Documenti di Didattica
Documenti di Professioni
Documenti di Cultura
EvaluationoftheendometriumformalignantorpremalignantdiseaseUpToDate
ReimpresinOficialdeUpToDate
www.uptodate.com2016UpToDate
Evaluacindelendometrioparalaenfermedadmalignaopremaligna
Autor: SarahFeldman,MD,MPH
Editoresdeseccin: DeborahLevine,MD,BarbaraGoff,MD
Editorsecundario: ArenaJFalk,MD,FACOG
Todoslostemasseactualizanamedidaquelasnuevaspruebasquesedispongaydenuestroprocesode
revisinsehacompletado.
Revisindelaliteraturacorrienteatravsde:noviembrede2016.|Enestetemaseactualizporltima
vez:15deOctde2014.
INTRODUCCINEvaluacindelendometrioeselcomponenteclaveenlaevaluacindiagnsticadelas
mujeressospechosasdecncerdeendometrioounalesinpremalignadeendometrio.Unprocedimientode
tomademuestrasdeendometrioeselestndardeoroparalaevaluacindiagnsticadelasmujerescon
sangradouterinoanormalenloscualeslahiperplasiaendometrialocarcinomaesunaposibilidad(tabla1).
(Ver"procedimientosdetomademuestrasendometriales".)
Losmtodosinvasivos
LabiopsiadeendometrioEldesarrollodeequiposytcnicasparalabiopsiaendometrialenlaconsulta
generalhasustituidoalanecesidaddeladilatacindediagnsticoycuretaje(D&C)serealizaenelquirfano[
1].Ventajasdelabiopsiaoficinaincluyen:
mnimaoningunadilatacincervicalserequiere.
serequieregeneralmentelocaloanestesia.
Sirealizaelprocedimientoenunconsultoriomdicoesmenoscostosoqueunprocedimientoenel
quirfano.
Hayunaexcelentecorrelacinentrelahistopatologademuestrasendometrialestomadaporinstrumentosde
biopsiaenlaoficinayD&C[24].Sinembargo,yaquemenosdel50porcientodelendometriosemuestrea,
lamalignidadsepuedeperder(tabla2).Apesardealgunaslimitaciones,numerososestudioshandemostrado
queelendometriosemuestreademaneraadecuadaconlastcnicasdebiopsia:
Unmetaanlisisde39estudiosqueincluyeron7914mujerescomparlosresultadosdelmuestreode
endometrioconlahistopatologaenelD&C,histeroscopia,y/olahisterectoma[5].Losresultados
significativosdeesteanlisisfueron:
EldispositivoPipellefuemssensibleparaladeteccindecncerdeendometrioylahiperplasia
atpicaquetodoslosotrosdispositivosdemuestreo.
Lasensibilidadparaeldiagnsticodecncerdeendometrio(porPipelle)enmujeresposmenopusicas
fue99,6porcientoyenmujerespremenopusicasfue91porciento.Lasensibilidadparael
diagnsticodelahiperplasiaendometrialatpicaera81porciento.
Laespecificidaddetodoslosdispositivosdebiopsiadeendometrioparaeldiagnsticodecarcinoma
deendometriofuede98a100porciento.
Menosdel5porcientodelospacientestenaunainsuficienteoningunadelasmuestras.
https://wwwuptodatecom.ezproxy.javeriana.edu.co/contents/evaluationoftheendometriumformalignantorpremalignantdisease/print?source=se
1/18
19/12/2016
EvaluationoftheendometriumformalignantorpremalignantdiseaseUpToDate
Otrametaanlisisevalulaexactituddeambulatoriobiopsiaendometrialeneldiagnsticodecncerde
endometrio[6].Laprobabilidadposterioralapruebadecncerdeendometriodespusdeunensayo
positivofuedel82porciento(IC95%,60a93porciento),ydespusdeunapruebanegativaera0,9por
ciento(95%CI,0,4a2,4porciento).Enesteanlisis,15porciento(138de945)delasmuestrasfueron
inadecuadas(sinmuestraotejidoinsuficienteparalaevaluacin),yuncasodecncerseencontr
posteriormenteenestospacientes.
Todoslosdispositivosdemuestreosedesempeanmejorcuandolapatologaesglobalenlugardecentrode
coordinacinestosehademostradoenvariasocasionesenmltiplesestudios.Amododeejemplo,seilustrala
importanciadelvolumendelaenfermedadenunestudiode65pacientesconcncerconocidoquese
sometieronabiopsiaPipelleantesdelahisterectoma[7].Tomademuestrasdeendometrioeramsfiable
cuandoalmenoslamitaddelendometriosevioafectadaporlaenfermedad.Cincopacientestenantumores
presentessloenunplipoendometrial.
Porestarazn,laevaluacinendometrialadicionaldeberealizarsesielsangradouterinoanormalpersiste
despusdeunabiopsiadeendometrio"benigna"[8].Histologaendometrialbenignaincluyeatrofia(ausencia
deunefectohormonal),endometrioproliferativo(efectoestrgeno),endometriosecretor(efectoprogestgeno),
endometriodesordenadaodyssynchronous(implicadesprendimientoirregulardelendometriosecundariaa
estrgenosinoposicin),yendometritis.Laevaluacinadicionaldeendometriotambindebeserconsiderado
cuandolabiopsiaendometrialnoesdiagnstica,sinounaaltasospechadecncersiguesiendo[9].Biopsias
nodiagnsticaspuedenestarasociadosconplipos,fibromas,cncerdeendometrio,uotraslesionesque
ocupanunreadelteroquenofuemuestreada.Evaluacinendometrialadicionalpuedeincluiruna
combinacindebiopsiaendometrialderepeticinoD&Chisteroscopiacombinadaconecografatransvaginal
(ETV).
Silabiopsiaendometrialnoproporcionasuficientetejidoparaeldiagnsticopatolgico,entonceselentorno
clnicodebedictarsumanejoulterior.SugerimosETVsilamujeresposmenopusicayelsangradonohasido
persistenteunafranjadelgadadeendometrioenesteentornoesmsconsistenteconatrofiaynorequierede
estudiosmsinvasivos.Unarayagruesadeendometrio,sangradopersistenteosangradoenmujeresque
estnenlatransicinalamenopausiaoposmenopusicasdebenirseguidasdetomademuestras
endometrialesadicionales,talescomolahisteroscopiaconlegrado.
Eldiagnsticodecncerdeendometriogradotempranoporlaevaluacinpatolgicaesavecespolmico,como
ladistincinentrelesionesprecancerosasdealtogradoycncerpuedeserpococlara,ylosexaminadores
diferentespuedentenerdiferentesopinionesenrelacinconeldiagnstico.Sihayunadecisindegestinque
puedenserafectadosporestadistincin,sepuedensolicitarrevisindeslizanteadicionalomarcadores
adicionales.
