Sei sulla pagina 1di 19

LENGUA Y CULTURA LATINA I

FICHAS TERICAS
1 CUATRIMESTRE 2017

Liliana Pgolo
Martn Pozzi
Nicols Russo

1
1. PRIMERA DECLINACIN (TEMA EN -A)
ENUNCIADO: fabula, fabulae (f)
SINGULAR PLURAL
NOMINATIVO fabula fabulae
VOCATIVO fabula fabulae
ACUSATIVO fabulam fabulas
GENITIVO fabulae fabularum
DATIVO fabulae fabulis
ABLATIVO fabula fabulis

OBSERVACIONES
1) GNERO: en su mayor parte se trata de sustantivos femeninos, excepto cometa, planeta y nombres y oficios de
varn: Catilina, Numa, nauta, incola, poeta, etc.
2) NMERO: algunos sustantivos llamados pluraliatantum tienen nicamente formas plurales y se enuncian
solo en plural: cunae, -arum; divitiae, -arum; facetiae, -arum; nuptiae, -arum; tenebrae, -arum; Athenae, -arum;
Thebae, -arum; Kalendae, -arum; Nonae, -arum; etc.
3) CASO LOCATIVO: algunos nombres de ciudad conservan el antiguo caso locativo con desinencias -AE (sg.) e
-IS (pl.): Romae, Athenis, Thebis.
4) Los sustantivos dea, filia, equa y liberta toman en ocasiones la desinencia -BUS en el dativo y ablativo plural,
para evitar confusiones con los respectivos sustantivos masculinos: deabus, filiabus, equabus, libertabus.

2. SEGUNDA DECLINACIN (TEMA EN -O/-E)


2.1. MASCULINOS (Y FEMENINOS) DE NOMINATIVO EN -US.

ENUNCIADO: dominus, domini (m)


SINGULAR PLURAL
NOMINATIVO dominus domini
VOCATIVO domine domini
ACUSATIVO dominum dominos
GENITIVO domini dominorum
DATIVO domino dominis
ABLATIVO domino dominis

OBSERVACIONES
1) GNERO: en general son masculinos, excepto los nombres de ciudades (Corinthus), islas (Delus), rboles (fa-
gus) y el sustantivo humus, que son femeninos. Los sustantivos virus, pelagus y vulgus son neutros.
2) NMERO: carecen de plural los sustantivos: humus, virus, pelagus y vulgus; asimismo hay sustantivos que
carecen de singular, denominados pluraliatantum: liberi, Fasti, etc.
3) DECLINACIN: sustantivos como filius y los nombres propios que presentan el nominativo en -IUS tienen el
vocativo singular en I, ejemplos: fili, Vergili. El resto de los sustantivos comunes y los nombres propios con i
larga siguen la regla general, ejemplo: Darie.

2.2. DECLINACIN DEL SUSTANTIVO DEUS, -I

SINGULAR PLURAL
NOMINATIVO deus dii / di / dei
VOCATIVO deus dii / di / dei
ACUSATIVO deum divos / deos
GENITIVO divi / dei deum / deorum
DATIVO divo / deo diis / dis / deis
ABLATIVO divo / deo diis / dis / deis

2.3. MASCULINOS DE NOMINATIVO EN -ER / -IR (TEMA EN -RO)

ENUNCIADO: socer, soceri (m) ENUNCIADO: minister, ministri (m)


SINGULAR PLURAL SINGULAR PLURAL
NOMINATIVO socer soceri minister ministri

2
VOCATIVO socer soceri minister ministri
ACUSATIVO socerum soceros ministrum ministros
GENITIVO soceri socerorum ministri ministrorum
DATIVO socero soceris ministro ministris
ABLATIVO socero soceris ministro ministris

ENUNCIADO: vir, viri (m)


SINGULAR PLURAL
NOMINATIVO vir viri
VOCATIVO vir viri
ACUSATIVO virum viros
GENITIVO viri virorum / virum
DATIVO viro viris
ABLATIVO viro viris

OBSERVACIONES EN CUANTO A LA DECLINACIN: adems de vir algunos sustantivos hacen a menudo un geniti-
vo plural en -UM en lugar de -ORUM. Tal es el caso de deus, socius, liberi, faber, nummus, modius, que presentan
los siguientes genitivos plurales: deum, socium, liberum, fabrum, nummum, modium.

2.4. NEUTROS DE NOMINATIVO EN -UM

ENUNCIADO: templum, templi (n)


SINGULAR PLURAL
NOMINATIVO templum templa
VOCATIVO templum templa
ACUSATIVO templum templa
GENITIVO templi templorum
DATIVO templo templis
ABLATIVO templo templis

OBSERVACIONES EN CUANTO AL NMERO: hay sustantivos con formas plurales nicamente (pluraliatantum), ta
les como arma, castra, rostra, spolia, etc.

