Documenti di Didattica
Documenti di Professioni
Documenti di Cultura
Leincisionirupestri...segnidelpensiero
LaValcamonica,riccadibellezzenaturalitipichedellemontagne,oggiconosciutasoprattuttograziealsuo
patrimoniodiincisionirupestri.
Nelcorsodeltempo,l'uomohadisseminatoilglobodisegnigrafici
(figurazionidipinte,inciseomodellatesuqualsiasisupportoabbiaavuto
disponibile,comeperes.lapietra,illegno,laceramica,ilmetallo),per
attestareeconsegnarealtempocichehavisto,pensato,credutoe
comunicarloinquestomodoalladivinitoadaltriuomini.
Leincisionirupestrinerappresentanolamodalitpreistoricaconosciutapi
diffusa.
Checosasonoleincisionirupestri
Leincisionirupestrisonosegniintenzionalmenteincavatidall'uomosu
superficiroccioseperlopilevigatedaighiacciai.
Sitrovanospecialmentesurocceorizzontaliolievementeinclinate,anchesesi
conosconorariesempisupareteverticale.
Comesonostaterealizzateleincisionirupestri
Accettandol'ipotesicheleincisionifosseroprobabilmente
ancheintegratedacoloritura,duefuronolemodalit
tecnicheimpiegate:lapercussione(asinistranellafig.),
prodottabattendodirettamenteoindirettamentesulla
superficieconstrumentiincisoridipietra(quarziteeselce)
odimetalloilgraffito(adestranellafig.),ottenuto
graffiandolesuperficiconstrumentiappuntitidipietraodi
metallo.
Dovesitrovanoleincisionirupestri
Incisionirupestrisonostateevengonotuttorascopertenegliambientipivari(foreste,deserti,vallate,ecc.)
dituttiicontinenti.Sipunormalmenteconstatarelacostanzadeltrinomiopietraincisioniuomo,nelsenso
cheneiluoghimontagnosifrequentatidall'uomosonostatesempreprodotteincisionirupestri.Senededuce
cheessenonsonoespressionideisoliAntichiCamuni,malosonodituttiigruppiumani,aprescinderedal
tempoedallospazioincuisonocollocate.
LaValcamonicaunodeigiacimentidiarterupestrepiconosciutinelmondo,nonsoloperchfufrai
primiadesseredivulgatosulargascala,maperchintrinsecamenteilpiriccoperquantit,ilpivarioper
temi,ilpiampiopercronologia.
NelleAlpi,tuttavia,costellateovunquedisegniincisi,siaffiancanoallaValcamonicaaltrisitialtrettantonoti
aglistudiosi,comeperes.ilMonteBego,ilVallesesvizzero,laValtellinaeilMonteBaldo.
LaValcamonica
Ilnostrositoeglistrumentiterzicollegatiutilizzanocookiechecipermettonodimigliorarelatua
GliAntichiCamunifuronoinEuropafraimassimiproduttoridiincisionirupestri,unfenomenoartistico
esperienzadinavigazione.
eccezionalecheoggisirinvienesuentrambeiversantidellaVallelungoquasisettantadeinovantachilometri
Chiudendoquestobanneroproseguendolanavigazioneinaltramaniera,acconsentiallusodeicookie.
delsuotracciato.Accettoicookies VogliovisualizzarelaPolicyPrivacycompletasuicookie
http://www.archeocamuni.it/arte_rupestre.html 1/4
31/3/2017 Introduzioneall'arterupestredellaValcamonicaArcheocamuni
Alcune
localit
furono
particolarmentefrequentateperquestoscopoeinessesiregistrano
elevatissimeconcentrazionidisegni.
LapigrandeinassolutooccupalaporzionecentraledellaValle,inuna
fasciaaltitudinalechedai300metrislm.siestendesinoa1400metrislm.,
conqualchepuntasporadicaintornoai2000.IterritoricomunalidiCapodi
Ponte,Nadro,CimbergoePaspardoneospitanolaconcentrazionepi
ampiainassoluto.
CapodiPonte,sededelParcoNazionaledelleIncisioniRupestridiNaquane,neilcentrodi
riferimento.
QuantesonoleincisionirupestridellaValcamonica
Ilcensimentoglobaleportatoavantidaidiversigruppidiricercafaammontareadoltre300.000leincisioni
rupestricamuneattualmentenote.Ildato,grazieaicontinuiritrovamenti,destinatoadaumentare
progressivamente.
QuandosonostaterealizzateleincisionirupestriinValcamonica
EsauritasilaGlaciazioneWrmiana,laValcamonicaaccolseleprime
presenzeumanefra14.000e10.000annifa.Isegniconsiderati
unanimementedaglistudiosiipiantichiaccertatiinValcamonicasono
attribuitialperiodoEpipaleolitico(VIImillennioa.C.circa).
Ipirecenti,esclusigliattivandalicidellemodernegenerazioni,sidatano
allafinedelXIXsecolo.