DilatacinycuretajeComosehacomentadoanteriormente,labiopsiadeendometrioenlaoficinageneral
hasustituidolegradodiagnstico,perotodavahayunpapelparaesteprocedimientoparaalgunasmujeres.Las
indicacionesparaellegradodiagnsticoincluyen(ver"Ladilatacinycuretaje"):
Cuandounpacientenoescapazdetolerarunabiopsiadeendometriooficina(porejemplo,debidoaldolor
olaansiedad)
Despusdeunabiopsiadiagnsticadeoficinasenlasmujeresqueestnenaltoriesgodecncerde
endometrio
Despusdelahistologabenignaenlabiopsiadeoficinaenlasmujeresquetienensangradouterino
anormalpersistente
Cuandohaytejidoinsuficienteparaelanlisisenlabiopsiadeoficina
https://wwwuptodatecom.ezproxy.javeriana.edu.co/contents/evaluationoftheendometriumformalignantorpremalignantdisease/print?source=se
2/18
19/12/2016
EvaluationoftheendometriumformalignantorpremalignantdiseaseUpToDate
Cuandolaestenosiscervicalimpidelarealizacindeunabiopsiadelaoficina
Cuandounprocedimientoquirrgicoconcomitante,comolalaparoscopia,seconsideranecesario
HisteroscopiaLahisteroscopiapermitelavisualizacindirectadelacavidadendometrial,loquepermitela
biopsiaselectivaoescisindelaslesionesdetectadasduranteelprocedimiento.Sinembargo,lahisteroscopia
requieremshabilidadyesmscostosoeinvasivoquelamayoradeotrasmodalidadesdeevaluacin
endometrial[9].(Ver"Descripcingeneraldelahisteroscopia".)
Lospacientesquetienenunadelasindicacionesanterioresyqueprocedendelegradodiagnsticotambin
debenserconsentidosporhisteroscopiadiagnsticaalmismotiempo.Mltiplesestudioshandemostradoquela
histeroscopiapuedeayudarenladeteccindelesionesfocalesdelrevestimientoendometrialquenopueden
serdetectadosporD&Cporssola[10,11].Sinembargo,enungranestudiode1286mujeres,elcncerde
endometrioseperdien10mujeres(34,5porciento)queusanlahisteroscopiasola[12].Porlotanto,paralas
mujeresconriesgodecncerdeendometrio,seaconsejarealizarambosprocedimientos(visualizaciny
biopsia).EstoesconsistenteconlasdirectricesdelaSociedaddeOnclogosGinecolgicosqueaconsejaque
cuandoseutilizalahisteroscopia,labiopsiadebeserrealizadadecualquierlesindiscretas,ascomodelos
antecedentesalazarendometrio[13].Plipospequeossepuedenquitaralmismotiempo.
Ladecisinencuantoasipararealizarunahisteroscopiadiagnsticaenelquirfanooenlaoficinadependede
lapreferenciadelproveedoryelequipo,lasindicacionesparaelprocedimiento,yelpacientecomodidad/
preferencias.Laopcindeoperativa/teraputicahisteroscopiatambinsedebediscutirconelpaciente.
Debidoaquelahisteroscopiateraputicaimplicaunriesgomayorquelahisteroscopiadiagnstica[14],suuso
debereservarseparalasmujeresconbajoriesgodecncerdeendometrio,yenlaqueelvalordelareseccin
histeroscpicadeunalesines(esdecir,sangradoabundanteclaroenunamujerpremenopusicaquedeseos
demantenersufertilidad).
Pacientesenlosqueesposibleundiagnsticodecncerdebentenerunprocedimientodediagnsticoseguido
detratamientodefinitivo.
Enlasmujeresconriesgodecncer,elriesgodeunaposiblediseminacindelcncerdebidoalderrame
intraperitonealdelasclulasendometrialessediscuteacontinuacin.(Ver"Riesgodediseminacintumoral"a
continuacin).
LosmtodosnoinvasivosLadiscusinquesigueseaplicaalusodetcnicasdeimagennoinvasivaspara
evaluarelendometrioenmujeresconsangradouterinoanormal(SUA).
Elultrasonidotransvaginal
LasmujeresposmenopusicasMedicindelgrosordelendometriomedianteecografatransvaginal
(ETV)esunmtodonoinvasivoparaevaluarmujeresconsangradoposmenopusicoparalahiperplasiade
endometrioocncercuandoelendometrioeshomognea.Cualquierlesinendometrialfocalrequiereuna
biopsia.
lamedicinecogrficadelgrosorendometrialserealizamedianteelescaneodelteroenunavistasagital.El
resultadoreportadoeselgrosorendometrialdedoblecapamedidoenunadimensinanteroposteriordeuna
capabasalalaotra,conexclusindecualquierfluidodentrodelacavidad.
LasmujeresconhemorragiaposmenopusicaEnlasmujeresconhemorragiaposmenopusicay
noenlaterapiadereemplazohormonal,ungrosorendometrialdemenosdeoiguala4o5mmseasociacon
unbajoriesgodeenfermedadendometrial[15,16].Elcncersevuelvecadavezmsfrecuenteenrelacincon
https://wwwuptodatecom.ezproxy.javeriana.edu.co/contents/evaluationoftheendometriumformalignantorpremalignantdisease/print?source=se
3/18
19/12/2016
EvaluationoftheendometriumformalignantorpremalignantdiseaseUpToDate
enfermedadbenignaqueelespesorendometrialseaproximaa20mm,queeraelgrosorendometrialmedioen
759mujeresconcncerdeendometrioenunestudio[16].
ElColegioAmericanodeObstetrasyGineclogos(ACOG)ylaSociedaddeRadilogosenUltrasonido(SRU)
aconsejanqueseaETV(conungrosorendometrialde4mm[ACOG]o5mm[SRU])otomademuestras
endometrialessoneficacescomounprimerpasodiagnsticoenmujeresconsangradoposmenopusico[17,18
].Adems,elACOGinformaquelaETVestilcomopruebadesegundalneacuandodiomuestrasde
endometriotejidoinsuficiente.Entalescasos,serecomiendaquesielespesorendometriales4mm,a
continuacin,malignidadesraro.Adems,elultrasonidopuedeidentificarunalesinestructural(porejemplo,
plipos).
Estasrecomendacionesseapoyanenunmetaanlisisde35estudiosprospectivosqueincluyerondatosde
casi6.000mujeresconsangradoposmenopusico.LasensibilidadyespecificidaddelaETVparaladeteccin
decncerdeendometrioenunumbraldeespesor4mmfueron96y53porciento,yenunumbral5mm,la
sensibilidadyespecificidadfuerondel96y61porciento[19].Maximizandolasensibilidadeselobjetivoms
importanteenelusodelaETVparaevaluarelsangradodespusdelamenopausia,yaquelaprioridades
detectartodosloscnceres.Unabajaespecificidadesmenospreocupante,yaquelosresultadospositivosson
seguidosconmuestrasdeendometrioantesdeltratamientodefinitivo.Losautoresdeesteanlisiscalculanque
laprobabilidaddecncerdeendometrio(basadoenelpromedioderiesgoasociadoconsangrado
posmenopusico)fuede1porcientodespusdeun(<5mmdeespesorendometrial)normalesETV[19].
Sinembargo,metanlisisposterioreshanllegadoaconclusionesdiferentes.Elmetanlisismejordiseada
utilizdatosdepacientesindividualesde13estudios,incluyendocasi3000mujeres[20].Esteestudioinform
quelasensibilidaddelaETVparaladeteccindecncerdeendometriopara4mmy5mmfueron95y90por
ciento,respectivamentea3mm,lasensibilidadfuedel98porciento.Unalimitacindeesteanlisisfuequese
excluyeronmuchosestudiosporquelosdatosdepacientesindividualesnoestabandisponibles.