3. ADJETIVOS DE PRIMERA CLASE


3.1. CON NOMINATIVO MASCULINO EN -US

ENUNCIADO: altus, alta, altum


SINGULAR PLURAL
MASCULINO FEMENINO NEUTRO MASCULINO FEMENINO NEUTRO
NOMINATIVO altus alta altum alti altae alta
VOCATIVO alte alta altum alti altae alta
ACUSATIVO altum altam altum altos altas alta
GENITIVO alti altae alti altorum altarum altorum
DATIVO alto altae alto altis altis altis
ABLATIVO alto alta alto altis altis altis

3.2. CON NOMINATIVO MASCULINO EN -ER


ENUNCIADO: signifer, signfera, signiferum
SINGULAR PLURAL
MASCULINO FEMENINO NEUTRO MASCULINO FEMENINO NEUTRO
NOMINATIVO signifer signifera signiferum signiferi signiferae signifera
VOCATIVO signifer signifera signiferum signiferi signiferae signifera
ACUSATIVO signiferum signiferam signiferum signiferos signiferas signifera
GENITIVO signiferi signiferae signiferi signiferorum signiferarum signiferorum
DATIVO signifero signiferae signifero signiferis signiferis signiferis
ABLATIVO signifero signifera signifero signiferis signiferis signiferis

3
ENUNCIADO: sacer, sacra, sacrum
SINGULAR PLURAL
MASCULINO FEMENINO NEUTRO MASCULINO FEMENINO NEUTRO
NOMINATIVO sacer sacra sacrum sacri sacrae sacra
VOCATIVO sacer sacra sacrum sacri sacrae sacra
ACUSATIVO sacrum sacram sacrum sacros sacras sacra
GENITIVO sacri sacrae sacri sacrorum sacrarum sacrorum
DATIVO sacro sacrae sacro sacris sacris sacris
ABLATIVO sacro sacra sacro sacris sacris sacris

4. TERCERA DECLINACIN
4.1. TEMAS CONSONNTICOS

4.1.1. TEMAS EN CONSONANTE LQUIDA (L / R)

ENUNCIADO: consul, consulis (m) ENUNCIADO: orator, oratoris (m)


SINGULAR PLURAL SINGULAR PLURAL
NOMINATIVO consul consules orator oratores
VOCATIVO consul consules orator oratores
ACUSATIVO consulem consules oratorem oratores
GENITIVO consulis consulum oratoris oratorum
DATIVO consuli consulibus oratori oratoribus
ABLATIVO consule consulibus oratore oratoribus

ENUNCIADO: pater, patris (m) ENUNCIADO: marmor, marmoris (n)


SINGULAR PLURAL SINGULAR PLURAL
NOMINATIVO pater patres aequor aequora
VOCATIVO pater patres aequor aequora
ACUSATIVO patrem patres aequor aequora
GENITIVO patris patrum aequoris aequorum
DATIVO patri patribus aequori aequoribus
ABLATIVO patre patribus aequore aequoribus

4.1.2. TEMAS EN CONSONANTE OCLUSIVA

4.1.2.1. TEMAS EN GUTURAL (C / G)

ENUNCIADO: iudex, iudicis (m) ENUNCIADO: rex, regis (m)


SINGULAR PLURAL SINGULAR PLURAL
NOMINATIVO iudex iudices rex reges
VOCATIVO iudex iudices rex reges
ACUSATIVO iudicem iudices regem reges
GENITIVO iudicis iudicum regis regum
DATIVO iudici iudicibus regi regibus
ABLATIVO iudice iudicibus rege regibus

En los temas en gutural (c/g) nominativo singular masculino, la terminacin x en rex o iudex es resultado del
encuentro de la gutural del tema (reg-, iudec-) y la desinencia de nominativo s, de modo tal que c, g + s = x.

4.1.2.2. TEMAS EN LABIAL (P / B)

ENUNCIADO: princeps, principis (m)


SINGULAR PLURAL
NOMINATIVO princeps principes
VOCATIVO princeps principes

4
ACUSATIVO principem principes
GENITIVO principis principum
DATIVO principi principibus
ABLATIVO principe principibus

4.1.2.3. TEMAS EN DENTAL (T / D)

ENUNCIADO: virtus, virtutis (f) ENUNCIADO: miles, militis (m)


SINGULAR PLURAL SINGULAR PLURAL
NOMINATIVO virtus virtutes miles milites
VOCATIVO virtus virtutes miles milites
ACUSATIVO virtutem virtutes militem milites
GENITIVO virtutis virtutum militis militum
DATIVO virtuti virtutibus militi militibus
ABLATIVO virtute virtutibus milite militibus

ENUNCIADO: caput, capitis (n)


SINGULAR PLURAL
NOMINATIVO caput capita
VOCATIVO caput capita
ACUSATIVO caput capita
GENITIVO capitis capitum
DATIVO capiti capitibus
ABLATIVO capite capitibus

En los temas en dental, en el femenino y masculino nominativo/vocativo, la dental del tema (t/d) siempre cae
delante de la desinencia de nominativo/vocativo s, de modo tal que t, d + s = s (ej.: virtut- + -s > *virtuts >
virtus). La dental, al no estar delante de s, se mantiene en el resto de la declinacin.

4.1.3. TEMAS EN SIBILANTE (S)

ENUNCIADO: honos, honoris (m) ENUNCIADO: decus, decoris (n)


SINGULAR PLURAL SINGULAR PLURAL
NOMINATIVO honos honores decus decora
VOCATIVO honos honores decus decora
ACUSATIVO honorem honores decus decora
GENITIVO honoris honorum decoris decorum
DATIVO honori honoribus decori decoribus
ABLATIVO honore honoribus decore decoribus

ENUNCIADO: genus, generis (n)


SINGULAR PLURAL
NOMINATIVO genus genera
VOCATIVO genus genera
ACUSATIVO genus genera
GENITIVO generis generum
DATIVO generi generibus
ABLATIVO genere generibus

4.1.4. TEMAS EN NASAL

ENUNCIADO: religio, religionis (f) ENUNCIADO: homo, hominis (m)


