Documenti di Didattica
Documenti di Professioni
Documenti di Cultura
AtualmenteconsiderasequetodososseresvivosconhecidosnaTerrapodemserdivididosemdoisgrandesgrupos:osprocarionteseoseucariontes.Osseresprocariontes
apresentamclulassimples,semverdadeironcleo.Ossereseucariontesapresentamseconstitudosporclulascomplexas,comumncleoorganizadoediversosorganelos
membranares.Entreosseresunicelularesprimitivos,alcanarammaiorxitoosdemaioresdimenses,porquetinhammaispossibilidadesdesealimentarembemedenoseremto
facilmentecomidospelospredadores.
Oseucariontes,porprogressivadiferenciaoeespecializaocelularpoderoestarnaorigemdamulticelularidadepresentenumagrandediversidadedeorganismos.Averdadeira
multicelularidadeocorreapenasnossereseucariontesecaracterizaseporumaassociaodeclulasemquehinterdependnciafuncionaleestruturalentreasclulasassociadas.
Quandoasassociaesdesereseucariontesunicelularesdizemrespeitoaseresdamesmaespciequeestabelecemrelaesestruturais,podesefalardecolniasdeVolvoxe
Gonium(algasdadivisoChlorophyta)Estascolniasconstitudasporvriasclulasapresentamumacertainterdependnciaestruturalentreelas,masnoexisteumadiferenciao
celular,excetoparaasclulasreprodutoras,eapresentamumgraudeespecializaofuncionalbaixo.
Osdadosfornecidospelosfsseiseasimplicidadeestruturalefuncionaldasclulasprocariticasconstituemosdoisprincipaisargumentosquesustentamahiptesedosseres
procariontesteremestadonaorigemdagrandediversidadedavidanaTerra.
1.Modeloautogentico:
Aclulaeucariticatersurgidoapartirdeseresprocariontesporinvaginaessucessivasdezonasdamembranaplasmtica,seguidasdeespecializao
Algumasclulasprocariticasterseiamtornadoprogressivamentemaiscomplexas.
Prolongamentosdamembranacitoplasmticadeslocaramseparaointeriordocitoplasma,originandocompartimentos,separadosdorestodohialoplasma,queviriama
constituirosorganeloscelulares.
Comoresultadodessacompartimentaofoipossvelsclulasfazerumadivisointernadassuasfunes.
Osdefensoresdestemodelosugeremqueoprimeirocompartimentoasurgirdentrodaclulafoioinvlucronuclear,oquepermitiuaindividualizaodomaterialgenticono
interiordoncleo.
Comoresultadodoaumentodonmerodeorganeloscelulares,estasclulassofreramumaumentodetamanhomuitoacentuado.
Factosqueapoiamomodelo:
Estemodeloapoiadopelofactodasmembranasintercelularesdasclulaseucariticasmanteremamesmaassimetriaqueseverificanamembranacitoplasmticaafacevoltada
paraointeriordoscompartimentosintracelularessemelhantefaceexternadamembranacitoplasmticaeafacevoltadaparaohialoplasmasemelhantefaceinternada
membranacitoplasmtica.
Estahiptesepressupequeomaterialgenticodoncleoedosorganelos(sobretudodasmitocndriasedoscloroplastos)tenhaumaestruturaidntica.Talnoseverifica.Omaterial
genticodestesorganelosapresenta,geralmente,umamaiorsemelhanacomodasbactriasautnomas,doquecomomaterialgenticopresentenoncleo.
2.Modeloendossimbitico:
Atualmenteomaisaceite,partedeumacaractersticatpicademuitosseresvivos,anecessidadedeviveremassociadosaoutrosseresvivosduranteperodosmaisoumenos
longosdoseuciclodevida.
Admitequeasclulasprocariticasprimitivasestabeleceriammltiplasassociaesentresi.
Algumasdessasclulaspredadoras,porprocessosidnticosaosdafagocitose,ingeriamcianobactrias(procariontesfotossintticos).
Umaveznointeriordocitoplasma,algumasdeentreelasnoseriamdigeridasecomeariamafornecerclulahospedeiramatriaorgnicaresultantedasuaatividade
fotossintticaeareceberemtrocaproteo,guaemineraisnecessriosfotossntese.
Lentamente,entreestesdoisseresassociados,foiseestabelecendoumarelaodesimbiose,comproveitomtuo,quegradualmentetornouessasduasclulasnumaestrutura
indissociveleosdoisseresdependentesdarelaoseriamincapazesdesobreviverseparados.
Asclulashspedesvieramaconstituiralgunsdosorganelosdaclulaeucaritica.
Acluladacianobactriadariaassimorigem,peloprocessodescritoanteriormente,aoscloroplastos.
Oflegeloeoscliospoderotersurgidodeseresprocariontesalongadosqueseterofixadonamembranadeumaclulahospedeira,oqueterfavorecidoaprocuradealimento.
