(Anı) BDAGM - Osmanlı Belgelerinde Canakkale Muharebeleri 1 PDF

T.C.
BABAKANLIK
DEVLET ARVLER GENEL MDRL
Osmanl Arivi Daire Bakanl
Yayn Nu: 71
Osmanl Belgelerinde
ANAKKALE MUHAREBELER
ANKARA 2005
Proje Yneticisi
Do. Dr. Yusuf SARINAY
Devlet Arivleri Genel Mdr
Proje Sorumlular
Do. Dr. Mustafa BUDAK
Genel Mdr Yardmcs
Dr. nder BAYIR
Osmanl Ar ivi Dair e B akan
Dr. Ahmet Zeki ZGER
Yayn ler i Ko o r d inat r
Yayna Hazrlayanlar
Muzaffer ALBAYRAK
Mustafa AKICI
Recep UZUNDA
Salih KAHRMAN
Ylmaz KARACA
ndeks
Seher DLBER
Haritalar
Ahmet ZKILIN
Mizanpaj
Vahdettin ATK
Baskya Hazrlayanlar
Murat ENER
ISBN
ISBN
Salih DUTOLU
Osmanl Belgelerinde
IV
NSZ
Milletlerin tarihinde sonular itibaryla yeni bir an almas, yeni
bir dnemin balamas veya bir krlma ve zlmenin yaanmasna vesile
olan savalar vardr. Olumlu ya da olumsuz, sonucu ne olursa olsun bu
savalar milletlerin hafzasnda her zaman canl ve taze kalrlar. Anadolu'yu
Trklere aan Malazgirt Sava, yeni bir a balatp Osmanl Devleti'ni bir
dnya devleti haline getiren stanbul'un fethi ve 93 Harbi olarak bilinen
1877-1878 Osmanl-Rus sava bu cmledendir.
anakkale Muharebeleri de tpk bunlar gibi Trk milletinin
hafzasna kaznan, hatras hep taze kalan, zerinden geen yllara ramen
hl cokuyla anlan, hakknda kitaplar yazlp filmler ekilen byk bir
zafer, kahramanlk ve mcadele rneidir.
Osmanl Devleti ekonomik ve asker ynden zayf ve bitti gzyle
baklan bir devlet durumunda iken girdii I. Dnya Sava'nn ilk yllarnda
umulmayan parlak sonular almsa da uzayan savan ar ykn
tayamamtr. Savata uranlan yenilgi Osmanl Devleti'nin fiilen
yklmasnn balangc olmutur. Ancak yklrken bile eski ihtiaml ve
heybetli gnlerine nazire yaparcasna zaferler kazanmaktan da geri
kalmamtr. te bunlardan birisi, gnmzde bile bir darb- mesel olarak
milletimizin dilinde dolaan "anakkale Geilmez" szn dost ve dmana
kabul ettiren, hem deniz hem de karada kazanlan anakkale Zaferi'dir.
Osmanl Devleti'nin yerine kurulan Trkiye Cumhuriyeti'nin tesisinde
madd ve manev adan anakkale Zaferi'nin byk katks vardr.
anakkale Muharebeleri, Osmanl Devleti tarihinde grlmedik derecede,
mill bir ruhla yurdu korumak dncesiyle yaplmt. Burada yeeren
yurdu korumak fikri ve oluan mill ruh Kurtulu Sava'nn zeminini
hazrlamtr. anakkale Muharebeleri'ne yarbay rtbesi ile bir tmen
komutan olarak katlan ve zamanla stn komuta yetenei ve liyakatiyle
parlayarak albay rtbesi ile kolordu komutanlna getirilen, Anafartalar ve
Conkbayr muharebeleriyle dmann anakkale Cephesi'ndeki son

mitlerini de boa karan Mustafa Kemal "Anafartalar Kahraman" ve
"stanbul'u kurtaran komutan" unvanlaryla btn yurtta tannmtr. I.
Dnya Sava'ndan sonra lkenin igale uramas zerine balatlan Mill
Mcadele'ye Trk milletinin inanmas ve destek vermesinde hi phesiz bu
kurtulu hareketinin banda anakkale'den dolay bir kahraman olarak
tanyp gvendikleri Mustafa Kemal'in bulunmasnn etkisi byk olmutur.
anakkale Muharebeleri eitli renklerde, farkl milletlerden insanlar
(ngiliz, Fransz, Cezayirli, Hintli, Nepalli Gurkalar, Senegalli, Avustralya
ve Yeni Zelandal, Yeni Zelanda yerlisi Maoriler...) ayn cephede buluturan,
kara, deniz ve havada ok etin mcadelelere sahne olan, birka metrelik bir
siper hattn zapt etme veya bir tepecii ele geirmenin savan gidiatna
tesir edebilecek lde olduu dar bir sahada cereyan eden, karlkl
siperlerin arasndaki mesafe yer yer 8-10 metreye kadar inebilen benzeri
grlmedik, kendine zg zellikler tayan sra d bir mcadeledir.
anakkale Muharebeleri, zerinde en fazla aratrma yaplp kitap
yazlan savalardan biridir. Savaa katlan lkelerden ngiltere, Fransa,
Avustralya ve Yeni Zelanda'da bu savalar zerine ok ciddi aratrmalar
yaplm savaa katlanlar tespit edilip onlarla grlm; yazl, sesli ve
grntl kaytlar tutulmutur. Temennimiz, lkemizde de bu tr projelerin
uygulama alanna konup aksatlmadan srdrlmesidir.
lkemizde anakkale Muharebeleri, gerek anma faaliyetleri gerekse
savan yaand blgeyi ziyaret etmek konusunda gittike artan bir ilgiye
muhatap olmakla beraber sava hakknda Genelkurmay Bakanl'nn
yaynlad birka alma dnda; belgelere dayal, ilm, ciddi ve kapsaml
bir kitabn yazlmam olmas byk bir eksikliktir.
Devlet Arivleri Genel Mdrl, bu alandaki eksiklii gidermek
amacyla 90. Yl etkinlikleri erevesinde iki ciltten oluan "Osmanl
Belgelerinde anakkale Muharebeleri" kitabnn elinizde tuttuunuz ilk
cildini yaynlam bulunmaktadr. Kronolojik olarak 10 Austos 1914-31
VI
Austos 1915 tarihleri arasndaki olaylar anlatan belgelerden oluan bu ilk

cilt, yaklak bir yllk bir dneme ait olmasna ramen muhteva bakmndan
eitlilik arz etmektedir. yle ki;
-Harekt ncesinde Osmanl ve Mttefik kuvvetlerin faaliyetleri,
-19 ubat-18 Mart 1915 dnemi deniz harekt,
-18 Mart Deniz Zaferi ile ilgili yurtii ve yurtd tebrikler ile subay ve
erlerin terfileri,
-25 Nisan-31 Austos 1915 dnemi kara harektyla ilgili gnlk
sava raporlar,
-Kara muharebelerinde baar gsteren subay ve erlerin tayin, dl ve
terfileri (19. Tmen Komutan Albay Mustafa Kemal'in 28 Temmuz 1915'te
15. Kolordu Komutanl'na tayin irdesi gibi)
-Mttefik kara, deniz ve hava kuvvetlerinin uluslararas sava
hukukunu ihll eden asker hareketleri (cephe gerisi ky ve kasabalarn
bombalanmas, sivil deniz aralarnn batrlmas, domdom kurunu ve
boucu gaz yayan mermilerin kullanlmas)
-anakkale'de savam askerler ile muharebeleri izlemi gazetecilerin
yazdklar rapor, mektup ve gnlkleri,
-Dman uak ve denizaltlarnn faaliyetleri sebebiyle zarara urayan
sivil ahali ve savatan zarar gren halka yaplan yardmlar.
Kitapta ayrca belge fotokopileri, fotoraf ve haritalara da yer
verilmitir. Ayrca ayrntl bir indeks ilve edilmitir.
Belgelere dayal olarak hazrlanan Osmanl Belgelerinde anakkale
Muharebeleri I kitabnn ilgililere faydal olmasn temenni eder, eserin
hazrlanmas srasnda emei geen Devlet Arivleri Genel Mdrl
Osmanl Arivi Daire Bakanl personeline teekkr ederim.
VII
NDEKLER
NSZ.................................................................................................
NDEKLER.....................................................................................
IX
KISALTMALAR ................................................................................. XXXVII
I. BLM
BELGELERN TRANSKRPSYONLARI
No:
1
2
3
4
5
6
7
Belgenin Konusu
Sayfa
anakkale Boaz'nda uygun yerlere istihkmlar yaplp fenerler

ve toplar konularak asker yerletirilmesi ........................................
Goeben Zrhls'yla Breslau Kruvazr'nn Boaz'dan ieri

girdii ve bunlar takip eden ngiliz filosunun Boaz'n nnde
dolat...........................................................................................
Almanya Hkmetince Osmanl Devleti'ne satlmasna karar

verilen Goeben ve Breslau zrhllarnn teslim alnd .................
Dman sava gemilerinin anakkale Boaz'na saldrmas

durumunda Boaz'n kapatlaca ...................................................
ngiliz donanmasnn anakkale Boaz'ndan kacak gemilere

ate aacan bildirmesi zerine Boaz'n kapatld ...................
Boazlarn savunmas iin iki adet denizalt alnmasnn uygun

olaca .............................................................................................
anakkale Boaz dnda toplanan Mttefik donanmas arasnda

Yunan zrhllarnn bulunmasnn nemsiz olduu / I. Dnya
Sava'na Bulgaristan'n katlp Yunanistan'n tarafszln
koruyacann tahmin edildii.........................................................
anakkale Boaz giriinin ngiliz gemilerince bombaland .......
No:
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
Belgenin Konusu
Sayfa
anakkale Boaz, Tekke Burnu aklar ve mroz taraflarnda

Fransz ve ngilizlere ait sava gemileri bulunduu / Midilli
Adas'nda 8.000 kiilik Rum etesinin hazr olduu.......................
10
anakkale'nin giriinde bir torpile arpan Saphir adl Fransz

denizaltsnn batt ve mrettebatndan hayatta kalanlarn
kurtarlarak esir edildii ..................................................................
11
3. Kolordu dahilinde yeni tekil olunan 19. Frka

Kumandanl'na Sofya Ataemiliteri Mustafa Kemal Bey'in tayin
edildii ............................................................................................
12
anakkale giriinde batan Saphir adl Fransz denizaltsndan

kurtarlan mrettebatn ailelerine yazdklar mektuplarn d
dnyaya duyurulmas .....................................................................
13
3 ubat 1915 tarihinde kar ve sis sebebiyle anakkale Boaz

dnda bir ey grlmedii / 10 ubat 1915 tarihinde ilk defa
Saros Krfezi'ne Semadirek ynnden bir ngiliz torpidosu
geldii .............................................................................................
15
ngiliz ve Fransz donanmasnn anakkale'nin d istihkmlarn

bombardman ettii .........................................................................
16
ngilizlerin anakkale giriindeki istihkmlar susturduklar

iddialarnn aslsz olup bu istihkmlardaki bataryalarn atei
sonucu bir zrhlnn ar hasar grd .........................................
17
Mttefik donanmasnca anakkale Boaz giriindeki tabyalarn

bombaland ve Anadolu sahilindeki tabyalarn atei sonucu
Mttefiklere ait zrhl geminin zarar grd ............................
18
Mttefik Donanmasnca Burhaniye, Erturul ve Seddlbahir

bataryalarnn tahrip edildii / Dardanos'u ar bir ekilde
bombalayan Mttefik Donanmas'nn Anadolu obs bataryalarnn
yardmyla Boaz dna karld ................................................
19
Avusturya ordusundan anakkale'de kullanlmak zere uygun

obs toplar alnmas .......................................................................
20
Mttefik sava gemilerinin Seddlbahir ve Kumkale'yi

bombalad / Obs bataryalaryla savaan Mttefik sava
gemilerinin isabet ald..................................................................
21
No:
Belgenin Konusu
20
Bozcaada'da bulunan Mttefik donanmasnn bir Trk ua

tarafndan bombaland / Boaz'a girmek isteyen Mttefiklere ait
torpido ve torpil arama gemilerinin Bayku ve Dardanos
bataryalarnn ateiyle geri ekilmek zorunda kaldklar /
Mttefiklerin 4 byk sava gemisinin Saros Krfezi'ne geldii /
Dardanos Bataryas'na ate aan Mttefik Donanmas'na karlk
verildii ...........................................................................................
22
2-3 Mart 1915 tarihlerinde Mttefik donanmasnn Bolayr, Yldz

Tabya ve Kabatepe'ye yapt saldrlarn etkisiz olduu................
23
anakkale Boaz ile ilgili olarak bilgisinden yararlanlmak

istenilen Rus yzbalarndan Smirnof'un ngiliz-Fransz filosuna
katld ...........................................................................................
24
Mttefik devletlerin karaya da asker kartlmak suretiyle

anakkale Boaz'na saldracaklar.................................................
25
Saros Krfezi'nde dolaan ve torpil hattna yaklamak isteyen

Mttefik Donanmas'na Bayku Torpil Bataryas'ndan ate
ald / Mttefiklerin Kepez, Soanl ve Halilili srtlar ile
Seddlbahir ve Kumkale'ye ate at / Mttefik kuvvetlerin
12 sandal ile Seddlbahir'de karaya asker karmaya balad /
ngiliz babakannn anakkale'ye saldr hususunda her
bakmdan hazr olduklarn ifade ettii ...........................................
25
4-5 Mart 1915'te Mttefik donanmasnn Saros Krfezi'ni

bombalad Seddlbahir ve Kumkale'de karaya kan dman
kuvvetlerinin blgedeki Trk birlikleri tarafndan pskrtld /
Avrupa'daki baz Osmanl bykeliliklerinden gelen istihbarat
raporlar...........................................................................................
27
Saros Krfezi'nde ate aan bir Mttefik zrhlsnn Mecidiye

Klas'n ksmen tahrip ettii / Kabatepe'den alan atele bir
Mttefik uann drld / ntepe ve Kumkale'ye ate aan
Mttefik donanmasna karlk verildii / Bkre, Atina, Almanya,
Lozan ve Selanik'ten Mttefiklerin durum ve anakkale ile ilgili
faaliyetleri hakknda alnan istihbarat raporlar ..............................
29
ngiltere ve Fransa'nn, talya'y anakkale Sava'na katlmaya

ikna edemedikleri............................................................................
31
21
22
23
24
25
26
27
Sayfa
XI
No:
Belgenin Konusu
28
nc Kolordu ve Mevki-i Mstahkem Kumandanlklarna

Padiah'n selmnn iletildii, subay ve askerlerin morallerinin
yksek olduu .................................................................................
32
9-10 Mart 1915 tarihlerinde Mttefik donanmasnn Kumkale ve

Seddlbahir istihkmlarn bombalad .........................................
32
Malta'da ngiliz ve Franszlarn asker topladklarna dair alnan

istihbaratn aratrlmas ..................................................................
33
Savata gsterdii stn gayretlerinden dolay Mustafa olu

Mehmed avu'a Mdafaa-i Milliye Dergisi Bayazar Mehmed
Zeki Bey tarafndan yaplan 10 Osmanl liras bala ilgili
haberin gazetelerde yaynlanmas ..................................................
34
anakkale Boaz'nn Mttefiklerce zorlanmas sebeplerine dair

Roma Bykelilii'nin istihbarat..................................................
35
Pire Liman'na gelen Kanada Fransz hastane gemisi

mrettebatndan alnan haberlere gre anakkale son
bombardmannda Mttefiklerin ok sayda kayp verdiklerinin
anlald ........................................................................................
35
Mttefik donanmasnn 19 ubat 1915'te anakkale Boaz'na

saldrd / 12 Mart'a kadar Boaz'a yaplan saldrlara Osmanl
tabyalarnn baaryla kar koyduu / Mttefiklerin karaya keif
kolu karmalarnn engellendii / Boaz'daki maynlar toplamak
isteyen gemilerin bataryalarn atei karsnda baarsz olup
birkann batrld / Saros Krfezi'ne ate aan Mttefik sava
gemilerinin Osmanl sava uaklar tarafndan bombaland ........
36
Muarz Krfezi'ndeki bir kruvazrn merkez tabyaya mermiler

atp Yldz Liman'ndaki bir sandal tahrip ettii / Sahile yaklaan
bir kruvazrn uzaklatrld / Bir ngiliz zrhlsnn ntepe'ye
mermi att / Boaz'n giriiyle Kepez arasnda denizaltlarn
grld / Corne-Wallis Zrhls'nn Seddlbahir ve Kumkale'ye
etkisiz atlar yapt / Mttefiklerin Bulgarlar kendi saflarna
ekmek iin Makedonya'y vermeyi nerdikleri / anakkale'ye
yaplacak kartma harekt iin Limni ve Msr'da asker
topland ........................................................................................
41
14-15 Mart 1915 tarihlerinde Mttefik donanmasnn Bolayr ve

Tenger srtlarn bombalad..........................................................
43
29
30
31
32
33
34
35
36
XII
Sayfa
No:
Belgenin Konusu
37
Mttefik donanmasnn anakkale Boaz bataryalarna kar

yaptklar saldrya baaryla karlk verildii / Bouvet
Zrhls'nn batrld ......................................................................
44
Sarmsak mevkiini bombalayan ngiliz kruvazryle bir dman

gemisinin Midilli tarafna gittikleri / 18 Mart 1915 tarihlerinde
Dardanos, Hamidiye ve Rumeli tarafndaki istihkmlar
bombalayan Mttefik donanmasna ait gemilerden nn
batrld ve bombalama sonucunda baz yerlerde yangn kt..
44
Avusturya-Macaristan'n sahip olduu denizaltlardan birkan

Osmanl Devleti'ne satmasna dair talebin kabul edilmedii /
ngilizlerin anakkale'de kaybettikleri zrhllarn yerine yenilerini
gnderdikleri ve Mttefik devletlerin Boazlar'a hcumunun
devam etmesi sebebiyle Balkanlar'da bagsteren tehlikeye kar
Osmanl Devleti ile birlik olan devletlerin tedbir almalar .............
46
Beinci Ordu Kumandan Mir Liman von Sanders Paa'ya

karargh olarak Gelibolu'daki Fransz Konsolosluu'nun tahsis
edildii ............................................................................................
48
Padiah'n hizmetine mahsus Erturul Vapuru'nun dman

denizaltlarna kar Boaz'da gzetleme ve savunma grevi
yapan gemilere yardm etmek zere grevlendirildii....................
49
Osmanl
Ordusu'nun
anakkale
Sava'nda
gsterdii
kahramanlktan dolay ahali adna Viyana belediye bakannca
tebrikte bulunulmasndan dolay Padiah'n memnun olduu.........
50
Saros Krfezi'nde gemilerin grld / Bir zrhlnn Burgas'

bombalad / Alman Hkmeti'nin Fransz Zrhls Gaulois'nn
kurtarlmasn tarafszla aykr olarak greceini sve
Hkmeti'ne bildirdii ....................................................................
50
Franszlarn Mondros'ta iskele ina ettikleri / ngilizlerin igal

ettikleri Bozcaada'da sansr uyguladklar......................................
51
Mill Osmanl Telgraf Ajans muharrirlerinden Hseyin Kzm

Bey'in sava muhabiri olarak anakkale blgesine gitmesine izin
verildii ...........................................................................................
52
Mttefik sava gemilerinin Akay ve Edremit Krfezleri'ne

gelmekte olup bir sava uann da blge zerinde uu yaparak
Midilli'ye gittii ..............................................................................
54
38
39
40
41
42
43
44
45
46
Sayfa
XIII
No:
Belgenin Konusu
47
30-31 Mart 1915 tarihlerinde Mttefik donanmasnn Saros

Krfezi'ni bombalad / Boaz'da mayn taramak iin
ngiltere'den yeni gemiler istendii / Bozcaada'da uak hangar
yapld / Gelibolu'ya kartma yapmak amacyla ngiliz ve
Franszlarn Mondros'a asker yd ..............................................
55
14 ve 15. Kolordu Kumandanlklarna Trommer ve Weber

Paalarn tayin edildikleri................................................................
57
Mttefiklerin bir torpil arama gemisinin batrld / Osmanl

bataryalarna ate aan Mttefik sava gemilerinden ikisinin
byk hasara uratld ve asker kayplarnn ok sayda olduu .
58
Mttefik donanmasna ait torpil arama gemilerinden birinin

Kumkale aklarnda batrld / anakkale'deki bataryalara
Mttefik donanmasnca alan atee karlk verilmesi sonucunda
bir torpido ve zrhlnn isabet ald / Dmann, nz'n
Dragodina skelesi'ne asker karma teebbsnn engellendii ...
59
Mttefik donanmasnn Saros Krfezi, ntepe ve Yeniky'

bombalad / Osmanl topusunun karlk vermesi sonucunda
Drdnc Henri Zrhls'nn isabet ald / Limni'de bulunan
Mttefik kara ordusunun saldr hazrlklarn tamamlamak zere
Msr'a gnderildii ........................................................................
60
Avusturya Donanma Cemiyeti'nin Osmanl Ordusu'nun

anakkale'de yapt savunmay takdir ettii .................................
61
13 Nisan 1915'te Mttefik kuvvetlerine ait birer zrhl, torpido ve

uak gemisinin Saros Krfezi'ne geldii / Yakn bir zamanda
Mttefik birliklerinin kara ve denizden anakkale'ye
saldracaklar ...................................................................................
62
Almanya Devleti tarafndan Bahr- Sefid Boaz Kumandan

Cevad Paa'ya ikinci rtbeden Croix de Fer nian verildii ..........
63
Roma ataemiliterine gre anakkale'ye yaplan saldrnn

sebeplerinin Rusya'nn Mttefiklerden silah ihtiyacn karlamak
ve budayn Boazlar yoluyla ihra etmek; ngiltere'nin de
Boazlar ele geirerek talya, Yunanistan ve Romanya gibi
tarafsz devletleri yanna ekip Osmanl'y bara zorlamak ve
Osmanl Ordusu'nun Msr' tehdit etmesini nlemek olduu.........
64
48
49
50
51
52
53
54
55
56
XIV
18 Mart 1915 tarihinde Mttefiklerin anakkale Boaz'n ele

geirmeye ynelik giriimlerinin sonusuz kald / ngilizlerin
Sayfa
No:
57
58
59
60
61
62
63
64
65
Belgenin Konusu
Sayfa
imenlik, Hamidiye, Mecidiye, Dardanos ve Rumeli

istihkmlarna ynelik iddetli atelerinin ciddi bir zarar
vermedii / Bouvet adl Fransz gemisinin batrlp
mrettebatndan bir ksmnn kurtarld / Mttefiklerce yaplan
bombardmana ramen Mecidiye, Rumeli ve Hamidiye
istihkmlarnn susturulamad / Amerikan Associated Press ve
Paper Daily News Muhabiri George Schrayz'n anakkale'deki
orduya gazeteci olarak gitmesine izin verildii...............................
66
Asker amala kullanlmayan ehzde Sleyman Paa Trbesi'nin

ngilizlerce bombalanmasnn iddetle protesto edilmesi ...............
70
Bozcaada zerinde keif uuu yapan Osmanl uaklarnn

Mttefik gemilerini bombalad / Bir ngiliz nakliye gemisini
vuran Demirhisar Torpidosu'nun dmann eline gememek iin
kendi mrettebat tarafndan havaya uurulduu / anakkale'ye
yaklamak isteyen iki Mttefik gemisinin batrld......................
71
Osmanl Ordusu'nun anakkale'deki baarsndan dolay Pete

niversitesi rencilerinin sevin gsterilerinde bulunduu /
Pete Hill-i Ahmer Cemiyeti'nin Hill-i Ahmer yararna yemekli
bir toplant dzenledii ...................................................................
73
Yunanistan Hkmeti'nin anakkale harektna katlmaya taraftar

olmad / Bulgar Hkmeti'nin Osmanl Devleti'ne ani bir saldr
iin hazrlk yapt .........................................................................
75
Fransz, Yeni Zelandal ve Avustralyal askerlerin skenderiye'den

gemilerle anakkale'ye gitmek zere yola karldklar ...............
76
Yedeklerinde mavna olan bir Fransz rmorkr ile baka bir

rmorkrn ira'dan Limni'ye geldii ............................................
77
Osmanl ordu ve donanmasnn muhtelif cephelerde ve zellikle

18 Mart 1915'te anakkale'de gsterdikleri stn baarlardan
dolay Padiah'a "gazi" unvan verilmesi ........................................
78
anakkale'den nakledilen halkn nakliye masraf olarak Hill

Anonim irketince talep edilen parann denmesi..........................
79
Yarallarn tedavi ve dier ihtiyalarnn salanmas iin Hill-i

Ahmer Cemiyetince hastane kurulduu / Yarallarn hastanelere
nakli iin vapur istendii / Kaymakam vb. mlk memurlarn
yarallarla ilgili yardm taleplerinin kumandanlar ve Harbiye
Nezreti vastasyla Hill-i Ahmer Cemiyeti'ne bildirilmesi ..........
80
XV
No:
Belgenin Konusu
66
Kumkale'ye kan Fransz kuvvetlerinin ekilmeye mecbur

edildii / Seddlbahir ve Kabatepe'ye kan Mttefik askerlerin
donanmalarnn himayesinde karada tutunmaya altklar /
Mttefik donanmasna bal zrhlnn hasara uratlp birok
sandal, mavna ve rmorkrn batrld .......................................
81
sveli gazeteci Nielslago Lengquist'in sava muhabiri olarak

anakkale'ye gitmesine izin verildii .............................................
82
12. Tmen komutan iken yeni kurulan 16. Kolordu

Kumandanl'na tayin edilen Miralay Feyzi Bey'in yerine
anakkale Boaz Mstahkem Mevki Kumandanl Kurmay
Bakan Yarbay Selahaddin Adil Bey'in tayin edildii ..................
83
Savata gsterdii stn gayret ve hizmetlerinden dolay altn

muharebe liyakat madalyasyla dllendirilen 3. Kolordu
Kumandan Esad Paa'nn kolordu adna Padiah Mehmed
Read'a teekkr............................................................................
84
anakkale Sava'nda ev ve eyalar yanan halkn zorunlu

ihtiyalarnn karlanmas ..............................................................
85
25 Nisan 1915'te Mttefiklerin Arburnu, Seddlbahir ve

Kumkale'ye asker karmalar zerine Osmanl birliklerinin
yapt savunma sonucunda sahile kadar geri ekildikleri /
kartmay takip eden gnlerde yaplan savalarda Mttefiklerin
kaybnn karma kumandan da dahil olmak zere 10.000'e
ulat / AE-2 Denizalts'nn Boaz' gemeye alrken
batrld / Maydos'un donanma atei ile yakld / Mttefik
askerlerin Osmanl Ordusu tarafndan denize dklmesinin
dman donanmasnn taraftan yapt etkili ateler sonucu
engellendii.....................................................................................
86
ngilizlerin balonlar yardmyla Maydos kasabasnda Hill-i

Ahmer bayra ekmi bir hastaneyi bombalayarak yarallarn
ehid olmasna sebep olduundan hastane gemileri veya
hastanelerin tekrar bombalanmas durumunda Osmanl
Devleti'nin elinde bulunan sivil veya asker ngiliz esirlerini
kullanarak iddetli bir ekilde karlk verecei..............................
90
Muarz (Saros) Krfezi'nde Mttefiklerin bir uann

drld / E-15 iaretli bir ngiliz denizaltsnn batrlp
mrettebatnn esir edildii .............................................................
90
67
68
69
70
71
72
73-1
XVI
Sayfa
No:
Belgenin Konusu
73-2
Sndere civarnn dmandan temizlendii / Kabatepe'de

dmann savunma mevziinin ele geirildii / Denize doru
kamay baaramayan Mttefik askerlerin teslim olduu /
Arburnu'nda bir dman nakliye gemisinin batrld, Kabatepe
ve Kumkale'deki saldrlarn pskrtld / Mttefiklerin
Kumkale'den ekilmek zorunda kald / Osmanl bataryalarnn
ateiyle Fransz Jeanne d'Arc Zrhls'nn hasara urad / Bir
ngiliz torpidosunun batt / Kabatepe civarnda dar bir sahadan
kurtulmaya alan Mttefiklere byk kayplar verdirildii /
Saros Krfezi'ne kma giriimlerinin nlendii / Mttefiklerin
Arburnu'nda hcum eden kuvvetlerinin pskrtld / AE-2
Avustralya-ngiliz denizaltsnn batrld / Seddlbahir'deki
Mttefik mevzilerine ate aan Anadolu yakasndaki Osmanl
bataryalarnn dman gemilerince bombaland / anakkale
Boaz'ndan gemek isteyen bir denizaltnn batrld /
Mttefiklerin Arburnu'nda yapmak istedikleri ileri hareketin
engellendii / Kabatepe'ye asker karma giriimlerinin
nlendii / Seddlbahir'de yaplan saldrnn pskrtlerek
makineli tfein ele geirildii / Mttefiklerin Arburnu ve
Seddlbahir'deki saldrlarnn kendilerine byk kayplar
verdirilerek pskrtld / Domdom kurunu kullanan
dmann yarallarn bulunduu toplanma merkezlerini topa
tuttuklar / Arburnu ve Seddlbahir'de Osmanl kuvvetlerinin
yapt saldrlarda Mttefik kuvvetlerine byk kayplar
verdirilip eitli silahlarn ele geirildii ........................................
91
Seddlbahir'deki saldrlar pskrtlen Mttefiklerin byk

kayplara uratld .......................................................................
99
Mttefiklerin Arburnu'ndaki saldrlarnn byk kayplar

verdirilerek pskrtlp Seddlbahir'deki hcumlarnn etkisiz
brakld ........................................................................................
100
Osmanl topusunun Arburnu'nda Mttefiklerin geri hattn ve

iskelelerini ate altna ald / Morto Liman'ndaki ngiliz Goliaht
Zrhls'nn batrld ......................................................................
101
Marmara'da Mttefik denizaltsnn saldrsna urayan Doan

Vapuru'nun karaya oturduu / Goliath Zrhls'nn batrld /
ntepe'deki bataryann Mttefik ordughn bombalad ...............
102
73-3
73-4
73-5
74
75
Sayfa
Sava esnasnda anakkale ehir merkezinde kan yangnlarn

sndrlmesinde gsterdikleri stn gayretlerinden dolay
XVII
No:
76
77
78
79
80
81
82
XVIII
Belgenin Konusu
Sayfa
anakkale Mutasarrf Murad Fuad Bey ile Polis Merkez Memuru

Naci Bey'in taltif edilmeleri ............................................................
103
Mttefiklerin Seddlbahir'de yapt saldrnn pskrtlp bir

uann drld .....................................................................
104
ira'dan rmorkrlerle Limni'ye mavna gtrld / Mttefik

askerlerinden bazlarnn karaya kmamak iin kendilerini denize
attklar ............................................................................................
105
24 Mays 1915 tarihinde bir Mttefik denizaltsnn saldrs

sonucu Marmara Denizi'nde Ksmet isimli vapurun karaya
oturduu / stanbul'da Alman bandral stanbul Vapuru'nun
vurulduu / 25 Mays'ta Arburnu nlerinde Triumph isimli bir
ngiliz zrhlsnn batrld / Fransz resm tebliine gre Trk
hcumunun pskrtld..............................................................
106
anakkale Sava'ndan yaral olarak Msr'a gelen ok sayda

dman askerinin, buradaki ngilizlerin moralini bozduu /
Msr'daki Mslman halkn ngiliz idaresine kar
ayaklanabilecei..............................................................................
107
ngilizlerin hastane ve hastane gemilerini bombaladklarndan bu

gibi devletleraras sava hukukuna aykr hareketlere devam
etmeleri halinde sivil ve asker ngiliz esirlerine misillemede
bulunulaca / ngilizlerin, hastane ve sarg merkezlerinin
vurulmasn istedikleri yolundaki emrin bir suretinin gnderildii.
108
Mttefik uaklarnn, zerinde Hill-i Ahmer iaretleri olan

Akba Tekkesi hastane adrlarn bombalad / Mttefik
denizaltlarn Marmara havzasnda yolcu gemilerine saldrmaktan
ekinmedii iin yakn yerlere alan kk vapurlara da
saldrmamalar konusunda ilgili devletlere tebligat yaplp bu
vapurlarla mhimmat ve asker tanmamas gerektiinin
sorumlulara bildirildii / Cenevre Szlemesi gereince asker
hastane gemilerine asla saldrlamayacann kararlatrld ve
bu gemilerin nasl boyanp ne ekilde bayrak asacaklarnn
bildirildii .......................................................................................
110
anakkale'de kazanlan zafer haberlerinin Batavya Mslmanlar

arasnda byk bir honutluk yaratt / Cuma hutbelerinde
Padiah'n "gazi" sfatyla anlaca ................................................
115
No:
Belgenin Konusu
83-1
Arburnu'nda Mttefiklerce yaplan saldrlarn 1.500'e yakn

kayp verdirilerek pskrtld ve ok miktarda harp malzemesi
ele geirildii / Seddlbahir'de Mttefiklere ait mevzilerin hava
ve karadan bombaland ................................................................
116
15 Mays 1915'te Arburnu'nda Mttefiklerce yaplan saldrlarn

1.500'e yakn kayp verdirilerek pskrtld ve ok miktarda
harp malzemesi ele geirildii / Seddlbahir'de 15-16 Mays
gecesi Mttefiklerin elindeki bir tepenin ele geirildii / 17
Mays'ta Mttefik uaklarn Akba blgesini bombalad / 19
Mays'ta Arburnu'nda Mttefiklere saldr yapld, Mttefik
kuvvetlerin kar saldrlarnn pskrtld / 19-20 Mays
gecesi Arburnu'nda Mttefik kuvvetlerin kt kokulu gaz
kullanarak yapt saldrlar ile Seddlbahir'deki hcumlarnn
pskrtld / 22 Mays'ta Seddlbahir'de Mttefik askerlerin
yapt saldrlarn 4.000'den fazla kayp verdirilerek ve sava
malzemesi ele geirilerek pskrtld, bir uaklarnn
drld / 25 Mays'ta Triumph Zrhls'nn batrld / 26
Mays'ta Mttefiklerce Kabatepe'de sahile karlmak istenen
mavnalarda bulunan arabalarn ele geirildii ................................
117
83-2
83-3
Sayfa
13 Mays 1915'te Morto Liman'nda ngilizlerin Goliath

Zrhls'nn batrld / 15 Mays 1915'te ngilizlerin sava
gemileri ile Boaz'a girme teebbslerinin engellendii / Boaz
giriindeki bataryalar bombardman eden ngiliz Albion
Zrhls'nn alan ate sonucu hasara urad / Mttefik
zrhllarn Osmanl bataryalarna yapt bombardmana karlk
verilmesi zerine geri ekilmek zorunda kaldklar / 19 Mays
1915'te Arburnu'ndaki Mttefik mevzilerine yaplan saldrda iki
makineli tfek ele geirildii / Arburnu blgesinde 19/20 Mays
1915 gecesi hcum eden Mttefik kuvvetlerin pskrtld /
Seddlbahir'de taarruza kalkan Mttefik kuvvetlerin mukabil
sng hcumuyla geri ekilmeye mecbur brakldklar / 22 Mays
1915 gn leden sonra Seddlbahir'de, gemilerinin de
desteiyle taarruza kalkan Mttefik kuvvetlerin tamamen
durdurulup kar taarruzla sahildeki siperlerine kadar ekilmeye
mecbur edildikleri / Peleng-i Derya Gambotu'nun bir Mttefik
denizalts tarafndan batrld / 22/23 Mays 1915 gecesi
Arburnu cephesinde hcum teebbsnde bulunan Mttefik
kuvvetlerin geri pskrtld / 25 Mays 1915 gn Triumph
isimli ngiliz zrhlsnn Arburnu nnde batrld / 27 Mays
XIX
No:
83-4
84
85
XX
Belgenin Konusu
Sayfa
1915 gn Majestic isimli ngiliz zrhlsnn Alman denizalts

tarafndan Seddlbahir nlerinde batrld / Arburnu cephesinde
Mttefik kuvvetlerin merkezindeki salamlatrlm siperlerin bir
ksmnn ele geirildii / Mttefiklerin Arburnu'nda kaybettikleri
siperlerin salamlatrlmasn nlemek iin atklar atein bir
sonu vermedii / Seddlbahir'de Mttefiklerin ok fazla
malzeme harcayarak ina ettikleri istihkmlarn Osmanl
kuvvetlerince zaptedilerek tahrip edildii / Anadolu yakasndaki
Osmanl bataryalarnn Seddlbahir'deki Mttefik mevzilerini
bombalad / Mttefik kuvvetlerin ald takviyelerle
Seddlbahir'de 4 Haziran 1915'te balatt saldry 5 Haziran
gn de devam ettirdikleri, ancak herhangi bir baar elde
edemedikleri / 30 Mays 1915 gn bir Alman denizaltsnn
Bozbaba Adas civarnda bir Mttefik gemisini batrd / 4
Haziran 1915'te balayan Mttefik kuvvetleri taarruzunun
Osmanl kuvvetlerince durdurulduu ve Mttefiklerin ok sayda
kayp vererek geri ekildikleri / Arburnu'nda Mttefik
kuvvetlerine ait bir gzetleme mevkiinin Osmanl kuvvetlerince
tahrip edildii / Mttefik kuvvetlerin Arburnu'ndaki Osmanl
kuvvetlerine yapt saldrnn pskrtld / Mttefik
kuvvetlerin 4-6 Haziran'daki Seddlbahir muharebesinde
15.000'den fazla kayp verdiinin tahmin olunduu / 10
Haziran'da Seddlbahir cephesindeki Mttefik taarruzunun
pskrtld / 10-11 Haziran'da Seddlbahir ve Arburnu'ndaki
Osmanl mevzilerine taarruz eden Mttefik kuvvetlerin kayp
vererek geri ekildikleri .................................................................
120
11-12 Haziran 1915 gecesi Seddlbahir'deki Osmanl

kuvvetlerinin sa kanadna taarruza kalkan Mttefik kuvvetlerin
eski yerlerine pskrtldkleri........................................................
135
anakkale'de yaralanp Tekirda Hastanesi'ne yatrlm bir

askerin bacandan karlan ngilizlerin kulland domdom
kurunu paralarna ait fotoraflar ile yine ayn silahlarla
yaralanm olup Gureb-y Mslimn Hastanesi'nde bulunan
askerlerin yaralarnn durumunu gsteren raporlarn takdim
edildii ............................................................................................
135
Mttefik ordusunun anakkale Savalar'nda boucu gaz ieren

patlayc madde kullandklar..........................................................
141
No:
Belgenin Konusu
86
Osmanl kuvvetlerinin geri ald baz siperlerin dman

tarafndan yeniden igal edildii / Osmanl uaklarnn
Seddlbahir'i bombalad / Bir uan motorunun vurulmas
zerine inmek zorunda kald / Seddlbahir ve Arburnu'nda
karma faaliyetleri grld .......................................................
141
Mttefiklerin Saros Krfezi, Kerevizdere, Kirte ve Kumkale'de

Trk siperlerine saldrarak bir ksmn ele geirip kayplar
verdirerek baz Trk askerlerini esir aldklar .................................
142
Franszlarn Trk savunma hattna saldrp iki siper hattn

aldklar / Trklerin Fransz mevzilerine yapt saldrnn
baarsz olduu / Aralarnda subaylarn da bulunduu Trk
askerlerinin esir alnd / Kerevizdere'ye hakim arazinin
Franszlarn eline getii .................................................................
145
anakkale'de boucu gaz kullanan Mttefiklerin dost ve tarafsz

devletler nezdinde protesto edilmesi...............................................
146
Mttefiklerin iml Grubu'nda yeil bir gaz karan arapnel

kulland ve her gn Cesarettepesi ile Halidrza Tepesi'ne
saldrd / Akay skelesi'ne ve nz'n gney dou sahillerine
etkisiz saldrlar yapld / Fransz asker birliklerinin baz yeni
mevziler elde ederek 180 Trk askerini esir aldklar .....................
147
Manchester Guardian gazetesine gre; Osmanl Ordusu'nun iki

denizaltyla
takviye
edilmesinden
sonra
ngiltere'nin
anakkale'deki savaa devam etmesinin zor olduu / ngiliz
denizaltlar Panfizer, Triumph ve Majestic ile birlikte 5 nakliye
gemisinin U-51 numaral Alman denizaltsnca nasl batrldna
dair Berliner Zeitung am Mittag'da, denizalt kumandan Yzba
Hersing'le yaplan sylei................................................................
148
Beinci Ordu Karargh'n ziyaret edecek sanat ve yazar

grubuna mlk ve asker makamlarca her trl kolayln
gsterilmesi .....................................................................................
150
87
88
89
90
91
92
93
Sayfa
Franszlarn Kerevizdere'deki siperlerini glendirdikleri ve

Trklerin ngilizlerce igal edilen Kabatepe'ye kar yaptklar
saldrlarn sonusuz kald / Gelibolu'da ngiliz askerlerinin
donanmann yardmyla ilerlediklerini bildiren Lord Kitchener ve
General Hamilton'un aklamalar / Semerlitepe'deki bataryalarn
bir nakliye gemisine ate ap bir torpidoyu vurduu /
XXI
No:
94
95
96
97-1
97-2
97-3
97-4
XXII
Belgenin Konusu
Sayfa
Kanldere'de Mttefiklerce yaplan saldrlarn pskrtld /

Balon gemisi yardmyla anakkale'nin bombaland / Dra
Torpidosu'nun arky'n gneyinde karaya oturduu / Kabatepe
ve civarn bombalayan kruvazrn pskrtld / Aldere ve
Halidrza Tepesi'nin aralklarla Mttefiklerce bombaland /
atlakdere ynndeki Mttefik ilerlemesinin durdurulduu /
Sleymanreis Deresi batsnda bir Mttefik cephane deposunun
imha edildii / Bir Alman denizaltsnca Seddlbahir nnde bir
Fransz
nakliye
gemisinin
batrld /
Birmingham
Kruvazr'nn Soanldere'yi, Henri Quatre Zrhls'nn da
ataltepe'yi bombalad.................................................................
Bir Mttefik denizaltsnca Mudanya skelesi'ndeki Biga
Vapuru'nun vurulduu / Seddlbahir, Arburnu ve Tekke
Burnu'na Mttefiklerin karma yapmaya balad / Kanlsrt'n
dousunda bir Mttefik gzetleme yerinin tahrip edildii /
Charlemagne Zrhlsnca ntepe ve Yeniehir'de baz yerlerin
bombaland ..................................................................................
155
anakkale'de yaral olarak esir edilip tedavi iin getirildii

Beylerbeyi Hastanesi'nde len Avustralyal Tomas William
Sharlock'n zel eyalarnn Karargh- Umum'ye teslim edildii.
156
Bir Mttefik denizaltsnn Ceyhun Nakliye Vapuru'nu batrd /

Mttefiklerin Kanlsrt'taki mevzilerinin topu ateiyle tahrip
edilip bir nakliye gemisinin batrld............................................
157
Arburnu'ndaki Trk topusunun dman makineli tfek mevziini

tahrip ettii / Seddlbahir'de Trk keif kolunun dmandan
makineli tfek ele geirdii / Trk uaklarnn mroz ve
Limni'deki Mttefik ordughlarn bombalad.............................
158
Arburnu'nda bir Mttefik uann drld / Boaz'daki

Trk bataryalarnn Seddlbahir'deki Mttefik topu mevzilerini
bombalad.....................................................................................
159
Trk topularnn Arburnu'nda bulunan dman telsiz-telgraf

merkezini bombalad / Boaz'n Anadolu yakasndaki Trk
bataryalarnn Mttefik ordughn topa tuttuu .............................
159
Boaz'n Anadolu yakasndaki Trk topu bataryalarnn

Mttefiklerin ordughn, denizde mayn tarama gemileri ile
torpido muhriplerini bombalad, bir uan drp birini de
hasara uratt................................................................................
160
152
No:
Belgenin Konusu
97-5
Mttefiklerin Seddlbahir'de yaptklar hcumun baarsz

olduu / Trk topularnn dmann hazrlad batarya mevziini
tahrip ettii ......................................................................................
161
21 Haziran 1915'te Seddlbahir cephesinde yaplan muharebede

Mttefiklerin youn topu atei sayesinde ele geirdikleri
siperleri Trk birliklerinin yapt bir gece baskn ile geri
aldklar ...........................................................................................
161
Arburnu ve Seddlbahir'de hafif top ve tfek muharebeleri

olduu .............................................................................................
163
Seddlbahir'de 21 Haziran'da yaplan muharebede Mttefiklerin

kayplarnn ok olduu / Bir Trk keif kolunun yapt basknda
dmandan pek ok silah ve mhimmat ele geirildii ..................
163
Seddlbahir'de Mttefiklerin yapt topu bombardman ve

piyade hcumunun etkisiz kald / Anadolu yakasndaki Trk
bataryalarnn dmann piyade ve topu mevzilerini bombalad
164
97-10 Trk topusu ve piyadesinin baskn tarznda at atele dman

mevzilerinin tahrip edildii / Mttefik uaklarnn Yeniehir
kyn bombalad........................................................................
165
97-11 Mttefiklerin 28 Haziran'da Seddlbahir'de yaptklar hcumun

pskrtld / Anadolu yakasndaki Trk bataryalarnn
atklar atele dmann geri ekilmesinde etkili olduklar ve
Tekke Burnu'ndaki bataryalarn susturduklar ...............................
165
97-12 Mttefiklerin iml Grubu'nda Trk siperlerine yapt saldrnn

pskrtld / Seddlbahir cephesinde Trk kuvvetlerinin
dmana saldrarak bir ksm siperlerini ele geirdii bu hcuma
Anadolu sahil bataryalarnn atele yardmc olduu......................
166
97-13 Seddlbahir Cephesi'nde Mttefiklerin byk hazrlklar

sonucunda yapt saldrnn baarsz brakld / Boaz'daki
Trk topularnn ateiyle Mttefik ordughnn bombaland, bir
dman bataryasnn susturulduu ..................................................
167
97-14 Arburnu'nda Mttefiklerin paralandktan sonra kt kokulu

yeil gaz karan arapnel kullandklar / Seddlbahir'de Trklerin
yaptklar bir hcumla baz dman mevzilerini ele geirdikleri ....
168
97-6
97-7
97-8
97-9
Sayfa
97-15 Bir Alman denizaltsnn Seddlbahir nnde byk bir Fransz

nakliye gemisini batrd / Cenup Grubu'nda alan topu atei
XXIII
No:
Belgenin Konusu
sonucu Mttefiklerin mhimmat deposunun havaya uurulup

bataryalarnda yangn karld.....................................................
97-16 Seddlbahir'de Trk cephesinin sa tarafna yaplan hcumun
pskrtld / Arburnu nnde bir Mttefik monitrnn
hastane gemisininin arkasna saklanmak suretiyle Trk
mevzilerini bombalad .................................................................
97-17 Arburnu'nda Trk topusunun dman mevzilerini etkili bir
ekilde bombalad / Seddlbahir'de Mttefiklerin yapt
hcumun pskrtld / Tekke Burnu'ndaki Mttefiklerin ikmal
noktasnn Boaz'n Anadolu yakasndaki Trk bataryalarnca
bombaland...................................................................................
97-18 Seddlbahir'de dmann iki siperinin ele geirilip karlan keif
kollarnn ganimetle geri dnd / Bir Mttefik uann
Gelibolu'yu bombalad .................................................................
97-19 Boaz'daki Anadolu bataryalarnn Tekke Burnu'nda bulunan
Mttefik ordughn ve bir yry kolunu bombalad ...............
97-20 Kabatepe nnden Trk mevzilerini bombalayan Mttefik
zrhlsnn karlk verilmesi zerine ekildii / Mttefik
uaklarnn Boaz'n Anadolu sahili zerindeki faaliyetlerinin
uaksavar bataryalarnn atei ile engellendii................................
97-21 Arburnu nnde bir kruvazrn balon yardmyla Trk
mevzilerini
bombalad /
Anadolu
yakasndaki
Trk
bataryalarnn Morto Liman'ndaki Mttefik bataryalar ile uak
hangarn topa tuttuu .....................................................................
97-22 Mttefiklerin Arburnu'nda yaptklar hcum teebbsnn
sonusuz kald / Seddlbahir'de Mttefiklerin defa tekrar
ettikleri saldrlarn byk kayp verdirilerek pskrtld,
Mttefiklerin bu muharebede 60.000 top mermisi kullandklar ...
98
ngiliz asker elbisesi giydirilerek anakkale'ye gnderilmek
istenen Msrl askerlerin bunu reddettikleri / Piramitlerin
etrafnda olup hastane haline getirilen Manohoza Oteli ile
Kahire'deki Heliopolis Palace, Byk Lunapark Heliopolis
Otellerine ve dier baz binalara ok sayda yaral Mttefik askeri
getirildii ve bunlardan birounun bakmszlktan ld /
Avustralya askerlerinin tifo hastaln Msr'a tadklar ..............
99
Trklerin cephelerdeki Mttefik askerlerin yaralarn sarp ekmek
ve su verdikleri, esir denlere iyi davrandklar ............................
XXIV
Sayfa
169
170
171
171
172
173
173
174
175
176
No:
Belgenin Konusu
100
Savata stn gayretleri grlen 5. Ordu subaylarna sefer kdemi

zamm verilerek rtbelerinin ykseltilmesi.....................................
177
3. Kolordu Komutan Albay Esad Paa'nn generallie terfii ile 5.

Ordu Kurmay Bakan Kaymakam Kzm Bey'e sene sefer
kdemi zamm verilmesi..................................................................
178
llerin defni iin alnacak tedbirleri grmek zere

Gelibolu'daki Fransz hatlarna gnderilen Osmanl delegesinin
hemen dnnde saknca grld iin geici bir sre
alkonulup sonra serbest brakld ................................................
179
19. Tmen Komutan Albay Mustafa Kemal Bey'in 15. Kolordu

Komutanl'na tayin edildii..........................................................
180
Roma Sefreti'nden alnan istihbarat bilgisine gre; son bir ayda

100 kadar vapurun iindeki Kitchener Ordusu denilen ngiliz
askerleri ile birlikte Malta'dan douya getii / zel donanml 5
ngiliz gemisinin Boazlar'a gnderildii / ngilizlerin talya'dan
5 gemi satn aldklar / Tern-i Evvel'den nce Boazlar' ele
geirmek isteyen ngilizlerin Anadolu'ya asker karp Midilli'yi
igal edecekleri / Birka tane ngiliz kruvazrnn Adriyatik'e
gnderildii / ngilizlerin asker takviye faaliyetleri erevesinde
anakkale Boaz ve Adriyatik Denizi'ne asker ve mhimmat
sevk ettikleri....................................................................................
181
Amerika Bykelisi Morgenthau'nun, stanbul'daki ngiliz ve

Fransz vatandalarn Gelibolu'ya yerletirilecekleri yolunda
Osmanl Devleti'nin alm olduu kararn uluslararas hukuka
aykr olduunu bildirmesi zerine Osmanl Kara ve Deniz
Kuvvetleri Komutan Enver Paa'nn da, ngilizlerin savata
uluslararas hukuk kurallarna aykr olarak sava blgesi dnda
bulunan Gelibolu ehrini ve Hill-i Ahmer bayra tayan
hastane gemileri ile salk birliklerine ate ap Ezine, Havuzlar
ve Halilpaa iftlii'ndeki hastaneleri bombaladklar, llerin
defnedilmesiyle ilgili ilemleri grmek zere gnderilen
Osmanl delegesini alkoyduklar, hastane gemilerini asker
amala kullandklar, Mudanya ve Tekfurda'ndaki yolcu
gemilerine denizaltlar araclyla Saldrdklarn ifade ederek
misliyle mukabelede bulunmak zorunda kaldklarn bildirdii .....
182
101
102
103
104
105
Sayfa
XXV
No:
Belgenin Konusu
106
Mttefik denizaltlarnn her eit meden ve insan haklar

ineyerek Mudanya ve Tekfurda'ndaki yolcu gemilerine
saldrd..........................................................................................
190
Gelibolu'da Mttefikler tarafndan esir alnan Osmanl askerlerine

insanlk d muamelede bulunulduu.............................................
191
Mttefiklerin anakkale'de boucu gaz kullandklar konusundaki

iddialarn ngiltere Harbiye nzrnca reddedildii .........................
192
Batrlan E-15 isimli ngiliz denizaltsnn mrettebatndan olup

yaral olarak esir edilen Thomas O'Niell'e ngiltere'deki anne ve
babas tarafndan yazlan mektupta, hastanede kendisine iyi
davranlmasndan dolay Trk subay ve hastabakclarna teekkr
edildii ............................................................................................
192
Mondros ve Limni'deki ngiliz askerleri arasnda bulunan Hintli

Mslman askerlerin din duygularn harekete geirmek ve kime
kar savatklarn anlamalarn salamak iin Arapa ve Urduca
ilanlar hazrlanarak uaklar vastasyla datlmasnn uygun
olduu / Srbistan'a asker mhimmat sevkinin durdurulmas
hususunda Yunan Hkmeti nezdinde yaplan giriimlerin
sonusuz kald..............................................................................
194
2 Austos 1915 tarihinde Mttefiklerin Ezine'deki hastaneyi

bombalamalar sonucu hasta bir askerin yaraland ......................
196
107
108
109
110
111
112
113
114
115
XXVI
Sayfa
anakkale'ye hcum eden ngiliz Queen Elisabeth Dretnot'unun

arzalanarak sava d kald ve ngiliz donanmasnda buna
benzer 40 kadar dretnotun da bu ekilde sava d kalacann
tahmin edildii ................................................................................
Seddlbahir'e ilk kan dman kuvvetleriyle meydana gelen
muharebede kahramanlk gstermesinden dolay Muharebe
Gm mtiyaz Madalyas ile taltif olunan Bigal Mehmed bin
Mustafa'ya verilen beratta yanl yazlan alay ve blk isimlerinin
tashih edilerek yeniden berat verilmesi...........................................
197
Gelibolu sava alannda Franszlar tarafndan esir edilip

Mondros'ta tutulan 715 askerin knyelerini belirtir cetvelin takdim
edildii ............................................................................................
198
Mttefik askerlerin Limni'de halka kt muamelede bulunduklar

ve Mondros'tan gelen yolculardan alnan bilgilere gre ngiliz ve
Fransz askerleri arasnda bir anlamazlk olduu ..........................
199
197
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
116-1 Arburnu ve Seddlbahir cephelerinde karlkl saldrlar

yapld ve Mttefiklerin ilerleme gayretlerinin sonusuz
braklp bir ksmnn esir alnd...................................................
199
116-2 Arburnu sahiline yaklamak isteyen Mttefiklere ait bir nakliye

gemisi ile bir torpidonun topu ateleriyle uzaklatrld ve bir
mavnann batrld ........................................................................
200
116-3 Arburnu'nda
bir
ngiliz
kruvazrnn
mevzilerimizi
bombalad / Mttefiklerin srekli Seddlbahir sahilinden
hastane gemileriyle yaral tayp karaya asker kard................
201
116-4 Anadolu yakasndaki Osmanl bataryalarnn Tekke Burnu,

Seddlbahir ve Morto Liman civarndaki Mttefik ordughn
topa tuttuu .....................................................................................
202
116-5 Seddlbahir'de Mttefiklerce yaplan saldrlarn pskrtlp bir

ksm Fransz askerin esir alnd / Tekke Burnu'ndaki dman
ordughlar ile ihra iskelelerinin bombaland.............................
202
116-6 Arburnu'nda lamlarda alan Mttefik askerlerden bir

ksmnn patlatlan lamlarn altnda kald..................................
203
116-7 Mttefiklerce Arburnu'nda yaplan saldrlarn pskrtlp

Osmanl bataryalarnca Seddlbahir ve Morto Liman'ndaki
dman ordughlarna ate ald.................................................
203
116-8
Arburnu'nda karlkl lam savalar yapld ve Kerevizdere

civarna yaklaan Mttefik torpidolarnn alan topu ateiyle
kamaya mecbur edildii ..............................................................
204
Arburnu'nda karlkl olarak topu atlar yapld ve Osmanl

mevzilerini bombalayan iki Mttefik monitr gemisinin alan
atele kamaya mecbur brakld / Seddlbahir'deki Mttefik
saldrlarnn pskrtld ..........................................................
205
116-10 Arburnu'nda karlkl lam savalar yapld / Osmanl

topularnn ateiyle Hisarlk'taki Mttefiklere ait havan
bataryasnn yer deitirmek zorunda brakld..........................
206
116-11 Mariotte adl Fransz denizaltsnn anakkale Boaz'nda

batrlp mrettebatndan 31 kiinin esir alnd / Mttefiklerin
boucu gaz yayan mermiler kullanmaya devam ettii / Mttefik
uaklarnca
Seddlbahir'deki
Halilpaa
Hastanesi'nin
bombaland.................................................................................
206
116-9
XXVII
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
116-12 Seddlbahir'deki Osmanl asker birliklerini bombalamak

isteyen Mttefik torpidolarn alan atele ekilmek zorunda
brakld......................................................................................
208
116-13 Arburnu'nda Mttefik siperlerine baskn yapan bir Osmanl

keif kolunun ok miktarda istihkm aleti ve tfek ele geirdii .
208
116-14 Arburnu'nda Mttefikler'e ait bir balon gemisinin vurulduu /

Seddlbahir'de Osmanl topu ateinin etkisiyle Mttefik
siperleri gerisinde yangnlar kt ve Osmanl'nn Anadolu
bataryalarnca Tekke Burnu'ndaki Mttefik mfrezelerinin
bombaland.................................................................................
209
116-15 Bolayr nlerinde Mttefiklere ait bir denizaltnn imha edildii /

Arburnu'ndaki Mttefik saldrlarn pskrtld .....................
209
116-16 Osmanl askerlerince Arburnu'nda patlatlan lamlardan

baarl sonular alnd ...............................................................
210
116-17 Arburnu'nda Mttefiklerin yapt gsteri nitelikli saldrlarn

ar kayplar verdirilerek pskrtld.......................................
210
116-18 Altepe civarnn bir kruvazr tarafndan bombaland ve

Osmanl topularnn ateiyle vurulan bir torpidonun
uzaklat / Mttefiklerce Kumkale'nin gneyindeki Ezine
Hastanesi'nin bombaland ..........................................................
211
116-19 Arburnu'ndaki
Mttefik
saldrlarn
pskrtld /
Seddlbahir'de Mttefiklerden 200 metre arazinin geri alnd /
Mttefiklerce Aaderesi'ndeki bir Osmanl hastanesinin
bombaland.................................................................................
212
116-20 Mttefiklere ait kara ve deniz glerince Altepe ve

Sndere'deki Osmanl mevzilerinin ate altna alnd / Sahili
gzetleyen Mttefik ganbotun alan ate sonucu vurulmas
zerine Bozcaada'ya ekildii.......................................................
212
116-21 Arburnu'ndaki Mttefik nakliye gemilerin Osmanl topularnn

at atele uzaklatrlp ani bir hcumla baz siperlerin geri
alnd / ngilizlerin Sndere'nin gneyinde yapt saldrlarn
Osmanl Ordusunca pskrtlerek 60 askerin esir alnd ..........
213
116-22 Saros Krfezi'nin kuzeyindeki Karaal'ya ve Arburnu'na

karlan Mttefiklerin Osmanl askerlerince kovulup
birounun esir alnd / Mttefiklerin Seddlbahir'in sandaki
Osmanl siperlerine kar yapt saldrda 2.000'i akn l
XXVIII
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
brakt, merkez ve sol taraftaki siperlere yapt saldrlarda ise

110 askerinin esir alnd / anakkale Boaz'nda Mttefik
denizaltlarnca batrlan Barbaros Zrhls'nn mrettebatnn
byk ksmnn kurtarld...........................................................
214
116-23 Osmanl Ordusunca Mestantepe'nin Mttefiklerden geri

alnd / Azmak'n kuzeyinde 44 rakml tepeye kadar ilerleme
saland
ve
Conkbayr'ndaki
Mttefik
saldrlarn
pskrtld / Kanlsrt'ta Mttefiklerin eline geen baz
yerlerin geri alnd / Mttefik donanmasnca Turhan,
Kavakky ve Kocaeme kylerinin topa tutulduu / Ece
Liman'na Mttefik donanmasna ait gemilerin gelip gittii /
Galataky'n Mttefik uaklarnca bombaland / Kocaimen
ve Conkbayr'n ele geirmek isteyen Mttefiklerin Softatepe'de
asker ynak yapt ....................................................................
215
116-24 Arburnu'nun kuzeyinde Osmanl Ordusunca yaplan saldr

sonucu Mttefiklerin 500 metre geri ekildii ve Seddlbahir'de
bir miktar Fransz askerin esir edildii / Mttefiklere ait bir
kruvazrn artma ile Bolayr' bombalad / Galataky'deki
Osmanl Ordusu'na ait hastanenin Mttefiklerce bombaland ..
217
116-25 Mttefiklerin
Arburnu'nun
kuzeyindeki
saldrlarnn
pskrtld, sadece bir cephede 3.000'i akn kayp verdikleri
218
116-26 Mttefiklerin Arburnu'ndaki saldrlarnn Osmanl Ordusunca

pskrtld ve bir miktar esir ve silah elgeirildii / Arburnu
aklarnda dolaan bir Mttefik zrhlsnn Osmanl topularnn
atei sonucu blgeden ayrld.....................................................
218
116-27 Bozburun Katrl ile Kzl Adalar arasnda bir Mttefik

denizaltsnca 7-8 adet yelkenli ve sandal batrld / Mudanya
nne gelen bir Mttefik denizaltsnn at ate sonucu
Gmrk Dairesi'nde yangn kt / Tekfurda ve Erdek narl
Liman ile Tavan Adas arasnda Mttefik denizaltlar
grld / Mttefiklerin Kiretepe ve Kkanafarta
Ovas'ndaki saldrlarnn ar kayplar verdirilerek Osmanl
Ordusunca pskrtld / Mttefiklerin Seddlbahir civarnda
dekovil hatt oluturduu / Kkanafarta Ovas'nda Osmanl
Ordusunca esir edilen Mttefik askerlerin ifadesine gre
Mttefiklerin madd ve manev olarak zayf olduunun
bildirildii / Eksamil ve Bolayr'n Mttefik donanmasnca
bombaland ................................................................................
219
XXIX
No:
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
XXX
Belgenin Konusu
Sayfa
anakkale'de 30 Nisan 1915'te Osmanl kuvvetleri tarafndan

batrlan AE-2 denizaltsnn esir edilen kaptan Bahriye Kdemli
Yzba Staker'in Malta'daki bir dostuna gnderdii mektupta
durumunun iyi olup kendisine gzel muamelede bulunulduunu
bildirdii........................................................................................
221
anakkale'de yaral olarak esir edilip tedavi grd Kilidlbahir

Hastanesi'nde len ngiliz George Taylaran hakkndaki lm
raporunun ngiltere Harbiye Nezreti'ne gnderilmesi ...................
222
ttifaka dahil olmasndan sonra talya cephesine mzakere iin

Rus, ngiliz ve Fransz subaylarndan oluan yverler
gnderildiinden anakkale'deki ngiliz kararghna da birka
talyan subaynn gnderilmi olabilecei, ancak talya'nn kara
ve deniz harektna itirak etme hususunda herhangi bir grme
yaplmad......................................................................................
222
Son gnlerde asker sevkyat vapurlarnn ska bulunmas

sebebiyle dman denizaltlarnca saldrya urayan Bandrma
Liman'nda gzetlemede bulunmak zere polis idaresi emrine bir
motor tahsis edilmesi ......................................................................
223
Askerden arndrlarak iindeki ev ve asker barakalarn hastane

haline getirildii Gelibolu'nun her trl bombardmandan uzak
tutulmas iin ilgili bykelilikler nezdinde giriimlerde
bulunulmas.....................................................................................
224
1-31 Temmuz 1915 tarihlerinde Tekfurda Liman'nda Mttefik

kuvvetler tarafndan verdirilen hasarn miktarn gsterir cetvelin
takdimi ............................................................................................
225
Fransa'nn ald esirleri, angarya ilerde kulland Echo de Paris

gazetesinin 6 Austos 1915 tarihli nshasndan anlaldndan
durumun iddetli bir ekilde protesto edilmesi ...............................
227
15. Kolordu Komutan Albay Mustafa Kemal Bey'in 16. Kolordu

Komutanl'na tayin edildii..........................................................
227
Mudanya'dan Emirali Adas'na muhacir tayan bir kayn

Mttefiklerce kurunlanmas ile Arburnu'ndaki hastanenin
bombalanmasnn protesto edilmesi ...............................................
228
16. Kolordu Kumandanl'ndan Dersadet'e arlan Miralay

Feyzi Bey'in emekli edilmesi ..........................................................
229
No:
Belgenin Konusu
127
Kale-i Sultaniye'de Osmanl ktat zerine Mttefik kuvvetleri

uaklar tarafndan atlan bir bildiride Osmanl esirlerinin Msr'da
rahat bir hayat srdkleri ve kendilerine son derece uygun
istirahat imknlarnn salandnn belirtildii ..............................
128
129
130
131
132
133
134
135
anakkale Sava hakknda Aftonblatt gazetesinde tarafsz bir

ekilde yayn yapan Msy Nielslago Lengquist'in muharebe
madalyas ile dllendirilmesi ........................................................
Roma'da yaymlanan Journal de l'Italia gazetesinin 10 Austos
1915 tarihli nshasnda, anakkale'de yaralanarak Kahire'ye
gelen birinden alnd bildirilen bir mektupta Gelibolu'nun her
yerinin tuzaklarla dolu olup fazla kayp vermelerine ramen bir
ey yapamadklarnn belirtildii ve yine ayn gazetenin haberine
gre ngilizlerin harbin balangcndan bugne kadar tm
cephelerde 330.995 kii zayiat verdii............................................
ngiliz ve Franszlarn 10 Austos 1915 tarihli resm teblilerinde,
Kirte'ye doru 200 metre ilerledikleri ve Conkbayr'n ele geirip
ok sayda esir ve silah aldklarna dair olan bilgilerin gerek d
olduu .............................................................................................
Osmanl Devleti'nin Glnihal, Edremid ve Akdeniz Vapurlaryla
irket-i Hayriye'nin 60, 61, 63 ve 70 numaral gemileri ile ngiliz
Hkmeti'nin Depp, Asia ve Queen Alexandra isimli gemilerinin
hastane gemisi haline getirildii / ngiliz Hkmeti'nin, Osmanl
Devleti'nin hastane gemilerini asker nakli iin kulland
iddiasnn aslsz olduundan ngiliz denizaltlarnca hastane
gemilerine yaplacak saldrda ldrlen her yaral Osmanl askeri
iin bir ngiliz esirinin idam edilecei ............................................
Gelibolu'da Osmanl ve Alman subaylar arasnda kan
anlamazlktan dolay 50 Osmanl subaynn tutuklanarak
Dersadet'e gnderildiine dair Atina'da neredilen haberin aslsz
ve uydurma olduunun yine gazetelerle tekzip edildii..................
Osmanl kuvvetlerinin son aldklar esirlerden edindikleri
bilgilere gre anakkale cephesindeki Mttefik ordularn
morallerinin bozuk olduunun anlald ......................................
anakkale'de savalardan zarar gren halk iin gnderilmi olan
50.000 kuruun tamamen datlm olmasna ramen ihtiyac
karlamadndan bir o kadar daha para gnderilmesi...................
ngiliz Royal Naval Frkas'nda blk komutan olup anakkale
Savalar'na katlm olan Ivan Helid'in ngiltere'ye gnderdii ve
Sayfa
230
231
233
235
235
246
247
248
XXXI
No:
136
137
138
139
140
141
Belgenin Konusu
Daily Express gazetesinde "Katiyyen Meys Olmaynz"

balyla yaynlad mektuplarn tercmesi .................................
ngilizlerin stanbul'a girdiklerinde kullanlmak zere Rum
gnlllerine dattklar banknotlarn herhangi bir hkm
olmadndan bunlarn resminin Tasvir-i Efkr gazetesi ile
neredilmesi ....................................................................................
Bandrma'da oturan Msy Mathieu Sommet'nin dman
gemileriyle gizlice iaretleip onlara yardm ettii iddiasyla
Divan- Harb'de yarglanmas .........................................................
28 Austos 1915 tarihli Times gazetesine gre Mttefik
kuvvetlerin Suvla Koyu'nun karsnda bulunan bir siper hatt ile
Rhododendron Srt ve Lonesome aml mevzilerini youn ate
ve sng saldrlar sonucunda igal ettikleri ve bu savalarda
Trklerin ok sayda kayp verdikleri .............................................
Gelibolu Cephesi'nde yaplan savalarda Osmanl kuvvetlerince
elde edilen esirlerden bir Mttefik askerin, yannda yaral olarak
yatmakta olan bir Trk askerini canice bakla yaralamak isterken
yakaland .....................................................................................
10 Austos 1915 tarihli Times gazetesinde bizzat Seddlbahir
cephesinde bulunmu olan bir ngiliz doktorun Mttefikler ile
Osmanl kuvvetleri arasnda meydana gelen arpmalarla ilgili
gzlemlerini anlatan mektubunun tercmesi...................................
talya Hkmeti'ndeki ngiliz ve Fransz taraftar baz bakanlar
sayesinde tartlmakta olan talya'nn anakkale taarruzunda
tilf Devletleri yannda yer almas hususunda ngiltere ve Fransa
arasnda anlamazlk olduu ...........................................................
II. BLM
BELGE FOTOKOPLER ..........................................................................
XXXII
Sayfa
249
255
256
259
261
263
265
269
EKLER
FOTORAFLAR........................................................................................
627
HARTALAR..............................................................................................
REFERANSLAR.........................................................................................
651
659
NDEKS ......................................................................................................
665
XXXIV
KISALTMALAR
BEO
Bb- l Evrak Odas
bkz.
Baknz
BOA
Babakanlk Osmanl Arivi
DH. EUM. 3. ube
Dahiliye Emniyet-i Umumiye 3. ube
DH. EUM. 7. ube
DH. EUM. KLH
Dahiliye Emniyet-i Umumiye Kalem-i Husus
DH. EUM. KLU
Dahiliye Emniyet-i Umumiye Kalem-i Umum
DH. EUM. LVZ
Dahiliye Emniyet-i Umumiye Levazm Kalemi
DH. EUM. SSM
Dahiliye Emniyet-i Umumiye Seyr Sefer

Mdriyeti
DH. EUM. VRK
Dahiliye Emniyet-i Umumiye Evrak Odas
DH. KMS
Dahiliye Kalem-i Mahsus
HR. MA
Hariciye Matbuat
HR. SYS
Hariciye Siyas
. HB
rde Harbiye
. TAL
rde Taltifat
MB
Mbeyn-i Hmyn
MB
Mbeyn rde
MV
Meclis-i Vkel Mazbatalar
Y. PRK. ASK
Yldz Perakende Asker Maruzat
I. BLM
BELGELERN
TRANSKRPSYONLARI
Tophne-i mire Mriyeti

Hususiye
'Kendisiyle grlmesi fermn- isabet-beyn- hazret-i hilfet-penhlerinden olan General Cicakof, bu sabah nezd-i ahkarneme gelerek kendisiyle grlm, netice-i mtlaas Kilidlbahir ile Seddlbahir istihkmt,
istihkmt- sireden ok ileride ve Boaz'n medhalinin iki cihetinde bulunduundan, Kale-i Sultaniye'de bulunan istihkmt- sireden mezkr istihkmlara ine gayr- kbil olduundan, Boaz'a girmesine cehd edecek donanmann mezkr Kumkale ile Seddlbahir istihkmlar aleyhine tekmil kuvvetle ate edeceinden bu istihkmlar tahrib edecei der-kr olup lkin Kale-i
Sultaniye civarndaki istihkmtn cesmetleri ve techztnn kuvvetleri ondan ileriye glkle geebileceini gstermekdedir. Sye-i muvaffakiyet-vye-i hazret-i ehriyrlerinde Boaz' seddetmek iin en ileride bulunan torpido hatt, mevcud istihkmlarn haricinde olup muhafaza altnda olmadndan mezkr torpido hatt- mdafaas yanna drt-be cesm toplarla mcehhez bir cesm istihkm yaplmas ve bunun da haritada Dardanos ismiyle yd
olunan tepede ina olunmasn tavsiye etmekdedir ve bundan baka Boaz'a
girmek isteyen donanma gece girmeye say edeceinden bu misill gece icr
olunacak manevralara asl mni elektrik fenerleri olduundan lzm gelen
yerlere elektrik fenerleri konmas ve bu vechile gece gezmenin de imknsz
bir hle getirilmesi lzumunu beyn etmidir. Bir de oralara klliyetli asker
karlmas Bolayr istihkmtnn haricinde Saros Krfezi'nden mmkn
olabilip buna dahi Bolayr istihkmt mukabele edebileceini der-meyn
etmekde ise de mezkr istihkmta on be santimetrelik toplar vaz lzm
gelip imdiye dein bu da konulamam olduundan burasn atebe-i seniyye-i mlknelerine ayrca arz ederim ve bu istihkmlarn arkasnda Anafarta ile Kabatepe tarafndan asker dklerek mevcud istihkmt o tarafdan al5
maa say etmek mmkn olduundan o tarafdan gelecek dman askerine

mukabele iin Kilya Ovas cihetlerinden ve Kocade[re] tarafna, vadinin ierisine iki- istihkmt- hafife inasyla, iki batarya kadar sahra toplaryla
techz edilmesi ve bunlarn muhafazas iin dahi sekizer yz mevcudlu drt
tabur kadar piyade askerine ihtiyac olduunu beyn etmekdedir ve geen sene tekmil istihkmlarn arka cihetlerini muhafaza iin on iki tabur kadar piyade askerine ihtiyac olduu da Bahr- Sefd Boaz Muhafzl Vekleti'nden bildirilmidir ve Kale-i Sultaniye cihetinde Mecidiye Tabyas yaknnda
bulunan dan yar yerlerinde bir havan tabyas ina olunmakda olup generalin mtlaasna gre mezkr havan tabyasnn orada inasndan sarf- nazarla
dan zirvesi gerisine inas daha mnasib olduunu ve o civarda bulunan
torpido istasyonunun yakn bulunan istihkmtdan birinin iine inasnda
dman nazarndan mahfz olacan ifade eylemekdedir. Mezkr batarya
bil-mezniyet ina olunduu cihetle tahkikt icr olunaca ve bundan baka eer taraf- hazret-i hnelerinden taleb buyurulur ise gerek Boaz'n
seddi iin ilveten torpido getirilmesi ve [gerekse] orada elektrik fenerlerinin
tesisi hususunda Rusya Devleti'nin muvenet edeceini kaviyyen meml
etmekde olmakla ol bbda ve ktbe-i ahvlde emr u fermn hazret-i
veliyy'l-emr ve'l-ihsn efendimiz hazretlerinindir.
F 5 Rebulhir sene [1]314 ve f 1 Eyll sene [1]312 / [13 Eyll 1896]
Kullar
Yvern- Hazret-i ehriyrlerinden
Tophne-i mire-i Mlkneleri
ve Umum Mektib-i Askeriye-i hneleri Nzr
Zeki
BOA, Y. PRK. ASK, 115/6
2
Bb- l
Dahiliye Nezreti
ifre Kalemi
Gayet mstacel ve mahrem
Kale-i Sultaniye Mutasarrfl'ndan alnan ifre

Almanya'nn Goeben Zrhls'yla Breslau Kruvazr Boaz'dan ieri
girerek imdi ezn saat on ikide Mevki-i Mstahkem Kumandanl'nn iskelesi nne vsl olduu bery- malmt marzdur.
F 28 Temmuz sene [1]330 / [10 Austos 1914]
Mutasarrf
Fuad
**
Bb- l
Dahiliye Nezreti
ifre Kalemi
Gayet mstaceldir
Kale-i Sultaniye'den alnan ifre

ngiliz filosunun Boaz medhali karsnda dolamakda olduu imdi
Bahr- Sefd Boaz Umum Kumandanl tarafndan verilen malmt- ifhiye zerine marzdur.
Mutasarrf
Murad Fuad
BOA, DH. EUM. 7. b, 2/31
3
Dahiliye Nezreti
Kale-i Sultaniye Mutasarrfl'na

Almanya Hkmeti bu iki zrhlnn [Goeben ve Breslau] Devlet-i Aliyye'ye satlmasna karar verdiini tebli etdiinden dolay Kale'ye duhllerine
7
muvfakat edildiini ve mrettebtnn stanbul'dan sevki ve bayrann tebdli derdest olduunu ve bu muameleden haberdr olmayan kaptanlarn harektndan dolay hkmetin mteessir ve mteessif olduunu ve binenaleyh
Devlet-i Aliyye'nin b-taraflk hukukuna iddetle riyetde sbit idn cevaben tebli ediniz.
29 Temmuz [1]330 / [11 Austos 1914]
BOA, DH. KMS, 27/2
4
Daire-i Sadret
Tahrrt Kalemi
Harbiye Nezret-i Cellesi'ne

6 Austos [1]330 tarihli tezkire-i aliyye-i nezret-penhlerine cevabdr. Boaz'n sefin-i harbiye-i ecnebiye tarafndan dr- tecvz olduu
takdirde derhal kapatlmas zarur ve nif'z-zikr halden baka ahvlde seddi
Meclis-i Vkel'nn kararna vbeste bulunduu tab olmakla ona gre muktezsnn fs siyknda tezkire-i senver terkm olundu, efendim.
7 Austos [1]330 / [20 Austos 1914]
BOA, BEO, 322947
5
Dahiliye Nezreti
Emniyet-i Umumiye Mdriyeti
Vilyta Tamm
Akdeniz Boaz'nn nnde yirmi drt para ngiliz ve Fransz zrhlsnn resm-i geid yaparcasna dolamas ve evvelki gn kefe giden bir torpidomuza gelen bir ngiliz zbitinin, Almanya'dan alnan gemilerden dolay,
8
bunlar ve dier donanmamz Osmanl sancan hmil olsalar bile ate etmek
emrini aldklarn tebli etmidir. ngiliz gemilerinin Boaz medhalini terk
etmesine ve gemilerimizin serbeste dolamasna mmnaat edilmeyecei
temin edilinceye dein ihtiyten Boaz'n seddedildii bery- malmt bildiriliyor.
15 Eyll [1]330 / [28 Eyll 1914]
BOA, DH. EUM. KLU, 2/38
6
Nezret-i Umr- Bahriye
Birinci Daire
ube: 1
Umum Numara: 27995
Husus Numara: 336
Hulsa: ki kta tahtelbahirin tedriki
esbbnn istikmline dair
Mahrem
Huzr- Sm-i Cenb- Sadret-penh'ye

Marz- ker-i kemneleridir
Bu defa bir tek tahtelbahirin kruvazr gark etmesi sretiyle sfn-i
mezkrenin iktidr- harbleri bilfiil ve bir kat daha tezhr eylediinden,
kuvvetli filolara kar sevhilin ve be-tahsis Boazlarn emr-i mdafaasnda
bunlardan fevkalde istifade edilecei ve hatta tahtelbahirlerin mevcudiyetini istihbr eden dman donanmasnn byk bir tehlikeyi gze aldrmadka
Boazlar'a takarrb bile edemeyecei nazar- mlhazaya alnarak evvelce
Ruslarn ve bilhare torpidobotlar meselesinde Bulgarlarn yapd misill,
iki kta kk tahtelbahirin tren ile para para getirilmesi ve fabrikasndan
celb edilecek bir-iki sanatkr marifetiyle teknenin burada kurulmas ve hulsa daha kk emsllerine nazaran tl-i mddet uzamas muhtemel olan
harb-i hzr esnasnda Devlet-i Aliyye'nin ibu sefinden istifadesinin temi9
ni zmnnda tedrikine tevesslnn muvfk olaca tezekkr klnm olmakla icr-y icab rey-i sm-i fahmneleridir. Ol bbda emr u fermn hazret-i veliyy'l-emrindir.
Dersadet, 21 Eyll 1330 / [4 Ekim 1914]
Bahriye Nzr
Cemal
BOA, HR. SYS, 2107/4
7
Bb- l
Hariciye Nezreti
Umr- Siyasiye Mdriyet-i Umumiyesi
Mhimme Kalemi
Aded: 55494/1400
Hulsa: Yunanistan'n vaziyeti hakknda
Mahremne
Dahiliye Nezret-i Cellesi'ne

Devletli efendim hazretleri
anakkale Boaz haricinde ngiliz ve Fransz filolar arasnda baz
Yunan zrhllarnn bulunduuna dair Harbiye Nezret-i Cellesi'nden vrid
olan 15 Eyll sene [1]330 tarih ve 2231 numaral tezkire zerine bu hususda
Almanya Hkmeti'nin nazar- dikkatinin celb edilmesi Berlin Sefiri Mahmud
Muhtar Paa hazretlerine tavsiye edilmidi. Mrunileyhden cevaben alnan
telegramda "Bulgaristan, Srbistan zerine asker tahd ederse, Yunanistan'n
b-tarafln muhafaza etmeye karar verdii" binen al-zlik slif'z-zikr
zrhllarn Fransz ve ngiliz filolar arasnda bulunmas ehemmiyetden r
olduu Msy Zimmerman tarafndan beyn olunduu bildirilmi, halbuki
imdiye kadar alnan malmt eer Bulgaristan, Srbistan aleyhine kym
edecek olursa Yunanistan'n b-tarafln muhafaza edemeyecei merkezinde bulunmu olmasna binen sebk eden istzh zerine sefir-i mrunileyh10
den zeylen alnan telegramda Yunanistan erkn- harbiye ve frka-i askeriyesinin son iki harbde liyakatden ziyade tliin yardm etdiine kni olduklarndan harbi istemedikleri ve kral da ayn fikirde olup bu cmle ile beraber
kendisini Almanya imparatoruna balayan shr ve ahs hissiyta tbi olduu ve Ruslarn ve Slavlarn muzaffer olmalar keyfiyetini en byk tehlike
addedip ondan korkduu yalnz Venizelos'un el-hlet hzih dr- zaf
olmu bir frkaya istind etmekle beraber harbi der-p-i nazar eyledii fakat
kral ve askerlerin mmileyh Msy Venizelos'a kar kav ve klliyetli husam ve rukabs taraflarndan iltizm edildikleri binabern mmileyhin
Yunanistan' harbe srklemeye muktedir olmas zannedilmedii ve bundan
baka Bulgaristan'n Venizelos'un bile hibir ey syleyemeyecei bir sret-i
mhirnede harbe girmesi tasavvur olunduu Almanya Hariciye Nezreti'nde izahen beyn edildii bildiriliyor. Keyfiyet Harbiye Nezreti'ne de yazld, efendim.
F 23 Zilkade sene [1]332 - F 30 Eyll sene [1]330 / [13 Ekim 1914]
Hariciye nzr nmna
Umr- Siyasiye Mdr-i Umumsi
Ahmed Reid
BOA, DH. EUM. 3. b, 2/17
8
Bb- l
Dahiliye Nezreti
ifre Kalemi
Kale-i Sultaniye Mutasarrfl'ndan alnan ifre

Bu sabah vasat saat yediye eyrek kalarak ngiliz olduu muhtemel
olan alt dman sefinesi Boaz medhalini bombardman etdiinden mukabele olunarak on dakika kadar devamdan sonra hamd olsun yn- ehemmiyet hibir hl vuk bulmakszn gemilerin uzaklad imdi telefonla Mev11
ki-i Mstahkem Kumandanl erkn- harbiyesinden alnan malmt zerine marzdur.

F 21 Tern-i Evvel sene [1]330 / [3 Kasm 1914]
Mutasarrf
Fuad
BOA, DH. EUM. 3. b, 2/48
9
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
Numara: 4
Mahrem ve mahsusdur
Dahiliye Nzr Talat Beyefendi Hazretlerine

Vukut hakknda f 28 Tern-i Evvel sene [1]330'da alnan malmt
hulsas ber-vech-i t arz olunur:
Bahr- Sefd Boaz haricinde dmann bir kruvazr, bir torpido ve
bir tahtelbahiri Tekke Burnu anda da dier bir torpidosu grlmdr.
mroz cihetindekilerle beraber mevcudu iki ngiliz dretnotu, bir ngiliz kruvazr, iki Fransz kruvazr, dokuz torpido, tahtelbahirdir.
Midilli Adas'nda sekiz bin kiilik Rum etelerinin hzr bulunduunu
oradan gelenler bildirmi. F 18 Tern-i Evvel sene [1]330'da Karesi mutasarrf da Midilli ve Sakz'da 20-30 bin Rum'un Fransz elbise-i askeriyesini
lbis olarak hzr bulunduunu bildirmidi.
28 Ekim [1]330 / [10 Kasm 1914]
stihbrt ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
(mza)
BOA, DH. EUM. VRK, 25/2
12
10
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube Mdriyeti: 2
Numara: 5286
Matbt- Umumiye Mdriyeti'ne

Bugn Saphir nmndaki Fransz tahtelbahiri anakkale medhaline
sokulmaya teebbs etmi ve derhal mark olmudur. Mrettebtndan bir
ksm tarafmzdan esir edilmidir.
M-i muhreci
Ton
390
Teslht
6 aded
45 santimetrelik
torpido kovan
Srati
Mil-i bahr
Su stnde Su altnda
11,5
9
Makine kuvveti
Beygir
600
Tl
Metre
44,6
Sia-i seyri
Su stnde Su altnda
2,000
Arz
Metre
3,9
Mrettebt
23
F 2 Knn- Sn sene [1]330 / [15 Ocak 1915]

stihbrt ubesi Mdr nmna
Binba
Edib
**
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube Mdriyeti: 2
Numara: 5366

Dn anakkale Boaz medhali ilerisinde batan Fransz tahtelbahiri
Saphir hakknda tdeki tafsilt it olunur:
13
Anlaldna nazaran mezkr tahtelbahir medhale grnmeden yaklamak maksadnda iken bu esnada bir torpile arparak torpilin itili neticesinde mahv olmudur. Mrettebtdan ber-hayat kalanlar kurtarmak hususunda tarassud botlarmzn btn meslerini sarf sretiyle gsterdikleri gayret Osmanl Hkmeti'nin dmanlarmzn insaniyete muhlif harektna
kar aslne bir cevab tekil eder.
3 Knn- Sn [1]330 / [16 Ocak 1915]
stihbrt ubesi Mdr
Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1118/4
11
Harbiye Nezreti
Tahrrt Dairesi
Tahrrt Kalemi
883
Marz- ker-i kemneleridir ki

nc Kolorduca yeniden tekili mukarrer olan [19.] Frka Kumandanl'na Sofya Ataemiliteri Erkn- Harbiye Kaymakam Mustafa Kemal
Bey'in icr-y memuriyeti hakknda tanzim olunan irde-i seniyye lyihas
leffen takdim klnm olmakla iktizsnn f ve neticesinin emir ve inb buyurulmas ment- msaade-i smiye-i dver-i efhamleridir. Ol bbda emr u
fermn hazret-i veliyy'l-emrindir.
F 2 Reblevvel sene [1]333 ve f 5 Knn- Sn sene [1]330 / [18
Ocak 1915]
Harbiye Nzr Vekili
Talat
**
14
Harbiye Nezreti
Tahrrt Dairesi
Tahrrt Kalemi
2617
rde-i Seniyye
nc Kolordu'da yeniden tekil olunan [19.] Frka Kumandanl'na
Sofya Ataemiliteri Erkn- Harbiye Kaymakam Mustafa Kemal Bey memur
edilmidir.
bu irde-i seniyyenin icrsna Harbiye nzr memurdur.
F 4 Reblevvel sene [1]333 - F 7 Knn- Sn sene [1]330 / [20 Ocak
1915]
Harbiye Nzr Vekili
Talat
Sadrazam
Mehmed Said
Mehmed Read
BOA, . HB, 1333. Ra/3
12
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube Mdriyeti: 2
Numara: 5707
Hulsa: Saphir mrettebtnn yazdklar
mektublar hakknda harice mnasib sretde ner ilnna dair

Mark Fransz tahtelbahiri Saphir mrettebtndan kiinin memleketlerine yazdklar mektublar sreti aynen takdim klnmdr. Bunlarn
Osmanl Ajans ve Heyet-i stihbriye tarafndan mnasib sretde harice
neir ve memlik-i Osmaniyye'deki gazetelerle de iln olunmas rica olunur.
13 Knn- Sn [1]331 / [26 Ocak 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
**
15
Saphir Elektrik avuu Logal tarafndan ilesine yazlan mektubdan:

"...Tahlsiye sandal gelinceye kadar yarm saat suda kaldk. Kurumu
yapraklar gibi tir tir titriyorduk. Lkin bereket versin, Trk zbitleri bizi pek
mltefitne kabul etdiler. Sandal iinde zbitlerden birisi bana ceketini bile
verdi. Trk mlzm kyfetine girdim. Bizi hemen stdlar. Bir ie rom
getirdiler. Bir nefescik rom ekmek, bilsen ne kadar byk bir iyilik icr etdi. Bizi bir klaya gtrdler. Orada bize elbise verdiler. Zira denize derken rlplak olmu idik. Bizi stanbul'a getirdiler. Bulunduumuz mahalle
arada srada Trk zbitleri gelirler. Bize sigara paketleri ikrm ediyorlar.
Hemen ekserisi Franszca biliyor. Halbuki biz baka trl muamele greceimizi zannediyorduk..."
Beneve Raji tarafndan ilesine yazlan mektubdan:
"...27 arkadadan on kii yzerek sahile gelmeye aldk. Trkler
bizi adeta yeniden dnyaya gelir gibi bulup kurtardlar. Onlar bizi tasavvurumuzun fevkinde kabul etdiler. Dn ki artk kendimizi yorgunlukdan gib
etmi gibi idik. Suyun soukluuna rzgrn tesiri hepimizi titretiyordu. Bizi
derhal bir scak odaya getirdiler. Azar azar konyak verdiler, stdlar ve bize
scak tutucu elbiseler verdiler, sigara iirdiler. Bizi kurtaranlarn iinde pek
ok zbitn vard. Bizi stanbul'a getirdiler. Hepimiz bir kouda yatyoruz.
Vaktimizi pek gzel geiriyoruz..."
Matt['n] ilesine yazd mektubdan:
"...Saphir batarken hep denize ddk ve soyunarak yzmeye baladk.
Bir byk sandal bizi toplad. Bu sandalda Trk zbitn da var idi. Zbitler
kendi vazifelerinin fevkinde bir hareket-i insaniyede bulunuyorlard. Bize
ay ve scak elbise vererek hemen stmaya baladlar. Biz denizden Hazret-i
dem'in meydn- vcda gelmesi gibi rlplak kdk. imdi stanbul'dayz. Bize her ey verdiler. Rahatmz gayet iyidir. imdi Trk yemekleri yiyoruz. Her ne kadar aldmz yemeklere benzemiyor ise de gayet temiz,
lezzetli ve kuvvetli yemeklerdir".
BOA, HR. MA, 1118/11
16
13
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
Erkn- Harbiye Riyseti
Numara: 13
Malmt- Resmiye
anakkale:
Kumandanlk'dan 21/11: Kar ve sis mnasebetiyle Boaz haricinde bir
ey grlememidir.
22 Knn- Sn [1]330 / [4 ubat 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Erkn- Harbiye Binbas
Seyfi
**
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
Numara: 110
Malmt- Resmiye
anakkale:
[Mevki-i Mstahkem] Kumandanl'ndan 28/11: Bugn sefin-i cesmeden yalnz Indefeatable Zrhl Kruvazr grlm.
nc Kolordu'dan 28/11: Bugn bacal, 2 direkli bir ngiliz torpidosu Semadirek istikametinden Saros Krfezi'ne gelmi, dolam, ekilmi. Dman sefininden imdiye kadar ilk defa Saros Krfezi'ne bu torpido
gelmi.
29 Knn- Sn [1]330 / [11 ubat 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Binba
Seyfi
17
14
stanbul Polis Mdriyet-i Umumiyesi
Tahrrt Kalemi
Sret
Polis Mdriyet-i Umumiyesi'ne
ngiliz ve Fransz sefin-i harbiyesi Boaz'n en haricindeki tabyalarn bombardman etmi ve drt yz krk mermi atm ise de hibir muvaffakiyet elde edememidir. Yalnz bir nefer ta paralarndan hafife bacandan
yaralanmdr.
6 ubat sene [1]330 / [19 ubat 1915]
Karargh- Umum
Erkn- Harbiye Reisi Vekili
Kaymakam
**
stanbul Polis Mdriyet-i Umumiyesi
Tahrrt Kalemi
Sret
Polis Mdr Bedri Beyefendi'ye
1-Son gelen malmta nazaran bugn leden sonra saat iki buukda
dman donanmas anakkale'nin haric istihkmtn tekrar bombardmana
balamdr.
2-Hl-i hzrda vaziyetde hibir tehlike yokdur.
3-Bu gece Karargh- Umum'ye vrid olacak malmt- mhimmenin
polis otomobiliyle taraf- lnize teblii lzumu lzm gelenlere emredilmidir.
4-Enver Paa hazretleri yarn sabahdan itibaren stanbul'dadr.
18
Saat: 7.35, Akam

6/7 ubat [1]330 / [19-20 ubat 1915]
Bakumandan[lk] Vekleti
Erkn- Harbiye Reisi nmna
Kaymakam
BOA, DH. EUM. 3. b, 4/4
15
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube Mdriyeti: 2

Ber-vech-i t tebligtn Mill Ajans vstasyla sret-i resmiyede dahil
ve harice neri rica olunur.
anakkale Boaz bombardmanna id ngiliz tebli-i resmsiyle:
Boaz medhalindeki istihkmt iskt etdiklerini ve ertesi gn tekrar
bombardmana devam eylediklerini ve hibir gemilerinin hasarzede olmadn iln ediyorlar.
ngiliz ve Franszlarn imdiye kadar olan tebli-i resmlerindeki tahrf
ve yalanlara bu teblileri de bir zamme tekil etmekdedir. skt olunduunu
bildirdikleri istihkmtn ertesi gn tekrar bombardman edilmesine lzum
grmelerini iln etmeleri de yalanlarnn derecesini pek ikr olarak gsterir. Karargh- Umum'den aldmz mezniyete binen tekrar iln ederiz
ki 6 ubat [1]915'de yedi saat bombardman mtekib ngiliz tebliinde de
sarhaten itiraf edildii vechile istihkmta yaklamak isteyen ngiliz gemileri zerine iskt edilmi zannetdikleri bataryalarmzn endht eyledii mermilerden ksm- azam dman gemilerine isabet etmi ve bunlardan Amiral
gemisi tahmin edilen bir zrhl ar sretde olmak zere zrhllar hasarze19
de olmudur. Bunun zerine filo Boaz karsndan ekilmi ve o gnden

sonra bir daha Boaz' bombardman etmemidir.
Hasarzede olduu bildirilen zrhllardan birinin ngiliz Queen Mary
sisteminde bir zrhl olduu ahren menbi-i mevskadan aldmz istihbrtdan anlalmdr.
F 11 ubat sene [1]330 / [23 ubat 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1120/81
16
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
Matbt Mdriyeti'ne
Bugn dmann kuvvetli on zrhls anakkale Boaz medhalindeki
tabyalarmza kable'z-zevl saat onda ate aarak bade'z-zevl saat be buua kadar devam etmi ve badeh Bozcaada istikametine ekilmidir.
Anadolu sahilindeki tabyalarmzdan endht edilen mermiyt dmann Agamemnon sistemindeki bir zrhls ile daha iki zrhlsnn hasara urad tarassudt neticesi anlalmdr.
[25 ubat 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ube Mdr
Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1123/38
20
17
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube Mdriyeti: 2
Numara: 121
anakkale:
12/12: Bombardmanda Orhaniye, Erturul, Seddlbahir Tabyalar kmilen harab olmudur. Kumkale'deki iki top salam gibi grldnden bu
gece tamirlerine allacakdr. Seddlbahir'e ahren vaz olunan havanlar
salamdr. Cephne kbil-i istiml bir haldedir. imdilik be ehid, on drt
kadar mecrh vardr.
13/12'de saat 9, le: Zevlde zrhl medhal haricinden gayet fslal olarak haric istihkmta ate etmekde ve torpido ile be torpil taharr
gemisi beraber bulunmakda ve dier alt zrhlnn da medhale takarrb etmekde olduu bildirildi.
Saat 10, leden evvel: Torpidolar Seddlbahir-Kumkale hattna geldiler. Sefin-i cesme ar ar medhale yaklayor.
Saat 12: Medhal dahilinde on iki torpil taharr sefinesi, torpido, drt
zrhl gayet bat ilerleyerek batarya mevzilerini kefe alyorlar. Dardanos'a
da pek ar ate adlar. Dman Hamidiye'den on dokuz kilometre uzakdr.
Saat 4.30, bade'z-zevl: Anadolu obs bataryalarmzn da atee itirkiyle dman tedrcen tebd edilerek kmilen medhal haricine km ve
imdi Seddlbahir havan bataryasna ate etmekdedir.
13 ubat [1]330 / [26 ubat 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Seyfi
21
18
Bb- l
Hariciye Nezreti
ifre Kalemi
516
Viyana Sefiri Hilmi Paa hazretlerinden vrid olan

1 Mart sene [1]915 tarihli ve ... numaral telgrafnme hallidir.

20 ubat tarihli telgrafnme cevabdr.
Avusturya ordusundaki otuz buukluk obsler kesret-i istimlde tebdle ihtiyac hsl edecek bir dereceye geldii cihetle Skoda'da mevcud ayn
apdaki drt obsn bize verilmesi mmkn olamayacan, fakat bu obsler Kale-i Sultaniye mdafaas iin isteniliyorsa bu vazifeye daha elverili
olan 24 aplk drt obsn bi'l-cmle levzmt ve cephnesiyle itsna msraat edilecei ve hatta bunlarn otomobil zerinde nakillerini temin edecek tadlt ve tertibtn dahi yaplabilecei Harbiye nzr tarafndan beyn
ile beraber Skoda'da slif'z-zikr drt adedden baka otuz buuk apnda birka obsn daha derdest-i ikml bulunduu ancak bunlarn terchen Almanya'ya its mevd id fakat Almanya Devleti'ni ikn eder isek bir-iki
adedini bize vermek kbil olacan ilve etmilerdir. Tafsilt- mndericeye
nazaran teebbst- ceddeye msraat edilmek zere cevaben talimt-
devletlerine intizr ederim.
[1 Mart 1915]
BOA, HR. SYS, 2109/10
22
19
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube Mdriyeti: 2
Numara: 123
anakkale:
Saat 9, leden evvel: Medhalde be torpido, be zrhl ile gerisinde
yedi nakliye gemisi Seddlbahir istikametinde ilerliyor.
Saat 9.30, leden evvel: Drt torpido medhali tarassud ediyor. Bunlarn gerisinde byk gemi vardr. Filonun ksm- kllsi Bozcaada gerisinde.
Saat 10.15: Dman Seddlbahir'e ate ad.
Saat 1.50, bade'z-zevl: Medhal hattnda be byk sefine uzun fslalarla Seddlbahir ve Kumkale gerilerini bombardman etdikden sonra ekilip medhal yaknnda tevakkuf etmidir. Ayrca drt harb sefinesi Saros Krfezi'nde grlmdr.
Saat 2.30, bade'z-zevl: Be zrhl aralarnda torpido ve gerilerinde
torpil taharr sefini olduu halde medhalden ilerleyerek obs bataryalaryla
muharebeye baladlar.
anakkale:
Saat 4.30, bade'z-zevl: Medhalden giren sefin tam bir saat obs
bataryalarmzla muharebe etmi ve mevziimize hibir isabet olmamdr.
Dman gemilerine yedi isabet vardr. ki gemi Karanlk Liman'da, dier
medhalde baz manevra yapmakdadr.
16 ubat [1]330 / [1Mart 1915]
stihbrt ubesi Mdr
Binba
Seyfi
23
20
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanlk Vekleti
ube Mdriyeti: 2
Numara: 124
anakkale:
16/12'de bade'z-zevl, saat 9.30: Dmann drt zrhl, bir kruvazr
ve dokuz torpidosu medhal yaknnda ve dier ksm Bozcaada cenbundadr. Zevlden sonra saat 4'de uan tayyremiz dman donanmasna bir
bomba atmdr.
Saat 11.20, bade'z-zevl: leden sonra saat 8.00'de medhalden yava
yava ilerleyen torpido ve torpil taharr sefinine kar Bayku ve Dardanos
bataryalarndan saat 10.45'de alan ate bir eyrek saat devam etdi. Dman
medhale doru ekildi.
17/12'de leden evvel: Saat 9.00'da iddetli lodos, dman sefin-i
harbiyesi Bozcaada imlinde toplanmakdadr.
Saat 10'da Saros Krfezi'ne drt cesm sfn-i harbiye beraberlerinde
drt torpido olduu halde girmidir.
Saat 10.15'de bir dman zrhls ile bir nakliye gemisi Despot Liman
nne gelerek bir-iki sandal indirmi ve beyaz elbiseli bir takm efrd Despot Liman'yla bunun arkndaki Kmrc Liman'na ihrca teebbs etmidir. Bu bir keif koludur. Mfreze kumandanna bunlardan esir tutulmas kumandanlkdan emrolunmu[dur].
Saat 10.30'da Gelibolu iml-i garbsindeki Yeniky hizalarnda muhtelif cinsden on be dman sefinesiyle be istimbot bulunduu ve ganbotla bir zrhlnn Yldz Tabyas'na takarrb etmekde olduu bildirilmidir.
Zevl: Medhal hattnda bir zrhl ile bir torpido. Dier sefin Bozcaada civarnda hl-i tevakkufda[dr].
Saat 2.30: ki dman zrhls medhalde, dier iki zrhl [Ke]revizdere
ile Domuzdere arasna yaklaarak Dardanos bataryasna ate amdr.
24
Saat 3.00: Dmann drt zrhl, be torpidosu Bolayr istihkmtna

ate ad.
Saat 4.30: Dardanos'a ate eden iki dman zrhls bataryalarmzn
ate mntkasna girdiinden Dardanos'dan ve obs bataryalarndan mukabeleye baland.
17 ubat [1]330 / [2 Mart 1915]
Karargh- Umum
Edib
21
Osmanl Ordu-y Hmynu
ube Mdriyeti: 2
Numara: 125
anakkale:
17/12'de balayan ate saat 5.30'a kadar saatden fazla devam etdi.
Dman zrhllar geri ekildi.
Saat 6.10: Hasarmz yokdur. Bolayr'a, Yldz Tabya'ya drt Fransz
zrhls elli be dakika, Kavak Kprs'ne de fslal endht icr etdi. Tabyann eski klasna ve ahrna isabet ile cz hasar k etdi. Bir uval saman
yakd. Eski ngiliz mezarlna birka mermi dd. Kavak Kprs zaten
harab idi. Biraz zedeledi. Kprden piyade geer. Bunun imlindeki ahab
kpr masndur. Gurubda zrhllar avdet etdiler, torpidolar Krfez'de kaldlar.
Saat 8.00'de medhalde drt torpido, sefin-i saire Bozcaada'ya avdet.
18/12'de sabah saat 9.00: Medhalde bir torpido, dier sefin daha
Bozcaada'da.
25
Saat 11.35: ki dman zrhls Saz Liman karsna gelmi, sahile on

kadar mermi atdkdan sonra saat ona doru Krfez'e girmidir.
Saat 11.10'da: Medhalden iki zrhl, dokuz torpido ilerleyerek obs
bataryalarmza ate ad.
Saat 3.30 vaziyeti: Dman saat 1.30'da atee fsla verdi. Medhalde
drt zrhl, bir hafif kruvazr, birka torpido ve torpil taharr sefini bulunuyor. Kabatepe civarna da bir zrhl birka mermi atm ise de harab karakol
binasn ykmakdan baka bir tesir gsteremedi.
18 ubat [1]330 / [3 Mart 1915]
stihbrt ubesi Mdr
Seyfi
22
Bb- l
Hariciye Nezreti
Mhimme Kalemi
Bakumandanlk Veklet-i Cellesi'ne

Kale-i Sultaniye Boaz'na ait malmtndan, dman donanmasnn
istifade etmek istedii Rus yzbalarndan Smirnof'un ubat'n yirmi sekizinci gn Selanik'e geldii ve Sapphire nmndaki ngiliz kruvazr mmileyhi alarak ngiliz-Fransz filosuna iltihak etmek zere Mart'n ikinci
gn bade'z-zevl hareket eylemi olduu Selanik Baehbenderlii Vekleti'nden bildirilmidir, efendim.
18 ubat [1]330 / [3 Mart 1915]
BOA, HR. SYS, 2322/43
26
23
Bb- l
Hariciye Nezreti
Mhimme Kalemi

Selanik Baehbenderlii Vekleti'nden alnan 2 Mart sene [1]915 tarihli telegramlarda anakkale Boaz'nn bir ay zarfnda zorlanabilmesi hesab olunduu ve ngiliz ve Fransz askirinden mrekkeb ve karaya ihrc
musammem bir kuvvetin bu harekete itirk edecei ngiliz mehfil-i bahriye ve konsoloshnesi ile mnasebtdr olan bir menbadan haber alnd
ve menbi-i mevskadan istihsl olunan malmta nazaran bir mfreze seme silah-endz nefert ngiltere'de talim grmekde olup Mart nihayetine
doru veya Nisan ibtidlarnda Msr'a gnderilecekleri bildirilmekdedir.
18 ubat [1]330 / [3 Mart 1915]
BOA, HR. SYS, 2322/44
24
Osmanl Ordu-y Hmynu
ube Mdriyeti: 2
Numara: 126
anakkale:
18/12'de dmann iki zrhls ile iki torpidosu guruba kadar Saros Krfezi'nde dolad. El-n da oradadr. Saat 10.20'de torpil hattna takarrb etmek isteyen dman torpidolarna Bayku torpil bataryalarndan saat 10.05'de
ate almdr. Ate krk dakika devam etmidir. Bir netice yokdur. Saat
8.15'de ekilen dier bir telgrafnme: Bade'z-zevl saat 4.10'da Tenger'de
bulunan obslerden ictinb eden dman zrhllarndan ikisi, ntepe'deki
12'lik toplarla Dardanos istihkmna ate alm ise de hibir hasar ve zyit mcib olmamdr. Bombardman saat 6.20'ye kadar devam etmi, Boaz'
tarassud iin bir zrhl, drt torpido terk ederek donanma avdet eylemidir.
27
19/12: Hava sakin ve gneli. Sabah 8.30'da medhalde iki zrhl, birka torpido grlmekdedir. Dman fslal sretde Boaz'n tarafeynine torpidolaryla evvel Kepez, Soanl srtlarna ve sonra Halilili srtlarna bil-netice ate etmidir.
Saat 10, sabah: Drt zrhl, mteaddid torpido ve torpil taharr sefini,
medhal hattndan girmidir. Dier on iki byk sefine mroz'dan takarrb
etmekdedir.
Saat 11.30, sabah: Dman sefini saat 10'da Seddlbahir ve Kumkale'ye ate ad. Kayklarla bu mahallere keif kolu karmak istedii zannolunuyor.
Zevl, [12.10] dman zrhl himyesinde Seddlbahir'e on iki kadar sandal takrb ederek karaya asker karmaya balamdr. Mukabele ediliyor. imdilik nakliye sefini grlmyor. Medhale takarrb eden zrhllar
medhal hattnda uzun fslalarla Kumkale ve Seddlbahir'i bombardman
ediyor. Bir kruvazr Geyikli skelesi'ni yarm saat bombardman etdi.
Kean'dan: Geceyi Krfez'de geiren ve bugn sabahleyin Siroz adalar civarnda demirlemi olduklar halde grlen iki byk zrhl ile iki torpidoya imdi bir aded tahtelbahirin iltihak etdii grlmdr.
Roma ataemiliterinden, 3 Mart 1915: ngiltere bavekili parlamentoda, anakkale'ye taarruzun gerek askerlik ve gerek maksd- siyasiyece iyiden iyiye hazrlandn bildirmidir. Bir Rus amiralinin Fransz ve ngiliz
filosuyla birlikde bulunmak zere Dedeaa tarkyle filoya iltihak etdii
bildirildi.
Bade'z-zevl saat 6'ya kadar
19 ubat [1]330 / [4 Mart 1915]
stihbrt ubesi Mdr
Seyfi
28
25
Osmanl Ordu-y Hmynu
ube Mdriyeti: 2
Numara: 127
anakkale:
Kavak Suyu zerindeki ahap kpr sunf- selsenin mrruna msaiddir ve ateden mteessir olmamdr.
19/12'de Muarz Krfezi'nde dolaan zrhllar saat 4.15'de Semadirek
istikametinde avdet eylemilerdir. Dman saat 2.45'de be zrhl, yedi torpido ile Seddlbahir'i iddetle bombardman ederek sahile yaklaan bir zrhlnn, anaklndaki mitralyzler atei himayesinde askerle dolu byk
sandal Seddlbahir skelesi'ne yanatrtarak sahile altm kadar asker karmdr. Buradaki obs bataryasnn atei ve bilhassa 27. Alay 10. Blk avularndan Mustafa olu Mehmed'in kumandasnda ve Seddlbahir Kalesi
iinde yarm takm askerimizin sng hcumuyla dman tard edilmidir.
Mehmed avu mekanizmas bozulan tfeinin ie yaramadn grnce
kaya paralar atarak sngsyle dmana saldrm btn efrdna numune-i imtisl olmudur. Drt ehid, on drt mecrhumuz vardr.
Dman Kumkale'ye de asker ihrc etmi ve Seddlbahir'e kartd
mfrezenin adem-i muvaffakiyeti zerine Kumkale'deki mfrezesini takviye
etmi ve btn sefinelerinden ate ederek bu mfrezeyi himayeye almdr.
Saat 7.00, leden sonra: Takviye edilen piyademizin yapd bir muharebeyi mtekib iddetli bir taarruzu sayesinde Kumkale civar da dmandan tathr edilmidir. Sefin bu gece de medhal yaknnda hl-i tevakkufda
kalmdr.
29
Boaz bombardmannda hasara urayan bir Fransz zrhlsnn Dedeaa Liman'nda karaya [oturduunu] ve Kavala Liman nnde de dier iki
Fransz sefine-i harbiyesinin batdn bir imendifer memuru sylemi.
2. Kolordu'dan: Girid'deki ngiliz ve Fransz konsoloslar tarafndan
mhiye 120 frank maa ile gnll efrd toplanmakda olduunu ve bunlarn
mikdar 30.000'e ibl edilerek Sakz ss'l-hareke ittihz olunmak zere
Anadolu'ya ihrc edileceini sbk bir polis memuru zmir Hkmeti'ne bildirmidir.
28 ubat- Efrenc: Andros Adas'nn iml-i ark hizalarnda cihet-i
seyri, iml olmak zere cesm nakliye sefini grldn Atina gazeteleri
yazyor. Boaz iin iki Avustralya ve iki Senegal frkasnn, takrben 60.000
kiinin hzr olduunu da ayn menbi bildiriyor.
Roma Sefreti'nden: Mttefiknin Gelibolu ibh-i Cezresi'ndeki karaya asker ihrcnda muvaffakiyetleri hlinde Ruslarn 100.000 kiilik bir ordu
ile stanbul'a bir ihrc yapmaya teebbs edeceini tilf- Mselles'e sdk
bir gazete yazyor.
20/12'de saat 8.30, sabah: Hava gzel, deniz sakin. Dman sefini
ksmen medhal yaknnda ve ksmen mroz ve Bozcaada civarndadr. Henz
bir teebbs yokdur.
Roma ataemiliterinden: Paris'den gelen bir telgraf Boaz'a tahsis olunan ngiliz ve Fransz kuvvetinin 50.000 kiiden ibaret olduunu bildiriyor.
Madrid Sefreti'nden: Asker dolu vasat cesmetde yedi nakliye gemisi Cebelttark'dan 27 ubat- Efrenc'de arka mteveccihen gemidir.
Saat 2.00, bade'z-zevl
20 ubat [1]330 / [5 Mart 1915]
stihbrt ubesi Mdr
Seyfi
30
26
Osmanl Ordu-y Hmynu
ube: 2
Numara: 129
anakkale:
20/12'de leden sonra bir zrhl Saros Krfezi'nde Kumtepe Koyu civarna gelerek endirek endht ile Kilidlbahir mntkasna gayet bat ate
etmidir. Bir mermi Mecidiye Klas'n ksmen tahrib eylemidir. Medhaldeki sefin ntepe bataryalaryla ate tetsinden sonra Kumkale civarnda
tevakkuf etmidir.
Saat 8.45, leden sonra: Kilidlbahir mntkasna arkadan byk bir
shhat ve intizm ile endht eden sefine ngiltere'nin Lion sistemindeki bir
gemisidir. 34'lk toplarla 36 mermi atmdr. Namazgh Tabyas'ndaki ksa
24'lk bir topun demesini tahrib eylemidir. Bir mermi paras da anakkale'ye dm bir evin atsn delmidir. Teleftmz yokdur.
Saat 12.30'da Kabatepe'den edilen ate zerine bir dman tayyresi
denize dmdr. Mtebk dman sefini, gayet fslal ntepe ve Kumkale civarn bombardman etmi ve medhalde bir zrhl, birka torpido brakarak Bozcaada'ya ekilmidir.
Gelibolu'dan: Vekimot saat 3.00 leden sonra Bolayr hattnn merkez tabyasna ve Ay Tabya'ya dokuz mermi atmdr. Merkez Tabyas'nda
bir kouun atsn kertmidir. nsanca zyit yokdur. Vekimot gece Bakla Burnu'[nun] bir kilometre mesafesinde demirlemi, Eksamil, Koruda,
Bolayr taraflarn projektryle tenvr etmidir. Kumtepe Koyu'ndan endht
eden zrhlya taciztda bulunan bataryamza da ate edilmi ise de bir zarar
olmamdr. Bir dretnot kruvazryle drt torpido ve bir tayyre gemisi Kumtepe Koyu'nda kalmdr. Bir dman zrhls ifteamlar'daki bataryaya, dier birisi Kabatepe'ye ate etmidir.
Vekimot Kruvazr bir projektr ile tarassudu esnasnda Eksamil srtlarna be mermi atmdr.
31
Bkre'den: anakkale pghna gelen ngiliz ve Fransz askirinin

General d'Amade kumandasnda ve drt frkadan ibaret olduu zannolunuyor.
Atina'dan: Marsilya ve Tulon'dan 28.000 ve dier bir kafile 20.000
vapurlarla arka mteveccihen hareket etdiler. Bunlara zrhl sefin ve torpidolar refakat etmekdedir. Fransz filosu Avusturya donanmasn tarassud etmek zere Adriyatik'dedir.
ngilizlerin Kbrs'da byk bir kuvvet tahd etdiklerini haber aldm.
Fransa nzzrndan Combes da, bir Fransz kuvvetinin Suriye'ye tahsis edildiini pek yakn bir dostuna sylemidir (Alman Sefreti).
stihbrt ubesi Mdr
Seyfi
**
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
Haricden gelen resm ve gayr- resm istihbrt

Boazlar:
Atina'dan emin bir menba: ngiltere ve Fransa'dan Selanik'e azmet
edip Yunan ordusuyla mtereken hareket etmeye tahsis olunan frkalar
el-yevm anakkale'ye ihrca mheyydrlar. Mttefiknin anakkale'ye taarruzu usul dairesinde ve bunun muvaffakiyetle neticelenmesi iin muktez
bilcmle vesit ihzr edilmidir. htimaldir ki msaid bir saat ve zamanda
bir Rus ordusu da bu taarruza itirk edecekdir.
Lozan'da Cevdet Bey'den: Malta'ya, arka mteveccihen giden yirmi
bin Fransz askeri vrd etdi. Bundan evvel yirmi bin kii gemi. Mttefikn Yunanistan'a yeniden elli bin kiilik bir kuvvetle harbe itirkinde srar
etmi ise de Yunan Bulgaristan' gstererek kabul etmemidir. Edward Grey:
"Almanya Belika'y tahliye eder ise muslaha mmkndr" demi! Ecnebi
gazeteleri stanbul'da bir panikten bahsediyorlar.
32
Selanik'den: Mttefikn donanmasna yardm etmek zere Boazlar

mtehasss Yzba Smirnof, Sapphire Kruvazr'yle filoya iltihak etmidir.
anakkale Boaz'nn bir ay zarfnda zorlanabilmesi hesab edildii ve
buna karaya ihrc olunacak bir kuvvetle yardm olunacan ngiliz mehfil-i
bahriyesi sylyor imi.
21 ubat [1]330 / [6 Mart 1915]
stihbrt ubesi Mdr
Seyfi
BOA, DH. EUM. KLH, 5/24
27
Bb- l
Hariciye Nezreti
Mhimme Kalemi

anakkale'ye kar harekt iin karaya ihrc olunacak kuvve-i kfiyenin kendi taraflarndan tefrk ve sevki el-yevm mkil olduundan ngiltere
ve Fransa talya'nn itirkini temine hayli almlarsa da talya'nn muvfakat etmediini rfeksndan birinin sylediini ve Avusturya ile olan tavzat meselesi yznden huds edebilecek ahvl hakknda talya Hkmeti'nin
politikas el-n tebeddl etmemi ise de bu sefer anakkale'ye taarruza talya'nn itirkden imtin bu harektn gayet mkil ve uzun bir mesele olduu mlhazasndan ileri geldii mstahbert cmlesinden olduunu ve
Hariciye nzr ile nezret ekbirinin dahi bu fikirde olduklarn Roma Sefiri
Nabi Beyefendi 5 Mart sene [1]915 tarihinde bildirmidir. Malmt- nife
Karargh- Umum'ye tebli olundu, efendim.
22 ubat [1]330 / [7 Mart 1915]
BOA, HR. SYS, 2322/49
33
28
Mbeyn-i Hmyn- Mlkne
Serkurenlk Dairesi
Serkarn-i Hazret-i ehriyr'ye

nc Kolordu ve Mevki-i Mstahkeme kumandanlaryla heyet-i
zbitn ve efrdna selm- muzafferiyet-ittism- hazret-i hilfet-penhyi
tebli ile mbh olduk. Haklarnda ryegn buyurulan avtf- hazret-i Padiah'ye umumen arz- teekkrt ve ubdiyyet ve mbhat etdiklerinin ve
uur- hmynda her trl fedakrla hzr bulunduklarnn arzn rica etdiler. Boaz'n emr-i mdafaas hususunda ittihz edilen tedbr yn- takdirdir. Her ferd cansiperne sarf- m-hasal gayret etmekdedir. Dmann teebbsleri, toplar gibi tesirsiz kalmakla, askerin kuvve-i maneviyesi hadd-i
kemle vsl olmudur. Husust- mezkrenin ve tazmt- abdnemizin
hk- py-i lye arz ve refi marzdur.
F 24 ubat sene [1]330 / [9 Mart 1915]
Seryver-i Hazret-i ehriyr
Yver-i Hss- Hazret-i ehriyr
Salih
Goltz
BOA, MB, 909/104
29
Mill Osmanl Telgraf Ajans
Dersadet - Beyolu
Resm Telefon - irket Telefonu: 1185
24 ubat [1]330 tarihiyle Karargh- Umum'den tebli olunmudur.

Bugn dmann zrhls Seddlbahir istihkmt civarndaki piyade siperlerimizi fslal sretde tesirsiz bombardman etmidir. Mevcud sisden istifade ile torpil hattna yaklamak isteyen torpil taharr gemileri bataryalarmzn ateleriyle tard olunmulardr.
Mill
**
34

Dersadet - Beyolu
25 ubat [1]330 tarihiyle Karargh- Umum'den tebli olunmudur.

Bugn iki dman zrhls Kumkale ve Seddlbahir mevziini pek
uzun fslalarla ehemmiyetsiz bombardman etmidir.
25 ubat [1]330 / [10 Mart 1915]
Mill
BOA, HR. SYS, 2109/12
30
Bb- l
Hariciye Nezreti
Kalem-i Mahsus
Mahremnedir
Roma Sefiri Nabi Beyefendi Hazretlerine

Malta'da ngiliz ve Franszlar'dan mrekkeb kuv-y askeriye cem
edildiini istihbr ediyoruz. Lzum grld takdirde adaya cret mukabilinde bir talyan izm ile istihsl edilecek mevsk malmtn inbs mtemenndr.
F 25 ubat sene 1330 / [10 Mart 1915]
**
Bb- l
Hariciye Nezreti
ifre Kalemi
624
Mahremnedir
Huzr- l-i Nezret-penhye Roma Sefiri Nabi Bey'in takdim

eyledii 11 Mart sene [1]915 tarihli ve 134 numaral telgrafnme hallidir.
46 numaral telgrafnme cevabdr:
35
Avusturya ataenavali malmt istihsli iin zaten Malta'ya bir adam

gndermi olduundan imdilik dierinin irsline lzum olmayp alnacak
malmtn arz olunaca marzdur.
[11 Mart 1915]
BOA, HR. SYS, 2322/52
31
Harbiye Nezreti
Muhsebt Dairesi
ube: 3
Husus: 11600
Umum: 8008
Mel: Mehmed avu'a ihd
edilen para hakknda
Matbt Mdriyet-i Aliyyesi'ne

Saadetli efendim
Dman donanmasndan ahren Seddlbahir ve Kumkale civarna vuk bulan taarruzt esnasnda tarih-i mefhir-i milliyemize bir sahfe-i rezn-i celdet ilve eyleyen Mustafa olu Mehmed avu gibi bir kahramana
kar vatan ve milletini seven her ferd gibi mtehassis olduu hissiyt- krneyi bilfiil ibrz etmek emeliyle mmileyhe hediyyeten it edilmek iin
Mdafaa-i Milliye Risle-i Askeriyesi Sermuharriri Mehmed Zeki Bey tarafndan on Osmanl liras teberru edilmi ve mebla- mezbr kendisine
verilmek zere kumandanla gnderilmidir. Mmileyh Zeki Bey'in u
sretle vki olan himmet ve ftvvet-i kadr-insnesi cedr-i teekkr ve
takdir olmakla keyfiyetin gazetelerle ner iln bbnda irde efendimindir.
F 23 Rebilhir sene [1]333 ve f 26 ubat sene [1]330 / [11 Mart 1915]
Harbiye Nzr nmna
(mza)
BOA, HR. MA, 1122/7
36
32
Bb- l
Hariciye Nezreti
Mhimme Kalemi
Bakumandanlk Veklet ve Dahiliye Nezret-i Celleleri'ne

Roma Sefret-i Seniyyesi'nden alnan 7 Mart sene [1]915 tarihli telgrafnmede bir menba- siyasden terauh eden malmta nazaran anakkale Boaz'nn zorlanmas ber-vech-i t esbba mbten olduu bildirilmekdedir:
Evvelen: anakkale Boaz'nn mesddiyeti devam eyledii takdirde
mnferiden sulh akdedilecei hakknda Rusya Hkmeti'nin tehdidi
Sniyen: B-taraf devletler zerinde icr-y nfz etmek ve Bulgaristan ve Romanya Hkmetleri zerinde tesir husle getirmek
Slisen: Hkmet-i Osmaniyye'yi yalnz bana sulh akdine icbr eylemek
Rbian: Kuv-y Osmaniyye'nin Msr'a sevkini ikl eylemek.
Malmt- nife ...Cellesi'ne de verildi, efendim.
26 ubat sene [1]330 / [11 Mart 1915]
BOA, HR. SYS, 2322/54
33
Bb- l
Hariciye Nezreti
ifre Kalemi
621
Hariciye Nezret-i Cellesi'ne f 12 Mart sene [1]915 tarihiyle

Atina Sefiri GalibBeyefendi'den vrid olan telgrafnmenin hallidir.
Bahriye Nezret-i Cellesi'ne
Evvelki gn Pire'ye gelen Kanada Fransz hastahne gemisinin haricle
ihtiltdan men edilmesine ramen karaya kan mrettebtdan terauh eden
37
malmta nazaran gemide 300 mecrh vardr. Son anakkale bombardmannda teleft yeknu hayli mhim olduu ve mecrhlar daha ok olup ancak
bu kadarnn mezkr vapura konulabildii bidyet-i hcumdan beri Mttefik
donanmasndan byk-kk yedi sefinenin ehemmiyetli hasara urad,
mdafaa ve muharebeye gayr- muktedir hale geldii, hcuma fsla vermek
mecburiyetinin zyit- mezkreden ileri geldii anlalmdr. Rivayete nazaran Gaulois, Agamemnon, Lord Nelson, Soufrene nm sefin-i harbiye hasarzede sefin meynndadr. ngiliz heyet-i bahriyesinin yine burada kalacaklar tahakkuk eylemidir.
[12 Mart 1915]
Ataenaval
Kemal
BOA, HR. SYS, 2322/56
34
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube Mdriyeti: 2
Tebli-i Resm

Bu sabah ngiliz ve Fransz sefin-i harbiyesi anakkale Boaz'nn en
haricindeki tabyalarn bombardman etmi ve drt yz kadar mermi atm
ise de hibir muvaffakiyet elde edememidir. Yalnz bir nefer ta paralarndan hafife bacandan yaralanmdr.
6 ubat [1]330 / [19 ubat 1915]
stihbrt ubesi Mdr
Seyfi
**
38
Osmanl Ordu-y Hmynu

Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Numara: 6627/2105
Tebli-i Resm

Evvelki tebligta zeyldir:
Sekiz ngiliz ve Fransz zrhls bugn anakkale'nin haric tabyalarn
yedi saat bombardman etdi, fakat tabyalarmz susduramad. Dman byk
apl ve on be santimetrelik toplarla alt yz mermi atd. Dmann amiral
gemisi ar sretde olmak zere, zrhls hasarzede olmudur. Leh'l-hamd
yalnz bir zbit ve bir nefer ehidimiz, bir nefer de hafif yaralmz vardr.
6 ubat [1]330 / [19 ubat 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Binba
Seyfi
**
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Tebli-i Resm

Dman filosu, dnden beri anakkale Boaz'na kar taarruz teebbsnde bulunmamdr.
7 ubat [1]330 / [20 ubat 1915]
stihbrt ubesi Mdr
Seyfi
**
39
Osmanl Ordu-y Hmynu

Bakumandanl Vekleti
ube Mdriyeti:
Numara: 6760
Tebli-i Resm
Matbt Mdriyeti'ne
Vaziyet-i umumiyede bir tebeddl yokdur.
Alt ubat'dan beri dman filosunun anakkale'ye kar yeniden hibir hareketi grlmemidir.
10 ubat [1]330 / [23 ubat 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Seyfi
**
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube Mdriyeti: 2
Numara: 7002/2252
Tebli-i Resm

Dman donanmas Seddlbahir bataryasna kar bugn de bat bir
sretde atee devam etdi.
Baz nukta keif kollar ihrc iin yapd teebbsler akm brakld.
Bilhare dmann be zrhls, dier birka bataryalarmza kar bil-muvaffakiyet ate ederken bataryalarmzdan endht edilen yedi merminin isabeti
zerine geri ekilmeye mecbur olmudur.
16 ubat [1]330 / [1 Mart 1915]
stihbrt ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
**
40
Osmanl Ordu-y Hmynu

Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Numara: 7062
Tebli-i Resm

Dman donanmas bugn anakkale Boaz'ndaki istihkmtmza
saat bil-muvaffakiyet ate etmi ve bataryalarmzn messir mukabelesi zerine geri ekilmeye mecbur olmudur.
Ayn zamanda drt Fransz zrhlsndan ve torpidolardan mrekkeb bir
dman filosu Muarz Krfezi sahilindeki mevziimizi hibir netice elde
edemeksizin bombardman etmidir.
Tayyrelerimizden dman gemilerine muvaffakiyetle bombalar atlmdr.
17 ubat [1]330 / [2 Mart 1915]
Kaymakam
smet
**
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube Mdriyeti
Numara: 7103
Tebli-i Resm

Bugn dman donanmasnn bir ksm anakkale Boaz medhalindeki baz bataryalarmza yarm saat neticesiz ate etmidir.
18 ubat [1]330 / [3 Mart 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
**
Osmanl Ordu-y Hmynu
41
Bakumandanl Vekleti
ube Mdriyeti: 2
Numara: 7313/2371

Vaziyet-i umumiyede esasl bir tebeddlt olmamdr.
Bugn leden sonra dmann alt zrhls anakkale Boaz bataryalarmz bombardman etmi ve tarafmzdan muvaffakiyetle mukabele edilmidir.
22 ubat [1]330 / [7 Mart 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
**
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube Mdriyeti: 2
Numara: 7410
Tebli-i Resm

Bugn dmann zrhls Seddlbahir istihkmt civarndaki piyade siperlerimizi fslal bir sretde tesirsiz bombardman etmidir.
Mevcud sisden istifade ile torpil hattna yaklamak isteyen torpil taharr gemileri bataryalarmzn ateleriyle tard olunmulardr.
24 ubat [1]330 / [9 Mart 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
**
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
42
ube Mdriyeti
Numara: 2452

Dn gece dmann bir kruvazr ile torpidolar himyesinde mteaddid torpil taharr gemileri anakkale Boaz torpil hattna yaklamak istemilerse de bataryalarmzn iddetli ateleriyle torpil taharr gemilerinden birka batrlm ve bunun zerine dierleri geri ekilmeye mecbur olmulardr.
Bugn dmann Boaz karsnda brakd iki kruvazryle birka
torpidosunun henz bir teebbs grlmemidir.
27 [ubat 1330] / [12 Mart 1915]
stihbrt ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1119/33
35
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube
Numara: 137
anakkale:
28/12'de Muarz Krfezi'nde drt zrhl, bir kruvazr bulunuyordu.
Mezkr kruvazr merkez tabyaya alt mermi atm ve Yldz Liman'nda karaya ekilen 5-F sandalna drt mermi atarak tahrib eylemidir. leden sonra bir zrhl merkez tabya ile civarna 150 mermi atm ise de hasar ve zy
yokdur. Sahile takarrb eden kruvazre merkez tabyadan 3 mermi atlmas
zerine derhal uzaklamdr. Krfez'de gece iki zrhl ile bir kruvazr vardr.
28/12: Btn gn hava gneli, deniz pek skit idi. Alt ngiliz zrhls
btn gn medhal hattnda durmu ve birisi bir aralk ntepe'ye be-on mer-
43
mi atmdr. leden sonra dman bir tayyre uurdu. Birka tahtelbahir

medhal ile Kepez arasnda grlmdr.
1/1/[1]331'de Corne-Wallis medhal hattnda bulunup bir mddet Seddlbahir ve Kumkale'ye tesirsiz endht etdi. Dier sefin mroz ve Bozcaada'dadr. Gece bir kruvazr, mteaddid torpido ve torpil taharr sefini nsfu'l-leylden evvel bir kere ve sonra da ikinci defa torpil hattna kar iki defa
teebbs etdiler. Birincisi bir eyrek saat srm ve ikincisi bir saat devam
etmidir. Kruvazrde isabet grlm ve birka taharr sefinesi dr-
hasar olmudur. Bu sabah su sathnda Karanlk Liman'da birka torpil grlmesi, dmann birinci torpil hattmzda baz tahribtn anlatmakdadr.
Roma ataemiliterinden, 12 Mart: Mttefikn Suriye'ye bir debarkmandan bahsetmeye balad. Ajanslar buna dair neriytda bulunuyor. Lkin
Mttefikn kuvveti hem Boaz'a ve hem de Suriye'ye kar hareket edecek
kadar deildir. Bulgaristan' aleyhimize evirmek iin btn Makedonya'y
Bulgarlara verdiklerini, vereceklerini sylyor ve batercmanlarn Sofya'ya gnderiyorlar. Bu da Mttefikn kuvvetinin adem-i kifyesine en gzel
bir misldir.
ngiliz tebligt: Sefin-i harbiyesine vaki olan isabetleri, tayyrelerine
rs olunan hasar itiraf ediyor. Bu da topularmzn shhat-i endhtna bir
misldir. Bu tebligt insanca zyit daima az gsteriyor. Agamemnon byk
bir tamire muhta bir sretde dr- hasar olmu.
Roma Sefreti'nden: Boaz'a kar vaki olan harekta sebeb:
1-Rusya'nn mnferiden sulh yapacana dair tehdidi,
2-Balkan'daki b-taraf hkmtn zerinde bir nfz- kat icrs,
3-Trkiye'yi yalnz bana sulh etmeye icbr,
4-Msr seferinin meni.
Selanik Alman konsolosundan: Limni nnde elli aded ngiliz nakliye
sefinesi bulunduu, bundan 15 bin kadar Avustralyalnn karaya karld[n] Elda Yunan gemisi kaptan grm. ki- gne kadar birinci Fransz
44
kuvve-i seferiyesinin d'Amade kumandasnda Limni'ye vrduna intizr olunuyormu. Msr'da da 18 bin kiilik frka irkba hzr imi.
1 Mart [1]331 / [14 Mart 1915]
stihbrt ubesi Mdr
Seyfi
36
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Numara: 138
anakkale:
1/1/[1]331'de Krfez'de iki kruvazr vard. Bunlardan biri leden
sonra Bolayr civarndaki sahte bataryaya tesirsiz yirmi kadar mermi atd.
Dmann dn ciddi bir teebbs grlmedi. Merkez gruplar zerinde uan bir tayyre, ateimiz tesiriyle avdete mecbur oldu. Tenger srtlarna
bil-hedef ate aan bir zrhlya bir obs mermisinin isabeti zerine derhal
ald ve medhalde hl-i tarassudda kald ve dierlerinin Bozcaada civarnda bulunduklar grld.
2/1'de hava gneli, deniz sakin: Dman sefininin ksm- kllsi Bozcaada civarnda. Medhalde bir ey grlmyor. Gece bir kruvazrle bir torpido Kerevizdere mevziinde grlerek zerlerine alan ateden yarm saat
sonra avdete mecbur oldular.
2 Mart [1]331 / [15 Mart 1915]
stihbrt ubesi Mdr
Seyfi
BOA, DH. EUM. 3. b, 4/32
45
37
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube Mdriyeti
Numara: 86
Tebli-i Resm

Bugn leden evvel dman donanmas anakkale Boaz bataryalarmza kar iddetli ate adlar, muvaffakiyetle mukabele olunmakdadr.
Bade'z-zevl saat ikide Fransz Bouvet Zrhls medhal kurbunda batrld. Muharebenin tafsilt hakknda henz malmt gelmemidir.
5 Mart [1]331 / [18 Mart 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1123/66
38
Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye
Telgraf daresi
Mahreci: Karesi

Geende Sarmsak mevkiini bombardman eden ngiliz kruvazryle
mensubiyeti anlalamayan iki bacal bir dman sefine-i harbiyesi bugn
vasat saat on rddelerinde mevki-i mezkr nnde bir mddet durdukdan
sonra Midilli'ye doru gitdikleri marzdur.
F 26 ubat sene [1]330 / [11 Mart 1915]
Mutasarrf
Nzm
**
Bb- l
46
Dahiliye Nezreti
ifre Kalemi
Mahreci: Kale-i Sultaniye
Mahrem ve mstaceldir
Bugn vasat saat on bir rddelerinde dmann cesm on sefine-i

harbiyesiyle bir hayli torpidolarndan mrekkeb bir filosu Dardanos ve Hamidiye ve Rumeli cihetindeki Mecidiye istihkmlarna pek iddetli ate aarak sekiz saat devam ve ehre isabet eden mermilerden yerde ate zuhur
ve yz elli hne muhterik ve kii ehid olmudur. Henz malmt- resmiye alnmam ise de dmann sefin-i cesmesinden nn ehemmiyetli
sretde hasara urad grlm ve leh'l-hamd ate kesilinceye kadar istihkmlarmz da hl-i faaliyetde bulunmu olduu bery- malmt marzdur.
Fermn.
F 5 Mart sene [1]331 / [18 Mart 1915]
Mutasarrf
Murad Fuad
**
Bb- l
Dahiliye Nezreti
ifre Kalemi
Mahreci: anakkale
Dnk ifreli telgrafnme-i kerneme zeyldir. Yangn mahalleri kmilen tefti edildii akam arz olunanlardan mad nfusca zyitmz yokdur. Hasarzede olduklar arz olunan zrhl ile bir torpidonun batdklar bugn bizzat kumandan paa tarafndan ifhen bildirildii gibi bu sabah cihet-i
askeriyeden verilen resm rapor da bunu meyyed bulunmu ve bilumum
bataryalardan gelen raporlardan zyitmzn hi mesbesinde bulunduunun
ayrca zikredildii bildirilmi olduu marzdur.
F 6 Mart sene [1]331 / [19 Mart 1915]
Kale-i Sultaniye Mutasarrf
Fuad
BOA, DH. EUM. 3. b, 4/37
47
39
Bb- l
Hariciye Nezreti
Kalem-i Mahsus
Mahremne

Dmanlarmz filosu tarafndan anakkale'ye vuk bulmakda olan
hcumlar def edebilmek ve Boazlarn mdafaasn bir kat daha temin
eylemek zere Adriyatik'de bulunan ak denizlere mahsus tahtelbahirin
Hkmet-i Seniyye'ye satlmas iin Avusturya ve Macaristan Hkmeti nezdinde teebbst- messirede bulunmas hakknda 2 Mart sene [1]915 tarihinde Viyana Sefiri Hseyin Hilmi Paa hazretlerine b-telgraf tebligt- lzme f edildii gibi Hkmet-i Seniyye'nin bu esnada tahtelbahirlere olan
ihtiyac- mbremini Almanya Hkmeti'nin nazar- dikkatine vaz ile hkmet-i mrunileyh tarafndan dahi Viyana'da vuk bulan teebbstmzn
bi't-tervc teyd edilmesi esbbnn istikmli zmnnda ayn tarihde Berlin
sefirimize de talimt- lzme verilmidi. Sfer-y mrunileyhnn ol bbdaki teebbst netcesine mtedir bu kere vrid olan telgrafnmelerin birer sreti leffen savb- l-i safnelerine tesyr klnd beynyla tezkire-i
senver terkm klnd.
23 ubat 1330 / [8 Mart 1915]
**
Bb- l
Hariciye Nezreti
ifre Kalemi
Viyana Sefret-i Seniyyesi'nden f 5 Mart sene [1]915

tarihiyle takdim olunan 49 numaral telgrafnme hallidir.
49 numaral telgrafnme alnd. Hariciye nzr nezdinde teebbst-
lzme ile beraber daha emin ve ksa bir tarkden maksada vsl iin gerek
taraf- cizden gerek Almanya sefiri cnibinden Bahriye Nezreti'ne dahi
48
sret-i hususiyede mracaat edildi. Avusturya-Macaristan'n mlik olduu

yedi tahtelbahirden yalnz ikisi byk denizlere kabilecek hacim ve kuvvetde ise de bunlar imdi ancak Pola'dan Otranto'ya kadar gidip gelebildii
ve Kale-i Sultaniye'ye kadar seyahatlerine binen talebimizin isfa maddeten imkn olmad anlalmdr.
[5 Mart 1915]
**
Bb- l
Hariciye Nezreti
ifre Kalemi
699
Sofya Sefret-i Seniyyesi'nden 141 numara ile

mevrd f 21 Mart sene [1]915 tarihli telegram hallidir.
ngiliz tebligt- resmiyesinde zyit- malumeden mad hcum icr
eden on zrhlnn da musb olduu itiraf edildikden sonra mark gemilerin
makmna ngiltere'den iki zrhlnn ve Suriye sahilindeki Drdnc Henri
Zrhls'nn anakkale'ye mteveccihen yola karld ve zyit- vkann
hcumlar tevkf etmeyecei ve maksada vsl oluncaya kadar harekta devam olunaca zikr olunmakdadr. Boazlardaki muvaffakiyet-i ahre burada
hsn-i tesir icrsndan hl kalmamakla beraber dman tehcmtnn tevlsi Bulgar efkr- umumiyesini gitdike Edirne zerine imle etmekdedir.
Halbuki Boazlara hcum vki olal bir ay tecvz eyledii halde mttefiklerimiz Balkanlarda ba gsteren tehlikeye kar hibir tedbir almamlardr.
Dman donanmasnn muvaffakiyet kazanmamak artyla dahi ale't-devam
stanbul'u yalnz tehdid eylemesi Balkanlarda icr-y tesirden hl kalmayaca ve bu halin kendileri iin dahi muhtara tevld edeceini lyk olduu
ehemmiyetle mttefiklerimize bildirerek ve bir mddet tayin edilerek behemehal Balkanlarda icr-y harekta davet olunmas lzumu keml-i ehemmiyetle marzdur.
[21 Mart 1915]
BOA, HR. SYS, 2109/11
49
40
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 1
Numara: 254
Mstaceldir

Beinci Ordu Kumandan Mir Liman von Sanders Paa hazretlerinin
Gelibolu'daki kararghlar iin taleb edilen bir konan tedrik ve tahsisinde
mutasarrf vekili bey tarafndan mkilt ibrz edildii mahall kumandanlndan bildirilmekde ve paa-y mrunileyhin Gelibolu'yu terif buyurmu
olmalarna nazaran muvakkaten istenilen ikmetghn derhal tahsisi de icab
etmekde bulunduundan taraf- nezret-penhlerinden icab edenlere evmir-i
sera it buyurulmasn istirhm eylerim. Ol bbda emr u fermn hazret-i
men leh'l-emrindir.
F 10 Cumdell sene [1]333 ve f 13 Mart sene [1]331 / [26 Mart 1915]
Bakumandan Vekili nmna
Mstear
(mza)
**
Bb- l
Dahiliye Nezreti
ifre Kalemi
Mstaceldir
Edirne Vilyeti'nden alnan ifre

C[evap] 13 Mart sene [1]331. Liman Paa hazretlerine hnesinin tahsisi taleb olunan ve hastas bulunan Bandrmal, kolordu kumandanna mracaat ederek msaade alm ve kolordu idare reisi ile erkndan birinin ikametgh
50
ittihz etdikleri Fransz Konsoloshnesi'nin paa-y mrunileyhe tahsis edildiinin yine kolordu kumandan tarafndan ifade olunduu mutasarrflkdan
bildirilmidir. Vka kolordu kararghnn Gelibolu'ya naklinde mer ve
zbitn- askernin bo bulduklar mefr hnelere naklederek oralardan kmak istememelerinden dolay ikmetgh sknts ekildii anlalyor ise de
msaade-i vkann emir ve rzlar altnda cereyan etmi olaca tab olmakla beraber yed Fransz Konsoloshnesi'nden baka herhangi bir konan tahliyesini emir buyurduklar takdirde icab derhal icr olunaca ve bu
dairede mutasarrfla emir verildii marzdur.
F 14 Mart sene [1]331 / [27 Mart 1915]
Vali
Adil
BOA, DH. KMS, 31/30
41
Mbeyn-i Hmyn- Mlkne
Kitbet Dairesi
Sadret-i Uzm'ya
Dman tahtelbahirlerine kar Boaz dahilinde tarassud ve mdafaaya memur sefine muveneten rkb- evket-mashb- cenb- ehriyrlerine mahsus Erturul Vapur- Hmynu'nun da hlen bulunduu mevkide
kalmak zere vazife-i tarassud ve mdafaa ile tavzfi lzumunu mutazammn
Bakumandanlk Veklet-i Cellesi'nden alnan tezkirenin arz ve takdimine
dair 6 numaral ve 11 Cumdell sene [1]333 tezkire-i hususiye-i Sadretpenhleri melffuyla manzr- l buyurularak mcebince irde-i seniyye-i
hazret-i Padiah eref-sdr olmu ve tezkire-i mebhsn-anh leffen savb-
sm-i dstr- azamlerine ide klnmdr. Ol bbda.
12 Cumdell sene [1]333 - 15 Mart sene [1]1331 / [28 Mart 1915]
BOA, MB, 909/121
51
42
Mbeyn-i Hmyn- Mlkne
Bakitbeti
anakkale mbreze-i ahresinden dolay atebe-i seniyye-i cenb- Padiah'ye Viyana ehri nmna tebrkt- tazm-krnenin arz ve Ordu-y
Hmyn'un ihrz eyledii muzafferiyetden mtehassl takdiratn ref ve ibl ehr-i mezkr belediye reisi tarafndan gnderilen mektubda rica olunduu Viyana Sefret-i Seniyyesi'nden ir klndna dair Hariciye Nezret-i
Cellesi'nden alnan tezkirenin arz ve takdimini mutazammn 4 numaral ve
11 Cumdell sene [1]333 tarihli tezkire-i hususiye-i Sadret-penhleri
manzr- l buyuruldu. Dost ve mttefik bir devlet-i muazzama py- taht
ahali-i muhteremesi nmna Ordu-y Hmyn hakknda bu sretle ibrz olunan meser-i meveddet-irne ve takdirkrne nezd-i mel-vefd-i hazret-i
mlknede mcib-i mahzziyet olarak keyfiyetin icab edenlere teblii hususuna irde-i seniyye-i hazret-i tcdr eref-mteallik buyurulmu ve nezret-i mrunileyhnn tezkiresi leffen sy- sm-i dver-i azamlerine
ide olunmudur. Ol bbda emr u fermn hazret-i veliyy'l-emrindir.
F 12 Cumdell sene [1]333 - F 15 Mart sene [1]331 / [28 Mart 1915]
Serktib-i Hazret-i ehriyr
BOA, MB, 909/122
43
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube Mdriyeti: 2
Numara: 150
anakkale:
16/1'de vaziyetde bir tebeddl olmad.
17/1'de saat 9: Hava az kapal, deniz sakin. Bir zrhl, drt torpido medhali tarassud ediyor. 16/1'de brice sahilinde bir yelkenli grlm ve
zerine on be dakika kadar sahilden tfek atei almdr. Krfez dahilinde
52
iki direkli, bir bacal bir nakliye sefinesi beraberinde bir yelkenli ile gelmidir. mroz Adas istikametinde ekilmidir. narl Liman'na bir kayk yaklaarak iinden iki kii sahile km ve tarassud postas tarafndan ate edilmesi zerine, tekrar sandala atlayarak kamak istemiler ise de atein tesiriyle sandal su alarak batmdr. Sahilden 500 metre kadar uzak duran bu
sandala posta efrdndan biri yzerek gitmi, sandal dernunda bulunan drt
kiinin telef olduunu grmdr. Birisinin apkasyla iindeki mektubu alp
getirmidir. ki bacal, iki direkli bir zrhl Saz Liman nlerinde Burgas mntkasna kar top atei amdr.
Telsiz-telgraf: Almanya sefiri, bavekilden ald malmta nazaran
sve Hkmeti Alman Hkmeti'ne mracaatla Bozcaada'da batan Gaulois
zrhlsn tahls iin sve tahlsiye irketinin tavzf edildiinden bahis ile
bunun Almanyaca b-tarafla muhalif bir hareket addedilip edilmeyeceini
sormu ve Almanya Hkmeti de bir harb gemisinin tahlsini b-tarafl
haleldr edecek bir hareket addedeceini cevaben bildirmidir. (Bu istihrc
Gaulois'nn batdn sret-i resmiyede teyd ediyor.)
anakkale'den: Implacable Zrhls (Irresistible sisteminde) Boaz'a
gelmidir.
17 Mart [1]331 / [30 Mart 1915]
stihbrt ubesi Mdr
Seyfi
44
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Numara: 151
anakkale:
17/1: Hava iddetli lodos olarak devam etdi. Medhalde ve vaziyetde
bir tebeddl olmad.
53
18/1: Hava hafif lodos. Deniz serte. Medhal haricinde iki zrhl ile
birka torpido tarassuddadr.
Bozcaada'dan Atina gazetelerine: Fransz askerleri Mondros'a bir ihrc
iskelesi ina etmilerdir. Mtemdiyen techzt ve meklt karmakdadrlar. Liman torpil ile seddedilmi ve gece merkib-i bahriyenin dhl men
olunmudur.
ubeden: Bozcaada'nn ngilizler tarafndan iglini mtekib iddetli
bir sansr vaz etdiklerinden menba Bozcaada olan havdistn ksm- kllsinin ngilizler tarafndan tasn edilmesi pek muhtemeldir.
18 Mart [1]331 / [31 Mart 1915]
45
Dersadet - Beyolu
Muharrirn-i Osmaniyye'den Hseyin Kzm Bey'in Mill Osmanl

Telgraf Ajans tarafndan harb muhbiri sfatyla anakkale ve havlsine
izm edileceini mbeyyin ibu vesika it olunmudur.
F 12 Mart 133[1] / [25 Mart 1915]
Mdr
Hseyin
**
Ordu-y Hmyn Bakumandanl Veklet-i Cellesi'ne
Mill Osmanl Ajans'nn harb muhbiri sfatyla anakkale ve havlsine azimet edeceimden lzm gelen muamelenin fs hakknda msaade-i
54
celle-i daverlerinin erzn buyurulmasn istirhm eylerim. Ol bbda emr u

fermn hazret-i men leh'l-emrindir.
F 14 Mart sene [1]331 / [27 Mart 1915]
Hseyin Kzm
**
Muhbirlere Orduya ltihak Ruhsatnmesi
Numara: 17
Osmanl
40
Kesik
Sakal:
Matru
Sima:
Mdevver
Mill
Osmanl
Hseyin
slm Dersadet Keza Sivil
Ajans'na
Kzm
mensub
muhbir
Mlhazt
Byk:
Bildii lisanlar
Esmer
Pasaport veya
tezkiresinin numaras
Renk:
Rtbesi
Uzun
Mahall-i tevelld
Boyu:
Mahall-i ikmeti
Mezhebi
smi
Hangi ajans
veya gazeteye
mensub olduu
Sinni
Tbiiyeti
Ekli
Polis
Mdr-i
UmumliTrke
i'nin
tasdiknmesiyle
55
Fotoraf ile almt- frikas ve muktez malmt blda derc edilen

Hseyin Kzm Efendi'nin hsn-i hl ashbndan olduu ve harb muhbirleri
hakkndaki talimtn mnderectna vkf olarak mcebince hareketine muvfakat gstermi olduundan anakkale['de] orduya gazeteci fotoraf
olarak iltihakna bir mahzr olmadn mir ibu tasdiknamenin nsha-i
evveliyesi tanzim edilmidir.
18 Mart 1331 / [31 Mart 1915]
Bakumandanlk Vekleti stihbrt
ve Matbt ubesi Mdriyeti
Edib
Muhbir-i mmileyhin gezebilmesine msaade edilen ktatdan ilk

gidecei kta Mevki-i Mstahkem Kumandanl ve mevkii anakkale olup
ibu mevkiden mukaddem baka bir yere gitdii takdirde mevki-i mezkr
kumandanlndan derdest edilerek tahte'l-hfz Karargh- Umum'ye izm
lzmdr.
18 Mart 1331 / [31 Mart 1915]
(Mhr)
Muhbir-i mmileyhin ibu ilhk ruhsatnmesi tasdik olunur.
18 Mart 1331 / [31 Mart 1915]
(Mhr)
Karargh- Umum
Erkn- Harbiye Reisi
V. Bronsart
BOA, DH. EUM. SSM, 53/25
46
Telgraf daresi
Mahreci: Karesi
Gayet mstaceldir

imdi Edremit Sabit Jandarma Blk Kumandanl'ndan Jandarma
Taburu Kumandanl'na gelen telgrafnmede dman sefin-i harbiyesin56
den on aded sefine ile iki nakliye gemisi Akay Krfezi'ne gelmekde olduu
bir aded tayyrenin dahi imdi Akay zerine gelerek tekrar Midilli'ye avdet
etdii ve lzm gelen tedbr ittihz olunarak neticeden malmt verilecei
ve Ayvalk Kaymakaml'ndan alnan telgrafnmede bu sabah Ayvack sevhilinde Yunda'nn Pirgos Adas nlerine gelen dmann be zrhls ile
torpidosunun yalnz bir zrhls Pirgos Adas civarnda demirleyerek dierlerinin Edremit Krfezi'ne doru hareket etdikleri bildirilmi ve talimt- lzme t edilmi olmakla netice-i hsladan peyderpey malmt t olunaca
marzdur.
F 19 Mart sene [1]331 / [1 Nisan 1915]
Karesi Mutasarrf
Nzm
BOA, DH. EUM. 3. b, 4/46
47
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Numara: 152
anakkale:
17/1'de bir ganbot Krfez dahilinde dolaarak Kuruiftlik, Yeniky,
nar Liman, Despot ve Deliyani srtlar, Koyun Liman gibi mahallere beer onar mermi atarak Ece Li[man] istikametine gitmidir. ki tahtelbahir
Deliyani cihetlerinde grld.
18/1'de Drdnc Henri sisteminde bir gemi Krfez'e girmidir ve bir
dier zrhl Saz Liman'nn iml-i arksinde Karaaa Liman'n tesirsiz
bir sretde atee tutmudur.
18/1 Akam: Sabahki vaziyet deimedi.
19/1: Gzel bir hava. Medhal ve vaziyetde hibir tebeddl yokdur.
57
Atina ataenavalinden: Midilli'den gelen bir telgrafnmede Lord

Nelson ngiliz zrhlsnn da batd ve fakat ngilizlerin bu ziy imdiye
kadar byk bir itina ile sakladklar bildirilmekdedir.
Roma ataemiliterinden: anakkale'den ngiltere'ye avdet eden bir ngiliz bahriye zbiti ifadesi Mttefikn filosunun torpil toplamak iin mikdar-
kf gemiye mlik olmamasndan hcum teehhr eyliyormu, mevcud otuz
gemiye ilveten ngiltere'den daha 125 torpil taharr gemisi telgrafla taleb
olunmu imi. Boaz'a kar hareket etmek zere bir Yunan gnll mfrezesinin el-yevm Malta'da bulunduu ve bir hayli Fransz ktatnn da anakkale'ye hareket emrine intizren Malta'ya geldikleri, iki ngiliz ve iki
Fransz dretnotunun filoyu takviye iin Boaz'a gidecekleri gazetelerden anlalyor.
Spera gazetesinden (Cenova'da mnteir): Mttefiklerin mecm zyit 1150'si mecrh olmak zere yedi bin kiidir. Bozcaada'nn Sinabelya Tepesi gerisinde Kamyos nm mahalde Limni'den nakledilen ktat iin bir ordugh yaplmdr.
Tribuna'dan: Bozcaada Feneri yannda bir tayyre hangar yaplmakdadr. Mttefikn bu defa Boaz' behemehal geeceklerini zannediyorlarm.
Roma ataemiliterinden: Dretnot zrhls filoya iltihak eylemi.
Proodos'dan: Yano Lato Kumpanyas'nn Andros Vapuru Pire'den
Mondros'a gtrmek zere balad 12 aded mavnay yolda byk bir frtnaya tutulduundan hemen iplerini kesip brakmdr. Mavnalarda otuz kii
vard. Tayfalarn alp gtrd bu on iki mavnadan ancak bir tanesi bulunmudur.
Atina, Falkanhausen: Mondros'daki ihrc kuvveti 30-35 bin rddesinde olup iinde ngiliz, Avustralyal, Fransz, Fransz Afrika avc alaylar efrd vardr.
5. Ordu'dan: 18/1'de Krfez'de Drdnc Henri, Lord Nelson, Agamemnon zrhllar grlmdr. Ece Liman srtlarna bir zrhl tesirsiz bir
endht yapd.
58
Adalar Denizi:
ki zrhl, bir kruvazr, alt torpido, iki nakliye sefinesi bugn sabahleyin Edremid Krfezi'ne girerek Akay ve Burhaniye skeleleri arasnda dolamakdadr. Bu kuvvet Molova karsnda duran bir dretnotdan aldklar bir
iaret zerine zevlde Bababurnu istikametinde avdet etdi. Sakz'da demirli
duran ngiliz kruvazr zevlde Sisam istikametinde hareket etmidir. talyan-stanbul Vapur Kumpanyas Acentas, zmir Acentas'na talyan posta
vapurlarnn muvakkaten Urla skelesi'ne uramalarnn tatil edildiini telgrafla bildirmidir.
19 Mart [1]331 / [1 Nisan 1915]
BOA, DH. EUM. KLU, 8/34
48
Harbiye Nezreti
Tahrrt Dairesi
Tahrrt Kalemi
129
rde-i Seniyye
Drdnc ve Beinci Ordu-y Hmynlar'da bu kere tekil olunan On
Drdnc ve On Beinci Kolordular'dan mezkr On Drdnc Kolordu Kumandanl'na Mirliv Trommer ve On Beinci Kolordu Kumandanl'na da
Mirliv Weber Paalar tayin klnmlardr.
F 19 Cumdell sene 1333 - F 22 Mart sene 1331 / [4 Nisan 1915]
Bakumandan Vekili ve
Harbiye Nzr
Enver
Sadrazam
Mehmed Said
Mehmed Read
BOA, . HB, 1333. Ca/36
59
49
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube Mdriyeti
Numara: 155
anakkale:
21/1'de ntepe ve Hisarlk bataryalarmza ate aan zrhllar fslal
olarak saat 5 leden sonraya kadar her iki mevzie yz mtecviz mermi
atdklar ve tarafmzdan atlan bir mermi bir taharr sefinesine isabetle itil
vukua getirmi ve dier sefineler tarafndan Bozcaada'ya doru gtrlmdr.
22/1, Sabah: Hava gzel, deniz sakin. Dman medhal haricinde tarassudtda. Dn mermi isabetiyle itil eden taharr sefinesi Kumkale nnde
batmdr. 21/1'de Saros Krfezi'nde iki harb sefinesi grlmdr. 21/1'de
bir zrhl Seddlbahir civarndaki harab kaleyi neticesiz bir sretde bombardman etmidir.
Courriere Della Sera, 26 Mart [1]915: Inflexible svarisi bir arapnel
ile telef olmudur. Mttefiknin teleft 7 bine bli oluyor. Be byk sefin mark ve drd gayr- kbil-i istiml bir halde. Albion azm hasarta
urayarak 60 maktl vermidir. Gaulois vahm sretde zedelendikden sonra
yanmdr. Soufren fena halde zedelenerek makinesi delinmidir. G hl ile
ekilebilmidir. Bu haberler ngiliz lehdr menbiden kmdr.
22 Mart [1]331 / [4 Nisan 1915]
stihbrt ubesi Mdr
Seyfi
60
50
Dersadet - Beyolu
22 Mart [1]331 tarihiyle Karargh- Umum'den tebli olunmudur.

