Sei sulla pagina 1di 467

Acerca de este libro

Esta es una copia digital de un libro que, durante generaciones, se ha conservado en las estanteras de una biblioteca, hasta que Google ha decidido
escanearlo como parte de un proyecto que pretende que sea posible descubrir en lnea libros de todo el mundo.
Ha sobrevivido tantos aos como para que los derechos de autor hayan expirado y el libro pase a ser de dominio pblico. El que un libro sea de
dominio pblico significa que nunca ha estado protegido por derechos de autor, o bien que el perodo legal de estos derechos ya ha expirado. Es
posible que una misma obra sea de dominio pblico en unos pases y, sin embargo, no lo sea en otros. Los libros de dominio pblico son nuestras
puertas hacia el pasado, suponen un patrimonio histrico, cultural y de conocimientos que, a menudo, resulta difcil de descubrir.
Todas las anotaciones, marcas y otras seales en los mrgenes que estn presentes en el volumen original aparecern tambin en este archivo como
testimonio del largo viaje que el libro ha recorrido desde el editor hasta la biblioteca y, finalmente, hasta usted.
Normas de uso
Google se enorgullece de poder colaborar con distintas bibliotecas para digitalizar los materiales de dominio pblico a fin de hacerlos accesibles
a todo el mundo. Los libros de dominio pblico son patrimonio de todos, nosotros somos sus humildes guardianes. No obstante, se trata de un
trabajo caro. Por este motivo, y para poder ofrecer este recurso, hemos tomado medidas para evitar que se produzca un abuso por parte de terceros
con fines comerciales, y hemos incluido restricciones tcnicas sobre las solicitudes automatizadas.
Asimismo, le pedimos que:
+ Haga un uso exclusivamente no comercial de estos archivos Hemos diseado la Bsqueda de libros de Google para el uso de particulares;
como tal, le pedimos que utilice estos archivos con fines personales, y no comerciales.
+ No enve solicitudes automatizadas Por favor, no enve solicitudes automatizadas de ningn tipo al sistema de Google. Si est llevando a
cabo una investigacin sobre traduccin automtica, reconocimiento ptico de caracteres u otros campos para los que resulte til disfrutar
de acceso a una gran cantidad de texto, por favor, envenos un mensaje. Fomentamos el uso de materiales de dominio pblico con estos
propsitos y seguro que podremos ayudarle.
+ Conserve la atribucin La filigrana de Google que ver en todos los archivos es fundamental para informar a los usuarios sobre este proyecto
y ayudarles a encontrar materiales adicionales en la Bsqueda de libros de Google. Por favor, no la elimine.
+ Mantngase siempre dentro de la legalidad Sea cual sea el uso que haga de estos materiales, recuerde que es responsable de asegurarse de
que todo lo que hace es legal. No d por sentado que, por el hecho de que una obra se considere de dominio pblico para los usuarios de
los Estados Unidos, lo ser tambin para los usuarios de otros pases. La legislacin sobre derechos de autor vara de un pas a otro, y no
podemos facilitar informacin sobre si est permitido un uso especfico de algn libro. Por favor, no suponga que la aparicin de un libro en
nuestro programa significa que se puede utilizar de igual manera en todo el mundo. La responsabilidad ante la infraccin de los derechos de
autor puede ser muy grave.
Acerca de la Bsqueda de libros de Google
El objetivo de Google consiste en organizar informacin procedente de todo el mundo y hacerla accesible y til de forma universal. El programa de
Bsqueda de libros de Google ayuda a los lectores a descubrir los libros de todo el mundo a la vez que ayuda a autores y editores a llegar a nuevas
audiencias. Podr realizar bsquedas en el texto completo de este libro en la web, en la pgina http://books.google.com

s
*

fr

THESAURUS
HISPANO-LATINUS'
UTRIUSQUE LINGUiE
VERBIS ET PHRASIBUS ABNDANS:
PRlMUM

P. BARTHOLOMJSO
e Socictate Jes inventas;

BRAVO

D E I N D E

P. PETRO DE SALAS
ex eadem Societate locupletatus.

Postea multis dictionibus, fbrmulisque elegantibus auctus & excultusparticulisque ad orationem perpoliendam obiter explicatis,
iilustratus

sl

P. VALERl ANO REGEJO lN


Provincia Castellana ijttsdem SatietatIs Humaniorum litterarum Profcssore.
Editio Novissima auctior & emendatior.

x
*-

BRC1N0NF SH^

R.'WW

NOS DON AGUSTN DE ALMARZA , PRESBTERO,


Doctor en ambos Derrchos, Abogado de los Reales Consejos , In
quisidor Ordinario, Dignidad de Tesorero de la Santa Iglesia Cathedral de esta Ciudad, en lo espiritual , y temporal Provisor, y Vi
cario General por el limo. Sr. D. Gavino de Valladares y Mena,
por la gracia de Dios , y de la Santa Sede Apostlica Obispo de
Barcelona , del Consejo de S. M. , &c.
POr las presentes damos, y concedemos licencia, y facultad Va
lero Sierra, Librero Impresor de esta Ciudad, para que pueda
reimprimir el Libro : Thesaurus Hispano- Latinus utriusque Mvgucc
verbis, &frasibus abundans, escrito por el Padre Valeriano Requejo , de la CompaIa de Jess , segn , y al tenor de el original que
ha presentado; cuyo fin mandamos expedir las presentes , firmadas
de nuestra mano , selladas con el Sello de S. S. lima. , y referendadas por el infraescrito Notario. Dadas en Barcelona 19 de Diciem
bre de M9o.
De Almarza, Vicario General.
Por mandado de S. S.
Jacinto Barns , Presbitero , Notario.

Avisos para mejor aprovecharse de este Thesauro.


Los vocablos , que en algunos Autores empiezan con c , como
gahurda , c cobra , cumo , &c. en este Thesauro los has de buscar
en la Z Zahurda , zozobra , zumo , &V.
Las letras que veces se escriben una por otra , son B por V,
f por Z , G por J , X , y al contrario ; y asi , quando no hallas
en la una , busca en la otra.
Porque pronunciamos freqentemente sin aspiracin les vocablos
que se escriben con H, sucede veces , aun los doctos, no ha
llarlos en el Thesauro , porque los buscan en la primera vocal de la
diccin, sin acordarse de la H. Buscan v. gr. Alegar por Hlc-gar;
Echizos por Hechizos ; Trro por Hierro ; Oja por Hoja c. ; por
eso cuidado con la H.
Los nombres propios de Ciudades , Villas , Montes , Rios , Reynos , y Provincias van aparte , al fin del Thesauro', por%l orden
del ABC.
-V
. -V-9'
Las partculas mas notables van de la letra grarfei,, para^que las
halle mas fcilmente eTque quisiste hac?
ni."
<

LECTOR I.
ORationis partculas loco , & temporc adhibitas ad
utriusque linguas & latina , & vernacular elegantiam , vel maxime facer , nemo Grammaticae peritus
ignorat. eque enim ulli unquam contigit in akerutra
exccllere quin eis scite uti nosset. Quare opera pretium
me factumm putavi , si opusculum de utriusque linguai
particulis , jain semel excussum , non seorsim , ut olim,
sed Thesauro sparsim inclusum ederem , ac vulgarem;
ut qum plurimis prodessem , qui hoc libro utuntur , in
genio florentes. Quibus si consilium meum , operamque probavero , spero fore , ut huic Thesauro pro his,
quibus affluit , orationis divitiis impense studeant ; cum
multa alia viderint , quibus illum augendum , & ornandum curavi. Nam praterquamquod aureas veteris Thesauri formulas , quas desiderabantur , in sedes suas retuli ; complures quoque alias ex laudatissimis Auctoribus
inserui : dictionesque bene multas non prxtermittendas
adjeci. Adde quod antiqua nimis , & obsoleta aut expunxi , aut expolivi , electisque verbis illustravi , putida resecui , languida excitavi , mendosa correxi. Confusamque,
& aggestam verborum ac phrasium sylvam ita ordinavi,
ac disposui , ut qux tibi opus erunt , facilis qum an
tea , & expeditis invenire possis. VALE.

THE"E.

Pag. i

THESAURUS
HISPANOIATINUS
UTRIUSQUE LINGILE, VERBlS
ET PHRASIBUS ABUNDANS.
DE
A

LITTERA

A.

Preposicion es Ad , guando
significa cerca , junto 4 al
guna parte,, lugar como es
tar la puerta. Stare ad januam. Sentarse a la lumbre. Sedere ad
focum. Ai pie de a escalera. Ad primum gradum scalae. la falda del mon
te. Ad radices montis. todas las en
tradas puso gente con armas. Ad omnes
aditus homines armatos opposuit. A los
baos del monte Palatinv le mataronAd balneas Palatinas occisus est. A quatro millas de Roma le sepultaron. Sepultus est ad quartum ab Urbe lapidem , vel
qnarto ab urbe lapide.
Muchisimas veces A indica movimien
to , y es en Latin Ad tambien , como Re
cogerse d bien vivir. Recipere se ad frugem bonam. Volverse d sus maas. Ad ingenimm redire. Llevar el agua tu molino.

Inclinare omnia ad causae sute commodum. Pasarse os enemigos. Ad hostes


deficere. eso tira. Ad istum scopum
collimat. Esto le movi d hacer la guer
ra. Hoc illum ad belli consilia impulit.
Otras veces A es demoetrativa ds
tiempo , y entonces es tambien Ad , como
A lf. de Abril. Quinto, vel ad quintum
Kalendas Majas. A la tarde. Ad vesperam , vespere. A la media noche. Ad
mediam nottem , vel media nocte. A la
fama de su venida se alegraron los Solda
dos. Adfamam adventus ejus miiei erecti sunr. A los primeros encuentros qiud
mal herido. Ad piimum conflictum, vel
primo conflictu graviter sanciatus est. A
esta nueva se turbaron -todos. Ad eum
nncium commoti sunt omnes, la oca
sion vere" lo que he de hacer. Ad tempns
consilium capiam. Al caho dio c..n tirio
al traste. Ad egifronuu 1 omnia verlit.
Esf las contrapoascioemmfi. es I? misaea

~^

AB

AB

que Contra y en Latin Ac!. A los alhagos


se mostr esquivo. Ad blandidas a-perum,
ac diffkilem se prubuit. los ruegos
importunos firme , y constante. Ad impor
tunas preces mmotus , & invictus. A los
lances prevenido , animoso los peligros.
Ad insidias prsemunitus , fortis ad pericula.
los bobos con eso ; que yo bien te co
nozco. Ad populum phaleras ; ego te intus , & in cute novi.
o respondes d los cargos que te ha
cen? Nihilne respondes ad objecta?
palabras locas orejas sordas. Ad
convitia surdus.
esto no supo que decir. Ad haec obmutuit.
A veces A denota semejanza , y es lo
mismo que segun, 6 conforme ,y en La
tin Ad; v. gr. Cantar 4 la harpa las ala
banzas de los Santos. Canere ad cytharam Sanctorum laudes. No danza com
ps. Non saltat ad numerum. Acomodar
se en todo al gusto del auditorio. Ad arbitrium , nutumque auditorum se totum
fingere. Hablar al sabor del paladar , y
r.o la verdad. Ad gratiam , & voluptatem loqui , non ad veritatem. Quiere
vn Ministro 0 su modo. Ad suam formulam Ministrum exigir. Ajustado a la re
gla. Ad legem , & regulam compositus.
Cortado al talle de este. Factns ad huus normam. Al parecer severo. Ad speciem , vel in speciem severus.
Algunas veces se explica con A el mo
do , y el instrumento , como caminar d
pie , cabello. Pedibs , vel equo iter
facere. Huir i vela , y remo. Venlis , remisque fugere. A cencerros tapados se
fueron. Silentibus tubls, & tympanis abierimt. palos los ech de alli. Fuslibus
eos abegit. pedradas los hicieren huir.
CoDJectis lapidibus in fugam yersi sunt.

bada. Rhinoceros, otis.


Abadejo, pescado. Asellus salifii*.
Abahar. Halo , as. Abobadas sopas.
Exhalantes offe , suppressse operculo.
Abalanzarse al peligro. Adire , vel
obire periculum. Dare se in discrimen.
Committere se periculo. Se in aperta pericula mittere. In medios hostes se immittere , se conjicere.
Abandonar. Vide Desamparar.
Abaratar. Minoris vendere.
Abaratado han las Mercaderias. Mi
nora sunr jam mercium precia. Minoris
alerces constant, emuntur , veniunt. Dec/esrunt pretia rerum. Annona vilior est.
A barato lo meteis todo. Permisces ac
perturbas omnia. Nullam rationem sequeris , aut modum.
Abarcas de cuero. Carbatinoe , arum.
Pero , nis. Abarcas de madera. Sculponeie , arum. El que anda con ellas, fculponeatus, a, um.
Abarcar. Coraplector , eris. Comineo,
comprehendo. Abarcais much* , y apretais poco. Dum complecti multa vis, pau
ca tenes. Sequeris quidem multa , sed
pauca consequeris. Pluribus intentus, minor est ad singula sensus.
Abastado. Vide Sobrar , y rico.
Abastecer. Vide Bastimento.
Abatir uno. Aliquem abjicere , de
prime re , de honors gradu de turbare.
Ejus gloriam obscurare, extinguere , ani
mos ejus infringere , spirilus comprimere.
Abatirse , y humillarte. Seipsum demittere , submittere , abjicere. Abatise
el Aguila al suelo. Delapsa est Aquila in
terram. No me abato yo esa* raterias.
Elephantus non capit murem , neque
aquila muscas.
Abatido, y despreciado. Abjectus, contemptus, negleetus;fracto, atque humili
animo , afiictus , jacens.
Abatimiento de animo. Abjectio aniA ANTE B.
mi. Vide Humildad , y desprecio.
Abaceria. Macelknn , i. Abacero. MaAbaxar a cabeza. Caput demiiterc.
cellarius , Salsamentaria , ii.
Aboxarse , agacharse. Demittere se. To
.Abad. Abbas, atis. Archimandrita, tae. le abaxar tos brios. Ego illius animos,
A tal Abad , tal monacillo. Dignum pa
ac spiritus infringam.
tilla opercnlum.
Abaxo. Infra. Mas abaso. Inferis. Co
Abadesa. Ahbatissn , se. Coenobji an- sa de abaso. Inferus , infernus, infernas,
tistita , Monialium prseses.
tis. De abaso. Infern. chete abaso.
Abadia. Abbatia , x.
Mitte te deorsum.
Abe-

v^

mw

AB
Abecedario. Alphabetum , t!. No sabe
el a, ', c. Nec litteras primo limine salutavit. Ne primis quidem elementis est
inauguratus.
Abeja. Apes , vel apis, is. Melissa , ae.
Abejica , Abejuela. Apicula , x.
Abejaruco. Merops, pis. Apiaster, tri.
Abejon. Pseudomolissa , te. Jugar al
abejon. Certare empusae ludo.
Abertura. Apertio, nis. Aperturaj
Abertura de cosa hendida. Hiatus , us.
De la boca. Rictus , us. De la herida.
Scissura , se. Os vulneris. De carta. Re
signado. De casa con llave. Reseratio.
Abestruz. Vide Avestruz.
Abeto , pinabete. Abies , etis.
Abierto. Apertus, reclusus. Vide Abrir.
Abiertas estan las puertas. Patent
porte.
Abigarrado. Variegatus , virgatus.
Abismo. Abyssus , i. Profundsima
aquarum congeries. Hallome en un abismo de miserias. Calamitatibus , & serumais oppressus jaceo. Premor , maceror,
conficior malis,& miseriis innumeris. In
profundum malorum deveni. Proisus nijb.il abest , quin sim miserrimus.
Es un abismo de maldades. Immensa
quaedam vorago est, gurgesque vitiorum.
x omnium scelerum colluvione natus.
Abispa. Vespa , ae.
Abispon. Yespa grandior , mas vespa.
Ablandar. Mol lio , is. Ablandarse.
Moliesco , is. No se ablanda con ruegos.
Nuls precibus flectitur, placatur , mitigatur. Aun al Juez recto ablandan las
lastimas. Rectum quoque Judicem incli
na t miseratio.
Abocar uno. Orationem ejus avertere,
excludere. Quando voy d responder; luego
me abocas , y no me dexas hablar. Cum
ego me ad respondendum comparavii reVente avertis orationem, nec das respon*endi locum.
-Abocar si la anise. Causae cognitionem ad se avocare , avertere. Sui juris
facere quxstionis decissionem.
Abocbonarse. /Estu atfici i confiei.
Abochornado. TEstu confectus.
Abofetear. Colaphizo,as. Colaphos alicui infligere , incutere , impingere.
Abogarpor uno. Causamalicujus agere.
Pio aliquo dicere. Abogar por si. Suam

AB

causam agere.
Aboga de buena gana por los pobres.
Summo studio pauperum causas agit in
judicio. Parres suscipit egenorum. Mise
ros , atque egenoi in forensibus causis,
in judiciis studiosissim defcndit. Ege
norum , ac desertorum homir.um patrocicinium libentissimii suscipit. Pro miseris
patroni munt diligemissim obit , fe
exercet. Diligentissimus est egenorum
hominum patronus.
Abogacia. Patrocinium , i. Patroni
munus. Oratoris olrtcium.
Abogado. Advocatus , i. Patronus, i.
Causidicus , i. Vide Patron.
Es famoso Abogado. Gravissimis in
causis cognitus est , & probatus. In foro,
in forensi munere satis spectatus. In ju
diciis , in forensibus causis, in causarum
patrociniis summa cum laude versatus.
Abolengo , abolorlo. Genealogia , se.
Abollar. Contusioae tumorem excita
re , facere. Abollarse. Percusione intumescere.Tumore ex ictu affici. Abultado.
Contusus, contusione turaen;.
Abominar. Detestor , execrar , abominor , aris.
Abominable. Detestabilis , abominandus, execrandus.
Abominacion. Detestatio , abominatio,
execratio.
Abonanzar el tiempo. Jam ventorum
vis remisit. Jam cieli lacles torva , &
procellosa in serenam,& tranquillam abir.
Dado que abonance el tiempo. Ut jam
tranquillis utamur fluciituis.
Abonar , dar por bueno. Probo , as.
No ha menester que le abonen. Ncllius
approbatione , aut commendatione indiget. Sux illum dotes satis commendant.
Abonar alguna partida en cuentas.
Pecunix summam acceptam referre. i
Abonar saliendo por fiador. Praedem
se pro aquo dare. Cavere alicui , cautionem prxstare. Satisslare pro aliqi;o.
Abonado en hacienda. Locupies , ti?.
Pecnniosus. copiosus, opulentus.
Abono en hacienda. Cautio , satisdao.
Dixo muchas veces en ;s abono. Verbis
illum amplissimis commendavit. Qu pue
des decir en su alieno ? Quid pro illo po>
tes dicere? Qua commtudatk>ne uti?Quid
in eius laude. . predicare?

' Aa
Fla-

-*

AB

Abordar a nave con ctra. Navem navl committere , appellere, admovere.


Aborrecer. Odi , detesior, execror.
Todos le aborrecen. Omnes illum oderunt , odio prosequurMur, odio habenr.
E. t iile in magno civium odio. Est om
nibus offensus , et inviaus. Mrrgnum est
civium in illum odium. Omnia in illum
odia civium ardent. Flagratrfmnium odio,
atque invidia. Omnes illum aversantur,
Ss ab ejus congressu, & consuetudine al>
horrent. Nemo est, qui illum non oderit,
oculis fgiat , anribus respuat, animo aspernctur. Por ves me quieren mi mal.
Tu me civibus odiosum reddidisti. Odia
in me civium ccncitasti , commovisti , incendisti , instruxis. Tua causa civium
inimicitias , & invidiam suscepi , in ci
vium odium. incidi , incurri.
Aborrecible. Detestabilis , execrabilis,
abominandus , execrandus.
Aborrecido. Invisus,odio habitas, odioIBI , invidiosus, offensus.
Aborrecimiento. Odium , invidia.
Abxrrirse. Viam sibi acerbam ducere.
Tiedio vita' laborare , affiei.
Aburrido se fue por ese mundo. Des-i
pe.ratus , ab omnl spe.destitntus , neque
certam viam, sed vagam vitam secutus est.
Aiborto. Abortus,us. Immatnrus partus.
Abortar. Abortum facere. Foetura immaturum edere. Ella tom remedios pa
ra abortar. Ipsa sibi partum medicamen
tos , abegit., abjecit.
Abortivo. Abortivus , immatur editus..
Abotonar. Globulos oceHis sui , indere , inserere , includere. Td se abotonan
los arboles. Jam arbores gemmant , jam
in gemmas turgent.
Abrasar. Uro , comburo , exuro , is.
Concremo , as.Inflammo, as.
Abrsisarse^ Ardes. , es. Flagro , as.
Contlagro , as.
Abrazar. Amplector, complector, eris.
Amplexor , arisv.
En llegando me abraz con mucho amor.
Ut aceessit , i4i meum collum invasit,
meque amantissims eomplexus est. Suo
me complexu re.epit. In meum complexum venit , incurrit. Diu.me complexn
sno tenviit.
Abrazo. Amplexus, us. Complexus, usHo de$pnk A las madre* Je el ulti-.

AB
mo abrazo d sus hilos. Ab extremo com
plexn liberoi um exclusx marres.
Abrego viento. A usier , tri. Africus , i.
Abrevar el ganado. Pecudes adaquare,
adaquatum ducere..
Abrevadero. Aquarium , adaquarium.
Abreviar , resumir lo relatado. Quse
fusins tractata snnt , in pauca conferre,
colligere , ad summam quandam referre,
redigare. Summam facere, conficere eorum , quae dicta suut latius , ac fusius.
Abrevia. Age, propera, festina, finem
fac. Quiero abreviar en esta materia.
Unamquamque rem leviter attingam, pau
cis perstringam.
Por abreviar. In summa , ad summam.
Ut semel dicam. Ne multa, ne muliis.
Quid multa ? Denique.
Abreviatura , cifra. Nota, ae.
Abrigar. Foveo, es. Abrigarse al Sol*
Apricor , aris. Apricatione calescere.
No tengo con que abrigarme. Non habeo , quo me tegam , protegam ; quo frigoris viro propellam , quo me muniam
contra frigoris vim , & inclementiam.
Abrigado lugar. Apricus locus.
Abrigo, alivio. Fomentum , I.
Abril. Aprilis , is. En Abril aguas
mil. Pluviis abundat Aprilis. .
Abrir. Aperio , recludo , patefaci# , is.
Lo que estdcon lave. Resero, as. Lo que
est sellado. Resigno, as. Abrirla mano.
Pugnum diducere.Manum dilatare. Abrir
la boca. Os diducere , aperne. Tener la
boca abierta. Hio , as.
Abrir camino. Viam. facere, aperire.
Abrirse., henderse. Hiseo, dehisco, is.
Abrochar el vestido. Uncinulis vestem
astringere. Infibulo , as.
Abrogar Vide Revocar, y anular.
Abrojo. Tribulus, i.
Abrolo de hierro. Dnrex , icis.
Abroquelarse. Clypeo , vel palma s
tegere i protegere. Cetro se munire. Scutum tes. objicere. Absolver al culpado. Reuns absolvere*
crimine liberare-, liberum dimitiere. En
confesion. Poenitentiae Sacramento aliquem expiare , a peceatis absolvere. Al
descomulgado.. Ecclesiastica. censura aliquem absolvere , anatbematis vinculo
expedire, Eclesiae communioni restuere.
Absolucion.. Ahioluiio , expitio , nis.

Ab-

AB

AC

Cls flamen. La parte de espaa mas ac.


Hispania citerior. La de mas all. Ulte
rior. Ven ac. Huc ades. Para qu viene
con chismes ac , y alll Quid ultro , citroque rumores defers?
Acaba ya. Age i agedum , age jam.
Acaba de salir. Egredere aliquando.
Acaba de determinar , si se lia de lle
var por justicia, por armas. Decernita
aliquando utrum legibus , an armis sit
agendum.
Acabelo de parir. Quod jam diu parturit, aliquando pariat.
Acabar. Absolvo, conficio , finio , Is.
Acabar con toda su perfeccion. Expo
lio , is. Perpolio , perfido , s , ad unguem aliqr.id facere.
Ta lo he acabado. Rem perfeci, absol
v , ad exituu'i perduxi. Ultimam jam- manum , & quasi fastigium operi imposui,
coronidem imposui.
Acabar la oracion antes de tiempo.
Orationem praectdere , abrumpere.
En acabando la oracion , lo hicieron
grande aplauso. Ut finem dicendi fecit,
ubi orationem finivit , terminavit , clau-.
sit , absolvit ; ubi peroravit , ad calcero ,
ut ajunt , pervenit, ingens omnium plausus est consecutus.
Acabe de rato vino. Venit tandm ali
quando. Post longam momm, & expectationem venit.
Acabse. Actum est. Acta res est.
Acab su vida. Animam egit. Fabulan
vitae peregit. Diem suum obiit. Vita functus est. Vide..JWrjV.
No pude acabar contrigo dexar de de
cirselo. Tenori non potui , quin rem illi
aperirem. Non snstioui him de hac re
celare. In animum inducere non potui, na
rem illi indicarem.
Acabalo tu con l , que coumigo aca
bado o tienes. Fac illi rem persuadeas,
per me nulla mora est , quin fiat.
Acabame esto la vida. Hx curae ani
mum roeum confieiunt. Vide Cuidado.
Acab con l. Honnem confecit, pugia
ne confodit No pud acabar con l que l*
perdonase. Impetrare, obtinere ab illo non.
potui , ut homini parcerer, veniam daret.
Est tnny acabado. Morbo, aut aetateconfectus c r.
A ANTE Qt
Acab s- ojici?. Mngs.tslh-<$b. Mu
As, Hic. Del rio ac. Cifra fluviuni.
ele PWfBilC'MS est,
Oy

Absoluto. Absohitus , perfectas.


Absolutamente. Absolut , omnino.
Absorto. In sruporem , & admirntionem raptas. Defixus in re aliqua contemplanda.
Qaed absorto. Admiratione perculsus
obitupoit.
Abstenerse. Abstineo , es . Parco , is.
Temperare sibi in aliqua re.
Abstinencia. Abstinentia ,ae. Parsimo
nia, fiugalitas , inedia.
Abstinente. Qui cibo abstinet , qui in
cibo sibi temperat. Abstinens , tis. Muy
abstinente. Mirific abstinens. Cibi parclfrlXBuC.
Absuelto. Crimine nbsohitus.
Absurda cosa. Absurdus , a, um.
Abuelo. Avus , i.
Abuela. Avia , se. No ha menester
abuela. Sibi saris providet. Neque tutoris eget , neque curatoris.
bueltas de eso. Interim , simul.
Abultar. Amplifico, as. Extnbero , as.
Abultado. Amplus , crassus. Abultada
(de rostro. Ore paulo pien lore.
A bulto. Temer. Vide Bulto.
Abundar , tener abundancia. Abundo,
as. AfHuare frumento , divitiis.
Abundancia. Abundantia , x. Copia,
ubertas , aluentia. Teneis abundada de
todo. Quae natura desiderat , cumulatiss'nr.e possides. Rebns omnibus abundas,
cireumfluis. Nullum necessarium vitae
cultvm requiris. Nihil tibi deest eorum,
<ux ad bene, beateque vivendum requiluntur.
Abundancia, de frutos. Ubertas , fertilitas , feracitas , foecundilas.
Abundante. AfPuens , copiosus , abundans.
Abundantemente. Abund , afflueater,
copiose , satis superque.
Abusiones de viejas. Aniles superstitioaes, anicularum deliriii. No hagas caso
de esas abusiones. Aniles istas supersti-,
tiones abjice , neglige ; nihil cures.Abusar , 6 usar mal. Abutor eris.
Abuso -, mal uso. Abusns , us.
Abutardai Vide Autas da.
Abuvilla Upupa, ae.

AC

AC

. Oy te acataron mis contento!. Ho


dierna dies Qmni ms in.posrerum voluptate privavit , cmnis raihi Istitiae fiuem
attulit , nullumin omne rempus jucunditali locum reiiquit , omnem mihi lretandi causam in perpctuum sustut.
Acabados unos trabajos, vienen otror.
Molestke molestias excipiunt. Curae curis
snbeunt. Vix molestiis conquievi , cum
lix.incidunt gtaviores.
Acabaronse las diferencias. diuturisis dissensionibus conquievitaus. Acc'urata illa , & Inlmicitih incsr.sa coatentio
subiata est , atque sepulta. Illa simuliatum incendia non consopita modo , sed
plan extincta snnt , atque deleta.
No acabo de persuadirme , que han de
aeado sus pasiones. Nondum addueor, ut
oredam, simultates illos ex animo abjecisse. No acaba de escarmentar. Nondum
cavere didicit. Antes de acabar de con
valecer, se puso en camino. Nondum con
firmara valetudine, se in viam dedit. Sin
acabar de cerrar la herida , entr en ba
talla. Nondum obducta cicatrice , praelium inivit.
No acaba de decir de las costumbres
estragadas de su tiempo. Corruptos saecult sui mores usqne exagitat , vitia passim insequitur , ubique insectatur. No
acabo de admirarme de la negligencia
del hombre. Usque miror hominis incuriam. Mirari satis hominis negligentiam
non queo.
Seria nunca acabar. Longum nimis esset, ac plan infinitum, omnia persequi.
Mullis finibus mea terminaretur oratio,
nullis terminis consisteret , nulhun finem esset habitura. Si reliqua dicen do
prosequi vellem , non possem intra pros
criptos orationis terminos continen".
Por no ser largo quiero acabar. Ne
longius, quam par est, augeatur oratio,
brevi multa complectar. Possem hoc lo
co evagari latis, ni me temporis angus
tiec ad brevitatem compellerent. Vide
Largo , y Abreviar.
Acabas de salir, y quieres volver! Mo
do egressus es , & regredi cupis? /'cabo
de recibir una carta del Rey , en que me
monda fifc. Modo accepi Regis littera? ,
quibus mihi prescribit, &c.
Acabar^r'Ieer. Periego, i^. Acabar

de escribir. Perscrtbo, is. Acabar de con.,


tar. Perseco) as; & sic de mullis.
A cada paso. Passim. cada trique
te. Ideutidem , subinde. A cada persona,
cabeza. Viritim , singulis. A cada ne
cio le agrada su necesidad. Suus cuiqne
simiae catulus pulcher. A cada puerco le
viene su San Martin. Stat sua cuique dies.
Acaecer, acontecer. Accidit, contingit , evenit , obvenit , usuvenit , fit.
Acaeci, que i.-*c. Casus tulit, fortuna
tulit. Casa factum est. Casus incidit. For
te evenir. Fortunae placuit , ut &c.
s.caecen , suceden muchos trabajos
los hombres. In multas passim miserias,
& calamitates nomines incidunt. Esr hu
mana vita inuitmeris fortunae telis obno
xia , exposira , proposita. Humanus animus et vario rerum evenru perpetu fluctuat. Vr casus humanam vitam afiigunt.
Acaecimiento. Casus , us. Eventus, us.
Eventum , i.
Acallar alguno. Placare aliquem, ejus
querelas sedare, comprimere. Qsiemlo homini satisfacere. Acallar al nio. Vagitimi , sive fletum infaatis demulcere,
cantu sopire, lenire.
Acanalar. Strio , as. Strias facere.
Acanalado. Striatus , canaliculatus.
Acaonearse. Scipls se mutuo petere.
Acardenalado. Lividus, sugillatus, vibicibus fcedatn, livore nigrescens.
Acariciar d uno. Blandissim aliquem
tractare, demulcere , suavissim appellare , benignissim habere. Blandiri alicui.
Blandidas alicui adhiberc. Festivum, &
blandum se alii praebere , exhibere.
Acarrear. Veho , inveho , is. Importo,
as. Merces ultro , cit roque vectare.
Acarreo. Vectura , m. Invectio, nis.
Todo le viene de acarreo. Omnia aliunde
habet. Nihil illi domi nascirur, aut pro
venir de suo.
Acaso de (quien duda) Forsan , Forsi-'
tan , forrassis, ibrtasse. 'caso se Itace
mala por no trabajar. Fortasse ab igna
via morbum simular. Acaso querreis sa
ber en qu par. Forsiran requiretis,
quem habuerit exirum,aur quorsum evaserir. Acaso (de quien pregunta) An,
utrum , num. Quiso acaso competir con
migo en materia de pulpito? An decerrare mecum volu-ir contentione dicendi?
lDet-

E.--

P1

AC
Desmerecelo acaso el que lo pide ,
aquel para quien se pide? Utrum is , qui
petit,anis, cui petitur , indignus esi?
Acaso {casualmente) Fon, casu. Encon
trle acaso en el camino. inter eundum
in ium fort incidi. Casu llum in id
nere oflendi. Si acaso. Si forte. Si no es
acaso. Nisi fort. Si no es acaso que lo
tienes por pesadumbre. Nisi forte gravaris. Nisi forte "molestum tibi est.
Acatar. Vide Respetar.
Acatamiento. Vide Respeto. En vues
tro acatamiento habia yo de hacer tal cosa ? in conspectu vestro id facerem? Id
in me admitterem?
Acatarrado. Distillatione affectus.
Acaudalar. Paro, comparo, acquiro,is.
Acaudillar. Duco , is. Ducto , as.
Accidente Accidens , tis. De enferme
dad. Symptoma, atis. Diole un acciden
te. Symptomate correptus est.
Accidental cosa. Fortuitus, a, um.
Accion , derecho. Actio , nis. Jus, ris.
Accion tengo d pleytear de nuevo. Jus mihi est ex integro agendi. No tiene accion
cobrarlo. Non habet jus exigendi.
Accion , hecho. Actio , facinus , oris.
fio es accion agena de sus costumbres.
Facinus ab ejus moribus non abhorret.
Acciones de estrivos. Lora stapedum.
Acechar. Insidiose observare. Per ri
mas , aut cancellos inspicere.
Acecinada carne. Caro salita, sale durafa , condita.
Aceda cosa. Acerbus , acidas, a, um.
Acedia. Acerbitas , atis. Acor , oris.
Acedarse. Acesco, coacesco , is.
Acedera , yerva. Acetaria , se.
Acelerar. Vide Apresurar.
Acelga. Beta, ae.
Acemila. Mulus , i. Vide A*.
Acea. Hydromila , ae.
Acendrar la plata. Argentum excoquere , purgare. Plata acendrada. Pustulatum argentum.
Acenavia. Pastinaca , ae.
Acento. Accentus, us. Prosodia, ae.
Acentuar, escribiendo. Verba suis apictbus notare , insignire. Hablando. Recte pronuntiare, & etferre syliabas.
Acepillar. Dolo, as. Dedolo, as. Runcina lignum polire , levigare.
Aceptar personas, Personae piegis,

AC

qum dig-nitatis rationem habere. Personam potius, qum merita respicere.


Aceptador de personas. Personarum
acceptaior. No soy aceptador de personas. Non is ego sum , qui in conferendis
praemiis , & mandandis honoribus, personam potius spectem, qum merita. Dignitati , ac meritis cujusque faveo, non personae. Non hominis specie , aut benevolantia.sed virtute , & quitate ducor.
Expendo cujusque merita, personam nihil curo.
Accepto. Acceptus alicui , gratus.
Acceptar el partido. Conditionem accipere , admitiere. Aceptar la herencia.
Adire haereditatem. Aceptar la apuesta.
Restipulor, aris.
Aceptacion. Acceptio , onis. Acepta
cion de herencia. Haereditatis aditio. D*
apuesta. Res tipula tio , nis.
Acequia. Incile , is. Aquae derivatio.
Acerca de esto. Hac de re. Super hac
re. Acerca de esto hablaremos largo en
otra ocasion. Super hac re plura alias.
Tengo que avisarte acerca de esto. Habeo pro ista re quod te moneam.
Acercarse. Appropinquo , as. Proprius
accedere , adventare. Mira que se acerca
la muerte. Cogita tibi mortem imminere,
obitusque diem prop esse.
Acercdn. Stirpitns , radicits. Cortla
cercn la oreja. Auticulam stirpa
prtecidit , ab imo resecuit.
Acerico de alfileres. Aciarium , i.
Acero. Vide Azero.
Acertar en cosa de duda. Recte conjicere , rem attingere. Acertaste , diste ev
ello. Rem acu tetigisti. Tiraste ti mi , y
acertaste otro. Alium percussisti , me
petiisti. Acert pasar por alli el Ciru
jano , quando le hirieron. Forte Chirurgus piaeteriit , cum vulneratus est.
Acertar la cura. Scit medicinam fa
cete, oportunum remedium adhibere. No
acierta explicarse. Haeret in verbis,
quibas mentem explicet. Quae jeit cogttat , segie expedit.
. .
Acertada cosa. Sapiens , pfudens, scitus , a , um.
,+ .Jt'C'L ;
Mas acertada fuera. CorrtusTiitt foret.
Hars una cosa muy acertada en despe
dirle. Sapientar feceris , r*m prudenlia .
tua dignanj gesserii , si eunU^imiferis. .

AC

Consultissimrrra erit hominem dimiffere-.


Tuvo por muy acertado retirarse. Con
sultais hnbuit pedem referre.
Acertadamente. Scit , scientr.
Acierto en obrar. Scientia, oe, prudentia , periri.i. En discurrir. Prudens conjectura , scita cogitatio.
j-celar. Vide Aceptar.
Aceite , aceitera , aceitero, aceituna,
aceituno. Vide Az.
Acezar. Anhelo, as.
Acezo. Anhelitus , us.
Achacarle algun delito. Culpam , aut
crimen in aliquem conforre , derivare,
conjicere , transcribire. Noxam alicui adscribere, aitribuere. Hizo gran fiesta de
lo que le achacan. Calumniam maximo
plausu tiilit , risu maximo excepit.
Achaques, razones aparentes. Causae,
excusationes , praetextus. Achaques para
no dar. Tenacitarii velamenta. Poner
achaques quanto le mandan, Obtendere
velamenta consumaciae , aut inertix. Per
ctas & inanes causas obsequium exuere,
imperium detrectare , obedientiae vim
cludere. Mandme que con algun achaque
no le dejase entrar. Praecepit , ut per
aliquam causam illum excluderem. Con
achaque de deudo venia muchas veces 4
tu casa. Per causam afnnitaiis domum
ejus ventitabat. Tomar algo por achaque.
Causor , aris. Tomando por achaque que
clia ajo, le ech mal pareciendo. Causaius all-fetorem, superb hominem repulit. chaques del cuerpo. Affectavaletudo,
corporis imbecillitas. Con achaques ya de
viejo. Senectute affectus. Senectutis malis debilitatus. Achaques de Fiemes por
no le ayunar. Acessaei luna. Excusadosem quseris, quo minus officio satisfacas.
Achacoso. Valetudinarius. Ando acha
coso. Valetudine utor minus prospera.
Tenui, & infirma valetudine utor. Corpore imbecillus , & infirmus sum.
Achicar. Vide Acortar. Achica compa
dre , y levareis tagala. Immane quan
tum auges, & afnngis. Parcis, ac veris.
Achicoria. Intybus sylvestris.
Achocharse. Ingravescente tetate men
tis aciem htbe?cere , hebetari.
Aciagos di:s. Atrie dies. Vide Az.
Acibar. Atoo , es.
Acicalar. Ferrum lxvigare , pore.

AC
Acicalado. Ltevigatus , laevis , e.
Acipreste. Archipresbyter , eri.
Aclamar, victorear uno. Acclamare alicui, plausum illi dare. Ltetis voctbus , festivis clamoribus in ejus laudera
personare lo triumphe.
Aclamacion. Plausus , sus. Acclamatio.
Aclarar el color. Colorem diluere.
Aclararse la voz. Vocem clarescere.
Aclararse lo turbio. Turbida sedari, limum aut faeccm consider, subsidere. El
Cielo , el dia. Coelum sudum fieri , discussis nubibus serenari.
clararse las cuentas. Rationes ita
suppurare , ut liqueant , &.constent.
.cocear, y pisar. Pessumdare aliquem,
calcibus petere, abjicere, percistere, pedibus subigerc , conculcare.
Acoger d alguno,. Suis aliquem tectis
excipere. Acogerse algun lugar. Recipere se aliqu.
Acogedor. Receptor , receptator.
Vo tengo quien me acogor sino d vos.
Omne perfugium in te uno mihi positum
est. Tamquam ad aram , porrumque securum ad te confugio. Unus mihi es, in quo
conquiescam , ad quem tamquam ad por-.
tum c naufragio me conferam , me recipiam.
Acogimiento , S acogida. Receptas,
tus. Refugiuni, perfugium , asylum.
Acogida que se hace al huesped* Hospitalitas, tis. /cogida de ladrones. 1.atronum receptaculum.
Acometer. Invado , adorior , aggredioi,
eris. En la guerra. Prcelium committere,
signa conferre. Manus cum hoste conserere , concurrere , confligere.
Acometime d traiciun.Me tergo inermem aggressus est. Per insidias in me
excepit, ex improviso adortus est. Ex insidiis in me irruit. Incautum , & imparatum tergo petivit , oppressit.
Acometimiento. Impetus, incursus , us.
Irruptio , uis. Vide -salto.
A como? Quanti ? cmo st venden os
carneros? Quan ti verveces veneunt? A
como acudi el trigo. Quotuplum frucrum
agri retulerunt?
Acomodar uno de aposento. Accomodare aHcui de habitatione. Acomodarse
al tismpo. Cedere tempori.
Acomodarse al gusto del auditorio. Ad
ar-

AC
srbifrium , liutumquc auditorum se toturh
fingere, & accomodare. Servire scenx. Al
gusto del Seor. Genio domini obsequi,
inservire, morem iili gerere.
Acomodarse en favor de alguno. In farruilatum alicujus se dare, se in ejus obequium mancipare. Aiiquem sibi deminum
asciscere , cooptare. d ejus obsequlum
suscipi , ascisci , admitti.
Acomodada cosa. Accommodatus , appositus , aptus , commodus, idoneus.
Acomodadamente. Commod.
Acompaar. Comitor , aris. Prosequor,
rnbsequor , assec tor , aris. Comitem se
alicui dare , exhibere.
Acompaarse con -gente ruin. Cum reipubllox faece sermo iili eit,& consuetudo . Cum improbis , & audacibus congreditur. Cum impuris nebulonibus , & aleatoribus per urbem vagatur. Flagitiosorum grege stipatus incedit.
Acompaamiento. Comitatus , us.
Fue y vino con grande acompaamien
to. Magna civium frequenria deduxit illom , ac reduxir. Multis ,& magnls viris
comi tan tibus , prosequentibus; magna ci
vium multitudine septus , magno nobilissimorum civium numero stipatus abf,
& reversas est. Nobilsima juvenum frequentia euntem, redeuntemque prosecuiu est.
Aconsejar. Alicui suadere , consilium
dare , praebere. Qu me aconsejas.^ Quid
mihi auctores? Quoddas consilium? A con
sejote que no entras en la Ciudad. Auc
tor tibi sum, ne te urbi committas. T no
me digas , porque no bago yo lo que
.consejo otros. Nec roe ad formulam
meam exigas.
Aconselarse con personas doctas, y te
merosas de Dios. Viros doctis -imos, &
fimentes Deum in consilium adhibere.
Cum religiosis , doctisque viris consilium
nire.
Acontecer. Vide Acaecer.
Acordadas voces. Voces consonae.
Acordar , resolver. Decerno , sratuo,
constituo ,is. Vide Determinar.
Acordar rf otro. Admoneo , es. Moneo.
Bien haces en acordarmelo- Bese mones.
Bene facis, quod me moneas. Una cosa me
acuerda otra. Aliudex aliomihi occurrit.
Acuerdame una cosa muy honro' a. Rem

AC

mihi satis gloriosam commemoras, in memoriam redigis, revocas. De re san pulcherrima mentionem facis. Pulcherrimi facti memoria meum animum rei'ricas.
Acordarse. Memini , isti. Commemini.
Memoria teneo. Reminiscor , recordor.
Tarde has acordado. Sero experrectus es.
Acuerdate de tu vida pasada. Supe
rior'!.; vitae acta in memoriam revoca. Re
di in memoriam vitx superioris. Vitae ar
tae spatia respice. Repete superioris vitae
memoriam. Excita memoriam ad ante actse vitse cogitationem.
Siempre me acordar d la merced que
me hiciste. Erit beneficii tui memoria
meo animo seiflper ir.fixa , in mente semper hxrebit mea, apud me semper extabit, animo meo numquam excidet, nulla
oblivione delebitur , numquam inteiii;oritura est. Tuum in me beneficium memo
ria perpetu tenebo. Tanti meriti memo
riam perpetu conservaba, retinebs, benevolentia colam sempiterna.
Acornear. Cornu petere.
Acorralar uno. llominem circumclud*re, intercludere , lntercipere, Acorra
lado. Circumclusus. Vide Atajar.
Acortar. Praecido, is. Decurto, as. Al
razonamiento. Aliquaex dicendis omitie
re, piseterire, pretermitiere.
Acorvarse. Incurvescere , curvan.
Acorvado. Curvatus, incurvus, a,um.
Acosar al tero, las furas. Taurum,
ant leras agitare. Acosar , perseguir
alguno. Aiiquem persequi , insectari.
Acostarse, estar acostado. Cubo, as.
Irse d acostar. Cubitum ire.
Acostamiento. Emeritum, ti. Merces,
dis.
/costumbrarse. Assuesco , consuesco,insuesco. Soleo, es. Dare se in consuetadinem No acostumbro acostarme sin exami
nar la conciencia. Nisi conscioatia discussa , cubitum ire non soleo.
Acostumbrada cosa. Solitus , assuetns,
usitatus. No acostumbrada. Insolitus, insuetus , inusitatus , a , um.
Acostumbrado estoy trabajos. Labo-.
res satis multos expertus sum# perpessus
sum, tuli, sustinui. Labores ferre, perfer-,
re consuevi. In laborlbus sis fcxercitatus. Obdurui ad labores. Cailuas ad la
bores obduxi.
8
te#>

fo

AC

AC

Acotar. Vide Alegar. A quien acota? signis , conspicua , cesuris eleganter dii
(ironic) Prseclaro se teste, aut auctore tincta.
.;
tuetur.
Acuchillarse , reir con espadas. DiAcovardar uno. Deterrerc aiiquem, gtadior, aris. Gladiis se mutuo petere,caeejus animum frangere , infringere , timo- dere. No hay mejor cirujano, que el bien
rem illi incutere, injicere. Fio te acobar acuchillado. Rerum agendarum scientia,
des , ni amilanes. Ne animum abjicias, agndo comparatur. Morborum patientia
ac despondeas. Ne contrahas , ac demit- medicum me reddidit.
..
tas animum.
Acudir. Accurro , is. En las dudar
Acrecentar. Augeo , adaugeo , es.
acudir al Maestro. In dubas magistrum
Con tan ilustres hechos habeis acrecen consulere.
tado vuestra honra , y hacienda. Tantis
Acude mucha gente d nuestra Iglesia.
rebus gestis , magna tibi accessio facta Multi ad oedem nostram ventitant, temest , & fortunae , et digniratis i fortunas, plum nostrum frequentant. /Edes nostra
c dignitatem auxisti,amplificasti: multum maxime celebratur civium frequentia.
tibi additum est , & fortudarum , & gloAcudi mal el trigo ogao. Angust
xiae: multum tibi, & fortunarum , & ho- obvenit frumentum hoc anno. Exiguos
noris accrevit.
fructus agri retulerunt. Tenuissimus fuit
Acrecentarse. Augesco, adaugesco , is. hoc anno frugum proventus. Hic annus
Acrecentamiento. Accessio , accretio, frumenti sterilitate insignis fuit, inopia
incrementum. Vide /.amento.
frumenti laboravit.
Acuerdo , memoria. Recordatio , nis.
Acreditar otro. Auctoritate sua aii
Acuerdo, consejo. Consilium, ii. Senaquem tuert , comroendare. Existimationem alicui conciltare , fidem afferre. Si rus, us. Con.silium. Junt a del acuerdo. Sequieres que te diga la verdad , aquello natorum ccetus , concilium. Entrar en
le acredit mucho. Illa res , si quaeris, acuerdo. luir concilium , vel consilium.
magno ei honori fuit , multum dignitatis Tener acuerdo, estar en acuerdo los Oi
attulit. Esta muy acreditado. Magnum si- dores. Senatum , vel concilium habere.
bi nomen fecit , comparavk. Magna est, De acuerdo se juntaron. Ex composito
& preclara ejus existimado.
convenerunt.
)
Con acuerdo de todos se hizo. Magna
Acreditarse. Fidem acquirere , Virtutis & scientiae documentis inclarescere. omuium concordia , omnium consensu , A
Prxclaris naturae dotibus se ipsum com
conspiratione , refragante Destine , cunemendare. Secundam existimationem colli- lis suffragantibus constitutum est.
gere. Bonum numen comparare.
Acuestas llevar. Humeris portare.
Heme acreditado de buen pagador.
Acull. Illuc.
Assecn tus sum, ut bonum meum nomen
Acumular. Vide Achacar. Las cosas,
existimet. La mentira se acredita con al que despues le acumularon, con qunt a pa
go de verdad.Falsh ex vero tules pe ti solet. ciencia las sufri ! sufri digo ? mas cmo
Acreedor. Creditor , oris.
las despreci, y estim en nadai Quae pos
Acriminar alguna accion. Facinus acri- tea in eum congesta sunt, ut sustinuit, dii
ter vituperare , suggillare.
immortales! sustinuit ? imb vero , ut conAcriminador. Objurgator , oris.
tempsit , ac pro nibilo putavit!
Acrisolar. Vide Acendrar.
/. curiar moneda. Argen tum , aut moneAcrisolado. Purgatus , excoctus.
tam cudere , nummum signare.
Acrivar. Cribo, as. Triticum purgare.
Acuadores de moneda. Monetarii,
Acrivillado de heridas. Multis vulneri- orum. Viri monetales.
bus confossus.
Acusar. Accuso , as. Criminor , aris.
Activo hombre. Impiger, celer in agen- Arcesso , is. In jas , vel in judicium aii
do.
quem vocare. Deferre numen alicujus . Ex
Acto de letras. Vide Conclusion**.
jure marra consertum vocare. Conferre
Actor. Actor, oris. Vide Acusador.
crimina in aiiquem. Agere , vel facer*
Acuchillada ve stido. Vesii caesuiis in- reum. Crimea alicui objicere.

'" v'

Acm*

AD

AD

A\

Adelfa, mata. Nerium, RhododaphAcatar por escrito. Subscrlptlonem com


ne , es.
pone re. El que acusa por escrito. Subs
Adelgazar. Attenuo, as. Extenuo, a?,
criptor , oris.
Acasar falsamente. Calumnior, niaris. Acuo , is. Procudo , fe. Exacuo , is.
Adelgazar la voz. Vocem deducere.
Falso acensare , falso insinuare. Falsum
Adelgaza, y apura mucho les cosas.
crimen alicui objicere , im ponere , objectare. Calumniam in insontem texere. Ex Rem diligentsima discutit , subtilissim
unius , vel alterius verbi captione crimi- disputat , accuratissim examinat, exaenandi ansam arripere. Verbi ambiguita- tissim expendit , singula ad calculos
te ad calumniam abuti. Falsum testirao- vocans. Serupulosa diligentia, vel tenuissimos apices explorat.
nium in aliquem dicere.
Adaman. Gestus, us. Qu haces adema
Acusacion. Accusatio , actlo , delatio,
insimulario. Por escrito. Subscriptas. nes ? Quid est , quod gestis?
Adems de eso. Proetere, insuper, hoc
Acusacion falsa. Calumnia , x. Acusa
amplios. Adems de ser bobo , es misera
cion de burlas. Cavillatio , nis.
Acusador. Aecusator , actor, oris. Que ble. Non modo fatuus est , verum etiam
lleva la quarta de los bienes confiscados. tenax, ac deparcus. Praeterquam stultusi
est, etiam illiberalis. Parum crat fatuum
Quadruplator , oris.
Acusador falso. Calumniator. Syco- esse, nisi sordidus etiam esset.
Adems que. Adde quod. Quid , quod.
phanta , ae.
Adems, que yo no fui de parecer, que
A ANTE D.
pusiese pleyto. Adde quod mihi non est
Adagio. Adagium , i. Parcemia , x.
visiuu, ut lltem intenderet. Adems, que
Adalid , guia. >ux, ais.
corre grandisimo peligro la vida , y ha
Adamado , agraciado. Venus tus.
cienda de los confederados. Quid quod
Adarga. Cetra , te. Pe ta ae.
Adargarse. Cetra se tegere, protegere. salus sociorum summum in periculum, ac
. Adarme de peso. Drachma , ae.
discrimen vocatur?
Adarve. Mnri culmen.
Adentro. Intro. Vide Dentro.
Adelantar d uno en dignidad. Promo
Aderentes. Adj uneta , orum.
el vestido, calza- ?*--
ver aliquem ad superiorem dignitatis ....Aderezar
.
**-** i resarcire, re. .
.
gradum. Algo habemos adelantado la re aut calceos , ---''" -. ' .
Acere.
Para
venderle.
Vestem mterpola
torica con nuestra industvia. Aliquid ora
re , componere, mangonizare, ad illicientoriae laudi nostra attulimus indussna.
dos emptores.
Adelantarse a otro. Alicui , vel ali
Aderezar la comida. Condire cibum.
quem antecedere, anteire , pnecurrere,
Aderezar lo necesario. Parare , quibua
praeirc/Vo se adelante el apetito la ra
paratis opus est.
zon. Ne appetitus rationem praecurrat.
Este se adereza , > compone como muAdelantemonos callandico ver lo que
hacen. Occupemus ex insidiis , quam rem ger. Hic ad foeminarum morem , & lasciviam se comparat. Vide Afeytar.
gerarit. A'del ant aremonos hacerlo pri
Aderezo de comida. Condimentum , b
mero. Id priores facere oceupabimus.
Adelantado. Praefectus , antelatus, De vestido zapatos. Sarcimen , inis,
provinciae Praeses. Pagar adelantado. Concinnatio , nis.
A deshora. Intempestiv.
Pecuniam vel pensionem representare.
Adestrar. Manuduco , is.
Prse tnanu pecuniam dare.
Adeudado. Obterarus. Vide Deuda.
Adelantamiento. Praefectura , *.
Adicion. Appendix, dicis. Corollarium.
Adelante. Perge , progredere. Muy
adelante va. Long processit. En la vir Adinerado. Pecuniosus homo.
Adivas en las bestias. Angina , x.
tud , el no ir adelante es volver atrs.
Adivinar. Divino, as. Praesagio , is.
In virtute non proficere , deficere est. In
virtutis vi non progredi T regredi est. Hariolor , aris , Praesentio , is. Conjicio,
Vaticinor , aris.
Ni atrs, ai adelante. Nec progredi pos. is. Facil
et esto de adivinar. De bac re
nun , nec regredi.
cer-

XA

*t

AD

certam conectnram facere possumus. De


lioc haud dubi, nec falso conjicere licet.
Hac de renonest diiiicilis conjectura,minim obscura est , aut temeraria auguratio. Facili conjectura id assequi possumus.
Adivino. Divinus , i. Vates , is. HarioIus, i. El que adivina por aves. Auspex,
icis. Augur , uris. Por las entraas de
ulgtma res. Aruspex, icis. Por suertes.
Sortilegus. Por seales del rostro. Phisiognomus. Por las rayas de la mano.
Chiromiinticus. Por sueos. Conjector, inlerpres sonu.iorum. Soy yo adivino para
deciros so? Davus sum non Oid pus.
Adivinacion. Divinatio,vaticiniam, augurium., auguratio. Por entraas de ani
males. Aruspicina , se. Por suertes. Sortilegium , ii. Arte de adivinar. Mantice,
es. Auguratus scientia.
Adjetivar. Adjectivum- nomen subs
tantivo aptara, accommodare.
Adjudicar. Adjudico , as. Abdico , is.
Administrar. Administro, guberno, as.
Administracion. Administratio , nis.
Administrador. Administrator , oris.
Admirable. Miror , admiror, demiror.
In admiraiionem rapi , admiratione affici,
teneri. Ni hay que admirar , que errase.
Jiec inltum si erravib.
A<tmir*ble cosa. Mirus , mirabilis, adsnirabilis, mirajidus, admirandus.
Admiracion. Admiratio , nis.
Admirablemente. Mire , mirific , miTabiliter. Admirandum in modum.
A todos dsx admirados. Magnam omnibus admirationem fecit, excitavit, concitavit , movit , attulit , peperit. Magna
orones admiratione affecit , in magnam
admirationem rapuit , adduxit. I-hese ro
omnes admiratione pereulsi, stupuera ad
-lantam novitatem.
Adrpitir. Admitio, is. En su casa.
.Tectis aliquem excipere , in domum suam.
recipere. En su Colegio. In Coltcgium Ilum cooptare, collegam sihi asciscere.
Admitirle por Ciudadano. Civem illum
asciscere. (.'vitate donare. Culpasme sin
admitir escusa. Tu me insimulas , nec.
satisfactionem accipis.
Adobar, sazonar la cemida. Condio,
is. Adobar las pieles. Pelles conciunare.
Adobado. Caro suilla salsugine condita.
Adobo* Condimentum , i. Echar algo en

*1F#L .,M:

AD
adobo. Condire aliquid. Condimentum
oleis , aut carnibus affundere. Tomar et
adobo. Condimentum inhibere, condimen
to imbui , affici.
Adobe. Lutum aeeratnm.
Adocenarse. Promiscu cum omnibus
agere. Parem se infimis facere.
Adolecer. Langueo, es. Vide EnfermarAdolece de culto. Oratio ejus san elegans est, numerosa , & concinna ; sed
eo peccat.,.quod nihil peccat.
A donde* Quo? Quonam ? donde yo
estoy. Huc. donde tu ests. Istuc.
donde aquel est. Illuc. A donde quiera.
Quolibet. donde quiera que. Quaquo.
Quocumque. donde quiera que vaya*
hallars trabajos. Quoquo te vertas, omnia plena malis.
Adoptar. Adopto, as. Fitniminstituere.
Adoptivo hija. Filius adoptivus.
Adopcion. Adoptio, nis.
Adorar. Colo , is. Adoro, as. Venerar.
aris. A solo Dios hemos de adorar. Uni Deo
culius exhibendus , prxstandu; , tribuendus, deferendus est. Urus He venerandus,
unus summa religione colendus, unus divinis bonoribus afficiendus, prosequendus.
Adoracion. Adoratio , cultas, os.
Adormecer. Sopio , is. Soporem acui
atferre , concillare , inducere.
Adormecerse. Obdormisco.
Adormecido. Sopitus , Soporatus. Cota
que adormece. Soporifer , a, um,
Adormidera yerva. Papaver, eris.
Adornar. Orno , a*. Adorno , exorno.
M-agnifice instruere, excolere.
Adorno. Ornatus , us. Ornamentum , i.
Con adorno y esplender. Ornat & splendid.
Adquirir. Acquiro , is. Vide Ganar.
Adrede lo hizo. Sciens fecit. Da indus
tria, consulto , data opera, dedita opera,
sciens & volens , sciens & prudent fecit.i
Aduana. Telonium , ii. Custodia , ae.
Aduanero. Publicanus telarius. Vectigalium exactor , vel coactor.
Aduares.. Mapalia, orum , rogarla.
Advenedizo.Ad\ena,ae. Exterus, a, umAdversidad. Fortuna adversa calami
tas, infortunium,gravis casus, res adversae .
Advertario..Yide Contrarie.
Advertir. Animadve rto, is.Adverto, atUndo. Animum adverta, animo iistgeox.
Ob-

AD

AP

V3

cada uno su afecto. In sua quisque studia


Observo , as. Comidero , circumspiaio.
Advertido* Considerariis, prudens , cir- discedimus.
Mover afectos. Vide Mover.
curaspectus.
Afectar. Aflecto, as. Studeo , es.
Advertidamente. Scienter.
Afectar cultura en el hablar. Verbo
Advertencia. Circumspectio , animadversio, considerado. De consejo, aviso. rum concinniratem , & orntum exquirere. Cultum in verbis afiectare , consectaMonitum , admonitio , consilium.
Adufe , pandero. Timpanym , i. Lo ri. F.xquisito orationis cursu eloquentiae
que le tae. Tympanistria, ae.
famam aucupari.
Adviento. Dies sacri , qui anniversaiia
Afectacion en el hablar. Affectatus
Christi natalitia praecurrunt. Adventus sermo. A'ectata oratio. Quaesitus oratio
nis cultus & ornatus.
Domini.
Adalar. Adulor , aris. lihmJior , iris.
Afeite. Fucus , i. Fucatus nitor. CeAssentor, aris. Verborum lenociniis, aut russa , pigmentum, purpurissum. Mediblanditiisaliquem petere, captare, tenere. camenta candoris.
Adulacion. Adulado , assentatio.
Afeitar el rostro. Faciem fuco, & pigAdulador. Adulator , assentator.
mentis illinire. Naturalem oris colorens
Adultere. Adulter, eri. Micchus , i. fucato nitore ementiri. Afeitarse, qui
Subsessor alieni matrimonii.
tarse el cabello. Dare operam tonsori.
Adulterar. Vida Contrahacer.
Afeita , y enriza el cabello. Capillo*
adulterado. Corruptus , vitiatus.
arte medicatur, tangit, venustat , ad speAdulterio. Adulterium, ii.
ciem decoris promittit, frangit in gradus.
Cometer adulterio. Adulterii flagitium Affectat, t vel turgescat coma , vel un
admittere. Adulterium committere. Me- guento niteat , vel erret promissor. Medichor, aris. Matrimonii fidem violare. Ad camentis afficit , torquetque capillos , iix
alienum thorum impudic adrepere.
orbem cogit , vel in annnlos format,ac
Adulta. Adultas, adulta aetate.
de singulis capillis in consilium ire videtur.
fritado. Fucatus , cerussatus , fucoA ANTE P.
scs. Unguentis delibutus.
Afable. Affabilis , humanus , comis , e.
j feitadas palabras son las vugfr^_
IuGst in tus .j--j !*- '' m
,
(i
Afabilidad. Aflabilitas , comilas , hu
mani tas. Afablemente. Comitr , human. ior , t* veluti ccwnistuis crmes oranouis
. ifamado. Fama clarus, celebns, lus- exornas. Ascititius est, & focosus oratio
nis - tuse- decor. Meretricio caltu nitida
fris, famosus. Vide Fama.
splendet oratio, non naturali colore viget.
Afan. Erumna , ae. Labor inianus.
Afeminar. Efloem-ino , as. Mollio , is.
Afamar. Vehementer laborare. Por mas
Afeminado. Eflceminatus , mollis , luque afanemos, no haremos lo que debemos.
Cum plus contenderimus, qum possumus, xu diffluens. Qui in femineos gestus, mu*
mirui^ tamen faciemus , qum debemus. liebremque indolem totus frangitur. Sardarcapalo mollior. Qui digito scalpit uno
Af. Profecto, hercl , cert.
Afear. Deformo, faedo, as. Deturpo, caput.
Afeminadamente. Effoeminat , mulie*
turpifico , as. Coti la mucha edad se afea
el rostro. Oris decor ingravescente aela- briter , molliter , delicate.
Aftrrado en su parecer. Sententiae te*
to languascit , marcescii , obsenratur, exnax. i?s aferrando , no hay sacarle de
tinguimr. Afear, reprehender. Vitupe
alli. Quod semel instituir, ab eo dediici
ro, exprobro , as. Afeasme lo que yo ten
go par honra. VI ti mihi vertis, quod ego non potest.
Afervorizar*;. Virtutis amoxe incendL,
gl irise duco. Maledicti loco ponis , quod
ego pr me fero , in quo me vald amo. incalescere , infl-mmari.
Afianzar. Vide . 'bonar.
Afeado. Faedatus , defnrmatus.
Aficion. Amor , studium. Cupiditas,
Afecto. Affectus , as. Aflcctio , studium.
voluntas, benevolentia. No le ienia tanta
Parios afectos caus en mi tu carta. Va
ss sum aftectus |vs tteiis, SeguWQI r>fii'iW\ N F'fW* fg illm affectua
iaL

\A

AF

erat. Segnis Ilum diligebat. Tienoume


mal la aficion que le tengo. Vitio mihi
vertunt, crimini dant , quod in llum sm
propensior. Criminis loco objiciunt, quod
illi studeam. In maledicti loco ponunt,
quod illum impensis diligo.
aficionar. Afficia, is. Concilio, as.
Aficionarse de algo. Rei pulchritudine
capi , allici , affici , tencri. Aficionarse
la eloquencia. Eloquentiae laude duci,
ejus studio capi , delectan.
Aficionado. Studiosus , cupidus.
Afilar. Acuo ,-is. Aciem ducere.
Afinar. Expoli re , perpoiire , perficere.
Afinar el oro. Aurum excoquere. Afinar
los organos. Ad armonae normam organa
dirigere.
Afinidad. Affinitas , tis.
Afirmar. Affirmo , as. Assero, is. Ajo,
is. firmar con vera;. Asseveranter affirmare. Assevero, as. Afirmacion. Affirmatio, assevexatio.
Afirmativo. Affirmans , asseverans.
Afirmativamente. Affirmat , asseve
ranter.
Afistolarse la llaga. Vulnus fistulare,
exulcerar! , in ulcus abire.
Afligir. Affligo , is. Ango , is. Vexo,
crucio
mAimido
, afliieto
me hallo
, exagito,
, y quan as.
falto
Ta de
vesconse
quan

AF
Aforro. Pannus subdititlus.
Aforrar el vestido. Vestem munir.
Vestidura aforrada. Abolia, te. Diplosis,
dis. Amictus duplex.
/fortunado. Vide Dichoso.
Afrenta. Dedecus, oris. Ignominia, op
probrium , turpitudo. De palabra. Viobrum , ma^edictum , contumelia. El que
a dice. Conviciator, contumeliosus.
Afrentar uno. Ignominia aliquem affieere , notare. Ignominiam illi inferre,
notam turpitudinis inurere.
Disome muchas afrentas. Multis me
contumels oneravit , affecit , maledictis
laceravit; vexavit , proscidit , appetivir,
insectatus est. Ertudit , evomuit in me
convida , qutecumque volnit. Quae suggerebat ira in me convitia conjecit , congessit. Multa ab eo convitia sustinui.

No por eso tengais afrenta. Haec probri loco tibi objecta ne duxeris. Hoc
dedecore, aut ignominia tua long abest.
Mulla in hoc tusu dignitati labes aspergitur , nulla infertur infamia.
Afrentarse uno d otro. Decirse los nom
bres de las Pasquas. Alternis contume
lias jactare. Convitiis se mutuo petere,
proscindere. Maledictis certare. Probris
ad pugnara proludere.
Qued muy afrentado. Magna ignomi
nia notntus est. Maximam ignominiam
subiit , tulit, sustinuir. Magno dedecore
affectus est. Insedit illius generi labes,
quam nulla spongia delebit , nulla e/uer
posteritas.
Afrentosa cosa. Ignominiosus, infamis,
turpis , contumeliosus , probrosus.
Habeis hecho una cosa muy afrentosa.
Summum dedecus in te admisisti. Maxi
mam turpitudinem sucepisti. Turpissimam tibi ignominia notam inusisti. Te
summx ignominiae maculis aspersisti , inquinasti , foedasti.
'freatosamente. Turpiter , contume
lioso , ignominioso, cum ignominia.
Afuera. Foras. Vide. Fuera.
Afufar. Aufugere. Vide Huir.

jo. Magna, u, ..w.. , socisudine afficior, magna inopia consilii. Cic.


Afligirse por el mal suceso. Infceliciratis poenas se exigere, infortunio afrlic tari.
Afligesme tambien mteon eso. Me in
eundem luctum vocas.
Afligido. Afflictus , anxius , conflictatus. Soiicitudine affectus. Estar afligido.
Anxio animo esse, dolore affici.
Afliccion. Afflictio , afflictatio , angor,
anxia cura , acris solicitudo.
Afloxar. Laxo, as, Relaxo. Remitto.
Ta habeis afloxado en los estudios. Jam
tuus ille ardor animi ad studia refrixit,
relanguit. Jam conatus illi tui, atque im
petus ad Philosophiam capesiendam reseJerunt , defecerunt.
Afollado, Foliicans , tis.
Aforar un campo. Agrum sub annua
A ANTE G.
pensione colendum , Se fruendum alicui
Agacharse. Demittere se.
tradere. El que le toma foro. EmuhvAgalla para tinta. Galla , te.
teuta , a.
"**
Agallas de hombres. Tonsill, arum.
Aforismo. Apofliismi
De puerco. Glandulae , arum. Del pez*
Braa-

AG
Bratieliiae , arum. Quedse colgado de la
agalla. Spe frustratus est.
Agarrar. Arripio, corripio, is. Apprehendo, is. Unguibus , aut unco tenere.
Agarro. Raptio, nis. Rapina , se.
Agarrochar al tort. Taurum spicus
petere , oppetere , confodere.
Agasaar al huesped. Officia in hospitem
conferre , illum honorific excipere , liberaliter habere , tractare , omnibus officiis prosequi , assectari.
Agasajo. Officiosa in hospites humanitas. Hospitalitas , tis. Todo el agasajo
que le hicieres , haz cuenta que d mi me
le haces. Quidquid ofiicii in ilium contuleris, in me collatum puta. Por agasajo.
Officii causa.
Agasajador. Officiosus , hospitalis. In
hospites comis , perhumanus.
Ajgata , piedra preciosa. Achates, se.
A gatas entre. Quadrupes intravi, ingressus , receptus sum. Vide Gatear.
Agavillarse. Vide Conchavarse.
Agazaparse. Vide Agacharse.
Agena cosa. Alienus , a , um. No to
mar lo ageno. Manus ab alienis abstinere. Esto es muy ageno de un hambre co
mo vos. Hoc A tua dignitate vald abhorret , vald alienum est, te tanto viro
maxime indignum est.
Agencia. Procuratio , nis.
Agente de algun. Negotlorum alicujus actor, procurator.
Agenuz. Vide Neguilla.
Agil. Agiiis , diligens , strenuus.
Agilidad. Agilitas , celeritas.
Agitacion. Agitatio , nis. Motus , us.
agobiarse. Incurvescere , pandari.
Agobiado. Pandus , incurvus , a , um.
Agonla. Angor animi. De la muerte.
Extremum luctantis animae certamen.
Agonizar. Animum agere. Angoribus
postremis confici , afflictari. Animum
corporis complexu divelli.
Sgora. Nunc , modo. Vide Ahora.
Agorar. Auguror, aris. Vel auguro,
as. Auspicor , (iminor, aris. No quisiera
agorar malos sucesos. Nolim ne hominis
suidem cansa, malum praedicere, calamitatem augurari.
Agorero. Augur , }a. Araspex, icis.
Agosto. Augusrus , i. Scatilis , is. Ta
hicimos nuestro agosto. Jara agrorum

AG

15

fructus collegimus , percepimus , condidimus.


Agostarse los campos. Ardente sole
agrorum herbas exui , exiccari. Agosta
dos estn los campos. Agrorum viror aestu confectus est, & extinctus.
Agostizo. Augusto mense natus.
/ golar. Exhaurio , is.
Agotasme el caudal. Exhaustns sum,
atque egens. Copia mihi in egestatem, &
inopiam abit. Ingenii mei fontes exhausti sunt.
/graciado. Venustus , vultu decorus.
Agradar. Placeo , es. Gratum alicui
facere , gratifican. Lo que antes me
agradaba , me enfada ahora mucho. Quod
mihi valde arriserat , nunc vehementes
displicet.
Agradable. Gratus , jucundus , gratiosus , placidus , acceptus.
Agradecer. Gratificor, habeo gratiam.
Agradezcate el cuidado. Sedulitatem
tibi gratificor. Amo te multum de cura;
& diligentia.
Agradeceroshe esta merced toda mi
vida. Grata mihi semper erit tanti beneficii recordatio. Vestri memoriam beneficii perpetu colam. Numquam vestri in
me beneficii memoria deficiet, numquam
consenescet. Curae mihi semper erit, ne
qute prsestari me possit gratia, vobis
unquam desideretur, requiratur , exigatur. Vide Acordarse.
No puedo , ni en parte , agradeceros
las mercedes que me habeis hecho. Nulla
gratia tanta est, quae tua erga me nerita
vel ex parte oequare possit. Tua in me me
nta omnem gratiam superar. Levis omnis gratia est prse tuis in me meritis. Meritam tibi gratiam vel minima ex parte
solvere non possum.
Esto es agradecer la buena obra? Hseccine tanti meriti merces? Siccinf- beneficium rependitur ? AV dio muestras
de agradecerlo. Ne grati quidem animi
signa dedit.
Muy bien se o agradeci , y pag.
Cumulatissimam illi gratiam retulit. Parem illi gratiam prxstitit , reddidit. Beneficium majore beneficio rependit.
Beneficium & illustri grafia excepiti &
remuneratus est.

.
Agradecido. Gratuf ; BWIfcii memor,

Agra*

m
^i

16

AG

AG

Agradecimiento. Gratin, ae.Grahis aniAgua ardiente. Vinum igne Hquarum.


mus , memoria beneficii.
Aguas vivas del mar. Estus maris.
Agrado. Gratia, ae. Benevolentia , huAguas muertas. Aqua stagnans.
manitas. Con que agrado me recibi'. Ut
Aguaza. Aquosus humor.
benevol , ut hamaniter rae excepit!
Aguazero. Nimbus , i.
/gravar. Gravo, as. Aggravo, as. Gra
i Aguador.^Aquator, oris. Sel exercito.
ve aliquid reddere , eflicere. Esto es lo Lixa , ae.
que agrava mi conciencia, Hoc conscien-
Aguaducho. Aquaeductus, us.
tiam meam gravat , urget , stimulat,
Aguamanil. Malluvium , gutturnium,
quiescere non sinit.
ii. Dar agua manos. Aquam abluengrasarse. Gr.ivesco , ingravesco, is. dis , extergendisque mnnibus ministrare,
gravarse cada dia el mal. Gravescit inverteie , superiundere , instillare.
in dies valetudo. Morbus in dies singulos
Aguar el vino. Vinum aqua miscere,
invalescit , ingravescit , crudescit.
diiuere. aguarse el contento. Gravi , 8c
Agraviar a uno. Facere , inferre ali- acerba causa lxtitiam interturbari.
cui injuriam. Aliquem Ixdere, injuria afAguado. Abstemius. Qui a vino abstificere. Quien se dard por agraviado , de net , abhorret. Cui aquae potus sempec
que &c. Quis malii secum actum putet, arridet , illique suavissimus est.
quod &c. Quis injuriam se accepisse , in
Aguados son todos mis gustos. Perjuria afiectum se esistimet -, quod &c. mixta calamita tis felle gaudia mihi fluunt.
agravio. Injuria , se. No hacer agra
Nullum ex rebus humanis gustum capio,
vio d los labradores.Temperare agricolis, quin sit acerbitate aliqua permixtus. Nulab eorum injuriis absrinere. Sin agravio lum percipio voluptatem simplicem , ac
de nadie se puede hacer esto. Id nullius sinceram.
injuria fieri potest. agravio se me hace
Aguanoso. Aquosus , a , um.
Aguadaar. Vide Guadaa.
en eso. Injuria hoc mihi est.
Agraz. Omphacium, ii. Cosa en agraz.
Aguardar. Expecto , as. Praestolor,
Omphacius , a, um. Immaturae uvae , aut aris. Opperior , iris. Aguardame aqui.
Hic me mane. No aguardeis d que hu
fructus.
yan. Nolite expectare , c'.um i'ugiant.
Agregar. Vide Juntar.
Agregado de cosas. Multarum rerum Aguardo d ver estas alteraciones. Ex
pecto dum videam hiee , qux commota
congeries.
sunt , quorsum evadant. Cic.
agresor. Aggresor, invasor, oris.
Agria cosa. Acer, cris, a. Acidus.
Aguda cosa. Acutus , a, um.
Es de agudo ingenio. Ingenil axie
Agrio desabrido. Acerbus . a , um.
El agrio de una cosa. Acrimonia , se. prxstat. Perspicaci est , solertique inge
nio. Acumine quodam mentis incredibili
Acor , oris.
prxditus est. Acerrimi ingenii est , & ad
Agrura. Acerbitas , atis.
Agricultura , labor del campo. Agri excogitandum acutissimi.
cultura, agricultus , agricultio. Escribir
Agudamente. Acut , argut , seite.
de agricultura. De re rustica scribere,
Agudeza. Perspicacias, solertia, acu
men ingenii. Agudeza de la vista. Ocuagere , tractare.
Agrimonia , yerva. Eupatorium , ii.
lorum acies. De palabras. Argutix ,
Agua. Aqua , ae. Lympha , ae. Llove
arum. Acumina sententiarum. Responder
diza. Pluvia, imber, bris. De fuente. con agudeza. Acut reponere , atgut
Aqua viva. Que pasa por piedra azufre. respondete. Tus agudezas te hacen dao.
Albula , x. Agua estancia. Aqua reses, Tuis te acuminibus pimgis.
Aguelo. Avus, i. Vide Abuelo.
stagnans. Rosada. Aqua rosacea. Succus
Aguero. Augurium, auspicium , omen,
ex rosis liquatus. Agua bendita. Aqua
inis. Tuvo por mal aguero tal encuentro,
lustralis.
/guamid. Hydromelis. Aqua mul- Occursum ejus abominatus est.
Aguja , pez. Acus , i.
sa.
Aguja de coser, Acus, us. Be marear.
aguapie. Lora , te.
|5^-c:
Acus.

AG
Acus nautica. Magneticus index. De bor
dar.' Acus Babilonia. Labrar con aguja.
Acu pingeie.
Agugero. Foramen , inis. El del cubo
de la rueda. Turbus , i. Agujerear. Perfodio, is. Perforo, as.
Agujeta. Corrigia, ae. Ligula , ae.
Aguijar. Propero , as. Festino , as.
Aguijada , aguijon. Stimulus , i.
SJguijon de abeja. Aculeus, e.
Aguijonear , aguijar d otro. Stimulare aliquem , stimulis agere , fodere,
concitare. Stimulos, aut calcaria quadrupedi admovere , adhibere.
Aguila. Aquila , x. Cosa de aguila.
Aquilinus. Aguileo color. Aquilus, fuscus , subniger. Nariz aguilea. Nasus
aduncus. El que la tiene. Grypus , i.
Aguilucho. Pullus aquilinus.
Aguiln del texado. Imbrex , icis.
Aguinaldo. Strena , ae.
Aguzar. Acuo , is. Exacuo, s.
Aguzanieve. Mocacilla , frigilla , vel
fringilla, ae. Cauda tremula. . 'farquilla.
lyax , gis.
A ANTE H.
Ah (en varios afectos) Ah. Ah, qu de
veces dixe , (3c. Ah, quoties dixi , &c.
Ah, vellaco , eso sabes? Ah, perfide,
hoeccine tibi vivendi ratio est? Ah , qu
se haga con tanto descuido cosa de tanta
importancia ! Ah , tantam rem tam negligenter agi !
Ah , alio (de quien llama) Heus , eho.
Ah mancebos] Heus juvenes ! Aho , ests
arrepentido? Eho, an te poenitet?
Ahechar. Cribro , as. Purgo, as. No se
ha de traer cosa al pulpito , que no sea
ahechada , y escogida. Nihil nisi pcrfectum ingenio, & elaboratum industria in
eoncionem afierre oportet.
Ahelar. Felle aliquid miscere.
Ahilado. Felle potus , vel mixtus.
Aherrojado. Catenatus.
Ahi. Istic. Qu tienes t que hacer han
Quid istic negotii tibi est?
Ahijar. Sobole augeri. Ahijado de uno.
sacro fante susceptus ab lio. Del pan
de mi ahijado , buen pidazo d mi cua
do. De alieno liberalis.
Ahilarse. Macreseere , attenuari.
Ahilado. Macilentus , micie confectus.
Ahincar. Nitor, innitor, eris.

AH

\7

Ahinco. Nisus , us. Conatns , us. Con


grande ahinco. Enix , enixissime.
Ahito enfermedad. Dyspcpsia, ae. Cruditas , tis.
Ahito hombre. Crudus ex cibi intemperantia. listar ahito. Cruditate laborare.
ahitarse con poco. Ex facili satiaii.
Ahogar. SulToco, as. Elido is. Strangulo , as. Spiritum intercludere. Ahogarse
en el agua. Submergi , fluctibus obrui.
Ahogarse de calor. lEstu confici , fatigari. De apretura de gente. Turba com
primi , opprimi. A!logarse el trigo con
la mucha yer va. Luxuriantibus herbis sa
ta oppres.ia jacent. Ahogais os en poca
agua. Levi sub onera , aut iasce suecumbis. Levi de causa conturbaris.
Ahogamiento. Strangulatio, animae interclusio. Ahogo , congoja. Angor artimi. Anxietas , tis.
Ahondar cubando. Air fodere. Con el
aratlo. Sulcum alt imprimere. Ahondar
en alguna materia. Rem din mulmmque
rimari, alta cogi!atione expendere. No
ahonda mucho. Non alta petit. Nihil altum sapit , aut cogitat.
AHORA. Nunc modo. Ahora ver y
lo que eres tu. Nunc ego te expriar. Aho
ra actualmente estoy escribiendo lo que
he de explicar. Nunc ipsum ea scribo,
quae sum explicaturus. Ahora que estu
dia , no hay hablarle. Nunc dum studet,
non est interpellandus.
Ahora bien, ahora pues-. Age nunc.
Age vero. Age sis nunc. Ahora bien, exa
minemos la fuerza de esta razon. Age
sis nunc, hujus argumenti vim expendamus. Veamos ahora , pues , lo que i esto
se sigui. Age nunc illa videamus , quae
statim consecuta sunt.
Ahora si que. Nunc enim vc. Nunc
demum. Ahora si que acerte. Nunc enim
vero rem tetigi. Ahora si que te cogi
claramente. Nunc demum manifest te
ne ris. .
Por ahora. Ut nunc est. Ut nunc habet.
To por ahora resuelto estoy no poner
los pies en esta Ciudad. Mihi qnidem , ut
nunc est , deliberaim est abesse exea
Urbe. El pleyto por ahora parece que
no tiene peligro. Ci,usa , ut nunc se ha
bet , videtur esse certissjma.
Ahorcar. Suspendo , R* Suspendio u
(3
caic.

18

AH

eare. Ahorcarse. Suspendio vitam finire.


Mas q:{e te ahorques. Per rae vel suspen
dio vitam finias.
Ahormar. Informo, as. Forraam gale10 , aut calceo induere , inducere.
Ahorrar tiempo dinero y trabajo.
Temporis , pecuniae , & opere compendium facere.
Ahorrar de gastos. Sumptibus parcere. Ahorremos de palabras.Patcamus verbis nihil profuturis. Verbis fieri compendium volo. Verb ad compendium confer.
/.horrar de pleytos ,y porfias. Ansam
contentionis precidere.
Ahorrasme de mucho tiempo. Multo me
labore exoneras. Multum mihi laboris
detrahis , Lmminuis. No se ahorra con
nadie. Nullius respectu fide , integritateque deducitur.
Ahorrar ai esclavo. Vide Horro.
Ahorrador. Vide Escaso.
Ahorro de tiempo, de dinero, y trahajo, Temporis , pecuniae, & operse com
pendium.
Ahuchar. Pecuniam condere , & asservare.
Ahumar. Fumigo as. Ahumar el queso.
Caseum fumo durare. Ahumar raposos.
Vulpes fumo latebris ejicere, extrahere.
Ahumarse el techo. Tectum fumo fiedari. Ahumarse ia leche , el guisado.
tac lis, aut condimenti saporem fumo affici , corrumpi.
Ahumado. Fumosus , fumo infectus.
hurtadillas. Furtim , claneulum.
Ahuyentar. Fugo, as. In fugam conjioere.
Ahuyentar ganado. Pecora abigere,
avertere.
A ANTE J.
Ajar. Attrecto , as. Tactu pulchrhudincm floribus delibare. /lar uno. Verbo
aliquem graviore appellare , convicio afficere, conviciis proscindere.
Ajo. Allium , ii.
Ajo, ajinuez. Alatum condimentum.
Aj oujili. Sesamum , ii. Sesama , ae.
sijustar una cosa con otra. Unam rem
alteri , vel ad alteram aptare. Ajustar
cuentas .Radones suhducere, supputare.
Ajustarse al arancel. Ad praescriptum
age re. A lo que es razon. .Equum, & boium colere. Ajustarse ii los conciertos.

AJ
Stare conventis. Pactis satisfacere. Pacta
servare , exequi. Si tienes ajustado 'algo
con l. Si quid constitutum cum i l lo habes.
Ajustarse uno con lo que puede. Continere se in pellicnla , & pro facultatibua
sumptum facere. Hacer que los Soldado*
se ajusten las leyes de a guerra. Exigere multis disciplinam.
Ajustado , puntual. Exactus. Ajusta
do i la razon. jEquitatis amans, jus
tado la regla. Ad legem , & regulara
compositus.
Ajustamiento , ajuste. Pactum , i.
Conventio , onis. Vide Concierto.
Ajusticiar d uno. Ultimo supplicio ali
quem atfieere.Morte mulctare. Mandaronle ajusticiar. Jussus est dues ad mortem.
Ajusticiado. Morte mulctatus , ultimo
supplicio afiectus.
A ANTE L.
Al (con presente de infinitivo) Cum.
Dum.
Al retirarse le hirieron. Cum pedem
referret , vel dum pedem refert , sauciatus est. A l ver la herida desmay. Cum
vulnus inspiceret, vel dum vulnus inspi.
cit , exanimatus est.
Ala de ave. Ala , ae. Penna , ae.
Ala de pez. Pinna , ae.
Ala de texado. Subgrunda , ae.
Ala de Caballos ligeros. Expedita, le?
vis armaturae turma. .
Cosa con alas. Alatus , a , um. Aliger,
pennatus , penniger, pennifer.
No des alas este muchacho. Cave, ne
indulgentia nimia puero animos facias.
Cobra alas con eso. Hac rua lenitate , &
indulgentia elatus, licentis agit. Por s
mal le nacen alas la hormiga. QuarA
multi secundis rebus elati , miser perierunt. Quebrarle las alas. Animos ejus
frangere, infringere. Cayeronsele las alas
del corazon. Jacet ilie nunc prostratus,
Ss se perculsum arque abjectum esse sentit, Cic.
Alabar. Laudo , collaudo , as. Alabee
uno de noble , virtuoso , y letrado. Ali
quem a genere , virtutis studio , litteris commendare.
Todos le alaban. Omnes illum maxime
commendant , laudibus ornant , afficiunr,
cumuant , efferunt, extollunt; in ccelum

fe'

AL
ferant. Maximam Mi laudem omnes tribuunt, impertiunt, deferunt. Celebratur
ab omnibus. Sunurias in llum laudes cortgerunt. Est de illius laudibus fama eonsentiens. .
Sereis alabads mientras huviere hom
bres en el mundo. Tui nominis commemoratio cum omni posteritate adaequabitur. Celebrabuntur tux laudes omnium
gentium litteris , atque linguis. Tna sempec virtus in ore omnium summa cum
laude versabitur. Nulla umqnam vEtas de
tuis laudibus conticescet. Tuarum gloria
rerum ad omnem posteritatem propagabitur, aeternitate perennabit.
Temo no se ensoberbezca con tanto co
mo le alabas. Vereor , ne ferociorem
eum faciant tua tam preclara de eo judi
ela. Cic.
.No te irs alabando. Non abibis impu
ras. Non tibi sic abibit. Haud impun feres. El que se alaba neciamente. Homo
inept gioriosus.
Alabanza. Laus . dis. Laudatio , commendatio. Elogium , prxconium , praedicatio. Esto en mi es alabanza , y en ti
culpa. Hoc in me laudie causan habet,
in te criminis.
No usurpeis alabanzas agenas. Noli de
alienis laudibus tibi quidquam arrogare,
sumere , attribuere , adscribere, delibare.
Ne alienis laudibus detrahas , quod ti
bi affingas. Noli alienas laudes usurpa
re. Quid cornicula pavonis tibi plumas
assumis? affiogis?
Alabarda. Hasta bipennis.
Alabarderos. Regii corporis custodes.
Stipatores. Sateltes regii.
Alabastro. Alabastrites , ae. Bote de
alabastro. Alabastrum , vel alabaster,
iri.
Alacrn. Scorpius , ii. Nepa , te.
Aladres. Capiili temporum Ahora
la vejez aladares de pez. Senectutem
offuciae min'ime decent. Nihil senectuti
ornatu ascititio turpius.
Alaga , especie de trigo. Zea , ae.
Alagar, y /-.lapos. Vide Halagar.
Alamar de oro, plata. Patagium, ii.
Alambique. Turbo vitreus. Metta stillatoria. Clibauus , in quo ignis vi herbaxum snecus eliquatnr.
Alambre, Ms in filum deductum./t/^/n-

AL

13

brar. lEreo filo obducere, teg'ere.


Alameda. Arbustum^, populetum , i.
Alamo blanco. Populus , i. Hojas de
Alamo. Populese frondes.
jilamo negro. Vide Olmo.
Alancear. Lancea percutere , confe
dere.
Alano , perro. Molosus , i.
A la par. Pariter , una, simut.
A la postre. Postremo loco, ad postremum. Destalo para la postre. Rejice irf
ad extremum , in fmem.
/ laracat haceis sln qu , ni para qu.
Tragoedias excitas sine causa.
Alarde. Recensio copiarum. Haceralarde. Exercitum lustrare, recensere.
Hacer alarde de sus cosas. Sua ostenta
re , jactare , praedicare.
Alargar , estender. Porrigo, s. Tendo, extendo ,is. Alargar el tiempo. Tempus prorrogare. P..em procrastinare.
Alargar la guerra. Bellum deducere,
trahere. Los terminos del Imperio. Imperii fines proferre , ampliare , propagare.
Imperium dilatare.
Alargado me he en mi razonamiento.
Longis provectus sum dicendo , quam
propontaram. Paulo longius oratio mea
provecta est.
Alarido. Vociferatio , ejulatus , us.
Dar alaridos. Vociferor , ejulor, aris.
Quaestus incondit ciere.
Alarife. -flEdilis , is. Qui aedificia sesrimat. Edificiorum xstimator.
Alastrar la nave. Navem suhurrare.
A la tarde. Vespere , ad Vesperam,
sub vesperum. Vespertino tempore.
Alazan, caballo. Helvus equus.
Alazar el zapato. Calceum ligula
constringere , comprimere. .
Alazena. Riscus , i. Donde se guarda
algo de comer. Promptuarium , ii.
Alba de maana. Vide Alva.
Alba de Sacerdote. Alva, ae.
Albaca. Ocimum , vel ocymum, i. Ba
sllica herba.
Albacea. Vide Testamentario.
Alba fiar. Cloaca, te. Colluviarium. La
que corre por l. Eluviel , ei. Eluvio?
nis. Colluvles , colluvio, nis.
Albafhileria. Ars esemetitaria.
Alhail. Faber ctcmernrius. Qu gyp-

so pariete? ri*at, & concinnat.

-J C

Al-

2o

AL

Albarda. Clitella , ve. Albardero. Clitellarius , ii. Mgho de albarda. Mulus


citellarhis. Albarda sobre alharda. Ad
tcstim funiculum addere.
Albeitar. Veterinarius. Mulomedicus.
Albeiteria. Ars medenJi jumentis.
Alherca. Vide Estanque.
Albercliigo, Chrisomclum, praecox Persicum.
Albergarse. In apricum locum se recipere.
Albergue. Confugium , ii.
siberja. Vide Arveja.
Albondiguillas. Acetariorum pilulae.
Albogue , albogue. Fistula multifera.
Alborbolas hacer. Tragoedias excitare.
A Ibaar. Vide Amanecer.
Alborada. Vide Alva.
Albornla. Labrum fictile.
Albornoz. Pannus cilicinus.
Alborozarse. Juveniliter exultare.
Alborozo. JubHum , exultatio.
Alborotar. Turbas facete , concitare*
Seditionem in populo confiare.
Alborotarse. Commoveri , concitan.
Tumultuor , aris.
Para que alborotas el pueblo ? Quid
turbas facis , novasque res in populo mo_ liris. Quid seditionem confias , & quasi
classicum canis ad rempublicam perturbandam? Quid facem seditiosis ad reipublivx incendiam prxfers? "Tu has turbas
cies , srioves , excita* , seris. Tu harum
turbarum causa, ibns, caput, & origo es.
Alborotador. Seditiosus, turbulentus.
Seditionis auctor , concitator.
Alboroto. Tumultus , us. Seditio. Te
mia no causase algun alboroto. Verebar
ne quid turbarum afierret.
Albricias. Evangelia,orum. Sirena, ae.
Dar albricias. Evangelia alicui reddere,
strenam elargiri jucundissimum nunciura
ifferentii.
Alcacel , 6 Alcacer. Pnbutum hordeaceum. Ilordei virentis farrago. Duro est
el alcacel parnzampo.is. Vetusta arbor
transposita non coalescit. Frangas citiits,
quuiu corrigas , qure in pravum indurueJulot.
Alcazar. Arx , cis. Vide Fuerte.
Aleachofa. Acanthns , i. Croara , ae. .
Alcahueta. Lena, x. Hacer este oficio.
Lenocinor , alm

.-

AL
Alcahuete. Leno , nis.
Alcaldada. Judieis consilium teraerarium & audax.
Alcalde del crimen. Rerum capitalium
Praetor.
Alcalde de Aldea. Judex pedaneus.
Alcanzar lo alto. Attingo , contingo.
Al que v deldnte. Assequor, consequor.
Lo que so pretende. Adipiscor, nanciscor,
consequor , obtineo. Con ruegos. Exoro,.
impetro. Con sacrificio. Lito, as.
Alcanzme de cuenta. Artificium meum
dissolvit. Ingenium ingenio vicit. Oolum
arte retexit , cuniculumque contrario cuniculo elusit.
Esto bien se me alcanza. Hoc non me
fugit , captum meum non superat. Hoc
mente , & ingenio facsl assequor.
No todos alcanzan este. Non sus quivis
hoc sciet. Non cuivis contingit adire Corinthum.
lo que mi se me alcanza , ttra co
sa es. Quantum intelligo, non id agitur.
Quantum auguror conjectura, alia res
geritur.
Alcanzado ando de dineros. Nummorum inopia laboro. Res nummaria augus
ta mihi est. Alcanzado ando de tiempo*
Temporis angustiis premor. Incredibile
est , qum egeam tempore.
Tlo lo alcanzars , por mas que bagas.
Id nec vi , neque arte , nec diligentia assequere. Si te ruperis , non apprehendes..
Alcancele en la cuenta. Subductjs rationibus illum pecunia superavi.
Alcance de cuenta. Reliqua suuuria debili. Vale los alcances. Proxime ad il
lum accedit. Cursu pen pari contendit.
Exiguo intervallo distat. Jam , jamque
premit , & fervidus urget.
Alcancia. Capsela fkrilis.
Alcandara. Pcrtica , ae.
Alcanfor , goma. Chapura,ae.
Alcaparra. C'appaiis , is.
Alsarabn ave. Colymbus , i. Piernas
de alearaban. Homo gracillimis cruribus. .
Alcaravs'a. Canan , i.
Alcavala. Vectigal , alis. Tributum.
Pagarla. Quintam, vel decimam ex agro,
aut re vendita,persolvere. Cobrarla. Exi
ge re , extorqere, colligere. Tierras de
que se paga alcavala. Vectigales agri.
Ahavalero. Publicanus ,. i. Vectiga-

llura

AL
lium exactor , collector.
Alcayde. Arcis Praeiectus. De los donceles. Aulicorum cohorti Procfectus.
Alcohol. Stibium , i.
Alcoholar los ojos. Oculos stibio linire.
Alcoba. Camera , ae. Cubiculum , i.
Alcorza. Pastillus sacchari.
Alcornoque. Suber , eris.
Alcornoque , chinela. Crepida , se.
/Acotan. Haliaeetus , sive Haliaetus , i.
Nisus , i.
Alcrevite. Sulphur , uris.
/Acua. Vide Apellido , y Linage.
Alcuza. Lecythus,i.
Aldavapara cerrar. Pessulus, i. Obex,
icis. Repagulum , i.
Aldavapara llamar. Cornix, icis. Cantharus , i.
Dar aldavadas. Fores, aut ostium cornice pulsare.
Aldea. Pagus , i. Vicus, i. De aldea
en aldea. Pagatim, vkatim..
Aldeano. Paganus, vicanus , rusticus.
Alderredor. In erbem , in gyrum.
Aldesgayre. Incurioso, contemptim.
Alear. Respiro, as. Vires recipere.
Aleche. Pez. Scombrus , i.
Aledao. Confinium , il. Limes , itis.
Alegar en derecho. Ex jure agere. Leges in sr.um jus adducere , afierre. Legibus jus suum statuere , stabire, fir
mare. Alegar razones. Rationes , vel
causas afierre, reddere, proferre^ allegare.
Alegar , citar autores. Auctorem
ejas aententiae aliquem appellare , dicete , testan.. Dociorum hominum judicio,
testimonio , auctoritate sententiam con
firmare , roborare. Auctores optimae no
te , & fidei in medium proferre , producere, citare.
Alegrar otro. Aliquem exhilarareif
Vilarem laztumque reddere , efficere. Risum alicui movere , laetitiam excitare.
Alegrame esto mucho. Hoc me juvat , ac
delectat admodum. Vide Gusto.
Alegrarte. Laetari , gaudere , exhilarai'. Lo que se alegra con tu venidal Ut
adventu tuo exultat ! Prae gaudio gestit,
ac tripucfiat. Laetitiae voluptate perfundi<ur. Alegrate , si quieres estar bueno.
Aaimo te Taijele ppus est y ut corpore

possis.

AL

1\

Alegria. Lae ti tia , a. Hilaritas , jucun*


ditas , alacritas , festivitas.
Grande alegria tuve con tus cartasMaximum ex tuis litteris cepi iaetitiam,
aeccepi, percepi. suscepi. Magna ex tuis
tteris lx'thki elatus sum. Magnam mih
tuae litteicc laelitiam , voluptiiem incredibilem attulerunt. Magnae miiii tuae litterae voluptati fuerunt , magna me lieti
tia affecerunt, magna me voluptate perfuderunt. Magnopere tuis litteris delectatussum, exhilaratus sum. U"t litteras tuas
legi , exsilui gaudio, incessi repente om
nibus lauitiis. Jucundissimae mihi fuerunt
tuse litterae.
Alegre. Lae tus , alacris , hilaris , festivus , jucundus.
Alegremente. Festive, Iaet, hilaritr,
jucund. Laetanti animo, vultu hilari, laeta , ac serena fronte.
Alegron. Subitum , ac breve gaudium*
Alentar otro. Animos alicui addere,
facere , animum dare, adjicere. Hominem
in spem erigere , spem ejus- alere , ex
citare.
Alentaronse los aesfros.Nosrr!sanimus
accesit. Erecti nostri , refecti , recrean',
confirmati sunt. Vide Animar.
Alentado mozo. Animosus , alacer, fer*
vidtis r audens , impiger , impavidns.
Alerta. Adsis animo. Adesse anLmis.
Estar alerta. Oculis, & animo adesse.
Tamquam specula diligenter intendere*
Intento animo spectare , intueri.
Alesna. Subula , ae.
Aleve, alevoso. Perfidus, foedifragus.
Alevosia. Perfidia , ae. Contra el Rey
Perduellio , nis. un traydor dos alevo
sos.. Cretizandum eum Cretense. Vulpinandum cum vulpe. Cum fraudulento
fraudibus est agendum.
Alevosamente. Insidiose , perfidiosiy
per insidias.
^fexarse. Longe abire , fugere.
Alfaharero. Figuius , i.
Oficina de alfaharero. Figlina , sivi*
Figulina , x.
Alfalfa , mielga. Medica herba.
Aifamar. Stragulum y .
Alfange. Acinaces , is
Alfanoque. Accipiter^
Alfeique. Cupediar.A, Parece fecho
de alfeique. ai ddieatus est.

%%

AL

Alferez. Signifer , i. Vexillifer , I.


Alferecia. Tremor pueris exitialis.
Alfiler. Acicula , ae. Va de veinticinco
alfileres. Omnibus ornamentis exculta
mulier.
Alfombra. Vide Alhombra.
Alforja. Man tic a , ae.
Hacer la alforja. Commeatum parare,
providere.
Sacar los pies de las alforjas. Strenu se expedire ad aliquid agendum. Torporeru excutere.
Alforja del vestido. Sinus , us.
Algazara. Inconditae mult iiudiais jubilum , alaeris vocifemtio.
Algarabia. Arabica lingua. Esto para
mi es algarabia. Hoc mihi Platonis numeris obscurius est.
Algarroba. Siliqua , ae. Ceratium , ii.
Algebrista. Qui luxata ossa restituir,
& apt coagmentat.
Algibe. Cisterna, ae.
Algo aliquid. En las dudas, y pregun
tas. cquid , numquid. Falta algo? Ecquid desideratur ? Numquid habes? Quie
res algo para Sevilla? Numquid vis Hispalim?
Hay algo de nuevo? Nunquidnam novi ? Hay algo mas? Ecquid prseterea?
Numquid ampius ? Mira si sobra algo de
dinero. Vide numquid pecunise supersit.
Algo (de tiempo) Aliquandiu, aliquantisper , parumper, paulisper. Algo tard
en buscar campa fieros. Aliquandiu in quaerendo socio eommoratus est. Algo se pa
r en la leccion. Aliquantisper haesit inter
dicendum.
Algo (en cantidad) Aliquantum , aliquantulum. Algo mas. Aliquant amplius Plusculum.
Algo con adjetivos , y verbos es Sub
muchas veces. Algo triste. Subtristis. Al
go grosero Subrusticus. Algo hosco. Subiorvus. Algo deshonesto. Subobscoenus.
Algo dudoso est en acetarlo. Subdubitat , an accipiat. Algo se recela de sus
compaeros. Subveratur socios. Et sic de
multis. Algunas veces el diminutivo Al
go se hace por comparativa i v. gr. Fa
moso ingenio , pero algo arrogante , y
atrevido. Egregium quidem ingenium, sed
3-rrogntius, esaudacius. Algo desabrid
has estado boy 4 mi parecer. Acerbior

AL
hodie mihi visus est. Por algo es. Non te
mere est. Por algo temes t ya. Non te
mere est, quod tu iam times.
Alguna vez. Aliquando, Nonnumquam.
En las dudas , y preguntas. Ecquando,
numquando, num aliquando. Pregunto si
me has visto alguna vez hacer eso. Quaero ex te , ecquando me videris id ngentem. Has entrado alguna vez en valla
Numquando praelium inisti? Conseruistine manus cum hoste aliquando? Ecquan
do cum hoste conflixisti?
Algunas veces. Aliquories, interdum.
Alguno , alguien. Aliquis , nonullus,
ullus. Si algun?. Siquis , si aliquis , s
ulius. En las dudas , y preguntas, Si al
guno es Ecquis , numquis. Mira si falta
alguno. Vide , numquis absit , ecquis absit , vel an aliquis absit , ecquis absit,
vel an aliquis absit , &c.
Alguno en el mundo. Quisquam. Quis
quam omnium. Pues hay hombre en el
mundo, que tema guerra de este? Ab hoc
igitur quisquam bellum timet? Si hay al
guno en el mundo llano , y sin malicia ,
este es. Si quisquam est facilis , ac simplex hic est. Pues hay alguno en el mun
do, que esto dude? An hoc dubitabiC quis
quam omnium? Cic.
Algunos pocos. Aliquot.
Algunos pocos mas. Compltftculi, ocum.
Algodon. Gossipium , ii. Xylinum , i.
Alguacil. Accensus , i. Satelles, itis.
Apparitor , oris. Vide Citote.
Alhaja. Suppeltex , ctilis.
Alojar la casa. Domum instruere rebus ad usura , Ss ornatum necessariis.
Alheli , flor. Ligustrum , i.
Alh'li, panera. Horreum , ei. Granarium , i. Celia frumentaria.
Albondiga. Horreum publicum. Pro
veer la albondiga. Rei frumentaria , vel
rem frumentariam providere.
Alhombra. Tapes , etis. Tapetum , i.
Aliarse con otros. Fcedus cum als fa
cere , inire , percutere , ferire.
jliados. Foederati, confoederati, soc.
Alianza. Foedus , eris. Confederatio.
Alicates. Forficul , arum.
Aliento , respiracion. Halitus , us.
Spiritus, us. Tomarle. Spiritum dncere.
Aliento t 6 esfuerzo. Alacritas, vigor
animi.

AH-

AL
Aligerar. Elevo , as. No quiero escu
rarme para aligerar mi culpa. Non utar
excusatione , qud culpam meam elevem.
Alimento. Alimenium , i. Nuidmentum , i.
Alimentar. Alo, s. Nutrio, is.
Alimpiar. Vide Limpiar.
Alindar una tierra con otra. Agrum
agro finitimum , aut confinem esse.
Aliar algo. Ornare aliquid , apparare , instruere , concinnare , aptare , com
parare , componere.
Aliado. Omatus , comptus, excultus.
Elegans , concinnus , cuhu conspicuus.
Eleganter instructus , apt compositus.
Aliadamente. Ornate , concinn, ele
ganter.
Alio. Cultus, us. Elegantia, te. Orna
tus, us. Concinnitas , tis.
Alisar. Loevigo, as. Polio , is.
Alistar Soldados. Milites conscribere.
Alistarse por Soldados. Dare nomen
fitilitix.
Aliviar la carga. Levo , as. A llevo,
sublevo , relevo. Con solo verte se me ali
via el mal. Tuo conspectu meus lenitur
dolor mitigatur , levatur , extenuatur,
minuitur , remittitur , consopifur sensus
anerbitas In mis oculis , ac vultu acquiesco.
Alivio. Levatio, nis. Allevatio , levamen , levamentum , laxamentum.
j
Aljava. Pharetra, se.
Aljofar. Unio , nis. Margarita , a.
Margaritum , i. Sarta de aljofar. Linea
Margaritarum.
Aljuba morisca. Vestis Punica.
All voy donde t ests. Istuc iter miAi est. Alldestd donde t ests. Isticesr.
Hazte all. Illuc accede. Recede A rae.
Mas all del umbral. Ultra limen.
All se lo haya , con su pan se lo coma.
Sibi habeat suam ibrtunam. All te las
hayas. Tuas tibi res habeto. All van le
yes donde quieren Reyes. Lex moribus
applicatur , non mores ad legem emendantur. All dars rayo. Ilostibus eveniat.
Allegar al puerto. Vide Aportar.
Allegar un lugar. Ad locum acce
dere , de venire , pervenire. Limen a t tin
ge re.
Allegar riquezas. Dividas congerere.

AL

23

pecunias cogere , coacervare.


Allegarse al parecer de otro. Alicujus
sententiam sequi. Allegasele mucha gen
te. Muid ad illum sponte confluunt , ultro concuirunt. Gente allegadiza. Miles
adventitius. Allegate los buenos , v se
rs uno de ellos. Qum proxim ad bonos
accesseris , tam optimum est.
Allegase d esto, que , (ic. Huc accedit
quod, &c. Accedit e , accedit ad hsec,
quod, &c. Adde, quod. Quid , quod? &c.
Allende de esto. Preterea insuper. Co
sa de allende el mar. Transmariuiu.
Alli. lllic. ibi. Alli le duele. inde ma>
ror , Se lacrymae.
Almo con que respiramos. Anima , x.
Con que entendemos, Animus, i. Mens, tis.
Alma en pena. Larva , ae. Cuerpo si
alma. Segnis, ignavus , testudine tardior.
Mala alma. Malignus, impius , ingenio,
malo , pravoque. Una alma sola, ni can
ta ni llora. Ullus vir , nullus vir. Hasme
vuelto el alma al cuerpo. Recreasti , rafecisii me.
Almacen de varias mercaderias. Horreum , ei. De armas. Armamentarium.
De aceite. Apotecha olearia.
Almaciga. Mastiche , es.
Almadrava de atunes. Cetaria, orum.
Thynnorum piscatus.
Almagrar. Rubrico , as. Rubrica no
tare ingerere.
Almagre. Rubrica , ae.
Almalafa. Lineum amiculum.
Almena. Muri pinna.
Almendra. Amygdalum, i.
Almendro. Amygdalus, i.
Almendrada. Pulmentum ex amygdalis confectum.
Almendruco. Amygdalum viride , immaturum.
Almete. Casis , idis. Galea , te.
Almidon. Amylum, i.
Almidonar. Amylo bysum jungere, im.
buere. Amyli cremorem bysto illinere.
Almilla. Indusium , ii. Interula , ae.
Almirante. Maris , vei classis Praefectus. Architalassus , i.
Almirez. Mortarium aeneum. Pila
anea. Mano de almirez. Pilum , , pscillum , i.
Almivar- Saccharum liquidum igne devQCtUIU.
ctum.
.

Al*
- \trt

24

AL

Almizcle. Moschus , I. Muscns , I.


Almodrote de ajos. Moretum , i.
Almojia. I.abrum fiedle, malluvium, ii.
Almofrex. Saccus laneus ad deportan
do vestes.
Almohada para la cabeza. Cervical,
is. Para sentarse. Pulvinar aris.
Almohadilla para labrar. Pul vinus, i.
Almohaza. Strigilis.
Almohazar. Equum strigili depectere,
e-xtergere , defricare , sordes illi abradere.
Almoneda. Auctio , nis. Hacer almo
neda. Auctionem facere. Bonorum auctio
nem constituere. Anctionor, aris. Bona
subhastare , hastae subjicere , per prteconem vendare , praeeonis voci subjicere,
sub hasta venire. El que compra en al
momda. Sector, oris. Pregonero en almoda. Circulator auctionum.
Almoradux. Amarucus , i. Sampsuchum.
Almorrana. Ficus , i. Marisca , se.
Almorzar. Jento , as. Jentaculum sumere.
Almuerzo. Jentaculum , i.
Almoarife. Portoriorum exactor.
Almoarifazgo. Portorium , ii.
. Almuz. Modius, ii.
Alnafe. Chytrapus , odis.
Alocado. Lymphasicus , i.
Aloda, alondra. Alauda, te. Ciris,is.
. lo mas. Summum , ad summum.
A LO menos (en materia de peso , nu
mero , y medida) Minimum , ut mini
mum, ad minimum. Pesar el vaso de cin
co ocho d lo menos. Pendet cyathus mi
nimum argenti uncias quinque. Costar
cien reales lo menos. Constabit ad mi
nimum centum draemis.
A LO menos ( quando asegura una de
dos)Cette, at cert. Quedamos en fin ven
cidos , abatidos , y humillados lo me
nos. Victi sumus igitur, aut cen fracti,
atque abjecti. Quando precede sino , se
asa. Ai , at cert. Debian sino ajusti
ciarle tenerle preso o menos. Si minus
supplicio affiicere, at custodire hominem
oportebat. Si no me vendiste, desamparasteme d lo menos. Si me non prodidis ac cert deserui.-ti.
Aloxa. Aqua mulsa., melicratum , hydromiiloxtria. Aquie mulsse taberna.

AL
Aloxarse , hospedarse. Diversor,
aris. ivertio , is, Aloxar les Soldados
en invierno. Miliiis in hybernis collocare. Estar alosados. In hybernis agere.
Hyberno , as.
Aloxamierto. Hospitium, diversorium.
De soldados en invierno. Hyberna, orum.
En verano. Estiva , orum.
Alpargatas. Calcei cannabini.
Alparzar. Partiariis bobus , aut jumsntis agrum colere.
Alparzero. Partiarius , ii.
/'perchin de aceituna. Amurca , ae.
Alqueria , oleana. Villa , ae.
Alquerque. Caiculorum ludus.
Alquilar, dar alquiler. Loco, as. Tal
alquiler. Locatio. Tal alquilador. Locator. Alquilar , tomar alquiler. Conduco,
is. Tal alquilador. Conductor, oris. Mu-,
las', coches de alquiler. Muiae , aut ve
hicitla meritoria.
Alquilarse. Operam suam locare.
Alquilado hombre. Auctoratus. Tal
alquiler. Auctoramentum, i. Merces, dis.
Alquimia. Ars chymica , quoe in aura
faciendo ignem, & operam perdit.
Alquitara. Meta stillatoria.
Alquitira Tragacantha , te.
Alquitrn. Naphta , bitumen Babylonicum.
Alquizl. Scamni straguium.
Al rededor , al retortero. In orbem,
in gyrum. Traer al retortero. Circumago , is.
Al revs. Preposter , praevers. Al
reves me la vesti. Inversam vestem indui,
preposter aptavi. Al revs lo haces to
da. Prepostere omnia facis. Prseposteris
uteris consiiiis. Contra facis, atque oportct. Al revs se ha vuelto todo. Versa, Se.
commutata sunt omnia.
Al sereno. Snb dio , sub Jove nudo.
Al soslayo. Obliqu. Mirar al sosla
yo. Limis oculis aspicere , intueri.
Alta mar. Altum , i. Meterse en alta
mar. In altum provehi.
Altanero. Qui alta petit. Elatus.
Altar. Altare , aris. Ara x.Quitarla
del altar. A mortuis exiget tributum.
Ne sacris quidem parcet.
Alterar. Commoveo, perturbo, as.
Alteracion. Motus,us. Commotio, per
turbado,
Al-

*2>J

AL
Alterarte. Commoveri , perturbari.
Altercar. Altercor , aris. Contendo, s.
Altercacion. Alterca tio, contentio , nis.
Alternar. Alternis aliquid facere.
Alteza de animo. Animi celsitudo,
prsestantis, magnrtudo.
alteza de estado. Summus honoris
gradus, dignitatis fastigium, gloriae cul
men.
Altivo. Elatus , superbns , a , um.
Altivez. Elatio animi, fastus , us. Ar
rogantia , supei'.-iliuin.
Altivamente , con altivez. Elat , superb , cum festu.
Alto. Altus, sublimis , exlsus. Alti
simo. Aliissimus , praecelsus , summus.
Alto de cuerpo. Procerus. Homo excel
sa statura, prolixo corpore.
Alta-mente discurre. Nihil dicit humile , nihil mediocre, nihil de medio sumptum , sed onuna praeclara , grandia, sublimia , exquisita.
Por alto se me pasan estas cosas. Htec
captum meum superant. Altiora haec
sunt , quam ut ego hac mediocritate ingenii capare , percipere possim. Ad tantum sapientiae , & intelligentise culmen
mens mea aspirare non potesr.
Lo mas alto est en mayor peligro.
Altissima quxque periculo , ac praecipixio proxima. Procul Jove , & fulmine.
Qui Principis gratiam tenet , lupum auxibus tenet. Echome por alto. Excussis
meis rstionibus, petitionem rejecit, repulit, me a conspectu suo depulit , amandavit.
Alto v ya el Sol. Jam solad mtridiem appropinquat. Non long abest a
meridie.
/facer alto el exercito. Habere stativa. Castra stativa facere. -Ito de aqui.
Age sis , collige vasa , hinc celerher migremus.
Alto en la masica. Occentor , oris.
Altozano. Col lis, is. Locus editus. Lo
alto de la casa. Pars domus superior.
Altara. Fastigium , ii. Altitudo , cul
men , inis.
Altura de cuerpo. Proceritas. De mon
te. Jugum , vertex , cacumen.
- Altramuz. Lupinus . i.
Alva. Aurora , matura , ae. Al rayar
del Alva. Prima luce , summo mane. Di-

AL

25

luculo. Hincente aurora. Albescente dte.


Alvalil , pasaporte. Tessera , ae.
Ahanega. Reticulum , capillare , is.
Alvaricoques. Mala Armenica.
Alverio. Arbitrium, i. Arbitratus, us.
Andar su alvedrio. Arbitrio suo duci,
pro libidine agere. Arbitratu suo res gerere. Jure suo vivere. La escuela defen
sora del libre alvedrio , no est atada
seguir un autor. Schola liberi arbitr vindex in nullius magisiri verba jurar.
Aludir. Obliqu rem tangere. Alludo,
is. No me d mucho cuidado d qu pueda
aludir su respuesta. Quorsum recidat res..
ponsum tuum,non magnopere laboro. A
esto alude. Hoc innuit , ad hoc ailudit.
Alumbrar yendo delante. Lumen , vel
facem alicui prteferre. El Sol alum
bra toda. A Sole omnia collucent, & illustrantur. La Fe alumbra el entendi
miento. Cbristiana lides mentem Ilustrar,
intellectum illuminat , intelligentiam exdtat,menti lucem aft'err. Alumbr con
la luz del Evangelio los Japones. Japonicis oris fidei lumen attulit , invexir.
Japones tenebtisad fidei lucem vocavit.
Alumbre piedra. Alumen , inis.
Alusion. Allusio , nis.
Alvo hierro. Ferrum candens.
Alxfana. Polubrum , malluvium , ii.
Alzaprimar el edificio. Sude ferrea su
peris limen levare , elevare.

Alzar lo caldo. Tollo, is.


Alzar la mano de oigo. Desisto , is.
Alzar la cabeza. Caput erigere. Fio
alzar la cabeza en su vida. Num uam
emerget. No se atreve d alzar los ojoe.
Oculos attollere non sustiner.
j
Alzarle el destierro. Hominem ab exi
lio reducere , revocare , exilio levare. '
/Izarse mayores. Supra cxreros se
extollere , efferre. Alzarse con el exer
cito. J'iris sui facere legiones. Cum execcitu republica deficere , desciscere , rebellare. Alzarse con todo. Omnia pro
suis vindicare, in rem si.am convertere.
/Izar figura tmo. In genesim, & na
tales alicujus inqulrere, confectoque themate , de eventu , fortunaque ejus judicare. Ex astrorum positione futura ptxdicere.
A. ANTE M.
Ama , Seora: Hera , ae. i>t>minn , mi.

Ama

H6

AM

AM

incrdibilii Fert illum in oculis. rTteret


illi in medullis.,Illi unte oculos dies nociesque versatnr. Sic ejus amore flagrar,
ut vel absentem cogitatione teneat, complexuque contineau -<.. -'t t j..-.
Amanse uno otro. Mutuo se dilignnt.
Mutuo amore tenentur. DIigunt inter se.
Invicem amant. .Mutuo sibin amore resr
pondent. Mutuis certant officiis.
-. s
Mucho es lo que os aman todos. Amor
u te omnium admitabilis est , & singu
lari.-. Magna benevolcntia te omnes complectuntur , magno amore proscquuntur.
Summo es in amore omnium. Amor es,
ac Uvlici-.c generis buma;ii , charissimus
omnibus , & jucundisimus. Omnes sunt
tui s.tudiosissimi , amantissimi. - .-j\
A'u me amas ya , cama solias. Non r am
mihi benevolesitiam prestas , quam 6olebas. Pristinus ule tuus erga me amor
magna ex parte refrixit, dei'erbuit , con*,
sopitus est. Pristinum illum erga me am*
rem exuisti, abiec-isti. Benevolente pristinae vincula laxasti , rapuisti. Nihil in te
residet pristini amoris erga me tui. Pristinam araoris tui vicis-itudinem requiro.-.
. Amargo. Amarus , a, mu. Esto amarga. Hoc gustatu amnrum est. Esto fe
amarga mucho. Hoc illius animum vehementer offendit , vald exacerbavit.
A
Amargor,,, amargura. Amarar , oris.
Amaritudo , acerbitas, tis. i
ni - . V
Amarillo. Pailidus, a, uns. Estar am*rillo. Palleo-, es. Ponerse amarilla. Pl*
leseo , is. Expalleo, es. Palloiem con-,
trahere. Pallore affici.
' ;'
Amarillez. Pallor ,- oris. _ V -'- '.'^
Amarrar la nave. Jacere - anchoram.
Navem .anchura fundare. Amarrarle"
una columna. Funibus aliquem ad colamnam aigare. . , . --..-'. c- "- .**
Amarras. Retinncula , orum. Ancharte
funes.
.;. 1.1 . .^
Amarte-larses Amare languescere. i\
nyri,
. , . .. \
: .(
.murtela Jo. Amore lauguens. .\'.K
Amablemente. \mshi\'1ti1*. .
Amasar. Massum subigre. _1 .-., ..is
i Amador , amanfe.'-Aiaatox , amans. i. Amb,ar. Sperma ceti. Ambna , se.
tis. Amasius-Ambar de cuentas. Succinum , electgus, i. .-,... as., , ,v. ..
Amado. Cliarus , jucundus.
Amale- tiernamente. Mirific illum
Ambar gris. Succinum citrinum. r . ,\
amat , urtic colit , effusissimii digit.
Ambicion. Ambitio > ambitus , us. HoHabet illum nr delieiis, singulari benevo
oori- immodiica cupiditas. Ambicion deslente cosnplcetitur 3 asnojse prosequitus eveuda, descascada. Uerta ambitio.X
amAma que cria. Nntrix , -icis.
.. ! ..,l
Amaestrar. Vide Ensefiar. . .._..u"
Amagar. Minor , aris. Minitor ,' aris,
ninas intendere.- YWe Amenazar. . -.-.
Amaga, Terror, oris. .Mine, arum.
, Amainar, Vela contrahare , coliigere.
Amamantar , tor /e mamar. Lacto,
.iVde Criar. 1 ;
I Amancebarse. Concubinae , auc pelcis
illecebris capi , teueri.
Amanvebo Ja. Concubinarius. Concubi
na; amore captus. Concubinatu infamis.
, Amancebamiento Concubinatus -, us.
Pellicatus , us.
'\
\ Amancillar. Commaculare , polluere:
laheiacere, lubefactare constantiam.i. .
Amanecer. Iliuceo , illucesco , is. Ta
amanece. Lucescit. Dies aperir. Lux adest.
Sol exoritur, altulget , apparer. Adveis-i
tat dies. ...
\ . \ ..-..i- t
A manera de bestia*. More pecudum.
Amanera- de hoz.. Instar falcis mesr
#orix.
. i .1
A manera de tniittir. Immane quan.
eum amplificas, verbisque rem auges!
- Amaiarse. .Vide Acostumbrarse.. . . .
No me amao. Non assuevi. Insolens
Imjus rei sum. Cada qual como se amaa.
Suo quisque more , ac modo. ,i - . i \
, A, mano est todo, in promptu sunt
omnia. Prompta , $ expedita sunt omnia. Ad manum sunt omnia- Vide Man.K
Amansar fieras. Mansuefacto, isj. Feras- cicurare , mansuetas . redder* , nranui
assueicere. Amansar al enojada* Iraf.im
licujus , anirpum mitigare ,. len-ire , dr
jspulceie ,.miorem reddere ,. facer*. Vi
de Aplacar.
... :. . - lu .- -'
O
., Amansarse. Mans-uescerei , mansuefieii. El- colerico, Mitescere , mitigaru .
. /ffl/'ij/7,-Papaver tuheum , erratieum.
, Amar por eleccion. Diligo, is. Por afir
ciot. Amo , deatno , adamo , as.
. ,
Amable. Amabilis , gratiosus , dignus

+w

AM

AM

VI

embicion , y apetito deshonesto obligan ae


Amiga. Amica, vt. Amasia,;;
lui hombres d hacer grande* maldades.
: Amigo. Amicus , r. Famlliaris ,-neces-''
sarius, benevolent la rnjune tus. HacerseAmbicio, & libido in maxima scelera ho
amigo de uno. [nire gratiam cum aliquo.
mines precipites agunt.
In familiaritatem ejus sedare. Omnibus
Ambiciosamente. Ambitios.

. Ambicioso. Ambitiosus , laudis appe- officiis aliquem affectari. .


Amigo de honra; del dinero-, &e. Lau
tens , honoris avidns, cupidus splendoris.
dis , aut pecuniae cupidus , avidus. . .. i's muy ambicioso. Famam, ac dignita
Amigo de amipos. DiTigentissImus amitem ardeotissime si ti t , captat , colligit.
Populi plausum , ac favorem avidissim citiamm cultor. In amicos officiosissl-'
appetit , aucupatur. Omnes etiam iiK.nis, mos. Tiene machos amigos. Amicorum co-
Sl falsae gloriae umbras consectatur pr pia flore r. Arhicis' abunda t. Multos mi i
studio laudis.
, -., !.' . ' n i.
studiosos habet. 'Est lili necessitudo cum
Ambidextro. U traque manu agilis. . .. multis constitusa. 'Hace oficio de amigo
con los estrados. Amicorum officia alie-
Ambigua cosa. Vide Dudosa.
. Ambigiiedad. Amphibologia , si ve am- nis prlestat.
Es muy amigo mio. Est mihi cordi. In
phlbolia , se. Sennonis ambiguitas. Verbum anceps.
o
meis familtarissimis est. Familiaritaten
mbito. Ambitus , us. Circuitus , us. : amicitiaque non vulgari conjuncti sumus.
.Ambus d das. Ambo , , o, Uterque. Est mihi, vol intercedit mihi cum illo. Ambrolla. Mendacium ex parte verum. amicitia non vulgaris. Uter- illo quam faw
miliArlssim. Ex meisiutimis est. ArctisFallada, commentum. Vide Enredo.
i Amechar el candil. Lychnum myxo in- simo necessitudiiiis vinculo conjuncti sa-'

atruere, vel myxum producere , oleum- mus. Est mihi amicissimos.


No hay cosa como un buen amigo. Nihil' _
rjue applicare.
- Amedrentar. Vide Atemorizar. .'
homini est opportune amico amicius. El
i Amenazar. Minor , minitor , aris. Mi- verdadero amigo se. conoce en el tiempo
03s adhibere , jactare. Minaciter aliquem del peligro. Amicus certus In re incertae
terrere , minis insequi , territare. Pericu- cernitur. In rebus adversis vera fides ex-'
ploratur. No se ha de hacer vileza por'.
lum alicul iAtendere , ostentare. Judi
cium , cruciatum, tormenta alicui denun
respeto del amigo. Amicus usque ad aras.
ciare.i '.-. i i '.. i ' . . . ,.,v,/
Non est amici causa ab honesto defkeAmenazle de muerte. Mortem illi mi-' tendum. Obras en eso como amigo , y me'
nitatus est. Hacer y callar , y, no amena- haces mucho favor. Arnic m qu'rdem fa
zar. Non minis , sed cuniculis rem gare
ds , mihique gratissimum. .
" '.*
te oportet.
.
.
Pocos amigos me han quedado. Multo-l
I Grande mal amenaza d la Republica.' rum desidero amicornm officia. Mu'ti mihi
Ingens calamitas Reipublicae imminci, ex amicis effluxerunt.iMulti me desci-i'
impendet , .magna tempestas instat. n i verum , defecerunt veteres "amici ,'*Iuot
Amena cosa. Amsenus , a, um. - n- , ! ruin studia temporum . .- locorum intar-'
r. Amenazador. . Minax , acis. Minitans, vallo. frixerunt , vel extlncta xdnt. ' ''\ tis.
.#.!' muertos , y idos no hay amistas'.
/menazas. Minae, arum. Commina rio, Multas .amicitias silentium dirimit.
Amigable conversacion. Familia ris conminatio. Carta de amenazas. Minace Mi
'" ' . -.ii i '. , oflV,
terae. Mandar con amenazas. Minaciter im suetudo.
\Amigablementei Amice , familiarite^
perare , minad vultAi praecipere. Tu me.
haces. amenazas , espantajo ? Tu me mi benevole, amico animo.
nis territas , larva umbratilis?-... nr --.i
Amistad. Amicitia, benevolentir..'2)e*
Amenazo. Denuntiatio malt , \.- g r. conversacion ordinaria. Familiarltasv
i
belli, cruciatus , exilii , See. .. .
ibl -'.eAmistad estrecha. Animrum summa
, Amenidad. Amsenitas-, tis.. ' '.- ii ' conjunctio. Amicitia non vulgaris. Si;m-:
menudo. Crebi , identidem t su. ma necessitudo. Amistad afectad'a .Fiu-obinde. t b-454vi.il , i'ahlr^- . " m sa amicitia , utliitaie- qnaesita, ambilose4
Da
De

2S

AM

Desear , pretender la emistad de


ulg-.n . Gratiam alicusu , app-.tere , am
bire, aucupari. Amicitix lores suaviter
pulsare. In alterius amicitiam blandd
adrepere , insinuari , efliciis aliquem de
uigren. In fir.ili&ritatem ejus se dare.
Trazar amistad con otro. Amicitiam
cum al.quo conjungere , contrahere, ni
re , institnere. In alicujus amicitiam incidere , recipi. Travo amistad con mu
chos. Necessitndinem cum mullis constitu't. Multorum sihi necessitudin..s adjunlit. Amicitias multorum comparavit. Se
in multorum familiaritntem dedic. .Mulios
sibi amic.tia devinxit. Mullos sibi amicos co ciliavit.
Conservar la amistad. Amicitiam colere tueri, retinere , conservare. Nihil de
animorum conjunctione remittere. Nihil
le amicitiae flore delibare, decerpere. In
benevolentia constate.
Deshacer poco d poco la amistad. Ami
citiam dissuere , paulatim dissolvere,
sensim dissociare , usus remissione leva
re. Deshacer de repente la amistad. Rom
per con el amigo. Amicitiam dirimere,
evertere, dirumpere , violare, repente
pnescindere. Oonjunctionem pristinam
dissolvere , abrumpere, tollere. Necessitndinis jura frangere. Jus amicitiae violare. Totum se ab aliquo abalienare.
No hay mas amistad. Actum est de amieilia. * .
Voher I a amistad. In gratiam cum
aliqno redire. Gratiam redintegrare. In
gratiam , U amicitiam pristinam reduci,
restitui , revocari. Ab odio ad concordiam , & benevolentiam mutuam traduci.
Intermortuam , & sopitam familiaritatem
suscitare. /'ara qu habia yo de procurar
apartarte de su amistad ? Quid ego te ab
illo distrasere conarer ? Cic.
Amilanarse. Vide Acobardarse.
Amito. A mi; us, us.
Amo , sor. Herus , i. Dominus , i.
En burlas , ni en veras , con tu amo no
partas peras. Cave cum potentioribus
contendas. Principum , potentiorumque
Kbidini concedendum est.
Amodorrido. Veternosus , veterno oppressus, arctissimo somr.o captus.
Amohinarse. Stomactior , atis. Succenseo, es. Subiruscor, eris. Esto me omohi-

AM
na. Hoc mihi stimachum movet , bilerrt
suscitat.
Amojonar las tierras. Agros , aut praedia detinire , finibus terminare , terminis
designare , describere.
Amolar. Gladium , aut cultrum acuere.
Aciem ad cotem ducere.
Amoldar. Informo , as. Conformo , as.
Rei alicui formam indere , inducere.
Amoldarse d la regla. Animum , ac mentem ad regulam conformare, componere,
ad leges , atque instituta exigere.
Amonestar. Moneo , admoneo , com*
moneo , commonefacio , >uadeo , horror,
aris.
Amonestacion. Monitio , admonitio.
Hortatus , us. Suasio. nir.
Amonestador. Hortator, soasor, moni
tor , oris.
Amontonar. Con gero , b. Aggero.ar.
Construo , is. Cumulo , as. Coacervo , a*.
A montones. Acervatim , coacervatim.
Amor. Amor , benevolentia. Amor d
los hijos, d la patria. Charitas, pietas.
Amor deshonesto. Libido , nis. Amor
lascivus, foedus, turpis , insanus , libidinosus, incestuosus , luxuriosus. Obscoena
voluptas. Amores. Veneris stimuli. Amo*
res nuevos. Nova gaudia.
Amor que dos se tienen. Amor mutuus.
s
No correspondes al amor que te tengoj
Non mihi in amore respondes. Non mihi
benevolentiam praestas , exhibes , qaam
amori debes erga te meo. Minus in te
amoris resid-et erga me, quam par esset.
Non pnrem benevolentiae gratiam mihi
refers. Officas, & amoris signiticationibus
plan inferior mihi es. Amorem tuum inferiorem esse meo , infra meum esse, non
esse cum meo conferendum, multis rebus
ostendis.
No ncessita nuestro amor de lisonjas
para que no se entibie. Amicitia r.ostra
assentationibus , & blanditiis indecoris,
& ineptis fovendanon est. Neque enim sie
in amore languemus, ut iiis benevolen
tiae stimulis simus excitandi.
Que" amor tiene tan grande la virtud!
Ut viriutis amore flagrat ! Ut virtus illi
cordi estl Ut in ejus animo virtutis amor
piget ! Quo studio ad virtntk opera excitatur , accenditur , incalescit .' Mirifie*
virtutem amat.
Amo-

AN

AM
"Amoratado. Lividus ,a, um.
Amoroso. Benevolus, a, um.
Amorosamente. Amic , benevol.
Amortajar. Cadaver ferali linteo involvere, sindone insuere ad sepulturam.
Amortecerse. Exanimari.
Amortecido. Exanimis , intermortnus.
Amortiguar el dolor. Dolorem sopire,
Icnire , mitigare, extinguere.
Amostazarse. Vide Atufarse.
Amotinarse. Res novas moliii. Seditionem f.cere , confiare. Tumultum excita
re , concitare. Vidc Alborotar.
Amotinado. Seditiosus , turbulentus.
Amparar. Protego , defiindo . tueor,
eris.
Vengo d que me ampareis. Ad te tamquam ad aram confugio. In tuam me fidem
confero. Tuum praesidium ambio. Ut me
snsclpias , me in tuam fidem accipias,
recip'sas supplexoro, supplidter peto..
Protege me , obsecro , ac tuere. Tuse anctoritatis clypeo satis me fectum contra
omnes , ac munitum putabo.
Amparo. Praesidium , perfugium , ii.
Sois el amparo da ias letras. Quibus
htudibus efleram , quo studio , quantoque opere litterarum studia foves , ac
promoves? Quidque favoris , & subsidii,
quidquid benignitaris,& munificentiae tua
nobilitate , & ingenii claritate sperare
licet , in bonarum artium studiis instaurandis , in earum assertoribus evehendis, ac tuendis libentissim impendis. Te
liberalium disciplinarum Meccenatem,
eruditorum principem, & corypheum studiosi omnes acclamant, suscipiunt, veneiantur. Vir ad litterarum studia fovendas
& illustranda natus , divinitus factus.
Amphibologia. Dictum dubium , anctps.
Ampo de la nieve. Candor nivis in
tactae.
Ampolla. Ampulla , se. La del agna.
Bulla, x. Ampol'arse la lengua , los
labios. Linguam , aut labia aliuuatenus
intumescere, tuberculis affici.
Amulatado. Fuscus labiis tumentibus,
Amurriarse. Vide Entristecerse.
- musco. Durinus color.
A ANTE
Auade. Anass atis.

N.
... , .

2S

Anales. Anales , ium.


Anaquel. Vide Poyata.
Anatematizar. Vide Descomulgar.
Anca. Coxendix, icis. Coxa, ae. Ir lat
ancas. Coxis equi vehi. No sufre anear.
Non patitur sacundum.
Ancha cosa. Latus , a, um. El ancho de
una cosa. Latitudo, rnls. Quanto tiene de
ancho? Qum late patet? Quantum habet latitudiins? Quantum patet in latitudinem? Vien/me ancho el vestido. Laxa
mihi est, & sinuosa vestis. No le viem
muy anch' casarse contigo ? Non precia
re cum illo agitur si te ducat?
Anchamente. Laxe , late , ampi.
*
Anchova , pez. Halecula , ae.
Anchura de casa. Laxitas , & amplitudo dornus. Vivir sus anchuras, Indulgere genio. Voluptati , ac libidini nihil negare. Dime , si tuvieras por fabula
lo que es de Fe , vivieras mas tus an
churas ? Age , si quae fide tenes , commentitia putares , plus voluptati tribueres?
Anchuroso. Spatiosus , satis amplns.
Anciano. Senex , is. Vide Viejo.
Anvianidad. Senectus , tis.
Ancora. Anchora , ae. Echar ancoras,
Jacere anehoram. Navem anchora funda-i
re, firmare. Levantar ancoras. Tollere an
ehoram. Navem solvere , proecidere funem.
Andado. Privignus. Andada. Privigna.
Andamio. Pregma , tis. Ponticulus , i.
- Andar. Ambulo , as. Gradior , eris.
Gradum facere. Ingredior , eris.
Andar delante. Antecedo , praegredior , eris. Anteire , praeire. Andar de*
trs. Sequor , subsequor. Tu andas tras
que te de con algo. Tu tuis ineptiis ma
lum tibi comparas, quod me feras. Trat
eso au-'o. Hoc pugno , & contando.
Andar d gatas. Quadrupedis in rr.odum ambulare. Acia ntnis. Retrocedo, s.
Nepam imitari. Andar despacio. Lento
procedere. Con gravedad. Incedo , is.
Aprisa. Propero , festino, as.
Andar por diversas tierras. Peregrinor, arls. anduvo per toda Italia. Totam Italiam peragravit , lustravit , nrbes
ejus obivit. Andar por toda la Ciuda\
por todo el mundo. Urbe tota dvagsri>
Tex-

AN

Ta , manque vagari. Andar callentando.


Per vicos , & plateas divagan.
Andar errado , fuera de camino. Er
ro , as. Deerro , aberro, as. via deflectere , declinare. Andar en corto. Piraticam facere.
*: Andar en malos pasos. Lustror , aris.
Scortor , aris. Anda tras matarme. Ad
necem me quxrit. Vide Matar.
Andar con recato. Canere omnia.
. Andar por coger, . engaar. Capto, as.
-. Andar si la husma. Qdore investigare.
En qu andas ? En que pasos andas ?
Quid agis ? Quid moliris? Qu andas aqui
6 buscar? Quid hic cireumspicis?.
Andar con el tiempo. Tempori servi
re , inservirc. Ad tempus se accomodarQ.
Mal habeis andado en- esto. Perperam
rem. gessisli; Non pro eo , ac debebas,
pausam tracrasti. Non ea , qua pac erat,
rarioue , ac yia egisti. - - < -.V . -j - .
i Andar con otro. Cum alio congredi,
cosisuetudinem habere.- liime con quien
mndas , y dirtc quien eres. Mores cujus*
que. K sociis , & amicis dignoscuntur.
alis fufe. quisqi>? est, quales ejus arnici.
No hay quien quiera andar contigo.
Qmnes aditum , congressum , sermonem
tuum fugiunt. Nemo est , qui tecum con^Jgredi velit , nemo , qui non congressu,
& colloquio tuo abhorreat , nemo, qui te
sua congressione , aut amicitia dignum
putet.Omr.es tuse consuetudinis contagium vitant.
Andarieg. Vagandi cupidus. .
Andas de muerto. Sandapila, ae. Feretrum. Para llevar imagenes. Tensae ,
arum. Ferculum, i. Que llevan quatra. Tetrophorum , i- Andrajo. Vestis obsoleta , & lacera.
Centuuculus , i.
, Andrajoso. Pannis obsitus. Centonibus
mal tectus. Pannosus.
.. .
Andurriales. Avia & derupta. c-.
Aneblarse los trigo. Segetes rubigine
afficis confici , corrumpi. Trigo anebla
do. Seges rubiginosa. Frumentum rubigir
ne infectum. .
*1Anegarse la nieve. Navem tes tu absor
ber) , mergi , deprimi , undis , aut terapestate oprimi. Anegarse los campos ,
Jugares. Agros , aut oppUla alluviona
inundar).

Aneje beneficio. Beneficium y se u paraecia alteri adjuncta.


Angarillas. Fabronim ferculum.
Angel. Angelus , i. Coelestis spiritus.
ngel malo. Cacodeman , onis.
- i
Angel de guarda. Angelus custos , tutelaris. / r.gelical cosa. Angelicus,a,um.
Ca da uno tiene su Angel de guarda.
Singulari Dei beneficio suus cuique homi.
num Angelus custos adscribitur , designatur , apponitur, adhibetur. Suus cuique
Angelus a primo vitae limine adest , assistit , qui eum protegat, &. ab omni periculo defendat.
..,..
, Angeo, Linteum sufuscum.
n
Angostar. Vide Estrechar.
Angosto. Angustus , arctus , a , tun.
/ nguila. Ai. guilla , ae.
i - ..-s
Angulo , rincon. Angulus , i. .
.s
Angustia. Angor animi. Anxictas, tis.
Angustiar. Artgo , is. Vexo as. Angus
tiarse. Angi, angoribus confici. De re alfa
qua affigi , angi , afflictari.

..
Anhelar. Anhelo , as. Vide Aspirar.
Anhelo; Affectiis vahemens , aviditas.
.- Anhlito. Halitus , anhelitus , us.
Anidar. VLde Nido. Alli anidan de a$che. Ibi nocte cubant. Illic noctem extV
gunt.
- '
Anillo. Aqnulus , sive anulas , i. Sin
piedra. Purus annulus. El asiento de I
piedra. Pala, oe. El que hace anillos.
Annularius.
Anima , i alma. Anima , ae. - Ani
mas , i.
,
.
- 1. -. -.
Animal. Anima! , alis. Animans , tis.
Animal de pata hendida. Animal bisulcum. De tierra , y agua ( como el pato, y
a nutria.) Animal amphibium, anceps.
Animmlejos. Bestiolae. Los que no tienen
sangre (como lagartijas , y moscas.) In
fecta, orum. Los que viven en el agua.
Aquatica , aquatilia.
,
Animar e-I alma al cuerpo. Animo , as.
Anlmate. Cape bonum animum. Erige
animum. Te ipsum excita.
Vos me animasteis ti esto. Tuo horca*
tu ,-& impulsu hocsuscepi. Te suadente
hanc .viam iogressus sum. Tu me oratione tua confirmasti, Unguentens excisasti,
timidum roborasti , jacentem erexisti.
Multum mib animi adhortatione tua attulisti , dedisti. Exhortatione tua rnihi

ani-

AN
uis.accessit , cunctantS raihi calcar addidisti. Tua roe oratio contra omnes for
tunae impetus armavit , instruxit.
Animo. Animus, i. Tened buen animo.
Adeste a ni mis. 5tate animis. Buen animo
tenemos. Constanli animo , erectoque suciu s. Satis animi habemus. Praesens nobis
est animus. Prxsenti , confirmato animo
-sumus.
-...-,
Aqul es menester , que mostreis vues
tro animo. Hic animi tui pnestantiam,
fortitudinem , vim , robur , magnhudine;n , constactiam ., altitudinem ostendas oporter. Qum sistforti animo, & excellenli pneditus , hic patefacias oporiet.
No tuvo animo para decirselo. Hoc Ili
dicere , aut objicere erubuir , exprobrare
non sustinui. Eso es de poco animo. Id
pusilli animi est , jejuni , remissi , nimis
angusti , humilis, abjecti , mollis, demissi. Id nisi in abjectum , & pusillum anraum non cadit.
- No perdais el animo. Ne cadas animo,
Ne animum abjicias. Ne contrarias, aut
demittas animum. Ne te animo frangi
patiaris.
. - . i - ,_i .....,..,. ..w
Cobrad animo. Animum exita. Virum
fe fortem, & constantem prsta. Buen
anima quebranta mala ventura. In re
mala , animo si bono utare , adjuvat. Est
ti , tener buen animo. Mac te animo.
Despues que tom tu. consejo , siento
en tus grande quietud de animo. Postqnam consilio usus sum tuo ,- tranquillo
sum , & aequo animo. Magna fruor animi
tranquilizate. Vacat mihi animus cura,
Ss solioitudine. Vacuus est mihi animus
ab omni cura. Sereno animo sum , solu
to , ac libero. Se pso animus meus tranruill fruitur.
. .
Animoso. Animosus , roagnanimus. Yir
ma.imi animi. Pr-.estanti animo- juvenis.
Excellenti animo praditus. Animi vigore
precellens. Excelsi animi Princeps.
-Animosamente. Animose ,.fortiter. \
Aniftado. Pueriliter ineptus, puerili inT
enio, & moribus.
.
>
Aniarse. Repuerascere. Puerorum nngis , Si oblectameiuis assuescere , gaudele. Redire ad nuces.
-. - .
Aniquilar migo. Ad nihiium redigere.
Ita. rem perdere , et extinguere , ut nibii
ex ea remaneat , relinquaiur.

AN

31

- Anis* Anburu , i. Anlcetum , i.


. Aniversario. Anniversarium sacrum,
anniversnria solemnitas.

! s
no. Nisi , non. no ir armado me
matan.Wi armis munitns essem, periisstiu. A no nada. Minimum , ad mini
mum , at minimum. A r.o nada os costa
r cien reales. Coustabit ibi minimum
centum dragmis.
Anoche , y antenoche-. Proxima , & speriore noeie.
Anochece ya. Advesperascit. Nox appeiit , ingruit , adventat, imminat. Al
anochecer. Ad vesperum , sub crepuscu^
lum , imminente jam nocte.
Anomalo. Inaeqnalis , e.
Ansar, ansaron. Vide Ganso.
- Ansi. Vide si.
. ci
Ansia. Ansor , oris. Anxia cura. Estar
con ansia , con pena. Anxiurn , ac solicitum esse , anxio animo esse. Ansia ,
mucha gana de algo. Aviditas , affectus,
aut studium vehemens. Con qu ansia lo
pretendi. Qum cupide , quam avid,
qum solicit , qum enix , quanta con*
tentione , quautoque opere molitus est,
ut ipse praeferretur.
. ..'
....';.
Ansiado. Vide Congojado
j .. -,
Ansioso. A>. idus , per quam cupidus.
Antao. Anno proximo superiore.
>
Ante (preposicion)' Ante. Ante toda*
cosas. Ante omnia. In primis. Ante et
Corregidor pas el caso. Coram praetore,
in conspectu Praetoris gesta res est.
Anteayer , antier. Nudius tertius.
Tertio abhinc die. Antenoche. Superiore
nocte , quoe pto.\imam antecessit.--.. X
Ante de comida. Convivii praeludium*
Piandii , aut coenae praegustatio.
Ante , cuero. Pellis bubalina , babula.
Antecamara. Procoeton, onis.
Anteceder. Antecedo , prcedo . is.
Antecesor. Qui antecessit, aut praecessit. Antecessor , oris. In cujus locum
alius suffectus , aut subrogatus est.
Antena de navio. Antenna , a-.
, Antenado. Vide Andado.
Antepasados. Majores, um. Ten pensa.
mientas dignos de tus antepasados .Suscipe curam , Ss cogitationem majoribus tuia
dignam.
i \ i ; '.l*ti" * -,,.$
Antepecho de edijicic. Lorica testacea,
sxea , lateritia.
'...rn-vi[i' -H^

32

AN

Anteponer. Antepono , praefero, praepono. Praestantius duco, habeo. Primas


alicui dare. Aliquem prae als habere.
Antepuerta. Januae velum.
Anterior. Prior , us. Antiquior , us.
/ ntes. Ante , prius. Ant.'S de ahora.
Antea. Antes de comer. Ante prandium.
Antes de dos dias. Ante biduum , intra
biduurr. Dos dias antes le despidieras. An
te biduum , vel biduo ante dimissus est.
Antes que. Antequam , pnusquam. An
tes que te cases, mira lo que haces. Priusquam rem suscipias , consulto opus est.
Anteqnam incipias, respice finem.
ANTES {de quien elige.) Potito , citis. Antes dar la vida, que la esparia.
Jugulum potis, qum gladium dabo. Vitam citis , qum gladium mihi exiorseris.
ANTES {adversativa.) Imo. Quin potii'is. Quinim. Quin eiiam.
No le tengo envidia , antes me dii las
tima. Non illi quidem invideo, imb misereor. Antes dirn que hice bien. Quin
potis dicant egisse sapienter.
antesala. Procestrium , ii.
Anticipar. Anticipo, as. Antecapio, is.
Con desorden. Praeverto , is. De qu sir
ve anticipar a pena del mal venidero?
Quid proficiet , si anticipes mali adbuc
incerti molestiam ? Quid prodest futari
mali molestiam antecapere ? Quid luctum metu mali futnri praevertis? Quid
dubke infelicitatis poenas te exigis?
Quid juvat malum arcessere , & miserum
ante tempus esse?
Anticipar el oir ciencia , sin saber
bien gramatica , es perderlo todo. Qui
grammaticae praeceptis mal instructi, in
dialccticam , aut jurisprudentiam involant , utrumque amittunt. Atque ut implumes aviculx nido devolant in praecipitium , sic illi te rat i ab intempestivo
scicntiae s.udio ad ignorantiae tenebras
devolvuntur.
/ rticiparse otro, ganarle por la ma
no. Alicui antevertete. Anticipose d hacer
lo primero. Id prior facere oceupavit. Por
qu no te anticipas ganar la gracia
del mas poderoso ? Quin tu validioris
gratiam oceupas? Anticiparse respon
der d lo que le pueden replicar. Anteoccupaie , quod objici potest.

AN
Antigua COta. Antiquus, priset, pri*tinus , vetus , eris. Vetustus , a, um. Rl
mas antiguo es preferido. Qui prior est
tempore, potior est jure.
Antiguallae. Antiquitatis monumentum.
Antiguamente. Antiquitus, olim, quondam. Apud priscos, quodam tempore.
Antigedad. Antiquitas, vetustas, tis.
Antipodas. Antipodes , uni. Qui stant
adversi nobis vestigiis.
Antojo. Libido, inls. Effrxnatn cupiditas. De golosina. Cupedia , se. De muget
preada. Malacia, ve.
anteojos para ver. Conspicilla, orum.
Anteojo de larga vista. Tubus opticus.
Antojarsele algo. Aliquid vehementis appetere , concupiscere. Antojsete
ir al bauo. Libuit , vel libitum illi est,
in balneis lavari. No se me antoja. No
me da gana. Non libet, non placet, ne
que in libidincm venit.
Antojadizo. Libidini obsequens , deditus, addictus , obnoxius. Qui libidine
ducitur. Libidinis mancipium.
Anteojero. Ocularius 'uber.
Antorcha. Funale is. Fax , cis.
Antuvion. Prxvius impulsos.
-
Anublarse el Cielo. Caelum nabibru
obduci , obscurari, obnubi.
Anular les leyes, decretos. Alteriui
decreta rescindere , leges abrogare , refringere, antiquare, acta conveliere. Cic.
Anunciar. Nuntio, as. Obnuntio. Indi
co, as. Futura denuntlare , praedicere.
Anuncio. Ostentum , pnesagium, ii.
Anunciacion. Denunciatio , praedictio.
Anzuelo. Hamus, i. Pescar con l. Ha
mo , as. Cosa con anzuelo. Hamatus , a,
um.
Aadir. Addo , adjicio , adjungo.
Aadis mucho de vuestra cabeza.
Multum vrriiati aflingis. Multum addis,
atque affers de tuo.
Aadese ese mal otro mayor. Malum pejori damno implicatur. Gravius
adhuc instar malurn. esto se aade,
que &c. Huc accedit , quod. Eodem spectat , qqod , &c. Aadir algo bueno es
te libro. Huic ego libro pulchuim corollarium adjiciam parerga apponam.
Aadidura. Additamentum , aceessio,
corollarium , qppendix , icis. - ..
AB*-

AN

AO

33

A'mfiI de Moros. Turba punica.


annum agit, nondum explevlt. Cumple
Aagaza. Illichim , ii. Illex icis.
los catorce di Marzo. Pridie idus MarAejo. Venis , eris. Inveteratus , a, tii viginti annos implet , vigesimum an
num explet , peragit , annos vigint^-ipum.
Aejarte el vino , el queto. VInum, sos numerat. Mal ao para l. Male illi
aut caseum vetustescere , veterascere. vertat annus.
Vetustatem contrahere.
Aublarse. Vide Anublarse.
Aicos te har. Te in frustra conciAudar. Nodum , val nodos nectere.
dam. Frustrillatim te discindam.
Innodo , as. In nodum ligare.
Audado. Innodatus , indissolutus , iaAil , yervo. Glastutn , i.
Aino. Vellus agni anniculi.
nexus , nodis implicitus.
Ao. Annus, i. Ao y medio. Sesquiannus , i. Dos aos. Biennium , ii. Tres.
A ANTE O.
Trienium. Quatro. Quadriennium. Cinco.
Aojar. Fascino, as. Mal de ojo. Fasclnum , fascinatio. El que aboja. FasciQuinquennium. Vide. Espacio.
Nio de un ao. Infans anniculus. De nator.
dos. Bimus, vel biennis. De tres. Trii osadas. Satis confidenter, audacter.
mus, vel triennis. De quatro. Quadrimus,
A otra parte. Ali.
vel quadrienois. De cinco. Quinquennis.
otra puerta , que esta no se abre.
De seis. Sexennis , &c.
Aliam oportet rationem ineas , & viam;
Gobierno de un ao. Annua provincia, hac nihil efficies , aut profieles. Aliara
vel administratio. Rentas de un ao , excute quercutn.
de cada ao. Annui redditus. Solemnidad
otra herida que fe dieran , te acade cada ao. Anniversaria solemnitas.
luiran. Extrema plaga defuit , quae illum
Ao climaterico. Annus criticus , de- conficeret. Leve vulnus si accederet, pecretorius. Sexagesimos terrius aetatis an
riisset.
nus. El ao pasado. Anno superiore.
otro que os lo crea. Hoc tu alteri
principio del ao. Initio anni. Ineunte fortasse probabis , non mihi.
anno. medio ao dex el cargo. Medio
otra que hagas., ay de ti. Cave
anno, vel medio anni cnrsu,magistratu se in posterum admiseris. Si repetis, aut re-,
abdicavit. Pasado el ao. Peracto anni laberis , actirm est de te.
cursu , circumacro anno, in fine anni, exAovada cosa. Ovatus , a, um. Ovata
eunte anno. En menos de un ao. Intra specie.
annum. Non toto vertente anno. Ante an
A ANTE P.
ni finem. Nondum expleto anno. Mas ha
Apacentar. Pasco , s. Apacientase la
de un ao que sucedi. Annus est , & eo vista- con tanta variedad de fitres. Hac
amplius , cura accidit , vel ex quo gesta florum varietate pascitur animus , pasres est. Tardan un ao en componerse. cuntur oenli.
Apacibilidad. Suavitas , humanitaap
Dum se comunt, & comparant, annus est.
Ao del Seor de-, c. Salutis nostrse cemitas, tis.
Apacible. Placidus , suavis , affabilis.
anno , Christi ortu , partu Virginis,
Christo nato , ab orbe redempto. De la Sermone sucundus, & comis.
Apaciguar discardias. Pacem inter
creacion del Mando , de la fundacion de
Roma. Anno ab orbe condito , ab origi dissidentes constituere. Discordias tedare , seditionem comprimere. Dissidenne mundi , ab Urbe condita.
Buenos aos te d Dios. Felicem faus- tium animos placare , ad concordiam intumque tibi precor hunc annum. Felioi- ducere , adducere , revocare. Discordiabus auspiciis annum ineas , candidoque rum incendium extinguere , restinguere.
Apadrinar. Patrocinor , aris. Protego,
lapillo numeres. Tiene mas de sesenta
aos. Sexagenario major est , annos na- is. Vide Amparar , y Padrino.
Apagar. Extlnguo , rcsiinguo , is.
tus magis sexaginta. Entra en veinte
Apalear d uno. Fuste aliquem cedere,
aos. Vigesimum annum ingreditur , attingit , init. Andm en ellos. Vigesimum percutere , verberare , contundere.

Apa-

34

AP

AP

viiiorum coeno extrahere.


Mucho siento apartarme de vos. Mgri
abs te divellor. Moleste fero complexa
tuo distrahi. 'Periniquo animo patior te
digredi , disjungi , separari.
Apartarse de algun lugar. Discedo,
abscedo , recedo , is. Del camino. Aber
teuin.
Aparador. Abax , acis. Abacus , i. ro , as. Diverto , is. Deflecto , is.
Adornarle. Abacum auro , argentoque
Apartarme del intento. Digredi 3
eoelato instruere , ornare. Abaco, aurea re proposita. De curriculo deflectere.
A proposito aberrare. Orationem ali
vel argentea vasa exponcre.
Aparato. Apparatus, us. De comedia traducere , transferre. Excurrere ad alie
Chorogium , ii. Seenicum instrumentum. na. Saltare extra chorum.
Apartada cosa. Remotus, longinquus,
Aparecer. Appareo , es. Apareciseme
un Angel. Angeli slsecies mihi objecta separatus , disjunctus , dissitus.
Apartamiento. Recessus , us. Secessus,
fuit , oblata, visa, ostensa.
Aparicion. Apparitio, visio , nis.
us. Discessio. Secessio , nis.
Apariencia. Species , ei. En la come
Aparte. Seorsum , separatim.
dia. Scena versatilis. Casa de buena apa
Aparvar. Detritam messem aggerare,
riencia. Domus. specie pulchra , ve! ad coacervare , in acervum congerere.
speciem pulchra.
Apasionarse por alguno. Nimio studio
in aiiquem inclinari. Studiosalicui faveAparelar. Paro , as. Apparo , compa
ro. Convite , armada. Convivium , aut re. Plus iusto ll tribuere. Plus , quam
classem parare , ornare , adornare , ins
par est ,illi deferre. Prteter modum alie
truere. Apareja lo que has de aparejar. no studere. Omnia illius causa velle.
Apasionado por otro. Studiosus alicnPara , quibus paratis opus est.
Aparejarse. Accingere se , vel accio- jus. Contra otro. Mal in illum animatus.
gi , praeparari ad aliquid faciendum. Ex
Apasionadamente. Iracund , vel srupedire, Ss comparare se ad munus obeun- dios.
Apear las heredades. Agros , aut prae
dum.
dia lustrare, eorumque fines agnoscere,
Aparejado. Instructus, paratus.
Aparejador de canteria. Lapidum de- aut limites statuere. Apear el vado. Vasignator , metator , dimensor.
dum pedibus transmitiere.
Apeo de la tierras, C heredades. AgroAparejo. Apparatio , nis. Aparejos.
rum lustrado finium causa. Hacerle.
Instrumenta ad operandum.
Aparroquiarse en alguna Iglesia. Ali- Agrorum fines ambire , lustrare , recog|uam ivJcm sibi in parseciam eiigere. noscere, statuere.
Bien aparroquiado est. Clientibus abunApearte. Descendere, desil ire ex equo,
de rheda. Fue apearse en casa de su
at. Multos sui studiosos habet.
Apartar. Separo , as. Sejungo , sepo- amigo. Amici domum divenit. Ad amiao , secemo, s. Segrego, as. R^movee. cum.
En secreto. Seduco , is. Sevoco , as. Por
Apechugar con uno. Complexu aiiquem
fuerza. Abrtraho, is. Apartole de su petere. Vide Embestir.
amistad. Musi ab eo distraxit , abalieApedrear d uno. Lapidibus aiiquem
petere , appetere. Lapides in illum jaceaavit.
Apartar casa. Semigro , as. Ali com- re , conjicere. Apedrearse unos otros.
ooigrare. Apartar coma. Secubo,as,
Lapidibus se mutuo petere.
Apartarle de su pareer. Aiiquem
Apedrea^ pedrea. Lapidado , lapi
Ssntentia reducere , dimovere.
dum grando.
Apartarle de su mala vida. Hominem
Apedrearonse as vitas. Grandinis vis
i turpi vita retrahere, alnlucere, vitae vineas perdidit , vastavit , afflixit. Tem
turpi-tudine avertere, deterrere, ab inve- pestas vinearum fructus ademr* , abstulteiata scelerum consue tudine avocare , lit , decussit | deleviu
4piApaar. Dispersa colligere. Quien eala , piedas apana. Subdolus dissimulalcr. Non omnibus dormio.
A par de ti est sentada. Prop te
sedet.Juxta te accubat , tibi nssidet.
par del atril. Ad pluteum , prop plu-

AP
Apedreado?. Lapidator.
Apegarte. Adhaereo , es. Adhxresco,
s.

Apelar. Ad superius tribunal appellare , provocare. Aunque no hay apelar de


la sentencia de hombre tan docto ; con to
do eso , ic. Quamqnam tuo tanti viri
judicio non est appellatio, non est appellandum , non licet appellare; tamen pro
tua singulari humanitate quaeso , benign
audias. No apelemos los sentidos , sin
uir la razon , ni la razon , sin atender
los sentidos. Neque sensuum fldem sine ratione , neque rationes sine sensibus
cequiramus. Cie.
Apelacion. Appellatio, provocado.
Apelante. Appellator , provocator.
tipeldar. Aufugere. Vide Huir.
Apellidar. Appello , as. Inclamo, as.
Apellido. Cognomen , inis.
Apelmazar. Comprimo , astringo , is.
Condenso , constipo , as.
Apenas. Vix , aegr. Apenas se habia
ido , quando , ?e. Vix dum abierat , cum
&c. Dum modo discesserat , cum &c.
Cic.
Apercibir. Paro , as. Vide Aparejar.
Apercibido. Paratus, instructus, promptus. Hombre apercibido vale por dos.
Instar multorum est, qui paratus est , &
instructus.
Apercibimiento. Apparatio. Vide Pre
vencion. Con apercibimiento , que si no se
eumienda , &c. Sub in termina lione gravis
supplicii , nisi resipiscat. Quod si moni*
tus non resipiscit, &c.
Aperreado. Vexatus , exagitatus.
Apesarado. Vide Arrepentido.
Apesgar* Premo , deprimo , is. Aggravo , as. Gravi pondere urgere.
Apestar. Pestilentia afficere. Pestem
afierre , diflundere , importare.
Apestado. Peste infectus. Pestilens,
corruptus , tabidus.
Apetecer. Appeto , is. Concupisco , is.
Apetecible. Optabilis , expetendus.
^ Apetito. Cupiditas , appetitio , appetits , us. Soltar la rie&ia sus apeti
tos. Cupiditatibus laxare habenas. Cupiditati, ac libidini servire, nihil negare.
Vide Deseo , y Refrenar.
Apiarse. Conjungi , cohaerere , cons
tipan , congloban. Apiados. Conjuncti,

AP

35

coherentes , conglobati , constipad , addensati.


Apio , yerva. Apium , ii.
Apiolar. Pedes Lepoiis inter se committere ; connectere.
pique estuvo de perderse. Pen periit. Tautm non pert. Minimum abfuit,
quin periret. Maximum -vitae periculum
subiit. In maximo vitae discrimine versatus est. Irse pique. Submergi. Fluctibus
obrui , absorben.
Apitonarse. Vide Enfurecerse.
Aplacar. Placo , as. Sedo , as. Lenio,
is. Mitigo , as. Vide Amansar.
Aplanar. Complano , as. Planum reddere.
'.
Aplanarse el suelo. Solum subsidere.
Aplauso. Plausus , us. Acclamaiio.
Hacer aplauso uno. Plaudere iilicu?,
applaudcre , plausum dare , tribuere.
Buscar , procurar el aplauso. Plausum
captare. Famam , aut mmasculos aucupari.
Granee aplauso hicieron vuestra ora
cin. Tua oratio magnos civium plausus
excitavit. Tibi dicendi lctissimus strepitus, & grata concionis admurmuratio fiicta est. Gestiebant non auditores taatum,
sed paetes ipsi templi, plausum edere^
tibique gratulan. Oratio tua lxtissimis
acclamationibus excepta fuit. Gratulationis significatio ingenti omnium phuisu
perfecta est. Orarionem tuam raagnus secutus est plausus.
Aplazar. Vide Plazo. Estoy aplaza
do de aqui d quatro dias. Conditus cum
adversario mihi quartus dies est.
Aplazar. Vide Agradar. Todo lo nue
vo aplace. Nova omnia fuhjore quodum
oculos alliciunt , curiositatem cient , &
inescant. Gratissima quie nuperrima. A
placer navegamos. Placid , & commod
navigavimus.
Aplicar remedio. Remedium , vel raedicinam apponere , adhibere , applicare.
Aplicarse al estudio. Littetis studiosi
operam dare. Omnem operam , & curam
ad litterarum studia conferre. Animum
ad litteras adjicere , ad studia referre. In
litterarum studia incumbere.
Aplicacion. Appcano , propensio ad
aliquid. Assiduitas in re aliqua.
Aplicado, Propensa:- ad aliquid. VirEa
tu-

36

AP

turis .sttidiosiie. Assiduus in suo munere.


