Exercicios autoavaliables

Orixe e formacin das palabras

O substantivo e o adxectivo

1. Nas seguintes palabras separa lexema, prefixos e sufixos. Fxate no exemplo:

Morfema
Morfema
Palabra Prefixo Lexema flexivo
derivativo
xnero nmero
Revestimento re- -vesti- -mento
Desordenados
Reincidente
Nacionalismo
Internacionalismos
Intocable
Proximidades
Canastrn
Escanastrado
Estragados
Bosques

2. Define palabra patrimonial, culta e semiculta. Exemplifica estes conceptos

analizando as palabras derivadas do latn <MACULA.

3. Observa estes prefixos gregos e latinos, escribe o significado de cada un

deles e explica o significado das palabras coas que se achegan:

Prefixo Significado Palabra Significado

Des- Negacin, carencia Desacougo Falta de acougo
Ante- Antediluviano
In- Inaudible
Super- Supersnico
Anti- Antiareo
Intra- Intravenoso
Sub- Subcutneo
Pre- Prematrimonial
Hiper- Hipertensin
Extra- Extraterrestre

1
4. Completa a seguinte tboa coas palabras que faltan tendo en conta que,
nalgns casos, en cada cadro poden ir varias palabras:
LATN CULTA E SEMICULTA PATRIMONIAL
LUNAM
COLOREM
MOLAM
TABULA
VOLUNTATE

5. a) Contina completando a lista seguinte:

Substantivo
..................
venda
..................
navegacin
..................
acusacin
prata
..................
..................
..................
Adxectivo Verbo
vividor ..................
.................. ..................
.................. estudar
................. ..................
choroso ..................
.................. ..................
.................. ..................
abotoado ..................
escuro ..................
ledo ..................

b) Fai o mesmo, pero agora creando substantivos a partir de adxectivos

engadindo segundo corresponda os sufixos -ancia, -encia:
Adxectivo Substantivo
adolescente ...................
exuberante ...................
ignorante ...................
infantil ...................
inconsciente ...................
repugnante ...................
obediente ...................

c) Agora escribe os adxectivos correspondentes a partir de verbos

engadindo o sufixo -nte:
Verbo Adxectivo
transixir ..................
reincidir ..................
vivir ..................
seguir ..................
relucir ..................
servir ..................

d) Crea os substantivos a partir dos seguintes verbos engadindo o sufixo

-mento:
Verbo Substantivo
coecer ..................
investir ..................

2
 revestir ..................
seguir ..................
tratar ..................
rexurdir ..................

6. Os sufixos -ite / -te teen o significado de inflamacin. Escribe o nome das

enfermidades utilizando este sufixo. Cal o xnero das palabras novas que
formaches?
- Inflamacin das amgdalas: .....................
- Inflamacin do apndice: .........................
- Inflamacin da farinxe: ..........................
- Inflamacin dos bronquios: .......................
- Inflamacin do encfalo: .........................
- Inflamacin do colon : ............................

7. a) Clasifica a seguinte familia de palabras segundo a categora gramatical:

persoal, personificar, impersoal, persoalmente, personaxe, persoa,
personalidade, personificado, personalizar, personificacin

Substantivos Adxectivos Verbos Adverbios

b) Segundo o modelo do exercicio anterior, escribe a familia de palabras de fro.

Clasifica os diferentes elementos da familia en catro categoras gramaticais
como no apartado anterior.

Substantivos Adxectivos Verbos Adverbios

8. Escribe tres palabras derivadas de cada unha das seguintes:

Recibir: Contribur:
Prohibir: Ferver:
Servir: Conversar:
Atribur: Atrever:

9. Na tboa seguinte substite os castelanismos lxicos pola forma culta galega.

Se a descoeces, utiliza un dicionario bilinge:

Castelanismo Forma correcta Castelanismo Forma correcta

hacienda helado
lunes niebla
jueves granizo

3
viernes novio/a
escuela suelo
ensear vido/a
cerilla direccin
chorizo zanxa
cena carretera
comida (medioda) calle
manzanilla acera
menta-poleo cuneta
dulce fecha
cuchara cuello
cucharilla rin
cuchillo rodilla
tenedor basura
agotado/a apellido
estadstica apodo
alcantarilla aceituna