Otrometaanlisisconsistien57estudioscon9031pacientes[21].Loscuatroestudiosdelamsaltacalidad
utilizaronelniveldecorte5mm.Elusodelasestimacionescombinadasdeestoscuatroestudiosslo,un
resultadopositivodelapruebaelevalaprobabilidaddecarcinomade14a31porciento,mientrasqueuna
pruebanegativaseredujoa2,5porciento.Losautoresconcluyeronqueunresultadonegativo(5mm)
generalmenteexcluidoneoplasiaendometrial,perolamedicinecogrficadelgrosorendometrialporssolono
podraserutilizadoparaexcluirdeformafiableelcncer.
Unmetaanlisisdenueveestudios(3483mujeressincncerdeendometrioy380conlaenfermedad)encontr
quelatasadedeteccindecncerdeendometriovariarsedeacuerdoconlosparmetrosutilizadosparala
prueba[22].Latasadedeteccinfuedel63porciento(95%CI5869)cuandoseconsideraelgrosordel
endometrioqueresultenunatasadefalsospositivosdesloel10porcientoSinembargo,latasade
deteccinseincrementen96porciento(IC95%9498)encasodeunatasadefalsospositivosdel50por
cientoseconsideraceptable.Losautoresconcluyeronque,inclusoconunumbralmsbajoparallamara
resultadossospechosos,un4porcientodeloscnceresendometrialesseperderaporlotanto,laspruebas
diagnsticasmsinvasivasseindicentodaslasmujeressintomticasconungrosorendometrial"fina".
Tambinobservaronqueelgrosorendometrialmediovarientreloscentrosdetalmaneraque5mmpuedeno
serunumbraluniversalmenteconfiable.
LasmujeresasintomticasconengrosamientodelendometrioolquidoUnendometrioengrosado
olquidodentrodelacavidadendometrialpuedeserunhallazgoincidentalenunexamendeultrasonido
realizadoparaunaindicacindiferentealaevaluacindelendometrio.Unaevaluacinmsprofundadel
endometrioenestasmujeresesavecesindicado.Lamayoradeloscasosdecncerdeendometriose
presentanconsangradouterinoanormal,perosinsangradoestpresenteenaproximadamente5a20por
cientodeloscasos[23].
https://wwwuptodatecom.ezproxy.javeriana.edu.co/contents/evaluationoftheendometriumformalignantorpremalignantdisease/print?source=se
4/18
19/12/2016
EvaluationoftheendometriumformalignantorpremalignantdiseaseUpToDate
Pareceserqueelgrosordelendometrioesmenospredictivodelaneoplasiadeendometrioenmujeres
asintomticas(losquenotienenhemorragiauterinaposmenopusica,nisiquierarojo,rosaomanchas
marronesomanchas).Estosepusodemanifiestoenunmetaanlisisde32estudiosqueincluyeron11.000
mujeresposmenopusicasasintomticasquenoestabanusandoterapiahormonalelespesorendometrial
mediafuede2,9mm[24].Ungrosorendometrialde5mmtuvounasensibilidaddel83porcientoyuna
especificidaddel72porcientoparaladeteccindecncerdeendometrio,quesonmsbajosqueenlas
mujeressintomticas.Habapocosdatosparaungrosorendometrialmayorde5mm.
Unanlisisdedecisinbiendiseadocalculadoquelasmujeresposmenopusicassinsangradouterinoque
tenanunaendometrialespesor>11mmtenanunriesgodecncerendometrialde6,7porciento,quees
similaraladelasmujeresposmenopusicasconsangradoyespesordelendometrio>5mm[23].Sobrela
basedeesteanlisis,seaconsejatomarmuestrasdelendometriodelasmujerespostmenopusicassin
sangradouterinoquetienenungrosorendometrial>11mm.
Tambinnosmuestramujerespostmenopusicassinsangradouterinoconunmenorgradodeengrosamiento
endometrialsielfluidoendometrialsevisualizaenlaecografa.Enlamayoradeestasmujeres,elfluido
endometrialestrelacionadoconestenosiscervical[2527].Losestudiosdeobservacinhanencontrado
consistentementequelasmujeresposmenopusicasasintomticasconfluidoendometrialyungrosor
endometrialmenorque3mmnotienencncerendometrialohiperplasia[25,2730].Sinembargo,hayun
aumentodelriesgodecncerdeendometrioenmujeresconfluidoendometrialyengrosamientoendometrial>3
mmPorlotanto,labiopsiaestasmujeres.
Eldolorplvico,unarazncomndeimgenesdelapelvis,noesunaindicacinparalatomademuestras
endometrialesenausenciadesangradouterinoanormalohallazgosecogrficossospechosos.
Unadiscusindetalladadelaeleccindeunenfoqueclnicodehemorragiaposmenopusicasepuede
encontrarporseparado.(Ver"hemorragiauterinaposmenopusica".)
LasmujerespremenopusicasEncontrasteconlasmujeresposmenopusicas,lautilidaddela
ecografatransvaginalparaexcluirpatologaendometrialenmujerespremenopusicasnosehaestablecido[
31,32].Enunestudiode200mujerespremenopusicasconAUB,16delas80mujeres(20porciento),con
unafranjaendometrial<5mmsepresentaronposteriormenteunplipoendometrialoleiomiomasubmucoso
comolafuentedesusangrado[32].
Enlasmujerespremenopusicas,ETVsedeberealizarendas4,5,o6delciclodesangrado,cuandose
esperaqueelendometrioparasersupartemsdelgada(enlasmujeresenedadreproductiva,elgrosor
endometrialnormal,enlafaseproliferativaesde4a8mmyenlafasesecretorade8a14mm[9])(imagen1
)[33].Noexisteunumbralestndarparaelgrosorendometrialanormalenlasmujerespremenopusicas.Una
evaluacinmsprofundadebebasarseenlasituacinclnica,incluyendosangradoanormalpersistentequeno
respondealtratamientomdicoosospechadeunaanomalaestructural,comounplipo,loquepodrarequerir
laextraccin.
Enlasmujerespremenopusicasasintomticas,elgrosordelendometrioporssolanoesunaindicacinpara
labiopsia.Evaluacinendometrialdebebasarseenunacombinacindefactores(tabla1),incluyendolos
resultadosdecitologacervicalquemuestrananormalidadesglandularesoclulasendometriales,unahistoria
crnicadeexcesodeestrgenosoanovulacin(sndromedeovariopoliqustico),ascomoelespesordel
endometrio.(Vase"Aproximacinalahemorragiauterinaanormalenlasmujeresenedadreproductivano
embarazadas",enlaseccin'tomademuestrasendometriales').
MujeresconterapiahormonalnoETVnoparecenserunaherramientatilparalaexclusinde
endometriohiperplasia/cncerenlasmujeresenlaterapiadeestrgeno(ET)quenotieneoposicinodada
https://wwwuptodatecom.ezproxy.javeriana.edu.co/contents/evaluationoftheendometriumformalignantorpremalignantdisease/print?source=se
5/18
19/12/2016
EvaluationoftheendometriumformalignantorpremalignantdiseaseUpToDate
concclico(enlugardecontinua)deprogesterona[34,35].Umbralesdeespesornoestnbienestablecidos
paraesasmujerescomoresultado,elmuestreoendometrialestodavaelestndardeoroparaexcluir
hiperplasiaendometrialy/ocarcinoma.
