Documenti di Didattica
Documenti di Professioni
Documenti di Cultura
ILENEPATRCIADENORONHA:ProcuradoraAutrquicaFederal.Bacharelem
CinciasJurdicas,comextensonascadeirasdeDireitoTributrioeDireito
ProcessualCivil.
1.1FUNESDEVERDACVM
Setodasasunidadeseconmicas(indivduo,famlia,organizaoougoverno)
tivessempoupanaeinvestimentoiguaisnohaveriafinanciamentonemativos
financeiros.Todosseriamautosuficientes,osgastoscomconsumoeinvestimento
seriamcobertospelosrendimentoscorrentes.
Acriaodeumativofinanceiroocorrequandoumaunidadedesejainvestirem
ativosreaisvaloressuperioresasuacapacidadedepoupar.Paraqueissoocorra
necessrioqueoutra(s)unidade(s)esteja(m)disposta(s)afornecerosrecursos.
Aseuturno,asbolsasdevaloressosociedadescivis,semfinslucrativos,
constitudaspelascorretorasdevaloresparafornecercomoobjetivodemanterlocale
sistemasadequadosrealizaoecompensaodeoperaesdecompraevendade
valoresmobilirios,propiciandoacontinuidadedepreoseliquidezdosttulosnelas
negociados.Nosoinstituiesfinanceiras.Possuemautonomiafinanceira,
patrimonialeadministrativa,estandosujeitassupervisodaCVM.
Opoderexpressvelatravsdaatividadedepolciaadministrativaoqueresultade
suaqualidadedeexecutoradasleisadministrativas.,comolembraoProf.Celso
AntnioBandeiradeMello,acontrafacedeseudeverdedarexecuoaestasleis.
(ob.cit.CursodeDireitoAdministrativo.7ed.)
ACVM,executoradaLein.6.385/76,queacriou,bemcomodaprpriaLeidas
SociedadesAnnimas,Lein.6.404/76,exerceatividadedepolciaadministrativa,no
escopodecumprirseusdeveres,supervisionandoomercadodevaloresmobilirios
comoumtodo,oqual,bomquesediga,baseadonaconfiana.
Podesedefinir,ento,deacordocomosadministrativistasmodernos,quedistinguem
aatividadedepolciageraldaatividadedepolciaespecial,aatividadedepolcia
exercidapelaCVMcomoaespecial,jqueexercidadentrodosetorespecificoda
atividadehumana(mercadodecapitaisqueafetambensdeinteressecoletivos
(poupanapopular).TambmpodeseafirmarqueopoderdepolciadaCVM
originrioenodelegado,razopelaqualoexercciodestepoderdepolcia
compreendeaimposiodaTaxadeFiscalizaodoMercadodeValoresMobilirios
(tributocriadopelaLein.7.940/89,cujalicitudeeconstitucionalidadevmsendo
cristalizadapelajurisprudnciaeatporSmulaSmula15doTRFda5Regio).
NodizerdofestejadoHelyLopesMeirelles:
ArazodoPoderdePolciaointeressesocialeseufundamentoasupremaciageralqueoEstado
exerceemseuterritriosobreaspessoas,benseatividades,queserevelanosmandamentos
constitucionaisenasnormasdeordempblica,queacadapassoopemcondicionamentose
restriesaosdireitosindividuaisemfavordacoletividade,incumbindoaoPoderPblicooseu
policiamentoadministrativo.
1.2OBJETOEFINALIDADESDOPODERDEPOLCIADACVM
AfinalidadeprioritriadopoderdepolciadaCVMatuteladosdireitosdos
acionistasminoritriosdascompanhias,investidoresdomercado.
LembrandoadefiniodoobjetodopoderdepolciadeHelyLopesMeirelles,que
asseveraseroobjetodopoderdepolciaadministrativatodobem,direitoou
atividadeindividualquepossaafetaracoletividadeoupremriscoasegurana
nacional,exigindo,porissomesmo,regulamentao,controleecontenopelo
PoderPblico.ComessepropsitoaAdministraopodecondicionaroexercciode
direitosindividuais,delimitaraexecuodeatividades,condicionarousodebensque
afetemacoletividadeemgeral,oucontrariemaordemjurdicaestabelecidaouse
oponhamaosobjetivospermanentesdaNao.
Odesenvolvimentodaintermediaofinanceira,quecrescediariamentecoma
economiaglobalizada,criainstrumentosdepoupanaatraentesjuntoaopblico,
quantoaprazoeliquidez,e,assim,incrementaaformaobrutadecapitalpor
meiodemaiorincentivopoupanaindividual.Almdisso,permiteumamaior
eficincia,emtermosdeproduo,paraummesmonveldeformaodecapital.
Osintermediriosfinanceiroscaptampoupanapopular,pormeiodedepsitose
aplicaesdesuaresponsabilidade,eaplicamessesrecursosjuntosempresasna
formadeemprstimos.Soosbancoscomerciais,bancosdeinvestimento,caixas
econmicas,sociedadesdecrditoimobilirioeasassociaesdepoupanae
emprstimo.
Asinstituiesauxiliares,porsuavez,buscamfacilitaroencontroentreosagentes
deficitrioseosagentessuperavitrios,comoasbolsas,corretorasedistribuidoras.
Porfim,cabedestacarqueasorigensdosrecursosparaasempresaspodemser:
Internas:
Lucrosacumulados
Alienaodeativos
Externas:
Recursosdosacionistas
Recursosdeterceiros:
Subsdios
Fornecedores
Emprstimosbancrios
Debntures
CommercialPapers
Nestacaptaodepoupanapopular,ointeressecoletivosurge,atcomopressuposto
lgico,hierarquicamentesuperioraointeresseindividualdecadaumdestes
participantesnessetrmitedecaptaoderecursos,daaimportncia,sempre
relevante,dopapeldaCVM.
1.3DAOBRIGATORIEDADEDOREGISTRO
Existeaobrigatoriedade,porforadeLei,deregistrartantoascompanhiasabertas
quantoasemissesedistribuiespblicasdevaloresmobiliriosnaCVM.
1.4MERCADOSDEVALORESMOBILIRIOS
MERCADODEBOLSA
AsBolsasdeValoressosociedadescivis,semfinslucrativos,constitudaspelas
corretorasdevalores,comoobjetivodemanterlocalesistemasadequados
realizaoecompensaodeoperaesdecompraevendadevaloresmobilirios,
propiciandoacontinuidadedepreoseliquidezdosttulosnelasnegociados.Noso
instituiesfinanceiras.Possuemautonomiafinanceira,patrimonialeadministrativa,
estandosujeitassupervisodaCVM.
AsprincipaisfunesdasBolsasso:
umanterlocaladequadoparaqueseusmembrosrealizemasoperaesdecomprae
vendadeaes;
ufiscalizarocumprimentodasdisposieslegaiseaplicaraspenalidadescabveis;e
udarampladivulgaodasoperaesrealizadas,proporcionandoatransparncia
indispensvelaomercado.
AsBolsassorgosauxiliaresdaCVMnafiscalizaodomercado,pordefinio
legal(art.17daLein.6.385/76).EntendendoaCVMquecabesBolsasfiscalizar
seusmembroseoperaesrealizadasequeaautoregulao,entendidacomo
regulaodelegada,ummecanismoquedeveserestimulado.
Nopregorealizamseleilesmultilateraisesimultneos,nosquaisospreosso
determinadospelaslivresforasdemercado.
fundamentalaprontadivulgaodonegciorealizadoeanovacotaodottulo,
quepassaaseronovopreodemercado.
AscotaesdeBolsasoimportantesindicadoresdeconjuntura,porrefletirem,em
temporeal,expectativasdosagenteseconmicos,bemcomoosnovosfatosno
momentoemqueestoocorrendo.Se,porumlado,asBolsasrefletemaevoluo
conjuntural,poroutro,influenciamatomadadedecises,noapenasnomercado
burstil,mas,sobretudo,noladorealdaeconomia,comreflexossobreo
investimento,acirculaodemercadoriasetc.Portanto,ascotaessoefeitoecausa
detransformaeseconmicas.
