacin 70
abolir.

Abarse Formas no personales


Imperativo: 2 personas, singular y plural
Abolir Formas no personales.
Indicativo: todos los tiempos simples y compuesto,
del presente slo las 1 y 2 personas del plural.
Subjuntivo: pretrito perfecto, pretrito
pluscuamperfecto, futuro y futuro perfecto.
Imperativo: slo la 2 persona del plural.
Formas no personales y las 3 personas singular y
Acaecer plural de cada uno de los tiempos.
Formas no personales y las 3 personas singular y
Acontecer plural de cada uno de los tiempos.

198
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

Adir Slo las formas no personales.


Agredir Formas no personales.
Indicativo: todos los tiempos simples y compuesto,
del presente slo las 1 y 2 personas del plural.
Subjuntivo: pretrito perfecto, pretrito
pluscuamperfecto, futuro y futuro perfecto.
Imperativo: slo la 2 persona del plural.
Aguerrir Formas no personales.
Indicativo: todos los tiempos simples y compuesto,
del presente slo las 1 y 2 personas del plural.
Subjuntivo: pretrito perfecto, pretrito
pluscuamperfecto, futuro y futuro perfecto.
Imperativo: slo la 2 persona del plural.
Formas no personales y las 3 personas del singular
y plural del presente y del pretrito imperfecto de
Aplacer indicativo.
Arrecierse Formas no personales.
Indicativo: todos los tiempos simples y compuesto,
del presente slo las 1 y 2 personas del plural.
Subjuntivo: pretrito perfecto, pretrito
pluscuamperfecto, futuro y futuro perfecto.
Imperativo: slo la 2 persona del plural.
Formas no personales y las 3 personas de singular y
Ataer plural de cada uno de los tiempos
Aterirse Formas no personales.
Indicativo: todos los tiempos simples y compuesto,
del presente slo las 1 y 2 personas del plural.
Subjuntivo: pretrito perfecto, pretrito
pluscuamperfecto, futuro y futuro perfecto.
Imperativo: slo la 2 persona del plural.
No se usa en la 1 persona singular del presente de
Balbucir indicativo ni en el presente de subjuntivo.

199
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO
Blandir Formas no personales.
Indicativo: todos los tiempos simples y compuesto,
del presente slo las 1 y 2 personas del plural.
Subjuntivo: pretrito perfecto, pretrito
pluscuamperfecto, futuro y futuro perfecto.
Imperativo: slo la 2 persona del plural.
Colorir Formas no personales.
Indicativo: todos los tiempos simples y compuesto,
del presente slo las 1 y 2 personas del plural.
Subjuntivo: pretrito perfecto, pretrito
pluscuamperfecto, futuro y futuro perfecto.
Imperativo: slo la 2 persona del plural.

200
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

Concernir Formas no personales.


Indicativo: 3 personas del singular y plural del
presente y del pretrito imperfecto.
Subjuntivo: 3 personas del singular y plural del
presente.
Denegrir Slo en las formas no personales.
Descolorir Slo el participio y el infinitivo.
Desguarnir Formas no personales.
Indicativo: todos los tiempos simples y compuesto,
del presente slo las 1 y 2 personas del plural.
Subjuntivo: pretrito perfecto, pretrito
pluscuamperfecto, futuro y futuro perfecto.
Imperativo: slo la 2 persona del plural.
Despavorir Formas no personales.
Indicativo: todos los tiempos simples y compuesto,
del presente slo las 1 y 2 personas del plural.
Subjuntivo: pretrito perfecto, pretrito
pluscuamperfecto, futuro y futuro perfecto.
Imperativo: slo la 2 persona del plural.
Embar Formas no personales.
Indicativo: todos los tiempos simples y compuesto,
del presente slo las 1 y 2 personas del plural. Pero
se conjuga como lo indicado en la conjugacin 69
Subjuntivo: pretrito perfecto, pretrito
pluscuamperfecto, futuro y futuro perfecto.
Imperativo: slo la 2 persona del plural.
Empedernir Formas no personales.
Indicativo: todos los tiempos simples y compuesto,
del presente slo las 1 y 2 personas del plural.
Subjuntivo: pretrito perfecto, pretrito
pluscuamperfecto, futuro y futuro perfecto.
Imperativo: slo la 2 persona del plural.

