Sei sulla pagina 1di 7

14/2/2017 AbriendounaMenteCerrada

http://www.freeminds.org/psych/openmind.htm

AbriendounaMenteCerrada
(revisadoel27/2/03)

TraducidoPorDavidGarca
OpeningtheClosedMind:HowtoTalktoJWs
PorRandallWatters
revisadoel2003

QuustedpuededecirlesalosTestigosdeJehovcundolleguenasupuerta?
CmoustedpuedeevitardebatessobrelaBiblia?
Cmoustedpuedeayudarasusparientesyamigos?
Cmosealcanzallegaralmeollodelproblema

EntendiendoelProblema

EsraroencontraraunTestigoquenohayavistoohayaodoinformacinqueexponeladeshonestidaddela
Watchtower.Porqu,entonces,ellosnovenelproblema?Evidentemente,hayalgomsquelesimpideanalizar
objetivamentelainformacinautntica.Susmentesestnentrenadasparadetenersecuandosetratadedudar
sobrelaorganizacinunaparedsehalevantadoqu,enefectolesdice:Hastaaqudelejospuedesllegar,yno
pasesmsall.

QutipodemotivacinpoderosaleimpideaunTestigoentrarenlasaguaspeligrosasdelainvestigacin
crtica?Lamotivacineselmiedoelproblemafundamentalesqueubicanlasconviccionesdondenovan.El
conceptocristianodeconfiarenunDiossobrenaturalsereemplazaconunsmbolomsvisibleyconcreto,es
decir,porlaorganizacinLaorganizacindeDios.ElTestigoprontoaprendequeservirlealaorganizacines
lomismoqueservirleaDios.Laorganizacineslamadre,Dioseselpadre,yelTestigotienequeobedecera
suspadres.SiendoquelosTestigosnopuedenvernipuedenexperimentarunaaccinrecprocarealconDios,
sunicolazoconDiosesatravsdeunaorganizacinvisible.Es,enefectoDiosparaellos(aunquenolo
admitenniloreconocen).

ConvenceraunTestigoquelaorganizacinesunaengaosa,escomointentarconvenceraunniode5aosde
edadqueamaasuspadres,ydecirlequesupadreestenlacrcelporroboamanoarmadalsencillamenteno
puedecreerquesupadreseadeshonesto.Dehecho,lnopuedetoleraresepensamiento,siendoquelha
puestotodasuseguridadyconfianzaensupadreymadre.Laverdadesdemasiadoespantosaydevastadora
paraconsiderarla.Porende,paraprotegersufuentedeseguridad,lrechazalainformacincorrectacomosise
trataradeunamentira.

LomismolesucedealTestigo.lsabequesilaorganizacinrealmentenoestdirigidaporDios,lnotiene
otrafuentetangibledeseguridaddondeacudir.lentoncesdice:Adndepodemosir?lpermanecedentro
delsistemasegnlosaosvanpasando,ycontinaignorandoelraudaldeinformacinverdicaqueminala
estructuradetodalaWatchtower.lcadavezignoraloshechosmsyms,ysevuelvemsenunintransigente
ytestarudoquenuncacambiar,ycadavezmsseconvencequeltienelaverdad.lsesotierraenuna
trinchera,levantandotodaclasedebarrerasmentalescontrasuenemigorealqueesladuda.Mientrasestopuede
parecerlealgoincreblealapersonaqueestintentandoacercrselealTestigoconloshechos,estoes
simplementeunmecanismodedefensa,evitandoqueelTestigosufraeltraumadeperdersusentidode
seguridad.Parapoderrazonarconlasfalsasprofecaseinconsistenciasdelaorganizacin,elTestigodebe,en
efecto,engaarseasmismopensandoquerealmentenohayningunadiscrepanciaenlaorganizacin.1

http://www.freeminds.org/foreign/openmindsp.htm 1/7
14/2/2017 AbriendounaMenteCerrada

MientrasqueloscristianostienensuseguridadenunarelacinespiritualconlapersonadeCristo,alosTestigos
selesenseanaponersufeenlaorganizacin.Siellostienensufeenlaorganizacin,ellostienenlafeenDios.
Ambossoninseparablestantoqu,perderlafeenlaorganizacinsignificaperdercorrespondientementelafe
enDios.EstoesprecisamenteporquelTestigodebeprotegerseasmismoatravsdelprocesodelauto
engao.lnopuedesobrellevareldolordeperdersufe.