No tenia mucho ingerio ; pero era muy
aplicado. Nop valuit ingenio , sed assiduiatte. plomado color. Plumbeus color.
. tpbcar. Vide Disminuir.
Apocado. i mis parcas. Vide Escaso.
Apcrifa cosa. Apocriphus , a , um,
Huo.l auctoritate carct.
Apoderarse de algo. Rcm occitpare,
potiri , sni jurls facere , in suara.potestatem , aut diiionem redigere. Arcem, collem , juga insidere.
Apodo. CaviHatio, nis. Decir epodos
uno. Aliquid in aliquo cavillare , in aliquem jocari , dicere.
ApoHllarse. Tineis obrodi , exedi.
Apologia. Apologia , ae. Defensio , aut
xcusatio facti per scriptum.
Apoplesia. Apoplexia , ve. Apoplecticus humor. Stupor nervoium totius corporis , arque sensus.
Aporcar los cardos. Carduos terra condere , togere , obruere.
porfia. Certatim.
Aporrear. Clava , aut fuste contun
de re..
Aparearse. Clavis se mutu excipere,
contundere. Mutuis se ictibus lacerare ,
onficere.
Aportar. Portum tenere , ad portum
appellere , accedere , pervenire.
Aportillar el muro. Partem inuri demori , dejicere , diruere.
Aposentar. Alicui de hospitio ac.comiliodare , hospitium i ll i constituere.
Aposentado^. Diversoriorum designator. Qui diversoria designat.
Aposento. Coella, oe. Cubiculum , i. De
dos camas. Biclinium. Retirado. Concla
ve , is.
Apostar. Sponsionem facere, /.postar
con alguno. Sponsione aliqucm lacessere.
fe apuesto un escudo d que Pedro gana.
Unius aurei sponsionem faci , ni Petrus,
vicerit. t'o apuesto otro tanto que no.
Tantundem spoedea, si vicerit. Puede
opostarsilas d cualquiera. Cum. prses-*
tanlissimis conf'erendus esr.
Apostata. Christianae fidei, vel religio*,
Bis desertor. Apostata , a.-.
Apostatar. A vera fide , vel religione
descisceresdeficere. religioxa vitae cas-

AP
tris ad saecularem , ac solutiorem vitam transfugere. Avilam religionem deserere.
Apostema. Vide Postema
apostemarse el humor. Ascedo, is. Suppuro , as. Saniem in pus converti. Brazo apostemado. Brachium vomica labo
ran s.
Apostol. Apostolus , i. Apostolado.
Apostolatus, us. Aposlolica dignitas.
Apotegma. Apophtegma , tis.
Apoyar. Fulcio , is. Sustento , as. Firmamentum ponere. Apoyar lo que otro
dice. Alicujus sententiam approbare,
confirmare, roborare, auctoritate sua stabilire.
Apoyo. Fulchrum , munimen , firmamentum.
Apreciar, estimo , as. Pretium constituere , aestimationem facere.
Apreciador. ^Estimator , oris.
Aprecio. /Estimado, nis.
Aprehender imaginando. Imaginor , aris. Mente aliquid concipere , apprehendere.
Aprehension. Imaginatio.
Aprehensivo. Imaginationi obnoxius.
Apremiar. Premo , is. Urgeo , . cogo,
Is.
Aprehender. Disco , s. Edisco , is.
De vos he aprendido lo que s. Quidquid sciemiae , cognitionis , doctrinae, intelligenliae consecutus sum , a te didici,
percepi, suscepi, sumpsi , arnpill,_ex e
hausi , tibi acceptui" refero. Tu mihi ad
rerum scientiam , & cognitlonem praeluxisti , viam aperuisti , ostendisti , facem
pranulisti. Te duce , ac magistro ad multarum rerum cognitionem perveni , ad
rerum scientiam eruditus , ins-tructus, informatus , expolitus sum.
Aprendiz. Novitius in arte aliqua. Discipulus in re non luterana. Tyro , nis.
Aprensar. Praelo aliquid premere.
Apresar algun navio. Navem mercibus
onustam capere , aprehendere.
Aprestar. Vide Aparejar.
Apriesa > aprisa. Proper , celera
tr.
May apriesa. Praeproper.
Apresurar d otrt. Uigeo , es. Instara
alicui , calcaria illi adhibere.
Apresurarse Festino , propero , aee-

lero,

AP

AP
Iero , maturo , as. Ceieritatem adhibere.
apresuradamente. Festinanter , proper , velociter , celeritr.
Apresurado. Prxproperus , festinus,
veox , pneceps.
Apretar. Premo , is. Comprimo , ir.
Constringo, is. Arcto, as. Haciendo fuer
za. Cogo , compello , urgeo. Aprietame
que vuelva ser su amigo. me valde
contendit de reditu in gratiam. Aprieta
le d que acete el cargo. Enixe ab eo conteode, ut se prxfi'ci patiatur. Urge , ins
ta , u t provinciam accipiat. Apretaisme tanto , que &c. Eo me redigis , ut,
*c.
Apretads se halla. Undique pre-mitur,
tenetur. Haeret in angustiis, quo se vertat nesc'tt , aut quo pacto laqueum declinet. No apreteis tanto, que saqueis san
gre. Noli ad vivum resecare. No sabeis
donde me aprieta el zapato. Nescis im
de me calceus urgcar. -,
Apretada cosa. Strictus, a , um. Adstr'ictus , const.-istus.
Apretado , escaso. Deparcus , tcnax.
Apretadamente. Stricre.
Apretador de perlas. Gemmea spira.
Apretn. Impressio , impetus , us. Dar
n apretn. Impressionem facere.
Apretura de tiempo. Temporis angus
ti*. De gente. Pressus , us. Pi essura
multitudinis. Conpressio turbic. Por poco
me ahogara con la apretura de la gente.
Multitudinis concursu pen oppressus fui.
Aprieto, estrechura. Angustiae, aTum. En gran aprieto me hallo. In mag^
nis angustiis versor. In maximas angus
tias adductus sum , coactus, compulsus.
Teceor undique.
Aprisco. Caula ^.stabulum , ovile-., Is.
Aprisionar. Vincio , is. Vide Carcel.
Aprobar lo que otro dice. Sentennam
alicusus probare , .approbare , compro
bare. Assentiri alicui. Fue aprobado por
voto de todos. Omnium calculis approbatus furt. omnium sufiragia tulit. Nullus
ei in suffragatione defuir.
Aprobada virtud. Spectata vittus, pro
bata , cognlta , * perfecta...
Aprobacion. Probatio , approbatio ,
nis.
Apropiarj Vide Adjudicar. .

37

Apropiarse algo. Aliquid sibi sumere,


vindicare. Vide Atribuir.
Apropositor vino. Opportun se obtulif,
percommod accidit , peropportun cccidit. Yo se puede decir cosa mas d pro.
posito. Nihil opportunlus , nihil magis
apposit dici potuit. Tu eres apropositox
para eso.-Tu ei rei , vel ad eam rern ap-.
tus es , idoneus , habilis , non Ineptus*
Vide Proposito.
Aprovechar en si. Proficio, is. Progredi , praecedere , progressum in litteris,
auf vrrtute facere. Poco aprovechas. Pa-
rum promoves.
Aprovechar d otro. Prosum, des. Apro*
vechar el tiempo. Tempus honest m-
pendere , traducere. Aprovecharse de al-,
go. Aliqua re uti , fru. Aprovechas c'etgobierno para tus grangerias. Abuteria
potestate ad quaestum. Aprovechaste da
mi bondad para hacer quanto quieres*
Abuteris ad omnia facilitate nostra.
Aptitud. Vide Habilidad.
Apto. Vide Habil.
Apuesta. Sponsio , nis. Vide Apostara
Apuar. Pugno capere aliquid.
ApuHetarst. Mutuis pugnis rem gere*
re, certare , contendere.
Apuntalar. Fulcio , is. Vide Puntal.
Apuntar al blanco. Collineo , as. (Sis
legendum potis r quilm , Collimo , as.)
sil que dice de memoria. Suggero , is. Na
hizo mas que apuntarlo. Rem tantummodo attigit , leviter perstrinxit. Apuntar,
tener puntos. Puncta appingere.
Apuntar algo de la lectura. Aliquid
inter legendum notare, excerpere , excicipere. No lela libro que no apuntas
alguna cosa nntalle. Nullum librum le-gebat , quin aliquid praecipuum .exciperet.
Apuntamientos. Notae, arum.
. Apuntador en- el estudi-oi Censor. De
comedia.Qui suggerit in scena agentibu*.
Apuntacion asi. Suggestio , nis.
Apurar el oro. Purgo , as. Recoqua,
is.
Apurar la verdad. Argumenta veritatemelicere, rationum pondere exprime*
re.
i-, .*.***"

Apurar demasiado. Ad vivum


care.

,,

.,,-s'':

Apurasmt la paciencia, Patl


aiW
-rv'' -

AQ

38

AR

mihi exhaurls , extorques. No apurar de


masiado. Nequid nimis.
A puros ruegos lo alcanzamos, Precibus id evicimus , extorsimus , expressimus.
A

ANTE

Q.

A qualquier lugar que vayas. Quoqu


te duxeris. Quocumque veris.
Aquario , signo. Aquarius , i.
Aquartelarse. Castra metari, ponere,
/acere , locare. Castris se munire.
Aquatil. Aquatilis. Qui in aqua vivit.
Aquel , aquella , aquello. lile , a , ud.
Aquese , aquesa , aqueta. Iste , a , ud.
Aqueste , aquesta , aquesto. Hic , haee,
hoc.
Aquexar. Vide Afligir.
Aqui en este lugar. Hic , in hoc loco.
Aqui en este lugar. Huc. V?n aqui.
Huc ades, accede. Aqui es ello. Hoc opus,
hic labor est. De aqui no tienes que es
perar cosa buena. Boni hic quod expectes , nihil est. Aqui del estudio. Adeste
scholastici , huc in auxilium convolate.
Aqui se ver quien amores tiene. Hic,
quid possit amor , apparebit. Aqui le
duele. Hic sensus , & causa dolorie.
Hinc dolor, hinc lacrymae.
A ANTE R.
Ara , altar. Ara , se. Altare , is.
Arancel. Edictum , quo mercihus , Se.
st'rpendiis pretium praescribitor. Guar
dar el Arancel. Ad praescriptum agere,
prsescriptis non discedere.
Arar. Aro, as. Aratro terram subigete , proscindere. Sulcum imprimere. Ara
bien , y cogers trigo. Sulcum altius im
prime , ur messis tibi uberior provesiat. Bene eultus ager messem fert uberlimam.
Arador. Arator , oris. El de la mano.
Acarus . i. Arado . Aratio , nis.
Araa. Aranea , se. Araneus, ei. Vel
Araneum , l.
Arafia , pescado. Araneus , ei.
Araar. Faciem unguibus lacerare ,
foedare. Ungues imprimere. Araarse.
Unguibus certare, se mutuo laniare. Arafia quanto puede de aqui , y de alli.
Hinc inde colligit , congerit , quantum
potesr.

Arbitrio para aumentar las rentas


reales con menos tributos. Ratio qua mi
nore cum onere provinciarum fiscus augeatur. Ratio excogitata ad fiscum augendum , vectigalibus imminutis. Dar un
arbitrio. Rationem invenire , excogitare
quo pacto aliquid fieri possit.
Arbitro , Juez. Arbiter , i.
Arbitrar. Arbitror, aris. Vide Juez.
Arbol. Arbor, oris. Arbolillo. Arbuscula, te. Arbol de Navio. Malus, i. De
la descendencia. Avorum , majorum se
ries, gentis , aut familiae stirps.
Arboleda. Arbpretum , arbustum. Locus arboribus consitus. Sylva, ae.
Arca. Arca,ae. La del pan. Panerium.
La arca abierta , el justo peca. Non facil esuriens posita retinebere mensai El
multam saliens incitat unda sitim. Ovid.
Arco de fuente. Castellum , i. Lacas,
s.
Arcabuz. Sclopus , i. Sclopetnm , i.
Armarle. Piliss; & sulphureo pul vere
sclopum insrruere. Arcabuzear uno por
algun delito. Sclopis aliquem petere sup.
plicii causa.
Arcabuzazo. Sclopi explosio,
Arcabuzero. Sclopetarius, .
Arcadas de vomito. Nausea , . Dat
arcadas. Nauseo , as. Nausea laborare.
Arcaduz. Aquaeductus , us. Tobus , iArcediano. Archidiaconus , i.
Arcedianato. Archidiaconatus , us.
Arenero. Satelles Regius.
Archiduque. Archidux , cis.
Archiduquesa. Archiducissa, ae.
Archivo. Tabularium , ii. Archivum, i.
Chartophylacium publicum.
Archivero. Arcarius , Chartophylax,
cis.
Arcilla. Argia , ae. Creta sigillaris.
Archipreste. Archipresbyter, eri.
Arco. Arcus , us.
Arco tirante. Intentus arcus. Armar
le. Arcum intendere.
Arco de bobeda. Fornix, icis. Arcus,
us.
Arco del Cielo. Coelestis arcus. l*'ts'
dis.
Arder. Ardeo , es. Flagro , as. Exardeo , es.
Ardor. Ardor oris. Nimius calor.
Ardid de guerra. Stratagema , tis.

Ar-

AR
Ardienda. Fcemina libidine ardens.
Ardua ceso. Arduus , a, uns. Difficills.
Arena. Arena , ae. Menuda. Areuiila,
ae. Arena tenuissima. Arena gruesa. Sabulum , i.
Arenisco , arenoso. Arenosus , a, um.
Arnal. /Equor arenosum. Sabuletum.
Arenga. Praefatio , prxludium , ii. Al
que se gradua. Laudaiio viri , Academicis honoribus inaugurandi.
Arengar al graduando. Candidatum
honoris academici laudibus ornare , extollere, cumulare.
Arenque. Halex , ecis.
Arfil de Algedrez. Arcitenens , tis.
Argadixo , argadillo. Rhombus , i.
Rota glomeratoria.
Argamasa. Argia, ae.
Argenteria. Argentese lenticulae , qnibus vestis pretiosa riget , fulget.
Argolla. Annulus ferreus. Argolla de
esclavo. Servllis notae torquis.
Arguir , argumentar. Argumentar,
aris. Argumentis aqnid ostendere, pro
bare. Disputo , dissero , discepto. Ratione , vel auctorirnte pugnare , contendere.
Arguir en forma. Press , & subtiliter
ratiocinarl. Sublilis disserere. Arguir
en materia. Solutis agere, & pingui Mi
nerva.
Argumento. Argumentum , i. Ratio excogitataad probandum aliquid. Declara
cion del argumento. Argumentado, aryumenti expoiio.
Argumento aparente. Elenchus,i. Fal
se. Sophisma , tis. Que hace dos manos.
Dilemma , tis. Demonstrativo. Argumentum apodicticum. Demonstratio , nis. De
antecedente , y conseqencia. Enthymema , tis.
Armado viene de argumentos. Instructus , & paratus ad argumentandum venit.
Entrar en el argumento. Initium dispusationis facere. Disputationem nire,
committere. Gradum , vel pedem conferre.
Apretar el argumento. Eodem occurrere. Respondentem urgere , argumentls
premcre, rationem vinculis constringere.
Sacarle del argumento. De gradu pellere.
Valerse de argumentos sofisticas. Abi
te ad tricas , verborumque captiones.

AR

33

No concluye el argumento. Crassa estt


& vitiosa conclusio, aliud enim qum petebatur . Ilatum est. Non id , quod ra
tio postulabat , conficitur. Nihil concludit argumentum. Ex his , quse praemissisti , non fit quod vis.
Replicar al sustentante. Instare vehementis, fortis invehi , validiils insur
ge re , subtis argumenti filum deducere.
Estais os en un mismo argumento. Idem
eti.im, atque eriam premis argumentum,
Eundem locum urges diu. Instas rustic , san , aique in eodem argumento
perstas. Nihil promoves. Eandem massam pinsis , atque idem lutum subigis.
Serram per eandem Iineam reciprocas.
Soltar el argumento. Argumentum sol
vere , dissolvere , diluere. Disputanti
cumulate satisfare. Haceis circulo vicio
so. Eodem iterum , & saepius recurris.
Revolveris eodem. Abocaisme , y no me
dexais responder. Avertis orationem
meam , nec das respondendi locum. Ce.
A este argumento no hay respuesta.
Hujus argumenti vis , atque acies retun
di nonpotest. Hujus argumenti nodus indissolubilis est. Nullis ingenii viribus illum explicare , aut dissolvere queas.
Poca fuerza tiene este argumento. Infirmum est hoc argumentum, nullius roboris, & momenti. Telum obtusum. Plumbeus pugio. El argumento se puede vol
ver contra l. Argumentum contra illiun
retorqueri, vel referri potest.
Arguyente. Argumentans , disputator.
Arisco. Ferus, horriulus , asper. .
Arismetica. Arihmetica , ae.
Armada. C.'assis, is. Aparejarla. Ciassem ingentem ornare , adornare, parare,
instruere, moliri, comparare.
Armar. Armo , as. Armis instruere.
Armarse. Arma inducere. Ferro se accingere. A rmorum praesidio uti. Armis se,
vel aliquem instiuere, induere , tegere,
munire , communire. Armarse contra la
republica. Arma contra rempublicam capere , sumere , arripere.
Armar el arco. Contendere arcum.
Armar zancadilla. Supplantare ali
quem , intervertere , eludere , decipere.
Armar los pajaros. Tendiculis aviculas captare , retibus ancupari, fallere

'
. ***

4o

AR

AR

visco. Insidias avieulis tendere.


Armar una casa. Tignis , & trabibus
domuiri rudem informare.
Armas. Arma orum. Arrojadizas. Te
la , jacula , missilia. Varias diferencias
de arma. Armatura varia. Hombres de
armas. Gravis armaturse milites. Page
de armas. Armiger, i. Armado la li
gera. Levis armaturx miles.
Armas b blasones de alguna cosa. in
signia , ium. Stemmata gloriosa. Nobilitatis monumenta clarissima.
Degollse csn sus armas. Suose gladio jugulavit. Sibi malum arcassivit. Suo
ipsius laqueo captns est. Dolus & techna
in auctorem recidit.
Armazon de alguna obra. Rudis mate
ria operis coagmentata. Rudis coagmenta
tio operis. j rmazon de cama. Ligna om
nia lecti inter se commissa.
Armachismes. Sycophanta , ae. Dela
tor.
Armado. Armatus , armis instrucrus.
de punta en blanco. Cataphractus , arsnis undique protectus , munitus.
Armario. Armarium , ii.
Armarla. Armamentarium , ii.
Armero. Armorum faber , politor.
Armella. Annulus ferreus.
Armio. Mus Ponticus , mustella^l-

ba.
Armonia. Harmonia

Concentos,

12s.

Arns. Thorax solidus.


Aro. Arculus, i. Circulas Iigneus.
Aromas. Aromata , um.
Arpillera. Lorienla pro sarcinis.
Arquear. Arcuo , as. Arquear las cefas. Adducere , attollere supercilia.
Arqueado. Arcuatus. Convexus, a, um.
Arqueta , arquilla. Arcula , ae.
Arquello del rabel. Plectrum , i.
Arquitecto. Architectus , i.
Arquitectura. Ars xdificandi. Archi.lectonice , architectura , structura., te.
Arnabdi. Suburbium , ii.
Atracadas. Inaures , ium.
Arrancar. Evello , ravello , is. Refi
go , is. De raiz , de quajo. Extirpo,
as. Radicitus erueie , conveliere , excindere.
Arrapiezos. Laciniae , arum. Llevarle
6)r los arrapiezos. Abripere , trahere no-

tninem Iaciniis apprehensum.


Arras. Arrhabo , nis. Arrhx , arum.
Arrasar Ciudades. Urbes !elere,diruere, solo aequare, funditus evertere. Arrasaronsele los ojos de agua. Obortae sunt
illi lacrymae , oculi lachrymis suffusi.
Arrastrar. Traho is. Rapto , as. Como
culebra. Serpio , is. Prorepo , is. Arras
tra la ropa. Fimbria togae frahitur , solum verrit. Anda arrastrado.Wisetti.'aam
vitam trahit , tcrumnosam vitam exigit.
Arrastrado te veas. Pedibus ab hoste
traharis , vitamque raptus finias.
Arrayan. Myrtus , i.
Arraygar. Radicas agere , emitiere.
Arrear. Vide Adornar.
Arreo , i adorno. Omatus , us. Venga
arreo. Ordine procedat , circumducatur.
Tres dias arreo. Tres continui dies.
Arrebaar. Corradere , coacervare.
Arrebatar. Rapio , arripio , abripio,
is.
Arrebatle la muerte.Prxpropera morte .absumptus est , iumatura morte praerectus.
Arrebatado rio , torbellino. Fluvius
rapidus , turbo rapax. Hombre arreba
tado. Consiliis praeceps. Arrebatado de
coera. Furore correptus.
Arrebatadamente. Raptim , rapid.
Arrebatia. Rapina , a. Andar d ella.
Rapinam exercere , rapto vivere.
Arrebatarse. Vide Arrobarse.
Arrebatamiento. Vide Arrobo.
Arrebol. Roseus nubis color. Arrebo
lada nube. Nubes a Sole rutans. arrebo
larse el Cielo. Rutilo , as. Inardesco , is.
Refulgeo , es. Arrebolarse la muger. Vi.
de. Afeytarse.
Arrebozarse. Caput obvolvere.
Arreciar. Convalesco, is. Vires recipere , v Iribus confirman. Arreciar el oyre.
Ventus increbrescit.
Arredrar. Arceo , es. Vide Apartar.
Arregazar los brazos. Brachia nudare , detegere , exercere, expapillare.
Arremangar la saya. Pallam succingere. Laciniam levare , tollere.
Arremeter. Irruere , invadere , incurrere rinv.olare in aliquem. In hostes prorumpere. In aciem procurrere.
Arremetida. Irruptio , incursio , nis.
Arrendar dar renta. hoco, as. Eloco.

Ar-

AR
Arrendar, temar renta. Redimo, is.
Comhico , s. Arrendador , que da ren
ta. Locator, otU. Que toma renta. Con
ductor.
Arrendador de Alcavala. Publicanus,
i. Vectigalium redemptor.
Arrendamiento. Conductio, redemptio,
nis.
Arrepentirse. Poenitet , piget. Mejor
es mirarlo antes , que arrepentirse des
pues. Satius est pridie cavere, qum posIridie poenitere.
Arrepentido. Facti poenitens.
Arrepentimiento. Puenitentia , ae.
Arrestarse. Vide Abalanxarss.
Arriba. Supra. Ir arriba. Sursum con
tendere. Supra ascendere. Subir mas ar
riba. Superius ascendere. Cosa de arriba.
Supernus , a , uns. Los de arriba. Supernates , um. De arriba tiraron piedras.
Lapides supern conjecti suat.
Arribar con a nave, Vide Apostar.
Arribar d ia cumbre de la perfeccion.
Adperfectionis culmen aspirare, conten
dere, pervenire. No pudo arribar con
ello. Tanram contentionem ferre non potuit. Tantam negotii molem snstinere non
valuit. Tanto sub onere cecidit.
Arriedro vayas diablo. Apage , cacodaemon. Vade retro , Satana.
Arriero. Mulio , onis. Agaso , nis.
Arriesgar la vida. Periculo se comthhtere. Date se in discrimen.
Arrimar. Admoveo , es. Applico , as.
Arrimarse. Accedo , is. Estar arrimado.
Haereo , adhxreo , es. Quien d buen arbol
se arrima , buena sombra le cobija. Tanti viri patrocinio satis me contra omnes
tectum putem. Tanti Mcecenatis fide , ac
presidio m unitas , nihil est quod timeam.
Tua tanti viri fides, & auctoritas tutum me
ab adversariis , & incolume m praestabit.
Arrimo , apoyo. Fultura , te. Fulcimentum , scipio, nis. Vos solo seis mi ar
rimo. Tua gratia , & favore confido. In
te unonititur mea salus. In te uno omne
meum praesidium collocavi. Tu mihi unus
asylus , & portus salutis.
Arrinctnar uno. Ad inunus infimi subsell , minimique negotii aliquem abjicere , ablegare , amandare. Ad provinciae
latebras relegare. In pr;stimm , aut an* guium detrudere.

AR

A\

Arrinconarte. Ad provinciae latebras


relegatus. Abjectus , neglectus.
Arriscarse. Dare se in discrimen. Pe
riculo se committere.
Arriscado. Temerarius, projectae auda
ciae homo.
Arritamba , retranca. Vide Atahar
re.
Arroba de piso. Pondus viginti quin
que librarum. De media. Amphora, ie.
Arrobarse. Animum rerum divinarum
contemplatione , & amore rapi , abripi,
absorberi. Arrobase muchas veces. Eus
sepe a sensibus anhnus abitrnhitnr , A i
terra sublimis elevatur. Ecstasim patihir.
Arrobamiento , d arrobo. Ecstasis , sis.
Raptus , us. Excessus, us.
Arrodear. Obiiqu & per ambages ire,
quo tendis. Viae dispendia petere. Mas
vale arrodear , que mal pasar. Praestat
per via flexum secur ire , quam recta
pericuhnn adiie.
Arrodillare. In genua procumbere.'Ge.
nua ffectere. A los pies de alguno. Supplicem se ad alicujiis pedes abjicere,
prosternere , ubmittere. Ad ejus genua
procumbere , pedibus ejus ad volvi, ad
ejus pedes procidere.
Arrodillado. Genibus nixns.
Arrogante. Arrogans , insolens , elatus. Qui nimium sibi sumit , & arrogat.
Arrogantemente. Arroganter , insolenter , lato animo , superb.
Arrogantia. Arrogantia , insolentia.
Ta conoceis su arrogancia. Notus est vobis ejus animus. Nota vobis est hominte
superbia, & insolentia. No se me tanga
arrogancia. Absit verbo invidia. Nom
hoc arroganter dictum existiman.
Arroxaque. Apus , odis. Cypsehis, i.
Arrojar. Jacio , conjicio , contorqueo,
es.
Arrojase d qaalquier pecado. Praeceps in omne flagitium ruit. Arrojase
en medio de los enemigos. In medios
hostes irruit , irrupit. In confsrtissimos
hostes se dedit , immissit. A'o os arro
jels. Nihil temer feceris. Nillil sin"
consilio suscipias. Nihil inconsult aggrediaris.
Arrollar el lienzo , el pergamino, 'Linteum , ailt membranam convolvere.
Lienzo, rrollado. Coni'o4*rt*is. Lienzo

42

AR

AR

arrollado. Lintea volumina.


Artesa para amasar. Mactra.
Arromadizarse. Gravedine affici , tenArtesilla, arteson. Labrum ligneum,
tari , teneri. Arromadizado. GravedinoArtesones del techo. Laquearia tecti.
sus. Graved;ne affectus.
Laquear, aris. Laquearium, lacunar, aris.
Arropar. Vestibus operio, tego, foyeo.
Articulo de disputa. Articulus , i.
Arropate que sudas. Jube sis te opexiArticulos de la F. Praecipua Chrhtia.
ri , beatus si sudaveris.
nae religionis mysteria. Fidei articuli.
Arrope. Sapa , ae.
- Symbolum fidei.
Arrostrar d algo. Aliquid appetere.
Articular las palabras. Formare ver
No arrostra d cosa de comer. Cibum ba.
spernatur, fastidit, aversatur. No arros
Artifice. Artifex , icis. Actor , is. Fa
trabamos aquel modo de hablar. Long ber , bri. Cosa de Artifice. Fabrilis , e.
nos tris sensibus abborrebat ejus oratio.
Artificio. Artificium , i. Ars , tis.
No arrostraba el Rey eso. Res ab ea
Artificial cosa. Artefactus, artificialS!.
Artificialmente. Artificialiter.
sententia valde abhorrebat.
Artificiosa cosa. Res arte elaborata,
Arroyo. Rivus , i. Arroyuelo. Rivulus.
Arroz. Oryza , te.
ingenio perfecta, expolita, afiabr facta.
Arruga. Ruga , ae. De vestido. Plica, Artificiosa res.
Ruga, x. Sinus, us. Este vestido hace
Artificiosamente. Artificios, aflabrl,
arrugas. Laxa nimis est , sinuosaque ingeniose , ex arre.
vestis.
Artilleria. Tormenta bellica , milita
rla. Plantar la artilleria. Tormenta bel
Arrugar la Frente. Frontem contrarae
le , captare. Arrugarse. In rugas contra lica in loco apto consumere , collocare.
Clavarla. Tormenta aenea , stivis in spita , corrugan.
racula conjectis , configere , ut displodi
Arrugado. Rugosus.
Arruinar. Demolior , iris. Labefacto, non possint.
Artillero mayor. Tormentorum magisas. Everto , deleo. Arruinado. Dirutus,
eyersus, deletus , destructus.
ter. Tribunus armamentarius.
Arrullar al nio. Cautu infantem so- Artimaa. Techna , ae. Dolus , i. Astus,
pire , somnum illi concillare , tallare.
us. Alcanzar algo por artimaa. Astil
Arrullo. Larus, i. Cantus ad sopiendum aliquid prehendere. Per ambages , & cupuerum.
niculos , quo tendimus , pervenire.
Arrumaco. Adunci nasi gestus. Hacer
Arveja. Vicia, ae. Ervilla , vel Erviarrumacos. Adunco naso aspernari.
la, ae.
Arvejones. Siliqua.' , arum.
Arte. Ars , tis. Hombre de lindo arte.
Aruo. Unguis perstrictio. nguis imPrtestanti corpore adolescens pulcher.
Arte para engaar. Dolus , i. Astus, pressio le vis.
Arzobispo. Archiepiscopus. Hierarcha.
s.Techna, ae. Arte de fabricar. ArchiArzobispado, Archiepiscopatus , us.
tectura , ae. De adivinar. Ars divinaodi.
Arzon de la silla. Ephippii ferreus
Artemagica. Magia , ars magica. Sabe
bien el arie de la agula de marear. Rei fornix.
A ANTE S. .
bene gerendie rationem tenet.
As , en eaypes. Monas , idis. En let
Artes liberales. Liberalium artlumstudia. Nobiles disdplinae. Artes mecanicas. dedos. Canis , s.
Asa. Ansa, ae. Cosa con asas. Ansa tus.
Opificia mechanica. Cosa hecha con arte.
sabiendas. Vide Adrede.
Res scit facta , arte elaborata.
Asadura. Exta, orum. Intestina, orum.
Artero. Dolosus , vafer , versurus.
Artista. .Liberalium artium stuJiqsus
Asaetar. Saginas in aliquem conjiceauditor.
re. Sagittis cerrum petere , configere.
Artejo del dedo. Articulus , condyAsalariado. Mercede conductus. Auctoratus. Asalariar. Mercede adstringere,
lus , i.
obligare.
Artemisa , yervo. Artemisia , ae.
' Asaltar. Assilio , is. Ixruo, is. Scalis '
Arteria. Arteria , *. Vena , x.
ad-

AS
admotis In urbem irrumper.
'.
Asalto. Irruptio , incursus , ascensos
In urbem. Assultus, us.Dor asalto. Impctum in urbem facer , in urbem irrum
pere.
Asar. Torreo, es. Versare ad ipnem
infixas veru carnes. Pera asadera. Pirum
igne mitigandum.
Asado. Assus, a, um. Torridus.
Axador. Veru. De tres puntos. Fuicina , se.
Asesino. Sicarius , i. Qui pretio conducitur ad cedem faciendam.
Asaz. Sat. Satis , prorsus , atfotim.
sazon. In tempore, loco , opportuo.
Ascendientes. Majores , um.
Asco. Nausea , fasiidium, horror. Asco
me da de verle. Nausean mihi movetejus
aspectus. Abhorret animas , & oculi ab
ejus aspectu. Hacer ascos de una cosa.
Aspernor , aris. Fastidio , is. Nauseo, as.
Respuo , is.
Asqueroso. Horridus , sordidus , squalidus.
Asquerosidad. Sordes, ium. Squalor,

fs.
Ascua. Pruna , x. Ignitus carbo.
Asma. Anhela tio. El que tiene asma.
Qui respirandi facultate laborat. Suspiriosus , as smaticus , anhelator.
Asno. Asinus, i. Asellus , i. Asna. Asi
na , m. Asella , ae. Asno silvestre. Onager , gri. No es la miel para la boca del
asno. Nihil graculo cum fidibus. Nihil
cum amaracino sui. Al asno cebada , y
palo. A.sino , gramen & fustis. Cosa de
asno. Asininus , a , um. Asnear con cre
cimiento, la. dies magis , ac magis desipere.
Asolearse. TEstu solis affici , aduri.
Aspa. Decussatum lignum.
Aspar lo hilado. Fila deducta decussae , decussatim devolvere. Aspar d un
hombre. Indecussatam furcam hominem
agere.
Aspavientos. Panicus terror. Lymphatici metus. No hagais aspavientos. Ne
tragoedias excites.
Aspecto. Aspectus, us. Vide Semblante.
Aspero al tacto. Asper , scaber , bra,

um.

spero al gusto. Austerus. De tondi-

AS

43

tton. Natura asper , acerbas , dnnis, aus


terus , immitis. Aspereza. Asperitas,
sustentas, acerbitas , tis. Asperamente.
Acerb , asper , dur , auster.
Aspid. Aspis , dis.
Aspirar grandes puestas. Ad mag
nos honores contendere , aspirare.
Asear. Orno , as. Exorno , excolo , is.
Aseado. Cultus , elegans , ornatus.
Aseo. Ornatus. Elegantia, cultus, us.
Asechanzas. Insidiae , arum. Ponerlas,
Insidias acui parare , comparare , apponere , lnstruere, moliri, machinan , po
nere, tendere, collocare. Insidias ali.11.tem
petere , appetere. Insidior , aris. Cay en
las asechanzas. In insidias devenlt. Insidiis exceptus est. Ex insidiis captas est.
Escapse de ellas. Ex insidiis evasit,
ereptus est. Insidias vitavit, effugit.
Asegundar. Itero, as. Repeto is.
Asegurar algo por cierto. Assevero,
as. Pro certo aliquid afierre , affirmare.
To aseguro qu no perderfas la oerrsion*
Occasionem cert- non praetermitteres,
urgeres utique , proculdubio arriperes.
Occasionem , credo , elabi non siaeres.
Asegurar A uno de peligro. Tutum aliquem reddere , in tuto collocare. To te lo
aseguro , por mi cuenta , qus lo har
puntualmente. Tibi spondeo , in rae recipio , certissim praestaturum. To no pue
do asegurarte de violencia. Ego tibi vi
prestare nihil possum. Nadie puede ase
gurar un caso fortuito. Communem, & incertum casum praestare nemo potest.
Asegurar sus cosas. Res suas in tuto
collocare. Rationes suas commadis , &
cautis constituere. Rebus suis consulere.
Asemejar. Assimilo as.
Asentar poniendo en lugar. Loco , as.
Colloco, pono , s tat no , is. Asentar los
reales. Castra raetari , ponere , locare.
Asentar por cosa cierta. Statuo , is.
Asientan , que ninguno se salva , sino,
(3c. Statuunt , neminem salvum fieri , nisi , &c.
Quede esto asentado entre nosotros,
Hoc certum nobis sit , & consututum.
Hoc apud nos maneat. Temo no asentemos
principios mal fondados. Vereor committere , ut non bem> provisa principia ponantur. No hay cosa sentada hasta aho
ra. Tota res etiam nunc fluctuar. Cie.
l? a
Asen-

AA

AS

Asentar con algun amo. Dare se in alicnjus fnrr.ulatum. In cjus obseqniutn , vel
ejus obsequio se dieare , mancipare. No
acaba de asentar el paso. Nondum gradum in virtute fixit , nec dum rect vivendi rationem instituir.
Asentar el pas la tavalgadura. Sedato gressu incedere. Placido passu gradi. Placid gradum facere.
Asentar el Escribano. Scribo , is. In acta
referre. En el libro de cuentas. In codieem accepii & expensi referre. Rationi-.
bus aliquid inforre.
Asentarse. Vide Sentarse.
Asentseme esto. Hoc animo sedit , insedit meo. Sic animum induxit. In animum induxi , ita esse. Haec mihi suspicia
insedir.
Asiento. Sedes , is. Sedile,ls. Sella, x.
En los teatros-Cunei , fori , orum. En
estrados de Jueces. Subsellia , orum. Tribunalia,um. Del Principe. Principis tri-i
bunal. Vivir de asiento en un lugar. Domicilium in aliquo oppido babere. Seden*
ibi constituere , collocare. Hombre de
mucho asiento. Multi animi vir, non levi
sententia. De poco asiento. Homo levis,
inconstanti animo. Hacer asiento en el
suelo. Subsido, consido, is.
i
Asientos con el Rey. Pacta , convecta,
orum. Hacerlos. Paciscor eris. Convenire cum Rege de re aliqua. Hacer asiento
con algun mercader. Societatem cum illo
coire.
Asentista. Argenrarius , coll ybi&ta , ae.
Asentaderas. Chmes , nates, ium.
Asentir. Assentio , is. Asentior , irisAserrar. Serra secare. Aserraduras*
Scobs , bis. Quisquiliie arum.
Asesar. Tandem aliquando sapere.
Asesor. Assessor , oris. Qui judici assidei juris dicendi causa.Asestar la artilleria. Tormenta belllea in hostes dirigere , intendere.
Asi. Sic , ita. No me da mas asi , que
asado. Nihil attinet sic , an secus fiat.
Asi', que eso decia ! Itane ajebat tan
dem!
Asi , qu se hace de rogar% lta ne ve-
10 rogatulus est?
Asi (de quien deseu.) Utinam , etiam.
Es gran Caballero, asi fuera buen Chrhr
ano. Clarissimis ortus est majorjbus,

AS
itfinam etiam esset Christianis moribns.
Asi fuera aplicado, como tiene buen in
genio. Utinam , quemadmodum ingenio
viget , sic etiam litteras amaret. Asi qui
sieran como pueden. Utinam pro potestate voluntas esset. Utinam quam possunt,
tam etiam vellent. Utinam tam vellenr,
quam integrum lilis est.
Asi como. (en. las semelanzas.) Ut,
quemadmodum. Asi como es principio de
salud conocer la enfermedad , asi lo es
de Ja eumienda conocer la culpa. Ut sensns morbi est sanitatis initium, ita culps
confessio corree tionis principium.
Asi estas., como aquellos. Tum hi, tam
illi. Et hi ,& illi. Vel hl , vel lili. Hom
bre es de quien gustar, poco , asi les Es
tudiantes, como los ciudadanas, Vir est,
tum scholasticis , tum civibus ingratas.
Neque scholasticis , seque civibus acceptns. Asi por su rudeza', como por su gra
seria. Propter ingenii , vel tarditatem,
vel rustWitatem, Asi en publico , como en
particular. Qa public , qu privatim.
Asi como , luego que. Ut ubi , ut prL
mum , simul ac, simul atque. Asi como oi
la voz , le cnocl. Ut vocem audivi, cog*
novi bominem. Simul ac vocem percepi,
in cognitionem hominis veni.
Asi como asi (quando afirma.) Nihrlo?
minus. Asi como asi tiene mucha dificul*.
tad el negocio. Multts nihilominus difficultatibus implicata res est. QuanJo nie
ga , es Nihilo magis. Asi como asi no con-cluls nada. Nihilo magis effecistis quod
vultis. Cic.
Asimismo (en I" semejanzas.) Iterns
itidem. La templanza es asimismo en dos
maneras. Temperantia est itidem duplex.
Asi que, y asi. Proinde. Itaque. Asi,
que. , es padir al olmo peras. Proinde
aquam pumice ne postules. T asi pier
des tiempo en ensearle. Itaque in eo
erudiendo oleum , & operam perdis.
Asi (de quien aprueba.) Macte. dsi,eso\
me contenta , mancebo. Macte hac. vir tu-?
te , puer. Asi tenersela* tiesas* Macte
hac animi. constan tia.
Asi , asi. Modic , mediocriter.
Asignar. Vide Sealar.
Asignacion. Assignatio , nis, .
Asir. Pretendo, is. Preuio, as. Teneo , capio. .Asi- de a qui para reprehen
der-

AS
erme. In vitio vertit , ut me leprehenderet. Asir del pico di la empanada. Ansam calumniandi aripere. Sandalium Veneris culpas , cum ipsam non possis.
Asistir. Assisto , is. Como Consejero.
Assideo , es. Asistir favorecer d uno.
Adesse , proesto esse alicui. Asistir en su
oficio. Assidruim esse in san munere.
Asistir al estudio. Assiduum in schotis
esse. Frequentare scholas. Frequenter in
scholas venire.
Asistente. Assesor , consiiiarius , ii.
Asistencia. A-ssessio, nis. En acudir
un lugar. Asiduitas , lis.
Asolar los campos. Agros populan, depopulari, vastare. Vastitatem agris afferic Asolar Ciudades. Urbes solo equare,
xcidere , delere.
Asolamiento. Vastatio , excidium , ii.
Asomar. Appareo ,os suum ostendere.
Asomose ,la ventana. De fenestra
prospexit. Asomada. Apparitio , uis.
- Asome de algo. Signum, kidicium, vestigium , umbra. Asomos de borracho. Ebrieratis signa. Asomado can el vino. Ehrius , temulentus.
Asombrar , 4 espantar. Terreo , exter
reo , perterreo. Asombrarse. Expavescere. De admirado. In admirationem rapi,
admiratione stupescere.
Asombrado, xterritns , pavefretus.
De admiracion. Admira tione stupens.
. Asombro. Pavor , oris. Panicus metus.
Asonadas de guerra. Delectus mili*
tum. Apparatus bellicus.
Asueto. Vacatio litteris. Tenerle. Va*
cate litteris , estudiis feriari.
Asuncion. Assumptio , nis. De nuestra
Seora. Assumptio Beatae Virginis ad
caelos. Assumptae in coelum. Virginis celehritns.
Asunto , intento. Propositum , consilium, scopus, i. Ante todas cosas ha de
escoger el Orador un asunto , que no se
haga srn-y dificultoso. In primis eligendum e,st oratori argumentum , cum quo
non colluctetur. Vide Empresa.
Asustar d uno. Subito pavore aliquem
afficere , consternere , concmere. Asusitarse.. Subito- casn terreri , expavetcere,
consternan. Asustado. Subito casu per^errirus , consternatus , perturbatus.
Asta de lanza. Hasta, ae, De coluna-

AS

AS

yeroa. Scapus , i. Hombre de buena astaProcero corpore , excelsa statura.' Dana


de as astas. Digladior , aris. inter sa
contendere, cenare , dimicaie.
Astil. Hastile , is.
Astillero. Has tae repositorium.
Astilla. Asulla f ae. Schidia, orum.
Astro. Astrum , i. Sydus , eris.
Astrolabio. Astrolnbiur, ii. Instrumen*
tum ex qno astrorum motus colliguntur.
Astrologia. Astrologia. Astronomia, ae
Astrologo. Astrologus , astronomus , i.
Astroso. Abjectus, neglectus , panosus,
despicatissimus , contemnendus.
Astucia. Astus , us. Calliditas , sagacl-tas, astutia, versutia. Astucia tiene para*
todo. Ad omnem malitiam & fraudem
mentem facil- versat. Fraudem artificio
ita, tegit , ut vel Argum ipsum, aut Ulissem fallere posit.
Astuto. Callidus , sagax, versutus, vafer. Astutamente. Astut , callid } ver-

sute , vafrA ANTE *T.


Atabal. Tympanum , i. Tocarle. Tympanizo, as. Guarda no te toquen los ata
bales. Cave sis tjbi , ne bubuli in te co
trabi crebri crepent. Plaut.
Atabalero. Timpanista. , ae. Timpanotriba , ae. Vide Tambor. .
v
atacarse. Ligus femoralia constriagere. Colobium ligulis vincire.
Atacadamente habla. Laconic loquitur. Pressum dicendi genus amat. Estilo
atacado. Breviloquentia , pressum dicendi geui^, pressus styius. Laconismus , i.
Atacar la plaza. Urbem obsidion
premere , obsidionali accessu cingere.
Ataques. Obsidionales accessus.
Atado , y atadura. Vide Atar. Ataharre. Postilena , oe. <
Atahona. Vide Tahona.
Atajar. Intercluda, is. Con cerca. Ir*.
tersepio , is. Al que habla. Interpello,
as.
Atajar algun dao. Nascenti , serpentique malo oceurrere , obviam ire. Invalescentem ignem , & in tecta grassantert
compescere , comprimere , extinguere.
Atajar uno los pasos . Conatibus nlenjus resistere , obsistere. .
Atajle la vergenza. Pudore detritasj.
,
est.

AG

AT

st. Haesit inter dicendum prre puclore.


Rubore' suffusus obstupuit , obmutuit.
Pudor obstitit, quominus , &c.
Atajse en viendome. Ubi me aspexit,
habitare coepit , gradum revocavit, vocem continuit , compressit. Atajle la
muerte. Mors ejus consiliis obstitit. Ucee
agentem mors opressit.
Atajo de cercado. Septum , i.
Atajo de camino. Compendiaria via.
Compendium , ii. Echar por el atajo.
Compendiariam viam aggredi. Compendiosum Iter facere. No hay atajo sin
trabajo. Non eit compendium sine dis
pendio. Omnis compendiosa via laborio
sa est.
Atalaya. Specula , ve. El que mira de
ella. Speculator. Atalayar. Speculor,
aris. Esse in speculis. Ex specula prospicere.
Atambor. Tympanum, i. El le toca.
Tympanista , te. Tympanotriba, x.
Atanor de acueducto. Tubus , tubulus,
i. De noria.
,
Atanquia , unguento. Dropax , acis.
Atapar. Vide Tapar.
Atar. Ligo, as. Migo , obligo, religo.
Astringo , constringo , vincio , is.
Ni ata ni desata en lo que dice. Non
ea , que dicit , cohae'rent , conveniunt,
constant. Nihil diceado eicit , nihil certt eoncludit. Inepta, & inania fundir.
Delirare hominem dicas , non dicere.
Deliramenta somniantis haee sunt , non
prudenter dicentis oratio.
Atase facilmente , es atadisimo. Quavis occasione hxret. Homo est- natura
mpeditissimus , minim expeditus.
Atadura. Religatio , vinculum , i.
Atarazana , donde se hacen las naves.
Navale , is.
Atarearse. Pensum sibi imponere , vel
ab alio impositum suscipere.
Atascar. In coeno , aut luto haerere.
Ataud. Feretrum , i. Sandapila , se.
Ataviar. Orno , as. Compono , is, Co
mo, is. Instruo , is. Adorno , exorno, as.
Atavio. Ornatus , us. Ornamentum , i.
Ateista. Atheus & atheos , i.
Atemorizar. Perterrefacio. Timorem
alicui incutere , infetre terrorem.
Atemorizado. Me tu perterritus, terrore
concussus , debilitatus metu.

AT
Atenazear. Forcipibus ignitis hominis
carnes appetere , carpere , avellere.
Atender. Attendo , is , Atientas aures
prebere , adhibere. Attent audire, attentis agere , cogitare. Atender su con
veniencia. Habere rationem sui commodi.
Atendise i su calidad y prendas. Ha
bita est ratio dignitatis ejus.
Atender , reparar. Animadverto , is.
Atencion. Attentio , intentio , nis. Es
menester atencion para entenderlo. In
tento animo opus est , ut percipiatur.
Atencion, 4 reparo. Animadversio, nis.
Atentamente. Attent , intent.
Atento. Attentus , intentus.
Estadme atentos. Adeste animis. Erigite aures , atque animos attendite. Percipite, quaeso quae jam dicam , & ea penitus mentibus , animisque mandate. In
te ; 1 1 i estote, animum ad ea, quae loquor,
advertite. Purgatis auribus hsec acciptie.
Ad ea , quae dicturus sum , quaeso diligenter attendite. Linguis , animisque favete.
Atenerse d uno en materia de juego , S
contienda. la ludo , aat contentione unum
aliquem maxime probare , primas illi de.
ferr , tribuere. In sponsione , aut certa*
mine ab aliquo stare , ad illum accedere. A esto me ateneo. Huic accedo. Ad
boc sto. Hoc mihi maxime probatnr.
A tentar. Tent , as. Darlo por atentodo. Temer factum fuisse judicare. Is*
ritum aut infectum pronnntiare.
Atientas ando. Tncerto pede vestigia
tento. A tientas vamos en este negocio.
Incertis auspicils rem aggredimur Teme
r, & inconsult agimos, incertum petimus. Quasi in caligine rem gerimus.
Atenuado. Attenuatua , macilentus.
Atericiado. Auriginosus , arcuatus.
Aterido, Frigore torpens. Aterido es
toy. Frigore torpeo. Tengo ateridas las
manos. Frigore mihi manus torpent.
Aterrar. Vide Atemorizar. Aterrole.
Perterrefecit hominem, sententia deterruit.
Atesorar. Aurum , & argen tum congerere , augere divitias.
Atestar. Infarcio , is. Inculco , as. Vi
Recalcar. Atestado. Refertus.
Atestiguar. Testor , aris. Testificoiv
Testimonio confirmare aiiquid.

Ate-

AT
Atezado. Homo ater. Vide Negro.
Atisbar. Vide Acechar , y Espiar.
Atizar el fuego. Ignem ferro urgere, caedere , flatuque excitare. Atizar el odio.
Odium suscitare , oflensionem alere.
Atollar. In luto haerere , infigi.
Atolladero. Limum , aut coenum profundum. No salis de este atolladero. In
eodem luto htesitas.
Atolondrado. Lymphatus , attonitus,
consternatus, terrore concussus.
Atomo. Atomus , i.
Atonito. Attonitus , stupefactus. Que
d atonito. Obstupuit.
Atontecerse. Stupefieri.
Atorar. Ita in angustiis haerere , nt nec
progredi , nec regredi possis.
Atormentar. Torqueo , es. Crucio , as.
Excrucio , discrucio. Excarnifico , as.
Atormentador. Tortor , carnifex , icis.
Atortugar. Conculco , as. Pessundo ,
as. Obtero , is. Comprimo , opprimo , is.
Atosigar. Veneno aliquem petere, tollere. Qu me atosigas? Quid me vexas?
Atraer. Alcio, is. Vide Halagos.
Atraillar. Canem , aut aviculam fune
trahere. sindo atraillado. Discrucior ,
Yexor , obtorto eolio trahor.
Atragantarse. Cibum faucibus hxrentem tegi transmitiere.
Atrancar la puerta. Ostium repagulis
munire , vecte, aut obice firmare. Atran
car escalones. Transilio, transmitio, is.
Atrs. Retr. Echar atrs los cabe
llas. Capillos retroagere. Volver atrs de
lo comenzado. Retrocedere, resilire. QuasV decurso stadio calce ad carcere re
vocan.
Tomemoslo de mas atrs. Rem altius
repetamus. Tomalo de muy atrs. Orditur
ab ovo. Ni atrs , ni adelante. Nec pro
gredi possum , r.ec regredi.
Atrasar d uno. Retroagere aliquem,
ad inferiorem gradum abjicere , detrudere.
Atrasarse en el estudio. Dedisco , is.
Per incuriam tibi excidere , quse perceperas.
Atrasarse el despacho de sus negocios.
Rerum agendarum expeditio conquiescit,
diffei tur , prorogatur.
Atravesado, Transversus, transversaiins.

AT

47

Atravesado de ojos. Strabo , nis. CieMirar atravesado. Obliqu intueri. Lia


mis oculis aspicere.
Atravesar por medio de sus enemigos.
Per hostium cuneos irrumpere. Atraves
le con la espada. Hominem gladio trajeCit , transfodit, transfixit. Por aqui atra
ves. Hc transiit. Atravesado lo tengo
en mi corazon. Hiero t mihi dolor in yisceribus. Fixus animo naere t dolor. Na
atravesar sus umbrales. Nunquam a
ejus limine pedem ponam.
Atravesarse de por medio. Intercede
re , intervenir!, interponere se instar aliquos.
Atravessele vna espina en a gargan
ta. Spina illi in faucibus hxsit.
Atreverse. Audeo , es. No se atreve d
levantar los ojos. Oculos a t tullere on
sustirret. No se atrevefd d parecer en mi
presencia. Non ille vultum meum feret,
aut conspectum sustinebtt.
Atrevidamente. Audacter, confidenter.
Atrevido. Audax , cis. Muy atrevido.
Projectae audaciae homo.
Atrevimiento. Audacia , ae.
Es tan grande tu atrevimiento , que,
iic. Adeo projecta est audacia tua , adeo
prorupta est,& effrsenata , ut. Eo tua
prorupit audacia , eo audacia prorupisti,
vel progressus es , ut &c.
Atribuir. Tribuo , attribuo , adscribo,
is. Assigno as. A ti atribuiremos la
guerra. Bellum tibi acceptum feremus.
Atribuirselo si. Sibi aliquid arrogare,
arroganter sibi sumete.Mas lo has de atri
buir d dicha , que valentia. Hoc for
tuna potis , qum virtuti duxeris.
Atributos. Attributa, orum.
Atribular. Vide Afligir.
Atril. Pluteus , ei.
Atrincherarse. Vallo, & fossa se munU
re. Castra commtmire , vallare.
trompon. Temer , inconsult.
Atronar. Vide Tronar. Atronaisme
voces. Me vocibus obtundis.
Atronado. Clamosus homo.
Atropar. A ggero, is. Vel apero, as.
Coacervo, as. Vide Amontonar.
Atropellar. Protero, obtero, h. Pes
sundo , as. Conculco, as. Atropellar los
pobres. Miseros, & egenos infurtis veaare, cootumelii oprimere. Atropello pot

todo.

AT

4S

AV

tode. Nihil mi obstitit , quo minus desti


nara perageret. Omnia libidini posrhabuit. Nihil pensi habuit , dura vinceret.
Atropelladamente. Preproper.
Atroz. Arrox , ferox , trux , cis. Immanis.
trueque de. Dummodo, dum. true
que de mandar , no perdonar gasto
ninguno. Nulli sumptui parcet , dum sonus fiat.
Atufarse. Stomachari , subirasci.
Atufado. Ira tutbidus , percitus.
Atn. Thynus , vel Tunmis , i. Atn
pequea. Cordila , ae. Pehrmis , idis.
Aturdirse. Concuti, consternar) , con
turban causa aliqua. Aturdile. Hominem stupefecit , consternavit. Aturdido.
Attonuus , consternatus , perturbatus.
Atusar. Attondere ad aequalitatem.
.Atusado. Attonsus, a, um.
A

ANTE

V.

Avangussrdia. Vide Manguardia.


Abanica. Flabellum , i.
Avantl. Supparus , vel supparum , i.
Avanzo. Vide Alcance de cuenta.
Avaricia. Avaritia , ae. Inexplebilis pecaniae aviditas. Auri sacra fames. Divitiarilm effraenata cupiditas. Insatiabilis pe
cunia sitis. Nimia , summa , immensa, incredibilis habendi cupiditas.
Avaro , avariento. Avarus, pecuniae
cupidus , sordidus, strictus , tenax.
Es muy avariento. Fervet avaritia.
Flagrar insatiabili auri , & argenti cupislitate. Avaritiam ejus nullus pecuniae
modus explere potest. vNims pecnnix
studet. Omnis in reaugenda ejus desudat
Industria. Sui nimium tenax est, alieni
cupidus si qnisquam alius. Divitias ita sitientcr appetit , & avatitise stimulis agitur, ut ejus cnpiditati angustus orbis terrarum esse videatur. n magnis quibus
pauper esr. Nullus divitiarum cumulus
aviditati ejus par esse potest.
Al avariento tan poco le aprovecha lo
que tiene como o que no tiene. Tam deest
avaro quood habet , qum oyad non habct. El avariento es como el puerco,
que m ninguno aprovecha sino muerto. Ava*
Xus aalli, nisi cum rooriuir, bene facit.

/varamete. Ayar , parca, sordid-

Avasallar. Vide Sujetar.


Avate. Abscede , recede. Avise ali.
Recede illuc. vans. Abscedite.
auditor del nuncio. Judex icis.
Auditorio. Concio, nis.Un auditorio se
compane de hombres que saben poquisi
mo. Concio ex imperitissimis constat.
Grande auditorio tuvo el Predicador.
Magno auditorum concursu concionem
habuit , concionatus est. Insolita hominum irequentia oratio ejus excepta est.
Magna ad illum audiendum hominem
multitudo convenir, concurrir. Edes sa
cra ranram hominum fVequentiam capere non potetat. Concionts fluctibus tempium sestuabat. Dixit tanta condone,
quantum templum est.
Huvo muy poco auditorio. Mira fuit
auditorum paucitas, exiguus auditorum
numerus , orba auditoribus oncio , ina
nia subselHa. Vacabat undequaque tem
plum. Solum quantum est , undique pa
tebnt.
Audiencia. Forum , i. Judicium , ii.
Dar audiencia el Juez. Dare auctionem,
vel judidum alicui. Dar audiencia al
culpado. Reo defensionem dare. Reum
pro se dicentem audire.
Estos dias no hay audiencia. Jus his
diebus non dicitur. Judicium indictum
est. Silet icrum. Muta est cura, judiela
quiescunt. Negotia forensia his diebus intermissa jacent.
Ave. Avis, is. Ales, itis. Volaiia,
ium. Aves que cantan. Oscines , vocales.
Aves de rapia. Accipirres. Que se
crian encasa. Domesticae, cicures. De pa
ta endida. Pissipedes. De pata llana ctmo gansos. Planipedes , um.
Aventajado. Senectutis malis affectus.
Avellano , arbol. Corylus, i. Avellana.
Nux avellana. Avellanada. Succus , aut
jus ex eorylis.
Ave Marta. Salutatio Angelica.
Avena. Avena , ae.
Avenado. Vide. Sonlocado.
Avenida. Alluvies , ei. Alluviu , ns.
Fluminis inundatio. La avenida del rio
va inundando los campos. Ita alluvione
fuivius excrevit ut praeter ripas efduens,
campos inundaverit , obruerit.
Avenir. Vide Acontecer.
Avenirse 09 alguno. Cum aliquo coa-i
..
ve.

AV
enirr. Pocos, y mal avtnides.Va.VLci animis disjuneti, simultatibus impliciti , in
ter se commissi. No podemos avenirnos
ton l. Mores ejua nemo nostrom ferre
potest, adeo inquietas est , & turbulen
ta. Ejus ferocitatem, & amentiam sustinere non possumus. Alla os avenid con
vuestra herencij.Tibi habeas haereditatem.
Avenencia de pleytes. Transacllo , nis.
Mas vale mala avenencia, qae buena sentencia. Prstat utcumque transigere,
qum cum magno dispendio causam obtinere.
Aventajarse d otros. Als vel alies
antecellere , excellere , praeire , antece
dere, Inter alios eminere, prestare. Pri
mas ferre , principem locum tenere , obtinere. Caeteros ingenio anseire , pncedere , superare.
Aventajad-. Egregius , praestans , exeellens.
Aventajadamente. Egregia , prseelare.
Aventador , vieldo. Ventilabrum , i.
Aventar el trigo. Frumentum ventila
re , ventilabro excernere , purgare.
Av-ntarse el ganado. Pecus consternatu* ' diffugert.
''srarse. Audere, aggred.Fortunx
Ritiere.
mrar la vida. Dare se in discriiculo se objicere,se in aleam
amittere. Vitam in discrimen
"iddueere , deducere. Qu aventuItstof Quid dubitas id aggredi?
oc suscipere gra varis? Quid te te.^"^ /quo minns suscipias?
Aventuro poca ganancia con mucho pe* tlgro. Parum quidem est , quod sperare,
multum quod in ea re suscipienda , timere possim. Exigua lucri spe magnum mihi
fortunauim discrimen subeundum est.
Quid amittere possim video , quid lucrari
possim non despido. Quien no se aventu
ra no pasa la mar. Audentes fortuna juvat.
Tentando ad Trojam pervenere Pelasgi.
Aventureros. Honorarii bellatores.
-Acor. Vide Haber.
Avirgonxarst, Pudet, ebat. Erubasco,
is. Avergonzado estoy de lo que hice.
Pudet me facti.Fecisse me piget. No quie
ro avergonzar d nadie. Neminem traducere studeo.
Avergonzado. Pudibundus, pudore suf-

AV

43

fusus. De avergonzad) se escondi. Vudore correptus se abdidit. Prae pudore tenebras petiit.
Averiguar. Exploro , as. Comperio, s.
Deprehendo is. Tenerlo averiguado. Compertum , aut explora tum aliquid habe re.
Averiguelo Vargas. Dignus Deo vindice nodus.
Averiguar alguna qestion. Quaestionem aut controversiam excutere , discutere. So hay quien se pueda averiguar
con l. Nemo est qui ilium sustinere, aut
coecere possit.
Vellaco averiguado. Sceleris manifestatus | in scelere deprehensus.
Averiguacion. Inquisliio , indagado
rei. Causae conrmatio.
Averso. Aversus , abhorrens ,-tis.
Avestmz. Struthiocamelus, i. Struihio,
onis.
Avezarse. Vide Acostumbrarse.
A veces. Interdum. veces bobea*
sin qu , ni para qu. Interdum inept
srultus es. Hablemos veces. Vicisslm
dicamus. Alternis loquamur. Oygamos
veces. Invicem , aut vicissim audiamus.
Avecindarse en algun Lugar. Sedem,
ac domicilium in aliquo oppido collocare.
Alicui civitati adscribi.
Aviar alguna cosa. Mulioni., aut via*
tori aliquid portandum dare , trajere.
Avieso. Pravus , distortus. Avieso ha
salido este mozo. Expectatioui , quae de
adolescente habebatur , non reipondit.
Pravis , & corruptis mordias eva.-ir.
Avilantez. Confidentia , se. Auimi,
orum.
Avinagrarse. Acesco , coacesco , is.
Avinagrado. Acidus , acer , acris.
Avion , vencejo. Apus , odis.
Avisar. Moneo , admoneo, ommoneo , es.
Avisame del estado de vuestras cosas.
De tuis me rebus fac diligenter edoceas,
erudias. Yelim de tuarum rerum stata
me certiorem facas , rcddas. Quo loco
res tuae sint , quo in statu versentur, aii
mone , renuntia , scribe.
Avisale lo que dAte de hacer. Fac illum -officii commoneas , admoneas , commonefacias. No digas que no te aviso.
Moneo, predico , & ante denuno. Cave
G
di-

5o

AV

dicas non tibi pru:Jictum.


Aviso es para adelante. Cave in posterum , praesenti periculo edoetus. Cave
unquam posthac in te admitias.
Anisado, l'rudens , captus.
Aviso. Monitum, admonitio, consilium.
De nuevas. Nuntius , renuntio.
Avivar. Excito , as. Stimulo as. Acuo,
is. Accendo , is. Avivate. Expergiscere.
fe ipsum excita. Ede nasturtium. Adsis
animo , atque intelligentiam excute.
Aviva esa luz. Em age Iucernam.
Auyentar. Vide Ahuyentar.
Aula. Vide General.
Aullar. Ululo,as. /irj//j(/o.UIuIatus, vis.
Aumentar. Augeo , es. Aumentas con
eso mi dolor. Dolorem hoc modo mihi au
ges , dolorem meum accendis , in'cendis.
Dolorem jam sopitum tuis litteris exci
tas. Dolorem meum refricas , Jfcaviorem
reddis, efficis.
Aumento. Accessio , nis. Incrementum , i.
una todos. Simul , una , pariter.
AUN. Etiam , vel. Aun los mas tris
tes hizo reir el caso. Etiam tristissimis
risum casus expressit. Aun d los enemi
gos causara lastima. Vel inimicis dolo
rem commoveret* Vel hostes misericor
dia moverentur. Aun tu mejor libraste.
At tecuni meliuscul actum est. Aun yo
tenia escusa. At mihi excusatione uti licuit.
AUN {todavia.) Etiam nunc , adhnc
Aun piensas salir con ello? Etiam nunc
contendis? Aun tenemos buen pleyto. Adhuc cauta nobis integra est.
Aun no. Nondum , adhuc non. T d ve
ces se usa elegantemente Nihildum. Ta
lo he mirado ; pero aun no he tomado re
solucin. Deliberavi quidem , sed nihil
dum decrevi. /un no tenia noticia de
su venida. Nihildum audieram de adveniu ejus. T aun no. Necdum. Nequedum. T
aun no ha salido de Roma. Nequedum
Roma est profectus. Vide T aun.
Aunarse. Conspiro , as. Convenio, is.
Aunque (con indicativo.) Quamquam,
tsi,Tametsi./Vro aunque no tiene culpa,
no estd libre de sospecha. Verumtamen,
quamquam abest culpa , suspicione tamen non caret. Miedo nos tiene , aunque
la disimula. Metuit hic nos , tametsi dis-

AV
simular. Aunque {con subjuntivo.) Quantvis , Etiamsi , Licet , Si. Aunque se haya
de perder otro tanto. Etiam si alterum
tantum perdendum sit. Volvere no lo ha
r , aunque me lo ruegue. Redeam ? non
si me obsecret. Ni aunque yo quisiera,
fuera eso facil. Ne si velira quidem , id
facil possim. A veces Aunque es val.
Hicieralo aunque de mala gana. Facerem vel invitus. Ello se lo dice , aun
que tu lo calles. Vel te tacente , res ipsa loquitur.
Aunque , c. pero , en especial , mu
cho mas, Cum dic, tum maxime , tum prsecipufe , tum in primis. Aunque toda virtud
parece bien en los mozos; pero en especial
la vergenza. Adolescentes cm omnis
virtus , tum in primis verecundia commendat. Aunque en toda edad es mancha
fea la de la luxuria , pero mucho mas en
la vejez. Luxuria cm omni aetate turpis.
tum maxime senectuti foedissima est. Cic.
Aunque no fuera sino. Vel. Aunque no
fuera, sinopor nofaltar d tu palabra, ha
bias de venir. Vel ut fidem datam ne falleres, veniendum fuit. Aunque no sea si
no por evitar pleytos, me compondr con
la parte. Vel judicii laqueos ut declinem , cum adversario transigam.
Avocar. Vide Abocar.
Aurora. Vida Alvo.
Ausencia. Absentia. Siento mucho ta
ausencia. .flSgr fero igniculum desider/I
tui. Dolet mihi quod absis. D-ideriura
tui ferre non possum.
Ausentarse. Abeo , is. Discedo , is.
Ausente. Absens , tis. Estarlo. Absum , es.
Austero. Austerus , asper,a, um.
Autarda , ave. Otis , idis.
Autentica cosa. Authenticus , a, um.
Autenticar. Vide Autorizar.
Autillo , ave. Ullula , k.
Auto de Juez. Decretum , 1. Acta,
orum.
Auto de Inquisicion. Animadversio pu
blica in hiere ticos. Ferale spectaculum.
quo hoereiici public puniuntur.
Autos sacramentales. Scenici actus,
qui in festo Corporis Ciiristi pietatis cau
sa exhibentur.
Autor. Auctor , oris. De historia. Historicus , i. Scriptor , is. Autor clasico.
Pri-

AX
Primse notae tactor. Classicu? aucfor. Au
tores ruines. Capite censi scriptores.
Autor , el principal en algun negocio.
Auctor , princeps , capuc , suasor, impul
sor , dux , hortator , rei machinator , sceleris arquitectus , & molitor. Qui facem
praefert , chorum ducit , classicum canit
ad facinus.
Autoridad. Auctoritas , tis. Autoridad
de escritura. Fides tabularum.
Es hombre de mucha autoridad* Kst
in lio auctoritatis plurimum. Magnam
habet auctoritatem. Valet auctoritate
plurimum. Vir auctoritate praedltus, auc
toritate gravis , vir gravissimus.
Autorizar. Auctoritatem facere , con
cillare. Auctoritatem alicui dare , dignitatem afierre. Autorizar testamento,
i escritura. Testamentum, aut tabulas ex
jure , & legibus obsignare , testium auc
toritate confirmare , munire. Autorizar
cs el dicho de otro. Ab aliquo auctoritafem petere , ejus testimonio aliquid
confirmare.
Auxilio. Vide Soeorro.
A ANTE X.
Axes. Vlde Achaques.
Axaqueca. Cephaisea, vel Cephalea, ae.
slxedrcn , yervo. Tymbra, x. Satureia.
Axedres. Latrunculorum ludus.
Axenjos. Absynthium , ii.
Axenus. Vide Neguilla.
Axorcms. Vide Manillas.
Axuar de casa. Supellex , ctilis.
-A*ufaina. Vide Almofia.
Axioma. Axioma , atis.
A ANTE Y.
Ay {interjeccion) Heu , hei.
Ay de mi. Hei mihi. Heu me.
Ay , que viene. At , at , ecce eum.
y lo que ha* dichol Heu, quid dixisti!
4v {del verbo haber.) Est , vel sunt.
**y muchos inconvenientes. Sunt multa,
quae obstant. No ay que replicar. Nihil
est quod reclames. Hay otro mal. Est &
aliud malum. Illud quoque accedit incommodum. No hay que reparar en eso.Momenti non est.
Hay mas que llamarle? Quid obstat,
qnominus vocetur? Quid morse est , quin
vocetw ? Hoy mas que restituirlo9. Res-

AY

5\

tihietur, quid tum? //ay mas qne vaciailot


Effundetur, quid lum postea? Hay mas qu
sacar la mancha? Gluetur macula , quid
deind?
No hay mas que desterrarle sin oirlel
Siccine indicta causa in esilium ejicietur?
Ita ne inauditos , indemnatusque exulabit? No hay sacarle de ahi. Nutia rationc , nullis condilionibua eum inde dimotreas. Vide No.
Aya , arbol. Fagus , i.
Ayer. Heri , hestemo die.
Ayo. Pedagogus , i. Ta no he menester
ayo. Jam ex pueris excessi, nec mihi raoderator opus est, qui moneat, & instruat.
Ayrarse. Irascor, eris. Succenseo, es.
Ayrado. Iranis, ira perchas, incensus,
inflammaius. El ayrado de todo echa ma
no. Furor arma ministrat.
Ayre. Aer , ris. Ayrecico". Aura te.
Ayre recio. Ventus , i. Levantase ay
re. Ventus exoxitur. Corre ayre. Fiat
ventus. Arrecio el ayre. Ventus increbrescit. Todo lo anda el ayre. Aer omnia
permeat.
Ayre que respiramos. Anima, x. Spiritus , us. Buen ayre de letra. Pulchra
litterarum forma. Speciosa manus. En
el ayre lo har. Qum citissim efRciam. Mtalas en el ayre. Aves sagittis
excidit , volantesque trajicit. Celeritate
ingenii omnia assequitur. Es cosa de ay
re. Vana haec , & inania.
Ayroso mancebo. Venustus adolescens.
Ayroso talle. Corporis habitus venustus,
& elegans. Ayrosamcnt'e danza. Scite, Se
apt saltat. Quocumqne membra vertit,
venuste cadunt.
Ayrones. Pennae pretioste in pileo.
Ayslado. Aquis undique interclusus.
Ayuda. Auxilium , opis , subsidium,
presidium, adjumentum. Con a ayuda
de Dios. Annuente Deo. Divino aspirante
numine. Deo duce , Dco auspice. Faventibus superis.
Ayuda , medicina. Clyster eris.
Ayudador. Fautor , adjutor, oris.
Ayudadora. Fautrix , adjutrix , cis.
Ayudar. Auxilior, opitulor, adjuvo, as.
Auxilium, aut opem ferre, afierre , prrstare. Se adjutorem alicui proebere , exhibere, ab illo stare, facere. Ayudais ii quie*
no lo ha menester. Solemfacibus dluvasQ3
Aya-

52

AY

Ayuno. Jjunium, abstiaentie , inedia.


Ayunar. Abstinere cibo , se cibo abstinere. Corpus inedia at'fligere, macerare.
Dixoles que ayunas- n. Famem illis indixit. Estoy en ayunas. Jejunus sum. In
tegrara famem $d ovum atfero. '
Ayunar dpany agu&. Pane tantum, &
aqua victitare. Omnem potum, & cibum,
pane , & aqua exceptis , sibi interdicere.
INihil cibi , & potus , praeter panem , St
aquam , suruere , gustare , adhibere.
Ayunque. Incus , dis.
Ayuntar. Jungo , is. Vide Juntar.
Ayuntamiento de los del gobierno,
Concilium , consilLum , senatus , us. Hoy
es dia de ayuntamiento. Hodie concilium
agitur , cogitur , convocatur , babetur.
Hodie senatns advocatur, babetur. Ayun
tamiento carnal. Concubitus , CoituS-vesiereus. Tenerle. Libidinos conjungi,
coire , aommisceri.
A ANTE Z,
Aza , heredad sembrada. Seges , etis..
Azacitr.. Mercenarius , operarius , ii.
Azacanes. Agrestes operae.
Azada. Sarculum , i.
. Azadon. Ligo , nis.
Azadonada. Ligonis ctus.
Azafate. Calathus , i. Quasillus , i.
Azafata. Arcilla , quae cultum , mundumque muliebrem Reginae ministrat.
Azafran. Crocus , I. Azafranar. Crocoaliquid tingere , inficeie. Azafranado.
Croceus , a , um. Croco tinctus.
Azagaya. Aclis , idis. Telum , .
Azahar flor. Flos mali Mediri. Agua.de azcchar.Succus ex flore citreo expres
aos , liquatus. .
Azar, mal aguero. Infelix oraen. En
tos dedos. Canis jactus.
Azarandar. Kvanno , as.
Azarcon. Cxruleus cinis ex plumbo.
Azavache, Gagates , x. Achates , x.
Azavachero. Gagararius , ii.
Azccho. Aquifolium , .vel aquifolia, ae.
Azebuche. Oleaster , tri. .
Azemila. Mulus , i.
Azemilero. Mulio , nis.
Azea. Hydromyla, ae.
Azenoria. Pastinaca , ar.
Azero. Chalibs , bis.
Azeyte. Olcum , ei. De comer. Ciba-

Al
rium. De almendras. Amygdalium. Azeyte rosado. Rosaceum oleum.
Aseytera. Lecytus , i.
Azeytero. Olearius , ii.
Azeytuna. Olea , ae. Oliva, ae. Sevillana. Pegla Mnjorina. Manzanil, Zapate
ra. Vulgaris, gracilis , exigua. Azeitunat
adobadas. Olex conditanex, colymbades.
Azeytuno, arbol. Olea , x. Oliva , se.
Aziago dia. Atra dies.
Azial. Camus , i.
Azofar. Es fusile. Aurichalcum.
Azofarado color. Luteus , a , um.
Azogar el espejo. Argento vivo speculi vitrum linere. Hombre azogado. Hydrargyro afflat'is.
Azogue. Argentum vivum. El artifi
cial. Hydrargyrum.
Azomar al perro. Canem instigare, in
aliquem irritare, incitare.
Azor. Accipiter , tris.
Azorarse. Expavescere , consternari.
Azorado. Exterritus , consternatus.
Azotar. Flagello , as. Verbero, as. Set
azotado. Vapulo , as.
Muchos so azotan el Jueves Santo.
Multi in Christi memoriam patientis flagris. se cxdunt , in se ipsos acriter sie*
viunt. Funiculis , ferreis tribulis insertis,
dorsum lacerant, cruentant.
Azota el agua los muros. Flumen mcenibus allabitur , muros alluit aqua, diverberat unda.
Azotes. Flagellum , i. Flagrum , verber, plaga, x. Azotaina. Verberatio.
Ruido de azotes. Crepitus plagarum. Se
guro que sus azotes no darn en mis es
paldas. Si illi sunt virgae ruri , at mihi
tergum domi est.
Azotea. . Ambulacrurn superis ventrs
pervium , fenestris exornatum.
Azucar. Saccarum, i. Azucarado. Saccaro conspersus , conditus, imbutus. Qu
azucarada ha de ir a verdad , para que
gusten de ella los Principes ! Quam speciosis naminibus ventas Principibus subjicienda est ,ut aliquando sapiant!
Azucena. Inium-, ii. .
y: zuda. Antila , x. Haustrum , i.
Azuela. Ascia , ae. Dolabra, x.
Azufaifa, fruta. Zlziphum , i. El ar
bol que la lleva. Ziziphus , i.
Azufre. Sulphur , uris. Pajuelas de
azu-

BA

AZ
azufre. Sulphuraise paleic. '.
azufrador. Cavea saligna . seu blminea , siccandis vestibus apta.
Azul celeste. Caeruleus. Azul turqui.
Cyaneus. Azul claro de los ojos. Caesius.
Azulado. Cieruleo colore tinctus.
Azulejo. Tesela, se. Sucio de azulejos.
Tesellatum pavimentum. Assarotura, i.
Azumbre. Congius , .
B

ANTE

A.

BAbai Sputum ore defluens. Caesele


la baba. Sputa i l l i defluunc , vel
amere ejus stupet.
Babador. Infantium supparum , vel
supparus , i.
Babosear. Ore immundo aiiquid rosdare , inquinare , polluere.
Bacallan. Asselus salitus.
Bachiller. Baccallaureus , i.
Bachillerejo. Sciolus , dicaculus.
Bachilleria. Argutiola , se. Argutix,
arum. Vuestras bachillerias os hacen da
o. Tuis te accuminibus pungis. Tuis te
arguriis prodis.
Bacia. Labrum aeneum , Pelvisiyis.
Saciar, y bacto. Vide in V.
Bacilar. Vacillo , as.
Bacin , servicio. Scaphium , i. Lasami m , i.
Bacinada. ScaphiL purgamentum.
Baculo. Baculos , i. Scipio , nls. De
Obispo. Pastoral s lituus. 'aculo de mi
vejez. Subsidium senectutis meae.
Badajo. Lingua cymbali. Malleus , ei.
Badajadas. Convicia , contumeliae.
Badana. VeW'is ovina concinnata.
Badea. Melopepo , fungosus. .Methaphoric , homo segnis , & iguavus.
Badil. Batillum , i. Rudicula, o.
Badulaque. Illiuis , us. Con que se
ofeytan las mugeres. Oucia , te.
Badurrina. Ccenum , fax , sentina , te.
Bagage. Impedimenta , orum. SarciniE.

aho. Vapor , oris. Halitus , us.


Babear. Exhalo , as. Evaporo , as.
Baharada. Exhalado , nis.
Bahia del mar. Stnus , us. Statio , nis.
BahiJo de cabeza. Vertigo , inis.
Bala de arcabuz. Pila plumbea..
Bala de libros* Sarcina libroxum.

53

Balas de Imprenta. Pellieeie pila.


Baladi cota. Frivolus , bliteus, vilis.
Balandron. Batero , nis. Rabula* , loquax.
Baladran. I. acema , ae.
Balanza.. Lanx , cis. Aun anda en balanzas este negocio. Tota res etiam mma
fluctuat. Adhuc sub judice lis est.
Balar las ovejas. Balo, as. Oveja , qu*
bala, bocado pierde. Nunc dentibus, nom
verbis opus est. Balido de Ovejas. Hala
tus , us..
Balaustre. Clathrum , vel clathrus, i.
Balan , piedra preciosa. Beryllus , i.
Balbuciente. Balbus , lir.gua haesitante
Balcon. Pergula , se. Podium , i.
Baldado. Captus membris , debilis.
Baldio hombre. Otiosus, mal feriatus.
Baldio campo. Ager compascuus , mblicus. Qu andas por al valdio ? Quid vagaris , & oberras?
Baldon. Probrum , opprobrium , convicium.
Baldonar. Vitupero , as. Vide Afiren*
tar.
Baldosas. Laterculi ampliores.
Balija. Hippopera , ae.
Baila del palenque. Septa , orum.
Ballena. Caetus , i. Balena , oe. Pistrix , icis. Cete indeclinab.
Ballenato. Bale-nse pullus.
Ballesta. Ballista, ae. Arcus , us. Armatia. Arcum intendere , contendere.
Ballestero. Sagittarius, i. A veces dis
para upos ballestones , que no hay quien
le espere. Interdum tumidas erumpit in
iras.
fialona. Carbasus ad collum.
Balones, calzones. Foemoralia , ium.
Balsa. Aqua stagnans.
Balsamo , arbol tilo. Balsamus , i. Ef.
jugo del balsamo. Balsamus , i. El jugo*
del balsamo. Opobalsamum , i.
Baluarte. Propugcaculum , i. Punta
de .t 'aluarte. Rostrum propugnaculo
Balumba. Vide Bulto. Gente de ba
lumba. Imbellis tyronum turba. Numerus.
Bambolear. Nuto , vaciHo , titubo, as.
rambolla. r'astus,us. Dexate de bam
bolla. Ampullas projice. Desine iollicantibus buccis res suas jactare.
Banasta. Canistrum , i. Corbala, ae.
Banco pata tentarse. camuam, i, Sedle.

64

BA

le. De respaldar. Subselllum, II. De ga


lera. Transrrum , i. Banco de cambio.
Campsoris mensa.
Banda di seda. Fascia serica. Banda
3: cavallos. Turma, se. Equitum ala. Ha
berse una banda. In hanc , aut illam
partem inclinare , dare.
Bandada de aves. Grex avium. Aves
gregatim volantes. bandadas. Gre
gatim , catervatim.
. Banda. Vide Vando.
Bandurria. Pandura , Chelys exigua.
Banduz. Venter Faliscus.
. Baar algo. Aliquid aqua tingere,
mergere, abluere. Baarse. In balneis,
aut ilumine lavari. Baase con esto en
agua rosada. Gratissimum hoc illi est. In
eo se vaide amat. Lietitia gestit , voluptate perfunditur incredibili. Baa los mu
ros el rio. Flumen muros alluit, maenia
praeterflui-t.
- Baado en sangre. Sanguine perfusus.
farro baado. Urceus vitro illitus.
Bao. Balneum , ei. Baos publicos.
Balnex , thermae , arum. Dar un bao.
Vitro, pice , aut calce imbuere , perfundere. Cosa del bao. Balnearius , balnea
toria.
Baero. Balneator, oris.
Banquete. Con vi vium , ii. Epulum , i.
^Banquetear. Crebro convivan. Convi
vas certare , se mutuo excipere.
Banquillo. Sedecula , ae. Scabellum , i.
Barabunda. Rerum strepitus , confusio , pertnrbatio. No me metais en exa
barabunda. Noli me in istam turbam vo
are.
Baraja. Chartarum pictarum fascicu
los. Echarse en baraja. Spem vincendi,
folia miscendo, abjicere. Barajar. Miscere folia. Barajse el negocio. Res loco
mota est.
Barata cosa. Vilis. Quod vili emitur.
Baratos mantenimientos. Annonoe vililas. Hacer barato. Vide Abaratar. Dar
barato el que juega. Siipem spectantibus
victore in ludo porrigi. Dos veces mas
barato. Duplo minotis emi. Mcteislo todo
barato. Permisce.i, ac perturbas omnia.
. Baratillo. Locus, ubi res viliores , aut
detiitae veneunt , venales habentur.
Baratijas. Res minutulae , quisquiliae.
Barba. Mentaui , i. Barba , los pelos

BA
de ela. Barba, x. Barbilla. Barbilla, a-.
Barbillas de las raices. Fibrae , arum.
Barba de chibo. Aruncus , i. Barbas da
gallo. Palea , te.
Barba larga. Prolixa , vel promissa
barba. Gran barbaza tiene. Magnam pilorum sylvam gestat. Criar barba , de
xarla crecer. Barbam alere, nutrire. Ha
cerla marquesota. Abradere barbam.
Italico more. Hazme la barba , y harete
el capete. Mutuum senes fricant, &c. muli scabunt.
Barba d barba trataremos esto. Coram
haec agemus , facies enim faciem reveretur. Dixoselo en sus barbas. Hoc illi in
faciem objecit , coram exprobravit. Subirseoshan las barbas, si no les mos
trais dientes. Vellent tibi barbam lascivi pueri , illos nisi vultu, aut fuste coerceas. Insultabunt tibi , illos si indnlgenter habeas. Quando vieres la barba fe.
su vecino pelar, hecha la tuya en remojo.
Disce alieno periculo sapiens esse. Tune
tua res agitur , paries cum proxlmus ardet. Pelabase despues las barbas. Ex
ira , & dolore occasionis amissae furebat,
fremebat , barbam vellebat. Tiene la bar
ba sobre el hombro. Cante graditur. Cavet
omnia.
'
Barbar. Pubescere , pubem emi Mere,
ex ephebis excedere.
Barbado. Barbntus. Barbadillo. Barbatulus. Barbiponiente. Vesticeps. Barbirojo. Enobarbus. Barbudo. Bee- b-sbatus , prolixa barba.
Barbacana. Pomerium , H.
Barbicacho. Funiculus , seu spira sub
mente galerum comprimens.
' Barbara cosa. Barbarus , a , um. Hom
bre barbaro. Barbarus, trucibus, vastisque motibus , mmanis , inhumanus. Vive
como un barbaro. Barbarorum more in
diem vivit. Ejus vita ab humano cultu
lon ge abhorrct.
Barbaramente habla. Barbar loquitur. incultas & impolltus est ejus se/mo,
& omnin barbarus.
Barbaria. Barbaries , ei. Barbaria , ae.
Barbecho. Vervactum , i. Arvum , i.
Barbechar. Terram proscindere, agruns
sementi preparare.
Barbero. Tonsor. Barbera. Tonstrix,
cis.
Bar- '

BA
Barbaria. Tonstrina , x.
Barbo , pez. Multus , i.
Barca, barco. Cymba, ae. Scapha, ae.
Barca para pasar carros. Ponto, nis.
Bardas de cercado. Virgulta , &. spinoc ad texendam sepetn. Saltar as bar
das. Septa transilire. Aun hay Sol en
bardas. Nondum dios occidit. Bardar.
Spinis tegere , & munire septa.
Barniz. Gummi juniperinum. Sandaracha , ae. Sandix , cis. Barnizar. Gum
mi juniperino linire , perfundere.
Barquero. Portiror oris.
Barquillo para beber. Cimbium , ii.
Barquillos. Vide Suplicaciones.
Barra de hierro. Vectis , is. Tirar
la barra. Ferream virgam conjicere, contorquere. Ferrex sudis jactu certare. Ti
r quanto pudo la barra en esta mate
ria. Quoad putuit rem promovit. In hac
le nervos, & vires omnes contendit.
Barra del mar. Sinus , us. Barra de
oro pequea. Pala , ae.
Barras de argolla. Facies , vel frons
annuli ferrei. No querais ganar con dao
de barras. Noli alienis incommodis lucrum facere.
Barraca de soldados. Castrense tngurinro. De pescador. Piscatoris casa.
Barraqu! de campaa. Lictor, oris.
Barranco. Coenosus anfractus. Limus
profundus. Ta salimos de este barranco.
Jam vadis emersimus , h scopulos prsetervecti- sumus.
'
Barrena , barreno. Terebra , ae. Barrenico. Parva terebra. Dar un barreno
al navio. Navem perforare , quod in profundum deprimatur. Tiene brabo barreno,
Ventosum cerebrum.
Barrenar. Terebro, as. Perterebro, as.
Terebra perfodere.
Barreon. Labrum fictile.
Barrer. Verro , is. Scopis pavimentum
purgare. Barrandero. Scoparius , ii. Lle
narlo todo d barrisco. Totum cum pulvisculo converrere.
Barrera. Cavea , x. Tabulata orum.
Barrial. Solum argillosum.
Barriga. Venter , tris. Alvus , i. Bar
rigudo. Ventrosus. Prominenti alvo.
Barril de vino. Lagena , ae. De polvo
ra. Vas sulphurei pulveris. De escabe
che. Orea salsamentaria. De aceytunas.
Olearum seria.

BA

55

Barrio. Vicus , i. Vicinia , ae. Alboro


tais el barrio. Vidniam convocas , dura
tragoedias excitas.
Barro. Lutum , i. Argia, ae.
Barros en la cara. Vari, orum.
Barruntar. Auguror , ominor , arla. Si
barrunta algo de esto mi pudn ? Nuoquid pater subolet? Vereor ne aliqub hoc
resciscat.
Barrunta. Divinatio, augnrium, ii. ra
sa. Basis , is. De coluna. Stylobates , ac
Bascas. Nausea , se. Vide Asco.
Basilisco. Basiliscos , i.
Bastar. Suflicere , satis esse. Basta , y
sobra. Satis , superque. Basta de burlan,
Hactenus de jocis. satis jocorum est. Affatim jocati sumus- Bastale lo que tiene.
Satis multa possidet , his contentus sit.
Bastante cosa. Sufficieiis , quod satis
est.
Bastantemente. Satis, afiatim.
Basta cosa. Crassus, impoli tus, a, um.
Pao basto. Pannus crasso filo. Hom
bre basto. Facie, membrisque vastus.
Bastas de colchones. Satura laxior.
Bastardo hijo. Nothus, i. 5puriusrii.
Bastardear. A suis majoribus degene
rare , desciscere.
Bastecer. Vide Proveer.
Bastimento. Annona ae. Cibaria , orum.
Commeatus , us. Proveer de bastimentos
la Ciudad. Cibaria in urbem invehere-,
inferre. Annona urbem sublevare.
Bastidor de puerta. Antae, arum. De
bordador. Tibicines seu fulera , quae ta
ima acu pingentium sustinent.
Baston. Balulus , i. Fustis , is. De Ca
pitan general. Imperatoria ruclis.
Batalla. Prxlium , pugna , te. Bata*
lia muy reida. Magna belli contentio.
Secar el exercito en batalla. Copias in
aciem producete. Entrar en batalla.
Pralium , vel pugnam inire. Muri en la
batalla. In praelio occubuit. In acia cecidit.
Bien nos sali la batalla. Secundo
Marte nsi sumus. Prxliati sumus satis feliciter. Fortuna nobis in praelio adfuit.Felicem pugnae exitum sorriti sumus. Ex
sententia pugna.' exitum sortiti sumus.
Ex sententia pugnavimus.
No queria dar la batalla. Pugnam d.
trectabat. pr*Ho abhoxrebat. Praeliuns
xe-

56

recusabat. Acie decernere nolcbaf. Gr


vate signa contulit. A conflictu abstinendum censebar.
Batallar sobre algo. Vide Porfiar.
Batan. Fullonium , ii , vel Fullonica , se.
Batanar. Bato is. Vide Batir.
Batata , planta. Battata , se.
Batel , esquife. Scapha , ae.
Batera. Urbis oppugnatio. El lugar
de la bateria. Tormen torum suggestus.
Qunta bateria le dieron para fue desis
tiese ! Quanta cum illo contentione egerunt, ut inecepto desisteret ! Quantopere
conati sunt contantiam ejus labefactarel
Quam enix contenderunt , ut propo
sito nverterent , sententia deterrerenti
Batir. Quatio, is. Percutio, is. Verbe
ra, as Batuo , is. Ariete moenia quatere
quassare , tormentis verberare , oppugnare. Bate la mar en los muros. Mare ur
bis atluit mse nia. Aqui viene batir to
do. Hue universa causa deducitur. In hoc
carJine tota res vertitur.
Batir moneda. Monetam cudere.
Batidero del agua. Crepido , nis.
Batidor de oo. Bractearius , iL
Baul. Arca camerata.
Bausan. tupid ore hians.
.Bautismo , bautizo. Baptismus , i.
Baptisms, tis. Dia del bautizo. Dies lusxricus. Bautisterio. Lavacrum regenerationis. Baptisterium , ii.
Bautizar. Infantem lustrali aqua fin
gere, immergere, abluere ,. conspergere,
perfundere , sacro fonte lustrare, baptismate iniriare, expiare. Bautizaislo con
nombre de virtud. Honestum nomen tur
pi, rei imponis.
Baxar. Descendo , is. Vide Abazar.
Baxada. Descensus , us. Descensio,
ais.
Bazar , descolgar algo. Dimitto , is.
Baxar los precios de las cosas. Rerum
venalium pretium rainuere. Baxado han
las mercaderas. Vilius merees veneunt,
minoris uc.stimantur. .
haxae de la moneda , y de otras cosas.
:Villtas , tis. fretii diminutio , vile pre
tium.. . .
Paxa cosa. Res hiunilis , abjeera, sor
dida, vilis. Eaxa venganza. Ullo sordida, indigna. En baxe. Submisa voce.

BA
axa estJ el agua. Depressa est aqua,
alte jacet.
Gran baxa han dado nuestras cosas.
Pejore loco res nostra; esse non possunt,
quam in quo nunc sitae sunt. Ab excita
fortuna ad inclinatam , ac pene jacentem
devenimus.
l axo lugar. Depressus locus. JEI mas
bazo. Imus , inmus. Hombre baxo de
bvxa suerte. Loco humili natus , tgnobilis, obscurus , terrie filius. Infimi generis,
aut conditionis homo, tenuis , inglorius.
Baxo de cuerpo. Corpore pusillus , statura humili. Hablar baxo. Submiss , aut
deptessa voce loqui. Muy bazo anda el
guitarron. Rudi minerva , & crasso lo
opus commissisti. Serpit humi stylus , ae
oratio languet.
; lazamente. Humilitr, demiss, ab*
jeel , servilitr. Baxamente se hubo en
eso. Demiss, ac serviliter in eo se g'ssit.
. Bazamente lo ha hecho con nosotros.
Sordid , & indigne nobisenm egit. Parcum , Se illiberalem se nobis exhibuit. IIliheraliter nos habuit, accepit , excepit.
Non pro eo , ac debuit, nos tractavit. In
fra dignitatem accepti ab eo snmus. o
nostris mentis paria retulit.
-..
Baxeza. Indignitas , hamilitas , ignobilitas, tis. Sordes, iura. No hagais seme
jante bazeza. Noli rem facere , 4V te , &
tais majoribus indignam. Ne te eb demittas , unde tibi infamia hiere at. Cave id in
te admitias , unde abjecti animi notara
subeas. Ne committas, ut sordidus, &
vilis esse videaris.
Bazel. Phaselus , i. Ratis , is.
Baxia. Aurea , vel argentea vasa.
Baxtos. Coeci scopuli. Syrtes , ium.
Baxo e la masica. Succentor , oris.
axn. Tuba grave sonans. El que 1
toca. Tubicen , inis.
Bayben. Fluctuatio , motus anceps.
Eaylar. Salto , as. Tripudio , as. Pede
plaudere,, & digltis coucrepare. Baylar
sin son. Extra numerum saltare. Baylarle el agua delante. Palpum alicui obirudere. Ad ejus nutum gestire. Adular,
aris. Ojos bayUnes. Oculi ludibuodi.
hay iador, baylarin. Saltator , oris,
Bayladora. Saliatrix , icis.
Tayle. Tripudium, saltarlo, chorea, e
Bay , colar. Spadiceus , puniceus.
BAN-

BE

ANTE

BE
.

'Beata. Pia, & religiosa mulier.


Beato. Beatus. Viie Santo. Beaton.
Pietatis immodicus , quam gestu , & habitu prae se fert. Negociar lo beaton.
Pietatis specie suis rebus consulere.
Beatificar. Beatorum numero aliquem
adscribe re , beatorum honores illi indica
re , decernere.
Beatificacion. Cultus beato indictus.
Indictio cultus.
Beatilla. Linum tenuissimum. Byssus ,'i.
Beber. Bibo , is. Poto , as. Beber con
otro. Compoto, as. En corro por ta orden.
Circumpotare , in orbem bibere. la ta
lud de otro. Propine, as. Dame de beber.
Da mihi bibere. beber poquito d poco. Pitisso , as. Beber mucho de una vez. Adbibo , is.
Bebe de bruces. Pronos de fonte bibit.
Bebe los vientos por una pretension.
Ambit honores ardentissime , sitir, flagrantissime cupit. Inhiat honoribus. Ad
honores vehementer aspirar. Nihil non
tentat , nihil intentatum relinquit , quo
dignitatem obtineat.
Nadie diga de esta agua no beber.
Noli tibi confidere. Humani te nihil
alienum putes. Cuivis accidere potest,
quod cniquam potuit.
Desea beberme la sangre. Sanguinem,
Se vifam meam petit. Meum sit cruolem.
Bebedor. Potator, is. Gran bebedor. Bibax , eis. Multibibus. De vino. Vinosus.
Ebriosus. Tricongius. Bacchi mystes. Que
bebedora es etta vieja\ Quantum bibit
haec anus ! Beber los Eyries. Novies calicem exhauriet. Sino bebe en la taberna,
huelgase en ella. Odore capitur , si non
gustu rapitur.
Bebida. Potus , us. Potio , nis.
Bebida medicinal. Potio , nis.
Bebedizo. Potio venenata. Venenum
dilutum. Veneficium , ii. Dar d uno be
bedizos. Potione venenata aliquem tolle
re , mortifera potione necare.
Bebedero de jaula. Potristis , dis.
Beca. Redimiculum ad collum , cujus
extrema ad tergum rejecta pendent. Tra-

57

bea purpurea , vel cerulea. Dieronlc la


beca. Cooptatus est in collegium.
Becerro. Vitulus , Juvenculus, i.
Becerra. Vitula , se. Jnvenca , ae.
Becoquin. Capitium , ii.
Bedel. Apparitor Academiae.
Befa. Contumelia,ae. Vide afrenta.
Behetria. Multitudinis s crepitus , aut
murmur inconditum. Lugar de behetria.
Ubi nobiles, & ignobiles eodem jure cen
sentur , pariterque ad honores admittuntur.
Beldad , Belleza. Venustas, tis.
Bella cosa. Bellus , formosus , venustus.
.
Belfo. Labeo , nis. Chilo , nis.
Belicoso. Bellicosus , pugnax , eis.
Belitre. Homo diabelari.
Bellota. Glans , dis. rbol que las lle
va. Arbor giaudifera.
Bendecir. Benedico , is. Bene precor.
Bendicion. Benedictio , nis. Echarla.
Benedictionem impertir , bene preeari
alicui. Mil bendiciones les echamos. Diu.
multumque bene ilti precati sumus. M
zimas iili pro meritis gratias egimus. To
echo la bendicion d las estudios. Littet atum s-tudiis valedico.
Beneficio, merced. Beneficium , ii.
Meritum , i. Tengo esto por gran favor,
beneficio. Hoc maximi beneficii loco po
no , maximi apud me meriti locum obtinet. Vide Favor, y merced.
Ganasteme por la mano con beneficios.
Beneficiis me ultr provocasti. Benefactis
me praeivisti , occupasiij antevertisti.
Prior me beneficiis apetiisti, affecisti. Occupasti prior benemereri.
Dar en rostro con el beneficio. Benefi
cia sua alicui objicere , exprebrare. Te
ner el beneficio por afrenta. Accipere beneficium in contumeliam.
Beneficio Eclesiastico. Sacerdotium,
ii. Ecclesiasticum beneficium. Patrimo
nial. Pairium , gentile. Beneficio curado.
Beneficium curatum , cui enimarum cura,
& Sacramentorum administrado annexa
est.
Beneficiado. Beneficiarios paroeciae. Be,neficiatus , beneficio gaudens.
Beneficiar la tierra. Vide Cultivar.
Benevolencia. Ee-nevolentia , oe.
Bengale, Virga , ducis insigne.
H
Be-

58

BE

BI

Benigno. Benignus , benefcus , ele ANTE 1.


mens.
Biblia. Sacra Scriptura. Biblia, orum.
benignidad. Benignitas , dementia.
Sacra pagina. Sacri , & canonici libri.
Benignamente. Benigne, clementer.
Eien (adverbio.) Bene, probe , recti,
F.enino. Tuberculum , subrilis tumor.
Benjui. Mirobaianus , i. Glans /Kgyp- O que bien hiciste ! la vida me has da
do. O factum bene! beasti me. Bien est.
tia.
Bene habet. Bene est. Bien est en la
Beodo. Ebrius , bene poms.
cuenta. Recte rationem tenet. Bien hizo
Barbena , yervo. Verbena , te.
Rirengena. Melongena , malum insa- en concertarse co la parte. Probe fecit
qui transegerit. Si fue bien , mal hecho
Dum.
Bergantin. Navis speculatoria. Mio- no nos toca d nosotros. Recte , an secus,
nihil ad nos. Bien dices. Recte judicas.
paro , nis. .
Berti , piedra preciosa. Beryl lus , i.
Bien dicho. Recte , ac sapienter , & op
Termejo. Ruber , bra , um. Rubeus.
portune dictum.
Bien trabajosamente lo pasa. Bene
Bermejear. Rubeo , es. Rubesco , is.
Bermejuela. Pisciculus rubris branchus. mullis oeYumnis premitur. Sane miser
Bermellon. Minium , ii.
vivit.
Bien mal le trataron. Sane male acBernegal. Simpulum, i.
Berraco , herron. Verres , is. Eer- ceptus est. Bien malo est. Sane gravi
morbo laborat. Bien escasamente sabe.
rar , berrear. Dentibus infrendere.
Berros. Laver , sisybrinm aquaticum. Sane parum doctus est.
Bien (nombre.) Bonum , i. Mirar pot
Ferruga. Verruca , te. Cosa que tiene
el bien pablico. Consulere Reipublicae.
berrugas. Verrucosus , a , um.
Berza. Bassica , te. Caul is , is. Coles, In commune consulere. El bien no es co
vel colis , is. Aun estdn en berza los pa
nocido , hasta que es perdido. Tum denines. Herbescunt adhuc sata , needum in que bona nostra novimus , cum amisimus.
geniada assurgunt. Qu tiene que ver bien hayas t. Deus te, superique ament.
berzas con capachos ? Quid lechyto cum Bene tibi Deus , superique faciant.
Bienes de hacienda. Bona, orum. Res,
strophio? Quid cothurnis cum clava?
Beso honesto. Osculum , i. Lascivo. opes , facultates, fortunae , arum. Bienes
Suaviom , bassium , i. Besar. Osculor, muebles. Domestica supellex. Utensilia,
deosculor, aris. Oscula ftgere , pangere, um. Bienes raices. Possessiones , fundi.
imprimere. Lascivamente. Suavlor, aris. praedia, sedes. Bienes libres. Bona immunia , nulli obnoxia. Habidos, y por haber.
Basior , aris.
Bestia. Besia,bellua,le.oa enrg</. Ju Acquisita, & acquirenda. De sus antepe
dentum , i. Mala bestia es este hombre. sados. Habita bona. Bienes concegilet.
Eipedum nequissimus hic bamo est. Que Possessiones publicae. Realengos. Vectiseas tan gran bestia , que no repares en galia. Regia jura. Bienes temporales. Bo
.so?Tantus te stupor invasit , ut haec na fugacia , caduca, peritura. Gananciacm videris ? Tam eaeea te impulit cupi- les. In matrimonio acquisita. Mil bienes
tiene este hombre. Multe illum virtutes,
ditas , ut h:ec pensi non haberes ? Echar
le las bestias. Ad bestias aliquem dam- dotesque commendant. Multis, & eximiis
naturae dotibus praeditus est. Dixo de i
Bare , feris laniandum ob}icere.
Bestion de fortification. Agger , eris. mil bienes. Multa de illo , ac magnifica
praedicavit. Ampliss imis eum verbis com. Besugo. Procellus marinus.
Beta. Vide Veta.
mendavit.
Betn. Bitumen , nis. Con que baan
Bien acondicionado* Bbnae indolis heJas colmenas. Propolis , is.
rno, Lenis , & facilis , probus , & suavis.
Beitiga. Vesica , ae.
Bienavenidos. Quibus optim inter s
Bezo. Labium prominens. Labium , li. convenit. Bene convenientes. Concordes.
Bezon. Vide Velfo.
Bienaventurado. Beatus , iVIix , ieis.
Bienaventuranza. Beatitude , lois. h c

lici-

BI
licitas , tis. Vita beata. Ponen tu hienaventuranza en un breve deleyte. Omnes
suas cogitationes in voluptatem lubricam,
& fugacem abjiciunt. Summum bonum in
voluptatis lubrico constimunt.
Bien criado. Prob , & ingenu educatus, optime ir.s titu tus. Bien hablado. Urbaous , & comis. Bienhechor. Beneficus,
benignus , bene de aliquo meritus.
Bien inclinado. Bene natura institutus , optimae indolis adolescens.
Bien intencionado. Probus, ac sinceras.
Bien nacido. Ingenuus , honesto loco
ratos.
Bien quisto. Omnibus acceptus.
Seas bien venido. Felix , & auspieatus
sit adventus tuus. Vlihi de tuo gratulor
adventu. Opportunus , & opratus mihi
advenis.
BIEN puedes {modo permisivo.) Licet.
Bien pude dexarlo , si quisiera. Cessare mihi licua , si libuisset. Por mi bien
puedes llevarlo. Per me auferas , licet.
Per me nulla mora est , quid auferas. Si
for bien lo teneis , dar mi descargo. Si
per vos licet, causam dicam.
Bien puedes hablar , y volver por ti.
Tuas tibi partes agere licet. Neino tibi
obstat , qnin causam dicas.
Bigornia. Vide bigornia.
Binar. Agros iterum arare.
Birlar. Vide Bolos.
Birrete. Pileus , vel pileum , ei.
Bisabuelo. Proavus , i.
Bisabuela. Proavia , x.
Bisiesto. Vide Dia. Ao bisiesto. An
tros bissextilis.
Bisnieto. Pronepos , otls.
Bisnieta. Proneptis , is.
Bizarro. Splendidus , eximius , praesttns.
Bizarria. Splendor , oris. Prestantia , k.
Bizazas. BulgK, arumy Corycium , ii.
Bizma. Malagma , tisv. Cataplasma,
tis.
Bizmar. Cataplasma alicui imponere.
Bizmado. Cataplasmate afiectus.

BL

53

-Blanco. Albus , a , un. Blanco de lus


tre. Candidus. Eso es decirme , que lo
blanco es negro. Hoc est vim afierre sensibus , & extorquere ex animis cogitatio
nes verborum, quibus imbuti sumus. De
stile en blanco, lllum praetermisit , prxterivit. Quedse en blanco. Spe frustratus
est , fraudatus , evolutus. Alas luce lo
blanco lunto lo negro. Album ex nigri
contentione magis emicat. Ni s si es
blanco , negro. Nec si albus , aterve est,
scio.
Blanco adonde tiran. Scopus, i. Tirar,
apuntar al blanco. In scopum collineare , collimare. Dar en el blanco. Scopum
figere, tangere. Vide Acertar. Ni unos,
ni otros dan en el blanco. Neutri rem tangunt. Utrique procul i destinato. Utrique
scopo aberrant. Alius alio abit re
proposita , mediamque relinquunt. Vide
Apuntar al blanco.
Dios es el blanco de mis deseos. Consiliorum meorum scopus unus est Deus.
Hunc finem me cogitationes spectant.
E studia mea tendunt. Ad illum vota
mea tamquam ad scopum diriguntur , referuntur.
Blancura. Albitudo , inis. Del lustre.
Candor. Blanquear algo. Dealbo, as. Al
bum colorem alicui rei inducere. Album
aliquid facere , reddere. Blanquean lo*
dientes. Dentes candent , candicant. Po
nerse blanco. Exalbesco , is.
Blanquecino. Albidus , subalbus.
Blandamente. Molliter. Habiadie blan
damente. Bland cum illo age. Leniter il
lum tracta , comiter appella. Reprehen
dile blandamente. Verbis hominem amic castigavit , Mand reprehendit , moL
li brachio carpsit.
Blando. Mol lis , e. Blandus. De condi
cion. Facilis natura, lenis , mitis. Es blan
do de corona. Delicatus est, & mollis, qui
frigoris , & solis mala nescit.
Blandura. Moilities , ei.De condicion.
Lenitas , suavitas , facilitas. Blandura
de tiempo. Aeris temperies.
Blandear la lanza. Vibro , as. Crispo,
as.
B ANTE L.
Blandear en algo. Vacillo, as. Nuto,
Blanca, moneda. Sextans, tis. No debo as. Titubo , as. In sententiam non cons
blanca. Omni ere alieno solutus sum. tare. Desde entonces comenz d blandear
ifo tengo blanca. Nihil habeo in loculis. la vara de la justicia. Jam tum judici a
Ha
se-

BL

severa fieri desierunr. Aan al Jaez rec


to hacen blandear las lastimas. Rectum
quoque judicem inclinat miseratio.
Blandn. Fax , is. Cereus , ei. Donde
se pone la hacha. Lychnuchus , i.
Blasfemar. Btasphemo, as. Exeeror,
aris. Convida nei'aila in Deum , Divosque spargere , evomere, eflundere. Divine majestati aliquid derogare , calum
niam ioterre. Deo optimo maximo sacri
lego obtrectare.
Blasfemo. Impius in Deum , in Divos
conviciator , nefarius , obtrectator. Blasphemus, i.-.
Blasfemia. Impia in Deum , vel in Di
vos oratio. Blaspliemia , execrado. In
Deum contumelia , sacrilega obtrectatio.
Blason de linage. Stemma , tis. Gentilma insignia. Blasonar. De suis , aut
majorum tac tis , divitiis , aut honoribus
glotian. Res suas magnifice jactare, glo
rias predicare. In aliqua re exultare,
triumphare.
B ANTE O.3oato , voz muy sonora. Boatns , us*
Bobo, bovo. Fatuus, stultus, insipiens,
exeors. , dis, Morio , nis. Haces* bobo.
Fatuum se facit. Stultum se fingit. Stultitiam simulat. Mas peca de bellaco , que
de bovo, improbitate magis . qum stultitia peccat. No es esto para bovos. Non
suis quivis hoc sciet.- De bobilis bobilis
le vino este. Offa illi in mel. Ex indulgectia ibrtunoe hoc illi obvenit. Hoc illi
nec opinanti. fortuna indulsit. A los bevos viene lo dicha. Laudanda fortunatissima. Quien hay, que no tenga un pedazo
A; hovol Auriculas- asini quis non habet?
A los bobos con eso , que yo bien te car.ozco. Ad populum phaleras , ego- te inlus , & in cute anvi. Persius. .
Bobear. Desipere , delirare.
Boberia. Stultitia , ae. Fatuitas , tis.
Ineptiae, arum. Hablar boverias. EffutLre aliquid. Temer , & ssult loqui. El
que habla Lobenas. Morologus , i. De xa
esas boverias. Mitte has ineptias. Apage
eum tuis ineptiis, Bovito es el nio. ftlerr
curus infans.
Boca. Os , oris. Boca arriba estaba.
Supinus jacebat. Boca abaso. Pronus.
Boca de llaga. Ulceris os. Del estoma*

B<1
go. Stomachl faux. De calle. Vhe aefitus.
De rio. Ostium fiuminis. Bnca de horno.
Praefurniure , ii. De vasija. Orificium,ii.
Todo le sucede pedir de boca. Omnia illi accidunt ex -sententia. Ex desti
nato illi omnia fluunt, cadunt , evenmr,
succedunt. Echar d boca de costal. Sine
modo largiri, eflundere. Sustenta muchas
bocas.. Numerosam familiam alit. De la
boca me lo quite para darselo. Ne illi
deeset , mihi vel necessaria detraxi. An
tes pegar a boca d la pared , que pe
dirle nada. Fame potis peream , qum
illum rogem. No os salga eso de la boca.
Cave tibi hoc ex ore decidat. Dixome
quanto se le vino d la boca. In me , qusecumque voluit , efludit , evomuit.
Guardar la boca. Sibi in cibo , potaque temperare. Quien guarda la boca
escusa la sangria. Abstinentia sanitatis
mater. No tiene boca para decir no. Om
nia omnibus annuit. Nihil petenti denegat. No le tom en la boca. Nullam de eo
mentionem fecit. En boca cerrada no en
tra mosca. Vacat periculo silentium.
boca de noche. Sub vesperuin. Sub noctis
crepusculum.
Bacas de.argoila. Annuli ferrei posticum.
'
Bocaci. Bytsns infecta colore.
Bocado de comida. Buccea , ae. Encel
la, bolus, i. Bocado sin hueso. Pulpa, ae.
Pulpamuntum, i. Ese.es bocado sinhueso.
Hoc est lucrumi sine sumptu. No he co
mido bocado. Nihil cibi gusravi. Inte
grara famem ad ovum aflero. Tomad un
bocado. Aliquid cibi degusta. Bocado co
mido no gana amigo. Gratia gratiam parit. Necesse est fecere sumptum, qui quaerit lucr.um. No hoy bocado de pan. Ne
panis quidem reliquiae domi manent. Bo
cadillos para engordar aves. Tutundae,
arum.
Bocado , mordisco. Morsus , us. Sa
cle un bocado. Morsu caniem traxif,
avulsit. A buen bocado , buen grito. Ex
intemperantia podager ingemiscit. Con el
bocado, en la boca salimos ellos. A
prandio in hosies consurreximus. Queria
comerse d bocados. Furios inter se contendejbant. Dile un bocado con que mu
ri, Olt'am illi venenatam obtut y qa*
extiqctiys est.

Be-

BO
Bocadera. Fiscellae , qua. os Jumenti
tenetur , ne comedat. Echarla. Fiscella
jumentum capistrare.
Bocanada. Younisio , ni;.
Bocezar., bostezar. Oscito , as, Se
scitor, aris. Bozezo , bostezo. Oscitatio, nis.
Freqencia en bostezar. Oscedo , inis.
Bochorno. .Estuosa tempestas.
. Bocina. Bucciaa , se.
Boda. Nuptioe, m*um. Por ti no se hizo
la boda. Per te stetit, quo minus hae Ae
ren t nuptiae. No se hace a boda de hon
gos. Nullus apparatus sine sumptibus.
Acabardse el pan de la boda. Volupta-tes abeuntes intueri oportet. Perrico de
todas bodas. Mensarum assecla.
Bodega de vino. Celia vinaria.
Bodega , botilleria. Apotheca , ae.
Bodeguero , Cillerero. Cellarius, ii.
Bodegon. Caupona , popina , ganea,
x. Andar por los bodegones. 'Latitare
per popinas. Popinor , aris. En qu bode
gon hemos comido? Unde me nosti? Unde tu
miiii tam familiaris? El que come en bode*
gon. Ganeo , nis.
Bodegonero. Caupo, uis. .Bodegonera.
Copa , ae. Caupona , ae. Tener este oficio.
Cauponariam esercere. Cauponor , aris.
Bodigo. Libun, i. -
-i -*
. Bodoque. Globulus fictilis. Bodocazo.
Fictilis globuii ictus.
Bofes , Ubianos. Pulmo , nis. Echa
ios bofes por esto. Ardenter hoc appetit , inhjal , anhelar. Ea gratia , vel ani
mam profunde I.
Bofetada , bofeton. Ahija , se. Coi
lapaus , i. Darte de bofetadas. Os ejus
depalmare. Colaphos illi impingera , infiingere , inflige re. Qu de bofetadas le
dio ! Qut misero- colaphos inflixit ! Ut
p&lmis faciem ejus.percussit y genas.ver.beravitl
Boga , pez. Boops , pis.
Bogar. Vide Remar. Homar la boga
slcia Espaa. Hispaniam versus cursum
dirigere. ^. i ,,,_ . .' .
... ,.
Bohooero, Institor. ciricumforaneus. .
Bohordo , juno de- mazorca. Typha, se.
Bola de madera. Globulus ligneus.
Bolarmenico. Rubrica Sinopica.
Bolera. De llgneo globulo quam longissiuie jaciendo cenare , contendere.

BO

e\

Poleo, 5 hatiblo. Praetervolantis pila


percussio. Llevlo de un boleo. V"x honorem petit, cum obtinuit. .
Boleta. Tessera hospitalis.
Boliche. Retis piscatorii jactus , Vel
globulorum jactus ad scrobiculum.
Balindu , sonda de navio. Bolis ,. dis.
Perpendiculum i.auticum.
B'.'o con manteca. Libum , i. El que
resulta de golpe. Tumor ex contusione.
Boloj. Bacili orum. Jugar i los bolos.
Bacillis deturbandis ludere. Ponerlos. Ba
ciilos erigere , statuere. Birlar. Baciilos
globo dejicere , deturbare.
Bolsa. Marsupium , crumena, ae. Bol
sa de arzon. Hippopera , bulga , se.
Echad mano la bolsa. Manu crumenant
explorare. No tiene dinero. Non tinnit
marsupium. To os pagar de mi bolsa. Pecuniam ego tibi de meo numerabo.
Bolsico. Loculus , i. Loculi , orum.
Bolsn. Vide Talego.
Bomba para sacar agua. Cochlea, ae.
Antilia , .ae. Dar la bomba. Haurire
sentinam. Bombas de -fuego. Globi nitra
to pulvere .oppleti.
Bombarda. Tormentum aeneum.
Bonanza. Maris tranquiltltas.
Bondad. Bonitas , probitas , tis.
Bonete. Pileus , vel pileum , ei. Coa
borla de Doctor. Pileus lemniscatus.
Bonita. Formosa , bella , ve.
.
Boiga de buey. Fimus bovis.
Boquear. Os diducere, aperire. Al pun
to que lo boquees te lo darn. Continuo
dabitur, quod petes. Vix petieris , cum
ebtinebis.
Foqueada. Oris diductio animam agentis. Di i la ultima boqueada. Expiravif.
Animam egit, exhalavit.Extremum spiritum reddidit.
. Boqueron de, tierra. Hiatus terrae. De
pared. Foramen, inis.
Boquiaberso. Ore hians. Boquifrtmci*
do. Compressis labiis. Boquihundido.'Depresso ore. Boquirubio. Barba rutila.
/Enobarbus. No soy tan boquirrubio. Non
sum adeo incalidas , nec tam injuriae opportunus. .
Boquisco. Siecis faucibus.
Borbollon. Scatebra, scaturigo.
Hierve {borbollones. Fervet olla jpumuns,
i
Bit-,

Borcegui. Cothurnus , i.
Bordar. Acu pingere. Vestido borda
do. Vestis acu pieta, segmentata.
Bordador. Phrygio, nis. Segmentarius,
Bordadora. Phrygiatum opus.
Borde de navio. Margo inis.
Borde de botija. Labrum , i.
Bordon de peregrino. Scipio , nis. Baclus , i. De vihuela. Chorda grave sonans.
Bordonero. Vide Peregrino.
Bordoncillo. Vide Estrlvillo.
Borla. Fimbriatus floccus. Del bonete.
Apex , ieis.
Bornear un negocio. Rem scit tracta
te , flectere , circum agere. Cosa que se
bornea. Volubilis , versatilis.
. Burra. Tomentum , i. Mete borra. Inntili rudere orationem infarcit. Silla de
borrones. Ephippium tomento fnrtum.
Borracho. Ebrius , temulentos. Vino
madidus , languidns , obrutus. Estar bor
racho. Vino madere , vacillare.
' Borrachon. Ebriosus , vinosus.
Borrachez , borrachera. Eb rie tas,
vlnolentia , crapula , temulentia , ae.
Borraja. Buglossa , ae. Borrago, inis.
Borrogear. Liberiore calamo scriptitare animi causa , quae lubet.
Borrar. Deleo , es. Abrado , expungo,
is. Oblitero, as. Induco , is. Spongiae
aliquid subjicere, memoria eximere. Aboleo , es.
Borron. Littura , ae.
Borrador. Adversaria , orum. Asentar
algo en el borrador. Referre aliquid in
adversaria.
Borrasca. Procella , ae. Tempestas ,
tls.
Borrascoso. Procellosus , tempestatibus obnoxius. Condicion borrascosa. Ferox indole. Turbulentum , ac vehemen*
Ingenium.
Rorrax. Chrysocolla , ae.
Borrego. Agnus hornusBorrica. Asina , ae.
Borrico. Asinus , i. Asellus,i.
Boscaxe. Depicta arbornm sylva.
Bosque. Nemus , oris. Sylva, ae. Saltus , us.
' Bosquexar. Delineo , as. Adumbrare
imaginem. Primas lineas ducere.

P.osquexo. Adumbratio , delineado,


nis.
Bostezar. Oscito , as.
Bostezo. Oscitatio , nis.
Fota de vino. Ultriculus , i.
Bota de camino. Ocrea , ae. El que
trae botas. Ocreatus. Dieronle en la bo
ta. Forte it l i explicandum obtigit, quod
meditatum attulerat.
Botana. Utris sarcimen , commissure.
Botero. Utriarius , ii.
Botarga. Saccus , quo personati ludiones induuntur.
Botar el navio al agua. Navem in ma
re impeliere , trahere machinis.
Botar la pelota. Pilam mittere , vel
jacere. Botiboleo. Percussio pilae prie
tervolantis.
Bote de pelota. Pilae jactus. Bote de
lanza. Ictus hastae. Eote de unguento.
Alabastrum , i. Myrothecium , i.
Botica. Pharmacopolium , ii.
Boticario. Pharmacopeia , ae.
Botica, botijon. Fidelia, lagena,

m.
Botillero , despensero. Celiarius , ii.
Botilleria. Apotheca, ae.
Botin. Calceus muliebris.
*
Boto. Obtusus , a , um. Hebes , tis.
Boton del vestido. Globulus , i. De la
rosa. Calix , icis. Del arbol que florece.
Gemma , ae. Boton de fuego. Cauterium,
ii. Boton de oro. Patagium , ii.
Boveda. Fornix , icis. Testudo , inis.
Camera , ae. Hecho de boveda. Fornicatus testudineus, cameratus. Dos piedrm
en la bobeda se mantiene una otra.
Duo lapides in fornice se mutuo exeiplunt.
Boz. Buxus, i. Madera de box. Buxum,
l. Cosa de box. Buxeus , a , um. Dona*
nace mucho box. Buxatum , i.
Boxar. Patere in ambitu , aut cireuitu.

ANTE

R.

Bragas. Braceae, arum. Femoral ia, um,


De marinero. Caligae follicantes. No se
cogen truchas d bragas enjutas. Difficilia , quae pulchra. Lutum nisi tundarur,
non fit urceus.
Bragero. SuMigar , aris.
Bramante. Filam canaabiuro.
Bra-

BR
Bramar ds ira , y doler. Fremo , s.
Ardere dolore. Brama el viento. Ventus
fremit , infremit. Brama el mar con los
vientos. Ardet ventis mare.
Bramar el buey. Mngio, is. El leon. Ru
gio , i.s. El Elefante: Barrio , is.
Brama de ciervos. Braditus , as.
Bramido. Fremitus , us. De Toro. Mugitus, us. Di Leon. Rugitus , us. De Ele
fante. Barritus, us. Dar bramidos. Edere
mugitus , rugitus , &c.
Brasa. Pruna x. Como gato por bra
as. Tamquam canis Nilo.
Brasero. Foculus, i. De herrage. Oiearum ossiculis instructus.
Brasil , color. Purpurissum , i.
Bravo , feroz. Ferus , a, um. FeroxBravo , valiente. Impavidus , acetrimus,
fortissimus. Bravo golpe. Ictus vehemens, immanis , ingens. Bravo atrevi*miento. Prorupta audacia. Brava cachi
llada le dieron. Lucalentam plagar.) accepit. Bravo edificio. Immanis substructio , moles superba. Bravo soldado. Miles
egregius. Bravo bellaco. Insigniter improbus. Brava cosa es , que nos obliguen
d esto. Diuum est , & non ferendum, nos
-ad haec cogi.
Bravamente. Acriter , vehemenler.
Bravatas. Vide Amenazas.
. Bravear , echar bravatas , hacer del
bravo. Minas jactare , tollere cristas, adducere mperci/ia, Coelum armis territar
re. No tan bravo , Seor. Mitis ista , &
pacaiis. Bravonel. Pyrgopolinices. Vide
Fanfarron.
Braveza. Ferocitas , immanitas , tis.
Brazos de Escorpion. Chelie , arum.
Brazada. Ulna , c.
Brazeiete. Armilla , .
Brasear. Brachia jactare.
Brazo. Brachium , ii. Llevar del bra
zo como escudero. Gradientem manuducere. Llevar en brazos. Ulnis puerum gerere , inter manus atferre, gestare. La
char con otro brazo partido. Lacertorum complexa contendere. Menear lo*
brazas. Lacertos movere.
Brazo seglar. Potestas saecularis. Va
lerse del brazo seglar. Implorare anxilium brachii saecularis. Relaxarle al bra
zo seglar. Reum sxculari judici puniendum addicere , adjudicare. Tiene brazos.

BR

Potentium favore nititur. fuerza de


brazos sall con la suya. Gratia, & favo,
re vicit, superavit , superior evasit, cau-
satn obtinuit , adeptus est dignitatem.
Brezo de mar. Estuarium , ii. Maris
bracbia.
.' razero , escudero. Manuductor , i?.
Brea. Ferrumen, inis. Brear el navio,
Navis commissuras ferruminare.
Brecha. Muri ruina. Hacer , abrit
brecha. Partem muri demoliri.
Brega , ria. Rixa , ae. Comedio.
Donde se soba la masa. Mactra , ae.
Bregar con otro. Tricari , rixari cum
aliquo. Bregar la masa de arina.Massam
cylindro subigere.
Ereguil de moza. Cylindrus , i.
Breas , peas. Petrae , rupes. Bre
as , maleza. Virgulta densa in sylva.
Brete. Nervus , i. Bojae , arum.
Bretones. Brassica colliculi , cyrax.
Breva. Ficus praecox , vel precoqua.
Brebaje. Polio,- nis.
Breve cosa. Brevis , e. Breve Aposto*
ico. Diploma Pontificium. Breve cami
no. Via compendiaria. Breve en hablar.
Breviloquus. Quiero ser breve por no
cansaros. In tanta rerum copia singular!
utar brevitate dicendi, quid enim muliis
temorer? Hoc cursim dicam , ne muitus videar. Exigms finibus totum orationis ambitum describam , uno fasce complectar.
Brevedad. Brevitas , tis. De tiempo.
Temporis angustia". Por la brevedad del
tiempo lo dexamos Angustiis temporls
excludimur. Dixo muchas cosas con brer
vedad. Multa paucis eomplexus est.
Multa in panca contulit. Strict multa
attigit. Brevi multa percurrit , leviter
perstrinxit.
Brevemente. Breviter , brevi. Summatim , concis , cursim.
Breviario. Breviarium , quo diurne,
nocturnaeque preces continentur.
Brezo , mata. Ulex , icis.
Bridones. Equites laxis stapedibus in
sistentes. Ir d la brida. Laxis stapedibus
equitare.
Brillar. Mico, as. Niteo , es. Brilla
la corriente herida del o/- Flumen, quia
Sole collucet ,albescit ,& vibrat.
Briucur. Subsilio -, is- Subsalto , as..
" BriM-

BR

Brinco. Subsalfatio, nis. Urine Je oro,


g brinquio. Aurea pyxidicula.
Brindar uno. Propinare ilicui.
Brindis. Propinatio , nis.
Brio. Animus , vigor animi. Alacritas.
Brios. Animi, orum. To os abaxar los
brios. Ego animos frangam tuos. Spiritus
insolentes compescam , impetus retardabo. De dnde contra de mi esos brios? Unrle tu in me cristas tollis , & hos tibi ar
rogas spiritus? Qu tibi res animos ' in
me facit? No tiene brio. Homo segnis , et
ignavus. Natura lentus , ac remissus.
Brioso. Animosus , alacer.
Bribn. Mendicus , vagabundus.
Brizna. Tenuissima particula. Mica,
B.

Brizo. Vide Cuna.


Brocado. Aurea vestis , Attalica.
Brocal de pozo. Puteal , alie.
Broche. Fibula , se.
Brodio. Jusculum , i. Hueles 4 brodio.
Olidam popinam exhalas.
'Broma. Vide Brvmar.
Bronce. Es:., aeris. Cosa de bronce. Mreus , vel aeneus , a -, um.
Bronca cosa. Rudis , impolitus, incultus , a, um. Hombre bronco. Facie, membiisque vastissimus. Bronca voz. Vox absona.
Broquel. Breve scutum. Parraa , cetra,
ac.
Broquelero. Pugnax , cis.
Brotar. Erumpo, is.
Brotar las vides. Gemmo , as. Los ar
boles. Germine , as. Pullulo , as. Fruti-to , as.
Broza. Quisquiliae , arum. De pintor.
Peniculum crassum. Confesar toda bro
ca. Omnium confessiones excipere, etiam
infirmorum.
Brueco , arbolillo. Rnscus , ci.
Bruja. Strix , gis. Lamia , ae.
Brujula de la ballesta. Gruma , ae. De
la nave. Pyxis nautica.
Brujulear. Sensim explorare chartas.
-Sacle por brujula. Ex ungue leonem.
Brujo de las uvas. Vide Burujo.
Bramar. Opprimo, is. Elido , is. Nimis
molestum esse. Molest urgere , impor
tun Instare. Es un broma. Plumbeus.
homo.
jBrumado. Elisus , oppresus.
. .

BU
Bruir. Levrgo , as. Polio, is.
Bruta cosa , brutal. Brutus , a , um,
Bruta animalia , stolida , quibus cor durum riget. Sois un bruto. Stupidus es, ac
bardus , ab omni humanitatis cultu re
motissimus.
Brutalidad. Ferocitas , immanitas, tit.
B

ANTE

Bubas. Morbus Gallicus. Les vene-rea.


Bubas en la barba. Mentagra , ae. Te
ner bubas. Morbo Gaico laborare.
Buboso. Morbo Gallico affectus.
Bucaro. Vasculum odoreum ex terra
rubra. Stremotii iiglinum , murrhinum.
Buche de animal. Ventriculus , i. Me
ter en el buche. Ventrera dapibus infarcire.
Buchorno. Ventus calidissimus. es
tuosa tempestas. Ventus ardens. Vide
Bochorno.
Buelco. Vide Buelta.
Buena cosa. Bonus , a , um. Hombre
bueno. Vir bonus , probus. Llegate lo*
buenos, y sers uno de ellos. Ex bonorum
congressu probitatis studium tibi accrescet. Quam proxim te ad bonos adjunxeris , tam optimum est. Lo bueno to
dos lo alaban. Virtus ubique aestima tur.
Qood boaum est , & honestum ab omni
bus probator. Bueno te andas. Precia
r aetatem agis , impun vagaui. Lo me
jor es , que t seas bueno. Optimum est,
uf sis optirous.
Bueno , y con salud. Sal vus , & incolumis. Ta estoy bueno de los ojos. Jam ab
oculis valeo. luelgome de que vengas
bueno. Salvum te venisse gaudeo. De don
de vienes? Un de venis? Bueno estd tu
padre , bien la pasa. Apud patrem bene
est. Pater bene se habet. Patri bene est.
Es un buen hombre. Homo est priscae simplicitatis , fraudibus obnoxius , opportunus injuriae. Buen hombre , pero mal sas
tre. Bonus symphoniacus, sed malus choraules. Vir optimus ille quidem , sed
non ita eruditus.
Buena hoya. Remex spontaneus.
Buena crianza. Honesta educatio , urbanitas. Buena voluntad. Benevolentia,
se. Buen natural. Bona indoles, praeclara,
Li-

BU

Liberale Ingenium. Buena obra. Beneficium , benefactum. Buenas palabras. Bo


na , & amica verba. Ni palabra mala, ni
obra buena. Nec verbo laedis , nee beneficium seris.
BUENO fuera (de quien se indigna) Mirum, ni. Mirum,quin. Bueno fuera que le
dieses en rostro con lo que hiciste portel.
Mirum , ni tua in ilium merita exprobraveris. Bueno fuera que despreciaras el
consejo de tu padre. Mirum , quin patris
consilium abjicias.
Buetagos. Vide Bofes.
Buey. Bos , bovis. El buey suelto bien
se lame. Liber homo , ac solutus agit ,ut
bet. Al hombre por la palabra , y al
buey por el cuerno. Verba ligant homi
nes , taurorum coraua nervi. Donde ir
el buey que no are? Qnocumque te vertas,
idem tibi erit sensus, eadem acerbitas. El
buey quando se cansa , asienta mas la
pata. Bos lassus figit pedem. Hablo el
buey , y dixo ma. Strepit anser inter olo.
es. Quien su carro unta, sus bueyes ayu
da. Qui causidico donat, suam causam
agit.
,
Establo de bueyes. Bovile , vel buvile,
is. Plaza donde venden bueyes. Forum
boarium. Cosa de Buey. Bubulus , a, um.
Bueyero , boquera. Bubulcus , i.
Bufalo. Bubalus, i. Urus , i. El bufaJo es como un buey. Bubalus est instar
bovis.
Bufar el toro. Boo, as. Vim anhelare.
Bufar el hombre. Spiritu fremere. Co
mo bufaba ! Ut fremebat, vimque ira percitus anhelabat !
Bufido. Fremitus , us. Ferox anhfrlitus.
Bufete. Abacus , instar mensae.
Bufon. Morio , nis. Scurra , te. Ha
dado en bufon. Scurrilem vitam agit.
Scurrillbus jocis assuevit. In scurriles jo
cos effunditur. Scurriliter jocatur in
omnes.
Bufoneria. Scurrilitas, tis.
Bugerias. Frivola, orum. Compr no
te que bugeria. Nescio quid frivoli emit.
Bugia. Candela ex cera candida.
Bubo. Bubo , nis.
Buhonero. Vide Bohonero.
Buido pual. Lae viga tus pugio.
Bula , bulelo. Dipioma , atis. Bula

BU

de la Cruzada. Bulla Crueiatse.


Bullir. Ebuliio , is. Scateo , scaiurio.
No bulle el viento. Quiescit ventus. Ne
levis quidem aura flat.
Bulla, bullicio. Tumultus , us. Tur
ba. El bullicio de la gente. Strepitus
multitudinis. La bulla que mete. Quas
turbas concitat.
Bullicioso, metcbulla. Homo inquietus,
turbulenios , ardelio , nis.
Bulto. Corporis amplitude, tuber, ru
mor. Hacer bulto. Amplifico , extubero.
as. Vide Abultar. Imagen de bulto. Simu
lacrum ligno, aut marmore. Tasar
bulto. Temer aestimare. Tirar l bulto.
Rem incertam petere. Temere in objectum jaculari.
Buuelo. Globulus mellitus ex fric to
pane ovis commixto.
Burato. Nebula lanea , aut serica.
Burdel. Lupanar, aris. Prostibulnm, i.
Burdion. Ganeo , nis. Scortator , oris. .
Burdo. Bardus , agrestis. Lana burda.
Solox , eis.
Bureo. Jocatio. Vide Chacota.
Buriel. Vestis hirsuta , & vilis.
Buril. Coelum, i. Labrar can el. Caelo,
as.
Burlas de palabras. Jocus , i. Nugae.
De escarnio. Irrisio , derisio , ludibrium.
Hacer burla. Deride , irrideo , insulto,
as. Illudo , is. Quieres que hagamos una
burla al amo? Visne herum deludi, ludificari? Burlando, burlando me llevais mi
hacienda. Per ludum , ac jocum mea rapis. Tenerla burla. Joco aliquid tribuere , vertere. No tomeis esto de burlas.
Noli hoc munus perfunctorle obire. Noli
tantis rebus indormire.
Burla pesada. Jocularis audacia. Malae
burla le hicieron. Pessrm illi sublitum
est os. Burlas veras. Jocoseria. Burla*
de manos , burlas de villanos. Bajuli se
pugno mutuo consalutant. No hay burlas
con el amor. Dum ludit , maxime laedit
amor. Nemo amoris vires impune conte mpsit.Nulli amoris conteraptufes impune ce
dit. Nulli in amorem audacia impunita
fiiit. Nemo ilium provocavit, aut ludibrio
habuit , quin peanas dederit. Hablando
fuera de burlas. Extra jocum. Omissis
nugis. Cosa de burla es quanta hay en elo
ment. Lu du s , & jocus hiec sunt . si
I
cum

66

BU

CA

sus cabales. Tanti res stetit , quanti m


rito venisset.
Cabalmente. Omnino , prorsus.
Coba. Vide Cubar.
Caballo. Equus, i. Castizo. Kobilis,
generosus. Bxticus. Enjaezado. Phaleratus. Frisan. Scutulams. De posta. Veredut. Trotn. Succirsarius , suecusator.
Falso. Stcrnax , qui sessorem non patitur. Desbocado. Refractarius. Espanta
dizo. Pavidus. Que tropieza. Caspitator.
Que tira coces. Calcitro , nis. Que est
muy jlaco. Strigosus. De brida. Desultorius. De buen paso castellano. Grada
rais. Encubertado. Catapbractus. De al
quiler. Meritorius. Ensillado. Ephippiatus. De carga. Sarcinarius. Para casta.
Admissarius.
Cabalgar , subir 4 caballo. In equum
ascendere, inscendere , insilire. Andar d
caballo. Equito , as. Equo vehi. Mane
jar el caballo. Equum tractare , fraeno
regere , flectere. Hacer mal un caba
llo. Equum agitare, versare, domare. Ha*
cer gambetas al caballo. Gressus glomerare, ungulas ad numerum colligere. Po
nerse en dos pies. Posterioribus tantum
pedibus insistere, saltu se in aera iibrare. Ir mata caballo. Concitato cursu
properare. No se puede tener caballo.
In equo sedere , equo insidere , haerere
non potest. Llevar el caballo del diestro.
Funalem equum ducere.
Cabalgadura. Quadrapes, dis. Jumentum. Que ha cerrado. Agnomon quadrupes. Que no ha cerrado. Abolus , cujus
aeras ex desuibus dignosci potest.
Caballero. Eques, itis. Vide Noble.
Caballero en la muralla. Tumulus
montibus impositus.
Caballeria en la guerra. Equitatus,
us. Equitum manus. Turma, ae.
Caballeriza. Equile , is- Stabulurn , i.
Caballerizo. Hippocornus, i. Equornm
praefectus. Caballerizo mayor. Archippocomus. Hipparcus, i.
- 1
Caballete de rejado. Dorsum tecti.
C ANTE A.
Aquarum divortium in tecto.
Cabaa. Tugurium , gurgustium , ca
CAbal cosa. Res perfecta , cui nihil
abesr , ad unguem facta , omnibus sa , ae.
Cabe, en el juego de argolla. Spatium
numeris absoluta. Justo, y cabal vino,
iquavit , imple vit. Diez justos , y caba inter utrumque globum palmulz capax.
les. Decem omnino. Sali la cosa por Dar cabe. Globum globo trudere, impel
iere.
cum xternis conferantur. Theatri nugfe.
Burlar a esperanza de alguno. Spem
alicujus fallere , frustrare , vel frustrari.
Burlarse de palabra. Jocor , aris. En ma
nos. Lascivire , petulanter ludere. Bur
landose con l le suco un ojo. Dum ludir,
oculum illi effodh. Diccslo de veras'i No,
que me burlo. Ain vero? Imo joco.
Burlarse , donde vaya. Dicteriis se
mutuo potere. Haciendose escarnio. Irrideo , es. Vide Escarnio. De qundo ac
tu te burlas coumigo? Unde tibi in me ista
ocandi licentia?
Burlon de chacota. Nugator , nugax,
cis. Facetus caviliator. Burlon, jugue
ton. Ludibundus , petulcus.
Burrajo , vasura. Sordes , um.
Burro. Asinus , i. Burra. Asina, aes
Burujo, brujo. Vinacea, orum.
Burujon. Tuber capitis.
Buscar. Quaero , is. Por el rastro. In
vestigo , as. Indago , as. Loco te ando
buscando. Omnia , dum te qvia.ro , circumcursavi. Quien busca halla. Dii facientes adjuvant. Busca el Hombre con
tento , y no le !talla. Quierit se natura,
nec- invenit. Buscar ocasion , tiempo.
Tempus observare , occasionem capere.
Eso es buscar cinco piss al gato. Nodum
in scripo quaeris. Dnde he de buscarle1?
Ubi quaeram ? Ubi investigem ? Quem
perconter? Qua insistam via? Ubi est?
. Busca de algo. Inquisitio, indagado,
investigatio. /Indar en busca de uno ,
andarle buscar. Quaero , investigo, as.
Buscar ruidos. Contentiosus , pugnax,
cis.
Buscn. Captator aeruscator , oris.
Buxeta. Py^is , dis.
Buytre. Vultur , is. Vultorhis , ii.
Buz. Submlssio afiectata. Hacer el
buz. Submittere alicui faces. Submiss
aliciw blandiri, blandis submissionibus
grntiam aucupari.
Buzan , buzo. Urinator , oris.

CA
Jere. Cabe ti estaba sentado. Juxta te,
el propter te sedebat.
Cabello. Oapillus, i. Crines , ium. Co
ma , -.i". Cabello largo. Promissi , intonsi
capiili. Tendido. Passi , errantesque cri
nes. Ensortijado. Cincinni , orum. Intorti crines. Enrizado. Calamistrata coma.
Enredado. Capillorum nexus , tricic. El
de los cabellos largos. Capillatus , comatus. Llenarle por los cabellos. L'apillis
aliquem trahere, invitum compellere. Es
toy por arrancarte esos cabellos. Vix me
contineo, quin tibi in capillum involem.
Llevarme!tas de un cabello. Facil ms in
quam volue-ris partem , duces. Hiende un
cabello por medio. Ingenii acumine vel
subtilissima perspicit. Trae por los cabe
llos los lugares de la Escritura. Testi
monia Sacrae Paginae in suam sententiam
commentiti detorquet.
Cabellera. Caesaries , ei. Coma , capillamentum. Postiza. Gaiericulum, i. Adscita coma.
Cabelludo. Comatus, capillatus.
Caber. Cnplo , is. So cabe tanta gente
en lo Iglesia. Tantam hominum frequentiam templum non capit. No cabe su ar
rogancia , y orgullo en toda la Ciudad.
Ejus animos, ac spiritus tota civitas capere non potest. o me caben los guan
tes. Chirothecae non capiunt manus , non
habiles sunt manibas , non apfx. Cupieeoume en suerte. Sorte mihi obtigerunt.
Capeme aquel dia. In eum diem forte in
cidi. No cabe eso en hombres de bien. Hoc
in vi rum bonum non cadit. Hoc bonis
v'itis alienum est , abhorret, long abest,
prorsus abest.
Cabestro. Capis trum , i. Cabestrillo
de gala. Catenula aurea de eolio pendens.
Cabeza. Capot, itis. De proceso. Ca
put causae. De vando. Factionis princeps,
dux. De su casa , y familia. Sui gencris,
ac familia: auctor , origo , dux , & prin
ceps. Alzar cabeza. Emergo , is. Ex humili in meliorem fortunam pervenire.
Pusosele en la cabeza que habia de ser
Consul. Incessit illi cupido Consulatus
gerendi. Hoc non tam illi in mentem,
quam in cupidinem venit. No lleva eso
ni pies ni cabeza. Nec caput , nec pe
des. Nec finis T nec principium bujus rei

CA

67

apparet. Absurda sunt haec,& monstri slmilia. Nec jure , nec ratione res nititur.
Eso es quebrarnos la cabeza en naide.
In pertusum ingerimus dicta dolium.Operam ludimus. Ta lo entiendo , no me quie
bres la cabeza. Obtuntlis , tametsi inteU
ligo. Pondr la cabeza , que no es asi.
Moriar, dispeream, ni aliter se res habet.
Dd con la cabeza por esas paredes. Furit. Ruit praeceps in suam perniciem.
Dar de cabeza. In caput devolvi.
Cabeza abaxole colgaron. Inverso capite suspensus est. Caer cabeza abaxo.
Vide Despearse. De pies d cabeza se
moj. A capite ad calcem , i planta pe
dis ad verticem commaduir. Nada aa
do de mi cabeza. Nihil addo de meo.
Cabeza de vigas. Proceres , um. De
ganado menor , mayor. Gregis , aut armenti capita. Mil cabezas de ganado.
Mille pecudes. Cosa sin cabeza. Acephalus , a, um. Ouoi capite caret. Cui caput
abest. De dos, tres cabezas. Biceps, tri*
ceps , itis.
Cabezal. Cervical , alis.
Cabezada , Xquima. Capisrrum , i.
Frontale , is. Del que dormita. Dormitantis nutatio. Dio dos , tres cabeza
das con el sueo. Bis inter dormitandum,
aut ter caput demisit. D arete de cabeza
das. Parieti caput tuum illklam. Darlas
el carnero. Arieto, as.
Cabecear. Nuto , as. Cabecear las vi
gas. Trabes inflecti, curvari.
Cabecera de cama. Caput lecti. De
mesa. Primus aecubitus.
Cabezudo. Capito , nis. Porfiado. Pertinax , cerebrosus. Arbitrii sui tenax,
pervicacisque sententiae.
Cabizbaxo , pensativo. Cogitabundus,
cernuus. Cabizbaxo lleg. Accessit demisso capite , ac vultu. Cabiztuerto. Obstipo capite.
Cabezo, cerro. Collis , is, Tumulus, i.
Cabezon de camisa. Colium indusii.
Labrado. Acu pictum. Aqui me traen
por los cabezones. Huc obtorto eolio trahor.
Cabida. Gratia , ae. Tenerla con algu
no. Valere gratia apud aliquem. Gratiasum esse alicui. Vide favor.
Cabildo. Ecclesiasticus senatus. Canoniconira coetus , conventus.
Ca.
I

CA

Cable de la nave. Camellus, i. Anchore funis.


Cabo, fin. Terminos, finis , extrenunK
- Cabo de cuchillo. Capulus , i. Manulfirj..m , i. Cabo de agujeta. Corrigix
fragmentum. Cabo de ocha, vela. Facis, vel candelse extremum. Cabo de ao.
Anniversarium. Cabo de tierra junto al
mar. Promontorium, i. Llevarlo al cabo.
Remad exirum perducere. Td estoy al
cabo. Rm teneo , & pulchr calleo. Per
fecta mihi res est , & explorata. cabo
de rato vino. Post longam moram vetiit,
longo intervallo. Al cabo de la vejez dio
en estudiar Griego. Exacta xtate lingu* Graecc^ studium aggressus est. Ext renia senectute Graec discere instituit,
Graeeis litteris operam dare coepit. Al ca
to dio con todo al traste Ad extremum
omnia vertit.
Cabos de exercito. Duces , Praefecti,
Tribuisi, Centuriones. Cabo de esquadra.
Pentecontarchus , manipuli praefectus.
Cabra. Capra, se. Capella. Cabra mon
tes. Capra , te. Ibex , icis. Rupicapra.
Echar las cabras i otro. Culpam in
alium confewe ,,vel onus illi imponere.
Meterle las cabras en el corral. In summas angustias aliquem abducere ,& vehit in turcas caudinas competiere , unde
effugere non possit. Cabra coxa no quie
re siesta. Tardis , & ignavis non expe
dir cessare. Obiusi ingenil homini ferias
age re non convenir. Hacer - cabriolas.
Saltibus se in aera librare. Por do salta
la i r.hrn , v el que la mama. Partus sequitur ventrera. Qualls mater, talis filia.
Cabrahigo. Caprificus , i.
Cabrero. Caprarius , ii. Egonomus, i.
Cabrillas, estrellas. Pieiades , ura*
Vergilise.Cabritilla. Pellis hoedinaj
Cabrito, Hoedus , i. Caprelus, i. .
Cabron. Hircus , i. El castrada. Cs-:.
per , pri.
Cabruna cosa. Caprinus , hircinus. , a,
um.
Cacarear la gallina. Cacabo , as.
Cacarear algo. Res suas nimis cele*
brare , decantare.
Cachera. Causape. Indeclin. Gausapa
Vlosa , gausapium , i. Gnusapina, a-.

CA
Cachete. Pugni ictus. Darse de ca
chetes. Pugnis se mutu petere. Pugnrs
rem gerere. Los que se acachetean. Pu
giles.
Cachican. Curator operum.
Cachivaches. Vide Trastos viejos.
Cacha*: Vide Cayado. Cacho de pera.
Frustrum , pyri segmentum.
Cachorro. Catulus , i. Cachorlo. Catellus. Cachorrillo. Catella , ae.
Cacique. Toparca apud Indos.
Cada uno. Quisque , unusquisque. Singuli, ae , a , Cada ao. Singulis annis.
Quotannis. Cada dia. Singulis diebus."
Quotidie , unoquoque die. Cada dia olla,
amarga el caldo. Saep repetita satietatem afl'erunt. Cada , y quando que vinie
re. Quotiescumque venerit. I ada vez.
Quoties. Cada cosa de por si. Sigillatim,
vel singillatim.
Cada semana. Unaquaque hebdomada,
Singulis hebdomadis. . Quando el ro
mance lleva. Mas , Menos , el verbo
significa Crecer , Menguar , se pone el
tiempo en acusativo con in. Crecian cada
dia las sospechas de una , y otra parte.
Crescebant in dies hinc , arque inde suspiciones. Cada dia es mayor la calentu
ra. In dies singalos febris intenditur. Ca
da dia me tiene menos respeto. In dies
mihi minus , minusqiie obtemperat. .
Quando Cada se junta con plural usamos
de los nombres ordinales. Primus , secundus , tertius , &c. y Quisque .- como
Cada tres semanas , de tres tres se
manas. Tertia qnaque hebdomada. Cada
cinco aos , ti de cinco en cinco aos.
Quinto quoque anno. Cada ocho dios , ti
de ocho ocho dias se confiexa. Octavo
quoqire die consclentiam expiat. Iten,
quando el Romance es de ordinales i co
mo , Cada primer dia del mes. Primo
quoque die mensls.
Cada qual. Quisque. Cada qual con su
igual. Equas aequali gaudet.
Cada hombre de bien. Optimus quisque.
Cada picaro. Pessimus quisque. Vilissimus quisque Cada uno habla como quien
es: Qualis vir , talis oratio.
Cada unoicon los suyos se entiende. Furem fur agnoscit, Se lupus lupum.
Cada loco con su tema. Suum cuique
studium maxim probatur.

Ca-

CA
' Cada gallo canta en su muladar. Galfus in suo sterquilinio plurimum potest.
Cada uno en su arte. Tiactent iabrilia
fabri. Ne sutor ultra crepidam.
Cada uno en su negocio no es bobo.
Suam quisque homo rem meminit.
Cada uno estornuda como Dios le ayuda.
Quisque pro opibus aedificat. . A veces
Cada se hace por Alius repetido en dife
rente caso. V. gr. Cada uno gusta de su
estilo. Alius alio dicendi genere gaudet.
Cada uno tiene su modo de vivir. Als
alius vivendi mos est. Cada lobo por su
senda. Alius ali abit. Cada uno echaba
la culpa otro. Alius in alium culpara
referebar.
Cadahalso. Fatale pegma , capitalis
supplicii causa erectum.
Cadena. Catena , te. Vincula, orum.
De oro. Monile baccatum. Aurea torques.
Cadencia. Clausulae sonus cresinentis,
Cadera , cadril. Coxendix , iris.
Caduco viejo. Delirus senex.
- Caducar. Senectutis vitio desipere,
delirare.
'
Caduca velez.. Senectus praeceps. To
das las cosas de esta vida son caducas,
y perecederas. Omnla humana , brevia,
& incerta , fluxa , fugada , levia, inania,
fi'coea , cito peritura. Mortalia omnia ci
t defieiunt , & evaneseunt. Nihil infra
Lunaro firnsum est , aut stabile ; 'nihil
quod non conficiat, & consumat vetustas.
Caer. Cado , is. Labor , eris. Caer debaxo. Suce.umbo , is. Con la carga. Oneri succumbere. Caer de alto. Decido , is.
Delabor eris. Ali cadeFe , prolabi. De
bruces , boca abaxo. Procido , procnmbo , is. Cay de la altura en que estaba.
Ex altissimo dignitatis gradu decidit.
fastigio defectus , deturbatus , detrusus,
praecipitatus esU
Caer con ruido. Ruo, comio, concido,
is. Caer malo enfermo. In morbum incidere. Caer.uae vez. Recido, is. Rela
bor. Caer muerto. Occido , oceumbo ., .
No tiene sobre que eaer -muerto. Ne glebam quidem possidet , uua tegatur.
Caer en algo* Incido , is. Cae el agua
de la fuente en la taxa. Fntis aqua in
craterem inrhiit , desilit , incidir. Caer en
el garlito. Laqueo capi , esca decipi. In
casses ineidere , insidii escipi. No cae

CA

eso en hombre de juicio. Hoc in sapiens


tem non cadit , sapientis judicio long
abest.
Caer en la cuenta. Tandem aliquan
do sapere. Cuyo de su asno. Errorent
suum deprehendir, cogr.ovit , abjecit. Na
caen en las cosas. In rerum cognitionens
non veninnt. Errore ducuntur , a vena
aberrant. Cae la Asia a el Oriente. Asia
Orientem , vel ad Orientem spectat , irt
Orientcm , vel ad Orientem vergit , ad
solis ortum jacer.
Cay de pies. Se pedibus , vel in pe*
des excepit. Siempre cae de pies. Omnia;
illi ex senter.tia eveniunt. Fortuna semper cum lio f'acit. Prospera illi semper,
& amica est. Caysele la sopa en la miel*Res illi peropporume cecidit.Ofla in nrelCaysele de las manos. Excidit,'efflu-xit illi manibus. Cayeronsele las alaae
del corazon. Mente concidit. A ni mus il
li , ac vultus conciderunt. Cayse de re
pente la casa. Domus repente corruit,
collapsa est. Cay sobre l la casa. Teeti ruina oppressus fuit. No se os cayga)
esto de la memoria. Hoc memoria tene.
Ne tibi hoc excidat. Cosa que se cae. Cadncus , decidiais , a , um. Edificio que se}
cae. Ruinosum sedificium. Tener ai que
se- cae. Inclinantem tenere , labentem
sratuere. Dar la mano al caido. Jacen*
tem erigere. Muy caidos estn estos es
tudios. Jacent haec artium studia.
Caida. Casus-, us. Lapsus , us. Prolapsio , nis. De edificio. Ruina , ae. Gran
taina ha dado. Gravi casu afrlictus est.
Gratiam , aut potentiam, vel existimationem prisiinam amisit. De dignitatis gra
du dejectus est.
Caimiento- de animo. Languor anhni-. .
Cafila de gente. Turba , caterva , te. .
Coiz de trigo. Sex medimna. Corus^ i.' .
Co/.Calx, cis. Cal, y arena. Cala
arenae immixta. Viva. Calx viva. Muer*
la , desleida. Calx uda. ..
Calera. Calcaria fomax.. .
Cala. Glans , dis. Balanus, i. Del mar,
Maris sinus insidiosns. .
Calabaza.. Cucurbita ,- ae. Larga. Anguiua. Calabazae^sihestre. Sylvestris cu
curbita. Colocynthis, idis. Para vino\
Cucurbitina laguncula. Llevb calabazas.
Repulsam.tulit, accapit. No cabe de.con.
ten-

CA

tento de verte con calabazas. Repulsam


tuam triumphum suum ducit. Gaudium
ex repulsa tua continere non potest. Qu
fierdes en que te den calabazas'! Quid
tibi decedit ex repulsa?
Calabazo. Ergastulum , i. Est en un
calabozo. Jacet abditus in tenebris,
spirifi , & communi luce seclusus.
Calafatear la nave. Vide Brear.
Calamar , pescado. Lolige , inis.
Calambre. Nervorum rigor.
Calamidad. Calamita; , tis. Erumna,
m.
Calamocano. Vide Borracho.
Calamon ave. Porphyrio, nis.
Calandria ave. Calandra , ae.
Calar. Penetro , as. Permeo , as.
Calar la visera. Galeam occludere.
Calar las picas. Hastas in hostes intendere.
Calele los pensamientos. Intimos animi recessus, latebrasque hominis perspexi , penetravi , pertentavi. Novi hominis
mentem. Animum illius inrrospexi.
Calavera. Catvaria , se. Cranium , i.
Carcaal. Calx , cis. Cllcaneum , ei.
Colear. Infarcio , is. Inculco , as.
Calzar. Calceo , vel calcio , as. Cal
zarse. Calceos , vel caligas sibi induere,
inducere. Calzar la pared. Lapideo esemento parietem firmare , munire. Calzar
la rueda del carro. Rotam al'tlaminare,
suftlamine retinere. Rotae offendiculum
supponere, subjicere , ut consistat.
Calzas, medias. Caligx, arum. Tibialia , ium. Calza entera , calzas ataca-'
das. Subligacula , vel subligaria serica.
Echarle una calza. Notare aliquem ,
quo cavere oportet.
Calzada de camino. Via lapidibus
strata, munira. Strata viarum.
Calzado. Calcei , orum. Calceamenta,
orum. Calceatus , us. Calzado hombre.
Calceatus , calceis indutus. Andar calza
do. Calceis uti.
Calzador. Inductorium calcei.
. Calzones , bragas. Femoralia, iuro.
Calzeiero. Calceolarius , caligarius.
Calda. Candefactio , nis. Dar al hier
ro una calda. Candefacere ferrrum,ignitum reddere.
Caldeado. Ignitus , candefactus.
Caldera de cobre. Ahenum , i.

CA
Caldero. Lebes, etis. Situla aenea. To
eches la soga tras el caldero. Ne , quod
reliquum est, projiciendum putes.
Calderero. Faber xrarius.
Caldo. Jus , ris. Caldillo. Jusculum, i.
Revolver caldos. Jura confundere. Es co
mo caldo de zorra, que parece frio, y que
ma. Blandus in speciem , ac benevolus.
Melle lints gladius.
Calsndas. Calendae, arum. Prima mensis dies. Calendario de les meses. Calendarium , ii. De los Santos. Sanctorum
fasti , catalogas , divorum syllabus. Leer
la Calenda. Sanctorum cetebritatem , &
natalitia indicere.
Calentar. Calefacio , is. Foveo, es.
Calentarse. Calesco , incalesco , is.
Calentador. Foculus ocneus pro lecto.
Ignitabulum. Batillius cubicularius.
Calentura. Febris , is. De un dio. Dia
ria, ephemera. Continua. Febris assidua,
continua. Ardiente. Causum , i. Febris
ardens. El frio de ella. Horror , is. El
crecimiento. Febris accesio , incrementum. Calenturilla. Febricula. Dile ca
lentura. Incessit illum febris. Febri correptus est. In febrim incidit. Calentura
tiene. Febri laborat. Febricitat. Febris il
lum tenet. Tiene muy gran calentura. Feb.ri maligna aestuat , jactatur , ardet. Ta
afloxa la calentura. Jam febris remittit,
minuitur, decrescit. Limpio est de calen
tura. Febri solutos est. Febri caret. Fe
bris abit , decessit , evanuir. Suelvele la
calentara. Febris illum repetir, retentat.
Calesa. Vide Carricoche.
Caliente. Calidos- Estar caliente. CaIeo ,es. Paos calientes. Fomenta, orum.
Calidad. Qualitas, tis. Persona de cclidad. Vir nobilis , eximius , praecipuus.
Calidad de esta manera. Dignitas, nobilitas. Dinero son calidad. Et genus, &
formam regina pecunia donat.
Calificar una cosa. De re aliqua censere , judicare , sententiam dicere , judicium ferre.
Calificacion. Censura , judicium.
Calificado. Nobilis, clarus majoribus.
Calificador. Censor , oris.
Caliz. Calix , cis.
Callar. Taceo , sileo , es. Silentium
agere. Conticeo, obmutesco. Collar algo.
Aliquid supprimere , omitiere , silentio
in-

CA
Involvere. Callme esto. Hoc mihi celavit, occultavit. No puedo callar esto.
Haee silentio preterire , premere , praetermittere, hoc tacitus preterire non possum. Al buen callar llaman santo. Silentii
tutum praemium. Callar que importa. Ta
cito opus est. Callad, que teneis por qu.
Parce verbis irritare , qui paria tibi respondeant. Quien calla , otorga. Volunta
rem tacili perspicio. Taciturnitas tua confessionem prie se fert. Tacendo , aut ta
citus assentire videris. Matalas callan
do. Callidus dissimulator. Ve callandico
escuchar. Suspenso gradu ingredere,
anim;im comprime, & aures adhibe. A
dos preguntas te har callar. Paucis mis
te verbis eonficiam , si semel , aut iterum interrogavero. Quien calla, piedras
apaa. Silentio rem gerit. Con esto le hi
zo callar. Ita eum mutum ,& elinguem
reddidit.
Callado , callaatriz. Taciturnus. Si
lentii cultor eximius. Pythagoreis taci
turna);-. Magis mutus , quAm piscis. La
muger callada es santa. Silentium foeminam commendat.
Calle. Via, ve. Calle mayor. Via re
gia. Platea, w. Calle estrecha. Callis , is.
Que atraviesa. Transversa via. Echais
mis faltas en la calle. fceccata mea prodis, & temer vulgas. Alborotais la ca
lle. Viciniam concitas , dum tragoedias
excitas. La calle se hizo para todos,
mo prohibet quemquam publica is
Callela , callelon. Angiporl
Callelear. Vicos , & plateas '
rlosque lustrare.
Callo de la mano , pie. C?
De herradura. Ferrea.- soleae i'ragt
tum. Manos con callos. Callosa manus.
2a tengo hechos callos en los trabajos.
Animas jam laboribus multis enercitatus
occalluit. Obduruit animus ad dolorem
novum. Diuturna laborum consuetudo
callum animo meo obduxit. Ut manus
opere , sic animus laborum consuetudine occalluit.
Calma. Maris tranquillitas. Malacia,
X. Flustrum , i. Hace calma. Magna est
vento maris tranquillitas. Nuilo vento
mare concutitur, , nullo flatu agitatur,
couimovetur. Malacia naves detinentur.
Estan en calmala* cosas. Negotia inter-

CA

71

riiissa jacent. Rerum agendarum negotiatio conquiescit.


Calongia. Canonicats , us.
Calor. Calor oris. Entrar en calor. Calesco , incale;co , is. Calor grande. jEstus , us. Solis ardor. Entra el tiempo del
calor. Calidsima tempestas inuuinet,ingruit , appetit w incessit. Hace grandisi
mo calor. Omnia solis ardoro flagrant, fatiseunt. Animi aestu jactaiuur. Calore ni
mio usstuamus , languemus, solvimur, deficimus. Mientras pasa este calor. Dum
sestus remittit, & aura temperatur. Cami
namos con mucho calor , y polvo. Iter
cont'ecimus sestuosa . & pulverulenta via*
Cic.
Caluroso. /Estuosus , praecalidus.
Calostro. Lac primum partu mulsum.
Calumnia. Calumnia , ae. Syncophantia , iv.
Calumniar. Calumnior , sycophantor,
tris.
Calumniador. Sycophanta , calumniator , oris. Tomarle juramento de calum
nia. Litigatorem jurejurando adigere, nihil per calumniam pctiturum. Hacer est
juramento. Jurare calumniam in aliquem.
Calva. Calvitium , calvities , ei. Cal
va , te.
Calvo. Calvus , i. Calvillo. Calvaster,
tri.
Calvar , hacerse calvo. Calvezco , is.
Esfr calvo. Calveo, es. Calvle. Homidecepit , fraudavit.
Valvarlo. Tumulus, ubi cruces statuuniir venerationis causa.
Calvatrueno. Clamosus homo.
Cama. Lectus, i. Lectulus, i. Stratum,i.
Cama de campo. Lectus castrensis. Ve
desposadas. Genialis thorus. De fieras.
Cubile , is.
Cama de madera. Fulcrum lecti. Ha
cer la cama. Sternere lectum. Mullir.
Oum mollissim substemere. Ha hecho
cama estos dias. In lecto per hos dies
decubuit. Hacer la cama un lugar de
la escritura. Viam munire , sternere,
praestruere , aditum adornare ad locum
Sacrae Paginae accomodandum.
Camafeo. Pretiosus quidam lap'is , ax
qsio patagia , & sigilla praefulgida fiunr.
Camaleon. Chamaleon , tis. Mas muda
ble que un camaleon. Chamaleon te^ muCatabilior.

72

CA

- Camara, S conclave: Cubiculum , !.


Conclave, s. Los de la camara del Rey.
Regii consiliarii in promovenJis. Penas
-de Camai a. Quod mulcrse nomine fis
co adjicitnr , adjudicatur.
Camarero. Cubicularios , i. A cubiculis. Camarero mayor. Cubicularius maximus. Cubiculariorum decurio.
Camarada. Sodalis , contubernalis. Ca
ntarada de vellacos. Manipulus furum.
Nebulonum grex.
Camaras. Di;urhaea , alvi profluvium,
ventris fluxus, proiuvies. De sangre. Dysentheria, ae. Hacer- camara. Ventrem
exonerare. Ventris onus dejicere. Secretum agere. Tiene camaras. Ex diarrhaea
languet. Fluxu ventris laborat.
. .Camarin. Abacus pretiosae supellectilis. De vidrios. Hyalotehca. De vasos de
flota. Argyrotheca. De barros. Fictilis
instrumenti repositorium.
Camaron , pez. Cammarus , i.
Camba del arado. Buris , is.
Cambalache. Permutatio faMax.
Cambio. Pecunix permutatio. Dar le
tra de cambio. Syngraphon , vel tesseram collybisticam dare , mittere. Ddr
cambio. Pecuniam quaestui dare. Tomar
cambio. Collybo pecuniam accipere.
Cambiar dinero. Collybo pecuniam
permutare. Cambiador, que dd cambio.
Argentarius nummularius , collybista,
mensarius , trapezita. Campaor , s. Que
quiebra. Conturbator , decoctor. Vide
Quebrar.
Cambray. Cameracensis byssus.
Cambron , cambronera. Rhamnus , i.
Camella. Jugum , i. Jugi pan, altera.
Camello , animal. Caroellus , i.
Camino. Iter, itineris. Via, se. Angos
to. Trames , itis. Ancho, carretero. Ac
tas , us. Lata via. .Llano , sendedero.
iquabilis , ac triia via. Fragoso, pedre
goso. AniVactus , us. Salebrae , arum. Salebrosum iter. Camino Real. Via militaris. Pretoria, publica. Que no se anda.
Avium , aut invium iter. Que tuerca d
mano izquierda. Iter devium ad siaistram. Viae flexus ad laevam. Donde hay
camino Real , para que vas por vericue
tos? Cum adsit via , quid semitam quseris., & divertkula captas? No lleva eso
camino. Non rect cogitas. Longe a veri-

tate aberras.

CA
Camino de Madrid. Via, quae ferr , aut
ducit Matritum. Ponerse en camino. Viae
se committere. Viam ingredi , nire, suscipere. Se in viam dare. De camino ha
rs esto. Id obiter exequeris. Eadem via,
atque opera id prtcsiabis. Estar de cami
no. Accingere se ad iter. Esse jam profecturum. Perder , errar el camino.
Aberrare via. Aqui hemos de torcer e.1
camino. Hic de via deflectere debemus.
Desviarse del camino. A via divertere,
digredi , decedere , declinare. Acabarle
de andar. Iter-conficere , decurrere.
Mal camino habeis tomado. Viam suscepisti satis incommodaro. In viarn satis
difficilem te dedisti. Laboriosam viam
ingressus es , aggresus es. Plenam diiricultatibus viam inisti. No hallo camino
para eso. Nullus ad hoe mihi aperitur
aditus. Id qua ratione cficiam , non invenio. Abriste camino para mi honra. Mi
hi ad dignitatem adiium aperuisti , viam
ad honorem praestruxisti. Donde quiera
hallars un pedazo de mal camino. Quoqu te verlas , omnia plena malis. Cic.
Caminar. Iter facere. Tendere , pergere , contendere aliqu. caballa , en
coche. Equo , curru , aut rheda vehL
Por la posta. Cuatis equis pervolare,
iter percnrrVre. Mucho habeis caminado
en poco tiempo. Longissimam brevi tempore viam confecisti , percnrristi.
Caminante. Viator, oris.
Camisr.. Subucula , ae, indusium , ii.
Mrfr0. Serpentis exuviae. Camisa
tono*. Folculns, i. Pericarpium,
merca est la camisa , que el
sayo. Tnica palo propior ett.
Campana. Cymbalum , campana, ae.
Campanear , tocar campanas. Cmbala
pulsare , quatere , cymbalizo , as.
Campanada. Cymbali pulsus , pulsatio.
Dio este gran campanada. Per totam urbem rumor increbuit. Long , latique ea
fama vagata est.
Campanario. Turris fenestra campan
collocandc , & sustinendae apta. Vel tnr
ris cum campante.
Campanero, que toca. Cymbalista , ae
Que funde las campanas. Fusor aeramentarius.
. Ca.^as7/.TQtinnabnlum,nola, ae. La
del agua. Bulla , ae. Campanilla , yerva.
Smi-

CA

CA
Smilax lenis. Campanula, scandulaea , se.
Instrumento de muchas campanulas jun
tas. Crusma , tis.
(. ampanuda cosa. Sonorus, ampullaceus.
Campaa , campia. Camporum planities , aequor , s. Estar en campaa.
In castris agere. Sub pellibus este. Ha
llse en dos campaas. Doabus expeditionibus inter'uit.
Campar , campear. Emico , as. Emineo , es. Eminet iuter omnes. Campar con
su exercito. Cum exercitu in provincia do
minan. Campa con su estrella. Fortuna se
cunda utitur. Rerum prosperitatc gaudet.
Campesina cosa. Agrestis, campestris,e.
Campo , tierra llana. Campus , i , sequor , pianities, ei. Campo, que s labra:
Ager , gri. Rus , ris. Para pasto. Ager
compascuus. Aforado. In emphiteu.Mm
naditas sub pensione. Hacienda del
campo. Res agraria. Andar, vivir en el
campo. Ru tK-or aris. Ruri vitam agere.
Gusto mucho .de andar, vivir en el cam
po. Jucunda mihi est rusticano. Rusticari mihi dulce est. Agros ac villas me obire delectat. Rura peragrare me valde juvat. Rus colere , ac perambulare pro deciis mihi est.. Descubrese aqui gran
campo de tus alabanzas. Hic tuurum
laudum uberrima seges aperitur.
Campo do est el Exercito. Castra,
orum. Levantar el campo. Castra movere.
Quedar seor del campo. Fugatis, aut fusis hostibus, pro victore se gerere^'sVnff
en campo en campaa veinte miL, hom
bres. Viginti hominum millia auB signis
ttabet. Hagan campo. Decedite , .il). cedite , discedite via. Expedite viam. Sa
lid coumigo al campo , si sois hombre.
Descende, si vir es, ad singulare certa
men. Foras te ad duellum provoco.
Camuesa. Malum aromaticum,Bsticum.
Camuza. Vide Gamusm. t
Can. Vlde Perro. Quien bien quiere d
Beltran , bien quiere d su can. Quantum
in me officii contulerit , J,anti me haberi
te putabo. Canes de edificio. Trabium
caplta. Proceres , um.
- . pi.Y
Canal. Canalis, is. Del tena do. Irnbrex,
icis. De coluna. Stnia , te. Canaliculus,
De molino. Incite, is. Molae canalis. Cosa
acanalada. Striatus., canaliculatu i , :i,

uro. Puerco en canal. Sus eviscetatus.