Assim,vsequequalquerdesequilbriomaissignificativoentreaofertaeaprocura,
dadaasensibilidadedomercado,correoriscodedifundirserapidamente,com
conseqnciasgravesparaopblicoinvestidoreparaaeconomiacomoumtodo.A
possibilidadedeganhocomessesdesequilbriostornaaBolsasuscetvelamanobras
especulativas.
Masimportantedistinguirseaespeculaolegtima,deinegvelfunoeconmica,
queprocuraobterganhosemdecorrnciadeexpectativasoudedesequilbrios
naturaisdeofertaedaprocura,daespeculaovulgar,manipulaoqueagesobreo
mercado,criandocondiesartificiais,comopropsitodelucroilegtimo.
Alis,aespeculaovulgar,comvistasobtenodelucrofcil,podeocorrernos
emmomentosdedesequilbriomaissignificativoentreaofertaeaprocuracomo
tambmemsituaesabsolutamentenormais.
Paracoibirprticasqueatentemcontraaintegridadedomercado,alegislaoprev
sanesnocampopenaleadministrativo.Obeneficiriodatutelaantesdetudoo
pblicoemgeral,e,emltimaanlise,aeconomiacomoumtodo.
Osintermediriosdesempenhampapeldegranderesponsabilidadeparaobom
funcionamemtodomercado,portanto,noexercciodesuasatividades,devempautar
seporprincpiosticosemorais,estando,ainda,obrigadosaobservarpreceitos
normativos,queobjetivampromoveraeqidade,eficinciaeseguranadosistema
paratodososparticipantes.
Osinvestidores,porsuavez,sentemsemaisatradosainvestirsuaspoupanasno
mercadodecapitais,quantomaisesteforseguroeequnime.O
aspectoconfiananessemercadoessencial,sendoumdeseuselementosprincipais
odisclousure,isto,aobservnciadafilosofiadadivulgao,transparncia.
Cabesautoridadesreguladorase,tambm,sBolsas,noseupapelautoregulador,
zelarpelobomfuncionamentodomercado,estimulandoseucrescimento,mas
coibindoabusos,apurandoresponsabilidadesepunindo,naformaformalegale
regulamentar,inclusivequantocompetncia,aosintermedirios,companhias
emitentesdettulosevaloresmobilirioseinvestidores,que,eventualmente,utilizem
malosinstrumentosdemercado.
OsttulosnegociadosnasBolsasdeValoreseasmodalidadesoperacionaisso:
aesdecompanhiasincentivadas(Finor,Finam,Fiset,Funres)
aesdecompanhiasabertas:
vista
atermo
opessobreaes
leilesdeaes(primrios,secundrioseespeciais)
NasBolsasdeFuturossenegociam:
ndicefuturodeaes
opessobrendicefuturodeaes
MERCADODEBALCO
Omercadodebalcosesubdivideembalcoorganizado,queumpregoeletrnico,
ebalco,simplesmente,quenoseconfundecomtransaesprivadas.
instrumentalizadopelosintegrantesdosistemadedistribuio,corretorase
distribuidoras.maisutilizadoparaolanamentoprimriodettulos,umavezque
podemseradotadosprocedimentosdiferenciadosdeacessoemisso,visando
atenderpolticadacompanhiaemissora.
Noentanto,suatransparncianoqueserefereamercadosecundriomuitoinferior
dasBolsas.Semanalmente,asinstituiesqueoperamnomercadodebalcodevem
encaminharCVMmapasdeacompanhamento.
OmercadooperacionalizadopelaCETIP/ANDIMA,principalmenteodedebntures,
ummercadoderegistroenodeofertas.
MercadodeBalcoOrganizado
(SOMA)
MercadodeBalco(instituies,
CETIP/ANDIMA)
OfertasPblicas(Primrias,Secundrias)
AesdeCias.AbertasVista(empresasnoregistradasemBolsa)
Debntures(simplesouconversveis)
Swaps
Warrants
QuotasdeFundosdeInvestimento
Imobilirio
CertificadodeInvestimentoem
EmpreendimentosAudiovisuais
ComoadventodaResoluoCMNn.922,de16/05/84,asBolsasdeValoreseas
sociedadescorretoraspassaramasujeitarse,tambm,snormasefiscalizaoda
CVM,quejhaviasidocriada.Posteriormente,foirevogadaaResoluoCMNn.
922/84,surgindoduasnovasResoluesCMNsobreamatria,isto,aResoluo
CMNn.1.655,disciplinandoassociedadescorretoraseaResoluoCMNn.1.656,
regulamentandoasBolsasdeValores,ambasde26/10/89,equeaindaseencontram
emvigor,compoucasalteraes.
ESTRUTURAATUAL
ConselhoMonetrioNacional
MinistrodoPlanejamento
MinistrodaFazenda
PresidentedoBancoCentraldoBrasil
ConselhoTcnicodaMoedaedoCrdito(Comoc)
PresidentedoBacen(coordenador)
PresidentedaCVM
SecretrioExecutivodaSecretariadePlanejamento,OramentoeCoordenaoda
PresidnciadaRepblica
SecretriodePolticaEconmicadoMinistriodaFazenda
SecretriodoTesouroNacional
DiretordeAssuntosInternacionaisdoBacen
DiretordeNormaseOrganizaodoSistemaFinanceirodoBacen
DiretordePolticaMonetriadoBacen
ComissesConsultivas
NormaseOrganizaodoSistemaFinanceiro
MercadodeValoresMobiliriosedeFuturos
CrditoRural
CrditoIndustrial
EndividamentoPblico
PolticaMonetriaeCambial
ProcessosAdministrativos
BancoCentral
ComissodeValoresMobilirios
SuperintendnciadeSegurosPrivados
SecretariadePrevidnciaComplementar
Entidades Auto-Reguladoras
Oquadroabaixoesclareceasesferasdecompetnciadosdiversosrgosde
regulaoefiscalizaodomercadodecapitais.
Financeiras
BancosComerciais (2)
Captadorasde
Depsitos CaixasEconmicas (2)
Comisso
CM deValoresMobilirios(1)
Vista
CooperativasdeCrdito (2)
N
Demais
Instituies
BancosMltiplossemCarteiraComercial (2)
(1)
Conselho Financeiras BancosdeInvestimento
(2)
Monetrio
BancosdeDesenvolvimento (2)
Nacional BancoCentraldoBrasil(2)
SociedadesdeCrdito,FinanciamentoeInvestimento (2)
SociedadesdeCrditoImobilirio (2)
CompanhiasHipotecrias (2)
(2)
AssociaesdePoupanaeEmprstimo
(1)
BolsasdeMercadoriasedeFuturos
(2)
BolsasdeValores (1)
(1)
CorretorasdeTtuloseValoresMobilirios
(2)
Outrosintermedirios DistribuidorasdeTtuloseValoresMobilirios
(1)
(2)
ArrendamentoMercantil (2)
CorretorasdeCmbio (2)
(1)
AgentesAutnomosdeInvestimento
(2)
EntidadesFechadasdePrevidnciaPrivada (4)
Fonte:HomepagedoBancoCentraldoBrasil
1.5REGULAOEAUTOREGULAO
Aprimeiraconstataoparaaconsecuodosobjetivosdeumrgoreguladorade
quehumaopoclarapelomodelocapitalista,baseadonaeconomiademercadoe
nalivreiniciativa,oqueinduzaaceitaodosinstrumentosdemercado.
Aliberdadequecaracterizaessesistemanoimpedequeaeconomiapossa,emalguns
dosseussegmentos,estarsujeitainterfernciadoEstado.Admitese,inclusive,que
essainterfernciaestataltemsidoumaconstantemesmonospasesemquea
economiademercadorepresentaosalicercesdoseuprogresso.
Reconhecesequeomercadotrazdentredesialgumasineficincias.Almdisso,
vistascomoumtodo,associedades,eprincipalmenteasmaislivres,caracterizamse
pelosconflitos.Nacomunidadecomonaeconomia,apresenadoEstadoimporta
paraeliminarouminimizaressesconflitosdeinteresses,ou,ainda,harmonizlos.
Dentrodessecontextoinseremtantoomercadodevaloresmobiliriosquantoa
prpriaCVM,aquemalegislaodelegoupoderesparadesenvolvloeregullo.