ConsiguiendoQueEllosPiensen

AntesdecomenzaraensearlesfotocopiasdeliteraturaantiguadelaWatchtower,oantesdecitarleslas
Escrituras,esmejorestablecerenlamentedelTestigociertascosasCosasqueellosscreenoficialmente,pero
queelTestigoindividualpuedenoestardeacuerdoconellasporcompleto.Elmismoactodeadmitirestas
creenciasnosolodebedemostrarseralgoembarazosoalTestigo,sinoquetambinleharestarconscientedela
estrechamentalidadtipocultoquesepromueveporlaWatchtower.Paraevitarserabochornadoysalvarla
apariencia,enocasioneslosTestigosmentirnsobreloqueelloscreenointentancambiareltemasincontestar,
perousteddebeestarbienconcientedeloqueellosniegan,paraqueustedlespuedademostrarqueellosslo
ensean,estoutilizandolapropialiteraturadeellos.AsustedobligaalTestigoaquevealaparedquelha
establecidoensumente(quledice:hastaaqu,nopasesmsall),yasldebetomarladecisindeser
honestoconlmismo(yarriesgarseacambiarsusseguridades),ohuirllenodetemordetalconfrontacin.
Cmo,entonces,nosotrosdebemosproceder?

DebajohayvariaspreguntaspreliminaresparahacerlesalTestigo.Estaspreguntasnoinvolucranla
interpretacindepasajesbblicos(esovienedespus),peroserelacionanasupuntodevistadecmointerpretar
laBiblia,ascomolamaneradecmoDiosserelacionaconelhombre.Ustedencontrarqueestaspreguntas
sonbieneficacescontodosmenosconlosTestigosquesonbientercos.

PreguntasdesentidoComn

EstasprimerastrespreguntasestablecenunfundamentodelapercepcindelsentidocomnsobrelaBibliayla
cristiandadquegeneralmentesenieganporloscultos.EstosobretodoeselcasodelosTestigosdeJehov.Ellos
detodosmodos,porlogenerallecontestarnsaestaspreguntas,paraevitarserabochornadosysalvarla
apariencia.Deseras,ustednecesitarvolvernuevamentealasrespuestasqueledieroncuandoellosluegolas
nieguen.LasreferenciasalCuerpoGobernantesondenuestrolibroeningls:ThusSaithJehovahs
Witnesses,edicindel2002[Estoesloquehadicho...ElCuerpoGobernanteDeLosTestigosdeJehov]{Es
posibleencontraralgunasenlaedicinenespaol}

UstedcreequelaBibliaseescribiparatodaslaspersonas?

(Hechos17:301Co.1:2)

Desdealgunaparteenlosltimos2000aosustedcreequelosverdaderoscristianossiemprehan
existido?

(Mt.28:19,20LaWatchtowerenseaesto,perorealmentenopuedesealarniunsologrupoopersonascomo
evidenciadeesto,siendoquenadieenhistoriacreedelaformacomoelloslodicen.)

Ustedcreequecualquiera,encualquierparte,quslotengaunaBiblia,yningunaotraliteratura,
podraentenderlaypodrasalvarse?

(NOenrespuesta,revelaqueelloscreenquelaBibliasolanoessuficiente,sinoquesenecesitaunlderola
organizacinSenrespuesta,escontradictorioalasenseanzasdelaWatchtower.Vasenuestrolibroen
ingls:ThusSaithJehovahsWitnesses,edicin2002Pgs.52,53,163,164)

Luego,debehacerseunadeclaracinsobrelospeligrosdevariasorganizacionesreligiosas,como:Hoymsque
nuncahaymuchosgruposreligiososqueextravanalaspersonasdeloqueeslaverdaderacristiandad.Vamosa
versinosotrospodemosestardeacuerdoenciertassealesqueidentificanatalesgrupos.Entoncesproceda
http://www.freeminds.org/foreign/openmindsp.htm 2/7
14/2/2017 AbriendounaMenteCerrada

hacerleslassiguientespreguntasobjetivamente.Esbuenoformularlaspreguntasentercerapersona(o
hipotticamenteaplicndoselaaunomismo)enlugardeaplicrselasdirectamentealapersonaconquienusted
esthablando,oasuorganizacin.Enlugardedecir,Suorganizacinhace...?Ustedpodradecirles:Si
unaorganizacin...?quleparecesiyo...?Deestamaneraustedevitarqueelloslevantensusdefensas.
Ellosmuyprontotendrnqueaplicrseloasmismostardeotempranodurantelaconversacin,oustedms
tardepuedellevarloshaceresaconexin.Consigaqueellosprimeroveanelpuntoantesdequelesduela!(2
Sam.12:114)

