Documenti di Didattica
Documenti di Professioni
Documenti di Cultura
Cuentos indgenas
Cuarta edicin
Mxico
Universidad Nacional Autnoma de Mxico, Instituto
de Investigaciones Histricas
2001
120 p.
(Serie Cultura Nhuatl - Monografas, 7)
ISBN 968-36-8964-7
Formato: PDF
Publicado en lnea: 17 de agosto de 2016
Disponible en:
http://www.historicas.unam.mx/publicaciones/publicadigital/libros/
cuentos_indigenas/iee.html
E L LEN Y E L G R I L L O
68
DR 2016. Universidad Nacional Autnoma de Mxico, Instituto de Investigaciones Histricas
Disponible en: http://www.historicas.unam.mx/publicaciones/publicadigital/libros/cuentos_indigenas/iee.html
E l len estaba echado, all estaba; luego se levant corriendo,
asustado y [mientras] el grillo estaba en su palacio. E l grillo brin-
c, le grit y le dijo:
Detente! No huyas!... Yo soy p e q u e i t o , pero supe resis-
tirte cuando me pisaste. Ahora, qu haremos?
Eso es, cmo hemos de arreglarlo?
Quiero que ahora mismo me compongas m i palacio.
No he de c o m p o n r t e l o .
Q u no? T lo c o m p o n d r s , y si no, ya nos veremos.
Bah! Qu me has de hacer? y se ri [el len]. C m o
quieres que yo te lo componga? Mira, v m o n o s juntos.
De veras que eres ocurrente!
No tienes que decir nada y si quieres veremos [quin gana],
nada m s habla!
Ah, q u t! Vamos a pasear.
Se fueron juntos y cuando llegaron a una barranca, dijo el
Len:
S i quieres aqu veremos [quin gana]; brinquemos juntos,
yo y t.
C m o no! Ve t delante!
Voy a saltar. Sigeme.
Salt el len, y el grillo colgse de su cola y cuando dio el
brinco [el grillo] cay ms adelante y le dijo:
Yo te pas! Y dices que eres ms fuerte.
Eso no lo dejar as! Veremos de nuevo con nuestra gente.
Est bueno! Como t quieras.
Entonces el grillo llam a todos los mosquitos, abejas y avis-
pas coloradas. Despus a un moscardn, a una avispa, [y] tam-
bin fue a ver a un abejorro [y a cada quien] le dijo:
Aydame!
Mientras, el len e m p e z t a m b i n a invitar [a otros anima-
les]; fue a ver a un burro, a un caballo, a u n buey; t a m b i n fue a
ver a u n venado; fue a ver a un zorrillo y entonces le dijo:
Aydanos.
Y dijo el zorrillo:
69
DR 2016. Universidad Nacional Autnoma de Mxico, Instituto de Investigaciones Histricas
Disponible en: http://www.historicas.unam.mx/publicaciones/publicadigital/libros/cuentos_indigenas/iee.html
70 C U E N T O S INDGENAS
H u a n oquito yeyepatl:
Tlenon ticnequi ica timitznanamiquiz.
Oquito:
Nicnequi totehuitique ica occequin yolcame.
H u a n oconitoaya:
Zan ica nehuatl tlen quinequizique, zan xinechcahualli.
Oquito hueyi miztli:
Oya cualica!, ica tehuatl amo nomota.
Oncan ye oquitlatitlanili in tecuicuica:
Axcan ye ima tonamiquizque ixtlahuapa Ayohualco, huan
ompa ta ticnequi totehuizque. Ompa motaz aqui non tlaxixiliz.
Ompa xinechcha ica mo tlacahuan.
Oncan hueyi miztli oya canin oquitlalhui ica itlacahuan. Oacic.
Noca xitlacuacan.
Onca tlacuaticate icuac oquicaque tecuicuica ye otzatzic, qui-
milhua itlacahuan:
Ximehuaca, ye oecoc hueyi miztli aquin ica totehuizque.
Ornen, quinamicti. Oncan hueyi miztli ye oquipehualti mote-
hua huan tecuicuica zan tentzicuintinemi. I m n ye ocia, oquito
hueyi miztli:
A x a n ica totlacahuan ma totehuican, za tehuan amida tochi-
huilizque.
Oncan ohualmonamictaque m o t e h u a huan yeyepatl hueca
quimittatica huan ohuallaque nin yoyolcame nontlamini, opeque
quimini. I m n otzatzic hueyi miztli oquitzatzili, yeyepatl, quilhua:
Xihualehua, ye nechtlamiticate!
Oncan ye otzatzic yeyepatl:
Axcan notlacahuan, tiehue ticpalehuia! Ye quitlamiticate.
Oncan oya yeyepatl ica itlacahuan ipan occequin; oncan ohua-
laque itlacahuan Tecuicuica ipan yeyepatl huan nochtin itlaca-
huan yeyepatl omocuepque, omocuitlapiletiquetzque imixtlan
yoyolime huan hueliquimicxi. Oncan ohualaque nochtin yoyoli-
me impan huan oquinmiminque huan hueyi miztli ica occequin
ye oquintepayoloque quintehua. Oquito hueyi miztli:
A x a n xinechcahua! Ye onitlapolo! Timitzyectlaliliz motec-
pancalco! Totlazotlacan que teotl motlanahuatila.
Oquito tecuicuica:
Xicyectlali notecpancalco.