SINGULAR PLURAL SINGULAR PLURAL
NOMINATIVO religio religiones homo homines
VOCATIVO religio religiones homo homines
ACUSATIVO religionem religiones hominem homines
GENITIVO religionis religionum hominis hominum
DATIVO religioni religionibus homini hominibus
ABLATIVO religione religionibus homine hominibus

5
ENUNCIADO: numen, numinis (n)
SINGULAR PLURAL
NOMINATIVO numen numina
VOCATIVO numen numina
ACUSATIVO numen numina
GENITIVO numinis numinum
DATIVO numini numinibus
ABLATIVO numine numinibus

4.1.5 OBSERVACIONES SOBRE LOS TEMAS CONSONNTICOS

1) Tanto a los temas en oclusiva (gutural, labial, dental) como en nasal puede afectarlos un fenmeno fonolgico
llamado apofona voclica o umlaut. Este fenmeno ocurre con la ltima vocal del tema (que suele ser no acen-
tuada), la cual se asimila a i cuando al tema se le aaden las desinencias de los casos oblicuos (acusativo, geniti-
vo, dativo, ablativo). Se explica como una asimilacin regresiva de la i tpica de las desinencias de tercera decli-
nacin, haciendo que la vocal inacentuada del tema ms prxima a la desinencia se vuelva una i. Por ejemplo, el
tema en nasal numen- cuando recibe las desinencias de genitivo, dativo o ablativo se vuelve numin-, debido a
que la desinencia en i afecta a la vocal inacentuada del tema e, volvindola una i.

4.2. TEMAS EN -I

4.2.1. SUSTANTIVOS MASCULINOS Y FEMENINOS

ENUNCIADO: civis, civis (m) ENUNCIADO: sedes, sedis (f)


SINGULAR PLURAL SINGULAR PLURAL
NOMINATIVO civis cives sedes sedes
VOCATIVO civis cives sedes sedes
ACUSATIVO civem cives sedem sedes
GENITIVO civis civium sedis sedium
DATIVO civi civibus sedi sedibus
ABLATIVO cive civibus sede sedibus

ENUNCIADO: imber, imbris (m) ENUNCIADO: securis, securis (f)


SINGULAR PLURAL SINGULAR PLURAL
NOMINATIVO imber imbres securis secures
VOCATIVO imber imbres securis secures
ACUSATIVO imbrem imbres securim securis / secures
GENITIVO imbris imbrium securis securium
DATIVO imbri imbribus securi securibus
ABLATIVO imbre imbribus securi securibus

Tienen acusativo en -IM y el ablativo en -I: sitis,-is; tussis,-is; febris,-is; pelvis,-is, etc.

4.2.2. SUSTANTIVOS NEUTROS

ENUNCIADO: mare, maris ENUNCIADO: animal, animalis


SINGULAR PLURAL SINGULAR PLURAL
NOMINATIVO mare maria animal animalia
VOCATIVO mare maria animal animalia
ACUSATIVO mare maria animal animalia
GENITIVO maris marium animalis animalium
DATIVO mari maribus animali animalibus
ABLATIVO mari maribus animali animalibus

4.2.3. OBSERVACIONES SOBRE LOS TEMAS EN -I:

1) Los sustantivos iuvenis,-is; senex,-is; vates, -is, y canis,-is forman el genitivo plural en -UM: iuvenum, senum,
vatum, canum al igual que los consonnticos.

6
2) Los sustantivos mensis,-is; sedes,-is; apis,-is pueden formar el genitivo plural en -IUM / -UM.

4.3. TEMAS MIXTOS

ENUNCIADO: urbs, urbis (f)


SINGULAR PLURAL
NOMINATIVO urbs urbes
VOCATIVO urbs urbes
ACUSATIVO urbem urbes
GENITIVO urbis urbium
DATIVO urbi urbibus
ABLATIVO urbe urbibus

Observaciones:
1) Muchos sustantivos de nominativo monosilbico que tienen dos consonantes delante de la desinencia del ge-
nitivo singular, forman el genitivo plural en -IUM. Ejemplos: urbs, urbis (gen. pl. urbium); stirps, stirpis (gen. pl.
stirpium); gens, gentis (gen. pl. gentium); ars, artis (gen. pl. artium); arx, arcis (gen. pl. arcium). Algunos de
ellos conservan los dos genitivos (en -UM y en -IUM). Ejemplos: dens, dentis (gen. pl. dentium / dentum).
2) Algunos sustantivos de nominativo monosilbico con vocal larga, forman el genitivo plural en -IUM: lis, litis
(gen. pl. litium); dos, dotis (gen. pl. dotium). Algunos de ellos conservan los dos genitivos (en -UM y en -IUM).
Ejemplos: mus, muris (gen. pl. murium / murum); fraus, fraudis (gen. pl. fraudium / fraudum).
3) Los sustantivos femeninos abstractos en -TAS (ej: civitas,-atis), pueden hacer el genitivo plural en -UM /-IUM:
civitatium / civitatum.