10. Cita polo menos cinco castelanismos plenos (innecesarios e propios da

lingua coloquial descoidada). Substiteos polos termos galegos correctos:

11. Sinala as palabras femininas da seguinte listaxe; se non coeces o

significado dalgunha delas, consltao no dicionario:
verme empea crcere icona
sofraxe peluxe legume auga
cirurxi leite nariz cute
orde cor sangue sndrome
sal asma xordn xiz
dote arte cuspe ubre
orixe sinal dor labor
aula aguia garaxe cordal
suor lume costume anlise
pelve hepatite pe cidad
traxe fame couce ponte
cartide marxe rbore alma
pube cume mel

12. Escribe catro parellas de substantivos en que a oposicin de xnero marque

unha diferenza de significado:

13. a) Escribe unha comparacin en que empregues obrigatoriamente coma e

ca, e outra en que empregues tamn obrigatoriamente como e que:

b) Razoa: por que non podemos dicir mis maior, moi mnimo,
optimsimo?

c) Cando sofren apcope os adxectivos grande e santo? Demstrao con

exemplos teus:

4
 d) Cales son os as diferenzas que se producen entre os adxectivos
segundo vaian antepostos ou pospostos ao substantivo? Escribe
oracins que o demostren.

14. a) Completa as oracins seguintes coa conxuncin comparativa axeitada

en cada caso:
- Teo unha irm mis nova _____ min.
- A viaxe resultou moito mis divertida _____ eu esperaba.
- Tomarei caf que est menos quente _____ chocolate.
- Vs non sodes tan viaxeiros _____ eles.
- Esta nena mis simptica _____ a curm.
- O gatio qureme mis a min ___ a ti.
- O tren resulta tan cmodo _____ o camin.

b) A partir da frase o meu can manso, cuxo adxectivo est en grao

positivo, escribe outras frases en que apareza este adxectivo:
- en grao superlativo:
- en grao comparativo de igualdade:
- en grao comparativo de superioridade:
- en grao comparativo de inferioridade:

c) Tendo en conta os exemplos anteriores, explica agora a diferenza de

significado entre estas parellas de oracins:
- A min gstame mis pasear co meu mozo.
- A min gstame mis pasear c meu mozo.

- Eu prefiro o pastel co mel.

- Eu prefiro o pastel c mel.

15. a) Escribe as siglas correspondentes aos seguintes nomes:

Organizacin das Nacins Unidas:
Imposto da Renda das Persoas Fsicas:
Produto Interior Bruto:
Imposto sobre o Valor Engadido:
Boletn Oficial do Estado:
Nmero de Identificacin Fiscal:
Organizacin Nacional de Cegos de Espaa:

b) Substite os estranxeirismos que aparecen nas frases seguintes polo

termo correcto en galego que aparece ao final do exercicio:
- O lunch est preparado na sala.
- O atleta superou o seu propio record.
- Onte vin na televisin un show moi divertido.
- Despois da cea iremos a un night-club.
- Teo que chequear o motor do meu coche.
- Este un handicap difcil de superar.
- Sabela traballa de dependenta nunha boutique.

5
 - Hoxe imos xantar naquel self-service.

Formas correctas:
tenda - auto-servicio - sala de festas - marca - almorzo - obstculo - comprobar
espectculo

16. a) Relaciona as palabras da columna esquerda coas da dereita de maneira

que consigas construr palabras compostas:
auga mol = ..............
salvar auga = ..............
ollo serra = ..............
parar lapis = ..............
gardar arder = ..............
moto vidas = ..............
afiar lamas = ..............

b) Agora utiliza as palabras compostas que formaches no apartado anterior para

completar as seguintes oracins:
- De primeiro prato temos _______________ ao forno.
- Durante o exame pediulle un ___________ sa compaeira e chamronlle a
atencin.
- Btalle ao caf unhas pingas de _______________.
- Se vas sar ao mar recorda levar o ______________.
- O teu coche ten un golpe no _______________ traseiro.
- Levaremos o ____________, parece que vai chover.
- Colle a ______________ e vai espolar uns carballos.

