Documenti di Didattica
Documenti di Professioni
Documenti di Cultura
Nicolaus de Cusa, De visione dei XIII, ed. A. D. Riemann, in: Opera omnia, Vol. VI, Hamburg 2000, 46,
10-15: "Domine Deus meus . . . video te ipsam infinitatem esse. Ideo nihil est tibi alterum vel diversum vel
adversum. Infinitas enim non compatitur secum alteritatem, quia cum sit infinitas nihil est extra eam.
Omnia enim includit et omnia ambit infinitas absoluta. Ideo quando foret infinitas et aliud extra ipsam non
foret infinitas neque aliud".
6
Nicolaus de Cusa, De docta ignorantia XXVI, h I, 54-56.
7
Nicolaus de Cusa, De beryllo 11, ed. I. G. Senger, C. Bormann, in: Opera omnia, Vol. XI 1, Hamburg
1988, 15, 11-13.
8
am pozicias kuzeli yvelaze naTlad 1453 wels erT-erT werilSi gamoTqvams, sadac
laparakia disunqciiur Teologiaze, romliTac RmerTTan an mtkicebebis saSualebiT
mivdivarT an uaryofebis. ix. E. Vansteenberghe, Autour de la docte ignorance: Une controverse sur
la thologie mystique au XVe sicle, Mnster 1915, 114.
amasTan
dakavSirebiT
im
garemoebas
aqvs,
rom
dapiripirebulebSi igulisxmeba ara marto relaciuri (mama/Ze), an
kontraruli
(TeTri/Savi),
aramed
kontradiqtoruli
saxiT
9
dapirispirebulnic (TeTri/ara-TeTri) . dapirispirebulTa damTxvevis
danaxva gansjas ar ZaluZs, es gonebis, inteleqtis (intellectus)
privilegiaa, romelic ara marto
gadis winaaRmdegobis
SeuZleblobis kanonis moqmedebis farglebidan10, aramed, kuzelis
mixedviT, swored is xdis SesaZlebels am kanonis genezisis
Cvenebas _ imis gamo, rom gansjis safuZveli da dasabami
swored gonebaa.
magram rogoraa SesaZlebeli am damTxvevis, am
koincidenciis cnebiTi, da saerTod, enobrivi gamoTqma? kuzeli
xSirad laparakobs gonis Wvretaze (visio mentis), romlis
gamoTqmac Cvens SesaZleblobebs aRemateba. "forma iZleva
yofnasa da Semecnebas; amitom is, rasac forma ar gaaCnia,
radgan formas win uswrebs an mosdevs, ver gaigeba, rogorc
RmerTi da materia da arara. rodesac maT gonis xedviT vwvdebiT,
es wvdoma gagebaze maRla an gagebaze dabla xdeba". 11 es
TiTqosda unda amarTlebdes mravalricxovan interpretatorTa mier
kuzelis mistikosad Tu ara, mistiuri filosofiis warmomadgenlad
Seracxvas mainc.12 saqme isaa, rom kuzelisaTvis ena, rogorc
diferenciaciis instrumenti, rogorc "gansxvavebaTa sistema",13
Sinaganad aris dakavSirebuli gansjasTan14, ris gamoc eWvis qveS
dgeba gonebiTi (e. i. koincidentaluri) WeSmaritebis gamoTqmis
SesaZlebloba enis SigniT. am mosazrebisaTvis tipuri citata rom
moviyvanoT: "vinc waikiTxavs, rac sxvadasxva wignebSi
damiweria, dainaxavs, rom xSirad dapirispirebulTa erTianobiT
viyavi dakavebuli, da rom isev da isev vcdilobdi dameskvna
inteleqtualuri
Wvretis
mixedviT,
romelic
gansjis
Zalas
dapirispirebulTa oTxi saxis Sesaxeb moZRvrebisaTvis Sua saukuneebSi (relacia,
privacia, kontraruli da kontradiqtoruli dapirispireba) ix. Thomas Aquinas, De Quattuor
Oppositis, in: Opuscula philosophica, Roma 1954, 207-217. dapirispirebulebTa Sesaxeb am
moZRvrebis warmoSoba cxadia aristoteluria. Sdr."metafizika " wigni IV, Tavebi II, IVVIII.
10
Vansteenberghe, 111-115: "sectretissima theologia, ad quam nullus philosophorum accessit, neque
accedere potest stante principio communi totius philosophie, scilicet quod duo contradictoria non
coincidant".
