Documenti di Didattica
Documenti di Professioni
Documenti di Cultura
ComunidadedeEstudosFiloscoseEspirituaisCaminhodoOriente
AinflunciadecostumesislmicosnoCandombl
enaUmbanda
15/02/2013
tags:rs,candombl,cultotradicionalafricano,Religiotradicionalafricana,umbanda
PorMrioFilho(hps://www.facebook.com/mario.lho.3386)
InicialmentepermitammefazeralgunscomentriossobreaLinhadoOrientenaUmbanda,
especicamenteadosrabes.OnomeJimbaru,queumdoslderesdaLinhadoOriente,foi
adaptadodonomedeumgnio(jinnemrabe).Osjinn(paraosmuulmanos)soseresqueDeus
criou,antesdossereshumanosedepoisdosanjos,dofogomaispuro.Elessodotadosdelivre
arbtrioe,assimcomons,tmsuasdiversascrenas:hgniosmuulmanos,budistas,judeus,
cristosetc.EssegniofoioresponsvelpelaconduodasentidadesquetrabalhamnaUmbanda.
Semprevemosasarmaesdeestudiososdoscultosafrobrasileirossobreainunciado
catolicismopopularnoestabelecimentodasReligieseCultosAfrobrasileiros,noentantopoucos
falamsobreainunciaquealgunsmuulmanostiveramnoestabelecimentodestasReligiese
Cultos.Podemosdizer,analisandoalgunstextosacadmicos,queaculturaafricanasofreu
inunciasmuulmanas,especialmenteasobrasdeRogerBastide(inoCandombldaBahia)eJos
Beniste(inrniy),quearmamqueosistemaoraculardeIfadvmdosmuulmanos.H
autoresquerefutamessaidia(WndAbmbl,p.ex.)comosquaisconcordo,poisacreditoque
houve,sim,umasimbioseentreformasoraculares:oDarbarRaml(rabe)eopl(Yorb),unindo
asduasformasdegeomancia.
Muitoscostumesmuulmanospassaremafazerpartedocultoafrobrasileiro.Ousodoturbantepor
homensemulheresumdosmaisvisveis.Foiintroduzidopelosmuulmanosnafrica,que
desconheciamessaindumentria.EssecostumeacabousendotrazidoparaoBrasil.Ousodaroupa
brancaeasextafeirasersagrada(consagradaaOxal)foramoutroscostumesmuulmanostrazidos
aoBrasil.Paraosmuulmanosasextafeiraumdiaparaserezaremcongregao,assimcomoo
sbadoparaosjudeuseodomingoparaoscristos.
InfelizmenteoBrasilumapascujoshabitantesnoapreciammuitooestudodahistria.Poucose
falasobreosmals(negrosmuulmanosescravizados)earevoluoquerealizaramnaBahia.Nose
falasobreainunciaqueoscultosafrobrasileirossofreramdeles.OcultoOmolok,porexemplo,
advm,essencialmentedosmals.Assumano(corruptelodonomeUthman)SauAdio(ummal)faz
partedalinhagemdesseculto.NoOmolokhousodapalavrarabesunna(tradio)parase
referenciaraonomeiniciticoquenocandomblangolasechamadijina.Humasriedeadventos
ligadosaoscultosafrobrasileirosespecialmentenoRiodeJaneiroenaBahia.Fazserefernciaaos
mussurumi(muslimim,)quequerdizermuulmanosatmesmoemsambasdeenredo.Anicetodo
Imprio,compsumamsicachamadaRazesdafrica.Algumasestrofescolocoabaixo:
Assumano,Alab.Abaca,TioSani
EAbedmebatizaramnaleidemussurumi
https://cefeco.wordpress.com/2013/02/15/ainfluenciadecostumesislamicosnocandombleenaumbanda/ 1/8
20/04/2017 AinflunciadecostumesislmicosnoCandomblenaUmbanda|ComunidadedeEstudosFilosficoseEspirituais"CaminhodoOriente"
EAbedmebatizaramnaleidemussurumi
Comovemtenhoocorpocruzadoefechado
Carregoexnalngua,nomorroenvenenado
ViajeisemanaemeiadaquiproRioJordo
Lugaremquefuibatizadocomumavelaemcadamo
CincomacotadAngolameprepararamdebero
EnquantoHilrioJovinomecruzoucomseteteros
Mesmoassim,meconsiderouminsignemirim
FilhodecuembanocaiOgum,Xang,Alam
Paraesclarecermos,vejamosoqueosambistaeescritorNeiLopesnosdiz:
Assumano,algumasvezeserroneamentegrafadocomoAoHumano,foionomeatravsdoqual
sefezconhecidoHenriqueAssumanoMinadoBrasil,famosoalufradicadonoRiodeJaneiroe
pertencentecomunidadedaPequenafrica,naviradadosculoXIXparaoXX.Residiunon191
daPraaOnzeetinhacomofreqentadoresdesuacasa,entreoutros,oclebresambistaSinheo
jornalistaFranciscoGuimares,oVagalume,fundadordacrnicadesambanoRio.