Dn anakkale Boaz'na yaklamak isteyen dman torpil taharr
gemilerinden biri, bataryalarmzdan atlan mermi isabeti neticesi Kumkale
aklarnda batmdr.
Bugn anakkale ve dier dr'l-harektlarda yn- ir bir tebeddl yokdur.
Mill
**
Dersadet - Beyolu

Dn ve bugn anakkale'ye kar dmann cidd bir teebbs grlmemidir.
Evvelki gn, medhal civarndaki bataryalarmza kar dmann iki
zrhls tarafndan endht edilen yz mtecviz mermilerin hibir tesiri
olmad ve bilakis bataryalarmzn endht[n]dan bir zrhls ile bir torpidosuna isabet vki olduu muhtelif rasadt neticesi tahakkuk etmidir.
Mill
**
Dersadet - Beyolu

Dn bir ksm dman filosu bir i yapm olmak iin nz'n Dragodina skelesi'ne yirmi kadar mermi atdktan sonra iki filika dernunda asker
61
karmaya teebbs etmi ise de orada bulunan cz kuvvetdeki muhafzlarmz dmann tardna kfi gelmidir. Dman badeh o civarda bir hneye
bir-iki mermi atp ekildi. Hibir ziyn olmamdr.
26 Mart [1]331 / [8 Nisan 1915]
Mill
BOA, HR. SYS, 2109/13
51
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube Mdriyeti: 2
Numara: 160
Adalar Denizi:
26 akam: Dman ksm- kll ile Bozcaada ve medhalde tarassud
vaziyetindedir.
27 sabah: Hava gzel, deniz rkid. Vaziyetde bir tebeddl yokdur.
27 akam: Tarassudda bulunan zrhl, Yeniehir andan endirek
olarak ntepe'ye endht icr etmi ve drt adr ile drt tfei hasara dr
etmidir.
28 sabah: Hava kapank, deniz rkid. Vaziyetde bir tebeddl yokdur.
Krfez'de: 25'de Drdnc Henri Zrhls'na ate basks yapan cebel
bataryasnn hibir hasar ve zyit yokdur. Bataryann atd 52 mermiden
birounun gemiye isabeti grld. Gemi 45 mermi ile mukabele etdi. Hibir hasar verememesine sebeb, bataryann gayet mkemmel bir mevzi almasndandr. 25/1'de Yeniky bombardmannda bir ehid vardr. Ahliden
de bir kadn telef, iki erkek ve bir kz mecrh olmudur. 26/1'de Saros Krfezi'nde iki zrhl, bir torpido ve bir tayyre gemisi dolamdr. 27'de arka
direi krk bir zrhl Krfez'e gelip Ece Liman'na tesirsiz bir sretde yirmi
drt mermi atmdr.
62
Roma Sefreti'nden: Kastron'da (Limni'de) nsf Senegalli ve nsf

Avustralyal olmak zere General Boman'n kumandasnda be bin kii kaldn, mtebki ktatn General d'Amade ile Msr'a gitdiini ve Atina'dan
geen bir Fransz zbitinin Boaz'a hcum iin muktez kuvvet tecemmu
edinceye kadar bu kuvvetin Msr'da kalacan ve bir rivayetde Suriye sahiline bir ihrc hareketi tasavvurunu sylediini Bozcaada'dan gelen Tribuna
muhbiri sylemidir.
Atina Ataenavall'ndan: Amiral Fondorpotis ile grdm. Amiral
tahdt ve istihzrt iin adalarn adem-i kifyetinden, ihrc ktatnn Msr'a nakledildiine ve bunlarn ikmlini mtekib Boaz'a taarruz edileceine knidir. Mehdt ve isttltna nazaran Mttefiknin pek etrafl bir sretde hzr bulunmakda olduklarn syledi. ngilizler Pire'de ie yarar rmorkr ve salapurya buldular ise yksek fiyatlar ile aldlar. Amiralin ifdt yn- dikkatdir.
28 Mart [1]331 / [10 Nisan 1915]
52
Umr- driye Mdriyet-i Umumiyesi
Hulsa: Avusturya Donanma Cemiyeti'nin anakkale mdafaas mnasebetiyle takdirt hakknda
Hariciye Nzr Said Halim Paa Hazretlerinden

Osmanl Donanma Cemiyeti Riyset-i Behiyyesi'ne
Avusturya Sefreti'nin 6 Nisan sene [1]915 tarihli ve 1254/83 numaral takrri zerine:
anakkale mdafaas mnasebetiyle takdirt ve tahiyyt hv olup
Avusturya Sefreti'nden bu kere b-takrr-i ifh tevd olunan Avusturya
Donanma Cemiyeti tahrrt sretinin leffen tesyr edildii ve cemiyet-i muh63
teremelerince verilecek cevabn da yine Sefret-i mrunileyh vestatyla

irsli zmnnda nezret-i senverye tesyr lzumunun beyn siyknda tezkire-i muhibb terkm klnd.
F 29 Mart sene [1]331 / [11 Nisan 1915]
BOA, HR. SYS, 2408/22
53
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube Mdriyeti: 2
Numara: 164
anakkale:
31/1: Btn gn yamur devam etdi. Dmann bir teebbs vuku
bulmad.
1/2: Hava yamurlu. Deniz sakin. Vaziyetde tebeddl yokdur. 31/1'de
Krfez'e bir zrhl, bir torpido, bir tayyre gemisi gelmidir.
Atina'dan Ajans Mill'ye gelmi bir telgraf: "Mttefikn ktat Msr'
terk etmiler. On be gne kadar karadan, denizden anakkale'ye taarruz
olunacak".
1 Nisan [1]331 / [14 Nisan 1915]
stihbrt ubesi Mdr
Seyfi
64
54
Bb- l
Hariciye Nezreti
Sicill-i Ahvl Mdriyeti
Aded: 63751/70
Cevad Paa hazretlerine verilen
Alman nin hakknda

Boaz'n emr-i mdafaasnda istihsl olunan muvaffakiyet-i askeriyeden dolay Bahr- Sefd Boaz Kumandan Cevad Paa hazretlerine Almanya Devleti tarafndan it klnan ikinci rtbeden Croix de Fer ninnn mrunileyh tarafndan kabul ve talki istzn buyurulmak zere tanzim olunan irde-i seniyye lyihas leffen pgh- sm-i Sadret-penhlerine takdim klnmdr. Ol bbda emr u fermn hazret-i veliyy'l-emrindir.
F 28 Cumdell sene [1]333 ve f 31 Mart sene [1]331 / [13 Nisan
1915]
Hariciye Nzr
Mehmed Said
**
Bb- l
Hariciye Nezreti
Sicill-i Ahvl Mdriyeti
Aded: 192
rde-i Seniyye
Almanya Devleti tarafndan Bahr- Sefd Boaz Kumandan Cevad
Paa'ya it klnan ikinci rtbeden Croix de Fer ninnn kabul ve talkine
ruhsat verilmidir. Bu irde-i seniyyenin icrsna Hariciye nzr memurdur.
65
F 29 Cumdell sene [1]333 - F 1 Nisan sene [1]331 / [14 Nisan

1915]
Harbiye Nzr
Enver
Sadrazam
Mehmed Said
Mehmed Read
BOA, . TAL, 1333. Ca/37
55
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Numara: 8824
Roma Ataemiliterlii'nden vrid olan

20 Mart sene [1]331 tarihli tahrrtn sretidir.
anakkale'ye kar yaplan taarruzun esbbna dair imdiye kadar elde
edilen malmt biri siyas ve idr ve dieri asker olmak zere ber-vech-i
t hulsa olunabilir:
Rusya Maliye Nzr Bark ile ngiltere ve Fransa Maliye nzrlarnn
Paris'de akdeyledikleri malm olan meclisde Bark, Rusya'nn mttefikleri ile
beraber on be milyarlk bir istikrz akdi arzu ve mecburiyetinde bulunduunu ileri srm ve fakat bu fikir hssaten ngiltere Maliye Nzr Lloyd
George tarafndan reddedilmidir. Bunun zerine Rusya maliye nzr hitm-
harbe kadar Rusya'nn Amerika, ngiltere ve Fransa'dan alaca malzeme-i
harbiye ve techzt- sire bedelinin ngiltere ve Fransa tarafndan tediyesini
ve bunlarn, Boazlar aarak Rusya'ya sevkini ve Rusya'nn ngiltere ve
Fransa'da tedvl eden aksiyonlarnn muhafaza-i kymetleri ile Fransa ve
ngiltere bankalarna olan dyntn tediyelerinin teminini taleb etmi ve
ibu muamele-i maliyeye balca karlk olmak zere Rusya'nn ksm- ce66
nbsinde mddehar buday gstermidir. Bark'n bu metlibi ngiltere ve

Fransa Maliye nzrlarnca kabul edilmi ve onlar da mukabeleten Rusya
hesabna olarak yaplacak masrfn sulhn inikdndan bir sene sonraya
kadar Rusyaca tamamen tesviyesini art koymulardr.
Eslihann idhli, budayn ihrc iin Boazlar amak meselesi ortaya
knca bunun cihet-i siyasiyesi de dnlm. Bugn ngiltere ve Fransa,
kuvve-i hzralar ile bu harbi hitma erdiremeyeceklerini anladklarndan
teden beri birok mevd ile talya'y, Yunanistan', Bulgaristan ve Romanya'y kazanmak istemekdedirler. Hkmt- mezkre ise imdiye kadar iki
muhsm ve muharib grubun, yekdierlerine kar byk bir galebe alamadklarn grdklerinden ngiltere ve Fransa'nn esasen szden ibret olan
vaadlerine pek kulak asmamakdadrlar. Bunun iin ngilterece Boazlar
zabt etmek sretiyle btn bu b-taraf memleketlerin alkadar olduklar
ark Bahr- Sefd muvzenesini ortaya karmak muvfk grlm ve ngiltere ibu hkmetleri Trkiye'yi paylamaya davet sretiyle kendi tarafnda muharebeye idhl edebilecei fikir ve kanatinde bulunmudur ve
el-yevm bulunmakdadr da.
Bundan mad ngilizler anakkale'yi zabt ve stanbul'u igl ile bizi
sulha mecbur etmek veya bu olmazsa bile uzun mddet harbe devam edemeyecek bir hle getirebilmek midindedirler. Onlar Boazlara kar olan hareketleri ile Msr taarruzunu da akm brakabileceklerini zanneyliyorlar. Dier
cihetden Rusya'da yorgunluk sr ve ahlide harbin aleyhine bir cereyn
uyandndan, Boazlar meselesini meydana karmak ile Ruslara senelerden beri intizr eyledikleri ml-i milliyelerinin bu harb neticesinde kuvveden fiile kaca hissini verip harbi onlarca popler klmak da dnlmdr.
1 Nisan [1]331 / [14 Nisan 1915]
67
56
Bb- l Hariciye Nezreti
Matbt- Umumiye Mdriyeti
anakkale'den Schrayz imzasyla Amerika Matbt Dersadet Muhbiri Damon'a kede edilen 19 minhu [Mart 1331] tarihli tdeki telgrafnmeden zri izilen cmleler tayyedilmidir:
Bir Fransz saff- harb gemisi mark, ismi malum olmayan bir ngiliz
saff- harb gemisi hasara uramdr. Dier Mttefik gemisi de hasara urayarak Kilidlbahir ve anakkale istihkmlar ateinin menzili haricine kmaya mecbur olmulardr. Slif'z-zikr istihkmlar skt etdirilememidir.
Dernunda bulunan askerin zyit czdir. 18 [Mart] tarihinde Boazlar
zorlamak hususunda Mttefiklerin ibrz etdikleri gayret-i fevkaldenin neticesi bundan ibaretdir. Bu harekt takrben yedi saat devam etmi ve bu esnada tarafeynden mdhi bir top atei icr klnmdr. Trk istihkmlarndan
icr edilen ate pek iddetli olmudur.
Mttefikler, kable'z-zevl on bir buukda grnerek ilk glleyi anakkale'nin stnde bulunan daa atmlardr. Mttefiklerin gemileri drd
Fransz ve bei ngiliz sefinesinden mrekkebdir. Biraz sonra dier be ngiliz gemisi de Krfez'e dahil olmular ve bu sretle bombardman hakikaten
mdhi bir ekil almdr. Muhabirn Heyeti infilk eden mermilerin tesiriyle yanan ehrin haricinde bulunan tepenin yaknlarna da mermi dmeye
balamas zerine imenlik stihkm'na iltica etmilerdir. Bidyetde ngiliz
ve Fransz topularnn atei mkemmel idi. Muhabirn heyetinin mfrakat esnasnda anakkale Kulesi'nin kesi zerine bir mermi isabet etmi ve
byk bir parasn darya drmdr.
Muhabirnin bir ksm melcelerinden kp doladklar srada birok
hneler arkaya atlan mermilerin tesiriyle yklmdr. Yz yarda uzakda pat68
layan mermilerin paralar havay dolduruyordu. imdi ate o kadar umum

idi ki her tarafda yerlerde patlyor ve maamfh hibir hasar mcib olmuyordu. Nihayet saat bir buukda ngilizler atelerini her iki sahilde Hamidiye,
imenlik, Dardanos, Mecidiye ve Rumeli istihkmlarna tevch etdiler. Patlayan mermilerden ve mdafaa eden Trk bataryalarnn mukabelesinden hsl olan velvele o derece byk idi ki muhbirler bir mddet hibir yere melce bulmaya muvaffak olamadlar. Bunlar nihayetde istihkmlara kar son
sistem en byk bir muharebe sahnesini tema edebilecek muvfk bir nokta buldular. Lkin baz defalar duman o kadar kesfet peyd ediyordu ki ufku tamamyla rterek Trk istihkmlarn grlemeyecek derecede setr ediyordu. Bununla beraber dumann dald zaman Trk istihkmlarnn hasara uramam bir halde olduu grlyordu. Trk istihkmtnn atei ser
ve dakik idi. Mttefiklerin atei ise bazen uzun bazen ksa idi.
yle ki Hamidiye ve imenlik istihkmlar arkasnda bulunan anakkale'nin Rum mahallesi ate alm ve ksm- azam harab olmudur. Bununla beraber Trk askeri itfaiye alay tekiliyle alevleri basdrmdr.
Bombardmann en iddetli zaman eyrek gee olmudur. Bu esnada Fransz gemilerinden Bouvet'nin ar ar yan tarafa yatd muhabirn
heyeti tarafndan grlmdr. Bir dakika sonra Bouvet Gemisi iskele tarafna yatm ve ayn zamanda arka kprs su altnda kaybolmudur. Bouvet
iki dakika bu halde kalmdr. Su taretlere kadar kyordu. Nihayet tamamyla dalgalarn altnda gzden nihn olmudur.
Sandallar muvenetine itb etmilerse de yanamaya korkmulardr.
Maamafh mrettebtdan bazlar kurtarlmdr. Birka dakika sonra muhabirn heyeti ismi malum olmayan bir ngiliz gemisinin gvertesine byk
bir Trk mermisinin isabet etdiini grmlerdir. Duman daldkdan sonra
ba direin krlm olduu grlmdr.
Zevhire nazaran mermi makine dairesini de hasara uratmdr. Zira
gemi ak denize gayet mkiltla gidebilmidir. Bu srada muhabirn heyeti
69
dier bir geminin gvertesine messir bir sretde bir mermi isabet etdiini
mhede eylemidir. Mezkr gemi dahi Trk atei altnda ekilmeye mecbur olmudur. Lkin en byk facia leden sonra drd krk be gee balamdr. Bir ngiliz gemisi hasara uram olduundan Trk topu menzili
altnda karaya vurmaya mecbur olmudur. Bei krk be gee Mttefikn Donanmas Trk istihkmtn iddetle dmeye balam ise de gecenin takarrb etmesi hasebiyle mevz- bahs olan gemiyi arkalarnda brakarak ekilmilerdir. Bu gemi bunu yazdm srada Trk mermileri tarafndan paralanmakdadr. Muhabirn Heyeti on dakika zarfnda sekiz Trk mermisinin tamamyla geminin gvertesine isabet etdiini mhede etmidir. Mezkr gemi dahi son darbeyi vurmaya keml-i gayret ile alan Dardanos Kalesi'ne
tesirsiz bir sretde ate etmidir.
imdiye kadar tahakkuk eden Trk zyit traversler enkaz altnda
kalm bir top, iki ehid, on be hafif mecrhdan ibaretdir. Hamidiye stihkm ve sir nuktdan haberimiz yokdur. Lkin anlaldna gre hasart ve
zyit pek czdir. Mttefikler tarafndan 1500 ila 2000 mermi atlmasna
ramen Mecidiye ve Hamidiye istihkmlarnn toplarndan hibirisi iskt
edilememidir.
Bu gece anakkale el-n yanyor. Herkes yarn ne olacana intizr
etmekdedir. Maamafh herkes byk bir itimad beslemekdedir. nk donanmann bugnk adem-i muvaffakiyeti Trkleri msterih etmidir. Fransz ve
ngiliz sefin-i harbiyesi bugn Trk top menziline takarrb etmilerse de
Trk toplar imdiye kadar ate etmemilerdir.
8 Mart sene 1331 / [21 Mart 1915]
BOA, HR. MA, 1123/8
***
70

Numara: 18
Matru
Renk:
Krmz
George Protestan Dersadet
Associated
Schrayz
Press'in seyyr
muhabiri ve
Paper Daily
News muhabiri
Kruger
Oteli
Gzlk kullanyor
Pasaport veya
tezkiresinin numaras
Sakal:
Rtbesi
Matru
Mahall-i tevelld
Byk:
Mahall-i ikmeti
Uzun
Mezhebi
smi
Boyu:
Mlhazt
Amerikan
Almet-i frikas
Bildii lisanlar
Amerika 35
Hangi ajans veya

gazeteye mensub
olduu
Sinni
Tbiiyeti
Ekli
Franszca
Panson
ngilizce
Bey'in
tavsiyesiyle
ve mdr
beyin
emriyle
Fotoraf ile almt- frikas ve muktez malmt blda derc edilen

George Schrayz Efendi'nin hsn-i hl ashbndan olduu ve harb muhbirleri hakkndaki talimtn mnderectna vkf olarak mcebince hareketine
muvfakat gstermi olduundan anakkale'ye gazeteci fotoraf olarak iltihakna bir mahzr olmadn mir ibu tasdiknamenin nsha-i sniyesi
tanzim edilmidir.
6 Nisan 1331 / [19 Nisan 1915]
Seyfi
(Mhr)
71
Muhbir-i mmileyhin gezebilmesine msaade edilen ktatdan ilk

gidecei kta anakkale Mevki-i Mstahkem Kumandanl ve mevkii
anakkale olup ibu mevkiden mukaddem baka yere gitdii takdirde mevki-i mezkr kumandanlndan derdest edilerek tahte'l-hfz Karargh- Umum'ye izm lzmdr.
6 Nisan sene [1]331 / [19 Nisan 1915]
smet
(Mhr)
Muhbir-i mmileyhin ibu iltihak ruhsatnmesi tasdik olunur.
6 Nisan [1]331 / [19 Nisan 1915]
Karargh- Umum
Erkn- Harbiye Reisi
V. Bronsart
57
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Numara: 799
Hulsa: ngilizlerin bombardman
etdikleri ehzde Sleyman
Paa Trbesi hakknda
Hariciye Nezret-i Cellesi'ne

ngilizlerin Agamemnon Zrhls tarafndan 29 Mart [1]331'de icr
edilen bombardmanla Bolayr karyesindeki Sleyman Paa merhumun bir
kk mescid ittislinde bulunan trbe-i mbarekeleri tahrib edilmidir.
sr- tahribtn tedkkinden mahall-i mbrein ngiliz zrhls tarafndan
hedef ittihz edildiine kanat- kmile hsl olmudur. Trbe-i erfe hibir
72
maksad- asker iin kullanlmad gibi oradaki karye de taht- igalde olmad halde ngiltere Hkmeti'nin de itirk ve ahkmna vaz- imza eyledii Lahey Sulh Konferans mukarrertna ve ayrca Harb-i Umum esnasnda
Hkmet-i Osmaniyye ile ngiltere arasnda akdedilen mukvele ahkmna
nazaran mabid ve mukaddest- dniyenin masniyeti icab ederken mukarrert- mezkreye tevfkan zerine iaret-i mahsusa vaz edilmi bir trbe-i
erfenin hedef ittihz edilmesi hkmet nmn tayan bir heyet iin ir-
medeniyet ve insaniyetle telf edilmek kbil deildir. Burann tahribi dmanmzn ne derece mtecviz ve gayr- mutemed olduunu bir kere daha
meydan- vuzha karmakdadr. Balkan Harbi'nde Srp ordusunun Mehed-i
Hdavendigr' muhafaza etmesine mukabil dvel-i muazzama meynnda
saylan ngiltere Hkmeti'nin bu haksz muamelesi, mtecviz ngiliz donanma ve ordusunun Srpllardan kat kat yabanc ve aa bir tynette olduunu isbat eylemekdedir. Trbe-i mbarekenin tarih-i lem ve btn Osmanllarca olan derece-i ehemmiyeti ikr olmakla bu hnhrne muamelenin
iddetle protesto edilmesi ment- rey-i hidvneleridir. Ol bbda emr u fermn hazret-i veliyy'l-emrindir.
F 7 Nisan sene [1]331 / [20 Nisan 1915]
V. Bronsart
BOA, HR. SYS, 2098/10
58
Dersadet - Beyolu

Dmann birka tarassud sefini dn anakkale Boaz haricinden
medhal civarndaki bataryalarmza yarm saat tesirsiz ate etdiler. Batarya73
larmzn mukabil ateinden dmann bir zrhl ve bir torpidosuna mermi

isabetleri grlmdr.
31 Mart [1]331 / [13 Nisan 1915]
Mill
**
Dersadet - Beyolu
6 Nisan [1]331 tarihiyle Karargh- Umum'den tebli olunmudur.

Dn anakkale Boaz'na yaklamak isteyen dman torpidolar zerine alan atelerimizden iki dman torpidosuna kat isabet vki olmasyla geri ekilmilerdir.
Bozcaada zerinde keif yapan tayyremiz dman sefini zerine
muvaffakiyetle bombalar atm ve dmann muhtelif cins atelerine ramen
tayyremiz slimen avdet etmidir.
Demirhisar torpidomuz Nisan'n drdnde Adalar Denizi'nde Matino
nmndaki ngiliz nakliye vapuruna keml-i muvaffakiyetle taarruz etmidir.
ngiltere Amirallii'nin itiraftna nazaran mezkr nakliye vapurundan yz
ngiliz neferi gark olmudur. Bunu mtekib Demirhisar Torpidosu ngiliz
kruvazr ve torpido muhribleri tarafndan Sakz'a kadar takib edilmidir. Demirhisar dman eline dmemek iin kendi mrettebt tarafndan ber-hev
edilmidir. Torpido mrettebt Sakz Adas memurni tarafndan keml-i sammiyetle kabul edilmidir.
6 Nisan [1]331 / [19 Nisan 1915]
Mill
**
Dersadet - Beyolu
7 Nisan [1]331 tarihiyle Karargh- Umum'den tebli olunmudur.

Evvelki gece dmann anakkale Boaz'na girmek isteyen alt torpidosu meynnda drt torpil taharr gemisinin dahi bulunduu ve bataryalar74
mzn ateiyle kat isabet vki olduu bildirilen iki dman gemisinin bu
isabetler neticesi Boaz dahilinde tamamyla batd bilhare tahakkuk etmidir. Yalnz karanlk hasebiyle batan gemilerin torpido ve torpil taharr gemileri olduu anlalamamdr.
7 Nisan [1]331 / [20 Nisan 1915]
Mill
59
Pete Baehbenderlii
Aded: 10081/58
Hariciye Nezret-i Smiyesi'ne

Trklere kar mtehassis olduklar Turan mnasebet-i rkyelerinden
mtevellid muhabbet-i sahhalarn ibrz emrinde, Mttefiklerimiz Macarlar
hibir vechile fevt-i frsat etmemekde, her vesile ile muhdenetleri srn
izhrdan hl kalmamakdadrlar. Ez-cmle anakkale'de ahren ihrz olunan
muvaffakiyet hasebiyle Budapete Kordafrates denilen drlfnn faklteleri talebe cemiyeti reisi Doktor Etiyen embedi'nin teebbsyle Pete Drlfnn mdvimlerinden mrekkeb bir heyet Mart- Efrenc'nin 27'nci
gecesi baehbenderhne nne gelerek leyliyyeler tegann eylemek sretiyle izhr- d-mn eylemiler ve bilhare her faklteden intihb olunan murahhaslar bizzat nezd-i cizye karak teyd-i muhlasat etmelerine mukabil, yegn yegn murahhaslar taraf- kemterden izz ve taltif klnmdr ve
teekkr edilmidir.
Mtekiben teden beri Pete Hill-i Ahmer ubesi'nin tevikiyle Hill-i Ahmer menfaatine msmere tertib eyleyerek hsltdan bir ksmn bu
75
emr-i hayra tahsis ve ihd edegelen ve Pete'nin en byk lokantas olan Gamirinos Tamhnesi'nde tertib edilen ziyfet ve msmerede Pete Hill-i
Ahmer Komitesi Reisi Bavekil-i sbk Kont Koen Hedervari ve mebsndan ve muharrirn-i mehreden Msy Pekar Gula ve komite azlarndan
ve mebsndan birok zevt hzr bulunmu ve edilen davet zerine baehbenderhne memurni ile birlikte ibu msmereye taraf- cizden dahi
itirk klnmdr. Orada da asker msikas tarafndan zt- hazret-i Padiah'nin mar terennm edilmi ve hzrn bunu ayakda istim ile alklamlar, bilhare drlfnn talebeleri dahi icr-y terennmt eylemilerdir. Ol
bbda emr u fermn hazret-i veliyy'l-emrindir.
F 2 Nisan sene [1]915
Pete Baehbenderi
Ahmed Hikmet
**
Bb- l
Hariciye Nezreti
Mhimme Kalemi
Kayd Numaras: 128
Dahiliye'ye ve Bakumandanlk Vekleti'ne

anakkale'de ahren ihrz olunan muvaffakiyet zerine Pete'de Osmanllar hakknda gerek nmyi tarznda gerek husus sretde izhr olunan
sr- muhdenete dair tafsilt hv olarak Pete Baehbenderlii'nden alnan f 2 Nisan sene [1]915 tarihli tahrrtn sreti leffen tesyr klnd. Bunun
bir sreti de Bakumandanlk Vekleti'ne gnderildi, efendim.
7 Nisan sene [1]331 / [20 Nisan 1915]
BOA, HR. SYS, 2322/74
76
60
Bb- li
Hariciye Nezreti
Mhimme Kalemi
Aded: 64318/238

Yunan Hkmet-i hzrasnn siyaset-i hariciyece vaziyet-i hliyesine
dair Atina'daki sefirimiz Galib Kemal Bey'den alnan 344, 353, 354, 358,
359 numaral be kta telgrafnmenin sretleri 7 Nisan sene [1]331 tarihli
ve 64207/234 numaral tezkire-i senveri ile gnderilmidi. Sefir-i mrunileyhden bu bbda zeylen vrd eden telgrafnmeye nazaran Yunan Hariciye Nzr Venizelos tarafdr gazetelerin neriytna byk bir ehemmiyet
atfedilmemek lzm gelip filhakika mzkert vuk bulmu ise de erkn-
harbiye heyeti erit-i hzrada harbin aleyhinde olduu cihetle Yunan Hkmeti dvel-i Mttefika'nn anakkale'ye drt-be yz bin kii gnderdiklerini grmedike ve bu teebbsn muvaffakiyetle neticeleneceinden emin
olmadka yryemeyeceini Galib Kemal Bey'e sylemidir. Sefir-i mrunileyh tedbr-i tedfuiyemizin ehemmiyeti hakknda nzr- mmileyhe
temint- cedide t ve neticesi mechl olan bu ie girimekde Yunan Hkmeti'nin marz kalaca tehlikeye yeniden nazar- dikkati celb eylemidir. Hariciye nzr Marmara sevhili civarnda sakin Rumlar aleyhine ittihz olunan hl ve tavr- ceddden ikyet eyledii cihetle Galib Kemal Bey
nzrn bu hususda ald malmt sahih ise bunun sebebini mevz- bahis
olan neriytda aramak lzm geldii cevabn vermidir. Teebbst- resmiyeye gelince; Hariciye nzr teebbst- mezkre hakikat- hle muvfk
deilse de bu teebbst efkr- umumiyeye ve dvel-i saireye kar ... (telgrafnmenin burasnda bir kelime noksandr) edememi olduunu ifade etmidir. Nzr- mmileyh htime-i makalesinde btn b-taraf hkmetlerin
77
hemen Mttefiklerimiz zerine deceklerini hisseylediini (croit flairer) beyn ve hatta konsoloslardan ald raporlara nazaran Bulgaristan Hkmeti'nin bize bateten tecvz etmek zere pek haf sretde istihzrt- askeriyede bulunduunu ilve etmidir. Bulgaristan'n bize kar istihzrt- askeriyede bulunduu hakkndaki rivayetin tahkki lzumu Sofya'daki sefirimize tavsiye olundu. Alnacak cevab taraf- llerine tebli olunacakdr. Yunan Hariciye nzrnn Marmara sevhiline karb mahallerde sakin Rumlar hakkndaki beyntna nazar- dikkat-i lleri bilhassa celb olunur. Keyfiyet Bakumandanlk Veklet-i Cellesi'ne de yazld, efendim.
F 6 Cumdeluhr sene [1]333 ve f 8 Nisan sene [1]331 / [21 Nisan
1915]
Hariciye nzr nmna
Ahmed Reid
BOA, DH. EUM. 3. b, 5/8
61
Bb- li
Hariciye Nezreti
Mhimme Kalemi
Aded: 64514/267

6 Nisan [1]331 tarihli ve 64205/232 numaral tezkire-i senverye
zeyldir:
Paskalya'dan evvel Fransa'dan, Fas'dan ve Limni'deki Mondros Liman'ndan skenderiye'ye gelen otuz bin asker Fransa'nn mstahfz ve Afrika
zhaf avc efrdndan tahminen iki alay Senegalli Mslman nianc askerinden ibaret olup kffesinin muallem olduklar (Toutes ces troupes sont
78
hommes) ve bu kuvvetlerden mad Avustralyal ve Yeni Zelandal takrben

yirmi bin gnll skenderiye'de tahd edilmi ve orada talim grm olduklar ve bunlarn kymet-i askeriyeleri az grnd (Semblent avoir peu
valeur militaire) ve yz bin deil, elli bin rddesinde olan askir-i mebhsn
anhnn Efrenc Nisan'n ikinci haftas evilinde 40-42 nakliye gemisine irkben ve anakkale'ye tevchen gnderildikleri Atina Sefret-i Seniyyesi'nden bildiriliyor. bu malmt Bakumandanlk Veklet-i Cellesi'ne verildi,
efendim.
F 11 Cemziyelhir sene [1]333 - F 12 Nisan sene [1]331 / [25 Nisan
1915]
Hariciye Nzr nmna
Ahmet Reid
BOA, DH. EUM. 3. b, 5/13
62
Bb- l
Hariciye Nezreti
Mhimme Kalemi
Kayd Numaras: 348
Hulsa: ira'dan Limni'ye
gtrlen mavnalar
Bakumandanlk Vekleti ve Dahiliye Nezret-i Cellesi'ne

Limni'de bulunan Mttefikn donanmasna iltihak etmek zere 12 Nisan sene [1]915'de Marsilya'dan ira Liman'na yedeinde demirden maml
ve kenar parmaklkl hayvan nakline mahsus byk bir mavna olduu halde
bir Fransz rmorkr vrd edip oraca tathr edildikden sonra Nisan'n on
drdnde mavna ile birlikde Limni'ye azmet etdii ve ayn gnde ira'ya
vsl olan dier bir rmorkrn dahi oradan bir mavnay Limni'ye gtrd
79
Atina Sefret-i Seniyyesi'nden bildirilmidir. Malmt- nife ...Cellesi'ne

de verildi, efendim.
BOA, HR. SYS, 2322/82
63
Bb- l
Meclis-i Mahsus
70
Devlet-i Aliyyelerinin Rusya ve ngiltere ve Fransa devletleriyle hl-i

harbe girdii zamandan beri ordu ve Donanma-y Hmynlarnn bi-avnih
tel mevki-i muhtelifede ihrz etdikleri muvaffakiyt- mteaddide ve
bilhassa 5 Mart sene [1]331 tarihinde vuk bulmu olan anakkale muzafferiyyet-i azmesi nm- mel-ittism- cenb- Padiahlerine "gazi" unvn-
mefharetinin bi-hakkn izfesini icab eden gazavt- celleden bulunmu ve
ol bbda makm- iftdan sdr olan fetv-y erfe zt- evket-simt- hazret-i hilfet-penhlerine ref ve il klnm olmakla ecdd- izm- ehriyrlerine imtislen unvn- cell-i mezkrun nm- hmynlarna terdfen
istimline msaade-i seniyye-i Padiahleri eref-erzn buyurulmak bbnda
ve ktbe-i ahvlde emr u fermn hazret-i veliyy'l-emr efendimizindir.
F 10 Cumdelhire sene [1]333 - F 12 Nisan sene [1]331 / [25 Nisan
1915]
(Meclis-i Mahsus- Vkel azlarnn imzalar)
**
Mbeyn-i Hmyn- Mlkne
Kitbet Dairesi

Ordu ve Donanma-y Hmyn'un bidyet-i harbden beri bi-avnih
tel mevki-i muhtelifede ihrz eyledii muvaffakiyt- adde ve bilhassa
80
anakkale'de iktisb etdii muzafferiyt- azmeye binen nm- mel-ittism- cenb- Padiahye "gazi" unvn- mefharetinin izfesi hakknda sdr
olan fetv-y erfenin irsliyle ol bbda istid-y msaade-i seniyye-i hazret-i mlkneyi mutazammn 10 Cumdelhire sene 1333 tarihli Meclis-i
Vkel mazbatas lede'l-arz manzr- l olmu ve cenb- kdir-i mutlakn
eltf- sbhnesine hamd sen buyurularak ber-mceb-i istzn icr-y icabna msaade-i seniyye-i cenb- hilfet-penh eref-sdr olmu olmakla.
Ol bbda.
12 Cumdelhire sene 1333 - 14 Nisan sene 1331 / [27 Nisan 1915]
BOA, MB. , 180/77
64
Meclis-i Vkel Mzkertna
Mahsus Zbt Varakasdr
Hulsa-i Meli
Ahvl-i hzra sebebiyle anakkale'den sevhil-i karbeye sevk olunan
ahalinin vapur navlu olarak Hill Anonim irketince taleb olunan mebla
hakknda Dahiliye Nezreti'nin 13 Nisan sene [1]331 tarihli ve 150 rakaml
tezkiresi okundu.
Karar
Mezkr tezkirede beyn olunduu zere anakkale'den sevhil-i karbeye naklolunan fukar-y ahalinin vapur navlu olmak zere irket-i mezkrece taleb edilen bin alt yz seksen kuruun masrf- gayr- melhza tertibinden tesviyesi mnasib grndnn Maliye Nezreti'ne ir ve Dahiliye Nezreti'ne malmt its tezekkr edildi.
13 Cumdelhire sene [1]333 - 15 Nisan sene [1]331 / [28 Nisan 1915]
(Meclis-i Vkel azlarnn imzalar)
BOA, MV, 197/105
81
65
Bb- l
Dahiliye Nezreti
ifre Kalemi
136
Mahreci: Edirne
Mecrhlarmzn istirhatlerini teminen Hill-i Ahmer tekilat bi'l-icr ahaliden iki yz yatak cem ve mnasib hneler tahliye edilerek hastahne
tesisi ve mecrhn iin be yz kse tedrik ve orba tevz edildii ve mevcud gayr- kf geldii beynyla bir an evvel doktor ve pansumanc ve Hill-i Ahmer'den bir ubenin izm ve mecrhni Gelibolu ve Biga'da tesis
olunacak hastahnelere nakil iin irket-i Hayriye vapurlarndan daha iki tanesinin tahsisi esbbnn istikmli Eceabad Kaymakaml'ndan ehemmiyetle taleb olunduu marzdur.
Vali
Adil
**
Dahiliye Nezreti
Edirne Vilyeti'ne
C[evab]: 15 Nisan sene [1]331. Hill-i Ahmer Ktib-i Umumsi Adnan
Bey'le grdm. Kendileri cihet-i askeriyeden vki olan ir zerine her
trl muvenete msraat etmekde olduklarn ve binenaleyh Eceabad kaymakamnn ve sir memurn-i Mlkiye'nin kumandanlar ve Harbiye Nezreti
vstasyla Hill-i Ahmer'e mracaat eylemelerini ifade buyurdular. Fazla
olarak nezd-i llerinde mevcud be bin lira ile pek mstacel mevdd iin
lzm gelen teebbstda bulunabileceini ilve eylediler, efendim.
16 Nisan [1]331 / [29 Nisan 1915]
BOA, DH. KMS, 32/8
82
66
Dersadet - Beyolu
15 Nisan sene [1]331 tarihiyle Karargh- Umum'den tebli olunmudur.

Dman Gelibolu ibh-i Cezresi'nde Kabatepe ve cenb sevhilinde
teebbstna tekrar ediyor ve tarafmzdan muvaffakiyetle tardna devam
olunuyor.
Dn Kumkale civarna yeniden dman kuv-y cedde ile taarruz teebbsnde bulunmu ise de aded makineli tfek terk ederek ekilmeye
mecbur edilmidir.
Mill
**
Dersadet - Beyolu
16 Nisan sene [1]331 tarihiyle Karargh- Umum'den tebli olunmudur.

1-Kumkale civarna kan dman gemi ateleri altnda muannidne
sebat etmeye alm ise de ktatmz tarafndan kmilen tard edilmi ve
el-yevm Boaz'n Anadolu ksmnda hi dman braklmamdr.
Gelibolu ibh-i Cezresi'nde Kabatepe civarnda sahilde kalan dman
kuvvetleri sefin-i harbiyenin ateleri himayesinde sebat etmeye almakdadrlar. ibh-i cezrenin dier nuktndan dman karlmdr.
2-Dn Boaz bataryalarmzn ateleriyle Franszn Jeanne d'Arc zrhl
kruvazr hasara uram ve bu tesir ile kruvazrde yangn zuhur ederek
ate iinde Bozcaada'ya ekilmidir.
Kez dn bir ngiliz torpido muhribi medhal civarnda batrlmdr.
3-On drt Nisan'da dmann on alt zrhlsyla mteaddid torpido
muhriblerinin Boaz'da ileri bataryalarmza kar icr eyledii teebbs u
cihetle neticelenmidir:
83
Bataryalarmza ve avc siperlerine karanlk basncaya kadar binlerce

mermi endht etmelerine mukabil bir zbit ile askerimiz hafife yaraland. Seddlbahir nnde iki dman nakliye sefinesine birok isabetler vuk
bulmu ve birisi der-akab karaya oturmudur. Nakliye gemilerinin civarnda
bulunan asker dolu birok sandallar ve rmorkrler ile cerredilen mteaddid mavnalar rmorkrleriyle birlikte batrld. Majestic ve Triumph zrhllar hasarta urayarak hatt- harbden ekildi.
4-ki gn dman sefini Boaz'a kar bahren teebbsde bulunmamdr.
16 Nisan sene [1]331 / [29 Nisan 1915]
Mill
67
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
sveli gazeteci Nielslago Lengquist sve Sefiri Msy Anger Svared

tarafndan nezdime gnderilmi ve Stockholm Osmanl sefiri ile Stockholm
Alman Sefiri Msy von Lucius taraflarndan da iki tavsiyenme getirmidir.
Mmileyh evvelce Dersadet'de bulunmu ve imdi ise Trkiye'den
sve gazetelerine havdis vermek vazifesiyle muvazzaf bulunup bu syede
tilf- Mselles ve bilhassa Rusya aleyhine icr-y tesir edecek imi.
anakkale'ye ksa bir seyhat etmesine msaade edilmesini istirhm
etmekdedir. Bizim tarafmzdan Almanya'ya gnderilen anakkale havdisleri sve matbt tarafndan iktibs edilmekde ise de bilhassa svelilerce
tannm bir gazete muhbiri tarafndan yazlacak havdisler oraca daha baka
trl icr-y tesir edecekdir.
**
84
Osmanl Ordu-y Hmynu

Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Numara: 21
Msy Nielslago Lengquist

sve Hkmeti tebaasndan gazete muhbiri Nielslago Lengquist
harb muhbiri sfatyla mstacelen anakkale'ye izm muktez grlm
ve mmileyhin yedinde hzr fotoraf bulunmadndan ileride fotorafl
vesikasyla tebdl edilmek zere ibu vesika mmileyhe it klnd.
Bakumandan vekili nmna
Erkn- Harbiye Reisi
(Mhr)
Hmil-i vesika sveli Lengquist'in harb muhbiri olarak anakkale'ye

gitmesine bakumandan vekili paa hazretleri msaade buyurmulardr. Hareketin mstaceliyetine mebn matb ve fotorafl vesika-i resmiye mmileyhin yedine tevd olunamamdr.
17 Nisan [1]331 / [30 Nisan 1915]
68
Harbiye Nezreti
Tahrrt Dairesi
Tahrrt Kalemi
307
rde-i Seniyye
Drdnc Kolordu'ya mensub On kinci Frka Kumandan Miralay
Feyzi Bey yeni tekil olunan On Altnc Kolordu Kumandanl'na ve Bahr-
Sefd Boaz Mevki-i Mstahkem Erkn- Harbiye Reisi Kaymakam Selahaddin Bey de On kinci Frka Kumandanl'na memur edilmidir.
85

F 17 Cumdelhire sene 1333 - F 19 Nisan sene 1331 / [2 Mays 1915]
Harbiye Nzr
Enver
Sadrazam
Mehmed Said
Mehmed Read
BOA, . HB, 1333. C/51
69
Harbiye Nezreti
Tahrrt Dairesi
Tahrrt Kalemi
306
rde-i Seniyye
nc Kolordu Kumandan Mirliv Esad Paa'ya muharebt- vkada mehd olan hidemt- hasenesine binen altn muharebe liyakat madalyas it klnmdr. bu irde-i seniyyenin icrsna Harbiye nzr memurdur.
F 17 Cumdelhire sene 1333 - F 19 Nisan sene 1331 / [2 Mays 1915]
Sadrazam
Mehmed
Said
Mehmed Read
Harbiye Nzr
Enver
BOA, . TAL, 1333. C/23
***
Telgraf dresi
Mahreci: nc Kolordu Karargh
Dersadet'de Bakumandanlk Veklet-i Cellesi'ne

nc Kolordu-y Hmyn kumandas altnda harb eden ktatn
vazife-i mukaddeselerini f emrinde sarf edegeldikleri gayret dolaysyla ta86
raf- z-eref-i hazret-i hilfet-penhden abd-i cizlerine ihsn buyurulan altn harb madalyasndan dolay bada cizleri olmak zere kumandam altndaki bilcmle ktatn uur- hmynlarnda sevine sevine lmekle mftehir bulunduklarnn sdde-i seniyye-i hazret-i mlkneye arz ve ibl msterham ve tebrkt- smlerinden dolay da btn kalbimle arz- minnet ve
krna msraat eylediim marzdur.
nc Kolordu Kumandan
Esad
**
Harbiye Nezreti
Husus
Kale-i Sultaniye muharebt- ahresinde mehd olan meser-i besletkrnesine mkften taraf- z-eref-i cenb- cihn-bnden altn liyakat
muharebe madalyasyla taltif buyurulmu olan nc Kolordu Kumandan
Esad Paa tarafndan bu ltf- l'l-l-i cenb- ehriyrye kar kolordu nmna arz- tahmdt- minnet-gzryi mutazammn vrid olan telgrafnme
arz- atebe-i uly klnmak zere leffen tesyr klnm olmakla ol bbda emr
u irde efendim hazretlerinindir.
F 19 Nisan sene [1]331 / [2 Mays 1915]
Harbiye Nzr
Enver
BOA, MB, 910/17
70
Mahsus Zbtnme
Hulsa-i Meli
Dahiliye Nezreti'nin 16 Cumdelhire sene [1]333 - 18 Nisan sene
[1]331 tarihli ve 165 rakaml tezkiresi okundu.
87
Karar
Mezkr tezkirede mnderic olduu vech ile dmann Boazlara taarruzu dolaysyla anakkale Livs dahilinde hneleri ve eyas yanan ahalinin tehvn-i ihtiyact- zarriyeleri zmnnda elli bin kuruun masrf- gayr-
melhza tertibinden tesviyesi hususunun Maliye Nezreti'ne izbr ve Dahiliye Nezreti'ne malmt its tezekkr klnd.
17 Cumdelhire sene [1]333 - 19 Nisan [1]331 / [2 Mays 1915]
BOA, MV, 197/111
**
Daire-i Sadret
Umr- driye Kalemi
Dahiliye Nezreti ve Maliye Nezreti Veklet-i Celleleri'ne

Dmann Boazlara taarruzu dolaysyla anakkale Livs dahilinde
hneleri ve eyas yanan ahalinin tehvn-i ihtiyact- zarriyeleri zmnnda
elli bin kuruun masrf- gayr- melhza tertibinden tesviyesi Dahiliye Nezret-i Cellesi'nin ir zerine Meclis-i Vkelca bi't-tensib Nezret-i mrunileyhya malmt it klnm olmakla icr-y icab siyknda 18 Nisan
[1]331 tarihli ve 165 numaral tezkire-i aliyyeleri zerine Meclis-i Vkelca
bi't-tensib Maliye Nezreti Veklet-i Cellesi'ne tebligt icr klnmdr,
efendim.
18 Cumdelhire [1]333 - 20 Nisan [1]331 / [3 Mays 1915]
BOA, BEO, 326410
71
ngiliz ve Franszlarn anakkale'ye Kar Debarkman Hareketleri
11/24 Nisan: Tayyre ve sbit balonlar ile Gelibolu ve Boaz zerinde
istikf. Kabatepe civarn bombardman. Boaz medhalinde be zrhl, Bei88
ge Liman karsnda on bir zrhl, on nakliye gemisi, birok kayk ve rmorkrler.

12/25 Nisan: Kruvazrler himyesinde 10 nakliye gemisi, Saros Krfezi'nde 9 nakliye, 2 kruvazr, Bolayr istikameti karsnda 60 kadar nakliye, ibh-i cezrenin garbnda mteharrik 20 torpido, on kruvazr beraberlerinde evvel Kabatepe'nin drt kilometre imlinde Eriburnu'na badeh
Sndere'ye, Seddlbahir, Domuzdere'ye ve en sonra Kumkale'ye ihrac.
Dmann tard iin taarruz emri verildi. Seddlbahir'de Tekke Burnu civarndaki dman bir blmzn gayet anl bir taarruzu zerine kmilen
denize dkld. Arburnu'ndaki dman denize doru srld. Havann skneti, dman donanmasnn kesreti ve iddetli atei ve bilhassa bu atein
sbit balonla idaresi dmann Kabatepe'de kmilen denize dklmesine mni oldu.
13/26 Nisan: Dman her tarafda arazinin tarz ve eklinden ve donanmasnn ateinden istifade ile ihrac kuvvetini takviye etmesine ramen ktatmz dman sahile sktrmakda devam etmidir.
14/27 Nisan: Dmann Kumkale'deki kuvveti Kumkale Ky'nn iine tklm ve gayet dar bir sahaya skmdr. Kumkale'deki ktat Franszlardan mrekkeb olup ilerinde bulunan Mslmanlar bizim tarafa firar eylemilerdir. Arburnu'ndaki dmana vki olan taarruzda dman son ihrac
noktasna kadar srlm ve bir ksm gemilere binmeye balamdr. Son
bir hcum ile dmann tamamyla denize dklmesi emrolundu. Bu muharebtda dman bir tarafda beyaz bayrak ekerek teslim olmakda iken dier
tarafda ayn sretde teslim bayra eken dman zerine giden askerimiz
dmann pek ani atei zerine mhim zyita dr olmudur. Dmann
bu hinne hilesi yn- teessf grlmdr. Bittabi mukabele edilmidir. Arburnu nnde bir dman nakliye gemisinin topu ateimizle batd
tarassud edilmidir. Dmann bugn Boaz medhalinde ileri bataryalarmza kar 16 zrhl ve mteaddid torpido muhripleriyle vki olan taarruzunda
Majestic ve Triumph zrhllar hasara dr olarak ekilmi, 2 nakliye gemi89
si ar sretde yaralanm ve bunlardan bir tanesi karaya oturmudur. Bu sefineler civarnda bulunan birok rmorkrlerle ii askerle dolu mavnalar
gark edilmidir. Sndere'deki dman ktatmzn kanl bir taarruzuyla
tard edilmidir. Arburnu'ndaki Avustralya ktatndan iki zbit ve bir hayli
esir alnd.
15/28 Nisan: gndr gece ve gndz gayet sarp ve prnarlk arazide donanmann messir atei altnda harb eden askerimizin yorgunluuna
ramen dmann son ihrac noktasna vaki olan hcum dman donanmasnn sahile gayet yakn sokularak ktatmz gayet messir bir yan ateine
almas ve dmann son bir yes ve inat ile son ilticghlarnda mezbhne
mukvemeti karsnda muvaffakiyetle tetevvc edememidir. Bu muharebede her trl malzemesiyle dmandan 2 mitralyz itinm edildi. Kumkale
Ky'nn nsfn hl daha igal eden dmana vki olan bir gece hcumuyla ky dmandan tathr edilmi ve artk Anadolu cihetinde bir tek dman
askeri bile kalmamdr. Dmann gtremedii 3 mitralyz tfei dmana
kar istiml edilmekdedir. Boaz'dan girmek isteyen Jeanne d'Arc Kruvazr endhtmz neticesinde ateler ierisinde hatt- harbden ekilmi ve bir
ngiliz torpido muhribi batrlmdr.
16/29 Nisan: Donanmann ateinden istifade ile dman Arburnu'ndaki ktatn takviye etdi. Seddlbahir mntkasnda elde edilen sernn ifadesine nazaran dmann yalnz bu mntkadaki zyit 10.000 kiiye bli
olmudur. hrc kumandan da bu meynda dahildir. Dmann Saros Krfezi'nde yapmak istedii ihrac harekt dmana zyit verdirilerek pskrtlmdr. Dman donanmas endirek endht ile Maydos'u yakmdr. Marmara'ya girmek isteyen AE-2 tahtelbahiri batrlm ve mrettebt kmilen esir
edilmidir (3 zbit 29 nefer).
17/30 Nisan: Dmann Arburnu imlinde karmak istedii kuvvet
denize dklmdr. Dman ihrac mevziini byltmek ve bizim ateimizden kurtulmak iin sa cenhmza ve merkezimize taarruz etmek istemi ise
de merkez karsndaki taarruz hazrl hemen ateimizin altnda erimi ve
90
sa cenhdaki taarruzlar ise ktatmzn sng hcumuyla pek kanl bir

sretde tard olunmudur.
18/1 Nisan: Arburnu ve Seddlbahir'deki dmana taarruz edilmekdedir. Dman donanmas pek byk bir faaliyet ve fedakrlkla ktatn himye ediyor. Medhalden Drdnc Henri Zrhls'na on ve Vengeance Zrhls'na mteaddid isabetler vki olmas zerine derhal ekilmilerdir.
19/2 Nisan: Muharebe devam etmidir. Boaz'dan gemek isteyen bir
tahtelbahir atelerimizle ve badeh torpil tesiriyle kmilen ber-hava olmudur.
20/3 Nisan: Arburnu karsndaki sa cenhmza vki olan dmann ikinci bir mukabil taarruzu tamamyla pskrtlm ve dman yaln
dereler iine itilmidir. Gelibolu'ya endirek endht eden Agamemnon Zrhls'na mteaddid mermiler isabet etmi ve zrhl ekilmidir. Kabatepe nnde duran dman nakliye sefininden birine vki olan isabetde sefinede yangn zuhur etmi ve dierleri tela iinde mkiltla kaabilmidir.
21/4 Nisan: Seddlbahir'de dman ancak donanmasnn tarafdan
kendisini gayet messir himye etmesi syesinde denize dklmekden kurtulmudur. Btn mhimmt ve malzemesiyle itinm olunan makineli
tfek dmana kar kullanlmakdadr. Urad zyit tazmn iin dman
Kabatepe civarna da asker kartmaya alm ise de adem-i muvaffakiyete
dr olmudur.
Resm olmayarak sylenebilir ki, dmann kuvveti altm binden aa deildir. Bugne kadar pek doru tahmin, dmann zyitn on binden
pek fazla gstermekdedir.
22 Nisan [1]331 / [5 Mays 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Seyfi
91
72
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 7
Numara: 1934/1408

ngilizler anakkale muharebt esnasnda sbit balonlar inesiyle
Maydos kasabas ve o meynda Hill-i Ahmer bayra ekmi olan hastahneyi her trl kavid ve taahhdt- dveliye haricinde bombardman ederek otuz kadar mecrhumuzu ehid etmilerdir. Bundan dolay fm bad gerek hastahnelerimize ve gerek Marmara'da seyr sefer eden hastahne gemilerimize bir taarruz vukunda elimizdeki sivil ve asker ngiliz sersna
kar bi'l-mukabele en edd tedbrin ittihzndan geri durulmayacann
Amerika Sefreti vstasyla ngiltere Hkmeti'ne ifhmna msaade-i fahmneleri msterhamdr. Ol bbda emr u fermn hazret-i veliyy'l-emrindir.
F 25 Cemziyelhir sene [1]333 ve f 23 Nisan [1]331 / [10 Mays 1915]
Bakumandan Vekili
Enver
BOA, HR. SYS, 2409/21
73-1
Dn leden sonra Muarz Krfezi stnde uan bir dman tayyresi
atelerimizle sakatlanarak Sazlliman nnde denize dmdr. Bunu kurtarmak iin denize inen dier bir tayyre de topu atelerimizle tamamyla
batrlm ve bu srada yaklaan Amiral Nelson Zrhls'yla bir tayyre gemisine kar endht edilen mermiytn isabeti zerine, zrhl uzaklam ve tayyre gemisi, sakatlanan tayyreyi arkasnda sryerek ekilmidir.
Bugn leden evvel E-15 iaretli bir ngiliz tahtelbahiri, anakkale
Boaz'nda Karanlk Liman arknda batrlmdr. Otuz bir kiilik mretteb92
tndan zbit ile yirmi bir nefer kurtarlarak esir edildi. Bunlar meynnda
anakkale ngiliz viskonsolosu da zuhur etmidir.
[18 Nisan 1915]
Tahtelbahirin tonesi
825
Deniz stnde
16 mil
Deniz altnda
10 mil
Srati
4 aded 0,53'lk* torpil kovan

Eslihas
2 Aded 7,6'[lk] hasuf kundak zerinde

topu vardr.
1750 brgr kuvvetinde 2 pervaneli,
Makinesi
Makinesi gazla mteharrik
Tl
53,6
Arz
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1125/2
73-2
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube Mdriyeti
Numara: 9513/969

Sndere civar (Seddlbahir'in garbnda) dmandan tathr edilmidir.
Belgede yer alan "0,53'lk" ifadesinin "35'lik" olmas muhtemeldir.

93
Kabatepe civarna kan dmann gemi ateleri himyesinde sebat etmeye ald mdafaa mevzii bu sabah inyet-i Hakla ktatmzn taarruzlaryla zabt edilmi ve dman btn cephe zerinde fevkalde zyitla
ricate mecbur edilmidir.
Denize doru firar eden dmann bir ksm sandallara binerek uzaklamakda ve firar edemeyenlerden bir ksm, beyaz bayrak ekerek kme
kme teslim olmakdadr.
Arburnu nnde bir dman nakliye gemisinin topu mermiytmzn
isabetiyle batmakda olduu grlmdr.
14 Nisan [1]331 / [27 Nisan 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
**
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube Mdriyeti
Numara: 987

Dman, Gelibolu ibh-i Cezresi'nin Kabatepe ve cenb sevhilinde
teebbstn tekrar ediyor ve tarafmzdan muvaffakiyetle tardna devam
olunuyor.
Dn Kumkale civarnda dman kuv-y cedde ile yeniden taarruz teebbsnde bulunmu ise de aded makineli tfek terk ederek ekilmeye
mecbur edilmidir.
15 Nisan [1]331 / [28 Nisan 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
**
ube: 2
94
3604/1015

Kumkale civarna kan dman, gemi ateleri altnda muannidne sebat etmeye alm ise de ktatmz tarafndan kmilen tard edilmi ve
el-yevm Boaz'n Anadolu ksmnda hi dman braklmamdr.
Gelibolu ibh-i Cezresi'nde Kabatepe civarnda sahilde kalan dman
kuvvetleri sefin-i harbiyenin ateleri himayesinde sebat etmeye almakdadrlar. ibh-i cezrenin dier nuktndan dman karlmdr.
Dn boaz bataryalarmzn ateleriyle Franszn Jeanne d'Arc zrhl
kruvazr hasara uram ve bu tesir ile kruvazrde yangn zuhur ederek
ate iinde Bozcaada'ya ekilmidir. Kez dn bir ngiliz torpido muhribi
medhal civarnda batrlmdr.
14 Nisan'da dmann on alt zrhls ve mteaddid torpido muhriblerinin Boaz'da ileri bataryalarmza kar icr eyledii teebbs u vechile
neticelenmidir:
Bataryalarmza ve avc siperlerine karanlk basncaya kadar binlerce
mermi endht etdiklerine mukabil bir zbit ile asker hafife yaraland.
Seddlbahir nnde iki dman nakliye sefinesine birok isabetler vuk
bulmu ve birisi der-akab karaya oturmudur. Nakliye gemilerinin civarnda
bulunan asker dolu birok sandallar ve rmorkrlerle cerredilen mteaddid
mavnalar, rmorkrleriyle birlikte batrld. Majestic ve Triumph zrhllar
hasarta urayarak hatt- harbden ekildi.
ki gndr dman sefini Boaz'a kar bahren teebbsde bulunmamdr.
16 Nisan [1]331 / [29 Nisan 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
**
Osmanl Ordu-y Hmynu
95
Bakumandanl Vekleti
ube Mdriyeti
Numara: 1027
Tebli-i Resm

Gelibolu ibh-i Cezresi'nde Kabatepe civarnda dar bir sahadan kurtulmaya alan dmann dnk hareket-i teebbsleri teleft- klliye ile
men edilmi ve dman sahilin be yz metre kadar yaknna gemi atelerinin himayesine iltic etdirilmidir.
Bir ksm filo himayesinde dn Saros Krfezi'[n]e teebbs etdii ihrc
ameliyt ise tamamyla akm braklmdr.
17 Nisan [1]331 / [30 Nisan 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Seyfi
**
ube: 2
Numara: 9700/1093
Tebli-i Resm

Mtemd taarruzlarmzla Kabatepe mevziinden imle, Arburnu
cihetine srlm dmann sol cenhndaki ktat yandan messir topu
atelerimizden kurtulmak iin dn ileri hareket teebbslerinde bulunmusa
da sng hcumuyla yine eski mevzilerine sahile tard u def edilmi ve bu
srada cephne ve her trl malzemesiyle beraber dmandan iki makineli
tfek daha itinm edilmidir.
Seddlbahir burnunda sahilin mestr ksmlarna karak tahaffuz edebilen dman kuvveti ise Anadolu sahilindeki bataryalarmzn ateleri altnda barnamayacak vaziyetde kalmlardr.
96
Dman sefin-i harbiyesi karada g hl tutunabilen kuvvetlerini byk apl ateleriyle himyeye mecbur kaldndan Boaz'a kar bir teebbsleri vki olamyor.
AE-2 Avustralya-ngiliz tahtelbahiri, birka gn evvel Marmara Denizi'ne girme teebbsnde iken sefin-i harbiyemiz tarafndan batrld. 3 zbit ile 29 neferden mrekkeb olan mrettebt esir edildi.
18 Nisan [1]331 / [1 Mays 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Seyfi
**
Osmanl Ordu-yu Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube Mdriyeti
Numara: 9768/1099

Lehimize devam etmekde olan taarruzlarmzla dman Gelibolu
ibh-i Cezresi sahilindeki tehlikeli vaziyetini tebdle muvaffak olamyor.
Seddlbahir burnundaki dman ktat zerine, kar sahildeki bataryalarmzn ateleri iyi neticeler vermekdedir. Dn bu bataryalarmza iddetle ate aan Fransz Drdnc Henri Zrhls'na on mermi isabet etmi, bugn
bu zrhl grnmemidir. Kez Vengeance ngiliz Zrhls da mermiytn isabetinden mteessiren ekilmidir.
Bu gece dman torpidolarnn Boaz'a kar ehemmiyetsiz taarruzlar
pek shletle men edilmidir.
Bugn leden evvel anakkale Boaz'ndan gemek isteyen bir dier
dman tahtelbahiri ate altna alnm ve bu srada bir torpile arparak bat-
Fransz Joule Denizalts.

97
rlmdr. Tahtelbahirin ni olarak batmasndan mrettebtn kurtarmak kbil olamamdr.

19 Nisan [1]331 / [2 Mays 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Binba
Seyfi
**
9811/1119

Dman bugn Arburnu civarnda bulunduu dar sahay geniletmek
iin tekrar sol cenhyla ileri hareket teebbsnde bulunmu ise de buna
mukabil vki olan taarruzlarmz zerine dman teleft- azme ile yaln
kayal dereler iine atlm ve badeh sahile doru srlmdr.
Bu esnada dmann bir nakliye gemisinde topu atelerimizin tesiriyle yangn zuhur etmi, civarndaki dier nakliye sefini tel ile uzaklamlardr.
Dn Bolayr civarna arma endht icr etmeye alan Agamemnon
Zrhls'na drt mermi isabet etmi ve badeh zrhl endhta devam edemeyerek ekilmidir.
20 Nisan [1]331 / [3 Mays 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
**
ube: 2
1168
Tebli-i Resm

anakkale Cephesi'nde:
Dman Arburnu civarnda sol cenhndan urad teleft tazmn ve
mkilt izle iin bu sabah Arburnu cenbunda, Kabatepe sahiline donan-
98
malar himayesinde asker karmaya teebbs etmise de kmilen kayklarna atlmdr.

Dn gece, dmann tarafdan donanma atelerine ramen ktatmzn Seddlbahir'e kar icr eyledii taarruzlaryla dman tahassun etdii
siperlerinden tard edilmi ve ancak gndz olunca donanmalarnn mtevl
ve edd himyesiyle ktatn denize dklmekden kurtarabilmidir.
Bu srada dmandan salam olarak cephneleriyle makineli tfek
daha itinm olunmu ve bu tfekler bugn dmana kar istiml edilmidir.
21 Nisan [1]331 / [4 Mays 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Binba
Seyfi
**
ube: 2
10060/1362
Tebli-i Resm

Arburnu ve Seddlbahir civarndaki dman ktat msaid vaziyet
kazanmak hevesiyle -ve mahz tebli-i resmlerinde muvaffakiyetle ileri
yrdklerine bir vesile-i ir olmak zere- daima gemi ateleri himayesinde icrsna teebbs etmekde olduklar taarruzlar, her defasnda teleft-
azme ile sahil mevzilerine ve siperlerine kadar pskrtlmekdedir.
Evvelki gece Arburnu'nda sa cenhdan bir ksm kuvvetimiz, dmann avc siperlerine girerek bine yakn istihkm ltndan kazma krek itinm etmiler ve buradan dmann uzak depolaryla ihrac iskelelerini ate
altna almlardr.
99
Dmann domdom kurunlar istiml etdii ve elde edilen telsiz-telgraf muhabertndan, yarallarn ictim mahallerine sret-i mahsusada topu atei icr eyledikleri tahakkuk etmidir.
22 Nisan [1]331 / [5 Mays 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
**
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube
Numara: 9977/1219
Tebli-i Resm

Dn Arburnu'ndaki dmann sol cenhna icr edilen taarruzda, dmann bir taburu mahvedilmi ve pek muhkem avc [siperlerinden] bir ksm
zabt edilerek iki yzden fazla tfek ile bir makineli tfek itinm olunmudur.
Kez dn akam Seddlbahir'e kar yaplan harektda ngilizlere pek
byk teleft verdirilmidir. Klliyetli cephnesiyle beraber makineli tfek daha itinm edildi. (Bugne kadar itinm olunan makineli tfeklerin
adedi ona bli olmudur.)
23 Nisan [1]331 / [6 Mays 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
**
Osmanl Ordu-y Hmynu
100
Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Numara: 10098

12 Nisan tarihinden 23 Nisan tarihine kadar olan anakkale hulsa-i
vekyii Mill Ajans vastasyla "Karargh- Umum'den alnmdr" kaydyla neretdirilmek zere leffen takdim klnd.
F 26 Nisan sene [1]331 / [9 Mays 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Seyfi
BOA, HR. MA, 1125/44
73-3
Osmanl Ordu-yu Hmynu
Bakumandanl Vekleti
Numara: 1375

Dman donanmasnn Boaz'a kar bir teebbs grlmyor.
Yalnz Seddlbahir civarndaki dman, akm kalan taarruzlarn dn dahi
birok takviye ktat yardmyla tecdde teebbs ederek muharebe gece
yarsna kadar devam etmi ve neticede azm teleft ile yine ihrc mahalleri
civarna pskrtlmdr.
26 Nisan [1]331 / [9 Mays 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1126/50
101
73-4
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
Numara: 10130/1427
Matbt Mdriyet-i Umumiyesi'ne

Arburnu'nda dn gece dmann drt defa icr eyledii meysne
taarruzlar sng hcumlarmzla tamamen tard edilmidir.
Dman bu taarruzlarnda byk telefta dr oldu ve tahminen
taburluk kuvveti mahvedildi.
Bugn leye doru klliyetli mecrhlarn peyderpey gemilere nakletdikleri grlmdr.
Cenbda Seddlbahir'de ise donanmasnn ateleri yardmyla deniz
sahilinden yapd taarruzu ktatmzn mukabil taarruzlaryla tesirsiz braklmdr.
27 Nisan [1]331 / [10 Mays 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
**
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Numara: 10200/1454
Tebli-i Resm

Dmann denizden bir teebbs olmuyor. Kara cihetinden dn byk teleftla akm kalan taarruzlar zerine bugn dman cidd bir hareketde bulunamamdr.
102
28 Nisan [1]331 / [11 Mays 1915]

stihbrt ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1126/62
73-5
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube Mdriyeti: 2
Numara: 10249/1476
Tebli-i Resm

Mhim bir hareket yokdur. Hafif piyade ve topu ateleri devam ediyor.
Bir ksm topularmz Arburnu'nda dman gerilerini ve iskele mahallerini
ate altna alm ve kk bir dman mfrezesinin bu topu ateimizin tesiriyle iskelelerine doru perian dkld grlmdr.
Implacable ngiliz Zrhls, evvelki gn Boaz medhal[i] civarnda,
Anadolu ksmndaki bataryalarmza tesirsiz endht srasnda drt mermi
isabeti zerine geri ekilmidir.
29 Nisan [1]331 / [12 Mays 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
**
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube Mdriyeti
Numara: 10297/1488

Kara cihetinde mhim bir vaka olmamdr.
103
anakkale medhali kurbunda Morto Liman'nda bulunan bir ngiliz

zrhlsna leden evvel donanmamzn bir ksm hcum etmi ve zrhl kumandan kprs hizsndan, ortasndan ve gerisinden ald isabet neticesinde derhal batmdr.
30 Nisan [1]331 / [13 Mays 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1127/4
74
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube Mdriyeti: 2
Numara: 193
Marmara Denizi:
Ereli ile Kapda ibh-i Cezresi'nin iml sahili arasnda dn tahtelbahir periskopuna mbih bir boru grlmdr. Bugn leden sonra yarmda bir tahtelbahir, Mihanya ile Mole Adalar arasnda grlmdr. Tahtelbahirden kaan Doan Vapuru Kocaburnu civarnda batankara etmi ve
kendisini denize atan efrddan asker gark ve tahtelbahirin Nordanfild ateinden bir [asker] ehid olmudur. Vapura bir ey olmamdr. Dn sabah
batrlan zrhlnn Goliath olduunu ngiltere Bahriye nzr Avam Kamaras'nda beyn etmi ve be yz neferin de beraber boulduunu ilve etmidir. Dmann Arburnu ve Seddlbahir'deki teebbst akm kalmdr.
Arburnu nnde demirli duran nakliye sefininin adedi on altya tenezzl
etmidir.
ngiliz Goliath Zrhls.
104
28/2'de Franszlarn Charles Martel Zrhls'na ntepe'den edilen endhtda iki isabet olmudur. Dnk torpido hcumundan beri dman sefini
Boaz'dan uzakda duruyorlar. ntepe'deki bataryamz Seddlbahir'deki iskele ile ordughn muvaffakiyetle bombardman etmi ve itil mhede
olunmudur. Kale'nin vaziyetinde bir tebeddl yokdur.
Madrit maslahatgzrndan: Alt nakliye ngiliz gemisi asker ve mhimmt dolu olduu halde Cebelttark'dan mara gemidir.
1 Mays 1331 / [14 Mays 1915]
stihbrt ubesi Mdr
Seyfi
75
Dahiliye Nezreti

Kale-i Sultaniye Polis Merkez Memuru Naci Bey'in vezif-i mevdasn dim hsn-i f ve 5 Mart sene [1]331 tarihindeki hdise-i harbiye esnasnda dmann en iddetli atelerine ramen kasabann yerinde zuhur
edip itfsnda maiyyeti efrdyla beraber fedkrne f-y hizmet etdiinden
bahisle taltifi anakkale Mutasarrfl'ndan ir edilmi ve alnan malmta gre Mutasarrf Murad Fuad Bey'in dahi hdist- harbiye srasnda ayeste-i takdir gayret ve faaliyeti grlm olmakla mahall kumandanlndan
bi't-tahkk tebeyyn eyledii takdirde her ikisinin de derece-i memuriyetlerine gre harb madalyalaryla taltifi ve yed harb madalyasyla taltiflerine l-
105
zum grlmeyip de bakaca taltifleri mnasib grld takdirde nezret-i

cizce icabna baklmak zere ir buyurulmas bbnda.
3 Mays [1]331 / [16 Mays 1915]
BOA, DH. EUM. 3. b, 5/47
76
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Numara: 202
anakkale:
Dn leden sonra Arburnu civarnda duran btn dman sefini
hep birden ddk alarak demir alp bir kavis zerinde dndler ve torpidolar tel ile imle, cenba kodular. Ya bir dman tahtelbahiri grdler yahud tahtelbahirlere kar tahaffuz talimleri yapyorlar.
Dn dman cenb mntkasnda donanmasnn ve btn kara topusunun ateinin ihzr etdii taarruza btn kuvvetleriyle itirk etdi. Bilhassa
sol cenhmzdaki Yedinci Frka'nn sa cenhna ve merkezine iddetle atld. Mtemdiyen kesf kuvvetlerle taarruz olunduu halde bu taarruz zbitn
ve efrdn gsterdii pek byk fedakrlk ve cesaret karsnda kmilen krld. Meydanda ... fazla dman cesedi bulunmasna mukabil hamd olsun
zyitmz 43 ehid drt yz yirmi sekiz mecrhdan ibaretdir.
Dn leden sonra bu mntka zerinde uan bir tayyre top ve tfek
atei ile denize drlmdr. Dmandan bir makineli tfek itinm edilmidir.
10 Mays [1]331 / [23 Mays 1915]
kinci ube Mdr
Seyfi
106
77
Atina Sefret-i Seniyye-i Osmaniyyesi
Umum: 3421
Husus: 446
Umr- Siyasiye Mdriyet-i Umumiyesi'ne

Sadrazam ve Hariciye Nzr
Fehmetli Devletli Prens Said Halim Paa Hazretlerine
Greko nm ngiliz tahlsiye kumpanyasna mensub iki rmorkrn
8 Mays sene [1]915 tarihinde ira Liman'na gelip bunlardan birinin yedi,
dierinin mavna alarak Limni'ye gtrd ve mezkr rmorkrlerden
birinin kaptannn, Mttefikn askerlerinden bazsnn karaya kmamak iin
kendilerini denize atdklarn rivayet etdii, ira ehbender Vekleti'nden bildirilmidir. Ol bbda emr u fermn hazret-i veliyy'l-emrindir.
F 20 Mays sene [1]915
Atina Sefiri
Galib Keml
**
Bb- l
Hariciye Nezreti
Mhimme Kalemi
Dahiliye ve Bakumandanla
Greko nmndaki ngiliz tahlsiye kumpanyasna mensub iki rmorkrn, 8 Mays sene [1]915'te, ira Liman'na gelip birinin yedi, dierinin
mavna alarak Limni'ye gtrd ve rmorkrlerden birinin kaptannn Mttefikn askerlerinden bazsnn karaya kmamak iin kendilerini denize atdklarn rivayet etdii ira ehbenderlii'nin irna atfen Atina Sefret-i
107
Seniyyesi'nden bildirilmekdedir. Malmt- nife ...Cellesi'ne de verildi,

efendim.
10 Mays sene [1]331 / [23 Mays 1915]
78
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube Mdriyeti
Bkre'den:
Fransz Tebli-i Resmsi
Paris, 20 Mays [1915]: 16/17'de anakkale'de Franszlarn en ileri
istinad noktasn zabt etmeye teebbs eden dman mahv etdik. Mezkr
istinad noktasn muhafaza eden mfreze bulunduu mahalden karak Trklerin bu taarruzlarna mebde olan siperini ehemmiyetsiz zyitla zabt etdi.
[20 Mays 1915]
**
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Numara: 204
Marmara Denizi:
Dn bir tahtelbahir Ksmet Vapuru'nu kovalamdr. Ksmet karaya
bindirmi ve tahtelbahirin atd torpil isabet etmemidir. Bu gn bir tahtelbahir stanbul Liman'nda Alman ark Hatt Kumpanyas'nn stanbul Vapuru'na atd torpil isabetle vapuru ba tarafndan dr- hasar eylemidir.
Tahtelbahir takbtdan kurtulmudur.
108
anakkale:
Vaziyetde bir tebeddl yokdur. Bugn saat yarmda Arburnu nnde
ngiliz Triumph Zrhls batmdr. (11.800 ton cesmetinde 4 aded 25'lik, 14
aded 19'luk topa mlikdi.)
12 Mays [1]331 / [25 Mays 1915]
kinci ube Mdr
Seyfi
79
Sofya Sefret-i Seniyyesi
3240/268
Hulsa: Bulgaristanl bir tcirin Msr'daki mhedtna dair

Devletli Fehmetli Prens Said Halim Paa Hazretlerine
Bu son gnlerde Msr'dan Bulgaristan'a avdet eden Bulgaristanl bir
tcir Msr ehirlerine anakkale dr'l-harbinden nakledilmi pek klliyetli
mecrh bulunduunu ve bu mecrhlarn anakkale muharebtnda Mttefiklerin muvaffakiyetsizliine ve zyit- azmesine dair verdikleri izaht gerek
oradaki ngiliz askerinin ve gerek yerli ahalinin zerinde pek edd tesirt
hsl eylediini ve bunun neticesinde askerin zerine havf gelip muharebeye
gitmekden imtin etdiini ve ahali-i slmiyye'nin ise bize olan meyl ve tevecchne kuvvet ve inbist gelip ngiliz idaresi aleyhine kym iin Svey
Kanal'nda cz bir hareketimize ve ilerlememize intizr eylediini ve asker
ile ahalinin bu hlet-i rhiyesini tebdl ve kendi lehine imle iin ngilizler
tarafndan nerolunan muvaffakiyet haberlerine artk hi kimsenin inanmad109
n ve binenaleyh ngiltere'nin ve onun Msr'daki idaresinin kuvvet ve

evketine kimsede itimad kalmad ve cz bir vesile ile Msr'da ngiliz
idaresi aleyhine bir kym zuhur edeceini ve bu kyma hatta ngiltere'nin
mstemlekt askerinin bile itirak eyleyeceini beyn etmi olmakla beynt- mezkre bery- malmt arz olunur. Ol bbda emr u fermn hazret-i
veliyy'l-emrindir.
F 29 Mays sene [1]915
Sofya Sefiri
Ali Fethi
BOA, HR. SYS, 2409/85
80
Bb- l
Hariciye Nezreti
Hulsa: ngilizlerin kavid-i dveliye hilfna hareketlerinden dolay ngiliz
sersna olunacak muamele

27 Nisan sene [1]331 tarihli ve 1048 numaral tezkire-i aliyyeleri cevabdr. ngilizler, anakkale muharebt esnasnda, kavid ve taahhdt-
dveliye hilfna Maydos kasabasn ve o meynda Hill-i Ahmer bayran
ekmi olan hastahneyi topa tutduklarndan f m-bad gerek hastahnelerimize gerek Marmara'da sefer eden hastahne gemilerimize taarruz vukunda elimizdeki sivil ve asker ngiliz sers hakknda bi'l-mukabele en edd
tedbr ittihzndan geri durulmayaca zten evvelce Amerika sefirine ihtr
edilmi idi. Sefir-i mrunileyh nezdinde tekrar teebbst icrsna lzum
olup olmad takdir edilmek zere ngiliz veya Franszlarn bu yolda insni110
yet ve mukvelt- beyne'l-milel kavidine muhlif tecvztlar tekerrr

edip etmediinin ve kk- evvelde keyfiytnn irna himmet buyurmalar
mtemenndr, efendim.
F [11] Receb sene 1333 ve f [12] Mays sene 1331 / [25 Mays 1915]
Hariciye Nzr
**
Bb- l
Hariciye Nezreti
Kayd Numaras: 6790/267
Hulsa: anakkale'de dmann kavid-i
dveliye hilfna harekt
Ordu-y Hmyn Bakumandanl Vekleti'ne

26 Nisan ve 10 Mays sene [1]331 tarihli ve 1408 ve 1086 numaral
tezkir-i aliyyelerine cevabdr: ngilizlerin anakkale muharebt esnasnda
kavid ve taahhdt- dveliye hilfna Maydos kasabasn ve o meynda
Hill-i Ahmer bayra ekmi olan hastahneyi topa tutduklarndan dman
tayyrelerinin Hill-i Ahmer iart bulunan hastahne adrlarn bomba atarak tahrib etmelerinden dolay Amerika Sefreti'ne tebligt- lzme icr ve
elimizdeki ngiliz ve Fransz sers haklarnda tedbr-i edde tatbk ve icrsna balanaca inb olunmudur. Ancak dman tarafndan sdr olunup
elde edilen ve bilhassa hastahne ve sarg merkezlerine endht yaplmas tavsiyesini hv olan emr-i yevmsi gayet mhim olduundan, buna istinden
Sefret'e tebligt- mtemmimede bulunabilmek zere mmkn olduu halde bir sretinin Nezret-i senverneme irsl ve bu hususda malmt- mufassala it buyurulmas mtemenndr, efendim.
14 Mays [1]331 / [27 Mays 1915]
**
111
Osmanl Ordu-y Hmynu

Bakumandanl Vekleti
ube: 7
Numara: 2167/1889

14 Mays sene [1]331 tarih ve 66227/677 numaral tezkire-i fahmneleri cevabdr:
Mecrhn ictim mahallerine ate edilmesi hakkndaki emir Beinci
Ordu-y Hmyn Kumandanl'nn f 20 Nisan sene [1]331 tarihli telgrafnmesiyle bildirilen dman telsiz-telgrafndan alnarak elde edilmi olup
baka vesika olmad beynyla arz- cevaba mcseret olunur. Ol bbda
emr u fermn hazret-i veliyy'l-emrindir.
F 17 Receb sene [1]333 ve f 18 Mays sene [1]331 / [31 Mays 1915]
Bakumandan Vekili
Enver
BOA, HR. SYS, 2409/53
81
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 7
Numara: 2088/1806

26 Nisan sene [1]331 tarih ve 1934/1408 numaral tezkire-i ciz ile
arz olunduu gibi bu defa dahi dman tayyreleri, zerinde Hill-i Ahmer
iart olan Akba Tekkesi hastahne adrlarn bomba atarak tahrib etdii
ve imdiye kadar drt defadr bu hukuk-ikenne muameleye tasadd eden
112
dmann elde edilen bir emr-i yevmsinde bilhassa hastahne ve sarg merkezlerine endht yaplmas tavsiye olunduu grldnden marzt- sbka vechile dman sers hakkndaki mukarrert- eddenin tatbk ve icrsna balanacann Amerika Sefreti vastasyla ekden ngiltere ve Fransa hkmetlerine ifhmna msaade-i fahmneleri msterhamdr. Ol bbda
F 9 Receb sene [1]333 ve f 10 Mays sene [1]331 / [23 Mays 1915]
Bakumandan Vekili
Enver
**
Bb- l
Hariciye Nezreti
Dahiliye Nezreti'ne
19 Mays sene [1]331 tarih ve 24 numaral tezkire-i aliyyeleri zerine
dman tahtelbahirlerinin Marmara havzasnda yolcu gemilerine tecvzden
ekinmemi olmalarna ve py- taht sularnda tarassudtda bulunmalarna
nazaran mahll-i karbeye ilemekde olan ufak vapurlara dahi taarruz etmeleri ihtimal diresinde olup bu takdirde ahlice galeyn- hissiyta meydan
verilmemek ve hkmete de dman tebaas hakknda tedbr-i edde ittihzn davet eylememek zere keyfiyetin cilen muhsm devletlere tebliiyle
tecvzt- melhzann vukunun n alnmas Amerika Sefreti'ne tebli
ve bu gemilerle hibir yolda sevkyt- askeriye yaplmayaca ilve edildi.
Mevz- bahis olan vapurlara mhimmt- harbiye ve kuvve-i askeriye
irkb olunmamas Harbiye Nezret-i Cellesi'ne yazld ve bu hkm hakknda imdiden dvel-i muhsamann nazar- dikkatlerinin celbi Harbiye nzr paa hazretleriyle bi'l-mzkere muvfk grld tezkire-i aliyyelerinde der-meyn buyurulmakda olup ancak mebhsn-anh vapurlarla nakliyt-
askeriye icrsna devam edilip ez-cmle, Haydarpaa'ya ileyen vapurlarda
113
el-n kfile kfile asker naklolunduu grldnden s-i tefsre mahal verilmemesi iin bu vapurlarla o yolda nakliyt icr edilmemesi zmnnda icab
edenlere talimt- katiye its bugnk tarihle Bakumandanlk Veklet-i
Cellesi'ne ir olunduu malmt olmak zere beyn olunur, efendim.
**
Bb- l
Hariciye Nezreti
Bakumandanlk Vekleti'ne
18 Mays sene [1]331 tarih ve 2168/1978 numaral tezkire-i aliyyeleri
zerine mecrhn nakledecek vapurlara dman tarafndan taarruza kalkld takdirde dman sers hakknda mukabele-i bi'z-zarar tedbrine tevessl olunaca Amerika Sefreti'ne bildirildi.
Malm- lleri olduu zere Cenevre Mukvelenmesi kavidinin
muharebt- bahriyeye tatbkine dair 1907 Lahey Sulh Kontratosu'nda tanzim
olunan onuncu mukvelenmenin birinci maddesinde "Asker hastahne sefini yani devletler tarafndan bilhassa ve mcerred mecrhn ve hastagn ve
kaza-y bahr musbnne muvenet maksadyla ina veya tertib ve techz edilmi ve isimleri bidyet veya esna-y muhsamtda ve her halde kable'l-istiml muharib devletlere tebli olunmu olan sefin, muhsamtn mddet ve
devamnca her trl taarruzdan masn olacak ve zabt ve msdere edilemeyecekdir. Sefin-i mezkrenin b-taraf bir limanda tevakkuflar nokta-i nazarnca haklarnda sefin-i harbiye misill muamele dahi icr olunamayacakdr." ve ikinci maddesinde "Masrf kmilen veya ksmen efrd- ahli veya
resmen tannm ine cemiyetleri cnibinden tesviye edilerek techz olunmu olan hastahne sefineleri dahi mensub olduklar muharib devlet tarafndan kendilerine ol bbda bir vazife-i resmiye verilmi ve isimleri bidyet
veya esna-y muhsamtda ve her halde kable'l-istiml hasm olan devlete
bildirilmi ise taarruzdan masn ve zabt ve msdereden vrestedir. Sefin-i
mezkrenin esna-y techztnda ve hn-i azmet-i katiyyelerinde kendi tef114
ti ve nezretinde bulunmu olduklarn mbeyyin memurn-i idesi tarafndan verilmi olan bir vesikay hmil olmas muktezdir." denilip hastahne
gemilerinin taarruzdan masniyetleri esas konulmudur. Maa-hz ibu
sefinelerin hibir maksad- asker iin istiml olunmamas ve hibir sretle
muhariblerin harektn sektedr etmemesi iktiz etdii gibi muharibler drdnc madde mcebince sefin-i mezkre zerinde tefti ve muyene ve
vehmet-i ahvl icab etdirir ise tevkf hakkn bile hizdirler. Bir de beinci
maddede "Asker hastahne sefineleri almet-i frika olmak zere takrben
bir buuk metre arznda yeil renkli ufk bir pervane ile haricen beyaza boyanacakdr. kinci ve nc maddelerde zikrolunan sefin, takrben bir buuk
metre arznda krmz renkli ufk bir pervane ile haricen beyaza boyanacakdr. Sefin-i mezkre sandallaryla hastahne hizmetine tahsis edilebilecek
olan kk sefineler almet-i frika olmak zere ayn sretde telvn klnacakdr. Umum hastahne sefineleri kendilerini tantmak iin hkmet-i metbalar bayrayla beraber Cenevre Mukvelenmesi'nde musarrah Salb-i
Ahmer (Hill-i Ahmer) iaretli beyaz bayra ve bundan mad b-taraf bir
hkmete mensub olduklar takdirde ba diree, taht- idaresine dahil olduklar muharib hkmetin mill bayran kede edeceklerdir. Drdnc madde ahkmnca hasm olan hkmet tarafndan tevkf olunan hastahne sefini, mensub olduklar muharib hkmetin mill bayran indireceklerdir. Haklar olan taarruzdan masniyeti, esna-y leylde kendilerine temin etmek isteyen slif'z-zikr sefin ile sandallar, almet-i frikalar olan telvntn derece-i kfiyede mer olmas iin refkatinde bulunduklar muharib hkmetin
inzimm- muvfakatyla tedbr-i lzmeye tevessl eyleyeceklerdir." denilmekdedir. u hle nazaran mevz- bahis olan sefinin, mevdd- mesrdede
mnderic eriti hiz olmalar temin-i masniyetleri iin elzem ve yalnz
Hill-i Ahmer bayra kedesi gayr- kf bulunmakda olduundan erit-i
mebhsn-anhnn bir an evvel ikmliyle ve Glnihal Vapuru evvelce hastahne ekil ve heyetine konulmu iken hastahne gemilerimizin masniyetine Rusya Hkmeti tarafndan riyet temin olunduundan heyet-i sbka-i
diyesine irc olunduu malm bulunduu cihetle eer imdi tarift- nife
diresinde hastahne hline konmam ise onun ve 61 ve 63 numaral vapur115
larn o hle ifr edilmesi zmnnda icab eden bi'l-cmle tedbr ittihz buyurularak Amerika Sefreti'ne tebligat- mtemmime icr olunmak zere netcenin inbsna himmet buyurmalar mtemenndr.
21 Mays sene [1]331 / 3 Haziran sene [1]915
**
Bb- l
Hariciye Nezreti
Marmara'ya duhle muvaffak olan dman tahtelbahirlerinin, Marmara havzasnda gayr- muharib yolcu nakleden gemilere tecvzden ekinmemi olmalarna ve py- taht civarna kadar sokularak tarassudtda bulunmalarna nazaran esfr- karbe icr eden ufak vapurlara dahi taarruzlar muhtemel grlmekde olup ayet bu kablden bir tecvz vki olursa efkr- umumiye-i halkda teskni kbil olamayacak derece iddetli galeyn- hissiyt ve
bi'n-netice messif vukut zuhur edebilecei gibi, hkmet tarafndan da
bi'z-zarre dman tebaasna kar tedbr-i edde-i tazykyye ittihzna
mecburiyet hsl olacandan bu noktann temini hakknda imdiden dvel-i
muharibenin nazar- dikkatlerinin celbi zt- lleriyle bi'l-mzkere muvfk
grld ve bu kk vapurlara mhimmt- harbiye ve kuvve-i askeriye
irkb olunmamas nezret-i cellerine yazld Dahiliye Nezret-i Cellesi'nden ir edilmidir.
Amerika Sefreti'ne bu direde lzm gelen tebligt f edildi. Ancak
mebhsn-anh vapurlarla nakliyt- askeriye icrsna devam edilip ez-cmle
Haydarpaa'ya ileyen vapurlarda el-n kfile kfile asker nakli s-i tefsre
mahal verilmemek iin bu vapurlarla o yolda nakliyt icr edilmemesi muktez bulunduundan icab edenlere talimt- katiyye itsna himmet buyurulmas mtemenndr.
24 Mays sene [1]331 / 6 Haziran sene [1]915
BOA, HR. SYS, 2098/12
116
82
Batavya Baehbenderlii
Aded: 448/23
Melff: 4
Hariciye Nezret-i Cellesi Cnib-i Smsi'ne

10 Reblhir sene 1333 tarih ve 401/4 numaral arza-i keriyle vki olan istirhm- abdnem zerine 26, 27, 28, 29, 30 Nisan sene 1915 tarihli telgrafnme-i sm-i cenb- efhamleri Lahey Sefret-i Seniyyesi marifet-i aliyyesiyle bi'l-vsl hemen Malay lisnna bi't-tercme yerli gazeteleriyle neretdirilmi ve dmanlarmzn Kale-i Sultaniye ile Gelibolu ibh-i
Cezresi'nde mnhezim olduklar havdisi beyne'l-slm memnniyet ve
mahzziyet-i vefreyi mstelzim olmudur.
Dmanlarmz zerine gn begn tevl eden muzafferiytmza burhn- cel olmak zere zt- akdes-i hazret-i hilfet-penh efendimiz hazretlerine Gazi unvn- cellinin ilvesine dair Heyet-i Vkelca vki olan istirhm nezd-i evket-vefd-i hazret-i ehinahde ltfen kabul buyurulup badezn gazilik unvn- cellinin hutbelerde dahi krat iin yarnki Cuma gnnden itibaren Batavya'daki cmi-i kebrde tazmt- lzme ile krata bed
mberet edilecei marzdur. Ol bbda ve her halde emr u fermn hazret-i
men leh'l-emrindir.
F 26 Receb sene 1333 ve f 10 Haziran sene 1915
Batavya Baehbenderi
Refet
Zeyl
Harekt- harbiyeye dair makm- cell-i Sadret-i Uzm'dan sefrt-
seniyyeye kede buyurulan telgrafnmelerin gazeteye derc etdirdiim drt
kta nshalar manzr- l-i cenb- efhamleri buyurulmak zere bu kere
leffen takdime cret eylerim. Fermn.
Refet
BOA, HR. SYS, 2323/15
117
83-1
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Numara: 10428/1586
Tebli-i Resm

Arburnu'nda dmann tabur kadar piyade ve buna munzam istihkm ktat dn sabaha kar sa cenh mevziimize baskn tarznda yapmak
istedii mkerrer hcumlar her defasnda teleft ile def edilmi ve bir ksm
kuvvetimizin mukabil taarruzlaryla dman mevzi-i asllerine srlmdr.
Mevzi civarnda saylabilen dman maktlleri yz bulmudur. Dmann bu hcum neticesindeki zyit 1500 kadar tahmin olunuyor. ki yzden
fazla silh ve birok techzt- harbiye itinm olunmudur. Dmann bu
zyitna kar zyitmz pek cz olmudur.
Boaz'n medhal civarndaki bataryalarmz dn dahi bil-tesir dman sefini tarafndan bombardman edildi. Buna ramen Seddlbahir'deki
dman mevziini bataryalarmz iddetli topa tutmakdadr. mermi Vengeance ngiliz Zrhls'na tamamen isabet etmidir.
Tayyrelerimiz dn Seddlbahir'de dman zerine muvaffakiyetle
bombalar atmdr.
2 Mays [1]331 / [15 Mays 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1124/76
118
83-2
Bb- l
Dahiliye Nezreti
Matbt daresi
Harb Matbat Kararghndan:

anakkale'de Mays ve Haziran Aylarnda
Cereyan Eden Vukut- Harbiyenin Hulsasdr.
1 Mays [1]331: yn- kayd ehemmiyetli bir hareket olmad.
2 Mays [1]331, Arburnu mntkasnda: Sa cenh ile merkez arasndaki tabur cephesine dman leden evvel 10.30'da kesf piyade ve mitralyz ateinden sonra birinci hatda kazma, krek ve kum torbalarn hmil
istihkm efrdyla avclar bunlarn onbe-yirmi hatve gerisinde saff- harb
nizmnda ikinci bir hat ve daha geride yanak nizmda iki kol bulunduu
halde birbirini mtekib defa baskn tarznda taarruz ve hcum eylediyse
de mezkr cephedeki piyde ve topularmzn atei ve ktatmzn mukabil taarruzu ile dmann bu hcumlar def u tard ve siperlerimize girenler
sng ile ve dierleri ise atele hemen kmilen itlf edildi. Dman yalnz
siperler nnde yz mtecviz maktl brakd ve bu geceki zyit bin
be yz kadar tahmin olundu. Siperlerimize giren dmandan iki yzden
fazla tfek ve birok edevt- harbiye-i sire ve evrak itinm olundu.
3 Mays [1]331, Arburnu mntkasnda: 2/3 gecesi ktatmzn yapd hafriyt men iin dmann bombalar atarak defa vuku bulan hcum teebbs makineli tfek ve piyade atelerimizle akm brakld. leden sonra 12.30'da bir Fransz zrhls Yeniky, Bolayr civarlarna tesirsiz
krk kadar mermi atd. Topumuz tarafndan atlan mermilerden biri dmann ufak bir nakliye gemisine isabetle hasara uratd ve tayfalar sandallara
alnp vapurla cerredilerek gtrld.
Seddlbahir mntkasnda: 2/3 gecesi sol cenhn iki yz metre sa
cephesi ilerisindeki bir tepe dmandan zabt edilerek tahkm olundu.
119
4 Mays [1]331, Arburnu mntkasnda: Dman bugn Arburnu'na

bir mikdar ihractda bulundu. Amiral Nelson sisteminde bir zrhl smailolu Tepesi'ni bombardman etdi.
Seddlbahir mntkasnda: Domuzdere civarndaki piyade siperlerimizi dman fslal sretde bombardman etdi. leden sonra 6.00'da bir dman tayyresi Akba civarna on kadar bomba atd.
5 Mays [1]331: yn- kayd bir vukut olmad.
6 Mays [1]331, Arburnu mntkasnda: leden evvel 3.30'da dmana baskn icrs sretiyle taarruz edildi ve sa ve sol cenhlardan bir mikdar arazi kazanld. Merkezden de dman siperlerine kadar varld. Bu taarruzda ktatmzn gsterdikleri harikalar tasavvurun haricindedir. Sol cenhda ksmen dman siperlerine girilip iki makineli tfek alnd. leden sonra
dmann ayn grup cephesine ve bilhassa sa cenha kar icr eyledii mukabil taarruz kll teleftla tard edildi. Seddlbahir mntkasnda 5/6 gecesi
dmann icr eyledii mukabil taarruz def olundu.
7 Mays [1]331, Arburnu mntkasnda: 6/7 gecesi nsfu'l-leylden sonra sa cenha kar dmann yapd taarruz grd iddetli mukabele zerine akm kald. Dman bu taarruzunda avc hendeklerimize fena koku nereden pamuk gibi mevdd- mtaile atd. Merkezin sa cenhna kar icr
eyledii dier bir taarruzu da seksen maktl verdirilerek pskrtld.
Seddlbahir mntkasnda: leden evvel drtden bee kadar dmann sol cenha kar topu ve piyade ile ate baskn yapdkdan sonra icr
eyledii taarruz sng hcumuyla tard edildi.
8 Mays [1]331: Her iki mntka cephesinde de hafif ate tetsinden
baka bir vukut olmad. leden evvel 5.30'da Boaz'a doru ilerleyen bir
harb gemisi Kale'den atlan toplarla zedelenerek ddkle istimdd etdi ve
zrhldan kesf bir duman ykseldi. mddna gelen dier sefin tarafndan
srklenerek Boaz'dan karld.
9 Mays [1]331, Arburnu mntkasnda: leden sonra Arburnu civarndaki bi'l-cmle sefin-i harbiye ve nakliye bir ddk sads zerine demir
alarak aklarda dolad.
120
Seddlbahir mntkasnda: leden evvel 8.00'den itibaren dman

kara ve gemi topusuyla sol cenh mevziimizi bombardmana balad ve bu
ate himayesinde 10.30 evvelden itibaren fik piyade ile ayn cepheye ve
bilhassa cephenin merkeziyle sa cenhna ciddi ve kat bir taarruza kyam
etdi. Arkadan mtemadiyen ald takviye ktatyla lenden sonra 5.30['a]
kadar devam eden bu taarruz zbitn ve efrdmzn gstermi olduklar pek
byk cesaret ve fedakrlklar sayesinde kmilen krlarak baz ktat bsbtn mahvolmak sretiyle dman esas mevziine tard ve bir makineli tfek
itinm olundu. Dman yalnz meydanda iki bin kadar cesed brakmak zere takrben drt binden fazla zyita urad. leden sonra sol cenh zerinde sekiz yz metre irtifda dolaan bir dman tayyresi topu ve piyade
ateimizle drld.
10 Mays [1]331, Arburnu mntkasnda: 9/10 gecesi sol cenha kar
dmann avc hlinde teebbs eyledii ilerleme hareketi def edildi. leden evvel 5.00'de bir dman zrhls Kabatepe nnde karaya oturdu. 9.30
evvelde zrhl kurtarlarak dierleriyle birlikte uzaklad.
Seddlbahir mntkasnda: yn- kayd bir vaka olmad.
11 Mays [1]331: Her iki mntka cephesinde de gece ve gndz bir
tebeddl olmad.
12 Mays [1]331: Her iki mntka cephesinde de hafif ate tetsinden
mad bir vukut olmad. leden evvel Arburnu civarnda Triumph Zrhls bir tahtelbahirimiz tarafndan torpillenerek batd ve mrettebtndan pek
az kii kurtuldu. Bu esnada dier sefin sratle mroz'a doru kadlar. Morto
Liman'na gelip bombardmana balayan bir zrhl Anadolu bataryalarnn endht zerine ekilip gitdi.
13 Mays [1]331: Her iki mntka cephesinde de ate tetsinden baka
bir hareket olmad. Kabatepe iml sahilinde iinde araba ykl dmann
drt sa mavnasn ekmek zere gelen istimbotu ktatmz ateleriyle yanadrmad ve ate altnda denize girerek mavnalarda bulunan otuz alt ift
tekerlekli arabay karaya kard.
121
14/15 Mays [1]331: Her iki mntka cephesinde hafif piyade ve topu
ateinden mad yn- kayd bir vukat olmad.
BOA, HR. MA, 1155/72
83-3
10340/1531
Tebli-i Resm

Gelibolu ibh-i Cezresi'nde Arburnu'ndaki dman yeniden takviye
ktat ald halde siperlerinden ayrlamyor. Ara sra baz noktalarda gstermek istedikleri faaliyet messir mukabelelerimizle akm braklyor.
Cenbda Seddlbahir mntkasnda ise dman ayn vaziyetde sakindir.
Bir tayyremiz ordughlarna muvaffakiyetle bombalar atmdr. Dman teleftn ikmle gelen iki taburluk kadar kuvvet dn ileri srlen bataryalarmzn messir ateleriyle perian datlmtr.
Dn sabah Morto Liman'nda batrlan zrhl Goliath nm ngiliz zrhlsdr. Mrettebtndan ksm- azam boulmudur. Bu muzafferiyet Muvenet-i Milliye torpido muhribimiz tarafndan kazanlmdr. Vazifelerini
muvaffakiyetle f ve slimen avdet eden bu bir ksm donanmamz birok
dman torpidolar tarafndan iddetle takib olunmular ise de sahil bataryalarmzn messir ateleri altnda ibu dman torpidolar geri ekilmeye
mecbur olmulardr. Bu esnada dman torpidolar arasnda edd byk
itil grltleri iidilmidir.
Anadolu sahilindeki bataryalarmz Seddlbahir'deki dman iskeleleriyle ordughlarna tesirli ateler etmekdedir. Bu atelerden dn o civarda
byk bir itil husle gelmidir.
122
28 Nisan'da bu bataryalarmza neticesiz ate etmekde olan Fransz

Charles Martel Zrhls'na iki isabet vki olmudur.
1 Mays [1]331 / [14 Mays 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Binba
Seyfi
**
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Numara: 10390/1554
Tebli-i Resm

anakkale'de dn karada ve denizde mhim bir hareket olmamdr.
Evvelki gn Seddlbahir'deki dman ordugh ve mevzilerini messir bir
sretde taciz eden ileri bataryalarmza kar dmann birka zrhls bilmuvaffakiyet ate etmi ve badeh bunlardan Majestic Zrhls ile Albion
Zrhls medhalden Boaz'a girmeye teebbs etmilerse de mkerreren mukabil atelerimizle def u tard edilmilerdir.
2 Mays [1]331 / [15 Mays 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
**
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Numara: 10515/1651
Tebli-i Resm

anakkale Cephesi'nde dnk vaziyet: Karada bir tebeddl olmamdr. Denizde dman sefini pek uzaklardan medhal civarndaki bataryalarmz fslal fakat tesirsiz bombardman etdi. Albion Zrhls'na bu sra[da]
123
bir mermi isabet etmidir. Tayyrelerimiz Seddlbahir zerinde fideli tayernlar yapmdr.
5 Mays [1]331 / [18 Mays 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Binba
Seyfi
**
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Numara: 10572/1689
Tebli-i Resm

Dn dahi kara cihetinde bir hareket olmad.
Denizde, 4 Mays'da mestr sahil bataryalarmzn ateleriyle Defence
Zrhls demir atd mahalli terke ve hem de karadaki bataryalarmza kar
icr etmekde olduu atei kesmeye mecbur edilmidir.
5 Mays'da sabahleyin bir torpido muhribiyle, Charlemagne, Henri
Quatre Zrhllar Rumeli mntkasnda piyade mevzilerimize ate amlar ve
Anadolu'daki bataryalarmzn mukabelesiyle geri ekilmilerdir. leden
sonra Implacable ve Lord Nelson zrhllar da ayn sretle ate etmeye kalkmlar, bunlar da ayn mukabele ile tard olunmulardr. Lord Nelson yanl
endhtyla denize iki yz mermi drmdr. Zyitmz iki nefer mecrhdan ibaretdir.
6 Mays [1]331 / [19 Mays 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
**
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 2
124
Numara: 10630/1719
Matbt Mdriyeti'ne
6 Mays sabaha kar Arburnu'ndaki dman mevzi-i mstahkemine
taarruz edildi. Ktatmzn tasavvur olunmaz yararlklaryla bu taarruzdan
beklenen maksad hemen elde edilmidir. Sa ve sol cenhda dman siperlerine kadar takarrb edildi. Sol cenhdaki ktatmz dmann ksmen siperlerini igal eylemi ve dmandan mevziinde iki makineli tfek (mitralyz) itinm eylemidir. leden sonra her zaman olduu gibi dmann gemi atlar himayesinde sa cenhmza kar yapmak istedii mukabil taarruzlar pek klliyetli teleftla pskrtlmdr. Tayyrelerimiz bu taarruzlarmzda muvaffakiyetli hizmetler f etdiler.
Cenbda Seddlbahir mntkasnda 5/6 Mays gecesi dmann icr
eyledii mukabil taarruzlar shletle def edilmidir.
Boaz medhal karsndaki dman zrhllar, ileri srlen bataryalarmzla dn ber-mutd ate tet etdiler. Charlemagne Zrhls'na bir mermi
isabet etmidir.
Seddlbahir'de dman ordughyla topu mevzileri sahil bataryalarmzn muvaffakiyetli ateleriyle dlmekdedir. Dman bu netice ile topu
mevzilerini tebdle mecbur olmudur.
7 Mays [1]331 / [20 Mays 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
**
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 2
125
Numara: 10655/1704

imlde Arburnu'nda 6/7 Mays gece yarsndan sonra sa cenhmza kar dmann taarruz teebbs tarafmzdan grd edd mukabelelerle akm kalm, merkez ve sol cenhmza doru icr eyledii taarruzlar
dahi ayn sretle azm zyiatla pskrtlm ve tella ricatlerinden seksen
kadar maktllerini mevzide terk eylemilerdir. Bu mntkada dn bir hareket
olmad. Yalnz tayyremiz dman zerine isabetli bombalar atd. Bir bomba bir nakliye sefinesine dmdr.
Dn sabah cenbda Seddlbahir'de denizden gemi ateleriyle himaye
grdkleri sol cenhmza ate baskn sretinde icrsna kalkdklar taarruzu baaramayarak mukabil taarruz ve sng hcumlarmzla def edilmilerdir.
Medhal civarndaki dman sefini sol cenhmza kar akm kalan
taarruzlarn iddetli ateleriyle himayeye ve ileri gtrmeye aldklar srada Anadolu sahilindeki ileri bataryalarmz dman zrhllarna muvaffakiyetle endhtlar icr eylemi ve Majestic, Albion sisteminde iki ngiliz zrhlsna mteaddid isabetler grlmdr.
8 Mays [1]331 / [21 Mays 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
**
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube:
126
Numara: 10702/1767
Matbt Mdriyeti'ne
Dn anakkale Cephesi'nde:
Karada hafif piyade ve topu ateleri tetsinden baka bir hareket
olmamdr.
ki ingiliz zrhls dn sabahleyin Anadolu ve Rumeli'deki piyade mevzilerimizi bombardman ederken sahil bataryalarmzdan biri ngiliz zrhlsna iki mermi isabet etdirmesiyle zrhl evvel Morto Liman'na iltic etmi
ve badeh Boaz haricine ekilmidir.
9 Mays [1]331 / [22 Mays 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
**
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Numara: 1785

Seddlbahir'deki dman dn leden evvel saat sekizden on buua
kadar kara bataryalar ve donanma toplarnn uzun mddet devam eden ateleri himayesinde btn kuvvetleriyle taarruza kalkd. Dman geriden mtemdiyen takviye ktat alarak taarruzu beslemek istemise de zbitn ve efrdmzn pek fedakrne evk ve gayretleriyle icr edilen mukabil taarruz,
dmann bu kat taarruzunu tamamyla akm brakm ve dman geriden
grd tazyik ile ancak sahil mevziinde tutunabilmidir. Dman ricat
sahasnda 2.000'den ziyade maktl brakmdr. Mukabil taarruza itirak eden
127
bir ktamz dmandan bir makineli tfek itinm eyledi. Muharebe esnasnda dmann bir tayyresi atelerimizle sakatlanarak denize dd.
Dokuz saat devam eden bu muharebede hamdolsun zyitmz 420
mecrh ve 43 ehidden ibretdir.
anakkale sahil bataryalarmz dnk kara muharebesine itirak eden
dman zrhllarna ve Seddlbahir'deki bataryalarna epey hasart vermidir. Anadolu sahilinde bir bataryamz Majestic sisteminde bir zrhlya 4 mermi isabet etdirmi, zrhl hemen medhali terk etmidir. Bunun yerine gelen
Vangeance sisteminde bir zrhlya da iki mermi isabeti grlmdr. Bataryada alt mecrhumuz vardr. Dn Arburnu mntkasnda bir tebeddl olmamdr.
Yirmi be sene evvel iml edilmi Peleng-i Derya Ganbotu bu sabah
bir dman tahtelbahirinin taarruzuna urayarak batrlmdr. Peleng-i Derya batncaya kadar toplarn tahtelbahire kar istiml etmi ise de tahtelbahirin akibeti malum olamamdr. Mrettebtndan bir mlzm ile bir nefer
ehid olmu ve dierleri kmilen kurtarlmtr.
10 Mays [1]331 / [23 Mays 1915]
stihbrt ubesi Mdr
Binba
Seyfi
**
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Numara: 10790/1819

9/10 Mays gecesi Arburnu'ndaki dman sol cenhmza takarrb teebbsnde bulunmu teleft verdirilerek def edilmidir. 10 Mays sabah bir
zrhlnn Kabatepe karsnda bir mddet hareketden kald grlm, topu
128
atelerimizle epey hasarata uradlm ve bir tayyremiz zrhlya iki bomba

drm, bilhare tahlsine gelen be sefine-i harbiye tarafndan uzaklara
ekilmidir.
Dn Arburnu'nda ve Seddlbahir cihetinde bir hareket olmamdr.
9 Mays, Seddlbahir Muharebesi'nde dman zyitnn maktl ve
mecrh drt binden fazla olduu tahakkuk etmekdedir.
Dman sefini dn Boaz medhal tarafnda piyde mevzilerimize hafif ve tesirsiz sretde ate etdiler. leri srlen bir bataryamz Seddlbahir'de
bir dman bataryasnn toplarn tahrib etmidir.
11 Mays [1]331 / [24 Mays 1915]
stihbrt ubesi Mdr
Binba
Seyfi
**
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Numara: 10820/1803
Tebli-i Resm

Bugn leden sonra saat yarmda ngilizlerin Triumph Zrhls Saros
Krfezi'ndeki Arburnu nnde atlan bir torpil neticesinde gark olmudur.
12 Mays [1]331 / [25 Mays 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
**
ube: 2
Numara: 10872/1887
129
Tebli-i Resm

Bu sabah leden evvel saat 6.30'da Majestic sisteminde bir ngiliz
zrhls mttefikimiz Alman bahriyesine mensub bir tahtelbahir tarafndan
atlp mkemmelen isabet etdirilen bir torpil ile Seddlbahir nnde mahv
edilmidir. Torpil zrhlnn k tarafna isabet etmi ve itili mtekib sefine derhal yan tarafa iyiden iyiye yatmdr. Cz zaman sonra sefinenin evvel k taraf batm, badeh arka st devrilerek bsbtn gark olmudur.
Zrhlnn bu mdhi enkaz omurgas denizin sath- fevknsinde olduu halde grnmekdedir.
Arburnu ve Seddlbahir mntkasnda dn dahi hafif piyde ve topu
ateleri devam etmidir. Kabatepe sahiline ykl drt byk sa mavnay
ekmek zere gelen dman rmorkrleri sahilden piyade atelerimizin tesiriyle mavnalara yakladrlmam ve efrdmz byk bir basret ve fedakrlk gstererek dman ateleri altnda denize girip mavnalarda bulunan otuz
alt nakliye arabasn karaya ihrc ve itinm eylemilerdir.
14 Mays [1]331 / [27 Mays 1915]
stihbrt ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
**
ube: 2
10976/1900

Bu sabah leden evvel saat buukda Arburnu'ndaki dmann
merkezine tesdf eden muhkem yaplm siperlerinin bir ksmna ktatmz
tarafndan icr edilen fedakrne sng hcumlar muvaffakiyetle neticelenmidir. Zabt edilen ibu siperler dmana kar tahkm edilmekdedir.
130
Seddlbahir'de sa cenhmz son iki gn zarfnda dman mntkasndan sahile doru drt yz metre yer kazanarak ilerlemilerdir.
Tayyremiz Seddlbahir'de dman mevziine dn muvaffakiyetle
bombalar atmdr. Evvelki gn torpillenerek mroz Adas'na ekilen Agamemnon sistemindeki dman zrhls ortadan kaybolmu, kibeti anlalamamdr.
16 Mays [1]331 / [29 Mays 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
**
ube: 2
11013/1952

Dn Arburnu'ndaki dman, merkezinden zabt etdiimiz siperleri tahkm etdirmemek iin ateleriyle hayli almsa da neticesiz kalmdr.
Seddlbahir mntkasnda dman 9 Mays tarihinde urad pek azm
teleftn ikmliyle megul grnyor.
Boaz'da Anadolu bataryalarmz dn Seddlbahir'deki dman ktatna messir endhtlar icr etmidir.
17 Mays [1]331 / [30 Mays 1915]
stihbrt ubesi Mdr
Binba
Seyfi
**
ube: 2
11104/1995

131
17/18 Mays gecesi Seddlbahir karsnda sol cenh ktatmz dmann pek ok malzeme fedakrlyla tahkm etdii siperlerini baskn sretiyle zabt etmi ve gemilerinin daima messir ateleriyle himaye edilmekde
olan ibu siperler tamamyla tahrib edilmidir.
Anadolu bataryalarmz dn dman gemilerinin mukabelesine marz
kalmakszn Seddlbahir'de dman mevziine muvaffakiyetli ateler amdr.
Arburnu'nda dn mhim bir hareket olmad.
19 Mays [1]331 / [1 Haziran 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Binba
Seyfi
**
ube: 2
Numara: 11284/2074

Seddlbahir mntkasndaki dman son gnlerde ald takviye ktatna istinden dn leden sonra saat yarmdan beri ciddiyetle taarruz ediyor
ve mukabil taarruzlarmzla muvaffakiyetle tard u def ediliyor. imdiye kadar dmandan be aded makineli tfek (mitralyz) itinm olundu. Muharebe pek msid bir sretde bugn dahi devam etmekdedir.
Anadolu sahil bataryalarmz msid vaziyet bulduka dmann taarruz kollaryla topularna ve grnen gemilerine messir ateler ediyor. Bir
mermi Fransz Bruix Zrhl Kruvazr'ne isabet etmidir.
Arburnu Cephesi'nde mhim bir hareket olmamdr.
17 Mays'da bir Alman tahtelbahiri Adalar Denizi'nde Limni Adas'nn
cenbunda Bozbaba / Esterabetyos Adas civarnda karanlk basdktan sonra
132
byk bir dman gemisini torpilleyip batrmdr. Batan geminin sistemi tamamyla anlalamamdr.
23 Mays [1]331 / [5 Haziran 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Binba
Seyfi
**
ube: 2
11310/2091

Seddlbahir mntkasnda 22 Mays leden itibaren btn cephede
pek ciddiyetle ve evvel dmann taarruzuyla balayarak hemen iki gndr
devam eden bu iddetli muharebe zbitn ve efrdmzn byk bir azm ve
evk-i fedakrnesiyle bu sabah afakla beraber sa cenhdan icr edilen
mukabil taarruzlarmzla hamdolsun muvaffakiyetle hitm bulmu ve dman azm zyit vererek eski yerlerine perian bir sretde pskrtlmdr.
Dnden bu sabaha kadar dmandan 17 aded makineli tfek, birok
esliha ve techzt- harbiye itinm olunmudur.
Dman bidyetde sol cenhmza kar teebbs etdii taarruzunda
muvaffak olamayarak tard edilmi ve badeh sa cenhmza btn kuvvetiyle yklenmek istemi ise de nihayet bu sabahki mukabil taarruzlarmz
karsnda artk bu nevmdne taarruzu idmeye kudret gremeyerek def
olmudur.
22/23 Mays gecesi Arburnu'nda dmann sa cenhmza bomba
endht sretiyle icr etdii meysne hcumlar dahi ayn sretle ve teleftla tard edilmidir.
24 Mays [1]331 / [6 Haziran 1915]
nc Kirte Muharebesi (4-6 Haziran 1915).