Ustedpiensaqueunapersonanoslodebeexaminarlasenseanzas,sinotambinlahistoriade
cualquierorganizacinreligiosaantesdedecidirqueellostienenlaverdad?

(Unhistorialdedecepcionesyprofecasincumplidasesbienrecriminador!)

Qusiyomeafilioaunodeestosgruposyluegodescubrounfraudequesefraguadesdelamismacima
delaorganizacin,oqueelloshanalteradosusenseanzasoprofecas?Yodeboquedarmeenl?

(Lamayoradeloscultoshantenidoseriosescndalosyconmocinprofundainvolucrandoelfraudeyla
polticaensusnivelesmsaltos.SiendoqueellosreclamanserelnicoverdaderopueblodeDios,su
reclamacinseraaltamentesospechosa.)

Deuteronomio18:2022yMt.24:11,23,27nosadviertesobrelosfalsosprofetas.Cmounopuede
identificaraunfalsoprofetautilizandoestosversos?

(ElloshablanennombredeDiosynosehacerealidad!)

Quustedpensarasialosmiembrosdeciertareliginnoselepermitieseleerotraliteraturaquesea
religiosa?

(Estomuestraunadirectrizautoritariaymiedoaloshechos,ascomounaincapacidadparausarel
discernimiento.AlosTestigosnolesestpermitidoleerotraliteraturaqueseareligiosa.)

Losmormonesreclamanqueunodebeestudiarsuslibrosparalograrllegaraunconocimientoexactode
lasEscrituras,aunqueellostambinusanlaBiblia.Quustedpiensadeeso?(Todosloscultoscreenesto,
siendoquesuldereselnicointrpretedelasEscrituras,lomismosucedeconlosTestigos.)

Siyoestuvieraexaminandoalosmormones,etc.,ustedpiensaqueseraunaideabuenaleerloslibrosde
susexmiembros?

(Esunapreguntadifcilparaelmiembrodelcultocontestar,siendoqueseautoincriminansiellosrespondieran
sono.Siellosdicen,no,muestracuanfcilseracaerdentrodeuncultoqueustednolohaexaminado
totalmente.Sidicen,S,entonceslespreguntaporquellosnohanledoloslibrosescritosporlosex
miembrosdesugrupo.)

Qusitododisentimientoenunareliginsevecomounaevidenciadeorgulloopecado?

(Loscultospornaturalezasonautoritariosyexcomulgarnalosmiembrosporcualquierviolacinasupoltica
odesobedecenalaorganizacin.Vasenuestrolibroeningls:ThusSaithJehovahsWitnesses,edicin2002
Pg.175)

Qusiestareliginnoestabiertaalacrticapblica?Qusiellosnopermiteneldebatepblico?

(Estorevelacuneruditoessufundamentodoctrinal,ascomosuapelacinalrazonar.)

PreguntasparaProvocarRecapacitar

stassonpreguntasquecausanqueelsectariovealasinconsistenciasdesuposicinsobreciertostemas.Loqu3/7
http://www.freeminds.org/foreign/openmindsp.htm
14/2/2017 AbriendounaMenteCerrada

stassonpreguntasquecausanqueelsectariovealasinconsistenciasdesuposicinsobreciertostemas.Loqu
ustedesthaciendoeshacindolescomprometerseenunprecedentebblicooescolstico,yentonces
permitindolesverquelaWatchtowerrealmenteniegaeseprecedente.Elloslucharnconlacontradiccin
(aunquevisiblementenodemuestrensulucha)oelloscerrarnsusmentesparanohablarmssobreeltema
intentandocambiarloirsecorriendo.Enlugardeustedhacerleslaspreguntasentercerapersonaobjetivamente,
oaplicarlasdeformageneralohipotticamente,ustedahoralasaplicarespecficamentealaWatchtower.
SiendoquelaorganizacinrealmenteeslaculpableenlugardelTestigoindividual,aplquelelaspreguntasala
organizacin,noalTestigodeJehov.Estoayudaraevitarelsentimientodequeaelloslosestnatacando
personalmente.