201
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO
Garantir Formas no personales.
Indicativo: todos los tiempos simples y compuesto,
del presente slo las 1 y 2 personas del plural.
Subjuntivo: pretrito perfecto, pretrito
pluscuamperfecto, futuro y futuro perfecto.
Imperativo: slo la 2 persona del plural.
Guarnir Formas no personales.
Indicativo: todos los tiempos simples y compuesto,
del presente slo las 1 y 2 personas del plural.
Subjuntivo: pretrito perfecto, pretrito
pluscuamperfecto, futuro y futuro perfecto.
Imperativo: slo la 2 persona del plural.

202
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

Incoar Formas no personales.


Indicativo: todos los tiempos simples y compuesto,
del presente slo las 1 y 2 personas del plural.
Subjuntivo: pretrito perfecto, pretrito
pluscuamperfecto, futuro y futuro perfecto.
Imperativo: slo la 2 persona del plural. Pero se
conjuga como amar
Formas no personales y las 3 personas del singular
Incumbir y plural de cada uno de los tiempos
Manir Formas no personales.
Indicativo: todos los tiempos simples y compuesto,
del presente slo las 1 y 2 personas del plural.
Subjuntivo: pretrito perfecto, pretrito
pluscuamperfecto, futuro y futuro perfecto.
Imperativo: slo la 2 persona del plural.
Polir Formas no personales.
Indicativo: todos los tiempos simples y compuesto,
del presente slo las 1 y 2 personas del plural.
Subjuntivo: pretrito perfecto, pretrito
pluscuamperfecto, futuro y futuro perfecto.
Imperativo: slo la 2 persona del plural.
Preterir Formas no personales.
Indicativo: todos los tiempos simples y compuesto,
del presente slo las 1 y 2 personas del plural.
Subjuntivo: pretrito perfecto, pretrito
pluscuamperfecto, futuro y futuro perfecto.
Imperativo: slo la 2 persona del plural.
Indicativo: presente, pretrito perfecto simple y
Soler compuesto
Subjuntivo: presente.

Transgredir Formas no personales.


Indicativo: todos los tiempos simples y compuesto,
del presente slo las 1 y 2 personas del plural.
Subjuntivo: pretrito perfecto, pretrito
pluscuamperfecto, futuro y futuro perfecto.
Imperativo: slo la 2 persona del plural.
Usucapir Slo en las formas no personales

203
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

204
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

BIBLIOGRAFIA

205
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

1.- Castellano. Lacau-Rosetti. Editorial Kapelusz. Mara Hortensia


Mujica de Lacau, Mavel V. Manacorda de Rosetti. Segunda edicin,
Buenos Aires, Argentina, 1978.
2.- Manual de gramtica castellana. Carlos Gonzlez Pea. Editorial
Patria, S. A. Cuadragsima edicin, Mxico, D.F. 1981.
3.- Gramtica de la lengua castellana. Real Academia Espaola. 1911.
4.- Gramtica de la lengua castellana. Real Academia Espaola, 1917.
5.- Diccionario de la Conjugacin Castellana. Isaza.
6.- Gramtica Prctica de la Lengua Castellana. Isaza.
7.- M. Menndez y Pelayo. Estudio de la crtica literaria.
8.- Gramtica de don Andrs Bello.
9.- El Mundo de la Gramtica. Ocano Grupo Editorial, S.A. Barcelona,
Espaa, 1995.
10.- Tratado de Gramtica. Mario Bulmaro Berruecos Fresnillo.
Editorial Inexistencia, S.A. Primera edicin. Tehuacn, Puebla, Mxico,
1998.
11.- Diccionario de Galicismos. Baralt.
12.- Diccionario Ilustrado de la Lengua Espaola. Gran Sopena.
Editorial Ramn Sopena, S.A. Barcelona, Espaa, 1980.
13.- Diccionario Latn-Espaol, Espaol-Latn. Julio Pimientel lvarez.
Editorial Porra, S.A. Mxico, D.F., 1996.
14.- Diccionario Enciclopdico de las Ciencias del Lenguaje. Oswal
Ducrot Tzventan Todoror. Editorial Siglo Veintiuno Editores. Quinta
edicin. Mxico, D.F., 1979.