73

Canalla. Abjectissimae conditionis no


mines. Gregales milites. Reip. fex.
Canas. Cz.m, orum. Senectuiis insigniaCanities , ei. No peyna canas. Nondum
ad canos pervenit. No tiene ni una cana.
Ne unus quidem pilus in capite ejus a!jbicat.
IJano. Canus , a , um. Hacerse cano.
Canesco , is. Canum fieri. Estarlo. Ca
neo , es.
Canario , pajaro. Chlotis, idis.
Carasio. C'anistrum , i.
Canastillo. Calatus , i. Quasillus , i.
Cancel. Cancelli , orum. De puerta.
Diatryrum , i. Januse appendix interior.
Cancelar lo escrito. Transversis , vel
obiiquis lincis scripiii delere. Canceilo, as,
canciller. Cancellarius , ii.
Cancer. Cancer , cri. Carcinoma, tis.
e Cancion. Cantio , nis. Carmen.
Cancion burlesca. Carmen jocosum , ridiculum , facetum. lxodium , ii. Car.cion
fnebre. Nenia , se. De bodas. Epithalamiiut) , ii.

Candado. Sera , ae. Un candado d la


boca. Clavis in lingua.
Candeal , candial trigo. Siligo, inis.
- Candela. Lucerna , candela , se. Que se
acaba a candela. Ad finem res properat.
Instat finis. In exitu res est. Est y con
la candela en la mano. Animam agit.
Media vida es la candela ; pan , y vino
la otra media. Vulcano , Cerere, & Bac-clio vita nostra sustinetur.
Candelaria. Lastratio Beatas Virginis,
purificatio , expiatlo.
Candelero. Candelabrum , i.
Cundido. Vide Sencillo.
Candor , candido :- Candor animi.
Candil. Lychnus , i. Colgado en la sa
la. Lychnuchus pensilis. Echar exeyte al
candil. Lycno oleum infundere , instillare. Candilada. Olei macula ex lyclma
everso suscepta.
Candiota, vaso. Diota,i.-.
Canela. Cinnamomum , cinnamum , i.
Casia , ae. Canelones. Casiae fragmina saccharo condita. De disciplina. Vide Dis
ciplina.
Cangilon. Enophorum. Tricongius, iCangrejo. Cancer , cri.
- Canicula , estrella. Canicula, sirios, -'
Caniculures. Pies aestu pestiferi.
K
C*-

74

CA

Canilla, camilla de cuba. Siphunculus , i. De a pierna. Tibia , se. Del bra


zo. Radins , ii.
Canilla de Temedor. Canna , ;e.
Cenma. Caninum stercus.
Canea, barca de Indios. Linter , tris.
Canon di la Misa. Canon , onis.
Canonigo. Canonicus. , i.
Canonicato , Canongia. Canonicatus,
us.
Canonista. Juris canonici studiosus, pelitus , consultus.
Canonizar. In divos , vel inter divos
aliquem referre , sanctorum fastis adscri
ben'. Coelitibus annumerare, in divorum
numerum referre , in Coelitum censu nu
merare , in sanctorum numero censere.
Canonizacion. In divos relatio. Apotheosis , is.
Cansar a uno. Aliquem fatigare , defatigare. Molestum esse alicui. Negotium
ei facessere , exhibere. Cansaume las co
sas de esta vida. Taedet me rerum humanarum. Magna me tenet hujus saeculi satietas.
Cansarse. Fatisco , deficio , defatigari.
tso os canseis de abogar por los pobres.
Noli in pauperum causis agendis defati
gari. No me canseis mas con eso. Noli me
hac de re amplius obtundere. No os can
teis en eso. Cansais os en valde. Noli
frustra contendere. Acfum agis. Oleum
Se operam perdis. No quiero cansarte
mas. Non tenebo te pluribus.
Cansado estoy de escribir. Scribendo
fessus, defessus sum. De el camino. Itineris labore langueo, deficio , lassus , fati
gatas, defaligatus sum. Fessus sum de via.
Cansado , impertinente. Multus , &
ineptus. Molestus ,morosus, mpertunus,
qui prenvit , occidit , in quem incidit.
Cansancio, Lassitudo , fatigado , defatigatio , nis. Languor , oris.
Cantar. Cano, is. Canto , as. Cantito,
as. Modulor , aris. Cantus edere , funde
ie. Cantar juntos. Concino, is. Trabajande. Cantu iaborem levare. Cantar las
avecillas. Garrio , is. Minurio , is. Mo
dulor, aris. Cantar en falsete. Exilem
vocem cantu simulare. Vocem in cantu
deducere. Deducta voce canere. Hacien
do de garganta. Modos concidere , fran
gele. Entonar cantando. Sensim vocero

CA
contendere. Cantar mal , porfiar. Invitis
Musis canere. Bien canta Alaria despues
de harta. Cum bene potavi , cantus , &
carmina fundo. Quien canta sus males es
panta. Cantu curas abigere , moerorem
levare.
Cantares. Cantica , orum. Cantarcico.
Cantiu nenia. Cantilena, ae.
Canto de masica. Cantus , us. Canto di
tr.uch os. Concent us, us. Harmonia, ae. Symphonia, ae. Canto llano. Simplex, & naturalis modulado. Diatonum, i. De organo.
Chroma , tis. Chromaticus sonus. Vida
Cancion. Lugar donde se canta. Vide Coro.
Cantor. Cantor , oris. Musicus, i. Psaltes, is. Cantora. Psaltria , Cantatriz, cis.
Cantara , medida. Amphora , ve.
Cantare. Cantharus , i. Amphora , ur
na , ae. De dos asas. Diota , ae. Si dd el
cantaro en la piedra , mal para el cantaro , i3c. Noli cum fortiore contendere.
Memento. Daretis, & Entelli. Volver los
nueces al cantaro. Ansam controversiae
resumere.
,
Cantarero. Figulus, i. Cantarera. Locus ubi hydrt* ponuntur.
Cantero. Lapicida , x. Latomus , i.
Canto , cantero de pan. Crusta panis
extrema.
Cantera. Lapidicina , Latomise , arum.
Cantidad. Qua;ititas , copia , numerus.
Grande cantidad de trigo. Ingens frumeati copia. De 9ino. Magnus vini nu
merus. De dinero. Grandis pecunia. Mag.
na vis.auri , & argenti. Perdonarle algo
de a cantidad. Remitiere alicui de sumoia,
Cantinplora. Vas amenm globulosum
prolongo eolio. Bombylius , aur tubus
aeneus pro potu refrigerando. Cantimplo
ra de la silla. Fermm anticum epbippll.
Cantina. Specus concameratus.
Canto , piedra. Saxum , lapis, idis. No
estuvo un canto de real de perderse. Parum abfuit, quin periret. Tantum non
periit. Es un ecba cantos. Parum abest ab
insano. -"Canton , esquina. Anguhis, i. Flexus
vise. Quotro cantones. Quadrivium , ii.
Dime cantonada. Dum respieio, aufugir,
conspectu meo se proripuit. Cantepera. Prostituta , ae.
Cantueso. Sticbas, dis. Casia bu milis.

Ca-

CA
CaMa. Arnndo , ini. Calamos , Canna,
se. De las lagunas. Carsx , icis. De la
mies , yerva. Scapus , i.
Caada de hueso. Medulla , ae.
Caafistoia. Casia fistularis. Silinua
ZEgyptia. Caahcja. Ferula. Calamus
fiiu ticosas.
Caamo. Cannabis , is. Caamazo. Te
la cannabina. Caamones. Cannabis se
men , grana.
Caaveral. Arundinetum , i.
Caizo , caal. Cannea crates.
Cao. Tubus , i. Tubuius , i.
Caon de escribir. Calamus, i. De fis
tola. Ferrea fistula. Caon de batir. Obsidionale tormentum.
Cauto de la oaa. Internudiom , il.
Cautillo. Angustior fiistula. Labor de
cautillo. Artificium fistulosum.
Capa. Pallium , i. Pequea.- Pal liolum. Vieronle con capa. Palliatus, aut
paulo amlctus visus est. Capa de camino,
aguadera. Lacerna , penula , ae. De pelfa. Guasapina , ae. /forrada. Abolla, ae.
Capa de coro. Pallium sacrum. De sayal.
Bardocucullus, i. Espaola. Recinium.Capa de yeso. Tectorlum , ii. Con capa de
amistad le enga. Illum pro amico fefellit, per simuhuionem amicitiae decepit. Con capa de religion le estorv. Per
speciem religionis intercessit. Pletatis
specie prohibuit. capa , y espada de
fender esto. Quamvis contentionem pro
hac parte suscipiam. Vel cum vitae perlculo id propugnabo. De capa caida vd
esto. Inclinara res est. Omnia ad interitum vergunt,ad prsecipitium inclinant,in
pejus ruunt. Quotldi deteriora fluunt.
Debaxo de ruin capa hay un gran bebe
dor. Saep sub sordido palliolo liabitat sapientia. La noche es capa de pecadores.
Omnia concubia nocte teguntur. Toda es
buena gente , mas mi capa no parece. Fidi omnes, & amici, sed ubi mea crumena?
Capear. Noctu per insidias pallia als
detrahere, eripere , surripere.
Capeador. Grassator nocturnus.
Capacete. Galea , ae. Crassis , idis. Con
capacete. Galeatos, galea tectus, indutus.
Capacha. Sportula , fiscina , ae.
Capacho. Luti acerati excipulum.
Copar. Vide Castrar.
Caparazon de a silla. Stragulun ho-

CA

losericum , quo ornatur ephipplum.


Caparrosa. Atramentum sutorium.
Flos aeris, aut cupri. Calcantum , i.
Capataz del campo. Villicus , i.
Capaz. Capax, cis. No es capaz de ra
zon. Non est rationis, aut mentis compos.
Hizose capaz de la materia. Rem percepit , prob intellexit. Hicele capaz de
ello. Ita hominem iastruxi , ut rem per-riperet.
Capacidad de hombre. Cnptus, us. Ex
pliqu silos nios la Doctrina Cristiana,
segun su capacidad. Pueris pro ipsorum
captu , vel prout capera poterant , mysteria fidei exposui. Hombre de gran capa
cidad. Magna mente praeditus , magna
prudentia , & inteigentia.
Capacidad de vaso, casa. Vasis, aut
domus capacwas , laxitas, amplitudo.
Capellada del calzado. Obstragulum,i.
Capellan. Vide Capilla.
Capellan. Sacelli sacerdvs. Capellanus. Sacerdos Episcopo , aut Principifa-"
miliarls.
Capellania. Sacerdot census , vel sacerdotium cum censu, aut stipendio. Cappellania , ae.
Capellar. Maurorum amiculum.
Capelode Cardenal. Parpureusgnlerus.
Caperuza. Galericum rusticum. Llevar
en caperuza. In capite ietmn , aut plav'
gam ferre.
Capilla de la Iglesia. Sacellum, i. De
frayle. Cucullus , i. De masica. Chorus
harmonicus. Musicorum grex.
Capillo de nio. Infantis reticnlum.
Capirote de Doctor. Insignia Doctoratus superhumeralia. De disciplinante.
Praealtus cucullus. De balcon. Accipitris
capitium.
Capiscol. Caputchori. Praecentor, oris.
Capital de censo. Sors, tis. Caput, sive summa census, unde annui reditus.
Capital cosa. Capitalis , e. Capitalis
adversarius. Capitale odium. Capitale
crimen.
Capitan. Dux , cis. Ductor , oris.
Capitan General del exeresto. Imperator. De la caballeria. Magister equitum. De la artilleria. Tormentorum magister.4c.ei tormentariae praefectus. Dela
armada. Classis, vel rei maritimae prae
fectus.

Ka

Ca-

76

CA

Capitan de la -guarda. Praetoriie cohonis praeieetus. De una Compaia. Centurio , nis. De la primera cohorte. Primipilus , i. De mil soldados. Chiliarcus,
i. De una nave. Nanclerus , Navarchus,
i. De corsarios. Archipirata.
Capitanear. Duco , Ls. ucto , as. Ca
pitanla conducta. Centutiatns , us. De
pie . y de ti caballo. Vide Compaia.
Capitel de coluna. Epistilium, ii. Capirelium , i. De torre. Turris fastigium,
pinnaculum , culmen , inis.
Capitular. Paeiscor , -eris. Constituo,
\s. Capitular uno , hacerle cargo,
que , i3c. Objicere alicui , quod , &e.
Capitulaciones. Fusdera , acta , pacia,
ponsalia , orum. Mesa capitular. Communis omnium Canonicorum proventus,
unde quidquid in comaume sumitur, &
suum cuique iribuitur.
Capitulo del libro. Caput, itir. De Re
ligiosos. Religiosa comhia.Religiosorum
conventus. Sola de capitulo. Exedra, ae.
Casa de capitulo. Comisiale coenobium.
. Capon , hombre. Eunuchus , i. Spado,
nis. Castratus, exsectus homo. Semivir, i,
Capon , ave. Capus , i. Cano , nis.
Caponera. Caponum saginarium.
Caporal. Decurio ,.nis. .
Capote. de comparta. Sagum , i. Lxna, is. D< pao basto. Lacerna pinguis.
De Capitan General. Paludamentum. El
que le trae. Paludatus. Capotillo de dos
faldas. Ricinum , vel ricinium, ii. Capo
te , Ceo. Vide. Vfie.
Capricho. Judicii tenacitas.
Caprichoso, hombre de capricho. Homo
arbittii sui tenax , pervicacisque sententitc. Perlinas, cerebrosus. Capito, nis.
Guiarse por su capricho. Arbitrio suo duci. Arbitratu suo^rem gerere. Pro libito,
aut libdine agere , imperare.
Capricornio signo. Capricornius- , ii.
Captar la benevolencia. Gratiam , aut
benevolentiam auditorum colligere , con
cillare , captare , aucupari.
Capullo de seda. Bombicis folliculus.
De la rosa. Calix, cis. Del hombre- Praepufium ,..
Capuz. Capitium funebre. Epomis,.
dic.
*
Cara. Facies - ei. Os, oris. Vultuss
us.

CA
Car'a sin vergenza. Perfirietae frontis
homo. Os durum , ferreum , impudene,
importunissimum, prxdurum. Con qu ca
ra parecer en su presencia ? Quo ore in
conspectum ejus me commiserim? Decr
selo en su cara. Coram aliquid alicai
objicere , exprobrare. Cayseme la cara
de vergenza al oirlo. Ad hsc audita
oculi mihi, vultus, ac verba conciderunt.
Mostrme mala cara. Vultn tetrico , facieque substristi me accepit. Obvertit os,
contraxit frontem. Non sequis me oculis
aspexit.
No hace cara eso. Alienum huic cau
sae se ouendit. Ab ista sententia valde
abhorret. Veamos que cara le hace eso.
Experiamur , tentemus quo animo, quo
vultu , qua fronte hoc accipiat. Mostrme
buena cara. Arrisit mihi. Placidum se mi
hi , & facilem exhihuit , praebui t , ostendit. Tuvo cara para hacerme cargo de es
to. Hoc mihi objicere sustinuit. Hombre
de dos caras. Homo ambiguus , dubuc fidei , duplex animo , qui aliud coram ,
aliud adversus loquitur , & facit. La ca
ra se lo dice. Prse se improbitatem fert.
Facies sua computat annos. Hacer cara d
uno. Alicui adversan.
\
Carear uno con otro. Alterunr-eum al
tero conferre , pompon ere , comparare.
Carearse. In mutuum conspectum venire.
Cariacontecido. Consternatus , subito
casu conturbatus.
Caridifunto. Exanguis , metu exanimatus, ore paldo. Caricuerdo. Vultu com-.
posito, dissimulans. Cariesento. Licentior.-, liberior.
'
C ariredondo. Ore rotundo.
Carilargo. Praelonga facie.
Curiaguileo. Aquilina facie.
. Cara cosa. Carus, a , um. Compr caro.
Car emit. Caro le cost la borla. Catilli stet scurrilis audacia, tergo poenas
dedit , novaculae aciem sensit , decussato
vulnere deformatus. Ninguno hay que de
se de comprarlo por caro. Nemo est , qul
pretio deterreatur, quominus domi habeat.
Caracol. Choclea, ae. Limax cis. De
escalera. Scalae cochlea. Cochlis , dis.
Caracter. Caracter , eris..
Carambano del yelo. Crusra gelu.
Carambola. Globuli repercussio..
Caramelos- Sacchar i cr us t u la- .
C-

CA
- Caramiilo. Calamus , i. Slipnla, ae.
Carantamaula. Terriculamentum , i.
Carantula. Vide Mascara.
Caravanas. Prolusio , nis. Hacerlas.
Proludo , is.
Caravela. Celox, cis.
Caravina. Ferrea fistula major.
Carbon. Carbo , nis. Encendido. Candens.
Carbonero. Carbonarias , ii. Ser carbo
nero. Carbonariam negotivtm exercere.
Carbonera donde se guarda el carbon.
Carbonarium horreum.
. Carbunco , piedra preciosa. Carbunculusv. Pyropus, i; Postema. Antrax, cis.
Carbunculus , i.
Carcajada de risa. Cachinnus , i. Reir
se carcajadas. Cachinnor, aris.
Carcava. Fossa , c.
Carcaz. Vide Aljava.
Carcel. Carcer, eris. Custodia, m. Dieronle la casa, Ciudad por carcel. Domus, vel uros custodia Hi indicia est.
Jusius est ifitra urbem, vel domi se tenere, continere.
Echaronle en la carcel, la carcerem
conjectus, missus, ductus, deductus, detiuss est. In vincula , ac tenebras
abreptns, abductus est. Vinculis ac tenebris mandatus , mancipatus, addictus est.
. Estar en la carcel. In vinculis esse,
in custodia servari. In carcere attineri,
custodiri , teneri.
Quebrant la carcel. Vincula rupit,
perfregit-,- revulsit. vinculis evolavit..
Aufugit carcere. Vinculis se exolvit,
expedivit, exemit. Carceris parietes perfodir, , perforavit.
Carcelero. Carceris. custos , praefec-tus,
janitor, custodia.
Carcoma. Caries , e.
Carcomerse. Exedi , confict , contahesre,
Caicomido. Cariosas.
Carda. Carminarius pecten. Los de la
carda. Larficii, lanarii. Aqui de la car
da. Huc in auxium convolate , lanarii.
Cardar. Carmino, as. Unos tienen la
fama,y otros cardan a lana. Alki sementem t'aciunt , alii metunt.
Cardador. Carminator , orrs.
Cardadura. Carminatio, nis."
Cardencha. Aspalathus, i. Dipsacus , i.

CA

77

Cardenal de golpe. Livor, vivex, icis.


Cardenal d- Roma. Cardinalis , Prin
ceps , vel -pater purpuratus Ecclesiae.
Cardenalato. Honor sacroc purpurae. Cardinalatus, us. Cardinniitia dignitas. Pur
purei galeri decns.
Cardenlo. /Eris flos. .Erugo , nis.
Cardeno. Lividus , a , um.
Cardillo. Cardulus ten-er , & dulcis. (Jardo de comer. Carduus altilis. Strobyls , i.
Cardo silvestre. Carduus spinis inhorrens. Negro. Chamaeleon. Corredor. Eryngion , ii , eringe , es. Lechar. Carduus
stellatus.
Carear. Vide Cara.
Carecer. Careo , es. Egeo, indigeo , es.
Carena de navio. Carina , ae. Dar ca rena 4 la nave. Carino , as.
Carestia. Caritas , annonx dificultas.
Gran carestia hay de mantenimiento. loe
magna annonae diticultate versamur.
Gravis est rerum omnium penuria , cari
tas, difficultas. Pretia nimium aucta sunt
ob rerum penurram. Annona durior est.
Nimia rerum penuria laboramus.
Carga. Onus , eris. Faseis , is.
Carga Hada. Sarcina , ae.
Carga del arcabuz. Msnsura sulphurei
pulveris , & plumbeae grandinis sclopo
habilis. Dar una carga al enemigo. Pilarum procellam in hostes effundere. Plum
bea grandine hostiles copias premere,
urgere.
.
,
Temo dar con la carga en tierra.Vertor
ne oneri suecumbam, ne onere opprimar.Yereor ut onus perferam , nineo ut sustineam. Vereor ne tantum oneri sustinere non possim.
No tomeis mas carga que la que podeis
llevar. Ne impar tuis hurraeris onus suscipias. Ne roajus onus subeas, quam quan-tum Ierre possis. Ne onus recipias , .quod.
deponere cogaris. No o taseis carga
cerrada. Ne temer rem aestimes , ne de*
re censeas , neque expensa , neque discussa.
j
Cargar d otro. Onus alicui imponere..
Cargarse de algo. Onus suscipere, ali<luid in se recipere. Todo esto carga so
bre mi. Haec omnia iInus ego sustir.eo,
meis humetis incumbunt.
Cargarle una partida en las cuentes,
Sum-

78

CA

Summam aliqnam lili xpensam ferre.


- Cargar de tributos la Provincia. Pro
vinciae gravia vectigalia imponere , im
perare, Provinciam tribmia onerare.
Cargme el sueo. Somnus rae cepit.
Sonrio captus fui , oppressus fui.
Largado. Onustus , oneratus.
Cargado habeis quedado , volved por
vuestra Inura. .Haee tibi hiesit macula,
cvr.'i utdeL'as. Eiuenda tibi est macula
jurgio suscepta. Huc , quod tibi objectum
st,refellas oportet. Hoc , quidquid est
pudoris , abstergendum tibi est.
Cargo. Munus, honor, provincia, magistratus , us. Este cargo me han dado.
Hoc onus mihi injunctum , hxc persona
imposita mihi est. Has partes sviscepi,
subivi.
Huelgome de que os hayan dado este
cargo. Tibi id munus esse delatum , mpositum , provinciam stam tibi datam,
delegatam esse , plurimum gaudeo. Hoc
te munere auctum valde laetor. Ad tantse
dignitatis gradum te evectum , promotum , lxtissim fero. Te tanto honore affectum, ornatum esse, magnopere gaudeo.
Et mihi , & tibi gratulor de delato ho
nore. El cargo dice quien es cada uno.
Magistrarus virura indicat. Dexar el car
go. Magistratum deponere, abdicare. Magistratu abire , se abdicare. Quitarle el
cargo. Potestatem alicui abrogare, magis
tratum adimere. Hominem potestate pri
vare.
Cargo, y descargo en las cuentas. Acceptum , & expensum. Hacerse cargo de
alguna partida. Nomen acceptum referre.
Cargo, y descargo en los pleytos. Criminis objectio, & confutatio. Objectum
crimen , ac dilutum. Tomar algo su
cargo. Aliquid suscipere , in se recipere.
9o lo tomo d mi. cargo. Ego id in me re-,
cipio.
Cargos de residencia. Criminum capita
Praetori abeunti , aut provincia discedenti objecta. Hizoiele cargo de que, &c.
Objectum est illi quod, &c. Be eso me
haces cargol Id mihi objiciis , vitioque
ertis? En cargo de mi conciencia vaya.
Meum crimen esto , ego pcenas dabo,
subibo.
Cargoso. Onerosus , a , um.
- Caricias. Blanditiae, lllecebrae. Blandi-

CA
menta, orum. Cario. Amor blandus.Blanditia, ;e. Carioso. Blandus, blandoquus.
Caridad. Charitas , pietas , tis. Cari
tativo. Chantate pvxditus , praecipuus.
Carlancas, collar del perro. Millus, i.
Carmenar 4 uno. Carpere nliquem,
barbam illi veilere, comas evellere.
Carmesi. Purpura, ae. Vestis conchyliata , purpurea, murice tincta.
Carmin. Murex, icis. Conchylium , ii.
Carnal hombre. Vide Deshonesto.
Carnalidad. Vide Deshonestidad.
Carne. Caro , enrnis. De Baca. Bubula. De puerco. Porcina , suina , suilla.
De j'avali. Aprugna. De tornara. Vitulina. Carne acecinada. Caro salita, con-"
ditanea ,fumo durata. Guisada. Jurulenta. Cocida. Cocta, elixa. Asada. Assa,
assata, tosta. Sin hueso. , Torus , i. Pul
pa, ae. Carmcilla. Caruncula.
Carne momia. Caro humana , arena
praeservata. Carne muerta d* la llaga.
Gangrena. Ni es carne , ni pescado. Ne
que prodest, neque obest. Esiar encar
nes. Omni veste nudum esse. Cosa de
come. Cameus , a , um. Donde se cuel
ga la carne. Carnarium , i.
Carnero. Aries , tis. El marn del reBao. Admissarius. Castrado. Vervex,
cis. El manso. Vervex sectartus. Dax gregis. Carnero, la carne de l. Arietina, ae.
Carnicero. Lanius , ii. Lanio, nis. Loba
carnicero. Carnivoras lupus.
j
Carniceria. Macellum, i. Carnaria ta
berna. Donde matan. Laniena,ae. Carniti
cina. Hacer cruel carniceria. Lanienam , vel carnificinam exercere.
Carnosidad. Caro vinosa , & iners.
Carnudo hombre. Carnosus , torosus,
Carnestolendas , carnaval. Bacchannlia, Dionysla, orum. Triduum ante cineres , quo plebs debacchatur , seque in luxum ,& hilaria eflundit.
Caro. Vide Cara cosa.
Carpeta. Mensae stragula.
Carpintero. Faber lignarius.
Carpinteria. Ars lignaria.'
Carpintear. Dole , as. Llgna expolire.
Carraca. Crepitaculum ligneum. Na
vio. Oneraria mirae magnitudinis.
Carrasca. lllex , icis. Carrascos. Illicis
virgulta. Carrasquea voz. Aspera vox.
" Carrera. Cursus, us. Curriculum. Don
de

CA
'de si corre. Hippodromus, catadcomns, i.
Stadiam , ii. Lugar de donde salen d cor
rer los cabillos. Carccres , um. Donde
paran. Meta , se. Entrar en carrera.
Equos carceribus emitti , cursum nire,
aggredi. Pas bien su carrera. Vitae cur
sum feliciter confecit, peregit. Dar carreritas. Cursito, as. Ultro, enroque cursare.
Carral. Dorium , quod carro vehitur.
Carreta. Caruica , ae. Sarracum , i.
Carretada. Plaustri onus. Vehes , is.
Carricoche. Cisium , ii. Arcera , se.
Carretear. Aurigor, oris. Vide Acar
rear.
Carretero. Piaustrarius. cisiarius, carrito
carins. El qu? lo hace. Plaustrorum artifex. Carpent'arius , ii.
Carreteria. Aurigandi ars, vel ubi curxus , aut vehicula tabricantur.
Carruage. Curruum apparatus , frequentia.
Carril. Ordita , se. Salir del carril.
Exorbito , exerro, as.
Carrillo. Bucea , ae. Carrillos de bovo.
Defiuentes bucere , buccis paulo plenioribus. Comer dos carrillos. Cibo utramqne buceum implere, infarcire. Metaph.
Duabus sedere sellis , duosque parietes
de eadcjn dealbare fidelia.
Carillada. Vid Bofetada.
(. arrizo. Carex , icis.
Carrizal. Carectum , i.
Carroa cosa. C'ascus , a , um. Viejo
carroo. Senex capulari* , decrepitus.
Corro. Currus, us. Plaustrum , i. De
fuatro ruedas. Carrus, vel carrum, i. De
dos caballos , 6 muias. Bigae , arum. De
auulio. Quadrig , currus quadrijugus.
Carro de guerra. Covinus falcifer. Currus
faicarus. Carro del Cielo. Helice, es. Septentrio. Ursa major.
Carroza. Rheda , ae. Curius , us.
Carta. Epistola, ae. Litterue, arum. Es
crita por ambas partes. Opisthographa,
utrinque scripta. Carta grave. Gravissimis verbis , sententiisque plena. Sin
substancia. Futilis , inanis. De consuelo.
Consolatoria. De reprehension. Objurgatoria. Poco limada. Plena festinationis,
I&pulveris, parum limata, parum etegans.
Carta de pago. Apocha,ae. Acceptx
pecunia; syngraphum. De venta. Venditionis, aut emptionis syngrapha.

CA

73

Carta de marean Pyxidicula nautica.


No pequeis por carta de mas. Ne quid
nimium tentes. Ne nimio studio , aut diligcntia pecces. Ne quid nimis.
'.artas. generales, l.itterte certa verborum forma, vel conceptis verbis scriptae.
Amorosas. Amatoriae. Picantes. Aculeatat. Escritas de priesa. Non castigarae,
neque emendatae. De buenas nuevas de
guerra. Laureatx , victrices. De malas.
Tristia nuntiantes. Cartas de favor.
Commendatitiae littere. No ha menester
cartas de favor para contigo. Nullius
commendatione apud te eget. Cartas cir
culares. Litterae eneyelicae.
Esta escribo de priesa. Hxc ad te properans scribo. Raptim in magnis temporis angustiis , hoc ad te litterarum exaro.
No quisiera fuese larga mi carta. Nolim in scribendo esse longior. Nolim longis te litteris obtundere , aut pluribus ad
te scribere , quam res posmlat , qum slc
opus.
Mucho ha que espero vuestra carta.
Jam diu a te litteras expecto. In summa
sum expectatione liuerarum taarum.Jam
diu litteras tuas requiro. Abstetamdiu nibil litterarum? Tam longum , tam diuturnum Juarum litterarum silentium ferre
non possum , in maximo sum tuarum lit
terarum desiderio.
Dieronme mucho gusto vuestras cartas.
Magna ex tnis litteris voluptate affectus
sum. Jucundissimie fuerunt mihi tuse lit
terae , magnae mihi voluptati fuerunt.
Magno ex mis litteris gaudio perfusus
sum. Magnopere tuis litteris lictatus fui.
Magna me lietitia tuae litterae afiecerunt,
magna me voluptate perfuderunt.
Escribime una carta muy festiva, y
graciosa. Litteras ad me misit , sale &
face ts conditas, saiibus aspersas, urbanitate , ac jocis suavissimas- Festivas , &
suavitatis plenas litteras ad me dedit.
Des cartas me habeis enviado , que
contenlan una misma cosa. Bis eodem
exemplo ad me scripsisti. Binas te litte
ras aecepi, duas te epistolas habeo, qnarum unum est,atque idem, & sententiis,
& verbis argumentum.
Hoy me han venido cartas de mi padre.
Hodie mihi parente litterae redditte sunt,
n llaiii- sunr. Aparente meo lit leras hnbeoj
Aecepi hodie , recepi.
*-

So

CA

Escribime una carta muy picante.


Valde me ejus epistola stimulavit, alt
pupugit , graviorrbus me verbis affecit,
vulneravit. Orationis aculeos in me erexit, ln animo meo reliquit. Acrioribus me
stimulis agitavit , accendit.
Escribime muy enolado. Acres-ad me
litteras misit , ardentes, plenas scomachi,
& querelarum. Irncund ad me scripsit.
Aculeatas litteras ad me dedit.
Meted mi carta en vuestro pliego.
Meas litteras in tuum fasciculum conjice.
Meas litteras'cum mis eodem fasciculo
conjunge , cum mis mittendas curabis,
sub eodem signo claudas velim.
Abri el mensajero las cartas. Linum
epistolarum tabellarais incidit. Litteras
apeuiit , resignavit. Signum rupit , disr
solvit. Kpistolam solvit. Detuvieronse en
el camino. In via litterae detentvs sunt,
-retenta , impedira: , retardatx. Litteris
-aliata mora est. Cogieronlas en el cami
no. Interceptte sunt.
No traia fecha vuestra carta. In turs
litteris dies non erat adscriptus. Quo die
epistolam scripseris , non addidisti. Non
subscripsisti epistolae diem. Hablen car
tas, y callen barbas. Ad scripta provoco.
No es eso para carta. Non est id epis
tolae commitendum. Cave id epistolae
committas.
Cartearse. Mutuis litteranyn officiis
-certare , sibi respondere.
Cartero. Tabellarais, ii. El que hace los
pliegos. Cornplicator , oris.
Cartel de desafio , de torneo. Libellus provocatorius ad duellum , aut hastiludium, public propositus. Del Maestro
de escribir. Multiibrmis scripturx scitisnimus archetypus. De comedias , y otras
fiestas. Pro comoediis , aut spectaculis
public propositi libelli. Cartelista. Culus est libellos hosce public proponere.
Cartabon. Norma , ae.
Cartapacio. Codex, icis. Razon de car
tapacio. Ratio non re, sed codice petita. Predicador de cartapacio. De
scripto dicit , aliena pro suis venditat.
Cartilla del A. B. C. Aiphabetum , i.
Abecedaria tabella. Abecedarium. Leerle
la Cartilla. Oflicii aliquem commonere,
ad oflicii formulam allquem exigere.
Carton. Conglutinatai chartae.

CA
Casa. Domus, aedes, ium. Domicilium.
Hermosamente labrada. Affabr structa,
artificiose facta. De tres altos. Triplicis
contignationis , aut contabulationis. Tristega, orum. Casa Real. Regia. De mone
da. Argentaria. De juego. Aleatoribus
patens. Lusoribus exposita. Casa de con
tratacion. Commerciorurruxdes. De ayun
tamiento. Prastorium , ii. Casa de campo,
de recreacion. Domus suburbana.
Casa sola en un pueblo. insula , te.
Casa , familia. Gens , tis. Familia,
genus. Esto alguno de casa o ha ljcho.
Hoc in domestico scelere versatur. No
soy seor de mi casa. Imperium domesticum mihi nullum est. Repartir algo por
casas. In domos singulas aliquid distribuere , domesticatim conficiendum cura
re. Hoy cenar en tu casa. Hodie apud
te ccenabo. En casa llena , presto se gui
sa la cena. In'domo abundanti facil paratur quod necesse est. Ha habido de es
ta casa grandes hombres. Muid ex hac
familia, domi, militiaeque clari extiterunt.
Mucho poneis de vuestra casa. Multa addis , atque affers de tuo.
Casica. Domuncula , xdiculae arum.
Casera muger. Mulier provida, rei do
mesticae consulens. Casero que mora en
la casa. Inquilinus, i. Caseria. Villa,
praedium.
Casaca. Gallica palla.
Casamataca. Caeca crypta.
Casarse el hombre. Ducere uxorem. La
muger. Nubo , is. Ella desea casarse. Il
la nuptias cogitar , nubere cupst, nupturit. El no gusta de casarse. Ule nuptiis,, vel i ducenda uxore abhorxet. .
Cas vuestra hermana con hombre muy
principal. Nupsit tua soror viro clarissimo. Vir >.obissimus sororem uxorem
duxit, in matrimonio habet. Soror tua viri clarissimi matrimonio gaudet, viro pri
mario nupta est , conjuncta est.
Casla su padre. Pater illam nuptui de
dit , nupts locavit , in matrimonio , vel
in matrimonium collocavit. Caslas el
Cur. Sacro ritu Parochus matrimonio
utrumque devinxit , rite conjunxit. Casa
dos estan. Matrimonii vinculo seneatur , & juga vinculo adjuncti.
Quieren casarse. Matrimonium contrahere cupiunt. Matrimonii jugum subire
vo-

CA
volunt , matrimonio conjangi , copnlari.
Busca con quien casar su hija. Filiae conditionem quxrit. Antes que te cases, mira
lo que haces. Priusquam incipias, consul
to opus est. Casars, y amansars. Conjugium virum domat.
Casado. Uxoratus , coujux , gis.
Casada. Nupta , se. Uxor, conjux, gis.
Recien casada. Nova nupta. Casados.
Conjuges. Casadas, y por casar. Nuptae,
& lnnuptae.
Casado dos veces. Bigamus , i. Est
muy casado con su parecer. Sementi-e
sux pertinaciter adhseret. Opinionem
suam mordicus tenet.
Casadera doncella. Virgo nubilis , viripotens. i'a es casadera. Jam matura vi
to est, & nuptiis tempestiva.
Casamiento. Conjugium , connubium,
matrimonium , maris , & u minx coajune tio.
Casamentero , casamentera. Nuptiarum conciiiator, vel conciliatrix.
Casca. Vinacea , orum.
Cascabel. Sonorus ex aere globulus.
Sistrum , i. Sarta de cascabeles. Slstrorum spira. Sois un cascabelejo. Caput ce
rebro vacuum. Cascabelada. Juvenilis
levitas.
Cascajal. Saxetum , sabuletum , i.
Cascajo de arena. Glarea, se. De pie
dra que se labra. Lapidis segmenta.
Cascar nueces , avellanas. Nuces
frangere , quassare. Cascaf uno. Tundere , quatere , caedere , verberare aliquem , plagas ingeminare. Est ya muy
cascado. Praefractus est , ac debilitatus.
Senectutis malis affectus est , ac poene
eonfectus.
Cascaras , mondaduras. Putamen,
n\s. De huevo. Ovi crustae, putamina.
Aun no ha salido del cascarn , y se me
te jaque. Nondum ex pueris excesit, &
duella crepat.
Cascar la pension. Pensionem extin
gulre.
Casco de la cabeza. Testa capitis. Calvaria , k. Cranium , ii. Para defensa de
ella. Cassis aerea. El casco de la nave.
Navis sine armamentis. Casco de cosa
quebrada. Testa, ae. Testaceum fragmentum. Cascos lucios , casquilucio. Ventosum cerebrum. Putosele esto en ios

CA

Z\

cascos. Hoc i ll1 non tam in mentem, quitn


in bidinem venit.
Cascante. Vide Temerario.
Cascte. Rudus, eris. Ccementum , i.
Casi. Pcene , fre , prope , propemodum. Casi nada. Nihil admodum. Casi al
punto que se acab el entierro. Tantum
non st-itim funere. Casi milagrosamen
te. Prop divinitus. Casi le mat pu
aladas. Pugione pcene confocit.
Caso. Casus , us. Fortuna. No se hizo
adrede, sino acaso. Non consult , se 4
casu factum est , forte evenit , sors , Se
iortuna tulit. Es caso porque no lo mere
ce ? An qnia indignus est ? Vide Acaso.
To ir en todo caso. Ego ibo utique. Ha
r mucho a! caso, que estes t presente.
Plurimum ad rem conferet, si ipse adsis.
Permagni intererit, si ipse intersis. Har
mucho al caso tomarla d mas atrs. Opeik pretium erit rem altis repetere. El ca
so pide qus se haga una demostracion.
Servitutem res ipsa flagitat. Hacer caso.
Vide Estimar. Qu caso hizo de /j'? Quem
locum apudillum obtinuisti? Quo loco
apud illum fuisti? No hace ya caso de
los mal vestidos. Nos jam i ll2 viles sumus. Pauperes cognatos vitabundus adversatur. Estudiar , ver el caso. Jas , &
auctores consulere. Eso no es del caso.
Hoc aJ rom non pertinet , nihil ad rem.
Casual cosa. Fortuitus , a , um.
Casualmente. Fortuito , fortt , casu.
Caspa de la cabeza. Furfures capitis.
Porrigo , inis.
Casquete de cuero. Capitum scorteum.
Cudo , onis.
Casquete , casco de hierro. Cassis, dis.
Casquetada. Temeritas, juvenilis au
dacia.
Cosquillo de saeta. Spiculum, i.
Cast a, linage. Genus, eris.Strirps,ps.
Castizo. Nobilis , generosus.
Casta cosa. Castos, a, um. Pudicus.
Si no fueres casto , s cauto. Si miruts
pudiciihe , at pudori saltem parce.
Castamente. Caste , pudic , honest.
Castidad. Castitas , tis. Castimonia,
pudicilia, integritas, puritas, tis. Machas
doncellas quisieron perder antes la vida,
que la castidad. Multae virgines vitam
castitatis jacturae posthabuerunt , morteque voluntaria tuxpitudinem depulerunt.

82

CA

Castaa , y castao. Castanea , te.


Castao calor. Hel vus, ravus , a, um.
Castaar. Locus cas taneis consitus.
Castaeta. Digitorum crepitus. Las
de madera. Digitorum crepitacula. Dia
una castaeta. Digitis concrepuit.
Castigar. Punio, is. Plecto, is. Supplicio , nut gravi poena aliquem afficere.
Supplicium de i 1 lo sumere , in iilum animadvertere. Poenas ab Hlo poseere , petere , exigere , sumere , repetere. Casti
garle por justicia. Jure , & legibus poe
nas ab illo exigere. Jure aliquem ulcisci,
peenas jure debitas ab illo repetere. Con
pena de muerte. Ultimo supplicio affice
re , morte aliquem muletare , capite pu
nire , plectere.
Castigarle en la bolsa. Muletare ali
quem pecunia. Mulctam illi irrogare. El
serd birn castigado. Audacia.' suae poenam
sustinebit. Psenas improbitatis suae dabit,
feret , solvet , luet , suscipiet, pendet,
rependet. Mandaronle castigar. Jussus
est duci.
Castellan , Alcayde del castillo. Ar
eis praefectus , praepositus.
Castigo. Supplicium, ii. Poena, se. Animadversio. No se ir sin castigo. Non
impune abibit. Haud impune feret. Non
impunitate gloriabitur. Non abibit im
puni tus. Algan castigo de Dios te espe
ra. Aliquod tibi fatum impendet. Grave
Ubi Deo supplicium imminet.
Castigador. Punitor , animadversor,
is.
Castillo. Castellaoi , i. Arx eis.
Laster, animal. Fiber, bri.
Castrar. Castro , as. Virilia exsecare,
amputare. Las colmenas. Alvearia cas
trare. Mcllis vindemiam facere.
Castrn. Caper, pri.
Casulla. Planeta , ae.
Catalogo. Catalogus , i. Vide Lista.
Catar ias colmenas. Mella delibare.
De favis aliquid detrahere , gustare.
tando menos te cates vendr. Ex insperato aderit. Improvisus in te irruet,&
aliud agentem oceupabit. Cata que viese.
Ecce venit. Eccum.
Cata de algo liquido. Prsegustatio.
Hacer la cata. Quanta res it explorare,
tentare. Rei capacitatem dimetiri , numerum peroeesere. Catavino. Ureeplus

CA
pice illitus , ad vinum hauriendum.
Catabatallas. Pugnax , eis. Cat ariberas. Voluptarius adolescens.
Catadura mala. Oris deformitas, foeda
hominis facies, distortus vultus.
Cataraa , ave nocturna. Cataracta.
Cataratas de los ojos. Suffusio , nis.
Nubecula in oculis. Cataratero. Ocularius medicus, Ophthalmicus , i.
Catarro. Rheuma , lis. Catharrus , i.
Destillatio , vel distillatio , defluxio. Es
tar acatarrado. Destillatione laborare.
Catecismo. Catechesis, is. Instructio in
mysteriis fidei. Christiana institutio.
Catecumeno. Catechumeuus , i.
Catequizar. Baptismi cahdidatum fi
dei mysteriis instruere , imbuere , fidei
Christianae dementis initiare, instituere.
El que catequiza. Catechista , ae.
Catedra. Cathedra , ae. Publici profesoris sedes. Llev la catedra. In petitione cathedrae caeteris prielatus. Pluribus
sufragiis magisterii honorem, docendi pu
blic munus adeptus, consecutus est.
Cathedratico. Publicus juris , vl phi
losophise , aut theologiae professor, Doc
tor , Magister. De prima. Professor primarius. De visperas. Vespertinae cathe
drae Doctor , moderator.
Catedral Iglesia. Cathedralis Ecclesia. Episcopalis , aut Pontifiera sedes.
Caterva. Multitudo , inis. Caterva, *s
Catolico. Romanae fidei cultor. Orthodoxus , cathollcus , i. No estoy muy cato
lico. Non usquequaque valeo.
Catorce. Quatuordecim. Naci el aie
de catorce. Decimo quarto hujus stecuii
anno natus est. Catorce veces. Ouater St
decies.
Catorzal , madero. Asser, eris.
Cavar sacando tierra. Effodio, is. avar en piedra , madera. Excavo , as.
Cavar vias , y arboles. Pas tino , as.
Cavarlas segunda vez. Repastino , as.
Cavador de vias. Pastinator , oris.
De tierra , minas. Fossor , oris.
Cava. Fossa, ae. De vias. Pastinatio.
Caucion. Cautio , nis.
Caverna. Caverna , se. Antrum , i.
Caudal , dinero. Pecunia , ae. Summa.
ae. Caudal , entendimiento. Intellige ntia
se. Solertia , se. Hombre de gran cau dal
Vide Entendido, y rico. Contidete , y mirm

CA
ra quJn corto es ta caudal. Tecum habita;
noris qum sit tibi curta supellex. No ha
gais caudal de eso. Haec neglige , nec
magni ducenda putes.
Caudaloso rio. Flumen magnum , profbndum. Caudalosa fuente. Fons largus,
copiosas.
Caudillo. Dux , cis. Ductsr , oris.
Caviloso. Cavillator , malidosns.
Causa. Causa , k. Ratio , nis. Cansa
eficiente. Res efficiens. Auctor , artifex.
Causa forma!. Forma , qiu-e dat esse rei.
Causa material. Materia, ex qua aliquid
fit. Final. Finis propositus , & intentus.
SI fuego , y el ayre son causas activas,
la tierra , y agua pasivas. Ignis , & ar
movendi vim habent , & efficiendi ; ier
ra , & aqua recipiendi. Cic.
Por su cansa has venids. Ipsius causa,
illius ergo , propter illum venisii. Por
esa causa. Propte* eam causam , propterea. No sin causa lo digo. Non temere
hoc dico , non sine causa. Sin causa tie
nes en mi sospecha. Injuria tibi uspectus
sum. Nulio meo merito de me suspicaris.
Temere me in suspitionem vocas, immetito tibi in suspitionem veni. Persuada
me que lo hartas con causa. Credo te id
fecisse cum causa.
Dios es causa de todos los bienes. Deus
bonorum omnium causa , fons , & origo
st. A Deo bona omnia proficiscuntur. A
Deo fluunt , quxcumque proba , recta, ac
justa babentur.
T fuiste a causa de ta perdicion de
ste. Tu pravis tuis moribus ndolescenrem
corrupistv , perdidisti. Tu vitia illi affricuisti. Scelerum contagia congressu tuo
traxit. Te auctore , te duce ad vitia deflexit , defecit , declinavlt. Tu facem illi
ad flagitia prsetusti. Per te stetit quo
minos iu virtutis via staret, procederet,
proficeret.
Causar. Efficio , is. Causme esto mu
cho gusto , disgusto. Id mihi magnae
voluptati, vel molestiae fuit, magnam mi
hi molestiam , aut voluptatem attulit,
magna me molestia, aut voluptate affecit. Magnam ex eo molestiam, aut volup
tatem coepi, accepi.
Causador. Effector , auctor , causa , ae.
Caustico. Causticum. Medicamentum
ustivum , urendi vim haberrs.

CA

S3

Cautela. Cautio , nis. Solerrin , ce.


Cauteloso. Cautus , callidus , sagax,
cis.
Cautelosamente. Sagacitar , callid.
Cauterio. Carnis adustio , combustio.
El hierro con que se hace. Cauterium,
ii.
Cauterizar. Caraem candenti ferro
adurere.
Cautivar. Capio, Is. In servitutem aliquem redigere , dare, tradere, abducere,
abripere.
-Mucho ha que estoy cautivo. Jam diu
in misera servitute sum. Duram nimium
diu servio servitutem. Durissimo jam dia
servitutis jugo premor. In ergastuli tenebris , & squaloxe jam diu conflcior.
Cautiverio. Servitus , tis. Captivitas,
tis.
Ta salimos del cautiverio. Jam servitu
tis jugmn depulimus, nostris cervicibus
repulimus, rejecimus. Kx diuturna servi
tute charae libertatisluee recreati tandem
sumus.
Cautivo. Captivus , captus.
Cautelarse. Caveo , es. Verer , eris.
Cautamente. Caut , callidc.
Cauto. Cautus , providus , callidus.
Cauce , por do vd el agua. Aquarum
deri vatio. Incile , is.
Caxa. Capsa , x. De anillos. Dactylitotheca. De escribanias. Graphinria theca , calamaria. De cuchillos. Cu I telaria
theca.
De barbero. Xyrotheca. De Cirujano.
Narthesium , mirothechium. Caxa de es
pejo. Lophaeum , i. Caxa de guerra. Vide Atabal.
Caxica. Capsula , te. Capsella , ae.
Coxero. Capsarius , capsarum opifex.
De mercader. Arcarius , ii. Libro de ca
xa. Ratio dati , & accepti.
Caxon. Capsa grandior. Armarium , ii.
Caxoncico de escritorio. Loculus , i.
Caxones de estante. I.ibrorum loculi.
Loculamenta , orum. Foruli , orum.
Cayado. Baculus incurvus. Pedum , i,
Caytndn. Lacertus , piscis autropophagus.
Cayrl. Limbnlus , i.
Caxa de crs.Aucupium , ii. De fie
ra*. Venatio , venatus , us. Dar caza
uno. Persequi , insequi aliquem- FuLa
g'en-

CA

S4

gientem premere, urgere. Porfia mata


caza. Labor improbus omnia vincir.
Constantia coronar opus. Dac mucho
la caza. Venatui plus justo indulget. Venationi deditus , ac devotas est. Feras
miro studio persequitur. In sylvis fer
vitam agit , feris insectandis intentus.
Andar caza de gangas. Scortor , aris.
Uno levanta la caza ,y otro a mata.
Alii sementem faciunt , alii metunt. An
ear caza de aplausos. Plausum captare , oecupare. No hars mas , que espan
tar lo caza. Nihil aliud, quam artificien
dissolveris.
Caza,. lino delgado. Byssus , i.
Cazador. Venator. De aves. Auceps,
aucupis. De cetreric. Accipitrarius.
Cazar fieras. Venor , aris. Venationi
operamdare. Canibus feras persequi. Ca
zar aves. Aueupor , aris. Aves visco d-cipere , cantu ad retia , & laqueo* il 1 icere. Puesto para cazar. Area, x. Armar
le.. Atenta concinnare. Cebarle. Cibum
ffundere.
Cazo. Cacabus , i.
Cazuela. Coculum , i. Testus , us.
Dlxo la sarten la cazuela : Qustate
ali, negra.. Nihil Judseus Judoeo , nihil
Catilina Cethego. Furti me Verres insnulat.
Cascarrias. Sordes pendulae. Quisqui
liae , arum.
i Vide Z.
C

ANTE

E.

Ce (de quien llama.) Iieus.


Cebada. Hordeum , ei. Pan de Ceba
da. Panis hordeaceus.
Cebar para engordar. Cibo , as. Sagi
no , as. Cebar para engaar. Inesco, as-i
Cebo. Esca, ce. Para engordar aves.
Sagina , ae. El deleyte es el cebo del pe
cado. Esca malorum voluptas , quod ea
non mins homir.es , quam hamo pisces
capiantur.
Cebon. Vitulus , aut porcus saginatus.
Cebolla. Cepe Indeclinable. Cepa, te.
Cebolla albarrana. Scilla , ae.
Cebollino. Cepina , ae.
Cecear; C. pro S. efferre.
Cecial , pescado. Assellus arefeetus.
Cecina. Caro salita, tale condita.

CE
Cedazo. Incerniculum , subsernieulum,
i. Pollinarium, ii. Cribrum setaceum.
Ver las cosas por tela de cedazo. Quasi
per transennam , aut caliginem res aspicere.
Ceder- de su derecho. De jure suo ce
dere. Parece que es razon ceder en algo,
y no llevarlo iodo por rigor de justicia.
Remittendum aliquid videtur,ne omnia
contendamus. Cic.
Cedizo huevo. Ovum Zephyrium. Plfn.
Cedro. Cedrus , i.
Cedala. Schedula , te. Poner cedalas
en lugares publicos. Protrepticos libellos
public legendos proponere. In locis celeberrimis edicta figere.
Cedulones. Vide Pasquine*.
Cegar , perder la vista. Oculorum
lumine orbari , privari. Caecutire. Visum
aut oculos amittere. Caeear i , excaecari.
Cegar otro. Caeco , as. Excaeco, Obcoeco. Ciecum aliquem facere, reddere , efficere , ocnlis privare. 1 ieguele San An
ton. Faxit Deus , ut conatus tuus incassum abeat, viresque in ventum effundas.
Cegarse para no ver lo que es muy
claro. Caligare in meridie. Ciegale la pa
sion. Caeca cupiditate fertur , rapitur,
abripitur. Caeco impetu in scelus incurrit.
Rationis lamine destitu tur.
Cegarse un aquedacto , cao. Limo
tubum , aut aquaednetum obstrui, cursum
aqu-e retardan , impediri , detineri.
CegotCu. Lusciosus. Miops ,-pisCeguedad , 6 ceguera. Caecitas , tis.
Ceja. Snpercilium , i. Arquear las ce
jas. Vide. Arquear. Espacio entre ceja,
y ceja. Intercilium , ii. Glabella, ae. El
de grandes cejas. Silo , nis. CejijuntoConjunctis , & cohserentibus superciliisCejar los caballos. Retrogredi , retro
cedere , cessim ire. Hacerlos cejar. Habenis jugales equos retrorsum agere, adigere , retrorrahere , retrudere.
Celada r capacete. Galea , ae. Cela
da , emboscada. Insidiosa manus. Htf"
mines in insidiis positi , collocati.
Celar , y celador. Vide Z.
Celda. Celia , x. Cellula , camera , ae
Celebrar. Celebro , as. Concelebro, ?
El dia de fiesta. Diem festum ageres agi
tare. Diem Divo Joanni sacrum, Deip.ar*
dicatum colere , lionorare. De celebritaten>

CE
temcultu, & veneratione prosequi.
Celebrador. Lauda tor , buccinator.
Clebre cosa. Celebris, solemnis , e. Celeberrimus. Hizose clebre por aquel de
lito. Commendationem, & nomen ex scelere duxit. Ex flagitio nomen ejus inclarult. Querer hacerse clebre con una ha
zaeria. Laureolam in mustaceo quterere.
Celebridad. Celebritas, solemnitas, ris.
Celebro. Cerebrunr, i. Caer de ceL'bro.
Retro ruere , occipitio cadere.
Celemin. Chtenix , cis. Semodius , ii.
Celestial. Coelestis , e. Ethereus , a,
um.
Celibato. Cxlibatus , us.
Celidonia , yerna. Celidonia, se.
Celogia , celosi;r. Cancelli , orumj
Transenna , ve. Clatri,orum. Ventana,
con celosla. Clathrata fenestra.
t elo , celoso. Vide 7i.
Cementerio. Vide Cimenterio.
Cena. Coena , ae. Cenar. Coeno , as. Ce
nar fuera, ya con unos, ya con otros. Foris coenirare , coeniculas facere , coenas
obire. En cenando se fue pasear. Coanatus deambularum abiit.
Cenador. Coenaculurh, i. Coenatio, nis.
Cenagal. Volutabrum , i.
Cenagoso. Ccenosus , lutulentus.
Cenceo pan. Panis azymus , syncerus.
Cenceo hombre. Corpore gracilis.
Cencerro. Crotalum , i. Tintinnabulum
Ii. cencerros tapados. Clam , occult.
Silentibus tubis , & tympanis* Quien' va
cas ha perdido , cencerro* se le antojan.
Qui amant , ipsi sibi somnia fingunr.
Cendal. Nebula serica , aut byssina.
Cendales del tintero. Tomenta atramentaria.
Cendra de plateros. Cinis argentarius.
Cenefa. Ora vestis lemniscata. Peristromatis , aut cortinae fimbria.
Ceniza. Cinis , eris. Ponerle d uno la
ceniza en la frente. Aliquid alicui objicere , quo animos demittat , nec se insolentis efferat.
(.'entcieuto. Cinereus , cineraceus.
Cenogiles. Crururo astrigmenta.
Censo. Census , us. Perpetuo. Qui
redimi nequit , cujus caput extingu non
potest.
Censo al quitar* Qui redimi potest,

CE

S5

& extingul. Fundar censo. Censurh constltuere. Pecuniam in censum conferre ,


collocare.
Censor. Censor, otis.
Censura. Censura , judicium , sententia. Tengo por muy acertada su censura.
Tuum mihi judicium pro lapide lydio est.
Censuras Eclesiasticas. Censurae , seu
pae nx , quibus Ecclesia contumaces nr
cit , ut resipiscant.
Censurar algo. De aliqua re censere,
judicium facere , sententiam proferre.
Para qu censuras lo que no entiendes^
Quid de ea re censes , quae captum tuum
superat? No hay que censurar en este li
bro. Nihil est in hoc libro , quod miniata:
cerula , aut obelisco notari debeat.
Centauro. Centaurus , i.
Centella. Scintilla , se. Las de yerro.
Stricturae , arum. Centellear. Scintillo,
a..
Centeno. Secale , is. Typha , ae. Pan
de centeno. Panis secalitius.
Centinelas. Vigiles , excubiae, vigilia?,
arum. Estar en centinela. In speculis
esse. Vigilias, vel excubias agere. Erant
in statione pro castris collocati. Vide
Velar.
C entones de varias cosas. Miscellanea,
orum . Ferrago , ins. Sipuedes encajar al
go de tus centones , te parecen perlas.
Ex tua farragine si quid potes assuere,
gemmam censes, & quasi in pretextae
purpura clvum.
Centro. Centrum, i. Est en su cen
tro. Loco , aut munere gaudet opiat
simo.
Centuria , numero de ciento. Centuria,
pe. Dividir en centurias. Centurio , as.
In centurias referre. Centuriatim distribuere. Centurion, Capitan de cien soida*
dos. Centurio, nis.
Cs'ir. Cingo is. Ceios en lo que decir.
Verba ad compendium confer. Rem pau.
cis perstr'mge. Piaestitue sermoni metam-.
Compendium dicendi fac.
Ceidor. Cingulum , i. Zona , ae*.
Ceo. Supercilium , ii. Torvitas , tls.
Ceudo. Aspectu torvus ,vultu tetrico^
censorio supercilio.
Cepa. Vitis , is. Vitis , stirps.
Cepo. Cippusligneus. Estar en el cepo.
In cippo ieneri , custodia. Cepos queden
Sta-

ss

CE

State viri. In sai quisque statione ma


near. Es un cepo. Stipes est, ac truncus ad
bonarum artium studia.
Cepillo. Runcina, x. Levigatorium, ii.
Cera. Cera, se. Cerilla. Cerula, ae. Ce
rea candela exigua. Cera para sellar. Sigillarh cera. Cera de los oidos. Aurium
sordss. Cerumen. Pueden hacer di l ce
ra , y pavilo. Facilis , & tractabilis ad
arbitrium regentis.
Cerero, Pictor cerarius.
Cereria. Taberna ceraria.
Cerca de {tiempo, numero.) Circiter,
fere , prope. Dur aquella batalla cerca
de una hora. Tenuit ea pugna horae circi
ter spatium. Cerca de as diez. Hora fe
re decima.
Cerca de {lugar, persona.) Ad, prope , juxta , circa. Mas cerca de la Ciu
dad. Propius urbem.
May cerca de Italia. Proximfc Itaam.
Cerca ests de llevar algo , que no se te
cayga. Haud procul tibi est os ab infor
tunio.
%erca estuvieron de llegar las ma
nos. Haud san multum ablul t res pug
na. Prope est factura , ut pugnis rem
gererent. Minimum abfuit , quin manum
consererent. /Egr se tenuerunt ,ue praelium committerent , ne ad manus venilent.
Cerceno. Propinquus , affinis , vicinus,
proximos , finitimus, confinis.
Cercania. Propinquitas , vicinitas, tis.
Cerca, muralla. Murus, i. Moenia, un,
Cerca de piedra tosca sin cal. Maceria,
ie. Maceries , ei. Cerca de tierra. epes,
is , vel seps , pis , septum , sepimentum.
Cercar de tapia , piedra. Sepio , is.
Vallo, as. Cercar con muros. Urbem moenibus cingere , circumdare , muro muni
re. Ciudad asi cercada. Urbs moenibus
cincta , muro septa , munita.
Cercar , sitiar la Ciudad. Urbem
obsidere , obsessam tenere , obsidione
cingere, premere , circumdare. Corona
urbem claudere, sepire militum copiis.
Cercar d uno. Hominem circumdare,
circumstare, circumsistere. Cercado ests
for todas partes, Teneris undique.
Cercado. Seps , is. Ager septus.
Cerco de enemigos. Obsldio , nis. Obsidium, ii. Obsessio, nis. Levantar el cerco.

CE
Solvere obsldionem. Ab obsidione recedere , discedere , obsidione absistere.
Librar del cerco. Urbem obsidione leva
re , ab obsidione eripere , liberare , exlmere.
Cerquillo, circulo. Circus, circulus, i.
Cercenar. Circumcido, is. Amputo, as.
Aliquid de aliqua re detrahere, decerpere. A cercen le cort las orejas. Aurl
culas stirpe praecidit, ab imo resecuit.
Cercenadura. Circumcisura , x. Cerce
naduras. Circumcisa. Amputatae reliquiae.
t erecta , ave. Fulica, se. Fulix , cis.
Cerda. Seta, ae. Cerdoso. Setosus, setis
ob-itus , setiger , horridus , hirsutus.
Ceremonia. Ritus , us. Ceremonia , se.
Dexar los ceremonias profanas. Profa
nos ritus exuere , abdicare , rejicere.
Ceremoniatico. Nimis officiosus. In offi*
ciis morosus , nimius , prolixus.
Ceremonial. Ritualis liber.
Cereza. Cerasum , i. Silvestre. Cornum , i.
Cerezo. Cerasus , i. Cerezo silvestre.
Cornus , i. Cerezal. Locas cerasis consitus. Cosa de cerezo silvestre. Corneus,
a, um.
Ceribones. Cessio bonorum ignominio
sa , qua decoctores olim mulctabantur.
Hacer ceribones. Cedere bonis , turpiter
in choenice sedendo , culpamque profitendo.
Cermeo , fruta. Armeniacum , i.
Cernada Lixivius cinis.
Cernelas. Crines , ium. Jubae , arum.
Cerner. Farinario cribro succernere.
Farinam subcernioulis purgare, excutere.
Cernicalo. Tinnuculus, i. Cenchris, idis.
Cero. Circulus in numerorum notis.
Cerote. Ceratum , vel cerotum , l.
Cerrajas , yerva. Sonchus, i. Es agua
de cerrajas todo ese. Levia hsec sunt , 8c
frivola.
Cerraja , cerradura. Sera , ae.
Cerrajero. Clavicularais faber.
Cerrar. Claudio , is. Las puertas. Fores , aut portas obdere , occludere , oppilare. Pessulum ostio obdere. Repagulis
valvas munire, firmare. Cerrar con llaveSera claudere. Sero , as. Obsero as. Con
sobre llave. Superiori clave ,aut gemina
clave fores occludere. Cerrar de golpe.
impetu januam occludere. Cerr la puer
ta

CE
ta la costumbre de hablar con libertad.
Consuetudinem liber dicendi exclusit.
Cerrte de campaa. Pertinaciter negavit. Precibus aditum praeclusit.^no no ha
cerra-do la mollera. Nondum ad animi
maturitatem pervenit. Nondum judicio
praeditus est.
Cerrar el paso al enemigo. Aditsm
hosti prsecludere , obstruere. Aditu hos
tem probibere. Hostem intercludere. Cer
rar con el. Impetum in hostem facere.
Cum hoste manus conser.-re, signa conferre , armis acie decernere. Aun no ha
cerrado a herida. Nondum est obducta
cicatrix. Nondum vulnus cicatricem duxit , nondum aurem obduxit.
Cerrar la mano. Manum comprimere,
in pugnum contrahere. Las cartas. Epis
tolas complicare , obsignare. Cerrarse
las velaciones. Nuptiarum solemnia interdici, prohiberi.
C.'rril potro. Indomitus pullus equi.
Cerrion. Stiria , ae.
Cerro, collado. CoIIis, is. De lino.
Liuicirrus. Esto est todavia en cerro.
Rude est boc etiam mme, & indigestum.
Cerro de la espalda. Spatium inter
scapulas. Inter scapilium. Traerle uno
la mano sobre el cerro. Blandissim aliquem tractare , appellare. Comprar el
caballo en cerro. Equum sine stragulis
mercari.
Cerrojo. Vectis , repagaium. Echar el
cerrojo. Vecte fores munire , firmare.
Certamen poetico. Certamen potarum.
Certidumbre. Certitudo , persuasio.
Certidumbre tengo de eso. Compertum
hoc mihi est, exporatum habeo. Pro cer.
to id affirmare possum. Con qu certi
dumbre lo sabes ? Unde tibi certum est?
Quis tibi fidem fecit?
Certificar. Pro certo aliquid asserere,
affirmare. En quanto d lo dems , certi
ficote que no tiene culpa. Cseterum mihi
crede , culpa vacat. Caeteroqui , sic habeas velim , culpa prorsus abest.
Cervatana. Pistnla sambucina -, qua
pueri glandes stupeas explodunt.
Cervatillo. Cervi pullus. Hinnulus , i.
Cerveza. Cervisia, ae. Zithum , i.
Cerviz. Cervix , cis. Hombre de dura
cerviz. Contumax , refractarius , durte
cervicis homo , pervicacis sententioe. Bw

CE

87

xar de cerviz. Cervicem subjicere , }1igum accipere , submittere fasces.


Cerviguillo. Cervicula, te. El cerviguillo que tiene ! Quam erecto eolio incidir!
Ut cervix lii riget ! Abaxarle el cerviguillo. Animos , ac spiritus illtus depri
mete.
Cesar. Cesso , as. Desino , is. Cesa de
quexarte. Desine in questus effundi. Abstine querelarum. Ta ces a peste. De lo
co pestilentia abiit. Jam peiiia desiit,
cessavit , sfrluxit, evanuit. Sin cesar. Indesinenter , sine intermissione.
Cesacion. Cessatio , vacatio , nis.
Cesacion divinis. Censura, qua sacra
omnia iuierdicuntur.
Cesped. Cespes , itis.
Cesion de calentura. Accessio febris.
Cetta. Cista , x. Corbula , ae. El que
la lleva. Cistifer , eri Castilla. Cistella, ae.
Cesto. Corbis , is. No dixera mas un
cesto. Nihil dici potuit obtusius. Quien
hace un cesto har ciento. Taurum tollet,
qui vituhim sustulerit.
Cestones de arena contr'a la artilleria*
Lorieue viminex. Corbium objectus.
Cetre. Lustricum aspergillum. Cetre
ria. Ars tractandi accipitres.
-Cetrino color. Citrinus , subfuscus.
Cetro. Sceptrum, i.
Cevica de la rueda del carro. Cantus,
i. Ferrea curvatura rotae.
Ceuti , limoncico. Limo pumilus. Moneda. Chaicus , i. Ereolus apud Afros
minina valoris.
C ANTE H.
Chacota. Jocatio cachinantium. Hecer^
decir algo en chacota. Ludicrum quid
moliri , jocos cavillari.
i
Chafallo. Segmentum assutum.
Chalupa. Scapha , te. Cymba , x.
Chamelote. Undulatum sericum.
.
Chamorro. Vide Moche. Chamorrillo
trigo. Frumenti spicae mutilae.
Chamuscar. Leviter amburere.
Chamuscado. Leviter ambustus , se
miustulatus. Chamusquina. Panni ustio
levis. Huele chamusquina. Semiusti
panni odor vagatur.
Chanza. Jocus,i. Chanzoneta. Joculuc.
Siempre esteis de chanza. Nunquam
tara

CH

tem male tibi est , ut non aliquid facere,


& commod dicas. Bien parece una chan
za dicha tiempo. Dulce est desipere in
loco. Reprehender con chanza. Aliquid
in aliquo cavillari.
Chancear. Jocor , aris. Nugari , nugas
agere , joco aliquid dicere. Jocis in alios
ludere , cavillari cum aliquo.
Chancero. Jocosus , nugator , nugax ,
eis. Facetus , cavillaror.
Chanciller , Canciller. Cancellarius.
iChan:illeria. Forum Regium. Forensis Basilica.
Chanfayna. Tomacinae ex pulmone.
Chanflon. Nummus adulterinus.
Chantre. Mesochorus , i. Primus can
tor.
Chapa de metal. Lamella , ae. Echar
una chapa. Lamellam afiigere.
Chaparro. Fructex spinosus. .
Chapeo. Vide Sombrero.
Chapetn. Rudis artifes.
Chapin. Muliebris cothurnus. Soccus
multo suberis cortice sublevatus. Dardte
de chapinazos. Cothurno tibi caput obtundet.
Chapitel. Vide Capitel.
.Chapodar. Amputo , as. Vide. Padar.
Chapucero. Clavorum faber.
Charco. Lacuna , oe. Stagnans aqua.
Cosa con muchos charcos. Lacunosus,
a , um.
Charlatan. Dicax , loquax , garrulus,
blatero , circulator. Citoria loquacior.
Charro. Sordidae conditionis homuncio.
Chasco. Ludificatio, nis. Frustratio cupiditatis. Dar uno chasco. Frustrata aliquem habere , ludificare hommem , vel
Judificari.
, .Chasquear la honda , latigo. Strideo , es.
Chasquido. Fundae, aut scuticae stridor.
Chata cosa. Depressus , a , um. Chato
de narices. Simus , a, um. Depressis nacibus.
Chavacano. Vulgaris , vilis , trivialis.
Chaza. Nota, ae. Signum retentae pilae.
Chazar. Locum jacentis pilot signo no
tare , aut nota signare.
Lherrion , chirrion. Sarracum, i. Vehiculum trusatile.
Chia del luto, que arrastra. Syrma , tis.
Chicha. Caro assa, vel frixa.

CH
Chicharra. Vide Cigarra.
Chicharron. Cremium , ii. Sebum Fi
xum.
Chichon. Contusio , tumor ex contusione.
Chico. Vide Pequeo. Chico pleyto.
Leve dissidium. Nihil moror. Chiquito.
Parvulus, i. Pusio, nis.
Chicoleos. Nugse , arum.
Chicoria. Chichorea , vel cicoria , ae.
Cichoreum, ei. Intubus,vel intibus, i.
Chiflar. Sibilo , as. Fistulam inflare.
Chiflo. Fistula , ae. Vide Flauta.
Chillar. Strideo, es. Chillido. Stridor,
is.
Chimenea. Caminus , i. Fumarium , ii.
China. Scrupus , i. Scrupulus , i.
Chinche. Cimex , icis.
Chinela. Crepida , ae.
Chirimia. Praecentoria tuba.
Lhirivia. Siser , eris.
Chirlo. Vulnus faciem fsedans. Darle.
Novacula faciem alicujus deformare.
Chirriar. Strideo , es , vel garrio , is.
Chirichote. Clericus indoctus externus.
Chirrion. Vide Cherrion.
Chisgaravis. Homuncio inquies , ardelio.
Chisme. Rumuscnlus, i.yindar en chit
ines. Ir , y venir con chismes. Rumores
ultro , citroque deferre. Rumusculos
spaigere.
Chismero , chismoso. Susurro , nis.
Chispa. Scintilla, ae. 'Echa chispas de
enojo. Ardet, excandescit iracundia.
Chistar. Hisco , is. Mutio , is. No s*
atreven chistar en su presencia. Hiscere non audent in conpectu ejus.
Chiste. Fabella jocosa.
Chiton. Sile , tace. Nihil de Caesare.
Chivo. Haedus , i.
Chocar dure con duro. lnter se collidere. Con el enemigo. Cum hoste connigere.
Chocarrear. Scurram agere. Scurriliter jpcari, nugari. Chocarrero. Scurra, ae.
Nugaz , eis. Scurrilis cavllator. Chocar
reria. Dicacitas , scurrilitas , tis.
Chocho viejo. Senex delirus. Chochear^
estar chocho. Senio delirare.
Chocolate. Potio Guaxacana.
Cholla. Vide Cabeza. Es hombre de
cholla. Vir est magno judictoprseditus.
Cha-

CH
Chopo. A loas , i.
Choque. C'ollisio , collisus , ns. Con el
enemigo. Conflictus , us. Pugna , x.
Chorizo. Tomaculum , i. Farcimen,
inis.
Chorrillo. Consueta via ad ludendum.
Chorro. Scatebra emicans. Torrens?
scaturigo. Salientis aqux impetus. Chor
ro de voz. Vox plena , & sonora. Salen
chorros de agua. Erumpunt aqux flueota.
Sudor fluit undique rivis. Chorrear. Torreatis instar fluere. Chorreando sangre.
Sanguine perfluens.
Choto. Lactens lioedus.
Choza. Tugurlum , ii. Casa. ae.
.Chozno. Abnepos , tis.
Christo. Chrlstus, humani generis vindex.
Christianos. Christi fileles. Christico*
lse, Christiani. Christianx- Religionis cui
tles.
Christianamente. Pi , religios. Goterna muy chrlstianamente. Ex sanctissimi viri disciplina rempublicam gessit.
Cristiandad , virtud. Pietas, sanctitas , religio. En toda la Christiandad.
In Christiana republica universa, in toto
orbe Cbristiano. In Christianorum Regnis,
aut Provinciis. Mand hacer rogativas ,
y procesiones en toda la Christiandad.
mnibus Christi fidelibus supplicationes,
fe preces indixit. Mostr mucha chris
tiandad en todo. Magnum pietatis sen
sual , Se religionis eultum in omnibus ex
hibsa t.
Christianar al nifio. .Vide Bautizar.
Chucheria. Res frivola. Vide Bugeria.
Chueca. Harpastum, i. Jugar la chue
ca*. Harpasto ludere.
Chufa , hierva. Cipirus , i. Gladio
los , i.
Chufleta. Joculus , i. Vide Chanza.
Chulo. Mediastinus , i.
Chupar. Sugo , Ls. Chuple quanto te
nia. Pecuniam ejus exhausit. Chupan as
plantas el humor de la tierra. Plantae ex
terra suecum trahunt , quo aluntur.
Churre. Vide Pringue.
Chusma. Grex nauticus. Turba vili.
Meterse entre la chusma. Agere se in
turbam. Turbae se immiscere.
Chuzo. Cateia , ae. Spiculum , i.
Chuzn. Ngator lepidus , derisor*

CI

89

Chuzoneria. Ridiculum, i. Scurrilis jocus.


Chuzonear. Scurriliter jocari.
C ANTE I.
Ciar. Vide Cejar. Ciar los Remeros.
Remis navem impeliere.
Ciatica. Ischias , dis. Ischiacus dolor.
Coxendicus morbus. El que tiene ciatica.
Ischiacus , i. Qui coxis laborar.
Cibera. Faex ex acimis exhausta.
Cicatriz, seal de logas. Cieatrix,
icis.
Cicuta, yerva venenosa. Cicuta^, ae.
Cidra , arto!. Citrus , i. Malus medi
ca. La madera. Citrum, i. La fruta. Walum medicum , vel citicum.
. Ciego. Ccecus, i. Captus oculis. Cass-us
luminibus, oculis orbatus. Qun cigo es
ts , que no ves ese. Caiigas in sole , caecutis in meridie. Verdio un ciego. Vel cae
co perspieuum.ifja/n; los ciegos el tuerto
es Rey. inter coreos regnat myops. in
ter indoctos probatus semidoctus. A cie
gas vamos en este negocio. Temer r*m
aggredimur, insHspicat , 8t inconsult
rem gerimus. Un ciego guia otro. Coecus
coecum ducit. Soaba el ciego que vela.
Inani spe deluderis. An qui ama.it, sibi
omnia fingunt?
Cielo. Ccelum , i. Coe, orum. Fuese
al Cielo dgozar de Dios. In coelum abiir.
Ad superos evolavit. Ad coelesum patriam , sedesque beatas emigravit. Confectis mortalis vitre stipendiis , ad eter
na gandia , mercedemque laborum am. plissimam vocatus est. Ad lucem & quietem semphernam ex corporis ergastul.o
solutus excessit. Ni por el Cielo, ni por
la tierra: Nec spe, nec metu. Tomaba el
Cielo con las manos. Deum, hominumque
fidem implorabat. Escupes al Cielo , y
cete en los ojos. Cum Diis giganirm moro
pugnas. Coelum ipsum petis stukitia. Co
mo dar una puada en el Cielo. Prius lo-.
custa bovempariet. Vio el Cielo abierto.
Sustulitia coelum manus i tanta fuit opportunitas. Cic.
Cielo de cama. Cadurcum, i.
Ciencia. Scientia , te. Que las compreher.de todas. Qaae omnes coatinet. Gr;ec-. Encyclopaedia , se. Oye ciencia. Superiori disciplinse dat operam. Manum
M
le

CI

ferulae subduxit. Ex grammaticis excessit.


Cieno. Csenum , i. Limus , i.
Ciento. Centum. Cien veces. Centies.
Cien mil veces. Centies millies. Cien do
blado. Centuplum. Cientopies , gusano.
Centipeda, ae. Scolopendra , te. De cien
manos. Centimanus, i. Consejo de ciento.
Ceiuumvirale judicium. Los cien Jueces.
Centumviri , orum. Capitan c'fi cien sol
dados. Centurio , nis. Ordenarlos de
ciento en ciento. Centuriare milites , in
centurias allegare , referre. El ao de
ciento. Annus centesimus. Pagar de cien.
to uno. Centesimam pendere. De ciento
dos. Quinquagesimam solvere. De ciento
quatro. Vigesimam quintam.
Cierta cosa. Certus , a , um. Compertus , minime dubius. N7 sabemos cosa
cierta. Nihil certi habemus. Dexamos lo
cierto por lo dudoso. Certa amittimus,
dum incerta petimus. Ciertos son los to
ros. Mppa missa est. Manifestum est
signum , certissimum indicium. Cierta
persona me lo dixo. Quidam mihi dixit.
Cierto Caballero. Quidam vir nobilis.
Cierta cosa me detiene. Quiddam me mo
ra tur, retinet, continet, moram mihi facit. De mi puedes estar cierto, que ningu
na cosa deseo mas. De me sic velim exis
times , nihil magis in votis habere.
CIERTO , ciertamente , por cierto.
Profecia , sane , cen, quidem, equidem,
hercle , enimver , utique , mehercle,
'vero. Cierto que esto no se puede sufrir.
Enimverb , hoc fe rendu m non est. Hoc
quidem tolerari non posest. Asi pasa
cierto. Ita mehercle gesta res est. Pues
que reprchendolo4 no por cierto. Repre
hendo igiiur? minime vero. Cic. Con ios
pronombres, Ego , tu, ille , iste , &c. Se
usa nae elegantemente. Cierto que estn
muy engaados , si esperan pasar sin
castigo. Nae i 1 l i vehementer errant , si
sperant impunitatem. Por cierto que yo
tengo poca suerte. Nie ego infelix homo
sum.
A VECES Por cierto es lo mismo que
Norabuena , y en latin sane, ea por
cierto como t lo quieres. Sit san, ut vis.
Por cierto vayase, que nadie se lo quita.
Abent san, nemo ilium tenet. VECES
Por cierto, si por cierto. Por cierto si,
es ironia, y en latin ver , scilicet. Gran

CI
cos a habeis hecho por cierto. Egregiam
vero laudem , & spolia ampia refertis.
Mucha merced me hace por cierto en dar
me mejor lugar que d su criado. Multum
vero mihi praestat, si me famulo suo prxponit. Por cierto si , mucho se le da al
Pueblo de eso. Id scilicet curat populus.
Ciervo. Cervus , i. Cierva. Cerva , ae.
Cierzo. Boreas , ae. Circius , i. Aquiio,
nis. Cercera. Apothecae fenestella.
Cifra. Nota , ae. Escribir algo en ci
fra. Notis aliquid scribere. Escribe en la
cifra con que nos entendemos. Notam
eam appone , quae mihi tecum convenit.
Cifrar algo. Occult , & obscure ali
quid significare, notis inrolvere, perstringere. En muchas de sus antiguas maravi
llas cifr Dios la significacion del mis
terio de la Eucharistia. Multis olim signis Deus Eucharistiae mysterium significandum curavk i multis olim miraculis
significationem ejus , & fidem adstruxit,
multis, & admirandis symbolis expressit.
Cigarra , Chicharra. Cicada , se.
Cigoino. Ciconiae pullus.
Cigoal para sacar agua del pou.
Ciconia , oe. Telo , nis. Tolleno , nis.
Cigiiea. Ciconia , se.
Cilicio. Cilicium , ii. Vide Silicio.
Cilla de trigo de diezmo. Celia decumatum.
Cillerero. Dispensator. Promuscondus.
Cima de plata. Cyma , ae , vel cymatis. Delicathr , teneriorque cauliculus.
Cimarrn. Monticola , z. Montivagus , i.
Cimbria. Ligneus arcus ad excipiendum fornicem. timbrar la vara. Flexibllem virgam agitare. Cimbrarle las cos
tillas. Flexibili virga alicujus terga esedere.
Cimborio. Tholus , i. Testudo , inis.
Cimenterio. Coementerium , ii.
Cimera del almete. Conus galeae.
Cimiento. Fundamentum, i. Echar bue
nos cimientos. Alta, preclara fundamenta
jacere , ponere , locare. Cimitarra. Har
pe , es. Placatus ensis.
Cincha. Cingula , ae.
Cinchar. Cingo , is. Cingula astringere , obstringere, substringere. Salir rom
piendo cinchas. Summa vi ex anfractu
ceenose se expedire. umma contentione

CI
h salebrls evdete , erumpere.
Cincho. Ciactus , us.
Cinco. Quinque. Cinco Vrces.Quinqmes.
Cinco mil. Quinque milia. Cosa de cin
co meses. Quinquemestris , e. De cinco
aos. Quinquennis , e. Tiempo de cinco
aos. Quinquennium , quimatus , us. I.ustrum , olympias, dis. Dar cinco de corto.
Per defectum pescare. In cursu deficere.
Ad metam non pervenire. De largo. Metam transgredi. Per excessum peccare.
Cinqenta. Quinquaginta. Cinqsnt
peces. Quinquagies.
Cinguls , cinto. Cingulum , cinctus,
us.
Cinta para ceirse. Zona , ae. Con la
espada en la cinta. Gladio succintus.
Cinta de muger muy - labrada. Cestas,
i. Estar en cinta. Gravidam esse. Ven
trera ferre. Uternm fueto intumescere.
Cintas de seda. Sericae fasciolie. Para
atacarse. Astrictorix ligulae.
Cintillo del sombrero. Galeri spira.
Cintura. Qua homo ad renes cingitur.
Ciprs. Cupressus , i. Cyparissus , i.
Circuito. Circuicus , us. Ambitus. Tiem la Isla de circuito dacientas millas. Patet insula in ambitu ducenta passuum
millia.
Circulo. Circulus , Orbis , is. Circular.
Rotundus , circularis , orbiculatus.
Circuncidar. Circumcido. Circuncida
do. Circumcisus , recutitus , appella , x.
Circunferencia. Extremitas circuli. Circumferencia , ae.
Cieeumloquio. Verborum circuitus. Am
bages , periphrasis. Para que es andar
con circumloquios? Quid opus est istas
agere ambages ? Ut quid haec circuitio?
Circunspecto. Cautus , circumspectus.
Circunspeccion. Circumspectio , nis.
Circumspectus , us.
Circustancia. Circumstantia , se. Cir
cunstancias. Adjuncta , orum.
Circunstantes. Circumstantes , iam.
Echando de alli 4 los circunstantes , le
pregunt si , c. Remotis arbitris , ex eo
quaesivit, an , &c.
Circunvecinos. Finitimi , accolae.
Cirio. Cereus, ei. Funale, is.
Cirial. Lychnuchus, i. Candelabrum, i.
Cirro. Scirrus , i. Scirema , tis. Duria, te.

CI

9V

Ciruela. Prunum , i. Percal. Asinarium. Damacena. Damascenum. De monge. Cereum. Regaado. Ridens. Ciruela
pasa. Prunum passum , rugosum.
Ciruelo , arbol. Prunus , i.
Cirujano. Chirurgus , i.
Cirugia. Ars Chirurgica, Chirurgia, ae.
Ciscarse. Ventrem prx metu solvi.
Cisco. Carbonis reliqulx, q'iisquiliae,
analecta. De chimenea. Vide Hollin.
Cisma. Schisma , tis. Divisia gregis
Christi.
Cismatico. Schismaiicus. Ecclesiae catholicae desertor.
Cisne. Olor, oris. Cygnus , i. Cosa de
cisne. Cygneus , olorinus , a , um.
Cisterna. Cisterna , ae. Vidi Algibe.
Citano. Quidam. Unus aliquis.
Citar , t llamar d- juicio. Cito , as.
Diem acui dicere. Aliquem In jus adducere , in judicium , vel in jus vocare, denuntiare ut in jus eat, & vadat. Citar
autoras. Cito , as. Vide Alegar.
Cita. Testimonitsm , auctoritas , tis.
Citacion. Denuntiatio , conditio , nis.
Citte llamador. Stator , apparitor,
is.
Citara. Cithara , se.
Citarista. Citharaedus , i.
Ciudad , los edificios. Urbs , bis. Loe
vecinos de ella. Ci vitas, tis. Cosa de Ciu
dad. Urbicus , urbanus , civilis.
Ciudadano. Civir, is. Urdis incola.
Civil cosa. Civilis , e. Civicus , a , um.
Cizaa. Lolium, ii. Zizanium, ii. Sem
brar cizaa. Vide Discordia.
Cizaero. Discordiarum sator.
C

ANTE

L.

Clamar. Clamo, as. Vociferor, vel vo


cifero, as. Clamorem edo. Clamito , as.
Clamor. Clamor , oris. Vociferatio,
nis.
Clamoroso. Clamorosus , a , um.
Clandestino. Clandestinus , oceultus.
Clandestinamente. Clam , abscondite.
Clara de huevo. Albumen, inis. Candidum ovi , vel ex ovo. Plin.
Claraboya. Cancellata fenestra.
Clarea. Mulsum , murina, murthina, &
myrrina , ae. Nectar, is.
Clarete vino. Vinum helvolum.
Ma
CU-

52

CL

CL

Clarin. Lituus , i. Tuba , se. Classicum , i.


di ormanifiesto. Clarsn, apertus, pla
nus. Res nota , manifesta. Claro que se
trasluce. Perspkuus , dilucidus , perlueiJus , sive pcllui'idus. ( iaro licor. Purus , defaecatus , illimis , e.
Cosa es esta bien clara. Res est mini
me obscura , perspicua, tuce ipsaclarior.
Ade apena est , &. illustris , ut in dubium uocari non possit. Qitae in medio
sunt posita commemoro, compel ta & ex
plorata, multorum celebrata sermonibus.
Quicreslo mas ciaron Satisne hoc plane?
Satisne disserte? Para que probeis loque
es tan ciarot Soli lucem affers? Lucer
na.'ae adhibes in meridie.
CLARO est. 'a se ve. Seilicet vide
licet. Habiendo perdido la viste , claro
est que nopodia distinguir lo blanco de
lo negro.. Luminibus amissis , alba seili
cet, & atra discernere non. poterat. Cic.
Nada de esto es, claro est. Nihil vider
licet est eorum. Cic.
Pasar toda la noche de claro en claro,
Noctem, quam longa est , insomnem ducexe.
Claramente. Clare , apene , plan ,
perspicuo , dilucido , evidenter.
Claridad de lux, Claritas , tis. De
otra cosa. Perspicuitas, evidentia , se.
Clarificar el licor. Liquorem deisecare,
purgare ,. clarificare , clarum , & purum
reddere.
Clase. Classis , Is. Ordo , nis.
Clavar. Clavo aliquid figere. Clavum
pangere , adigere.
. -
Clavazen. Bulla in clavis valvarum , vel
clavi in vatvls bulla insigais.
Clave de edificio. Testudinis umbilicus.
Tliulus , i. Es la clave de todo. In hoc
cardine tota res vertitur. Haec summa totius rei est. Echar la clave. Coronidem
imponere. Vide Acabar.
Llavel , clavellina. Viola flammea,
flos pu-rpureus , viola rubia.
Clavero. Clavige , era, umi
Clavicordio* Clavicymbalum , i.
Clavia. Ferrea fibula..
Clavias de vihuela. Collabt, vrticuli*.
lignei claviculi. Apretar en algo la cla
vija. Instare vehementis, premere, urgere.

Clavo. Clavus, i. Clavo trabadero. Trabalis clavus. De cabeza redonda. Umbellatus. Un clavo saca d. otro. Clavus cla
vum pellit. Succesore novo pellitur omnis amor. Uno en el clavo , y ciento en la
herradura. Si semel sapit , centies detipit.
Clavo de especies. Daryophylon , i.
Echaisme esto de clavo. Gratis hoc mi
hi expensum fers. Hlme mihi fraudem
facis.
Clavetear, una pierna del carnero.
Arietinam coxam caryophylis condire.
Claustro de un Convento. Perystilium ,
ii. Cavaedium ,ii. De Universidad. Aca
demices seDatus , conventus.
Clausula. Period'us , i; Clausula , te.
Clausura. Claustra., orum.
Clemente. Pius , clemens , tis.
Clemencia. dementia, ae. Pietas tis.
Chrigo. Clericas , De Misa. Sacenlos,
tis. Presbyter , eri. Cleriguillo. Sacrificuius , i.
,
Clerecia. Clerus , i
Clerisn. Vide. Monacillo.
Clima. Coeli satura. Clima tis. Buen
'<lima. Coetum salubre. Coeli salubritas.
Benigna coeli temperies. Mal clima. Coe>
lum insalubre , pestilens cceli temperies.
Pruebame el clima. Coelum hoc meam
valetudinem tentat. Corpore vix sustineo gravitatem cceli hujus. La mudan
za repentina, de clima fue como una
peste. Subita coeli mutatio pestilentia
fuit.
Clueca gallina. Gallina glocitans.
G

ANTE

O.

Coadjutor. Adjutor, oris , administer,


ri. En las prebendas. Successor in bene
ficio.
Cobertera , tapa. Operculum , i. .
Cobertor de cama. Stragulum , i. Thorale , vel thoral , is. Lodix , icis. Opertorium , ii.

Cobertizo. Porticus , us. Xystus , i.


Cobertura. Tegumen , velamen , inis.
Cobijar. Vide Cubrir.

Cobrar lo perdido. Recupero, as. Reclpio, is. Dinero. Nummos exigere , recipere. Cobrar algo por justicie. Judicio
aliquid persequi , recuperare , repetere.
ce-

co
Cobrar fama. Famam consequi , gloriam
parare. Magnum sibi nomen comparare.
Cobras buena fama , y echate dormir.
Para bonum nomen, & dormi secur. Co
br fuma de borracho , y jugador. Ebrietatis, & aleae infamiam subiit. Cobrar
enemigos. Inimicitias contrahere , subire.
Simultates multas, panim obscuras, partim apertas suscipere. Cobraron animo
los nuestros. Nostris animusaccessit. Cic.
Cobrador. Exactor, oris. El mal cobra
dor , hace mal pagador. Vel optima no
mina non appelando mala fiunt. Cic.
C obrunza. Exactio , nis. .
Cobr. jEs Cyprim. Cuprum , i. Aqui
se bate el cobre. Hic vehementer agitur , impens" laboratur, acriter contenditur.
Cobro. Asylum , i. Locus tutus. Poner
algo en cobro. Aliquid servare , in tuto
consulere. Ponerse en cobro. Fugam srbi
consulere , se in locum tutum recipere,
in asylum confugere. Buen cobro has da
do de tu hacienda. Belle vero rebus tuis
consul uisti , pravlar res tuas collocasti.
Cocear. Vide Coz.
Cocer. Coquo is. La comida en el esto
mago. Cibum conficere , concoquere. Co
cer en agua. Aqua coquere. Disminuir
cociendo. Decoquo , is. Cosa cocida en
agua. ELixus , aqua coctus. Cocerlo bien.
Percoquo , is. Ben cnquere. Lo que no
has de comer dexalo bien cocer. Quid tu
ista curas, quxad te non attinent?
Cocimiento. Coctio , nis. Coctura , x.
Decoctum, i. Deeoctus, us. Decoctio, nis.
Cocina. Coquina , colina, ae. Fasos de
cocina. Coquinaria vasa. Arte de cocina:
Ars condiendi cibos , & coquendi.
Cocinar. Condire cibos. Coquinariam
artem exercere.
Cocinero.. Coquus , i.
Cocinera. Coquineria ministra.
Cocinero mayor. -Archimagii-us, i. Apr
eos hay cocinero , que no se aproveche del
oficio. Vix coquum invenias , quin sit
milvinis, aut aqailinis unguibus.
Cochambre. Gravis odor cnlinae.
Coche. Currus , us. Rheda , e. De dos
caballos , malas: Bigae, arum. De qitatro. Quadrig, arum, Quadrijugus cur
rus.
Cochero. Rhedaxius, axiga, ae. D

CO

93

quatro caballos. Quadrigarius , ii.


Cocheras. Currus stabulum.
Cochinilla para teir. Coccus , i. Coc-.
cum, i. Nux Indica.
Cochino. Sus , suis. Vide Puerco.
Cochura. Vide Cccimiekto. Pasar co*
chura por hermosura. Medicinx doloress
ac molestias sanitatis gratia perferre
Ambitionis mala propter honorem per-j
peti.
Coco del arbol, fruta.Vern'is, is. Pa+
ra vino. Scyphus ovalis. Rosario del co
co. Corolla piacularis ex nucibus Indicis.
Cocos de nios. Puerorum terricula,
terriculamcnta , orum. Andanos hacien
do cocos. Pericula nobis intentat. VolitaC
nobis ante oculos minaci ore, & aspeetu*
Cocodrillo. Cocodrilus , i.
Coscorrn. Ictus capitis virga. Dar*
le. Virga caput leviter percutere.
Codicia. Cupiditas , aviditas , tis. La co
dicia rompe el saco. Fiducia pecuniant
amisit. Camelus desiderans cornua, etiain
aares perdidir.
No es cosa de codicia. Non est magno*
pere.experiendum. Non est tanti.
Codiciar. Cupio , appeto, is. Aveo, es.
Codicioso. Cupidus , avidus , avarus.
No hay hacienda que este no codicie'.
Omnium fortunas avidissim appetit. In
omnium fortunas ocuios avidissime de.
figit , alieni cupiditate flagrat , traftur,
rapitur, inflammatur. Inbiat omnium opibus. Cujusvisrei pretiosse splendore capitur. Ejus cupiditati nec Crcesi opes suf-ficiunt.
Codiciosamente. A'vid , cupido..
Codicilo. Codicilli , orum.
Codigo. Justiniani codex.
Codo. Cubiium , vel cubitus, i. Dar)
una de codo. Cubitu aliquem aspernari,
admonere. Codazo. Ictns cubiti.
Codorniz. Coiurnix , cis.
Cofia.. Reticulum , i. Calenticla-, ae.Cofrade , Cofadre. Confrater, sodalis.
Cofradia, Cafadria. Conlraternisas,
sodaIitas, lis. Sodalitium, iiCofre. Scrinium cameratum, cario'tec*
tum. Cofrecito. Scriniolum arcuatum.
Coger. Lego, is. Celligo, is. Coger flo
res. Flore capere , decerpere. Coger os
frutos. Fructus percipere. Cogi el ene
migo as carta*. HostU Utreras inrercepU

Cogi la Ciudad. Urbem cepit. Coger pri


mero. Praerripere aliquid , occupare.
Coger la caza , ia pesca. Capio , is.
Coger por engae. Astu cspere. Cogie
ronle en el hurto. In furto , in adulterio,
in scelere deprehensui est. Cogime des
cuidado. Incautum me excepit , imparatum occupavit , oppressit. Cogite muchas
faltas. Multa ejus errata notavi , deprehendi.
Cogerle apalabras. Verbis aliquem conficere , verbi laqueo capere, tricis impli
care, verberum captionibus circumvenire.
Mas presto cogen al mentiroso qua al co
jo. Mendaces non sibi constant , paucisque interrogationibus deprehendunrur.Cogite claramente. Plane a me deprehensus
es, teque ita coargui , ut nec tergiver
xan, nec infidas ire possis. Por todas
partes ests cogido , no tienes que decir.
Teneris undique. Nullum tibi patet effugium.
Coger obreros. Conducere operarios.
Coger la ropa , doblarla. Synthesim,
aut vestimenta complicare.
Cogedor de vasura. Excipulum , i.
. Cogollo de lechuga. Lacmcae cyma.
Thyrsi cyma, summus , teneriorque cauiculus.
Cogote. Occiput, itis. Occipitium , ii.
Coguada. Cassita, alauda, galerita, se.
Cohechar. Muneribus aliquem corrumpere.
Cohecho. Repetundae, arum.
Cohete. Papyraceum crepitaclum , ni
trato pulvere oppletum. Ignis missilis.
Cohombro. Cucumis, eris. Amargo. Asiainus, sylvestris , erraticus.
Cola con que pegan algo. Gluten, inis.
Cola de animal. Cauda, ve. Para ojear
moscas. Muscarium , ii. Cosa que tiene
cola. Caudatus , a, um.
Colear d uno. Repulsam victo occinere , exprobrare, caudam inclinare. Colear
el perro. Cauda blandiri.
Colacion de convite. Bellariorum coenula. Coena deambulans. De ayuno. Rexectiuncula vespertina. De beneficio. Be
neficii collatio.
Cvlar , pasar. Transeo , is.
Colar por algan pao. Colo, as. Per
qualum , aut cilicium liquorem purgare.
Colar como por mortero. Kliquo , as. Li-

CO
quorem ab uno vase guttatim in alterum
efYluere. Colar el beneficio. Beneficium confsrre.
Coladero de mimbres. Colum , i. Qualus, i. De cerdas. Cilicium , ii. Seraceum cribrum.
Celada por do cuela el agua sucit.
Colluviarium , ii. Lo que por ello cuela.
Colluvies , ei. Colada , cernada. Lixivius cinis. Echa algo en colada. Lixivio
aliquid eluere , abluere. Todo saldr
en la.colada. Suo tempore hoec punientur.
Colateral , Altar. Altare ad latus situm.
Colaterales. Qui ad latus utrinque assident,congrediuntur, assistunt.
Colcha de cama. Lecti stragulum superius , arte elaboratum.
Colchado. Tomento fartus.
Colchn. Culcita , vel culcitra Lmea,
vel plumea, vel tomentitia.
Colchonero. Culcitrarius , ii.
Colegio. Colegium , ii.
Colegial. Collega, ae. Sodalis tgatus.
Entr Colegial. Cooptatus est in Col
legium. In Collegarum numerum ascitus
adscriptus est. In Collegarum album relatus fuit.
Colegir. Col ligo, is. Por congetura.
Conjicio , is. De lo qual se puede cole
gir , que no hay cosa que &c. Ex quo effici , colligique potest , nihil esse, quod,
&c. lo que yo colijo de su semblan
te , no piensa en eso. Quantum ex vultu
ejus intelligo , non id agit.
Colera , humor. Flava bilis. Enojo. Ira
praeceps. Brevis furor. Descarg en mi
la colera. In me stomachum erupit. Con
cepti furoris virus in me effudit , evomuit.
Passele la colera. Deferbuit ira. Resedit irse impetus, remisit, quievit.
Colerico de complezion. Biliosus, cholericus , in quo bilis praevalet. De condi
cion. Iracundus , proclivis ad iram. Est
colerico. Ira percitus est. Excandescir,
ardet iracundia. El humor colerico se cu
ra con vomitar. Cholericis vomere salutare est , vomitus omnibus , qui cholera
laborant vel maxime prodest. No irrites
el colerico. Ignem ferro non coedito. Ursi
fumantem nasum ne tentaveris.
Coleto. Colobium scorteum. De ante.

Co-

co
Colobium ex pella bubana.
Colgar , ahorcar. Suspendo , is.
Colgar pender de otro. Ex alio pen
dere.
|
Colgar una sala Iglesia. Aulx, vel
templi parietes peristromatis ornare , aulaeis vestire. Estar colgada. Pendeo , es.
Estoy como colgado. Pendeo animi. Sus
penso animo s-um , ac solicito.
Colgada cosa. Pendens, pendulus, suspensus , a , um. Pensilis , e.
Colgadura rica. Aulaea , orum. Peristromata , um. Ceripetasmata , um. Colga
dura ordinaria. Triclinaria stragula.
Colgalo de uvas. Uvie pensiles , pen
dentes. Pensilium uvarum funiculus.
Colica. Colicus dolor. Coli vitium.
Coliflor. Brassica Pompejana.
Colirio. Collyrium , i.
Collado , colina. Collis , is.
Collar preciosa. Torquis , is.
Collar de perro. Mil lum, vel Millus, i.
Collera. Tomex , icls.
Colmar. Cumulo , as. Adaugeo, es.
Colmadamente. Cumulat.
Colmo. Cumulas , i.
Colmena. Alvens , i. Alvestre , is. Alvearium , ii. Colmenar. Apiarium, ii. Alvearvsm , ii.
Colmenero Apiarius , meliarius i.
Colmillo. Dens columellaris, caninus.
Coi mullido viejo. Vide Murmurador.
Colocar. Colloco , as. Statuo, Pono,
is.
Colodrillo. Occiputium , occiput , itis.
Colonia. Fasciola serica.
Coloquio. Colloquium , collocutio, nis.
En verso , como Comedia. Drama , tis.
Color. Color, oris. Color quebrado. Co
lor subpallidus. Rojo. Flavus. Leonado.
Fulvus. Nucarado. Roseus. Encornudo.
Rxfus , puniceus. Morada. Violaceus,
ferrugineus. De azafrn. Croceus. De
grana. Coccineus. De carmesi. Purpureus. De rosa seca. Xerampelinus.
Colores, de Pintores. Pigmenta , orum.
Mezcla de colares. Colorum temperatio,
commissura. El que los hace , vende.
Pigmentarius.Co/or perfecto. Satur, plenus color. Valiente , vivo. Pertinax , floridus , -vegetus , vividos. Color desmaya
do. Dilutu9,remissus. Muerto. Evanidus,
fugax, obsoletu. Color obscuro. Suidus,

CO

35

lentus, austerus. Cosa d un mismo color.


Concolor , is. De diversos colores. Ver
sicolor , oris.
Color que sale al rostro. Rubor , oris.
Roseus pudor. El que se ponen las mugeres. Pigmsntum , purpurissum, i. Ponersele. Faciem fucare, fuco pingere , pigu
mentis obiinire , linire. Salieronle loscolores al rostro. Erubuit. Rubore suffusus , perfusus est. basele un color , y
otro se le venia. Incertus illi erat vultus,
crebra coloris commutntio. Con color ,
socolor de piedad hacia su negocio. R*ligionis specie rem promovebat. Hac pietatis larva res suas agebat.
Colorar , dar color. Coloro , as. Colo-
rem picturx inducere , iniiecre.
Colorear con algun pretexto la bella
queria. Fraudem, flagitium , scelus ho
nesto nomine pnetexere. Strumam dibapho tegere.
Colorada cosa. Rubcr , a , um. Purpureus, rubeus, rubicundus. Palabras coloradas. Pnttexta verba. Pasose colorado^
buena seal. Erubuit , salva res est.
Columbrar. Prospicio , s. Speculor,
aris.
.
Columpio. Oscillum , i. Jactatio super
funem in sublime. Columpiarse. Aliquem
fune pendente utroque jactari. Oscillo li
bran.
Coluna. Columna, ae. Colunilla. Coluroella, ae. Acanalada. Striata. De muchas
piedras. Strucrilis.Z)i.- una sola. Solida co
lumna. Espacio entre dos colunas. intercolumnium , ii. La asta de la coluna. Seapus , i.
Coma. Incisum , i. Ccmma , tis.
Comadre , partera. Obstetrix , icis.
Comadres. Familiares , & vicinae ma' tronte. Mal me quieren mis comadres,
porque les digo las verdades. Veritas
odium parit. Rieron las comadres , y dineronse las verdades. Foeminarum ira in
convitia erupir.
Comadrero. Mulierosus in mulierum
conventiculis , & eollequiis frequens.
Comarca. Confinium , ii.
Comarcanos. Finitimi , confines , ium.
Comba. Curvatura, curvitas, inilexio.
Combado. Curvus , cuivatus , inflexus.
Combatir la Ciudad. Urbem oppugnare.
Com-

Combatir unos can otrot. Vide Pelear.


. Combate. Vide Bbtalla.
Combate de Ciudad. Urbis oppugnatio.
Ganarla por combate. Urbem expugnare.
Combatientes. Oppugnatuies milites.
Combinar. Combino , as.
Combinacion. Combinado , nis.
Comedia. Comsedia , se. Paso de conte
dia. Sccna , ae. Res comica. Poeta de cotuedias. Comoediarum auclor. Cmieus
Poeta.
Comediante. Comoedus, i. Histrio , nis.
Comedirse. Officios aiiquem cole
re. Officium ei praestare , obsequio prseire,
.Comedida. Comis , officiosus , urbanus.
Comedimiento. Comuas , urbanitas, hu~
manitas. Comedidamente. Comiter , offi
cios.
Comendador. S. Jacobi insignibus, censuque decoratus. vide Habito.
Comentar libros. Obscura , & presse
dicta interpretari., elucidare , exponere,
explanare , uberius explicare , scholiis il
lustrere.
Comentador. Interpres , tis. Explanator. Paraphrastes , is.
.Cemento. 'Interpretado , explanatio,
scholium , expositio , paraphrasis , is.
Comenzar. Incipio , is. Ccepi, isti. Co
menzar bien. Bene initium ponere. Feli
citer auspicari. Lo que mal comienza,
nal acaba. Auspiciis res coepta malis, be
ne cedere nescit.
Vos comenzasteis , y acabasteis este
negocio. Res te incepta est , ad exitumque perducta. Tu ejus rei fundamentum
ecisti , initium fecisti. Rem tu inchoasti, -instituis , aggressus es. te res ini
tium duxit , exordium- sumpsit ; in te., &
per te feliciter desiit. Rem te inchoa-'
tam idem feliciter absolvisti , perfecisti.
Comenzar la oracion. Exordior , iris.
Dicendi initium facere. Dicere aggredior.
De aqui comenz. Hioc initium cepir,
sumpsit , duxit.
Comtuz-ar mal. Male ponere initia. Insuspicato rem aggredL In portu impingere. In limine oflendere. Volver co
menzar. Rem denub incipere , de inte
gro inchoare. De stadio ad carceres revo
cad. Por donde comenzare! Unde initium

CO
suman ? Quid primum exequar ? Comen
zar de mas atrs. Rem altius repetere.
Comenz decir para nunca acabar.
Diem dicendo eximere ccepit.
Comer. Edo , comedo , vescor, eris.
Cibum capio. En convite. Epulor, convivor , aris. Saboreandose. Lugurio, is.
Regusto , as. Comer medio dia. Prandeo , es. Regaladamente. Laut-ioribus ci
ble vesci.
Comer de mogollon. Sine symbolo coenare. Aliena vivere quadra. Comer dema
siado. Se cibo ingurgitare. todas ho
ras. Comessor , aris. No comer. Cibo abstinere. Come poco. Frugaliter vivit. Tenui cibo uthur. Frugali vlctu contentus
est. Quien quiera comer de lo que sepa,
eche de lo que </We.'Nullus emptor difficilis bonum edit obsonium. Come dos
mil ducados de renta. Abeunt Uli in annuos sump tus duo aureorum millia. Solo
para comer tiene habilidad. Ad vescendum dumtaxat natus esse videtur. Por
comer ir al Infierno. J flamma cibum
petet. Comese de piojos. Pediculis scatet,
quibus esca est.
Comezn. Prurigo , nis. Pruritus , us.
Comedor , comilon. Helluo , epulo,
nis. Edax , vorax , eis. Comessater, oris.
Comida. Cibus , i. Esca , ae. Daps, pis.
De medio dia. Prandium , ii. Sin vino.
Prandium absremium , caninum. Comida
ordinaria. Victus quotidianus, parabills,
vulgaris. 'Regalada. Cibus lautus , delicatus , exquisitus. Coena recta.
Cometa. Cometes, re. Vel Cometa', ae.
Cometer. Vide. Encomendar. Cometer
delito. Scelus suscipere. Culpam contrahere. Facinus, flagitium admitiere, conmittere.
Comision. Delegatio, nis. Mandarum, i.
Comisario. Delegatus, i. General de la
Caballeria. Equitatus universi Comissarius.
Cominos. Cuminum, vel cyminum ,J.
.omre de galera. Qui remigibus praeest. Celeustres , ae. Trierarchus, i.
COMO (con indicativo.) lit. Como era
Jan pronto en decir. Ut erat ad dicendum
paratissimus. Como estaba picado, pag
le (covio dicen ) en la misma moneda. Ut
erat verborum aculeis incitatus, par pari
retulit , ut ajurtt. Porque , como dice el
re-


refrn , como sembrare* cogers. Nam,
ut abut in provetbium , ut sementem feceris, i ta & metes. peces tiene Como
algo de causal, y entonces es Quod, Cum,
Quoniam. Como eres forastero, no me es
panto , que no lo sepas. Haec te ignorare
non miror, cum peregrinus sis , vel quo
niam peregrinus es.
LOMO (con sujuntivo) es. Con tal
que , y en Latio , Dum , Modo , Dummodo. Comq no. Dum ne. Modo ne. Como
yo salga con la mia , r.i se me da nada.
Nihil pensi habeo , dum vinl-am. Como
no sea en peruicio snio. Dum ne mihi
fraudi sit. Como no estorne mis convenien
cias. Modo ne meis commuais officiat.
COMO (de que manera.) Quomodo,
quemadmodum, qua ratione , quo pacto.
No si como verme libra da esta hom
bre. Non invenio qua ratione, nescio quo
pacto , non vide quemadmodum ab no
mine isto me expediam. En las interro
gaciones se usa Qui por Quomodo ele
gantemente. Cmo se convienen quererle
tien , y desacreditarle ? Qui convenit, ut
eum diligas , cui detrahis ? Como puedes
dentar de tener por buena esta conclu
sion ? Qui potes banc eonclusionem non
probare ? Cic.
COMO (en las semeanzas.) Ut , sictU
quasi , tamquam , instar , velut. Halla
bame como atajado. Hterebam , quasi in
medio deprehensus. Para miel esconder*
me , era como una muerte afrentosisima.
Latere mihi mortis instar erat turpissimae.
VECES por otros adverbios , y modos
de semejanza. Reprehendele como padre.
Paterne ilium corrige. Mandas como tira.
no. Tyrannic imperas. No le trates ceo esclavo. Noli hominem servilem in
modum tractare. Obras en eso como ami
go , y me haces mucho favor. Ami tu
quidem focis , mibique gratis.-iirmm. Cic
COMO (do quien se admira.) Ut?Quam.
Gimo se alegran quando ganan] Ut e
feruntur laetitia , cum vicerint ? Como se
corren los vencidos ! Ut pudet victos ! C
mo sienten que los desprecienI Quam
segr ferunt contemptum sui!
Como que (de quien se indigna.) I tane
vero. Ergo. Cmol que quieras tu librar
te cesta Jetados! Itane vero tua petJeulu communi periculo desdas. ? Ce-

CO

37

mo ! qu estimes en menos tu alma , que


un vil interes ? Ergo vile lucrum anim
saluti prieponas?

COMO, por que*. Cur? Quid ita?


Quid est quod ? No se como se estn all J
tanto. Nescio quid est , quod tanul m absunr. Como venis ten tarde? Cur tam scro? Cmo faltais vuestra palabra'!
Quid ita fidem datam fallis ?
COMO quien. Utpote. Quippe qui. du
daba sin armas, como quien no tenia ene
migos. Iucrmis agebat , utpote hostium
securus. Sabeslo til ? como quien lo y5
de su boca. An t id seis ? quippe qui ex
eo audisti.
Como quiera. Ulcumque. Qcovis modo,
Quomodolibet. on quiera que. Ut ut.
Quoquo modo. Quomodocumque. Quocumque modo. Como quiera que sea , va
lo tengo de hacer. Ut ut lize sunt, quo
quo modo hoc accidat, uteumque ceciderit , tamen hoc faciam.
COMO si. Ac si. Quasi. Perinde , ac
si. Perinde quasi. Tamquam si. Juxta, ac
si. Ut si. Como si fuera question de nom
bre , y no otra cose. Quasi de verbo, non
de re laboretur. Cic. Como si no lo hubie
ra yo dicho al principio da la disputa.
Perinde , quasi ego non ab initio disputationis dixerim. Como si en ellos hubie
ra sido el vencer valentia. Ac si de virtute superassent, Perinde ac si de virtute
vicissent. En las ironias se usa Quasi
verb. Como si fuera lo mismo obedscer,
que mandar. Quasi vero nihil intersit pa
reas , an imperes. Como si estuvieras
t muy lesos de eso. Quasi verb istud
tuis maribus longe, abhorrent.
COMO tan. Cujus est, vel qua est, Sec,
El muchacho , cojno es tan bellaca, le en
gaar facilmente. Pi;er , cujus est versuihc, vel qua est ejus versutia, vel quse
est ejus versutia , facile illi verba dabit.
El , como es tan recatado , no se fiar de
qualquiera. Ule, cujus est pruJentiae ,
qua est prudentia , vel qu,e est ejus prudeatia , non cujusvis fidi re-committet.
T como. In;o maxim. Quidui Hiete
malo obra i if' como que hiciste. Numquid
oflci tuis commadis? Imo mwime. Car.vcesle? T como que le conozco. Nosti ne
hominem? Quidn't noverim. Hate heclt
algun bieiil 2' como que ha hecho. Nuir,uid
N

3g

CO

quidbene de te meritus est? Imo optime?


COMO despues da Tan , es Quami des
pues Se Tanto , es Quantus , a, umi des-pues de Tamos, es Quoti despues de Tal,
es Qualis, e , &c. Tan docto es , como l
que mas. Tam doctus est , quam qui doctissimus. No es tanto cotr.o dicen. Non
tantus est in re , quantus est sermo. Cie.
A VECES Como, no le responde nada
en latin, v. gr. No be de amar un hombre
tomo este? Hunc ego non diligam ? Qu
cosa hau de hacer un bobo como t?
Quid te hominem stultum curent ? DAR
como d uno , es hacerle una burla. Tal
eomo te han dado? Siccine tibi sublatum
est os?
Comodidad. Commodum , i. Commoditas , militas , tis. Buscadme una comodi
dad. Me in faraulatum alicnjus accommoda. Commodum mihi doroinum quaere.
Haadio , si fuere comodidad vuestra.
Facies hoc ex tuo commodo, si commo
dum tibi erit , si 0 re tua videbitur. Tiene letras en materia de comodidad. Omnes commodiratis articulos callet.
Compadecerse de alguno. Hujus hominis, misereor , rae miserat. Hujus miserario me tenet. Hujus misericordia moveor. Compadecido. Misertus , miserans,
misericordia motus , captus , affectus,
condolens.
Compasion. Miseratio , commiseratio,
bis. Misericordia, ae. No le tengas com
pasion. Ne vicem ejus doleas. Nihil te
illins misereat.
Compasivo. Mjscricors , dis. Clemens.
Compadecerse uno con otro. Unum cum
altero consisfere, aut cohicrere. Quererle
bien , y reprehenderle, bien se compade
cen. Eundem diligere , & increpare belli
eohserent.
Compatible cvsa. Quod cum alio con
sistire , aut simul existere potest.
Companage. Obsonium , ii. Vide Fian
do.
Compaero en el trato. Socius , ii. En
la guerra. Commilito j.nis. En el oficio.
Collega , te. En la mesa. Convictor, is.
En el servir. Conservus , i. Que acompa
a. Comes , lis. Que vive con otro. Sodalis, contubemalis. Tendrs en mi un
buen compaero. Facili , & commodo me
teris sbalo. Temarle por compaera. So-

CO
cium illum sibi adjungere , adhibere.
Compaera. Socia , ae. En el servir.
Conserva , se. Que acompaa. Comes,
itis.
Compaia. Societas, tis. De soldadas.
Cohors , tis. Centuria , Militum manus.
De d caballo. Turma , ae. De las que vi
ven juntos. Convictus , us. Consortium,
contubernium. Hacer compaia con otra.
Societatem cum aliquo instituere , coire,
confiare , inire, contrahere. A* prdida,
ganancia. Conven tionem cum alio fa
cere, ut omnia utriusque bona sic in commune conferantur , ut damna , & lucra
utriusque sint communia , ad utrumque
ex aequo penineant. Entrar en la com
paia. In societatem adscribi , admitti,
ascisci , cooptari. Deshacer la compaia.
Societatem dissolvere , dirimere. l pan
comido , la compaia deshecha. Amicus,
dum olla fervet. Hizome compaia en
mis trabajos. Fuit laborum meorum co
mes , socius , consors , particeps. Mihi
in omni periculo , ac discrimine semper
adhesit.Nulla tam iniqua fortuna conditio, tam acerbus casus fuit, ut illum me
abstrahere potuerit.
Aprtete de malas compaias. Pravorum adolescentium congressum fuge , ca
ve, vita. Subtrahe te flagjtiosorum colloquiis, Se conventiculis. turba illa, ac
ctetu perditorum juvenum , qui ruibus
adhuc , & incautis vitia saep afferunt,
& atfricant , te segregatum velim. Solo
sin compaia. Solus , incomitatus, nullis
comitibus, sine comitatu.
Comparar. Comparo , as. Confero , ers.
Compono, contendo, is. Comentionem fa
cere. T te comparas con Lipsie ? Quid
tu ad Lipsium ? Nauseas , & sordes prx
lio, si ingenium ingenio, & artem arti
opponas. Sordet orchestra tui ludi ad iilius sapienttam , & eruditionem.
Comparacion. Comparatio , collado,
contentio , nis. No tiene comparacion
Apuleyo con Borclayo. Nihil Apulejus ad
Barelajum. Non est cum ilio conferendus. Es mas docto , sin comparacion.
Facil doctissimus, longi sapientissireus.
Comparativo. Comparativum nomen.
Compartir. Res ex aequo distribuere.
Compartimiento. Rerum divisiones wi
ttquaies partes. - ,
Cam-

co
Comps. Circinus , i. En la masica.
Masicai intervallum mesochori manu moderatum. Llevar el comps. Manu intervalla moderan. Hacer las rayas compt. Ad circinum lineas ducere. Danzar J
comps. Ad numerum saltare.
Compasar. Ciroino , as. Circino circulum facere , ducere. Compasar el gasto
con la hacienda. Pro re sumptum facere.
Compatriota. Centerraneus, populan-.
Compeler. Compello , s. Cogo , is.
Compeliia de la necesidad. Necessitate
compulsus.
Compendio. Compendium , ii. Epito
me , es.
Compendiosamente. Breviter , sunrmatlm.
Compensar. Compenso , as.
Competente cosa. Congruens , conveniens.
Competente Juez. Competens Judex.
Esto me compete. Hoc ad me pertinet,
specrar.
Competir can otro. Cum aliquo de re
aliqua contendere , certare, in certamen
descendere, in contentienem venire.
No hay quien compita con tos. Nemo
est qui se tibi comparet i nemo , qui re
curn contendere velit, qui hoc litterarum
studium pati , passu metiri , decurrere
audeat. Nemo sapiens tecom pedem conteret. Nemo se parem tecum committet.
Competir en pretension. Honorem com
petere , simul petere. En artificio. Emulari alicui.
Competidor. Competitor , semufus , i.
En amares. Rivalis , is. Competidora.
Competrix , cis. Emula , se.
Competencia. Contentio, aemulatio, cer
tamen. De enamorados. Rivalitas, tis.
Ahera hay entre ellos grandissima com
petencia. Nunc impendet summa inter
eos contentio. Sin competencia llev a
prebenda. Sine amulo dignitatem obtinuit.
Complacer. Placeo , complaceo , es.
Complacencia. Delectado , gaudium.
Tango en eso mis complacencias. In eo
me valde amo , tacitum pertentant gavsdia pectus. Gratissima mihi est facti me
moria.
Complexion. Corporis constitutio, habitudo. Tiene buena complexion. Corpole

CO

33

cst bene constituto. Inest illi optima cor


poris temperies-.- Firma est, egregia cor
poris constitutione. Es Jlaco de comple
xion. Coxpore est mbeeilio , & infirmo.
Valetudinarius est. Infirma est i i l i , ac
debilis corporis constitutio. Es de com
plexion enluto. Sicca cerporis temperie
gaudet. Minime pituitosus cst , aut redundnns. Inest illi membrorum siccitas.
Complice. Socius , particeps sceleris.
Componer. Compono , is. Poniendo en
orden. Dispono , is. Coiurruo, Is. I.as co
sas de casa. Res domesticas consumere.
Componer versos. Carmina condere, fa
cere , fundere. Versus scribere , conscribere. Carminibus aliquid pangere , cele
brare , componere, persequi, exprimere.
Compuso muchos libros. Multa lltteris,
aut typis mandavit. Multa memoriis prodidit , litterarum monumentis commii.it.
Multa litteris tradidit. Multa edidit litte
rarum monumenta. Libros , aut volumina
multa compoiuit.
Compone muy bien. Scribendi laude ex*eellit. Stylus ejus est subttlis , & elegans.
Long scribendi laude processit. Optima
e scribendi ratione exercet. Ejus scribendo ingenium , & industria facile apparent.
Componerse una muger. Se ad speciem
comparare, comere, ornare.
Componerse en lospleytos. Cum adver
sario pacisci , transigere, pactionem fa
cere. Litem ex pacto , & conventu dirimere.
Componedor. Compositor , instructor,
concinnator. De pleytos. Transactor.
Componedora. Ornatrix, cis. Machos com
ponedores descomponen la novia. Multitudo Imperatorum Carii.m perdidit.
Composicion de varias cosas. Compositio, cons trueno , coagmentatio. Compo
sicion en pleytos. Pactio , transactio. De
estudiantes. Thema , tis. Lemma, tis. Argumentum. Vuelto en latin. In latinum
versum.
Compuesto de varias cosas. Compositus , constans, conflatus , concretus. Con
alio. Ornatus , compositus, concinnus.
Hombre compuesto. Modestus , ad gravitatem compositus.
Compostura , i alio. Ornatus , us.
Cultus , us. Structura , concinaitas. Ce***
Na
$* .

Too

CO

co

tura de hombre. Modestia , ae. ComposiComunion. Sacia sypaxis. Sacrosacta


tus pudor. Tacis.
communio. Communicatio corporis , 9s
Comprar. Erao , is. Mercor, aris. Com
sanguinis Christi.
paro , as. Nundinor , aris. Por unto.
Comun cosa. Communis , e. Mirar por
Coemo . is. Commercor , ari.-. Comprar si el bien comun. In conur.mune consulere.
ojo. KuHo pondere , aut mensura , red Dar para el comun. In commnne confer
prudenti testimatione meicari. l omprar re. Cosa comun , y ordinaria. Vulgaris,
de comer. Obsono , as. Obsonor, aris. Ob- consueta , trita res. En comun. Generasoruum mercari. Comprar alcabalas. ti'm , generaliter. De mancomun. ComVectiiialia redimere. Quarto das por muniter. De communi sententia.
ellas 'i Quanti ea liceris, llcisaris? QuanComunmente. Communiter , vulgS. Or
dinariamente. Plerumque , fer , aut pluli per ts licent?
Comprador. lSmptor , is. De por junto. rimum.
. -.Mercator, nundinator. De alcabalas. ReComunicar ,. tratar con alguno. Cpmdeinptor. De bienes confiscados. Sector, municare cum aliquo , sermones cum eo
ris. De almoneda. Manceps , ipitis. De conferre. Comunicarle algo. Aliquid cum
cosas de cajier. Obsonator, is.
i tlo conferre, communicare. De re aliqua
Compra. Emptio , coemptio , nis. De cum tilo communicare. Consilii sui consalcabalas. Redemptio , nis. Buena com
c'uim facere. Esto comunican entre I.
pra henos hecho. ene emimus. llene res Hkc inter se conf'erunt , commnnicant. i
nosira collocata est isthoc mereimonio.
Comunicacion , trato. Consuetudo faComprchender. Comprehendo, is. Cogl- milinris , communicatio , commercium
cum aliquo.
tiiticne , aut mente compleeti.
Comunidad. Communitas , tis. De Con
Comprehension. Comprehensio, nis.
Cotxprehensible. Comprehensibilis , e.
vento , Congregacion. Conventus , us
Comprometer. CGmpromitto , is. Com- Coetus , us. Vide Gremio*
proir.is.sum fi.cere. Facultatem judicandi
CON es Cum con verbos de hablar,
causam tigar.tibus alicui concedi, com. pelear , tratar , estar, andar con algunoraitti.
Loqui, certare , congredi , esse', atnbu
Compromiso. Compromissum , i.
lare cum aliquo. T d veces tambien el
Comprobar. Comprobo , as. Confirmo, modo , con que se hace a cosa. v. gr.
a-.
\
Magno cum metu. Magna cum cara. Cum
Compuerta. Cataracta , ae.
voluptate audire. Cum somacho aliquid
facere , cum .nausea psoiicere ; por ad
- Compuesto. Vide Componer.
Compulsar un pleyto. Acta cum suo verbios de modo ; v. gr. Con atencion.
Atiente. Con agudeza, ingenio. Arguexemplari , ant protocollo conferre.
. Compungir**. Commissi poenitere, inge- t , & ingeniose. Con valor , y esfuerzo.
misceie , dolere ex animo de vita ante Fortiter , ac strenu. Con poca cortesia.
raala acta. Compungido. Dolore percul- Inurban. FECES Con el modo es Peri
ses , compunctus. Compuncion. Cordis Alabarse con descredito de otros. Per
alienum dedecus viam sibi ad laudem
compuuctio. Dolor de commissis.
Computo. Ratio , nis. Clculos , i. De sternere. Con titulo de deudo. Per causam
los tiempos , C daos. Temporum ratio. affinitatis. Con mascara de amigo. Per
Hacer el cmpues. Calculum ponere. simulatici-iem amicitiae. Coe copa de jus
ticia. Per jas , aut per speciem coercenSummam , aut rationesi subducere. Se
gun nuestro cmputo. Ex nostra nume^ dL maleficia. Negoci con dineros el ofi
cio. Per largitionem magistratum obtirandi ratione..
Comulgar. Coelesti pan se reficere^ auit. Muri con suma deshonra. Per sum
Eucharistiam accipere. Sacram synaxim mum dedecus vitam amisit.
uscipere , recipere. Comulgar d otro,
CON eso , con esto. Ita , hae rar une.
darle omunion. Sacrosanctam Eucharis
Con eso, no es mucho que esten contentos.
tiam alicui porrigere , ministrare , exlii- Ita nihil mirum , si nil desiderant. Co
bere.
esto les enga. Ita illis imposuit. Ha"
ra- -

co
ratione illos in fraudem induxit. Con to
do eso. Tamen , Nihilominus , attamen.
Conca. Lignea scutella.
Concavo. Concavus , cavus , a , um.
Concavidad. Caverna, x. Cavum , i.
Concebir. Concipio , i;. Concibe agu
damente , pero no acierta ti explicarse.
Acute quidem cogitat , scit meditatur,
ingeniose , & argut commentatur , sed
hieret in verbis, quibus mentem explicet.
Concepcion. Conceptus , us. Conceptio.
De la Virgen nuestra Seora. Immacnlatus Virginis Mariae conceptus i ab originali labe pura, & immnis conceptio.
Concepto de Predicador. Sensum , i.
Cocitatum mentis. Egregia commentatio.
Cogitatio non vulgari sensu fleta. El que
se hace de uno. Opinio , judicium , existimatio. Qu concapto haas de l? Quid
de llro sentis, censes , existimas? Quae
tua de ilio existimatio est? Diferente
concepto tenia yo de l. Meam de se opinionem fefeilir. Aliter de illo existimaverii m. Tener uial concepto de alguno.
Mal de a!iquo existimare. Malam de alisuo opinionem suscipere , susceptam re
tinere. Mejor concepto tengo de vos que
de mi. Plus tibi qom mihi tribuo. Plus
tribuo tibi , qum mihi sumo.
- Conceptuoso. Argntns , peracutus.
Conceder. Concedo, permitio , is. Facultatem , copiam , poteatatem facio, do.
To os concedo eso. Id tibi assentior, con
cedo , do. Sit ita san.
Concesion. Coccessus , us. Concessio.
Concejo. Concilium oppidanorum. Con
cejiles bienes. Possesiones publicae. Ager
compascuus, quo cives utuatur.
Concernir. Vide Convenir.
Concertar. Vide Componer. Concertar
el precio de algo. De pretio cum aliquo,
pacisci, convenire. Concertada va la pro
cesion. Rect pompa procedit , recto ordine ducitur. Rect dispositi procedunt.
Concertarse los pleyteantes.Transigere.
Concertans si s0*,s cuerdas. Transigite , si
sapitis. Concertados iban para esto. Res
de compacto gesta est. Composito, con
sult , ex composito facinus susceperunt.
Concertadamente. Composit, ordine.
Concha. Cencha, ce. De Tortuga. Cbelonium , ii. Canchad-i. Tenax , deparcus.
Conchavarse, Consp.Ua/e in maluraj

CO

ioV

Coire in lites , in aecusationem.


Conchabanza. Conspirmio, coitio , nis.
Conciencia. Conscientia , ae. La burra
conciencia es a alegria del justo. Vad
eare culpa magimm est solatium. Secura
mens quasiiugc coavivium.
i '
-/ffige , y atormenta los malos sis
misma conciencia. Scelerum conscientia
impios agitat , veiiat , cruciat , urit. Seew
lerum furiis torquentur impii, flagitiorumt
memoria terrentur, conscientkc stimulisr
agitantnr , & tamquam nedis ardentibua
uruntur.
Remuerdele a conciencia. Conscientiae
facti turbatur. Conscientia mie testes.
Lupus ante clamorem festinar. Nlhil timent,qui nihil commherunt.
No formo conciencia en esto. Conscien-tix reus in hoc non suni , nec me cons
cientia culpie n llins argui. Subeo cons
cientia judicium peccato securus.
Es hombre de ancha conciencia. Cons
ciente sinos laxos habet , legumque me-tas temere producit. Jura divina , & hu
mana quoestu , & voluptate metitur. Es
hombre de mala , y rota conciencia. Ait"
conscientix stimulos obdnruit , occalhiif.
Conscientiae morsus non curat , aut praS
vitiorum insania non sentit.
IVo puedo hacer eso con buena concien*
eia. Salva, & integra religiooe hoc pres
tare non possum. To lo tmo sobre mi,
conciencia. Culpam , quam -vereris , srgo
pra."stabo , in nia rocipio. Encargoos /r
conciencia en esto. In caput cuum recidet , si res mali cesserit , tu pericutrmt
subibis , tibique noxx crit Tiene buena
conciencia. Integrltatem , & iustitiam
amat. Tfo tiene conciencia. Neque jus;
neque aequum colit.
Concierto. Conventum , i. Pactunr,j
pactio , cor.dido, conventio T nis. Fa-As.sr.
eris. -Concierto , orden de cosas. Com- positio , ordo , rerum series.Concierto en pleytos. Ticmsectio , decisio , dirempti, nis. Nacer concierto..
Paciscor , eris. Convenire cum- aliquo de .
aliqua re. Conventiorem, aut pactum fa*
cere. Sancire, facere , inire , f'trire , pacisci foedus. Deshacerle. Conventa rescindere , paetum irritum acere. Guar
darle , estar al concierto. Conventis stare pacium servare, numere in conditione*
'
Con-

4o2

CO

Conciliabulo. Conciabulum , i.
Conciliar voluntades. Vide Ganar.
Concilio. Concilium , ii. Synodus , i.
Conclave: Conclave , is.
Concluir con algo. Vide Acabar. Con
cluyse este negocio. Actum est. Acta
res est.
Concluir arguyendo. Argumento aliquid
evincere , convincere , concludere. Con
cluyeronle. Irretitus est argumenti con
dicione. Argumento convictus obmuiuir.
Conclusion. Cooclusio , complexio. En
conclusion dixo que no. Denique negavit.
Ne multa , ne multis , negavit. En con
clusion esto no pueda pasar asi. Ad sumxnam non possunt isthaec sic abire. Redu
cirlo tsdo ti una conclusion. Ad unam summam omnia referre. Esto es en conclusion.
Uaee est tatius rei summa.
Conclusion de la oracion. Peroratio,

sis.
Conclusiones de actos. Assertiones,
iheses , themata public defendenda.
Concomerse. Pruriginem gestu pre se
ferre. Prurigine gestire.
Concordar con otro. Cum alio, vita, fc
moribus congruere , conenire , consen
tire , concordare. Concordamos en esto.
Convenir hoc mihi tecum. Hoc mihi tecum , vel inter nos constar. De hac re tecum sentio , consentio , convenio,
Concordia. Concordia , se. Consensus,
us. Conspiratio animorum. Concordes.
Qui eodem sunt animo, & voluntate conJnriCti.

Concordar las voces. Consono , as.


Concordancia de voces. Vocum concentus.
Concordancias de la Biblia. Sacrorum
fcibliorum concordia verba.
Concubina. Vide Manceba.
Concupiscencia. Appetitio , libido.
Concurrir. Concurro , is. Confluo , is.
Concurri mucha gente d las fiestas,
ingentl hominum frequentia ludi celebrati sunt. Magna hominum multitudo
ad spectacula undique confluxit , coivit,
convenit, concurrit. Ad ludos spectandos
non urbes tantum , sed etiam provinciae
eflusse sunt. Concurso de gente. Hominum concursu-i , conventus , frequentia , celebritas.

CO
Concurso de aeio de letras. L! iteraria
comitia.
Concurrencia. Concursio, concursus, us.
Conde. Comes , itis.
Condestable. Comes stabilis. Magister
equitum.
Condado. Comitis ditio. Comitatus, us.
Condesa. Comes , itis. Comitissa, *.
Condecender , condescender en algo.
Connivere in aliqua re. Aliquid alicui
pet/nittere , concedere, indulgere. En al
go se ha de condescender con la gente mo
za. Indulgendum est aliquatenus juventuti , aetatique aliquid tiibuendum. Ali
quid de severitate quandoque remittendum est , nec semper jure agendum.
Condecendencia , 4 condescendencia.
Conniventia , ae. Indulgenria , x. Dissimulatio , nis.
Condenar. Damno , as. Condemno , as.
A muerte. Capitis aliquem condemnare,
capitis , vel espite damnare , moni addicere , cap'itali judicio destinare. A gale
ras. Triremibus aliquem addice re , ad
triremes damnare. Condenarle las mi
nos , las bestias. Ad metalla , vel ad
bestias homiaem damnare. Cvndense
por su boca. Suo se ore morti addixit.
Sua se confeslione jugulavit. Que me cas
tiguen sin condenarme , ni oirme? Me indemnatum , iaauditumque abripi ? Conde
nse. Ad inferos damnatus est , pcanis
sempiternis addictus.
Condenacion. Damnatio , nis.
Condicion de concierto. Conditio, nis.
Con condicion que , con tal que. Modo,
dummodo. Ea lege , eo pacto , ut. Con
condicion que se ease. Dummodo uxorem
ducat. Ea lege , ut , &c. Con tal qur no
me eches la culpa , si sucede al revs.
Dum ne mihi imputes, si forre secus fiiat.
Condicion, suerte. Conditio, nis. Con
dicion de criados , de tiempos. Servorum , aut temporum conditio.
Condicion, natural. Ingeniam, natu
ra , %. indoles , is. Mancebo de buena
condicion. Bonae indolis adolescens , in
dole praaclara , mira ingenii suavitate,
ingenio suavi , & facili. De mala condi
cion. Ingenio pravus. Natura, & moribus
asper. Inhumanus , ac difficilis , indole
feroci , & continuad. Recia , y terrible
condicion es a tuya. Nimium vehemens

es,

co
ss , feroxque natura. Condicion 'de hom
bres es. Sic est hominum ingenium. Ita na
tura hominum comparatum est. Humanum
hoc est.
Condicional. Conditionalis , e.
Condicionalmente. Conditionaliter. Sub
conditione.
Condolerse. Vide Compadecerse.
Conducir. Conduco , is.
Conducta. Centuriatus , us.
Conejo. Cuniculus , i. El conejo ido , y
el consejo venido. Post bellum auxilium.
Conejal. Leporarium , i.
Confederacion. Fuedus , eris. Vide Li
ga.
Confederarse. Foedus cum aliquo facere, inire. Confederados. Foederati, eodem
federe astricti.
Conferir. Vide Comunicar.
Conferencia. Collatio , nis.
Confesar. Confiteor, fateor. Confes de
plano. Rem plane confesus est. Sus peca
dos. Peccata rite confiten. Commissa per
confessionem expiare. Confesase. Peccatotum maculas per confessionem eluit,
humili , & salutari confessione delevit.
Confesarse generalmente; hacer confe
sion general. Totius anteactae vitae noxas
per confessionem expiare. Totius vitae
maculas sacra confessione eluere.
Confesar el Confesor , oir de peniten
cia. Peccata confitentibus aures praebere,
xhibere. Confessionem excipere, audire.
Confesion general. Noxarum omnium
totius anteactae vitx per confessionem
expiatio. Generalis confessio.
Confesor. Confessarius , ii. Sacerdos
audiens , confessionibus destinatus.
Confesonario. Locas confessionibus audiendis designaius.
Csnfiar. Confido , is. Confio en Dios,
que es asi. Spero, atque confido ita esse.
Mas confia en su arca, que en sus amigos.
Magisarcae, quam amicis confidit. Confia
en su justicia. Rei oequitate nititur.
Confiado. Fretus , confidens, tis. Con
fiadamente. Fidenter , confidenter. Per
dise de confiado. Confidentia illum perdsdit. Propter fiduciam pert.
Confidente. Fidus amicus , & familiaris , cui satis credele possumus.
Confianza. Fiducia , fidentia , ae. Dar
*n confianza el dinero. Pecuoiam. alicui

CO

\ 03

credere. Hacer confianza de alguno. AI-s


cujus fidei aliquid comntittere , credere.
Mira la confianza que hago de ti. Vid
quantum fidei tuse credam. Dar algo en
confianza de que lo restituir. Fiduciam
alicui commirtere. Tomarlo en confianza,
Fiduciam accipere. Heredero en confian
za. Fiduciarius lixres. Heredad dada eu
confianza. Fundus fiduciarius. Poner en
uno su confianza. Fiduciam in aliquo res
ponere , collocare.
Confirmar , apoyar lo que otro dice.
Alicujus sententiam ratione , testimonio,
auctoritate confirmare , roborare , mu
nire.
Confirmar el Obispo. Sacro chrismata
fideles ungere , in fide firmare.
Confirmacion. Confirmatio , nis.
Confiscar la hacienda. Alicujus bona.
publicare , proscribere , confiscare , fisc
addicere, in publicum addicere, infiscunt
referre.
Confiscacion de bienes. Bonorum proscriptio , confiscatio , publicatio. Bienes
Confiscados. Bona publicata , fisco ad
dicta. Poscriptorum bona. Sectio, nis.
Confites. Anisi grana saccharo condita.
Confitura. Bellaria , ouim, Tragemata,
um. Confitar algo. Saccharo aliquid condire , fucare. Confitado. Saccharo fucatus.
Confiteria. Forum cupedinis , vel cupedinarium. Cenfitero. Dulciarius, ii. Cupedinarius, ii, vel Cupediarius.
Conflicto. Angustiae , arum.
En grande conflicto me hallo. In magnis
angustiis versor. Gravis mihi casusimminet. Multa mihi mala impendent. An
gustiae mihi sunt undique , nec quid consilii capiam scio. Calamitates , & aerumnae me undique premunt , urgent , ins
tan t.
Conformarse con otro. Ad alterius voluntatem se conformare. Assentiri alicui.
Alteri , vel cum altero consentire. Illius
sententiae subscribere. Alterius voluntati
obsequi , ad illius arbitrium se acommodnre. Conformarse con el tiempo. Cedere
tempori. Scenae , aut tempori servire.
Conforme coi-7.Consentcneu?,congiuens,
conveniens. 'listo es conforme d razon. '
Hoc est rationi consentaneum , cum ratio
ne consentiens. En esto vamos conformesHoc

i o-4

CO

CO

Hoc inter nos constar. In hoe non dis* ne cura vald angit, sdiciiat, solieirom
senmus , non dissidemus , nullum est habet, me anxium, plenum solicitudinis,
nter nos dissidium, nulla mihi tecum dis- & angoris tenet, In magnam solicitudisensio. In hoc sententla mea tua non nem , in magnas angustias me adducit.
(lisccepat.
Eit hoce mihi cura m*lestissima , gravi
Conforme , segun. Pro. Conforme el me afficit solicitudiae. Haee cura meum
tiempo obraremos. Pro tempore consilium animum tracquillum esse non sinit , nul
capiemus. Espero que ser el galardon lum tranquilitati , nullum quieti locum
conforme mis servicios. Spero gratiam relinquit.
pro meritis , vel pro eo , ac mereor , mihi
Congoja. Angor , oris. Anxietas , tis.
referendam. Vide. Segun.
Congojado. Mise re soiicitus , adductus
Conformidad de pareceres , y volunta
in maximas angustias. Anxius.
des. Sententiarum -, animorumque conCongojoso. Anxius , a , um. Cuidado
sensus , consentio , conspiratio. En la congojoso. Anxia cura. Es de natural
misma conformidad ubiaron los demas. congojoso; ahogase en poca agua. AnxieIn eandem sententiam locuti sunt caeteri. tate animi laborat. Facil in angustias
En esa conformidad ss ajustaron os pa adducitur. Anxio animo est.
Congraciarse con alguno. Ad gratiam,
ca. In eam sententiam ah armis disces& voluntatem alicujus loqui. Gratiam
>erunt.
Confortar el estmago-, cuerpo flaco. ejus aucupari.
Languentem stomachum cibo , aut mediCongregar. Congrego , as. Vide Jun
eamentis recreare, reficere. Confortativo. tar.
.Vegetativus. Quod recrcandi vim habet.
Congregacion. Congregarlo, nis. Se
Confrontar con otro. Moribus, & inge- devotos de lo Virgen. Sodalitas , tis. Sonio cum alio convenire , conspirare. No dalitium.
confrontan os dos. Non convenit inter
-Congregantes. Sodales Beatas Virginis.
ieos. Invicem aversantur. Dhxrsi abeunt
Congrio. Conger , vel congrus , gri.
Jn studia sua quisque.
Congruencia. Vide Conveniencia.
Confundir. Confundo , is. Commisceo.
Conjectura. Conjectura , te. Cosa de
3"odo lo confundes , y revuelves. Omnia conjectura. Conjecturalis, e. Sacarlo por
conjetura. Conjectura aiiquid assequi,
permisces, ac perturbas.
.percipere , prospicere , perspicere.
Confundirse. Perturban , erubescere.
Conjeturar. Conjitio , is. Conjecturo,
Confusa cosa. Confusus , permixtus , a,
as. Conjecturam de re aliqua facere. Con
Iim.
Confuso me hallo. Hieret aniraus , nec jectura duci ad suspicandum aiiquid.
4uid agam , aut quo me vertam scio. Conjectura aiiquid judicare.
Conjeturador. Conjector , araspex,
on invenio, quo pacto rae expediam,
.aut qua ratione decidam. Confuso sali, icis.
Conjugar. Flectere, inflectere verba.
.y corrido. Convictus , rubore ex ignomi
Conjugacion. Conjugatio verborum.
nia suflusus , sensim elapsus est, medio
Conjugal amor. Conjugalis amor.
se proripuit.
Conjuncion. Conjunctio, nis. Da Luna.
Confusion. Confusio , perturbatio.
Lunis coilio. Luna silens.
Confusamente. Confuse, promiscu.
Conjurarse. Contra Regem , aut RemConfutar las razones , y argumentos.
Argumenta confutare, refellere , infit- publieam conjurart , conspirare , conjumare , conveliere , diluere. Confute , y raonem facere, ros novas moliri.
Cosjurar los demonios. Doemonos saconfundi al herege con sus mismas razo,uss. Haereticum suis argumentis cont'uta- cris ritibus adjurare , expeliere. Las nu
blados. Tempestatem immineotem sactis
vi , coargul , refelli.
expiatiooibus avertere , procurare, deCongoar. Ango, i. Affligo, is. Con
golarse. Afictare sese , angi , acerbissi- pellere , arcere , iong nostris finibus
amandare.
mi affliqtari, augustas urgeri.
Conjuramentarse. Jurejurando obatricieho me angoja est? cuidado. Hese
tos

co
tos allquid suscipere , promitlere.
Conjuracion. Conjurado , conspirado.
Conjurados. Conjuran, oium.
Conjurador. Exorcista , ae. Depulsor.
Conjuros. Exorcismi, adjurationes.
Conmensal. Convictor quotidianus.
Coumigo , contigo. Mecum , tecum.
Coumover. Comino veo , es. Concito,
as.
Conocer. Nosco , is. Cognosco , novi,
isti.
Bien conocido le tengo. Totum hominem ad unguem perspexi. Mentem ejus,
arque animum introspexi. Illius sensus
prob teaeo. Intima itlius consitia , animique recessus penetravi. Illum intus , &
in cute novi.
Conscer entre otros. Dignosco, ls. Dis
cerno , internosco , is. No le conozco , ni
le he visto en mi vida. Ego hunc, quis
5t, neque scio, neque novi , neque vidi
ante huncdiem. Piole conocer tn madre.
Nec mater ipsum dispicere possir. Por
tu virtud se di d cenocer. Sua se virtute
prodidit. Sua illum virtus commendavit.
Todos conocen su virtud, y milagros. Nota
sunt omnibus flagitia sua. Quien no te co
noce te compre. Non mihi fucum facies.
Tollat te , qui te non novit.
Conocido. Notus, cognitus. Por su vir
tud. Vir spectatae probitatis, probatae fidei. Conocido peligro. Periculum evidens,
inanifestum , apertum.
Conocidamente. Apert , evidenter.
Conocimiento. Cognitio, notio , notitia.
Conocimiento de escritura. %y ngraphum,
chirographum , vel chirograpbus , i.
Conortar. Vide Confortar.

Conquistar. Urbes expugnare , gentes


debeliare , armis subigere , in ditionem,
ac potestatem suam redigere.
Conquistador. Urbium expugnator.
Geotium domitor , debellator.
Conquista. Expugnatio , nis.
Consagrar. Aliquid sacrare , consectare. A Dios. Aliquid Deo devovere , sa
crare , dicare , mancipare. Consagrado.
Sacratus , consecratus. Deo devotus , dicatus , sacer , divinis destinatus , sacris
initiatus.
Consagracion. Consecratio , r>is.
Consanguinidad. Agnatio , cognatio.
Sanguiuis comraunio , conjunctio.

CO

1o5

Conseguir. Consequor , adipi'cor , eri t.


Consecucion. Adeptio, conseculio, nis.
Conseqilencta. Consecutio , consequentia , ae. No es buena la conseqencia. Ex
his qu proposuisti, non id effieitur, non
id conficitur , non sequitur , non id fir.
Vitios concludir.
L onsiguiente. Consequens , tis. No va
consiguiente. Non sibi constat. Esto has
de decir , si quieres ir consiguiente. Hoe
teneas oportet , si tibi esnstare vis.
Consiguientemente. Necessario , consequenter. " consiguientemente no debe pa.
garlo. Unde effieitur , ssquitur , ex quo
fit,iu solvere non debeat. Atque adeo
solvere non tenetur.
Conseja. Fabula , oe. Apologus , i.
Consejo. Consilium , i i. Pedir consejo.
Petare consilium ab aquo. Consr.lere
aliquem de aliqua re. Darle. Consilium
alicui dare , praeberc. Aliquid confil.i
afierre. Tomar el consejo. Uti alicujus consilio. De ejus sententia consilium capere.
Pedibus in ejus sententiam ire. En la
ocasion se toma el consejo. E re nata
consilium. Gladiator in arena consilium
capit. No puedo ya tomar tu consejo. Non
est integrum mihi consilio jam uti tuo. Hcelo por tu consejo. De sentensia tua Iioc
feci. Ex consilio hominem dimisi. Tuo
impulsu, hortatu , te ivirtante, suadente,
mor.ente , opus suscepi. Te auctore , suasore, consilium secutus sum.
Consejo Real. Consilium Regium. Senatus Regius. De Estado. Consilium $upremum de rebus ad regni statum pertinentibus, cui Rexprcsidet. Llamar d con
sejo. Consilium advocare , convocare.
Consilium vocarc. Estar en cansejo , i
tenerte. Consilium , vel Senatum habere.
. Consejero. Consillarius , Senator Re
gius. Regi a consiliis. Consejero mudo.
Caput sine lingua.
Consentir. Consntio, is. Assentio, vel
assentior. Annuo , is. Ei materia dr
gusta. Obsequi roganti. No lo consentir.
Noaferam, non patiar, nan sinam.
Todos consintieron , todos vmieron en
elle. De communi omnium sententia ges
ta res est. Omnes in imam , eandemque
rem conspirarunt. Omnium consensu, approbatione, judicio, consentiesitibus cunctis,& approbantibus,omniumca4culis,& suO
fr-

\oG

CO

fragils decreta , & constituia res est. Nullo discrepante, nemine dissentiente, una
omnium conspiratione , atque consenso
decreta res est. Omnium sententise in re
constiiuenda congruerunt.
Consentimiento. Consensus , assensus,
us. Assensio , consensio , nis.
Conserva. Poma conditanea , melle ,
aut saccharo eondita. Salgama, orum.
Hacer conserva , echar algo en con
serva. Melle , aut sacchnro aliquid condire.
Conservero. Salgamarius , ii.
Conservar. Servo , as. Conservo , cus
todio , retineo, sustento , tueor , tator , aris. Conservar a salud. Valetudinem tueri. Valerudini consulere, operam
dare.
Conservar el odio antiguo. Odium-jam
conceprum in aliquem continere.
Conservar la Republica. Rempublicam
conservare , tueri , tutari. Reipublicx
sahttem afferre. A Republica , & civibus
pericula propulsare. Cives calamitate,
Remp. a periculo prohibere. Con dos co
sas se conserva a Republica , que son
eastigo , y premio. Kcsp. duabus rebus,
praemio , & poena continetur.
Conservador, Conservator , defensor,
eustos.
. Considerar. Considero , as. Intueor,
eris. Perpendo, is. Considero lo qua debo
tu- padre. Habco' rationem , quid pa
lre tuo accepenm.
Consideradio bien. Rom etiairr, atque
ctiam considera , diu cura animo tuo
cogita. Deliberanda diu tibi , & concoquenda res est. Rem acri, & atiento anisno intuere. Cogitationes tuas omnes in
consilium adhlbe. Omnia , quae accidere
possunt , /alione prius , ntque animo lus
tra. Rem diligenter expende. Adhibenda
esi tibi in eo diligens consideratio. Prius
quam rem suscipias , matura deliberatione opus est.
Consideracion. Consideratio , meditatio , animadversio , contemplatjo , nis.
Considerado. Prudens , consideratus,
atientus , cautus , ciicunupectus.
Consideradamente. Considerate , prudenter, cogitate , consult. Sin conside
racion. Inconsiderat* , temeje > inconsulte.

CO
Consiliario. Consiliarlus , i!.
Consistir. Consisto , is. En eso consist
el pleyto. In eo summa judien , causaque
consistit. In hoc res tota nititur. In hoc
cardine res verti tur. En tu vida consis
te a seguridad de todos. Incolumitate
tua salus publica nititur , continetur. En
que consiste , que &c. Quid est , qnod
&c. Quid causae est, cur &c. En qu contiste esto? Cur hoc?
Consistorio. Mdes consilii publici.
Consistorium , ii. En consistorio pleno.
Frequentissimo Senatu.
Consolar.- Solor , consolor aliquem de
morte alicujus. Consolationem alicui adhibere , solatium praebere , afferre , pres
tare. Solatio alicui esse. Dolorem verbis
levare , mitigare , consolatione lenire,
ps alloquiis abstergere. Amica, & prudenti oratione afflictum erigere , spe
consolad , confirmare.
Con esto me consuelo. In meo dolore
hoc solatio utor. Hoc mihi dolorem mi
tigar , moerorem minuit , solamen affert,
solatio mihi est. Nullam aliam mcerore
aberrationem habeo.
Consolador. Consolator , oris.
Consuelo. Solatium , ii. Solamen , nis.
Consolatio , nis. Doloris levamen.
Ifo hay consuelo para mi. Nihil est,
quod solatio mihi esse possit, nihil quod
consolationem afferat , aut mcerore
aberrationem. Ita infixus animo haeret
dolor, ut evelli nulla ratione possit. Nulla res est , quae me dolore vindicet,
molestia liberar , a mcerore avocet. Nul
la consolatione animus erigi , uullo sola
tio confirman potest.
Consonar. Consono, as. Cotocino, is.
Consonancia de veces. Concentus , us.
, Harmonia , symphonia , ae.
Consonante letra. Consonans , tis. De
versos. Versus extremum alteri consenans.
Consorte. Socius , ii. Consors , tis.
Conspirar. Conspiro , as.
Conspiracion. Conspiratio , nis.
Constancia. Constantia , a;. Gravita*;
tis. Animi firmaras, robur animi.
Constante. Constans , firmus , stabilis.
Es hombre constante. Vir est magna
constantia, magna gravitate pr:edtus.
Vir est cun primis gravis , & constans

co
Id ser.tentia. Vir in quo nifiil Tevliatis,
aut incopstantix deprehendas. Vir gravissimus , singulari cunstantia , & gravitate } animi robore incredibili.
Constantemente. Constanter , constanti
animo , perseverantes
Constar , saberse. Consrat , patet , liquet. Perspicuum est, manifestum est.
Consta , estar hecho. Consto , as. Ex
quatuor principiis om1iia constant.
Constelacion. Sydus , eris. Astrum , 1.
Constituir. Statuo , constituo, decerno , sancio, is. Constituido en dignidad.
In excelso digniratis gradu pesitus , eoliocatus.
Constitucion. Constitutio, decretum, i.
Constreir. Cago , competiere aliquem.
Apretar. Constringere , comprimere.
Construir. Verncula lingua aliquid
grammatice interpretari , vertere.
Consuegro. Consocer, eri.
Consuegra. Consocrus , us.
Consuelo. Solatium , ii. Vide Consolar.
Consul. Consul , lis. El que lo ha sido.
Coasularis. La tercera , quarta vee
Cnsul. Tertim , aut quartm Consul.
Consulado. Consulatus, us. En acaban
do el Consulado se fue d Francia. Ex
consulatu profectus est in Galliam.
Consulta. Consilium , ii. Consultado,
deliberatio. All lo trataremos , que es
negocio de consulta. Id coram considerabimus , habet enim deliberationem.
Negocio es de mucha consulta el corte
que se puede dar en esto. Magnae deliberatioais est, qiwe sit ineunda ratio. No
quiero hallarme en esa consulta. Nolo
huic consilio admisceri. Esto sali de la
consulta. De consilii sententia hoc pronuntiatum est.
Consultar entre muchos. Consulto , as.
Delibero , as. Esto se ha de consultar.
Hoc in consul tationem , aut deliberatio
nem venit.
Consultar alguno. Consulere ali
quem. Consilium ejus exquirere. Consul
talo contigo. Tein consilium adhibe. Con
sultar hombres doctos. Adhibere in con
silium viros gravissimos , peritissimum
quemque. Consilium cum viris doctissms inire , suscipere. Que no haga cosa
sin consultarle. Ne quid sine illius sen
tentia agat. Dentar que todos le consul-

CO

Vo7

ten% Facere omnibus consilii sui copiam.


Consultor. Consiliarius , ii. Consultor.
Consumado. Vide Perfecto.
Consumir. Consumo , absumo , is. En
la Misa. Sacrosanctum Chrisii corpus, &
sanguinem sumere. Consumi su ha
cienda. Rem suam confecit, exbausir.
Bonesua abligurivit, consumpsit , dilapi
da vi t.
Consumo. Vide Gasto.
Consumido. Exhaustus. De enferme
dad , vejez. Morbo , aut atate confectus.
Contacto. Contactas , us.
Contagio. Contagium , ii. Contagio,
nis.
Contaminar. Contami-no , as. Inquino,
as. Coinquino. Fcedo , as. Maculo, as.
Contar un suceso. Narro, memoro, as.
Refero , cu. En historia. Memoriie rem
prodere , monumentis , aut scriptis tradere.
Contar un numero , uno , dos , &c. Nu
mero , as. Recensep , es. Tal cuenta.
Numeratio. dinero contado. Praisenti
pecunia , numerata. De lo esntado lleva
el gato. Non curat numenim lupus. Con
tar con a pluma. Numeros ad rationern
supputare.
Contaronle entre los varones illastres.
Illustrium virorum numero adscriptus
est , claris viris annumeratus. In ciaron
rum hominum albo repositus. In divorum numerum , vel in divos relatus est.
No te ser bien contado. Id tibi vitio
dabitur. Criminis loco tibi erit.
Temi no le fuese mal contado. Veritui
est , ne sibi crimini daretur. Timuit , ne
in jus eo nomine voearetur , ne ansam
inimicus calumniandi prreberet , ne iniquis locum daret secus existimandi.
Contador. Ratiocinator , calculator.
Contador mayor. Quxstor , oris. lS.rZrii Praefeetus. Contador de cuentos. Fabulator facetus.
Contaduria , lugar. Quaestorium , ii.
Oficio. Qusestura , ue.
Contemplar. Contemplor, aris. Atien
to animo intueri , considerare.
Contemplacion. Contemplatio , nis.
Contemplativo. Rerum divinamm contemplator. Qui res divinas diligenter
consierat.
O
Con-

ioS

co

Contemporizar con alguno. Morigeror,


arir. Morem alieui gerere , obsequi alicujus vuluntaii.
Contender con uno. Cum aliquo de aliqua re contendere , altercan.
Coati ncioso. Contentionis cupidus.
contunda. Contentio, altercatio. Diot
me de contunda con quien ms entien
da. Utiuam cum pa*i gladiatore committam.
Contener. Comineo , e3. Qu contiene
este Uro? Quid hoc libro continetur?
Dirclo , como en la historia se contiene.
Referam, quibus verbis in historia prcdinir. No puedo contenerme en beber.
Cosuincre me nequeo, quin bilan. No
puedo contenerme de decirselo. Non temperavi mihi , quin rem iili aperirem.
Contento , gozo. Gaudk;m , laetida,
voluptas, tis. Qu loco estabas de conten
to? Quanta in voluptate bacebabere? Di
simular el contento. Gaudere in sinu. No
podia disimular el contento. Gaudium
continere non poterat. Dar contenta.
Vide Gusto. Qu contento lie tenido con
tus cartas ! O gratas mihi tuas , jucundasque litteras! Poco te durar el con
tento. Cauda tenes anguillam. Lubrica,
& fugacia sunt hominum gaudia. No
hay contento como el de buena conciencia.
Nihil a/qu juvat , atqne animus recti
cor.Ecius. Secura mens quasi juge conviv;im.
Contento, el que lo est* Contentus.
Ninguno est contento con su suerte. Nemo sua sorte contentus vivir. Ests con
tento? Satisne habes? Placeme tibi?
Contentar. Alieui placere , arridere,
probari. No me contenta. Non mihi pla
cer, non satisfacit , non probatur. Nadie
puede cortentar d todos. Ne Jupiter quidem omnibus ptecet.
Contentarse. Contentum esse. Satis habere. Contentabase can no dexar hacer
baza al enemigo. Satis habebat , hostem
rapinis prohibere. T no se content con
eso , sino que le hizo levantar el campo..
Nec se eo loco tenuit , sed. cara illum
movere coegifContera. Vaginae contus , extremum.
Conterraneo. Vide Paysano*
Contestar. Testor ,. Testificor-, aris-

Contestte el pleyto. Lis coates tata est-

co
Contestes testigos. Qui eadein tej tantur.
Contextura. Contextus rerum.
Contienda. Contentio. Vide Contender.
Contigo. Tecum. Contigo vivo conten
to. Te uno contentus sum. Tu mihi ins
tar omnium es, quae concupiscere possum.
Continencia. Continentia , x.
Continente. Continens, temperans, tis.
Qui sibi temperar. Qui se in ira aut libi
dine continet , sibi moderatur.
Contingente , contingencia. Casus,
us. Eventus , us. Cosa contingente. Fortuitus , a , um. Raro contingente. Quod
raro fir. Rara avis in terris. Es contin
gente que venga. Fieri potest , ut veniat.
Continua cosa. Continuus , perpetuus,
frequens, creber, assiduus in aliqua re.
Continuo del Rey. Regis comes assi
duus. Familiarls, & continuus ejus.
Continuamente. Assidu , perpetu,
continenter , jugiter , suque.
Continuar. Continuo, as. Continuar ios
-estudios. Studia litterarum continuare.
In studiis permanere, perseverare , pro
cedere. Continuan los dolores. Dolores
non desinunt , non deficiunt , nihil remittunt.
.
Continuacion. Continuado, assiduitas.
Contonearse. Cum fastu incedere.
Contorno. Confinium , circumcirca. En
todo aquel contorno. Toto lio tractu.
Contra. Adversus , adversum. In, con
tra. Hacer algo contra todos sus senti
dos. Invita Minerva aliquid conari. Repugnanti naturae vim atferre. Coactum,
Ss invitum aliquid exequi , moliri. No
podia yo obrar contra lo que me habian
mandado. Non licuit mihi contra facere,
ac Jictum fuerat, vel quam Stc.
Contrabando. Merx edicto prohibita.
Contrabao , voz. Succentor , oris.
Contradecir. Contradico, is. Obsto,- adversor, repugno , obsisro , resisto , recla
mo. En esto todos le contradicen. In hoc
omnesilliadversantur,ab illo dissentiunr,
discrepant, ab ejus sententia abhorrent.
En esto se contradice , no va consiguien
te. In hoc sibi non constat , secum pug
nar , sibi obstat , seipso deficit, repugnantia , & inter se contraria dicit.
Contradiccion. Contradiciio} reclama
tio,

co
tio , repugnantia , refutatio.
Contradicturias. Pugnantes sententiar,
quae simnl venE , aiit'falslc esse non possunt. Contradictorio juicio. Qutestio, aut
controversia forensis. En contradictorio
juicio fue "sencido. In judielo repulsam
tuiit.
Contraer matrimonio. Matrimonium
contrahere , matrimonio conjtmgi.
Contrahacer. Assimilo, as. Vide Reme
dar. Contrahacer la firma. Cbirographum , aut manus alicujus imitan , adul
terare. Contrahacer escrituras. Tabulas
adulterare , transcribendo corrumperc.
Contrahecha cesa. Adulterinus , a,
um.
. Contralto , voz. Incentor, oris.
Contramina. Contrarius cuniculus.
Contraminar. Cuniculos ex adverso
agere , cor.trariis cuniculis oceurrere.
Contrapeso. Libramentum. Libramen,
nis. /Equilibrium.
Contrapesar. Libro, as. Compenso, as.
Contraponer. Objicio , oppono, is.
Contrapoa'ciun. Antithesis , is.
Contrapunto. Chroma , tis. Harmonicus
sonus. Eohar el contrapunto , realzar
una cosa. Rem expolire, expendere, am
plificare. En la Masica. Modulata voce
scansione sonorum personare.
Contrario. Contrarius, adversus , oppositus , ndversarius. Lo contrario haces
de lo que prometiste. Contra facis, atque
poliiciius es. En todo me eres contrario.
In omnibus mihi adversaris , mecum pug
nan. Gravis mihi semper , & infastus es.
Nunquam non mihi obstas. Al contrario
tucedii de lo que todos pensaban. Contra
accidit , atque erat omaium opirlio. Con
tra quam omnes opinabantur. Por el con.
trono. Contra , contrarid , contrarie ,
diverso , versa vice.
Contrascarpa. Fossx pars muris ad- versa.
Contrasea. Tessera , symbolum , s.L ontrastar. Opugno , impugno , as.
Adversor, aris. lVo pude contrastarle.
Illum coercere , frangere nen valui.
Contraste. Libripens, dis. Explorandis
ponderibus prafectus. Comrastes.. Vide
Desgracias.
Contratar. Vide Concertar. Casa de
contratacion, Commercioiuov domus , negotialis.

CO

1o3

Contrato. Conventio , conventum , I.


Vide. Concierto. No tuve trato ni contra
to an l. Nihl cum eo rationis habui.
Contratreta. Frandis depulsio , doli
frustrado, contratius cuniculus.
Contrecho , contrahecho. Captus membris , corpore mendosus , distortus.
Contribuir. Contribuo , pecuniam in
commune conferre , impendere.
Contribucion. Contributio , collatio,
nis.
Contricion. Contritio , nis. Peocati de
testado , quatenus est offensa Dei.
Controversia. Questio , nis. Controver
sia , in. El primero , peor sin contro
versia. Facile princeps , vel facil deterrimus.
'
Controvertida cosa. Controversns , a,
um. Materia muy controvertida. Multum saepe quaieita , ac diffieilis res. Cic.
Contumaz. Contumax , cis. Obstinatus.
Contumacia. Contumacia , x. Obstina
do , nis. Disteisme contumacia. Fecistis
fimus absente me a prandio.
Contumelia. Convitium, contumelia, ae.
Conturbar. Conturbo, as, confundo, is.
Conturbantes. Turbulenti , turbatores.
Convalecer. Convalesco , is. Valentiorem fieri , morbo recreari.
1'a he convalecido del todo. Jam plan>
vleo , convalui , vires collegi , *ecepi.
Confirmatns morbo omnino sum. Valeo
jam , ut solebam , satis beli pristinas vi
res recuperavi.
Convalecencia. Valetudinis confirma-*
tio , a morbo recreatio
Convaleciente. K morbo recreatus.
Convencer. Convinco , coarguo , isConvencerle he facilmente. Paucissimis
verbis hominem conficiam , nullo negotio
convincam. Gladio illum plumbeo jugu.
labo. Convencesme. Adducis me , ut tibi
assentiar. Convencido de tan grave deli
to. Tanti sceleris manifestus.
Convsnco con su firma. Suo illum chi*
rographo convici.
Convenir. Convenir, expedit , decer,
condueli, oportet. iVo hallo por donde con.
ven"a eso. Non viieo , qua da causa id
firi oporteat , quamobrem id expediat.
En esto convenimos. Hoc mihi tecum,
vel iater nos convenit. Hoc inter uo*
constaI,
Coe-

i\0

CO

Conviene S saber. Scilicet, videlicet.