133
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Binba
Seyfi
**
ube: 2
11412/2155

Dn mhim bir hareket olmad. Arburnu'nda dmann tarassud mevkii topu atelerimizle dn sabah tahrib edildi.
Anadolu bataryalarmz dn dahi Seddlbahir cihetinde dman topularyla ordughlarn ve nakliye gemilerini muvaffakiyetle bombardman
etdiler. Bir nakliye gemisinde mermi isabetinden yangn zuhur etmi ve gemi batmak zere yana yatmdr.
Atelerimizden mteessir olan dier nakliye gemileri ale'l-acele demir
alp almlardr.
26 Mays [1]331 / [8 Haziran 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Binba
Seyfi
**
ube: 2
2179

25/26 Mays gecesi dmann Arburnu'nda sa cenhmza iki defa
icr eyledii taarruzlar shletle ve dmana teleft- klliye verdirilerek
tard u def olunmudur. Dn her iki tarafdan hafif ve fslal piyade ve topu
ateleri devam etmidir.
27 Mays [1]331 / [9 Haziran 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
134
Seyfi
**
ube: 2
11491/2189

Dn karada mhim bir tebeddl olmad.
Anadolu Boaz bataryalarmz Seddlbahir'de dman piydesiyle
topu mevzilerini muvaffakiyetle topa tutarak dmann bir obs bataryasn
skta mecbur etmidir.
Geen Seddlbahir muharebesinde dman zyitnn on be binden
fazla olduu tahmin olunmakdadr. Mukabil taarruzlarmzla dman Seddlbahir'de eski mevzilerine srlrken meydan- muharebede terk etdikleri
maktllerinden ksm- azamn henz kaldramamlardr.
28 Mays [1]331 / [10 Haziran 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Binba
Seyfi
**
ube: 2
11507/2233

anakkale'de dn leden sonra Seddlbahir'de dmann bir buuk
blklk bir kuvveti olduklar siperlerden taarruza gemek istediler ise de
atelerimiz altnda krlarak siperlerine ilticya mecbur oldular. Yine bu cihetde topularmzn atei ile bir dman cephnelii ber-hev edilmidir.
29 Mays [1]331 / [11 Haziran 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
135
**
ube: 2
2257

28/29 Mays gece yarsndan sonra Arburnu'ndaki dman, sa cenhmza taarruz teebbsnde bulunduysa da birok teleft verdirilerek tard
edildi.
Ayn gece Seddlbahir'de bir ksm dmann sol cenhmza yaklamak hususundaki harekt atelerimizle akm brakdrlmdr. 29 Mays sabah bu cenhda dmann firarn himye eden bir makineli tfei tahrib
edilmi ve bu civarda dman ktatndan bazlarnn siperlerinden daha gerilere doru firar eyledikleri grlmdr.
Dn (29 Mays) Arburnu ve Seddlbahir cihetlerinde yalnz fslal
ateler devam etmidir. Anadolu sahil bataryalarmz 28 Mays'da Seddlbahir'de dman nakliye sefini ile ordughlarn ve ihrc kprsn bombardman etmi ve Hisarlk garbndaki dman topusuna icr eyledii endhtlar pek messir olmudur.
30 Mays [1]331 / [12 Haziran 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1127/19
83-4
11619/2281

136
29/30 Mays gecesi Seddlbahir cihetinde sa cenhmza kar dman birka kereler hcuma teebbs etmi ve her defasnda klliyetli zyit
vererek eski yerlerine pskrtlmdr.
30 Mays sabah Arburnu'nda dman topular tesirsiz birok mermi
sarf etmidir. Anadolu sahil bataryalarmz Seddlbahir'de dman mevkiini dn dahi muvaffakiyetle bombardman etmidir.
31 Mays [1]331 / [13 Haziran 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1131/1
84
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Numara: 10510/1732
ngilizlerin domdom kurunlar
istiml eylediine dair

anakkale Boaz'nda mecrh olup Tekfurda Hastahnesi'nde yatrlan bir Osmanl neferinin bacandan karlan ve ngilizler tarafndan istiml edilen domdom kurunu paralaryla nn alnan iki kta fotoraflar
leffen arz ve takdim klnr. Ol bbda emr u fermn hazret-i veliyy'l-emrindir.
F 7 Mays sene [1]331 / [20 Mays 1915]
Bakumandan Vekili
Enver
**
137
Domdom kurunu paralar
**
Bb- Fetv
Daire-i Mehat- slmiye
Mektub Kalemi
Aded: 16

Marz- d-i kemneleridir ki
anakkale'de muhtelif marekelerde mecrh olup bery- tedavi Gureb-y Mslimn Hastahnesi'ne yatrlan guzt- Osmaniyye'den bed-tiynet
dmanlarmzn domdom kurunu gibi vesit-i vahiyneleriyle yaralananlarndan birka tanesinin nerelerde ve ne sretle cerhadr olduklarn mbeyyin knyeleriyle vesit-i tahribiye-i mezkrenin derece-i tesirtn musavver
aldan maml ekl-i mcesseme, mezkr hastahne sertabbetinden tevd
klnm olmakla memur- mahsus vedatyla savb- l-i fahmnelerine tesyr olunmudur. Ekl-i mezkreye ylece bir nazar eylemek lem-i insaniyetin ne derece hunhar mahlukt- seflenin tecavzt- zlimnelerine kar
gs germeye mecbur kalm olduunu anlamak iin kf olup hukuk- d138
vel kavidi ve insaniyet kavnni ile hibir alkalar olmadn her bir muameleleri ile isbt eden ve u vahetleriyle beraber ilerine geldike medeniyetlerinden bahseylemekden ekinmeyen ve cenb- Kahhr- z-intikmn
kahr ve azb- edd-i ilhiyesine dr ve muzmahil ve hksr olmalar msted bulunan gaddar dmanlarmzn tiynet-i redeleri muhibb-i insniyet
olan milel-i mtemeddine nezdinde bir derece daha tevazzuh eylemek zere
bunlarn dvel-i Mttefika ve Mtehbbe sfersna iresi hususuna himem-i
celle-i nezret-penhlerinin sezvr buyurulmas bbnda emr u irde hazret-i men leh'l-emrindir.
F 7 aban sene 1333 ve f 7 Haziran sene 1331 / [20 Haziran 1915]
eyhlislm ve
Evkf- Hmyn Nzr
Hayri
**
Nezret-i Evkf- Hmyn
Gureb-y Mslimn Hastahnesi
Sertabbeti
Numara
Aded: 791
Kolordu
3
Frka
9
Alay
26
Tabur
3
Blk
3
Takm
3
Manga
20
Rtbesi
Nefer
Kale-i Sultaniye Sanca'nn Biga Kazas'nn Elmal kynden Dlgeroullar'ndan Mehmed olu Sadk
Tevelld: [1]300
Duhl: F 23 Nisan sene [1]331
Domuzburnu'ndan
Sk--eyserde cerha-i nriye (domdom)
139
Sol skn veche-i vahsinin ksm- mutavasstndan dahil olan domdom kurunu on be santimetre kadar beyne'l-adale yerden sonra veche-i halef ve nsde be santimetre kutrunda ve be santimetreden ziyade umkda
dahil huk-re ile meml cerhden hurc etmidir. Yara gayet fena kokuludur. Fetha-i duhl bir santimetre kutrunda ve kapanm gibidir.
**
Nezret-i Evkf- Hmyn
Sertabbeti
Numara
Aded: 766
Kolordu
3
Frka
7
Alay
19
Tabur
2
Blk
2
Takm
3
Manga
6
Rtbesi
Onba
zmir Vilyeti'nin Aydn Sanca'nn Nazilli Kazas'nn Sultanhisar

Nahiyesi'nin Eskihisar karyesinden Koca Haliloullar'ndan Ahmed olu
Mehmed
Tevelld: [1]307
Seddlbahir'den
Nahiye-i kataniye-i eyserde cerha-i nariye (domdom)
Nahiye-i kataniyenin ksm- vahsinden girip hzra-i ysrsnda altyedi santimetrelik bir ziy- madd ile hurc etmidir.
**
Nezret-i Evkf- Hmyn
Sertabbeti
Numara
Aded: 822
140
Kolordu
5
Frka
15
Alay
45
Tabur
1
Blk
2
Takm
1
Manga
7
Rtbesi
Onba
Ankara Vilyeti'nin orum Sanca'nn Tepecik Mahallesi'nden Hseyin olu brahim

Tevelld: [1]308
Seddlbahir'den
Sk- eyserde cerha-i nriye (arapnel, domdom)
Skn veche-i nssinin ksm- ulvsinden girmi, veche-i vahsinin
ksm- mutavasstndan km byk ziy- madd yapmdr.
**
Nezret-i Evkf- Hmyn
Sertabbeti
Numara
Aded: 901
Kolordu
2
Frka
5
Alay
13
Tabur
3
Blk
12
Takm
-
Manga
Rtbesi
Yazc seravu
Kale-i Sultaniye Sanca'nn Biga Kazas'nn Sarkaya karyesinden smail olu Abdlhalim
Tevelld: [1]307
Duhl: F 7 Mays sene [1]331
Arburnu'ndan
Adud- eyserde cerha-i nriye (domdom)
Adudun veche-i vahsinin ksm- ulvsinde fetha-i hurcunda gayet
vsi ziy- madd ile terfuk seyretmidir.
**
141
Nezret-i Evkf- Hmyn

Sertabbeti
Numara
Aded: 948
Kolordu
2
Frka
5
Alay
1
Tabur
1
Blk
4
Takm
2
Manga
10
Rtbesi
Onba
Bursa Vilyeti'nin Aziziye Kazas'nn Celliye karyesinden Berberoullar'ndan Ali olu Mustafa
Tevelld: [1]304
Arburnu'ndan
Sk- eyserde cerha-i nriye maa-kesr-i azm (domdom, kurun)
Skn veche-i nssinden girmi ve veche-i vah ve kudmsinden
vsian ziy- madd ile hurc etmidir.
**
Nezret-i Evkf- Hmyn
Sertabbeti
Numara
Aded: 1008
Kolordu
2
Frka
5
Alay
13
Tabur
2
Blk
7
Takm
1
Manga
5
Rtbesi
Nefer
Kastamonu Vilyeti'nin Takpr Kazas'nn Seki karyesinden Hac

Ahmedoullar'ndan Hasan olu Halil
Tevelld: [1]296
Kabatepe'den
142
Sayvn- zn-i eymen ve nahiye-i ketfiyede cerha-i nriyeli (domdom),

cerha-i nriye-i sid-i eymen maa-kesr-i azm- sidin veche-i halefsinde
vsi bir cerha mevcud olup azm-i kabda kesre dr olmudur.
85
Bb- l
Hariciye Nezreti
ifre Kalemi
1617
Atina Sefret-i Seniyyesi'nden

577 numara ile mevrd f 21 Haziran sene [1]915 tarihli telegram hallidir.
Mttefik ordusunun anakkale'de boucu gazlarla meml mevdd-
infilkiye endht esbbn istikml eyledii mstahberdir.
F 21 Haziran sene [1]915
86
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Numara: 231
anakkale:
Dn iml Grubu'nda kh hafif ve kh edd top, tfek ve bomba tet
edilmitir.
Cenb Grubu'nun sa cenh ile merkezinde top ve tfek atei olmudur. Sol cenhndaki ate nisbeten hafifedir. Dman evvelce tarafmzdan
143
istirdd olunan siper aksmndan bazsn yine igle muvaffak oldu ise de
bir gece baskn ile istirddna allacakdr.
Tayyrelerimiz Seddlbahir zerine muvaffakiyetle bombalar atd.
Bunlardan birisinin motoruna vki olan isabet zerine tayyremiz siperlerimizin gerisine inmek mecburiyetinde bulundu. Tayyre zarardan masndur.
Seddlbahir ile Arburnu'nda, ihrc ameliytnda bir faaliyet mehddur.
11 Haziran [1]331 / [24 Haziran 1915]
kinci ube Mdr
Seyfi
87
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
[Fransz tebli-i resmsi]
1 Haziran'dan 8 Haziran'a kadar olan harekt- harbiye

Mays aynn son iki haftasnn hadist, Gelibolu ibh-i Cezresi'nde
harekt- harbiyenin pek husus baz eritini meydn- aleniyete karmd.
Manevra yapmak iin sahann darl hasebiyle terakknin ancak yava ve
tedrc bir sretde, bir istind noktasndan dier bir istind noktasna ilerlemekle kbil olabileceini gsterdi. 4 Haziran'da kumandan bu cinsden bir
harekete ibtidr eylemeyi tasmm eyledi: Btn hatt- muharebeye itirk
edip dman hareketden muattal brakmakla beraber igal ve muhafaza
edilmesi lzm gelen araziye hcum edecek olan ktann da vazifesini teshl
edecekdi.
Saat 12'de hcum iin her ey hazrland. Topumuz, ateine daha ziyade iddet vererek dman siperlerini mermi ile kaplamaya balad. Medd
bir zamandan beri yamur grmeyen kurak araziden mermilerimizin isabe144
tiyle ykselen toz stunlarn iml rzgr maa't-teessf hatlarmza getiriyordu. Topularmzn ateinin netyicini tarassud etmek, dman topularn ve toplarn istimlden skt brakmaya yardm iin Trk cephesinin
zerinde semada uuan tayyrelerimiz, nihayet muvaffakiyetler elde etdiler.
Dman topusu skta mecbur edildi ve btn muharebenin devam mddetinde Osmanl bataryalar, obslerimiz ve 75'liklerimize ancak hafif bir
sretde ve uzun fslalarla cevab verebildiler. le vakti, piyade askerlerimiz siperlerinden kdlar. Saros Krfezi'ne hkim kesik kayalklardan, t
Kerevizdere'ye kadar siperleri karsnda Mttefiklerin kasaturalarnn parlts grlyordu.
Esas hareket ngiliz cephesinin merkezinde vuka gelecek idi. Bu cepheye, Kirte yamalarn messir ateleriyle den Fransz toplar tabiye edildi. lk hamlede hk avclarmz melinitli obslerin tesiriyle hemen btn
muhafzlarnn maktl ddkleri Trk siperlerine girdiler. Bu birinci hareket zerine vakit kaybetmeksizin muhcimler ileriye hareket ederek dmann ikinci siperlerine de ayak basmaya muvaffak olmulardr.
Cephe-i azmetinden drt yz metre kadar ilerde bulunan bu noktann
zabt zerine ngiliz askerleri, sa ve sol taraflara doru sarkarak ve dmann birinci siper hatlarndan henz igl edilememi kalm olan baz aksm
gerisinden igle muvaffak oldular.
Bu sretle hcum edilen Trk mstahkem mevzii btn mdfileriyle
birlikde zabt ve esir edilmidir.
Fransz cephesinde sa cenhda, Kerevizdere havalisinde sratle ilerledik.
Birka dakika iinde birinci siper hatt dest-i temellkmze gedi.
Dmann btn mukabil taarruzlar bizi zabt etdiimiz mevziden tard edememidir. Dmann ikinci siper hatlar kurbunda bulunan ve askerlerimizin
"Fasulye" diye tevsm etdikleri mstahkem bir mevki, tel rglerle muht
mezkr ikinci siper hattna kar taarruza gememize mni oldu.
Dmann bu ikinci siper hattnn ve "Fasulye"nin (Haricot) atei, kazanlan siperlerde alan askerleri bzr ve tacz etdi.
145
Kazanlan arazi iki kilometrelik bir cephede yz elli il drt yz metre

arasnda mtehavvil bir derinlii ihtiv ediyor. Bu kabl hcumlarda daima
vki olduu gibi biz de teleft verdik. Fakat dmana verdirdiimiz teleft
ise pek azmdir. Kirte meyillerindeki siperler kmilen birbiri stne yatm
dman cesedleriyle mlamldir. Mermilerimizin isabetiyle kapanan dar siperler ve hendekler iinde dman piydeleri sra ile yar gmlm bir halde bulunmakdadrlar. Her tarafda grlen cesedlerden mteekkil kitleler,
ateimizin tesir-i tahribkrsini gstermekdedir.
ngiliz askerleri, dmandan onu zbit olmak zere be yz esir elde
etmilerdir. Mtemd muvaffakiyetsizliklerle nevmd olan Trk askerlerine
biraz mid ve cesaret ilk etmek maksadyla, alaylar arasnda ia edilen
masallar Trklerin azndan dinlemek merk-verdir. Bunlar, bir haftadan
beri Ruslarn Trklere yedi vilyet vererek sulh taleb etdiklerini, Romanya'nn tilf- Mselles'e iln- harb etdiini haber almlardr. talya'nn tilf-
Mselles'le muharebeye dahil olduu Trk askerlerinden saklanamam, fakat akbinde iki milyon Avusturya askerinin talyanlar mahv etdii havdisi
yi olmudur. Trk esirleri meynnda bir mitralyz bl efrdndan alt
Alman bulunmakdadr. Mitralyzlerinden de ikisini ve zbitlerinden birisini kaybeden bu bln, kmilen Alman olan efrdnn bazlar Goeben ve
Breslau mrettebtndan ve bazlar da stanbul'da sakin ve orada taht- silha
alnm veyahud Avusturya ve Bulgarya tarkyla gelmi Almanlardan mteekkildir.
Alman esirlerinin kffesi Almanya'nn, aylardan beri Trkiye ordularnn kadrosunu ve ktat- fenniyesini ikml eylemekden fri kalmadn
sylemilerdir. Bu adamlar ya mnferiden veyahud kk gruplar heyetinde mtemd bir sretde stanbul'a gelmekde oradan da ya tersanelere yahud
ordulara gnderilmekdedir.
Hemen btn byk ktalarn banda Alman zbitn bulunmakdadr.
26 Nisan'da Kumkale'de elde eldilen ser von Nikolai'nin frkasna ve 4 Haziran'da teslim-i silah edenler de Weber Paa'nn emri altndaki ktaya mensub askerler idiler. Gerek berriye gerek bahriyede, uhdesine mhim bir ku146
mandanlk tefvz edilen bir Trk zbiti derhal bir veya iki Alman ile tazf
edilmekdedir. Almanya bu bedbaht memleketi b-rahim penesi altnda tutmakdadr. Drt asrdan beri muvenet ve himye etdiimiz dnk dostlarmz stanbul'dan deil, Berlin'den aleyhimize itiliyor.
Almanya'nn Boazii sahillerinde menfaat- ztiyelerini memleketlerine tercih eden bir avu haris hretin muvenetiyle yapd i bu merkezdedir.
Burada her yerde ve daima olduu gibi Almanya'y karmzda gryoruz. Askerimiz bunu pek iyi hissediyorlar ve biliyorlar ki, kendileri byk
cephenin sa cenhn tekil eyliyorlar ve Gelibolu ibh-i Cezresi'nde de
Alsace ovalarnda Strasburg Katedrali'nin oklarnn havlesini gren Voge
Dalar zirvelerinde bulunan arkadalar gibi ayn hiss-i fedakr ve ayn gayret ile dmana yaklayor ve gs geriyorlar.
24 Haziran 1915
BOA, HR. MA, 1132/57
88
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
Fransz tebli-i resmsi

ark Kuvve-i Seferiyesi, sol cenh topumuzun ihzr ateinden sonra
Trk hatt- mdafaasna taarruz ve bir hamlede dmann iki hatt- siperlerini zabt ve dmann sa cenhmza olan edd mukabil taarruzuna ramen
ibu siperleri muhafaza eylemidir.
Mtemdiyen taze kuvvetler alan dman, tekrar siperlerini istirdd
eylemi ise de bir zhf taburumuz bir sng hcumu icrsyla bu mevzileri
tekrar zabteylemidir.
147
Dman bu sabah hibir fide istihsl etmeksizin sa cenhmza bir

mukabil taarruzda bulunmu ve kendisini paralatmdr.
bu muharebe gn, btn hat boyunca muvaffakiyet ihrzyla hitm
bulmudur.
Aralarnda zbit dahi bulunan bir mikdar ser elimize dd.
Solumuzdaki ngiliz ktat bize tesirli muvenetler f etdiler.
Her ey teyd ediyor ki dmann zyit azmdir.
En mhim netice u oldu ki Trklerin birka aydan beri pek muannidne mdafaa edegeldikleri ve muhafaza emrinde ne lzmsa tamamen vaz
ve icr etdikleri Kerevizdere ba noktasna hkim olan arazinin yed-i iglimize gemesidir.
Bkre, f 25 Haziran sene [1]915
89
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
Numara: 5351

Dmann anakkale'deki ktatmza kar istiml etdii mermiytn hmil olduu muhnik gazlar hakknda gerek tebli-i resmmiz ve gerekse
muhtelif cerid-i mahalliye ile neriytda bulunuldu. Hm-i hak ve medeniyet geinmek isteyen dmanlarmza mukabele-i bi'l-mislde bulunmak mecburiyeti hsl oluyor. Btn bunun mesliyeti dmanlarmza rcidir. Dmanlarmzn bu yeni tarz muharebelerinin b-taraf ve dost devletler nezdinde bil-ifte-i vakt protestosunu bilhssa istirhm eylerim. Ol bbda emr u
148
F 18 aban sene [1]333 - F 19 Haziran sene [1]331 / [2 Temmuz 1915]

Mstear
(mza)
90
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
Tebli-i Resm
Bkre'den f 2 Temmuz sene [1]915

Paris f 30 Haziran
anakkale'de Yirmi ki'deki muzafferiyetlerimizden beri Fransz ktat kazanlm arazinin takviyesi maksadyla bir takm harekt- feriyeye
giridiler. Birok yeni siperler igal ve zabt edilen siperler evvelce tutulan
hatlarla rabt eder. Hendekler hafr eylediler. Dmann birok mukabil hcumu def edildi.
F 27 Haziran sene-i [1331]'de ngilizlerin sol cenh bizim topumuzun muvenetiyle byk bir muvaffakiyet ihrz etdi. Kesif bir bombardmandan sonra baz noktalarda Trklerin drt hattn hcumla zabt etdi. Ktatmz ngilizlerin aks-y yesrnda Kirte irtifnda bir tepe igal ve 180 esir
elde etdiler.
**
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Numara: 240
anakkale
19/4'de dman iml Grubu'nda prelendikden sonra yeil bir gaz
nereden arapnel kullanmdr. Gaz [mermilerini] atdkdan sonra bombalar149
la siperlerdeki kalaslar yakmak istedi. Hemen her gn bir torpido Cesarettepesi'ne, Halid ve Rzatepesi'ne tesirsiz mermiler atmakdadr.
19/4'de Cenb Grubu'nun sa cenhnda icr olunan taarruzda dman
mevzilerinin baz aksmna girilmi ise de muvaffakiyet-i kmile hsl olamamdr.
20/4'de bir torpido Edremid Krfezi'ndeki Akay skelesi'ne 150 kadar
mermi atm ve be kayk ile baz mebn tahrib etmidir. [21/4]'de bir dman zrhls mteaddid torpidolar himyesinde nz'n cenb- ark sevhiline gelerek memleha ve Rum ky civarlarna 15 kadar mermi atm ise de
bir hasar yokdur.
21 Haziran [1]331 / [4 Temmuz 1915]
kinci ube Mdr
Seyfi
91
ngiltere'de Liberal Frkas'nn en mhim vasta-i neriyt olan
Manchester Guardian gazetesi 28 Mays 1915 tarihli nshasnda mlhazt- tiyeyi serd ediyor:
"Sir Ian Hamilton'un raporundan sonra harekt- harbiyenin devamna
tarafdr olmak bizim iin mmkn deildir. Trkiye'nin perin-i kllsini
intc edecek bir harbi arzu etmeyiz. nk byle bir cidl biz ngilizleri Almanlardan ziyade dr- zaf ve hzl edecekdir.
Dier tarafdan Kale-i Sultaniye mdfilerinin yedine l-ekal iki kta
tahtelbahirin gemi olmas keyfiyetini de nazar- dikkatden dr tutmamaldr. Bu vesit-i cedde sayesinde Trklerin icr etdikleri muharebe-i bahriye,
bizim karada takib etdiimiz muharebtdan ziyade ileri gidiyor. Binbern
ahvl ve erit-i hzra Kale-i Sultaniye seferini bize gayr- msaid bir ekle
ifr eylemidir.
150
Mezkr iki tahtelbahir, Cebelttark Boaz'ndan gemi olunca, daha

biroklarnn ayn tarkden mrr edemeyeceklerini kabul etmek doru olamaz. Adalar Denizi bu misill sefin-i harbiye iin tasavvurun fevkinde mkemmel birok ss-i bahrleri hv olup tahtelbahirler muhtac olduklar her
trl levzm ve mevdd buralarda pek shletle tedrik edebilirler. u halde donanmamz, Kale-i Sultaniye igalinin bir tavz-i kfi tekil edemeyecei azm zyita tahamml edebilecek midir? Kale-i Sultaniye Boaz'na kar ihtiyr edilen sefere devam edebilmek iin tahtelbahirlerden tahaffuzu temin edecek bir letin icad iktiz eder. Fakat unutulmamaldr ki, bu ihtir-
gzn henz mevcudlarn dimanda rueym haline bile girmemidir."
Hikmet Beyefendi'ye
Bldaki fkrann bilcmle Trke gazetelere derci esbbnn istikmli
rica olunur, efendim.
F 13 Haziran sene [1]331 / [26 Haziran 1915]
Matbt
Heyet-i Mahsusas
**
Berliner Zeitung am Mittag gazetesi, Amerika Matbt Cemiyeti Dersadet muhbirinin Panfizer, Triumph, Majestic zrhllaryla dier be nakliye gemisini gark eden U-51 numaral Alman tahtelbahirinin svarisi Yzba Hersing ile vuk bulan mlkatn nerediyor. Hersing vekyi-i tiyeyi
hikye etmidir:
"25 Nisan tarihinde Wilhelm Hafen'i terk ile 15 Mays'da anakkale
nne vsl olduk. Cebelttark yaknlarnda byk bir ngiliz torpido muhribine tesdf etdik. Lkin gece sath- bahrda kalmak sretiyle boazdan
gedik ve bilhare dalarak keml-i selmetle oradan uzakladk. Bizerta Liman nnden dahi ayn plan tatbik sayesinde gedik.
Adalar Denizi'ne vsl olduumuzda, yirmi be Mays sabah Triumph'u
gark etdik. Bir torpido muhribi zerimizden gedi. Torpido pervanelerinin
mtemd edvrnn husle getirdii grlty iitdik.
151
27 Mays tarihinde sahil yaknnda Majestic'i grdk. Tayfas kahvalt

ediyordu. Geminin etrafnda on nakliye sefinesi vard. Yandan vurmak icab
etdi. Evvelen kar- bahra dalarak bilhare sath- bahra kdmzda Majestic'i omurgas yana batm grdk. Geminin muhafazasna mahsus elik alar denize indirilmidi. Lkin mermilerimiz en kav elik alarn da kolayca
delebilir.
Tahtelbahirlerimizin gy rlanda Denizi'nde ve Bahr- Sefd'de ss'lharekeleri bulunduuna dair sylenen eylerin asl u esas yokdur. Bizim tahtelbahirlerimiz uzak mesafelerde de i grebilirler ve ss'l-harekeye ihtiyaclar yokdur. Wilhelm Hafen'den anakkale'ye kadar seyahatimiz esnasnda
hibir ngiliz zrhlsna tesadf etmedik. Bizim vazifemizin en mkil ciheti,
dman gemisine tesdf edebilmekdedir. Tesdf vki oldukdan sonra onu
imh etmek mkil deildir".
22 Haziran [1]331 / [5 Temmuz 1915]
BOA, HR. MA, 1132/75
92
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Numara: 12517/2824

Malm- devletleri olduu vechile Heyet-i Edebiye'den bir ksm
ehr-i hlin yirmi yedinci Cumartesi gn Uzunkpr tarkyla Gelibolu zerinden Beinci Ordu Kumandanl nezdine gnderilecekdir. Bu heyet Beinci Ordu'nun muhtelif grublar nezdinde birka gn kaldkdan sonra avdet
edecekdir. Gerek azmet ve gerek avdetlerinde bu heyet trl teshltn
iresi cihet-i askeriyece icab edenlere yazld ise de bu heyet Karargh-
152
Umum'den memur edilen Erkn- Harbiye Binbas Edib Bey'in vki olacak her trl mracaatnn kabul ve teshli hususunun bir kere de taraf- devletlerinden lzm gelen mahallere emir buyurulmasn rica ederim. Ol bbda
emr u fermn hazret-i men leh'l-emrindir.
F 22 Haziran sene [1]331 / [5 Temmuz 1915]
Harbiye Nezreti Mstear
(mza)
**
Dahiliye Nezreti
Evrak- Umum Numaras
295
Mstacel
Edirne Vilyet-i Aliyyesi'ne

ehr-i hlin yirmi yedinci Cumartesi gn Uzunkpr tarkyle Gelibolu zerinden Beinci Ordu Kumandanl nezdine azmet ve mezkr Ordu'nun muhtelif grublar nezdinde birka gn kaldkdan sonra avdet edecek
olan Heyet-i Edebiye'den bir ksm zevtn azmet ve avdetleri esnasnda cihet-i askeriyece her trl teshlta mazhariyeti esbb temin edilmi olduundan Karargh- Umum'den heyet-i mezkreye memur edilen Erkn- Harbiye Binbas Edib Bey'in vki olacak her trl mracaatnn kabul ve teshli iin de taraf- cizye icab edenlere tebligt icrs lzumu Bakumandanlk Veklet-i Cellesi'nden b-tezkire ir edilmidir. Mr-i mmileyhin vuk- mracaatnda teshlt ve muvent- lzmenin derhal ire ve fs iin
lzm gelen memurn-i mlkiyeye telgrafla tebli-i vesy buyurulmas mtemenndr. Ol bbda.
23 Haziran [1]331 / [6 Temmuz 1915]
BOA, DH. KMS, 33/15
153
93
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
5 Mays [1]331 tarihli Fransz tebli-i resmsi

27 Nisan'dan beri kll kuv-y imddiye alan Trklerin yeniden icr
etdikleri taarruzlar her tarafda akm kald. Mttefikn ktat bu taarruzt
tevkf etdikden sonra Gelibolu ibh-i Cezresi'nin cenbunda yeniden terakk etdiler.
29-30 Nisan'da bilhassa ngilizler Saros Krfezi'nin sarp sahillerinde
terakk etdikleri gibi Franszlar da Kerevizdere istikametinde kendi siperlerini tevs ve takviye etdiler ve 25 Nisan'dan beri bin metrelik arazi kazandlar. Trklerin, imlde Kabatepe'yi igal eden ngilizlere kar olan teebbst akm kalmdr.
5 Mays [1]331 tarihli ngiliz tebli-i resmsi
Lord Kitchener bugn Lordlar Kamaras'nda rd etdii nutukda Gelibolu ibh-i Cezresi'ndeki harekt hakknda ber-vech-i t beyntda bulundu:
Ktatmz kendi mevzilerine yeniden kuvvet ve metnet vermeye ve
ilk gnlerde igal etdikleri hatlardan donanmann yardm ve muvenetiyle
daha ileri gitmeye muvaffak oldular. Arazinin menati hasebiyle ktatmzn terakkiyt pek batdir. Lkin Trkler pek ziyade hiz-i ehemmiyet olan
mevkilerinden yava yava ekilmeye mecbur oldular.
Her ne kadar dman mtemdiyen takviye olunuyorsa da bu sahne-i
harbden alnan haberler pek yn- memnuniyetdir.
Irak'da Hindistan ktatmz kendilerine mukvemet eden Trk kuvvetlerine taarruzla onlar pern ve bu sretle yararlk ve ecatlerini isbt
etdiler.
5 Mays 1331 / [18 Mays 1915]
**
154
Osmanl Ordu-y Hmynu

Bakumandanl Vekleti
General Hamilton'un Msr'da

f 19 Mays sene [1]915'de iln etdirdii tebli-i resm
Mttefikler ktat Gelibolu'da azm bir muzafferiyet ihrz ve Avustralyal bir liv bir kilometre mesfe alarak mhim bir mevzi zabt etmidir.
Ayn zamanda Lancashere'in bir frkas ibh-i cezrede ilerleyerek bir
mhimmt trenini mahv eylemidir.
[19 Mays 1915]
**
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Numara: 233
anakkale:
12/4'de Semerlitepe'deki bataryalar Kabatepe imlinden mroz'a giden bir nakliye vapuruna ate etdi. ki isabet oldu. Geminin ortasnda bir
alev zuhur etdi. Ayn mahalden bir dman torpidosuna da bir isabet vardr.
Mhimmt ihrc eden bir nakliye sefinesine de vki olan bir isabet zerine
sefinede bir itil oldu. Sefine derhal ald.
11/4'de bir dman torpidosu iml Grubu'nun siperlerine mteaddid
yerlerden endht icr etmi ve yalnz sa cenh siperlerimiz biraz mteessir
olarak on iki mecrhumuz olmudur. iml Grubu'nda hafif top ve tfek ate
tetsi, bomba endht. Cenb Grubu'nda Kanldere arkndaki sipere dmann mteaddid hcumlar zyitla tard edildi. Garb ksmlarnda topu ve
piyade atei. Dn 9 torpido, 11 taharr gemisi muhafazasnda Agamemnon
sisteminde bir zrhl ve refkatinde bir balon gemisi Arburnu istikametinde
ilerledi. Balon [yardmyla] anakkale'ye 20-30 kadar bomba atd. Husle
getirdii yangn nsfu'l-leyle kadar devam etdi. Kayaltepe'deki topumuzun
messir atei zerine balon indirildi ve hepsi beraber mroz Adas'na ekildi.
155
11/4'de Ereli ile Tekfurda arasnda tahtelbahir bir mavna batrmdr. Drac Torpidosu arky'n cenbunda karaya oturmudur.
Adalar Denizi:
Dn Byk Saros adasn yakan bir dman tahtelbahiridir. Gazete
havdisine gre on iki bin kiilik ecns- muhtelifeden mrekkeb bir kuvvet
Bozcaada'ya gelmi.
Selanik Alman konsolosu: Kuv-y ihrciye bakumandan yaknda
muvaffakiyetden emin olarak yeni ve iddetli bir taarruz icr edeceini sylemi.
Gazete havdisi: Mondros'daki 36 bin kii Bolayr ve Kumkale'ye karlacak imi. Dn Edremid Krfezi'nde bir dman torpidosu Ilca skelesi'ne
otuz kadar asker karmak istemi ise de tard edildi. Sonra otuz-krk kadar
mermi atd. ki hne bir karakol zedelendi.
13 Haziran [1]331 / [26 Haziran 1915]
kinci ube Mdr
Seyfi
**
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Numara: 241
Marmara Denizi:
22/4'de Makriky aklarnda bir tahtelbahir grld.
anakkale:
20/4 leden sonra bir dman kruvazr Kabatepe ve civarna sekiz
mermi atm ve topularmzn bi'l-mukabele atdklar mermiler kruvazrn
k tarafna isabet etmesi zerine kruvazr alp gitmidir. leden sonra
be buukda bir dman torpidosu Aldere mntkasndaki siperlerimize
bil-tesir yirmi mermi atmdr.
156
20-21/4 gecesi bir dman torpidosu yine Halid Tepesi ve Rza Tepesi
ve civarn fslalarla bombardman etmidir. Yine bu gece Arburnu iml-i
arksindeki dman nsfu'l-leylden iki saat sonraya kadar fslal sretde piyade ve makineli tfek atei icr eylemidir. Nsfu'l-leylden bir saat evvel
dmann kuvvetli keif kollar atlakdere istikametinde ilerlemek istemi
ise de tard edilmidir.
21/4'de Seddlbahir civarnda Sleymanreis Deresi garbnda bir dman cephne deposu topu ateimizle ber-hev olmudur.
Hisarlk'daki dman bataryalarnda da birka itil vuk bulmudur.
leden sonra bir buukda bir Alman tahtelbahiri iki bacal byk bir Fransz nakliye gemisini Seddlbahir nnde batrmdr. Yevm-i mezkr sabah
Birmingham Kruvazr Saros Krfezi'nden Soanldere'ye bil-tesir yirmi
kadar mermi atd. leden sonra saat 1'de Henri Quatre Zrhls ataltepe'yi
bombardman etdi.
22-23 Haziran [1]331 / [5-6 Temmuz 1915]
94
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Marmara Denizi:
27/4 saat 9.15 evvelde bir dman tahtelbahiri Mudanya skelesi'nde
bulunan Biga Vapuru'na bir torpil atd. Kn paralad.
anakkale:
25/4 saat 10.30 sonrada Tekke Burnu civarnda byk bir yangn grld. Ara sra infilk sadlar iitildi. Saat 7 sonrada Morto Liman civarnda bir dman tayyresinin topu ateimizle skt etdii zannolunuyor. le157
den sonra Seddlbahir'le Tekke Burnu'nda dmann ufak tefek ihrct grld.
26/4'de dman iml Grubu'nun merkezindeki siperlerde bir lam
patlatd. Zyit olmad. Topularmzn ateiyle Kanlsrt'n arknda bulunan
bir dman tarassud mahalli tahrib edildi. Saat 6 evvelden saat 9 evvele kadar
Charlemagne Zrhls ntepe ile Yeniehir ve Orhaniye'yi bombardman etdi.
Kumkale ile Orhaniye arasnda mahfz mahalli tahrib eyledi.
Cenb Grubu vaziyetinde tebeddl yok. Tekke Burnu ve Arburnu'na
dman ihrct devam ediyor. Usedom bataryas Erturul civarndaki bir
dman yry kolunu topa tutdu.
27 Haziran [13]31 / [10 Temmuz 1915]
stihbrt ubesi Mdr
Seyfi
95
Bb- l
Hariciye Nezreti
Kayt Numaras: 502
Mstaceldir
Hulsa: anakkale'de mecrhan esir edilen
Avustralyal efrddan John Sharlock

24 Haziran sene [1]331 tarihli ve 1047 numaral tezkire-i senverye
zeyldir.
anakkale dr'l-harbinde mecrhan esir edilip Beylerbeyi Hastahnesi'nde taht- tedvde iken veft eden Avustralyal piyade efrdndan Tomas
William Sharlock'un ey-y ztiyyesinin vlidesine gnderilmek zere Sef158
ret'e irsli Amerika Sefreti'nden b-muhtara iltims meynnda baz fotoraflar muhtev bir madalyon bulunan ey-y mezkre merkmun veftndan
sonra Karargh- Umum'ye tevd ve teslm olunduu Beylerbeyi Hastahnesi memurninden alnan malmtdan anlald ilve-i ir bildirilmekdedir.
Usul-i mevza mcebince iktizsnn f ve inb buyurulmas mtemenndr, efendim.
30 Haziran sene [1]331 [13 Temmuz 1915]
BOA, HR. SYS, 2217/11
96
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Numara: 217
Marmara Denizi:
Dn bir dman tahtelbahiri Lapseki'nin Halilpaa iftlii kurbunda
bulunan Ceyhun Nakliye Vapuru'nu zevlde batrmdr. Dn gece bir dman tahtelbahiri ekmeceler arasnda grlmdr.
anakkale:
Dn iml Grubu'nda Kanlsrt'daki dman tarassud mevzii topu
ateimizle tahrib edilmidir. ntepe bataryalarmzdan edilen atele bir dman nakliye sefinesinde yangn zuhur etmi ve gemi yanarak yan yatmdr.
26 Mays [1]331 / [8 Haziran 1915]
kinci ube Mdr
Seyfi
159
97-1
ube: 2
11703/2335
Tebli-i Resm
Matbt Mdriyeti'ne
31 Mays sabh Arburnu karsndaki topularmz dmann yeniden
ina etmekde olduu bomba endht mevziiyle makineli tfek mevzilerini
tahrib eylemi ve bu mteessir endhtlar neticesinde dman siperleri gerisinde bir yangn zuhur ederek yarm saat devam etmidir.
31/1 Haziran gecesi ufak bir keif kolumuz Seddlbahir'de dman siperlerine girerek dmandan btn teferrutyla yeni bir makineli tfek ve
kasaturalaryla beraber on be tfek ve birok fiek itinm eylemidir.
Dn tayyremiz mroz ve Limni Adalar stnde neticeli ceveln yaparak Limni Adas'nda grd dman ordughna bombalar atmdr.
Sahil bataryalarmz dn Seddlbahir'de dman topu mevzileriyle
ordughn ve nakliye vapurlarn topa tutmudur.
Hemen her gn bu bataryalarmzn messir endhtlarna marz kalan
dman dn bu bataryalarmz zerinde uurduu tayyresiyle yedi bomba
atm ise de hibir muvaffakiyet elde edememidir.
2 Haziran [1]331 / [15 Haziran 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1131/35
97-2
160
ube: 2
11809/2383

2 Haziran sabah bir dman tayyresi Arburnu karsndaki mevziimiz stnde uarken sol cenh topu atelerimizle tahrib edilmi ve mezkr
tayyre dman siperleri gerisine drlmdr.
Dn Arburnu ve Seddlbahir cihetlerinde mhim bir vaka olmamdr. Boaz sahil bataryalarmz Seddlbahir'de dman topu mevzileriyle
ktatn ve bir nakliye kolunu bombardman ederek koldaki arabalardan birini ber-hev etmidir.
4 Haziran [1]331 / [17 Haziran 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1131/52
97-3
ube: 2
11890/2415

4 Haziran'da Arburnu'nda topularmz dmann telsiz-telgraf ve helyosta merkezlerini de ate altna alarak civarnda alan dman efrdndan
birou maktl dmdr. Bir topu mermimiz dman torpidosuna isabet
ederek torpidoyu hasara uratmdr.
5 Haziran sabah topularmz dmann sol cenh topu mevziini
ate altna alarak mhim tahribt yapmdr.
161
Anadolu sahil bataryalarmzn tesirtndan tahaffuz iin dman ordughlarn tebdl eylemi ise de bu yeni ordughlar da dn mezkr bataryalarmz tarafndan bombardman edilmi ve ayrca piyadelerimiz zerine
ate aan dman bataryalar dahi bu bombardman tesiriyle atelerini kesmeye mecbur edilmidir.
6 Haziran [1]331 / [19 Haziran 1915]
Karargh- Umum
Erkn- Harb Binba
Edib
BOA, HR. MA, 1131/73
97-4
ube: 2
11971/2478

anakkale Cephesi'nde dn Arburnu'nda hafif top ve tfek muharebesi olmudur. Dmann Seddlbahir'de zevlde sol cenhmza tevch etdii
taarruzu ateimiz altnda akm kalm ve dman byk teleftla siperlerine
ilticya mecbur olmudur. Dmann bu sabh btn Seddlbahir Cephesi'nden icr eyledii taarruzlar dahi tard edilmidir.
Anadolu bataryalarmz dman torpido muhribleriyle torpil taharr
vapurlarn, topularn, ktatn, depolarn ve tayyre hangarlarn dn de
muvaffakiyetle topa tutdular ve yine bir tayyresini tahrib dier birini de hasara uratdlar. Mtekiben dman, tayyreleriyle bu bataryalarmza otuzdan ziyade bomba atd ise de hibir zarar rs edememidir.
8 Haziran [1]331 / [21 Haziran 1915]
Karargh- Umum
Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1132/24
162
97-5
ube: 2
12007

Seddlbahir'de dmann Cenb Grubumuza kar ar toplar ve son
gnlerde ald takviye ktat yardmyla 8 Haziran sabahndan gece yarsndan sonraya kadar btn cepheden muannidne ve mkerreren icr eyledii taarruzlar bu defa da kendisine pek kanl zyita ml olarak tamamyla
akm kalm ve yine kalkdklar yerlerine tard u def edilmidir.
7 Haziran'da imlde Arburnu Grubu'ndaki bataryalarmzdan biri
dmann bu sahil civarnda dolaan iki byk nakliye sefinesini muvaffakiyetli isabetleriyle hasara uratarak sahilden uzakladrmdr.
8 Haziran sabah topularmz dmann hazrlamakda olduu bir batarya mevziini tamamyla tahrib eylemidir.
9 Haziran [1]331 / [22 Haziran 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1132/40
97-6
ube: 2
12067/2533

9 Haziran'da Arburnu sahiline yakn gemekde olan bir dman torpidosu sahr topularmz tarafndan atlan be mermiden ikisinin isabeti
zerine sahilden uzaklamdr.
163
Dmann malubiyetiyle neticelenen ve hemen yirmi drt saat devam

eden 8 Haziran Seddlbahir Muharebesi telhsen u vechile cereyn etmidir:
Dman Seddlbahir Grubumuzun en ziyade sol cenh siperlerini be
gn mtemdiyen ar toplaryla bombardman ederek muvaffakiyetle bir
hcum hazrlnda bulunmakda idi.
8 Haziran sabah saat bede bu ateini hemen dakikada 150 mermi atmak sretiyle bir kat daha tedd ederek zaten dmana pek yakn mesfede
bulunan sol cenh siperlerimizin bir ksmn mtevl takviyeler syesinde
hcum ile igl etmi, mkerrer ve mukabil taarruzlarla ibu siperler mteaddid defalar bizim ve dmann eline gemi ve akama doru dman
elinde ancak yz metrelik bir siper paras kalmd.
8-9 Haziran gecesi gndzki edd mukvemet ve savletleriyle pek
byk fedkrlk gsteren ktatmz ayn iddet ve ehmetle bir gece basknyla bu paray da dmandan istirdd eylemi ve nihayet dman pek
klliyetli cephne ve insan zyitna kar yine eski vaziyetine perian bir
halde srlmdr.
Dn dman bir hareket gsteremedi. Yalnz sabahleyin ve akam st sol cenhmzda fslal topu atlar devam etmidir.
10 Haziran [1]331 / [23 Haziran 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1132/45
97-7
Kerevizdere Muharebesi (21 Haziran 1915).
164
12104/2549

Arburnu ve Seddlbahir cihetlerinde dn hafif ve fslal top ve tfek
muharebelerinden baka bir hareket olmamdr.
11 Haziran [1]331 / [24 Haziran 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1132/55
97-8
2
12141/2579

11-12 Haziran gecesi Arburnu'nda fslal ate tet edilmidir.
Seddlbahir'de vaziyet son muharebeden evvelki hlindedir. Dman
tamamyla eski mahallerine srlm ve u gnlerde ciddi hibir hareket gsterememidir. 8 Haziran muharebesinde dmann pek azm olan zyit mikdar henz tahmin olunamamdr. Mtemdiyen yaral nakletmekde olan
dman sefini topu atelerimizle izc edilmekdedir.
11-12 Haziran gecesi Seddlbahir Grubumuzun sa cenhndan kan
bir keif kolumuz bir ksm siperde basdrd dman neferlerini telef edip
ellerindeki makineli tfei tahrib ve yirmi alt tfek ile dokuz sandk cephne ve birok lt- tahkmiye ve makineli tfeklere mahsus yedek lt ve telefon malzemesi, bombalar itinm ederek avdet etmilerdir.
165
12 Haziran sene [1]331 / [25 Haziran 1915]

Karargh- Umum
Erkn- Harb Binba
Edib
BOA, HR. MA, 1132/64
97-9
12234/2667

Arburnu'nda hafif top, tfek atei ve bomba tet edilmidir.
Seddlbahir'de dman ar toplaryla 12 Haziran leden itibaren sa
cenhdaki siperlerimizi iddetle ate altna alm ise de bir netice elde edememidir. Sol cenhda dmann geceleyin birka noktadan yapmak istedii
hcumlar ateimiz altnda erimidir.
Dman bombalarmzdan tahaffuz iin siperleri nne tel rgler germeye mecbur olmudur. Anadolu bataryalarmz Seddlbahir'deki dman
piyade mevziini ve topularn muvaffakiyetle bombardman etmidir.
14 Haziran [1]331 / [27 Haziran 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1132/91
97-10
166
12274/2646

13-14 Haziran gecesi Arburnu'nda hafif piyade ateleri ve bombalar
tet edilmidir.
14 Haziran sabah piyde ve top atelerimizle dman mevzilerine icr
edilen baskn (ate baskn) muvaffakiyetli neticeler vermi, baz dman
mahfz mahalleri tahrib edilmi, ordughlarnda karklk vuka getirilmi
ve ordughda kesf bir duman ve badeh yangn alimi mhede edilmidir.
Seddlbahir cihetinde hafif piyade ateleri ve bomba endht devam
ediyor. Ara sra dman topusu siperlerimizi tahrib maksadyla beyhde
mermi sarf etmekdedir.
Dman tayyreleri Kumkale cenbunda Yeniehir karyesine neticesiz
bombalar atmdr. Anadolu bataryalarmz Seddlbahir'de dman topularn muvaffakiyetle bombardman etmidir.
15 Haziran [1]331 / [28 Haziran 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1133/3
97-11
ube: 2
12316/2673

15 Haziran leden sonra Arburnu'ndaki dman edd topu ateini
mtekib sol cenhmza defa taarruz etmi, nde de muvaffak olamayarak azm teleftla tard u def edilmidir.
167
Seddlbahir'deki dman 14-15 Haziran gecesi sa cenh siperlerimizi

ar toplaryla sabaha kadar bombardman etmi ve 15 Haziran leden evvel bu cenha kar taarruzlarda bulunmusa da mukabil taarruzlarmzla def
edilmidir. Ayn gece sol cenhmza kar taarruzlarnda hibir muvaffakiyet elde edememilerdir. Merkezimize kar leden sonra yapmak istedikleri taarruz ise pek shletle def edilmi ve mukabil hareketimizle dman
mevziinden iki hat siper zabt edilmidir.
Anadolu bataryalarmz Seddlbahir'de sol cenh muharebtna muvaffakiyetle itirk etmi ve dmana azm teleft verdirerek dmann ricatine
pek messir olmudur. Yine bu bataryalarmz dmann Tekke Burnu'ndaki
bataryalarn iskt eylemidir. Tayyrelerimiz Seddlbahir'de dmann balon meydnna muvaffakiyetli bombalar atmlardr.
16 Haziran [1]331 / [29 Haziran 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1133/20
97-12
ube: 2
12391/2741
Matbt Mdriyeti'ne
16 Haziran gn: iml Grubu'nda (Arburnu'nda) ber-mutd ate muharebesiyle gemidir. Cenb Grubu'nda (Seddlbahir'de) muharebe btn
gn devam etdi. Dman sa cenhmz ihta fikriyle kuvvetli ve mtemd
topu atei himyesinde taarruza kalkdysa da mukabil taarruzlarmzla bu
emeli akm brakld.
Sndere Muharebesi (28 Haziran 1915).
168
16-17 Haziran gecesi: iml Grubu'nda dmann merkez siperlerimize kar yapmak istedii taarruzlar kanl bir sretde def edildi ve sa cenh
ktatmz mukabil taarruzlara geerek birbiri gerisinde dmandan iki hat
siper zabt etdi.
Yine bu gece ktatmz Cenb Grubu'nda dmann sol cenhna mukabil taarruz yapd. Btn gece devam eden bu taarruzda ktatmz dman
mevzilerinden birok ksmna girerek sng muharebesine muannidne devam eylemilerdir. bu muharebeye afakla beraber fsla verilmidir.
17 Haziran gn sabahn yedisinden on ikiye kadar Cenb Grubu'nda
muharebe sa ve sol cenhmzda devam etdi. Her iki cenhda da ktatmzn taarruzlaryla balayan ibu muharebe lehimize pek msaid olarak devam
etmidir.
Anadolu sahil bataryalarmz Cenb Grubu'nun muharebtna muvaffakiyetle itirk etmi ve dman ordughyla topu mevzilerini messir bir
sretde bombardman etmidir. Tayyremiz Seddlbahir zerinde uarak
bombalar atmdr.
18 Haziran [1]331 / [1 Temmuz 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1133/58
97-13
ube: 2
12428/2763

17 ve 18 Haziran gnlerinde imlde Arburnu'nda mhim bir vaka
gememidir.
169
Bu civar sahiline byk dman nakliye gemisi yaklaarak atana

ve mavnalarla mtemdiyen yaral naklolunduu tarassud edilmidir. Sefin-i
mezkrenin de hastahne gemisi olduuna dair zerlerinde bir iaret yokdu.
Buna ramen bunlara ate edilmemidir.
Cenbda Seddlbahir'de dmann byk hazrlklar neticesinde
gndr teebbs etdii taarruzlar ktatmzn fedkrne mukvemet ve
savletleriyle tamamen krlm ve dman yine azm teleft vererek eski mevzilerine def edilmidir.
17-18 [gecesi] ve 18 Haziran'da bu mntkada sa ve sol cenhlarda
ehemmiyetsiz siper msdemt devam etmidir. Boaz ileri bataryalarmz
18 Haziran akam Seddlbahir civarndaki dman ordughna bir ate baskn yapm ve pek mhim tesir husle getirildii gibi dmann bir bataryasn iskt etmidir ve ayrca tam bir mermi isabetiyle dmann bir obs topu
tahrib ve civarndaki insan ve hayvantn birou itlf edilmidir.
19 Haziran [1]331 / [2 Temmuz 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1133/67
97-14
12518/2812

iml Grubu'nda (Arburnu) fslal topu ve piyade atei muharebesi
olmudur. Dman fena kokulu gaz nereden endhtna hl devam etmekdedir.
170
19 Haziran'da prelendikden sonra bu cinsden yeil gaz nereden arapnel endht eylemidir.
Cenb Grubu'nda (Seddlbahir) ktatmz 19 Haziran'da dmann
sol cenhna icr eyledikleri taarruzlarnda epey neticeler elde etdiler ve dman mevziinin baz aksmna sng hcumlaryla girdiler.
Sahil bataryalarmz 20 Haziran'da Seddlbahir'de dman topularyla ktatn ve tayyre hangarlarn bombardman etdiler.
21 Haziran [1]331 / [4 Temmuz 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1134/7
97-15
ube: 2
12565/2844

21 Haziran leden sonra saat 1.30'da bir Alman tahtelbahiri iki bacal
byk bir Fransz nakliye gemisini Seddlbahir nnde batrm ve sefine
dakika zarfnda denize gmlp gitmidir.
iml Grubu'nda 20-21 gecesi dman sa cenhmzda iddetli bir tfek ateini mtekib kuvvetli keif kollarn ileri srmek istemi ise de tard
edilmidir.
Cenb Grubu'nda 21 Haziran'da topu atelerimizle dmann bir mhimmt deposu ber-hev edilmi ve ayrca birka dman bataryalarnda da
171
itil ve yangn husle getirilmidir. Yangnlar sndrmeye koanlar yine

topu atelerimizle itlf edilmidir.
22 Haziran [1]331 / [5 Temmuz 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1134/15
97-16
ube: 2
12614/2869

Vaziyetde umum bir tebeddl olmayp mutd olan siper muharebt
vuk bulmu ve bilhassa Seddlbahir mntkasnda sa cenhmzda bu muharebt iddetle tekrar etmi ve btn bu muharebtn cereyn bize msaid
olmudur.
Anadolu bataryalarmzn ateleri Seddlbahir'de dman ordughnda
mteaddid itil ve yangnlar husle getirmidir.
Tayyrelerimiz iki defa dman ktat zerine muvaffakiyetle bombalar atdlar.
Bir dman monitorunun Arburnu nnde akdan aa hastahne
gemisini kendine siper ittihz ederek karadaki mevzilerimize ate ad grlmdr.
23 Haziran [1]331 / [6 Temmuz 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1134/24
172
97-17
ube: 2
12673/2886

Arburnu'nda, 23 Haziran: Topularmz dman mevzilerine messir
endhtlar icr ederek olduka mhim tahribt yapmlardr. Sol cenhmz
karsndaki dman topusu yanl endht neticesinde btn mermilerini
kendi siperlerine drerek askerlerine epey teleft verdirmidir.
Cenbda Seddlbahir'de, sa cenhmza kar dman, evvel keif
kollarn ileri srmek sretiyle bir taarruz icrsna teebbs etmise de zyit- klliye verdirilerek pskrtlmdr.
Dmann Seddlbahir civarnda Tekke Burnu'na sefin-i muvene-i
harbiye ile sir kk gemiler yanadrarak irkb ve ihrc ameliyatyla megul bulunduu esnada Anadolu sahil bataryalarmz bateten ibu mevkie
ate am ve hazrlk vaziyetinde bulunan bir taburun tam ortasna drlen bir mermi orada mhim kargaalk ve telefta sebeb olmudur. Yine bu
bataryalarmzn endhtyla o civarda bir dman cephnelii ber-hev edilmidir.
24 Haziran [1]331 / [7 Temmuz 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1134/36
97-18
ube: 2
12713/2908

24 Haziran'da imlde Arburnu'nda mhim bir vaka olmad. Cenbda Seddlbahir cihetinde sa cenhmz karsnda dmann iki siperi ktatmz tarafndan zabt ve igl edilmidir.
173
Merkezden karlan keif kollarmz dmann siperlerini basarak bir

mikdar cephne ve edevt- istihkmiye itinm etdiler. Sol cenhda hafif
piyade ve topu ateleri ve ber-mutd bomba endhtlar devam etmidir.
leden evvel bir dman tayyresi Gelibolu kasabasna bomba atmsa da bir zarar dokunmamdr. Anadolu bataryalarmzn endhtyla dmann Tekke Burnu'ndaki ihrc iskeleleri tahrib edilmi ve o civardaki karargh adrlar ateimiz altnda kalmdr.
25 Haziran [1]331 / [8 Temmuz 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1134/52
97-19
ube: 2
12785/2960

26 Haziran Arburnu ve Seddlbahir mntkalarnda bir tebeddl olmad. Mutd olan top ve tfek ateleri tet edilmidir.
leri srlen Anadolu bataryalarmz Tekke Burnu'nda dman ordughyla Seddlbahir civarndaki araziyi ve dmann piyadeden mrekkeb bir
yry kolunu muvaffakiyetle topa tutmudur.
leden sonra Tekke Burnu civarnda byk bir yangn grlm ve
ara sra infilk sadlar iidilmidir.
27 Haziran sene [1]331 / [10 Temmuz 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1134/65
174
97-20
ube: 2
12821/2988

27 Haziran: Arburnu ve Seddlbahir mntkalarnda karlkl ve fslal topu atelerinden baka bir tebeddl olmad. leden sonra drt torpido
himyesinde Kabatepe karsna gelen Lord Nelson sisteminde bir dman
zrhls mevzilerimize iki yz mtecviz mermi atd bir tesir yapamad. Bu
sarfiyt neticesinde yalnz bir nefer ehid ve iki nefer mecrh olmudur. Mukabele eden topularmzn baz mermileri zrhlya isabet etdii grlm ve
zrhl bunun zerine ekilmeye mecbur olmudur.
Anadolu bataryalarmzn tesirt neticesinde Tekke Burnu'nda dmann evvelki faaliyetinden eser grnmyor. Dn bataryalarmz yine muvaffakiyetli endht yapdlar. Bilhassa Hisarlk garbndaki dmann obs bataryasna kar alan ate pek messir olmu ve bir obs topuna tam bir isabet
grlmdr.
Dman tayyreleri Boaz'n Anadolu sahili stnde grndlerse de
tayyre bataryalarmzn ateleriyle seyirlerine devam edemeden geriye tard
oldular.
28 Haziran [1]331 / [11 Temmuz 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1134/8
97-21
ube: 2
2701

28 Haziran: Arburnu'nda ehemmiyetsiz ate muharebesi oldu.
175
leden sonra torpido himyesinde Arburnu karsna gelen bir kruvazr balon yardmyla sa cenhmz bir mddet neticesiz bombardman
ederek ekildi.
Cenbda Seddlbahir mntkasnda sa cenhda ve merkezde ara sra
top muharebesi yaplmdr.
Dmann Morto Liman'ndaki ktat ile daha garbndaki bataryalar
ve tayyre hangarlar Anadolu bataryalarmzn messir ateleriyle dlmdr.
29 Haziran [1]331 / [12 Temmuz 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1134/98
97-22
ube: 2
12895/3020

29 Haziran leden evvel sekiz buukda Arburnu'nda dman cephede iddetli top ve tfek ateleri icrsndan sonra bir ksm efrdn bomba atmak sretiyle sa cenhmza srmek teebbsnde bulunmusa da bu hareketler atelerimizin karsnda tamamyla krlm ve dmann ricatiyle nihayetlenmidir.
Sol cenhda dahi buna benzer bir teebbsleri shletle def edildi.
Dmann bu cenhdan firar pek ser olmu ve kaamayanlardan bir ksm
dereler iine dklp kalmdr. Bu neticede ktatmz meydandan birok
silh cephne ve techzt toplamdr.
Seddlbahir ayn gn leden evvel her iki cenhdan bir ksm donanmasnn muvenetiyle kesif bir topu ateini mtekib sa ve sol cenhlarmza taarruza balam ve sa cenhmza kar defa tekrar etdikleri taar176
ruz teleft- klliye ile tard edilmidir. Sol cenhda ise muharebe geceye kadar mevzi siper msdemesi eklinde neticesiz devam etmidir. Bu cenhda
dmandan iki aded makineli tfek itinm etdik. Dnk muharebede dman hemen altm binden fazla topu cephnesi sarf edip azm zyita dr
olduu halde arzu etdii muvaffakiyeti elde edememidir.
30 Haziran [1]331 / [13 Temmuz 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1135/7
98
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Numara: 12612

Msr'da Neler oluyor?!..
ngilizler Msr askerine ngiliz elbisesi giydirerek skenderiye'den anakkale'ye gndermek istemiler. Msr askeri bunu kabul etmeyerek isyan
etmi. Bunun zerine ngilizler bu fikirlerinden vazgemiler.
Msr'a Efrenc Mays'n 2'sine kadar yaral asker gelmidir. Bunlarn
tahminen 500 kadar kr olmudur. Piramidler civarndaki Manahoza Oteli,
Kahire'deki Savva Otel, Heliopolis Palace Otel, Byk Lunapark Heliopolis
Otel hastahneye tahvl edilmidir. Bunlardan mad Heliopolis'de sokaklarda yatan birok mecrhn grlmekdedir. Delta'daki bi'l-cmle ky ve ehirler ve bizzat Svey mecrhlarla mldir. Bu kyler de kifyet etmediinden
birok mecrhlar sahrada kurulan adrlardadr. Avustralya askeri tarafndan
Msr'a tifo hastal dahi getirilmidir. Bu yzden birok teleft vuka geliyor.
177
Msr'da Fransz askerine ngiliz askeri kadar baklmadndan Franszlar adem-i memnniyet gsteriyorlar.
Bir sefer ordu iin muktez levzm- seferiyye bilhassa malzeme-i shhiye Msr'da pek noksandr. Hzk ve mtehasss ngiliz etibbs bulunmad gibi hastabakc kadnlar ve levzm- shhiye eksikdir. Yarallar trl vapurlara irkb olunuyor ve hibir tedavide bulunulmakszn sevk ediliyor. Bunlarn biroklar terk-i hayat ediyorlar.
Avustralyal ktat memleketlerinde 7 ilin alrken burada 1 ilin aldklarndan Msr'a gelmekden istinkf ediyorlar.
Avustralya askerleri Msr'da fuhuhnelere giderek kadnlar pencereden atmak ve sire gibi rezletler irtikb ediyorlar. Bunlarn serkelii son
dereceyi bulmudur. Gndz saat 12'de Bakumandan Maxwell'in otomobilini sirkat etdiler.
5 Temmuz [1]331 / [18 Temmuz 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ube Mdr
Seyfi
BOA, HR. MA, 1135/70
99
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Numara: 13180

Reuter Telgraf Ajans anakkale muhbirinden tdeki telgrafnmeyi
almdr:
Trkler pek merdne ve necbne bir tarzda harb eylemekdedirler. Bunlardan biri edd bir ate altnda olduu halde askerlerimizden birinin yarasn sarmak lutf- necbnesinde, dier bir Trk neferi dahi mecrh bir Avustralyal neferin yanna bir ie su brakmak hareket-i insniyetkrnesinde bu178
lunmudur. Mert Trk neferlerinden bir dieri de ngiliz siperlerinden uzak

bir mevkide yaral dp saatlerce a ve b-tb kalm olan bir ngiliz neferine ekmek vermek ulvv-i cenbn gstermidir. Trklerle msdemede bulunan ngiliz askirinin hemen kffesi Trkler tarafndan ngiliz sersna pek
ziyade hsn-i muamelede bulunulduunu beynda yek-zebndrlar.
7 Temmuz [1]331 / [20 Temmuz 1915]
stihbrt ube Mdr
Seyfi
BOA, HR. MA, 1135/96
100
Harbiye Nezreti
Tahrrt Dairesi
Tahrrt Kalemi
499
Mstaceldir

Muharebt- ahredeki hidemt- fevkaldelerine binen Gelibolu dr'l-harbi iml Grubu ve nc Kolordu Erkn- Harbiye Reisi Kaymakam
Fahreddin ve Krk nc Alay Kumandan Vekili Binba Fzl Beylere
er sene ve Birinci Kuvve-i Seferiyye'ye memur Yedinci Alay'n Birinci
Taburu Kumandan Binba smail Hakk Bey'e iki sene sefer kdem zamm
its ve nc Ordu sa cenh grubu Erkn- Harbiye Reisi Yzba Basri
Bey'in binbala ve Otuz Yedinci Alay Makineli Tfek Bl Mlzm-
Evveli Yanyal Hasan Fehmi Efendi'nin yzbala terf-i rtbeleri hakknda tanzim olunan irde-i seniyye lyihas leffen takdim klnmakla iktizsnn
f ve neticesinin inb buyurulmas ment- msaade-i smiye-i fahmneleridir. Ol bbda emr u fermn hazret-i veliyy'l-emrindir.
F 7 Ramazan sene [1]333 ve f 6 Temmuz sene [1]331 / [19 Temmuz 1915]
Harbiye Nzr
Enver
**
Harbiye Nezreti
179
Tahrrt Dairesi
Tahrrt Kalemi
787
rde-i Seniyye
Muharebt- ahredeki hidemt- fevkaldelerine binen Gelibolu dr'l-harbi iml Grubu ve nc Kolordu Erkn- Harbiye Reisi Kaymakam
Fahreddin ve Krk nc Alay Kumandan Vekili Fzl beylere er sene
ve Birinci Kuvve-i Seferiyye'ye memur Yedinci Alay'n Birinci Taburu Kumandan Binba smail Hakk Bey'e iki sene sefer kdem zamm it ve
nc Ordu Sa Cenh Grubu Erkn- Harbiye Reisi Yzba Basri Bey'in
binbala ve Otuz Yedinci Alay Makineli Tfek Bl Mlzm- Evveli
Yanyal Hasan Fehmi Efendi'nin yzbala terf-i rtbeleri icr klnmdr.
bu irde-i seniyyenin icrsna Harbiye Nzr memurdur.
F 9 Ramazn sene 1333 - F 9 Temmuz sene 1331 / [22 Temmuz 1915]
Harbiye Nzr
Sadrazam
Mehmed Said
Mehmed Read
Enver
BOA, . HB, 1333. N/137
101
Harbiye Nezreti
Tahrrt Dairesi
Tahrrt Kalemi
786 Mkerrer
rde-i Seniyye
Muharebt- vkadaki hidemt- fevkaldelerine binen nc Kolordu Kumandan Mirliv Esad Paa'nn ferklie terf-i rtbesi icr ve Beinci Ordu Erkn- Harbiye Reisi Kaymakam Kzm Bey'e de sene sefer
kdemi zamm it klnmdr.
180
F 9 Ramazan sene 1333 - F 9 Temmuz sene 1331 / [22 Temmuz 1915]

Harbiye Nzr
Sadrazam
Mehmed Said
Mehmed Read
Enver
BOA, . HB, 1333. N/141
102
Bb- l
Nezret-i Hariciye
Tercme Mdriyeti
Fransz Hariciye Nezreti tarafndan f 26 Haziran sene [1]915

tarihiyle Amerika Sefreti'ne irsl olunan notann sret-i tercmesidir.
Dersadet'den mevrd bir tahrrta nazaran defn-i emvt iin ittihz-
tedbr edilmek zere Osmanl Ordusu tarafndan Gelibolu ibh-i Cezresi'ne
gnderilen mkleme memurlarnn Mttefikn askiri tarafndan tevkf edilmi olduklar Amerika Sefreti'nin Haziran'n tarihli notasyla Hariciye
Nezreti'ne ir klnmdr. Fransz ark Heyet-i Seferiyesi Bakumandan
general tarafndan it olunan malmtdan mstebn olduuna gre bu maksada mebn Osmanl Tabibi Halil Bey tarafndan Mays'n yirmi beinci gn mkleme memuru olarak izm klnm olan bir teskereci neferi Fransz
hatlarna kabul edilmi ve orada mevkiin bir ksmn grebilmi olduundan merkmun derhal iadesi bir takm mehzri mcib olaca cihetiyle kumandan- merkmu birka gn tevkif etmi, orada hakknda hsn-i muamele
edilmidir. Merkm badeh tahliye edilmi ve izaht hv bir mektub ile
beraber Osmanl hatlarna iade klnmdr. Merkm Trk sersnn kendi
ailelerine gnderdikleri mektbi dahi hmil bulunuyordu. bu tedbir 1907
senesi Drdnc Lahey Mukvelenmesi'ne melff nizmnmenin 33'nc
maddesi ahkmna tevfkan ittihz edilmidir.
8 Temmuz 1331 / [21 Temmuz 1915]
**
Bb- l
181
Hariciye Nezreti
Hulsa: Gelibolu ibh-i Cezresi'ndeki
Fransz hatlarna izm olunan
mkleme memurni

Defn-i emvt iin ittihz- tedbr edilmek zere Osmanl Ordusu tarafndan Gelibolu ibh-i Cezresi'ndeki Fransz hatlarna izm klnm olan
mkleme memurlar hakknda Nezret-i Cellelerinin talebi zerine ahren
edilmi olan tebligta cevaben 26 Haziran sene [1]915 tarihli Fransz Hariciye nzrndan alnd beynyla Amerika Sefreti'nden tevd klnan takrrin
sret-i mtercemesi leffen tesyr edildi, efendim.
9 Temmuz sene [1]331 / [22 Temmuz 1915]
BOA, HR. SYS, 2411/22
103
Harbiye Nezreti
Tahrrt Dairesi
Tahrrt Kalemi
537

On Dokuzuncu Frka Kumandan Miralay Mustafa Kemal Bey'in On
Beinci Kolordu Kumandanl'na tayini hakknda tanzim olunan irde-i seniyye lyihas leffen takdim klnmakla icabnn icr ve neticesinin emr u inb buyurulmas merhn- irde-i aliyye-i fahmneleridir. Ol bbda emr u
Harbiye Nzr
Enver
**
Harbiye Nezreti
182
Tahrrt Dairesi
Tahrrt Kalemi
830
rde-i Seniyye
On Dokuzuncu Frka Kumandan Miralay Mustafa Kemal Bey On Beinci Kolordu Kumandanl'na tayin olunmudur.
F 15 Ramazan sene [1]333 - F 15 Temmuz sene [1]331 / [28 Temmuz
1915]
Harbiye Nzr
Sadrazam
Mehmed Said
Mehmed Read
Enver
BOA, . HB, 1333. N/43
104
Bb- l
Hariciye Nezreti
ifre Kalemi
1889
Roma Sefret-i Seniyyesi'nden mevrd

f 30 Temmuz sene [1]915 tarihli telegram hallidir.
Ataemiliterin tdeki ifresinin Bakumandanlk Vekleti'ne aynen ve
mstacelen teblii msterhamdr: stihdm etdiim Maltal avdetle malmt-
tiyeyi verdi:
Madde 1: Drt haftadan beri yz kadar nakliye vapuru -ki ksm- azam Moritanya'da dahil olup transatlantiklerdir- Malta'dan arka gemilerdir.
Dernlarnda Kitchener ordusu denilen srf ngiliz ktat varm. Bunlarn
mikdar yz elli bin nefer tahmin olunuyor ki gen ve yal kark imi.
Madde 2: Torpillere mukvemet iin aralarnda kum ve mantar dolu
ifte tekneli ve ahren ngiltere'de yaplm su kesimleri iki metrelik be harb
183
sefinesi de boazlara gitmi. Bunlar bizzat mhede eden muhbir her sefinenin on drt pusluk iki topu hmil olduunu sylyor.
Madde 3: ngilizler karaya oturtarak asker ihrac iin talya'dan be eski vapur itir etmiler. Ahren ngiltere'de tahtelbahirlere mukaddem icad
olunan elik alardan anakkale'ye gnderilmi imi.
Madde 4: ngilizlerin maksad Tern-i Evvel'den evvel heri-bda-bd
boazlar almak imi. Maamfh Anadolu'nun dier bir ksmna ve Bolayr
civarna asker ihrac mevz- bahs imi ve harekta evvelce 26 Temmuz'da
balamak mutasavver imi. Dn gece gazeteleri vaziyet-i askeriye dolaysyla ngiltere'nin Midilli Adas'n igal edeceini resmen Yunanistan'a ihbr etdiini yazyorlar ki yn- teemmldr.
Madde 5: Fransz filosu Malta ile Bezerta arasnda doladndan gnderilecek bir tahtelbahirin byk i grebileceini muhbir sylyor. Be-alt
hafif ngiliz kruvazr Adriyatik Denizi'ne gnderilmi imi.
30 Temmuz sene [1]915
Ataemiliter
Mmtaz
BOA, HR. SYS, 2411/51
105
Bb- l
Hariciye Nezreti
Tercme Mdriyeti
Harbiye Nzr Enver Paa Hazretlerine

f 3 Mays sene [1]915 tarihiyleAmerika Sefiri
Msy Morgenthau tarafndan irsl olunan takrrin tercmesidir.
Dersadet'de bulunan ngiltere ve Fransa tebaasnn Gelibolu ibh-i
Cezresi'nde mtemekkin olan gayr-i muhariblerin marz bulunduklar ayn
mehlik ve muhtarta marz olmalar maksadyla mezkr ibh-i cezrenin
mevki-i muhtelifesinde ikmet etdirilmeleri Hkmet-i Osmaniyyece tas184
mm edildiini dn zt- l-i nezret-penhlerinden haber aldm. zhr buyurulan arzuya tevfkan bu keyfiyeti hkmet-i metbama tebli ve ir eylemi isem de Devlet-i Aliyye'nin hlis bir dostu olmaklm hasebiyle bu teblii maa'l-kerhe icr etmi olduumu arz etmeyi zid addederim. Taraf-
llerinden nazar- teemmle alnmak zere ilveten birka sz sylemekliimin de n-be-mahal add buyurulmayacandan midvrm. Zt- llerinin bu
szlere hibir sretle beynt- resmiyye nazaryla bakmamalarn ve bunlar
gerek ahs- llerine ve gerek Hkmet-i Osmaniyye'ye kar cidden dostne hissiytla mtehassis bulunan bir ahsn efkr ve mtlatndan gayr bir
sretde telakk buyurmamalarn iddetle arzu ve temenn eylerim. Fakat yed byle bir tedbir mevki-i icrya vaz olunacak olur ise btn lem nazarnda Devlet-i Aliyye'nin hsn-i hays ve hretine ne derecelere kadar rs-
naksa edebileceini sadece bir ferd sfatyla da mlhaza etmekden geri duramam. Gayr- muhariblerin dr olduklar lm ve ztrbt daima harbin
en mellim ve en yn- teessf safahtndan madd bulunmudur. Fakat
ibu lm ve ztrbt gayr- muhariblerin mntka-i harbden tebd ve daha
az hatar-nk mentka iltica edebilmeleri sretiyle bir dereceye kadar tahafff edebilir. Hl byle iken dvel-i muharibenin masum ve b-gnh olan tebaalarn bir mntka-i mstahkemeden baka bir ey olmayan Gelibolu ibh-i
Cezresi'ne gtrp orada ikmete icbr etmek ezmine-i sbkadaki byk
kumandanlardan hibiri tarafndan istiml olunmayan ve harbin hitm zerinde zerre kadar tesir icr etmemekle beraber bundan mesl olacak zt
hakknda clib-i haclet olmakdan baka bir neticeyi intc etmeyecek olan
bir muameleye mracaat eylemek demek olacakdr. Bundan birka ay mukaddem Alman sefin-i harbiyesi hakikat-i halde gayr- mstahkem bir mevki
olan Sakarburu'u topa tutduklar zaman birok sbyn ve nisvn itlf etdiler. Maamfh buna kar ngiltere'de bulunan binlerce Almanlardan ahz-
sra kym edilmesi asl mevz- bahs olmamdr. Binenaleyh Hkmet-i
Osmaniyye'nin beyne'd-dvel cr olan usul ve dta bu derece mugyir bulunan ve Devlet-i Aliyye'nin dmanlaryla bedhhlarna bir sermaye olmakdan baka bir eye yaramayacak olan bir muameleye mracaat etmek sretiy185
le imdiye kadar slik olduu dt- necbe-i insaniyyet-perverne ve kahramanneden inhirf eyleyeceine bir trl ihtimal veremem.
Bu szlerimin beynt- resmiye veya hkmet-i metbamn zbde-i
efkr sretinde deil, fakat gerek Devlet-i Aliyye'ye ve gerek zt- llerine
kar perverde etmekde olduum mvltn bana telkn eyledii hissiyt-
ztiyyenin tezhr makamnda add telakk buyurulmasn zt- l-i nezret-penhlerinden tekrar rica eder ve bu vesileden bi'l-istifade arz- tazmt
eylerim.
3 Mays [1]915
**
Amerika-y iml Cemhr-i Mttefikas Sefiri Morgenthau cenblarna
Taraf- llerinden irsl buyurulan tahrrt ahz etdim. Hkmet-i Osmaniyye ile hakk- cizde izhr buyurulan hissiyta an-sammi'l-fud arz-
teekkr ederim.
Birok muharebelere itirk etdiim cihetle, ahali-i masumenin ne derecelerde marz- ztrbt olduunu hi kimse benden iyi bilmez. Onun
iin Gelibolu ibh-i Cezresi masum ahali-i slmiyyesini dmanlarn itisft ve mezliminden vikye iin mutasavver olan tedbrin tatbikini arzu
ediyorum.
Be-tahsis ngilizler etdikleri muharebtn hemen cmlesinde hukuk-
beyne'l-milelleri ayaklar altna aldlar. Bunlar maksd- harbiyyelerine vsl
olmak iin muharib olmayan masm ahaliyi hibir vakit nazar- itibara almadlar. ngilizler, birok ngiliz zbitn, Osmanl bahriyesi hizmetinde
bulunduklar cihetle, Gelibolu ibh-i Cezresi'ndeki istihkmt pek iyi biliyorlar. Malum- lleri olduu vechile mesel Gelibolu ehri mstahkem deildir ve etraf u eknfnda da hi istihkm yokdur.
Byle olduu halde ngilizler bu ehri ihrk ve kadnlar ile ocuklar
katletdiler. Dman tayyrecileri ngilizlerce malum ve onlarca cy- kabul
olan bayraklarla mtehevvic olduu halde ehrin epeyce uzandaki Maydos
civarnda kin hastahneye bombalar atarak bu hastahneyi ihrk etdiler. Tah186
lsi mmkn olamayan on mecrh muhterik olmudur. Tayyreciler, bu vesile ile bir takm ilnlar atmlardr. Bunlar mfdndan mstebn olaca vechile ngilizler anakkale'deki btn ehirleri ve kyleri ihrk edeceklermi.
Zt- llerince malum olduu zere ngilizler Suriye'de, sefin-i harbiyelerinden ak ehirleri topa tutarak bu sretle kadnlarn ve ocuklarn
teleflerine sebeb vermilerdir. Byle d bir sretde icr edilen tarz- harbe
kar mahz Trk milletinin menfii nokta-i nazarndan en iddetli tedbr
ittihzna mecburum. Ancak byle bir tedbir ngilizlere icr-y tesir eder.
Bu gibi mezlim ve teaddiytn derhal nn almaya matf olan tedbr-i
mttehazemizin leme edecei tesirin bizce hi ehemmiyeti yokdur.
Almanlar tarafndan gya gayr- mstahkem olan Sakarburg ehrinin
topa tutulmas hakknda taraf- llerinden beyn buyurulan ifadeye kar Almanya Hkmeti bu ehrin mstahkem olduunu resmen tebli ve ir etdii cihetle daha ziyade tafsilta lzum gremiyorum.
ngilizlerin Alman tahtelbahirlerinden aldklar esirleri asker hapishnelerinde tevkif etdiklerini ve bunun zerine Alman Hkmeti'nin tedbr-i
mtekbilede bulunduunu ir edebilirim. te ngilizler her tarafda bu vechile ve byle dcesine usul-i harbe ibtidr ediyorlar. htirmt- fikam takdim ederim.
4 Mays 1915
Enver
**
iml Amerika Cemhr-i Mttefikas Sefiri Morgenthau cenblarna
anakkale pghnda bulunan kuvve-i askeriyenin yeniden hukuk-
umumyi cerhadr eden bir vakay zt- llerine ir eylerim.
Dn kable'z-zuhr saat 7.45'de bir dman tayyrecisi Kumkale'nin takrben 20 kilometre arknda kin Ezine nm mahaldeki bir hastahne zerine
bir bomba atmdr. Hastahne stnde t uzakdan kbil-i ryet olan almet-i
frika vard. Hastahne bombalarla ksmen tahrib edildi ve bir hasta nefer
ar sretde yaraland.
187
Temmuz'un 12'nci gnnden beri bylece 4 hdise oldu. Dman tayyreleri evvelce kabul olunan almt hiz olan hastahnelere, sahr hastahnelere bombalar atmdr. Binenaleyh mukabele-i bi'l-misle tevessl lzmeden addederim.
htirmt- fikam takdim ederim.
31 Temmuz 1915
Enver
**
iml Amerika Cemhr-i Mttefika Sefiri Morgenthau Hazretlerine
Gelibolu ibh-i Cezresi'nde her iki tarafdaki ecsdn tedfni iin icr-y
mzkert zmnnda ordu kumandan tarafndan gnderilen mkleme memurlarnn dman tarafndan tevkf edilerek henz avdet etmediini zt-
llerine ir etmekle kesb-i fahr ederim.
Hukuk- milele kar vuk bulan ibu tecavz keml-i iddetle protesto eder ve slif'z-zikr mkleme memurunun teslimi hususunda diplomasi tarkyle icr-y teebbst eylemenizi rica eylerim.
Mkleme memuru teslim edilmedii takdirde maa't-teessf ben de
ayn tedbr-i mtekbileye tevessl edeceim.
22 Mays 1915
Berr ve Bahr Kuv-y Osmaniyye
Bakumandan Vekili
Enver
**
iml Amerika Cemhr-i Mttefika Sefiri Morgenthau cenblarna
Efendim,
anakkale'de dman kuv-y askeriyesinin kendi hastahne gemileriyle Salb-i Ahmer iaretini suistimal etdiklerini zt- llerine ir eylemekle
kesb-i eref eylerim.
188
Birka gn mukaddem, kk bir harb sefinesinin byk bir hastahne

gemisi arkasna gizlenerek top atmak sretiyle suistimalde bulunduu rey'layn mhede edilmidir. imdi tahtelbahirlerimiz bir nakliye sefinesini gark
etdikden sonra gerek asker sevkinin ve gerek mhimmt naklinin hastahne
gemileri vstasyla icr olunduu mehddur. Dn Temmuz'un onunda, Salb-i Ahmer iaretli bir dman otomobilinin Seddlbahir civarnda Tekkeburnu'ndan sahili takiben iml istikametine doru gitdii ve en msid
mevkiin istikf iin mevkiin her birinde 1/4 saatde tevakkuf etdii
mhede edilmidir.
anakkale'de bulunan dman kuv-y askeriyesinin hastahne gemileriyle Salb-i Ahmer iaretini her trl suistimalden tevakk etmesi iin onlara ihtrtda bulunmanz zt- llerinden ziyadesiyle rica ederim. htirmt-
fikam takdim ederim.
11 Temmuz 1915
Bakumandan Vekili
Enver
**
Efendimiz,
Dnk irtm mtemmim olmak zere dn Gelibolu ibh-i Cezresi'nde Havuzlar civarnda bulunan hastahneye bir dman tayyresinin bomba atarak alt kiinin vefatna ve drt hastann mecrhiyetine sebebiyet verdiini zt- llerine ir- keyfiyet eylerim.
anakkale'deki dman kuv-y askeriye[si]ne, hukuk- beyne'l-milele
kar vuk bulan ibu tecavz-i ceddi ihtar eylemenizi zt- llerinden rica
ederim.
htirmt- fikam takdim eylerim.
12 Temmuz 1915
Bakumandan Vekili
Enver
**
189

Efendimiz,
Dn Seddlbahir civarnda dmann hastahne gemileri marifetiyle
karaya asker kard Beinci Orduca rey'l-ayn mhede edildiini zt-
llerine ir eylerim.
Hastahne gemilerini suistimal etmekden tevakk eylemelerini dman
kuv-y askeriyesine tavassut- lleri ile ihtr vukundan sonra bu gibi hastahne gemilerinden asker karld anda hastahne gemilerinin topa tutulmasn ibu yeni hadise zerine Ordu Kumandan'na emir verdim.
16 Temmuz 1915
Bakumandan Vekili
Enver
**
Efendimiz,
Dn kable'z-zuhr saat 11.30'da bir dman tayyresinin Arburnu cihet-i arkyesinde bulunan shhiye bl mevkiine beyaz zemin zerinde
Hill-i Ahmer iaretini hv bayrak vzhan grld halde bile, bir bomba
atdn zt- llerine ir eylerim.
anakkale'deki dman kuvsnn Cenevre ve Lahey Mukvelenmelerinde musarrah bulunan hukuk- beyne'l-milel kavidini cerhen u son
gnlerde sk sk icr eyledii hadist, bizi tedbr-i mtekbile ittihzna mecbur etmek ve sonra da b-taraf matbt marifetiyle askir-i Osmaniyye'nin
gayr-i insan bir tarz- harb takib etmekde olduunu leme iln eylemee
matfdur. Teebbst- lzmeyi tecdd eylemenizi rica eder ve ihtirmt-
fikam takdim eylerim.
17 Temmuz 1915
Bakumandan Vekili
Enver
**
190

Efendimiz,
Dman tayyrecileri tarafndan hukuk- beyne'l-milele tecavz demek
olan be-tekrar yeni bir vakay azm bir teessfle zt- llerine ir eylerim.
Evvelki gn akam, be dman tayyresi anak'n iml-i arksinde
kin Halil Paa iftlii'ndeki hastahneye bombalar atdlar. Hastahneye iki
bomba atld ve hark zuhura geldi. Hark keml-i mkilt ile itf edilebildi
ve mecrhn ile hastagn bu sretle kurtulabildi. Hastahnenin, iki Hill-i
Ahmer bayra ile t uzakdan burasnn hastahne olduu grlyordu.
Aynen bu gibi ahvlin bir daha vuka getirilmemesi iin teebbst-
lzmede bulunmanz zt- llerinden rica ederim.
htirmt- fikam takdim eylerim.
26 Temmuz 1915
Bakumandan Vekili
Enver
**
Efendimiz,
Her trl kavid-i hukuk- beyne'l-milele ve insaniyete mnf bir sretde dman tahtelbahirlerinin icr eyledikleri iki hdiseyi nazar- ttl-
llerine sl ederim.
Temmuz'un altsnda bir dman U tahtelbahiri Mudanya skelesi'nde
duran Biga Vapuru'na evvelce ihbr etmeksizin bir torpil atd. Torpil isabet
etmedi ve bilhare vapur tarafmzdan batrld. Biga Vapuru mnhasran yolcu nakliyt iin kullanlmakda idi.
191
Temmuz'un 7'sinde bir Hali vapuru Tekfurda civarnda karaya oturan bir ilebi ekmek teebbsnde idi. Kable'z-zuhr saat 9.30'da bir dman
U tahtelbahiri tifenin vapurdan kmasna vakit brakmakszn ve ihtrda
bulunmakszn mezkr vapura top atd. Tife mkiltla karaya kabildi.
ilebler ile Hali vapurlar hibir maksad- asker iin istiml edilmemekde
idiler. Bu gibi ahvlin aynen hibir zaman tekrar etmemesi hususunda teebbst- lzmede bulunmanz rica ederim.
29 Temmuz 1915
Bakumandan Vekili
Enver
BOA, HR. SYS, 2412/11
106
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Numara: 3493
Hulsa: Dman tahtelbahirlerinin harekt- medeniyet-ikennesine dair

Dman tahtelbahirlerinin yeniden her nev hukuk- medeniyye ve
insaniyeye mugyir olarak icr etdikleri tecavztn Amerika Sefreti vastasyla icab eden makamt nezdinde protesto edilmesi iin nazargh- smlerine ber-vech-i t arz ediyorum:
6.7.[1]915'de bir dman tahtelbahiri Mudanya'nn iskele mevkiinde
duran Biga Vapuru'na malmt vermeksizin bir torpil atd. Torpil boa gitdi.
Nezdimizde mahfzdur.
192
Mezkr vapur mnhasran posta hidemtnda istihdm ediliyordu.

7.7.[1]915'de bir Hali vapuru Tekfurda'nda karaya oturan bir gemiyi tahlse alrken kable'z-zevl saat 9.30'da bir dman tahtelbahiri bil-ihtar ve tifenin kabilmesine vakit vermeksizin mezkr vapuru topa tutdu.
Hali vapuru gibi vapurlar ise hibir hizmet-i askeriyede kallanlmyordu. Ol
F 18 Ramazan sene [1]333 ve f 18 Temmuz sene / [1]331 / [31 Temmuz 1915]
Bakumandan Vekili
Enver
107
Bb- l
Hariciye Nezreti
stire Odas
Aded: 36210
Gelibolu ibh-i Cezresi'nde ngiliz ve Fransz kuv-y askeriyesi tarafndan esir edilen askir-i Osmaniyye hakknda kavid-i insaniye ve hukukiye hilfnda fevkalde muamele-i tazyikye ve itisfkrne icr edilmek[de]
olduu ahren istihbr klnm olduundan bu bbda dvel-i mtehbbe sefretlerine tammen tastri muktez mzekkire-i ifhiye-i nezret-penhleri
msveddesi matviyyen takdim edilmi olmakla tisyr irde-i fahmnelerine
ment id marzdur.
F 18 Temmuz sene [1]331 / [31 Temmuz 1915]
Bbli Hukuk Mviri
(mza)
Bbli Hukuk Mviri

(mza)
193
108
Bb- l
Hariciye Nezreti
Mstaceldir
Hulsa: Mttefiklerin anakkale'de
muhnik gazlar istiml
etmesi

anakkale'deki muharebtda Mttefikler tarafndan muhnik gazlar istiml olunduuna dair tebligt- resmiyemizden birinde vki olan beynt
redd cerh etmek zere ngiltere Harbiye nzr cnibinden nerolunan beynnme hakknda en b-taraf gazetelerden Nieuve Rotterdameche Courant
cerdesinin neriytn hv olarak Lahey Sefret-i Osmaniyyesi'nden vrid
olan 15 Temmuz sene [1]915 tarihli tahrrtn sreti li-ecli'l-malmt leffen
tesyr klnd, efendim.
BOA, HR. SYS, 2411/25
109
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Numara: 13742

tdeki mektubun Harb Matbt Karargh vstasyla gazetelerle neretdirilmesini rica ederim:
194
Mark E-15 numaral tahtelbahir

mrettebtndan Thomas O'Niell'e Manchester'dan
peder ve vlidesi tarafndan gnderilen mektubun tercmesidir.
Aziz olum,
Gndermi olduunuz mektubu aldk. Mazhar olduunuz esbb- istirahatdan dolay ne derece memnun olduumuzu tarf ve izahdan cizim.
Siz ve E-15'e mensub arkadalarnzn ngiltere'de daha ziyadesine nil olamayacanz vechile zbitn efendilerle hastabakclardan grm olduunuz hsn-i muamele ve insniyet-perverneden dolay memnuniyet ve bahtiyarlmz beyn ederiz.
Nelli de bizim gibi bu zbitn efendilerle hastabakclara ne yolda
arz- krn edebileceinde mtehayyerdir. Size sigara ve ikolata gnderiyoruz. Bunlarn vusln ir ediniz ki daha gnderelim. Zira zbitn efendilerle hastabakclarn gnderilen sigara ve ukolatalardan edeceiniz ikrm kabul etmeleri bizi son derece mesrr ve bahtiyar edecekdir. Nelli gayet msterihdir. Fakat kendisine mektub yazacak hale gelmenize sabrszlkla muntazrdr. Yznzn iyilemekde olduundan ziyadesiyle mesd
olduumuz gibi bu mektubun vuslne kadar kolunuzun da if-yb olmu
olduunu mid ve temenn ederiz. Btn akrab ve ehibbnz kendilerinin
size hatrlatlmalarn rica etdiler. Ebeveyniniz zbitn efendilerle hastabakclara hissiyt- minnet-drnelerini arz ederler. ngiltere'de bile daha
ziyadesine nil olamayacanz sretde tedavi edildiinizi ve esbb- istirahatnzn temin olunduunu mulin mektubunuz bizim iin cidden pek kymetdrdr. Mektubuma artk nihayet veriyorum. Geceniz hayr olsun ve Cenb-
Hak sizi takds etsin.
Sizi seven peder ve valideniz
Msy ve Madam O'Niell

stihbrt ubesi
Mdr nmna
Edib
BOA, HR. MA, 1136/5
195
110
Selanik Baehbenderlii
Aded
Umum: 1520
Husus: 395
Mahremdir

14 Temmuz [1]915 tarihli ve 379 numaral telgrafnme-i kernemde
arz olunan Afrika Vapuru'nun getirdii Hindli askerin Mslman Hindlilerden mrekkeb olduunu ve Mondros'da ngilizler nakliye sefinesini cmi
hline ifr ve baz yt ve ehdsi mbeyyin levhalar talk ederek Mslman
askerlere be vakitde namaz kldrmakda ve oru tutdurmakda olduklarn ve
ngiliz zbitlerinin Mslman askerlere riyet ederek elbiselerine ve yiyecek
ve ieceklerine fevkalde itina olunduunu ve zavall Mslmanlarn kimin
ile harbe girieceklerinden b-haber bulunduklarn ve ngilizler slmlar yalnz Almanlarla harb ediyoruz diye ifal eylediklerini ve Mondros ve Limni'de ngilizler sansr muamelesini pek ziyade sk bir sretde tatbik eylemekde bulunduklarndan cezredekilerin hibir eyden haber ve malmt almalarnn imkn olmadn ve Mondros'daki Fransz askerleri ise perian bir halde elbiseleri para para olduunu ve ngilizlerle Franszlar arasnda mbyenet-i efkr tamamyla hkm-ferm bulunduunu Pire'den Selanik'e gelirken esna-y rhda evrilerek Mondros'a getirilip tbiiyyet-i Yunaniyyede
olduu sbit olmas zerine bilhare tahliye edilerek Selanik'e gelen mevsku'l-kilem bir Mslman ifade eylemi ve ibu Mslmann ifadt muhbirimiz tarafndan verilip telgrafla arz olunan malmt teyd eylemidir. ngilizlerin lem-i insaniyete ve b-husus Mslmanlara advv-i ekber olduuna
ve kendilerini halife-i z-n efendimiz aleyhine cenge sevk eylediklerine
dair Arapa ve Hind lisan zerine beynnmeler tanzim olunarak tayyrele196
rimiz vstasyla Mondros ve Limni'ye atlm olsa b-re Hindli Mslmanlar hakikatden haberdr edilmi ve dalletden kurtarlm olur itikdndaym.
Bu sabah Selanik'de bizden kalma gmrk antrepolarnn birisi hkmet-i
mahalliye tarafndan resmen Srp Sevkyat Komisyonu'na teslim olunmudur.
Badem Srp Hkmeti nmna vrd edecek mhimmt ve levzmt-
harbiye bu antrepoya vaz edilerek peyderpey Srbistan'a sevk olunacakdr.
Antrepo epeyce bykdr. Anahtarlar da Srp Sevkyat Komisyonu'na teslim olunmudur. Ol bbda emr u fermn hazret-i veliyy'l-emrindir.
F 7 Temmuz sene [1]331 ve f 20 Temmuz sene [1]915
Baehbender
Kmil
**
Bb- l
Hariciye Nezreti
Mhimme Kalemi
Dahiliye ve Bakumandanlk Veklet-i Cellesi'ne

ngilizlerin anakkale'ye sevk etdikleri Mslim Hindlileri hissiyt-
diniyeleri galeyna gelmekden men iin ne sretle ifl etmekde olduklarndan bahis ile hakik-i ahvl Arap ve Urdu lisnlarnda beynnmelere
derc ile bunlar tayyrelerimiz vstasyla Mondros ve Limni'ye atlm olsa
nfi semereler iktitf olunabileceine ve Selanik'de idare-i Osmaniyye'den
kalma gmrk antrepolarndan birinin hkmet-i mahalliye tarafndan Srb
Sevkyat Komisyonu'na teslim olunduuna ve fm bad Srp Hkmeti nmna vrd edecek mhimmt ve levzm- harbiye bu mahzenlere vaz edilip peyderpey Srbistan'a sevk olunacana dair Selanik Baehbenderlii'nden alnan 20 Temmuz [1]915 tarihli tahrrtn sreti leffen tesyr klnd.
Dman kararghlarnda bu gibi beynnmelerin tayyreler vstasyla yahud
vesit-i sire-i mmkine ile neri fideden hl olmayacandan icr-y icab
197
(Dahiliye'ye: Bakumandanlk Veklet-i Cellesi'ne yazlmdr.) himem-i

aliyyelerine mentdur.
Srbistan'a Selanik tarkyla dmanlarmzn sevk etdikleri levzm-
harbiyeye gelince; bu mesele Yunan Hkmeti nezdinde teebbst- addemizi mceb olmu olup ancak sefin-i ticariyenin oraya getirdikleri levzm-
mezbrenin Srbistan'a sevkini hasbe'l-ittifk men edemeyeceini hkmet-i
mezkre beyn etmi ve bu bbda srrdan fide tahsili gayr- meml bulunmudur, efendim.
20 Temmuz sene [1]331 / [2 Austos 1915]
BOA, HR. SYS, 2323/24
111
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Numara: 13716

anakkale nndeki Mttefikler silsile-i vukut- vahiynelerine yeni bir vaka-i nmerdne daha ilve etdiler. 17 Temmuz [1]331 leden sonra saat 7.5'da bir dman tayyresi Ezine'deki hastahne binasna bir bomba
atd. Hastahnenin cephesi ykld ve zavall bir hasta nefer ar bir sretde
mecrh oldu. Bunun Mill Ajans vstasyla harice ner ve iln edilmesini
rica ederim.
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1137/55
198
112
Bb- l
Hariciye Nezreti
Mhimme Kalemi
Hulsa: Queen Elisabeth Dretnotu
Bakumandanlk ve Bahriye Nezret-i Veklet-i Cellelerine

Shib-i ihtisas ve mevsku'l-kilem bir ztdan vuk bulan istihbarna
nazaran anakkale'ye taarruz eden dman donanmas eczsndan Queen
Elisabeth Dretnotu'nun saha-i harbden ekilmeye mecbur kalmas on mil sratle seyri esnasnda endht eyledii otuz sekizlik toplarnn k etdii iddetli sademt eseri olarak makinesini tekil eden trbinler dernundaki ufak
paletlerin herc merc olmasndan ve sratinin nihayet be mile tenezzl etmi bulunmasndan neet etdiini ve el-yevm harbe gayr- slih bulunduunu ve ngiltere donanmasnda mevcud krk mtecviz dretnotun cmlesinin
makinesi trbin sisteminde olduundan mtemd ve iddetli endht neticesinde Queen Elisabeth'in kbetine dr olmalar tahmin olunabileceini
Stockholm'deki sefirimiz ir ediyor. Malmt- nife ...Veklet-i Cellesi'ne de verildi.
22 Temmuz [1]331 / [4 Austos 1915]
113
Bb- l
Daire-i Sadret-i Uzm
med-i Divan- Hmyn
942
rde-i Seniyye
Yirmi Yedinci Alay'n nc Taburu'nun Onuncu Bl'nn Onuncu Mangas'nda avu Bigal Mehmed bin Mustafa'ya 27 Cumdell sene
199
[1]333 tarihli irde-i seniyye mcebince it olunan Gm Muharebe mtiyz Madalyas'nn bertnda merkmun alay ve blnn yanl gsterildii anlaldndan sehv-i vk tashhen yeniden bert- l sdr zmnnda
Divan- Hmyn'a mezniyet verilmidir.
Bu irde-i seniyyenin icrsna Sadret memurdur.
F 27 Ramazan sene 1333 - F 27 Temmuz 1331 / [9 Austos 1915]
Sadrazam
Mehmed Said
Mehmed Read
BOA, . TAL, 1333. N/4
114
Bb- l
Hariciye Nezreti
Hulsa: anakkale'de esir
edilen asker listesi
Harbiye Nezreti'ne
Gelibolu dr'l-harbinde Fransz kuvve-i askeriyesi tarafndan esir
edilen ve 14 Haziran [1]915'de Mondros'da ikme olunan 715 zbit, kk
zbit ve neferin knyelerini hv olarak Fransa Hkmeti'nden Amerika Sefreti vstasyla alnan cedvel leffen tesyr klnd, efendim.
BOA, HR. SYS, 2194/16
Sz konusu cetvel, ilgili fonda 24 sayfa halinde bulunmaktadr.
200
115
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Numara: 14093

Harb Matbt Karargh vstasyla gazetelerle nerini rica ederim:
Selanik, 2 Austos [1]915.
Limni ahalisi ada hayatnn tahamml-fers bir hle geldiinden, ngiliz efrdnda disiplinden eser olmad gibi her gn ahaliye kar teadd ve
tecavzt artrdklarndan ikyet ediyorlar.
Kez Mondros'dan gelen yolcular, Mttefikler ktatnn birok tecavzta cret etdiklerini ve ngiliz ve Fransz efrd arasnda daima mcdelt vuka geldiini naklediyorlar.
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1138/77
116-1
29-30 Haziran gecesi Arburnu'nda sa cenhmzdan karlan keif
kollar dman siperlerinden sandk dolusu bomba kalblar itinm etdiler.
Bu cenhda siperlerimize yaklamaa alan dman efrd tard edildi. Sol cenhda dman baskn korkusundan sabaha kadar tenvr tabancalar
yakm ve bolua mtemd piyade atei amdr.
201
Cenb'da Seddlbahir'de:
30 Haziran sabahndan itibaren btn cephede hafif topu atei devam
etdi. leden sonra saat drtde dmann iddetli topu atelerini mtekib
sol cenhmza mkerreren vki olan hcumlar mukabil sng hcumlarmzla def edilmi ve dmana kll teleft verdirilmidir. Bundan baka 29
Haziran'da bu cenhdaki siperlerimizden bir ksmna yaklap kalm olan
dman dahi bu taarruzlarmz neticesinde yerlerinden karlarak geriye
esas yerlerine srlmdr. Bu sra firara muvaffak olamayan dman efrdndan on drt ngiliz esir alnmdr. Anadolu sahil bataryalarmz 29-30
Haziran Seddlbahir muharebtna muvaffakiyetle itirk etdiler. Kerevizderesi civarna sokularak sol cenhmza ate eden dman torpido muhriblerinden ikisi bu bataryalarmzn isabetli ateleri zerine Boaz'dan firar etdiler.
Her zaman Saros Krfezi'nde dolamakda olan dman torpidolarndan
birinin dn leden evvel sahile pek yakn takarrb grlmesiyle topu
atelerimizden yedii iki mermi tesiriyle derhal Saros Adalar gerisine firar
etmi ve gece krfezi terk etmidir.
1 Temmuz [1]331 / [14 Temmuz 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1135/24
116-2
1 Temmuz sene [1]331 Arburnu ve Seddlbahir mntkalarnda hafif
tfek ateleri tetsinden baka kayda yn bir hareket olmad.
202
Arburnu sahiline yaklamak isteyen dmann bir nakliye gemisiyle

bir torpidosu topu atelerimizle karld. Ayrca civarda dolaan iki byk
mavnadan biri batrld. Dierinde yangn karld.
2 Temmuz [1]331 / [15 Temmuz 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1135/41
116-3
2 Temmuz'da Arburnu'nda tarafmzdan atlan bombalarn tesiriyle
dman siperlerinde vuka getirilen yangnlar glkle sndrebildiler. leden sonra drt bacal bir ngiliz kruvazr, torpido ve torpil taharr gemileri himayesinde Kabatepe karsna gelerek balon gemisinden uurduklar
bir balon rasadtyla uzakdan mevzilerimizi beyhde bir mddet bombardman edip ekilmidir.
Seddlbahir cihetinde sa cenhmza kar dman topusu bir saat
kadar bil-netice ate etdi. ki gnden beri Seddlbahir sahilinden mavna ve
istimbotlaryla mtemdiyen tadklar yarallarn byk ve iki kk
hastahne gemilerine bindirerek garba nakletmidir.
1-2 Temmuz gecesi Kerevizderesi'ne kadar sokulan dman torpido
muhribleri sahil topu atelerimizle def edilmidir.
2 Temmuz leden evvel saat 11'de hastahne iaretini tayan gemilerin dman tarafndan askir nakline istihdm edildii ve bunlarn karaya
askir kardklar grlmdr.
3 Temmuz [1]331 / [16 Temmuz 1915]
BOA, HR. MA, 1135/42
203
116-4
3 Temmuz'da Arburnu'nda tarafeynce hafif ate tet edilmi ve sa
cenhda bazen srekli bomba endht devam eylemidir.
Seddlbahir cihetinde sa cenhmz karsnda dman tenvr tabancalar kullanarak sabaha kadar hesabsz piyade ve makineli tfek ateleri icr eylemidir.
Anadolu bataryalarmz 2-3 Temmuz gecesi Tekke Burnu'yla Seddlbahir'e ve Morto Liman civarndaki dman ordughna ate baskn yapdlar. Bu atelerimizle Tekke Burnu'nda zuhura getirilen bir yangn sabaha kadar devam etmi ve ara sra infilk sadlar iidilmidir.
Bu bataryalarmz 3 Temmuz'da tekrar Seddlbahir civarnda dman
ordughn topa tutarak byk bir karklk husle getirmi ve ksa bir mddet Tekke Burnu insandan hl kalmdr.
4 Temmuz [1]331 / [17 Temmuz 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1135/56
116-5
5 Temmuz gn Arburnu'nda mhim bir vaka olmamdr.
Seddlbahir cihetinde dman fecirle beraber bir ksm kuvvetleriyle
sol cenhmzn baz siperlerine hcum teebbsnde bulundu. Dman bir
sretle siper iine kadar ekilerek cmlesi siper ieri dernunda snglendi.
Telef olmayanlardan bir mikdar Fransz askiri esir edildi.
204
Sahil bataryalarmz dmann Tekke Burnu'nda ordughlaryla ihrc

iskelelerini mutd zerine iddetli bombardman etdi. Bu tesir ile ordugh
civarnda zuhur eden bir yangn yarm saat kadar sndrlememi ve bu esnada cephne infilklar iidilmidir.
6 Temmuz [13]33 / [19 Temmuz 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1135/78
116-6
Matbt Mdriyeti'ne
7 Temmuz'da zikre yn bir vaka olmad. 6 Temmuz'da Arburnu
mntkasnda merkezimizden dmana kar patlatlan lam tamamyla mukabil dman lamlar stnde patlayarak on metre kutrunda bir tesir icr
etmesi neticesiyle dman lamlarnda alan efrdn toprak altnda kaldklar grlmdr.
8 Temmuz [1]331 / [21 Temmuz 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1136/14
116-7
7 Temmuz leden sonra saat 9.30'da Arburnu'nda dman sol cenhmza kar evvel bombalarn kullandkdan sonra sng hcumuna kalkdlarsa da atelerimiz altnda krlarak yine siperlerine firar etdiler. Sabaha
205
kadar defa bu teebbslerini tekrar etdiler nde de muvaffak olamayp

teleftla yine yerlerine srldler.
7 Temmuz leden sonra Seddlbahir'de dman iki saat kadar sol cenhmz topa tutdu, bir netice elde edemedi. 7-8 Temmuz gecesi dman
tenvr fiekleri ve bir torpidonun projektrleriyle sa cenhmz aydnlatarak bir mddet bombardman etmise de bu tesirsiz atelerine mukabeleye
bile lzum grlmemidir.
Kumkale bataryalarmz 7-8 Temmuz gecesi Seddlbahir'de dman
ordughna baskn atei icr ederken mhimmt depolarna isabet eden bir
mermi tesiriyle edd infilklarla kark bir yangn hsl olmu ve bu yangn iki buuk saat devam etmidir.
8 Temmuz'da Morto Liman'nda dman ordugh ve topu mevzileri
messir bir sretde bombardman edildi. Dman bu atelerimize neticesiz
mukabele etdi.
9 Temmuz [1]331 / [22 Temmuz 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1136/28
116-8
9 Temmuz'da Arburnu'nda siper taharr maksadyla karlkl lam
muharebeleri olmudur. Sa cenh topularmzn artma mermileri tesiriyle dman mevzileri gerisinde husle gelen yangn hayli devam etmidir.
Seddlbahir cihetinde hafif piyade ve fslal topu ateleri tet edilmidir.
206
9-10 Temmuz gecesi Kerevizdere civarna yaklaarak sol cenhmz

bombardman etmek isteyen dman torpidolar Anadolu bataryalarmzn
ateleriyle firara mecbur oldular.
10 Temmuz [1]331 / [23 Temmuz 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1136/35
116-9
9-10 Temmuz gecesi Arburnu'nda fslal topu muharebesi oldu. 10
Temmuz sabah merkeze kar dman lamn ibtl iin mukabil olarak patlayan lam iyi netice vermidir.
leden sonra dmann iki monitr sefinesi sol cenh mevziimizi
bil-netice bombardman ederken topularmzn mukabelesinden monitrn
birisine tam bir isabet vki olmu, bu tesir ile her iki monitr uzaklara almdr.
Seddlbahir'de 10 Temmuz leden evvel sa cenhmzda ufak bir
siper cephesine kar dmann icr eyledii taarruz pskrtlmdr. Yine
bu cenhda siperlerimizle bataryalarmza ate aan dman tayyreleri mukabil atelerimizle iskt edildi.
Seddlbahir cenbunda tahkmtla megul dman efrd Anadolu bataryalarmzn ateleriyle datlmdr.
11 Temmuz [1]331 / [24 Temmuz 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1136/50
207
116-10
Matbt Mdriyeti'ne
Arburnu'nda mtekbil lam muharebeleri yaplmdr. 11 Temmuz'da bataryalarmz Arburnu ihrc iskelesini bombardman etdiler.
Seddlbahir mntkasnda ber-mutd hafif ate tet edilmi ve sol cenh karsnda Hisarlk'n garbndaki dman havan bataryas topu atelerimizle mevzi tebdline mecbur edilmi ve bilhare yine endhta balam ise
de atelerimizle susturulmudur.
12 Temmuz [1]331 / [25 Temmuz 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1136/58
116-11
ube: 2
13522/3299

Mariotte nmndaki Fransz tahtelbahiri bugn leden evvel anakkale Boaz'nda batrld. Mrettebtndan otuz bir kii esir edildi.
11 Temmuz Arburnu'nda bomba bataryalarmz tarafndan endht edilen bombalardan dman siperleri arasnda yangn karlmdr. 12 Temmuz'da topularmz sol cenhmz karsnda dman siperlerinin baz aksmyla
siperleri nndeki tel rgleri tahrib etdiler ve leden sonra dman mevzi208
leriyle gerilerine icr eyledikleri messir atelerin dmana epey teleft verdirdii tarassud edilmidir.
Seddlbahir mntkasndan piyade ve bazen fslal topu ateleri devam etmidir. Dman muhnik gaz nereden mermilerini hlen istiml etmekdedir.
12 Temmuz leden evvel bu mntkann sol cenhnda karlan kk bir keif mfrezemiz dman siperine hcum etmi, siperlerden bir ksmn zabt ederek muhafzlarn snglemi ve dmandan krk tfek, bir mikdar cephne ve bir uval el bombas itinm etmilerdir.
12 Temmuz gn ve akam sahil bataryalarmz Seddlbahir civarnda dman mevziiyle ordughlarn muvaffakiyetle bombardman etdi. Dmann mukabelesinden hibir zarar olmad. Akam st dman tayyreleri
zerlerinde ufkan gerilmi pek ikr Hill-i Ahmer iaretleri bulunan Halilpaa Hastahnesi'ne bombalar atdlar.
13 Temmuz [1]331 / [26 Temmuz 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
Mariotte Tahtelbahiri
Tarih-i tenzl
Tl (kadem)
Arz (kadem)
Umku (kadem)
1911
213
14
12,5
Hacm-i istibsi
Srati
Torpido kovan
Fevka'l-bahr
Tahte'l-bahr
530 ton
15 mil
7 aded
630 ton
10 mil
BOA, HR. MA, 1136/64
209
116-12
ube: 2
13612/3450
Matbt Mdriyeti'ne
14 Temmuz'da fslal piyade ve topu atelerinden baka zikre yn
bir hareket olmamdr.
13 Temmuz leden sonra Kerevizdere hizalarna takarrble Seddlbahir'e kar olan ktatmzn sol cenhn bombardman etmek teebbsnde
bulunan birka dman torpidosu bataryalarmzn mukabelesiyle mermilerden biri torpidolardan birinin ba tarafna isabet etmi ve bunun zerine cmlesi bombardman keserek ekilmee mecbur olmulardr.
15 Temmuz [1]331 / [28 Temmuz 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1136/90
116-13
ube: 2
1366/338

anakkale Cephesi'nde: 15 Temmuz gn hafif ve seyrek piyade ve
topu ateleriyle gemidir. 14-15 Temmuz gecesi Arburnu'nda sa cenhmzdan kan bir keif kolu dmann bir ksm siperine baskn yaparak bir
hayli istihkm lt ve bir mikdar tfek itinm etmidir.
16 Temmuz [1]331 / [29 Temmuz 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1137/10
210
116-14
1371/34

16 Temmuz'da hafif ve bazen iddetli topu ve piyade ateleri tet
edilmidir. Arburnu karsnda dmann bir balon gemisi topularmzn
endht neticesinde gvertesine bir mermi isabet ederek top menzili haricine
ekilmidir.
leden sonra Seddlbahir'de topu atelerimizin tesiriyle dman
siperleri gerisinde yangn zuhur etmi ve bu esnada cephne ve bomba infilklar iidilmidir.
Anadolu bataryalarmz Tekke Burnu civarnda dman mfrezelerini
bombardman etmidir.
17 Temmuz [1]331 / [30 Temmuz 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1137/21
116-15
ube: 2
38

Bugn leden evvel saat bei elli gee Bolayr nlerinde bir dman
tahtelbahiri deniz tayyrelerimizden birinin atd bombalarla tahrib ve mahv
edildi.
211
Arburnu imlinden dman dn mkerreren taarruz etmi ise de kffesinde teleft vererek geri ekilmee mecbur edilmidir. Seddlbahir'de dmann bir bomba mevzii tahrib olunmudur.
17 Temmuz [1]331 / [30 Temmuz 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1137/22
116-16
ube: 2
1374/34

17 Temmuz gn mutd olan mevzi ate muharebeleriyle gemidir.
Fecirle beraber Arburnu mntkasnda merkezden dmana kar patlatlan
lamlar muvaffak neticeler verdi. Dman siperlerinden bir ksm ile nndeki tel rgleri tahrib edildi.
18 Temmuz [1]331 / [31 Temmuz 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1137/29
116-17
ube: 2
340

Arburnu'nda ileri srlm mnferid bir tarassud postamza id kk
bir siperi ele geirmek iin dman 18 Temmuz leden sonra bu sipere kar pek ok top ve piyade cephnesi ve bomba sarf etmi, iki lam patlatm
212
ve bir tarafdan bu maksadn setr iin btn sol cenhmza nmyi taarruzlar icrsna teebbs etmi ise de kll zyit verdirilerek tard olunmudur.
Seddlbahir cihetinde sol cenhda dman saatlerce neticesiz piyade
ateleri icr eylemidir.
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1137/56
116-18
ube: 2
3552

21 Temmuz Arburnu'nda ehemmiyetsiz siper muharebt olmudur.
Sol cenhda dmann bomba endht mevzii topu atelerimizle tahrib olundu. leden sonra bir kruvazr Altepe civarn bir mddet tesirsiz
bombardman etmidir. Bu sra topularmz tarafndan atlan mermilerden
dahi bir torpidonun gvertesine isabet etmesiyle torpido derhal uzaklamdr.
Bir dman tayyresi Kumkale'nin cenbunda Ezine Hastahnesi'ne
bir bomba atm ve bir yaralnn ehdetine sebeb olmudur.
22 Temmuz [1]331 / [4 Austos 1915]
Karargh- Umum
Erkn- Harb Binba
Edib
BOA, HR. MA, 1138/1
116-19
213
ube: 2
3693

21-22 Temmuz gecesi Arburnu'nda sol cenh siperlerimiz nnde
dman bir lam patlatarak akabinde hcuma kalkdysa da beyhde teleft
vererek tard olundu. Sabahleyin ibu siperler nnde dmann birok maktlleri grlmdr.
Ayn gece sa cenh topularmz bir dman torpidosunu ate altna
aldlar. sabet eden mermilerin tesiriyle torpido alevler iinde ate menzilinden ekilmidir.
Seddlbahir cihetinde hafif ve fslal topu ve piyade ateleri tet
edildi. Ktatmz tedrci taarruzlaryla sol cenhdan dman siperlerine
doru 200 metrelik araziyi dmandan istirdd etdiler. Kilidlbahir civarnda Aaderesi mevkiinde etraf mteaddid Hill-i Ahmer bayraklaryla ire
edilmi olmasna ramen hastahnemize dman tayyrelerinden bombalar
atld. Drt yaralmz ehid oldu, on drt kii de ayrca yaraland.
23 Temmuz [1]331 / [5Austos 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1138/12
116-20
ube: 2
30

Arburnu'nda 22 Temmuz akam sol cenhmza kar dmann zayf
bir kuvvetle icrsna yeltendii taarruz edd mukabelemizle akm brakdrld. Seddlbahir 22 Temmuz akam ve 23 Temmuz gn mutddan fazla piyade ve topu ateleri devam etmidir. 23 Temmuz'da dmann bir kruva214
zryle torpidolar ve kara bataryalar Altepe ve Sndere civarna drt

yze yakn mermi atdlar bir netice istihsline muvaffak olamadlar. Topularmzn mukabil endhtyla Tekke Burnu'nda ihrc iskelesi civarnda yangn karld ve bir saat mddet sndrlemedi. 24 Temmuz leden evvel
saat onda Beige sahilini tarassud eden bir dman ganbotuna topularmz
mermi isabet etdirdiler ve bu ganbot yana eildi, dier bir ganbotun yedeinde Bozcaada'ya ekildi.
24 Temmuz [1]331 / [6 Austos 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Erkn- Harb Binbas
Seyfi
BOA, HR. MA, 1138/29
116-21
ube: 2
3673
Matbt [Mdriyet-i] Umumiyesi'ne

24 Temmuz sabah Arburnu karsnda ve imlinde torpidolar himyesinde dman nakliye gemileri grld. Arburnu'ndaki nakliye gemilerine topularmz tarafndan ate alm ve gemilerden birinde yangn zuhur
ederek uzaklam ve bir mermi oradaki mavnalardan birini hamlesiyle
batrmdr. Dier nakliyeler de imle ekilmidir.
leden evvel saat drt buukda Arburnu'nda sol cenhda baskn harektyla dmann toplanp takviyesine zaman brakmadan ufak bir siper
dmandan istirdd edildi. Dman bu siper sahasnda yz mtecviz
maktl brakarak firar etdi. leden sonra saat drtde gemi ve kara toplaryla sol cenhdaki siperlerimize kar dman kesf ve srekli ate ap mtekiben mteaddid hcum kollaryla bu siperlerimize takarrb etdi ve siperle215
rinden bir ksmna girdi ise de akam ksm- azam dmandan istirdd olunmu, kalan cz bir ksmdaki dman atelerimiz altnda barnamaz bir hle
gelmidir.
Seddlbahir'de ayn gn leden sonra saat ikide dman sa cenhmza Sndere cenbundaki siperlerimize kar klliyetli topu ve piyade
cephnesi sarf etdikden sonra taarruza kalkd. Teleft- azme ile pskrtld. kinci defa icr eyledii taarruzunda da muvaffak olamayarak tard olundu. Bu cenhda ileriye sivrilmi siperlerimizden bir ksm bir mddet dmanla ktatmz arasnda kalm, nihayet akama doru ve son edd hcumlarmzla siperlerin cmlesi dmandan istirdd olunmu ve bu siperlerde yerlemek isteyen dman bakyyesi kmilen sngden geirilmidir.
Bu muharebede biri binba, ikisi mlzm olmak zere altm ngiliz
esir alnd. Bu taarruza itirk eden dman alaylarndan ikisinde ancak otuzkrk kadar askirin sa kalabildiini esirler beyn etmilerdir.
25 Temmuz [1]331 / [7 Austos 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1138/39
116-22
Matbt Mdriyeti'ne
Dman 24-25 Temmuz gecesi donanmasnn himyesi altnda taze
kuvvetlerinden bir ksmn Saros Krfezi'nin imlinde Karaal civarna ve
mtebksini Arburnu'nun imlinde iki mevkide karaya kard. Karaal
civarna kan dman kmilen tard edilmi ve meydanda yirmiyi mtecviz
maktl brakarak gemilerine firar ederek ekilmilerdir. Arburnu imline
kan dman kuvvetleri 25 Temmuz'da donanma atei sahasnda bir mikdar
ilerlediyse de akam st ktatmzn mukabele ve taarruzlaryla dman
bulunduu hatda tevakkufa mecbur edildi ve bugn afakdan itibaren icr et216
dii mkerrer hcumlar da teleft- klliye ile tard edildi. Bu esnada mecrh
ve gayr- mecrh bir mikdar zbit ve efrd esir alnmdr.
Seddlbahir'de sa cenhda bir ksm siperlerimiz dmana doru krk
metre kadar ileri srld. 24 Temmuz'da bu cenha kar icr eyledii iki taarruzunda da muvaffak olamayp tard edilen dmann yalnz bu siperlerimiz
nnde iki bini mtecviz maktl grlmdr.
25 Temmuz'da yine bu siperlerimize ve bilhassa kesf kuvvetler ile
merkez ve sol cenhmza kar -drt defa iddetli ve srekli icr eyledikleri taarruzlarnda da pek mhim zyita marz kalarak ve hibir netice elde
edemeyerek kmilen eski mevzilerine tard olundular. Kahraman ktatmz
dmann birbirini takib eden hcumlarn krmakla kalmayp mukabil taarruzlaryla dmann bir ksm siperlerine girmiler ve bu siperleri dman
aleyhine evirip birlemilerdir. Burada dmandan alnan ser mikdar yz
ona bli oldu.
Barbaros Zrhls bu sabah anakkale'de bir dman tahtelbahiri tarafndan gark edilmidir. Mrettebtnn ksm- azam kurtarld.
[8 Austos 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Edib
BOA, HR. MA, 1138/38
116-23
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
anakkale:
27/5 Anafarta Cephesi'nde Mestantepe'yi istirdd ve iki mitralyz, bir
helyosta ve telefon takm, bir mikdar esliha itinm etdik. 4 zbit ile 50 nefer esir aldk. Azmak cenbunda Damaklkbayr'nn iml-i arksine, Azmak imlinde 44 rakml tepe hizalarna kadar ilerledik.
217
Conkbayr-aylbayr-Asmadere Cephesi'nde dmann taarruzlarn

bugn de pskrtdk. Bu muharebelerde dmann 19 sefine-i harbiyesi mtemdiyen ate etdi.
iml Grubu Cephesi'nde Kanlsrt'da dmann ald siperlerin baz
aksmn istirdd etdik. 26/5 saat 8.20 sonra Cenb Grubu sol cenhnda bir
ksm dman siperi zabt etdik. 27/5'de bir kruvazr bir torpido Turhan,
Kavakky ve Kocaeme kylerini topa tutdu. Birka hne yand. Nfusca
zyit yok.
28 Temmuz [13]31 / [10 Austos 1915]
stihbrt ubesi Mdr
Seyfi
**
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 2
anakkale:
28/5 sabahleyin Conkbayr karsndaki dmana taarruz etdik. Dman byk bir ksm araziden geri pskrtdk. Saat 6.30 sonra Ece Liman'na kruvazrler himayesinde 3 byk nakliye sefinesi geldi. Bilhare gzden
kayboldu. Mezkr limanda 2 torpido istimbotu dolayor.
27-28 gecesi iml Grubu Cephesi'nde Kanlsrt'da dmandan 2 mangalk bir siper daha istirdd etdik. Cenb Grubu sol cenhnda bir Fransz zbiti ile birka nefer daha esir aldk. 27/5'de bir dman tayyresi Galataky'ne bomba atd. Bunlardan biri hastahneye isabetle bir neferi ehid ve 3
neferi mecrh etdi.
28/5 akam dman Anafartalar Cephesi'ne taarruz etdi. Tamamyla
def u tard etdik. Bir mitralyz ve 171 tfek aldk. Dmann Softatepe'de
ok mikdarda ihtiyt ktat var. Dmann bu yeni ihrcdan maksad Kocaimen Da ile Conkbayr'n elde etmek imi.
218
29 Temmuz [13]31 / [11 Austos 1915]

stihbrt ubesi Mdr
Seyfi
BOA, HR. MA, 1136/61
116-24
ube: 2
14418/3774

28 Temmuz'da Arburnu imlinde dman mevziine kta[tmz]
iddetle taarruz etdi. Dman pek azm teleft vererek be yz metre kadar
geriye tard edildi.
Bu muharebede dmandan bir makineli tfek ile 200 kadar tfek itinm olundu. 27-28 Temmuz gece ktatmz Arburnu sol cenhnda dman
siperlerinden yeniden bir ksm daha zabt etdiler.
Seddlbahir'de sol cenhda dmandan biri zbit olmak zere bir mikdar Fransz esiri alnd ve birok esliha itinm edildi.
Dmann bir kruvazr Saros Krfezi'nden arma endht ile Bolayr
civarn bombardman etmekde iken mestr bataryalarmzn ateine marz
kalm ve birka merminin isabeti zerine kruvazr derhal krfezden ekilmidir.
Galataky'nde zerinde ufk Hill-i Ahmer iaretlerini tayan bir hastahnemize 27 Temmuz [gn] bir dman tayyresi 3 aded bomba atd. Bir
neferi ehid ve neferi yaralad.
29 Temmuz [1]331 / [11 Austos 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1139/3
116-25
219
ube: 2
38

Arburnu imlindeki dman 28 Temmuz'da mevzilerimize drt defa
hcum etmi, drdnde de muvaffak olamayarak teleft- klliye ile tard u
def edilmidir. Yalnz bir frkamzn cephesine icr eyledii taarruzda dman 3.000'i mtecviz maktl brakmdr. Bir tarafdan mukabil taarruza
kalkan ktatmz dman mevziinden karm ve yeniden iki makineli tfek itinm eylemidir.
Seddlbahir'de 28 Temmuz leden sonra sa cenhmz karsnda
dman iki lam patlatp hcuma kalkmsa da teleftla tard olunmudur.
29 Temmuz leden evvel sol cenhmzdaki siperlerden bir ksmna
hcuma teebbs eden bir blk kadar dman kuvveti kmilen itlf edilmidir.
30 Temmuz [1]331 / [12 Austos 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1139/10
116-26
3810
Matbt Mdriyeti'ne
29-30 Temmuz gecesi Arburnu imlindeki dmann cz bir kuvvetle icr eyledii hcum shletle def edilmi ve bu esnada dmandan bir
mikdar esir alnmdr.
220
Bu mntkadaki dmandan gn zarfnda bi'l-cmle techzt ve cephneleriyle birlikde itinm olunan sekiz aded makineli tfekden bei el-yevm
dman aleyhine istiml edilmekdedir.
30 Temmuz'da Arburnu karsnda dolaan bir dman zrhlsnn gerisine topularmzn endhtyla bir mermi isabet etmi ve zrhl uzaklara ekilmidir.
Seddlbahir'de sa cenhda ktatmz bir hcum ile dmandan yz
metre imtiddnda bir siper zabt etmidir.
31 Temmuz [13]31 / [13 Austos 1915]
Karargh- Umum
Erkn- Harb Binba
Edib
BOA, HR. MA, 1139/13
116-27
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Numara: 275
Marmara Denizi:
29/5'de bir dman tahtelbahiri Bozburun Katrl ile Kzl Adalar arasnda yedi-sekiz aded dolu ve bo yelkenli ve sandal gark etdi. Bir dier tahtelbahir de bade'z-zevl saat 2.45'de Tekfurda istikametinde grld.
30/5'de dman tahtelbahiri leden evvel saat bede Mudanya nne
gelerek birdenbire ate am ve Gmrk Dairesi'ne atd be mermiden
yangn zuhur etmidir. Olunan mukabele zerine tahtelbahir hemen dalp gitmi ve yangn da derhal sndrlmdr. leden evvel saat 8'de Erdek narl Liman ile Tavanada[s] arasnda iki dman tahtelbahiri grlmdr.
30/5 leden evvel saat 8'de bir tahtelbahir Glnihal Hastahne Vapuru'nu
takiben arky nnden Gelibolu'ya doru gemidir.
221
anakkale:
28/5'de Anafartalar Grubu'nda dman zayf mfrezelerle Kiretepe'ye
ve Kkanafarta Ovas istikametinden on ikinci frka sa cenhna drt defa hcum etmi ise de teleft ile tard edilmidir. Yalnz bu frka cephesinde
dmann bini mtecviz maktl vardr. ki mitralyoz itinm olundu.
28/5'de Cenb Grubu'nun sa cenhnda dman iki lam patlatm ve derhal hcum etmi ise de tard olundu. 29/5'de saat 3.30 leden evvel sol cenhda dmann manga ile icr etdii hcum teebbs btn bu kuvvetin itlfyla nihayet bulmudur. leden sonra sol cenhda bir mddet dmann gayet edd havan ve obs atei tet edilmidir. Dman Seddlbahir'de
iskele civarnda dekovil hatt tesis etmidir. 29-30 gecesi dman Anafartalar Cephesi'nde cz bir kuvvetle Kabakkap istikametinde taarruz etmi ise
de tard edilmidir.
Ayn gece bir keif kolumuz Kk Anafarta Ovas'nda iki esir yakalam. Bu esirler dmann kuvve-i maddiye ve maneviyesinin pek bozuk olduunu ve yiyecek fkdnndan, susuzlukdan bileklerini srarak kanlarn
emdiklerini sylemiler. Makineli tfek adedi sekize bli oldu. Bei salamdr. Cephnesi okdur. Dman aleyhine istiml olunuyor. Bir mermi bir
dman zrhlsnn kna isabet etdi. O civardaki sefin ile beraber zrhl derhal ald.
25/5/[1]331'de dman tarafndan Cenb Grubu'nun sa cenhnda igl olunan yz metrelik siper 30/5'de leden sonra icr olunan bir hcum
ile istirdd olundu.
29/5/[13]31'de dman Karaal civarna ufak bir kuvvet karmak istemi ise de tamamyla tard edilmidir.
30/5/[13]31 sabah dman tayyre ile krfezde kefiyt icr etmi ve
bilhassa Bolayr hatt zerinde dolamdr. Bir torpidoda da Eksamil ve Bolayr cihetlerine yze yakn mermi atm ve sahile yanamak istemi ise de
topumuzun ateiyle uzakladrlmdr.
222
25/5/[13]31'de Karaal'ya kan dman bakysndan Sazldere'de

sekiz tfek bir mikdar cephne ve bomba bulundu.
30-31 Temmuz [1]331 / [12-13 Austos 1915]
Karargh- Umum
Erkn- Harb Binba
Edib
BOA, HR. MA, 1139/14
117
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Numara: 14513

Londra'da mnteir Times gazetesinin f 29 Temmuz sene [1]915 tarihli nshas Reuter Ajans'nn ngiliz gazetelerine verdii tdeki teblii muhtev olup aynen tercme edilmi olmakla ceridle neri rica olunur:
"anakkale'de 30 Nisan sene [1]915 tarihinde Trkler tarafndan batrlan AE-2 tahtelbahirinin svarisi olup Hkmet-i Osmaniyye nezdinde esir
bulunan Bahriye Kdemli Yzba Staker tarafndan Malta'da bulunan bir dostuna gnderilen mektubun tercmesidir.
Rahatm pek yerinde, ummadmz derecede hsn-i muamele grmekdeyiz. Bundan dolay katiyyen merak ve endie etmeyiniz. Arkadalarmz
ile birlikde lfet etmee ve onlar ile beraber yevm idman yapmaa msaade
olunmak pek byk ltufkrlkdr. Burada alt Rus, iki Fransz, iki Avustralyal ve alt da ngiliz beraber bulunmakdayz".
F 2 Austos sene [1]331 / [15 Austos 1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1139/27
223
118
Harbiye Nezreti
Muamelt- Ztiye Mdriyeti
stihbrt Kalemi
1124

anakkale dr'l-harektnda mecrhen esir edilip Kilidlbahir Hastahnesi'nde taht- tedavide iken 25 Temmuz [1]331 tarihinde crha-i nfize-i
batndan mteessiren vefat eden ngiliz ordusuna mensub George Taylaran
hakknda mevrd ihbriye varakas ngiltere Harbiye Nezreti'ne irsl edilmek zere leffen arz u takdim klnr. Ol bbda emr u fermn hazret-i veliyy'l-emrindir.
6 evval sene [1]333 ve 4 Austos sene [1]331 / [17 Austos 1915]
Harbiye nzr nmna
(mza)
BOA, HR. SYS, 2217/45
119
Bb- l
Hariciye Nezreti
Mhimme Kalemi
ifre Telegram
Roma Sefret-i Seniyyesi'ne

talya Ordusu'na mensub kfile-i zbitn, ngiltere'nin anakkale
heyet-i seferiyesi kararghna vsl olduu anakkale'ye kar Fransa, ngiltere ve talya tarafndan mttehiden ve mtereken vesit-i berriye ve bahriye ile yaplacak harekt hakknda mzkert cereyn etdii Paris'den Ajans
Reuter'e yazlmdr. Bu bbdaki isttltnzn ir mtemenndr.
4 Austos sene [1]331 / [17 Austos 1915]
**
224
Bb- l
Hariciye Nezreti
ifre Kalemi
1771
Huzr- l-i nezret-penhye Roma Sefiri Nabi Bey'in takdim eyledii

18 Austos sene [1]915 tarihli ve 435 numaral telgrafnme hallidir.
69837/172 numaral telgrafnme cevabdr:
talya'nn harbe itirkinden sonra Rus ve ngiliz ve Fransz cephelerine birka zbitden mteekkil talyan ve talya cephesine de Fransz ve ngiliz ve Rus zbitlerinden mrekkeb yverler irsl olunduundan anakkale'deki ngiliz kararghna da birka talya zbiti gnderilmi olmas ihtimalden
bad deildir. talya'nn harekt- berriye ve bahriyeye itirkine gelince bu
bbda mzkert bile cereyn etmemidir. Tevrh-i muhtelifede ve 426 numaral tahrrt- ciznemde arz olunduu zere talyaca imdilik bu bbda
bir karar- kat olmayp mesele vukut ve ahvl-i tiyeye tbi bulunduu
gibi kendi cephelerinde byk bir muvaffakiyete nil olarak mkilt- hzralar mndefi olmadka anakkale'ye sevkytda bulunamayacaklar memldr.
BOA, HR. SYS, 2323/25
120
Bandrma Kazas
Tahrrt Kalemi
Aded: 161
Mahremdir
Karesi Mutasarrfl Cnib-i lsi'ne

Mutasarrf beyefendi hazretleri
Mukaddem hissolunan lzum ve ehemmiyete mebn Bandrma Polis
Dairesi maiyyetine bir motorun tahsis ve terfki tensib edildii halde henz
vrd etmemidir. Halbuki merkib-i sire-i bahriyeden mad her gn bealt sevkyt- askeriye vapurunun lenger-endz bulunduu Bandrma Liman, dman tahtelbahirlerinin cretlerini artrd u zamanda, muhafazasz
ve teye beriye gidip gelen kayklar ve sirenin harekt ve seyernn taras225
sudsuz brakmak, tehlikeden r olamayaca izahdan mstandir. Ez-cmle

mukaddem mezkr tahtelbahir tarafndan limanda nakliyt- askeriye vapurlarna taarruz ve hasar yapd vakit istimbot el bombalaryla mikdar- kf
jandarma irkb ve takibta itb edilmi ve fakat maa't-teessf endht edilen birka bomba isabet etdirilememidi. Kuvve-i msellahay hmilen ve
mevdd- infilkiyeyi mstashben der-akab takibe msraat ve ara sra tarassudla hi olmazsa mevki ve harektndan topuyu ikaz edecek bir vsta
bulunmadndan dman, taarruzunda serbest kalarak Erdek'de mkerreren
top endhtna bile cret etmi ve hatta Bandrma Vakas'nda birinci torpili
atdkdan sonra karlan istimbot, ikincisinin endht edildiini ihbr etmemi
olsayd rhtmda, mahall-i infilkda bulunan yzlerce kiinin hayat dr-
tehlike olmak iin ramak kalmd. Binenaleyh liman ve sefinin bu misill
ani tehlike-ver bir taarruza hedef olmasn mmkn mertebe men ve krfezdeki kayklar tarassud iin slif'l-arz bir motorun Polis Dairesi maiyyetine
tesr-i tahsisi esbbnn istikml buyurulmas msterhamdr. Ol bbda.
F 7 evval sene [1]333 ve f 5 Austos sene [1]331 / [18 Austos 1915]
Bandrma Kaymakam
(mza)
BOA, DH. EUM. LVZ, 30/16
121
Osmanl Ordu-y Hmynu
ube: 7
Numara: 3951
Hulsa: Gelibolu'nun hastahne ittihz ve mezkr
mahallin tayyre bombardmanlarndan
vikyesi iin teebbst- lzmede
bulunulmasna dair

Beinci Ordu mntkasndaki tesisat- shhyenin tevsi srasnda Gelibolu'daki askirin de mahall-i mezkrdan karlarak kasabann mevcud h226
ne ve asker barakalarndan bi'l-istifade bin yataklk hastahneler tesisi

takarrrle ie balanm olduundan dman tarafndan gerek sfn-i harbiyeden arma sretiyle ve gerek tayyrelerle kasabann bombardmandan vikyesi iin sefret-i mteallikas nezdinde teebbst- lzme icrsna evmir-i fahmnelerinin b-dir buyurulmas bbnda emr u fermn hazret-i
veliyy'l-emrindir.
Bakumandan Vekili
Enver
BOA, HR. SYS, 2412/41
122
Edirne Vilyeti
Tahrrt Kalemi
Aded
Husus: 463
Umum: 4290
Hulsa: Temmuz ay zarfnda dman tahtelbahirleri tarafndan k edilen
hasar mbeyyin iki kta cedvelin
takdimine dair

Geen Temmuz zarfnda dman tahtelbahirleri tarafndan Tekfurda
Liman ve civarnda gark edilen kayklarla mikdar- hasar mbeyyin liv-i
mezkr mutasarrflndan gnderilen iki kta cedvel leffen takdim edilmidir, efendim.
F 7 evval sene 1333 ve f 5 Austos sene 1331 / [18 Austos 1915]
Edirne Valisi
Adil
227
Dimitri
Varsami
Veysel
olu
Mehmed
Hristo
veled-i
Panayot
Paa
Liman
Tekfurda
Kayk
140
lira
Dman
tahtelbahirleri
tarafndan
Mavridi
Yorgi
Kalemi
"
Kayk
50
lira
"
-
Kalemi
"
Kayk
ve
hamle
500
lira
"
-
Bandrma
"
Kayk
ve
hamle
95
lira
"
-
228
"

sbt- mddey teyden ne gibi
vesike mlik bulunulduu
Bedel-i hasar
Nev-i hasar
Mahall-i hasar
Mutazarrrn el-yevm
ikmet eyledii mahal
Hasarn vakf veyahud

devlete id mebn ve
messestdan olup olmad
Hangi hkmet
kuv-y askeriye ve mlkiyesi
tarafndan k- hasar olduu
Gayr- muharib efrddan

olup vefatna sebebiyet verilen
kimsenin muhtasaran hviyeti
Mutazarrrn isim ve hreti
**
ehr-i Temmuz zarfnda Tekfurda Liman'nda vuk bulan vukut
(Mhr)
123
Bb- l
Daire-i Sadret
Umr- Mhimme Kalemi
1492
327652
197
Franszlarn sery angaryada istihdam
etmekde olduklarna dair

Fransz asker sansrnden gemi Echo de Paris gazetesinin 6 Austos [1]915 tarihli nshasnn maktas mtlaasndan anlalaca zere
Franszlar aldklar ser-y askeriyeyi angarya hidemtnda istihdm etmekde olduklarna binen keyfiyetin etrafyla ve hukuk- beyne'l-milele olan tecavztn tavzhiyle icab edenler nezdinde pek iddetli protesto edilmesi lzumu Bakumandanlk Veklet-i Cellesi'nden b-tezkire inb olunmu ve mezkr makta leffen taraf- l-i fahmnelerine tesyr klnm olmakla iktizsnn icr ve neticesinin inhs bbnda emr u fermn hazret-i men leh'l-emrindir.
8 evval [1]333 ve 6 Austos [1]331 / [19 Austos 1915]
Sadrazam nmna
Mstear
Emin
124
Harbiye Nezreti
Tahrrt Dairesi
Tahrrt Kalemi
673

On Beinci Kolordu Kumandan Miralay Mustafa Kemal Bey'in On
Altnc Kolordu Kumandanl'na tayini hakknda tanzim klnan irde-i seniyye lyihas leffen takdim klnmakla icabnn icr ve neticesinin emr u
229
inb buyurulmas merhn- irde-i aliyye-i fahmneleridir. Ol bbda emr u

Harbiye Nzr
Enver
**
Harbiye Nezreti
Tahrrt Dairesi
Tahrrt Kalemi
1006
rade-i Seniyye
On Beinci Kolordu Kumandan Miralay Mustafa Kemal Bey On Altnc Kolordu Kumandanl'na tayin klnmdr.
bu irade-i seniyyenin icrsna Harbiye nzr memurdur.
F 8 evval sene 1333 - F 6 Austos sene 1331 / [19 Austos 1915]
Sadrazam
Mehmed Said
Mehmed Read
Harbiye Nzr
Enver
BOA, . HB, 1333. L/19
125
Birinci Daire
ube: 5
Umum: 37205
Husus: 58
Hulsa: Bir dman tahtelbahiri tarafndan
muhcirn nakleden bir kaya
mermi endht etdiine dair
Hariciye Nezret-i Cellesi Cnib-i lsi'ne

ehr-i crnin ikinci Pazar gn kable'z-zevl saat on rddelerinde
Emirali Cezresi'nin ark cihetinde Mudanya'dan Emirali'ye muhcir nakle230
den bir kaya bir dman tahtelbahiri tarafndan iki mermi endht edilmi
ise de isabet etdirememi olduu ve cezreden top ile edilen mukabele zerine Mudanya istikametine doru gitdii mahall-i mezkr liman reisinden kede olunan telgrafnmede bildirilmi olmakla bery- malmt arz olunur.
Ol bbda emr u fermn hazret-i veliyy'l-emrindir.
Bahriye Nzr Vekili nmna
Erkn- Harbiye Reisi
(mza)
**
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Numara: 4054

30/5/[13]31 sabah ve akam dman tayyreleri Arburnu mntkasnda hafif ve ar mecrhn hastahneleri civarna on iki bomba atd. 2/6/[13]31
saat 10'da bir dman tahtelbahiri Marmara Denizi dernunda muhcir bulunan bir kaya mermi endht etdi. Bu iki hdisenin protesto edilmesi marzdur. Ol bbda emr u fermn hazret-i veliyy'l-emrindir.
Bakumandan Vekili
Enver
126
Harbiye Nezreti
Tahrrt Dairesi
Tahrrt Kalemi
1035
rde-i Seniyye
On Altnc Kolordu Kumandanl'ndan Dersadet'e gnderilen Miralay Feyzi Bey'in tekd icr klnmdr.
231

F 11 evval sene 1333 - F 9 Austos sene 1331 / [22 Austos 1915]
Mehmed Read
Sadrazam
Mehmed Said
Harbiye Nzr
Enver
BOA, . HB, 1333. L/32
127
Kale-i Sultaniye Cephesi'ndeki Ktat- Osmaniyye zerine
dman tarafndan tayyre vstasyla atlan varakalardan bir nshadr.
Osmanl sers Kahire'den birka mil uzak Miadi nm mahalde gayet
muntazam ve mferreh bir bahede ikmet ediyorlar.
ser-y merkme fevkalde rahat olup ikmet eyledikleri kargir daire
gayet havadrdr ve elektrik ile tenvr edilmi ve hfzu's-shhaya muvfk
bulunmu olduu gibi her biri iin ayr ayr yataklar da tahsis edilmidir.
sernn temin-i ielerine fevka'l-gye dikkat ve itina olunmakda ve
cmlesine yegn yegn tabak dernunda yemekler verilmekde olduu gibi
her gn sigaralar, sabun, sair havic-i zarriyeleri dahi it ve tevz edilmekdedir.
Sultan hazretleri bambeyncisi vstasyla serya sigaralar, ekerlemeler, atiyyeler ihsn ve irsl ve tevziyle ser-y merkmeyi taltif ve tatyb buyurmulardr.
ser-y merkme det-i milliyeleri vechile sazlar ve szendeler tedrik ve tertib edilerek zaman ho geirmek iin 9-10'uncu resimlerde gsterildii zere her gn elenmekdedirler.
ser-y merkmeye Msrl dostlar tarafndan sazlar, satran ve sair
oyun takmlar hediye olunmudur. sery ziyaret iin her gn mracaat
eden zvvrn kabulne msaade edilmekde ve ser-y merkme ile mlkat eyleyen ibu zvvrn vizite defterine kayd ve tahrr eyledikleri hatradan
dahi mnfehim olaca vech zere sernn grd muameleden dolay ge232
rek ser ve gerek zvvr- mmileyhim memnun olmakda olduklar pekl anlalyor.
ser-y zbitn iin ayr daireler tahsis edilmi ve mmileyhime karyolalar ve battaniye, araflar ve sandalye ve kanape ve masalar ve levzm-
saire it olunmudur.
9 Austos [1]331 / [22 Austos 1915]
BOA, HR. MA, 1140/22
128
Stockholm Sefret-i Seniyyesi
Aded: 3347/129
Aftonblatt gazetesinin muhbir-i mahsusu
Msy Lengquist'in beynt ve
mmileyhin taltifi hakknda

Fehmetli Devletli Said Halim Paa Hazretlerine
Stockholm'de mnteir Aftonblatt gazetesinin anakkale'ye izm eyledii muhbir-i mahsusu Msy Nielslago Lengquist ahren Stockholm'e
avdet etmidir. Mmileyh son zamanlarda Karpatlar Karargh'nda bulunmu ve talya hududuna dahi giderek mhedt- vkasna istinden talya'dan gelen muzafferiyet haberlerinin mahsul-i hayal birer kizb-i sarhden
ibaret olduunu ahren nerolunan bir mektubuyla enzr- mmeye vaz eylemi idi.
Dersadet'de ve anakkale'de bulunduu mddete hakknda ibrz
olunan sr- mihmn-nevzden dolay vestat- bendegnemle dahi tekden arz- teekkrt eylemek zere evvelki gn ziyret-i cizye geldi ve esna-y mushabede anakkale'de esir edilen bir Fransz neferinin -ric-y vkna binen- hayatda bulunduunu hasbe'l-insaniye buradaki Fransa Sefreti'ne ihbr eylediinden Sefir Msy Tiyepo'nun kendisini bir gn akdem
233
davet ile yazd makaleleriyle tilf- Murabba Devletlerine pek ok zarar

rs etdiinden dolay kendisini hasm telakk eylediini ifade etmesi zerine
mmileyh de gerek anakkale'de gerek Karpatlarda grd ahvl neticesinde Almanya, Avusturya ve Osmanl Devletlerinin Fransa ve mttefikleri
tarafndan malub edilebilmesi ihtimali olmadna kanat- kmile hsl eylediini ve beyhde insan telef etmekden ise sulh yoluna gidilmesi sir birok ciht ve nukt- nazardan sarf- nazar insaniyyet nokta-i nazarndan muvfk- maslahat olacan cevaben sylemesi zerine sefir-i mrun-ileyhin
hiddet ve iddetle ayaa kalkarak yksek sesle "Fransa'nn Almanlarla hibir
vakit sulh edemeyeceini, Fransa'da bir hne kalncaya kadar harbe devam
edileceini ve fakat Osmanl Hkmeti'yle akd-i sulh mmkn olacan ve
Fransa'nn menbi-i kuvvetinin bitmez tkenmez derecede olduunu ve buna kanat hsl eylemesi iin behemahl bir kere de Fransa'ya gitmesi icab
edeceini" beyn etdiini nakleyledi. Msy Lengquist cevaben "on be gn
sonra yine Avusturya kararghna davetli ve Fransa'ya gidememekde mazr
olduunu ve kendisi ancak hakikat-perver bir b-taraf sfatyla kanat- vicdaniyesini beyndan baka bir ey yapmadn" sefir-i mrun-ileyhe ifade
eylemidir. Filhakika mmileyhin anakkale'den gnderip intir eden
mektublar -ki Dersadet'de sansrce muyene edildii cihetiyle tasdden
ictinben arzndan sarf- nazar olunmudu- cidden pek hayrhhnedir. Karpatlar'dan son gnderdii ve binenaleyh bizim sansrce grlmemi olan
mektubunun tercemesi ise 4 Austos [1]915 tarih ve 3335/121 numaral tahrrt- bendegnemle takdim-i hk-i py- smleri klnm idi. fadesine ve
makalelerinde dahi zikreylediine gre mmileyh bir-iki msdemede ilk
saff- harbde bulunmu ve mecrhne yaralarn ate altnda sarmak sretiyle, muvenet-i insaniyet-krnede bulunmu olmakla bir kta muharebe madalyasyla taltifini bilhassa rica etmekdedir. Mmileyhin Balkan Muharebesi'nde Dersadet'den gnderdii hayrhhne mektublar burada nerolunmu
olduu gibi el-yevm lisan ve kalemiyle vki olan hidemt misill ileride
dahi hidemt- mekrede bulunabilecei meml olan bu shib-i kalemin
taltifi her vechile maslahat ve menfi-i Hkmet-i Seniyye'ye muvafk ola234
candan meslnn isfna msaade-i smiye-i cenb- Nezret-penhlerinin sezvr ve yn buyurulmas istirhamna mcseret klnd. Ol bbda
F 9 Austos sene 1915
Stockholm Sefiri
Mustafa ekib
**
Bb- l
Hariciye Nezreti
Mhimme Kalemi
Bakumandanlk Vekleti'ne ve Dahiliye Nezreti'ne

Stockholm'de mnteir Aftonblatt gazetesinin anakkale dr'l-harbine izm eyledii Msy Nielslago Lengquist nmndaki muhbir-i mahsusunun Efrenc Mays'n 29'u tarihiyle Macaristan'dan gnderip mezkr gazetenin 21 Haziran tarihli nshasnda intiar etmi olan tahrrt- hak-gyne
ve hayrhhnesinin tercemesi ile sefret-i mrun-ileyhdan 9 Austos sene [1]915 tarihiyle vrid olan ve mmileyh muhbirin baz beyntn muhtev bulunan tahrrtn sreti malmt olmak zere leffen tesyr klnd. Bunlarn birer sreti de ...Nezreti'ne de gnderildi. Tahrrt- mezkrenin muhbir-i mmileyhin taltifine mteallik son fkras nazar- dikkate alnmdr,
efendim.
9 Austos [1]331 / [22 Austos 1915]
129
Roma'da mnteir Journal de l'Italia gazetesi 10 Efrenc Austos sene
[1]915 tarihli nshasnda Kahire'den ald bir mektubu nerediyor. Mezkr
mektubda anakkale'den gelen yarallardan birinin tdeki ifadt mndericdir:
235
"Mdhi zyitmza ramen pek az ey yapdk. Gelibolu ibh-i Cezresi'nde arazinin her bir karlk yeri bir tuzak saklyor ve mezkr tuzaklar
ihrac olunanlarda hayat brakmyor.
Bu zbiti mteakib bir Avustralya zbiti anakkale'nin zabt hakknda izhr- bed-bn etmi ve Mttefiklerin gn cephnesiz kalarak nc
gn pek ok zyit mceb olan bir sng hcumu icrsna mecbur olduklarn beyn eylemidir.
Mezkr gazete salif'z-zikr mektubdan ihrac olunan malmta nazaran Mttefiklerin bu mkil teebbsde seksen bin asker zayi etmi olduklarn netice olarak beyn ediyorlar".
ngiliz Bavekili Mister Asquith tarafndan bildirildiine gre harbin
bidyetinden 18 Temmuz sene [1]915 tarihine dein muhtelif harb cephelerindeki ngiliz zyit zrde mnderic listede grld vechile 330.995 kiiden ibaret imi.
Fransa'da
anakkale'de
Sair Cephe-i
Harblerde
Zbitn Efrd Zbitn Efrd Zbitn Efrd
3.288 48.372
567
7.567
145
1.445
Maktl
248
3.247
Mecrh 6.803 156.308 1.379 28.635
1.163 50.969
198
10.892
22
641
Gib
11.254 255.649 2.144 47.094
415
5.333
Yekn
Muharebt-
Bahriyede
Zbitn Efrd
499
7.430
87
387
29
274
615
8.491
Hulsa
Maktl
Mecrh
Gib
Yekn
Zbitn
4.499
8.517
1.412
14.428
Efrd
64.814
188.977
62.776
316.567
10 Austos [1]331 / [23 Austos 1915]

BOA, HR. MA, 1140/40
130
236
Osmanl Ordu-y Hmynu

Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Numara: 14780

ngilizler f 10 Austos sene [1]915 tarihli tebli-i resmlerinde Kirte'ye doru 200 metre ilerlediklerini, Sarbayr zerinde Conkbayr'n elde etdiklerini ve 650 esir ile 9 mitralyz aldklarn, Franszlar ise ayn tarihli tebli-i resmlerinde Avustralyallarn 500 Trk esir ve 9 mitralyz zabt etdiklerini yazyorlar. Bu tebliler hilf- hakikatdir. Dman Kirte'de ilerlemedi,
Conkbayr'n almad. 6 Austos'dan beri icr etdikleri byk taarruzlar her
tarafda azm teleftla akm kald. Mttefikler bizden mitralyz almadlar.
Mecrh veya salam pek az bir mikdar esir alm olmalar muhtemeldir. Fakat mikdar 650 olmakdan pek uzakdr.
Mill Ajans vastasyla harice tekzbini rica ederim.
10 Austos [1]331 / [23 Austos 1915]
Karargh- Umum
Edib
BOA, HR. MA, 1140/16
131
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 7
Numara: 2168/1978
Hulsa: Hill-i Ahmer bayran hmil mecrhn
nakline mahsus vapurlara rs- mazarrat
olunmamasnn ifhmna dair

anakkale muharebtnda mecrh decek zbitn ve efrdn stanbul'a
nakline tahsis edilen Glnihal sefinesiyle irket-i Hayriye'nin altm bir ve
altm numaral vapurlar veya icab- hle gre mecrhn irkbyla Hill-i
237
Ahmer bayra altnda Bahr- Sefd Boaz'ndan gelecek vapurlara Marmara

havzasnda tahtelbahirlerin rs- mazarrat eylemesinin ve bu hususda vuka
gelecek her trl vekyiden mtevellid mesliyetin dmana rci olacann ve zuhur edecek ilk vaka zerine stanbul'da bulunan ngiliz ve Fransz
sersnn vapurlarla mentk- mhlikeye sevk edileceinin Amerika Sefreti vastasyla ifhmna msaade-i sm-i dver-i efhamlerinin b-dir buyurulmas bbnda emr u fermn hazret-i veliyy'l-emrindir.
18 Mays [1]331 / [31 Mays 1915]
Bakumandan Vekili
Enver
**
Bb- l
Dahiliye Nezreti
Umum
Mahrem: 24
Mahremdir

u srada Marmara Denizi'ne duhle muvaffak olan dman tahtelbahirlerinin her ne kadar stanbul ile Boazii, Kadky, Haydarpaa ve Adalar
arasnda teden beri evkt- muayyenede muntazam seferler yaparak kasabann gayr- muharib olan ahalisinin nakliyle megul olan Boazii, Haydarpaa, Kadky ve Adalar Seyr-i Sefin ve irket vapurlarna imdiye kadar sarh
bir tecavz vki olmam ise de Marmara'da gayr- muharib yolcu nakleden
yolcu gemilerine tecavzden ekinmemi olmalarna ve py- taht civarna
kadar sokularak tarassudtda bulunmalarna nazaran mahz anakkale malbiyetlerine mukabil bir fikr-i intikam-cyne ile tecavze cret-yb olmalar muhtemel grlmekdedir. Devir-i merkeziyenin sivil res ve memurninden Boazii, Haydarpaa, Kadky ve Adalar'da sakin olan birok zevt
ile ekseriyetle stanbul'un sayfiyelerde mukm kibar- sunf halknn rkib
olduu bu kk vapurlara mhimmt- harbiye ve kuvve-i askeriye irkb
238
olunmamas Harbiye Nezret-i Cellesi'ne yazlmdr. Dman tarafndan

mezkr irket vapurlarna bir tecavz vki olur ve bir ve birka vapurun kaza-zede olmasna ve birok nfus- masumenin ziyna sebebiyet verilirse
hareket-i vka imdiye kadar py- tahtda pek emin ve sde bir hayat ve
maete mazhar bulunmu olan dvel-i muhsama tebaasna kar efkr-
umumiye-i halkda men ve teskni kbil olamayacak derece iddetli galeyan-
hissiyat ve netice itibaryla messif vukutn zuhra gelmesini mceb olabilecei gibi hkmet tarafndan da bi'z-zarre tebaa-i mezkreye kar tedbr-i edde-i tazyikye ittihzna mecburiyet hasl olacandan bu mesele-i
mhimme hakknda imdiden dvel-i muharibenin nazar- dikkatlerinin celbi hususu Harbiye nzryla bi'l-mzkere muvfk grlm olmakla Amerika Sefreti'ne tebligt- acile fs ment- rey-i sm-i nezret-penhleridir. Ol bbda emr u fermn hazret-i veliyy'l-emrindir.
F 18 Receb sene [1]333 ve f 19 Mays sene [1]331 / [1 Haziran 1915]
Dahiliye Nzr
Talat
**
Bb- l
Hariciye Nezreti
stire Odas
Aded: 36012/35918
ngiltere Hkmeti tarafndan Depp, Asia ve Queen Alexsandra nm

vapurlarn hastahne gemisi ittihz klndn mbelli Amerika Sefreti'nden vrd edip havale buyurulan 27 Mays ve 10 Haziran [1]915 tarih ve
315 ve 339 numaral iki kta takrr mtlaa olunmu ve bu bbda cevaben
Amerika Sefreti'ne tastri iktiz eden mzekkire-i aliyye-i cenb- nezretpenhleri msveddesi matviyyen takdim klnm olmakla bi't-tebyz icr-y
icab ve dier tarafdan 17 Haziran sene [1]915 tarih ve 3029/197 numaral
talya takrri zerine stire Odas'nn 10 Haziran sene [1]331 tarih ve 36040
numaral derkenryla Harbiye ve Bahriye Nezret-i Celleleri'ne tastr edilmek zere msveddesi takdim klnan tezkire-i aliyye-i cenb- nezret-pen239
hlerine zeylen mrru'z-zikr ngiliz gemilerinin Lahey Konferans mukarrertndan muharebt- bahriyeye dair olan onuncu mukvelenme mcebince
hastahne gemisi olarak tannmas zmnnda icab edenlere evmir-i lzme
itsna dair mezkr nezretlere tezkire-i aliyye tastri ve buna mrru'z-zikr
Queen Alexsandra vapurunun ekl ve ebad ve sairesini mbeyyin melff
listenin bir sret-i mtercimesinin de leffi lzumu marzdur.
F 10 Haziran sene [1]331 / [23 Haziran 1915]
Bbli Hukuk Maviri
(mza)
Bbli Hukuk Maviri

(mza)
**
Bb- l
Hariciye Nezreti
Mhimme Kalemi
Kayd Numaras: 50
Hulsa: anakkale'den askir-i Osmaniyye
mecrhnini nakle tahsis edilen
sefine tecavz edilmemesi
Bakumandanlk Veklet ve Dahiliye Nezret-i Celleleri'ne

Dahiliye Emniyet-i Umumiye Mdriyeti'nin 24 Mahrem numarasn
muhtev 19 Mays sene [1]331 tarihli tezkire-i aliyyeleri zerine Harbiye
Yedinci ube'nin 2168/1978 numarasn muhtevi 18 Mays sene [1]331 tarihli tezkire-i aliyyeleri zerine anakkale'den askir-i Osmaniyye mecrhnini
nakle tahsis edilen sefine Marmara havzasna duhle muvaffak olan dman
tahtelbahirleri tarafndan tecavz edilmemesi hususunun ngiltere ve Fransa
hkmetlerine teblii lzumu Amerika Sefreti'ne yazlm idi.
Fransa Hariciye Nezreti'nden yazlp sefret-i mrun-ileyhdan 28
Haziran sene [1]915 tarihinde tebli edilen cevabda Dvel-i Mttefika'nn
anant- tarihiyelerine imza ve ittib eyledikleri kavnn-i harbiyeye ale'l-husus namuslarna sdk kaldklar ve icr eyledikleri harbin yalnz Hkmet-i
240
Osmaniyye ile onun ordularna mteveccih olduu beyn olunmakdadr.