6
Solucins

1. Nas seguintes palabras separa lexema, prefixos e sufixos. Fxate no exemplo:

Morfema
Morfema
Palabra Prefixo Lexema flexivo
derivativo
xnero nmero
Revestimento re- -vesti- -mento
Desordenados des- -orden- -ad- -o- -s
Reincidente re- -incid- -ente
Nacionalismo nacion- -al-,-ismo
Internacionalismos inter- -nacion- -al-,-ismo- -s
Intocable in- -toc- -able
Proximidades proxim- -idade- -s
Canastrn canastr- -n
Escanastrado es- -canastr- -d- -o
Estragados estrag- -ad- -o- -s
Bosques bosque- -s

2. Define palabra patrimonial, culta e semiculta. Exemplifica estes conceptos

analizando as palabras derivadas do latn <MACULA.
Unha palabra patrimonial aquela que se leva utilizando desde a poca da
colonizacin romana, polo que experimentou todas as evolucins (fonticas e
morfolxicas) que se produciron no paso do latn ao galego ao longo dos sculos e de
xeracin en xeracin. Un cultismo unha palabra s usada nos rexistros cultos ou
cientficos polo que non evolucionou e a sa forma case idntica latina coas
mnimas adaptacins fonoloxa e morfoloxa galegas. Un semicultismo unha
palabra moi empregada na Idade Media nas linguaxes xurdica, administrativa ou
relixiosa e que tamn coeca e usaba o pobo, pero que por ese carcter culto s
sufriu pequenos cambios. O timo latino MACULA deu lugar palabra patrimonial malla,
ao semicultismo mgoa e o cultismo mcula.

3. Observa estes prefixos gregos e latinos, escribe o significado de cada un

deles e explica o significado das palabras coas que se achegan:

Prefixo Significado Palabra Significado

Des- Negacin, carencia Desacougo Falta de acougo
Ante- Anterior Antediluviano Anterior ao diluvio
In- Negacin Inaudible Que non pode ser odo
Super- Superior Supersnico De velocidade superior
do son
Anti- Contra Antiareo Contra os ataques
areos
Intra- Posicin interior Intravenoso Dentro das veas
Sub- Baixo, debaixo Subcutneo Debaixo da pel
Pre- Anterior Prematrimonial Antes do matrimonio
Hiper- Superior, por riba Hipertensin Tensin arterial superior
normal
Extra- Fra de Extraterrestre Fra da Terra

7
4. Completa a seguinte tboa coas palabras que faltan tendo en conta que,
nalgns casos, en cada cadro poden ir varias palabras:
LATN CULTA E SEMICULTA PATRIMONIAL
LUNAM lunar, luntico la, luar
COLOREM color, colorado/a, colorante, colorar, cor, corar
colorear, colorete, colorido, colorismo,
colorista
MOLAM molar moa
TABULA taboleiro, tabulador, tabular tboa
VOLUNTATE voluntario/a, voluntarioso/a vontade

5. a) Contina completando a lista seguinte:

Substantivo Adxectivo Verbo

vida vividor/ora vivir
venda vendido/a vender
estudo estudoso/a estudar
navegacin navegable navegar
choro choroso/a chorar
acusacin acusado/a acusar
prata prateado/a pratear
botn abotoado abotoar
escuridade escuro escurecer
ledicia ledo aledar

b) Fai o mesmo, pero agora creando substantivos a partir de adxectivos

engadindo segundo corresponda os sufixos -ancia, -encia:
Adxectivo Substantivo
adolescente adolescencia
exuberante exuberancia
ignorante ignorancia
infantil infancia
inconsciente inconsciencia
repugnante repugnancia
obediente obediencia

c) Agora escribe os adxectivos correspondentes a partir de verbos engadindo o

sufixo -nte:
Verbo Adxectivo
transixir transixente
reincidir reincidente
vivir vivente
seguir seguinte
relucir relucente
servir servente

d) Crea os substantivos a partir dos seguintes verbos engadindo o sufixo

-mento:
Verbo Substantivo
coecer coecemento

8
investir investimento
revestir revestimento
seguir seguimento
tratar tratamento
rexurdir rexurdimento