Convenible hombre. Qui cum quovis
facile convenit, obsequio promptus.
Conveniente. Conveniens., cougruens,
decen-s.
Conveniencia de cosas. Rerum concinnitas, concentus, congruencia , conve#renria. Conveniencia, comodidad. ComiTiodum , i. Atender d su conveniencia.
Ratianem sui commodi ducere , habere.
Cada uno de ordinario mira mas sus
conveniencias , que al bien publico. Suas
quisque radones Reipub. saluti fer praeponit.
Convento. Coenobium, Monasterium, ii.
Conventiculos. Conciliabnla , conventi
cula suspecta , ccetus oceulti.
Convsrsar con alguno. Familiariter agere cum aliquo. Familiares sermones cum
o conferre. Esse alicui familiarem. Cum
aliquo versari, consuetudinem habere.
Conversacion. Familiaris sermo,usus
familiaris , consuetudo cum aliquo. La
mucha conversacion es causa de menos
precio. Nimia familia ritas contemptum
parit.
Convertir. Converto , is. Aquam in vinum convertere , infideles ad fidem.
Convertirse. Ad frugem bonam se reci
ere. Se tomm ad Deum comvertere.
Animum scelere revocare. vita flagitiosa, & impura ad honestatem traduei. vitse turpitudine recedere , honestamque vivendi rationem inire , suscipere.
Conversion. Conversio , nis.
Convidar. Invito, as. Aliquem ad con
vivium vocare. l que convida. Voator.
Convidarle con la paz. Agere cum ali
quo de reditu in gratiam , appellare.
Convidado. Conviva , ae. El que acude
ada dia. Quotidianus convictor.
Convite. Convivium , ii. En honras de
'difunta. Epulum fanebre. Entre parien
tes. Charistia , iorum. En boda , bauti
zo. Geniale convivium , nuptiale. Repotia , ornm. Cosa de convite. Convivalis , epularis , e.
Dia un gran convite. Epulum dedit
lautum , & splendidnm. Magnific , &
splendid convivium comparavit. Opipa
ro , tie laute convivium instituit , omni-

CO
genis lautitus apparavit , qnaesitissimbs
epulis instiuxir.
Copa. Patera , ar. Poculum , i. Copn,
Copa grande. Crater , eris. Sciphus , i.
Copa de arbol. Arboris fastigium. Copa
de sombrero. Galeri capacitas. Copas en
los naipes. Carchesiorum folia.
C-opero. Pincerna , pocillator , oris.
Copete. Frontis apex. Surrecti ln fron
te crines. Perendengues en el copete en
los nios. Aures, vel argenteus scorpius.
En las mageres. Corymbus , i.
Copetudo. Elatus. Vide Altivo.
Copia. Copia, abundantia, ae. De pa
labras. Facundia , dicendi copia , dicendi facultas, verborum abundan tia , uber
tas. Orationis flumen. Copia tiene el
Frayle. Luxuriat verbis.
*Copia de carta. Litterarum exemplum.
Copiar. Vide Trasladar , y retratar.
Copioso. Copies us , abundans.
Copiosamente. Copios , abundanter,
prolixe , uberrim, plena manu , fus.
Copla. Versos consoni. Entenderse
coplas. Versibus invicem mordent. Jambis se mutuo petunt, mutuis dicteriis se
pungunt. El que dice la copio , te la ha
ce. Dum sibilat serpens, mordet.
Copo e lana , line. Pensum , i. Co
pos de nieve. Coeleslis aquae spnma. Tacitarum vallus aquarttm.
Cepnla. Coitus venereus. Concubitos.
Coragc. Implacabilis iracundia, animi
rabies. Corajudo. Implacabilis, inexorabilis. Pertinnx in ira.
Coral. Coralium , ii. Lapillus ruber.
Coraza. Corica , ae. Torax ferreus. Co
razas , lo* que las traen. Equites loricati. Tentarle las corazas. Virtutem alienjus experiri. Periculnm de eo facere.
Corazon. Cor , dis. Amole de torazon.
Illum ex corde ame , ez animo diligo, ez
intimis pnecordiis. Digole de todo cora
zon. Ex animi sententia loqoor. Fio ten
go corazon para ver esto. Non sustinet
animus htec aspicere. Abhorret animus
hoc speetaculo misero, & acerbo. El cerazon me lo decia. Animus id malum
praesagiebat. ac auspicieme sum perciiisqs.
Corazon del arbol. Arboris medulla,
cor. Matrix, eis. Corazon de la fruta. Vul
va , se. Del Invierno. Media hyems, sum
ma vis hyemis.
Ce-


CcrazouclIIo. Corculum , i.
Corchera. Subera eapsa.
Corchete de vestido. Uncinus, i. Los de
la justicia. Satellites , um.
Corche. Suberis cortex.
Vorcoba. Gibbus, i. Gibba , ae. Gibber,
ri , vel eris. Corcobado. Gibber , a , um.
Gibberosus , Gibbus, a, um. Gibbo deformis.
Corcobo de cava! los. Eqni subsaltatio
ad excutiendum sessorem. Dar corcobos.
Subsultim onus detreciare.
Cordel. Funis , funiculus , i. El de los
Carpinteros. Amussis, is. Apretarle los
cordeles. Aliquem urgere, premere. Confessionem , aut consensum alicui extorquere.
Dar cordelese. Vide Motejar.
Cordelero. Vide Soguero.
Cordera. Agna , re. Cordero. Agnus, i.
En leche. Lactens , subrumus. Tardio.
Cordus, i. Es un cordera en la condicion.
Homo est suavis, & mitis , miti lenique
natura.
Cordial cosa. Quod animum recreat,
cordique salutare est. Cordialmente lo
ama. Ex animo illum diligit
Cordillera. Radix montis aequalis , vel
perpetui collis dorsum.
Cordon. Funiculus , i. De Freyle. Fu
niculus nodosus. De cerco en ia guerra.
Sepes militaris. Echarle. Sepem ducere.
Apretarle. Urbem obsidione premere.
Cordonero. Funium textor, limbolarius, vel limborarius , i.
Cordovn. Pellis caprina concinnata.
Cordura. Prudentia , cor , dis. Quan
ta mas cordura tuviere , tendr menos
lengua. Quo plus ilii cordis erit, eo erit
& oris minus.
Coruso. Lignea compes. Echarle un
corma. Ligneam compedem ilii indu
ce re.
Cornada. Ictus cornu. Dile una cor
nada. Ilium cornu petivit.
Cornado. Minutia , se , res minuta.
Cornales. Boum vincula. Lora , quibus
boves sub jugum mittunmr. '
Corneja. Comix, eis. Cornieula, ae.
Cornejal. Agri angulu9.
Cornerina piedra. Onyx , chis.
Corneta. Buccina, ae. Tuba eoronea. E
que la toca. Cornicen , buccinator.

CO

Cornicabra , vrbol. Terebinthus , i.


Cornija , cornisa. Corona , ae. DeIglesia. Parietum corona: in templo ex
opere intestino.
Coro. Chorus , i. Odoeum , ei. Decir de
coro. Memoriter recitare. Cantar coros. Alternis canere.
Corista. Choro destinatus.
Corolario. Corollarium , appendix, eis.
Corona. Corona, ee. Dt flores. Serta,
orum ; corolla , ae. Flores de la corona.
Coronamentum , i. Corone de Rey. Dia
dema , tis. Del que triunfe. Laurea, lau
reola , ve. De Clerigo. Vertlcis tonsura.
Abrir la corona. Verticern abradere. Co
rona de Rey , yerva. Sertula Campana.
Csa de corona. Coronarius, ut herbae
coronariae , aurum coronarium , coronarium opus.
Coronar. Corono , as. Coronam , aut
diadema alicui imponere. Redimire tem
pora lauro, laurea , aut sertis coronare,
decorare.
Coronacion de Rey. Inauguratio , nis.
Coronado. Coronatus. Corona, aut lau
rea ornatus , sertis redimitus.
Coronilla de la cabeza. Vertex , icis.
Corone!. Tribunus militum. Chiliarchus, vel Chiliarcba.
Coranica , Chronica. Chronica , orum.
Annales.
Coronista. Historiens. Historiae scriptor.
Coroza. Cuculhis infamis.
Corporal casa. Corporeus, a , um. Corporalis , corporatus , corpus habens. Cor
porales. Sacra linieola Christi corpori
subjecta.
Corpulento. Corpulentus , obessus, cor
pore ampio. Corpulencia. Corpulentia,
se. Corporis amplitudo , rrassitudo.
Corral. Cors , tis , vel cohors , tis, De
bacas , ovejas. Stabulum , i. Ovile , is. .
De cartapacio. Lacuna , ae. Sacarle. Explere lacunam. Meterle las Cabras en er
corral. In summas angustias aliquem adducere.
Correa. Corrigia , se. De cosa pegaja-sa. Lentor, oris. Hacer correosa la cosa.
Lentesco , is. No tiene correa. Non fert
facetiarum aculeos. Dicteria non sustinet.
Correoso. Lenteus , a , nm. Mas dura
el

\\2

CO

tl fuego , que premie en madera correo


so , y fuerte. Vivacipr est ignis , qui cum
lema difficilique materia committitur.
Plin.
Corredor. Pergula, ae. De Sol. Solarium. Corredor , que corre. Cursor , is.
Corredor de la mercaderia. Proxeneta,
ae. Institor circumforaneus , mango , nis,
pasarius. Corretage. Proxeneticum, mangonis merces.
Corregir. Corrigo , emenda, as. Re
prehendiendo. Corripio , reprehendo , is.
Corrector de libros. Corrector , emendator , mendorum castigator , Censor.
Correccion. Correctio, emendatio , nis.
Corregidor. Prauor , urbis Praeiectus. El Corregidor ha de ser prudente,
grave , vigilante. Animo Prxtorem esse
oportet , consilio, gravitate , vigilantia.
Hizo buen Corregidor. Ontimi" proetorem
egit. Magna cum laude Pricturam gessit,
Rompublicam admir.istravit.
Corregimiento. Praetura , urbis pre
fectura.
Correo. Tabellarius , nuntius, cursor.
Correr. Curro , is. Delante. Proccurro.
Cuesta abar.o. Decurro. Por varias par
tes. Discurro. Correr en el campo. Praecurro , excurro. Dando carreras. Curso,
as. Cursito , as. Correr a posta. Dispositis equis , aut veredis pervolare.
Correr tras otro, Cursu aliquem insequi , persequi. Correr al premio. Currere , decurrere ad propositum praemium.
Correle la fortuna. Fortuna utitur pros
pera , & benigna. Fortuna llli secunda
aspirat. Esto corre. Hoec fama vagatur.
Hic rumor increbescit.
Correr motejando. Cavils in aliquem
ludere. Aliquid in aliquo cavillare. Corresme con tantas honras como me haces.
Pudore ex tuis laudibus aflicior.
Correrse. Ernbescere , pudere , pudore affici , rubore suflundi. Corrido estoy
Je lo que hice. Me facti , vel fecisse pudet. Corrido va. Pudore suflusus abit.
Pmtibundus abscessit.
-Correr cosa liquida. Fino , influo , is.
Correr de arriba. Defluo , delabor,
eris.
Correr la cortina. Vide Cortina.
Correr Toros. Tauros agitare.
.Corre riesgo. In discrimen adducitur,

CO
veentnr. Correr por su cuenta. ipse
damnum praestabit , si quid acciderit.
Corren esta costa tos moros. Ora haec ma
ritima Maurorum excursionibus infesta
est , piraticis navigiis infsstatur.
Correria de Soldados. Excursio militum. Hacerlas. Excursionem facere in
hostilem terram.
Corrida. Cursus , us. Curriculum , i. De
corrida lei las cuentas. Rationes cursim
legi.
Corriente de rio. Fluvius , i. Fluxio,
proflnens, tis. La corriente dela sangre.
Fluxio, vel fluxus sanguinis.
Corriente moneda. Vulgaris pecunia.
Hombre corriente. Urbanae dicacitatis
contemptor. Qui nihil jocis , aut cavillis
muvetur. Esto es cosa corriente. Comfflime hoc est, & frequenter usurpatum.
Ta no corre eso. Jam id obsolerit , desitum est.
Corrimiento. Distillatio. Rheuma , tis.
Catarrus. A los ojos. Suffusio , nis.
Correncia. Ventris fluxus.
Corresponderse. Mutua cum aliquo ofcia usurpare , exercere, praestare. Mutuum cum aliquo facere , mutua benevo
lente se prosequi. Por cartas. Mutuis
litterarum officiis certare. No correspon
dis mi voluntad. Non mihi in amore
respondes. Non mihi parem benevolentiam praestas. Vide Amor.
Correspondencia. Amica otficiorum vicissitudo. Officia mutua. '
Correspondiente , corresponsal. Magnarius negotiator , qui in negotiis agen
das alicai respondet.
Corro .de bayle. Saltantium chorus,
chorea.
Corro de gente , corrillo. Cireulus, i.
Corona. Hacer corrillo. Miscere coetus.
Conferre capita.ifctfr algo -en corro. Rem
in medium vocare , judicio raultiiudinis
committere. Murmurar en corrillos. Collatis capitibus consusurrare. Circulatira
rumores dissipare. Los que hacen corri
llos. Circulatores.
Corroborar. Vide Confortar.
Corrobra. Compotatio in gratiam contractus. Beber la corrobra. Contracium
compotatione celebrare.
Corromper. Corrumpo, vitio,as. Depra
vo, Corrompido. Corruptus , deprayatus,

vi-

co
vitiattli. Corrupcion. Corruptio , tabes,
is. De costumbres. Morum corruptela.
Cosa que corrompe* Tabificus , a , ai.
Corrompedor, Corruptor. Blla. Corruptrix, icis.
Corsaria. Praedo , nis. Pirata , x. An
dar en corso. Piratlcam facere. Ser corsarta en algo. Callidum esse , ac versatum in aliqua re.
Cortar. Scindo , 5s. Seco, as. Cado, is.
Abscindo , reseco , as. Amputo , as. Al
rededor. Circumcido, is. Haciendo peda
zos. Intercido, is , lo frusta concidere , re
secare. Cortar de alguna casa. Deseco,
exseco, as. Decido , decerpo , is.
Cortar la cabeza. Frangare cervicem. Cortaronle a cabaza. Caput illi
abscissm , amputatum est. ecuxl percassus est.
Cortar la pluma. Temperare calamum,
Certar de vestir. Vide Murmurar.
Cortar el argumente. Argumentum
prpecidere, praecludere , eludere. Quedse cortado. Haesit tamquam in medio deprehensuf . Oc'uli , vultos , verba illi su
bito conciderunt. Cortate facilmente. Fa
cil* obturbatur. Que nos cortan. Intercipim.ir ab hoste.
Corta de arboles. Arborum incisio,
sylvae crslo , decisio. Cosa que se cor
ta. SectHis , sectlvus , ccduus.
Cortadura. Sectio , scissio , scissnra,

m.
Corta bolsas. Crumeniseca , x.
Cortador , Carnicero. Lanius, ii. La
nio, nis.
Cortapisa. Correctio rei adhibita. Con
cierta cortapisa. Correctione quadam ad
hibita.
Corte de cosa que corta. Acies., ei.
Corte de algun negocio. Ratio rai gerendte , via. Darle. Rationom rei gerendae inite , iovenire , vlam aperire. Na se
qu corte se puede dar en esto. Non vi
deo , qua ratlone res decidatur.
Carter del Rsy. Curia . ae. Regni sedes.
Cortefar. Vide Agasajar.
Cortes. Comitla , orum. Tener cortes.
Conventum regni ag,te , celebrare. Lu-,
gar donde se tienen. Comitium , ii.
Corts hombre. Urbanus , comis , humanus.
Cortesia. rbanitas , comitas , human

CO

i\2

Ditas. Gran cortesia me hicieron. Perhumaniter mibi assurrexerunt. Perhonorific exceptas , & consalutatus fui.
Curtamente. Human , urban , comiter.
r
Cortesano. Urbanus. En sis trato. Poli
ticas, civilis. Cortesanamente. Urban.
Cortesana. Meretrix utbana.
Corteza de pan. Crustum , crustula.
De malon. Putamen , inis. De arbol. Cortex, icis. La de- dentro. Liber, bri.
Cortijo , graenja. Villa , x.
Cortina'. Cortina , x Velum. Correr la
cortina cerrando. Velum pandere , obtendere. Abriendo. Velum contrahere,
reducere.
Corto. Brevis, curtus. En hablar. Ver.
borum loops. Indisertus, infans. Curte.,
encogido. Timidus, pusillanimis. Corto.
de vista. Ooulis hebetioribus. Corta en
dar. Illiberalis , strictus, parcus, teca.v. Andar corto en ocasiones. Parcum
& illiberalem se interdum exhibere. Parum pro eo, ac debet, tribuese , prsestare.
Cortamente. Parce , illiberaliter.
Cortedad. Brevltas", tis. De vista. Hebetes oculi. De ingenio.ln%9a.il rcrr.iiras,
tarditas , exiguitas. De animo. Timiditas,
pusillus atiimus. Cortedad en hablar.
Verborum inopia. Rm dar. Tenacitaa, illiberalltas.
Corva de la pierna. Poples , tis. En
las bestias. Suffrago , inis. Corvadura.
Curvatura , te. Curvaman , inis.
Curva tosa. Curvus , aduncus , incucTus.

Corvato. Carbasus eolio pesdens.


Corvejon de bestia. Suffrago , inis.
Corvetas. Vide GambetasCorzo. Subulo, nis.
Cosa. Res , ei. No es cosa. Nihil ad
rem. No hay cosa con cosa. P-ermixta , Se
conturbata ssmt omnia. No es cosa da
cuidado. Nihil est quod solliciti sitis, vel
nihil ex eo sum soilicitus. No vale cosa.
Nihil prsdest. No dices cosa car, cosa.
Vix tua cobaeret, aut coastat oratio. Qu
de cosas ! y quan pocas palabras ! Qura
multa! qum paucis! Ciej
Coscoja. Folium aridum. Quisquillae.
Coscorron. Vide Cocorron.
Cosecha , Cogecha. Fruetuum perceptio. Proventus , us. La cosecha pende
P
del

1U

co

del tiempo. Agrorum fructus petlevi s*p fortunse momento , & inclinatione
tcmporis pendent. Esto tengo de mi cose
cha. I loe mihi malum natura insitumest.
Huic viiio natura obnoxius sum.
Coselete. Levis armaturx miles.
Coser. Suo, is. Consuo, is. Coser uno
ccr. otro. Assivo , is. Coser o que est ta
to. Sarcio , js. Coserse con la tierra. Ad
terram se demittere, adjicere,submittere.
Cosmografia. Mundi descriptio. Cosmographia. Cosmographo. Cosmographus , i.
Con. Circus , i. Cavea , x. Arena , ae.
Cosquillas. Titillatio , nis. Hacer cos
quillas. Titillationcm alicui movere. Attrectaiione" corporis risum excitare. No
sufre cosquillas. Non jocis assuevit. Non
fert jocorum lasciviam.
. Cosquilloso. Proclivis ad iram.
Costa. Sumptus , us. Impensa, te. Impendium , ii. Hacer la costa. Sumptum
facere de suo. Querian reirso mi costa.
Ludibrium mihi adornabant. Meo robore
risum , plausumque captabant. No quie
ras acomodarte d costa de otro*. Noli alienis incommodis commodum tuum persequi. Quiere que le sirvamos 6 nuestra eos*
la. Obsequium exigir nobis gratuitum.
Costas del pjeyto. Litis aestimado. Sa
li condenado en costas. Litis xstimatione
Hiulctacas est.
Costa del mor. Littus , oris. Ora malitiirui. lindar por la costa. Littus obire.
Costear la campania. Oram campan isi
tegerc. Campaniam praeiegere. Cornel.
Xacit.
Costar. Consto. Sto , as. Piensas que
esto no cuesta nada ? An putas hoc cons
tare gratis? iullo labore , nulla indus
tria perfici?
Caro le cost la burla. Non impune
procav. fuit. Malo illi petulantia cessir.
Nunca mucho tuesta fea. DifliciHa quae
pulchra. Podeislo hacer, sin que os cues
te cada. Impun boc fceris.
Costilla. Costa, ae No tiene costilla pa
ra tarto. Facuitates ejus sumptibus non
uiBciuni. Tantos sumptus non ferunt.
Costado. Laius, eris. Color de tostado*
El que le tiene. Pleumieus..
Costal. Saccus , i.
Costosa cosa. Sumptuasus , lautus , a,

CO
Costosamente. Sumptuos , lautS.
Costra. Crusta , se. Crustula , ve.
Costumbre. Mos , oris. Consuetud,
usus us. Iba delante , como es costnmbre.
Praeiba t de more , ex consuetudine , ut
mos est , ut moris est. Hay costumbre de
esto. Invaluit hic mos, increbuit hic usus,
& consuetudo. More majerum ita comparatum est. Id jam usus, & consuetudo
suscepit , obtinuit. Id in consuetudinem
venit. Haec inducia consuetudo est. So
lemne istud est , usu , & consuetudine
receptum.
Costumbre fu* entre los Romanos. Mos
fuit apud Romanos. Contra la costumbre
es esto. Novo more hoc fit , nulloque exemplo. Renovor la costumbre. Antiquam
rem referre, revocare , renovare.
Aun dura esta costumbre. Adhuc hic
mos viget , perseverat. Tenetur etiam
nunc haee consutudo, servatur, retinetur,
vim adhuc , & robur babet. Nondum no
bis t' manibus disciplina majorum effluxit.
Costumbre envejecida. Consuetudo inveterata. A la mala costumbre, quebrara
a pierna. Abusus,& corruptela non sunt
lerenda. Malo modo malas adigendus est
cuneos. No mudar de costumbre. Noq
resipiscet. Callum in scelere obduxit.
Frangs citis , qnm corrigas , quae in
pravum induruerunt. Nnmquam eflieies,
ut recte ingrediantur cancri. Consuetudo
est altera natura. Hombre de bueno* cos
tumbres. Vir optimis moribus , bene moratus, honest, & liberaliter educatus,
modestus , frugalis. De malas. Corrup.
tis , pr a visque moribus. Vide Vicioso.
.Costura. Sutura, se. Sarcimen , inis.
Costurera. Sarcitrix , sarcinatrlx , cis.
Cota. Loca. De malla. Hamis con
serta.
Pagar la cota. Pro rata solvere. .
Cotejar. Confero. Yide Comparar.
Cotejo. Collatio , comparatro , nis.
Cotidiano. Quotidiauus , creber , requens.
Coto.. Tarmiouspraefinitus,Meta,ae. Po
ner coto. Tarminum prefinire, raetam pre.
scribere. Coto , Prado. Pascua prohibitaCoto do mano. Pugni mensura.
Cotonia. I.inum xylinum.
Cotorra. Psicatu*ftemina.
Cotral , buey. Bos vetulus.
Co-


Covacha. Latibulum , i.
Covarde. Ignavus , timidui , meticuIosus.
Covardia. Ignavia , ticniditas. Cobar
demente. lgnav , timid.
Conico. Anxietas , scrupulus , i.
Coxijoro, Anxius , morosus.
Coxin. Pulvinas equitantis.
Como. Ciaudus , i. Altero , vel utroque
pede eaptus , debilis. Coxear. Claudico,
as. Coxera. Claudicado , nis.
Coyunda. Lorum , i.
Coyuntera. Commissura , iuoctura , ae.
Vide Juntera , Coyuntura de tiempo.
Temporis opportunits. Occasio, ttmpus.
Vents buena coyuntura. Tempestivo,
opportune , peropportune advenis , in
tempore renis. No perdamos la buena co
yuntura. Temporis opportunitate utamur.
Vide Ocasion.
Cos. Calcis ictus. Dite una com. Calcem-illi impegit. Calce illum percussit.
A coces le ech de alli. Calcibus illum
abegit. Dar uno de eeees. Calcibus aliquem subigere. Pessamdare nliquem.
Cozear , tirar cozes. Calcitro, as. Cal
ces coajicere , adjicere , jaculan.
Cozeador. Calcitro , nis. Calcitrosus.
ANTE R.
Crecer. Cresco , is. Con el tiempo.
Adolecco , is. Crece el mal. Malum serpit , gliscit, aragesclt. Pestilenria grassatur , iecrebescit. Morbos ingravescvt,
invalescit. Lues diffundinir , latins ema
nat.
Crecida cosa. Auctus , adnltus , a , um.
Crecido en edad. Adalta aetate , vel eta
te adultos , aetate provecrus , provecta
tetate homo.
Creciente del mar. Astus , us. Del
rio. Alluvies , ei. AI lu vio , nis.
Crecimiento. Iocrementum , acere tio,
accesio. De calentara. Febris accessio.
Creer. Credo , is. Fidem alicui habere.
Creeme , que es asi. Ita res est , mihi
crede. Creolo. Credo , pro cerro habeo,
in animum induco , mihi persuadee ita
esse. No acabo de creerlo. Nondum adducor , ut credam. No me lo hanis creer.
Non facies mihi fidem, neutiquam persuadebis. No lo creere, aunque lo jures. Nec
jurato tibi crediturus sum. Ver , y creer.

CR

US

Magis est oculis, quam auribus habende


fides. Ir con tiento en materia de creer.
Noli cito credere. Credulitas noxia saep
est. Ne credulum te praebeas. Los buenos
facilmente creen. Credulita* optimi cujusque mentem facile irrepit. A otro que
os lo crea. Alium quiere , cui centones
farcias. 'Plaut.
Credulo. Credulus. Qui facile credit.
Credencia. Abacus, i. Repositorium.
Credito. Fides , ei. En no pagan Jo A
tiempo , se pierde el credito. Solutioue
impedita fides cancidit. Mas es su credi
to , quo su caudal. Flde est , quam re
locupletior. Ser credito de tu pruden
cia prevenir este lance. Prudentiz tuae
rit hoc malum precavere , huit malo
occurrere , providece id ne fiar.
Creencia do los Cbristfanos. Christia
na fides. Facilidad en creer. Credulitas.
Creible. Credlbilts , verisimilis. Ha
gase creible el discurso. Pidem faciat
oratio. Qui fidem estiguat , fidem adstruant.
Creyentes. Credentes , fideles.
Crencha. Discrimen capillorum.
Oropusculo. Lux dubia. Crepusciilum.
Crespo. Crispos , a , uro. Crispalos.
Cresta. Crista , se. Crrsrnla , ae. on
con cresta. Avis cristata.
Cria. Foetus , us. Partus , us.
Criatura , cosa criada. Creatura , res
creata. Criatura, nino. Infans, tis. Pusio,
nis. Todas las criaturas. Omnia , quae
Deo creata sunt. Res create omne?.
Creadon. Creatio , nis. Del mundoi
Mnndi principatus , initium , origo.
Criador. Creator , procreator. Mundi
opifex , rerum conditor.
Criar. Creo , as. Procreo , as. Gigno ,
is.
Dios cri todas las cosas. Rex versas Deus fecit , effecit , creavit. Re
rum omnium auctor , & effector Deus est.
Ipse est rerum omnium conditor, & ar
tife*. Deus ex nihilo cuneta condidit,
ednxit , excitavit. A Deo cuneta profec
ia sunt. Ab uno Deo principium habent,
originem trahnnt.
Criar oves , animales. Altilia paseere , farcire , sanguinare. Criar con leche.
Nutrio, is. La que cria. Nutrix , icis. Tal
crianza. Nutricio , nutricatio, nis- Cria
Na
al

\\6

CR

CR

al cuervo , y sacarte ha os ojos. Al luporum catulus.


Criar en buenas costumbres. Liberoe
honest educare , liberaliter instituexe,
bonis moribu* instruere, informare. Bien
oriado. Prob , pi , honest , liberaliter
educatus. Literal i bus disciplinis instrucrus , eruditus. Hor.estis ac piis rhoribus
informatos, imbutus. Mal criado, In luxv, ac deciis educatus. Nimia parentum
indulgentia corruptus , pravis moribus
imbutus.
Crianza, enseanza. Institutio, edil
catio. Buena. Honesta , liberalis. Crianxa, f olida. Urbanitas, comitas , tis..
No tiene rastro de crianza. He vestigium qtjidem honestae educationis in eo
apparet. Omnis humanitatis expers.
Criado. Famulus , irnif ter , servus.
Concriado. Conservus , i. Criado que
acompaa. Pedisequus , i. Para mandaios. Bmisarius. Malmandado. Tardur,
piger , contumaz. Encomendar cada
criado lo que ha da hacer. Suam cuique
provinciam servo dare , officiique admortere. Nodo liacen bien , sino por el cas
tigo, lia sunt ingenio improbi , ut officium malo suo cogantur commoneri. No
hacen mas que comer , y hurtarme quanto
tengo. Nifcil aliud faciuut, nisi rem meam
ccnficicnt , atque avertunt.
Criada. Famula, ancilla, 36. Que acempario.. Periiseqoa. Que compese al ama.
Quoc dominam olnat. Ornarrix , icis. La
que tiene as laves , con;o ama. Admi
nistra , X.
Criadillas de la tierra. Tubera, um.
Las de carnero. Testiculi, orum.
Crimen , delito. Crimea , inis.
Criminal cosa.. Criminalis , crimino-

Crisolito , piedra. Chrysolitus , !i i


Cristal. Christalhis, i. Christalino, co
sa de christl. Christallinus , a , um.
Cristiano. Vide liristiano.
Critico. Criticus , severioris notae , &
judicii homo. Muy preciads de critico.
Qui cum censoria virgula , & critica fal
ce natus esse videtur. Crititos dies. Critici dies, decretorii. Hablar critico. Vide
Culto. Critica. Quxstio ex litterb humanioribus , aut ex flori bus philesophue.
Crivo. Cribrum , quo palea purgatur.
Criva. Cribmm , i. Vannus , i.
Crocodillo. Vide Cocodrilo.
Cronica. Vide Coranica.
Conographia. Temporum desctiptio.
Crucificar. Hominem exuci afligere,
sufiigere , in crucem agere, tollere. Cru
cificado. Cruci affixus , suffixos. Crucifixus.
Crvcifixo. Christi imago erucLxi.
Crudo. Crudus , a , um*
.
Crudeza. Ci uditas , tis. Del mucho co
mer se engendra la crudeza, y de la cru
deza la enfermedad. Ex intemperantia
eruditas, ex cruditate morbos exislit , efr
ficitnr.
Cruel. Crudelis ,im manis, inhumanus.
Ferus , durns , dirus , srrus. Omnls hu
manitatis expers. Ferreus , atrx , immitis , mplacabills , inexoiabilis. Notable
mente cruel. Singulari prsrditus inhumanitate , & erndelitate. Immanitate bestias superais. Cujas prseter coeteros est
immanitate crudelitas. Alter Pbalaris.
Atreo, & Busiride crudelior. Omni diritate atque immaaitate teterrimus.
Crueldad. Crudelitas , immanitas, sssvitia , diritas , ianumaeitas , tis. Usaron
coumigo de grandisima cueldad. lisus
sum iis cmdelissimis. Cic.
su?.
Cruelmente Crudelitei,dr> atxociter,
Criminaltrsrte. Crimians.
Crines. Crines , iam. Capilli. Hacer inhumaa , immaniter, saevd.
C'ruxir. Strideo , es.
las crines un lugar de la Escritura.
Cruxia. Fari, orum. Pasar cruxia. VeViam sternere, munire ad confirmandum
aliquid Sacrae Pagina testimonio, sen- sari , exagitarl , malo babere.
Cruz. Crux , icis. Patibulum , gaba-lus, tentia , auctoritate.
Criollo. Patria Ir.dus ,. genere Hissa- i. Hacer a seal de la cruz. Cruci- sig
no se munire. Hadase cruces. TJsque mi
aus.
raba! ur , inopinata re percnlsus. Rem sa
Crisma. Chrhma, tis. Uncu acra.
Crismar. Chrismare nliquem , ungere. tis mirari non poteraf.
Cruzar de una parte i otra. Ultro, ciCrisol. Catinns, quo metailum excoquittoque- curiare. Cruzar ios brazos. Bls.
lur. Tosconium vas.

chia

CR

CR
chia decuisare. Cruzar la cara. Nov3cula faciem ejus deformare. Decussato
vulnere os ejus foedare , deturpare.
C

ANTE

U-

Cuba. Cupa , vel cuppa , ae.


Cubero. Cuparum artife*.
Cubeto. Seria , e. Vas salsamenta
ran m.
Cubilete. Acetabulum , i. Caliculus , i.
Pyrus , i. Turrieula , ae.
Cubo de rueda. Mudiolus, i. De mura
lla. Rotunda muri turus.
Cubrir. Tego , obtego , s. Obduco , is.
Operio , cooperio , s. Con velo. Velo, as.
Velo tegore. Con barro. Oblino , is. Ublimo , a?. Con planchas. Laminis tegere.
Cubrirse el Cielo de nubes. Coelum nubibus obduci , obscurari.
Cubierto. Tectus , coopertus , velatns.
Cubierta. Tegumen , tegumentum , iategQmentum , opeiiuiermim , i.
Cucas de nios. Cupediae , arum. Malacuca de muchacho. Puer improbas , nequam , morosus.
i ucaracha. Multipeda , te. Porcellio,
onis.
Cushar , cuchara. Cochlear , vel cochleare , 1s. Cucharada. Cocblearitun , ii.
Quod capit cochlear Mete tambien su cu
charada. Imperitas apnd doctos judicium
iurerponit suum.
Cucharon. Tudieula , Cochleare majus.
Cuchilla de alabarda. Secoris , is.
Cuchille. Culter, tri. Cultellus , i. De
cortar plumas. Scriptorius cultellus. Craphiarius gladiolos. Scalprum librarium.
Cuchillada. Vulnus cieiim inTicrum.
Darla. Gladio c*dere y cxsim feme.
Brava cuchillada le dieron. Luculentam
plagam accepit.
Cuchillero. Macheeropus , i.
Cuchuchearse. Aliquos inter se mussare , musitare.
Cuclillo. Cocyx , gis. Cucalus , i.
Cuello. Collum , i. Cervix, icis. De ca
misa , juUu. CoUare indmii , aot thoxaeis. Harria el cuello. Collo tenus.
Cuellegido. Collare angntum.
C'utllargtudo. Erecto eolio. Superbia
elatus. Andar muy cuellierguido. Elato,
&. tumido collo incedere.

U7

Cuenca del ojo. Oculi pelvis , cavum.


Cuenda. Funiculus, quo decussata fila
tenentur. Aludexa sin cuenda. Noa ho
mo , sed. scopie soluto?.
Cuenta , q-.nta. Ratio , ratiocinsum,
supputatio. cheme tr.i cuenta. Duxi
meam mecum rationem. Bien estds en la
cuenta. Rect rationem tenes. Haya bue
na cuenta , y blanca no parezca. Ratio
constat , nec nummus appareat. Hacer
cuentas. Rationes confuire , computare,
subducere. Ajustarias. Ad nummum con enire. Tomar algo en cuenta. Aquid in
acceptum referre. Meterlo en a cuenta.
In rationem id inferre.
To lo pondr d tu cuenta. Ego tibi expensum ferum. To no hice mas que leer
las cuentas. Ego ad rationes nihil prxter
lectiooem adhibui.
Cuentas viejas , barajas nuevas. Vel
optima nomina , non appellando , mala
fiunt. Al dar la cuenta me lo direis. Ad
amnsim, & libellam te revoco. Haz cuen
ta , que te laman cuentas. Fac te ad
calculos vocari. Haceis la cuenta si la
huespeda. Sine hospitis sententia ratio
nem putas.
Dar , C tomar cuenta de algo. Redde*
re, vel exigere rationem de aliqua re.
Ten cuenta con esto. Id curse, & diiigentiae tuse committo. In lianc rem incumbe.
Hoc age. Cerre por mi cuente. In me re.
cipio. Mea fide suscipio. Correr por tu
cuenta si se perdiere. Tu pcriculum praes.
tabis, si res perierit. Hacer cuenta que es
t presente. Habere rationem r.btcntis.
lVo es hombre Je cuenta. tiilo loco habetur, nullo crdLnc , nuilo numero.
( uentas del Rasarlo. -Sphxrulae prtecatoriae , calculi piaculares.
Cuento de lanza. -Con tus, i. .
Cuento, fabula. Fabella , narrrtio^
apologus. Bonos o cuento. Lepida nai ra
tio. Feslivum commentum. Es cosa dae
cuento. Apu!ogus , l merum commentunv
est. Gusta de cuentos. Fabctlis delectaiur.
Fabalarum auditiooe ducitur , capitur.
Cuento de maravedis. Decies centena teruntiorum milia. Haselo , ti ot est J
cueato. Id velim facias , qnod corr.modo
tuo fiat , si erit cuan commodo , & urilitate tua conjunctum. No me estd / cuen
to. Non est re mea. Cada uno sobe biso.
su

\\t

cu

su cuento. Ad suum quisque questum callidus est.


Cuerda. Funis, funiculus , i. De vihue
la. Chorda , nervus , fides , ium. Para
cerrar, y abrir redes, bolsas , velos. Epidromsdes , um. Epidromi, orum. Cuerdas
del cuerpo. Tendones , um. Del navio.
Rudentes. Trato de cuerda. Tormenti
genus , quo reus , rejectis iti tergum manibus , fune susppensus prseceps demittitur. Dar cuerda. Remissis , aut lenius
agere. Rem ptorogare. Por dsbaxo de
cui:-Ja. Clam , clanculm , t'urtim. Ech
por debaxo de cuerda quien le acucase.
Accusatoies lle subornavit , submit,
qui illum aecusarent.
Cuerdo. Prudens ,. tis. Cordatos , vir.
f fey de cuerdo , no har l tal cosa. Id
quidem , si sanus , est , nequaquam f'uciet.
Cuerdamente. Sapienter , prudenter.
Cordura. Prudentia , se. Cor , dis. Que
quanto tienen mas cordura , hablan me
nos. Quibus , quo plus est cordis , eo est
& oris minus.
Cuerno. Cornu, u. El que le toca. Cornicen , inis. Cosa de cuerno. Corneus , a ,
um.
De dos cuernos. Bicornis , e. El que
los tiene. Cornijer , cornutus, a , um. El
que hiere con ellos. Cornupeta, ae.
Cuernecillo. Corniculum, i.
Cuero de la carne. Cutis , is. De ani
mal. CorlLum , tergus , oris. Cuero curti
do. AlUta, ae. Para vino.Vter, tris. Utrlculus, i. Del cuers) salen as correas. Ex
ipso bove lora sumuatur. Est hecho un
cuero. Vino madet. Ebrius eit. Baccbi
mystes. Estar en caeros Nudum omni
veste esse. Cosa de cuero. Scorteus,coraceus , a , um. De entre cuero , v carne.
Intercus , tis.
Cuerpo. Corpus ., oris. Muerto. Cadaver. Sin cabeza. Truncus. Pequeo. Corpusculum. Gentil. Elegans , venustum,
En cuerpo se qued. Abjecto pallio, expeditus stetit. Tener cuerpo una cosa. Rem
densam , aut crassam esse. Tiene poca
cuerpo. Tenuis , aut gracilis est. El homire tiene cuerpo , el Angel no. Homo
corporeus est , Angelus ineorporeus.
Cuerpo de Guarda. Statio miliraris.
Hacer cuerpo de Guarda^ Stationem age-

CU
re. Los que la hacen. Stationarii. Hurtar
el cuerpo al golpe. Ictum corpore effugere.
Cuerpo de libro. Tomus , i. Liber , bri.
Cuerpos de muger. Exomides , um. Ce
o de dos tres cuerpos. Bicorpor , aut
tricorpor , oris.
Cuervo. Coryus, i. Corax , cis."Cvervo
marino. Mergus^ i. Cuervos te saquen los
ojos. Corvi tibi eflbdiant oculos.
Cuesco de fruta. Ossiculum , os , ossis.
Cuesta. Clivus , i. Ir cuesta arriba.
Clivum ascendere , ardua subire , supe
rare. Muy cuesta ariba se me hace. Arduum , ac difficile mihi videtur. Cuesta
abaxo. Descensus , us. Declivitas. Locus
declivis , vel declivus. Tiene de su parte
la cuesta , ylas piedras. Habet in causa
superiora omnia.
Cuestas. Vide Espaldas. Tomarle d
cuestas. Tergo illum excipere , sustinere. Traer A cuestas. Humeris tollere,
He de traer cuestas las desdichas de
este hombrea Ruinas fortunarum ejus mi
hi impendere sentiam?
Cueva. Specus , us, spelunea , antrum,
spelseum. De fieras. Lustrum, latlbulum.
Cueva de infierno. Spiraculum graveolentis Averni.
Cusiano. Cophinus, i. Corb'ts ,' is.
Cuezo. Pabrorum fererrum , sandapilaCugujada. Vide Conjugada.
Cuidado. Cura, solicitudo, diligentia.
Con cuidado. Aeurat , diligenter.
Cuidados me dan pena. Haerent ani
mo meo cune semper confieis;. Discrucior animi sollcitudine. Me curae , Se solicituJInos vexant , lacerant , respirare
non sinunt. Curae molestissimce me urgent , angunt , exagitant. Multis cu
iis , ac maximis suspensus mibi est aaimus. Curarum stimuli haerent cordi sic
infixi , nt somnum capere , aut quiescere
non sinant.
Esto le da cuidado. Hoc illum angir,
pungit, mcastum, ac solicitum babet. Ex
hoc solicitus est.
Quiero librarte de este cuidado. Ea te
cura beratum volo. Hanc tibi solicitu"
dinem eximam.
Echar de si los cuidados demasiados.
Animum solicitudine abducere , avertere, avocare. CurRrum molestiis se abstra-

cu
trahere , expedire. Curas abigere , abjicere.
Ta me veo libre de cuidados. Omni jam
cura, & solicitudine vacuus sum. Ab omni cura solutus sum , ac liberi Omnibus
me curis exsolvi, expedivi. Jara omnibus
curis laxatns sum.
Todo cuidado pongo en vuestros nego
cios. Toro anima de te, rebusque tuis co
gito. Nullum tempus prxtermitto de tuis
rebus cogitandi. Omni cura, & studio in
res , & negoria tua incumbo. Omnes
meas vigilias , & cogitationes ad res, &
negotia tua refero. Omnem operam , industriam, diligentiam in rebus tuis agen
da , procurandis insumo, impendo, adhibeo. Summo studio, & diligentia rebus
tuis consulo. Omnes mex vigiliae , mihi
rede, in tuarum rerum procurarione consumuntur.
Por. el cuidado con que mirares por
su sahud , medir lo slue me estimas.
Qnantam diligentiam in valetudinem ejus
contuleris , tanti me fieri te judicabo.
Con cuidads estoy de eso. Id mihi cu rse
est.prae oeulis habeo. Cave putes me
ejus rei curam abjecisse.
Cuidadoso. Diligens , studiosus.
Cuidar. Curo , as. Curam alicui rei
impendere , adhibere. No cuido sino de
salvarme. Nihil laboro, nisi ut sim salvus. Orrmes meas curas , Se cogitationes
in animx satute procuranda locavi. In
imam salutis curam incumbo. Id unum
ago , id unum mente , & cogitatione ver
so quemadmodum salutis mex rationem
xpediatn.
Cuita. Vide Miseria , congoxa.
Cuitado. Miser , miseilus, infelix.
Culantro , cilantro. Coriandrum , i.
Culantrillo de pozo. Terrae tnpe*cilium. Capillus Veneris. Adiantum , i.
Culata de arcabuz. Sclopi pars poste
rior.
Culebra. Coluber , bri. Anguis, is. Serpens , tis. Del agua. Natrix , cis. Cosa
de culebra. Colubrinus , serpentinus , a,
nnt.
Culebrear. erpo , is.
Culebrina , tire. Cnleftrina , a.
Culpa. Culpa , se. Noxa , x. Erratum,
i. To tengo la culpa de de mi dao* Meo
vitie pereo, culpa in m est , U me resi-

CU

\\$

det, hacret in me noxa tantx calamitatls.


Mea culpa mihi acciderunt , meo me.
rito evenerunt. Ego mihi pemiciem accersivi. In foveam incidi , quam extruxi.
Meo laqueo captus sum. Mearem compedum faber fui. In mea viscera f ladiura
aenverti.
Echar la culpa de! uno d otro. Culpam
unius in alium derivare.
/Ve tengo culpa de esto. In hac re omnis sum expert cnlpr , nullius mihi cul
pe* cqnscius sum. Extra culpam sum. Ne
culpa in me , nec ego in culpa sum. A
culpa longo absum. Procul abest me
culpa. Culpa vaco , careo. Liber , & va
cuus sum ab omni culpa.
Culpar otro , echarle a culpa. Culpam in aliquem conferre. Culpam IU
adscribere , assignare, imponere, impingere , atribuere. Culpae aliquem arguere,
illum in culpa ponere. Causari ejus perfidiam. In te residet facti suspicio. Bellum
tibi acceptum feremus.
Culpado. Eons , tis. Nocens , tis. Rcus
culpx affinis, particeps sceleris. Nu me
culpeis en lo mismo en que vos sois culpa
do. Noli in eo me aecusare , in quo & ipre reus es. Hoc me non requiras , ne ti
bi ego idem reponam. Estado de culpado. Reatus , us.
Culpable. Criminosum , culpandum.
Esto es en ti culpable , en mi no. Hoc ti
bi criminosum est , mihi non item.
Cultivar el campo. Agrum colere. El
ingenio. Omni eruditione animum excolere , expolire. Cultivado ingenie. Non
vulgari eruditione ingenium excultum,
perliium.
Cultivo de campo. Agricultura, ae.
Culto divino. Veri Dei , rerumque sacrarum cultus , veneratio.
Culto hombre. Qui communi loquendi usu abhorrens , quxsitissimis verbis
stylum crispat , & infuscat, reconditorumque vorborum usu :'i paucis intelligl
amat , sermonisqne insolentia docti, & ineniosi nomen exmbit. Hablar culto.
Exquisitis sermocinr.ri. Comptis cloqui. Qdks'uo orationis cultu plausum
captare.
Cultura. Cultus , us. Ornatus , us. En
hablar- Vexborum confiinnitas , oratio-

nU sultus.

CU
\%0
Cumbre. Culmen , nis. De monte. Jujum - i. Monris vertex , cacumen , suptrcilium.
Cumplir lo prometido. Promissis stare.
Promissa servare, implere , exequi, exhi
bete , lueri , prestare. Fidem suam libe
rara. Votum reddere , persolvere. Pro
missis non deesse , satisl'acere.
Cumplido hombre. Pie uus o {Tic i i , in offics attentus,& d'igens. Cumplidamen
te. Plen , satis, abund, cumnlate.
Cumplimiento de lo que falta. Suppleirentum. De palabras. Officiosa verba.
Hacer algo por cumplimiento. Perfunctorii aliquid exequi. Moris dicisque causa,
non ex animo aliquid facere, praestare.
Quento hago por vos, me pagais con cum
plimientos. Pro maximis in te meritis of
iciosa mihi verba reddis. Todo es cumplimiento esc hombre. Omnibus se venditat. Niliil aliud qum ofiiciosa ^verba
reddit.
.na. Cunae , a'rum. Cunabula , acu
na ula , olum.
Cundir. Serpo , is. Cunde el mal por
muchas partes. Serpit quotidie malum,
long, latque diunditur. Latis opinione ctisseminatum crescit in dies , multasque Provinoias occupavit.
Cufia para hender. Cuneus , ei. Mete
cufia. EHseordiarum sator. Acuar ,
apretar con cufia. Cuneo, as. Cuneis adactis aliquid firmare.
Cufio, Sigitum , i. Cufiar moneda. Monetam cudere. Nummum signare.
Cufiado. Cevir, i. Sororlus , ii.
Cufiada. Fratris uxor. Glos , ris.
Cpula de la bobada. Tholus. i.
Cura de Iglesias, Cario , nis. Parocbus.
Cura de enfermedad. Curatio , medici
na , msdela. Alargar la cura. Curationem ducere , proirahere, producere. Bncarecer la Cura. Vim morbi, aut difficultatem verbis augere , amplificare ad medichue commendationem.
Curar. Curo , as. Medeor , dedicor,
aria. Medicinam facera, adhibere. Medi
cas admovere manus , aegrum sanare,
. morbos pellere. El tiempo lo cura todo.
Mala orania tempore decrescutu, daeinunt , fioiwnir.
Corarse con alguno. Medico m. Con

CU
achuiite de catarse, fue i los batios. Pei
speciem enrationis balitea pe. i vit.
Curador de menores. Curator oris. Sa
lir de curador. Excedere curatoris po
testate , o tutelari patrocinio.
Curaduria. Tote lia , ae.
Curadsro de lienzos. Fullo , nis. Donde los cura. Area ae.
Curia. Curia, se. Sedes consilii publici.
Curia Eclesiastica. Fon Eccleslastici
sedes.
Curiales. Qui forensia negotia cu
ran t , expediunt , remittunt.
Curioso. Curiosus, a , m. No teas cu
rioso en cosa de Fe. Noli divina misteria
curiosis rimari v serntari. Noli de fidel
mysteriiis, vel in fidei mysterla curiosas
inquirere. Quae captum tuum snperant,
noli exquitere. Qu cosa tan curiosa}
Quam affabr facia , & perpolita res!
Curiosidad. Curiositas, tis. Insite mortalibos abdita rimandi libido. Curiosida
des. Res arfabre facta. Artefacta , curios elaberata.
Curiosamente. Curiose. Curiosamente
labrado. Artificiosum opus.
Cursar en escuelas. Frequentare Academiam. Scholas celebrare , freqnenter
adire. Curso de leyes. Ansiduam Juris
prudente dat operam. Jurisprudentiae
candidatos est.
Cursado. Kxpertus , exercitatus.
Curso del tiumpo. Decursus temporis.
Haca curso aui el humor. In hanc par.
tem humor canuit.
Curso de Universidad. Semestre curri.
culum licterarlum. Semestres frequentatio Academiae in aliqoa facultate. El calso haca maestro. Kxercitatio nlhil non
perficit. Usus & studium mica operantur. .
Curtir cueros. Coria mascerare. Curtome para pastor. Ad labores obduresc.
i artisfo de trabajos. Inrebus difflcillimis
spectatus , rebus adversis exercirns , labaribus , & aerumnis assuefcctus. Qui ad
icrumnas anliEr.m obduravit, ad labores
obduruir , occalluit.
Curlider. Coriarius , ii.
(. ustarl i i del Santisimo Sacramento.
Pyxis sacra , ierorhecha , oc.
Cuyo , cuya. Cojus , a , um.
D AN-

DA

DA
D

ANTE

A.

DAca. Cedo. Daca una vara. Cedo


virgam. Daca la otra. Cedo alte
ram.
Dadivas. Munera , um. Munuscula,
dona, orum. Dadivar quebrantan peas.
Muneribus vel Dii capiuntur. Ninguna
dadiva se ha de deshechar. Donum quodcumque dat aliquis , proba.
Dadivoso. Liberalis , largus , munificus, beneficus, benignus, a, um.
Dado. Talus , taxilius , i. Tessera , x.
El mejor punto en el dado. Venus , eris.
El peor. Canis. No le echaran dads fal
so. Tu occipirio q-uoque oculos haber. Lo
mejor de los dados es no jugarlos. Prsestat cavete , quaro adlte periculum.
Dado una cosa. Multus in aliqua re,
frequens , creber , assiduus. Dado al jugo , y la caza. Aleae , & venationi deditus , addictus, derotus. Dado d vicios.
Viriosos. A mugares. Mulierosus. vi
no. Vinosns.
DADO que (concesiva) Ut. T dado que.
Quod si. Bt si. Dado que se oponga , no
la llevar. Ut petat, non tamen dignitatem obtinebit. Pero dado que sea asi,
nos acomodaremos con el tiempo. Verum
ut hoc ita sit , cedemus tempoii. T dudo
que lo huviera hecho , se le havia de per
donar. Et si fecisset , vel quod si fecis
set, ignoscendum ei fuit.
Daga. Sieca , x. Pugio , nis.
Dalmatica. Dalmatica , ae.
Damas. Fuellae cultu , & specie non
vulgari. Culsm, comptaeque f'ceminae. Da
ma de la Rsyna. Virge nbilis-, Regime
comes , pedisequa. Guardadamas. Eunuchus , aut anus puellarum in aula custos.
Dama da alguno. mica , se. No andes
como dama. Ne gressibas incedas mollioribus.
, Dameria. Fastidium decatulum.
Damasco. Damascenum serieum.
Danza. Saltatio , chorea , tripudium.
Danza de espadas. Pyrrhica , x. De
matachines. Saltationes mimicae. Tambien
entrais en la danza. In eadem suspicione
vocaris. In eadem discrimine versaris. In
eadem es damnatione.
Danzar. Saltare ad aumerum. Tripu-

\1\

dio, as. Choros exercere, agitare. Danzar


corro. Pueros , pueilasqne manu con
sertas serum circumducere. Danzar sin
son. Saltare extra numerum.
Danzante. Saltator, oris. Danzadora<
Saltatrix , cis. El que guia la danza.
Choragus , i. El que la tae. Choraules , is.
Daar. Noceo , Iaedo , obsum , officio , is.
Doa. Damnum , jactura , incommodum , detrimentum , pernicies , ei.
Vos habeis causado este dao si la Republica. Hanc tu calamitatem Reip.
attulisti , hanc pestem importasti , invexisti : hoc illi vulnus -iniixisti , imposuisti , hanc illi perniciem comparasti. Haee
damna Reip. intuiisti , hsec mala , detrimenta peperisti. Hanc te plagam gravissimam accepit. His te iacommodis
Resp. afi'ecta est.
El mismo se hace dao. Ipse sibi obest,
sibi obstat , sibi injurius est. Suam ipse
causam prudit. Ipse suo capiti fcaudem
capiralem creat. Ifi sua viscera conver
tir arma.
Hay otro dao , que, iic. Illud quoque
accedit incommodum , quod , &c. Cosa
qae no reciba dao. Indemnis , e. Illaesus., .um. Que no le hace. Innoxias, iunocuus , a , um.
.i
i
Daosa cosa. Noxius ,-infestus, perni
ciosas , pestifer, damnosus, exitialis.
Muy daoso es los mozos el vicio
deshonesto. Kulla nocentior pestis adolescentibus, qum veneris volupta. Nullum venenum frequentis propinatur,
siiavii'is ebibitur , peiiculesisque in animum illabitnr. Nulla pernicies major lnxuria , ac libidine. Ab hac adolescentibus
innumera mala oriuntur , proveniunt,
existunt. Ab ea juvenes in multa mala
incidunt , multis afiiduntur incommedis.
Daada intencion. Malus animus. Daada fruta. Poma putrida, vermiculosa.
Dar. Do , as. -Praebeo , es. De gracia.
Largiri , donare , liberaliter erogare.
Darla auno al caido. Jacentem erigere. Dexteram porrigere afflieto , & jacenti. Darle lo que ha menester. Suggevere, suppeditare alicui, quibus est opus,
ad victum necessatia subministrare. Dar
le el dinero de antemano. Prw manu peQ
cu-

DA

niam ilii dare. Darlo por bien hecho , i


por nulo. Ratum , vel irritum facere, habere.
Dar palabra de casamiento. Fidem in
matrimoniara dare , obstringere. Habien
dose dado palabra uno d otro. Fice data,
& accepta. JDonJtf as don las toman. Dedi
malum , & accepi. Dieronnos por buenos.
Pares in certamine habiti, judicati sumus.
Dar el parabien. Gratular tibi tanti
viri affinitatem, vel de adventu.
Dar guardar el dinero. Pecuniam
alieui credere , ejus fidei eommittere.
Dar fianzas. Satisdo , as. Dar satis
faccion d alguno. Satisfacere alieui.
Dar estajo. Opus faciendum locare.
Dar escoger. Dare , vel facere alieui
optionem. Quien da presto , da dos veces.
Cum fieri properat gratia, grata magis.
Dile en rostro con su miseria. Tenacitatem illi objecit , parsimoniam exprobravit. Dame en rostro su poca limpieza.
Taedet , sordes & squalorem hominis aspicere. Dile er. lo vivo. Alt hominem
pupugit.
Dar testimonio , dar f. Testor , testificor , aris. Testimonium perhibeo.
Dar d entender. Significo , indico , as.
El nos dar en que entender. Negotium
nobis facesset, molestiam exhibebit. Dar
le de codo por desprecio. Cubito aliquem
lejicere , aspernari. Avisandole. Cubito
aliquem monere. Dame lastima este mo
teo. Hujus adolescentis me miseret. Di
me parte de est*. Me de lia* re commo.
ni'it , certioMm fecit , reddidit. Vide Co
municar.
Dar cuenta al Corregidor. Rem ad
Prsetorem deferre , referre.
Dar su' cargo. Dicere cansam, crimen
diluere. 'ar Ta razon. Ratlonem subjicere. Dime de palos , de coces. Fustibus
me esecidit , calcibus abegit. Dime una
bofetada , un pescozon. Alapam mihi impegit , colaphum mihi doxit , inlixir.
Darle por libre. Horoinem absolvere,
culpa liberare , solstum dimittere. Dar
se priesa. Festino , propero , accelero,
as. Vide Priesa.
Dar de el el pao, la piel. Pannum,
aut pelleta laxari , produci, laxiorem fie
ri. No dtt de si. Nihil remittit de jure suo.
Darse par agraviado. Mal secum agi

DA
existimat. Injuriam sibi factam purafv
Diste en ello. Rem acn tetigisti. Luego
que le vi me dio mala espina. Ubi eum
ridi , gravi suspicione sum perculsus.
Darse d buena vida. Indulgere genio,
conferre se totum ad quietem Darse la
caza. Venationi se dare , venatui plus
justo indulgere. Darse al estudio. Se litteris , vel in litteras abdere. In studia
litterarum incumbere. Diese tan buena
maa, que. Tantam adhibuit diligentiam,
adeo strenu se gessit, ut.
Darse los cercados. Dedere se , dedi-tionem facere. Darse por vencido. Dare
manus. Herbam porrigere. Victoriam ad
versario concedere. Vicrum se fateri. Pro
victo se gerere. Dise por perdido. Actum de se pronunciavit. Dio con la car
ea en tierra. Sub onere concidit. Onere
oppresus est. Onere suecubuit.
Dar tras uno. Hominem persequi , insectari. No te dan , y quexaste ? Ante
tubam trepidas? No des que reir. Ne committas , ut risum als commoveas. Ne
te socas , aut eivibus deridendum prebeas. No se le da nada de cosa de esto
mundo. Omnia susque deque habet. Nulla
re commovetur.
Dar de mano. Rejicere , aspernari. Vide Menospreciar. Ha dado en no admitir
visitas. Salutantes excludere instituit.
En dando en una cosa , no hay sacarlo de
ella. Quod semel instituit , ab eo deduci
non potest.
Dar muestras de si. Specimen sui praebere. Dadio por hecho Factum puta.
Dar gusto i uno. Gratum alieui facere,
obsequium prestare. Darle pesadumbre.
Hominem molestia afficere , molestiam
illi exbibere. No me da pena eso. Ea de
re non laboro Nihil ex eo sum solicitas.
Que se me da mi de eso ? Quid hoc ad
me?
Dares y tomares. Ai tercariones , coatentiones. Hubo sobre eso sus dares y
tomares. Altercationibus acta res est.
Dise y tomse sobre esto. In utramque
partem agitata res est. Utrinque scriser
disceptatum est.
DEMOS que {modo concesivo') Finge.
Fac. Demos que no lo hiciese mal ha
cer. Finge , te non sponte n'ocuisse. He
mos que quieta , quien se le ba d* storcar?

de

DA
tar1 Fac velle , quis prohibela? Demoi
que se haya informado. Qusesierit san.
Cic. Demos que no sea , lo menor puede
pareceria. Ne sit , san videri cert potest. Cic.
Daragentea , yerta. Dracunculus , i.
Dardo. Spiculum , pilum , telum , i.
Data, feche. Data. Datum. Datr.
Dada en Roma. Data, vel Datum Romx.
De una data son ambos. Kodem in ludo
docti , ejusdem farinae. Ovo prognatus
eodem. El negocio est de mala data.
Inclinata res est. Pejore loco res esse
sion potest.
Dataria. Libellorum Pontificioruro mu
gis re r.
Datil. Fructus palmse. Dactylus , i.
Cyryota , vel caryotis , dis. Palmula , ae.
Dativo. Dandi casus , tettius casus.
D

ANTE

B.

DE {preposicion) A , vel ab , de , ex.


Estar , ser de parte de alguno. Esse,
stare , facere ab aiiqno. De derecho me
toca. Ex jure meum est. De suyo gasta.
De sao vivit , aut sumptum facit.
DE {al lugar) De dnde , de qu
fugar? Undef De alguna parte, lugar.
Alicunde. De aqui. Hinc. De ahi. Istinc.
De alli. Ulinc. De otra parte , lugar.
Aliunde. De arriba. Supem. De abaxo.
Infern. De cerca. Cominus , proxi
mo. De lexos. E longinquo, long. Eminus , peregr.
DE {al tiempo) De quando ac ? Ex
quo tempore? De ayer ac. Ab hesterno
die. De ocho dias esta parte. Jam iride
ab octavo die. De aqui quando ? Quousque? De aqui pocos dias. Post dies non
mnl tos. De aqui d tres dias. Post triduum. Ad tertium, vel post tertium diem.
De hoy a maana. Propediem. De aqui
adelante. De hoy mas. Dehinc , posthae.
ji VECES denota causa , y en Latin se
hace con Prse i T9o estoy en mi de enojo.
Mentis impos sum pne ira. De gozo. Prae
gaudio. De miedo. Prae formidine. De
verguenza. Prae pudore. De puro cuida
do no podia chancear. Prae solicitudine
jocari non poteram. A VECES se hace
sin prx i Loco de amor , y de miedo.
Amore metuque amena. De zelos, 6 envi*

dia. JEmulatione , & invidia. Precipita*


do de colera. Ira, & furore praeceps. Pre
sumido de valiente. Conscia virtute tumens. Furioso de atrevido envisti con*
migo. Audacia fnrens impetum in me fecit. VECES denota modo i De secreto
asistieron. Ex oceulto intervenerunt.
Clam interfuerunt. De acuerdo se junta
ron. Ex composito convenerunt. Consul
t coivere. De proposito me salieron al
encuentro. De industria nieW ocurrarunt.
De sobresalto le cogieron. Ex improviso
exceptas est. De priesa. Proper. De cor
rida. Cursim. De paso. Obiter. De espa
cio. Lente , sensim. De buena gaxa.
JEquo animo , libeuter.
Dean. Decanus , i.
Deanato. Decani d gnitas.
De balde. Gratis , gratuito. Cosa que
se da de balde. Gratuitus , a , um. Pien
sas que esto se da de balde? Putasne hoc
constare gratis? De balde me quieren
mal. Nullo meo merito me odid habent.
Debaxo. Sub, infra , subter. Poner debaxo. Suppono , sabjicio, is. Estar deba
xo. Subsum , es. Debaxo de su dominio.
Sub ejus potestate , aut dominio. Est
debaxo de su proteccion. Est in ejus fide, & clientela. Tienenos debaxo. Nos in
fra se habet , subditi illi sumus. In ejus,
aut sub ejus potestate sumus. El que es
ta , viene debaxo. Infernas , tis. Inf
rus , a , um.
Debate. Contentio , altercatio. Des*
pues de muchos debates. Post multas altercationes. Debatir. Certo , deceno, as*
Contendo , is.
Debil. Debilis , infirmus , imbecillus.
Debilidad. Debilitas , tis.
Debilitar. Vide Enflaquecer.
De bruces est echado. Pronus jacet.
De bruces bebe. Pronus bibit.
De camino. Obiter. Para que hagamos
esto de camino. Ut hoc obiter exequamur. Ut interim explicemus. Harto tiem
po habia para ir de camino la granja,
y volver. Satis erat diei , ut in villam
excurreret , & rediret. Cic.
Decender. Descendo , is. Vide Des*
cender.
Decendientes. Posten , orum.
Dentar el pan. Panem integrum delibare , carpere , vellicare.
O. a
De*

Decante. Decores , conveniens , deceas.


Decentemente. Decor , deeehter.
Decencia. Decorum , i. Honestas , tis.
De cerca. Cominus , proximo.
Dechado. Exemplar , is. Exemplura,
specimen , arehetypus , i.
Decidir. Decido , is. Controversiam fi
nire , litem dirimire , disrrahere.
Decision. Decisio , diremptio litis.
De cierto. Cen, certd.
Declamar. Declamo, as. In umbra dicendi artem exercere. Declamar muchas
veces. Declamito, as.
Declamacion. Declamado, nis. Umbra<ilis dicendi exercitatio.
Declarar. Declaro , as. Explico, expo
no , explano, aperio , exprimo, edissero,
h. Interpretor , aris. Loco obscuro, ac
diifici lucem attulit , adhibuir.
Declarar sus deudas. Profiteri aes aliextum. Declararse por protector de algu
nos. Patrocinium aliquorum profiteri.
Declarose por el Rey la victoria. Inclinavit ad Regem victoria. Declararle por
Rector. Rectorem aliquem renunciare,
publicare.
Declarar com* testigo. Testor , testificor , aris. Testimonium dicere. Dicere
pro testimonio. -;
Declarar el delito , y los complices.
Profiteri indicium.
Declaracion. Declaratio, expositio, estplanatlo , enodatio, explicado. Declara
cion ante el Juez. Denuntiatio , nis. De
mlgun t.stige. Testimonium ,ii.
Declinar. Declino , as. Inflecto , is.
Declinar j-urisdicion. Forom ejurare.
Declinacion. Declinatio , irrflexio nominis. De enfermedad. Morbi decessio.
. De contado. Vide Dinero. Paglo de
contado. Continu poenas dedit.
Decorar. Memoriae mandare. Vide Me
moria. Decirlo de coro. Memoriter reci
tare. Ex memoria- exponere. Sinescripto
dicere.
Decoro. Decorum, i. Guardar su deco
ro. Decorum servare. Rationem habert
dignitatis sux. Vide Punto.
Decrepito. Decrepitus , senio confectus, qui ad summam senectutem pervenir.
'. Decretar. Deceino ; statuo , censti-

iuo, Is.

DE

DE

Deereio. Decretum , statutonT; i. TM


S-enado. Senatusconsultuffl , i. Del P-Jeblo. Plebiscitum s i
Decuria de estudiante. Thema in Latinum versum.
Decurion. Decurio , nis. Exactor , is.
Dedicar. Dico , as. Dedico , sacro,
consecro, a*. Dedicacion. Dedicatfo's nis.
Dedicarse d un ministerio. Alicui muneri se addicere , devovere.
- .
Dedicatoria de libro. Epistola, vel
oratio dedicatoria.
Dedico V. S. este libro. Multis de
causis hunc tibi librum nuncupare debeo,
multis tibi nominibus dicatum volui.
Multa sunt, que me movent , ut has Incubrationes luis auspiciis in lucem edam.
Tu i me nominis splendor allicit , ut te
huic operi patronum ambiam. Tua in
me beneficia exigunt , ut laborum meorum fructus tibi potissimum deberi exis
timem.
Dedo. Digihis, i. Pulgar. PoIlex1, cis.
El que est jsmto 6l. Index , ieis. El
de medio. Digitus medias. ll que est
despues de l. Annnllarius , medicus. El
meique. Digitus minimus , auricularrs.
Comiase los dedos por ello. Cihum avidus vorabat , nec gastar modo , sed- regnstare videbatuT. Sealar .uno con el
dedo. Digitum in aliquem intendere. Di
gito aliquem signare, prodere , indicare.
sSo son los dedos dela mano iguales.
Nec pares digid, nec pares ingenio , aut
virtute fratres. Alza el dedo. Sublato ia
altum indice , rem confirme. PfoJe leva
n dedo. Ne transversum quidem digi.
tum , aut latum unguem excedit.
Dedal. Digitale-, is. Digitabulum , i.
De dnde? Und ? De do quiera que,
de donde quiera. Undelibet. De donde
quiera que. Undecumque.
De dos en dos. Bini , ae , a. De tres
en tres. Terni. De quatro en quatro. Qua-

i -.- i : i i .
Deducir. Colligo. Vide Inferir.
Defalcar. Abscindo , is. Reseco , as,
amputo , imminuo , decido , is.
Defecto. Defectos, us. Mendum ,
Defectuoso. f mperfectus , mendosas.
Defender. Defendo, tueor, tutor, aris.
Patrocinar , aris , Vide Sustentar.
Defendereshe , aunque sea con peligre
de

DE
A mi vida. Vel cum vitae meae penenlo
tibi adero , & a te semper stabo. Quamvis pro te contentionem , certamenque
suscipiam , vitam tuam , vel in mese salutis disc-iinine defendam , tuebor , pro
pugnaban Acerrime pro te pugnabo, contendam ^certabo , dimicabo, Saluti, ac
procsidio tibi esse conabor. Salutem for tunasque tuas a*b injuriis quibuscumque
vindicabo , prohibebo. Magna mihi erit
pro tua dignitate contentio. Me tibi acerrimum , constantissimum salutis tux defensorem presiabo , prxbebo.
Defender a entrada los enemigos.
Pro aditus defensione hostium mpetum
excipere , sustinere. lilis aditum prEecludere. Ab ingressu , & accessu hostes arcere , prohibere.
Defender el Alcazar. Stare pro arce.
Arcem propugnare, tueri. Por este cami
no procuran defenderle. Haec defensionis
ratio , viaque tentatur.
Defensae, Defensio , ni*. Patrocinium,
propugnatio. Salir la defensa. Causam
suscipere, defentionem recipere, patroci
nium tueri.
Defensor. Patronus , i. Defensor , propugnator, tutor. De a libertad. Libertatis vindex, assertor.
Defcnmra. Patrona , propugnatrix.
Definir. Definio , is. Ri naturam describere , explanare.
Definicion. Definido, nis.
s Definidor. Religiosos judex.
Deformidad. Freditas , turpitudo.
Defraudar. Defraudo , as. Decipio , is.
Di; fuera. Foris. Por defuera. Extrinsecus. De fuera vendr quien de casa nos
chara. Hospesdomesticos exturbat.
Degenerar. A preclara parentum stirpe degenerare. A pietate , & virtute majorum defiere , desciscere. A patrs'inscitutis civei deflectere , abhorrere.
Como has degenerado de tus antepasa
dos?^ Ita ne vero ex tam clara familia
tam iiberale facinus est ortun? Quid ita
ingenium , geunsque tuum pravis immu
tas moribus? Ideo ne majores tibi nomen , & opes iradiderum, ut eorum vir
tute parta per flas'uia perderes?
Degollar. HomiBem jugurare , securi
percutere , ferire. Cervices frangere. Be
xarse degollar. Jugulum , aut cervices

DE

V$

dar , prsebere. Pecorvm more ugulari.


Degollaronnos nTticlia gente. Permulti ex
nostris eaesi sunt. Magnam cladem acceplmte. Hame degollado. Omnem mihi
^*' . /idit. Consilia mea praevenr?,
w^ i praevertit. Consiliis meis obstitit. Conatus rr.eos elnsit.
Degolladero. Locus esedi destinatusi
Por donde deguellan. Jugulr.m , vel jugulus, i.
Deguello. Jugulatio , nis.
,
Degradar. Sacerdotali dignitate presbyterum rit exuere , abdicare , privare.
Sacerdotem indignum, & sceleratum deponere, exaugurare , punier.dumque saeculari potestati tradere , addicere , adju
dicare. Degradacion. Degradado , exauguratio , nis.
Dehesa. Pascua , orum.
Deidad. Diviniias. Deitas , tis.
" Dejarretar. Vide Desjarretar.
Delante. Ante , coram. Hablar delan
te del Pueblo. Ad populum , vel apud
populum verba facere. Delante de todo
el mundo. In omnium ore , atque oculis.
Delante de los ojos le traygo. Ob oculos mihi versatur. Ir delante. Vide Ir.
V delante , que ya voy. I proe , sequar.
Ter.
Delantal. Supparus , vel supparum , i.
Delantero. Prarvlus , qui pra'cedit.
Delantera. Praegressio , primus locus.
Delantera de casa. ,9dum facies. De
Exercito. Prima acies. Llevar la delan
tera. Precedere , pra^currere , praeire.
Delatarle la Inquisicion. Ad sacrum
fidei tribunal nomen ejus deferre.
Delator. Delator , is. Vide Malsin.
Delegar. Delego, as. Vices suas alicui demandare, facultatem delegare, vicariam potestatem dare, l elegado. Delegatus. Delegacion. Delegatio , ns.
Deletrear el nio. Litteras appellare,
enuntiare , syllabatim legere.
De lexos. Eminus , peregr. Pe regu
venire. Eminus pugnare. Viole venir de
lexos. Procul venientem vidit.
Deleytar. Delecto, oblecio , as. Voluptatem parit , affert , voluptate afficir,
volupiati mihi est. Delector , oblector,
aris. Voluptate affisior. Vide Gustar , y
recrear.
Dekyte. Yoluptas , delectaicentum,
oblec-

\2G

DE

ibleciatio , delectada , delicice , aran.


Es hombre dado deleytes. Voluptati,
ac libidini addictus, mancipatus est. Om
itia ad corporis voluptatem refert. Om
ites suas cogitationes in unam corporis
voluptatem abjecit. Quavis voluptate trahitur , ducitur , alticitur. Voluptatis illecebris captus, & corruptus est. Homo voluptarius. Epicureus.
Que malos deses tiene el deleyte'. Vo
luptatem plerumque dolor excipit. Vo
luptatis aviditas iu fastidium desinit. Vo
luptatis exitus doloris initium est.
Deleytoso lugar. Locus amoenus , voluptarius , pienus voluptatis , jucundus.
Deleznable. Lubricus , a , uni.
Delfin. Delphin , inis. Deiphinus , i.
Delgado. Tenuis, exilis , gracilis, subtilis, e. Hila delgado. Singula,vel mini
ma ad clculos vocat. Vel tenuissimos
apices expendit , explorar.
Delgadeza de cuerpo. Tenuitas, exilitas , gracilitas , tis. De concepto. Snbtilitas , acumen , inis. Delgadamente. Subtiliter , acute.
Deliberar, mirarlo bien. Delibero, as.
Se ipsum in consilium adhibere. Es me
nester mirarlo de espacio. Matura deliberatione opus est. Deliberadamente. Con
sult , de industria.
Delicado. Delicatus , mollis, tener.
Delicadeza. Mollities , teneritas.
Delicadamente. Delicat , molliter.
Delicias. Deliciae , arum.
Delicioso. Deliciae , arum.
Delinquir. Vide Pecar.
Delinqente. Sons , tis. Reus , noxius.
Delirar. Deliro , as. Desixio , is.
Delirio. Delirium , dementia, deliramentum , delirantium somnia.
Delito. Crimen , inis. Delictum , i.
Digno da aesr/e.Capitale crimen. Capitalis res aut noxa. Cogieronle en fragan
te delito. In scelere, aut furto deprehensus fuit.
Del todo, Prorsus , penitus , omnin,
funditus.
Demandar. Flagito , postulo, peto.
Demanda. Postulado , postulatum , i.
Demanda enjuicio. Actio , dica , ae. Po
nerla. Dicam alicui scribre , actionem,
aut litem intendere. La demanda que te
pona , ha lugar en derecho. ctio,

DE
qua in tendi tur dare te opot tere , efficax est.
De manera , de modo que. Adeo , ut.
Ita, ut. De manera que, asi que. Itaque,
quare.
Demarcacion. Divisio Proyinciarum.
Dems. Praerer , super. Demas de eso,
Praeterea , insuper. Praetar baee , adhaec.
Echar de mas. Superfundere , superaddere. Esto hay de mas. Hoc superfuit.
Es -por dems. Supervacaneum est. Actum agis.
Demasia. Redundantia , se. En mate
ria de costumbres. Inremperantia, ae. Immoderatio. Con demasla. Intemperantis,
immoderatis.
Demasiado. Nimis , supervacaneus,
supervacuus , superfluus. Demasiado os
estimais. Immodicus tui xstimator es.
Nimium te suscipis , tibi arrogas. Dema
siado habeis andado en esto. Modum in
eo non servasti , non tenuisti. Urbanitatis , & pudoris fines transilisti. Immode
ratias egisti. Superbius te gesisti. Nimius , & intemperans in eo visus es.
Demasiadamente. Demasiad*. Nimis, ni
mium , supra modum. Immodice , imm.
derat , extra modum. Plns aeque , plus
satis. Demasiado de bien. Extra modum
bene.

Demediado. Dimidiatus , semiplenus.


Dementado. Emotae mentis homo.
Demeritos. Mala merita.
Demoler n edificio. Edes , aut arcem
demoliri , dirnere , delere.
Demonio. Daemon, nis. Daemonium, cacodaemon. Generis humani hostis.
Demostrar. Demonstro, ostendo , in
dicoos. Demostracion. Demonstratio, nis.
El caso pide que se haga una demostra
cion. Severitatem res ipsa flagitat. Cie.
in Catil.
Demudar el color. Vultum iumutare.
Demudado el semblante. Commotus,
turbatus.
Denantes , antes. Dudum. Grande
necedad hice denostes. Nimis stulte du
dum feci.
Donde aqui. Hinc , dehinc , Dende
ahi. Istinc , ab isto loco. Dende alli .
Inde , ex eo loco , aut tempore. Dende
ayer , de ayer ac. Ab hesterno die. Vide
Desde.

De-

DE
Denegrido. Lividus , a , um.
Denodado. Expeditus , alacer , animosns , intrepidus.
Denostar. Vide Afrentar.
Denotar. Significo , as. Portendo, is.
Dentadura. Dentium series. Maladentadura. Dentium infirmitas , aut scabrities. Dentes buxei , scabri , rubiginosi.
Dental de' arado. Den tale , is.
Dentellada. Dentium impressio.
Dentellones. Saxa in pariete exerta.
Dentera. Dentium stupor. Dar dente
ra. Stuporem dentium facere.
Dentro est. Intus est. Metise dentro.
Intro se adduxit, se conjecit. Dentro de
pocos dias. Paucis diebus. Intra paucos
dies. Dentro de poco. Non longo intervallo. Paulo post , brevi.
Denuedo. Audacia, alacritas , tis. Con
gentil denuedo. Strenu , intrepid.
Denuesto. Vide Afrenta.
De nuevo. Denub , rursus. Empadronse de nuevo. Denu census est. Hacer al
go de nuevo. Ex integro, vel de integro
aliquid facere. Volver de nuevo d la
guerra. Bellum instaurare, redintegrare,
repetere. Vide Nuevo.
Denunciar d alguno. Nomen alicujus
ad judicem deferre. Denunciacion. Indicium , delatio. Denunciador. Index, icis.
Delator.
-De otra manera. Aliter , alio modo.
De hoy d maana. Propediem , brevi.
De hoy mas. Dehinc , posthac.
Deparar. Deparnos Dios este hom
bre que nos guiase. Deus nobis hunc hominem obtulit , qui prxiret. Fort in
hunc hominem incidimus , qui viam ostenderet. Dios te la depare buena. Deus
tibi dexter adsit , votaque tua secundet.
Felix tibi jactus contingat. Fortunam ti
bi propitiam precor.
Departir razonando con otro. Altercor,
axis. Verbis cum alio contendere.
De pasole vi. Prseteriens illum vidi, in
transitu aspexi , obiter inspexi.
Depender. Pendeo , es.
Dependencia. Dependentia , ae. Connexio , nis. Qu dependencia tienes t de
l? Quid ab illo speras, aut metuis? Quid
cum iilo rationis habes? Quid est quod
illum respicias?
De pensado. Cogitat, cogitat.

DE

De plano. Plan , apert. Confes de


plano. Rem plan confessus est.
Deponer como testigo. Dicere pro testimonio. beposicion del testigo. Testimonium , ii.
Deponerle , quitar el puesto. Homi
nem potestate privare. Al Sacerdote. Sacerdotem mpium , & indignum deponere.
Depuesto. Potestate privatus. Sacer
dotal"! dignitate exutus , abdicatuS.
Deporte. Luxus , us.
Depositar. Deponere argentum , vestem , aut aliam rem apud aliquem.
Deposito. Depositum , i. Est obliga
do pagar el deposito. Tenetur depositi.
Depositario. Depositi custos. Deposi
tarais. De apuestas. Sequester , tri.
Depravar. Depravo , as. Corrumpo,
is.
Deprender. Vide Aprender.
De punta. De puntillas. Vide Punta.
De qundo aca? Ex quo tempere ? Dt
guando ac este presume tanto ? Ex quo,
aut und iste tantum sibi arrogat?
De quando en quando me doy un ver
de de letras humanas. Ex intervallo Latini sermonis puritatem regusto, meque
ad amceniores musas refero.
DE qu {con verbas de afecto.) Quid?
Quid est , quod ? De qu te turbas? Quid
turbaris? Quid est, quod commoveris? No
s de qu est triste, por algo es. Nescio
quid tristis est , non temere est. De qu
presumes? Quid est , quod tibi facit ani
mos? De qu te alteras? esto te obli
gaste. Quid est quod excandescis ? In
haee verba jurasti. De qu ha de tenerte
envidia ? Quid est quod tibi invideat?
Derecha cosa. Rectus , directus , a,
um.
Derecha mano. Dextera, dextra , x.
Derecho va la plaza. Rect ad forum
tendit. El que v d mano derecha. Dexter. Andar d derechas. Rect facere, pro
cedere. Prob vivere , vittute non deficere. No hay hacerle andar derechas.
Numquam efficies , ut rect ingrediantur
cancri.
Derechamente. Directe , directo , rect
Derecho. Jus , juris. Civil. Civile , Csesareum. Canonico. Canonicum , PontifiCuul)

DE

cium. Derecho lo que no tengo. Actio,


nis. Jus ad rem. Derecho d lo que tengo.
Jus in K.Mio et de derecho. Ex jure meum
st. No ceder de su derecho. Jus- suum
retinere. 'o cedo mi derecho. De meo ju
re libenter decedo. Jus meum cedo , re
mitio. Jus meum persequi nolo. No hagas
cohecho , ni pierdas derecho. Nee jus
emere , nec cedere oportet.
Derechos de Offieiales , y Ministros de .
Justicia. Stipendium, ii. Del Rey, y Se
ores. Vectigal , tributum.
De repente. Vide Repente.
Derivar. Derivo , as. Deduce , is. De
rivarse. Deduci , derivan , nasci , orhi,
manere. Originem ducere , trahere. De
rivado , derivativo. Derivatus , ortus,
deductus.
Derogar. Derogare aliquid de lege.
No deroga esto .mi credito. Non hoc
mihi fidem derogat , nec existimationem
imminuit.
Derramar cosa liquida. Fundo , is,
efliindo, dift'undo. La hacienda. Patrimo
nium profundere , bona dissipare. Cosas
menudas. Spargo, is. Dissipo, as. Disper
so , disj icio.
Derramase el espiritu en cuidados su
perflues. Curis supervacuis animus distrahitur , mens vaga distenditur.
Derramador de su hacienda , y codi
cioso de la agesta. Alieni appetens , profusus sui. Derramador de la harina , y
arropa Jor de la ceniza. In minimis diiigens , in magnis negligens.
Derrama , repartimiento. Pecuniarum exaetiu. Collecta, ae. Echar una der
rama. Pecuniam populo imperare.
Derrengar. Delumbo , as. Lumbos
frangere, debilitare. Derrengado. Delum.batus , elumbis., delumbis, e.
Derretir. Liquefacio , liquo , as. Der
retirse. Liquesco , is. Liquefio , liquo,
eris. Derretir vaciando. Vide Saciar.
Derribar un edificio. .ffides, aut mnros
deinoiiri , evertere , disturbare , diruere.
Derribar uno en tierra. Hominem dejicere , deturbare , prosterner , praecipitem in terram dare.
Lerrocar. Vide Derribar.
Derrota. Cursus maritimus. Aqui ende
rez su dsrrota. Hue eursum ditexit.
Hunc sibi portum praestituit, destinavit,

DE
Derrotar el txercita. Husles funere,
hostium copias profligare. Aqui aporta
ron derrotados. Hue ventorum vi de la ti,
appulsi suet.
Derrotado. Perditus , profiigatus.
Derrumbaderos. Praerupta montium.
Desabrabar. Evaporo , as. Vaporem
disjicere, exsufflare , dissipare.
Desabotonar. Vide Desabrochar.
Desabrido manjar. Insulsas , insipi
dus. Desabrido hombre. Morosus , fasti-,
diosus. Desabrido me hallo. Vapid me
babeo.
Desabrirse. Exacerbari, subirasci. De
sabrimiento. Acerbitas, morositas. Desa
bridamente. Acerbe , insuls.
Desabrigar otre. Vestem , aut eynthesim alicui detrahere , fomenta amo
vere. Desabrigado hombre. Male tectus,
male focillatus. Desabrigado lugar. Lo
cus ventis pervius.
Desabrochar. Nudare , aperire pectus,
uncinis., aut globulis solutis. Diloricare
vestem.
' 'esabrochado. Diloricata veste, expapillatus.
'
Desacato. Licentia , immodica liber
tas , impudentia , irreverentia. Hacer un
desacato. Licentius , aut impudentis
agere , se gerere. .
Desacierto. Impudentia , se. Erra
tum , i.
Desacomodar d otro. Alteri iocommodare , ejus commodis officere , obstare.
Loco movere hominem, diversorio empel
lere , depellere. Desacomodarle de ame.
Ex domini familia aliquem exigere, ever
tere , exturbare.
Desacostumbrarse. Desuefio , desuesco. Se cousue tudine abducere , abstra
hiere.
Desacostumbrada cosa. Res insolita,
insueta , inusitata.
Lesacompaado. Incomitatus , solus.
Desacreditar uno. Alicui detrahere.
Fidem illi derogare , famam ejus imminuere , labefactare. Vide Infamar.
i. esacreditarse. Fidem , aut existimetionem amittere.
Desafiar. Provoco , lacesso , posGo,
is.
Desafio. Provocatio. Duellum. Entra
dos. Singulare certamen. Miren quien me
de-

DE
desafia. t)ares Entellum provoca!. 'Ma
tle en un desafio. Ex provocatione hostem occidit , singulari certamine confodit.
Desafiador. Prorocator.
. Desafiado. Lacesshus , provocatus.
Desafuero. Injuria, scelus , iniquitas.
Desaforado. Iniquus , sceleratus , ferox, vio lentus. Desaforadamente.Fetociter , impotenter.
L esagradar. Displiceo , non placeo.
Desagrado. Displicentia , ae.
Desagradable. Ingratus , inaminus,
injucundus , displicens.
Dexagradecido. Iagratus homo. Immemor beneflcii. Desagradecimiento, In
grata* animus , beaeficii oblivio.
Desagraviar al ofendido. Homioem
ab Injuria asserere , vindicare. Injurias
ejus ulcisci.
Desagraviar aplacando. Querulo homini satisfacere. Injurias benefics com
pensare , delere.
Desagravio. Inurie compensado.
Desagua el rio en el mar. Fluvius
mari illabitur , in mate influl t , exoneratur.
Desaguadero. Colluviarium , i.
Desaguisado. Vide dgravio.
Desahogar los afligidos. AfHicto*
recreare, consolari. Desahogarse. Animum remitiere , curis & molestiis se la
xare. A negotiis se expedire , respirare,
recrean.
Desahogado hombre. Liberis loquens,
dicax , in jocos effusus. Verso desahoga
do. Carmen facetum , festivum , salsem,
urbanum.
Desabogo. Laxamentum , i. Animi rem'isslo , relaxatio , recreatio. Desahogo
demasiado. Immodica libertas. Licentia,
w. Procacitas. Desahogo de casa. Laxitas , amplitudo.
Desahuciar d alguno. Salutem , vel de
salnte alicujus desperare. desahuciado.
Cujus desperata salus est , & vita deplorata.
Desainarse Iu actu venereo extingui,
deficere, exaniraari. Desainado. Nimia ve
nere exhaustus , extinctus.
Desalado , sin alas. Alis mminutus.
Desalados acudieron. Praepropere aecur.
teiunt. Ejfusse eo ontenderunt.

DE

\29

"Desalar el pescado. Saisamcrttn mace


rare. Salsedinem aqua abstergere.
Desalentarse. Animo frangi. Vide
Desanimar , y desmayar. Desalentado.
Languidas , se ge r animo. Languemi ani
mo.
Desaliento. Animi languor , remissio.
Desaliar. Composita turbare.
Desaliado. Inoonclnnus , incomptus,
incultus , inconditus, horridus , sqr.alidus. Desalia. Inconcinnitas , inelegantia , squalor.
Desalmado. Impius , nefarius , facinoi'osus , immanis , inhumanus.
Desalexar. Hospitio aliquem pellere.
Hostem loco depellere. Cogere ut castra
mutet , deserat , reliaquat.
Desalumbrado. Obcoecatus , imprudens.
Desalumbramiento. Imprudentia , ae.
Inscitia , se. Mentis coecitas.
Desamor. Aversatio , aversus animus.
Desamparar. Desaro , relinquo , destituo, is. In penenlo , aut calamirate umicis, aut patrie desse. El que desampara.
Desertor , oris.
Desamparado* Desertus , destitutus,
nudus amicorum praesidio.
Desamparo. Destitutio, derelictio. So*
Iitudo ab amicis , ab omni ope.
Desandar lo andado. Per eandem re
direwviam. Eandem viam repetere, redire, eundem tractum rugiendo remetiri.
Desangrarse. Corpus sanguine exhauriri. Sangainem mitti ad animi delU
quium.
Desangrado. Exsanguis , exhaustus
sanguine.
Desanimar uno. Exanimare aliquem,
animum ejus frangere , debilitare. Desa
nimado. Exanimatus, fractus animo, pecculsus , debilhaius , abjectus.
Desanimarse. Vide Desmayar.
Desaudar. Enodo , as. TNfodum sol
vere.
Desapacible. Displicens, ingratus , asper , implaeidus , inamoenus.
Desaparecer. Evanesco , s. Desapa*
recio luego. Mico evanuit , conspectu
se proripuit , ex oculis evolavit.
Desaparroquiar d uno. Clientibns bomiiiem exuere, privare. Clientes it adimere , ab lio abaiienare. Desaparroquiado.
R

13o

clientibus inops , destitutus.


Desapasionarse. Iram , aut studium
exuere , vel odium , & amorem.
Desapasionado. Ab ira , & studio li
ber. Utrique parti sequus , & medius.
Nulli infensus , aut obnoxius. Partium
studio intactus.
Desapasionadamente. Sine ira , & stu
dio.
DesapercebidoAntemperatus,'mcautus,
improvidus. Cogites desapercibidos. In
cautos excepi , improvidos oecupavi. Nihil tale suspicantes , nec opinantes oppressi.
Desapiadado. Vide Impio , y cruel.
Desapoderado. Impotens , tis. Animi,
aut irae impotens. Desapoderadamente.
lmpptenter , ferociter.
Desaprender. Vide Olvidar.
Desapropiarse de su hacienda. Propriis se bonis abdicare. Possessiones suas
balienare. Cedere bonis.
Desaprovechado. Inutilis. En los esta*
dios. Qui in litteris parum progressus
cst , parum , aut nihil promovit.
Desarmar. Armis hominem exuere,
poliare. Desarmado. Inermis , armis
exutus.
Desarropado. Pannosus. Centonibus
mal tectus. Vide Andraloso.
Desarraygar. Extirpo, as. Evcllo , s,
radico , as. Radicitus eruere.
Desarrugar. Erugo , as. Cutem , aut
plicas extendere , distendere , rugas toliere.
Desaseado. Vide Desaliado.
Desasirse. Solvi, disjungi connexa. De
las cosas del mundo. Rerum humanarum
uram'atjjicere.
Pompis hujus snculi re
iram'ahji
nunate', vale dicere , nuntiutn remittere.
Desasido. Solutus , ac liber.
Desasnarse. Erudiri. Stulta , & inap
ta dediscere , dedoceri.
Desasosegarse. Inquietari t in solicituslinein adduci , solicitudine afiici. Desa
sosegado. Inquietus . inquies , tis.
Desasosiego. In;;iies, tis. Solicitudo,
incsietudo , inquietario.
Desastrado. Infex, fatalis , e.
Desastradamente, Infeliciter.
Desastre. infortunium , infelicitas. Inelix casus , ltale raalum.

DE
Desatacar. Astrigmsnta solvera.
Desatar. Solvo, dissolvo , is. Cosa que
se puede desatar. Dissolubilis , e. Que no
se puede. Indissolubilis.
Desatento d sus obligaciones. Immemor officii , aut beneficii. Qui officio suo
deest.
Desatencion. Inofficiosum factum.
Desatinar. Vide Delirar , y errar.
Desatinarse. Furere. Hacer desatinar
uno. Furorem alicui suscitare. Adigere
illum ad insaniam.
Desatinado. Vecors , dis. Insanus.
Desatino. Error, dementia, insania,
te.
Desavenirse. Dissentire , discordare.
In sua quemque studia discedere. Desavinieronse las dos cabezas de la Repu
blica. Commissa sunt inter se duoReipublicx capita. Orta est inter eos --imultas.
Desayre en el talle, y acciones. Inelegantia , invenustas. Languor in agendo.
Inconditi corporis motus , gestus inepti,
inurbani. Hacer un desayre d otro. Frus
tra aliquem habere, expectationem ejus
decipere , frustrare , nidificare , ludificari.
Desayrade. Invenustus , inelegans,
languidus, trepidus , motu corporis vastus , & agrestis. Qued" desayrado. Infacetissim ii res cesslt. Frigidissimus
discessit.
Desayradamente. Frigid, inconcinnitr, languid, inepte.
Desayudar. Dejuvo , as. Obsto, as.
Desayuno. Jentaculum , i.
Desayunarse. Jento,as. Jentaculum sumere. Cibum ante prandium eapere. Aun
no me he desayunado. Nihil dum cibi
gustavi.
Desazonar i utw. Exacerbare aliquem.
Desazonarse. Vide Desabrirse.
Desazon. Vide Desabrimiento.
Desbalixar uno. Sarcinas ejus dissol
vere , disjutere , hippopeiam scrutari.
Desbaratar los enemigos. Hestes fundere , hostium copias profligare. Des
baratarlo todo. Cuneta disturbare , disjicere , evertere , confundere , dissipare.
Desbaratado has todas mis trazas. Con
turbase mihi rationes orones. Consilia
rrrea interturbasti.
Desbaratado. Perditus , profligatu

dis-

DE
dissiparus. Consiliis praeceps , ac devius.
Desbarbado. Imberbis , ephebus , i. Impubes , is. Impuber , eris. Impubis , e.
Desbarrar. Toto coelo aberrare.
Desbastar. Dolo , as. Dedolo , as. La
juventud. Juventutem erudire. Adoles
centes doctrina excolere- , expolire.
Desbautizarse. Furere alicujus impudentia , aut stultitia. Haeeme desbauti
zar. Adigit me ad insaniam.
- Desbocado. Maledicus in omnes, obtrector, conviciator. Lingute petulantia
pricceps , in omne^ procacissimus. Caba
llo desbocado. Duri equus oris , ftxaa
contumax , refractarias.
Desbocarse contra otro. In alium debacchari.
Desborcellar I vaso. Vasis labrum
curiare , decurtare , imminnere.
Desbravar. Deferveo , es. Mitesco,is.
Desbuchar. Evomo , effundo , is. Des
buch en mi su clera. Iram , aut furorem me effudit. In me quaecumque voluit,
evomuit. Vide Desfogar.
Deecabalar. Vide Disminuir. Desca
balado. Sine compare , sine complemen
to.
Descabezar. Caput amputare. Vide
Degollar. Descabezar el sueo. Obdormisco , is.
Descaecer , i descaer. Deficio , Is.
Languesco , is. Mucho ha descaecido su
reputacion. Existimado ejus affecta est.
Fides ejus concidit, la be faci ata esr.
Descuido. Languidus , debilitatus.
Descaimiento. Languor , oris.
Descalabrar. Caput lapide , aut virga
leviter percutere , contundere. Descala
bradura. Contusio capitis, tumor ex con-'
tusione.
- Descalzarse. Calceos deponere. Calceamentis exuere. Descalzar si otro. Cal
ceos alicul detrahere. Ifo mereceis des
calzarme. Indignus es , qui mihi calceos
detrahas, aut maculam porrigas. Descal
zabanse de risa. Risu corruebant.
Descaminada cosa. Devius , absurdus,
ineptus , ratione alienus , abhorrens.
Ir descaminado. Aberro , as. ratione
digredi , veritate discedere, de via deflectere.
Descamino. Diverticulum , i. Denun
ciar algun descamino. Deferre aliquem

DE

de mrcibus contra edicium exportatis,


aut importatis. Coger algun descamino.
Merces allcui adimere , detrahere , con
tra edictum aliaras.
Descansar. Qiesco, requiesco. Cessare ab opere , labore supersedeo. Contigo
descanso. In tuis oculis , in tuo ore, vultuque conquiesco. Los que estn deseansados. Otiati , feriati.
Descanso. Quies , tis. Requies, ei. De
escalera. Gradus in scalis asnplior.
Descansadamente. Quiet , plack!t>.
Descantillar. Deenrto,as. Deiibo, as.
Descaperuzado. Aperto eapite.
Descarado. Impudens, perf'rictae fron
tis homo. Descaramiento. Impudentia,
os durum , perfricta frons. Descaradamente. Procaciter , impudenter.
IJescargar. Exonero, as. Onus depo
nere. Onere , aut fasce aliquem levare.
Descargar el golpe. Ictum ferre , infligere vulnus. Plagam imponere , infli
ge.
Descargarse. Vide Disculparse.
Descargo en cuentas. Expensum , i.
En pleytos. Criminis confutatio. Dar su
descargo. Dicere causam , rationem reddere , crimen diluere. Para descargo
de mi conciencia digo , &c. Salutis , &
conscientise meae causa testor , &c.
Descarnar. Camem ossibus detrahere.
Ossa nudare. Descarnado del mundo. A
mundi Hecebris abstractus , alienus,
aversus.
Descarriarse. Deerrare , aberro, as.
Descarriado. Palans , errabundus.
Descarrilado. Devius , a , um. Ir des
carrilado. De recta via deflectere.
Descartar , descartarse en el juego.
Tolia inutilia rejicere. Descartado. Rejectas , repudiatus.
Descarte. Rejectio , repndium , ii.
Descasar. Matrimonium dirimere, irritum declarare. Descasarse. Matrimonio
disiungi. Conjuges mutuo distrahi , sepa
ran.
Descascar cosa con cascara. Nuces
frangere , enucleare. Nucleum putamine extrahere. Ambicion descascada.
Exerta ambitio.
Descender. Descendo , is. Vide Linage
Descendencia. Genus , progenies , es.
Ra
Pos-

\n

DE

Postemas. Descendientes. Posieri , mi


nores.
Desceir. DisciDgo,. is. Zonam sol
vere.
Desceido. Discinctus. Zona solutus.
Descepar. Vites extirpare , evellere.
Descercar. Dissepio , is. Sepem , aut
septum disiicere , disturbare. Vide Cer
co.
Descerrajar. Obserta efiringere , refigere , revellere. Descerrajador.. Efractor - oris.
Descifrar. Notam explicare.
Descinchar. Cingulum solvere.
Desclavar. R*figo, revello , is.
Descoco. Immodica libertas. Hablar
con descoco. Liberius loqui.
Descoger. Explico , as. Evolvo , is.
Descolgar algo. Per funem aliquid demittere. Descolgar los tapices , quadros. Aulaaa , vel imagines de templo
tollere. Parietes peristromatis nudare.
Descolgarse. Per funem se demittere,
delabi.
Descollar entre otros. inter alios praestare , excellere , eminere.
. Descolorido. Decolor, pallidus.
Descomedido. Liberior , audacior. Im*
rnodestus , inurbanus , immoderatus.
Descomedirse. Audacis , & liberis
agere cum alio. Procacis se gerere. Des
comedimiento. Audacia., licentia , impudena
Descomodidad. Incommodum , i.
Descompadrar. Societatem dirimere,
amicitiam dissolvere , mutuo abalienari.
Desde entonces descompadraron. Ex eo
orta esl inter illos simulta*. Ex eo tempore inter se commissi , & mutuo abalienati.
Descomponer. Composira vertere , tur
bare , dissolvere , dissipare.. Mas facil
es descomponer lo hecho , que componer lo
deshecho. Facilius est apta dissalvere,
qumdisslpataconnectere./Wi? se ba des
compuesto. Versa, & commutata sunt omnia. Descomponerse con otro. Vide Desco
medirse.
Descompuesta cosa. Incompositus,turbatus , dissipatus , incomptus, incultus.
L escompostura. Immodestia , audacia.
Descomulgar. Excommunicare ali
quera, anathemaiizare,sacromui commu-

DE
nione privare , sacris alicui interdicere.
Con Paulina. Anathematis fulmina in
contumaces Ecclesie jaculan. Diras ali
cui imprecan , diris illum devovere.
Descomulgado. Excommunicatus, anathematizatus , sacris interdictus.
Descomunion* Excommunicatio , nis.
Sacrorum interdictio. Anathema , tis.
Desconcertar. Vide Descomponer. Desconcert amenos en el precio.- Non conve
nir inter nos , vel non convenimus de
pretio.
Desconcertarse los huesos. Ossa luxari. El relox. Horologii machinam solvi,
dissolvi. Anda el relox desconcertado*
Delirar horologium , non sibi constat.
Desconcertadas cosas. Res turbarae,
dissipatoe , dissoluta.-. Hombre desconcer
tado. Dissolutus , luxu solutas , qui nihil
recti , nihil cumratione, nihil in tempore agit. Homo preceps , ac devius.
Desconcierto. Vide Desorden. Descon*
cierto de vientre. Ventris fluxus.
Desconocer d uno. Non dignoscere hoimnem , non agnoscere. Desconozco el
porte del hombre. Faustum hominis demiror.
Desconocido.. Incognitus , ignotus. Al
bien que se le hace. Ingratus.
Desconfiar. Diffido , is. Spe decidere..
Spem abjicere ,. arena cedere. .
Desconfiado. Diffisus. Desconfiaamente. Diffidenter , desperanter. .
Desconfianza. DiTidentia , te.
Desconsolar d uno. Tistitiam alicui
nuntiare , portendere , gaudium interturbare. Soladum illi adnere , eripere.
Desconsolado. Triss , moestus , afflio"tus.
. .
Desconsuelo. Moeror, luctus , us.
Descontar en cuentas. Aliquid de ra
tionibus deducere., subducere.
Descuento. Subductio , detractio. Va
ya en descuento de mis pecados. Pro eo,
quantum laboris, injuriarumqae sustineo,
peccatorum poenas remittat Deus.
Descontentar. Diipliceo, es. Desconten
to. Taedium , fastidigm, aspernatio. Mos
trar descontento. Fastidire, respuere, aspernari aliquid. Descontento hombre. Subtristis,subo<Tensus. Todos salieron descon
tentos. Meui oumes discessere , Se subolcnsi.
. -- .
Des-

DE
' Desconvenir. Vide Diferenciarse.
Descorchar las colmenas. Al vearia perfringere , dissipare , deturbare.
Descordadas voces. Voces dissonae.
Descornar. Cornua detrahere.
Descortes. Inurbanus , rusticus, super-.
bus. Descortesia. Inurbanitas, rusticitas,
superbia , se. Descortesmente. Rustice,
inurban , superb, inoflicios.
Descortezar. Corticem detrahere, coriice nudare. Decortico, as. Descorteza
do. Decorticatus , cortice nudatus.
Descoser. Dissuo , is.
Descostillar. Costas evellere , frangere.
Descostrar. Pustulam detrahere , vel
crustum artocreae adimere.
Descoyuntar los miembros. Membra luxare.
Descrecer. Decresco , is.
Descredito. Dedecus oris. Affecta fides,
imminuta auctoritas, infamiae nota. Seria
descredito de tu gravedad y constancia
dexar lo comenzado. Non est jam gravi
tais , & constantix tuae inceptum deserere.
.
>.c-.
- Descreido. Infidelis , blasphemns.-n:' . *
Describir , pintar retoricamente:.
Describere ingenium , & mores' alicujus.
Descripcion. Descriptio, nis. Vide Pin
tura.
.
Descubrir. Detego , rerego , is. Des
cubrirse. Caput aperire. El culpado
otro. Alicui se indicare , de se aliqkb
prodexe.
1.1
l;escubrir secreto. Arcanum aperire,
vulgare, prodere, In lucem proferre , patefacere , enuntiare. : 'escubrime su pe
che. Consia soa , animi sensa , a ni mi la
tebras , atque recessus intimos mihipatefccit , aperuit.
-. . r. ,
Descubrir nuevas tierras. Regiones inognitaSiuvenire , aperire , reperfre.
Descubrirse algo. Patesco, patefio, is.
Descubierta cosa. Apertos, detectas.
Descubridor. Vrde Sindico , y Soplon.
Descuido. Incuria , ae. NegJigentia, indiligeBtia. Por descuido se me. cay. Per
incuriam mihi afflnxit. Con quonto descui
do ! Qnam iacurios ! Qumnegligenter!Descuido afectado. Negligentia simu la
ta, incuria affectata. Dexlo caer al des
asido. Pei incuriam sibi excidere simu-

DE

133

lavit. Per simulatam incuriam afluera


passus est. Quasi incogitans effudit. Quasi non id ageret , excussit , abjecit. Ha
cer una cosa al descuido con cuidado,
Negligentiam in re aliqua tiiligentissim
mentiri.
Descuidar. Curam abjicere , remiltcre , dimittere. Descuidarse en algo. Ne-<
gotium negligere , negligentius agere.
Causae indormire. Parum de re cogita-j
re, laborare. Rem parum curare. Des*
cuidad de eso por mi cuenta. Noli ex hoc
solicitus esse , securum te esse jubeo, in
me recipio.
Descuidado. Negligens , incuriosus,
improvidus , imprudens impendentis ma
li. Cogime descuidado. Me incautum excepit. Nec opinaiwem , nec cogitantem,
nec suspicantem oppressit.
DESDE, A , vel ab. Ex. Usque A. Oistelo? Todo desde el principie. Audistine?
Usque principio omnia. Desde a fun
dacion de Roma , hasta Augusto Cesar.
Aburbe condita in Caesarem Augustum.
Desde nio fue virtuoso. A puero, puerit-ia, ab inennte arr.ite virtuti studuit.
Desde nios nos criamos juntos. A pueris
una educati sumns. Desde qucdu ? Kx
quo' tempore:? Desde 17. de Abril. Ex
ante diem quihtum Calendas Majas.
Desde_ahora. Jam nunc. Desque aqui,
de aqui. Hmc. Desde alli. Exind.
Desde entonces. Jam tum. rx eo tempore , b eo tempore. Desde entonces co
menz A perder el credito. Jam tum fides
ilhim deficere ccepit. Ab eo tempore fi.
des ejus atfecta est.
Desde que. Jam tum , cum. Ex qno.
Desde que estudi gramatica , dio mues
tras de grande ingenio- Jam tum , cnm
grammaticae studnit , ingenii ejus lumeneitulsis. iesde que dex el cargo , nadie
le visita. Ex quo magtstratu abiit , neiaaad eum venit officii causa.
Desdecir. Deficere seipso. Desdice
el color. Evaneseit colon Dio desdice eso
de sus costumbres. Id ab ejus moribus.
non abhorret ,. neque vitae superiori
obstat.
Desdecirse, Palinodiam canere, recantare. Seipsum revocare. Orationem retexere. Objecta crimina retractare.
Desden* Coutemptus , us. Despectio,
fas ti-

434

DE

iastidium , aspernatio , contemptlo.


Desdear uno. Fastidire aliquem,
aspernari , despicere , contemnere. Des
dease da tenerle por marido. Maritum
illum dedignatur.
.
Desdeoso. Fastidiosus , morosus.
-Desdentado. Edentulus , a , um.
Desdicha. Infelicitas, infortunium. Ad
versa, affiicta fortuna. Res adversa. Fasale malum. Calamitas , ierumna , misexia , casus adversus. Todas mis desdichas
me han venido por ti. A te mihi omnia
adversa , & infelicia ceciderunt. Nihil a
vita calamitatis vidi, quod non te confiatum sit , & in me dtetum. Quidquid
unquam aerumnarum pertult , tibi acceptum refero.
Desdichado. Inlex , calamitosas , miser , aerumnosus. Mal fortunatus. Qui
fortuna utitur advetsa. Quarta luna natus.
Desdichadamente. Infelicitr , misere,
fataii causa , acerba casu.
. Desdoblar la hoj.a. Foum explicare.
Desdorar. Aurum dissolvo , reglutino.
Desdorar su fama , y opinion. Dedecorare aliquem. Vide Deshonrar. No ha
hecho cosa que desdore su nobleza. Nihil
quod familiam dedecoret , admisit. Nihil
majoribus alienum commissit.
Desdoro. Dedecus , oris.
Desear. Cupio , opto , exopto,' as. Appeio, expalo , is. Concupisco, is. Desear
lo que hace falta. Desidero , as. Requi10 , is.
Mucho deseo verte. Mirum me tenet
tui videndi desiderium. Efferor studio
tui videndi. Ardeo, flagro conspectus tui
desiderio. Mirific conspectum tuum de
sidero. Nihil magis in votis habeo , quam
ut te videam. Oculi mei desiderium tui
ferre non possunt. In magno sum tui vi
dendi desiderio. Mirific me atricit tui
videndi desiderium.
Deseoos todo bien. Cupio tibi secunda
omnia. Tibi oprime cupio. Omnia tua
causa volo.
Todos desean la honra. Trahimur omnes studio laudis , gloriae cupiditate ducimur , incendimur , efferimur , inflammamur. insita mortalibus est inexhausta
gloriae aviditas , Ardor quidam gloriae
mnium animos oceupavit. Omnes lau-

DE
em , & gforiam expetunt , arctetlfer sitiunt. Omnes laudi summopere student.
Laudis amore flagrant omnes.
Deseo. Cupiditas , aviditas , studium.
De lo que hace falta. Desiderium, i.
Deseo desordenado. Libido, cupido, nis.
De honra , de mandar. Ambitio , nis.
Honorum cupiditas , dominandi libido.
Con grandisimo deseo. CupidissimS, avidissim , studiosissime.
Destase levar de sus deseos. Cupiditatibus servit, paret, obsequitur. E facil*
trahitur , qu illum libido rapit. Sibi
nec moderari , nec temperare in cupidi
tate valet. Homo est cupiditatibus miserS
obnoxius. Coeco quodam impetu ad om
nes cupiditates explendas rapitur. Se in
cupiditatibus continere nequit.
Dificultosa cosa es refrenar los malos
desees. Arduum est , ac dificile cupidita
tibus imperare, moderari, modum adhibere. Magaum negotium est cupiditates
coercere , comprimere , frangere , libidi
nes effrsenatas cohibere, ad rationis metam adigere.
A medida vino del deseo. Res ex sententia cessit , succesit , optatis respon
d t. Date deseos , y olers poleo. Ni
mia familiaritas contemptum parit. Assi dui tas fastidium , absentia desiderium
atfert.
DeseaSo. Optatus , expectatus , expetitus. Muy deseada es tu venida. Optatissimus , expectatissimns est adventos
tuus.
Deseoso. Cupidus , avidus , appetens.
Deseable cosa , digna de ser deseada.
Optabilis , desiderabilis , expetendus.
Desechar. Rejicio, is. Repudio, renuntio , as. Con desprecio. Fastidire, respnere , aspernari. Desechado. Rejectus, fastiditus.
El desechar. Rejectio , nis. SI dese
cho. Ejectamentum , rejectanea , orum.
Del ganado. Oves , aut boves rejiculse.
Desedificar. Vide Escandalizar.
- Desedificacion. Offensio , nis.
Deselar. Egelido , as.' Gelu solvere.
Desembarazar. Expedio , is. Se negotiis expedire , vel ab oceupationibus.
Desembarazado. Expeditos , promptus.
Desembarazo. Facilitas , tis. Coa desem-

DE
tembarazo. Expedit , strenui , fac.
Desembarcar. De navi descendere, desilire in lictus , e navi prosilire. Desem
barcar soldados. Milites navi educere,
deduecre , in terram exponere.
Desembarcacion. Excensus, us.Excen$io.
Desembargar. Rem, aut opus impeditum liberare, remitiere.
Desembarrar. Lutum relinere.
Detembaynar. Evagino , as. Ensem
distringo , educo , is , vagina eripio.
Desembobarse. Resipisco , is. Errorem
suum agnoscere. Sapere aliquando.
Desemboca el rio en el mar. Fluvins
mari iliabitur, in occeanum influir, in mare se exooerat , evolvitur.
Desembolsar el dinero. Pecuniam
marsupio solvere.
Desembozarse. Faciem obvolutam detegere , aperire.
Desemejanza. Dissimilitudo, inis. De
semelante. Dissimilis , e.
Desempacharse. Pudorem exuere , ab
jicere , deponere. Depudet.
Desempear al nio. Pannis infantem
evolvere , exuere.
Desempedrar . Lapides evellere , exrrahere , eruerc. Elapido, as.
Desempear. Dolium relinere.
Desempear algo. Pignus redimere.
Desempear la palabra. Fidem liberare , praestare. Desempear su credito.
Expecrationi satisfacere.
Desempearse. Ex aere alieno emergere. Creditoribns satisfacere.
Desempeo. Pignoris redemptio. Debitl solutio. Satisfactio , nis.
Desemperezar. Pigritiam excutere. Socordiam & ignaviam abjicere.
Desencadenado. Catena solutus.
Desencajado. Luxatus , loco motus.
Desencajadnra. Luxatio.
Desencantar. Carminibus magicis ligatum solvere , liberare.
Desencasar , desencajar algun hue
so. Membra luxare , solvere , detorquere.
Desencastillarse. Arce , aut loco munito hominem expeliere , depellere.
Desenclavar. Vide Desclavar.
Desencoger. Extendo , is. Diduco , is.
Desencogerse. Timdrem , ac terporem

DE

135

abjicere. Animum laxare. Exhitarari,


Desenconarse la llaga. Ulceris dolorcm minui , lenirl , mitigan.
Desencolar. Deglutino, as.
Desenfadarse. Molestils se expedir.
Curas abigere. Fastidium excutere , pellere. Animum relaxare. Per amana loca
animi causa ambulare spatiari.
Desenfadado en hablar. Verborum Hcentia. Con quants desenfado ! Qum licenter! Qua verborum insulentia !
Desenfardar la mercaduria. Sarcinas
dissolvere , merces expedire.
*
Desenfrenar. Fraenum equo adimere.
Desenfrenado. Etfraenatus , ferox , indo
mitas. Desenfrenadamente. Effraenat, ferociter. Desenfrenamiento. Effraenatio
impotentis animi , ferocitas , impotentia , ae.
Desengaar uno. Errorem alicui eximere , eripere , depellere , fraudem aperrre , dolum detegere. Hominem errore
liberare , ab errore deducere , evellere1,
revocare. Refellere aliquem , prudentiorem reddere. Desengaeume si err. Si
errore ductus sum , libenter refelli me
patiar. Desengaarse. Errorem suim deprehendere , deponere , abjicere. Desenga
ote , que ninguno puede , (ic. Sic habeto , sic velim existimes, sic apud te statuas velim , neminem posse , &c. Nada
me desengaa. Nihil me vivendi licentia continet , nihil a luxu , & deliciis abdncit , nihil libidine revocst , nihil
vitiis deterret. Ta est desengaada. Jam
errorem suum deprehendit. Jam cautior,
& prudentior factus est. Hombre desen
gaado. Homo sapiens , propriis , ant
alienis periculis cautus, eruditus.
Desengao. Erroris, aut vanitatis cognitio-, error cognitus, sapiemia. Gran des
engao de la vanidad del mundo. Ingens
vanitatis mundi documentum. Praeclarum
mundanae vanitatis specimen.
Desengaos. Monita, documenta, consilia salutaria. Mas con qu desengano
habla en esta material At, quAro sapienter hoec disputat ! Qua sapientia mundi
fallaciam detegit , vanitatem coarguit,
pompam traducit. Esto nos puede servir
de desengao. Haec nobis documento esse
possunt.

De-

$3

DE

Desengranar. CongltMnatUm sovre.


Desenlazar. Solvere nexus , nodos.
Deseumaraar. Extrico, as.
Desenojar. Vide Aplacar. Desenojse.
Deferbuit ira ejus , detumuir,
Desenquadernar. Compactum librum
dissolvere. Quaterniones distrahere.
Desenredar. Extrico , as. Expedio,
is.
, . .. .-Desensaar. Dedoceo , es.
Desensillar. Ephippium detrahere.
Desentablar. Tabulas exlrahere , refigere , eveliere , reveiere.
,. ,
i.
. Desenterrar. Eflbdio , eruo , is. Cadaver exhumare , refodere. Desentierra los
muertos con su lengua. Nec mortuis parcit maledicus obtrectator. Mortuis conviciatuc.
Desentonar la voz. Dissono, as. Extra
numerum canete. Voz desentonada. Vox
dissona , absona , discreparis.
Desentrampar la Hacienda. Bona creditoribus obnoxia redimere , selvendo li
berare.
Desentraar. Eviscero , as. Exentero,
As. Desentraase por l. Ne quid illi desit , sibi vel necessaria subtrahit.
Desenvolver. Evolvo , is. Explico , as.
Desenvolverse Expedire se ,"strenue,
& expedit agere , rem ^erere.
Desenvoltura. Petulantia , licentia,
procaritas. Donosa fue vuestra desenvol
tura. Bell , naviter impudens fuisti.
Desenvuelto. Expeditas. Libre , atre
vido. Petulans , procax , liberior , impudentaor.
Deservicio. Inofficiosum facturo, Ha
cer algo en deservicio del Rey , de la
Jlepublica. In R-egem,aut Rempublicam
aliquid facere , perpetrare , moliri. An
dais en deservicio del Rey. Regis partes
oppugnas, quas tueri debes. Qu he hecho
yo en deservicio de Vmd.% Quid feci,
quo minus mea la te officia constarent?
Ecquando tibi defui , aut rationibus tuis
obstiti?
Desesperar de su salvacion. Salutem,
vel de salute desperare. Salutis spem abjicere. Desilo desesperado. Abjecit hastas. Hombre desesperado. Desperatus,
ab omni spe destitutus. Cui ad restim res
rediit. Dexar el estudio , desesperando
de salir con l. Abjicere voluntateos dis-

DE
cnd"I simtol dSm spe perdiscendl. Tnta
lo por cosa desesperada. Id mihi erat pro
desperato.
Desesperacion. Desperado, diffidendaAconsejado de a desesperacion , se ar
roj en el rio. Ex desperatione consilium
nactus, lo flumen se projecit.
Desesterar. Storeis parietes , & pavi
menta nudare.
Desestimar. Vide Despreciar.
Desfallecer. Defirio , fatisco , is.
Desfavorecer. Dejuvo, as. Alicui deesse , obstare , adversan , refragari.
Desfavorecido de la fortuna. Fortuna:
muneribus destitutus , exclusus. Adversa
fortuna usus. Portunse inops. Tacir.
Desfigurar. Deformo , as. Vide Afear,
Desfigurado. Deformatus , sui dissimilis. Specie se ipso abhorrens.
Desflemar. Bilem evomere. Humores
noxios vomifu ejicere , expeliere.
Desflorar una doncella. Virginem vio
lare , vitiare , corrumpere. Pudicitiam il
li ripere , vim & stuprum inferre.
Desfogar. Ignem exhalare. Desfogar
el dolor , y sentimiento. In questus , &
lacrymas erumpere. Desfog en mi la ca
lera. Stomachum in me erupit , cim al
ten iratus esser. In me detonuit , cura
irarum nobem aliunde collegisset.
Desfrutar los arboles. Fructus ex arboribus legere , colligere , auferre.
Desgajar. Seapum botro divellere.
Ramum ex arbore detruncare.
Desgalgarse una gran piedra. Saxum
ingens avnlsum , aut prsecisum ex moutis cacumine in prxceps devolvi.
Desgalgaderos. Prerupta montinm.
Desgana. Fastidium , taedium , satietas.
Desganado. Languidas , fastidiosas.
Estar desganado. Satietate captum esse.
Languere , torpere , languido animo
esse.
Desgarrar. Discindere , lacerare.
Desgarrado. Homo ferox.
Desgarro. Ferocia , se. Ferocitas. Del
vestido. Scissi* , scissura vestis.
. Desgayre. Hacer algo al desgayre.
Contamptim aliquid facere.
Desgobierno. Mala administrado. Im
penda in republica gerenda.
Desgracia. Infortunium, infelix casus,
fa-

DE
fatale malum. Por mi hubo de venir la
desgracia. In me impetum fortuna convertit. Por eso cay en desgracia. Propterea gratiam amisit. Ea de causa popu
la displicuit , multorum animos ofler.dk.
Eo nomine odium incurrit , & male apud
omnes audire coepit. Si le sucediere^ al
guna desgracia. Si quid ei acciderit.
Desgraciarse con algunos. Apud aliquos oendere , existimationem amittere.
Desgracise aquel mozo de tantas esparanzas.Flos He adolescentium ante diem
decerptus est. Infelici casu vivorum nu
mero exturbatus , acerbo funere elatus,
fato non suo defunctus est. Tragicae vitx
fabulam peregit.
Desgranar. Uv acinos exsolvere, aut
spicarum grana excludere , exterere.
- Desgrearse. Capillos solvere , tur
bare.
Desgreada. Incompta mulier , passis
crinibus , solnta , aut turbata coma.
Deshacer edificio. Destruo , diruo , te.
Deleo , disturbo , demolior , iris.
Deshacer lo hecho. Apta dissolvere,
acta rescindere , telam retexere. Irritum
aliquid facere, factum pro infecto habere.
Deshacer poco poco la amistad. Amicitiam sensim dissuere , disolvere.
Deshacer la compaia. Societatem dirimere , dirumpere. Los conciertos. Foedera solvere , disolvere. Deshacer la
venta. Venditionem rescindere. El pan
comido , la compaia deshecha. Amicus,
dum olla fervet.
Deshacer el embuste. Calumniam obterere, contnndere , convincere.
Deshacerse de sus alhajas. Res suas
abalienare , divendere. Est muy deshe
cho de las cosas del mundo. A mundi illecebris alienus est , long abest.
Deshacerse en lagrimas. In lacrymas
solvi. Z>e pena , y dolor. Dolore tabescere , contabescere i luctu , aut mcerore
confici , consumi.
Deshecho. Destructus, deletus , dirutus , dissipatus , disjectus. "
Desheredar. Exhaeredo, as. Filium ab
dicare , exhseredem facere , testamento
prarterire , haereditate privare.
Desheredado. Exhaeres , dis , abdica tus.
Desherrar. Ferreas soleas detrahere.

DE

137

Ferrea munimenta refigere , revellere.


Desbezar. Defaeco , as. A fsece pur
gare.
Deshilar un trapo. Pannum filatim
carpere , panni fila distrahere. A la
desfilada se fueron. Alius post alium
abierunt.
.
Deshincharse. Detumesco , is.
Deshojar. Folia , vel frondes vellere,
carpere , detrahere, decutere.
Deshojado. Foliis nudatus , exutus.
Deshollejar. Folliculum deglubere, siliquem excutere , adimere.
Desholiinar. Fuliginem abstergere.
Deshondonar. Vasis fundum abrumpe-

re.
Deshondonado. Pertusus , sine fundo.
Deshonesto hombre. Libidinosus, impudicus , impurus, ganeo. Cosa. Res turpis,
inhonesta , obscoena , flagitiosa.
L esbonestidad. Turpitudo , impudicitia , obscoenitas , libido , flagiiium. Des
honestamente. Turpiter, impudic- , obscoen.
Deshonra. Dedecus , oris. Ignominia.
Deshonrar d uno. Dignitatem hominis
violare , famam imminuere , sugillare.
Vide Afrentar.
Deshormar. Formam calceo eruere.
Desjarretar. Nervos prsecidare. Queda
desjarretado. Jacet prostratus.
Desierto. Solitudo, eremus , i. Irse A
un desierto. Abdere se in solitudinero.
Predicar en desierto. Ccelo , ac ter
rae toqui. Abhorrentia ab auditorum animis suadere.
Designio. Consilium , mens , animus.
Desigual. Inaequalis , iniquus, impar.
Desigual partido. Iniqua coaditio. Des
igualdad. Insequalitas , iniquitas. Des
igualmente. Inaqualiter.
Desinteres. Ab ava/itiae sordibus ani
mus alienus, intactus , abhorrens.
Desinteresado. Qui nullo quaestu duci-tur , integer , incorruptos. Tan desinte
resadamente procede en su oficio. Adeo
casr , integroque ofrkio suo fungitur. .
. Desistir. Desisto , is. De su preten
sion. Petitione desisjtere. Incepto, vel ab
incepto abire , desistere. Petitionem abjicere. Consilium belli faciendi abjecit.
Desladrillar. Lareres evellere.
Deslavar. Lavando macerare.
S
Des-

438

DE

DE

Deslazado. Perfrrctoe frontis homo.


Desmayarse. Linqui animo , dellquium
Desleal. Infidus, infidelis, perfidus.
animi pati. De miedo. Metu exanimari.
Deslealtad. Infidelitas , perfidia.
Desmayado. Defectus animo. De mie
Desleir. Diluo , is. Liquefacio, is. Col- do. Exanimatus , exanimis , e.
liquefacio, resolvo, is.
Desmayo. Animi deliquium. De miedo.
Deslenguado. Petulantis linguae he- Exanimatio. De fioxedad. Languor , is.
mo , maledicus, conviciator.
Desmacelado. Marcidus , languidus.
Desliar. Sarcinas disolvere.
Desmedrado. Macer , pusillus , gra
Deslindar. Definio , is. Determino, as. cilis.
Deslizar. Labor, dilabor, eris.
Desmelenarse una d otra. Mulieres in
Desliz. Lapsas , Prolapsio , nis.
capillos invicem involare. Desmelena
Deslizadero. Locus lubricus.
do. Incomptus , capillis sine lege erraDeslomar. Delumbo, as. Lumbos fran- bundis.
gere.
Desmembrar. Membratim corpus inciDesiumado. Delumbis , elumbis , e.
dere. Cohaerentia , & inter se connexa
Deslucir d uno. Deprimere aliquem, abrumpere , dividere , avellere.
laudes ejus obterere , dignitatis florem
Desmemoriado.- Obliviosus.
infringere, gloriam ejus imminuere , teneDesmentir d uno. Mendacium alicui obbras itli of&ndere.
jicere, exprobrare. Mendacium in aliquem
Deslucido en sus acciones. In agendo relorqere. Desmentir una cosa.Wde Di
languidus, segnis, iners, ineptus.
simular. Desmentirse uno otro. Menda
Deslucimiento. Languor , inertia , se.
cium invicem retorquere. Esto desmiente
Deslumhrar. Oculos perstringere.
uno otro. Haec inter se pugnara , invi
Deslumhrarse. Caligo, as. Caecutio, is. cem sibi obstant.
Allucinor , aris. Deslumhrado. Caligans,
Desmenuzar. Aliquid comminuo , con
cazutiens , obcaecatus.
ten>, is. Frio , as. Cibum dentibus conDeslumbramiento. Caligatio , mentis ficio.
eaecitas , allucinatio , offusa caligo.
Desmerecer. Indignum esse. DesmereDeslustrar. Obscuro, as. Decoloro, as. recelo acaso quien lo pide , i aquel para
Deferios aliquid facre. Deslustrarse. quien se pide ? Utrum is , qui petit , an
Obsoiescere, marcescere, obscurari. Des
is , cui petitur indignus est? Cic.
lustrado. Obsoletus , detritus , decolor,
Desmesura. Immodestia , procacitas.
oris.
Desmesurado. Vide Descomedido.
Desmadejado. Segnis, negligens, lanDesmigajar el pan. Panem in micas
guidns , dissolutus.
friare , digitis ceminuere.
desmadejamiento. Segnities , languor.
Desminuir. Vide Disminuir.
Desmn. Erratum , i. Lapsus , us.
Desmochar. Mutilo , as. Detrunco , as,
Desmandarse en algo. Morem, aut mo- Truncam arborem reddere , cornua trun
dum non servare, non teuere. Extra mo- care.
dnm prodire. Modestia fines trausilire,
Desmontar. Sylvam caedere. Frutices,
Desmandse en palabras. Linguae intem- ac virgulta succidere. Los de d cavallo.
perantia lapsus est.
Equo descendere , desilire.
Desmantelar la Ciudad. Msenia urbis
Desmoronarse un paredon. Parietinam
diniere , demoliri , evertere.
vetustate diffiuere , deficere.
Desmayar. Deficio , is. Animo cadere,
Desmotar el pao. Panni ocos forficuconcidere, deficer. Desmay el enemigo. lis secare, amputare, prsecidere.
jacet prostratus hostis , & se perculsum,
Desnarigar. Nares alicui praecidere.
atque abjectum esse sentit. No desma* Hominem denasare. Desnarigado. Denayes. Ne centrabas, ac demittas animum. satus , naso diminutus, truncis naribus
Si quien no desmayar tan dificultosa foedatus.
empresa? Quim non frangat , ac debili
Desnatar la leche. Lactis summum
ter tanti operis difficultas? Quem non decerpere. Pingue lactis delibare.
deterreai?
Desnaturalizarse. Patriara abdicare,
eju-

DE
ejurare. Fjurata patria , in aliam civitatem aseisci , adscribi , jus civitat alibi
obrinere.
Desnudar. Nudo , denudo , as. Veste
aliquem exuere , spoiiare. Desnudarse.
Vestem deponere , vestimenta abjicere.
Desnudo. Nudus , omni veste vacuus.
Desnudez. Nuditas , tis.
Desobedecer. Obedientiam abjicere,
jussa negligere , contemnere. Praeceptis
non parere , non obedire mandato.
Desobediencia. Mandati neglectio, obedientix contemptus , mperii detractio.
Contumacia , se. Desobediente. Inobsequens , contumax , cis.
Desobligar. Vide Ofender. Con ess le
desobligaste. Hoc pacto hominem te
abalienasti. Hoc facto gratiam ejus amiisti , perdidisti. No por esto estd deso
bligado. Non ideo fficio solutus est. No
se da por desobligado. Non putat se noa
teneri.
Desocupar a casa , los asientos. Domum , subsellia vacua facere , relinquere. Desocuparse. Se ab oceupationibus,
aut negotiis expedire. Ta estoy desocupa
do. Jam sum expeditus. Vacuus jam sum,
& liber negotiis. Jam aliquid otii nactus sum. Nulix me jam oceupationes urgent, nulla negotia distinent , nullis ne
gotiis implicatus sum. Ab omni ocupatione me expedivi. Jam-mih per negotia
respirare , dfc ferias agere licet. Mas des
ocupado estas t, que yo. Plus tibi otii
esf , quam mihi.
Desojarse por saber les intentos de
alguno. Acri,& attento animo intueri, ob
servare , investigare , quo pacto ronsilia
alicujus deprehendas> , que'madmodum ad
intimos ejus sensus pervenias.
Desojanse en servirle , y darle gusto.
Dies, noctesque in obsequium ejus intendunt, invigilant. Nihil laborant , nihil
curant , nisi quemadmodum illi placeant,
quibusque oflticiis illum sibi devinciant.
Desolacion. Excidium , vastatio , nis.
Desollar. Pellem alicui detrahere. Ex
coriare pecus. Si sabe el viejo la burla,
me ha de desollar azotes. Si senex senserit , sibi data esse verba , virgis dorsum
despoliabit meara. Desolladura. Oblisx
cutis plaga.
Desordenar. Ordinem perturbare.

DE

135

Desordenado. Inordinatns , indigestas,


incompositus , prxposterus, perversus.
Acometi los enemigos desordenados*
Palantes hostes adortus est.
Desordenadamente. Inordinate , pre
postere , pervers, confus , prxter or
dinem, mmoderat , immodicc.
Desorden de cosas. Rerum perturbado,
confuyo , prxposterus ordo.
Desorejar. Auriculas amputare.
Desovar los peces. Ova parere.
Despachar negocios. Negotia expedire,
absolvere. Rem peragere, conficere. Des
pachar el mensagero. Nuncium remitiere,
dimitiere. Despachemos. Agedum , quid
moraris.
Despachos de Audiencia. Acta, orum.
Gentil despacho traes. Prxclar verd
mandata egisti , curasti, gessisti , con
iecha. Para qu te encargas del despa
cho , si lo has de hacer asi ? Quid recipis
mandatum, si neglecturus es? Quid onus
ofricii suscipis, quod sustinere nequis?
i despachurrar. Exculco, as.
Despacio. Sensim , placid , paulatim.
Despalmar la nave. Vide Brear.
Despalmar el caballo. Sealpro ungu
las equi prxcidere , excidete , secare.
Desparecer. Vide Desaparecer.
Desparramar. Dissipo , as. Dispergo,
is.
Despartir. Pugnantibus se interponere. Pugnam dirimere , inhibere.
Despartidor. Pacificator , oris.
Despabilar. Lucernam emungerc. Des
palillaroume el dinero. Argento emuncrus sum. Despavilado ingenio. Emnnctae
naris homo. Experrecti vir ingenii. Despaviladeras. Instnrmentum ad emungendam lucernam , forficulae , arum.
Despavorido. Pavefactus , consternatus. Qued despavorido. Perterritus obstupuit. Vehementer expavit.
Despearse. Ped/bus debilitan, qui longum pedibus iter confecit. despeado
vengo. Ita fessus sum de via , ita defatigatus , ut vix pedibus stare , aut insistere valeam.
Despecho. Fu/or ex desperatione. A
despecho mio lo hizo. Me invito . ac re
clamante fecit.
Despechado. Ex desperatione in furoSa
rem

Uo

DE

rem err.mpens , in rabiem actus.


Despechugarse. Expapiliari. Pectus
aperire , nud.ire. lespechugado. Expapillatus, mulato , aut aperto pectore.
Despedazar. Aquid discerpo , lacero,
dilacero, as. Laniare , dilaniare.
L-espedir. Dimitto , is. Despedir al
cue te pide. Abnego, as. Petitionem rejicere. Lespidir al toldado. Exauotorare
militem , sacramento ilium absolvere,
aelissionem illi, aut commeatum dare. Legionem cum ignominia missam fecit.
Despedirse. Vale dicere alicui. Cum
bona alieujus gratia abire , discedere.
Despedimosle con lagrimas. Lacrymis,
& votis abeuntem piosecuti sumns.
Despedida. Discessus , us. Digressus,
us. A ia despedida le abrazo. In digressu ilium amplexus fuit.
Despegar. Cohaerentia distrahere , dissolvere. Deglutino , reglutino, as. Hom
bre despegado. Asper, solitudinis amicus,
ab hominum congressu alienus , aversus,
abhorrens.
. Despego. Aspcritas , aversatio.
Despear la plaza. Expedire forum.
Tut bam removere , summovere. Hombre
despeada. Expeditus, alacer, cris.
Despejo. Alacritas , vigor animi.
Despenar- d uno. Molestiam alicui eripere. Molestia, metu, solicitudine hominem levare , liberare.
Despebar. Precipito , as. Prseeipitem
aliquem agere , dare , dejicere , impelie
re. sjespefurse. Ruere prtecipitem , in
prx'ceps decidere , deferri , devolvi. Des
pease cl rio.- Amnis ex alta rpe pre
cipitar. Punirse ii peligro de despearse.
Comittcre so in locum praecipitem. Por
poco se despeara , no se despen. Tan
tum non praecipitatus est. Parum abfuit,
quin praecep-s deforreuir. .
Despeadero. Prsecipitium, locus prsecepr .
L espeo. Prtecipitatio , ruina, ae. De
agua que cae de alto. Cataracta , ae.
Despensa. Peaus . us, vel ris. Celia
penaria, vel penuaria. Despensa de vino.
Lora , ae. Vinum secandarium.
Despensero. Dispensator , promus con
aes. El que compra. Obsenaior , is.
Despepitado. Pratceps in a gen dis. De
lengua. Petulantis linguae homo.

DE
Dispreciar la hacienda. Bona sua pro. digere , Patrimonium profundere , fortu
nas dissipare , dilapidare , disperdere.
Desperdiciar. Prodigus , decoetor.
Desperdicio. Profusio , dissipatio.
Despernar. Crura conveliere , fran
ge.
' .
Despertar d uno. Expergiscor , somnum excutere, somno solvi , somno,
vel de somno excitan. Despertar otro.
E somno aliquem excitare, suscitare. Epergefacio, is.
Lespertador. Excitator , oris.
Despierto , vivo. Experrectus , vigilans , tis. Experrecti vir ingenii. Estds
despierto^ Vigilasne 4 Experrectusne es?
Despicarse. Jocum joco eludere. Joci
acumen retundere , retorquere.
Despilfarrado. Vide Andrajoso.
Despintarse una cosa. Vde Desapa
recer.
Despintasele lo que deseaba. Spe
frustratus est. Sors illi leva fait. Pro virgine cerva.
Desplacer. Vide Desagradar.
Desplegar. Velum , aut frondes expli.
tare. No despleg la boca. Siluit , obmutuit.
Desplomarse la pared. Parietem in
clinarl , vitium facere , rimas agere , in
minam propendere , ruinam minari.
Desplumar. Plumas evellere.
Despoblarse un lugar. Incolis , aut civibus orbari. Despoblose toda lo Ciudad
para ir d verlo Prodigium ut videret,
tota se civitas efiudit.
Despobladas estn muchas Ciudades.
Multe urbes vastatae, deserte sunt,civibus orbae sunt. In multis urbibus cives
desiderantur. Magna est in multis urbi
bus soil tudo.
Despojar. Spolio , vel expolio, as. Nu
do , as. Expilo , as. Spoliis hostem exuere , spolia illi detrahere , adimere.
Despojador. Spoliator, expilator.
Despojos. Spolia, orum. De Hey,
Capitan vencido. Opima spolia.
Despolvorearse. Pul ve rem sibi ezcu
tere. Vide Espolvorearse.
Desposarse. Sponsalia contrahere , alterum se alteri spondere , in conjugium
pacisci. Adojescens puellam sibi despoodet.

De-

DE

DE

\4\

dias despues que murii. Posf tres dies,


vel post diem tertium , qunm mortuus fuit.
Tertio, postquam mortuus , die. Avece*
se dexa Post i Siete dios despues que
naci le bautizaron. Septimo , quAm na
tus est , die, salutari aqua perfusns esr.
Despulsado. Interniortuus,puene exanimatus. Qued despulsado con la nueva.
Provinciarum nunciata defectione , tantum non exuuimatus es. Perculsus inspe*
rat* cladis nuncio , prop iutermortuus
jacuit.
Despuntar. Cuspidem , aut mucronem
frangere, infringere , obtundere. Despun
t de agudo. Suo se pupugit acumine.
Desquartizarle , hacerle quartos. Ca
daver damnati hominis in quatanr partes
dividere, incidere, secare.
Desquiciar la puerta, sacarla de qui*
cio. Cardine fores evertere, evellere , extrahere , dimovere.
Desquitarse. Damnum compensare.
En el juego. Amissa in, ludo recuperare,
recipere. ;.esquitas , desquitados esta
mos. Neuter alteri , vel neuter neutri debet. Paria faeimus.
Desquite. Damni compensatio. Lusoritc jacturae reparatio.
Desquijar. Maxillas conveliere."
Desreglado. Intemperans , edax , co.
messator. Cibi, & potus immodicus.
Destajo. Dar , 6 tomar- a obra d des
tajos. Opus faciendum locare, vel redimere. Concierto destajo. Operis loca-'
tio , redemptio.
Destajeros. Operis redemptores.
1 estopar. Operculum derrahere. La
canilla de la cuba. Epirtomium extrahere , extorquere. Lo que est con tapora
Obturamentum extrnhere , extrudere.
Obturamentum aperire. Lo que est con.
pez , u betan. Relino , is. Destazar. Corpus in frusta' concideres
Destello. Stilla, ae. Vide Gota.
Destemplasse uno. Exacerban , stomachari.- La vihuela* Fides , aut cordas remitti, dissonare. Destemplado. Immoderatus , intemperatus , intemperans. En
la Musica. Dissonus.
Destemplanza. Intemperantia, x. Del
clima ayre. Intempeiies coeli.
Destempladamente. Intemperanter, \m*

Desposar a hija. Fiam acui des


pondere.
Despotado. Sponsus. Despotada. Sponsa. Desposorio. Sponsalia , t;m.
Desposeer d uno. Possessione aliqnem
depellere , exuere , privare.
sespotico dominio. Regia dominatio.
Mandar despoticamente. Regi impera
re , impeliose jubere.
Despreciar. Conremno , negligo , sperna , deypicio , is. Despicatui aliqueir. ducer?. Despreciar con algtm gesto. Fastidire aliquem. Aliquid respuure , aspernari.
Despreciado. Contemptns , spretus,
de*pectus, neglectus , despicatissimus.
Desprecia. Contemptus, us. Despicientia , es. Contemptio, despicatus , us. Tra
tle siempre con grandissimo- desprecio.
|llum pro despectissimo emper habuit.
Desprender. Nexu solvere , liberare.
Desprevenido. Imparatus , a , um. Co
gime desprevenida. Imparatum me exeepit , incautum oceupavir.
Desproposito. Ineptioe, arum. Tal vez
el desproposito es muy d proposito. Desipere aliquando egregia sapere est.
Desproveido. Vide Desprevenido.
DESPUS, {preposicion ) Post , seeurtdum.
Despues de muchos debates. Post mul
tas altercationes. Despues de largo tiem
po. Post longum tempus, longo intervallo,ongo pest lempore. Para verte despues
de tanto tiempo. Vt te tanto intervallo
viderem. Cic. Poco despues comenzamos
sentirlo. Paulo post , non mult 'post,
port alquanto sentire caepimus. Despues
de ti , de ninguna cosa gusto mas , que d
la soledad. Secundum te nihil mihi amicius soljtudine. Despues de Dios d ti
te debo la vida. Secundum Deum vitamtibi acceptam rei'erro^
DESPUS, {adverbio de orden) Deind , tum , postea. Informeme dn l pri
mero , despues mostrle la carta. Primum ex eo qusesivi , deinde litteras ei
ostendi. Despues confes Ilonanu.nte.Tum
rem simpliciter aperuit.. Postea rem pla
ne confessus est.
Despues que. Postquam , posteaquam.
Un dia despues que salii. Postridie,
vel postero die , qum egressus est. Tres modic , intempeiat. -

242

DE

Desterrar uno. Exilio homltiem mulctare , in exilium mitteie , exigere , ejicere. Nobilem virum relegare , proscribere , amandare , deportare. Omni Gallia
Romanis , vel Romanos interdixit. Aqua
& igni mih incerdictum est, vel aqua &
ignis mihi interdictus est.
Desterrado. Exul , extorris. Proscrip
tas , relegatus, qui exulat , qui in exilio
est, exterminatus , in tnsulam deportatus. Salir desterrado. Exilii mulctam su
bire. Exilii causa solum vertere, patria
cedere. In exilium ire , proficisci. Estar,
andar desterrado. Exulo, as. In exi
lio esse , in exilio vagum errare. Desterrador de los buenos. Bonorum exterminator.
Desterradero. Locus inamoenus , insalubris , qui pro exilio habetur.
Destierro. Exilium , relegatio. Al
zarle el destierro. Ab exilio aquem
revocare , reducere. Exulem restituere.
Destetar. Infantem ab uberibus ,
mamma , lacte removere , disjungere,
depellere. Con esto me destetaron. Hoc
cum ipso lacte suxi.
Destexer. Retexo, is. Todo se va en te.
ter, y destexer. Quod extruit , destruit.
Penelopes tela.
Destilar. Vide Distilar.
Destinar. Destino , as. Vide Sealar.
Destino. Consilium , scopus , i.
Destituido. Destitutus. Vide Fallo.
Destocarse a muger. Capitis velum,
sive ornatum sibi detrahere. Destocado.
Incompta mulier.
Destorcer. Tortum funem dissolvere,
retorquere , retexere.
Destral , segur. Securis , is.
Destravar. Connexa solvere.
Destreza. Industria , perilla , ae. Dexteritas. Con destreza. Perit, afiabr.
Destripar los feces. Exenterare pisces. Los terrones. Occo , as. Glebas confringexe , comminuere. Destripa terro
nes. Durus arator.
Destrocar. Commutationem rescindere. Suiim cuique mutuo reddere.
Destroncarse. Abrumpi , etlringi.
Destrozar. Destruo , perdo , is. El
exercito. Aciem hostium profligare. Vide
Desbatatar.
,

DE
Destrozado. Disturbatus , disslpatua,
destructus.
Destrozo. Disturbatio, dissipatio. De
las frieses. Calamitas , tis. De exercito.
Caed^s., clades , strages, is. Hacer gran
destrozo. Cladem inferre. Magnam stragem dare^, edere , facere.
Destruir. Destruo , excindo , averto,
h. Vasto , as. Deleo , es , diruo , excido , is. Con les guerras se han destruido
muchas Ciudads. Diuturnis bellis multae
Urbes corruerHt , funditus interierunt,
solo aeqnatx su^fi eversae, deletae , fun
ditus excisste jacefit.
No me acabeis de destruir. Ne me perditum perdas , ne praecipitem impellas.
Ne fortunarum reliquias mihi adimas,
eripias.
Destruicion. Excidium , pernicies, pestis , calamitas , interitus , us. Vastatio,
depopulatio, disturbatio.
Destruidor. Eversor , vastator, oris.
Desvalido. Inops ab amicis, nullo potentium presidio rmmitus.
Desvan. Cavus summi tecti.
Desvanecer d uno. Adulatione hominem infatuare ,verborum leneciniis mentem illi eripere. Desvanecerse. Inani \ktitia efferri, exultare , gestire. Desva
neceseme la cabeza. Vertiginem patior.
Vertigine afficior,corripior. Desvanecise
todo como humo. Ingens ille ardor elanguit , evanuit in fumum.
Desvanecido. Flatus , ventosus , vanus.
Desvanecimiento. Elatio animi. De ca
bezo. Vertigo , inis.
Desvariar. Deliro , as , desipio , is.
Desvario. Deliramentum , delirium.
Desvelarse por algo. In hoc dies , noctesque vigilat. In eam curam incumbir.
In id omni studio incumbit. Buic re!
unice laborat." Huc remis , velisque fe
stinar.
- Desvelado. Pervigil , is. Insomnis. To
da esta noche he estado desvelado. To
tam noctem pervigilavi. Noctem totam
insomnem duxi.
Desvelo. Pervigilatio , pervigilium,
De cuidado , y diligencia. Vigilantia, ae.
Desventura. Vide Desdicha.
Desventurado. Vide Desdichado.
Desvergenza. Impudentia , petulan
tia,

DE

DE

143

commorari , morari , immorari , subsistetia , procacitas, tis Desvergenzas. Pre


textara verba, obsecena. Grande es a des re. Detenerse per algun respeto. Cnnctor.
vergenza de este. Ad omnia : celera , & aris. Cunctantis agere. Moras nectere, inflagitia os perfricuit. Omnia pudoris re- terponere. Detencion. Mora, cunctatio.
Detencion violenta. Retentio ,retardatlo.
pagula perfregit. In perfricta Hlius fron
Detenido. Tardus , lentus, cunctator.
te ne vestigium quidem pudoris inest.
Deteriorado. Detritus, deterior, us.
Ubique os impudentissimum , & importuDeterminar. Decerno , statuo , constinissimum ostentar.
Desvergonzado. Impudens, inverecun- tuo. Como Juez. Sancio , censeo, decer
dus , procax , petulans , protervus. Cmo no, is. Decretum de aiiqua re facere.
Determinado. Vide Resuelto.
sois tan desvergonzado^ Quae tua isthsec
Determinado estoy irme. Certum mi
impudentia tanta est?
Desvergonzarse con alguno. In ali- hi est abire. Constitutum , deliberatum
quem debacchari , procacis cum illo mihi est , in animo est abire. Coosilium
abeundi suscepi. Aun no estoy determina
agere, petulantis in illum jocari.
Desvergonzadamente. Impudenter, pro- do. Nondum coosilium cepi. Nihildum decrevi.Adhuc animus fluctuat. Nondum adeaciter , proterv , petulanter.
Desvariar. Amoveo,es. Vide Apartar. dr.cor , ut faciam.
Desviarse. Discedo , decedo , is. Del
Determinacion. Deliberatio, consilium.
De Juez. Decretum , sanctio, nis.
camino. De via deflectere.
Desvio , desamor. Aversatio , nir.
Detestable. Detestabilis , execrandus.
Desvirar. Soleas scalpro circuncideDe todas partes. Undique.
De todo punto. Del todo. Omminij,
re.
Desvirtuarse una cosa. Marcesco, lan- prorsus , penitus , funditus.
guesco, reacresco , is.
Detrs. Retro , post , pon. Detrs de
Desvirtuada cosa. Exuccus, exanguis, la oreja. Secundum aurem. Por detrs.
languidus , efoetus. No est tan desvir k tergo. Vide Tras.
tuada a naturaleza , que no produzca
De travs. transverso , obliqu.
ya cosa relevante. Non est adeo lassa , &
Detrimento. Detrimentum, damnum, i.
Devanar. Glomero , as. Stamen , aut
effoeta natura, ut nihil jam laudabile pa
ria t. Plin.
filum in globi formam convolvere.
Desunir. Disjungo , is. Vide Apartar.
Devanadera. Rhombus , i. Rota gloDesunion. Disjunctio. Vide Discor meratoria.
dia.
Devaneos. Deliramenta , orum.
Desunir , desuncir. TSquos , aut boDeuda. Debitum , i , aes alienum.
ves disjungi , vinculis exolvere.
Con la enfermedad qued cargado de
Desusarse. Desuesco , is. In desue- deudas. Magnum as alienum mihi mortudinem abire, absolescere. Desusada co bus nttulit. Morbi causa grave tcs alie
sa. Desueta res, nova , inusilata.
num feci , contraxi , suscepi, in magno
' Desuitanciar una cosa. Succum expri- tere alieno sum , rere alieno adstrictus,
mere, corpus extenuare. Desustanciarse. oppressus sum. 9'a pagu mis deudas.
Maciescere , extenuari.
/Is alienum solvi , dissolvi. Nomina exDetener. Detineo , teneo, retineo. Mo plicui , expedivi , dissolvi. 5re alieno
ram alicui afierre. Moror , remoror , aris. liberatus sum. Emersi ex aere alieno. Ni
Tardo , retardo , as. Detente. Gradum hil mihi aeris alieni relictum est. Credicontine , siste. Manum cohibe , iram sus- toribus satisfeci. Algunas deudillas me
tine , animo impera. Pero ninguna' cosa han quedado. Aiiquantulum aeris alieni
de estas me detuvo para dexar de casti mihi reliquum est , relictum est , solvengarle. Sed nihil horum me tenuit , quin dum restat. Sali d pagar las deudas
hominem punltem. Nihil horum mihi de mis amigos. Ms alienum amicorum
obstitit, ne ulciscerer. Nihil me impe- suscepi , in me recepi. Pro amicis spodivir , quo minus injurias persequerer. pondi. Amicorum creditoxibus ultr me
Detenerse en algun lagar. Alieubi obnoxium feci.
Deu-

144

DE

Deudo. Propinquus , affinis , !s.


Deudor. Debitar, oris.
Deber. lobeo , es. Hizo su deber , pe
ro debe lo que hizo. Offioio satisfecit, sed
non iis^, per quos fecit. Quod debuit
picstitit , sed & quod praestitit debet.
Partes prob egexat , si iis , per quos
egit , satisfecisset. Los que deben , siempre.aadanen trampas. Obaerati fraudibus
agunt. xpe eoguntur mentid , dolis ludunt , ac deludunt.
Debale mas que mis padres. Plura
mihi pricstitit, quam parentes. Debale
quanto tengo. Quidquid habeo , ii acceptum refero.
DEBE de iic. Fortasse. Debe de ha
blar do chanza. Fortasse jocatur. No de
bi de dar el recado el muchacho. For
tasse puer m.sndata non exposuit.
DEBE de , pues &c. Oportet, qui &c.
Debes de haber sido muy gastador en tu
mocedad, pues te ha quedado tan poca
hacienda. Prodigum te uisse oportet in
adolescentia , qui tot opibus egeas. No
debes de ser para ello pues te dieron ca
labazas. Ineptum te esse oportet , qui
xepulsam tulens.
De veras. Serio f ac vero. Hablar de
veras. Agere seri , ac ver. Prometistelo de veras ? Promisisti ex animi sententia ? Ojal habldras de veras Utinam
-verbum istud diceres ex animo. e veras?
Itafie vero? Verne? De veras que est enojado? Itanevero iratus est? De ve
ras , que eso pasa Itane vero res geritur? De veras cierto ? Ita hercl vero?
Devocion. Pietas, religio. Mueveme es
to d devocion. Subit animum hujus loci
veneratio , & religio.
Devoto. Pius, religiosus. Pietate insignis , pietatis cultor eximius, religione
commendatus. Es hombre muy devoto. Vir
est apprnu pius, qui suas cogitariones, &
consilia ad unum Deum refers. Totum se
Deo, ac religionis operibus addixit , devovit , sacravit , dicarit , mancipavit.
Imagen devota. Imago , vel effigie3 pie
tatis cultu cele'.iris , celebrata , flequen.
tata, qu singulari pietate colitur.
Devotamente. Pi , religios.
Dexar lo que est hacienda. Desino,
cesso, desisto. Dcxalo. Desine, cessa, de
siste. No lo dexar , hasta acabarlo. Non

D
desinam , donee perficiam. Nisi perfecta
xe , non. desistam. Dexarjo de repente.
Inchoatum abrumpere. Jexarlo , no ha
cerlo. Omitto , is. Supersedeo , es. No
dexo por esto de porfiar. Non ideo contentione supersedit.
exar , desamparar. Oesero , relinquo, derelinquo, is. Antes dexar a vir
da , que dexarle. Animam relinquam potis , qum iiium deseram. Dexme por
heredero. Haeredem me testamento reliquit. Habiale de dexar en los cuernos
del toro? In tanto discrimine illi deessem ? hominem deserrem? Porque de
xando parte que Sc. Nam prseterquam
quod &c.
Dexar uno , hacer suelta de el. Mlssum aliquem facere. Desame por este ao.
Missum me fac hoc anno. Dexcmos esto.
Missa haec faciamus.
Dexarlo- por algun tiempo. Intermitie
re negotia , consuetudinem , litterarium
studium. Pesame de haber dexado de
escribiros. Poenitet me scribendi intercapedinem ad te fecisse. Poenitet me intermissse consuetudinis , &c.
Dexario para otro tiempo. Difierre,
rejicere aliquid in aliud tempus. '/' lo
dexo en tus manos, Ego tibi istud re
mitio.
Dexar el mundo. Rebus hujus scculi
nuntium remitiere. Dexar los oficios p
blicos. Civilibus officis renuntiare. De
xar el cargo. Magistratum deponer , se
maglstratu abdicare , abire magistratu.
tomele , desete. Aut agat, aut desistat.
De vergenza dexa deacetarlo. Pudore
tenetur , quo minus accipiat.
Dexar la mala vida. vitiis se avo
care , abstinere. Recipero se ad frugeos
bouem. Vitia lgere. Vide Convertirse.
Dexar uno fuera. Excludere ali
quem. Por falto Je tiempo lo dexamos.
Angustiis tempotis excludimur. Dexo que
por tu culpa me echaron en la corcel.
Omitto , proetereo , quod tco scelere in
carecrem conjectus sum. -1 exo esto que
es escabroso. Hujus loci salebras prxtereo. i. ex de tratar ese punto. Eum locum reliquit integrum. Quxstionem
istam prsetermisir. Dexa esto , que no te
est bien. Mitte ista, qux te non decent.
Dexar algo de las manos. Deponere

kaIi-

DE
aliquid de manibus. Dexar el cuidado, el
exercito , el gobierno. Deponere curatu,
exercitum , provinciam , imperium. De
zar lat amistades , enemistades. Amicitias , simultates, aut inimicitias depo
nere. Dezar la carga , el escrupulo , la
tema. Onus , religionem , contumaciam
deponere.
Dexar, permitir. Sino, is. Patior, per
mitio. Dexamelo acabar. Sine , extrema
persequar. Lexalos que se vayan. Sine
eos abire. Sine abeaut, vel ut abeant. No
me dexa entrar. Non permissif , me introire. Adieu me prohibuit. Mihi per il
ium introire non licuit. Dexar crecer ia
barba. fiarbam submittere.
No dexe cosa por leer. Nihil praetermisi , quin legerem. No dexard cosa por
registrar , que no registre. Nihil praetermittet , quin inspiciat.
FECES no dexar , es termino dimi
nutiva , v. gr. No dexi de stutirlo. Id
est., digo lo sinti. Nonnihil doluit. Aliquatenus ilium pupugit. No dexa de
alentarse. Aliquantulum recreatus est.
No dena de darle cuidado. Nonnihil so
licit udinis lli acceesit. No dexa de tenet
culpa. Non omnin culpa vacar. Aliquatenus in culpa est. No dexe de enfadar
me al oirlo. Non sine stomacho baec audivi.
Dexacion de bienes. Cessio bonorum.
Hacerlo. Ceare bonis.
Dtxado. Languidus , segnis , negli
geas.
Dexamiento. Languor animi, segnities.
Dexo. Vide Fin. No pruebes lo que tie
ne malos dezos. Quae nigrantes habent
caudas , ne gustave-ris.
- Deceno. Decimus.
Decena , decenario. Denarius nume
rus , decem.
Deciembre , diciembre. December,
bris.
Decir. Dico, is. Ajo , is. Lequor , eris.
Contando algo. Memoro, commemero,a.
Decir , hablar en publico. Prsedico, as.
Todos dicen bien de el. Perhonorifice
de illo loquuntiir omnes. Nemo ilium nisi
hon.orific appellat. Vide Alabar.
Muchos dicen mal de mi sin caasa.MaU
ti me immerit accusant, viuperant, carpuut , insectanturi nullo meo merito me

DE

145

in circuits roduot , ac villicanr , in me


linguam acunnt. Multi falsos de me rumores dissipant, jactant. Turpia , & in
digna de me loquuntur, in m; conierunt.
Mihi immerenti obtrectant gravissim.Vi
de Murmurar.
Todos dicen esto. Versatur hoc in ore
omnium. De hac re c:eber est , & constans omnium sermo. a-c in vuigus fama
manarit. Ita omnes dicatant , ita predi
cant. Vulgo itafertur, vulgo dicitur. Om
nes id aperte dicunt, jactaat, confirmant.
Nullus est , qui audeat inficiari.
Por algo lo dicer.. Non temere est,
quod vuigus dictitat. Non temere fama
nasci solet. Cic.
Decir en suma el caso. Rem summatim
exponere, strictim dicere , paucis pcrstringerc. Para decir en suma sus virtu
des. Ut laudes ejus in pauca conferam.
Es hombre que dice , y hace. Fidelia eir,
& constans in promissis. Ad rem verba
confert.
Dcciroshe lo que siento. Meum apud te
auimum testatum reli&quam. Dicam ex
animo , quod sentio. No digo cosa que r,o
lo pueda decir delante de Dios , y todt
el mundo. Nihil loquor quod non audeam
prsedicare. Esto dice A cada paso. Hoc
passim jacrat , frequenter usurpar , erebr dicit, idenridem commemorat.
Decir lo que le preguntan deb'ixo de
furamente. Juramento aliquid coafirmare.
Testimonium religios , sancteque dicere.
No puedo decir eso con buena aneser.eia.
Qnae jubes, dicere non possum, impedit religio. Dixisteis contra mi er. cl in
forme. Aculeum testimonii tui in me convertisti , exeruisti.
L ixele de una hasta ciento. Omnia irt
illum maledicta contuii , congessi. T di
ciendo , y haciendo drssmbuyn la espa
da. Et cum dicto glnJium distinxit. Bien
dice eso con esotro. Mirific hoc cum iilo convenir, cuhzret. Ello se lo dice. Res
ipsa loquitur.
Digan lo qua dixeren , yo lo tengo de
hacer. Quidquid de me , meoq?ie facto jadicent homines, efliciam tamen quod pr'>posui. Quidquid vuigus obganniar , moras
mihi noa erit , quin perficiam. Ut volet,
quisque aeeipiat , propositum tamen exequar , rumorum securus. Eso se- dexe deT
c/r?

146

DE

e/r? Hoc dicere sustinuit ? Id ausus est


effuiire ? Dexabase decir algunas cesas,
por doade le entendiesemos.Seimoms an
sas dabat , quibus reconditos ejus sensus
teneremus. Como dicen que hacia Socra
tes. Ut de Socrate accepimus. Cic.
Di , dime , dilo. Die , cedo. Dime uno,
que haya hecho lo que t hiciste. num
cedo auciorem tui facti. Cic. Qu ha su
cedido? dilo. Quid factum est? cedo.
I iccion. Dictio , vocabulum , verbum.
D-cible cosa. Quod dici potest. No es
decible lo que se huelgan. Dici non po
test , quantopere gaudeant.
Decidor. Dicax , cis. Era -muy decidor,
y chocarrero. Erat dicacitatis plurimse ,&
scurrilis. Hombres decideros son poco
graves. Multum de gravitate decerpunt
joci. Hominibus iacetis , & dicacibus difficile est servare dignitatem suam.
Decimo. Decimus, a, um.
Dezmar , y dezmero. Vide Diezmo.
Decaeis , decisiete tSc. Vitie Diez.
D

ANTE

I.

Dia. Dies , ei. De fiesta. Dies festus,


Divo alicui sacer, dicatus , consecratus.
Dia de entre semana , de trabajo. Profestus dies. Dia de audiencia. Comitalis
dies.
Dia sealado. Dicta dies , constituta.
El menor del ao. Bruma, ae. El de aye'.
Dies hesternus. El de hoy. Hodiernus. El
de maana. Crastinus. Maana, y esotro
dia. Cras , & perendie.
Lia de nacimiento. Natalia , is. De
bautizmo. Dies lustricus. De mortuorio.
Emoriualis dies. De los difuntos. Feralia,
orum. Dia de bisiesto. Intercalarss dies.
ITa es de dia. Jam dies illuxir. Al buen
dia m.terle en casa. Soli affulgenti aperienda fenestra.
Echemos mal este dia. Comburamus
hunc diem. Aun no se ha acabado el dia.
Ncscis , quid serus vesper vehat. To le
dar un mal dia si le topo. Si offendero,
ego illi faciam hunc inauspicatum diem.
Esperar de dia en dia. Diem ex die expecrare. Un dia antes que , iSc. Pridie
quam. Un dia despues que , c. Postridie
quam.
Dios de holgar , de vacaciones. Fe-

DI
riae , arum. En que no hay audiencia. Justitium , ii. Dios aziagos. Inauspicati,
atri dies. No son todos los dios unes. Ipsa dies quandoque pareos , quandoque
noverca. Dios ha que te escribi. Pridem
litteras ad te dedi. Dias ha que trato de
dexar el cargo. Pridem est cum cogito
magistratum deponere. No ha muchos
dias. Haud ita pridem. Tres dias enteros
ha que andamos en eso. Tres dies sunt ipsi, cum hunc lapidem molimur. Mas dias
hay que longanizas. Nondum omnium dierum Sol occidit. De aqui po
cos dias. Propediem. Post dies non mul.
tos. No en mis dias. Numquam dum vixero , hoc fiet. Non patiar hoc fieri, dum
vivam. Mal Jia llevas. Turbido, ac ven
toso die te vise committis. Ta es hombre
de dias. Etate provectus est. De dia,
entre dia. Interdiu , per diem. De dia,
y de noche trabaja en esto. Die , noctuque , vel dies noctesque in id incumbir.
El trabajo del dia. Diurnus labor. El
de cada dia. Quotidianns.
Diario. Diarium , ephemeris , idis.
Diablo. Diabolus , i. Cacodamon. Dar
aune al diablo. Male alicui precari , diris illum devovere. Est dado al dia
blo contigo. Totum se te abalienavit.
Iratissimus, & inimicissimus tibi est.Dxarlo con el diablo. Abjiciendum procul.
Diacitron. Citreus cortex saccharo conditus.
Diacono. Diaconus, Diacon , nis. Diadema , corona Real. Diadema , tis.
Reg capitis insigne.
Diafano, transparente. Diaphanus,pellucidus , perspicuus.
Dialectica. Dialectica, isagoge , es.
Dialogo. Dialogus , i. En verso. Dra
ma , tis.
Diamante. Adamas , antis. Cosa de
diamante. Adamantinus , a , um.
Diametro. Diameter , vel diametrus,
i. Linca figuram , qua longissima est, se
car,s.
Diaquilon, unguento. Diacbylon, onis.
Dibujar algo. Imaginem adumbrare,
delineare. Prima operis lineamenta dorere. l ibujo. Adumbrado , inconograpbia , ae. Con que se dibuja. Grapbium,
ii.StylusJ. Quien te mete en dibujos? Quid
tu ista curas , quse ad te non pertinent?
Quid

DI
Quid simultates non necessarias srscipis?
Disciplina con que azotan. Flagellum,
verber , eris. La que toman muchos. Ver
berado , flagellatio. Vide Disciplina.
Disciplinarse. Vide Azotarse.
Dicha. Felicitas , tis. Fortuna prospe
ra , secunda. Tiene gran dicha. Fortuna
secunda utitur. Omnia illi peropportun
cadunt , ex sententia cedunt. Quien tiene
dicha en todo ? Quis prospera semper,
"xqualique fortuna utitur? Cui secuhdus
vitae cursus sine ulla offensione contigit?
A mucha dicha tengo ir en vuestra comfaia. Felicem me, te socio , tanto viro.
No todos tienen esta dicha. Non cnivis
contigit adire Corinthum. Non omnibus
datum est impun dicere , quae lubeat.
Nunca tengas dicha. Nihil tibi ex sen
tentia succedat.
Dichoso. Felix , faustus , fortunatus.
Dichosamente. Vide Prosperamente.
Dicho. Dictum , i. De testigo. Testimonium. Dicho gracioso. Dictum elegans , lepidum , salsum , festivum. Pi
cante. Facetitt- acerbe, aculeatx. Dictetium asperius. "De picaros. Scurrile dic
tum , illiberalis jocus. Sentencioso, y bre
ve. Apophthegma , tis. Dicho agudo.
Acuti: dictum. Lindo dicho. Facet, scit,
opportun dictum. Tiene indos dichos.
Argut , & facet multa dicit. Scit cavlllarur , opportun jocatur. Por un diche perder un amigo. Dura dicto sibi
plaudit , amicum exturbat. Per jocum
amici jacturam facit. Dicho , y hecho.
Dictum , factum. Del dicho al hecho hay
gran trecho. Loqui facil , prsestare difficil.
Dictamen. Mentis sensus , judicium.
Rationis norma , dictamen. Naturae prxcriptum. Dictamenes. Animi sensa. Re
giase por los dictamsnes de su maestro.
Magistri sui sensa studios exprimebat,
ab ejus prescriptis non discedebat. Estn
muy engaados todos los que son de ese dic
tamen , que piensan , &c. Errant vehementer , quotquot in ea sunt hseresi, ut
existiment , &c. Rigese por sus dictame
nes. Arbitratu suo ducitur. Tiene malos
dictamenes. Malus illi a film genius. Non
quod ratio prxscribit, 'sed quod libido
sugerir, ratum babet. Libido illi pro ratione est. El que los tiene buenos. Qui

DI

U7

recta cogitat , rectum intuetur , qui cum


ratione agit, qui ratione duce utitur, qui
a rationis praescripto non discedit.
Dictar una carta. Epist-olam dictare.
Repetir lo que dict el maestro. Dictata
magistri reddete , referre. listo dicta la
razon. Hoc ratio praescribit.
Dictador. Dictator , ot*.
Diente. Dens , tis. Los delanteros.
Dentes priores , incissores , tomici , pelasini. Los de mes adentro. GenuiiM denres, Lntimi. Dientes que sobresalen. Exteri dentes. El qae asi los tiene. Broncus , i. Nacerle d uno los dientes. Dentes emittere. Aqui me nacieran los dien
tes. \\x.c me genuit , atque aluit tellus.
Mas cerca estn mis dientes , que mis
parientes. Mihi magis , qum als consulere debeo. Mostrarle los dientes. Vultu
hominem deterrere , conaiibus ejus resistere. No me entra de los dientes aden
tro. Aversor hominem. Abhorret animas
ab eo. Veente por el diente. Dente, &
ventre potens. Limpiarse los dientes.
Dentes exterere , scalpere. Lentisium
mundare. A pan duro diente agudo. Re
medio amaro bilem amaram diluere. Dar
diente con diente. Vide Tiritar.
Diestra. Dextera, dextra , x. A dies
tro , y d siniestro. Dextera , Iaevaque.
Nullo respectu , jure , vel injuria.
Diestro en algun arte. Peritus , experlens,experientissmus.Armorum, & equitandi peritissimus. Diestro en tirar. Certo ictu destinata figere solitus. Llevar
el caballo de! diestra. Funalem equum
ducere.
- Diestramente. Perit , ex arte.
Dieta. Victus parsimonia , cibi modns
medico prescriptus. Guardar dieta. Cibo uti moderat. Modum in victu tenere,
proscripta victus ratione non discedere. Dieta , lornada. Iter unius diei. Die
ta en Alemania. Comitia , orum.
Diez. Decem. Diez veces. Decies.
Diez mil. Decem millia. Diez mil veces.
Decies millies. Diez y seis , decissis.
Sexdecim , vel sedecim. Diez y siete.
Septemdecim. Liez y ocho: Octodecim,
vel decem & octo , vel duo de viginti.
Diez y nueve. Novemdecim , vel decem
& novem , vel unde viginti.
-- Diesmo. Decima , a. Diezmos. DecuT%
tnx

M8

DI

ime vel decimEe ', arum.


