Sei sulla pagina 1di 60
DADOS SOBRE 0 AUTOR AINTENTONA COMUNISTA DE 1935 Nelson Werneck Sodré nevcaro A) ADERTO. au mm 60 6p 6e a ul * viavusonaia VIDOTONOHD volsg70301 oySwvsia ¥ Ix Oyssauday vx vues" saNWA3T SO °XI SLNVA37 S00 OySvEVEaud V "7" *"*g9d 0 3 S3LS9Ud O¥ISTISVES VISINNINOD OC ILYYd O'1A “7 * WASINAINOD TWNOIDWNEALNI YA, V¥OOV.LU3817 TVNOIDWN VONVITY ¥ ‘AL * WOLLIIOd OyoVLIDW ¥ “WNOIOWN OVoWNLIS “* TwIGNAW OyS¥NLIS "1 3OI1GNI 985/0 -2H0 S901 o}4e4 auefoL Iangsuodses aURDELOHIGIE es Set u0IH Ise8 186 ‘conpwarsye oBo/peo e1ed soonpaeste s1pus 8e61..196 109 (g2'oesna) “doz ‘9861 ‘ouaqhy openiey‘aiDery clog ‘se6t a sisunwoD eurwerU! y 3aUI9M UOSIPN'SIPOS 1640S SU ewary 004 ozz06 S688 12 (2190) 2404 - zez ‘oHUOWUY OLUeS ony "pt o1s041y Opeos0y) £10119 3 8 sopensosassousup $0 sop. ses sposrsunn mime! E Aqoser endows soxpa cal 3 | ‘Aqoser e181¢ tops nds 45 auesOY OBS ON 1S "4 OpseatY :OpsodwD sewop ‘ew op.8loe7 -86e) Te . I, Situago mundial 0 tercziro decénio do séc. XX fol uma etapa de ex: cepeional prosperidade para os pafses de capitalismo desen- intempestivamente pela crise que se F entre as crises ciclicas do sistema, Na verdade, a.época historica que se abre com © fim da | Guerra Mundial e com a Revolugdo de Outubro ¢ de profundas alterages em todos os dom/nios, do econd- mico 20 artistico, com o surgimento de tendéncias as mais ampliago daquola drea, pare isso revendo a politica que vara a0 esmagamento da Alemanha. Esta, de um lado, © 0 Japéo, de outro, seriam estimulados a desempenhar papel de vanguarda na manutengéo do isolamento da Russia, ainda combalide pela guerra civil. O fantasma do comunis 6 ‘ee61 9p ououel wa ‘epepyyosuce e1ias ejougpusy epliejas "eIOLUep @ SeiuInGes soue SoU epesogsa “IJIP euaweW -o11X9 ogdena!s ep SOdeA SO eyUR se1OpEoUaA soJed seisod sogbezedos sop aiucjuenoid eB1eoaigos ep ofeidwesep op “epeaijuasap ogdeysur ap oscruswi0s ouponb 0 “Fe 191 sagSedno0 sep ogde4j!winy @ 9 e1013p ep eUNeN oP wip ons OWK|.eILOINe O eed eloU~pUaL e ‘e|WOUOS® ens e Jed -adinoes exed opuerny sJenoude ens @ woo ensuoroues 0 2 aui6a1 0 ei6un efoiBy © ‘ogne’ ep sopsose 50U upezis10U09 ‘Jaded opsugq © oD ‘s9jap ogteuIpiogns ® eneisidwon “peg) we ‘seQde10di09 f0p 107] y “opsersayU 2 Jenbjenb ap e|pedui! so anb ‘oujeqes op een @ sopeu -Ipsogns #s-weneyoe so1opeyreqen so @ oWws}ajzeiodion ojad ‘epyma}asqns B10 opeosew 9p e]\WOUODe P 210} peo .0]09 048 085 \s0do e ‘sinsud9 es0108)) 40d sopejoszu0D We10 21094) 08610 sQ “oluawe}ed ap sesopod sop exsose4 OUlas -uog apueig oF ogdinguiie @ ioaney ap oreUIssesse 0 woo ‘az61 wo ‘oanjosqe aiueuiearaesd e1seui03 es anb 1epod wn 1910x9 LUHJOsENYY "ZBL AP59P “eI/P2] EN “ORDISOG ens e slew 2an epea opueU e1UIA ‘OUss}}21/8dW! Op JOpeinso1d OWWOD enesado anb ‘openbjiue ows!,e!U0jo9 win opuayUeLL a sae) Iw sojed opepjedses ‘seSueuts sep oBew woo opewuasede ‘uezeIeg ‘JeBnaIOY WH “eUI0Se1D BIEOsa We e510} ep OBdEZ n jac ‘aqU96IA WopIO @ opueALesaid ‘seAIssoNGns solpp! se Je1ap osjoaid 813 “seunpeyp se ‘ORUA “WweAeiajs/01g se{oug]oruoo se se4yueB eAzasng ‘SopeonsH40S s1anju OpuISune ‘epuebedoud e anb we e169) ‘09p] en] esUszU! 35-eAENE ‘OUUIIO.I0} OP 25-weneYJowesse soporpui sofno ogssaidar Jod epepnie ‘oAxnuonaid opiuss ou enesado e359 o1uenbug “epenbape opseis -9}9p se sepor ap 9s-eneusie opeisy O sod at 5} ONE @ ses jue seg ‘OOR, U0 0 ‘selopedeawe segdiodosd we ‘eneyinAe 8 25-en “a3119 we opepo|oos ewin ap setidoud s}e|008 seljewiour seinpeyp owca weluyep es anb seQdu -ope e sopena] wee sasjed s0 ‘AUaWeaLEY|NULIS NO enlsseans ‘oonod e oanog ‘eone.20Wsp ogisenb ¢ @ jeuojseU ogrsanb Opebt| eneyso anb 0 ayuawzejnoried ‘opénjones ens e apsop ‘sua6 0 sens seu ‘se\|noed owoo exerusseide anb ojinbe opm oxi) 08 eneine ‘sessed sessou ‘e\senBing Yy “oopIOWIOP fue 2 sojndodjwue soxgseo nas 0 e9 anb ‘wnwos odes win wenequesoide ‘sepeoyisionp aquerseq exoqwis ‘eis|Je;00s 25 -eowe & Jeluayua 9 eisijeu|deo auBas 0 Jenasaid e sopeuns -sop sowuawinsisuy ap ogbope ejad a sepipew ap epewor ead ‘sasjed sosioalp wo ‘sepiunsse seonjjod sewuoy sy ‘Ousou! 0 sjou 119s ou opunu Q ‘opidwos ‘oanad e conod ‘esas ‘oulseu! 0881 Jod ‘o1uawiejosy nes Q “enepI|OsUOD as ‘yD exaND epesodns ‘cugnang ap ogdnjonsy @ woo opeyueidui ‘awiBes ond siodap siuouupinolyed 9 / 161 ap slodep ‘eaeruesaid 11 eISspy e anb ojad sopedeawe ‘opseladnso1 estou wenes -edooo sopelliy sopeweys 0 e]\WoUODe ens B opueadnaas ‘equowepess|208 seu enissesBoid ‘elul eyUeWia|y @ ‘e0110P 8p opusBiow3 ‘eo}jod 2 exj20ueUy ‘ea]LUQUOD® eUOWeBaY ens enniaja opueUio) “esa/6u) ezewWHId e wWenBDO|sap sopIUN, sopeisy $0 ‘eLppunoes ajuaweanejas eaip ‘eure eoUipUYy PN “ens|ieyideo oywewinjonussep ou epsenGuen e opiwnsse lwlelney sopiun sopeysa so ‘ols SIE © epsaq “eproajaqeise Wweplo e senlaseid wepuaiesd anb sozuewnsisul 9 sepipow se eyueduioe esusqu! eolB9joap! em “weloye sagsipest oo se @ sepenucouasep ops sejougpue se anb wo ‘opequm uoo opunu wn e11s0W gZ6L ep es}19 e 8 JeIpUNy| ELLAND | - ep WY © anUD O}UBDaP Q “eIsI,exIdeo wepi0 ep ogdenosaid 2 enesnodas elopolje elo wo esajop op sepipaw 2 sopuownsa Sul 9p eosnq g eAeAa] eduBINBASU! Wy “sJaARIIAOUL WIE $2350 anb a sogewuoysuen sepued® ap ase} euunu enesUa opuNw © nb einaieg ‘auewuele G19 OLpIoROU Oo @ werELIsEIE as suapiosoq “ol.9|2s nas 2 sojouip snos so wWelpuajep sessew se on wo soupiado sagbeoipulaio, 2 senad8 weyzeyjnne sjenb se anlua ‘saieinBuys seiougnbasuco ss-werewos ‘ogdeiso}lu OW! ens ap SeULIO} OWOD ‘as}19 ly “OpeSeaWe ospenb Win eA 9 opénpoud ap seimynunse sewiNbje ap epeso.rep y “elsiied -jdeo 801 ep ower OF e1/p9u eduesnBesul Jequedsas0e 6261 8 98119 y “SeaH, 0d sein} sesuszu) 9p voodg ewn ’s1od ‘1g “Sagtypesuog sens s2 exeisunuap ‘opeiaja0e OUR! We 2 e1oque opusasai ‘owstjexjdeo o anb wa Basp e eneiuedse com a ascensio de H entdo, a sua fulmi da Gestapo, a persequigéo 20s judeus ¢ aos oposici © aparecimento dos campos de concentracio, Financiado pelos préprios vencedores na guerra, particularmente os Estados Unidos, 0 nazi da “‘civiizacio cristé e ocident mais extremado, sous adoptos cri mente adestradas 2 equipadas, inovando procassos de com- bate, enquanto, pelo uso dos marcos compensedos, busca- vam afanosemente acum ular capitais e conquistar mercados. As formas ditatoriais de classe, de que o fascismo ¢ 0 na imo eram modelos insuperdveis, alastravam-se por toda a parte, surgindo mesmo onde nfo controlavam 0 poder, com as © orgenizagées paramilitares que imitavarn aqueles, Na Inglaterra, na Franca, na Polania, na Hungri Roménia, na Espanha, na Grécia, falangos nazistas eram arregimentades financiadas por um capi Essas formas acabaram por che surgindo em cada um mas com tracos gerais qu gens. O desenvolvimento do comérci cato do Brasil, colocava o nosso pai mente visada pela expansio daqualas formas total Extremo Oriente, o militrismo japonés crescia em ameacas, avancendo na conquista ‘comercial de mercados ¢ na c ‘quista territorial na China. A ascenso nazista e mil ‘80 mesmo tempo que se apresentava como forma de deter 0 avanco do socialismo, aparecia, nas contradicts socials da época, como perigosa ameaca aos interesses dos paises de iamo desenvolvido, vitoriosos na | Guerra Mundial. A época, assim, ora definids pele ascensio nazista, com @ Alemanha, no como area particular- 10 smo @, em pequene escala, @ lem situagdo extremamente Os mecanismos de transferéncia de efeitos que 1m, na intemnacionalizecdo crescente da eco- nomia, transferir os nus das crises dos p: imo desenvolvido aos parses de cap economia pré-cat funcionar na plenitude de seus recursos e poderio. No Br sil, realmente, a producdo do café, eixo de sua economi cerescera quase 100%, entre 1928 © 1929. A produgdo média alcangara cerca de 21 milhGes de sacas, mas a exportacdo imal passara de 14 milhes. Em 1929, precisamente, @ pro- 8 quase 29 milhBes e a exportagio mal 05 14 milhées de sacas. Produto colonial tipico, voltado para a exportacio, o café encontrava sério obstécu- lo & sua economia com a crise, em 1929, e a situacdo et seystjetideo se0seja! sep ogserjdwe-eu eneyse eiuep!A0 s}eus o8e21 © anb we ‘eAou einyn.so own enesaB 9 sor saiaB4 segsipuoa se erenqns ‘ousayu opeaieus O ee “‘sagSevioduil ap ogdimansqns ep oS nos y “aYsu oyuouHe|nonied ‘ejouarsisqns ap OU NO od -8210dx8 @p 40398 Ou sopezii ngs e101 ap ao 1219 elwouoda “asy9 2 woo ‘es0dp ep sagsipuco se opuerapysucs aquawejn9 fied ‘Jaxjzaidsap epeu ‘g%/ ap wap10 ep ey/deo ed UBL -aiauy uin e erpuodsatio9 anb o ‘s,9z noiuewine jeuo!Deu ep ual y "%0P Neose19 OUeIUI OpedieW! o exed e1PuiLid opSND -o1d © 2 409 9p eo489 neosai0 JelsNpLI OgSnpold © “LEBL 2 GZGL 2HU3 “opeiednoa: opis o|Aey jeuo}oeU epua! ep Jayu 0 anb ene ‘Opny, “@pepiage ens ap ous josauo OB @ OgSusTNUEW @ so}iPssaD0u 4rznposd sinBasuos @ os1:9 e 490uen exed ojnW)Is9 0 ‘ORUS “ewisow e[oU enzasng exioyisesq e1wioUose y “epelw & op rznpou |0} ‘10195 OU ‘sagberioduut sep janju O opuend ‘EzZEL we opedueaje jayu o wersssedenin sepinby| segsionul sens ‘Ge6L WS “6ZEL & OPSEIA1 WE %OY BP CIUAWIOSEID eA sequaseide ‘Zeg) We ‘LES wi ef CIUAW!9se10 0 opUEWOIe! “as119 @ woo naijos coned jei1de9 op sueq op ogsnpo.d y ‘oqUBWOU aPUEIE nas © nIMA;SUOD ‘eoodg BU ‘asI10 OP aso} sew ‘sepep) +1090 #s0|00 apepjoedea ep opde7! uu yanyssod eve Ogu anb zon ewn ‘epejeisul gf epepioedes ep cquewerjenoide osuayuy ou openje0 osindu ‘exoperi0dxe ewouode g sopeUsap saque soquauUNsenul BJeNIe 2 solo!eU! soon] exeuo|siodosd anb we epipaur eu ‘saso}aUe sod iat So oD ogsexedwoo wa ‘opessjaoe oun! eneyued -oyoeu eLnsnpul ep oduene o ‘osindu) epuess enewior ‘ ssnpu anbied 0 opor owod ‘anb ‘esj2iseiq 4x8 eL2asppul 8 led eUILIc-2119}eu 219 OgPOBIe o :OKCU OnIYISOD oVDsdse eazuasaide ‘920 ojad opedues|e janlu op nowyxoude 2s fan wa *J0\axx@ ofoipwoo Op eSuejeq eu soxeyo4 e162 anb a ‘exjs0p05je ogSnposd y “epinbos wo ‘ogdesednoei ap 104061 two eoyo.asezeo woo eneiueseide os ond ‘eanone| ep oBbert “18 Y “Oppobe Oe u1A10s e we1essed ‘9je9 oF opines weIne} “ouyooueuy ewsrss o1sdoid 0 9 oujeqen ap e103 e “eti0d -suen 0 :9su9 eed seperaye sews seaup seu ‘eu20pobje ews -ou00e ¢ slaies © nossed eijaaje0 e1wiouode ejad epjnasuod eimnnse @ epor ‘ope| os1no 40g “auesepuodeid es-nou 40} 0u103U) opeasous O° opeby| 1039s 0 ‘exideo ap ogdeuo} 2N opeviodxe 10198 0 anb Op opsienu! 