Keyfiyet ...Cellesi'ne de yazld, efendim.
20 Haziran sene [1]331 / [3 Temmuz 1915]
**
Bb- l
Hariciye Nezreti
Hulsa: Hastahne gemilerinin sret-i
istimline dair ngiltere
Hkmeti'nin beynt

Amerika Sefreti'nden alnan 13 Temmuz sene [1]915 tarihli takrrde
hastahne gemilerinin sret-i istimline dair ngiltere Hkmeti'nin beynt- tiyesinin nezret-i senverye ir iin Amerika Hkmeti'nden talimt alnd bildirilmekdedir:
"Hkmet-i Osmaniyye Gelibolu ibh-i Cezresi'nin garb cihetine takviye ktat nakli iin vapurlar istiml etmekde olduunu ve Hill-i Ahmer
ve Salib-i Ahmer iartn hmil bulunan ayn vapurlarn avdetde mecrhn
naklinde kullanlmakda idn zannetmek iin ngiltere Hkmetince esbb- ciddiye vardr. Byle bir hareketin Cenevre Mukvelenmesi ve bu
mukvelenmenin muharebe-i bahriyede tatbikine dair Lahey Mukvelenmesi ahkmna ve hukuk- beyne'l-milelin mazmn- umumsine muhalif olduu bedhdir. Eer asker nakleden vapurlar mecrhn nakli iin istiml
olunur ise hmil olduklar iart- muvakkate ne olursa olsun yahud mecrhnin hayatnca vki olacak ziy ne mertebe esefi mceb bulunur ise bulunsun ngiliz kuvs rast geldike onlar batrmaya mecbur olacaklardr".
Beynt- vkaya ve hakikat-i keyfiyete nazaran verilecek cevabn
inb buyurulmas mtemenndr, efendim.
**
241
Osmanl Ordu-y Hmynu

Bakumandanl Vekleti
Numara: 5984
Mstaceldir

Gelibolu ibh-i Cezresi'ndeki ktatmz takviye iin hastahne gemileriyle Marmara'dan asker nakletdiimize dair olan ngiliz beynt pek
ikr bir yalandr. Tahtelbahirlerin zuhurundan beri deniz yolundan hibir
sretle istifade etmediimiz stanbul'un ocuklarna bile malumdur. rkb
ameliytn gizlemek tabiatyla kbil olamayacandan nakliye gemilerine
asker irkb bhesiz bura Amerika Sefretince malum olurdu. Mttehide-i
Amerika sefiri ngiltere'nin ibu yalann bizzat tekzbe muktedirdir. Bundan
mad Amerika Salib-i Ahmer etibbsnn hastahne gemilerimizle gelip
gitmesine msaadeye mdeyiz. Eer ngiliz tahtelbahirleri Osmanl hastahne gemilerine taarruz ederlerse bu taarruz hibir sebeb-i ciddye mstenid
olmakszn hukuk- beyne'l-milelin pay-ml edilmesi demek olacandan gark
olacak her Osmanl mecrhuna mukabil bir ngiliz esirini idam edeceiz. Ol
F 4 Temmuz sene 1331 / [17 Temmuz 1915]
Bakumandan Vekili
Enver
**
Taht- Himye-i Hazret-i Mlknede
Osmanl Hill-i Ahmer Cemiyeti
Merkez-i Umumsi
Aded: 1769/301

Karargh- Umum Sahra Shhiye Mfettilii'nden vaki olan taleb
zerine Beinci Ordu tertibt- shhiyesinin tevsi iin Seyr-i Sefin daresi'ne mensub ve melff pusulada hacim ve ebad murakkam Akdeniz Vapuru
242
Hill-i Ahmer Hastahne gemisi hline ifra edilecek ve sefine-i mezkrenin

yataklarla tefri ve telvni cemiyetimiz tarafndan f olunacakdr.
cabnda Akba Liman'nda sabit bir halde duracak ve lzmunda hasta nakledecek olan bu geminin dman taarruztndan vikyesi iin dvel-i
muhsamaya Amerika Sefreti vastasyla ale'l-usul tebligt- lzmenin fsna msaade buyurulmasn rica eyleriz. Ol bbda emr u fermn hazret-i veliyy'l-emrindir.
F 23 Ramazan sene [1]333 ve f 23 Temmuz sene [1]331 / [5 Austos 1915]
Reis-i Snsi
Doktor Besim mer
**
Merkez-i Umumsi
Aded: 1679/302
Akdeniz Hill-i Ahmer Hastahne Gemisi
Hamle Tonas:
4333
Tl:
413.25 kadem
Arz:
48 kadem
Umku:
29.66 kadem
23 Temmuz 1331 / [5 Austos 1915]
**
Bb- l
Hariciye Nezreti
Hulsa: Hastahne gemilerinin asker
nakliytnda istimli keyfiyeti

Gelibolu ibh-i Cezresi'ndeki ktatmz takviye iin hastahne gemileriyle Marmara'da asker nakletdiimize dair olan ngiliz beyntnn kl243
liyen mugyir-i hakikat olduu ve Amerika Salib-i Ahmer etibbsnn hastahne gemilerimizle gelip gitmesine msaadeye mde olduumuzu ve ngiliz
tahtelbahirleri Osmanl hastahne gemilerine taarruz ederlerse gark olacak
her Osmanl mecrhuna mukabil bir ngiliz esirini idam edeceimiz ifadesini hv olarak vrid olan 4 Temmuz sene [1]331 tarihli ve 5984 numaral tezkire-i aliyyeleri zerine Amerika Sefreti'ne tebligt- lzme icr ve 2 Temmuz sene [1]331 tarihli tebligt- resmiyemizin bir fkrasnda zikrolunduu
vechile Temmuz'un ikinci gn leden evvel hastahne iaretini tayan gemilerin dman tarafndan asker nakliyatnda istihdam edildii ve bunlarla
karaya asker kardklar grld cihetle muhsmmzn kendisinin hastahne gemilerini asker nakliyatnda kullanmamas lzmu ihtar ve ngiltere
Hkmeti'ne tebli-i keyfiyet olunmas rica olunmu idi. ngiltere Hkmeti'nin hastahne gemilerinin askir yahud mhimmt- harbiye naklinde istiml edilmi veya edilmekde bulunmu olduklarna dair olan beynt sret-i
katiyyede red eylediini ve Hkmet-i Osmaniyye tarafndan ngiliz kuv-y
askeriyesi aleyhinde dermeyn olunan ithamt- saire hakknda anakkale'deki ngiliz memurn-i bahriyesi ile muhbere olununca bu hususda bir rapor
istihsal edileceini ve Osmanl hastahne sefininin maksd- gayr- merada istiml olunmalar zerine ngiliz sefini tarafndan torpille gark edilmeleri takdirinde mukabele-i bi'l-misl icrsna tasadd edecek herhangi memurunun ahsen mesl tutulacan ve Amerika Salib-i Ahmer etibbsnn
hastahne gemilerini ziyaret eylemelerine msaade olunmas hakkndaki
teklifin kabul edildiini mbeyyin olan ngiltere Hkmeti'nin cevabn ve
ibu tebligta ngiltere Hkmeti'nin acilen cevab itsn rica eylediini
mir olarak Amerika Sefreti'nden alnan 5 Austos sene [1]915 tarihli
muhtrann tercemesi leffen tesyr klnd. Mnderectna nazaran bu bbda
ngiltere Hkmeti'ne its muktez cevabn inbsna himmet buyurulmas
mtemenndr, efendim.
**
244
Bb- l
Hariciye Nezreti
Hulsa: Hastahne gemileri esmsi
ve tahtelbahir keyfiyeti
Ordu-y Hmyn Bakumandanlk Vekleti'ne

18 Mays sene [1]331 tarihli ve 1978 numaral mahremne tezkire-i
aliyyeleri cevabdr. anakkale muharebtnda mecrh decek zbitn ve
efrdn stanbul'a nakline tahsis edilen Glnihal Sefinesi'yle irket-i Hayriye'nin altm bir ve altm numaral vapurlarna veya icab- hle gre mecrhn irkbyla Hill-i Ahmer bayra altnda Bahr- Sefd Boaz'ndan gelecek
vapurlara Marmara havzasnda tahtelbahirlerin rs- mazarrat eylememesi
ve bu hususda vuka gelecek her trl vekyiden tevelld edecek mehzr
hakknda Amerika Sefreti'ne tebligt- lzme icr klnm idi. Fransa Hariciye Nezreti'nden Paris'deki Amerika Sefreti'ne irsl olunan takrrde harb-
hzra mebn hastahne haline ifr olunan Osmanl ve Fransz hastahne
gemilerinin mtekbilen taht- emniyetde bulundurulmas Fransa Hkmetince arzu edildii sret-i katiyede temin olunmakda ve hkmet-i mezkre
uhd ve mukaveltla uhdesine terettb eden vezif ve taahhdt f etmeyi
dahi arzu eylemekde bulunduu cihetle Hkmet-i Osmaniyyece mecrhnin
nakliytna tahsis edilmek istenilen sefinin isimlerinin Fransa memurn-i
askeriyesine bildirilmek zere kat olarak bilinmesi arzusunu izhr eylemekde olduunu ve slif'z-zikr Glnihal Vapuru'yla 61 ve 63 numaral vapurlardan mad dier sefin esmsinin tebli edilmesini rica eylemekde bulunduunu ve bu bbda sair ifadt hv olarak sefret-i mrun-ileyhdan bu kere cevaben ahz olunan 6 ve 9 Austos sene [1]915 tarihli ve 514 ve 522 numaral iki takrrin tercemesi ve sreti leffen tesyr edildi. Sefrete verilecek
cevabn inb buyurulmas mtemenndr, efendim.
**
245
Osmanl Ordu-y Hmynu

Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Numara: 24656/7883

F 2 Austos sene [1]331 tarih ve 69710/1330 numaral tezkire-i cellelerine cevaben marzdur:
ngiltere Hkmeti'nin Gelibolu ibh-i Cezresi'ne kar vki olan taarruzunda pek msbit olarak defatle hastahne gemilerini hukuk- beyne'lmilel ahkmna muhalif bir ekilde maksd- askeriyede istihdam etdii
mddesna red ile cevab vererek mukabeleten Osmanl hastahne sefininin maksd- gayr- merada istihdam olunmalar zerine ngiliz sefini
tarafndan torpille gark edilecekleri zemininde ithamtda bulunduunun
Amerika Sefreti'nden mevrd muhtradan mstebn olduu beyn buyurulmakdadr. Mecrhn-i guzt- Osmaniyyenin nakline tahsis edilmi olan vapurlarn imdiye kadar katiyyen ve ktbeten maksd- gayr- merada
istihdam olunmadklar malum olmakla beraber bu keyfiyetin mahz- hakikat olduu da dman tahtelbahirlerinin tevrh-i muhtelifede Marmara'da
ileyen hastahne gemilerimizi durdurup muayene etmi ve netice-i muayenede mebhs gemilerin hukuk- beyne'l-milelce muayyen m-vuzia-lehi gayrisinde kullanlmadklarn grm olmalaryla mertebe-i sbta varmakdadr. Bundan mad hastahne gemilerimizin Amerika Salib-i Ahmer etibbs tarafndan ziyaretleri de esasen kabul edilmi olmakla ol vechile cevab
its ment- rey-i hidvneleridir. Ol bbda emr u fermn hazret-i veliyy'l-emrindir.
Mstear
brahim
**
246

Merkez-i Umumsi
Aded: 2063/354

Ordu-y Hmyn Bakumandanl Veklet-i Cellesi'ne irsl buyurulan f 5, 12 ve 13 Austos sene [1]331 tarihli ve 69865/1362, 70288/1438,
70325/1445 numaral tezkir-i fahmneleri Karargh- Umum Sahr Shhiye Mfetti-i Umumlii'nden cemiyet-i ciznemize havale olunmakla mtlaa ve tedkik edildi.
El-yevm Hill-i Ahmer Hastahne gemileri Glnihal, Akdeniz vapurlaryla irket-i Hayriye'nin 60, 61, 63 ve 70 numaral vapurlarndan ibaret
olup bunlarn hakknda lzm gelen malmt ve izaht tevrh-i muhtelifede
gerek nezret-i celleleri vastasyla gerek beyne'l-milel Salib-i Ahmer Komitesi vastasyla muhsm devletlerin nazar- ttlna vz edilmi idi. bu
alt gemiden mad el-yevm ihzr ve telvn edilmekde olan Reid Paa Vapuru hakkndaki malmt ve izaht dahi mezkr vapurun tamamen hastahne gemisi hline ifrna mteallik tertibtn hitmndan sonra huzr- fahmnelerine arz olunacakdr.
irket-i Hayriye vapurlarndan hastahne gemisi hline tahvl olunan
drdnn hacminin ufakl hasebiyle teknesi zerine izilmesi muktez ufk
krmz pervazn ince olmas fi'l-vki uzakdan grlmesine mani ve vapurlarn aceleten ihzr zerine boyann bidyeten mkemmel olmad grlm
olduundan bu kusurlarn tashihine ahren tevessl olunmu ve pek uzakdan
ryet edilebilecek sretde Hill-i Ahmer bayraklar da vaz edilmi ve isimleri de derdest-i telvn bulunmudur. Bu vapurlar hakknda irket-i Hayriye
Mdriyet-i Umumiyesi'nden ahren elde edilen malmt- mtemmime dahi leffen takdim klnan cedvelde mnderic olduundan tebligt- evveliyeye
zeylen Amerika Sefreti'ne irnn lzm gelenlere emir buyurulmas msterhamdr.
247
Hill-i Ahmer Hastahne gemilerinin Gelibolu'ya azmetde bir maksad- hasmne ile istiml edilecek asker ve mhimmt nakline ve ancak avdetde mecrhn-i askeriyenin iadesine hizmet etdikleri hakknda evvel ve
hir ngiltere Hkmeti'nin Amerika Sefreti vastasyla vki olan irt
asl ve esasdan klliyen rdir. Cemiyetimiz hastahne gemileri sahne-i harbe azmetde hibir zaman asker hibir memur veya levzmn gtrmemidir. Keyfiyetin tahkik ve tedkiki iin Amerika Salib-i Ahmeri etibbsndan
veya herhangi bir b-taraf memleket Salib-i Ahmeri'nden bir zatn vapuru
teftiini keml-i memnuniyetle kabul eyleriz. Dersadet Amerika Sefreti'ne
ngiltere Hariciye Nezreti ifadesiyle vrid olup bir sreti Karargh- Umum
Sahr Shhiye Mfettilii'nden cemiyetimize tebli olunan f 16 Austos
sene 1915 tarihli telgrafnme mfdna nazaran ngiltere Hkmeti'nin bu
meseleye bir ehemmiyet-i mahsusa atfetmekde olduu anlaldndan msraaten cevab itsna msaade buyurulmak bbnda emr u fermn hazret-i
veliyy'l-emrindir.
F 17 Austos [1]331 / [30 Austos 1915]
Reis-i Snsi
Doktor Besim mer
132
Aded
490/37
Hariciye Nezreti Cellesi Cnib-i Smsi'ne

Atina'dan vrid olan haberlere nazaran Gelibolu'da gy Osmanl ve
Alman zbitn meynnda zuhr eden ihtilfdan dolay elli be Osmanl zbiti tevkfen Dersadet'e celb edildikleri yerli gazetelerinde neredilmi idi.
248
Slif'l-arz havdis efkr- umumiyeyi iv maksadyla dmanlar tarafndan tertib ve tasn edildii ve halbuki Osmanl ve Alman zbitn ve
nefert arasnda her hususda ittifak ve ittihad- tmme ve uhuvvet-i samimiye mevcud ve hkm-ferm olduuna dair yerli gazeteleriyle neretdirdiim
tekzbnme manzr- l-i cenb- efhamleri buyurulmak zere bu kere mezkr gazetelerden iki ktas tercemesiyle maan leffen takdim klnm olmakla ol bbda ve her halde emr u fermn hazret-i men leh'l-emrindir.
F 13 evval sene 1333 ve f 12 Austos sene 1331 / 25 Austos 1915
Batavya Baehbenderi
Refet
BOA, HR. SYS, 2412/62
133
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Numara: 15334

Harb Matbt Karargh'ndan:
Mill Ajans vastasyla neretdirilmesini rica ederim.
Dmanlarmzn Hlet-i Rhiyesi
Son defa elde etdiimiz esirler anakkale'deki Mttefikler ordusu hlet-i rhiyesinin pek ziyade mtezelzil olduunu gsteriyor. Bir Fransz esiri
diyor ki: "Ben yle zannediyorum ki, biz stanbul'u almadan Almanlar Paris'i
alacaklar. Bize kumandanlarmz yaknda Fransa'ya iade edileceimizi sylemidi. Bugne kadar kaldk. Fakat mid etmem ki, kn burada kalalm. Burada hastalkdan biteceiz. Bilhassa dizanteri ve diyare pek ziyade icr-y tahribt ediyor. Drtde n hatt- harbde zyi eden alaylarmzn mevcudu
hastalkdan da pek ziyade tenezzl ediyor".
Bir ngiliz esiri dedi ki: "Bu muharebeden bkdk ve usandk, bir an
evvel memleketimize gitmek istiyor[uz]. Zaten bu anakkale Muharebesi
249
beyhde idi. Biz askerler stanbul'u alabileceimizi katiyyen mid etmiyoruz". Dier bir ngiliz esiri kendilerini memleketlerinden alp buraya getirdiklerinden dolay kumandanlarna sebbetdi: "Onlar cayr cayr yakmal."
dedi.
F 14 evval sene [1]333 ve f 12 Austos sene [1]331 / [25 Austos
1915]
Karargh- Umum
stihbrt ubesi Mdr
Seyfi
BOA, HR. MA, 1140/63
134
Mahsus Zabtnme
Hulsa Meli
Dahiliye Nezreti'nin 6 evval sene [1]333 / 4 Austos sene [1]331 tarihli ve 525 rakaml tezkiresi ve melffu okundu.
Karar
Mezkr tezkirede muharrer olduu vech ile dmann boazlara taarruzu dolaysyla anakkale Livs dahilinde hneleri ve eyas yanan ahalinin tehvn-i ihtiyact zmnnda evvelce masrf- gayr- melhza tertibinden
tesviyesi takarrr eden elli bin kuruun kmilen sarf edildii ir- mahallden anlaldndan elli bin kuruluk havalenin daha tertib-i mezkrdan its
mnasib grlmekle f-y muktezsnn Maliye Nezreti'ne ir ve Dahiliye Nezreti'ne malmt verilmesi tezekkr klnd.
(Meclis-i Vkel azalarnn imzalar)
BOA, MV, 198/126
***
250
Daire-i Sadret
Umr- dariye Kalemi
Dahiliye Nezret ve Maliye Nezreti Veklet-i Celleleri'ne

20 Nisan [1]331 tarihli ve 172/165 numaral tezkireye zeyldir:
Dahiliye Nezreti Celilesi'nin Meclis-i Vkel'da mtlaa olunan tezkiresinde muharrer olduu vechile dmann boazlara taarruzu dolaysyla
anakkale Livs dahilinde hneleri ve eyas yanan ahalinin tehvn-i ihtiyact zmnnda evvelce masrf- gayr- melhza tertibinden tesviyesi takarrr
eden elli bin kuruun kmilen sarf edildii ir- mahallden anlalmasna
binen tertib-i mezkrdan elli bin kuruluk havalenmenin daha its 4 Austos sene [1]331 tarihli ve 520 numaral tezkire-i aliyyeleri zerine Meclis-i
Vkelca mnasib grlerek nezret-i mrunileyhya malmt verilmi
olmakla icr-y icab siyknda Maliye Nezreti Veklet-i Cellesi'ne tebligt
icr klnmdr, efendim.
13 [Austos 1331] / [26 Austos 1915]
BOA, BEO, 327768
135
anakkale dr'l-harbinde Royal Naval Frkas'nda bulunmu olan
Mlzm Ivan Helid'in ngiltere'ye yollad mektublar olup Daily Express
gazetesinin f 28 Temmuz sene [1]915 tarihli nshasnda "Katiyyen Meys
Olmaynz" serlehvasyla intir etmidir.
21-22 Mays:
Hepinizin shhatde ve etret-i tmmede olduunuzu mid ediyorum.
nk ben bir bayram gn yayorum. Bizler Bahr- Sefd'de Sardunya
Adas'nn cenbunda bir mahaldeyiz. Seyahatimiz pek mutantan bir sretde
devam ediyor. Cenba ve gne ziysna doru olan bu seyahat nee ile doludur.
251
Plymouth Liman'ndan geceleyin adeta alndk ve Cebelttark'a vsl

oluncaya kadar asla kara yz grmedik. Efrdn ounu ilk gn zarfnda
deniz tutdu ve ar yanm kollar idi kald. imdi iyidirler, fakat gemide
geirilen bu nee ve etretli hayat brakp da pl ve prty toplayp muharebeye gitmenin pek ar bir i olacan dnyoruz.
Denizin mavilii ol derece ruh-nvzdr ki, yemek bandan kalkp
ona bir kere daha nazar etmek iin itiyk- dern hsl oluyor. Bu mavilik,
iinde pek ok beyazlk bulunan bir mavilikdir. Bu mavilikde belki st karkdr veyahud denize beyaz mermer dmdr zannolunur. Ben zannediyorum ki, bir yirmilik balon ziy-y emsde uurulduu zaman ne renk hsl
eylerse ite bu mavilik de odur. Yine tamamyla izah edemedim. Bu yle bir
mavilikdir ki, tahayyl ve tasavvur etdiimizden daha hafif ve daha nermndir.
Muharebenin hitmndan sonra bu tarkden birok defalar gelip gideceim. Bu latf deniz ile onun maviliinin vatanmza gelmesini pek szili
bir sretde arzu ediyorum. Her ne hl ise pek meml ve mid ediyorum ki,
buras mehd-i beeriyet, biz Britonlar ancak mstemlekeliyiz.
Dn bir bln amar ykama gn idi. Geminin ba tarafna doru
yle bir gitdim. Yz gm[l]ein direkde sallanmakda olduunu ve Hind-i
ark gemicilerinin tente altnda yatarak pipolarndan akl, koyulu, mavili
dumanlar karmakda olduklarn grdm.
Bugn bir kpek bal grdm, dn de ekirgelerin gemimize geldiini grmdm. ekirgeler bacaklarna kadar maymunlar gibi sar renkde
idiler. Hind-i ark gemicileri bunlar diri diri atede kebab edip keml-i itih ile yiyorlar.
Her gn biraz telsiz - telgraf havdisi alyoruz. Fakat okumak iin kimse iltifat etmiyor. Byk bir imendifer kazasn bugn iitdik, fakat tafsilt
yok.
25 Mays:
afakla beraber Malta'ya vsl olduk. Valetta gnein hararetinden
pimi bir limandr. Limanda gondollara benzeyen ufak kayklar var. Der252
nunda Fransz yarallar olan byk bir sefine muvsalat etdi. Onlar alkladk.
28 Mays:
Limni ss'l-harekesindeyiz. Malta'da bir gn kaldk, zbitler darya
kdlar. Buras pek gzel bir mahaldir. Hneleri kaln duvarl ve spanyolkr ve kadnlar ise garb'-ekl siyah bir barts tarlar. Burada bir veya
iki hafta kalmay pek canm sevdi. Burada birok mecrhn ve hastabakclar
var. Harbe dair pek mdhi hikyeler ve menkabeler dinledik. Bunlar pek
korkundu. Fakat efrdmz pek yn- sityi bir sretde harb etmilerdir.
Harbe girmek hususunda bir arzu-y eddim var. Mddet-i mrmde bu derece netl bulunmadm. mid ederim ki, sizler de vatan yurdunda bu haldesiniz.
2 Haziran:
Ate hattnn takrben 2 mil arkasndayz. Binlerce adam tavan yuvalar gibi oyuklar iinde imrr- hayat ediyorlar. Btn gn Fransz mermileri
srat katarlar gibi bamzn stnden geerek Trklere gidiyor ve geceleyin
l-yuad ve l-yuhs tfek fiekleri vzlds devam ediyor. Bazen bir Trk
arapneli bize kadar geliyor ve yanmzda patlyorsa da siper altna kamak
iin hi kimse zahmet ihtiyr etmiyor. Bunlarn hepsi bize pek nee-bah
grnmekdedir. Dn zevlden sonra bizim tayyremizin etrafnda patlayan
mermiytn havada husle getirdikleri uultu ve vzltya bakdm. Gurb-
emsde Helles Burnu'nda denize girdim.
Karaya kmz pek korkundu. Kamerli bir gecede bir ufak gemi ile
sahilde bulunan bir dubaya yanadk. kdmz mahal insan selhhnesine
dnmd. Nisan'n o mahf gnlerinde bu mahallin akl talar efrdmzn
cesedleriyle rtlmd. Dalgalarn gidip gelmesiyle el-n yzlerce cesedler
sahilde alkalanp duruyorlar. Karaya cmlemiz sa ve slim olarak ayak
basdk.
Hemen imdi Trkler bizi mermilemeye baladlar. Benden otuz yarda
uzakda bulunan bir nefer vuruldu ve ufak bir para benden be yarda uzaa
dd.
253
ems pek yakc fakat frika rzgr var. Srtmda bir gmlek ve ayamda bir pantolondan [baka] bir ey yok. Siperimin yannda ufak bir incir
aac var. Ben bunun sevgili glgesine iltica ederek uzaklarda grnen ve
bulutlara karan Semadirek Adas'nn mrtefi dalarna bakarm. Gurbda
karann rengi eski altn rengindedir.
Geen akam hatt- harbi doladm. Tbk hayva[nt-] vahiye canbazhnelerine benziyordu. Msr askerleri, Zhaflar, Turkular, Senegalliler, (silik) bundan baka her cinsden ve her renkden elbiseler. Trklerin pek mstahkem bir tepesini almak zere (silik) Alay ile yaknda hcum edeceiz.
Etrafmzda gelincik iekleri ve yabani gller am.
11 Haziran:
Bana bir ey olmad, fakat bizim liv dehetli zyita urad. Benbove
Livs'nn bakiyyet's-suyfu dier livlara datld ve ben de imdi Howe
kinci Livs'na iltihak etdim. Bizimle beraber karaya kan zavall Collingwood Livs en deerli on alt veya on yedi zbitini zyi etdi. (-) da bunlar
meynndadr. Mmileyh bir sipere hcum esnasnda katledildi. Benbove
Livs'nn zbitn meynnda o kadar teleft yokdur. Ancak miralaymz ile
drt zbit telef oldu.
Harb dehetli bir idi. Fakat biz bery- istirahat siper haricinde idik.
Bir tarafdan kuv-y muvine yetiiyor. Karaya kdmzdan beri serseri ve
tfek kurunu altnda yayoruz. Ben tamamyla msterih ve trm ve kendim de korkudan mide bulants bile husl bulunmadndan dolay memnunum. Burada cereyan eden ahvle [sknetle] bakmak kadar insana hayret
veren bir ey yokdur. Dn benden birka yarda tede neferin paralanarak [esr-i fir] bir zamanda ben kahvaltm yapyordum.
Siperi kazdm gece pek yorucu ve ruhu kemirici bir gece idi. nk
cephemizde bulunan Trkler hep bir azdan "Allah" diye baryorlar ve etraf inletiyorlard. Alt gn siperde bulunduk ve bery- istirahat ufak bir adaya gideceimizi mid ediyorum. nk bizler ite byle bir fena vakit geirmidik.
254
17 Haziran:
mid ederim ki, hepiniz shhatde ve etret-i dimedesiniz. Ben her
ne kadar selmetde ve sknet iinde isem de Royal Naval Frkas tamiri
gayr- kbil zyita urad. Ben imdi Hood Taburu'ndaym ve hl-i hzrda
bir ble kumanda ediyorum.
Bir-iki gnlk istirahat iin bir adaya gidiyoruz. haftadan beridir
geceli ve gndzl ate altnda yaadm ve ok kereler sa ve solumda olan
efrdn yaralandn veyahud ldn grmek musibetine uradm. Bu hllere burada bulunanlardan daha iyi tahamml etdiimi zannediyorum ve hibir vechile de meys olmadm. Her ne vki olursa olsun benim iin znt
ve merak iinde kalmamanz rica eylerim.
Hood Taburu'nda, Benbove Taburu'ndan ziyade iyi bir vakit geiriyorum. Bavekilin gen olu Asquith zbitnmz meynndadr ve hastahneden kp da bize iltihak eylemek zeredir.
Burada beni izc eden ey sineklerdir. Bunlar burann tnudurlar.
Hararet tahamml olunamaz bir derecede deildir ve daima frika rzgr
mevcuddur.
Bu akam 125 nefer ile sipere gidiyorum. Siperde bulunmak, burada
bulunmakdan daha ok emniyetlidir. nk siperlerde mermiyta hedef olmazsn. Yarn iin memldr ki, ufack adamza naklolunalm. ngiltere'de
oturanlar buradaki iin ne kadar subetli olduunu takdir etmilerdir zannederim. Etmedilerse bile zyit listesi nerolununca her halde anlayacaklardr.
Binenaleyh her gn yeni kuvvetler alarak tahkm olunuyoruz. Sineklerden
tahaffuz iin bir cibinlik ile gazeteleri muntazaman yollaynz.
22 Haziran:
Top sadasndan klliyen hl bir adada istirahat ediyoruz. Etrafda yrmek ve adr altnda glgelenmek ne kadar mferrih. Etraf dalk, alvarl
Rum kadnlar tarlalarda baaklar arasnda dolayor. Denizde ykandk, uyuduk, yemek yedik ve pek az talim ile megul oluyoruz. nk gn ortasnda
allmayacak derecede scak var.
255
Benim ktamda bulunan doktor (-) bir hcum esnasnda katlolundu.

Bir pazar gn ona Blanford'da mlk olduumuzu der-htr edersiniz. Burada ne kadar kalacamz bilemiyorum. Fakat herkes mid ediyor ki, olduka uzun bir mddet kalacaz. Allah'a hamd senlar olsun burada sinek yok.
Kiraz satn alyoruz ve kezlik bol bol sigara buluyoruz.
Avrupa'dan hibir havdis alamyoruz. Bizim buradaki muharebtmza dair de pek cz bir haber geliyor.
28 Haziran:
ibh-i cezreye be-tekrar geldik ve muhtemeldir ki, yarn da ate hattna sevk olunacaz. Ahvl biraz daha iyice ve evvelkinin yars kadar mermi
yamuruna tutulmuyoruz. Ada pek gzel bir mevkidi. Bir gn bir midilliye
bindim. Dalara kdm. Yedi mil uzakda bir kye gitdim ve kyn umum
misafirhnesinde Yunan yverleri etrafm alm olduklar halde ne gzel bir
vakit geirdim.
General Sir Ian Hamilton bizi tefti etdi. Elimi skmak ltfunda bulundu ve fena sarsldmz, fakat buna bir mddet daha tahamml etmemizi syledi. Bugn bir Alman tayyresi ordughmzn zerinde udu ve bomba atd.
Baz zbitler avdet etdiler. Bunlar meynnda arkadam Lord Rilsol'un
olu Lister var idi.
3 Temmuz:
Hl Achibaba Tepesi'nin eteindeyiz. Tepe son derecede mstahkemdir ve Trkler pek cesur ve hakikaten zekidirler. Alan Olster'i burada bulacam mid ediyorum.
imdi Lister ve Asquith ile tam etdik. Mmileyhim en ve tr ve
lfet edilmeye lyk insanlar. Sivrisineklerden tahaffuz iin Lister bana bir
cibinlik verdi. bu mektubu okuyanlar, buradakilere cibinlik yollamak ltfunda bulunurlarsa pek byk bir iyilik etmi olurlar. Gndzn uyumaya
teebbs ederseniz sinekler yznze dolar ve sofrann zerinde bulunan
yemeklerin her bir paras bu pis mahluklardan grnmez bir hale gelir. Cibinlie teekkrler ederim. sde bir halde uyuyorum.
Altepe.
256
Bu son zamanlarda amele efrdyla oka alyorum, bunlarla almak ate hattndan pek fena. Dn akam nsfu'l-leylde 120 kii ile birlikde
siper kazmaya gitdim. afak sknceye kadar siper kazdk. Bazen bir serseri
kurun, efrdmdan bir veya ikisini yere seriyordu. Fakat sonralar zyitmz
biraz ziyadeledi. Top atei evvelkisi kadar mzic ve mhlik deildir.
Hl etretimi muhafaza ediyorsam da bazen heyecanl anlar geiriyorum. Bu sklet-bah hayatdan dolay bazen sinirleniyorum ve ekseriyet-i
evktmz yatmakla imrr ediyoruz.
Dn akam gk grlts oldu ve yamur yad. Bu karaya ayak basdmzdan beri ilk defa vki oluyor.
Daily Express muhabirlerinden Billy burada idi, tifoya tutuldu ve dier
muhabir Gay maktl dd.
Bir mermi paras evvelsi gn yatak ve elbiseme isabet etdi. yi elbiselerimi para para eyledi ve teneke ddm krarak zerime kadar frlatd.
Muhnik gazlardan tahaffuz iin az ve burun klflarn aldk, fakat Trkler
henz muhnik gaz kullanmaya balamadlar.
BOA, HR. MA, 1140/80, 81, 82
136
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Numara: 15492

Melff fotoraf ngilizlerin stanbul'a girdikleri zaman istiml edecekleri banknotlar gsteriyor. ngilizler bunlar anakkale harektnn bidyetinde kullanmak zere Rum gnlllerine ve baz mteahhidlere vermiler
257
ise de hkm ancak bir hafta devam etmidir. El-yevm bu kdlar birer paavra makamnda kullanlyormu. Bu fotorafnin Tasvr-i Efkr gazetesiyle ve gazete tarafndan nerolunacak "commanter"le beraber u birka gn
iinde neretdirilmesine ltfedilmesini rica ederim.
14 Austos [1]331 / [27 Austos 1915]
stihbrat ubesi Mdr
Seyfi
BOA, HR. MA, 1140/88
137
Bb- l
Dahiliye Nezreti
Derkenr sreti
Bandrma sahiline gelip erzak ve saire alm olan nakliyt- askeriye
vapurlarnn tam hamlesini ald ve harekete mheyy bulunaca bir srada dman tahtelbahiri tarafndan taarruz edildiinin birka defa tekerrr
etmesi ve bu cmleden olmak zere iskelede bulunan ve iki haftadan beri
hamle almakda bulunan mteheyyi-i hareket byk Alman vapuruna 19
Mays sene [1]331 gn tahtelbahir tarafndan torpil atlmas bunun dahilden
bir muhbiri olmak ihtimali Hkmetce nazar- dikkate alnm, icr edilmi
olan tahkikt ve tarassudt zerine geceleri mmileyh Sommet'nn memleketin en mrtefi mahallinde bulunan hnesinden denize doru bir takm
lt- ziyiyye ile iaretler verilmekde olduu verdii ayn iaretlerin hnesi
istikmetinde bulunan mahallerden ve sath- bahrdan tet klnd ihbr ve
25 Mays sene [1]331 tarihinde Hkmet'in tanzim eyledii Polis ve Jandarma Dairesi tahkikt evrak usulen Heyet-i Tahkikiye'ye tevd ve mmileyhin hnesinde icr klnan taharriytda elsine-i ecnebiyeden bir takm evrak
da it klnmakla tahkikt- kanuniyyesine r ve f 30 Mays sene [1]331
258
tarihinde bi'l-isticvb hakknda tevkif mzekkiresi it ve iart- mezkre

muhteviyt hakknda muhbirlerden istzh- mesele olundukda iart- mezkreden bir geceye aid iartn muhteviyt heliyosta muhabertna mbih
bir takm hurft ile kelime teekkl etdii ve bunun tamamen zabt olunamad bildirilmi ve binenaleyh evrak- muhavvelenin tercme ve tedkiki iin
bir hayli vakit mtekaddim mzekkirelere cevab alnamadndan makam-
riysetin tensbiyle mtekidn-i askeriyeden Fettah Bey ile Depo Taburu
Mlzm- Evvel[i] Abdullah Efendi'ye tercme etdirilmi ve 30 Haziran'da
tahkikt hitm bulmu ise de Msy Sommet'nin hnesinin taharr olunduu
gn Hkmete Bank Direktr Fransa tebaasndan Raul Ruboli ile Sommet
arasnda bir irtibat grmesinden direktrn de hnesi taharr edilmi, oradan
da bir takm evrak havale olunarak bunun hakknda da vuk bulan taleb ve
iddia zerine Ruboli'ye aid evrak da bi'l-muhabere vrd etmi olan Bursa
Vilyeti Tercman Kigork Efendi'ye tercme etdirilmi, 14 Temmuz sene
[1]331 tarihinde bu muamele de hitm bulmu olmakla nihayet krk be gn
zarfnda tahkikt hitm bulmu olduundan evrak- dava 15 Temmuz sene
[1]331 tarihinde esas maddenin beyn- mtlaas zmnnda Mdde-i Umumlie verilmi olduu kayden arz olunur.
Bandrma Divan- Harb-i rf
Heyet-i Tahkikiye Riyseti
Bugn evrakn mtlaas hitma erdii sretde lzum- muhakeme kararyla evrak- dava mahkemeye tevd olunaca ve binenaleyh bir hafta
veyahud on gn zarfnda muhakemenin hitmyla neticelenecei ve mesele
Heyet-i Tahkikiye'nin beyn vechile olduunun arzyla huzr- l-i kaymakamye iade ve takdim olunur.
F 16 [Temmuz sene 1331] / [29 Temmuz 1915]
Mdde-i Umum
259
Mathieu Sommet'nn hnesi penceresinden geceleri denize doru clib-i nazar- dikkat bir ziynn intir etmekde olduu istihbr klnmakla
hakikaten tesir-i hava ile pencere perdesinin ihtizztndan inbis etmeyip
de her halde bir maksad- hiyanetkr yolunda iart ve muhabertda bulunulduu anlald sretde filinin crm-i mehd hlinde yakalanmas esbb
istikml klnmak zere iki polis devriyesi tertibiyle tarassudt ve tecessst-
muktezye yapdrlarak geri crm-i mehd hlinde derdest olunamam ise
de mmileyhin dman tahtelbahiri ile muhabert- ziyiyede bulunduu
hakkndaki ihbart tevtr derecesine vsl olduu gibi iki vapurun hamlesini alarak hareket edecei bir zamanda marz kaldklar taarruzt dahilde
bir muhbirin mevcudiyetine ihtimal verdiinden mmileyh ihbarta mstenid zabt varakas ve inde't-taharr hnesinde zuhur eden evrakyla Divan-
Harb-i rf'ye tevd klnm idi. Binenaleyh mmileyhin dost bir devlet
tebaas olduu ayrca nazar- itibara alnarak ihbrt- vka ve evrak- mevdann tesr-i tedkik ve ryetiyle crm tahakkuk etdii takdirde tahdd-i
cezas ve aksi sretde uzun mddet mevkfiyetine meydan braklmamas
hususu icab edenlere defatle tebli olunmu ise de Divan- Harb Heyet-i
Tahkikiyesi ibu tebligtla gy hkmet-i mlkiyenin mmileyhi teshub
etmek istedii zehbna kaplarak ii henz neticelendirmemidir. Husl-i
malmt zmnnda huzr- l-i mutasarrfye takdim.
Kaymakam
Nizameddin
**
Bb- l
Dahiliye Nezreti
Husus: 851

9 Austos sene [1]331 tarihli ve 1115-70002 numaral tezkire-i celleleri cevabdr:
260
Mathieu Sommet hakknda Bandrma Divan- Harb-i rf Heyet-i

Tahkikiye Riyseti ve Mdde-i Umumlii'yle Bandrma Kaymakamlnca yazlan derkenrlar sreti leffen takdim klnmdr. Mtlaasndan da
mstebn buyurulaca vechile mmileyhin muhakemesi henz neticelenmemidir. Keyfiyet Karargh- Umum'ye de arz edilmidir. Ol bbda emr u
F 17 evval sene [1]333 ve f 15 Austos sene [1]331 / [28 Austos
1915]
Dahiliye Nzr
Talat
BOA, HR. SYS, 2412/71
138
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 2
28 Austos sene [1]915 tarihli Times gazetesinden

Reuter Ajans'nn muhabir-i mahsusu f 1 Austos sene [1]915 tarihiyle skenderiye tarkyla yazyor.
Anafartalar'daki vaziyet: Tepenin zabt iin rlanda efrdnn sng
hcumu. Trk zyit 4.900'dr.
Suvla Koyu'nun sol tarafnda bulunan efrdmz tarafndan f 15 Austos sene [1]915 tarihinde yaplan bir sng hcumunu gzmle grdm. Hcumdan maksad bir tepenin zabtndan ibaretdi. Hcum eden efrd, Ylgntepe'yi zabt eden rlanda efrdndan bir ksmd. Hcum icrs iin bade'z-zevl saat birde muayyen olmak zere kararladrld. Takrben saat drtde tepenin deniz kenarnda bulunan ate hatt efrdmz keml-i azm ve katiyyetle ilerlemee balad ve alt[da] Trklerin bulunduu tepenin yaknna yetien efrdmz sng hcumuna baladlar. Efrdmza mukabele eylemek
zere Trkler de hcum etdiler ve her iki tepenin arasnda bulunan boyunda
261
vuka gelen sng muharebesi pek kanl ve mdhidi. Efrdmzn ilerledike atdklar net naralar duyuluyor, sngler parlyordu. Trkler geri
ekilmezden birka dakikalar mukaddem sng i grd. Trkler tepeden
aa atladlar. Bir bayrdan aa komaya baladlar. Efrdmz zabt etmi
olduklar tepe zerinde bulunup kaan Trklere tfekleriyle ate adklar
gibi makineli toplarmz da arazinin msaade etdii derecede iliyordu. Bu o
gnn lesinden sonra yaplan harektn en muvaffakiyetlisi idi.
Avustralya ve Yeni Zelanda Kolordusu tarafndan Anzak mevkiinde
yeniden elde edilen mevzide bir-iki gn vakit geirdim. Rhododendron
Srt denilen dada tutunabilecek bir mevzi elde eden askerimiz mevzilerini
muhafaza edebilecekleri gibi grnmekdedir. Srtn sath- milleri orada vuka gelen kanl muharebta hid olmulardr. Her yerde kesif kesif ktleler
hlinde cesedler el-n yatmakdadr. 9 Austos sene [1]915'de Trkler azm
mikdarda olmak zere mezkr srtn yukarlarndan aa doru atlar ve
srtn eteklerinde mevzi tutmu olan askerlerimizi oradan kovmaya tasadd
eylemilerdir. Halbuki kendileri zyit- mdhie ile geriye pskrtlmdr. Kendi maktllerini gmmeye vakit bulamayan Trkler tepeden aa
doru imtidd eden ak ve kumlu derenin iine atverdiler. Tekml dere
el-yevm Trk maktllerinin cesedleriyle doludur.
Avustralya ve Yeni Zelanda kolordular yeniden zabt etmi olduklar
mevkiler inesiyle gayet dar olan yerlerini yn- hayret bir derecede tevs
etdiler. Eski Anzak mevkiinde vuka gelen tebeddl, sada bulunan Lonesome aml Siperi'nin zabt ve ilhkndan baka bir ey deildir. Fakat
hakikatde kazanlan saha-i arazi, pek cz bir eydir. Bu harektdan maksad,
mmkn olduu kadar azm mikdar Trk kuvvetini cephemizde tutup sol
cenhmzdan yaplmakda olan harekt sektedr edecek kuv-y muvinenin
sa cenhlarna gnderilmesine mmnaat etmekden ibretdi. Maa-hz
hcum pek edd ve ar oldu ve bu dar siper mntkasnda hemen bir hafta
kadar edd ve kanl muharebt btn galeyanyla devam etdi durdu.
En nihayet 400 yarda tlnde ana avc hendekleri hatt zabtolundu.
bu hendekler dernuna Trkler tarafndan yaplm olan zeminliklerde kul262
lanlm birok kaln ve ar am keresteleri mebzlen grlmekdedir. Buralar hcum- cebr ile zabt eden Avustralya efrdndan bir ksm ibu hendeklerin ierisine girmek iin kaln am keresteleri Trklerin makineli toplarnn
helk edici atei altnda aarak kendilerine yol bulmak iin ok uradlar ve
nihayet muvaffak oldular.
Pek mstahkem olarak yaplm olan ibu hendekler iki saat iinde
zabt olundu. 260 esir alnd ve 600 aded Trk cesedi gmld. Trkler Kocadere'den kuv-y imdd [getirerek] tamam 72 saat bil-fsla mtekbil hcumlarda bulundular. Trkler 8 Austos'da bizden bir siper zabt etdilerse de
derhal istirdd eyledik.
Hcumlar arasnda, b-husus geceleyin olduka iddetli ve bil-inkt
bomba muharebesi devam etdi. Efrdmzn yorgun ve Trklerin bilakis yeni
kuvvet alarak zinde olmalarna ramen Trkler'e mtekbil hcumlar yapdlar ve bir taburumuz Trklerin 40 yardalk bir avc hendek siperini daha zabt
eyledi.
Dmann 31 Temmuz'dan 10 Austos sene [1]915 tarihine kadar yalnz bu tarafdaki zyit 4.900 tahmin olunup bundan yalnz 2.600' Lonesome amlar hendekleri iin yaplan muharebede mahv ve itlf olundular.
28 Austos sene [1]915
BOA, HR. MA, 1141/5
139
Gelibolu Cephesi'nde vuk bulan muharebt- ahreye dair Karargh-
Umum tarafndan neredilen tebli-i resmlerde beyn edilmi olduu vechile msdemt- mezkrede dmanlarmzdan maa-zbitn bir hayli Fransz ve ngiliz askeri esir edilmi idi.
Bunlar meynnda yaral olarak kayd- esarete denlerden bir ngiliz
neferi resmi blya derc edilen aky, yannda mecrh yatmakda olan bir
263
askerimize kar istiml ederken yakalanmdr. Hem batrmak hem de gayet keskin olduu iin yarp demek gibi her iki husus iin ayr ayr ve batrldkdan sonra saa ve sola evrildikde her iki hususu ayn zamanda f
edecek sretde iml edilmi olan bu sustal aknn ehirler dahilinde veya
da ve bayrlarda icr-y fezhat ve ekvet eden hazele maklesi kesn tarafndan istimli pek yi olduu malum bir keyfiyet ise de haydudlara lyk
olan byle bir let-i ktann bir millet-i mtemeddine hlinde yaayan bir
kavmin askir-i muntazamas yedinde let-i harb olarak kullanldn ilk defa ngiliz heyet-i seferiyesinde gryoruz. Dman hareketden tl brakmaya hdim her vstann sustal ak eklinde dahi olsa let-i harb olarak
istimlinde ne beis grlebilecei gibi bir sual ile hayret ve nefretimize mukabele mmkn olabileceini kabul etsek dahi bir aknn mecrhen yere
dm bir dman neferi zerinde istimline sik olan glzat- tab ve hiss-i
vaheti hibir mlhaza, hibir lzum ve ihtiyac- harb mazr gsteremez.
Bu fil-i menfrun ngilizler gibi sfat- hakikiye-i medeniyeti baka hibir
kavme lyk grememek derecesinde taassub ve enniyet gsteren bir millet
efrdndan sudru insan insaniyetden nevmd edecek hlt- mstekrehedendir.
Osmanllarn sery yamyamlar gibi ekl etdiklerini ngiliz nefertna
telkin ederek kumandalar altndaki ktat hl-i esarete kar mteyakkz ve
mtevakk bulundurmaya alan ngiliz zbitnnn eser-i tavsiyesi olduuna bhe olmayan fil-i mezbru Osmanl nefertnn hlt- mmsilede
dmanlarna kar gsterdikleri muamele-i merdne ile mukayese edecek
olursak bizlere tevecch eden b-pyn esbb- mbht ve tefhre mukabil
dmanlarmzn b-taraf erbb- tedkik ve insaf nazarndaki mevki-i hakiklerinin bir hakik mezelletden baka bir ey olamayaca tezhr eder. Hastahnelerimizin birinde mecrhen esir bulunan birka ngiliz neferini -cmle
hastagn bil-tefrk-i cins ve mezheb ayn hiss-i insaniyet ve efkat ile tedavi eden- hanmlarmza yatandan parmayla gstererek: "Bu sbynlara
264
silah ekmek mekrhdur." diyen arslan yrekli merd Trk'n u sz kadar

byk bir almet-i temeddn ve ulvv-i cenb olamaz.
BOA, HR. MA, 1141/9, 10
140
10 Austos sene [1]915 tarihli Times gazetesinden
anakkale dr'l-harbinde bulunmu olan bir ngiliz
doktorunun gndermi olduu mektubun tercmesidir.
Avustralya Kolordusu'yla bulunmakda iken kolumun zehirlenmesi ve
hemen iltiym bulmas dolaysyla hizmet-i filiyede yapacak bir iim olmadndan arzu ve ihtiyrma gre i aramakda iken geen Pazar gn mirim
tarafndan arldm ve anakkale'den yaral getirecek olan ufak ve ser bir
gemiye memur edildim.
Ayn gn zevlden sonra Helles Burnu'na vardk ve hasta naklediciler
ile birlikde hemen karaya karak ate hattnn gerisinde bulunan mdvt-
evveliye mevkiine itbn olduk. O gn ibh-i cezre zerinde dehetli bir
toz frtnas hkm sryor, scak haddinden ar bir derecede bulunuyor ve
tahamml-fers kerh bir koku da etrafdakileri taciz ediyordu. Her iki tarafn
ate hatt arasnda takrben millik bir sahada binlerce cesedler yatyor ve
bunlardan bazlar haftalardan beri burada bulunuyor ve kimse bunlar nakletmek cesaretinde bulunamyordu. nk etrafda bulunan dman avclarnn dne-i helkine hedef olmak, lmek korkusu var. Hcum ertesi gn sabahleyin erkenden balayaca cihetle imdilik bize yapacak bir i yokdu.
Binenaleyh biz de teskerelerimizi bir siperin iine yerledirerek bunlarn
zerinde uykuya vardk. Sabahleyin drt buukda uyandm ki, gecenin rutubetinden elbiselerim srsklam kesilmi ve ben de titriyorum. ok gemeden
arkamzda bulunan topularn bombardmana balamasyla husle gelen he265
yecan, slak olan elbiselerimi kurutdu ve beni de std. Seddlbahir'in srtlarna yerletirilmi olan bataryalarmzdaki toplar dakikada on iki mermi endaht etdikleri cihetle bamzn stnden mermilerimiz yamur tanesi gibi
dman tarafna homurdanarak gidiyordu. Siper iinde etrafmda bulunan
efrd, mteheyyic bir halde ocuklar gibi frlayarak mermilerden mtehassl
b-mn kuvve-i itiliyenin havaya kaldrd toz ve topra tema ediyor
ve arapnel dolusu altnda yaz gneinin tesiri tahtnda kar nasl erirse dman tel mnialarnn da ol vechile eridii nazar- hayretle gryordu.
En nihayet hcum emri verildi ve efrdmz etretinden el rparak,
haykrarak Trk saff- harbine yldrm gibi hcuma balad. Bu ana kadar
sakin ve smit duran Trkler ldrc yle bir ate adlar ki, saff- harbimizde der-akab boluklar grnmeye, efrdmz orak makinesine tutulmu baaklar gibi yerlere yklmaya balad. Aman Allahm, bu ne kanl bir sahne
idi! Bizler derhal denleri kaldrp akan kanlarn dindirmeye, yaralarn sarmaya baladk. Der-akab nmzde olan her bir ey kard. Arazi, dereler
ile para para ayrlm ve siperler her tarafa uzanm ve bunun zerinde grebildiimiz bir ey var ise o da intizmdan r bir sretde bir sr insann
grtlak grtlaa, gs gse muharebe ederek birbirlerinin kanlarn imeleri idi.
Derken alk tufan bir daha kopdu ve bunu edd bir hcum takib eyledi ve bir tabur skoya efrd yldrm gibi bir sratle yanmzdan geerek
arkadalarnn imdadna kodu ve bunlar da bu karklkda kayboldular. Bu
zamanda teskerelerimiz tamamen doldu, mdvt- evveliye mevkiine dndk ve tfek sesleri gitdike hafifleiyordu. Eer buna uyku denebilirse o
gece Seddlbahir'de uyudum. Daha dorusu yere uzandm. nk Trk ktat o gece iki mtekbil hcum yapd ve muharebe iniltisi eksik olmad.
Uzanm olduum yerin yz yarda yaknnda bir Fransz bataryas vard. Sabaha kadar "bank bank bank" diye top atp durdu. Ertesi sabah saat drt buukda bir drbn buldum ve yaknmda bulunan en yksek bir tepeye kdm.
Ne cereyan etmekde olduunu anlamak pek mkildi. btid bir bombard266
mandan sonra efrdmz yine ileriye atld ve icab eden siperleri tutdular. Efrdmzn hareketine hibir ey mani olamyor ve bir araya toplanarak nlerinde bulunan ikinci bir hatta daha hcum ediyorlar, kouyorlar, ilerliyorlar,
nlerine gelen her mniay deviriyorlar. Fakat yle bir noktaya vsl olmulard ki, orada kendilerini [ihta edilmi] bir halde buldular. nk arkalarnda brakm olduklar bo siperlere Trkler arlar gibi hcum ederek zabt
etmi ve askerlerimizi evirmilerdi. Bunlar kurtarmak zere bir taburluk
bir kuvve-i imdadiye daha yolland. Bu tabur siperi kazand ve ileriye hcum
etdi. Trkler bu defa siperi istirdd etdiler. Ben o gn leden sonra birok
yarallar ile -gemi dolusu- hareket etdim.
BOA, HR. MA, 1141/46
141
Bb- Al
Hariciye Nezreti
Mhimme Kalemi
Aded: 70512/1198

Roma Sefiri Nabi Beyefendi tarafndan 16 Austos sene [1]915 tarihiyle Roma'dan irsl olunup bu kere vsl olan bir tahrrtda Msy Sonino'nun ngiltere'ye ale'l-umy tarafdrlkdan ibaret olan tavr talya mehfil-i
siyasiyyesinde honudsuzlua bd olmakda bulunduu tezkr edildiinden
sonra deniliyor ki:
"Bu nzra Meclis-i Vkel'ya memur olup Fransa ve ngiltere'ye meyl
ve meveddeti ile marf olan Msy Barzilay kaviyyen mzheret etmekdedir. Bu sebeble endie kesb-i iddet etmekde olup nk Salandra Kabinesi'267
nin bu iki nfzlu uzvunun talya Hkmeti'ni, Fransa ve ngiltere'nin istediklerini yapmak, yani anakkale taarruzuna itirak ve Fransa'ya asker izm
etmek zere karar verdirmeye muvaffak olmalarndan korkuluyor.
imdiki halde efkr- umumiye byle teebbsta akdan aa muhlifdir. Teebbst- mezbreyi efkr- mme belki Avusturya'ya kar iln
edilen ve mill vasfyla tavsf olunan harb talya Ordusu'na msaid bir ekil
alnca telakk bi'l-kabul edebilir. Msy Sonino ve Msy Barzilay tilf-
Mselles devletlerine muvenet hususundaki tasavvurlarn hl-i hzrda
mkilt ile mevki-i icrya koyacaklar mtlaasndaym.
Sahne-i harbden gelen haberler pek de emniyet-bah deildir. Hkmetin ittihz eyledii tedbr-i eddeye ramen halk mrldanmaya balamdr. Mecrhnin adedi gnden gne artyor. talya'nn her tarafnda mecrh
vardr.
talyanlar bi-hasebi'l-mizc sabrszdrlar. Eer yaknda Goriya'nn
zabt yahud Adriyatik Denizi'nde muzafferiyet gibi byk bir muvaffakiyet
iln olunamazsa hzl tebrz edecekdir. Zaten Valambaroza ve Kamaldoli'de ahren ksa bir mddet ikmetim esnasnda kendilerine mlk olduum
mteaddid ayn ve mebsnn kuv-y maneviyyelerinin pek ziyade inhitta uram olduunu mhede etdim. Bunlarn muhibbnmdan olan ikisi
Salandra Kabinesi'nin bi'l-husus, Msy Sonino'nun kteh-bnne siyasetlerini iddetle tenkid etdiler. Bu iki zat Osmanl-talya mnasebtndan bahsederken Hariciye nzrnn ngiltere'ye ho grnmek iin Devlet-i Aliyye ile
kat- mnasebt arzu etdiini sylediler. Nzr- mmileyhin der-meyn
eyleyebilecei en ciddi bahane Trablusgarb'daki hl ve mevkidir. Fakat u
vaziyet haricden vuk bulduu iddia olunan tahriktdan ziyade kta-i mezkrede tekilt ve tanzimta memur olanlarn s-i idarelerine atfolunmak gerekdir. Bu iki recl-i siyas Hkmet-i Osmaniyye ile talya arasnda kat-
mnasebt eylemesine vahm bir hata nazaryla bakmakda ve talya'nn byle bir karar zerine her eyi zyi edeceini ifade etmekdedirler.
268
Haber aldma gre talya'nn anakkale harbine mreket-i mutasavveresi hususunda Fransa ile ngiltere arasnda ihtilf- efkr mevcuddur.
Fransa, anakkale'de bir netice-i mfdeye dest-res olmak iin hi olmazsa
be yz bin asker sevki lzm geldiini bi'l-iddia Fransa'da tedf vaziyeti
daha messir klmak zere talya'nn Fransa'ya takrben iki yz bin kii gndermesini istiyormu".
Malmt- nife Bakumandanlk Veklet-i Cellesi'ne de verildi, efendim.
F 20 evval sene [1]333 - F 18 Austos sene [1]331 / [31 Austos
1915]
Hariciye Nzr nmna
Ahmed Reid
BOA, DH. EUM. 3. b, 8/40
269
R E F E R A N S L A R
270
271
BABAKANLIK OSMANLI ARV (BOA)

Bb- l Evrak Odas (BEO)
BEO, 322947
BEO, 327768
BEO, 326410
Dahiliye Emniyet-i Umumiye 3. ube (DH. EUM. 3. ube)

DH. EUM. 3. b, 2/17
DH. EUM. 3. b, 4/4
DH. EUM. 3. b, 4/37
DH. EUM. 3. b, 5/8
DH. EUM. 3. b, 5/47
DH. EUM. 3. b, 2/48

DH. EUM. 3. b, 4/32
DH. EUM. 3. b, 4/46
DH. EUM. 3. b, 5/13
DH. EUM. 3. b, 8/40
Dahiliye Emniyet-i Umumiye 7. ube (DH. EUM. 7. ube)

DH. EUM. 7. b, 2/31
Dahiliye Emniyet-i Umumiye Kalem-i Husus (DH. EUM. KLH)

DH. EUM. KLH, 5/24
Dahiliye Emniyet-i Umumiye Kalem-i Umum (DH. EUM. KLU)

DH. EUM. KLU, 2/38
DH. EUM. KLU, 8/34
Dahiliye Emniyet-i Umumiye Levazm Kalemi (DH. EUM. LVZ)

DH. EUM. LVZ, 30/16
Dahiliye Emniyet-i Umumiye Seyr Sefer Mdriyeti (DH. EUM. SSM)

DH. EUM. SSM, 53/25
Dahiliye Emniyet-i Umumiye Evrak Odas (DH. EUM. VRK)

DH. EUM. VRK, 14/69
DH. EUM. VRK, 14/74
DH. EUM. VRK, 14/76
DH. EUM. VRK, 14/83
DH. EUM. VRK, 14/87
DH. EUM. VRK, 14/100
DH. EUM. VRK, 25/2
DH. EUM. VRK, 25/4
DH. EUM. VRK, 25/8
272
DH. EUM. VRK, 14/72

DH. EUM. VRK, 14/75
DH. EUM. VRK, 14/82
DH. EUM. VRK, 14/85
DH. EUM. VRK, 14/92
DH. EUM. VRK, 14/102
DH. EUM. VRK, 25/3
DH. EUM. VRK, 25/6
DH. EUM. VRK, 25/9
DH. EUM. VRK, 25/12

DH. EUM. VRK, 25/25
DH. EUM. VRK, 25/31
DH. EUM. VRK, 25/35
DH. EUM. VRK, 25/40
DH. EUM. VRK, 25/24

DH. EUM. VRK, 25/30
DH. EUM. VRK, 25/33
DH. EUM. VRK, 25/36
Dahiliye Kalem-i Mahsus (DH. KMS)

DH. KMS, 27/2
DH. KMS, 32/8
DH. KMS, 31/30

DH. KMS, 33/15
Hariciye Matbuat (HR. MA)

HR. MA, 1118/4
HR. MA, 1119/33
HR. MA, 1122/7
HR. MA, 1123/38
HR. MA, 1124/76
HR. MA, 1125/44
HR. MA, 1126/62
HR. MA, 1127/19
HR. MA, 1131/35
HR. MA, 1131/73
HR. MA, 1132/40
HR. MA, 1132/55
HR. MA, 1132/64
HR. MA, 1132/91
HR. MA, 1133/20
HR. MA, 1133/67
HR. MA, 1134/8
HR. MA, 1134/24
HR. MA, 1134/52
HR. MA, 1134/98
HR. MA, 1135/24
HR. MA, 1135/42
HR. MA, 1135/70
HR. MA, 1135/96
HR. MA, 1136/14
HR. MA, 1136/35
HR. MA, 1136/58
HR. MA, 1136/64
HR. MA, 1137/10
HR. MA, 1137/22
HR. MA, 1137/55
HR. MA, 1138/1
HR. MA, 1138/29
HR. MA, 1118/11

HR. MA, 1120/81
HR. MA, 1123/8
HR. MA, 1123/66
HR. MA, 1125/2
HR. MA, 1126/50
HR. MA, 1127/4
HR. MA, 1131/1
HR. MA, 1131/52
HR. MA, 1132/24
HR. MA, 1132/45
HR. MA, 1132/57
HR. MA, 1132/75
HR. MA, 1133/3
HR. MA, 1133/58
HR. MA, 1134/7
HR. MA, 1134/15
HR. MA, 1134/36
HR. MA, 1134/65
HR. MA, 1135/7
HR. MA, 1135/41
HR. MA, 1135/56
HR. MA, 1135/78
HR. MA, 1136/5
HR. MA, 1136/28
HR. MA, 1136/50
HR. MA, 1136/61
HR. MA, 1136/90
HR. MA, 1137/21
HR. MA, 1137/29
HR. MA, 1137/56
HR. MA, 1138/12
HR. MA, 1138/38
273
HR. MA, 1138/39

HR. MA, 1139/3
HR. MA, 1139/13
HR. MA, 1139/27
HR. MA, 1140/22
HR. MA, 1140/63
HR. MA, 1140/81
HR. MA, 1140/88
HR. MA, 1141/9
HR. MA, 1141/46
HR. MA, 1138/77

HR. MA, 1139/10
HR. MA, 1139/14
HR. MA, 1140/16
HR. MA, 1140/40
HR. MA, 1140/80
HR. MA, 1140/82
HR. MA, 1141/5
HR. MA, 1141/10
HR. MA, 1155/72
Hariciye Siyas (HR. SYS)

HR. SYS, 2098/10
HR. SYS, 2099/2
HR. SYS, 2103/1
HR. SYS, 2109/10
HR. SYS, 2109/12
HR. SYS, 2110/1
HR. SYS, 2110/8
HR. SYS, 2179/3
HR. SYS, 2189/1
HR. SYS, 2194/16
HR. SYS, 2217/45
HR. SYS, 2322/44
HR. SYS, 2322/52
HR. SYS, 2322/56
HR. SYS, 2322/82
HR. SYS, 2323/9
HR. SYS, 2323/24
HR. SYS, 2408/22
HR. SYS, 2409/53
HR. SYS, 2411/3
HR. SYS, 2411/25
HR. SYS, 2412/11
HR. SYS, 2412/62
HR. SYS, 2098/12

HR. SYS, 2099/5
HR. SYS, 2107/4
HR. SYS, 2109/11
HR. SYS, 2109/13
HR. SYS, 2110/3
HR. SYS, 2111/3
HR. SYS, 2182/1
HR. SYS, 2189/2
HR. SYS, 2217/11
HR. SYS, 2322/43
HR. SYS, 2322/49
HR. SYS, 2322/54
HR. SYS, 2322/74
HR. SYS, 2323/1
HR. SYS, 2323/15
HR. SYS, 2323/25
HR. SYS, 2409/21
HR. SYS, 2409/85
HR. SYS, 2411/22
HR. SYS, 2411/51
HR. SYS, 2412/41
HR. SYS, 2412/71
rde Harbiye (. HB)

. HB, 1333. Ra/3
. HB, 1333. C/51
. HB, 1333. N/137
. HB, 1333. L/19
. HB, 1333. Ca/36

. HB, 1333. N/43
. HB, 1333. N/141
. HB, 1333. L/32
rde Taltifat (. TAL)

274
. TAL, 1333. Ca/37

. TAL, 1333. N/4
. TAL, 1333. C/23
Mbeyn-i Hmyn (MB)

MB, 909/104
MB, 909/122
MB, 909/121
MB, 910/17
Mbeyn rde (MB)

MB. , 180/77
Meclis-i Vkel Mazbatalar (MV)

MV, 197/105
MV, 198/126
MV, 197/111
Yldz Perakende Asker Maruzat (Y. PRK. ASK)

Y. PRK. ASK, 115/6
NDEKS
275
276
NDEKS
A
Abdullah Efendi, Depo Taburu Mlzm- Evvel[i] 257
Achibaba Tepesi bkz. Altepe
Adalar 61, 236
Denizi 57, 60, 72, 131, 149, 154
Adil, Edirne Valisi 49, 80, 225
Adnan Bey, Hill-i Ahmer Ktib-i Umumsi 80
Adriyatik 30, 46
Denizi 182, 266
AE-2 Avustralya-ngiliz tahtelbahiri 88, 95
Aftonblatt gazetesi 231, 233
Agamemnon Zrhls, ngiliz 18, 36, 42, 56, 70, 89, 96, 129, 153
Aaderesi 212
Aldere 154
Ahali-i slmiyye 107
Ahmed Hikmet, Pete Baehbenderi 74
Ahmed olu Mehmed, Koca Haliloullar'ndan 138
Ahmed Reid, Umr- Siysiye Mdr-i Umumsi 9, 76, 77, 267
Ajans Mill bkz. Mill Osmanl Telgraf Ajans
Ajanslar 42
Akba 118
Liman 241
Tekkesi hastahne adrlar 110
Akay 55, 57
skelesi 148
Krfezi 55
Akdeniz Boaz 6
277
Hill-i Ahmer Hastahne Gemisi 241

Vapuru 240, 245
Alan Olster 254
Albion Zrhls, ngiliz 58, 121, 122, 124
Altepe 213, 254
civar 211
Ali Fethi, Sofya Sefiri 108
Ali olu Mustafa, Berberoullar'ndan, Celliye karyesi, Aziziye Kazas 140
Alman/lar 144, 145, 148, 183, 185, 194, 232, 247
bahriyesi 128
esirleri 144
Hkmeti 51, 185
sefin-i harbiyesi 183
Sefreti 30
ark Hatt Kumpanyas 106
tahtelbahiri 131, 149, 155, 169, 185
tayyresi 254
vapuru 256
zbitn 144, 246, 247
Almanya 5, 6, 20, 30, 51, 82, 144, 145, 232
Devleti 20, 63
Hariciye Nezreti 9
Hkmeti 5, 8, 46, 51, 185
imparatoru 9
sefiri 46, 51
Alsace ovalar 145
Altn liyakat muharebe madalyas 84, 85
Amerika 64, 69
Hkmeti 239
Matbt Cemiyeti Dersadet muhbiri 149
4
Salib-i Ahmer etibbs 240, 242, 244, 246

Sefreti 90, 109, 111, 112, 114, 157, 179, 180, 190, 198, 236, 237, 238, 239, 240,
241, 242, 243, 244, 245, 246
sefiri 108, 240
Amiral gemisi 17, 37
Amiral Nelson Zrhls bkz. Lord Nelson Zrhls
Anadolu 28, 88, 122, 125, 182
bataryalar 119, 129, 130, 132, 160, 164, 165, 166, 170, 172, 173, 174, 202, 205,
209
Boaz bataryalar 133
obs bataryalar 19
sahil bataryalar 94, 120, 130, 134, 135, 160, 167, 171, 200
sahili 124, 126, 173
sahilindeki tabyalar 18
Anafarta/lar 4, 259
Cephesi 215, 216, 220
Grubu 220
Andros
Adas 28
Vapuru 56
Ankara Vilyeti 139
Anzak mevkii 260
Arap lisan 195
Arapa 194
Arburnu 87, 88, 89, 92, 94, 96, 97, 98, 100, 101, 102, 107, 116, 117, 118, 119, 120,
123, 124, 126, 127, 128, 129, 130, 132, 134, 135, 139, 140, 142, 153, 155, 156,
158, 159, 160, 161, 163, 164, 165, 167, 170, 171, 172, 173, 174, 188, 199, 200,
201, 202, 203, 204, 205, 206, 208, 209, 210, 211, 212, 213, 214, 217, 218, 219,
229
Cephesi 131
civar 96, 104, 118, 119

Grubu 161
ihrc iskelesi 206
sahili 201
Askir-i Osmaniyye 188, 191
mecrhni 238
Asia Gemisi 237
Asker
dolu mavnalar 88
nakleden vapurlar 239
nakli 112, 114, 201, 242
sevki 187, 267
Asker
hapishneler 185
hastahne sefini 112, 113
Asmadere Cephesi 216
Asquit, ngiliz bavekilinin olu 253, 254
Asquit, Mister, ngiliz Bavekili 234
Associated Press 69
Atina 30, 35, 56, 61, 62, 75, 246
ataenavali 56
Ataenavallii 61
gazeteleri 28, 52
Sefret-i Seniyyesi 77, 78, 105, 106, 141
Avam Kamaras 102
Avc
hendekleri 118, 260, 261
siperleri 82, 93, 98
Avrupa 254
6
Avustralya
askeri 175, 176
efrd 261
frkas 28
ktat 88, 176
kolordusu 260, 263
zbiti 234
l nefer 176
llar 42, 56, 61, 77, 153, 221, 235
Avusturya 31, 144, 232, 266
askeri 144
ataenavali 34
Donanma Cemiyeti 61
donanmas 30
karargh 232
ordusu 20
Sefreti 61
Avusturya-Macaristan 47
Hkmeti 46
Ay Tabya 29
Aydn Sanca 138
Ayvack sevhili 55
Ayvalk Kaymakaml 55
Aziziye Kazas, Bursa Vilyeti 140
Azmak 216
B
Bababurnu 57
Bb- l Hukuk Maviri 191, 238
7
Bahr- Sefd 150, 249

Bahr- Sefd Boaz 63, 236, 243
harici 10
Mevki-i Mstahkemi 83
Muhfzl Vekleti 4
Umum Kumandanl 5
Bahriye Nezreti 35, 46, 237
Vekleti 197
Bakla Burnu 29
Balkan/lar 42, 47
Harbi 71
Muharebesi 232
Balon gemisi 153, 201, 209
Bandrma 226
Divan- Harb-i rf Heyet-i Tahkikiye Riyseti 257, 259
Kaymakam 224
Kaymakaml 259
Kazas 223
Liman 223
Mdde-i Umumlii 259
Polis Dairesi 223
sahili 256
Vakas 224
Barbaros Zrhls 215
Bark, Rusya Maliye Nzr 64, 65
Barzilay, Msy 265, 266
Basri Bey, Yzba, nc Ordu Sa Cenh Grubu Erkn- Harbiye Reisi, Binbala
terfi 177, 178
Bakumandanlk 105, 197
Vekleti 24, 25, 35, 46, 49, 74, 76, 77, 84, 103, 112, 114, 151, 181, 195, 196,
227, 233, 238, 239, 267
Batarya/lar 4, 17, 23, 29, 32, 38, 39, 40, 41, 43, 45, 59, 71, 72, 73, 81, 82, 87, 93, 95,
116, 120, 121, 122, 123, 126, 127, 158, 200, 202, 205, 206, 208, 217
inas 4
mevzileri 19, 161
Batavya Baehbenderlii 115
'daki cmi-i kebr 115
Bayku bataryalar 22, 25
Bedri Beyefendi, Polis Mdr 16
Belika 30
Benbove Livs 252
Taburu 253
Beneve Raji, Saphir mrettebtndan 14
Berlin 145
sefiri 46
Berliner Zeitung am Mittag gazetesi 149
Besim mer, Doktor, Osmanl Hill-i Ahmer Cemiyeti Reis-i Snsi 241, 246
Beige
Liman 87
sahili 213
Beinci Ordu 150, 188
Kumandanl 110, 150, 151
mntkas 224
tertibt- shhiyesi 240
-y Hmyn 57
Beylerbeyi Hastahnesi 156
memurni 157
Bezerta 182
Liman 149
Biga Kazas 137, 139
Biga Vapuru 155, 189, 190

Billy, Daily Express muhabirlerinden 255
Birmingham Kruvazr 155
Blanford, ngiltere'de 254
Boaz/lar 3, 5, 7, 15, 16, 18, 25, 26, 28, 30, 41, 42, 47, 49, 51, 56, 61, 64, 65, 66, 81, 82,
86, 88, 89, 93, 95, 99, 103, 116, 118, 121, 123, 125, 127, 129, 173, 248, 249
bataryalar 81, 93
bombardman 28
dahili 73
ileri bataryalar 93, 168
medhali 3, 5, 7, 9, 17, 86, 87, 101
meselesi 65
mdafaas 7, 46
sahil bataryalar 159
'n seddi iin torpido getirilmesi 4
'n emr-i mdafaas 32, 63
'n seddi 3, 4, 6, 7
Boazii 236
sahilleri 145
Bolayr 23, 29, 117, 154, 209, 220
civar 43, 96, 182, 217
hatt 220
hattnn merkez tabyas 29
istihkmt 3
istihkmtna ate 23
istikameti 87
karyesi 70
Boman, General 61
Bomba
bataryalar 206
endht mevzii 158
10
endht 132
kalblarn itinm 199
Bouvet Zrhls, Fransz 44, 67
Bozbaba / Esterabetyos Adas 131
Bozburun Katrl 219
Bozcaada 18, 21, 22, 23, 29, 42, 51, 52, 56, 58, 60, 61, 72, 81, 93, 154, 213
civar 22, 28, 43
Feneri 56
'nn ngilizler tarafndan igli 52
Breslau [Midilli] Kruvazr 5, 144
Britonlar 250
Bronsart, V., Karargh- Umum Erkn- Harbiye Reisi 54, 70, 71
Bruix Zrhl Kruvazr, Fransz 130
Budapete Kordafrates 73
Budayn ihrc iin Boazlar' amak meselesi 65
Bulgar/lar 7, 42
efkr- umumiyesi 47
Bulgaristan 8, 9, 30, 35, 42, 65, 76, 107, 144
Hkmeti 76
l bir tcirin Msr'daki mhedt 107
Bulgarya bkz. Bulgaristan
Burgas 51
Burhaniye iskeleleri 57
Bursa Vilyeti 140
Bkre 30, 106, 146, 147
Byk Lunapark Heliopolis Otel, Kahire'de 175
C
Cebel bataryas 60
Cebelttark 28, 103, 149, 250
11
Boaz 149
Cephne 19, 98, 164, 172
Celliye karyesi, Aziziye Kazas, Bursa Vilyeti 140
Cemal, Bahriye Nzr 8
Cenevre Mukvelenmesi 113, 188, 239
kavidi 112
Cenb Grubu (Seddlbahir'de) 142, 148, 153, 156, 161, 166, 167, 169, 216, 220
Cesarettepesi 148
Cevad Paa, Bahr- Sefd Boaz Kumandan 63
Cevdet Bey 30
Ceyhun Nakliye Vapuru 157
Charlemagne Zrhls 122, 123, 156
Charles Martel Zrhls, Fransz 103, 121
Cicakof, General 3
Collingwood Livs 252
Combes, Fransz Bakan 30
Conkbayr 216, 217, 235
Corne-Wallis Harb Gemisi 42
Courriere Della Sera 58
Croix de Fer nin 63
anakkale 15, 19, 21, 22, 23, 25, 26, 27, 29, 30, 31, 38, 41, 43, 47, 50, 51, 52, 54,
55, 56, 58, 59, 62, 64, 65, 66, 68, 70, 73, 74, 75, 77, 78, 79, 82, 83, 102, 104,
106, 107, 117, 121, 133, 136, 141, 146, 147, 149, 150, 153, 154, 155, 156, 157,
175, 182, 185, 186, 187, 188, 189, 192, 195, 196, 197, 215, 216, 220, 221, 222,
223, 231, 232, 233, 234, 236, 238, 242, 247, 263, 266, 267
Cephesi 96, 97, 98, 99, 100, 101, 116, 120, 121, 122, 123, 124, 125, 126, 128,
129, 130, 131, 132, 133, 134, 135, 158, 159, 160, 161, 163, 164, 165, 166, 167,
168, 169, 170, 171, 172, 173, 174, 199, 200, 201, 202, 203, 204, 205, 206, 208,
209, 210, 211, 212, 213, 214, 217, 218
12
dar'l-harbi 107, 156, 233, 249, 263

harbi 267
harekt 255
havdisleri 82
heyet-i seferiyesi karargh 222
hulsa-i vekyii 99
ngiliz viskonsolosu 91
istihkmlar 66
Kulesi 66
Livs 86, 248, 249
medhali 11
Mevki-i Mstahkem Kumandanl 70
muhbiri 176
muhrebt 90, 107, 108, 109, 235, 243, 247
Mutasarrfl 103
mdafaas 61
pgh 30, 185
Rum mahallesi 67
sahil bataryalarmz 126
'de dmann kavid-i dveliye hilfna harekt 109
'de esir edilen asker listesi, Franszlar tarafndan 198
'den sevhil-i karbeye sevk olunan ahali 79
'nin haric istihkmt 16
'nin haric tabyalar 37
'ye gazeteci fotoraf 54, 69
'ye vuk bulmakda olan hcumlar 46
anakkale Boaz 25, 31, 36, 37, 59, 72, 90, 95, 135, 206
bataryalarna kar ate 44
bataryalarn bombardman 40
bombardman 17, 36
harici 8, 71
13
medhali 11, 39
medhalindeki tabyalar 18
torpil hatt 41
'ndaki istihkmt 39
'nn mesddiyeti 35
'nn zorlanmas 35
ataltepe 155
atlakdere 155
aylbayr 216
ekmeceler 157
narl Liman 51, 55
ifteamlar'daki batarya 29
imenlik stihkm 66, 67
orum Sanca 139
D
Dahiliye 74, 105, 195, 196
Emniyet-i Umumiye Mdriyeti, 238
Nezreti 8, 31, 35, 44, 48, 54, 75, 76, 77, 79, 85, 86, 111, 114, 150, 225, 233,
238, 248, 249, 265
Daily Express gazetesi 249, 255
D'Amade, General, Fransz kuvvetlerinden 30, 43, 61
Damaklkbayr 216
Damon, Amerika Matbt Dersadet Muhbiri 66
Dardanos 19, 23, 45
bataryalar 22
istihkm 67
istihkmna ate almas 25
Kalesi 68
Tepesi 3
14
Debarkman 42, 86
Dedeaa
Liman 28
tark 26
Defence Zrhls 122
Dekovil hatt 220
Deliyani srtlar 55
Delta 175
Demirhisar Torpidosu 72
Deniz tayyreleri 209
Depp Gemisi 237
Dersadet 53, 69, 71, 72, 81, 82, 84, 179, 182, 231, 232, 246
Amerika Sefreti 246
Despot 55
Liman 22
Devlet-i Aliyye 6, 7, 78, 183, 184, 266
Dimitri, Dman tahtelbahirleri tarafndan kayklar batrlan 226
Divan- Harb-i rf 258
Heyet-i Tahkikiyesi 258
Divan- Hmyn 198
Doan Vapuru 102
Domdom kurunu 98, 135, 136, 138
Domuzburnu 138
Domuzdere 22, 87
civar 118
Donanma
ateleri 97
toplar 125
-y Hmyn 78
15
Drdnc Henri Zrhls, Fransz 47, 55, 56, 60, 89, 95

Drdnc Kolordu 83
Drdnc Lahey Mukvelenmesi 179
Drdnc Ordu-y Hmyn 57
Drac Torpidosu 154
Dragodina skelesi, nz'de 59
Dretnot 57
zrhls 56
Dman [Mttefikler]
alaylar 214
avc siperleri 97
bataryalar 155, 169, 174
bomba mevzii 210, 211
cephne deposu 155
cephnelii 134, 171
donanmas 7, 16, 22, 24, 34, 38, 39, 44, 47, 87, 88, 89, 99, 197
dretnot kruvazr 29
efrd 159, 199, 200
filosu 8, 18, 37, 38, 39, 46, 59
ganbotu 213
gemileri 17, 21, 39, 73, 130, 131
havan bataryas 206
iskeleleri 120
istimbot 22
kara ve gemi topusu 119
kararghlar 195
ktat 97, 134, 170
kruvazr 10, 22, 24, 26, 41, 42, 43, 57, 87, 154
kuv-y askeriyesi 187, 188
kuvvetleri 81, 89, 93
lamlar 203, 205
16
maktlleri 116
mevzileri 116, 129, 130, 165, 166, 169, 171, 204, 207, 217
mntkas 129
mfrezesi 101
mhimmt deposu 169
nakliye gemileri 21, 87, 88, 92, 96, 168, 213
nakliye sefini 89
nakliye sefinesi 82, 93, 157
neferleri 163
obs topu 168
ordugh 123, 158, 167, 168, 170, 202
piydesi 133
rmorkrleri 128
sefini 9, 15, 22, 26, 28, 29, 43, 44, 45, 54, 72, 93, 95, 103, 104, 116, 121, 124,
127, 163
siperleri 118, 123, 158, 159, 172, 199, 201, 206, 207, 209, 210, 212, 217
taarruzu 100, 130, 131
tahtelbahirleri 10, 26, 42, 49, 55, 89, 95, 102, 106, 111, 126, 114, 126, 154, 155,
157, 189, 190, 191, 209, 215, 219, 223, 225, 226, 228, 229, 238, 244, 256, 258
tarassud mevzii 157
tarassud sefini 71
tard edilmesi 27, 87
tayyre gemisi 29, 60, 62
tayyre hangarlar 174
tayyrecileri 184, 185, 189
tayyreleri 29, 42, 43, 86, 90, 104, 110, 118, 119, 155, 159, 165, 172, 173, 186,
187, 188, 189, 196, 205, 207, 211, 212, 216, 217, 220, 229
tebaas 111, 114
Tekke Burnu'ndaki ihrc iskeleleri 172
teleft 120
telsiz telgraf 110
17
telsiz telgraf ve helyosta merkezleri 159

topu atei 98, 166, 174
topu mevzileri 123, 133, 158, 159, 167, 204
topular 132, 165, 169, 171, 201
torpido istimbotu 216
torpido muhribleri 81, 87, 93, 122, 149, 160, 200, 201
torpido mrettebt 72
torpidolar 10, 19, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 29, 41, 42, 43, 45, 50, 52, 55, 57, 59,
60, 62, 72, 73, 87, 95, 104, 120, 153, 154, 155, 159, 161, 200, 201, 205, 208,
212, 216
torpil taharr gemileri 32, 40, 41, 56, 59, 72, 73, 160, 201
torpil taharr sefini 19, 21, 22, 24, 26, 42
uzak depolaryla ihrac iskeleleri 97
sers 111, 112
zyit 89, 127, 133
zrhllar 8, 17, 18, 19, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 29, 33, 37, 38, 40, 41, 43, 45,
47, 50, 52, 55, 57, 58, 59, 60, 62, 72, 87, 93, 119, 118, 123, 124, 126, 127, 148,
219, 220
Dvel
-i muazzama 71
-i muhribe 114, 183
-i muhsama 111
tebaas 237
-i mtehbbe sefretleri 191
-i Mttefika 75, 137, 238
E
E-15 tahtelbahiri 193
Ece Liman 55, 60, 216
srtlar 56
Eceabad 80
18
Kaymakaml 80
Echo de Paris gazetesi 227
Edevt- istihkmiye 172
Edib, Karargh- Umum stihbrt ubesi'nden Erkn- Harb Binbas 11, 23, 54, 151,
160, 164, 193, 211, 215, 219, 221, 235
Edirne 47, 80
Vilyeti 48, 80, 151, 225
Edremid
Krfezi 55, 57, 148, 154
Sabit Jandarma Blk Kumandanl 54
Eriburnu 87
Eksamil 29, 220
srtlar 29
Elda Gemisi, Yunan 42
Elektrik fenerleri 3, 4
Elmal ky, Biga Kazas, Kale-i Sultaniye 137
Emin, Mstear 227
Emirali 228
Cezresi 228
Enver, Bakumandan Vekili ve Harbiye Nzr 16, 57, 64, 84, 85, 90, 110, 111, 136,
177, 178, 179, 180, 181, 182, 185, 186, 187, 188, 189, 190, 191, 225, 228, 229,
230, 236, 240
Erdek 224
narl Liman 219
Ereli 102, 154
Erkn- Harbiye Reisi 83
Vekili 16, 17
Erturul
civar 156
tabyas 19
19
Vapur- Hmynu 49
Esad Paa, Mirliv, nc Kolordu Kumandan 84, 85
feriklie terfi 178
Eski ngiliz mezarl 23
Etiyen embedi, Doktor, Budapete Kordafrates denilen drlfnn faklteleri talebe
cemiyeti reisi 73
Ezine 185
Hastahnesi 196, 211
F
Fahreddin, Kaymakam, nc Kolordu Erkn- Harbiye Reisi 177, 178
Falkanhausen 56
Fas 76
Fasulye, Mstahkem bir mevkii 143, 144
Fzl Bey, Binba, Krk nc Alay Kumandan Vekili 177, 178
Fettah Bey, mtekidn-i askeriyeden 257
Feyzi Bey, Miralay, Drdnc Kolordu'ya mensub On kinci Frka Kumandan 83
On Altnc Kolordu Kumandanl'na memur edilmesi 83
On Altnc Kolordu Kumandanl'ndan emekli 229
Fondorpotis, Amiral 61
Fransa 30, 31, 64, 65, 76, 78, 222, 232, 234, 247, 265, 266, 267
Hariciye Nezreti 238, 243
Hkmeti 111, 198, 243, 238
Maliye nzr 64, 65
memurn-i askeriyesi 243
nzzr 30
Sefreti 231
tebaas, Dersadet 'te bulunan 182
ve ngiltere bankalar 64
'nn mstahfz ve Afrika zhaf avc efrd 76
20
Fransz/lar 17, 33, 56, 87, 106, 108, 152, 176, 194, 217, 221, 223, 227, 235, 251
Afrika avc alaylar 56
askiri 30, 202
asker sansr 227
askerleri 52, 176, 194
bataryas 264
cephesi 143, 223
dretnotu 56
efrd 199
elbise-i askeriyesi 10
esiri 247
filolar 8, 30, 182
gemileri 67
Hariciye nzr 180
Hariciye Nezreti 179
hastahne gemileri 243
hatlar 179, 180
Joule Denizalts 95n
ktat 56, 147
Konsoloshanesi 49
kruvazr 10
kuvve-i seferiyesi 43
kuvveti 30
nakliye gemisi 155, 169
neferi 231
rmorkr 77
saff- harb gemisi 66
sefin-i harbiyesi 28, 36, 68
21
sefin-i harbiyesinin tabyalar bombardman 16

sefinesi 66
ark Heyet-i Seferiyesi Bakumandan 179
tahtelbahiri 11, 12, 13, 206
tebli-i resmsi 106, 142, 145, 152
topular 66
toplar 143
sers 236
sery angaryada istihdam 227
ve ngiliz askeri 261
ve ngiliz filosu 26
yarallar 251
zbiti 61, 216
zrhls 23, 28, 37, 39, 117
Franszca 14, 69
Fuad, Kale-i Sultaniye Mutasarrf 5, 10, 45, 103,
G
Galataky 216, 217
Galib Kemal Bey, Atina Sefiri 35, 75, 105
Gamirinos Tamhnesi, Pete'nin en byk lokantas 74
Gaulois Zrhls 36, 51, 58
Gay, Daily Express Muhabiri 255
Gayr- muhrib yolcu nakleden gemiler 114
Gelibolu 29, 48, 49, 89, 150, 151, 153, 219, 224, 246
Cephesi 261
dr'l-harbi 198
dr'l-harbi iml Grubu 177, 178
hastahne ittihz 224
istihkam 184
22
kasabas 172
ibh-i Cezresi 28, 81, 92, 93, 94, 95, 115, 120, 142, 145, 152, 179, 180, 183,
184, 186, 187, 191, 234, 239, 240, 241, 244
iml-i garbsi 22
zerinde istikf 86
ve Biga'da tesis olunacak hastahneler 80
Geyikli skelesi 26
Girid
'deki ngiliz ve Fransz konsoloslar 28
Goeben [Yavuz] Zrhls 5, 144
Goliath Zrhls, ngiliz 102, 120
Goltz, Yver-i Hss- Hazret-i ehriyr 32
Goriya 266
Gnll 77
efrd 28
Greko, ngiliz tahlsiye kumpanyasna mensub rmorkr 105
Grey, Edward, ngiliz Dileri Bakan 30
Gula, Peka, Pete'de mehur yazarlardan 74
Gureb-y Mslimn Hastahnesi 136, 137, 138, 139, 140
Glnihal Vapuru 113, 219, 235, 243, 245
Gmrk
antrepolar 195
Dairesi 219
Gm Muharebe mtiyz Madalyas 198
H
Hali Vapuru 190, 191
Halid Tepesi 148, 155
Halil Bey, Osmanl Tabibi 179
Halil Paa iftlii, Lapseki'de 157, 189
'ndeki hastahne 207
23
Halilili, 26
Hamidiye 19, 45
istihkm 67, 68
Hamilton, Ian, General 148, 153, 254
Harb
madalyasyla taltf 103
Matbt Karargh 117, 192, 199, 247, 249
muhbirleri 52, 54, 69, 83
sefinesi 21, 58, 182, 187
-i Umum 71
Harbiye
nzr 13, 20, 57, 84, 111, 178, 179, 181, 228, 230, 237
Nezreti 6, 8, 9, 20, 80, 111, 156, 180, 198, 237
Nezreti Mstear 151
Yedinci ube 238
Hariciye
nzr 31, 46, 63, 109, 266
Nezreti 35, 50, 70, 73, 90, 110, 115, 135, 136, 146, 179, 190, 194, 222, 224,
227, 228, 229, 235, 236, 240, 244, 245, 246, 258
Hasan olu Halil, Hac Ahmedoullar'ndan, Takpr Kazas'nn Seki karyesinden 140
Hastahne gemileri 108, 112, 113, 168, 170, 186, 187, 188, 238, 239, 240, 241, 242,
243, 244, 245, 246
Havan/lar 19
tabyas inas 4
Havuzlar civar 187
Haydarpaa 236
'ya ileyen vapurlar 111, 114
Hayri, eyhlislm ve Evkf- Hmyn Nzr 137
Heliopolis Palace Otel, Kahire'de 175
Helles Burnu 251, 263
24
Henri Quatre Zrhls 122, 155

Hersing, Yzba, Alman tahtelbahirinin svarisi 149
Heyet-i
Edebiye 150, 151
stihbriye 13
Vkel 115
Tahkikiye 256, 257
zbitn 32
Hikmet Beyefendi 149
Hill Anonim irketi 79
Hill-i Ahmer 73, 80, 110, 239
bayra 113, 188, 189, 212, 235, 236, 243, 245
bayra ekmi olan hastahne 90, 108, 109, 217
Hastahne gemisi 241, 245, 246
irt bulunan hastahne adrlar 109
iaretleri 207
Hilmi Paa bkz. Hseyin Hilmi Paa
Hind
lisan 194
-i ark gemicileri 250
li asker, Afrika Vapuru'nun getirdii 194
li Mslmanlar 195
Hindistan ktatmz 152
Hisarlk 155, 206
bataryalar 58
garbndaki dman 173
garbndaki dman topusu 134
Hood Taburu 253
25
Howe kinci Livs 252

Hristo veled-i Panayot, Dman tahtelbahirleri tarafndan kayklar batrlan 226
Hkmet-i Osmaniyye 35, 71, 182, 183, 184, 221, 239, 242, 243, 266
Hkmet-i Seniyye 46, 232
Hseyin Hilmi Paa, Viyana Sefiri 20, 46
Hseyin Kzm Bey / Efendi, Muharrirn-i Osmaniyye'den 52, 53, 54
Hseyin, Mill Osmanl Telgraf Ajans Mdr 52
I
Ilca skelesi 154
Implacable Zrhls (Irresistible sisteminde), ngiliz 51, 101, 122
Indefeatable Zrhl Kruvazr 15
Inflexible svarisi 58
Irak 152
Ivan Helid, Mlzm, Royal Naval Frkasnda bulunmu olan 249
ne cemiyetleri 112
brahim, Hseyin olu, orum Sancann Tepecik Mahallesi'nden 139
brahim, Mstear 244
brice sahili 50
mroz 10, 26, 28, 42, 119, 153, 158
Adas 51, 129, 153
ngiliz/ler 9, 17, 30, 33, 52, 56, 61, 65, 67, 70, 98, 107, 108, 127, 147, 148, 152, 175,
182, 184, 185, 194, 195, 214, 221, 223, 235, 255, 262
askiri 177
askerleri 30, 107, 143, 144, 176
bahriye zbiti 56
beynt 240, 241
cephesi 143, 223
26
doktor 263
donanma ve ordusu 71
dretnotu 10, 56
efrd 199
elbisesi 175
esiri 200, 240, 242, 247, 248
etibbs 176
filosu 5, 8, 24
gazeteleri 221
gemileri, 7, 17, 66, 67, 68, 238
heyet-i bahriyesi 36
heyet-i seferiyesi 262
idaresi 107
karargh 223
ktat 146, 181
kruvazr 10, 44, 57, 72, 182, 201
kuvs 239
memurn-i bahriyesi 242
nakliye gemisi 103
nakliye sefinesi 42
nefert 262
neferi 72, 177, 261, 262
saff- harb gemisi 66
sefini 242, 244
sefin-i harbiyesi 16, 36, 66, 68
siperleri 177
sol cenh 147
tahtelbahiri, E-15 iaretli 90
tahtelbahirleri 240, 242
teblii 17, 42, 47, 152
27
topular 66
torpido muhribi 72, 81, 93, 149
torpido muhribi batrlmas 88
torpidosu 15
Triumph Zrhls 107
sers 90, 108, 177, 236
ve Fransz askiri 25
ve Fransz kuvveti 28
ve Fransz sers 109
zbitn 6, 194, 262
zbitn, Osmanl bahriyesi hizmetinde bulunan 184
zyit 234
zrhls 37, 41, 70, 102, 125, 150
ngilizce 69
ngiltere 25, 29, 30, 31, 56, 64, 65, 71, 78, 108, 111, 148, 181, 182, 183, 193, 222, 238,
240, 249, 253, 265, 266, 267
Amirallii 72
Bahriye nzr 102
bavekili 26
donanmas 197
Harbiye nzr 192
Harbiye Nezreti 222
Hkmeti 71, 90, 237, 239, 242, 244, 246
Maliye nzr 64, 65
tebaas, Dersadet 'te bulunan 182
'nin mstemlekt askeri 108
nz 59, 148
ntepe 29, 41, 58, 60, 103, 156
bataryalar 29, 103, 157
28
'deki toplar 25
rde-i Seniyye 12, 13, 50, 57, 63, 83, 84, 179, 178, 181, 197, 198, 228, 230
lyihas 63, 177, 180, 227
rlanda
Denizi 150
efrd 259
skenderiye 175
tark 259
'de gnll tahd edilmesi 77
'ye gelen otuz bin asker 76
skoya efrd 264
slm/lar 53, 194
smail Hakk Bey, Binba, Birinci Kuvve-i Seferiyye'ye memur Yedinci Alay'n Birinci
Taburu Kumandan 177, 178
smailolu Tepesi 118
smet, Kaymakam, stihbrt ubesi'nden 39, 70
stanbul 6, 14, 16, 28, 30, 47, 65, 144, 145, 235, 236, 240, 243, 247, 248, 255
Liman 106
Vapuru 106
stihbrt ubesi Mdr bkz. Seyfi
stihkm/lar 3, 67
lt 97
efrd 117
ktat 116
stihkmt 3, 4, 17
- hafife inas 4
stimbot 119
stire Odas 237
sve
gazeteleri 82
29
Hkmeti 51
matbt 82
tahlsiye irketi 51
liler 82
talya 31, 65, 144, 182, 222, 223, 231, 237, 266, 267
hududu 231
Hkmeti 31, 266
mehfil-i siyasiyyesi 265
Ordusu 266
Ordusu'na mensub kfile-i zbitn 222
zbiti 223
talyan/lar 33, 144, 223, 266
posta vapurlar 57
-stanbul Vapur Kumpanyas Acentas 57
tfaiye alay tekili 67
tilf- Murabba Devletleri 232
tilf- Mselles 28, 82, 144, 266
zmir
Acentas 57
Hkmeti 28
Vilyeti 138
J
Jandarma Taburu Kumandanl 54
Jeanne d'Arc Kruvazr, Fransz 81, 88, 93
Journal de l'Italia 233
K
Kabakkap 220
Kabatepe 4, 24, 29, 81, 87, 89, 92, 93, 94, 119, 127, 141, 152, 153, 154, 173, 201
30
civarna kan dman 92

civarn bombardman 86
mevzii 94
sahili 96, 128
Kadky 236
Kahire 175, 230, 233
Kale-i Sultaniye 4, 5, 45, 47, 103, 115, 118, 148, 230
Boaz 24, 149
igali 149
muhrebt- ahresi 85
Mutasarrfl 5, 9
mdafaas 20
Sanca 137, 139
'de bulunan istihkmt 3
Kamaldoli 266
Kmil, Selanik Baehbenderi 195
Kamyos, Bozcaada'da 56
Kanada Fransz hastahne gemisi 35
Kanldere ark 153
Kanlsrt 156, 157, 216
Kapda ibh-i Cezresi 102
Kara bataryalar 122, 125, 213
Kara topusu 104
Karaaa Liman 55
Karaal, Saros Krfezi'nin imlinde 214, 221
civar 214, 220
Karanlk Liman 21, 42
ark 90
Karargh- Umum 16, 17, 31, 32, 33, 54, 59, 70, 71, 72, 81, 99, 150, 151, 157, 259, 261
Sahr Shhiye Mfettilii 240, 245, 246
31
Karesi 44, 54
mutasarrf 10
Mutasarrfl 223
Karpatlar 232
Karargh 231
Kastamonu Vilyeti 140
Kastron (Limni) 61
Kavak Kprs 23, 27
Kavakky 216
Kavala Liman 28
Kayaltepe 153
Kzm Bey, Kaymakam, Beinci Ordu Erkn- Harbiye Reisi 178
Kemal, Ataenaval 36
Kepez 26, 42
Kerevizdere 22, 143, 146, 152, 200, 201, 205, 208
Muharebesi 162n
Kean 26
Keif kollar 22, 26, 38, 163, 169, 171, 172, 199, 208
Kbrs 30
Ksmet Vapuru 106
Kzl adalar 219
Kigork Efendi, Bursa Vilyeti Tercman 257
Kilidlbahir 29, 212
Hastahnesi 222
istihkmt 3, 66
Kilya Ovas 4
Kiretepe 220
Kirte 235
irtif 147
meyillerindeki siperler 144
32
yamalar 143
Kitchener, Lord, ngiltere Harbiye Nzr 152
ordusu 181
Kocaburnu civar 102
Kocaeme kyleri 216
Kocaimen Da 217
Kocadere 4, 261
Koen Hedervari, Kont, Pete Hill-i Ahmer Komitesi Reisi, Bavekil-i sbk 74
Koruda 29
Koyun Liman 55
Kmrc Liman 22
Krfez 23, 24, 26, 41, 43, 50, 55, 56, 60, 62, 66
Kruger Oteli, Dersadet 69
Kruvazr 7, 211, 213, 216, 217
Kumkale 19, 21, 26, 27, 29, 33, 34, 42, 58, 59, 81, 87, 92, 93, 144, 154, 156, 185, 211
bataryalar 204
cenbu 165
civarna kan dman 81
istihkm 3
Ky 87, 88
'ye asker ihrc 27
'deki ktat 87
Kumtepe Koyu 29
Kuruiftlik 55
Kuv-y askeriye 33, 111, 114
Kuv-y ihrciye bakumandan 154
Kuv-y Osmaniyye 35
Kk Anafarta Ovas 220
L
33
Lam muharebeleri 204, 206

Lahey
Mukvelenmesi 188, 239
Sefret-i Seniyyesi 115, 192
Sulh Konferans mukarrert 71, 238
Sulh Kontratosu 112
Lancashere 153
Lapseki 157
Lengquist, Nielslago, Aftonblatt gazetesi muhabiri 82, 83, 231, 232, 233
'in harb muhbiri olarak anakkale'ye gitmesi 83
Levzm- harbiye 196
Liberal Frkas 148
Liman Paa bkz. Sanders Paa
Limni 42, 43, 56, 76, 77, 105, 194, 195, 251
Adas 131, 158
ahalisi 199
Lion Gemisi, ngiliz 29
Lister, Lord Rilsol'un olu 254
Lloyd George, ngiltere Maliye Nzr 64
Logal, Saphir Gemisi Elektrik avuu 14
Londra 221
Lonesome aml Siperi 260, 261
Lord Nelson Zrhls, ngiliz 36, 56, 90, 118, 122, 173
Lordlar Kamaras 152
Lozan 30
Lucius, von, Msy, Stockholm Alman Sefiri 82
M
Macaristan 233
Macarlar 73
34
Madrid
maslahatgzr 103
Sefreti 28
Mahmud Muhtar Paa, Berlin Sefiri 8
Majestic Zrhls, ngiliz 82, 87, 93, 121, 124, 126, 128, 149, 150
Makedonya 42
Makineli tfek 89, 94, 97, 98, 117, 118, 131
itinm olunmas 98, 104, 119, 123, 126, 130, 175, 218
mevzileri 158
Makriky 154
Malay lisn 115
Maliye Nezreti 79, 86, 248
Vekleti 86, 249
Malta 30, 33, 34, 56, 181, 182, 221, 250, 251
Malzeme-i harbiye 64
Manahoza Oteli, Msr'da Piramidler civarnda 175
Manchester 193
Manchester Guardian gazetesi 148
Mariotte tahtelbahiri, Fransz 206, 207
Marmara 88, 90, 108, 114, 236, 240, 241, 244
Denizi 95, 102, 106, 154, 155, 157, 219, 229
Denizi'ne duhle muvaffak olan dman tahtelbahirleri 236
havzas 114, 236, 238, 243
sevhili 75, 76
Marsilya 30, 77
Masrf- gayr- melhza tertibi 79, 86, 248, 249
Matbt Heyet-i Mahsusas 149
Matbt Mdriyet-i Umumiyesi 11, 13, 17, 18, 34, 36, 37, 38, 39, 40, 41, 44, 91, 92,
93, 94, 95, 96, 97, 98, 99, 100, 101, 116, 121, 120, 121, 122, 124, 123, 125, 126,
127, 128, 129, 130, 131, 132, 133, 134, 135, 158, 159, 160, 161, 163, 164, 165,
166, 167, 168, 169, 170, 171, 172, 173, 174, 175, 176, 192, 196, 199, 200, 201,
35
202, 203, 204, 205, 206, 208, 209, 210, 211, 212, 213, 214, 217, 218, 221, 235,
247, 255
Matino, ngiliz nakliye vapuru 72
Matt, Saphir mrettebtndan 14
Mavridi Yorgi, Dman tahtelbahirleri tarafndan kayklar batrlan 226
Maxwell, Bakumandan 176
Maydos 88, 184
kasabas 90, 108, 109
Mecidiye
istihkm 45, 67, 68
Klas 29
Tabyas 4
Meclis-i Vkel 6, 79, 85, 86, 249, 265
azlar 78, 79, 86, 248
Mecrhn 80
ictim mahalleri 110
nakline mahsus vapurlar 112, 235
-i askeriye 246
-i guzt- Osmaniye 244
Mehmed avu bkz. Mustafa olu Mehmed
Mehmed olu Sadk, Biga Kazas'nn Elmal kynden 137
Mehmed Read V., Sultan 13, 57, 64, 84, 178, 179, 181, 198, 228, 230
Mehmed Said bkz. Said Halim Paa (Prens)
Mehmed Zeki Bey, Mdafaa-i Milliye Risle-i Askeriyesi Sermuharriri 34
Memurn-i Mlkiye 80
Merkez Tabyas, Bolayr hattnda 29
Mestantepe, Anafarta Cephesi'nde 215
Mehed-i Hdavendigr 71
Mevki-i Mstahkem Kumandanl 32, 54
erkn- harbiyesi 10
'nn iskelesi 5
Msr 25, 35, 43, 61, 62, 107, 108, 153, 175, 176
36
askerleri 175, 252

seferi 42
ehirlerine anakkale dr'l-harbinden nakledilmi pek klliyetli mecrh 107
taarruzu 65
'a yaral asker gelmesi 175
'da ngiliz idaresi 108
l 230
Miadi, Kahire'den birka mil uzakta 230
Midilli 10, 44, 55, 56
Adas 10, 182
Mihanya Adas 102
Mill bkz. Mill Osmanl Telgraf Ajans
Mill Osmanl Telgraf Ajans 17, 32, 33, 52, 53, 59, 60, 62, 72, 73, 81, 82, 99, 196, 235,
247
Mitralyz/ler 88, 144
atei 27
bl 144
tfei 88
Mole Adas 102
Molova, 57
Mondros 56, 154, 194, 195, 198, 199
Liman 76
'a bir ihrc iskelesi inas 52
'daki ihrc kuvveti 56
Monitr sefinesi 205
Morgenthau, Amerika Sefiri 182, 184, 185, 186, 187, 188, 189
Moritanya 181
Morto Liman 55, 102, 119, 120, 125, 174, 202, 204
Muarz Krfezi 41, 90
sahili 39
'nde dolaan zrhllar 27
37
Muvenet-i Milliye torpido muhribimiz 120

Mudanya 190, 219, 228, 229
skelesi 155, 189
Muhabirn Heyeti 66, 68
Muhcirn nakleden bir kaya mermi endht 228
Muhrebt- bahriye 112, 234
Muhrib devletler 112, 113
Muhriblerin harekt 113
Muhsm devletler 111, 245
Muhbirlere Orduya ltihak Ruhsatnmesi 53, 69
Muhnik gazlar 192
Murad Fuad bkz. Fuad, Kale-i Sultaniye Mutasarrf
Mustafa Kemal Bey (Atatrk)
Sofya Ataemiliteri Erkn- Harbiye Kaymakam, 19. Frka Kumandanl'na
memuriyeti 12, 13
Miralay, On Dokuzuncu Frka Kumandan, On Beinci Kolordu Kumandanl'na
tayini 180, 181
Miralay, On Beinci Kolordu Kumandan, On Altnc Kolordu Kumandanl'na
tayini 227, 228
Mustafa olu Mehmed, Bigal, Yirmi Yedinci Alay'n nc Taburu'nun Onuncu
Bl'nn Onuncu Mangas'nda avu 27, 34, 197
Mustafa ekib, Stockholm Sefiri 233
Mdafaa-i Milliye risle-i askeriyesi 34
Mdde-i Umum 257
Mhimmt
depolar 204
nakli 187
treni 153
- harbiye 111, 114
Mmtaz, Ataemiliter 182
Mslman/lar 87, 194
38
askerler 194
Hindliler 194, 195
Mtehbbe sfers 137
Mttefik/ler (Mttefikn) 30, 42, 56, 58, 61, 66, 67, 68, 73, 105, 107, 143, 192, 196,
234, 235
askiri 79
donanmas 31, 36, 68, 77
filosu 56
gemisi 66
karaya asker ihrac 28
ktat 62, 152, 153, 199
kuvveti 42
ordusu 141, 247
N
Nabi Bey, Roma Sefiri 31, 33, 223, 265
Naci Bey, Kale-i Sultaniye Polis Merkez Memuru 103
Nakliyt- askeriye 111, 114
vapurlar 224, 256
Nakliye
gemileri 22, 28, 55, 82, 93, 117, 132, 201, 240
sefini 26, 28, 96, 102
sefinesi 51, 57, 124, 150, 153, 158, 161, 181, 187, 194, 216
Namazgh Tabyas 29
Nzm, Karesi Mutasarrf 44, 55
Nazilli Kazas 138
Nieuve Rotterdameche Courant cerdesi 192
Nikolai, Von
'nin frkas 144
Nizameddin, Kaymakam 258
39
Nordanfild atei 102
O
Obs 20
bataryalar 21, 23, 24, 27, 133, 173
mermisi 43
topu 173
On Altnc Kolordu Kumandanl 83
On Beinci Kolordu Kumandanl 57
On Dokuzuncu Frka Kumandanl 12, 13
On Drdnc Kolordu Kumandanl 57
On kinci Frka Kumandanl 83
O'Niell, Mark E-15 numaral tahtelbahir mrettebtndan Thomas O'Niell'in ailesi
193
O'Niell, Thomas, Mark E-15 numaral tahtelbahir mrettebtndan 193
Ordu-y Hmyn 50
Vekleti 52, 108, 109, 192, 241, 243, 245
Orhaniye 156
Tabyas 19
Osmanl/lar 53, 71, 74, 262
Ajans 13
bahriyesi hizmeti 184
bataryalar 143
Devleti 232
Donanma Cemiyeti Riyset-i Behiyyesi, 61
hastahne gemileri 240, 242, 243, 244
hatlar 179
Hill-i Ahmer Cemiyeti 240, 241, 245
Hkmeti 12
40
liras 34
mecrhu 240, 242
nefert135, 262
Ordusu 179, 180
Sanca 7
sers 230
zbiti 246, 247
-talya mnasebt 266
Otranto 47
P
Panfizer Zrhls 149
Panson Bey 69
Paper Daily News 69
Paris 28, 64, 106, 147, 222, 247
'deki Amerika Sefreti 243
Paskalya 76
Paa Liman 226
Peleng-i Derya Ganbotu 126
Pete 74
Baehbenderlii 73, 74
Drlfnn mdvimlerinden mrekkeb bir heyet 73
Hill-i Ahmer ubesi 73
Piramidler civar 175
Pire 35, 56, 61, 194
Pirgos Adas 55
Piyade 118
askeri 4
ateleri 117, 128, 138
mevzileri 122, 125, 127
41
siperleri 32, 118

ve mitralyz atei 117
ve topu ateleri 165, 208, 213
Plymouth Liman 250
Pola 47
Polis
Dairesi 224
Mdr-i Umumlii 53
Mdriyet-i Umumiyesi 16
otomobili 16
ve Jandarma Dairesi tahkikt evrak 256
Proodos 56
Q
Queen Alexsandra Vapuru 237, 238
Queen Elisabeth Dretnotu 197
Queen Mary Zrhls, ngiliz 18
R
Refet, Batavya Baehbenderi 115, 247
Reid Paa Vapuru 245
Reuter Ajans 176, 221, 222, 259
Rhododendron Srt 260
Rza Tepesi 148, 155
Roma 31, 33, 233, 265
ataemiliteri 26, 28, 42, 56
Ataemiliterlii 64
Sefreti 28, 35, 42, 61, 181, 222
Romanya 65, 144
Hkmeti 35
Royal Naval Frkas 249, 253
42
Rmorkr/ler 61, 88, 105

Ruboli, Rauel, Bank Direktr, Fransa tebaasndan 257
Rum/lar 10, 75, 76
gnllleri 255
kadnlar 253
ky 148
Rumeli 45, 122, 125
istihkm 67
Rus/lar 7, 9, 28, 65, 144, 221, 223
amirali 26
cepheleri 223
ordusu 30
Rusya 42, 64, 65, 78, 82
Devleti 4
Hkmeti 35, 113
maliye nzr 64
S
Sadret 7, 49, 63, 78, 115, 198
Sahil bataryalar 120, 122, 123, 125, 158, 169, 203, 207
Sahil topu ateleri 201
Sahr
hastahneleri 186
topular 161
toplar 4
da kurulan adrlar 175
Said Halim Paa, Prens, Sadrazam ve Hariciye Nzr 13, 57, 61, 63, 64, 84, 105, 107,
178, 179, 181, 198, 228, 230, 231
Sakarburg 183, 185
Sakz 10, 28, 57, 72
43
Salandra Kabinesi 265, 266

Salapurya 61
Salb-i Ahmer 186, 187, 239, 246
iretli beyaz bayrak 113
iretli bir dman otomobili 187
Komitesi 245
Salih, Seryver-i Hazret-i ehriyr 32
Sanders, Liman von, Mir, Beinci Ordu Kumandan 48
Saphir tahtelbahiri, Fransz 11, 14
mrettebt 13
Sapphire Kruvazr, ngiliz 24, 31
Sardunya Adas 249
Sarbayr 235
Sarkaya karyesi, Biga Kazas Kale-i Sultaniye Sanca 139
Sarmsak mevkii 44
Saros Adalar 154, 200
Saros Krfezi 3, 15, 21, 22, 25, 29, 58, 60, 87, 88, 94, 127, 143, 152, 155, 200, 214, 217
Savva Otel, Kahire'de 175
Saz Liman 24, 51, 55, 90
Sazldere 221
Schrayz, George, Amerikan Associated Press'in Seyyr Muhabiri ve Paper Daily News
Muhabiri 66, 69
Seddlbahir 19, 21, 26, 27, 33, 34, 42, 58, 82, 87, 88, 89, 93, 97, 98, 99, 100, 102, 103,
116, 117, 118, 119, 120, 121, 122, 123, 124, 127, 128, 129, 130, 131, 132, 133,
134, 135, 138, 139, 142, 155, 156, 158, 159, 160, 161, 163, 164, 165, 166, 167,
168, 169, 170, 171, 172, 173, 174, 187, 200, 201, 202, 204, 205, 206, 207, 208,
209, 210, 211, 212, 213, 214, 215, 217, 218, 219, 220, 264
bataryas 38
burnu 94, 95
Cephesi 160
civarnda dmann hastahne gemileri 188
44
Grubu 162, 163

havan bataryas 19
skelesi'ne asker karlmas 27
istihkmlar 3, 32
Kalesi 27
Muharebesi 127, 133, 162, 200
piyade siperleri 40
tabyalar 19
'de dman nakliye sefini 134
'de dman ordugh 204
'deki bataryalar 126
'deki dman ktat 125, 129, 164, 166
-Kumkale hatt 19
Sefin 7, 21, 22, 118
-i cesme 15, 19
-i harbiye 36, 42, 45, 81, 93, , 95, 112, 118, 127, 149, 185, 216
-i harbiye-i ecnebiye 6
-i muvene-i harbiye 171
-i ticariye 196
Seki karyesi Takpr Kazas, Kastamonu 140
Selahaddin Bey, Kaymakam, Bahr- Sefd Boaz Mevki-i Mstahkem Erkn- Harbiye
Reisi, On kinci Frka Kumandanl'na memur edilmesi 83
Selanik 24, 30, 31, 194, 195, 199
Alman konsolosu 42, 154
Baehbenderlii 194, 195
Baehbenderlii Vekleti 24, 25
tark 196
Semadirek
Adas 252
istikameti 15, 27
45
Semerlitepe'deki bataryalar 153

Senegalli/ler 61,252
Mslman nianc askeri 76
Senegal frkas 28
Sevkyt- askeriye vapuru 223
Seyfi, Binba, Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr 10, 12, 13, 15, 18, 19, 21,
24, 26, 28, 30, 31, 36, 37, 38, 39, 40, 41, 43, 44, 51, 58, 62, 69, 89, 91, 92, 93,
94, 95, 96, 97, 98, 99, 100, 101, 102, 103, 104, 107, 116, 121, 122, 123, 124,
125, 126, 127, 128, 129, 130, 131, 132, 133, 134, 135, 142, 148, 154, 156, 157,
158, 159, 160, 161, 162, 163, 164, 165, 166, 167, 168, 169, 170, 171, 172, 173,
174, 175, 176, 177, 196, 199, 200, 201, 202, 203, 204, 205, 206, 207, 208, 209,
210, 211, 212, 213, 214, 216, 217, 218, 221, 248, 256
Seyr-i Sefin
daresi 240
ve irket vapurlar 236
Sharlock, John Tomas William, Avustralyal piyade efrdndan, anakkale'de esir
edilen 156
Sndere, Seddlbahir'in garbnda 87, 88, 214
civar 91, 213
Muharebesi 166n
Shhiye bl mevkii 188
Srbistan 8, 195, 196
Srp/llar 71
Hkmeti 195
ordusu 71
Sevkyat Komisyonu 195
Sinabelya Tepesi, Bozcaada'da 56
Siper/ler 129, 130
muhrebt 170, 211
msdemesi 175
Siroz Adalar 26
46
Sisam istikameti 57
Skoda 20
Slavlar 9
Smirnof, Rus Yzba, Boazlar mtehasss 24, 31
Softatepe 216
Sofya 42, 76
Soanl srtlar 26
Soanldere 155
Sommet, Mathieu 256, 257, 258, 259
Sonino, Msy, 265, 266
Soufrene Harb Gemisi 36, 58
Spera gazetesi, Cenova'da kan 56
Staker, Bahriye Kdemli Yzba, AE-2 tahtelbahirinin svarisi 221
Stockholm 197, 231, 233
Osmanl sefiri 82
Sefret-i Seniyyesi 231
Strasburg Katedrali 145
Sultanhisar Nahiyesi, Nazilli Kazas Aydn 138
Suriye 30, 42, 185
sahili 47, 61
Suvla Koyu 259
Sleyman Paa Trbesi, bkz. ehzde Sleyman Paa Trbesi
Sleymanreis Deresi 155
Sng hcumu 27, 94, 100, 118, 129, 259
Svey 175
Kanal 107
Svared, Anger, sve Sefiri 82
ark Kuvve-i Seferiyesi 145
ark Bahr- Sefd muvzenesi 65
47
arky 154, 219

ehzde Sleyman Paa Trbesi, ngilizlerin bombardman ettikleri 70, 71
ibh-i cezre bkz. Gelibolu ibh-i Ceziresi 81, 87, 93, 153, 182, 254, 263
iml Grubu (Arburnu) 141, 147, 153, 156, 157, 166, 167, 168, 169
Cephesi 216
'nun siperleri 153
ira 77
Liman 77, 105
ehbender Vekleti 105
ehbenderlii 105
'dan Limni'ye gtrlen mavnalar 77
irket-i Hayriye 235, 243, 245
Mdriyet-i Umumiyesi 245
vapurlar 80, 245
T
Tbiiyyet-i Yunaniyye 194
Taharr gemisi 19, 153
Tahtelbahir/ler 7, 46, 47, 91, 96, 104, 106, 119, 149, 154, 182, 187, 219, 236, 240, 243,
256
tedriki 7
Talat Bey, Harbiye Nzr Vekili, Dahiliye Nzr 10, 12, 13, 237, 259
Tarassud postas 51, 210
Tasvr-i Efkr gazetesi 256
Takpr Kazas 140
Tavanada[s] 219
Taylaran, George, ngiliz ordusundan 222
Tayyre/ler 22, 39, 116, 122, 123, 120, 124, 126, 127, 129, 195, 225, 230, 251
bataryalar 173
bombardmanlar 224
48
gemisi 90
hangarlar 56, 160, 169
Tekfurda 154, 191, 219, 226
civar 190
Hastahnesi 135
Liman 225, 226
Tekke Burnu 87, 155, 156, 166, 171, 172, 173, 187, 202, 203, 209, 213
a 10
'nda dman ordugh 172
Telsiz telgraf muhbert 98
Tenger
srtlar 43
'de bulunan obsler 25
Tepecik Mahallesi, orum Sanca, Ankara 139
Tifo hastal 175
Times gazetesi 221, 259, 263
Tiyepo, Sefir 231
Top/lar 3, 19, 37
muharebesi 174
ve tfek ateleri 172, 174
ve tfek muharebeleri 163
Topu/lar 101, 118, 171
atei 87, 90, 94, 96, 101, 127, 132, 133, 155, 157, 165, 200, 206, 207, 209, 211
cephnesi 175
muharebesi 205
ve piyade atei 119, 168, 209, 212
ve piyade cephnesi 214
Tophne-i mire Mriyeti 3
Torpido 4, 6, 7
49
hatt 3
hcumu 103
istasyonu 4
pervaneleri 149
Torpil hatt 25, 40, 42
Trablusgarb 266
Tribuna 56
muhbiri 61
Triumph Zrhls, ngiliz 82, 87, 93, 107, 119, 127, 149
Trommer, Mirliv, On Drdnc Kolordu Kumandanl'na tayini 57
Tulon 30
Turhan Ky 216
Turkular 252
Trk/ler 14, 67, 68, 73, 106, 143, 144, 145, 146, 147, 148, 152, 176, 177, 221, 251, 252,
254, 255, 259, 260, 261, 263, 264, 265
esirleri 144
istihkmt 66, 67, 68
ktat 264
kuvveti 152, 260
maktlleri 260
mermisi 67, 68
milleti 185
mlzm 14
mstahkem mevzii 143
neferi 176, 177
top menzili 68
toplar 68
sers 179
yemekleri 14
50
zbitn 14, 145

zyit 68, 259
Trke gazeteler 149
Trkiye 42, 82, 148
ordular 144
'yi paylama 65
U
Umr- driye Mdriyet-i Umumiyesi 246
Umr- Siysiye Mdriyet-i Umumiyesi 105
Urdu lisn 195
Urla skelesi 57
Usedom bataryas 156
Uzunkpr 151
tark 150
nc Kirte Muharebesi 131n

nc Kolordu 12, 13, 15
Karargh 84
kumandan 32
-y Hmyn 84
V
Valambaroza 266
Vekimot Kruvazr 29
Vengeance Zrhls, ngiliz 89, 95, 116, 126
Venizelos, Yunanistan Babakan 9, 75
Veysel olu Mehmed, dman tahtelbahirleri tarafndan kayklar batrlan 226
51
Viyana 20, 46, 50

Voge Dalar 145
W
Weber Paa, Albay, anakkale Boaz Komutan 145
On Beinci Kolordu Kumandanl'na tayini 57
Wilhelm Hafen 149, 150
Y
Yano Lato Kumpanyas 56
Yanyal Hasan Fehmi Efendi, Otuz Yedinci Alay Makineli Tfek Bl Mlzm-
Evveli, Yzbala terfi 177, 178
Yedinci Frka 104
Yeni Zelanda
Kolordusu 260
l 77
Yeniky 22, 55, 117

bombardman 60
Yeniehir 60, 156
karyesi 165
Yldz Liman 41
Yldz Tabyas 22, 23
Ylgntepe 259
Yunan 30
gnll mfrezesi 56
Hariciye nzr 75, 76
Hkmeti 75, 196
52
ordusu 30
yverleri 254
zrhllar 8
Yunanistan 8, 9, 30, 65, 182
erkn- harbiye ve frka-i askeriyesi 9
'n vaziyeti 8
Yunda 55
Z
Zeki Bey, bkz. Mehmed Zeki Bey
Zeki, Tophne-i mire ve Umum Mektib-i Askeriye Nzr 4
Zimmerman 8
Zhaflar 252
53
T.C.
BABAKANLIK
DEVLET ARVLER GENEL MDRL
Osmanl Arivi Daire Bakanl
Yayn Nu: 73
Osmanl Belgelerinde
II
ANKARA 2005
Proje Yneticisi
Proje Sorumlular
Do. Dr. Mustafa BUDAK
Genel Mdr Yardmcs
Dr. nder BAYIR
Osmanl Ar ivi Dair e B akan
Dr. Ahmet Zeki ZGER
Yayn ler i Ko o r d inat r
Yayna Hazrlayanlar
Muzaffer ALBAYRAK
Mustafa AKICI
Recep UZUNDA
Salih KAHRMAN
Ylmaz KARACA
ndeks
Seher DLBER
Mizanpaj
Vahdettin ATK
Baskya Hazrlayanlar
Murat ENER
ISBN
ISBN
Salih DUTOLU
Osmanl Belgelerinde
II
SUNU
Devlet Arivleri Genel Mdrlnce anakkale Zaferi'nin 90. yldnm erevesinde daha nce ilk cildi yaynlanan Osmanl Belgelerinde anakkale Muharebeleri adl serinin ikinci ve son cildi de tamamlanm bulunmaktadr. Bu cilt, kronolojik olarak Eyll 1915 ile Aralk 1920 tarihleri arasndaki dnemi iine almaktadr.
kinci ciltte yer alan belgeler konu bakmndan iki ana blme ayrlmaktadr:
Birinci blmde, 4 Eyll 1915 tarihinden Seddlbahir'in tahliye edilip
anakkale Muharebeleri'nin sona erdii 9 Ocak 1916 tarihine kadarki olaylar anlatan belgeler bulunmaktadr. Bu belgeler muhteva bakmndan u balklar altnda toplanmaktadr:
-Kara, deniz, denizalt ve havada gelien harektlarn anlatld gnlk sava raporlar,
-Savata baar gsteren askerlerin tayin, terfi ve taltifleri ile stn hizmetleri grlen birliklerin madalyayla dllendirilmeleri,
-Mttefiklerin uluslararas sava hukukuna aykr hareketlerinin protesto edilmesi,
-Sava alann ziyaret eden yerli ve yabanc basn mensuplarnn, gazetelerine gnderdikleri haber, yorum ve gzlemleri,
-Savaa katlm olan askerlerin "gnlk" ve "hatratlar" ile esir den
askerlerin lkelerine gnderdikleri "mektuplar",
-Savata esir den askerlerin durumlar hakknda her iki tarafn birbirlerini bilgilendirmesi, esir askerlere mektup, para vb. ulatrlmas,
kinci blmde ise, anakkale'nin dmandan tahliye edildii 9 Ocak
1916'dan 14 Aralk 1920'ye kadar gelien olaylar ve anakkale Muharebeleri'nin sonraki yllarda gzlemlenen etki ve sonularyla ilgili belgeler yer almaktadr. Bu belgeler de muhteva asndan u balklarda toplanmaktadr:
-anakkale Muharebeleri'nin sona ermesiyle birlikte dost lkeler, bykelilikler, vilayet ve kazalardan stanbul'a gnderilen tebrik telgraflar,
-anakkale Zaferi'nin kazanlmasnda hizmeti grlen subaylarn taltif
ve terfii,
-Sava esnasnda sava kurallarna aykr hareketlerde bulunmalarndan
dolay protesto edilen ngiliz ve Franszlarn sz konusu protestolara verdikleri cevaplar,
-Savatan zarar gren ahaliye devlet tarafndan yaplan ayn ve nakd
yardmlar,
-I. Dnya Sava'nn sona ermesiyle beraber ngiliz ve Franszlarn Gelibolu'da mezarlk tesis etmek iin yaptklar almalar,
-Gelibolu Yarmadas'nda akta bulunan Trk ehitlerinin kemiklerinin defni ile ilgili yazmalar.
Esere kullanm kolayl asndan belge fotokopileri, fotoraflar ve
ayrntl bir indeks de ilve edilmitir.
Osmanl Belgelerinde anakkale Muharebeleri II kitabnn ilgililere
faydal olmasn diler, eserin hazrlanmas srasnda emei geen Devlet Arivleri Genel Mdrl Osmanl Arivi Daire Bakanl personeline teekkr ederim.

VI
NDEKLER
SUNU.................................................................................................
NDEKLER.....................................................................................
VII
KISALTMALAR .................................................................................
XXXI
I. BLM
BELGELERN TRANSKRPSYONLARI
No:
4-1
Belgenin Konusu
Sayfa
Bir Alman gazetecisinin gzlemlerine gre; Mttefik kuvvetlerin

Gelibolu'da Osmanl kuvvetlerine kar zor durumda bulunduklar, askerlerin morallerinin bozuk olduu ve btn saldr ve gayretlerine ramen Trklere kar herhangi bir baar elde edemedikleri ..............................................................................................
Seddlbahir, Arburnu ve Anafartalar'da Osmanl kuvvetlerince

alnan esirlerin ifadelerineden, Mttefiklerin morallerinin son derece bozuk olup askerlerin savamak istemedikleri anlald ......
ngilizlerin gerek resm tebli gerekse yaynladklar kayp listelerinde Yeni Zelanda ve Avustralya askerlerine hi yer vermeden
sadece kendi vatandalarnn isimlerini yaynlayarak tm dnyaya
anakkale'de yalnzca ngilizlerin kannn dkld hissini vermeye altklar ..............................................................................
Mttefiklerin Arburnu ve Anafartalar Ovas'ndaki saldrlarnn

pskrtld ve bir tabur kadar askerin Kemikli Liman'na snmak zorunda brakld / Arburnu'nda Mttefik askerleriyle
dolu bir mavnann batrld / Mttefiklerin domdom kurunu
kulland ve Arburnu'ndaki hastaneyi bombalad .....................
10
No:
4-2
4-3
4-4
4-5
4-6
4-7
4-8
4-9
4-10
VIII
Belgenin Konusu
Sayfa
Mttefiklerin Anafartalar'da ve Kiretepe'de yaptklar saldrlarn

pskrtld, Kanlsrt'taki bomba mahallerinin yok edildii /
Kemikliler arasnda bir Mttefik kruvazrnn vurulduu / iml
Grubu'nda Mttefik uaklarnca Osmanl Ordusu'na ait hastanelerin bombaland / Anafartalar'da esir alnan askerlerin 54. East
England Territorial Tmeni'nin 163. Alay'na mensup olduu .......
11
Marmara'da dolaan Mttefik denizaltlarn, Gebze'de tren yolu

kprsn bombalayp yk tayan kayklar batrd / Kiretepe'ye yaplan saldrlarn pskrtlp bir miktar cephane ve esir
alnd ...........................................................................................
13
Dil skelesi, stanbul ve Tekfurda civarnda Mttefiklere ait denizaltlar grld / Mttefiklerin Kiretepe ve Aldere'de yaptklar saldrlarn pskrtld ....................................................
14
Anafartalar'daki Mttefik saldrsnn pskrtlerek birka siperin

ele geirildii / Seddlbahir'de aralkl olarak karlkl topu ateine devam edildii .........................................................................
14
Anafartalar Cephesi'nde Mttefiklerin saldrlarnn ar kayplar

verdirilerek pskrtld / Seddlbahir aklarnda bir Mttefik
uan drld .........................................................................
15
Marmara Denizi'nde Mttefiklere ait iki denizaltnn grld /

Mttefiklerin ahinsrt'ta yeltendii saldrnn sonusuz brakld ..................................................................................................
16
Mttefiklerin 21 Austos 1915'te Anafartalar'daki saldrsnn ar

kayplar verdirilerek pskrtlt, ok sayda asker malzeme
ele geirildii...................................................................................
16
Mttefiklerin Anafartalar Cephesi'ndeki saldrlarnn ar kayplar verdirilerek sonusuz brakld................................................
17
zmit Krfezi'nden geen Seyr-i Sefin daresi'ne ait Kalam adl

gemiye yanllkla Darca ve Yarmca bataryalarndan ate edildii / Tekfurda nleri ve Gemlik Krfezi'nde Mttefiklere ait denizaltlar grld / Anafartalar Cephesi'nde Mttefiklerin smailolu Tepesi'ne ynelik saldrlarnn pskrtld / Mttefiklerin Anafartalar'daki kuvvetlerini Gney Midland Svari Livs ile
glendirdii ...................................................................................
18
No:
Belgenin Konusu
4-11
Mttefiklerin 21 Austos 1915 tarihli Anafartalar saldrsnda ok

ar kayplar verdii / Mttefiklerin Kanlsrt, Yeiltepe ve Sngbayr'ndaki saldrlarnn baar ile pskrtld.........................
19
mral Adas ile Kzladalar arasnda Mttefiklere ait denizaltlar

grld / Mttefiklerin Arburnu, Kanlsrt, Yeiltepe ve Sngbayr'ndaki saldrlarnn pskrtld / Saros Krfezi'ne gelen
Mttefik donanma gemilerinin Bolayr' bombalad ....................
20
Arburnu ve Seddlbahir cephelerinde karlkl ate edildii /

Mttefiklerin Seddlbahir'de saldrya yeltenen kuvvetlerinin imha
edildii ............................................................................................
20
Anafartalar ve Arburnu blgelerinde, aralkl olarak karlkl

topu ve piyade atei yapld........................................................
21
Mttefiklerin, Anafartalar blgesinde iki gn boyunca srarla yaptklar saldrlarn ok ar kayplar verdirilerek pskrtld .....
21
Mttefiklerin Kiretepe ve Azmakdere gneyindeki saldrlarnn

ar kayplar verdirilerek pskrtld / Arburnu'nda Mttefiklere ait bir nakliye gemisi ile bir rmorkrn vurulduu ...............
22
Anafartalar Cephesi'nde Mttefiklere ait bir torpidonun vurulduu / Seddlbahir'de Mttefiklerin bomba mevzilerinin tahrip edildii ..................................................................................................
23
Mttefik Donanmasnca Mudanya'nn bombalanmas sonucu birok hasar meydana geldii / Mestantepe'nin kuzeydousundaki
Mttefiklerin yapt saldrlarn pskrtld / 7. Tmen Cephesi'nde geri alnan siperlerin Mttefik askerlerden temizlendii /
Mttefiklerin Conkbayr ve Kemikli'deki ordughlarnn bombaland / Karanlk Liman'na giren Mttefik torpidolarn Kumkale,
Orhaniye ve Yeniehir tabyalarn gzetleyip Akba' bombalad / Mttefiklere ait torpil deme gemilerinin girdii gzlenen
Saros Krfezi'ne torpil denmi olabilecei / Mttefiklerin Hellesburnu'nda yeni bir asker karma yeri yapt.............................
24
Seddlbahir'de Mttefiklerin saldrlarnn sonusuz kald / Boaz giriine yaklamaya alan bir Mttefik mayn tarama gemisinin alan atele bulunduu yerden uzaklatrld .....................
25
4-12
4-13
4-14
4-15
4-16
4-17
4-18
4-19
Sayfa
IX
No:
Belgenin Konusu
4-20
Armutlu'nun gneybatsnda Bahr- Sefd adl Osmanl koruma

gemisinin bir Mttefik denizaltsn batrd / Anafartalar ve
Arburnu'nda karlkl hafif piyade ve topu atelerinin devam
ettii / Kerevizdere'de Mttefiklere ait iki topun susturulduu.......
26
Anafartalar ve Azmakdere'de Mttefiklere ait bir makineli tfein

tahrip edilip birok asker malzemenin ele geirildii / Altepe
ve civarnn Mttefiklerce top ateine tutulduu.............................
26
4 Eyll 1915 tarihinde ngilizlerin E-7 iaretli denizaltsnn anakkale'de batrlp ve mrettebatnn esir alnd / Mttefiklerin
Bykkemikli'de duran nakliye gemisinin vurulduu ve Seddlbahir'deki Mttefik topularnca Altepe'ye ate edildii / Osmanl Anadolu Boaz bataryalarnca lyas Burnu, Morto Liman
ve Seddlbahir'deki Mttefik mevzilerin etkili bir ekilde bombaland .............................................................................................
27
Mttefiklerin karadan ve denizden Anafartalar ve Seddlbahir'deki Osmanl mevzilerini bombalad ...........................................
28
Kemikli Liman civarnda toplanan Mttefik asker birliklerinin

Osmanl topularnn baskn ateiyle datld / Seddlbahir'de
Mttefiklerin topu mevkii ve ordughna baarl baskn atei
yapld ..........................................................................................
29
Azmakdere'nn gneyindeki Mttefik mevzilerin etkili topu atei

altna alnd / Mttefiklerin Arburnu'nda boucu gaz ieren bombalar kulland ...............................................................................
29
Seddlbahir'de Mttefiklere ait bir torpidonun alan ate sonucu

blgeden uzaklatrld / Mttefiklerin Seddlbahir skelesi ve
Morto Liman'ndaki asker birliklerinin etkili atele datld .....
30
Anafartalar'da Mttefiklere ait birka cephane arabasnn tahrip

edildii / Arburnu'nda Mttefik Donanmasnca Osmanl mevzilerine kar yaplan atein etkisiz kald / ngilizlerin srekli Kzlha iaretini suistimal edip seyyar hastanelerin yannda asker
eitim yapt ve hasta nakil arabalaryla cepheye asker tad ...
31
Azmakdere'nin gneyindeki Mttefik siperlerine bir tabur mavi

apkal asker geldii........................................................................
32
4-21
4-22
4-23
4-24
4-25
4-26
4-27
4-28
Sayfa
No:
Belgenin Konusu
4-29
Anafartalar'n Karakoltepe, Tuzla Gl ve Seddlbahir civarndaki Mttefik birlik ve kararghlarnn etkili ate altna alnd /
Sahile yaklamak isteyen Mttefik gemilerin uzaklatrld ........
32
anakkale'de len bir Avustralyal askerin zerinden kan gnlkten, 25-29 Nisan 1915 tarihlerinde yaplan mcadelelerde Mttefik kuvvetlerin ok sayda kayp verdiklerinin anlald ...........
33
Rumelihisar'nda oturan Sleyman kz Servet'in anakkale'de

esir dp Kahire'deki Md Esir Kamp'nda bulunan olu Cemal Efendi'ye harlk gnderdii ....................................................
35
Times gazetesinin 25 Austos 1915'te yaynlanan bamakalesinde; Anafartalar'da yaplan karma harektnn Trk askerlerinin kararl ve iddetli mukavemeti zerine durdurulduu, bu sava
hakkndaki ngiliz resm teblilerinin gerekleri yanstmad ve
durumun vehameti hakkndaki haberlerin sansr edilip halk yanltc haberlerin yaylmasna msaade edildiinin yazld..........
35
Bir Alman gazetecinin, Gelibolu sava alannda Mttefikler ile

Osmanl kuvvetleri arasnda meydana gelen ve Yzba Hseyin
Ali'nin de ehit olduu olaylara ait gzlemleri ...............................
38
12. Tmen Komutan Yarbay Selahaddin Bey'in 13, Albay Hovik

Bey'in de 12. Tmen Kumandanlklarna tayini .............................
39
10 ngilizlerin Gelibolu sahillerinde kurup asker amala kullandklar anlalan Kzlha bayrakl adr ve barakalarn bulunduklar
yerlerden kaldrlmas, aksi takdirde sorumluluk kabul edilmeyecei ..................................................................................................
40
11 ngiliz Gazeteci Ashmead Bartlett'in 21 Austos 1915'te Anafartalar'da Mttefiklerin yapt ve baarszla urayan hcumu anlatt telgrafnda, Trk askerinin gsterdii kahramanlk ve cesareti vd .....................................................................................
41
12 Mttefik denizaltlarn, Marmara'da batrdklar kayklarn sahiplerine verdikleri yazl bir belgede Osmanl askerlerine silahlarn
brakarak sava srdrmemelerini teklif ettikleri...........................
44
Sayfa
XI
No:
XII
Belgenin Konusu
Sayfa
13 Gelibolu'da 10 Haziran 1915 tarihinden beri kendisinden haber

alnamad bildirilen ngiliz Mlzm George Caldern'in, Osmanl
Ordusunca esir edildiine dair bir kayda rastlanmad..................
45
14 Gazeteci Wanda Zembrzuska'nn Otro ve Denevnik gazeteleri

muhabiri sfatyla Gelibolu'ya gitmesine izin verildii / stanbul'da bulunan ve anakkale cephesine gitmesine izin verilen Wanda
Zembrzuska'nn seyahat esnasnda ve Gelibolu'daki ordu kararghndaki gzlemlerine gre; Osmanl ordusu kararghnn ok iyi
bir ekilde kamufle edildiinden Mttefik kuvvetlerin keif hareketlerinin sonusuz kald, askerlerin morallerinin ok yksek
olduu, kararghta asker hareketin planlayclarnn Almanlar, uygulayclarnn ise Trkler olduu, Liman Paa'nn heyetinin ounlukla Alman subaylardan meydana geldii, Trk subaylarn ise
bu heyette atae olarak grev yaptklar..........................................
46
15 21 Eyll 1915 tarihinde anakkale Merkez Hastanesi'nin Mttefik uaklar tarafndan bombalanmasnn protesto edildii ..............
65
16 Anafartalar'da yaral olarak ele geirilen Temen William George

Stewart Fawkes'in, Trklerin kendisine yiyecek ve su verip sarg
yerine gtrdklerini ve ok iyi davrandklarn bildirdii / Karakol Da'na yaplan saldrda esir den er William Cowhaun'un
ok kayplar verip savan kendilerine pahalya ml olduunu belirttii...............................................................................................
66
17 Conkbayr'n Mttefik kuvvetlerden geri alan Piyade 28. Alay'nn sancana kurdela taklarak askerlerine Muharebe Altn ve
Gm mtiyaz Madalyas verildii................................................
68
18 Harbin balangcndan beri Eceabat ve anakkale'de bulunan

hastanelerle hastane olarak kullanlan gemi ve sair mahallere ve
Marmara'daki sivil deniz vastalarna ngiliz ve Franszlarca srekli saldrda bulunulduundan durumun Amerika Bykelilii
araclyla protesto edilerek devam halinde ayn ekilde mukabelede bulunulacann bildirildii .................................................
70
19 Vezneciler'de oturan Geyveli shak Necati'nin anakkale'de Franszlarca esir edilen ve halen Mondros'ta bulunan kardei Geyveli
smail olu Sleyman'a mektup ve para gnderdii .......................
75
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
20 anakkale Sava'nda yaral olarak esir edilip Takla Hastanesi'nde tedavi ettirilen ngiliz esir Hellig Hodar'in gzlerinin grmemesinden dolay memleketine gnderildii ..............................
76
21 Emile Galli adl Fransz gazetecinin Goulois gazetesinde anakkale Cephesi'nde Trklerin direniinin gl olmasnn arkasnda
levzm ve iae temini konusunda gsterdikleri gelimelerin de
bulunduunu ifade ettii .................................................................
77
22-1
22-2
22-3
22-4
22-5
22-6
22-7
22-8
Mttefiklerin Anafartalar ve Arburnu'ndaki mevzileri ile nakliye

kollarnn ate altna alnd...........................................................
78
Mttefiklerin Kemikli'nin kuzeydousunda bir iskele yapt, Seddlbahir'e asker dolu on alt nakliye gemisi getirdii ve Seddlbahir ile Yeniehir Burnu arasna mayn hatt dedii ..................
78
Seddlbahir'de karlkl lam faaliyetleri olduu, Mttefiklerin

yeni siper kazmalarnn engellendii ve iki bataryasnn susturulduu / Osmanl sahil bataryalarnca lyas Burnu, Tekke Burnu,
Seddlbahir ve Hisarlk'taki Mttefik mevzilerin bombaland ....
79
Anafartalar'da Mttefiklerin tahkimat yapmasnn engellendii ve

Seddlbahir'deki mevzilerinin bombaland..................................
80
Marmara Denizi'nde Mttefiklere ait denizaltlar grld / Anafartalar'da Osmanl keif kollarnn ok miktarda mhimmat ele
geirdii / Mttefiklerin Seddlbahir'e asker naklettii..................
81
Osmanl topularnn Seddlbahir'deki Mttefiklere ait bir bomba

mevziini tahrip ettii .......................................................................
81
Osmanl deniz uaklarnn Kefalos Liman'n bombalad ve Kemikli Liman civarndaki Mttefik mevzilerinin topa tutulduu /
Fransz donanma gemileri ile Seddlbahir'deki Mttefik topularn Osmanl sahil bataryalarn bombalad ...................................
82
Arburnu'nda Mttefik mevzilerin bombaland ve Kerevizdere

sahiline yaklap bombardman yapan iki Mttefik torpidosunun
kar atele kamak zorunda brakld / Deirmenburnu nndeki Osmanl hastane gemisinin bombaland / Mttefiklerin hastane gemilerini asker amala kulland.........................................
83
XIII
No:
Belgenin Konusu
22-9
Arburnu ve Kabatepe nlerindeki Mttefik gemi ve rmorkrnn alan ate sonucu mroz'a ekildii / Anadolu bataryalarnca
Morto Liman ve Seddlbahir'deki Mttefik birlikleri ile Hisarlk'taki dman topularnn etkili ate altna alnd / Mttefik
topularn boucu gaz yayan top mermileri kulland...................
84
22-10 Osmanl topularnn bombardmanyla Anafartalar'daki Mttefik

mevzilerinde yangn kt / Seddlbahir'de bulunan Mttefik
topularn susturulduu...................................................................
85
22-11 Anafartalar'daki Osmanl keif kollarnn, Mttefik siperlere yapt saldrda ar kayplar verdirdii / Arburnu'nda Mttefiklerin
kereste ykl bir yelkenli gemisinin batrld / Kerevizdere'de
on kiilik bir Mttefik keif kolunun imha edildii / Osmanl sahil
bataryalarnca Boaz'a yaklaan bir Fransz torpidosunun uzaklatrld / anakkale'deki Asker Merkez Hastanesi'nin Mttefik uaklarca bombaland .............................................................
86
22-12 Ykseksrt'ta Mttefiklere ait bir top mevziinin vurulduu / Seddlbahir'de Mttefiklerin kazd bir lamn tahrip edilip lamclarnn imha edildii ........................................................................
87
22-13 Conkbayr mevzilerini bombalayan bir Mttefik kruvazrn alan kar atele uzaklatrld / Seddlbahir'de top ve lam savalarna devam edildii .................................................................
87
22-14 Anafartalar'da Osmanl keif kollarnn Mttefiklerden bir miktar

cephane elde ettii / Mestantepe gerisindeki Mttefik Ordugh'nn
ate altna alnd ve ar kayplar verdirildii / Arburnu'nda Mttefiklere ait lamn tahrip edilip topularnn susturulduu ..........
88
22-15 Arburnu aklarnda mavnalarla yk boaltan Mttefik nakliye

gemilerinin alan atele kamaya zorland / Mttefiklerin Sndere'de ilk defa nakliyatta deve kulland .....................................
89
22-16 Osmanl keif kollarnca Anafartalar ve Kerevizdere'de iki Mttefik keif kolunun pusuya drlerek esir edildii ve ok miktarda cephane ele geirildii............................................................
89
22-17 Anafartalar'da Mttefik siperlerine yaplan basknlarda ok miktarda cephane elde edildii / Arburnu'nda Mttefik bataryann
susturulduu / Seddlbahir'de karlkl atee devam edildii / mroz Adas'nda Mttefiklere ait bir uak hangarnn bombaland...
90
XIV
Sayfa
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
22-18 Osmanl bataryalarnca Kerevizdere aklarnda bir Mttefik torpidonun batrld ve Seddlbahir'deki Osmanl mevzilerine Mttefik uaklarca ate edildii.............................................................
91
22-19 Anafartalar'da Osmanl topularnn ateiyle Mttefiklerin obs

toplarnn susturulduu ve bir makineli tfek mevziinin tahrip
edildii / Arburnu'nda aralklarla karlkl top ateine devam
edildii ............................................................................................
91
22-20 Anafartalar'da Mttefik keif kollarnn Osmanl keif kollarnca

siperlerine kadar kovalanp ok miktarda cephanelerine el konulduu.................................................................................................
92
22-21 Seddlbahir'de Mttefiklere ait bir lamn tahrip edilip iindekilerin imha edildii ...........................................................................
93
22-22 Seddlbahir'de karlkl topu atlarna devam edildii / anakkale ynnde bir Mttefik kruvazrn vurulduu / Mttefiklerin
Seddlbahir skelesi'ndeki ilep ve dubalarna Anadolu bataryalarnca ate alarak byk zarar verildii .........................................
93
22-23 Kerevizdere'deki mevzilere yaklap Osmanl mevzilerine ate

aan Mttefik torpidonun Anadolu bataryalarnca alan kar
ate sonucu Boaz dna kt .....................................................
94
22-24 Kiretepe'nin Mttefik deniz ve kara topularnca bombaland /

mroz Liman'ndaki Mttefiklere ait nakliye gemilerinden bir ksmnn blgeden ayrld .................................................................
95
22-25 Mttefik denizaltlarca atlan torpilin Mudanya skelesi'ne zarar

verdii / Anafartalar'da Mttefiklerin tahkimata devam ettii ve
Arburnu'na bir mavna asker ve ok miktarda cephane kard /
Mttefiklerin iki nakliye gemisinin Seddlbahir'e geldii / Mondros Krfezi'nde Mttefiklere ait 81 nakliye ve 4 sava gemisi bulunduu / Osmanl Anadolu bataryalarnca Kerevizdere, Hisarlk
ve Seddlbahir'deki Mttefik mevzilerin topa tutulduu / Mttefik
uaklarca Maydos'un bombaland / Mttefiklere ait top, araba
ve yk hayvan ykl duba ve geminin Helles Burnu ve
Tekke Burnu'ndan gneye doru gittii..........................................
95
XV
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
22-26 Anafartalar'da Mttefik tahkimatn engellendii ve Kemikli Liman'ndaki Mttefik kruvazrn isabet alarak blgeden ayrld /
mroz Adas'nda meydana gelen yangnn akama kadar devam
ettii ................................................................................................
96
22-27 Mttefiklerin Gney Grubu'nda tahkimatla megul olduu ve bir

hastane gemisinin Suvla'dan mroz'a hareket ettii / Byk Kemikli'ye yanamak isteyen bir Mttefik vapurun alan atele uzaklatrld / Mttefiklerin Tekke Burnu'nda kurduu Kzlha adr
saysnn elliye ulat / Merkeb Adas ve Limni'den Mttefiklere
ait iki nakliye gemisinin Tekke Burnu'na geldii, araba ykl dier
bir geminin ise Seddlbahir'den Bozcaada'ya gittii ......................
97
22-28 Byk Kemikli'ye yanamak isteyen bir Mttefik gemisinin topu

ateiyle uzaklatrld / Arburnu'nda karlkl hafif piyade ve
topu ateine devam edildii ..........................................................
98
22-29 Anafartalar'da Mttefik bataryalarn alan topu ateiyle susturulduu / Mttefiklerin Korkudere civarndaki topu mevzilerinin
alan topu ateiyle tahrip edildii ................................................
99
22-30 Osmanl topularnn Kiretepe'nin kuzeyinde grlen bir Mttefik torpidosunu vurduu / Mttefik Donanmasnca Arburnu ve
Maydos'un bombaland / Seddlbahir'de karlkl atee devam
edildii ............................................................................................
99
22-31 Osmanl topular tarafndan Byk Kemikli'deki Mttefik ordughn topa tutulduu / Arburnu ve Seddlbahir'de karlkl hafif
piyade ve topu ateine devam edildii ..........................................
100
22-32 Anafartalar ve Seddlbahir'de Osmanl topularnca atlan bombalarn Mttefiklere ar kayplar verdirdii / Arburnu'nda bir
Mttefik mitralyz mevziinin tahrip edildii / Mttefiklerin hastane gemilerini asker amala kullanarak suistimal ettii ...............
101
23 ngilizlerin anakkale Sava'nn balangcndan 21 Austos 1915

tarihine kadar verdikleri zayiat mikdar ..........................................
101
24 Devenha adl hastane gemisindeki bir doktorun 8-10 Austos 1915

tarihli gnlnde Mttefiklerin Anafartalar ve Arburnu'ndaki
saldrlarna yer verildii .................................................................
102
XVI
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
25 anakkale'de Franszlara esir derek Mondros'a gtrlen 19.