206
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

INDICE
TEMTICO

207
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

208
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

NDICE TEMTICO

NUMERO TEMA

INTRODUCCIN

CAPTULO A

1 VERBO
2 LOS VERBOS SE CLASIFICAN 1
3 EL VERBO RIGE
4 LOS PODEMOS ESTUDIAR SINTCTICAMENTE,
SEMNTICAMENTE, Y, MORFOLGICAMENTE
5 LOS VERBOS SE CLASIFICAN 2
6 VERBOS TRANSITIVOS
7 VERBOS NEUTROS O INTRANSITIVOS
8 VERBO PRONOMINAL, REFLEXIVO Y REFLEJO
9 UNIPERSONALES O IMPERSONAL
10 VERBOS AUXILIARES
11 EL VERBO AUXILIAR HABER
12 EL VERBO AUXILIAR SER
13 VERBOS REGULARES
14 LOS VERBOS IRREGULARES
15 DE IRREGULARIDAD APARENTE
16 DE LOS VERBOS REGULARES UNOS ALTERAN
SU RAZ O RADICAL O LEXEMA O BASE O
SEMANTEMA
17 HAY CINCO CLASES DE VERBOS IRREGULARES
18 LAS IRREGULARIDADES DE LOS
VERDADERAMENTE IRREGULARES
19 VERBO ADJETIVO
20 VERBO COPULATIVO
21 VERBOS NO COPULATIVOS
22 VERBO DETERMINADO
23 VERBO DETERMINANTE
24 VERBO FRECUENTATIVO
25 VERBO INCOACTIVO
26 VERBO PRONOMINADO
27 EL VERBO SER
28 EL SUSTANTIVO RIGE A UN VERBO

209
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

210
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

NDICE TEMTICO

CAPTULO B

29 CONJUGACIN
30 NOMBRE DE LOS TIEMPOS DE LOS MODOS
VERBALES
31 VERBOS CONJUGADOS
32 1 CONJUGACIN en AR
33 2 CONJUGACIN en ER
34 3 CONJUGACIN en IR
35 NMERO
36 PERSONA
37 ASPECTO
38 LA VOZ
39 LOS MODOS
40 LOS MODOS PERSONALES
41 EL MODO IMPERSONAL
42 SON IRREGULARES LOS PARTICIPIOS PASIVOS
43 LOS TIEMPOS
44 DERIVADOS VERBALES O FORMAS NO
PERSONALES O INFINITIVO O VERBOIDES
45 CONJUCIN PERIFRSTICA
46 EL VERBO Y SUS COMPLEMENTOS
47 EL COMPLEMENTO DIRECTO
48 EL COMPLEMENTO INDIRECTO
49 EL COMPLEMENTO CIRCUNSTANCIAL
50 EL VERBO CONCUERDA CON SUJETO EN
NMERO Y PERSONA

211
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

NDICE TEMTICO

CAPTULO C

51 SINTAXIS
52 LOS COMPLEMENTOS VERBALES EN SINTAXIS
REGULAR
53 SINTAXIS DEL VERBO
54 SINTAXIS DEL MODO INDICATIVO
55 SINTAXIS DEL MODO POTENCIAL O
CONDICIONAL
56 SINTAXIS DEL MODO SUBJUNTIVO
57 SINTAXIS DEL MODO INFINITIVO
58 SINTAXIS DEL MODO GERUNDIO
59 SINTAXIS DEL MODO PARTICIPIO
60 SINTAXIS DEL MODO IMPERATIVO
61 LOS VERBOS EN LAS TRES PERSONAS
62 LOS PRONOMBRES PERSONALES

CAPTULO D

63 EL VERBO SE DIVIDE
64 TIEMPOS VERBALES
65 DIAGRAMA DE TIEMPOS VERBALES
66 LOS TIEMPOS EN LOS MODOS
67 SIGNIFICADO DE LOS TIEMPOS EN LOS MODOS
68 SIGNIFICADO DE LOS TIEMPOS EN EL MODO
INDICATIVO
69 SIGNIFICADO DE LOS TIEMPOS DEL MODO
POTENCIAL O CONDICIONAL
70 SIGNIFICADO DE LOS TIEMPOS DEL MODO
SUBJUNTIVO
71 SIGNIFICADO DEL MODO INFINITIVO O
DERIVADOS VERBALES O VERBOIDES O
FORMAS NO PERSONALES
72 SIGNIFICADO DEL MODO IMPERATIVO
73 TIEMPOS Y MODOS COMPARADOS
74 VERBOS UNIPERSONALES
75 VERBOS REGULARES CON UN PARTICIPIO IRREGULAR
76 VERBOS CON DOS PARTICIPIOS
212
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO
77 VERBOS DEFECTIVOS
PGINA 136 BIBLIOGRAFA
PGINA 135 NDICE

ESTE
LIBRO SE IMPRIMI
EN LOS TALLERES GRFICOS
DE LA EDITORIAL INEXISTENCIA, S.A.
AV. A. LPEZ MATEOS 3210 LOCAL 2
TEHUACN, PUE.
COLONIA ZONA ALTA
EL DA 20 DEL MES V DEL AO MMVII
CON UN TIRAJE DE 250 EJEMPLARES
MAS LOS SOBRANTES
DE REPOSICIN.