ACVM,noexercciodesuasfunes,seguirospreceitosdosistemaquesebaseia
naeconomiademercadoenalivreiniciativa,reconhecidocomoomaiseficazparaa
promoododesenvolvimentodopas.Obedecendoospostuladosdaeconomiade
mercado,aCVMpersegueummercadodevaloresmobilirioseficiente,que,para
tanto,precisaserlivre,competitivoeinformado,edesejatambmummercado
confivelcomoresultadodeumaadequadaproteoeharmonizaodosinteressesde
todososqueneletransacionam.
OexercciodaatividaderegulatriadaCVM,emconseqncia,objetivaa
manutenodaeficinciaedaconfiabilidadenomercadodevaloresmobilirios,
condiesconsideradasfundamentaisparaassegurarodesenvolvimentodesse
mercado.
Essaregulaolevaremcontaosseguintesfundamentos:
1InteressePblico
AatuaodaCVMnomercadodevaloresmobiliriosestarfundamentadana
observnciapermanentedoatendimentoaointeressepblico.
Pormeiodessemercado,aspoupanasindividuaisfluemdiretamenteparaas
empresas,transformandoasemcapitalprodutivo,contribuindopositivamenteparao
crescimentoeprosperidadedaeconomiaedanao.
Aposiocentralqueomercadodevaloresmobiliriosocupanosistemaeconmico
fazcomqueasoperaesealteraesnelerealizadasacarretemreflexossobretodoo
aparelhoprodutivo,atingindoaquelesquedelenoparticipamdiretamente.Assim,
sodointeressepblicoosatosefatosrelativosaomercadodevaloresmobiliriose
sobasuagidedevemsenorteartodososseusfundamentoseprincpios.
2Confiabilidade
Aconfiabilidaderequisitofundamentalparaaexistnciaedesenvolvimentodeum
vigorosomercadodevaloresmobilirios.Essemercadosomentecumprirsuafuno
alocativacomeficinciasetodososseusparticipantesacreditaremnoseu
funcionamentoimpessoaleequnime.
Reconhecesequeaconfiabilidadesurgirdeumconjuntodecircunstnciasque
levematuaoidneadosparticipantesdomercadoeinexistnciadeatose
normasdiscriminatriosedeprivilgiosespecficosemdetrimentodointeressegeral.
Desenvolveresforosnosentidoderesguardaraconfiabilidadenomercadoconstitui
tarefadeenvergaduradorgoregulador,dentrodopressupostodequeaatraoea
permannciadopblicoinvestidorgarantiroumcrescentevolumederecursosao
mercado.
3Mercadoeficiente
Considerasecomoobjetivopermanenteaserperseguidopelasautoridadesna
regulaoedesenvolvimentodomercadodevaloresmobiliriosaconstantebuscade
maioreficincia.
dointeressepblicoaexistnciadeummercadoeficiente,sejatantonoplano
alocacionalquantonoplanooperacional.Assim,suaorganizaodevepermitirqueas
poupanasdirijamsenaturalmentesunidadesprodutivasqueapresentemmaior
rentabilidade,consideradasnomesmonvelderisco,equeastransfernciasdesses
recursosserealizemaosmenorescustospossveis.
4Competividade
Aprticadacompetiofatorfundamentalparaseatingirummercadoeficiente.
Acompetividadereduzanecessidadederegulaoeestimulaacriatividadedos
participantesdomercado,influenciandopositivamenteoseudesenvolvimento.A
CVMemsuaatuaodeverpreservaracompetividadenasatividadeseentreos
participantesdomercadodevaloresmobilirios.
5Mercadolivre
Noprocessoderegulaoedesenvolvimentodomercadodevaloresmobilirios,
devemestarpresentes,permanentemente,orespeitolivreatuaodasforasde
mercadoeolivreacessoaomercadoeaoexerccionaprocuradeummercado
eficienteeconfivel.
6Proteoaoinvestidor
Comvistasamanteraconfiabilidadedomercadoeaatrairumcontigentecadavez
maiordepessoas,hnecessidadedeumtratamentoeqitativoatodososquedele
participam,devendodarsedestaqueespecialaoinvestidorindividual.Este,emface
deseumenorpodereconmicoemenorcapacidadedeorganizao,precisade
proteo,deformaaresguardarseusinteressesnorelacionamentocomintermedirios
ecompanhias,dentrodaorientaodequeseusriscosfiquemlimitadosapenasao
investimentorealizado,semquevenhaessaproteoadistorcerascaractersticasde
riscoinerentessaplicaesemvaloresmobilirios.Almdisso,oinvestidor
individualoprotagonistadamaiorrelevncianoprocessodedispersoda
propriedadeedediversificaodoscentrosdedeciso,oquecontribuiparaaumentar
aeficinciadomercado.
Aautoregulao:
1Objetivo
AadoopelaCVMdosistemadeautoregulaoparadeterminadasatividadesno
mercadodevaloresmobiliriosobjetivaaumentaraeficinciadaatividade
regulatria,evitandoacentralizaoexcessivadopoderdeeditarnormasefiscalizar
seucumprimento.
2Pressupostos
1Aaoeficazdorgoreguladorsobreosparticipantesdomercadodevalores
mobiliriosimplicacustosexcessivamentealtosquandosebuscaaumentara
eficinciaeabrangnciadessaao.
2Umaentidadeautoreguladora,pelasuaproximidadedasatividadesdemercadoe
melhorconhecimentodasmesmas,dispedemaiorsensibilidadeparaavalilase
normatizlas,podendoagircommaiorprestezaeacustosmoderados.
3Aelaboraoeoestabelecimento,pelaprpriacomunidade,dasnormasque
disciplinamsuasatividadesfazemcomqueaaceitaodessasnormasaumenteea
comunidadesesintamaisresponsvelnoseucumprimento,diminuindosea
necessidadedeintervenodorgoregulador.
Essespressupostosrefletemapreocupaodereduziroporteedetornarmais
eficienteaatuaodorgoregulador,jquespoderiaterumaaosensvel,gile
eficaz,casoduplicasseinmerasfunesdesempenhadasporentidadesprivadas
existentesnomercadodevaloresmobilirios.Adicionalmente,omaiorzelona
observaodasnormas,decorrentedaparticipaoemsuaelaboraoeda
conscinciadaimportnciadesuapreservao,implicamenordispndioderecursos
nastarefasdeacompanhamentoefiscalizaodeseucumprimento.
Poroutrolado,nadelegaodepoderesdenormatizaoefiscalizao,orgo
reguladorconservacompetnciasresiduaisquelhepermitemevitarpossveis
inconvenientesdaautoregulao,comoacomplacnciaemrelaoaassuntosde
interessepblico,atendnciaautoproteodosregulados,aleninciana
imposiodesaneseatitudestolerantes,decorrentesdodesejodeevitar
publicidadeadversaaosnegcios.
3Diretrizesbsicasparaocredenciamentodeentidadesautoreguladoras
Asseguintesconsideraesdevemprecederinstalaodeumapolticadeauto
regulaoparaqualquersegmentodomercadodevaloresmobilirios:
a)Adelegaodepoderesaumaentidadeautoreguladoraconferelheacondiode
rgooficialeauxiliardoregulador.Assimsendo,ospoderesdelegadosdevemser
exercidoscomasmesmasfinalidadesqueorientariamseuexercciopelorgo
regulador.
b)Aregulao,pornatureza,evolucionria,devendoestimulareacompanharo
desenvolvimentodomercadoeasmudanasnascaractersticasenecessidadesdas
atividadesreguladoras.sentidadesautoreguladorascabezelarpeloatendimento
dessesrequisitos.
c)Aautoregulaoimplicacapacitaodaentidadeautoreguladoradefazercumprir
alegislaobsicaeasdemaisnormascomplementares,queraseditadaspelorgo
regulador,querasquevenhamaserinstitudaspelaprpriaentidade.
d)Aconfianadosinvestidoresfundamentalparaodesnvolvimentodomercadoe
spodeserobtidaapartirdaexistnciadeintermediriosntegros,dotadosdealta
competnciaedecapacidadefinanceiraadequada.Aautoregulaonosistemade
intermediaorequerdaentidadeautoreguladoraaavaliaoconstantedas
qualificaesdeseusmembros.
e)Aautoregulaosomentecumprirsuasfinalidadesse,naconstituioe
funcionamentodaentidadeautoreguladora,ficarasseguradaarepresentatividadeaos
diversossegmentosdomercadoquesoafetadospelaaodeseusmembros.