Alay erlerinden Gemlikli Kaya olu Mustafa'ya kardei tarafndan
gnderilen parann ulatrlmas .....................................................
105
26 Seddlbahir'de ehit olan Rza Efendi olu Ali Haydar'n am'daki annesinin, olunun ehadet haberini aldktan sonra Enver Paa'ya gnderdii mektup......................................................................
106
27 ngiliz esirlerinden avu Jean Pericl'n Karabiga Hastanesi'nde

ld / Mttefik askerlerden lenlere ait raporlarn hem Trke
hem de kendi dillerinde dzenlenmesi gerektii.............................
107
28 anakkale'de ngilizlere esir dp Msr'daki esir kampna gnderilen subaylardan Temen Sadk Efendi ve Astsubay Mehmed
Cemal Efendi'ye aileleri tarafndan yazlan mektuplarn ulatrlmas ................................................................................................
110
29 Kerevizdere'de ehit dt bildirilen 10. Piyade Alay 3. Taburu subay adaylarndan skdarl lhami Efendi'nin, Korsika'nn
Bastia ehrinde aydr esir bulunduu anlaldndan buna
benzer olaylarn tekrar yaanmamas iin Mttefiklerin esirlere ait
listeleri bir an nce Osmanl makamlarna gndermesinin istendii ..................................................................................................
111
30 anakkale Savalarna katlp yaralanarak esir den bir ngiliz

subaynn, savan safhalar ve Trklerle ilgili gzlemlerine dair
anlar ..............................................................................................
112
31 Bolayr'daki Sleyman Paa Trbesi'nin kasten bombalandna

dair verilen notaya ngilizlerin, cami ve trbeleri hibir zaman
kasten vurmadklar cevabn verdikleri..........................................
128
32 sve Kral'nn annesinin nedimelerinden Madam La Kontes

Janna Rosen'in dostlarndan olup Anafartalar Sava'nda yaral
olarak esir den Tugeneral Kont de Longford'un hayatta olup
olmadnn aratrlmas talebi.......................................................
130
33 anakkale civarndaki Osmanl hastanelerinin Mttefikler tarafndan bombalanmasnn Amerika Bykelilii vastasyla protesto edilmesi zerine Fransa Hkmeti'nin yapt aklamada
uluslararas sava hukukuna riayet edip kastl bir harekette bulunmadklarnn ifade edildii .........................................................
131
XVII
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
34 anakkale Sava'nda yaral olarak esir alnp tedavi srasnda

Anafartalar'daki hastanede len 5. Norfolk Alay 1. Taburu askerlerinden Hatwill, 1. Avustralya Tmeni'nin 9. Taburu askerlerinden olup Kuzey Grubu Ar Mecrhn Hastanesi'nde len Frederick olu Charles Pret ve Tekfurda Hastanesi'nde vefat eden
ngiliz esirlerden Edward olu Pel'e ait lm raporlarnn gnderildii ...........................................................................................
135
35 Etrafnda Hill-i Ahmer bayra bulunan Dokuzuncu Frka Shhiye Bl'nn 16 Temmuz 1915 tarihinde ngiliz ve Fransz uaklar tarafndan bombalanmasnn protesto edildii / Helles Burnu'ndaki Osmanl esirlerine uluslararas hukuka aykr olarak uyguland bildirilen muameleye kar Osmanl Hkmetince yaplan protestonun Fransa Hkmeti tarafndan reddedildii .............
138
36 Mariotte Denizalts mrettebatndan Morris Wery ile 4. Wolister

Alay'na mensup T. Walhs'un Afyonkarahisar Esir Garnizonu'nda
bulunduklar ....................................................................................
140
37 3. Kolordu Komutan Ferik Esad Paa'nn 1. Ordu Komutanl'na

tayin edildii ...................................................................................
140
38 Bahr- Sefd Boaz Mevki-i Mstahkem Komutan Mirliv

Cevad Paa'nn 14. Kolordu Komutanl'na tayin edildii ............
141
39-1 Bir Mttefik denizaltnn Bykekmece aklarnda topa tuttuu

yelkenlinin yara almadan dnd / Bir Fransz uann Tuzla
Gl dousunda drld / Gelibolu'nun Mttefiklerce deniz
ve havadan bombaland................................................................
141
39-2 13 Ekim 1915 tarihinde Anafartalar'da bir Mttefik uan Tuzla

Gl dousuna drld / Kerevizdere aklarndan Osmanl
mevzilerine atee teebbs eden bir torpidonun topularn kar
ateleri sonucunda karld..........................................................
142
39-3 Anafartalar'da drlen bir uan enkaznn Lalebaba'nn kuzeyine tand / Ykl bir hastane gemisinin Suvla'dan mroz'a
gittii / Bombasrt'nda Mttefiklere ait bir mitralyz mevziinin
tahrip edildii / 13-14 Ekim 1915 gecesi Osmanl keif kollarnn
Mttefik kuvvetler siperlerine bomba atarak kum uvallarn tahrip ettii ...........................................................................................
143
XVIII
No:
Belgenin Konusu
Osmanl topularnca alan ate sonucu Mttefiklerin Seddlbahir'deki siperleri ile Tekke Burnu'ndaki ordughnda yangn kt ...................................................................................................
39-5 Anafartalar'da keif kollarnn karlkl atmas ve aralkl topu
ateinden baka bir hadise olmad / Kanlsrt'ta Mttefik kuvvetlerin kazmakta olduklar lamn dinamitle patlatld ..................
39-6 Mttefik ve Osmanl keif kollar arasnda arpmalar olduu ve
Mttefiklerin asl siperlerine ekilmek zorunda brakld / Seddlbahir ve Arburnu cephelerinde karlkl ate alp bombalar
atld .............................................................................................
39-7 Conkbayr'na ate aan Mttefik kuvvetlere ait bir torpidonun
vurularak mroz Adas'na ekilmek zorunda brakld / Anafartalar'da Mttefik siperlere ar zarar verildii / Arburnu ve Seddlbahir'de karlkl top, tfek ve bomba atlar yapld............
39-8 Seddlbahir'de iki Mttefik kruvazrn Osmanl mevzilerine etkisiz ate at / Arburnu ve Seddlbahir'de Mttefiklerin
bomba mahallinin tahrip edildii ve Morto Liman ile lyas Burnu'nda toplanan Mttefik ktalarn datld.................................
39-9 Mttefiklerin Mestantepe ile Prnartepe arasndaki siper hatlarn
glendirip gemi topularnn faaliyetini artrd / Gney Grubu
Cephesi'nde Mttefiklerin Osmanl kuvvetlerinin sa tarafna iddetli torpido ve bomba baskn yapt / Seddlbahir'de Mttefiklerin demiryolu (dekovil) hattnn inasna devam ettikleri / Kirte
Deresi'nde Mttefiklerin tahkimat yapt / Tekke Burnu ve Seddlbahir'de Mttefiklerin muhtelif miktarda asker ve mhimmat
karaya kard ve blgede birok geminin seyir halinde olduu..
39-10 Keif kollarnn faaliyeti ve aralkl topu atei yapld / Anafartalar'da patlatlan lamn tesiriyle Mttefiklerin kazmakta olduu
lamn tahrip edildii.....................................................................
39-11 anakkale Cephesi'nde karlkl ate muharebeleri dnda ciddi
bir gelime olmad / ngilizlerin hastane gemileriyle Kzlha
bayrakl adrlarn asker amala kullanmaya devam ettikleri.......
39-12 Anafartalar'da Osmanl keif kollarnn, siperlerini tahkimatla
megul bulunan Mttefik kuvvetler zerine bomba taarruzu yaparak tahkimat durdurduklar / Arburnu ve Anafartalar'da karlkl
topu atei ald ..........................................................................
Sayfa
39-4
144
145
146
146
147
147
149
149
150
XIX
No:
Belgenin Konusu
39-13 Anafartalar'da Mttefik kuvvetlere ait bir cephaneliin vurulduu

ve yine ayn cephede topu atlar sonucunda tahkimatla uraan
Mttefik kuvvetlerin datld / Arburnu ve Seddlbahir cephelerinde Mttefiklerin Osmanl siperlerini uzun sre bombalad
ve baz siperlerde toprak kaymas olduu.......................................
39-14 27-28 Ekim 1915'te Anafartalar Cephesi'nde Mttefik kuvvetlere
ait bir cephaneliin vurulduu / Kuzey Grubu Cephesi'nde Mttefiklerin Osmanl siperlerini obs toplaryla bombalamas sonucunda hasar meydana geldii .........................................................
39-15 30 Ekim 1915 gn Osmanl topusunca anakkale'de Turquoise
isimli bir Fransz denizaltsnn batrlarak mrettebatnn esir
alnd / Mttefik kuvvetlerin anakkale cephelerinde fazlaca
top ve bomba att / Anafartalar'da Osmanl topularnn Mttefiklere ait bir nakliye gemisini yaralad / Arburnu ve Seddlbahir'de bomba ile Mttefik siperlerde yangn kt ve iki bomba
mahallinin vurulduu ......................................................................
39-16 Mttefiklere ait baz siper ve bomba mahallerinin tahrip edildii ..
39-17 anakkale Cephesi'nde karlkl ate muharebesinin devam
ettii / Anafartalar'da Mttefiklere ait bir rmorkr ile dubann
karaya oturduu / Seddlbahir'de Mttefiklerin kazmakta olduu
bir lamn tahrip edildii ...............................................................
39-18 Osmanl topularnn Kanlsrt ve Seddlbahir'de Mttefiklere ait
iki makineli tfek mevziini tahrip ettii / Seddlbahir skelesi'ne
yanamak isteyen bir nakliye gemisinin Anadolu sahil bataryalar
tarafndan uzaklatrld................................................................
39-19 Akba Liman civarnda karaya oturan Franszlara ait Turquoise
isimli denizaltnn topu atei sonucunda sava d braklarak
mrettebatnn esir edildii / Mttefiklerin Prnartepe gneyinde
byk apl 21 topunun bulunduu / Mttefik kuvvetlerin 29
Ekim 1915'te, Kayackal'nda patlatt lamdan oluan ukurun Osmanl kuvvetlerince igal edildii / Mttefik kuvvetlerin
Mestantepe'nin gney eteklerine byk apta yeni bir batarya
yerletirdii / atlakdere civarnda grlen Mttefiklere ait bir
piyade blne ate almas sonucunda bln Kzlha bayra ektii / Gney Grubu Cephesi'nde Mttefiklere ait bomba
mahallinin Osmanl topularnca tahrip edildii / Saros Krfezi'ne
giren bir monitrn Gelibolu'yu bombalad.................................
XX
Sayfa
151
151
152
153
153
154
155
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
39-20 Arburnu'nda Mttefiklerin igal ettii bir siperi almak iin karlan keif kolunun iddetli bir atele karlat / Sngbayr'ndaki makineli tfek mevzii ile Yeildere azna yerletirilen topun
tahrip edildii / Gney Grubu Cephesi'nde Mttefiklerin top, torpil
ve bomba ateine devam ettii ve bir kruvazrn Osmanl tmenlerinden birisinin revir ve shhiye blne etkisiz ate at .......
157
39-21 Anafartalar'da Kemikli Liman'da Mttefiklere ait bir torpido ile

bir nakliye gemisinin bombaland / Kk Kemikli'de bir Mttefik uann drld / Arburnu'nda karlkl atelerin devam ettii / Seddlbahir'de baskn yapmak isteyen dman bombaclarnn uzaklatrld...............................................................
158
39-22 Anafartalar'da Osmanl topusunun att mermilerden birinin

Mttefiklerin bir topuna isabet edip bir cephanelii yakt / Arburnu'nda atlan bombalardan Mttefik siperlerin etkilendii / Seddlbahir'de Mttefiklerin patlatt bir lamn geri teperek kendi
siperlerine zarar verdii ..................................................................
159
39-23 Mttefiklerin Azmakdere'deki bir toplaryla Mestantepe'deki bomba yerinin tahrip edildii / Sngbayr'ndaki Mttefik siperlerin
etkili ekilde top ateine tutulduu / Seddlbahir'de karlkl bomba ve top atlar yapld ...............................................................
160
39-24 Mttefiklerin Kemikli civarnda bulunan nakliye gemisinin top

ateleriyle uzaklatrld ve Seddlbahir'de bir bomba makinesiyle bir siperlerinin yok edildii ....................................................
160
39-25 ngilizlerin E-20 Denizalts'nn anakkale'de batrlarak mrettebatnn esir alnd / Saros, Kemikli ve Anafartalar'da faaliyet gsteren Mttefik gemilerin top atei ile uzaklatrld / Seddlbahir'de tel rg kurmak isteyen Mttefik askerlere top ateiyle
zayiat verdirildii ............................................................................
161
39-26 anakkale Cephesi'nde karlkl ate muharebesi olduu / Anadolu bataryalarnn Mttefiklerin Seddlbahir mntkasndaki rmorkr ve dubalarn ate altna ald ..................................................
162
40 anakkale'de esir edilen Turquoise (Mstecib Onba) adl Fransz denizaltsnn halkn ziyaretine alp biletlerinin sata sunulduu.................................................................................................
163
XXI
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
41 25 Mays 1915'te Alman denizalts tarafndan batrlan Triumph

Zrhls'nn batn ve Mttefik donanmasnn denizaltlara kar
ald tedbirleri anlatan Gazeteci Ashmead Bartlett'in Times gazetesinde kan haberi.........................................................................
163
42 Cesarettepe'de Mttefiklerin, siperleri nndeki cesetleri yakt /

Gney Grubu Cephesi'nde Sartepe aklarnda bulunan bir Mttefik kruvazrn vurulduu / Mttefiklerin eline geen Kirte civarnda baz siperlerin Osmanl askerlerince geri alnd / Mttefiklere ait Tekke Burnu'ndaki ihra iskelesinin bir ksmnn dalgalarn etkisiyle ykld ................................................................
167
43 Uluslararas hukuka aykr olarak Mttefikler tarafndan Seddlbahir'deki Behraml revirinin topa tutulmasnn protesto edilmesi .
168
44 Mttefik denizaltsndan Erdek Liman'ndaki Gelibolu Vapuru ile

Safa Rmorkr'ne ate alarak iki kiinin ehit edildii / Anafartalar Grubu Cephesi'nde karlkl olarak etkisiz silah ve topu
atlar yapld / Kuzey Grubu Cephesi'nde Mttefiklerin bir
siperinin ele geirilip Ykseksrt'taki tfek mevziinin tahrip edildii / Gney Grubu Cephesi'nde Mttefiklerin etkisiz adet lam
patlatt / Alman istihbarat kaynaklarnn "Fransz ve ngiliz donanmasnn anakkale Boaz'na ani bir saldr yapacaklar"n bildirdii ..............................................................................................
169
45 ngiliz Gazeteci Ellis Ashmead Bartlett'in Londra'da verdii konferansta; anakkale Seferi'nin, yeterli hazrlk yaplmadan balatlmas ve Bulgaristan'n kendi taraflarna ekilememesi sebebiyle
baarsz olduunu, sonuta sava kazanacaklarna inandn ve
Srbistan' korumakla mkellef olduklarn ifade ettii...................
170
46 ngilizlerin ilk karma yapt Arburnu'nda stn gayret ve kahramanl grlen 9. Frka'ya bal 27. Piyade Alay'na gm imtiyaz ve harp madalyas ile altn levha verilmesi ............................
171
47 Arburnu'ndaki savata stn gayret ve cesareti grlen 19. Frka'ya bal 57. Alay'a gm imtiyaz ve harp madalyas ile altn levha
verilmesi..........................................................................................
173
48 Anadolu imendifer Hatt'n bombalayan Darcal Vasil olu Yorgi ile asker kaa olarak yakalanan Hristidin olu Foti'nin Asker
Ceza Kanunu hkmlerine gre idamlarna karar verildii ............
175
XXII
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
49 ngilizlerin Gelibolu'da ve zellikle igal ettikleri Anafartalar'da

kurduklar hastane, adr ve barakalar asker amala kullandklar
ynnde Osmanl Hkmetince yaplan itiraz reddettikleri ..........
176
50 Anafartalar Cephesi'nde; topularmzn akta grlen Mttefik

asker ve ordughlarn ate altna ald / Mttefik sava gemilerin
Kilidlbahir civar ile Aaderesi'ndeki hastaneyi, uaklarn da Babakale'yi bombalad / Mttefiklerin kara ve deniz topularyla
atklar atee karlk olarak topularmzn Mestantepe ve Lalebaba gerilerini ate altna ald .....................................................
177
51 Osmanl Hkmeti'nin Gelibolu'daki birliklerini ekerek yerine

hastaneler kuracandan dolay Mttefiklerin buraya saldrmamas talebine Fransa Hkmeti'nin kar kt .............................
179
52 Suvla Krfezi zerinde drlen Mttefiklere ait bir uaktan,

denize atlayan mrettebatn kurtarlmas esnasnda Trk topusunun ate amad hususunda Times gazetesinin haberi..................
182
53 ngiltere Bahriye Nzr Churchill'in bakanlktan istifa ettii srada

Avam Kamaras'nda yapt konumada; anakkale'ye kar dzenlenen harektn mtehasss tarafndan plnlanarak ve kabinedeki
dier bakanlarla ordu ve donanma komutanlarnn tasvibi alnarak
yapldn ifade ettii / Gazeteci Asmead Bartlett, Churchill'in bu
beyanat zerine Times gazetesine gnderdii bir mektupta; anakkale'de uranlan baarszln, harekt plnlayan kiilerin yetersizlii, bunlarn mtehasss kiilerden seilmemesi, Trk ordusunun gc ve anakkale Boaz'nn tahkimat hakknda mtehasss olan kiilere danlmamas, yeterli ve doru istihbarat yaplmamasndan kaynaklandn belirterek eletiride bulunduu.............
183
54 Amerikal Yzba Granville Fortesque'nn anakkale Sava'na

dair yaynlanan kitabnda; ngilizler tarafndan Osmanl Devleti'nin ve Trklerin hi yerine konularak hakaret edilmesi yanlna
dld, ngiliz kamuoyunun uydurma ve yalan haberlerle oyaland, anakkale'ye kar dzenlenen seferin daha pln aamasnda iken baarszla mahkum olduu, Almanya'nn Mttefiklerin anakkale ve Balkanlarda cephe amasna yol aarak bu
kuvvetlerin bat cephesinde kendi karsna kmasn engelledii
gibi hususlara yer verdii ................................................................
190
XXIII
No:
Belgenin Konusu
55 Takla Hastanesi'nde tedavi edilip taburcu edilen ma ngiliz

askeri ile Kanal Hcumu'nda yaral olarak esir derek Msr'da
bulunduu haber alnan Mlzm- Evvel Refik Efendi'nin mbadelesi iin gerekli tahkikatn yaplmas...........................................
56 anakkale Cephesi'nde aralkl olarak top ve bomba atlarna devam edildii / Mttefiklerin Kemikli Liman'nda grnen bir torpidosu ile Arburnu sahiline malzeme karan nakliye gemilerinin
alan topu ateleriyle uzaklatrld, Seddlbahir'de karlkl
topu atlarnn devam ettii ve Mttefik hcumlarn pskrtld / Anafartalar ve Arburnu'nda karlkl topu piyade ve bomba
atlarna devam edildii, Seddlbahir'de Mttefik saldrlarn pskrtld / anakkale'de kan frtna sebebiyle Mttefiklere ait
iki iskelenin ykld ve bir istimbot ile dokuz sandaln karaya
oturduu, Kanlsrt'ta Mttefiklere ait bir bomba yeri ile bir makineli tfek mevziinin tahrip edildii, Mttefiklerin Kabatepe'deki
bomba ve makineli tfek saldrlarnn etkisiz olduu / anakkale
Cephesi'nde yer yer karlkl atee devam edildii / anakkale
Cephesi'nde aralkl top ve bomba atlar yapld / Seddlbahir'de karlkl bomba atlarna devam edildii / Anafartalar'da
Osmanl keif kollarnn Mttefiklere ait baz siperleri tahrip edip
bir miktar malzeme ele geirdii, Mttefiklerin Arburnu'na yaklamaya alan nakliye gemileri ile Boaz'a girmek zere olan
bir torpidosunun alan atelerle uzaklatrld / Arburnu ve
Anafartalar'da Mttefiklere ait birka bomba ve makineli tfek
mevziinin tahrip edildii, Mttefiklerin Kiretepe ynnde yer
deitirmek istedii byk apl bir top ile toparlan, yanndaki
asker ve hayvanlarla birlikte imha edildii / Seddlbahir'de karlkl iddetli top ve bomba atlarna devam edildii, Mttefiklerin
Anafartalar aklarndaki bir monitr ile Arburnu'na yaklamaya alan bir nakliye gemisinin alan atelerle sahilden uzaklatrld / Anafartalar'daki Mttefik askerlerin etkili topu ateleriyle datld / Arburnu ve Seddlbahir'de karlkl top ve bomba atlarna devam edildii / Osmanl uaklarnn Saros Krfezi'nin kuzeyindeki bir Mttefik torpidosunu bombalad, Mttefiklerin Reit Paa hastane gemisine yaptklar uakla bombalama
XXIV
Sayfa
193
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
giriimlerinin baarsz olduu / Kemikli Liman'ndaki Mttefik

nakliye gemilerinin uzaklatrld, Seddlbahir'de karlkl topu atlarna devam edildii, Akba yaknlarnda bir ngiliz uann drld / Kemikli Liman'ndan ate aan Mttefik zrhllarna topu ateiyle karlk verildii, Seddlbahir'de Osmanl
mevzilerini bombalayan Mttefik topularnn alan kar atele
susturulduu / Kemikli Liman'nda bulunan bir Mttefik nakliye
gemisi ile bir zrhlnn vurulduu, Kanlsrt'ta Mttefiklere ait
bomba mevzilerinin tahrip edildii / Ece ve Kemikli limanlarnda
bulunan Mttefik gemilerin sabit balon yardmyla Osmanl mevzilerini ve Dursun kyndeki hastaneyi bombaladklar, Kanlsrt'ta bir ksm Mttefik siperlerin tahrip edildii / Anafartalar, Arburnu ve Seddlbahir'de karlkl topu ve bomba atlarna devam edilip Mttefiklerin hcum giriimlerinin sonusuz brakld ..................................................................................................
194
57 Gazeteci Ashmead Bartlett'in, Times gazetesinde yaynlanan makalesinde; ngiltere'nin anakkale'ye kar giritii harektn baka hibir millet tarafndan yaplamayacan, bu harektn Yakn
Dou'da bulunan milletlerin zerinde yapt akisleri, sefere katlan kara ve deniz askerlerinin gsterdikleri azim ve dayankllktan dolay her trl vgy hak ettiklerini yazd .........................
206
58 Yalova Hastanesi'nin gerekli iaretleri tamasna ramen Mttefiklerce bombalanmasnn protesto edilmesi...................................
210
59 Osmanl Ordusu'nun kahramanlk ve mertlii hakknda baz ngiliz

subaylarnn beyanatna dair Amerika gazetecilerinden William
G. Sheperd tarafndan kaleme alnan ve Gazette de Hollande'da
neredilen makalenin tercmesinin gnderildii.............................
211
60 Mttefik askerlerin sava artlarnn ar olmas sebebiyle, olduka fazla kayp verdikleri, souk havalardan etkilendikleri ve savan ok uzadna dair lkelerine gnderdikleri mektuplar .............
212
61 anakkale Sava'nda Mttefiklerin uluslararas hukuka aykr olarak domdom kurunu ve boucu gaz kullanmalarnn Osmanl Hkmetince protesto edilip konuyla ilgili olarak yayn kurulular
araclyla dnya kamuoyunun bilgilendirildii ............................
218
XXV
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
62 Anadolu bataryalar tarafndan ate altna alnan Mttefiklerin

Tekke Burnu ile Morto ve Seddlbahir Limanlarndaki tahliye
ilemlerinin durdurulduu / Tekke Burnu skelesi ile bir ilebin
isabet alp mhimmat ykl iki sandaln batrld / Mttefiklerin
Morto Krfezi arkasndan ate eden obs bataryas ile mrozSeddlbahir arasnda bulunan bir kruvazrnn Tekke Burnu'nda
bir gemisinin vurulduu / Keif uular yapan Osmanl deniz
uaklarnn Mondros Krfezi'ndeki uak hangarlarn bombalad
225
63 ngiliz Hkmetince Osmanl hastanelerinin bombalanmasna

dair asker veya siyas grevlilere herhangi bir emir verilmediinden, Osmanl hkmetince ngiliz yaral ve esirleri hakknda yaplmas dnlen misillemeler uygulamaya konulduu takdirde
ngiliz Hkmetince de kar muamelede bulunulacann ihtar
edildii ............................................................................................
229
64 Manchester Guardian gazetesinin haberinde; bir ngiliz hastane

gemisinin Austos 1915'te bulunduu Anzak mntkasnda yaral
askerlerin gemiye alnmas, tedavi edilmesi, Limni ve Msr'a sevk
edilmelerinin anlatld ..................................................................
231
65 Seddlbahir'deki dman kuvvetlerinin karlmasyla Gelibolu

Yarmadas'nn tamamen dmandan temizlendii.........................
234
66 Anafartalar'da Osmanl topularnn Mttefik mevzileri ile Kemikli Liman'ndaki gemilerini ate altna ald, Osmanl topularnn
Seddlbahir'de bir Mttefik obs bataryasn bombalayp, Kerevizdere'de bir blokhavz ile iki kprsn tahrip ettii / Kemikli Liman'ndaki Mttefik gemilerin alan topu ateiyle ekilmeye mecbur
edildii, Arburnu'nda Mttefik lamlarn tahrip edildii / Mttefiklerin Arburnu skelesi'nde yk indiren iki nakliye gemisinin
alan top ateiyle uzaklatrld ve bir uaklarnn drld /
Anafartalar'da Mttefiklere ait bir cebel topu ve bir makineli tfein tahrip edildii / Seddlbahir'de patlatlan lamn Mttefik
mevzilerinde etkili olduu / Anafartalar, Seddlbahir ve Arburnu
blgelerinde karlkl bomba ve top atlarna devam edildii / Anafartalar ve Arburnu'nun tm Mttefik askerlerinden temizlenip
pek ok malzemenin ele geirildii ve bir Mttefik deniz uann
XXVI
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
drlp mrettebatnn esir alnd, Seddlbahir'deki Mttefik

saldrlarn pskrtld / Anafartalar ve Arburnu'nda Mttefiklerin beraberinde gtrp tahrip etmeye muvaffak olamad asker eya ve harp malzemesinin toplatlarak saymnn yapld /
Osmanl Anadolu Boaz bataryalarnca Morto Liman ile Tekke
Burnu'ndaki ihra iskelelerinin bombaland, Mttefiklerin tahliye ettii yerlerde byk miktarda erzak ve asker malzeme ele geirildii / Seddlbahir'de Mttefiklere ait baz siperler ile bomba
mahallerinin tahrip edilip bir havan bataryasnn susturulduu,
Anafartalar ve Arburnu'nda Mttefiklere ait pek ok malzemenin
ele geirildii / Seddlbahir ve Tekke Burnu'ndaki Mttefik ihra
iskelelerinin topa tutulup nakliyatn engellendii, Anafartalar ve
Arburnu'nda Mttefiklerden sekizi ar, ikisi sahra olmak zere
toplam on adet top ile telsiz-telgraf istasyonu ele geirildii / Seddlbahir ve civarndaki Mttefiklere ait bomba mahallerinden birinci ve ikinci hat siperlerinin tahrip edildii / Mttefik uaklarnca Galataky civarnn bombaland, Mttefiklerin Byk Kemikli sahilinde drt, Arburnu'nda bir gemisinin karaya oturduu /
Arburnu'nda Mttefik uaklarndan birisinin drld, Mttefiklerin Tekke Burnu ve Seddlbahir ihra iskelelerinin bombaland ve nakliyatnn engellendii / Mttefiklerin patlatt lamlarn Osmanl siperlerinde on metrelik bir tahribat yapt, Osmanl bataryalarna ate aan Yeniehir yaknlarndaki Soufrne
Zrhls'nn alan kar atele isabet alarak uzaklamak zorunda
kald / Osmanl uaklarnn Seddlbahir'de Mttefiklerin ordughn ve bir nakliye gemisini bombalad, mroz istikametinde
keif grevi yapan bir baka uan Swiftsure Zrhls'na bomba
att / Seddlbahir'de Mttefiklerin ihra iskelesi civarndaki
ambarlarnn bombaland ve Soufrne Zrhls'nn bu atee karlk verdii / Beige Burnu aklarnda grlen bir Mttefik torpidosunun alan atele uzaklamak zorunda brakld, Seddlbahir'de Mttefiklere ait iskele ve ambarlardan birounun tahrip
edildii / Arburnu'nda Mttefikler tarafndan gizlenen 400 sandk
piyade cephanesi bulunduu / Mttefiklerin Seddlbahir ve Tekke
XXVII
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Burnu iskelelerine alan atele buradaki iki nakliye gemisinin

uzaklatrld / Mttefiklere ait bir havan bataryas ile bir sahra
bataryasnn susturulduu, Boaz zerinde uan bir Fransz uann drld / Mttefik kuvvetlere ait bir ngiliz uann drld, cephelerde topu ve bomba atlarnn devam ettii /
Anadolu bataryalarnn Seddlbahir, Tekke Burnu, Kerevizdere
ve Morto Liman'ndaki Mttefik birliklerini bombalad / Mttefiklerin Seddlbahir ve Tekke Burnu'nu tahliye ettikleri, dmann
geride brakt pek ok ganimetin ele geirildii / Seddlbahir'in
Mttefiklerce tamamen boaltld, dmann kaarken demi
olduu maynlarn bir ksmnn imha edildii / Bir Mttefik sava
gemisinin Seddlbahir, Tekke Burnu ve Hisarlk taraflarna aralkl olarak ate ettii / Mstecib Onba (Turquoise) Denizalts'nn
bir Fransz mhendisi tarafndan batrldna dair Gazette de Lausanne'da kan haberin yalanland / Mttefiklerin tahliye ettikleri Tekke Burnu ve Seddlbahir Iskelelerini sava gemileriyle bombaladklar, Gelibolu'yu tahliye eden ngilizler'den fazla miktarda
asker tehizat ve malzeme elegeirildii ve tahliyenin ngilizlerin
iddia ettii gibi kendi istekleriyle olmadnn ortaya kt .........
234
67 anakkale Zaferi zerine Erzurum Valilii ve Bnyan Kaymakaml ile Beyehir, Sayda, Trablusam ve Karahisar- Sahip Belediye Bakanlklarnca gnderilen tebrik telgraflarndan dolay
Sultan V. Mehmed Read'n memnun olduu.................................
254
68 Yapt stn hizmetlerden dolay 16. Kolordu Komutan Albay

Mustafa Kemal Bey'e nc rtbeden Osman Nian verilmesi..
258
69 Ocak 1916'da Times gazetesinde yaynlanan bir makalede; Mttefik Ordu Komutan Hamilton'un, Austos 1915'te Suvla'ya yaplan karma ve devamndaki savalara dair verdii rapor yorumlanarak Hamilton'un bu harektta gevek ve dirayetsiz davranp
baar iin yakalanan frsat karmasndan dolay eletirildii ......
259
70 Mttefiklerin Cenevre Mukavelenmesi'ne aykr olarak Maydos,

Akba Tekkesi ve Havuzludere'de bulunan seyyar hastaneleri
bombaladklarna dair Osmanl Hkmetince yoplan protestoyu
Franszlarn kabul etmedikleri.........................................................
264
XXVIII
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
71 Mttefik Donanmas tarafndan Akba'ta bir sahra hastanesinin

bombalanmas zerine Osmanl Hkmetince verilen notaya cevaben ngiltere'nin, hastanelerin asker birliklerden uzak yerlere
kurulmas gerektiini bildirdii.......................................................
267
72 ngiliz ve Franszlarn anakkale'de uluslararas hukuk kurallarn

hie saydklaryla ilgili olarak Osmanl Hkmeti tarafndan yaplan protestoda belirtilen hususlara dair ngiliz Hkmeti'nin kendini savunma gerekeleri.................................................................
268
73 ngilizlerin Osmanl halkn Almanlarn aldatmalarna kar uyarmak gayesiyle Gelibolu ve Lapseki zerinde bildiriler attklar .....
271
74 Uluslararas hukuka aykr olarak Mttefik denizaltlarn Marmara Denizi'nde irket-i Hayriye vapurlarndan birisine saldrda
bulunup Yalova ve Aaderesi'ndeki hastanelerin Mttefik uaklarca bombalandnn Osmanl makamlarnca protesto edilmesi zerine Fransz Hkmetince yaplan aklamalar...............................
273
75 anakkale Zaferi'nin hatrasna Hill-i Ahmer Cemiyetince Viyana'da imal ettirilecek olan madalyalarda kullanlmak zere gerekli
olan bakr ve inkonun ihracna izin verildii.................................
277
76 Mamuretlaziz Valilii'nde bulunduu esnada anakkale Zaferi

hatras olarak zerinde anakkale haritas bulunan ve Mekteb-i
Sanayi'de imal ettirilerek Enver Paa ve Mustafa Kemal Paalara
hediye edilen adet seccade bedelinin Erzurum Valisi Sabit Efendi'den tahsil edilmesi.......................................................................
278
77 anakkale'de savatan zarar gren Mslman ahaliye her sene

ekmek bedeli olarak verilmekte olan yz bin kuru havalenmenin gnderilmesine izin verildii ....................................................
279
78 Mrefte nnde dman denizaltlar tarafndan batrlan Nurulbahir Ganbotu'nun mrettebatnn kurtarlmasnda yardm ve gayretleri grlen Mrefte sandalclarndan Barbayani veled-i Paskal'n Tahlisiye Madalyas ile taltifi................................................
280
79 Gelibolu'daki ngiliz ve Fransz mezarlklarnn tamir masraflarnn Harbiye btesinden karlanmas ............................................
281
XXIX
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
80 anakkale Muharebeleri esnasnda Gelibolu civarnda ina edilen

asker binalar enkaznn cretsiz olarak Maydos ve evresindeki
kyler halkna datlmas ...............................................................
281
81 Gelibolu'daki Fransz ve ngiliz mezarlklarnn onarmlarnn tamamland ve Seddlbahir'de len ngiliz Subay Doughty Wylie'nin kabrinin bulunduu yerden ei Madam Doughty Wylie'ye bir
miktar arsa verilmesinden dolay ngiliz Fevkalde Komiserlii'nin teekkr ...................................................................................
282
82 Gelibolu'daki sava meydannda akta bulunan ehitlerimize ait

kemiklerin defin ileminin, ngiliz llerini defnetmekle grevli
komisyon yerine Osmanl Hkmeti memurlarnca yaplmas ve
bu konuda gerekli tahsisatn temini.................................................
285
II. BLM
BELGE FOTOKOPLER ..........................................................................
287
EKLER
FOTORAFLAR........................................................................................
643
REFERANSLAR.........................................................................................
651
NDEKS ......................................................................................................
657
KISALTMALAR
bkz.
Baknz
BOA
Babakanlk Osmanl Arivi
DH. EUM. 3. ube
DH. EUM. VRK
DH. KMS
XXX
No:
Belgenin Konusu
DH. UMVM
Dahiliye Umur- Mahalliye ve Vilayat

Mdriyeti
DUT
Dosya Usul rde Tasnifi
HR. MA
Hariciye Matbuat
HR. SYS
Hariciye Siyas
. HB
rde Harbiye
. TAL
rde Taltifat
MV
Sayfa
31
No:
Belgenin Konusu
I. BLM
BELGELERN
TRANSKRPSYONLARI
32
Sayfa
1
anakkale'de bulunan bir Alman gazetesi muhbirinden:
Gne kan krmz rengiyle Limni Adas'nn arkasnda henz denize dalm, bize bir ehryn icr edileceini bildiriyor. Btn gn tarrakalaryla ortal inleten topu atei, yava yava kesiliyor. Yalnz tek tk atlan mermiler
dalara binlerce aks-i sadlar husle getiriyor ve susmak anndan olmayan
mteyakkz bir saray kpei gibi ikide birde yine ortal inletiyor.
imdi akam yemei zamandr. Ekmek ve yiyecek ykl uzun ester
kfileleri, vadilerden karak avc siperlerine doru geliyorlar. ok zaman
durmaya gelmez. Artk karanlk basyor.
edd ve asab bir topu atei, btn hatlar zerine tevch edilmeye balad. Bizim Trkler hi de aldrmyor ve hi kimse yerinden bile kmldamyor.
Fi'l-hakika dman son haftalar zarfnda pek ok gayret sarf etdi. Fakat
asl hayret ve takdir edilecek bir ey varsa o da Trk askerinin cesaret ve ecatidir. ngilizlerin tabiyesi mdhi ve akr bir topu atei amak ve sonra
-o da muvaffak olurlarsa- piyadeleriyle ilerlemekden ibaretdir.
Dman geen gn len vakti, bir cenhmz zerine ate ad ve btn bataryalardan uuldayarak kan dneler ddkleri yerlerde derin ukurlar husle getirdi. Evvel koyu siyah ve sonra tekrar beyazlanan ziydr bir
buhar kyor. Gelibolu zerinden, evet bu mazlum ve madur Gelibolu zerinden demet demet umaya balyor. Yine dne... l-yenkat dne... bir ev
irtifnda ykselen yeil duman stunlar, t orada yek-dierine karyor.
Pikrit... ve zehir... vzltlar, tarrakalar devam ediyor. Fsla yok. imdi arapnel de ie kard. Ar dnelerin kard mahf sadlar arasnda, o da tiz
ve keskin bir sad veriyor.
Akama kadar, btn gece ve hatta ertesi gn bylece devam etdi.
T ilerideki avc siperlerinde, tfek kabzasn iyice kavram cesur Trk
askerleri bulunuyor ve otuz alt saatden beri ar topunun akr ateleri altn-
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
da bekliyor. Mevziini terk etmek, kimsenin hatrndan bile gemedi ve bunlar arasnda bulunan cesur Erkn- Harb Zbiti Kemal Bey'in de. Bu cesur zbit de imdi, haricde Gelibolu'da istirahat-gzn-i ebediyetdir. Onun biricik
ihtiyar vlidesine kendisinin "Croix de Fer"i gtrlse... Otuz bin ar dne,
bylece zerimizden geip gitdi. Muharebenin ortasnda hatrma gelmidi.
Bir tek dnesi bin mark ederse acaba bu muharebede sarf edilenlerin hepsi
kaa ml oluyor? Ya bu muharebe dmana telefta kaa ml olmudur?
Avrupa ve Asya cihetindeki bataryalar askerlerle dolu olan dman siperlerine kar atee balad ve pek gzde olan topu efrd kumandanlarnn takdirine ve esirlerin itiraflarna gre pek mkemmel ve shhatle endht
ediyorlar. Dman, muharebenin ikinci akam nihayet ateini btn hatta
tevch etdi. Birka saniye olduka mahf ve mevt bir skt ortal kaplad
ve btn snk b-fer nazarlar akam sehbeleri iine dald.
Orada dman siperlerinde bir glge beliriyor... bir tane daha br tarafda... bir blk... bir blk daha... Demek, dman taarruz edecek. Bunlar,
Fransa'nn boazlanmak iin dar yollad bu ocuklar, Franszlardr. Fakat
cesur eyler... Mtemdiyen taarruz tecrbesi yapyorlar.
Trk siperlerinde hl bir hareket yok... Ses ve sad da yok... Aman y
Rabbi! Siperler bo mu? Hayr! Gs siperi zerinde bir tfek, yavaa uzanyor ve onun stne esmer bir sim mteyakkzne yatyor. te bir tane daha!.. Avc siperi ngehn canlanr gibi oluyor, istind siperlerinden eilerek
ileriye doru kouuyorlar. lh sen byksn! te nbet imdi bizim!.. Fransz hatlar yaklayor. Muzaffer olacaklarna eminler... Mdhi bir ate tufandr, boand. Makineli tfekler buraya, bu ecneb yurduna niin geldiklerinden b-haber olan bu ocuklar bimeye balad. Mermi isabet etmeyenler
geri kayor. Zulmet-i leyl arasnda medd "Allah Allah" sadlar iitiliyor...
Trkler takib ediyor ve onlarn sevgili silahlar sngleridir.
Gece karanl, kanla meb sahry kaplad. Biz muzafferiz... Bir yaral, kanl kolunu ve biraz evvel zavall bir Fransz blk kumandanna ait
olan ttn dolu bir tabakay gsteriyor ve dman gitdi... "Allah byk" diyerek yava yava vadiye, sarg mahalline doru ilerliyor.
34
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Ertesi gn esirleri getirdiler. Mecrh ser keml-i itina ile esterlere

bindirilmidi. Bu askerler, hakikaten rkkat-bah bir kfile tekil ediyordu.
Trkler btn mecrhlara bilhassa dmana mensub olan mecrhlara ne kadar efk ve itinakr davranyorlard. Suret-i umumiyede Trk, esna-y hcumda vecde geliyor ve korunmay pek az tanyor.
Esirlerin hemen eksersi uzun ve eski mavi ceketler giymi pek gen
efrddan mrekkebdi. tinm edilen tfekler ise eski model tek atl tfeklerdi. Esir[ler] arasnda, kendilerine yemek verilmesinden dolay dr- hayret olmu simlar gryorum ve nihayet bunlardan biri, bana sordu:
"Ey Efendi! Bizi ne vakit ldrecekler?" "Eh Monsieur! Quand est-ce
qu'on nous tue?"
"Hayr! ldrlmeyeceksiniz." cevabn verdiim zaman derin bir nefes
alarak zbitlerinin Trklerin sery ldrdklerini sylediklerini hikye etdi.
Bunlar iinde, vcudunu sefhetle ypratm Parisli bir gen ocuk vard ve bu muhakkak her gece Montmartre'n st katnda bulunarak ve imdi
orada Paris gnlerinin mterileriyle birlikde ber-mutd tegann etdikleri vatanperverne arklar sylerdi. "O mort sals[e] bo[u]ches, o mort sals[e]
bo[u]ches, Eh Guillaume, fais tes malles..."
Paris'de iken askerlik sras buna ve bunun sinninde olanlara gelmidi.
Bu, askerlikden kurtulmann aresini pek gzel bildiinden iki gnde bir kk ve karanlk bir otele tanr ve polis geldiinde kendisinin muhafaza edilmesi iin otel kapclarna bahiler verirmi. Bylece, geri epeyce bir zaman
geirmi. Fakat bir gn yatakdan erken kalkamad iin yakay ele vermi.
Kendisinin on sekiz yandaki btn ehemmiyetiyle gen Parisli bu
esef-engz vakay, eytanetkrne tebessm ederek ylece anlatd:
"Ce matin l jtais fondu, le soir jtais encore longtemps avec Amelie,
vous savez, monsieur et sa fatigue n'est ce pas? Je rentre ce matin et pine
couch la porte s'ouvre et une vache entre et me voil".
"te o sabah pek b-tbdm! nk akam Amelya ile ge vakte kadar
birlikde bulunmuduk. Bilirsiniz ki Msy, bu insan pek yorgun drr de35
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
il mi? Otele ancak sabahleyin avdet edebildim ve henz uyuduum esnada

idi ki kap ald, ieri bir polis girdi. Sonra, sonra kendimi burada anakkale'de buldum."
te bir Fransz vatanperverinin ksa bir tarihesi!
Dier bir esir, ngilizlerle Franszlar arasndaki gerginlikden bahsediyordu. Bunlar oradan ayrlmas memn olan mnferid bir ordughda bulunuyorlarm ve ngilizlerle grmelerine msaade edilmiyormu. Yalnz ara
sra bir Fransz, kendilerinde mebzlen mevcud reelden satn almak iin zengin ngiliz dostlarnn yanna habersizce gidebilmi. Fransz ve ngiliz efrdnn emir ve idarelerinde bir ahenk olmasa gerek. Franszlar, ngilizlere pek
kzyorlar. nk bunlar Asya cihetindeki Trk bataryalarna en yakn ve topu ateiyle en ziyade dlen bir cenha tabiye edilmiler. htimal bu, Franszlarn Kumkale mevziini ale'l-acele tahliye etdikleri iin Hamilton'un Franszlara bir cezas olsa gerek. te kendisiyle grmekde olduum dier bir
kk Fransz. Meer biz, yek-dierimizi tanmakszn birok zamanlar Paris'de beraber bulunmuuz. Garib his ve tesadf, imdi dman olarak kar karya bulunuyoruz. Her ikimizin inlarndan olan kapc, elli yanda bir ihtiyar olduu hlde harbe gitmeye mecbur olmu, ikametghm[n] karsnda
kedeki ekmeki lm. Ttn ticarethnesindeki memur Kolonial Alay'yla anakkale Muharebesi'ne itirk ederek bir bacan kaybetmi. Paris'de
talebe iken bu adamla ne kadar siyas mbhaseler ederdim. O zaman tam
Fas meselesi de kmd ve hibir zaman fikren birleemezdik. Btn mbhast, u sz ile nihayetlenirdi:
"Alsace-Lorraine est nous et vous allez nous le rendre, monsieur;
croyez-moi monsieur!"
"Alsace-Lorraine bizimdir ve bize iade edeceksiniz msy! Bana itimad ediniz, der bir kadeh daha smarla[r]d. imdi, artk o da yatmdr."
Parisli kk esir:
"Ah Paris! C'est triste maine, tenant ah, c'est triste la guerre! Pourquoi
est-ce que nous faisons la guerre, nous Franais?.."
36
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
"Ah Paris! imdi ne kadar mammdur! diyordu. Saat on oldu mu her

taraf karanlk ve onca insanlar ise hep telef oldu. Ah, muharebe pek feci ey!
Biz Franszlar, niin ve ne maksadla muharebe ediyoruz?"
Cevab verdim:
"Ben sizler iin bu ide hibir kazan grmyorum."
Marsilyal aklaban bir zenci, anlalmaz bir lehe ile Poincar'ye dair
tuhaf hikyeler nakletmeye balamd. te bu esnada idi ki mecrhlarn naklinden evvel sarglarn muayene iin bir Trk doktoru geldi ve hastalara ahvl-i shhiyelerini sordu. Zenci hemen kalem, kd istedi ve eer kendilerine
bu kadar iyi muamele yapldn memleketine yazacak olursa dierlerinin de
iltica edeceini syledi.
General Gouraud'nun son muharebelerde en ileri avc siperlerinde bulunurken arapnel ile vurulduu ve geriye nakledilirken de bir kolunun kat
edildii haberi geldi. te hakknda hrmet gsterilecek ve kendisiyle keml-i
hhile muharebe edilecek bir adam! Darda muharebe yine kzmaya balad ve ale'l-husus uzun menzilli Trk toplar ie kard. htimal karanlkda
hamlelerini boaltan, cephane nakleden dman gemilerini mahv ediyorlar
ve pekl yapyorlar. Zaten dmann cephanesi yok.
22 Austos sene [1]331 / [4 Eyll 1915]
BOA, HR. MA, 1141/101
2
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Numara: 16165

Dman sers arasnda:
Kumandann msaadesiyle ahren Seddlbahir, Arburnu ve Anafartalar'da alnan ser ile grdm. Seddlbahir'de esir edilen Franszlarn ifa37
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
desine nazaran Franszlarn kuvve-i maneviyesi pek muhteldir. Daima askerleri tehlikeye sevk eden zbitlerin kendileri hemen hi hcumlara itirk etmezlermi. Bu sebeble zbitlerine kar itimadlar mnkesirdir. anakkale'de
muharebe etmelerinden Franszlar memnun deillermi. Bu sebeble her gn
birok yia zuhur edermi. Hatta geen Temmuz evstnda ikinci frkann
Fransa'ya avdet edeceine ve yerini ngilizlere terk eyleyeceine dair bir yia devern etmi ise de asl kmam. Askeri buraya bidyeten ehemmiyetsiz bir resm-i geid yapmak iin getirmiler. Bunda muvaffak olamaynca
imdi: "Sizin vazifeniz Achibaba (Altepe)'y alncaya kadardr. Ondan sonra artk iiniz bitecek, rahat edeceksiniz." diye tevik ve tec ediyorlarm.
Lkin Altepe'nin zabt[nn] mmkn olmayacan grerek pek nevmd bir
hlde kalmlar.
Anafartalar'da alnan esirler, Suvla Liman ve Tuzla Gl civarna kan ktatn kdkdan sonra yirmi drt saat mtemdiyen ate altnda kaldklarndan ok zyit verdiklerini ve Bud isminde bir esir, krk kiilik bir
mfrezeden on bir kii kaldklarn ve tekml zyitn bu nisbetde olduunu
syledi.
Bir ngiliz esiri suret-i esaretini yle nakletdi:
"Trkler bizi bidyetde aldatd. ok teleft vermemize ramen biz ilerlemeye muvaffak olduk zannediyorduk. Fakat elimize geen ilk siperlerden
daha ileri gitmek iin vki olan teebbsmz mdhi bir atele karlandn ve taburumuzun kmilen yere serildiini grdmz zaman bidyetdeki
ilerlemekliimizin bir muvaffakyet deil, bilakis Trklerin drd bir tuzak olduunu anladk. Trkler evvelce igal etdiimiz kendi siperlerine tekrar geldikleri zaman ancak esir olarak elde etdikleri bizlerden mad taburun mtebk efrdn kmilen maktl olarak buldular. Sizi temin ederim ki,
taburumuzdan drt-be kii salam kalmad. Bizi esir aldkdan sonra shhiye
nefertnz yaralarmz gzelce sardlar ve bize pek iyi bakdlar. imdi esir
olmay muharebeye tercih ediyoruz".
Dier biri ilve etdi:
38
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
"Muharebe hepimizi skyor. Esasen gnll olduumuzdan biz imza

verdiimiz yerlerde askerlik edecek idik. Fakat bizi buraya sevk etdiler. ngiltere'de az asker kald. Bundan sonra kimse asker olmak istemiyor. Biz esir
olduumuza ok memnunuz".
Mtekiben hep bir azdan gayet neeli arklar sylemeye baladlar.
imdiye kadar vrd eden esirlerden hibir ngiliz ve hatta daha en ve tr
grnen Franszlar dahi bu suretle bir memnuniyet eseri gstermemilerdir.
Mill Ajans muhbiri lisanndan gazetelerle neretdirilmesini rica ederim.
F 26 evval sene [1]333 - F 25 Austos sene [1]331 / [7 Eyll 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
BOA, HR. MA, 1142/43
3
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Numara: 16248

Harb Matbt Karargh'ndan Mill Ajans'a verilerek dahil ve harice
neretdirilmesini rica ederim.
ngilizler anakkale vekyiini srf ngiliz ktatnn mes ve fedakrlna hasrediyorlar ve btn cihana orada yalnz ngiliz kan dklyormu
zehbn vermek istiyorlar. Gerek tebli-i resmlerinde ve gerekse neretdikleri zyit listelerinde Avustralya ve Yeni Zelanda ktat zyitndan bahsetmemeleri, hele Franszlarn teleftn kelimeler arasnda gizlemeleri ngilizlerin bu fikrini ak bir suretde isbat ediyor.
39
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Halbuki son defa elde edilen Avustralya ve Yeni Zelandal sernn ifadesine nazaran ibu ktata mensub beher tabur imdiye kadar bin be yz
ikml efrd alm, yani taburlar tamamyla mahv olarak yeniden teekkl
etdikden sonra yine bir nsfn zyi etmidir. Seddlbahir'deki Hind Livs o
kadar ok teleft vermi ki yeniden tekil edilemeyecei anlalarak pek cz
kalan bakyyesi hatt- harbden ekilmi ve geride amelelie tayin edilmidir.
Franszlarn zyit ise o derece mdhi imi ki el-yevm mevcud taburlarnn beheri, kuvvetinin drtde n zyi eden drt-be taburun tevhdinden hsl olmudur. ngilizlerin bu hakikati ketm etmelerinden Franszlarn
pek muber olduklarn Fransz sers aka sylyorlar. Avustralya ve
Yeni Zelanda esirleri ise bu hlin memleketlerinde mnakat- eddeyi mcib olduunu ebeveynlerinden aldklar mektublardan istidll etdiklerini ve
bir esire gelen mektubda: "anakkale'ye gnderdiimiz Avustralya ve Yeni
Zelanda askerleri demir zrh iinde milerdir? imdiye kadar zyit listelerinde bir ey grmyoruz." tarznda izhr- hayret olunduunu beyn ediyorlar.
F 28 evval sene [1]333 ve f 26 Austos sene [1]331 / [8 Eyll 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
BOA, HR. MA, 1142/58
4-1
ube: 2
3841
Matbt Mdriyeti'ne
30 Temmuz leden sonra Arburnu ve imlinde Anafarta Ovas cihetindeki dman, sa cenhmza taarruza kalkmsa da mukabil taarruzlarmzla tard edilmi ve eski mevziin birka yz metre gerisine kadar takib olunmudur. Bu muharebede biri zbit olmak zere bir mikdar esir aldk.
40
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Topularmz 31 Temmuz sabah Anafarta Ovas'nda dmann bir tabur kadar piyadesini messir ate altna alarak ibu taburu perian bir suretde Kemikli Liman'na ilticaya mecbur etmilerdir. Bu esnada liman karsnda duran dman gemileri dahi topu atelerimizin tesiriyle sahilden uzaklamlardr.
Arburnu'nda dman iskele mahalleri tarafmzdan bombardman edilmi ve civardaki dman ktatna birok zyit verdirilmi ve asker dolu bir
mavna batrlmdr.
Seddlbahir'de sol cenhda dmann bomba mevzileri top atelerimizle tahrib olunmudur.
Kumkale'de sahil bataryalarmz Boaz civarnda dolaan dman torpidolarn baskn ateleriyle datmlardr.
Bugnlerde dman kesretli domdom kurunu istiml ediyor. 31 Temmuz sabah ve akam dman tayyrelerinden Arburnu'nda Hill-i Ahmer
iaretli hastahnelerimize yeniden on iki bomba atld. Dokuz neferin yeniden
mecrhiyetine sebeb oldu. Bu iki vakay eseflerle naklederiz.
1 Austos [1]331 / [14 Austos 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr nmna
Erkn- Harb Binba
Edib
BOA, HR. MA, 1139/20
4-2
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 2
anakkale:
30/5, Anafarta Grubu, saat 6, [leden] sonra: Dmann bir alay Anafarta Ovas cihetinde bulunan ktatmzn sa cenh ve merkezine taarruz
41
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
etdi. Mukabil taarruzla tard ve takib etdik. Yz metre ileride bir mevzi igal
ederek tahkme baladk. Bir zbit, 9 nefer mecrhan ve 9 nefer slimen esir
etdik.
iml Grubu: Dmann Arburnu ve atlakdere munsabb cenbundaki iskelesi civarlarna messir topu atei etdik. Dmana birok zyit verdirerek ve bir kayk batrdk. Dmann Kanlsrt'daki bomba mahallini tahrib
etdik. Kanlsrt'dan kan bir keif kolumuz dmandan bir torba bomba ald.
Cenb Grubu: Sa cenh karsndaki dman domdom kurunu ile siperlerimizdeki kum torbalarn paralad.
31/5, Anafarta Grubu, saat 1.45, [leden] evvel: Dman az bir kuvvetle Kiretepe'ye doru ilerlemek istedi. Pskrtdk. Anafarta Ovas'ndaki
bir tabur dman piyadesini messir topu atei altna aldk. Perian bir suretde Kemikli Liman'na doru ricat etdi. Kemikliler arasndaki bir dman
kruvazrne 3 obs mermimiz isabet etdi. Yannda bulunan gemilerle beraber ald.
iml Grubu: Dman tayyreleri hafif ve ar mecrhn hastahneleri
civarna 12 bomba atd. Nakliye katarndan 9 nefer ve 10 hayvan mecrh ve
bir hayvan mrd oldu.
Saat 5.30, [leden] sonra: Dman obslerle Grub Karargh'n dd.
Tesiri olmad.
Cenb Grubu: Sol cenh karsnda dman bomba mahallerini tahrib
etdik. Anafarta Grubu'ndan alnan esirler 54'nc East England Territorial
Frkas'nn 163'nc Livs'na mensubdurlar. Mezkr frkann kmilen Kemikliler arasna karldn sylyorlar. Bu frkadan evvel 53'nc Walls
Territorial Frkas ihrac edilmidir.
1 Austos [13]31 / [14 Austos 1915]
Edib
BOA, HR. MA, 1139/22
42
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
4-3
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Numara: 278
Marmara Denizi:
2/6'da, leden sonra: ekmeceler anda [tahtelbahirler] iki bo mavnay yakm ve tayfalar sandallaryla sahile kmlardr.
3/6, leden evvel, saat 6: ki tahtelbahir Gebze imendifer kprsne
birka mermi atdlar ise de tesiri olmad. Oradaki topumuz mukabele etdi.
Tahtelbahirler aldlar. Mezkr kprye taarruzdan evvel bir tahtelbahir Darca nnde odun ykl iki kay bomba ile tahrib etmidir. Her iki tahtelbahir kprye taarruzdan sonra muhtelif istikametlerde kendilerini gstermilerdir. leden sonra bunlardan bir tanesi mral Adas etrafnda ve bir dieri
de zmit Krfezi medhali civarnda Yalova ve Adalar arasnda dolayordu.
anakkale:
1/6'da Anafartalar Cephesi'nde leden sonra saat 2'de bir arapnelimizin isabeti zerine sbit balon inmeye mecbur olmu ve balon gemisi sahilden
uzaklamdr. 2/6'da leden sonra dmann -drt tabur ile Kiretepe'ye
yapd taarruz pskrtlmdr. On kinci Frka sa cenhna da bir taarruz
yapmak istemi ise de tard edilmi ve keif kollarmz burada mecrh bir yzba, bir mikdar esliha ile iki makineli tfek sehpas ve teferrut itinm etdi. Ayn gnde Arburnu imlinde bir dman torpidosu isabet eden bir mermimizin itili zerine derhal almdr. 1/6'da akama doru sa cenhda
dman siperinin iki metre yaknnda itil etdirilen bir lam, dmann bomba mahallini ve tel rglerini ykmdr. Burada dmann btn gece sabaha
kadar etdii piyade atei ve bomba endht hibir ziyn vermemidir.
3 Austos [1]331 / [16 Austos 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
BOA, HR. MA, 1135/45
43
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
4-4
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Numara: 279
Marmara Denizi:
3-4/6 gecesi saat 9: Darca Jandarma Karakolu tahtelbahir grmdr. Bunlardan ikisi Dil skelesi cihetine ve biri stanbul cihetine gitmi. 4/6'da
Tekfurda nnde saat 4.45, sabahleyin bir tahtelbahir grlmdr.
anakkale:
3/6'da dman On kinci Frka sa cenhna doru ilerlemek istedi ise
de pskrtld. Bu cenhdan karlan keif kollarmz dmandan bir makineli tfek itinm etdi. Dmann iki il liv kadar kuvveti ayn [gn] Kiretepe'ye taarruz etdi ise de teleft- klliye verdirilerek tard edildi. Aldereler mntkasndaki ktatmzn sa cenhna kar yaplan ufak bir taarruz
da tard olundu. 3/6'da sabahleyin topularmzn atd bir mermi ile nakliye
gemilerinden birinde bir itil vuka getirildi.
Cenb Grubu'nda, 3/6'da, sol cenhdaki ktatmzn sa cenhna dman evvel topular ile iddetle bir ate am ve mtekiben piyadeleriyle
bomba atarak taarruza gemi ise de grd mukabele zerine tekrar siperlerine avdete icbr edildi.
4 Austos [1]331 / [17 Austos 1915]
BOA, HR. MA, 1137/16
4-5
ube: 2
3950

4 Austos leden evvel: Dmann Anafarta cihetinde taarruza yeltenen bir blk kadar kuvveti pek suhletle def edilmidir. Dmandan birka
siper alnd.
44
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Arburnu mntkasnda bir ey olmad.

Seddlbahir'de fslal topu ateleriyle bomba endht devam eyledi.
Tarafmzdan dman yaknnda patlatlan lam hufresinden ilerleyen bir
keif kolumuz dmandan bir makineli tfek itinm eylemidir.
5 Austos [1]331 / [18 Austos 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1139/57
4-6
ube: 2
3998
Matbt Mdriyeti'ne
Anafarta cihetinde 5 Austos leden sonra: Bir alay kuvvetinde dman taarruza kym eylemise de birok teleft vererek tamamyla def edilmidir.
Arburnu ve Seddlbahir mntkalarnda bir hdise olmad. leden
sonra Seddlbahir'de sa cenhmz aklarnda uan dmann bir deniz tayyresi topu atelerimizle zedelenerek denize drld. Badeh tayyre bir
torpido tarafndan srklenmidir.
6 Austos [1]331 / [19 Austos 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1139/71
45
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
4-7
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Numara: 282
Marmara Denizi:
6/6'da iki tahtelbahir zevlde Karaburun ile Ekinlik Ada arasnda beraberce gezdiler. Bilhare biri arka, dieri Gelibolu'ya doru ayrlmlardr.
7/6'da kable'z-zevl saat 6.30'da Marmara Hayrsz Adas nnde birleip yine biri arka dieri garba seyretdi.
anakkale:
5/6'da saat 8.30, leden evvel: Anafartalar Grubu'nda dman ahinsrt cihetinden cz bir kuvvetle oradaki frkamzn sol cenhna taarruz teebbsnde bulunmu ise de bu teebbs akm braklm ve bir mecrh esir
alnmdr. 6/6'da dman fecirle beraber iki blk kadar bir kuvvet ile Slecik civarndan taarruza kalkm ise de topu atei ve bombalarla bu taarruz
kmilen ve teleft- klliye ile tard edildi. iml ve Cenb Grublarnda her
gnk hl-i tab!
7 Austos [1]331 / [20 Austos 1915]
Karargh- Umum
Edib
BOA, HR. MA, 1134/42
4-8
ube: 2
4078

Dman 8 Austos'da karadan ve denizden iddetli bir topu ateini
mtekib bir frkadan fazla kuvvet ile Anafartalar Cephesi'ne taarruza bala46
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
m ise de bu taarruz kmilen tard edilmi ve dman pek klliyetli teleft

vermidir.
3, 4 ve 7 Austos'daki muharebelerde dmandan kasaturalaryla beraber drt yz mtecviz tfek, bir sandk bomba ve birok edevt itinm
olunmudur.
Dman Arburnu Cephesi'nde 8 Austos leden sonra taarruza gemek istemi ise de bu teebbs ateimiz altnda derhl erimidir.
Seddlbahir'de mhim bir ey olmamdr.
9 Austos [1]331 / [22 Austos 1915]
Karargh- Umum
Erkn- Harb Binba
Edib
BOA, HR. MA, 1140/9
4-9
ube: 2
4110

Dman 9 Austos'da yine Anafartalar Cephesi'ne taarruz etdi. Ktatmzn bir mukabil taarruzu ile bu taarruz kmilen tard edilmi ve dmana
pek ziyade zyit verdirilmidir. 8 Austos'daki taarruzunda dman pek mhim teleft vermidir. Yalnz bir ksm siperlerimiz nnde dmandan be
yzden ziyade maktl saylm ve bir zbit ve bir hayli nefer esir alnmdr.
Arburnu ve Seddlbahir cihetlerinde yn- ir bir ey olmamdr.
10 Austos [1]331 / [23 Austos 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1140/33
47
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
4-10
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Numara: 285
Marmara Denizi:
9/6'da saat 2.30, b. z. [bade'z-zevl]: Bir tahtelbahir Mudanya skelesi'nde bulunan iki vapurla bir istimbota bir torpil atm ise de torpil iskeleye
isabet ile iskeleyi ikiye blmdr.
9/6'da saat 5.30, b. z. [bade'z-zevl]: Mudanya cihetinden gelen bir tahtelbahir ile mral Adas'ndaki batarya arasnda birka mermi tet edilmi ise
de tahtelbahir hemen dalmdr.
6/6'da ura Feneri aklarnda bir dman tahtelbahiri makinesi sakatlanan bir rmorkr ve arkasndaki mavnay gark etmidir.
9-10/6 gecesi zmit Krfezi'nden fenerlerini sndrerek geen Seyr-i
Sefin daresi'nin Kalam Vapuru'na yanllkla Darca ve Yarmca bataryalarndan ate edilmi ise de bir hasar olmamdr.
10/6'da saat 5.30 ve saat 9'da k. z. [kable'z-zevl]: Bir dman tahtelbahiri Tekfurda nnde ve saat 8, k. z. [kable'z-zevl] bir dier tahtelbahir
Gemlik Krfezi'ne girerken grlmdr.
anakkale:
9/6'da Anafarta Cephesi'nde dman ald takviye ktatyla smailolu Tepesi cihetinden taarruz eylemi ise de bu taarruz atele tevkf ve bir bln icr etdii mukabil taarruz ile dman teleft- klliye vererek pskrtlmdr.
8/6'daki taarruzunda dman pek ziyade zyit vermi ve on bir esir
alnmdr. Yalnz bir alay karsnda be yz maktl saylmdr. iml Grubu'nun sa cenhnda 8/6'da leden sonra dmann taarruz teebbs ateimiz altnda erimidir. Bir topumuzun niangh bir mermi isabetiyle krlm48
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
dr. Dman Anafartalar'daki kuvvetini Cenb Midland Svari Livs'yla takviye etmidir. Bu liv atlarn Msr'da brakm. Bir zbit ve be nefer esir
alnmdr.
10 Austos [1]331 / [23 Austos 1915]
Karargh- Umum
Erkn- Harb Binbas
Edib
BOA, HR. MA, 1135/76
4-11
ube: 2
4139

10 Austos'da Anafartalar Cephesi'nde ve Seddlbahir'de yn- kayd
bir hdise olmamdr. Dmann Anafartalar'da 8 Austos'daki taarruzunda
verdii teleft mikdarnn ehemmiyeti imdi taayyn ediyor. Yalnz merkezde iki alay cephesini tecvz etmeyen siperlerimiz karsnda bini mtecviz maktl sayld. Ganim mikdar henz tayin edilemedi.
Arburnu'nda 9 Austos akam dman Kanlsrt karsnda iddetli
piyade ve makineli tfek ateini ve bomba endhtn mtekib hcuma kalkd. Edilen iddetli mukabele zerine ksm- azam telef ve mtebksi kamaya muvaffak oldu. 10 Austos sabah da dman ayn teebbs Yeiltepe'de
ve Sngbayr'nda tekrar etdi. Dman her iki teebbsde de pek ziyade teleft vererek siperlerine kad.
Seddlbahir'de sa cenhmzda 9 Austos'da dmann leden sonra
bir gemiden uurtduu balon topumuzun ateiyle inmeye mecbur edildi.
11 Austos [1]331 / [24 Austos 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
BOA, HR. MA, 1140/45
49
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
4-12
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Marmara Denizi:
Muhtelif mahallerde iki tahtelbahirin mral Adas'yla Gemlik ve Kzladalar arasnda dolad tarassud edildi.
anakkale:
10/6'da Anafartalar ve Seddlbahir Cephesi'nde zikre yn bir ey olmad. 8/6'daki taarruzunda dmann yalnz bir frkamz karsnda bini
mtecviz maktl sayld. Alnan ganim mikdar henz tesbit edilemedi.
Arburnu'nda: 9/6 akam Kanlsrt'da ve 10/6 sabah Yeiltepe ve Sngbayr'ndaki hcum teebbsleri dmana pek ziyade zyit verdirilerek
tard edildi.
10/6'da Seddlbahir'de sa cenhmz anda ykselen balon ateimizle indirildi. 10/6 sabah Saros Krfezi'ne dmann her vakit dolaan 2 ganbotundan mad bir kruvazr ve bir torpil ve bir tayyre gemisi geldi. Bolayr ky ve civarn fsla ile bombardman etdi.
11 Austos [1]331 / [24 Austos 1915]
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
BOA, HR. MA, 1140/55
4-13
ube: 2
4196

12 Austos [1]331'de dman Anafartalar Cephesi'yle Arburnu ve Seddlbahir cephelerinde bazen iddetli ve bazen hafif topu ateiyle pek ok cep50
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
hane sarf etmidir. 11-12 Austos gecesinde dman Seddlbahir Cephesi'nde sabaha kadar ate etmidir.
11-12 Austos'da dman zayf kuvvetleriyle Seddlbahir'de sol cenhmza kar taarruza gemek istemi ise de bu kuvvetlerin kffesi ateimizle
mahv edilmidir.
13 Austos [1]331 / [26 Austos 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Erkn- Harb Binbas
Seyfi
BOA, HR. MA, 1140/71
4-14
4221

13 Austos'da Anafarta, Arburnu mntkalarnda fslal bir suretde
topu ve piyade ateleri tetsinden baka bir hdise olmad.
Seddlbahir'de sol cenhda topu atelerimizle dmann bir ksm siperi tahrib olundu.
14 Austos [1]331 / [27 Austos 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1140/87
4-15
ube: 2
4482

Dman 1314 Austos['da] Anafartalar mntkasnda yapd taarruzlarn 15 Austos'da tekrar etmidir.
51
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Dmann bu son gnlk taarruzlar hssaten muannidne bir suretde cereyn etmi ve neticede kmilen ve zyit- azme ile tard edilmidir. Merkezde baz siperlerimize girmi olan dman kuvvetleri mukabil hcumlarmzla cmlesi sngden geirilmek suretiyle mahv edilmidir.
Dman bu iki gn zarfndaki muharebtda on bin maktl vermidir.
Zyitmz bi'n-nisbe pek azdr.
Tayyrelerimiz dman mevziiyle ordughlarna tesirli bombalar atarak bu muharebta itirk etdiler.
15 Austos [1]331 / [28 Austos 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1141/31
4-16
ube: 2
4239

Anafartalar mntkasnda sa cenhda Kiretepe ve merkezde Azmakdere cenbunda merkez mevzilerimize kar dman 14 Austos leden sonra, evvel karadaki toplaryla ate ap badeh taarruza kalkmsa da her iki
cihetde de bir muvaffakyet elde edemeyerek teleft- klliye ile tard olunmudur. Kiretepe'de hemen bir taburdan fazla kuvveti mahv olmudur.
Merkeze kar taarruzlarn defa tekrar etdiler. nde de pek ok
teleft vererek ricat etdiler.
Topu mermiytmzdan birka dmann bir kruvazryle bir nakliye
sefinesine isabet etmidir.
52
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Arburnu mntkasnda 13-14 gecesi sa cenhda ziyadece bomba endht devam eylemi. Bu mntkadaki bataryalarmzn ateleriyle dmann
bir nakliye gemisi ve bir rmorkr zedelenmidir.
Seddlbahir mntkasnda mutd olan piyade ve topu ateleri tet edilmidir.
15 Austos [1]331 / [28 Austos 1915]
Karargh- Umum
Erkn- Harb Binba
Edib
BOA, HR. MA, 1140/93
4-17
ube: 2
4297
Anafartalar mntkasnda dman dn bir hareketde bulunamamdr.
Bu mntkada topularmzn endht etdii mermilerin tesiriyle bir dman
torpidosunun geri tarafnda bir itil vuka gelmi ve torpido bir istimbot
yedeinde ekilerek gtrlmdr.
Arburnu'nda yn- kayd bir vaka olmamdr.
Seddlbahir mntkasnda 15 Austos akam sol cenhda topu atelerimizle dmann bomba mevzii tahrib edilmidir.
15 Austos [1]331 / [28 Austos 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1140/94
53
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
4-18
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Numara: 291
Marmara Denizi:
15/6'da Mudanya'nn tahtelbahir tarafndan bombardmannda polis karakolhnesinin, imendifer yolcu salonunun, Seyr-i Sefin Acentas'nn, gmrk anbarnn, sevkytn tavanlar ksmen harb olmu ve baz anbarlar ve
bir ksm iskele baz yerlerinden hasara uramdr. 15/6'da Mudanya'nn
nc bombardmanndan evvel bir tarassud sefinesiyle bir tahtelbahir arasnda birka mermi tet edilmi ise de tarafeyn bir zarar grmemidir.
anakkale:
14-15/6 gecesi Mestantepe iml-i arksinde dmann icr eyledii
taarruz pskrtlmdr. Azmak cenbunda Yedinci Frka Cephesi'nde mukabil taarruzlarmzla istirdd edilen [siper]lerdeki dman efrd hemen kmilen snglenmidir. leri km bir siperde birka mangalk dman kuvveti kalmdr. 14/6'da tayyrelerimiz Conkbayr garbndaki dman ordughlarna bombalar atdlar. Pek byk tesir grld. 15/6'da topumuz Kemikli civarndaki dman ordughlarna muvaffakyetli isabetlerle endht icr
etdi. 15/6'da iki dman torpidosu Karanlk Liman'a girip km ve her ikisinin kaptan kulelerinde fazla zbitn olduu hlde Kumkale, Orhaniye, Yeniehir tabyalarn seyr-i hafif ile tarassud eylemidir. 15/6'da leden sonra bir
sefine-i harbiye Akba'a endirek 17 mermi atm ve bir nefer mecrh olmudur.
Mevki-i Mstahkem raporu:
Saros Krfezi'ne torpil vz gemilerin girip kd tarassud edildi.
Krfez'e torpil konmu olmas pek muhtemeldir. Tahtelbahirleri kovalamaya
mahsus zannolunan biri 10,5'luk, dieri 8,8'lik topa mlik iki motorbot grl54
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
d. Helles Burnu'nda yeni bir ihrac mahalli yaplyor. Seddlbahir skele mevkii sbit bir rhtm ile ihta edilmidir. Kale vaziyeti gayr- mtebeddildir.
16 Austos [1]331 / [29 Austos 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Erkn- Harb Binbas
Seyfi
BOA, HR. MA, 1137/15
4-19
ube: 2
4315

18 Austos'da yn- ehemmiyet bir tebeddl olmad.
Seddlbahir'de sol cenhda dman topular birok cephane sarfyla
siperlerimizi tahribe almsa da bir zarar yapamamdr. Makine ile atd
drt bombadan ikisi kendi siperlerine ddnden dman bomba endhtna devam edememidir.
17 Austos'da Boaz medhaline yaklaan bir torpil taharr gemisi Boaz bataryalarmzn ateleriyle geri ekilmeye mecbur edilmi ve Seddlbahir burnu civarnda grnen dier torpil gemileri de atelerimizle datlmdr. bu sahil bataryalarmz ayn zamanda dmann Seddlbahir'de piyade
mevzilerini messir bir suretde bombardman etmidir.
19 Austos [1]331 / [1 Eyll 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1141/57
55
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
4-20
ube: 2
4425

Marmara Denizi'nde:
Armutlu'nun garb- cenbsinde Bahr- Sefd ismindeki muhfz vapurumuz bir dman tahtelbahirini top ateiyle batrmdr. Tahtelbahirin mrettebt kurtarlamamdr.
20 Austos'da Anafartalar mntkasnda ve Arburnu'nda hafif piyade
ve topu ateleri tet edilmidir. Sa cenhda talimle megul bir dman taburu messir topu atelerimizle datlmdr. 19-20 Austos'da karlan
keif kollarmz dman siperlerine girerek birok tfek ve techzt- harbiye
itinm eylemilerdir.
Seddlbahir'de merkez ilerisinde hafriyt ikml edilen 90 metrelik bir
siper tarafmzdan igal edildi.
Sol cenhda Kerevizdere civarnda dmann iki topu iskt edildi.
21 Austos [1]331 / [3 Eyll 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1141/90
4-21
ube: 2
4449

Anafartalar mntkasnda ve Azmakdere cenbunda dmann bir makineli tfei topu atelerimizle tahrib edildi. Bu mntkada keif kollarmz
56
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
dman siperlerine muhtelif mahallerde gece basknlar yaparak istihkm edevt, telefon lt ve techzt- saire itinm etmilerdir.
Arburnu'nda yn- kayd bir vaka olmamdr.
Seddlbahir'de 21 Austos'da iki saat mddetle dmann kara ve gemi toplar Altepe ve civarna ate amsa da bir hasar mcib olmamdr.
Sol cenhda tarafmzdan icr edilen atelerin tesiriyle dmann bomba mevziinde infilk vuka getirilmi ve tarafmzdan patlatlan bir lam dmann
bomba mahallinde bomba tesirtna kar iml eyledikleri tel kafeslerini ve
tel rglerini tahrib eylemidir.
22 Austos [1]331 / [4 Eyll 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1141/98
4-22
ube: 2
4474
Matbt Mdriyeti'ne
ngilizlerin E-71 iaretli tahtelbahiri 22 Austos'da anakkale'de batrld. zbit ve 25 neferden ibaret olan mrettebt kmilen esir edildi.
Anafartalar mntkasnda keif kollarmz muvaffakyetli gece basknlaryla dmandan yine birok ganim ile avdet etmilerdir. 22 Austos'da
topularmz Bykkemikli civarnda duran bir dman nakliye gemisinde
yangn karmlardr. Arburnu'nda yalnz top ve bomba endht devam etmidir. Seddlbahir'de dman topular bil-tesir fslal suretde Altepe
civarna ate etmilerdir.
1
Bu tahtelbahir 1912 senesinde ina olunmu, 810 ton cesmetinde, makinesi 1750 beygir kuvvetinde, srati saatde 16 mildir. 4 aded torpil kovan vardr.
57
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
22 Austos'da Anadolu Boaz bataryalarmz dmann lyas Burnu'nda kayklarn, Morto Liman civarnda mahfz mahallerini, Seddlbahir cihetinde bataryalarn ve ordughlarn muvaffakyetle bombardman etdiler ve
bu tesir tahtnda mukabeleye teebbs eden dman bataryalar susturulmu
ve ordugh mahallerini tahliye ve tebdile icbr edilmidir.
Bataryalarmz akamleyin medhale yaklamak isteyen dman torpidolarn geri dnmeye icbr etdiler. Top atelerimiz altnda kalan bir dman
vapuru bilhare karanlkda iki rmorkr tarafndan uzaklara ekilmidir.
23 Austos [1]331 / [5 Eyll 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1142/8
4-23
ube: 2
4551
Matbt Mdriyeti'ne
yn- kayd bir vaka olmad.
Dman fslal suretde Anafarta ve Seddlbahir mntkalarnda mevzilerimizi kara ve gemi toplaryla bombardman etmi ve bir tesir yapamamdr. Topularmz Anafartalar'da dman siperleriyle topu mevzilerinde
yangn karmlardr.
24 Austos [1]331 / [6 Eyll 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1142/24
58
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
4-24
ube: 2
Matbt Mdriyeti'ne
Anafartalar mntkasnda 24 Austos leden evvel Kemikli Liman
civarnda grnen toplu dman ktat topularmzn baskn ateleri altnda epey teleft vererek datlmdr.
Arburnu'nda mhim bir vaka olmad.
Seddlbahir'de dman tesirsiz topu atelerine ber-mutd devam
eylemidir.
Keif kollarmz bu mntkada dmandan otuz sandk piyade cephanesi itinm etdiler. 23 Austos akam Anadolu sahil bataryalarmz Seddlbahir'de dman topularyla ordughlarna ve amele kuvvetlerine muvaffakyetle baskn atei yapmdr. Dmann iddetli mukabelesinden hibir tesir grlmemidir.
24 Austos'da bu bataryalarmzn dman piyade mevzilerine icr eyledii ateler iyi neticeler vermidir.
25 Austos [1]331 / [7 Eyll 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1142/42
4-25
ube: 2
4623
Matbt Mdriyeti'ne
26 Austos'da Anafartalar mntkasnda Azmakdere cenbundaki dman mevziine kar icr edilen topu atelerimizin tesiriyle dman siperlerinde cephane ve bomba itilleri grlmdr.
59
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Arburnu'nda dman sol cenhmza muhnik gazlar hv bombalar

atm ve bir lam patlatmsa da bir zarar yapamamdr.
Seddlbahir cihetinde hafif ate tetsinden baka bir hdise olmad.
27 Austos [1]331 / [9 Eyll 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1142/67
4-26
ube: 2
5019
Matbt Mdriyeti'ne
Anafartalar mntkasyla Arburnu mntkasnda yn- kayd bir hdise olmamdr.
Seddlbahir'de sa cenhmza ate aan bir dman torpidosunun gvertesinde topularmz tarafndan atlan bir mermi paralanmas zerine torpido derhal ate keserek uzaklamdr. Bu cenhda dman hattna doru
tedrcen ileri srlerek hafriyt 27 Austos'da ikml edilen bir sipere ktatmz yerlemidir.
Sahil bataryalarmz dn akam medhale takarrb ile sol cenh ktatmza ate aan iki dman torpido muhribini ateleriyle kartm ve dmann Seddlbahir'de iskele mevkiindeki mctemi ktatyla Morto Liman'ndaki ktatn ve piyade mevzilerini messir ate altna alarak bu ktat datmdr.
28 Austos [1]331 / [10 Eyll 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1142/73
60
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
4-27
ube: 2
4684

Anafartalar mntkasnda sa cenh topularmz dmann cephane
arabalarna ate aarak bunlardan birkan tamamyla tahrib etmidir. Sol
cenhdaki topularmzn dman siperlerine icr eyledii endht pek messir olmudur.
Arburnu'nda dn bir vaka olmad. Seddlbahir'de 27 Austos leden
sonra dmann balon tarassudtyla iki kruvazr ve bir torpidosu muhtelif
mevzilerimize kar sama ate am ve bir netice kazanamamdr.
Dier cephelerde mhim tebeddl yokdur.
ngilizler el-n Salb-i Ahmer iaretlerini suistimal etmekde devam ediyorlar. Anafartalar'da Mestantepe civarnda seyyar hastahnelerinin hemen
yaknnda askerlerine sng ve muharebe talimi yapdryorlar. Birka gnden
beri bu mntkada yn- ehemmiyet bir muharebe olmad hlde hasta arabalar hatt- harbe doru ve mtemdiyen nakliyat yapmakdadr. Mteaddid
hastahne gemilerine mlik olduklar hlde btn Kemikli Sahili'nin muhtelif mahallerinde en ziyade asker ihracna msaid mevkilerde birok Salb-i
Ahmer bayraklar sallanyor.
29 Austos [1]331 / [11 Eyll 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1142/86
61
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
4-28
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Numara: 303
anakkale:
28/6'da Azmak cenbundaki mevzimiz karsndaki dman siperlerine bir tabur kadar mavi apkal asker geldii grld. Bu apkalar talya
"Alibeni" apkalarna benziyorsa da hangi millete aid olduu henz anlalamad.
29 Austos [1]331 / [11 Eyll 1915]
BOA, HR. MA, 1139/5
4-29
ube: 2
4738

Anafartalar'da Karakoltepe civarndaki bir dman piyade alayyla Tuzla Gl civarndaki dman ordughlar ve Seddlbahir civarnda toplu hareket eden dman piyade blkleri topumuz tarafndan messir suretde ate
altna alnm ve toplu ktat datlmdr.
Sahile sokulmak isteyen mnferid dman kruvazr ve torpidolar atelerimizle derhal uzakladrld.
31 Austos [1]331 / [13 Eyll 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1143/5
62
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
5
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Numara: 16071

tdeki rznmenin ve telgrafn Telgraf- Mill Ajans muhbiri lisanndan gazetelerle neretdirilmesini rica ederim:
anakkale'de maktl den bir Avustralyal neferin zerinde bulunan
rznmede 25, 26, 27 ve 28 Temmuz* gnleri vekyii yle tasvr ediliyor:
"25 Nisan [1]915 Pazar
Karaya kmak istihzrtna baladk. Kable'z-zevl iki buukda kk
filikalar dernuna girdik. Her ey yolunda gidiyordu. Vakt ki kumsalla yz
elli yarda kaldk. Trkler edd bir yaylm atei adlar. Aman Allahm! Bu,
ne ldrc ve kemirici bir atedi. Btn tepeler sk ve sab'l-mrr allklar ile mestrdu. lk tepeye trmandk, kdk ve zabta muvaffak olduk. Fakat
bilir misiniz bu tepenin zabt ne byk bir can ve kan bahsna bize ml oldu?
Arkadalarmz her tarafda, orak makinesiyle biilmi baaklar gibi yerlere
seriliyor ve onlara yardm iin olsun bir an bile tevakkuf edemiyor idik. Trkler bizi pek kanl bir suretde karlyordu. Fakat buna da tahamml ediyor
idik. Yzba Rider'e mlk olduk ve Trkler tarafndan evrildik. Yzba
mecrh dd. Ben alt saat sonra B blne iltihak edebildim. Aman y
Rabbi! Trkler nasl ate yadryorlard. Mevzilerimizde sebt ediyoruz. Mecrh arkadalarmz hakknda hissetdiklerimizi tarif ve tavsf edecek kelime
bulmakdan cizim. Muharebeye devamla galebe almak istiyoruz. Bu, muharebe deil cehennem makinelerinin rol oynad bir zamand. Maahz son
derecede bir kuvvet ve ecatle bir hcum yapdk. Msinn ve tecrbe-dde
askerler diyorlar ki bu hcum, tarihin ndiren kaydetdii hcumlardandr. Buna pek kolaylkla inanyorum.
*
Temmuz ay sehven yanl yazlmtr. Dorusu Nisan olmaldr.

63
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
26 Nisan 1915 Pazartesi

Yeni bir gnn afak vakti geldiine glkle inanyorum. Fakat Trklerin bil-inkt ve mtemd ateleri bunu pek gzel izah ediyor. Trkler bizi
saat bombardman etdi. ok asker zyi ediyoruz. Frank Houston boynundan ve omuzundan yaral olduu hlde hastahneye gitdi. Bulunduum [yerde] benimle beraber bulunan gayet gen bir asker vahm bir suretde yaraland. Jok Banks, onun pek mhlik olmadn syledi. Fakat teki arkadalar
nerede? Ben de bilmiyorum. Binba Robertson dn mhlik bir suretde yaraland.
27 Nisan 1915 Sal
Ne berbat bir gece geirdik. Trkler vakit vakit bize yirmi adm yakladlar, o vakit biz de onlara kurun yamuru yadrdk. Fakat iyi muharib olan
Trkler bundan hi ylmyorlard ve daima zerimize hcum ediyorlard. Trklerin makineli toplarnn atei hakikaten ldrc idi. Bize hi rahat yz vermediler. Bugn pek uzun sren bir gn oldu.
28 Nisan [1]915 aramba
Buras, arzn zerinde kurulmu bir cehennemdir. Dman, btn gece
hcum etdi. Biz de onlar pskrtmeye uradk. Mtekbil hcuma gemek
iin ne vakit ikml ve takviye efrd alacak idik? Gn her naslsa geirdik.
Mhimmt ulancaya kadar olduumuz yeri muhafaza etmeye mecburuz.
Geceleyin ok cephane sarf etdik.
29 [Nisan 1915] Perembe
Kable'z-zevl saat de siperden deidirildik. Kumsalla ulamak, hakikaten tehlikeli bir oyundu. Tam manasyla ypranm bir halde idim. Fakat
istirahat adrlarnda kendime geldim. Cz-i tmlar arasnda ok boluklar
hsl olmudu. Blmz efrd hemen tamamen mahv oldu. Yeniden tekilt yaplacakdr. Frank Himan Pazar gn maktl dd. lnceye kadar
pek fedakrne bir suretde muharebe etdi. Kemiklerime kadar siryet eden
bir titremeye yakalandm iin bir ay iebilsem kendimi pek mesud ve bah64
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
tiyar addedeceim. adrda istirahatde iken Trklerin edd bir mermi yamuruna yakalandk. Bereket versin ki, suhletle zeminliklere can atabildik".
F 3 Zilkade sene [1]333 - F 31 Austos sene [1]331 / [13 Eyll 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
BOA, HR. MA, 1141/99
6
Hariciye Nezret-i Cellesi Cnib- i Smsi'ne
Marz- criynemdir
Mahdmum Cemal Efendi, anakkale'den esir-i harb olarak Msr'da
el-Kahire'de Md serthnesi'nde bulunuyor imi. Kendisine harlk olarak yz yirmi kuru mukabilinde bir ngiliz liras gnderiyorum. Mebla-
mezbrun gnderilmesini istid ve istirhm eylerim. Ol bbda emr u fermn
hazret-i veliyy'l-emr efendimiz hazretlerinindir.
F 1 Eyll sene [1]331 / [14 Eyll 1915]
Rumelihisar'nda kale iinde
19 numaral hnede skine
Servet bint-i Sleyman
BOA, HR. SYS, 2194/35
7
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 2
F 25 Austos sene [1]915 tarihli Times gazetesinin bamakalesi

Mister Ashmead Bartlett tarafndan gnderilip bugnk nshamzda
derc edilen ve cereyan- ahvli btn incelikleriyle tasvir eden rapor, Gelibo65
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
lu ibh-i Cezresi zerinde muahharan vukua gelen kanl ve bize pek pahalya ml olan muharebt hakknda pek az bir ziy-y hakikat seriyor.
Byk mikdarda bulunan ngiliz kuvvetinin Suvla Krfezi'ne yeniden
yapm olduu ihrac harekt ve Avustralya-New Zelland kolordularnn Anzak mntkasndaki ileri yryleri hakknda tafsilat its hususunda Mister
Ashmead Bartlett'e baz msaadtn bah olduu grlmekdedir. Suvla Koyu'na ihrac olunan kuvvetin karaya ilk ayak basnda pek o kadar edd bir mukavemete marz kalmad ve fakat Tuzla Gl'nn arkasnda bulunan araziden byk bir paray igal etmezden mukaddem Trklerin byk mikdarda ve tedrcen kuv-y muvene alm olduklar rapor mnderectndan anlalmakdadr.
bu yeni hattmzn ileri harekt, aalk arazide kazen vukua gelen
yangn dolaysyla ve sk allklarn haylletiyle tevakkufa dr oldu. yle
bir hl-i tevakkuf tahadds etdi ki, bundan dman da ayn derecede mteessir oldu. Buraya karlan yeni efrdmzn pgh- azmine tevecch eden ileri harektn da akmete dr olmasndan ancak ve ancak bu menhs yangn
mesldr.
Avustralya ve New Zelland kolordular efrd mentk- mcvirede, son
derecede parlak bir cesaret ve besletle harb etmilerdir. Efrd- mezkre birok arazi-i munzamma elde etmekle beraber Suvla Koyu'ndaki kuvve-i askeriyemiz ileride ittisl peyd eylemeye muvaffak olmulardr. Tekml hatt- harbimiz, kazanlm olan mahalde hendek siperleri kazarak kendilerini yerletirmiler ve harekt- askeriye de zhir halde burada hitma ermidir. Trkler
tarafndan ibrz olunan mukavemet-i muannidnenin iddetinde umum, mttehid'l-lisn olduklar gibi burada harb eden Trk askerleri Osman Paa ile
Plevne'de bahadrne muharebe edenlerin evlad- ecaat-nihddr.
Raporun ngiliz efrd ve bilhassa Avustralya Kolordusu tarafndan
gsterilen ecaat ve besletden bahseden ksmndan sarf- nazar edecek olursak bu kanl muharebenin neticesine aid pek cz malumt ihtiv etdiini
66
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
grrz. Neticeye ttl hsl etmek zere Matbt Kalemi vastasyla f 20

Austos sene [1]915 tarihinde nerolunan tebli-i resmye atf- nazar etmekliimiz icab eder. Halbuki tebli-i resmde de: "Trkler buradaki ileri harektmz tevkf etdiler." cmle-i muhtasarasndan baka bir ey grlmyor. Beynt- mezkre vaziyet-i hakikiyeyi gsterdii gibi bunu tadil edecek dier
bir tebli-i resm de henz nerolunmamdr.
anakkale dr'l-harbinden daim ve gnden gne kabarp imekde
olan zyit listelerinden baka hibir hakik havdis gelmiyor. Binenaleyh
Matbt Kalemi'nin nokta-i nazarna muhalif hikyt muhtev raporlarn bu
hafta banda matbt tarafndan nerine neden msaade edildiini anlamakda hayrete dr olduk. Slif'z-zikr raporlar; Trkler, hatt- muvsalalarnn
kat ile tehdid olunduklarn ve bunun neticesi olarak vaziyetlerinin pek vahim olduunu ahaliye, efkr- umumiyeye anlatmakla kalmad, belki onlar
inandrd bile. Fakat btn bu grltleri tatmin edebilecek bir ifade ne Ashmead Bartlett'in makalesinde ve ne de Matbt Kalemi'nin tebliinde var.
Hakikat- hl undan ibaretdir ki Gelibolu ibh-i Cezresi'ndeki vaziyetimiz iyilie doru tahavvl etmekden pek uzakdr. Bundan baka biz unu da
anlyoruz ki nokta-i nazarmza vsl olmak iin ne kadar byk fedakrlklar mstelzim olursa olsun her halde azmimizi teyid ve tevsk eylemek icab
ediyor. Bu misill hikyelerin neri dmanmz ifal eder fikrini katiyen
kabul eyleyemeyiz ve fakat bunlar, elde edilmesi daha pek ok uzakda bulunan netice hakknda ahalimiz arasnda pek mevsimsiz midler uyandrr. Sansrmz, kendisine ibrz edilen raporlarn mevskyet ve shhati hakknda
bittab hibir mesliyeti deruhde edemez. Byle olmakla beraber sansr, niin bu yalan beyant tehir etmez veyahud da ahalinin esassz bir suretde
tent klnmasna mani olmaz?
[15 Eyll 1915]
BOA, HR. MA, 1140/61
67
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
8
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Numara: 16183
Harb Matbt Karargh'ndan alnmdr.

Hatt- harbde dolaan bir Alman muhabiri tarafndan yazlan:
"Gelibolu tepeleri zerinden atla gidiyorum. Etraf samt u skn iinde...
Uzaklarda bir mezzin akam ezan okuyor.
Vadilerden gelen beyaz ve effaf bir sis, din ve vatan urunda fed-y
can eden kahramanlarn necb ve sf ruhlaryla birlikde semya, semt-i cvidna doru ykseliyor. te anakkale kahramanlar bylece ykseliyorlar!
O gn pek scakd.
Orada, yz metre uzakda ngiliz siperleri bulunuyor ve tfek kabzalarndan kavce kavram yzlerce kahraman askerler, bunlara kar hzr duruyorlar. br tarafda her ey lde-i skn. Yalnz, o menhs tel rg mnialar
gne ziysndan parldyor. Yzba Hseyin Ali kendi avc siperleri iinde
dolayor. Etraf, o kadar skin, o kadar latif ve rahat ki... Avc hatlar ilerlemeye balad... Taarruz kzyor...
"leri, Allah yardm ediyor! Allah verecek. Ali'ye drt, Mehmed ileri!
Haydin hep birlikde!.. leri!.. Abdullah dermann kalmad m? Yaralandn m
yoksa?.. Dman siperleri ite urada!.. imdi onu alrz... Allah!.. sabet etdi!" brleri daima ilerlemekde... Yeni kitleler geliyor, ne geenler daima
oalyor. Kurunlar, yamur gibi yayor, arapneller terek patlyor.
"Asker!.. abuk!.. Siper kazn!.. abuk cephane getirin!.. Kurunlar
buraya dk!.. Sknetle nian al!..
Daha ileriye... Mniay dolap siperlere girmeli. Haydi ocuklar, hcum!.. Hcum!.." Siperler iine girdik. "Son dmanlar tard ediniz!.. Dur,
Mehmed! Ali bana yardma gel!.. Benim karmda da ok var!.. Sabret!.. Geliyorum!.." Gs gse geliniyor. Bir tarafdan yeni askerler sel gibi ilerliyor, daima yeniler geliyor...
68
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
arapneller havada patlyor...

Dman burada ylp kayor. "Pekl, brakma!"
Dier[i] merakda... "Onlar o kadar ok ki! Zarar yok!.. Sebat et!.. itiyor musun? Sebat!.."
"Kaanlara ate edin!.. Ahmed!.. Siperi bir kiilik daha genilet!.. Siz
de kaznz, siperler derince olsun. Kum torbalarn br tarafdan koyunuz".
"abuk ocuklar, abuk! Vakit yok!.. Dman mukabil taarruza balyor. Cephane buraya!.. Ko! Yoksa kurunla vurulacaksn!.. Ko!.." Dman ate karlyor ve artk yaklaamyor. Askerler kazma, krekle geliyorlar.
Siperler derinletirildi ve gerideki safla irtibat tesis olundu.
ller yatyor, mecrhlar inliyorlar ve gne artk gurb ediyordu. Yzba Hseyin Ali, zabt edilen dman siperinden ar ar getiriliyor. Bir kurun alnna isabet etmi. Nazarlar, ten ve zafer sevinleriyle lemadr. Orada t memleketin cenb taraflarnda beyaz ve kk bir ehirde onun iin alayan sevgilisi. Onu imdi anl ve ninl grnce kim bilir ne kadar sevinecekdir!
Ben Gelibolu tepeleri zerinde atla gidiyorum.
Ortalk o kadar skun ve skt iinde ki!.."
3 Eyll sene [1]331 / [16 Eyll 1915]
Seyfi
BOA, HR. MA, 1143/31
9
Harbiye Nezreti
Tahrirt Dairesi
Tahrirt Kalemi
1199
rde-i Seniyye
On kinci Frka Kumandan Kaymakam Selahaddin Bey On nc
ve Miralay Hovik Bey On kinci Frka Kumandanlklarna tayin klnmdr.
69
No:
Belgenin Konusu
Sayfa

F 9 Zilkade sene 1333 - F 5 Eyll sene 1331 / [18 Eyll 1915]
Harbiye Nzr
Sadrazam
Mehmed Read
Mehmed Said
Enver
BOA, . HB, 1333. Za/16
10
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Numara: 16881/5052

ngilizler, bir mddetden beri Gelibolu ibh-i Cezresi'nde bilhassa Anafartalar'da taht- igallerine geen sahil ksmnda ksmen Salb-i Ahmer iaretini hmil adrlar ve barakalar tesis etmekdedirler. Bu ksm arazinin gayet
dar olmasndan dolay mezkr bina ve adrlarn tamamen yannda asker ictimlar, hareketler vuku bulmakdadr. Bu halde mezkr barakalar dmanlarmza bir himaye ve siper vazifesini gryor demekdir. Binenaleyh bu hl
aleyhimize hareket eden dman kuv-y askeriyesine kar atelerimizdeki
serbestyi mahv ediyor. Bundan mad elde edilen delil ve emrelere nazaran dman bu binalar esliha ve mhimmt vaz, zbit ve efrd iskn hususlarnda da istiml ediyor. Dmanlarmzn en ilerideki hatlarnn sahilden
ancak birka kilometre ieride bulunmasna ve mecrh ve hastalarn nakil
iin pek ok hastahne gemileri mevcud olmasna gre bunlarn orada hastahne tesis etmelerine lzum yokdur.
Binabern sahildeki hastahnelerin hemen kaldrlmas lzumunun Amerika Sefrethnesi'ne tebliini ve aksi halde mezkr binalarn yanndaki ktata ate edileceinin ve o esnada Salb-i Ahmer iaretini hmil hastahne bi70
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
nalarna bir zarar vki olursa bundan Hkmet-i Osmaniyye'ye hibir mesliyet tevelld edemeyeceinin ilveten inbsn rica eylerim. Ol bbda emr u
F 11 Zilkade sene [1]333 - F 7 Eyll sene [1]331 / [20 Eyll 1915]
Bakumandan Vekili
Enver
BOA, HR. SYS, 2413/46
11
Gelibolu ibh-i Cezresi'nde Anafarta cihetinde 70 ve 112* numaral
tepelerin zabt iin Efrenc 20 ve 21 Austos'da ngilizler'in yapdklar mteaddid taarruzlarn kahraman askerlerimiz tarafndan ne suretle def edilmi
olduunu ve bu iki gn zarfnda yaplan muharebelerin ne derece iddetli bulunduunu gayet messir ve belne bir lisanla tasvir etmi olan ve ngiltere
matbt nmna anakkale'deki ngiliz Karargh'nda bulunan Mister Ashmead Bartlett'in skenderiye'den ahren Londra ceridine gnderdii mufassal telgrafnmesinden aynen:
"Austos'un yirmi birinci gn bade'z-zuhr tam saat de ilk top sads tann-endz- fk oldu. okdan beri bu kanl arzda bir det hkmne giren
o dehet-nk bombardmanlardan biri bu dakikadan itibaren yarm saat mddetle edden hkmrn oldu. Harb gemilerimiz sahr toplarnn, byk havanlarn inzimm- muvenetiyle yek-heng-i dehet olarak atelerini 70 ve 112
numaral tepelere tevch etdiler. Dman siperleri bir kere daha duman ve
toz bulutlar arasnda bouldu, kald. Maamfih Trkler bu tufan- cehenneme
kar hibir eser-i inhirf gstermediler. Zira hibir Trk mevkiini terk etmemi, o metnet-i mcesseme tavsfine bi-hakkn lyk olan kav ve ec asker
yerinden zerre kadar kmldamam idi.
*
70 numaral tepe, Yusufuktepe; 112 numaral tepe ise smailolutepe'dir.

71
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Bombardman esnasnda dman toplar mtemdiyen atelerini arapnel paralaryla mtetevvic olan ikolata Tepesi'yle bu tepenin arka cihetlerine tevch ederek iddetle mukabelede bulundular. Bu srada skt eden obsler allkda bir yangn hsl etdi. Rzgrn tesiriyle tezyd-i kuvvet eden ate
iddetle feverna balayarak bir srat-i fevkalde ile daire-i siryetini tevs
eyledi ve bylece birok mevzileri alev ynlar altnda, duman bulutlar iinde silip sprd. Saat buukda bir alay ngiliz askeri bu siperlerin ilerisine
geerek 70 numaral tepenin eteinde avc tertibt icrsna tevessl eyledi.
Bu teebbs btn Trk hatt boyunca dehetli bir tfek ateinin infilkna sebebiyet verdi. Ayn zamanda dier bir alay 70 numaral tepenin cihet-i cenbiyesine doru ilerleyerek bu tepenin eteinde kin muhterik allk mahalline yerlemi idi. Tepenin zirvesinde bulunan siperlere kar ngiliz toplar btn iddetleriyle atelerine devam etdiler. Maamfih Trk piyadesi bu ate-i
edde ehemmiyet bile vermedi. Hl Trk askerlerinden bazlar keml-i cesaretle siperlerden meydana karak ilerlemekde olan ngilizlerin vaziyetlerini kefe almak cretinde bulundular.
Bu esnada tfek atei kulak zar patlatacak derecede idi. Ben hibir zaman hibir muharebe meydannda sefin-i harbiye bataryalaryla sahr toplarnn, obs infilktnn, tfek mermilerinin bu muharebede hsl etdii azm
grltye benzer bir grlt iitmedim. Saat elli gee mezkr iki alay biri
garb cihetinden dieri cenbdan olmak zere son bir hcum icr etdiler. Kesif
bir dumann, iddetli bir tozun arasnda sngleri parl parl yanmakda olduu halde vsi bir kitle-i azme muhterik alln iinden karak zirvede kin
Trk siperlerine kar emvc- dehhe eklinde ilerlemeye balad. Toplarmz birka dakika mddetle endhtlarn tatvl ederek atelerini mtekbil bayrlara tevch etdi ve bu suretle siperler hattn daire-i endht haricinde brakd. Bu srada Trkler zirvelerden zuhur etdiler ve ilerlemekde olan ngiliz huttuna iddetle ate etmeye baladlar. te bu dakika-i dehet-nkde Trklerin
ald vaziyeti grmeli idi: Keml-i metnetle siperlerine saplanm olan Trk
askerinin bulunduu yerde lmeye azmetmi olduu ynen grnmekde idi.
72
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Askerlerimiz bayrn ksm- kllsini adlar. Lkin iml cihetinde taburumuz mitralyz ateinin, apraz top mermiytnn tesiriyle birdenbire
tevakkuf mecburiyetinde kald. Cihet-i cenbiyede askerlerimizden bazlar
zirveye vsl olarak siperlere atldlar. Atldlar ama orada Trk sngsnden
geirilerek kmilen terk-i hayat etdiler.
Bu zaviye-i cenbiyede muharebe-i vka hiss-i nevmd ile mukayyed
bir boaz boaza kaydyla tavsf edilecek suretde cereyan etdi. Hibir dmann bu derece ecaat ve cesaret, bu mertebe azim ve metnetle harb etdii
hibir yerde grlmemidir. Birka dakika sren bir mddet-i kalle zarfnda
tepelerin yed-i zabtmza getiine zhib olduk. Zira askerlerimiz zirvenin alt
cihetinde kesretle grlmekde idi. Hl onlar cihet-i cenbiyede kin Trk
siperleri hattnn bir ksmn igal bile etmilerdi. te tamam o srada idi ki
112 numaral tepenin arka cihetinde ahz- mevki etmi olan Trk bataryalar
1.200 yardalk bir mesafeden zerimize obs yadrmaya baladlar. Bu ate
askerlerimizi orakla biilmi nebatt gibi yerlere serdi ve bir mevt-i muhakkakdan tesadfen kurtulmu olan bakyyet's-suyfu da bayrn eteklerine hafif melcelere ilticaya mecbur eyledi.
Askerlerimiz bu noktada mevkilerini ancak birka dakika muhafaza
edebildiler. Lkin taarruz artk erimi bitmi idi. Askerlerimiz de biraz zaman
evvel terk etmi olduklar siperlerine avdet etdiler.
iddetli taarruzumuz bu defa da netice-pezr olamam idi. 70 numaral tepe Trklerle mecrhlarn, maktllerin ellerinde kald".
Mister Ashmead Bartlett'in 70 numaral tepe taarruzuna dair olan raporu burada hitm buluyor. Bu raporu kmilen derc eden Times gazetesi buna
dair neretdii makale-i mhimmesinde u suretle idare-i kelm etmekdedir:
"Sefin-i harbiyemiz ve karaya ihrac edebildiimiz kuvvetli bataryalarmz Trk siperlerini muhafaza edilmez bir hle getirmek iin daima fevkalde sarf- m-hasal gayret etmekdedirler. Onlar dman siperlerini obsleriyle ezmekde hem ilerleyen hattn nnde bir hil-i aten tekil etmekde ve hareket-i vka devam etdike daire-i endht ykselterek Trklerin imdat ktat almalarn tasb etmekde idiler. Maahz etekden itibaren kademeler tekil
73
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
ederek ykselen tepeler birok kayalar ve allklarla mestr bir takm hufreler hsl etmekdedir ki bu mevkiler en kuvvetli, en mkemmel mdafaa mevzilerini ihzr etmekdedirler. Zaten bu mevziler cesaret ve ecaatleri, azim ve
metnetleriyle lem-uml bir hret-i muhkka kazanm ve bilhassa vaziyet-i
tedafiyede bulunduklar takdirde muhafaza-i mevcud hususunda gsterdikleri sebt ve taanndle kendilerini btn dnyaya tantdrm olan Trkler
tarafndan mdafaa edilmekde idi. Bundan mad Trkler bu harbdeki muvaffakyetsizliin py- tahtlar olan stanbul'un ziy- ebedsiyle Hill'in sukt- r-verini tazammun edeceini pek iyi bilmekde olduklarndan btn
varlklaryla muharebe etmekdedirler".
"Mister Ashmead Bartlett bu vaziyet-i mahsusadan mtevellid neticeleri bize birer birer gsterdi. Biz hibir zaman dman nmn tamaya liykat gsteren advlerimize kar keml-i ciddiyetle izhr- hrmet ve riayetden ekinmedik. Hayret-bah- ukl beslet-i cihan-pesendneleriyle lemi
kendilerine hayran eden Trklere de bu harbde gsterdikleri byklklerle
mterfk olarak ihrzna kesb-i istihkk etdikleri medh seny atf ve ihddan asla geri durmayz".
7 Eyll sene [1]331 / [20 Eyll 1915]
BOA, HR. MA, 1143/89
12
Bb- l
Dahiliye Nezreti
Marmara'da dman tahtelbahirleri tarafndan

gark edilen kayk sahiblerine verilen beynnmenin suretidir.
Ey askir-i Osmaniyye!
Size malum olduu gibi klliyetli mikdarda bulunan ngiliz ve Fransz
askerleri sahillerinize kdlar ise de karnza katiyen hibir husmet beslemedikleri gibi sizinle muharebe etmeye mecbur olmakdan dolay ziyadesiyle
teessf ediyorlar.
74
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Maamfh ngiltere Devleti kendini erbb- siyasetinizin sizi ellerine teslim etmi olduklar Almanlarn yed-i tasallutundan kurtarmak iin hl-i hzrda icr olunmakda olan aml-i harbiyeyi ittihz etmeye mecbur oldu. Binenaleyh kuv-y mttefikaya mukavemetinizde mdvemet etdikce kuv-y
mezkre dahi hl-i hzrda bu tarafa gelen ve hemen yolda bulunan kuv-y
imddiyenin muvenetiyle memleketinizin istilsna devam etmek mecburiyetinde bulunacaklardr. Son msdemtda esir alnan zbitn ile arkadalarnz, kendilerine gsterilen hsn-i muameleyi takdir ile her gn beyn- teekkr etmekdedirler. Mecrh olan ngiliz askerlerine verilen tedavi, mecrhlarnza dahi ayn tedavi veriliyor. ecat ve cesaretiniz cihann malumudur.
Niin srf Almanya'nn menfaat-i hususiyesi iin icr olunan muharebe-i hzrann mddetini beyhde temdd ediyorsunuz. Artk muharebeye devamdan
imtin ederek silahlar teslim eder iseniz kendi evleriniz ve ocuklarnza
avdet etmeye muktedir olursunuz ve biz dahi vatanmza avdet ederiz.
F 8 Eyll sene [1]331 / [21 Eyll 1915]
nc ube Mdr
(mza)
BOA, HR. MA, 1145/16
13
Harbiye Nezreti
stihbart Kalemi
1442

Gelibolu ibh-i Cezresi'ne gnderilmi olan ngiliz zbitnndan Mlzm George Caldern'in 10 Haziran'dan beri ailesi tarafndan hayat veya memtna dair haber alnamam olduundan bahisle ahvli hakknda istifsr
mutazammn Atina Sefret-i Seniyyesi'nden vrid olan 4334 umum numara
ve 11 Eyll [1]915 tarihli tahrirt zerine icr klnan tahkikt neticesinde
75
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
mmileyhin Ordu-y Osman tarafndan esir edildiine dair bir malumta

destres olunamam olmakla sefret-i mezkreye ona gre cevab itsna msaade-i smiye-i dver-i azamlerinin b-dir buyurulmas bbnda emr u fermn hazret-i veliyy'l-emrindir.
Harbiye Nzr nmna
(mza)
**
Bb- l
Hariciye Nezreti
Atina Sefiri Galib Kemal Beyefendi Hazretleri'ne

Saadetli efendim hazretleri
Ailesince hayat ve memtna dair bir haber alnamadndan bahisle
ahvli 11 Eyll sene [1]331 tarihli ve umum 4334 numaral tahrirt- vllaryla sual olunan ngiliz zbitnndan Mlzm George Caldern'in Ordu-y
Osman tarafndan esir edildiine dair malumta destres olunamad Harbiye Nezret-i Cellesi'nden b-tezkire bildirilmidir.
[22 Eyll 1915]
BOA, HR. SYS, 2218/26
14
Bb- l
Hariciye Nezreti
Aded: 126
Karargh- Umum stihbart ubesi Mdriyeti'ne

Viyana'da Polonya lisanyla mnteir Viyedenski Courrier Polenski ile
Bulgaristan'da mnteir Otro gazetesi muhabire ve muharriresi olup endam
76
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
mtensib, gzleri kestane, salar sar renkde ve yirmi be yanda tahmin

edilen Madam Wanda Zembrzuska ile isim ve sfat mazrfen irsl klnan
kartda muharrer uzun boylu, krpk bykl, otuz be yalarnda bulunan Polonyal Msy, sahne-i harbe azmet etmek istirhmnda bulunduklarndan
icr-y icab mtevakkf- rey-i lleridir.
(Mhr)
**
Osmanl Ordu-y Hmynu
ube: 2
14723
Beinci Ordu Kumandanl'na

Otro, Denevnik gazeteleri[ni]n muhabiresi Matmazel Wanda Zembrzuska birka gn iin cephe-i harbi ziyaret etmek istiyor seran cevab verilmesini rica ederim.
Seyfi
**
Telgraf daresi
Mahreci: Beinci Ordu
Bakumandanlk Vekleti Erkn- Harbiye Riyseti'ne

C. 4 Austos sene [1]331 Tel. Muhabire Matmazel Wanda Zembrzuska'nn gelmesinde mahzr olmad marzdur.
Kumandan emriyle Beinci Ordu
Erkn- Harbiye Reisi
Kzm
**
77
No:
Belgenin Konusu
Sayfa

Numara: 38
Byk:
Asmal
Wanda
Mescid,
Protestan
Bulgaristan
Zembrzuska
numara:
31
Mlhazt
Bildii lisanlar
Sakal:
Pasaport veya
tezkire numaras
Beyaz
Rtbesi
Renk:
Mahall-i tevelld
Orta
Mahall-i ikmeti
Boy:
Mezhebi
24
Otro,
Denevnik
gazeteleri
muhbiri
smi
Hangi ajans
veya gazeteye
mensub olduu
Bulgar
Sinni
Tbiiyeti
Ekli
Franszca,
Bulgarca,
47714
Romence,
Almanca
Fotoraf ile almet-i frikas ve muktez malumt blda derc edilen

Madam Wanda Zembrzuska['nn] hsn-i hl ashbndan olduu ve harb muhabirleri hakkndaki talimtn mnderectna vkf olarak mcebince harekete muvfakat gstermi olduundan Beinci Ordu'ya gazeteci olarak iltihkna bir mahzr olmadn mir ibu tasdiknmenin nsha-i evveliyesi tanzim edilmidir.
(Mhr)
Seyfi
78
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Muhabir-i mmileyhin gezebilmesine msaade edilen ktatdan ilk gidecei kta Beinci Ordu Karargh ve mevkii Gelibolu olup ibu mevkiden
mukaddem baka yere gitdii takdirde mevki-i mezkr kumandanlndan
derdest edilerek tahte'l-hfz Karargh- Umum'ye izm lzmdr.
(Mhr)
smet
Muhabir-i mmileyhin ibu iltihak ruhsatnmesi tasdik olunur.

Karargh- Umum
Erkn- Harbiye Reisi
V. Bronsart
***
Bb- l
Hariciye Nezreti
Aded: 159
Bulgar Matbt
Sofya'da kan Otro gazetesinin 2 Eyll sene [1]915 tarihli nshasndan:
Torpido ile anakkale'ye Doru
Nihayet torpido, bu mhlik ve htr-nk sefine zerinde... Torpido, tahtelbahirlerin ihtirz etdii bir tehlike olmakla beraber kendisi de denizin mavi
sularnda gizlenen bu kk fakat mhlik let-i harbden mtehdir.
Torpido, uzun siyah bir havana sigaras gibi cevvl birer gze benzeyen
dairev pencereleri grnr grnmez bir hlde denizin nzn mevceleri ara79
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
snda kayp gitmeye balad. Kk toplarnn tehdidkr, elik azlar ut-

ems altnda kzgn bir parlt ile parlyordu.
Yverimle rhtma muvsalat etdiimiz zaman torpido bacasndan hafif duman savura savura ilerliyordu. Bu teehhrm belki kadnlma atfolunmak istenir. Fakat buna hibir vechile ben bis olmadm. Sebeb-i teehhr,
tbi olduumuz bir takm kuyd ve urtdur. Bazen arkn "yava yava"
hlet-i ruhiyesi insan meys edecek dereceye varyor. Fakat ne olursa olsun
hsn-i neticeye iktirn eden her ey bence iyidir.
Rhtmdan rkib olduumuz motorbotla torpidoyu takibe baladk. Torpido, imdi Marmara'nn g- laciverdsinde mhir bir rakkse gibi daireler,
kavisler resmederek kat- mesafe ediyordu. Motorbotdan verilen mteaddid
iaretler zerine torpido tevakkuf etdi. Btn nazarlar bana tevecch etmi
ve hepsinin mel-i istifhmkrnda u cmle okunuyor: "Bu kadn aramzda,
mntka-i harbde ne aryor?"
Makine, top, uval, mhimmt dolu sandklarla ml olan gvertede bir
harb muhabiresi iin glkle bir yer tedrik olundu. nk muhabir olarak
ben yalnz deildim. Benden mad ayr ayr be millete mensub be harb
muhabiri daha vard.
Yanmda iri, iman, cretkr fakat msterih, biraz evvel denize dp
de karlan Boer apkal bir Amerikal, sveli bir kaptan ve bir Alman muhbiri bulunuyordu. Torpido mhimmt dolu nakliye sefinesiyle ileb muhafaza ediyor ve etraflarnda kavisler ve daireler resmederek bir krlang gibi uuyordu.
Gurba meyleden gnein ut- zerrni denizin mavi mevcecikleri
zerinde latif akisler yaparak parldyordu. imdi ufukda stanbul, Haydarpaa, Kadky kle kle mekkel birer heyl gibi glge hlinde birbirine
karyordu.
Torpidonun zerinde tenezzh vapurlarnda bulunan yolculara has nee ve etretle glp konuuyorduk. Her an denizin mavi sathn yararak bir
80
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
deniz ylan gibi anszn karmza kmas meml olan ngiliz tahtelbahiri
kimsenin aklna gelmiyordu.
Hepimiz, torpido hakknda malumt vermekde olan kaptan msterih
ve z-huzur dinliyorduk. Kaptan szlerine devam ederken bir aralk her ihtimale kar kpetede arz- hizmete mde bulundurulan tahlsiye simidlerini
okayarak: "Evvelsi gn dedi, bu torpido gibi bir torpido gark oldu; mrettebt bir saat yzdkden sonra sahile vsl oldular ve ancak bu suretle tahls-i
nefs edebildiler." [dedi.]
Kaptann bu szleri hibir vechile aramzda bd-i tela olmad. Vakann mel-i tehdidkrndan terauh eden tehlikeyi hissetmemi gibi idik. Biraz sonra yemek masasna oturduk ve ilk harb gecesi tamn konua konua
yedik.
Artk gne tamamyla gurb etmi, bakr renkli bir mehtab ufkun kurun bulutlar arasnda laciverdsini kaybetmi, imdi yalnz rkek birer nazar-
perian gibi uraya buraya dalm olan yldzlar hafif hafif envr-nisr oluyorlard.
Gece ilerledike derinleen sktun amkna torpido terk-i vucd ediyormu gibi aramzdaki sesler eksiliyor, alalyordu. Efrd- bahriye ve berriye, uvallar, kavun, karpuz kmeleri arasna uzanm yatyor; harb muhabirleri de kaputlarna sarlarak birer keye uzanmlard. Bu amk ve kesf sktun arasnda yalnz torpidoyu srmak ister gibi sefinenin bordosuna saldran
dalgalar inliyor ve sanki bu inilti de denizin sine-i ketmunda zabt etdii esrrla ztrb- ketmi iitiliyordu.
Sonra makine dairesiyle telsiz-telgraf kabinesinden akseden maden tkrtlar, kaptan kprsnden ykselen evmir-i askeriye, denizin maaa-i
emvc arasnda kaybolup gidiyordu. Torpido yaydan frlam bir ok sratiyle ve bir yarasa gibi gecenin karanlklarndan perv etmeksizin kat- mesafe
ediyordu.
81
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Saat on. Kabineme ekildim. Burada ihtisstm gayr- kbil-i tasvrdir.

Dman tahtelbahiri tarafndan grnmek tehlikesine binen kaptann emriyle torpidodaki ziylar kmilen itf edildi.
imdi siyah bir heyl gibi hareket eden bu demir mahfaza iinde birok insan bulunduu hlde mevtin, ademin etrafnda dolayor ve belki imdi
mevt, onun siyah vcudunu srmak zere dilerini bile gcrdatyor.
Kabinemde dalgalarn ve stmde bulunan telsiz-telgraf cihaznn sad-y
madensini iitiyorum. lk defa olmak zere bu skn ve tenh iinde kalbimden bir lerze-i hirsn gediini hissetdim ve imdi vlidemin retmi olduu ve benim birok zamandan beri metrk ve mens braktm dualar yatamn zerinde diz kerek okumaya baladm.
"Y Rabbi! dedim, bizi grnmeden gelen, grnmeden kalbimize penelerini, trnaklarn uzatan lmden muhafaza et! Sen Kdir-i Mutlaksn!.."
Sonra msterh bir uykuya daldm. Meydan- harbe giden gvertedeki askerler de bhesiz ki ayn vech ile dua etmilerdir.
"Cenb- Hak, Kdir-i Mutlak'dr. O'nun msaadesi olmadan hibir ey
olamaz". imdi skt, karanlk ve mechliyet... Makineler det hareket etmez bir hle geldi. Torpido emtetsiz, grltsz, anakkale merssna doru uuyor, uuyor, uuyordu. Yarn kim bilir nerede uyanacaz? Fakat acaba uyanacak myz? "Allah, Kdir-i Mutlak'dr".
6 Eyll sene [1]331 / [19 Eyll 1915]
Wanda Zembrzuska
Sofya'da kan Otro gazetesinin 2 Eyll tarihli nshasnda muhabire-i

mahsusasnn anakkale hakknda yazp irsl etdii birinci mektub evvelce
muayene edildii suretde aynen mndericdir.
BOA, HR. MA, 1143/72
***
82
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Bb- l
Hariciye Nezreti
Aded: 161
Bulgar Matbt
anakkale'ye seyahat eden muhabiresi Madam Wanda Zembrzuska'nn
mektubu:
anakkale'ye Doru
kinci Mektub:
Esna-y seyahatimde bir gn Tekfurda'nda kaldk. Balkan Harb-i ahrinde Bulgar askerinin py- istils altnda kalan bu kasabay, ne torpidonun
Alman olan kaptan ne de refklerim harb muhabirleri tanmyorlard. Benim
de bu hususdaki malumtm, kasabann ismini iitmi olmakdan ibaretdi.
Trk zbitlerinden birinin: "Bulgarlar geen Balkan Harbi'nde burada
idiler." demesi zerine btn huzzr adem-i itimad ifade eden bir vaziyetle
u suli rd etdiler:
"Nasl? Buraya kadar geldiler mi?"
imdi bu kk kasabay hayretle temya dalmdm. 1912 senesinde Tekfurda'nda bulunan bir dostum tarafndan gnderilip Sofya'da yaz masamn zerinde ap okuduum mektublar hatrlyorum. O mektublar kurumu iek demetleri ihtiv ediyordu. imdi kasabay hayretle tem ederken
dnyorum:
"Acaba o iekler u kk ehrin hangi bahesinden koparlmd?"
Ve byle tahayyltma mstarak olarak Tekfurda'nn dik ve tal yollarndan yryordum.
Tekfurda cidden gzel bir kasabadr. Vsi ve latif bir krfez sahilinde kin olan kasaba kademe kademe ve birbiri zerine bina edilmi evleriyle
83
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
amfiteatr eklinde bir beldecikdir. ehrin latif baheleri ve kk kk sayfiyeleri vardr. Fakat Tekfurda'nn hl-i hzrdaki vaziyet-i dil-rubs bir
Avrupalnn houna gitmez. Fakat ihtimal ki birka sene sonra bu kasaba bir
Avrupaly memnun edecek teferrcgh hline gelecekdir. imdiki halde Tekfurda bir Trk ehrinden ziyade bir Rum kasabasdr.
Kasaba, ahab hneler ve arka mahsus dkknlardan mteekkildir.
Yollar dar ve taldr. Kasabay doladkdan sonra akama kadar diz kp
oturarak bol bol kahve idik, bir tarafdan da Tekfurda'na mahsus olan tatl
karpuzlar yedik. Hatta cephe-i harbe gtrmek zere yanmza birok karpuz
aldk.
Akam st torpido hareket etdi. Sabahleyin saat altda gnein ilk pse-i
tulu ile deniz, geceki uykusundan uyanrken torpido, Gelibolu ibh-i Cezresi'nin sahile karb bir noktasnda tevakkuf etdi.
Denizle kara arasnda bulunan dar ve kumlu bir yol zerinde sandklar,
uvallar, hamallar, mekkr brgrleri, develer karmakark bir halde bulunuyordu.
Bu noktada gnein hararetiyle solmu birka adr, tede sahilde bekleyen birka ileple bir-iki sandal manzrumuz oluyordu. teden mevki kumandan: "abuk, abuk!" hitabyla bizi isticle davet ediyordu. Bu davetden hibir ey anlayamamdk. Hayretle kumandann yzne bakyorduk.
O zaman kumandan ilve etdi: "Her gn bu vakitlerde alt ile yedi arasnda dman tayyreleri ziyaretimize gelirler. Byle bir zamanda torpido
kenarnda veya ak denizde bulunmanz iyi deildir. htifghmz olan tahte'z-zemn koridorlara yakn bulunmak iin isticl ediniz".
ngiliz bombalaryla kesb-i murefeyi hi de arzu etmediimiz iin
ale'l-acele antalarmz ve sair eyay torpidodan karmaya baladk. Eya-y
mezkre mhimmt ile sandklar, adr ve harb yataklarndan ibaretdir. Hepimizde bu kabl eyann mevcudiyeti iktiz ediyordu.
Karaya ayak basar basmaz zirveden heyecan-miz bir ses ykseldi:
"Tayyre geliyor!.." O noktada elinde uzun bir boru bulunan nbeti bekliyor
84
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
ve tehlikenin vrdunu iln eden khinler gibi mhlik tayyrenin takarrbn ihbar ediyordu.
Bu nbetinin boru sads her tarafa dald gibi denizin sathnda da
akisler yaparak ufuklarda kayboldu.
Herkes n- vhidde muhtelif cihetlerinden ihtifghna komaya balad. Birdenbire tedeki faaliyete bir akmet geldi. Vapurlar, sandallar, adrlar, insanlar, brgrler hep birer tarafa gizlendiler.
Birka saniye yalnz bama kalmdm. Tayyreyi grmek istiyordum.
Fakat anszn kolumdan eken bir el lkaydlma sylenerek beni yeraltna
srkledi. Biraz sonra tayyre motorunun sad-y madensi iitilmeye balad. Bir metre arz ve irtifnda fakat tl mechl olan koridorda skp kaldmz srada tayyrenin denize doru tebd etdii hissedildi. Biraz sonra
tedeki nakliye sefinelerine, kayalara arpan bir aks-i sad, "bom bom" diye
inledi ve btn emtet bundan ibaret kald.
Dmann atd be bomba nakliye sefini arasnda onlar hasarzede
etmeksizin itil etmidi. Birok zamandan beridir ki ngiliz tayyreleri her
gn ale's-sabah altdan yediye kadar, kez akam da ayn saatde buralarda
uar ve biraz bomba atp para sarf etdikden sonra ekilir gider. Bombalardan
deniz kprr, dalgalanr, fakat nakliye sefini yerlerinden bile kmldamazlar.
ngilizler bu teebbslerinde imdiye kadar bir defa muvaffak oldular.
O da sahile karb bir noktada duran kk bir nakliye sefinesine isabet eden
bombann sefineyi ihrk eylemi olmasndan ibaretdir. Sefine el-n su stnde yan tarafa mil olarak yatyor, imdi mark vapura ait ayna, dolap ve
sair eya sahilde kme hlinde duruyor ve u dakikada bu enkaz zerinde
oturan bir Alman neferi, elindeki salnmenin yapraklarn skn ile evirip
kartryor.
kinci bir boru sads tayyrenin avdet etmi olduunu iln ediyordu.
Tayyre gidiyor, imdi herkes karanlk ve muhnik yerlerden kyor. Kumandan: "Daha bitmedi, daha bakalar gelecekdir fakat o zamana kadar birer kahve iebiliriz." diye tebessm ediyordu.
85
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Daha kahvelerimizi bitirmemidik ki ikinci bir sad, ikinci bir tayyrenin vrdunu iln etdi. Yeniden bir velvele, bir tela balad, haydi yerlere!
Harb cephesine muvsalatmzda pek garib bir suretde istikbl olunduk...
Dman tayyresi nc defa olarak zerimizden geerken ben kumandann
davet ve hiddetine ramen elimdeki drbn ile onu temya baladm. Byk
demir ku sahil zerinde birka kavis resm ile icr-y kefiytdan sonra bomba atmakszn tal bayrn arkasnda nazarlardan nihn oldu. Cephe-i harbe
muvsalatmzn ilk annda bomba ile karlandk. Acaba daha sonra ne olacak? Karargh- Umum'den bize iki fayton, husus bir araba, bir de yol arabas
gnderildi. Eyamz yol arabasna ykledikden sonra Liman von Sanders
Paa'ya takdim olunmak zere hareket etdik.
8 Eyll sene 1331 / [21 Eyll 1915]
Wanda Zembrzuska
BOA, HR. MA, 1143/101
***
Bb- l
Hariciye Nezreti
Aded: 162
Bulgar Matbt
stanbul'da bulunan muhabiresi Madam Wanda Zembrzuska'nn anakkale cephe-i harb[in]e azmeti esnasnda yazd mektublar:
anakkale'ye Doru
nc Mektub:
Arabamzla bir mddet kat- mesafe etdikden sonra arabac:"Burada!"
diyerek durdu, biz cevab verdik: "Burada m?.. Fakat burada hibir ey yok!
Bizi Karargh- Umum'ye gtr". Arabac lkayd ve skin, szn tekrar
86
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
etdi ve mevkiinden inerek yanmzdaki aacn glgesi altnda sard sigarann dumanlarn savurmaya balad.
Ne yapalm!.. Biz de arabalardan mtevekkilne indik. Huzur ve selmetle seyahat edilemeye[cek] bu ezmine-i kable't-tarihiyeye ait arabalarda
eyamz zerinde oturarak, sallana sallana, gevemi ve incinmi vcudlarmz biraz dinlendirmek zere yle bir kenara ekildik. Lastik tekerlekli arabalar, artk ehirlerin parke caddelerinde kalmd.
Tevakkuf etdiimiz mahal am aalaryla muht, vsi bir ova idi. Etraf gunde-i samt u skt!.. Arabacnn "burada" nidsyla ima etdii kararghdan bir eser, bir nine bile grnmyordu. Biraz sonra yanmzdaki allkdan hk elbiseyi lbis tensb-i endama mlik gen bir zbit karak bize
beyn- ho-med etdi. Biz de nihayet anlaabilecek bir adam bulmu olmakla zbiti memnunne selmladk. Zbite sorduk ki:
"Yzba Efendi, biz Karargh- Umum'ye gitmek istiyoruz!"
"Karargh- Umum burasdr."
"Neresi?"
Zbit bu sulimize cevab olmak zere eliyle vsi bir daire izdi.
Biz tekrar sorduk:
"Liman Paa nerede?"
"Burada."
"Nerede?"
"Burada."
Fakat hakikatde ne bir ey grlyor ne de iitiliyordu. plak ve orak
ovann sne-i sknunda yalnz am aalarnn derinden gelen uultusu hissolunuyordu.
Zbit, teredddmz karsnda tebessm ederek: "Geliniz..." dedi. Zbiti takibe baladk. imdi o, bir sihirbaz gibi aalara, dallara temas etdike, birdenbire nmzdeki dallar ekiliyor ve reh-gzrmza dar bir bahe
yolu alyordu.
Byle birka kademe indikden sonra ihtiyar bir amn glgeleri altnda
gizlenen vsi bir siper zerinde bulunduk.
87
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Kede bir zakkum, gnee kar duruyor ve gl renkli iekleriyle havay tatr ediyordu. Bu noktada vehleten birka bahe sandalyesi ve zerinde resimli birka gazete ile bir roman bulunan masa nazar- dikkate arpyordu.
urada kk talar ile rtlm dar bir yol aa doru imtidd ve bilhare meyillenerek orman iinde kayboluyordu. tede kurumu dere zerine mevz kk kpr, amlar arasndan nm manzr oluyor, am dallarndan yaplm latif bir kk de insan hlyadr glgesine davet ediyordu.
Acaba bu bir rya m? Yoksa hakikaten Karargh- Umum mi?.. Kendimi latif bir sayfiyenin czib tarhlarla mzeyyen bahesinde zannediyorum.
imdi u mukavves yollardan gen kzlarn billur kahkahas iitilecek; tede
Madam La Marquise, masasna brakd roman devam etmek zere alacak!..
Cephe-i harbin birka kilometre tesinde hayalt- irne...
Gen kzlar, gzel markizler yerine yeraltndan birka zbit zuhur ediyor ve muhtelif cihetlerden muhtelif sesler aksediyordu:
"Ali! Veli! Hac! abuk su getir!"
Askerler kouyor, emir neferleri gidip geliyordu. Sabah yoklamasndan
avdet eden zbitn, ehre ve elbiselerini pudra gibi istil eden tozdan temizlenmek iin ykanp elbise deitiriyorlard.
Biraz sonra hepimiz ale'l-acele bir tuvalet ile elbiselerimizi deitirerek
masann etrafna toplandk. Yzleri gneden yanm ehrelerinde hn- ebb
dalgalanan genler, en ve tr glp syleiyor, el-hsl her tarafdan kahkaha tufan ykseliyor[du].
Zbitnn, beyaz ceketleri zerine muallak bulunan harb madalyalar,
demir Alman salbi, bu glgeli muhitde donuk bir parlt ile parlyor. imdi
cephe-i harbde bulunduumuzu unutmuduk. Latif bir sayfiyenin glgeli kameriyesi altnda imi gibi skn ve nee ile tam ediyorduk.
A Hac, matbahdan nefis tamlar getiriyordu. Gelibolu mahsult
Alman valyezdelerini pek memnun etmiyordu. Fakat hilf- meml olarak Bochum'dan getirilen altn sars biralar neelerini tazeliyor, parlatyordu.
88
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Bununla beraber tam hususunda Alman zbitn pek meys ve nevmd deil idiler.
Dar vadiler, amlar ile mestr silsile-i cibl gibi menzrn temgh
olan dier bir kkde kahvemiz piiyordu. Sofrada mkleme hararetle cereyn ediyor ve tannn kahkahalarn parlak akisleri, Berlin caddelerini hatra
getiriyordu.
Gsnde demir salb nian bulunan gen mlzm prnee, hikyeler
anlatyordu.
Ben yine hayalta kapldm. Kendimi ngiliz parknda zannederek yeil tepeler arasndan sayfiyenin beyaz ve latif kulelerini aryordum.
Vehleten uzakdan medd bir inilti ile bir top patlad; onu bir [dieri] takib etdi. Evet, buras ne sayfiye ne de ngiliz park... Tahayyl olunan gen
kzlardan, gzel markizlerden eser yok; bunlar bu sapa, dar yollarda hibir
vakit grnmeyecek...
Buras cephe-i harbden birka kilometre uzakda Trk Ordusu'nun karargh- askersi...
Top sesleri, latif bezm-i mushabetimizi ihlle balamd. imdi zbitn birer birer vazifelerine itb ediyorlard. Yava yava hepsi gidiyor, ben
de dar yollarda aa yukar dolayordum. Ortada telefon telgraf cihazlarnn
sad-y madensi bu noktann Erkn- Harbiye Karargh olduunu ma ediyordu. Bu tepelerden bin defa geseydim, bu ihtiyar am aalarnn altnda
bin sekiz yz kiiden ibaret bir karargh heyetinin bulunduunu kbil deil
hissedemezdim.
Btn bu levzm o derece mahretle setr ve ihf olunmudur ki insan
nnde adrlardan mad hibir ey gremez. Her tarafda skn ve itidl
tamamyla hkm-ferm... Yver ve emir avularnn b-sd grltleri yok.
Bu vezifi telefon ve telgraf ebekeleri hakkyla f ediyor. Dman tayyreleri beyhde yere karargh kefe alyorlar.
Gnde birka kere her tarafa bombalar atyorlar. Fakat hibir ey elde
etmedikleri gibi kk toplarn mukabelesine marz kalyorlar. Bu toplar
89
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
mermisiz kurusk gibi dmana bir hande-i istihz ile glp dudak bkyor.
Artk hava kararyor, akam oluyordu...
imdi adrmn nnde bedr-i tm hlinde amlar arasndan tul eden
kameri tem ediyor ve yava yava esen akam rzgrnn ruh-nevz teranesini dinliyordum. Ara sra ordughdan yank ve hazin Trk arklar kulama geliyor; ara sra atlarn kinemesi iitiliyor. Refiklerim adrlar nnde
ate yakm kahve piirmekle megul bulunuyorlar. Uzun bir gnn asba
verdii yorgunlukdan sonra biskvi ve konserve o kadar leziz oluyor ki!...
Biraz sonra her yer skna dald. Ben de adrma ekiliyorum. lk geceyi biraz nho geirdim. nk adrmn kapsn kapatamamdm. Fakat
onu takib eden gecelerde ise kapm dallar ve yapraklarla rterek top ve tfek
sadsndan zde, rahat rahat uyudum.
Yanmda her emrime mde, Ali isminde bir zenci var. afak sker skmez adrma gelir ve emrime intizr eder. Onunla iaretle konuuyoruz. Ali,
zeki bir adam olduundan her dediimi keml-i suhletle anlyor. Su getirir,
elbisemi sprr, kunduralarm temizler, yazlk kkmn kr- kadm mefrtn tanzim ile brgrle dolamaya kdm zaman beni brgrden indirmek zere keml-i dikkatle avdetime intizr eder. Ali, yemek zamanlarnda
ordugh iinde beni arayarak yemein hazr olduunu ihbar eder. Zavall Ali!..
Kim bilir sen Arabistan lleri iin beslediin itiykn ne byk ihtiyacn
hissediyorsun. Gnler hissedilmeden geiyor. Ne top sesleri, ne muharebe
meydanlarnn rikkat-engz intibt neemizi ihll edemiyor. Burada cephe-i
harbden biraz tede kararghda deil, sanki bir sayfiyedeyiz.
9 Eyll sene 1331 / [22 Eyll 1915]
Wanda Zembrzuska
BOA, HR. MA, 1144/5
***
90
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Bb- l
Hariciye Nezreti
Aded: 163
Bulgar Matbt
stanbul'da bulunan muhabiresi Madam Wanda Zembrzuska'nn anakkale seyahati ihtisstndan:
Gelibolu'da - Otro Gazetesi
Drdnc Mektub:
Liman Paa bizi syedr am aalar altndaki kk nnde kabul
etdi. Liman Paa, Karargh- Umum'de nevi ahsna mnhasr olan yegne
zatdr. Ale's-sabah saat altda otomobili derin bir uultu ile mevki-i askeriyeye ku sratiyle uup gider.
Karargha avdeti, leden sonra veya akam zeri ve bazen de gece
yars vuku bulur. Btn umr ve husust bizzat kendisi tedkik ve muayene
ile tanzim eder. Bu kadar mkil ve muhtelif uabta mnkasem olan vezif-i askeriyenin kffesinin nzm, bizzat Liman Paa'dr. nk Gelibolu'nun
mdafaas stanbul'un mdafaasyla tevemdir.
Trkler mrunileyhe kar derin bir hrmet perverde etdikleri gibi
maiyyeti bulunan zbitn dahi mrunileyhi bir peder gibi sever ve yn-
tebcl bulurlar.
imdi karmzda oturan bu 64 yandaki ihtiyarn emirleri bhesiz ki
sevile sevile icr ve tatbik olunur. Bu kadar ten-drst ve cevvl bir adamn
64 yanda olduuna hakikaten biraz glkle inanlr.
Vakur ve pr-azamet nsyesindeki mavi gzlerde nmyn olan tebessm eserleri bu vakur simya ayn zamanda bir de letfet bah etmekdedir.
Her halde beslet ve ecat-i rhiyesi okunur gibidir. Liman Paa'y bundan
fazla tavsf ve tarif edemem.
91
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
lk ve son defa olmak zere grdm Liman Paa, htrmda kaldna gre orta boydan biraz uzun ve biraz tknazcadr. Onun ehresinde, Almanlara has olan tebessm ve alim-i dyi her an grrsnz.
Her ne kadar Gelibolu'da bulunuyor isek de henz cephe-i harbde deiliz. Bulunduumuz mevkiden biraz tede cereyan eden vekyi Liman Paa'nn emrine mentdur. Binenaleyh cephe-i harbe azmet etmekliim mrunileyhin ltuf ve tfetine vbestedir.
Vka bu hususda nil-i msaade olacama phe etmiyorum. Fakat
Paa'nn otomobili anszn nmden hareket edince biraz mteessir oldum.
Bir mddet sonra Liman Paa'nn yveri gelerek mrunileyhin bizi
imdi kabul edeceini syledi. Liman Paa bize tevch-i kelm ile:
"Karargh- Umum'ye ho geldiniz, safa geldiniz." dedi.
Paann, evmir-i askeriye itsna alm olan blend ve gr sads
imdi latif ve nermn idi. Sonra paa bana hitab ederek:
"Burada ilk defa olarak kadn gryorum. Siz de siper ve tabiyeleri
ziyaret etmek mi istiyorsunuz?"
"Evet, Paam."
"Korkmuyor musunuz?"
te daima marz olduum sual. Halbuki hl-i hzr muharebelerini
tem, hibir vechile d-i tehlike deildir. Bu hususda tehlike ancak siperlerde ate edenler ve hcum edenler iin vardr. Birka dakikadan beridir ki
aramzda hararetli bir mkleme cereyn ediyordu.
Liman Paa'nn akvl ve etvrndan memnuniyeti ve istikbl iin midvr bulunduu istidll olunuyordu.
"anakkale'de vaziyet ne merkezdedir?" suretinde vrid olan sualimize
ksa ve mcez bir cevab olarak:
"Mkemmel dedi, ngilizler beyhde yere ilerlemeye abalyorlar. Fakat yaknda geri dnmeye mecbur olacaklardr. aydan beri vuku bulan gayretlerine ramen el-n bulunduklar yerlerden bir kar bile ilerleyemiyorlar.
92
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Onlar tamamyla mevzilerinden pskrterek denize atmaklmz, beyhde

yere kahraman askerlerimizi telef etmek istemediimizden neet ediyor.
Dman bulunduu mevkide ciz ve ztrr olarak adm atyor."
"Efendiler! Bu dediklerimi imdi bizzat greceksiniz!.."
Paa bery- istirahat kk kkne ekildi. Biz de yveri ile cephe-i
harbde icr edeceimiz kk seyahatin programn ihzra baladk. Program u suretle tanzim etmi idik:
Evvel Miralay Mustafa Kemal Bey'in kumandas altnda Anafartalar
Cephesi'ni ziyaret edecekdik.
imdi o cepheden mtemd top velveleleri ve akr bir kelbin avave-i
hevl-nkine benzeyen mitralyz sads geliyordu. Top muharebesi bir saatden beri devam ediyordu. Kim bilir, belki de imdi ngilizler taarruza gemilerdir!
Liman Paa'nn Yveri von Perike bize malumt- tiyeyi veriyordu:
Birka hafta evvel yani efrenc Austos'un yedinci gn ngilizler karaya be frka asker ihrac etmilerdi. O tarihden beri bu askerle takviye edilen
ktata mtemd taarruzlar etdiriyorlarsa da taarruzt- mezkrenin kffesi
akm kalmakdadr.
ngilizler, Trklerin yed-i igalinde bulunan tepeleri sonbahar yamurundan evvel zabt etmek istiyorlar.
Liman Paa'nn Erkn- Harbiye Heyeti tamamyla Alman zbitnndan
mrekkebdir. Ancak Almanya'da ikml-i tahsil ile Almanca'ya vkf Trk zbitn da heyet-i mezkreye atae sfatyla idhl edilmilerdir. Zbitn- mezkre, Alman mer-y askeriyesiyle Almanca bilmeyen Trk zbitn arasnda vsta-i muhvere oluyorlar.
Hulsa Gelibolu'daki hareket-i askeriyenin nzm Almanlar, yani ksm-
nazaryi Almanlar tertib ediyor, ameliyt ise Trkler f ediyorlar.
Gelibolu'da her hatvede Alman zbiti arayanlar yanlyorlar. Alman
zbitn, tasavvur olunduundan pek azdr.
93
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Karargh- Umum'deki Alman zbitn aa yukar on kiiden ibaretdir. Bundan mad stanbul ve sair mevkide de baz Alman zbitn daha
vardr ki bunlar, ya erkn- harb veya sunf- saire-i askeriye mtehasssnindendir.
Bunlarn bir ksm esasen Trkiye'de muallim sfatyla bulunuyordu.
Liman ve Goltz Paalar gibi... Dier ksm ise gnll olarak Almanya'dan
gelenlerdir ki istedikleri zaman avdet edebilirler.
Trkiye'de hizmet eden Alman zbitnnn rtbeleri terfi edilir ve ayn
zamanda mstemlektda olduu gibi maadan mad ihtisst da alrlar. Burada Erkn- Harbiye Heyeti'nden mad istihkm, topuda da birka Alman
zbiti vardr. Ktat- mezkrede Alman nefert da var. Piyade ktatnda
Alman zbitn ve efrd yok ise de donanma ve tayyrede birinci derecede
Almanlar f-y vazife ediyorlar.
Almanlar hastahnelerde de mevcuddur. Zbitn- mezkre byk rtbeli mer-y askeriyeden olduklar iin dorudan doruya Trk efrdyla
temasda bulunmazlar.
Nakletdiim vech ile faaliyetin ksm- umumsi Trklere mevddur.
Trkler vazifelerini suret-i mkemmelede f ediyorlar. Almanlar gerek Trk
zbitnn, gerek efrdn fakat tahsisen efrd son derece medh sen ediyorlar.
Trk zbitn, Enver Paa'ya hrmet ve peresti eden gen Trklerden
mrekkebdir. Enver Paa onlar iin bir ahsiyet-i fevkaldedir. Alman ve Trk
zbitnnn mnasebt ve revbtna dair vrid olacak suale yle cevab verebilirim:
Zbitn- mezkre beyninde samimi bir rbta cy-grdir. Von Leibsich'in vefat hdisesi etrafnda devern eden yit Trk zbitn nezdinde bd-i
nefret ve teln olmudur.
Almanlk ile Trklk dt ve tabyii beynindeki fark ve tezd nazar-
dikkate alnd takdirde Karargh- Umum'de Almanlar ile Trklerin ayr
94
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
birer ordugh tekil eylemelerinin sebebi pek kolaylkla anlalr. Onlar mteferrik olmakla daha rahat ve daha serbestdirler.
10 Eyll sene 1331 / [23 Eyll 1915]
Wanda Zembrzuska
BOA, HR. MA, 1144/20
15
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 7
Numara: 5254

F 8 Eyll sene [1]331'de bir dman tayyresi tarafndan anakkale
Merkez Hastahnesi'ne kable'z-zevl saat dokuza yirmi kala be ve bade'z-zevl saat altda bomba at[l]m ve leh'l-hamd hafif bir yaraldan baka zyit olmam ise de kendi haritalarnda bile hastahne-i asker diye gsterilmesine ve her trl iart ve almtn mevcud olmasna ramen insaniyetle
gayr- kbil-i telf olan u harekt- hukuk-ikennede devam eylemeleri pek
ziyade mcib-i nefret ve istikrh olmakda bulunduundan icab edenler nezdinde teebbstda bulunulmas marz ve msterhamdr. Ol bbda emr u
12 Eyll [1]331 / [25 Eyll 1915]
Mstear
(mza)
**
95
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Taht- Himaye-i Hazret-i Mlkne'de

Merkez-i Umumsi
Aded: 2354/383

Bahr- Sefd Boaz Mevki-i Mstahkem Sertabbeti'nden mevrd ve
Karargh- Umum Sahr Shhiye Mfetti-i Umumlii'nden muhavvel 8 Eyll [1]331 tarihli iki kta telgrafnmede tarih-i mezkrda kable'z-zevl saat
dokuza yirmi kala bir dman tayyresi kendi haritalarnda da hastahne-i
asker diye gsterilen Kale Merkez Hastahnesi'ne atd be bombadan biri
nizamiye kaps nne ve drd hastahne bahesine dd ve yine yevm-i
mezkrda bade'z-zevl saat altda bir dman tayyresinin hastahne civarna tekrar bomba atd ve leh'l-hamd hasart ehemmiyetsiz olup yalnz
bir neferin hafif suretde mecrh olduu cihetle ahvl-i marza protesto edilmekdedir.
Keyfiyet cemiyetimiz tarafndan Beynelmilel Salb-i Ahmer Komitesi'ne ir edilmi ise de ngiltere Hkmeti bu gibi mesrdtn b-taraf bir sefret vastasyla ve taraf- diplomatikiye ile de izbrn taleb etmekde bulunduundan icabnn icrsna msaade-i smiye-i fahmneleri erzn buyurulmak bbnda emr u fermn hazret-i veliyy'l-emrindir.
F 12 Eyll sene [1]331 / [25 Eyll 1915]
Reis-i Snsi
Doktor Besim mer
BOA, HR. SYS, 2413/60
16
Harb Matbt Karargh'ndan neri rica olunur:
96
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
William George Stewart Fawkes

Second Lieutenant
Fifth Battalion Norfolk Regiment

163rd Brigade 54th Divison
Mlzm- Sn William George Stewart Fawkes:
"12 Austos sene [1]915'de Anafartalar'da Karakol Da eteinde, tekmil livmz avcya yaylm olduu hlde, miralaymz gelerek saat tam drtde ilerlememizi emretdi. Fakat nokta-i nazarmzn ne olduunu sylemedi.
Kumandam altnda bulunan takm ile ilerledim. Trk atei o derecede kesf
idi ki maiyetimde bulunanlar kmilen mahv ve ihlk edildiler. avu ile ben
kaldmlerlememizi syledim. Yz yarda kadar daha ilerledik. avu vuruldu ve dd. Ben yine aldrmayarak yalnz bama yrdm. Otuz yarda yrdkden sonra ben de vuruldum. ok kan zyi etdiimden kendimi g hl
ile topladm. Ayakda yrmeye uradm. Bilmem ne kadar bir mesafe yrmm. Dp kaldm. Kendime geldiim zaman semda yldzlar parlyor.
Yine kendimden gemiim. Tekrar kendime geldiim zaman zabt etmeye uradm Trk siperinin iinde ve etrafmda efk ve rahm yzl Trk evldlarn grdm. Bana su ve yiyecek verdiler ve omuzlarnda tayarak mdvt- evveliye mevkiine gtrdler. Bu ulvv-i cenbne muamelenin ve bundan buraya gelinceye kadar grdm muamele-i insniyetkrnenin hakikaten medyn- krnym. Bunu burada sylediim gibi vatanma dnmek
nasib olursa orada da b-muhb syleyeceime namusumla temin ederim".
**
No: 15665 P. T. William Cowhaun
D Company 6th York Regiment

11nd Division 32nd Brigade
Nefer William Cowhaun:
"2 Eyll [1]915'de Tuzla civarnda sol cenh mntehmzda Karakol
Da'na olan hcumda ben de omuzumda erzak tar iken nasl oldu bilmem
97
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
kendimi Trklerin elinde esir grdm. 7 Austos [1]915'de ibh-i cezre zerinde Suvla kurbunda karaya kdk. Benim vazifem lleri gmmekdi. Karaya ayak bastmzdan yarm saat sonra Miralay Chaiman' grdm. ok
zyit verdik ve bu harb bize pek pahalya ml oldu".
F 13 Eyll sene [1]331 / [26 Eyll 1915]
Karargh- Umum
kinci ube Mdr
Seyfi
BOA, HR. MA, 1144/55
17
Harbiye Nezreti
Tahrirt Dairesi
Tahrirt Kalemi
839

Gelibolu dr'l-harbinde dman istilsna dr olan Conkbayr'n
ibrz- meser-i fevkalde-i beslet-kr eyleyerek istirdda muvaffak olmu
olan Piyade Yirmi Sekizinci Alay'n sancana "Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye ve tilf Devletleri arasnda Gelibolu'da vuka gelen muharebede Piyade
Yirmi Sekizinci Alay'nn yz otuz senesi Ramazan- erfi'nin yirmi
yedinci gn dman tarafndan igal edilen iml Grubu'nun sa cenhndaki Conkbayr'na yetiip yn- takdir bir cesaretle taarruz ederek mezkr
mevzii istirdd suretiyle ihrz eyledii muzafferiyetin htrasdr" ibresini
hv bir kurdele talki ve mezkr alay nmna Muharebe Altn ve Gm mtiyaz Madalyalar Nizamnmesi'nin dokuzuncu maddesinin frka-i mzeyyelesi mcebince mezkr madalyalardan birer ktasnn its bi't-tensib irde-i
seniyye lyihas leffen takdim klnm olmakla icabnn icr ve neticesinin
98
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
emir ve inb buyurulmas merhn- irde-i aliyye-i fahmneleridir. Ol bbda

F 17 Zilkade sene [1]333 ve f 13 Eyll sene [1]331 / [26 Eyll 1915]
Bakumandan Vekili
ve Harbiye Nzr
Enver
**
Harbiye Nezreti
Tahrirt Dairesi
Tahrirt Kalemi
1272
rde-i Seniyye
Gelibolu dr'l-harbinde dman istilsna dr olan Conkbayr'n ibrz- meser-i fevkalde-i beslet-kr eyleyerek istirdda muvaffak olmu
olan Piyade Yirmi Sekizinci Alay'n sancana "Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye
ve tilf Devletleri arasnda Gelibolu'da vuka gelen muharebede Piyade
Yirmi Sekizinci Alay'n yz otuz senesi Ramazan- erfi'nin yirmi yedinci gn dman tarafndan igal edilen iml Grubu'nun sa cenhndaki
Conkbayr'na yetiip yn- takdir bir cesaretle taarruz ederek mezkr mevzii istirdd suretiyle ihrz eyledii muzafferiyetin hatrasdr" ibresini hv
bir kurdele talkine msaade olunmas ve mezkr alay nmna Altn ve Gm mtiyz Madalyas'ndan birer ktas it klnmdr.
Harbiye Nzr
Sadrazam
Mehmed Said
Mehmed Read
Enver
BOA, . TAL, 1333. Za/5
99
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
18
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 7
Numara: 2825
Bahr- Sefd Mevki-i Mstahkem

Sertabbeti'nden mevrd telgrafnme suretidir.
ehr-i hlin on ikinci Pazar gn bade'z-zevl saat alt buukda harbin bidyetinden beri hastahne ittihz olunan ve her iki tarafnda Hill-i Ahmer sanca bulunan Halilpaa iftlii Hastahnesi'ne alt dman tayyresi
gelerek on ikiyi mtecviz bomba atm, karantina ve memurn dairesini tahrib ve hastagndan alt ehid ve on iki mecrh olduu, bir hayvan mrd ve
hark vuka gelerek on iki saat devam etmi ise de eya ve sairece bir ziyanmz olmad, hastagn hemen Bergos'da bulunan ihtiyt hastahnemize
nakletdirildii, dn akam da iki bomba yine hastahne-i mezkr civarna da
atm ise de vukt olmad.
F 14 Temmuz sene [1]331 / [27 Temmuz 1915]
**
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 7
Numara: 2825/3414

Beinci Ordu mntkasnda dman tayyreleri tarafndan her trl iart ve almeti hiz hastahnelere tecvz edildii ve Fransa ve ngiltere hkmetlerinin Amerika Sefreti vastasyla celb ve nazar- dikkatlerine msaade
buyurulmas 6 Temmuz sene [1]331 tarih ve 3135 numaral tezkire-i ciz ile
arz ve ir klnm idi. Ahren daha feci bir hdiseye sebebiyet veren dman
100
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
tecvztn mir telgrafnme sureti rabten takdim klnd. Marzt- sbka vechile sefret-i mrunileyh nezdinde teyid-i keyfiyet buyurulmasna
tekrar msaade-i fahmnelerini istirhm ederim. Ol bbda emr u fermn hazret-i veliyy'l-emrindir.
Bakumandan Vekili
Enver
**
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Numara: 14146/3762

ngilizlerin hukuk- beyne'l-milele vuku bulan ti'z-zikr birka tecvzlerini arz ederim:
1- 21 Nisan 1331'de katiyen bir maksad- asker olmad halde vesit-i mdafaadan mahrum Gelibolu Kasabas topa tutularak birok kadn ve
ocuklarn telef olmasna sebebiyet verilmidir.
2- Tayyreler vastasyla Maydos mntkas haricinde bulunan hastahne bombardman neticesinde ate almdr. Hastahnede bulunan on mecrh
yanm ve anakkale sahas dahilinde bulunan dier mevkiinde bylece yaklaca hakknda beynnmeler atlmdr.
3- 29 Nisan'da Bandrma'dan hamle almakda olan esliha ile gayr- mcehhez Osmanl ttihad Vapuru evvelce haber verilmeksizin torpil endhtyla tecvze uramdr. Mermi, hedefe isabet etmeyip rhtm duvarna tesadf
etmidir.
4- Mays['n] beinci gn Bandrma'dan stanbul'a gelmekde olan ve silahla gayr- mcehhez bulunan Doan tccar vapuruna hibir haber verilmek101
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
sizin bir ngiliz tahtelbahiri tarafndan torpil endhtyla taarruz olunmudur.