Diezmar , dcsmar. Decimo , as. Decimam quamque partem dare, offerre. defrahere. Decimas dare , solvere. Tierra
de que pagan diezmos. Decumanus ager.
Diezmero, dezmero. Decim3rum colleaior , receptor. Decmanus , i.
Diezmar los culpadas. Decimum quemqus ad poRnam sortiri , sorte lgere.
D iferrncia. Discrimen, difierentia. De
pareceres. Sententiarum diversiras , varietas ,- dissidium , discrepantia. Tienen
diferencia entre si. nter se dissidenr,
disco mi an t , ahercantur. Sin diferencioPromiscu, inuistinct , indiscriminatim,
nullo di.crimine. con poca diferencia.
Aut non secus. il"dia diferencia hay en
tre vuestra opinion , y la mie. Magnum
quiddam luterest inter tuam , meamque
sememiam. Magnum et utriusque dis
crimen , non leve dissidium. Tua sententia mea long dhtat , valde discrepat.
Diferenciar. Vide Distinguir.
Diferenciarse da otro. Ab alio difierre,
distare , discrepare , abhorrere.
Lijerente cosa. Alius , diversus , dissimili , diffsrens. Difersctes obligacio
nes son as ce un Capitan particular, que
las de un General. Aliae sunt partes Ducis, ax- Imperatoria. Alc sunt partes
Ducis , a!que Imperatoris. Estas deseme
janzas proceden de diferentes causas.
Hx disiimitudines ex causis dirt'erentibus existunt.
Diferentemente. Aliter, secus. Muy di
ferentemer. te. Long aliter, multo secus.
Liferentemente llevas les trabajos de
lo que aconsejas otros. Aliter, casus
tuos fers, atque ut als auctor fuisti. Di
ferentemente porfiamos por cortesla , que
por tema. Ater urbanitatis , aliter pervicacitc causa cunteudimus. Diferente
mente lo cuentas que denantes. Paulo se
cus narras , qu'im dudum, vel ad dudum.
Diferir. Vide Lilatar , y diferen
ciarse.
Dificii coso. Diflicilis , ardua res.
Dificultad. Difiicultas , tis. Por mi
no habr dificultad. Nulla me difficul
tas erit. Ponerla. Difficultatem afierre.
Rem in dubium vocare. Hallarla. In diffcultatfm incurrere , incidere , delabi.
Mucha dificultad tiene este negocio.

DI
Plurimum res habet difficultatis , plurimum negotii , ac laboris. Laboriosa res
esr, ac diflicilis. Res est operis non exigui, sed magni negotii , ac laboris. Ejusmodi res cst , qnae non facil expediri
possit , non exiguo labore confici. Rem
molimur magni operis , ac negotii. Arduam , & periculosam provinciam suscipimus.
La dificultad es freno de cobardes , y
espuefa de valientes. Timidos , & igna-"
vos deterret difficultas , fortes, & ani
mosos accendit. Pones dificultad dondeno la hay. Nodum in fcirpo quseris. Luego
aqui viene batir toda la dificultad. Ergo buc universa causa deducitur. Hic est
totius difficultatis carde. Espero salir
bien de esta dificultad. Spero fore , ur
ex his tricis , verborumque captionibus
me subtillter expediam. Confido fore, ut
ex his quaestionis laqueis facili negotio
evada m.
En gran dificultad nos vemos. In magnam diflicultaiem incurrimus, devenimus,
delapsi sumus. In Gordianum nodum incidimus. Rei expediendre perdifiicills ratio est. In magua difficultate somas, versamur. In scopulos impegimus. inter sacrom , & saxum constituti sumus , inter
malleum , ut ajunt, & incudem. Per extentum fhnem imss. Htcremus quasi in
salebra. Tenemur undique.
No hallo salida si esta dificultad. Hic
mihi aqua hseret , nnllum paiet efiugium.
Hunc nodum solvere non valeo. Alexandri gladio opus est , ut precidatur.
Dificultar algo. Rem sibi difficilem
videri, in dubiem vocare.
Dificultosa cosa. Difficilis, e. Dificul
toso se me hace. Arduum mihi , ac difficile videtur. Res est , ut censeo, nralti
operis, ac laboris. Lo que es muy dificulto
so se ha de tener por imposible. Quae perdifficilia sunt , perinde habenda sunt, ac
si fieri non possint. Cic.
l'ificultssamente. Difficil, difficulter,
tegr , laborios, vix.
Difinir. Oefiuio.is. Vide Definir.
Difinicioe. Definido , onis.
Difundir. Diando , Ls. Spargo , '*
Difunto. Mortuus , qui excessit vita.
Qui vita functus est. Defimctus ,i.
Difusamente. Fus , diflus , prolix.

Vi-

DI

DI
Di/uro. Verbosus , prolixus , longior.
Dlm.tir. Digero , is. Concoquo, is. No
puede digerir esta pesadumbre. Hanc
molestiam coneoquere non potert.
Digestion. Concoctio , digestio , nis.
Negocio de mala digestion. Res controversiis. implicala, non parvi laburis , ac
ne'oti!.
Uigestes. Digesta juris volumina.
i isuo. Dignas , a, um. i igr.o es de
toda alabanza. Dignus est omni laude.
Dignes , quem omnes laudent , summis
landibus efferar.t. Dignus eit, qui maxi
me landetur, laudibus comuletur. Omni
laude cumnlandus e;t.
Dignidad. Dignitas , honor. Vide
Puesto.
.
Dignarse. Dignor, aris.
Digresion. Diverticuli'm.Excursio, excursus , ur. Vide Proposito.
Dilatar. Difiero , rs. Rejicere aliquid
in aliud tempus. Solutionem prorogare,
lem procrasiinare. Lie dia en din. Diem
ex dii diflerre , moras nectere. Los ter
minas del Imperio. Fines imperii pro
pagare, prodacere , dilatare. Vide Alar
gar.
Dilatarse sn algo. Vide Explayarse.
Dilacion. Dilatio, mora, ae. Del tietr.po. Temporls prorogatio , propagalo.
Procrastina'io , comperendinario , ais.
Dilatadamente. Longe, latque. Fuse.
Diligente. Diligens , strenucs , im-piger. En lo que le encargan. Oflicicsus,
sedolns.
Diligencia. Diiigentia , te. Sedulitas.
Vigilantia, industiia, solertia , ae.
Punir en eslg toda la diligencia.
Qr.'im potero diligentissimi> hanc rem e-eram a curaho. Qom patero acenratis-im id administraba. Omees in eam rem
riervos contendam. Quacta ptero dili
genda conabor , moad popero enitar,
quanta potero acenratione efliciam , ut
res ad exirum perdicatar. Vide Cuida
do.
Hace muchas diligencias por volver
Im amistad , pero en vano hasta alara.
Vald quidem contendhde redito in gratiam, sed adhuc nihil proficit. La diiigen
tia es madre de la buena ventura. Diligentia , & studi m felicitatem procreant.
Conatus , & iadastria fortunalos fa-

\ 43

ciunf. Industriae fortuna accedit.


Diligenciar. Paro , curo , as. Quiero,
is.
Diligentemente. Diligenter , studios?,
strenu , aecurat , naviter , impigr.
Diluvio. Eluvio terrarum. Mira proluvies. Cataclvsmus , diluvium , inundatio.
i iminucicn. Imminulio, dimirutio, nis.
Iliminutivo. Diminnens , tis.
L iiniseria. Litterx dimissorix.
Dinero. Ncmmus , i. Nomisma , vel
numisma , tis. Pecunia , e. Mucho dine
ro. Nummorum afiluentia , copia. Por
qu no haces algo con ese dinero? Quin
pecuniam oceupas , & exerces ? Quid ilIam vacuam , & otiosam habes? El dine
ro bien huele , salga donde saliere. Lucri bonus odor ex re qualibet. 1 incro de
cortado. Pecunia numerata. Argentum
pisesentarium. Oh lo que puede el dine
ro ! Magna ubique est argenti , & auri
potentia ! Et . genus , Si formam regina
pecunia donat. Por dinero bayla el per
ro. Pecunix obediunt omnin. Tiene muc!ie dinero. Magnam vim liabet auri, atque argenti.'Grandem pecunix summam
coegit. Pecuniae innumerabilis congessit
acervos. Pecuniosus homo est, ben nummatns.
Dinerillo. Pecuniola , x. Corre peco
dinero. In magna nummorum difficultate
versamur.Mira est nummorum penuria,incredibiles angustix.
Dios. Dei's. Divinum numen. Naturae
parens. Mundi crentor, & tcciot.
I<ios hizo este mundo , y todas las co
sas. Rer.m omsium cenuitor, & creator
est Deus , sntmdi epifex , axtifex , pa
rens , & aucior. Ipse cuneta ex niliilo
creavit , excita- it, condidit , fiaxit , formiivit. El es Sevr de todas ellas. Ipse
rebus omnibus prest , imperat , duminatur. Oronia unt in ejiis potesiate , &
arbit;io. Ab ejus voluntate, nutu & im
perio pe dm universa. T las gohi.rna.
Omnia regit omnipotens , temperar , moderatur , administrat. Omnia divino consilio , ac providentia geruntur. Unus est
Deus huroanarum , divinarumque rerura
moderator , & rector , qui sine labore
cuneta regit , & gubernat ptovidentix

su clavo,

ff

15o

DI

Nv hay hombre tan barbaro , que no


tenga alguna nstido de Dior. Nullus
tam immanis , & barbarus reperitur, cu
jus mentem non imbuerit aliqua Divini
mi m mis opinio , qui nullam vim coelessem ciblimct. Dei cognitionem in om
nium , etiam barbarorum, animis impressit ipsa natura. Ipsa in hominum mentibus insculpsit , ut esse Deum crederenr.
Causam rerum omnium efl'ectricem, qua,
velut fonte , omnia drmanant, nemo adeo
ferus est, agrestis , & barbarus, quin esse
sentiat,& ipsa natura prlclucante non
agnoscat , veneretur , adoret.
Ante todas cutas debemos honrar , y
venerar ii Dios. In primis Deum Opti
mum Maximum sunete , religios , cast,
& pie venerari , & colere debemus. Sum
ma pietate , cultu , & venera/ione divi
num numen prosequi , adorare , revereri , & observare par est.
Mira que te mira Dios. Cogita intuentem te ubique Deum, &'tuis vel tacitis cogitationibus oeulatissim intentum.
Attende, Numen intimos animi tui recessus , & latebras introspicere. Memineris,
in conspectu Dei , curiaequ coslestis lu
ce te versari , nee fieri posse ut Deum
fallas , aut eludas.
Dios , y ventura. Deo , & fortu
nae me commito. Deus & fortuna mihi adsint./ /* sucediere, lo que Dios no quie
ra. Si quid tibi aciderlt , quod absit,
quod Deus avertat , quod Divi prohibeant. Llamar , invocar d Dios. Deum
appellare , invocare , Dei opem implora
re , auxilium exposcere, exorare. j4 Dios
rogando, y con el mazo dando. Deus facientes adjuvat.
Dios me libre de el. Deus me ill um
quim longissim amandet. Dios se lo pa
gue. Deus l1l pro meritis retribuat , mercedem a Deo accipiat. Si Dios me saca
de esta. Si nunc contingat servari. No me
haga Dios bien , si tal hiciere. Iratum
mihi numen precor , si fecero. Aversum
mihi numen imprecor , si repetam.
-'ios te guarde. Sal vus sis precor, 3c
incolumis. Salvare te jubeo. Salve. Sien
do Dios servido. Queriendo . ios. Si Tslos
es servido. Si i. ios quiere. Deo annuente, Deo auspice. Si Deus volet, si Dii
Yolent. Deo volente. Divino aspirante

DI
numine. Con el favor de Dios detuve los
enemigos. Divino auxilo tectus , munitus , fu I tus , innixus hostium impetum
sustinui , retardavi , compressa Dios,
y veamenos. Vale , sed tu brevi redeas.
Diosa. Dea , ae. Diva , se.
Diputado. Delegatus , destinatus.
Diputados. Legatl , orum.
I. iques. Moles aquis oppositae.
Dirigir. Vide Encaminar.
Discantar sobre algo. Subtilis de re
aliqua disserere. Rem augere , amplifica
re, expolire , exornare.
Discante. Chelis exigua.
Discernir. Discerno , is. Dispicio , is.
Discreto. Prudens, circumsectus. En
hablar. Dissertus , lepidus , opportuni
sermonis , tempestivus eloquio, qui loco,
* tempore loquitur', scite, & coommod
dicit.
Discrecion. Prudentia , inrelligentia,
te. En hablar. Sermonis opportunitas. Aun
no ha llegado d edad de discrecion. Nondum puero rationis lumen afiulsit.
Discretamente. Pradenter, scite, com
mod, opportun. Loco, & tempore.
Discipulo. Discipulus, i. Alumnus dis
ciplinae. Auditor magistri.
Disciplina militar. Disciplina militaris. Bien disciplinado. Probe exercitatus.
Vide Disciplina.
Discolo. Pravus ,improbus , morosas,
difficilis.
Discordar. Dissentio , dissideo , dis
crepare, discedere ab aliqno vel inter
se.
Discorde. Discers , dis. Discrepans,
tis.
Discordancia. Discrepantia, te.
Discordia. Discordia , re. Dissensio,
dissidium , ii. Animorum disjunctio. Sem
brar discordias entre ellos. Aliquos in
ter se committer , odium , & inimicitiam inter ilios confiare, excitare. Alterum alteri criminan , eos in contentionem adducere , vocare.
Viven en perpetua discordia. Senfeutiis perpetuo dissident , discrepant, dis
cordant, dissentiunt. Magnum est inter
eos opinionum dissidium. Diversi abesmt
in studia sua quisque. Perpetua illos te
net sententiarum dissensio. Perpetua dis
cordia laborant.

Dit-

DI
Discrepar. Discrepo , as. No discrepa
uno de otro un punto. Nihil discrepant,
nihil difTerunt. Vide Diferenciarse.
Disculpa. Excusado , causa , ae. Que
disculpa daba de su resolucion tan loca?
Quam causam dementissimi sui consilii
a/Terebai? Tu santa vida es tu mayor dis
culpa. Integritas tua te purgat.
Disculparse. Purgare se. Objectum sibi crimen diluere. Se ab opposita calum
nia vindicare , defendere. Calumr.ium
se depellere. ' isculpar otro. Defende
re aliquem, extra culpam ponere. Discul
par los yerros de otro. Errata ejus ele
vare , errores deprecan.
i iscurrir. Ratiocinor, aris. Secum aliquid cogitare, excogitare, meditari, commentari , mentis acie investigare. Dis
currir mucho en una materia. Diu multumque de re aliqua cogitare. Discurre
un buen consejo , que darme. Suscipe cogitationem, quidnam mihi agendum putes. Discurrir en la ocasion. Capere consilkim in arena.
Discurrir por varias partes. Discur
ro , is. Vagor , aris. Diversa loca pera
grare.
Discurso. Ratiocinatio, cogitatio , meditatio, commentatio , nis. Alcanzar al
go por discurso. Cogitatione aliquid assequi. Excogito , as. Invenio , s.
Disension. Vide Discordias Componer
fas disensiones. Lites , & contentiones
dirimero. Controversias distrahere.
Disenteria. Dysenteria , se. El que la
padece. Dysentericus.
Disfamar. Vide Infamar.
Disfavor. Despectus, us. Repulsa, ae.
Decir, hacer algun disfavor. Aliquid
in co.'itemptum hominis dicere , facere.
Disforme. Enormis , e. Immanis , e.
Disfraz. Persona , ae. Larva, ae. Simu
lado , nis. Con este disfraz. Hac larva,
hac specie. exar el disfraz. Personam
deponere. Simulationem exnere.
disfrazado. Personatus , in sui dissimilitudinem compotus.
Disfrazarse. Alienam personam induere , fingere , simulare. isfrazar sus
intentos. Consilia sua aliena specie occultare.
Disgustar d uno. Aliquem exacerbare,
offendere. Vide Enfadar* No disgusta dt

DI

i5\

la lisonja. Non abhorret verborum le


nocinio. Non aversatur, non respuit adulationem. Non displicent illi assentatiunculie. Non ingrata illi accidunt verborum
blandimenta.
Disgusto. Offensio , aversatio. Mos
trarle. Oilensionem prse se ferre. Vultu
aliquid aversari , aspernari. Os ab aliquo
avertere. Hubo no s qu disgusto. Nescio quid offen-sionis accidit. El disgusto
para en discordia. OlTensio in dissidium
abit.
}.-issirr.ular. Dissimulo , as. Dolorem
premere. Disimular el contento. Gaudere in sinu. No podia dissimular el con
tento. Gaudium continere non poterat.
Dissimular en algunas cosas, y no lle
varlo todo per sus cabales. Quibusdam
in rebus connivere oportet , ne omnia
contendamus. Por qu dissimulais d ve
ces tan grandes maldades? Cur in maximis sccleribus interdum connivetis?
Disimulacion , disimulo. Dissimulatio , conniventia , ae. Disimuladamente.
Dissimulanter, obliqu, obscur.
Disimulador. Dissimulator. Hombre
disimulado. Tectus, versutus, vcrsipels.
:isipar. Vide Desperdiciar.
Dislate. Ineptiae , arum.
Disminuir. Imminno, is. Diminuo , is.
Disparar. Explodo, displodo, is.
Disparate. Dcliramentum , i. Ineptiae,
arum. Es disparate quanto dices. Alie
na omnia sunt , qusi aiters , re propo
sita. Ad ineptias abis , quae ad rem non
pertinent. Quid leeytho , csan strophio?
Quid cum amamcino sui ? Quid hsec ad
nos ? Tal disparate te ha pasado por el
pensamiento ? Miror, quomodo tam ineptum quhiquam potuerit ti bi venire in
mentem.
Dispensar con alguno. Legibus aliquem
solvere. En algun voto. Voti Religione
aliquem solvere.
Dispensacion. Juris cormmis relaxado,
dispenyatio , nis. n que hubo er.gao
yerro, iubreptiiia, vel obreptitia. Dispen
sacion de voto. Voti relaxatio.
Disponer. Dispono, is. Vide Ordenar.
Disponer de su hacienda. Res suas dis
pensare , disponere. Si Dios no dispon*
otra cosa. Nisi fata obstant. Nis Deo aliud placet. Disponerse para elgo. Vide
Aparejarse.
L is-

452

DI

Disposicion de cosos. Ordo , series,


dispositio , methodus , collocatio. ^e sa
lud. Valetudo, irs. I el animo. Affectio,
nis. De gentil disposicion. Prtestanti cor
poris habita.
Dispuesto, aparejado. Paratus,promp-tus. No est esto bien dispuesto. Non
fcsec apte disposita , aut collocata sunt. Disputa. Di.<putatio , quaestio , dissertatio , disquisitio , disceptatio , concerta
do. Muy reida. Conteutiosa , & plena
dissensionis. /.'ter algo ea disputa. Kem
in medium voeaie, in controversiai^, aut
contectienem addncere. Muy metido en
disputa en tm corre de gente. In edstantium corona dissertabundus. Decenios es
ta disputa tan reida. Ab hac coutentiuiie disputationis animos nostros, curamque laxemus. Bien larga , y reida
fue la disputa. Nlmium diu nos tenui-t
controversia contentio.
Disputar. De re aliqua disputare , disceptare , argumentari , controversari.
Rem in contentione ponere. Quaestiunem
in utramque partem agitare , discutere.
Disputar de cosas inutiles. De lana , ut
ajunt , caprina , aut asini umbra digladiari.
Disolucion. Nequitia , lascivia, petulantia x. Mucho va de recreacion d diso
lucion. Solvas animum, an remitias, multum interesr.
Disoluto. Homo nequam , lascivus,
petulans , dissolutus.
Disonar. Dissono , discrepo , as.
Disonante. Dissonus , absurdus. Diso
nancia. Discrepaotia , te. Inconcinnitas,
tis. No te hace esto disonancia? Non ti
bi hoc absurdum , & abs re videtur ? Non
tibi hoc indecorum , & iurpe putas? Non
gravitate , & modestia alienum cen
ses?
Distar. Disto , as. Dissitum esse.
Distancia. Distantia, se. Intervallum, i.
Larga distancia. Longinquitas , tis.
Poca distancia hay de un lugar otro.
Duo -illa oppida non longo intervalle
distant, non long dissita sunt. Exiguum
spatium inter utiumqne jacet , non lon
ge absunt.
Listante. Distas , dissitus , longin<iuu.
Juistilar. Distillo , destillo , as.

DI
Dlstilacion. Distillatio , fluxus , us.
Distinguir. Distinguo , is. Alterum ab
altero secernere , separare , discernere,
sejungere. La clausula. Inrerpungo , is.
Punctis periodum distinguere.
Distincion. Distinctio , discrimen. De
la clausula. Interpunctio. Interpunctum.
Sin dhtincion. Indistincte , promiscu,
indiscriminatim , nullo discrimine. No hi
zo distincion entre lo grande , y lo pe
queo. Omnia infima suir.mis paria fecit.
Summa , & infima promicL habuit , eodem jure censeri voluit.
Distintamente. Distincte , disposit,
disciminatim. Hablar distintamente. Articulatim , aut articulate loqui , expli
care.
i istraher. Evoco, as, adduce, is. El
trato demasiado con lus proximos distrae
al Religioso.Consuetv.do cum hominibus
frequentior religiosum abducit ab officio,
rerum divinarum contemplatione revocat , & saeculations curis implicat.
Listraef0t, divertirse en la oracion.
Animus i cfivinh facile ad humana defi
cit , ad terrena devolvitur. Dum mens
in csium tendit, terram stspe pro pa
tria cogitat , terram subind respicit, per
inania se effundit , ac vagatur , in varias
partes trahitur , levitate sua rapirur,*
errat; quaerit se, nee invenit , dum terrenis afficitur , ac deluditur.
Distraccion. Mentis aberratio , evagatie. Distraido en vicios. Corruptis moribus adolescens. Vide Perdido.
Distribuir. Distribue, divido, is. artior , iris , dispertior. Distribuir de en
diez en diez. Decurio , as. De ciento en
ciento. Centurio , as.
Liistribucion. Distributio, divisi, nis.
Distribuidor. Distributor, oris.
Distrito. Tractus , us. Territorium , ii.
Distrvio. Turba , ae. Tumultus , us.
Disuadir. Dissuadeo , dehortor , aris.
Vide Mudar de parecer.
; itamn yarva. Dictamus , vel dictamnus, i. Dictamum , vel dictamnum , i.
Diverso. Diversus , disslmilis , longe
alius. Totalmente diverso. Omnino di
versus, contrarius. Patri per omnia dissi
milis. Hubo diversos pareares. Variatum
est sententii. In sententiis dicendis alius

alio abiit.
Di-

DO

DI
Diversidad. Diversitas , varietas, dissimilitudo , inis. Diverramente. Diverse,
dissimiliter.
Divertir uno. A curis , & negotiis
aliquem avocare , avertere , abducere.
Divertir la platica. Sermoneen ali trabere, transferre.
Divertirse de proposito otra cosa.
Digredi re proposita. Ab eo quod proposuerat , parumper discedere , ad alia
divertere , excurrere, aberrare. Divertir
se i caso. Mente, & animo vagari , diva
gan. Aliud agere , alias res agere. Hago
del divertido. Simulo , me alias res agere.
Diviertome en esto. A molestis occupationibus ad has nugas abeo. Per hoec
oblectarnenta animum laxare juvat,& li
ber respirare. Hanc aberrarionem . molestiis habeo. Expedio me ab s , quibus
distineor , negotiis , & dura aliis remissis intendo , mihi ab hominibus vacnre
videor. Curis vacuum per hxc amoena
vagari & spatiari juvat.
Divertimiento de proposito. Digressio
re proposita , diverticuium , excuicio.
Divertimiento acaso. Mentis evagatio.
Por desahogo. Relaxatio anini. Vide En
tretenimiento.
Dividir. Divido, is. Partior, dispertior, itis. Dividese en tres partes. Trifariam dividitnr. Tribus partibus constar.
In tres partes distrahitur , distribuitur.
Tres partes continet , complectitur. Tri
bus partibus absolvitur.
Division. Divisio , partitio , nis. De lo
que se corta. Sectio , nis. De aguas cor
rientes. Aquarum divortium.
Divisible. Dividuus , a , un.
Divieso. Pannus , i.
I vina cosa. Divinus, Ccelestis, e.
Divinidad. Divinitas, tis. Divina na
tura. Divinum numen.
Livinamente. Divin, divinitus.
Divisa. Insigne , is. Emblemma , tis.
Divisan Discerno , dispicio , is.
Divorcio. Divortium , ii. Discessio
conjuge per dissidium. Hacerle. Divortiijm facere. conjuge per dissidium dis
cedere. Tuas tibi res habeto.
Divulgar. Divulgo , as. Praedico , as.
In lucem , aut in vulgus aliquid profer
sa * in lucem prodere. Divulgarse algo.

153

Rumore, aut fama aliquid in vulgus spargi, emanare, publican. Manare in publicum rei alicujus famam, permanare , percrebrescere in civitate, vagari , celebrari , pervagari.
Dises de nios. Cripundia, orum. Sigilla , orum. Bulla oe.
Diciembre , mes. December , bris.
D

ANTE

O.

Doblar , doblegar. Flecto , inflrcto,


i. Doblar la punta el Piloto. Navem aliqu flectere. Doblar la postura , dar
doblado. Pretium duplicare , in duplum
augere , adjicere. Doblado mas cost.
Duplo plus constitit.
Doblar la hola. Folium plicare , com
plicare. Doblemos aqui la hoja. Sed haee
hactenus, qux mox suo loco repetam. No
dar doblar su brazo. Ejus animi robur nulla vi frangitur.
,
Doblar por algun muerto. Funesto al
ternante pulsu , cymbala quatere , feralemque memoriam , & emortualcm diera
edicere, enuntiare. obles de campana-.
Creber campanae pulsus. Cosa que se do
bla. Flexibilis, pliiatilis.
Doblada cosa. Duplus, a, um. De dos
dobleces. Duplex , icis. Hombre doblado.
Versutus , vafer , versipellis. Doblado.
Bis todem. Doblez, pliegue. Plicatura,
se. Doblez, astucia. Versutia, vafrities.
Tratar con doblez. Astu, aut fraudibus
agere.
Dobladura. Inflexio, nis. La de In pier
na. Poples , itis. En las bestias. S uf tra
go , inis.
Doblon. Nummus aureus duplus. De
d quatro. Quadruplus. De ocho. Octuplus.
Doce , d docena. Duodecim.
Doce veces. Duodecies. Docena. Diiodecimus. Entrar en docena. In grege nu
meran. Vide Adocenarse.
Docientos. Vide /. ucientos.
Docil. Docilis , habilis ad docendr.m.
Docilidad. Docilitas , tis.
Docto. Doctus , eruditus , litteris perpolitus , doctrina excultus liberali , Se ex
quisita. Optimarum artium scientia claiissimus. Homo antiquitatis peritissimus..
Non vulgari eruditione praeditus. PolitioV
ris

*%.-

\5A

DO

lis litterature cultu insignis. Liberalium


disciplinarum cultor egregius , eruditior.e exquisita. la omni disciplinarum ge
nere , liberalique doctrina summa cum
laude versants. Omni scientiarum cultu
perpolitus.
Doctrine. Doc:rioa , ae. Dogma , tir.
Disciplina , se. Christiana. Fidei rudimenta.
Doctor. Doctor, oris. Laurea & magisterii apice insignitus , decoratus , ornatus.
Documento. Documentum , i.
Dogal. Funis cannabinus.
Dogma. Dogma , dogmatie. Vide Doc
trina.
Dolerse. Eoleo , condoleo , es. Duele
me de tu trabao. Doleo tuam vicem.
Dueleme la cabeza. Caput mihi dolet.
Capitis dolore afficior. Ningunos remedios
duelen tanto , como los que sanan las
.Peridas. Nulla remedia , qute vulneribus
adhibentur , tm faciunt dolorem , qnam
quse sunt salutaria. Ta ves quan poco me
duele el gastar. Vides , quam non aegr
sumptum faciam.
Dolencia. Corporis affectio prava.
Doliente. iEger , gra , segrum. .grotus , a , um.
Dolor. Dolor , oris. Causar dolor. Do
lorem facere , afierre. Dolore afficere.
Dolorem excitare, suscitare. Movido mas
del dolor , que de mala voluntad , le di
sto una mala palabra. Dolenter magis,
quam inimic , ilium verbo laesit.
Dolor de cabeza. Capitis dolor. Cephalaea , te. De costado. Lateris compuncio. Pleuritis , idis. De tripas. Colicus
dolor. Heos , vel ileus, ei. Volvulus , i.
Vide Torzon. Dolor de ijada. Ilium do
lor, cruciatus. De rifiones, piedra. Renum morbus. Nephritis, idis. Tiene dolor
de riones. Laboral reibus.
Padezco grandes dolores. Dolores,
eruciatusque multos fero , perfero , patior , sustinto. Doloribus dlsrumpor. Angor , premor , opprimor , torqueor , crucior, conficior dolorum magnitudine. Morsus , stimuli , aculei dolorum me undique premunt, lacerant, lancinant , fati
gant , atque ita pungunt , ut respirare
on sinant.
Grand es el dolor de mi corazon. Dis-

DO
ertior animi dolore. Haeret animo infixus dolor acerbissimus. Moeior me quotidie macerat , & corrficit. Animi dolore
tabesco. Ardeo , crucior , maceror , con
sumer animi dolore gravissimo.
Con vuestras cortas se me quit el do
lor , y pena que tenia. Tuis litteris recreatus sum, & ab omni molestia liberatus. lllse mihi dolorem eripuerunt , ademerunt , moerorem lenierunr , absterserunt, exhauserunt. Vide Despenar.
Dolorido. Dolore affectus , dolens.
Doloroso. Dolorificus , acerbus.
Dolo. Dolus , i. Vide Engao. .
Domar , domear. Domo , as. Edomo, perdomo. No hay domearle. Indomabilis est. Franges citis, quam corrigas , quae in pravum induruerunt.
Domador. Domitor , debellator , oris.
Domestico. Domesticus , a , um.
Domesticar. Vide Amansar.
Dominar. Dom i nor , aris. Gerere se
pro Rege. Dominante. Dominans , tis.
Dominio. Dominium , ii. Imperium,
potestas. Jus de re disponendi. Tiene do
minio sobre ti. Natura illum tibi , quasi
regem , constituit. Nescio quo fato tibi
dominamr. Ad ejus obsequiuin nalus es
se videris.
Domingo. Dominica dies. Dominguillo
de toros. Pila , se.
Don. Donum , i. Munus , eris.
Donacion. Donatio , nis.
Donativo al Rey. Honorarium , ii.
Cic.
Donado. Religiosus famulus.
Donayre en decir. Facetie , arum.
Sermonis festivitas. Lepus , oris. Sales,
ium.
Donayre , ayre. Venustas , tis. Elegantia , se.
Donde. Ubi , vel quo , vel Unde. Note
que Donde , segan es el verbo , unos ve
ces es Ubi , otras Quo , y otras Unde.
Que' te importa d ti saber donde voy, de
donde vengo? Quid ad te , quo vadam, aut
unde veniam ? No es malo que haya
muchos perros , donde hay mucho qu*
guardar, y muchos de quien guardarlo.
Nihil mali est , ibi canes esse multo:, ubi
multa servanda sunt, permultique observandi. Cic.
Dondequiera. Ubivis. Ubilibet , ubi
que.

qu. Donde quiera que. Ubiubi. Ubicumque. Donde quiera que vaya* hay trabajot. Quoquo te vertas , omnia plena ma
us. Cic.
Doncel. phebus in aula Regit. Puer
Aegis Mioister. Vide Pag,
Doncella. Virgo. De poca edad. Puella , virguncula. Casadera. Nubilis , viripotens , matura viro. Doncella talluda.
Exoleta virgo , superadulta, aetate pro
vecta. Doncella de alguna seora. Famu
la puella , pedisequa.
Donoso. Bellas, lepidus, facetus, festi
vas, salsus. Donosura. Lepiditas , festivitas , tis. Donosa fue vuestra desenvol
tura. Bene & naviter impudens fuisti.
Donatamente. Belle, festive, lepid, fa
cete.
Dorar. Auro tegere , inauro , as. Do
rar les yerros , faltas. Specios nominibus errata , aut vitia appellare , dis
simulare. Speciosa nomina erratis imponere.
Dorada cosa. Auratus , inauratus.
Dorador. Aurarius , inaurator , oris.
Dorada , pez. Aurata , ae. Orata, se.
Doradilla , yervo. Asplenum , i. Scolopendrium , ii.
Dormir. Dormio , is. Obdormio , somnum capere , inire. Dormirse. Obdormiscere , somno se dare , somno capi. Oormime. Somnus cepit me. Sommo captus
fui.
Dormir profundamente. Arete somno
corripl , altum dormire , somno obrutum,
& sepukum esse, temulento sopore profligatum. Acaba de dormir la zorra.
Edormi crapulam , & exhala. Dormir d
sueo suelto. In utramque aurem dormi
re. Somnos secure ducere. Dormire sobre
ello. Amplius deliberandum censeo. No
te duermas en cosa que te va tanto. Expergiscere , somnus absit ab oculis. Noli
tantis rebus indormire. Ta no duermo la
tiesta. Jam meridiationibus mihi interdixi. Meridiatione non utor, nec do operam somno meridiano. Vide Siesta.
Dormir , acostarse con alguno. Cuin
aliquo cubare, cubitare. dormir d parte.
Secubo , as. Mal dormi esta noche. Noctem hanc insomnem duxi. Hac nocte
non quievi.
Dormitar. Dormito, as. Obdormisco,is.

155

DR

DO

Dormilon. Somnicuiosus , somnolentus.


Dormitorio. Dormitorium , ii. Plin.
Dornaje. Aqualiculus , labrum ligneum.
Dos. Duo, se , duo. Par en uno son los
dos. Mores utriusque benei conveniunt.
Dos dias. Biduum. Dos aos. Biennium.
Dos tantos mas. Bis tantundem. Duplo
majus.
Dos veces. Bis. Dos veces casado. Bigamus. Dos veces teido. Dibaphus. Dos
veces mas cost. Duplo pluris constltit.
Dos veces mas barato. Duplo minoris.
De dos en dos. Bini , te , a. De dis colaret. Bicolor , oris. De dos cuernos. liicoc,
nis , e. De dos caras. Bifrons. De dos
formas. Biformis. De dos hnguus. Bilinguis. Do dss nombres. Binomius , vel binomen, inis. De dos pies. Bipes. De dot
pies de largo. Bipedalis , bipedaneus. De
dos afus. Bimss , biennis. De dos meses.
Bimesttis. De dos palm is. Bipalmis. De
dos codos. Bicubitalis. De dits corles. Bipennis. De das libras. Bilibris. De dot
maneras. Bifaam. Dos tont ra uno echan
te del mundo. Nec Hercules contra duos.
Dosel. Peristroma, tis. Regale cadur-.
cum. Aulsea suspensa , desuper extenta.
Fastigium , ii.
Dote. Dos , tis.
Dotar la hia , muger. Dotem filiae,
vel uxori dicere , confieere. Dote illam
ornare , locupletare.
otar capellania. Vide Fundar.
Dotado de grandes prendas. Vide
Prendas.
Dozavo. Duodecima pars.
D

ANTE

R.

Dragma , adarme Drachma , te.


Dragon. Draco , nis. Sangre de dra
gon, color. Cinnibaris , is.
Dragontea , yervo. Dracunculus , i.
Drogas. Mdicamente , orunr. Vender
drogas. Fumos vendere. Verba dare. Vide Engaar. Droguero. Falla* , doiosus,
mendax , eis.
Dromedario. Camellus , i. Dromedarius, i i.

Va

DAN-

\5S

DU
D

ANTE

DU
U.

VucaJo de plata. Ducatus argenteus.


Ducado de vellon. Ducatus minor.
Ducado de oro. Aureus nunrmus. Du
cado , tierra del Duq-te. Ducatus , us.
Ducis deminium , oppida ditionis ejus.
Lucientos. Ducenti , ae, a. Ducientos
mil. Ducenta millia. Ducientas veces.T)ucenties. Ducientas mil veces. Ducenties
mil!ies.
DudiT. Dubium , ii. Dubitatio, ambiguhas , hasitatio. Sin duda. Sine dubio.
Haud dubi , nimirum , procul dubio , si*e controversia. Pues es materia de du
da el motivo que tuviste para hacer tan
grande vellaquerial Num quterenda cau
sa est , quae te ad tantum facinus adduxerir, adegerit , impulerit?
Dudar. Dubito , as. Ambigo , is. Haerere in aliqua re. Hasitare. o dudar
de decir al Juez mi parecer. Nop dubitabo , Judicem officii commonere. Dudas
que se escusarsi cor sus achaques ? Dubitas , quin valetudinem sit excusaturus?
Quien duda que te estuviera bieni Quis
dubitat, quin re tua futurum fuerit?
Dudo que quiera pasar por ello. Vereor,
re non probet. Dubito an probaturus sit.
No dudo que acetar el partido. 'Han
vereor , ne non accipiat conditionem..
Non dubito , quin Mam accepturus sit.
No hay que dudar, aponer duda en esto.
Nullum de hac re dubium est. De hoc de
bitare non licet , dubitari non potest.
Hxc res non est in dubium vocanda, non
est in dubio ponenda , in dubium verti,
ait venire non potest. De hoc non est
ambigendum , nihil est quod dubitemus,
nulla ratio apparet dubitandi , nullus relinquitur ambigendi locus. Res est minim dubia. Res explorata est , perspicua,
maifesta.
Dudoso. Dubius , incertus , anceps.
Muy dudoso me hallo. In magnam dubitationem adductus sum. Magna solicitudine afficior, magna inopia consilii.
"Flucluat animus in incerto. In ancipiti
cira versor, in magna dubitatione. Non
dispicio quid potissimum eligam. Htexet
as mus in ambiguo , laborat in consilio.
Ptndeo animi. Quid consilii capiam igno-

ro. Ambigua cogitatione , ancipiti cura


distrahor. Haereo, quasi in medio deprehensus. Magnus me dubitationis aestus
absorbet.
Sacame de esta duda. Hanc mihi, quam
injecisti , dubitationem exime. Hunc mi
hi nodum expedi. Hoc me dubio expedi,
hac haesitatione libera. Hanc mihi perplexi animi solicitudinem eripe. No saliera
de la duda , si t no me sacaras. Hxrerem , nisi tu me expedisses. Cie.
En dada , si es malo , bueno , no a
hagas. In dubio honestum , an turpe sit,
ne quid agas. Quod tibi, an liceat, in religlonem venit , cave facias. Dum tibi
dubium subripit , an fas sit , perinde
abstineas velim, ac si nefas esset. En las
dudas acudir al Maestro. In dubiis Magistrum consule.
Dudosamente. Dubi , ambigu?.
Duelo, Desafio. Duellum , i. Singulare
certamen. Duelo , compasion. Misericor
dia , miseratio. No tengas duelo de l.
Nihil te illius misereat. Dale sin duelo.
Csede illum valid absque commiseratione. Nulli te ejulatus , aut lacrymae teneant , quo minus verberes. Gastar sin
duelo lo que es menester. Non gravate,
nec parc sumptum 'necessarium facere.
Los duelos con pan son menos. Levis
ierumnae gravant , si- adjicias panem.
Donde no est su dueo, no est su duelo.
Segnis bellum geritur, absente duce.
Facile oves pereunt , si pastor absit.
Praesentia Regis milites accendit ad praelium. Prsesente Imperatore , milites ad,
pugnam incalescunt. Mirad vuestros
duelos , dexad los agenos. In tuum sinum inspice.
Duendas palomas. Cicures columbr.
Duendes. Lemures, larvae. Moneda de
duende. Commentitius nummus. Pecunia
futilis. Fugax , inanis.
Dueo. Dominus , i. Herus , i. Dueo
eres de mi libertad , y mi vida. Jus in
libertatem meam , & vitam habes. Hicieronle dueo de todo. Jus , arbitriumque omnium rerum illi permissum est.
Sueton.
Duea. Anus puellarum custos. Duea
de honor. Mutrona nobilis ex Regirrse cornttatu.
Luerno. Labxum Iigneum. Aqualiculus,
Dul-

D
"Dulce. 011lcl;! , suavis, e. Dulces. Bellaria , orum. Cupeditr. Mellita edultia.
Poma saccharo condita. No os ireis en
dulce. Non abibis impunis. Non tibi sic
abibit.
Dulzaina. Fistula organica.
Dulzura. Dnlcedo nis.
Duplicar. Duplico , conduplico , as.
Duque. Dux , cis. Duquesa. Ducissa , se.
lura cosa. Durus , a, um. Duro de
juicio. Judien sui tenas. Cervicosus. Capito , nis. Duro de bolsa. Avarus , pe
cuniae tenax. Duro de condicion Asper,
iracundus , intractabilis , immitis. Duri
llo , algo duro. Duriusculus. Top duro
con duro. Fortis in fortem impegit. Vis
vi repulsa est. Quien come las maduras,
que coma las duras. Qui lucri partem
capit , & damni capiat. Secundum naturam est , commoda cujusque rei eum sequi, quem sequuntur incommoda. Dunllo
se me hace. Duriusculum mihi videtur.
Dura cosa es que (3c. Durum est , & non
ferendum, &c.
Duramente. Duritr , dur.
Dureza. Duritia, x. Durities , e. Con
alguna dureza. Duriuscul. Dureza de
condicion. Natnrae asperitas. De juicio.
Pervicacia , pertinacia, te.
Durar. Duro, as. Permaneo, persisto,
s. Dur aquella batalla cerca de una
hora. Tenuit ea pugna horae circiter spatium. Dur hasta aquel tiempo. Stetit ad
illud tempus , mansit , permansit , perseveravit , perstitit. Durante el peligro
de la batalla. inter discrimen pi'gnae,in
ipso pugnae discrimine. Duraba toda
via la guerra. Trahebatur adhuc bellum.
Dura , duracion del tiempo. Spatium
tempotis. Mora , ae. Cosa de mucha dura.
Stabilis, diuturnus. De poca'dura. Caducus, fragilis, momentaneus. No es posesion
de dura , en la que entramos d punta de
lanza. Non est diuturna possessio , in
quam gladio inducimur. Todas las cosas
de esta vida son de poca dura. Omnia hu
mana brevia , caduca , fugaeia, &.cito
peritura. Nihil infra lunum firmum est,
aut diuturnum , nihil quod non conficiat,
& consumat vetustas.
- - . Duradera cosa. Stabilis , diuturnus.

157

DU

Durazno. Malum Pcrsicum , duracinum.


Durazno , arbol. Malus Persica , duracina.
E

ANTE

A. B. C.

A, acaba ya. Eja , age, agedum,


age sis , age jani , agite eja.
t.bano. Ebenus , vel ebenum , i.
Echar, tirar. Jacio , is. Por diversas
partes. Disjicio , dispergo , is. Echar i
fuera. Ejicio , exchido, s. Echa de aqui
primero este registro. Puerum hunc pris
ali amanda. Hunc Argum aliqu pris
amolire.
Echarle por fuerza. Ejicere, exigere,
exturbare , expeliere domo aliquera , ur
be, regno. Extrudere ex agro, de possessione depellere , pellere.
Echar de si. Abjicio , is. Repello , is.
-Echar lesos , d mal. Projicio , is.
Echar d uno por puertas. Fortunis illum evertere , bonis spoliare. Desean
echarme del mundo* Me e virorum nume
ro eximere. & exturbare cupiunt, contendunt.
Echar debaxo. Sttbjicio , suppono , is.
Echar en otra cosa. lnjicio , is.
Echar vino , .aceyte. Vinum , aut
oleum infundere. Sal en la carne. Salem
carni aspergere , vel carnem sale.
Echar menos lo que falta. Altquid desiderare , reqnirere. En tus grandes vir
tudes echan menos la paciencia. In tuis
summis laudibus iracundiam excipiunr,
patientiam desiderant , requirunr.
Echarlo buena , d mala parte. In
bonam , vel malam partem aliquid aceipere. Temo no lo eche otra cesa. Vereor ne alioiMim accipiat , vel in aliam
partem. Kchlo chanza. Joco rem vertit, pro joco accepit.
Ehar perder. Perdo , corrv.mpo , Is.
Ms que lo eche d perder. Profundar,perdat , nihil ad me. Te echaste d perder
con eso. Tu te tibi obstas. Tu a ir. ipse causam prodis.
Echar de ver. Animadverto , is. Bien
se echa de ver. Facil perspicitur.
Echar la cuenta. Rationem subducere.
putare , supputare. Ad calculos venire.
Echar mano de uno para algo. Opti-

mam

458

EC

EC

mum quemque eligere , deligere. Echar


tant. Frondent , floren t.
le mano. Manum alicui injicerc , vel in
Echado en tierra. Prostratus , jacens.
Echado al rincon. Abjectus, & spretus.
aliquem. Capere hominem , apprehendere , tenere. t.ch mano la espada. CaEchado de los contrarios , para Sic.
pulum manu tenuit , ensem stricturus.
Submis. us ab adversarus , ut &c.
Echar chispas. Scintillas agere. De
Echadizo , espion. Eraissarius , ii.
enojo. Ardet iracundia, excandescit.
Echacantos. Vide Loco.
Echar rogadoras. Amicus , aut vitos
Eclipse. Eclipsis , is. Solis , aut Lunae
nobile.; alicui , vel ad aliquem allegare, defectio , deliquium. Eclipsase la Lu
precatores adhibere.
na , quando entre ella, y el Sol est la
Echarte los pies de alguno. Abjice- tierra. Luna terrae interpositu laborat,
re se ad pedes alicujus, supplioem se ab- deficit , obscuratur. T el Sol , quando la
jicere , prosternere. Ad genua ejus pro- Luna estd en medio de el , y de la tier
cumbere , prevolvi. Ad ejus pedes acci- ra. Interjectuque Lunae Solis lumen landit, procidit , procubuit.
guct , S hebescit.
Echar afondo. Naves demergere , de
Eco. Echo , us. Reciproca vocis ima
primere , submergere , obruere.
go. Soni , aut vocis repercussio.
Echar el pecho al agua. Dare se in
discrimen, periculo se committere.
E ANTE D.
Echar el resto. Vires , & nervos om
ites i<Hendere , contendere in re aliqua.
Edad. tas , tis. La que no tiene fin.
Aqili eche el resto de mi ciencia. Quid- 5Evum , i. Poca , tierna edad. .Etatuquid in me est artis , ac judicii in hunc la , te. Tenera, mollis aetas. Edad flori
da. Plorens butas , integra. Flos adoleslibrum contuli.
Echar por mal camino. Laboriosam, centioe , & iu veruutis.
Linda flor gastais en la flor de la
ac difficilem viam aggredi , ingredi , suscipere. Lubrica , & periculosz vise se edad. In munditiis , mollitiis , ac delitiis
aetatulam agitit.
committere. Echar la soga tras el cal
Edad mayor. Etas ingravescens ,
dero. Reliquias projicere.
Echar pullas. Lepidis dictis , aut fa grandior. Es mayor en edad que yo. Ma
cetus praetereuntes prosequi , laceese jor natu me est , longius aetate processit.
fa es entrado en edad. .State provectus
e.
Echar correr tras uno. Cursu ali est. Es ya de edad robusta. Corroborate
quem petere , persequi. flchale con el jam aetate est,& confirmata. Ta somos de
diablo. Diris devotum amandavit.
edad , que nos obliga sufrirlo todo con
Echar fama. Rumores sparge re , dis- valor. Jam id setatis sumus , ut omnia
ipare. Suertes. Sortior , subsortior , iris. fortiter ferre debeamus. No se corre un
Echar el sello algo. Operi fastigium hombre de tu edad de ser chancero ? Id
addere , coronidem imponere. Con esto setatis nugari te non puder? Hago lo que
echo el sello de sus hazaas. Hoc fac
otros de mi edad. Utor aetatis vitio. Cada
to maximus ejus laudibus cumulus ac edad tiene su porte. Aliam aetatem alia
cessit.
decent. Quando yo era de esa edad no
Echarse. Decumbo , is. Corpus depo- hacia eso. Ego istuc setatis ab his semper
nere , in lectum, aut terram dimitiere.
abhorrui. Quanta mas entro en edad , co
Con la carga. Ofteri succumbere. Es- nozco mas la vanidad del mundo. Quo
tar echado. Cubo , as. Jaceo , es. Boca plus mihi aetatis accedit , eo mundi vaniabanto , 6 boca arriba. Pronum, aut supina tas magis innorescit. Tener mas edad
m jacere , cubare.
que otro. /rate illi , vel ilium anteire,
Echarse las mieses. Luzuriantes sege- prsfcurrere , praestare, prseire , przcedetes procumbere, fertilitatis pondere incli re.
nan. Echan ya los arboles. Germinant
Edad bien empleada. Honesta acta
arbores , turgent in gemmas. Echan h*. seras , laudabiliter exacta , Edad cansa
fas, y flores. Frondes , ac flores emit- da. Affecta astas , in senium vergens, extre-

EF&G

EL

\59

E ANTE L.
trema , decrepita. Al cabe de tu edad
quiere casarse. Exacta setate nupturit.
El, ella, elle. Ule, illa, illud. El
Etate confectus nuptias cogitat. De una
edad son ambos. Pares sunt setate, qute- mismo. Ipse , idem. El es. Ipse est. El le
dixo. Ipse dixit. El qual , el que. Qui.
vi , coae vi. Uxor viri aequalis.
Edicto. Edictum, i. Hacerle. Edictum El tal. Is. Diste en ello. Rem acu tetigisti. No es para ello. Non est nptus,
componere , conscribere.
ineptus est ad hoc mmuis.
Edificar, edifico , as. Construo , ex
Eleboro, yervo. Elleborum , vel Helimo , is. Fabrico , as. Fabricor , aris.
Erigere , condere , excitare molem , ar- leborum , veratrum.
Elecho , mala yerva. yilix , cis.
com . scbstructlones insanas, & superbas.
Elefante. Elepbas ..antis. Elephnntus-,
Edificar de mamposteria. Rudi, & csemeniitio lapide murum extruere. Structu- i. Bar rus , i. Elefanera. Lepra , ae.
Elegante. Elegans , antis. Cultus , orris testaceis parietem ducere , sedificium
natus , luculentus, concinnus , venustus.
excitare.
Elegancia. Elegantia, cultus , us. OrEdificio. ^Edificium, fabrica, substrucnatus , us. Concinnitas , tis. .h legantetio , xditicatio , constructio.
Edificar con el excmplo. Virtutis mente. Concinn , ornate , eleganter , luexemplum praebere , exhibere. Pietatis, culenter. Cic.
Elegsa. Elegia, se. Elegiacum carmen.
& modestiae exemplo presentes instrueElegir. Eligo , dego , seligo , is.
re , ais praelucere , praeire.
Educacion. Educatio , institutio. Vide Por suertes. Sortiri judices , sorte lega
re. Sortit , sortibus , sortitione eligere.
Enseanza.
En lugar de otro. Subsortiri aliquem, in
al te i us locum sortibus sufficere , subro
E ANTE F , & G.
gare. Elegir uno por hijo ,por patron*
Efecto. Effectus , us. Dexar efectos Filium , aut Patronum adoptare.
para algo. Res & instrumenta relinqueElegir Senadores. Senatores allegare.
re ad efficiendum aliquid. Quisiera que Agorero. Hominem inaugurare. Pontifi
tuviera esto efecto. Rem ad exi'uiu per- ce , Obispo. Pontificem creare, ad Ponduci cupio. En efecto se concluy lo que tificiam dignitatem assumere , extollere.
todos deseaban. Efectum est tandem ali- Elegir Gobernadores. Magistratus Pro
quando , quod in omnium votis erat. No vinciae designare , Rectores Civitatibus
tuvo efecto por mas que hicimos. Conatus praeficere , praeponere.
Eleccion. Electio, nis. De oficios pa
nostri in vanum abierunt. Incassum laboravimus. Oleum , & operam perdidimus.
blicos. Magistratusm creatio. Por suer
Efectuar algo. Re ipsa aliquid effice- tes. Sortitio. Per votos. Suffragatio. Ha
re , conficere , praestare.
cer eleccion de oficios publicos. Habere
Eficaz hombre. Efficax, efficiens , nun- comitia.
quam cessans. Remedio eficaz. PraesenElementos. Elementa, oium. Rerum
taneura remedium , efficax. La virtud es principia , ex quibus cmnia cor.stant.
eficaz. Actuosa est virtus , numquam cesElenco r piedra preciosa. Elenchus , i.
sat.
Elevarse. Vide Arrobarse.
Eficacia. Efficacitas , efficientia , ae.
Eloqente. Eloquens , tis. Facundus,
Energia , efficaeia , ae. Eficazmente Effi- disertus , ornate , & cpios loquens.
cienter , efficaciter, Cic.
Es muy eloqente. Elegantissimus est
Eficiente causa. Efficiens causa. Cic. suadendi artifex. Orationis suavitate , &
dicendi copia hominum animos mirific
Efimera. Unius diei febris.
gloga. cloga , se. Pastorum sermo. afficit , jucundissim tenet. ArgumentoEgregia cosa. Egregius , eximius, rum vi , & sententiarum pondere , in
quam ipse velit partem , conchar, & inpraes"tans , selectus , a, um.
clinat universos.
Eleqiiencia. Eloquentia , ae. Dicendi

Uo

EL

pia. Grandhsima. Singulari.? , ac paene


divina , incredibilis dicendi facultas. Auseum orationis Humeo. Divinum quoddam , Si mirificum dicendi genus. Mira
orationis vis & ubertas.
Toda eloquencia et corta para decir
tus atabanzas. Nullius tantum est Humen
ingenii, nulla dicendi tanta vis, tantaque copia , que non dicam exornare., sed
enarrare res tuas gestas possit. Nullius
est tam divinum , arque incredibile ge
nus orationis , quo quis passit , vel tuas
percensere, atque enumerare laudes. Cic
Eloquentisimamente. Dissertissime, eloquentissimi, incredibili dicendi copia, ornatuque oiationis.
E

ANTE

M.

Emancipar. Emancipo, as, patris po


tentate aliquem eximere , paterno jure li
berare , sui juris efficere.
Embadurnar. Conypurco, coinquino, as.
Embalsamar muertos. Cadavera unguentis condire , praeservare.
Embanastar la fruta. Poma in canistrum , vel corbulam condere , inferre.
Embarazar. Impedio , is. Obsto , as.
Moram alicui facere, afierre. Impedimen
to alicui esse, Hallome tan embarazado,
que &e. Ita multis distineor, ut &c. Vide Ocupado.
Embarazo. Impedimermim , mora , se.
Un embarazo me viene cada dia trat
otro. Aliud ex alio me quotidi impedit,
mihi obstat, morem mihi injicit. Cosa de
mucho embarazo. Negotiosa res.
Embarcarse. Navem , vel in navem
ascendere , concendere. Embarcar gen
te. Navibus milites imponere. Milites in
navem compellere , cogere , inducere.
Embarcacion. Navis , classis. Entrada
en la novt. In navem conscensio.
Embargar la hacienda. Bona alicujus
auctoritate judicis oceupare. Rem controversam apud sequestrem deponere.
Rem sequestrare. Embargar la obra. Im
pedire sedificationem , inhibere. Moram
operi afierre , injicere, interponere. Em
bargar el carruage. Vehicula, & jumen
ta judicis auctoritate comprehendere.
Embargo de hacienda. Sequestratio.
De obra. /Edificationis mora , inhibi tio.

EM
De carruage. Vehiculoriim comprehensio. Sin embargo. Nihilominus.
Embarnecer. Amplum , & robustum
fieri.
Embarnizar. Sandice aliquid iinere.
Embarrar. Luto aliquid Iinere , contegere. Delutare aliquid. Embarrar
te. Luto inquinari , foedari.
Embarrador. Tector, oris. Hacer d dot
monos como embarrador. Duos parletes
de eadem dealbare iidelia.
Embate del agua. Undarum impetus.
Hipa' crepido.
Embaucar. Prestigiis aliquem decipere , circumvenire , eludere.
Embaucamiento. Praestigiae , arum.
Embaucador , i embay nador. Praestigiaior, circulator , nebulo fumivendulus.
Embaular. In cameratum scrinium praetiosa quaeque condere , inferre. Comien
do. Ventrem dapibus replere , infarcire.
Embaxada. Legatio , nis. Dar la em
bazada. Mandata perferre , referre.
Embazador. Oraior , legatus , i. De
paz. Caduceator , oris. Hacer oficio de
Embaxador , ser Embaxador. Legationem agere, gerere, obire. Legationis mu
nas exequi. Legati munus obire. Embiar
d uno por Embaxador. Aliquem Regs',
vel ad Regem legare , legatum mittere.
Fue por Embaxador d Francia. Legatus
Galliam abiit. Vino por Embaxador Ro
ma. Legatus Romam venit , advenit.
Embazar. Hierere quasi in satebra.
Embeleco. Fraus multiplex. Mendaciorum nexus , series. embelecador. Mendaciorum architectus. Nebulo , nis.
Embelesarse. Obstupesco, is. Embele
samiento. Stupor , oris. Que' estuvieses
tan embelesado? Tan tus te tenuit stupor?
Embestir. Vide Acometer.
Embestimiento. Aggresio , tentamentum.
Embetunar. Bitumine Iinere , Unire.
Embebecerse en algo. Hzrere in alicu
jus rei contemplatione , stupidum teneri.
Emhevecido en algo. Totus in aliqua
re defixus , stupid heerens.
Embever. Imbibo, is. Bibit aquas terra
sitiens, humorem atrahit, sugir. Algo co
sido. Vestis con trahi tur , subtrabhur, ut
angustior fiat.
Emblanquecer uno. Albesco , is. Otra
cosa.

EM
tosa. Vide Blanquear.
Emblema. Emblemma , tis.
Embocar. Globulum per os annuli fer
re, immittere, trajicere.
Embolsar el dinero. Pecuniam in saccum condere .immittere, injicere. Nummos.marsupio excipere , recipere.
Emborrachar d unn. Hominem ebrium
reddere , inebriare. Emborracharte. Vi
no se obruere , ingurgitare.
Emborrar. Infarcio , is. Tormento aliquid explere , tormentum inculcare.
Emboscarse. In sylvam se abdere. Sylvis se occultare. Emboscada. Hostes in
insidiis positi. Hostium insidiosa cohors.
Estar emboscados. In insidiis esse.
Embotar los filos, el ingenio. Aciem,
aut meutern obtundere , retundere, hebetare. Embotarse. Hebesco , is. Obtundi,
hebetari.
Embotijarse. Puerorum bucea prae
iracundia tumescere.
Embovar d uno. Infatuare aliquem, stultum reddere. Los lisonjeros embovan d
los Principes. Ab assentatoribus Princi
pes infatuantur. Embobarse. Vide Pas
marse.
Embozarse. Pallio caput Envolvere , obvolvere. Embozado. Obvoluto, vel inso
luto capite.
Embravecer d uno. Efferare aliquem,
ferum reddere , ad iram concitare. Em
bramarse. Furere,sievire,efferari, vehe
menter irasci. Embravecido. Ira percitus,
furiis accensus. Furens.
Embrazar el escudo. Sinistram clypeo
inserere. Clypenm aptare sinistrae.
Embriagarse. Vide: Emborracharse.
Embrion. Faetus informis in utero, vel
partus imperfeems.
Embrutecerse. Obbrutesco , is.
Embudo. Infundibulum , i.
P-mbuste. Artificiosum mendacium. Techna , calumnia , impostura.
Embustero. Mendaciorum architectus,
fraudulentiy, sycophanta. Totus ex frau
de, & mendacio compositus. No te corres
de que te tengan por embustero? Non te
pudet imposturae nomine male audire?
Embutir. Farcio , infarcio , refarcio,
is.
Emelga. Lira , ae. Emelgar. Liro , as.
Vide SulcQ.

EM

\6\

Emendar. Corrige , is. Emendo , as.


Ta se ha enmendado. Frugi faetus est.
Jam se ab impudlcitia revoeavit. Jam ex
neq'iitiae sordibus emersit.
Emendar las erratas. Librum mendis
purgare. Vitios scripta currigere. Cor
rupta , & depravata loca castigare , res
tituer.
AM te envio mi libro , para que le
emiendes. Ad te me.i scripta -veniunt, ut
erratorum peerias, & ungue , & obeliscis
luant. No hay que emendar tu libra. Sa
ne poiita scripta tua sunt , ad unguent
castigata, tam sci. elaborate , ut illis
lima mea dererere uihil possit.
Emienda. Emendatio , cortectio , castigatio. Propongo la emienia. Profiteoc
me non amplius commissurum.
Emendador. Corrector, castigator.
Ewino , medida. Modii duo.
Eminente en algo. Praestans , eximias,
excellens ingenio, aut eloquentia. Qui
in arte aliqua caeteris praestat, antecellit,
qui inter alios eminet, primas tenet. Qui
principatum tenet , primara locum ob;inet , princeps in thcologia. Nulli in ea
laude cedit, nulli inferior est , nemini secundus.
Eminencia. Praestantia , excellente,
eminentia , ae. Eminentemente. Preciar,
eximie , egregie , excellenter
Emisferio. Hemispherium , ii.
Empacharse. Pudore subrustico affici,
praepediri , teneri. Que te empachas de
hablarme ? Me ne alloqui erubescis?
Empacho. Subrustkus pudor.
Empadronar. Censeo , es. In censum
referre , adscribere. Empadronamiento.
Census, us. Empadronado pobre. Capi
te census.
Empalagarse. Cibum palam hserere ez
satietate, aut prae dulcedine. Empalaga
me estn. Non facit hoc ad palatum meuni,
satietatem mihi affert , satietate me affi
ci s. Satietas me afficit hujus rei , satie
tate teneor , satietate affectus sum. Non
est hoc mei stomachi , fastidio mihi est.
Empalar. Palum -liomini per sedem in
viscera adigere, immittere.
Empalizada. Vide Estacada.
Empanar. Pane carnem obducere , in
crustare.
Empanada. Artocreas , tis.
X
Em-

iS'l

EM

Empaar al nio. P.snnis infnntem Involvere. Empaarse el espejo. Vaport


speculum obducitur , halitu obscuratur.
Empantanado. Luto ir.fixus homo , in
luto hxrens , defixus.
Empapar. Lanam liquore imbuere.
Empapelar. Chartis amicio , involvo.
Emparedar d uno. In carceris perpetui
agusuas hominem conjicere , compelle
le i communi consortio hoiciiem abducere , excludere , exturbare. Solitudinem, ac tenebras alicui indicere.
Emparejar con otro. Par cum alio Ta
care , cum pari componi , parem sibi adjungere. Vide Pareja.
Emparentar con uno. Affinitate cum
aliquo se devincire , conjungi , copulari.
Est emparentado en lo mejor del Lu
gar. Cum nobilissimis affinitate devinecus est.
Empatar el juego. Neutrum in ludo
vincere. Victoriam in ludo casu , aut ar
te impediri. Empatarse las pruebas. Honoris , aut collegii petitionem comperta
generis macula hierere , inhiberl. In petisione honoris propter stirpis labem repulsam ferre.
Empecer. Obsum , es. Vide Daar.
Empedernido estar. Induratum esse,
lapidescere. El hombre. Obstlnato animo
esse . & implacabili. Pertinaciter nega
re , resistere, reluctari.
Empedrar. Viam , aut pavimentum
lapidibus sternere , munire.
Empegar. Pice vas oblinire.
Empellon. Impulsus, us. Dar un empe
llon uno. Aliquem Impeliere , pulsare,
protrudere. Echarle empellones. Ex
peliere , ejicere , extrudere aliquem.
Empea del zapato. Obstragulum , i.
Empear algo. Pignori aliquid dare.
Libros pignoran, oppignorari.
Empearse , adeudarse. Ms alienum
^facere, contrahere. Estoy muy empeado.
Mre alieno oppressus sum. Grande aes
alienum habeo , sere alieno laboro.
Empear su palabra. Fidem suam interponere , obligare. Tu me empeaste
eu r.5.-Tu me ad htec inrpulisti , concitasti, commovisti. Vide Incitar.
Empearse cu defenderle. Causam ejus
suicipere. Para que" te empeas en de
fender esa' opinion? Quid opinionem is-

EM
tara defendendam snsclpb? Empeaste
en persuadir, i?c. Contendis nervos omes , ut persuadeas, &c. To s que ests
muy empeado por l. Scio te ipsius cau
sa vehemenrer omnia velle. Cic.
Empeo de prenda. Oppignoratio. De
deudas. Ms alienum. De palabra. Fides interposita. Para salir de este em
peo. Ut fidem exoneraret. Ut iiJc se liberaret. Sacame de este empeo. Fidem
meam tuere. Quantum potes enitere , ut
conata perfieiam , & voti compos eradam.
i mpeo en salir con algo. Contentio,
conatus ad aliquid perficiendum. Favore
cile con empeo. Impens illi studuit.
Vehemenrer pro jilo laboravit. Partes
ejus studios suscepit , subi vir. Acerrime pro lio contendit, quoad potuit, dimicavit. Illum enixissim juvit. Tomaba
se con tanto empeo , que. Tanta adhibebatur contentio , ut. Ta es empeo salir
con ello. Certum est, inceptum persequi,
rem ad exitum perducere , ab incepto
non desistere , conata perficere.
Empeorar. In pejus ruere , in deterir
vergere. Pejorem, vel deteriorem in dies
fieri , reddi. Empeorar el enfermo. Morbum in dies ingravescere , tegrum pejus
se habere , in dies gravis segrotare , in
horas magis , ac magis defieere.
Emperador. Imperator. Caesar, ris.
Emperatriz. Augusta , Imperatiis,
cis.
Emperezar. Pigror, aris.Morari, cunetari , gravari , cunctantiiis agere. De
que sirve emperezarlo ? Quid gravaris ?
Quid prodest cunctantius agere?
Empero. Sed, verumtamen. Vide Per.
Emperrarse. In rabiem n-itari , ferocis repugnare , contendere. Emperrado.
Ferociter obstinatus, in rabiem exci ta
tu*.
_
X
tmpeyne. Impetigo , inis. Empeyne
del pie. Superna pedis pars , plantae ad
versa.
Empezar. Incipio , is. Vide Comenzar.
Empinar los bolos. Baciilos erigere,
statuere. Empinar la campana , ponerla
en pino. Campanam sursum vertere.
Empinarse. Erigi , elevari. Empinado.
Erectus, escelsus, arduus.
Em-

EM
Emplasto. Emplastrum , malagma, tir.
Emplastar. Affect corporis parti em
plastrum impanere , adhibere,
Emplazar d uno. Diem alicui dicere.
Citare hominem , ut compareat, ut cau
san dicat. Estay emplazado para ese
dia. Haec mihi dicta dios est.
Emplear. Impendo , is. Insumo s. Pecuniam in aliqua re collocare , patrimonium in salutem reipublicae. Yide Gas
tar. Bien empleado est el ben-.ficio en
Antonio. Merito in Antonium beneficium
collatum est. Oprim apud illum beneficium collocasti.
Toda me empleo en vuestro servicio.
Omnis mea cura , labor, studium, indus
tria in te ornando , & tuue laudi serviendo desudant. Totum me ad mura obsequium , nutumque comparo. Tute laudi,
ac dignitati mearn operam , 8t studium
dice , dedico , consecro.
Mal empleado quanto hago por ti, que
no aprovecha. Mai apud te beneficia po
no , quibus ad luxuriam abuteris. Oleum,
& operam apud te perdo , qua nihil promoves.
Emplearse todo en el culto divino. Sum
iria pietate , & studio divino cultui va
care. Se totum pietatis operibus tradere,
dicare , addicere , devovere. Ad Dei cultum toto animo incumbere. Curas suas
omnes , cogitationesque in Dei cultu figere , locare.
Empleo. Munus , cris. Ofncium , i.
Emplente. Paries cratitius, diplinthius.
Emplomar. Plumbo, as. Plumbo te-

EM

163

Emponzoar. Venenum infundere, tetrum virus adjicere. Veneno aliquid inficere , imbuere , tingere. emponzoado.
Venenatus , veneno infectus.
Empozado. In puteo inclusus.
Emprender alguna cosa grande. Magnum aliquid aggredi , petere, moliri. Facinus egregium aggredi, suscipere. Ar
dua conari , ad magna contendere, ad res
praeclaras animum adjicere.
Empresa grande. Facinus arduum,
caeptum ingens. Conatus , us. Empresa,
divisa. Symbolum , i. Dificultosa em
presa has tomado. Provinciam cepisti duram. Difridlem provinciam suscepistl.
Sali con su empresa. Conata pert'ecir.
Voti compos factus est. No sali con
ella. Non illi res succesit ex sententia.
Causa cecidit. Irrito conatu cessit. Re
infecta discessit. Ab incepto detitit.
Victus , Sl inglorius abiit. Repulsan talit.
Emprenta. Vide Imprenta.
Emprestar. Vide Prestar.
Emprstito , emprstito. CommoJatio, Mutuario, nis. }'.std obligado d pa
gar s7 emprstido. Commodaii tenetur.
Empringar. Vide Pringar. Aun no
asamos, y ya empringamos. Filius non*
dum natus est , & nomen illi imponimus.
Empujar. Trudo, is. Pello, depello, is.
Empujon. Impulsus, us. Impulsio. Dar
de empujones d uno. Puisare aliquem.
Meter d empujones. Intrudere hominem,
impeliere. Echarle empujones. Extrudere , expeliere.
Empuar a espada , el cetro. Ensem
capulo apprehendere , tenere. Sceptrum
tenere , manu premere.
Empuadura. Gladii capulus.
Emulo. Vide Competidor.

Emplumar. Diridiculi gratia aliquem


plumis amicire , vestire. Anum lenociniis
famosam , plumis coopertam , pueris Iludendam objicere , plebi exsibilandam
traducere.
Emplumado. Plumatus , plumis amictus.
E ANTE N.
Empobrecer. In angustias rei familiaris adduci , pervenire. In egestatem veEn {preposicion) In. Ea ti est lo
nire , devenire. Habiendo empobrecido culpa. In Te culpa residet. . veces
con tantos gastos, dio en robar. Exhaustus acomoda al lugar. En la plaza se pa
operum impensis, praedas agere instituit. sea. In foro ambulat. . vces al tiem
Egestate coactus ad rapinas animum ad- po. En dos dias hizo un viage. Biduo
jecit.
iter confecit. En un momento se ahog.
Empollar los huevos. Gallina ova in- Momento nqua illum absorbuit. . A vecubat , ova incubando fovet.
ees al exceso. En el estudio , y aplicaX%
cion

164

EN

cion 1 t'idos se aventaja. Stndio , & asslduitate omnes superat. En el ingenio


nadie le escede. Ingenio nemini cedit,
nulli inferior est , nemini secundus. .
veces al precio. En qunto aprecian el
caballo^ Quar.ti equr.s xstimatur ? En
otro tanto me dieron la baxitla. Tantidem vasa argntea mihi addicta sunt.
En adelante. Posthac , in posterum.
2"o har que en adelante refrenes la len
gua. Efficiam , ut posthac linguam conii ieas.
Enagenar algo. Aliquid alienare , abalienare. Enagenacion , enagenamienlo. Alienatio , abalienatio. hnagenado
de los sentidos. A sensibus abstractus.
Cosa que se puede enagenar. Res manci
pan , vel qute porct alienan.
En alguna manera. Aliqua ratione,
aliqtio modo. En algun lugar. Alicubi,
uspiam , usquam. En algun tiempo. Aliquando.
Enalmagrar. Vide Almagrar.
Ei. ambas partes. Utrobique.
Enamorar. Blanditiis , aut pnlchritudidine aliquid ad sui amorem allicere, pellicere , trahere, excitare. Lenociniis sibi
amorem alicnjus concillare. Enamorarse,
Capi alicujus amore , alici, iucendi, fla
grare.
Enamorado. Amore captus , incensus,
flagrans , ardens. El que galantea. Procu , i. Amasius , i..
Que trabajo tiene un enamorado'. Ut
sniser est, qui amat ! Pla.it.
Enano. Homo siatura humili. Pumilio,
nis. Pygmseus , nanus , i. Enana cosa.
Puslus, pumilns , a,um.
enarbolar la pica , a bandera.
Hastam , aut vexllum erigere.
enarbolarse , enarmonarse. Attolli,
erigi , magnific se efferre. Enarmonarse
el caballo , otra bestia. Tollit se rectum cquus ,aut quadrupes.
En valde trabajas. Frustra laboras.
Encabezarse. Vide empadronarse.
Encadenar. Catenis annecrare , vincire , ligare > religare. encadenado. Cateaatus.
L ncalabrinar. Fcetore , aut gravi odore cerebrum afficere. Foetorem alicui offundeie , inhalare , teterrima^n popinam
exhalare. Encalabrinado. Gravi odore af-

EN
fectus , foetore obturbatus.
Encalar la pared. Parietem calce
dealbare. Tecturium li- ex calce inducere.
Encallar el navio. Navem hxrere in
soopulis. Vadu illidi.
Encallecer. Calleo , es. Occalleo, es.
Encaminar uno. Viam alicui indica
re , os tendere , mons trate. Dios te enca
mine. Deus tibi iter ftrtunet. Encaminar
bien los negocios. Res bene gerere , prudenter disponere , rect administrare.
Encamisada dar al enemigo. Indusiatos milites coctu castra hostium repente
invadere , strag-m , ac terrorem circumferente.
Er.caar el agua. Per tubos aquam
ducere , per ductus derivare.
Encancerarse Cancro oceupari.
Encandilarse. Lumine opposito , aut
nocturna lucerna oculos perstringi. El
resplandor di las riquezas nos encandi
la , para que na veamos ;u vanidad. Diviiiarum splendor mentis nostr.e ocu-tos
perstringit, diviiiarum fulgor obstar, quo
minus earum vanitatem perspiciamus.
Encandilada. Anus , quse puellas decipit.
Encanecer. Canesco , is. Canus fio.
Encantar J uno. Carminibus, aut cantionibus aliquem ligare , in aliam formara
matare. Incauto , as. Excanto, as.
Encantador. Veneficus , incantator.
Encantamiento, Cantio , nis. Carmen,
incantatio , incantamentum. Por arje de
encantamiento parete que se ha desapare
cido esto. Prxstigiis, credo, hoc evolavit , evanuit.
Encatusar. Astu hominem captare.
Encapirotado. Capitio tectus.
Encapotarse. Torvo vultu affici , frontem tetric contrahere. Encapotado. A$pectu turvus , caperata fronte. De qu
est tan encapotado. Quid est quod tor
vo vultu moeret ?
Encaramar. Vide Encarecer.
Encarcelar. In carcerem hominem conjicere , coodere , mittere, ducere.
Encarecer, encaramar una cosa. Rem
verbis augere , exaggerare , exornare,
amplificare. Mucho lo encareces. Magni
fica loqueris. Tragic lamentaria.
Encarecerse las mantenimientos. Anno.
nem

EN
nera ingravescere. Pretium- rebus acce
dere. Rerum pretia crescere , excrescere,
augsri. Cariorem , difficiliorem, duriorem
in dies annonam fieri.
Er.carecedor. Rerum amplificator, magnific loquax , vethis magnificns.
Encarecidamente. Impens , magnopere , maiorem in modum.
. Encarecimiento. Amplificado, exaggeratio. Vsrborum magniticentia.
Ruegate encarecidamente que le de
fiendas. Majorem in modum te peto,
magnoper te quseso , te etiam atque
etiam rogo, te obsecro, & cbtestor , te
impens rogo , ut llum suscipias, tuoque
patrocinio digiium censeas.
Virtud tan conocida no necesita de en
carecimiento. Perfecta virtus verborum
ornamenta non requirit. Spectata virtus
commendatione non eget. Ipsa per se fulget luce clarius. Corrumpit qui pigmentis gratiam illi conciliat , solem facibus
adjuvat, qui Ilustrare contendit.
Hablar con grande encarecimiento de
alguno. Mira , & incredibilia de aliquo
narrare, fidenter de lio asserere , quae
fidem excedtmt, majora veris referre.
i ncargar d uno algo. Aliquid alicui
injungere , mandare , commendare , committsre , onus imponere , injungere. Negotiim , aut provinciam illi dare. Curam
illi delegare , demandare. Esto te encar
go no mas. Hactenus tibi mando. Cic. Todos quieren que esto ss encargue Pempeyo. Omnes id ad .Pompejum deferri volunt. Cic.
Encargarse de algo. Mandatum recipere , aliquid ai;endum suscipere, subire.
Onus, aut defensionem suscipere. Ha
cer lo que le encargan. Mandata facere,
exequi , peragere , conficere. Susceptum
rannus obire , exequi , prsertare, explere.
Encarnar el Hijo de Dios. Naturam
humanara Divinum Verbum induit, assumpsit. Naturae humante se hypostatic
conjunxit^. Carnis nostrse infirmitatem, &
mortalitath rerumnas subire non erubuit.
Encarn por el costado la saeta. Sagitta lateri infixa est. Per costas vulnus
adactum. Encarnar la herida. Vulneris
carnem coalescere , coire.
Encarnacion del Verbo Divino. Incarnatio, nis. Divini Verbi cum natura liu-

EN

165

mana cottonciio. Dar encarnacion d la


pintura. Humanam carnem colore expr*.
mere, simulare , mentiri , adumbrare.
'Encarnizar s: el lobo en ana res. Pecudem hipo avid vorari. Estar encar
nizado en el odio, en la torpeza. Odio
implacaDi ardere, libidine insatiabili inflammatum esse. Ojos encarnizados. Sanguine sufiosi oculi.
Encarrilar. In viam inducere.
Encartar. Proscribere aliquem.
Encartado. Proscriptus , bannitus.
Encasar, encamar el hueso. Os evulsum in sedem suam compellere, in locum
suum restltuere , loco suo ineludere , teponere.
Encasquetar. Pileum , aut galerum in
caput inducere, demittere.
Encastillarse. In locum munitum ,e
recipere. Estar encastillado. In arce inclusum esse. Castello, aut loco munito se
tenere , tueri.
Encabalgar las piezas de artilleria.
To#nenta Eenea carris imponere.

Encasar. Ir.cludo, is. Encaxar d tiem


po una mentira. Mendacium ad tempus
accomodare. Como no se a pueden enca
xar otro , daumela d mi. Ea , quoniam
nemini obtrudi potest , ad rae defertur.
Si una vez se le encasa , no hay sacar
le de ahi. Quod semel appre hendi t , ofctrei in morem mordicus tenet. Ubi gradum fixit , xgr inde dimoveas.
Encase. Inclusio, coagmentatio , nis.
Enceneganc. In corno volutari.
Encenagado. Crsno immersus , obrutus. Sus in voluia'uro. En torpezas. Vitiis turpissim inquinatus.
Encender. Accendo , incendo , is. Irtflammo , as. Encenderse. Ardeo, es. Fla
gro , as. ENardesco-, is.
Encendido. Suceensus , canden;, in
cens , imfiammr.tus , ardens.
Encendimiento. Ardor, infiammatio.
Encerar. Cera aliquid oblinere.
Encerada-. Fepestrse velamentum ceratum, bys.'inum , aut papyraceum. Pie su
puede encerar. Ceraturam non patitur.
Encerrar. Includo , concludo, is. Los
frutos. Fructus condere. }-n esto se en
cierra todo. Haec est totius rei summa,
Hoc uno omnia oontinentur.
Encerramiento. Inclusio , nis.
En-

\G6

EN

Encetar el pan , queso. Panem , aut


easeum integrum delibare , imminuere.
Encia. Gingiva , .
Encima. Suprn^ super.
Encina. Quercus , us. Illex , icis.
Encinar. Quercetum, i.
Enclavar. Vide Clavar.
Enclavijar los dedos. Utriusque nanus digitos inter se committere. Enclavi
jados dedos. Digiti inter se commissi.
Encoger. Contraho, is Coarcto , as.
Encogerse de hombros i lo que le pregunran. Humeris significare , se de quo
rogatur , niil scire. encogerse de ver
genza. Subtim eo , es. Pudore teneri,
cunctari.
Encogido. Subrustic limidus.
Encogimiento. Subrusticus timor, ve
recunda cunctatio.
Encolar. Glutino , conglutino, as.
Encoladura. Conglutinatio , nis.
Encolerizarse. Vide Ayrarse.
- Encomendar. Committo , mando , comBiendo.
Encomiendaos mucho Antonio. Antonium sic tibi coxmendo, ut majori studio commendare non possim. Hunc, ro
go, pro ingenio , pro fortuna fua exor
nes. Cura, ut intelligat meam commendationem vulgarem non esse. Quidquid
ofncii in illum contuleris, in me collatum
puta. Da operam , ut sciat , meam eoinmendationem usui maximo sibi fuisse.
Mihi certe gratissimum fo-ceris , si cugnovero has litteras , quantum scribens
confidebam , tantum apud te pondus liabuisse. Maorem in modum a te peto, impense rogo, ut ei omnibus in robus, quan
tum tua dignitas , fides , atque facultas
patietur , commodes , & accomodes. Gra
tis mihi facere nihil potes, qum si eum
omni studio omnibus in rebus juveris, humanitate tua faveris.
Encomiendas , recados. Mandatum,
i. Mandara, orum. Hacer lo que le enco
miendan. Mandata exequi , agere , peragere , persequi , conficere , curare.
Muchas encomiendas os envia Antonio.
Antonius te amicissime salutat, salutem
tibi multam dicit , salvare te jubet, amicissim salutem tibi plurimam impertit. Dasela de mi parte. Salvare illum
invicem jubo meis verbis. Salutem illi

EN
adscribe meo nomine. Salutem illi rursus
it me nuntia. Salvare illum quoque me
jubebis.
Encomienda de caballero. Crucis in
signe cum divite censu.
Encomio. Praeconium , laus , laudarlo.
Commendatio alicujus genere, patria,
virtutis studio , & rebus gestis.
Enconar la tlaga. Exulcero , as. En
conarse. Vulnus intumescere. Encono.
Exulcerado , tumor , oris. Aiimo encona
do. Exulceratus animus.
Enconsuegrar. I, iberos parentibus in
matrimonium mutuo collocari.
En contra. Contra. Muchos estn en
contra. Multi contra illum stant, facinnt.
Multi contrarium tenent, secus sentiunt.
Plures abeunt in alia omnia.
Encontrar acaso uno. Casu oceurrere
alicui , aliquem oiTendere , in illum incidere. Encontrarse peleando. Congredi,
concurrere, confligere. Vide Chocar. En
contrados pareceres. Sententiae oppositx. Los hombres mas sabios del mundo
van en esto encontrados. inter sapientissimos nomines hac de re contando esr.
Sapientissimi viri hac de re sententiis
pugnant, maxime dissident, magnopere
dissentiunt , in contrarias sententias distrahuntur.
Encontradizo. Obvius , a , uro. Hacer
se encontradizo. De industria alicui oc
eurrere, obviara fieri , obviam ire.
Encuentro. Occursus , us. En la bata
lla. Conflictos , us. A los primeros en
cuentros se quebraron las lanzas. Ad primum conflictum, vel primo conflictu has
tae conf'ractx sunt. Salir uno al encuen
tro. Oceurrere alicui. Obviam se illi offerre , obviam illi procedere, exire , prodire. Obvium alicui esse , obviam illi fie
ri , se dare. Q lindo encuentro ! Commod te mihi obviam offers i mea opportuuitas ! Peropportun in te incidi.
Encontrn. Incursus , us. Otfensio, nis.
Encorar el cofre. Cameratam arcam
corio tegere , obducere, munire.
Encorchetar. Infibulo , as. Metaph.
Amicitiam inire , societatem coire.
Encordar la vihuela. In lyra fides, aut
nervos contendere. Citharam fidibus, nervisve instruere.
Encordelar. Lectum funibus intexere.
En-

EN

EN

167

Endiablado. Sceleratissimus, nefarius,


Encordio. Panis inguinis.
Encorozar uno. Infami cucullo ali- execrandus. Ex omnium scelerum imporquem notare , insignire. . ncorozado. Cu- tunitate concretus.
Endilgar. Vide Aliar , y enderezar.
cullo infami insignitus , notntus.
Endiosarse. Superbiirs se eflerre.
Encorporar. Vide Incorporar.
Endirla , yerva. Intybus , i.
Encorvar. Incurvo, as. Encorvarse. InEndrina. Prunullum nigrum.
curvesco , is. Lncorlado. Incuivus , inEndulzar. Dulce aliquid eflicere , redcurvatns , a , um. dere. endulzarse. Dulcesco , is.
Encostrar. Incustro, as.
Endurar, endurecer. Induro, as. EnEncrespar. Crispo , as. Vide Enri
durecerse. Obdureo , es. Obduresco. De
zar.
Encrucijada. Trivium , ii.
que sirve endurarlo? Quid cunctaris?
Endurecido. Obstinatus.
Encrudecerse. Crudesco , recrudesco.
Enebrar. Vide Enhebrar.
Encruelecerse. Saevio , is. Vide Cruel.
Enebro, arbol. Juniperas, i.
Encubar el vino. Mustum in doliem,
Eneldo , yerva. Anethum , i.
vel in cupam condere. ' ncubar d uno
Enemigo particular. Inimicus , i. Ene
por algim grande delito. In culeum parriciiiam insuere.
migo comun , pblico. Hostis , is. Ene
Encubrir algo. Celo, as. Occulto , as. migo de Dios, y de sus Santos. Sacroruns
Tego, is. Clm aliquid habere. No s c omnium , religionumque hostis.
mo encubrir esto. Id qno pacto celera,
Enemigos declarados. Inimicitiam paqua ratione difsimulem, non invenio. Nec lam professi. Quien es tu enemigo? el
mendaciis subdolis , nec fucis rem obli- que es de tu oficio. Odit faber fabrum,
mendico mendicus invidet. Tengame por
nere valeo.
No se pueden encubrir tus bellaque
tu enemigo, si lo hiciere. Id si egerit, me
rias. Flagitia tua oceultari, latere , cela- illi ndversarium , & inimicum profiteor;
r , obscurari non possunt. Nullis simula- me rupem habebit , ubi sui furoris iluctionum involucris flagitia tua teges, non tus despument. Tratme como enemigo.
sic abducta suiit , ut curiosis oculis non Inimic mecum egi t. Me in hostium nu
pateara. Tuorum scelerum vestigia tam mero habuir. De los enemigos los tnsnos.
expressa extant , ut quivis vel incuriosus In malis minimum est eligendum. Stuloffendat. Domus tua scelenm tuorum vo- tus , qui , patre caeso, liberis ejus pecibus personat. Parietes flagitia tua con- percit.
tinere non valent.
Enemistad, enemigo. Inimicitia , ae.
Encubierto. Celatus, oceultatus.
Simultas, t is. Od'uim , invidia , mnlevoNo es maravilla qua tarde tanto en lentia , abalienatio. Enemistad natural.
descubrirse lo que est tan encubierto. Antipathia , te.
Nec uiirum est tam tard erui , quae tam
Enemistad declarada. Indiciae , e.
alt jacent.
apertae inimicitin-.
l- ncubridor. Receptor , oceultator.
Enemistarse en alguno. Abalienare so
Encubridora. Receptrix , icis.
- ab aliquo. Graves cum aliquo simultates
Encubrimiento. Occultatio , nis.
susciper'e , subire. Inimicitias capessere,
Encuentro. Vide encontrar.
concipere. Con muchos os habeis enemis
Encumbrar. Extollere , exaltare. Vide tado. Mnltorum ininicitias suscepisti,
Alabar , y dignidad.
substi. Muhorum in Ie odia concitasti,
Endechas. Naeniae , arum. Flebile car incendisti. In simultates , & odia ir.curmen.
rif ti , venisti.
Endemoniado. Fanaticus , energumeEnemistado. Inimicus , a , um. Infennus. Obsessus A doemone.
sus , abiuienatus ab aliquo.
Enderezar. Dirigo,ls. Cogitationes omEstar enemistado , tener enemistad
nes ad Deum intendere , dirigere.
con alguno. Inimicitias cum aliquo gereEndevotarse. Monialem adamare , in re , simultates gerere , exereere. Con el
ejus familiaritatem se dare.
que anda tu lado nunca estes enemis
ta-

\ei

EN

tarin. Ne cum eo certes , qui pedem teeum habet in eadem pelvi.


Energia. "Vis , efficacia , ec.
Enero. Januarius , ii.
Enervolada saeta. Sagitta venenata.
EN ESTO (en as narraciones de casos
repentinos.) Ecce , ecce interim, ecce re
pente. !i esto hizo ruido la puerta. Ec
ce interim fores crepueruru. En esto lle
ga aviso , de que vienen Cosarios. Ecce
autem reper.te nuntiarunt , pyratarum
naves adesse. En esto v Licas escon
dido en el hueco de una pea. Ecce Lycam trepidum , & latitantem rupe cava
la aspicit , &c. Ovid. AL'tamorpli.
Enexar las ruedas. Ratas axe committere.
Enfadar d alguno. Fastidio esse alicni. Oflendire alicujus animum , fastidium illi atferre. Esto enfada. Hor sr.tietatem , & iastidium affeit , iugranmi est,
fmtidum. Mucho me enfadan algunos, no
os puejlo vsr. Qsosdam oculi mei ferre
non possunt , stomachum mibi movent,
oft'endor quorundam aspectu.
I nfa darse. Fastidio , is , stomachor,
aris. Indignor , aris. Molest ferre.
Enfado. Fastidium , satietas , tis , txdium, ii. Echlo de si con enfado. Fasti
diose illud adjecit, rejecit , cum nausea
projeclt.
Enfadoso. Murosus , pntidus , importunus , molestus. Enfadosamente. Moles
t , putid , importun.
Enfaldarse. Defluentes vestes colligele , laciniam togae praecingere.
Enfardar. Sarcinas conficere.
En favor. Secundum , pro. Vide 'Fa
vor.
Enfermar , caer enfermo. In morbum
incidere , delabi. Morbo corripi , tentari,
tenert. Grande es , y peligrosa la enfer
medad que tiene. Gravi , & periculoso
morbo laborat , tenetur, afficitur, urgetur , afflictatur , premitur , opprimitur.
Mortifero morbo pen confectus est.
Diuturno morbo tabescit miser. Gravi
morbo decumbit , jacet omnium judicio
desperatus.
Lnfermedad. Morbus , aegrinido , valetudo, nis. Adversa , incommoda valetudo. Contagiosa. Morbus pestilens. Contagium, ii. Contagio, nis. Aguda , que

EN
mata , 6 pasa presto. Morbus aeotus,
praeceps. Larga. Diuturnus , tenax , lentus.
Enfermo, grotus , aeger , languidus.
Est enfermo, ./Egrotat , languet , aegro
eorpore est. Algo aliviado est. Mcliuscul valet. Aliquantulum morbus remissit. Levari , & recrean aliquantulum vi
ras est.
Enfermeria. Valetudinarium , i.
Enfermero. Valetudinarii pnefeetus.
y nfermizo. Valetudinarias , ii.
BN fin. Tandem, der.ique. En fin , el
bisa no es conocido , hasta que es perdi
do. Tum denique bona nostra novimus,
cum amisimus En fin le soltaron. Tan
dem viucuiis exsolutus est.
En fin (de veras.) Nemp. En fin di
ce* , que la virtud no basta para vivir
uno contento ? Nemp negas ad beatam
vitam satis esse virtutem? En fin est*
en eso? Nemp hoc tibi sedet animo?
En fin, en conclusion. Ad summam.
Ne multa. Ne multis. Quid multa? En
fin esto no puede pasar asi. Ad sum
mam non possunt isthxc sic abire. En fin
lo consigue. Quid multa? Impetrat. En
fin , no quiero ruidos por mis dineros. Ne
multis, liiigium emere non libet.
Enflaquecer, ponerse flaco. Languesco,
is. Macrescere, attenuari, tabescere. Es
to le enflaquece. Hoc illum debilitar,
cnervat, vires ilus minuit , extenuar,
infirmat.
Enfrascarse en muchos negocios. Mul
tis negotiis se implicare.
Enfrenar el caballo. Equum frenare.
Frsenum equo injicere, adhibere.
Enfrente. regione , contra, ex ad
verso , vel ex adversum. Los de enfrente.
Contrarii , adversarii.
Enfriar. Frigei'acio , is. Perfrigerare.
Enfriarse. Frigesco , is. Frigeo , algeo.
Enfriarse , entibiarse. Languescere , intepescere. Lawguidiorem , moiliorem , remissiorem in dies fieri. enfria
ronse sus buenos deseos. Pia ejus studia
languerunt , deierbuerunt , in languorem
abierunt , restincta sunt. Pristinus illi
pie tatis ardor elanguit, refrixit, extinctus est.

En-

' EN
Enfundar fa almohada. Plumis, to
mento , vel lana infarcire puivinar , cer
vical.
Enfurecerse. Furere, debacchari. Furore corripi , agitari , incitari, inflammari , vehementer irasci, excandescere.
Engalanar. Vide Adomar.
Engaar. Decipio , fallo , deludo. Imponere alicui , verba dare , fraudem,
vel fucum facere. In errorem , aut frau
dem hominem lllcere , deducere., inducere , impeliere. Circumvenire aliquem,
astu capere. Engame en quutro rea
les. Quatuor drachmis me fraudavit , defraudavit.
No pretendo engaar d nadie. Nemini
verba dare cupio. Fucum facere , aut tu
mos vendere non est meum. Non est
mei moris in fraudem , aut errorem pellicere. nectendis strophis , insidiisque
struendis abhorree. Longe ab omni frau
de , doloque absum.
Si no me engao. Ni fallor. Nisi mea
me fallir opinio , nisi meus me fallir animus. Traele engaado con buenas espe
ranzas. Spe falsa illum producit , inani
spe deludit.
Sospecha que se engaa , como suele.
Suspicor hominem, ut solet , allucinari.
Vive muy engaado. In errore , Se sum
iria rerum ignoratione versatur.
Engale con capa de amistad. Illum
pro amico ftfellit , per simulationem
amicitiae decepit , in fraudem induxit.
Engaa muchas veces el semblante , y
mas las palabras. Frons , oculi , vultus
saep mentiuntur , oratio vero sepissim.
Engaamonos. Consilio lapsi sumus.
Humano errore ducti , capti sumus. In
errorem lapsi sumus.
Engao. Fraus , dolus , error , falla
da , fraudado , circumscriptio , circumventio , praeitlgise , arum. Reconocer su
engao. Errorem suum agnoscere, abjicere.
Engao de la vista. Allucinatio.
Engaador. Dolosus , veterator , fraudulentus , falLaz , pellax , cis.
Eng.aqsg. Falsus, vanus, inanis. Amis
tad engaosa. Fucosa amicitia.
Engaosamente , con engao. Subdol,
captios, fiaudulenter, dolose , fajlaci-

EN

\63

ter , insidiose , simlate.


Engastar en oro , plata. Auto , vel
argento aliquid includere. Est tan bien
engastado , que parece nacido. Ita apt
inclusum est, ut natum , non insitum esse videatur.
Engaste. Inclusio , nis. Emblemma,
tis.
Engaytar. Infatuo, as. Puerilem in
modum hominem decipe re. A ningun
pudo engaytar , de modo que te fiase un
quarto. Neminem ade infatuare potuit,
ut ei nummum crederet. Cic.
Engazar. Innecto, is. Connnecto , is.
Engaze. Connexio , nexus , us.
Engendrar. Genero , as. Gigno , is.
Liberos suseipere , procreare. Los chis
mes engendras odio. Rumusculi uhro,
citroque delati odium pariunt , conflant,
excitant. Esto engendra malos humores.
Hoc noxios humores crear, procreat, nimis acres , aut concretos nimis eflicit.
Hoc iram suscitat , invidiam concitat, seditionem commovet.
Engendrado. Genitus , natus , susceptus , procreatus , ortus , satus.
Engolfarse. la altum provehi. In Philosopbiam , vel in aliud se ingurgita
re.
Engolosinarse. Inescari. Regustare ali
quid. Voluptatis esca trahi.
Engomar. Gummi aliquid linere.
Engordar. Pinguesco , is. Glhco , is.
Pinguem fieri , impinguari. Arvina , aut
pinguedine enervan , gravari. Engordar
aves. Obesco , as. Aves mpinguare , saginare.
Engrandecer. Magnifico , as. Engraedeci su casa. Domum suam ampliavit,
amplificavit. Familiam suam divitiis , &
honore auxit , illustravit , olarissimam,
& amplissimam fecit , ad summum dignitatis fastigium extulit , ad magnam potentiam evexit.
Engreirss. Efferri , erigi , attolli , superbire , insolescere , intumescere.
Engreido. Elatus. Vide Soberbio.
Engrosar . el exercito. Supplere exercitum , copias augere , subsidio munire.
Engrudo. Gluten , nis. Glutiaum , i.
Engrudar. Glutino , as. Conglutino,
as.
_
y
En-

17l

EN

Engrudador. Gluiinator , orls.


Enhuecar. Cavo , as. Excavo , as. La
-vz. Sonantiorem vocem edere , reddere.
Gravius , & vehementius inclamarc.
Enguizgar. Instigo, as. Incito , as.
Engullir. Devoro , as. Deglutio , is.
Enharinado. Farina aspersus.
Enhastiado. Satietare captus.
Enebrar, enhilar la aguja. Filum
per foramen acus inserere , mittere.
Enigma. /Enigma , tis. Scruptus , i.
Qusestio abstrusa, soluta diicilis. No
ando por enigmas , claro hablo. Davus
sum , non Oedipus.
Enlaezar el caballo. Equum phaleris
ornare , instruere. Caballa enjaezado.
Equus phaleratus.
Enjaular pajaros. Aviculas in caveam
mittere , immittere , inducere.
Enjoyar. Bullis aureis ornare.
Enlaciarse. Flaccesco , is.
Enladrillar el suelo. Laterculis pavimentum sternere , munire.
Enlazar. Illaqueo , as. Irretio , innec*o.
Enlodar. Luto , aut coeno aliquid foedare, inquinare. Enlodado. Luto infectus,
letosus , lutulentus.
Enloquecer d uno. Infatuare aliqnem.
La adulacion nos enloquece. Infatuar nos
adulatio , mentem obtundit. Assentatione mente , consilioque deducimur. En
loquecerse. Mente destitui. Insanire , de
potestate mentis abire. Vide Loco.
Enlosar. Lapidibus quadris pavimentum , aut viam sternere, munire.
Enlutado. Arratus. Vide Luto.
Eumaderar el techo. Contigno , as.
Eumaderamiento. Contignatio , nis.
Eumaraar. Intrinco , as. Implico, as.
Tricis rem involvere , impedire. Negocio
es este muy eumaraado. Res est nimis
implexa , multis difficultatibus implici
ta, impedita. Fes en quon eumaraado ne
gocio 13 metes. "Vide in quot tricas te conjicias , in quas turbas te des.
Eumascarado. Personatus , larvatus.
- Eumendar. Vide Emendar.
Eumudecer. Obmutesco , is.
Eumustiarse. Vide Marchitarse.
Ennegrecer. Denigro , as. Infusco,
as.
Eenegrecerse. Nigresco , is.

EN
En ninguna manera. Minim , nequ
quam , neutiquam , nullo pacto , nullo
modo , haud quaquam , nullatenus. u
En ninguna parte. Nusquam , nullibi.
Ennoblecer.' Nobilito , illustro , as.
Splendorem faraflix addere , decus , ornamentum afferre. Majoribus praelucere.
Vide Honrar.
Enojar uno. Stomachum alicui facere , movere. Exacerbare aliquem , bilem
illi movere , commovere. Hominem ad
iracundiam provocare, concitare, ejus iracundiam excitare.
Enojase facilmente. Facile subirascitur. Bilis illi -in promptu est, iram in
promptu gerit. Levi de causa excandescit. De nihilo iram concipit , ira corripitur, exardescit" in iras, in furorem,
erumpit , estuat ira.
Enojarse con uno. Succensere , rasci
alicui. Cum aliquo stomachari.
Est muy enojado contigo. Iratissimus,
& inimicissimuE tibi est. No acabo de en
tender de qu pueda estar enojado. Miror
quid acciderit,quod illi affert offensionem
animi tam gravem , aut commutationem
tantam voluntatis. Cic.
Enojo, lia , stomachus , iracundia. No
pude dissimular el enojo. Iram tenere,
premere , sustinere , cohibere , compri
mere non potui. Hizolo con enojo. Fecit
iratus, ira commotns , incitatus, ira percitus , incensus , inflammatus. Egit iracund flagrante ira. Fecit cum ira , &
stomacho. En mi descarg su enojo. la
me virus evomuit acer acerbitatis suse,
In me stomachum efludit, praecepsque
furore detonuit. Ta se le quit el enoja.
Jam ira resedit, conquievit , deferbuir.
Jam mitigatus est. Pacato jam , Se aequo
animo est. Si no lo habeis por enojo. SI
non gravaris. Nisi molestum tibi est.
Enojadizo. Iracundus , impatiens irai.
Pronus , proclivis ad iram.
Enojoso. Molestus , gravis , odiosus.
Enorme cosa. Enormis , e. Immodicur,
immanis. Enormemente. Enormiter. Err
enormemente. Turpiter erravit.
En otro lugar. Alibi , alio in loco.
En -otro tiempo. Alus , olim , quondam.
En partt me huelge. Ex patte gau-

deo.
En

EN
En paz , y en guerra esclarecido. Domi , militiaeque clarus , incly tus , illustris.
, En pos. PosN Venid en pos de mi. Venite post me. Me sequimini.
Enqadernar. Compingo , is. Libros
conglutinare, consuere , conficere. b.nquadernacion. Libri compactio. Enquadernador. Bibliopegus , i.
En quanto d. De. En quanto al escri
bir , yo te doy la ventaja. De litteiia
scit pingendis cedo tibi. En quanto la
voluntad que te tengo , bien haces de es
tar satisfecho. De animo erga te meo ben facis , quod non dubitas. Cic.
En quanto lo que. Qud. En quanto
d lo que me escribes en orden deseno
jar nuestro amigo , hice todo lo posi
ble. Quod me sefibis de amico nostro piacando , feci , & expertus sum omnia. En
quanto d 1o que me ordenas , que entre
con exercito en tierra del enemigo , juz
go que no es. tiempo. Quod mihi praescribis, ut in hostialem terram cum exercitu irrumpam , intempestivum censeo.
EN quanto d lo dems. Caeterum , caeteroqui , caetera. En quanto d lo de
ms haz tu oficio. Cateroqui munus tuum
tuere. En quanto lo dems no le per
dones nada. Caeterm illi nihil remitias
velim.
veces se dexa En quanto, y es lo
mismo. Sino es el no gozar de tu compaMa, lo dems lindamente me entretuve.
Prazterquamquod sine te , caeterum satis
commod me oblectavi. Excepto quod
non mecum esses , eaelera laetus.
EN quanto fuere possible , en lo que
hubiere lugar. Quoad ejus fieri poterit.
Que se repare a casa quanto fuere posi
ble. Ut quoad ejus fieri poterit , domus
reficiatur. Pide , que en lo que hubiere
lugar , le hagas favor. Petit , ut quoad
ejus fieri poterit , illi ne desis. Kuegote,
que le asistas en todo lo que pudieres.
Tu velim , quoad ejus facere poten*, consilio illum , opibusque juves.
Enramar. Ramis omare , tegere, frondibus velare , inumbrare. Enramada.
Casa ex ramis ad tempus confecta. Umbraculum ex frondibus constructum. Scena , ae.
En realidad de verdad. Vet, re vera.

EN

Enredar. Implico , as. Irretio, is.


Enredo. Commontum , i. Dolus , fraus.
De comedia. Po'ticum commentum. Fa
bula scit conficta ad populum oblectundum. Enredador. Mendaciorum architectus.
Enrejar. Clathro , as. Enrejado. Clathrus , vel clathrum , i. Fenestra clathrata , clathratus aditus.
Enriquecer d otro. Locupleto as. Dito,
as. Divitiis aliquem augere.
Ennqueci mucho an el trato. Negotiatione maxim ditatus est , dives cum
primis factus est , fortunas immensum
ampliavit , opes congessit , dividas innumerabiles coegit, coacervavit , cumulavit.
Enristrar fll lanza. Hastam in hostem
intendere, dirigere. Lanza en ristre. Has^
ta in hostem intenta. Esperar al enemi
go con las lanzas en ristre. Infestis hastis hostem excipere. ,
Enrizar los cabellos. Crispo , as. Ca- '
pillos ferro vibrare , calamistro inurere.
Enrizado. Calamistratrus , a, um. Hier
ro para enrizar. Calamister , vel calamistrum , i. Los que enrizan el cabello.
Ciniflones.
Enronquecerse. Raucesco , is. Raucus
fio.
Enroscarse. Se in orbem complica
re. In.sinuat se serpens, sese in gyrum
coltigit , se in orbem contrahit, in spiras
se convolvit. Enroscada cosa. Sinuosus,
in orbem contractus , spiris complicatus.
Eurubincr. Rufare , rutilare comam.
Enrudecer. Rudiorem in dies fieri.
Ensabanarse. Sindone se involvere,
qui larvam simnlat.
Ensalada. Acetarium , ii. Hacerla.
Herbas salubres , aceto , oleoque condire.
Ensaladilla en verso. Carmen promiscuum multiplex.
Ensalmar , curar por ensalmo. Carminibus , aut verbis certis ad curationem
uti. Carminibus superstitiosis medicinam
facere. Ensalmo. Carmen , aut verborum formula , ad sanitatem composita.
- Ensalzar. Exalto , as. Extollo, is. Effero , rs. Laudibus cumulare , laudibus
in coelum ferre. Vide Alabar.
Ensamblar. Sculpta coagmentare. . .'
Y ti
En-

MI

EN

Ensamblador. Sculptor , ori*.


Ensambenitado. Sago infami notatus.
Ensanchar. I. a\o , as. Amplifico , as.
Ensanche. Laxatio, amplificado.
Ensangrentar Cruento , as. Sanguins
inficere , aspergere , maculare.
Ensaarse. Vide Saa , y ennjarse.
Ensartar cuentas. Filura calculis inserere. Filo calculorum lineam ducere. .Tnsartar lugares de la Escritura. Sacrae
Paginae testimonia congerere , coacer
vare. .
Ensayar , probar la comedia. Ad
scenam proludere , scenam -meditati.
Ensayarse para pelear. Ludiera pug
na se exercere. Ad pugnam proludere-,
pugnam meditati , simulare.
Ensayar el oro. Ad lydium lapidem
aurum prodere. Heraclio lapide quantum
metallum sit , & quale examinare.
Ensayo. Prolusio, rrfetiitatio. Ensayo
de guerra. Pugnae simulacrum , meditatio. De comedia. Scena umbratilis. Pro
lusio ad scenam. Esto no es mas que en
sayo. Haec non ad pugnam , sed ad speciem valnt. Non in acie rem gerimus,
sed quasi rudibus habuimus. Ludere , non
praelio cernere certum est. Obtusis modo
gfadiis proludimus , in pulvere exercemur , & umbratili scena , ad theatrum
postea producendi.
Ensebar.'Sebo , as. Sebo- aliquid linere , Hinere , obducere.
Fus nada. Sinus , us.
Enslar. Doceo, edoceo , erudio , insiruo , instituo. Praecepta date , documen
ta tradere. La doctrina Ehri.stiar.a.Chxistianae fidei mysteria rudibus exponere,
pro eorum captu explicare.
Ensear crianza. Pueros liberaliter
educare , urbanis moribus instruere , erudire , ad humanitatem informare. Mucho
importa ensear bien dios nios. Plurimum interest pueros honest institui, sar
crx disciplinae mysteriis initiari , optimis artibus imbui, expoliri. Non parum
refert praeire adolescentibus , qua rect
pergant , viam ad optima quaeque sternere , limitem designare , per quem securi ambulent. Magni momenti est amo:niora studia ita tractare, ut salubris doc
trinae monitis ad verrm sapientiam in/orinentur.

EN
Ensear mas con obras , que con polaIras. Exemplo prxstat , qum verbis
praeire , re magis , quam oratione philosophari. Longum iter per praecepta,
breve , Se efficax per exempla.
Enseanza. Disciplina , ae. Educatio,
institutio , eruditio , nis. Con vuestra en
seanza podr yo ensear muchos. Mea
vox tuo hortatu, praeceptisque confirma
te multis salutem afierre poterit.
Enseorearse de algo. Occupo , . a*.
Primero se enseore la ira del animo,
que la razon pudiese prevenirla. Animus ab ira ante oceupatus fuit , quam
praevidere ratio potuit , ne oceuparetur.
Enseorease del auditorio , y hace de l
lo que quiere. In concione dominatur,
orationisque vi, ac virtute, quoeumque
vult , auditores impellit
Ensijar ti trigo. Frumentum in sinum condere , sub terram abdere , reponere.
Ensillar el caballo. Equum sternere. Ephippium equo imponere. Muchos
piensan el bayo , y uno lo ensille, Multi
deliberant , sed unus do-cemir.
Ensobervecerse. Superbio , is.. Superbia eflerri r intumescere. Secundis rebus,
prosper cadentibus , ex animi sententia
succedentibus , insolescere , insolen tius
efferri.
Con estose ensoberbeci tanto, que &c.
His rebus tantum fiduciae , aut spiritur
illi accesit, adeo sibi placuit, tantum sbi asrogavit , adeo cristas erexit , sic intumuit , usque eo eiatus , aflatus esr,
ut &c. .
Ensordecer. Obsnrdesco , is. Aurium
sensu deficior. Auditus me deficit. Ensortijar el cabello. In nodum cri
nes torquere , in annulos vibrare.
Ensuciar. Fcedo , maculo , inquino,
as. Polluo, is. Contamino, conspurco,
as.
i
Entablar. Confabulo , as. Coasso, as.
Entablar un negocio. Rem cons ti fuere.
Prima operis fundamenta jacere , linea- .
menta ducere. Entablar su vida. Vitam
rect instituere , optimam vitae rationem
inire , tenere.
Entallar. Exculpo , is. In ligno , sere,
aut marmore imaginem insculpere, incidere , sjmujacrum /ngere , effingere.

En-

EN
Entaltador. Sculptor , oris.
Entalladura , talla. Sculptura , ae.
En tanto , en quanto. Eatenus , quate
nus i in tantum , in quantum. En opinion
de Epicuro , en tanto es una cosa buena,
en quanto deleyta. Epicuro eatenus quidque bonum , quatenus voluptatem affert.
En tanto estara obligado , en quanto se
le sigui de eso algun provecho. Eatenus
actio in eum dabitur , quatenus ea re locupletior factus est.
En tanto que. Tamdiu, dum. Usque eo,
duin. Eatenus, quoad. En tanto que se
se sujetan al castigo , se puede sufrir d
los negligentes. Segnes tandiu feras, dum
plagas non recusanr. Usque eo ferendi,
dum supplicium ferunt. Eatenus toleran
do , quoad virgis terga date parati sunt.
Vide Mientras.
Entapizar. Parietes tapetibus ornare,
aulieis t aut p-ri'tromatis vestire.
Entecado. Manu i gnavus.
Entena de navio. Antenna , ae.
Entenado , andado. Privignus, i.
Entender. Inte Higo, capio, percipio,
is. Cosas que se oyen medio entender.
-Qaae tenui , & ambigua luce prsetervolant. Llegar d entender lo que le oculta
ban. Rescio , recisco , is. No podemos en.
tender , .sto. IJ nostram intelligentiam fugit, ingenii nostri aciem praetervolat, hominis captum superat,in ejus intelligen
tiam non cadit. Id animo comprehendere , percipere , complecti non possumus.
Alnas id est , quam ut nos humi strati
suscipere , perspicere possjmus. No aca
bo de entender , de qu puedas estar tan
alegre. Miror quid acciderit \ quod tibi
tantam laetitiam nflerat. Bien se dexa en
tender esto. Faeilo est hoc ad intelligendum, non difficile captu est, facil in hu-"
manam intelligentiam cadit. Quid negotii est in hujus rei cognitionem venire?
Ello se da & entender. Hec per se nota
sunt , ex se cognosci possunt. Idprobatione, aut expositione non eget. lo que
entiendo , d mi entender , no es asi.
Quantum intelligo, quantum capio, quan
tum capere , aut judicare possum , quan
tum mente percipio , & cogitatione assequor , aliter res habet , non est i t a .
Aliud subesse suspicor. No le entender
Galvdn. Archimedeum problema est. Nu.-

EN

173

meris Platonicis obscurius est. Praetei


Sybillam nemo leget. No os metais en a
que no entendeis. Male i r. di car cucas de
coloribus. Ne sutor ultra crepidam. tendeis? Seis jam meam sententiam? Ta
lo entiendo , no me quiebres la cabeza.
Obtundis , tametsi intelligam, actum ne
agas. El nos dari en que entender. Dabit hic aliquam pugnam denu. Negotium
nobis facesset , qua est Importunitate.
Entendido le tengo , y todas sus trazas.
Intus , & in ente novi hominem. intimos
illius sensus teneo. Consilia ejus pulclir
calleo , nota mihi , & peripecia sunt omnia. Al buen entendedor, pocas palalras.
Intelligenti rem indicare sat est. Es hom
bre muy entendido. Vir est cum primis
intelligens , ingeniosus , callidus , solers , sagax , emunctae naris homo , iu
rebus agendis , gerendisque versatus,
exercitatus , satis spectatus. Ingenio llum
natura ad omnia finxit aptissimo. Quidquid suscipit , agit , aggreditur , egregia
conticit , cum laude perficit. Hace del
que lo entiende. Auriculas movet asinust
ad lyram. Ita dicentibus annuit , aut arridet , quasi intelligat. To me entiendo.
Mihi cano , & Musis.
Entendimiento. Mens , tis. Inrelligentia , te. Intelligendi vis , intellectus , us.
No puede haber virtud sin entendimien
to. Virtus sine ratione constare non potest. Cic.
Entendimiento ciego. Men's tenebris
oppressa , oppleta , involuta , atra , cali
gine circumfosa. Animus obcoecatus, men.
tis lumine destitutus.
-,
Entera cosa. Integer, gra , um Cni nihil abest , nihil est mminutum. Enterm
salud. Sanitas totius corporis. Valetudo
undique firma Hombre entero. Fortis , &
constan'.
Entereza de animo. Mentis integra
ras , constantia , lbrtitudo animi. Incorruptus animus , qui nulla vi frangitur,
nulla re commovetur.
Enteramente. Integr , omninb.. Pa
gar por entere. Ad nuuimum solvere , in
solidum satisfacere, in integrum restuuere.
Enterarse de una cesa. Edoceri , inquirare, cognoscere de re aliqua. Causara'

cognoscejte. Yide lr'frmtrrf-

Ptt*

474

EN

Enternecerse la cera. Tenerescere ceram, mollescere , molliri , liquefieri. En


ternecerse de compasion. Misericordia affici , raoveri , commoveri.
Enterrar. Sepelio , is. Humo, as. Tu
mulo , as. Humo corpus condere, sepul
tare mandare , terrae reddere , sepultu
ra afficere , in sepulcrum inferre , humo
injecta tegere. Enterrar uno vivo. Vivum in terram defodere , terra obruere.
Llevar enterrar. Eflerre cadaver. Funeris pompam ducere. Aqui esta enter
rado. Hic jacet, hic situs est. Hoc lapide
corpus ejus, & ossa teguntur.
- Entierro. Funus , eris. Pompa funebris , exequiee , aium. Supremi diei ce!ebritas. Hacer el entierro. Funeri operam
dare. Justa solvere , exequias celebrare.
Acompaamiento de entierro. Pompa funebris.
Enterrador. Sandapflarius. Ves'pilo,
is.
Entibiar. Tepefacio , is. Langnorem
alicui afferre , languidiorem , aut remissiorem illum reddere , efficere. Entibiar
se. Tepesco ,.intepesco , is. Segnis , aut
remissi; agere.
En todo caso {sin falta.) Utique. El
libro ir en todo caso. Librum ad te mi tlam utique. Esto quiero que se te pague
en todo caso , aunque sea haciendo una
mohatra. Hoc utique , vel versura facta,
sol vi volo. Cic.
En todo lugar. Ubique.
Entoldar las calles. Vias supern velis obrumbrare , inumbrare. Umbras con
tra solis aestum intendere. Entoldadas
calles. Vise umbraculis teetse desuper.
Entonar , dar tono. Praeire sonu cantoribus , quem teneant , & observent.
Entonar cantando. Sensim vocem excita
re. Vocis contentione majore altum, &
acutum scansim sonare.
Entonar los organos. Folies ad excipiendum , reddendumque ventum alternis
attollere , levare.
Entonarse. Fastu intumescere. Vide
Ensoberbecerse. Entonado. Fastu tumidus , elatus , inflatus. Anda muy entona
do. Superbo vultu incedit , omnes despitiens. Magno cum fastu se effert.
Entonces. Tum , tune. Por entonces.
Interim.

EN
En torno. Circum , in girum.
Entornar a puerta. Portara ad limen
convertere, trahere , reducere.
Entorpecer. Torporem facere , inducere , afierre. Entorpecerse. Torpesco,
is. Torpeo , es. Pigresco , is. Entorpeci
miento. Torpor , oris. Torpedo , inis. Qu
entorpecido que esta)'. Quis te tantus tor
por inva.-it! quae tibj torpedo obrepsit!
Entrada por do se entra. Aditus , us.
Entrada de alguno. Ingressio, ingressus,
us. Introitus. Entrada de la frente.
Frontis anguli. iVo se da ahora entrada
al Rey. Aditus ad Regem modo nullus est,
non patet. Nemini ad Regem per id tcmpus aspirare licet. Adeundi Regis copia
hoe tempore non datur. Nemini sui conveniendi potestatem Rex fecit. Regis
conspectu omnes hoc tempore excluduntur. En todas parres tiene entrada. Nullo loco excluditur.
Entrambas, entrambos dos. Uterque,
utraque , utrumque , ambo , ae , o.
Entrampar algo. Rem trici- involvere, 'A
implicare , per fraudem oceultare. Ett
muy entrampada su hacienda. Res f'amiliaris illius implicita est, multis nominibus creditoribus obnoxia , & obstricta est.
tntraas. Extra, orutn. Viscera , um.
Hombre de malas entraas. Malignus,
malevolus. De buenas. Pius , candido, &
optimo animo. Vide Intencion.
Entraarse. Vide Penetrarse, y embe
berse. Tener entraado el odio , i el ve
neno. Veneno , aut odio imbutum esse.
Entraad^. Intimus , insitus , inclusus in
visceribus , & medullis. Entraablemen
te le quiere. Medullits illum amat , in
tim diligit.
Entraparse el polvo. Pulvere pennum
imbui , infici , inquinan.
Entrar. Ingredior , eris. Adeo , is. Introeo , is. Intto, as. Pedem in aliquem
locum inferre , domus limen nire. En
trse dentro. Intr se dedit , se conjecit.
Entrse de rondn. Non pulsatis foribus
irrupit.
lbntrar cosa liquida. Influo , is.
Entrar d escondidillas. Clanculurfl se
inferre $ latenter se intromittere. Entrar
d gatas. Irrepo , is. ntrasenos el sueo
sin sentir. Somnus eobis obrepit.
En-

EN
Entrar de por medio. Intercedo, is.
Entrar en sospecha"* Adduci in suspicionem.
Entrar con buen pie. Feliciter auspipicari. Bonis auspics incipere, exordiri.
Entrar en esperanzas. In spem adduci,
erigi , venire. Entrar con exercito: Cum
exercitu irrumpere. Entrar en batalla.
Certamen , pralium inire. Entrar en lu
gar de otro. In alterius locum suffici,
substitui , subrogan. Entrar dentro de
si. Animum ad se ipsum vocare. Entra
dentro de ti. Te ipsum introspice , in
tus;m sinum inspice. Entrad poco poco.
Serisim tenta , explora , in ejus animum
irrepe , clanculum illabere. No hay por
donde entrarle. Totus echinus asper. Nec
blauditiis , nec obsequio , nec muneribus
capitur , adeo est difficilis , ac morosus.
-No me entra de los dientes adentro. Non
est mei itomachi. Abhorret animusab eo.
No quiero entrar en esa consulta. Nolo
huic consilio interesse , admisceri.
Entrar por contadero. Loco, & ordine ingredi. Entro esa silla. Sellam affer , intro sellam mitte. No me extra el
juego. Non mihi ex sententia succedunt
lusoiiac chartae.
Entrar a la parte. Vide Parte.
ENTRE (preposicion.) inter. No s
que batallabais entre vosotros. Nescio
quid velitati estis inter vos. Entre los
hombres mas sabios del mundo se dispu
ta esto. inter sapientsimos homines
baec conrentio est. . A veces es in con
ablativo. Hallabase como ertre des
aguas. Hserebat , quasi in medio deprehensus. Ni entre tantas heridas se hall
alguna mortal. Nec in tot vulneribus lethale ullum repertum est. A muchos de
los matadores nombr entre los tutores
de su hio. Plures percussorum in tutoribus fii nominavit.
^ntre efio , entre semana. Per annum,
per hebdomadam. Entre ceja, y ceja. Intercilium , ii. Glabellus, ii. Glabra, glabella , ae. Dile con elI* entre ceja, y ce
ja. Hoc illi in faciem exprobravit. Entre
col , y col lechuga. Seria tempestiva jocis condire oportet.
Entreabierto. Semiapertus , a um.
Entrecuestos. Vide Solomo.
Entre dia. Interdiu, per diem, lint re.

EN

1 75

dos laces. Dubia adhuc luce, sub crepusculum.


Entredicho. Interdictum , i. Interdictio.
Poner entredicho. Sacris cives interdicere. Interdictum promulgare. Sacrorum
usus tota urbe interdictus. Quitarle. Tollere interdictum. Sacra restituere , permittere.
Entregar. Trado , dedo , is. Por trato
el castillo. Ilostibus arcem prodere.
Entrega. Ttaditio , deditio , nis.
Entrems. Intercalaris scena. Mimica
scena. Atellana.
Entremeter. Interpono , interjicio, intersero, is. In medio ponere. o te en
tremetas donde no te llaman. No te ultro alienis rebus ingeras. Ne in alienam
messem falcem mittas. Noli sine sufra
gio censuram gerere.
Entremetido. Qui se alienis rebus immiscet , ingerit, intrudit.
Entreoir algo. Aliquid subaudire.
Entreponer. Vide Entremeter.
Entresacar. Seligo, is. Sepono, is. Los
ramos de los arboles. Interluco , as.
Entresuelo. Intermedium habitaculum.
Entretanto. Interea , inter haec. Entre tanto que. Interea dum Interim dum.
Entretanto que nosotros hadamos gen
te , entr el enemigo por Vizcaya. In ter
rea dum milites cogimus , Cantabriam
hostia invasit.
Entretela. Pannus interjectus.
Entretener i uno haciendole fiestas.
Delectare , oblectare aliquem. Delicias
alieni facere , oculos cjus pascere. En
tretenerle , darle cen la cntrenida. Mo
ram acui facere , afierre , moras nectere. Vcrbis aliquem tenere , falsa spe prodncere , lacrare.
Entretenerse en algo. Agere aliquid
animi cansa. Alicujus rei aspectu pascl,
recreari. Re aliqua pro deliciis uti, oblectari , delectari.
Entretenido gracioso. Lepidus , festivus , facetus.
Entretenimiento, Oblectatio , ludus,
aberratio X molestiis. Por entretenimien
to. Animi causa. Delitiarum causa. Te
nia la crueldad por entretenimiento. Pio
delitiis crudelitas lli fuir. Burlarse con
migo por entretenimiento, Sibi me pro -ri
di-

476

EN

dieulo , ac dolectamento pntat.


Entretexer. Intexo , is. Intertexo , is.
Entretexido. intertextus, a , um.
Entreverar algo. Aliquid interjicere,
interponere , interstinguere. Entrevera
do. Interjectus , Interstinctus , insituius.
Entevenir. Intervenio , s.
Entricado. Intricatus , implexus , a,

um.
Entristecer uno. Maerore , aut tristitia aliquem afficere. Msestitiam alicui afferre. Contristare aliquem , tristem face
re. Entristecerse. Mserore , aut tristitia
affici. Dare animum mxrori.
Entronizar alguno. Ad summi hono
ris fastigium aliquem evehere , efferre,
cxtollere. Entronizado. In supremo dignitatis culmine constitutus , in glorix
vertice collocatns.
Entuertos de partido. Tormina , um.
Entumecerse. Torpe.cere , vel torpere
membra , vitaiiura spirituum intercluso
meatu. Entumecido. Stupidus , torpens,
tis.
Entumecimiento. Stupor , torpor, oris.
Enturbiar. Turbo , as. Inquino , as.
En vano. Frustra , incassum , nequidquam.
Envanecerse.. Inaniter se efferre.
Envararse. Rigesco , is. Estar enva
sado. Rigeo , es. Andaba con el cuello
envarado , y torcido. Lncedebat cervice
ligida , & obstippa.
Envarimiento. Membrorum rigor.
Enzaynar. Gladium in vaginam condeYe , recondere , vaginae reddore.
Envasar. In utres , aut vasa oris an
gusti liquorem infundere , invertere.
Envejecerse el hombre. Senesco , is.
.Consenesco , is. Envelecerse otras cosas.
Veterasco , is. Inveterasco, is. Envejeci
do en pecado. Qui longo usu , & inve.terata consuetudine peccandi obduruit,
occalluit.
Envenenar. Veneno aliquid inficere,
ungere , Hinere. Envenenado. Venenatus, veneno iniectus , imbutus.
Envergonzante. Vide Pobre.
Envs. Tergum. Haz , y envs. Facies,
& tergum.
, Envestir. Vide Embestir. Darle le envestidura. Honoris insignia alicui dare,
lradere , uibuere. Honoris insignibus ali-

EN
quem honorare , honestare.
Enviciarse en algo. Nimio studio in
aliquam rem incumbere , nimio ejus stu
dio , aut cupiditate duci , ferri , teneri.
Enviar. Mirto , is. Con embaxada. Le
go , as. Vide Embaxador. Enviar delan
te. Prsemiuo , is. Volver si enviar. Remitto , isnEiviar menudo. Missito , as.
Crebro minore. Enviar de sccr.to. Submitto, is.
Envin. Impulsus. Dar un envin. Im
pelio, is. Impulsum facere.
Envidar. Adversarium sponsione inter
ludendum Iacessere , provocare. Envido
mi resto. Depono quidquid mihi relie tum
est. Envidar de falso. Collusorem spon
sione malitios Iacessere.
Envite. Invitamentum , provocado.
Envidia. Invidia , x. Livor , oris.
Tener envidia . Laudi alicujus invidere.
Dividas , & honorem alicui invidere.
iEmulatione accensum laudes jus deterere , commodis obtrectare. Invidise stimulis agitatur. Potentes , & dignitate
conspicuos aequis oculis videre non potest.
Los favorecidos de la fortuna son el
blano de la envidia. Summa petit li
vor. Quos fortuna extollit, invidia deprimit. Qui fortunae beneficio emergunt , invidix sunt obnoxii.
Envidiar el buen natural de otro. Optimam naturam alicui invidere. Envidianme el favor que me haces. Invideor,
quod gratia apud te valeam. Ser envidia
do de muchos. Muliis invidiosum esse,
ex invidia laborare.
Envidioso. Invidus , lividus. Mejor
es ser envidiado , que envidioso. Praestat invideri , qum invidere. Melior est
ejus , cui invidetur , quam invidi conditio.
Envidiosamente. Invidios.
Enviduela. Invidiola , ;e.
Envilecerse. Se ipsum abjicere , deprimere. Vilcscere apud alios.
Enviudar. Conjugo orbari , viduari.
Envolver. Involvo , is. Implico , as.
Envuelto. Involutus , obvolutus.
Envoltorio. Involucrum , integumentum.
Envoltorio , cucaracha. Thrunis , aut
piperis euculus. De cartas. Fasciculus
littesarum.
En-

EP

ER

477

Equivocacion. Abusns verbi multa sigEnxaguar el vaso. Vas commota nqua


nificantis, vel, lapsus iinguae aliud pro
leviter eluere , colluere , lavare. Enxa
guar la boca. Os , aut tientes , hausta , & alio enunciantis.
regesta aqua colluere , mundare.
E ANTE R.
Enxalvigar. Vide Xalvegar.
Enxambre. Examen , inis. Ensambrar.
Era , donde trillan. Area , ae.
Sobolesco , is. Sobole augeri.
Era, tiempo. jEtas , lis. Tempestas,
Enxerir. Vide Ingerir.
Enxerto. Insitum , i. Surculus in ar- is. En la era de ahora. Hoc tempore,
bore insitus. Arbor insita. No prenden hac aetate , setate r.ostra , hac tempestate.
Erial , Eriazo. Ager incultus , carles enxcrtos. insita arbores non admitduis & spinis inliorrens.
tunt.
Erizo. Echinus , i. Herinaceus , ei.
Enxugar. Sicco , as. Arefacio , is. Lat
Erizo de la castaa. Echinus , i. Calagrimas. Lacrymas abstergere.
lyx , cs. Pasose contra mi como un eri
Ensato. Siccus , aridus , a , um.
zo. Echinum diceres spinis obsitum &arEnxundia. Adeps , ipis. Arvina , ae.
matum ; sic in me se erexit, inhoiruit,
Enyesar la pared. Parietem gypso in
crustare , tectorium ex gypso parieti in- insurrexit.
Erizar las cerdas. Setas erigere.
ducere. Enyesado. Gy psatus , a , um.
Enzarzarse. Vepribus Lmplicari. InErizarse los cabellos. Capillos, aut
dumenta proripere , profugere.
comas inhorxescere. Erizado. Horridus,
hirsutus , hispidus, erecto capillo.
Ermafrodite. Vide Hermafroditt.
E ANTE P.
Ermita , Ermitao. Vide in H.
Epidemia. Morbus, qui vulgo vagaErrar. Erro , as. In errerem labi , delabi , incidere, deferri. Errore capi, dutur.
Epifania. Manifestado , qua Christus c. Errar el verbo. Verbo aberrare. Er
infans Magis cognitus , & adoratus rar la frase. Formala cadere.- Errar el
camino. Aberrare a via, A recto tramite
est.
Epigrama. Epigramma , tis.
deflectere , declinare. De hombres- es er
Epilogo. Epilogus , i. Perorarlo , nis.
rar. Cujusvis hominis est errare.
Epistola. Vide Carta.
Errata de libro. Mendum , i. ErraEpitafio. Eptaphium , ii. Inscriptio tum.
,
sepulchri , vel sepuiera lis.
Erronea proposicion. Assertio, aut senEpitalamio. Nuptiale carmen.
tentia , ii Je Catholica abhorrens , aut
Epteto. Epithetum , appositum , i.
aberrans , quae sapit hxresim.
Epitome. Epitome , es. Epitoma , ae.
Error. Error, oris. Erratum , i.
Erudicion. Amoeniores litteroe , humaE ANTE Q.
niores, politiores. Humanitatis studia, lie
teratura politior. Eruditio.
,
Equidad. /Kquitas , atia.
Erudito hombre. Politioris litteraturae
laude eximus , excellens i humaniorumEquinocio. /Equinoctium , ii.
Equinociol. /quinoctialis , e.
litterarum cultu perpolitus , qui antiqua
Equivaler. /Equipolleo , aeqnivaleo.
nov , nova antiquitatis sapore condita
Equivalencia. .-Equipollentia , se.
profernt. Musarum Antistes. AmoenioriEquivoco. Equivocus , a , um.
bus litteris apprime doctus , multiplicis
Equivoco malicioso, de chanza. Ca- doctrinae nomine inslgnis. Optimarum artium cultor egregius. Non vulgari erudivil latio. Ne.se ha de trampear a Jus
tione clarus in paucis.
ticia con equivocos. Rei sequitatem ver
Eruditamente. Erudit , doct , sc*
bi laqueo capi non oportet.
Equivocarse. Perinconsiderantiam ver t.
ba cemmutare , vel ambigua verbi signi
fica tione decipi.
E AN55

ES

ES

178
E

ANTE

S.

Esbirro. Vide Alguacil.


Escabeche. Salsamentum , i. Muria,
ae.
Escabechar, echar en escabeche. Mu
ria pieces condire.
Escabel. Seducula, re. Scabellum , i.
Escabroso. Asper , difficills , salebrosus. Escabroso estilo. Stylus incultus,
horridus , informs , asperior.
Escabullirse. Elabor , eris. Evado, is.
Effugere , expedire se ad fugam.
Escala. Sealsi , arum. Escalar la mu
ralla. Scandcre muros. Scalis admotis in
sirbem irrumpere. Escalar la casa. Per
scalas , & fenestras in aedes irrepere diipiendas.
Escaleras. Sealae , arum. Las que se
llevan manos. Gestatoriae scalte.
Escalon. Gradus scalarum. Subir por
los escalones. Gradatim ascendere-.
Escaldar. Ardente aqua aliquid amburere , in ardentem aquam mittere.
Escalentarse. Excalefieri.
Escalenten. Excalefactio , nis.
Escoma. Squamma, re. Escamar los
feces. Pisces desquammare , squammis
exuere. Sqnammas piscibus detrahare.
Escamodo. Squammatus , squammis tectus , lortcatus. Escamarse. Ardente aqua
cutem intumescere , ampullari.
Escamochos. Analecia , orum.
Escamonea , yervo. Scammonia , vel
scammonea , te.
Escampar. Imbrem remitiere , cessare. Ta escampo. Jam imbrium vis remittit , coelumque sudum , & serenum
redditur.
Escanciar. Cyatisso, as. Vinum infun
dere pro convivis aecumbentibu.
Escanciante. Pincerna , se. Vide Cope
ra.
Esconda, trigo. Ador, oris. Far, rris,
Escandaio. Scandalum. , i. Offensio,
pravuni exemplum. Dar escondalo , es
candalizar. Pravo exemplo alios offendere , corrumpere, seducere , conturbare.
Alus scandalo, & offensioni esse. Corrup
ts moribus alios depravare , detestabili
exemplo ad pecandum Ulicere , ad nequitiam praeir.

Escandalo. Flagiliosus , facinorosus,


qui improbitate ad peccandum inducir.
Escandalizado. Dicto , aut facto alicujus offensus , conturbatus.
Escao. Subsellium, ii. Scamnum , i.
Escapar , escaparse. Elabor , eris,
evadere , effugere , erumpere , evolare.
Ex alicujus maaibus se proripere. Esca
par del peligro. Imminenti periculo se
eximere , eripere , subtrahere. No te me
escapars por mas que te escondas. Non
elaberis, neque etTugies , quamvis tene
brosa diverticula captes. Si escapas de
esta caers en otra peor. Si his laqueis
te exueris , in fortiores tibi incidendum
est. Las diligencias que hacia para es
caparse*. Quos ille Mseandros, qua- di
verticula , flexionesque quzrebat! Cie.
Escapatoria escape. Evasio , nis.
Effugium , ii. No hay escape. Non.est ef
fugium , teneris undique.
Escapulario. Scapulare amiculum.
Escaques en el uego de damas. Tessellae , vel tesserulse , arum. Escaquea
do. Tessellatus , segmentatus.
Escaramujo, arbolillo. Cynosbatus, 1.
Escaramuza. Velitatio , levior pug
na. Pneludium pugnae. Escaramuzar. Velitor, aris. Proludere ad pugnam. Leviorem pugnam committere.
Escarapela. Focminea rixa , jurgium,
ii.
Escarabajo. Scarabaeus , L.
Escarcelas. Ferrea fcemorum munimenta.
Escarcha. Pruina, se. Campo escarcha
do. Pratum albicans pruina. Oro, vidrio
escarchado. Aurum, aut vitrum asperum,
crispatum.
Escardar. Agrum sarrire , sarculare,
sarculo noxis herbis purgare. Escarda
dor. Sarritor , oris. Escardadura. Sarritio. Sarculatio.
Escardillo. Sarculum , vel sarculus, i.
Escarlata. Conchylium , ii. Murex,
icis. Ostrum,i. Cosa de escarlata. Ostrinus , conchyliatus , a, um.
Escarmentar. Capere ex proprio, vel
alieno periculo documentum. E cabeza
ogena. Alieno malo , aut periculo sapere , discere , doceri, cautum esse. Escar
mientan su costa. Piscator ictu sapit, Se
stultos malo accepte. Quae nocent, docent.
Es-

ES
Escarmentado. Suo , vel alieno periculo doctus , captus , prudentior.
Escarmienta. Cautio , documentum ex
proprio , vel alieno malo. Poner escar
miento otro , para que ninguno , (ic.
Documentum statuere , severitatis exemplum in aliquem edere , ne quis in posterum , &c. Ahorcaronle por escarmiento
de otros. Aliorum exemplo in furcam actus est.
Escarnecer. Irrideo , Iludo , derideo, es.
Ludibrio aliquem habere , suspenso naso
irridere.
Escarnio. Irrisio , illisio. Mira el es
carnio que hace. En nasum hominis. aduncum. Vide , ut uncis naribus Iludir.
Escarnecedor. Irrisor. Vide Fisgon.
Escarola. Intubus , & intubum , vel
iatybus , & intybum , i.
Escarpa de la muralla. Ima muri
declivitas. Murus summo leviter inflexus.
Escarpia. Clavus uncinatus , aduncus.
Escarpin. Udo , onis. Calceus lineus.
Escarvar. Pedibus scalpere , excava
re teiram. Unguibus circumcirca scalpurire , vel scalprurire.
Escarva para echarse. Jam meditatur casum , vacillat , labat , titubat , hsesitat concionator , prop est ut deficiat,
& oneri succumbat.
Escaso. Parcus , deparcus , sordibus
restrictus. Escasamente. Parc , lliberaliter. Mas escasamente de o que pide
la grandeza de la materia. Angustias,
qum rei amplitudo postulat. Siccis , ac
minutis , qum pro rei amplitudine.
Escaseza. Parcitas , illiberalitas, par
simonia, sordes , ium , tenacitas , tis.
Escatimar algo. Rem admordere, aliquid de illa carpere, detrahere , abradere , aut quasi mancam , & debilem illiberaliter dones.
Escavar las vias. Vites ablaqueare.
Esclarecer. Vide Aclarar , 3 alus
trar.
Esclarecido. Clarus , splendidus , inclytus , praeclarus , illustris. "
Esclavina de peregrino. Pellicem humerorum amiculum.
Esclavo. Servus , i. Mancipium , i.
Hacerle esclavo. In servitutem illum
abducere , abstrahere , abripere.
.. i

ES

\13

Esclavo herrado. Stigmaticus servus,


compunctus notis Threiciis , cui nota
servitutis inusta est. Con pie de amigo ,
virote. Furcifer. Nacido en casa. Verna,
x. Libertado ya. Libertus , i. Manumissus. Con eso me habeis echado una S , y
un clavo. Hoc uno beneficio jure manci
pa , & jure nexi me tibi obstrictum do.
Esclava. Ancilla , a.-. Serva ,. a:. La
que nace en casa. Verna , ae. Vernuia, x.
Libertada ya. Liberta , x. Manumissa.
Esclavitud. Servhus , utis.
Escoba. Scopae , arum. Escobilla de
cerdas. Scopula setacea.

Escobajo de ubas. Scapus , vel seopus , i.


Escoba. Scalprum lapicidae.
Escofia. Vide Cofia.
Escofia de entallador. Scobina , ae. i
Escoger. ligo , deligo , seligo , is.
Escoge una de dos. Opiandi potestatem habes. Optio tibi datur , ut duobus
alterum eligas. Utrum mavis eligi. En
ruin ganada , poco hay que escoger. Ma
li thripes , mali ipes. Non magni refert,
utrum eligas. Saber escoger. Scienter eli
ge".
Escogido. Electus , egregius, eximius.
Gente de guerra escogida. Delectus militum. Escoger gente para la guerra.
Habere delectum militum. Legere mili
tes.
Escolar. Vide Estudiante.
Escolios. Scholia , orum.
Escollo. Scopulus, i.
Escolopendra , yerva. Aspienum , i.
Scolopcndrium , i.
Escolta. Subsidium , ii. Estar de es
colta. In subsidio ese. Soldados de es
colta. Subsidiariae cohortes.
-
Escombrado lugar. Locus expeditus.
Esconder. Occulto , as. Celo , as. Abdo , is , tego , condo, abscondo , recondo , is.
Esconderse. Abdere se in aliquem locum. Latebris se oceultare , se in late
bras conjicere , se in locum abditum detrudere , alicubi delitescere. No se le es
conde nada. Nihil illum t'ugit , fallir,
latet. Omni novit.
Escondido. Abditus , oceultus , obstrusus. Estar escondido. Lateo, es. Tener
algo escondido. C'Iam aliquid habere. Lm
Za
ver-

1g3

ES

Verdad est escondida. Latet in occalto


verum , nec facil invenitur. escondidillas. Clam, clanculm.
Escondrijo. Latebrae , atum. Latibulum , i.
Escopeta. Sclopus , i. Sclepetum , i.
Escopetazo. Ictus sclopeti.
Escopetero. Sclopetarius , ii.
Esclopo. Scalprum iabri lignarii.
Escoria. Scoria , se. Metallorum purgainenta. De la plata. Helcisraa, lis.
Escorpion. Scorpius , ii. Nepa , te.
Escarzado en pintura. Catagrapha,
erum.
Escorzonera. Herba viperina..
Escorzado del trigo. Excreta tritici
minuta. De los parpados. Hordeolum , i.
Escotar. Conierre pecuniam in comraune , pro rata portione contribuere.
Para una cena. Symbola conferre in coenam. El que escota. Collator symboli.
Comer y no escotar. Asymbolum ccenare.
Escotado jabon. Thorax decollatus.
Escote. Symbolum , collecta , callado.
Concebida d escote. Vulgo conceptus,
incerto patre, natus.
Escocer. Acriter dolere. Macho escue
ce la herida. Acriter prurit vulnus , acri
dolore afiicir. Macho le escoci lo que
le dixiste. Oratio tua illum alte pupugit,.non levitex hominem perstrinxit.
Escocimiento. Acris pruritus vulneris,
acris plagarum dolor. Morsus doloris
acer. El de las. ortigas. Uredo , nis.
Escrio. Corbis, is.
Escritorio de Ejcribano. Tabularium,
ii. Tablinum, i. Grammatophylacium, ii.
Escribano. Scriba , ae. Scriptor , oris.
Escribiente. Librarius , amanuensis,
is.
Escribano Real. Scriba publicus. Aetuarius , ii. Regius tabularius.. Escriba
no mayor. - Primicerius , ii. Escribanias.
Theca pennaria , & atramentaria Oficio
de Escribano* Tabellionatus , us. Scribae
miu.u-.
Escribir. Scriba , is. Conscribo , is,
Exaro, as. Con.- abreviaturas. Notis liti
tenirum scribere. Notis scribencjo uti. Escribir para enseanza de los veni
deros. Proere memoriam alicujus rei
posteris. Ingenii monumenta posteiitati
mandare , tradere , commendare. .

ES
Escribir oigo en verso. Versibus aliquid persequi , comprehendere. Menos
sentir tu ausencia , si me escribes d
menudo. Tolerabilius feram igniculum desiderii tui, si crebris me litteris interpelles. (ve no me hayas escrito en tanto tiem
po? Abs te tandiu nihil iitterarm ? No
tengo- que escribiros. Icpedior inopia rerum , quae nullae sunt litteris dignae. Es
cribir vuestras hazaas. Res te ges
tas memoriae prodam , ab oblivione vindicabo , tenebris in lucem vocabo, posteritatis memoria consecrabo , amplissimis monumentis ornabo , Ilustrabo , celebrabo.
Escribir contra alguno. Invehi in aliquem. Stylum in eum distringere.
Escribir el gasto. Expensum ferre. Lo
que se bebe no se escribe. Vini sumptus
in rationem. non inducitur.
Escrito. Scriptum, i. De mano propia.
Autographum , i. Hablar por escrito. De
scripto dicere.
Escritor. Scriptor , auctor , oris.
Escritos. Scripta, monumenra, orum.
Escritura. Scriptura, scriptio , scrip*
tu'm.
Escritura de Escribano. Litterae publi
can, tabulae, arum, acta, orum. De obli
gacion. Nomen , inis. En membrete.
Tumultuariae tabulae. Para guardar como
registro. Tabulae in ordinem. digesue,
quae posteris fidem faciant. Escritura
falsa. Adulterinae tabulae , supposidtiae.
Vide Falsear. Hacer una escritura en
forma de derecho. Instrumentum publtcum conceptis verbis cpnficere , auctoritate , & fide publica- obsignare , munire.
A'o hay quien sepa hacer una escritura
de fianza. Nemo est, qui vadimonium
concipere possit.
Escriturario. Sacrarum literarum irrterpres , expositor , professor.
Escrupulo. Religio , scrupulus, i. Es
to me hace escrupulo. Hoc mihi in religionem venit, religionem injierj. Desolo
por escrupulo. Religione teneor\ quominus id efficiam. To no hago de eso escru*
pulo. Id ego religioni non habeo. Id mi
hi religionem non affert. Picado det
escrupulo. Religione tactus. Poneis es
crupulo donde no le hay. Fictie religioois mihi nooien inducis. Sacar de escru-

fu-

ES
fule. Animum religione solvere, exsolve
re , eximere , liberare.
Escrupuloso. Ninriis religiosas, scrnpulosus , timidus , & anxius conscer.tiie.
Escrutinio. Sieratinium , ii. Investigario , disquisitio, nis. Al primer escruti
nio sali mi prebenda. Prima suffragioTum disquisitione dignitatem obtinui.
Prima sufYragatione , & calculorum supputatione Canonicus renrntiatus sum.
Escuchar. Ausculto, as. Avidis auribus excipere. Escuchar desde aqui lo
que dice. Quid memorer hinc excipiam.
Escucha de Monjas. Castos ausculatrix
monialibus apposita.
- te scudarse. Sonto se tegere. Clypeo se
defendere , munire , protegere.
Escudero. Anteambulo , nis. Qui fceminam manu ducit. Escuderear. Manu
foeminr-.m ducere famulatas gratia.
Escudete de cerradura. Scutulum se
rse.
Escudilla. Scurella , ae. Gabat , ae.
Encado. Scutum, r.- Clypeus,e. El
pezon del medio. Umbo, onis. Escudo de
ero. Nummus aureu-.
Escudriar. Scrutor, aris. RImor, aris.
Inquiro , is. Excutio , ris. Escudriador.
Scrutator, inquisitor.
Etcuela de nios. Ludus litterarius.
Escuelas. Scholae Iiberalium artium.
Academia , se. Palestra litteraria.
Escuerzo. Bufo , nis.
Escueto. Vide Desembarazado.
\
Esculpir. Sculpo , insculpo , exculpo,
h. I :i aere , aut marmore , incidere. .- - . ' .
Escultor. Sculptor , orrs. Escultura.
Sculptura , te..Cosa de escultura. Sculptibiiis, e.
Escupir. Spuo, expno, is. Conspuo,
as , execro, as: Salivan* regerere. hrcupes al Ciclo, y caete en los. ofos. In
Ccclum xpuis. Cum Diis gigantum mo
re pugnas.
. ".
Escupidoras , postillas de la cara.
Pastulae , papulae , boae , arum.
Escuridad. Obscuritas,tenebrae, caligo,
inis. Escuramente. Obscur...
Escuro. Obscurus , tenebricosrus , cali-ginosus. Por escuro no leo este tibro'. Hujus libri obscuritaslegendo me deterret.
Andar escuras. In tenebris ambulare.
Escurecer. Obscuro, as. 'feaebras of*

ES

M\

fundere , afferre , obducere. Noclem ,


aut caliginem offundere , obscuritatera
afferre.
Escurrir. Exhaurire. Escurrirse el li
cor. Difluo , is. Perfluo , is. Guttatim liquorem exprimi. Escurriduras. Liqs.oris
extremum , fex , cis. Sedimentum , i.
Escusarse. Purgare se ratione reddita. Excusatione uti. Causam prsetexere.
Peccatum suum elevare, se extra culpam
penere, excusationem afierre. Culpam
se amovere , dimovere. Escusose con su
edad. .9tatem in causam afl'ert. Escusase con que est enfermo, pobre. Valetudinem , vel inopiam excusat , causatur.
Escusase con que es muger. Muliebre nomen prsetexit. Eso mas es escusar la cul
pa que evitarla. Culpam magis deprecaris, quam caves. No escuso de escribirle*
Non possum , quin litteras ad eum mittam. Lo que se usa no se escusa. Consuetuefini parendum est. Contra morem , &
usum ire non oportet.
Escusa. Excusado , eausa , purgatio,
satisfactio. Da por escusa que est malo.
Morbum excusat , causatur. La escusa
anticipada arguye culpa. Priori loco cau
sam dicere , quasi criminis confessio esr.
Culpasme sin admitir escusa. Tu me insi
mulas, nec satisfactionem accipi. T ti.
nes , escusa y yo no. Habet tua ratio exitum, mea nulium. Cio.
Escusada cosa. Supervacuus , super
finos , supervacaneus , a , unrc. "s
Ercusado , subsidio. Tnbutum clero
imperatum.
i .-' n Esencia. Natura , se. Essentia , se.
Esf ra. Sphera , se. Globnlus,i. Esto
es de otra esfera. Hoc ad alienam cias,
sem pertinei.
. , '.,
Esfinge, Sphinx , ingis.
Esforzar. Confirmo ,. as. Vide /f#mar. -i-'./' . "Esforzarse; Erigere- se , erigi , excitasi , aude. Esforzse esta voz. Invay
luit , increbuit hic rumor.
Esforzado. Animosus ,fortis, impavidus , picestanti animo.
Esfuerzo. Animus, i.-Conatus, us. Robur animi. Puso mucho esfuerzo en que,
&c. Magnopere nixus est, enix laboravir, quoad potuit , institit , nervos omnes contendit , ut , &c. T no con menes
es-

\n

ES

fuerzo peleaban los dems. Nec segnius


alii pugnabant.
Esgrima. Digladiatio , nis. Juego de
esgrima. Ludus gladiatorius.
Esgrimir. Digladior , aris. Con espa
das negras. Rudibus batuere. Obtusis,
& flexilibus glads se ad pugnam exercere.
Esgrimador. Gladiator , oris. Maestro
de esgrima. Lanista , ae.
Esguazar el rio. Pedibus , vel equo
flumen trajicere , transire.
Eslabon de cadena. Annulus ferreus.
Para herir el pedernal. Forrum , quo
elicitur ignis ex silice , gnitabul;im , i,
igniatium , i.
Eslabonar. Necto , connecto , H. Es
tar tan eslabonado , que , &c. Aud sic
ex alio pendet, ita sunt inter se connexa,
ut , &c. Las virtudes estn como eslabo
nadas entre si. Virtutes omnes quodam
quasi vinculo , 8c cognatione inter se
continentur. Cic.
Esmaltar. Auro , aut argento aliquid
calare , coloribus distinguere , perpolite.
Esmalte. Cxlatura , ae. Auri pigmentata calatura. Esmalte son as letras
del buen natural. Naturae dotes litteris
perficiuntur. Ingenium doctrina excolitur, litterarum studio perpolitur.
Esmaltado cosa. Caelatus , a , um.
Esmeralda. Smaragdus , i. Cosa de es
meraldas. Smaragdinus , a , um.
Esmerarse en algo. Impens , intentum esse in re aliqua perficienda , inteniissim in ea laborare. Omnem operam,
& industriam in ea collecare , in eam
perpolieudam diligenter incumbere omnesque ingenii , artis & industriae vires
in illum insumere, eftundere. Omni cura,
& studio rem perpolire.
Esmerejn , ave de rapida. Nisus , i.
Esmeril , piedra con que se hiende el
vidrio. Smiris , dis. Esmeril de artille
ria. Tormentum beicum brevius.
Espacio. Spatium , ii. Entre tiempo, y
tiempo, lugar, y lugar. Intervallum , i.
Intercapedo , inis. Entre coluna , y co
luna. Intercolumnium. Entre ceja , y ce
ja. Intercilium. Entre vena , y vena. Intervenium. Entre remo , y remo. Interscaimium. Entre dos udos. Internodium.

ES
Entre dos mundos. Intermundium , i.
Espacio de cinco aos. Lustrum , i.
Olymptas , adis. De cien aos. Saeculum , i.
Espacio, tardanza. Tarditas , tis.
Lentitudo, inis. Mora , ae. Ir despacio.
Pedetentim procedere. Lent rem gerere,
cunctantius agere. Mirar , considerar
algo despacio. Matur de aliqua re deli
berare. Hablar despacio. Lente verba fa
cere. Sermone uti tardissimo. Sobre eso
hablaremos despacio. De hoc longus
nobis alias sermo erit.
Espaciarse. Spatior , aris. Deambu
lo , as.
Espacioso . ancho. Spatiosus , amplus,
vastus , latus, a , um. Espacioso , tardo.
Tardus , tardigradus , lentus , a , um.
Espada. Ensis, gladius , ii. Hombre de
capa , y espoda. Laicus homo , nullis lit
teris perpolitus , minime eruditus.
Espada, pez. Xiphias , ae.
Espadachin. Sicarius , gladiator , is.
Espadero. Politor , oris. Gladiarius.
Espadar el Uno. Linum rude adhuc,
& infectum quodam quasi gladio ligneo
cxdere , verberare.
Espadaa. Gladiolus palustris.
Espalda. Tergum , dorsum , scapnlae,
arurn. La del animal. Armus , i. Hacer
espaldas otro. Hominem ad maleficium
tegere , subsidioque sito audaciam ad
flagitium i II i facere. Volver las espaldas.
Terga dare , vertere. vuelta de espal
das hace burla de ti. Cum primum terga
vertis , posticis sannis te prosequiturs
espaldas de mi casa vive. Ad poste
riora domus me;e habitat.
Espaldar. Tergi munimen Espaldara
zo. Ictus gladii vagina tecti. Darle de
espaldarazos. Ense vagina tecto illum
percutere.
Espaldudo. Latus tergo , & hutneris.
i.
Espalmar el navio. Vide Brear.
Espantar d uno. Terrorem alicui afferre , injicere , timorem incutere. Hominem
terrere. In metum addueere , metu afficere , perturbare. Terrorem , & minas
alicui objicere , vim, & manus intentare.
Espantarse. Consternan, exterreri.Terrore concuti, percelli, commoveri. Expavescere , exhoxrescexe , metu perturbari.
Es-

ES
Espantada. Territus , metu perculsus,
perterritus , pavefactus.
Espantadizo. Pavidus , meticulosus.
" Espantajo. Terriculameatum , larva,
ae.
Espanto. Terror , horror , pavor , oris.
Espantosa cosa. Tembilis , horribilis,
horrendas-, horrificus , formidabilis.
Esparavel. Rete , quo capiuntur accipitres.
Esparcir. Spargo , dispergo , diffundo , is.
Esparcirse. Timorem adjicere. Laxa
re animum , exhilaran. Vide Desenco
gerse.
Esparrago. Asparragus , i.
Esparrancarse. Crura divaricare. Es
tar esparrancada. Divaricatis cruribus
stare, sedere.
Esparto. Spartufn , i. Cosa de esparto.
Sparteus , a ,um. Espartera. Spartarius,
ii. Esparteas. Calcei spartei.
Espatula de Boticario. Ligula , se.
Spatha se. Spathula,ae. Specillum latum.
Especies Aroma, tis. Aromaticae species.
Especiero. Aromatum propola , ae.
Especeria. Taberna aromatica.
Especial cosa. Peculiaris , paecipuns.
Especialmente. Ptaecipu , praesertim,
peculariter , slngillatim , sigillatim.
Esp ecie de algun genero. Species , ei.
Especificar algo. Singillatim aliquid
exprimere , nominare , declarare.
Espectaculo. Spectaculum. Lastimoso
espectaculo. Miserabilis facies.
Especulacion. Meditatio, contemplatio.
Especulativa , ciencia. Scientia speculatrix.
Espejo. Speculum, i. Mirarse l. Imaginem suam in speculo intuere , contem
plari. Componerse al espejo. Speculum
considere , ad ejusque speciem crines fin
gere, faciem, & caput ornare, componere.
Espejuelo. Specularis lapis.
Espelta , especie de trigo. Spelta , ae.
Espeluzarse. Vide Erizarse..
Espeluznado. Hispidus , hirsutus.
Espender. Expendo , is. Dispendo , is.
Espera de cazador. Expectatio , nis.
Mora, ae. Estar en espera de algo. Expecto, as. Prastolor, aris. Hombre de es
pera. Prudens , cunctator , spei retinens,

ES

183

dilatlonis patiens. No tiene espera. Cunetari nescit. Levis est, & prxceps , dilationis impatiens.
Esperanza. Spes , ei. Poca esperanza.
Spes tenuis , exigua , pertenuis. Hombre
sin esperanza. Expes.
;
Grande esperanza tengo de la victo
ria. Magna me tenet victoriae spes. Magnam victoriae spesi concepi. Calet anknus
spe victoriae. Veni in magnam spem, sp
rnihi magna injecta est , magna in spe
sum , in spem victoriae non dubiam adducor. Ad victoriae spem inclinat animus.
In spem ingressus sum , adductus sum,
erectus sum victoriae consequendae.
Engaome mi esperanza. Mea me fefellit spes. Decepit , delusit , frustrara
est. O fallaces spes, & inanes ! Huccine
spes meae , ac vota reciderunt ! Omnes
spes meae penitus conciderunt , evanuerunt. De spe , conatuque depulsus sum.
Longe aliter , atque sperabam , accidit,
evenit.
No tengo ya esperanza de remedio.
Omnem salutis spem deposui , amisi , abjeci. Magna desperatione aflcctus sum.
Omnia tnrhi salutis spes erecta est,
adempia est, sublata est, extorta est. Spe
decid. Spe detrusus, deturbatus , dejectus sum. Actum est de me. Perii.
Dar uno buenas esperanzas. Spem
alicui injiceie , ostendere. In spem mag
nam aliquem vocare , erigere, excitare,
incendere , impeliere.
No da esperanzas de eso. Non sic affectus est, ut hoc ab eo sperare debeamus.
Es mozo de grandes esperanzas. Mag
nae spei adolescens. Celsi animi juvenis.
Egregium suispecimen praebet.Ingentem
sui expectationem fecit, excitavit. Eximia
ejus indoles adducit omnes in spem non
dubiam futurae probitatis. Magna sui expectatione omnes affecit , implevit. Ingenium ejus ita suscipiunt omnes , nt nihil
ab eo humile , aut vulgare , sed excelsa,
& prxclara mulsa expectare cogantur.
En Dios tengo puesta mi esperanza.
Spem meam in Dea posui , reposui, fixi,
collocavi. In Deo uno salutis spem cons
titui , in Deo repositam , & collocatam
habeo. In his , quibus jactamur iluctibus,
anchora , & spei mese portas Deus est.
Esperar. Spexo , as. In spe esse , spem
ha-

\u

ES

habere, spe duci, erigi , sustentari. Quanu menos le esperabamos , le enviaste.


Exinsperato illum ad nos misisti. Hicis
teis como de vos se esperaba , y aun mas.
Quam speciationem de te concitasti , op
timo sustinuisti , implevisri , vieisti.
Esperar, aguardar. Expecto, as. Opperior , iris. Praestolor , aris. No esperarus d que se cumpla el plazo ? Non expectabis, dum dicta dies adsit? Non opperieris ad constiiutum tempus , vel
quod dicta dies veniat?
Mas presto vino de lo que se espera
ba. Citius spe venit, vel quam fperabarur.
Omnium speciationem celeritate vicie.
Por horas estoy esperando vuestras
cartas. Mihi tuarum litterrarum expectatio brevis est , & assidua. In horas litteras tuas opperior. De aqui no tienes que
esperar cosa buena. Boni hinc , quod expectes , nihil est.
No hay diablo que le espere, si se eno
ja. Vehementem illius roe impetum ne
que Hercules sustineat. .
j
Emperezarse. Pandiculor , aris.
Esperezo. Pandicu latio-, nis.
Esperiencia. Esperimentar. Vide Ex.
Espesar. Spisso , as. Denso , as. Addenso , condenso.
Espesarse. Spissesco , is.
Espesamente. Spiss , dens.
Espeso. Oensus , spissus , condensus.
Espesura. Spissitudo , densitas , tis.
Espesura de arboles. Horrida sylva.
Espetar. Transfodio, is. Transfigo, is.
Vide Atravesar. Hombre espetado. Sta-tura rigidus.
Espetamiento. Arrecti corporis habitus.
Espetera. Abax, cis. Abacus , i.
Espia. Speculator , ex explorator oris.
Doble. Utrique parti noxius, dolosus , in
festas,
i
Espion. Emissarius , ii.
Espiar. Exploro , as. Observo , as.
Espiga. Spica , se. Sin aristas. Spica
mutila. Cosa espigada. Spicatus, a, um.
Espigado de cuerpo. Procerus. Espiga
deras. Spicilega , quae reliquias messis
colligit.
Espigar la mies. Segetem in 'spicam
re , ex vaginis erumpere.
Espigo de argolla. Annuli ferrei sty-

4us.

. - i - - --'. -"-

ES
Espfn puerco. Hystrix , icis.
Espina. Sentis , spina , vepres , um.
Mala espina me da esto. Nescio quid triste prscsentit animus. Nescio quid mihi
mens prxsagit 2cerbum. Mal ha de re
suspicor. Pungitur animus suspicione sinrstra. Suspicio mihi insidet non levis.
Gravi suspicione sum perculsus. Esta es
pina tengo atravesada en el corazon.
Haeret animo infixa haee solicitudo sem
piterna.
. . -. .
Espinal , espinar. Senticetum, i Spinetum , dumetum , i.
Espinar, punzar. Pungo , stimulo, as.
Espinoso. Spinosus , senticosus , sentibus asper , spinis inhorrens. Dumosus.
Espinaca. Spinachium , ii. Spinacia.
Espinazo. Spina dorsi. Los huesos , a
nudos de l. Vertebrae , spondyli.
Espinilla. Tibia cruris.
Espino. Spinus , i.
Espirar. Expiro , as. Animam agore,
efflare .exhalare. Amittere spiritum.
Espiritu. Spiritus , us. Vide Aliento.
Espiritual cosa. Spiritalis, e. Sanctus.
Espiritual hombre. Religiosus vir , asceticus, divinarum rerum studiosus, divinis rebus deditus , in divinarum rerum
contemplatione versatus.
Espiritualizar algo. Spiritualiter alquid accipere , interpretan. Espiritualmente. Spiritualiter , religios , sanet.
Espirituado. Vide Endemoniado.
Espita de canilla. Epistomium. i.
Espital. Vide Hospital.
Esplayarse en alguna materia. Fusis
aliquid exponere , explicare , tractare.
-Esplendor. Splendor, decus , oris, glo
ria, at. Esplendidamente. Laute, splendide , rhagnific.
Espliego. Lavanduia , ae. Saliuncula,
se. Spica nardi. Nardus Celtica.
Espolear. Vide Espuela.
Elpolon de lo nave. Rostrum , i.
Espolvorearse. Aliquid se abigere,
depellere. Como se espolvorea'. Qum expediie dissipat, ac disturbat cavillantium
technasJ Quam scit adversantium tela
retorquet!
Esponja. Spongia , oe.
Esponjada , esponjoso. Spongiosus.
Esponjarse. In spongiae morem aliquid
turgescere , intamescere.
Et-,

ES

ES

\Z5

Esportear. Exporto, as. Sporta aliquid quem. Abhorrere ab aliquo.