11
Nicolaus de Cusa, Directio speculantis seu de non aliud IX, ed. L. Baur, P. Wilpert, in: Opera omnia, Vol
XIII, Leipzig 1944, 19: "Forma dat esse et cognosci; ideo quod non est formatum, quia praecedit aut
sequitur, non comprehenditur, sicut Deus et hyle et nihil et talia. Quando illa visu mentis attingimus, supra
vel citra comprehensionem attingimus".
12
ix. magaliTad A. M. Haas, Deum mistice videre . . . in caligine coincidencie. Zum Verhltnis Nikolaus'
von Kues zur Mystik, Basel/Frankfurt am Main 1989.
13
es sosiuriseuli gamoTqma mTlianad Tavisufal asociacias ar umadlis am konteqstSi
gamoCenas, aqcenti enaze rogorc diferenciaciis mediumze aaxloebs enis kuzeliseul
koncefcias struqturuli lingvistikis fuZemdeblis warmodgenebTan.
14
K. O Apel,"Die Idee der Sprache bei Nikolaus von Cues", in; Archiv fr Begriffsgeschichte 1, (1955)
200-221; B. Mojsisch, "Philosophie der Sprache bei Nikolaus von Kues Explikation und Kritik", in: Die
Grenzen der Sprache. Sprachimmanenz - Sprachtranszendenz, hrsg. von Chr. Asmuth, Fr. Glauner, B.
Mojsisch, Amsterdam / Philadelphia 1998, 71-83.
9
Nicolaus de Cusa, De beryllo I, h XI 1, 3, 2-5: "Qui legerit ea, quae in variis scripsi libellis, videbit me in
oppositorum coincidentia crebrius versatum, quodque nisus sum frequenter iuxta intellectualem visionem,
quae excedit rationis vigorem, concludere".
16
Sdr. k. flaSis komentari wignSi: K. Flasch, Nicoalus Cusanus, Mnchen, 2001, gv. 24-25.
17
Nicolaus de Cusa, De non aliud IX, h XIII, 19-20: "Oportet igitur speculantem facere, uti facit videns per
vitrum rubeum nivem, qui nivem videt et apparentiam rubedinis non nivi, sed vitro attribuit, ita facit mens
per formam videns informatum".
18
mcire SeniSvna "SeZlebaris" rogorc terminis Sesaxeb: gansxvavebiT germanuli,
inglisuri da rusuli enebisagan, qarTuli gvaZlevs saSualebas, zustad vTargmnoT
laTinuri terminis struqtura, romelic posse-sa ("SeZleba") da est-s ("aris") Soris
arsebul ukanasknelsa da pirvel saerTo xmovan e-s umadlis sakuTar konstruqcias.
qarTul sityvebs "SeZleba" da "aris" aso "a" akavSirebs erTmaneTTan. es
damakavSirebeli xmovani sruliadac araa uniSvnelo teqstis argumentaciisaTvis, mas
teqstSi specialuri fsevdokabalisturi spekulaciac ki eTmoba, ix. Nicolaus de Cusa, Trialogus
de possest, ed. R. Steiger, in: Opera omnia, h. Vol. XI 2, Hamburg, 1973, 68, 17 ff.
19
teqstis interpretaciisaTvis ix. B. Mojsisch, "The Otherness of God as Coincidence, Negation and
Not-Otherness in Nicholas of Cusa: An Explication and Crititque, in: The Otherness of God, ed. by O. F.
Summerell, Charlottesville/London 1998, 60-77; K. Flasch, Nicolaus von Kues. Geschichte einer
Entwicklung.Frankfurt am Main, 1998, 553-576; D. Ptzold, Einheit und Andersheit. Die Bedeutung
kategorialer Neubildungen in der Philosophie des Nicolaus Cusanus, Kln 1981.