Nell'incredibilearcodi10.000annileincisionifuronoprodottearitmi
intermittentieconintensitdiverse.Nontantolaquantitdunque,quanto
lapersistenzamillenariadellatradizioneistoriatival'elementopistupefacentedelleincisionicamune,le
Ilnostrositoeglistrumentiterzicollegatiutilizzanocookiechecipermettonodimigliorarelatua
qualisidispieganoall'internodiuncicloistoriativochenonhaegualinellapreistoriaeuropea.
esperienzadinavigazione.
Chiudendoquestobanneroproseguendolanavigazioneinaltramaniera,acconsentiallusodeicookie.
Chieranogliantichiautoridelleincisionirupestri
Accettoicookies VogliovisualizzarelaPolicyPrivacycompletasuicookie
http://www.archeocamuni.it/arte_rupestre.html 2/4
31/3/2017 Introduzioneall'arterupestredellaValcamonicaArcheocamuni
Benchaccomunatidaunatradizioneincisoriacostanteneimillenni,
gruppiumanidiversilaattuarono.ICamuni(Camunni),aiqualialcuni
autorilatiniaccennarononelcorsodelprimoperiodoimperiale(Isec.a.C.
Isec.d.C.),furonogliincisoridell'etdelFerro.
Deiloroantenatidell'etdelBronzo,dell'etdelRamee,susu,finoal
Neoliticoeall'Epipaleolitico,nonconosciamonconosceremoinomie,in
definitiva,nonaltrochepochiaspettifaticosamentededottidallaricerca
archeologicaedailorosegnimisteriosi.
Achescopofuronoprodotteleincisionirupestri?
Lefigurecioffronoindizi,orachiari,oraevanescenti,sulleconoscenzeviaviaacquisitedallepopolazioni
delpassato,sulleloroattivit,abitazioni,attrezzi,credenze.Seciconsenteentrocertilimitiunapanoramica
sullalorovitaattraversoiltempo,noncispiegatuttaviacosasinascondadietroleapparenzedeicarri,delle
capanne,dellearmi,deilabirinti,dellepalette...
Qualsiasisegnopersuanaturaunmessaggio.
Qualilsuocontenuto:unraccontodieventi,unadichiarazionediconcetti?Achierarivolto:uominio
divinit?Inqualicircostanzevenivautilizzato:indifferentementeinqualsiasimomento,soloinmomenti
specificidiunanno,diunavita,inprivato,inpubblico?Chineeral'autore:chiunquelovolesseoppuresolo
qualcunoconriconosciutafunzione?
Laconsegnadeimessaggiallepietrerivelaintentidieternit,coscometemiesimbolismidichiaranoambiti
immateriali,ovevivonoleidee,quelleattinentiallasferareligiosadell'uomo(comesuggerisconoiriti
attornoallegrandipietreerettedell'etdelrame)oaquelladellasualaicit(comesuggeriscel'esaltazione
dellavirilit,dell'eroismo,delprestigiosociale,dellaforzaarmata).
Glistudiosi
concordano
nelritenere
chele
incisioni
rupestri
venissero
prodotte
nell'ambito
diriti
celebrativi,
commemorativi,iniziaticiopropiziatori,inoccasioniparticolari,singoleoricorrenti,sottolaregiadi
sacerdotisciamanistregonicapi.Nelcorsodeltempoleritualitprivilegiaronodapprimalasferareligiosa,
poiquellapilaica,quest'ultimalegatasoprattuttoallacastadominantedeiprncipiedeiguerrieridelleet
Ilnostrositoeglistrumentiterzicollegatiutilizzanocookiechecipermettonodimigliorarelatua
delBronzoedelFerro. esperienzadinavigazione.
Chiudendoquestobanneroproseguendolanavigazioneinaltramaniera,acconsentiallusodeicookie.
Accettoicookies VogliovisualizzarelaPolicyPrivacycompletasuicookie
http://www.archeocamuni.it/arte_rupestre.html 3/4
31/3/2017 Introduzioneall'arterupestredellaValcamonicaArcheocamuni
Cisfuggonocompletamentelemodaliteitempienonosiamofareaffermazionisenzasupportoprovato.
Lasciamochel'immaginazione,frailabirintiverdidiNaquane,evochipersonaggi,danze,musiche,
preghiere,invocazioni,cortei,ovazionimarziali.
Sututtoicolpiritmati,insistentiecorposi,dipietrecheincidono,incidono,incidono...
2014Archeocamuni.DesignbyMontag,derivedfromNodeThirtyThreeandFreeCSSTemplates.
Ilnostrositoeglistrumentiterzicollegatiutilizzanocookiechecipermettonodimigliorarelatua
esperienzadinavigazione.
Chiudendoquestobanneroproseguendolanavigazioneinaltramaniera,acconsentiallusodeicookie.
Accettoicookies VogliovisualizzarelaPolicyPrivacycompletasuicookie
http://www.archeocamuni.it/arte_rupestre.html 4/4