Esquiveza. Feritas, aspenlas , tis.
ge rere.
Esportilla. Sportula , x. Fiscella , ae.
Ese , esa , eso. Iste , a , ud. Is , ea id.
Eso no. Absit. Que trabaje yo, y sude,
Vide puerta.
y lo gozen otros , eso no. Non feram , ut
Esportillero. Gerulus , i.
hsposo. Sponsus , i. Desponsus , i.
mei laboris fructus alii ferant. Absit, ut
ego semeiuem fecerim , alii merant. Que
Esposa. Sponsa , ae. Desponsa , ae.
Esposas de as manos. Manicx , aium. comamos escote, yo las duras , y t las
maduras, eso no. Absit, ut societatem
Manuum vincula.
h-sprimir. Exprimo , is.
coeamus , unde tu lucrutn , ego damnum
Espuela. Calcar, aris. Mozo de espue faciam.
la. Servus pedibus. Estar ya con las
Esencia. Natura , essentia re.
E<table cosa^ Stahilis , firmus , ratus.
espuelas calzadas. E>se jam profectuEstablecer. Stabilio , is. Sramo, sanrum.
Espolear , dar de espuelas al caballo. cio , constituo. Establecimiento. Sanctio,
Calcarla equo admovere. Equum ferrara nis. Siatutum, institutum.
Establo. Stabulum , i.
calce premere , fodere , fatigare , calcaEstaca. Vacerra , ae. Palas, i. Vallibus agitare , slimulare.
Espuerta. Sporta , se. Fiscus , i.
lus, i.
Espulgarse. Pulices , & pediculos exNo dix estaca en pared. Domum tapiscari , ad necem quxrere.
tam exhausit , exinanivit.
E'puma. Spuma , ve. Hacer , levan
Estacada. Vallum , i. Paiatio , nistar espuma. Spumo , a.;. Spumas agere. Transversa sepimenta.
Espumar , quitar la espuma. Despumo,
Estacion. Statio , nis. Piacularis. An
as. Spumam detrahere, auferre.
dar las estaciones. Pietatis causa tem
Espumarajo* Spumatas , us,
pla , & religiosa loca adire , obire, cele.
Espumadera. Tudicula, ae.
brare.
Espurio. Vide Bastardo.
Estado. Status , us. Conditio , nis.
Estado en la repablica. Ordo , locus,
Esquadra de cantero. Norma , ae.
Esquadra de Saldados de d pie. Co- dignitas. Los tres estados de ella. Ordo
taors , tis. Centuria, se. Manipulus , i. supremas, medias, intimas. Alto estado.
Esquadron de Infanteria. Phalanx , Amplissimus dignitatis gradus , sublimis
status , felix fortuna , excelsa dignitas,
gis. De Caballeria. Turma , ae.
Erqaadron volante. Expedita levis ar- beata sors. Es de baxo estado. Loco humaturae turma. Ala expedi torum equitum. mili natus est. Misera ejus condirio. Ho
mo est ii.fimi ordinis , quintae clasis , in
Esqueleto. Ossea humani corporis fa
brica. Est hecho un esqueleto. Vix ossi- reipublics faece numeratur. Nu es de tan
baxo estado. Non est adeo humili , & abbus haeret.
jeeta condidone. Mediocris est hominis
Esquife , barca , batel. Scapha , ae.
Esquila , esquiln. Tintinabulum , i. fortuna, non inter stipendiarios, aut opifices , sed inter ingenuos, & iiberalium
Nola , :e. Esquila , pez. Squilla , ae.
Esquilar las ovejas. Tendere pecus, artium professores.locirm habet.
oves. Vellera pecori detrahere.
Estado de pleyto. Constituyo causae.
Esquiladores. Ovium tonsores.
De la causa. Status causae.
Esquilmo fruto de via , de olivos.
Estado, medida. Statura hominis. Seis
Fructus ex vineis, & olivis peroepti.
estados de hondo tiene el pozo. Altus
Esquina. Angulus acutus. Piedra de est p.iteus pedes sex & triginta.
a esquina. Lapis angularis.
No dexeis ese estado de vida. Quam viEsquinado. Angulatus , angularis.
vendi viam es ingressus , studios perEsquinencia. Angina , oe. Sinanche, sequere. De vitae curriculo , quod tibi
proposuisti , ne decedas. Eim vitae cures.
Esquivo. Ferus , asper , difficis.
sum tene , quem suscepisti. Quando te
Esquivarse de alguno, Aversari ali- in optimo viyendi statu collocasti, in ea.
Aa
mu-

1S6

ES

'

mane , fige gradum. Quam inisti vitae rationem , ne deseras.


Aun no he tomado estado. Suspensas
adhuc habeo viver.di rationes. Nor.dam
vitam institui, quam in posterum teneam.
Nondum exploratum habeo , quam vivendi rationem persequar. Nihil dum de
vitse mex genere constitui , decrevi.
Poner uno en estado. Honestx vitae
genus alicui constituere. In honestae vitae
statu aliquem collocare.
Cay del estado que tsnta. De pristino
statu dejectus est. Dehonoris fastigio deturbatus , devolutus est. Versa est res
ejus in foro. Excidit loco , & arce , quam
tenebat. In ordinem redactus , coactus
- est. Versa est , & commutata ejus fortu
na. De toga ad pallium compulsus est.
Pristinam gtoriam amisit.
En qu estado est este negocio? Quomodo se res habet? Quo res ducta est?
De buen estado est. Praeelar res nostix fluunt, ben se habent, ex animi sententia cedunt , optimo loco sunt, optarum locum tenent. En el mismo estado
estd. Eodem modo res fluunt , eundem
cursum , & statum tenent. Nulla rerum
mutatio facta, est. Ha llegado d estado,
que. In eum locum res adducta est, ut.
No puede estar en peor estado. Pejore
loco res esse non potest , quam in quo
nunc sita est.
Estado de algun Seor. Di tio, dominatio , imperium Principis. Oppida dosninationis ejus. Razon de estado. Cautio
politica , calliilitas politica.
Estadista. Pseudopoliticus , in suum
quaestum , & commodum unic intentus,
qui ad suam utilitatem omnia referi, csetera tam divina , quam humana susque
deque habet.
Estafar. Strophis ac fallaciis peeuniam
eapiare , expiscari , elicere. Argento ali
quem per dolum emungere, pecunia frau
dare.
Estofa. Eruscatio , pecunise aucuplum.
Estafador, /Eruscator , oris,
Estafermo. Pila versatilis. Efiigies hominis pei tata , quae percussle reciprocat
ictum, & ferientem repercutit.
Estafeta. Tabellarius , ii. La casa.
Epistolarum sedes. Tabellara domus.

ES
Estallido. Stridor , fragor , orls. Dar
un estallido. Fragore ingemere, stridere.
Estambre. Stamen , inis.
Estampa. Imago papyro expressa , vel
mpressa. Dar libros la estampa. Vide
Imprimir.
Estampar. Imprimo , s. Excudo , is.
Estampado lo tengo en mi corazon. Hxret hoc in animo meo inxum , manet
alta mente repositum.
Estampido. Horribilis sonitus, aut fra
gor. Dio esto grande estampido. Hujus
rei fama long latque pervagata est.
Estancar el agua. Aquam stagnare.
En lodo. In coeno haerere , in luto infigi.
Estancia en algun lugar. Habitatio,
commoratio , mansio , nis.
Estanco de alguna cosa que se vende.
Interdictum rei venalis , cujus venditio
uni tantum liceat ex concessione Princi
pis. Poner tal estanco. Interdicere, veta
re , prohibere aliquid vendendum, aut
emendum, nisl ab eo, qui jus , & potestatem a Principe habet. Tener el estanco
de algo. Habere peculiare jus vendendi
aliniid, cseteris ademptum.
Estandarte. Vexillum , labarum , .
Estangurria. Urinx stillicidium. Stranguria , ae.
Estanque de agua. Stagnum , i. Pisci
na . se.
Estao. Stannum , i. Estaar el vaso.
Stanno vas obtegere , linere , plumbare.
Estaar la sangre. Vide' Restaar.
Estante de libros. Tablinum , armarium. Sus cajones. Librorum loculi , foruli.
Estancia agua. Aqua stagnans , reses.
Estantigua. Vide Fantasma.
Estar. Sum , es , fui. Estar en pie.
Sto , as. Estar echado. Jaceo- Enfermo.
/Egroto, tangueo. Hinchads. Turgeo, tu
raeo. Coleado. Pendeo. Pasmados Stupeo.
Estar ocioso. Otior, aris. Estar mano so
bre mano. Desideo , es.
Estar al rededor. Circumsisto, is. Circumsto , as. No te estes ahi tanto. Ne
diutius ibi immoreris. Noli diutius bi
commorari. Estoy para arrancarte essa*
guedejas. Vix compnmor , aegr me teneo , vix me comineo , quin tibi in capillum involem.
Estuvo por matarse. Vix se manus
ab-

ES
bstinuit. Parum abfuit, quin manus sibi
alVerret , vel mortem sibi conscisceret.
Estoy por decir que fue muy conveniente.
Prop est, ut exclamem, tanti fuisse.
Plin.
Estar lo sentenciado. Stare re judicata. Estar lo que tu dixeras. Quidquid dixeris , approbabo. A tua sententia
non discedam , non recedam. Estoy en
eso. Tecum sentto. In eadem sum senten
tia. Bien nos- est eso los dos. Hoc re
nostra duorum est. In rem est utrimque
nosrrum. Est bien eso. Rect quidem.
Bene habet. No estoy en eso. Long alia
mihi mens est. Consilium ejus rei abjeci.
Plo estoy muy lexos de eso , y fuera de
eso. Non long absum ab eo consilio. Non
abhorret animas ab eo.
Estar mal con alguno. Aversari aliquem. Animo esse abalienato ab aliquo.
Mal in aliquem animatum esse. /ho
ra estais en eso? An vero vos soli hec
ignoratiS ? Vos hospites in bac urbe versamini? Vestne piregrinantur aures, ne
que in hoc pervagato civiiatis sermone
versantur? Ests en ti que me preguntas
eso ? Sanusne es , qui me id rogires? Ifo
est en si. Apud se non est. Mentis compos non .est.
Estar alerta. Intentum animum habere. Acriter intueri. Est muy metido en
cosas de estudio. Totum se in litteras abdidit. Est muy en ello. Rem tenet, ac
prob meminir.
Estatua. Statua, ae. De bronce. Signum xneum. De marmol. Marmoreum simulacrum. Estatua de caballo. Sta
tua equestris. Estatua muy grande. Colossus , i. Tener estatua en el Senado.
Stare aeneum , aut marmoreum in curia.
El que las hace. Statuarius, marmorarius.
Las que sustentan el edificio. Telamones,
Atlantes. En forma de muger. Caryatides.
Estatura. Statura , x.
Este , esta , esto. Hic , haee , hoc.
Estender. Extendo , protendo, dirfundo , is. El Imperio.. Imperii fines propa
gare , ampliare , amplificare , dilatare.
Quando se estiende la vista. Qua patet
undique prospectus. Estender las velas
para navegar. Explicare vela. Estender
la comision, el decreto. Mandatum , aut
decretum ampliare. No estendais mas la

ES

\n

pierna de lo que llega la manta. Ne


pennas extendas, nido majores. Messe
tenus propria viv. Intra fortunam tuam
te contine. Estenderse mucho. Latissime
patere. Long lateque difi'undi , disperg , vagari , disseminan.
Estepa , mota. Cistus , vel cisthus , i.
Estera. Storea , ae. Teges , tis. Esteri
lla. Tegeticula. Esterar. Pavimentum
storeis tegere , stemere.
Esteril. Sterilis , infoecundus , a , um.
Esterilizarse. Sterilesco , is.
Esterilidad. Sterilitas , tis.
Esteva del arado. Stiva, x.
Estevado de piernas. Varus , i.
Estiercol. Stercus, oris. Fimus, i. De
raton. Muscerda. De lechen. Sucerda. Es
tercolar la tierra. Stercus par agrum
spargere. Stercoro , as. Fimo terram sa
turare , fuecundare. Agrum oblimnre , fi
mo pinguiorem reddere . efiieere.
- Estercolero. Coprophorus , i.
Estilo. Stylus, i. Dicendi genus. Oratio,onis. Estilo muy alto. Grandiloquium.
genus orationis, figurarum luminibns illustrare , sententiaium gravitate, ac verborum amplitudine vehemens , ardens,
sublime , magnificum. Estilo humilde.
Vulgare dicendi genus , humi serpens,
abjectum , demissum. Stylus humilis , tenuis , exilis. Abjecta, & humilis oratio.
Estilo culto , aliado. Stylus elegans,
floridus, argutus, subtilis. Oratio compta , suavis, concinna, verborum , sententiarumque floribus conspersa.
Estilo desaliado. Fluctnans, & is-olutum genns orationis. Inculta oratio ex
diversis congesta. Moderar, templar el
estilo. Languentem orationem excitare,
humilem, & abjectam erigere,luxuriantem
premere, gloriosis , & sublimis se afiferentem deprimere, juvenili quadam licentia lascivientem castigare , compescere,
verborcm redundantia diffluentem intra
maturi judicii ripa* coercere , comprimere.
Mudar de estilo. Stylum vertere , in
clinare. Mucho me agrada tu estilo. Sty
lus tuus , mirum, quantum me atficit, ac
delectat, ita est doctus , gravis, compositus , pressus , temperatus , ingeniosas , in
quo nihil vulgare , nihil incultum ,'niliil
obsoletum , aut exculcatum , sen verba,
seu sententias spectes.
Aa a
Es-

tss

ES

Estilarse. Vide Usarse.


Estimar. ./Estimo , as. Estimo a mer
ced. Habeo giatiam. Vide Agradecer.
Tod's le estiman en mucho. Omnes ili'-im
uiugni ihciunt. Magno est in honore apud
omnes , magna apud omnes est ejus auctoriras. Mulium illi omnes tribuont , multum deferunt. Magno est apud omnes lo
co. Viget .floret inter omnes virtutis no
mine , sapientite estimu'.ione.
En mas estimo mi salvacion , que to
do. Animi salutem rebus omnibus- ante
pono , praefero , prxopto. Nihil mihi potius , aut antiqnius animi salute. Nihil
mihi tanti est,quin animi saluti faci le pcst-flabeam.
En mucho os estimais. Nimium tibi pla
ces. Immodicus tui a^timator es. Mulium
tibi arrogas. Nimium tibi tribuis , sumis,
assumis. Nimium te eflers. Magnus plav.h , & felix tibi es.
Estimar en poco. Vide Menospreciar.
Estimador. Estimator , oris.
Estimacion. .Estimado , onis. No es
para mi de tanta estimacion , que. Non
est mihi tanti , ut.
Estima. /Esiimatio , onis. Opinio de
aliquo, fama. Hombre de ninguna estima.
Homo nequam , futilis , nugator , nullo
ordine , nullo loco, nullo numero. Algo
habeis perdido de vuestra estima , y re
putacion. Existimado tua paululum im
minuta est. Nonnihil de pneclara tui
existimatione amisisti. Nonnihil de existimruione tibi decessit. Nonnulla nomini
tua labes aspersa est.
Estio* ustas , tis. .-SLstivum tempus.
Estipendio. Slipendium , i.
Estirar. Traho, distendo , produco,
is.
En esto no le lleva ventaja el mas es
tirado. Hac ille arte non cedit, vel prxstantissimis.
Estitico. Stypticus. De bolsa. Parcus,
illiberalis, pecuniae tenax.
Estocada. Ictus punctim inflictus. Dar
la. Punciim ferire , pereulere. Matlo
estocadai. Gladio illum confodit , transverberavit.
Estofar los pintores. Coelo aurum retegere , quod sub colore latet in effigie.
Estofado jubon. Thorax lana, vel gossi*
pio farms , imbutus. Hombre de estofa.

ES
Tennis in re familiari. De mediana esto
fa. Mediocris fortunae . nec pauper , nec
diver.
Estola. Stola, re.
Estomago. Stomachus , ventriculus.
Parecems que do le hice buen estomago.
Accipere dnrius hoc mihi visus est. Soy
flaco de estomago. Languenti , & frigido
sum stomacho. Laboro imbecillitate storr.achi. Stomachi mei virtus debilitata
est. Est debilitado el estomago con la
mucha comida de ayer. Marcet stoma
chus, & languet hesterni cibi onere. No
retiene nada en el estomago. Nihil ven
triculo retinet , omnia vomit , & rejicit.
To tengo un buen estomago. Ego tempe tato , Ss valenti sum stomacho. Bene
cibum concoquo.
Estopa. Stupa , ae. No estii bien el
fuego cabe la estopa. Cave tibi fceminis , si castitatem amas.
Estoque. Verutum, i..
Estoraque. Styrax , vel Storax , cis.
Estornija del carro. Sufrlamen rnis.
Estornija del exe. Annulus , qui in
ter modiolum est , & axis clavum.
Estornudar. Sternuo , is. Muchas ve
ces. Sternuto , as. Estornudo. Sternutamentum. Cada uno estornuda como Dio*
le ayuda. Quisque pro opibus sedieat.
Estorvar. Obsto , as. Officio , is.. Impedio , is. Quien te estorva que estudies?
Qais tibi officit , quo minus litteris des
operam?Quid tibi morae est, quin studeui?
Estragar. Corrumpo^ is. Estragado de
vicios. Vitiis perditus, corruptus , afiectns , profiigatus , contaminatus.
Estrago de a guerra. Strages , is.
Caedes , is. Clades , is. De borrasca. Ca
lamitas , tis. De costumbres. Corrupti
mores , morum corruptio , corruptela.
Hacer grande estrago en los enemigos.
Magnam hosum stragem edere , facere.
Magna clade- hostes nfficere.
Estrangero. Advena , ae. Peregrines,
alienigena , exterus, externus.
Eitrao. Alienus , extraneus , extrarius. EstraBo caso. Res nova , inaudi
ta , admiranda. Estrao atrevimiento.
Prorupta audacia.
Estraar alguna cosa. Aliqutd aKcui
mirum accidere, novum videri. Rei no
vi-

ES
vitate commoveri. Una cosa estrave mu
cho , que veo te ha hecho tambien ti
novedad. Illud mihi permirum accidit,
quod video tibi etiam novum accidisse.Aro
eslrafio lo que me escribes , y me ha dado
mucho gusto. Quae feribis ad me minim
mihi miranda , & maxim jucunda ceciderunt. Cic.
Estragarse de alguno. Abhorrere ab
aliqno , congressum ejus vitare.
Estraeza. Aversatio ,nis.
Estratagema. Stratagema , tis. Militaris astus , calliditas , ver-una.
Estraza. Vido Papel.
Estrecha cosa. Angustus , arctus , a,
um.
"Estrecho de mar. Fretum , i. Paso
estrecho. Augustioe , arum. Fauces, ium.
Estrechamente. Angust , aret.
Estrechar. Coarcto , as. Coangusto,
as. Siringo , contraho , is. Estrecharse
ni el gasto. Sumptibus parcere, moderaii , modum adhibere.
Estrechura. Angustiae , arum.
Estregar. Aiiquid frico , refrico , as.
Estrella. Stella , sydns, eris , astnim,
i. Tiene estrella. Arridet illi fortuna,
cceptis ejus aspirat. Omnia il feliciter
cadunt , ex sententia succedunt. Tiene
estrella con los el gobierno. Gratiam,
nescio quo (ato , apud magistratus omnes
invenit. Gratiam illi apud judices astra
conciliare videnrur.
Tiene estretla sobre l. Nescio quo fato illi praeest , & naturae beneficio dominatur.
Estrellado cielo. Coelum stellatum,
stelliferum , stellis ornatum , distinctum.
Estrellar contra la pared. Ad parietem , vel parieti aiiquid ailidere, illidere- estrellse el nrrvh. Scopnlis navis
ilsa , ad scopulos iliisa est. Estrellar
se con el superiur. Libere superiori contradicure , adversan.
Estrema cosa. Extremus , a , um. Es
trema necesidad. Extrema necessitas.
Summx rer'sm angustire, ac difficultas.
Por estremo bueno. Omnino probus , ex
omni parte perfectus. Por estremo bella
co. Apprim ad fraudem callidus, improbus , si qui-quam alius. Miserable en es
tremo. Perparc parcus. Cumini sector.

ES

4M

qu estremo hemos venido? In quas


angustias adducti sumus?Q* cstremos
iiaceis por no nada ? Quantas de niiiilo
tragedias excitas? Por huir de un estre
mo , dio cu otro. Incidit in Scyllam Cupiens vitare Carybdim. No deis en esot
estremos. Ne ultra quim satis est, in Ictu progrediaris- Noli ultra metam excurrere. Ne quid nimis.
Estremada cosa. Eximis , exceliens,
summus , praestantissimus.
Estremadamente. Egregi , optimi-.
Estremecerse. Concuti, contremeie. La
casa. Touitru concussa domus. Tembl
de miedo. Timore perterritus contremuit.
. Hacer estremecer uno. Concuiio, tremefacio, is.
Estrena. Vide Aguinaldo.
Estrenar algo. Re aliqua nova primum uti. Novam vestem primum induere. Ahora me estreno. Nunc primum experior.
Estrilarse. Vide Apretarse.
Estrivar. Nitor, innitor , eris. En es
to estriva todo. In hoc sita sunt omnia.
In hoe cardine res verthur.
Estrivillo. Intercalare carmen.
Estrivo. Stapes, dis. De edificio. Fulcimentum , fultura , se. Sustentaculum.
Estar con el pie en el estrivo. Esse itineri paratum , & accinctum , esse jam profecturum. Ir al estrivo del coche. In rheda ad latus sedere. No me hagas perder
los estrivos. Noli mihi patientiam extorquere. Noli me ad iram provocare.
Estropajo. Scopula partea.
Estropear. Vexo , as. Pessundo , as.
Estropeado. Pcdibus debilitatus.
E'tropiezo. Offendiculum , i.
Eitrucndo. Strepitus , us. Hacerle.
Strepo , obstrepo , is. Strepitum edere.
Estrujar. Exprimo, is. Exculco, as. Sa
cle estrujado el dinero. Asm peeuniam
illi extorsit. Estrujado. Exilis, exsuccus.
Estuche. Graphiarum. Theca grapbiaria.
Estudiar. Litteris studerc , dare operam. Estudiar el pleyto , el caso. Jus
consulere. Es menester verlo, y estudiarlo. Res inspectionem, & lages desiderat.
Todo me ocupo en estudiar. Totus in
eo sum , ut animum doctrina excolaxrh.
Ad litterarum studia me totum retero;
Om-

ET

19o

EV

Omne meum tempus in liiferis consumitur. Librum de manibus numquam depono , die nocteque in manibus habeo ; hoc
Riihi negotium est , hoc otium ; hic la
bor , luuc quies.
Querria que os moderaseis en estudiar.
Velim tibi in studiis parcas , modum ti
bi in litteris ediscendis adhibeas, statuas,
prxscribas. Velim tibi sit studiorum modus , ne nimium diu in Htterarum studia
incumbas. Adige equum ad metam.
Estudio. Studium , i. Litterarum studlum. Donde ensean. Schola , x. Gymnasium , Lycxum , Musxum , ar.ditorium , ii. aplicarse al estudio. Litteris
studere , operam dare. Acudo ni estu
dio. Scholas frequento , ad scholam ventito , frequens vcnio.
Muy gustoso exercicio es el de los estu
dios. Litterarum studium est quoddam
quasi animi pabulum. Bonarum artium
studiis animus suavissime pa-citur, recreatur. Inest animis nostris magnus qul
dam sciendi innatus amor.
Ta he dexado los estudios. Jam litteris
vale dixi. De litterarum studiis nihil jam
cogito , nihil laboro. Meas cogitationes
ab studiis ali traduxi. Studia prorsusabeci. Studiorum curam in perpetuum dimissi.
Acabados los estudios. Studiorum spatio , vel curriculo emenso , confecto , peracto , decurso.
Deseo volver d mis estudios. Ad studia
redire , me referre cupio. Pristina studia
revocare , intermissa repetere juvat.
Estudiante. Studiosus , Scholasticus,
i. Es muy estudioso. Est litterarum perquam studiosus, litteris deditus , discendi cupidus. Musarum cultor eximios. El
que oye Teologia , Leyes. Theologiae,
aut Jurisprudentix candidatus.
Estufa. Vaporarium , hypocaustum , i.
Estupro. Stuprum , i. Cometerle, estu
prar una doncella. Virginem stuprarei
vim , aut stuprum illi afierre , inferre.
Esturion ,ptz. Acipenser , eris.
E

ANTE

T.

Eternidad. Eternitas , aevum sempi


ternum , omnium sxculorum posteritas.
Eterno. ^Eternus , sempiternus , perpe.

tuns. immortalis. Eterna serd cuesta me


moria. Immortalis erit tui memoria , perennabit cum docetissimorum bominum
monumentis , nec ullo temporis decursu
deficiet. Nec temporum series laudem
abolebit, aut obscurabit tuam. Eam ne
que invidia corrumpet , nec oblivio delebit, nec revi lima atteret, aut de ejus glo
ria detrahet vetustas.
Eterna es nuestra alma. Noster
hic animus, quo vivimus , qni corporis
hujus carcere detinetur , teternus est,&
immortalis , vigebit memoria saeculorum
omnium , eumque aeternitas semper inluebiiur.
Eternizarse. In xvum perennare , immortaliter vigere. Parem vitae cursum
cum xternitate tenere.
Eternamente. In aeternum , in aevum,
in perpetuum , in sempiternum.
Etica , calentura. Febris hectica. Es
t etico. Hectica febri laborat , tabescit.
Etimologia. Etimologia , ae. Verborum origo.
E

ANTE

V.

Evacuar. Evacuo, as. Exhaurire, exinanire. Evacuacion. Alvi eluvies , alvi,


aut sanguinis profluvium.
Evangelio. Evangelium , ii. Salutifera
de Christi advento , & miraculis annuntiatio , prxdicatio. Es evangelio quanto
os digo. Ex oraculo, & tripode hoc tibi
dictum puta.
Evaporar. Exhalo , as.
Eucharistia. Vide Comunion.
Evidencia. Evidentia , se. Demonstratio, apodixis, perspicuitas , evidans probatio.
Evidente. Evidens , perspicuus , manlfestus. Quod oculis cernitur, & manibus
tenen*.
Evitar. Vito , as. Declino , as. Fugio, is.
Eauco. Spado , nis. Vide Castrado.
E

ANTE

X.

Exacto. Exactus , perfectus , consum.


matus.
Exactamente. Fideliter, perfect.

Ex-

EX
Exagerar. Amplifico , 'as. Exaggero,
as. Rem verbis augere. Vide Encxiccer.
Exageracin. Amplificado , nis./
Exalar. Exhalo , as. Exalacion. Exhaiatio , nis. Del Cielos Fulgetrum, i , &
getra , a.-.
Examen. Scientiae periculum , artis experimentum , ingenii judicium , examen.
Entrar en examen , examinarse. Artis,
aut scienae periculum obire , subire. In
judicium ingenii venire. Cic.
Examinar algo. Rem examinare , excutere , expendere, discutere, perpendere. De re aliqua inquirere. Examinar
uno quanto sabe. Scientiae alicujus peri
culum facere , vires ingenii periclitari.
Quantum ingenio & scientia valeat experiri, tentare. Quid in arte profecerit exa
minare , explorare.
Examinar testigos. Testes sacramento
obstrictos de re aliqua interrogare , dis
cutere. Ex testibus aliquid quaerere. Fxmen de testigos. Tcstium interrogatio.
Examinar la conciencia. In acta diei
iliquirere , omnia noctu repetere , in memoriam revocare , in judicium adducere,
quid laude , quid reprshensione dignum
sit dispicere , expendere , commissis do
lere, de rect faciis Deo gratias ageie.
Examen de conciencia. Conscientiae exa
men , judicium.
Exasperar o uno. Exacerbare aliquem,
exasperare, irritare. Animum mihi exul
cerar, indignationem movet.
Exasperado. Fxacerbatus, exulceratus,
commotus , initatus , indignatus.
Exceder , aventajarse. Excello , is.
Emineo , pravsto , supero , as.
Exceso. Vide Ventaja. Exceso en gus
to , y regalo. Sumptus immodicns , profusus. Luxus. Luxnria , luxuries , ei. Po..
ra qu haceis esos excesos? Quid haec profundis , & prodigis ? Nimis multa hsec,
& lauta nimis pro tantulo hospite. Nimio
plus in hac re excedis.
Excesiva cosa. Immodicus , immoderatus.
Excesivamente. Supra modum , effuse,
immoderate , immodic.
Excelente. Excellens , pr&stans , eximius , proeclarus egregius , luculentus
Excelencia. Pncsiantia , escellentia,
m.
(

EX

I3t

Excepcion. Exceptio, nis. Este es ex


cepcion de la regla. Hic vnus excipitur.
Exceptar exceptuar. Excipio, exclu
do , eximo , secerno. No exceptu alma
viviente. Neminem eorum , qui viverent,
excepit.
Excepto. Praeter, nisi, excepto. Todos,
excepto uno , le condenaron. Omnibus
sententiis praeter imam damnatus est.
Cic.
Excepto que yo no me hall alli. Nist
quoti ego non interfuj. Excepto quod ego
abfui.
Excitar especies. Dicto, aut facto speciem alicui excitare , cflerre , objicere,
aliquid in memoriam revocare. Excitse
me esta especie. Haec mihi oblata speciea , ante oculos obversata est. Hoc mi
hi suecurrit , in mentem venlt.
Exclamar. Exclamo , as.
Exclamacion. Exclamatio , nis.
Excluir. Excludere , non admitiere.
Excremento. Excrcmentum , faex, cis.
Exe. Axis , is.
Executar, poner por obra. Aliquid exequi, re ipsa prsestare. Negotium obire.
Mandata persequi , conficere , exhaurire. Executar por deudas. Aliquem de pe
cunia apellare, agere cum illo ex syngrapha , obsignatis tabulis, illum ad solvendum competiere.
Exccucion de algo. Rei execuiio. Dedeuda. Nominis exactio extrema. Cic.
Esecutor. Executor , oris. De deudas.
Exactor, oris. Juez executor. Persecu
tor , oris.
Executivo. Eflcax , effkiens , tis.
Executoria del pleyto. Sententia judi
eis couireversiam finiens. La del hidal
go. Immunitas alicui Principe concessa, publicis litteris consignata.
Excmplo. Exemplum, i. Dar exemplo.
Exemplo als esse , praeire. Exemplum
edere , prodere , prsebere. De ti tomare
mos exemplo. te virtutis exempla sumemus, petemus. Tu nobis documento
eris , tu exemplar ad iroitandum propositum , quod intueri debemus. El pue
blo mas se mueve con excmplos , que con
razones. Plebeja ingenia exemplis magis,
quam ratione capiuntur. Cic. Pongamos
exemplo el rico del Evangelio. Exempli
glatia , dives, qui epulabatur quotidie
splendid.
Exem-

192

EX

Exempar. Vide Dechado. Hombre


exsmplar. Eximia.- virtutis , unde honcstatio peti potest. Hacer un castigo cx.-mplar. Documentum in posterum statuere,
severitatis exemplum edere , ne quis talem amentiam imitetur.
Exencion. Immunitas, libertas, tis. De
castigo. Impunitas , tis.
Exento. Immunis , exemptus , liber.
Exequias. Exequix, arum. Hacerlas.
Funcri justa solvere. Vide Entierro.
Exercicio. Exercitatio, usus, us. Exerciiium. Hacer exircicio. Sanitatis gratia
deambulare , corpus exercere , campestri
ludo se exercere.
Excrcicios espirituales. Meditationes
rerum divinarum. Doctrina ascetica. Hacerlos. Mentem divinis excolsre , exer
cere. Ccelestia meditan , ut terrena des
pida*. Nvissima providere , x!erna intucri , ut caduca , & peritura comemnas.
Anitnum ad se ipsum vocare, ut seDeumque noverit , a quo ereatus est.
Exercitante. Asceta , se.
Exercer algun oficio. Munus , aut ar
tem exercere , tractare. In aliquo mune
re , aut arte versari , se exercere.
Esttrcitar. Discipulos variis modis
-exercere. Crudelitatem , odium exercere.
La memoria. Memoriam colere , excolere , exercere. Exercitar los preceptos
del arte. Uti artis praeceptis , adhibere
artis prxcepta. Cada uno se exercite en
Jo que sabe. Quam quisque norit artem,
in ea se exerceat. Cic.
Exercitado. Exercitus , exercitatus, in
aliqua re diu , multumque versatus.
Exercito. Exercitus, us. Copiae, arum.
1 forma de batalla. Acies , ei. Quando
marcha. Agmen , inis. De socorro. Auxi
liares cophe , auxilia , auxilium , subsidium. yuntar , hacer exercito. Exercitum facere, conficere , conscribere , con
fiare , Milites cogere. Copias parare,
comparare.
Eximir. Eximo , is. Libero , as. Exi
mirle de pechero, lllum ex aerariis eximete. hximirse de su jurisdiccion. Arbitrio
se ejus eximere.
Eximirse de la obligacion. Onus officii subterfugere , declinare , detrectare.
Existir. Esse , existere.

EX
Existencia. Existentia , ae.
Exorbitante cosa. Enormis , immanis.
Exorbitancia. Excessus , mmanitas.
Exorcismos. Vide Conjuros.
Exordio. Exordium , promium , ii.
ExOrtar. Iiortor , cohortor , exhortor.
A la clemencia. Hortari de clemeatia,
ad clementiam exortari. Lenitatis partes
agere.
Exrtacion. Exhortatio , adhortado.
Parnesis , ts. Oratio paricuctica.
Expectacion. Expectatio , nis.
Grande es la expectacion que de vos
se tiene. Mirifica , summa est expec
tatio tui. Magnam tui expectationem
concitasti , movisti , fecisti , commovisti. Scito te in magna expectatione esse,
& non mediocria de te omnes expectate.
Venci la expectacion. Non modo ex
pectatio respondit , saiisfecit ; sed eam
plane vicit , superavit.
No llen la expectacion. Famae non satisfecit. Minor opinione apparuit Minor
eruditione visus est, qum erat hominum
opinio.
Expedicion. Expedita celeritas.
Expediente. Expediendi ratio, expedi
ta via, expsditior. No hay otro expedien
te en este negocio. Non est alia rei ex
pediendi ratio. Hic nodus aliter expediri non potest.
Experiencia. Experimentum, experien
tia , usus , us. Por experiencia s que es
to es mejor. Experimento didici, experientia deprehendi , re ipsa reperi , hoc
esse commodius.
Experimentar. Experior , iris. Tento,
as. Periclitor , aris. Periculum alicujus
rei facere , usu aliquid discere , percipere , cognoscere , experimento probare,
comprobare.
Experimentada cosa. Res usu cognita , experta , experimento nota , comprobata. Quod est experientia compertum , manifestum , exploratum. i xperimentado. Expertus , callidus , longo re
rum usu doctus. Experiens , experientissimus.
Explicar. Explico , aperio , exsolvo,
expono , explano. ixpliquemoslo al uso
de vuestra aldea. Agamus pingui Mi
nee-

FA

EX
nerva. Rustic , sed plane rem exponam.
Expliclo con viveza. Rem luculenter
expressit. Qu contentos quedamos de ha
ber acertado d explicamos en otra len
gua l Quam sibi placet unusquisque nostrum , ubi scit , & apt alia lingua explicuit non vulgarem sententiam!
Explorador. Vide Espia.
Exponerse eximen. Ingenii , & scientiae aleam subire. A peligro. Periculum
adire , dare se ia discrimen. Periculo se
offerre , se committere. Exponerse J to
do lo que viniere. Omnem subire aleam.
Omnia fortunae tela excipere , ad omnes
casus-se objicere.
Expuesto d peligro. Periculo objectus,
obnoxius. Expuestos todo. Prompti,
paratique ad omnia. Nio expuesto. Infans expositus , abjectus, projectus ad
januam.
Exposicion. Vide Declaracion.
Expositor. Explanator, interpres , tis.
Paraphrastes , se.
Expresar. Vide Declarar.
Expreso. Expressus , clarus , apertus.
Expresamente. Express , apen.
Exprimir. Vide Esprimir.
Expulsion. Expulsio , ejectio , nis.
Expurgar un libra. Librum ab omni
obscoenitate , errore , & impietate pur
gare. Obscaena , heretica , impia, & er
rnea expungere , delere.
Expurgatorio. Expungendorum in
dex.
Exquis ita cosa. Exquisitus , a , um.
xtasis. Ecstasis. Vide Arrobarse.
Exterior. Quod extrinsecs apparet.
Exterior , externus. Por lo exterior se
trasluce lo interior. Facies , & rultus
hominis animum saep indicant. Conjecturam faeit hominibus tacita corporis fi
gura. Buen exterior. Pulchra facies, for
ma eximia. No le juzgues por el exte
rior. Ne hunc ex corporis specie , sed ex
animi virtute aestima.
Extinguir. Extinguo , is. Vide Apa
gar.
Extranrdinaria cosa. Res extra ordinem. Extranrdinaria , a , um. Extranr
dinariamente se holg. Effuse gavisus
est , vehementr exultavit , magnopere
hctatus est. Singulari laetitia perfusus
fuit.

193

Extravagante. Exoticus , peregrinus.


Extrema cosa. Vide Estrema.
Extrema-Uncion. Sacra unctio , qna
Christianus ad monis agonem se com
parar.
Extrinseco. Vide Exterior.
F

ANTE

A.

FAbrica. Fabrica , structura , fabrica


no , constrnctio , architectnra , x.
Fabricar. Fabrico , as. Fabricar , aris.
Areem , aut classem moiiri, aedificare,
architectari. Navem , xdifk-ium construe-.
re , extruere.
Fabricador. Fabricator , architectus,
machinator , opifex , artifex , icis.
Fbula. Fabula , fabea, apoiogns , i.
Commsntum , i. Contarlas. Fabulor aris.
El que las cuenta. Fabulator. Fabulosa
cosa. Fabulosus, commentitiu?. Todo eso
es fabula. Commentidum hoc est , inane,
nugatoiium.
' Faccion , vando. Factio, partes, um.
En guerra. Facinus egregium. T si hay
ocasion de hacer una buena faccion , ba
se de aguardar el orden del Consejo^
Quid , si occasio est in bello rei benej
gerendae , susrinendum ne est , dum Senatus jubeat?
Facciones del rostro. Oris lineamenta.
Buenas facciones. Facies eximia, pulchrav
Fachada. .Edificii facies ^frons.
Fcil cosa. Facilis, e. Facil manjar.
Tenuis , & delicatus cibus. Facil de mo
ver. Levis , mobilis , e. Facil en creer.
Credulas. De creer. Credibilis. Facil de
engaar. Dolis opportunus , fraudibus
obnoxius. Facil de hacer, de hallar, &c.
Facile factu , inventu , &c.
Facil es esto de explicar , y no difi
cultoso de entender. Facil hoc est ad
explicandum , nec dificile ad intelligendum. No es facil d veces distinguir el
pecado mortal del venial. Haud facil interdum lethale peccatum veniali discernas. Non temere aliquoties alterutrum
dignoscas. Tam tenui enim limite dividuntur, ut in utriusque discrimine men$
saep allucinetur.
Facilitar. Facile aliquid reddere , efficere ; facilem ad illud aditum invaniie , aperire.
Bb
Fa-

134

FA

Facilidad. Facilitas, facultas, tis. En


creer. Credulitas. En hablar. Sermonis
facilitas, linguae volubilita?. Tiene nota
ble facilidad en hablar. Mira est in eo
dicendi facultas. Prompta est,& profluens
ejus oratio. Expedite loquitur , siquis
alius.
Facilmente , con facilidad. Facil,
haud difficulter,nulIo ne;otio. Facilmen
te te responde esa dificultad. Facilis
est huius nodi solutio , nb hac objectione
facile me expediam. Nihil est negotii hoc
argumentum solvere. Nihil erir mors,
aut Iaboris in hujus argumenti solutione.
Facineroso hombre. Facinorosus , scelestus , flagitiosus , sceleratus.
Facistol. Pluteus librorum chori.
Facultad. Facultas , copia , potestas.
Oye ya facultad. Jam ex grammaticis ex
cessit, & nobilioribus discipline dat opeam.
Facundo. Vide Eloquente.
Fadas. Poma mustea, melimla.
. Fagina. Ramalium fasces. Stramentorum , & virgultorum fasces. Ramalia.
Ccesar.
Falconete. Tormentum bellicum breyius.
F.ilda. Lacinia , ae. De 'sombrero. Galeri margo, umbella. De saya de mager.
Syrma , tis. De Obispo. Cauda y se. El
que la lleva. Caudarius , ii. Falda del
monte. Radfec montis. Poner faldas en
cinta. Ad opus se accingere.
Faldellin. Castula , ae. Precinctorium,
ii.
Faldones. Lacinise , arum.
Fallecer. Expiro, deficio. Vide Mo
rir.
Fallida esperanza. Falsa spes.
Falsa cosa. Commentitius, falsus , vaBus , rictus. FjIso hambre. Mendax, dolosus , fallax. Peso falso. Statera dolosa.
Falso Profeta. Pseudo-Propheta. Mone
da falsa. Nommus adulterinus. Que falsito que queda1. Quam sibi placet faceta
cavillatione!
Falsamente. Fals , falso.
Falsario. Falsarius , ii.
Falsedad. Falsitas , tis.
Falsia. Fallada , dolus , i. Fraus,
dis.
Falsear , falsificar. Aliquid adulte-

FA
rare, corrumpere , labefactare , vitiare.
Vide Contrahacer , y malear.
Falsear la escritura. Tabularum fidem
corrumpere , falsa in actis consignare.
Moneda. Monetam adulterare , corrum
pere. Testamentos. Testamenta subjicee , supponere. Falsear pesos , medi
das. Pondera , aut mensuras adulterare,
falsare.
Falseador , falsario de testamentos.
Testamentorum subjector. Testamentarius falsarius. De moneda. Vide Moneda.
Falsete , voz. Vox deducta , tenuata,
ficte tinnula. Cantar en falsete. Cantillo,
as. Succinno , is. Minutio , is.
Falta de cosas. Penuria , inopia. De
bastimentos. Annonae caritas. De fuer
zas , de aliento. Virium , animi, vel ani
mae defectus , defectio.
Falta defecto. Vitium , mendum , i.
Tiene esta falta. Hoc vitio laborat.
Hoc mendum continet. Nu hace eso mu
cha falta. Non est hoc magnopere expetendum, aut desiderandum. Non est quod
eam rem tantopere requiras. Non est quod
de hoc labores.
Falta me hace el criado. Servi opera
indigeo. Servi ministerium requiro. Pue
deos dar quince y falta en eso. Hac re
longe tibi excellit. No hagas falto
los tuyos. Noli luis deesse. Ire all sin
falta. Ibo utique. Non commitam, ut absim. Por falta de tiempo lo dexamos.
Angnstiis temporis excludimur , tempore
excludimur. Cic.
Faltar. Absum , es. Deficio, is. Faltar
lo que debe. Officio , aut muneri dees
se. Susceptum munus deserere. Faltar
d la palabra. Fidem frangere , violare.
Fidem datam fallere. Faltame la voz , y
las fuerzas. Vox , & vires mihi desunr,
deficiunt. Viribus , & voce deficior. Qu
le falta este hombre? Quid abest huic
homini? Mucho le falta para ser eloquen
te. Multum di.sertis abest. Faltale el
talento de mover los oyentes. Abest iili
laus illa, qua promoveat , atque inciter
auditorum animos. Cic. Fait anle pala
bras pora explicarse. Verba illi desunr,
quibus mentem explicet.
Faltle la calentura. Reliquit eum febris , non repetit , non reversa est. Aqui
faits dinero. Pecuse summa non est in
te-

FA
tegra , debilltata est , & imminuta. Aliquid de pecuniae summa decesslt , aliqua
decessio facta est. No falta, ni sobra. e
que abest , neque superest. Nec plus, nec
minus. No falta quien diga. Non deest,
qui affirmer. No not faltaba mas. Hoc denique deerat. Hoc unum in malis restabat. No le falt sino poner las manos en
mi. Tantum non manus mihi attulit. Vis
i me manus abstinuit.
Falto. Defectus , a , um. De uicio.
Mente captus , destituais. Mentis inops.
De memoria , de fuerzas. Memoria, viri
bus defectus. Ta oes qun afligido me ha
llo , y qun falto de consejo. Magna , ut
vides , solicitudine afficior, magna ino
pia consilii. Cic.
Faltriquera. Loculus lateri assutus.
Fala. Phaselus , i.
Fama. Fama , se. Nomen , inis.
Es hombre de gran fama en el mundo.
Ejus virtus in ore omnium versatur. Famae celebritate exteris etiam gentibus est
notus. Fama virtutis ejus non hujus regionis angustiis circumscribitur , sed ad
extremas usque terras pervagata est, pervasit , pervenit. Tanti viri fama iisdem,
quibus terrarum orbis , finibus terminatur.
Durar vuestra fama eternamente. Immortale tibi namen comparasti. Tui nominis gloria cum aeternitate perennabit,
mimquam extinguetur , nullo tempore
deficiet. Vide Eterno. Es publica voz , y
fama. Vulgo dicitur. Ita praedicant. Ea
fama vagatur , res in omnium ore , Se
sermone versatur.
Esta fama corre , mas no se sabe el
Autor. Here incerta vulgo instantur. Haec
fama increbuit, percrebuit, in vulgus
emanavit , sed sine auctore. ll;cc vul
go feruntur, hi sunt in vulgus sermones
dissipati , hi rumores sparsi , sed sine
capite , sine auctore , sin mmtio. Serpit
in dies rumor, unde tamen exierit , nemo
novit.
Ta ha cesado esta fama. Jam hic ru
mor refrixit , raucus factus est. Hactenus
caluit rumor , sed jam friget. Haee fama
conticuit , obmutuit. Tenia fama de ava
riento. Avaritiae nomine male audiebat.
Audiebat avarus. Fue fama constante que
muri de veneno. Tenuit fama, veneno il-

FA

15

lum periisse. Constans fuit hominum opi


nio, veneno extinctum fuisse.
Famoso. Celebris , clarus , illustris,
scriptis, aut rebus gestis conspicuus. Fa
moso hecho. Facinus egregium. Famosa
materia. Materia luculenta. Famoso
maestro. Magni nominis professor. Famo
so vellaco. Insigniter improbus , insigni
neguitia. Ladron famoso. Furtis , aut la
trocinus famosus , infamis.
Familia de una casa. Familia , ae.
Familiar cosa. Familiaris, e. Hacerse
d uno familiar. Familiarem alicui fieri,
officios ilium a--ectari , officii* prose
qui , in ejus familiaritatem se dare.
Familiaridad. Familiaritas, consuetu
de , benevolentiy conjunctio.
Tengo mucha familiaridad con -Anto
nio. Antonio utur valde familiariter. Est
mihi familiarissimus , familiaritate conjunctissimus. Vide Amigo.
Familiarmente. Familiariter.
Familiar del Santo Oficio. Censorum
fidei Minister familiaris, accensus. De
algan Colegio. Collegarum famulus. Tie
ne Familiar. Doemoni familiaris est. Daemonis famulatu abutitur.
Fanal. Vide Farol.
Fanega , hanega. Medimnus , vel medimnum , i. Media fanega. Modii
tres.
Fanfarria. Jactantia, ve. Jaciatio. Dezate de fanfarrias. Desine te jactare,
tuorumque res gestas sine fine predicare.
Desine follicantibus buccis majores in
cselum ferre.
Fanfarron. Jactabundus , glorios loquax , rerum se gestarum buccinator
egregius , ventosus predicatr. Que hace
del brabfi. Qui se hac , atque illac , qua
si pompam praeterdncit , ferociam prae se
ferens , nullique nisi vulnera , ac caedem
debere se jactat.
Fanfarronear. Vide Blasonar.
Fantasia. Phantasia, re. Imago rerum.
En la masica. Excogitata ab ipso masico
moduiatio. Fantasia de hombre vano. Vi
de Arrogancia.
Fantastico hombre. Arrogantia eiatus,
arrogans , confidens. Miedos fantasticos.
Panici terrores.
Fantasma. Spectrum, i. Larva , ae.
Faramalla. Vaniloquentia , se.
Bb a
Fa-

\9G

FA

Faramallero. Vaniloquus , levia , &


innnia pro magnis venditans. Futilis, &
inanis ostentator.
Farandula. Vide Farsa.
Farandulero. Vide Farsante.
Faraute. Interpres , etis. Tu eres el
faraute de esto. Tu es huic rei caput.
Fardel. Vidulum , i. Pera , mantica,
x.
Fardo. Sarcina , se. Fardaje , baga
je. Impedimenta , orum. Sarcinae , arum.
Farfullar. Litteras pronuntiando com
primere , exculcare.
Farol , fanal. Pharus , i. Ignis speculatorius. Fax speculatoria.
Farro de cebada: Plisan. De trigo.
Farrea , vel triticea.
Farsa. Comcedia , fabula , x. Arte de
la farsa. Histrionia , x. El autor. Histrionum princeps. Farsante. Histrio, nis.
Comoedus, i. Cosa de farsante. Histrionicus , a, um.
Fatal cosa. Fatalis ; e.
Fatigar. Fatigo , defatigo , vexo , as.
Cansarse sin fatigarse. Lassari citra faligationem. Fatigado. Fatigarus , defatigatus , defessus , languens , vexatus.
Fatiga. Fatigado , lassitudo , vexatio.
Vide Afliccion.
Fator, {fautor. Rerum alicuus administer , transactor , precurator. Fatoria,
fautoria. Procuratio , administrado.
Favor. Favor , grana , ae. Del pueblo.
1Aura popularL , applausus , us. De una
dama. Munusculum , amoris signum.
Hacer favor quien pide , y suplica. Indulgere aliquid alicui. Esto es mi favor.
Hoc pro me , vel me est , pro me , vel
me, vel mecum facit. Secundum causam meam est. Sentenciar en tu favor.
Secundum te judicabo , litem dabo. Pon
dr este ertrc los favores , que me habeis
hecho. Iloc^ibi in acceptis referam.
H.rsme mucho favor- en eso. Pergratum mibi f'eceris , si id praestiteri?. Tam
gratum mihi erit , quiim quod gratissimum. Gratius mihi facere nihil potes.
Nihil mihi te jucur.dius accidere po
tes t.
Tengolo por favor. Hoc in beneficii
partem numero, beneficii loco habeo, pro
beneficio mihi , vel apud me est.
Habeisme hecho muchos favores. Multis

FA
me beneficiis ornasti , affecisti , cumulasti , obstrinxisti , honestasti , devinxisti. Multa in me beneficia contulisti. Summa tua apud me extant merita. Maxima
beneficia te habeo. Singularia beneficia
te accepi.
Haciaume mucho favor. In magna eram
apud eos gratia. Per quam gratus illis
eram , charus , acceptus. Valebam gra
tia apud omnes.
Perdido he el favor que tenia. Gratia,
& benevolentia, qua ralebam , excidit.
Jam civium in me studia deferbuerunt,
refrixerunt. Por amtr de ti le perdi. Studium tui gratiam mihi populi eripuit,
abstulit , ademit. Mea apud cives gratia
propter te extincta est. Tua causa civium
benevolentiam amisi.
Favorecer. Faveo , studeo. Esto no fa
vorece mas los contrarios , que noso
tros. Hoc nlhilo magis ab adversariis
quam nobis facit. Favorecer en todo al
amigo. Facere omnia amici causa. Nihil
ejus causa recusare.
Todos le favorecen. Omnes illi favent,
student. Multos sui studiosos habet. Ab
lio stat populi studium , & benevolentia
civium. Cum illo cives faciunt , illius
causa laborara , illi sulTragantur.
Favorecedme en eso. Adjuva me in
hoc. Causam meam suscipe. Adsis mi
hi obsecro , faverisque tui aura benignus aspira. Noli sufTragio tuo mihi deesse.
Favor , socorro. Auxilium , opis, subs-idium, ii. Pedir favor alguno.. Fidem alicujus implorare , subsidium invo
care. Favor si la justicia. Adeste cives
praetori, auxilio currite, in auxilium con
volate.
Favorecedor. Fautor, adjutor, oris.
Favorecedora. Fautrix , adjutrix , cis.
Favorable. Propitius , praesens , favorabilis. Tuvimos viento favorable. Secun
do vento usi sumus.
Favorecido del pueblo. Populo favorabilis. Gratiosus apud populum.
Fausto. Faustus, us. Jactantior cultus,
gestus , incessus. Quien entra con tar.ts
fausto? Quis inducit pompam tantam?
Dexar el fausto. Faustum exuere , abjicere.
Faxa. Fascia, ae. De muger. Strophium,

ii.

FE

FE
. Mamillare , is. Faxar. Fasciis ligare
vincire. Fascio , as.
Faysn. Phasianus , i. Phasiana ,a-.
Faz. Vide Cara , y semblante. A pri
ma faz. Primo aspectu, in speciem.
F

ANTE

E.

Fi, creencia. Fides, ei. Fe de Christo. Chrisiiana fides , onhodoxa. Vera religio. Convertir la Fe. -Homines ad
Christi Fidem convertere , ad veri Dei
lucem , & agnitionem addacere, perducere , traducere.
Tengo mucha fe con este Medico. Mag
na est apud me hujus Medici existimatio. Plurimum illi ttibuo. Multum ejus
scientiae , & fidei defero. Ejus arti , &
industriae facile credo , valde confido.
Credulitatem meam illi adduxi. Curt.
Fe de Escribano. Testimonium authenticum. Certifico , y doy' fe. Testor , testificor. Tomarlo por fe, y testimonio. Tabularum fidei rem committeie , tabellionis
testimonio firmare , consignare. Si esto
hiciera fe. Si hoc fidem faceret. No ha
ce fe la escritura. Tabularum fides suspecta esi , resignata est. Ge.
A fe , en buena fe,y por mi fe. Cer-
t , nae , mihi creue. Por mi fe , que es
asi. Ita se res habet , mihi crede. Pues
& fe que no la has de llevar. Atqui cen
non abduces. A fe que si t lo hubieras
hecho asi , que , &c. Nae tu , si id fecisses , &c.
Fea cosa. Turpis , foedus , deformis,
teter, tra, um. Feisimo. Distortissimus,
turpissimus. No hagas cosa tan fea, por
no perder a vida. Noli tantum dedecus
vitae amore suscipere. Ne propter vitam
tantum scelus admitsas.
Fealdad. Foeditas , turpitudo , deformitas. Feamente. Fved, ti.rpiter deformiter , tetr , inhonesta , indecor.
Febrero. Februarius , ii.
Fecha de carta. Datum , Data. Datae.
Subaudi semper substantivum aliqrod.
Diploma , littera , litterae , vel stmia.
Vide Data.
Fecundo. Vide Fertil , y abundante.
Fecundidad. Vide Fertilidad.
Feligresia. Curia , se. Paroecia , ae.

197

Feligrs. Curiaiis , paroteus , i.


Feliz. Felix , beatus. Vide Dicho
so.
Felicidad. Beatitudo , felicitas , tis.
Felpa. Sericum villosum , hirsutum.
Femenina cosa. Foemineus , muliebris.
Fementido. Perfidas , fedifiagus.
Fenecer. Vide Acabar , y morir.
Fenix , ave. Phoenix , icis.
Feria. Nundinse , arum. Dar ferias.
Elargiri nundinarum tempore nuramos liberaliter ad munuscula emenda. Cada
uno habla de la feria como le va en
ella. Prout ipse acceptus est , ita hospitium laudat , aut damnat unusquisque.
Mal le fue en la feria. Male in nundinis
rem gessit, jacturam fecit. Poner feria
en un lugar. Nundinas instituere.
Feriar. Nundinor , aris.
Feroz. Ferox ,. trux , cis. Truculentas,
a , um.
Ferozmente. Ferociter , truculenter.
Ferocidad. Ferocia , te. Ferocitas,
tis.
Fereruclt. Vide Capa.
Frtil. Fertilis, facundos, ferax, uber,
eris. Vide Fructuoso.
Fertilidad. Fertilitas , foecunditas, feracitas, ubertas agrorum.
Fertilizar los can pos. Agros foecundare , oblimare , fertiles reddere.
Ferviente. Fervdus , a , um. Fervens,
lis.
Fervor. Fervor, ardor animi. Entrar
en fervor. Inca^scere , eflervecere in
dicendo. Infundir ferver. Ardorem animis
addere. A ' imos aecendere , inflamare.
Llevad'; del fervor. Ardore dicendi percitus, incitatus.
Fervoroso. Ardens . acer, vehemens.
Fervorosamente. Ferventer , ardenti
anim ) , ardenter , flagranti studio.
Festejar. Celebro, as. A no huesped..
Hospitis gratia Iudicrum agere. A una
duma. Puellam ambire , carminibus , &:
muuusculis allicere , captare.
Festin , festejo. Ludicrum spectaculum.
Festivo , hombre de humor. Fesiivus
homo, lepidus , jucundus. Festivi sermo
nis homo. Festivo dia. Festus dies , solemnis.
Fes*-

\2Z

FE

FI

Festividad. Solemnitas , celebritas.


Perdonarla. Vadimonium remitiere, misFestivamente. Festiv, festiviter.
sum facere. Lo que debe por fianza. Quod
Feudo. Feudum,i. Fundus bcneficia- satisdato debeo. Cic.
rius , seu jus eo utendi, fruendi sub oneFiarse de alguno. Alicui fidere, confire obsequii personalis ,aut pensionis.
dere , fidem habere. Se alicui credere,
Feudatario. Feudatarius , i. Qui feu- ejus fidei se committere. Fieme de l.
. dum recipit cum onere , domino impo- Omnia in ejus fide statui, posui , collocavi. Mira de quien te fias. Vide cui
sito.>
credas. Ne cujusvis fidei te commlss.eris.
F ANTE I.
No tenga de quien fiarme. Nemo est amicorum , apud quem expromere occulFiambre. Caro assa , aut cocta , quae ta mea audeam. Este no se fiar ni de
su padre. Hic ne Patri quidem ipsi fidem
frigida comed tur.
Fiar uno en oigo , salir por fiador. habet. Fians de l , y d mi cuenta. Da
Pro aliquo spondere , fide iubere , pro- te homini , mihi crede. Ta s quan poco
mittere. To le fio. Ego pro illa spondeo. hay que fiar de l. Nota mihi est hominis
Si fefellerit , ego prestabo , in me re- perfidia.
cipio.
Ficcion. Commentum , i. Fictio , nis.
Fiebre. Febris , is. Vide Calentura.
Fiar por deudas. Pro alieno xre se
devovere. Confiare sibi aes alienum , in
Fiel , fiel del peso. Examen , stylus
stateric. Fiel de pesos , y medidas. JEa'ise recipere.
Fiarle el dinero , ti otra cosa. Pecu- lis , libripens , dis. Ponderum examini
niam alicui cedere. Argentum illius fidei praefectus.
commi ttere. No fies sin prenda. Nisi acFiel , leal. Fidus , fidelis. No desnr
cepto pignore , ne credas. Mira lo que de ser fiel par quanto hay en el mando.
fio de ti. Vide quantum fidei tuae credam. Nulla me conditio pecunix ab integruaPodeisle fiar oro molido. Vir est singu- le , continentiaque deducet. Cic.
Fidelidad. Fidelitas , fides , ei.
lari fide , ac probitate. Dignus est , qui
Fielmente. Fideliter , fidissime.
cum in tenebris mices.
Fiar uno en quanto si la persona. VaFieltro. Coactilia , um. Zapatos de
dem se pro aliquo dare , praestare. Va fieltro. Impilia , um. Cilicii calcei.
Fiera. Fera , se. Echar uno las fie
dimonium pro aliquo promittere. Vadem
fieri alicujus sistendi. Fiar materia de ras. Hominem feris dilaniandum objicere.
Fiera cosa. Ferus , ferox, trux , i m ma
hacienda. Satisdo, as. Se pro aliquo praenis , inhumanus , truculentus.
dam dare.
Fieros. Minae, arum. Andame haciendo
Fiador. Sponsor , fidejussor. Executar
al fiador. Sponsorem appellare , agere fieros. Minis me territat. Minas in me jaccum illo ex sponso. Fiador de la perso tat. Terrores in me jacit , ac denuntiat.
na. Vas , dis. En materia de hacienda.
Fiesta. Dies festus , sacra dies. Fec*raes, dis. Fiador del vestido. Offendix, tum , i.
Fiestas votivas. Feriae imperativae, vo
cis.
Fianza. Fidejussio , nis. Cautio , nis. tiva. Movibles. Festa mobilia. Da naci
Satisdare. Dar fianzas. Cautioncm pres miento. Natalitia , orum. Hoy es dia de
tara, exhibere. Dar fianzas en hacienda. fiesta. Nunc dienr festum agimus , agitamus , celebramus. Sacer est nobis hic
Satisdare, proedas dare. Admitirlas. Pre
das accipere. Fianza en lo persona!. Va- dies , summaque apud nos religione colitur. Feriamur hodierna die religionis
dimonium, ii. Sealar dia para cumplir
la. Vadimonium constituere. Citar uno causa. Echar las fiestas el Cura. Diem
por tal fianza. Aliquem vadari. Cumplir festum indicere , sacras ferias denuntiare. Hizo gran fiesta de ello. Calumniam
la. Vadimonium sistere , obire. Ne cum
plirla, faltar ella. Vadimonium dese- maximo plausu tulit.
Fiestas , juegos. Ludi , spectacula,
lere. Dilatarla. Vadimonium diflerre.
orum.

FI

FI

i 33

Este fin tuvo. Huncfinem sortituus esf,


orum. Por alguna victoria. Epinicia,
orum. De esgrimidores. Munus gladiato- sic vitam finivit. Vide Morir. Al fin se
rium. Lugar donde veia las fustas el rindi. Ad postremum manus dedit. Herpueblo. Cavea , te. Los caballeros. Qua- bam denique porrexit. Vinci demum se
tuordecim gradus. Los Senadores. Or- passus est.
Al fin se canta la gloria. Exitus ac
chestra, oe. El Principe. Podium , ii.
ta probat. Cura ut extremus vitae actus
Fign. Cupedinarius , ii.
Figura. Figura , ae. Schema , tis. Las prioribus respondeat , siquidem vitam
figuras retorcidas dan mucho lustre , y rect instituisti. Aqui dio fin. Hic finem
gracia la oracion. Figurarum lumina fecit. Vide Acabar.
Fin , intento. Consilium , mens , seotamquam stellae in oratlone micant. Ut coelum stellis , sic oratio figurarum lumini- pus , i.
No s que fin teneis en eso. Quo tua
r.ib'.;s distincta nitet.
Figura , figurin. Vultuosus , gesticu- mens sptctet , quid sequarls , quo tenlator. Vide Gestero. Anda figurilla. Abi das , quid intueare , quid tibi sit proposihomuncule. No seas figura. Noli mimic tum , in qnem scopum collimes , non ininsultare , aut gestibus lascivire. Donosa telligo. Ad quam tibi metam decurrendum sit , non video.
figura eres. Ridiculus homo e.
Finiquito. Acceptatio , apocha , ae.
Figura de tapices. Textiles figurse.
Final cosa. Vide Ultima.
Las que sustentan el edificio. Telamo
Finalmente , en fin , al fin. Denique,
nes , Atlante'. En forma de muger.
Caryatides. Alzar uno figura. Vide demum, tandem , postremo, ad extremum.
Alzar.
Finca de censos , rentas. Prdia,
Figurar. Figuro , as. Formo , as. Fi
gurseme esto. Hcc mihi species objecta, possessiones , jura creditoribus obstricta,
oblata est. II.ec imago mihi ante oculos in quibus collocatus est census. Bue
nas fincas tiene el censo. In optimis prcobversata est.
Filateria. Ludiera subtilitas. Por diis , ac possessionibus census constitutus est. In primo gradu collocata sunt
guarnicion de vestido. Fimbria , ae.
vectigalia.
Filiacion. Proles , is. Progenies , ei.
Filial amor. Pietas , tis.
Fingir. Fingo , is. Simulo , comminisFiligrana. Aurum subtilissime elabo- cor. No s-que cosa es fingir. Ab omni siratm. Aureum opus subtilissimum.
mulandi arte long absum. Fingere , aut
Filo de espada , cuchillo. Acies , ei. simulare non est meum. In me simulatio
Filosofo. Philosophus , i. Sentencia de non cadit. Abhorreo simulandi artifi
Filosofo. Philosophica sententia.
cio, i ingese zonzo. Pardi morem simu
Filosofia. Philosophia , x.
lar. El se lo finge , que nadie se lo dice.
Filosofar. Philosophor , aris. Philoso- Ex se araneus texit telam. Tpse mendaphorum more ratiocinari. Elicere ex re cium astntii , cerebro suo fingir.
i ingida cosa. Fictus, commentitius",
qualibet sapientise suecum, virtutis docusimnlatus , fabulosus , ascititius.
mentum.
Fin , termino. Finis , terminus , exFingimiento. Simulatio, fictio, comtremum. fin , suceso. Finis, exitus, us. mentum. Fingidamente. Fict, simulaEventus , us. Espero ver el fin de esta t, non ex animo , in speciem.
contienda. Contentionis hujus exitum opfino. Optimus , defiecatissimns. Ami
perior.
go fino. Fidus , iidelis amicus. Oro fino*
El fin ha sido qual el principio. Ex Aurum obrizum. Fino vel'aco. Apprim
trema primis respondent, consonant, con- callidus , insigniter improbus, insigni nesentiunt , conveniunt. Finis a principio quitia.
non discrepat. Extrema principiis conFinezas de amor. Insignis amantium
sentanea , pnoribus similia. Qualc prin- fides , singulare studium , mira constancipium , talis finis fuit.
tia. Con gran fineza. Egregia fide.
Fir-

FL

FI

2oo

Firmar. Subscribo , is. Chirogtapho,


sut manu aliquid signare , munire. Ei,
que firma. Subscriptor , oris.
i irma. Subscriptio , nis. Munus , us.
Chirographum. En blanco. Chirographum
in charta pura, quo alius ad arbitrium
utatur.
Firme cosa. Firmus , stabilis , fixus.
Estar firme en su proposito. In sen ten-"
tia constare , permanere.
Firmeza. I ' mitas , soliditas. De ani
mo. Constantia, robur animi.
Firmemente. Constanter, firmiter , fir
m. Constanti animo.
Fiscal. Fhci procurator. Fiscal del
crimen. Criminalis quaesitor. Hacer oficio
de Fiscal. Accusatoris partes agere , obtinere , susfinere. Fiscalizar ias acciines de otros. In aliorum acta inquirere.
Fisco. Fiscus, i. /Erarium , ii.
Fisgar, y hacer fisga de uno. Vultu,
voce , aut corpore aliquem derulere, ejus
mores , aut gestus ridicule imitari , effingere, exprimere.
Fisga. Sanna , se. Derisus , us.
Fisgon. Sannio , onis. Derisor , oris.
Fisico. Physicus , i. Medicus , i.
Fisonomia. Physiognomie, ae. Ars, qua
natura h i m i n i s ex oris , & corporis notis
cognoscitur. Fisonomista. Physiognomus,
Physiognomon , onis.
^
Fistula. Fistula , x. Ulcus manans.
Fixar. Figo , is. Los ojos en alguno.
Oculos in aliquo , vel in aliquem defigere. Intentis oculis hominem intueri,
intente ilium aspicere. Fixar los edic
tos. Edicta foribus afligere.
Fixo. Fixus , a , um. Quede esto fixa
en la memoria. Hoc memoriae penitus insideat. Hoc memoria tenete , retinete.
Maneat hujus rei memoria.
F

ANTE

L.

Flaco de pocas carnes. Macer, era, um.


Gracilis , exilis. Muy fiaco. Macie confectus. Ganado flaco. Strigosum pecus.
JPomrse flaco. Macrescere , macescere,
glacilescere , macrum fieri , attenuari.
ter estar flaco. Macrum esse. Est
flaco. en los huesos. Vix ossibus hteret.
J-iihl prter pellem , & ossa habet.

Flaco de pocas fuerzas. Infirmvts , de


bilis , imbellis , imbecillus , imbeciiib,
enervatus, enervis, languidus, exsanguis.
Flaco de memoria. Obliviosus. En su car
ne. Libidinosus, lubricus in venerem , libidini obnoxius.
Flaqueza , falta de fuerzas. Infirmitas , imbeciilitas , debilitas , tis. Flaque
za de cuerpo. Macies , ei. Gracilitas , tis.
De carne. Proclivitas in venerem , ltbidinis impotentia , incontinentia.
Flaquear , desfallecer. Languescere,
deficere , inclinan'. En la fe. In fide va
rillare , haesitare , dubitare. Como me vie
ron flaquear con el miedo. Ut me paulum timore inclinari viderunr. llaque
el exercito con la carga del enemigo. Ur.
gente hoste , inclinavit acies , vel inclinata est.
Flamante. Vide Nuevo.
Flamenco , ave. Phcenicopterus , i.
Flamula del navio. Thoracium, ii. Vexillum in mali fastigio.
Flauta. Fistula . tibia , ae. Tocarla.
Inflare tibiam , fistula canere. Hablar
flautado. Vocem delicarul deducer.
Flautero. Tibicen , inis. Auletes,
C.

Flecha, Sagitta , ae. Spiculum , i. Fle


char el arco. Arcum adducere , intendere.
Flechero. Sagittarius , ii.
Flema , humor. Pituita , ae. Phlegma,
tis.
Flema tradanza. Tarditas , lentitudo.
Ta conoces la flema del hombre. Nosti
hominis tarditatem.
Flematico. Tardus , lentut.
Flemoso. Pituitosus , Phlegmaticus.
Flemon. Inflammatio , phlegmon , es.
Que se escupe. Conglobatum sputum.
Flete. Vecturae merces. Pertorium, iL
Naulus , i. Pagar el flete. Solvere pro
vectura.
b tocadura. Flocus vestimenti.
Flor. Flos, ris. Flor de lis. Lilium , ii.
De ia granada. Balaustrium, cytinus, i.
De la harina. Pollem , vel pollis, inis.
Flor eluda. Carbunclus, i. Estn en flor
los arboles. Florent arbores, flores emittunt. ndarse la flir del berro. Indulgere genio. Es la flor de la nobleza. Vir
est

FO

FL

est cum primis nobilis. Nobilitace praestat , eminet inter alios. Ta conozco su
flor. Notum mihi est hominis ingenium,
noti mores. Linda flor es esa. Prxclaram
vero causam afers. Idonea verd , & justa.
excusado.
Florecillo. Floculus , i.
Florecer. Floreo , es. Floresco , is.
Flore en la esgrima. Prxludium , ii.
Floresta. Nemus , oris. Amcena sylva.
Florida cota. Floridus , florens , tis.
Floron de arquitectura. Voluta , se.
Zophorus , i. Encarpa , orum , vel encarpus , i.
Flota. Classis Mexico veniens.
Flotar. Corpus fricare , defricare.
Floxa cosa. Laxus , flaxus , a , um.
Hombre floxo. Segnis , negligens, socors,
languidas , remissus , desidiosus, iners.
Floxedad. Segnities , desidia, languor,
nenia , remissio , negligentia, ae.
i laxamente. Languid , negligenter,
oscitanter, remiss , molli brachio. I' la
xamente ceido. Lax cincsus, mal prxcinctus.
Fluctuar. Fluctuo , as. Fluctuor, aris.
Vacillo , as. Vide Dudar.
Flueco. Floccas, i.
Fluido. Fluidus , liquidus , a , um.
Fruslera de azofar. vEiis ramenta.
Fluxo de sangre. Sanguinis fluxus,
fluxio , profluvium , dysen teria. Fluxo,
y refluxo del mar. /Es tus , & recessus
maris.
F

ANTE

O.

Foca. Vitulus marinus. Phoca , ae.


Fofa cosa. Fungosus, spongiosus. Hom
bre fofo. Segnis , socors. Vide Floxo.
Fogon de navio. Focus , i. De cocina.
Anthepsa , se. De arcabuz. Igniarium
sclopi..
Fogoso. ./Estuosus , a , um. Brioso.
Animosus , fervidus, ardens, inquies, tis.
Folla de cosas. Vide Confusion.
Fol lage. Limbus in ramos acu pictos diffutus. De palabras. Inanis verborum sonitus , nulla subjecta sententia , nec
scientia. Cic.
Follon. Desidiosus , iners , tis.
Folloneria. Desidia , ineicia , se.

2o*

Fomentar. Foveo , es. Accendo , is.


Fomento. Fomentum , i.
Fondo. Fundum , i. Dar fondo la
nave. Anchora fundere navim , firmare,
tenere. Echarla fondo. Classem deprimere , obruere , demergere. Hombre demucho fondo. Vir alta mente prxditus.
Mucho fondo tiene eta palabra. Multa ex
eo verbo conjicere licet.
Fondon del vino. Ima pars vini.
F"ontanero. Aqnilex , egis.
Foragido. Vide Salteador.
Forastero. Advena , se. Externus , a,
um. Peregrinus , extcrus.
Forjar. Informo , as. Confio , as. Ensem , clypeum , statuam , ocatorem in
formare. Tempestatem , mendacium, cri
men confiare.
Forma. Forma , ae. Species , ei. Figu
ra , ee. Arguir en forma. Vide Arguir.
Jurar en forma de derecho. Conceptis
verbis jurare. Enolse muy en forma. Iratus est enimvero. De esta forma. Hoc
modo, ad hunc madum. En forma de con
cha. In modum -, vel instar conchae, Cosa
sin forma. Informis , e.
Formal. Formalis , e. Decir lat formales palabras. Formulam verborum dicere. Rem totidem verbis enuntiare.
Formar algo. Formo , as. Fingo , effingo , figuro , as. Formar quenas. Questus , aut querelas adhibere ,- eiTandere,
jactare.
Formacion. Structura , ae. Compositio.
Formn. Scalprum sculptoris.
Formidable. Vide Terrible.
Fornido. Robustus.
Forragear. Pabulor , aris. ForrgePabulatio. Forrageros. Pabulatores.
Fortaleza , virtud. Fortitudo , robur
animi. Castillo. Arx , cis.
Fortalecer , fortificar. Munio , is.
Firmo , roboro , vallo , as. Fortificacion.
Munido , munimentum , vallum , i.
Fortuito caso. Casus fortuitus.
Fortuna. Fortuna , ae.
Persigueme la fortuna. Fortuna mi
hi adversatur , dura , & contraria mihi
est. Fortuna utor adversa , & iniqua.
Consiliis raeis fortuna obstat , conatus
meos eludit. Jactor adversis fortunae fluctibo/.
Ce
Cor-

2c 2

FO

Correle la fortuna. Fortuna utitur


prospera. Aspirat consiliis eus secunda
fortuna. Fertur secundo , & facili vitae
cursu. Est illa ad res verendas, divinitus
adjuncta fortuna. Omnia illi , ut ajunt,
divina ex sententia succedunt. Cic.
No os fieis de la fortuna. Cave for
tuna credas , aestuaria semper est, & vo
lubilis. Ne te fortunae commisceris. Coelo
ne fide sereno. Intuere ludibria rerum
humanarum , & aleam ancipitis fortunz
time , quae insperato jactu exultantem
evertit.
Vimonos en fortuna. Floruimus , & nos
aliquando muneribus fortunae amplissimis ornati. todos corre esta fortuna.
Communis haec est omnibus fortuna. Idem
ananet omnibus fatum. In eodem discri
mine versamur. Easdem subimus fortunar
-vices. Idem casus nos urget.
Forzar. Cogo , compello, is. A muger.
Vim fseminae afferre , inferre. Virginem
per vim comprimere, vitiare. Forzada.
Per vim stuprata , stuprum passa.
Forzado. Coactus , compulsus. De ga
lera. Remex , igis , remo addictus.
Forcejar. Obnitor , eris. Obluctor,
aris.
Forzosa cosa es. Necessarium , inevitabile. Quod necesse est , aut necestario
fit. Es forzoso aplacar primero 4 tu pa
dre. Prius tibi pater exorandus est. E*
forzoso que tomes este trabajo. Tibi haec
cpera, sume.ida est. Cic.
1'orzosamehte . Necessari , necessa
ries
Forzosamente he de salir hoy. Exeundum hudie mihi est. Necesse mihi est exi
se hodie. Nulla mihi est manendi facul
tas. Non possum non exire. Non possum,
quin exeam hodie.
I orzado. Vide Robusto.
Fosa , foso. Fossa , te.

FR

Fragancia. Bonus odor, fragrantla,ae.


Fragua. Ferraria fornax. Ustrina , se.
Volver algo la fragua. Recoquo , is.
El fragu este motin. Ejus opera confiata est seditio.
Francolin , eve. Attagen , enis.
Franco , liberal. Munificos , iiberaus.
Privilegiado. Immunis , exemptus.
Franqueza. Largitas, munifieentia.
Francamente. Large , liberaliter.
Franquear. Patefacio , is. Aliquid li
beraliter ostendere , palam facere.
Franja , franjon. Fimbra, se. Limbus , i.
Irasco. Lagena , ae. De polvora. Nitrati pul veris loculus.
Frase. Formula , ae. Phrasis, is.
Fraterna. Objurgatio. Darle una fra
terna. Iltum objurgare , verbis casti
gare.
Frayle. Religiosus frater.
Fraylengo , color. Leucophaeus , a ,
um.
Frazada. Lodix , eis. Stragulum , i.
Fregar. Frico , defrico , as. Los piatos. Lances, aut patinas abstergere , pur
gare.
Fregaciones. Frictio , fricado , frictus,
jus.
Frtgadfentes. Dentifricium , ii.
Fregador de cocina. Lavatrina, ae.
Fr.-gona. Ancilla humilis- El amigo de
ellas. Ancillariolus , i.
Freir. Frigo , is. Frito. Frixus , fric
tus.
Frenesi. Phrenitis , idis. Phrenesis,
is.
Frenetico. Phreneticus , insanus, a,
um.
Frenillo de la lengua. Astrictio linguae. El que le tiene. Balbus.
Freno. Fraenum , i. May aspera. Lupatum.
:
Frenero. Fraenorum artifex.
Frente. Frons , tis. Arrugada. Con
F ANTE R.
tracta , cuperata , rugis aspera. Sin ar
rugas. Prorecta, laeta, serena. Eo frente
Fracaso. Vide Desgracia.
de Palacio. E regione palatii. De frente.
Fragante. Vide Delito.
Fragata , nao ligera. Myoparo , nis. Ex adverso. Cosa de enfrente. Adversus,
Fragil. Fragilis, e. Fragilidad. Fra- oppositus. Hombre de gran frente. Fron
gilitas , tis. Humana imbecillitas.
te , nis. En la frente trae escrito que et
Fragoso camino. Via aspera , pnerup- vellaco. Perfricta fronte improbitatem
ta , salebrosa. Salehrae , anfractus, us.
praefert.
Fre-

FR
Freqente. Frequens, assiduus , a , um.
Frequencia en acudir. Frequentia , ae.
Assiduitas , tis. De gente. Frequentia,
multitudo , concursus, us.
Freqentemente. Crebro , frequenter,
assidu.
Freqentar. Frequento , as , ventito,
as. Locum frequenter adire. Assiduum
esse in scholis , in ludo , &c. My fre
cuentadas son nuestras escuelas. Acade
mia nostra magna auditorum cslebritate
floree.
Fresas , frutilla. Fraga , orum.
Fresco. Aisus , subfrigidus. Tiempo'
fresco. Subfrigida tempestas. Pescado ,
queso fresco. Piscis, aut caseus recens,
nondum sale conditus. Dinsro fresco. Pe
cunia recens allata , nuper accepta. To
mar el fresco. Auram accipere , captare.
Quedamos muy frescos. Spes nostra refrixit, frustrata est.
Frescura. Algor , oris. Frigus opacum.
Frescura de arboles. Amaenitas , tis.
Fresno arbol. Fraxinus , i.
Freza. Fimus , i. Stercus , oris.
Fria cosa. Frigidus , gelidus , a , um.
Frialdad. Frigiditas , tis. De algun
dicho. Insulsitas. Riense de la frialdad
de tus dichos. Una in tuis salibus insulsi
tas ridetur.
Friamente. Frigida , insulse.
Frieras. Vide Sabaones.
Frio. Frigus , oris. Hace frio. Frigida
-tempestas est. Ta entra el frio. Frigus
ingruit. Estar , tener frio. Frigeo , algeo es. Frigtdum , algidum esse.
Te rio de terciana. Horror , rigor, oris.
Temblar de frio. Frigore concuti , tre
mere.
Friolento. Frigori obnoxius. Alsiosus.
Friolera. Dicterium insulsum.
Frisar el pao. Pannum defricare , ut
villos excites , atque erigas. Esto frisa
con aquello. Hoc illi finitimum est , pro*me accedit , congruit miritic.
Frisos de edificios. Acroteria coronarum.
Frito. Vide Freir.
Frivola cosa. Frivolus , levis , futilis. .
Frisoles , fresles. Phastolus , i.

FR

2o3

Frontal. Ornamentum frontis altaris,


altaris frontale.
Frontero , enfrente. Contra , regione.
Frontera de enemigos. Regni fines, ur
bes finitimae hostibus confines.
Fronterizos. Finitimi , adversarii.
Fruncirse. Labia nimis comprimere.
Fruncido. Qui labra nimis comprimir.
Fruncimiento. Labiorum nimia compressio.
Frusleria. Res frivola. Nugx , arum.
Frustrar los intentos los enemigos.
Conatus hostium eludeie. Frustrse el
trabalo. Labor frustra fuit. Periit ope
ra.
Fruta. Pomum , i. Temprana. Praecex,
prsecoquum. Tardia. Seroiinum. Sazona
da. Maturum. Agria, mal madura. Acerbum , immaturum. Pasada de madura.
Victum , languidum. Da fiada, podrida.
Vermiculosum , putridum. Que se cae.
Caducum. La cascara , corteza. Pufamen , inis. El pczoncilio. Pctiolus , i.
/ ruta de sarten. Tragemata, um. Bellaria , orum. Mensae secundae.
i rutoles. Pumaria , orum.
Frutero , que vende fruta. Pomartus,
ii.
Frutero. Velum , aut reticulum , quod
calathis obtenditur.
Fruto. Fructus, us. De la tierra. Fruges. Fructus , uum. Proventus , uum.
Fructuoso. Fructuosus , frugifer , a,
um.
Fructificar. Fructum ferre, reddere,
mittere , fundere.
F

ANTE

U.

Fuego. Ignis , is. De San Anton. Sacer


ignis, rysipelas , atis. De alquitran. Ig
nis inextinguibilis. Prendise fuego en la
casa. Ignem domus concepit.
Gran fuego se ha prendido en la Ciu
dad. Magnum in urbe incendium excitatum est. Magna urbis pars incensa est,
incendio deflagravit. Magnam urbis partem ignis corrupit , perdidit , disturbavit. Multae sedes incendio conflagrarunt,
combusix, igne consumptae.
Poner , pegar fuego la Ciudad.
Maleolos ad incendendam urbem abhibeCc %
re.

2c4

"FU

ie. Ignem teciis adhibere , subjicere , ndmovere. Facis ad urbis incendi-im immittere , conjicere-, jactare. Tuer fue
go. SiguL.m ii.cendii r.ati cymbalo dare.
Crebro campanae pulsu ad extinguendum
ignem vocare.
Fuelle. Follis , h. Sonar los fuelles.
Follibus ventum accipere , & dare.
Fuente. Fons , tis. Con caos. Saliens.
Fuente , plato grande. Discus , i. Pollubrum , malluvium. Fuentecilla. Fonticulns, i. Agua de fuente. Foi.tana aqua.
Fusra. Exira, foris , vel foras. En el
aposento , afuera ele l. In cubiculo, &
extra. De.tar uno fuera. Excludere aliquem. Echarle fuera. Foras illum ejicele. Fuera est. Foris est , vel extra.
Fuera de la puerta. Exua portam. Den
tro , y fuera. Intus , & foris. Por defue
ra. Foris , extra, forinsecus, extrinsecus,
deforis. A los de fuera podremos ocultar
nuestros defectos , los de casa es fuerza
que vean muchos. Tccti ad alienos esse
possumus , intimi multa vi Jeant necesse
st. Cio.
Fuera de {adems de, sino.) Praeter.
Fuera de ti , no veo que tenga otro
omigo. Prxter te neminem mihi amicum
video. Fuera de otras cosas que le di.
Praeter alia , quoe me accepit.
Fuera de eso. Praeterea , praeter ea,
prxter haec. No estoy fuera de eso. Non
Jpnge ab eo absum , nec cogitationem
istam prorsus abjeci.
Fuera de que. Praeterquamquod.
Fuera de que es impossible, no se puede fripjr. Praeterquamquod fieri non ptesr , ne fngi quidem potest.
Fuere. Jus , ris. Lex , gis. A fuer de
toldado. Jure , vel more militix. No lo
hi por el liuevo , sino por el fuero. Non
le re , sed de jure contendo.
F.icrte. Fortis , validus , valens , tis.
Hacerse fuerte. Obsistere , repugnare,
acriaer se defendere. Fuerte, Castillo.
CasteHum , arx , cis.
Fuert mente. Fortiter , acriter , virillter, vald vehementer.
F.icrza. Vis , violentia, ae. Hacer
uno fuerza. Vim alicui adhibere. Vide
Forzar. Hazte fuerza. Animo impera.
Te ipsum confine. Nada de esto me hace
fuerza. Nlhil horum re movet. Aqui me

FU
traen por fuerza. Huc obtorto eolio trahor. Por fuerza no har nada. Nihil
me vi extorquebis. In cavea non canit
luscinia. Hace fuerza el Juez. Iniquus
est Judex , injuriam decernit , injuste
judicat. De grado , por fuerza. Velis,
nolis. Facies , vel invitus.
Fuerza , firmeza. Robur , oris. Firmitas , firmamcntum , firmitudo.
Fuerzas. Vires , ium. Hombre de mu
chas fuerzas. Robustus , lacertosus. Tie
ne grandes fuerzas. Robore corporls , &
finu! tato pnestat. Corporis viribus praecellit. Prievalidus est. Dar fuerzas. Vi
res addere, augere. Quitarlas. Debilito,
enervo , a , Vires frangere , subtrahere. Cobrarlas. Vires recipere. Vide Con
valecer.
Poned en este negocio todas vuestras
fuerzas. In hanc rem toto pectore in
cumbe. Nervos omnes contende , conare
quantum in te ipso est, enitere omni studio , ut rem cor.ficias. Enix , summopero labora , ut , &c.
Fugitivo. Fugax , fugitivus. De la
guerra. Desertor. Que se pasa d los ene
migos. Perfuga , transfuga , se. Que anda
como desterrado. Profugus , i.
Fuina , ardilla. Sciurus , i.
Fulano. Unus , Aliquis , Quidam.
Fullero. Dolosus collusor , qui dolos in ludo agir. Fulleria. Dolus , aut
fraus in ludo. Dolosa collusoris calliditas.
t ul minar proceso. Negotium transie
re , expedire , ut judices definiant, decidant. i alminar censuras. Vide Desco
mulgar.
Funda. Theca , te. Funda , te.
Fundir las almoadas. Pul vinos, vel
cervicalia tomento insarcire.
Fundar. Condo , is. Fundo , as. Temo
no asentemos principios mai fundados.
Vereor , ne non ben provisa principia
ponamus. Cic. No est esto mal fundado.
Non levi fundamento hoc nititur.
Fundar Capellania. Ceriam pecnni.im
annuam sacerdotio constituere. Annuis
redditibus sacra sancire.
undar mayorazgo. Amplissimumpatrimonium primogenito statuere, stabilire , hereditario jure illi addicere , dev incite , nullo jute alienandum.
Fun-

GA

FU
Fundacion. Fundatio , ni.
Fundador. Fundator , oris.
Fundamento. Fundamentum , firmatnentum , "i. Esto se dice sin fundamento.
Hic rumor temer in vulgus emanavit.
Haec sine capite , sine auctore feruntur.
No lo digo sin fundamento. Non.dico hoc
temer.
Fundir metales. Confluo , as. Fundo,
i?. Cosa que se funde. Fusilis, conflatilis.
Fundicion. Conflatio , conflatura, ae.
Fundidor. Fusor, oris. Arte de fundir.
Ars fusoria. Molde de fundir. Vas fusorium.
Funebre cosa. Funebris , funereus, a,
um.
Funeral. Funeris impensa. Libro fu
neral. Condones , seu laudationes fune
bres.
Funesta cosa. Funestus , feralis , e.
Furia , furor. Furor , insania , ae.
Farias infernales. Furiae , arum. Eumenides , um. Dirae , arum.
Furioso. Furiosus , furens , furibundus.
Furriel. Vide Aposentador.
Fusta. Liburnica , ae. Biremis , is.
Fustn Vestis xylina , gossif>ina.
Futil cosa. Futilis , vanus. Decir co
sas futiles. Nuguri , nugos agere. Frivo
la , Ss inepta efifutire. Il-mbre futil. Garrulus , ftilis , nugator. Futilmente. Te
mer , inept.
G

ANTE

A.

Gaban. Lacerna crassa rusticana.


Gabela. Vide Tributo.
Gabilla de espigas, sarmientos. Spicarum , aut safmentorum fascis , numipulus. Gabilla de- "sellacoi. Nebulonum
grex , sceieratorum turba, faclnorossum
manus.
Gacho , Buey. Bos demissis conibus.
Gapo de pies , y manos. Pedibus , &
tnanibus captus , ae debilis.
Gafas de bal esta. Unci , quibus nervus trahitur ad libuiam.
Gafes. Merces , edis , Stipendium, ii.
Gafo de uvas. Scapus, i.
Gala. Elegantia, concinnitas. Vestido.
Vestis elegans, pretiosa. Galas de dama.
Mundus mulieuris. Hace gala del desalio-

2o5

go. Prae se libertatem fert. Llcvise lo


gala todos.'Inter omnes praestitit. Caeteris prelatus est. Vide Aventajarse.
Galan. Pulcher homo , pnestanti corpore , elegans , politus , excultns. Galan
cete. Mundclus , politulus , i. Estar galan , galano. Eleganti , aut eximia ves
te conspicuum esse. Cultu corporis pres
tare , fulgere , praelucere. Galan de al
guna dama. Procus , i. Amasius , ii.
Galantear. Procum agere. Puellam
ambire. Galanteo. Procorum ambitio.
Galante. Munificus , urbnnus. Mostr
se , anduvo muy galante. Perurbanum,
& munificum se prabuit.
Galanteria. Munificentia, urbanitas.
Galapago. Testudo , inis. De guer
ra. Testudo , continuata scutorum se
ries , vel tabulatum coriis cilicinis coi>
tectum.
Galardon. Remunerado , pramium.
merces.
Galardonar. Munere , vel praemio aliquem remunero , vel remuneror. Debitum retribuere.Gratiam alicui rependere,
referre.
Gulardonador. Remunerator , oris.
Galeaza , galeota. Quadriremis,
quinqueremis, is. Galeones. Naves admi
randae magnitudinis. Ingentes gauli.
Galeote. Remex , gis. Remo addictus.
Galera de dos , tres ordenes. Bire
mis , s. Galera , carricoche. Arcera , ae-.
plausrrum undique tectum.
Galeria. Ambulacium superius , ventis
undique pervium cum fenestris.
Galfarro. Satelles , i t is.
Galica ,-'i galgo. Canis Gallicus. Galga
tras el cegote. Pastula .ad occipitium.
Gailardetes. Apiustra , orum , vel
a. l 1 siria , um.
Gallardo. Eximius , prestans , superbus.
Gallardia. Pra.stantia, excellentia, aei
Gallina. Gallina, se. Que pone. Ferax. Que ya no pone. Effceta. Clueca.
Glociens, glucitans. Echada. Incubans.
Del Cayro. Africana. Enana. Pumila.
Pintada. Meleagris , guttata. Es un ga
llina. Epo timidior , & lepore. Cosa de
gallina. Gallinaceus , a, um , ut ovum
gallinaceum.
Gallinaza. i'imus gallinaceus.
G-

2o6

GA

Ge///xro. Gallinarium , ii. El que tra


ta en gallmat. Galiinarius', ii.
Gallipavo. Gallopavus , pavo indicus.
Gallo. Gallus , i. Gallinaceus , i. Iran
ge los huespedes , y comeremos el gallo.
Dimisso hospite , non abibis impunis. Es
el gallo del lugar. Praestat inter suos,
excelltt ante omnes.
Gallear. Pro principe se gerere. Corlphaeum agere. Primas sibi vindicare.
Principatum aneciare , in suis domi
nan.
Gallillo del guarguero. Epiglottis,
iJis , vel epiglossis , is.
Gallofa. i. ibellos de ordine quotidie
recitandi , Se Missam celebrandi. Galioja, i mendiguez. Cibus mendicatus. And.ir d la gal lofa.Ttist'i msndieitate vitam
producese. Victitare sorbillo.
Gallofero. Mendicus , Vagabandus.
Galon. Limbns aureus , vel sericus.
Galope. Tollutaris gressus equi.
Galopear el Caballo, andar al galo
pe. Equum tollutim incedere.
Galtpin de cocina. Mediastinus , i.
Gambetas hace el caballo. Fressus glomerat. ngulas movet ad numerum.
Gamella , barrcm. Labrum , i.
Gamo. Dama , ae. Corre como un gamo.
Currit velocissim.
Gamuza. Damae pellis concinnata.
Gana. Appetitio , libido , studium, vo
luntas , tis. Gana de comer. Cibi appetentia , esuries', ei , esuritio , edendi cupiditas. No me da gana. Non libet. Nolo.
Gana lo tiene.ld appetit, vehementer cupit , flagrat cupiditate. Gane me da de
hablarle. Cupido mihi incessit hominis
compellandi. Muchas veces me vino gana
de escribirte. Saepe impetum cepi ad te
scribendi. Donde hay gana , hay maa.
Amor acutit ingenium. Musicam docet
amor. De buena gana. Libenter , sequo,
vel libenti animo. Que de mala gana lo
dial Quam gravate dedit , quam invite,
quam iniquo animo! De mala gana es
cribo. Non libenter scribo. borreo ab
scribendo. Taedet me scribere. Teneor
scribendi tiedio. Satietas me tenet scri
bendi. Tener gana de comer. Esurio. De
cenar. Coenaturio. De casarse. Nupturio,
&c.
Ganado. Pecus , oris. Hatos de gana-

GA
do. Pecuaria , orum. Ganado mayor. Armentum , i. El que le guarda. Armentarius , ii. Ganadero. Pecuarius, ii. Ser ga
nadero. Pecuarium facere. Pecoribus pecuniam oceupare.
Ganancia. Lucrum , i. Qusestus , us.
Dar ganancia el dia.ro. Pecuniam
oceupare , foenerari. La ganancia de un
ao ser para vos. Unius anni praestum
in rem tuam converte. No hay ganancia
sin gasto. Non est lucrum siae sumptu.
Gananciales bienes. Bona labore parta,
laboris , & industriae fructus.
Gananciosa cosa. Quaestaosus , a ,
um.
Ganapn. Bajulus , i. Gerulus , i.
Ganapierde , juego. Oculana pugna.
Ganar. Lucror , aris. Lucrifacio , com
paro , as , Acquire , is. El premio. Praemium asssequi , consequi, ierre , lucrari.
Ganar el sueldo. Facere stipendium. Mereo , es.
Gan mucho la Abogacia. Magnam
agendis causis pecuniam comparavit,
quaestus maximos , maximum lucrum fe
cit. Opes , & fortunas ex forensi mune
re mirum in modum auxit. Multum illi
pecuniae ex forensibus causis accessit, accrevit.
Ganar amigos. Amicos parare, gratiam
apud aliquos inire.
todos tiene ganada la voluntad,
Omnium in se benevolentiam allexit, gra
tiam collegit. Humaoitatis illecebra mirific civium nimos sibi devinxit , conciliavit , benignitate gratiam consecutus,
beneficentise studio regnat in civium aaimis.
Ganarle por la mano. Aliquem praevertere , antevertere. Nuuntium praevenire. Gratiam alterius occupare , proccupare. Palmam alicui prairipere.
Ganar con malos tratos. Iniquis artibus , param honestis rationibus aliquld
acquirere , injuste comparare. Ganar hon
ra, y gloria. Dignitatem , & gloriam pa
rare. Ganarlo honradamente. Honeste
rem augere. Divitias bonis artibus , nul
lius injuria parare. Lo mal ganado lleca
el diablo. Male parta male dilabuntur.
Tal vez el perder es ganar.Praestat q.iandoque damnum , quam lucrum facere.
Gancho. Pedum, i. Baculus incurvus.
Gen-

GA

GA

2o7

Garlito para pescar. Nassa , ae. Caer


Ganga. Avls qudam in lacubus freen el garlito. Capi illecebris. Esca vo
quens.
Buena ganga es esa. Hic novum est luptad is decipi , teneri.
Garnacha. Senatoria toga , latus claaucup ium. Aqui no hay gangas. Hic non
est praestigiis, neque offuciis locus. Pens V11J.
Garra. Unguis aduncus. Vide Agar
coger ganga , y cay en a trampa. Dum
alios captat , captus ipse est. Andar rar.
Garrulas. Mustellarum pelles crura
caza de gangas. Lustror , scortor , aris.
les.
Gangoso. Qui naribus loquitul.
Garrafa. Phiala , ae. Tubo virreus.
Ganso. Anser, eris.
Garrafal cosa. Praegrandis , decumaGaan. Ruris operarius. Rusticus.
Gaones. Agrestes opera.-.
nus.
Garrapata. Ricinns , vel ricinum, i.
Gair. Gannio , is.
Garrido. Vide Garboso , y galan.
Ganzua. Clavis adulterina.
Garroba. Vide Algarroba.
Garaon. Admissarius , ii. El apunta
Garrocha. Spiculum hamatum.
dor que le asiste. Peroriga , ae.
Garapia. Frigore concreta potio.
Garrochn. Vide Rejon,
Garava'to. Uncus , i. Harpago , nis.
Horrote. Fustis , is. Dar garrote
Tiene garavato. Cestum veneris habet. uno. Hominem laqueo strangulare , sufioGarabatos para sacar algo del pozo. care. Gulam alicui f'rangere. Garrotazo.
Lupi ferrei. Harpago. Garavatos escri Fustis ictus vehemens.
Garrotillo. Faucium inflammatio , tu
bis. Vacillantes ducis l'tterulas.
Garbanzo. Cicer , erls.
mor.
Garza. Ardea , ardeola , se. Garzo
Garbin. Capitis reticulum. Plagula,
tas. Plumse ardese sub pectore natae.
et.
Garzetas. Vide Guedejas.
Garbo. Venustas, tis. Gratia , ae.
Garzs. Graucus , caesius , a , um.
Garboso. Venustus , elegans , tis.
G.snzon. Vide Mancebo.
Gardua. Sciuri genus , columbis , &
Gastar. Consummo , is. En algo. In
gallinis infestum.
Garfia. Uncus , i. Hucinus , i. Despe aliqua re impensam, vel summum facere.
dazar con garfios. Ferreis unguibus ali- No s en que se me gasta el dinero. la
quem excarnificare , discerpere , dilania- quos sumptus pecunia mihi nbeat , non
intelligo. Gastarle en cosas de protecho.
Gargajo. Conglobatum sputum.
Rebus honestis , & commodis pecuniam
Gargajear. Excrco, as.
impendere , expendere , insumere.
Garganta. Fanx, cis. Guttur, uris. La
Gastar escasamente. Frugaliter sumpnuez de ella. Gula , se. Por donde de
tum facere. Sibi in sumptibus parcere,
guellan. Jugulum , i. Con el agua , cu
temperare. Angust , & strict impen
chillo la garganta. In summo discri
sam agere. Parc pecuniam expendere,
mine. inter sacrum , & saxum. Hacer de moderari.
garganta. Modulor , aris. Vocem inflecGastar sin duelo lo que es menester.
tere cantu , ab aecutissimo sono ad gra- Non gravate , nec parc sumptum necesvissimum paulatim deducere.
sarium facere. No se gasta la mercade
Garganta del pie. Ima pars cruris.
ria. Merces non expediuntur.
Gargantilla. Monile, is. Mursenula, ae.
Gastar mal el tiempo. Tempus terere,
De perlas. Monile baccatum.
frustra consumere. Gastarle bien. Tem
Gargarizar, hacer gargas. Gargarizo, pus honeste impendere , traducete. ,
as. Gargarismo. Gargarizatio, gargarizaGastar mal la hacienda. Fortunas sua$
tus , us. Plin.
prodigere, consumere patrimonium , pro
Garita. Specula, ae.
fundete. Vide Desperdiciar.
Garitero. Cujus domus lusoribus , &
Gastase el vestido , y otras cosas con.
aleatoribus patet.
el uso, y tiempo. Vestimentum , & ftrGarlar. Garrio , is. Inania jactate.
lum usu atteritus , deteiitur , atlenuatur,

2o8

GA

tur -, consumitur , conficitur.


G istar el tiempo en hablar. Eximere,
vel extrahere dicendo diem.
Gasto. Sumptus, us. Impendium , ii.
Expensa, se. No perdon gasto ninguNulli sumptui perpercit.Non sibi in sumptu temperavit.
No hagais mas gasto de lo que sufre
vuestra hacienda, Prout facultates ferunt , sic sumptum facito. Sumptum iibi
ex opibus definito. Ut sibi res suppetunt,
sic expende.Non te insolentis, atque sumptuosis jactes , qum facultates ferunt.
Lo que se gasta en limosnas , no es
gasto , sino ganancia. Quod in pauperum
alimoniam insumitur , quaestus est, non
sumptus.
No hay cosa mas bien gastada. Sump
tus nusquam mclis est positos.
Gastado con el uso. Attritus , ditritus,
accisus , extenuatus , adesus.
Gastador. Prodigus , profssus.
Es muy gastador. In sumptibus immodicus est, nimius , luxuriosus. Per luxum,
ac libidinem , fortunas exhausit. Gurges
est, & vorago patrimonii. Dividas in lu
xum , & ganeam absumpsit.
Gastadores del exercito. Operae, arum.
Fossores , lixae , calones.
Gatillo , saca muelas. Dentarpaga, x.
De arcabuz. Silicis forcipula.
<Zata , gato. Felis , felis. Catus , i.
jErulus , i. Vender gato por liebre. Fucum alicui facere. Pahimbem pro colum
ba , adulterinum pro legitimo suaponere. Estan como perros , y gatos. Perpe
tuo dissident. Agarrarse como gato los
bofes. Rem mordicas tenet. De las con
tadas lleva el gato. Non curat numerum
lupus. No har mal un gato. Nulli nocere sustinet.
Gato de algalia. Felis zibethi.
Gato montes. Felis ferus , rusticos.
Gitopaus, mico. Cercopithecus , ci.
. Gatear. Vide Trepar. Andar ii gatas.
Quadrupedis in modum ambulare.
Gatera. Januae , aut parietis foramen,
per quod f'ellis transire possit.
Gabardina. Chlamydula rustica.
Gaveta. Capsula scrioii.
Gavia de la nave. Corbis, is. Galea, ae.
Gavilan. Accipiter. El que vuela acia
taso para coger la presa. Humipeta. El

GA
que vuela acia arriba. Sublimipeta. Asi
se hacen los gavilanes mancos. Captantis impetum eludere. Corvum delusit
hiantem.
Gayta. Tibia utricularis.
Gaytero. Utricularius , ascaules , ae.
Gazafaton. Absurdum quid , & absonum.
G .- ipo. Cuniculus bimestris.
Gozeta. Nuntii , & latera de bello, &
als rebus scitu dignis.
Gaznate. Guttur , uris. Gula , ae.
Gazofilacio. Gaza, se. Gazophilacium,
ii.
Gaspacho. Offbc aceto, & oleo instrictae.
G

ANTE

E.

Gemelos , mellizos. Fratres gemini,


eodem parta editi. Gemelli.
G.'mir. Gemo , ingemo , ingemisco , is.
Gemitum edtre. Poco mal, y bien gemido.
In morbo, aut dolore levi gemitus ingeminat.
Gemido. Gemitus , us.
\
Genealogia. Genealogia, avorum series.
Genero. Genus , eris. T otras cosas de
este genero. Atque alia id genus, vel ejus
generis. Et alia hujusmodi , ejusdem rationis.
Generacion. Progenies , e. Proles, Soboles , is. Generado , nis.
General del extreito. Imperator. De
r.? //f/oA.UniversxReligiosse familiae praefectus , moderator. Prapositus generalis.
General dsnde ensean. Gymnasium,
Lycieum , Musaeam , Athenxum, i.
General cosa. Generalis , communis.
Generalidad. Generalitas , tis.
Generalmente, en general. Generaliter,
comuniter , generatim , univers.
Generoso. Vide Noble , y liberal.
Generosidad. Celsitudo animi. Munificentia , liberatas. Ginerosamente. Liberaliter , munific.
Gengibre. Zingiber , eris.
Genio. Genius , ii. No es de mi genio.
Non est raei stomaclii. Cic. Genial incli
nacion. Natura studium, ndoles , is.
Gente, de nacion. Gens, tis. G:ntefieray
y barbara. Ferum genos , & ab omni cuitu abhorrens. Mucha gente. Magna horninum frequentia , multitudo. File entre

GI

GE
macha gente. Vidi illum in turba. Gentt
principal. Patritla geas. Clarum genus.
Viri primarii. Proceres. Que gente es es
tol Quod genus hec hominum ? Gente
del gardillo , gente vahuna. Vulgus sine
nomine. Gregalis turba , plebis quisquilia:. No trates con esa gente. Noli cum
ingeniis eusmodi versari.
Gente de pie. Vide Infanteria. De
caballo. Vide Caballeria. Hacer gente
fara a guerra. Delectum militum habere. Exercitum confiare, copias comparare,
milites cogere , conscribere. No hay gen
te en la plaza. Magna est in foro soliiu'lo.
Gentil hombre. Prsestanti corpore adolescens , pulcher. Gentil humor gasta.
Hilari est , ac prompto ad jocandum in
genio. Gentil despacho por cierto. Pre
clara vero expediendi ratio. Gentilmente
se defiende. Egregi se tuetur. Es muy
gentil estudiante. Vir est egregi eru
ditos.
Gentiles , sin fe. Ethnicl , idololatrte.
Gentiles veri Dei luce carentes.
Gentiles hombres de casas de Sefiores.
Stipatores prompti ad obsequium. Statores , apparitores.
Gentileza. Corporis prestantia.
Gentilidad. Gentes iJolis servientes.
Geografia. Geographia, descriptio terrae.
Geometria. Geometria , terrae dimen
sin
Gerarquia. Hierarchia , se. Rerum sacrarum , seu coelestium ordo.
Gergon. Culcitra , straminea.
Gerigonza. Sermo perversus syllabarum mutatione , vel additione.
Germania. Latronum, lenonumque lingua.
Geroglyfico. Hieroglyphicus , a , um.
Gerundio. Gerundium , ii.
Gesto. Gestus , us. Actio. Hacer un
gesto. Geitum agere. Hacer gestos. Gestio , is. Gesticulor , aris.
Gestero , figura. Mbnus , i. Gesticula*
tor.
Gestera. Mima gesticulatrix.
Geta , uta. Fungus , i. Boletus , i.
De gente negra. Labia tumida , prominula.

ANTE

203
I.

Giba. Gibbus , i. Giber , ri , vel eris.


Giboso. Gibbus , a , um , gibber , era,
um. Vide Coreaba.
Gigante. Gigas , antis.
Gigantea. Vide Girasol.
Gigantones. Colossese figurae serieis
vestibus ornatae , quie saltantibus b.ijulis circumferuntur.
Gigote. Minutal , alis. Edulium ex
cor.ci-.is minutatim camibus.
Gilguero. Carduelis, is. Acantliis, idis,
Gineta de Capitan. Ducis baculus brevi ferro praefixus , floco insignis.
Ginete. Eques levis armaturae. Es buen
ginete. Equitandi peritus est. Callidd
equum agitat, strenueque versat. Mal
ginete. Equitandi imperitas. Qui equo
u ti nescit. Ir la gineta. Stapedibus uti
brevioribus.
Gira regocijo. Jubilam in vino , Se
pulis , jocandique licentia.
Girofa , animal. Camelopardalis , is.
Girapliega. Hierapiera , ce.
Girasol. Heliotropium , i.
Girifalte. Accipiter albur.
Giron del vestido. S-gmentum , i.
Gitanos. Fures vagabuadi , abactores
rapto vivere assueti.
G

ANTE

L.

Globo , 6 bola. Globus , i. Sphaera , sr.


Globoso. Globosus , rotundus , a , um.
Gloria. Gloria , ae. Laus, dis. La de ef
Cielo. Eternae vitae gaudium. Sunuria beatarum mentium felicitas. Gloria vanaInanis gloria , falsa , vana.
No hay gloria verdadera , sino la que
procede de la virtud. Nulla vera gloria
est, nisi qute virtute oritur, naseitur,
proficiscitur. Omnis gloria non virtuta
parta , quae h virtute non est , fluxa esr.
Se caduca. Omnis laus , quse cum virtu
te conjuncta non est , falsa est , & inanis.
Quitame mi glorifl. Mea pro suis Tendicat. Industria mese Iiudemsibi tribuitr
asciscit , adscribit. Gloriam meo labore
partam sibi arrogat.
Gloriarse de sus cosas. Suis factis, vel
Dd
de

GL

ftlo

GO

de suis divitlis glorian. Majores suos,


vel se de majoribus jactare. In hoste do
lo victo se jactare. Glorios sibi de hoc
facto blandiri. De se gloriosis loqui,
predicare.
No digo esto por gleriarme. Cifra arrogantiam hoc dico. Absit verba invidia. Nolim hoc arroganter Dictum existi
ma ri.
Glorificar. Gloria aliquem afficere, de
corare , gloriosum reddere.
G'oriose. Gloriosus, praxlanis , inclytus , illustris. Qui in magoa gloria est.
Gloriosamente. Glorios , piaeelar.
Glosa. Commentatio , nis. Commentarium , vel Commentarius , ii. Scholium,
ii. Expositio, nis.
Giosar algo. Aliquid commentari , inierpietari , explanare.
Glosador. Interpres , etis. Commenta
tor.
Gloton. Helluo , ganeo , nis. Vorax,
eis. Ventri, gulttque deditus. Gurges, atul' helluo. Abdomini suo natus.
Glotoneria. Helluatio , voraeltas , in
gluvies , ei. Insaturabile abdomen. Cic.
G

ANTJ5

O.

Gobernar. Guberno, as, administro, as.


Goberi bier.. Feliciter rempublicam gessit , magna piuientisc laude administravit. Magna cum laude reipublicie praefuit,
clavum Reipub. tenuit. Snpienter Rem
publicam moderatus est. Ita se habuit in
administratione , ut nec nimis severus,
ec rursus negligens audiret.
Facil es gobernar tus subditos , si
'ios das buen excmplo. Nihil est negotii
continere cos, quibus praesis , si te ipse
comineas. Cic.
Gubierno. Gubernatio , administratio,
procuratio. Magistratur , us. Regimen,
potesias , tis. Dar , entregar uno el
gobierno. Dare , mandare , deferre magis- .
Iratum alicui. Tener el gobierno. Gerere
Magistraten , clavum reipublicse tenere,
provinciam obtinere.
Ta se le acab el ao del gobierne. AnBuo munere perfunctus est.Annui muneis finematligit. Annuum administration
itis munus obivit , explevit. Adminis
tration!- tempu conjcjt , itecums. Abii t

jam administrationis tempus , & ille ma


gistrate'
Gobernador. Gubernator , moderator,
provinciae Praeses , Praefectus.
Gobernadora. Gubernatrix , moderatrix.
Hacer Gobernador. Magistratum crea
re. Praetorem , aut Consulem designare,
renuntiare. Muneri , aut provinciae ali
quem proeficere. No le quieren por Gober
nador. Omnium voce , reipubJicae gnbernaculo excluditur. Magistratum ilium
recusant, aspernantur , rejiciunt. Abhor
rent ab ejus magistratu.
Gobernalle del navio. Gubernaculum,- i.
Clavus, i. El que le maneja. Nauclerus,
i. Navicularius , naviculator.
Gola. Gutturis munimen. Golilla. Colli
omamentum , carbaso subjectum.
Golfe. Gurges , tis. Sinus, us. El de
Venecia. Sinus Adrianus , vel Adriaticus.
Golondrina. Hirondo , inis. Una go
londrina no hace Verano. Una hirundo
non facit ver , neque aureus unus divitem.
Giloso. Lautioribus cibis deditus. Cu
ius:". , liguritor , gulae servus.
Golosina. Cibus delicatus , dulcis. G>losinas. Cupediae , arum. Guise irritamenta. Golosear. Ligurio, is. Patinas lingere.
Golpe. Ictus, us. De pechos. Tunsio
pectoris, pienitentiae signum. Dar golpes
u la puerta. Januam . aut fores pulsare.
Cerrarla de golpe. Januam impetu claudere. Cay buen golpe de agua. Nim
bus , aut largus imber effusus es Gilpe
de gente que acode. Turba ac cursus multitudinis. Todos recibiremos el golpe por
vos. Omnes corpora nostra pro te objiciemus. Dio el golpe en vago. Yires in
ventum effudit.
Golpaco. Ictus vehemens.
Golpear. Tundo, is. Quatio , is.
Goma. Gummi. (indeclinable.)
Gomia , tragon. Vorax , gurges , Se
helluo.
Gordo. Pinguis, crassus, obessus. Men
tira gorda. Magnum & impudens mendacium. No me hable gordo. Me ne minis
ferrites.
G. ordura. Pingue do, adeps , pis.

Ger-

GO
Gordolobo ,yerva. Verbascum , i.
Gorgoo. Gurgulio , vel curculio , nis.
Gorgoritos. Gutturis murmur in gargnrizationibu.5.
Gorguera. Patagium , ii.
Gorja. Gula , se. Fauces , ium.
Est de gorja. Laetitia gestit , exaltat
gandio. Quitarle la gorja. Vide Dego
llar.
Gorgear lat aves. Garrio, is. Gutture
modulan. Los nios. Lalio , as. Cosa quo
gorgea. Garrulus , a , um. Gorgeo. Garrutus cantus. Garrulitas , tis.
Girmor. Vide Vomitar. To os lo hare
gormar. Haud impune feres. Faciam ut
te edacitatis paeniteat.
Gorra. Galericulum , Galericulus, pileus , i. Quitarse la gorra. Caput aperire. Meters de gorra. Convivia non
vocatum adire. Convivus se furtim immiseere.
Gorrion. Passer , eris. Passerculus , i.
Gorron. Brevi toga amictus.
Gota de licor. Gutta , guttala, se. Stilla, ae. Gota arttrica. Articularis morbus.
Eu las manos. Cliiragra. En los pies Po
dagra. Gota coral. Epilepsia , ae. Comitialis morbus. Hercule is , caducus. G ta
serena en los ojos. Glaucoma , re , vel
glaucomatis. Est con gota. Articulari
morbo laborar. Podagrae doloribus cruciatur.
Gotoso. Podager , gra , um. Podagricus. De gota coral. Qui epilepsia laborat.
Goznes. Compages ferreae.
G ro, Gaudium, ii. Laetitia, se.
Gozar. Fruor , eris. Potior, iris.
Gozarse. Gaudeo, le tor. Gaudio affici , fungi. Gaudium accipere , agitare.
Mil aos te goces. Perpetuam tibi opto
conjugii lsetitiam. Longam, & beatam vitam cum conjuge exigss.
Gozoso. Gaudens , lietus , gaudio perfussus , exultans. Mi gozo eo el pozo.
Rupta anchora , spe , vel de spe decidi,
depulsus sum.
Gozque, gozque] o. Canis , is. Catellus , i.

GR

ZW

incidere, inseulpere, eselare. Grabado. Incisus , eslatus , insculptus.


Gracejo , donayre. Lepor , vel lepos,
oris.
Gracia de Dios. Gratia Dei , qua Deo
grati , & amici , reddimur , efficimur.
Gracia , favor. Beneficium , gratia,
se. Hizome gracia de esto. Gratis hoc
mihi induisit , donavit , obtulit, ultra detulir. De su bella gracia lo hizo.Sponte
sua fecit. Estar en gracia de alguno.
Esse amicum alicui, esse cum illo in gra
tia. Ta ha vuelto su gracia. Jam rediit
cum illo in grariam. Vide Reconciliar.
Gracia en la hotmosura. Decor , oris.
Venustas , tis. Dar gracia alguna,
cosa. Decorem ret addere , afferre , venustatem adhibere, co.ciliare. Tiene gra
cia en esto. Ad hoc natu* , & eftectus
natura videtur. In hoc ejas iagentum ma
xime elucet , emlnet , excellit.
Gracia en hablar. Gratia , venustas in
dicendo. Gracias. Sermonb fes ti vitas, fa
cetiae , sales, jiK-i , lepos , oris. Con qui
gracia lo distol Quam lepid dixit! Qu .Im
venuste! Tiene mil gracias este nio.
Puer est insignis festivitatis, lepidiis, jucundus. Cayme aquello muy en gracia.
Mihi illud vald arrisit, accidit mihi
jucundissimum.
Gracias mohosas. Amari sales , arna
re , & insuls dicta. Los gracias no ha
de ser pesadas , ni picantes. Joci , & fa
cetiae citra ruborem adstantium excurrere debent. Jocandi genus ingenuum , Ss
facetum esse oportet , non sine ingenli
acumine , sed sine aculeo.
Hu caido en gracia al Principe aquel
bufen. Scurra ilie Principi lepidus est, Se
facetus , dicteriis gratiam cum illo inivit,Quidquid morio ille effudit, grntum illi
accidit, melle dalcius illi est. la ver
dad el no tiene gracia. Tisz. ille fcigidui
est . & insulsos. Sin gracia. Illepid, in
suls.
Gracias de indulgencias. Pontificia
indulgentise, psenarum remissiones , la
xamente , relaxatio. Gracias Dios%
que , (c. Immortales Deo gratias ago,
quod , &c. quien da tarde , ni grado%
ni gracias. Gratia, quae tarda est , ingra
G ANTE R.
ta est. Si vino d visitarme , pocas gra
Grabar. In ses , vel in sere . aut lapide cias , que no h hizo por mi respeto. NiDd a
hli

GR

til mii praestitit, quod me visit, non enim


mea grana feeit.
Gracias, us. tres hermanas. Gratise
Chariies Aglaia , Thalia , Euplirosine.
Gracioso en hablar. Lepidus , talsus,
facetus , festivi sermonis homo. Es n.uy
gracioso , y entretenido. Scitus est , &
elegans jocoram artilex. Senno ejus ita
cor.ditus est sale , & facetiis, ut in eo
gratiae -omnes habitare videantur. Ade
lirbanus est , & lepidus , ut vel tristissitnh risum eliciat.
Graciosidad, Lepiditas , concinnitas,
lis.
Graciosamente , con gracia. Lepide,
Bgenios, festiv , venust , bell. Dar
graciosamente. Dono , as. Gratis, aut do
no dare. Gratuito dare, conlerre'.
Grada. Gradus , us.
Gradas de Monjas. Crates , ium.
Grado , puesto. Honoris gradus, dignitatis locus , ordo. Qu grado teneis en
ia Universidad? Quoti urdiais es inter
.Academicos V Quo loco , quibus insignibu inter eos emicas?
Huelgome que tengais el grado , que
mereceis. Gaudeo te eum locum tenere,
quo dignus es. Eo te loco esse , quo de
bes. Eum tibi dclatum esse honorem, quo
sua virtus , & sapientia luceat. Te ad
gradum dignitatis evectum , sapientite
tuse parem. In eo te ordine collocatum,
qui tibi debetur. Eo te ascendiese , quo
tua jam diu vhtus , & sapientia festinabat.
Grados , ordenes menores. Minores
ordines. Ordenarse de grados. Minoribus ordisibus iuitiari, inauguran. De
grado lo har. Libenter hoc la ciam. Su
bir di grado en grado. Gradatim ascen
dere, fizolo mal de su grado. Feeit vel
invitus. Mas por fuerza , que de grado.
Conctu, ac necessari magis , qaum ul1 10. Coactus magis , q ara sponre. Enojose en tauto grado , que , V. Usque adeo
Sratus est, ut , &c.
Graduarse. Doctoris , aut Magistri in
signia accipere. Ad Doctoris , aut Prolytae gradum promover.
Graduse en primer lugar. Post solemia multiplicis doctrinae experimenta in
magna hominum frequentia honorificentisimum sapiemiic titulum prior cense-

GR
cutus est. Inauguratione publica Doctoratus apice exor nandus cxteris proelatus
est. Doctrinx laurea ante alios ornatus,
decomtus.
Gragea. Grana saccharo condita.
Grajo. Gracus , i. Graculus , i.
Groja. Moneduia , ae.
Gramo. Gramen , inis. Sagmen , inis.
Cosa de grama. Gramineus , a, um.
Gramatica. Grammatica , oe. Grammatice, es. Gramatico. Grammaticns , i.
Gramatiqoillo. Grammatisra , te. V va
poco en salir buen Gramatico , no. Non
parum referi ntrtun in Grammatica pro
picias, necne. Gramatical cosa. Grammati cus , a, um. Gramaticalmente. Gram
matic.
Gran , grande. Maguus , grandis , e.
Qu grande ests ! que te conoci tametltico. Quantus quantillo jam es fae tus!
Grande estatura. Precera statura , ex
celsa.
Grandes seores. Magnates , Dynastae,
proceres, um. Magistanes.
Grandeza. Magnitudo , granditas. amplitudo. De animo. Magnanimitas , cnimi
magnitudo, celsitas animi. He cuerpo.
Proceritas , tis. Magna statura. De ex
tranrdinaria grandeza. Proceritate enormi, vasta, & gigantea mole.
Grandioso cosa. Magnificus , a , um.
Magnificus apparatus, domus, convivium.
Grandiosamente. Magnific.
Grana. Coccum , vel coccus, i. Purpu
ra , ae. Murez , icls. Ostrum , i. Conchylium , ii. Vestido de grana. Vestis coc
cinea, ostrina, purpurea , conchyliata.
Granada. Malum punicum. Malum
granatum. Granado , arbol. Malus punt
ea. Grano de granada. Acinus , i. Lo te
la. Tunica , folliculus , i. La que divide
los granos. Cicum , vel cicus , i. Lo gra
nado del pueblo. Homines honestissimi,
egregii cives.
Granate , piedra preciosa. Carbuncuius , i. Lapillus Carchedonius , Garamanticus.
Granja. Villa , te. Suburbanum , iGranjear. Paro , as. Acquiro , compa
ro, as.
Grajero. Ad rem attentior. Grongeria.
Quaestus , us. Hacer grangeria del go
bierno, ti potestate ad qussium. Habe

GR
re quaestui rempublicam. Preiio habere
addictam fidem , & rvligionem.
Granizo. Grando , inis. Granizar.
Grando de cce'.o ruit , delabhur , praecipirat. 'Prseceps cadit horrida grando.
Grano, Granum , i. De uva , de yedra,
6 granada. Acinus, i. Granillos dures de
la uva. Vinacei , vel vinacea, orum. Gra
nos del rostro. Vari , orum , subtiles tu
mores. Cosa llena de granos. Granosus,
a , um. Todo grano de espiga. Frumentum , i. Granero. Gianarium , . Horleum , i.

Granar. Granum crassescere, grandesce re. Granar a espiga. Granis gravida*


r'i. Espiga granada. Spica gravida , lerna
granis.
Granzas. Acus, eris. Mientras descan
sas maja esas granzas. Pro otio , &
quiete molam roe versare jubes , vel gra
ve mibi onus imponis.
Grasa. Adeps , ipis. Pinguedo , inis.
Grasiento. Pinguedine sordidus.
Grasilla para el papel. Vernix, icis.
. Grato. Gratus, a, vm. Para tenerle
grato. Vt gratlam ejus retineas.
Gratificur. Gratificor , aris. Gratiam
leferre. Gratificacion. Gratificatio.
Grave cosa. Res gravis , non ievis,
magni ponderis , & morr.cnti. Grave cul
pa es decir lo que se debe callar. Gravis
est culpa , tacenda loqui. Persona grave.
Homo gravis, & constans, gravliate prxditus. Ampli nomine? , cives amplissimi.
Hace del grave. Aflectat gravitarem.
Muy grave os haceis, ya que no os dig
neis , iic. Valde jam lautus es , qui gra
vare , &c.
Gravedad. Gravitas , severitas, aucioritas , tis. La gravedad del caso pide
que se haga un cxemplar castigo. Sevcritatls exeroplum fh.sir.it rei attrocitas.
Tened gravedad. Uestne nugari. Gravem
viium presta. Noli saltanas persoaam in toga ge/ere. Seria pecar contra
la gravedad , y cordura , que mostraste
desde nio , sentir demasiado este golpe.
Non est jam gravitatis , ac sapientiae,
quam puero prxstitisti , ferre immodexatis hunc casum. Cie.
Gravemente. Graviter , sever.
Graznar el cuervo. Crocito , as. El
ganso. Gingrio , . Graznido de cuervo.

GR

213

Crocitus , crec/tatio, inis. De ganso. Gingritus , us. Ccng'.or , oris.


Greda. Creta , z. Cesa de greda. Cretaceus , a , um. Embarrado con greda.
Crctatus. Luenr Je mucha greda. Cretosus , a, um. Grcguescot. Foemoralia , um.
Braceae , arum .
Gremio , regazo. Gremium , sir.us,
us.
Gremios , Comunidades. Ccetus , Collegia , sodalitates, conrubernia, tribus,
greger. Los que sen de un gremio. Collegx , sodales , tribules , contubernales,
&c.
Grea. Coma soluta, crines incompti.
Grea de caballo , de leon. Juba , ae.
Leon con grea. Leo jubatus,
Grssea. Rixa , ae. Jurgiumi, ii.
Grevas. Ocrea , arum.
Grey. Grex , gis. Congregatio , nis.
Grieta. Hiatus , us. Scissnra , ae.
Grijo. Gryps , pbis. Gryphus , i.
Grillo. Gryllus , i. Cantar el grillo.
Gryllo , vel grillo , as. Grillos de los
pies. Compedes , dum. Echarselos uno.
Compedibus hominem vincke.
Grima. Horror , is. Pone grima. Horrorem incutit. Horrore afficir. HorrificaU
Grion. Flagula , rica , ae.
Grita, gviteria. Multorum vociferatio. Voces ip.condilsc. Dar grito una,
gritarle. Sibilas , & contumetiis aliquem
vexare , exagi rare , abigere , explodere.
Gritar. Vociferor , aris. Quinto , as.
Grito. Vociieiatio , clamor , qi.iritatus , us. Llorar i gritos. Ejulo, as.
Grosero. Rusricus , agresiis , incultus.
Groseramente. Rustic , inurban.
Grasevia. Rustidtas, tis. Grosero sois
en porfiar. Instas , rustic san.
Grosura. Pinguedo, adeps, ipis. La
que se permitio en Sabado. Animalium
intestina, vkcera., ungulae , truncui, capiia.
Grua. Tympanum , i. Rota , qux
calcntibus versatur , qua saxa sublevantur.
Grueso. Crassus , a , um. Vide Gordo.
Tiene la tabla tres dedos de grueso. Ta
bula crassa est tres digitos. El grueso de
una cosa. Crassitudo, crassamentum , i
Grueso de la renta Eclesiastica. An*
nui redditus poctio maxima , qua ceno
die provenir.
Gru-

t\

GU

GR

Grulla. Gtas, is. Grullada. Nocturnus


grex armatorum.
Grumete. Mesonauta , puer naaticus.
- Grumo, cota apiada. Grummus , i, ut
salis , vel cerx grumis.
Gruir. Grunnio , is. Viejo gruidora.
Anus criminatrix. Gruen los amos por
no nada. De nihilo heri ogganniunt.
Gruido. Grunnitus , us.
Grupera. Vide Gurupera. Ir la gru
pa. Coxis equi vehi. Volver la grupa.
Terga dare. Vide Huir.
Gruta. Speiaeum , i. Crypta , x.
G

ANTE

U.

Guacharo. Valetudinarius , i.
Guadammeil. Pieturata pellis.
Guadaa. Falx faenaria. Aguadaar.
Foshum metere , subsecare. Guain ,
aguadaador. Foeniseca , te. Fxnisex,
ecls.
Gualdra , ycrva. Glastum , i.
Gualdrapa. Equi stragulum.
Guante. Cbirotheca , x. Asentarle el
guante. Verbis aliquem castigare. Guan
tero. Qui chirothecas conficit , aut vendit. Guanteria. Chirothecarum taberna.
Guapo, la ostentationem compositus.
Est guapo. Stat habitu , cultuque superbus.
Guarda , el que guarda. Gustos , dis.
Custodia.
Guarda del Rey. Prxtoria cohors. Los
de la guarda. Regii corporis custodes.
Guardajoyas. Scriniarius , ii.
Guardadamas. Anus , vel anuchus
puellarum custos. Guardainfantes. Arcuatum volumen , cycladi suppositum.
Mulieris pompa. Cycladis tumor.
Guardamanjar. Promuscondus Regius.
Guardas de cerraduras. Serx obices.
Guardas de presos. Custodiae , arum.
Guardar. Custodio , servo , conservo,
as. Tueor , tutor , aris. Algo tengo di
gurdar para mi. Aliquid mihi debeo re
servare. Guardarsela. Ultionem ad tempus diferre. Eso no , guarda. Absit. Ne
Deus siverit. Deus , superique prohibeant. Guardarse de alguno. Cavere sibi
ab aliquo. Guardarse del peligro. Cavere periculum. Guardate. Cave tibi.
Guardate de la* ocasiones de pecar.

Peccandi ocoasiones vita , fuge , time,


exhorresce. Oculos ab eis averte , qux
mentem tibi eripiunt. Noli te in discri
men dare , imbecillitatis tux conscius.
Quantum potes lubrico recede , qui in
sicco quoque parum fortitcr stas.
Guardar la Ley de Dios. Vide Man
damientos. Guardeos Dios. Salve, salvere te jubeo. Salvus sis precor.
Guardador. Vide Escaso.
Guardia. Vide Guarda.
Guardian. Custos , dis.Guarguero. Guttur, canalis animx.
Guarida. Receptaculum , perfugium,
ii.
Guarecerse. In asylum confugere , in
locum tutum se recipere.
Guarismo. Arithmeticx notx breviores.
Minascula numerorum signa.
Guarnecer. Munio , instruo , i. Mal
guarnecido. Male instrucrus , mal munitus.
Guarnecer el vestido. Purpuram , aut
limbum vesti prxtexere. Vestem serieis,
vel aureis segmentis ornare, distinguere.
Toga , ropa guarnecida. Prxtexta , x.
Guarnecido de perlas. Unionibus, vel
snargaritis distinctus.
Guarnicion de lugar. Munido , munimen, munimentum, i. De soldados. Pre
sidium, i. De vestidos. Fimbria, x. Praetextus limbus. Guarniciones de caballos.
Phalerx , arum. Guarnicion de espada.
Capuli omamentum. Imagenes guarneci
das. Marginatx tabulx , sigilla pluteo
inclusa.
Guarnicionero. Zonarius , ii.
Guarte , guardete. Cave tibi.
Guay de ti. Vae tibi.
Guebra. Jugum bouoi , vel mulartsra.
Gusco. Vide Hueco'.
Guedejar. Cincinni , cirri , ornnt.
Guedejudo. Concinnatus , crinitus, cirratus. Estoy para arrancarte esas gue
dejas. Vix me contineo, quin tibi in cincinnos involem.
Guero. Ovum urinum. Vide Huevo.
Guerra. Bellum, i. Civil. Domesticum,
civile, intestinum. Prevenciones de guer
ra. Apparatus belcus. Trata de hacer
nos guerra. Comparat copias contra nos.
Bellum conflat, apparat , suscipit , adornat contra nos.
Diot

GU
Dios nos libre de guerras. Sint procul
i nobis armorum strepitus. Long a nobis Deus talem pestem abigat, amandet,
avertat. Absint nostris firibus bellici
furoris impetus , & in Turcarum regna
convertantur.
. Temo no pare esto en guerra. Vereor
re res ad arma revocetur , ne armis dirimatur, ne praelio cernatur, decernatur.
Timeo ne dissidium in bellum abeat , ne
ex dissensione bellum erumpat. Bellum
ex dissidio timeo. Ut nunc res cst , bel
lum formidare debemus.
Hacer guerra 4 lo* Turcos. Bellum
Turcis inferre. Turcas bello persequi. Pu
blicar contra ellos guerra. Bellum illis
indicere. Tienen-guerra continua con no
sotros Nobiscum continonter bellum gerunt , bello certant. Dar guera uno.
Instare alicui. Aliquem piemere , urgere, oppugnare. Alargar la guerra. Bel
lum ducere , trahere.
Aun no ha comenzado la guerra. Nondum bellum susceptum est , nondum
commissum , nondum initum. Nondum
ad arma ventum est. Nondum bellum
erupit.
- El que movi la guerra , la ha reno
vado. Qui bellum movit , indivit , intulk , confiavit , comparavit , s eonfectum renovavit , redintegravit , extinctum
sutehavit , sublatum revoeavit , restinctum jam der.uo excitavit.
Aun dura la guerra. Trahitur adhuc
bellum. Belli malis adhuc premimur, vexamur, urgemur. Nunca salimos de guer
ra. Numquam bellis vacamus. Bellum
nobis ex belio nascitur. Ardet perpeluis bellis Hispanla. Bellis continenter
atterimur.
Ta se acab felizmente la guerra. Confectum jam bellum est , ac restinctum.
Ingens de hostibus victoria bello finem
imposuit , bellum penitus extinxit , nullam belli scintillam reliquit. Sublatum
jam est bellum, ac sepultum. Reliquiae
omnes belli praeclara victoria oppressae
sunt.
Guerrear. Bello , as. Belligeror , aris.
Depugno, certo , as. Praelior , aris.
Guerrero. Bellator , pugnans , bellicoeus.
Guerrilla. Dissidium , tumultus , us.

GU

215

Guesa. Sepultura , ae. Sepulchrum , i.


Gueso , v Guesped. Vide Huesped.
Guia. Dux , cis. De la danza. Chora*
gus , i. Praesultor , qui funem ducit.
Guiar. Duco , s. Ducem alicui se praebere. Vide Encaminar.
Guion. Labarum , i.
Guija. Glarea, ae. Calculus fluvialis.
Guijarro. Lapis lsevis , & rotundus.
Guillote. Homo nequam , iners , tis.
Deiidiosus , mensarum assecla.
Guinda. Cerasum acre. Garrafal, Prxgrande , decumanum. Guindo. Cerasus
acrir.
Guindalera. Locus cerasis consitus.
Guindaleta. Funis cannabinus.
Guindar uno. Vide Colgar.
Guiar. Nieto , as. Conniveo , es.
Guirnaldas de flores. Serta, orum. Hocerlas. Serta texere , contexere.
Guisar , sazonar. Condio , is.
Guisado. Condimentum , i. Conditura,
ae. Ciborum conditio. Guisado liar , que
se coman las manos por el. Nunc ego
ita convivis ccenam conditam dabo , ut
quisque dum gustabit , digitos prxrodat suos.
Guisandero. Cibi conditor, coquus , i.
Guisandera. Culinaria ministra.
Guitarra. Ciiliara Hispanica.
Guitarrero. Qui chitaras fabricat.
Guitarrista. Citharttdus , i. Fidicen,
nis. Ciiharista, te. Mugcr. Ciiharistria, ae.
Guitn , bribon. Mendicus , vagabundus.
Gula. Gula, ae. Edacitas, ingluvies, ei,
edendi libido. Vide Glotoneria.
Gulleria. Vide Golosinas. Pidesme gu
llerias. Concupiscis assam farinam.
G.irupera. Postilena , ae.
Gusano de tierra. Vermis , is. El que
roe los pampanos. Volvox , cis. Convolvulus , i. Gusano de sede. Bombyx , cis.
Hervir de gusanos. Vermiculor , aris.
Vermino , as. Vermiculis scatere , scaturire.
Gusanillo. Vermieulus , i. Labrado de
gusanillo. Vermiculatus , a , um.
Gasarapa. Tipula , te.
Gustar , probar. Gusto,, degusto , li
bo, as. Gustar de algo , tener gusto en
ello. Voluptatem capere , percipere , voluptate afici ex te aliqua. Re aliqua
oblec-

1\

oblcctarl , delectari. No guita de alhagns , ni chicoleos. Non capitur blanditiis,


neque nugis. No gusta de casarse. Abhorret nuptiis.
Gusto mucho de leer este libre. Miri
fic me juvat hunc librum legere. Hujus
libri lectio me delectat admodum. Te
net me ejus lectio cum magna voluptate ; perquam grata mihi est , ac jucun.ii , magna me afficit voluptate. MItum quantum me recreat, ac reficit hujus libri lectio , incrcdibilem mihi voluplerr. affert. Hujus libri lectione animus
incalescit, expleri nequit, mirific aflicitur , magnopere oblectatur , jucundissime pascitur.
Gusto de! paladar. Gustus , ws. Gustatus , es. G isto , deleyes. Voluptas,
lis. Na es esto de mi gusto. Id neqae palati , neque stomachi mei est.
Gusto , i voluntad. Arbitrium , ii. Arhitratus , ut. Voluntas. Sigue , hace su
gusto. Arbitrio suo ducitur. Ad arbitrium
suum vivit. Arbitratu su facit, qusecumqu facit. Piensa que en eso me da gus
to. In eo gratiam meam 'mire putat.
Hacer el gusto de otro , darle gusto.
Vol-untati alterius obsequi. Morem alicui
gerare. Homini morigeran , obsequium
prxstare. Ad ejus nutum, 8c voluntatem
se fingere , accommodare.
Hacer algo con gusto. Libenter aliquid
exeqni , cum voluptate facere. El ha de
hacer su gusto, qu te cansas? Quid
cum lio agis, cui voluntas pro rations
est? Melius , pejus , prosit , obsit , nihil
videt , nisi quod lubet. Este es mi gusto.
Hoc placet, hoc libet. Sie volo, sic jubeo. Sobre gustos no hay disputa. Suo
quisque studio plurimum tribuit. Suo quis
que studio ducitur.
Gastoso. Jucundns , suavis , gratus.
Gustosa es la memoria de los trabajos
pasados. Jucunda est praeteritorum imlorum recordatio. Prsterita mala cum vo
luptate recordamur.
Gustosaminte. Jucund , placid , snaviter , cum vdluptatc , hilariter.
Gustadura. Libatio , degustado
Gutural pronunciacion. Confragosa pronuntiatio.

HA
H

ANTE

A.

HA Internecion. Vide Ah. Ha del ver


bo Haber. Est , vel sunt. Un ao, y
mas. Annus est , Sh eo amplius. Mucho*
aos ha que es mi amigo. Multi anni sunr.
cum llle in aer meo est. Cic.
Haber , existir. Esse , existere. Hay
muchos Poetas. Est poetarum copia. Mul
ti poette exisnmi. Habr entre ellos discordia, habr envidias. Erunt inter eos
dissidia , simultates exorientur. Conmiga
lo has de haber. Mecum tibi res erit. Ad
utrumque nostrum res redit.
Habed misericordia de mi. Misereanni mei. Haberse blandamente con l. Perhumaniter illum accipere, blanda tractare , comiter apellare , mitius cum illo
agere. Hubose bien. Prudenter se gessit,
preciare se habuit.
Habil. Ingeniosus. Qui valet ingenio.
Solerti , ac vivido ingenio. Habil par
alguna cosa. Habilis, aptas, idonens. Ha
bil para todo. Natus ad om.iia.
Habilidad. Ingenium , animi solertia,
acumen ingenii. Habilitar uno. Aptum, babilem , idoneum aliquem reddere, efficere.
Habito, vestido. Vestis, vestirs,
tus. Hombre de buen habito. Ornatus vir.
Habito de Religioso. Religiosa vestis.
El habito no hace el Monge. Non liberat
podagra calceus. Non omnes , qui habent cytharam , sunt cytharoedi.
Habito , de Caballeros. Nobilitatis
insigne. De Santiago. Purpurea crucis
imago vesti affixa , generosi sanguinis
index.
Habito uso. Vide Costumbre.
Habituar. Assuefacio , cis. Habituar*
se. Assuesco , consuesco , is , assueo.
Para las cosas de industria es msnes*
ter habituarse. Qute industria comparantur , usum , exercitationemque requirunt.
Usu exercitationeque opus est earum rerum , quae parantur industria.
Habituado. Assuetus , solitus , assoefactus , versatus in re aliqua. No esty
habituado esto. Insolen? hujus rei sum.
Non assuevi cu.tibus isti. .
Habitar. Habito , as. Colo , incolo,

is.

HA
Habitador. Accola , se. incola , ae.
Habitacion. Habitatio , domicilium.
Hablar. Loquor , eris. Verba facere,
Yocem emittere. Fari, fabalari. Hablar
ein por que, ni para qu. Effutire aliquid , inconsult loqai , temer verba
fundare.
Eso es hablar al ayre. Surdo canis.
No hables mal de nadie. Nemini maledixeris. Neminem verbo laeseris. Habl
largo sobre eso. Multa in eam sententiam
dixit. Longum ea de re sermonem ha
ba r.
Hablar d todos coa cortesia. Comiter
unumquemque appellare. Con vos habla
esto. Hoc ad te pertinet. Intus tibi canlt
hoc carmen. Miradpues quien habla. Fujf m Verres aecusat. Hablote come amigo.
Familiariter tecum loquor. Amic tecum
ago.
Hablar harte. Submissa voce loqu. No
habla eso conmigo. Nihll hoc ad me. Nt
hablo contigo. Nihil ego tecum. Dexadme acabar de hablar. Noli me interpel
are. Sine extrema persequar.
Habla entre dientes. Inros $bi lequitur. Mussat , mussitat. Hablad con corte
sia. Bona verba quaeso. Parcius ista. Ha
blais de talanquera. Alieno prsesidio fe
roz lingua bellas i sublimi me derides,
& extra teli jactum miaaris.
Hoy hablamos largo de vos. Hodie in
quorumdam amicorum sermonem incidisti. Longus de te inductus est sermo. Mul
ta de te verba fecimus. Longum de te
sermonem habuimus. Diu in sermone nostro versatus es.
Habla muy apriesa. Verba celerirer
expedit. Rapido fertur orationis cursu.
Mira est ia eo linguae volubilitas.
Habla b irbarameste, y sin alio. Barbarus est ejus sermo , incultus , inconcinnus , inelegans. Vitios , & corrupt
loquitur.
Habla con grandissima elegancia. Elegantissim loquitur , emendat, venuste,
Splendidam quamdam,& minime veteratoriam dicendi rationem habet. Elucet in
eo nativa , ele incorrupta sermonis pun
tas, & negritas.
Haba con gracia, y agudeza. Concinna est, & elegans ejusoratio, festiva,
compta , & tempestivis jocis aspersa,

HA

217

peracutisque sententiis condita.


Habladme mas claro , y menos culto.
Rudis, sed planius , & apertis.
Habldra para maana ? Hunc sermo
nem raui J i u ce averia? Quin rem protins aperuisti? ac maturis tibi coniuluisii? No se hable mas en esto. Nihll
de hoc in posterum , ne hiscere quiden
Iiceat.
Hablar al oido. Aliquid in aurem loqui , insusurrare, suggerere alicui.
Habla. Yox , cis. Conocile en el ha
bla. Ex voce hominem cognovi. Ta es
td sia habla. Moribundum vos defecit.
Vocam emittere non potest. Voce destitutus est.
Hablilla. Rumusculus , i. Fabella, ae.
Esta hablilla anda por el lugar. Hice
fabella omnium implevit aures. lIi dissipati rumusculi per omnium ora vagarttur.
Hablador. Loquax , dicax , cis , Habladorcillo. Garrulas, i. Loquaculus. Muger habladora. Garrula , citeria loquacior. Hablador importuno , y enfadoso.
Blatero, nis. Rabula , te. Architae crepi.
taculum. Los habladores no tienen ma
nos. Loquacibus vis , & robur in lingua
esti tumultuante in otio; otiantur i n tu
multo. Lingua fortes , manu ignavi.
Haca. Mannus, i. Haquilla. Mannulus , i.
Hacanea. Equulus Britannicus. Tolurarius.
Hacer. Facio, efficio, is. Hacer d me
nudo. Factito , as. Crebro , vel sepe fa
cere. Hacer de barro , cera. Fingo, effingo , formo, as. Mira lo que haces. Vide quid facias , vel age qnod agis. Na
va eso bien hecho. Perperam hoc institoisti. Aliam rationem ineas oporter.
Hacer d uno llorar , reir. Fletum,
aut risum , alicui excitare , movere. No
hagas por donde ccygas en desgracia.
Nihil committas , quamobrem gratiam
amittas, aut odium incurrere possis.
Hacer caso. Vide Caso ,y estimar.
Hacerse amigo de- uno. Sensim ia alicujus amicitiam se insinuare , officiis Ilum pros;qui, affectari. Gratiam ejus aucupari. Hizoseme amigo. Amicum se mihi simularit. Operam mihi suam venditavit.
Ee
Ha-

2tS

HA

HA

Hacer uno lo que debe. Praestare quod sit. No la hagas ,y ns la temers. Nihil
debet. Officio satisfacere. Hacer bueno lo timent, qui nihil commiserunt.
Haceisme mala obra. Meis commodis
que se vende. Rei venditse vitiuni praes
tare. To lo har bueno. Ego id praestabo, officis. Meis rationibus obstas. Hacedio
como gustareis. Arbitratu tuo rem gein me recipio.
Haar por alguno. Esse , stare , face
ras. Ejus rei gerendx arbitrium tuum
re ab aliquo. Partes alicujus agere. Fave- sit.
Hocesele de mal deshacerse de su ha
re alicui. Hacen unos por otros. Mutua
officia praestant , favent ir.vicem. Officiis cienda. Gravatur rerum suarum alienatione. Gravate rem alienat, distrahit, diamice certant.
Hacemos oficio de amigo con los estra- vendit. Graviter fert rem suam alieaari.
os. Amicon;m officia alienis prxstamus, Si lo hago, mal , sino lo hago , peor. S
pro alienis fungimur , obisaus. Haced rem facio , verbis castigor , sin minu-,
por mi algo mas de lo que es razon. Amo- verberibus.
Haceis dos manos. Utrique te vendiri nostro hoc indulgeas , & plusculum,
qum par est , largiaris. Contigo todo lo tas. Utrumque pro amico fallis. Con to
tengo hecho. Omnia mihi explicata sunt, dos haceis esas sumisiones. Omnibus opeatque expedita suffiragio tuo. Hasta aqui ram tuam venditas. Habio yo de hacer sehemos hecho como amigos uno por otro. tejante vileza ? Ego id dedecus admitAmicitia r.ostra summis ab utroque offi- terem? No estoy lucho d oir esas inso
lencias. Insolens sum infamiae , insuetus
ciis hucusque culta est.
Hacedme placer de escribirle. Pergra- . contumeliae. Cie.
ium mihi feceris , si litteras ad eum mi- r * No s que hacerme , ni que consejo to
seris. Hacedme esa merced. Hanc mihi me. Quid faciam nescio, nec quid consigratiam, & benevolentiam prista. No lii capiam. lo hecho no hay remedio.
puedo hacerlo con buena conciencia. Abs- Quod factum est, infectum fien non poque piaculo prsestare non possum. No test. Lo que has de hacer es pedirle perdebo hacer mas. Nihil ultra praestare de- don. Omnino ab eo veniam oportet pe
beo.
tas.
Hacer saber. Certiorem de rebes gesHacerse al trabajo. Labori assuesces aliquem facere , reddere.
re , assuefieri. Hacerte todo. Ad omnia
Hacer oficio de Maestro. Magistri per- se accommodare. Muy cuesta arriba se
sonam susiinere. Hacer papel de Rey. me hace. Arduum , ac per difficile mihi
Regem , vel Regis personam agere. Ha videtur.
Hazte all. Recede paululum. Hoce
ce del enoado. Iratum se simulat. Iracundiam mentitur, fingit , simulat. De se sordo. Surdum simulat. Audiens non
esas me hagas. Hsc mihi acias , & haee audit. Haz cuenta , que te han enviado
con esa embaxada. Puta te cum his man
addas.
Hacer Rey , Gobernador , c. Vide da tis missum. Qu hace eso al caso? Quid
Elegir. Hizome juez de esto el Senado. hgc ad rem?
Hacedor. Factor , effector , artifex.
Arbiter hac de re senatu datus sum, juHacera de casas. Domorum series.
dex electus, constitutus. No hice mas que
/lucimiento de gracias. Gratiarum acexaminar los testigos. Nihil aliud feci,
aisi testes interrogavi. Nihil aliud qura tio.
Hacia dnde? Quorsum? Hacia el
lestes examinavi.
Hacer bien d uno. Ben alicui facere. monte. Monteen versus. Hacia arriba.
De il1o benemereri. Haz bien , y no cates Sursum. Hacia abaxo. Deorsum. Hacia
adelante. Prorsum. Hacia atrs. Retror quien. Gratia gratiam parit.
Hacer mal. Malefacio , laedo , no- sum. Hacia mano derecha. Dextrorsum.
ceo.- Quien hace mal, espere otro tal. Hacia la izquierda. Sinistrorsum , 'el
Eodem bibes poculo i ab alio expectes, kevorsum. Hacia dentro. Introrsum. H
alteri quod feceris. Nadie te la hizo, que cia qua! quiera parte , hacia todas par*
no te la pagase. Nemo illum impune lie- tes. Quoquoversus , vel quequoversmn.

Ha-

HA
Hacienda. Res farr. iliaris. Boba, orum.
Facultates , fortune, divitiae, opes. Bien
sabeis quan perdida est mi hacienda.
Res mese quam fractae, dissipataeque int,
ron ignoras. Gran trabao es tener foca
hacienda con muchas obligaciones. Gravissimum esl , cum sis oidine superior,
inferiorem esse fortuna. Hacer hacienda.
Rem facere , augere. Su hacienda hace.
Res suas agit.
Hacendilla. Modica res. Recula, a;.
Hacendado. Vide Rico. Hacendosa muger. Strenna , numquam cessans.
Hacina de lea. Lignorum strues.
Hacinar. Coacervo , as.
Hacinador. Coacervator , oris.
Hacha de cortar lea. Securis , is. De
armas. Vide Alabardas.
Hacha de luz. Fax, tis. Cereus, i. Fu
tiale , is. Hachones de pez. Crassae can
il pice oblitar.
Hado. Fatum , i. No s con qu hade
ncici , que tedo me sucede al rens. Nescio quo fato omnia mihi contra accidunt,
ac destinaveram.
. Halagar. Blandior , iris. Caput alicui
demulcere. Blandiais aliquem petere,
blandissim appellare./// caballo. Popysmls , te. plausu equo blandiri , dorsum
demulcere , suavi sibilo equum allectate, mitigare.
Halagos. Blandidae, Ilecebrae , arum.
ttraher con alagos. Blandimen'is allicext , illicere , pellicere, blanditiis aliquem
trabare , illiciis captare.
Halageo. Blandus , a , um.
Halcon. Falco, nis.
Halconero. Accipitrarius , ii.
Halda. Vide Falda. Poner haldas en
cinta. Ad opus se accingere.
Hallar buscando. Invenio , reperio,
is.
Hollar acaso. Ofrendo , is , reperio.
Aunque fuera aguja le halldras. Vel
acum invenisses.
Hallar por discurso. Invenio , exco
gito , as. Hall traza con que escaparse.
Excogitavit quo pacto, invenit qua ratione hostium manus effugeret. No hallo
cmo pueda ser eso. Non video , qua ratione id fieri possit.
Hallamos que debiamos condenarle.
Comperimus , damnandum , aut puntea-

HA

213

dum esse. Hallaronle con el harto en las


manos. In furto , in scelere deprehensus
fuit.
Hallo por mi cuenta , que esto es me
jor. Experimento didici , re, ipsa reperi,
hoc esse commodius. Cmo Te hallas ?
Quomodo te habes? Quomodo affectus
es? No sabr decirte cmo me hallo. Nequeo tibi exponere , quo animo sim atfec
tus. Cic. Hallome viejo , y sin fuerzas.
Senectutis languora atfectus sum.
No me hallo en esta tierra. Hujus loci
natura cum mea non convenit. Cuelum
hoc grave mihi est , & incommodum.
Quaecumque hic video, ingrata mihi sunr.
Pues yo bien me hallo aqui. At ego be. ne me habeo , jucundque hic habito.
Ccclum hoc , & genth genius cum inge
nio meo bene convenit.
Hallarse en , es Eitar. Hallse en la
batalla. Praelio interfuit. Hallabame en
tonces en poder de enemigos. Eram tune
in hostium potestatc.
Hallarse con , es Tener. Si os hallais
con dineros , prestadme diez reales.
Si tibi nurumi suppetunt , coaimodes mi
hi vem decem drachmas. Hallome con
poca salud. Valetudine utor minus pros
pera. Quien guarda , halla. Quae quisque
servat, parata ad tempus habet. En Plauj
to lo hallars. Apud Plautum invenies.
Hallazgo. Munusculum pro re inven-ta.
Haloquc. Vinum heluolum.
Hamaca. Lcctum, vel rete pensile.
Hamapola. Papaver erraticum.
Hambre. Fames, is. Canina. Rabida cibi appetentia. Dira fames. Tener hambre.
Esurio , is. Fame laborare. Morimos de
hombre. Fame enecti , & poene confecti
suiuu5. Fame deficimus , perimus. Inedia
cruciamnr , & cibi penuria. Matar la
hambre. Famem epulis eximere . lenire,
sedart , explere , depellcre. Matar si
uno de hambre. Fame aliquem necarc,
extinguere.
Hambre , y esperar , hacen rabiar.
Fames, & mora bllem in nasum conciunt.
Coger por hambre. Fame obsessos d-"
mare , de.ditionem cogere , compellere.
A la hambrt *o hay pan malo. Optimum
condimentum fames.
Hambriento. Famelicus , i. Qui esurit,
Ee a
qui

22o

HA

qui famelaborat. Hambron. Esurio , nis.


Hambrear. Esurio , is.
Hanega. Vide Fonaga.
Haragn. Deses idis , iners , tis.
Htrambel. Velum pensile.
Herapc. Ora vestimenti.
Horda , hardilla. Sciurus , i.
Harina. Farina , ae. Enharinar. Farinam alicui aspergere , afiricare. Enhari
nado. Farina aspersus. Harina de havas.
Lomentum, i. Derramador de la harina,
y allegador de la ceniza. la minimis diligens , i 11 mngnis negligens.
Harnero. Vannus , Cribrum , i.
Haras. Thorax solidus , ferreus,
Haro di crivo , cedazo. Circolus ligbe'.-'. De argolla. Annulus ferreus.
Haron , harona bestia. Tardes assellur.
Harpa. Cunara , ae. Lyra. Harpista.
Citliartedns , i. Citharisra , a. Lyricen. > Harpada* manos. I lanus aduneae.
Harpia. Harpyiae , arum.
HarpSn. Spiculum hamatum.
Harrapiezos. Laciniae , arum. Llevar
le por os arrapiezos. Laciniis aliquem
trahere , obtorto eolio trabere.
Hartar. .Saria, as. Saturo, as. Expleo,
es. Cemer hasta hartarse. Edeie ad satietatem.
No me harto de ver esta pintura. Speoiosissimat Imjus tabulae aspectu mens ex
pieri nequit. Juvat usque morari in hu
as imagiais specie contemplanda , &
calos ejus pulchritudine pascere.
Harte. Satur , satlatus , saturatus. De
comer , y beber. Disientas , ac madens.
Hartas veces. Satis sxpe. Hartos somos.
Satis malti sumus.
Hartos csiumos de oir esto. Taedet ista toties audire. Saepe repetita satielatem
affercot , fastidium pariunt.
Harto. ( adverbio ) Satis , sat , abunde.
. Harto mejor fuera. Satis saue esset.
Harto ha que ando en esto. Satis diu hoc
-i.in saxum volvo.
Harto tiempo ha que nos traes enle
jiados. Satis diu Tcrba dedisti r.obis. Har
to tiempo huvieras venido , si vinieras
un dia antes. Satis tempore veuisses , si
pxidie venires.
"^t^
Harto lo sufri. Satis multa ab Ho peruJi. Nimium diu motes ejus sustiaui.

HA
Harto honrado es , y comedido. San
probus est , & moderatus.
Hartazgo, artura. Satietas , saturitas. Darse un hartazgo. Se cibis ingur
gitare. Ventrem dapibus infarcire, replere , saburrare.
Hasta de lanza. Vide Asta.
HASTA , aun. Eriam , vel quoque.
Hasta los enemigos le alaban. Hosres
quoque llum laudant. Hasta los nios
se rien de tus impertinencias. Ineptiae
tuse vel pueris risum morent.
Hasta {alguna parte , 6 lugar.') Usque , tenus.
Hasta Roma. Romam usque. Hasta
los hombres. Humerorum tenus. Hasta
a cabeza. Capite tenus.
Hasta {algun tiempo.) Ad , usque ad,
usque in. Hasta medio dia se estuvo en
la cama. In lectulo ad meridiem decubuir. Hasta ayer duraron las Cortes.
Usque in hesternum diem tracta sunt co
mida.
Hasta ahora. Etiam nunc. Adhuc.
Hasta ahora est en dudo este nego
cio. Tota res etiam nunc fluctuar. NiuiU
dum certi babemus.
Hasta ahora no. Nondum. Nihildum.
Hasta ahora no le culpan. Nondum
reus agitur. Nihildum illi objicitur. Hs*-.
ta ahora no ha cogido nada. Nihildum
prehendit. Nibil adhuc expiscatus est.
Hasta aqui. Antehac, bactenus , hucnsque.
Hasta aqui tenlamos siquiera espe
ranza. Antehac sperare saltem licebat.
Hasta aqui tratamos de la limosna. Hactenus de eloemosvna verba fecimus.
Hasta donde , hasta quando ? Quousque ?
Hasta alli. Usque e. Usque illnc.
Hasta que, hasta tanto que. Quoad.
Donee. Usque eo, dum. Usque e, quoad.
Usque , donee. Espero hasta -ser estas al
teraciones en que paran. Expecto quoad
videam , dum videam , vel donee videam
hzc , qur commota sunt , quorsum evaiinr.t. Estuvose quedo hasta que le vinie
ron cartas del Rey. Usque eo se tenuit,
quoad , vel donee litterae Rege venerunt. No sosegar hasta acabarlo. Non
desinet usque dum perficiat. Nisi perfec
ta re , non conquiescet.
Has-

HA

HE

MI

Htbrero. Februarius , il.


Hastil hastiUero. Vide Astil.
Hechizos. Veneficium , maleficium.
Hastio. FastiJium , Medium , i. Satie- Para enamorar. Philtrum, i. Poculum
tas , tis. Tengo grande hastio. Magna me
amatorium. Hechizar. Vencficiis aliquero
cibi satietas , ma^num me fastidium tepetere , appetere ,furiare, mentem alinet. Magno quodam gustus siupore afT1cior. Magnum mihi morbus cibi fasti- cui eripcre.
Hechizado. Maleficis artibus aflectuis
dium attulit.
.
.
carminibus devinctus. Potionatus. Hechi
Hato di ganado. Pecus , ns. Ovium,
ut caprarum giex. Hatos. Pecuana, cero. Veneficia , i. Hechicera. Venefica,
otum. Pecucram, vel pecorum magm gre- te. Saga , x. Hechicerias. Maleficx ar*
.
, mm
ges. Hato, vestido. Vestimenta , orum. tei*
Hecho. Facium , i. Facmus , ons. Mat
Tomar su hatillo , y caminar. Sarcinulas
hecho. Facinus audax,crudele, indignuen,
colligere ad ifer faciendum.
illiberale. Hacer de hecho. Sine mora rem
Hava. Faba, x. En las bestias. Phlegexequi , sine cujusqnam sententia per
mone in jumentorum gingivis.
petrare. Dicho , y hecho. Dictum , facHaya. Fagus , i. Cosa de haya. Fag%tum. Hecho , d trabajos. Vide Acostum
Haz , hacecillo. Fascis. Fasciculus , i. brado.
Hechura , el trabalo. Opera , ae. La.
Haz , y enve*. Facies , 3c tergum.
Sobre la haz de la tierra. Super fa- labor. Opus , eris. Vass de linda hechu
ra. Vas eleganti opere , affabrt factum.
ciem terrx.
Llev diez reales de hechura. Pro opera
Haza de pan llevar. Vide Aza.
decem drachmas tulit. Ea el oro no se
Hazaa. Facinus egregium. Hazapierde mas qae la hechura. In anro nihil
fias. Res gestae. Gesta , orum. Preclara
ffecra. Hacer una ilustre hazaa. Prx- prxter manus pretium detrimenti fit. Los
clarum , pulchrem , illustre , luculentum, que son hechuras suyas. Qui ejus grafiia,
immortale facinus edere , gerere , aggre- & ope dipiitatem obrinuerunt.
Heder. Foeteo, es. Mal5, graviter ole
di suscipere. Grande hazaa has hecho
por cierto. EgregUm vero laudem con- re. Vide Oler. Ta esto hiede. Putidum
hoc est , & nimium , ac vix fsrendum.
quutus es. Habes cur tib1 placeas.
Hedor, hedentina , hediondez. Foetor,
Sus hazaas se han estendijo por todo
el mundo. Res ejus gestae eisdem , qmbus putor , grereolentia , x. Gravis odor.
solis cursus, terminis contmentur. Prae- De los higados. Gravis alitus prxcordioclara eius facta totum orbem illustrarunt. rum.
Hediondo. Foetidus , putridns , a , um.
Res ab eo geste orbis terrae regiouibus
Helada. Pruina, g!acies,ei. Loque
terminantur, definiuntor.
Hazaero. Vultuosus , amplificator, abrasa el campo. Uredo , init. Flor hela
qui re levi nimis offenditur , exultar, da. Carbunculus, i.
Helar. Gelo , as. Glacio, as. Congelo,
perturbatur. Qui tragoedias in nugis
as. Helarse. Gc-lasco,is. Congelasco , is.
agir,
. .
Hazaeria. Inanis amplificatio. Mira Conglacio, as. Hielase el agua. Gelu
de lente. Hacerlas. Levia , & vulgans agua concrescit , comprimitur , astringitur. Helaronse les vias. Vineaium gempro magnis , & mirii attollere , predi
rasi frigore obriguernnt , uredine exaruecare. Fluctus in simpulo excitare.^
ruht. Vinearum fructus in spe pruiaa deHarona de Vizcoyno. Pilum , i.
coxit. Quedse helado al oir esto. Ad
hxc audita obstupuit.
H ANTE E.
Helada cosa. Gelidus , glaciatus , ge
lo
constrictus. Estoy helada de fri,
He aqai. En, ecce, He aquf otra
pendencia. Ecce nova turba , atque rixa. ' Frigore torpeo.
Hele. Ecce , eccum. Hela. Ecoam.
Hebra de hilo. Filum , i. De seda. SeHeleboro , yervo. Helleborum , i.
ricum filum. Tiene hebra el argumento.
Helecho , mala yerva. Filix , cisArgumentum est non imbelle.

Hcl-

222

HE

Helga. Anteriorum dentium rima.


Hembra. Foemina , se. De los corche
tes. Orbicnlus , quem uncinus prehendit.
Henchir. Impleo , es. Vide Llenar.
Hender. F'indo , diffindo , is. tiendetd un cabello. Vel substilissima perspicit. Hendido en dos , tres y quatro par
tes. Bifidus, trifidas 5quadrifidus, a, um.
Henderse. Rimas agere. Hisco , dehisco. Estar hendido. Hio , as.
Hendidura. Rima , fissura , x , fissio.
Heno. Foenum . i.
Heir. Massam iniri , subigere.
Herbaje. Pabulum , i. Pastio , nis.
Herbajar. Vide Pastar , y apacenfof.
Herbolario. Herbarius. Rei herbaria
peritus.
Herboso. Herbidus , herbosus.
Heredad. Ager , prxdium , fundas , i.
Muy grande. Latifundium , ii.
"Heredar. In demortui fortunas jure
hereditario Tenire , succedere. Hxredem esse bonorum alienjus. Heredar con
otros. In partem hxreditatis vocari.
Heredero. Hxres , edis. En primer lu
gar. In prima cera. En segundo , ter
cero. In secunda , vel tertia. En ultimo
lugar. In ima cera.
Heredero de toda a hacienda. Hxres
ex asse. De la mitad. Ex semisse. De la
tercera parte. Ex triente. De la quarta.
Ex quadrante. De la sexta. Ex sextan
te. De la Duodecima. Ex uncia.
Heredero en confianza. Fiduciarins ruc
res. Fidei commissarius , ii. Dexme por
heredero. Me suorum bonorum hxredem
fecit , constituit, instituit , nuncupavit,
scripsit, testamento reliquit. Mihi sua
bona, fortunas testamento legavit. Des
pues de su hijo me dex por heredero.
Ego secundum filium hxres ab illo insti tu tus fui.
Herencia. Haereditas , tis. Acetar la
htrencia. Hxreditatem adire , accipere,
obire. - Aun no he tomado posesion de la
herencia. Nondum tradita mihi est haere
ditas. Nondum in hxreditatem veni, perTeai. A entrambos nos toca igualmente.
Haereditas ex xquo ad utrumque nostrum
pertinet, utrique aqualiter obvenit, xqua
lance ad utrumque vergit. Mas pena tu
ve con su muerte , que gozo con su heren
cia. Haereditas , qu.x mihi ab amico ob-

HE
venic , non tam pecuniosa fuit , & locuples , quam Iacrymarum , Se. doloris
plena.
Herege. Haereticus , i. Sectarius , i.
Haeresi iafectus, imbutus. No hay que fiar
de hereges. Nunquam haeresis bona fide
mansuescit.
Heregia. Hxresis, is. Haeretica impietas , pravitas , perfidia. Dexar la here
gia. Hxresim abjurare , ejurare , exe
crari.
Heresiarca. Auctor hxresis. Hxreticorum dux , magister , & princeps.
Herir. Ferio , is. Ico , is. Percutio, is.
Haciendo llaga. Vulnero , taucio , as.
Cedo , is.
Herida , llaga. Vulnus , eris. Pla
ga , x.
Dile muchas heridasj Multa illi vul
nera , multas plagas inflixit , mposuit.
Multis illum vulneribus affecit , confodit , confecit. Multas ab illo plagas , mal
ta vulnera accepit, pertulit.
Hermafroditt. Androgynus.
Hermane. Frater, tris. De padre, y
madre. Frater germanus. De parte de
padre. Frater consanguineas. De parta
de madre. Uterinus frater. Que nacieron
de un parto. Gemini , gemelli. Son muy
hermanos , y quierense mucho. Sunt amore gemini. Amor de hermano. Fraterna

charitas.
Hermanico. Fraterculus , i.
Hermano de leche. Collactaneus , f.
Hermana. Soror, oris. De padre, >
madre. Soror germana.
Hermanar. Vide Unir. Cota de herma
no. Fraternus , a , um. De hermana. Sororius , a , um. Como hermano me aviste,
reprehendas. Fratern me moneas , aut
objurges velim.
Hermandad. German'nas , fratemitas.
De Cofradia. Sodalitas , sodalitium.
Hermita. /Edicula sacra.
Hermitao. Eremita , eremicola , x.
Hermoso. Formosus , pulcher , decorus. Forma egregius , insignis. Facie liberali.
Hermosura. Pulchritudo, species, decor. Venustas , forma, suavitas oris. Sin
afeyte. Nativus decor , iacompta pulchri
tudo.
Hermosamente. Pulchr , venust, de
cor.
H-r-

HE

HI

223

Hidropesia. Aqua intercus, hydroplsis , is. Hidrops , opis. Hidropico. Hy


dropicus. Qui aqua intercute laborat.
Hiel. Fel , fellis. No tiene el amor
menos de hiel , que de miel. Amor , 9t
melle , & fe! le est fu-cundis.j i mus. iV
tiene hiel este hombre. Candido est , ac
simplici animo.
fiemar las tierras. Fimo agros fuecundare , fertiles reddere.
Hiermo. Eremus , i. Vide Termo.
Hierno. Gener, eri.
Hierro. Ferrum , i. De garrocha , &
saeta. Spiculum hamatum. Cosa de hier*
ro. Ferreus , a , um.
/
Hiexgo, yerva. Ebulum , charaeacte,
es.
Higo para mal de ojo. Amuletum con
tra fascinum. Para escarnio. Manus obscoenum in modum formata. Darle una hi
ga. Manum obscoenum in modum formatam in aliqnem porrigere , illi ostendere.
Higado. Jecur, oris. Hepar, atis. Echar
los higados por algo. Vehementis aliquid appetere. Inhio, as. Lo dulce es bue
no para el higado. Dulcia mica sunt
hepati.
Higadillo. Jeeuscuhim , i.
Higa. Ficus , i , vel iu. Por madurra.
Grossus , i. Pasado. Ficus passa. Carica,
a;. Higo sin sabor. Marisca , ae.
Higuera. Ficus , i, vel us. Higuera lo
ca. Sicomorns , i.
Hilastro. Privignus , i. Vide Andado.
Hijo. Filius , ii. Natus , i. Unico. Unigenitus. Legitimo. Legitimus, justa uxore -natur. Natural. Libero, & soluto concubitu susceptus. Bastardo. Nothus , I.
Spurius , ii. Que nace muerto el padre.
Pos thumus , i. Que nace de pies. Agrippa , ve. Supuesto. Subdiiicius.
Hijo del diablo. A fiuriis oriundos.
Hijo de todos los diablos. Ex omnium
scelerum colluvione natns. Hijo de padre. Pairi non vultn solm,
& corporis habita , sed moribus etiam similis. Mucho le toca al hijo de la honrm
de su padre. Magno honore filius ex paH ANTE I.
tris dignitate afficitur. Obrad como hijaHidalgo. Ingenuus , nobilis , immu- de guien sois. Memento cujus sis filius.
Hijo eres , y padre sers , qual hicieres-,
BIs.
Hidalguia. Ingenuitas , imraunltas , tal hars. Qualem te parentibus praestiteris , tales tibi fiiios especia.
tis.