*****
moZRvreba transcendentaliebis Sesaxeb Sua saukuneebis
filosofiuri
azris
mniSvnelovani
Semadgeneli
nawilia. 30
"transcendentaliebi" am moZRvrebis mixedviT aRniSnaven
gansazRvrulobebs, romlebic yoveli kategorialuris sazRvrebs
gareT gadian. transcentaliebis CamonaTvali Sua saukuneebSi
meryeobs, magram yvela SemTxvevaSi saxeldeba 'erTi', 'myofi',
WeSmariti' da 'keTili'. swored am oTxs CamoTvlis aseve
ferdinandi,
rodesac
kuzelis
winaSe
Tavis
gakvirvebas
gamoTqvams imis Taobaze, rom kardinali ara-sxvas maTze maRla
ayenebs.
kuzelis Tavis arguments amgvarad ayalibebs: yoveli
transcendentalia, iqneba es erTi, myofi, keTili Tu WeSmariti, aris
ara sxva, vidre Tavisi Tavi. erTi aris ara sxva, vidre erTi da a. S.
anu erTi, iseve rogorc nebismieri sxva, sakuTari Tavis
gansazRvrisaTvis ara-sxvas saWiroebs. igivenairad aixsneba
myofis, keTilisa da WeSmaritis daqvemdebareba ara-sxvisadmi.
am mosazrebis sawinaaRmdegod SeiZleba Tqvan, rom es
sulac araa argumenti, aramed mxolod transcentaliebis
gadaazreba axali Teoriis kuTxiT, romlis erTaderT Rirsebac
sityvebis gonebamaxvilur TamaSia. imisaTvis, rom kuzels es
braldeba Tavidan avaciloT, saWiroa
iTqvas, Tu ra aris am
argumentis azri. mizezi, romlis gamoc kuzeli transcendentaliebs
"aqveiTebs", Semdegia _ rogorc erTs, ise myofsa da sxva
gansazRvrulobebs gaaCniaT sapirispiro _ erTisaTvis esaa
mravali31, myofisaTivs _ arara da a. S. es dapirispirebuloba maT
isev sasrulobis sferoSi aqcevs, sferoSi, romlis datovebac mxolod
ara-sxvis cnebiT xerxdeba.
meore Temas, romelsac kuzeli aseve ara-sxvis Sesaxeb
moZRvrebis kuTxiT gadaiazrebs, samebaze spekulaciaa. kuzeli
samebis tradiciul warmodgenas mamas, Zed da suliwmidad
arazustad miiCnevs, Tumca iqve daurTavs, rom am saxelebis
avtoritets wminda werilSi maTi xseneba uzrunvelyofs. aq is
garemoeba unda gaviTvaliswinoT, rom kuzelisaTvis filosofiuri
karieris
dasawyisidanve
samebis
sakiTxi
erT-erT
umniSvnelovanes Temas warmoadgenda, da ukve Tavis pirvel
ZiriTad filosofiur naSromSi "mcodne arcodnis Sesaxeb" cdilobs is
(Sartris skolidan gadmoRebuli) cnebebiT _ erTianoba (unitas),
ix. J. A. Aartsen, U. G. Leinste, "Transzendental", in: Historisches Wrterbuch der Philosophie 10,
hrsg. von J. Ritter, K. Grnder, Basel 1998, 1360-1376.
31
Tumca kuzelisaTvis kargadaa cnobili is faqti, rom neoplatonistTa erTi mravalTan
dapirisipirebaSi ar moiazreba da rom is yovelgvar dapirispirebaze maRla dgas.
amitomac gvxvdeba maTTan paradoqsuli gamoTqma "erTi erTamde" (unum ante unum).
magram swored aqaa "ara-sxvis" cnebis Semotanis mizezi _ am cnebis SemTxvevaSi
aseTi ganmartebebi saWiro aRar aris. neoplatonistTa erTTan ara-sxvas mimarTebaze
ix. qvemoT.
30
Nicolaus de Cusa, De ven. sap.XIV, h XII, 40, 22-24: "Advertas autem, quomodo li non-aliud non
significat tantum sicut li idem. Sed cum idem sit non aliud quam idem, non-aliud ipsum et omnia quae
nominari possunt praecidit".
38
is dapirispirebulze maRla dgas ganxiluli RvTaebrivi poziciidan, gansxvavebiT
inteleqtualurisagan,
romlisTvis
RmerTi
dapirispirebulTa
damTxvevaa,
da
gansjiseulisagan, romlis mier moazrebul RmerTs dapirispirebuli gaaCnia rogorc,
mag., yofnas. ix. b. moiziSi, "nikolaus kuzeli: De coniecturis", 126-127.
39
Nicolaus de Cusa, De non aliud XXI, h XIII, 49, 20f: "Vocetur igitur ipsum 'non aliud' conceptus
absolutus".
40
Nicolaus de Cusa, De non aliud VI, h XIII, 13, 25-26.
41
Nicolaus de Cusa, De non aliud IV,h XIII, 9, 7-8.