9p sieAPJOAE) sJeus sepepjumodo nouoriodoxd ouseiu) opeosaus o axed elznp -01d anb 40x05 0 ‘eusaixe e opuesedns ‘euseauy eingoid & 2 “sonjonuasop 9 os-10uew oF :ogéern|s ejod epeinwnso euse, -Uy eLiaJo @ woo eNO}sHBs 104 eANDOId Vy “OQ 9P £9180 WO segdeuodu sep ogénpas 2 weiesioy aes ep sapepinoiip sy -sousaix s010104 uinbye opow ep opuinysut ogu oBde1adnoes esau ‘sosunoa solidoud snes sojed eneiednoe1 es evese1q jouose e anb ereoyiubls Ors “soqUCD |Jus ODE © SEDIENP -01 wereiso sogsionuy s@s59 | g6| w3 "2009 ep JO}eh sip: 9p s01U09 op seguiiu €°Z ‘aiuawepewixo.de ‘3p sepinby| sags ~onul PAR UaEaACe [S648 © ’Z6L w3 “ensISIad epUIe a0 ® ‘opinjonusap owsjenideo op sosjed sou ‘opuenb ‘geet two of ssosai0 @ ey.edaui09 exjase1q e]woUdd® © Se/y epeseieeneysa“esjase3q elus0UCDe e epor ap Ox2 “og -2uiodxe ap elwiouove ep aseq Y “PEGL-ZEGL WO ‘esGY OSL ued ‘6261 Wo 'Se19H| | "p OP neo epeyodxe 9420 ep eoes 8p O1p9W JOIen Q “LEBL 9P OWES Wo ‘sone UE g S09 42d 50 8 G26 9p o1quiies wo ‘e1q)| 10d JeIOP ep soneWUED $'2z 50 enue ebuai9})p ejad epejeuisse nosis 3480 op oSaic ‘op epanb y “o1e2 e Sepiznpes weneasa QE6) ap ciquiazep w3 “6z6L oP caquieres we ‘Se1q!| SP SeQUIIL! LE Op SleUs Op -pbueoye welmey senisos sir :sopobeu wero} s61195019 sen -10801 56 soso soonod wa ‘2519 © epasBeyog “o:j26ueNse pend jeudeo ap sepenue s21J03 w09 opulplouloa “¢z61, “L261 we sepezyiees wes0} easy essou sogsionuy so.0}eU Sy -soueBuesiso sooueg 10d opeiedo equewe}sex}ofew opis 21h {24 sonborsa S950 oIUOWRIOUELI} 0 seul 'eDod9 ep $03U09 ap soguijw zy nosuesje ‘gzBL we ‘A}29 9p sopeinuunce sanboyse sop 0je Q “asseduy wn eAeedap exla\se1q eno crescimento da sua acumulao. Isso fora conseqliéncia da crise € mostrava que essa recuperacio ocarria pelo fato de que os centros imperialistas permaneciam em crise. Assim, a pausa na pressio destes centros, quer quanto aos Investimentos, quer quanto 20s empréstimos @ ao comércio desigual, abria espaco para o desenvolvimento, em ritmo to, da capitalizagio, até af sempre onerada — como voltaria a ser, adiante ~ pela profunda e permanente parti cipagio do imperialismo na explorago da economia brasi- leira, ‘As conclustes ‘desta anélise, no que concerne 20 2: sunto deste trebalho, sG0 as seguinies: em primeira luge, com © crescimento industrial principalmente, ocorria um ripido desenvolvimento da burquesia, quantitetivo e qual tativo e, em conseqiéncia, a necetsidade, para ela, de em- pliar a sua participacao no Estado, no poder, para isso sen- do necessarias reformas polfticas; em segundo lugar, a au- séncia, na época, das condicdes que configura uma situa- 80 revoluciondris, Em vez de levarem a uma situegio favo- rével ea alterarées imeciatas em favor das castes que forne: cam 0 trabalho, a5 slteragdes em curso robusteciam a bur- guesia e Ihe permitiam \dicar e alcangar um papel po- 0 mais amplo. Na verdade, a burguesia operava, no Bra- lum avango, uma etapa na sus revolugio, uma rovolucio que, aqui, apresenta axpectos partcularissimos, como 0 de seu prosesso em petamares. Na fase entre @ crise de 1929, de dimensées @ a vigéncia do Estado Novo, real- mente burguesia brasileira ampliou consideravolmente 0 seu espago, No fim das contas, tudo isso importa em reco: nhecer que, apesar da agitagao politica vigente na época dar a impressdo de favorecer a ecloséo de movimento favoravel a mudancas estruturais no Brasil, o fato é que a classe que se fortalecia era @ burguesia, Retomando a sua volha préti- 2 de conciliago com a classe territorial, exploradora s2- cular do latifindio, a burguesia aproveitava a pausa na ex. ploragdo imper ta para moldar o Estado as suas necessi- dades. Ela estava mais forte e no mais fraca do que antes da crise, O que dé sos acentecimentos da época o aspecto 4 ‘tumultuoso, que alguns confundem com debilitamento do Estado, é Justamente a luta da burguesia para ocupar espaco maior em seu apareiho e configurar a legislargo que permi- tisse 0 seu avango. Na escala factual, no que aparece & tone, ra superficie do process, a luta denuncia o esforro da bur- guesia para, depois da crise e do movimento de 1930, que dela decorre, excluir 0 reformismo tenentista, que insistia em seus propésitos, e de cuja colaboraro 0 governo néo podia prescingir nos,primeiros tempos que se seguiram & derrocada da Replica oligérquica, compondo-se, inclusive com as forcas do latifdndio, ligadas principalmente & eco rnomia exportadora, Com o Estado Novo, essa luta chega 20 fim, © regime permite que a burguesia d@ mais um passo 8 frente, © fato € que, no tormentoso quadro entre 1930 19935, no havia, no Brasil, uma situagéo revolucionéria. rc = oglujdo op sazuaiso9 @ seiopeaoui seisodoid wosaiede ‘soz0A Jod suawepeuoxtede 9 ‘orn os-aynosip ‘euave e wednoo segbeisoqU09 se ‘ogjsenb wo oisod 9 opm ‘wenjonussep FRPIA ap jouls 9 oBseiiBe e ‘c1Q “opbeube eo JOd sueWNrsn{ Sopojiad sassa e 10104 WIR) ’50/6, uo}oeau no se/opensasuod seduoy sy “oede «Be op sopojiod aidwes ogs “— e1ioysiy euanded op opunus © — seajyyjod seindsip 8 sopuawi2aquooe ‘soyposida we os) opuelsunuap ‘se10}J2 eed steqpioneysap sousws sag%ipucD 190s sagipesuoo se anb we ‘sopoysed souna {9p sopo},ad so3ino 40d sopeleAsatut RO J0}2u! ‘OWSLIEWIOINe 9p, Sopoyiad soH12| ‘odwey op OB -o| 08 ‘ejeuisse ej@ anb aqeorad — 21040 eu Bu eqUawerUepine — euOrsIY essoUe eonyjjod opseybe y se formam ou se dissolvem, crescendo umas e decrescendo outras. E isso tudo que tais perfodos apresentam e a agita- 0, atraindo a ira dos que esto no mando e gozam dos be- ‘neffoios da “‘ordem"', apenas mostra que o subjacente ¢ contido irrompe sempre com forca justamente porque foi mantido fora do cenério e impedido de se manifestar, Esses curtos perfodos, em que a malsinada “agitaco” rompe as comportas da “orden, terminam quase sempre em ditadu- ras. E estas marginalizam, escondom e sufocam, novamente, as manifestages de inconformismo que ameagam subverter a situagio vigente. lento vitorioso de 1930 e os aconteci- mentos de 1935 — menos de um lustra, a rigor — ocorreu, um desses perfodos ricos em manifestagSes po- Icas as mais desencontradas. E, por isso mesmo, marcados to realmente abalou — mas no destrui iscutido, analisado, contestado cas tradic darias, as situarbes estadu: ;, toda a estrutura formal das instituigdes brasileiras foi abalada de alto a baixo e, em mul tos casos, ruiu. O espetéculo das divergéncias, das mudangas @ das inovacées apresentou dimensées inéditas, Alguns de seus aspectos exteriores pareceram chocantes. Outros, na verdade desencontrados ou inconseqdentes, mostraram co- ‘mo as novas foreas néo estavam ainda preparadas para subs- tituir as antigas, cometiam erros primérios, rompiam ca- hestramente as regras do jogo. Elas buscavam, afanosamen- te, apesar de tudo, definir 0 que representavam, moldar uma situagéo nova, erguer uma estruture téo duradoura quanto possivel para conter 0 que estava aflorando, com impeto arresador por vezes. No caos aparente, gerava-se uma nova ordem, Até que esta se firmasse, entretanto, ocor- retiaim muitos episbdios, lutas, desencontros e até desatinos. (© movimento de 1930 foi uma das etapas mais impor- tantes da revolucdo burguesa no Brasil. Ocorreu ao influx da crise econémica de 1929, quando a Republica i: ca denunciava a exaustdo de seus procestos, a sua ““ordem’ 18 estava irremediavelmente minada. Para romper as compor- ‘as que ela apresentava como escudo de sua obsoleta estru- ‘ura, as noves Forgas realizeriam aquilo que pouco antes pa- recia impossivel: a composigao entre Tenentismo, cujo {m- peto reformista era conhecido, e as frandes que até af est vam inseridas na velha estrutura mas dela comecavam a di sentir. Na medida em que aparecia como dominante o pro- cesso de derrocada da velha Repdblica pela luta armada, quando essa solucdo, até af refugada como inconveniente, ‘apareceu como inevitavel, a composic#o com o Tenentismo © apresentou como vidvel, possivel e até necesséria. Jun- tam-se, entdo, no movimento de 1930, foreas até entfo con- trériast militares marginalizados pela ordem vigente, om conseqiéncia dos movimentos armados do terceiro decénio do século, e organizagfes pol/ticas — partidos, governos es- , bancadas parlamentares — até af fazendo parte do tivo vigente. Tratavarse, pois, de uma composi¢o he- terogénea que continha, desde as origens, o germe de seus coniitos futuros. Entre 1930 e 1936, realmente, o cenério politico vai ser ocupado principalments por esses contlitos. Se 0 movimento de 1930 fora condicionado particularmen- te pelo debilitamento da economia de exportacio e pelo conseqilente enfraquecimento da forca politica que tinha base nas dreas cafeoiras, comprometidas com as instituiges vigentes, 0 papel das outras foreas, ligadas & economia de mercado interno — base de sustentacio para a sa(da da cri- se —, passave a avultar. Em ambas, entretanto, num pats ainda “essencialmente agricola”, @ terra ora explorada am regime de latifindio, ou nele permanecia, mesmo quando no explorada, O Brasil se caracterizava — e ainda hoje se caracteriza — pela apropriacio da terra mais do que pela sua exploragiio. Assim, para armar o disposi destinado a derrocar a velha Repiblica, compunham-se as do Tenentismo, elemento que se apresentava como renova- dor, e fragées oligérquicas, dominadoras d sidentes da situago vigente, Foi uma composi que encontrou resisténcias dos dois lados e que retultou s6- lida na etapa da uta mas que comecou a se debilitar desde 19 —_—— i JuoIOMNsuOD apepr|eWioU e OUIOLa! ap OBIS e pep ydooa1 ejad sopel JOd Solow sou og5 ® piosauo ‘oqumenuo ‘ZeG| sp sou CUsaUI sSS9N) ‘EEBL 9P O1PW ap ¢ wo ‘ou Wn e Jep eed saghla}9 sep ereP © eneolew OLNgsino1g OUL2NOD © “ZEG) a oeW W “AUAB © seluoune exed a soso1i04)a so sezupindodw esed auerseg OsIPUl Op nedb sosCHI]UH SO aAUO OWUCU SIP ap nesb 0 wag eluYep — eIsaUEUE ILL! @ 400 WO OUNseUI OU epipuodse: e}18s end — epLqesen weBenfuy) essa “wndje ss-eienles ,of5njones glad sopeauces a xy 285018 @ Weledeaso enb s0,, 013U0 wou ‘so1no ap ogtiod eusn 0119) 9 stes0Ua6 ap [o4 win of|nu88 op "ssonn e1oquia “o1019x3 Op ‘onsiuw exed jesaue® win ap eyundsip ogu ouano9 0 and Jages syuepuseicins 19s opuozip ‘eB0] Siew 8°, se3s1WeR x0 op opeyund win op soges oF eUeIxe 9 eusehu) eU|dsIP {s01]esses0 sopon,, opeuoroues 4a ap oupreunsep ons op Josseosiue 0 exesnoy }doud snes opejounue wer ‘ou1an05 0 and woo sagplxnoyy @ sapepisonuls ‘sezainase se wollznpesy Joyjous exed souny © Soros “s0.0I9 sieyvoU! eusno6 s01e ene120s0 Jeuo}oeu cILeWIROW o,, nd EAEWIZe asnuouay siuouodwos g spe PUB} 0 'olOO ass—Ny “ex1aND ep eUP ofuD 'o op eysed eu 1200109 ou1oKo6 CWSU! O on 4 ‘o11u#9 Op esPIse}e O11981A01g OWNBADD O an “s22! 0p 019140 Op souniar sou ‘ojduiaxa 10d ‘sepen -B1on@s weseO4 CUlsIUOJUODU! 