Hermosear. Decoro , as. Orno , as.


Heroe , hombre heroico. Heros , ois.
Muger heroica. Heroina , ae. Herois, dis.
Heroica cosa. Heroicus, illustris, egregius , eximias , inclylus. Heroicamente.
Heroico , egregi , magnifica.
Herrada. Situla, oe. Nasiterna , ae.
Herrador. Quadrupedum calcearius.
Herradura. Solea ferrea.
Herrar la bestia. Soleas ferreas ju
mento afligere. Ferreis soleis ungulas
munire. Herrar el ganado. Notam pecudi inurere. Al esclavo. Stigma fugitivo
inscribere. Servum notis Threiciis insignire.
Herraje. Ferrea munimenta.
Herramienta^ Fenamenta , orum. Ins
trumenta ferrea. Perdi una herramien
ta. Ferramentum perdidit.
Herrero. Faber ferrarius. En casa del
herrero el cuchillo mangorrero. Sutor ma
t calceatus. Snrtor pannosus, Pistor sor
dido pane vescens.
Herreria. Officina ferraria.
Herrete de agueta. Acicula , se.
Herrumbre. Fermgo , rubigo, inis.
Herrn , pasto de bueyes. Ocymum, i.
Herreal. Arvum septum suburbanum , hordeo serendo aptum.
Herronada , picada. Rostri ictus.
Hervir. Ferveo , es. Effervesco , s.
Hacer hervir las legumbres. Legumina
fervefacere , def'ervefacere. Agua hir
viendo. Aqua fervens. Dexar de hervir.
Defervesco, is.
Hierve de gente este lugar. Maxima
hominum multitudine urbs referta est,
magna incolarum , ac civium frequentia
celebratur.
Hervor. Fervor , ris. .Estus , us.
Hervidero. Scaiurigo, iris.
Herviente. Fervidus , a , um.
Hevilla , hevilleta. Fibula , ar.
Hez. Fsex , cis. La del vientre. Retrimentum, oietuiri , recrementum , i. La
del aceyte. Amurca olei.

Hi-

224

HI

.; Hija. Filia, ae. Nata, se. Pequea.


Filila , ae.
Hijos , i hijas. Liberi , orum. Proge
nies , ei. Proles, soboles , is. Tiens mu
chas hias. Multos suscepit liberes , generavit, procreavit. Pluresdlli nati , orti
sunt filii. Numerosa prole familia ejus
aucta est.
Hijuelo. Filiolus , i. Hijuela. Filiola.
Hijuela sobre la Hostia. Palla linea.
Hila. Filum , i. Stamen . inis. Hilo de
pita. Tenuissimum filum. Hilo de perlas.
Linea margaritarum. Irse al hilo dx la
gente. Multitudinis judicio , aut consuetudine duci. Via temere ingredi , non
qua eundum est, sed qua itur. Por el hilo
se saca el ovillo. Canda de vulpe tes
tatus
Hilar. Neo , es. Pensa carpere , tra
liere , quo filum deducas. Hila delgado.
Subtiliter dissent. Minutissima expendit.
May gordo lo hila. Pingue quiddam se
nat. Non curat subtilia.
Hilandera. Lanilka , ae. Quae filum
net.
Hilachas. Retexta fila. Hilas de heri
das. Linamentum san ici ebibendae, sugendae.
Hilaza. Stamen , inis. Mala hilaza
ha descubierto. Pravae indoli ulcus detexit. Pessimi ingenii signa dedit.
Hilera de ladrillos. Laterculorum duc
tus , ordo, eeries. De casas. Domorum
series. Primera hilera en el tieercicio.
Prima acies. Ir en hilera. Ordine duci,
procedere.
Hilvanar. Opus consuendum laxiore
sutura committere. Hilvan. Sutura lazior.
Himno. Hymnus , i.
Hincar. Figo , is. Defigo , pango, adigo. Hincar las rodillas. Genua flectere.
Genu niti. Poplitibus se excipare. Hin
ca du de rodillas. Genu nheus , flexis genibus.
Hincapie. Pedum nixus. No hagais
hincapie en eso. Non est quod spe nitaris , aut huic rei magnopere confidas.
Hinchar soplando. Inflo , as. De otro
modo. Tumefacto , is. Extubero, as. Hin
char los corrillos. Utramque buccam in
flare.
Hincharse. Tumesco , intumesco , tur-

HI
gesco. Hinchada. Tumidus , turgidas, ia.
flatus , tumefactas. Estar hinchado. Tu
meo , turgeo , es.
Hinchazon. Tumor , tuber , inflado.
Hinojo. Foeniculum , marathrum , i.
Hiberbole. Superlatio , hiperbole , es.
Hipo. Singultus , us. Hipar por algo.
Vehementis aliquid appetere.
HipocrJs. Vinum aromalicum.
Hipocresia. Virrutis simulatio , ficta
pietas. Hypocrisis , is.
Hipcrita. Vlrtutis simulator. Qui pietatis specie sanctitatis famam captat. Simulandi arte eruditus. Hypocrita, ae. El
Rosario al cuello, y el diablo al caerpe.
Crux in pectore , In corde Satan.
Hypoteco. Hypuiheca, pignus, oris.
Hipotecar su hacienda. Bona oppignorare. Bienes hipotecados. Potsesiones,
fundi , praedia , aedes , quibus creditorl
cavetur. Dexar las hipotecas al acree
dor. Hypothecis creditori cedere , de hypothecis decedere , eas creditori remitie
re , relinquere.
Historia. Historia , te. De lo eue pate
entre ao. Annales , ium. Hacer una
buena historia. In historia satisfacere.
Apenas nos lo pueden persuadir las hittorios. Laborat annalium fides , ut id
credamus.
Historiador. Historicus , i. Dt tut kazanas. Rema te gestarum scriptor.
Historial narracion. Historica narrarlo,
his torialis.
Hito. Meta , x. Scopus , i. Dar en e
hito. Metam tangere. Scopum attingere.
Mirar de hito en hito. Immotis oculls intueri , attent aspicere. Oculo in aliquo
defigere. Mudar hitos. Locum , aut sedem
mutare. Tener la suya en el hito. Vlncere. In re aliqua exultare , triumpbare.
H

ANTE O.

Hobachon. Corpulentus homo , & pisguis , deses etiam , & ignavus.


Rabero caballo. Ovatis maculis equus
insigais , aspersus , distinctus.
Hesicar la bestia Casu jumentum os
in terram impingere.
Hocico de puerco. Rostrum, i. Pasomo
hocico. Torvum mihi os ostendit. Andar
con hocico. Iracundiam torro vultu pr
se ferre.
Ho-

HO
Hogar. Focus , i. Foculus, i. Lar, aris.
Hoguera. yra , a-. Rogus , i. Donde
te queman muertos. Bus tum, i. Rogus , i.
Hogaza. Orbiculus , aut quadra panis.
Hoja de arbol. Folium, ii. Frons , dis.
De Laurel. Laurea, ae. Echar hojas el ar
bol. Frondesco , is. Frondes emrttere. Al
taer de la oja. Adulto jam autumno.
Hoja de papel. Folium , ii. Doblemos
aqui la baja. Sermonean hunc paulisper
intermwtamus , potea revocandum.
: Hoja de metal. Bractea , ae. Lle lata.
Orichalci lamella. Hoja de espada. Ensis absque capulo.
lajear el libro. Libri folia vertere, librum evolnere.
Hojaldre. Artolaganus , i. De pastel.
Crustulum, i.
Hojarasca. Frondes , aut folia deci
dua. Quisquillae , arum. Todo es hojaras
ca quanta dice. Mine nugae sunt quiquid
crepat , sonantiumque verborum exuviae,
& inaniae.
Hojuelas de hojaldre. Crustula , edu>
Jia.
Holgar. Ferior , aris. Ferias a ge re ,
labore quieseere , negoriis vacare. No
he estado holgando. Non desedimus, ne
que oti.iti sumas.
Holgarse de algo. Gaudeo , lsetor tuo
adve.stu , honore , dignitatis. Mucho me
huelgo de eso. Ma:gnam ex eo voluptatem
capio , suscipio , percipio , magnepere
li*tor. Holgarse interiormente. Gaudere
in siuu. No dudo que te holgarias de es
to. Non dubito , quin id gratum tibi ac
cident.
Holgarse jugando. Ludo, colindo , is.
Irse d holgar. Sparium ire.
Hoy nos hemos de holgar , largo, y
tendido. Indulgendum nobis hodie. genio
est. Genialiter nobis hodie vivendum est.
Genialis iste dies per ludum , & epuIas , jocandique licantiam exigendus no
bis est,
Holgado viene el vestido. Paulo lazior vestis est , quam pro corporis modo.
Holgura. Jucunditas, oblecbtio.
Huelga, holgueta. Feriae, arum. Vacatio , cessatio ab opere. Hoy es dia de
huelga. Dies hodiernus fertatus est. Ho
die ferias animus. Vacunae sacra facimus.
Holgazan. Desidiosas , iners , tis.

225

Otio , & inertiae natus. negotiis ibhorrens.


Hollar , pisar. Calco , as. Ayrosament ' huella. Vengste graditur.
Hollejo. Folliculus , i. Siliqua , ob
Valvulus , i. Hechor hollejo. Siliquor,
aris. Quitarlos. Folliculis grana exuere,
deglubsre. Siliquas excutere.
Hollin. Fuligo , inis.
Holocausto. Holacaustum , i.
Hombre. Homo , inis. Pequeo. Corpo
re exiguo, statura hum'-li. Es hambre ya.
Adulta istate est. Ex ephebis excessit.
Que hombre es este? Quid hoc hominis?
To os dire en pacas palabras , que hom
bre es. Exponam vobis breviter quid ho
minis sie.
Hombre de valor. Vir fortis. Templa
do, y modesto. Homo frugi. Hombre muy
de bien. Vir optimus , integer. Probus,
si quiequam alius. Es hombre pura mucho.
Muliorum in.s-ar est. Ad multa natus,
aptus , idoneus.
H'.mbre de altos pensamientos. Celsi
animi vir , alta mente praeditus. Qui ni
hil humils , nihil abjectum cogitat , sed
ad ceba , & sublimia contendit , aspiaati
Parecete que no hay hombre como el. Ne
minem prar se virum putar.
Hombre de su palabra. Bonae fidei ho+
mo. Fidelis , & constar in promisis. Ta^
soy hombre de verdad. Mentiri non est
soeum. Si seis hombre. Si vir es. Mirid
como hombre-. Fortiter mortem appete.
mal hombre , que habias de s.r echado al
cabo del mundo. Oh scelus, portentum!
in ultimas terras exportandum. Eo si,
huela la casa hombre. .Macte hac virtute. Perge in virum. Perge virum te
prxstare. Ut faci s , virilite age. No es
hombre , sino. Nullus est, n'.si. 'a ts-ngo
hombre. Nudus sum propinquis , ir.ops
ab amicis , omni ope destituais.
H'tibre de importancia. Homo,gravis,
& constats. Lucuples , & honestus , non
contemnendus. No hay .lombre on lum
bre. Magna est iarer eos discordia , mag
num dissidium.
Hombrecillo. Homuncio , nis. Homuncuius , i. De no na.ia. Homo diobolaris,
nullius pretil.
Hombre con otro. Ad ejus magnitudinem accedere , aspirara.
Ff
om-

226

HO

Hambre. Humerus , i. Llevar la car


ga al hombro. Onus humeris portare, tol
lere. Arrimar el hombro. Laboranti sub
onere suecurrere, subvertire. Mirar d uno
for encima del hombro. Despicere homlnem , quasi despicatum , aut victum iniueri.
Homicida. Homicida , ae.
Homicidio. Homicidium, ii.
Honda. Funda , ae. Donde se pone la
piedra. Scutale, is. Tirar con honda. Fun
da lapidem excutere , jacere , emitiere.
Hondero. Funditor.
Honda cosa. Profundus, altus, a, um.
Que hondo est el pozol Ut altus est puteus ! No tiene mas que tres estados de
hondo. Altitudo putei staturam hominis
ter non excedit.
Hondon. Fundus, i. Melius quam Fundum , i. Irse al hondon. Subside , is. Es
tar en el hondon. In fundo esse , residere. Hondonada. Quod in fundo residet.
Relrimentum , i.
Hondura. Profunditas , altitudo. No os
metais en esas honduras. Altiora te ne
quaesieris. Ne sciens , & prudens eo te
demittas , unde vides exitum nullum es
se. Cie.
Honesta cosa. Honestos , pndicus , a,
gm.
Honestar una cosa. Honesto , as. Hoxtestatem rel conciliare.
Honestidad. Honestas , tis , pudicitia.
Honestamente. Honeste , decore.
Hongo. Fungus , Boletus , i.
Honra , y honor. Honos , vel honor,
oris. Decus , oris. Dignitas , laus , splen
dor , gloria , ae.
No sabes en que consiste la verdadera
honra. Sensum verse gloriae non capis.
Verse laudis , atque gloriae gustum non
babes. Und vera gloria oriatux , in quo
maxime consistat , nemdum nosti.
Haced esto , si no es contra vuestra
honra. Id ita praestes velim , ut rationem
habeas dignitatis tuse , ut ne quid inde
tibi dedecoris accedat. In eo pergratum
mihi facies , si non est tua dignitate
alienum. Como no pierda nada de mi
honra. Dum ne quid dignitatis mihi de
cedat. Dum ne quid ex eo maculae suscipiam.
Con hecho tan ilustre has ganado mu-

HO
cha honra. Tam praeclaro facto multum
honoris tibi acrevit , magnus tibi dignita
tis , & gloriae cumulus accessit , immen
sem gloria tua aucta est, immortalem ti
bi gloriam. pepertsti , cumparasti.
Por ese camino alcanzars grande
honra. lire te via ad summum gloriae
culmen perducet. Perge qua csepisti , si
vis ad gloriz verticem pervenire. Viam
tene , quam iniisti , quae est ad gloriam
rectissima.
Mira por tu honra. Cura , ut dignita
tem tuam serves , tueare , retineas. Cave
ne quid de dignitate tua amittas , neve
ornamentis ejus spoliatum te aliquando
doleas.
Perdi su honra. Gloriam suam obscuravit , labefaetavit , imminuit.
Volvi par su henra. Delevit macnlam
nulla sua culpa susceptam. Praeclaro fac
to amissum decus recuperavit , digni
tatem suam asseruit. Diluit imposituro
sibi crimen. Honorem ex calumniis vindicavit.
Tom por punto de honra el acabarlo.
Ad dignitatem suam pertinere censuit inchoata perficere. Constantiae duxit extre
ma persequi.
Tiene eso por honra. Id sibi honori,
glorirque ducit. Gloriosum id sibi exis
timar.
'
Vilme mi honrilla en esto. Honos hlc
meus agitur. De honore hic certatur , &
exisiimatione mea.
Hombre sin honra. lgnobilis , inglorius. Nullis rebus gestio , nulla laude Ce
lebris nulla commendatione famae.
Honrar, y respetar d uno. Aliquem ob
servare , colere , vereri, honore afficere,
prosequi. Honorem alicui habere , prsestare, tribuere. Hombre honrado. Honestus
homo , honoratus , in honore habitus,
honesto loco natus. Et hombre honrado.
Homo est cum primis probus , bonae fidei , & existimationis. Es honrador de
todos. Suum cuique honorem deferi. Omnes & singulos honorific appellat. Mini
me obtreetator est, aut maledicus.In omnes humanissimus , & suavissimu.
Desea mucho ser honrado. Vanosplsndore capitur. Inanis gloriae umbras consectatur. Populi nuram , plausumque
captat. Inanes populi rumores colligit,


aucupatur. Omnia ad auram popularem
refert.
Honradamente. Probe , laudabiliter.
Honorificamente. Honorifice , honorate , cum honore , splendid.
Honrosa cota. Honesta res , preclara,
honorifica, gloriosa.
Honras al difunto. Justa , orum. Exequi-L' , arum. Hacerlas. Justa alicui facere , solvere , persolvere , peragere. Pa
renio , as.
Convite de honras. Epulum fanebre.
Patentalia , orum , vel ium.
Hora. Hora , se. Ta es hora. Jam hora,
vel tempus est rei gerendre. Dio la ho
ra. Signum datum est. Hora stata sonuit.
Esperame una hora. Ad horam me expecta Porhoras espero el mensagero. In
boras nuutium opperior. .../ buena hora
liege. Tempestiv advenit. Tempori adfuit , in tempore venit. mala hora. In
tempestive , non in tempore. las dos
de la tarde. Hora secunda pomeridiana.
Ad horam secundan-, post meridiem. He
te en hora mala. Abi in malam crucem.
Echle en hora mala. Male verbis acceptinu dimisit.
Hora en que uno nace. Horoscopus , i.
Horaco , ahugero. Foramen , inis.
Horadar. Perfodio, is. Perforo, as.
Horca. Furca , cruz , patibulum , i.
Horca de cargar. Merga, ae. Horqui
lla. Furcula , se , furcilla, te. De la vid.
Vide Rodrign.
Horcajarse. Equitantis in modum se
dera. Horcajadura. Interfoemineum , i.
Feraorum interstirium. Perineum , i.
Horfandad. Orbitas , atis.
Horma. Forma calcei. Modulus , i.
Mustricola , te. Hallo la horma de su
apoto. Fortis in fortem impegit.
Hormiento. Vide Levadura.
Hormiga. Formica , oe. Paso de hor
miga. Gradus formicinus. Pulso que ftormiguea , mortal. Pulsus formicans , de
bilis , & frequens.
Hormiguero. Formicarum antrum , ni
dus.
Hormiguillo. Pulmentum ex pane friato butyro , & avellana pinsita.
Hornazo. Panis coctus cum butiro , &
ovis.
Horno de cocer pan. Furnus , i. De

HO

227

cal. Calcarla fornax. Calcarla , se. Boca


de horno. Praefurnium , ii. Pala de hor
no. Infurnibulum , i.
Hornaza. Fornax , eis. Caminas , i.
Hornero. Furnarius , ii. Furnariam
exercens. Hornera. Pistrix , icis. Muiier
furnariam exercens. Artopta , se.
Hornija. Ramalia pro fumo.
Hornillo. Clibanus , i. Fornacula , te.
Horquilla. Furcilla, oe. Vide Hor
ca.
Horro esclavo. Manumissus , libertus,
i. Vamos horros. Uterque alreri in ludo
lucrum remitiamus. Dae carta de horra
al esclavo. Manumissioais fidem chyroprapho munire.
Horror. Horror , oris. Que horror me
vino? Qui me horror perfudit? Cic. Es
to me pone horror al pecado. Hoc me
peccato deterret, Tiene horror d casar
se. Abhorree nuptiis , vel i ducenda
uxore.
Horrenda cosa , horrible , horrorosa.
Horrendus , liorrificus , horribilis , horrisonus.
Horriblemente. Horrendum in modam.
Horrura. Illuvies , ei. Nautea , se.
Hortaliza. Olus , eris. Olusculum.
Hortelano. Olitor, oris.
Hortelana. Oluscularia , se.
Hortiga. Urtica , se.
Hosco. Torvas , a, um. Fis ta hosca.
Torvus aspectus. Mirar hosco. Torv intueri.
Hospedar uno. Hospitio aliquem accipere , suis tectis , domo , sedibus ci
pero. Hospedarse , estar hospedado en
casa de otro. Diversari , divertere apud
aliquem. Fue d hospedarse en cosa de
su atnigo. Ad amicum divertit. In amici
domum divertit,
Hospedage. Hospitalitas, tis. Erga hospites benignitas, humanitas. El que hos
peda de brna gana. HospitaHs, in nospites benignus.
Hospederia. Hospitium , ii.
Hospedero. Hospitii Praefectus.
Hospital. Hospitium publicum. De pe
regrinos. Xenodochium. De enfermos.
Valetudinarium , nosocomium. De huer
fanos. Orphanotraphium , ii. Para criar
Nios. Brephotrophium.
Fia
Hos-

228

HO

Hospitalero. Hospitii publici praefectu.

Hospitalidad. Vide llospedage.


Hosteria. Diversorium , .
Hostia. Hostia , te. Bractea panis
azymi. .
Hostiario. Hostiarum capsula.
Hostigar. Vexo , as. Er.agiro , as.
Hostigado. Vexatus , exagitatus.
Hoy. Hodie. Hodiernus dies. Hodier
na lux. De hoy d maana estar aqui.
Prop diem aderit. De hoy en adelante.
De hoy mas. Dehinc , posihac , in posterum.
Hoya. Fossa , fovea , ae.
Hoyo. Scrobs , bis. Hoyuelo. Scrobiculus , i.
Hoz. Falx messoria. Meterse de hoz,
y de coz. Temere se intrudere.
Hozar los puercas. Rostro sues terram
invertere , herbam eruere.
r
H ANTE U.
Hacha. Capsa ficiilis. Hacer hucha.
Nummos condere , Se acervare.
Hueca del uso. Verticillus, i.
Hueca cosa. Cavus , a , um. Inanis, e.
Ilusco de una cosa. Inanitas , tis. Ca
vi;; i . i. Suena hueco. Vacnum sonat,
& inane. Caput sine cerebro.
Huelga. Vide Holgar.
Huelgo , hallenlo. Spiritus , halitns,
anhelitus , us. Anima , se. Echar el huel
go. Spiro , as. Spirhum emittere. Res
pire., exhalo , as. Detenerle. Continere
animam..
.
lluella. Vestigium., ii.
Huerfano. Orbus- , orbatus parentibus.
Huerta. . Hortus , i. Horti , orum.
Huerto. Hortulus , i. Viridarium , ii.
Qu lindo -!suerto l. Qnx hortuli amoenitas! Quanta, Se quAm grata lectissimomm florum varieias l.Qui odori Qux herbarum copia? Quae raritas,. & novitas !
Qnam api onutia in areolas suas , pulvillosquedisposita! In hoc viridarium na
tura contulisse videtur quidquid amoenum , Se eximium habet.
Huesa , guesa. Sepulchrunt , i.,
Hueso s gueso. Os , ossis. El de la
fruta. Oisicuium, i. acar, desnudar los

HU
huesos de cornt- Ossa extrahere , Duda
re. Exosso, a.. Est en los huesos. Macie
confectus est. Vis ossibus hseret. Cosa sin
hueso. Exos , ossis.
Huesped. Hospes , tis.
Huespeda. Ho5pita , ae.
.
Si venss ser mi huesped os "tratari
con llaneza. Hospitium tibi apud me erit
ramiliare scilicet , & sobrlum , nec
propter te majorem fumum vicinia videbit.
Es como el pez el huesped, que tres
dias hiede. Piscis nequam est , nisi recens , & hospes primo adventu gratus,
sed ante triduum gravis est , ac molestur.
- Hueste. Vide Ese rcito.
Huevo , guevo. Ovum , i. De dos yen
mas. Geminum. Guero. irritum , urinum,
cynosurum. Empollado. Pullescens. Vet
eo. Recens, callidum. Aejo. Requietum-.
Blando para sorber. Tremulum , molle,
sorble. Encerado. Edurum temperatum.
Duro* Induratum, edule. Frito, estrellado. Frixum. En tortilla. Placenta ex oris
frixa. Huevas mexidos. Ova saccharo, vel
melle commixta, subacta , lentoque igne
in gyrum acta. Puso un huevo , y ese gue
ro. num peperit , & urinum.. .'cHumana cosa. Iiumanus , a , um. Es
muy humano. Humanissinuis est , comes,
benignus. Est in eo humanitaria plurimum , mira morum facilitas. Vide Corte"/.
Humanamente. Human, humaniter.'
Humanamente no puede ser. Humaniis
contingere non potoss.
Humanidad. Humanitas , tis. Letras
humanas. Litterte humaniores, amoeniores. Studia l.umanitatis. Pulitior litteratura.
Humanista. Humanioribs litteris excultus. Ilumanitatis studiosus. PoLitiorum
litterarum cultor eximius. Vide Erudi
ta. Humanistas ilustres. Litterarum Pro.
aeres.
Humanarse. Submissis se gerere. Sapercilium deponere. Fastum exuere. Huraanis agere. Severitatem lenitate condire.
' a
Humear. Vide Humo.
Humedad. Humor , oris. De a tierra.
Terrae suecus. Uligo , nis.
Humedo radical. Nutritius humor.
Hu-

HU

HU
Humedo ci-a. Madidus, humidus.
Humedecer. Madsiacio , humecto , as.
II:imore aspergere, perfundere. Humede
cerse. Hunusco , Maiefieri.
Humildad. Humilitas , tis. Submissio,
animi dumissio. Qu bien parece la hu
mildad ,y modestia'i Modestia animi demissio qum decet !
Humilde. Hmili-, qui submiss se ge>
rit , qui de se humitcr sentit. ibi vilis
ac despectus. Sui contemptor. Qi non
laudari cupit , sed vilis reputari.
Hutr Imente , Humildemente. Humiliter , demiss , suppliciter , sbmisse.
Humillar d los soberbios. Superbos decore , deprimere , debellare.
Humillarse d otro. Se alicui submittere , ad pedes ejus se abjicere. Supplex
ad eum accessit.
Humilladero. .Edieula sacra suburba
na. .
.
- Humo. Fum'ss , i. Los humos que tie
ne'. Quos sibi arrogat spiritus ! Cmo s
le sube d as narices el humo de as ala
banzas agenos '. Vt de alienis laudibus
indignatur. To le baxar los humos. Ego
illius animos infnngam , spiritus ejus
eompescam.
Humero. Vide Chimenea.
Humear. Fumo , as. Fumm emitteie.
Cosa que humea. Fumeus, fumifer , fumi-dus.
Humareda. Fumus ingens. Fumi nu
bes.
Hamor. Humor, oris. Es hombre de
humor. Hilari est , ac prompto ad jocandum ingenio. Festivus homo , ac facetus.
No estoy de humor. Vapid me babeo. Ta
conozco su humor. Novi hominis mores.
Notum mihi est hominis ingenium.
Hundir d uno. Hominem pessundare,
deprimere ,.in terebras abjicere , ini'ra
momios amandare. Deseo verme hundido.
Me depressum , & abjectum cupio. Hun
dir debaxo del agua. Mergo , demergo,
submergo , h. Hundise el navio. Navis
fluctibus obruta, oppressa est. Aqua navim absoibuit.
Hundirse la tierra. Subsideo, es , subsido , is. Hundise todo aquel aparato.
Gmnis ille appnratus evanuit. Hundise
aquel dinero. Pecunia illa omnis in tenejbxis suppresba latuit.

229

Hungarina , C hanguarina. Clamys,


dis. Colobium , ii.
Huracn. Turbo rapidus. Typhon,onis.
Hurao. Vide Esquivo.
Huron. Yiverra, x.
Hurtar. Furor , aris. Surripio, s. Futtim aliquid avertere, auferre. No hurtar.
Manus ab alienis abstinere, continere.
H'.rlar de loe Rentas Reales. B'iscum,
aut oeiarium peculari , depeeulari , expi
lare, compilara. No te hullas sino hur
tando. Hora vitae tuus nulla vacua a furio reperhur.
Hurtar el cuerpo al golpe. Pendones
adversarii corpore eiTugere, corporis dectinatione viiare.
Hurto. Furtum , l. De cosa sagrada.
Sacrilegium. A hurtadillas. Furtim.
Hurtada cosa. Furtivus , a , um. Fur
to ablatus. El qus hurta hombres , ven
de la obra agena por suya. Plagiarius,
ii. Tal hurto- Plagium , ii.
Huso para hilar. Fusus , i.
Husillo de lagar. Cochlea , ae.
Husmear , hulusmear, andar a hus
ma. Odore aliquid investigare , indagare.
Huir. Fugio , is. Fugam arripere , capessere. Se in fugam conjicere. Fugae se
mandare, commenda'e. Se f;igae , vel in
fugam dare. Fuga sibi consulere. Aufugere. Tratar de huir. Fugam meditari, pa
rare , adornare.
Huir de miedo de algun gran castigo.
Solum vertere. Huir lexos. Profugio , is.
El que huye lexos , y anda como dester
rado. Profugus. Huir del peligro. Periculum vitare , fugere , cavere. iluyenda
de un peligro , dio en otro. Incidir in
Scyllam , cuoiens viiare Carybdim. No
pienso huir. A consiiio f'ugiendi absum.
Huida. Fuga , ve. Poner en huida lo*
enemigos , hacerlos huir. Ho^tes fugare,
in fbgam convertere , conjicere, compelIereHuido de Espaa. Ab Hispania pro-fugus.
/, la , ic. Vide T, Ta , icJ

ANTE

A.

Jacerino. Lorica impenetrabilis.


Jacinto flor , y piedra preciosa. Hya

JA

cintus , i. De color du jacinto. Hyacinthinus , a , um.


yaco de malle. Lorien hamis conserU.
Jactarse. Vide Gloriarse.
Jactancia. Jactantia , ae. Jactatio , nis.
Jactancioso. Jactaior , jactabundus.
Jadear. Anhelo , as. Ilia ducere Ilia
trahere. Hoe. PIin.
Jaez de caballo. Phaleroe, arum. Otras
cosas de este jaez Alia id genus.
Jaharrar. Parieti tectorium inducere.
Jalde , color. Rufus , flavus.
Jalea. Mali cydonii suecus saccharo
conditus , concretus , densarus.
Jalvegar la pared. Parietem peniculo
dealbare. Jalbegarse las mugeres. Vide
Afeytarse.
Jalveque. Vide Afeyte.
Jams. Nunquam. Jams me diso una
mala palabra. Nunquam me verbo Iaesit.
%. En las dudas , y preguntas. Unquam,
aliquando. Nunquando , num aliquando.
Flo se que me haya ofendido jams. Nescio an me laeserit aliquando. Que hombre
cuerdo se enoj jamas sin causa? Quis
unquam sanus temere iranls est? Hasme
Ido esto jams ? Nunquando id de me
audisti?
4 Jamon de tocino. Perna, ae.
Jaqueca. Capitis dolor. Cephalaea.
Jaqueta , jaquetilla. Colobium , i.
Jara , jarabe. Vide Xara.
Jardin. Viridarium, ii. Jardinero. Topiarius, ii. Ser jardinero. Topiariam fa
cere.
Jarra. Alba fidelia. Aqualis , is.
Jarro. Urceus, i. Para vino, CEnophorum , i. El jarro hace tres quart iI los.
Tres sextarios capit urceus. Echarse el
jarro pechos. Urceo sitim explere. Jar
rear el vino. Vinum per os dolii frequen
tais haurire.
. Jarrete. Poples , itis. Hombre de buen
jarrete. Lacertosus , robustus.
Jaspe. Jaspis , dis. Jaspear. Macuiis
elegantibus aspergere. Jaspeado. Macu
iis aspersus , distinctes , insigais.
Javali. Aper , pri.
Jabalina. Venabulum , i.
Jaula para pajaros. Cavea , re.
Jaulilla del tocado. Reticulum , i.
Jayan. Eximi procerus , procediate

JD
insigni. Vide Gigante.
Jazmin. Alba viola.
I

ANTE

D.

Ida Abitus , discessus, us. La ida del


humo. Abeas non rediturus.
Idea. Forma , se. Species , ei. Idea,
re.
Idioma Idioma , tis. Dialectus , i. Sermonis proprietas.
Idiota. Illiteratus , indoctus.
idolo. Idolum , i. Simulacrum , i.
Idolatrar. Idola coiere, veneran'. Ido
latra en el. lllum eftusissim diligit , in
deliciis habet, nimio plus amat.
Idlatra. Idolorum cultor.
Idolatria. Idololatria , ae. Idolorum
cuhus.
-.ali
legua , lela , lema , &c. Vide T.
I

ANTE

G.

Iglesia , Templo. Templum , sedes


Is.
Iglesia catolica. Ecclesia Catholica,
erthodoxa. Fidelium coetus Iglesia Cathe
dral. Cathedralis Ecclesia. Iglesia Cole
gial. Ecclesia Collegiata. Parroquial. Parochialis.
Iglesia me llamo. Ecclesise nomen inclamare, ingeminare. No le cale la Igle
sia. Templi immunitate non gauder. Plele la Iglesia. Sacro Templi perfugio
uti debet, perfrui , gaudere. Adita, quae
tenuit, & arae bominem sibi vindicant, et
profana injuria prohibent. Sacaronle
de la Iglesia. Ab aris , ad quas confugerat satellitum vi , & audacia abductus
est , tractus , avulsus.
Ignominia. Vide Afrenta.
Ignorante. Ignarus , imperitus , inscius , imprudens , indoctr.s. Bonarum artium rudis , nullis litteris eruditus , nullis instructus discipiinis.'
Ignorancia. Inscitia , ignorantia , se.
Insipientia , re. Imperitia , se. Peque de
ignorancia. Ignoratione peccavi.
Ignorar. Ignoro , as. Nescio , is. Quien
hay que ignore esto? Qiis ita rerum om
nium in -cius , ut haec ignoret? No ignoro
est. Non boc me fugit, non me fallit.
/gno-

IJ

IG
Ignorantemente. Inscienter , Jnscit.
Igual. Equalis , e. Par , is. En edad.
Equalis , coxvus , qui ejusdem setaiis
est , vel cadem altate. No es mi igual.
Non est mihi comparandus. Cada qual
con su igual. Pares cum paribus facil
congregaatnr. Equalem uxorem ducito.
No ion los dedos de la mano iguales.
Non pares ingenio, aut virtute fratres.
Servus servo praestat , & dominus domi
no. Suelo igual. Planum pavimentum.
Pared igual. Ad pevpendiculum ductus
parias.
Igual te fuera callar. Proestat tibi raeere. Nimio satius esset, s tacuisser.
IGUAL, fuera {de quien se indigna.)
Mirum ni , mirum quin. Igual fuera que
cediera de mi direcho. Mirum quin cedam
de jure meo. Mirum si jus meum persequor. Igual fuera que sintieras otra co
xa. Mirum ni secus sentias.
Igualar. Equo , as. /Equcm , seu pla
num facere. Complano, as. Igualarse con
otros. Als , vel cum als se xquare,
adaqnare , iequiparare. Vide Comparar.
- - Iguala son el criado. Conventio , nis.
Igualdad. Equalitas, pariras, tis. Del
peso* Equilibrium , xquipondium , W.De
noches y dios. jKquinoetium , ii.
Igualmente. ^Equ , pariter , aequaliter. Partir igualmente. Ex srquo dividerc , aequis partibus secare , aequas par
tes facare.
I

ANTE J.

Ijada. Ilia, um. Dolor de ijada. Ilium


dolor , morbus ilium. Tenerle. Ex ilibus
laborare , ilium dolore cruciari. El que le
tiene. Iliosus , vel ileosus.
Iiada de atun. Tynni sumen.
.1 Ijares. Ilia , um. Que rebiente por los
ijares. Ut ilia iili rumpantur. Ut ilibus
dirumpatur.
I

ANTE

L.

Ilicita cosa. Illicitus , quod non licet.


Iluminar. Illumino , as. Imaginem variis coloribus distinguere. Iluminacion.
Decor imagini pigmentis additus. Ilumi
nada imagen. Pigmentis decorata mago.

23 \

Iluso. Illusus , delusus , deceptus.


Ilusion. Illusio , deceptio , nis.
Ilustrar. Itlustro, as. Splendorem addere , luccm afierre. Es tanta a opinion
de tu ingenio , que puedes ilustrar qualquier asunto. Tanta est tua ingenii claritudo , & xslimatio , ut possis , vel obsoletis nitorem dare , fastidiis gratiam,
novis p.uctoritatem.
Ilustrar a oracion. Sen-tentiis, figurarumque Iuminibus orationem distingue
re , exornare , decorare.
Ilustre. Clarus , illustris , inclytus, insignis , lucuientus , a , um.
I

ANTE

M.

Imagen. Imago , simulad. rum, effigies,


ei , icon , nis. De bulto. Ficta imags, vel
etYigies. Statua, signum. De pincel. Picta imago. Pictura, te.
Imaginar. Animo , aut mente fingere,
concipere. Imaginan aliquid, cogitatione
moliri. Pudose imaginar peor disparate?
Quid unquam oceurrit ineplius , aut vigilanti cuiquam , aut dormienti?
Imaginacion. Cogitado , imaginario,
phantasia , ae. De cosa falsa. Phantasma , tis. No me pas por la imaginacion.
Ne cogitavi quidem. Nihi miiii ejusmodi
in mentem venit.
Imaginativa. Facultas cogitandi, imaginandi , species concipiendi.
Imaginable cosa. Quod mente concipi
pote-t . & sub cogitationem cadit.
Imn , piedra. Magnas , etis.
Imitar. Imitor , temulor , aiis. Debe
mos imitar as virtudes de los Santos.
Sanctorum virtutes imitari debemus. Clarissimorum virorum exempla , prae ocuiis
habeamus ad imiiandum. Sanctorum vestigiis insistere oportet, eosque moribus,
& vita referre. Dime uno d quien t ho
yas imitado. Unum cedo auctorem tui
facti. Cic.
Imitacion. Imitatio, amulado.
Imitador. Imitator , xmulator.
Imitable cosa. Imitabilis , e.
Impaciencia. Intolerantia, impatientia.
ae. Impaciente. Impatiens, iracundus, proclivis ad iram. Impacientemente . Iniquo
animo , aegr , molest, impatieater.
Impacientarse. Vide Enojar**.
Im-

232

IM

IM

Impassib!c. Doloris expcrs.


Imponer. Insiruo, is. Vide Emayar.
Impedir. Impedio , obsto, intercedo. - Impone Jor. Instructor , hypocrita , ae.
Tlo impidais mis aumentos. tie meis comImposicion. Instructio , medimiio , nis.
Importar. Kst , interesr , rei'ert. Qui
modis officias. Ne miis rationibus obstes.
Quien impide tus auv.entsA Quis tibi im
importa? Quid interest -? quid refen
pedimento cst, quin mergas? Quid rao- Quid ad rem ?
..
iae est , quin divitiis , & honore augeare?
Importa mucho hacerse d buenas manas.
Quis obstat, qnominus dignitatem acqui- Magna interest , multum refert i reneris
xas? Quis m-ram afl'eic , quo minus pro- labori assuescere. No te importa tanto,
que. Non tanti esr, ut. Creeme que impor
movearis?
Impedimento. Impedimentum , obes, t. Fuit tanti , mihi crede. No te imper
icis. Obstaculum , mora, se.
ta xaber -lo que yo quiero hacer. Quid
Impenetrable. Impeneirabilis , invius.
in animo liabeam , non e^t a re tua ut dU
Impensada cosa. Improvisus , a, um.
chm.
Imperar. Regno , as. Reram potiri.
Importante cosa. Res magni momenti.
Tuvo por muy importante ganar al Cor
Imperio. Imperium , ii. Tenerle. Cesa
regidor. In maximo negotio habuit , berea potestate gaudere , imperare , domi
nan. Mandar con imperio. Impero , as. nericiis Prsetorem demereri. Operx prelmperios jubere.
.
. - tium se facturum censuit , si gratiam
Imperial cesa. Imperatorias , Crea- Proetore iniret. Rem magni momenti dureus, Augustus, a, um. Los imperiales, xit , Praetoris volsnratem concillare.
Caesariani. Imperioso hombre. Imperiosus,
Importancia. Momentiim. utilitas, pondus. gravitas rei. Es de alguna importan
severns in imperando.
Imperceptible. Quod percipi non po- cia. Momenti aliquid haber. Alicuins mo
menti est. No es de mi importancia Mo
pest.
Imperfecta cosa. Imperfecta res , im- menti non est. Nullius, aut patvs momen
ti est. Esto es de grandisima importan
-polit , rudis , adumbrata , manca. Im
perfectamente. impolit , rudi Minerva. cia. Maximi momenti hoc est. In eo car
Impersonal. Impersonalis, e. Impirso- do rei vertitur. Ex hoc omnia pendent.
In hoc posita sunt omnia.
ualmente. Impersonater.
Importuno. Importunus , .molestas. Jr*
Impertinencia. Inepriae , arum. Tengolo por impertinencia. Ineptum hoc , & sus , que hombre tan importuno ! Proh,
intempestivum censeo. Puto boc ad' rem hominem importunum , ac molesfcum!
Importunar con ruegos. Importun a!inon pertinere.
Impertinente. Importunus , intempesti- quem urgere, importonis precibns obtuflvus , ineptus. Impertinentemente. Inepte, dere , premere , vexare , oppugnare, occidere.
importun, intempestiv.
Importunidad. Importr.nitas , improbiImperturbable. Impavidus , impertertas in petendo, aut exigendo.
litus.
Importunamente. Importun , molest.
Impetrar. Exor, as. Impetro, as.
Imponible. Impossibis , e. Qod fieri
Impetracion. Impetratio , nis.
non poiest. Imposibilidad. ImpossibiImp<ta. Impetus, incursus, us. Vis.
Impetuoso. Violentus , rapidus , vehe- tas. Repugnantia-, x.
Impotcnt'. Inhabilis ad generandum.
mens. Opsseme al impetu de los enemi
gos. Hustium vim excepi , impetum sus- Qui in re venerea psrficere non poteit.
Impotencia. Impotentia , infirmitss,
cepi , sustinui , iatardavi.
Impetuosamente. Cci'co impetu , rapi- tis.
Imprenta. Typographia, ae. Praelum, i.
d , ferociter.
I prirr.ir. Imprimo, i.-. Libros. ScripImpio. Imphis. Impiedad. Impietas,
ta typis mandare, prxlo committere,.subtis.
dere , supponere , subicere.
Impiamente. Impi , inhumaniter.
Impresor. Typographus , i.
Implacable. Implacabilis , inexorabiImpresion. Impressio, editios nis. Esta
l5. Qui placari non porest.

es

IN

IM
et la primera impresion. Haec est prima
editio. Nunc primum prodit liber.
Impresionarse de algo. Affci , moveri
aliqua re.
Improbable. Improbabilis , e.
Impropio. Improprius , a , um. Impro
piedad. Impropria locutio. Acyrologia,
te .
Impropiamente. Improprio.
Imprudente. Imprudens, incautus, improvidus , inconsideratus.
Imprudencia. Imprudentia , inscitia,
fe.

Imprudentemente. Imprudenter , teme


r, inconsulta , inconsiderat.
Impugnar. Impugno , as. Adverser,
aris.
Impulso. Impulsus , us. Impulsio , nis.
iTenia impulsos de vengarme. Ad ultionem inclinabat animus. Ultionis desiderio flagrabam , ferebar.
Impuro. Impurus , impudicus.
Imputar. Vide Achacar , y atribuir.
Las cosas que me imputan. Quae mihi tribuuntur, imputantur, adscribuntur. Quae
in me conferuntur.
I

ANTE

N.

Inaccesible. Inacessibili , e. Quo as


cendi , vel aspiran non potest.
Inadvertencia. Inconsiderntia , ae.
Imprudentia , te. Inadvertido. Inconside
ratus , imprudens. Inadvertidamente. In
considerate , per imprudentiam.
Inagotable. Inexhaustus , a , um.
Inanimado. Inanimus , inanimatus.
Incansable. Indefessus , infatigabilis.
Incapaz. Indocilis , inhabilis , e.
Incauto. Incautus , improvidns.
Incautamente. Incaute, temere.
Incendio. Incendium , deflagrado.
Incentivo. Incitamentum, invitamentum , irritamentum , incitamen , inis.
Incesto. Incestus, us. Incestum , i.
Incestuoso. Incestu pollutus , incestus,
a , um. incestuosamente. Inceste.
Incidente. Casus in lite oceurrens.
Incienso. Thus , uris. Incensar. Thus
adolere , adhibere. El altar. Sacras aras
thure obire , suffire , thuribuio lustrare.
Thuribulum ad altare ducere.

233

Incensario. Thuribulum , i.
Incierto. Incertus, incompertus, inexploratus. Quod non constat.
lacertidumbre. Oubitatio , rei obscuritas , obscuratio , incertitude
Incitar. Incito , as. Incendo , impelio,
is. Vos me incitait d esto. Tu me , ut
hoc facerem , incitasti. Tu mihi auctor,
tu suasor fuisti. Consilio , & impulsu tuo
feci.
Incitacion. Incitatio , instigado.
Incitador. Impulsor , hortator , oris.
Inclemencia. Inclementia-, ae. Duritia.
Del tiempo. Intemperies , -ei.
Inclinar la cabeza. Caput inclinare,
demittere. Inclinarle e las letras. Ad
studia aliquem hortari. Inclinarse la
Filosofia. Ad Philosophiam propendere,
Mas me inclino d creerlo. Magis inclinat
animus, ut credam.
Inclina-do. Proclivis , propensus, pronus, inclinatus ad veniam. Nuestra alma
de suyo es inclinada d lo bueno. Noster
animus naturae quodam studio ad honestatem inclinat , sponte sua ad virtutem
vergit , propendet ; -sed corporis voluptatibus retinetur. Bien inclinado. onae
indolis homo. Mal inclinado. Perversus,
ingenio maio , pravoque.
inclinacion del cuerpo. Corporis inclinatio. Delitlma. Propensio , facilitas.
la virtud. indoles, is. Al vicio. Procllvitas ad libidinem.
Incluir. Include , is. Contineo ,.es.
.Incluso. Inclusus , a , um.
Incomodidad. Incommodum, incommo
dites, tis. Incommoda tio. Como no sea in
comodidad vuestra. Quod sine incommocb tuo fiat. Cio.
Incomparable. Incomparabiiis. Cui nullus est comparandus. Incomparablemente
mejor. Longe praestantissimus.
Incompatible. Quod cum alio consistere non potest.
Incomprehensible. Incomprehensus, incomprehensibilis. Quod hominis captum
superat.
Incomunicable. Incommunicabilis , e.
Quod communicari non potest.
Inconsideracion. Inconsiderantia , ae.
Temeritas , tis. Inconsiderado. Inconside
ratus , temerarius , inconsultus.
Inconsideradamente. Inconsiderate, inGg
con-

234

IN

consult , inconsulto , temer.


Inconsolable. Inconsolabilis , e.
Inconstante. Inconstans , levis , e.
Inconstancia. Inconstantia , levitas.
Inconstantemente. Leviter , inconstan
tes
Incontinente. Incontinens , Intempelans , proclivis ad libidinem.
Incontinencia. Incontinentia, ae. Prcclivitas ad venerem.
Incontrastable. Inexpugnabilis , insuperabilis, inconcussus , invictus.
Inconveniente. Incommodum, i. Que in
conveniente hay en esto? Quid obstat quominus hoc fiat. Hay otro inconveniente,
que , &c. Accedit aliud incommodum,
quod , &c.
Incordio. Panus inguinis. Bubo nis.
Incorporeo. Incorporeus, incorporaiis,
corporis expers.
Incorporar uno con otro. Unum cum
alio miscere, commiscere , permiscere.
En oigan Colegio, familia. In Collegium , vel familiam hominem allegate,
cooptare.
Incorporarse en la cama. Pectore teus in lecto se erigere , residere.
Ir.cerregible. Inemendabilis, e. Tienente por incorregible. Pro ee habetur , ac
si corrigi non possir.
Incorrupcion. Integritas, tis.
incorrupto. Incorruptus , integer.
Incorruptible. Qnod corrumpi non po
te st. .
Incredulo. Difficilis ad credendum. Increduluj. Incredulidad. Difficultas ad
credendum , incredulitas , tis.
Increible. Incredibilis , e. Pareceos es
to increible Nunquid hoc vobis iocredibiie videtur? An putatis hoc fidem exce
dere, nec verosiuiile esse , nec dignum,
coi sit habenda fides ?
Increiblemente. Incredibiliter. Increi
blemente se huelga. Vix credas , quantopere laetetur.
Inculcar una cosa , repetirla muchas
teces. Aliquid inculcare , saepisu iterare,
ingeminare , replicare.
Inculpable. In quem culpae suspicio
aon cadit , quo culpae suspicio long
abhorrere debet. Vir summa integiitate,
jngulari vitae innocentla.
Inculto. Iucuitus , rudjs , mpolitu.

IN
Incurable. Insanabilis , e. Cujus desparata curatio est.
Incurrir en la pena. Mulctam commtttere. En descomunion. Excomunicationis
poenam subire , excomunicationem incurrere.
Indecente. Indecoras , indecens , tis.
Indecencia. Indignitas , dedecus , oris.
Que vergenza ! qu indecencia ! propudi um ! d dedecus !
Indecentemente. Indecora , indecenter,
turpiter, inhonesta.
Indecible. Inenarrabilis , infandus.
Quod verbis exprimi non potest.
Indecisa cosa. Res injudicata. Dexlo
indeciso. Nihil de ea re statuit. Rem injudicatam rcliquit.
Indeclinable. Indeclinabilis , e.
Indpendente. Nulli obnoxius. Nulli
addictus , devotus , devinctus.
Indeterminado. Indifferens , tis.
Indicar. Indico , as. Ostendo , is.
Indicio. Indicium , signum , argumentum.
Indicios daba de lo que tenia tu co
razon. Sermonis ansas dabat , quibuf
reconditos ejus sensus tenere possemus.
indice del librt. Index , elenchus , i.
Indiferente. Indifferens , tis. Quod nec
prodest, nec obest. Estar indiferente. In
neutram partem propendere , inclinare.
Neutri addictus esse. Dubium , mediumque se partibus praestare. Indiferente es
toy para todo lo que viniere. lEquo ani
mo , quodeumque obvenerit , excipiam.
Indiferencia. .fiquitas animi. Indifferentia, se. Consultar un negocio de gran
disima importancia con indiferencia. De
re maxima aequo animo deliberare. Lo
que me amonestas , que me porte con in
diferencia , mientras pudiere , me pare
ce bien. Quod me mones , ut me integrum , quoad possim , servem , gratula
est. Cic.
Indiferentemente. Indifferenter , indiscriminatim , nuilo discrimine.
Indigesto. Crudus , i. Qui non coscoquit.
Indigestion. Cruditas , tis.
Indignarse. Indignar , aris. Stomachor , aris. Irascor , eris. Esto me indig
na. Hoc mjhi stomachum movet , bilem
com-

IN
commovet , ram suscitat.
Indignado. Commorus , iratus.
Indignacion, lndignatio , stomachus, i.
Indigno. Indignus , a, um.
Indignidad. Indignitas , dedecus , oris.
Indignamente. Indign.
Indirectamente. Indirect , obliqu.
Indiscreto. Imprudens. Indiscrecion.
Imprudentia. Indiscretamente. Impru
dente r.
Indisoluble. Indissolnbilis , e.
Indispensable. Quod legibus solvi non
potest. in quo dispensare non licer.
Indisposicion. Valetudinis infirmitas.
Invaletudo , affectio , nis.
Indispuesto. Languidus , aeger , gra,
um.
Individuo. Individuum , i. Mirar por
el individuo. Valetudinem tueri.
Indivisible. Individus , a , um.
Indocto. Vide Idiota.
Indomable. indomabilis , e.
Indomito. indomitus , ferox , cis.
Indubitable cosa. Res certissima , quae
in dubium vocari non potest.
Indubitablemente. Haud dubi.
Inducir. Suadeo , hortor , induco , is.
Inducimiento , induccion. Hortatus,
Os , suasio , cousilium , inductus , us.
Inducidor. Suasor , hortator , oris.
Indulgencia. Venia , ae. Poenae remissio.
Indulto. Indulgentia , immunitas , tis.
Industria. Industria , sagacitas , solertia.
Industriar. Instruo , is.
Industrioso. Industrius, sagaz , solers,
tis.
Inefable. Ineflabilis , e. Quod verbls
exprimi non potest.
Inepto. Ineptus , inhabilis , e.
Inescrutable. Quod scrntari non licet.
Inestimable. Inaestimabilis, e. Quod nul
lo pretio comparan potest.
Inevitable. Fatalis , ineluctabilis.
Inexcusable. Necessari subeundus.
Inexorable. Inexorabilis , implacabilis , e.
Inexplicable. Inexplicabilrs , e.
Inexpugnable. Inexpugnabilis , e. Te
uian el Castillo por inexpugnable. Arx
perinde habebatur , ac si expugnan non
posset.
....
....-..

IN

235

Infalible. Certissimus , omninb certus.


Quod failere , aut abesse non potest.
Infaliblemente. Haud dubi , sine dubio. Cert , utique , nirnirum.
Infamar d uno. Infamia, aut turpitudinis notam acui inurere. Infamia aliquem notare. Labem ejus nomi.ii inspergere. Famam ejus obscurare , sugi liare,
dignitatem laedere , existimationem labefactare , violare. Est muy infamado.
Gravi & diuturna flagrat infamia. Inhxret ipsi labes nunquam eluenda , dedecus
inexpiabile. Infamia notatus esr. Famosi
de illo rumores dissipantur. Mal audit
apud cives.
Infame. Infamis , famosus , ignominiae
notatus, infamiae labe aspersus.
Infamia. Infamia, ae.Nota turpitudinis. Ignominia , se. Fanae macula.
infamemente. Turpiter , ignominios.
Infante. Infans, tis. Hijo del Rey. Regis filius post Principem natus. Infanta.
Regis, & Reginae filia.
Infantes en la guerra. Pedites. Dos mil
Infantes. Duo milia peditum.
infanteria. Phalanx , gis. Peditatus,
us. Pedestres copiae.
infanzon. Heros , ois.
Infatigable. Vide incansable.
Infecundo. Infecundus , sterilis, e.
infeliz. Infelix , cis. Infaustus , calamitosus , miser , xrumnosus.
.
Infelicidad. Vide Desdicha.
Inferior. Inferior, is. ninguno es in
ferior en el valor. Virtute nemini infe
rior , nemini cedit. Animi praestantia ne
mini secundas.
Inferir. Infero, rs. De aqui se infiere,
que no puede, c. Hinc fit, efficitur, conficitur, colligitur , concluditur, sequitur
non posse , ckc
Infestar. Infesto , as. La costa de Es
paa. Hispanise oram infestam habere.
Caminos infestados de ladrones. Infestae
latronibus vlx.
Inficionar. Infici , is. Vitio, as.
Infiel , Gentil. Ethnicus , i. Desleal.
Infidelis , infidus , a , um.
Infidelidad d Dios. Impietas , tis. Al
amigo. Infidelitas, perfidia, Se.
infielmente. Infidel ter, infid.
Infierno. Inferni , orum. Orcus, i. Tartarus , i. Tartara orum. Infetnus , i. InGga
fe-

236

IN

-feronsm sedes, reglo. Irse al Infirmo. Ad


ini'eros detrahi , detrudi , devolvi, dejici,
prxcipitari , praecipitem agi , deturbari.
No quiero infernar mi alma por pocas
cosas. Nolo vilis lucrl causa scternis suppliciis aflfici , poenis adJlci sempiternis,
aeterna morte mulctari.
Infernal cosa. Infernus, a, um. Tartareus , teterrimus , execrandus.
infimo. Infimus , a , um.
Infinito. Infinitus, innumerus, interminatrs. Innumerabiiis , immensus. Infini
dad. Infinitas , immensitas. infinitamen
te. Infinit ysine fine.
Inflama'. Inflammo , as. Inflamarse la
llaga. Vulnus tumore ardere , flagrare,
acriter intumescere, inflammari.
Inflamacion. Inflammatio , tumor ar
tien;-'.
Inflexible. Inflexibilis , e.
influir. Ii fluo , is. Ago , eflkio, is. No
influy en eso. Nihil ad eam rem contulit. El Cielo influye en la tierra. Coell
vim, ac virtutem terra sentit , ejus infiuentia afTicitur. Caeli vis in terram in
fluir.
influencia , influxo. Efficientia , .
Eflkacia , se. Efficacitas, acti-, vis.
Informar unv. Hominem de re doceo,
edoceo, erudio , certiorem facio. Infor
marse de alguno. Ex aliquo quxrere, exqnirere, scu-itari. Illirin de re interroga
re. Si eres lfuez , informate. Si judicas,
cognosee. Ta estoy informado do lo que
paso. Res gesta ad me delata est. Omnia
mihifogniia sunt , & explorara. infor
marse d qui. n es Fulano , qu hacienda
tiene , y quntos aos. Inquirere in aliquem , in ejus patrimonium , & anno?.
nfirmarse de su vida , y milagros. In
acta ejus inquirere.
Infirmacion. Quicstio , inquishio. De
testigos. Interrogatio testium. Macese in
formacion de vuestras vida. In vitam tuam
inquiritur. Parece que se ha hecho bas
tante informacion. Satis quaesitum esse
videtur.
Informante. Qnaesitor , oris..
Informe. Testimonium , ii.. Mentir en
ti informe. Mentiri pro testimonio, i o/orme cosa. Informis , e.
Infortunio. Vide Desdicha.
Infundir, infundo , u. La natvr<t$s9

IN
infunde amor d los hijos. Insitus est parentibus mirus quidam amor in filios.
La nobleza infunde generosos pensa-,
mientas. Generis claritas bonoris , & glo
riae studium gignit, creat , procrear. Majorum imagines magna speciare docent,
magna sperare jubent.
El clarin infunde espiritus belicosos.
Tubae sonitu animus ad pugnam erigirur,
accenditur, excitatur, incalescit. Nues
tra poca resolucion le infundio estos
brios, Hos ilii animos faciebat nostra
cunctatio.
Infusion. Infusio , nis. Echar las nue
ces verdes en infusion. Nuces virides
aqua mollire , ut acerbitatem exuant.
Infusa cosa. Infusus, a, um. Ut , gratia
infusa , scientia infusa.
\ Ingenio. Ingenium , ii. Tiene lindo in
genio. Ingenio valet , viget. Ingenii acie
prxstat. Ingenii laude excellit. Floret in
genii acumine. Est illi ingenium experrectum , & solers. Praeclarum sortitus
est ingenium. Acuto pneditus est ingenio.
Est esto hecho con ingenio. Aflabr hoc
f.ictum est , arte expolitum, perfectum
ingenio , elaboratum industria.
Ingenios- de guerra. Bellicae machinae.
Ingeniero. Machinator bellicus, machinali -scientia clarus , celebris.
ingenioso. Ingeniosus , acutus. Clarus
ingenio. Solerti , & acuto ingenio.
ingeniosa invencion. Ingeniosum inventum y mirum artificium. Ratto nova,
& singulari* aliquid agendi.
Ingeniosamente. Ingeniose , afiabiC,
subtiliter , acui , artificiose.
Ingerir. Vide. inxerir.
Ingle. Inguen , Lnis.
Ingrato. Ingratus , a , um. Benefica
immsmor. Qui gratiam neque refert , ne
que habet. Si el que puede , y no paga el
beneficio , ha de ser tenido por ingrato?
An qui gratiam , cum possit , non referi,
ingrati teneatur? Ingratamente. Ingrat.
s ngratitud. i.igratus animus , ingrati
animi crimen , vitium. Ingrati animi la
bes , oblivio benefic.
Inhabil. Iuhabilis , ineptus , a , um.
Inhahilitarse. Inhabilem reddi.
Inhabitable. Inhabitabiiis , e. Inhospitalis. Caucasus, inhospita tescua.
Inhibir , impedir lo comenzado. Inhi-

IN
hibeo , es. Inhibicion. Inhibido , nis.
Inhumano. Inhumanus , a , um.
Inhumanidad. Inhumanitas , tis.
Inhumanamente. Inhuman , inhumaniter , crodeliter.
Inimitable. Inimitabilis , e.
Iniquo , iniquidad. Vide i njusto.
Injuria. Injuria, ae- De palabra. Male
dictum , probrum-, convicium, contume
lia , se. Hizome grande injuria. Magna
me affecit injuria. Magnam mihi injuriam
fecit , intulis. Iniquus , & injurius in me
fuir. Iniquum se mibi prsebuit. Ilquius
mecum egit. Vide Agraviar.
Hartas injurias le ha sufrido. Satis
multas ab Tilo injurias tuli , accepi. No
quiero vengar a injuria que ma has he
cho. Tuam in me injuriam impunitam es-e patior. Injuriam tibi fucil condono.
Impune te abire permino. Non leferam
tibi gratiam debitam. Non a. me feres,
quod intulisti.
Injuriar. Vide Agraviar.
Injuriador. Vide Maldiciente.
Injustamente. Injuriose , contumelios , injuriam per injuriam.
Injusto. Iniquus , injurius , injustos.
Injusticia. lniquitus , injustitia.
Injustamente. Iniqu , irsjust.
Iumaculada cosa. Vide Puta.
Iumediato. Proximos , iumediatus. Ir
se las iumediatas. Respondentem arguroentis premere , eodem oceurrere.
iumediatamente. Proximo , iiiraediat.
Iumenso, Immensus, a , um.
Iumensidad. Immensitas, atis".
Inmohle. Immobilis, ev
Iumodesto. Immodestus , immoderatus.
Iumodestia. Immodestia , x.
Iumodestamente. Immodest.
Inn1ortal. Immortalis , e.
Iumortalidad. Immort*litas , atis.
Inmundo. Immundus , s^rdidus.
Inn.undi. iu. Immund.tia , sordos, is.
Iumunidad. Immunitas , atis.
Innovar. Innovo, as. Rem novare.
Innumerable. Innumerabis , innumeius infinitus , a . um.
Inobediente. Vide Desobediente.
Inobediencia. Mandati neglectio, detrectatio. Vide Desobediencia.
< nucente. Innocens , insons, innoxius.
Es un inocente. Fatuus est , & ineptos.

IN

237

Inocencia. Innocentia , te. Probitas,


vitLe integritas, candor animi.
Inocentemente. Innocenter , candid,
candido , ac simplici animo.
Inopinado. Inopinatus, mprovisus. Icopinadamente. Improviso , ex inopinato,
inopinanter, inopinat.
Inquieto. Inquies , tis. Inquietus , turbulentus. Esto me trae inquieto. Ilxc me
cura sollicirat. Kx hoc sollicitus sum.Hoc
me sollicitum habet, & quiescere non sinit.
Inquietar uno. Hominem inquietare,
turbare , interpelare. Alicui obstrepere,
molestiam exhibere. Tu mismo te inquietus. Tu tibi solicisudinem struis , moles
tiam exhibes.
Inquietud. Inquies , tis. Inquietudo,
solicitado , nis , commotio , turbatio.
inquirir. Vide informarse.
inquisidor. Censor fidei. Quaesitor, inquisitor. Inquisicion. Inquisitio , nis. Sacrum Fidei tribunal. Judicium in hereti
cos , fideique desertores venerandum, ac
tremendum.
Insaciable. Insatiabilis , insarurabilis,
inexaturabilis , e. insaciablemente. lusatiabiliter , insaturabiliter.
Insanable. Vide incurable.
Insensato. Stupidus , bardus.
Insensible. Insensibilis , e. Sensus ex- .
peis. Quod sensibus percipi non potest.
insensibilidad. Stupiditas , atis.
i nscnsiblemeute. Insensibilites.
Inseparable. Inseparabilis , e. Quod
separan non potest.
Irisigne cosa. InHgnis , illustris , e.
Insignia. Insigne, is. Insignias. Insig
nia, uni. De nobleza. Stemma , tis.
Insinuar algo. Innuo , is. Indico , as.
insinuarse. Vide Introducirse.
Insinuacion , astucia. insiauatio , nis.
De voluntad. Nmus, l.
Insistir.. Insio , as. Persto , as. Persisjto, is. Insistia en ello. In eo persistebat.lnstabat , ut ita eret. Insiste en que
vuelva ser su amigo. me vald contendit de reditu in gratiam. In id incumbit , ut in gratiam seoum redeam.
Insolente. Insolens , arrogans , ti^ .
Insolentemente. Insoienter.
Insolencia. Insolentia , arrogantia , ae.
Hacer insolencia. Insoientis agere, se
ge,

238

IN

gerere , se actare. Burlarte de alguno


con insolencia. Vehementius alicui insul
tare.
Inspirar Dior uno. Hanc illi Deus
mentem dedit, injecit. Deus illum in eam
mentem impulir. Illud ei divinits lu
men aflulsir.
Inspirado di Dios. Divinitils illustratus , coetus impulsas , coelesti numine
affiatus. Divino instinctu fecir.
Inspiracion. Diviaus instinctus, ccclestis impulsus , lustrado.
. . Instabilidad. Vide Inconstancia.
Instante. Instans, tis. Adject. Momentum, i. Temporis punctum. Al instante.
Statim , continu, illicd , vestigio, confestim. En un instante. Momento , mosnent remporis.
Instancia. Instantia , ae. Acrimonia,
eherhentia , ae. Contentio. Instancia de
argumento. Inductio , similitudo. Prime
ra iistancia en los pleytos. Actio prima
in foro inferiori , secunda , aut tertia in
in superiori. A instancia suya lo hice.
Extortum mihi id ab illo est. Assiduis
ejus precibus adductus sum , ut facerem.
Instar , hacer instancia. Instat mihi
ame, valdti contendit , me vehementer
urget , premit , sollicitat ad , &c.
Instigar. Instigo , as. Incito , as.
Instigacion. Instigado , incitatio, nis.
Instincto. Instinctus , us. Naturx vis.
Instituir. Instituo, constituo , is.
Instituto. Institutum , constitutio.
Instruir. Instruo , erudio , instituo,
is.
Instruccion. Instructio rerum agendarum.
Instrumento. Instrumentum , i.
Insuficiente. Inhabilis , ineptus.
Insufrible. Intolerabilis , intolerandus,
impatibilis , non ferendus.
Insulso. Insulsus , insipidus , ineptus.
Insulsamente. Insuls , infacet.
Insulto. Latrocinium , grassatura , se.
Nefarium scelus , immane flagitium. Ha
cer insultos. Latrocinor , aris.
Inteligente. Cnllidns , peritus , sagax,
cis. Solers , tis. Intelligens, tis.
Inteligencias Calildhas , solertia , se.
Intencion. Animus , i. Mens , tis.
Coa qu intencion lo hicistet Quo ani-

IN
mo, qua mente, quo consiliofecisti? Quid
te impulir ut laceres? Quo tua mens,
quo animus spectavit ? quid petebas, quid
optabas ?
Hizolo con buena intencion. Bono ani
mo fecit. Ab optimo , & simplici animo
haec profecia sunt.
Obrad con buena intencion , y no con
pasion. Ea mente sis , quam ratio , non
libido prescribit. Hacer , decir algo
con mala intencion. Malitiose , aut invidios aliquid facere , dicere.
Intenso. Intensus , a , um. Intenso ca
lor. Estus , us , ardor. Intenso dolor.
Acris, vehemens , saevus, acerbissimus.
Intsnsion. Intentio, intensio , conten
tio.
Intensamente. Intent , studios.
Intentar. Tent, as. Conor , aris. Molior , iris. Vide Procurar y pretender.
Intento. Consilium , conatus , us. Seopus , i. Vide ntencion y proposito. No
es mi intento alabar sus hazaas. Non
est mihi propositum res ejus gestas cele
brare. Tenia intento de acabarlo. Erat
animus , vel in animo, rem ad eximm
perducere. Executar sus intentos. Conata perficere. Dex burlados sus intentos.
Conatus ejus elusit.
intercadencia. Pulsus inxqualitas.
interceder. Intercedere pro alio , de
precan. Intercesion. Deprecado , nis.
Intercesor. Deprecator , oris.
Inters. Commodum , militas, qutestus,
us. Lucrum , i. En todo buscais vuestro
inters. In omnibus quaestu duceris , lu
crum , & compendium quteris. Omnia ad
tuum commodum , & lucrum vertis , re
vocas , refers.
Interesar. Lucror , aris. Qu interesais
en eso? Quid ex eo iucri facis? I'o no soy
interpresado en eso. Ego nihil ex eo Iu
cri capio. Nullum mihi ex eo lucrum provenit. Nihil mihi ex eo accedit. Mihi stic nec seritur , nec metitur. Los intere
sado r. lili , quorum res agitur , ad quos
pertinet.
Interior. Interior , & interius.
Interiormente. Intus , intrinsecus.
Interlocutores. Sermocinatores , sivo
personae dialogi. Eclogarii , orum.
Internuncio. Internuntius , iiInisrponer. Interpono , injicio , is.
In-

IN
Interposicion. Interpositio, interjectio.
is. Qaod in medio ponitur.
Interpresa. Intercepta preda. El que
la coge. Pnrdae interceptor. Coger por
interpresa. Intercipio , is.
Interprete. Interpres , tis. Exposi
tor.
Interpretar. Interpretor, aris. Expono,
explano , as. Interpretarlo todo su fa
vor. Omnia ad causae su commodum in
clinare.
Interpretacion. Interpreta tio , expositio , explanado, nis.
Interrogacion. Nota interrogationis.
Interrogatorio. Ratio interroganJi tes
tes. Testium interrogatio.
Interrumpir al que habla. Loquen tem
interpellare. Setmonem intern.mperc.
Los estudios. Studia litterarum intermittere.
Interrupcion de estudios. Studiorum
intermissio. De fuegos. Diludia , orum.
Intervalo. Intervallum , i.
Intervenir. Intercedo , intervenio, is.
Intervencion. Interventus , us.
Intestino. Intestina , orum.
Intimo. Intimus , a , um. Es amigo in
timo. Est mihi amicissimus. In intimis
neis est.
Intimar , notificar. Denuntio, as. In
timarle a sentencia. Sententiam jussu
judicis coram reo legere.
Intitular. Inscribo , is. Nomen, aut titulum libro prseflgere.
Intolerable. Intolerabilis , e.
Intratable. Insociabilis , asper , inhumanus , difficilis , morosas.
Intrepido. Intrepidus , animosas.
Intrepidamente. Audacter , intrepida.
Intrincado. Vide Entrincado,
Intrinseco. Vide i nterior. Hombr* in
trinseco. Cetricus , taciturnas.
introducir. Induco , introduco, is. In
troducir a platica de una cosa. Sermonem de re aliqua inferre. Est ya intro
ducida esta costumbre. Inolevit jam haec
consuetudo. Introduxeronse algunos erro
res. Errores , 8t abusus quidam irrepserunt.
Introducirse con alguno. Inire gratiam
ab aliquo. Insinuare se alicui , in familiaritatem ejus se dare.
Introduccion. Introductio , isagoge, es.

IN

135

Intruso. Irreptitius , intrusus.


Invencible. Invictus, insuperabilis.
Invencion. Inventam , i. Inventio , nis^
Articium. De comedia. Argumentum,
artificiara , commentum , i. Invencion ,
patraa. Commentum , res commentitia,
figmentum.
invencionero. Mendaciorum architectus. Praesiigiator, fumi venditor.
Inventar. Invonio , is. Excogito , as.
Ingeniose aliquid comminisci.
.nventor. Inventor, auctor. De voca
blos. Logodaedalus , verborum actifex.
Inventora. Inventrix , icis.
Inventiva. Vis excogitandi , excogitato , ingenium ad inveniendum.
Inventario. Rerum index, repertorium,
inventarium , ii. Apophasis.
Invierno. Hyems, mis. Hybernum tempus.
Invernar. Hyemo , as. Hyberno, as.
Enviar d invernar los Soldados. Milites
in hyberna dimitiere.
Invernizo. Hyemalis , brumalis , e.
Investigar. Investigo , as. Exquiro,

is.
Investigacion. Investigatio, nis.
Inviolable. Inviolatlis , e.
Inviolablemente. Utique , omnin.
Invisible. Quod videri non potest.
Quod sub aspectum non cadit , nec oculis subjicitur.
Invocar. Invoco , imploro , appello,
as.
Invocacion. Implorado, nis.
Inutil. Inutilis , infructuosus.
Inundarse los campos. Agros illuvione
inundari. Tenam aqua obrui , inundari.
Inundacion. Inundatio , alluvio , nis.
Alluvies , ei.
Inxerir. Insero , is. Vide Enxerto.
J

ANTE

O.

Jornada de un din- Iter unius diei. A


dos , tres jornadas est de aqui. Bidui,
vel tridui abest. La mayor jornada es
hasta salir de casu. Porta itineri longissimo est. A largas jornadas. Longis itineribus.
Jornada de guerra. Expeditio , nis.
Hizo dos jornadas contra los Turcos,
Duas in Turcas exp edttiones suscepit.
Jor-

JO

44o

IR

Jornada de comedia. Actus scenicus.


La primera. Actus primus, si ve protasis.
La te-ganda. Actas secundus , si ve epitasis. La tercera. Actas tertius , sive catastrophe , es.
Jornal. Merces, dis. De un dia. Diur
na operae pretium. Diarium , ii.
Jornalero. Mercenarias , operarais.
Operae mercenaria , conductae.
Joven- Adolescens , tis. Juvenis , is.
Jovial. Festivus , a ,-um. Hilaris , e.
Joya. Aureum decus , margarais distinctum. Aurea bulla gemmata.
Joyai de muger. Mundus mnliebris.
Joyarte seda. Holosericum , i.
Joyel. Monile , is.
Joyeria. Taberna, ubi aurete vestes, 8c.
holosericae venales habentur. Joyera.
Mulier , quae huios erica , & aurea vendit.
I

ANTE

R.

Ir. Eo , is. Tendo , peto , pergo , Is.


Iter aliqi habere. Conferre se in urbem. Praetorem adire. Ir por agua. Aqaam
petere.
Ir de prieta. Propero , accelero , as.
Va , y viene. Itque , reditque. Ultr citrque commeat , eandem viam repetir.
j4 ti qu te va en esto ? Quid tua interest. Quid hoc ad te?
Lr delante. Antecedo , pra?eo , is.
Ir detrds. Sequor , subsequor , eris.
Ir diciendo d otro lo que ha de decir.
Voce praeire aliquem. Ir acompaando d
otro. Aliquem deducere.
Irse de la Ciudad. Urbe , vel ex nrbe
egredi , excedere , exire. Urbem relinquere. irse un desierto. Secedere in
eremum. Abdere se in solitudinem. irse
6 la mano en algo. Temperare sibi , continere se in libidine.
Irse d acostar. Cubitum ire , discedereu
Irse una vasija. Effluo , fs.
Irse pique. Vide Anegarse.
ira. Ira , iracundia , se. Stomachus, i.
Ilizelo con ira. Fecit tratas , ira percitus. ira de hermanos , Ira de diablos.
Daca acerba ni mis fratema aemulatio.
Irascible. Irascendi vis , porestas.
Ironia. Ironia , ae.

Irracional. Rarionis expers.


Irrefragable. Quod refutari nen potest.
Irregular. Irregular". Canonic impeditus , qno minus sacris inifiemr , aut
sacra exerceat.
*
Irregularidad. Irregularitas , tis. Ca
nonica inhabilitas ad sacros ordines suscipiendos , vel exercendos.
irregularmente. Extra ordinem.
Irremediable. Immndicabilis , e.
Irremiesible. Quod remitti non potest.
Irreparable. Irreparabilis, e. Quod refici , aut restitui non potest.
Irreprehensible. Homo vitae Snculpatissimx summa integritate , & innocentia.
Irresoluto. Haesitator , oris.
Irreverencia. Irreverentia , ae.
Irrevocable. Irrevocabilis, e.
Irritar. Irrito , as. Lacesso , is.
I

ANTE

S.

Uta. insula , ss.


Isleo^ insulae incola , insularls.
Isopo , yervo. Hyssopus, i. De im Igle
sia. Lustricum aspergilium.
I

ANTE

T.

^ tiricia. Anrigo , inis. Regius morbus.


i
Itinerario. Itineris descriptio.
J

ANTE

V.

Juanete. Articulus extans in pedis di


gito. Tiene juanetes. Articuli tibi extant,
vel prominent in pedum digitis.
Jubilar d uno. Rude aliquem donare,
Militia, aut docendi munere aliquem immunem reddere , pracstare.
Jubilado. Emeritos, rudiarius, rude donatus. Tan buen Maestro tan presto jubi
lado? Tam bonus gladiator rudem tam
cit accepisti ? Cic.
Jubileo. Jubileus, ei. Remissio, indulgentia plena. Ganarle. Per confessionem,
aliaque injunct pietatis opera jubileum,
sive pxnarum indulgeruam obtinereJubo. Jubilum , i.
Jubon. Thorax , ci. Etcotado. Decollatus. Jubon de azotes. Texga flagellis
con-

JU
eonscissa , verberum viblcibus dcpicta.
Judias , legumbre. Vide Frisales.
Judio. Judseus , Hebraeus , i. Tiene un
Judio en el cuerpo. Lupum auribus tenet.
Juderia. Judaeorum vicus.
Judaismo. Judaismus , i.
Judaizar. Judoeorum ritus exercere.
Judaizante. Judaeorum rita vi vens.
Judicatura. Judieis potestas, judicandi
munus , jus decernendi.
Judicial cosa. Judicialis , furensis.
Juego. Ludus , i. Lusio , lusus , us.
Juego de ventura. AJea , k. De masecoral. Prestigiae, arum. De palabra. Jocus, i.
Juego de caas. Tiojani ludi. De sor
tija. Ludus annularis. De esgrima. Lu
dus gladiatorius.
Juego de bolos. Ludus p'iramidum , seu
bacillorum. De argolla. Aunult ferrei lu
dus.
Juego de fraco/.Tudicolorum ludas. Los
tacos. Bacilli , orum. La argolla , bar
ra. Fornix , cis. El birlo , 6 bolillo. Seopus. Las troneros. Fenestellie.
- JaeSo de pelota. Ludus pilae. Sphaeromachia , ae. Lugar donde se juega. Sphxristerium. La raya. Meta , se. Sacar. Ja
cre , mittere pilam. Volverio. Reddere,
retorquere, repeliere. Detenerla. Excipere , sistere , intereipere pilam. Jugar con
mano, con pala. Palma, aut pala perentere. Con requeta. Reticulo pilara excipere , percutere.
Juego de dados. Telorum , slve Tesellarum ludus. La salsereta donde se echan.
Orcus , pyrgus , i. Turricula , fritillus, i.
La tabla donde caen. Alveus lusorias, aleolus, i. Los seis puntos en el dado. Senio , nis . Un punto. Canis , is. El mejor
punto en los dados. Venus , eris.
Juego de Agedrez. Latrunculorum lu
dus. La tabla. Fritlus , i. Alveus , i.
Jaque. Regem de loco mutare , transferie in aliam sedem. Mate. Regem capere
presidio desthutum , & interclusum un
ifique.
Juegos , fiestas. Ludi , spectacula,
orum.
Jgar , juguetear. Ludo , colludo,
is.
Jugar del vocablo. Alludo , is. Jocari,
eavlari.

JU

u\

Jugar al abejon. Certare empus lu


do. A las tablas reales. Alveolis ludere. Al marro. Capiendis , redimendisque captisin pngnx simulacrum excurrere. saltar , correr. Saltu , vel cursu
certare.
Jugar al tejo. Ludere dico. A la olla
quebrada. Olla pertusa ludere. Al toro.
Tauri agitationem simulare. la chue
ca. Harpasto ludere. A quantos son mis
dedos. Micare digitis. A pares , nones.
Ludere par , impar. A a gallina ciega.
Facie velara ludere. A las bolillas. Globulis missilibus ad scrobiculum. Harto
hemos jugado. Nimium diu lusimus.
Jugador. Lusor , collusor De naypes,
dados. Aleator , oris. De masecoral.
Circulator, prestigiator.
Juglar. Nugator , nugax , cis.
Juguete. Ludricum , nugx , arum.
Jugueton. Lacivus , ludibundus.
Jueves. Dies Jovis. Feria quinta.
Juez. Judex , icis. Exicutor de paga.
Persecutor , oris. Elegido por uno de las
dos. parles, Judex edititius. Elegido por
ambas. Arbiter,. tri. Que tercia en los de
positos de apuestas. Sequester, tri.
juez ordinario. Judex ordinarias. De
legado, Delegatus. Pesquisidor. Quaesitor. Juez conservador , de apelacion.
Recuperator , oris. Habianle elegido por
Juez de este pleyto. Dirimendae litis arbitrum cooptaverant.
Este Juez se soborna. Hic judex fidem
pretio addictam habet. Pretio, non aequttate ducitur, muneribus corrumpitur, potestate utitur ad quaestum , fi iem venalem habet. Quereis vos ser juez de esul
Id ad arbitrium tuum revoca:?
Juez recto. Rectus judex, integer, incorruptus. Qui neo gratia , nec muneri
bus ab aequitatis tramite deducitur. Mal
Juez. Iniquus judex , imperitas , corruptus, nummarius , gratiae obnoxius. El que
hace oficio de Juez. Qui jus dicit , qui
judieis munus obit. De buen Juez es dis
currir por conjetura. Boni judieis est fa
cere conjecturam.
El buen Juez d todos ha de oir. Equas
& iniqua pariter judex audiat. Equas
utrique parti aures prebere deber, .ffiquis
auribus, & auctorem , & teum excipera
oportet. Et auctori , & reo auritus ma

gis,

242

JU

gis , qiiam oculatus judex esse debet.


Juicio. Judicium , \\. Hombre de bravo
juicio , y acertado. Vir acri indicio , &
certo. De gran luicio. Praestanti judicio.
De mucho luicio. Maturi antmi vir. De
poco juicio. Temerarius , levi sententia,
inconsultus , imprudens. Oni ab insano
parum abest. Duro de juicio. Arbitrii sui
tenax.
Parecer enjuicio. Venire'in judicium.
Judicio , vel ad judicium adesse. Judicio
se sistere , tribunal adire.
Hacr juicio de una cosa. In re aliqua
judicium adhibere. Rera aestimare, expen
dere. De re judicium facere. Suspendo
mi juicio. Assensum sustineo.
Salir de juicio perderle. De pote state mentis abire , furore corripi , furere.
Pierde e juicio al oir esto. Ad haee audita excandescit. Esto me saca de juicio.
Hoc mentem mihi exturbat, furorem mihi
suscitat, mead insaniam adigit , furo
re me cogir. Estas en tu juicio , que di
ces esto? Sanusne ef , qui hsec dicis?
Julio , mes. Julius , ii. Quin(ilis , is.
Jumento. Jumentum , i.
Juncia. Cyperus , i. Junis anguioSu5.

Junco. Juncus , Scirpus , I. Junco ma


rino. Juncus acutus. Amazorcudo. Mariscum , vel mariscus, i.
Junquillo ,jlor. Juncus odorus.
Junio , mes. Junius. ii.
Juntamente. Simul , una , pariter.
Juntar. Jungo , is. Pegando un* con
otro. Coagmento , as. Congiutino, as. Co
pulo , as.
Juntarse , pegarse. Adbaereo , adhseresco alicui. Juntarse muchos en un lugar.
Convenire in unum locum , confluere,
eoncurrere.
v
Juntarse haciendo corrillos. Conferre
capita. Dos buenas lanzas se han junta
do. Altabas , & Numenius convenerunt.
Juntar consejo, concilio. Cogere concilium ,' congregare. Gente de guerra.
Copias comparare , milites cogere , contrahere.
Junta de muchos. Cactus , us. Conventus , us. De pocos. Conventiculum. De
gente ruin. Conciliabulum , i. Hacer , 6
tener junta. Conventum agere , habere.
Di Medicos. Medicos advesare , convo-

J
cae. Juntos fuimos. Una iter fecimus , si.
mui profecti fuimus.
Juntura. Commissura , junctura , ae.
Compages, is. Compactio, coagmentatio.
Juntura de artejos. Condylus . i.
Junto {preposicion.) Ad , apud^juxta,
propter.
Junto d a estatua de Platon. Ad statuam , vel propter statuam Platonis.
Junto al camino. Secus vian , propter
viam.
Pasamos por junto la laguna. Prop
ter paludem iter -fecimus.
Jura del Principe. Sacramentum, quod
solemni pompa regni proceribus Principi prxstatur. Hacer que las Cortes ju
ren al Rey. Adigere magistratus , regnique Primores in verba Regis.
Jurado de Ciudad. Tribunus populi.
Jurar. Juro , as. Jurejurando aliquid
firmare. Juramento se obstringere , obli
gare. Jurar en forma de derecho. Conceptis verbis aliquid jurare.
Jurar de guardar las leyes. In leges
jurare. Jurar de obedecer alguno. Ju
rare in verba alicujus. Jurar muy de ve
ras. Persanct jurare , dejerare. Por
Dios que es verdad. Deum , vel per
Deum juro. Deum testor ita esse. No me
salve Dios , si digo otra cosa de lo que
siento. Ne sim salvus , si aliter dico , ac
sentio. Juras telo de ver as V J;irastine e*
animi ententia? fe de Caballero. Per
equesteis ordinis namen. Asi Dios me
guarde. Ita me Deus amet. Aunque lo ju
res , no lo creere. Nec jurato tibi crediturus sum. Aunque lo jures por Dios , y
por sus Santas. Etiamsi Divos emnes
contesteris.
Jurar descaradamente. Impudenter ju
rare. Jurar falso. Pejero, as. Falsum ju
rare , dejerare. El que jura falso. Perjurus. No te /fl/re?Num interminatus
sum , ne faceres ? Jura mala en piedra
cayga. Quod temer* juratur , irritum sir.
Puedo jurar , que es verdad. Sacramento
contendam , ita esse. Sin que lo jures t*
creer. Injurato tibi credam. Injuratus fidem mihi facies.
Juramento. Sacramentum, i. Jusjurandum , juramentum , i. Juramento falso.
Perjurium, i. Tomarle juramento. Sacra
mento lioasiae obstringere, jurejurando

vel

JU
rei ad jusjurandum adigere. Hacer jura
mento. Sacramento se obstringere , obli
gare. Debajo de juramento. Jurejurando
interposito. Decir , negar con jaromento. Jurejurando asserere, aut negare. To
marle juramento de calumnia. Cogere
illum jurare calumniam.
Hacer juramento loe Soldados. Sacramentum , vel sacramento dicere. Au.'toxo , as. Tal juramento. Aucroramentum,
i. Relajarle. Exauctorare milites.
Jurador. Proclivis ad jurandum.
Juramentarse alguno*. Sacramento obstrictos conspirare ad aliquid prxstandum.
Jaridico. Juridicus , a , um.
Jurisdiccion. Jurisdisrto , nis. Cae en
su jurisdiccion, la ejus juris.iictione censetur.
Jurisconsulto. Jurisconsultus , vel jureconsultus , i. Jurisperitus , i. Si de todos
los Jurisconsultos se hiciese uno , no lle
garia Sulpicio. Si orones Jurisconsuiti
in unum conferantur , non sunt eum Sul
picio comparandi. Cic.
Juros. Census, jura in Regis vectigalia. Cobrarlos. Jura haec exercere.
Justas. Vide Torneo. Justar los Caba
lleros. Vide Tornear.
Justa cosa. Justus , aequus, a , ara. Jus
to viene el vestido. Corpori , vel ad corpus vestis est acommodata. Diez son jus
tos. Decem sunt omnin. Justo es que,
tic. .JKquum est , aequilan consonum, vel
consentaneum est , xquitas postulat, exigit, prescribir, ut, &c. No os aparteis un
punto de lo justo. Ne latum quidem un
gueai jure , & xquitate discedas.
Justamente. /Equ , just.
Justicia. Equitas , justitia , jus , ris.
El juez. Magistratus , Prxtor , Judex.
Tengase la justicia. Sistite , quicumque
estis, magistratns imperar.
Respetar d la justicia. Magistiatum
colere , vereri. Praetori assurgere venienti , de via decedere. Guardans de la Jus
ticia , que anda tras prenderos. Cave ti
bi judice , qui te in vincula petit, quaerit.
Tengo justicia. Jus , & aequitas me
stant , me tuentur , mecum faciunt. Se
guir mi justicia. Meum jus persequar.
No teneis rastro de justicia. Jus i tua

JU

243

causa long abest.


Est* Juez no se mueve sino por justi
cia. Una apud hunc judicem justitia valet. Unum ille semper jus spectat, xquitatis unius rationem habet. In ferenda
sententia una aequitate ducitur. Justitiam ducem sequhur. Omnia ad justiiiam
refert.
Justicia pide. Jus postulat. Jus , & bo-r
num orat. Si lo llevamos por rigor de
justicia. Si summo jure contendere velimus. Justicia , y no por mi cu;a. Judicia
probo, sed ia me exercsri nolo.
A veces es bien templar el rigor de
a justicia. Justitiae severltas humanitate imerdum condienda est.
No se ha de torcer a vara de ia jus
ticia. Non est juris aequitate diseedendum. A legis proscripto deduci , dsflectere, desciscere non oportet. A juris nor
ma non est recedendum. Jus inflectere
non licor.
. No le vali el tener justicia. Non profuit illi causae bonitas. Jus suum oblinere non potuit. Cic. De justicia se le de
be. Jure illi debetur. Hacer justicia.
Suum cuique tribuere. Esta es ajusti
cia , que manda hacer, c.'Hoc supplicio Rex puniri jubet , &c.
Justiciero. Severus judex , acerrimus
ia exercendis legibus.
Justificar. Justifico , as. Justum hominem reddere , efficere. Esto le justifi
ca. Hoc illum crimine absolvit , culpa liberat.
Justificarse. Sni consilii causam atier
re , rationem reddere. Suum factum als
probare, reetum ostendere , tueri.Jure,
justis de causis se feeisse ostendere , do
rare.
Justificacion del hecho. Facti probatio,
defeasio. La del pecador. Justificatio mpii.
Juvenil cosa. Juvenilis , e.
Juventud. Juventus , utis. Adolescen
cia , se. Juventa , ae. Florens aeras.
Juzgar , hacer juicio de una cosa. Da
re aliqua judicare , sententiam dicere, judicium facere. Juzgar como Juez. Decerno , statuo is. Sententiam ferre , pronuntiare. Tu lo has de Juzgar. Tuo -tibi judicio utendum est.
Juzgar pensar. Existimo , arbitroc,
Hb i
cea-

IZ

1AA

LA

censeo , puto , as. Juzgu qne convenia


hucer asi. Censui , piuavi , existimavi,
ita fieri oportere.
No juzgues mal de nadie. Ne temer
querr.) iam damnes. Ne aliena facta in deteriorem partem accipias. Noli in aliena
causa Levo indicio duci. Cave de ali-urum
factis secus existimes. Opinionem de alio
temer conceptam abjice.
No juzgues por ti J los demas. Noli ex
natura tua caeteros fmgere. Ne alios tuis
moribus aestimes , metiaris. Noli ex tuis
moribus , aut ex pravo tuo ingenio de
als indicare.
Ne te metas en juzgar lo que no en
tiendes. Noli in bis, quse parum intelligis , judicium ferre. Ne in his , quae ig
noras judicium interponas tuum. Ue Apel
lis lineis Protogenes aliquis judicet,
non pingendi rudis. Ne sutor ultra crepidam.
Mal puede juzgar del arte , quien de
ella no tiene parte. Mal judicat excus
de coloribus.
I

ANTE

Z.

Izquierdo. Ltcvus , sinister. Mano iz


quierda. Laeva , sinistra , se , vel manus
l;cv:i , sinistra. mano izquierda. Ad
loevam , ad sinistram. Sinistrorsum , vel
laevorsum.
L

ANTE

A.

I Abaro , estandarte. Labarum , i.


s Laberinto. Labyrivfiuis , i.
Labia. Lingnx volubitas celeritas.
Tiene buena labia. Expedir loquKr.
Labio. Labrum , labium , labellum s-V
Hombre de labios gruesos. Labeo , chilo . ais.
Labor. Opus , eris. Del campo. Agri
cultura , cultio , cultus. Hacer labor las
-' museres. Acu elaborare , pensa trahere,
reticnlis operam dare. Cada uno si su la
bor. Suum quisque munus curet.
Laborioso. Laboriosus , industrius.
Labrador. Agricola , colonns, i , agri
cultor. Que alparca con otro. Partiatlus
colonus.
Labranza. Agricultura, res rustica.
Labrandera. Puella acu laboraos.

Labrar las mugeres. Vide Labor. Labrar la tierra. Terram , aut agrura
colere , excolere , subigere , exercere. In'
agrorum cultu laborare. La tierra mas
fertil lleva cardos , y espinas , sino a
labran. Feracissimus ager , nisi excolatur , carduis , & spinls luxuriat , inhorrescir.
Labrar piedras. Lapides excidere. Ca
sa. Vide Edificar. Labrar armas. Arma,
enses , clypeos formare, informare, excudere.
Labriego. Vide Rustico.
Lacayo. Servus pedibus. Agaso ,
nis.
Laceria. Mendicitas, sordes , ium. Sa
li de laceria. Ex mendicitate emersit.
Modo eger.s , repente dives.
Lacerado. Sordidus , ac deparcus.
Lacio. Laguidus , flaccidus. Ponerse
lacio. Languesco , flaccesco , is.
Lacre. Sigillaris creta.
Ladera de cuesta. Clivus depresius.
Ladilla. Ricinos pedicularis.
Ladino. Callidus , sagax cis.
Lado. Latus , eris. Andar de lado. Inflexo in latus corpore ingredi , incedere.
Jr aliado de otro. A latere alium prosequi. Ponerse , estar su lado. Latus
alicui tegere , lateri adesse. La espada
al lado. Ferrum lateri. Hacerse un la
do. E medio recedere.
Ladearse. In hoc , aut illud latus in
cumbire , se vertere. In hanc , vel illam
partem inclinare.
Ladrar. Latro , as. Allatro , as. La
drnos el perro. Canls nos alhitravit. Mas
ladra el perro , quandt ladra de miedo.
Canes timidi vehementis latrant.
Ladrador. Latrator , oris.
^Xadrido. Latratus , us.
^Ladrillo. Later, ris. Laterculus, i. Pa
red de ladrillo. Paties lateritins.
Ladron. Fur , ris. Latro , nis. Que raltea per los caminos. Praedo , nis. Grassator, is. Ladron quatrero. Abigeus , abac
tor , is. El que hurta nios , esclavos.
Plagiarais , i. Ladron de rentas Rale*.
Peculator , depeculator. De cosas sagra
das. Sacrilegus. Ladren famoso. Latroci
nis famosus , infamis. Piensa el ladron
que todos son d? su condicion. Ex te conjecturam facisi Ex tua natura eaeteros fia

gis.

*ia-

LA
Andan por oli i muchos ladrones. Locus lie es* latronibus infestus ; latrociniis famosus , infamis. Multa in eo loco
furta fiunt. Lattonum occultator est , &
receptator locus. Est latronum quoddam
reeeptaculum , ac pcrfugium.
Ladroncillo. Furunculus , i. Cortabolios. Sector , zonarius manticularius.
Ladronera. Latronum receptaculum.
Ladroneria , ladronicio. Latrocinium.
Lagaa , legaa. Lippitudo , inis.
Lagaoso. Lippus , i. Lagaosae. Lippa. Es lagaoso. Lippitudine laborat.
Lippit.
. Lagar. Torcular , is. La gartta don
de cae el vino. Lacus vinarius.
Lagarto. Lacertus , i. Lacerta , x.
Lagartija. Parva lacerta.
Lego. Lacus , us.
Lagrima. Lacryma , se. Lagrimilla.
Lacrimula , se. Lagrimas fingidas. Con
ductae lacrymae , jussae , coactae.
En viendole , no pude tener las lagri
mas. Ut illum vidi , lacrymas tenere,
comprimere , cohibere non valui. Ubi
eum aspexi , in fletum erupi , lacrymae
mihi obortte sunt , lacrymas multas effudi , profudi , lacrymx mihi effluxerunt , vim lacrimarum sustinere non
valui , erumpentes lacrymas continere
non potui.
lNo echa una lagrima. Siccus est , &
aridus , vei ad unam lacrymam. Con una
lagrima acallar a tus quexas. Querelas
tuas , una expressa lacrymula , sedabit,
extinguer. No hay que hacer caso de la
grimas de muger. Lacryma fueminarum
nihil citis arescit.
Lagrimar del ojo. Angulus oculi.
Laguna. I. acuna , ae.
Lama. Vestis auro rigens , aurea te
la.
Lamentar. Lamentor , aris. Deploro,
as.
Lamentacion , amento. Lamentatio,
lamentum , planctus , us. Sobre algun
muerto. Lessus , us. Ejulatio , ejulatus,
us.
Lamentable cosa. Lamentabilis , flebilis , li'ctuosus , a , um.
Lamer. Lambo , is. Lingo , is.
Lamedor. Lwctus , us, cligraa , tis.

LA

245

Lameron. Liguritor , catillo , nis.


Lmina. Lamina , x. Lamella , ae.
Lmpara. Lampas , dis. Lychnus pen>
silis.
Lamparero. Lampadum instructor.
Lamparones. Struma , oe. Scrofulx,
arura. El que los padece. Strumosus.
Lampazo. Verbascum , i.
Lampio. Glaber , ra , um. l.xvis , depilis , e. Ser , estar lampio. (Jlabreo,
glabresco , is.
Lamprea. Murxna , x.
Lampuga , pez. Hippurus , I.
Lana. Lana , ae . Sucia. Succida. Bas
ta burda. Solox , cis. Lana crassa. Va
rear la lana. Verberare lanam. El que la
labra. Lanificus , lanarius. El que trata
en ella. Lanarius. Vino por lana, y vol
vi trasquilado. Novacula in cutem.
Qual mas , qual menos , toda la lana es
pelos. Omnia similia. Ovo prognatus eodem.
Lanudo. Lanatus , laniger , lanosus.
Lance. Jactus, us. Comprar un lance al
que pesca. Jactum emere piscatore. Com
prar un lance. Rem per occasionem vilis emere. Buen lance hsmos echado.
(ironic) Opera, & impensa periit. Lan
ce forzoso. Periculum necessario subeundum , fatum inevitable. Ser prudencia
tuya prevenir este lance. Prudentiae tu
erit providere id ne fiat.
Lancha. Lapis latus non crassus.
Landre. Glandula pestilens.
Langaruto. Longurio , nis. Homo pro
cediate enormi. Todo langaruto es menos
agudo. Homo longus raro sapiens.
Langosta. Locusta , se.
Lanza. Hasta , x. Francesa. Gesum , i.
Romana. Pilum , i. Macedonica. Sarissa , se. Espaola. Lancea , se. Lanza sin
hierro. Hasta pura. Meter la lanza hasta
el recatn. Hastam ad contum defigere.
Blandearla. Hastam vibrare. Enristrar
la. Hastam in botes intendere.
Lanza en ristre. Hasta in hostes inten
ta. No qued lanza en ristre. Omnes occs , aut fugati sunt.
Lanzada. Lanceae , aut hastae ictus.
Dileima lanzada. Hasta illum percussit. A moro muerto gran lanzada. Leoni
mortuo lepores insuftant.
Lansqdtrat Radius textoxis.
Loo-

UG

LA

Lanzar. Jacio, is. Jaculor , aris. De


monios. Doemones expeliere , ejicere.
Lanceta. Scalpellus , i. Phlebotomum , i.
Lancetada. Scalpelli punctio.
Lancilla. Lanceola , hastula, ae.
Lanzan. Spiculum , i.
Lanceros. Lancearii, hastati , orum.
-Lapidario. Gommarius , Gemmarum
mango.
Lapiz. Lapis delineatorius.
Lardo. Lardum, i. Lardear. Lardo asatum inungere , oblinere.
Largo , liberal. Vide Libera). Largo
en prometer. Qui multa promittit sed nihl procstat. Largamente lo trata. Fus
c copiose ea de re disputat. Largamen
te se lo pag. Larg , & cumulat illi satisfecir.
Largueza. Vide Liberalidad.
Largo de cuerpo. Proceras. Barba , y
cabello largo. Barba , comaque prolixa.
Larga cosa. Longus , a , um. -Por no
ser largo. Ne longus sim. Ne multa. Ne
snultis. Es cuento largo. Longum est omiiia persequi. Habl largo sobre eso. Mul
ta in eam sententiam verba fecit. Prolix ea -de re disseruir. Largo , y cansado.
Mulms , & ineptus. Cic.
Largo tiempo. Diuturnitas, diuturnum
iempus.
Larga paz , enfermedad. Pax , aut
morbus diuturnus. Pacis aut morbi diu
turnitas.
Mas largo he sido de lo que pensaba.
Longis quam proposueram , oratio mea
provecta est.
Nunca me parecen largas tus cartas.
Tua mihi epistola nunquam , aut intem
pestiva visa fuit , aut loquax.
Dar largas. Moras trahere , nectere.
Rem prorogare , procrastinare. Muchas
largas son esas. Omnes moras interponis.
Rem usque , & u?que dilTers.
Largura. Longitudo, inis. Tiene la vi
ga quince pies de largo. Trabs longa est,
vel patet in longitudine pedes qulndecim.
Lascivia. Lascivia , petulantia, ae.
Lascivo. Lascivus , petulans , tis.
Lascivamente. Lasciva, petulanter.
Lastar. Vide Pagar su pecado.
Lastima. Misericordia, miseratio. Da-

LA
me lastima. Misereor , me miserer.
Lastima es grande, que los hombres
cuiden tan poco de su salvacion. Maxim*
dolendum est, homines sic negligere quse
ad salutem pertinenc. Eheu , salutis i;terne bona q^iam leviter curant homines!
Proh dolor , qum , pro re vili salus
aeterr.a negligitur! Qu lastima] Qum
miserandum , & lacrymis prosequendum i
Aun al Juez severo ablandan las lasti
mas. Rectum quoque Judicem inclinat
miseratio. No hay que tenerles lastima.
Nihil est quod eos miseros, aut eorum
vitam acerbam putes.
Lastimar. Pungo , affligo , ang-o , is.
Esto me lastima el corazon. Hoc rme angit, & conficit. Hoc animum excruciat.
Lastimarse. Vide Compadecerse.
Lastimera voz. Vox fk bilis.
Lastimosa cosa. Res miseranda , lamentabilis , lacrymis prosequenda.
Lastre de navio. Saburra , ae.
Latidos del corazon. Cordis palpitado
vehemens. Da el corazon latidos. Cot
affectione sestuat, vehememis palpirat.
Latidos del dolor. Mor.ius doloris acres.
Late el dolor de la herida. Acritcr dolor
verminat , aestuat, saevit, urit.
Latigo. Scutica , ae. Flageilum. Lati
gazo. Flagelli ictus vehemens.
Latin. Sermo latinus , lingua latina.
Sabes latin? Seis latin ? Latinidad. Latinitas , tis. Latinizar. In Latinum vertere.
Laton. Aurichalcum , orichalcum, i.
Latria. Latria , ae. Dei unius cultus.
Latrocinio. Latrocinium , ii.
Lavanco. Fluvialis anas.
Lavar. Lavo , as. Abluo , is.
Lavadero. Lavacrum - Iacus , us.
Lavandera. Fullo , nis.
Lanand.ra. Lavatrix, cis.
Lavazas. Aqua ardida ex lo tura.
Lavadura. Lotura , ae. Lavatio , nis.
Lavaje. Vide Cenagal.
Lavatorio. Lavatio medicinalis.
Laud. Testudo , inis. Barbiton, i
Laurel. Laurus , i , vel us. Cesa dt
laurel. Laureus , a , um. Huja, corona
de laurel. Laurea , x. Laureola , au
reola. Laureola , ae. Laureado. Laureatus,

LA

LE

247

obtigit, pro conclone explicare. Leer to


tas , lauro redimitus , coronatus.
Lzo. Laqueus , e. Caer en et lazo, da la hora. Dicere ad clepsydram. Leer
y no acertar ti salir de l. Capi , & hae- catedra. Ptofiteor , eris Disciplinam alirere in captione. Caiste en el lazo que quam publicc docere , profiteri.
Leerle la cartilla. Officii aliquem
le armaste. in fraudem incidisti , quam
illi instruxeras. To saldr de este lazo. commonere , & quid praestare debeat ad
verbum expone re. Leese con gusto esta
Ego me ex his tendiculis expediam.
Lazada , y lazo. Vinculum , innoda- libro. Hic liber legentis animum recreat,
ac reficir. Hujus libri lectione animus intio , nodus , i.
calescit. Gustemos de leer, lo que no d*
Lazo del zapato. Calcei corrigia, li
padecer. Qin acerba sunt ad experiengula , amentum.
dum, sunt ad legendum jucunda. Por etcuro deso de leer este libro. Abhorreo
L ANTE E.
ab hoc libro propter obscuritatem. Ejus
obscuritai rr.e a legendo deterret.
Leal. Fidus , a , um. Fidelis , e. Me
Legible letra. Facilis ad legendum.
jor es morir por leal , que vivir con nota
Leida cosa. Lectus , a , um. Hombre
de traidor. Praestat propter fidem mori,
tuuy leido. In historiarum libris maximr
quam propter peifidiam vivere.
versatus , in libris evolvendis assiduus.
Lealtad. Fid;s , ei. Fidelitas , tis.
Legada. Legatio , nis.
Lcalmente. Fideliter.
Lebrada. Embamma leporinum.
Legada , Embaxador. Lcgatus, i. OraLebrel. Canis venaticus ab Anglia, aut . tor.
Hibernia , prxdse tenacissimus.
Legado de testamento. Legatum , i.
Lebron. Lepore timidior.
Legajo de papeles. Chartaceus fascls.
Legal , cosa de ley. Legalis , e. Ha
Leccion , licion. Scbola , ae. Lectio.
Ir leccion. Scholam , aut Iudum litte- cer una trampa legal. Per speciem urls
rarium adive. Tomar licion. Pensum a fraudem facere. Lege uti in fraudem adversarii.
discipulis exigere.
Lechs. Lac, tis. Cosa de leche. Lacteus,
Legalidad. Fidelitas ex lege.
-a, um. Hacerse leche. Lactesco , Is. Dar . Legalizado. Rite & ex lege actus.
leche al nio. Laciare infantem , lac lili
Legislador. Legislator , legum Iator.
praebere.
Legista. Juris Caesarei auditor.
Leche , jugo de cebada. Ptisana,
Legion de soldados. Legio , constan
m.
equitibus sexcentis , & peditum sex milLecherina , yervo. Sonchus , i.
libus. Los de ella. Legionarii.
Lecho , cama. Lectus , i. LectuLegitimo. Legitimus, justus , verus.
lus , i.
Legitima, patrimonio. Patrimonium,
Lechan. Porcus , i. Sus , is. Que ma
i. Bona patemii. Legitima h aeredi tatis
ma. Procellus lactens , lacteus. Relleno. portio.
Porcus Trejanus. Los de una lechigada.
Legitimar al hija. Filium libero , ac
Eodem partu editi . Vide Puerco.
soluto concubitu susceptum indulgentia
Lechuga. Lactuca , x. Abierta. Sessi- Principis , vel matre in matrimonium
lis , Laconica. Repolluda. Crispa , Cap- ducla , legitimum facere, asciscere , in
padox. Que tiene que ver lechugas con nomen , & familiam cooptare. Legitima
falsas riendas* Quid graculo cum fidi- do. In familiam ascitus , cooptarus.
bus?
Legitimamente. Rite , just , jure.
Lechuza. Nocturna , se. Nicticorax,
Lego. Laicus , i.
cis.
Legua. Lenca, ve. Tria passuum millia,
Leer. Lego , s. Hasta el fin. Perlego, tria milliaria , tertius lapis. Dos leguas
is. Volver leer. Relego is. Leer muchas est de aqui. Duas leucas distat. Ad sexveces. Lectito, as. Leer mucho en Ciceron. tum lapidem abese , vel adsextum miliaUri multum Cicerone.
rium , &c.
Leer de oposicion. Tbema , quod sorte
Legumbre, Legumen , inis.
Len-

248

LE

Lancero. Lintearins , ii.


Lengua. Lingua , ae. Propia de cada
tierra. Idioma , tis. Patrius sermo , ver
nacula lingua. Lengua , interprete. Interpres , tis. Internuntius. Tomar lengua.
Quxrere , sciscitari , edoceri de aliqua
re. Quien lengua tiene, Roma v. Iter
ut teneas , linguam haber. Hacerse len
guas en alabanza de alguno. Laudibus
aliquem cumulare , in coelum ferre. Lau
des ejus stLdios praedicare. Irse de len
gua. Petulanti lingua in aliquem invehi,
alicui maledicere. La mala lengua ella
se degella. Voces petulanter emissoe in
jugulum aliquando recldant.
Lengua de perro , yerva. Cynoglos-r
sum , i. Estar con la lengua de un pal
mo. Ardenter aliquid appetere. la len
gua del agua. Ad oram , ad r'ipam , ad
crepidinem.
Lengua , estilo. Dictio, stilus, i. In
troducis un lenguaje no usado entre ami
gos. Inducis in amicitiam sermonis genus
minas liberale.
Lengeta de la flauta. Fistulse ngu
la. Del galillo. Epiglottis, dis. Del pe
so. Examen statrae.
Lenguado , pez. Solea , Linguiaca,
ae.
Lenitivo. Delinimentum , i. Malagma,
tis.
Leo. Lignum , i. Es un leo. Stipes
esc , ac truncus. Lea. Ligna ad ignem
.comparata. Que no hace humo. Acapna.
Carretada de lea. Lignorum venes.
Monton de lea. Lignorum strues. Hacer,
cortar lea. Lignatum petere , Iignatum re.
Leador. Lignator , calo , nis.
Lenteja. Lens , tis.
Lentisco , arbol. Lentiscus , i.
Leon. Leo , nis. Leona. Lexna , ae.
Leoncillo. Leonis catulus. No es tan
bravo el leon , como le pintan. Neque
nutus est in re , quantus est sermo. Cie.
Leonera. Leonum cav.ea.
Leonado color. Fulvus, a, um.
Leopardo. Leopardus , i.
Lepra. Lepra , se. Blanca. Bitiligo,
inis.
Leproso. Leprosus , lepra infectus.
Lerdo. Tardui , lentus. No es lerdo.
Haud san hebeti est ingenio.

LE
Lesion. Laesio , nis. Detrimentum , .
Lesna. Subula , se.
Letanla. Preces , um. Litaniae.
Letargo. Vide Modorra.
Lector. Lector , oris. De catedra. Magister , tri. Professor , oris.
Letra. Littera , x. Qu inda letra'.
Qum scita manus 1 Caracteres qum
pulchri ! Tiene letras en esto. In hoc excellit. Huius rei caldus in primis est,
apprim doctus est. Hanc rem cum pri
mis tenet. Puse el lugar d la letra. Locum ad litteram subjeci, ejus verba subjeci. Al pie de la letra. Locum ad verbum scripsi. La letra con sangre entra.
Vexatio dat intellectum.
Letra vuestra no he visto. Nullas a te
lkteras accepi. Con um letra vuestra lo
har luego. Una tuarum litterarum significatione id continuo prsestabo.
Letra , de cambio. Tessera nummaria,
vel collybisticu. Pagar d letra vista. Ad
exhibitum nomen solvere.
Letra letrilla. Carmen Iyricum.
Componerla en solfa. Ad caimim , Se na
meros carmen exigere, accommodare. No
mete letra. Rem non tangir. Aliter accipit , atque res est. Long abit a re propo
sita.
Letras goticas. Grandes litterae. Hom
bre sin letras. Illiteratus , indoctus. De
letras gordas. Rudi, pinguique Minerva.
Hombre de muchas letras, ilunanis , divinisque litteris eruditus.
Letrado. Litteratus , doctus , eruditus. En derecho. Jurisperltus , juriscon
sultos. No son todos para letrados. Non
quovis digno fit Mercurius , neque omnium ingenia litterarum studiis apta sunt.
Letradillo. Legulejus , i.
Letrero. Inscriptio, nis. Epigraphe, es.
Letrina. Latrina , forica , se.
Leva de gente. Evocaii milites, qui tu
multuari coguntur. Tocar Uva en el
mar. Tuba signum sol vendi dare. Receptui in navem canere.
Levada en esgrima. Preludium digladiandi, prolusio ad tiigladiandum. Hacer
una levada al toro. Tauro audacter Ilu
dire , insultare. Mil le sali la levada.
Male tauro acceptus e?-.
evadurc. Fermei.tum, i. Pan sin le
vadura. Panis azymus.

Le-

LE

LE
Levantar cosa de peso. Pondus attollere , in altum tollere , levare , sublevare.
Levantse alli un Templo. Templum
ibi erectum est , sedes ibi excitara , ex
tracta est.
Levantar al caido. Jacentem erigere.
Rempublicam oppressant sublevare , labentem excitare, in pristinum statum resti'uere , reducere , revocare.
Levantar cabeza. Emergere ez malis,
& serumnis, recreari. Ex egeno dives factus est. Ex humiii conditions ad Rci,niblicae clavum admotus est , in summum
evasit.
Levantar d uno d grandes puestos. Ad
amplissimos honores aliquem evehere,
extollere , efferre. Ad altissimum digni
tatis gradum , culmen , fastigium promo
vere , evocare.
Levantar gente. Vide Gente.
Levantar el cerco. Vide Cerco.
Levantar los reales. Castra movere.
Levantar testimonio. Falsum alicui affingere. Falso illum criminari. Calumnior , aris. Levantme , que trataba de
huir. Calumoiatus est, me fugam medi
tan.
Levantar los ojos. Oculos attollcre, le
vare. Levantar la voz. Vocem in tende
re , coatendere.
Levantar la caza. Feras excitare.
Levantarse. Surgo , is. De la cama.
E lecto se corripere, strato suxgere. fa
est levantado. Jam lecto surrexit. Le
vantarse al que llega por cortesia. Assurgere seniori , praestantiori.
Levantarse d mayores. Superbis se
efierre , principatum alTectare.
Levantarse con algo. Aliquid sibl
usurpare, assumere , arrogare. En el jue
go. Cum lucro manum retrahere.
Levantarse algan pueblo. Conjuro, rebello , as. Res novas moliri.
Levantamiento. Rebellio , conjuratio.
Levante. Vide Oriente. Estar de le
vante. Esse jam profecturum. To estoy
aqui de levante. Ego hic domicilium non
habeo, sed quasi hospes sum , aut peregrinus.
Leudar el pan. Massam fermentare.
Pan leudo, luedo. Panis fermentatus.
Leve cosa. Levis , e. Vide Liviana.
Lenta. Lexivium , i. Lixivia , ae. Colar

24

los parios con tessia. Lexivio calido li


neas vestes purgare , emaculare. La ces
ta en que se cuelan. Solium , i.
Lesos. Procul , longe , peregr. Vjnir
de lesos. Peregr venire. Pelear de le
sos. Eminus pugnare. Estar lesos. Lun
ge , vel procul abesse. Lesos del mar.
Longe , vel procul mari. Muy lesos es
toy de eso. Nihil me longius abast. Tan
lesas estoy de mudar de parecer. Tantum
abest, ut sententiam mutem. No estoy le
sos de eso. Non abhorret animus ab co.
Como- si estuvieras t muy lesos de eso.
Quasi verb hoc a tuis morrbus abhorreat.
Por estar tan lesos no os escribs. Quoniam fongissime abes litteras ad te non do.
Propter longinquitatem litteras ad te non
mino.
Ley. Lex , gis. Hacer ley. Legem fer
re, sancire , co.Tdere statuere , facere,
constituera, instituere.Puii/scar/a. Legem
edere , edicere, fingere, promulgare. Re
vocarla. Legem abrogare , abdicare , tol
lere , solvere , dissolvere , refigere.
Hay ley de esto. Hoc lege cautum, de
cretant, sancitum , constitutum est. Man
da la Icy que. Lex cavet, prsecipit ut.
Pon;r ley los vencidos. Leges victis
dicere , imponere. Que asi se atrepellen
l-as Leyes? Siccine leges perfriogi, everti, perrumpi , violari , negligi , contemni? All van leyes donde quieren Reyes.
Ad Principum nntum leges infirmantur.
Dat veniam corvis , vexat censura co
lumbas.

Ley rigurosa. Lex dura. Zeleuci lex.


Cosa conforme ala ley. Legitimus, a,
um. Que toca ley. Legalis, e. Quod ad
legem pertinct. A ley de hombre de bien
lo ha de hacer. Si vir bonus est , sic fa
ciei , sic agere debet. Hombre sin leyExlex.
L

ANTE

I.

Lia para atar. Restis , is. Ligamen,


Liar. Salcias constringere , ligare.
Libelo infamatorio. Libellus famosus.
De repudio. Libellus repudii.
Liberal. Liberalis , munificus.
Liberalidad. Liberalitas, largitas , benignitas, tis. Munificentia, ae.
Fue muy liberal conmigo. Fuit erga,
Ii
me

25o

LI

me beneficentissimu?. Milhificum se in
primis , & liberalem in me ornando , &
angendo se prsebuit , exhibuit. Ejus in
me liberalitas eximia san fuit , supra
modum se cffudit.
La envidia de algunos lo ha hecho me
nos liberal. De ejus prolir.a , benignaque
natura non nihil praecidit quorumdam invidia.
No hagais liberalidades de lo ageno.
Ad largier.dum ex alieno restrictiorem
te esse oportet.
Liberal T.ents. Liberater, prolix^largiter , larg, munific.
Libertad. Libertas , tis. De concien
cia. Religionis arbitrium. Licentia , ut
voles, vivendi. Impunitas fidei in divinis.
Dixomo una libertad. Vocis me libertate perstrinxit.
Vos me pusisteis en libertad. Tu me
in libertatem asseruisti , vindica: ti. A te
libertatem accepi. Tuo beneficio .liber
tate fruor. Tui muneris est , quod libar
sum. Tu me servitute liberasti , eripuisti , exemisti. me durum ser vitutis ju(um depulisti , sustulisti. Per te jugum
servitutis excussi.
Libertar dar libertad al esclavo.
Servum manumitiere , libertate donare.
Libertar d uno de pecho , y servicio. Aliluem ex serariis eximere , tributo iintnunem reddere.
Libertado. Veciigalibus immunis.
Libertado de lengua. l/iberius dicax.
Libertador. Assertor , vindex , icis.
Libra. Libra , ae. De doce onzas. As,
ssis. Pondo. 1 ibra y media. Scsquilibra , ae. Media libra. Dimidia libra. Selibra , ae. Cosa de libra. Libralis , e. Ut,
pondu: librale , pyrum librale. De dos,
tres , guaira libras. Bilibris , e. Trilife-is, quadrilibris.
Libreta. Libel!a , ae.
Librarle de peligro. Periculo aliquem
liberare. Laqueis illum explicare , expe
dire , ex periculo erlpele , vi , & lio te
incolumem prestare. Librarse de enfa
de. Molestia defungi , se expedire. Molestiam depellere.
Librarle de la infamia. Nota aliquem
eximere. Infamiam ab lio propulsare. /?/>
habeis librado. Ben, praeclar tecum actutn est. No sois el peor librado. Nqsi pe-

LI
jori, qum eseteri , conditione evasist.
A bien librar, por la guerra sers Ca
pitan. Summum , si militiam sequaris,
centuriae prcficieris. A bien librar , por
eso te desterrarn. Minimum , ob hanc
causam exulabis. Dios me libre de eso.
Absit hoc me. Dii meliora. Ne Deus
siverit.
Librar dinero. Tessera nummaria syngrapham alicui dare , qua exhibita pecuniam accipiat.
Libranza. Tessera nummaria , singrapha.
Libre. Liber , a , um. De lengua. Li
bertas dicax , petulanti lingua. De las
prisiones. Vinculis solutus, expeditas.
Libre soy , y nadie sujeto. Ingenuus
sum, & mei juris. Libre de cuidados. Curis vacuus.
Libre , que fue esclavo. Libertus , i.
Libre alverio. Libera voluntas, Iiberum arbitrium. Libremente. Liber , audacter.
Librea. Vestis discolor , polymita.
Libro. Liber, i. Volumen. Nuevamen
te impreso. Nuper excussus. Nunc primum prodit. Vide Camponer, imprimir.
Libro de cuentas. Codex accepti , &
expensi. Libro de cana. Rationarium , ii.
Rationum liber. Libro de memoria. Commentarius , vel commentarium , ii. Ma
nual. Enchiridium , ii. Comenzar libro
nuevo. Novam viae rationem iustituere.
Librillo. Libellus , i.
Librero que vende libros. Bibliopola, ae.
Que los escribe. Librarius, ii. Que os
enquaderna. Bibliopegus , i.
Libreria. Bibliotheca , libraria ae.
Licencia. Venia, copia , te. Facultas,
potestas , tis. Darla. Veniam dare, con
cedere. Copiam , facultatem , potestatem
alicui dare , facere. Licencia te doy para
irfe. Per me tibi abire licet. Facio tibi
abeundi potestatem. Con licencia de Vm.
Pace tua. Bona tua venia.
Licencia , que uno se toma. Licentia,
ae. Immodica libertas. Con la licencia que
se toman de mentir , me echan mi la
culpa. Pro ea , quam sibi sumunt , mentiendi licentia , culpam in me conferunt.
Tomse mucha licencia. Immodica liberalitate abusus est.
Nuestra escuela no* da licencia para

it-

LI
defender qualquiera cosa probable. Nobls nostra schola magnam licentiam dat,
ut quodcumque maxim probabile occurrat , id nos tro jure defendere liceat. Cic.
licenciand. Prolyta, ae. Licentiatus. In
secundo litterarum gradu, & honore constitutus. Doctoribus , & magistris proxiraus , suppar. Primera en licencias. Qui
palmam in hoc honoris gradu cxteris
praeripuit, primasque tulit, reliquis prxlatus.
Licencioso. Lieentior, licentiosus.
Licenciosamente. Licentis , praelicenter, audacter. Para hablar mas licencio
samente. Ut licentis garritet. Quo impunis dicax esset. Cic.
Licion. Vide Leccion.
Licita cosa. Licitus , a, um. Licito es.
Licet , licitum est. Fas est. *
Licitamente. Jure. Puede licitamente
quedarse con eldinsro. Licet ii retinere
pecuniam. Jure pecuniam retinere potest.
Jus babet retinendi pecuniam.
Licor. Liquor , oris. Latex , icis.
Lid. Certamen , contentio, nis.
Lidiar. Contendo , is. Altercor , aris.
Liebre. Lepus , oris. Pequea. Lepusculus. Dime gato por liebre. Fucum mihi
fcit. Palumbem dedit pro columbo.
Lienzo. Li iteum, ei. De narices. Vide
Pauelo. Lienzo de pared. Continuus, &
lougns parietis duelus.Liendre. Lens , dis.
Liga para cazar. Viscos , l. En la
plata. Mixtura aeris. De la plata. Periscellis , dis. Fascia cruralis , vel crumlis.
Liga , confederacion. Fcedus , eris.
Los coiigados. Foederati , orum.
Ligar. Ligo , as. Vide Atar.
Ligadura. Ligamen , ligamentum.
ligero. Velox, pernix, icis. Celer, eris.
Agilis , citus , a , um. Ligero de cascos.
Homo levis , Uvi sententia. Carga lige
ra. Onus leve. Armados d la ligera. Leyter armati.
Ligeramente. Celeriter , leviter.
Ligereza. Velocitas , celeritas, pernicitas , agilitas , tis.
Lilio. Vide Lirio.
Lima , limon. Malum medicum.
Lima para limar. Lima , x. 9cobina.
Limar. Limo , as. Elimo , as. Limar

LI

25 r

o escrito. Scripta castigare , perpolire,


perficere , ad limam revocare , ursino
more fingere.
Limaduras. Ramenta, orum. Scrobs,
bis.
Limbo. Limbus , i.
Limites. Limes , tis. Modus, terminus,
i. Sin limite. Sine modo, indefinit.
Limitar, poner limite. Definio, is. Li
mito , as. Restringo, is. Modum statuere , adhibere. Limitacion. Limitatio , de
finido , nis.
Limon , arbol. Malus medica.
Limonada. Promulsis , di.
Limosna. Eleemosyna , stips , is. Pe
dirla. Eleemosynam petere, rogare, corrogare. Stipem osiiatim cogare , panens
quseritare. Darla. Eleemosynam largiri,
erogare. Stipem conferre. Pauperum inopiam sublevare. ljenis suceurrere, subvenire , opem ferre, opitulari. Vivir ,
sustentarse de limosna. Aliena miseri
cordia vivere. Tristi mendicitate vitam
trahere, producere. Emendicata stipe vi
tam degere , tolerare.
Limosnero de oficio. Ab eleemosynis.
Hombre limosnero. In pauperes liberalis, benignus , munificus.
Limpio. Mundus , lautus , purus , defoecatus , purgatus , limpidus.
Limpieza. Munditia , mundities , ei.
Limpiamente. Pur , sincer , inte
gr.
Limpiar. Mundo , as. Eluo , is. Pur
go, expurgo , as. Detergo , abstergo , is.
Las narices. Nares emungere.
Limpiar la Ciudad , caminos de la
drones. Latrones ex urbe cjicere , expel
iere. Latronum sentinam exhaurire. Infestam itineribus grassatorum manum abigere , avertere , fugare. A latrocinas hi
nera tuta reddere.
Limpiarse de lo que le achacan. Pur
gare se ab imposito, & commentitio cri
mine. Calumniam contundere, obterere.
Limpio de calentura. Febri prorsus carens. Febris expers. No se limpia de ca
lentura. Non omnin febri caret. Febris
ab eo prorsus non detedit. Nonnulla fe
bris vestigia manent.
Limpio de linage. Sine lla generis
macula. Ex antiqusima majorum lauds
li a
ab

; :

li

aV omii , vljudiicx supevititionis, vei


^crollcc impieta'is labe purus. Esto me
,..-./ en limpio. Deducris expensis, vel
pansione soluta hoc mihi reliquum , vel
resUuum est.
Linage. Genus, eris. Progenies , fami
lia, gens , stirps , pis- Es de ilustre li
nage. Claris ortus parentibus , avis, majoribus. Honesto , vel illustri loco natus.
Nobili genere , ex nobili familia , clara
stirpe. Regia progenie , ex antiquisima
ftmilin. Clarus majorum imaginibus. Cadro generosior , & Sparta. Cera , & aere
nobilis.
Es de laxo linage. Loco humlli natus est , obicurus oi tu , nulla commendatione majorum, nullis imaginibus , nul
la majorum laude commendatus. infimae
cor.ditionis homo , infimi ordinis. Ignebilis , obscurus , terrte filius. Ex infima
plebe , reipublicae fece. Vili projectus
in alga.
Linajudo. Jactor generls sui.
Linaza. Lini semen.
Lince. Lynx , cis. Quien hay tan lince,
que en tantas tinieblas no tropiece? Quis
tst tam linceus, qui in tantis tenebris ni?
hil offendat? Cie.
Linde , lindera. Limes , itis. Confinium , i. Lindar una heredad can otra.
Agrum agro confinem.esse , contiguum,
contermiaum.
Lindo. Bellus , a , um. Pulcher, elegans.
Lindamente. Bell, pulchre.
Lindeza. Vide Belleza.
Linea. Linea , se. Descender de algu
no por lima recta. Recta linea ab aliquo
originem dncere.
Lino. Linum , i. Muy delgado. Byssus,
Carbasus , i. Cosa de lin-. Lineus , a, um.
Bissinus , carbasinus , carbaseus.
Linero. Linarius , ii. Linopola , ae.
Lio en las vias. Ordo viiium. En
trelio. Interordinium , ii.
Linlel. nperlimhiare , is. Limen superius. Hyperthirr.m , i.
Linterna. Laterna , ae. El que la lle
va. Laternarius , ii.
Lio, fardo. Onus colligatum. Sarcina , se. Hacer los ios. Onera colligare.
Sarcinas conficere.
i iquidq, Liquidus, fiuidus. Hacerte

LI
liquido. Vide Derretirse. Liquidar a
paga. Solutionem explicare.
Liras. Carmen liricum.
Lirio blanco. Lilium , ti. Lirio cardeno. Iris, dis. /fln7/o..Hemerocallis , is.
Colorado. Narcissus , i.
Liron. Glis , ris. Duerme como un li
ron. Altum dormir. Arcto somno tenetur.
Endymionis somnum dormir.
Lisa cosa. Laevis , e. Lx vigatus , lubricus. Lisura. Lxvitas. Con poca lisura
me tratais. Haud candid mecum agis.
Lisiar. Lxdo , is. Elido , is. Lisiado.
Lsesus , luxatus , debilitatus.
l isongear. Assentor , adulor , aris. Ad
gratiam , & voluntatem alicujus loqui.
Gratiam ejus blanditiis aucupari. Verborum lenociniis aliquem petere , captare.
Wo o digo por iisongearte. Non hoc
auribus tuis do.
Lisonla. Assentatio , adulatio. Lisongilla. Assentatiuncula , se. Gusta de la
lisonja. Gaudet assentatiunculis. Verborum. blanditiis capitur. Esas lisonjas
bellaqueria son. Assentationes istae non
long absunt scelere. Cic.
L isonjero. Assentator , adulator. No
solo no gusto de lisonjeros , pero ni aun
los puede ver. Non modo assentatoribus
non arridet, sed ne vultum quidem eorum ferre potest. Adulatorum gestibus
etiam succenset , tantym abest , ut arrideat.
Lista. Census , us. Catalogus , i. Po
nerlo en lista. In censum aliquem referre. Borraronle de la lista de los culpa
dos. Exemptum est de reis nomen ejus.
Dista en la tela. Licium , aut linea
diversi coloris. Listada tela. Virgata
vesris , variata , polymita.
Liston. Fa'ciola, se. Lemni-cus , i.
Listo. Vide Solicito. Qu listo anial
Ut satagit, & hac , atque illan volita:!
Quam celeriter uln , enroque recusat !
Litera. Leclica , a-w Los que la lle
van. Lecticarii. Andar en litera. Lctica
vehi , ferri, vectari. Palos de litera. A*seres , um.
Litigar. Vide Pleytear.
Litigante. Litigator , oris.
Liviano. Le vis, ventosus, vanus.
Liviana muger. Libidinosa mulier.
Livianamente. Leviter. Levi de causa.

Li-

._*

LL

LI

Liviandad. Levitas, inconstantia , aeEn amores. Libido , inis.


Livianas. Pulmo , or.'is.
- Lizo para urdir. Lutinium , ii.
L

ANTE

L.

Llaga. Vulnus, eris. Plaga , ae. Lla


ga viej;i. Ulcus , eris. Incurable. Insanabe. Chiroqium vulnus. Que hace mate
ria. Purulentm , suppuratum. Seal de
la Haga. Cicatrix , cis. Llagar. Vulne
ro , saucio , as.
Llama. Fiamma , ae.
Llamarada. Flammoe impetus.
Llamar. Voco , as. Atcesso , accerso,
accio , is.
Por su nombra. Appello , as. Llamme
bufn. Scurram rae appellavit. Como te
llamas? Quod est tibi nomen , qui vocaris ? Lldmome Pedro. Petrus appellor. Petrus , vel Petro mi Ji nomen est.
Llamar d la puerta. Fores, vel januam pulsare. voces. Inciamo , as.
Llamar al Medico. Medicum arcessere,
accersere , adducere , adhibere. Llamar
le aparte. Hominem sevecare ,#seducere.
De donde est , & reside. Aliquem evo
care. Fino llamado de su padre. Accitu
patria advenit. Sabes para qu te envi
llamar ? Seis qua gratia te arcesserim ?
Llamar Consejo. Concilhim , vel Senatum vocare , convocare , copere.
Llamle Dios la Religion. Deus
lli hanc mentem injecit , illum impulit,
ut Religlosam vitam susciperet. Divino
aspiranti numine , religionis portum te-

nuic.
Llamamiento. Vocatus , us. Accitus,
us. Llamamiento de Dios. Caelestis impulsus , mens a Deo injecta.
Llana de albail. Trulla , se.
Llano. Planus, a-quus , a, i ni.
Es hombre llano , sin doblez , ni ma
licia. Candido est, ac simplici animo,
moribus antiquis , doli inscius , fraudis
expers , minim versutus , nulla simulatione tectus. Simplici, & aperta veritate
caudet. Ab illo dulus , & simulatio long
abest , prorsus abest.
Jalonamente. Plan, -impliciter , can
dido, sioe fuco , ac fallacja. Dir llana.

253

mente lo que siento. Dicam ex animo


quod suntio. El , omo era tan llano, na
supo dissimlar. lili , ut fuit semper
apertissimus , non celavit , sed indicavir.
Llaneza. Simplicitas , facilitas , tis.
Llanura. Planities , ei. .SEquor , oris.
Llanta, especie de berza. Cauliculus, i..
Llanten , yema. Plantago , nis.
Llanto. Plancius, us. Plangor, is. Ejulatus, ploratLs, ululatus , us. Sobre muer
to. Lessus, us. Hacerle. Plango , is. Lamentor , aris.
Llares. Climactres , um.
Llave. Clavis, is. Contrahecha. Adul
terina. JAave de fuente. Episromium , ii.
Llave maestra. Clavis ad seras omnes
reserandas habilis. Sobrellave. Superior'
clavis , communi superaddita. Esta es la
llave de todo. Claustra hic imperii sitasunt. Hxc summa rerum est. La llave- diItalia. Italia.' claustrum.
Llavero. Ciaviger annulus.
Llegar. Accedo , is. Devenio , pervenio , aspiro, as. No pueden legar ha
blarle , por estar tan ocupado. Ad illum
propter oceupationem aspirare nemo potest. Cic. Llegame esto al alma. Hoc me
alt pungit , vald cruciat. No llega A
la agudeza de Marcial. Nihil ad Martialis acumen. Parecesc mas d Virgilio,
pero no llega d l con mucho. Virgilio
proxhnus accedit , sed longo intervallo
tamen proximus. No pueden llegar A
aqn;lla lizarria. Ad eam iaudem aspi
rare non possu^t. Cic.
L legamos d tratar de concierto. Producti sumus, ut de federe , vel pretio
ageremus. Lleg lo mas que pudo su
virtud. Omnia summa , virtute duce,
cor.secutus est.
Llegada. Accessus, us. Adventus , us.
.Lleno. Plenus , refertus. En la cas
llena presto se guisa la cena. la domo
abundanti facil ciena paratur.
Llenar. Impleo , expleo, repleo. De
borra. Tomento farcio , refercio. No m*
llena eso. Non mihi satisfacit. Non usqueqnaque placet. Non respondet optatiSs
neque anres implet. Nonnihil in eo requiro , vel desidero. Llenle el ojo. Placuit lili omnino. Llenar el puesto que ticne. Paiem esse dignjtatis fastigio, Oi-

254

LL

LL

cii partes expiete.', Llenar el vacio de logeo , casura defleo , deploro. Me ha


otro. Alterius vices explere. Antecessora ees llorar con eso. Me in eundem lec
laudem adrequare. ihnile las medidas.
tum vocas. Eo mihi fletum excitas De
Par pan reiutit. Y.ii rependit. Debitam
xa de llorar. Modum lugendi.fac. Lacry
illi gratiam retut. .
mas comprime. Parce lacrymis nihil proLlevar. Fero, js^ Cora de peso. Porto
futims. Noli lacrymis assiduis contabesimporto , as. A caballo , en carro , na
cere.
ve. Veho , advejnr', a\vho , \s. Ai redeLlorar el nio. Vagio , is.
dor. Circumago. oincunfero , rs. Llevar
Llorar d ritos. Ejulo, ululo, as.
hurtando. Auiero, aveno, surripio. Guian
Lloro llanto. Fletus , us. Ploratus,
do , acompaando. Duco , deduco , is. us.
Llevarle por fuerza. Hominem abduceLiloro de nio. Vagitus , us.
re , obtorto eolio trahere.
Lloron. Plorabundus. In fletu nimius.
Llevar adentro. Infero, introfero , inUoroso. Lacrymans , lacrymosus.
duco. Delante. Prafero. Llevar adelan
Llover. Pluo , is. Mucho ha llovido es
te lo comenzado. Inceptum persequi. La tos dtas. Copiosa his diebus pluvia deci
suya. Sententiam suam pertinacit'er de
d t, max1ma fuit imbrium vis. Assiduos
fendere , tueri. Mas amigos de llevar la imbres habuimus. Aisidu , & copiose
tuya adelante, que la verdad. Contantio- pluit.
r
uis cupidiores, quam veritatis. Mal llev.
Terso no le llueva acuestas. Vereor ne
esto su padre. Moleste id pater tulit. malo suo haec moliatur; ne quas parat
Graviter, Se iniquo animo tulit. Mal se compedes ipse gestet; ne quam als mallevan estos hermanos. Mai convenit ia- qumatur, llum pestis conficiar.
ter fratres , invicem aversantur. Uterque
Lloviznar. Tenuiter pluere.
alteri molestus est.
Llueve sobre mojado. Post verbera
Llevse el aplauso. Plausum omnium oburgatio. Post bellum tumultus.
tulit. No me llena eso. Nihil ista me moLluvia^ Pluvia , ae. Grande. Imber covent, neque his caplor illecebris. No te piosus, largus, densissimus.
dexes llevar de malos consejeros. Ne
Llovediza agua. Aqua pluvia, pluviaprava aliorum consilia te auferant.
lis , pluviatilis.
Lleva mucho trigo esta tierra. Hic ager
Lluvioso. Pluvius , pluviosas, a , um.
tritici ferax est , abund frumenti fert.
Lleva mucha agua el rio. Tumidus- amL ANTE O.
nisfluit, lai fluir, pleno aireo exundat , difluit. Lleva poca agua. Angust
Loa. Laus, dis. De comedia. Prologue,
fluit amnis.
i. Pr*ludum , ii. Vide Alabanza.
Llevar la nave jorro. Remulco naLoar. Lando , as. Vide Alabar.
em trahere. Las cabras al monte. AgeLoable. Laudabilis , laude dignus.
re caprellas in montem.
Loablemente. Laudabiliter.
lAevme un real de pena. Drachmatn
Loba , vestido. Tu ica talaris. De
muletae nomine a me exegir. Llevse su pretendiente. Disiincta toga.
merecido. Digna tulit factis. Eodem biLoba , animal. Lupa , oe.
bit poculo. Dedit malum , & accepit.
7-o6o. Lupus , i. robo cerval. Chaus,
Llevar Catedra , Prebenda. Cathe- i. El lobo, y la vulpeja ambos son de
dram , aut praebendam consequi , obti- una conseja. Magna nter molles concor
nere. Cteteris in petitione Cathedrse prae- dia. lmprobi in malum facil conspiranr.
ferri. Toda la hora me llev este punto. Ha visto las orejas al lobo. Insidias prosHujus rei disputatio exhausit,& quodam- pexit.
modo absorbuit orationem meam.
lobanillo. Carbunculus, i. Spongiosas
Llevadera coso. Tolerabis , e.
tumor.
Llorar. Lacrymor , vel lacrymo , as.
Lobrego. Obscurns , fenebricsns.
Ploro , fleo. Lacrymas fundere , profunLobreguez. Vide Ercuridad.
dere. Lloro mi desdicha. Meam vtcem
Loco. Amens, tis. Demens, vecors, ve
ia-

LO
sanus , insanas. Loco de amor , y Je mie
do. Homo audacia furens. Loco furioso.
Fanaticas, furiosus , furibundus. Es loco
perenal. Perpetua amentia laborar.
Loco se vuelve por esto. Hoc ad insaniam concupiscit. Est loco. De potestate mentis abt. Desipit , insanit, debacchatur. Cerebrum il non est. Ellebsro
indiget. Cada loco con su tema. Suum
cuique studium maxim probatur. Cada
uno es loco por su camino. Nemo est, qui
non aliqua re desipiat. Sua cuique insania
est, neque omnibus eadem. T no eres
loco de atar , qu haces esto ? Tu non es
constringendus , qui hac audacia es , &
stultitia? Vuelvesme loco. Adigis mead
insaniam. Furorem mihi suscitas. Furere
me cogis. Un loco hace ciento. Pemicioso
unius exemplo plures corrumpuntur. Tu
multuosa unius voce seditio conflatur,
concitatur , commovetur.
Locura. Amentia , dementia , insania,
stultitia , ae. Locura furiosa. Furor, is.
No s qu locura le ha dado. Nescio qux
homicem intemperiae tenent, vel quibus
agitantur intemperiis. Qu locura te to
m? Qute te dementia cepit? Q.iis te
tantus furor invasit? Quo furore correptus , oestrove insaniae percitus es? No
hay sacarle de su locura. Nemo Ilum
concepto furore revocare potest.
Locamente. Stult , insane , stolid.
Loquear. Desipere , insanue.
Locutorio de Monjas. Locus ad colloquia cum sanctimonialibus destinatus.
Lodo. Lutum , coenum , i. Cosa de lo
do. Luteus,a, um. Enlodado. Lutosus,
lutulentus. Ponerle d uno de ledo. Conviciis aliquem fuadare.
Lodazal. Locus lutulentus , ccenosus.
Lo dems. Caeterum , eaeteroqui. Sino
es el no estar contigo , lo dems le pas
muy mi gusto. Praeterqnamquod sine
te , exterum satis eommod me oblectavi. Lo dems mi no se me da nada.
Ego exteroqui sequo animo fero. La de
ms gente. Caetera turba. Reliqua multitudo. Los dems. Cxteri , reliqui.
Lgica. Logice , es. Logica, ec.
Logico. Logicus , dialecticus , i.
Logrobecerse , lobreguecerse. Vide
Escurecerse.

LO

255

Logro. Lucrvtm , foenus , oris. Usura.


Dar dimro logro. Pecuniam foenerari,
vel fcenerare. Focnori pecuniam dare, foenore oceupare. In foenore nummos enllo
care. Tomar a logro. Pecuniam ab aliquas
fuenerari , fue-.ori acciper. Dinero dado
logro. Pecunia foenebris. Dios de la
paga de los logros. Fceneralia, um.
Lograr sus prendas. Ingenii dotibus
egregi uti. Natur* dona optirr collocare. Lograr su dicha. Fortunx bonis , vel
parta felicitate , di gaudere , potiri.
Lograrse. Loogam , & beatam vitara
agere , ducere , vivere. Bien logrado va.
Satis diu, fonunatque vixir. Los estre
mados 07 se logran. Immodicis brevis est
aetas.
Logrero. Fuenerator, usurarias.
Lama de algun cerro. Collis perpetuus.
Lo mas. Summum , plurimum. Lo as
del tiempo gasto en estudiar. Plurimum
aetatis , maximam temporis partcm studiis impendo, i. o mas que puede dar.
Summum qnod dare , vel praestare po
test. Lo mas presto que puedas. Qurrs
primum. Quitan ocyssim. Qum maxima
celeritate. Lo mas que puedo acordarme.
Quoad longissim potest mens mea respicere spatium prxteriti temporis. Cic.
Lombriz. Lumbricus , i.
Lombriguera , yerva. Abrtonum , i.
Lomo. Lumbus , i. Tiene buenos lomos.
Robusta habet latera."
Longaniza. Lucanica. Farcimen.
Lonja de mercaderes. Mercatorum
porticus. De tocino. Carni* porcinae segmentum , petaso , nis.
Loor. Vide Alabanza.
Lo que. Quod, . veces es\\\wA quod,
como quando decimosi Lo que tiene de.
Lo bueno , d malo es que , v. gr. Lo que
tiene de bobo es , que cree facilmente.
Illud" ei stultitix verias , quod credulus
est. Lo que tiene de malo es , que por un
dicho perder un amigo. Illud in eo vitu
peres , quod unius joci gratia um'cum exturbat. Lo malo es , que piensa que se o
dicen por mal. Illud aegr feras , quodt
invidiosd sibi dictum putat. . Despues
de verbos de entendimiento, y de lengua.
LO QUE, no e* Quod, sino Quid. No te
he dicho ya lo que has de hacer?. Edixlne
ti-

25b"

LO

libi , q;iui facto opus sit? Ta s lo que


quieres. Scio quid velis. Ests en o que
has de responder? Tenes quid respondere
se oporteat? . A veces es Quam, quan.tum. Mira lo que dexas atras. Respice
-quantum post te reliqueris. Considera lo
que emprendes. Intuere quantum pecas.
Si supieras lo que te estima. Si scires
quanti te faciat. Quisiera que le dieses
entender lo poce que mi se me da de
eso. Vellam ex te intelligeret , qum d
non curem.
-Le que {de quien se admira.) Ut, Qum.
Lo que tuvimos que vencer en tu mo lestia\ Qum diu luctandum nobis iV.t cum
modestia tua ! Lo que repite un Consul,
y un Antonio*. QaAm frequenter usurpat,
Consul , & Antonius ! Lo que se enfada
-oc oir alabar sus iguales'. Ut invidet
aequalium laudibus I
Lo que has de hacer {de quien aconse
ja.) Omnino oportet. Magnopere censeo.
Auctor tibi sum. Lo que has de hacer es
pedir!.' perdon. Omnino oportet , veniam
ab eo petas. Lo que has de hacer es
apartarte de l. Congressum ejus omnilio vites censeo. Lo que lias de hacer es
desarlo. Auctor tibi sum, ut desista;. Magopere censeo desistas, j. Quando se di.ee
con ironla se dice. Cave , si sapis. Lo
que has de hacer es lrselo decir. Cave
si sapis , rem ad illum deferas. Lo que
lias de hacer es reirte. Cave, si sapis,
ideas.
Loquear. Vide Loco.
Loriga. Lorica, te.
Los dems. Caeteri. Vide Lo dems.
Los mas. Plerique , plerxque , pleraque.
Losa. Leve saxum. Quadratus lapis.
JSnlosado. Lapidibus quadrls stratum. Lo
sa de sepulcro. Sarcophagus , Assius laLo uno porque. Primum quia. Lo otro
porque. Deinde quia. Tum quia. Mere
ce el castigo , lo uno por descuidado , lo
otro p'r mal hablado. Poena afficiendus
est , cOm ob r.eggentiam , tum ob maledicentiam. Poenas dare debet , val inculiae , vel probri.
Lozano. Vide Bizarro. Qu lozanos
estn los triaos'. Ut segetes luxuriant!
Qu segetum luxuries!

LU
Lozania. Vide lBizarla.
h

ANTE

U.

\Lucha. Luctatio , colluctatio , pales.


tra, lucta , ae. Luchar. Luctor, aris. Colluctor. Luchador. Luctator, athleta , x.
Arte de luchar. Ars palaestrica. El que
la ensea. Palxstricus , palaestrita, se.
Luego al punto. Statim , continu , illic , vestigio , actutum , confestim.
En viendome , luego se turb. Ubi me aspsxit , statim commotus est, illico expalluit , continu vultus ejus immutatus
est. . Luego de. aqui un poco. Mox
jam , cit , brevi. Luego volver d verle.
Mox revisam illum. Luego ir all. Lue
go viy. Cit teeum ero. Jam propero, ti
bi ut obsiquar. Luego te cansas, y lo dixas. Brevi lassaris , & cessas. Cit deficis , & desinis.
LUEGO (en orden.) Deinde, tnm , pos
tea. Primero entraste t , luego yo, y los
demas. Primum , tu ingressus es , dein
de ego cum reliquis. . A veces es nota
de ilacion , y en Latin , Ergo. Si los que
no codician son dichosos i luego los que
codician , infelices. Si ni , qui nihil cupiunt , sunt beatii ergo qui cupiunt, mi
se ri. Luego ninguno hay que no tenga
trabajos. Ninguna. Nemo ergo non miser. Prorsus nemo. Cic.
Luego que. Ut ubi , ut primum. Simul
ac. Simul atque. Statim ut. Luego que l
notaste de poco entendido se puse colo
rado. Simul atque inscitiam ejus subnotasti , rubore suffusus est. Ut illum
inscitis nota perstrinxisti , continu erubuit.
Lugar. Locus , i. Poblado. Oppidum.
En algun lugar. Usquam , alicubi , ullo
in loco. En qu lugar ? Ubi ? En otro lu
gar. Alibi. En ningun lugar. Numquam,
nullibi. En qualquier lugar. Ubilibet,
ubivis. En todo lugar. Ubique, ubique locorum , usquequaque. Donde quiera se
hace lugar. Ubique illum suat dotes commendant. liacedme lugar. Cedite mihi lo
cura. Date mihi locum. No hay lugar.
Non vacat. No tengo lugar para eso.
Non vacat mihi id exe.ui. ld per negotia
agere noa licet. No ha lugar a sospe
cha. Non est suspicioni locus. Non licet

sus-

LU
picari. Hacedie favor en io que hubiere
lagar. Peto, ut quoad ejus fieri possit, illi faveas. No ha lugar lo que pedis. Ne
que jus , neque aequum postulas. Nullo
ure id fieri potest. No da lagar rue
gos. Nullum precibus locum relinquit.
Lugar de la escritura. Locus sacras
paginae. De muchos sentidos. Anceps , &
muiplex , multi.i sententiis obnoxius. //'
muchos ha dado en que entender este lu
gar. Multorum ingenia torsit hic locus.
Poner otro en su lugar. Alium in ejus lo
cum sufficere , substituere. Na deis lu
gar d eso. Ne siveris. No dar yo lugar
d eso. Non f'eram , non patiar , non sinam. Tengale en lugar de padre. Parentis
apud me locum obtinet.
Lumbral. Vide Umbral.
Lumbre , luz. Lumen , inis.
Lumbre , fuego. Iguis , ibcus , i. Na
cer lumbre. Focum extraere , ligna succendere. Estar la lumbre. Ad gnem
oalefieri. Stare , aut sedero ad focum.
su casa- ni por lumbre. Fame potius peream , qum quidpiam ab eo rogem.
Lumbrera. Luminare , is. Lumbreras
de a Republica. Reip. lumina.
Luminarias. Versicoloribus inclusa lu
mina chartis , a Uetitiae signum in alto
collocata.
Luna. Luna, ae. De espejo. Speculi vitrum. Luna nueva. Noviunium , luna silens. Quarto de luna. Luna dimidiata.
Luna creciente , cuernos al oriente , &c.
- Luna dum crescit, cornua orientem versus habet ; cum autem decrescit , occidentem versus. Luna llena. Plenilunium , ii. Conjuncion de la luna. Solis
& Lunae concursus. Cosa de luna. Luna ris i e.
Lunatico. Lunaticus, i. Intervallis quibusdm mentis impos.
Lunar. Naevus , i. Naeviculus , i.
Lunes. Dies lunae. Feria secunda.
Luquete. Aurei mali segmen , quo vini sapor acuitur.
Lustre. Splendor , lux , cis. Dar lus
tre d una cosa. Lucem ei afierre , splendorem addere , gratiam conciltare. Rem
expolire . novo quodam splendore, ac lu
ce perfundere.
Lustroso. Splendidus , nitidus , a,

mn.

LU

257

Lustro. Listrum , quinquennium , ii.


Luto. Vestis pulla , atra , lugubris.
Ponerse luto. Vestem pullam sumere, induere. Atratum procedere. In luctu, tristique veste squalere. Quitarse el luto.
Pullam vestem exusre.
Luxuria. Luxuria , lascivia , libido,
inis. Salacitas , tis. Luxurioso. Libidinosus , lascivus , salax , cis. Propensus in
venerem. Libidini obnoxius , proclivis ad
eusrea. Luxuriosamente. Libidinos, im
pudic.
Luz. Lux, cis. Lumen, splendor. Dar
luz de algo. Indicia rei ostendcre , p'raebere. El orden del sermon da luz d la
memoria. Ordo memoriae praelucet , me
moriae lucem afTert. Poner algo d la luz.
In lucem aliquid dare , in bono lamine
collocare. Entre dos luces. Crepera , dubia luce. Sub crepusculum.
Lucero de la maana. Lucifer, i. Bosphorus , i. De la tarde. Hesperus , vesper , i.
Lucir. Splendeo , iuceo , eluceo , es.
Mico , as. Serd gran predicador , mas no
se le luci en el sermon. Sit licet eloquentia eximius , in concione cert orator
visus non est. Luce con lo que hurta. Domus ejus furtis collucet. Splendor rei do
mesticae furtis est. No se le luce lo que
estudia. Non olent lucernam ejus opera.
Studium , & diligentia non elucent.
Lucido. Nitidus, splendidus.
Lucido en sus cosas. Splendidus, magnificus. En tus ocasiones. Expeditus in
agendo. Gestu , & motu corporis venustus . decoras.
Lucimiento de casa. Splendor rei do
mesticae. En decir, y hacer. Expedita, ac
venusta agendi ratio , Gestus , & motos
corporis decorus.
Luciernaga. Nitedula, nitella , cicin
dela , noctiluca , x. Lampyris , dis.
Lucillo , sepulcro. Loeulus , i. Ur
na , conditorium , capulus eralis. Turan.
lus , i.
M

ANTE

A.

Macarrones, fideos. Tyrotarichus, l.


Macarrnicos versas. Carmen ex
corruptis linguis miscellaneum ,-&. barbarum.
Kk
Ma-

258

MA

Macero. Macear. Mazacote. Mu tapan.


Vide Maz.
Micerar. Macero, as. Consumo, is.
Macilento. Macilentas , aitenuatus.
Muchacar, Machucar. Contero, con
tundo, comminuo , is.
Machete. Machaera Cantabrica.
Macho. Mas , ris. De carga. Mulus
sarcinarius. De herrero. Malleus ferreus
gravior. Hecho machamartillo. Opus
solidum , perfect elaboratum.
Machorra. Fseminn sterilis.
Machucar. Vide Machacar.
Machuco hambre. Maturi judicii yir.
Macolla. Manipulus spicarum.
Macizo. Mazorca. Vide Maz.
Madero. Lignum , tignum , trabs , bis.
Madera. Ligna , tigna , orum. Tiabes. Cortada en buena luna. Tempestiv
excisa. Cubrir con madera. Contigno, as.
Casa de mala madera. /Edes mal materiata.
Madero de emplente. Aser , eris.
Maderamiento. Contignatio, nis.
Madexa de hilo. Fila decussato ligno
convoluta. Es una madexa sin cuerda.
Fluxioris vitae homo , quasi scops: solu
tae. Por tus madexas juzgas las agenas,
E.--; te conjecturam facis.
Madrastra. Noverca , ex. Dar ma
drastras d sus hijos. Filiis novercam inducere. Odio dt madrastra. Novercale
odiurr.. Quien no cree buena madre, crea
mala madrastra. Qui lenitate abutitur,
suppcio coerceatur. Si non vis currere
sanes , curres hydropicus.
Madre. Maicr , tris. Genitrix , cis.
Pnrens. Cosa de madre. Maternus , a,
uns.
el nombre de madre regalado. Est
nomen amans , indulgensque marernum.
Tal es la hija , como la madre. Non abtorret moribus mntris filia.
Madre en las mugeres. Uterus , i. Matrix. Mal de madre. Vulvae strangulatio.
Madre de perlas. Concha Cyrheriaca,
vel margaritifera.
Madre del rin. Alveus , ei. Sacar el
rio' de madre. Fluvii cursum detorquere.
Sali de madre. Largiorem solito se praebuit. Liberalior , quam pro more in eo
fuit. In omnes prseter morera efl'usus, bsnignus.

MA
Madreselva. Periclymenns , i. Caprifolium , ii. Sylvte mater.
Madrigado toro. Taurus armenti pater. Madrigado en algo. Callidus , cautus, providus rei agendae.
Madriguera. Cuniculus , i. Latibulum , i.
Madrina en el bautizo. Susceptrix, cis.
En la boda. Pronuba , se.
Madrono , arbol , Arbutus , i. Madro
o , fruta. Arbutum , i. Vnedo , onis.
Madrugar. De multa nocte vigilare.
Primo man , prima luce , primo diluculo , antelucano tempore , ante primara
.lucem lecto surgere. Diem , h lucem
praevenire. Mas vale quien Dios ayu
da , que quien mucho madruga. Deus u fi
que nos respicit , qui industriam quandoque jvat , quandoque superat. Felicitas
Deo. No por mucho madrugar , amane
ce mas aina. Fatum nulla industria vincitur , nulla diligentia vitatur.
Madrugada. Diluculum , i. Parti de
madrugada. Dilucuio profectus esr. Ante
lucem se in viam dedit. Cogerle de ma
drugada. Antelucano tempore aliquem
oceupare , incautum excipere.
Madrugador. Vigil antelucanns. Qui
ante lucem surgit.
Maduro. Maturus, a,um. Madura fru
ta. Mitia poma , matura. Sin madurar.
Acerba , immatura. Patada de madura*
Victa , languida. Con las duras as ma
duras. Commoda cum incommodis. Pa
sse de maduro. Elanguir.
Madurar la fruta , y otras cosas. Maturor , aris. Maturesco , mitesco , is. Ma
durar un negocio. Caepta maturare. Rem
matur tractare. No se ha de madurar
esto pulgaradas. Non acri festinatione,
sed matur facto opus est. Festina lente.
Dexarlo madurar. Rem prorrogare, procrastinare.
Madurez. Maturitas , tis. Es menester
obrar con madurez. Matar agendum est,
nec sine cunctatione properandum.
Maestre de campo. Castrorum Prafectus. Legionis Magister.
Maestro. Magister, tri. Doctor , pre
ceptor, moderator. Ser maestro ds artes,
de Teologia, &c. Profiteri Philosophiam,
Theologiam, &c. Maestros de fama. Magni nominis professores. Hale tomado por
maes-

MA
maestro. Se Su ejus discSplinam tradidit.
Illum sibi magistrum ascivit , prxceptorem delegit.
Maestre de Santiago , de San Juan,
(3c. Magister , vel Princeps equitum,
&c.
Maestresala. Structor , oris.
Maestrescuela. Gymnasiarchus , i.
Maestro de escuela. Magister Indi. De
Capilla. Mesochorus , i. Magister chori.
Maestro de esgrima. Lanista , te. De
obras. Architectus, i. De danzar. Chorodidascalus, i. De ceremonias. Designator. Al Maestro cuchillada?. Aquilam vo
lare doces?
Maestrillo. Magister inferior.
Maestra. Magistra , prseceptrix , cis.
Maestria. Ars , ti-. Artificium , ii.
Magacen. Horre m multarum mercium.
Maganto. Languidus , subtristis.
Magarza , yerva. Parthenium. Solis
oculus.
Magestad. Majestas, lis. De Dios. Divinum numen. De R;y. Regia majestas,
dignitas , amp'itudo. No desdice esto de
vuestra magestad. Non est hoc infra majestatem , non est tu.t dignitate alienum , neque regem dedecet.
Magestuoso. Magnificus , amplissimus.
Magisterio. Magisterium , ii. Magistri
dignitas , munus. Obrar , hablar con
magisterio. Perit , ex arte agere.
Magistral , Canonigo. Concionator,
is.
Magistral cosa. Perit , ex arte.
Magnanimo. Magnanimas. Vir magni
animi. Magnanimidad. Magnanimitas,
magnitudo animi. Con magnanimidad.
Magno animo.
Magnifica cosa. Magnificus , a , um.
Magnificencia. Magnificentia , ae.
Magnificamente. Magnific , regi,
splendidissim , perampi.
Mago. Vide Hechicero , y Encantador.
Magro. Macer , a , um. Exis , tenuis.
Magullar. Sugillo , as.
Majada. Mapalia, ium. Magaiia, ium.
. Majar. Pinso , contero, is. Malleo tundere. Majado. Contritus , malleatus.
Majadero. Vide Mortero. Es un maja
dero. Stolidus est , & obtuso iogenio. .
Mujaderuelos. Puellarum baciili pro

MA

259

reticulis texendis.
Majuela de zapato. Calcei corrigia.
Majuelo. Novella vitis , aut vinei.
Novelletum , i. Plantar majuelo. Novello , as. Novellas vites pangere.
Mayo. Mayor. Mayorazgo. Mayoral.
Mayordomo. Mayordomia. Vide May in
fra.
May tinas. Matatins preces.
Maiz. M.ium Indicum.
Mal. Malum , incommodum , l. Que
mal tienes. ? Quo morbo laboras? Mal
que se pega. Morbus contagiosus , pestilens. Un mal ido , y otro venido. Ex mor
bo alius morbus existir. Ex naufragio
captivitas. Mal de tedos , consuelo de lo
bos. Lsvius malum accidit, quod omnibus
commune est. No hoy mal que por bien no
venga. Nullum omahio malum est , quod
alicui non prosit. En hora buena vengas
mal , si vienes solo. Felicem hoc malo
me , ni alia succedant. Del mal el me
nos, la malis mnimum est eligendum.
Mal por mal estese Pedro en casa. Contenti simas hoc Catone. Mal haya yot
si tal hiciere. D me potius ad suspendium adigant. Mal haya yo , si tal hice.
Oispcream , si id in me admisi.
Mal malamente. Mal, prav , perperam , nequirer , vitios, improb. Mai
herido. Graviter sauciatus. Hirile ma
lamente. Graviter illum sauciavit , gravi
vulnere atfecit. Mal hoya Antonio , que
tal hizo. Mal sit Antonio , qui sic egit.
Ut illum Dii perdant , &c.
Mal acondicionado. Asper , acerbnsque natura. Mal acostumbrado. Mal mo
taras, Solutis , pravisque moribus. Malacuca. Puer nequam, improbus. Mal ages
tado. Vide Feo.
Mal aliado. Incultus , ineleganc.
Mala ventura. Miseria , infelicitas.
Mal aventurado. Miser, calamitosus , infelix. Pasa mucha mala ventura. Multis
miseriis obnxius est.
Mal casada. Mai nupta. Cui mal
cum viro convenit. Mal casado. Ab uxore abhorrens , aversus.

Mal ceido. Mal prxcinctus.


Mal c0/s/o_Mai eontentus , querulus.
Mal correspondiente. Inofficiosus.
Mal criado. Mal educatus.
Kk a
Mol-

26o

MA

MA

Malquisto. Invidiosus apud omnes ,


Maldad. Scelus , cris. Improbitas, tls.
odiosus plerisque. Malquisto est en la
Facinus, oris. Flagitium , i.
Cmo pudiste hacer tan gran maldad? Ciudad. In Civium odium , & invidiam
Incurrir, incidir. Vide Aborrecer. Esto le
Quomodo tantum tacinus in te admitie
re potuisti? Scelus tam nefarium conci- hizo malquisto. Hoc lli invidiam attulit,
pere , tam immane flagitium suscipere, illum in odium , & invidiam adduxit,
tanto te sceleie astringere , polluere po- multorum in illum odia conflavit , concitavit.
v
tuisti?
Maldecir. Mal precari alicui , malum
Malquistar d unos con otros. Alterum
imprecare. Execran aliquem , diris illum alteri criminando, offensiones mutuas aledevovere.
re , omnes inter se committere.
Mal sano lugar. Locus insalubris.
Maldiciente. Maledicus , obtrectaMalsonante. Absonus, absurdus, a, um.
ror.
Maldicion. Execratio, imprecatio, nis,
Mal sufrido. Querulus , iracundus.
Maldito. Execrabilis , execrandus.
Mal tropillo. Homuncio vis , abjec
Maldito seas de Dios , y de sus San tus , neglectus. Gregarius miles.
tos. Vt te Deus, superique omnes perMaltratar uno. Mal accipere ali
dant.
quem , vexare , exagitare. Maltratle*
Malear algo. Corrumpo , Is. Depra de palabra. Probris , & conviciis eos vevo , as.
xavit. Exagitavit. Verbis eos mal acceMaleado. Corruptus , depravatus.
pit. Sali maltratado del combate. In
Mal entallado. Corpore inventus.
oppugnando mal acceptus est.
Maleenlo. Invidus , malevolus.
Mal tratamiento. Vexatio , afilictaMal hablado. Conviciator , pracax, tio.
Malo, cosa mala. Malus, a, nra. Mol
cis.
Malhechor. Maleficus , sons , nocens, hombre. Homo nequam , improbus , perUs.
ditus, impurus , flagitiosus , vitiis contaMalhumorado. Mal affectus , mord- minatus. Vide Vicioso , y bellaco. Mal
de contentar. Morosus , difficilis , fastiSus.
Mal inclinado. Pravus , ac perversus, diosus , querulus. Malo es ; pero vaya.
ingenio malo , pravoque.
Incommodum est , sed ferendum.
Mal intencionado. Malevolus, maligMala muger. Impudica mulier , lasci
nus. Malin alios animatus.
va , libidinosa , vulgatae ac vennlis puMal llevado, Mal ablatus , a , un.
dicitiae , omnium prostituta libi.iini.
Malo di enfermedad. Vide Enferma.
Mal maduro. Immaturus , acerbus , a,
Malo me siento. Vapid me habeo. Es
um.
t muy malo. Gravi , Se periculoso morbo
Mal nacido. Ignobilis , terrse filins.
Malograrse. Praeciarae indolis puerum laborat.
Maleficio. Maleficium , malefactum, i.
immaturum obire , magnse spei adolesMalicia. Malitia , fraus , dis. Dolus,
centem imsiatura murte prairipi. Malo
gras tu fortuna. Fortunte indulgentia i. Mirad la malicia. Attendite malitiosi
abuteris. Malogras tus prendas. Egregias hominis interpretationem , vel fraudem
animi dotes perdis , corrumpis , dum te hominis videte.
I laliciotQ. Malitiosus, versutus, vafer.
ad indigna adjicis , & indecora. Malogr
Maliciosamente. Malitios, callid.
te el trabajo , y el gasto. Opera , Be imMaliciar algo. In malum , in deterio
pensa periit. Mal ICgro vea de sus cosas.
ren partem aliquid accipere , malitios
Ml lili res vertant.
Malogrado. Male collocatus , vel m
interpretari.
Maligno. Malignus , malevolus , inrimatura morte prsereptus, aut fortuuie iniquitate depressus , abjectus.
dus.
Malignamente. Malign, malitios*.
Malparir. Abortum facere. Fortum iniempestiv ejicere. Vide Abortar.
Malignidad. Malignitas, malitia.
Jal provecho le haga. Mal ii sit.
Maleta. Hippopeja , buiga , te.