1.6ComissodeValoresmobiliriosatribuies:
Objetivo:
Disciplinar,fiscalizarepromoverodesenvolvimentodomercadodevalores
mobiliriosnoBrasil.
Instrumentos:
Proteodasminoriasacionriaseestabelecimentodepadresdenegociaojusta,
honestaeprudentevisandoconsolidaodacredibilidadedoinvestidornomercado
deriscoegerandocondiesapropriadasparasuaexpansoedesenvolvimento.
Esferadecompetncia:
Empresas,instituiesfinanceiras,investidoresedemaissegmentosquegiramna
rbitadomercadodevaloresmobilirios.
Funes:
Segurarofuncionamentoeficiente,regulareeqitativodosmercadosdevalores
mobiliriosepromoversuaexpanso;
Protegerostitularesdevaloresmobilirioseosinvestidorescontrairregularidades,
fraudeseprticasmanipulativas,evitandoacriaodecondiesartificiaisdeoferta,
demandaepreos;
Asseguraradivulgaodeinformaessobrevaloresmobiliriosesobreas
empresasqueosemitem;
Estimularaformaodepoupanaeoinvestimentodelongoprazo.
Atribuies:
Registrarefiscalizarascompanhiasemissorasdevaloresmobiliriosadmitidospara
negociaoembolsaoubalco;
Fiscalizarasatividadeseosserviosdomercadodevaloresmobilirios,bemcomo
aveiculaodeinformaesrelativasaomercado,spessoasquedeleparticipeme
aosvaloresmobiliriosnelenegociados;
ProporaoCMNaeventualfixaodelimitesmximosdepreo,comisses
emolumentosequaisqueroutrasvantagenscobradaspelosintermediriosdemercado;
Fiscalizareinspecionarascompanhiasabertas;
Credenciarauditoresindependentes,consultoreseanalistasdevaloresmobilirios;
Autorizaraatividadedeadministraodecarteirasecustdiadevaloresmobilirios;
Autorizaradistribuiodeemissodevaloresmobiliriosnomercado;
ProporaoCMNaaprovaodenormasgeraissobre:
condiesparaobterautorizaoouregistronecessrioparaexerceratividadesde
distribuio,comprapararevendaemediaooucorretagemdevaloresmobilirios;
condiesdeidoneidade,capacidadefinanceiraehabilitaotcnicapara
administradoresdesociedadeeagentesautnomos;
condiesdeconstituioeextensodasBolsasdeValores;
exercciodopoderdisciplinarpelasBolsas,sobreosseusmembros;
nmerodesociedadescorretoras,membrosdaBolsa;requisitosoucondiesde
admissoquantoidoneidade,capacidadefinanceiraehabilitaotcnicadosseus
administradores;erepresentaonorecintodaBolsa.
AtosNormativos
uInstruo:consubstanciaosatospormeiodosquaisaCVMregulamentaasmatrias
expressamenteprevistasnasLeisn.6.385/76en.6.404/76.
uDeliberao:consubstanciaosatosdecompetnciaespecficadoColegiado,nos
termosdoregimentointerno.
uParecer:respondeaconsultaespecficaquevieraserformuladaporagentesdo
mercadoeinvestidoressobrematriaqueaCVMregula.
uParecerdeOrientao:forneceorientaoaosagentesdemercadoeaosinvestidores
sobrematriaquecabeCVMregular.
uNotaExplicativa:tornapblicoosmotivosquelevaramaCVMabaixar
determinadanorma.
uPortaria:consubstanciaosatosqueenvolvamosaspectosdeadministraode
pessoaldaCVM.
uAtoDeclaratrio:consubstanciaosatospormeiodosquaisaCVMdeclarara
existnciadeumdireito,emfacedoseupoderdecredenciarouautorizaroexerccio
deatividades.
JurisdiodaCVM
ACVMtemjurisdionacionaleatuanomercadodevaloresmobiliriosdefinidos
noart.2,inc.I,daLein.6.385/76,almdoscertificadosdedepsitodevalores
mobiliriosassimcomooutrosttulos,acritriodoConselhoMonetrioNacional.
Excluemseexpressamenteosttulosdadvidapblicafederal,estadualoumunicipal,
eosttuloscambiaisderesponsabilidadedeinstituiofinanceira,excetoas
debntures.
AlgumasDefinies
uValoresMobilirios
Aes(Lein.6.385)
PartesBeneficirias(Lein.6.385)
Debntures(Lein.6.385)
BnusdeSubscrio(Lein.6.385)
CertificadosdeDepsitodeValoresMobilirios(Res.n.1.907)
NotaPromissriaComercial(Res.CMNn.1.723)
ndicesRepresentativosdeCarteiradeAes(Dln.2.286)
OpesdeCompraeVendadeValoresMobilirios(Dln.2.286)
DireitosdeSubscrio(Res.CMNn.1.907)
RecibosdeSubscrio(Res.CMNn.1.907)
QuotasdeFundosImobilirios(Lein.8.668)
CertificadosdeInvestimentoemEmpreendimentosAudiovisuais(Lein.8.685)
CertificadosRepresentativosdeContratosMercantisdeCompraeVendaaTermo
deEnergiaEltrica(Res.CMNn.2.405)
uCompanhiaaberta
PordefiniodaResoluoCMNn.436/77,socompanhiasabertase,portanto,
sujeitasCVM,ascompanhiasregistradasnoBancoCentral,nostermosda
ResoluoCMNn.88/68,eassociedadesannimascujosvaloresestejamadmitidosa
negociaoemBolsadeValoresoumercadodebalco.
SomentepoderosernegociadosnosmercadosdeBolsaebalcoosvalores
mobiliriosemitidosporcompanhiasabertas.
RegimeJurdicoeAdministrao
ACVMentidadeautrquicavinculadaaoMinistriodaFazenda,comsedenoRio
deJaneiroeescritriosregionaisemSoPauloeBraslia.
Seusfuncionriossoregidospeloregimejurdiconicoeadministradaporum
presidenteequatrodiretoresnomeadospeloPresidentedaRepblicadentrepessoas
deilibadareputaoereconhecidacompetnciaemmatriademercadodecapitais.A
Diretoriargodedeliberaocolegiada.
OSuperintendenteGeralacompanhaecoordenaotrabalhodasSuperintendnciaseo
Colegiadoelaboraapolticadeatuaodorgo,aprovaasnormaseregulamentose
julgaosrecursosdasdecisesdosSuperintendentes,bemcomoosinquritos
administrativos.
AtividadesdaCVM
readeMercado
acompanhamentodasoperaesrealizadasnomercadovista,deopesede
futurosdendices,emconjuntocomasbolsasdevaloresedefuturos;
anlisedosdesviosdetectadosgerandoprocedimentosdefiscalizaoexternae
inquritosadministrativos.
readeInvestidoreseIntermedirios
credenciamentodeintermedirios;
atendimentoaconsultas;
orientaoainvestidores;
registrodeanexoIV(capitalestrangeiro);
registroeacompanhamentodosfundosmtuosdeinvestimentoemaesecarteira
livre;
registroeacompanhamentodosfundosmtuosdeinvestimentoemempresas
emergentes;
registroeacompanhamentodosclubesdeinvestimento;
registrodeconsultoreanalistadevaloresmobilirios;
registrodeadministradordecarteiras.
readeNormasContbeiseAuditoria
elaboraodenormasepareceres;
registroeacompanhamentodeauditoresindependentes.
reaJurdica
elaboraodepareceresemprocessosadministrativoseconsultasdeinvestidores;
acompanhamentodecontencioso;
atendimentosdemandasdoJudicirioparamanifestaodaCVMcomoamicus
curiae.
readeDesenvolvimento
elaboraodenormas.
reaInternacional
relacionamentocomorganismosinternacionais;
relacionamentocomrgosreguladoresdeoutrospases.