4.4. TEMAS AISLADOS

ENUNCIADO: vis, vis (f) ENUNCIADO: sus, suis (m / f)


SINGULAR PLURAL SINGULAR PLURAL
NOMINATIVO vis vires sus sues
VOCATIVO vis vires sus sues
ACUSATIVO vim viris / vires suem sues
GENITIVO vis virium suis suum
DATIVO vi viribus sui subus / suibus
ABLATIVO vi viribus sue subus / suibus

ENUNCIADO: bos, bovis (m / f) ENUNCIADO: Iuppiter, Iovis


SINGULAR PLURAL SINGULAR
NOMINATIVO bos boves Iuppiter
VOCATIVO bos boves Iuppiter
ACUSATIVO bovem boves Iovem
GENITIVO bovis boum Iovis
DATIVO bovi bobus / bubus Iovi
ABLATIVO bove bobus / bubus Iove

5. ADJETIVOS DE SEGUNDA CLASE


5.1. DE TRES TERMINACIONES GENRICAS (M. / F. / N.) EN EL NOMINATIVO SINGULAR

ENUNCIADO: acer, acris, acre


SINGULAR PLURAL
MASCULINO FEMENINO NEUTRO MASC./ FEM. NEUTRO
NOMINATIVO acer acris acre acres acria
VOCATIVO acer acris acre acres acria
ACUSATIVO acrem acre acres acria
GENITIVO acris acrium
DATIVO acri acribus
ABLATIVO acri acribus

7
5.2. DE DOS TERMINACIONES GENRICAS (M.F. / N.) EN EL NOMINATIVO SINGULAR

ENUNCIADO: fortis, forte


SINGULAR PLURAL
MASC. / FEM. NEUTRO MASC. / FEM. NEUTRO
NOMINATIVO fortis forte fortes fortia
VOCATIVO fortis forte fortes fortia
ACUSATIVO fortem forte fortes fortia
GENITIVO fortis fortium
DATIVO forti fortibus
ABLATIVO forti fortibus

5.3. DE UNA TERMINACIN GENRICA EN EL NOMINATIVO SINGULAR

ENUNCIADO: prudens, prudentis


SINGULAR PLURAL
MASC. / FEM. NEUTRO MASC. / FEM. NEUTRO
NOMINATIVO prudens prudentes prudentia
VOCATIVO prudens prudentes prudentia
ACUSATIVO prudentem prudens prudentes prudentia
GENITIVO prudentis prudentium
DATIVO prudenti prudentibus
ABLATIVO prudenti prudentibus

ENUNCIADO: felix, felicis


SINGULAR PLURAL
MASC. / FEM. NEUTRO MASC. / FEM. NEUTRO
NOMINATIVO felix felices felicia
VOCATIVO felix felices felicia
ACUSATIVO felicem felix felices felicia
GENITIVO felicis felicium
DATIVO felici felicibus
ABLATIVO felici felicibus

OBSERVACIONES
1) Los adjetivos vetus,-eris; dives,-itis; particeps,-ipis; pauper,-eris; superstes,-itis siguen la declinacin de los
sustantivos de tema en consonante: tienen ablativo singular en -E; genitivo plural en -UM; nominativo / vocativo /
acusativo neutro plural en -A. Ejemplo:

SINGULAR PLURAL
MASC. / FEM. NEUTRO MASC. / FEM. NEUTRO
NOMINATIVO dives divites divita
VOCATIVO dives divites divita
ACUSATIVO divitem divites divites divita
GENITIVO divitis divitum
DATIVO diviti divitibus
ABLATIVO divite divitibus

2) Los participios de presente siguen la declinacin de los adjetivos de una sola terminacin genrica en el no-
minativo singular, terminados en -NS, -NTIS. Cuando el participio est empleado como sustantivo o tiene valor
verbal, forma el ablativo singular en -E.
3) Los adjetivos celer, -eris, -ere; inops, -opis; memor, -oris; supplex, -icis forman el genitivo plural en -UM.

6. CUARTA DECLINACIN (TEMA EN -U)


ENUNCIADO: exercitus, exercitus (m) ENUNCIADO: cornu, cornus (n)

8
MASCULINO NEUTRO
SINGULAR PLURAL SINGULAR PLURAL
NOMINATIVO exercitus exercitus cornu cornua
VOCATIVO exercitus exercitus cornu cornua
ACUSATIVO exercitum exercitus cornu cornua
GENITIVO exercitus exercituum cornus cornuum
DATIVO exercitui exercitibus cornui cornibus
ABLATIVO exercitu exercitibus cornu cornibus

OBSERVACIONES
1) Los sustantivos arcus, artus, partus, tribus, quercus, acus y pecu, hacen el dativo y ablativo plural en -UBUS.
2) El sustantivo domus tiene una declinacin particular:

SINGULAR PLURAL
NOMINATIVO domus domus
VOCATIVO domus domus
ACUSATIVO domum domus / domos
GENITIVO domus / domi domuum / -orum
DATIVO domui / domo domibus
ABLATIVO domu / domo domibus

OBSERVACIONES: Este sustantivo tiene un locativo: domi.

7. QUINTA DECLINACIN (TEMA EN -E)


ENUNCIADO: res, rei (f)
SINGULAR PLURAL
NOMINATIVO res res
VOCATIVO res res
ACUSATIVO rem res
GENITIVO rei rerum
DATIVO rei rebus
ABLATIVO re rebus

OBSERVACIONES EN CUANTO AL GNERO Y AL NMERO: Principalmente los sustantivos pertene-


cen al gnero femenino y no presentan formas en plural, a excepcin de res, rei; dies, diei y en algunas ocasiones
facies, faciei; species, speciei y spes, spei.

8. GRADOS COMPARATIVO y SUPERLATIVO


8.1. ADJETIVOS

El grado comparativo se forma agregando al tema del adjetivo los sufijos -IOR para los gneros masculino y fe-
menino y -IUS para el neutro.