ParalasmujeresentratamientoconHT,ETVdebeobtenersesolamenteparalasindicacionesclnicasestndar,
comoporejemploparaevaluarlapatologaanexial,osiseproduceunsangradoanormalyunabiopsiade
endometrionosepuedeobtenerfcilmente.Enelcasodesangradoanormalenlasmujeresquela
progesteronacclica,lomejoresobtenerlaETVtempranoenelciclo,cuandoseesperaqueelendometriopara
estarensupartemsdelgada.Elsangradopersistentesiempreserequiereunabiopsiadeendometrio,
independientementedeloshallazgosecogrficos.Lesdecimosalospacientesqueelsangradoescomn
cuandoETseiniciaysedebedisminuirconeltiempo.Sinoesas,ysisehacemspesado,osangradose
producedespusdeunlargoperododenosangrado,acontinuacin,unabiopsiaseindica.
LasmujeresentratamientocontamoxifenoLasmujeresentamoxifeno,tantoparaeltratamientoy
prevencindelcncerdemama,sesabequehanengrosadolasrayasdelendometrio.Laaparienciapuedeser
qusticoenlaETVdebidoalareactivacindefocosdeadenomiosis.Nohayunaclaralneadivisoriaparael
normalfrentealgrosorendometrialpatolgicoenestospacientes.Engeneral,nosentimosquehayunpapel
paralaevaluacindelendometriolneadebase,perolasmujeresdebentenerunabiopsiadeendometriosise
producecualquiersangradoanormal,comoeltamoxifenoconfiereunligeroaumentoenelriesgodecncerde
endometrio(aproximadamente1/1000).
Infusindesolucinsalinaecografasonografadeinfusindesolucinsalina(SIS)(tambinllamado
ecohisterografa)esunatcnicadeimagenenlaqueunasolucinsalinaestrilseinstilaenlacavidad
endometrialyserealizalaETV.Esteprocedimientopermiteunaevaluacincuidadosadearquitecturadela
cavidaduterinaparadetectarlesionespequeas(porejemplo,pliposomiomassubmucosospequeos)que
puedenserignoradosenlaETVomediantetomademuestrasendometrialesciego.Enunestudio,comoun
ejemplo,lasensibilidadyespecificidaddeSISparaladeteccindepliposfueronsignificativamentemsaltos
queparaETVsolo(93y94porcientoparaSISfrentea75y76porcientoparaETV)[36].(Ver
"sonohisterografainfusinsalina".)
LadesventajadeSISesquenoseobtienetejidoparaeldiagnsticohistolgico,ypuedeserincmodo.Lafalta
dematerialparaeldiagnsticohistolgicofuetratadoenotroestudioquellevaacabotantoenlabiopsiade
endometrioySISen113mujeresenedadde25a69aosconAUBpersistenteaquienesserealiz
histeroscopia/legradoohisterectoma[37].Lasensibilidad,especificidadyvalorespredictivospositivosy
negativosdelabiopsia/SISfueron97,70,82,y94porciento,respectivamente.Losresultadosfalsospositivos
sedebieronalosdesechosintrauterina,cogulodesangre,engrosadasplieguesendometriales,ymal
identificadosfragmentosdeendometrio.LatcnicacombinadadelabiopsiaciegaySISpermiteeldiagnstico
delacausadelahemorragiauterinaanormalenlamayoradelasmujeres,sinlanecesidaddeprocedimientos
msinvasivoscomolahisteroscopia[38].Unmetaanlisisposteriorllegaestamismaconclusin[39].La
tcnicacombinadaesmstilenmujeresconendometriosimtricamenteengrosada.SiSISmuestraunalesin
focal,histeroscopiadebeserconsiderado.
Enlosensayosaleatorizados,lahisteroscopiaambulatoriaseasociconmsdolorqueelSIS[4042].
Aligualqueconlahisteroscopia,ladifusindelcnceresunapreocupacinterica.(Ver"Riesgode
diseminacintumoral"acontinuacin).
Enresumen,debidoalafaltadeundiagnsticodefinitivo,laincomodidadpotencialdelprocedimiento,yel
coste,sentimosinfusindesolucinsalinanodebeserusadoparalaevaluacinprimariadelsangrado
anormal,perosloenloscasosenlosqueundiagnsticonoestclarodespusdelabiopsia,yparalosque
existeunacontraindicacinrelativaparaprocederaladilatacinycuretaje(D&C)/histeroscopia.
https://wwwuptodatecom.ezproxy.javeriana.edu.co/contents/evaluationoftheendometriumformalignantorpremalignantdisease/print?source=se
6/18
19/12/2016
EvaluationoftheendometriumformalignantorpremalignantdiseaseUpToDate
OtrosestudiosdeimagenEnlatomografaabdominoplvicaestndarcomputarizada(TC),elgrosordel
endometrionormalparaunamujerposmenopusicanoestbienestablecido.Enunaserie,elespesormedio
delejecortoen26mujeresposmenopusicasasintomticasfuede7,5mm[43].Lasanormalidadesdel
endometrioenlaTCdebenserevaluadosadicionalmenteconunaecografatransvaginal.Elendometrio
postmenopusiconormalesenlaresonanciamagntica(RM)debeserhiperintensaenlasimgenes
ponderadasenT2ymenosde5mmdeespesor[44].
RiesgodediseminacinTUMORUnapreocupacinconecografahisteroscopiaysolucinsalinade
infusin(SIS)esqueelfluidoenrojecidadelacavidadendometrialatravsdelastrompasdeFalopiopuede
contenerclulasendometriales,algunosdeloscualessiguensiendoviables[4557].(Ver"Descripcingeneral
delahisteroscopia"y"sonohisterografainfusinsalina".)
Lapresenciadeclulastumoralesenloslavadosperitonealescambiaelescenariodeunamujerconcncerde
endometrio,almenos,elestadioIIIA(tabla3).Sinembargo,unmetaanlisisdeestudiosobservacionalesno
informdiferenciassignificativasenlafrecuenciadelacitologaperitonealpositivaenmujeresconcarcinomade
endometrioquetenaonosehabansometidoalahisteroscopiadiagnstica(oddsratio1,64ICdel95%:1,0a
28)[57].
Laimportanciaclnicadeeclipsariatrognicanoseconoce,yaqueeltransportedeestasclulasnosetraduce
necesariamenteenlaimplantacinypersistencia.Enlospocosestudiosquehanreportadoalargoplazode
seguimiento,nohuboperjuiciodelasupervivenciaasociadaconlahisterosalpingografaprepuestaenescena
(conderrameintraperitonealconfirmado)[58]olahisteroscopia[59].Senecesitanmsestudiosparaaclarar
elimpactoclnicodeladifusindelasclulastumorales.