[OnomeAssumanooabrasileiramentodoantropnimoAnsumaneouUssumane(dorabe
OthmanouUtmn),usualentremuulmanosdaantigaGuinPortuguesa.]
Nomesmocontexto,JooAlab,falecidoem1926,foiumfamosobabalorix,certamentebaiano,
radicadonoRiodeJaneiro.Umdosmaisprestigiadosdeseutempo,suacasaeranonmero174da
ruaBarodeSoFlix,nasproximidadesdoterminaldaEstradadeFerroCentraldoBrasil.Seu
nomemarcasuaorigemnag(algb,chefedocultodeEgungun;pessoavenervel,derespeito;ou
antropnimodadoaosegundolhoquenascedepoisdegmeos).ErapaidesantodalegendriaTia
Ciata(nomerabeAisha),tambmmepequenadesuacomunidadereligiosa.
Damesmaforma,CiprianoAbed,falecidoem1933,foiumfamosobabalorixdoRiodeJaneiro,no
princpiodosculoXX,comcasa,primeironaruadoPropsitoedepoisnaruaJooCaetano,
prximoCentraldoBrasil.OnomeAbed,reduodeAlabed,designaumadasmanifestaesou
qualidadesdoorixOgun.
JAbacaprovavelmentecorrupteladeAbuBacar,nomemuulmano,masopersonagemnofoi
pornsidenticado.TioSanim,porsuavez,pareceseromesmoBabSanin,moradornaruados
Andradas,emencionadonojreferidolivrodeJoodoRio.(ApresenaAfricananamsica
popularbrasileira.inRevistaEspaoAcadmico,n50,2005,edioeletrnica,disponvelem
hp://www.espacoacademico.com.br/050/50clopes.htm
(hp://www.espacoacademico.com.br/050/50clopes.htm))
Acrescentando,podemosdizerqueTioSani(AssumanoouUthmanSauAdio),quefazparteda
linhagemdoOmolok,eraconhecidonosTerreirosdeCandomblcomoBbSanimouObSanya,
foiumdoscompanheirosdeviagemdeBamboxObiticeMeAninhapeloRiodeJaneiro.Nascido
naNigria,adotou,noBrasil,onomedeJoaquimVieiradaSilva,foiumdosfundadoresdaCasade
CandomblconhecidacomoIlAxOpAfonj,juntocomMeAninhaeBamboxObitik.Funda,
tambm,noRiodeJaneirojuntocomMeAninhaeBamboxObitik,umaCasadeCandomblno
BairrodaSade,em1895.OProf.AgenorMirandaRochaarmaqueTioSaniouSanimera
https://cefeco.wordpress.com/2013/02/15/ainfluenciadecostumesislamicosnocandombleenaumbanda/ 2/8
20/04/2017 AinflunciadecostumesislmicosnoCandomblenaUmbanda|ComunidadedeEstudosFilosficoseEspirituais"CaminhodoOriente"
BairrodaSade,em1895.OProf.AgenorMirandaRochaarmaqueTioSaniouSanimera
muulmano(inSODR,MunizeLIMA,LuisFelipede.UmVentoSagrado.RiodeJaneiro:Ed.
Mauad,1996).