9p segderso}lUEW sy earepueq eyonbe sezueindod ap oppuss ou weneyjeqen o1Os|r01g ‘usnog op sagsioepul © sapepinfiquie se oyusuue|nolied 2 Opeuie CUeUJrOW OP 21:921A & WOD ‘jeanjd OU ‘OWNS wsse ‘sa1apod so welo.exe anb sop so1u9 50 "je101/919 os809 -o1d 0]9d se0)3) 0d sagduny sep oyUautroAd Op “9 ors)’, wap 430, P epewoyai op v :eo1jqnd opiuico y e1oxnpes e1lap -ueq pwn wenmuasaide “essaidap exesadnoas as eolwquoss ‘seq eno 'se5105 sIB1 “OLgSIROJg CULBNOD Oe Wy OpUOd oz “ogdezijeuoorinsuodas epidgs ap zisaup © souls e10d sod 40} 2-uwenenuince ‘opewuie oIUawiAoUs oad se jod seS10) opuodwosas ‘ojned 08g wa “oPUEUI ap OBSUN} =p opijadxe 0611 e ‘elzewlid ens ap opijedxs 104 eysnusua, ye sIuEUosa1do1 © zojneg OFg WO ‘OEBL ep UOUA ep siodap oanod 'na1s090 eU.a. e3n| ess0p soos) 10108189 sjew SOIpgsi¢a sop wif) “sesonisedwia, jodizse sefno ‘exsnuouar aquauod sew Oulues o ‘apepian eu '243 pay anb ogsinansuog ewn ep opdelogela ® e1ed 9 jeioul9/8 ex/nsuoo ewn e1ed ayuaWwepide) seyoseu ep eseneien — eperouiep eed e woo eoinbip6i)0 apepiun ® opuodwooas exofe ~ seauepisip seinbueSio sep & “aluau -odwoo exino & eiey “OpSinynsuoD AOU ep oRses0Ge|e ep 9 ap ogteaonuos ep s9x2s38 “exou eumnnso ew soy 2 2p sau ‘jeuoronisut Ousi4a} OU eRs}xa anb o JIns.0p 9881048 212nPO/AUl ‘seuLoja4 Jemaja ap as-eneren ‘seduep -nuu ap enntoadsiod e eued souvel sini so9i3Jod ‘sozino woo lupquier seu ‘Sersnususr seiey)wi So.USW9 so Woo seuede ‘opueiuoD Ogu el0fe ‘SeIsJUMOJa1 sO Bleg “~uWNEEE o}.ON=p 48p0d © enb ewl0$ ep OWIOr wo EIOURBIEN|P & 10} ‘zegL aP ensewies oujewiid ou etueuueinoned 2 E61 apsep ‘sO1u0W) ~josiuoze sop oxto Q “Rhu! @ eAanedes ‘eBuo} e108 “opbuny 20d op6uny ‘operse 10d opeiss ‘sogsslwop ap 9 sogdeowoU ap ogdettos y “seisodwioo 99 woo se!nbseB1/0 sep ows}s0pen -Josuo9 0 6 exsnuaia ows}uN0J8) © enue e2ny B JeaUljap 2s ® ‘owsow oss] 10d ‘edowon “opiue ap sjued e wepuew Wels -akap anb sojed stave werepueus enb so opulnaissans ‘ese 8 seuinute op a¢-2neie44 wy op exewu;xo.de es Qg6|, 2p oue © opuend pf ‘opiges » owoa ‘nosuniy cruswjAow ¢ “OE61 9p opew 18 CWUOWW|AOW OP Oeqe O sode “1esNBYUoD eIpUBIeId 9s and fp10,, @ BSeOWE 9p sO4e.R snos $0 WOD ‘eoode ep ,,oB5et @ Jeena! eed sayuessaioyuy ogs‘oseo ou ‘anb soyzodsy “euigasiy @ enb op stew e1uor9 g wenies anb soroadse so} -anbe ‘sopniui soioedse snas ap a.ex ojed “inde opelsaide 495 12h anb “BuO|DIpe.A aiuauoCuo9 ep ojUNILD Wod ‘oruaW -|9tWou 2p o1panb asso 3 "eL011n ep so.uoWoW soujewid s0 Dono de jornal que vinha tendo destacado papel na campa- ‘nha nesse sentido informava a conkecido politico sulino: “No permitiremos que os tenentes voltem a dominar So Paulo”. Era inequivoca declaraco de guerra que contrasta- va, em sua firia decidida, com as manobras ambfguas do Governo Provisério. Nem este teria condigdes, naquela fase de adotar decisdo firme em todos os casos que se apresentavam, navegando ao sabor dos ventos das pres- ses, manobrando sempre para evitar um naufrégio que pa- inente todos os dias. Outro jornal, este no Ri ciava a sua atividede com 0 propésito de ser a voz mais ‘mais tem’, Em junho, ainda no Rio, um grupo de ares, elementos destacados do Tenantismo, empastela- vam um jornal que thes criticara as posigdes. Certo dirigen +e oposicionista atribu’a ao chefe do Governo Provisério a declaragdo de que "a revolucio esti indo demais para a es- querda’’. A demissio do ministro da Guerra, elemento mui jado as hostes tenentistas, foi o acontecimento marcan- julho, irrompe em So Paulo 2 “revolugéo constitucionalista’, cujos chefes espe- jedade de alguns covernos estaduais. Os interventores na Bahia, Paré, Espirito Santo, Sergip Grande do Norte, Ceard e Alagoas, todos tenentes, sairiam, entretanto, em apoio ao Governo Provisério, assegurando- the 0 envio de tropas, No inicio de setembro, comeca a ocu- ago de Sio Paulo. As propostas de acordo, com a capitu ago dos rebelados, surgem de varias procedéncias. No fim de setembro, a Forea Publica paulista assina o ar No comego de outubro, cessam os combates: a rebeliio es- tava vencida. Essa vitdria foi 0 dltimo servigo prestado pel Tenentismo. Daf por diante, camara a desaparecer do cené: rio politica. © ano de 1933 assiste a uma singular reversio: os nalistas, derrotados na luta armada, alcancam @ ca, O Governo Provisério assume a directo dos egdcios do café e atende as reivindicagées dos produtores, enquanto surge, em So Paulo, uma frente nica politica itegrada pelos que haviam se separado ante o movimento 22 ‘conservadores de So Paulo, agora unidos, concordam em proparar chapa Unica de elite para a Constituinte. As elei (es para esta realizam-se a 3 de maio, conforme estava pre- Visto desde 0 ano anterior. Em julho; interventor militar ‘em So Paulo, ligado a0 Tenentismo, 6 exonerado: 0 gover- 10 logo seré entregue a um civil, figura destacada da frente Gnica — a8 forgas conservadoras ganham mais uma parada, ‘A Constituinte é instalada, em novembro, ¢ 0 caminho para a reconstitucionalizacdo esté aberto: of revoltosos paulistas so anistiados, 0s exilados voltam ao pais. Em junho de 1934, a Assembigia Constituinte fixa a data das eleicées para 90 dias apds promulgade a Const gio @ aprova medida concedendo anistia empla. A Cons tuigéo 6 promulgada 2 16 de julho. No dia seguinte, por eleipo indirete, 0 chefe do Governo Provisorio ¢ feito pre- sidente da Repdblica. Seus poderes estio consideravelmente Podados e daf por diante seus atos deveréo conformar-se és forgas politicas em processo de organizacio. O Tenentismo estava extinto, mas at inguietardes persistiam. De todos o¢ lados vinham avisos sobre conspiracées em andamento. Ot choques politicos se sucediam. Em 1934, o mais grave deles girou em torno da nomeacio do governador de Minas Ge- rais; a solugdo foi, mais uma vez, favordvel aos conservado res. Ne época, antes e depots da reconstituclonalizagéo, as ‘grandes figuras do movimento de 1930 freqientemente se desavinham porque se colocavam em favor de cendidatos diferentes aos governos dos estados. Cada uma daquelas fi- guras buscava articular, com amigos nesses governos, dispo- ‘que viessem a disputar nas me- Ihores condigdes a presidéncia da Repdblica. Nos estados principais néo houve problemas maiores: Rio Grande do Sul, S80 Paulo e Minas Gerais mantiveram os seus governan- tes, como outros estados em que sobreviventes individuais do Tenentismo se haviam composto com as oligarquias lo- cals. No estado do Rio de Janeiro iss0 no aconteceu, como ‘no aconteceu no Cearé, em Sergipe, no Espirito Santo, em Santa Catarina, Como em Minas Gerais, © Rio de Janeiro 23 gz obeq "00)3)|0d ouais8} Ou ogSnj0s eWiN ep eL1es eloUeleoXy 8380 /\ 9p oBbe @ anbiod sjodep @ ‘1eindod apewuon ep ops -saidxe ewun 9 ogu ope3insas essa anbiod juewrelo|u} “seusn sep Operinsa: ov oyadsaisep peoy -uo op ogsuanianu) y,, :2d)019g ap 0: 9p siodep ‘OUsen09 op aja4a 0 sued enejade so1UaRsaL ‘operso ajanbep ¢, sesopeziyinbuen epeu,, Wee s12105 s ‘9p weyuIn anb sy “osina we |e opdexidsuoD ep Wwene| conqweueg op weyulA anb sy “aIUeUE|e 2 epenseje oLb 2 aInbul ewn ep seiopelunuap wee sajueipenb so sopor {9p e1qs0e1 ouanoD op ajays o enb sagdeUHO}U) sy “eulojqoud o wisse 1290I09 e1wlos OBU o Opsioep jes esseB -se1 onjinaaxg 0 anb ‘sjod uo}oy jeungu ogy ofjwe suau ou ayoquy wipquier ° wo9, 1eaBesu09 ‘Ose9 Ou opessaiauy ‘Our ‘ou ‘onb Ipnp oe euessed ewayqoud op acejuasap © seus 'e1yeg ep e5aj09 nos ap oBSueAseRU e epinep E10 eied -ueoje adi6.ag We 0iuaniaqu! 0 anb eojew y “ows9108 nas ©p oLsPiai08s-xe ap euo|a) ead epedeawe eLO}eW! “@UlM, spsuog elpiqwassy eu eLo!ew jereisu! WoD eneIUoD EIS) audi sowuansaiul © 'oqueg oa141ds3 ON “enex2n e anb ‘cong -euleg We 10]UaAIeIU! 0 ‘ope| O:INO op ‘ogSeoIpUI eanbe eIpuajap anb ‘eqyeiey eu owsAL=tut 0 eneise Ope] wn ep “ussy “08601 ejonbep aiueyioduy sew opeysa 0 ea anb ‘00 cnqweued We oLUenteIU! ojed epeien ogseoypul ens e ‘opeuas op ejouapisaid e esed orsodosd ‘exseps0N Ou E64 10 Bayo O “soBluuju) 2 soBjwe 204 ‘sean -sanul a sosne|de ‘squawaruep|Aa ‘2213 2 J23d0 9 1Ip|99p “B19 “opsioap 9 apepuoine ens e eved opurjade aidwas weujLey e902} se anbuod soseo sassap win epeo apepinoy|p awoua woo eneUe1jUe je10pe} OWsOROB Q “wWesePUEWSEP as segd 08} s@ and Wa ‘Sepewia!axo sern| 40d ‘apsed epor Ww “epeyl! ‘owsenog op ayauo ojad opeswou e00) syuewerD6 0 woo ‘ogduaneyui op ouibo1 op wisbessed e ‘apepion EN "1200] opsseans ep opuend ‘eujiereg eUEg Wo opibins ewia\qord op ogsnjos ep wpquiey Jed}onJed exlproep ve "O€61 9p opeue GyusuAoW OP eysluo!9e apueds ‘Ing OP spueig o1y OU JOWUaAIaIUN) © seyy “ORSeO\ONd © Wenepn{e ‘anb op weaeqimiad s1eu e104 ap segsuaniaaul se a opedbel, uo ene3se pied spud ‘gueg op ose0 OU WRQWE snes ep epei e epor woo ‘oly OP Operse Op 2 s1e18q SeUIY ‘9p opsseons exoiuoui0} wp eiedioiyed anb ‘ing op opuesg 14 Ou soivanayU Q “0204 0 sieiep94 sepepLioine se opued|u -nuyoo ‘ess nowor 2 ‘odnUB oxLNo Wod 'YopeULeAOH 1269)9 25-20) 101UandaiU} 0 fo9)4}/0d opeujuarep nabajs odn4d wr, “apequon ens e Joduut e1ed seBuedes ap apepia e e1e4ous 101 -uonioquy 0 onb werewuye 2 e1ewien g 4a0asedwiog & os-weL yuuue Je19p94 BdO.N 40d soper|onse Os !o11919x3 Op ayrenb win a ss-weleBiuqe “so.UenJaLU) Op sedeawe se aLUe ’seDSIU isodo SQ “soperndap sop eiougisjaid ep sopesn we1e s0ss2001d 50 sopo} anbiod ayuel9s0 ‘oyUeIUa OU ‘e19 eyunds|p atuews9R05 0 enb ap euojeu y “eduEI|e essa © Jeainziad & ose9 oaltn o'es8 o8u asse anbiod owlseyy 922} oP sepsypuoa Wo eneiss BU ais9 6 oBédo BUN ‘aquapisoid op wel6!x9 sopo “ejeq @ OperUaye 9p CUI; A [ed -aua6 0 J98 ap O1uod & noSayo einy e ‘aLUeHUI}e Op OU-WELa seisoqud souyno ‘je1eue6 op o1ippnued elo ing op apuein ‘o1y Ou JoLUB;aZU! Q “seUEDIYD 9p eLa4o eLPIOIPN! eINdsID PWN O}DIUL ana} 9 OI]9}d 0 NoYseIUOD ajende ‘aise 011013 “eUUEW) ep oxISU}W e1a ‘syeW! Op we ‘anb ayUesUI}e Win wos opunaduos orjoi9x3 Op jezaue5 win ap Osea 0 wig *,,20 1d Bun}jn9 9p so104 snes $0 syueWeYSIA WenEwosdWO! apepi9n eu welss090 en sossvans £0 2 9[8oj0ap! opd010 -aia},p sanbjenb ens}x0 ogu ie 1spod ojad ein} we s20sou se anua onb eneayidxa *, atua6ja auybai op e aioe ou ef anb sop Quowinu oe odueyied ne Ploug|9oxg e880 CUCD,, raruepisaid ov opueWOjU! ‘Ops! -9p nipad gg6L 9p oujauel wo ‘owspueua, oe opebi) eyULL {2\N Bp [29140 wn e48 1o1ueJ9}U) Q “DESL 9p opawe OVAL -Jnow op sepeoersap seundy anus oasyjod ojanp oe niisise permissio para lembrar como seria desolador que um esta- do do norte viesse a cair em méos dos velhos reacionérios, que tudo fizeram contra @ revalugio”. A intriga politica, com os seus inumerdveis tentéculos, somava-se a conspira: cdo militar permanente, com focos por toda parte. O inter Ventor em Pernambuco esclarecia, a certa altura, que a solu- e¥o do caso do Rio Grande do Norte, idéntico aos outros antes referidos, estava condicionada & transferéncia de de terminados oficiais da guarni¢éo de Natal. O Tribunal Re gional concedera, ali, habeas corpus & oposigic. Um pol co Fluminense, profundamente envolvido no ceso de seu estado, escrevia ao presidente, com ansiedade: “No pode mos prosseguir nessa incerteza e angustiosa inseguranca, fi: lhas de indeciséo. Vemios bem que a nossa sorte nao é ga- nhar no mole, comendo mingau. Temos de nos atirar de unhas @ dentes para lambiscar um poucol” Era uma forma pitorasca de retratar a gigantesca farsa