INFORMACINPARAPACIENTESDiaofrecedostiposdematerialeseducativosparaelpaciente,"lo
bsico"y"Msalldelobsico."LaspiezasdelaeducacindelpacienteBasicsestnescritosenunlenguaje
sencillo,enel5a6gradodelectura,yquerespondaalascuatroocincopreguntasclavequeunpaciente
podratenersobreunacondicindada.Estosartculossonlasmejoresparalospacientesquedeseanuna
visingeneralyqueprefieren,materialesdelecturacortayfcilde.MsalldequeelpacienteFundamentos
piezasdeeducacinsonmslargos,mssofisticadoymsdetallada.Estosartculosestnescritosenel10a
12gradodelecturaysonlosmejoresparalospacientesquequiereninformacinenprofundidadysesienten
cmodosconlajergamdica.
Estossonlosartculosdeeducacindelpacientequesonrelevantesparaestetema.Leanimamosaimprimiro
correoelectrnicoestostemasasuspacientes.(Tambinpuedelocalizarartculosdeeducacindelpaciente
sobreunavariedaddetemasmediantelabsquedaen"informacindelpaciente"ylapalabraclave(s)de
inters.)
MsalldelostemasConceptosbsicos(ver"Laeducacindelpaciente:diagnsticodecncer
endometrialypuestaenescena(apartedelasbsicas)"y"Laeducacindelpaciente:sangradouterino
anormal(apartedelasbsicas)")
RESUMENYRECOMENDACIONES
Evaluacininicial
biopsiadeendometrioesnuestrapruebainicialpreferidoparalasmujeresconsangradouterinoanormal
debidoasualtasensibilidad,bajatasadecomplicaciones,ybajocosto.Labiopsiadeendometrioesuna
aproximacininicialmsrentablequelaecografacuandolaprevalenciadelcarcinomadeendometrioesal
menosun15porciento.(Ver'biopsiaendometrial'msarriba).
https://wwwuptodatecom.ezproxy.javeriana.edu.co/contents/evaluationoftheendometriumformalignantorpremalignantdisease/print?source=se
7/18
19/12/2016
EvaluationoftheendometriumformalignantorpremalignantdiseaseUpToDate
ecografaplvicatransvaginalesunapruebainicialalternativaaceptableenlasmujeresposmenopusicas
quenopuedentolerarlabiopsiaoficina,oenmujeresquenecesitanlaevaluacinsimultneadelaanejos.
Unresumendelaliteraturasugierequeelusodeunpuntodecortedeendometrio4mmdaraunatasa
defalsosnegativosparaelcncerdeendometriode0,25a0,5porciento,quesecomparafavorablemente
conlatasadefalsosnegativosreportadosparalabiopsiadeendometrio.(Ver"Elultrasonidotransvaginal'
msarriba).
Paralospacientesevaluadosconultrasonidoplvico,serequierebiopsiaendometrialparaeldiagnstico
histolgicosielendometrionosevisualizaadecuadamente,lafranjaendometrialmsgruesaque4mm
(focaloglobal),yenmujeresconhemorragiapersistente.Labiopsiaciegaesmsprecisaenlasmujeres
conunendometrioengrosadoanivelmundialmuestreodirigidovisualmente(esdecir,lahisteroscopia)es
preferibleparalasmujeresconalteracionesfocales.(Ver'biopsiaendometrial'msarriba).
Evaluacindehemorragiapersistente
sangradoanormalpersistenteenperiomujeresposmenopusicasespreocupante,inclusoconuna
evaluacininicialbenignoonegativo.Dosestudioshanseguidolospacientesconunabiopsianegativa
inicialyseencontrhastaun20porcientodelospacientesfueronfinalmentediagnosticadoscon
hiperplasiaatpicacomplejaocncer.(Ver'biopsiaendometrial'msarriba).
Elsangradopersistenteespreocupante,inclusocuandoelgrosorendometriales<4mm,sobretodosi
existenotrosfactoresderiesgodecncerdeendometrio(tabla1ylatabla4).Elcncerdeendometrio
todavapuedeocurrirenestaconfiguracinyaqueelcarcinomaserosodelendometriopuedesurgirde
endometrioatrfico.Porlotanto,unaevaluacinadicionaldediagnsticoseindica.Dependiendodela
evaluacinprevia,unacombinacinderepetirlabiopsiaendometrialodilatacinycuretaje(D&C)
histeroscopiacombinadaconsonohisterografatransvaginalounaecografadebellevarseacabo.(Ver"El
ultrasonidotransvaginal'msarriba).
Evaluacindeunafuentenonendometrialdesangrado,talescomocuellodetero,trompasdeFalopioo
cncerdeovario,tambindebeserperseguido.(Ver'Lasmujeresconsangradoposmenopusico'ms
arriba).
ElusodeUpToDateestsujetaalAcuerdodesuscripcinydelicencia.
Referencias
1.GrimesDA.Ladilatacinylegradodiagnstico:unareevaluacin.AmJObstetGynecol1982142:1.
2.LipscombGH,LopatineSM,StovallTG,LingFW.Unacomparacinaleatoriadelosdispositivosdetoma
demuestrasdeendometrioPipelle,Accurette,yExplora.AmJObstetGynecol1994170:591.
3.PlataMM,MilesP,RosaC.ComparacindeNovakylosinstrumentosdebiopsiaendometrialPipelle.
GynecolObstet199178:828.
4.StovallTG,SalomnSK,LingFW.muestrasdeendometrioantesdelahisterectoma.GynecolObstet
198973:405.
5.DijkhuizenFP,MolBW,BrlmannHA,HeintzAP.Laexactituddelapruebadeendometrialenel
diagnsticodepacientesconcarcinomaendometrialehiperplasia:unmetaanlisis.Cncer200089:
1765.
6.ClarkTJ,MannCH,ShahN,etal.Laexactituddelabiopsiaendometrialambulatoriaeneldiagnsticode
cncerdeendometrio:unarevisinsistemticacuantitativa.BJOG2002109:313.
https://wwwuptodatecom.ezproxy.javeriana.edu.co/contents/evaluationoftheendometriumformalignantorpremalignantdisease/print?source=se
8/18
19/12/2016
EvaluationoftheendometriumformalignantorpremalignantdiseaseUpToDate
7.RSguido,KanbourShakirA,RulinMC,ChristophersonWA.Pipelletomademuestrasendometriales.La
sensibilidadenladeteccindecncerdeendometrio.JReprodMed199540:553.
8.ClarkTJ,MannCH,ShahN,etal.Laexactituddelabiopsiaendometrialambulatoriaeneldiagnsticode
lahiperplasiaendometrial.ActaObstetGynecolScand200180:784.
9.APGOserieeducativasobretemasdesaluddelasmujeres.Elmanejoclnicodelahemorragiauterina
anormal.AsociacindeProfesoresdeGinecologayObstetriciade2006.
10.EpsteinE,RamrezA,LSkoog,ValentinL.dilatacinycuretajenopuededetectarlesionesfocalesmsen
lacavidaduterinaenmujeresconsangradoposmenopusico.ActaObstetGynecolScand200180:1131.
11.GimpelsonRJ,RappoldHO.Unestudiocomparativoentrelahisteroscopiapanormicaconbiopsias
dirigidasydilatacinylegrado.Unarevisinde276casos.AmJObstetGynecol1988158:489.