Alab,ouJooAlgbfoioSacerdotequecouresponsvelpelamantenadoTerreirofundadono
RiodeJaneiroporTioSani,BamboxObitikeMeAninha.JooAlaberaconhecidoporsuascuras
utilizandorituaismals,umdelescitadoporAnicetodoImprioSerrano.JooAlaberaamicssimo
deHenriqueAssumanoMinadoBrasil.
OnomeAssumanoumacorrupteladonomerabeUthman(Ussman),queadquire,nafricaa
graadeUthmanu(Ussmanu).MuitosmuulmanospelomundousamonomedeUthman.Aesposa
deAssumano,TiaGracinha,foiumadasfundadorasdoranchocarnavalescoReideOuro,queveio
adarorigemEscoladeSambaImprioSerrano.Aobradeumdosmaiorescronistasdosamba
brasileiro,FranciscoGuimares(conhecidocomoVagalume),chamadaNaRodadoSamba,editada
pelaprimeiravezem1933,pelaEditoraSoBenedicto,trazalgumasinformaessobreAssumano.
Vamosaelas:
Fervorosoadeptodareligioafricana,Sinh(conhecido,naquelapoca,comooreidosamba,g,n.),
jamaisabandonouoseuPAEESPIRITUALoPRINCIPEDOSALUFS,ogrande,oconceituadoe
respeitadoHENRIQUEASSUMANOMINADOBRASIL,oseuprotectornaVidaequeeratambem
deJOSDOPATROCINIOFILHO(porintermediodeSinh)eodemuitagenteba,daalta
sociedadeeperfeitamente,optimamenteinstalladanavida!Asprimeirasaudiesdasproduces
dograndeeinolvidavelmuzicistapopular,eramfeitasnaresidenciadeASSUMANO,nosobradon.
191daruaViscondeItana,ondeSinhconheceuefezamizadecomoprimorosojornalista
RaymundoSilva.DepoisdabenodoALUF,osambacorriamundocomumaprocura
assombrosa.Sinhfoiomusicistapopularmaisfestejado,maisqueridoemaispreferidodopublico.
ADr.emhistriacomparadadaUFRJ,JulianaBarretoFarias,emseulivroCultura,identidadee
religioafrobrasileirasnacidadedoRiodeJaneiro18701930:cenriosepersonagens,traaumesboo
biogrcobastanteinteressantesobreAssumano:
FilhodeMuhammadSalimeFtimaFaustinaMinaBrasil,negrosvindosdaCostadafrica,
Assumano,umaguranteimpressionantedepretonaspalavrasdocompositoreescritor
AlmirantemoravanaruaViscondedeItana,diziatrabalharnocomrcioedarconsultasemsua
residncia,inclusiveparapessoasconhecidasnasociedadecariocadapoca,comoocasodo
jornalistaeescritorMedeiroseAlbuquerque.
Em25deoutubrode1927,entocom47anos,foipresoemagrante,quandodavaconsultaaNair
dosSantos,sendolevadoparaaRepartioCentraldaPolciadoRiodeJaneiro.Osinvestigadores
policiaisapreenderamalgunsobjetosemsuacasa,entreosquais,umpardechifresdecarneiro,trs
caramujosgrandes,umpedaodepeledecabraeosdecabelo.Almdisso,tambmforam
encontradasreceitasemcaracteresarbicos,conformedepoimentodoinvestigadorRuyVasconcellos.
NaconclusodoprocessoqueseinstauroucontraAssumano,constaqueelefoiprocessadocomo
incursonoartigo157doCdigoPenalde1890,sobacusaodefalsoespiritismoecartomancia.Mas
osperitosconcluramqueosobjetosapreendidosnoseguiamasmodalidadesmaisusuaisna
prticadasmacumbasoudaMagiaNegra;suaespecialidadeeraapenasaprticadepreces
quasisempreemlinguagemafricana,preocupandosemaiscomaprticadacaridade.Oprocesso
foiarquivadoem28dejaneirode1928.