6. Os sufixos -ite / -te teen o significado de inflamacin. Escribe o nome das

enfermidades utilizando este sufixo. Cal o xnero das palabras novas que
formaches?
- Inflamacin das amgdalas: amigdalite
- Inflamacin das meninxes: meninxite
- Inflamacin do apndice: apendicite
- Inflamacin da farinxe: farinxite
- Inflamacin dos bronquios: bronquite
- Inflamacin do encfalo: encefalite
- Inflamacin do colon: colite

As palabras que rematan en -ite teen xnero feminino.

7. a) Clasifica a seguinte familia de palabras segundo a categora gramatical:

Substantivos Adxectivos Verbos Adverbios

persoa persoal personificar persoalmente
personaxe impersoal personalizar
personalidade personificado
personificacin

b) Segundo o modelo do exercicio anterior, escribe a familia de palabras de fro.

Clasifica os diferentes elementos da familia en catro categoras gramaticais
como no apartado anterior.
Substantivos Adxectivos Verbos Adverbios
arrefriado fro/a arrefriar friamente
arrefriamento friorento/a
frialdade
friaxe
frieira
fro

8. Escribe tres palabras derivadas de cada unha das seguintes:

Recibir: recibidor, recibimento, recibo.
Prohibir: prohibido, prohibicin, prohibitivo.
Servir: servidor, servil, servidume, servizo, servizal.
Atribur: atribucin, atribudo, atributo, atribuda.
Contribur: contribucin, contribudo, contribunte.
Ferver: fervedoiro, fervenza, fervor, fervura.
Conversar: conversacin, conversador, conversa.
Atrever: atrevemento, atrevido, atrevida.

9
9. Na tboa seguinte substite os castelanismos lxicos pola forma culta galega.
Se a descoeces, utiliza un dicionario bilinge:

Castelanismo Forma correcta Castelanismo Forma correcta

hacienda facenda helado xeado
lunes luns niebla nboa
jueves xoves granizo sarabia
viernes venres novio/a noivo/a
escuela escola suelo chan, solo
ensear ensinar vido/a vivo/a
cerilla misto direccin enderezo
chorizo chourizo zanxa gabia
cena cea carretera estrada
comida(medioda) xantar calle ra
manzanilla macela acera beirarra
menta-poleo menta-poexo cuneta beirava
dulce doce fecha data
cuchara culler cuello colo, pescozo
cucharilla culleria rin ril
cuchillo coitelo rodilla xeonllo
tenedor garfo basura lixo
agotado/a esgotado/a apellido apelido
estadstica estatstica apodo alcume
alcantarilla sumidoiro aceituna oliva

10. Cita polo menos cinco castelanismos plenos (innecesarios e propios da

lingua coloquial descoidada). Substiteos polos termos galegos correctos:
Os nomes dos das da semana ou dos meses, por exemplo. Luns, mrcores, xoves,
venres, xaneiro, febreiro, maio, xuo, xullo, setembro, outubro, novembro, decembro.
Partes do corpo coma nocello, caluga, pulso, xeonllo, cbado, coxa etc.

11. Sinala as palabras femininas da seguinte listaxe; se non coeces o

significado dalgunha delas, consltao no dicionario:
As palabras femininas son: sofraxe, cirurxi, orde, orixe, aula, suor, pelve, cartide,
empea, peluxe, cor, asma, arte, aguia, hepatite, fame, marxe, xordn, dor, rbore,
icona, auga, cute, sndrome, anlise, cidad, ponte, alma.

12. Escribe catro parellas de substantivos en que a oposicin de xnero marque

unha diferenza de significado:
Froito-froita. O fin-a fin. O editorial-a editorial. O clera-a clera.

13. a) Escribe unha comparacin en que empregues obrigatoriamente coma e

ca, e outra en que empregues tamn obrigatoriamente como e que:
Eu son tan alto coma ti.
A irm mis alta ca ela.
Coecelo tan doado como achegarse a el e falarlle.
A irm estuda mis do que ela cre.