readeEmpresas
registroeacompanhamentodecompanhiasabertas:
demonstraesfinanceiras,informaesanuais,informaestrimestrais,estatuto
social,atasdeassembliasgeraisedereuniesdosconselhosdeadministrao,fatos
relevantes.
registroeacompanhamentodefundosdeinvestimentoimobilirios;
registroeacompanhamentodesociedadesbeneficiriasdeincentivosfiscais;
registroeacompanhamentodasempresasemissorasdecertificadosdeinvestimento
emempreendimentosaudiovisuais;
registrodedistribuiespblicas,primriasesecundrias,devaloresmobilirios;
aprovaodeprogramasdelanamentodeaesnoexterior(DRs);
registrodeoperaesespeciais:
aprovaodeofertaspblicasdecorrentesdealienaodecontroledecompanhia
aberta(alienaesocorridasataentradaemvigordaalteraodaLein.6.404/76),
cancelamentodoregistrodecompanhiaaberta,anlisedereestruturaessocietrias
(incorporao,fusoeciso),transformaodotipojurdico,aquisiodeaespara
tesouraria,participaesrecprocas,aquisiodesociedademercantil,aquisiode
loteexpressivodeaescomdireitoavoto.
readeFiscalizaoExterna
realizaainspeonosdiversosagentesdomercado;
responsvelemgrandepartepelaconduodeinquritosadministrativos;
atuapordemandaeporrotina.
2PODERFISCALIZATRIODACVM
2.1DACARACTERIZAOEAPURAODEEVENTUAISILCITOS
OtrabalhodeenforcementdaCVMcompreendeaidentificaodeprticas
irregulares,aidentificaodeindciosdeinfringnciadeleisououtrosatos
normativos,arealizaodeinspeesnasinstituiesenvolvidase,seforocaso,
instauraodeinquritosadministrativoseaplicaodepenalidadesaosinfratores.
AsreasoperacionaisdaCVMrealizamtrabalhodeacompanhamentodasatividades
desempenhadaspelosagentesaelajurisdicionados,taiscomo,companhiasabertas,
intermediriosfinanceiros,bolsasdevalores,fundosdeinvestimentos,auditores
independenteseoutros.
EssetrabalhorealizadopormeiodaanlisededocumentaoencaminhadaCVM,
realizaodeinspees,tomadasdedepoimento,solicitaodeinformaesargos
autoreguladoresergospblicos.
Casooresultadodotrabalhoevidenciealgumindciodeirregularidade,aberto
inquritoadministrativocomoobjetivodeapurareventuaisresponsabilidades.
Concludooinquritoadministrativo,quesegueoRitodaResoluon.454do
ConselhoMonetrioNacional,havendoindciosdecrimedeaopenalpblica,
encaminhadacomunicaoaoMinistrioPblico(Lein.6.385eLein.7.492,leido
"colarinhobranco").
Umavezconfirmadaamaterialidadeeautoria,conformejulgamentodoinqurito
administrativo,soaplicadasaspenalidadesprevistasemlei,comoveremosmais
adiante.
DadecisodaCVMcaberecursoaoConselhodeRecursosdoSistemaFinanceiro
Nacional.
2.2DASPENALIDADES
Dependendodoresultadodojulgamentodosinquritosadministrativos,poderser
impostaumadasseguintespenalidadespraticadasantesdavignciadaLein.
9.457/97:
advertncia;
multadeat30%daoperaoirregularou3.460UFIRs;
suspensodoexercciodecargodeadministradordecompanhiaabertaouentidade
dosistemadedistribuiodevalores;
inabilitaotemporriaparaoexercciodoscargosacima;
suspensodaautorizaoouregistroparaasatividadesdequetrataaLein.6.385;e
cassaodaautorizaoouregistroindicadosacima.
ComaediodaLein.9.457/97,foramintroduzidasmudanasnaLein.6.385/76,
queampliamopoderdefiscalizaodaCVMedepuniodeinfratores:
n Introduodoprazodeprescriode8anosede4anosparaaintercorrente;
n Explicitaodapossibilidadedoconselheirofiscalserapenado;
n Introduodotermodecompromisso(ConsentDecree)visando:
a)suspensodoprocedimentoadministrativo;
b)cessaodaprticadeatividadeouatosconsideradosilcitospelaCVM;
c)correodasirregularidadesapontadas;
d)indenizaodosprejuzoscausados;
e)paraoacusado,suspensodeumapenalidadeadministrativaeparaasociedade,
evitaramanutenodaprticailcitaerecomporeventuaisprejuzos.
nIntensificaodaspenalidades,comaumentodovalordasmultaseaintroduode
novapena:
R$500.000,00(quinhentosmilreais);
cinqentaporcentodovalordaemissoouoperaoirregular;
trsvezesomontantedavantagemeconmicaobtidaoudaperdaevitadaem
decorrnciadoilcito;
nocasodereincidncia,poderseraplicadamultadeatotriplodosvalores
fixados;
nocasodeinabilitaoatomximode20anos;
proibiotemporria,atomximode20anos,depraticardeterminadasatividades
ouoperaes,paraosintegrantesdosistemadedistribuiooudeoutrasentidades
quedependamdeautorizaoouregistronaCVM;
proibiotemporria,atomximode10anos,deatuar,diretaouindiretamente,
emumaoumaismodalidadesdeoperaonomercadodevaloresmobilirios.
Umoutrotipodesano,multacominatria,aplicaseaonocumprimentodeuma
determinaodaCVMessituaesdeatrasosnaentregadeinformaesporparte
dosparticipantesdomercadodevaloresmobilirios.Amultacominatria,novalorde
atR$5.000,00pordia,nodecorredeilcitoapuradoeminqurito,aplicandose
diriaeautomaticamentesemprequeaobrigaonoforcumprida.
3PRINCIPAISTIPOSDEIRREGULARIDADESPRATICADAS
A.ComentriosInstruoCVMn.08/79
Portudoquejdissemos,vsequeomercadodevaloresmobiliriosregesepor
regrasmuitoespecficas,tendoemvistapreservar,dentreoutros,oprincpioda
eqidadenasnegociaes.
Buscaseevitarqueosagentesparticipantesdomercadopossamvalersede
circunstnciascriadasporelesprprios,devendonegociar,portanto,emigualdadede
condies.
Comoobjetivodeassegurartaligualdadeeequilbrioatodosqueparticiparemdesse
mercado,aCVMeditouaInstruoCVMn.8,de8/10/79,acompanhadadaNota
Explicativan.14,damesmadata.
ConformeamencionadaNotaExplicativa,anecessidadedeevitarmodalidadede
fraudeemanipulaodestinadasacriarcondiesartificiaisdedemanda,ofertaou
preo,bemcomoanecessidadedequefossemobservadasprticascomerciais
eqitativasnomercadodecapitais,jerasentidapelaLein.4.728/65,queincluatais
objetivosentreaslinhasmestrasquedeveriamnortearaatuaodoCMNeBCB,
quantoaoreferidomercado.
ComobemressaltaaNotaExplicativan.14/79,nosefalava,ento,deprvia
conceituao,porpartedosrgosreguladores,doquefosse,porexemplo,prtica
noeqitativaouoperaofraudulenta,partindosedapremissadequeousode
expressesgenricasnoprejudicariaacoercitividadedaregrajurdica.
ALein.6.385/76estabeleceu,emrelaoaessamatria,queoCMNeaCVM
exercessemsuasatribuieslegaisparaevitaroucoibirmodalidadesdefraudeou
manipulao,destinadasacriarcondiesartificiaisdedemanda,ofertaoupreode
valoresmobiliriosnegociadosnomercadoeasseguraraobservnciadeprticas
comerciaiseqitativas(art.4,inc.VeVII).Eoart.18atribuiucompetnciaCVM
paradefiniraconfiguraodessasprticas,pretendendo,comisso,emprestarmaior
flexibilidadeatuaodisciplinadoradaCVMsobreomercado.
TalregulamentaoveioluznostermosdaInstruoCVMn.8/79,queconceituou,
comoesclareceaNotaExplicativan.14/79,deformapropositadamentegenrica,
situaesqueconfiguramoperaesouprticasincompatveiscomaregularidadeque
sepretendeasseguraraomercadodevaloresmobilirios.