NohouvequalquertipodedennciaformalcontraAssumano,masosinvestigadorespoliciaisque
oprenderamjsabiamquenosobrado191daPraaOnzehaviaumindivduoquepraticavao
exerccioilegaldamedicina.CertamenteodelegadoAntonioAugustoM.Mendes,quepresidiuos
autoscontraAssumanoetinhajurisdioprorrogadapararepressodofalsoespiritismoe
cartomancia,tambmjteriaouvidofalardoPaiAssumano,protetorespiritualdosambistaSinh,3/8
https://cefeco.wordpress.com/2013/02/15/ainfluenciadecostumesislamicosnocandombleenaumbanda/
20/04/2017 AinflunciadecostumesislmicosnoCandomblenaUmbanda|ComunidadedeEstudosFilosficoseEspirituais"CaminhodoOriente"
cartomancia,tambmjteriaouvidofalardoPaiAssumano,protetorespiritualdosambistaSinh,
dosjornalistasdoCorreiodaManhJosdoPatrocnioFilho,RaymundoSilvaeMedeirose
AlbuquerqueedosenadorIrineuMachado,seucompadre.
AsinformaesbiogrcassobreAssumanosoesparsasoumesmoconitantes.Emalguns
momentos,eledescritocomoumfamosoPaideSantoe,emoutros,comoumnegromal,o
prncipedosalufs,olderislmicoquetrabalhavacomosastrosecostumavapassardiasemjejum.
Dessaforma,AssumanoHenriqueMinadoBrasil,quetraziagrafadoemseunomeadescendncia
mina,pareciatransitarporprticasreligiosasqueremetiamstradiesdafricaOcidental,regio
deondevieramseuspais.Osminastambmpodiamserencontradosnosregistrospoliciais,talvez
pelofatodequesuareputaodeescravoselibertosrebeldesatraaasatenesdosistema
repressivo.ApolciadoRiodeJaneiroosmantinhasobestreitavigilncia,perscrutandosinaisdesua
organizao,particularmentedaprticadoIslam,tendoemvistaarevoltadosmalsocorridana
Bahiaem1835.SegundoMaryKarasch,noRiodeJaneirodosanos1840,minaassumiraum
signicadoadicional:orgulhosos,indmitosecorajososmuulmanosdelnguarabequeeram
escravosalfabetizados,inteligentes,capacitadosecheiosdeenergiaequetrabalhavamduropara
comprarsualiberdade.UmaliaoquechegouaosculoXXcomovemosapartirdatrajetriade
AssumanoMinadoBrasil.
Sejacomofor,nacidadedoRiodeJaneiroemnsdosculoXIXenasprimeirasdcadasdosculo
XX,adespeitodetodaarepressopolicial,dasmedidasdaeliteparareformaredisciplinaracidade
edeumaespciedecampanhadaimprensa,queestigmatizavaasreligiesafrobrasileiraseos
macumbeirosefeiticeirosemgeral,encontramosalmdoPaiAssumano,outroslderesfamosos,
pessoascomuns,africanos,descendentesdeafricanos,emesmotrabalhadoresbrancos,policiaise
polticosfreqentandoterreirosecasasdecultosdeorigemafricana.
NoTambordeMina,casadetradioFantiAshanti,hamanifestaodoPovodaTurquia(pas
muulmanohmaisdemilanos).HumamsicacantadanoMaranho,compostaporPaulinho
Akomabu,daCasadeMina,quedizassim:
Akomabutrazsuafora
Seucantodef,deldeAfrica
Maranho
Salve,NanAgotine
QuerebetandeZomadonoehierarquia
SalveoEgito,salveopovodaTurquia
BadAkomabu
BadnacasadeNag
BadAkomabu
BadnacasadeNag
Badsounegrominaeusou
Borobor,pretasminasquefundaram
Resistiramecuidaramdanossareligio
Akomabu,religiosidadenegracomgentileza
https://cefeco.wordpress.com/2013/02/15/ainfluenciadecostumesislamicosnocandombleenaumbanda/ 4/8
20/04/2017 AinflunciadecostumesislmicosnoCandomblenaUmbanda|ComunidadedeEstudosFilosficoseEspirituais"CaminhodoOriente"
Akomabu,religiosidadenegracomgentileza
VousaudaraMeDudu
Ouvirtambornomar,ouvirtambornomar.
mina,mina,mina,mina.