em que se transfor~ mara a vida politica brasileira Paralelamente, mas somando efeitos, havia outros problemas candentes. O Brasil estava em atraso com os Es- tados Unidos, e no s6 com estes, mas estes cobravam tais atrasados, mais 0% a Alemanha e a Itélia estavam em andamento negociagdes para estabelecer um regime de compensago. A nossa situa- ¢#o financeira e cambial era confusa. Os mi Suprema pleiteavam aumento de seus proventos. Essa re vindicacdo caminhava; mais ou menos si la de aumento de vencimentos dos m do projeto que o concedia vinha, pela sua lentidgo, provo: cando irritagdo entre eles. Generais @ coronéis da tar e de guarnigBes do interior conluiavam-se para alcancar solugdo fevordvel para o caso. Até do interventor na Bahia chegavam dendncies de tal conluio; do interventor no Rio Grande do Sul vinham informagdes no mesmo sentido. As ligeees com as guarnigtes dos estados eram culdadosamen- ‘te acompanhades pelo Governo. Para culminar, 0 proprio ministro da Guerra agravava 0 quadro: reunira os generais, e propusera a sua solucio para o problama. Tal solucdo the 26 imples, oportuna e adequada. Consistia no seguin- itiria do ministério, caso 0 projeto néo fosse aprovado na Camara, e os generais se reousariam a essumir 9 pesta, E fécll compreender o impasse que surgiria dessa solugo que, no fim de contas, néo passava de uma chanta- gem d2 intimidago. No andamento da questio, verificou-se que 0 ministro, mais uma vez, como era de seu costume, enveredara por via errada: nem os generais, que o documen- to apontava como unanimes na recusa eventual, estavam de acordo com tal solugo, nem as guarnicées os acompanhs riam no sentido de gerar uma situago de impasse. Os protes tos militares surgiram de muitas e importantes figures © reas. O mais escandaloso veio de Cachoeira, no Rio Grande um capitdo se dirigiria ao ministro nos seguin- \dverti' muitas vezes que devia falar menos @ dizer mais. No quis ouvir os amigos. Af estéo as conse- Uéncias. Parece que s6 Ihe resta uma safda. Tenha amor a0 Exéreito e desprendimento, Estou em Cachoeira com os que defendam o brio do Exército”. Assim, um capitdo, em seco telegrams, despedia um general das fung®es ministeriais, apontando-Ihe © caminho da dever. Outro sinal dos tempos. 0 periodo entre 1930 e 1935 pode ser dividido em duas fases: a inicial, que termine com a reconstitucional Go, em 1934, e a final, que vai até a instauracdo da ditadu- ra, efetivamente; formalmente ela serd instaurada em fins de 1987. A suspensio dos diteitos politicos e individuais, en- tretanto, por consoqiiéncia dos levantes de 1936, assinala ‘uma fase nova. O fato é que entre as dues, havendo muta i ferenga, hd um trago comum: 0 desencontro das tencéncias, ‘0 acirramento das lutas politicas, a indefinicao de rumos, inseguranga como clima normal e duradouro. A luta entre a componente oligérquica e 2 componente reformista, que se haviam aliado para o movimento de 1930, ocupa esse perfo- do e Ihe marca o contorno. Na incapacidade para forjar for: ices @ partidérias aptas a representar com clareza as tendéncias da opinigo, ¢ ante @ emeaca de caos, propo damente aumentada pela propaganda, a burguesia, concilia da com o latiftindio, optaria pela saida simplista e imediata, pare te: ele se der ar ‘ond ,adouu0d,, 'eisyineg ouesyiqnday opnied ‘guid © 20} “opnius assou ‘opesednsuy ojapoyy “sovepipuea sop opde.bes “woo eu asejwnsas ‘omne}si6o7 ojad epipeso.d ‘ogseinde B 9 sJeUNo} sore Wess sogeia|a sy “ooJUN Opitied ap o ‘at ~vaweonesd ‘e19 auiGai 0" oprued owsaw op onuop a 200) e19 e1ney opuenb — ogsisodo e\aey ogu ‘es6a1 ap ‘owog “eneuoiouny and we operse op atougiajas @ 109 0} “My © opuey.sjduos un epes = souso|jgnda1 sopjied so1 Ip — ,,S0u8-94,, 80 odueo 0 wereuiwop :aiqod onus 219 Ougpiued oipend o “yseig ou ‘OEg1 9p saUy “ond wn uinpewe ap nes6 0 “wpqUIeS “ejanes op 12d © “enequasaide sjed o anb cupenb @xou o woo ossed -WwODsap W9 ‘auauijeas ‘weneyse enb 9 e1s0ayvo9 eotjanday 2ueae anb sopnied sop ogtinasap © 10} OEgt op o1uaW “JpOU! Op e1.9un ep seie}paus sefougbasuod sep awn ‘eI 0d ogseqUebi0 9p soviedns ewi04 e 9 op|ied O Blopeliag!] [euOIDeN BURLY Y “AI 8 sJxoide 3$ epeysaduusy © anb 9 o124 © “selouRBianip 2 segs -bjs1408u! se sa}UOD aL) Juutad anb “ed40} ap ogdnios ep easnq P rouiaBns 9 enequsjeae sp1je [euo}oeLseIU cupenb o end praticamente destruido, como os demais, com a vitéria do movimento de 1930, ressuscitedo depois de 1932, com a constituigdo da frente Gnice naquele estado, contigurava 0 tipo superado de organizagao politica, Retratara e simbol zara, até 1990, a velhe Repdblica no que ela representare de pior. No terceiro decnio do século, em alguns estados — os pecificamente om So Paulo @ no Rio Grande do Sul —, surgi- am partides de oposicao com papel expressivo nas lutas politicas. Bram partidos recrutados na mesma classe que os uttos, 0s tradicionas, e, portanto, com a mesma ideoloxia. Libertadores, no Rio Grande do Sul, ¢ Democriticos, em ‘So Paulo, soriam, entretanto, pontes, estabelecendo as con- digdes preliminares para a composicgo entre tenentistas forges oligérquicas, na segunda fase do Tenentismo, quando este abandona o seu isolamento, o seu confinamento no iangas na drea part a Embora estivessem em crescimento, até 1930, na verdade esses partidos oposicionistas no chegavam a fazer sombra & presenga maciga dos “pierres", que permaneciarn domina dores absolutos. Com a vit6ria do movimento de 1930, as inter nos estados @ 0 exerciclo do poder, no Govern Prov’ por decretos do Executivo, pader soberano, crioi-se ov partidério, A agitagdo politica, entretanto, mentida por ages individusis ou de grupos, desenvolvie-se desordenada mente, sem 2 organizagdo que o partido configura, Isto fol possvel sem graves distoredes até o momento, nos fins de 1932, am que, derrotado 0 Tenentismo e recomposta a uni rquias, colocou-se 0 problema eleito- ral, fixada 2 data do pleito e prevista a Assemb inte, A necessidade dos partidos, daf por diante, presen tou-se com toda a forca. Nao havia como evitar 0 seu apare- eimento, Além do mais, com a emergéncie, por vezes vioe ta, das contradie&es da sociedade brasileira, os novos part dos deveriam comportar as divergéncias ideolégieas corres pondentes aquelas contradigdes. Deveriam expressé-ias em termos programéticos. Mais do que Isso: no recrutamento, de seus elementos, os individuals @ os institucicnals. Era 30 imperioso, agora, preencher 0 vazio partidario e preenché- lo de forma nova, obedecendo a figurinos até af desconheci dos, aptos a captar as correntes de opinifio, canalizando-a nos pleitos que se aproximavam. Para isso, faziase necessé rio, preliminarment campanha nacional, propaganda ideo! territorial e recrutemento. Assim, a 7 de outubro de 1932, como coroamento de diversas tentativas no mesmo sentido, foi fundado, em Séo Paulo, o partido direitista Agéo Inte gralista Brasileira. Em janeiro de 1935, quando # tormenta politica, apés a Constituinte, em vez de diminuir, crescera, surgem as primeiras noticias sobre a Alianca Nacional Liber- tadora, sendo lido na Cémara 0 seu manifesto de lancamen. ‘to. Em feversiro aparece outro manifesto, agora com o pro: grama. A 12 de marco, ela realiza a sua primeira sessfo pre- paratéria, Esses dois pélos, @ AIB e a ANL, marcam a radi calizaco 2 que atingira a luta politica, agora com dimensio ideolégica muito clara No desenvolvithento de ANL & fécil observar significe tivas mudancas. De inicio, ¢ por isso ganhando logo grande espaco na 4rea politica, ela expressa um anselo de mudanca que cresce em ritmo acelerado na medida em que o Gover ‘no Provisério e o regime constitucional, seu herdeiro, pro vam a sue incapacidade para resolver os problemas premen- tes do povo brasileiro, que se sente frustrado em suas espe- rangas nesse sentido. A ANL carresponde, pois, e sem qual ier divide, em seu aparecimento e em seu perfodo ini a uma necessidade politica. Ela aparece para dar forma corganizada & decepeio’ das massas com 0 regime, apds 0 abalo que liquidou a velha Repiiblica, e & necessidade de troduzir alteracées profundas na estrutura do Estado bras leiro, Tal necessidade, que vinha se denunciendo sob formas ‘as mais desencontrads, impunha, agora, uma forma organi zada. Aquelas formas eram democréticas, refletiam um grande desejo de participardo e um impulso até entdo des- conhecido para a composicao de forcas, esquecendo diver gncias menores em proveito de uma luta comum para ccangar fins objetivos. Tudo isso se refietiria nos pre ee os019}qwe ewe.6o1d wn e13 ,,weajinose anb sieuns seiopey) “#qeat 9 sesauocweo soe soupioiidosd sapues8 sop se.i0, sep Banus e woo,, ‘sa1opelne} 9 so!pYelJdo1d solppw a souend ‘od soe opsajoud e ‘epure “enefewyy «, ses) 88 sepo} op eyeipowy opdezijeuoloeu,, @ , seis “JP Sep CLUBWEBed OP EnIaIUYop oBsueds syed Op oiuewiajonuasep 02 sjexpsuadsip ‘owoo exeius tide anb sepipew sy -,,238n9 anb o aisno,, sepeasinbuoo Jos weHan9p onb *, seaeindod sapepsaqi sejdue seus sep 0206, OP 2 ,,o1191/8e1q Onod Op sassaiaiul sojad suaWOs oper -al10 ‘49|ndod Ousen06,, op opep|sseoou e opueBaid enedoU -09 ‘sodwiat saloyjeu ap exadso e ‘sep\Guneu seiow owoo wedeueUad ‘sopeuo!onjos a sopipuare opls wales ap a6v0) ‘onb sowuod sunBje eneooj0o IN ep PUIesBoId “ogsuedxe e eaeyuedusose ay) anb elspuojoeas Prysuo}o ® seiUa4U0 vied zepyjos ap eyundsip oeu NY e |S22g Op BUIUIWA4 OBIUN e OWIOD ‘sepeo0ssE nO sai sepepnue ap ogsepuny g ojnwyIsa nas ap sesade ’s019)400 8 sebSenuedueD We 05104s9 OU ‘epueBedosd 9p seueAEseD 9p OpbezjUeE0 eu ‘sonau8 ap ogdeu|p eu apepiane ens op sesade ‘Ie9pay ornsiq obnue ou 9s QgQ'g Wod ‘saueB 81 SOLUBWE}® OOO'E BP eLPIP OBSUI9SU) 9 soa}onU gOg'L = sjewi wioo ‘opsuedxe epidgs ens ap sesodiy “saiue e1809yu00 gu 99 enb sessew ep cyuewinow wn sjed OU e119 eed ob -J0js0 oLsPulpioexe Op ous96 0 efze.3 anbiod ‘ova wn and op sew ea enjjwiiad ogu se5104 ap opdejaisoo e onb sowen, *x9 8 O}-Pna} 3 eisHUDuE OWS|UNIOJe: © JeWOLoY “PlouEN\UI 2 plourziodw ens wa sopeniigap @ sepod op sopel weIney sonperuetosda sopuawo|a snas “ewuauieD)a}jod opel UW CyUeLU;AOW ajanby “opjouen ows}UuOJaL (0 a s1UeJUNL OWSLOpEALeUDD o axIU9 EIN} e soUaL sonOU ‘we enevojoo owed eoluquoeue B12 9S OU OBber “owspusuey op oegenuguos ewn es-eseUs0} eLJeA9] 2 anb ‘janpinoul edusop Jod epeulw eneysa eje enb 9 ‘o1uejanua ‘opiqoaied e12 opu enb Q “edu0j ewn #13 °09 nyj0d opue9 ou a.ueJodui! oSedsa OpuEdnoo ‘sagsuodo1d sejdwe ap sesseu ap cquawinow 213 "eo0dp eu oV1pU 062 enmusseides Ny © ‘eiuewyeas ‘ouin! w3 -odwiay a wos \ ze ‘opuaosasa slanpsapisuo9 e106 ‘sagsuauilp senou eneyueb anb enennow ej@ anb sejndod ogseziyqgow ejed operussesdes Bled aquersuoo 0 ‘eaeusseidas Wy @ anb ebeowe epuny ‘oad © aquower{ajied werpuodidwoo sassauoqul sie] “eneIs2% 1008 