12.DeckardtR,LuekenRP,GallinatA,etal.Comparacindelaecografatransvaginal,histeroscopiayla
dilatacinycuretajeeneldiagnsticodesangradovaginalanormalylapatologaintrauterinaenmujeres
perimenopusicasypostmenopusicas.JAmAssocGynecollaparoscpico20029:277.
13.TrimbleCL,MtodoM,LeitaoM,etal.Gestindelesionesprecancerosasdelendometrio.Gynecol2012
120:1160.
14.JansenFW,VredevoogdCB,vanUlzenK,etal.Lascomplicacionesdelahisteroscopia:unestudio
prospectivo,multicntrico.GynecolObstet200096:266.
15.GoldsteinSR,NachtigallM,SnyderJR,evaluacinNachtigallL.endometrialporecografavaginalantes
delmuestreodeendometrioenpacientesconsangradoposmenopusico.AmJObstetGynecol1990
163:119.
16.KarlssonB,GranbergS,WiklandM,etal.Laecografatransvaginaldelendometrioenmujerescon
sangradoposmenopusicounestudiomulticntriconrdico.AmJObstetGynecol1995172:1488.
17.Elpapeldelaecografatransvaginalenlaevaluacindelahemorragiaposmenopusica.ACOG
CommitteeOpininN440.ColegioAmericanodeObstetriciayGinecologa.GynecolObstet2009114:
409.
18.GoldsteinRB,BreeRL,BensonCB,etal.Evaluacindelamujerconsangradoposmenopusico:
SociedaddeRadilogosenladeclaracindelaConferenciadeConsensodeultrasonidopatrocinados.J
UltrasoundMed200120:1025.
19.SmithBindmanR,KerlikowskeK,FeldsteinVA,etal.ecografaendovaginalparaexcluirelcncerde
endometrioyotrasanomalasendometriales.JAMA1998280:1510.
20.UnTimmermans,OpmeeraC,KhanKS,etal.Endometrialmedicindeespesoresparaladeteccinde
cncerdeendometrioenmujeresconsangradoposmenopusico:unarevisinsistemticaymeta
anlisis.Gynecol2010116:160.
21.GuptaJK,ChienPF,VoitD,etal.Ecogrficogrosorendometrialparaeldiagnsticodelapatologa
endometrialenmujeresconsangradoposmenopusico:unmetaanlisis.ActaObstetGynecolScand
200281:799.
22.UnTabor,WattHC,WaldNJ.Elgrosorendometrialcomounapruebaparaelcncerdeendometrioen
mujeresconsangradovaginaldespusdelamenopausia.GynecolObstet200299:663.
23.SmithBindmanR,WeissE,FeldsteinV.Dequgrosoresdemasiadogrueso?Cuandoelgrosor
endometrialdebeimpulsaralabiopsiaenmujerespostmenopusicassinsangradovaginal.Ultrasound
ObstetGynecol200424:558.
24.BreijerMC,PeetersJA,OpmeerC.,etal.Capacidaddemedicindelespesorendometrialpara
diagnosticarelcarcinomadeendometrioenmujeresposmenopusicasasintomticas:unarevisin
https://wwwuptodatecom.ezproxy.javeriana.edu.co/contents/evaluationoftheendometriumformalignantorpremalignantdisease/print?source=se
9/18
19/12/2016
EvaluationoftheendometriumformalignantorpremalignantdiseaseUpToDate
sistemticaymetaanlisis.UltrasonidoGynecol201240:621.
25.DebbyA,MalingerG,HGlezerman,GolanacumulacindelquidoA.intrauterinaenmujeres
postmenopuasalconestenosiscervical.Maturitas200655:334.
26.SRGoldstein.Posmenopusicasacumulacionesdelquidoendometrialrevisited:miraralarosquillaen
lugardelagujero.GynecolObstet199483:738.
27.SchmidtT,NawrothF,BreidenbachM,etal.indicacindiferencialparalaevaluacinhistolgicadelfluido
endometrialenlaposmenopausia.Maturitas200550:177.
28.VuentoMH,PirhonenJP,MkinenJI,etal.laacumulacindelquidoendometrialenmujeres
posmenopusicasasintomticas.UltrasoundObstetGynecol199608:37.
29.PardoJ,KaplanB,NitkeS,etal.acumulacindelquidointrauterinoposmenopusica:correlacinentreel
ultrasonidoylahisteroscopia.UltrasoundObstetGynecol19944:224.
30.ZalelY,TepperR,CohenI,etal.importanciaclnicadelasacumulacionesdelquidoendometrialen
mujeresposmenopusicasasintomticas.JUltrasoundMed199615:513.
31.DijkhuizenFP,BrlmannHA,dePottersAE,etal.Laprecisindelaecografatransvaginalenel
diagnsticodeanomalasendometriales.GynecolObstet199687:345.
32.BreitkopfDM,FredericksonRA,SnyderRR.Ladeteccindemasasendometrialesbenignosdela
medicindelendometrioenmujerespremenopusicas.GynecolObstet2004104:120.
33.GoldsteinSR,ZeltserI,HoranCK,etal.triajeecografadebaseparalospacientesperimenopusicascon
sangradouterinoanormal.AmJObstetGynecol1997177:102.
34.HolbertTR.lamedicinecogrficatransvaginaldelgrosorendometrialenmujeresposmenopusicasque
recibenterapiadereemplazodeestrgeno.AmJObstetGynecol1997176:1334.
35.MeuwissenJH,OddensBJ,KlinkhamerPJ.Elgrosorendometrialevaluadaporecografatransvaginal
prediceinsuficientementeaparicindehiperplasiaduranteelusodeestrgenossinoposicin.Maturitas
199624:21.
36.KamelSA,DarwishAM,MohamedSA.Comparacindelaecografatransvaginalysonohisterografa
vaginalenladeteccindepliposendometriales.ActaObstetGynecolScand200079:60.
37.MihmLM,VArpida,BrumfieldJA,etal.Laprecisindelabiopsiadeendometrioysonohisterografa
solucinsalinaenladeterminacindelacausadelsangradouterinoanormal.AmJObstetGynecol2002
186:858.
38.KramplE,TBourne,HurlenSolbakkenH,O.Istretransvaginalsonohisterografalaecografayla
histeroscopiaquirrgicaparalaevaluacindelsangradouterinoanormal.ActaObstetGynecolScand
200180:616.
39.CDdeKroon,deBockGH,DiebenSW,JansenFW.histerosonografacontrastesalinoenelsangrado
uterinoanormal:unarevisinsistemticaymetaanlisis.BJOG2003110:938.
40.vanDongenH,deKroonCD,vandenTillaartSA,etal.Unacomparacinaleatoriadelahisteroscopia
oficinavaginoscopaylaecografaconinfusinsalina:unestudiodelaconformidaddelpaciente.BJOG
2008115:1232.
41.RogersonL,JBates,WestonM,DuffyS.Unacomparacindelahisteroscopiaambulatoriacon
histerosonografainfusindesolucinsalina.BJOG2002109:800.