Umapesquisafeitanosarquivosdapolcia,porAlbertodaCostaeSilva,noRiodeJaneiro,
demonstraasperseguiesqueexistiamcontraosnegrosislamizados,dizendoqueeramdifceise
irritantesdelidar,formavamumafacoinsubmissaeperigosa,semprepropensaaantagonizaras
autoridadesearebelarse.
RogerBastideeseudiscpulo,ArthurRamos,diziaqueosmuulmis(mussurumis,mussurumins,
muslins)noerammuulmanosverdadeiros,poisfaziamprticaspagsquehaviamtrazidoda
frica.Emaisinteressanteaindavericarqueapresentamcomoprovasdesincretismoprticas
reguladasouaceitasporramosdoIslam,comoafeituradegrigris,aspequeninasbolsasdecouro
contendoversculosdoAlcoro,aoraopelachuva,acrenanosjinns(gnios)eastabuinhasde
escrever,comversculosdoAlcoroescritoscomgiz(ouefum)queselavavam,sendoagua,em
seguida,bebidapelosis.EssamesmaprticafeitapelosBabalasaoriscaremalgumcaracter
representativodoOdu,nosistemaoraculardoOpelIf,deformaamelhoraravidadoconsulente.
Gobineau,quenadcadade1860eraoministrodaFrananoBrasil,escreveuumrelatriopoltico
paraogovernofrancs,ondedizquetodososafricanosmuulmanoseramminas,denominaoque
noRiodeJaneiroeoutrasregiesdosuldoBrasilsignicavaqualquerafricanoquenofossebantu
ouqualquerumquetivesseembarcadoentreacostadoSenegaleosCamares.Eletambm
mencionaqueumbomnmerodosafricanosmuulmanosdeSalvador,aossetornaremlivres,
regressavamAfrica,masqueoutrospreferiamemigrarparaoRiodeJaneiro.Quarentaanosmais
tarde,JoodoRioconrmariaainformaodeGobineau:muitosdosmuulmanosdoRiodeJaneiro
provinhamdaBahia.possvelquequisessemnoapenascarlongedeseusantigosdonos,mas
tambmescapardeconstrangimentospessoais,dadesconanaedasperseguiesqueseseguiram
srevoltasdasprimeirasquatrodcadasdosculoXIX.Emconseqnciadessamigraoforada,
umareadepredomniobantucomoaprovnciadoRiodeJaneiropresenciou,durantecinco
dcadas(1830a1870),ocrescimentonumricodoschamadosminas:nosomenteiorubs,mas
tambmfons,haus,gs,guns,ews,baribas,fantes,bornus,nupes,grunces,mahisemandingas.
Algunsdeleserammuulmanos.
OsnegrosmuulmanosnuncaforamtonumerososnoRioquantoemSalvador,onde,deacordo
comNinaRodrigues,umemcadatrsdosvelhosafricanos,antesdainsurreiode1835(Revoltados
Mals),erapraticantedoIslam.NoRio,comonaBahiaenoutroslugaresdoBrasil,osmuulmanos
desprezavamareligiodosorixseseusseguidores,eosadeptosdosorixszombavamdasprticas
religiosasdaqueles.Emboraosmuulmanosfossemgeralmenterespeitadoscomopessoassriase
virtuosas,eramtambmtemidospelosegredoqueoscercavam.Diziamqueeramfeiticeirosde
grandeconhecimentoequeseusfeitiosnopodiamserdesfeitos,anoserporumaluf(sbio
muulmano).
Osmesmosmuulmanosfaziamparte,noRiodeJaneiro,daidnticadisporaafricana,viviamentre
osbaianosdeoutrasdenominaesreligiosaseeranomeiodelesqueescolhiammulheresemaridos.