Mezkr vapurda ilerinde birok kadn ve ocuk olmak zere 700 yolcu vard, mermi boa gitmidir.
5- 9 Mays'da defn-i emvt iin gnderilen mkleme memurlar esir
edilmidir. On be gn sonra ancak Amerika Sefreti vastasyla icr etdiimiz teebbs neticesinde iade edilmidir.
6- 10 Mays'da silahla mcehhez olmayan stanbul nm Alman vapuru
Boazii'nde bir ngiliz tahtelbahiri tarafndan evvelce malumt verilmeksizin torpil endhtyla tecvze uram ve isabet vki olmusa da vapur batmamdr. Hasar azdr. Her vapur da Osmanl ordu donanmasyla hibir
mnasebeti hiz deildir.
7- 18 Mays'da, silahla mcehhez olmayan Madelayna Rigmersi nm
vapur, Mudanya'da bir ngiliz tahtelbahiri tarafndan torpil endhtyla taarruza uram ve isabet vki olmudur. Mezkr vapur stanbul iin emtia yklenmi olup dernunda ne asker ve ne de malzeme-i harbiye yok idi. Vapur
karaya oturmudur.
8- 19 Mays'da, dernunda yzlerce mecrh bulunan ve kendisinin hastahne gemisi olduuna ber-mceb-i talimt iaret olmak zere beyaz zemin
zerinde Salb-i Ahmer iaretini hmil olan Willy Rick Mercy Vapuru silahla gayr- mcehhez olduu hlde Ayastefanos civarnda bir ngiliz tahtelbahiri tarafndan evvelce hi malumt verilmeksizin taarruz edilmidir.
9- 18 Haziran'da Arburnu'nda ufak sefin-i harbiyesi bir hastahne
gemisi arkasnda siper alm ve hasta gemilerinden dahi asker ve malzeme-i
harbiye ihrac etmidir ve 17 Haziran'da Seddlbahir ile Tekke Burnu arasnda Salb-i Ahmer otomobili istikf maksadnda istihdm edilmek suretiyle
suistimal edilmidir.
10- 29 Haziran'da Soandere civarnda kezlik seyyar hastahneler tayyreler vastasyla bombardman edilmi, alt hastann telef olmasna ve drt
hastann da mecrhiyetine sebebiyet vermidir.
11- 3 Temmuz'da Seddlbahir civarnda hastahne gemilerinden asker
ihrac etmidir.
102
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
12- 4 Temmuz'da Arburnu'nun arknda shhiye blnn bulunduu

mahalle tayyrelerle bombardman etmidir.
13- 12 Temmuz'da, Deirmenburnu istihkm arkasna tesadf eden
Aaderesi civarndaki hastahneye mteaddid defalar bomba atmdr. 12
Temmuz Pazar gn bade'z-zevl alt rddelerinde alt dman tayyresi Kale-i Sultaniye'nin iki saat ark- imlsinde zufya tahsis edilmi olan Halilpaa iftlii'ndeki mevcudu iki yz tecvz eden hastahneyi de mteaddid bombalarla bombardman eylemi ve neticede glkle itf edilebilen byk bir yangn ihdsyla bomba infilkndan hastagndan yedi neferin ehadetine ve on iki neferin mecrhiyetine ve haricden o civarda bulunan bir kadnn dahi mecrhiyetine bis olmudur.
14- 13 Temmuz'da Mudanya skelesi'nde Biga ismindeki yolcu sefinesine bil-haber bir tahtelbehir tecvz etmidir. Vapur karaya oturmudur.
15- 13 Temmuz'da bir mavnay ekmekde olan Hali Vapuru'na bir tahtelbahir iindekilerin tahlsine zaman brakmakszn tecvz etmidir. Halbuki gerek bu vapur ve gerekse rmorkr maksd- askeriye iin kullanlmyordu.
16- 18 Temmuz'da Kumkale civarnda Ezine'de bir hastahne tayyre
bombalaryla ksmen tahrib olunmudur.
17- 22 Temmuz'da Aadere civarndaki yukarda bahsolunan yarallar
Merkez Hastahnesi'ne tayyreler vastasyla bombalar atlmdr. Halbuki
mezkr hastahneyi ihta eden tepelerin her tarafnda Hill-i Ahmer flamalar merkz bulunuyordu*. Atlan bombalardan birisinin zarf zerinde: "Bunu
kirli yzlerinizin ve ihtiyat erzknzn zerine atyoruz" ifadesi muharrer bulunuyordu. Bununla beraber o civarlarda katiyen ve ktbeten erzk bulunmuyordu.
18- Marmara havzasnda ahaliye aid olup maietlerini temin iin gelip
giden btn yelkenli merkib-i bahriye kh bombalar ve kh mermiyt ile
gark ve bir takm bre aileleri derin bir sefalete marz brakyorlar.
*
Atlan bombalar drt yaralnn telefini ve on drdnn ar suretde mecrhiyetini mcib olmudur.
103
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
19- Marmara'da ileyen yolcu vapurlar hibir maksad- askerde kullanlmad halde daim suretde taciz ve taarruza dr oldular.
ngiltere Hkmeti hukuk- beyne'l-milele ve merhamet ve efkat ve
insaniyet esastna mugyir olan mteaddid tecvzta kar tarafmzdan
hibir suretle mukabele edilmemidir. Ancak bu tecvztn devam hlinde
mukabele-i bi'l-misl kaidesine tebaiyyet edilecei maalesef zarur olacakdr.
Hkmet-i Osmaniyye Marmara Denizi'nde mecrh nakleden gemilerimiz
dernunda Amerika Salb-i Ahmeri'nden birka zatn bulundurulmasn teklif
ederek hukuk- mevzaya tamamyla riayetkr olduunu fiilen de isbat etmi
oldu. Binenaleyh keyfiyetin gazetelerle ner iln edilmek zere sefrt-
seniyyeye irn istirhm ederim. Ol bbda emr u fermn hazret-i veliyy'lemrindir.
Bakumandan Vekili
Enver
**
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Numara: 3826
Hulsa: Galata kyndeki hastahnemize
dmann bomba atdna dair

27 Temmuz [1]331 tarih ve 3762 numaral tezkire-i cizye zeyldir:
27 Temmuz [1]331'de bir dman tayyresi Galata kyndeki hastahnemize bomba atd. Bir ehid ve nefer mecrh oldu. Bu hdisenin de
marz- tezkire-i ciznin maddeleri meynna idhalini istirhm eylerim. Ol
Bakumandan Vekili
**
104
Enver
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Bb- l
Hariciye Nezreti
Mhimme Kalemi
Kayd Numaras: 75
Hulsa: anakkale'de ngilizlerle Franszlarn
harekt- tecvzkrnelerinden
dolay protesto

20 Austos sene [1]331 tarihli ve 70715/1521 numaral tezkire-i senverye zeyldir:
anakkale'de ngilizlerle Franszlar tarafndan vki olan baz harekt-
tecvzkrneye kar protestoyu hv olarak 11 ve 12 Temmuz sene [1]915
tarihlerinde taraf- llerinden Amerika sefirine gnderilmi olan iki mektubun
muhteviyt ngiltere ve Fransa hkmetlerine tebli olunduu ve mevdd-
mtek-anhnn b-esas olduuna ve mufassal bir raporun irsl olunacana
dair Fransa Hkmeti'nden cevab alnd sefret-i mrunileyhdan b-takrr ir olunmudur, efendim.
19 Eyll sene [1]331 / [2 Ekim 1915]
19
Marz- ciznemdir
nc Frka'ya mensub Otuz Birinci Alay'n nc Tabur'un Birinci Bl efrdndan iken geen ehr-i Nisan zarfnda anakkale Muharebesi'nde Fransz eline esir derek el-yevm Limni Adas'nda Mondros karyesinde mukm bulunduunu haber aldm biraderim Geyveli smail olu Sleyman'n ihtiyacnn tehvni zmnnda tedrik eylediim bir aded lira-y Osma105
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
n ile bir kta mektubun merkma irsl ve sli esbbnn istikmli hususuna
msaade-i aliyye-i nezret-penhleri yn buyurulmak bbnda emr u irde
efendim hazretlerinindir.
F 21 Eyll sene [1]331 / [4 Ekim 1915]
Vezneciler'de
Kuyucu Murad Paa Medresesi'nde
Geyveli
shak Necati
BOA, HR. SYS, 2194/50
20
Harbiye Nezreti
stihbart Kalemi
1530

anakkale dr'l-harbinde mecrhan esir edilip Takla Hastahnesi'nde taht- tedavide bulundurulan ngiliz sersndan 3164 numaraya mukayyed
Hellig Hodar'in iki gz ryetden mahrum bulunmasna binen Amerika Sefreti'nin iltims zerine merkmun memleketine iadesi tasvb edilerek sefret-i mezkreden izm edilecek memura teslim edilmesi zmnnda Merkez
Kumandanl'na tebligt icr edilmi olduundan muktezs f edilmek zere Amerika Sefreti'ne tefhm-i keyfiyet buyurulmas merhn- rey-i sm-i
dver-i azamleridir. Ol bbda emr u fermn hazret-i veliyy'l-emrindir.
F 25 Zilkade sene [1]333 ve f 21 Eyll sene [1]331 / [4 Ekim 1915]
Harbiye Nzr nmna
(mza)
BOA, HR. SYS, 2218/35
106
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
21
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Numara: 17253

Harb Matbt Karargh lisanndan gazetelerle neretdirilmesini rica
ederim:
Franszlarn Trk Ordusu hakkndaki takdirt:
stanbul'dan firar eden Emile Galli isminde bir muharrir Goulois gazetesinde anakkale mdafaas hakknda bir silsile-i makalt nerediyor. Mmileyh, Trk tekilt- askeriyesinden, Mttefikne kar gsterilen sebat ve
mukavemetden bahsederek bu sebat ve mukavemetdeki esrr Franszlara bildirmek istiyor. Mezkr makaltn en mhim ve nazar- dikkati clib aksm,
levzm ve ieden bhis olanlardr.
Muharrir diyor ki:
"Trkiye'de vaktiyle deta mehul olan Levzmt- Umumiye Tekilt
o kadar mazhar- tekml olmudur ki bugn model ittihzna sezdr. Balkan
Muharebesi esnsnda Trklerin fi'l-hakika askerleri yok deildi. Fakat askere ekmek verilmiyor ve cephaneleri noksan kalyor idi. Bugn ise anakkale'deki askerin hibir eksii yokdur. Ekmek askerin bulunduu mahalde tabh
ediliyor. Un pek ziyade mebzldr. ibh-i cezrenin pek ok nuktnda matbahlar tesis ve bu suretle askere muntazaman scak yemek verilmesi temin
edilmidir. Birinci hat siperlerinde bulunan efrda kahve bile veriliyor.
stanbul'a gelen bi'l-cmle mecrhn be bir ehre arz ediyorlar. Bunlarn shh ve mkemmel bir suretde ie ve tedavi edildikleri yek nazarda
anlalyor. te Trklerin anakkale'de etin ve l-yetezelzel mukavemeti
esbbndan birisi ie hidemtnn fevkalde intizam ve mkemmeliyetidir".
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
BOA, HR. MA, 1145/67
107
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
22-1
ube: 2
5161

Anafartalar'da ve Arburnu'nda 30-31 Austos gecesi keif kollarmz
muhtelif mahallerde dman siperlerine muvaffakyetli basknlar yapmlardr.
31 Austos'da toplu hedef gsteren dman ktat ile araba ve mekkr kollar topularmzn messir ateleriyle teleft verdirilerek datlmdr.
Arburnu'nda Ykseksrt'da dmann bir top mevziiyle muhkem yaplm
iki tarassud mahalli tahrib edilmidir.
Seddlbahir'de leden evvel merkezdeki mevzilerimizden bir ksmna
kar dman topular yarm saat kadar tesirsiz ate amdr.
1 Eyll [1]331 / [14 Eyll 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1143/12
22-2
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Numara: 307
anakkale:
Anafartalar Grubu Cephesi'nde 1/7'de Kemikli iml-i arksinde ve
Laletepe garbnda dmann bir iskele yapmakda olduu grld.
iml Grubu Cephesi'nde mhim bir vaka olmad.
108
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Cenb Grubu Cephesi'nde 31/6 gn Seddlbahir'e drd kk olmak

zere dolu on alt nakliye gemisi geldi. Bu gelen ktatla cephe ktat takviye mi yoksa tebdl mi ediliyor? Netice anlalamad. 1/7'de dman bu cepheye kar topu ateine devam etdi. Hasart pek czdir. Dmann 31/6'da
denize atd 3 sra f drt sra oldu. 1/7'de dman birka amandra daha
atd ve bir istimbot bu sralar muayene etdi. 1/7'de bir dman tahtelbahiri
Burgas skelesi'ne bir torpil atd. Torpil patlamad. Sahile kd. Boazlar Kumandanl 31/6'da Seddlbahir'le Yeniehir Burnu arasnda dman tarafndan tesis olunan sralarn bir torpil hatt olduunu bildiriyor. torpil gemisi
bu hatt tesis etmidir. Bu hattn geilecek mahalli grne nazaran
Seddlbahir civarnda imi.
2 Eyll [1]331 / [15 Eyll 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1139/30
22-3
ube: 2
4810
Matbt Mdriyeti'ne
Vaziyetde tebeddl yokdur. Anafartalar'da 1 Eyll gecesi keif kollarmz cretli basknlaryla perakende dman kuvvetlerini taciz ve firara mecbur eylemilerdir.
Seddlbahir'de sa cenhda dman lamna kar tarafmzdan kazlan lam patlatlarak dman lam tahrib edilmidir ve dman lamclar
itlf edilmidir. Sol cenhda zikzak siperler ina etmekde olan dman efrd
tarafmzdan atlan bombalarn tesiriyle telefta uratlarak siper inas men
edilmidir. Bu cenhda iki dman bataryas topu atelerimizle iskt olundu.
109
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
31 Austos'da Boaz sahil bataryalarmz lyas Burnu civarndaki dman ktatn, Tekke Burnu'ndaki iskeleyi, Seddlbahir'i ve bundan baka
piyadelerimize ate aan Hisarlk'daki dman bataryalarn messir bir suretde ate altna almdr. Bu atelerin dman ktalar zerine iyi tesir yapd tarassud edildi. Hisarlk'daki dman bataryas atei kesdi. 1 Eyll['de] bu
bataryalarmz, Seddlbahir skelesi civarndaki mctemi dman topularn ateleriyle datmdr.
2 Eyll [1]331 / [15 Eyll 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1143/26
22-4
ube: 2
4848
Matbt Mdriyeti'ne
Vaziyetde tebeddl olmad.
Anafartalar'da sa cenhmz karsnda dmann yapmakda olduu
tahkimt atelerimizle men edildi. Hisarlk Burnu'na yaklamak isteyen dman torpidosu topu atelerimizle karld. Sahil bataryalarmz dmann
torpil gemileriyle Seddlbahir mntkasnda mhim grnen dman hedeflerini muvaffakyetle topa tutmudur.
3 Eyll [13]31 / [16 Eyll 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1143/35
110
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
22-5
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Numara: 309
Marmara Denizi:
3/7'de dman tahtelbahirlerinden birisi Marmara Denizi arknda dieri garbnda grld.
anakkale:
Anafartalar Grubu Cephesi'nde, 2-3[/7] gecesi keif kollarmz dmandan seksen kum torbas, be tfek, bir kangal tel, drt krek, drt kazma, ii
dolu bir cephane ve bir bomba sand itinm etdiler. iml Grubu Cephesi'nde 2/7'de Arburnu'na yanaan bir hastahne gemisinden mavna ile arabalar karld.
Cenb Grubu Cephesi'nde, 3/7'de sol cenh karsndaki bir dman
bomba mahallini topu ateiyle tahrib etdik. 2/7'de imlden gelen asker dolu iki nakliye sefinesi Seddlbahir'e asker ihrac etdi. 3/7'de bir torpil taharr
gemisi evvelce denize atlan amandralar arasna a gerdi. 3/7'de dmann
kbil-i sevki balonu mroz zerinde bir saat kadar tayern etdi.
4 Eyll [1]331 / [17 Eyll 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
BOA, HR. MA, 1141/5
22-6
ube: 2
4877

Vaziyet tebeddl etmemidir.
Muhtelif istikametlerde karlan keif kollarmz dman frsat bulduka taciz ederek her basknda ganim ile avdet ediyorlar.
111
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Siper yapmaya alan ve ara sra toplu hedef gsteren dman ktat
messir topu atelerimizle teleft vererek datlmakdadr.
Seddlbahir'de sol cenhda 3 Eyll leden evvel topularmz dmann bir bomba mevziinde byk bir itil vuka getirdiler. Dman bu itilden sonra bu mevziden bomba endhtna devam edememidir.
4 Eyll [13]31 / [17 Eyll 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1143/45
22-7
ube: 2
4971

Deniz tayyrelerimiz mroz Adas'nda Kefalos Liman'na taarruz etdiler. Byk bir dman vapuruna tam bir isabet vki olmu ve akabinde gemide bir alev zuhuruyla beraber su stnunun ykseldii grlmdr.
Anafartalar'da 5 Eyll gecesi keif kollarmz dman keif kollarn
tard ederek dman siperlerine muvaffakyetle bomba atmlar ve bir mikdar
tfek ve edevt- harbiye itinm eylemilerdir.
5 Eyll['de] Kemikli Liman civarndaki dman ordughlarna topularmz tarafndan icr edilen ate pek ziyade messir olmudur.
Arburnu'nda bir vaka olmad.
Seddlbahir'de merkez mevzilerimize ate aan dman topusu mukabil kesf topu atelerimizle iskt edilmidir. Bu mntkada dahi keif kollarmz Kerevizdere civarndaki dman siperlerine takarrble tesirli bombalar
atdlar.
112
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Sahil bataryalarmz 5 Eyll leden evvel Seddlbahir'de dman ordughyla piyade ve topu mevzilerine ate adlar. Byk apl bir dman
bataryasnn hemen yaknnda iddetli bir infilk mtekib hastahne arabalarnn ale'l-acele batarya civarna yldklar grlmdr.
leden sonra Patri sisteminde bir Fransz sefine-i harbiyesiyle Seddlbahir'de dman kara bataryas, sahil bataryalarmza bir saate yakn ate etmiler ve neticede hibir zarar yapamamlardr.
6 Eyll [1]331 / [19 Eyll 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1143/70
22-8
ube: 2
5017

Anafartalar'da 6 Eyll['de] sa cenhmz karsnda tahkimtla megul
dman ktat topu atelerimizle datlmdr.
Arburnu'nda sol cenhdan icr edilen topu atelerimizle dmann
bomba mevzileri ve piyade siperlerinin birok aksm tahrib edilmi ve bu
sra siperlerini terk ile firar eden dman efrd piyade atelerimizle telefta
dr edilmidir.
Seddlbahir'de sa ve sol cenhda tahkimtla uraan dman efrd
topu atelerimiz altnda ameliyt tatile mecbur edilmidir. Dman topularnn sol cenhmz binlerce mermi sarfyla yapd ate basknlarndan hemen hibir zyit olmamdr.
113
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
6 Eyll['de] Kerevizdere munsabb yaknna yaklaarak mevzilerimize

ate aan iki dman torpidosu atelerimizle karlmdr. Dman Seddlbahir'den ve Mavroya Adalar'ndan atele mukabele etmise de bir ey yapamamdr.
Bir dman tayyresi Deirmenburnu nndeki hastahne gemimize
4 aded bomba atmdr.
Dman hastahne gemilerini asker sevki ve direklerinde rsd bulundurmak suretiyle suistimal etmekdedir.
7 Eyll [1]331 / [20 Eyll 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1143/86
22-9
5806

Anafartalar mntkasnda bir hdise olmamdr.
Arburnu'nda: Arburnu arkndaki iki dman topuna 6 Eyll'de icr
edilen endhtda her iki topa da birer tam isabet vki olmu ve kaan dman efrd messir topu ateiyle telefta dr edilmidir. Ayn gnde Arburnu civarnda duran gemiye bir mermi isabet etdirilerek gemide yangn zuhur etmi ve Kabatepe aklarnda mavnalarla hamle ihrac eden bir rmorkre bir isabet vki olmasyla her ikisi mroz Adas'na ekilmidir.
Seddlbahir mntkasnda dahi tebeddl olmamdr.
17 Eyll['de] Anadolu bataryalarmz, Morto Liman'yla Seddlbahir'deki dman ktatn, Hisarlk'daki dman topusunu messir suretde topa
tutmudur.
114
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Dman byk apl toplaryla da muhnik gaz nereden dneler istiml

etmekdedir.
8 Eyll [1]331/ [21 Eyll 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1143/102
22-10
ube: 2
5118
Matbt Mdriyeti'ne
8 Eyll'de Anafartalar'da topu atelerimizin tesiriyle sol cenhmz
karsndaki dman siperlerinde ve ordughlarnda zuhur eden yangn iki saat devam etmidir.
Arburnu'nda 7-8 gecesi sol cenhmzda dman tarafndan atlan lam pek cz bir hasar yapm ve derhal tamir edilmidir.
Seddlbahir'de 8 Eyll leden evvel dman topular sol cenhmza
kar bir mddet iddetli ate am ve bu sra bomba endht icr eylemi ise
de topularmzn mukabeleleriyle dman topusu iskt edilmidir.
9 Eyll [1]331 / [22 Eyll 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
BOA, HR. MA, 1144/6
115
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
22-11
5171
Tebli-i Resm
Matbt Mdriyeti'ne
Anafartalar'da keif kollarmz dman siperlerine bombalaryla taarruz
ederek dmana teleft verdirmiler ve bir mikdar tfek cephane itinm etmilerdir.
19 Eyll'de Byk Kemikli civarndaki dman ordughna icr edilen
topu atelerimizin ordughda epey zyit mcib olduu tarassud edilmidir.
Arburnu'nda sa cenh topularmz dmann siperleriyle zemnliklerinden bir ksmn ve iki tarassud mahallini tahrib etdiler ve kereste ykl byk bir yelken gemisini batrdlar. 8-9 Eyll gecesi bu cenhda tarafmzdan
patlatlan bir lam dmann mukabil bir lam[n] keltmidir.
Seddlbahir'de 8 Eyll'de sol cenhda Kerevizdere civarnda bir zbit
ile dokuz neferden mrekkeb bir dman keif kolunun kffesi itlf edilmidir.
Topularmz bu cenh karsnda bir dman bataryasn ateleriyle
iskt etdiler. Hisarlk Burnu'na yaklaan bir torpidosunu kardlar.
Sahil bataryalarmz Boaz'a takarrb eden bir Fransz torpidosunu
ate altnda tard etdiler ve Seddlbahir'de Morto Krfezi'ndeki dman ktatn ve Hisarlk'daki dman topusunu messir bir suretde bombardman
etdiler.
Bir dman tayyresi 8 Eyll'de anakkale'de teden beri mevkii ve
iaretleriyle hastahne olduu malum olan Asker Merkez Hastahnesi'ne
bomba atmsa da bir hasar yapamamdr.
10 Eyll sene [1]331 / [23 Eyll 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
BOA, HR. MA, 1144/22
116
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
22-12
5222
Tebli-i Resm
Matbt Mdriyeti'ne
Anafartalar'da topularmzn messir ateleriyle dman siperlerinden
bir ksm yeniden tahrib edildi.
Arburnu'nda Ykseksrt'da bulunan bir dman topu atelerimizle sakatland.
Seddlbahir'de sa cenhmz ilerisinde tarafmzdan patlatlan bir lamn tesiriyle dmann bir ksm siperi ve bombalara kar gerilen tel kafesleri tahrib olundu. Ayrca bize kar dmann kazmakda olduu bir lam da
bu srada tahrib olunmu ve dman lamclar kmilen itlf edilmidir.
11 Eyll sene [1]331 / [24 Eyll 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
BOA, HR. MA, 1144/31
22-13
5460
Tebli-i Resm
Matbt Mdriyeti'ne
Vaziyet gayr- mtebeddildir.
Keif kollarmz mtearrzne hareketleriyle dmandan silah ve techzt- harbiye itinmnda devam ediyorlar. Bir dman kruvazr Arburnu mntkasnda Conkbayr'ndaki mevzilerimize tesirsiz ate eder iken topularmzn mukabelesiyle bir mermi tam bordasna isabet etmi ve kruvazr
uzaklamdr. Seddlbahir'de bir mddet top dellosu devam etmi, dman
117
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
bataryalarndan birka iskt edilmi ve sol cenhda dman siperlerinden

bir ksm tahrib edilmidir. Sa cenhda karlkl lam msdemesinde dman lam ibtal edilerek lamclar telef edilmidir.
11 Eyll [1331] / [24 Eyll 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
BOA, HR. MA, 1145/15
22-14
5806
Tebli-i Resm
Matbt Mdriyeti'ne
Anafartalar'da sa cenhdan karlan keif kollarmz dmandan krk
tfek ve bir mikdar cephane itinm etdiler.
12 Eyll'de topularmz Mestantepe gerisinde dman ordughlarn
ate altna alm ve pek ok zyit verdirmidir.
Arburnu'nda sa cenh ilerimizde patlatdmz bir lamla dmann
yapd lam tahrib edilmidir. Topularmz sol cenhda dmann bomba
mevzilerini ate altna alm ve bu esnada mukabele eden dman topular
iskt edilmidir. Arburnu aklarnda yk karan nakliye gemisi topu
atelerimizle karlmdr.
Seddlbahir'de 11 [Eyll] akam dmann sol cenhda atd birok
bombalardan hibiri siperlerimize dmemi ve bilakis bir ksmnn kendi siperlerinde patlad grlmdr.
13 Eyll [1331] / [26 Eyll 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
BOA, HR. MA, 1144/49
118
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
22-15
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Numara: 318
Beinci Ordu, Ordu Kumandanl, 12/7/[13]31: Anafartalar Cephesi'nde mhim bir vaka olmad.
iml Grubu Cephesi'nde 11-12/7'de sa cenhmz ilerisinde patlatdmz bir lamla dmann yapd bir lam tahrib etdik. Arburnu aklarnda mavnalarla hamle ihrac eden nakliye gemisini topu ateimizle kardk.
Cenb Grubu Cephesi'nde 12/7'de sa cenhda Sndere cenbunda
dmann icr eyledii hafriytdan siperlerini ilerletmek istedii anlald. Sndere'de ilk defa olarak, nakliyt icr eden 7 kadar devesi grld.
13 Eyll [1]331 / [26 Eyll 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
BOA, HR. MA, 1140/78
22-16
5370
Tebli-i Resm
Matbt Mdriyeti'ne
Vaziyetde bir tebeddl olmamdr.
Muhtelif istikametlerde karlan keif kollarmz biri Anafartalar'da dieri Kerevizdere civarnda dolaan iki dman keif kolunu pusuya drerek
119
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
esir etmiler ve ayrca dman siperlerine icr eyledikleri basknlar neticesinde bir hayli tfek, cephane, telefon ve istihkm lt itinm eylemilerdir.
14 Eyll [1331] / [27 Eyll 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
BOA, HR. MA, 1144/69
22-17
5417
Tebli-i Resm
Matbt Mdriyeti'ne
13-14 Eyll gecesi keif kollarmz Anafartalar mntkasnda dman
siperlerine bombalaryla baskn yapp elliden fazla tfek, kasatura ve drbn
itinm etmilerdir. Arburnu'nda sa cenh bataryalarmz dmann bataryasn ateleriyle iskt ve bunlardan bir topu tahrib etmilerdir.
Seddlbahir'de 14 Eyll leden sonra btn cephede piyade atei ve
sol cenhda top ve bomba endht tet edilmidir. Merkezde krk-elli neferlik dman kuvveti hcuma yeltenmilerse de siperlerinden on adm ayrlr
ayrlmaz atelerimizin altnda ksm- azam telef ve mtebksi yine siperlerine firar etmidir.
Bir tayyremiz 14 Eyll sabah mroz Adas'nda dmann tayyre hangarna bir bomba isabet etdirmidir.
15 Eyll [1331] / [28 Eyll 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
BOA, HR. MA, 1144/74
120
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
22-18
5452
Tebli-i Resm
Matbt Mdriyeti'ne
yn- kayd bir tebeddl olmamdr.
14 Eyll akam Kerevizdere hizlarnda grnen bir dman torpidosu sahil bataryalarmzn ateleriyle batrlm ve Seddlbahir civarndaki dman mevzileri bu bataryalarmzn messir ateleriyle bombardman edilmidir.
14-15 Eyll gecesi muhtelif istikametlere karlan keif kollarmz bir
dman keif kolunu pusuda bastrarak bir ksmn telef ve esir etmi ve dier
tesadf etdikleri dman keif kollarn da firara mecbur ederek bir hayli silah
ve techzt itinm etmilerdir.
Seddlbahir'de 15 Eyll'de dmann muhtelif tayyreleri mevzilerimize bir mddet ate am ise de topularmzn edd mukabelesi neticesinde
skta mecbur edilmidir.
16 Eyll [1331] / [29 Eyll 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
BOA, HR. MA, 1144/83
22-19
5500
Tebli-i Resm

16 Eyll leden evvel Anafartalar'da dman kara ve gemi toplaryla
mevzilerimize neticesiz bir ate am ise de topularmz mukabele ve dmann obs toplarn ate altna alarak bunlar iskt ve bir makineli tfek mev121
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
ziini tahrib etmidir. Arburnu'nda fslal top atei tet edilmidir. Seddlbahir'de sa cenhda dman tarafndan patlatlan bir lam hibir hasar yapmamdr.
17 Eyll [1331] / [30 Eyll 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
BOA, HR. MA, 1144/92
22-20
5530
Tebli-i Resm
Matbt Mdriyeti'ne
16-17 Eyll gecesi keif kollarmz Anafartalar'da dman keif kollarn siperlerine kadar tard ve takib ederek yirmi tfek, kasatura ve sair techzt- harbiye itinm etmilerdir.
Arburnu'nda sol cenh topularmz Kanlsrt civarndaki dman siperlerini ve mahll-i mahfzalarn tahrib etmidir.
Seddlbahir'de 16 Eyll akam sa cenhdan patlatdmz bir lam
tesiriyle dman siperlerinin bir ksm yklmdr. 16-17 gecesi sol cenhdan
karlan bir keif kolumuz dman siperleri nndeki kum torbalarn tahrib
ve tel rglerini skp getirmilerdir.
18 Eyll [1331] / [1 Ekim 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
BOA, HR. MA, 1145/2
122
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
22-21
5605
Tebli-i Resm
Matbt Mdriyeti'ne
Keif kollar msdemesiyle mutd olan piyade ve topu ateinden
baka bir hdise olmamdr.
11 Eyll'de Seddlbahir'de sa cenhmz ilerisinde tarafmzdan patlatlan bir lam[la] dmann mukabil lam tahrib olunarak iindekiler itlf
edilmidir.
20 Eyll [1331] / [3 Ekim 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
BOA, HR. MA, 1145/26
22-22
5633
Tebli-i Resm
Matbt Mdriyeti'ne
Anafartalar'da ve Arburnu'nda mhim bir hdise olmamdr.
20 Eyll'de Seddlbahir'de sol cenhmza kar dman topular bine
yakn mermi sarf etmelerine mukabil bir ey kazanamamlardr. Topularmzn iddetli mukabeleleri neticesinde dman bataryalar ate kesmilerdir.
Bu cenhda tarafmzdan patlatlan bir lam dmana hayli teleft verdirmidir.
123
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
leden sonra anakkale istikametine ate aan bir kruvazre topularmz iki mermi isabet etdirerek kruvazrn arkasn ykmlardr.
20 Eyll'de Anadolu sahil bataryalarmz Seddlbahir skelesi'nde dmann ilep ve dubalarna ate aarak byk zyit verdirmidir. Dman bu
atelerimize neticesiz mukabele etmidir.
21 Eyll [1331] / [4 Ekim 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
BOA, HR. MA, 1145/37
22-23
5678
Tebli-i Resm
Matbt Mdriyeti'ne
Mevzi ate muharebesinden baka yn- kayd tebeddl olmamdr.
torpido Kerevizdere munsabb civarna yaklap sol cenhmza ate
etmilerse de Anadolu bataryalarmzn mukabelesi neticesinde bir torpidoda
itil husle gelmi ve yanarak dier torpidolarla beraber Boaz haricine ekilmidir.
22 Eyll [1331] / [5 Ekim 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
BOA, HR. MA, 1145/50
124
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
22-24
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
Numara: 328
anakkale, Beinci Ordu:

23/7/[1]331: Cephelerin vaziyetinde bir tebeddl olmad. 23/7 saat 4
leden sonra dman deniz ve kara toplaryla Kiretepe'yi yirmi be dakika
kadar bombardman etdi. Bir dman torpidosuna bir mermimiz isabet etdi.
23/7 akam mroz Liman'nda bulunan on nakliye gemisinden bir ksmnn fayrap [fire up] etdii grld.
24 Eyll [1]331 / [7 Ekim 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Erkn- Harb Binbas
Seyfi
BOA, HR. MA, 1142/31
22-25
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
Numara: 329
Marmara Denizi:
23/7'de bir dman tahtelbahiri Mudanya skelesi'nde bulunan Edremid
Vapuru'yla irketin 40 numaral vapuruna bir torpil atd. Torpil iskeleye arpd. skele cz hasarzede oldu. 22/7'de bir dman tahtelbahiri Karacabey'in
Yeniky skelesi'ne ve o civardaki bir kaya on yedi mermi atd.
24/7/[13]31 Anafartalar Cephesi'nde: 23-24/7'de dmann tahkimtla
megul olduu grld. 24/7'de Suvla Liman'ndaki bir kruvazre bir top mermimiz isabet etdi.
iml Grubu Cephesi'nde: 24/7'de dman Arburnu'na bir mavna asker kard.
125
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Cenb Grubu Cephesi'nde ber-mutd topu dellosu oldu.

24/7 saat 3 sonrada mroz'da iki yangn zuhur ve akama kadar devam
etdi. 23/7'de iki nakliye gemisi Merkeb Adalar arasndan ve bir byk nakliye gemisi mroz civarndan Seddlbahir'e geldi. 24/7'de dman Kemikli ve
Arburnu'na birok mikdarda cephane sandklar kard.
On Yedinci Kolordu, 24/7/[13]31: 24/7'de bir dman tayyresi Kean
civarndaki hastahne yaknnda bulunan cephane sandklar zerine iki bomba
atd. Bir hasar olmad.
Liman Paa, 5/10/[19]15: Tayyrelerimiz nz civarnda dumanlar kan iki sefine grdler. Mo[n]dros Krfezi'nde 81 nakliye vapuru ve drt harb
sefinesi vardr. Adadaki adrl ordugh eskisi gibi.
Boazlar Umum Kumandanl, 5/10/[19]15: Anadolu bataryalar Kerevizdere ve Hisarlk', Seddlbahir'den Morto Krfezi'ne ilerleyen bir piyade
kuvvetini, Seddlbahir'deki ihrac iskelesini, Kerevizdere'deki mevzilerimize
ate etmek isteyen bir torpidoyu ate altna ald. Dman mukabele etdi. Bir
dman tayyresi Maydos civarna 3 bomba atd. Btn gn dmann arabalar, toplar, brgrleri, askerleri Seddlbahir caddesi zerinden rhtm vapuruna doru gidip geliyor. 22/7'de Helles Burnu'ndan 3 duba, Tekke Burnu'ndan 3 vapur cenba doru gitdi. Grne nazaran toplar, arabalar, brgrler
vard.
25 Eyll [1]331 / [8 Ekim 1915]
BOA, HR. MA, 1142/45
22-26
5794
Tebli-i Resm
Matbt Mdriyeti'ne
Anafartalar'da keif kollarmz tahkimtla megul dman efrdna
bombalaryla taarruz ederek tahkimta mni olmulardr.
126
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
24 Eyll'de topularmzn endht etdii mermilerden birisinin Kemikli Liman'nda bir kruvazre isabet etmesiyle kruvazr limandan firar etmidir.
24 [Eyll] leden sonra: mroz Adas'nda zuhur eden yangn akama
kadar devam etmidir. Arburnu'nda ehemmiyetsiz piyade atei ve bomba endht tet edilmidir.
Seddlbahir'de: Sol cenh topularmz dmann bomba mahallini messir ateleriyle tahrib etmilerdir.
25 Eyll [1331] / [8 Ekim 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
BOA, HR. MA, 1146/9
22-27
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
Numara: 330

26/7[13]31 Cenb Grubu Cephesi'nde: 24-25/7'de dman tahkimtla
megul oluyordu. Atele taciz etdik.
25/7'de dolu bir hastahne gemisi Suvla'dan mroz'a hareket etdi. Byk
Kemikli'ye yanamak isteyen byk bir vapuru topu ateiyle uzakladrdk.
iml Grubu Cephesi'nde mhim bir vaka olmad.
Cenb Grubu Cephesi'nde: Dmann Tekke Burnu'na kurduu Salb-i
Ahmer adrlarnn adedi elliye bli oldu. 25/7 akam ykl bir nakliye gemisi Merkeb Adas'ndan, ykl dier bir byk nakliye gemisi de Limni'den
Tekke Burnu'na geldi. Hamlesi arabadan ibret olan bir nakliye gemisi arkasnda bir duba olduu halde Seddlbahir'den Bozcaada'ya gitdi.
127
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
24-25 gecesi dmann patlatd lamlardan hsl olan ukurlar igal

ve tahkim etdik. leden evvel bir nakliye gemisi arkasnda byk bir yelken
gemisi olduu halde Tekke Koyu'ndan Adalar Denizi'ne gitdi. leden sonra
bir nakliye gemisi Adalar Denizi'nden Tekke Burnu'na geldi.
26 Eyll [1]331 / [9 Ekim 1915]
BOA, HR. MA, 1142/57
22-28
5826
Tebli-i Resm
Matbt Mdriyeti'ne
Anafartalar'da 25 Eyll'de Byk Kemikli'ye yanamak isteyen byk
bir dman vapurunu topu ateimizle uzaklamaya mecbur etdik.
Arburnu'nda 25 Eyll'de hafif piyade ve topu ateiyle bomba endht
tet edildi.
Seddlbahir'de 24/25 gecesi bataryalarmz dmann projektrlerini
ate altna alarak sndrdler. Sa cenhmz ilerisinde dmann patlatd
lamlardan hsl olan ukurlar igal ve dman aleyhine tahkim etdik.
25 Eyll'de Seddlbahir civarnda grlen dman ktatn topu ateimizle zyit- klliyeye dr etdik.
26 Eyll [1331] / [9 Ekim 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
BOA, HR. MA, 1146/15
128
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
22-29
5864
Tebli-i Resm
Matbt Mdriyeti'ne
Anafartalar'da 26 Eyll'de sol cenhmza ate aan dman bataryalar mukabil topu atelerimizle iskt edilmidir.
Arburnu'nda dmann kazmakta olduu bir lam tarafmzdan muvaffakyetle patlatlan lamn tesiriyle ibtal edilmidir. Dmann Korkudere civarndaki topu mevzii messir topu atelerimizle tahrib edilmi ve bu
mevzii dman tahliyeye mecbur edilmidir.
Seddlbahir'de 25/26 Eyll gecesi sol cenhdan karlan keif kollarmz dman siperlerine bomba taarruzu icr etmiler ve bir mikdar ganim
ile avdet etmilerdir.
27 Eyll [1331] / [10 Ekim 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
BOA, HR. MA, 1146/36
22-30
6354
Tebli-i Resm
Matbt Mdriyeti'ne
Anafartalar'da 27 Eyll'de topularmz Kiretepe iml ksmnda grlen dman torpidosuna bir mermi isabet etdirmeleriyle bir zrhl ve ayrca
bir torpido on dakika kadar bil-tesir bataryalarmza ate amlardr.
129
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
leden sonra dman siperi altnda tarafmzdan patlatlan lamn

tesiriyle siperdeki dman efrdnn birou telef ve mtebksi siperden firar etmidir.
Arburnu'nda bir dman torpidosu sa cenhmza ve bir kruvazr ile
bir monitor Maydos istikmetine bir mddet neticesiz ate am ve badeh
ekilmilerdir.
Seddlbahir'de: Mevzilerimize kar dman ber-mutd binden fazla
mermi sarf etmi ise de hibir zarar yapamam ve topularmzn mukabelesiyle dman bataryalar ve bomba mahalleri ate altna alnarak dman atei iskt edilmidir.
27 Eyll [1331] / [10 Ekim 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
BOA, HR. MA, 1146/37
22-31
5932
Tebli-i Resm
Matbt Mdriyeti'ne
Byk Kemikli civarnda dman ordugh topularmz tarafndan
ate altna alnarak hayli teleft verdirilmidir.
Arburnu'nda ve Seddlbahir'de hafif piyade ve topu ateleri ile bomba
endht tet edilmidir.
29 Eyll [1331] / [12 Ekim 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
BOA, HR. MA, 1146/61
130
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
22-32
5976
Tebli-i Resm
Anafartalar'da tarafmzdan endht edilen top bombalar dmana mhim zyit verdirmidir.
Arburnu'nda dmann bir mitralyz mevzii topu atelerimizle tahrib
edilmidir. Dmann bir torpidosu ile bir ksm bataryalar tarafndan topularmza kar adklar ate tesirsiz kalmdr.
Seddlbahir'de sa cenhda 28/29 Eyll gecesi keif kollarmz dman
siperlerine bomba baskn yaparak ziyade zyit husle getirmilerdir. 29 Eyll'de sol cenh ilerisinde tarafmzdan patlatlan lam dman siperinden
byk bir ksmn tahrib etmidir. Epey mddetdir mhim bir muharebe olmad halde bugnlerde dman hastahne gemilerinde grnen faaliyet dmann teden beri bu gemileri asker, cephane naklinde suistiml etmekde olduunu vzhan isbat etmidir.
30 Eyll [1331] / [13 Ekim 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
BOA, HR. MA, 1146/77
23
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Numara: 1678

Zrdeki havdisin gazeteler ile neri mercdur:
ngiliz Bahr- Sefd Kuvve-i Seferiyesi'nin anakkale dr'l-harektnn balad tarihden f 21 Austos sene [1]915 tarihine kadar olan zyit
Harbiye Nezreti msternn parlamentodaki beyntna nazaran:
131
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Zbitn
Efrd
Maktl
1.130
16.478
Mecrh
2.371
59.257
Kayp
373
8.021
Yekn
3.874
83.756
Yekn- umum 87.630'dan ibret bulunduu f 17 Eyll sene [1]331

tarihli Times gazetesinde gsterilmidir.
F 4 Zilhicce sene [1]333 / F 30 Eyll sene [1]331 / [13 Ekim 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
BOA, HR. MA, 1146/82
24
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Numara: 16188

22 Eyll sene [1]915 tarihli Times gazetesinden:
Bir Doktorun Rznmesi
Anzak'da Muharebe - Bir Hastahne Gemisinin Yapd
8-10 Austos sene [1]915 muharebesinde sahilden bir buuk mil akda
demirli bulunan Devenha ismindeki hastahne gemisinde bulunan bir doktor
tarafndan tdeki notlar yazlmdr:
8 Austos, saat 3.30 (b. z.): Mdhi bir muharebe devam etmekde. Altepe'nin sana bomba ve mermi yamuru yamakda. Ar sahr toplar ile
hcum edilmekdedir.
132
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Saat 9.05 (b. z.): Monitorlardan ve sefin-i harbiyeden atlan on iki pusluk mermiler, yedi-sekiz mil uzakda duran gemileri sarsmakda. Mehtabsz,
lkin yldzl bir gece var.
Saat 9.20 (b. z.): Bir rmorkr, yedeinde iki sandal mecrhla dolu olduu halde geldi. Bu akam yedide olan muharebede, kolundan vurulmu olan
bir zbitle grdm. 301 rakml tepenin bugn bizim asker tarafndan zabtedildiini fakat Trklerin mukabil taarruzlarna dayanlmayacan syledi.
Bu gece, Avustralyallar tarafndan yeni toplar himayesinde byk ve dehetli hcum yaplacakdr.
Saat 10.30 (b. z.): Tekmil ahvl pek mahf. Tepenin etrafna devaml
tfek ve saylmaz top ve bombalar mdhi suretde lm samakda. Byk
bombalar ac tarrkalar ile infilk etmekde ve neretdikleri ziylar etraf tenvr etmekde. Bu ziylar arasnda bir torpidonun veya bir torpil taharr gemisinin ekl-i siyahsi grnmekde. En byk meakkat, yarallara bakmakda.
Saat 1 (k. z.): Pek byk arapneller sol tarafda ayn mevki zerinde
patlamakda. Sanki semada byk bir ta eklinde mdhi bir kitle-i ziy etrafa kvlcmlar samakda. Her mermi infilkyla birok dumanlar, talar, ziylar saarak hedefini bulmakdadr. Bu byk mermilerden 1.5 dakika fsla ile
yirmi kadar atld. Btn gece tfek ve top endht devam etmekde. Biz vazifemizi kable'z-zevl buukda bitirdik ve istirahat iin kamaramza ekildik.
9 Austos, saat 7.45 (k. z.): Torpil taharr gemileri, arasnda Hindliler
de bulunan birok mecrhlarla dolu olduu halde geldi. Gemiye aborda olarak, mecrhlar vapura alnmakda.
Saat 8.30 (k. z.): Yryen ve yaras hafif olanlar, mroz'da Salib-i Ahmer almet-i frikas olmadndan dolay sahne-i harbe sokulamayan dier
gemilerde tedavi edilmek zere torpil taharr gemileriyle sevk edilmekde.
Saat 11 (k. z.): ki byk monitor ve bir zrhl sahilden hemen 10-12
mil akda mroz hizalarnda durup arma endht yapmakdadrlar. Dierleri Helles Burnu hizalarnda ve olduka uzakda.
133
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Ara sra Trk mermileri bizim gerimize dyor. Fakat ekseriyetle ilerlemekde olan efrdmzn zerlerinde patlyor.
Takib-i Hava
Anzak'n biraz anda duran bir gemide, dman tayyresinin geldiine almet olan bir flamay, ayn zamanda iki tayyrenin zerimizden pek
yksek olarak gediini grdm. Biri Alman tayyresi, dieri onu takib eden
bir ngiliz tayyresi idi. Herkes yarallara bakmakla megul.
Saat 2.00 (b. z.): Sahilde vapur iskelesi yannda bulunan elbise deposu,
sevk edilecek mecrhlarla dolu. Fazla olarak dahilde oyuk bir mahalde Salib-i
Ahmer bayra temevvc etmekde. Takrben 60 kii denizde yzmekle ve
birbirleriyle su atmakla elenmekdedirler.
Saat 3.00 (b. z.): gemi, yarallar alabilecek msaid bir mevkie gitmek zere hareket etdik. Drdnc gemi bu sabah dolu olduu halde hareket
etmi idi.
Saat 5.30 (b. z.): gemi de serp mecrhla dolu. Yaras hafif olanlar karlmadka hibir adam almak kbil deil.
Saat 6.00 (b. z.): Torpil taharr gemisi bordamza gelerek yarallar alyor. Topumuz sol cenhmzda sahile amd bir vaziyetde birka mil ileride.
Tekmil ateimiz, son gece Trkler tarafndan mdhi bombalar ve hcumlar
ile zabt edilen tepenin -ki biz bu muharebeye hidiz- zerine mteveccih.
Fakat yine tepe maatteessf Trkler elinde.
Saat 6.30 (b. z.): Pek ok mecrhlar mroz'a sevk edilmek zere taharr gemilerine verilmekde.
Saat 10.30 (b. z.): Alt mecrh dolu sandal, gemimizin mecrhla dolu
olmas mnasebetiyle Dongola Hastahne Gemisi'ne gnderildi.
Saat 10.30 (b. z.): Dongola'nn dolu olmasndan dolay alamad bir
ksm mecrh tekrar gemiye geldi. Ayn zamanda sahilden de dier bir kfile
daha geldi ve kendileri iin gidecek bir yer olmad ve sahilde pek ok mecrhun iskele zerinde yatmakda bulunuduunu sylyorlar. Bunlar gverte134
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
ye istif eder tarzda aldk. Kendilerine ay vesaire vererek istirahatlarn temine aldk. Onlar gverteye kar kmaz yatmak ve uyumak istiyorlard. Bazlar iki gece uyumamlar ve mtemdiyen harb etmilerdi.
Bizim gemide pek ok mecrh vard. Son gece nsfu'l-leylden drt saat
sonraya kadar alm idik. Bu sabah da saat bee kadar aldk. Kadnlar
ve nbetiler sabaha kadar istirahat etmemilerdi.
Saat 2.00 (k. z.): Benim bugn olan iim, krlm bir kolu sarmak ve
heyecanl ve messir seyl'd-dem ameliyesini yapmakla kald.
Saat 2.45 (k. z.): Hak edilmi uykuya gitdim.
10 Austos, saat 4.15 (k. z.): Bir buuk saat istirahatdan sonra muhtac-
ameliyt mecrh bir zbitle hemen altmlk bir papaza hemen ameliyt yapmak zere arldm. Mondros'a hareket etmek zere emir aldk. Geceleyin
be mecrh daha ld. tanesi de, kendilerini getiren sandaln -yedekle sahile ekildii zaman defnedilmek zere- ierisinde yatyorlard.
F 7 Zilhicce sene [1]333 - F 3 Tern-i Evvel sene [1]331 / [16 Ekim
1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
BOA, HR. MA, 1148/14
25
Marz- ciznemdir
kerlerinin birderi olup On Dokuzuncu Alay'nn Yedinci Taburu'nun nc Bl'nn On Yedinci Mangas'nda ve anakkale'de askerlik
eden Gemlik Kazas'ndan Mustafa bn-i Kaya Bey muharebe esnasnda bun135
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
dan drt-be ay mukaddem Franszlar tarafndan esir edilerek Limni Adas'na sevk edilip el-yevm mezkr adada bulunduu vrd eden mektubundan
anlalm olduundan birderim nefer-i merkm Limni'nin Mondros Kasabas'nda sefl ve sergerdn bulunmakda olduu ve tehvn-i zaruriyetine medr olmak zere bir aded lira-y Osman gndereceimden ltfen vestat-
celleri buyurulmak hususunda muktez mumelenin emir ve fsna msaade-i aliyye-i Nezret-penhleri erzn ve yn buyurulmak bbnda emr u
fermn hazret-i men leh'l-emrindir.
F 5 Tern-i Evvel sene [1]331 / [18 Ekim 1915]
Bahriye Nezreti kinci Dairesi'nde
mstahdem nefertdan
Gemlikli
smail bin Kaya Bey
BOA, HR. SYS, 2194/60
26
anakkale'de ... Alay'n Birinci Tabur Drdnc Blk Kumandan Ali
Haydar bin Rza Efendi'nin am'da[ki] vlidesi Mnire Hanm, bakumandan vekili paa hazretlerinin imzasyla kendisine gnderilen kartdan olunun
ehdet haberini alnca bakumandan vekili paa hazretlerine tdeki cevab
takdim eylemidir:
Bismillhirrahmnirrahm ve bih nestan
nn fetahn leke fethan mbn*
Nasrun minallhi ve fethun karb ve beiri'l-mminn** (Y Muhammed!)
*
**
Fetih/1.
Saff/13.
136
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Muzaffer Ordu-y Osmn

Bakumandan Vekil-i ln Enver Paa hazretlerine
26 Temmuz sene 1331 tarihinde anakkale sahne-i harbinde Seddlbahir Kanlsrt nm mevkiinde ihrz- mertebe-i ehdet eden ... Alay'n Birinci
Tabur Drdnc Bl Kumandan mahdmum Ali Haydar Efendi bin Rza
Efendi hakknda irsl buyurulan tebr-nme-i safneleri vsl- dest-i tazm
oldu. Bir ehid vlidesi olmaklmdan ve mahdumumla beraber millet-i necbemizin intikamn alacak olan aile-i hakiksi anl ordumuzun tevl-i muvaffakytndan dolay samm-i vicdanmla mesrr ve mftehir olduumu
arz ve tel-i vatan urunda say ve ikdm cihan hayretde brakan asker evld ve kardalarmza tezyd-i muvaffakyt duasn yd ile bi'l-cmle maiyyet-i celleleri hakkndaki teveccht- samme-i hazret-i kumandanlerine
kar medyn bulunduumuz ihtirmt- tazmkrneyi huzur- sm-i cenb-
safnelerine arz eylerim, fermn.
F 9 Terin-i Evvel sene 1331 / [22 Ekim 1915]
Merhum Ali Haydar Efendi'nin
Vlidesi
Mnire
BOA, HR. MA, 1147/67
27
Harbiye Nezreti
stihbart Kalemi
1609

ngiliz sersndan avu Jean Pericl'n Karabiga Hastahnesi'nde ve
12 Austos sene [1]331 tarihinde iltihb- peritondan vefat vuku bulmu ve
ol bbdaki ihbariye varakas leffen huzur- sm-i fahmnelerine arz u takdim
klnm olmakla varaka-i mezkrenin ngiltere Hkmeti'ne sli hususuna
137
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
msaade-i smiye-i dver-i azamlerinin yn buyurulmas bbnda emr u

F 7 Zilhicce sene [1]333 - F 3 Tern-i Evvel sene [1]331 / [16 Ekim
1915]
Harbiye Nzr nmna
Fahreddin
**
Bb- l
Hariciye Nezreti

Makam- ciznin 10 Tern-i Evvel sene [1]331 tarihli ve 1890 numaral tezkiresine zeyldir. Karabiga Hastahnesi'nde vefat eden ngiliz sersndan avu Jean Pericl'a aid olup Muamelt- Ztiye Mdriyeti stihbart Kalemi ifadesiyle vrid olan 3 Tern-i Evvel sene [1]331 tarihli ve 1609 numaral tezkire-i aliyyeleri ile irsl buyurulan ihbar varakas 1 Tern-i Evvel sene
[1]331 tarih ve 1857 numaral tezkire-i ciz mnderect dairesinde tanzim
ve ikmal etdirilmek zere iade klnd. Emr u fermn hazret-i men leh'l-emrindir.
**
Harbiye Nezreti
stihbart Kalemi
1624

Umr- Siyasiye Mdriyet-i Umumiyesi ifadesiyle vrid-i dest-i tekrm olan f 1 Tern-i Evvel sene [1]331 tarih ve 72584-1857 numaral tezkire-i smiye-i fahmnelerinin arza-i cevabiyesidir. Mecrhan anakkale dr'l-harbinde esir edilip Tekfurda ve Cenb Grubu sevk-i mecrhn hastahnelerinde taht- tedavide iken vefat eden ngiliz efrdndan Edward olu
138
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Felkat ve Jean Polmice'e aid iki aded ihbariye varakasnn muhteviyt Latin
hurftyla tekrar yazdrld. Esasen her bir memur- shh mezkr varakalarn zrindeki talimat ahkmn fya mecbur ise de ser-y ecnebiye kendi
lisanlarndan madsn bilmedikleri veya sylemedikleri cihetle bi't-tabi
hastahneler memurniyle iyice anlaamamakda ve binenaleyh zerlerinde
hviyet markas bulunmayanlarn orduya nisbeti isim ve memleketleri hakkndaki malumt ibu ihbariye varakalarnda gene mnhasr kalmakdadr. Maamfh ser nezdinde mutlaka hviyet markas taharrsi ile muhteviytnn
aynen ir bu kere de icab edenlere tammen ir olunmu ancak ngilizce'nin diktesiyle lektr arasnda fark kll olmak ve Latin hurftndan bu bbda edilecek istifade de mahdd bulunmak ile beraber muameltmzn yalnz
kendi lisanmz iinde mdevverindeki suhlet ve hikmet mstan-i izah ve
aksi hl daha ziyade mcib-i teevv ve ilk bulunmu olmasna binen
ihbarnmelerin hastahnelerce veya sair mahallerce yine Trke olarak iml
ve takdimi ve fakat dier hkmetlerden memleketimize vrid olan bu kabl
yabanc evraka rabt edilen birer Trke suret gibi Nezret-i Celleleri Tercme Kalemince de ibu varakalarn gidecei memleketin lisanyla birer suretinin rabt ve irsli temin-i maksada daha ziyade hdim grlmekde ise de ol
vechile muktezsnn f buyurulmas ment- rey ve msaade-i smiye-i dver-i azamleridir. Ol bbda emr u fermn hazret-i veliyy'l-emrindir.
F 13 Zilhicce sene [1]333 - F 9 Tern-i Evvel sene [1]331 / [22 Ekim 1915]
Harbiye Nzr nmna
Fahreddin
**
Bb- l
Hariciye Nezreti
Hulsa: ngiliz sersndan
birine aid varaka

Makam- ciznin 10 Tern-i Evvel sene [1]331 tarihli ve 1890 numaral tezkiresine zeyldir:
139
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Karabiga Hastahnesi'nde vefat eden ngiliz sersndan avu Jean

Pericl'a aid olup Muamelt- Ztiye Mdriyeti stihbart Kalemi ifadesiyle
vrid olan 3 Tern-i Evvel sene [1]331 tarihli ve 1609 numaral tezkire-i aliyyeleri ile irsl buyurulan ihbar varakas 1 Tern-i Evvel sene [1]331 tarih ve
1857 numaral tezkire-i senver mnderect dairesinde tanzim ve ikmal etdirilmek zere iade klnd, efendim.
11 Tern-i Evvel sene [1]331/ [24 Ekim 1915]
BOA, HR. SYS, 2218/43
28
Marz- ciznemdir
Esir-i harb olarak Msru'l-Kahire'de Hill-i Ahmer Hastahnesi'nde
ser-y Osmaniyye meynnda bulunan mahdmum Mlzm- Sn Sadk
Efendi'ye irsl edilmek zere takdim etdiim mektubun irsli zmnnda lzm
gelenlere evmir-i lzme it buyurulmasn rica ederim, efendim. Ol bbda
Vlidesi
Fatma Sabiha
**
Marz- bendeleridir
F 19 Nisan sene [1]331 tarihinde mecrh olarak anakkale'de ngilizler tarafndan esir edilen ve hl-i hzrda Msr'da Miadi'de ser kararghnda bulunan olum Kk Zbit Mehmed Cemal Efendi'ye istidma merbt
140
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
mektubumun irsline dellet buyurulmasn istirhm eylerim, efendim. Ol

babda emr u irde efendimindir.
Pederi
Sleyman
BOA, HR. SYS, 2194/65
29
Harbiye Nezreti
7/13835

Onuncu Piyade Alay'nn nc Taburu'nun kinci Bl zbit nmzedi olarak mstahdem bulunan skdarl lhami Efendi ibn-i Arif'in 30 Haziran sene [1]331 tarihinde Kerevizdere'de ihrz- rtbe-i ehdet eyledii
kinci Kolordu Kumandanl'ndan mevrd 11 Temmuz sene [1]331 tarihli
tahrirtda ir klnm olmasyla mmileyh hakknda suret-i ir vechile
muamele-i mukteziye f klnm idi. Halbuki ahren mmileyhden ailesine
irsl olunan mektub ve kartpostaldan kendisinin ber-hayat olduu ve Fransa'da Korsika'nn Bastia ehrinde esreten mevkf bulunduu anlalmakda ve
Ordu-y Osman tarafndan esir edilen ngiliz ve Franszlarn esmsini mbeyyin listelerin tesyr hakknda son derece isticl edildii halde esreti ay
tecvz eden mmileyhin keyfiyet-i esretinin imdiye kadar bildirilmemi
olmas yn- muhaze grlmekde olduundan ser listelerinin bir an evvel isbli zmnnda teebbst- lzmede bulunulmas hususuna msaade-i
smiye-i fahmnelerinin b-dir buyurulmas bbnda emr u fermn hazret-i
veliyy'l-emrindir.
141
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
F 16 Zilhicce sene [1]333 ve f 12 Tern-i Evvel sene [1]331 / [25

Ekim 1915]
Harbiye Nzr nmna
Fahreddin
BOA, HR. SYS, 2194/67
30
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Mecrh Bir ngiliz Zbitinin Htrt

anakkale'de Grdklerim
mroz Adas, Bahr- Sefd heyet-i seferiyesinin ss'l-harekesi olup

burada bulunan birok mhim mebnden sarf- nazar edecek olursak Trk
ser-y harbiyesine mahsus karargh, istirahat kararghn ve Hind Livs'na mahsus depoyu tadd edebiliriz. Sahib-i rznme ile sekiz Hind zbitini
muayyen bir gnn akamnda bu adaya karan sik, ite bu depolardr. Bizleri buraya getiren vapur, Limni Adas'ndan alm olduu arkadalarmz ...
kumsallna karmak zere hareket etdi.
Vrdumuzu ihbar etdik, bizleri semt-i maksda uladrc vapurun ertesi gne kadar mevcud olmadn anlaynca mektub vermek zere sahr postasna kadar yle bir gezinti yaparak gitdik ve badeh istirahat kararghna
kendimizi yerledirdik. Burada, hl-i nekhetde bulunan birka zbit ile nefert ve adedleri milyonlara varan sinek ordular bulunuyordu. Akam yemeinde yanmda oturan bedbn tavrl bir doktora sineklerin vcudundan ve izclarndan bahsetdiim zaman derhal:
"Siz ortalkdaki sinekleri ok zannediyorsunuz deil mi? Oraya, semt-i
maksdunuza varnca grrsnz. Ben oradan geliyorum." dedi.
142
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Kendisinin geldii ve bizim gideceimiz sahile dair malumt vermesini rica etmemiz zerine:
"Ne olacak! iddet-i harret, taaffn, susuzluk, mermi yamuru, avc
atei ve canavarlk! te gideceiniz sahil!" diyerek eki bir suratla kapdan
dar frlad.
Ertesi sabah, zifir karanlkda Gurkha hizmetilerimiz tarafndan uyandrlarak pl prtmz toplamaya ve ayrmaya baladk. Srtmzda ve antalarmzda tanabilecek eyalarmz birlikde alarak ve dierlerini de lzum
olunca urayp almak zere depoya brakdk. Bir gnlk erzakmz beraberimizde alarak ufak bir vapura rkib olduk. Bu, bir sene evvel kimsenin bilmedii bir balk gemisi idi. Fakat imdi dnyann en byk donanmasna torpil taharr hizmetini grerek vazife-i vataniyesini kadrince yapmakla mftehir idi. saat srecek olan seyahatimizi itmm iin, sbk balk ve lhik
torpil taharr gemisi olan vapurumuz sarf- makderet etmekde iken koca reisi,
yamal bacay, makine dairesiyle iskelelerdeki mermi tahribtn gstererek:
"Trklerin ne vakit ate edeceklerini bilemezsiniz." dedi.
Fakat bugn onlar -Trkler- baka bir ile megul idiler. Bir-iki kruvazrmzle monitorlarmz, rsdlk vazifesini gren balon inesiyle Trk mevzilerini muntazaman topa tutuyor, gayr- mer siperlerden tfek atei teat
ediliyor ve arada srada Maksim toplarnn dat... dat... dat diye sesleri iitiliyordu. Trkler, biz bakarken, sahile bir iki mermi savurdular; fakat hibir tesiri yokdu. Vapurumuz sahile yarm mil mesafede durdu ve biz de ufak bir
istimbotla karaya karak vrdumuzu erkn- harb zbitlerinden birine ihbar
etdik. ktmz mahal grlmeye ynd. Leb-i deryadan mrtefi kayalklara kadar olan saha her nevi malzeme-i gdiye ile hnca hnc dolu, kayalklarn zeri kurutmak iin iplere dizi ile aslan eyalar gibi insanlar ile meml,
sahile doru uzanan vadiler ise ark arlar gibi dizilmi insan srsyle leb-leb dolu idi. Vrdumuzu ihbar etdikden sonra Hind askeri ile bir arada
bulunan Avustralya-New Zelland Kolordu Karargh'na kadar yol gstermek
Nepal askeri.
143
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
zere bize bir rehber verdiler. Rehberimiz, bizi yoracak derecede hzl yryordu. Bir aylk deniz mekk- seferiyesini tatmak, sivilceler kartacak derecede olan iddet-i harrete marz kalmak, kum deryas zerinde srtda ar
antalar olduu halde yrmek ve bundan baka olarak bir de zahire, mhimmt ve cephane ynlarn tayan katr arabalarnn kaldrd toz bulutlar
arasndan gemek! te bunlarn cmlesi bize hayliden hayliye zahmet veriyordu.
Bilhassa deniz kenarndan geerken, denize srklenip batrlacak olan
katr lelerini grdmz zaman bedbn doktorun dediklerini hatrladk. Kayalklar ve sahil hitma erip de dz zemin ve funda ve allklar ile bezenmi
tepecikler grnmeye balaynca yedi kadem derinliindeki muvsala hendekleri grnd. Sahile doru bir zviye-i kime eklinde uzayan bir vadinin
aznda Trkler ile bizim aramzda ak bir saha vard. Tam ite buraya "En
yakn irtibat yollarna gemekde isticl gsteriniz. Buras Trk avclar ile
dolu, tehlikeli bir mahaldir" ihtar yaftas aslmd. Acele etdik ve Trk avclarnn bizi avlamak hususundaki gayretleri boa gitdi. Mnkalt siperlerine
girdiimiz zaman bunlarn inas iin ne kadar emek sarf edildiini anladk.
Bu siperler, mevkiin imtiddnca millerce uzanm yedi kadem derinliinde
ve baz yerlerde drt kadem geniliinde idi. Buraya, teneffs olunacak hava
bile nfuz etmiyordu. Hava-y muht, kmr maden kuyularnda olduu derecede scakd. Bazlar yryerek geen ve bazlar da teskere zerinde geirilen yarallara vakit vakit tesadf ediyorduk. nsan bazen de, birka gn sonra
ngiltere'de nerolunan maktln listesinde ismi grnecek olan bir bre silah arkadann zerine basyordu. Kurunlar bamzn zerinden yanmzdan slk alarak arasra, geiyorlard. Mnkale siperi, kumlu bir amfiteatrda
nihayet buldu ki bunun arkasnda deniz ve nnde ise nsf daire eklinde evirilmi alak tepecikler bulunuyordu. te burada rehberimiz, yar yola geldiimizi syledi. Avustralya-New Zelland Kolordu Karargh, karaya ilk ayak
basdmz mahallin kk mikysda bir numunesiydi. Burada malzeme ve
mhimmt kmeleri, sra ile dizilmi su varil ve mancanalar etrafa yaylm
bir halde olduu gibi uzaklarda yatan hastahne gemilerine naklolunmak iin
144
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
kzgn gnein altnda sabr ve skit tabur tabur yatan yarallar vard. Bu zavall arkadalar Salb-i Ahmer hastahne gemisindeki nimet-i istirahata kavuuncaya kadar hakikaten ok eziyet ekiyorlar. Fakat hibirinden en ufak bir
kelime-i ikyeti bile iitmezsiniz.
Geldiimizi haber verince kahvalt etmek iin birazck beklememizi
pek nazikne ve misafirperverne bir suretde teklif etdiler. Nimet-i gayr- mterakkabe olarak ieceimiz bir fincan scak aya kavuacamz bir srada
bil-teehhur ve ifte-i vakit mensub olduumuz livda isbt- vcud etmemizi sar apkal bir ahsn beyn etmesi zerine btn bina-y midlerimiz ykld. Bu ifadeye aptalca inandk, kahvalt etmeksizin antalarmz srtladk
ve yeni bir rehberin refakatinde olarak yola revn olduk. Yol, eskisi gibi yeknesak ve mtemd olduu ve bazen henz ikml olunmam siperler dahilinden gedii iin pek ziyade skntl idi. Gzerghmzda daima ayn manzara tekrar ediyordu. Yaral kfileleri, s kazlm ukurlarn iine doldurulmu
olduu iin kollar ve bacaklar darda kalm ecsd- mteaffine, ve'l-hasl
hi iin mahv olmu insan ynlar. Nihayet'l-emr uzun bir yryden sonra, telefon merkezlerinden haber getirip gtren emir avularyla Hind askerlerine ve teskereci efrda tesadf etmeye baladk. Biraz sonra rehberimiz:
"te sizin livnn karargh!" diyerek kar dadaki iki delii gsterdi.
Karargh, azametli ve muhteem bir bina olmayp bayrn zerinde kazlarak vcuda getirilmi ve ikiye taksim olunmu bir zeminlikden ibaret olup
bunun bir ksm generale ve dier ksm da erkn- harbiye heyetine tahsis
klnmd. Generalin hatt- harbde bir mevkide olduunu ve epey bir mddet
daha gelmeyeceini anladk. Sabahleyin yiyemediimize mteessif kaldmz kahvalty yapmak iin hazrlandk, bulak suyu gibi bir ay maa'l-kerhe idik, erzak- mutde-i yevmden olan peksimeti mal bulmu marib gibi
yedik. Diyorlar ki burada erzak fevkalde iyidir. Erzak- yevmiye bir libre peksimet, ufak bir teneke souk sr eti, bir teneke ox [sr] et suyu ve ay ile
ekerden ibaretdir. General, vakt-i muayyeninde geldi ve cmlemizi muhtelif
alaylara tayin etdi. Ben Gurkhas Hind Alay'na ddm.
145
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Rehberlerimiz nmzde olduu hlde hepimiz cz-i tmlarmza iltihak etmek zere yola kdk. Gurkhas Alay'na mensub olanlarn gidecei ksa idi, fakat dman bir tarafdan kuyulara ve dier tarafdan da kararghmz
ile siperler arasndaki ak meydana hkim bulunmak ve buralar Trk avclar ile dolu bulunmak hasebiyle bu ksa yol tehlikeli olmu. Buradan tek sra
geilmesi ve aradaki fslann pek ak olmas ve son bir sratle yrnmesi
emr-i yevm muktezeytndan idi. Bu yoldan o gn geenlerin en tlihlisi biz
olmak zere hibirimiz incilmeden gedik. nk yolda hk elbiseli silah
arkadalarmzdan birkann cesedi yatmakda olduunu rey'l-ayn mhede eyledik.
Avc efrdnn, mevziimize yakn mnferid ukurlarda bulunmas insana pek garib gelirse de ufak meelikler ve fundalklar ile rtlm olan dalar, dere ve bayrlar ile de ayrlm olduundan bir delikde saklanm olan
avc neferine yetecek yemek, iecek su ve atacak kurun verildii takdirde
kbet-i ahvline kavuuncaya kadar orada gnlerce yaayabilir. Alaymza
mlk olduumuz zaman bunlar, ilk saff- harbde bir hafta mddet arpp
zyit- azmeye dr olmalarndan mtevellid yorgunluu karmak zere
istirahat hlinde bulduk. Zbitnn bakyyet's-syfu tarafndan hsn-i kabule mazhar olarak zbitn lokantasnda sr eti, peksimet, reel ve su olmadndan dolay rom denilen iki ile kartrlm teksf olunmu st ile tam
etdik. Biraz sonra hareket hazrlnda bulunmaklmz ve vadideki birinci
hat siperlerini takviye etmek zere arkamzdaki mrtefi bir tepe zerindeki
mevkii igal etmekliimiz iin emir telakk etdik. gal edeceimiz mevkiin
geceleyin tahkm edilmesi de cmle-i evmirden idi. nk hibir amele takmnn gndzn i gremedii bugne kadar cereyan eden vekyiden anlalyordu. Gndzn alan amele takmnn Trkler tarafndan kefolunmas kadar onlar iin bir musibet dnya yznde bulunamazd.
Bunlarn hepsinden fazla olarak emrolunan mevkii igal etmek iin ak
iki meydanl gemek icab ediyordu, buradan ancak byk bir dikkat ve basiret ile gemek sayesinde dman bataryalarnn ateinden yakanz kurtarm
olursanz nihayet'l-emr en mhlik ve khir Trk avclarndan biri, takib et146
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
mekde olduumuz yolun banda karmza dikildi. Her halde bu musibet eytan ile uramak icab ediyordu. Gurkhalar avc efrdn bulmakda son derecede sahib-i maharet olduklar gibi bunlar ile uramakda da byk bir zevk
duyduklar iin tfek ve "kokru" denilen bak ile msellah be Gurkha neferi Trk avcsn, gizlendii delikden bulup karmak zere sevk olundu. Hareketimizi bir dereceye kadar rtecek karanln kmesini bekler iken anakkale'de vukua gelen muharebenin suret-i cereyan ve ahvli hakknda epey
mhim ve fideli malumt edindik. Trkler'in serya ve yarallara kar etdikleri muamele hakknda herkesin nokta-i nazar ve efkr muhtelif idi ise de
merdne muharebe etmekde olduklar ve hakikaten kahraman vasfna lyk
bulunduklar hakknda umumca ittihd- efkr var idi. Esir olanlarn afv u
safh ile muamele grmeyip ldrld ve yarallarn kldan geirildii hikyelerinin hepsi esassz bir takm tasntdan ibaret olduuna hepimiz kni
olmuduk.
Akam karanl knce hareket etdik; hareketimiz Trkler'in her akam karanlnda muntazaman ve hep bir azdan ayn nakarat2 armalar
anna msdif idi. Ben zannediyorum ki Trkler'in her akam tekrar eden bu
cmlesi bizim "Meys'l-kalb miyiz? Hayr!" zemzememize mterdifdir.
Trk zemzemesi, bazen top ve tfek sesleri arasnda kaybolur gider ve bazen
hi iitmemezlie ve anlamamazla geliriz, bazen de bizim tarafdan bir nmyile mukabele grrler. Maahz ne olursa olsun sarf edilen zaman mukayese edecek olursak Trkler'e pek cz bir ziyan yapm olduumuzu anlarz. Birok kurun sarf ederiz de buna mukabil en asgar bir tesir vcuda
gelmi olur. Alaymz tek sra ilerleyerek ilk ak meydanla bil-kaza ve
vukut vsl oldu. bu meydanlkdaki kuyularn mevcudiyetini ve akam karanlnda ngiliz askerlerinin su almak iin buraya toplandklarn dman
bildii iin tek sra ve aralklar ak olmak zere sratle mar etdik. Tek sra
gitmek dmann nadiren nazar- dikkatini celb edip ate amasn mcib olursa da susam olan efrdmz takm takm su bana kouarak orada bir grup
2
Akam yoklamasndan sonra "Padiahm ok yaa!" zemzeme-i duaiyesini murad ediyor.

147
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
vcuda getirdiklerinden bunlar gren dman ate ad. lk mermi Gurkhas

Alay'ndan Hindli bir zbitin ba zerinde patlad cihetle biz kendisini para para olmu zannediyorduk. Fakat ortalkdan toz, duman kalknca, mmileyhin deli gibi koduunu ve ber-hayat bulunduunu grnce cmlemiz
hayretlere mstarak olduk.
Rh- mestrlardan yryerek ve iviccl yollardan geerek bir mil kadar ilerledikden sonra Trk avc efrdnn kesretle hl-i faaliyetde bulunduklar ak bir mahalle vsl olduk. Burada, yrye balamazdan evvel karm olduumuz be kiilik posta avdet ederek Trk avcsnn ldrlm olduu havdisini verdi. Biraz sonra, igal edeceimiz mevkiin hemen altna
tesadf eden bir dereye vsl olduk ve tamamyla karanlk kmesini beklemek zere burada durduk. Dere bizi dman ateinden masn klyordu. Gece
olunca dere iinde kendimize bir melce bulduk. Etrafdaki taaffn hakikaten
tahammlsz idi. gal edecek olduumuz arazinin etraf ve cevnibini muayene edecek kadar karanln kmesiyle bulunduum yerden kalkmaklm
aman ne kadar hals ve reh-bahd. Fakat bu sevincim de ok srmedi, tepeciklerdeki ve ilerideki bayrlarda icr-y harekt eden takib kollarmz Trkler'in khir arapnel ateine marz kalmlard. ller gibi smit ve skit
olarak Trk atei altnda yerlere kapanm olan efrdmzn zerine basarak
veya yanlarndan geerek yolumuzu bulmaya urayor ve ilerliyorduk.
Amele taburu efrdmzn ilk ii Trk mermilerinin hedefi olan efrdmzn ecsdn kaldrp gmmek oldu. Maahz buralarda el-hlet hzih
birok Trk ve Avustralya efrdnn bulunamayp kalm olan cesedleri yatyordu. te bu ecsd- mtefessiha ve mteaffineden kan pis kokular ile
fesda uram havay teneffs ede ede, ller arasnda iki gn yemek yedik,
gezdik, uyuduk ve i grdk. imize baladk ve sratle ilerliyor idik. Ancak
arapnelin zerimizde patlamasyla btn amele efrd yerlere yatyor ve bylece iimize sekte rz oluyordu.
Bu akam burada bir i yapmakda olduumuza dair Trkler'e bir phe
rz olmudu. nk arada srada arapneller zerimizde patlayp duruyordu.
Fakat mesafeyi iyi takdir edemeyen Trkler, arapnelleri ile bize pek cz
148
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
hasar rs ediyorlard. Kezlik iyi tfek atei de adlar ve bize baz zyit da
verdirdiler. lenler meynnda bir Hindli zbit de bulunuyordu. Kendisiyle
iimize dair ayakda mzkere ederken birdenbire yere dd, ksrd, yuvarland ve ld gitdi. Kalbghndan bir Trk kurunu yemidi. Saat onda zbitn iin yemek ihzr edildi ve ngiliz zbitlerinden mrekkeb ufack bir grup,
llerden mmkn olduu kadar uzak bir siperde tama arldk. Scak yemek verilecei mevd iken inkisr- hayle uradk. nk matbahda yaklan ate ne kadar bir ihtimam ile dmann nazarndan saklanm ise de mmkn olamadndan dmann iddetli ateine marz kald iin ate itf edilmi ve bizler de yine o mahd peksimet, souk sr eti ve rom kark teksf olunmu st ile kiff- nefs etmek mecburiyetinde kaldk. Devriye gezen
efrdmzn bizim hat ile Trk hatt arasnda yakalam olduu beyaz bir adam getirmesiyle tammzn cereyan sekteye uramd. Merkmu getiren
Hindli zbitin fikri bunun bir Alman ve ayn zamanda hafiye olduu merkezinde idi. Esn-y isticvbda merkmun an-asl Avustralyal olup buraya taburuyla beraber mahz llerin zerindeki elbise ve eya-y mriyeyi soyup
almak zere gelmi olduunu ve karanlkda yolunu kaybetmi bulunduunu
anladk.
Ateini apkalarmzn iinde saklamak suretiyle bir-iki sigara itikden
sonra geceki iimize devam etmek zere zbitler ayrldk. afak skmeden
evvel ameliytmz itmm ve zerlerini -mahza nazar- dikkati celb etmesin
diye- allklar ve dallar ile setr ve gayet akgz birka nbetiyi de emin
ve mahfz bir mahalle brakarak yine o mteaffin, pis dereye avdet eyledik.
Mevcudiyetimiz, dmann topusuna malum olmadan hemen kendimizi siperler iine atdk. Aydnlk olmadan oradan ekildiimize det kermetce
i yapmz diyeceim geliyor. nk gndz olur olmaz Trk arapnelleri
oray taramaya balad. Dmann bu hareketinden anlyorduk ki bizim orada aldmz dman ya bilerek veyahud da bu hususda bheye derek
oralar dp duruyordu. Bunun zerine br dereye ekilmek mecburiyetinde kaldk ki onun uurumlu srtlar bizim iin daha iyi siper ve melce tekil
ediyordu.
149
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Yeni mevkiimiz hakikaten pek gzel ve siperlerimizin altnda kin bir

mahaldi. Ksa ve mahfz bir yoldan cz bir mesfe kat etmekle siperlerimizin iinde kendimizi bulduk. Vadinin mnhat olan ksmnn ucunda bir kuyu
vard. Kuyuya varmak iin arazi bi'n-nisbe msaid olmakla beraber kokmu
cesedlerden mnteir ryiha-i kerhe de ok o kadar yok idi. Ayn zamanda
burann pek bhir mahzrlar vard. Kuyularn civar daima Trk topularnn
atei altnda tutulduu muhakkak olduundan n bunlar iin kuyular, en gzel ve sbit birer hedef tekil ederler. Siperlerimizin Trk siperlerine yakn
bulunmas Trkler iin bir fide tazammun etmiyordu. nk ara yerdeki
arazi sab'l-mrr sert kayalklardan mteekkildi. Bundan baka olarak da
vadinin alt taraf Sih ile Avustralyallar'n kararghna mnteh yol olduundan burada Trk avc efrd hi phe yok ki hl-i faaliyetde idiler. Bir ngiliz taburunun kuyu bana gelip de adr kurduu zaman birinci ihtimalin isabeti tahakkuk etdi. Yeni gelenlerin yakdklar atein dumanlar dman tarafndan grnr grnmez Trk mermileri de birbiri ardnca yamaya balad. Taburun olduu tarafa den mermileri bittab onlara aid olup rs- hasar
ediyordu. Fakat bunlar yaknmzda infilk etmeye baladklar zaman pek de
rza gsterilecek ho bir keyfiyet deildi ve her halde bizleri taciz edip duruyordu. Hususuyla btn bunlara arapneller ile bunlarn samakda olduklar
demir paralar ilve edilecek olursa kahvalt listesinde pek nho bir fazlalk
husle geliyordu. Esna-y istirahatde pek sk bir teyakkuz ve intibhda bulunulmas emrolundu. Fakat anakkale'de istirahatn manas bsbtn bakadr.
Dman ateinin pek khirne bir suretde etraf yalad bir zamanda
ngiliz zbitlerinin idaresinde olarak amele takmnn ie kp hatt- muvsalay temin etmesi hususunda telefonla mteaddid defalar emir aldk. Btn
gece dman atei altnda olarak alaylar arasndaki hatt- muvsala ve muhaberenin temini ve kazlacak birok siperlerin mevcud bulunduu akla getirilince verilmi olan istirhatn manas pek vzh bir suretde anlalm olur. Gelibolu ibh-i Ceziresi'nde bulunan alaylar siperlere girip de orada vazife grmek srasn keml-i tehlkle icr ederlerse de siperler dernundaki sknet
ve istirahat ancak ve ancak Trkler tarafndan ihll olunursa da aksi tlie ba150
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
kn ki Trkler de, detleri olan mukabil taarruzu terk etdikleri cihetle etrafda
l skneti hkm-ferm olmaya balad. Bugnn bi'l-cmle rahatszlklarna ilveten bir de susuzluk beliyyesi bagsterdi, yle bir beliyye ki ne iecek ve ne de husust- saire iin kullanacak katre su bulunmad gibi son
derecede bir iddet-i harret de hkm sryordu.
Trkler'in akam yoklamasndan sonraki zemzeme-i duaiyeleri yini hilf- mutd pek uzun bir mddet devam etdii cihetle bu akam iimize mutaddan pek ge olarak baladk. Nihayet'l-emr ie baladk. Elimizin altnda
bulunan pamuk gibi yumuak toprak tedrcen sert kayala mnkalib oluyordu. Btn gece Trkler tarafndan mebzlen tfek atei ald. Biz de hisse-i
musbemizi aldk. Bundan baka olarak arapnel ve makineli top mermileri
de mebzlen grnyordu.
Saat on bire doru nmzdeki ovadan tfek ateleriyle kark top sesleri duyulmaya balad gibi heyecanl barmalardan da ileri karakollarmza hcum vki olduunu anladk. Zhir-i hle nazaran Trk bombaclar,
ileri karakollarmzn gafletinden bi'l-istifade yanlarna kadar sokulmular ve
bunu da bir hcum takib eylemidi. Grltler, ziyadeleip dehet peyd etmeye balad. Karki dada bulunan dmann ad atei, tepeleri kocaman
bir ate bcei bulutu hlinde ale'd-devam alp kapanr gibi uzaklardan gryor idik. Dmann makineli toplar ile byk toplarnn vakit vakit buna
itirkleri grlyordu. Bu vakann zuhuru annda ii tatil etmi ve efrdmza sng taktrarak siperler dernuna sokmu ve her bir ihtimale kar hazrlanm idik. Fakat bilhare anlald ki dmann bu hcumu hakik bir hcum
olmayp ya bir nmyiden veyahud da ileri hatda bulunan efrdmzn kuvvetini anlamak iin tertib olunmu bir plndan ibaretdi. Bu grlt henz hitma ermezden epey bir mddet evvel iimize baladk. Baz kere yanmza
den kurunlarn mikdarna nazaran ancak pek cz bir zyit ile iin iinden syrldk.
Yukarda tafsl olunan ahvl gece ve gndz takub edip duruyordu.
Mevkiimiz tam zamannda tahkim olunmudu. Bir kerecik olsun esvbmz
karmadan ve birka defa uyandrlmadan uyku uyumak bile nasib olamayan
151
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
ve fakat adna istirahat zaman dediimiz zaman, artk hitma ermidi. Yeknesak ve yek-henk olan siper hayatna bir kere daha girmek zere hazrlanmaya baladk. Bundan sonraki hareketimiz bir gece yrynden ibaret oldu
ki bundaki maksad bizim liv ile ... nci Frka'nn livs beyninde hatt- vasl
peyd etmekdi. Bu yry birok kaza ve hdise vuku bulmakszn gzern
eyledi. Ancak karaya yeni karlan ve frkaya aid bulunan nakliye takmlar,
dmdrmz bir mddet-i muvakkate iin bizden ayrmd. Bunlarn be-tekrar bize mlk olmalar iin epey bir zaman gedi. Epey bir mddet yrdkden sonra kendimizi, Trkler ile bizim ileri karakollarmzn bir ksm arasnda kzan bir muharebenin iinde bulunca burunlarmz deve dikenleri arasna sokarcasna yere yatarak sanki "buradayz" diye bararak bamzn
stnden geen Trk kurun saana altnda bekliyor idik. Bu vaka ber-taraf olup da semt-i maksda vsl olduumuz zaman zifir karanlk idi. Fakat
afan skmesine de pek az bir vakit vard. Efrdmz iin bir mahal intihb vazifesi muharrir-i cizin hissesine dmd. yice bilinmelidir ki ortalk
aarmaya balad zaman mestr mahallerde bulunmayacak olursanz arapnel kahvalts etmekliiniz muhakkakdr.
Alaymzda her ey yolunda cereyan ediyordu. Binenaleyh ortalk henz aydnlanmaya balad bir zamanda Gurkhalar ile birlikde olarak dallar
ile mestr ukurlarda -tayyreler tarafndan kolayca kefolunmayalm korkusuyla- bulunuyorduk. Nbeti efrdndan mad bi'l-cmle efrd derin bir
uykuya dalmlar ve horlayp duruyorlard. ngiliz zbitn azald cihetle
etrafdan su aramak ii de bir erkn- harb zbitiyle birlikde yine bu muharrir-i
cizin hissesine isabet etmidi. Arkadalar ile birlikde, anakkale'deki istirahatn manasn konuurken Trkler'in bir hafta kadar hcum etmeyecekleri
ve bu zaman zarfnda istirahat edebileceimizi mir beret haberleri geldi. nmzde ancak sk bir tarassud vazifesinden baka bir hafta iinde yaplacak baka bir i yok gibi idi. Fakat insann anakkale'de hibir eye inanmayaca geliyor.
Su aramak ii uzun srd ise de muvaffakyetle de neticelendi. Sabah
rzgr pek latif bir suretde vezn oluyordu. Deniz gayet rh-nvz olup ak152
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
am st mkemmel bir suretde deniz banyosu midleri pek canl idi. Etrafda kular tatl tatl tyor, kelebekler uuuyor, sevimli kr iekleri am
bulunuyordu ve hibir tarafda l kokusundan bir nine bile yokdu. Bu, hakikaten cennetden kma ve gayr- muntazr bir nimet-i uzm idi. Fakat i fide ki Cennet-i Adn'a ylanlar frce-yb- duhl olmudu. nmzdeki ovada
bulunan sk aalklarn altlar Trk avc efrd ile leb-leb dolu idi. Bunlarn
maksad- aslsi ancak ve ancak ngiliz zbitnn hedef dneleri edip diyr-
hirete yollamakd. Trk avclar o kadar abuk ate etdiler ve o derece yaknmza ddler ki glkle canmz kurtarp adrlarmza geldiimiz zaman
kararghmzn Trkler tarafndan tamamen taayyn etmi olduunu ve kafesden kaan gvercini avclarn bekledii gibi bizim de Trk avc efrd tarafndan o suretle gzetilmekde bulunduumuzu pekl anladk. Maahz
Trkler'in sarf etmi olduklar cephaneye nazaran zyitmzn mikdar pek
cz idi. Lkin yanmzdaki adrda bulunan miralayn, general ile konuurken apanszn vurulup diyr- ademe gitdiini burada zikrden gemeyeceim.
Taburumuz efrdnn en msinni bulunan birisi de elinde sigara bkmekde
iken parmaklar Trk avc kurununun uuruna kurban gitdi. Kahvaltdan sonra yapacak bir i olmadndan birka mektub yazp bitirdikden sonra uyku
ekmeye hazrlanrken zeminlikdeki kararghdan gelen miralayn sesi hakikaten istirahat edeceime beni kni(!) etdi. Telefon ile telakk etdiim emrin
hulsas u idi: "Bir ngiliz zbitinin kumandasnda olarak bir kef takm
kefe karak dmann tam nmzde bulunan mevzi-i hakiksi tamamyla
tayin edilecek ve onlarn dikkatleri celb edilerek kendi zerlerine ate tevch
olunacakdr". Dman topular kuyulara mtemdiyen ate ediyor ve avclar da hl-i faaliyetde bulunuyordu. in en tatls ite burada idi. Miralayn:
"Ne vakit hareket edebilirsin, arkada?" sualine bittab:
"Derhal efendim!"den baka ne cevab verilebilirdi?
Be dakika sonra keif kolu ile ileriye atldk ve srnerek siperden
sipere, mevziden mevzie vararak dmann dernunda bulunduu ormanla
doru ilerliyorduk. Gurkha keflar pek mehurdur. Bunlar sagru'l-csse
153
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
ve evik olmalar hasebiyle glkle grlebiliyordu. Fakat tavl'l-kme ngilizler iin i byle mi ya? Bundan fazla olarak da atlan kurunlarn stnzden, altnzdan ve yannzdan gediini hissedersiniz. Avcnn ne demek
olduunu derhal takdir edersiniz. Maahz atlan kurunlardan hibirinin
isabet etmediini insan grnce cesarete gelerek ie balamak hususunda kendisinde bir arzu tevelld ediyor. Biraz sonra kendimizi ormanlkda bulduk ve
buraya kadar olan vekyiin perdesi de burada kapand. Ormanlk dmann
devriye dairesi dahiline tesadf etdii iin burada ok dikkat ve basretli bulunmak icab ediyordu. Binenaleyh aralarmzdaki aklk biraz fazlaca olmak
zere ilerliyor ve verilen emre tebaan reh-gzrmzda bulunan vrn kulbeleri, kuyular ve saireyi not ediyor idik. Bu vechile ilerlemekde iken karki dada bulunan dmann harekt ynen grnyordu. nmzde, gitdike yukarya doru hafif bir suretde meyl peyda eden ak bir saha, vrn bir
hne ve kendisini siper ittihz edebileceimiz byk gvdeli bir aa vard.
te bu aacn altndan, nmzde bulunan tepe ile dman siperlerinin grneceine hi phe yokdu. Yanmda bir Gurkha olduu halde ikimiz bir hamlede bu aacn altna girdik. Buradan dmann harektn drbn ile tedkik
ediyor ve her bir hlini not eyliyorduk. Gurkhalardan biri bir hareketle dmann nazar- dikkatini celb etdi. Bu ana kadar ortalkda hayatdan hibir eser
yok ve her taraf skin ve smit idi. Derhal etrafdaki aalar kurun seslerinden slk almaya balayarak canlandlar. Telakk olunan emre tebaiyetle dmana ate adrmaya muvaffak olduumuzu anladk. Gurkhalardan birinin
tfeini srtladn grmeye vakit kalmadan btn dnyann olanca arlyla sol bacamn zerine ykldn hissetdim ve arka st yuvarlandm. Sol
bacamn kalem kemii hurda-ha olmu ve baldrm paralanmd. Kan
olanca iddetiyle akyordu.
Pekl, emre itaatle dmann mevkiini tayin etmi, ateini zerimize
celb eylemi idik, fakat yaplacak yegne bir i kalmd. O da kararghda
generale haber yollamakd. Halbuki iin en zoru da bu idi. Olduum yerden
cz bir kmldamaklm kurun saanana tutulmaklma sebebiyet verdi,
154
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
imdi dier bacam da yaralanmd. Emirberim olan Gurkha neferine, dier

efrd bulup cmleten birlikde karargha gitmelerini ve ihbartda bulunmalarn emretdim. Yerde yatm kalm olan tlii ve bann yazs her ne ise ona
behemahl kavuacakd, fakat yaral bir ngiliz zbitini brakp gitmek Gurkha itikadt aleyhine olduu iin beni brakmak istemedi, nihayet o da bir kurunla yanma yuvarland. Duyduum kurun seslerinden anlyordum ki cesur
ve fakat domuzuna inat herifler Trk siperleri iinde muharebe ediyorlard.
Barmak artk para etmiyordu, atein kesilmesiyle biraz mide der gibi
oldum. Orada ne kadar yatm olduumu bilemiyorum, ekilen ztrb ile zyi
edilen kan insan aldatyor. Diz kapamn zerine kk bir ipekli mendil
balamdm ki bununla kann akp gitmesine bir dereceye kadar mni oldum.
Fakat pek ziyade rahatszlk hissediyordum. te bu zamanda her tarafdan
askerin gelmekde olduunu otlarn hrtsndan anladm. Bamdaki byk
kenarl Gurkha apkasn kararak etrafa bakdm, tfeklerini sopa gibi kullanarak gelenler phesiz Trklerdi. Bunlar iri csseli, tralar uzam Trk
neferleri olup pek o kadar kana susam gibi grnmyorlard. in en tatls
snglerinin takl olmamas idi. Bu, phesiz benim iin pek iyi idi. nk
kurunla vurulmak souk demir ile snglenmekden her halde iyidir. Ba
ucuma gelen, tfei elinde bir Trk'n: "Esir olmak ister misin?" suali, eller
yukar emrinden baka bir ey deildi. Revolverimi atarak emre itaat etdim.
Kim olduumu sordular, ngiliz zbiti olduumu sylemek, cevab- kf tekil etdi. Ayaa kalkp yrmekliim emrini verdiler, fakat yryemeyeceimi kendilerine anlatdm. Zor ile ayaa kaldrdlar ise de yine yere ddm.
Nihayet'l-emr yar tayarak ve yar srkleyerek beni gtrmeye baladlar,
fakat nzik ve insaniyetli bir Trk yzbasnn siperden teskere getirilmesi
emrini vermesiyle tevakkuf etdiler. Susadm anlayan zbit, bu ihtiyacm
da tatmin eyledi. Tecrbe-i ahsiyeme ve bakalarndan iittiklerime nazaran
Trk, mtehevvir olmadka pek merhametli ve efkatli bir insandr. Tuhaf
deil mi? Beni esir eden Trk neferi de baldrndan yaral olduu iin altmdaki odada yatyordu. Arada bir, merkmla haberleiyorduk. Biraz sonra mdvt- evveliye mevkiinde bulunarak burada ilk defa olmak zere yaramza
155
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
bakld. Bir galon kadar su idim. Burada dahi istintk edilerek cevablarm
telefon ile Karargh- Umum'ye bildirildi. Her ne hl ise birok yedek teskerecilerin tadklar teskere ile yola dzldk, bundan da yolun uzunca olacan istidll etdim. Her yerde askere tesadf ediyordum. Fakat hibirisinin
nsiyesinde dmanlk almeti belirmiyordu.
Nihayet Karargh- Umum'ye geldiim zaman pek ziyadesiyle hsn-i
kabule mazhar oldum. Askirimizin mikdarna ve nerelerde bulunduklarna
dair sorulan suallerin hepsine birden adem-i malumt beyn ediim Trklerce
her ne kadar memnuniyeti clib deil ise de yine hibirinden sertlik ve hunet alimi bile grmedim. Bilakis hep ayn tarzda muamele-i nzikne grdm.
Su isteyince Trk kahvesi getirdiler. Sigara verdiler ve sonra da ay ikram etdiler. Erkn- harb zbitlerinin biroklar ile Franszca konuarak btn Franszcam sarf edip tketdim. Bilhare yemee davet olundumsa da rahatszlmdan bahisle kabulde mazr olduumu syledim. Kumandanla grdm zaman dr olduum hle beyn- teessf ederek burada kendisinin misafiri olduumu beyn ve araba ile ilk nce sahr hastahnesine ve badeh
sahile inip oradan Hill-i Ahmer vapuruyla stanbul'a izm edileceimi syledi.
Araba seyahatindeki mhedt kapal geeceim, yazmayacam. Gelibolu ibh-i Cezresi'nde yollar pek mahdd ve inili yokulu olup burada
yryen drt tekerlekli ve ii saman deli arabalarda krk bir bacak ve paralanm bir baldr ile seyahat etmenin ne derecelerde zahmet-engiz olduunu dnnz. Fakat unu iyice biliniz ki bu hl, binlerce yiit Trk yavrusu
yarallarnn bil-ikyet ve l-tazallum katland bir hldir. Bu zavall ve
b-reler son derecede muztarib olduklar zaman azlarndan ancak "Allah"
lafz iitilir ve ancak O'ndan sabr ve kuvvet istine ederler. Trk sahr hastahnelerinde gze arpan en byk meziyet, ehliyet ve kifyetdir. Bu hssa-i
mmeyyizeyi Allah bilir amm geen drt senelik ac bir tecrbe tevld etmidir. Drt gnlk gayr- kbil-i ictinb rahatszlkdan sonra kendimi istirahatbah bir yatakda ve yaral Trk zbitleri ile dolu bir kouda buldum. Burada
da efkat ve nezket dairesinde muamele grdm. Hakik centilmenlik nokta-i
156
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
nazarndan bir Trk zbitinin kabna varacak insanlar pek ndir gryorum.
Fransz ve ngilizlere kar hibir hrs ve kin beslemiyorlar. "Muharebe etmek
iin emir aldk, onun iin harb ediyoruz." diyorlar. Fakat ey talyanlar! Siz
anakkale'ye ayak basacak olursanz hliniz pek yaman olacakdr. Hastahnede yaplan baz tadilt hasebiyle, burada yegne bulunan ben ngiliz zbiti,
imdi yalnz bama igal etmekde olduum odaya naklolundum. Yanmdaki
odada hl-i nekhetde bulunan bir Fransz avuu var Akdemce New Yorklu
imi. Muharebeden sonra New York'a avdet emeliyle yaayp duruyor. ok
zaman evvel kaybetmi olduu kardei gibi bana muamele ediyor. Bundan
baka olarak, aya paralanm New Zelland svari efrdndan biriyle bir
sng hcumunda vcudunun birok yerlerinden yaralanm bir Fransz daha
var. stirahatmz pek iyi, Hill-i Ahmer Heyeti mstahdemninden pek ziyade ltufkrne ve mfikne muamele grmekdeyiz.
Trk'n ne dereceye kadar muharib olduu bittab sorulacakdr. Almanlar ile muharebe etmi olan silne verilecek cevab udur: Trk, birinci snf
bir muharibdir. Fransa ve anakkale dr'l-harblerinin her ikisinde de bulunmu olanlardan hibir kimseye rast gelmedim ki Trkler'in, Almanlar'dan daha cesur bir muharib ve daha kahraman bir hasm olduuna kni bulunmasn. Almanlar, adeden pek mtefevvik olmadka kendileri o kadar tehlikeli
ve muhtaral deildirler. Trk, sabr, cefakr, hibir eyden ylmaz, mhir
bir nianc ve gayet iyi bir arha muharebesi yapcdr. Bu saydklarm Trk'n
muhariblik evsf- mmeyyizesinin en gzideleri olup umum bunda mttefekun aleyhdir. Tfek, bomba ve makineli tfek ile Trk askeri dnyann en
mkemmel askeriyle b-muhb boy l[]ebilir.
stanbul'a ok yaral geliyor, ayn zamanda cephe-i harbe sevk olunacak yeni efrd da sel gibi akyor. Bunlar memleket trklerini ararak, vatan arklarn okuyarak pr-nee ve etret sokaklardan geiyorlar.
Son.
**
157
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Osmanl Ordu-y Hmynu

Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Numara: 16201

Merbt htrtn Harb Matbt Karargh lisanndan gazetelerle neri
mercdur.
F 18 Zilhicce sene [1]333 - F 14 Tern-i Evvel sene [1]331 / [27
Ekim 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
BOA, HR. MA, 1148/28
31
Bb- l
Nezret-i Hariciye
Tercme Mdriyeti
Hariciye Nezret-i Cellesi'ne 29 Tern-i Evvel sene [1]915 tarihiyle

Amerika Sefreti'nden vrid olan 799 numaral takrr-i ifhnin tercmesidir.
Sefret, Sleyman Paa'nn trbesinde husle getirilen hasarta dair Nezret-i Celle-i Hariciye'nin geen Mays'n tarihli ve 96 numaral mzekkire-i ifhyesine ngiltere Hkmeti tarafndan ita olunan ti'z-zikr cevab
Nezret-i Celle-i Hariciye'ye ir eyler:
Londra'daki Amerika Sefreti'ne 30 Austos sene [1]915 tarihinde irsl
olunan ngiltere notasnda Agamemnon nm ngiliz sefinesinin kk bir cmi-i
erf kurbunda vki Sleyman Paa'nn trbesini kasden bombardman etmi
olduuna dair memurn-i Osmaniyye tarafndan vuku bulan ithmn klliyen
b-asl u esas olduu bildiriliyor. ark Bahr- Sefd Filosu kumandan visamiral tarafndan geen Nisan'n on birinde vuku bulan ira nazaran Agamemnon nm ngiliz sefinesinin, mesfenin yedi ile sekiz bin yarda arasnda bulunmasndan ve evvelce karyenin en aa mahallesinde d-i phe bir takm harekt mhede edilmesinden dolay Bolayr karyesi zerine takrben
158
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
yirmi kadar on iki poundluk mermi endht eylemidir. Bolayr'da mhede

edilen yegne cmi-i erf karyenin sa cihetindeki ksmnda kin bulunduundan cmi-i erf-i mezkr zerine endht etmemek iin bilhassa dikkat
ve itina olunmudur.
Visamiral De Robeck, Lahey Konferans'nn on birinci mukvelenmesiyle muayyen hibir almet mhede edilmediini ilveten beyn etmekde
ve el-yevm eslihann fevkalde menzilli bulunmasna nazaran bu gibi almtn gayet uzakdan bi's-suhle mhede olunabilmesi iin kf derecede byk olmas lzm geldii hakknda nazar- dikkati celb eylemekdedir.
21 Terin-i Evvel sene 1331 / [3 Kasm 1915]
**
Bb- l
Hariciye Nezreti
Hulsa: Bolayr'da Sleyman Paa
Trbesi'nin tahribi

Makam- cizye kinci ube ifadesiyle vrid olan 7 Nisan sene [1]331
tarihli ve 799 numaral tezkire-i aliyyelerine cevabdr:
ngilizlerin Agamemnon Zrhls tarafndan geen Mart'n yirmi dokuzunda icr edilen bombardmanla Bolayr karyesindeki Sleyman Paa merhumun bir kk mescid ittislinde bulunan trbesinin tahrib edilmesinden
dolay sfer-y Osmaniyye ile Dersadet'deki sfer-y ecnebiyeye tebligt-
lzme icr klnm idi. Trbe-i mezkrenin kasden topa tutulduuna dair
olan ithmn klliyen b-esas olduu hakknda baz ifadt hv ngiltere Hkmeti'nin cevabn mir olarak Amerika Sefreti'nden cevaben alnan 19
Tern-i Evvel sene [1]915 tarihli ve 799 numaral takrrin tercmesi leffen
tesyr edildi. Emr u fermn.
22 Tern-i Evvel sene [1]331 / [4 Kasm 1915]
BOA, HR. SYS, 2099/11
159
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
32
Stockholm Sefret-i Seniyyesi
Aded: 3442/180
Kont de Longford'un ber-hayat
olup olmadna dair

fehmetli devletli Said Halim Paa Hazretleri'ne
Hametli sve Kral hazretlerinin vlide-i mteveffiyesi dame d'honneurlerinden Madam La Kontes Janna Rosen'in ehibbsndan olup 21 Austos'da Anafarta Muharebesi'nde mecrh dd ve efrd- hneden ikisi
tarafndan kaldrlarak geri alnd, ktas efrd tarafndan bildirilmi olan
Major Gnral Kont de Longford'un (Earl of Longford) ber-hayt olup olmadnn ve ber-hayt olduu takdirde, mmkn ise el-yevm nerede bulunduunun ltfen ir mrunileyh Kontes Rosen tarafndan istirhm edilmekde olmakla ol bbda ve her halde emr u fermn hazret-i veliyy'l-emrindir.
F 21 Tern-i Evvel sene [1]915 [21 Ekim 1915]
Stockholm Sefiri
Mustafa ekib
**
Bb- l
Hariciye Nezreti
Harbiye Nezreti'ne
Hametli sve Kral hazretlerinin mtevefft vlidesinin dame d'honneurlerinden Kontes Janna Rosen'in ehibbsndan olup Austos'un yirmi birinde Anafartalar Muharebesi'nde mecrh dd ve efrd- hneden ikisi tarafndan kaldrlarak geri alnd ktas efrd tarafndan bildirilmi olan
160
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Major Gnral Kont de Longford'un (Earl of Longford) ber-hayat olup olmadnn ve takdir-i evvelde nerede bulunduunun ir mrunileyh Kontes Rosen tarafndan istirhm edilmekde olduu Stockholm Sefret-i Seniyyesi'nden bildirilmidir. Malumt- matlbenin istihsl ve inbsna himem-i
aliyye-i Nezret- penhleri derkr buyurulmak bbnda.
22 Tern-i Evvel sene [1]331/ [4 Kasm 1915]
BOA, HR. MA, 2219/6
33
Bb- l
Nezret-i Hariciye
Tercme Mdriyeti
Numara

f 20 Terin-i Evvel sene 1915 tarihli Amerika Sefreti'nden vrid
olan 754 numaral takrr-i ifhye merbt ve ark Frka-i Seferiyesi
Kumandan- Muvakkati General Bailloud tarafndan Fransa Harbiye
Nezreti'ne mersl 15 Austos sene [1]915 tarihli tahrirtn tercmesidir.
1 Austos 1915 tarihli tahrirtnza cevab olmak zere husust- tiyeyi ir eylerim:
1- Hibir Fransz sefinesi bir hcum esnasnda bir hastahne sefinesini
kendisine siper ittihz eylememidir. Bilakis hastahne sefinimiz mecrhnin
nakli hususunca tahadds eden bi'l-cmle mkilta ramen Helles Burnu
aklarndan pek uzakda ve nakliye sefinimizin merslar mntkas haricinde lenger-endz bulunmakdadrlar.
2- Hastahne sefini askir ve mhimmt naklinde asla istiml edilmemi ve hatta sefin-i mezkrenin kuvvet-i bedeniyesi yolunda tek bir muhrib
bile irkb eylemeleri suret-i katiyede men edilmidir.
161
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
3- Dermiyn olunan nc ikyet ise Hkmet-i Osmaniyye tarafndan vuku bulan mesrdta nasl bir kymet atf ve isnd edilmesi lzm geleceini gstermektedir. Fransz askirinin Salb-i Ahmer iaretini hv otomobili 10 Temmuz tarihinde bery- istikf istiml eylemi olmalarna maddeten
imkn yokdu. Zira tarih-i mezkrda askirimiz ibh-i cezrede bu nev hibir
arabaya mlik deiller idi. Zaten yollarn hli otomobillerin nc hattaki
siperlere kadar bile vsl olmalarna msaid olmadna nazaran nasl olup
da vazife-i istikfda istiml olunabildikleri anlalamaz.
Havuzludere'de bir seyyar hastahnenin tayyreler tarafndan bombardman edilmesine gelince; bir takm Fransz tayyrelerinin ir edilen 11
Temmuz tarihinde mrru'l-beyn deredeki kararghlara bombalar atdklar
doru ise de mezkr kararghlarda nizmen icab eden b-taraflk almt ikr bir suretde grlmyordu. Birka gn sonra svari mfrezesi kumandan
olan yzba mevki-i mezkrda beyaz bayraklar temevvc eylediini mhede etmesiyle orasnn artk bombardman edilmemesini emreylemidir. Bir
de uras der-p edilmelidir ki seyyar hastahnelerinin bayraklarn tefrk etmek tayyreler iin mkil olduu cihetle b-taraflk almtnn yerde byk
iaretlerle ire klnmasn ihtar eylerim.
Cenevre ve Lahey Mukavelenmeleri ahkmna fart- riyetimize bir
delil olmak zere vaka-y ahreyi zikr ve ityn eylerim. Temmuz'un otuz birinci gn tayyrelerimiz tarafndan takib olunan bir dman deniz tayyresi
Erenky'nn alt tarafnda bu kabil tayyreler iin bize bir melce gibi grnen byk bir binann yanna indiinden topularmz bu binaya ate amlar
ve biraz sonra Trkler mezkr binann stne Hill-i Ahmer bayra ekmeleriyle b-taraflk bayrann bu gibi ahvlde teehhr-i kedesi her gne phe
ve tereddde mahal vermi olduu halde yine topularmz derhal ate kesmilerdir.
18 Tern-i Evvel sene [1]331 / [31 Ekim 1915]
**
162
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Bb- l
Hariciye Nezreti
Hulsa: ngiliz ve Franszlarn anakkale'de
baz harekt- tecvzkrneleri

Makam- ciznin 22 Eyll sene [1]331 tarihli ve 1767 numaral tezkiresine zeyldir.
anakkale'de ngiliz ve Franszlar tarafndan kavid-i harbiye ve insaniyeye mugyir olarak vki olan baz harekt- tecvzkrneye itiraz sadedinde taraf- llerinden Amerika sefirine gnderilmi olan iki mektub ngiltere ve Fransa Hkmetlerine tebli olunmasna mebn mevdd- mtek-bihnn b-esas olduu iddiasn mutazammn olarak ark Frka-i Seferiyesi
Muvakkat Kumandan General Bailloud tarafndan Fransa Harbiye Nezreti'ne gnderilip Amerika Sefreti'nden bu kere tevd olunan 15 Austos sene
[1]915 tarihli tahrirtn tercmesi leffen irsl olundu. Emr u fermn.
19 Tern-i Evvel sene [1]331 / [1 Kasm 1915]
**
Bb- l
Nezret-i Hariciye
Tercme Mdriyeti
Numara
Hariciye Nezret-i Cellesi'ne f 29 Tern-i Evvel

sene [1]915 tarihiyle Amerika Sefreti'nden vrid olan
795 numaral muhtraya melff ve Fransa Hariciye Nezreti'nden
Paris'deki Amerika Sefreti'ne mersl takrr suretinin tercmesidir.
anakkale kurbunda Halilpaa iftlii Hastahnesi'ne be Fransz tayyresi tarafndan Temmuz'un yirmi beinde icr edilen bombardmana dair
Hkmet-i Osmaniyye tarafndan vuku bulan bir teebbsden bhis, geen
Temmuz'un otuz biri tarihli takrr-i sefirneleri ahz olundu. Harbiye Nezreti
tarafndan ark Heyet-i Seferiyesi kumandan bulunan generalden bu bbda
163
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
vki olan istizaha cevaben mmileyh kumandan mrru'z-zikr bombardmann anak[kale] ile Bozbey arasnda kin tayyre parkna kar tevch edilmi
olduunu bildirmidir. Hkmet-i Osmaniyye tarafndan beyn olunduu vechile taarruz olunan noktaya olduka karb bulunan Halilpaa iftlii zerine
bombardman esnasnda baz mermiler dm olmas mmkndr.
Zira mezkr iftliin zerinde takrben 2.700 metre irtifdan icr-y
hareket eden tayyreciler tarafndan kbil-i ryet hibir Hill-i Ahmer iareti
bulunmuyordu. Bu irtifda rsd ancak kf derecede ebd hiz olan ufku
ve muayyen iaretleri keml-i vuzh ile mhede edebilip kl ve mteharrik olan almt -hususuyla bu almt kk ebdda sancaklardan ibaret
bulunursa- tefrk etmek rsd iin hemen hemen gayr- mmkndr. Binenaleyh General Bailloud'nun fikir ve mtlaasna tevfkan seyyar hastahnelerle hastahnelerin tayyrecilerce mhede olunabilecek kbil-i ryet Hill-i
Ahmer almtn hiz olmalar iin Hkmet-i Osmaniyye nezdinde srar eylemenizi zt- sefirnelerinden rica eylerim.
Bundan mad seyyar hastahnelerle hastahneleri askerin mtehaid
bulunduu mahallerden, mhimmt depolarndan, anbarlardan, messest-
askeriyeden muhsm tarafn bi-hakkn muhcemt ve taarruzunu celb edebilecek bir ehemmiyet-i mahsusa-i askeriyeyi hiz bulunan bi'l-cmle nuktdan
kf derecede bud ve mesfede tesis ederek mezkr seyyr hastahne ve hastahnelerin masniyetini taht- temine almak iktiz eder. Fi'l-vki Osmanl
seyyar hastahnelerin[in] ale'l-ekser mevki-i askeriyenin veyahud messest- mhimmenin hemen kurbunda tesis edilmi olduklar mhede edilmidir.
Bir de Hkmet-i Osmaniyyece mechl olamayaca vechile Fransz
seyyar hastahne ve hastahneleri klle yevm Anadolu sahilindeki Osmanl
bataryalarnn ateine marz bulunuyorlar. Bundan dolaydr ki General
Gouraud, Helles Burnu'ndaki hastahneden karken ar suretde mecrh olmudur.
F 22 Tern-i Evvel sene 1331 / [4 Kasm 1915]
**
164
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Bb- l
Hariciye Nezreti
Hulsa: Halilpaa iftlii Hastahnesi bombardman

anakkale kurbunda Halilpaa iftlii Hastahnesi'ne, geen Efrenc
Temmuz'da Fransz tayyresi tarafndan icr olunan ve nezret-i celleleri
cnibinden sefrete ir edilmi olan bombardman hakknda Fransa Hkmeti tarafndan Paris'deki Amerika sefirine irsl olunduu beynyla Dersadet'deki Amerika Sefreti'nden tevd klnan takrrin tercmesi leffen irsl
edildi. Bunun bir suretinin taraf- l-i safnelerine sl edildii sefretin cmle-i irtndandr. Emr u fermn.
24 Terin-i Evvel sene [1]331 / [6 Kasm 1915]
BOA, HR. SYS, 2099/10
34
Harbiye Nezreti
stihbart Kalemi
1579

Beinci Norfolk Alay'nn Birinci Taburu'nun kinci Bl efrdndan
Hatwill'in 10 Austos [1]331 tarihinde Anafarta'da vefat etdiine dair On kinci Shhiye Bl Sertabbeti'nden vrd eden ihbarnme merkmun mensub
olduu hkmete li-ecli'l-sl huzur- sm-i fahmnelerine leffen arz u takdim klnm olmakla ol bbda emr u fermn hazret-i veliyy'l-emrindir.
F Zilhicce sene [1]333 - F 27 Eyll sene [1]331 / [10 Ekim 1915]
Harbiye Nzr nmna
Fahreddin
**
165
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Harbiye Nezreti
stihbart Kalemi
1536

anakkale dr'l-harbinde mecrhan esir edilen ngiliz Ordusu'na mensub Birinci Frka'nn Dokuzuncu Taburu efrdndan Avustralyal Frederick
Pret olu Charles Pret'in nc Kolordu iml Grubu Ar Mecrhn Hastahnesi'nde vefat etdiini mbeyyin bir kta ihbariye varakas leffen huzur-
sm-i fahmnelerine arz u takdim klnm olmakla varaka-i mezkrenin
ngiltere Harbiye Nezreti'ne sli vesilinin istikml buyurulmas ment-
rey ve msaade-i sm-i dver-i azamleridir.
Harbiye Nzr nmna
Fahreddin
**
Bb- l
Hariciye Nezreti
Kayd Numaras: 998-999
Hulsa: ngiliz sersna
aid ihbar varakalar

anakkale dr'l-harbinde mecrhan esir edilip nc Kolordu iml
Grubu Ar Mecrhn Hastahnesi'nde taht- tedavide iken vefat eden Avustralyal Frederick Pret olu Charles Pret'e ve 10 Austos sene [1]331 tarihinde Anafarta'da vefat eden Beinci Norfolk Alay'nn Birinci Taburu'nun kinci Bl efrdndan Hatwill'e aid olan ve ngiltere Harbiye Nezreti'ne gnderilmek zere Muamelt- Ztiye Mdriyeti stihbart Kalemi ifadesiyle v166
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
rid olan 27 Eyll sene [1]331 tarihli ve 1536 ve 1579 numaral tezkire-i aliyyeleri ile irsl buyurulan iki kta ihbar varakas 1 Tern-i Evvel sene [1]331
tarihli ve 1857 numaral tezkire-i senver mnderect dairesinde tanzim ve
ikml etdirilmek zere iade klnd, efendim.
3 Tern-i Evvel sene [1]331 / [16 Ekim 1915]
BOA, HR. SYS, 2218/36
***
Harbiye Nezreti
stihbart Kalemi
1702

anakkale dr'l-harbinde mecrhan esir edilerek hastahnede taht-
tedavide iken vefat eden Avustralyal Frederick Pret olu Charles Pret ile 10
Austos sene [1]331 tarihinde Anafarta'da vefat vuku bulan Beinci Norfolk
Alay'nn Birinci Taburu'nun kinci Bl efrdndan Hatwill'e aid olup f
10 Terin-i Evvel sene [1]331 tarihli ve 72774/1890 numaral tezkire-i devletleriyle mnderect li-ecli'l-ikml iade buyurulan iki ve Tekfurda Hastahnesi'nde vefat eden ngiliz sersndan Edward olu Pel'e ait bir ki ceman
aded ihbariye varakas f 8 Tern-i Evvel 1331 tarihli ve 1624 numaral
tezkire-i ciz mfdna nazaran muktezsnn f buyurulmas zmnnda leffen huzur- l-i nezret-penhlerine takdim klnm olmakla ol bbda emr
u fermn hazret-i men leh'l-emrindir.
F 30 Zilhicce sene [1]333 ve 26 Terin-i Evvel sene [1]331 / [8 Kasm
1915]
Harbiye Nzr nmna
Fahreddin
BOA, HR. SYS, 2219/10
167
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
35
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 7
Numara: 2708/3135
Hulsa: ngiltere ve Fransa Hkmetlerinin
nazar- dikkatleri celb olunmak zere
Amerika Sefreti'ne tebli-i keyfiyet
buyurulmasna dair

2 Temmuz sene [1]331 tarihli Havuzludere'deki hafif mecrhn hastahnelerine ve 3 Temmuz sene [1]331 tarihiyle de On Dokuzuncu Frka Shhiye Bl'ne etrafndaki tepelere merkz mteaddid Hill-i Ahmer bayraklarnn mevcudiyetine ramen dman tayyreleri tarafndan bombalar atlarak drt ehid ile sekiz mecrh vuka geldii Beinci Ordu Shhiye Riyseti'nden mevrd 3 Temmuz sene [1]331 tarihli telgrafnmede beyn olunmaktadr.
Hukuk- beyne'l-milele ve muhedt- mnakideye muhlif olan u
hlin tekerrr imdiye kadar Osmanl Ordusu tarafndan dman mecrhnine kar gsterilen msaadtn refini icab etdirecek bir halde olmakla ngiltere ve Fransa Hkmetlerinin nazar- dikkatleri celb olunmak zere Amerika
Sefreti'ne tebli-i keyfiyet buyurulmasna msaade-i fahmneleri mstercdr. Ol bbda emr u fermn hazret-i veliyy'l-emrindir.
F 6 Ramazan sene [1]333 ve f 6 Temmuz sene [1]331 / [19 Temmuz
1915]
Bakumandan Vekili
Enver
**
168
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Bb- l
Hariciye Nezreti
Tercme Mdriyeti
Hariciye Nezret-i Cellesi'ne 9 Tern-i Sn sene [1]915 tarihiyle

Amerika Sefreti'nden vrid olan 851 numaral takrr-i ifhye merbt
ve Fransa Hariciye Nezreti tarafndan Paris'deki Amerika Sefreti'ne
19 Tern-i Evvel sene [1]915 tarihiyle mersl takrr-i ifhnin tercmesidir.
Amerika Sefreti Seddlbahir'deki Osmanl sersnn mukavelt- dveliye ahkm hilfna olarak harekt- askeriyeye mteallik ameliytda cebren istihdm edildiklerinin ve bu keyfiyet rehn-i sbt olduu takdirde Fransz sersnn dahi Gelibolu ibh-i Cezresi'ndeki turuk- askeriyenin inatnda istihdm mukarrer bulunduunun cnib-i Hkmet-i Osmaniyye'den bildirilmi olduunu 1 ve 18 Eyll sene [1]915 tarihli takrr-i ifhleriyle Hariciye Nezreti'ne ir eylemidir. Hariciye Nezreti ark Frka-i Seferiyesi kumandan tarafndan ita olunan malumta nazaran Helles Burnu'ndaki Osmanl sersnn Fransa'da bulunan Alman sersnn tbi olduklar erit dairesinde yani ameliyat- tezyniye ve ordugh kurmak ileriyle hdemt- tanzfiye ve su tamak angaryalarnda istihdm edildiklerini ve bazlarna da limandaki sefinden eya ihrac etdirilmekde ve posta paketleri balatdrlmakda
olup fsna mecbur tutulduklar ilerin hadd-i itidali tecvz etmediini ve
fazla bir kuvvet sarf iktiz edecek olur ise bunun muayyen olan mikdardan
fazla tayint it ve ttn tevz olunduunu ve bundan baka haklarnda vki
olan muamele pek vsi bir fikr-i insaniyet-perverneye muvfk olup ser-y
mmileyhimin bundan dolay izhr- memnuniyet eylediklerini ve u halde
Hkmet-i Osmaniyyece serd edilen ahvl muvfk- hakikat olmadn ve
mracaat edilecei makam- tehdidde beyn olunan tedbir-i mtekbile arkdaki Fransz memurn-i askeriyesinin tavr ve hareketlerine nazaran asla muhikk olamayacan Amerika Sefreti'ne ir eder ve vatandalarmza kar
mukabele bi'l-misl suretiyle ittihz olunacak her gne tedbre Fransa Hkmeti tarafndan derhal ayn muamele ile mukabele olunacan ilveten ityn
eyler.
9 Tern-i Sn sene [1]915 / [9 Kasm 1915]
BOA, HR. SYS, 2411/32
169
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
36
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 6
Numara: 3248

Umr- Siyasiye Mdriyet-i Umumiyesi ifadesiyle eref-mevrd f
22 Tern-i Evvel sene [1]331 ve 73287/1991 numaral tezkire-i devletleri
cevabdr:
Amerika Sefreti takrrinde zikrolunan ve Mariotte Tahtelbahiri mrettebtndan bulunan Morris Wery nm ahsla Drdnc Wolister Alay'na
mensub T. Walsh nm ngiliz neferinin Afyonkarahisar ser Garnizonluu'nda bulunduu lede't-tahkik anlalm olduu marzdur. Ol bbda emr u fermn hazret-i men leh'l-emrindir.
F 2 Muharrem sene [1]334 ve f 28 Tern-i Evvel sene [1]331 / [10 Kasm 1915]
Menzil Mfetti-i Umumsi
Mirliv
Klotz
BOA, HR. SYS, 2219/12
37
Harbiye Nezreti
Tahrirt Dairesi
Tahrirt Kalemi
1704
rde-i Seniyye
nc Kolordu Kumandan Ferik Esad Paa'nn 29 Eyll [1]331 tarihinden itibaren Birinci Ordu Kumandanl'na memuriyeti icr klnmdr.
170
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
F 3 Muharrem sene 1334 - F 29 Tern-i Evvel sene 1331 / [11 Kasm 1915]
Harbiye Nzr
Sadrazam
Mehmed Said
Mehmed Read
Enver
BOA, . HB, 1334. M/10
38
Harbiye Nezreti
Tahrirt Dairesi
Tahrirt Kalemi
1706
rde-i Seniyye
Bahr- Sefd Boaz Mevki-i Mstahkem Kumandan Mirliv Cevad
Paa 26 Eyll sene [1]331 tarihinden itibaren On Drdnc Kolordu Kumandanl'na tayin klnmdr.
F 3 Muharrem sene 1334 - F 29 Tern-i Evvel sene 1331 / [11 Kasm 1915]
Harbiye Nzr
Sadrazam
Mehmed Said
Mehmed Read
Enver
BOA, . HB, 1334. M/12
39-1
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Numara: 334
Marmara Denizi:
Bandrma Liman Riyseti, 29/7/[13]31: 27/7'de bir tahtelbahir Bykekmece aklarndaki bir yelkenliye be top ve birka el tfek atd. Yelkenli
slimen avdet etdi.
171
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
anakkale:
Beinci Ordu 1/8/[13]31, Anafartalar Grubu Cephesi'nde: 30/7 saat 8
evvelde arkasnda byk bir sal bal olan bir nakliye gemisi Suvla Liman'na girdi. Mtekiben sal zerine Salb-i Ahmer bayra ekdi ve nazardan
kayboldu. Saat 3.50 sonrada makineli tfek atyla bir Fransz tayyresini
Tuzla Gl arkna drdk ve topu ateiyle tayyreyi paraladk.
iml Grubu Cephesi'nde 30/7'de dman topusu btn cepheye fslalarla ate etdi. leden sonra kuvveti mechul bir dman ktas Cebeltepesi'nden sahile doru gitdi.
Cenb Grubu Cephesi'nde mhim bir vaka olmad.
Gelibolu liman reisi, 29/7/[13]31: Bir dman tayyresi 29/7'de Gelibolu'ya bir bomba atd. Ayn gn bir dman sefinesi Saros'dan arma endhtyla Gelibolu'yu topa tutdu. Mhim bir hasar olmad.
B. A. [Boazlar Umum] Kumandanl, 12/10/[19]15: 28/7'de hamlesi mechul bir ileb ve iki duba Seddlbahir'den cenba doru gitdi. Kbil-i
sevk balon uzun mddet vapur filosu zerinde manevra yaparak cenba doru gitdi, avdeti grlemedi.
1 Terin-i Evvel [1]331 / [14 Ekim 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
BOA, HR. MA, 1143/20
39-2
Tebli-i Resm
Matbt Mdriyeti'ne
30 Eyll Anafartalar'da bir dman tayyresi atelerimizle sakatlanarak
Tuzla Gl arkna drlm ve bir topu ateiyle tayyre tahrib edilmidir.
172
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Arburnu'nda: Dman btn mevzilerimize tesirsiz ve fslal olarak

bir mddet ate amdr. Seddlbahir'de bir dman torpidosu Kerevizdere
munsabb andan sol cenhmza ate amaya teebbs etmi ise de topu
atelerimizle torpido Boaz haricine karlmdr.
1 Terin-i Evvel [1331] / [14 Ekim 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
BOA, HR. MA, 1155/36
39-3
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Numara: 335
anakkale:
Beinci Ordu Kumandanl'ndan, 29/7/[13]31: Cenb Grubu'ndaki dman kuvveti sol cenh karsnda Kanldere'ye kadar iki Fransz ve Kanldere'den itibaren sa cenhmz karsnda Lancashire ve Elli kinci Lowland Frkalarndan ibaret iki ngiliz frkasdr.
Anafartalar Grubu Cephesi, 29/7/[13]31: On kinci Frka'dan atlan top
bombalar dman siperlerinde tahribt- azme husle getirmilerdir. leden
sonra bir de ykl bir hastahne gemisi Suvla'dan mroz istikmetine hareket
etmidir. 30/7/[13]31'de tahrib edilen dman tayyresinin aksm- mtebkiyesi 1/8/[13]31 sabah Lalebaba'nn imline naklolundu. leden sonra saat
5.30'da ykl bir hastahne gemisi Suvla'dan mroz'a gitdi.
iml Grubu Cephesi, 29/7/[13]31: Dmann Bombasrt'na yerledirdii mitralyz mevzii topularmzn atei ile tahrib olunmudur. 30/1 gecesi
bir torpido muhtelif zamanlarda ber-mutd sa ve sol cenhlara fslal ate
ad. Arburnu-Kemikliler arasnda nakliyt devam etmidir. 1/8/[13]31'de
hafif piyade ve fslal topu atei devam etmi ve bomba endht etmidir.
Dmann Merkeztepe'den Krmzsrt'a doru Gedikdere'ye inmek zere yol
kazmakda olduu grlmdr.
173
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Cenb Grubu Cephesi, 29/7/[13]31: Zevlde sol cenh ilerisinde evvelce tarafmzdan patlatlan lam mahallinde, bir infilk husle getirilmi ve
dman siperlerinden on metrelik ksm harab olmudur. leden sonra saat
2.45'de dmann byk bir monitoru tayyre tarassuduyla Gelibolu'yu bombardmana balayarak on mermi atm, hasar mcib olmamdr.
30/7/[13]31 sonra saat 7.30'da Tekke Burnu'ndaki dman ordughnda
bir saat kadar devam eden bir yangn grlmdr. leden sonra saat 7'de
dman Sndere cenbundaki siperlerimize bir ate baskn yapd. Birok
bomba atd. 30/1 gecesi sol cenhdan karlan keif kollarmz dman siperlerine bomba atd, kum uvallarn tahrib etdi. Dman yirmi drt saat zarfnda 920 top mermisi 95 torpil ve 40 bomba atmdr. 1/8/[13]31'de sa cenhmzdan toplar ile atdmz bombalardan dman siperlerinin gerisinde yangn
husle gelmidir. leden evvel klliyetli askeri hmil monitor Tekke Burnu'na gelmidir.
Marmara Denizi:
Lapseki Liman'nda bulunan irket-i Hayriye vapuruna dman tahtelbahiri tesirsiz iki torpido atd. Torpidonun biri sahilde infilk etdi.
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
BOA, HR. MA, 1143/39
39-4
6456
Tebli-i Resm
Matbt Mdriyeti'ne
Mhim bir hdise olmad.
Anafarta ve Arburnu mntkalarnda fslal top ve tfek ve bomba endht tet edilmidir.
174
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Seddlbahir'de: Sa cenhmz[dan] endht edilen top bombalarmz

dman siperlerinde yangn karmdr.
Sol cenhmza ate aan dman bataryalar topularmzn mukabelesiyle susdurulmudur. Tekke Burnu'nda dman ordughnda yangn zuhur
etmi ve bir saat devam etmidir.
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
BOA, HR. MA, 1147/2
39-5
6504
Tebli-i Resmi
Matbt Mdriyeti'ne
Anafartalar'da keif kollar msdemesiyle fslal topu atei tetsinden baka hdise olmamdr.
Arburnu'nda dman, kara toplaryla bir torpidosu mevzilerimize bir
mddet neticesiz ate am ve tarafmzdan mukabele grmesiyle ate kesmeye mecbur edilmi ve Kanlsrt'da dmann kazmakda olduu bir lam
dinamitle tahrib edilmidir.
Seddlbahir'de 3 Tern-i Evvel'de yirmi drt saat zarfnda dman tarafndan sarf edilen bini mtecviz top mermisi tamamyla tesirsiz kalmdr.
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
BOA, HR. MA, 1155/44
175
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
39-6
6526
Tebli-i Resm
Matbt Mdriyeti'ne
4-5 Tern-i Evvel gecesi keif kollarmz dmann kuvvetli keif kollaryla msdeme ederek bunlar hatt- asl siperlerine kadar tard etmi ve
dmana ehemmiyetlice teleft verdirmidir.
Arburnu ve Seddlbahir mntkalarnda her iki tarafa mevzi ate ve
bomba muharebesi yaplmdr.
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
BOA, HR. MA, 1147/55
39-7
6624
Tebli-i Resm
Matbt Mdriyeti'ne
Topularmz Anafartalar'da dman siperlerinde mhim tahribt husle getirmilerdir. Conkbayr civarna ate aan bir dman torpidosuna mukabil endhtmzda bir mermi isabet ederek kesf bir duman ve itil grlm
ve civardan yetien torpidolarn muvenetiyle ibu yaralanan torpido mroz
Adas'na ekilmidir.
Arburnu'nda ve Seddlbahir'de fslal top, tfek ve bomba endht
tet edilmidir.
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
BOA, HR. MA, 1147/75
176
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
39-8
6978
Tebli-i Resm
Matbt Mdriyeti'ne
Bazen hafif ve bazen iddetli mevzi ate muharebesinden baka yn-
kayd bir hdise olmamdr. ki dman kruvazr Seddlbahir mntkasnda
atee itirk etmi ve muhtelif istikametlere tesirsiz ate amdr.
Topularmz Arburnu'nda ve Seddlbahir'de dmann bomba mahallini tahrib etmidir.
Morto Liman ile lyas Burnu'nda grnen toplu dman ktat Boaz
bataryalarmzn ateleriyle datlmdr.
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
BOA, HR. MA, 1147/81
39-9
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Numara: 342
Marmara Denizi:
orlu Jandarma Blk Kumandanl 10/8/[13]31: Yeniiftlik karsnda 10/8 saat 1 sonrada 3 dman tahtelbahiri grld.
Boazlar Umum Kumandanl 23/10/[19]15: Bir tahtelbahir 9/8 saat
4 evvelde Hora civarnda bir ganbotumuza iki torpil atd, torpiller boa gitdi.
Armudlu Jandarma Blk Kumandanl 11/8/[13]31: Bir tahtelbahir
saat 11/8'de Armudlu civarna birka top atd.
177
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
anakkale:
Beinci Ordu 10 ve 11/8/[13]31: Anafartalar Cephesi'nde, dman Mestantepe ile Prnartepe arasndaki ikinci hat siperlerini ihtimamla tanzim ve
takviye ediyor. Dman son gnlerde bu cephede ar topu ateini kesdi. Buna mukabil gemi topusunun faaliyeti artd. 11/8'de mhim bir vaka olmad.
iml Grubu Cephesi'nde, mhim bir vaka olmad.
Cenb Grubu Cephesi'nde, 10/8 saat 5.30 sonrada dman sa cenhmza iddetli bir torpido ve bomba baskn yapd. Bir saat kadar devam etdi.
Hasart czdir. Merkeze iddetli topu atei ad. Tesiri olmad. Kirte Deresi'nde dman efrdnn kereste tad ve tahkimt yapd grld. 11/8'de
sa cenha bir saat kadar makineli tfek atei icr etdiler. Dman Seddlbahir civarndaki dekovil hattnn inasna devam ediyor. mroz medhalinde
bulunan bi'l-cmle sefin 10/8'de beyaz bayrak ekdiler ve akama kadar indirmediler.
9/[8'de] saat 8 sonrada Anadolu bataryalarmzn atd bir mermi bir
dman yelkenlisine isabet etdi.
Liman Paa, 23/10/[19]15: smail[olu]tepe karsndaki dmann,
kara topusunun bir ksmn alp gtrd zannolunuyor.
Boaz Umum Kumandanl 23/10/[19]15: mroz'un ark sahili nnde 10/8'de sekiz vapur ile birok kk gemiler demir atm duruyorlard.
ibh-i cezreden gidip gelenler:
Beinci Ordu 10/8/[13]31: 9/8'de nakliye vapuru ile 2.000 kadar dman askeri Tekke Burnu'ndan, ykl bir duba Seddlbahir'den, 10/8'de 500
askeri hmil bir nakliye gemisi Seddlbahir'den Bozcaada istikmetinde gitdi.
Yeniehir tarassud zbiti 18/10/[19]15: hrac iskelesinden (Cenb Grubu ihrac iskelesi olacak) 27/7'den 5/8'e kadar 1.350 asker, 400 brgr, 12 top,
16 toparlak, 12 cephane arabas veya toparlak, 35 cephane arabas, 23 araba
gitmidir.
Boazlar Umum Kumandanl 23-24/10/[19]15: 9/8'de Cenb Grubu'na muhtelif zamanlarda ve muhtelif cesmetde yedi vapur geldi. 80-100 askeri hmil bir ilep gitdi. 10/8'de Cenb Grubu'na ve Saros Krfezi'ne birer
178
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
vapur geldi. Cenb Grubu'ndan iki vapur, Saros Krfezi'nden bir vapur ve
bir hastahne gemisi gitdi.
12-13 Terin-i Evvel [1]331 / [26 Ekim 1915]
BOA, HR. MA, 1148/12
39-10
6763
Tebli-i Resm
Matbt Mdriyeti'ne
Keif kollar msdemesiyle fslal topu atei icr edilmi ve bilhassa Seddlbahir'de sol cenhmzda bu ate ziyadece tet edilmidir.
Anafartalar'da tarafmzdan patlatlan lam tesiriyle dmann kazmakda olduu lam tahrib ve ibtal edilmidir.
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
BOA, HR. MA, 1148/18
39-11
6856
Tebli-i Resm