Revelamse,assim,figurastpicasdecontedobastanteamplo,assemelhandoseaos
chamados"tiposabertos",jqueotextoregulamentar(InstruoCVMn.8/79)
definiuoscontornosdeumconjuntodeprticasquesedesejaevitar,devendo,a
interpretaoeaplicaodessasnormasserfeitacasoacaso,dadaamutabilidadede
taisprticas.
B.DosconceitosprevistosnaInstruoCVMn.08/79
Condiesartificiaisdedemanda,ofertaoupreodevaloresmobiliriossoaquelas
criadasemdecorrnciadenegociaespelasquaisseusparticipantesou
intermedirios,poraoouomissodolosa,provocarem,diretaouindiretamente,
alteraesnofluxodeordensdecompraouvendadevaloresmobilirios(inc.II,
alnea"a").
Manipulaodepreosnomercadodevaloresmobiliriosautilizaodequalquer
processoouartifciodestinado,diretaouindiretamente,aelevar,manteroubaixara
cotaodeumvalormobilirio,induzindo,terceirossuacompraevenda(inc.II,
alnea"b").
Operaofraudulentanomercadodevaloresmobiliriosaquelaemqueseutilize
ardilouartifciodestinadoainduziroumanterterceirosemerro,comafinalidadede
seobtervantagemilcitadenaturezapatrimonialparaaspartesnaoperao,parao
intermedirioouparaterceiros(inc.II,alnea"c").
Prticanoeqitativanomercadodevaloresmobiliriosaqueladequeresulte,
diretaouindiretamente,efetivaoupotencialmente,umtratamentoparaqualquerdas
partes,emnegociaescomvaloresmobilirios,queacoloqueemumaindevida
posiodedesequilbriooudesigualdadeemfacedosdemaisparticipantesda
operao(inc.II,alnea"d").
C.Dasirregularidadesrelativasaomercado
Dasprticasnoeqitativas,do"embonecamento"esuasmodalidades
Entreasprticasnoeqitativasencontraseafiguradenominada,nojargode
mercado,de"embonecamento",que,emgeral,temcomovtimauminvestidor
institucional,especialmenteporquetemgrandecapacidadefinanceira,bemcomo
porqueenvolveadministraoderecursosdeterceiros;ocaso,porexemplo,dos
fundosmtuosdeaesedasentidadesdeprevidnciaprivada.
Tambmpodemservtimasde"embonecamento"pequenosinvestidoresqueoperam
esporadicamente.
Quantoaotipodepapel,temseque,viaderegra,soutilizadasaesqueno
possuemgrandeliquidez,masemitidasporcompanhiasslidaseconhecidasno
mercado,quepossamintegraropatrimniodosinvestidoresinstitucionais.
Normalmente,sonegociadosnospregeseletrnicos,comoporexemplo,
sistemaCatseSenn.
Entreasmodalidadesde"embonecamento"encontramos:
a)Arbitragemsimuladaemgeralrevelaseatravsdepequenasordens
Exemplificando,oclientedacorretora"A"dordemdevendadeaesdeemissoda
companhia"X",quesomaisnegociadasnaBolsa"P",isto,aBolsaprincipalpara
suasnegociaes,ondeefetivamentetemparmetrodepreo.
Asaesdacompanhia"X"soadmitidasnegociao,tambm,naBolsa"S",ou
seja,umaBolsasecundria,ondepraticamentenosonegociadaseondenoh
parmetrodepreos.
Ooperadordacorretora"A",querecepcionouaordem,emvezdeencaminhar
execuonaBolsaprincipal,combinacomumoperadordacorretora"B"arealizao
davendanaBolsa"S",aumpreomenordoqueopraticadonaBolsa"P".
Acomprapodeserfeitaemnomedoprpriooperadordacorretora"B"oudeum
"laranja"poreleindicado.
Ocompradordasaes,imediatamente,vendeasnaBolsa"P"(principal),lucrandoa
diferena,quedivididaentreosoperadoresdasduascorretoras.
Oinversotambmpossvel.
Responsabilizao:operaofraudulenta;prticanoeqitativa;criaodecondies
artificiaisdedemanda,ofertaepreo.
b)DaytradesnumamesmaBolsa
Registresequeacarteiradoinvestidorinstitucionalpodeteradministraoprpriaou
descentralizadaparaadministradorderecursosdeterceiros,ouseja,osbancos,as
corretorasetc.,mas,dequalquerforma,osdonosdosrecursosnuncaosadministram
pessoalmente,oquefeitosempreporterceiros,chamadosdeadministradorda
carteira.
Exemplificandoessetipodeirregularidadepoderemosteraseguintesituao:
Oadministradordacarteiradoinvestidorinstitucionaldordemdevendaenvolvendo
grandequantidadedeaesdeemissodacompanhia"X",asquaisnotmgrande
liquidezparaacorretora"A".
Ooperadordacorretora"A",sabendoqueavendadeumlotetoexpressivodeaes
causarquedanacotaodopapel(grandeoferta),avisaooperadordacorretora"B"
sobreagrandevendaqueserrealizada.
Ooperadordacorretora"B"vendequantidadenormalmenteinferioraoquesabeque
oinvestidorinstitucionalirvender,aopreoentopraticadonomercado.
Quandoacorretorainiciaasvendasemnomedoinstitucional,ospreosdopapel
comeamacair.
Ento,ooperadordacorretora"B"dordemdecompra,zerandosuaposioe
auferindolucro,correspondentediferena.
Oinversonospossvelcomobastantecomum.
Observesequetambmpodeocorrersituaoemqueacorretora"A"eseuoperador
noparticipemdoconluio,quefeitodiretamenteentreoadministradordacarteira
doinstitucionaleacorretora"B".
Responsabilizao:operaofraudulenta;prticanoeqitativa;criaode
condiesartificiaisdedemanda,ofertaepreo.
c)Compraevendanumamesmabolsacomintervalodealgunsdias
Exemplificando,temos:
Oadministradordacarteiradoinvestidorinstitucionalsabeque,emalgunsdias,ir
comprarquantidadeexpressivadeaesdacompanhia"X"(semgrandeliquidez,mas
acompanhiaslida)edissoinformaooperadordacorretora"B".
Ooperadordacorretora"B",ouum"laranja",compraaesdacompanhia"X",em
quantidadeinferiorquelaqueoinvestidorinstitucionalircomprar.Paraliquidara
compra,geralmenteobancoligadocorretorafinanciaocompradordasaes,
medianteemprstimoacurtssimoprazo(hotmoney),comtaxadejurosbemelevada.
Quandooinvestidorinstitucionalcomeaacomprar,porsuaordemdevolume
bastanteelevado,opreotendeasubir.Quandoacotaojseelevouosuficiente
paracobrirosjurosdoemprstimoeproporcionaralgumlucro,ocompradorvendeos
papis,emgeralparaoprprioinstitucional.
Existe,ainda,umavariao,seopreonosubirnaturalmente,medianteaseguinte
manobra:
1)realizaodenegcioscompequenasquantidades,promovendoaelevaodos
preosparamanipular;
2)seaindaassimnodercerto,ocompradordasaesregistraumaofertadevendaa
preomaiselevadoeimediatamenteacarteiradoinstitucionalcompra,oque
inviabilizaumainterfernciaindesejada.
Responsabilizao:prticanoeqitativa;operaofraudulenta;criaodecondies
artificiaisdedemanda,ofertaepreo.
d)Frontrunning
Exemplificando,temosqueumoperadorrecebedeterminadaordeme,antesde
executla,registraoutraordem,emseunomeounodeum"laranja",executandoa
emprimeirolugar,invertendoaoperaocontraoclientequelhedeuaordem.
Responsabilizao:prticanoeqitativa
Ressaltesequeo"embonecamento"gnero,maisamplo,doqualfrontrunning
espcie,peloque,todofrontrunning"embonecamento",masnemtodo
"embonecamento"frontrunning.
Poroutrolado,tambmconstituimodalidadedeprticanoeqitativaaquebrana
distribuiodeordens.
Exemplificando,temosque:
Oclientedordemdecompradaaodeemissodacompanhia"X",que
executada,porm,semaespecificaodocomitente.
Opapel,passadoalgumtempo,sofreelevaonasuacotao.