10
 b) Razoa: por que non podemos dicir mis maior, moi mnimo,
optimsimo?
Porque en maior, mnimo, ptimo xa van implcitos os contidos gramaticais de
comparativo de superioridade e superlativo absoluto, respectivamente.

c) Cando sofren apcope os adxectivos grande e santo? Demstrao con

exemplos teus:
Ante substantivos comezados por consoante: Esa viaxe foi unha grande experiencia.
Ese libro un gran traballo. Hoxe celebramos a festa de santo Estevo. 0 29 de xuo
celbrase a festa de san Pedro
d) Cales son os as diferenzas que se producen entre os adxectivos
segundo vaian antepostos ou pospostos ao substantivo? Escribe oracins que
o demostren:

A diferenza de significado. Se van antepostos ao substantivo (eptetos), describen

unha calidade inherente ao propio substantivo (contemplei a verde herba) ou acadan
un valor moral ou espiritual; se van pospostos especifican unha calidade do
substantivo (herba seca) ou acadan un valor material. unha gran novela/ unha
novela grande. un encargado simple/ un simple encargado. un pobre
millonario/ un rapaz pobre. Faleiche de certa cousa./Faleiche dunha cousa certa.

14. a) Completa as oracins seguintes coa conxuncin comparativa axeitada

en cada caso:
- Teo unha irm mis nova ca min.
- A viaxe resultou moito mis divertida do que eu esperaba.
- Tomarei caf que est menos quente ca o/c/que o chocolate.
- Vs non sodes tan viaxeiros coma eles.
- Esta nena mis simptica que a/c/ca a curm.
- O gatio qureme mis a min ca a ti.
- O tren resulta tan cmodo coma/como o camin

b) A partir da frase o meu can manso, cuxo adxectivo est en grao

positivo, escribe outras frases en que apareza este adxectivo:
- en grao superlativo: O meu can moi manso.
- en grao comparativo de igualdade: O meu can e tan manso coma unha lebre.
- en grao comparativo de superioridade: O meu can mis manso do que ti pensas.
- en grao comparativo de inferioridade: O meu can menos manso c teu gato.

c) Tendo en conta os exemplos anteriores, explica agora a diferenza de

significado entre estas parellas de oracins:
- A min gstame mis pasear co meu mozo (en compaa do meu mozo).
- A min gstame mis pasear c meu mozo (mis a min ca ao meu mozo).
- Eu prefiro o pastel co mel (o pastel adobiado co mel).
- Eu prefiro o pastel c mel (prefiro o pastel antes ca tomar mel).

15. a) Escribe as siglas correspondentes aos seguintes nomes:

ONU, IRPF, PIB, IVE, BOE, NIF, ONCE

11
b) Substite os estranxeirismos que aparecen nas frases seguintes polo termo
correcto en galego que aparece ao final do exercicio:
-O almorzo est preparado na sala.
-O atleta superou a sa propia marca.
-Onte vin na televisin un espectculo moi divertido.
-Despois da cea iremos a unha sala de festas.
-Teo que comprobar o motor do meu coche.
-Este un obstculo difcil de superar.
-Sabela traballa de dependenta nunha tenda.
-Hoxe imos xantar naquel auto-servicio.

16. a) Relaciona as palabras da columna esquerda coas da dereita de maneira

que consigas construr palabras compostas:
auga arder = augardente
salvar vidas = salvavidas
parar auga = paraugas
afiar lapis = afialapis
ollo mol = ollomol
gardar lamas = gardalamas
moto serra = motoserra

b) Agora utiliza as palabras compostas que formaches no apartado anterior para

completar as seguintes oracins:
- De primeiro prato temos ollomol ao forno.
- Durante o exame pediulle un afialapis sa compaeira e chamronlle a atencin.
- Btalle ao caf unhas pingas de augardente.
- Se vas sar ao mar recorda levar o salvavidas.
- O teu coche ten un golpe no gardalamas traseiro.
- Levaremos o paraugas, parece que vai chover.
- Colle a motoserra e vai espolar uns carballos.

12