Kao potvrdu dau vam za to pojmove idealista i realista.

Kad vi u toku razgovora za nekog vaeg kolegu kaete: taj je

idealista, onda vi ako kaiko treba poznajem va nain
izraavanja i ako niste previe pokvareni
filozofijom time mislite to je neko kome je manje stalo do
toga da nae neku dobro plaenu poziciju u privredi i koji radije
prihvata skromne izglede filologa, da bi se, Jcako vjeruje barem
na poetku svojih studija, bavio stvarima s kojima moe da se
identifikuje i s kojima ima neto zajedniko. Realista je, onda,
neko ko kae: to sve nema nikakve svrhe; moram misliti na to
da uspijem. Ovi pojmovi, koji se ne mogu proizvoljno protjerati
niti zabraniti nekim uobraenim gestom ljudi, imaju veoma malo
zajednikog s filozofskim pojmovima idealist ili realist ili
idealizam i realizam, iako se ne moe rei da s njima nemaju
ba nikakve veze. Realist je ovjek koji se orijentie na
tvarnovito oblije svijeta i njemu prikljuuje, dok se idealist
vrsto dri svoga sopstvenog ljudskog odreenja i zastupa svoju
slobodu spram svijeta tvari. Kod Fichtea (Fihte), recimo a ja
pretpostavljam da upotreba ovih rijei potie od njega
nalazimo neto slino, samo to se kod njega suprotnost
idealistu ne zove realist, ve dogmatist; to je ovjek koji
polazi od vrstog tvarnovitog oblija, a ne od ivog proizvoenja
predmeta. Moda bismo ovo terminoloko razlikovanje kod
Fichtea mogli shvatiti kao prvi dokument otkria onoga to se
moe nazvati potvarenom svijeu i to bi, odista, bilo krajnja
suprotnost filozofskoj svijesti. Ali zadrite pogled jo n
filozofskim pojmovima idealizam i realizam, pojmite
realizam kao gledite da su stvari onakve kavke po sebi jesu, a
da naa spoznaja dobija istinu od naeg naivnog opaanja stvari
onakvih kakve se one nama prikazuju, dok je za gledite
idealizma svijet pojava tek neto to je stvoreno od nekog
materijala zahvaljujui oblicima nae svijesti. Onda e biti ve
prilino teko uspostaviti neku vezu izmeu ovih pojmova
idealizma i realizma i onoga to se vulgo misli pod
idealistom i realistom. (st. 27-28, Adorno)
Mnogo ekstremniji primjer je rije konkretno, u znaenju koje
ona ima u Hegelovoj filozofiji.
Konkretno mi u naem dnevnom govoru upotrebljavamo
otprilike onako kako se kod Aristotela upotrebljava pojam
Ovoga tu, onog ili u sholastikoj terminologiji pojam
haec, onog Ovdje i Sada, dakle kao odreene u prostoru i

vremenu individuirane pojedinane stvari. Nasuprot tome, onda,

za naivnu svijest imamo pojam apstraktnog; to su ona
odreenja koja su izvedena iz ovih fenomena to se pojavljuju
ovdje i sada i koja su pojmovno supsumirana. U Hegelovoj
filozofiji pojam konkretnog i tu sad moete vidjeti, koliko i
kako paradoksalno filozofska terminologija moe da se udalji od
uobiajene znai doslovno suprotno ovome to sam upravo
rekao. Pri tom, to valja zapaziti, Hegelova upotreba te rijei
rekurira na ono to konkretno filoloki ta rije zapravo znai,
naime na concrescere, concretum, ono to je sraslo; sraslo
nasuprot razdvojenom. Konkretno je, dakle, kod Hegela cjelina
ja to sada tako izotravam, premda kod Hegela takvih
definicija nema, rekao sam vam danas zato. A ono
pojedinano, izolovano, pojedinani momenat recimo
izolovani subjektivitet nezavisan od objekata kojima se on bavi,
ili, na drugoj strani, iste stvari, nezavisne od momenata
posredovanja putem miljenja, koji su uvijek u njima naziva
se apstraktnim. Dakle, ono to mi obino zovemo konkretnim,
ono to mi sada i ovdje nalazimo kod pojedinano, naspram
rasutog, pa i mi sami kao neto to isto tako izolovano stoji
spram tog rasutog, ovo u obinom govoru konkretno, kod
Hegela se naziva apstraktnim. Obratno, samo ono cijelo, u
kojem su srasli svi ovi momenti, u kojem su oni povezani i to
uopte postaje cijelo iz svoje sopstvene strukture, ima kod
njega pravo na izraz konkretno. (st. 28. Teodor Adorno)
Izraz konkretno kod Hegela, sasvim slino kao u obinom
govoru, oznaava neto veoma pozitivno, a apstraktno, dakle
ono to skree pogled sa ivog, stoji nasuprot tome kao neto
negativno. Apstraktna spoznaja, to je ona spoznaja koja,
zapravo, nema svoju stvar, koja sa svojom stvari odista nije
skupa. Ono to Hegel vidi kao jedinstvo momenata i to je za
njega konkretno, to on vidi kao dostignuto samo tokom cjeline
filozofije, a ne, recimo, samo u nekakvim izolovanim i
pojedinanim odreenjima. To znai, poto cijela Hegelova
filozofija vjeruje da je istina uopte samo u pojmu totaliteta i
poto u pojedinanim sudovima istine za nju i nema, pojam
konkretnog dobija znaenje da je u skladu sa istinom. Kod
Hegela nalazimo i formulaciju: Istinito je konkretno. (st. 29)