Adjetivo altus, -a, -um (tema: alt-): altior, altius (gen. sing.: altioris)

SINGULAR PLURAL
MASC. / FEM. NEUTRO MASC. / FEM. NEUTRO
NOMINATIVO altior altius altiores altiora
VOCATIVO altior altius altiores altiora
ACUSATIVO altiorem altius altiores altiora
GENITIVO altioris altiorum
DATIVO altiori altioribus
ABLATIVO altiore altioribus

9
El grado superlativo se forma aadiendo los sufijos -ISSIMUS, -ISSIMA, -ISSIMUM al tema del adjetivo. Se declina
como un adjetivo de primera (tipo bonus, -a, -um):

altissimus, altissima, altissimum

OBSERVACIONES
1) Los adjetivos compuestos terminados en -DICUS, -FICUS y -VOLUS forman el comparativo en -ENTIOR y el su-
perlativo en -ENTISSIMUS. Ej: maledicus, maledicentior, maledicentissimus.
2) Los adjetivos terminados en -EUS, -IUS y -UUS agregan al adjetivo en grado positivo los adverbios MAGIS (para
el comparativo) y MAXIME (para el superlativo). Ej: idoneus, magis idoneus, maxime idoneus; arduus, magis
arduus, maxime arduus.
3) Se exceptan de la anterior regla los adjetivos terminados en -QUUS. Ej: antiquus, antiquior, antiquissimus.
4) Los adjetivos de primera y segunda clase con nominativo masculino en -ER (-er, -a, -um / -er, -is, -e) forman
el superlativo en -ERRIMUS, -ERRIMA, -ERRIMUM. Ej: celeber, celeberrimus; pauper, pauperrimus; acer, acerri-
mus.
5) Los adjetivos facilis, difficilis, similis, dissimilis, humilis y gracilis forman el superlativo en -ILLIMUS, -
ILLIMA, -ILLIMUM. Ej: facillimus, simillimus, humillimus, gracillimus.

COMPARATIVOS Y SUPERLATIVOS IRREGULARES


POSITIVO COMPARATIVO SUPERLATIVO
bonus, -a, -um melior, -ius optimus, -a, -um
malus, -a, -um peior, -ius pessimus, -a, -um
multi, -ae, -a plures, -es, -a plurimi, -ae, -a
magnus, -a, -um maior, -ius maximus, -a, -um
propinquus, -a, -um propior, -ius proximus, -a, -um
parvus, -a, -um minor, minus minimus, -a, -um

8.2. ADVERBIOS

El grado comparativo de los adverbios es igual al nominativo / vocativo / acusativo singular neutro del adjetivo
en grado comparativo:
longus, -a, -um (comparativo longior, longius): adverbio longius
facilis, -e (comparativo facilior, facilius): adverbio facilius

El superlativo se forma sobre la base del superlativo del adjetivo, utilizando el sufijo -E:
longus, -a, -um (superlativo longissimus, -a, -um): adverbio longissime
facilis,-e (superlativo facillimus, -a, -um): adverbio facillime

9. CIRCUNSTANCIALES MS FRECUENTES

CIRCUNSTANCIAL CONSTRUCCIN

locativo
UBI
IN + ablativo
E(X) + ablativo
UNDE A(B) + ablativo
DE + ablativo

IN + acusativo
QUO
AD + acusativo

QUA PER + acusativo


instrumento / modo ablativo
CUM + ablativo
compaa
SINE + ablativo

causa PROPTER + acusativo

10
10. PRONOMBRES

10.1. PERSONALES

1 PERSONA 2 PERSONA 3 PERS.


SINGULAR PLURAL SINGULAR PLURAL SING. / PL.
NOMINATIVO ego nos tu vos
VOCATIVO tu vos
ACUSATIVO me nos te vos se
nostri vestri
GENITIVO mei tui sui
nostrum vestrum
DATIVO mihi /mi nobis tibi vobis sibi
ABLATIVO me nobis te vobis se

OBSERVACIONES
1) El pronombre de tercera persona SE es reflexivo y remite al sujeto lgico de la oracin.
2) Estos pronombres se encuentran a veces reforzados por partculas enclticas: -MET, -PSE, -PTE, -TE. Ejemplos:
egomet, memet, tute, tete, sepse, mihipte. El pronombre SE puede reduplicarse en acusativo/ablativo: sese.
3) La preposicin cum se pospone al pronombre personal para formar un circunstancial de compaa: mecum,
tecum, secum, nobiscum, vobiscum.

10.2. POSESIVOS

Los pronombres posesivos siguen la declinacin de los adjetivos de primera clase.