LaBibliapuedeinterpretarsecorrectamentesloporlaWatchtower?

(Hechos17:111Juan2:26,27SilarespuestaesS,contradicelasEscrituras,silarespuestaesNoentonces
contradicelaWatchtower.Vasenuestrolibroeningls:ThusSaithJehovahsWitnesses,edicin2002Pgs.
166,167,171)

QumtodoutilizalaWatchtowerparainterpretarlasEscrituras?

Ellosdicenquelaaceptanliteralmente,einterpretanlospasajessimblicosdejandoqueotrospasajesproveanla
explicacinqueafectaladiscusinRazonamiento,Pgs.385,386.Sinembargoelloscontinuamenterompen
staregla,frecuentementedestinndoleunacomprensinsimblicaaalgoqueellosnopuedenadmitirquees
literaldebidoasuyapreconcebidateologa.Porejemplo:Juan3:3,5,7Mt.24:2630Juan1:1Rev.1:7.

Loseruditoshablansobreelmtodohistrico,gramatical,interpretativoparaentenderloquelaBiblia
dice.(Explique.)Ustedpiensaqueestoesunmtodobueno?

(Definiendo,comotenerencuentaelsignificadohistricoyculturaldeloqueseestdiciendoolaspalabrasy
suimportancialingsticaparapoderinterpretarcorrectamente.LaWatchtowerignoralaimportanciahistrica
deinnumerablespasajeseinterpretalaBibliaarbitrariamente.Porejemplo:Lucas16:1631yJuan10:16.)

Loseruditosprominentes,secularesoreligiosos,apoyanlasinterpretacioneshechasporlaWatchtower
delasEscrituras?

(LacomunidaderuditaenconjuntoestencontradelasinterpretacioneshechasporlaWatchtower,departede
amboslossectorescristianosyagnsticos,debidoasusmtodosdeshonestosysusprejuiciosteolgicos.
MientrasquealaWatchtowerleencantacitaraeruditosenciertospuntos,casisiempresonverdadesamediaso
hagosacadofueradecontextoparaapoyarsuposicin.Aveceselloscitarndefuentesoscurasquepresentan
comoquesonfuentesimportantes,sinembargoensucamponosonreconocidascomoautoridades.Veanuestro
libroeningls:ThusSaithJehovahsWitnesses,edicin2002Pgs.133145)

LaWatchtowercreequetodoslosdemsgruposcristianossonfalsos?

(S,ellosaslocreen.Veanuestrolibroeningls:ThusSaithJehovahsWitnesses,edicin2002Pgs.163,165,
170Mt.7:325:3146)

UnapersonatienequeserpartedelaorganizacindelaWatchtowerparasersalvo?

(Silarespuestaes:S,nopuedeapoyarseporlasEscrituras(Marcos9:3741).Silarespuestaes:No,
entoncescontradicealaWatchtower.Veanuestrolibroeningls:ThusSaithJehovahsWitnesses,edicin2002
Pgs.52,53,163,164)

QuconsideralaWatchtowercomounapruebadequeellossonlosverdaderoscristianos?Estos
distintivossonexclusivosdelaWatchtower,oellosloscompartenconotrasreligiones?(examinecadauno
individualmente)

http://www.freeminds.org/foreign/openmindsp.htm 4/7
14/2/2017 AbriendounaMenteCerrada

(Ellosledarnciertasnormasbasadasenunaaparienciaexteriorenlugardefactoresquesalendelcoraznsu
amornoesunamorincondicional(Mt.5:4348),sinoquedependedesuobedienciaalaorganizacinEllos
sustituyenlaamistadqueestbasadaenelamordeCristoporunaamistadqueestbasadaenposiciones
comunesdoctrinales.Desafelescadaunadesusexclusividadesmedianteunacomparacindeellasconlos
demscultos.)

Repaseyaplqueleslaspreguntasdelaprimeraseccin(PreguntasdesentidoComn)aplicndoloahoraala
Watchtower.UstedloqueesthaciendoescausndolesquepiensencmolaWatchtowerniegaestasverdades
bsicas.