e|2 anb sasseiaiul 50 ‘alusbin ,,uwapso,, & aueWepUny 01d eneisnsse ‘ope] Ox1no 410d ‘ej9s@19 anb we epIpaus EN “ueindod ogsexe0e @ @ sagsape se aiuapuodsaiioa ‘auasse.0 ovedw woo ‘sesseur se eweiBoud nos 0 ‘oyueyonue ‘enena7 -easonB eulepepien ewin enequayuo TINY © ‘elos10 anb wo =p|paw en “sapepuoyne se sednooss6e 9 opdeindod e sew 2 wiewedawios anb ‘syjodonag wa naosiuose CWOD ‘s02I|} -voo we opuer}nsa: ‘exoJJod e woo @ gly ep sorUeWe}s WOD "welse11000 senbouo ‘ogsuedxa ap ossaoo1d ON “seorspism tuo seuereseo Jod op|iozied ‘@tusweoneld ‘jeuo!oeu oo 42} 0 opo} we ‘aiUauueader|MuUls NO enIssaONs ‘Wisse 3 “O! 2p ge ‘sijodgnag we ‘ouUn ap ge ‘eUOUA we De 2 Jo1y Ou ‘esjaunpeW we ‘o!eW ap Bz. Cajon op opdeyersu! woo ‘seoualy ap gsor oxea) OU ‘e79) -BU0.4 wa ‘O}eU ap Gz e /o}y OU ‘O}eW ap Ey B :ojUaLUIOSIEd ‘woo spue.6 Wo ‘opiLa ‘weIpeons as s0/9)109 SQ “sJanpIoU ul 8 sepelsen 'saquer1oduy) Ops sagsape se ‘ogdezI|!GoW ap 2 ‘esuanu opsuedxe ap ‘aiuawiees ‘JeI01U! opoysed ass9qy soda} soujautid srias wie opsezyUeb0 ep exdns lmuquy ogsuedxs e yeq “sopeuojadesep so sopoy ‘sopeu -10Ju09u! 50 sopor ‘saiuaruozsap so sopor naujone ogsez!Ue 140 © 8 Siew epule as-nuige ‘opessjace OWL! Wa N32se19 “INV Bled epiuyap ejdwe ajuay, y ‘ood op sewiolqoid so seuo19 -njos eed QEGL SP C1UeWIROW Op apepoedeoU! © ejoaed say) anb ojinbe woo sopeuoiodssep siereq)) ap wisquiey seu SOzneW 50|Jen 2p seasipsanbsa 9 seasinbs10.2 ‘sexsi 21905 ‘seysjunwoo ep sens we ‘eduasaid ejed stew opt epeorew eres o1U01 ejdwe ewn wD TN e IUNEP anb seSi0} ap og5isodwioa ¥y “seisyunWoo 2 siesoql| ‘sere -owap ‘58351181905 slalo 8 ‘OBBL 2 OrusUI}AOW Op BIgIIA e sode o1uawernil/sap nas ojad @ owsauauay op e10.u—p ejad sopyia} ‘seisiunuoooeu ‘seisnusua, seeryw ‘aueWea! ‘sayuesosd WeAEISO eION “OB5a1!p ep Opd|sodUI0D eLidosd ep 2 “unued y “Sodwal souJautid snas wo 9 opdezius6.0 ep prido, desafiando uma estrutura arcaica ee fo de forgas em condigdes de torné apo, essa maneira de colocar solugBes para as quais as for- 28 politicas e a composi¢o do poder no estavam prepara- des, mostra como a ANL era mais uma forma de agitagio do que um partido pol/tico. O seu extraordinério éxito ini- cial oscondera essa dimensdo real, verdadeira, e embalara os seus adeptos com ilusdes que cedo seriam desfeitas. A 11 de jutho 0 governo baixou decreto encerrando as suas ativids- des. Na véspera, a polfcia havia tentedo apreender a edi¢do de A Manhi, que publicava noticiério sobre a solenidade do dia 5 do julho na sede da ANL. A ANL fora posta fora da lei e no apenas era afastads do cenério politico como de- nunciava, na crise, as suas deficiéncias. Os elementos res que se vinham destacando & sua frente, inclusive compa- recendo aos com{cios e assim situando-a como continuacio do Tenentismo, eram agora afastados para quarni¢Bes dis tantes, punidos, submetidos a inquéritos pol Comeearia, entéo, com apoio da AIB, entre cujos servieos & ordem vigente esteva o de espionagem e dentincia de elo- mentos préximos ou integredos na ANL, uma campanha severa:de Vigilancia, ao mesmo tempo que de pressio in. ta para que o desespero da derrota levasse os seus remanes- centes, quase todos agora militares, aos atos de forga que permitissom & reaco as acdes de repressio que estavam sendo preparadss. A instabilidade social e politica, que tivera inicio com ia do movimento de 1930 e nfo cessara com a recons- titucionalizagdo do pais, permitira a0 governo a tomada de medidas em defesa dos interesses que representava, Tals in- teresses eftavam seriamente ameacados pela referida insta- bilidade. $6 em 1931 haviam ocorrido cerca de vinte evan tes em quartéis e 2 campanha de ANL, cuje diregio, em que (os militares preponderavam, estava ligada ao Tenentismo, procurava sempre 0 apoio dos quartéis, com o calo golpista que a marcava e @ que s@ tinha acostumado. Se a ANL co iro, aparecera em fevereiro no émbito parla- ‘magara em 34 mentar, instalara-se em marco na sua plenitude organizativa ganhara as ruas em abril, maio e junho, tornando-se consi- derével movimento de massas em quatro meses de atividade, 26 autoridades no dormiam: o primsiro anteprojeto de Lei de Seguranca Nacional fora apresentado na Camara nos fins de janeiro, em sigilo, sendo substitu/do, em feversiro, por ‘outro, mais brando em seus dispositivos, pois aquele desper: tara repulsa Veemente em muitas éreas, apesar de ter sido mantido om segredo, $6 a 4 de abril esse texto definitive foi ‘transformado em lei e entrou logo no s6 em vigor mas em aplicago. Visava ao que denominava de crimes contra a or- dem politica, contra 2 ordem social, abrangendo a imprensa ira, como os funcionér trangeiros, todos visados por sangdes drasticas. O texto ini depois suavizado na forma, nfo na essancia, tal como a a provaria, proibia a mudanca da Constituigo por jentos, como da forma vigente de governo, o inci- ‘tamento a greve, 0 uso da imprensa para tudo isso, proibin- do ainda a existéncia de “partidos, centros, agremiagées ou juntas de qualquer natureza que visem a subverséo, pela ameaca ou violencia, da ordem polftica ou da ordem so- @ cominando a professores ¢ a funcionérios civis & res 0 afastamento no caso de prética dos atos antes mencionados. Proibia tudo, em suma. Esse texto radical, abrandado na lei, embora esta fosse no s6 ambfgua como rigorosa, mostra o nivel do temor da situacdo dominante. As reacées, na fase de discusso do projeto, foram veemen- lizadas: sindicatos, jornais, o Clube Militar, figu: ‘ticas de destaque, mesmo na ére: protestos. Na época, 0 PCB atravessava uma fase dificil, agrava- da pela crise em sua direcdo, com sucessives substituicées do secretério geral. Era, inequivocamente, uma fase de estagnapio e de isolamento, em que um dos aspectos mais tristes residiu na tendéncia autofagica que freqilentemente afastou dirigentes e apelou para a figura da expulséo, atin- gindo até fundadores do partido. A ANL nfo fol uma crie- do do PCB mas de remanescentes do Tenentismo, Mas 0 35 us weneurwop anb se510) se jun e1ed ringunuos ogbezi,e01pe 2 epauce edeowe 8 ‘ope| o1zno Jog ‘se/oz0WU sons se sepor woo ‘e]UoBe epydps sss@ noyuadwooe apeplunsepucya yse2 1oBe © nodowoa ‘no7|e0/Re1 9s anb wa epIpaws eu Opuer 1ns0 a5 10} anb “ajuals ejduse esse ‘ogdeas ep enisuajo EP aqueig “sopenjeubiew aueweonyjod 9 sopindesied seuss -Ulp snes ‘epe1oe] ep2s ens ‘epeuras 219 Ny 2 slodep eueW 1 Buin 9p sou} ,,/®J0PE10q17-[EUOFDEN eBUEHTYy @ 49pod (© opo|, joguo!Enjonas jaUuo}seU Jejndod CUeROD wn 40g jseB1e,, ap 0801p0 oUIeH0B 0 oxIeqy jowsIase) O OXIeaY inyseag op jeuo}oeu ogSeyieql| ejad einj @ s0po).,, :weps0 ap seunejed souinsje wloo enosuo9u9 saisoig ‘— soca som 1d opde op oldiuaxe Ogu 9 eo1n}0 opSes0UNRU! -a1 sow — ogtelowlauas @ ewnsa soYjeu ep OUBIp exoquIe ‘oop}lod opessed o8 opesne gf eneisa enb ouinbep epewor -21 8p 0 el9p1 essep opunied :os81 onb op sy “ajenbep cop -enulguoo woo N\y ep jaded 0 ‘siod ‘esis “oun ap g ‘Ou! -suauo] op euBeui eyep eu opedue) ‘crsayiueW! ess3 Joya @ eied 8 e1n| 2 B1ed soweyoreW anb sI9:04 "NOWBU B OPUEPIODE 9 8 CAO O50 op SELL -uojonjona: saghipens se10uleUs sep sosleps0y $0 SOWS “Is 219 © OPO} Wo sosouadiwee a s01,21ad0 'sopapIOS op s2:24, 2 eing ewelg “OIaW 9p uasUEP ‘oYaduIeD 01919 “o}On -suag ‘210194, winbeop ‘sodweg eujonbyg weseroiu “es 1} oBn{ Op |1se1g Op Ogder8qI| EIad ‘and sarequlo> sop esopenuauod e ‘fou ’p e1opeuag!7 euoroeN eaUEIIY ALIS -219 © 0703 e1i0}\ & [ng op 18110019d 9p sjodep ‘eulso104 op seviod seu ‘gzq), we ‘nojnwa enb esjepueq e ’sennpurieg, ‘9p estepueg @ “21104 op oVJ0zaq, sop eijepued e Ore wag ‘afoy soueruena| Zan Buin sjeus ‘Ise4g] © OPOA ap seIs]OURL|E 50 ‘SON (°* *) “0uleGuense jeideo oF j1se1g 0 opuapUsA OBA ‘nb soueui so enuod ean & Esed s90110s sojauy slew sop O88 yndod @ opueyadsap “sJed 0 opo% sp 1olseIU4 ojad eunjog ep eviews ying op apuerp oy op saLUEAA} sO ipUELed OP 29105 sou 2019/04 e3n| y “Bpednal e* **slodag jseprew9Rg ap objnuos e siexeus8 sojad epeopiequiog siuaweseqieg 9 els giedo opepio 8 ‘se1p ajulA aqUeINP "2 OINeE OBS sp sOPePIOs s0.’210n21 Ulinbeor woo ‘s.uieyueAe jsoduleg eatenbis ap sossou 9p se so1jeyuedwioo sooigsay so wiaquio . jeueqenedog ap saguues 30 Weo4|,, OwS}UBUD] OP S03} $0 ajUauTersn{ ep'ODeL Or -S9y]uew) Mas ‘oun! 9p g Yy “wISse enesuad Ogu sersaig “cuoU Bneyso OWS -uoue | © sew — owsAUeUe Op eduelsy EWN epule L19 3} 01d ep oJ6)3s04d 0 sean op el9p| Y “Se510} op opdejaiioo eu ‘opjedsau exesquodus ogu anb ‘e|nBuYs eyou ewn eympsuos eqsjunulos 23Ua6}1p win 40d eproioxe ‘INY eP e1UOY ep Io -ugp}seid ® "@pepien en -, 0d OP OQUIBW @ eIS}UNWOD nos ‘an wages welgde so anb sessews sopueds se sew edueliy ep se1UsB1p so 9$ Ogu anbuod efougnyju! jes ep OJo)PU! WN 9 sonno e1ius ‘auswelelo as-esoylUeW SesseU sepue.S " ogdezi|eaipes y,, :eoildxe opuenb ‘aqueipe onjstou! 3 * -uezysjosey no exsjose} o14pq4eq BIed sopenons,, s -op s01/8u/p Sop Baj9p eu OWOD weg ',soweyebon anb wa Iepnay awiBss 0,, woo seqeoe welasap @ Owsyje}4adul! oF SOP -Ipuan ogise Ogu anb sop opel 8 Jareqwoa Jenb ‘ejau ‘anb euejoop feisaig “NW @ OBSape ens e eSO}IUEW anb Wa e100 2N “B1UOY ap aquapiso4d nes CWOD sarsaig oP OBsEUIE|DO0AC ® woo ‘10611 8 ‘ojo}U! axa. NY eu BO, OP e1UOWOBAYy y ‘ogsezi|eoipes essa 10d janpsuodses O9IuN 0 103 Ogu Oplued sew ‘nou. e anb ogbez\jeoipes ejed napuodsas Ny eu 80d op eluowssey y “elep odad ows no ogbedionued ap oBd ypuoo owOD e\socul! 195 opod slower “oL1208 assap EIINEA! ‘anb o|Byisaid a apepyioyne ep 2 ogsedjaied ep o1saoe OP epipau eu @ assea01d ou afins eonugine eluoWeb=y e anb *wsse “eyoenbsg “sejou eluowiebey ens e wold @ seo9jeqesso ‘seunopeinp no syensuona s0,U0yj sep ated opuaze} ‘aidwuat eipindosg “eluoWOBoY ep eUle|qoId O Jeu B1IBD0IOD BOY © ‘se[-plidwe seotnq audios 9p eoH9m eIpP! eu a soIUB,) ‘ap ogsewoy ep eyUly epeniase eu ‘and 3 “alueUIWOP O80) ‘apjrBuys o8e eLemuese ‘ossecoud op yuewePue OU ‘o> -uelanua ‘opsope y ‘epepisuatul sojew woo sedjoaied 9 o}UaWiejos! nas op sles god OF ‘9p sagsuawp essaidap noyue® and oyUauIAOW WN e os ape 8583 ‘ogsepe ens e '080] apsep ‘ayl-noiseidwe oped destinidade ¢ reduzidos, nele, praticamente, ao devotamen- 0 dos militares e dos comunistas. Como frente, deseparece- V. A Internacional Comunista ‘A Revolugéo de Outubro, irrompida quando @ | Guerra Mundial estava em pleno desenvolvimento, colocou , na Russia, © problems do internacions- wrente a0 marxismo. A forma que aquele realizago do socialismo em um s6 pars, tema de acesas dis cussées © motivo de cisées, desde entio. As condicées em que a Revoluedo de Outubro ocorreu, o destaque logo assu- motivou colocaram como realidade inequ(voca o isolamen- to da Riissia e, em seguida, somando'se a esse isolamento, a invasio do seu territério, to logo 0s Aliados se desvenci- Iharam da guerra contra a Alemanha, @ a guerra civil que pds em sério perigo 0 destino do regime socialista dos sovie- tws. A agressio externa e a luta armada interna, reduzindo esta d rea de dominio dos savietes @ uma frapio do territério by epen wa “ies08 seo..91sy sageipuoe se so-opuaraugs ‘seus -2igoud snes so enesieue o 221981 opderuay.o & enevep1009 anb ‘91 @ sopenly ‘uewennepes6 “sopnied sesx0 we04 “opepturaiodo 8 ojnwysa apuei6 nas 0 o1grang 2p osént -ona4y 8U \we1es1U09U8 5jed pE® We ‘sEUaBOPUD £995)pU09 ap Sopunjio “sopnued SIE), “sasjed soylnus wa sersiunuwos sopyiied 9p ogtetia e ‘olugoap oujsovm 0 aueinp sua uid seus ‘0|MO9S op o1Ugoep opunBas Op svi s0U gf uaiep ‘osins onfinpo16 euts|s Op EDeDDAzEP & 9 11:9 euiané ‘euseixo opsraiBe © woo ‘opuena| 9 L161 wi OP ado “Wisse ‘oxqraNO 9p ogbnJoKOY Yy “wEIAENCUN $998 -1puoo se anb ewi0} @ rjuinsse @ eo¥gIIW| apepIssaoau ewn ap nifuns ‘sjod “etslunwog euolseuiau) Y “ses}e6 sessop se1.guojonjonas sogdez|ueSso seu epepuny 9¢ ‘estny eP © -aluejo © opep “eanaje e1ougisix sm euapod 98 ogdeuop -s009 85533 ed sop 0 opuedeisep 5 aou ‘ouserxe sip00 8 os op eéveznBos 9 ju -ueines — gun 8p ‘s}0dep "2 eonginos eisny ep ebuesnbos ¥¥ 20049 @ epenbape ein] 9p 2 O86 ap eWHIO} eLeYosns “es -ranlun 08 seinojued op uisse opuessed ‘ous}eew OF aiues 1 408 9p We ‘OD|AIAOS Jepod OP eIDURBIA ep sodwin S02 Jeuid 50 9pt9p ‘anbexsep Wo opeco|09 op%s Ows!