1 PERSONA 2 PERSONA 3 PERSONA


SINGULAR meus, -a, -um tuus, -a, -um suus, -a, -um
PLURAL noster, -tra, -trum vester, -tra, -trum suus, -a, -um

10.3. DEMOSTRATIVOS

HIC - HAEC - HOC


SINGULAR PLURAL
MASCULINO FEMENINO NEUTRO MASCULINO FEMENINO NEUTRO
NOMINATIVO hic haec hoc hi hae haec
ACUSATIVO hunc hanc hoc hos has haec
GENITIVO huius horum harum horum
DATIVO huic his
ABLATIVO hoc hac hoc his

ISTE - ISTA - ISTUD


SINGULAR PLURAL
MASCULINO FEMENINO NEUTRO MASCULINO FEMENINO NEUTRO
NOMINATIVO iste ista istud isti istae ista
ACUSATIVO istum istam istud istos istas ista
GENITIVO istius istorum istarum istorum
DATIVO isti istis
ABLATIVO isto ista isto istis

ILLE - ILLA - ILLUD


SINGULAR PLURAL
MASCULINO FEMENINO NEUTRO MASCULINO FEMENINO NEUTRO
NOMINATIVO ille illa illud illi illae illa
ACUSATIVO illum illam illud illos illas illa
GENITIVO illius illorum illarum illorum
DATIVO illi illis
ABLATIVO illo illa illo illis

11
IS - EA - ID
SINGULAR PLURAL
MASCULINO FEMENINO NEUTRO MASCULINO FEMENINO NEUTRO
NOMINATIVO is ea id ei / ii / i eae ea
ACUSATIVO eum eam id eos eas ea
GENITIVO eius eorum earum eorum
DATIVO ei eis / iis
ABLATIVO eo ea eo eis / iis

IPSE - IPSA - IPSUM


SINGULAR PLURAL
MASCULINO FEMENINO NEUTRO MASCULINO FEMENINO NEUTRO
NOMINATIVO ipse ipsa ipsum ipsi ipsae ipsa
ACUSATIVO ipsum ipsam ipsum ipsos ipsas ipsa
GENITIVO ipsius ipsorum ipsarum ipsorum
DATIVO ipsi ipsis
ABLATIVO ipso ipsa ipso ipsis

IDEM - EADEM - IDEM


SINGULAR PLURAL
MASCULINO FEMENINO NEUTRO MASCULINO FEMENINO NEUTRO
NOMINATIVO idem eadem idem eidem / iidem eaedem eadem
ACUSATIVO eundem eandem idem eosdem easdem eadem
GENITIVO eiusdem eorundem earundem eorundem
DATIVO eidem eisdem / iisdem
ABLATIVO eodem eadem eodem eisdem / iisdem

10.4. RELATIVO
SINGULAR PLURAL
MASCULINO FEMENINO NEUTRO MASCULINO FEMENINO NEUTRO
NOMINATIVO qui quae quod qui quae quae
ACUSATIVO quem quam quod quos quas quae
GENITIVO cuius quorum quarum quorum
DATIVO cui quibus
ABLATIVO quo qua quo quibus

OBSERVACIONES
La preposicin cum se pospone al pronombre relativo para formar un circunstancial de compaa: quocum,
quacum, quibuscum.

11. INFECTUM MODO INDICATIVO

11.1. VOZ ACTIVA

I II III IV MIXTA
laudo moneo lego audio facio
laudas mones legis audis facis
laudat monet legit audit facit
PRESENTE
laudamus monemus legimus audimus facimus
laudatis monetis legitis auditis facitis
laudant monent legunt audiunt faciunt
laudabam monebam legebam audiebam faciebam
laudabas monebas legebas audiebas faciebas
PRETRITO laudabat monebat legebat audiebat faciebat
IMPERFECTO laudabamus monebamus legebamus audiebamus faciebamus
laudabatis monebatis legebatis audiebatis faciebatis
laudabant monebant legebant audiebant faciebant

12
laudabo monebo legam audiam faciam
laudabis monebis leges audies facies
FUTURO laudabit monebit leget audiet faciet
IMPERFECTO laudabimus monebimus legemus audiemus faciemus
laudabitis monebitis legetis audietis facietis
laudabunt monebunt legent audient facient

11.2. VOZ PASIVA

I II III IV MIXTA
laudor moneor legor audior facior
laudaris moneris legeris audiris faceris
laudatur monetur legitur auditur facitur
PRESENTE
laudamur monemur legimur audimur facimur
laudamini monemini legimini audimini facimini
laudantur monentur leguntur audiuntur faciuntur
laudabar monebar legebar audiebar faciebar
laudabaris monebaris legebaris audiebaris faciebaris
PRETRITO laudabatur monebatur legebatur audiebatur faciebatur
IMPERFECTO laudabamur monebamur legebamur audiebamur faciebamur
laudabamini monebamini legebamini audiebamini faciebamini
laudabantur monebantur legebantur audiebantur faciebantur
laudabor monebor legar audiar faciar
laudaberis moneberis legeris audieris facieris
FUTURO IM- laudabitur monebitur legetur audietur facietur
PERFECTO laudabimur monebimur legemur audiemur faciemur
laudabimini monebimini legemini audiemini faciemini
laudabuntur monebuntur legentur audientur facientur

12. VERBO SUM (infectum)


ENUNCIADO: sum, es, esse, fui
PRETRITO FUTURO
PRESENTE
IMPERFECTO IMPERFECTO
sum eram ero
es eras eris
est erat erit
sumus eramus erimus
estis eratis eritis
sunt erant erunt

12.1. COMPUESTOS DE SUM

absum, abes, abesse, afui (estar ausente, distar)


adsum, ades, adesse, adfui (estar presente, asistir)
desum, dees, deesse, defui (faltar)
insum, ines, inesse (estar en)
intersum, interes, interesse, interfui (estar entre, mediar)
obsum, obes, obesse, obfui (daar, oponerse a)
possum, potes, posse, potui (poder)
praesum, praees, praeesse, praefui (estar al frente, dirigir)
prosum, prodes, prodesse, profui (ser til, aprovechar)
subsum, subes, subesse (estar debajo, oculto)
supersum, superes, superesse, superfui (restar, quedar, sobrevivir)