OblguelosaEnfrentarsealosHechos

Siustedhallegadohastaaqu,ustedlehacausadounaperturbacinprofundaenlamentedelTestigo,aunquel
oellanolodemuestrevisiblemente.Esimportantepermanecertranquiloysobretodoamable.Ustedlosest
obligandoaquedestruyanlaparedqueelloshanelevadoensusmentesquelosprotegedecuestionarla
autoridadyseguridaddesumadre.Lassiguientespreguntasestndiseadasparaobligarlesaquese
enfrentenaloshechosqulaorganizacinhareclamadoserunprofetaigualqueEzequielyJeremasqu
elloshanpredichofalsasprofecasennombredeJehovveztrasvezquellossonrelativamenteunareligin
nuevaquesemantieneprincipalmenteatravsdeladistribucindeliteraturayqueellosexigenserelnico
canalomediadordeDios.Siellosnieganlaveracidaddecualquieradeesto,desafelosaqueinvestiguenel
materialdelaWatchtowerjuntoconusted,paraqueasentoncesustedpuedaverlaluztambin.Siellos
defiendenlaposicindelaWatchtower,repaseunavezmslaspreguntasanteriores,paraqueellosporlomenos
veanquenosontandiferentesacualquierotroculto.

LaorganizacinoellideratoreclamanserunprofetadeDios?

(EllosabsolutamentehandichoquesonunprofetadeDiosigualqueEzequielyJeremas.CompareDeut.
18:2022.Veanuestrolibroeningls:ThusSaithJehovahsWitnesses,edicin2002Pgs.58,59,61)

EllideratoreclamatenerdireccinespecialdeDiosqueotrosnopuedenrecibirdirectamentedeDios?

(EllosreclamanqueelesclavofielydiscretoeselcanalpordondelaverdaddeJehovfluyeparaelTestigo
promedio.Veanuestrolibroeningls:ThusSaithJehovahsWitnesses,edicin2002Pg.61,Marco9:3842)

UstedpuedeiraCristocomosumediador?

(Surespuestaesnoparael99.7%delosTestigos.Veanuestrolibroeningls:ThusSaithJehovahs
Witnesses,edicin2002Pgs.169)

Laorganizacinhadichoprofecasquenosehanhechorealidad?

(Deut.18:2022.Veanuestrolibroeningls:ThusSaithJehovahsWitnesses,edicin2002Pgs.6282,97
106)

Susdoctrinashancambiadosignificativamenteenlapasadahistoriadesuorganizacin?

(Revleleslafuentedesusdoctrinasnoinspiradas,ascomosusesfuerzosparatratardearmonizarlas
inconsistencias.Veanuestrolibroeningls:ThusSaithJehovahsWitnesses,edicin2002Pg.172)

Porcuntotiempoestareliginhaestadoenexistencia?Estopuededemostrarsehistricamente?

(SegnlaBiblia,lalneadetestigosdeJehovseremontahastaelfielAbel.LibroRazonamiento,Pg.383.
Ellosintentanconestodemostrarydarlaimpresinquelospatriarcasjudosylosapstolescreandelamisma
maneraqueelloslohacen,cualpuededemostrarsehistricamentequeesfalso.Asimismo,ellostampocopueden
nombrarningngrupooaunapersonaenlosltimos2000aosquefuesedelossupuestoscristianos

http://www.freeminds.org/foreign/openmindsp.htm 5/7
14/2/2017 AbriendounaMenteCerrada

verdaderos,porlomenoshastaqueRussellapareciera.Estoesunrazonamientotpicodeloscultos.Vea
nuestrolibroeningls:ThusSaithJehovahsWitnesses,edicin2002Pg.48)

Sureliginvendecosasparasustentarse?

(2Co.2:17mientraslaWatchtowerniegalaventadesuliteraturaenlospasesmsafluentes,losinformes
financierosrevelanqueel67%desuingresoprovienedelaproduccinyventasdesuliteraturadepuertaen
puerta.Ellossondeshonestosrespectoaesto.Veanuestrolibroeningls:ThusSaithJehovahsWitnesses,
edicin2002Pgs.121128)

ElTestigonopuedepermitirlenisiquieraqueprocedamsalldeestaspreguntas,siendoqueestaspreguntas
sonbieneficacesdeclarandoculpablealTestigodeinconsistenciasyactitudessectarias.Noobstante,aunas,
ustedhabrsembradounassemillasdedudasquelosobligaryaseaapensarmssobreloqueustedlesha
dichoyexaminarlomsall,ohuirentemor,rehusndoseapermitirlequesumenteseabradenuevoencuanto
aestaspreguntas.