42.MarrnSE,CoddingtonCC,SchnorrJ,etal.Evaluacindelahisteroscopiaambulatoria,histerosonografa
infusindesolucinsalina,ylahisterosalpingografaenmujeresinfrtiles:unestudioprospectivo,
aleatorizado.FertilSteril200074:1029.
https://wwwuptodatecom.ezproxy.javeriana.edu.co/contents/evaluationoftheendometriumformalignantorpremalignantdisease/print?source=se 10/18
19/12/2016
EvaluationoftheendometriumformalignantorpremalignantdiseaseUpToDate
43.LimPS,NazarianLN,WechslerRJ,etal.ElendometrioenlarutinadelaTCconcontrasteenlasmujeres
posmenopusicasasintomticas:evitarerroresdeinterpretacin.ClinImaging200226:325.
44.LangerJE,OliverER,LevToaffAS,ColemanBG.Obtencindeimgenesdelapelvisfemeninaatravs
delciclodevida.Radiographics201232:1575.
45.AlczarJL,ErrastiT,ZornozaA.salinasonohisterografainfusinenelcncerdeendometrio:evaluacin
delriesgomalignasclulasdifusin.ActaObstetGynecolScand200079:321.
46.DessoleS,RubattuG,FarinaM,etal.Riesgosyutilidaddesonohisterografaenpacientesconcarcinoma
deendometrio.AmJObstetGynecol2006194:362.
47.BerryE,LindheimSR,ConnorJP,etal.Sonohisterografaycncerdeendometrio:incidenciayla
viabilidadfuncionaldelasclulasmalignasdiseminadas.AmJObstetGynecol2008199:240.e1.
48.ObermairA,GeramouM,GucerF,etal.Facilitalahisteroscopiadifusindeclulastumorales?La
incidenciadelacitologaperitonealdepacientesconcarcinomadeendometrioenestadiotemprano
siguientesdilatacinycuretaje(D&C)frentealahisteroscopiayD&CCncer200088:139.
49.EgarterC,KrestanC,CKurzabdominaldiseminacindeclulasmalignasconlahisteroscopia.Gynecol
Oncol199663:143.
50.SagawaT,YamadaH,NSakuragi,FujimotoS.Unacomparacinentreloshallazgospreoperatoriosy
operativasdelacitologaperitonealenpacientesconcncerdeendometrio.AsiaOceanaJObstet
Bynaecol199420:39.
51.BradleyWH,BoenteMP,BrookerD,etal.Histeroscopiaylacitologaenelcncerdeendometrio.Gynecol
Obstet2004104:1030.
52.KuzelD,DTth,KobilkovJ,A.Dohnalovperitonealcitologadelavadoenlahisteroscopiadelquidosy
deunlegradoenmujeresconcarcinomadeendometrio.ActaCytol200145:931.
53.LoKW,CheungTH,YimSF,Chungconocimientostradicionales.histeroscpicadifusindecarcinoma
endometrialusandodixidodecarbonoysolucinsalinanormal:unestudioretrospectivo.GynecolOncol
200284:394.
54.GuM,ShiW,HuangJ,etal.Asociacinentreelprocedimientodediagnsticoinicialylahisteroscopiay
lavadosperitonealesanormalesenpacientesconcarcinomadeendometrio.Cncer200090:143.
55.ArikanG,ReichO,WeissU,etal.Sonclulasdecarcinomaendometrialdifundirnahisteroscopia
funcionalmenteviable?GynecolOncol200183:221.
56.TakacI.Salinesonohisterografainfusinyelriesgodeextrauterinomalignodiseminadoenelcncerde
endometrio.UltrasonidoMedBiol200834:7.
57.YazbeckC,DhainautC,BatallanA,etal.[Histeroscopiadiagnsticayelriesgodediseminacinperitoneal
declulastumorales].GynecolObstetFertil200533:247.
58.DevoreGR,SchwartzPE,JMMorris.Hysterography:unseguimientode5aosenpacientescon
carcinomadeendometrio.GynecolObstet198260:369.
59.BenArieA,TamirS,DubnikS,etal.Histeroscopianoafectaelpronsticoenelcncerdeendometrioen
estadiotempranoaparente?ElcncerIntJGynecol200818:813.
Tema3232Versin17.0
https://wwwuptodatecom.ezproxy.javeriana.edu.co/contents/evaluationoftheendometriumformalignantorpremalignantdisease/print?source=se
11/18
19/12/2016
EvaluationoftheendometriumformalignantorpremalignantdiseaseUpToDate
GRFICOS
Lasmujeresquedebensometersealaevaluacinparalahiperplasiadeendometrio
ocncerdeendometrio
Elsangradouterinoanormal
LasmujeresposmenopusicasCualquiersangradouterino,independientementedelvolumen(incluyendo
manchasomanchas)y/ounaevaluacinadicionaldeunhallazgoecogrficodelendometriodeapariencia
anormal.
Edad45aosalamenopausiaCualquiersangradouterinoanormal,incluyendosangradointermenstrualen
mujeresqueestnovulatorio.sangradouterinoanormalencualquiermujerqueesfrecuente(intervaloentrela
aparicindeepisodiosdesangradoesmenosde21das)ypesado(volumentotalde>80ml),oprolongados
(msdesietedas).
Menoresde45aosElsangradouterinoanormalqueespersistente,seproduceenelcontextodeunahistoria
deexposicinsinoposicinestrgeno(laobesidad,anovulacincrnica)oeltratamientomdicofallidodela
hemorragia,oenmujeresconaltoriesgodecncerdeendometrio(porejemplo,tamoxifenoterapia,elsndrome
deLynch,elsndromedeCowden).
Adems,lasneoplasiasendometrialessedebesospecharenmujerespremenopusicasquenoovulanytienen
perodosprolongadosdeamenorrea(seisomsmeses).
resultadosdelacitologacervical
Lapresenciadeclulasglandularesatpicas(AGC)endometrial.
PresenciadeAGCtodaslassubcategorasquenoseandeendometrioSi35aosdeedadoenriesgode
cncerdeendometrio(factoresderiesgoosntomas).
Lapresenciadeclulasendometrialesenmujeresdeaspectobenigno40aosdeedadquetambintienen
sangradouterinoanormalofactoresderiesgoparaelcncerdeendometrio.
otrasindicaciones
Elseguimientodelasmujeresconpatologaendometrial(porejemplo,lahiperplasiaendometrial).
Elcribadoenmujeresconaltoriesgodecncerdeendometrio(porejemplo,elsndromedeLynch).
Grfico58600Versin10.0
https://wwwuptodatecom.ezproxy.javeriana.edu.co/contents/evaluationoftheendometriumformalignantorpremalignantdisease/print?source=se 12/18
19/12/2016
EvaluationoftheendometriumformalignantorpremalignantdiseaseUpToDate
biopsiaendometrialdefalsosnegativosenlasmujeresconcncerdeendometrio
histerectomasometido
Porcentajedelacavidadendometrialafectada
porlaenfermedad
Nmerode
pacientes
Elcncerseperdienel
muestreo
Menosde5
525
12
2650
20
msde50
30
AdaptadodeGuidoRS,KanbourA,RuhnM,ChristophersonWA.JReprodMed199540:553.