Factosqueapoiamomodelo:
Mitocndriasecloroplastosassemelhamseabactrias:naforma,notamanhoenacomposiomembranar
Cloroplastosemitocndriastmoseuprpriogenomaeproduzemassuasprpriasmembranasinternas.DividemseindependentementedaclulaecontmmolculasdeDNA
circulares,exatamentecomoasdosprocariontesatuais,
Osribossomasdoscloroplastosemitocndriassomuitomaissemelhantesemtamanhoeemcaractersricasbioqumicasaosprocariontesdoqueaosdoseucariontes.
Atualmenteaindapossvelencontrarassociaessimbiticasentrebactriasealgunseucariontes.
Fig.Modeloendossimbitico
Aspetosparaosquaisestemodelonoapresentarespostas:
Origemdoncleoerestantesorganitosmembranares.
ExistemautoresqueadmitemaSntesedosdoismodelos.Apoiamahiptesedequeoprocessoautogenticoexpliqueaorigemdosconstituintesreferidos.Apesardeteremum
genomaprprio,asmitocndriaseoscloroplastosnosogeneticamenteautossuficientesalgunsdosgenesnecessriosparaoseufuncionamentoestopresentesnoncleoda
clulaeucaritica,oquepoderiaserumargumentoafavordomodeloautognico.
Todososorganismoseucariontespossuemmitocndrias,masapenasosautotrficostmcloroplastos,oquelevaasuporqueaendossimbiosecomosancestraisdasmitocndrias
tersidoanteriorendossimbiosecomosancestraisdoscloroplastos.
Fig.Osdoismodelos
Origemdamulticelularidade
Osorganismosunicelularesnopodemaumentarindefinidamenteoseutamanho.
medidaqueaumentadetamanho,ovolumeinteriordeumaclulaaumenta,oqueprovocaoaumentocorrespondentedoseumetabolismocelular.
Esteaumentodometabolismoexigeoaumentodastrocasdemateriaiscomoexterior(entradadeO2esadadeCO2,entradadenutrientesesadaderesduosresultantesdo
metabolismoatravsdamembranacitoplasmtica),paragarantirosnveismaisaltosdemetabolismo.
Existeumabarreirafsicaaoaumentodotamanhodasclulas,porqueaoaumentodevolumedaclulacorrespondeumaumentomuitomaispequenodasuperfciedamembrana
citoplasmaticaemcontactocomomeioextracelular.
Ometabolismocelulardependedarazoentreasuperfcieexternadaclulaeoseuvolume.
Faceimpossibilidadedeaumentaremindefinidamenteoseuvolume,osseresvivosunicelularesseguiramoutrasviasevolutivasquehaveriamdeoriginaraorganizaoemcolnias
e,posteriormente,apluricelularidade.
Aassociaodeseresunicelularesemestruturasmaioresemaiscomplexasascolniasbemcomooaparecimentodeserespluricelularesvierampermitiroaumentodovolume,
mantendoelevadaasuperfciedecontactodasclulascomoseuexterior.Destaforma,garantidaaeficciadastrocaseaeficinciadoseumetabolismo,oprocessoevolutivopde
prosseguirnosentidodoaumentodevolumedoorganismo.
AVolvoxumgnerodealgasverdesqueformamcolniascom500a50.000clulascomdoisflagelos,que,unindoseporprolongamentoscitoplasmticosebainhasgelatinosas
formamumaesferaoca.Osflagelosdasclulasdacamadaexternaimprimemmovimentocolnia.Asclulasmaiorestmafunodareproduo.
Apesardoaumentogradualdecomplexidadeedainterligaoentreassuasclulas,osorganismoscoloniaisnoconstituemserespluricelulares,umavezqueadiferenciao
celularounoexisteoumuitoreduzida.Admitesequeosprimeirosseresmulticelularestenhamsurgidonasequnciadeumaumentodecomplexidadeediferenciaocelularnos
serescoloniais.ColniassemelhantesaoVolvoxpodero,porestavia,terdadoorigemsalgasverdesmulticelulares.
Aespecializaoeacooperaopermitemqueasclulassecombinem,formandoumorganismocommaiscapacidadesdoquecadaumadassuaspartesconstituintes.O
elevadograudeinterligaoentreassuasclulaseadiferenciaocelularabriram,posteriormente,caminhoaoaparecimentodostecidosedosrgosquecaracterizama
maioriadosseresmulticelulares.
Oaparecimentodamulticelularidadepermitiuumasriedetendnciasevolutivasqueacabaramporconferirvantagensaosorganismos,como:
adiferenciaocelular,comaconsequenteespecializaonodesempenhodedeterminadasfunes
adiminuiodataxametablicaeutilizaomaiseficazdaenergia,resultadodadiferenciaocelular
oaparecimentodeseresdemaioresdimensesquemantmconstantearelaosuperfcie/volumedassuasclulas
umamaiordiversidadedeformasqueconduziuaumamelhoradaptaoaosdiferentesambientes
umamaiorautonomiaemrelaoaomeioexterno,dadoqueossistemasdergosgarantemqueomeiointernomantenhaummaiorequilbrio(homeostasia)faces
flutuaesdomeioexterno.
Aorigemdoseucarionteseaevoluodamulticelularidadeestiveramnaorigemdeumaexplosodadiversidadebiolgica.
2015TODOSOSDIREITOSRESERVADOSHTTP://WWW.JAPASSEI.PT/PT