/eU0|5eU -iaiu| op ewayqord 0 opuas ‘owoo e.nsous oxpend 2553 “sJed 98 win tse oustel208 — ousye}905 op O85 BAep 9 SlelaIU SonesIUA SoUll0U9 $0 enes0d -ns ‘oupniuoa oF “oon9In08 s9pod 0 o.uenbus ‘sJnesuedsIP UL ‘ogéeinp 0 apepssuetul © woo opSuensetul@ JeAR9}9 8106 98 -s0[0 op euioyu ein ejod sopejad ‘saQd1pU0 weseAQ oBU 595 -anBing sousane6 so anb es1s0u eLNIIY y “apePISUAIL! epL “aJ01 ep oUsaLU epIpels 2u exOLL01In 186 eL=pod anb OFtuER “yaQUl “esp y BU sERITW OBBUERIaLU! pePISUELUL exoU Op Ju9juoo equeurese0 ‘wea ses0n6,ng s0us0708 s0 “OUeNU wiojgosd wot ‘sln) top se woo ‘eyUewjeel ‘jo lag “ep -einoosd 9 epenjessel axduiss 10) o}0de ossap eIouRLOdL iy “sasjed so sopos ap opeseiajoid op ojode op apeprssaxeu © “uindje oxuswou wo ‘ove|é opunsase n966]01 oBU ‘e1qmINO ap og’njonay & spe ‘2is[l00s ewia1 wn 9p ogéuosnuews oF 2 apepitigissod YY “sopenoid wiese94 o9NpIA0S Jepod 0p soue soslawiid steajsip sou 9 ogsieuunsu) ep ogde1ed -aid Bu s031:9wi Solna @ ssiopopuny snas ep osuowtoasedesap op slodep aiuetiodu siew @ 19 ows|x1ew oF od) elno ‘ujugy eved anbersap s2]nBujs woo “apeproedes ee ep equeb jp odni6 wn woo ‘erueweo}.0% opesedaid @ opls arse 721 $051N001 slenpiap|suod snes so wos ‘ogbeindod spuri6 ens @ woo ‘eperadnoa: squawennep 838 “jeoys4a1 ogsuaixa auOUa ens e Woo sod 8 anb noiisow opepijeai @ ops 3 “olojUl ap WeREDP 2108 OBU so|JpsiaApe Snas so anb wa ‘enzSuene Oda, © anb (© “e4ueWsry eu stueuUe|nopsed ‘nadoune aiuapI90 op sesjed sosino we assepijosuos os ‘opulbuns “2 assiuns ea ‘enb ap seduetadsa se ‘oonod e canod ‘opusoaiedesap ‘elssnyy BIP31UNN] 36 OgSNjonay e anb 9p janjAoWaL! Ce) OP O85 “e120 eu eneise ‘ese ejenbeu “epjes eaiun e anb nonsow eisa anb 3 “apep -l]ee1 eed eprznpes nosy — eayorsiy seuade ogisenb ewn aloy — syed 9s win we ows) ussod y ‘OUs!jeUo|DeUA9}UL Op ewa}qoud © elouspine *RUoD assiWunsse eIssny eu OgduaMieU! e and Jypaduu! e1ed Ang. U0D c1qMINO 2p OBSNJonay g sasJed So SoPO3 ap Opel! -8i9]010 Op olode © equeweUsa}x9 ‘CoNaIAos Jepod OU seyD 21g slanPJapisuca ‘aluaweULerUl ‘eHqe meqaP opiiojo4 0 or -uenbus ‘wissy “jeuo!seuiatu! apepaepijos ep weqwes eIp -uadep sew ‘ousaiu ojode op a1uewers99 eIpuadap o21391408 ‘u)B21 op aos e anb ep ‘aiuelp sod Jep aidwias ayueriodu) “‘opep 0 J04 ‘nanjonuesap as segep assa enb we sodwan so1 -Jeu}id s0 apsap ‘a.uapina nooiy anb © “nouuloe 88 oxegap 0 8 fogasanb ejanbe aluepues euos op af-nodoj0o ‘ewio|e ogSn) -ono4 epesadse e opeso6 opual “sjed 9s uin we oWs!/2!908 op ‘Ogu no epepliiqissod e aiqos seujwu}jeid ewalqord oF e1U9) -01 09621009 wiesap ‘s1o112]0U! sosunoa1 op epied ep souew y S019}}12088 ap soue nopuewep exsinbuoda: ein ‘sjed op um desses parses e na propria IC, entretanto, te na fase 1s ayes obedeceram a critérios por vezes etténeos e, por isso mesmo, levaram & esterilizardo dos os- forgos de unidade procurados na melhor das intencdes. No caso, como em tudo, veriticava-se um descompasso entre a ica, entre as intengées e os efeitos. Como, em ica, valem of efeitos ¢ no as intengdes, com certa fre aqiiéncia aqueles esforgos resultaram insuficientes e até nega- © tivos. © marxismo , na realidade, ciéncia superior e com- plexa que, mui \génua, é substitu ide do qual 0 adeptos infantis cabiveis em todos os ca- sos. Com freqiiéncia, entre os revolucionérios verticase como a exportagdo de id¢las e de teories sendo possivel, mas no a das condicées objetives que gerarem aquelas idéias ¢ teorias, ndo 6 suficiente para gerar fatos, para ultra- passer © simples formuldrio. Tudo tem histéria e, assim, comporta fases de infancia, em que os erros ensinam; mas 05 erros ocorrem na prética que os desvenda, no ocorrem na teoria, no cémputo de derrotes. A mé formulagiio néo acarreta, geralmente, desastres de monta, mas, leveda & pré- tica, pode produzir dasastrosas conseqiléncias, Se a prética € 0 critério tinico da verdade, ela sanciona acertos e erros e obriga a letra a acompanhar a mdsica, isto é, no caso, mos- tre que a dielética entre 0 universal, o geral e o particular dove ser obadecida com extremo rigor quando se trata de palses e sociedades que vivern momentos histéricos diferen- tes mas simultaneamente. E # contemporaneidade do nao- coetineo ou, em linguegem comum, a aplicacdo da lei do desenvolvimento desigual. Ora, @ IC nescera sob o signo do esquerdismo, propu- nnha-se, na época, a sor uma espécie de partido mundial, coordenando os partidas nacionais, e obedecia, no terceiro decénio do século, quando o partido brasileiro fol fundado, a excessivo centralismo, que agravava mais ainda a tendén: cia & generalizagdo de solugées e a uma orquestrardo mono- cérdia, em que os partidos nacionais no s6 eram subordiina- dos como Ihes era ditada, com freqiéncia, orientacéo nica, incipalmen- 2 aquela tida como conveniente pola dire¢éo mundial. A po- Iitica de frente Unica, adotada pelo V Congresso da IC em junho de 1924, era, na pratica, “considerada como simples manobra para desmascarar 0s diri to recusavase @ idéia de uma coal a", conforme observou um estudioso, Era a tendéncia para o isolamento, oposta orientapio, proclamada mas ‘descumprida, de formagao de frente. Foi nessa fase que se ‘deu, depois de alguns desencontros, @ filiago do PCB a IC, pessando aquele @ ser reconhecido como “seco bri desta, Data da mesma época a criago do Secretariado Sul ‘Americano, depois Bureau Sul Americano (BSA), da CEIC, fem Buenos Aires, em 1925, destinado a “dirigira atividade ivas do Comintern em cada pais da Amé: Nos documentos da IC, naquele tempo, av da situacio ane era esquerdista. Para os PCs, aqui tratava-se de uma “luta contra a sua propria burguesia trai- dora’, Essa colocacio excluta, preliminarmente, qualquer idéia de alianca. A resisténcia ao esquerdismo, na IC, desen- volvida em 1925 e 1926, liquidada, em 1927, com a luta contra o trotsquismo, a coletivizagao forgada na Riussiee @ ruptura, ne China, entre o PCC e o Kuomintang. Curiosa- mente, nesta fase, 0 PCB, entio atravessando um de seus curtos perfodos de legalidade, forma o Bloco Operério ¢ Camponés (BOC) e aproximase do Tenentismo. A abertura do PCB contrastava, entfo, com o esquerdismo da IC. No seu VI Congresso, em 1928, a IC colacava o Brasil no grupo dos paises dependentes que, junto com os patses coloniais e semicoloniais, formavam uma das quatro catego ries em que eram gtupados os parses do mundo. Para os paf- ses dependentes, como para os pafses coloniais e semicolo: , a IC prescrevia as mesmas tarefas: as da revolucéo agréria, antifeudal @ anti . Mas admitia, para eles, “uma série de graus preparatorios dura do proletariado, que se tornaria possi sultado de todo um periodo de transformacao da revolugao democrética-burguesa em revolugao socialista’’. A ac de uma fase de transico e de necessidade de reivindicagSes 43 se ON, ‘0oug49 oruaWeBin| Wn ‘wieqweED ‘ey BOd OP YEG -20 Op opselsaide ony ,so.3n0 2 ogedwe', 9p sou)oysion6 SOIUBWEDEISAP SO WEMIe apuo ‘aIsopIoRY OU aLUaLIjedIoULId ‘sesauedwes sop jeuojasuinsuy ovauijrow, @ ogduaus nao -2sede nb apepiuntiodo essou 104 “sagi6e1 sessep sg sop Jougs2ju09 euls012], up ep opuenb sepeBinalp pf sagdes -2p|su09 wesodio9u) sielisieU S953 “aq}IED Op @ Ing Op eo LP ep sewe|qo4d sop exmien slenb sop aLied ‘osseuBUOD JA 9S Op souoesedasd sieuaew nooyand 2 faduul © evo winy @ sejode 2 {soning ep 210198 so epule © elsanBing euanb miDa}aUI ‘seseUodweo “soupiodo opueqo|bue “jeu -ojseu ofde1/8q)| ead sein} e1ed auas, e|dwwe ep opdewo) & sedoid 94 0 ‘821g ou ‘and wa CIUAWOW O Jo “oUIsIz@U 0 sejequuoo eied e91un o1u2dy ap ie oRdeuHO4 e OPUpUE}EP o> -soj}ueU exesue] Yodo @ ‘eyLeWalY BU epROLIEP e10 wrs!p senbso euUy e ‘ge6L ap oujsuel Ww ‘owsIpIaNbso o exUOD Cogdisod ap opdeunijeas euin ‘sj0d “e13 ‘seupioss sejougpua se opesedns 421 ap aGuo| epule weveise ap a sesseui se woo seoe1} eiueweusarixe epule sogSe61| 101 ap sopesnoe weIa sod 89589 *,,f01Un aquayy ep opysanb eu seres6 ayuoue|non ed 195 WeNnsuOWap aq}189 Op @ jeUO IPO; eoLpWY ep sd sop steluawepury sezanbeuy sy, :2 jougiajuog epeaia ep oluawnoop win « oeuoton|onesjeu0|oeu OWseACB Un ap oBtet.0 ejad 9 — owsifeedut op eusbe ~ seB1ep, ousan08, op epeqnisep pled “seg Op spepjun eo -uiadapu} ead se10y g ap oueqe.n 9p Pip S08 se1s01 sep ogSinginsip ead s|euo|aeu sa1opyesi sop a sor -js6uenso sovieipunyne| sop seuum sep ogdeostjuoo ejed ‘seo Rgso0Wep sapepioq!