13
13. MODO IMPERATIVO
13.1 VOZ ACTIVA
I II III IV MIXTA
lauda mone lege audi fac
PRESENTE
laudate monete legite audite facite
laudato moneto legito audito facito
laudato moneto legito audito facito
FUTURO
laudatote monetote legitote auditote facitote
laudanto monento legunto audiunto faciunto

13.2. VERBO SUM

es
PRESENTE
este
esto
esto
FUTURO
estote
sunto

13.3. VOZ PASIVA

I II III IV MIXTA
laudare monere legere audire facere
PRESENTE
laudamini monemini legimini audimini facimini
laudator monetor legitor auditor facitor
FUTURO laudator monetor legitor auditor facitor
laudantor monentor leguntor audiuntor faciuntor

14. SISTEMA DE PERFECTO (Perfectum)


14.1. FORMANTES

FORMANTES TEMA DE PERFECTO (EJS.)

semiconsonntico -V laudav- (laudo), amav- (amo)


voclico -U habu- (habeo), monu- (moneo)
reduplicacin ded- (do), poposc- (posco), tetig- (tango)
sigmtico dix- (dico), mis- (mitto), fuls- (fulgeo)
alargamiento y apofona voclica eg- (ago), fec- (facio)
alargamiento voclico leg- (lego), ven- (venio)

14.2. TIEMPOS PERFECTOS VOZ ACTIVA Y PASIVA

TEMA DE PERFECTO: LAUDAV-


VOZ ACTIVA VOZ PASIVA
laudavi laudatus, -a, - sum
laudavisti um es
PRETRITO laudavit est
PERFECTO laudavimus sumus
laudavistis laudati, -ae, -a estis
laudaverunt / - sunt

14
ere
laudaveram laudatus, -a, - eram
laudaveras um eras
PRETRITO laudaverat erat
PLUSCUAM- laudaveramus eramus
PERFECTO laudaveratis laudati, -ae, -a eratis
laudaverant erant

laudavero laudatus, -a, - ero


laudaveris um eris
FUTURO laudaverit erit
PERFECTO laudaverimus erimus
laudaveritis laudati, -ae, -a eritis
laudaverint erunt

14.3 TIEMPOS PERFECTOS VERBO SUM

PRETRITO PRET. PLUS - FUTURO PERFECTO


PERFECTO CUAMPERFECTO
fui fueram fuero
fuisti fueras fueris
fuit fuerat fuerit
fuimus fueramus fuerimus
fuistis fueratis fueritis
fuerunt fuerant fuerint

15. VERBOIDES
15.1. INFINITIVOS

15.1.1. VOZ ACTIVA

I II III IV MIXTA
PRESENTE laudare monere legere audire facere
PERFECTO laudavisse monuisse legisse audivisse fecisse
laudaturum, moniturum, lecturum, auditurum, facturum,
FUTURO -am, -um -am, -um -am, -um -am, -um -am, -um
esse esse esse esse esse

15.1.2. VOZ PASIVA

I II III IV MIXTA
PRESENTE laudari moneri legi audiri faci
laudatum, monitum, lectum, auditum, factum,
PERFECTO -am, -um -am, -um -am, -um -am, -um -am, -um
esse esse esse esse esse
FUTURO laudatum iri monitum iri lectum iri auditum iri factum iri

15.1.3. VERBO SUM

PRESENTE esse
PERFECTO fuisse
fore
FUTURO
futurum, -am, -um esse

15
15.2. PARTICIPIOS

15.2.1. VOZ ACTIVA

I II III IV MIXTA
PRESENTE laudans, -ntis monens, -ntis legens, -ntis audiens, -ntis faciens, -ntis
laudaturus, moniturus, lecturus, auditurus, facturus,
FUTURO
-a, -um -a, -um -a, -um -a, -um -a, -um

15.2.2. PARTICIPIOS VOZ PASIVA

I II III IV MIXTA
laudatus, monitus, lectus, auditus, factus,
PERFECTO
-a, -um -a, -um -a, -um -a, -um -a, -um
laudandus, monendus, legendus, audiendus, faciendus,
FUTURO
-a, -um -a, -um -a, -um -a, -um -a, -um

15.2.3. VERBO SUM

FUTURO futurus, -a, -um

16. CONJUGACIN PERIFRSTICA

Presente laudaturus, -a, -um sum / es / est ...


A Pret. Imperfecto laudaturus, -a, -um eram / eras / erat ...
C INDICATIVO Fut. Imperfecto laudaturus, -a, -um ero / eris / erit ...
T Pret. Perfecto laudaturus, -a, -um fui / fuisti / fuit ...
I Pret. Plusc. laudaturus, -a, -um fueram / fueras / fuerat ...
V Fut. Perfecto laudaturus, -a, -um fuero / fueris / fuerit ...
A Presente laudaturus, -a, -um esse
INFINITIVO
Perfecto laudaturus, -a, -um fuisse
Presente laudandus, -a, -um sum / es / est ...
P Pret. Imperfecto laudandus, -a, -um eram / eras / erat ...
A Fut. Imperfecto laudandus, -a, -um ero / eris / erit ...
S INDICATIVO
Pret. Perfecto laudandus, -a, -um fui / fuisti / fuit ...
I
Pret. Plusc. laudandus, -a, -um fueram / fueras / fuerat ...
V
Fut. Perfecto laudandus, -a, -um fuero / fueris / fuerit ...
A
Presente laudandus, -a, -um esse
INFINITIVO
Perfecto laudandus, -a, -um fuisse

16
TEXTOS LATINOS PARA LAS CLASES TERICAS

1) PUBLIO VIRGILIO MARN, Eneida 1.257-271

Parce metu, Cytherea; manent immota tuorum


fata tibi; cernes urbem et promissa Lavini
moenia, sublimemque feres ad sidera caeli
magnanimum Aenean, neque me sententia vertit. 260
Hic []
bellum ingens geret Italia populosque feroces
contundet moresque viris et moenia ponet,
[]. 265
At puer Ascanius, cui nunc cognomen Iulo
additur []
triginta [] orbes
imperio explebit regnumque ab sede Lavini 270
transferet, et longam multa vi muniet Albam.