Umoperadordacorretora,emseuprprionomeounodeum"laranja",registrauma
ordemdevendaeumacompra,tambmdaaodeemissodacompanhia"X",
executandoas,normalmente,emnegciodireto.
Eaespecificaodoscomitentesdsedaseguinteforma:
1compra(apreomenor)operadorou"laranja";
2compra(apreomaior,negciodireto)cliente;
Venda(apreomaior,negciodireto)operadorou"laranja".
Responsabillizao:prticanoeqitativa;criaodecondiesartificiaisde
demanda,ofertaepreo.
Dasoperaes"esquenta/esfria"
Modelosimplificado:
Desenvolvesenomercadodeopesdaseguinteforma:
Objeto:sriedeopessemliquidez,negociadaapenaspelosenvolvidosnoesquema
(soescolhidasopessematrativonomercado).
Objetivo:criarprejuzoparaalgum,porexemplo,aempresa"Z",quenoquer
recolherostributossobreolucro,almdedesvilodopatrimniodaempresa.
Aempresa"Z"clientedacorretora"A".Soarrumadosos"laranjas",queseroas
pessoasqueiroauferirlucrosemcontrapartidaaosprejuzosdaempresa,osquais
podemestarcadastradoscomoclientesdaprpriacorretora"A",ouentodeoutra
corretora.Nessecaso,paradisfarar,evitariaaexistnciadenegciosdiretos.
Iniciamseasnegociaes,quesemprecorrespondemadaytrades,deformaque:
1comprador"laranja"
vendedorempresa"Z"R$1,00
2compradorempresa"Z"
vendedor"laranja"R$1,10
Nofinaldoprego,o"laranja"temareceberR$0,10(lucro)eaempresa"Z"apagar
R$0,10(prejuzo).
Responsabilizao:operaofraudulenta;criaodecondiesartificiaisde
demanda,ofertaepreo.
Utilizaodeinterpostaspessoas("laranjas")
Dostiposde"laranjas":
Inconscientes:nadasabemarespeitodaindevidautilizaodeseusnomes.Emgeral,
sopessoasqueoperaramumanicaoupouqussimasvezesnomercadoetmficha
cadastralinativanumadascorretorasenvolvidas.feitaaalteraodoendereo
cadastralparaquenorecebamosavisosdenegociaoemitidospelaBolsa.
Aliquidaofinanceiradoslucrosocorre,normalmente,medianteaemissode
chequenominativoao"laranja",noqualfeitofalsoendosso,sendoosrecursos
desviadosparaterceirosindicadospelaempresa"Z"outrocadospordlares.
H,tambm,oscasosemqueacorretoranosepreocupaemdisfarar,sendoos
chequesemitidosparaterceiraspessoasconformeindicaodaempresa"Z".
Conscientes:
1)Pessoasquetmamploetotalconhecimentodoqueserfeitoemseusnomese
cobramumaremuneraoporsuautilizao.Costumamdenunciarquandonopagos
acontento.
Suaremuneraopodedarsedediversasformas:
percentagemsobreolucrodaoperao;
valorfixo;
presentesebenefciosdiversos.
svezes,fingemsede"laranjas",massosciosdonegcio,casoemqueso
pessoasbastanteesclarecidasarespeitodomercado.
Algunsnosabemexatamentequaisasoperaesemontantesenvolvidos.
2)Pessoasqueautorizamautilizaodeseusnomes,masnosabemexatamente
quaisasoperaesqueestosendoefetuadase,viaderegra,nadarecebem.Soelas:
familiares,emgeral;empregadospessoaisdosenvolvidos,taiscomo,caseiro,
secretria;empregadosdacorretoraetc.
Porvezes,nosabemquesetratadealgoilegal,porquetmestreitarelaode
confianacomoutilizadordeseusnomes.
Obs.:Quandoumoperadorutilizadocomo"laranja",provavelmenteelejamais
confessar,porqueissosignificariaqueelenoesperto,condioparao
desempenhodesuasfunese,tambm,porquecomprometeriasuacarreira.
Dasoperaesconhecidaspeladenominao"ZcomZ"
Exemplificando,temosaseguintesituao:
Acompanhia"A"temaesnegociadasemduasBolsaseasaestmpouqussimos
negcios.
Acompanhia"A"controladapelaempresa"B"(noaberta).
Aempresa"B"detm,tambm,significativaparticipaoemaespreferenciais
emitidaspelacompanhia"A".
Acompanhia"A"estpassandoporsriasdificuldadesfinanceiras,cujaextensono
divulgadaporseusadministradoresaomercado.
Parapossibilitaroaportedecapitalnacompanhia"A",oscontroladoresdecidem
fazerumaofertapblica.
Aofertarealizada,masasaesnotmboaaceitaonomercado.
Parainduzirosparticipantesdomercadocompra,aempresa"B"comeaacomprar
evender,emBolsa,parasimesma,asaesdeemissodacompanhia"A",operaes
essasconhecidascomo"ZcomZ",deformaadarafalsaaparnciadequeopapel
erabastantenegociadoequetinhapreoatrativo.Portanto,criaodecondiesde
demanda,ofertaepreo,porquetudoerafalso.
Mesmoassim,houvesobrasignificativaque,parapossibilitarahomologaodo
aumentodecapital,foiadquiridapelaempresa"B".
Asdificuldadesfinanceirasdacompanhia"A"agravamse,entrandoemsituaopr
falimentar,tambmnodivulgada.
Aempresaestcomo"mico"edecidedeleselivrar.
Aempresa"B"ampliaasoperaes"ZcomZ",dessavezelevandoopreodas
aesdeemissodacompanhia"A",deformaaatraircompradoresparaopapel,a
preosquelhesovantajosos.
Assim,medidaquevoaparecendocompradores,aempresa"B"vaidesovandoas
aesquepossui.
Asoperaes"ZcomZ"configuramcriaodecondiesartificiaisdedemanda,
ofertaepreo,poisnelastudofalso,fictcio,tratandosedeoperaessimuladas,
quegeramomeioparamanipularomercadoinduzindoseusparticipantesacomprar
aes.Enosepodedeixardelembrarquetodooconjuntoconsistenumafraude.
Responsabilizao:condiesartificiaisdedemanda,ofertaoupreo;manipulaode
preos;operaofraudulenta;prticanoeqitativa(usodeinformaoprivilegiada
msituaofinanceiradacompanhia"A"ocultadadomercadocontrolador
InstruoCVMn.31/84,art.11).
Lein.1.521,de26/12/51Crimescontraaeconomiapopular:art.3,VIProvocar
aaltaoubaixadepreosdemercadorias,ttulospblicos,valoresousalriospor
meiodenotciasfalsas,operaesfictciasouqualqueroutroartifcio.
Pena:detenode2a10anosemulta.
Insidertrading
Conceitos:
Apessoaque,emvirtudedecargo,funoouatividadesprestadasaumadeterminada
companhia,podeteracessoinformaocapazdeinfluirdemodopondervelna
cotaodevaloresmobiliriosdesuaemissoconsideradainsider,isto,aquele
quepodeteracessoprivilegiadoadeterminadasinformaesarespeitodavidada
companhia.
Seestapessoanegociacomasaesdacompanhiaacujasinformaespodeter
acessoprivilegiado,ficaconfiguradaaoperaodenominadainsidertrader.
Ofatodeoinsiderrealizaroperaescomaesdacompanhiano,
necessariamente,umatoilcito.Isto,oinsidertrader,emprincpio,nocometeuma
irregularidade.
Oinsidertraderserirregularquandohouverusoindevidodeinformao
privilegiada,ouseja,quandoapessoanegociacomvaloresmobiliriosdacompanhia
tendoconhecimentodeinformaesnoreveladasaopblicoecapazesde,quando
reveladas,influirdemodopondervelnacotaodosvaloresmobiliriosnegociados.
Oinsidertrader,combaseeminformaoprivilegiada,afetaomercado,gerandoum
climadedesconfianasobreomesmoe,portanto,prejudicandoaeconomiacomoum
todo.
Daoprincpiodaobrigatoriedadedaprontadivulgaodeinformaorelevanteser
baseadonaidiadequeopblicodeveteraoportunidadedepautarsuasdecisesde
investimentopelamelhorinformaodisponvel,garantindoaeficinciadaalocao
derecursosnomercado.