13 ve 14 Tern-i Evvel'de ber-mutd mevzi ate muharebeleri devam
etmidir. Arburnu ve Seddlbahir'de atee itirk eden iki dman monitoru
topularmzn mukabil ateleriyle sahilden tebd edilmidir.
Epey mddetdir anakkale Cephesi'nde her iki taraf iin tesirsiz mevzi ate muharebelerinden baka ciddi bir muharebe olmad halde dman
179
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
hastahne gemilerini hastahne adrlaryla messestn her trl nakliyat

ve maksd- askeriyesine siper ittihz etmeye hl devam etmektedir. 14 Tern-i Evvel'de Kk Kemikli'de Salb-i Ahmer iaretini hv hastahne adrlar nnde talim yapan ngilizlerin talimi mtekib ibu adrlara girdikleri
pek ikr olarak grlmdr.
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
BOA, HR. MA, 1155/61
39-12
Tebli-i Resm
Matbt Mdriyeti'ne
Anafartalar'da keif kollarmz dman siperlerine yaklaarak tahkmtla megul dman efrdndan bir ksmn bomba taarruzlaryla itlf ederek
tahkmt men etmiler ve dmann baz siperlerinden tel rglerini skp
getirmilerdir. Gerek burada ve gerek Arburnu'nda dmann gemi ve kara
topularyla topularmz arasnda bir mddet ate tet edilmi ve Arburnu
skelesi civarnda grnen dman nakliye kollar bu topu atelerimizle datlmdr.
Seddlbahir'de dman sol cenh siperlerimize yedi yze yakn topu
mermisi ve bomba endht etmi, bir tesir yapamamdr.
14 Tern-i Evvel [1331] / [27 Ekim 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
BOA, HR. MA, 1155/62
180
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
39-13
6879
Tebli-i Resm
Matbt Mdriyeti'ne
Anafartalar'da: Bomba toplarmzn endhtyla dman cephaneliine
bir bomba isabet ederek cephanelik ate alm ve on be dakika devam etmidir. Topularmz messir ateleriyle tahkmtla megul dman efrdn datmdr. Bu atelerimize kar dman topusunun mukabelesi semeresiz
kalmdr.
Arburnu'nda: 15 Terin-i Evvel gecesi dman sa cenh siperlerimize
sabaha kadar bomba endhtna devam etmi ve 16 Tern-i Evvel'de topular bil-tesir muhtelif istikmetlere ate amdr.
Seddlbahir'de: Top, bomba ve torpil endht icr edilmidir. Yalnz
sol cenhmza kar dman bine yakn mermi sarf etdii halde siperlerimizin baz ksmnda ehemmiyetsiz toprak yntsndan baka zarar yapamamdr.
16 Tern-i Evvel [1331] / [29 Ekim 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
BOA, HR. MA, 1155/59
39-14
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Numara: 345
anakkale:
Beinci Ordu, 15/8/[13]31: Anafartalar Cephesi'nde 14-15/8'de dmann bir cephaneliini bomba ile itil etdirdik.
181
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
iml Grubu Cephesi'nde: 14-15/8'de dman sa cenhmza hilf-

mutad sabaha kadar bomba atd. 15/8'de dman cepheyi eksersi obs olmak
zere topu atei altna ald. Baz siperlerimiz ve tam isabetle bir makineli tfeimiz hasarzede oldu.
Cenb Grubu Cephesi'nde: 14-15/8'de dmann bir bombas bir mahfz mahallimize isabet ederek tahrib etdi.
Liman Paa, 28/10/[19]15: 15/8 sabah Tekke Burnu'ndaki ihrac iskelesinde birok otomobiller bulunuyordu. Bunlar muhakkak asker naklediyorlar. 14/8'de yaplan bir ate baskn neticesinde Kiretepe'de yeni bir dman
sahr bataryas kefedildi.
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
BOA, HR. MA, 1147/4
39-15
6912
Tebli-i Resm
Matbt Mdriyeti'ne
Bugn "Turquoise" ismindeki Fransz tahtelbahiri anakkale'de topularmz tarafndan batrld. ki zbitle yirmi drt neferden ibaret olan mrettebt esir edildi. Cephenin her mntkasnda dman gerek top gerek bomba endhtnda ziyadece faaliyet gstermi ve tarafmzdan messir bir suretde mukabele grmdr. Dmann bu atelerine birka sefin-i harbiye dahi
itirk etmidir. Anafartalar'da topularmz bir dman nakliye gemisinin
ba tarafna bir mermi isabet etdirmeleriyle nakliye gemisi kesf duman iinde sahilden ekilmidir.
182
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Arburnu'nda bomba endhtmzdan bir dman siperinde yangn zuhur

etmi, iki saat devam etmidir. Seddlbahir'de sa cenh ve merkez karsnda dmann iki bomba mahalli topularmz tarafndan tahrib edilmidir.
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
BOA, HR. MA, 1155/60
39-16
6929
Tebli-i Resm
Matbt Mdriyeti'ne
Mevzi ate muharebesi dn dahi devam etmidir. Topularmz dman
siperleriyle bomba mahallerinden bazlarn messir mukabeleleriyle tahrib
etmilerdir.
18 Tern-i Evvel [1331] / [31 Ekim 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
BOA, HR. MA, 1155/58
39-17
7019
Tebli-i Resm
Matbt Mdriyeti'ne
anakkale Cephesi'nde dn dahi mevzi ate muharebesi devam etmidir. Dmann Kemikli Liman aklarnda bir zrhls, Arburnu'nda bir torpidosu kara atelerine tesirsiz suretde itirk etmidir.
183
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Anafartalar garbnda frtna hasebiyle karaya oturan bir rmorkr ile

duba topu atelerimizle daha ziyade hasara uratlmdr.
Seddlbahir'de, sol cenhda dmann kazmakda olduu bir lam tarafmzdan krletilmidir.
20 Tern-i Evvel [1331] / [2 Kasm 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
BOA, HR. MA, 1155/47
39-18
7057
Tebli-i Resm
Matbt Mdriyeti'ne
Mevzi ate devam etmi ve ziyadece topu atei tet edilmidir. Arburnu'nda bir torpido ve Seddlbahir'de iki kruvazr atee itirk etmidir.
Topularmz Arburnu'nda, Kanlsrt'da ve Seddlbahir'de sa cenhmz karsnda dmann iki makineli tfek mevziini tahrib etmilerdir.
Seddlbahir skelesi'ne yanamak isteyen bir dman nakliye gemisi
Anadolu sahil bataryalarmzn ateleriyle men u def edilmidir.
21 Tern-i Evvel [1331] / [3 Kasm 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
BOA, HR. MA, 1155/49
184
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
39-19
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Numara: 346
Marmara Denizi:
Boazlar Umum Kumandanl, 30-31/10/[19]15: 16/8/ saat 2.30 sonrada Bandrma Liman'nda bulunan Leros Vapuru'na bir tahtelbahir torpil atd, boa gitdi. 17/8'de Turquoise namndaki bir Fransz tahtelbahiri Akba
Liman civarnda karaya vurdu. zerine ate edilerek harbden haric klnd.
24 neferiyle 2 zbiti esir edildi. Tahtelbahir yzdrlecekdir.
anakkale:
Beinci Ordu, 17-21-22/8/[13]31, Anafartalar Grubu Cephesi'nde:
16/8'de dmann icr etdii endhtdan Prnartepe cenbunda byk apl
21 topu bulunduunu anladk. 16/8'de dmann bir nakliye gemisinin ba
tarafna bir mermimiz isabet etdi. Gemi sahilden uzaklad. 16/8'de dmann
Kayack Al'nda patlatd lamdan hasl olan hufreyi igal ve bomba endht mahalli olarak tanzim etdik. 18/8'de 6. Frka sol cenh karsndaki dman siperlerinde n parlak, siyah apkal bir takm efrd grld. Dman
Mestantepe cenb eteklerine 12'lik veya daha byk apda tahmin edilen yeni
bir batarya yerledirdi. 18-19/8'de frtna hasebiyle dmann yandan arkl
bir rmorkr ile dubas karaya oturdu. Topularmz bunlar ate altna aldlar ve isabetler grld. Dman Mestantepe'deki ikinci siperlerini takviye
ediyor. 21/8'de Suvla Liman'nda bulunan dman sefinine ar toplarmzla
ate etdik. Bir zrhlya ve bir nakliye gemisine bir mermimiz isabet etdi.
Nakliye gemisinin ba tarafnda yangn zuhur etdi. atlakdere civarnda grlen bir dman piyade bln ate altna aldk. Mezkr blk derhal Salb-i
Ahmer bayra ekdi.
iml Grubu Cephesi'nde: 15-16/8'de atdmz bombalar dman siperlerinin birisinde yangn husle getirdi. 17/8'de topularmzn ateiyle Mahmuztepe'de yangn zuhur etdi. Dmann atlakdere'de bulunan hayvant
185
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
ahrlarn topu ateiyle tahrib etdik. Krmzsrt ile Sivritepe arasnda dmann yeni bir top mevziini kefetdik. Topu ateiyle dmann Kanlsrt'daki
bir bomba mahallini tahrib etdik. 18-19/8'de mhim bir vaka olmad. 20/8'de
Kanlsrt'daki dman siperlerinin baz aksmn ve bir makineli tfek mevziini topu ateiyle tahrib etdik. Dman ahinsrt'n mnteh-y garbsindeki
siperlerini Sazldere['ye] kar tel rg mevnii ina ederek takviye etdi ve
mezkr srtn imlinde yeniden hafriyata balad. 21/8'de bir torpidonun
atei Kanlsrt'daki siperlerimizin baz aksmn hasara uratd.
Cenb Grubu Cephesi'nde: 16/8'de sa cenhmz karsndaki dman
bomba mahallerinden birisini, tahaffuz kafeslerini ve merkez karsndaki dier bir bomba mahallini topu ateiyle tahrib etdik. Dman da sa cenhmzdaki bir bomba mahallimizi ve tel rgleriyle birlikde bir ksm siperlerimizi
tahrib etdi ve bir lammz kertdi. 17/8'de bir dman kruvazrnn atd mermilerden birisi Sartepe'de bulunan mantelli toplarmzdan birisinin
tekerlekleriyle baz aksmn tahrib etdi. 18/8'de gurub zaman sol cenhmzdan davul, trampet ve alg sadlar iitildi. 18 ve 20/8'de topu ateiyle sa
cenhmz karsnda iki dman bomba mahallini tahrib etdik, dman kazd lamlar iinde muhnik gaz nereden bombalar istiml ediyor. Sa cenhmzdaki sahilde talyan bandral bir torpido tarassud vazifesi f ediyor.
21/8'de bir dman mermisi 15'lik bir havan topumuza isabet ve topun baz
aksmyla bir edevt sandn tahrib etdi. Dman Cenb Grubu cephemize
be gnde 6.000'e karb top mermisi, 618 bomba ve 391 torpil endht etdi. Baz siperlerimizin hasarzede olmasndan mad bir tahribt yapamad. 20/8'de
Bozcaada istikametinden gelen nakliye gemisi Seddlbahir iskelesine yanamak istedi ise de Anadolu bataryalarmzn ateiyle muvaffak olamad.
Geri mntkas: 16/8'de drt torpido himayesinde bulunan bir monitor
Saros Krfezi'ne geldi ve narl Liman karsndan Gelibolu'yu bombardman
etdi. 20/8'de iki zbit ile on be neferi hmil bir kaymz Kilidlbahir'den
Kale-i Sultaniye'ye geerken Aaderesi nnde bir torpile arparak batd.
ibh-i cezreden gidip gelenler: Her grubda vapurlarn gidip gelmesi
devam ediyor.
186
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Dman hakknda malumt:

imdiye kadar Franszlarn ark Ecnebi Alay'nda hizmet etmi ve ahren terhis olunmu bir Yunanl'ya atfen, Almanya ataemiliteri, 28/10/[19]15:
Cenb Grubu karsnda el-yevm 4.000 Fransz ile 6.000 ngiliz vardr. Limni ve mroz Adalarnda ihtiyat olarak 25.000 ngiliz bulunuyor. ibh-i cezrede ceman 400 aded 7.5 santimlik top vardr. Cephenin zafn rtmek iin
pek ok cephane sarf ediyorlar. ibh-i cezredeki gnll ktat lavedilmidir.
Adalar Denizi:
Beinci Ordu 17-21/8/[13]31: 17/8 saat 9.45 evvelde vasat cesmetde
ve dolu 9 aded nakliye gemisi Dedeaa istikametinde gitmidir. Saat 1.30
sonra da bir dman tayyre sefinesi mroz istikametinden Semadirek nne
geldi ve biri Dedeaa, biri Meri Vadisi ve de Kean istikametinde olmak zere be tayyre uurdu. 17/8'de mroz Adas'nda yarm saat kadar devam eden bir yangn grld. Dman mroz'daki hangarn kaldrm yerinde yalnz iskelesi kalmdr.
19-22 Terin-i Evvel [1]331 / [4 Kasm 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
BOA, HR. MA, 1141/107
39-20
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Numara: 348
anakkale:
Beinci Ordu, 23/8/[13]31, Anafartalar Cephesi'nde: 23/8'de dmann
Kk Kemikli'deki cephane deposunu topu ateiyle igal ettirdik.
iml Grubu Cephesi'nde: Dmann 22/8'de sol cenhmz ilerisinde
Yeilsrt'da yeniden ina ve igal etdii iki mangalk siperi igal maksadyla
187
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
22-23/8'de kardmz bir keif kolumuz iddetli piyade ve makineli tfek

ateine marz kald ve mezkr dman siperinin 150 metre nnde bir hat
tesis ve igal eyledi. 23/8'de dmann Sngbayr'ndaki bir makineli tfek
mevzii ve Yeildere azna yeniden yerletirdii bir topu, topu ateiyle tahrib etdik.
Cenb Grubu Cephesi'nde: Dman ber-mutd top, torpil ve bomba
endhtna devam etdi. 23/8'de bir kruvazr, frkalarmzdan birisinin reviri
ile shhiye bln ate altna ald. Bir tesiri olmad.
ibh-i cezrede: Dman nakliye gemilerinin gidip gelmeleri ber-devam.
25 Terin-i Evvel [1]331 / [7 Kasm 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
BOA, HR. MA, 1149/64
39-21
7193
Tebli-i Resm
Matbt Mdriyeti'ne
Anafartalar'da Kemikli Liman'da karaya oturan bir dman torpidosu
ile o civarda bir nakliye gemisi topularmz tarafndan ate altna alnarak
her ikisinde tam isabetler grlm ve nakliye gemisi duman iinde uzaklamdr. 24 Terin-i Evvel'de leden sonra bir dman tayyresi atelerimizle
sakatlanarak Kk Kemikli civarnda denize drlm ve mtekiben topu atelerimizle mezkr tayyre daha ziyade tahrib edilmidir. Tayyre enkaznn bilhare dman tarafndan sahilde hastahne adrlar civarna ekildii grlmdr. Bu mntkada dman zrhls ile bir torpidosu ber-mutd
ate muharebesine tesirsiz bir suretde itirk etmidir.
Arburnu'nda ate tetsi ve sol cenhda ziyadece bomba endht devam
etmidir. Seddlbahir'de dman, merkezden ate baskn yapp mtekiben
bombaclarn mevzilerimize srmeye teebbs etmi ise de atelerimizle cm188
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
lesi tard edilmidir. Bu mntkada ate muharebesi ber-mutd devam etmi

ve dman sol cenhmza yirmi drt saat zarfnda bin be yz mermi endht
etmesine mukabil tesirli bir netice istihsline muvaffak olamamdr.
25 Terin-i Evvel [1331] / [7 Kasm 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
BOA, HR. MA, 1155/53
39-22
7234
Tebli-i Resm
Matbt Mdriyeti'ne
anakkale Cephesi'nde Anafartalar'da topularmzn endht etdii mermiytdan biri Prnartepe'deki dman bataryasnn bir topuna isabet etmi ve
bir cephaneliini de itil etdirmidir. Bu mntkada ber-mutd piyade ve
topu atei ve bomba endht icr edilmidir.
Arburnu'nda tarafmzdan bi'l-mukabele endht edilen bombalar dman siperlerinde mhim tesirt yapmdr.
Seddlbahir'de sol cenhmzda ziyadece topu endht icr edilmi ve
dmann bu cenhda patlatd bir lamn geri pskrerek kendi siperlerinde hasar yapd grlmdr.
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
BOA, HR. MA, 1155/48
189
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
39-23
7256
Tebli-i Resm
Matbt Mdriyeti'ne
Ber-mutd ate muharebeleri devam etmidir. Anafartalar'da topularmz dmann Azmakdere kurbundaki byk bir topunu ve Mestantepe imlindeki bomba mahallini tahrib etmilerdir.
Arburnu'nda Sngbayr'nda piyade ve iddetli bomba muharebeleri
olmu ve topularmz buradaki dman siperlerini messir suretde ate altna almlardr.
Seddlbahir'de dman topular sol cenh siperlerimize ate ederek
cz hasar k eylemilerdir. Topularmz dmann akda alan efrdyla bomba mahallerini messir suretde ate altna almlardr. Cephede hafif
piyade, ziyadece topu ve bomba endht olmu ve dmann iki monitoru
ile bir torpidosu tesirsiz bir suretde atee itirk etmidir.
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
BOA, HR. MA, 1155/54
39-24
7288
Tebli-i Resm
Umumiyetle ate muharebesinden baka yn- kayd mhim hadise
olmamdr.
190
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Kemikli Liman'nda bulunan nakliye gemisi, topu atelerimizle sahilden tebd edilmidir.
Seddlbahir'de dmann bir bomba makinesi tahrib edilmi ve sol cenhda tarafmzdan patlatlan bir lam ile dmann bir takarrb siperi ber-hev edilmidir.
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
BOA, HR. MA, 1155/52
39-25
7366
Tebli-i Resm
Matbt Mdriyeti'ne
Donanma-y Hmynca ittihz edilen tedbr-i ciddiye-i tahaffuziye
sayesinde E-20 ngiliz tahtelbahiri 22 Tern-i Evvel'de anakkale'de batrlmdr. Mrettebtdan iki zbitle alt nefer esir alnmdr.
ngilizlerin en yeni tahtelbahirlerinden olan E-20, bir-iki ay evvel anakkale'de grlmd. 61 metre uzunluunda, 800 ton hacminde idi. Deniz
stnde 19 ve deniz altnda 14 mil sratde olup 8 torpil kovan ile 7,67 santimetrelik 2 aded seri ateli topu ve 30 kiilik mrettebt bulunuyordu.
Saros Krfezi sahiline ate amak isteyen dman kruvazrlerinin bu
teebbsleri topularmzn ateleriyle ate keserek uzaklamaya mecbur edilmilerdir. Anafartalar ve Kemikli Liman'nda grnen dman sefini topu
atelerimizin tesiriyle limandan uzakladrlmdr. 28 Tern-i Evvel'de ateimizle, karaya oturan bir dman torpidosu tamamen batmdr. Arburnu'nda
Kanl Srt'da dmann bomba mahalli tahrib edilmi. Seddlbahir'de sol ce191
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
nhmz karsnda tel rg kurmakla megul dman efrdna topularmz

epey zyit verdirmilerdir. Ber-mutd olan kara atelerine Anafartalar'da
ve Seddlbahir'de dmann bir kruvazryle bir monitoru bil-tesir [itirk
etmidir].
F 30 Tern-i Evvel [1331] / [12 Kasm 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
BOA, HR. MA, 1155/51
39-26
7385
Tebli-i Resm
Matbt Mdriyeti'ne
29 ve 30 Tern-i Evvel'de mevzi ate muharebesi fslal olarak devam
etmidir. Topularmzn muvaffakyetli mukabeleleri dman mevziinde
tesirtn gstermidir. Dmann iki torpidosu Anafartalar'da, bir kruvazrle bir torpidosu Arburnu'nda kara atelerine neticesiz itirk etmidir.
Anadolu sahil bataryalarmz Seddlbahir civarnda ve Morto Liman
kurbundaki dman ktatyla rmorkr ve dubalarna muvaffakyetle ate
amdr.
31 Tern-i Evvel [1331] / [13 Kasm 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
BOA, HR. MA, 1155/50
192
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
40
Asker Ailelerine Yardmc Hanmlar Heyeti'ne
anakkale'de mrettebtyla beraber esir edilerek Mstecib Onba
tesmiye edilen sbk Turquoise Fransz Tahtelbahiri'nin nmzdeki Cuma
ve Cumartesi gnleri kadnlara ve mtekiben Pazar ve Pazartesi gnleri erkeklere ziyaret etdirilecekdir. Heyet tarafndan tertib ve ihzr olunan birer
liralk dhliye biletleri esmsi tde muharrer mevkide frht edilmekde
bulunmudur:
stanbul'da: Selanik Bonmaresi, Erturul, Karaka, Mustafa aml,
Ordu Pazar, Binbir eit.
Kadky'nde: Muteber byk maazalarda.
Beyolu: Tokatlyan, Pigmalyon, Karlman, Petring, Atein, Spiegel,
Mayer, Pazar- Alman, Olion, Weinberg.
BOA, HR. MA, 1150/59
41
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
Numara: 16232
Triumph Zrhls'nn suret-i gark

2.11.[1]915 tarihli Times gazetesinden
Ashmed Bartlett'den:
anakkale'de Tahtelbahir
Heyecan ve Firar
Mays'n 22'nci gn idi ki tahtelbahirlerin anakkale civarnda mevcudiyeti aibe-i hayali hakikate inklb etdirdi. Bu zamanda Swiftshure Zrhls'nda bulunuyordum ve 22 Mays bade'z-zevl saat 1.30'da le yemeini
193
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
henz bitirmidik. Tavan Adalar'ndan doru gelen bir periskop bir torpido
muhribi ile Prince George Zrhls tarafndan grld. Prince George Zrhls
tahtelbahiri batrmak iin iki salvo ate etdi. Tehlike pek yakn idi. nk tekmil zrhllar, nakliyeler ve torpido muhribleri demirli idiler. Vazifeleri donanmay muhafaza etmek olan torpido muhribleri derhal sratlerini artrmak ve
bu kitle-i sefini muhafaza etmek iin siyah dumanlar salvermek suretiyle
iddetle "fayrap" [fire up] etdiler ve etrafa saldrrcasna seyirler yapmaya
baladlar. Bunlar tahtelbahirin ilk grnd nokta civarnda sratli seyirler
yaparak tahtelbahirle msademe etmek veya onun suyun zerine karaca
periskobunu grerek mevkiini kefetmek istiyorlard. Tekmil sefin-i harbiye
ve nakliye sratle "fayrap" [fire up] ederek demirlerini aldlar ve her biri bir
tarafa datldlar. Tahtelbahir o gn tekrar gzkmedi ve tekmil korkular u
suretle teskin edildi. Biz demir mevkiine gelip demirlediimiz zaman torpido muhribleri donanma etrafnda bir kordon tekil etmek zere mtemdiyen
seyrediyorlard. Bu geceyi sahilde bulunmas lzumu derkr olan sefinden
mads selmetle geirmek iin muhtelif mevkilere dald. Yalnz Swiftshure Zrhls ile birka eski zrhl Helles Burnu hizasnda eski mevkilerinde
demirli olarak kaldlar. Canopus, Vengeance, Albion Avustralya askerinin bulunduu Kabatepe sahilinde demirlemeyerek aa yukar seyretmek zere
karakol vazifesini f etdiler.
Albion Zrhls Karada
Tahtelbahirin ilk etdii korkunun ilk tesiri Albion Zrhls'nda gzkd. Ertesi sabah kable'z-zevl saat 4'de Kabatepe'nin cenbunda sisden dolay [karaya] oturmu idi. Fecir olur olmaz Trk bataryalar mezkr gemi zerine mdhi bir ate adlar. Teekkr olunur ki Trkler byk toplar getirip
mezkr zrhly demeyeceklerdi. Trk zrhllarndan biri, -ihtimal ki Barbaros Zrhls- Boaz'dan birka tane arma 11 pusluk hedefe isabet edemeyen
mermi atd ise de bizim gemilerimizin arma endht ile Barbaros Zrhls
uzaklamaya icbr edildi. Albion Zrhls hakknda bd-i havf hirs rapor194
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
lar gelmeye balad. Hava iyiden iyi alnca Albion Zrhls'n sahilde ve dman arapnellerinin mtemdiyen patlamakda olduunu grebildik. Bu gemiye yardma giden sefin arasnda silahsz Triad yat da vard. Buna, alan
atelerden birka tane isabet etmidi. Bu yat bu erit altnda dier torpido
muhribleri gibi pek byk cesaret ve fedakrlk gstermi idi. Saat 4.30'da
Canopus Zrhls bu harb-i hzr tarihinin fihrist-i vekyiinde n-mesbk bir
htra-i ecat brakacak bir tarzda hareket etdi. Bu zrhl Albion Zrhls'na
takarrb ederek ondan bir tel halat ald ve bu mthi dman atei altnda onu
ekmeye teebbs etdi. Lkin halat pek abuk kesildi. Maamfih daha kuvvetli iki halat daha ald ve Albion mrettebtnn k tarafa toplanmas emredildi. Bu suretle geminin ba tarafnn kalkmas temin edildi. Bu zamanda
Albion Zrhls ba taraf taretindeki toplar ve baa mteveccih 6 pusluk toplar ile Trk mevzii zerine ate ad. Bu suretle geminin kum zerinde hareket etmesi ve toplarn sadmesiyle geminin biraz kalkmas imkn temin
edilecekdi. Akbet saat 10, k. z. [kable'z-zevl]de sebat ve ikdam ile Canopus
Zrhls'nn ekmesi galip geldi ve biz bu zamanda iki zrhlnn derin sulara
pek az zararla ktn grmek kanaatine sahib idik. Albion Zrhls'na iki
yz kadar arapnel isabet etmidi. Fakat onun sert ve kaln zrh karsnda
pek az bir tesir yapmd. Sefine mrettebtndan lenler pek azd.
Swiftshure Zrhls'nda mrettebtn pek ziyade keskin nazarl olmas
temin edildii gibi periskobu ilk grene de bir mkft- mahsusa verilecei
de ihss edilmidi. htiyar gemiciler bu mtemd tarassudt f ederken yoruluyorlard ve korkuyorlard. Maamfih "active service" [muvazzaf] olan kk zbitn bu hususda daha ziyade mteyakkz bulunurlar. Eer siz de elli
yanda bir peder veya bir byk peder gibi ihtiyar olaydnz geminin anszn
ber-heva olmas ve gece veya gndz bir souk su banyosu yapmak ihtimali
taht- tesirinde daima tarassudda bulunmakla bittab yorulursunuz.
25 Mays sabah saat 8'de ben geminin salonunda iken anszn geminin
14 fundluk topunun birbirini mtekib sadsn iitdim ve tekmil efrdn derhl mevkilerine kotuunu grdm. Gverteye ktm zaman 300 metre ileride ve iskele tarafmzda periskop grmek korkusuna marz kaldm. Bizim
195
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
evik ve faal toplarmz der-akab onun zerine bir saniye fevt etmeksizin ate
adlar ve tahtelbahir dalarak gzden kayboldu. Acaba niin tahtelbahir bize
ve yanmzda bulunan Agamemnon ile Majestic Zrhllarnn 300 metre yaknnda bulunduu halde torpido atarak orada bir felaket ihdas etmedi? Bittab
bu hadise-i mahfe her tarafa bildirildi ve torpidolar onu imek gibi takibe
baladlar. Biraz sonra Kabatepe sahilinde grld rapor edildi. Saat 10.30
k.z. [kable'z-zevl]de Vangeance Zrhls Kabatepe hizalarnda aa ve yukar dolarken bir tahtelbahir grd ve zerine endht etdii halde isabet etdiremediini rapor etdi (ite ikinci ve tlili bir firar!) ve Tavan Adalar civarnda iki tahtelbahirin daha grnd rivayetleri deverna balad.
Biz le yemeinde iken iaret memuru gelerek: "Afvedersiniz, msaadenizle syleyeceim, Triumph Zrhls batyor." Herkes gverteye hcum
etdi ve havadisin doru olduu anlald. Triumph Zrhls demirli idi ve gayet ar sratle Kabatepe sahili nnde aa ve yukar seyredecek bir halde
idi. ki torpido yedii zaman torpido alar suda idi. Maamfih hibir tesir
yapmad. Torpidolar ya alar delmi veya altndan gemi idi. Biz gverteye ktmz zaman zrhly birka dakika zarfnda tamamyla devrilmek vaziyetinde bulmuduk. Bu zamanda mezkr tahtelbahirin o civarda henz mevcud bulunmas ihtimaline binaen hibir sefine-i harbiye onun muavenetine
itb etmemidi. Torpidoyu yedii zaman yaknnda bir torpido muhribi ve
bir byk sandal bulunuyor idi ki mezkr geminin suda yzdklerini grdmz zavall mrettebt bunlar tarafndan kurtarlmd. Civarmzda Helles Burnu aklarnda bulunan tekmil torpido muhribleri ufku dumanlar ile
karartarak son sratle denize aldlar. Swiftshure'un gvertesinden bu hakikaten facial bir manzara tekil ediyordu. Amiral ile dier zbitn gverteye
ktlar ve grup hlinde durarak drt mil kadar akda vurulmu bu gemiye
meysiyetle baktlar. Bu grup yedi dakika kadar lmle uraan Triumph'un
felketine sknet-i katiye ile bakt ve anszn gayr- mer bir kuvvete kar
harb etmekden yorulduunu ima eder tarzda sekizinci dakika nihayetinde gemi alt-st oldu ve krmz boyal karinas suyun zerine kd. Yarm saat kadar bunun bu halde yzdn ve ngehn birdenbire dalgalar ve sitim du196
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
manlar arasnda batp kaybolduunu grdk. Amiral drbnn kapayp

kendi kamarasna gitmek zere iken: "Triumph batd." sada-y teessrn
sarf etdi ve gvertede bulunan zbitn grubu bu vaka hakkndaki ihtisastn yazmak zere kamaralarna dald.
F 4 Tern-i Sn sene 1331 / [17 Kasm 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1150/35
42
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Numara: 356
anakkale:
Beinci Ordu, 3-4 ve 4/9/[13]31, Anafartalar Cephesi'nde: 3-4/9'da keif kollarmz silahyla beraber bir dman neferi esir etdiler.
iml Grubu Cephesi'nde: Dman 3-4/9'da Cesarettepe'deki siperleri
nne yal paavralar atarak oradaki nalar yakd.
Cenb Grubu Cephesi'nde: 2/9'da Sartepe aklarndan endht etmekde
olan kruvazrlerden birisine 3 obs mermimiz isabet etdi. Kruvazrler uzaklad. Dman 3/9 sabah cephenin merkezine, Kirte cenbdaki srtlara 2/9'da
patlatd lam hufrelerinden ilerleyerek tekrar taarruz ve ceman bir blklk kadar siperlerimizi igal etdi. Mezkr siperlerin bir ksmn mukabil taarruzla istirdd etdik. 65 metrelik bir ksm o gn dmann yed-i igalinde idi.
3-4/9'da bir ksm siper daha istirdd etdik. El-yevm dmann elinde kk
bir ksm kalmdr. Tekke Burnu'ndaki ihrac kprsnn bir ksm dalgalar197
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
dan ykld. El-yevm Cenb Grubu karsnda dmann iki Fransz ve iki ngiliz frkas vardr
Trakya dr'l-harbi, Beinci Ordu, 3-4/9/[13]31: ki dman tayyresi
3/9'da nz zerinden Bulgaristan dahiline doru udu.
4 ve 5 Tern-i Sn [1]331 / [18 Kasm 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
BOA, HR. MA, 1150/71
43
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Numara: 19179/7579

Dmanlarmz hukuk- beyne'l-milele mugyir fil ve hareketlerine bir
zamme olmak zere Tern-i Evvel'in yirmi altnc gn bade'z-zevl Seddlbahir'de Behraml revirini topa tutarak iki neferin ehdetiyle drt neferin
mecrhiyetine ve iki hayvann telefine ve hed kabristannn tamamyla harbiyetine sebebiyet vermilerdir. ngilizlerin almet-i frikay hmil bulunan
mahall-i mezkra kar vuku bulan bu tecvzlerinin Amerika Sefrethnesi
nezdinde iddetle protesto edilmesi rica olunur. Ol bbda emr u fermn hazret-i men leh'l-emrindir.
F 7 Tern-i Sn sene [1]331 / [20 Kasm 1915]
Bakumandan Vekili
Enver
BOA, HR. SYS, 2099/12
198
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
44
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Numara: 363
Marmara Denizi:
Erdek Liman reisi: 9/12'de dman tahtelbahiri tarafndan Erdek Liman'nda ate altna alnan sefinden Gelibolu Vapuru'ndan iki kii ehid ve Safa Rmorkr'nden iki kii hafifce mecrh olup Gelibolu Vapuru tahls edildi.
anakkale Cephesi:
Beinci Ordu: 9/12/[13]31'de Anafartalar Grubu Cephesi'nde [dman]
kara topusu ve birka dman zrhls ile monitorlar mevzilerimize bir mddet tesirsiz ate etdiler. Topularmzn mukabelesinden bir mermi isabetiyle bir dman monitoru sahilden uzaklad. 9/13'de dman topusu ve bir
monitoru Azmak iml ve cenbundaki mevzilerimize ve gerilerine tesirsiz
endht etdi. Topularmz akda grlen dman efrdyla nakliye kollarn
messir ate altna ald. Hayli telefta uratd.
iml Grubu Cephesi: 9/12 sabah dmann iki mangalk bir ileri siperi bir baskn ile zabt ve igal edildi. skeleye takarrb etmek isteyen bir nakliye Sefinesi, Palamutluk Bataryas'ndan atlan bir merminin isabetiyle sahilden sratle ald. 9/13'de topularmz, Ykseksrt'daki dmann tfek mevziini ksmen tahrib etdi.
Cenb Grubu Cephesi: 9/12, dman sa ve sol cenhmz ilerisinde
tesirsiz 3 aded lam patlatd. kisi geri pskrd. 9/13, sol cenhda topularmzn endhtyla dmann baz siperleri ve bomba mahalli tahrib edildi.
Alman Hariciye Nezreti'nden stanbul Sefreti'ne mevrd 24/11/[1]915
tarihli telgrafnmede Bern Alman Sefreti'ne atfen "ngiliz ve Fransz filolarnn pek yakn bir zamanda anakkale Boaz'na ngehn bir darbe indirmek
199
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
tasavvurunda bulunduklar" hakknda Paris'de bir yia devern etdii Bern

Sefreti'ne atfen bildirilmidir.
15 Tern-i Sn [1]331 / [28 Kasm 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
45
29 Tern-i Sn sene 1915 tarihli Daily Mail'den (Paris temsili): Geen
aramba gn (27 car) Londra'da Queens Hall'de Mister Ellis Ashmead
Bartlett tarafndan verilen konferansda mmileyh demidir ki:
"anakkale Boaz'nda metin bir suretde yerlemi bulunuyoruz. Fakat
mevki-i hzrmzdan daha ileri gidebileceimizi zannetmem. imdiki halde
Srbiye meselesi muvcehesinde bulunuyoruz. Bu memlekete kar taahhdmz u srada f edemeyeceiz. Lkin nihayet'l-emr kendisini korumak
vazifesiyle mkellefiz. Bu sene dmann Bulgaristan tarkyla ilerlemesine
mani olmakdan bahsetmek b-manadr. Selanik'e asker karmakla Srbistan'
kurtarm olmayz. Kendimizi hissiyta kaptrmayarak hakikat olduu gibi
grmek zaman geldi.
Harb hususunda bedbn deilim. Nihayet'n-nihaye harbi kazanacamz, hatta suret-i katiyede kazanacamz mid etmekdeyim. Fakat hl-i
hzrda yanl bir yol takib ediyoruz. Bir muvaffakyet-i azme istihsli zmnnda kuvvetlerimizi doru bir mecraya sevk etmeliyiz.
ark-i Karb'e mteveccihen Roma'dan mrrum esnasnda Osmanl
hizmet-i diplomasiyesinde bulunan iki dostum Bahr- Sefid Boaz'nn ilk bombardmanna dair aldklar tebligt gsterdiler. Buna nazaran halkn fazla tela etdii ve fakat inayet-i Hak'la yalnz iki mhim topun zedelendii anlalyordu. Bunu ngiliz amiraline hikye etdiim zaman: "Taaccb etdim, ben
yalnz bir top tahrib edebildik sanyordum!" cevabn verdi".
200
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Konferansn bakyyesinde Ashmead Bartlett anakkale Seferi'nin gayr-

kfi istihzart ve kuvvetlerle yapldn ve geen Temmuz'da Bulgaristan'
elde etmek mmkn iken ngiltere Hkmeti'nin ihmal eylediini ve Suvla
Krfezi teebbstnda Osmanllarn galebesi zerine Bulgaristan ataemiliterinin Kral Ferdinand'a artk dier cihetin, yani Osmanl ve mttefiklerinin
galebe edeceklerini arz eylediini ilve etmekdedir.
29 Tern-i Sn sene 1915 / [29 Kasm 1915]
BOA, HR. MA, 1151/81
46
Harbiye Nezreti
Numara: 1373/1100
Hulsa: Yirmi Yedinci Piyade Alay'nn
sancana ihsn buyurulacak
kurdele ve madalya hakknda

Dokuzuncu Frka'ya mensub Yirmi Yedinci Piyade Alay ibu harb-i
ahrde dmanmz olan tilf Devletleri'nin anakkale'de Arburnu'na ilk
defa olarak ihrac yapdklar 12 Nisan sene [1]331 gn ale's-sabah Maydos
Kasabas'ndan ser bir yry icrsyla yetiip karlad ngiliz kuvvetlerinin zerine bil-perv atlarak ilerlemesini tevkf ve Kanlsrt'da dmann
ele geirmi olduu ser ateli cebel toplarmz sng hcumuyla slimen
bi'l-istirdd dman- merkm aleyhine istiml eylemek suretiyle fevkalde
ecat ve yararlk gstermi mrr'l-arz ilk anakkale muharebe-i berriyesinden bu ana kadar yedi ay bil-fsla hibir kta ile tebdl olunmakszn hatt-
harbde dmanla pek yakn mesfede temasda kalarak ona kar kahramanne muharebeler icr eylemi olduundan mezkr alay nmna sancana zeri sar srma ile ileme "Devlet-i Osmaniyye ile tilf Devletleri harbinde Yirmi Yedinci Piyade Alay'nn dman tarafndan 12 Nisan sene [1]331 gn
anakkale'de Arburnu'na vuku bulan ilk ihrac hareketinde karaya km d201
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
man kuvvetlerinin ilerlemesine, yevm-i mezbrdaki hareket-i sera ve savlet-i

edde-i rnesiyle mni olmak ve dmann ele geirmi olduu ser ateli topumuzu slimen bi'l-istirdd dman- merkm aleyhine istiml ve aylarca dman- merkm karsnda hatt- harbde ve hl-i temsda kalarak ona
kar kahramanne muharebeler icr etmek suretiyle gsterdii fevkalde ecat ve yararln hatrasdr." ibaresini hv ve murassa imtiyz nin- lsi
kurdelesi ebadnda nsf yeil ve nsf- dieri krmz bir kurdele ile kl ve
levhay hv altn ve gm imtiyz ve harb madalyalarnn ihsn buyurulmasna msaade-i seniyye-i hazret-i hilfet-penhnin istihsl ve mezbr kurdele ve madalyalarn seran ihzr iin icab edenlere evmir-i seniyye-i cenb- Sadret-penhlerinin yn buyurulmas msterhamdr. Ol bbda emr
u fermn hazret-i veliyy'l-emrindir.
F 13 Muharrem sene [1]334 ve f 8 Tern-i Sn sene [1]331 / [21
Kasm 1915]
Bakumandan Vekili
ve Harbiye Nzr
Enver
**
Bb- l
med-i Divan- Hmyn
1877
rde-i Seniyye
Harb-i ahrde dmanmz olan tilf Devletleri'ne kar kahramanne
ve fedakrne savlet etmi olan Dokuzuncu Frka'ya mensub Yirmi Yedinci
Piyade Alay nmna sancana zeri sar srma ile ileme "Devlet-i Osmaniyye ile tilf Devletleri harbinde Yirmi Yedinci Piyade Alay'nn dman tarafndan 12 Nisan sene 1331 gn anakkale'de Arburnu'na vuku bulan ilk
ihrac hareketinde karaya km dman kuvvetlerinin ilerlemesine, yevm-i
mezbrdaki hareket-i sera ve savlet-i edde-i rnesi ile mni olmak ve
dmann ele geirmi olduu ser ateli topumuzu slimen bi'l-istirdd
202
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
dman- merkm aleyhine istiml ve aylarca dman- merkm karsnda

hatt- harbde ve hl-i temasda kalarak ona kar kahramanne muharebeler
icr etmek suretiyle gsterdii fevkalde ecat ve yararln htrasdr."
ibaresini hv ve murassa imtiyz nin- lsi kurdelesi ebadnda nsf yeil
ve nsf- dieri krmz bir kurdele ile kl ve levhay muhtev altn ve gm
imtiyz ve harb madalyalar it olunmudur.
Bu irde-i seniyyenin icrsna Harbiye nzr memurdur.
F 22 Muharrem sene 1334 - F 17 Tern-i Sn sene 1331 / [30 Kasm 1915]
Harbiye Nzr
Sadrazam
Mehmed Said
Mehmed Read
Enver
BOA, . HB, 1334. M/117
47
Harbiye Nezreti
Numara: 1373/1101
Hulsa: Elli Yedinci Piyade Alay'nn
sancana ihsn buyurulacak
kurdele ve madalya hakknda

On Dokuzuncu Frka'ya mensub Elli Yedinci Piyade Alay ibu harb-i
ahrde dmanmz olan tilf Devletleri'nin anakkale'de Arburnu'na ilk defa olarak ihrac yapdklar 12 Nisan sene [1]331 gn Bigal'dan ser bir yryle hareket ve Kocaimen tepelerinden aarak Arburnu'na yetiip Yirmi
Yedinci Alay'n sa cenhn takviye ile dman zerine atlarak onu tevkf
eylemek ve dmann maksad- aslsi olan Kocaimen tepelerini ele geirmesine mni olmak suretiyle fevkalde ecat ve yararlk gstermi ve mrr'larz ilk anakkale muharebe-i berriyesinden bu ana kadar yedi ay bil-fsla
203
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
hatt- harbde dmanla hl-i temasda kalarak ona kar kahramanne muharebeler icr eylemi olduundan mezkr alay nmna sancana zeri sar srma
ile ileme "Devlet-i Osmaniyye ile tilf Devletleri harbinde Elli Yedinci Piyde Alay'nn dman tarafndan 12 Nisan sene [1]331 gn anakkale'de Arburnu'na vuku bulan ilk ihracda karaya km dman kuvvetlerinin ilerlemesine ve Kocaimen tepelerinin dman eline gemesine yevm-i mezbrdaki
hareket-i sera ve savlet-i edde-i rnesiyle mni olmak ve aylarca dman-
merkm karsnda hatt- harbde kalarak ona kar kahramanne muharebeler
icr etmek suretiyle gsterdii fevkalde ecat ve yararln hatrasdr." ibaresini hv ve murassa imtiyz nin- lsi kurdelesi ebadnda nsf yeil ve
nsf- dieri krmz bir kurdele ile kl ve levhay hv altn ve gm imtiyz ve harb madalyalarnn ihsn buyurulmasna msaade-i seniyye-i hazret-i
hilfet-penhnin istihsl ve mezbr kurdele ve madalyalarn seran ihzr
iin icab edenlere evmir-i seniyye-i cenb- Sadret-penhlerinin yn buyurulmas msterhamdr. Ol bbda emr u fermn hazret-i veliyy'l-emrindir.
F 12 Muharrem sene [1]334 ve f 8 Tern-i Sn sene [1]331/ [21
Kasm 1915]
Bakumandan Vekili
ve Harbiye Nzr
Enver
**
Bb- l
med-i Divan- Hmyn
1876
rde-i Seniyye
On Dokuzuncu Frka'ya mensub olup anakkale'de fevkalde ecat
ve yararlk gstermi olan Elli Yedinci Piyade Alay nmna sancana zeri
sar srma ileme "Devlet-i Osmaniye ile tilf Devletleri harbinde Elli Yedinci Piyade Alay'nn dman tarafndan 12 Nisan sene 1331 gn anakkale'204
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
de Arburnu'na vuku bulan ilk ihracda karaya km dman kuvvetlerinin

ilerlemesine ve Kocaimen tepelerinin dman eline gemesine yevm-i mezbrdaki hareket-i sera ve savlet-i edde-i rnesiyle mni olmak ve aylarca
dman- merkm karsnda hatt- harbde kalarak ona kar kahramanne muharebeler icr etmek suretiyle gsterdii fevkalde ecat ve yararln hatrasdr." ibaresini hv ve murassa imtiyz nin- lsi kurdelesi ebadnda
nsf yeil ve nsf- dieri krmz bir kurdele ile kl ve levhay muhtev altn ve gm imtiyz ve harb madalyalar it olunmudur.
Bu irde-i seniyyenin icrsna Harbiye nzr memurdur.
F 22 Muharrem sene 1334 - F 17 Tern-i Sn sene 1331 / [30 Kasm 1915]
Harbiye Nzr
Enver
Sadrazam
Mehmed Said
Mehmed Read
BOA, . HB, 1334. M/118
48
Harbiye Nezreti
Tahrirt Dairesi
Tahrirt Kalemi
1898
rde-i Seniyye
Dman tahtelbahirlerinde bulunarak dmana klavuzluk etmekle beraber Anadolu imendifer Hatt'n bomba ile tahrib eyledii bi'l-muhakeme
sabit olan Darca'nn Analispi Mahallesi'nde sakin Balk Yorgi veled-i Vasil'in esrr- askeriyeyi if ve hiyanet-i harbiye ve casusluk hakkndaki kanunun on drdnc maddesinin yedinci fkrasna ve kta-i askeriyesinden firar
ederek hl-i firarda iken merkm Yorgi'nin hnesinin esna-y taharrsinde derdest edilen Darca'nn Engina Mahallesi'nde mukm Hampato Fabrikas atecisi Foti veled-i Hristidi'nin de Asker Ceza Kanunu'na mzeyyel 24 Temmuz
205
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
sene [1]330 tarihli kanunun ikinci maddesine tevfkan idamlarna dair Dersadet Divan- Harb-i rfsi'nden verilen karar tasdik edilmidir.
F 23 Muharrem sene 1334 - F 18 Tern-i Sn 1331 / [1 Aralk
1915]
Harbiye Nzr
Enver
Sadrazam
Mehmed Said
Mehmed Read
BOA, . HB, 1334. M/95
49
Bb- l
Hariciye Nezreti
ngilizlerin Gelibolu ve Anafartalar'da
tesis etdikleri hastahne adrlar

kinci ube'nin 16881 numarasn muhtev 7 Eyll [1]331 tarihli tezkire-i aliyyeleri cevabdr:
ngilizlerin Gelibolu ibh-i Cezresi'nde bilhassa Anafartalar'da taht-
igallerine geen sahil ksmnda ksmen Salb-i Ahmer iaretini hmil adrlar ve barakalar tesisi ve elde edilen delil ve emrelere nazaran dmann
bombalar, esliha ve mhimmt vaz, zbit ve efrd iskn hususlarnda da
istiml etdikleri cihetle sahildeki hastahnelerin hemen kaldrlmas ve aksi
hlde yanndaki ktata ate edilecei ve o esnada Salb-i Ahmer iaretini
hmil hastahne binalarna bir zarar vki olur ise bundan Hkmet-i Osmaniyye'ye hibir mesliyet tevelld edemeyecei hakknda Amerika Sefreti'ne
tebligt icr klnm idi.
206
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Bu kere cevaben alnan takrrde ngiltere Hkmeti'nin bu hususdaki

cevabnn hulsasn hv bir telgrafnme alnp bundan ngiltere Hariciye Nezreti icr etdirdii tahkikt neticesinden bu mddeiytn tamamyla esassz
olduu tebeyyn eyledii ve Gelibolu'da sahilde tesis olunan hastahneler
muvakkat istasyonlar hizmeti f eden adrlardan ibaret olup hastahne gemilerine irkb olunabilmelerine intizren mecrhn ve hastagn seran toplamak maksadyla tesis edildikleri mezkr istasyonlarn maksd- gayr- mera iin istiml olunmadklar hususunda Hkmet-i Seniyye'nin temin
edilmi olduu beyn klnd ir edilmekdedir. Emr u fermn.
18 Tern-i Sn sene [1]331 / [1 Aralk 1915]
BOA, HR. SYS, 2415/75
50
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Numara: 366
anakkale Cephesi:
Beinci Ordu, 17/9/[13]31, Anafartalar Grubu Cephesi'nde: 16-17/9'da
bir keif kolumuz dman tel rglerinden otuz metrelik bir ksm kesip getirdi. 17/9'da dman kara ve gemi toplaryla bil-tesir bir mddet muhtelif
istikmetlere ate etdi. Topularmz bi'l-mukalebe akda grlen dman
efrdn, ordughn ve cephane arabalarn ate altna alarak ibu arabalar
tahrib etdi.
iml Grubu Cephesi'nde: 16-17/9'da top, makineli tfek, bomba ve piyade atei tet edildi. Dman Kanlsrt'da evvelce topularmz tarafndan
tahrib edilen siperlerini tamire teebbs etdi ise de atelerimizle men olundu.
17/9'da bir dman kruvazr sol cenhmza ate am ise de topularmzn
mukabelesiyle sahilden uzaklad.
207
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Cenb Grubu Cephesi'nde: 16/9'da dman sa cenh ve merkezimize

topu ve bomba ve sol cenhmza da havan ve torpil endht icr eyledi. Cz
hasar mcib oldu. leden sonra Agamemnon sisteminde bir dman gemisi Kilidlbahir civarn bombardman etdi. Aaderesi'ndeki hastahnelerimizi
de ate altna alarak drt neferimiz ehid, yirmi neferimiz mecrh oldu. Ar
mecrhn hastahnesinin Hill-i Ahmer bayra yand. Zbitna mahsus byk hasta adr harab oldu. Kilidlbahir'de hne harab oldu.
17/9'da bir ganbot Babakale'yi bombardman etdi.
17/9/[13]31: Bir muharebe tayyremiz, Kabatepe civarnda dman tayyresine muvaffakyetle ate ederek mroz istikmetinde aa inmeye mecbur eyledi.
18 Tern-i Sn [1]331 / [1 Aralk 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
**
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Numara: 367
anakkale Cephesi:
Beinci Ordu, 18-19/9/[13]31, Anafartalar Grubu Cephesi'nde: 18/9'da
dman kara topusu iki zrhl ve bir kruvazr fsla ile muhtelif nukta ate
etdi. Topularmz, Lalebaba ve Mestantepe gerilerindeki ve akdaki mctemi efrd ve [iskelelerini] ate altna alarak datd. Azmak cenbundaki siperlerde bir makineli tfek mevzii tahrib edildi.
iml Grubu Cephesi'nde: 17-18/9'da srekli bomba tet edildi. 18/9'da
dman kara ve gemi topusuyla sa cenha fazlaca ate etdi. Bir bomba topumuz harb oldu.
208
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Cenb Grubu Cephesi'nde: 17/9'da dman merkezimize topu, makineli tfek ve bomba endht icr eyledi. Cz hasar mcib oldu. Topularmz
dmann bomba mahallerini ksmen tahrib ve Sndere skelesi'nde hasart
k eyledi.
18/9'da dman sa cenhmza pek ok bomba atarak bir mikdar hasara sebebiyet verdi. Sar ve mavi tepelere ate eden bir dman kruvazr,
topularmzn atd mermilerden ikisi ba ve biri gvertesine isabet etmesi
zerine ate keserek sahilden uzaklad.
18/9'da Saros Krfezi'nde bir dman torpidosu brice'nin 3 kilometre
garbnda karaya oturdu. Bir tayyremiz torpidoya drt bomba atd, isabet etdiremedi. Civardaki topumuz tarafndan tahribine teebbs edildi.
20 Tern-i Sn [1]331 / [3 Aralk 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
51
Bb- l
Nezret-i Hariciye
Tercme Mdriyeti
Numara: 1
Hariciye Nezret-i Celilesi'ne 27 Tern-i Sn sene [1]915

tarihli Amerika Sefreti'nden vrid olan 935 numaral takrr-i ifhye
melff ve Fransa Hariciye Nezreti'nden 27 Tern-i Evvel sene [1]915
tarihiyle Amerika'nn Paris Sefreti'ne mersl takrr-i ifhnin tercmesidir.
Sefret, Gelibolu'daki emkin-i hastahne olarak istiml edilecei cihetle ehr-i mezkrda mevcud bi'l-cmle kuv-y berriye ve bahriyenin geri
alnacana Hkmet-i Osmaniyyece karar verildii ve binenaleyh berr ve
209
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
bahr kuv-y Mttefika tarafndan Gelibolu'ya taarruz ve tecavz vuku bulmamas talebine dair Hkmet-i Osmaniyye'nin bir teblii 26 Austos sene
[1]915 tarihinde Hariciye Nezreti'ne ir eylemi idi. Hkmet-i cumhriye
teklif-i vk daima muttasf olduu fikr-i insaniyet-perverne ve hissiyt-
nsfet-krne dairesinde tedkik etmi ve fakat taleb-i mezkrun isfn gayr-
mmkn grmdr. Bi'l-cmle kuv-y muharibenin Gelibolu'dan geriye alnmasna Alman-Osmanl memurn-i askeriyesi tarafndan fi'l-hl karar verilmi
olduu kabul edilse bile ti'z-zikr mlhazt ve mtlatn nazar- itibara alnmamas yine kbil olamaz. Ordular cephesine mtecviz bulunan Gelibolu
gibi bi'n-nisbe mhim bir ehrin hv olduu bi'l-cmle emkin ile mebn-i
sairenin ilerinden hibiri mevcudiyet ve emniyeti harekt- askeriye ile dorudan doruya ve sk bir suretde mnasebetdr olan gerek erkn- harbiye
ve gerek aklm tarafndan igal ve maaza ve depo makamnda veya husust- saire iin istiml edilmeksizin faaliyet-i mecmasyla hastahne hline
ifr edileceini kabul etmek mkildr. Gelibolu ehrinde mhimmt depolar mevcud olmad kuv-y Mttefika'ya ihbar olunmu ve ehr-i mezkrdaki mhim deirmenlerin ibh-i cezrede rm-sz askiri iesine kll medr olduu derkr bulunmudur. Hkmet-i Osmaniyye tarafndan dermeyn
edilen taleb kabul edildii takdirde bu keyfiyet nakliyt- shhiyeden ksm-
azamnn tark- ihtilta doru sevkinden Hkmet-i Osmaniyye'yi vreste
brakmakla beraber turuk- muvsalay kd ve vesit-i nakliyeyi istimle
salih bir hle ifr edecek ve bu vechile Osmanl-Alman ordusunun harektn vsi bir suretde teshl eyleyecekdir. Cephe-i harbden ekilen birok mecrhnin Dersadet'e nakillerine ve ahali ile efrd- ceddenin bunlar grmelerine meydan verilmemesine Hkmet-i Osmaniyyece atfolunan ehemmiyete
hkmt- Mttefikaca itirk olunmuyor. Bir de Gelibolu ehri gibi birok
sivil ahalinin mecma olan bir mahallin taarruzdan masniyetini taleb etmek
saha-i muhsamtda dier muharib iin asla emniyet-bah olmakszn yalnz
birisinin tamamen lehine olarak bsbtn husus bir mahiyet-i ceddeyi hiz
bir nev mntka-i b-taraf tesisi demek olacana ve bu kabl bir arazinin
b-tarafl tasdk eylemek dahi bir mukavele-i mahsusadan mnbais olabile210
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
ceine binen Fransa Hkmeti byle bir mukavelenme akdiyle buna arta
muallak bir b-taraflk derci maksadyla muhasm hkmetlerle ahvl-i hzrada icr edilecek mzakertn bitmi olmayaca ve bir netice-i haseneye
sl edilemeyecei zan ve itikdndadr. Binenaleyh Hkmet-i Osmaniyye
Gelibolu'da gzle grnecek ve emkin-i saireden derece-i kifyede tefrik olunacak suretde tesis eylemi olduu hastahnelerin Fransz Ordusu tarafndan
imdiye kadar olduu gibi taarruzdan masn bulundurulacandan emin olabilir.
18 Tern-i Sn sene 1331 / [1 Aralk 1915]
**
Bb- l
Hariciye Nezreti
Hulsa: Gelibolu'da tesis
olunan hastahneler

Makam- ciznin 9 Eyll sene [1]331 tarihli ve 1689 numaral tezkiresine zeyldir:
Gelibolu'daki askirin mahall-i mezkrdan karlarak kasabann mevcud hne ve asker barakalarndan bi'l-istifde hastahneler tesis olunduundan dman sfn-i harbiye ve tayyreleri ile kasabann topa tutulmakdan vikyesi iin dvel-i muhasama nezdinde teebbst- mukteziye icrsna dair
sebk eden tebligtmza mebn bu hususda Fransa Hkmeti'nden Paris'deki
Amerika Sefreti'ne gnderildii beynyla Dersadet'deki Amerika Sefreti'nden tebli olunan cevab takrrin tercmesi leffen tesyr klnd. Emr u fermn.
21 Tern-i Sn sene [1]331 / [4 Aralk 1915]
BOA, HR. SYS, 2415/78
211
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
52
7 Knn- Evvel sene [1]915 tarihli Times gazetesinden:
Suvla Krfezi Yaknnda Bir Sergzet
Hindistan Heyet-i Shhiyesi zbitnndan birinin mektubundan mstahrec olup Gelibolu ibh-i Cezresi'nde iki tayyrecinin clib-i dikkat sergzetini hkdir:
6 Tern-i Sn sabah Suvla Krfezi'nin altndaki kumsallkda bulunan
hastahne adrlarnn karsnda mecrh almak zere demirli iken mheyyic
vekyie ahid olduk. ift sathl bir ngiliz tayyresi zerimizden geerek
Trk mevkii zerinden bilhassa kendisine mteveccih arapnel yamuru
arasnda beyaz ve kaba tyl bir mevhm eklinde grnerek umudu. Hemen saat bire gelmeden biz tayyrenin keskin bir "volplane deporta" yaparak
-Trkesinde zemine szlerek- sratle sahil ile aramza denize dmekde olduunu fark etdik. Tayyrenin iinde bulunan iki kii denize atlamd. Sahilden bize mecrh nakleden istimbotlara memur ihtiyat zbitnndan Yzba
Roberts der-akab orada bulunan bir istimbota atlayarak ve makine dairesine
son srati vermesini ihtar ederek istimbotu srat-i azme ile kazazede tayyreye kar sevk etmeye balad. Ayn zamanda dier bir istimbot dahi mahall-i
vakaya sratle hareket etmeye baladysa da maa't-teessf slkda karaya
oturduundan devam- seyri kbil olamad ve mrettebt da bi'l-mecburiye
istimbotu terk etdi. Yzba Roberts denize atlayarak istimbotdan uzatlan
kancalar tutamayacak derecede mkilt ve b-tb iinde bulunan bir tayyrecinin muavenetine itb etdi. Bu zamanda dman tepelerden mezkr mevkie toplarn tevcih etmi idi ve bu top atei arasnda bunlar kurtarmaya muvaffak olan istimbot bizim gemiye yanad. Tayyreciler haftalarca nil olamadklar scak bir hamam yapdlar, elbiselerini deitirdiler, iyi bir le tam etmek ltfuna mazhar oldular. Tayyreciler makinelerinde evvelce bozukluk olduunu fakat havada birdenbire durmasnn esbbn bilmediklerini sylyorlard. phesizdir ki Almanlar atdklar arapnellerin bir rub mil kadar
212
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
yaknnda patladndan dolay tayyrenin sukt etdiini iln edeceklerdir. Bu

cesur yzba kurtarlan iki zbiti bizim dikkat ve himayemize der-akab tevdi etdikden sonra geminin bordasndan alarak evvelce karaya gitmi olan
ve etrafna dman arapnelleri den istimbotu ekmek iin uramaya gitdi. Bu ise hemen gayr- mmkn olduundan yzba ile en ve d efrd
arapnel yamuru arasnda bir zarar grmeksizin bizim gemiye avdet etdiler.
Biz bunlar mtezyid bir alkla istikbl etmek isterdik. Fakat her nedense
biraz muber ve mnfail olan donanmay daha ziyade gcendirmemek iin
bu kahramanlara aldrmamak cihetini tercih etdik.
Gece karanlk basd zaman bu tayyre ile karaya gitmi olan istimbot
kurtarld. Maamfih Trklerin lehine olmakla beraber u da sylenilmelidir
ki Trkler her ne kadar yz yarda kadar civarmza mermi drdlerse
bile bir defa olsun bizim gemiyi hedef ederek ate etmediler. Yalnz bir-iki
arapnel sahne-i harbin hemen civarnda bulunan hastahne adrlar zerinde patlad.
[7 Aralk 1915]
BOA, HR. MA, 1152/62
53
Harp Matbt Karargh'ndan:
ngiltere Bahriye Nzr- sbk Churchill mevki-i memuriyetinden esna-y infislinde Avam Kamaras'nda rd etdii uzun bir nutukda anakkale
teebbsne ne suretle karar verildiine dair ifat- tiyede bulunmudur:
"anakkale Boaz'n zorlamak zere ittihaz edilen plnn, plnlarn en
mkemmeli olduunu iddia etmem ve bu suretle her eyden evvel uhdeme
terettb eden mesliyet-i azmeden teberr etmek istemem. Yalnz Gelibolu
ibh-i Cezresi'ne edilen sevkytn yle telala ve icleten li'l-vakt ihtiyar edilmi deil, bahriye ve berriye mtehasssn-i mers tarafndan tertib olunmu
bir pln zerine icr olunduunu sylemekle iktif ederim.
213
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Geen sene Knn- Evvel'de Avrupa'nn cenb- ark ksmnda vaziyet-i siyasiyemiz muattal bir halde idi. talya ile mzakertmz hibir eser-i
terakk gstermiyordu. Byle bir zamanda Rusya Hkmeti, Trkler tarafndan Kafkasya'da edilen tazyiktn tahffi iin Bahr- Sefid'de bir hareket yapp yapamayacamz soruyordu. Binenaleyh byle bir hareket-i harbiye
icrs hususunda mer ve erkn- bahriyenin nazar- mahsus- dikkatlerini
celb etdim. Cmlesi Trklere kar yaplacak hcumda kuv-y berriye ve
bahriyenin mtereken hareket etmesini tensb ve tasdik etdiler ve Gelibolu
ibh-i Cezresi'ni zaptetmek iin mikdar- kfi askir-i berriye istediler. ngiltere Harbiye Nezreti: "Elde asker bulunsayd daha baka mahallere sevk edilirdi." cevabn verdi. Bunu mtekib anakkale Boaz'n abluka eden Amiral Carden'e: "Yalnz donanma ile anakkale Boaz'n zorlamak mnasib
bir hareket midir?" diye sordum. Buna cevaben Amiral; "Boazlardan donanma hcumuyla gemek kbil olamayacan, yalnz daim harekt- harbiye-i
bahriye ile mevaki-i mdafaann tahribi[nin] mmkn olabileceini" syledi.
Amiral Jackson dahi ayn suretle idare-i kelm etdi.
kisi de ayr ayr mevki ve memuriyetlerde bulunan bu iki byk zbitin fikirlerinin birbirine mutbk dmesi bana amk suretde tesir etdi. urasn da ilve etmek isterim ki, btn kuva-y bahriye bakumandan bulunan
Lord Fisher dahi Trklere hcum tarafdr[] idi. Fakat o hibir fikr-i tenkid
beyn etmedi. Ayn 28'inde Bavekil Msy Asquith ve Bahriye Bakumandan Lord Fisher ile mzakertmzda lord, anakkale Boaz'na kar bahren
hcumu tamamyla tensb etdi. Verilen bu karar Fransa Hkmeti'nin nazar-
tedkik ve tasvbine arz edildi. Fransa erkn- harbiyesi bu projeyi "muvafk-
basiret ve ihtiyat" diye tavsf etdi".
Churchill bu sevkyat ve icrata Lord Fisher ve Wilson'un da hazr bulunduu bir meclis-i askerde karar verildiini ilve etdikden sonra anakkale birinci safha-i harbinden bahsederek nutkuna u suretle devam eyledi:
"Amiral Carden, bir netice-i katiye istihsli iin emir ald. Amiral, ngiltere Bahriye Nezreti'nin bu emrini tamamyla tasvb ederek 5 Mart hcu214
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
muna karar verdi. Fakat amiral 4 Mart'ta hastaland. Kendisine halef olan
Amiral De Robeck de Bahriye Nezreti'nin bu plnn kabul ve tasvb etdi.
Ben, saklamam ki yalnz donanmann hcumuna tarafdr idim. Lord
Fisher bu fikrime muhalif idi ve diyordu ki: "Lzm gelen teebbst ile ve
her fedakrl ihtiyar ederek behemehl stanbul'u zaptedin".
F 26 Tern-i Sn sene 1331
BOA, HR. MA, 1150/35
***
Times 24 Tern-i Sn 1915
Mister Ellis Ashmead Bartlett'in Times gazetesine gnderdii mektub:
Mister Churchill'in Mdafaas ve Baz Tenkidt
Efendim,
Anlalyor ki anakkale Seferi meselesi hakkndaki ifat imdi bir
devre-i heyecan-mze dahil olmakla bir asabiyet-i edde ile mevz- bahis
ve mnakat olmakdadr. te bunun iindir ki ben dahi Mister Churchill'in
rd eyledii nutuk ile meydan- aleniyete kan anakkale Seferi meselesinin baz nukt hakknda mtalatda bulunarak bu muzlim noktalar enzr-
mmede mmkn olduu kadar tenvr eylemek istiyorum. Zira madem ki
hkmet artk her eyi taht- intizama alarak bizleri hemen bir felket ve musibete kadar sevk eyleyen mazideki hatalar tashih ve bunlarn istikblde dahi
tekerrrn men etmeye karar- kati vermidir; bavekilin, Sir Edward Carson ve Mister Churchill'in rd eyledikleri noktalardan sonra Gelibolu ibh-i
Cezresi'ne bilhare asker ihracn icab etdiren harekt- bahriye hakknda baz hakyk setre artk mahal kalmamdr, zannederim.
fat- ahre esnasnda meydana kan mhim nokta vardr ki muvaffakyetsizliimizin esbb- mstakille ve esasiyesinin ksm- azamn bu
noktada aramak lzmdr:
215
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Bu nukt- selseden birinci ve en mhimi bidayet-i harbden imdiye

kadar bir erkn- harb heyetimizin mevcud bulunmamasdr. Zira byle bir
heyeti tekil edecek ve malumt ve kuv-y dimyelerinden istifade olunacak zbitnn ksm- azam bidyet-i muhasamtdan beri meydan- harbe
sevk olunmulardr.
Sniyen; Lord Kitchener Harbiye nzr tayin olunduu ve res-i kra
geldii vakit hi olmazsa zamannda olsun byle bir heyet tekili hakknda
hibir gna teebbstda bulunmamdr ki bunun netice-i tabiiyesi olarak
hkmet harbe ait bi'l-cmle umrun ryetini Lord Kitchener'a tahml eylemeye mecbur olmudur ve mmileyh dahi hatta Byk Napolyon'un daha
byklerinin bile iktidar haricinde olan bu vazife-i fevka'l-beeri bittab lyk vechile f eylememidir.
Slisen; mukaddem "Mdafaa-i liye Komitesi" muahharan tebdil-i
tm ile el-yevm "Meclis-i Harb" diye tanlan heyet, harbin sevk'l-ceye aid
olan btn umr ve aksmn yalnz bana deruhde eylemidir. Muktedir ve
mahsus bir erkn- harb heyeti delletine mracaat olunacak yerde birka
noktada yalnz Lord Kitchener'n reyiyle hareket olunmu ve birok husustda ise harekt- harbiyemiz muamelt ve umr- siyasiyede belki de pek mahir ve fakat gerek nazar ve amel nikat- nazardan fenn-i harb, cidden cahil
olan bir takm mlkiye memurlar tarafndan idare olunmudur.
Daha garibi bu meclis-i harbi tekil eden bu sivil azlardan her biri meclisin harb plnlarn umr- harbe vukufuyla pek de nmdar olmayan baz zbitn- askeriyeye mracatla tanzim etdirmek suretiyle harekt- harbiyeyi
sevk ve idare eylemek cretinde bulunmulardr.
Burada yalnz anakkale Seferi'nden bahsetmek ister isem de imdiye
kadar icr eylediimiz harekt- harbiyenin mahiyet-i muzlimesini tenvr eyleyen Mister Churchill'in nutkunda bir nokta-i mhimmeyi de mesktn-anh
brakmak istemem. te Anvers Seferi'nin esas hakknda Mister Churchill'in
sarf eyledii szlerin ayn:
216
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
"Anvers'e bir kuvve-i tahlisiye-i askeriye izm fikri benden sdr olmamdr. Bu fikri veren Lord Kitchener ile Fransa Hkmeti'dir. Anvers Seferi
tasavvuru hemen mevki-i file vaz olundukdan yani kuv-y azme-i askeriye
yola karldkdan sonra bana mracaat olunmudur. Tern-i Evvel'in 2'nci
gecesi Lord Kitchener'n hanesindeki bir ictimaa davet olunmudum ki burada Sir Edward Grey ve sairlerini hazr buldum".
Mister Churchill'in beynt meynnda bldaki yn- dikkat fkart,
2 Tern-i Sn'de Mister Asquith['in] bizlere Kamara'da gerek Anvers ve gerek anakkale Seferleri hakkndaki mesliyetin btn kabine heyetine rci
olduu hakkndaki beyntna tamamyla mbyindir.
Mister Churchill'e veya maiyyetindeki memurne ve hatta kabine heyetinin ksm- azamna bile Anvers Seferi hakknda mracaat olunmadndan
sbk Bahriye nzr ancak bu sefer hakkndaki tasavvur mevki-i file vaz olundukdan sonra husus- mezkra kesb-i vukf edebilmidir. Bu Anvers Seferi
hakknda kabine heyetinin reyine mracaat olunmam ise acaba anakkale
Seferi hakknda bu heyetin mtlaalar ne derecelere kadar alnm olduunu
sualde kendimizi salhiyetdr ve hakl bulmakdayz.
Gelibolu'ya asker ihracndan mukaddem anakkale'de icr edilen harekt- askeriye-i bahriye hakknda bir fikr-i sahih peyda edenler memuln
hilfnda olarak birka kiiye mnhasr gibidir.
Bavekil ile Mister Churchill'in: "anakkale'deki harekt- bahriye mtehassslarnn tanzim etdikleri pln mucebince icr olunmudur" hakkndaki
beyntn kabul ile beraber, bu mtehassslarn kabiliyet-i ihtisasiyelerini tenkide girimeksizin ben yalnz unu demek isterim ki bu gibi mtehassslarn
nazariyeleri tatbikta elverili olduu bir zamanda kymeti haiz olabilir. Acaba bu nazariyt ve esast ne gibi eylerden ibaretdir? Anlalan bunlar Bahriye Nezreti evrak mahzeninde kilitlenip hfz olunmaktadr. Fakat anakkale'ye kadar seyahatle oradaki vekyiin cereyann mahede eyleyenler bu nazariytn maatteessf pek b-sd olduunu grerek mteessif olmulardr.
Esasen bu seferde anlalmas lzm gelen nukt ber-vech-i ti idi:
217
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
1-Bidyet-i harbden beri Almanlarn dellet ve nezretiyle anakkale'de ne gibi tahkmt icr ve ne mikdar yeni toplar vaz etmiler idi?
2-Torpido muhribleriyle torpilleri toplamaya mahsus sefine kar istiml olunmak zere Trkler ne kadar seyyar toplara mlik idiler?
3-Baz istihkmtda istihdam olunan Alman topularnn mikdar ne idi?
4-Boazlar mdafaa iin deniz ve karada sabit torpido kovanlar vaz
hususunda Trkler ne gibi teebbstda bulunmular idi?
5-Boazlara vaz olunan torpillerin bulunduu nukt nereleri idi?
te bizler bldaki nukt- mhimme hakknda hibir gna malumt-
hakikiyeye mlik deil idik. Sfn-i harbiyemizin Boazlardan bi'l-mrr stanbul'a kadar vslleri hlinde Trkler akd-i sulh red eylemeleri farz olunmu olsayd hkmetimiz ne gibi bir hatt- hareket takib eyleyecek ve sfn-i
harbiyemiz stanbul'da ne yapabileceklerdi?
Garibdir ki bu nokta hi kimsenin hatrna gelmemi gibi imdiye kadar hibir suretle mevz- bahis olmamdr.
Sfn-i harbiyemiz stanbul nnde mtemdiyen demirleyip kalmayacaklar cihetle bunlarn be-tekrar Boazlardan geerek avdet keyfiyeti vardr
ki bunun ehemmiyetini dahi imdiye kadar hi dnen olmamdr. Daha
garibi mtehasssn, sfn-i harbiye atelerinin kara istihkmt zerindeki
tesirtnn ehemmiyetden r olaca fikrini akca izhr eyledikleri halde bu
hakikti setr ve ihtif iin hkmet kemal-i yes ile kaamak yollar aramaya
kalkmdr. Bu mesele hakknda tehlf-i efkr mevcud olmasna ramen
yalnz Sir A. Wilson bu bbda serd edilen mtlatn en dorusunu beyn eylemi ve "haric istihkmlar tahrib pek mkildr. Hele vaziyetin vehameti
asl Boazlara girilince anlalyor." demidir. Kim bilir belki de Trkleri herkesden ziyade tanyan ve Trk menabi-i kuvvetine vukuflaryla marf olan
iki mtehasssn anakkale Seferi hakknda mtlaalar da alnmam olsa
gerekdir. Bunlardan biri kable'l-harb Osmanl filosu kumandanlnda bulunan Amiral Limpus ve dieri Balkan Muharebesi esnasnda Dersadet'deki
218
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
sefaretimiz ataemiliteri olan Miralay Terel'dir. Trk ordular hakknda tetebbut- hususiyede bulunan ve Balkan Harbi esnasndaki malubiyetlerinin esbbn tedkik eyleyen Miralay Terel bu malubiyetin o esnada Trk ordularnn adem-i intizam ve s-i idaresinden ileri geldii ve yoksa Trk askerlerinin fezil-i harbiyelerinin zerre kadar deimemi ve Trklerin daima eci
ve cengver bir millet olduklarn defatle ve pek ikr bir suretde sylemi
idi. Burada unu da ilveten sylemek isterim ki malumt ve ihtisastndan
istifade olunmas lzm gelen Miralay Terel ancak askirimiz Eyll aynda,
yani ilerleyemeyecek bir hle geldikden sonra istihbart ubesini idare eylemek vazifesiyle Gelibolu'ya gnderilmidir!
te bu teebbs-i mhimme, Trklerin kuv-y tedafiyesi hakknda
pek az ve daha dorusu hibir gna malumtmz olmakszn giridik. Bu cretimize sebeb Anvers'i den 15 inlik hovitzerler gibi Queen Elisabeth'in, donanmamzn 12 inlik toplarna olan emniyet [ve] itimadmz ve bunlarn muvaffakyetine okasna olan kanaat ve itikadmzdr. Halbuki unu da teemml eylemekliimiz lzm idi ki kl bir meyl ile endht olunan hovitzer
mermileri ayn bir hedefi birer yardalk bir fark ile defatle dp tahrib edebiliyor. Halbuki ufk bir seyir ile hareket eden sfn-i harbiyedeki toplarn
bir seyr-i ufk ile hareket eyleyen mermileri bir hovitzer gllesi gibi bir hedefe kolaylkla isabet edemez. Bu gibi sfn- harbiye toplaryla k- hasar
eyleyebilmek iin ya istihkm civarnda byk hufreler aarak istihkmt
tahrib veya dorudan doruya isabet-i mermi ile toplar iskt eylemek lzmdr. Halbuki aknt, dalgalar ve hatta en hafif bir rzgrn vezn olmasyla bile
daima mteharrik bir halde bulunan bir sefineden tayin-i istikamet ve hedefe
bir mermi isabeti hemen gayr- mmkn ve bir tesadfe tbi derecede mkildr. te donanmamzn adem-i muvaffakyeti esbbndan birisi de budur!
26 Tern-i Sn 1331 / [9 Aralk 1915]
BOA, HR. MA, 1151/52
219
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
54
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Numara: 16465

Zrdeki makalenin Harp Matbt Karargh lisanndan matbt- mahalliye ile neri mercdur.
Amerika sbk Reis-i Cumhuru Wilson'un yaveri olup Hkmet-i Seniyye'nin msaadesiyle anakkale dar'l-harbini gezmi olan Yzba Granwille Fortesque tarafndan dar'l-harekt- mezkreye ait olmak zere yazlan ve
ngiliz sansr tarafndan Londra'da nerine msaade edilen kitabdan mehz
baz paralar:
Atina, Roma ve Amsterdam'dan dzme muzafferiyetler iln etmek, Trkiye'de ihtilalt- dahiliye zuhr etdiini etrafa ia eylemek, tekmlt- ictimaiyyeye mazhar olmu ve kendi kuvvetine itimad eylemi bir millete kar hakaret olduu gibi o milletin vukf ve diryetine kar da pek elm bir istihzy mutazammndr. Ahvl ve erit-i hzrann hakikatine kar bu ana
kadar kesif bir karanlk iinde braklan ve mid-bah bir takm kzib haberler ile oyalanan ngiliz milleti imdi de birdenbire mcib-i heyecan bir fedakrln icrsna davet ediliyor.
Laf gzf ve avutmak ile ahaliyi kandrmak hususunu bir alet-i siyas makamnda kullanmakda daha byk bir tehlike ve hatar- azm mndemicdir. Yalanlar ia eyleyerek ahaliyi ifal eylemek, ehliyetsizliin ve iktidarszln setri iin kullanlm bir kalkan deil de nedir?
anakkale'den Karadeniz'e doru geip buray bir ngiliz kanal hline
sokmak plnn tertib eden kafalardaki kbet-endlik fikrinin mefkdiyeti
hakikaten dehet-verdir. Plnn mrettibleri ya ciddi bir malumtszlk hasebiyle hakyk- vukuta adem-i ttldan ni bu vechile hareket etmilerdir
220
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
veyahud bu ana kadar malum olan bi'l-cmle kavid-i askeriye ve bahriyeye

kat suretde tecavzle ie kym eylemilerdir. Maahz ben, kk- snye
gre hareket edilmi olduuna kniim.
Binenaleyh anakkale'yi gidip grmeden evvel ben, Boaz'n en dar
yerindeki kalelerin nnden geecek olan bir harp gemisinin kaderi[nin] mahv
olmakdan ibaret bulunduuna emin idim.
anakkale'deki ahvl-i askeriye ve bahriyeyi bery- tedkik gelmi olan
Amerika ordusundan Yzba Williams ile Morton, salif'z-zikr meseleyi dr
u drz benimle mnakaa etdikden sonra ayn kanaat ve neticeye vardlar.
anakkale'ye kar yalnz bahren hcum eylemek plnn tertib edenlerin, meseleyi bi-hakkn tedkik edenlerde mahfz bulunmas icab eden malumta ibtinen hareket etmesi l-bd olduunu idrak eylemeleri lzm gelirdi.
Eer hakikat- hl yazdm gibi ise plnn mrettibleri yanl bir yola sapmdr ki ngiliz milletinin gayet elm bir suretde ifal olunduu cihet de bu noktadadr.
Mttefikn donanmasnn mretteb plna taban vki olan hcumlar
iflas- muhakkak mahiyetinde tecell etdi. anakkale geidinin almas hususunda yegane tark, kalelerin karadan zabtndan ibaretdi. Karadan hcum
icrs tecrbe edilmeli veyahud harekt- harbiye tamamen terk olunmal idi.
Bu, pek vzh bir keyfiyetdi. Harekt- askeriyede muvaffakyetin yegne en
byk unsuru olan dman gafleten bastrmak frsat dahi elden karlmd.
Gelibolu ibh-i Cezresi'ni, bir meiyyet-i askeriye yaparcasna zabt
edivermeyi teklif eyleyen ngiliz kumandannn, Boaz'n emr-i mdafaasnn terakkiyt- hzraya gre tadil klnm olduundan gafil bulunduu tahakkuk eyledi.
Mttefikn erkn- harbiyesinin en byk noksanlarndan biri de ellerinde bulunan haritalarn derece-i kfiyede malumt ihtiva etmemesi tekil ediyordu. Gelibolu ibh-i Cezresi'nin, Trk Erkn- Harbiye-i Umumiyesince
tertib edilmi, byk mikyasda bir haritasn elde etmek saadetine mazhar
oluncaya kadar Mttefikler, zulmet iinde alyorlard. Cz bir malumt-
221
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
askeriyesi olan bir adam, haritasz bir memleket dahilinde harekt- harbiyede bulunmakln ne kadar vehmet-engz olduunu derhl takdir eder.
Balkan buhran tam vaktinde vukua gelmidir. anakkale dr'l-harektnn terk edilip tahliye edilmesi ihtiyac- asker suretinde medr- mazeret
diye gsterilebilir. anakkale plnnn mrettibleri, srf kendi belhetlerinden
mtevellid ithmtdan bu vechile tahls-i nefs edebilirler. ngiliz nfuz ve haysiyetinin arkda urayaca darbe pek sarh bir suretde kendi kendini izah ediyor. Vukua gelmi olan asker, mal, siyas iflas ile bu uurda heder edilmi
bulunan 100 bin kii artk tarihin sayfalarna gemi bulunacakdr.
anakkale'deki vaziyetin kffesine ait hakyka, Almanya Erkn- Harbiye-i Umumiyesi'nin vkf bulunduu suret-i muhakkakada kabul olunabilir.
Almanya Erkn- Harbiye-i Umumiyesi pekla biliyordu ki, Bahr- Sefid Kuvve-i Seferiyesi ya hib ve hsir geri ekilmeye veyahud orada gmlmeye mahkmdur.
Eer geri ekilecek olursa, kuvve-i mezkre garb cephe-i harbine avdet eyleyecekdir. Bu mntkada ise Almanlarn el-hlet hzih elleri dolu
olarak bulunmakdadr. Almanya, mkemmel suretde tensk edilmi olan bu
ordunun Sir John French'i takviye etmesine son derecede mani olmak mecburiyetindedir.
Mttefikn asl cephe-i harbden tebd etdikleri zaman Almanya Erkn- Harbiye-i Umumiyesi, kendi aralarnda u suali rd eylediler: "Acaba
bu manevra muvaffakyetle bir kere daha yapdrabilir mi?" Bu sualin cevabn, Bulgaristan Kral Ferdinand, deerli bir suretde verdi ve tecrbe de yapld.
Almanlarn Srbistan akn ile takib eyledikleri gaye-i hedeflerden biri
de anakkale dr'l-harektnda mtehaid ngiliz kuv-y azmesini hareketsiz brakmakd. Almanya, Srbistan'a hcum etmekle ngiliz kuv-y azmesini anakkale'den Balkan saha-i harbine ekerek kuvve-i mezkrenin hedef-i
aslye kar masrf bulunacak olan fevidini ve yararln bu suretle mahv
ve ifn eylemeyi mid eyliyor.
222
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Eer bu harb, neticesiz bir suretde hitma erecekse o da Almanya'nn,

Fransa ve Flandr'da tepelenmesiyle kbil olabilecekdir.
Her ne vakit bu mntkaya yklenmek iin taze kuvvetler getirilse, uzaklara gnderilmi Alman kuvvetleri, okundan km bir yay kuvvetiyle derhl
buraya itbn olurlar. Fakat Alman Erkn- Harbiyesi, hasmlarnn kuvvet
ve tkat- askeriyelerini dier meydin-i harbde mahv ve harab eyleyecek
olursa Fransa ve Belika'nn Alman istilas altnda kaybedilmi bulunan paralar asla ve asla istirdd olunamayacakdr.
26 Tern-i Sn [1]331 / [9 Aralk 1915]
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
BOA, HR. MA, 1150/35
55
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Numara: 10153

Takla Hastahnesi'nde tedavi olunarak Amerika Sefrethnesi'nin
vuku bulan iltimsna binen karlan ve memleketine izm edilen ma ngiliz neferine mukabil Sekizinci stihkm Taburu yveri olup Kanal Hcumu'nda mecrhan ngilizlerin eline den ve sol aya hemen muattal kalacak bir hlde drt defa ameliyt yapld haber alnan Mlzm Refk Efendi'nin terhisi hakknda Amerika Sefrethnesi nezdinde teebbstda bulunulmas msterhamdr. Ol bbda emr u fermn hazret-i veliyy'l-emrindir.
Bakumandan Vekili
Enver
BOA, HR. SYS, 2218/45
***
223
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Osmanl Ordu-y Hmynu

Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Numara: 20435/8479

1 Tern-i sn sene [1]331 tarih ve 73673/2062 numaral tezkire-i devletleri cevabdr:
Takla Hastahnesi'nde tedavide iken terhis edilen ma ngiliz neferiyle mbadelesi arzu edilen Mlzm- Evvel Refik Efendi'den f 2 Temmuz
sene [1]915 tarihinde Sekizinci Kolordu Kumandanl'na bir mektub gelmi
ve mektub zarfnn zerinde Msr Hill-i Ahmer Cemiyeti Hastahnesi'nin
mhr grlm olmakla bundan mmileyhin mecrhan esir olarak Msr'da olduu istidll edilmidir. Meselenin tafsliyle alnacak cevabn inbsna
msaade buyurulmas mercdur. Ol bbda emr u fermn hazret-i men leh'lemrindir.
F 30 Tern-i Sn sene [1]331 / [13 Aralk 1915]
Bakumandan Vekili
Enver
BOA, HR. SYS, 2219/35
56
7455
Tebli-i Resm
Ber-mutd fslal top ve bomba endhtna devam edilmidir.
2 Tern-i Sn [1331] / [15 Kasm 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
**
224
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Tebli-i Resm
Matbt Mdriyeti'ne
Bir ve iki Tern-i Sn'de Anafartalar'da ve Arburnu'nda karlkl ate
devam etmidir. Kemikli Liman'nda grnen dmann bir torpidosuyla Arburnu sahiline malzeme ihracna alan sefin-i nakliyesi topu atelerimizle sahilden uzaklamaya mecbur edilmidir.
Seddlbahir'e 1 Tern-i Sn'de dman topular sol cenhmza sekiz
bin kadar mermi, torpil ve bomba endht etmise de mukabilinde neticeli bir
hasar olmamdr. 2 Tern-i Sn'de sa cenhmza bin bomba endht etmi ve leden sonra gemi toplaryla beraber kara toplaryla merkezdeki ileri hatlarmza kar bir mddet ate ap bu srada iki lam patlatm ve akabinde saat bee kadar devam etmek zere tekrar bombardmana balam ve
bu srada merkezde bir alaymzn sol cenhna icr eyledii hcum pek shletle def edilmi ve dier bir alaymzn cephesine teebbs etdii iki hcumu ileri siperlerimize kadar srmse de gerek civar siperlerimizin yan
atlar ve gerek mukabil taarruzlarmz neticesinde dman zyit- klliye
vererek kmilen bu ileri hatlardan eski mevzilerine tard u def edilmidir.
3 Tern-i Sn [1331] / [16 Kasm 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
**
8154
Tebli-i Resm
Matbt Mdriyeti'ne
Anafartalar'da ve Arburnu'nda karlkl topu piyade ve bomba endhtlar fslal olarak devam eylemidir.
225
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Seddlbahir'de dman f 3 Tern-i Sn sene [1]331 sabah bir gn

evvel iki alaymzn cephesine icr eyledii taarruzu tekrar etmi ise de muvaffakyetle tard olunmudur.
4 Tern-i Sn [1331] / [17 Kasm 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
**
7556
Tebli-i Resm
Matbt Mdriyeti'ne
Anafartalar'da karlkl yalnz topu muharebesi olmu ve birka dman zrhls atee itirk etmidir. Be Tern-i Sn gecesi zuhur eden frtna
ve yamurdan dmann iki iskelesi yklm, bir istimbot ile dokuz byk
sandal karaya oturmudur.
Arburnu'nda piyade ve topu ve bomba endht devam etmidir. Topularmz burada Kanlsrt'da dmann bir bomba mahalli ile bir makineli
tfek mevziini tahrib etmidir. Kabatepe'deki mevzilerimize kar dmann
kara ve gemi toplaryla icr eyledii endhtdan bir hasar olmamdr.
Seddlbahir'de piyade ve bomba endht tet edilmi ve dman bilhassa merkezdeki siperlerimize devaml olarak bomba endht etmidir.
6 Tern-i Sn [1]331 / [19 Kasm 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
**
226
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
7539
Tebli-i Resm
Matbt Mdriyeti'ne
Mutd vechile mevzi ate devam etmi. Seddlbahir'de merkezde iddetli bomba endht tet edilmidir.
6 Tern-i Sn [1331] / [19 Kasm 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
**
7735
Tebli-i Resm
Matbt Mdriyeti'ne
Karlkl top ve Seddlbahir mntkasnda ziyadece bomba endht
devam etmidir.
8 Tern-i Sn [1331] / [21 Kasm 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
**
7780
Tebli-i Resm
Matbt Mdriyeti'ne
anakkale Cephesi'nde fslal top ve bomba endht icr edilmidir.
Anafartalar mntkasnda sa cenhdan karlan keif kollarmz dmann
227
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
yeniden tesisine alt bir ksm siperini tahrib ve be yz kadar kum torbas ve tel rgs itinm etmidir.
Arburnu sahiline takarrbe alan dman nakliye sefini atlarmzla uzakladrlmdr. 8 Tern-i Sn sabah Boaz'dan ieri girmeye teebbs
eden bir dman torpidosu topu ateiyle harice def edilmidir.
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
**
7855
Tebli-i Resm
Matbt Mdriyeti'ne
anakkale Cephesi'nde fslal top ve bomba muharebesinden baka
yn- kayd hdise olmamdr.
11 Tern-i Sn [1331] / [24 Kasm 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
**
8358
Tebli-i Resm
Matbt Mdriyeti'ne
Top, bomba muharebt olmudur. Topularmz dmann Arburnu
ve Anafartalar'da birka bomba ve makineli tfek mevzilerini tahrib etmiler.
Arburnu skelesi civarndaki dman efrdndan hayli teleft verdirmilerdir.
228
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Anafartalar'da dmann Kiretepe istikmetine tebdl etmek istedii byk

apl bir topu ve toparla messir bir suretde ate altna alarak efrd ve hayvnt kmilen itlf edilmidir.
12 Tern-i Sn [1331] / [25 Kasm 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
**
7900
Tebli-i Resm
Matbt Mdriyeti'ne
Ber-mutd mevzi atlar icr edilmi ve bilhassa Seddlbahir'de edd
ve mtemd top ve pek ziyade bomba muharebesi devam etmidir. Anafartalar'da birka dman zrhls ile monitorlar tesirsiz bir mddet mevzilerimize ate amlar ve bir dman monitoru topularmzn mukabelesinden bir
mermi isabetle sahilden uzaklamdr.
Arburnu'nda 12 Tern-i Sn sabah bir baskn ile dmandan byk
bir ksm siper zabt edilmidir.
Arburnu skelesi'ne takarrbe alan bir dman nakliye gemisine topularmz bir mermi isabet etdirmeleriyle gemi sahilden ekilmi ve iskele civarndaki dman efrd bu atelerimizle datlmdr.
Seddlbahir'de dman sa ve sol cenhmz ilerisinde tesirsiz lam patlatmasyla ikisi geri dmana doru pskrmdr.
13 Tern-i Sn [1331] / [26 Kasm 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
**
229
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
8452
Tebli-i Resm
Matbt Mdriyeti'ne
Anafartalar'da topularmz akda grnen dman efrdn messir
ateleriyle datmlardr. Dman topusu hi mukabele etmemidir.
Arburnu'nda: Top ve bomba endht karlkl devam etmi ve bilhassa sa cenhda dman fazlaca bomba kullanmdr. Burada bir torpidosu
tesirsiz kara atelerine itirk etmidir.
Seddlbahir'de: Sa cenhda fazlaca bomba endht tet edilmi, sol
cenhda dman bin kadar top mermisi ve bomba, kara torpili sarf etmesine
mukabil mhim bir zarar olmamdr.
16 Tern-i Sn [1331] / [29 Kasm 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
**
8538
Tebli-i Resm
Matbt Mdriyeti'ne
Fslal top ve baz mahallerde srekli bomba muharebesi olmudur.
Dman iki zrhls ile Anafartalar'da birer kruvazryle Arburnu ve Seddlbahir mntkalarnda kara atelerine bir mddet itirk etmidir. Topularmz
dmann kara toplarna muvaffakyetle mukabele ederek edd ateleriyle bir
ksm dman siperlerine ve akda[ki] efrdna mhim zarar ve tesir yapm.
Anafartalar'da bir makineli tfek mevziini Arburnu'nda bomba mahallerinden birkan tahrib etmi ve Seddlbahir sahilinden ate aan dman kruva230
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
zrnn ba tarafna iki, gvertesine bir mermi yaptrarak kruvazre ate

kestirip uzakladrmdr. Saros Krfezi'nin iml sahilinde brice Burnu'nun
3 kilometre garbnda karaya oturan bir dman torpidosuna tayyremiz bombalar ile taarruz etmidir. Renk ve ekli ve byk kutrda iaretleriyle dmanca da hastahne vapuru olarak tannan Reid Paa Vapuru zerine 18 Tern-i
Sn'de dman tayyresi bombalar atmsa da bir zarar olmamdr.
19 Tern-i Sn [1]331 / [2 Aralk 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
**
8343
Tebli-i Resm

Dman kara ve gemi toplaryla Anafartalar mntkasnda muhtelif istikmetlere ate etmi ve topularmzn mukabelesiyle mctemi dman efrd datlm ve Kemikli Liman'ndaki nakliye gemileri limandan tard edilmidir.
Arburnu'nda: Sa cenhda iddetli bomba endht icr edilmi ve bir
dman kruvazr bu cenh ve bir zrhl, bir monitor, bir torpido ve bir duba
muhtelif istikmetlere bir mddet ate amdr.
Topularmz bi'l-mukabele dman siperlerinden bir ksmn tahrib etmi ve iki mermi isabetiyle dman monitoru uzakladrlmdr.
Seddlbahir'de: Top, bomba endht devam etmi ve dman sol cenhmza fazlaca kara topuyla endht etmi ve bir monitor sa cenhmza ate
amdr. Topularmz edd ateleriyle dmann baz bomba mahallerini
ve batarya mevzilerini tahrib etmidir. 25 Tern-i Sn leden evvel bir ngiliz tayyresi topularmzn endhtyla zedelenerek alevler iinde Akba
231
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
civarnda yere dm ve tayyre ile tayyreciler kmilen muhterik bir hlde

bulunmudur.
26 Tern-i Sn [1]331 / [9 Aralk 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
**
8371
Tebli-i Resm
Matbt Mdriyeti'ne
Kemikli Liman'ndaki dman zrhllar mevzilerimize bir mddet ate
amlardr. Topularmzn mukabelesiyle dman siperlerinde ve topu mevzilerinde messir neticeler elde edilmi ve Kemikli skelesi'ne isabet eden
iki mermi orada teleftl karklk vcuda getirmidir. Bu mntkada 25-26
Tern-i Sn'de dman tarafndan patlatlan be lamdan tamamyla
kendi siperleri stnde patlam ve tesirsiz mesfede patlayan dierlerinin
bize be-on yaral ve ehidden baka tesiri olmamdr.
Arburnu'nda: Ziyadece bomba ve top muharebesi olmudur. Dman
bu mntkada dahi kara torpili istiml etmekdedir. Bir dman kruvazr fslal suretde mevzilerimize ate am ve top menziline giren dier bir kruvazr atelerimizin tesiriyle uzaklamaya mecbur olmudur.
Seddlbahir'de dmann bomba ve torpil endht topu atelerimizle
men edilmi ve topular iskt edilmidir. Burada iki kruvazr mevzilerimizi bil-tesir bombardman etmidir.
27 Tern-i Sn [1331] / [10 Aralk 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
**
232
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
8192
Matbt Mdriyeti'ne
Karadan ve denizden dmann mutd olan ateleri topularmzn edd mukabeleleriyle tesirsiz [braklmdr]. Kemikli Liman'nda bulunan
bir nakliye sefinesine mermi isabetiyle gemi karaya oturmu ve bir torpido
bu tesir ile limandan ekilmidir. Arburnu'nda Kanlsrt'da dmann makineli tfei tahrib edilmidir.
Seddlbahir'de sa cenhda 19-20 Tern-i [Sn'de] iddetli bomba muharebesi olmu ve merkez ile sol cenha dman pek ok torpil atmdr. Topularmz Saros Krfezi'nde Kavak kprs istikmetine ate aan dman
zrhlsnn ba tarafna ve ortasna drt mermi isabet etdirmeleriyle zrhl ate
kesip uzaklamdr. Bu krfezdeki adalara yaklamak isteyen bir torpido
dahi buradan karlmdr.
Bu cephede tayyrelerimiz son gnlerde parlak muvaffakyetler elde
etmiler. Mlzm- Evvel Ali Rza Efendi ve Orhan Efendi'nin rakb bulunduu harb tayyrelerimizden biri Seddlbahir mntkasnda dman tayyrelerinden birini iskta muvaffak olmu ve [karaya oturan] bir torpidonun tahlsine gelen bir kruvazr zerine hcum edip bomba atm ve kruvazr uzaklamaya mecbur eylemidir. Badeh bu harb tayyremiz kruvazr ve torpido muhribinin iki gvertesi zerinde bulunanlara mitralyz ile ate am
ve bu esnada dman tayyresi tarafndan dr- hcum olmakla onu da
ateleri altnda der-akab iskta muvaffak olmudur. Ayn tayyre 19 Tern-i
Sn'de mevzilerimize ate aan bir monitor zerine hcum etmi ve grlebilecek suretde muvaffakyetle bomba [atarak] monitoru ate kesmeye mecbur eylemidir.
27 Tern-i Sn [1]331 / [10 Aralk 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
**
233
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Tebli-i Resm
Matbt Mdriyeti'ne
Anafartalar'da ber-mutd topu muharebesi devam etmidir. Topularmzn endhtyla Kemikli Liman'nda bir dman nakliye gemisine iki mermi ve bir zrhlya mermi isabet etdirilmidir.
Arburnu'nda iddetli bomba endht icr edilmi ve dmann kruvazryle bir zrhl dubas ve kara toplar bir saat fslasz mevzilerimize ate
amlarsa da bir neferimizin ehdetinden ve ufak bir-iki siperimizin tahribinden baka bir tesir yapamamdr. Topularmzn mukabelesiyle bir kruvazre iki mermi isabet etmi, bir kruvazr uzaklara ekilmi ve Kanlsrt'da
dmann bomba mevzileri tahrib edilmidir.
Seddlbahir'de 26-27 Tern-i Sn gecesi dmann torpil ve bomba
endht topu atelerimizle men edilmi ve bu tesirle bomba mevzilerinden
birka tahrib edilmidir. 27 Tern-i Sn'de btn mevzilerimize bomba ve
topu endhtlar icr edilmidir ve tarafmzdan atele mukabele olunmu ve
sol cenh karsnda baz dman bataryalar iskt edilmidir.
28 Tern-i Sn [1331] / [11 Aralk 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
**
8414
Tebli-i Resm
Matbt Mdriyeti'ne
Ece Liman imlinden bir monitor ile bir torpido ve Kemikli Liman'nda birka zrhl balon tarassudtyla mevzilerimize ve Dursun kyndeki
hastahnemize ate am ve bu tesir ile hastahnede yedi nefer ehid ve bir
nefer mecrh olmudur.
234
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Arburnu'nda: Sa cenhda 27-28 Tern-i Sn gecesi bomba muharebesi olmu ve 28'de topularmz Kanlsrt'da dman siperlerinden bir ksmn tahrib etmidir.
Seddlbahir'de sa ve sol cenhda dmann bomba endht topularmzn mukabelesiyle tesirsiz braklm ve dman siperlerinden bir ksm
ve baz bomba mahalleri tahrib edilmidir. Lakin dman kruvazrnn Altepe ve civarna icr eyledikleri atelerden bir tesir olmamdr.
29 Tern-i Sn [1331] / [12 Aralk 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
**
8462
Tebli-i Resm
Matbt Mdriyeti'ne
Anafartalar'da dman zrhllar balon tarassudtyla bir mddet mevzilerimize ate adlar. Topularmz bi'l-mukabele dman siperlerine ve
bataryalarna messir suretde ate etmilerdir.
Arburnu'nda: Ziyadece bomba ve fslal topu endht icr edilmidir.
Seddlbahir'de: 28-29 Tern-i Sn gecesi dman sol cenhmza ziyadece bomba endht etmi ve 29'da bu cenha bir saat mddet her nev bomba ve kara torpili ve piyade topusunun btn iddetiyle ate baskn icrsndan sonra hcuma teebbs etmi ise de topularmzn edd mukabeleleriyle dmann bu hcumu tamamyla akm braklm ve hayli teleft verdirilerek yine siperlerine ricat etdirilmidir.
30 Tern-i Sn [1]331 / [13 Aralk 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
BOA, HR. MA, 1150/35
235
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
57
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Numara: 16486

Zrdeki makalenin behemehal gazeteler ile neri mercdur.
F 26 Tern-i Evvel sene [1]915 tarihli Times gazetesinden:
anakkale'deki Mkilt - ark Efkr- Umumiyesine Olan Tesirt
Emsli Grlmemi Hadista Kar ecne Mcadele
Ashmead Bartlett:
ngiliz rkndan baka bir rkn anakkale Seferi'ni kabul ve iltizm edebileceini tasavvur edemediim gibi bu seferin ibtidsndan beri msdif olduumuz bunca mevni ve mkilta kar da inad ve srarda bulunucu baka bir millet de bulunacan tahayyl eylemem.
Boaz', yalnz donanma ile forsalamak zere f 18 Mart sene [1]915'de
yapm olduumuz harekt- bahriyeyi, ark- Karb'in en basit zihinli bir milleti bile bizim deliliimizin bir numunesi diye kabul eyledi. Mahiyeti gayr-
malum bir dman muvcehesinde donanmadan karaya asker ihrac etmek ve
istihkmlar ile tel mnialardan vcuda getirilmi muhkem mevkii hcum-
cebr ile zabt ve igal eylemek derece-i idrak ve basiretimizi anlamaya kfi
olduu gibi zabt edebileceimizi farz etmi olduumuz mahalleri, adeden
fik bir dman karsnda, elde tutmak iktidarn kendimizde grmekliimiz
ark- Karb'de bizlere tevecch eylemi bulunan birok milletler muvcehesinde ne kadar budalacasna bir usul-i harb takib etmekde olduumuzu meydana karmdr.
yle garib tabiatl bir milletiz ki daima byk projeleri taakkul ve izn
eder ve askerlerimizin ancak ecaatlerine gvenerek ve fakat cz bir mddetcik olsun mlhazada bile bulunmayarak ve bize neye ml olacan anlamayarak bu projelerin arkasndan keml-i istiml ile koarz. Milletimiz, y236
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
le bir takm ahvl ve eriti tedkike altrlmdr ki bunlarn hibiri kavliytdan filiyta intikl eyleyememidir.
Bunlar yle ar ilerdir ki, umr- hariciye ile mteveggl bir erkn-
harb heyetinin senelerce urap badeh atlaca bahr veya berr harektdan ibaretdir. Bizim usul-i harbimiz ise, nevan-m amatrvr bir usul-i harb
idare eylemekden baka bir ey deilse de bunu iyice tedkik ve muayene
edecek olursak, Avrupa ktasnda kabul edilen usule nazaran birok fevidinin bulunduunu ve birok da yanllklarnn zhir olduunu grrz. Avrupa ktasnda bulunan hkmt- askeriye erkn- harbiye heyetlerinin pln,
ellerinde tutmakda olduklar baltann kr tarafyla iddetli bir hamle havale
edip muhalefetin belini krmak esas zerine ibtin eyler. Bu plnn tatbiktn[n], mteaddid defalar Almanlar tarafndan yapldn grdk. Fakat u
da bilinmelidir ki ilk darbe mahkm- iflas olursa, arkada bunu takviye eyleyecek dier bir kuvvet mevcud kalmyor. Bizim erkn- harbiye heyetinin
pln ise, baltann gayet keskin tarafn kullanarak hamlede bulunmak olduundan dmanmzn, darbemizden mteessir olduunu anlamak imknn
haricinde gibi grnyor.
Bizim bu pln dairesinde hareket etmekliimizin sebebi, darbeyi vuracamz anda elimizde baltann kr tarafnn hazr bulunmayndan mnbais
ve ilk darbenin arkasnda ale't-tedrc cem-i kuv yapmaklmzdan mtevelliddir. anakkale Seferi buna gzel bir misaldir. anakkale'ye kar olan ilk
hamlemizde baltann ince az lzumundan fazla keskin olmu bulunacak ki
iki ngiliz ve bir Fransz zrhlsn anakkale'nin amk- b-nihyesine gmdmz gibi biroklarn da hasara uratp brakdk. Dr olduumuz bu
bozgunluk ark- Karb akvmnn nazarnda ibtidlar bizim iin byk bir
darbe hlinde temerkz etdi. te bu tarih-i memdan itibarendir ki anakkale Seferi'nin, akmet mezarna gmlp kald fikri meydana kd. lk
defa olarak karaya asker ihrac etmekliimiz zerine ark- Karb'de zhir
olan bu bedbnne efkr ale't-tedrc takdir ve tahsine mnkalib oldu ve artk
kendimizi gstermeklik zamannn hull eylemi bulunduu kanaatini tevld
eyledi.
237
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Ordu ile donanmann demir yrekli insanlarn bile sabrn tketecei,

emsli n-mesbk mkilt karsnda kaldn kimse inkr edemez. Kendimizi gayr- kbil-i teshr mevkiler karsnda bulduk. Dmann gece ve gndz ve fakat gayet gizli ve musanna ileri harekt vki olduu halde bizim
harektmz dmann gz nnde akda icr olunuyordu. Dman toplar
ihrac mevkilerimiz ile sefin-i harbiyemizi mtemdiyen hrpalyor ve piyade efrd ise gece ve gndz, hatt- mdafaamz izc ediyordu. Donanma,
sahile karlan her bir askerin, erzakn ve mhimmtn en ufak bir ksmndan bile mesl olduu gibi ordunun cenhlarn himaye vazifesiyle de mkellef idi.
Byle bir kuvve-i seferiyede amiral olmay kim arzu eder? Amiral olacak ztn mesliyeti gayet ar olmakla beraber taht- kumandasndaki filonun cz-i tamlarnda bulunan ehs kendi akbetinden ziyade kontrol edebilir mi? Fransz ordusunun sa cenhn muhafaza eyleyecek bir sefine-i harbiyeye ihtiyac vard. Bu vazifeyi Fransz filosu ile mtereken icr etdik. Goliath Zrhls, bu muhtaral vazifeyi f ederken Mays'n 13. gn sabahleyin
zifiri karanlkda kere torpidoland ve dakikada gark ve n-bd olup gitdi. Byle bir vaka-i messifenin be-tekrar adem-i vukuuna meydan vermemek zere icab eden takayydt ittihz edildi. Esn-y leylde kendisini korumas iin ordunun sa cenhna tebligt- mukteziye f edildi ve sfn-i harbiye dahi bu nokta-i mhlikeden ekildi. Amirallerimiz de birka gn iin
istirahat-nin oldular.
Dman tahtelbahirlerinin anakkale sularna vsl olduu haber-i mdhiinin etrafda yi olmas zamanna kadar filomuz, msterihne bir hayat
geiriyordu. Bu habere ilk nce itimad olunmad. Fakat her bir tedbir-i ihtiyat de icr edilmekden hli kalnmad. Filonun medr- iftihar ve Trklerin
eytan olan Queen Elisabeth Zrhls yazn bir latif gnnde, uzaklarda bulunan gayr- malum bir limana yolland. Zrhlnn mfrakatn son derece bir
esefle karladk ise de emin bir mahalle ilticas zaruretini de derhl takdir
etdik. Kymet-i harbiyece iyi bir halde bulunan sefin dahi birer birer ekilip
238
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
gitdiler. Amiralimiz, kendi forsunu, kymet-i harbiyesi daha az olan kk

sefinden birine muttasl ekip deitiriyordu. Tahtelbahir olan tehlike ve
muhatarann derece-i vehameti lykyla takdir olununca, aralarnda birok
tarih isimleri tayan kymet-i harbiyesi yksek sfn-i harbiye, sahilden
tebd edildi. Burada kalmalar icab eden sefin ise kendilerine tevdi edilmi
bulunan vazifeyi tahtelbahir tehlikesine kar ayn katiyet ve soukkanllk
dairesinde f ederek ark- Karb'deki b-taraflarn nazar- istihsn ve hayretini celb etmekden hl kalmad.
Donanmann maneviyt, bagsteren tehlike ne mahiyetde olursa olsun asla deimemidir. Bu bbda ikme edebileceim en byk ahid, gen
bir gemici tarafndan gnderilip sansr tarafndan istinsh klnm olan zrdeki mektubdur:
"Valideciim! Mermiler etrafnza dd, tahtelbahirler cevnib-i
erbaanzda dolad ve her an bir torpile arpmak tehlikesi mevcud bulunduu zaman bilir misiniz buras ne derecede gayr- kbil-i tahammldr? Ben
ibtidlar biraz havf eder gibi oldum. Fakat geen Pazar gn esn-y vaazda
papazn syledii u szleri hatrladm: "Mihnet ve muhtara zamannda semaya baknz!" Anneciim! Bomba atc o musibet tayyrelerden biri var m
diye ben de semaya baktm".
anakkale nndeki harekt- bahriyenin btn mezhim ve mkilt, mehlik ve muhtart, donanmann yalnz gen unsurunun d- gayretine dmekle kalmayp harbin zuhuruyla beraber buralara kadar srklenip
getirilen muavin filoda alan ihtiyarlara da mil bulunmakdadr. Muavin
filoyu tekil eyleyen sefin eski ve mrettebt da mtekaidn-i bahriyeden
ibaretdir. Bu mrettebtn iinde sinleri krk sekiz ile elli alt arasnda tahallf eyleyen nice aile pederleri ve byk pederleri bulunmakdadr. Bu zavalllar denizde mihen mekk iinde geen bir sinn sle vsl oldukdan sonra kendi yurtlarnda oturup oluk ocuklar ve ahfdlaryla megul ve tatl bir
hayat geirecekleri ve hkmetin kendilerine salam olduu az bir tekd
maana kanaatle mreffehen yaamaya uraacaklar yerde gayet btl ve
239
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
fena dnlm bir fikre taban buralara kadar srklenmidir. Byle fena
ve btl bir fikir de phesizdir ki ngiltere'den baka bir memleketde c-y
kabul gremez.
F 6 Safer sene [1]334 - F 1 Knn- Evvel sene [1]331 / [14 Aralk
1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
BOA, HR. MA, 1152/62
58
Taht- Himaye-i Hazret-i Mlknede
Merkez-i Umumsi
Aded: 3568/568

Sahr Shhiye Mfetti-i Umumlii'nden telefonla vuku bulan istihbara nazaran Kont Hohberg'in taht- idaresinde bulunan Yalova Hastahnesi'ni
dn leden sonra bir tayyre delletiyle dman denizden top ateine almdr. Bombardman neticesinde hastahnece tahribtdan gayr Beinci Ordu
Shhiye Reisi Muvini Rgb Bey'in hastabakclk vazifesini f eden refkas hanmla iki nefer maatteessf ehid olmudur. Hastahnenin Hill-i Ahmer sancandan mad tayyreler tarafndan grlebilecek tarzda suret-i
mahsusada mevz ufk ve vsi Hill-i Ahmer iaretini de hv olduu nazar-
itibara alnacak olursa bu hl-i messifin tesadfe hamli kbil deildir. Amerika Sefreti vstasyla ngiliz ve Fransz Hkmetleri nezdinde kavid-i
beyne'l-milel ve en ibtid hissiyt- insaniyetkrneye mugayir ve ara sra
tekerrr etmekde bulunan bu ahvlin edden protesto edilmesi hususunun
240
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
lzm gelenlere emir buyurulmas bbnda emr u fermn hazret-i men leh'lemrindir.
F 5 Knn- Evvel [1]331 / [18 Aralk 1915]
Reis-i Snsi
Doktor Besim mer
59
16 Aralk 1915 tarihli Gazette de Hollande'da yaynlanan "Trk Centilmenlii" makalesi:
ngiliz Subaynn Dman Methi
Trkler centilmence muharebe ediyorlar. Bu, Gelibolu ve anakkale
muharebeleri hakknda bir eyler bilen her ngiliz subaynn ve askerinin mahede etdii eydir. United Press'in Yakndou muhabiri Mr. Shepherd yle yazyor:
Bir ngiliz subay diyor ki: "Bir gn farknda olmayarak bataryalarmzdan birini bir hastahnenin ok yaknna yerletirmitik. Bunu ilk fark eden
Trkler oldu ve bize helyograf ile u sinyali verdiler:
"Bataryalarnz oradan ekmezseniz, hastahnenin yaknlarna ate
amak durumunda kalacaz".
Dier bir subay ise diyor ki: Bir gn onlarn enteresan bir ey yaptklarn grdm. lleri gmmek iin yaplan bir atekes esnasnda Trkler bize
helyograf ile u Franszca mesaj gnderdiler:
"Btn askerlere sayglar! Btn siyaslere ise mahcubiyet yakr!"
Bir defasnda da bir Trk mermisi bizim bir shhiye subaynn bacana isabet etmiti. Subay, Trk ve ngiliz siperlerinin nnde yere yklmt.
Trkler hemen bize onu kenara karmamz iin frsat tandlar ve akabinde
bize helyograf ile mesaj gnderip "kendi taraflarndaki ahmaklardan birinin
yanllkla bir asker yerine bir salk grevlisini hedef aldn" syleyerek
zr dilediler.
**
241
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
4540/207
Osmanl Ordusunun harekt- necbnesi
hakknda baz ngiliz zbitnnn
beyntna dair
Hariciye Nzr devletli Halil Beyefendi hazretlerine

Osmanl Ordusu'nun boazlarda ibrz ettii b-misil ecat ve kahramanla zammeten en kk vekyide bile izhr edegeldii meser-i insaniyet, medeniyet ve merdnegye kar beyn- itiyk ve takdirden men-i nefs
edemeyen ngiliz zbitnnn baz ifadt- mhimmesini hv Amerika gazetecilerinden Msy William G. Shepherd tarafndan yazlp Hollanda'da mnteir Neuve Rotterdamsche Courant gazetesinin 15 Knn- Evvel sene [1]915
tarihli nshasnda aynen ve Gazette de Hollande'da "The Gentlemanly Turk"
sernmesi tahtnda melen derc ve nakledilen makale-i mahsusa clib-i nazar-
dikkat grlm olmakla tercmesi nsha olarak takdim-i huzur- smleri klnmdr. Ol bbda emr u fermn hazret-i men leh'l-emrindir.
F 18 Knn- Evvel sene 1915 / [18 Aralk 1915]
Lahey Sefiri
(mza)
BOA, HR. SYS, 2416/37
60
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Numara: 16502

Zrdeki mektublarn Harb Matbt Karargh lisanndan gazeteler ile
neri mercdur.
8/9/[1]915 tarihiyle Gelibolu ibh-i Cezresi'nde bulunan bir ngiliz
neferinden gnderilen mektubdan:
242
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
"Burada bu siperler iinde harb ederek stanbul'u zabt etmek hakikaten

pek g bir eydir. Buna kni olduk".
*
10/9/[1]915 tarihiyle Gelibolu ibh-i Cezresi'nde bulunan ngiliz efrdndan George tarafndan gnderilen mektubdan:
"Bugnlerde burada pek ziyade sknet var, zannediyorum ki Trkler
her suretle ikml-i tedrikt ediyorlar ve gitdikce edecekler de".
*
11/9/[1]915 tarihiyle Gelibolu ibh-i Cezresi'nde bulunan ngiliz efrdndan John Fed tarafndan gnderilen mektubdan:
"Eer Bulgar askerleri bizim ile beraber harbe itirk ederse bu muharebeyi kdan evvel ikml ederiz. Fakat ne hayal deil mi?!"
*
13/9/[1]915 tarihiyle Arburnu'ndan gnderilen mektubdan:
"Burada yamurlar gitdikce artmakda. Souk iddetini gstermekde.
Siperler iinde barnmak pek mkil. Buradan vurulup da ayrlmak kadar gzel bir ey yokdur ve ben de bunu temenni ediyorum. nk yamur altnda,
amurlar arasnda uyumak ve barnmak pek mkildr".
*
Ayn tarihle Gelibolu ibh-i Cezresi'nde ngiliz efrdndan Whitny tarafndan gnderilen mektubdan:
"Bizim iin en iyi ey Trkler'in bize atede biraz fsla vermesidir.
Trkler, gece ve gndz mtemdiyen atede ber-devamdrlar".
*
243
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
14/9/[1]915 tarihiyle Arburnu'ndan R. C. tarafndan gnderilen mektubdan:

"Arzu ediyoruz ki harb yakn bir zamanda hitm bulsun. Mevsim gitdikce tahavvl etmekdedir. Tekmil erzak ve cephanemizi sratle sarf etmeye
tarafdarz".
*
15/9/[1]915 tarihiyle Gelibolu ibh-i Cezresi'nde bulunan Collia Radgar
tarafndan gnderilen mektubdan:
"Buradan meznen memleketlerine dnen efrd, mterkim maalarn tamamyla alamyor. Yetmi lira matlbu olan bir askere ikinci defa memleketine gidecei zaman mtebksi verilmek zere imdi 3, 5, 8 lira kadar
veriyorlar".
*
14/10/[1]915 tarihiyle Ancos tarafndan gnderilen mektubdan:
"Kitchener'in buraya geleceini iitdiinizi zannediyorum. Kitchener
buraya geldi. Bize rd etdii nutukda, yekdierimizi sevmemizi ve burada
sebat etmemizi syledi. Bana kalrsa, yalnz yekdierimizi sevmenin iyi bir
fikir olduuna kniim. Burada askerlik Sydney'de olduu gibi olmuyor.
Ar zyit listeleri, kn takarrb, erkn- askeriyeyi ikaz ediyor mu?!"
*
Ayn tarihle Mayi Kept tarafndan gnderilen mektubdan:
"arapnellerin etrafmzda patlayn grmek hakikaten hayret-ver
oluyor. Onlar tekmil etrafmza dyor. Askerler ancak geceleyin yekdierine gidiyor ve gryor. Bizim Uncle' dn gece grdm. Dmann, onlarn bulunduu sahada byk zararlar yapdn syledi".
*
244
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
26/10/[1]915 tarihiyle Gelibolu ibh-i Cezresi'nden gnderilen bir

mektubdan:
"Bindiimiz vapuru terk edip de sahile kdmz zaman dier bir vapurun torpillediini rendik. Leh'l-hamd biz selmetle sahile vsl olmuduk; bundan pek memnunum".
*
9/11/[1]915 tarihiyle ngiliz efrdndan Pepo tarafndan Arburnu'ndan
gnderilen mektubdan:
"Beni daima izc eden ey dizanteridir. Bundan kurtulamyorum. Bu
hastalk herkesi zayf dryor. Herkes bu hastala az ok tutuluyor. Ben
eminim ki Lonsom aml'na olan hcumda zabt etmi olduumuz bir siperde bu hastala tutuldum".
*
12/11/[1]915 tarihiyle Gelibolu ibh-i Cezresi'nde bulunan ngiliz efrdndan Lancy tarafndan gnderilen mektubdan:
"19 Mays'da yaplan Lonsom aml hcumu hakikaten dehet-verdir. Bu hcumdan bizim Altnc Takviye Ktatmz tamamen mahv olmu
idi".
*
Ayn tarihle Ekat tarafndan gnderilen mektubdan:
"Burada siperlerde daha baka suretle hareket mecburiyetindeyiz. Liverpool'de grdm talimlerin burada suret-i tatbiki mmkn deildir. Siperlerde daha baka suretle durmak lzmdr. Burada harb etmek oradaki talim
ile olamyor".
*
13/11/[1]915 tarihiyle Arburnu'nda bulunan ngiliz efrdndan biri tarafndan gnderilen mektubdan:
245
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
"Burada zerimizden mdhi sadlar hsl ederek geen mermilere, mitralyz ve tfeklerin kurunlarna o kadar atf- ehemmiyet etmiyoruz. Bunlarla det lfet peyd etdik. Bazen unutuyoruz. Mdhi sad bizi ikaz eder. Endie-i mevt ile dr- helecn oluyoruz".
*
14/11/[1]915 tarihiyle ngiliz efrdndan Asro tarafndan Arburnu'ndan
"Knn- Evvelden sonra siperlerin pek ziyade souk olacan hissediyorum. Burada havalar souk ve yamurlu. Gitdikce siperler de mdhi bir
hl alyor. Gzel havalarda siperler iinde o kadar mkilt yokdur. Bakalm
kbetimiz ne olacak?"
*
Ayn tarihle Michael tarafndan gnderilen mektubdan:
"Ben zannediyorum ki bu, uzun mddet devam edecek bir i deildir.
Her tarafdan yaan muhtelif mermiler bunu bize ikr olarak gsteriyor".
*
15/11/[1]915 tarihiyle ngiliz efrdndan biri tarafndan gnderilen mektubdan:
"Biz yeni bir makineli top zbiti aldk. nk bizim topu zbitimiz
esir olmu idi. Bu zbit son gelen takviye ktatyla gelmi idi. Ben bu zbite itimad edemiyorum. Biraz sersem gzkyor. Biz hattn dier bir mevkiine
sevk edileceiz zannediyorum. Efrdn bazlar Msr'da kendilerine giymek
iin orap almlard. Fakat maatteessf ibh-i cezrede ayaklarna bile giymeye vakit bulamadlar".
*
15/11/[1]915 tarihiyle Gelibolu ibh-i Cezresi'nde bulunan ngiliz efrdndan biri tarafndan gnderilen mektubdan:
246
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
"Yanmzda Fonon taburu var idi ve bir hafta mddetle ecsd defni ile
itigal etdik. Bombalar pek fena geliyor. Ben bir lam ierisinde idim. Hayatmn son noktalarn geirdiime kni oluyorum".
*
15/11/[1]915 tarihli Arburnu'nda bulunan ngiliz efrdndan Peyo tarafndan gnderilen mektubdan:
"arapnel vadisindeki hcum pek dehetli olmu idi. Arkadalarmdan
birounu kaybetdim. Piyade livsndan 60 zbiti mezara gmdk. Emoral
ile Radman, her ikisi de maktl dd".
*
15/l1/[1]915 tarihiyle Arburnu'nda bulunan ngiliz efrdndan biri tarafndan gnderilen mektubdan:
"Yeni memleketimizden artk sahne-i harbe hareket ediyor[uz]. Limni'den Arburnu aklarna geceleyin vsl olduk. Maamfih sahil ara sra geceleri elektrik zysyla tenvr ediliyor ve ayn zamanda toplarn ar ve mdhi
sadlar iitiliyordu. Burada grdm siperler hakikaten mahf ve hayretver idi. Msr'da katiyen byle siper grmemi idik".
*
Gelibolu ibh-i Cezresi'nde bulunan ngiliz efrdndan biri tarafndan
"Msr ile anakkale arasndaki tark- bahr pek tehlikelidir. nk
ara yerdeki Adalar Denizi'ne dklm olan adacklarn ara yerine tahtelbahirler saklanabilir. Esn-y seyr u seferde cankurtaran ceketleri giydik. skenderiye'den Limni'ye kadar byle geldik. Yalnz geceleri ceketleri karp yanmza koyuyor idik. Tahtelbahirler atd torpil ile geminin batmas arasnda
pek cz bir zaman geiyor. Bizden birka saat sonra skenderiye'den kalkan
bir vapur tahtelbahir hcumuna marz kalmdr. Biz pek tlili imiiz".
*
247
No:
Belgenin Konusu
Sayfa

"Her ey sknetde. Fakat yarn gece keif karakolu vazifesini deruhde
edeceim. Geceleyin cepheden hareketle bomba endht ile megul olacam.
Fakat hepsinin en ziyade tesirlisi soukdur".
*
"Avustralya ve New Zellandllar ilk ihrac edildikleri gn kendilerine
pek pahalya ml olmu idi. lk teleft listesini okuduunuz zaman bunun
iddetini greceksiniz ve ahbablarnzn isimlerini de orada bulacaksnz".
F 14 Safer sene [1]334 - F 9 Knn- Evvel sene [1]331 / [22 Aralk
1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
BOA, HR. MA, 1152/62
61
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Numara: 4374
ki kta domdom mermisi
fotoraf melffdur.

anakkale cephe-i harbinde dmanlarmzn istiml etmekde olduklar domdom kurunlarndan iki adedi mazrfen takdim olunmudur. bu kur248
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
unlarn Amerika Sefreti'ne aynen ire suretiyle protesto edilmesi ve bi'l-cmle sefretlere keyfiyet tamm edilerek mahall gazetelere dmanlarmzn hukuk- harbe ve kavid-i insaniyeye ne derece riyetkr olduklarna dair ner
ve beyntda bulunmalarn ve netice-i teebbst- fahmnelerinin inbsn
istirhm eylerim. Ol bbda emr u fermn hazret-i veliyy'l-emrindir.
F 24 Austos sene [1]331 / [6 Eyll 1915]
Bakumandan Vekili
Enver
**
Bb- l
Hariciye Nezreti
Kayt Numaras: 845
Hulsa: Dmanlarmzn
harekt- hunharnesi

24 Austos sene [1]331 tarihli ve 4374 numaral tezkire-i aliyyelerine
cevabdr:
anakkale cephe-i harbinde dmanlarmzn istiml etmekde olduklar domdom kurunlarnn Amerika Sefreti'ne aynen ire suretiyle protesto
edilmesi ve bi'l-cmle sefretlere keyfiyet bildirilerek onlarn bulunduklar
yerlerdeki neriyt- lzme icrs esbb istikml olunacakdr. Ancak slif'zzikr tezkire ile irsl buyurulan fotoraflardan gerek sefrt- Osmaniyyeye
gerek sefrt- ecnebiyeye de irsl edildii hlde dmanlarmzn harekt-
hunharneleri hakknda daha ziyade fikr-i itminn husln bis olacandan bunlardan otuz-krk adedinin kartonsuz olarak seran nezret-i senverye tesyr buyurulmas mtemenndr, efendim.
Melff tezkiredeki iaret-i aliyye mcebince evrakca matbt kararghna da malumt it edilecek.
29 Austos sene [1]331 / [11 Eyll 1915]
**
249
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Bb- l
Hariciye Nezreti
Kayd Numaras: 887
Hulsa: Dmanlarmzn anakkale
cephe-i harbinde kullandklar
domdom kurunlar
1 Eyll [1]331 tarihli ve 71215/1611 numaral tezkire-i senverye
zeyldir:
anakkale cephe-i harbinde dmanlarmzn istiml etmekde olduklar domdom kurunlar Amerika sefrine bir memur- husus vstasyla aynen ire ve karben fotoraflerinin irsl olunaca beyn edildi. Sefir-i mrunileyh mezkr kurunlar itina ile tedkik ve sefret ataemiliterine ire etmi ve bu bbdaki notamz ald anda muamele-i lzmeye tevessl edeceini de vaad etmidir. Binen al-zlik taleb olunan fotoraflerin bir an evvel icab icr olunmak zere msraaten tesyr buyurulmas mtemenndr.
Mevz- bahs olan kurunlar mazrfen iade klnd, efendim.
9 Eyll sene [1]331 / [22 Eyll 1915]
**
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Numara: 17044/5359

10 Eyll sene [1]331 tarih ve 71552-1696 numaral tezkire-i fahmneleri cevabdr:
Dmanlarmzn anakkale cephe-i harbinde istiml etmekde olduklar domdom kurunlarn mir muhtelif zamanlarda alnan fotoraflardan
250
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
krk be kta melffen takdim klnm olmakla b-taraf memlikdeki sferya neretdirilmek zere birer nshann irsli ve Amerika Sefreti nezdinde
de teebbst- lzmede bulunulmas ment- rey-i hidvneleridir. Ol bbda emr u fermn hazret-i veliyy'l-emrindir.
F 14 Eyll sene [1]331 / [27 Eyll 1915]
Bakumandan Vekili
Enver
**
Bb- l
Hariciye Nezreti
stire Odas
Aded: 36751
Fransa Hkmeti'nin mukavelt ve kavid-i hukuk- dvele mugayir

olarak icr eyledii harekta kar vki olan itirazt her daim ceffe'l-kalem
red ve inkr ve muhnik gazlarn adem-i istimline dair 1899 tarihli Lahey
Beynnmesi'ne dahi vaz- imza eyledii hlde bu kere Paris'den alnan malumta atfen 20 Tern-i Sn sene [1]915 tarihiyle Berlin'den kede olunup
Ajans de Constantinople tarafndan tebli olunan bir telgrafnmede Msy
Clemenceau'nun taht- riysetinde inikd eden Meclis-i Ayn- Harbiye Encmeni tarafndan badem Fransz ordularnda bil-kayd u art muhnik gaz
istimlinin ittifk- r ile tecvz olunduu bildirilmekde olmakla tasvb-i
l-i cenb- Nezret-penhlerine iktirn etdii hlde msveddesi melff mzekkire-i umumiyenin muhnik gazlar ve domdom kurunlar istimlinden
ni protestoyu hv olarak yazlan mzekkire-i umumiyeden sonuncusunun
tarih ve numaras vaz olundukdan sonra tebyz ve sefrt- ecnebiyeye tesyr irde-i aliyye-i safnelerine vbestedir.
F 12 Tern-i Sn sene [1]331 / [25 Kasm 1915]
Bbl Hukuk Mviri
(mza)
Bbl Hukuk Mviri

(mza)
**
251
No:
Osmanl Ordu-y Hmynu

Bakumandanl Vekleti
ube: 2
252
Belgenin Konusu
Sayfa
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
253
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Merminin Tarift
ekil-1 Endht edilmezden evvel piyade domdom mermisi

ekil-2 Merminin ucunda dairen m-dr entilen ksm
ekil-3 Endht edildikden sonra merminin u tarafndan ayrlan ksm
ekil-4 Endht mtekib (ekil-3) ayrldkdan sonra merminin u tarafnda bir ksm- mcef kalyor. Mermi hedefe isabetinde bu mcef ksmda
mahsur kalan hava ile birlikde vcuda giriyor. Dahil-i bedende tazyk edilip
kalm olan havann inbist- tesiriyle mdhi bir yara ayor.
**
254
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
4556/217
Domdom kurunlarna dair
Hariciye Nzr Devletli Halil Beyefendi Hazretleri'ne

Makam- smlerinin 25 Tern-i Evvel sene 1915 tarih ve 72858/272
numaral tahrirt zerine dmanlarmz tarafndan domdom kurunlar istiml edilmekde olduu 20 Tern-i Sn tarihli takrr-i ifh ile Hollanda Hariciye Nezreti'ne bildirilmi ve bilhare matbt vstasyla da iln etdirilmidir. Matbt ile neretdirilen fkray hv bir kta gazete maktu nsha
tercmesiyle beraber leffen huzur- smlerine takdim klnm olmakla ol
bbda emr u fermn hazret-i men leh'l-emrindir.
F 27 Knn- Evvel sene 1915 / [27 Aralk 1915]
Lahey Sefiri
(mza)
62
Matbt Karargh'na
28 Tern-i Sn'den 9 Knn- Evvel'e kadar Anadolu Boaz bataryalarmzn faaliyetine dair rapordur:
anakkale:
28/9/[1]331: Bataryamz geceleyin Morto Liman'yla Tekke Burnu civarndaki ordugh ate altna ald. Dman tesirsiz mukabelede bulundu.
Saat 2.30 sonra da topumuz Tekke Burnu'ndaki ordugh, iskeleyi, araba
parkn, insan kitlelerini ate altn ald. sabet ve insanca teleft vuku bulduu grld. Dman iki batarya ve bir monitor ile mukabele etdi ise de bir
tesir k edemedi.
255
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
29/9/[13]31: Seddlbahir Limanyla skelesi ve orada yk tahliye edilen vapurlar, barakalar, Morto Liman'nda mctemi ktat, Tekke Burnu
civarndaki cephane deposu ve bir vapur, ntepe bataryalar tarafndan leden evvel ve sonra ziyade tesirli ate altna alnmdr. Yk tahliye edilen
vapurda, Seddlbahir Liman'ndaki kayklarda, irkb edilen efrd zerinde,
Seddlbahir Tekke Burnu skelelerinin her ikisinde, bizzat Seddlbahir Ordugh'nda ve orada mevcud barakalarda isabetler tarassud edilmidir. Seddlbahir Liman'ndaki tahliye ameliyt inkta uramdr. Dman mukabeleten ate etmise de bir tesir yapmamdr.
30/9/[13]31: Dn leden sonra ntepe'ye ate eden bir monitoru bataryamz ate altna ald. Dman muvaffakyetsiz bir suretde mukabelede bulundu. Bataryamz Tekke Burnu'ndaki cephane koluna saatde birka mermi
atyor ve iyi tesir yapyor. Topumuz lyas Burnu ile Erturul'a ate amdr. Ayn batarya saat 5 sonrada yine iyi neticeli ate etdi.
1/10/[13]31: ntepe bataryas Seddlbahir civarndaki ordugha ate
etmi, dman mukabelede bulunmu ise de zarar verememidir. Topumuz
muhtelif zamanlarda Tekke Burnu istikmetine ate am, iskeleye, araba
parkna, kayklara mteaddid isabetler grlmdr. Oradaki ameliyt tatil
edilmidir. Bataryamz malzeme ve efrd ykl bir kay neticeli ate altna
almdr.
2/10/[13]31: ntepe bataryas Seddlbahir civarndaki ordugh ate altna alm ve dman neticesiz mukabelede bulunmudur. Topumuz Tekke
Burnu'na ate etmi ve iskelede, araba parknda, kayklarda mteaddid isabetler grlmdr. Orada ameliyt tatil edilmidir. Malzeme ve efrd ykl
bir kay neticeli ate altna almdr. Bir tayyremiz Seddlbahir ordugh
zerine 4 adet bomba atd. Dier bir tayyre mroz Liman'ndaki gemilere 6
aded bomba atd ve dier nc bir tayyremiz de mroz tayyre istasyonuna 4 aded bomba atd.
3/10/[13]31: Topumuz Tekke Burnu Liman'n ate altna alarak tahliye ameliytna mni oldu.
256
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
4/10/[13]31: Topularmz kable'z-zevl dman siperlerini ve bade'zzevl Morto Liman'ndaki ihrac iskelesini dmdr. Bade'z-zevl Tekke
Burnu'ndaki kayklara ve ihrac edilen toplara ve ktata 57 aded mermi atm, 21 aded mermi iskeleye ve ktata ve ordugha isabet etmi ve iskele
byk hasara uramdr. Bir kayk batm ve iki mermi cephaneye isabet
etmidir.
5/10/[13]31: Bade'z-zevl, saat 2.15'de topumuz Seddlbahir'de ordugh ile liman topa tutmu, be isabet grlm ve bir kayk hasarzede
olmu ve ihrac harekt mnkat olmudur. Topumuz bade'z-zevl, saat
3.15'de Tekke Burnu'ndaki ihracta ate am ve 6 aded mermiden 3 aded
mermi iskeleye, sandallara ve ictim mahalline isabet etmi, efrd kam,
hasta otomobilleri icr-y file balamdr.
6/10/[13]31: Topumuz Tekke Burnu'na ate ederek 2 aded sandal batrm ve bir ilebe mermi isabet etdirmidir.
8/10/[13]31: Topumuz Tekke Burnu'na ate ederek mevdd- harbiyeyi hmil iki sandal batrd. Dman ordughnda mhimmt deposu ber-hev
edildi.
9/10/[13]31: 7-8/10 gecesi bataryalarmz, Seddlbahir Liman'nda iki
vapuru topa tutdu. Bir isabet grld. Vapurlar uzaklad.
14 Knn- Evvel 1331 / [27 Aralk 1915]
**
Anadolu Boaz bataryalarmzn 10 Knn- Evvel'den
15 Knn- Evvel [1]331'e kadar olan faaliyetine dair rapordur.
anakkale:
10/10/[13]31: 9/10'da bade'z-zevl Seddlbahir ordughn ate altna
ald. 6 barakaya isabet grld. Topumuz ykl bir sandala ate etdi, isabet
grld.
257
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
11/10/[13]31: 10/10'da kable'z-zevl, saat 8.30'da Seddlbahir ihrac

iskelesine 8 mermi atd. Mermilerin hepsi iskele ve barakalara isabet etdi.
Bade'z-zevl, saat 4'de bataryamz Tekke Burnu'nda bulunan ykl 2 sandala ate etdi, ikisini de batrd. hract mnkat oldu.
12/10/[13]31: hrac iskelesine ate etdi, ihract kesildi. Bade'z-zevl
saat 1'de atele iki sandal batrd. Eskihisarlk'a ve Seddlbahir'e ate etdiler
ve dmann mctemi efrdna gzel isabetler vki oldu. Bade'z-zevl saat 3.30'da bir deniz tayyremiz bir torpido muhribine bir bomba atd. Bataryamz Morto Krfezi arkasndan ate eden obs bataryasna ate ederek 15
mermi isabet etdi.
13/10/[13]31: 10/12'de bataryamz muhtelif zamanlarda Tekke Burnu'na ate etdi. Dman efrdna birok isabetler vki oldu, bir sandal batrd.
Bade'z-zevl saat 4.15'de Tekke Burnu deresi hizasnda hasara uratlan tayyreyi topa tutdu, bir isabet vki oldu. Bir deniz tayyremiz mroz ile Seddlbahir arasnda Highflayer sisteminde bir kruvazre bomba atd, bombalar
kruvazrn k tarafna isabet etmekle kruvazr derhl tevakkuf etdi.
14/10/[13]31: 13/10'da bataryamz muhtelif zamanlarda Seddlbahir'deki eya ihractna ate etdi, birok isabetler grld. Byk bir hangara 2
mermi isabet etdirilerek hangar tahrib edildi.
Deniz tayyrelerimizden biri Seddlbahir'deki adrl ordugha muvaffakyetle 4 bomba atd.
15/10/[13]31: 14/10'da bataryamz Tekke Burnu'nda duran vasat cesmetdeki vapurlarla gayet ykl 2 byk sandala ate etdi. Vapura bir mermi
isabet etdi, sandallarn biri batd. ki gnden beri pek ok yaral vapurlara irkb olunmakdadr. Bade'z-zevl, deniz tayyrelerimizden biri Mo[n]dros ile
Mavro Adalar'nda istikf yapd. Mo[n]dros Krfezi'nde hangarlara muvaffakyetle bomba atd. Yangnn balad grld.
15 Knn- Evvel 1331 / [28 Aralk 1915]
BOA, HR. MA, 1152/62
258
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
63
Hariciye Tercme Mdriyeti
Numara: 1
Hariciye Nezret-i Cellesi'ne 24 Knn- Evvel sene [1]915 tarihiyle

Amerika Sefreti'nden vrid olan 1026 numaral takrr-i ifhye melff
ve ngiltere Hariciye Nezreti'nden Londra'daki Amerika Sefreti'ne mrsel
26 Tern-i Evvel sene [1]915 tarihli ve 15 numaral nota suretinin tercmesidir
ngiliz ve Fransz kuvsnn gya hukuk- dvel ahkm hilfnda vuku bulan harektna kar protestoyu muhtev ve Trkiye'deki Mttefikn ser ve mecrhnine kar ciddi bir tehdidi mutazammn olarak Hkmet-i Osmaniyye tarafndan 29 Mays ve 22 Temmuz sene [1]915 tarihlerinde Amerika'nn Dersadet sefirine it edilen iki kta mzekkire-i ifhyenin suretlerini mbelli 6 Tern-i Evvel tarihli takrr-i sefirneleri ahz olundu.
Hkmet-i Osmaniyye'nin slif'z-zikr iki mzekkiresi esasna mstenid olmak zere mukaddem zt- sefirneleri tarafndan vuku bulan irtda buna dair hibir telgrafnme hulsasna tesadf edemedim. Hkmet-i Kraliye'ye Osmanl hastahnelerine ate edilmesi hakknda Hkmet-i Osmaniyye'nin eline gemi bir ordu emirnmesi mevcud olduu ve beyne'l-milel Salb-i Ahmer Cemiyeti vstasyla Hill-i Ahmer Cemiyeti tarafndan bildirilmi ve hkmet de ayn vsta ile bu isnadt reddetmidir. Fi'l-hakika Osmanl memurni tarafndan grld iddia edilen byle bir emir, ngiliz memurni tarafndan it olunmad gibi it olunmas ihtimali de yokdur. Geen
ayn on sekizinde it etdiim takdirde bast u izah eylemi olduum vecihle
Gelibolu'daki ngiliz hastahneleri mteaddid defalar Osmanl kuv-y askeriyesi tarafndan icr edilen bombardmandan mteessir oldu. Bu gibi vekyie mni olmak kbil olmad cihetle Hkmet-i Kraliye bunun bir kaza
neticesi olduunu takdir eyler. Gerek Osmanl hastahnelerinde ve gerek bu
gibi hastagn ve mecrhnin bulunduklar mevkide ngiliz kuvvetleri tarafndan icr edilen tahribt, mezkr kuvvetlerin arzu ve maksad hilfnda vu259
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
kua geldii hakknda Hkmet-i Kraliye tarafndan verilen ciddi teminta

Hkmet-i Osmaniyyece de itimad edilecei mid olunur.
Maahz Hkmet-i Osmaniyye tarafndan it ve ahren vrd eden
29 Mays ve 22 Temmuz tarihli iki kta mzekkire-i ifhyede bildirildii
vechile Osmanl Harbiye nzr ile vkel-y sairesi ve mer-y askeriyesi
tarafndan icr edilecek olan mugayir-i insaniyet tehdidt mevki-i file sl
edilirse hkmet-i kraliyenin de inde'l-icab bil-tereddd mukabele-i lzmede bulunacan zt- sefirneleri vestatyla ihtar etmeyi vazifeden addeder
ve mlhazt- slifenin Hkmet-i Osmaniyye'ye tebli ve irn zt- sefirnelerinden taleb ve rica eylerim.
20 Knn- Evvel sene 1331 / [2 Ocak 1916]
**
Bb- l
Hariciye Nezreti
Maydos Kasabas'nn ve baz hastahnelerin topa tutulduu

Yedinci ube'nin 2167 ve 2708 numaralarn muhtev 18 Mays ve 8
Temmuz sene [1]331 tarihli iki tezkire-i aliyyeleri cevabdr:
ngilizler'in anakkale muharebt esnasnda kavid ve taahhdt-
dveliye hilfna Maydos Kasabas'n ve o meynda Hill-i Ahmer bayran
ekmi olan hastahneyi topa tutmalarndan ve dman tayyrelerinin Hill-i
Ahmer iareti bulunan hastahne adrlarn bomba atarak tahrib etmelerinden
ve Havuzludere'deki hastahnelere ve On Dokuzuncu Shhiye Bl'ne
dman tayyrelerinin bombalar atmalarndan dolay evvel ve hir Amerika
Sefreti'ne tebligt- lzme icr klnm idi. Usul vechile ngiltere Hkmeti'ne bildirilen tebligt- mezkreye cevaben ngiltere Hariciye Nezreti'nden
26 Tern-i Evvel sene [1]915 tarihinde Londra'daki Amerika Sefreti'ne it
260
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
olunduu beynyla Dersadet'deki Amerika Sefreti'nden b-takrr tevd

klnan notann tercmesi matviyyen tesyr edildi. Emr u fermn.
23 Knn- Evvel sene [1]331 / [5 Ocak 1916]
BOA, HR. SYS, 2416/49
64
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Numara: 21334