10
J. Marx, Verzeichnis des Handschriften-Sammlung des Hospitals zu Cues bei Bernkastel am Mosel, Trier
1905.
43
E. R. Dodds, "The Parmenides of Plato and the Origin of the Neoplatonic 'One'", in: The Classical
Quarterly 22 (1928), 129-142.
11
W. Beierwaltes, Denken des Einen. Studien zur neuplationischen Philosophie und ihrer
Wirkungsgeschichte, Frankfurt am Main 1985, 202
45
ix. W. Beierwaltes, "Cusanus und Proklos. Zum neuplatonischen Ursprung des Non Aliud", in: Cusano
agli inizi del mondo moderno, Atti del Congresso internazionale in occasione del V centenario dell morte di
Nicolo Cusano, Bresanone, 6-10 settembre 1964, Firenze (1970), 137-140; agreTve: W. Beierwaltes,
Identitt und Differenz, Frankfurt am Main 1980, 114ff.
46
Nicolaus de Cusa, De non aliud IV, h XIII, 10, 6-8: "Igitur 'non aliud' est simplicius uno, cum ab ipso
'non aliud' habeat, quod sit unum; et non e converso".
47
ibid, 8-10: " . . . quidam theologi unum pro 'non aliud' accipientes ipsum unum ante contradictionem
perspexerunt".
12
Nicolaus de Cusa, De non aliud I, h XIII, 5, 13-19: "Licet nullum legerim, prae ceteris tamen Dionysius
propinquius videtur accessisse. Nam in onmibus, quae varie exprimit, 'non aliud' ipse dilucidat. Quando
vero ad fine mysticae pervenit theologiae, creatorem affirmat neque quicquam nominabile, neque aliud
quid esse. Sic tamen hoc dicit, quod non videatur ibi magni aliquid propalare, quamvis intendenti 'non
aliud' secretum expresserit undique per ipsum aliter explicatum"
49
interess moklebuli araa faqti, rom swored am wlebSi, romlebic uSualod usrebs win
dialogis Seqmnas, lorenco vala pirvelad dasavleTSi gamoTqvams eWvs dionisuri
korpusis avTenturobis Sesaxeb. kuzelis ucnauri daJineba im faqtze, rom dionise
prokleze adre cxovrobda mxolod im garemobiT SeiZleba aixsnas, rom misTvis es
eWvi ukve cnobilia. metic, j. monfazanim imis Cvenebac ki SesZlo, rom, savaraudoa,
15 saukunis romSi dionisuri korpusis avTenturobis Sesaxeb Zveli eWvebis aqtualizeba
swored kuzelis wreSi, ufro sworad ki petrus balbusisa da, gansakuTrebiT, misi
megobris, bizantieli sqolastis Teodor gazelis mier moxda, rac gaxda safuZveli
lorenco valas (romelic Teodores axlo megobari iyo) mier am teqstebis
fsevdoepigrafikuli xasiaTis dadgenisa. ix. Monfasani, J., "Pseudo-Dionysius the Areopagite in
Mid-Quatrocento Rome", in: Supplementum festivum. Studies in Honour of Paul Oskar Kristeller: Ed. by J.
Hankins, J. Monfasani, F. Purnell, Jr, Binghamton/New York, 1987, 189-219. kuzelis survili, fsevdodionisuri korpusis avTenturobis yovelgvari eWvi gaaqarwylos, advili gasagebi
gaxdeba, Tu gavixsnebT, rom "mcodne arcodnis apologiaSi" (1451) is pirvel rigSi
swored dioniseze apelirebiT cdilobs sakuTari Tavis dacvas araorTodoqsulobis
braldebebisagan, romlebic mas iohan venkma wauyena. Sdr. K. Flasch, Nicolaus von Kues.
Geschichte einer Entwicklung, 570-571.
50
kuzelis fsevdo-dionisesTan mimarTebis sakiTxisaTvis ix. W. Beierwaltes, "Der verborgene
Gott. Cusanus und Dionysius", Trier 1997.
51
b. moiziSi detalurad ganixilavs gansxvavebulTa ganusxvaveblobis ekhartiseul
moZRvrebas, rogorc ara-sxvis koncefciis wyaros. B. Mojsisch, Meister Eckhart. Analogie,
Univozitt und Einheit. Hamburg: 1983, 92-94.
13
14
15
16
, .
.., " ", ,
1986,386.
17
18