ACVMrecomendascompanhiasqueorientemseusadministradoreseoutros
elementoscapazesdeteracessoprivilegiadoainformaes,deformaaevitara
compradevaloresmobiliriosdesuaemissoemsituaesespeciais,taiscomo:datas
prximasdivulgaodedemonstraesfinanceiras;datasprximasconvocaode
assembliaparadeliberarsobremedidasquepossamafetarvaloresmobiliriosdesua
emisso;perodosemqueacompanhiaestiveratrasadaemrelaoatualizaode
seusregistrosparanegociaoedivulgaodeinformaestrimestrais;pocasem
queacompanhiaestiverdeixandodedivulgarumfatorelevanteaomercado,por
exemplo.
D.Irregularidadesrelativassempresas
Abusodepoderdoacionistacontroladoreatosdegestodosadministradores:
Exemplificando,temosaaquisiodocontroleacionriodecompanhiaabertapor
sociedadeconstitudapoucosdiasantesdarealizaodonegcio,tendocomoscio
principal(95%desuasquotas)empresacomsedeforadopas.
Poucosmesesapsaaquisiodocontroledacompanhiaaberta,asociedade
adquirentesofreualteraocontratual,pelaqualoutrasociedadeassumiuocontrole
daadquirente,sociedadeestapertencenteaoentoadministradordacompanhiaaberta
eseuacionistacontrolador.
Oacionistacontroladornousouopodercomofimdefazeracompanhiaaberta
realizarseuobjetoecumprirsuafunosocial,conformeprevistonopargrafonico
doart.116daLeidasSociedadesAnnimas.Aocontrrio,exerceuabusivamenteo
poderaoorientaracompanhiaabertaparafimestranhoaoseuobjeto,levandoaa
favoreceroutrasempresasporelecontroladasemprejuzodaparticipaodos
acionistasminoritriosnoslucrosenoacervodacompanhia,contrariandooprevisto
noart.117,1,alneaa,damesmalei.
Oacionistacontroladorexerceu,ainda,abusivamente,opoderaocontratarcoma
companhiaaberta,pormeiodesociedadenaqualtinhainteresse,emcondiesde
favorecimento,infringindoodispostonoart.117,1,alneaf,daleisocietria.
Ademais,oacionistacontroladordeixoudeprestar,tempestivamente,CVM,as
informaesperidicaseeventuaisexigidas,ocultandoadifcilsituaoeconmico
financeiradacompanhia.
Responsabilizao,infringnciaaosseguintesdispositivosdaLein.6.404/76:
art.153,aonoempregar,noexercciodesuasfunes,ocuidadoedilignciaque
todohomemativoeprobocostumaempregarnaadministraodeseusprprios
negcios;
art.154,2,aopraticaratodeliberalidadecustadacompanhia(alnea"a")esem
prviaautorizaodaassembliaoudoconselhodeadministraousarcrditoem
proveitodesociedadeemquetinhainteresse(alnea"b");
art.156,aoatuaremconflitodeinteressescomodacompanhia(caput)eao
contratarcomacompanhiaemcondiesnoeqitativas(1);
art.245,aofavorecersociedadecontroladoraemprejuzodacompanhia.
InfringnciaInstruoCVMn.202/93(registrodecompanhiaabertae
atualizaodeinformaes):
noprestar,tempestivamente,CVM,asinformaesperidicasexigidas;
noprestar,tempestivamente,CVM,asinformaeseventuaisdevidas.
Penalidades:multasporabusodepodereirregularidadescorrelatas;einabilitao
temporria(10anos)paraoexercciodocargodeadministradordecompanhiaaberta
oudeentidadedosistemadedistribuio,pelasinfraescometidasnoexercciodo
cargodeadministradordecompanhiaaberta.
E.IrregularidadesGerais
Irregularidadesnaadministraoderecursosdeterceiros
Afunodosgestoresdefundosemtermosdeconformaodaeficinciadomercado
traduzsepeloefeitodesuasdecisesnascotaesdosttulosquetransacionam.
Assimsendo,seupapelestintimamenteligadoaaspectosestruturaisdosmercados
emqueoperam.
Constituemumgrupodistintodosdemaisinvestidorespelamagnitudedosrecursos
quemovimentamepelasuamaiorcapacidadedeobterdiretaouindiretamente
informaessobreascompanhias.
Temsedetectadoarealizaodeoperaesforadasregrasprprias,porexemplo,no
AnexoIV.
Auditoriainepta
Talprticareferesesempresasdeauditoriaeseusresponsveistcnicos.Pode
decorrerdevriasfalhascomo,porexemplo,faltadedocumentaocomprobatriade
queosprocedimentosnormaisdeauditoriaforampreviamenteadotadosou
realizados,visandoelaboraodeparecersobredemonstraesfinanceiras.
Outrotipodeirregularidadepodereferirsefaltadeprovisespordeterminaoda
direodaempresa.
Irregularidadeaindamaisgravedeixar,aempresadeauditoria,defazerressalvano
seuparecer,diantedesinaisevidentesdequeosnegciosdacompanhiaauditada
estariamcomprometidoscomo,porexemplo,queopatrimniolquidoapresentavase
negativo,queoprejuzoacumuladoeraelevadoetc.,portanto,irregularidade
passveldepunioaempresadeauditorianofazerressalvaalgumaquanto
continuidadedasatividadesdacompanhiaaberta,diantedefatoscontbeis
financeiroscomoosoraapontados.
Responsabilizao:InstruoCVMn.216/94(registrodeauditoresindependentese
atualizaodecadastro).
Penalidade:suspenso(trsanos)doregistrodoauditorindependentesepessoa
jurdicaesuspensodeseuresponsveltcnico(mesmoperodo)paraaprestaode
qualquerserviodeauditoriarelacionadocomcompanhiasabertasoucomos
participantesdosistemadedistribuiodevaloresmobilirios.Almdaspenalidades
administrativas,comunicarofatoaoConselhoFederaldeContabilidadedoEstado.
Intermediaoedistribuioirregulardeaes
AsexignciasdaCVM,porocasiodoregistro,sonorteadaspeladiretrizbsicade
divulgaodeinformaese,ainda,pelasseguintesconsideraes:
a)Asistemticaderegistroestabeleceroselementosmnimosdeinformaocom
basenosquaisdecisesdeinvestimentopossamseradequadamentetomadas;
b)Aoautorizaranegociaodedeterminadovalormobiliriopormeiodaconcesso
doregistro,aCVMnogaranteosucessodaempresaemissoranemacondutatica
ouacapacidadetcnicadosadministradores.Nessesentido,osistemadedivulgao
deinformaesserveapenascomoproteoparaosinvestidores,noseconstituindo
ematestadodequalidadedosempreendimentos.Ousodainformaoeadecisode
comprarouvenderumvalormobiliriocabeacadaindivduo.Evidentemente,a
CVMconsideraroestgioemqueomercadobrasileiroseencontraracada
momento,criandoalgumassalvaguardasparaminimizaraspossibilidadesde
fornecimentodeinformaesinverdicasouambguas;
c)Aimplementaodosistemadedivulgaodeinformaespoderserfeitapor
normatizaoespecfica,porprincpiosgeraisderegulaoepeloaproveitamentodos
usosecostumesvigentesnomercado.Aflexibilidadedosistemadependerdograu
deutilizaodessestrsprocedimentos;
d)Opropsitodaregulaoespecficasobreoregistroodeproverumacerta
proteoaoinvestidor,inclusivepormeiodaverificaodalegitimidadedaemisso
devaloresmobiliriosedalegalidadedosatossocietriosqueIhederamorigem,sem,
porm,impediromercadodefuncionaradequadamente,contrabalanandoosdireitos
doinvestidoreasobrigaesdosemissoresedemaisagentesdemercado.
Existemoperaesdeintermediaoporpessoasnocredenciadas,ouseja,no
integrantesdosistemadedistribuio.
Almdessairregularidade,existemcasosdedistribuiopblicadevalores
mobiliriossemodevidoregistronaCVMporpessoasintegrantes,ouno,do
sistemadedistribuio,comautilizaodemeiosdecomunicao.