2) TITO LIVIO, Ab urbe condita 1.3.6-10

Silvius deinde regnat, Ascani filius, [] in silvis natus. Is Aeneam Silvium creat; is de-
inde Latinum Silvium. [] Mansit Silviis postea omnibus cognomen, qui Albae regnaverunt.
[] Agrippa inde, Tiberini filius, post Agrippam Romulus Silvius, [] regnant. Aventino
fulmine ipse ictus regnum per manus tradidit. Is sepultus in eo colle, qui nunc pars Romanae
est urbis, cognomen colli fecit. Proca deinde regnat. Is Numitorem atque Amulum procreat;
Numitori, qui stripe maximus erat, regnum vetustum Silviae gentis legat. []. Pulso fratre
Amulius regnat. Addit sceleri scelus; stirpem fratris virilem interimit; fratris filiae Reae Silvae
per speciem honoris [], perpetua virginitate spem partus adimit.

3) PUBLIO OVIDIO NASN, Fasti 3.11-24

Silvia Vestalis []
Sacra lavaturas mane petebat aquas.
Ventum erat ad molli declivem tramite ripam;
ponitur e summa fictilis urna coma:
fessa resedit humo, ventosque accepit aperto 15
pectore, turbatas restituitque comas.
dum sedet, umbrosae salices volucresque canorae
fecerunt somnos et leve murmur aquae;
blanda quies furtim victis obrepsit ocellis,
et cadit a mento languida facta manus. 20
Mars videt hanc visamque cupit potiturque cupita,
et sua divina furta fefellit ope.
somnus abit, iacet ipsa gravis; iam scilicet intra
viscera Romanae conditor urbis erat.

17
4) T. LUCRECIO CARO, De Rerum Natura 1.1-9

Aeneadum genetrix, hominum divomque voluptas,


alma Venus, caeli subter labentia signa
quae mare navigerum, quae terras frugiferentis
concelebras,
[] 5
te, dea, te fugiunt venti, te nubila caeli
adventumque tuum, tibi suavis daedala tellus
summittit flores, tibi rident aequora ponti
placatumque nitet diffuso lumine caelum.

V. 783-820

Principio genus herbarum viridemque nitorem


terra dedit circum collis camposque per omnis,
florida fulserunt viridanti prata colore, 785
arboribusque datumst variis exinde per auras
crescendi magnum inmissis certamen habenis.
[]
sic nova tum tellus herbas virgultaque primum 790
sustulit, inde loci mortalia saecla creavit
[].
Nam neque de caelo cecidisse animalia possunt,
nec terrestria de salsis exisse lacunis.
[] 795
Principio genus alituum variaeque volucres
ova relinquebant exclusae tempore verno,
[]
Tum tibi terra dedit primum mortalia saecla. 805
Multus enim calor atque umor superabat in arvis.
[]
Terra cibum pueris, vestem vapor, herba cubile
praebebat multa et molli lanugine abundans.
At novitas mundi nec frigora dura ciebat
nec nimios aestus nec magnis viribus auras.
omnia enim pariter crescunt et robora sumunt. 820

5) C. VALERIO CATULO, Carmina 34.1-20

Dianae sumus in fide


puellae et pueri integri:
Dianam pueri integri
puellaeque canamus.

o Latonia, maximi 5
magna progenies Iovis,
quam mater prope Deliam
deposiuit olivam,

18
[] 10
tu Lucina dolentibus
Iuno dicta puerperis,
tu potens Trivia et notho es 15
dicta lumine Luna.

Tu cursu, dea, menstruo


metiens iter annuum,
rustica agricolae bonis
tecta frugibus exples. 20

6) MARCO TULIO CICERN, De Republica 1.39

Est igitur, inquit Africanus, res publica res populi, populus autem non omnis hominum
coetus quoquo modo congregatus, sed coetus multitudinis iuris consensu et utilitatis commu-
nione sociatus.

7) MARCO TULIO CICERN, De Inventione 2.159-164

Nam virtus est animi habitus naturae modo atque rationi consentaneus. [] Habet igitur
partes quattuor: prudentiam, iustitiam, fortitudinem, temperantiam. Prudentia est rerum
bonarum et malarum neutrarumque scientia. [] Iustitia est habitus animi communi utilitate
conservata suam cuique tribuens dignitatem. [] Religio est, quae superioris cuiusdam natu-
rae, quam divinam vocant, curam caerimoniamque affert; pietas, per quam sanguine coniunc-
tis patriaeque benivolum officium et diligens tribuitur cultus; [] Fortitudo est considerata
periculorum susceptio et laborum perpessio. [] Temperantia est rationis in libidinem atque
in alios non rectos impetus animi firma et moderata dominatio.

19

Potrebbero piacerti anche