Grfico69145Versin2.0
https://wwwuptodatecom.ezproxy.javeriana.edu.co/contents/evaluationoftheendometriumformalignantorpremalignantdisease/print?source=se 13/18
19/12/2016
EvaluationoftheendometriumformalignantorpremalignantdiseaseUpToDate
Transvaginalimagensagitaldeunteronormalantesde
lamenopausiayelcuellouterino
Elteroestenlafasefoliculardelciclomenstrualconunaaparienciatrilaminar
delendometrio.Elcuellodelteroseindicaporlaflechadelargo.Lasflechas
cortasdemostraronlacorrectacolocacindelaspinzasparalamedicindel
grosordelabandadeendometrio.
CortesadeThomasShippD,MD.
Grfico51541Versin2.0
https://wwwuptodatecom.ezproxy.javeriana.edu.co/contents/evaluationoftheendometriumformalignantorpremalignantdisease/print?source=se 14/18
19/12/2016
EvaluationoftheendometriumformalignantorpremalignantdiseaseUpToDate
Puestaenelcarcinomadetero*(TNMylaFederacinInternacionalde
GinecologayObstetricia[FIGO])
Eltumorprimario(T)(hallazgosquirrgicospatolgicos)
categoras
TNM
estadio
deFIGO
TX
Eltumorprimarionopuedeserevaluado
T0
Nohayevidenciadetumorprimario
tis
Elcarcinomainsitu(carcinomaspre)
T1
yo
Tumorlimitadoacuerpouterino
T1a
IA
Tumorlimitadoaendometriooinvademenosdeunamediadelmiometrio
T1b
IB
Eltumorinvadelamitadomsdelmiometrio
T2
II
Eltumorinvadeelestromadetejidoconjuntivodelcuellouterino,peronoseextiendems
alldeltero
T3a
IIIA
Eltumorafectaalaserosay/oanexos(extensindirectaometstasis)
T3b
IIIB
participacindentrodelavagina(extensindirectaometstasis)oparametrio
T4
IVA
Eltumorinvadelamucosadelavejigay/omucosadelintestino(edemabullosonoes
suficienteparaclasificaruntumorcomoT4)
Definicin
Losganglioslinfticosregionales(N)
categoras
TNM
estadio
deFIGO
NX
Losganglioslinfticosregionalesnopuedenserevaluados
N0
Sinmetstasisenlosganglioslinfticosregionales
N1
IIIC1
losganglioslinfticosregionalesmetstasisalosganglioslinfticosdelapelvis
N2
IIIC2
losganglioslinfticosregionalesmetstasisalosganglioslinfticosparaarticos,conosin
ganglioslinfticosplvicospositivos
Definicin
metstasisadistancia(M)
categoras
TNM
estadio
deFIGO
M0
Nohaymetstasisadistancia
M1
IVB
metstasisadistancia(incluyemetstasisalosnodoslinfticosinguinalesenfermedad
intraperitoneal,odelospulmones,elhgadooloshuesos.Seexcluyelametstasisalos
ganglioslinfticosparaarticos,lavagina,laserosaplvica,osusanexos.)
Definicin
etapaanatmico/gruposdepronstico
carcinomas*
Etapa0
tis
N0
M0
EtapaI
T1
N0
M0
etapaIA
T1a
N0
M0
etapaIB
T1b
N0
M0
EtapaII
T2
N0
M0
EtapaIII
T3
N0
M0
etapaIIIA
T3a
N0
M0
etapaIIIB
T3b
N0
M0
https://wwwuptodatecom.ezproxy.javeriana.edu.co/contents/evaluationoftheendometriumformalignantorpremalignantdisease/print?source=se 15/18
19/12/2016
EvaluationoftheendometriumformalignantorpremalignantdiseaseUpToDate
etapaIIIC1
T1T3
N1
M0
etapaIIIC2
T1T3
N2
M0
etapaIVA
T4
cualquieraN
M0
elestadio
IVB
cualquier
T
cualquieraN
M1
NOTA:cTNMeslaclasificacinclnica,pTNMeslaclasificacinpatolgica.
*Carcinosarcomasquedebeclasificarsecomocarcinoma.
FIGOyanoincluyeelestadio0(Tis).
endocervicalcomplicacinglandularslodebeserconsideradocomolaetapaIynocomolaEtapaII.
SeutilizaconelpermisodelComitAmericanoConjuntosobreelCncer(AJCC),Chicago,Illinois.Lafuenteoriginaldeeste
materialeselManualdeAJCCCancerStaging,sptimaedicin(2010)publicadoporSpringerNuevaYork,Inc.
Grfico51307Versin14.0
https://wwwuptodatecom.ezproxy.javeriana.edu.co/contents/evaluationoftheendometriumformalignantorpremalignantdisease/print?source=se 16/18
19/12/2016
EvaluationoftheendometriumformalignantorpremalignantdiseaseUpToDate
Losfactoresderiesgoparaelcncerdeendometrio
Elriesgorelativo(RR)
Factorderiesgo
(Otrasestadsticasseobservancuandose
utiliza)
Aumentodelaedad
laprevalenciadelcncerdeendometrio1,4%enlas
mujeresde50a70aosdeedad
terapiadeestrgenossinoposicin
210
Laterapiacontamoxifeno
menarquiatemprana
N/A
Menopausiatarda(despusdelos55aos)
nuliparidad
Elsndromedeovariopoliqustico(anovulacincrnica)
Obesidad
24
Diabetesmellitus
Elestrgenosecretorasdetumor
N/A
sndromedeLynch(hereditariosinpoliposiscncer
colorrectal)
riesgodeporvida22a50%
ElsndromedeCowden
riesgodeporvidade13a19%
Antecedentesfamiliaresdecncerdeendometrio,de
ovario,demamaodecolon
N/A
NA:nodisponibleRR.
Losdatosde:SmithRA,vonEschenbachAC,WenderR,etal.guasdelaSociedadAmericanadelCncerparaladeteccin
tempranadelcncer:Actualizacindelasdirectricesdedeteccinprecozdeprstata,colorrectalycncerdeendometrio.CA
CncerJClin200151:38.
Grfico62089Versin12.0
https://wwwuptodatecom.ezproxy.javeriana.edu.co/contents/evaluationoftheendometriumformalignantorpremalignantdisease/print?source=se 17/18
19/12/2016
EvaluationoftheendometriumformalignantorpremalignantdiseaseUpToDate
Revelacionesdelcontribuyente
SarahFeldman,MD,MPH nadaquerevelar DeborahLevine,MD nadaquerevelar BarbaraGoff,MD
Consultor/AdvisoryBoards:RocheDiagnostics[biomarcadoresparaelcncerdeovario(HE4)].Empleo
(cnyuge):Lilly[Generaloncologa(gemcitabina,pemetrexed)]Nohayconflictorelevantesobrelostemas.
ArenaJFalk,MD,FACOG nadaquerevelar
revelacionesdelcontribuyenteserevisanparadetectarconflictosdeinteresesporpartedelgrupoeditorial.
Cuandoseencuentran,estossonabordadosporprocederalainstruccinatravsdeunprocesoderevisinde
variosniveles,ypormedioderequisitosdelasreferenciasquesedebenproporcionarparaapoyarelcontenido.
ApropiadamenteserequiereuncontenidoreferenciadetodoslosautoresydebeajustarsealasnormasDiade
pruebas.
Polticadeconflictodeintereses
https://wwwuptodatecom.ezproxy.javeriana.edu.co/contents/evaluationoftheendometriumformalignantorpremalignantdisease/print?source=se 18/18