Quasedesdeoprincpio,osmuulmanosmenosestritossemisturaramefraternizaramcom
membrosdeoutrasreligies:iamssuasfestas,inclusiveaosbailesesrodasdesamba,embora
nuncatomassembebidasalcolicasnemcomessemfeijoada,porquecontinhacarnedeporco(um
interditoalimentaraosmuulmanos).Seuslhoselhasviamse,entretanto,obrigadosaescolher
entreserpartedeumaminoriasobsuspeitaouaderiraosvalorescomunsdogrupodentrodoqual
viviam.Porisso,algunsdosquetinhamsidocriadoscomomuulmanosacabaramporconverterse5/8
https://cefeco.wordpress.com/2013/02/15/ainfluenciadecostumesislamicosnocandombleenaumbanda/
20/04/2017 AinflunciadecostumesislmicosnoCandomblenaUmbanda|ComunidadedeEstudosFilosficoseEspirituais"CaminhodoOriente"
viviam.Porisso,algunsdosquetinhamsidocriadoscomomuulmanosacabaramporconverterse
religiodosorixs,eaoutroscultosdematrizafricana,taiscomoamacumba,acabula,aumbanda
(emseunascimento),aocatolicismo,aoevangelismoouaoespiritismo.Sobreosmandingas,umadas
etniasafricanasislamizadas,vamosveroqueArturRamosnosdiz:Estepovo,aqueosnegros
chamavammandinga,osespanhismandimena,maniinga(doradicalmanioumali,ohipoptamo,
vistoqueerampovostotmicos,eaterminaonke,povo),tinhaumandoleguerreiraecruel.No
obstanteainunciamaometana(muulmana,g.n.),eramconsideradosgrandesmgicose
feiticeiros,edaotermomandinga,nosentidodemgica,coisafeita,despacho,queosnegros
divulgaramnoBrasil(inArturRamos,CulturasNegrasnoNovoMundo).
AhistoriadoraAndraNascimentoarmaquenacidadedoRiodeJaneiro,algunscultosdeorigem
afrobrasileiraeramconhecidospopularmentepelonomedeMacumba,eosgrandesresponsveis
pelocultodaMacumbaCariocaeramosnegrosmuulmanos,hauasemalsquesemisturavamnos
candomblsdacidade(inSalvePaiPedraPreta:umacontribuiosingelatrajetriado
Babalorix.RevistaVirtualdeHumanidades.n.4,Jul.Set.1994).
Aquestodosjinn(gnios),ousodefrmulasmgicasdecura,osriscosnastabuinhas,aprticada
astrologiaedanumerologia,ousodetalismsetcsofrutosdessagrandemiscigenaoquehouve
noBrasil.Issotambmaconteceueacontecenafrica.
(hps://cefeco.les.wordpress.com/2013/02/marabout.jpg)
https://cefeco.wordpress.com/2013/02/15/ainfluenciadecostumesislamicosnocandombleenaumbanda/ 6/8
20/04/2017 AinflunciadecostumesislmicosnoCandomblenaUmbanda|ComunidadedeEstudosFilosficoseEspirituais"CaminhodoOriente"
Anncios
fromafricana,afro,Candombl,CultoTradicionalAfricano,histria,histriadaUmbanda,If,iwa
pelecarterorisacandomblumbanda,muulmano,omolok
6Comentrios leaveone
1.IrayGalro PERMALINK
15/04/201711:23
Textossuperinteressante.Jtinhalidoalgumacoisasobreestainunciamuulmanae
particularmenteahistriadarainhaNanAgotimemeinteressabastante.Obrigadapelas
informaes.Voumeaprofundarmais
RESPONDER
caboclopanteranegra PERMALINK*
18/04/201713:42
Muitoobrigado!
Ax!!
RESPONDER
2.IyIfawunmi PERMALINK
18/04/201711:57
Muitobomodocumentrio.
RESPONDER
caboclopanteranegra PERMALINK*
18/04/201713:43
Muitoobrigado!!
RESPONDER
3.IyIfawunmi PERMALINK
18/04/201712:13
Bomtrabalhoparaesclarecimentos.
https://cefeco.wordpress.com/2013/02/15/ainfluenciadecostumesislamicosnocandombleenaumbanda/ 7/8
20/04/2017 AinflunciadecostumesislmicosnoCandomblenaUmbanda|ComunidadedeEstudosFilosficoseEspirituais"CaminhodoOriente"
Bomtrabalhoparaesclarecimentos.
RESPONDER
caboclopanteranegra PERMALINK*
18/04/201713:44
oquetentamosfazer!!
Muitoobrigado!!
RESPONDER
BlognoWordPress.com.
https://cefeco.wordpress.com/2013/02/15/ainfluenciadecostumesislamicosnocandombleenaumbanda/ 8/8