Documenti di Didattica
Documenti di Professioni
Documenti di Cultura
Elcielodelosguaranes.
Comotodaslasculturasindgenasamericanas,losguaranesproyectan
suambienteenelcieloytratanasdeexplicarlasestrellasylos
fenmenoscelestes.Concibenlatierracomounaislaocontinenteque
flotaenunocanoplanoinfinito.Existentantosmitoscomotribus.
Astrosyfenmenosastronmicosenguaran:
ARANDUelquecomprendeelmensajedelosastros.
ARASYMadredelcielo,cuyamoradaeslaluna.
KUARAJHYelsol,focodeluz,origendelmundo,eldiosconsucultoymitos
derivados.DerivadeCU:l,ARA:da,luz,mundoyJHYdeSYmadre,origen,
fuentededondeemanaalgo.MoradadeTup,diossupremodelosguaranes.
MBIYACOESetratadelPlanetaVenus,cuandoapareceporlamaana
ANDERUTENONDEANDERUVUSUeselcreadordetodoloexistente,es
invisible,espuroesprituysemanifiestapormediodelosfenmenosnaturales:
eltrueno,elrayo,elfuego,etc.
TOMEOTUMEHablandeunpersonajevenidoderegionesremotasqueles
enseolaagricultura,comoorganizarsesocialmente,etc.Luegoseretir,
prometiendoregresar,setratadeTOMEoTUME,nosrecuerdaaQuetzaltcoal
delosaztecas,KukulkandelosmayasyaWiracochadelosAndes.
TUPAeslaformadivinamascercanaalhombre,paraalgunasparcialidadeses
eltrueno,otraselsoloelsemidisdelalluviaydelgranizo.
YASYlaluna,diosadelafecundidad,delosamoressexuales,deldesarrollode
lasplantas,esmadredelasestrellas.Origendelarazaodeidadquecrelaraza
guaran.
YASYTATA(luzdelaluna)Estrellas.Lasestrellasbrillanporlaluzdelaluna.
YASYTATAGUASUElplanetaMarte,dondefueavivirelesprituluminosode
TumoTom,quienantesderetirarse,prometiqueundasecomunicaracon
ellos.
YVAElcieloestformadoporvariascapastransparentes,elltimosellama
PYTUMBA(oscuro)oARAKAY(cieloperdido)unaregindondelaluzdelsolno
llega.
Elda:
http://www.taringa.net/posts/cienciaeducacion/15092550/Elcielodelosguaranies.html 1/4
27/4/2017 Elcielodelosguaranes.Taringa!
ARAda
KOEamanecer
KOEMBOTAcercadelamanecer
KOEYUiniciodelamanecer
KOEPYTAamanecercolorrosado
KOETIamanecerlimpioyclaro
KOESOROcuandolaluzdeldarompelaoscuridad
KOEMBAMAamanecerdefinitivo
PYHAREVEmaana(delamaneceralmedioda)
ASAYEMBYTEmedioda
ASAYEsiesta(de13a15horas)
KAARUtarde(de15horasalcrepsculo)
KAARUPYTUcrepsculovespertino
PYTUoscuridad
LasEstaciones
Losguaranessabanquedespusde12lunasllenasregresabaelmismoclima,
notenannocindelao,perosqueenjunioalaparecerEICHU(Pleyades),en
elhorizonteesteunpocoantesdelsol,marcabaelregresodelcicloagrcolaylo
festejanhastahoyconlafiestadelARETEGUAZU.
KUARAJHYARATiempodelSol(verano)
ROYARATiempodelfro(invierno)
AMAARATiempodelalluvia
FasesLunares:
YASYPYAJHULunaNueva
YASYMOROTIHUCuartoCreciente
YASYGUASULunaLlena
YASYYEAROKACuartoMenguante
ViaLactea
ParaalgunasparcialidadessetratadelMBOREVIRAPE(caminodeltapir),
animalnocturnoquesiempretrillaelmismocaminoentresuguaridayunpunto
dondeencontraralimentosoagua,lashojassecaspisadasdaadaporeltapir
brillanalaluzdelaluna,nuestrosancestrosproyectabanesecaminoenlaVa
Lactea.
ParaotrasparcialidadeseraelTAPEKUE(viejocamino)pordondevinieronsus
abuelosdelespacio,pordondeundatodosregresaremos,paraindicarnosel
camino,losabuelosdejarondosfogatas(NubeMayordeMagallanesylaNube
http://www.taringa.net/posts/cienciaeducacion/15092550/Elcielodelosguaranies.html 2/4
27/4/2017 Elcielodelosguaranes.Taringa!
MenordeMagallanes)
Eclipses
EnelcielovivaunmticoanimalelJAGUAJHOVY(tigreazul)enciertas
oportunidadessetragabaalalunaoalsol,alverestefenmenosgritaban
JAGUAJHOUYASY(eltigresecomialaluna)oJAGUAJHOUKUARAJHY(el
tigresecomialsol)ylanzabanalespacioflechasypiedrasparaqueasel
JAGUAJHOVYasustadoescupieralalunaoalsolyasregresaralaluz.
Pleyades
ParalosguaranesdelareginorientalsetratadeEICHU,unpanaldeavispas
existentesenlaAmricaprecolombinayparalosguaranesdelaregin
occidentalOEMBYATYVA)losqueserenen,comoestegrupodeestrellas
aparecealesteunpocoantesdelsolenlosprimerosdasdejunioycomoes
unapocadefro,veanenestecmuloestelaraunafamiliaindgenaabrazados
ytemblandodefroenelcielo.LasalidadeEICHUuOEMBYATYVAmarcabael
regresodelcicloagrcolamasomenoscomonuestroaonuevoyenesafecha
laaldeasestallabanenunaruidosacelebracin,acompaadadeflautas,mimby
tararaytamboresanguapu,lafiestaelARETEGUAZU.
Orion
LasestrellasquecomponenelcinturndeOrin,setratabadeunamadreviuda,
acompaadadedoshijastambinviudasacausadeunaguerra,llorandosu
soledadenelcielo.
AlfayBetaCentauro
ComolasveansiemprejuntaslasllamabanMENDAREJOACJHU,elamorde
unaparejaderecincasados.
CruzdelSur
ElANDUPYSA,lahuelladejadaporunand.
Constelaciones
Soloencontrunpardeconstelaciones,perosiencuentromas,lasagrego.
PrimeroaclaroloquesignificalapalabraRokai,estetrminoesutilizadaporlos
http://www.taringa.net/posts/cienciaeducacion/15092550/Elcielodelosguaranies.html 3/4
27/4/2017 Elcielodelosguaranes.Taringa!
guaranesparadescribirvariasconstelaciones
Rokai:empalizadaocercohechodetroncosquerodeabalaaldeaparaevitarel
ingresodeextraosounhuertoparanopermitirelingresodeanimales.
SAGITARIO:MBOREVITUPAROKAI,Elcercodelhuertodeldiostapir.
SCORPIO:AGUARATUPAROKAI,elcercodelhuertodeldioszorro.Elanimal
muyrelacionadoentodalaAmricaindgenaconlaagricultura.
LluviadeMeteoritos
Fenmenocelestedemalaugurio,anunciabalamuertedeungranjefeo
MBURUVICHA,unaguerra,enfermedadesdeallsupintoresconombredeYASY
TATAREPOTI,cacadelasestrellas.
http://www.taringa.net/posts/cienciaeducacion/15092550/Elcielodelosguaranies.html 4/4