Manchester Guardian gazetesinin 17 Knn- Evvel sene [1]915 tarihli nshasndan:
Anzak Aklarnda Bir Hastahne Gemisinde
Limni'ye muvsalat etdiimiz zaman bizim geminin muvakkaten yerli

bir hastahne gemisi olarak kullanlacan emretdiler. Bizim vazifemiz bir
tarafdan az yaral olup da on-onbe gn zarfnda vazifesine iade edilebilecek
efrd- mecrhay balk gemileri vastasyla karaya sevk etmek ve bunlarn
yerine Gelibolu ibh-i Ceziresi'nden asl hastahne gemisiyle gelecek mecrhlar alarak tedavi etmekdir. Gnde 100-150 kadar hafif yarallar geminin sancak tarafndan gnderirken iskele tarafndan da iki yz kadar yaraly gemiye
bery- tedavi almak gayr- mutad bir ey deildir. Byle bir mdhi hcumu idme etdirmek mahf bir megaledir. Bu ii biz bir ay kadar icr ve bu
zaman zarfnda 500 kadar hastay da skenderiye'ye sevk etdik.
imdi size biraz hasta koular hakknda izaht vereyim: Gemi biz gelinceye kadar nakliyt ilerinde kullanlm, Gelibolu ibh-i Ceziresi'ne haftalarca asker mekkre tamakla tavzf edilmi olduundan fena halde kirlenmi idi. Biz 350 yaraly istib edecek suretde tertibt yapdk. Tavlunda zerleri fanilalar ile rtlm minderler koymak suretiyle yataklar tekil etdik.
Buradaki kou ar yarallar ve hastalar iindi. Mtebk yz kadar hafif
261
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
yarallar iin ayn tertibt gvertede yapdk. Bu i pek ziyade ar idi. nk

hastabakcmz yalnz be kii ile tabib ve yirmi kadar shhiye efrdndan
ibaret idi. Biz ekseriyetle kable'z-zevl saat 7.30'dan bade'z-zevl 11.10'a kadar megul oluyorduk. Yalnz esn-y tamda istirahat etmek frsatn bulabiliyorduk. skenderiye'ye vsl olduumuz zaman gemi umum hastahne sefinine mahsus alamt ve iaretle telvn edildi. Dahilen yaplan i ise geminin
yalnz boyanmas ve zemin zerine serilmi olan minderlerine aadan yatak
mevkileri yaplmasndan ibaret kald. Maamfih bu tadilt her halde zemin
zerine serilmi adi minder yataklardan daha iyi idi. Tekmil mekkyla beraber biz bu nakliye husustndan mtelezziz ve memnun idik. Tekrar mahall-i
matlbumuza avdet iin hareket edinceye kadar bizim be arkadamz sahilde bir hafta almak zere gnderilmi idi.
Bu sefer gideceimiz yer, Bahr- Sefid'in gzel sularna nzr fakat henz ikml edilmemi bir sahne-i harb, greceimiz i ise ana hastahne vazifesi idi. Maamfih biz bu vazife iin de pek fena bir suretde ihzr edilmi idik.
Tekmil ihtiyactmz, yalnz aadan yaplm olan hasta yataklar mstesna
olmak zere temin edilmemi idi. Biz ale'l-acele bir yatak dairesi tekil ederek bo bir ila sandndan elbise dolab, konserve ve st tenekelerinden hastalar iin fincan ve yz ykamak iin lavmanalar yapm idik. Gemiye geldiimiz zaman evvela Limnos'a [Limni] ve oradan da ibh-i cezreye gitmek
zere emir alm idik. F 7 Austos'da takriben Anzak'daki kumsallkdan 1,5
mil uzak olmak zere demirledik. Ar toplarn mdhi sadlarn iitiyorduk.
Bizim ilk hasta kafilemiz 10 b.z. [bade'z-zevl]'de gemiye geldi ve biz de
bunlar yataklarna ancak nsfu'l-leylde tevzi edebildik.
Ertesi sabah fecirle beraber karadan ve denizden icr edilen mdhi
bombardmann korkun sadlaryla uyandk ve gemide bulunan gzel drbnlerle askerlerimizin dman mrettebtndan tahaffuz iin zaman zaman
gizlendiklerini ve dmana hcum etdiklerini; dmana rs etdikler zarar ve
hasarn derecesini anlamak iin sratle her tarafa bakmakda olduklarn grdk. Biraz sonra teskerecilerin mecrh efrd kumsallkda bulunan sahr hastahnelerine nakletmekde olduklarn da mahede etdik. Orada mdvt-
262
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
evveliye icr edildikden sonra mavnalar ve mayn taharr gemileriyle bordamza getirildiler. Zavalllar havann fenalndan hasl olan dalgalardan gemiye gelinceye kadar pek ziyade mteessir ve muzdarib oldular. Bu ahvli
onlar asla hatrlamyorlard. Onlar izc edilmeksizin sde bir suretde saatlerce uyuyabilecek bir yatak ihzr edildiini zannediyor. Yaras hafif olanlar
iskeleden yrmekle, ar yarallar ise vin vastasyla gemiye alnyor, bu
suretle gemiden gemiye veriliyor ve der-akab anbarlardaki hastalar mevkiine
sevk edilerek hastabakclarn muvenetine terk ediliyor. Bu iki gn zarfnda
fena zamanlar geirdik. Bazlar vurulduundan -drt saat sonra byk kafileler eklinde geliyordu. Hafif yarallar mdvt- evveliyeden sonra mroz'a
ve oradan da Mondros'a sevk ediliyor. Orada skenderiye ve Malta'da olduu
gibi sahr hastahnelerine yatrlyor. Hastal muhtac- tedkik olan efrd
bizim ile gemide kalyor. Krk sekiz saat zarfnda geceli gndzl almak
ve hastalar gemiye almak ve gemidekileri vermek artyla 1.200 kadar yaral elimizden gedi.
8 Austos'da bade'z-zevl yedide tekmil gemidekiler bize pek yakn
bulunan ve cephane hamlesiyle sahile doru gitmek isteyen bir kk geminin dman tarafndan grlerek ate edildiinden zavall gemi, bu mermi
yamuru altnda bir devir icr ederek bil-hasar ate sahasndan kd[n]
grnceye kadar helecan iinde kald. Tekmil dman mermileri onun ve bizim etrafmza mtemdiyen dmekde idi. Onun bil-hasar firarndan mtevellid heyecan ile needr olduk. 9'uncu gn akam alt yz hasta alarak
Malta'ya mteveccihen hareket etdik. Gemide bize muvenet-i lzmeyi temin
etmek ve yarallar gramofon alarak elendirmek suretiyle gemi zbitn bize kar pek ziyade hayr-hhne hareket etdiler. Malta'ya muvsalat edince
rhtmda hazr bulunan Salb-i Ahmer otomobilleri ve trenleri mecrhlar alarak muhtelif hastahnelere getirdi.
F 25 Knn- Evvel sene [1]331 / [7 Ocak 1916]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
BOA, HR. MA, 1152/62
263
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
65
Dahiliye Nezreti
Kalem-i Mahsus Mdriyeti
Umum Telgraf
Seddlbahir'deki dman da bi-mennih Tel bu sabah kmilen tard
olunmu ve bu suretle Gelibolu ibh-i Cezresi dmann levs-i vcudundan
kmilen tathr edilmidir. Ordumuzun bu anl muzafferiyetinden dolay stanbul'da olduu gibi her tarafda icr-y ehryin ve umum mektibin bir gn
tatil edilmesi tammen tebli olunur.
BOA, DH. KMS, 36/18
66
8497
Tebli-i Resm
Topularmz Anafartalar'da dman mevziini ve Kemikli Liman'ndaki gemilerini messir bir suretde ate altna almdr. Bu tesir ile limanda
barnamayan dman gemileri harice ekilmilerdir.
Arburnu'nda: Ziyadece bomba ve fslal topu endht icr edilmidir.
Seddlbahir'de: 29-30 Tern-i Sn gecesi sa ve sol cenhmza kar
bomba ve kara torpili endht edilmi ve topumuz tarafndan ate altna alnan dmann bir obs bataryasnn cephaneliine isabet eden bir mermi ile
ate almdr.
30 Tern-i Sn'de dman merkezde siperlerimize ziyadece bomba
endht etmi ve topularmz messir suretde dmann bomba mahallerini
ate altna alm ve Kerevizdere'de bir blockhausela iki kprsn tahrib
etmidir.
1 Knn- Evvel [1]331 / [14 Aralk 1915]
**
264
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
8544
Tebli-i Resm
Matbt Mdriyeti'ne
Mevzi her cins ate muharebesi bilhassa bomba ve torpil endht devam etmidir. Kemikli Liman'nda barnmak isteyen dman gemileri topu
atelerimizle limandan karlmdr. Arburnu'nda sa cenhda tarafmzdan
patlatlan iki lamn tesiriyle dmann mukabil lamlar keltilmidir. Bir
dman kruvazr bu mntkada mevzilerimize tesirsiz bir mddet ate ap
ekilmidir.
Seddlbahir'de topularmz sa cenhmza ate iin yaklaan bir kruvazrn bir torpidosunu messir ateleriyle sahilden uzaklamaya mecbur etmiler ve dmann baz bataryalarn iskt eylemilerdir.
2 Knn- Evvel [1331] / [15 Aralk 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
**
8584
Tebli-i Resm
Matbt Mdriyeti'ne
Geen gnlere nisbeten ate muharebesi ve bilhassa bomba endht hafif gemidir. Yalnz Seddlbahir'de merkezimize kar dman bin kadar
bomba atmsa da mhim tesir gstermemidir.
2 Knn- Evvel gecesi Arburnu skelesi'ne yanap yk karan iki
nakliye gemisi top ateimizle iskeleden aa karlm ve Seddlbahir'de
sa cenhmza ate aan bir kruvazr topularmzn drt mermi isabetinden
265
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
uzaa ekilmidir. Bir dman tayyresi, tayyare topumuzun endhtyla denize drlmdr.
3 Knn- Evvel [1331] / [16 Aralk 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
**
8611
Tebli-i Resm
Anafartalar'da ve Arburnu'nda fslal yalnz topu muharebesi olmudur. Topularmzn mukabelesiyle Anafartalar'da dmann bir cebel topusu iskt ve bir makineli tfei tahrib edilmi ve ordughlarnda yangn karlmdr.
Seddlbahir'de 2 Knn- Evvel'de sol cenhmz tarafndan patlatlan
bir lam tesirini gstermi, dman her nev silhyla mevzilerimize ate
amaya balamsa da topularmzn edd mukabelesiyle ateini devam etdirememi ve topularmzn ateiyle Sndere munsabb civarnda duran
bir nakliye gemisi karlmdr.
4 Knn- Evvel [1331] / [17 Aralk 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
**
8693
Tebli-i Resm
Matbt Mdriyeti'ne
Anafartalar'da ve Arburnu'nda tarafeynce fslal top ve bomba endht
icr edilmidir.
266
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Topularmzn endhtyla 4-5 Knn- Evvel gecesi Arburnu skelesi

civarnda zuhur eden yangnn sabaha kadar devam etdii grlmdr.
Seddlbahir'de merkez ve sol cenh siperlerimize dman ber-mutd
pek ok bomba ve kara torpili endht etmidir.
Topularmz gerek bomba ve torpil mahallerine ve gerek tesirsiz atee balayan dman topularna messir ate aarak onlar iskt ve bir ksm
siperlerini tahrib etmidir.
Bir kruvazr ile bir monitor muhtelif istikmetlere bir mddet tesirsiz
ate ap ekilmidir.
6 Knn- Evvel [1]331 / [19 Aralk 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
**
9072
Tebli-i Resm
Matbt Mdriyeti'ne
5-6 Knn- Evvel gecesi ve 6 Knn- Evvel sabah Anafartalar'da ve
Arburnu'nda dman mevzilerine kar edd topu atelerimizle balayan
taarruz hazrln tevkf iin dmann leden sonra Seddlbahir'de btn
kuvvetiyle icr eyledii taarruzu akm kalmasyla imlde gitdikce terakk
eden taarruzumuzdan kurtulamayacan anlayan dman, kuvvetinin bir ksmn 6-7 Knn- Evvel gecesi pek telala vapurlara bindirmeye balam ve
bu hareket ortal uzun mddet istil eden kesf sislere ramen ktatmzn
takibinden kurtulmamd.
Bugn son alnan raporda: Anafartalar'da ve Arburnu'nda artk hibir
dman neferi braklmad ve bu mntkalarda ktatmzn kmilen sahile
kadar ilerleyerek dmandan birok ganim ve cephane, adr, top elde ey267
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
ledii ve dmann bir deniz tayyresi atelerimizle denize drlerek pilot

ve rsdnn esir alnd bildirilmidir.
6 Knn- Evvel leden sonra Seddlbahir'de dman taarruzu u suretle cereyn etmidir: Dman evvel karadan her cins edd ateleriyle ve
denizden monitor ve kruvazrleriyle mevzilerimize bir mddet ate am ve
badeh sa cenhmzdan balayarak merkez ve sol cenhmza btn kuvvetiyle taarruz etmi ise de bu taarruzlar kendisine byk telefta ml olarak
tamamyla akm braklm ve yine eski mevzilerine tard edilmidir.
7 Knn- Evvel [1]331 / [20 Aralk 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
**
8763
Tebli-i Resm

Anafartalar ve Arburnu'nda dmann karmaya muvaffak olamad
her eid malzeme-i harbiye ve eya-y askeriye peyderpey toplanmakda olduundan mikdar henz tesbit edilememidir ve ganim meynnda Arburnu'nda iki ar top ile bir sahr inayder topu, tfek, cephane ve bilhassa piyade ve makineli tfek cephanesi birok ester, cephane arabalar, ii erzakla
dolu adrlar, istihkm ve telefon lt bulunmakdadr. Dman sefini dn
akama kadar muhtelif mevzilerine ve ordughlarna iddetli ate aarak terk
etdikleri bu ganimin tahribine almsa da muvaffak olamamdr.
Seddlbahir'de sa ve sol cenhlarda mhim bir hdise olmamdr.
Yalnz merkezde dman her defasnda adem-i muvaffakyetle neticelenen
taarruzlarn vakit vakit tekrar etmekdedir.
8 Knn- Evvel [1]331 / [21 Aralk 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
**
268
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
8782
Tebli-i Resm
Matbt Mdriyeti'ne
Seddlbahir'de fslal topu atei, bomba ve torpil endht devam etmidir.
Anadolu Boaz bataryalarmz Morto Limann ve Tekke Burnu'nda
ihrac iskelelerini messir suretde bombardman etmidir. Morto Liman'nda
iki sandal ve Tekke skelesi'nde cephane ykl iki mavna batrlm, bir ilebe tam isabet vki olmudur. Dmann ekildii mntkalardan yalnz birinde bir kolorduyu gnlerce idare edecek muhtelif cinsde erzak ve bir milyonu
mtecviz kum torbas, bine yakn adr ve bin be yz battaniye, 400 hasta
teskeresi, 1.000 sandk konserve, elli varil benzin, Aldere civarnda bir obs
topu ile yere gmlm birok obs mermisi, 300 kilometre telefon teli, 180
kilometre mevni-i feriye teli bulunmudur. Tfek ve cephane ve melbst
ve techizt- sairenin mikdar henz takarrr etmemidir.
9 Knn- Evvel [1331] / [22 Aralk 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
**
9820
Tebli-i Resm
Matbt Mdriyeti'ne
Saros adalarna takarrb etmek isteyen be torpido ve bir kruvazr, topularmzn endht eyledii mermilerden birinin kruvazre isabetiyle uzaklamlardr.
Seddlbahir'de 9 Knn- Evvel'de sa cenhmzda devaml topu atei icr edilmidir. Topularmzn endhtyla baz dman siperleri ve bomba
269
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
mahalleri tahrib olmu ve mermi isabetiyle dmann havan bataryas iskt edilmidir. Anafarta ve Arburnu'nda henz hesab edilmeyen ganaim meynnda mteaddid kara torpili atan letler kpr kurmak iin pek ok dubalar ile dekovil vagonlar peyderpey taharr mfrezelerimiz tarafndan meydana karlmakdadr.
10 Knn- Evvel [1331] / [23 Aralk 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
**
8940
Tebli-i Resm
Matbt Mdriyeti'ne
Fslal topu piyade ve bomba endht devam etmidir. Topularmzn
ateleriyle dmann bataryas iskt edilmi ve tahkmtla megul dman
efrdna epey tesirt yaplm ve bir ksm siperleri tahrib edilmidir. 9 Knn- Evvel'de bir torpido Arburnu civarna tesirsiz birka mermi atp ekilmidir. Boaz bataryalarmzdan birka dn Seddlbahir'de Tekke Burnu'nda ihrac iskeleleriye civarndaki barakalar ve sandallar messir topa tutarak
nakliyt men etmi ve yedi barakay tahrib etmidir ve ykl iki sandal batrmdr. Bugne kadar Anafartalar ve Arburnu'nda dmandan itinm edilen torpillerin adedi ona bli olmudur. Bunlardan sekizi ar top ve ikisi
sahr topudur.
Ahren telsiz-telgraf istasyonu dahi ele geirilmi ve 8 Knn- Evvel'de karaya oturan mteaddid vapurlarn iinde kbil-i istiml ne varsa alnarak badeh vapurlar tahrib olunmudur.
11 Knn- Evvel [1331] / [24 Aralk 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
**
270
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
8995
Tebli-i Resm

11 Knn- Evvel gecesi Arburnu skelesi'ne ate aan bir torpido topu atelerimizle uzakladrlmdr.
Seddlbahir'de dman ber-mutd ziyadece bomba ve torpil endht etmidir. Topularmz messir ateleriyle dmann birka bomba makinesini
tahrib etmi, birinci ve ikinci hat siperlerinde mhim hasar yapmdr. Muhtelif zamanlarda Altepe ve civarn bombardman eden bir dman kruvazrne topularmz drt mermi isabet etdirmilerdir. Boaz bataryalarmz
Seddlbahir'de ihrac iskelelerini Morto Liman'nda ictim mahallerini ve Kerevizdere civarnda dman siperlerini Eskihisarlk garbndaki ihtiyt kollarn ve bir obs bataryasn messir bir suretde top ateine alarak epey tahribt
husle getirmi ve Morto Liman'nda ykl bir sandal batrmdr.
12 Knn- Evvel'de bir deniz tayyremiz Bozcaada, Mavro Ada ve
Seddlbahir'de dman sevhili zerinde uarak muvaffakyetli keif yapm,
Seddlbahir cenbunda bir torpidoya bomba drmdr.
13 Knn- Evvel [1]331 / [26 Aralk 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
**
9050
Tebli-i Resm

anakkale:
13 Knn- Evvel'de bir kruvazr Anafarta ve Arburnu'nda terk etdikleri mevzilere birka mermi atp ekilmidir.
271
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Seddlbahir'de dman sa cenhmza ziyade bomba ve topu atei ve

sol cenhmza fslasz makineli bomba ve torpil endht ve makineli tfek
atei icr eylemi topularmzn mukabelesiyle dman topular iskt ve bir
ksm siperleri tahrib edilmidir.
12 Knn- Evvel'de dman tayyreleri Galataky civarna on be bomba atmsa da hibir tesir ve hasar olmamdr. Byk Kemikli sahilinde karaya oturan dman nakliye gemileri be bin ton hacminde, drt aded olup
ayrca bir vapur daha Arburnu'nda karaya oturmu ve btn eyas tarafmzdan itinm olunmudur.
14 Knn- Evvel [1331] / [27 Aralk 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
**
9067
Tebli-i Resm
Matbt Mdriyeti'ne
Arburnu stnde uan dman tayyresinden biri topu atelerimizle sakatlanarak akda denize dm ve enkaz iki gemi tarafndan mroz istikmetine ekilmidir. Seddlbahir'de her cins ate bomba ve torpil endht
mutd zere devam etmidir.
ki kruvazr ile iki monitor ve sekiz torpido himayesinde Agamemnon
sisteminde bir zrhl fsla ile mevzilerimize bir mddet ate amlardr. Topularmzn mukabelesiyle zrhl ve kruvazrler zerine iki mermi isabet etdirilmidir. 14 Knn- Evvel leden sonra Merkeb Adas civarndan bir monitor fslal olarak Boaz'n Anadolu sahil ksmna seksen kadar mermi atmdr. Boaz Anadolu bataryalarmz muhtelif zamanlarda Tekke Burnu ve
Seddlbahir iskelelerini ate altna alarak dman nakliytn men ve taciz
etmi ve Tekke Burnu'nda bir sandal batrm ve byk bir hangar iki mer272
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
mi isabetiyle tahrib etmidir. Deniz tayyrelerimizden biri geceleyin Seddlbahir adrl ordughna muvaffakyetli drt bomba drmdr.
15 Knn- Evvel [1331] / [28 Aralk 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
**
9148
Tebli-i Resm
Matbt Mdriyeti'ne
16 Knn- Evvel'de bir zrhl ve bir torpido Anafartalar mntkasnda
birka mermi atp ekilmidir. Arburnu'na yaklamak isteyen bir torpido,
topu atelerimizle karlmdr.
15/16 [gecesi] ve 16 Knn- Evvel'de sa ve sol cenhmzda iddetli
bomba ve torpil endht devam etmidir. 16 Knn- Evvel'de tayyre tarassudtyla iki harb gemisi merkez siperlerimizi bir mddet bombardman etmi
badeh dman lam patlatmdr. Lamlardan biri geri pskrp tesirsiz kalmdr. Dier ikisi siperlerimizden on metrelik bir mahalli tahrib etdiinden ibu siper enkaz dman tarafnda kalmdr.
15 Knn- Evvel'de Yeniehir garbnda demirleyen Soufrne Zrhls
Anadolu Boaz bataryalarmzdan birine ate aarken bataryalarmz mukabeleye balam ve be mermiden ikisi zrhlya isabet etmesiyle zrhl kesf
duman ve alev iinde derhal demir alp uzaklamdr.
15 Knn- Evvel ve 15/16 [gecesi] ve 16 Knn- Evvel'de Boaz bataryalarmz Seddlbahir ve Tekke Burnu civarn, iskele mahallerini, depo
ve anbarlarn messir suretde ate altna almdr.
16 Knn- Evvel sabah deniz tayyrelerimizden biri Seddlbahir'de
dman ordughna bomba drerek orada yangn karmdr.
Anafarta ve Arburnu mntkalarnda imdiye kadar toplanp hesab
edilen ganim mikdardr: Muhtelif apda on top, 1.400 tfek, 60 makineli
273
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
tfek namlusu, 8 bomba endht makinesi, 42 toparlak, 21 cephane arabas,

6.400 muhtelif topu cephanesi, dkm hlinde 650 bin piyade cephanesi,
7.055 aded bomba, [13] makineli tfek sehpas, 2.476 elik siper mazgal,
2.200 muhtelif vsatde adr, 6.500 kazma-krek, 550 teskere, 6.200 elbise
ve kaput, 3.000 kat amar, 15.515 sandk konserve, 280 muhtelif byklkde araba. Ayrca erzak ve konserve mikdar bunlardan haricdir. Daha birounun kayd ve tescili hitm bulmamdr.
17 Knn- Evvel [1331] / [30 Aralk 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
**
9170
Tebli-i Resm
Seddlbahir'de 16/17 Knn- Evvel gecesi bazen iddetli olmak zere
sabaha kadar piyade atei ve bomba endht devam etmidir.
17 Knn- Evvel leden sonra sa cenh ve merkezde ve ksmen sol
cenhda iddetli topu, piyade ve bomba muharebesi olmu ve dmann iki
kruvazrle bir monitor kara topu atelerine itirk etmidir. Topularmz
dman siperlerinde ve Seddlbahir'deki ordughlarnda mhim tahribt yapmlardr.
17/18 Knn- Evvel [gecesi] ve 18 sabah Boaz bataryalarmz Seddlbahir skelesi'ni ve Tekke Burnu'nu messir suretde topa tutmudur. Bir
tayyremiz Seddlbahir'de dmann adrl ordughna ve bir nakliye sefinesine isabetli bombalar drmdr. mroz istikmetinde keif yapan dier
bir tayyremiz Swiftshure Zrhls'na bombalaryla taarruz etmidir.
18 Knn- Evvel [1]331 / [31 Aralk 1915]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
**
274
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
9353
Tebli-i Resm
Seddlbahir'de 17/18 Knn- Evvel gecesi sa cenhda ziyadece bomba muharebesi yaplm ve merkezde sabaha kadar iddetli topu ve bomba
endht devam etmidir.
18 Knn- Evvel leden sonra sa cenhda tarafmzdan iki lam
patlatlm ve bunu mtekib iki kruvazrn itirkiyle dmann kara topular bir mddet merkez siperlerimize ate am ve tarafmzdan iddetle
mukabele olunmudur.
Seddlbahir'de ihrac iskelesi ve civarndaki anbarlar Boaz bataryalarmz tarafndan ate altna alnmdr. Soufrne Zrhls be torpido himayesinde ve tayyre tarassudtyla bu bataryalarmza mukabelede bulunmusa
da hibir tesir yapamamdr. Bir deniz tayyremiz dmann rasadla megul
tayyresine taarruz etmi ve onu rasaddan men ederek firara mecbur etmidir.
19 Knn- Evvel [1]331 / [1 Ocak 1916]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
**
9229
Tebli-i Resm
Seddlbahir'de top ve bomba muharebesi devam etmidir. Dmann
bir kruvazryle bir monitoru az bir mddet atee itirk eylemi ve topularmzn ateleri tesiriyle uzaa ekilmeye mecbur edilmidir. Bir monitor
Boaz bataryalarmza bir saat neticesiz ate amdr. Topularmz Beige
Burnu anda grlen bir torpidoyu ate altna almlar ve kaptan kprsne isabet eden bir mermi tesiriyle torpidoyu karmlardr. Bir deniz tayy275
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
remiz Seddlbahir dman ordughlarna bomba drmdr. Boaz bataryalarmz Seddlbahir'de dmann iskele ve ambarlarn messir ate altna almlar ve ambarlarndan birounu tahrib etmilerdir.
20 Knn- Evvel [1]331 / [2 Ocak 1916]
Seyfi
**
9258
Tebli-i Resm
Sa ve sol cenhda iddetli bomba ve umumiyetle cephede fslal topu muharebesi olmudur. Dmann bir torpidosu ile bir kruvazr ve bir monitoru mevzilerimize fslal endht edip ekilmidir. Tayyrelerimiz dman
mevzileri zerinde 600 metre yksekde uarak muvaffakyetli keifle avdet
etmilerdir. Arburnu'nda dman tarafndan gizlenmi drt yz sandk piyade cephanesi bulunmudur.
21 Knn- Evvel [1]331 / [3 Ocak 1916]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
**
9283
Tebli-i Resm

20/21 Knn- Evvel gecesi bir torpido Arburnu cihetlerine birka mermi atp ekilmidir. Seddlbahir'de topularmz sabaha kadar dman mevziini ve Tekke Burnu ile Seddlbahir arasndaki ordughlarn ate altna almlardr. Geceleyin bir kruvazr ve 21 Knn- Evvel'de iki kruvazr mev276
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
zilerimize tesirsiz bir mddet ate am ve kruvazrlerden birine topularmz iki mermi isabet etdirmilerdir.
21 Knn- Evvel leden sonra dman topular merkez ve sol cenhmza ate baskn yapmak istemilerse de topularmzn iddetli mukabeleleriyle dman topusu iskt ve siperlerinden mhim aksm tahrib ve nakliyt men edilmidir. leden evvel sahil bataryalarmz fslal ateleriyle
Seddlbahir ve Tekke Burnu iskelelerini ate altna almlar ve iki nakliye gemisini iskeleden karmlardr. Bu atelerimizin tesiriyle iskele civarnda
yangn zuhur ederek btn gn devam etmidir.
22 Knn- Evvel [1]331 / [4 Ocak 1916]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
**
9348
Tebli-i Resm

Sa cenh ile merkezde bazen iddetli olarak yalnz topu muharebesi
devam etmidir. Dmann bir kruvazr ile bir monitoru Altepe civarn
bir mddet bombardman edip ekilmilerdir.
Topularmz dmann bir havan bataryasyla bir sahr bataryasn
skta mecbur etmi ve Seddlbahir ordughn messir suretde dmdr.
Anadolu bataryalarmz muhtelif zamanlarda Seddlbahir ve Tekke Burnu'nda ihrac iskelelerini bombardman etmidir. Mlzm- Evvel Boddege idaresindeki bir deniz tayyremiz Boaz stnde uan bir Fransz tayyresine taarruz ederek ateleriyle onu sakatlam ve Akba karsnda Anadolu yakasna
drmdr. Tayyrenin hasar pek cz olup az bir tamir ile kbil-i istimldir. Tayyreci Fransz maktlen bulunmudur.
277
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Anafartalar mntkasnda dmann terk etdii iki yz sandk piyade

cephanesi, yz otuz aded dekovil arabas ile topraa gmlm salam bir
mitralyz elde edilmidir.
24 Knn- Evvel [1]331 / [6 Ocak 1916]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
**
9493
Tebli-i Resm

Dnk teblide yere drld bildirilen tayyreden baka, dmann
ikinci bir tayyresi de yine Mlzm- Evvel Boddege idaresindeki tayyremizin taarruzu neticesinde yanarak yere dmdr. Birinci Carman sisteminde
942 numaral Fransz tayyresi 24 Knn- Evvel, kable'z-zevl Nara Burnu'nun arkna, dieri ngiliz Carman sisteminde Rumeli cihetinde Yalova arkna dmdr. Evvelkinin rsd yokdu. Maktl pilotun ismi Batist le Kont
olduu anlalmdr. Ayn gnde tayyre filomuz tarafndan Seddlbahir'de
dman mevziine ve mroz'daki tayyre kararghna muvaffakyetli mteaddid bombalar atlmdr.
24 Knn- Evvel'de sa cenhmzda fazlaca cephede hafif bomba endht ve ehemmiyetsiz piyade atei devam etmidir. Dman kara topusu
iki monitorla iki kruvazrn itirkiyle sabahdan akama kadar ksmen iddetli olarak mevzilerimize ate am ve topularmz edd mukabeleleriyle
kruvazrlerden birini uzakladrm ve dman siperlerinden bazlarn tahrib
ve bir ksm topusunu iskt eylemidir.
24 Knn- Evvel'de, leden evvel ve sonra drt monitor, alt torpido
himayesinde bir kruvazr muhtelif saatlerde Boaz'n Anadolu sahilini ve baz bataryalarmz devaml bir suretde bombardman etmilerse de bir tesir
yapamamlardr.
278
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
23 Knn- Evvel gecesi Boaz bataryalarmz muhtelif zamanlarda Seddlbahir ile Tekke Burnu'nda ihrac iskelelerini bombardman etmidir. Dman bil-tesir mukabelede bulunmudur.
24 Knn- Evvel'de tekrar edilen bombardman tesiriyle Tekke Burnu'nda yangn zuhur etmi ve iskele ile sandallara mteaddid isabetler grlmdr. Seddlbahir skelesi'ne icr edilen ateler dahi gzel neticeler vermidir.
25 Knn- Evvel [1]331 / [7 Ocak 1916]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
**
9373
Tebli-i Resm

24/25 Knn- Evvel gecesi sa ve sol cenhlarmza fazlaca bomba
endht tet edilmidir. 25 Knn- Evvel'de leden evvel saat on birden
leden sonra e kadar topularmz sa cenhmz karsndaki dman siperlerini fslal fakat iddetli bir suretde ate altna alarak mhim tahribt
k eylemidir.
Merkezde topu ve bomba endhtlarmzla dmann baz siperleri ve
bomba mahalleri tahrib olunmudur. Sol cenhmzda hafif ate tet edilmidir. Dmann kara topular ile iki kruvazr bir monitor ve drt torpidosu
bi'l-mukabele topularmz ve siperlerimiz gerilerini iddetle fakat tesirsiz
bombardman etmilerdir.
leden sonra saat 2'de Tekke Burnu'ndaki dman ordughnda atelerimiz tesiriyle yangn zuhur etmidir. Boaz bataryalarmz 24/25 Knn-
Evvel gecesi Seddlbahir ordughlar ve 25 Knn- Evvel leden sonra da
Tekke Burnu civarndaki dman bataryasn messir suretde ate altna alm279
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
dr. Dman Seddlbahir'deki bataryas ve Tekke Burnu aklarndaki bir zrhl ve bir monitoruyla bil-tesir mukabelede bulunmudur.
26 Knn- Evvel'de Anadolu bataryalarmz Seddlbahir ve Tekke Burnu limanlarn, toplu dman ktat ile Kerevizdere Vadisi'ni ve Morto Liman'n muvaffakyetle bombardman etmidir.
26 Knn- Evvel [1]331 / [8 Ocak 1916]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
**
9411
Tebli-i Resm

nyet-i Hak'la Seddlbahir'den dahi dman tard edildi. gnden
beri ihzr edilip dn leden sonra tarafmzdan taarruzla balayan muharebenin cereynna dair henz tafsiltl rapor alnamad. imdilik malum olan
Seddlbahir ve Tekke Burnu'nda harbden evvel yaplan bi'l-cmle siperler
tarafmzdan igal edildi. Merkezden ilerleyen ktatmz dmandan dokuz
top itinm etdi. Dmann adrl byk ordughlar, adr ve eyalaryla birlikde elimize gedi. Topularmz askerle dolu bir dman nakliye gemisini
batrdlar. Pek kesr olan ganimin tadd henz mmkn olamad. Dman
zyit pek ok tahmin olunuyor. Bir harb tayyremiz ift sathl Carman sisteminde bir dman tayyresine taarruz ederek tayyreyi alevler iinde Seddlbahir yaknnda yere drmdr.
Dmanlarmz bizi kalbghmzdan vurmak iin hemen bir senedir bu
cephe-i harbde her vstaya mracaat etdikleri halde Hakk'a istind eden ordumuzun bi-hakkn tarihe geecek kadar ecat ve savletleri karsnda madd
ve manev birok teleft ve zyit vermekden baka bir netice elde edememi
ve btn bu midleri krlarak karmzdan firara mecbur edilmilerdir. Orada
280
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
vazife-i mukaddeselerini f yolunda ehid olanlar tebcl ve kalan gazileri takdir ederiz.
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
**
9566
Tebli-i Resm

Seddlbahir'de dmann enkazndan terk etdii l-yuad ganiminden
meydanda serilmi birok ecsdndan baka tek bir neferi kalmamdr. Dmann takibi esnasnda, teslim olmakdan imtin ile iskelelere doru firar eyleyen dman bakyyesi itlf edilmidir. Sol cenhda Kerevizdere mntkasnda dman tarafndan tertib edilen pek ok mil bizzat lamlara tesadf
edilmi ve istihkm efrdmz tarafndan yalnz mahdd bir mntkada doksan
lam imh edilmidir.
28 Knn- Evvel [1]331 / [10 Ocak 1916]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
**
9482
Tebli-i Resm

anakkale'de bir dman harb sefinesi 27-28 Knn- Evvel gecesi sabaha kadar mroz cihetinden Seddlbahir, Tekke Burnu ve Hisarlk cihetlerine fslal ate etmidir. 28 Knn- Evvel'de birka torpido muhribiyle bir
281
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
kruvazr fslal olarak Seddlbahir'i bombardman etmi, Boaz bataryamzn mukabelesiyle ekilmeye mecbur edilmidir.
29 Knn- Evvel [1331] / [11 Ocak 1916]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
**
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Numara: 21593

tdeki tekzibin Mill Ajans'la haricde neri rica olunur:
Mstecib Onba (Turquoise) Tahtelbahiri'nin, seyir tecrbesi icr edildii esnada, bir Fransz mhendisi tarafndan gark edildii 21 Knn- Evvel
1915 tarihli Gazette de Lausanne'da grlmdr. Mezkr tahtelbahirin seyir
tecrbesi esnasnda hkmt- mttefika mensubn-i bahriyesinden baka hibir kimse mevcud bulunmad gibi el-yevm icab eden baz tamirt ile itigl
klnmakdadr. Mstecib Onba'nn sevk ve idaresi hususunda ehliyet ve iktidar sahibi mrettebt mevcuddur. Gazette de Lausanne'n neriyt srf tezvrtdan ibaret bulunmakla tekzib klnr.
F 30 Knn- Evvel sene [1]331 / [12 Ocak 1916]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Erkn- Harb Binbas
Seyfi
**
282
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
9637
Tebli-i Resm
Matbt Mdriyet-i Umumyesi'ne

30 Knn- Evvel'de Boaz aklarnda bulunan bir kruvazr ile dokuz
torpido ve bir monitor muhtelif saatlerde Tekke Burnu ve Seddlbahir iskelelerine ate etmekdedir. Ayrca bir monitor Kilidlbahir istikmetini bil-muvaffakyet bombardman etmekde iken bir deniz tayyremiz ibu monitora
bomba ile hcum ederek onu ate kesip uzaklamaya mecbur etmidir. F 30
Knn- Evvel leden sonra Mlzm- Evvel Boddege idaresindeki harb
tayyresi dmann beinci Carman sistemindeki tayyresine atele taarruz
ederek Seddlbahir civarnda karaya drmdr. Tayyrenin pilotu maktl
ve rsd mecrh bulunmudur. Tayyre az bir tamir ile istiml olunacakdr.
Bunu mtekib dier bir tayyremiz Saroz Krfezi zerinden gelmekde olan
bir ngiliz tayyresine taarruz ederek tayyreyi kartm ve arkasndan takib
ederek onu mroz Adas'nda yere inmeye mecbur etmidir.
ngilizler tebli-i resmlerinde hl Anafartalar ve Arburnu'ndan kendi
ihtiyrlar dahilinde olarak keml-i sknetle ekildiklerini iln ediyorlar.
tde mblaasz ve belki henz noksan olarak gsterilen ganim mikdar
ve acele firarn tesiriyle tahribe vakit bulamadklar tekmil mefrt ve tertibtyla al hlih terk edilmi ordughlarn vaziyeti bu ekilmenin ihtiyar
ve sknetle olmadna pek ak bir delildir. Anafartalar ve Arburnu'ndan
imdiye kadar ktat tarafndan cem ve tadd edilen esliha, cephane, eya-y
saireden en mhim olanlarnn mikdar udur:
10 top, 2.000 tfek ve bu kadar kasatura, 60 makineli tfek namlusu,
8.750 top mermisi, 500 sandk piyade cephanesi, 13 bomba topu ve makinesi,
45.000 bomba, 160 toparlak ve cephane arabas, 61 dekovil arabas, iki kilometre maa-teferrut ray, 80 tombaz, 67 mavna ve duba, 2.850 muhtelif adr,
850 hasta teskeresi, 13 helyosta, 300 kilometre telefon kablosu, 120 teneke
benzin, 250 teneke gaz, 5.800 battaniye, 3.400 kat elbise, 3.100 kaput ki ceman
283
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
6.500 elbise ve kaput ve yirmi bin sandk konserve ve be bin uval erzak,
12.500 muhtelif kazma ve krek. Bunlar yalnz toplanm olanlardr. Hssaten yenebilecek, kesilebilecek ve saklanabilecek aksm rakamlar bol hesab
ile misli olarak kabul olunabilir. Su depolar ve byk mesaiye ihtiyac gsteren su tasfiye kazan ve makineleri ve daha sair birok eyler bu meyna dahil edilmemidir.
31 Knn- Evvel [1]331 / [13 Ocak 1916]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
BOA, HR. MA, 1152/62
67
Telgraf daresi
Mahreci: Erzurum
Mbeyn-i Hmyn Bakitbet-i Cellesi'ne

Ordu-y Hmyn'un anakkale'deki muzafferiyt- katiye-i ahresi
mnasebetiyle de bakumandan- akdesimiz Padiahmz efendimiz hazretlerine btn Erzurum memurn ve ahalisi kullaryla ref-i tebrikta msraat
ve muvaffakyt- mtevliye ile ahd-i cell-i hmynlarnn millet-i Osmaniyye iin bir devr-i saadet ve selmet olmas daavtn prye-i lisn- memlkiyet eylediimi atebe-i seniyye-i mlkneye arz ve ibln istirhm ederim. Fermn.
Erzurum Valisi
Tahsin
**
284
No:
Belgenin Konusu
Sayfa

Telgraf daresi
Mahreci: Bnyan
Mbeyn-i Hmyn- Mlkne Bakitbet-i Cellesi'ne

Gelibolu ibh-i Cezresi'nin levs-i vcud- dmandan kmilen tathri
hayr- beret-eseri Bnyan'a vsl olur olmaz sevgili Padiahmz efendimiz
hazretlerinin bi'l-cmle tebaa-i sadka-i mlkneleri ser-mest-i srr- dn
olarak mektib talebesiyle beraber bugn daire-i hkmet nnde bi'l-ictim
hissiyt- krn-gyt- ubdiyet-krnelerinin maattebrik bakumandan-
akdesimiz Halife-i z-nmz efendimiz hazretlerinin atebe-i felek-mertebe-i
hmynlarna arzn rica ve bu vesile-i celle ile de her an vird-i zebnmz
olan duay yd ederek mr ve afiyet-i ehinhlerini tekrar eylemekde olduumuz marzdur. Fermn.
Bnyan Kaymakam
Mdafaa-i Milliye Reisi
Faik
**
Telgraf daresi
Mahreci: Beyehir
Mbeyn-i Hmyn Bakitbeti Vstasyla Hk-i Py- hne'ye

Muzaffer ordumuzun anakkale nndeki dman tathr ve tedmr etdiini mbeir telgraf zerine Beyehir'de de mutantan enlikler icr ve devam- mr afiyet-i Hilfet-penhleri muzaffer ordumuzun temd-i muzafferiyetleri duas tekrar ref-i brgh- ehadiyyet klnm olduu marzdur.
Belediye Reisi
Hamdi
**
285
No:
Belgenin Konusu
Sayfa

Telgraf daresi
Mahreci: Sayda
Dersadet'de Huzur- Uly-y Hazret-i Hilfet-penh'ye

Ruhniyet-i Nebeviyye-i Peygamber ve huls- pk- hazret-i Hilfetpenhleri ile anl ordu-y hmynlarnn muzafferiyet-i katiye-i hayrneleri btn milleti gark-i srr ve ibtihc ederek bunun gibi daha nice muzafferiyt- mtevlye niliyet ve bi-mennih tel an-karb cy- Osmaniyye'nin Msr'a muzafferen duhl dua-y hlisnesi ref-i brgh- ehadiyyet klnd takdim-i ubdiyet-i diynemize terdfen hk-i py- Hilfet-penhye arz olunur.
Sayda Belediye Reisi
Misbah
**
Telgraf daresi
Mahreci: Trablus
Dersadet'de Atebe-i Uly-y Hazret-i Hilfet-penhye

Cenb- hayra'n-nsrn, Halife-i r-y zemn emiri'l-mminn efendimiz hazretlerini mazhar- feth-i mbn buyursun. min. Seddlbahir'de dahi
dmann tard ve tenkli hususundaki sevgili ordumuzun muvaffakyet-i azmesinden dolay tebaa-i sadka nmna arz- tebrike ictisr ve u muzafferiyet-i kbrnn dier sahalarda da hsn-i tecellsiyle ordumuzun bir kat daha
kesb-i eref-i n etmesi duasn tekrar eyleriz. Fermn.
Trablusam Nakib'l-eraf
Kaymakam
Trablusam Mfts
Abdlhamid Kirm
Abdlfettah
**
286
Belediye Reisi
Osman
No:
Belgenin Konusu
Sayfa

Telgraf daresi
Mahreci: Karahisar
Atebe-i Uly-y Hilfet-penh'ye

ecat ve besleti kalb-i hmynlarndan alan kahraman ordu ve donanmalarnn makam- Hilfet ve Saltanat ile beytimizin din ve imanla yourulmu elikden kaplarna bir seneden beri hain ve kirli ayaklaryla kirletmek
insaniyet ve medeniyet[den] mahrm dmanlarn vcud- habsetlerinden
kmilen tathr eyledikleri tebrt Karahisar- Sahib ahali-i sadka ve muta
kullarna emslsiz bir evk ve srr bah eylemi olduundan hkmet meydannda ictim edilerek zt- melek-sft- tcdr- azamlerinin ve kahraman
ordu ve donanmalarnn dier serhadlerde dahi ayn suretle mazhar olmalar
ve devam- mr [] afiyet-i hazret-i Hilfet-penhleri ediye-i mefrzasn
ref-i brgh- ehadiyyet eyledikleri marzt- tebrikt- meserret-krne ve
tazmnelerine terdfen hk-i py- muall-y ehinhlerine arz ve takdim
eyledikleri marzdur. Ferman.
Belediye Reisi
Halil
Ktib-i Mesl
Doktor Besim Zhd
**
Bb- l
Daire-i Sadret
Umr- Mhimme Kalemi
Umum: 329515
Husus: 951
Mahzziyet-i seniyye tebliine dair

Bi-lutfih tel anakkale ve havalisinin dmandan kmilen tathrine muvaffakyet hsl olmasndan dolay hk-i py- evket-ihtiva-y cenb-
287
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Padiahye arz- tebrikt hv Erzurum Vilayetiyle Bnyan Kaymakaml'ndan ve Beyehir ve Sayda ve Trablusam ve Karahisar Belediye Riysetlerinden kede olunan telgrafnmeler manzr- l buyurularak icab edenlere emsli vechile mahzziyet-i seniyye-i cenb- tcdrnin teblii emr u fermn-
hmyn- cenb- ehriyr iktiz-y lsinden olduu Mbeyn-i Hmyn-
Mlkne Bakitbet-i Aliyyesi'nden inb ve slif'z-zikr telgrafnmeler leffen taraf- devletlerine isr klnm olmakla icr-y icab siyknda tezkire-i
senver terkm olundu, efendim.
11 Reblevvel [1]334 ve 4 Knn- Sn [1]331 / [17 Ocak 1916]
Sadret-i Uzm nmna
Mstear
Emin
BOA, DH. KMS, 36/30
68
Harbiye Nezreti
Mumelt- Ztiye Mdriyeti
2/5804

On Altnc Kolordu Kumandan Miralay Mustafa Kemal Bey'in hidemt- hasenesine binen tebdlen nc rtbeden Osman Nian- lsiyle
ve Irak Grubu Kumandan Miralay Halil Bey'in muharebtdaki yararlna
binen Muharebe Gm Liyakat ve mtiyaz Madalyalaryla taltiflerinin icrsna dair nshateyn irde-i seniyye lyihas leffen takdim klnm olmakla
iktizsnn fsyla neticesinin emir ve inb buyurulmas bbnda emr u fermn hazret-i veliyy'l-emrindir.
F 24 Reblevvel sene [1]334 ve f 17 Knn- Sn sene [1]331 / [30
Ocak 1916]
Bakumandan Vekili
ve Harbiye Nzr
Enver
**
288
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Harbiye Nezreti
Mumelt- Ztiye Mdriyeti
2405
rde-i Seniyye
On Altnc Kolordu Kumandan Miralay Mustafa Kemal Bey'in hidemt- hasenesine binen tebdlen nc rtbeden Osman Nin- lsiyle
ve Irak Grubu Kumandan Miralay Halil Bey'in muharebtdaki yararlna
binen Muharebe Gm Liyakat ve mtiyz Madalyalaryla taltifleri icr
klnmdr.
F 26 Reblevvel sene 1334 - F 19 Knn- Sn sene 1331 / [1 ubat
1916]
Sadrazam
Harbiye Nzr
Mehmed Read
Mehmed Said
Enver
BOA, . TAL, 1334. Ra/39
69
Osmanl Ordu-y Hmynu
Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Numara: 16597

Zrdeki makalenin Harb Matbt Karargh lisanndan olarak cerid-i
mahalliye ile neretdirilmesi mercdur.
11 Knn- Sn sene [1]916 tarihli Times gazetesinin bamakalesi:
Sir Ian Hamilton'un Raporu Hakknda Bir Mtlaa
anakkale Harekt- Harbiyesi hakknda Hamilton'un son raporu da

bugn nerolundu. Raporun muhtev olduu malumtdan ksm- azamnn
289
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
enzr- millete ay evvel konmas elzem idi. Maahz dm olduumuz

girve-i fecann bir vesikas olan slif'z-zikr rapor btn imparatorluk dahilinde byk bir ehemmiyet ve lm ve ekdr ile mterfk bir gururla okunacakdr. Rapor, Haziran nihayetinden Hamilton'un geri arld 16 Tern-i
Evvel tarihine kadar cereyan eden vukut hkdir. Kezlik Austos ibtidlarnda Anzak mntkasndan Sarbayr'a kar yaplan hcumdan ve ayn zamanda Suvla Krfezi'ne yaplan yeni ihrac ameliyesinin mahkm- akmet oluundan da bahseder. Raporun, zemin ve zamann msaadesi derecesinde bir lisan-
muhlesatla yazlm olduu veyahud milletin intizr etdii bir derecede silk-i
tahrire ekilmi bulunduu anlalmakdadr ve fi'l-hakika da pek vzh ve parlak ve dr-endine bir tarzda yazlmdr. Rapor bir mdafaanmeden ziyade cereyan- vukut- hk olup baz noktalarda Hamilton'un, kez ittihz eylemi olduu tavr ve hareketi izah etmi olmas burada devern eylemi bulunan it- kzibeyi kknden kal ve kam eylemidir.
yle ki; 6 Austos'da muhtelif byk hcumlarn icr olunduu bir
zamanda niin mroz Adas'nda bulunduunu izah ediyor ve kezlik 8 Austos bade'z-zevlinde dorudan doruya Suvla'ya giderek dier harekt- harbiye sahalarndan niin b-haber bulunmu olduunu da tamamyla bildiriyor.
Binenaleyh kendisi hakknda yaplm olan tenkidta gzel bir cevab vermi
oluyor. Harekt- harbiye ile dorudan doruya alkadr olmayan iki meseleye dair de pek vzh beynt raporda gze arpmakda olup bunlardan birincisi heyet-i seferiyenin en ruhlu bir muharebesi olan ve Mays'n 6, 7 ve 8'inci
gnleri devam eden Kirte'nin ikinci muharebesidir. Bu muharebeye dair Hamilton kendi kumandasndaki kuvve-i askeriyenin Narrows'a ulamak zere
lzumu derecesinde kuvvetli bulunmadn beyn ediyor. Mrunileyh, 10
Mays'da kuv-y imdadiye taleb etdi ve bunu 17 Mays'da tekid eyledi ve
bu metlibini de Karadeniz tarafndan Ruslarn hibir imdadda bulunmadklarna ibtin etdirdi. Bu zamanda ngiltere'deki vaziyet-i siyasiye-i dahiliye itibaryla Hamilton'un metlibi hi kimsenin nazar- dikkatini celb etmiyor ve
imdad hakkndaki istirhamna kulak verecek mstakil bir erkn- harbiye heye290
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
ti bulunmuyordu. En nihayet Haziran ierisinde icab eden kuvve-i imdadiyenin gnderilecei hakknda Hamilton'a vaadde bulunuldu ve azdan aza pek
kymetdr olan bir aylk vakit heba olup gitdi ve anakkale dar'l-harbinde
ilerin fenalanmasna sebebiyet verildi. kincisi dahi 16 Austos Muharebesi'nden bhis olup bunda General Birdwood, Sarbayr Tepesi'ni zabt eylemekden midini kestii bir halde Suvla Koyu'ndan yaplacak olan ileri harekt
da pek gze arpacak suretde fena idare edilmidi. Sir Ian Hamilton zayit-
vahimeye urad ve zr-i idaresinde bulunan ngiliz kuvveti ancak elli drt
bin mikdarnda idi. Suff- harbiyede alan boluklarn behemehal doldurulmas ve bunun iin de 50 bin askere ihtiyac bulunduuna dair telgraf kede
etdi. Yani Hamilton, Narrows'u ancak zabt eyleyebilmek zere acilen 100 bin
asker taleb etdi. Hamilton, kanaatinde ister yanl ve ister doru olsun o an
iin mevz- bahis olamaz. Ancak malum olan bir ey var idiyse, o da Hamilton tarafndan taleb edilen kuvve-i imdadiyenin reddolunmas ve bu andan
itibaren ngiltere'de hkmet tarafndan anakkale Heyet-i Seferiyesi hakknda daimi bir tezelzl-i efkrn balamasdr. Bu kararszlk devam edip durdu
ve ancak iki ay sonra tahliye keyfiyeti ilk nce Hamilton'a bildirildi. ibh-i
cezreyi bilfil tahliye etmek meselesi, Hamilton'un kuvve-i imdadiye taleb
etdii ve fakat cevabsz brakld 16 Austos tarihinden itibaren drt mh
sonra icr edildi. Bu uzun mddet zarfnda ise hkmet kararszlk iinde pyn olup gitdi. 2 Tern-i Sn tarihinde parlamentoda beyntda bulunmu
olan Sir Edward Carson, henz bu mesele hakknda bir fikir verilememi olduunu sylemekle parman yaraya dokundurmu oldu. Binenaleyh anakkale Heyet-i Seferiyesi'nin tli ve mukaddert, 16 Austos'da reddedilen
kuvve-i imdadiye zerine ebed bir suretde mahkm- mevt ve fena oldu. Bu
zamanda Varova, on gn evvel skt etmi ve Avusturya-Alman kuvvetleri
de Tuna Nehri'ni daha gememi bulunuyordu. Kuvve-i mezkre Tuna Nehri'nden iki mh sonra mrr etmidir. Hkmet, anakkale'ye asker gndermemeye karar vermi ve maceraperestne harekt terk eylemeye azmetmi
bulunsa idi tam vaktinde Srbistan'a muvenet edebilecek bir mevkide bulunabilirdi.
291
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
bu raporda tafsilen bildirilen muharebeler, ilk defa olmak zere bir

noktay tavzh eylemidir. Austos ibtidlarnda yaplan bu hn-n mcadelelerden maksad ve gaye, Anzak mntkasndan hcumla Sarbayr Tepelerine hkim olmakd. Suvla'ya asker ihrac derece-i tliyede kalan bir hareketdi
veyahud Sir Ian Hamilton'un kendi tarifi vechile bu, Sarbayr hareketini setr
edici mtemmim bir hareketdi. Esasen gzetilen nokta Anzak mntkas haricinde gerilmi olan emberi krmak, Sarbayr Tepesi'ni zabt etmek, Maydos
Kasabas'na yryp buray teshr eylemek ve Altepe etrafna tahad etmi olan Trk Ordusu'nun hatt- ricat ve muvsalasn bu vechile kat etmekden ibaretdi. Anzak mntkasndan yaplan hcum Avustralya, New Zelland,
Hind ve yeni ordunun cz-i tmlar tarafndan icr edildi. Bu hcum, raporda da pek canl ve gzel bir suretde tasvr olunduu zere, Hommervr bir
sr msraalara mnkalib oldu. Fakat ok gemeden tahakkuk etdii Anzak
mntkasndan indirilecek olan byk darbe tedrcen mahkm- fena oluyordu
ve nk Suvla ihract pek fena bir suretde balamd. Akmetin esbb-
asliyesi hi phesizdir ki mevzi ve bi-nefsih vki olup gece karanlnda
yanl bir yol zerinde yrmek de buna dahildi. Anzak'dan ilerleyen askerler bir mddet iin Conk Bayr'nn mnhat srtlarnda kendilerini yerletirdiler. Altnc Gurkhas Taburu ile Altnc South Lancashire Taburu srtn tepesine kadar kp oradan Narrows Geidi'ni, Maydos Kasabas'n ve Boaz'n
Anadolu sahilini vlihne temaa etdiler. Pek muhk ve doru bir keyfiyetdir
ki General Sir William Birdwood Suvla Krfezi'nden gelmesine intizr etdii kuvve-i imdadiyeye n-ekbne bakd ve durdu, fakat gelmedi ve u da
hatrda tutulmaldr ki mrunileyhin maiyyetindeki cesur efrd ksmen bozulmudu. Bunlar, Sarbayr Tepesi'ni asla elde edememilerdi. Suvla'dan Anafarta Vadisi'ni takiben yaplacak olan seri bir yry hareketi belki vaziyet-i
vahmeyi deidirebilirdi. Fakat biz her halde bunun sebebini imdilik bilemiyoruz ve mesele de ylece ya ak kalacak veyahud da mtehassslar beyninde efkr ve mtalat- mtezdde menba olacakdr.
Suvla Krfezi ihract, birok noktalarda vehametle doludur. Yeni ve
hi tecrbe edilmemi askerlere niin istind etmi olduunu ve bunlar niin
292
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Helles'de harb ve darb grm asker ile deidirmediini Sir Ian Hamilton
pek gzel bir suretde tarif ve izah ediyor. Kezlik asker susuzlukdan mkiltda kalm olduu muheztna da cevab- kfi veriyor ve diyor ki su tevzit iin icab eden her bir vesit ve tedrik-i lzme evvelce ihzr edilmi ise
de karaya hn-i ihracda hatal bir suretde tatbik edilmidir.
Suvla Krfezi'nde dr olduumuz akmet-i muhakkakann esbb-
asliyesi, ne askerin acemiliindendir ve ne de su fikdnndandr ve ancak
frka kumandanlaryla baz kolordu kumandanlarnn iktidar ve liyakatsizlikleridir. Bunlar ie pek fena baladlar ve ellerinde bulunan derhal kaybetdiler ve mkilt ziyadeleince hl-i atletde kaldlar. Mhlik hatalardan birinin atlet olduunu Hamilton bildirmekle beraber "kuvvetli ve pek kestirme
bir idarenin de acilen mevki-i tatbike konamadn" iln ediyor. Bu ithamtn balcas her ne kadar General Stopford'a tevecch ederse de dierleri hakknda yapm olduu pek hain ve keskin muhezelerin bir ksmndan da Hamilton'un yakay pek syramayaca ikrdr. Cereyan eden vukutn Hamilton tarafndan meydana konulmas derece-i kfiyede vzhdr.
Hamilton, 8 Austos zevlinden sonra Suvla Krfezi'ne gitdi ve orada
hibir eyin yaplmam olduunu res'l-ayn grd. Ertesi gn sabah iin
dier bir hcum daha tertib edilmidi. Hamilton, der-akab hcum edilmesini
emretdi ve fakat bir takm azr- vhiye karsnda kald. Hamilton kabul ve
itiraf ediyor ki eer 11. Frka o gece saat 10'da veyahud hi olmazsa nsf'lleylden drt saat sonra hcum etmi olsayd matlb olan tepeler zabt edilebilir ve harekt- harbiyenin safhas tebeddl eylemi bulunurdu. Hamilton, kolordu ve frka kumandanlarnn neler yapmas icab etdiini gayr- kbil-i itiraz
bir suretde meydana koyuyor da bunlarn vcud-pezr olmas iin mntic-i
muvaffakyet hibir teebbstda bulunmuyor. Birok mtalat serd etdiini
ve efrdn istirahat etmi, etimesini yemi ve hatta sulanm olduunu Hamilton meydana koyuyor ve fakat btn bunlar kuvvede kalp saha-i filiyta semere-bah hibir ey kmyor. Tarih, frsat bu derece karan bir kumandann bir mislini daha bize gstermiyor. Suvla'daki bozgunlua sebebiyet veren
hatalar dnp msebbiblerini tahte edenlerin hepsi dnp dolap u sual
293
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
zerinde tevakkuf edeceklerdir: Suvla'da bulunan ve takib olunacak en doru

yolu bilen Hamilton, byle bir mhlik anda niin mutavat- teslimiyetkrnede bulundu kald?
Sir Ian Hamilton, 8 Austos akam Suvla Kfezi'nde bulunuyor ve ne
yaplmak icab edeceini biliyordu ve fakat yaplacak eyi yapmad!
F 26 Rebilevvel sene [1]334 - F 19 Knn- Sn sene [1]331 / [1 ubat 1916]
Karargh- Umum
stihbart ubesi Mdr
Seyfi
BOA, HR. MA, 1152/62
70
Hariciye Tercme Mdriyeti
Fransa Harbiye Nezreti'ne

f 12 Knn- Evvel sene [1]915 tarihiyle
anakkale Kuvve-i Seferiyesi Kumandan Ferik Brolard
tarafndan irsl olunan mektubun suret-i melffesi tercmesidir.
Cenevre Mukvelenmesi ahkmnn gya ihll edildiini mutazammn
olan Amerika Sefreti'nin bir takrrinden bhis 3 numaral tahrirta cevabdr:
Maydos bombardmanna dair f 16 Austos sene [1915] tarihinde zten bir rapor irsl edilmi ve mahall-i mezkrun askir ve malzeme-i harbiyenin mahall-i tahd ve mrru olmas hasebiyle bi'd-defat bombardman edilmi olduu mrru'z-zikr raporda izah olunmu idi. ayed bir hastahne veyahud bir seyyr hastahne mermiyt isabetiyle dr- hasar olmu ise bu ahvl-i hzrada bunlarn mevkileri tayin ve tefrk olunamamasndan dolay srf
kazaen vuku bulmudur.
Sair esbb- ikyete gelince; Tayyre daresi tarafndan it olunan malumt- mufassaladan:
294
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Evvel: F 30 Temmuz sene [1915] tarihinde hibir Fransz tayyresinin Ezine mntkasn bombardman etmemi olduu,
Sniyen: F 16 ve 17 Temmuz sene [1915] tarihlerinde filonun yalnz
nz, Ezine Havuzludere kararghlaryla Maydos'dan Soandere'ye kadar olan
yol zerinde ve Erenky'n cenbundaki kafileleri bombardman etdii istintc olunmudur ki bu cihet Osmanl notasnda mnderic tarifta asla tevfuk
etmemekdedir. Memurn-i Osmaniyye'nin ellerine gemi olan Mttefiklerin
bir emirnmesinde seyyar hastahnelerle hastahneler zerlerine ate edilmesinin tavsiye edilmi olduuna dair mrru'z-zikr notada mnderic ifadenin
hakkate mugyir olduunu beyna hcet yokdur. Bilakis bombardmanlar
icr olunduu srada messest- shhiyeye rs- hasar edilmekden fevkalde ihtirz edilmesi zmnnda donanma ile topu ve tayyre idareleri kumandanlarna en kat vesyda bulunulmu ve nif'l-beyn f 16 Austos sene
[1915] tarihli raporda Cenevre Mukvelenmesiyle tayin olunan bayraa kuvve-i seferiye askiri tarafndan ne dereceye kadar riyet edilmi olduunu
ire eden bir vaka zikredilmekde bulunmudur.
Bundan baka f 10 Knn- Evvel sene [1915] tarihinde ngiliz cephe-i
harbinden alnm olan bir esir yeniden vaz ve tayin edilmi olan toplarn
etrafna Hill-i Ahmer'e aid birka adrn rekz edilmi olduunu ifade etmidir. Eer bu ifade muvafk- hakkat ise hasmlarn Cenevre Mukvelenme
ahkmn ihll etmekle ithamda bu derecelerde tehlk gsteren Trklerin
b-taraflk alimini bizzat suistiml etmekden asla ekinmemekde olduklarn ire ve isbat eder. Hatm-i kelm etmezden evvel bir diree rekz edilmi
olan bayraklarn 2.000 metre irtifdan gemekde olan tayyreciler tarafndan
tefrk ve mhede olunamamasna binen seyyar hastahneleri himayesi pek
mevhm ve hayali bir ey olduu keyfiyetini bir kere daha tebyn eylemeyi
lzmeden addederim. Bu hususda ancak messir olabilecek bir ey varsa o
da yere yaylm Hill-i Ahmer iaretini hv beyaz uhalar gibi ufk almt
istimlinden ibretdir.
F 12 Knn- Evvel sene [1]915 / [12Aralk 1915]
**
295
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Bb- l
Nezret-i Hariciye
Tercme Mdriyeti
Hariciye Nezret-i Cellesi'ne f 4 ubat sene [1]916

tarihiyle Amerika Sefreti'nden vrid olan 1175 numaral
takrr-i ifhye melff ve Fransa Hariciye Nezreti'nden Paris'deki Amerika
Sefreti'ne mrsel f 7 Knn- Sn sene [1]916 tarihli notann tercmesidir.
Ezine mntkasnda Maydos, Akba Tekkesi ve Havuzludere'de kin
seyyar hastahnelere kar geen Temmuz aynda icr edildii merv olan bombardmanlardan dolay cnib-i Hkmet-i Seniyye'den yeniden vuku bulan
protestolar Amerika Sefreti'nin f 4 ve 13 Tern-i Evvel sene [1]915 tarihli
notalaryla Fransa Hariciye Nezreti'ne tebli ve ir olunmu idi. bu takrr mnderectndan haberdr edilmi olan anakkale kuvve-i seferiyesi kumandan tarafndan bu kere mrru'z-zikr takrre cevaben it olunan sureti
melff mektubda mnderic beynt, Hkmet-i Osmaniye'nin mddeiytn
hie tenzl etmekdedir.
30 Knn- Sn sene 1331 / [12 ubat 1916]
**
Bb- l
Hariciye Nezreti

28 Knn- Evvel sene [1]331 tarihli ve 2596 numaral tezkire-i cizye zeyldir:
Dmanlarmzn anakkale muharebt esnasnda kavid ve taahhdt- dveliye hilfna Maydos Kasabas'n ve o meynda Hill- Ahmer bayran ekmi olan hastahneyi topa tutmalarndan dman tayyrelerinin Hill-i Ahmer iart bulunan hastahne adrlarn bomba atarak tahrib etmelerinden ve Havuzludere'deki hastahnelere ve 19. Shhiye Bl'ne dman
tayyrelerinin bomba atmalarndan dolay evvel ve hir Amerika Sefreti'ne
sebk eden tebligtmza cevaben Fransa Hkmeti'nin bu bbdaki cevabn
296
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
hv olduu beynyla Amerika Sefreti'nden zeylen vrid olan takrr ile tevd klnan notann ve melffunun tercmeleri dahi matviyyen tesyr edildi.
Emr u fermn.
1 ubat sene [1]331 / [14 ubat 1916]
BOA, HR. SYS, 2417/63
71
Bb- l
Nezret-i Hariciye
Tercme Mdriyeti
Hariciye Nezret-i Cellesi'ne f 24 ubat sene 1916 tarihiyle

Dersadet Amerika Sefreti'nden vrid olan 1289 numaral takrr-i ifhye
melff ve ngiltere Hariciye Nezreti'nden f 16 Knn- Evvel sene 1915
tarihiyle Londra'daki Amerika Sefreti'ne mrsel notann suret-i tercmesidir.
17 ve 30 Austos tarihlerinde Mttefikn Donanmas tarafndan Akba'da bir sahr hastahnesinin topa tutulmu olduundan dolay ikyeti mutazammn ve 12 Eyll 1915 tarihiyle mverrah bulunan Bbl'nin bir mzekkire-i ifhyesi sureti taraf- sefirnelerinden 1 Tern-i Sn tarihli bir takrrle
tebli edilmidi. Bu vkann 28 ve 30 Austos tarihlerinde Akba Liman'nda bulunan merkib-i bahriye ile Osmanl asker depolarna tevch olunan bombardman neticesi olarak vuku bulmu olduunu cevaben zt- sefirnelerine
ir eylerim. Bu ate ibh-i cezre arznca ve arlmak suretiyle icr olunmu
olduundan hedef ittihz olunmayan nuktn bu mermilerin isabetinden vikyesi bittab mmkn olamamdr. Maamfih, eer bu mnasebetle hastahnelere ve mecrhn-i askeriyeye mermi isabet eylemi ise bir kaza neticesi
olarak vuku bulan bu vakadan dolay Hkmet-i Kraliye pek ziyade beyn-
teessf ile beraber bu gibi vukt- messifenin vukuna meydan verilmemek iin Hill-i Ahmer messestnn ss'l-harekt- askeriyeden mmkn
olduu kadar uzak ve mnasib bir mesafede bulundurulmas mtlaasn bu
mnasebetle dermeyn eyler.
17 ubat 1331 / [1 Mart 1916]
**
297
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Bb- l
Hariciye Nezreti
Hill-i Ahmer Cemiyeti Riyset-i Sniyesi'ne

17 Austos sene [1]331 tarihinde dman gemileri Akba nakliyt hastahnesini bombardman etdiklerine dair 2080/358 numaral ve 18 Austos
sene [1]331 tarihli tezkire-i behiyyeleri zerine buradaki sefrt- ecnebiyeye
ve Amerika Sefreti'ne tebligt- lzme icr klnm idi. Tebligt- vkamza cevaben ngiltere Hariciye Nezreti'nden 16 Knn- Evvel sene [1]915
tarihiyle Londra'daki Amerika Sefreti'ne irsl olunduu beynyla Dersadet'deki Amerika Sefreti'nden b-takrr tevd klnan notann suret-i mtercemesi matviyyen tesyr edildi. rde.
20 ubat sene [1]331 / [4 Mart 1916]
72
Bb- l
Nezret-i Hariciye
Tercme Mdriyeti
Hulsa: anakkale'de ngiliz ve Fransz kuvvetleri
tarafndan vuka getirilen hdista
ngiltere Hkmeti'nin cevab
Hariciye Nezret-i Cellesi'ne f 28 Nisan sene [1]916 tarihli

Amerika Sefreti'nden vrid olan 1405 numaral takrr-i ifhye
melff ve ngiltere Hariciye Nezreti'nden f 10 Nisan sene [1]916
tarihiyle Londra'daki Amerika Sefreti'ne mrsel notann tercmesidir.
anakkale'de ngiliz ve Fransz kuvvetleri tarafndan gya kavnn-i
harbiyeyi muhill olarak vuku bulan yirmi hdiseyi zikir ve tadd eden Bbl'nin mzekkire-i ifhye suretini mbelli bulunan sefretin f 25 Tern-i
Evvel sene [1]915 tarihli notasna cevabdr:
298
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Hdisat- mezkrenin eksersi hakknda vaktiyle cnib-i Bbl'den

ayr ayr ikyt serd edilmi ve gerek ngiltere ve gerek Fransa Hkmetlerince kendi askerlerinin gayr- kanun ve insaniyet-ikenne efl ve harektna dair olan bu isndt red ve cerh olunmu idi. Mrru'z-zikr mzekkire-i ifhyenin vuslnden beri keml-i itina ile icr olunan tahkikt neticesinde
bu isndtn ale'l-umum esassz olduu ve eksersinin dikkatsizlik eseri olarak
vuka geldii tebeyyn etmidir. Binenaleyh ngiltere Hkmeti, Bblce
bir beyyine-i msbiteye mstenid olmayan ve ksm- azam zten red ve
cerh olunan bu gibi esassz isndtn nerolunmasndan dolay izhr- hayretden kendisini men edemez. ngiltere Hkmeti ngiliz askirine kar vaki
olan bu isndtn b-asl u esas olduunun tahkikt- amka neticesinde tebeyyn etmi olmasndan dolay izhr- memnuniyet etmekle beraber Hkmet-i
Osmaniyye'nin mzekkire-i ifhyesinde serd olunan isndta ayr ayr cevab
vermeyip yalnz memurn-i Osmaniyye'nin inzr- dikkatinden dr kald anlalan husust hakknda baz mtlat- umumiye dermeyn etmek arzusundadr. anakkale'de hareket eden ngiliz tayyrelerine hastahne ve saire gibi
kavnn-i harbiyece masn't-taarruz bulunan messest gsterir bayrak ve
sair iaretler civarnda mermi atmamak hususuna pek ziyade dikkat ve ihtimm
etmeleri hakknda gayet sarh talimt verilmidi. Hatta birok defalar hukuk-
harbiye nokta-i nazarndan taarruz- havaye hedef olabilecek olan erzak nakliye kollar ile sair tayyrelerin hn-i takarrblerinde Hill-i Ahmer bayran
kede etmi bir mahal civarnda durmakda olduklarndan bu bayra suistiml
etdikleri mehd olmakla beraber yine bunlara taarruz olunmam idi. Bundan mad birok defalar asker kararghlaryla top mevzileri Hill-i Ahmer
bayran hv mahal yaknnda grnmdr. Halbuki bunlarn mezkr bayra hmil olan mahalden l-ekal sekiz yz yarda uzak bir mesafede bulunmalar iktiza eder idi.
F 30 Tern-i Sn sene [1]915 tarihinde Kilya Liman'nda karaya erzak
ve mhimmt ihrac eden byk bir asker nakliye sefinesi bir hastahne gemisinin tamamen yaknnda bulunmakda idi. ngiliz tayyreleri mezkr nakliye
sefinesine mermi endaht etmekde tamamen hakl olduklar halde hastahne
299
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
gemisinin tebd etdii ertesi gnne kadar bomba atmakdan ictinb etdiler.
Bu suretde mezkr nakliye sefinesi karaya klliyetli mhimmt- harbiye ihrac etmeye muvaffak olmudur.
ngiliz tahtelbahirleri hakknda ale'l-umum vuku bulan isnadta gelince; Hill veya Salb-i Ahmer bayrak veya iaretini hv hibir gemi sefin-i
mezkre tarafndan dr- taarruz olmad suret-i katiyede beyn olunabilir. Birok defa ngiliz tahtelbahirleri hastahne gemilerine takarrb etmilerdir. Fakat bu yalnz sefin-i mezkrenin tehisi iin vuku bulmu bir ey
olup mzekkire-i ifhyede 8 numara ile zikrolunan isndt tamamen esasszdr. Marmara Denizi'nde dmann vesit-i nakliyesinin imhs hususunda
ngiliz tahtelbahirleri tarafndan kavid-i insaniyeye fevkalde riyet gsterilmidir. Hkmet-i Osmaniyye Fransz-ngiliz ktatna kar ikyt mnsebetiyle mkerreren p-i nazar- dikkatine vaz olunan bir keyfiyeti yani anakkale ibh-i Cezresi'ndeki harektn vuku bulduu erit dahilinde masn
kalmas lzm gelen hastahne ve saire gibi messesta tesadf hasartn vukundan tamamen ictinb edilmek adm'l-imkn olmas keyfiyeti ferm
oluyor gibi grnyor. ngiltere Hkmeti kuv-y Osmaniyye tarafndan
ngiliz hastahneleri ile etibb ve mecrhnine rs olunan hasarlar hakknda
birok misaller zikir ve ityn edebilirdi. Fakat bu hdistn kasd bir garaza
mstenid olmayp bir eser-i kaza olduuna inanmak istediinden bunu yapmakdan sarf- nazar eylemidir. ngiltere Hkmeti kuv-y Osmaniyyenin
ale'l-umum hareket-i mstakmnesi dolaysyla -ki bunu memnuniyetle teslm
etmekdedir- bir tesadf neticesi olmayan hadist zikir ve beyn etmekden
sarf- nazar etmekdedir. Bu cmleden olarak ser-y Osmaniyyeden biri zerinde bulunan bir ruznmede nakil ve tasvr olunduuna gre, Osmanl zbitn mecrhni cem ve maktlleri defnetmek zere akdolunan bir mtrekede, teskere nakledenlere mahsus ve Hill-i Ahmer iretini hmil elbiseler iktis ederek ngiliz huttu hakknda kefiyt icr etmilerdir. ngiltere Hkmeti kendi tarafndan ittihz olunan bu vaziyete kar Hkmet-i Osmaniyye'nin ngiliz kuvvetleri tarafndan Osmanl hastahnelerine aleb-i ihtimalde
tesadfen k olunan hasart suikasda atfederek ngiliz kuv-y askeriyesi300
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
ne kar asl u esasdan r bir takm isndt ve ithmatda bulunmasndan dolay izhr- hayretden kendisini men edemez. ngiltere Hkmeti bu notann
bir suretinin Bbl'ye teblii esbbnn istikmlini rica eder.
27 Nisan sene 1332 / [10 Mays 1916]
**
Bb- l
Hariciye Nezreti

20 Eyll sene [1]331 tarihli ve 1759 numaral tezkireye zeyldir:
ngilizlerin hukuk- beyne'l-milele vuku bulan tecvzlerine dair olan
28 Temmuz sene [1]331 tarih ve 3762 numaral tezkire-i devletleri zerine
iktiz eden sefrt- Osmaniyye ve ecnebiyeye tebligt- lzme icr klnm
idi. Bu kere 10 Nisan sene [1]916 tarihiyle Londra'daki Amerika Sefreti'ne
tevd olunduu beynyla Amerika Sefreti'nden ba-takrr cevab irsl klnan
ngiltere Hkmeti'nin cevab suret-i tercmesi leffen tesyr klnd. Emr u
fermn.
3 Mays sene [1]332 / [16 Mays 1916]
73
Kale-i Sultaniye Mutasarrfl
Tahrirat Mdriyeti
Haziran'n drdnc Cumartesi gn bade'z-zevl

ikiyi krk be gee Lapseki Kasabas zerinde ceveln ve tayarn eden
bir dman tayyresi tarafndan atlan beynnamelerden birinin suretidir.
"Osmanllar! Ne kadar vakit daha Almanlarn plnlarn dinleyeceksiniz? Yemeklerinizi kendi memleketinin ihtiyact iin alp ocuklarnz a
301
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
brakyorlar. Size top ve fiek gnderiyorlar ve muharebe ediniz [diye] baryorlar. Bunun maksad genlerinizin vefatndan sonra kolaylkla vatannz
igal etmekdir. Almanlar daima yalan sylyorlar. Fakat bu son vakitlerde yalanlar ok ziyadeleti. Sebebi de budur ki ok malubiyet ekdiler. Almanya'nn iml tarafnda denizde ngiliz Donanmas zerine ok bir galebe kazandklarn naklediyor. Halbuki dorusu Almanlar bu deniz muharebesin[d]e
tdeki ziyanlar oldu. Goeben Dretnotu['ndan] daha byk ve daha cesm
toplar ile hv olan iki adet dretnotundan mad bir Berhslod kruvazrn
de daha kuvvetli adet kruvazr, bir adet eski kruvazr, on iki adet torpidogeer ve birka tahtelbahir sefineleri Almanlar tarafndan kaybolunmudur.
ngilizlerin ziyanna gelince Goeben'e benzer bir gemi ve iki aded eski kruvazrle adet hafif kruvazrler ve sekiz adet torpidogeeri kaybolundu. Bu
muharebenin hitmnda Alman Donanmas, batmam olan gemilerini mahvdan kurtarmak iin mmkn srat iltica merkezi olan limanna avdet etmeye
mecbur olunmudur. Bu son byk deniz muharebe[si] hakknda Almanlar
tarafndan nerolunan ilmt kmilen yalandr. Moskof-Neme hududunda
bu son gnler esnasnda muharebe ne ekil olduunu dinleyiniz. Neme hatt
Moskoflar tarafndan doksan dokuz mil geri pskrtld gibi imdiye kadar
yz bin adet esir alnm ise de Nemelilerin bir hafta zarfnda umum ziynt iki yz bin kiiye tecavz eder birok adet top fiek ve mhimmt- harbiye Moskoflarn ellerine geip kaan Neme ordusu takip olunu[yo]r.
**
Kale-i Sultaniye Mutasarrfl
Tahrirat Mdriyeti
Husus: 179

Haziran'n drdnc dnk Cumartesi gn bade'z-zevl ikiyi krk be
gee Lapseki Kasabas zerinde bir dman tayyresi ceveln ve tayarn ederek bir zarf iinde on beynnme atmdr. anakkale Grup Kumandanl302
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
'na tevdi klnan bu beynnmelerden birinin sureti bery- malumt leffen

takdim olunmakla ol bbda emr u fermn hazret-i men leh'l-emrindir.
Biga, f 5 Haziran sene [1]332 / [18 Haziran 1916]
Kale-i Sultaniye Mutasarrf
Fuad
BOA, DH. EUM. 3. b, 14/24
74
Birinci Daire
ube: 5
Umum: 40541
Husus: 123
Hulsa: Hukuk- umumiye-i dvelye mugyir olarak
dman sefin-i harbiyesi tarafndan sefin
ve merkibe vuku bulan tecavzta dair

22 Tern-i Sn sene [1]331 tarihinde Marmara'da Kemer civarnda bir
dman tahtelbahiri tarafndan evvelce hibir suretle ihbar vuku bulmakszn
irket-i Hayriye'nin 40 numaral vapuruna bi'l-hcum ilk top ateiyle kazan
tahrib edilmi ve o esnada mrettebtndan bir ateci muhterikan ve ehiden
ve sandal ile Karabiga'ya iki kii ile km olan arkcbas da ald yaradan ehiden vefat etmidir ve ikinci, nc mermi ile aksm- sairesi dahi
tahrib edildikden sonra sefineye rampa ederek bir ksm mrettebtn da esir
etmi ve yirmi drt saat sonra serbest brakm ise de imdi muhterik olan
bir nefer tahtelbahir dernunda ehiden vefat etmidir.
28 Tern-i Sn sene [1]331 tarihinde Marmara'da zmit Krfezi'nde
Eskihisar kurbunda bir dman tahtelbahirinin nyet-i Br rmorkryle bir
yelken gemisi ve bir mavnaya hibir suretle ihtar vki olmakszn anszn top
ateiyle taarruz eylemesi rmorkrn ktibiyle bir tayfasnn mecrhiyetine
303
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
ve iki atecinin ehdetiyle mavnada bulunan bir askerin gaybbetine sebeb

olmudur.
4 Knn- Evvel sene [1]331 tarihinde Fransa'nn Lato Trevil ismindeki kruvazr Lazkiye civarnda sahilde balklk ile itigl eden kk bir
kaya on mermi atp rahnedr etmidir.
Blda 1, 2'de arz edildii vechile dmann harekt- hasmneye tasaddsi gayr- hukukdir. nk dman sefin-i harbiyesiyle korsan sefini evvelen iaret-i mahsusa veyahud suver-i saire ile bi't-tevkf mrettebt ve yolcular serbest veya esir etmek artyla hasma aid sefin ve merkibi muayene,
gark, tahrib veyahud zabt ve tevkf hakkn hizdirler.
3'deki marzta gelince; bilhassa sevhilde balklk ile medr- maietini temin edebilecek olan ufak merkibin tecavz ve taarruzdan masniyeti hakknda delil-i hukukiye mevcud olmakla sayd- sahil sanat, tamamen
sde ve zarardan r ve servet-i milliye zerinde husle getirebilecei fazlalk ise ehemmiyetce pek cz ve gayet mahdd ve her trl fide-i askeriye
temininden pek uzak ve bu bbda hukukun bahetdii mufiyet ise tamdr.
Mahz galeyn- hissiytla kavid ve anant- harbiye usul-i mrtn unutan ve her yerde Baralong Hadisesi'ni yd ve hadise-i mezkreyi tanzr etmek isteyen dmanlarmz hukuk- dvelin en briz ve hayli mevddn ihmal edercesine birer hakkat-i bedhiye olan ahvl-i mesrde eklinde
tecavzt- ahd-ikennede bulunmakla mukarrert- dveliye ve vecib-i
insaniyet ve medeniyet hilfnda hareket etmekdedirler.
Mevdd- marfe hakknda teebbst- lzmede bulunulmas rey-i
l-i safnelerine mentdur. Ol bbda emr u fermn hazret-i men leh'l-emrindir.
Bahriye Nzr Vekili nmna
Erkn- Harbiye Reisi
(mza)
**
304
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Osmanl Ordu-y Hmynu

Bakumandanl Vekleti
ube: 2
Numara: 9007

Beinci Ordu Kumandanl'ndan f 4 Knn- Evvel sene [1]331 tarihiyle mevrd telgrafnmede yevm-i mezkrda leden sonra Kont Hohenburg'un Yalova civarnda taht- idaresinde bulunan ve yirmi metre byklnde ufk bir salb ile pek ikr suretde iaret ve ire edilmi olan hastahneyi ngilizlerin tayyre tarassudu inesiyle bombardman etdikleri ve bu
bombardmandan Doktor Binba Rgb Bey'in hastabakcs hareminin ehid
ve iki kiinin de ar mecrh olduu bildirilmekdedir. ngilizlerin hukuk-ikenne olan bu muamelesinin Amerika Sefreti vastasyla protesto edilmesine
msaade buyurulmasn istirhm ederim. Ol bbda emr u fermn hazret-i men
leh'l-emrindir.
F 13 Knn- Evvel sene [1]331 / [26 Aralk 1915]
Bakumandan Vekili
Enver
**
Bb- l
Nezret-i Hariciye
Tercme Mdriyeti
Hulsa: Aadere Hastahnesi'nin
bombardmanna dair
Hariciye Nezret-i Cellesi'ne 14 Haziran sene [1]916 tarihiyle

Amerika Sefreti'nden vrid olan 1560 numaral takrr-i ifhye
melff ve Fransa Hariciye Nezreti'nden 23 Nisan sene [1]916
tarihli Paris'deki Amerika Sefreti'ne mrsel notann tercmesidir.
Amerika Sefreti, Hkmet-i Osmaniyye'nin hastahneler ile tccar
veya balk sefininin bombardman edildiine dair olan protestonmesinin
bir suretini f 1 Nisan [1]916 tarihli notasyla Hariciye Nezreti'ne tebli eylemidir. Bu keyfiyet kendisinden istilm edilmi olan Bahriye Nezreti Aa305
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
dere ve Yalova Hastahnelerinin bombardman edildiine ve Tern-i Sn-i

Rum'nin yirmi ikinci ve yirmi sekizinci gnlerinde tahtelbahirler tarafndan
Marmara Denizi'nde sefine hcum olunduuna dair dermeyn edilen ilk drt
vuktn Fransz sefinine atf u isnd olunamayacan ve sefin-i mezkreden hibirinin mezkr tarihlerde bu havalide harekt- mmsileye itirk eylemediklerini ve Bahriye Nezreti'ne gnderilen raporlarda harekt- vkann Mttefik sefin-i harbiyeye isndn zannetdirebilecek bir gne vukt
zikrolunmadn ir eylemekdedir.
Hkmet-i Osmaniyye tarafndan Lato Trevil Kruvazr'nn Knn-
Evvel-i Rum'nin drdnc gn Lazkiye civarnda kk bir balk kayna on iki kadar mermi endht ederek kay dr- hasar eyledii de iddia
olunmakdadr ki bu iddia min klli'l-vch mugyir-i hakikatdir. Halbuki mezkr kruvazr memur edildii bir vazifeden dolay btn Knn- Evvel ay
zarfnda sevhil-i Osmaniyye'de harekt- harbiye sahasndan bad bulunmudur. Binenaleyh Hariciye Nezreti Hkmet-i Osmaniyye'nin ale'l-husus mrr'l-beyn Lato Trevil Kruvazr'ne isnd eyledii vukut hakknda vuku
bulan protestosunun kasd bir mhiyeti hiz olduunu Amerika Sefreti'ne ir ile iktif eyler. arkda bulunan sefinimizin tavr ve hareketleri Hkmet-i
Osmaniyye'nin muharebeyi ale'l-umum kabul edilmi olan usul ve kavid
hilfna olarak icr etmekde olduumuzu dermeyn etmesine ve tamamen
b-asl u esas bir takm vukut serd ityn eylemesine asla msaid deildir.
6 Haziran sene 1332 / [19 Haziran 1916]
**
Bb- l
Hariciye Nezreti
Hulsa: Dman tahtelbahirlerinin
tecavzt
Bahriye Nezreti Vekleti'ne

Dman tahtelbahirlerinin tevrh-i muhtelifede Marmara'da Kemer civarnda Talhisar kurbunda vki olan tecavztna ve 4 Knn- Evvel sene
306
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
[1]331'de Fransa'nn Lato Trevil Kruvazr'nn Lazkiye civarnda balklk

ile itigal eden kk bir kaya on mermi atdna dair olan Birinci Daire'nin 123 numarasn muhtev 6 Knn- Evvel sene [1]331 tarihli tezkire-i aliyye-i Nezret-penhleri ve Aadere ve Kilidlbahir ve Yalova'daki hastahnelere vuku bulan bombardman hakknda Ordu-y Hmyn Bakumandanl
Veklet-i Cellesi'nin irt zerine ngiltere ve Fransa Hkmetleri nezdinde teebbst icrs iin Amerika Sefreti'ne tebligt- lzmede bulunulmu
idi. Fransa sefininin bu gibi harektda bulunmadna dair baz ifadt ve tafsilt hv olarak Fransa Hkmeti'nin bu bbda it eyledii nota sefretden
tevd olunmasna mebn bunun tercmesi leffen tesyr klnd. Emr u fermn.
7 Haziran sene 1332 / [20 Haziran 1916]
BOA, HR. SYS, 2100/10
75
Meclis-i Vkel
Mzkertna Mahsus Zabtnme
Hulsa-i Meli
anakkale'nin dmandan tathri hatras olarak Hill-i Ahmer Cemiyetince bi't-tertib Viyana'da imli mukarrer olan madalyalara sarf olunmak zere ihrac taleb edilen bin be yz kilo bakr ile yz kilo inkonun imrrnda cihet-i askeriyece mahzr olmadndan bahisle istzn mutazammn Ticaret ve Ziraat Nezreti'nin 18 Mart sene [1]333 tarihli ve 10 numaral tezkiresi okundu.
Karar
Mezkr'l-mikdar bakr ile inkonun imrrnda bes grlemediinin
devir-i mteallikaya teblii tensb edildi.
26 Mart sene [1]333 / [26 Mart 1917]
BOA, MV, 207/44
307
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
76
Bb- l
Dahiliye Nezreti
Umr- Mahalliye-i Vilyt Mdriyeti
Umum: 6836
Husus: 13
Erzurum Valisi Sabit Beyefendi Hazretlerine

Atfetli efendim hazretleri
Mamuretlaziz Valilii'nde bulunduklar srada taraf- llerinden mahall Mekteb-i Sanayi'ine iml etdirilen ve zerlerinde anakkale haritas menk bulunan aded halnn esmn henz tesviye buyurulmam olduu
bi't-tahkik Muhasebe-i Hususiye Mdriyeti'nden ifade olunduu Mamuretlaziz Vilayeti'nden bu kere bildirilmi olmakla f-y muktezs ve nezrete
malumt itas siyknda tezkire-i hulsver terkm olundu, efendim.
Dahiliye Nzr nmna
Mstear
Mustafa Abdlhlk
*
Geen sene Sivas Valisi Muammer Beyefendi anakkale muzafferiytn tebrik iin stanbul'a bir heyet gndermek teebbsnde bulunmu ve
bu heyete civar vilayetlerin itirkini de arzu buyurarak Mamuretlaziz Vilayeti'ne de bir telgraf yazm idi. Biz de gnderilecek heyet ile takdim edilmek iin bir htra olmak zere harita ve ekl-i sairesini de Mamuretlaziz'de tertib ederek henz yeni admz Sanayi Mektebi'nde seccade balatdk. Ustalarn azlndan seccadelerin imli uzad ve Sivas heyeti de fazla
intizr edemeyerek hareket etdiinden ve esbb- saireden dolay Mamuretlaziz heyetinin gnderilmesi de tehir edildi. Seccadenin birisi ikml edildii
srada Enver Paa hazretleri merkez-i vilayeti terf buyurduundan mezkr
308
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
seccade ile "ve yensurakallhu nasran azz*" yet-i kermesi yazl bir levhay vilayet beled reisi vilyet sekenesi nmna mrunileyhe takdim etdi. Bilhare seccadelerin ikisi de ikml edildi. O srada dier vilayetlerce yapld
gibi Bitlis Vilayeti'nin ve Mu Sanca'nn istirddn tebriken bir tuhfe-i niz olmak zere yine sekene-i vilayet nmna ordu ve kolordu kumandanlarna baz hediyeler takdim olunduu gibi mezkr bir ift seccade de anakkale'de hdemt- fevkaldesi mekr olan Mustafa Kemal Paa hazretlerine takdim edildi.
erefi byk, kymeti pek kk olan ve btn vilayetin malumt tahtnda bulunan bu takaddme-i niz vilayet meclis-i umumsi kabul etmiyorsa bunlarn bedelini bendeniz maa'l-iftihar takdime mde bulunduumun
arzyla huzur- l-i nezret-penhye takdim.
Erzurum Valisi
Sabit
BOA, DH. UMVM, 78/6
77
Meclis-i Vkel
Hulsa-i Meli
Maliye Nezreti'nin 10 Cumde'l-hire sene 1336 - 31 Mart sene 1334
tarih ve 15 rakaml tezkiresi okundu.
Karar
Mezkr tezkirede muharrer olduu zere harekat- harbiyeden dolay
muhtc- muvenet bir hle gelen anakkale Livs ahalisinden bazlar iin
*
Fetih/3.
309
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
her sene ekmeklik karl olarak verilmekde olan yz bin kuruluk havalenmenin bu sene de irsli mahallinden ir edilmesine ve harekt- mezbreden n ayn- muvenet olan baz slm ailelerine temin-i maietleri zmnnda geen sene masrf- gayr- melhza tertibinden elli bin kuruluk tahsist verilmi olmasna binen bu defa istenilen yz bin kuruun da tertib-i mezbrdan tesviyesi mnasib grndnun cevaben nezret-i mrunileyhya
ir tezekkr klnd.
8 Nisan sene [1]334 / [8 Nisan 1918]
BOA, MV, 211/167
78
Numara: 985
rde-i Seniyye
Dman tahtelbahiri tarafndan Mrefte nnde torpillenerek gark edilen Nurulbahir Ganbotu'ndan denize den zbitn ve efrd- bahriye-i hnenin emr-i tahlslerinde hidemt- cansiprne ve insaniyetkrnesi sebk etmi
olan Mrefte sandalclarndan Barbayani veled-i Paskal'n bir kta Tahlisiye
Madalyasyla icr-y taltifi tensb edilmidir.
bu irde-i seniyyenin icrsna Bahriye nzr memurdur.
F 5 Ramazan sene 1336 - F 14 Haziran sene 1334 / [14 Haziran
1918]
Bahriye Nzr
Sadrazam
Ahmed Cemal
Mehmed Said
BOA, DUT, 43-2/81
310
Mehmed Read
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
79
Meclis-i Vkel
Hulsa-i Meli
Gelibolu'daki ngiliz ve Fransz mezarlklarnn masrf- tamiriyesi iin
yz yirmi beinci inaat ve tamirt tertibinden tanzim edilen seksen drt
bin kuruluk havalenmenin Divan- Muhasebtca tamirt- mezkrenin hidemt- harbiye ve askeriyeden madd olmad beynyla vize edilmediinden
bahisle bir karar ittihz lzumuna dair Maliye Nezreti'nin 2 Tern-i Sn
sene 1335 tarihli ve 272 numaral tezkiresi okundu.
Karar
Mezkr mezarlklarn harb seneleri icabtndan olan tamirt iin sarf
edilecek mebliin ber-mceb-i ir Harbiye btesinin yz yirmi beinci tamirt ve inaat faslndan fs mnasib grndnn Divan- Muhasebt Riyseti'ne teblii ve nezret-i mrunileyhya malumt its tezekkr
klnd.
14 Rebilevvel sene 1338 - 8 Knn- Evvel sene 1335 / [8 Aralk
1919]
BOA, MV, 217/157
80
Meclis-i Vkel
Hulsa-i Meli
Harb esnasnda Gelibolu civarnda ina edilip Mtreke'nin akdiyle vcuduna lzum kalmayan baz mebn-i askeriyeden mtehassl enkazn esna-y
harbde mnhedim olan Maydos ve sair karyeler ahalisince ina etdirilecek me311
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
skine li-ecli't-tahsis usulen takdir olunacak bedel mukabilinde bteye rd

kayd ve Air ve Muhacirn Mdriyeti btesinin yz sekseninci faslnn
drdnc iskn masrf tertibinden gayr- ez istiml mevcud iki yz on bin
lira tahsstdan mahsb edilmek zere Muhacirn daresi vastasyla hkmet-i
mahalliyece gsterilecek mahallere tevz ve its istznna dair Maliye Nezreti'nin 31 Knn- Evvel sene 1335 tarihli tezkire-i cevabiyesi okundu.
Karar
r- vki mnasib grldnden mezkr enkazn btede rd ve
masraf vechile mumele-i mahsbiyesi bi'l-f suret-i muharrere dairesinde
efrd- ahaliye bil-bedel tevz ve its zmnnda Dahiliye ve Maliye Nezretlerine tebligt icrs tezekkr klnd.
25 Rebilhir sene 1338 - 17 Knn- Sn sene 1336 / [17 Ocak
1920]
BOA, MV, 218/22
81
Bb- l
Hariciye Nezreti
Kalem Numaras: 11139

Seddlbahir'de vefat eden Doughty Wylie nmndaki ngiliz zbitin kabrinin haremine terki hakknda eref-sdr olan irde-i seniyye-i hazret-i Padiahnin Sadr- sbk Ferid Paa hazretleri tarafndan mmileyhya tebli
edildii tahkik klnmakla bu hususda Daire-i Umr- Askeriyece mevcud malumtn srat-i mmkine ile taraf- cizye irna himem-i aliyye-i Nezretpenhleri yn buyurulmak bbnda emr u fermn.
17 Knn- Sn sene [1]336 / [17 Ocak 1920]
**
312
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Bb- l
Sadret-i Uzm
Mektub Kalemi
Umum: 346215
Husus: 59

9 ubat sene [1]336 tarihli ve 58 numaral tezkire-i aliyyelerine cevabdr:
Seddlbahir'de vefat eden Doughty Wylie nmndaki ngiliz zbitine
aid kabrin zevcesine terki hakknda ifhen irde-i seniyye-i cenb- Padiah
eref-snh ve sudr buyurulmu olduu anlald beynyla tezkire-i senver terkm klnd, efendim.
F 28 Cumdell sene [1]338 - F 19 ubat sene [1]336 / [19 ubat
1920]
Sadrazam
Ali Rza
**
Erkn- Harbiye-i Umumiye Dairesi
ube: 2
Numara: 1226

Muhtelif harekt- harbiyeye ve bombardmanlara marz kalarak baz
hasarta dr olan Gelibolu Cezresi'ndeki Fransz ve ngiliz kabristan nezret-i cizce gnderilen inaat mfrezesi vastasyla tamamen tamir ve hl-i
sbkna irc olunmu ve kabristann mkemmel bir halde teslim edildii Gelibolu Fransz Mektebi mdrnn iki kta makbuzundan anlalm olmakla
evvelce birok muamelt mcib olmu olan bu meselenin hitma erdiinin
icab edenlere ibl ment- rey-i devletleridir.
313
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Nezret-i cizce General Franchet D'Esprey cenblarna da ilm- keyfiyet olunmudur. Ol bbda emr u fermn hazret-i men leh'l-emrindir.
F 28 Cemziyelhir sene 1338 - F 20 Mart sene 1336 / [20 Mart
1920]
Harbiye Nzr
Fevzi
**
Bb- l
Dahiliye Nezreti
dare-i Umumiye-i Dahiliye Mdriyeti
Umum: 22260
Husus: 424

ngiliz asker kaymakam rtbesini hiz bir ztn 3 Nisan sene [1]336
tarihinde makam- livya mracaatla Harb-i Umum esnasnda Seddlbahir'de maktl olan ngiliz askiri iin kabristan inasna msaade-i seniyye-i hazret-i Padiahyi mutazammn fermn- hmyn istihsl edilmi ve inaata
memur olanlara teshlt- lzme ire ve muvenet f olunmas hakknda makam- livya da emir verilmi olduunu ve Dersadet'deki ngiliz mmessil-i
siyassinin bu hususda nezret-i celle-i fahmnelerinde iltimsda bulunduunu ve kendisinin bu kabristann heyet-i inaiyesi riysetine memur edildiini
beyn etdii ve Seddlbahir'in Gelibolu Livs dahilinde bulunduu cevabna
mukabil fermn- hmynun teblii ile beraber bu bbda lzm gelenlere
evmir-i mukteziye its iin tavassut ricasnda bulunduu Kale-i Sultaniye
Mutasarrfl'ndan ir edilmi ve geri makam- nezret-i celle-i fahmnelerinden evvelce alnm olan 2 Mart sene [1]336 tarihli ve 20869/168 numaral tezkirede Seddlbahir'de vefat eden Doughty Wylie nmndaki ngiliz
zbitine aid kabrin zevcesine terki hakknda ifhen irde-i seniyye-i hazret-i
Padiah eref-snh buyurulduu izbr ve keyfiyet Edirne Vilyet-i aliyyesine tebli klnm ise de Seddlbahir'de ngiliz askiri iin kabristan inas
314
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
hakknda msaade-i seniyyeyi mutazammn fermn- hmyn istihsl edildiine dair nezret-i cizce malumt olmadndan olunacak muamelenin emir
ve inb buyurulmas ment- rey-i sm-i fahmneleridir. Ol bbda emr u
F 21 Receb sene [1]338 ve f 12 Nisan sene [1]336 / [12 Nisan 1920]
Dahiliye Nzr
Reid
**
Bb- l
Hariciye Nezreti
Tercme Odas
Aded: 18293/299
ngiliz Fevkalde Komiserlii'nden vrid olan

27 Mays sene 1920 tarihli ve 1925 numaral takrrin tercmesidir.
Madam Doughty Wylie'ye Seddlbahir'de bir kta arsa verildiine dair
17 Mays tarihli mzekkire-i sm-i fahmnelerine cevaben bu bbda zt-
sm-i Sadret-penhleri tarafndan ittihz buyurulan tedbrden dolay arz-
teekkr eder ve mrru'z-zikr mzekkire-i smiye-i fahmnelerinin bir kta
nshasnn li-ecli'l-malmt Madam Doughty Wylie'ye irsl edildiini beyn
eylerim.
82
Meclis-i Vkel
Hulsa-i Meli
Gelibolu ibh-i Cezresi'ndeki harb meydanlarnda bulunan hed beky-y izmnn suret-i definleri hakknda Hkmet-i Seniyyece henz bir
tedbir ittihz olunmamas, bu hususun oradaki ngiliz emvtn defne memur
315
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
komisyonca hsn-i fsna itiraz olunmayaca zannn tevld eylediine dair

ngiltere Fevkalde Komiserlii'nden zeylen verilen takrr tercmesinin leffi
ile istzn mutazammn Hariciye Nezreti'nden vrid olan 6 Knn- Evvel
sene 1336 tarihli ve 323 numaral tezkire ve merbtu okundu.
Karar
hed-i mrunileyhim beky-y izmnn Hkmet-i Seniyye memurni tarafndan defnetdirilmesi evfak ve bu bbda sarf muktez mebli
iin karlk bulunmad takdirde tahsist- lzme ahz tab olduundan ona
gre f-y mukteziytnn Harbiye Nezreti'ne havalesi ve Hariciye Nezreti'ne malumt its tezekkr klnd.
3 Rebilhir sene 1339 - 14 Knn- Evvel [1]336 / [14 Aralk 1920]
BOA, MV, 220/263
316
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
R EF ER A N S LA R
317
BABAKANLIK OSMANLI ARV (BOA)

DH. EUM. 3. b, 14/24

DH. EUM. VRK, 25/41
DH. EUM. VRK, 25/52
DH. EUM. VRK, 25/50

DH. KMS, 36/18
DH. KMS, 36/30
Dahiliye Umur- Mahalliye ve Vilayat Mdriyeti

DH. UMVM, 78/6
Dosya Usul rde Tasnifi

DUT, 43-2/81
Hariciye Matbuat
HR. MA, 1134/42
HR. MA, 1135/76
HR. MA, 1137/16
HR. MA, 1139/20
HR. MA, 1139/30
HR. MA, 1139/71
HR. MA, 1140/33
HR. MA, 1140/55
HR. MA, 1140/71
HR. MA, 1140/87
HR. MA, 1140/94
HR. MA, 1141/31
HR. MA, 1141/90
HR. MA, 1141/99
HR. MA, 1141/107
HR. MA, 1142/24
HR. MA, 1142/42
HR. MA, 1142/45
HR. MA, 1142/58
HR. MA, 1142/73
HR. MA, 1143/5
HR. MA, 1143/20
HR. MA, 1135/45

HR. MA, 1137/15
HR. MA, 1139/5
HR. MA, 1139/22
HR. MA, 1139/57
HR. MA, 1140/9
HR. MA, 1140/45
HR. MA, 1140/61
HR. MA, 1140/78
HR. MA, 1140/93
HR. MA, 1141/5
HR. MA, 1141/57
HR. MA, 1141/98
HR. MA, 1141/101
HR. MA, 1142/8
HR. MA, 1142/31
HR. MA, 1142/43
HR. MA, 1142/57
HR. MA, 1142/67
HR. MA, 1142/86
HR. MA, 1143/12
HR. MA, 1143/26
No:
Belgenin Konusu
HR. MA, 1143/31
HR. MA, 1143/39
HR. MA, 1143/70
HR. MA, 1143/86
HR. MA, 1143/101
HR. MA, 1144/5
HR. MA, 1144/20
HR. MA, 1144/31
HR. MA, 1144/55
HR. MA, 1144/74
HR. MA, 1144/92
HR. MA, 1145/15
HR. MA, 1145/26
HR. MA, 1145/50
HR. MA, 1146/9
HR. MA, 1146/36
HR. MA, 1146/61
HR. MA, 1146/82
HR. MA, 1147/4
HR. MA, 1147/67
HR. MA, 1147/81
HR. MA, 1148/14
HR. MA, 1148/28
HR. MA, 1150/35
HR. MA, 1150/71
HR. MA, 1151/81
HR. MA, 1155/36
HR. MA, 1155/47
HR. MA, 1155/49
HR. MA, 1155/51
HR. MA, 1155/53
HR. MA, 1155/58
HR. MA, 1155/60
HR. MA, 1155/62
Sayfa
HR. MA, 1143/35
HR. MA, 1143/45
HR. MA, 1143/72
HR. MA, 1143/89
HR. MA, 1143/102
HR. MA, 1144/6
HR. MA, 1144/22
HR. MA, 1144/49
HR. MA, 1144/69
HR. MA, 1144/83
HR. MA, 1145/2
HR. MA, 1145/16
HR. MA, 1145/37
HR. MA, 1145/67
HR. MA, 1146/15
HR. MA, 1146/37
HR. MA, 1146/77
HR. MA, 1147/2
HR. MA, 1147/55
HR. MA, 1147/75
HR. MA, 1148/12
HR. MA, 1148/18
HR. MA, 1149/64
HR. MA, 1150/59
HR. MA, 1151/52
HR. MA, 1152/62
HR. MA, 1155/44
HR. MA, 1155/48
HR. MA, 1155/50
HR. MA, 1155/52
HR. MA, 1155/54
HR. MA, 1155/59
HR. MA, 1155/61
HR. MA, 2219/6
Hariciye Siyas
HR. SYS, 2099/9
HR. SYS, 2099/11
HR. SYS, 2100/1
HR. SYS, 2100/9
HR. SYS, 2182/2
HR. SYS, 2194/50
HR. SYS, 2194/65
HR. SYS, 2218/26
HR. SYS, 2218/36
320
HR. SYS, 2099/10

HR. SYS, 2099/12
HR. SYS, 2100/6
HR. SYS, 2100/10
HR. SYS, 2194/35
HR. SYS, 2194/60
HR. SYS, 2194/67
HR. SYS, 2218/35
HR. SYS, 2218/43
No:
Belgenin Konusu
HR. SYS, 2218/45
HR. SYS, 2219/12
HR. SYS, 2411/32
HR. SYS, 2413/60
HR. SYS, 2415/78
HR. SYS, 2416/49
HR. SYS, 2634/5
Sayfa
HR. SYS, 2219/10
HR. SYS, 2219/35
HR. SYS, 2413/46
HR. SYS, 2415/75
HR. SYS, 2416/37
HR. SYS, 2417/63
rde Harbiye
. HB, 1333. Za/16
. HB, 1334. M/12
. HB, 1334. M/117
. HB, 1334. M/10

. HB, 1334. M/95
. HB, 1334. M/118
rde Taltifat
. TAL, 1333. Za/5
. TAL, 1334. Ra/39

MV, 207/44
MV, 217/157
MV, 220/263
MV, 211/167
MV, 218/22
321
No:
N D E K S
322
Belgenin Konusu
Sayfa
NDEKS
A
Abdlfettah, Trablusam Nakib'l-eraf Kaymakam 256
Abdlhamid Kirm, Trablusam Mfts 256
Achibaba bkz. Altepe
Adalar 13
Denizi 98, 157, 217
Afyonkarahisar
ser Garnizonluu 140
Agamemnon, ngiliz Zrhls 128, 129, 166,
sisteminde zrhl 178, 242
Aaderesi 73, 156, 178, 276, 277
Aldere 14, 239
Ahmed Cemal, Bahriye Nzr 280
Ajans de Constantinople 221
Akba 24, 201, 247, 267
Liman 155, 267
nakliyt hastahnesi 268
Tekkesi 266
Albion Zrhls, ngiliz 164, 165
Altepe 8, 27, 102, 205, 241, 247, 262
Ali, Muhabir Wanda Zembrzuska'nn hizmetinde olan zenci 60
Ali Haydar bin Rza Efendi, anakkale'de Birinci Tabur Drdnc Blk Kumandan
106, 107
Ali Rza, Sadrazam 283
Ali Rza Efendi, Mlzm- Evvel 203
Alman/lar 3, 45, 53, 38, 50, 55, 62, 63, 64, 119, 127, 180, 182, 188, 192, 193, 207, 271,
272
Donanmas 272
tayyresi 104
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
topular 188
sers 139
zbitn 59, 63, 64
Almanca 63
Almanya 45, 63, 64, 192, 193, 272
ataemiliteri 157
Erkn- Harbiye-i Umumiyesi 192, 193
Alsace-Lorraine 6
Altnc Gurkhas Taburu 262
Altnc South Lancashire Taburu 262
Amerika/llar 50
Salb-i Ahmeri 74
Sefreti 40, 70, 72, 76, 128, 129, 131, 133, 135, 138, 139, 140, 168, 176, 179,
193, 210, 219, 221, 229, 230, 264, 266, 267, 268, 271, 275, 276, 277
sefiri 75, 220, 229
Sefreti, Londra 128, 229, 230, 267, 268, 271
Sefreti, Paris 133, 139, 181, 266, 275
sefiri, Paris 135
Amsterdam 190
Anadolu
bataryalar 84, 94, 96, 148, 156, 247, 250
Boaz bataryalar 28, 225, 227, 239, 243
sahil bataryalar 29, 94, 154, 162
imendifer Hatt 175
Anafarta/lar 7, 8, 10, 11, 12, 14, 15, 19, 20, 21, 22, 23, 26, 27, 28, 29, 30, 31, 32, 40, 41,
67, 78, 79, 80, 82, 83, 84, 85, 86, 87, 88, 89, 90, 91, 92, 93, 96, 98, 99, 101, 130,
135, 136, 137, 142, 144, 145, 146, 149, 150, 151, 152, 154, 158, 159, 160, 161, 162,
176, 195, 196, 197, 198, 199, 200, 201, 204, 205, 234, 236, 237, 238, 240, 241, 243,
248, 253, 262
Cephesi 13, 16, 17, 18, 19, 20, 63, 89, 95, 148, 151, 157, 167
Grubu 11, 12, 16, 78, 81, 142, 143, 155, 169, 177, 178
326
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Ancos, ngiliz efrdndan 214

Anvers Seferi 186, 187, 189
Anzak 36, 102, 104, 231, 232, 260, 262
Arburnu 7, 10, 11, 12, 13, 15, 17, 19, 20, 21, 23, 26, 27, 29, 30, 31, 72, 73, 78, 81, 82, 83,
84, 85, 86, 87, 88, 89, 90, 92, 93, 95, 96, 97, 98, 99, 100, 101, 143, 144, 145, 146,
147, 149, 150, 151, 153, 154, 158, 159, 160, 161, 162, 171, 172, 173, 174, 175, 195,
196, 198, 199, 200, 201, 202, 203, 204, 205, 213, 214, 215, 216, 217, 234, 235, 236,
237, 238, 240, 241, 242, 243, 246, 253
Cephesi 17
skelesi 150, 198, 199, 235, 237, 241
Armudlu 26, 147
Jandarma Blk Kumandanl 147
Asker Ceza Kanunu 175
Asquith, ngiliz Bavekili 184, 185, 187
Asro, Arburnu'nda bulunan ngiliz efrdndan 216
Air ve Muhacirn Mdriyeti
btesi 282
Atina 190
Sefret-i Seniyyesi 45
Avam Kamaras 183
Avrupa 184, 207
Avustralya/llar 103, 119, 120, 218, 262
askeri 10, 164
efrd 33, 118
esirleri 10
ktat 9
Kolordusu 36, 113, 114
Avusturya
-Alman kuvvetleri 261
Ayastefanos 72
Azmak 24, 22, 26, 29, 32, 160, 169, 178
327
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
B
Babakale 178
Bb- l 267, 268, 269, 271
Bahr- Sefd 184, 232
heyet-i seferiyesi 112
Kuvve-i Seferiyesi 192
, muhafz vapuru 26
Bahr- Sefd Boaz 170
Mevki-i Mstahkem Sertabbeti 66, 70
Bahriye Nezreti 185, 275, 276
Bailloud, General, ark Frka-i Seferiyesi Kumandan- Muvakkati 131, 133, 134, 139
Balk Yorgi veled-i Vasil, Darca'nn Analispi Mahallesi'nde sakin 175
Balkan 192
Muharebesi 53, 77, 188, 189
Bandrma 71
Liman Riyseti 141
Liman 155
Banks, Jok, Mttefik askeri 34
Baralong Hadisesi 274
Barbaros Zrhls 164
Barbayani veled-i Paskal, Mrefte sandalclarndan 280
Bartlett, Ellis Ashmead, ngiliz parlamenter ve gazeteci 35, 36, 37, 41, 43, 44, 163, 170,
171, 185, 206
Bastia, Korsika'da 111
Bakumandanlk Vekleti 75, 220, 230
Batist le Kont, Fransz pilot 248
Behraml reviri 168
Belika 193
Bergos 70
Berhslod Kruvazr 272
328
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Berlin 221
Bern Alman Sefreti 169, 170
Besim mer, Doktor, Osmanl Hill-i Ahmer Cemiyeti Reis-i Snsi 66, 211
Besim Zhd, Doktor 257
Beige Burnu 245
Beinci Norfolk Alay 135
Beinci Ordu 48, 49, 70, 89, 95, 97, 142, 148, 151, 155, 157, 167, 168, 169, 177, 178
Kumandanl 47, 143, 275
Shhiye Riyseti 138
Beyolu 163
Beyehir 255, 258
Biga sefinesi 73
Bigal 173
Birdwood, William, General 261, 262
Birinci Ordu Kumandanl 140
Bitlis Vilyeti 279
Boddege, Mlzm- Evvel 247, 248, 253
Boaz 11, 86, 94, 143, 164, 188, 191, 198, 206, 242, 247, 248, 253, 262
bataryalar 25, 147, 240, 241, 242, 244, 245, 246, 249, 252
medhali 25
sahil bataryalar 80
Umum Kumandanl 79, 96, 142, 147, 148, 155
Boazii 72
Bolayr karyesi 20, 128, 129
Bombasrt 143
Bozbey 134
Bozcaada 97, 148, 156, 241
Brolard, Ferik, anakkale Kuvve-i Seferiyesi Kumandan 264
Bronsart, V., Karargh- Umum Erkn- Harbiye Reisi 49
329
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Bud, Anafartalar'da ele geen esirlerden 8

Bulgar 48
askeri 53, 213
Matbt 49, 53, 56, 61
Bulgaristan 46, 168, 170, 171
Burgas skelesi 79
Bnyan 255
Kaymakaml 258
Byk Kemikli 27, 86, 97, 98, 100, 242
Bykekmece 141
C
Caldern, George, Mlzm, ngiliz zbitnndan 45, 46
Canopus Zrhls 164, 165
Carden, Amiral, anakkale Boaz'n abluka eden 184
Carman
sistemindeki tayyre 250, 253
Carson, Edward, ngiliz siyaset adam 185, 261
Cebeltepesi 142
Cemal Efendi, anakkale'de esir den 35
Cenevre Mukvelenmesi 132, 264, 265
Cenb Grubu (Seddlbahir'de) 12, 14, 16, 79, 81, 89, 96, 97, 108, 142, 143, 144, 148,
149, 152, 156, 157, 158, 167, 168, 169, 178, 179
Cenb Midland Svari Livs 19
Cesarettepe 167
Cevad Paa, Mirliv, Bahr- Sefd Boaz Mevki-i Mstahkem Kumandan, On
Drdnc Kolordu Kumandanl'na tayini 141
Chaiman, Miralay 68
Charles Pret, Frederick Pret olu, Avustralyal, Ar Mecrhn Hastahnesi'nde vefat
eden 136, 137
330
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Churchill, ngiltere sbk Bahriye Nzr 183, 184, 185, 186, 187
Clemenceau 221
Conkbayr 24, 68, 69, 87, 146, 262
Cowhaun, William, Karakol Da hcumunda esir den 67
anakkale 3, 6, 8, 9, 10, 11, 13, 14, 16, 18, 20, 24, 27, 33, 35, 37, 38, 49, 52, 53, 56, 61,
62, 71, 73, 75, 76, 77, 78, 81, 86, 94, 95, 97, 101, 105, 106, 107, 108, 110, 112,
117, 120, 122, 127, 133, 134, 135, 136, 137, 142, 143, 148, 151, 152, 155, 156,
157, 161, 163, 167, 171, 172, 173, 174, 183, 184, 185, 187, 188, 190, 191, 192,
206, 207, 208, 209, 211, 217, 218, 219, 220, 225, 227, 230, 241, 251, 254, 255,
257, 259, 261, 266, 268, 269, 277, 278, 279
Asker Merkez Hastahnesi 86
Boaz 169, 170, 183, 184
Cephesi 10, 14, 15, 16, 17, 19, 20, 21, 22, 23, 25, 26, 27, 28, 29, 30, 31, 32, 56,
78, 79, 80, 81, 82, 83, 84, 85, 86, 87, 88, 89, 90, 91, 92, 93, 94, 96, 98, 99, 100,
101, 142, 144, 145, 146, 147, 149, 150, 151, 152, 153, 154, 159, 160, 162, 169,
177, 178, 194, 195, 196, 197, 198, 199, 200, 201, 202, 203, 204, 205, 234, 235,
236, 237, 238, 239, 240, 241, 242, 243, 244, 245, 246, 247, 249, 250, 253
Grup Kumandanl 273
Heyet-i Seferiyesi 261
Merkez Hastahnesi 65
Mutasarrfl 284
Seferi 171, 185, 186, 187, 188, 206, 207
ibh-i Cezresi 270
atlakdere 12, 155
ekmeceler 13
narl Liman 156
ikolata Tepesi 42
orlu Jandarma Blk Kumandanl 147
ura Feneri 18
331
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
D
Dahiliye Nezreti 257, 272, 282
Daily Mail 170
Darca 13, 175
bataryalar 18
Jandarma Karakolu 14
De Longford, Kont, Anafartalar muharebesinde mecrh den 130, 131
De Robeck, Visamiral, ark Bahr- Sefd Filosu Kumandan 128, 129, 185
Dedeaa 157
Deirmenburnu 84
istihkm 73
Denevnik 47, 48
Dersadet 129, 135, 180, 188, 256, 284
Amerika Sefreti 181, 231, 267, 268
Divan- Harb-i rfsi 176
D'Esprey, Franchet, General 284
Devenha, hastahne gemisi 102
Dil skelesi 14
Divan- Muhasebt Riyseti 281
Doan tccar vapuru 71
Dokuzuncu Frka 171, 172
Donanma-y Hmyn 161
Dongola Hastahne Gemisi 104
Doughty Wylie, ngiliz zbit 282, 283, 284
Madam 285
Drdnc Wolister Alay 140
Dursun ky 204
Dman [Mttefikler]
bataryalar 28, 43, 79, 80, 83, 86, 88, 90, 93, 99, 100, 101, 145, 159, 204, 205,
235, 240, 249
332
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
bomba mevzii 23, 27, 82, 83, 88, 97, 179, 196, 204
gemileri 7, 11, 235, 268
hastahne gemileri 84, 101, 150
keif kollar 82, 86, 89, 91, 92
kruvazr 12, 20, 22, 31, 32, 87, 94, 95, 97, 100, 147, 156, 158, 161, 162, 167,
177, 179, 201, 202, 204, 205, 235, 239, 241, 244, 246, 247, 248, 249, 252
lam 79, 87, 88
nakliye gemisi 14, 23, 27, 79, 88, 89, 95, 96, 97, 152, 154, 155, 156, 157,158,
161, 198, 199, 204, 235, 236, 242, 247, 250
nakliye sefinesi 22, 50, 55, 81, 169, 203, 244
ordugh 32, 82, 83, 88, 100, 144, 145, 246
sahra bataryas 152
sefini 43, 155, 161, 238, 273, 274
sefinesi 142, 251
siperleri 4, 13, 26, 27, 28, 29, 31, 32, 78, 82, 85, 86, 87, 88, 90, 92, 99, 100, 101,
143, 144, 145, 146, 150, 153, 155, 156, 158, 159, 160, 167, 200, 201, 202, 205,
239, 241, 244, 249
tahtelbahirleri 18, 26, 44, 52, 79, 81, 95, 141, 144, 147, 169, 175, 273, 208, 276,
280
tayyreleri 11, 12, 54, 56, 65, 66, 70, 73, 74, 84, 86, 96, 138, 142, 143, 158, 168,
178, 201, 203, 230, 236, 242, 266, 271, 272
topular 14, 25, 27, 29, 78, 80, 82, 83, 84, 85, 86, 88, 93, 142, 151, 160, 169,
178, 195, 200, 242, 247
torpidolar 11, 13, 23, 24, 28, 30, 31, 32, 80, 84, 86, 91, 95, 99, 100, 101, 143, 146,
158, 161, 179, 195, 198, 201, 239
sers 7
zrhllar 99, 158, 169, 196, 199, 200, 202, 203, 205
E
E-20 ngiliz tahtelbahiri 161
E-7 ngiliz tahtelbahiri 27
333
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Ece Liman 204

Edib, Karargh- Umum stihbart ubesi'nden Erkn- Harb Binbas 11, 12, 16, 17,
19, 23
Edirne 284
Edremid Vapuru 95
Ekat, ngiliz efrdndan 215
Ekinlik Ada 16
Elli Drdnc East England Territorial Frkas 12
Elli kinci Lowland Frkas 143
Elli nc Walls Territorial Frkas 12
Elli Yedinci Piyade Alay 173, 174
Emin, Mstear 258
Emoral, Piyade livsndan 217
Enver Paa, Bakumandan Vekili ve Harbiye Nzr 40, 41, 64, 69, 71, 74, 107, 138,
141, 168, 172, 173, 174, 175, 176, 193, 194, 219, 221, 258, 259, 275, 278
Erdek Liman 169
Erenky 132, 265
Erkn- Harbiye
Heyeti 63, 64
Karargh 59
Riyseti 47
Erturul 226
Erzurum 254, 258
Esad Paa, Ferik, nc Kolordu Kumandan, Birinci Kolordu Kumandanl'na
memuriyeti 140
Eskihisar, zmit'te 273
Eskihisarlk, anakkale'de 228, 241
Ezine 73, 265, 266
Havuzludere kararghlar 265
334
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
F
Fahreddin, Harbiye Nzr Vekili 108, 109, 112, 135, 136, 137
Faik, Bnyan Kaymakam Mdafaa-i Milliye Reisi 255
Fatma Sabiha, esir olarak Msr'da bulunan Sadk Efendi'nin validesi 110
Fawkes, William George Stewart, Mlzm- Sn 67
Fed, John, Gelibolu ibh-i Cezresi'nde bulunan ngiliz efrdndan 213
Felkat, Edward olu, ngiliz efrdndan 109
Ferdinand, Bulgaristan Kral 171, 192
Ferid Paa, eski Sadrazam 282
Fevzi, Harbiye Nzr 284
Fisher, Lord, ngiliz Bahriye Bakumandan 184, 185
Flandr 193
Fortesque, Granville, Yzba 190
Foti veled-i Hristidi, Darca'nn Engina Mahallesi'nde mukm Hampato Fabrikas atecisi
175
Fransa 4, 8, 111, 127, 133, 138, 139, 193, 269, 274, 277
erkn- harbiyesi 184
Harbiye Nezreti 131, 133, 264
Hariciye Nezreti 133, 139, 179, 266, 275
Hkmeti 70, 75, 135, 139, 181, 184, 187, 221, 266, 277
Fransz/lar 4, 6, 7, 8, 9, 10, 44, 75, 77, 83, 106, 111, 127, 131, 132, 133, 134, 143, 157,
168, 169, 181, 208, 210, 221, 229, 247, 268, 270, 276, 277
hastahne sefini 131
mezarlklar 281, 283
mhendis 252
tayyreleri 132, 133, 135, 142, 247, 248, 265
torpidosu 86
sers 7, 10, 139
zrhls 207
French, John, ngiliz General 192
335
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Fuad, Kale-i Sultaniye Mutasarrf 273
G
Galataky 74, 242
Galib Kemal Bey, Atina Sefiri 46
Galli, Emile, Fransz muhabir 77
Gazette de Hollande 211, 212
Gazette de Lausanne 252
Gebze imendifer kprs 13
Gedikdere 143
Gelibolu 3, 4, 16, 38, 39, 49, 61, 62, 63, 68, 69, 71, 142, 144, 156, 176, 177, 179, 180,
181, 187, 189, 211, 229, 281, 283, 284
ibh-i Cezresi 36, 37, 40, 41, 45, 54, 77, 120, 126, 139, 148, 156, 157, 158, 176,
180, 182, 183, 184, 185, 191, 212, 213, 214, 215, 216, 217, 218, 231, 232, 234,
255, 261, 285
Vapuru 169
Gemlik 20
Krfezi 18
George, Gelibolu ibh-i Cezresi'nde bulunan ngiliz efrdndan 213
Goeben Dretnotu 272
Goliath Zrhls, ngiliz 208
Goltz Paa 64
Goulois gazetesi 77
Gouraud, General 7, 134
Grey, Edward, ngiliz Dileri Bakan 187
Gurkha, Nepal askeri 113, 115, 116, 117, 118, 122, 123, 124, 125
H
Hali Vapuru 73
Halil Bey, Hariciye Nzr 212, 225
336
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Halil Bey, Miralay, Irak Grubu Kumandan 258, 259

Halil, Karahisar- Sahib Belediye Reisi 257
Halilpaa iftlii, Lapseki'de 73, 134
Hastahnesi 70, 133, 135
Hamdi, Beyehir Belediye Reisi 255
Hamilton, Ian, General 6, 259, 260, 261, 262, 263, 264
Harb Matbt Karargh 9, 38, 41, 66, 77, 128, 183, 190, 212, 259
Harbiye Nezreti 46, 108, 109, 136, 281, 282, 286
Hariciye Nezreti 35, 40, 45, 65, 66, 70, 71, 74, 75, 76, 105, 107, 108, 110, 111, 128,
131, 133, 135, 136, 137, 138, 139, 140, 168, 179, 180, 193, 194, 210, 218, 220,
229, 266, 267, 268, 275, 276, 283, 284, 286
Hatwill, Beinci Norfolk Alay'ndan olup Anafarta'da vefat eden 135, 136, 137
Havuzludere 132, 138, 230, 266
Haydarpaa 50
Helles Burnu 25, 96, 103, 131, 134, 139, 164, 166, 263
Highflayer
sisteminde kruvazr 228
Hill-i Ahmer 11, 127, 134, 210, 230, 265, 266, 267, 270
bayra 132, 138, 178, 266, 269
Cemiyeti 229, 268, 277
flamalar 70, 73
Hastahnesi, Msru'l-Kahire'de 110
vapuru 126
Himan, Frank, Mttefik askeri 34
Hind/liler 103, 262
askeri 113, 115
Livs 10, 112
zbiti 112, 118, 119
Hindistan
Heyet-i Shhiyesi zbitn 182
Hisarlk 80, 84, 86, 96, 251
337
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Hodar, Hellig, ngiliz sersndan 76

Hohenburg, Kont, Yalova Hastahnesi idarecisi 210, 275
Hollanda 212
Hora 147
Houston, Frank, Mttefik askeri 34
Hovik Bey, Miralay, On kinci Frka Kumandanl'na tayini 39
Hseyin Ali, Yzba 38, 39
brice 179
Burnu 201
htiyt hastahnesi, Bergos'ta 70
kinci Kolordu Kumandanl 111
lhami Efendi bn-i Arif, skdarl, Onuncu Piyade Alay'ndan 111
lyas Burnu 28, 80, 147, 226
mral Adas 13, 18, 20
mroz 81, 82, 84, 90, 96, 97, 103, 104, 112, 143, 146, 148, 157, 178, 226, 228, 233, 242,
244, 248, 251, 253, 260
Liman 95, 226
nyet-i Br rmorkr 273
ngiliz/ler 3, 6, 8, 9, 10, 31, 36, 38, 40, 41, 42, 44, 45, 55, 62, 63, 71, 75, 110, 111, 117,
120, 124, 127, 129, 133, 136, 143, 150, 157, 161, 168, 169, 170, 171, 176, 190,
191, 192, 193, 194, 206, 207, 210, 211, 212, 215, 229, 230, 253, 261, 265, 268,
269, 270, 271, 272, 275, 284, 285
Bahr- Sefd Kuvve-i Seferiyesi zyit 101
Donanmas 272
Fevkalde Komiserlii 285
hastahneleri 229, 270
mezarlklar 281, 283
338
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
tahtelbahirleri 51, 72, 270

tayyreleri 55, 104, 182, 201, 253, 269
sers 8, 109
zbitn 119, 120, 112, 122, 123, 125, 127, 212
ngiltere 9, 45, 114, 128, 133, 138, 210, 260, 261, 269, 277
Bahriye Nezreti 184, 187
Fevkalde Komiserlii 286
Harbiye Nezreti 136, 184
Hariciye Nezreti 177, 229, 230, 267, 268
Hkmeti 66, 70, 74, 75, 107, 129, 171, 177, 230, 268, 269, 270, 271
nz 96, 168, 265
ntepe 226
shak Necati, Geyveli, Vezneciler'de Kuyucu Murat Paa Medresesi'nde 76
skenderiye 41, 217, 231, 232, 233
smail bin Kaya Bey, Gemlikli, Bahriye Nezreti kinci Dairesi'nde mstahdem
nefertdan 106
smail olu Sleyman, Geyveli, Franszlara esir den 75
smailolu Tepesi 18, 148
smet, Kaymakam, stihbrt ubesi'nden 49
stanbul 14, 44, 50, 56, 61, 64, 71, 72, 77, 126, 127, 163, 169, 185, 188, 213, 234, 278
vapuru, Alman 72
talya 32, 184
talyan/lar 127
bandral bir torpido 156
tilf Devletleri 68, 69, 171, 172, 174
zmit Krfezi 13, 18, 273
J
Jackson, ngiliz Amiral 184
K
339
No:
Belgenin Konusu
Kabatepe 84, 164, 166, 178, 196

Kadky 50, 163
Kafkasya 184
Kahire 110
Kalam Vapuru 18
Kale Merkez Hastahnesi, bkz. anakkale Merkez Hastahnesi 66
Kale-i Sultaniye, bkz. anakkale
Kamara 187
Kanldere 143
Kanlsrt 12, 19, 20, 92, 107, 145, 154, 156, 161, 171, 177, 196, 203, 204, 205
Karabiga 273
Hastahnesi 107, 108, 110
Karaburun 16
Karacabey 95
Karadeniz 190, 260
Karahisar- Sahib 257, 258
Karakol Da 67
Karakoltepe 32
Karanlk Liman 24
Karargh- Umum 56, 57, 58, 61, 62, 64, 126
stihbart ubesi Mdriyeti 46
Sahra Shhiye Mfetti-i Umumlii 66
Kavak kprs 203
Kayack Al 155
Kzm, Beinci Ordu Erkn- Harbiye Reisi 47
Kefalos Liman 82
Kemal Bey, Erkn- Harb Zbiti 4
Kemer 273, 276
Kemikli 24, 96
340
Sayfa
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
skelesi 202
Liman 11, 12, 29, 78, 82, 97, 153, 158, 161, 195, 201, 202, 203, 204, 234, 235
Sahili 31
Kept, Mayi, ngiliz efrdndan 214
Kerevizdere 26, 82, 84, 86, 89, 91, 94, 96, 111, 143, 234, 241, 251
Vadisi 250
Kean 96, 157
Keif kollar 12, 13, 14, 15, 26, 27, 29, 78, 79, 81, 82, 86, 87, 88, 89, 90, 91, 92, 93, 96,
99, 101, 144, 145, 146, 149, 150, 158, 167, 177, 197
Krmzsrt 143, 156
Kzladalar 20
Kilidlbahir 156, 178, 253, 277
Kilya Liman 269
Kiretepe 12, 13, 14, 22, 95, 99, 152, 199
Kirte 167, 260
Deresi 148
Kitchener, Lord, ngiltere Harbiye Nzr 186, 187, 214
Klotz, Mirliv, Menzil Mfetti-i Umumsi 140
Kocaimen tepeleri 173, 174, 175
Kolonial Alay 6
Korkudere 99
Kumkale 6, 11, 24, 73
Kuv-y Mttefika 180
Kk Kemikli 150, 157, 158
L
Lahey
Beynnmesi 221
Konferans 129
Mukavelenmeleri 132
341
No:
Belgenin Konusu
Sefiri 212, 225

Lalebaba 143, 178
Laletepe garb 78
Lancashire Frkas 143
Lancy, Gelibolu ibh-i Cezresi'nde bulunan ngiliz efrdndan 215
Lapseki Kasabas 271, 272
Liman 144
Lato Trevil Kruvazr, Fransz 274, 276, 277
Lazkiye 274, 276, 277
Leibsich, von 64
Leros Vapuru 155
Levzmt- Umumiye Tekilt 77
Liman Paa bkz. Sanders Paa
Limni 3, 75, 97, 106, 112, 157, 217, 231, 232
Limnos, bkz. Limni
Limpus, Amiral, Osmanl filosu kumandan 188
Londra 170, 190
ceridi 41
Lonsom aml 215
M
Mbeyn-i Hmyn Bakitbeti 254, 255, 258
Madelayna Rigmersi Vapuru 72
Mahmuztepe 155
Majestic Zrhllar 166
Maliye Nezreti 279, 281, 282
Malta 233
Mamuretlaziz 278
Manchester Guardian gazetesi 231
Mariotte Tahtelbahiri 140
342
Sayfa
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Marmara 44, 50, 273, 276

Denizi 13, 14, 16, 18, 20, 24, 26, 74, 81, 95, 141, 144, 147, 155, 169, 270, 276
havzas 73
Hayrsz Adas 16
Matbt
Kalemi 37
Karargh 225
Mavro Adalar 84, 228, 241
Maydos 71, 96, 100, 171, 230, 262, 264, 265, 266, 281
Mehmed Cemal Efendi, Kk Zbit, ngilizler tarafndan esir edilen 110
Mehmed Read, V., Osmanl Sultan 40, 69, 141, 173, 175, 176, 259, 280
Mehmed Said, Sadrazam 40, 69, 141, 173, 175, 176, 259, 280
Meri Vadisi 157
Merkeb Adas 96, 97, 242
Merkeztepe 143
Mestantepe 24, 31, 88, 148, 155, 160, 178
Msr 19, 35, 110, 194, 216, 217, 256
Hill-i Ahmer Cemiyeti Hastahnesi 194
Miadi, Msr'da 110
serthnesi 35
Michael, ngiliz efrdndan 216
Mill Ajans 9, 252
Misbah, Sayda Belediye Reisi 256
Mondros 75, 105, 106, 228, 233
Krfezi 96, 228
Montmarter, Paris 5
Morto
Krfezi 86, 96, 228
Liman 28, 30, 84, 147, 162, 225, 226, 227, 239, 241, 250
343
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Morton, Amerika ordusundan 191

Moskoflar 272
Muamelt- Ztiye Mdriyeti stihbart Kalemi 108, 110, 136
Muammer Beyefendi, Sivas Valisi 278
Mudanya 18, 24, 72
skelesi 18, 73, 95
Muhacirn daresi 282
Muharebe Altn ve Gm mtiyaz Madalyalar Nizamnmesi 68
Muharebe Gm Liyakat ve mtiyaz madalyalar 258, 259
Muhbirlere Orduya ltihak Ruhsatnmesi 48
Muhnik gazlar 30, 85, 156, 221
Mustafa Abdlhlk, Mstear 278
Mustafa bn-i Kaya Bey, Gemlik Kazas'ndan, Franszlara esir den 105
Mustafa Kemal (Atatrk), Miralay, On Altnc Kolordu Kumandan 63, 258, 259, 279
Mustafa aml, stanbul'da 163
Mustafa ekib, Stockholm Sefiri 130
Mu Sanca 279
Mnire Hanm, anakkale'de ehit olan Ali Haydar Efendi'nin vlidesi 106, 107
Mrefte 280
Mstecib Onba (Turquoise) Tahtelbahiri 152, 155, 163, 252
Mttefikn bkz. Mttefik/ler
Mttefik/ler 77, 191, 192, 265, 276
donanmas 191, 267
erkn- harbiyesi 191
ser ve mecrhni 229
N
Nara Burnu 248
Narrows 260, 261
344
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Geidi 262
Neme
hatt 272
ordusu 272
Neuve Rotterdamsche Courant gazetesi 212
New Zelland/llar 218, 262
Kolordusu 36, 113, 114
svari efrd 127
Nurulbahir Ganbotu 280
O
On Dokuzuncu Alay 105
On Dokuzuncu Frka 173, 174
On Dokuzuncu Shhiye Bl 138, 230, 266
On Drdnc Kolordu Kumandanl 141
On kinci Frka 13, 14, 143
On kinci Shhiye Bl Sertabbeti 135
On Yedinci Kolordu 96
Onuncu Piyade Alay 111
Ordu-y Hmyn 254
Bakumandanl Vekleti 129, 133, 135, 176, 181, 219, 266, 271, 277
Orhan Efendi, Mlzm- Evvel 203
Orhaniye 24
Osman Paa, Gazi 36
Osman, Trablusam Belediye Reisi 256
Osman Nin 258, 259
Osmanl/lar 171, 265, 271
asker depolar 267
bataryalar 3, 4, 23, 28, 29, 80, 90, 98, 99, 134, 201, 226, 228
Harbiye nzr 230
hastahneleri 229, 270
345
No:
Belgenin Konusu
Hill-i Ahmer Cemiyeti 211

ttihad Vapuru 71
kuv-y askeriyesi 229
ordu donanmas 72
Ordusu 138, 212
seyyar hastahneleri 72, 132, 134, 265
sers 139
zbitn 270
Alman ordusu 180
Otro 46, 47, 48, 49, 52, 53, 56, 61
Otuz Birinci Alay 75
P
Palamutluk Bataryas 169
Paris 5, 6, 170, 221
Pel, Edward olu, Tekfurda Hastahnesi'nde vefat eden, ngiliz sersndan 137
Pepo, Arburnu'nda bulunan ngiliz efrdndan 215
Pericl, Jean, avu, ngiliz sersndan 107, 108
Perike, von, Liman Paa'nn yveri 63
Peyo, Arburnu'nda bulunan ngiliz efrdndan 217
Prnartepe 148, 155, 159
Piyade Yirmi Sekizinci Alay 68, 69
Plevne 36
Poincar 7
Polmice, Jean, ngiliz efrdndan 109
Prince George Zrhls 164
Q
Queen Elisabeth Zrhls 18, 208
Queens Hall, Londra'da 170
346
Sayfa
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
R
Radgar, Collia, Gelibolu ibh-i Cezresi'nde bulunan ngiliz efrdndan 214
Radman, Piyade livsndan 217
Rgb Bey, Beinci Ordu Shhiye Reisi Muvini 210, 275
Refk Efendi, Mlzm, Sekizinci stihkm Taburu yveri 193, 194
Reid, Dahiliye Nzr 285
Reid Paa Vapuru 201
Rider, Yzba 33
Roberts, Yzba, ihtiyat zbitnndan 182
Robertson, Binba 34
Roma 170, 190
Rosen, Janna, Kontes 130, 131
Rum kasabas 54
Rus/lar 260
Rusya Hkmeti 184
S
Sabit Bey, Erzurum Valisi 278, 279
Sadk Efendi, Mlzm- Sn, ngilizler tarafndan esir edilen 110
Safa Rmorkr 169
Sahra hastahneleri 126, 233, 267
Sahr Shhiye Mfetti-i Umumlii 210
Said Halim Paa, Sadrazam ve Hariciye Nzr 130
Salib-i Ahmer
bayra 31, 104, 142, 155
Cemiyeti 229
adrlar 97
hastahne gemisi 115
iareti 31, 40, 41, 72, 103, 132, 150, 176, 233, 270
Komitesi 66
Sanders, Liman von, Mir, Beinci Ordu Kumandan 56, 57, 61, 62, 63, 64, 96, 148,
152
347
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Sarbayr 260, 262

Tepesi 261, 262
Sartepe 156, 167
Saros 142
adalar 239
Krfezi 20, 24, 148, 149, 156, 161, 179, 201, 203, 253
Sayda 256, 258
Sazldere 156
Seddlbahir 7, 10, 11, 15, 17, 19, 20, 21, 23, 25, 26, 27, 28, 29, 30, 31, 32, 72, 78, 79,
80, 81, 82, 83, 84, 85, 86, 87, 88, 90, 91, 92, 93, 94, 96, 97, 98, 99, 100, 101,
107, 139, 142, 143, 145, 146, 147, 148, 149, 150, 151, 153, 154, 156, 158, 159,
160, 161, 162, 168, 195, 196, 197, 199, 200, 201, 202, 203, 204, 205, 226, 227,
228, 234, 235, 236, 237, 238, 239, 240, 241, 242, 243, 244, 245, 246, 247, 248,
249, 250, 251, 252, 253, 256, 282, 283, 284, 285
Cephesi 20, 21
ihrac iskelesi 228
skelesi 80, 154, 242, 244
Liman 226, 227
Ordugh 226, 227
Sekizinci Kolordu Kumandanl 194
Selahaddin Bey, On kinci Frka Kumandan, On nc Frka Kumandanl'na tayini
39
Selanik 170
Semadirek 157
Servet bint-i Sleyman, Rumelihisar'nda oturan 35
Seyfi, Karargh- Umum stihbart ubesi Mdr 9, 10, 13, 15, 17, 19, 20, 21, 22, 23,
25, 26, 27, 28, 29, 30, 31, 32, 35, 39, 47, 48, 68, 77, 78, 79, 80, 81, 82, 83, 84,
85, 86, 87, 88, 89, 90, 91, 92, 93, 94, 95, 97, 98, 99, 100, 101, 102, 105, 128,
142, 143, 144, 145, 146, 147, 149, 150, 151, 152, 153, 154, 157, 158, 159, 160,
161, 162, 167, 168, 170, 178, 179, 193, 194, 195, 196, 197, 198, 199, 200, 201,
202, 203, 204, 205, 210, 218, 233, 235, 236, 237, 238, 239, 240, 241, 242, 243,
244, 245, 246, 247, 248, 249, 250, 251, 252, 254, 264
Seyr-i Sefin
348
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Acentas 24
daresi 18
Shepherd, William, G., United Press'in Yakndou muhabiri 211, 212
Sndere 89, 144, 236
skelesi 179
Srbistan 170, 192, 261
Sih 120
Sivritepe 156
Sofya 49, 52, 53, 56, 61
Soandere 72, 265
Soufrne Zrhls 243, 245
Spiegel, Beyolu'nda 163
Stockholm Sefret-i Seniyyesi 130, 131
Stopford, General 263
Suvla 68, 97, 143, 260, 262, 263, 264
Koyu 36, 261
Krfezi 36, 171, 182, 260, 262, 263, 264
Liman 8, 95, 142, 155
Slecik 16
Sleyman, Msr'da esir olarak tutulan Mehmed Cemal Efendi'nin babas 111
Sleyman Paa Trbesi 128, 129
Sngbayr 19, 20, 158, 160
Swiftshure Zrhls 163, 164, 165, 166, 244
ahinsrt 16, 156

am 106
ark Ecnebi Alay 157
ibh-i cezre, bkz. Gelibolu ibh-i Cezresi
iml Grubu (Arburnu) 12, 16, 18, 68, 69
349
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Cephesi 78, 81, 89, 95, 97, 142, 143, 148, 152, 155, 157, 167, 169, 177, 178
irket-i Hayriye 273
vapuru 144
T
Tahlisiye Madalyas 280
Tahsin, Erzurum Valisi 254
Takla Hastahnesi 76, 193, 194
Talhisar 276
Tavan Adalar 164, 166
Tekfurda 14, 18, 53, 54, 108
Hastahnesi 137
Tekke Burnu 72, 80, 96, 97, 98, 144, 145, 148, 152, 167, 225, 226, 227, 228, 239, 240,
242, 243, 244, 246, 247, 249, 250, 251, 253
Terel, Miralay, ngiltere'nin Dersadet ataemiliteri 189
Ticaret ve Ziraat Nezreti 277
Times 35, 43, 102, 163, 182, 185, 206, 259
Trablusam 256, 258
Trakya dr'l-harbi 168
Triad yat 165
Triumph Zrhls, ngiliz 163, 166, 167
Tuna Nehri 261
Turquoise, bkz. Mstecib Onba
Tuzla 67
Gl 8, 32, 36, 142
Trk/ler 3, 4, 5, 7, 8, 33, 34, 35, 36, 37, 41, 42, 43, 44, 54, 59, 61, 63, 64, 68, 77, 103,
104, 113, 114, 116, 117, 118, 120, 121, 122, 123, 125, 126, 127, 132, 164, 182,
183, 184, 188, 189, 208, 211, 213, 262, 265
Erkn- Harbiye-i Umumiyesi 191
siperleri 4, 42, 43, 67, 120, 125
350
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
zbitn 53, 63, 64, 126, 127

Trkiye 64, 77, 190, 229
U
Umr- Siyasiye Mdriyet-i Umumiyesi 108, 140
United Press 211
nc Frka 75
nc Kolordu iml Grubu Ar Mecrhn Hastahnesi 136
ser-y Osmaniyye 110, 112, 270
V
Vangeance Zrhls 166
Varova 261
Vengeance 164
Viyana 46, 277
Viyedenski Courrier Polenski 46
W
Walsh, T., Drdnc Wolister Alay'na mensub ngiliz nefer 140
Wery, Morris, Mariotte Tahtelbahiri mrettebtndan 140
Whitny, Gelibolu ibh-i Cezresi'nde bulunan ngiliz efrdndan 213
Williams, Yzba, Amerika ordusundan 191
Willy Rick Mercy Vapuru 72
Wilson, Amerika sbk Reis-i Cumhuru 184, 188, 190
Y
Yalova 13, 248, 275, 277
Hastahnesi 210, 276
351
No:
Belgenin Konusu
Yarmca bataryalar 18
Yedinci Frka Cephesi 24
Yeni Zelanda
askerleri 10
esirleri 10
ktat 9
Yeniiftlik 147
Yeniky skelesi 95
Yeniehir 243
Burnu 79
tabyalar 24
tarassud zbiti 148
Yeildere 158
Yeilsrt 157
Yeiltepe 19, 20
Yirmi Yedinci Piyade Alay 171, 172, 173
Yunanl 157
Ykseksrt 78, 87, 169
352
Sayfa
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
Z
Zembrzuska, Wanda, Madam, Otro, Denevre gazeteleri muhbiresi 47, 48, 52, 53, 56,
60, 61, 65
353

(Anı) BDAGM - Osmanlı Belgelerinde Canakkale Muharebeleri 1 PDF

Caricato da

Informazioni sul documento

Titolo originale

Copyright

Formati disponibili

Condividi questo documento

Condividi o incorpora il documento

Opzioni di condivisione

Hai trovato utile questo documento?

Questo contenuto è inappropriato?

Copyright:

Formati disponibili

(Anı) BDAGM - Osmanlı Belgelerinde Canakkale Muharebeleri 1 PDF

Caricato da

Copyright:

Formati disponibili

T.C.

Conkbayr muharebeleriyle dmann anakkale Cephesi'ndeki son

Austos 1915 tarihleri arasndaki olaylar anlatan belgelerden oluan bu ilk

KISALTMALAR ................................................................................. XXXVII

anakkale Boaz'nda uygun yerlere istihkmlar yaplp fenerler

Goeben Zrhls'yla Breslau Kruvazr'nn Boaz'dan ieri

Almanya Hkmetince Osmanl Devleti'ne satlmasna karar

Dman sava gemilerinin anakkale Boaz'na saldrmas

ngiliz donanmasnn anakkale Boaz'ndan kacak gemilere

Boazlarn savunmas iin iki adet denizalt alnmasnn uygun

anakkale Boaz dnda toplanan Mttefik donanmas arasnda

anakkale Boaz giriinin ngiliz gemilerince bombaland .......

anakkale Boaz, Tekke Burnu aklar ve mroz taraflarnda

anakkale'nin giriinde bir torpile arpan Saphir adl Fransz

3. Kolordu dahilinde yeni tekil olunan 19. Frka

anakkale giriinde batan Saphir adl Fransz denizaltsndan

3 ubat 1915 tarihinde kar ve sis sebebiyle anakkale Boaz

ngiliz ve Fransz donanmasnn anakkale'nin d istihkmlarn

ngilizlerin anakkale giriindeki istihkmlar susturduklar

Mttefik donanmasnca anakkale Boaz giriindeki tabyalarn

Mttefik Donanmasnca Burhaniye, Erturul ve Seddlbahir

Avusturya ordusundan anakkale'de kullanlmak zere uygun

Mttefik sava gemilerinin Seddlbahir ve Kumkale'yi

Bozcaada'da bulunan Mttefik donanmasnn bir Trk ua

2-3 Mart 1915 tarihlerinde Mttefik donanmasnn Bolayr, Yldz

anakkale Boaz ile ilgili olarak bilgisinden yararlanlmak

Mttefik devletlerin karaya da asker kartlmak suretiyle

Saros Krfezi'nde dolaan ve torpil hattna yaklamak isteyen

4-5 Mart 1915'te Mttefik donanmasnn Saros Krfezi'ni

Saros Krfezi'nde ate aan bir Mttefik zrhlsnn Mecidiye

ngiltere ve Fransa'nn, talya'y anakkale Sava'na katlmaya

nc Kolordu ve Mevki-i Mstahkem Kumandanlklarna

9-10 Mart 1915 tarihlerinde Mttefik donanmasnn Kumkale ve

Malta'da ngiliz ve Franszlarn asker topladklarna dair alnan

Savata gsterdii stn gayretlerinden dolay Mustafa olu

anakkale Boaz'nn Mttefiklerce zorlanmas sebeplerine dair

Pire Liman'na gelen Kanada Fransz hastane gemisi

Mttefik donanmasnn 19 ubat 1915'te anakkale Boaz'na

Muarz Krfezi'ndeki bir kruvazrn merkez tabyaya mermiler

14-15 Mart 1915 tarihlerinde Mttefik donanmasnn Bolayr ve

Mttefik donanmasnn anakkale Boaz bataryalarna kar

Sarmsak mevkiini bombalayan ngiliz kruvazryle bir dman

Avusturya-Macaristan'n sahip olduu denizaltlardan birkan

Beinci Ordu Kumandan Mir Liman von Sanders Paa'ya

Padiah'n hizmetine mahsus Erturul Vapuru'nun dman

Saros Krfezi'nde gemilerin grld / Bir zrhlnn Burgas'

Franszlarn Mondros'ta iskele ina ettikleri / ngilizlerin igal

Mill Osmanl Telgraf Ajans muharrirlerinden Hseyin Kzm

Mttefik sava gemilerinin Akay ve Edremit Krfezleri'ne

30-31 Mart 1915 tarihlerinde Mttefik donanmasnn Saros

14 ve 15. Kolordu Kumandanlklarna Trommer ve Weber

Mttefiklerin bir torpil arama gemisinin batrld / Osmanl

Mttefik donanmasna ait torpil arama gemilerinden birinin

Mttefik donanmasnn Saros Krfezi, ntepe ve Yeniky'

Avusturya Donanma Cemiyeti'nin Osmanl Ordusu'nun

13 Nisan 1915'te Mttefik kuvvetlerine ait birer zrhl, torpido ve

Almanya Devleti tarafndan Bahr- Sefid Boaz Kumandan

Roma ataemiliterine gre anakkale'ye yaplan saldrnn

18 Mart 1915 tarihinde Mttefiklerin anakkale Boaz'n ele

imenlik, Hamidiye, Mecidiye, Dardanos ve Rumeli

Asker amala kullanlmayan ehzde Sleyman Paa Trbesi'nin

Bozcaada zerinde keif uuu yapan Osmanl uaklarnn

Osmanl Ordusu'nun anakkale'deki baarsndan dolay Pete