Unoquedominebienestaspreguntasrealmentenonecesitanisiquieradiscutirsobrelainterpretacindeotros
pasajesmsalldeloquesehaincluidoaquarriba.SielTestigoadmiteyleafirmarloanterior,usted
simplementetienequeentoncessealarlesquestassonlasmismassealesqueidentificanamuchoscultos
religiosos.Dlenfasisaloqueeslaverdaderacristiandad:

*Nodebetemrseleaningnexamen,ocrtica,ynosenecesitaprohibirselalecturadecualquierotra
informacinqueseaverdadera.

*DebeinterpretarselaBibliausandomtodoslegtimos,eruditosqueinvolucranelexamendelcontexto,
idiomaehistoria.

*NingnotrolibroapartedelaBibliadebesernecesario(2Tim.3:16),yningnhombreespecialogrupode
hombresdebennecesitarseparainterpretarla,siendoque1Juan2:27nosdicequeelEsprituSantonos
enseartodaslascosas.

*Lacristiandadhaexistidodurantecasi2000aos,ynosotrospodemosrastrearlahaciaatrshastasus
orgenes.

*Laiglesiasermantenidaporlascoleccionesyofrendas,ylospastorestienenelderechoarecibirunsueldo.
(1Tim.5:17,181Co.9:1416:2)

*LaverdaderacristiandadtieneaCristocomosumediador,paraTODOS.

*Jessnosadviertecontraaqullosqueexigenserprofetas,noobstantesusprofecasnosehancumplido.

*Todosloscristianostienenaccesoalasmismasverdades.

*Laverdadnoletemealerror,nialdiablo.Sloeldiablohuyedelaverdad.

Finalmente,recuerde:lamentecerradadelTestigonopuedeabrirsesolamenteporelextrao.Debehaberuna
disposicindepartedeellosparapoderrazonar,cuestionar,estardeacuerdoenlosprincipioscomunes.Delo
contrario,ustedestaraperdiendosutiempo.Aunapersonaobstinadaysarcsticanodebehablrselehastaque
hayauntiempomsrazonable,delocontrarioleofenderaustedyalSeorporsufaltadepercepcin(Mt.
7:6).Sobretodo,oreparaqueseleablandeelcoraznenhumildadyqueleconcedaeltiempoylaspalabras
apropiadasqudecirles.

Manzanasdeoroconfigurasdeplataeslapalabradichacomoconviene.Comozarcillodeoroyjoyeldeoro
finoeselquereprendealsabioquetieneododcil.Proverbios25:11,12
Notamarginal:
http://www.freeminds.org/foreign/openmindsp.htm 6/7
14/2/2017 AbriendounaMenteCerrada

1.Unapersonadesesperadabuscandocoartadasparareforzarsufeenlaorganizacin,usarcualquierargumentoqueleayude,sin
tenerencuentasuvalidezolgica.Ellibromseficazdndolesesascoartadasyrespuestasastutasynomuydiestrasesla
publicacindelaWatchtowerllamado,RazonamientoaPartirDelasEscrituras.Enl,elTestigopuedeexcusarsedelasfalsas
profecas,cambiardetema,reinterpretarlospasajesbblicos,yescurrirsedecasicualquiersituacinusandounrazonamientotontoe
incoherente.Sinembargo,estosersuficientepruebaparaunTestigoqueestdesesperadobuscandounasalida.Porejemplo,vea
elrazonamientodelaWatchtowerdeporquellosnosonfalsosprofetasenlaspginas158161dellibroRazonamiento.Ellos
argumentanallqueotrosenlaBibliaavecessehanequivocadoenlasexpectativasquehantenido,peroestonoloshizofalsos
profetas.Claro,loquellosnolemencionan,esquelastalesexpectativasequivocadasnuncasetratarondeprofecas!

VolveraEspaol

FreeMinds,Inc.HomePage

http://www.freeminds.org/foreign/openmindsp.htm 7/7

Potrebbero piacerti anche