213
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

EN LA MISMA COLECCIN
SEPN CUAL...

214
MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMTICA DEL VERBO

1 ABERRACIONES. Anglica Daz Ceballos Graf. Rstica

2 CUENTOS DE MI PUEBLO. Mario Bulmaro Berruecos Fresnillo. Rstica.


LOZA IZABLE. MTODO YUO-SLICK. Fred E. Koebel. versin directa, adaptacin y ampliacin.
3
Bulmaro Berruecos y Rosas. Rstica.
POESA COMPLETA DE CHARLES BAUDELAIRE, con sus variantes en los versos. Traduccin de Mario
4 Bulmaro Berruecos Fresnillo. Rstica.

5 CUERPO DE MAQUS Y MAQUIAVELADAS. Mario Bulmaro Berruecos Fresnillo. Rstica.


VOCABULARIO DE LA LENGUA POPOLOCA DE LA REGIN DE TEHUACN, PUE. Salvador Pacheco
6 Manuel. Rstica.

7 DEL DOLOR Y EL AMOR... SLO CADA SER. Alejandra Snchez Guerra. Rstica.

8 DEL DOLOR Y EL AMOR... SLO CADA SER. Alejandra Snchez Guerra. Rstica. 2 Edicin.

9 LEY ORGNICA MUNICIPAL PARA EL ESTADO DE PUEBLA. Rstica.

10 LEY DE INGRESOS MUNICIPALES PARA TEHUACN, 1997. Rstica.

11 UNA HISTORIA COMN. Alejandra Snchez Guerra. Rstica.

12 ESCAL0NES. Mario Bulmaro Berruecos Fresnillo. Rstica.

13 LA ROSA AZUL. Mario Bulmaro Berruecos Fresnillo. Rstica.

14 DESACIERTOS. Alejandra Snchez Guerra. Rstica.


DICCIONARIO ORTOGRFICO BERRUECOS FRESNILLO. Mario Bulmaro Berruecos Fresnillo.
15 Rstica.

16 LADY BEATRIZ. Mario Bulmaro Berruecos Fresnillo. Rstica.

17 LADY BEATRIZ. Mario Bulmaro Berruecos Fresnillo. Rstica. 2 Edicin.

18 LA HISTORIA EN 91 PUNTOS. Mario Bulmaro Berruecos Fresnillo. Rstica.

19 MIS LTIMOS DAS. Alejandra Snchez Guerra. Rstica.

20 UNA NUEVA ESPERANZA. Miguel ngel Ziga. Rstica.

21 TRATADO DE GRAMTICA. Mario Bulmaro Berruecos Fresnillo. Rstica.

22 MURMULLO DE LUCIERNAGAS. Benny Galeana Carrasco. Rstica.

23 MARGARITA. Alejandra Snchez Guerra. Rstica.


UNIVERSALIDAD. ENCICLOPEDIA 8 TOMOS. Mario Bulmaro Berruecos Fresnillo. Rstica
24 plastificada.

25 RANCHO DE DOLORES. Alejandra Snchez Guerra. Rstica plastificada.

26 PENSAMIENTO DE LVARO ALATRISTE. Recopilacin. Mario Bulmaro Berruecos Fresnillo. Rstica.

27 MANUAL DE ORTOGRAFCO. Mario Bulmaro Berruecos Fresnillo. Rstica.


TRATADO DE GRAMTICA. Mario Bulmaro Berruecos Fresnillo. Rstica. 2 Edicin, aumentada y
28 corregida.

29 EMBORRACHARSE ESTAR CRUDO. Recopilacin. Mario Bulmaro Berruecos Fresnillo. Rstica.


ENAMORARSE AMANCEBARSE CASARSE AMOR Y MS. Recopilacin e Investigacin Mario
30 Bulmaro Berruecos Fresnillo. Rstica.

215

Potrebbero piacerti anche