| sojod “ogboal B enUOD ‘ows}(esBo1u1 © enuoo ‘seistosey sopueg so e1iU09 ‘ous exnu09 sein] ep aie e sow sjod ‘seIndod suay ejdwe ew sowelio jangsuedsipul 3 “eisepson OU Owst/eLedus! op od -uoqiaqU! @ e22U0D ‘sO1:RipUNsNe! £0 @ OW!IeLJedWI O e2U09 in] e 9 jse4g ov ueodu! sew jerae cquowow e9lUp atuad} ep eWayqoud 0 ‘ogIUe ‘noz0}09 o1,9)50:q aluowyerjuinsaid opedsjaq “jeoadse es}pue \je weoslaW lse1g OP seweiqosd 50 “sesied 1 oP sopeBejep w09 ‘aquieg op ©P @ ng Op eouipuiy ep sog SOP e}oUEse}LOD eujeose, Pup e ‘noosoyy wa ‘as-271)e21 “yegL op o1qmino Ww “oussjose) OF stequios ou aquay ap ojdwexe wnu ‘ses}]e15 TRU! $0 EAUOD ‘es ep edexg eu ‘WEIN| se3S|LUAUA 8 seysINb SION. ‘SeIs|UNWOD ‘seYSI|e1905 ‘oIneg OBg WH ‘ogMNO We Sens se eyundui! ‘orue\eqUO ‘eonpid Yy *,sasauoduies @ S0}4e1ado0 sop ($9181n0$) soyj2su0D sop oLspuOlonjones OWseA -06 op ogsejexsur,, © 908 ,,ein| sp eo|UN ayuo44 ap seLiwod,, ‘squewleroIu ‘opuelio ‘jeoIpuls Oduieo OP af-se3iUNl) eLienep BolUn ervey Wy ",,esauodweD 8 ep1ado Oponjoxas ep epyes © “8120 ep eLipUOIONIOne! epjes ew, sypedw a ,seIn| sens 8) sesseUi $e JIeASIP eed eUpUOIONjonei-enUOD eiqoUELL, 8 Se opuciepysuco *, i210 18 eolun muey),, LIN ap Aedjonued B as.esnoas gd O ‘0x9, “mano wo ‘sew ‘sepuenbse sep ogde6jo0 ewin os-e119 ‘oxsobe we “I881g ONY “eseuodweo-oupibe opysanb eu oBduaIe ens © enusou09 ’e119}!8819 OgSeMi & Jes|joue OP ‘aj e ‘OUe essay, ‘Oede ep apeplun ap ised wn weuuly sessoue1 sersile19 +08 9 Se3sIUNWOD 'yE_L ap OUIN Wa “OpINOSGe 9 nOMIWIG ‘ouquiezep wo ‘Brediey sp osseo0.d ony -apeplulisepuelo @ ‘opeduel 9 oewiale Oy 0 Opuenb ‘wiliog we ‘Geisysiey op o1pugoU! ojad ‘eyueWiayy BU “sapod OF J9RIH 9p oESUEOSE bIod epeoiew eo0dg © 3 “g¢g) apsap ‘ogdysod je) 1evopueqe Bed e4)njon9 e19 eonpid eu ‘exsipianbsa e19 2} ep oEs|sod © "el1081 eu ‘owuenbu3 ‘Og61 ap OruaWinOW Op eLIgIIA eu a we1apeoaiue anb sezn| seu seislunwon sop ogsedionued-ogu wresene| o1uauuejos| nas 2 gOq Op ogdezipianbse eo ey 2859 'eLpi9%s eluawepensuace eyUy| EWN ‘Ul/sse ‘eInBos ySg (© “2peplunsopuejo e opeine opuenb ‘oruawiejos! nas o nom, -uape onb exsipienbse opdisod euin e nossed Gd O “OI ep. ‘ogdeua}10 essa sod ‘ogiua ‘epezifexnou 104 ‘Bod OP pep 80] Sp OPO 18d OU exe}9 ‘SeySISSaiBoud $e8404 sexINO WoD Suni @ etougpues y e49 eluoWabay essap ops sPu208-0RU Y 'SOd SOP eluowebey g es-seulpioqns eerap esse Sep opsez|UeB10 © @ epynjaxo exe jeuo!o2U eisonBsnq “883814140401 S819p)| 50 42/081 9 seie9seWSep,, eed oO! #2 siua|pedxe win 486 eLnap eolup suai e soWy ‘seduerje op Bo;I0d wn e1ed soodeo!PUL ap epeyuedwiode ex slelaied ‘imo ano, a direg%o nacional do Partido foi bastante aper- igoada, transformando-o numa organizaco centralizada, imamente ligada com as massas”. A documentagio ocu- a-se do aparecimento, no Brasil, da ANL,, em cujas apSes e Drest(gio deposita grandes esperancas. Em abril de 1935, @ IC realiza uma operago importante: entram no Brasil, bur lando @ vigiléncia das autoridades, Prestes e Olga Benério, Rodolfo Ghioldi, A.E. Ewert, LéonvJules Vallée e V.A. Barron, quadros destacados com que a IC decide participar da luta que aqui se desenvolve, Ao longo do tempo, assim, a IC, no goral e no particu scilou entre uma posigdo esquerdista, que levava ao isolamento, ¢ uma posigao participante, reflexo de uma oscilago e de uma indecisdo entre a idéia de classe contra de frente, entre colocardo da social-demo igo principal o a idéia de alianga com ela © com as demais forgas antinazistas e antifascistas. A ascen- slo nazi-fasciste © a crescente ameapa que ela representava ‘e que se aprofundava continuadamente contribuiu, sem d- vida, para a transigao do esquerdismo ao frentismo. A pri- fo, processo e libertardo de Dimitrov, 2 © seu papel na IC depois, assinalam, em caso concreto e isolado, essa transi- eGo. No Brasil, embora subordinado & IC, o PC também os- cilou entre uma e outra posigio. Em 1936, ao comporse com a ANL, porém, 0 PC rompeu o isolamento e integrou- se numa frente em que estavam presentes elementos tenen- tistas e da pequena burguesia os mais variadas. Ao integrar ® ANL, porém, 0 PCB, embora nfo colocando exp! mente o problema, disputou e conquistou a hegemonia, es- treitando @ frente, De qualquer forma, a IC ndo foi respon- sével pelo desencadeamento aqui da luta armada, justamen- ‘te porque, engajada na resisténcia a0 nazi-fascismo, sabia que, para isso, teria de compor todas as forcas que aquele hostilizava. A IC, 8 que o PCB estava subordinada e que exercia ascendancia sobre ele, acreditou seriamente na efi Gécia da ANL como forma de frente Gnica e empenhou-se em apoié-la — optava, dentro da linha ento adotada, por reunir todas as forgas interessadas em combater, em qualquer 46 parte do mundo, 0 avanco do nazi-fascismo, sabendo que fesse avanco, em areas como 2 América do Sul e 0 Caribe, ‘como era uso entio dizer, operava-se com apoio, quase sem- pre, do aparelho de Estado local. A frente, por isso mesmo, teria de tomar posicéo oposicionista aos governos estabele- cidos. Mas isso nao significava que a posi¢ao oposicionista levasse, obrigatoriamente, & luta armada, Para que este ocor- resse, assim, deveriam ser consideradas as condicées particu: lares. € a decisio deveria caber, portanto, as forgas que aqui lutavam. As informages que levariam & decisfo eram forne- cidas pelo PCB, como era da norma da IC. A direcdo do PCB, pois, coube a deciséo de partir para a luta armada, a7 = 6261 eP 88110 e @ jeIpun HERD | e anUZ “soLPIpUNy 2] SOP e 19 ‘aqUEUIWOP asseI0 e ‘SUEWEDAIIOd @ EoILIQU 098 “|JS21g © wAB|O:3UOD anb assajo Yy “ayUeUJWOpe:d OWOD ‘axdwies asenb ‘sjed ou odedsa jenpsapisuen opuay nonujuoo euoroipen ejoajs6e opepiaae e 3 “sapepiane ep opderedes euin e ‘odie op wodessed © woo ‘seGnj opuapa “jpLusnpu! op 2 osronbueg op ‘oujepuezes op eossed eUIsoW! U ejoUEpIoU}OD e ‘sose9 sosoJoUINU WO ‘ess011000 -Uny eiang | ep sued & sousw ojad “'se1g Ou ‘oquenbuoD "seduepnus 5 B/0UeIs}s01 ens e ‘owssaUl Oss] 10d ’3 “sjed op ‘ogsin ens @ ejnbie6ijo ep solesap so woo wpquier seus "9 -Ba1 © WOO JoUEUOSUOD WHO enEIED e[9 ‘apEpIeA ENN “es ‘ogsseidxa ens e anb op sousw epuye 9 eneyennau eja anb apep +tjeas @ anb op ejougiodu) sousus eyutt aseyy Yy °,,2|09)s62 aquewjelouesse sjed,, WO se1g 0 eJuyap anb ajanbe exe eoinbugbyjo eoliandsy ep sorslipaid segneyo sop wn on Iseig eISIUNWOD Op!ated OIA que equi foi justamente uma crise da economia agricola exportadora — o quadro apresenta mudancas. Essas mudan- a8 correspondem, no essencial, ao avanco das relacdes capi- 1s. Foi esse avanco, alias, que nos permitiu sair da crise mais depressa do que os paises de capitalismo plenamente desenvolvido, em aparente paradoxo. Se, em 1928, 0 valor da producao agricola estava pera o valor da produgiio indus- ‘rial na proporedo de 9 para 7 e, em 1929, de 7,5 para em 1930 esses valores eram invertidos: @ produgo indus ial superava a agrfcola em valor. Em 1932 @ 1933, esses i 1S que este trabalho visa, © importante é que o desenvolvimento industrial, quando 0 produtor de bens agricolas passa a ser menos importante do que 0 produtor de bens industriais, faz com que eresga o proletariado e, em determinadas éreas, as classes fundamen- tis passam a ser a dos capitalistas e a dos assalariacas. Um partido do tipo do PCB sera sempre, visto 0 pro- {ee880 No seu conjunto, espelho da classe operéria, cujos interesses pretende defender; ele refletira sempre a classe operéria no estigio de seu desenvolvimento, quando a ne- térica exige 0 aparecimento de um tipo de or- genizacdo assim. Ha uma relaglo dialética entre a classe ope- ‘ria e 0 seu partido. Erros ¢ dosvios deste, que parecem, 2 um exame superficial, quase sempre a posteriori, deficién- cas de pessoas ou de grupos, tém suas ralzes, via de regra, rns condigGes objetivas e subjetivas da fase histérica, entre as, quais é relevante a situago da classe operiia, sua compo- sig, seu nivel de organizacao e sou nivel de consciéncia. O estudo da formagdo do PCB e do seu desenvolvimento de- mande, portanto, como preliminar, o estudo do desenvol mento da sociedade brasileira e, rela, da classe operéria. Nesse gstudo, nao pode ser esquecida o dado fundamentel de ter 0 Brasil conhecido o escravismo por quatro séculos @ ter se libertado formalmente dele apenas cerca de tras deci- nnios antes da fundaco do PCB, isto é, em termos histéri- cos, um instante apenas. Trata-se, pois, de uma sociedade profundamente marcada pela violancia ¢ pelo arbitrio secu- lar dos possuidores, em que o trabalho guardou longamenta 50 © estigma da escravido e da servidio e em que, consequen: temente, padeceu profundamente dessa origem, cujas mar- cas permaneceram gravadas nas condiyées subj tes ainda no terceiro deo8nio do séc. XX. Os s05 da classe operéria aqui, pois, foram lentos, ci providos de efetivas formas de orgenizagéo. 0 proletariado foi, aqui, recrutado no campo e ne imigragio, equele com 0 sau conformismo @ atraso, este com a estria anarquista que acabaria por ser a caracter‘stica dos seus primeiros movi- mentos reivindicetérios. Um e outro, 0 originério do cempo @ 0 ariginério da imigragdo, infensos, pois, ou pelo menos resistentes, « formas de organizago que facilitassem aqueles movimentos. Por outro lado, embora com o passer dos tempos Sio Paulo so destacasse como relativamente grande concentrardo operéria, a indistrla brasileira, com 0 pionei- rismo t8xtl, se dispersava na vastido territorial em que a5 grandes distancias entre os principais centros urbanos, esc lonados ao longo do ltoral, eravam condicées para a existén- cia de fébricas com mercados préximos e, conseqientemen- te, para o aparecimento de agrupamentos proletérios locas. Na propareo em que 0 parque industrial paulista crescou, ‘© adonsamanto proletério ali deu lugar, particularmente na époce da | Guerra Mundial e da Revolugdo de Outubro, a movimentos operérios de caréter reivindicatério, de que a g2ve de 1918 foi o exemplo mais importante, embora mar- cada polo papel nels do anarco-sindicalismo. € curioso que fem S80 Paulo demorasse 0 aparecimento de formas de or- ganizago mais avancadas. Nos outros centros urbenos, mi to menos importantes, surgiram antes a ras de orgenizaglo, quando o moviment rheceu a atividade dos elementos, egressos ou no do an: {quismo, que optararn pélo socialismo marxista. As estatis- ticas so imprecisas mas 0 fato € que os estabelecimentos industrials passoram de 3.258, em 1907, a 9.475, em 1920, € 0 ntimero de operérios eresceu, no mesmo periodo, de 180 para 300,000, De qualquer forma, uma estimativa re- zoavel pode admitir como sendo cerea de 600.000 onamero 51 es 10 siueuiwopeid e/9p|& “9] ep onninDex3 @3IWU0D OP OLe|d X 0 © euso}iowy-oune? eys|uNWOD eloUgIEJUOD | © sce ‘opezitees ‘gZ61 aP ougnino wo ‘enue aulwoD op cued ON *, SeP25uEN? stoU! o sa:0}.0Gns sedaxa e,, sosseu se opulz -rpuos ',sejougnbesuoo sewnyp Sens se oginyones @ 104}, eueped opelieejoud 0 os anb enests “eduepnus essop ses -ady *,,0Pel1e13}014 Op sel.puOION|ORO: Sebi04 Se oF ‘uapust ‘jemte oUeWow OU ejougyJOdu JOIeW Ep -0xe4 40183 wn, e)MnSuO9 e|sanBung euenbad e anb 0p colspuinu oquawlosaio 0 eneyeysuo9 ‘gzG1 9p culouel ® 8261 a o1quiazap anua oplunat ‘ossaiBu0g {11 O bu ‘souquiow op ap epJes 2 opuesa6 ‘ogsia “ezeL wo or yse1q Onod Op sessew! sejdwe sep oped @p “1199p ‘@uals8Cx: opjied win owoa ‘eoods JOd ep OxIs OwWOD ows -ousnpul © owsueaBe enue opsipeaucs ewin op 2p 2 219 ‘opus ‘opAieg ojad epaope oF=) y oustjeyideo 0 8 opie owstjeydeo o anus, squepuadeput 29/3)[0d ewin ap esajap eu asejuR eyUng “es 10d oplznpuoD 485 Ogu @ eysanBing euenbed & sJznpuoD eUleAap gOg 0 enb eneoeiseq °0} Ip © odwies ou osene 0 eIDayuosoy *,,oIneg Ogg OWOD JeLISNpU O:IU29 spuesB wh — Soue sa.) 2p oqeo ov saqualape sowuiss)sseaso Z| — eIsiU £10 ep oseste © seo1jdxa Wapod oxjsjsap 0 a ‘anb enes|4) slenperse sopdequssoidai sep so}ipt ‘01 $0 egos Ogbnjosed e 'gz6| We ‘0880/60 || ON “saqusiape Q00'L ap eo100 eaejuasaide opt ‘ons @ weveriqissodust anb sag -ypuoa no|io ,,2pe12}99 2, epeWIEYD e OPUEND epeYyD3$ 10} seus ‘ou|2uep ap o1y Op yediotunyy e1eweD @ se10peesen sjop "908 © Je npjwed ‘yj anb epinjonuesap ogwue ‘sopiied 9 sodnuo ‘soossed de oYNU nopnfe 2 orsoBe w o1jouel zs ap noinp *Z26) we opuejnoito ‘oedeyy ty "sosow $913 seuade ounp seu ‘souigip saiejdwaxe gog's seul © nobayD ‘gzgy. we opuejnoijo ‘erpiado asseig y “ouIayse1q o}.gUa OU obedsa nas 0 niuyap anb eoiyyj0d spepinne ‘ewns wo ‘nen -onussep ‘sorea|puls sou noan| ‘sonau6 ap nodjonued ‘s/eu ol anaqueW ‘gZ6] 2 GZEL ‘Zz6L We “sosseuBUOD sen NoZ i@2s 29d 0 '6Z61 ® ZZ6I Nua ‘sOUE onOU WJ “Ing Op ol! -Suiy BU evsiUnwoo elJepinied apepiane # seuapi00 eid 9] B]od epRuew opseziue5i0 "ysq op ogdueniaul 10d exe08 Jo) a s0dadon sunsje nonjuooue ‘soupenb ap eAsppows jane > -ousa1s) Bns eu "agg Op OBDEIY WY “eIsIpsaNdse aidwes osenb og6ysod eneiope esa anb wa se) eunu ‘D| p opdeyy ens 8 opueoriaid oss1 10d 8 ows!jeuo}seuaru) 0 opuEs|a B1BOSeHy opediie 10} god 0 ‘ogsepuny ens ap slodep 8 8P Opersa 0 opeyaioep 104 ‘erougnbasuoo wos — owsjuaUa op oBdA! eUE[OIA BIOd ‘zzGL We ‘op “Jpnoes e1ses s)ed O "19/al/Nj Wa @ OLY OU PAEIS® ayJ04 seus o9]0nu O ‘00g e weleBayD sluInBes OUR OP o}eW WE ‘oUE 2ssap wy ou Qgz opueduedre 'zz61 we "ez ap wenessed Ogu solqwiew snag ‘elpiado esseu eu Blouanyu! |Iq9p WoD ‘= -valwjed}ouLsd '@ ein} op eiouaisedxa coe woo '23LeLe Ju wa ogsewi0s ap “sosiads) lon sodniB we opeansoas ‘ouand 0d "epienBuen ap opnied wn el1eg “orsinaid ogiua ’D| ep os -saiBu0g | 02d ozuswosyyooei © opuesin ‘ogbepuny ap 0 “Ieuo|oey ossai6uon | 0 as-nozIjeas "QueyIN Wo ‘Zz e 8 ‘Oly ou ‘odsew ap 9z 2 Gz Y “GOd 0 488 B eUIA ond epez{UeBIO eULo$ & 4208I61103 ap 2 Je110 ap apepissavau e a owssinbieue ©p spepiiicap e ‘eonesd ejad ‘seno1d 103 ‘ougnang @p 023 Jonay ep oINW)s9 0 Gos aUOWledJoUL.d “eood® eU ‘er -2y005 syueiso9 ep jeiewepuny jaded Q “9ss9I0 ep values @pepiliqiep e 8 solsesado saiuabujp sop oo1iga o1edaidsep 0 ‘oque.eniuo ‘wenelounuep sein sepuajas Sy “oIneg oBg Wa euetedo opSe:us9u09 e eyed ejougnue, squsdsaio e @ Olu -QU099 Jaygie9 2p sein} sopuesé ep ‘opUa ‘oUeWBins O ELL “PAOU S@npLONE} SeloUeASUNaW!9 ap OUN{UOD WIN ‘opiznpaL ‘qUEWeOLoWNU 48s oWJalsesq Opeierzjoid Op Jesady "BnBUIRYo 95 OFIU9 OWOD ‘\se18 OP BYs|UNWOD OP slueg © opepuny Jo} and we our *zzg) we ‘sol1e18d0 9p de que 0 PCB deveria ganhar ‘a todo prego @ hegemonia no movimento revolucionério que se dasenvolve no Brasil”. Fa: ce as eleigdes que se aproximavam, a posigiio do Par ade ir na luta pol préprios", através do BOC, Face ao movimento politico: militar que a situagio fazia prever, @ posigdo era de distan- ciamento, antecipado pelo distanciamento face @ campa- nha da Alianga Liberal: 0 Partido nfo participaria das, is que definiam uma ciso, emibora no pro- funda, na classe dominante, cisio limitada & luta pelo poder mas contendo, independentemente da vontade dos prota- fo limite do reformismo tenentista. E quando ocorre a luta contra 0 prestismo. O II Congresso colocava o problema de uma “‘terceira revolta’, que sucedoria as revoltas tates anteriores. Colocava, também, 0 problema das, Partido como orgenizacio de quadros e no de massas, mar- ado pelo siléncio do campo, onde ele ngo existia, fora do movimento politico ivo na época, 0 da Allanga Li beral, onerado pel fade a que fora atirado, reduzido 2 um efetivo entre 1.000 e 1.500 aderentes, vivenda a mar- gem des grandes decisies pol ticas. Ao mesmo tempo, acen- tuava-se nele a intervencao da IC, cujo VI Congresso era uma virada a esquerda, em q) qualquer tendénc sta, O XII Pleno da IC. em ja ela ditadure do proleteriado oder sovitieo em todos os pases. No Bras © PCB, ques aprokimava do Tenentismo, faa a este seve. tos restos. A situagto brasileira era Indiceda, generca mente, como madura para a revolugto, Definica a crise, 2 situnpo era, 0 contrério, de avango na economia: a taxa de crescimento do PIB mantinha-se om torno de 7% ao ano, 0. nndmero do operdrios crescia porque era eresanta a Indus traizagdo, Mesmo no campo havie aheragées: embora @ concentrasfo da propriadade persistisse como dado funda mental, alastravam-se, pouco a pouco, relacées capitalistas. 54 Segundo as estatisticas, existiam, em 1920, 1.706 tratores no pafs; em 1930, ascendiam a 8.500. O PCB nfo estava, ois, em face de uma conjuntura catastréfica @ seu isola- mento acentuava a sua debi era de agitagio politica, apés a vitéria do movi 1930. As eleicdes de 1933 comprovariam a fra Partido: 2 sua participaco, apoiando candidatos em todo 0 pafs, resulta em derrota total, Na verdade, era uma partici- ago indireta e débil: a dirego no acreditava em eleicGes. AAs lutas sindicais eram mais importantes do que as partidé rias, Em 1935, 0 PCB participa das Convangées Si Estaguais, do Congresso Sindical Nacional e da organizagio de uma Central Sindical. E quando se forma a ANL, Alianca Nacional Libertadore, Mas o PCB chega a essa fase extrema mente enfraquecido: vivera, entre 1930 e 1934, sucessivas crises de diregéo, ocorrendo a significativa singularidade das diversas substituicdes do secretério-geral, que, na estrutura , era a figura principal. Em 1934, em sua Confe- réneia Nacional, o Partido opta por uma linha politica am- pla, ecompanhando a mudanga operada na IC, entre os seus VI e VII Congressos, Elege uma direco encabagada por An- tonio Maciel Bonfim, de codinome Miranda. Caberd 2 este estabelecer os entendimentos destinados a preparar a insur- reigéo. ‘A 6poca ~ 1930 @ anos seguintes — a do avango da penetracéo, no Brasil, do imperi americano, deslocando o imperialismo inglés, até entdo. No ano de 1930, as estat/sticas assinalavam ain- da, entretanto, os investimentos ingleses como trés vezes superiores aos norte-americanos. Mas o numero de empre- sas norte-am: instalam jé 6 muito supe- rior a0 de outras procedéncias. Naquele ano, salva o em- préstimo de 20 milhdes de libras, nenhum outro fe ocorréncia do terceiro funding, em 1931, e a protelacéo re- petida no pagamento dos juros denunciam a precariedade da situago brasileira; 0 servico da divida aumenta invaria- velmente, em moeda nacional, como ocorre nos outros 55 WW P ofSe1l0 © woo ‘enb exsiyjeqen eonyjod ewn We 0 [ouotDey eSusinsag ap 199 eled epepyedso: » s9pod (ou epejaiseaus opteas @ 9 owsiose) ov esindas op seadensey Uu SESS9 SePOY WE SyUasaLd Rise Od 0 ‘OLI99 “wIMbIUIE -m owis.osey 08 olpndas ap exjauumsoo ewl04 Bs sel.piaco sano.6 sy “ebs04 op ogbensuowp enneoyyus}s 492ej WeIpueL -2id ie onb seysiesSa1uy says04 se [200] op we1sen éopspid eu sepiun sogdjsodo se ‘ojneg 08g wi “ag ep ebel4 BU ‘yESL {ap o1gmno wig “esandung euanbad ep s210328 sojdwie ap @ eupiado assejo ep spepauepijos euoous anbiod ‘owuewe| uuOs 8 su09 god © anb ‘cyUOd oL1z0 pe “aw ad e)n} 0583 “oanpid JenJu @ ColSoloap [enju aBuezge anb 9 ste00} so sopoy we # sen seu anjonussep <¢ anb ejsiosejiaue in] ep oxoadse wn 9 1] esa es,u00 en “senissoidas tage Se se510Ja1 G1ed \CUOISeN) edueiNBag ep fe7 ® exIeq ‘BOd © e)njour es and wi ‘ogSis0do ep Gduene © Je1s8q @ ses82i0) “ul snos £0 9pucjep e1ed (ary) exlaysesg ersyesBaau) oBdy ® woo enmuca anb ‘ogdees vy ‘2te) opidse1 eu “eo/69i00p1 fn] ep eo1U0y © nysuoD “Wisse “oUsoHEyNIUE Q “oBSEHO|dKO epenunuos ens e snjuuad @ eLipiado essejo ep opsez)Ueb:0 2 1201} eueuite|nonied westn sonnelgo sofno @ sednooaid & down jeypunus ogsueose eino ‘ousjosey o inbe awnise arb ‘apap 06)Puy CUO} e 9 :oyUeWOW oxs0u “opep 140 woo ‘HeLuajUe ostoaud anb OBjwIU) wn BY sem) OS -s29010 0810] win g19s‘osje1se1q opeesajosd ou ‘oWwse}005, ov oussinbseue op weBessed y “e0jees seyue6 exed epeplu -modo enucoue owsinbseue © ez1o30eJ89 ant owisoul eur -uone @ ‘e}ogpne 2 ‘redwy) 0 “eimun{uod esseq\ “o}a15 owed euojouny anb ‘esouodweo eduesay epesad en 721 sew ‘eaypsBowep epepisuep ens e euewepides weueuine anb ‘souegin sosius0 soe nye onb euipiedo essew & edueoje 2 ‘oxunfuoo 0 tied euojouny jenBisep ouowtajonuesep OP 10) y “odwier oynus 10d waBesejep essep J208pe0 snap 2 o1spuso ou apie1 eyo ostoiseiq Opelserejoid o “e|sanBung © oweD “opinjonuesap ous sd su oUNW By ap sep -eueoye pf seyinbuco opuesi saieiueWeje sozuod 50 opuea -0)09 ‘oupyeaypusos se1gJ09 2p ‘seo}OUOSe equeWeAUEUIWL -opaic ‘aquawesmeu ‘ope sepiedo eagbeojpuinios sy 98 -wadsons anb esseus ap sowauyrow s0 se1U9}.0 @ epuewion eed s@Q31Pu09 wes ‘sioupjul eu epule #188 opmieg O “anbewsap war OBU Edd 0p faded 0 ‘oss opm wy “Sepebeawse So.UeUIWOP sessef Sep sepepsssoau se openbape OUeWee:3 OWleD 12}U9,JUD Jen “G¢6) wi euoIDeNy edurinBag ap 17 # an oupent © 3 “and -exsep Jae ebawoo esieaduunue B1OU e Zzapriu eieD Je. -ueseide © wredewoo seojB9(0ep! segbeo0}00 sy -sepepLo.ne sep opéuste epor Jeuedsap ® apjoUs op oEdeziUetv0 op sie 2 fan] 2p spep2edeo euin opueD|pUl Sew SosrONIp Fopedins “a woo ‘as apaons sana sy “Soup SO WeuIoe slow 5098 soap s10 9 ‘se-gavexue vied sodsIp wel ‘seo -vaisisau 9 sean sen 10d sepeu Jp sesso sy S03 -vsisenuo> 9\UoUee}60}09p1 Blogs ‘sequn{ opuein) fezen Se seisunuioa 9 seasinbreue anus saqUeL.00 se a2. 0puipINP jaya 2 euodkep sajou @ soyoIpuls soxos0wnu 2610 85 No 05-WEPUN} OEGL #P s1Odaq “|eo}PUIS EIN] © 9 pssaidxe eued ayuwied euNtun[uod e énb euos e @ ogded I @ 01191006 Sop e12upIs|¢9 € 1008010 49205 26d 21309 -voa ogtemsy “SOUpIes SOP exleq ep opnUS OU BuO|sO:d 2 “esojepuease ogsuewsp ens wa ‘aDeiede anb exsas01 ap oxo 9x0 0 9 enNeDUIUBIS @UO} ep eUEUNE cBascwosep o 'as 119 8 WoO "91 1918 949 oFU Eo0d9 ep [esape4 CwLIEIG O euojoeU opetiejoid op Ep asenD wet oIned OFS “OS6L ap avaweisnfsned e eLojew essa opueuljoep ‘seve ap owodwoo aueweeLofew epule ‘opetei9jo1d op O94 guunu cwuewosaio 0 2 elsanBung ep e\ueosa19 onbersep 0 ‘aquawaiuonbosuoo 'a es}}eudeo opsusese © opuezyeioese ‘ogtezieinsnpul ens ap owuausosaio 9p se) eu equsto1de syed 0 anb ogtenus © 3 oIpu -jeGuesse seseudwe sejed ‘ows! ‘sousodlw) ap ogdeS0us # s9o1ede e eSawion ‘ope o11n0 04 -ay1]eu06. epaied ® 3 “ezaIej0 woo seoosede & wedowo> souon] ap sessawias seu S2pne4} SY “30391 OOU'OOL"E 9 Wop <1o ep Solon} wieSueoje s0uFo|.awe-51.0u stouideD So ‘Seq (000'008"» ap 2:80 © wepusoiesesej5u!sesaidu0 sep s0:0n| {0 ss0]o]se1q sedUeUL se ewuoWEPesed wersu0 sesleBuEAS0 ssa1dlue sop £0100] $0 9 ePIA\P Yy ‘ouRoL/owe-oune sesjed do Trabalho, apés a vitéria do movimento de 1930, monta uma estrutura que, depois, a ditadura do Estado Novo vai ampliar ¢ que Ihe permite travar a intensa luta ideolagica @ controlar na prética es organizacées operdrias. Quando se insere no processo de luta que move as oposi¢ées e coopara na resisténcia a um governo cujo desgaste é crescente e que vé estreitarse a sua base politica, o PCB aparece com evi-

Potrebbero piacerti anche