Ma-

MA
Maleza. Virgulta in sylva. He;bamm
Inutium luxuriis. Hay mucha maleza
en esta tierra. Carduis , & vepribus ager
luxuriat.
Malla. Lorica hamis conserta. Las sor
tijas de ella. Annuli , sqi-amae , arum.
Malsin. Delator , calumniator , pris.
Maltratar , y malquisto. Vide snpra.
Malva. Malva- ae. Nacido en las {'"taivas. quercubus ortus , terrae filius.
Malvado. Sceleratus , nefarius , impius.
Malvadamente. Scelerat , impi.
Malvaratar. Vide Desperdiciar.
Malvasia. Vinum Creticum , Chium.
Malvavisco. Hibiscus, vel hibiscum , i.
Mamar. Sugo , is. Lac ex mammis ore
elicere , haurire. Cosa que sr.ama. T.actens.
Dar de mamar al nio. Infantem lac
lare , uberibus admovere. No nos mama
mos el dedo. Non pituitam a naribus allio , aut caepe detergimus. No dex pian
te , ni mamante. Nulli viventibus pepercit. Omnes ad nnum trucidavir. Omnia ferro , ignique vastavit, delevit. Ma
mla. Os illi subliium est.
Mamon. Laciens -, tis. Hacer d uno la
mamola. Menlo frcntem pueri per risum,
aut contentura defaicare.
' Mamotreto. Pergrandis liber , quo
multarum rerm farrago continetnr.
Mampesteria. Fabrica e rudibus , &
Impolitis saxis. Paries csementitis.
Man. Manna. Ros Syriacus , mel aereum. Confitura. Sacchari grana condiia.
Manada de ganado menor. Grex , gis.
De espigas. Merges , itis. Manipulus , i.
Manar. Mano , emano , as. Mana po
dre la llaga. Pus ex ulcere effluit.
Manantial. Fontis scatun'go , scatebrte.
Mancebo. Adolescens , juvenis. Sin
barba. Impubis , vel impubes , is , & im
puber , eris. Mancebito. Adolescentulus,
epbebus , i.
f'.ar.ceba de hombre casado. Pellex,
icis. Del quetta es casado. Coacubina, ae.
Mancebia. Vide BurdJl.
Manccra. Vide Esteva.
Mancha. Macula , labes , is. Quitarla,
sacarla. Maculam delere , eluere.
Manchar alguna cosa. Fcedare } ioquj

MA

2<?f

nare , commaeulare , infieere , polluere,


contaminare aliquid. Maculo , coinquino,
as. Labe , vel macula afficere , asper
gere.
Mancharse algo. Macula aliquid afHei , obsolescere. Manchse la capa. Pallium coinquinatum , infectum , pollutum
est , maculam suscepit , concepit , contraxit.
'psancilla. Macula , labecula , ar. Cor
dero sininancMa. Agnus sine macula.
Envidia me hoyais , y no mancilla.
Utinam meum sortem invidendam , non
miserandam putes.
Manco. Mancus , a , um. Manucaptus,
debilis.
Mancar uno. Mancura aliquem , ac
debem redderc. Mancse para aquel mi
nisterio. Inhabilis faetus est.
Mancomunarse para algo. Communi
animo , ac voluntate aliquid suscipere.
Vide Conchabarse. De mancomun. -Decommuni sententia. Communl consensu.
Manda de testamento. Legatum , i.
Hacerla. Aliquid testamento legare.
B. andar. Jubeo , pnecipio , imperoComo Juez. Edico , is. Decerno , is. So
pena de la vida , que ninguno , (c. Capite sanclte , ne quis , &c. Blonda el
mundo. Summo cum imperio prseest. Rerum potitur , omnibus dominaiur, imperium in omaes tenet. Los picaros , y gen
te perdida mandan en a Republica. Ab
Improbis , & perditis civibus Respublica
tenetur.
andar con aspereza. Acris , aut superbis imperare. "andar despoticamenm
te. Imperios jubere. J "andar dar rehe
nes , pagar tributo. Obsides, aut tributum imperare.
Mandar por seas. Gestu aliquid irrnuere. Es ciisaste quanto te mandan.
Ad mandata claudus, caxus, mancus, de
bilis es. Mandasme lo mas trabajoso.
Gravius mihi onus imponis. Omnia mi.
hi dura imperas.
Mandar , prometer. Promitto , spondeo. Mandme en testamento cien escu
dos. Centum aureos mihi legavit. Mando
potros, y da pocos. Multa quidem promittit , sed nih.il praestat.
Mandarse uno bien. Membris facil , &

262

MA

xpedit uti. Muy bien me mando. Qnoquoversus me facil verso. l'o mando en
mi case. Imperium domesricum mihi est.
Mandad lo que quisiereis, que har lo que
.pudiere. Quidvis oneris impone, nt pote. 10 , feram. Mande all 1} sus criados.
Domi su imperet. Mucho trabalo le man
do , si se escusa. Magnum ei malum denuntio , si recusar.
Mandado. Jussus , us. Jussum, i. Man
dado , recado. Mandatum , i. Por su
mandado lo hice. Jussu ejus feci.
Mandadero. Nuatius , emissarius, ii.
Mandadera de Monlas. Nuatia, ae.
Mando. Imperium, ii. Tener el mando,
y el palf. Rempublicam gerare. Cum im
perio, & potestate in Republica versari.
Mandn. Imperiosus.
Mandamiento de Juez. Edictum , i.
Mandamiento de a ley de Dios. Divi
ne Legis mandala , praecepta. Guardar
los. Servare, custodire, observare, adimplere prxcepta. Pnceptis obedire , parere. Ne latum quidem unguem a L)ivinae Legis proscripto discede re , recedeie. Quebrantarlos. Divinae Legis jura
violare , perfringere , contemnere , polluere. Sacra Religionis vincula perrumpere, revellere.
Mandato. Superioris ju-sum.
Mandarin de la China.Propnetor, oris.
Mandi!. Supparus , vel supparum , i.
Mandoble , revs. Transvectus, ictus.
Mandragora , y era a. Mandragora , ae.
Manejo de cosas. Tractatio , usus , us.
Manejar algo. Tracto , as. Verso, as.
Manejar con destreza el caballo.
Equo peritfi uti. Equum scit tractare,
flectere , versare , sistere, ad leve frxni
signum gradus ejus augere.
Manera , modo. Modus , i. Ratio,
nis. De qu manera? Quomodo , qua ratione , quo pacto? De esta mmera. Sic,
ita , hoc modo , in hunc modum. A mane
ra de pelota. Instar pilae. In modum pilae. De otra manera. Aliter , alio mudo.
De otra manera no, {si no.) Alioqui,
vel alioquin , secus , aliter. De otra ma
nera no te creern. Alioqui tibi non credent. Secus fidem non facies. Aliter non
persuadebis. De manera que no puedes
negarlo , aunque quieras. Itaque negare
non potes , si maxime velis. Sintiolo de

MA
manera , S ie tal manera que , i\ Tta,
ade , usque e , usque ade exarsit , ut.
En gran manera. Adrr.odum , vald , irapens , majorem in modum, vehementer.
Sabra manera. Supra , vel ultra modum.
De la misma manera que si. Simiiiter
ac si. Non secus ac si. Perinde ac si. Perinde quasi.
De la misma manera sientes que ala
ben d tus iguales , que si fuera descredi
to tuyo. jEqualium laudibus perinde, atque conviciis tuis commoveris. Eorum
commendationem , tamquam tuum dedecus aversaris. jEqualium prxconia perin
de tibi accidunt ingrata, quasi glorkim
tuam imminuerint.
De quntas maneras ? Quot modis? De
dos maneras. Bifariam , dupliciter. De
tres. Trilariam , trifarii- , tripliciter. De
muchas. Multifariam , plurifariam. De
qualquiera manera. Quoquotnodo. Quomodolibit. Con hombres de esa manera,
ni sentarse a mesa. Cum hujusmodi,
vel ejusmodi hominibus neo cibum sume
le. De ninguna manera. Minime, nequa
quam , nullo modo.
Manga. Mimica, as. Ropa con mangas.
Tunica manicata. Como si a tuviera en
la manga. Tamquam ex parato , & ad
manum haberem. Buenas son mangas des
pues de Pasqua. Munera , quae dantur,
quocumque tempore prosunt. Hacer al
go de manga , venir de manga. Rem da
compacto gerere. Afierre domo meditatum scelus.
Hacerse con l de manga. Conspirare
cum aliquo ad facinus.
Manga de Arcabuceros. Sclopetariorum manus , cohors , manipulus.
Manganilla. Vide Treta.
Manga. Manubrium , ii. Capulus, i.
Mangar ei mazo , el azadn. Malleo, aut ligoni manubrium indere , aptare , inducere , immittere.
Mangonada. Despectus , us. Rejectio.
Darle mangonada. Mauu illum aspernari , cubito rejicere.
Mangual. C.esius , us.
?'-anguito. Manica pellicea , viliosa.
Manta. Insania, ae. Vide Locura.
Maniaco. Mmuignavus.
Maniatar. Manus ligare , vincere.
Maniatado. Ligatus manibus.
Man-

MA
Manjar. Cibui , i. Esca , daps , pis.
Sazonado. Mol lis , suavis. Muy tabroso.
Optimi saporis cibus , suavissimus. De
sabrido. Insulsus , insipidus. Manjar
blanco. Leucophagum, maza, se. De Diosss. Ambrosia , se. Partirle con los dien
tes. Cibum dentibus dividere , digerere,
conficereManida. Mansio , nis. De fieras. Lustrum , laeibulum , cubile , is. De aves.
Nidus , i.
Manifiesta cosa. Res manifesta, clara,
perspicua, apeica , minim obscura.
Manifestar. Patefacio , deterge , aperio, prodo, edo , is. Manifestum facere.
Vide Descubrir , y Declarar.
Manifestacion. Expositio, proditio, de
clarario, ^lanifiestamcnte. Manifesti, ma
nifeslo , palm , apen.
Manilargo. Longimanus , a , um.
Manirroto. Vi Je Liberal.
Manillas, braceletes. Armillx, a'rum.
lanillas de libros. Fibulae , arum.
Maniotas de bestias. Pedieae cannabinx.
Manipulo. Manipulus , i.
Manirse la come. Cnrnem tempore
mollescere , mollem fieri , molliri. Carne
manida. Caro tempore mollior aptior ad
vescendum.
Maa. Ars , tis. Industria , artificium.
Date maa. Age , propera. Diligentiam
adhib;. Esto mas quiere maria que fuer
za. Hic ingenio magis, qum viribus opus.
Id arte magis , qum vi assequere. Ubi
leonina non est satis, vulpina peilis est
assuenda. Dise tr, buena maa. Tanlam diligentiam adhibuir. Adeo strenu
rem gessit. De maa lo tiene. De more
haber, Solet facere. Solemne hoc il est.
Maas. Mores , Ingenium. Volverse a
sus maas. Ad ingenium redire. Ad soli
ta reverti , remigiare. Quien malas ma
as ha , tarde nunca las perder. Animum mutare difficile est. Mutat vulpes
copillos de flavis in canos , mores ron
mutat. Para que le haces esas maasl
Quid sic instituis?
Maoso. Industrius, artificiosus, solers.
Maosamente. Artificiose , ingenios.
Maana. Cras , dies crastinus. Pasado
maana. Perendi , post diem crastinum.
JLa maana del dia. Man, Duculum,

MA

U3

De la maana d la tarde. A man u-qua


ad vesperam. Muy de maane. Multo
mane , vald man , ante primam lucem.
Cosa de la maana. Matutinus , a , um.
Cosa de maana. Crastinus , a, um.
Maera mugec. Muiier sterilis.
Mano. Manus , us. Derecha. Dextera,
ve.l dextera. Izquierda. Lae va , sinistra,
Mano de mortero , almirez. Pistillum,
pititm , i. De relox. Index , icis. Gno
mon , onis. De papel. Cartharum scapus,
lurarum fasciculus. De mano en mano o
ya. Per manus aliquid tradere, vel de manu in manum.
Mano en el jutgo. Primus , vel prin
ceps in ludo. 1 o soy mano. Mihi primus
in ludo jactus obtigit, Primum ego in ln.
do loccm obtineo, primas teneo. Jugar
de mano. Primr.m luciere , jacere. Dexarle que el contrario gane algunas manos.
Collusori manos remitiere.
Manos d la labor. Manus ad opus.
Strenu in id incumbite , agite , properate. Tener algo mano. Ad manum ali
quid habere. Tomarlo en las manos. Mar.ibus aliquid sumere , capere , accipere.
Tener en la mano. Teneo , es. Tener algo
entre manos. Habere aliquid ln rtianibus,
vel prse manibus. Rem magnam complexus sum , gravem , ac plurimi ot. Al
zar mano de obra. Manum de tabula tollere. No sabes acabar loque tienes entre
manos. Manum de tabula tollere nescis.
No le hables d la mano. Ne agentem mtertur'rs , iaterpalles. No me puedo ir 3
la mano en eso. In hac re temperare mihi
non possum. Continere me nequeo, quin,
&c.
Tener mucha mano en alguno. Valere
gratia apud a!iquem , plurimum apud
illum posse. Traerla mano blanda , so
bre el cerro. Blandissim cum aliquo agere , illum perhomaniter trahere, suavissime apellare. Darle mucha mano. Mag
nam alicui licentiam dare , nimiam potesiatem dare , facere. Esto uno d otra
se da la mano. Alterum alteri viam prsestat. Dar la mano al caldo. Jacentem erigere. Vide Favorecer. Darle de mano.
Manu illum aspernari , rejicere. Vid
Desdear.
No dexar el libro de las manos. Librura
de manibus numquam depon ere. Mano*
que-

UA

MA

quedas. Manas contine. Vis ;.bsit. Poner


se en sus mar.os. Se ]us potestati per
mitiere , in ejus potestatem se committere. Hacer A dos moros. Duabus sedere
sellis. No se daban manos coger. Non
satis erat prdabundis ntraque manus.
9o lo dexo en tus manos. Hujus rei arbitriiun tibi permuto. CayCseme de as ma
nos. Excidit mihi manibus. Fiieseme da
entre las manas. Elapsus fuit mihi, ma
nibus fult. Quedse soplando las manos.
Spe dejectus est , frustratus abiit.
Mano armada. Manus armata , armis
instructa. De mana armada vino contra
mi. Armis paratus , & audacia ia me
venit. Por poco llegaran las mar.as.
Vix manibus tempemtum est. Parum abiuit, quin jurgium in pugnan abiret. Ve
nir d las manos los exercitos. Maau eum
lioste confligere , conferre signa. Echar,
meter mano. Gladium eximere , e vagi-na educere. Ganar por la mano. Vide An
ticiparse.
Estar mano sobre mano , o con las mo
nos en el seno. Desideo , es. Manum sub
pallio , vel in sinu habere. Tom la ma
no en hablar. Occupavit praeloqui. Ser
monem als pr^ripuit. Prior dicere orsus est. DiSle una buena mano. Hominem
acriter objurgavit , increpavit , verbis
castigavit. Cogieronle de manos d boca.
In furto deprehensus fuit. Pusieran en l
las manos , si no. Manus illi afferrentur,
nlsi. Vino puestas as manos. Supplex veniam pe ti i t. Alzamos il Di's las manos,
que nos vino de perlas. Sustulimus ma
nus , tanta fuit opponunitas. Cic. Darse
tas manos. Dextras eonserere , conjungere. Eso no est en mi mano. Non eit id in
mea potestate , non est mese potestatis,
non est in mea manu, integrum mihi non
est. mano derecha. Ad dexteram. A
mano izquierda. Ad sinistram. Tomar ,
echar mano derecho. Ad dextram , vel
dextrorsum declinare. Pe;ar d mante
niente. Ut raque manu fustem impingere , ictum ferre.
Manolo. Sarmentorum manipulus. Malleolus , i. De espigas. Mergcs , itis.
Manopla. Ferrea chhutheca.
Manosear. Attrecio , as. Manibus aliquid versare , tractare , contrectare.
vlanoseo. ttrectatio , coutrectatio.

MA
Manotada. Ictns , aut percussio ma
nus. Dar una manotada. Manu aut cal
ce priori percutere.
i'ianso. Mitis , e. Mansuetus , miti, lenique natura. Tractabilis, placidas. Man
so animal. Cicur , uris , domesticum ani
mal. De la agua mansa me libre Dios.
Coelo ne fide sereno. Cave tibi vultu
blando. Fluctus mutus.
Manso del rebae. Dux gregis. Veibex
sectarius.
Mansamente. Mansuet , leniter , placid.
Mansedumbre. Mansuatudo , lenitas.
Mansioo. Mansio , nis.
Mauta de cams. Lodix, cis. Stragulum.
De caballo. Dorsuale stragulum. Debao
de albarda , silla. Centunculus , i.
Mantear J uno. Hominem distento sago impositum in sublime jactare.
Montero. Stragularius , ii.
fanteto de bacas. Butyrum , i. De
puerco. Liquamen , pinguedo , inis.
Manteles. Mappa , ae. Mantilia , ium.
De gusanillo. Vermlculata. Alemaniscos.
Undulatae mappae.
Mantellina. Muliebre amlculum.
Mantener. Alo , is. Sustento , as.
Mantenimiento. Alimentum, cibus , Cri
barla , orum , esca , annona , te.
Mantener tela. In ludicro certamine
hastatorum omnium tela fortiter excipere , sustinere , vim propulsare , repellere. Omnium telisse fortiter objitere. Con
versacion. Sermocinari cum multis , percontantibus satisfacere , ad intsrrogata
scii respondere. Mantenerle en la po
sesion. Aliquem in possessione retinere.
Mantenedor. Assertor , propugnator.
Manteo de muger. Castula, proecinctorium. De Clerigo, Estudiante. Talare
pallium , epitogium , i.
Mantilla de mliger. Vide Avantal.
h autlas de niiios. Infantium panni.
Munto de Colegial, Caballero. Toga,
tr. De Emperador. Paludamentum , i. El
que le trae. Paludatus.
Flauta da muger. Palla , ae. De seda.
Serica, te lustre. Sublustris. Da gloria.
Pellucida , vitrea. De humo. Nebula se
rica- De sopillo. Ventus textilis. Theristrum, i.
t'uanual cosa. Mar.ualis , e. Libro ma
nual.

MA
nual. Enchyridion , ii. Liber manualis.
Manumision. Manumissio , nis.
Manutencion. Vide Defensa.
Manzano , arbol. Malus , .
Manzana , fruta. Malum , i.
Manzanilla , fruta. Chamaemelum , i.
Mapa. Tabula geographica. Mundi descriptio in charta , aut tabula.
Maquila. Molitoris merces.
Maquina. Machina , moles , is. Brava
maquina. Immanis susbtructio. Usar de al
guna maquina. Machinatione uti. Machinamentum adhibere , astu aliquid petere.
Maquinar , trazar. Machinan alicui
necem , insidias moliri , struere.
Mar. Mare , is. Pontus , i. Estrecho.
Fretum, i. Mar alta. Altum, i. Pelagus,
i. Mar alborotado. Turbatum.mare , ventorum furore agitatum , commotum, con
cita tum , ventis ardens. Mar del Sur. Ma
re pacificum. En leche. Mare tranquiilum , placidum. Estando el mar en leche.
Quiescente a ventis mari. Crecientes , y
menguantes del mar. Maris vices , accessus , & recessus. Si quieres saber orar,
entra en el mar. Naufragia onerant altalia votis.
Marea. Ventus mari placidus.
Marearse. Maris sestu nauseare, a ma
ri nausea affici , ad nauseam conunoveri. Mareame esto. Discrucior animo,
quo me vertam , aut quid omnino faciam
nescio.
Mareta. Ventus sensim increbrescens.
Marina cosa , maritima. Marinus,
maritimus , a , um. La marina. Ora ma
ritima.
Marinero. Nauta , navita , nauticus.
Maraa. Vide Enredo.
Maravedi. Teruntius , i. Quadrans,
tis. Dos maravedis. Semicsis, is. Quatro.
As , assis. Dies maravedis. Sestertius,
ii. Doce. Obolus , i. Quarenta. Denarius , .
Maravilla. Mirum, res mira , mirifica,
admiranda. No es maravilla que cayese.
N'.bil mirum , si cecidit. Mirari desine,
quod lapsus est. Mirandum non est , mi
rum cuipiam videri non debet , non est
quod quisquam miretur , si lapsus est.
Por maravilla sucede esto. Raro , raxen-

MA

265

ter , rarissim hoc fit. Insolitum hoc est


& mirum.
Hizo maravillas. Magna , ir mira fecit, admiranda patravit portenia , Se miracula edidit. Mirific se gessit. Admirabilem se praebuit, praestitit , exhibuit.
los mil maravillas. Admirandum in modum.
Maravilla flor. Heliotropium minus.
Maravillarse. Miror , admiror , demiror.
Maravillosa cosa. Mirus, mirabilit, admirabilis, mirificus, a, um. Maravillosa
mente. Mir, mirabiliter, mirific.
Marca , sea!. Nota , x. Espada ma
yor de marca. Ensis solito longior. Pre
valece esta hinchazon en nuestro tiempo,
que gustamos de as cosas mayores da
marca. Arripuit, tenetque hic tumor aetatem nostram , ut justo majora omnia pervelimus.
Marcar. Notam inurere , imprimere.
Nota aliquid signare , signo notare. Mar
cado por deshonesto. Libidinis muleta
notatus.
,
Marcador. Signator, oris.
Marco de plata. Argeati elibra. De
ventana , quaJra. Antae , arum. Imaginis ora , vel margo. Quodro con marco.
Tabula marginara.
Marchar. Agmen procedere, progredi.
Tocar 4 machar. Conclamate vasa.
Marchitarse. Marcesco , languesco ,
is.
Marchito. Marcidus , languidus. Estar
marchito. Marceo, langueo, es.
Marfil. Ebur, oris. Cosa de marfil.
Eburnus , vel ebuerneus, a , um.
Margarita , perla. Unio , margarita,
se.
Margen del agua. Crepido , iabrum, i.
De otra cosa. Margo , nis. Ora , ae. No-,
tar la margen. Notam margini scribere , apponere.
Margenar. Margino , as.
Marica , y Maricon. Vide Cobarde.
Marimacho. Virago, inis. Virili specie
mulier , vel infecunda , & iterilis.
Marido. Maritus , i. Conjux , gs. Vida
maridable. Conjugalis vita. Procura pa
recer bien tu marido. Cura , ut mariti
oculi-s formam approbes.
Marina , y Marinero. Vide Mar.
U
Ma-

2G6

MA

Maripoxa. Papilio, nis. Pyrausta , se.


Mariscal. Tribunus militum.
Marisco. Conchae marinse.
Marlote. Maurorum amiculum.
Marmol. Marmor, oris. Blar.co. Parius
lapis. Azul. Cyaneus , stellatus lapis.
Jaspeado. Orphites. Colorado. Porphirires. Cosa de marmol. Marmoreus, a , um.
Enlosado de marmol. Pavimentum marmoratum , solum marmoreum. Ei que la
bra el marmol. Marmorarius , ii.
Maroma. Funis crassus. El que anda
por maroma. Funambulus , i.
Maron. Aries admissarius.
Marques. Marchio , nis. Marquesa.
Marchionissa , ae. Marquesado. Marchiosis dignitas , vel oppida ditionis ejus.
Marquesita , piedra preciosa. Pyrites,
ae. Plumbago , inis.
Marrajo. Callidus , cautus , providns.
Marrar.o. Porcus, i. Sus, h. Por afren
ta. Judseus , neophytus , i.
Marrana. Porcina caro non salita.
Marrullero. Valer , fraudulentus.
Mcrrullera. Astus , us. Dolus , i.
Marta. Mustella scythica. Martas.
Pelles scythicte.ope de Martas. Scythi
ca gausapina.
Martes. Martis dies. Feria tenia.
Martillo. Marculus , i. Malleus ferxeus.
Martillada. Mallei ferrei ictus.
Martillador. Malleator , oris.
Martillar. Malleo percutere , tundete.
Martinete de Herrero. Malleus ferleus immani pondere.
Martinetes. Vide Ayrones.
Martyr. Martyr , is.
Martirio. Martyrium , ii. Padecer
martirio. Pro fide catholica cruciari, tor
menta pati , cruciatus subire , perpeti.
Martirizar. Vide Atormentar.
Martyrologio. Sanctorum fasti. Divorum catalogum. Martyrologium , ii.
Marzo , mes. Martlus, ii. Mensis Martius.
Mas (adverbio.) Magis, plus, amplius.
Mas aproposito. Aptior , magis aptus,
a , um. Mas usual. Magis ex usu. Algo
mas, un poco mas. Plusculum. Vide Algo.
Poco mas , menos. Plus minus , plus
mtnusve. . Quando Mas cae sobre item-

MA
po, numero , amplitud , de ordinario es
Plus , Amplius. Mas tiempo te sobra S
ti que d mi. Plus^otii tibi est, quam mihi.
Esas agudezas tienen mas de ingenio,
que de provecho. Argutiae istae plus subtiliratis , quam utilitatis habent. Que mas
quereis? Quid vultis amplius? Aun esto
mas? Etiam hoc amplius? Aun mas?
Etiamne amplius?
Mas , es lo mismo que Antes , y en la
tin Magis , o potius , quando ensre dos
eztremos se inclina antes al uno , que at
otroi v. gr. Esto mas es paga , que mer
ced. Hoc in mercedis potis, quim beneficii loco numerem. Mas me suele causar
risa , que enfado. Risum Biihi magis,
quam stomachum movere solet. Cic.
. Quando dos extremos se comparan en
un sugeto de modo , que el uno es mas,
ambos se ponen en comparativo , y en me
dio la conjuncion. Quam i v. gr. Este mo
do de hablar es mas plausible , que pro
vechoso. Hsec dicendi ratio, speciosior esr,
quam utilior. Fue mas animoso que cuer
do en acometer. Animosis, quam cautins
aggressus est. Esto se dex decir con mas
libertad , que verdad. Llber us htec effudit , quam veris.
MAS , menos de lo que. Plus , vel
minus quam , vel quam quantum. Majus
quam ut , vel quam quod. No nos eches
mas carga de la que podemos llevar. Ne
pins nobis oneris imponas, quam possumus
sustinere. Ne majus nobis onus impo
nas, quam ut sustinere possimus. No qui
siera tomar d mi cargo mas de de lo que
puedo hacer. Nolim plus suscipere, quam
quantum praestare possum. Mas de lo que
es justo. Plus justo , vel quam quod justum est. Mas presto de h' que se pensa
ba. Opinione celeris, vel quam omnes
opinabantur.
Mas , menos. (numero) Phires , vel
mins multi. Mas murieron de hambre,
que d hierro. Plures fame , quam ferro
pe rie re. Muchos mas. Multe plures. Plures
mullis partibus. Para que no pareciese
que sabia menos. Ne mins multas scire
videretur. . Quando el numero es deter
minado , se dice. Plus amplius. Mas
de dos mil huyeron. Plus duo milia effugerunt. Menos de ducientos quedaron he
ridos. Minus ducenti vulnerati sunt.
Mas,

MA
Mas , mtuui (tiempo.) Amplius , diutius, vel minus dili. Un ao ha , y mas
que no recibo carta suya. Annus est , &
eo ampiius, cum nullas ab eo utreras accipio. Mas estuve contigo, que con el.
Diutius apud te , quam apud ilium commoratus sum. Menos fue sotJado que es
tudiante. Minus diu mliitavit, quam studuit.
MAS que nunca. Ut cum maxim , ut
nunquam magis. Porfi mas que nunca.
Contendit , ut cum maxim , vel ita cotendit, ut nunquam magis. Cic.
Mas que los demas. Praeter caeteros.
Mas (all) Ultra. Alargse mas de lo
que debia. Ultra processit , longius excurrit , quam oportuit. No tengo que as
pirar mas. Ultra , quo progrediar, non
habeo.
Mas ac. Citra. Mas ac del rio. Ci
fra numen , vel eis fluman.
Mas adelante. Ultra, Plus ultra. Mas
arriba. Superius. Mas abaxo. Inferis.
Mas atras. Plus citra.
Mas ayna. Citis , potius. Hay mas?
Nunquid praeterea?
Mas (conjuncion adversativa.) At, sed,
verm , autem , vero. . veces se usa
Nunc elegantemente en lugar de At, &c.
Mas ye no tengo embarazo. Nunc jam sum
expeditus. Cic. Mas pues no has menester
mi ayuda , volvereme d mi obra. Nunc
quando opera mea non indiges, ad intermissum opus regredier. Mas Habiendoles
dado palabra , no puedes dexar de ir
all. Nunc cum fidem illis tuam obligaveris , sine crimine abesse non potes.
MAS (/Je quien se indigna.) Mirum, nimirum quin. Mas enojaroste por esto.
Mirum , ni propterea succenseas. Mas
negars lo que es mas claro que la luz.
Mirum , quin negaveris , quae luce sunt
clariora.
Mas ( de quien corrige. ) Imo , Imo
vero.
Que bien puedo esperar de su amistad?
mas que mal no puedo temer? Quid ab
ejus consortio boni sperem? imo quid
mali non timeam?
Mas que (de quien desea mal.) Ut, utinam. Mas que nunca parezca Ut nusquam
appareat. Mas que se muera. Utinam pexeat.

MA

267

Masque (de quien permite.) Sane. Mas


que digan que yo lo eche. Dicatur san
ejectus esse me. Cic. Mas que se vaya.
Abeat sane.
Mas si. Quod si. Sin. Mas si viniere.
Quod si venerit. Sin venerit. $. En las
sospechas. Mas si es Ecquid , Numquid.
Mas si se ha ido con la plata ? Numquid
argentum , & fugam arripuit ? Mas si
pierna que nosotros le hicimos el tiro?
Ecquid sibi fraudem fecisse nos existi
ma?
Masa. Massa, ve. Farina aqua subaeta.
Los que traen las manos en la masa. Qui
in aliqua re versanrur , in ea re versati.
yuan de buena masa\ onae indolis homo,
candido , ac simplici animo.
Masar. Vide Amasar.
Mascar. Mando , is. Cibum dentibus
conficere. Mas denselo mascado. Mirum
quin praemausa illi in os inserantur.
Mascara. Persona, larva, ae. amascarado. Personatus , larvatus. Quitarse
la mascara. Personam sibi detrahere. Simulationem , aut personam depouere.
Mascara festiva de muchos. Personata
pompa.
Masecoral , juego. Praestigiae , arum.
El que le juega. Praestigiator, circulator.
Mastil de la nave. Malus , i.
Mastin. Canis pecuarius.
Mastranzo , yervo. Mentastrum , I.
Mastuerzo. Masturtium , ii. Cardamum , i.
Mata. Frutex , icis. Matas. Virgulta,
orum.
Matorral. Frutetum , fruticetum , dumetum , virgultum , i.
Matachines. Personati mimi , Iarvati
ludiones. Thymelici , orum.
Mf/ote.Cantherius, snecusator equus.
Martalotage. Vide Provision.
Matar. Neco , as. Occido, is. Obtrunco , as. Perimo , interimo , interficio , is.
Cruelmente. Trucido , contrucido , as.
Matar socrificando. Macto , as.
Anda tras matarme. Me ad necem quserit. Meum sanguinem , & viram petit.
Meum sitit cruorem. Necem mihi machinatur. Usuram hujus lucis mihi eripere,
vitam mihi- adimere , necem afierre pa
rat. Me vita privare, exuere , morte me
afficere , de medio tollere cupit.
Ll a
Ma-

262

MA

Matar traycion. Per insidias aliquem interficere. .''atle > pualadas.


Illum pugione confoJit , sica confecit.
dictarse i mismo. Mortem sibi
consciscen!, manus sibi afferre, inferre, in
gladium incumfcere. IS:.atarse por no mo
rir manas de otra. Manu monem occupare. flotaronse uno u otro. Alter aiterum occidit. Uterque ab altaro occisus
est. Mutuis vulneribus conciderunt. .
Matar de amores. Vide Enamorar. No
te mates por esc. Mitte haec anxi quserere. Noli te proptarea exc:uciare. Non
est quod hac de re tantopere labores.
Matalas cal!anda. Subdolus , callidus
dissimulator. Matalas en el ayre. Ingenii
ncumine cuneta perspicit , assequitur.
Matar el fuego a luz. Ignem , vel
lumen extinguere.
Matarse a bestia. Jumentum exulce
rari , onere ledi , ulceran. Bestia matoda. Uicerosum jumentum.
Matadura. Ulceratio , ulcus in jumenlis. Darle en las mataduras. Ulcus tangere , vulnera refricare.
Matador. Interfector, percussor , ho
micida. De padre. Parricida. De madre.
Matricida. De hermano. Fratricida. De
tirano. Tyrannoctonus , tyrannicida.
Matasiete. Sicarius , gladiator.
Matadero. Laniena , x. Llevarle al
tsaiadero. In insidias aliquem adducere.
Matanza. internado , strages , caedes,
s. Engordar para la matanza. Saginari
ad esedem..
Matematica. Mathesis , is, Mathma.
Matsmatico. Mathematicus, geneihliacus. Chaldaicis rationibus erudisus.
materia. Materia, Materies , ei. De
llaga. Pus , ris. Sanies, ei. Materia muy
controvertida. Res controversa vald , &
plena dissensionis. Multm saep quxsita , & difikilis res. Cic.
Copiosa materia tengo en las alaban
zas de la Virgen. Beatae Virginis laudes
uberrimam miHi exliibent dicendi segetem , copiosam mihi suppeditant materam , campum mihi offerunt , in quo mea
excurrere , & exultare possit oratio.
No se ofrece materia de escribir. Nihil oceurrit scribeudum. Uee t cribendi
argumentum. Nullas res habeo litteris

dignas.

MA
No hay que tratar de esta materia.
Non est cur his de rebus agamus.
Materia , asunto de comedia , de
epigramma, &c. Comcedise, vel epigrammatis argumentum. Materia , muestra.
Exemplar scltissimum recto formandi Itteras.
Material cosa. Materialis, e. Mate
riales para edificar. Materia , sive res
ad fabricad necessariae. To dar los ma
teriales hacedio vos. Dabo ego materiam,
tu operam.
Matiz. Splendor , tonus , i. Matizar
la Imagen. Egregiis coloribus imaginem
Ilustrare , variare , distinguere.
Matorral. Vide Mata.
Matraca. Crepitaculum ligneum. Dar
uno matraca. Vide Vaya.
Matrero. Veterator , vafer , fri.
Matricula. Catalogus, i. Album , i.
Matricular uno. In scholasticorum
album aliquem referre , in albo adscribere.
Matrimonio. Matrimonium , conjugium , connubium , ii. Clandestino. Clandestinum, sine Panocho , & testibus contractum. Deshacerle. Matrimonii vincula
solvere , relaxare.
Matrimonial. Conjugalis , connubialis.
Matriz. Metropolis, is. Metropolita
na Ecclesia. Matrices de la Imprenta.
Typus aereus , caracteres itterarum.
I1! airona. Matrona, ae. Materflimilias.
Maula. Stropha , ve. Fraus , dis.
Maulero. Mango, onir. Scrutarius, ii.
Mayo , mes. Majus, ii. Maya. Nympha , oe.
Mayo, flor. Hyacinthus , i.
Mayor. Major, & majus. De edad. Natu major , vel natu maximus.
Mayoria. Vide Ventaja. No es tanta
la mayoria , que , &c. Non ade excellit,
aut natu major est, ut, &c. Alzarse ma
yores. Supra caeteros se extollere.
Mayormente. Maxime , pra. cipu.
Mayoral. Paston-m maximus , prsefectus.
Mayorazgo. Primogenitus, natu ma
jor , vel maximus. Hacienda de Mayo
razgo. Bi na primigenia , opes primo
genito debhae , assignatae. Vide Fun-.
dar.

Ma-

ME

MA
Mayordomo. cortomus, i. De la Igle
sia. /EJilis, is. hlayordomia. (Economia,
*. De la Iglesia. Edilitas , alis. Tomar
le cuenta de su mayorduir.ia. Rei ab illo
administratse rationem exigere.
Mayorana , yerva. Amaracus , i.
Maxa de armas. Clava , . De porte
ro. Capitata virga. De carreta. Tympa
num , i. De mona. Cippus , i. Daca la
maza. Caudam tergo trahis. La maza,
y la mona. Sequitur perca sepiam.
acero. Calviger , eri.
Mazacote de cal , y arena. Calcis , &
arcnic subacta massa.
Mazapan. Panis saccharo conditus.
Macizo. Solidus , a, um.
Mazmorra. Ergastulum , i.
Mazo. Malleus ligneus. De enrayar
ruedas. Fistuca , ve. Es un mazo en la
Gramatica. Plumbeus est in re grammatia. A Dios rogando, y con el mazo dan
do. Deus facientes adjuvat.
Mazo de caones, aguetas, &c. Ligularum , aut calamorum fasciculus.
Macear. Malleo percutere. Es mazear
sin provecho. Lapidem verberas.
Mazorca. Fusi glomus.
Mazorral cosa. Impolitus , nul is , e.
Mazorralmente. Impolite , vaste , rustic , piogui Minerva.
M

ANTE

E.

Mecanico. Mechanicos , illiberalis.


Mecer al nio. Ir.fantem incunabulis ja,
centsm leniter troque jactare , conmo
vere. Mecerse. Utroque se leniter commovere. Vide Columpio.
Mecha de candil. Ellychnium, myxus,
i. Para heridas. Liname-ntum , peniculus , i. De mosqueteros. Igniarium ,ii. ig
nita restris. Candil sin mecha , que apro
vechad Miles inermis quid juvat?
Mechero. Nasus lichni.
.Mechinal. Cavus trabis in paete.
Medalla de medio cuerpo. Herma,
ic. Signum dimidiati corporis. Pequeas.
Oscilla , orum. De Rosario. Numisma,
is.
Media anata. Dimidiati anni fructus.
Pagarla. Pensionis dimidium solvere.
Media azumbre. Congius dimidiatus,
vel congii dimidium. Media cantara. Ur-

2-

na , sc. Media libra. Selibra , semis , isi


sis. Media onza. Semuncia. Media hora.
Semihora , ae. Media luna en los per
trechos. Semilur.are munimentum. Vide
Medio.
Mediana cosa. Mediocris , modicus,
moderatus. b'ediania. Mediocritas , atis.
Medianamente. Mediocriter , modic.
Medianero. Intercessor , deprecator.
To os sere medianero. Deprecatoris pro te
suscipiam munus , officium praeetabo.
hiediar en algo. Vide Terciar.
Mediante Dios. Deo annuente , Deo
auspice.
Medias. Vide Calzas.
' edico. Medicus , i. Que cura con die
ta. Clinicus. Con experiencia. Empiricus.
De Aldea. Circumforaneus. El Medicode mi Aldea d todos cura con una rece
ta. Eodem pharmaco omnibus medetur.
Medicina , ciencia. Medicina , ae. Ars
medica. Kedicina , remedio. Medicamentum , pharmacum , medicina, remedium.
La mas saludable hace dao si no se da
tiempo. Medicina intempestiva morbum
accendit.
Medicinal. Medicinalis , salutaris.
Medida. Mensura , mensio , demensio.
Con que miden las tierras. Decempeda , se. Llenle las medidas. Par pari retulit.
Medidor. Mensor , oris. De tierra.
Geometra, ae. Metator , decempedator.
Medir. Metior, dimetior, iris. Medir
versos. Scandere versus.
Medio , la mitad. Dimidium , ii. Dimidia pars.
, edio pan. Dimidium panis , vel di
midiatus panis. Medio crudo. Semicrudus. Medio comido. Semesus. Medio que
mado. Semiustulatus. Medio dormido. Semisopitus. A medio mogate. Semipleno.
(Et sic de multis , addito Semi.)
Mediode una cosa. Medius, a, um.
En medio del mar. In medio mari. En
medio del mundo est la tierra. In me
dio mundo terra sita est. Romper por el.
medio de los enemigos. Medium agmen
perrumpere. In medios hostes irruere.
Atravesle por medio. Medium confixit,
trajecit. Cosa que est en medio. Medius,
a , um , ut digits mefius. Voy en media
d dot hermanos. Medius inter duos fra-.
ties

27o

ME

lres incedo. Ponerse de por medio. Inter


cedo , is. Se interponere. Desarlo al me
dio de la platica. Medium sermonem
abrumpere.
Medio , corte , traza , camino para
algo. Ratio , via , modas. Qu medio to
maremos para estorbarlo? Quam viam
inibimus ad hoc malum vitandum? Qua
latione itnpediemus? Qua via conslliis
ejus occurremas? Por tu medio pienso
hacer lo que por mi no puedo. Tua opera,
vel per ce exequi statui , quod ipss prxstare non possum.
._
Medio , moderacion. Modus , i. Mo
derado. No tiene medio en sus cosos.
Nullus in rebus ejus modus inest. Nihil
rned , ac modici in suis rebus habet.
Immodica , & immoderata omnia concupiscit. Las virtudes consisten en un me
dio. Virtutes mediocritate quadam con
tentae sunt.
Medio dia. Meridies , ei. Ta es mas de
medio dia. Pomeridianum tempus est.
Jam Sol vergit in vesperum. Jaro incnat , jam flexus in vesperum dies.
Medir. Metior , iris. Vide Medida.
Meditar. Meditor , contemplor, aris.
Animo aliquid intueri, agitare. Cosas Di
vinas. In rerum divinarum contemplationc versari , exerceri ; animum , & cogitationem figere.
Meditacion. Meditatio , contemplatio.
Medra. Profectus , us. Procassus , us.
Progressus , us. Progressio , nis. Medrar.
Proficere, procedere, progredi , progressum facere in re aliqua.
Medroso. Timidus , meticulosns.
Mejor. Melior , & melius. Mejor es.
Prsestat', melius est , satius est. Mejor va
la cosa da lo que yo pensaba. Melius fit
res , quam putabam. Mejor hubieras ne
cho en dexar el pleyto. Melius , commodis , consultius fecisses , si causa "destitisses. Mejor fuera morir mil veces , que
pasar por esto. Mori milies pnestitit,
qum hsec pati. No lo hizo como quiera,
sino mejor que todos. Partes suas egit vel
optim. Mejor te ayude Dios. Faciat ti
bi sic ben Deus. Del mejor me libre
Dios. Ejus generis vel optiraus longo sit
i me.
*
IKejora. Boni accessio , incrementum.

ME
Mejorar alguna coxa. Pem meliorem
reddere , efficere , in meliorem statum
revocare , restituere. Mejorar d uno de
puesto. Aliquem promovere ad graduen
superiorem. Al hijo en tercio , y quinto.
Ex traente , & quadrai'.te filium praeter
exteros hxreditate augere.
Mejorar de salad. Melis se habere.
Mejoria de salud. Morbi decessio. Valetudinis accesio. Parece que dio esptranza de mejoria. Fieri quaedam ad me
liorem spem inclinado visa est. Por me
joria mi casa dexaria. Qum proxime ad
bonos accesseris , tam optimum est.
Mejorana yerra. Amaracus , i.
Melancolia. Melancholia , atra vilis.
Tristeza. Tristitia , mceror , is.
Melancolico. Melancholicus , tetricus,
tristis , maes tus Melancolizarse. Moerore , aut tristitia affici.
Melocha. Mel coettum.
Melecina. Clyster, eris. Echarla. Clystere ventrem purgare , abluere.
Molena. Capiliitium , capillamentum,
i. Cxsaries , ei. La del buey. Pellis blan
da fronti bovis sub jugo imposlta.
Melenudo. Capillatus , comatus.
Melero. Mellarius , ii.
Melifluo. Eloquio suavissimus.
Melifluidad. Sermonis suavitas.
Melindre. Fastidium delicatulum.
Melindroso. Delicatulus , fastidiosus.
No soy de ingenio tan melindroso, que no
sufra la eumienda de un amigo. Non usque e delicatus sum ingenio , ut amu-i
hoaiinis lituras fastidiam.
iVZW/a^Diminutio aciei in cultro , aut
ense , vel etiam orificia. Mellarse algo.
Aciem gladii , aut vasis labrum diminui,
curtan. Mellada cosa. Curtatus, diminu
tas. Mellado de dientes. Edentatus , cui
gelasinus abest. Nada hace en l melay
Nulla re commovetur , aut frangitur.
Mellizo. Gemellus , geminus , i.
Melocoton. Chysomellum , cotoneum.
Melodia. Melos , cantus suavitas.
Melon. Melopepo , nis.
Melonar. Melopeponum locus.
Meloso. Dulcis eloquio.
Membrete. Commentarius , vel commentarium , i. Hacerle. Facere , conficere.
Membrillo. Malum cydonium. El ar
bol.

ME
bol. Malus cydonia. Membrillar. Locus
malis cydoniis consitus.
Membrudo* Torosus , l-eertosus.
Memoria. Memoria , ic. De lo pasado.
Recordatio , nls. El mentir quiere memo
ria. Mendacem memorem esse oponet.
Tomarlo de memoria. Aliquid memoriae
mandare , memoria rem percipere , comprehendere. Decirlo de memoria. Aliquid
memoriter dicere , recitare. Saberlo de
memoria. Memoria aliquid tenere , reti
nere. Esto se me qued en la memoria. Id
xnihi in memoria hrsir.
Traed la memoria los tiempos pasa
dos. Revoca in memoriam , memoria repete superiora tempora. Renova superiorum temporum memoriam. Redi in me
moriam supeiiorum temporum.
Tengoos muy en la memoria. Grata mihi semper est tui memoria. H aere.i , manes
animo meo infixus. Vivam dhuc tui
memoriam teneo , teneboque , dum vi
vam.
Quedar perpetua memoria de vuestra
virtud. Tuae virtutis vestigia fixa manent
ad memoriam tui nominis sempiternum.
Gelebrabuntur tuse res gestie omnium
gestium litteris, atque linguis. Memoriam
tantae virtutis excipiet omnium sseculorum postemas.
Tiene excelente memoria. Memoria viget, valet, floret, praestat. Una hora discit , quod una hora recitare possir. Quod
semel pcrcipit , memoriamque complectitur , firmissim fenet, retinet , continet,
custodit, nec vacillare sentias, dum dicit , aut refert.
*
Ta me falta la memoria. Jam mihi me
moria deficit , vacillat, labat, intercidit.
Jam me fallit memoria. Memoriam amisi,
perdidi.
No haya mas memoria de esto. Delea
tur hoc ex omni memoria, oblivioni mandetur , oblivione deleatur , obruatur. Abjiciatur ex omnium animis hujus rei me
moria.
Memorias. Monumenta , orum. De di
funtos. Vide Honras. Libro de memoria.
Ephaemeris , idis. Memorialis liber.
Memorial. Libellus suppellex. Darle
4 echarle. Libellum suplicem offerre.
Memorable cosa. Memorandus , memolabilis , memoria dignus. Hacerla. A-

ME

271

quid litteris , & memoria dignum edere,


efficere. Exemplum virtutis prodere, pos
teritatis memoria.' consecrandum.
Menage de casa. Domestica suppellex,
'instrumenta domus , utensilia , um.
Menante. Qui. res memoria dignas per
litteras nuntiare solet.
.
Mencion. Mentio , cotumemoratio ,
nis.
ficimes mencion de ti. Mentionem tui
fecimus. De te in sermone meminimus.
In tui mentionen incidimus. De te ser
monem intulimus , te in sermonem adduximus.
Mendigo. Merdicus , . Mendiculus , i.
Mendigar. Mendico , as. Emendico.
Stipem ostiatim quxrere, cogere , corrogare. Precario victitare. Precarium spiritum tristi mendicitate producere.
Mendiguez. Mendicitas , egestas , tis.
Mendrugo. Frustum panis mendicati.
Menear. Moveo , es. Agito, as. Menear
as manos. Lacertos movere, strenue rera
gerere. Meneans. Agite , properate.
Meneo. Motus , us. De cabeza. Nutus , us.
Menester. Necessitas , tis. Que apare
jen lo que es menester. Ut parent quibus
paratis opus est. He menester hablaros.
Opus est mihi te convento. Es menester
darte priesa. Properandum tibi est. Properare tibi , vel properato opus est.
Menesteroso. Egens , tis. Egenus.
Menestra. Jus ex friato pane.
Mene;trll. Choraules , ae. Chornicen,
tubicen.
Mengua. Imminutio , defectus , us. La
mengua, que padecemos, es grande. Mag
na rerum inopia laboramus. Egestate
premimur , rerumque penuria. Esto e*
mengua en un Principe. Hoc Principem
dedecet , minime decet , in Principen!
non cadit , Principi dedecori est , & ignominiae.
Menguar. Decrescere , imminul.
Menguante de a Luna. Luna decrescens. Del Mar. Mare refluum , recessus
maris.
Menino. Puer Reginae minister.
Meique dedo. Digitus minimus.
Menfur. Laser, is. Laserpitium, ii.
Menor , pupilo. Pupillus , i. Menor
edad. Natu minor , aut miuimus.

Me-

272

ME

Menor coto. Minor , & us. Mins


magnus.
MENOS. Minus , Minim. Menot veees. Minus saepe. Menos pariente mio.
Minus mihi sanguine conjunctus. Ningu
na cosa se ha de hacer por vanidad , y
menos a limosna. Nihil inanis gloriae
gratia fieri debef , minimd- eleemosyna.
A ti te tozaba menos que nadie. Ad te
minim omnium pertiuebar. Cic.
Menos {numero.) Pauciores , minus
aultl.
Menos amigos tienes aqui. Pauciores,
vel mins mullos hic amioos numeras.
Habeshic amicorum minus. Menos de dos
mil quedaren. Mins dan millia superuerunt.
Menos (tiempo.) Mins diu. Menos estube en Sevilla , que en Madrid. Mins
diu Hispali , quam Matriti commoratL's
fui. Menos goz de su felicidad , que su
padre. Minus diu , quam pater i'ortunae
indulgentiam expertus est.
Menos (en las excepciones.) Prseter,
nisi.
Todos menos uno le condenaren. Omni
bus sententiis praeter unam damnatus est.
Va dispensarn con l , menos que lo pa
gue muy bien. Non solvetur legibus , ni
si grandem pecuniam solverit.
lo menos. Por lo menos. (En mate
ria de peso , numero, y medida.) Mini
mum. Har el frasco lo menos dos
azumbres. Capiet lagena minimum duos
congios. <?. Oiiando asegura una de dos,
"ws Certe , At , ac cert. Comenzarn los
hombres desear la muerte , por lo me
nos A no temerla. Mortem nomines opta
le incipient , aut certe timere deslnent.
g. Nota que At no se usa sino quando pre
cede Si non , si min;. Si no le quitas
te las prisiones, desastele ir d lo menos,
Si mins vinculis exsolvhti , at abire ilIum passus es. Si no me vendiste, desamparasteme lo menos. Si me non prodidisti, at cert deseruisti.
Menoscabar. Diminuo , imminuo , detraho,is. Menoscabo. Detrimentum , incommodum , jaciura , se.
Dsienospreciar. Contemno , despido,
is.
Todos le menosprecian. Nullo apud cives loco est , nullo numero. Conteumi-

ME
tur, dispicitur, rejicitur ab omnibus.
Nullius pretii est , nulus loci , nullius
ordinis. O. nues illum despicatui ducunt,
sedentem deserunt, venienti non assurgunt. In postremis habetur , & in faece
Rei publicae.
Menospreciarlo todo por la virtud. Omnia prae virtute contemnere , pro nihilo
habere, ducere, putare. Divitias, & mandi gloriam flocci prae virtute facere, minimi is tanare. Cuneta uni virtuti posthabeuda , postponenda sunt. Opes , & ho
nores , exteraque mortalium bona non
sunt cum virtute comparanda, sordent
omnia ista prae virtu e.
Menosprecio. Despectio , contemptio,
nis. Contemptus , us. Despectus, us. Mensaje. Nuntius , i. Mandatum , i.
Mensajero. Nuntius , i. Tabellarius,
ii.
En habiendo mensajero seguro , os es
cribir. Quoties mihi ceriorum hominum
potestas erit , quibus iitreras ad te dem,
non prctermittam. Por no haber mensa
jero cierto, no escribi. Ne temere Hueras
cammitterem , ad te non dedi.
diente , entendimiento , intencion.
Mens , tis.
Mental cosa. Quod mente agitur.
Mentar d uno. Mentionem alicujus fa
cere. En mentando al ruin , luego le vi
venir. Lupus est in fabula No hay mm
iarselo. Nulla ratione efficies , ut equis
auribus haec accipiat. Ab ea re vald abhorret. Ad haec audita excandescit. No
me le menteis. Noli scelesti hominis
mentionem mihi permolestam facere.
Parce , aures meas hoc nomine gravare,
vexare.
lentecato. Stolidus , mente captus.
Mentir Mentior , iris. Fingere , con
fingere aliquid. MenUacium contexere,
confiare, architectari. Ns estoy hecho J
mentir. Mentid non est meuin. Quien
muchas veces miente , aunque diga ver
dad no se le tree. Poena homiiis mendacis ea est , ut fide careat , cum veium
dicit.
hlcntira. Mendacium , i. Varitas, tis.
Mil mentiras os han dicho. Te multis .
msndaei nomines levissimi illuserunr.
Tuio es mentira. Totum hoc leve est , 8c
nugatorium. Falsa hjec sunt , & inania,
a

ME
a veritate abhorrent. Tota res mendacio ai tirar. La mentira es hija de algo.
Mendacium aliqua portione veri tere uspergitur.
L-;entiro de libro. Mendum , i. Llene
esta de mentiras este libra. Scatet mendis hic liber , magna ex parte mendosus
est, typographiae erratis plenus , refertus
sr. .
vv
Mentidero. Locus mal feriatis , nugatoxibus , & nebnlonibus fiequens.
Mentiroso. Mendax , cir. l'a'.lax , cis.
Vanus , futilis , tutus ex fraude , & mendacio compositus. Mendaciorum architectu. Mas presto cogen al mentiroso que al
cojo. Mendaces non sibi constant, paucisque interrogantibus capiuntur.
Menuda cosa. Minutas, minutulus , tenuis , exiguus. Hombre menudo , y mi
serable. Homo in sumptus parsimonia
acutissimus , & minutissimus. Cumini
sector.
Menudo de animal. Viscera, um. Exta,
orum. Intestina , orum. Menudos , mone
da. Erei nummi. menudo. Crebro, frequenter. Por menudo. Minutatim , minutim , minut. Vender por menudo. Minutim, aut minutatim vendere. Viene me
nudo ii mi casa. Saep domum meam ventitat. Crebrius ad me venit.
Menudear. Crebrescere. Vide Freqentor.
..Menudencias. Minutiae , quisquiliae,
arum. Reparar en menudencias. Kem exiliter ad calculos revocare.
Meollo de fruta. Nucleus , ei. Del
hueso. Medulla , a.. Sacar el meollo.
Enucleare , emedullare.
Mequetrefe , entremetido. Ardelio,
nis.
Mercar. Mercor, aris. Nundinor, aris.
TSlercader. Me reatar , negotiator , oris.
De lonja. Magoarius, ii. Que vende por
menudo. Propola , se.
Mercadear. Mercaturam, aut quaestum
facere , exercere , negotium gerere. Mercibus emendis , & vendeadis vitam traducere.
Mercaduria. Mercimonium , merces,
ium.
Mercancia. Mercatura , ae. Negotiatio,
nis.
Mercado. Mexcatus , us. Nundinae,

ME

273

arnm. Luqar donde se hace el mercado.


Forum , Emporium , ll.
Merced. Beneficium , ii. Merced sea
lada. Singulare beneficium , exima m.
Grandes mercedes me habeis hecho. Mag
na tua in me meriia constant. Summa m
me beneficia contulisti. Magnis me beneficiis devinxisti. Optim de me meritus
s. Vide Favor.
Coa qu os pagar tanta merced? Quam
tibi pro tanto merito gratiam referam?
Benevolentiam erga me tuam commemorare possum , rependere non possum.
K ulla milii facultas est benevolentiam
tuam imitandi. Tua in me preclara merita susiinere non possum. Tantis beneficiis par esse non valeo.
Cada dia me haceis mas merced. Tua
- in me beneficia augeri in dies video. Nulla dies est , quin novo te beneficio gra
ta mihi illucescat.
Conservad la merced que me habeis he
cho. Tuum in me munus tuero. Cura ut
diuturnum sit tuum in me beneficium.
Tuum in me /neritum sartum , & tectum
prista. Cave ne cit pereat , ac deficiat,
quod tuo munere obtinui.
Hacedme esta merced. Hoc a te pro
beneficio habeam , pro munere obtineam.
No me hareis merced , que no os pagua
con ventajas. Nulla tua in me tanta gratia erit , quam non possit animus meus,
vel accipiendo , vel remunerando Ilus
trare.
Mercuriales , yerva. Mercurialis , is.
Merecer. Mereor , eris. Promereo , es.
Dignum esse aliqua re.
To os pondr como merecele. Tuis te
pingam coloribus. Tuis ego te virtutibua
ornabo. Habebis me prxmia tuis factis
digna. Llev su merecido. Poenas debitas
persolvit. Meritas dedit poenas. Malus
bibit improbitatis fxcem. Eodem bibit
poculo. En qu se lo he merecido yo?
Quonana meo merito?
Merecedor. Dignus. Merecido. Poen
debitae , aut menta.'. Tiene su merecido.
Meritas poenas luit , persolvit.
Merecimiento. Meritum , promeritum.
Meritos. Dignitas , tis. Merita , orum.
Merienda. Merenda , ae. Antecoeniurn,
ii. Pomeridiana gustatio.
Mm
Me-

274

ME

Merendar. Merendam sumere. Pomeridianum cibum capero.


Merino. Exiguse regionis prxfectus.
Merindad. Oppida jurisdictionis Praefecti , vel Preectura il lius. Merluza , pescado. Asellus recens.
Merma. Ponderis mminutio ex siccitate proveniens. Intertrimentum. Mer-r
mar. Pondus tempore decrescere , minui,
imminui.
Mermelada. Mala cydonia , vel poma
melle , aut sacharo condita.
Mero , pescado. Merula ae.
Mero, sin mezcla. Vide Puro. Antomo
es un mero gramatico. Antoniusest grammaticus tantum , ex liberalibus disciplisiis unam attigit grammaticam. Overamen
te. Vide Solamente.
Mes. Mensis , is. Cosa de un mes.
Menstruus, a, um. De dos meses. Bimestris , e. De tres. Trismestris. Sic , Quadrimestris. Qunquemestris , semestris,
octimestris.
Mesa. Mensa, ae. De un pie. Monopodium , i. Redonda. Delpbica , tripedanea. De media luna. Sigma , tis. Me
sa franca. Coena genialis , promiscua,
adeuntibus omnibus exposita , parata,
instructa. Irse d mesa puesta. De publi
co convivan. Aliena non vocatum cele
brare convivia.
Mesana vela del navio. Velum me
dium, t
blesor , mesarse. Barbam , aut capil
los alteri , vel sibi vellere.
Mescolanza. Farrago , inis. Miscellanea , orum. Vari res confusae.
Meson. Diversorium , ii. Hospitium.
Quedarse al meson de la estrella. Propter inopiam tecti sub dio pernoctare.
Mesor.era. Stabularia , caupona.
Mesonero. Stabularius, caupo , nis.
Mesta. Pecuaria , orum. Juez de la
Mesto. Rei pecuariae judex.
Mestizo- Ibrida , velHybrida, se. Hibris , vel Hybris , idis.
Mesura. Modestia, ae. Mesurado. Modestus, ad gravitstem compositus.
Mesurarse. Se ad gravitatem componere.
Mesuradamente. Modest.
Metafora. Metaphora , ae. Translatio.
Metaforicamente. Metapholic. En las

ME
metaforas es tan ingenioso, que admira.
In verbis tranferendis , & invertendis
tam ing-niosus est , & acutus , ut auditorum animi, transla tione audita , in ejus
admirutionem cum voluptate magna ex
citan soleant.
Metal. Metallum, i.
Meter. Immitto, is. Infero , insero. In
do, is. Introduco, is. Meter el esercito
en tierra de enemigos. Exercitum in fines
hostium agere , immittere. Bellum hosibus inferre. Meterse en el bosque. Abrie
re se in sylvam , se in saltum dare.
Meter platica de algo. Sermonem de
re aliqua inferre. Meter cizaa. Serere
discordias, alterum alteri criminan, ar
que omnes inter se committere. Para qu
te metes con este hombre ? Quid tibi cum
hoc nomine? Que te metes t en eso? Quid
hoc ad te? Quid tu (malum) curas, crudum, an coctum edam? Meteste donde
no te llaman. In aliena te infers , & intrudis. Non vocatus ades , & sine sufra
gio censuram geris.
ft'.eter paz. Pacem inter aliquos pro
curare , constituere. Dissidentes ad concordiam revocare , inducere , traduce
te.
No meterse en lo que no le toca. Continere se officii regionibus. Quien te mete
d ti en dibujos.? Quid in cap t ion es te
inducis, quas numquam explices? Cict
No te metas en esas honduras. Ne prudens , & sciens e te demirtas , und vi
des exitum nullum esse. Cic.
Meterse d Caballero. Agere se pro
equite. Meterse entre a chusma. Agere
se in turbam. Meterse de gorra. In convivium adrepere. Non vocatum aecumbere. No me metais en eso. Noli me a
hanc turbam vocare. Ne me in tricas istas conjicias.
Meted la mano en vuestro pecho. Animum tuum inspice. In siuum tuum inspue.
Te ipsum excute , & explora. Metime
mi desdicha en estos pleytos. Casu incidi
in hac litium contemione.
Meti el cuchillo por la garganta.
Ferrum jugulo adegit. Metile a espa
da por el pecho. Gladium illi in pectus
inflixit . Gladio pectus hominis conf'odit,
transverberavit. Metido debe de estar en
algun bodegon. Abdidit sese aliqu, cre
do,

MI

ME
do , In gsntatn , vel in ganenm. Metise
Fray le. Religionem ingressus est.
Mettr debaxo de tierra. Terra aliquid obruere , condere , occuhare , in
terram abdere. Meteroshe siete estados
debaxo de tierra. Infra momioj te amandabo.
Meter algo en la cuenta. Vide Cuen
ta.
Metodo. Methodus , i. Via, ratio,
compendium. No tiene metodo en- ense
ar. Nullam in docendo certam viam tenet.
Metro. Metrum , i. Mensura , ae. Car
men.
Metropoli. Metropolis , is. .
Metropolitano. Metropolitanus.
Mixilla. Mala, ae. Maxilla , ae.
Mezcla. Mixtio , admixtio , permixtio.
De colores. Harmoge , es. Cosa sin mez-.
da. Syncerns , impermixtus , a , um.
Mezcla , palio. Pannus versicolor.
Mezclar. Misceo , admisceo , permisceo , es.
Mezclado. Mixtus , permixtus , promiscuus.
Mezquino. Miser , deparcus. Mizquin
dad. Sordida parsimonia. Mendicitas.
Mezquinamente. Mendic , sordid.
Mezquita. Maurorum fanum.
M

ANTE

I.

Mico. Cercopithecus , simius eaudatus.


Miedo. Metus , us. Timor , formido,
inis. Terror , oris. Tener miedo. Timeo,
metuo , is. Poner d uno miedo. Terrorem
alicui objicere , injicere , incutere. Cau
same gran miedo. Magnum mihi timorem
attulit, incassit , magno me metu affecit.
Vide Espantar.
No hayas miedo que venga. Mihi erede non est venturus. Con eso me has qui
tado el miedo. Tuis verbis confirmatus
sum , recreatus sum, timorem omnem abjeci , omni me metu liberasti, exonerasti,
timorem mihi eripuisti , abstersisti.
Tengo grande miedo al principio del
sermon. Semper magno cum metu dicere
incipio. Suggestum mihi subeunti formi
do incessit ingens , pavor ingruit gravis,
ac vehemens solicitudo instar , impen
denas casus horror undique circumstat.

275

Dictorum pro condone subltus horror


oceupat , genua mihi labant, mens vacillat , totusque torpidus , ac pen elinguis
efficior.
El miedo hace al malo bueno , pero
no por mucho tiempo. Poenie metu mali
in officio continentur , sed non diu ; nam
si sperant fore clam , rursum ad ingenium redeunt. Vilia guarda miedo , que
no viadero. Fures clamores timent, raetoque coercentur.
Miel. Mel , mellis. Dulce como miel.
Melles, mellifluus, a, um. Hecho con
miel. Mellitus , a , um. La labor de la
miel. Mellirkium, i'uH.icer la miel. Mel
conficere , mellifico , as. Miel rosada.
Rosarum suecus saccaro conditus. Rosaceum mel. Cosa qsc hace miel. Millificus. Caysele la sopa en la miel. Hsc il
peropportun cecidtr. Fortuna ii ex
inopinato adfuit. Haceos miel , y comeroshan moscas. Usque eo tuis omnibus obsequentem te esse velim , dum ne facili
tas tua illorum corrumpat mores. Cave
ne facilitate tua improbi abutantur. Me
lero. Mellarius , ii.
Mielga , yirva. Medica , ae.
Miembro. Membrum, i. Miembros. Ar
tas , uum. Membrudo. Torosus , lacertosus.
Mientras. Dum , Quandiu , Quoad,
Tamdiu , dum. Acordarme de ti mien
tras viviere. Tui meminero, dum vivam,
quandiu vivam , vel quoad vivam. Me
moria tui tandiu grata mihi erit , quan
diu vita supererit, vel dum vita manebit.
Suframosle mientras le hemos menester.
Feramus hominem , dum est commodum.
Morem illa geramus , quoad usui nobis
erit. Mientras cenan nadie habla. Inter
coenandum nemo loquitur. Dum coenatur,
silenth;m agitur.
Miera , aceyte de enebro. Oleum juniperium , multis bestiarum morbis utile.
Miercoles. Mercurii dies. Feria quarta.
Mies. Messis , is.
Miezgados. Fraga , humi nascentia.
Migala. Mica , ae.
Migajon de pan. Medulla panis.
Migas. Frustula panis friato, allio , &
sebo frixa.
Mijo. Millium , ii.
Mm a
MU.

276

MI

Mil. Mille. (indeclinable) Mil ham


bres. Mille homines, vel mille bominum.
Dos mil hom'ires. Duo millia hominum.
Mil veces. Millies.
Millar. Mille. Muchos millares de du
cados. Muita aureorum millia. Mil milia
res , un millon. Decies centena millia.
De mil uno lo consigue. Millesimus quis
que vix consequitur. Apenas entiendo de
mil partes Id una. Millesimam partem
vix inte] ligo.
Mil en rama , yervo. Millefolium , ii.
Milla. Milliare , is. Milliarium , ii.
Recibi tu carta d cinco millas da Landicea. Accepi tuas litteras ad quintum milliare Landicex. Est sepultado tres
millas de Roma. Sepultus est tertio ab
urbe lapide.
Millon. Decies centena millia.
Millonero. Publicanorum princeps.
Milagro. Miraculum , i. Res mira, miyabilis, prodigio similis. Hacer milagros.
Kdere miracula , vel prodigia. Miraculis
clarescere , celebrari , Ilustrati.
Milagrosamente. Divinitus.
Milano. Milvus , i. Milanos de los
cardos. Pappus , i. Lanugo volatiza.
Milicia. Militia , ae. Ars militaris. Militaris scientia. Res militaris.
Militar. Milito, as. Facere stipendium
Militare sub aliquo duce. Militar caba
llo. Militare equo. Disciplina militar.
Militaris disciplina. Iglesia militante.
cclesia militans.
Mimbre. Vimen , inis. Cosa de mimires. Viminens , a, um.
Mimbrera. Viburnum , iMina de metal. Fodina , te. De pla
ta. Argentifodina. De oro. Aurifodina. '
Mina debaxo de tierra. Cuniculus , i.
Minar. Fodio , is. Cuniculos agere. Cuniculis murum subvertere, subruere.
Minador. Fossor , oris.
Mineral , 6 minero. Vena , te.
Ministro. Minister , tri. Ministerio.
Ministerium , munus , eris. Officium, h
Ministros de justicia. Magistratus,
uam. Prsetores , judices. Los inferiores.
Apparitores , accensi , Uctores , satellires.
Ministro del Rey. Regis administer.
Consiliarius. Regii consilii particeps.
Ministriles. Spondiauli , cboraulx,

MI
arum. /Eneaiores , tubicines , um.
Minuta. Synopsis , is. Inventarium,
ii.
*
Minutos. Temporis momenta.
Mio. Meus , a , um.
Mirabelanoe. Myrobalanum , i.
Mira. En. Mira J quien quieres enco
mendar tus hijos. En cui liberos tuos
committas. Mira si lo dixe yo. En , hoc
Hlnd est , quod dixi. Cic.
Mirar. Aspicio, is. Intueor, eris. Speeto , as. Oculos in aliquem coojicere, intendere.
Mirar ds hito en hito. Intensis oculis
aliquem intneri. Oculos in aliquo' figere,
fixos , aut intentes babere. Mirar al sos
layo. Limis oculis spectare , obliqu intueri. Mirar de corrida. Cursim, aut obirer aliquid inspicere. Sin reparo. Incurios, aut temer , inspicere.
Mirar lo alto. Suspicio , is. Mirar
de arriba, por encima dsl hombro. Des
pido , is. Mirar de lejos. Prospicio , is.
Hacia tras. Respicio , is. Mirar aden
tro. Introspicio. todas partes. Cir
cumspicio , oculis lustrare omnia.
Mirar de atalaya. Specalor , aris.
Mirar de punteria. Uno tantum oculo
scopum intueri. Collineare in scopum. .
Mirar guiando. Connivere oculis.
Mirar 4 uno de mal reojo. Torvis , te
obliquis oculis aliquem intueri. Con ira,
y enojo. Infestis oculis, & minacibus contueri. Mirar juegos , fiestas. Lndos
spectare. Los que las miran. Spectatores.
Lo que miran. Spectaculum., i.
Mirar por alguno. Consulere alicui.
Saluti.alicujus.providere , prospicere. No
mira sino d su provecho. Omnia ad utilitatem ssam refert. Nihil pneter suum
commodum, & qusestum curat. Mirar por
>i , es mirar por nosotros. Cautio tua nostra cautio est. Cic.
Mirar, considerar algo. Delibero,
as.
Miralo bien. Etiam atque etiam cogi
ta. Delibera , num tibi expediat. Pidi
una noche para mirarlo. Noctem ad deliberandum postulavit. Es menester mi
rarlo mas. Amplius deliberandum censeo.
Esto quisiera que mirrais. Hoc cogita
res vellem , menteque versares. Mirado
lo tengo. Perspectum , Se exploratum mi
bi

MI
hi est. Jam diu delibsravi. Omnia ratione , animoqne lustravi.
Mira por ti. Cave tibi. Mira lo que
haces. Age quod agis. Mira si trae algo.
Excute illum , 8t explora. Mirad lo que
decis. Attende quid dicas. Ne temere
quid loquaris. Es hombre muy mirado.
Vir est vaid circumspectus. Mirad pa
ra lo que sois. Tui periculum fac. Experire quid , & quantum possis.
i Mira , i miradura. Intuitos , us. En
qu tienes puesta la mira? Quid intueris? Quid conaris? quid sequeris? qab
consilia tua spectant? No pongo a mira
en eso. Non id ago. Nihil horum me mo
ver. Todos estn d la mira ver lo que
haces. Omnes te speculantur , & ob.-ervant. Todos tienen puesta en ti la mira.
In te nititur spes omniura , in te reposita
est , & coliocata.
Miramiento. Respectus , ns.
Mirador da donde miran. Specula , ae.
Mirones. Curiosi. Speculatores.
Mirla ave. Merula , ae. Que mirlado lo
habla ! Ut vocem deducit !
Mirra. Mirrha , se.
Misa. Sacrum , i. Res sacra , res divi
na , sacrificium, i. Liturgia, ae. Lo secre
to de ella. Mysteria. Arcana sacra. Decir
Misa. Rem sacram, vel rem divinam fa
cere. Missam celebrare T sacris operan,
coelestem iumolare hostiam , sacrificium
facere , peragere.
Misa mayor. Sacrum solemne , publicum.
Misa nueva. Sacrum initiale primum.
Misa de difuntos. Piaculare sacrum.
Decirla por ellos. Paren to , as. Decir
Misa de Pontifical. Pontificio ritu & nolemni apparaiu , pompaque Ecclesiastica Episcopum , aut Abbatem rem divi
nam facere. Ayudar d Misa. Missae sa
crificio ministrare , sacris inservire , coo
peran.
Misacantano. Neomystes , ae.
Misal. Liber missas , ritualis.
Miseria. Miseria , ae. Erumna , ae.
Tiene harta miseria. Ben multis serumnis premitur. Multas illum miseriae circumstant. Multis calamitatibus afficitur,
affligimr.
A muchas miserias est sujeta la vi
da del hombre. Omnibus fortunae telis

MI

277

exposita est vita hominis , innumeris miser i s , & aer'Ju:nis obnoxia , proposita,
snbiecta est , multis fortunae casibus affligitur , jactatur , multis miseriis contabescit.
No tengo talle de salir de miseria. ln
miseriam mihi natus esse videor sempiternam. Non video quomodo aberrare 3
miseria possim , quo pacto ex miseriis
emergam.
Miserable , desdichado. Miser, a, um.
Miserabilis , miserandas. Miserable, apo
cado. Sordidus , deparcus, tenax. Tal mi
seria. Tenacitas , sordes , ium. Misera
blemente. Miser , miserabiliter , miserandum in modum.
Misericordia. Misericordia , se. Miseratio , nis. Tenerla. Vide Compasion. Pe
dir misericordia puestas las manos. Ten
dere manus snpplices ad aliquem. Por la
misericordia de Dios escapemos. Singu
lari Dei munere-, beneficio , pietate pe
riculum etfugimus, insidias vitavimus. Di
vina ope, & clementia ex naufragio erep-
ti sumus , ex vadis emersimns.
Misericordioso. Misericors , dis. Pius,
clemens , tis.
Mision. Expeditio spiritualis.
Mismo. Met. To mismo. Egomet. T
mismo. Tumet , tu ipse. Vosotros mismos.
Vosmet. Vos ipsi , &c.
Misterio. Mysterium , ii. Haceis mis
terio de una jf-f7tf..Tragoedias in nugir
agis. Le via pro magnis venditas. Inania
pro miris probas. In simpulo fiuctus ex
citas.
No tiene esto mucho misterio. Non est
id factu, aut explicatu diffidle,nec Oedipo conjectore opus est. No s qu miste
rio hallan en esto. Ne;cio quid mirum,
aut magnum hic commir.iscantur , aut
quid omniiio inde suspicari liceat. Qu
misterio tiene, que entre , que salga d
tal hora.? Quid tum , si id temporis ingreditur, aut egredirur? No se hace esto
sin misterio. Non hoc sine causa fit. Non
temere fieri solet.
Misterioso ,' mistico. Mysticus , arcanus , a, um. En sentido mstico. Mysticf'.
Mistura. Vide Mezcla.
Mitad. Dimidium , ii. La mitad de un
pan, Dimidium panis , vel dimidiatas pa

278

MO

nis. La mitad menos , imnos de la mi


tad mi dieron. D4midio minas, vel minus
dimidium accepi. Costar la mitad me
nos. Dimidium minoris constabit.
Mitigar. Mitigo, as. Vide Ablandar.
Mitra. infula sacra. Mitra.
M

ANTE

O.

Miatra. Vide Mohatra.


Mochila. Mantica , x. Hacer tu mochi
la. Commeatum sibi providere. Consulere annonx.
Mochiller. Cacula , x. Calo , onis.
Micho. M itilus , truncatus , mutilatus.
Mochuelo , ave. Assio , onis.
Mocion. Motio , nis. Motus , us.
Moco. M'-'cus, i. Mocoso. Mucosus. Mo
quita. Pituita e naso pendens.
Moco de candil. Lucernx fungus. Mo
cos de Herrero. Scoria*-, x. Recrementum , i.
Modelo. Archetypus , i. Norma , x.
Moderar. Moderor , aris. Moderationem adhibere. Modum adhibere , statuere. Macerarse. Cominera se , sibi tempe
rare , modum sibi prxscribere.
Moderacion. Modus , i. Moderatio.
Moderado. Moderatus, modestus, temperatus , modicis contentus , frugalis, ho
mo frugi. Moderada comida. Tennis vic
tos. Moderadamente. Modic , moderat.
Modernas. Recentiores , juniores. Nostri temporis auctores. Todo lo moderno es
mas limado. Recentissima quxque emendatissima. Cic.
Modestia. Modestia , x. Compositus
pudor. Modesto. Modestas , ad modestiam compositus , virginali pudore prxditus pner.
Modestamente. Modest , moderate.
Modo. Modus , i. Ratio. De vida. Institutum, i. Vivendi ratio, vitx conditio.
Modorra. Veternus , i. Lethargus , i.
Amodorrido. Vetemo captus , oppressus.
Modorro. Smpidus , taciturnus.
Mofa. Cavillatio , irrisio , onis. Sanna , te.
Mofar. Cavillor, aris. Irridere aliquem
suspenso naso. Mofador. Sannio , nis. Irrisor , cavillator.
Mofletes. Buccx etluentes.

Mogollon. Comer de mogollon. Sint


symbolo coenare, aliena vivere quadra.
Moharracho. Vide Mamarracho.
Mohatra. Versura in venditione , cum
res eo pacto venditur, ut statim venditor illam minoris redimat , pecuniamque
emptori tradat, longo post tempore quantam in prima venditione reddendam. Ha
cer una mohatra. Versuram in venditio
ne facere.
Mohatreros. Foeneratores callidi, qui
venditionis nomine abutuntur ad quxstum.
Mohina. Stomachus , indignatio. Dar
mohina d uno. Sfomachum alicui move
re.
Amohinarse. Stomachari, subirasci , in
dignan.
Mohino de condicion. Stomachosus.
Turbidus animi. Tres al mohino. Turbidm , & impotentem irritare , prxcipitem impeliere.
Moho. Muscas , i. Mucor, oris. Del
cobre. rugo , rubigo inis. De algun lu
gar sucio. Situs , us. Mohecerse. Mucesco, is. Mucorem, aut rubiginem contra
liare. Musco , aut mbigine affici. Mucidum fieri.
Mohoso. Mucidus , muscosus , a , um.
Mofar. Madefacio , s. Tingo , intingo,
is. Perfundo, is. Mojarle la plvora. Irati horoinis conatus retardare. Mojado.
Madidus , intinctus. Llueve sobre moja
do. Post verbera objurgatio. Estoy todo
mojado. Madid madeo.
Mojigato. Subdolus , veterator, qui
summissionis larva qusestum captat.
Mojigatez. Callida summissio.
Mojon. Limes , itis. Terminas , i.
Molamatriz. Mola , x. Caro informis
in utero mulieris.
Molde. Typus, i. Forma, x. De lo Im
prenta. Matrix , icis. De molde viene es
to uqui. Aptissim hoc quadrat, peropportune cadit. Volverla al molde. Aliquid
recoquere , reformare, denuo fingere.
Molduras en los vasos. E'.mblemmii,
tis. En otras cosas. Crustx marmorex,
eboris , vel ebeni segmenta.
- - Moler. Molo , is. Tero , is. Tundo, is.
Moler uno. Vide Cansar , y enfadar.
Molerle palos. Fustibus hominem con
tnndere , debilitare , pes molere.
Mo-

MO
Moledor. Vide Mo'esto.
Molienda. Molitura , ae.
Molino. Mola , se. Moletrina , ae.
Mo'.ii.o de viento. Mola alaia. De
agua. Hydromyla, :. De aceyte. Tiapes
etis. Trapetum , i. Traer el agua tu
malino. Inclinare omnia ad causae su
commodum. Con agua pasada no muele
el molino. Rosam , qux prxteiiit , ne
quxras iterum.
Molinillo. Mola trusatilis.
Molinero. Pistinarius , ii.
Molesto. Molestus , gravis , importu
nos.
Molestia. Molestia , importunitas.
Molestar. Molestiam alicui exhibere,^
afierre. Negotium face.sere. Molestia aliquem afficere. Molestum , gravem , importunum alicui esse.
Molimiento. Fatigado , nis.
Mollares almendras , nueces. Amygdalac , vel nuces molli cortice.
. > olleja en las aves. Ventriculus
avium. Es una molleja este hombre. Au
ricula infima mollior.
Mollera. Sinciput , lis. Aun no tiene
cerrada la mollera. Nondum ad animi
maturitatem pervenit.
Mollete. Panis spongiosus.
' Momento. Momentum , i. Cosa de poco
momento. Res parvi momenti , contemnenda , levissima, risu digna. Munus levidense. En un momento se ahog. Mo
mento aqua eum absorbuit. Fue de mucho
momento para salir de duda el parecer
que t diste. Magnum pondus accessit
ad tollendam dubitationem judicium, &
consilium tuum. Fuit tanti ad tollendam,
&c.
Momo, figura. Mimus, i. Gesticulator.
Hacer momos. Aliorum dicta , aut facta,
gestu exprimere , effingere.
Mamarrachos. Personati ludior.es.
Mona. Simia , te.
lYiono. Simius , ii. Es mona de quanto
v. Cuneta affectat imitari. Aunque la
mona se vista de seda , mona se queda.
Simia semper est simia, quamvis aurea
gestet insignia.
Monillo. Simiolus , i.
Moneria. Gesticulado , nis.
Monacillo. Daduchus , i. Cerifer , i.
Monarca. Monarcha , ae. Rex , gis.

MO

273

Monarquia. Regalis dominado. Principatus unius. Monarchia , te.


Monasterio. Ccenobium , ii.
Mondar. Purgo , as. Mundo , as. Mon
dar una pera. Nudare pomum putamine.
Putamen pomo detrahere. Mondar loe
dientes. Scalpere denles, fricare. Lentiscum mundare.
Mondadientes. Dentiscnlpium , ii.
Mondadura, cascara. Putamen, inis.
JSlondongas de palacio. Nobilium pulIarum famulae , que in Regis aula degunt.
Mondongo. Popinae vile opsonium.
l'.'ondonguera. Botularia , . Moneda. Nummus , i. Pecui-.ia , moneta, x.
Moneda de vellon. /Erea moneta , cuprea. De oro , plata. Aurea , vel ar
gentea. Moneda con liga. Erosa mone
ta. Cercenada. Accisa , arrosa. Falsa.
Adulterina, improba. Batir moneda. Ca
dete , procudere , ferire , percutere , sig
nare pecuniam , as , aurum , argentum.
Hacer moneda falso. Pecuniam adulte
rare , signo adulterino cudere. Pagar en
la misma moneda. Par pari referre.
Monja. Sanclimonialis , is. Virgo Deo
sacra, consecrata, Religiosa foemina. Vir
go veiata.
Monge. Monachus, i.
Mongil. Rieinium , vel recinium , ii.
Monicion. Vide Amonestacion.
Monipodio. Monipodium , ii. Hacer
monipodios. Socleiaiem coire , conventi
cula agere. Vida Conchabarse.
Moo. Caliendrum , i. Suggestus co
mae.
Monstruo. Monstrum , i. Portentum,
ostentum , prodigium. Es un monstruo da
vicios. Ex omnium scelerum importunitate concretus est. Todo l es un mons
truo. Quantus quautus est, nil nisi mons
trum est.
Monstruoso cosa. Monstruosus , portentosus.
Monstruosamente. Monstruos.
Monta. Vide Suma. No es cosa d
monta. Momenti non est. En eso est la
monta. H*c totius rei summa est. Hoc
est vel maximum in hoc negado. No es
de tanta monta, que. Tanli non est, ut.
Montante. Prxgrandis gladius , qui
utra-

28o

MO

utraque manu vibratur , & circumducilwr.


Romphxa , xiphomachaera , te. Cric.
Montar. Vide Samar. Tonto monta es
to. Tanti hoc xstimatur , tanti penditur.
JVo monta nada para el caso. Nihil ad
rem.
Montar caballo. In equum inscendere.
Montados en- la guerra. Equites.
Montaa. Montes, ium. Sylva , x.
Montaes. Montanus, sylvestris, mon
ticola, sylvarum incola. Montaraz. Montivagus , ferus. Montes. Ferus , sylves
tris. jlontuoso. Mor.tuosus , a, um.
Monte. Mons , tts. Lo mas alto ds l.
Ju-gum , i. Supercilium , cacumen , inis.
La caida , ladera. Dorsum , i. Clivus,
i. La falda. Radix , icis. A la falda del
monte. Ad radices montis. Sub ipsis mon
tis radicibus. Andar monte un mucha
cho. Profugum puerum vagari. Del monte
sale quien al monte quema. Turdus , sibi
malum cacat. Faber , quas gestat compe
des , ipse fecit.
Montear. Feras in sylvis venari.
jyisntear un edificio. Edificium deli
neare , describere.
Montero. Venator , oris.
montera. Pileum venatorium.
Monteria. Venatio , nis. Vide Caza.
Monton. Acervas , i. Cumulas , i. Con
geries , e.
Montoncico. Grumus , i. Grumulus , i.
A montones. Acervatim.
Monumento. Sepulchri monumentum.
Tumulus honorarius. Cosnotaphium.
Moquita. Pituita e naso pendens.
Mora , fruta. Morum , i.
Morado , color. Violaceus , ferrugineus.
Moral , arbol. Morus , i.
Moral cosa. Moralis , e. Moralidad.
Morale , Ls. Sententia moralis. Morali
zar algo. Ad mores aliquid traducere,
moraliter explicare.
Moralmente. Moraliter.
Morar. Habito , as. Colo , is. Incolo,
is. Domicilium habere. Commoror , aris.
Moraren el campo. Rure vitam agere.
Morada. Habitado, domicilium , se
des , habitaculum. alorada , o estancia.
Mansio , nis. .orador. Habitator , inco
la, accola, ae. El que mora en el aun-

MO
po. Colonus , i. En casa de alquilar. In>
quilinus , i.
Moratoria. Temporis prorogatio ad
solvendum creditotibus.
Morcielogo. Vespertilio , nis.
Morcilla. Botulus , i. No dan morcilla
quien no mota puerco. Non seritur beneficium sine spe lucri.
Morcillo del brazo. Musculus , lae.-rtus, i.
Morcillo caballo. Subniger equus.
Mordaz. Mordax , cis. Hombre mor
daz. Maledicus. Obrrectator , oris. Mor
dacidad picante. Aculeata mordadlas.
Mordazmente. Maledic , aculeat.
Mordaza. Frxnum linguam comprimens.
Morder. Mordeo , es. Morsa apprehendo.
Mordedura , mordisco. Morsus , us.
Morsiuncula , se. Mordiscarse , andar d
mordiscos los perrillos. Morsicatim ludere.
Moreno. Subniger , fuscus , a , um.
Morillos de hogar. Lares , um. Fer
rea sustentacula lignorum ad fucum.
Morir-. Morior , eris. Emorior. Vita,
vel de vita deceder. vita cedere, discedere , exceder , migrare. Obire , vi
tara cum morte commutare. Mortem obi
re. Extremum vitae spiritum edere. Spitum Deo reddere.
Estando para morir me encomend sus
hijos. Jam morti propinquus ; In extremo
vitae constitutus ; Cum jaceret moribun
da ; Cum animam ageret ; Extremum
vitx spiritum editurus ; Moriturus pen
intermortuis vocibus liberos mihi suos
commendavir.
Moriase por l. Illum deperibat. Ejus
desiderio flagrabat , tabescebat.
Ta muri. Oiem suum obiit. Excessit
evita, animam efflavit , animam egit.
Occidit , obiit. Vitam finivit , terminavit.
Mottalitatem explevit. Corporis vincus
exsolutus est. Stadium vitte decurrit. Vi
te fabulam peregit. Fato functus efr.
Cessit vita.
s"' uri de repente. Repentina morte
obiit. Insperata morte correptus , oceupaius est. Subita vi morbi interceptus
est. Repente illum mors oppressit. Subi
to monis mpetu extinctus est , exani
ma-

MO

MO

281

Mortero. Mortarium, ii. Mano de mor


status est. Repente occidit.
Muri en agraz. Intempestiva marte tero. Pilum , i. Morteruelo , almodrote.
prxreptus est. Immatura morte decessit. Moretum , i. Morteruelo de muchachos.
Ante diem cecidit. Acerbo funcre elatus, Buxeum crepitaculum.
Mortificarse. Se ipsum vincere , franprtepropera morte sublatus est. lmmatugere. Fraudare animum, geniumque suum.
rus obiit.
Muri de enfermedad. Morbo oppres- Cupiditatibus imperare. No tener morti
sas interiit. Morbo confectus est, extinc- ficadas sus pasiones. Animi perturbationibus fluctuare , versan , jactari.
tus est. Morbo consumptus defecit.
Mortificar sis pasiones. Motus animi
Muri santamente. Pi, & religios vi
tara fiaivit. quissimo animo spiritum turbulentos coercere , comprimere, aver
Deo reddidit. Ingenti pietatis sensu vi nos ratione flectere , rationis imperio
tam c.;m morte commutavit. Ab exactis detrectantes domare , frangere. Animum
hujus vitse militiae laboybus tamquam ad vmbilium specie ad coelestia revoca
triumphum evocatus decessit.
re.
Mortificar los sentidos. Omnem sensiMuri peleando, la acie cecidit. Pugnans interemptus est. In acie vitam pro- bus suavitatem excludere. Rerum pulchritudinem oculis aspernari , aurium
fudit. In pnelio fortiter occubuit.
Muri mal. Iniquissimo animo mortem blandimenta respuere , non odore , non
pertulit. Impie, & infeliciter interiit. Im- tactu , non sapore ullo capi.
piam animam indignabundus efiudit , exMortificacion. Cupiditatum moderatio,
halavit. Miser periit.
perturbationum animi sedario, carnis cas
Ayudle d bien morir. Extremum mo- tigado. Cura, & studium corporis,& ani
rientis spiritum piis adhortationibus ex- mi continendi , domandi.
cepit. Morienti , moribundo , animam
Mortificado. Suarum cupiditatum doagenti pi subvenir. In extremo vitae pe- mitor , moderator. Perturbationum undis
riculo , certamine , conflictu , salutarem inconcussus , omni affectione vacuus, aut
illi opem tulit.
major.
' Morisco. Maurus neophytus.
Mortuorio. Funus , eris. Vide Entier
Morisma. Maurorum secta , vel impe- rorium.
Morueco. Verbex vetulus. Moracada.
Morlaco , morlon. Morio , onis.
Arietatio. Dar moracadas. Arieto , as.
MirocaJa. Vide Morueco.
Mosayca , labor , y obra. Opus vermiMoroso , tardon. Lentus , tardus , pi- culatum , segmentarium , musivam , mosaicum , vel museacum , nnutis segmenger.
Morosidad. Tarditas , tis. Cunctatio.
tis elaboratum. Labrar a lo mosayco. TesMorrion. Galea , ae. Cassis , idis.
selis discolorum lapidum vermiculatas
Mortaja. Emortuale linteum. Indu- animalium effingere formas , discriminar
sium funebre. Ferale amiculum.
effigies.
Mortal , sugeto la muerte. Mortalis,
Motea. Musca, se. De perro. Cynomia.
morti obnoxius. Mortal, que causa muer Importuno como mosca. Hic importunte. Lethalis , lethifer , mortifex, funestus, ubique adest , & oceurrit undique. Ojear
exitialis.
las moscas. Muscas abigere, pellere. HaMortalmente. Lethaliter , mortifer.
ccoi miel , y comeros han moscas. FamiMortalidad. Mortalitas , atis. Mor
liaris dominas servum efficit superbum.
talis vitae conditio , naturte fragilitas.
Como se mosquea ! Ut excutit , & retorMortandad. Multorum mors, interitus, ' quet in se conjecta verborum jacula!
Moscardon. Crabro , nis. Asilus - i.
strages , pernicies, exitium.
Mortecino. Exanguis, semimortuus, se- CEstrum , i.
Moscatel. Uva apiaria , apiana.
mianimis. Hacerte mortecino. Morti se
Mosqueador. Flabellum , i. Muscavicinum facere , simulare. Carne morteci
na . Morticina , cuin pecus non unactata, rium.
Mosquete f flor. Viola lutea.
se d mortua est.
Na
Mot*

2S2

MO

MO

Mosquete. Sclopus longior, major. Tu- impulit , ut haec susciperes? Quid causae
fuit, cur hsec faceres? Quo auctore , cubus furcillis librari solitus.
jus suasu , & impulsu id aggressus es ?
Mosquetazo. Sclopi explosio , etus.
Mosqueteros. Majores sclopetarii.
Motivar algo. Causam aliquid faciendi
Mosquito. Culex , icis.
dare , ansam prxbere.
Mostachos. Alae superioris labri.
Mover. Moveo , commoveo , es. Mover
Mostaza. Sinapis , is. Sinapi. Inde- afectos. Afierre raotum animis.
Mucho movi los oyentes hoy el Pre
clin.
Mosto. Mustum , i.
dicador. Magnum hodi concionator audtMostrar. Oster.do , is. Demonstro, torum animis metmn excitavit. Magnus
animorum factus est motus in condone.
as.
Mostrar algo con el dedo. Indico , as. Concionatoris oratio auditorum animos veMostrar lo escrito. Edere , proferre, hementer accendit , inflammavit , magnoexhibere scriptum. Mostrar gravedad. pere ad virtutem , & mundi contemptum
impulit, incitavit, concitavit. Ejus oraGravitatem prae se ferre.
Mostrarse liberal. Prxstare munifi- tione universa concio gemitibus, & sus
centiam. Liberalem , ac munificum se piras exarsit. Orationis aculeis incitata
praebere , prestare. ver , muestra. Os- concio lamentationi , & lachrimis tempe
rare non potuit.
tende sis. Sine videam.
Mostrador de relox. Index. Gnomon,
Moverse, ablandarse. Commoveri re
aliqua , duci , frangi , flecti animo.
anis.
Mostrencos bienes. Amissa , & incerta
Moverse d hacer algo por miedo, odio,
bona, quorum dorainus ignoratur , nec compasion , inters , &c. Adduci , impelleperitur. Los bienes mostrencos son del li, induci , incitan , concitari odio , metu,
primero que los toma. Quae libera sunt, misericordia , pretio , cupiditate , &C.
Muevese el Cielo con grandisima ve
sranseunt in jus oceupantis. Hambre mos
trenco. Vagus, qui nullius est jurisdictio- locidad. Ccelum maxima celeritate fertor , vertitur, versa tur , agitatur , sum
nis , homo vastus , & agrestis.
Mota. Flocculus , i. Atomus , i. Des ina incitatione volvitur, rotatur, convolmotar el pao. Panni fioceulos adime- vitur, contorquetur.
Mover la muger. Foetum intempesti*e.
vum edere , abigere , abortire , abortare.
Mote. Inscriptio. Laconica sententia.
Mote malo. Apellarlo ignominiosa. Ig
Movediza cosa, movible. Mobilis, levis , inconstans , volubilis , versatilis.
nominia , probrum , i.
Movimiento. Mouis, us. Motio, nis.
Motejar. Cavillor , aris. Scommata in
aliquem jacere, scomtnatis in aliquem lu- Commotio , ks. Agitatio , nis.
Moxicon. Colaphus , i.
dere. Cavillo aliquem sugillare. Motejar
Moyo de vino. Amphorsr vini sedese unos otros. ConViciis se mutuo petele , dicters certare. Aliquid in altero in- cim.
Moza en edad. Puella , adolescentula.
vicem cavillari. El que moteja. Facetus,
De servicio. Ancilla, ae. Famula , ae.
aut amarus cavillator.
Mozo mancebo. Adolescens , tis. JuMotete. Modulus , i. Modulatio , nis.
Motilar. Tondeo, es. Vlde Trasqui venis , is. De poca edad. Impubes , is.
Ephebus , i. Impuber, eris. Mozo de ser
lar.
vicio. Famulns , i. Servus , i. De espue
Motiln. Intonso vertice laicus.
Motin. Tumuitus , us. Seditio , nis. Vi- las. Servus pedibus. De caballos. Agade Alborotar , y Amotinarse. Apaciguar 'so , nis. De cocina. Mediastinus , i. De
ti motin. Tumultum, aut seditionem com muias. Muiio , nis.
Mocedad. Adulescentia , te. Juventns,
pone re, comprimere , restringere , seda
re. Primer motor. Seditionis aclor , rei tis. Juventa , te. Juvenilis aetas. Moceda
des. Amores juveniles , juventutis macu
prima causa.
Motivo. Causa , k. Ratio, nis. Qu mo lae , tenebricosissimum adolescenti* temtivo tienes para hacer esto? Quid te pus. Macear. Juvenali, lasciviie , scortari.

Ma-

MU

MU
Mozalvete. Adoiescentulus , ephebus . i.
Mozeton. Robustus adolescens.
M

ANTE

U.

Muchacho. Puer , eri. MuchachiUo.


Paerulus , pusio , ais.
Muchacha. Puella , a:. Mochachiila.
Pupa , ae. Muchacheria. Puerltas , pue
riles Inepti. Muchachada. Puerilis ne
quitia. Cosa de muchacho. Puerilis, e. De
muchacha. Puellaris , re. Como muchacho.
Pueriliter. Como muchacha. Puellariter.
Plin.
Mucha cosa. Mui tus , a , um. Magnus.
Hay muchisimo trigo , y vino. Maximas
st fruroenti , & vini numtrus. Ingens
t'rumenti , & vini copia est. Mucho le es
timan. Magni testimatur , magno in pre
rio habetur. Mucha licencia se toma.
Magnam sibi Hcentiam vindicar. Multa
sibi licere putat. Qu mucho que ganase
la Ciudad , estando desprevenida ? Quid
mirum , si urbem oceupa vit ? Quid operis
fuir urbem oceupasse, millo presidio munitam?
MUCHO. Muy. Multm , vald , magnopere , vehementer. No me da mucho
cuidado d qw pueda aludir tu respuesta.
Quorsum recidat responsum tuum non
magnopere laboro. Cic. Que no me pago
yo mucho de ninguna de mis cosas. Nihil
nim meorum vald miror. Lo que antes
me habia caido muy en gracia , me enfa
da ahora mucho. Qsod mihi vald arrise lat , nunc vehementer displicet . Con los
comparativos , y superlativos , y con An
te, y Post se usa Multo. Mucho menos me
movian las amenazas. Mult minus movebant me miuie. Mucho antes que. Mul
t ante qum. No mucho despues. Non
multo post. . Con los verbos que signi
fican Ventaja , y Distancia , y con los
adjetivos , y adverbios de diversidad se
usa Long elegantemente. Aventajase
mucho los dems. Long caeteris antecellit. Parecete que yo no me aparto mu
cho de las opiniones de Aristoteles. Ab
Aristotelis inventis tibi videor non long
aberrare. Lo qual es muy diferente. Qud
long secus est, long dissimile. Son muy
diversas osas artes. Ist* facultates lon-

2g3

g sunt diversae , atque seunctae . Cic.


Mucho (tiempo.) Diu. Mucho me detu
ve en estos pensamientos. Diu his cogitationibus immoratus fui. Mucho ha que so
li de con su amo. Diu est , cum il le ab
hero discessit. No ha mucho que yo le vi.
Haud san diu est , cum illum vidi.
Muchos. Multi , plures , corrmlures.
Aqui hay muchas cosas de nuevo. Nova
hic complura sunt. Muchisimos. Plurimi,
permulti. Muchisimo imports. Plurimm
interest, permultt'im refert. Nunca mucho
cuesta poco. Difficilia quae pulchra.
Muchas veces. Saepe , crebro , indentidem , subinde , frequenter, stepenumero,
persxpe, stepe , sxpius.
Muchedumbre. Multitudo , inis. De
gente. Magnus hominum numerus , in
gens hominum conventus , concursus,
coetus. Magna caterva , frequentia, celebritas.
Muda en la voz. Vocis flexns subraucus in adolescente retate. Mudar asl ai
voz. Galludasco, s. Hirquitallio , is. Bt
que est en muda. Hirquitalius , i.
Muda que usan las mugeres. Offucias
ae.
Mudar. Muto , as. Commuto , as.
Mudar el semblante , color. Immutari facie. Vultum mutare, variare. Va
rios praeferre calores. Mudar platica ,
de platica. Sermonem ali trahere, transferre, convertere , flectere ad alia. Mu
dar casa. Ali migrare , commigrare.
In aliam dumum immigrare. Sedem , aut
domicilium inutare. Mudar de pais. Solum vertere. Qien se muda , Dios le ayu
da. Qui solum vertunt , poenam, aut calamitatem subrerfugiunt.
Por qu os habeis asi mudado ? Miror
quid acciderit, quod tibi afferret commutationem tantam voluntatis? Cur tam subitam instituti mutationem fecisti? Cur
mentem , cur sententiam mutasti? Cuc
calculum reduxisti? Cur vela ventis , &
funem , talumque reponis? Cur te ipso.
defecisti? Quid te mutavit?
Anidar de estilo. Stylum vertere. No
-mudar de parecer, por mas que di
gan. Nemo me sententia deducet , de-pellet, deterrebit. Hanc ex animo opinionem nemo mihi evellet. Nullius orationis
vi sententia decedam.
Nn a
Mu-

2S4

MU

Mudable. Murabilis , volubilis , versatilis. Vide Inconstante.


Mudanza. Mutatio, commutatio. En
danzar. Saltationis v. netas. Hacer mu
danzas. Vari ad nr.merum movere pe
des. Saltationem variare. Aliter , atque
aliter saltare.
Mudanzas de esta vida. Variabilis hujus vitae conditio. Temporum vicissitudo.
Fortunae vices.
Muela de la boca. Dens molaris. De
molino. Mola , ae. La de arriba. Catillus , i. La de abaxo. Meta ae. A quien le
duele la muela , que se la saque. Tuum
tu negotium gere.
Muela de gente. Corona , ae. Circulus , i.
Muela de trigo. Acervus tritici.
Muelle de cerradura. Pessulus , i.
Muelle de mar. Artificialis portus,
ggestis molibns excitatur.
Muerdado. Viscum quercicum.
Muermo. Distillatio in pecude.
Muerte. Mors , tis. bitus , us. Interitus , us. Vitae exitus. Occassus , us. Excessus, us. Supremus dies hominis. Muer
te violenta. Caedes , is. Nex , cis. Muer
te repentina. Abruptae vitae exitus. Hacer
una muerte. Caedem facere. Necem alicui
afierre , inferre. Vida Matar. Pareceme
que la muerte est bien hecha. Jure mihi
ctesus videmr.
Cerca estoy ya de la muerte. Mea aetas
non long abest i funere. Vocor jam ad
exitum vitae. Moriendi jam instar dies.
Non long dies i lie abest , qui mihi vitam finier.
Esto para mi es par de muerte. Hoc
mihi mortis instar est. Aborrecele par
de muerte. Cane pejus , & angue odit
homincm. Studio , ae voluntate ab illo
abhorret.
: n-.
fo fenece el alma con la muerte. Non
una cum corpre animusextinguitur. Non
sic deletur homo s ut penitus intereat, sed
manet animus immortalis. Mors non interitus animi , sed corporis esr.
Muerto. Mortuus.. De hambre , 'y de
*ed. Fame, & siti enectus. Vide Morir.
Muesca. Crena , ae.
Muestre. Indicium, signum, documenium , argumentum , significatio , speciaien. La muestra del pao. Panni speei-

M
men. Speciosior telae pars. Muestra , de
chado. Exemplar , aris. Archetypus , i.
Desde nio dio muestras de virtud y
de ingenio. Speciem pueritia eximiae
virtutis , & ingenii prartulit. Jam ab
ineunte aetate proeclarum ingenii specimen , honestatisque praebuit. puero op
tima ejus indoles apparuit ; futurae probitatis , & ingenii non vulgaria documen
ta dedit. Ab adolescentia ingenii ejus lu
men eflulsit.
Dio muestras de flaqueza. Inclinari
visus est. Pedem referre coepi-t , gradum
retro dedit. Impetum aegr sustinuit. Lo
co motus est.
Muger. Faemina, ae. Mulier, eris. Ca
sada. Usor, conjux, nupta. Por casar.
Innupta , caelebs , ibis. Soltera. Libera,
soluta. Parlera. Garrula. Muger honrada , siempre acompaada. Mulier pudica
ne sola sit usquam. Muger varonil. Vira
go , inis. Virilis animi foemina. No hay
que fiar de muger. Mulieri ne credas unquam , ne mortux quidem. Foemina nihil
.ofidios.
Mugercilla. Muliercula, ae. De mal
vivir. Meretricula. Cosa de muger. Muliebris , ae.
Mugeriego. Mulierosus , mulierum ap
petens , frequens in earum colloquiis.
Mugeril cesa. Muliebris , e. Foemineus.
Mugerilmtnte. Muliebriter.
Mugre del pao. Sordes panni.
" Mugriento. Sordidus , a , um.
Mugrn. Propago , inis. Tradul.
Mua. Mula , se. De alquiler. Merito
ria. No hay muia sin tacha. Nulla est
alauda sine crista. Nemo adhuc extitir,
cujus virtutes nullo vitiorum confinio Ixdereniur.
Muleta , muia nueva. Muia annicula,
vel bima.
Mulo. Mulus , i. Muleto , hijo de ca
ballo , y burra. Burdo , nis. Hinnus , i.
Pumilius, vel Pumilio mulus.
Mulatero. Mulio, nis. Mularum custos.
Muladar. Sterquilinium ,fimetum, iMulato. Hybrida fuscus , ex ./Etiope,
aut Mauro , & alba foemina natus.
Muletas. Furcillae subalares. Caudorum fulera.
Mullir. Moli , is. Mullir la cama.
Lee-

M_
Lectam qnam mollissim ssernere. Mu
llir un negocio. Kem aliquam molliri.
Multa. Muleta , ae. Poena pecuniaria.
Multar. Mulcto , as. Mulctam alicni
indicere.
Multiplicar. Multiplico, as. Multi
plicacion. Multiplicado , onis.
lSMtitud. Multltudo , inis. Turba , ae.
Mundo. Mundus, i. Mundi universiras.
Universa, rerum natura. Orbis terrarum.
Ccelum , & quidquid coeli ambitu confi
ne tur. Hombre docto , si le. hay en el
mundo. Vir doctus , si quisquam aiius.
Pues hay hombre en el mundo , que esto
dude? An hoc dubitabit quisquam hominum ? Todo el mundo lo dice. Omnium
gentium Iitteris, atque linguis hoc testatum est. Omnes, hoc uno ore conclamant.
Omnes ita prxdicant. Omnium voce , &
consensu certum est.
Desde que el mundo es mundo. Ab or
be condito. Post orbem conditum. Ex
-quo homines esse coeperunt. Pest homi-num memoriam , ex omni memoria. Post
genus hominum natum. Segun anda el
mundo , cerca est de acabarse. Ut nunc
sunt mores , prop est ut mundus pereat.
Cosa del mundo. Mundanus , a y um.
Mundano. Qui mundi gloriam amat.
h.undana , muger. Meretrix. Vulgare
scortum.
Municion de arcabuz , artilleria.
Plumbeae pilae cum nitrato pulvere.
Mueca. Carpus , i. Vertebra , ae. Por
la mueca. Qua brachium manui committitur. Muecas de nias.Papx, pupulae,
arum.
Muidor de Cofradias. Munitor , oris.
Praeco feralis.
Murmurar. Detrahere de absentibus.
Alicui, vel de eus fama detrahere.
Muchos murmuran de vos. Mul ti de te
rumores vagantur , dissipantur. Male
apud plures audis. Est in circulis de te
obtrectatorum sermo liberior. In multor"m. sermonem , vituperationemque venisti , incidisti. Multi te in invidiam vocant. Qu de buena gana oyes murmurar 1
Quam pronis auribus obtrectationem excipis !
No escuches , si murmuran de ti. Ne
mal feriatorum mmasculos aucuperis.
Noli arcana eloquia cuiiosius scrutari.

MU

285

Noli tuum dedecus auscultare.


Murmuracion. Detractio, obtrectatio.
Malevolorum sermones , rumusculi.
Murmurador. Obtrectator , oris. Maledicus , detractor , oris. Mordax in cir
culis.
Murmullo. Murmur , admurmuratio,
nis.
Muro , muralla. Murus , i. Mcenia,
um.
Murar la Ciudad. -Urbem moenibus
cingere , munire , vallo firmare.
Murria. Profundus moeror.
Murta , arroyan. Myrtus , i. Donde
hay muchas. Myrtetum , i.
Musaraa. Musaraneus , ei.
Musas. Pierides , Muse , arum.
Musco. Mus odoratus. Vide Rata.
Masculos. Musculi, orum.
Museo. Musaeum , i.
Masica. Masica-, ae. Cantus , us. Vocum , aut nervorura concentus. Symphonia, Harmonia , se.
Masico. Musicus , symphoniacus. De
harpa , guitarra , &c. Citharoedus, i. Lyricen , dicen , inis. De trompeta. Choraules , tubicen , inis. De flauta. Tibicen , inis.
Muslo. Femnr , oris. Faemen , inis.
Mustio. Languidus , subtrisns.
Muy. Valde , admodum , apprime , imw
pens , vehementsr , long maxime.
Muy docto. Impense doctus ; apprime
eruditus , admodum litteratus , dactissimus. Muy aventalado. Long praestans.
Muy diferente pensamiento es el mio.
Long alia mihi mens est. Muy diferente
discurre. Longe aliter ratiocinatur. Vide
Mucho. . Observa que muchisimos adje
tivos , y adverbios que se componen de l
preposicion Per significan Muy como loe
superlativos , como i Permolestus , perjucundus, perdificilis, perhonoritice, perhumaniter , &c. T aun no pocos adjetivos,
y adverbios que se componen de Prae sig
nifican tambien muy , como. Prsepotens,.
prxdurus, praefervidus, praefervide, prxproper , c.
Muzeta. Byssinum humerorum amiculum , quo utuuiur Episcopi,

N AN.

ue

NA
N

ANTE

NA
A.

-]\-fsibo. Napus , i. Nabo redondo. RaJ_ V pum , i. Rapa , se. Navizas. Rapa
da , ormn.
Nacar. Concha macgaritarum.
Nacarado , color. Roseus.
Nacer. Nascot , eris. Orior , iris. Edor
in lucem. Nacer el rio , a fuente.
Profluere , labi , precipitan, montibus
originem ducere. De alii naci esta des
ventura. Inde haec malorum Ilias ortum
habuit. lutulentis illis ibntibas hxresis ad nos defluxit. Inde serpsit hxc gan
grena , quas totum Corpus efl'usa corrupit.
Desde que naci vive en trabajas. Ex
quo vitae limen attigit; ex quo vitam ingressus est ; ex quo in lucem susceptus
est ; in lucem editus est ; ia hanc lucem
prodti ex quo lucis usura frui c;spit;
ex quo splritum de cielo hausit ; a die
riatali , ab ipso vitx limine laboribus asuevit.
Pan-ce que naci para a virtud. Na
tura illum ad horestatem finxisse videtur. Ita virtutem colit, quasi ad illam
nnice factum esset. Factum esse ad ho
nestatem dicas, naturamque illum ad vir
tutem peperisse.
Nacer otra ves. Renascor , eris.
Nacido en las malvas. quercubus
ortus. Bien nacido. Ingenuus , nobilis,
honesto loco natus. Esto viene aqui na
cido. Hoc sponte sua fluir , aptissim
quadrat. De ruin padre no nace buen hi
jo. Esquilla non nascitur rosa , neque ab
ancilla ingenuus. Hoy puedo decir que
he nacido. Hunc diem ex infortunio natalem ver meum appellare possum.
Nacido , muerto el padre. Posihumus,
a, um. El que naci de pies. Agrippa, se.
Nacido , posttma. Apostema , tis.
Nacimiento. Ortus , us. Natalis, is. Ce
lebrar su nacimiento. Diem natalem agere, celebrare. Dare aatalitia. Geniali epulo amicos excipere.
Nacion. Gens , tis. Natio , onis.
Nada. Nihil , nihilum , i. Ni !. No t*
mt da nada de eso. Ea de re non laboro.
Susque deque habeo. Susque deque fero.
De nada tengo menos que de ambicioso.

Nihil i\ me longius abest qum ambitio.


Minim ambitiosus sum. Quidvis potius,
quam ambitiosus. Hoy no he hecho nada.
Hodie nullam lineam duxi. no nada
costar diez reales. Constabit minimm
decem draemis.
Nadar. No , as. Nato , as. Pasar na
do. Trano , as. Nando flumen transire,
natu trajicere. Salir d nado. Enare, epa
tare. Nadar debaxo del agua. Urinor,
aris. Nadar, nadar, y morir d la orilla.
Spe longa frustran. Sisyphi saxum vol
vere. In summo clivo deficere.
Nadador. Natator , oris. Por debaxo
del agua. Urinator , Nadadero. Natabulum , i. Natatoria , x. Piscina, se.
Nadie. Nemo , inis. Nullus.
Nalgas. Nates , ium. Clunes , ium.
Nan. Navii, is. Vide Nave.
Naranja. Malum aureum.
Naranjo. Malus citria, vel Medica, citrus , i.
Naranjal. Locus citriis arboribus consitus. Naranjado color. Aureus.

Narciso , flor. Narcissus , i.


Nardo , mata olorosa. Nardus , i.
Nariz, narices. Nasus, i. Nares , ium.
Nariz roma , chata , remachada. Na
sus simus, resinae nares. Nariz aguilea.
Nasus aquilinus. El pico de la nariz. Nasi orbiculus. Las ventanas. Nares. La
ternilla de eumedio. Dissepimentum, dis
crimen narium. Sonarse , limpiarse la*
narices. Emungere nares. Cortaronle as
narices. Os illi denasatum est , nares i II i
sunt precisae. Subesele presto el humo
las narices. Facil stomachatur. Levi de
causa irascitur.
Narigudo. Naso , onis. Nasutus.
Narracion. Narratio , onis.
Nasa para pescar. Nassa , ae.
Natas , natillas. Flos lactis , pingue
lactis. La nata de la erudicion. Flos eru
ditionis.
Naturaleza. Natura , x. No est tan
cansada , y desvirtuada a naturaleza,
que no produzga ahora cosa* excelentes.
Non est ade lassa , & effoeta natura , ut
nihil jam laudabile pariat. El fuego por
*u naturaleza ablanda el hierro. Ignis vi
sua ferrum mollit.
Natural cosa. Naturalis, ingenitus, innatus , nativus , genitus , insitus. El
amor

NA
amor de los hijos es natural. Natura comparatum est , ut suos quisque filios amet.
Esto en toJo es natural. Id omnium animis insitum, atque innatum est. Id cuique
a natura Indhum , tributum , ingenitum
est. Id omnibus natura ingenuit, tribuit,
ingeneravit. Partes naturales. Naturalia , ium. Las del hombre. Virilia , geni
talia. Las de a muger. Maliebria , um.
Natural de un Lugar. Indigena , x.
Natural de Toledo. Toleti natus.
Natural de cada uno. Natura, se. Ingenium , ii. Buen natural. Bona ndoles,
preclara , optima. Ingenium liberale,
generosa mens , mores commodi. Hombre
de mal natural. Natura improbus , inge
nio malo pravoque , soluiis asperisque
moribus , indole feroci & contumaci.
Procuro conocer tu natural para tomar
estado. Vires ingenii tui ad propositara
tibi vitae rationem expende. Ad tuam naturam dignoscendam te in consilium adhibe. Quo te natura ducat, roatur consi
dera. Excute diligenter , & explora , quo
te tui mores ferant , & inelinent , quid
cum tua natura ingenioque conveniat,
quid natura possis, quid non possi?.
Obrar contra el natural es cansarse en
valde. Repugnante natura irritus labor
est. Invita Minerva si quid moliris, aquam
pumice postulas , ferrum natare doces,
arense semina mandas, litus aras , calvum
vellis.
Corregir su mal natural. Vitiosam naturam domare, castigare, comprimere.
Pravum ingenium corrigere , virtutis
doctrina excoiere, ad rationis metam adigere.
Es muy dificultoso ir contra el natu
ral. Animum mutare dificile est. Quidquid infixum animo, & ingenitum est, lenitur probitatis studio , non evellitur.
Ardua , ac perdifficis provincia est im
perare sibi., seque ipsum in potestate
habere.
Mucho hace un buen natural para la
virtud. Multm ad virtutem confert ho
nesta educatio in bona indole , f'acilique
natura. Multm juvat, plurimm interest
ad virtutis studium , quie cujusque natu
ra sit, atque ingenium. In preclara natu
ra facil virtus inhaeret.
Naturalmente. Naturaliter, natura, se-

NA

287

cundum naturam , suapte natura. Magistra , ac duce natura. Naturae ductu , im


petu , impulsu. Ipsa hortante , & quasi
impeliente natura. Naturali quodam stu
dio , animique propensione.
Naturalizarse en algun Reyno. Principis beneficio municipem fieri, Regiis immunitatibus donan , indigenis adscribi,
inter indigenas censeri.
Nava , tierra lana. Campi planities.
Navaja. Novacula , ae. Culter tonsorius.
.
Nave , navio. Navis , is. Navigium.
Navecilla. Navicula , ae. Ratis , is. D
corsarios. Myoparo , nis. Navis piraiica4
predatoria. De pescador. Lembus, i. Seapha , x.
Nave Capitana. Pretoria navis. Amiranta. Prefecta navis. Nove de carga.
Navis oneraria. Navio de aviso. Speculatorium navigium. Hace agua el navio.
Aqua in navem per rimas influit. Traer
la nave jorro. Remulco navem trahere.
Naval cosa. Navalis , e.
Navegar. Navigo , as. Enavigo , as.
Velifico, as. Vela ventis dare. Navigationi , aut mari se committere. Navegar
viento en popa. Ferente puppi vente
navigare. A vela , y reme. Remis , velisque navem agere , impeliere.
Buen tiempo tenemos para navegar.
Tranquillum , tempestivum , placiduro,
opportunum ad navigandum mare nacti
sumus.
Navegacion. Navigatio, nis.
Tuvimos la postrera navegacion. Se
cundo vento navigavimus. Venti puppe ferentes , &. eximia vis remigum ma
tur nos in portum detulerunt. Felicem
navigationis cursum tenuimus. Bell nobis flavit ventus , quoad portum pervenimus.
Trabajosa navegacion tavimos. Adversis ventis usi sumus. Tard, & incommod navigavimus. Fluctibus saep jactati
sumus. Perdifficilis navigatio iuit.
Navegable rio. Flumen navigabile.
Navegante. Navigans , tis. Qui navigat , aut navi vehiiur.
Naveta de incienso. Accerra , a.
Naufragio. Naufragium , ii. Padeci
naufragio. Naufragium fecit. Naufragio
pexiit. Ad scopulum navis allisa, demersa,

2SS

NA

Na

ta , fluctibus obruta est.


sapit. Post acerba prudentior.
Navidad. Natalis Christi Domini dies.
Neciamente. Stult , insipienter , abNoche de Navidad. Nox illa celeberri
surd.
ma ; qua Dei Filius Virgine nasci digNectar , bebida de Dioses. Nectar,
natus est, ut nos peccati servuute re- aris.
dimeret, mundumque divinisaiis suae lu
Nefando, pecado. Praepostera libido.
ce perfunderet.
Sodomia , te.
Naypes. Charlae plctae. Lusorix charNegar. Nego, as. Abnego, denego.
tulie.
Inoor , aris. Inficias ire. Negar con se
fias. Abnuo , renuo , is. No tuvo animo
N ANTE E.
para negarlo. Negare non sustinuit. Mas
quisiera que me lo hubieras negado. Re9
Nebli. Accipiter , tris.
pulsam accepisse mallem.
Neblina , niebla. Nobula , te.
Negar en el tormento. Perstare , vel
Necedad. Stultitin,x. Fatuitas , tis. constare in negatione. Constanter nega
Imprudentia , insipieatia , x. Ineptiae, re.
Negar la f con juramento. Fidem eju.
aium.
Necesidad. Neccessitas, tis. De lo que rare. Negar con juramento lo fiado. Crehace falta. Egestas tis. Indigentia , ino ditum abjurare. Negar d uno el voto. Repia , se. Vide Menester , y Pobreza. Te fragari alicui. Suffragio alicui deesse.
ner necesidad. Egeo , indigeo, es. Neces
Negacion. Negatio , nis. Negantia , ae.
se habere , opus habere. Padece rr.ucha Inficiatio , nis.
necesidad. Inopia , & egastate laborat.
Negativo. Negativas , negans, tis. EsLa necesidpd carece de ley. Necessitas tar nigativo. Pertinaciter negare.
Negligencia. Negligentia , ae. Indilinulla lege tenetur. La necesidad ensea
discurrir. Necessitas acuit ingenium. La gentia , se. Incuria , x. Negligente. Nenecesidad da fuerzas para todo. Nihil gligens , tis. Socors , dis. Ser negligente
necesihate dira fortius. la necesidad en algo. Indormire in re aliqua. Rem neno hoy resistencia. Necessitati parendum gligentis agere. Pesame que me tengas
est. Retirse d hacer una necesidad. Re- por negligente. Negligentiae nomine suspectum me tibi esse doleo.
cessit ad requisita natura.-.
negligentemente. Negligenter , indiliNecesitar d uno , forzarle. Cogo,
compelio , is. In necessitatem aliquem genter, oscitanter, incurioso.
Negocio. Negotium , i. Res , ei.
adducere. Necessitatem alicui aliquid faTu hermano cuida de mis negocios.
ciendi afierre , abhibere. Veome necesita
do rogarle. Cogor , necesse mihi est, Frater tuus rerum mearum procurator
est. Res meas curat. Mea agit , gerit,
necesse habeo hominem rogare.
Necesitar de algo. Egeo , indigeo. No tractat negotia. Rationes meas adminis
necesito de libros. Non sunt mihi libri tra*. Rerum mearum curam sustinet.
Meis est negotiis prsepositus.
necessarii.
No es buena traza esa de hacer mi ne
Necesaria cosa. Necessarius , a , um.
No es necesario decirlo. Non est hoc di- gocio. Ista rei. gerendae ratio mihi non
cere necesse. Non est dictu necessarium. probatur. Rem agis perperam. Aliter
Necssarias. Latrina, ae. Foricw, arum. agis , atque res postulat, & ego gendam
Necesariamente. Necessarie , necessa- censeo.
No embaraceis mis negocios. Ne meis
ti. Necesariamente ha de volver. Neces
se est , ut redeat. Necessari es reditu- rationibus oilicias. Negotiorum meorum
cursum ne retardes. Noli negotiis meis
rus.
Necio. Stultus, fatuus, imprudens, sto- interpellare , impedire , remorari
En vuestro negocio estamos. Tua nunc
lidus , insipiens. Necia es el sabio , que
para si no sabe. Qi.i sibi sapiens prodes- res agitur. Nunc tuum ferrum inigneest.
se nescit, nequidquam sapit. El necio por Tu negocio haztele tu. N quid expectes
}u pena es cuerdo. Malo accepto , stultus amicos facere , quod per te queas. Tuum

tu

NI

NE
tu negotium age. Malo va este negocio.
Hxret hoc negotium. Inclinata res est.
No hay negocios en la Audiencia. A
judiciis forum refrixit. Hombres de nego
cios , curiales. Comitiales homines. De
otros negocios. Negodatores.
Negociar. Negotior, aris. Negotia agere , gerere. Negociar coa dineros, Largitione , aut rouneribus judices corrumpere. Sabe bien su negocio. Rem suam pro
b meminit. Negociador , negociante.
Negotiator. Negociacion. Negotiatio, nis.
Negra cosa. Niger , ater , tra , uns.
Negro vestido. Vestis pulla. De gui
nea. Ethiops , pis. Algo negro. Subniger , fuscus , nigricans , obscurus. Negro
color, negrura. Nigror, nigredo , nigritia , m. Negra ventura. Misera fortuna,
sors iniqua. Trabalamos todos por esta ne
gra honra. Trahimur omnes studio laudis,
& honoris , inania miser aucupamur. Es
tan negro de bueno , que todos se le atre
ven. Ade probus est, & simples, ut vul
go despiciatur.
Negrapr. Nigreo , es. Nigrico, asj Ne
grecer. Ueniglo , as. Sobre negro no hay
tintura. Niger color nullo extinguitur.
Neguilon. Dentium caries , vel putredo.
Neguilla. Melantium , nigella , gith.
Nema de carta. Nema , atis.
Nervio. Nervus , i.
Nervoso. Nervosus , fortis, robustus.
Nevada yervo. Calamhha, <e.
Nevar , y nevada. Vide Nieve.
Neutro. Neutrum , neutrius generis.
Neutral. Indifferens, tts. Neutrius par
tis. Medius , a , um. Mostrarse neutral
en los vandos. Dubium se , mediumque
partibus prestare.
N

ANTE

I.

Ni. Nec , neque. Ni hermosa que ma


te, ni fea que espante. Nec volo quod
cruciat, nec volo quod satiat. Ni es carne,
mi pescado. Neque prodest , neque obest.
Ni por esas , ni por esotras. Nec spe,
aec metu. . Quando uno manda , aconse
ja , ruega. Ni es Neve , neu. Ni te
tomes con los superiores , ni andes ma
las con ellot. Cave ne cum potentioribus
comeudas , neve prava aemulutiune ras

2S3

geras. Suplicote , que no me preguntes


una cosa como esta , ni en este reo , ni en
otros- Peto a te ne id me , neve in hoc
reo , neve in atiis , quieras. Cic.
Si aun. Ne quidem. Ni aun muestras
dio de agradecerle. Ne grati quidem animi signa dedit. A'; aun se atreve d avi
sarselo. Ne admonere quidem sustinet. .
veces , quando Ni precede No es vel,
Nequidem. No diera por ti una blanca.
Non redimerem te vel obolo. Ne obolo
quidem te rediraerem. No le fiara ni ma
ravedi. Non illi crederem vel teruntium.
Non illi crederem , nec teruatium qui
dem.
Nicho. Loculus , i.
Nido. Nidus, 1. Hacerle. Nidifico , as.
Nidum facere , .igere , constmere.
Niebla. Nebula, se. De las mieses. Ru>
bigo , inis.
Niervo. Vide Nervio.
Nieto. Nepes , otis. Nieta. Neplis , is.
i\ ieve. Nix , nivis. Nevar. Ningo , is.
Nevada. Copiosa nix. Cay media vara
de nieve. Nix duos pedes alia jacuit. Ne
vada cosa. Nivosas , a , um. Dia de nie
ve. Nivalis dies. Pella de nieve. Niveus
globus. Blanquea la tierra nevada. Ni
voxa rupes candent.
Nigromancia. Necromantia , se.
Ninfa. Nimpha , ae.
Ninguna cosa. Nihil.^Nihilum , i. Nil.
Ninguno. Nemo , nullus , nemo unus,
ne unus quidem. Ninguno del mundo. Ne
mo quisquam.
Nia. Pueila , x. Virguncula , se. Da
teta. Infantula , se. Pupa , x.
Nia , nieta del ojo. Pupilla , ae.
Nio. Puer, puerulus, pusio, nis. Ni8o de teta. Infans , tis. Pupus , i. Su
puesto por engao. Subdititius , supposititius.
Aios expositos. Expositi infantes,
projecti , ad templi limen abjecti.
Nio de escuela. Elementarius puer.
Es muy donoso nio. Puer est san festivus , inslgnis festivitatis puer. Est in
lio leporis multum , nec festivitatis minus. Nihil est illo lepidius, nihil festivius.
Nio muy agudo , temo no d en rudo.
Odi pueros praecoci sapientia.
Desde nios nos criamos juntos. A pue
tis una educaii sumus. pueritia , prU
Oo
ma

NO

NI

29o

ma aetate in eodem ludo , eisdsm studiis,


& magistris usi sumus. Amor de nios,
agua en cesto. Puerorum amores cum xtate fer deponuntur. Entenderlo un nio.
Vel puero perspieuum.
\o seas nio. Relinque nuces. Pueri
les nugas abjice , teque ad graviora studia convette. Cosa de nio. Puerilis , infantilis.
Nion. Puerorum studiosus.
.Niez. Pueritia , ae. Puerilis aetas.
Nierias. Pueriles nugse. Puerorum
ludi. Pueria oblectamenta.
Niear. Nugari , nugas agere. Puero
rum more colludere.
Nispero , arbol. Mespillus , i.
Nispero , fruta. Mespillum , i.
Nivel. Perpendiculum , i. Libella, te.
Hacer algo d nivel. Ad perpendiculum
aliquid exigere, ad libellam ducere. A7velar. Ad libellam dirigere, ad amussim
ducere.
Ni uno , ni otro. Neuter , tra , um. Ni
uno , ni otro me contenta. Neutrum pro
bo. Neuter mihi placet.
N

ANTE

O.

No. Non , haud , nequaquam , minim,


nentiquam , haudquaquam. . Quando uno
manda , aconseja , jura. No es Ne. N*
aprendas lo que es bueno para olvidado.
Dediscenda ne discito. No se meta maes
tro , quien puede ser discipulo. Monendus ne monear. No me salve Dios, si di
go otra cosa de lo que siento. Ne sim salvus , si aliter dico , ac sentio. No me d
Dios vida , si lo s. Ne vivam , si scio.
j. veces en lugar de Ne , se usan No
li , Cave elegantemente. No lo dexes
por falta de pluma , y tinta. Noli eessaye per ealamum, & atramentum. No es
peres d que te d las gracias. Noli expectare , dum ubi gratias agam. No des
alas este muchacho. Cave indulgentia
nimia puero animos faciat. No pienses por
tu vida , que lo digo por mal. Cave , si
me amas , existimes , me hace invidios
dicere.
No (al fin de la clausula.) Non item.
Lo frutos de las ciencias son muy dulces;
la raiz no. Suavissimi sunt sapientiae fructus radix non item. El discreta dissimu-

la el agravio ; el necio no. Sapiens inju


riara dissimulat , fatuus non item. 5. . "'. 0ta , que quando hay dos negaciones en
Romance , no st pone en latin mas que
una. v. gr. No digas mal de nadie. Neminem verbo Inseris. A7o falta ninguno,
Nullus abest. No hay nada. Nihil est.
A'o hay contenerle. Nullatenus lli satisfeceris, aut placare possi . No hoy har
tar su codicia. Nullis divitiis animum
ejus expleas , aut explere possis. No hay
cogerlo. Nullis captionibus eum tencas,
nullo laqueo concludas. No hay sacarle
de ahi. Nulla ratione eum inde dimoveas,
nullis conditionibus sententia deduxeris , proposito avenas. Nullis precibus.
aut minis constantiam ejus labefactare
possis. ATo hay volver pie atrs. Non licet referre pedem , aut sententiam mutare. Haud impun pedem referas. No hay
veros , ni hablaros. Non licet te videre,
neque alloqui.
No hoy que. No hay para que. No tie
nes que. Non est cur. Nihil est quod, vel
cur. A'o hay que buscar otras cassas de
su tristeza. Nihil est cur meroris causas
aliunde traxeris. No tienes que hacerme
fiestas. Nihil est quod mihi placere gestias. A o tienes que hacerme zalemas. Ni
hil est quod me blandis summissionibus
alcias. A'o hay pora que escusar tu
vellaqueria. Nihil est quod rationem turpitudini obtendas. A'o hay para que eno
jarte tanto. Non est cur tantopere succenseas. No hay que tener pena de eso.
Nihil est cur molestiam ex eo capias. A'o
habia para que darle tantas satisfaccio
nes. Nihil erat , quamobrem tantopere te
illi purgares.
A'o habla hecho mas que , &c. quando.
Commodum , &c. cum. A'o habia hecho
mas que venir de la granla , quando me
dieron la carta. Commodum ex villa venemm, vel tantum ex villa veneram, cum
mihi te utrerae redditte sunt. Vixdum
villa veneram , cum te litteras accepi.
No acostumbrado al trabajo. Insuetus , insolitus , insolens laboris. No acos
tumbrado d oir la verdad. Veritatis inso
lens . Cosa no acostumbrada. Res inusitata , insueta , insolita, insolens.
No dex cosa por registrar. Nihil prae
texmisit , quin inspiceret, & scrutaretur
Tfo

NO
No faltS sir.o poner en mi las mano*.
Tantm non raanus raihi attulit. Parm
abfuit , quin manus mihi afferret.
No hagas por donde tengan de que
asirte. Nihil committas quamobrem re
prehendi jure possis. No hagas por don
de caygas en desgracia. Nihil committas
quamobrem displicere possis.
No hace mas que. No hace sino. Nihil
aliud qum. Nihil aiiud facit , nisi. No
hace mas que cazar moscas. Nihil aliud
qum muscas captat. Nihil aliud facit,
nisi muscas captat. No hacia sino armar
lazos d los pajaros. Nibil aliud quam
aviculis insidias tendebat. Nihil faciebat
aliud , nisi aviculis insidias tendere.
No mas (solamente.) Non plus , non
amplius. Tantum , tantummodo. Omnino.
Cinco soldados habia no mas. Quinque
omnino milites erant. Non plus quinque
milites erant. La fruta probe no mas. Po
ma tantummodo libavi. Poma gustavi,
praeterea nihil.
No mas ( de quien se arrepiente.) Ab
sit ut amplius. No mas barajas , y porfias cnligo. Absit ut tecum contendam
amplius. l\o mas poner los pies en tu ca
sa. Absit ut in aedes ejus pedem amplius
inferam. Non committam dehinc , ut in
ejus limine pedem ponam.
No mas. Hactenus. Quando No mas li
mita espacio de lugar , tiempo, accion,
se hace elegantemente por Hactenus. Es
to te encargo no mas. Hactenus tibi man
do. Plegue d Dios que no sea mas. Utinam hactenus. No lleg su enojo mas que
amenazar d los traydores. Hactenus
excanduit , ut malum desertoribus mina
re tur. No me hizo mas favor que este.
Hactenus mihi indulsit. No tengo licen
cia para mas. Hactenus mihi licet. No
se estiende 4 mas mi jurisdiccion. Hacte
nus potestas mihi est. No es su locura
mas que esta. Hactenus desipit. Pero de
esto por ahora no mas. Sed haec hactenns,
Cic.
No obstante eso. Nihilominus. No obs
tante los privilegios , y costumbres. Privilegiis , & consuetudinibus non obstantibus.
No poder. Nequeo , is.
No querer. Nlo , non vis.
No saber. Nescio, is. Ignoro , as. Nes.

NO

13 \

cius , ignarus , hujus rei sum. Hoc me


fugit, prseterit, fallit, latet.
Noble. Nobilis , honestus , generoses,
illustri genere , honesto loco natus , cla
ras natalibus. Vide Linagt.
Nobleza. Nobilitas , generis claritas,
generis anriquitas, nominis amplitudo.
Familix vetustas , splendor , dignims.
Nobleza de condicion. Ingenuus animus,
liberale ingenium.
Noche. Nox , ctis. Clara. Sublustris,
fulgente luna, & sideribus illustris. Es
cura. Obscura , caliginosa , Cimmerii tenebris atrior. prima noche A boca de
noche. Vesperi , ad vesperam, sub vesperum , sub crepusculum , imminente j un
nocte. Poco antes de media noche. Paul
ante mediam noctem. Nocte concubia.
media noche. Media nocte , ad mediam,
noctem , intempesta nocte. Poco despues
de media noche. De media nocte , de ter
na vigilia. tal hora de a noche? Iloc
noctis ? De noche todos los gatos son
pardos. Omnia concubia nocte teguntur.
Omnia tenebris obvolvuntur. La noche es
capa de pecadores. Nox multa mala teNoche Toledana. Nox Insomnis. Pa
sar las noches de claro en claro. Noctes
insomnes ducere. Dios , y noches traba
ja en esto. Dies noctesque in eo laborar.
Assidu in id incumbit, continenter id
agit , sine intermissione id operantur, in
eo se exercet. De dia , y di noche. Die,
nocteque , diu noctuque. Hacer noche en
un lugar. Noctem alicubi ducere , traducere. Mala noche , y parir hija. Longua
labor absque fructu. Buenas noches d
Dios Vm. Placidam tibi noctem cum
somno precor. Quedarse d buenas noches.
Lucerna subito extincta , opus intermiti),
aut impediri. Hizose todo ioche. Spes
e vanui t. Cosa de noche. Nocturnas , a,
um.
Nocturna cosa. Nocturnus , a , um.
Nocivo. Noxius , a , um. Vide Dao
so.
Nombre. Nomen , inis. Di tu nombre.
Ede tuum nomen. Qui voearis? Mi nom
bre tiene el libro. Litteratus est meus li
ber , se cantar , cujus sit? Ponerle el
nombre. Indere , vel facere alieni nomen.
Mal nombre , d mote. Apellatio ignomiOo %
nio-

232

NO

sa. Autor sin nombre. Auctor nnonymus.


Ambos son de un mismo nombre. Homonymi sunt.
Nombre en a guerra. Tessera , ae.
Symbolum , signum quo socii ab hostibus
dignosctmtur.
Nombrar. Nomino, as. Suo nomine aliquem apellare, vocare. Nomen ejus enun
ciare. Nombrar Jaeces , Gobernadores.
Judices legere, eligere , designare, conslituere. Magisrratus creare. Nombrar he
redero. Hseiedem aliquem nuncupare ,
Costituere.
Nombrado por Senador. inter partes
lectns , inter patritios allectus. Es muy
nombrado en toda aquella tierra. Celebre
est nomen ejus in ea regione.
Nombramiento. Nominado , nomencla
tura , a.'. De oficios pblicos. Comitia,
o ruin.
Ndmina. Sacrarum reliquiarum loculus.
Nominativo. Rectus, nominandi casus.
Nonas del mes. Nonae , arum i in mense Mar tio , Majo , Julio , & Octobri sep
tima dies , in reliquis quinta. Nona hora.
Nona, ve. Hora de nona. Tertia post mexidiem.
Nones. Impar numerus. Jugar d pa
pes , nones. Par impar ludere.
Nono , noveno. Nonus , a , um.
Norabuena, enhorabuena. San. Vaya
se norabuena. Abeat san. Sea norabuena
como tu quieres. Sit san, ut vis. Quieres
que- compre fruta ? norabuena. Vis emam
poma.? placet , fiat.
Noramala. Malum. Quien os mete vos
en eso, noramala? Quid tua (malum) id
lefert? Pete enoramala. Abi hinc in malam crucem. Qu hace , que no se va mu
cho noramala? Qnin tu abis in malam
pesrem, malumque cruciatum? Vete de
ahi noramala. Apage te me. Abi hinc
protinus conspectu meo.
Soria. Antilia, ae. Ty-mpanum y tolleno , onis.
Norte; Polus articus. Septentrio , nis.
Borealis pars muhdi. Cae al norte. Ad.
septentrionem vergit.
Nosotros. Nos , nostrum , vel nostri.
El genitivo nostrum se usa con les nom
bres partitivos numerales , como Quis
nostrum , nullus nostrum. Quondo no hay

NO
particion se uso del genitivo Nostri. Com
padecete de nosotros. Miserere nostri.
Acuerdate de nosotros. Memor esto nostri.
Nota. Nota , se. Notatio, nis. Nota ,
afrenta. Nota turpitudinis. Dedecus , ig
nominia. Nota de carta. Stylus , i. Dictio. Nota lo margen. Animadversio,
observatio, nis.
Notar. Noto , as. Notarsele de grose
ro. Rusticitatis illum insimulaste, rusticitatis nota perstrinxisti. Rusticos ejus
mores subnotasti. Rusticitatis notam illi
inusisti.
Notar una carta. Dictare epistolam.
Notario. Notarius , ii.
Notable. Notabilis , insignis , mirus,
singularis , egregius. Es cosa notable lo
que le quiere. Mirum quantum illum diligit. Notablemente. Maxime, insigniter,
mir , eximi , egregi , mirific.
Noticia. Notio, nis. Cognitio, nis. Notitia, te. No ha llegado tal cosa mi
noticia. Nihil horum ad me delatum est,
perlatum , allatum est , ad aures meas
pervenit. Res mihi nova est, inaudita.
Nihil ejusmodi audivi. Dar & uno noticia
de algo. Aliquem de re aliqua docere,
edocere. Hombre de buenas noticias. Vir
egregi eruditus , non vulgari eruditione
prseditus.
Notificar. Juridic aliquid alicui re
nunciare, denunciare. Ex jure, & legibus
aliquem monere. Notificacion. Denuntiatio , monitio juridica.
Notorio. Notus , a , um. Vide Claro.
Notomia , Anatomia. Anatome , es.
Dissectio. Hacer notomia. Corpus disse
care , ut ven*, & nervi medieis conspici possint.
Noventa. Nonaginta. Noventa veces.
Nonagies. Novecientos. Nongenti , ae , a.
Novecientas veces. Nongenties. El aa
de novecientos. Annus nongentesimus. El
de noventa. Nonagesimus.
Noveno. Nonus , a , um..
Novenas. Statio , aut pervigilium ad
aram B. Virginis , aut alicujus Sancti per
novem continuos dies. Novendialia, um.
Novenario de difuntos. Novendiale saerum. Inferne per novem dies solemni ritu solutae.
Noviembre , mes. November , bris.
Novedad. Novitas , tis. Admirome, que
no

NU

NO
no me hayas escrito , y mas habiendo tan
tas novedades. Nihil te ad me scripsisse
miror; praessrtim novis tam ihultis rebus.
Esto me ha hecho novedad. Hoc mihi novum accidit. El afecto , y atencion , que
tienes honrarme , no me hace novedad.
Studium , curaque tua de dignitate mea
nulla me nova voluptate aflicit. Cic.
Hay hombres amigos de novedades,
Sunt qui res novas amant , qui rebus novis sindent , favent , quos rerum novitas
mir delectar.
Novel. Vide Novicio , y Vioso.
Novela. Fabella scit conficta.
Novelero , amigo de nuevo. Novarum
rerum avidus , curiosus , studiosus ? qui
rumusculos aucupatur , ut fumos vendat.
Noveleros , inventores de novedades. No
vatores , novitiae doctrinx nomines , qui
novis opinionibus famam , & numen cap
tant.
"Novio. Sponsus , i.
Novia. Sponsa , ae. Nova nupta. Mu
chos componedores descomponen la novia.
Multos imperare, exiliale est.
Novicio , novel. Novitius , ii. Tyro,
nis.
Noviciado. Tyrocinium religionis. Re
ligiosae vitse rudimenta.
Novillo. Juvencus , i.
Novilla. Juvenca , ae.
N

ANTE

Nube. Nubes , is. Subir uno d las nu


bes. Laudibus aliquem in cu lum ferre-.
Nubada, aguadero. Nimbus , i- Nu
becula. Nubecula , ae.
Nube eo el ojo. Albugo , inis.
Nublado. Nubilum , i. Cielo nublado.
Coelum nubilum , nubibus obductum.
Nuca. Capitis cum cervice commissura. Cervicis nodus. Diile en la nuca.
Occidit lllum , perdidit , confecit.
Nudo udo. Nodus , i. Vinculum , i.
udo del dedo. Articulus, condylus , i.
Del arbol. Centrum , i. De a caa. Geniculum , i. Cosa udosa. Nodosus , a,
um. Cosa 'sin udo. Enodis , e.
Nuera. Nurus , us. ti te lo digo hi
juela , entiendelo t mi nuera. Mutato
nomine de te fabula narratur.

Nuestro. Noster , tia , um. Cosa de

293

nuestra tierra , 6 nacion. Nostras, atls.


Los Filosofos de nuestra secta , escue
la. Nostrates Philosophi.
Nueve. Novem. Nueve veces. Novies*
Nueve mil. Novem milia.
Nuevo. Novus , a , um. Recens , tis.
Nuevo , flamante. Recentissimus , novitate fulgens. Nuevo en el estudio. Novi
tius in scholis. Tyro , nis. Soy nuevo en
esto. Rudis sum , & insolens hujus rei.
Nunc primum experior. No es nuevo en
ti esto. Non insolens istud facis. Non est
tibi insolitum. Solemne hoc tibi est. Todo
lo nuevo place. Grata rerum novitas. Gratissima quoe nuperrim. Novitatis favor
superiorum obscurat gratiam.
De nuevo. Dent , ex integro , vel de
integro. Rebelarse de nuevo. Denu rebellare. Hay algo de nuevo ? Num quidquam novi? No hay nada de nuevo. Novi nihil est, de quo te moncam. Nihil novi accidit , contingit , evenit.
Nueva , 6 nuevas. Nuntium , vel nuntius , ii. Rumor , oris. Malas nuevas han
venido de nuestro exercito. Tristes nuntii
de nostro exeicitu allati sunt. Tristia qiredam , & acerba perlata sunt. Gravior de
nostro exercitu fama porvenir. Adversi,
& infausti rumores de exercitu vagantur,
disslpantur. Duriora quaedam de exercitu
fama vulgavit.
Hacerse de nuevas. I.nseitiam affectare, simulare. Pora qu te haces de nue
vas? Ut quid inscitiam simulas? Quid hoc
quasi tibi novum , & inauditum admira
ra?
Nuevamente. Nov , recens , recen ter.
Nuevamente fundada. Urbs recens
condita , nuper sedificata. Nuevamente
impreso. Nunc primm excussus liber,
primum in lucem ediuis.
Nuez. Nux , cis. Juglans , dis. Nuez
mollar.. iax persica , mullkiscula. Nuez
mascada. Nux cenditanea , odorata. Has
es el ruido , que las nueces. Bullate nu
gae. Inanis ostentado.
Nuez de la garganta. Gula, ae. De cprs. Galhalus, i. Nuez de ballesta. Un
cus, i. Fabula , se.
!\umero. Numerus, i. De cuenta. Arithmetica nota. Numerar. Numero , as.
Es del numero de los sabios. In sapientissimis vkis numeratur. In sapientium
na.

NU

294

OB

numero habetur , censetur. In doctorum


numeran venit. Vide Contar.
Nunca. Nunquam, nullo tempore. Nun
ca cosa del mundo me dio mas pena. Nun
quam mihi quidquam fait acerbius , aut
molestius. Ahora lo siento masque nunca.
Nunc, ut cum maxime, doleo. Nunc mo
lest Giro , si nunquam alias.
Nuncio. Nuntius , ii. Legatus Romani
Pontificis. De a inquisicion. Apparitor.
Nutria. Lutra , ae.
DE

LITTERA

O.

OInterjecion. " qu lastima'. rem


miserandam ! spectaculum miserum , atque acerbum! maldad'. Proh
seelus ! . Quando uno se anticipa ha
cerse cargo de lo que puede -alegar la
parte contraria , y responde ello.
que. seor que , es en Latin. At. At
enim. que me alegri pues qu? habia
de entristecerme ? At lxtatus sumi quid?
ergo tristem me esse oportebat? Seor,
que Dimno no nombr d Filotas entre los
culpados. Eso no es indicio de su inocen
cia , sino de su potencia. At enim Dymnus Pliilotam inter reos non nominavit.
Hoc quidem iliius non innocentiae, sed
potentiae indicium est. Curt.
conjuncion. Aut , vel ve , sive , seu.
En 'las resoluciones se usan sive , seu.
La medicina se ha de aplicar , duela , i
no duela. Adhibenda est medicina, sive
dolorem faciat , sive secus. Con razon ,
sin ella , Pedro le mat. Seu jure , sive
injuria Petro eccisus est. . o las du
das, y preguntas. es An; no An non,
necne^No sabia si habian de reformar
le , mejorarle de puesto. Nesciebam
utrum in ordinem cogendus esset , an
potius promovendus. Qu te va d ti en
en que el otro gane , no? Quid ad te
vincat ille , necne?
O

ANTE

B.

Obedecer. Obedio, pareo, obtempero,


obsecundo, as. Obsequor, morigeror. Morem alicui gerere Audientem alicui esse,
vel ejus dicto.
Obediente. Obediens , obsequens , obtemperans , dicto audiens , obedientiae

cultor , qul obedientiam colit.


QbeJeceroshe en todo. Tuam in rebus
omnibus voluntatem sequar. Quidquid mihi injunxeris, exequar, praestabo ,executioni mandabo. Tibi dicto audiens seraper ero. Velle tuum meum erit , & pedibus, ac manibus obibo.
Obediencia. Obsequium, obedientia, x.
Dar la obediencia. Alterius voluntati se
studios summittere, summissum animum
alicui ostendere, obsequium demisse polliceri. Arbitrio, ac potestati alterius se
committere, se dare , tradere , permitie
re, subjicere.
Obslisco. Obeliscus , i.
Obispo. Episcopus , i. Pontifex , icis.
Amistes , itis. Obispo electo. Episcopus
designatus. Obispado. Episcopatus , us.
Episcopalis , rei Pontificia dignitas.
Obispillo de puerco. Aqualiculus , i.
Venter porcinus , vel Faliscus.
Objecion. Objectio , oppositio , nis.
Objeto. Objectum , res objecta.
Oblacion. Oblatio , res oblata.
Oblada. Libum , i.
Oblea. Bractea panis.
Obligacion. Officium, ii. Hecha con ju
ramento. Auctoramentum. Por escritura.
Nomen , syngrapha. De parecer en jui
cio. Vadimonium. Obligarse d esto. Vador, aris. Vadimonium promittere. Fal
tar d esta obligacion. Vadimonium deserere. Hacer obligacion por escito. Syngrapham , vel nomina facere. Parecile
que era obligacion asistir d su entierra.
Officii duxit, funeri ejus interesse.
Obligacion civil. Obligatio , juris vinculum , nexus , us. Obligaciones de pa
riente , y amigo. Propinquitatis , & amicitise vincula.
Mucha obligacion os tengo. Multis tibi
nominibus devinctus , obstrictus, obligatus sum. Immensum quiddam est , ac pe
ne infinitum , quod tibi debeo. Eximia
sunt , ac preclara tua in me non soluro
beneficia , sed etiam merita. Tibi ego
tantum debeo, quantum hominem homini
debere vix fas est. Agnosco me in aere
totum esse.
Obligacion teneis d hacer esto. Hx
tnae partes sunt , quas agere , & sustinere debes. Tui muneris est id praestare.
Tuom est id agere , ac perficele. Hoc ad
te

OB

OB
te perrinet. Tuae d!gnitatis hoc est , &
officii. Incumbe in hanc curam , quae te
propis tangir. Perage partes , quas suscepisti.
Cumplir eon su obligacion. Partes suas
peragere. Officio satlsfacere. Munere suo
egregi fungi, perfungi. In officio manere , permanere. Officium suum diligenter obire , munus explere, prestare, persolvere.
. Faltar 4 su obligacion. Officio , aut
munen suo deesse. Officium , aut mu
nus susceptum de erere. No hay obliga
cion , de cumplir lo prometido por miedo,
i engao. Non est promissis standum quse
coactus quis metu , aut deceptus dolo fecerit.
Es hombre de muchas obligaciones. Vir
est majorum imaginibus illustris , claro
stemmate commendatus. De pocas. Homo
novus , nr.llis immaginibus , m la commendatione majorum , terne lius.
Obligar su persona, y bienes en algun
contrato. Nexu se obligare.
Obligar con buenas obras. Beneficiis
aliquem demereri, obligare , obstringere;
meritis obstrictum , devinctum tenere.
Con esto le obligars mucho. Summam
hoc pacto inibis ab illo gratiam. Obligar
los buenos , 6 ganarlos. Cum bonis om
nibus gratiam inire.
Obligar por fuerza. Vide Forzar. Es
to me oblig d ser algo mas largo. Hoc
mibi necessitatem attulit paulo plura dicendi . E coactus sum longis oratione
provehi.
Obligarse d hacer el gasto. Sumptum
suscipere , in se recipere. guardar la
ley. Legem accipere, admitiere. Obligar
se con voto, juramento. Voto, aut jurejurando se obstringere , alligare. Por
este inters se obligan d servir. Hwc
merces in illis est anctoramentum servitutis. Cic. Obligame la necesidad. Necesssitas me cogit. Veome obligado d pe
dir limosna. Cogor panem mendicare,
stipem corrogare. Estar obligado d al
go. Teneri , alligari lege , jure , pre
cepto.
Obligado de la carniceria. Macelli
sponsor , provisor , curator , redemptor.
Obra. Opus , eris. De gran primor.
Egregium , praeclarum , aflabi factum,

235

apprim elaboratum , perpotum , inge


nio perfectum , ad unguem factum , om
nibus numeris absolutum. Dsedali opu;,
Roscii actio.
Obra buena. Beneficium , benefactum.
Afola. Malelactum. Mala obra me hace.
Qfficit meis commodis. Rationibus neis
obstat. Cada uno es hijo de sus obras. Ex
suis quemque factis aestiman oportet.
Obra , fabrica. .flSdificium , fabrica,
te. Tener obra. edifico , as. Poner por
obra. Exequor , eris. Meter obra. Negotium als f'acessere , exhibere.
Obrar. Operor, aris. Ago, facio. Obrar
con buena f. Agere ex aa bonii. No obr
como Principe ,sino como Ministro. Non
Principem , sed Ministrum egit. Obras
como quien eres. Facis ex tua dignitate.
Obrar segun viere. Prout veotus flaverit,
vela vertr.m.
Obrada de tierra. Jugerum , i.
Obrador. Officina , te. De platero. Aurificina. De Zapatero. Sutrina , ae.
Obrero. Operarius , ii. Opera , arum.
Obsequioso. Vide Agasajador.
Observar. Observo, as.
Observancia. Religiosa disciplina, exactissima religionis norma. Hacer que se
observe algo. Oisciplinam acerrim exi
ge re.
Observante. Exactus. Religiosae disci
plina severus custos , cuhor eximius.
Obscuro. Vide Escuro.
Obstar. Obsto , as. No obstante eso.
Nihilominus. No obstante los privilegios,
y costumbres. Pri>ilegiis , & consuetudibus non obstantibus.
Obstinado. Obstinatus , pertinax , cis.
Qui in pravitate perstat. Erroris sui fenax. Pertinacia quadam , ac pervicacia
animi errori suo addictus.
Obstinacion. Obstinatio , nis. Pertina
cia , ae. Pervicacia, ae. Contumacia , se.
Obstinadamente. I'ertinaciter. bstinato animo, obstinat.
O

ANTE

C.

Ocasion. Occasio, nis.Temporis oppottBnitas. Locus , tempus opportunum. Vi


de Ofrecerse.
No perdais a ocasion. Tempus, & occasionem urge , quaecumque se obtulerit.
fio-

>

256

OC

Noli occasionem pretermitiere , nullam


elabi sinas occasionem. Tene , si quam
nao tus eris, occasionem. Tempus , & lo
cura observa. Omnea vigilanti animo occasiones capta.
Facilmente se pasa a ocasion. Facil
opportunum tempus abit , amittitur , elabitur. Fugit occasio , evanescit , evolat
x inertium mnnibus , & parva mora
cunctantes eludir.
Segun a ocasin , obrar. re nata
captabo consilium. Ex occasione rem geram. Ut res , & occasio tulerit , consi
lium capiam. Ut ventus ilaverit, vela
vertam.
Segun se ha cada uno en a ocasion, es
tenido por sabio , por necio. Ut quisque
occasione utitur , ita sapiens , aut stultus habetur. No des ocasion que alguno
piense , &c. Noli committere , ut quispiam putet , &c. No quiero dar ocasion
de que me tengas por loco. Non committ:im , ut tibi insauire videar. Cic.
Ocasion me dais de sospechar. Fenestram mihi ad suspicandum aperis. Vium
mihi ad suspicionem prxstruis. Suspicioiiis fundamenta jacis. Ansam mihi suspicandi pruebes. Parea que diste alguna
ocasion de maliciar d los ruines. Iniquis
secus existimandi videris nonnihil ioci
dedisse. Cic.
La ocasion hace el ladron , y en el
-arca abierta el justo peca. Non facil
e&uriens posita retinebere mensa. Et mul
ta saliens incitat unda siiim. Ovid.
La ocasion descubre quien es cada uno.
In discrimine apparet, quis sitvir. Quien
quita la ocasion , quita el pecado. Qui
snali materiam subtraliit , malum tollit.
Ocasionar pendencias , disgustos.
Contentiones suscitare. Offensionum cau
sas arcessere , offensionis materiam
suggerere. Hombre ocasionado. Homo im
portun superbus , & arrogans. Contentionis cupidus qui temer rixarum semina
spargit.
Occidente. Occas us , us. Occidens , ti".
Occeano, mar. Occeanus , is.
Ochavo. Duo teruntii.
Ochava. Octava ulnae pars.
Ochavada cosa. Octangulus , a, um.
Ocho. Ocro. Ocho veces. cties.
Ochsnta. Octoginta. Ochenta veces. Oc-

OC
togles. Ochenta mil. Octoginta millia. El
ao de ochenta. Octogesimus annus.
Ochocientos. Octiugenti , se , a. Ocho
cientas veces. Octingenties. Ochocientos
mil. Octingenta millia. El ao de ocho
cientos. Annus oetingentesimus.
Ocio, descanso del trabajo. Otium .i.
Quies , tis. Laboris intermissio. Vacatio,
animi relaxatio , remissio , laxamentum.
El ocio es origen de todos los males.
Otium est fumes omnium malorum. Del
ocio viene el trabajo , y del trabajo el
descanso. Otium parit negotium , & negotium parit otium.
Ocioso de vicio. Otiosus , iners , tis.
Oeses , idis. Mal feriatus , desidiae natus , qui otio diffiuit , languet , hebescit.
Ahora estoy ocioso no tengo que hacer.
Nunc mihi negotii nihil est. Vacuus sum,
Ss liber ab omni cura. studio , & ne
gotis vacat animus. Soluto, & vacuo ani
mo sum. Sine cura quiesco. No me sufre
el corazon estar ocioso, quando otros tra
bajan. Non sustineo ferias agere , cura
alii laborant.
Ociosidad. Otium, ii. Desidia , inertia , ae.
Ociosamente. Otios , per otium.
Ocre. Xerampelinus color.
Octavo. Octavus , a , um. Octava de
fiesta. Octo dierum celebritas. Octava
dies.
Octubre. October, is.
Oculta cosa. Occultus , abditus.
Ocultar. Occulto , as. Celo , as. Tego,
abdo , is. Ocultamente. Occult , latenter, secret , clam, clanculum , ex occul
to , abscondit.
Ocultador. Occultator , oris.
Ocupar. Occupo , as. Distineo , es. No
se ocupa en otra cosa. Nihil aliud agunt,
cogitant , curant , meditantur. In hanc
rem unic incumbunt. Hoc unum moliuntur.
Ocupacion. Occupatio , negotium , i.
Ocupado hombre. Occupatus. Occupationibus distentus, distiinctus , negofs
implicatus, impediais. Siempre estoy ocu
pado. Nunqnam mihi vacat negoms.
Nihil unquam habeo vacui temporis. Ni
hil mihi etii unquam datur , nmla quies.
Negotiis im distrahor, ac distineor , ut
respirare vix possim. Vix otium , aut vacuum

OF

OD
cn tempus ad scalpendas aures mihi
luperest. bruor negotiorum fructibus.
Nunquam mihi per occupationes spiritum
libere ducere licet.
Ocurrir la memoria. ccnrro, is. Vi
de Acordarte , y ofrecerte.
Q

ANTE

D.

Odio. Odium , invidia , se.


Tieneme mucho odio. Magnum mei
odium ilium tenet. Novereali odio me pro
sequitur. Odio me habet Vatiniano. .Mag
num in me odium conceptuai tenet. Magno me dissidet odio. Odit me can pe
jus, & angue. Ne via quidem eadem mecum sibi ingrediendum putat.
Odiado. Invisus , odio habitus. Est
muy odiado en la Ciudad. Omnes ilium
odio habent. Omnia in ilium odia civium
ardent. Vide Aborrecer.
Odioso. Odiosus, moles tus, invidiosus.
Hacer d uno odioso. Invidiam alicui facere. Ilium m invidiam adducere , vocare,
Odium , aut invidiam in ilium concitare.
Con esto se hizo tan odioso , que &c. Itaque tantum odii , atque invidi suscepit,
ut &c. Vide Ofender.
Odre. Uter , tris.
Odrecillo. Utriculus , i.
Odrina de cuero de buey. Culeus , ei.
O

ANTE

F.

Ofender. Offendo , is. Vide Agraviar.


Ofender Dios. Vide Pecar.
Teneis ofendidos d muchos. In magna
es multorum offensione , & odio. Multorum odia subiisti , contraxisti. In odium
& offensionem plurimorum incurristi.
Multorum oculos , multorum animos offendisti. Multi in te offenderunt. Multi se
te laesos, & violates dolent. Apud mul
tos offendisti.
Ofensa que se hace. Offensa , ve. Que
se escribe. Offensio , nis. Vide Pesa
dumbre.
Oficio. Officium , munus , partes, ium.
Munia , orum. Oficio de gobierno. Magis
trats , us. Munus publicum.
Hizo muy bicn su oficio. Praeclare in
suo se munere gessit , caste, integrque
in eo versatus est. Magna omnium com-

237

mendatione munere suo perfunctus est.


Summnm ex officio suo iaudem consecutus est , tulit, peperit, sibi compararit.
Vide Gobernar.
Darle , encomendarle algmn oficio.
Munus alicui injungere ,imponere, cummittere , deferre. Negotio aliquem preeponere , prseficere. Munere , aut dignitate aliquem ornare. Falt d tu oficio. Mu
nen suo defuir. Non satisfecit officio.
Partes suas non implerit. Ab officio defecit , deseivit. Munus suum neglexit,
descruit.
Quien temete en oficio ageno? Quid
in messem alienam falcem mittis? Quid
alienis te rebus immisces, implicas, in
terponia? Quid aliense functionis munus
usurpas, & in alieno choro pedem ponis?
Cada uno haga el oficio que sabe. Quam
quisque norit artem , in ea se exerceat.
Quien tiene oficio , tiene beneficio. Artem
quaevis alit terra.
Quien es tu enemigo? el que es de tu
oficio. Odit faber fabrum , figulo invidet
figulus. Este es mi oficio-. Haec mea pro
vincia est , hoc raeum munus. He mete
partes sunt.
Oficio Divino. Ecciesiasticum officium.
Recitandi munus. Oficios divinos. Sacra
solemnia. Asistir ellos. Sacris interesse , assistere , operam dare.
Oficiar la Misa. Sacris cooperari.
Oficial. Artifex , opifex, Icis. Que tra
baa sentado. Sellularius. Que trabaa
con martillo. Faber , bri. Qa^ hace ca
mas. Clinopegus. Qu* hace naves. Naupegus. Que hace carros. Carpentarius.
Que hace caxas. Capsarius i ( re iqua vide suis locis.
Oficina. Oflkina , oe. Tu casa es ofici
na de toda maldad. Domus tua nequitisc
officina est, diversorium flaguiorum om
nium.
Ofrecer. Oflero , es. Dico , as. Dedi
co , as. Consecro , as. Voveo. Devoveo^
es.
Ofrezco serviros en quanta puedo , y
valgo. Studium tibi meum , atque eperam sine ulla exceptione polliceor , aut
occupation , aut laboris. Omnia volo
me studia , atque officia postulas , & expectes. Quidquid valebo vel opera , *el
auctoritate . Jfc gratia, valebo tibi. Meant
Pp
ti-

238

OF

oj

tibi voluntatem defero , operam profi- munus elegit , destinavit.


Todos tienen puestos en ti los ojos. Spes
teor. Nulla tibi in re studium , atque
opera mea unquam deerir. Niliil tibi erit omnium in te nititur, ex te pendet, in
tam promptum , ac p.t.atum , quim mea te sita est , & collocata. Omnes ad te,
opera , cirra , ac diligentia , si quando ti
tanquam ad salutis portum respiciunr,
in te spem collocatam habent. Tengala
bi opus erit.
Si se ofreciere ocasion , yo le habla delante de mis ojos. Id mi/ii ob oculos
r. Si se occasio dederit , obtulerit ; si versarur , prae oculis 'iiibeo. No le he
les feret , si tempus , si occasio postu- visto de mis ojos. Albus , an ater sit ig
labit , poscet , requiret , exiget ; si res, noro.
Si tienes sangre en el ojo. Si qua tibi
& occasio tulerit , hominem ego conve
est honoris cura. Abrir el ojo. Oculis , &
nia m.
Ofrecerse uno de cumplimiento. Se animo adesse. Cavere omnia. Hacer del
alicui venditare , officiosa verba- dare, ojo. Nieto , as. Oculis aliquid innuere.
operam perfur.ctori polliceri.
Hacense del ojo. Rem de compacto geOfrenda. Oblatio , nis. Res oblata.
runt, nictant , innuunt. A ojos vistes
Ofuscar. Obscuro , as. Obturbo , as.
me quieren hacer trampas. In oculis miOfuscado. Obturbatus.
hi fraudem adornant. Quereis meterme
los dedos por los ojos. Tenebras mihi ofO ANTE G, & J.
fundere conaris. Pedir vista de ojos en
materia de pleyto. Testes oculos postu
OgaHo. Hoc anno , presenti anno.
lare , advocare. Mirme de mal ojo. Ocu
Oj'a , ojatasca. Vide Hoja.
lis me torvis aspezit. Comprar & ojo. Vi
Oj'ah de vestido. Ocellus , i. Ojalar, de Comprar.
A cierra ojos lo har. Clausis oculis
Tiacer ojales, Ocellos facere.
Ojear , y ojeo. Vide Oxear.
id faciam. Dar de ojos. In faciem casa
Ojeada. Ocuiorum emissio.
offendere , impingere , incurrere. En un
abrir , y cerrar de ojos. In ictu oculi.
Ojeras. Insomnioi signa in palpebrii .
Ojeriza. Odium ii. Livor , oris. Tener
Ojos que no ven , corazon no quiebran.
jeriza. Odio aliquem habere.
. Oculi. augent dolorem. Quierele como
Ojete del vestido. Ocellus , i.
sus ojos. In oculis puerum fert. Oculis
Ojo. Oculus , i. Ocellus , i. Lumlna, charior illi en. i. os ojos dicen lo que sien
nm. Alzar , baxar los ojos. Oculos at- te el corazon. Oculi , quemadmodum ani
toliere , vel demittere. Ojos de gato. mo eflec ti sumus , loquuntur.
Glauci , vel felinei oculi. Ojos garzos.
Ojtcos. Ocella , te. Lucinius , ii. El de
Oculi cesii. Azules. Cterulei. De buena ojos atravesados. Strabo , onis. Strabus.
vista. Lincei. Cortos de vista. Hebetes. Al ojo fregarle con el codo. Oculus non
Ojos hundidos. Concavi. Saltados. Extan- est fricandus.
Ojuelos. Ocelli. Mis ojos. Meus ocel
tes oculi , prominentes. Ojos mirones.
Oculi emissit. Ojos baylones. Oculi lu- lus. Enfermedad de ojos. Ocularia aegripibundi. Llevse los ojos de todos. Om- tudo. El que la cura. Ocularius medinium oculos in se onvertit, evertit.
cus.
Ojos de fuente. Pontis arcus.
O ANTE LEchar los ojos algo. Oculos alicui
tei , vel ad aliquam rem -adjicere. Habia
Ola. ( de quien llama. ) Heus , ar.o. .
echado el ojo la herencia. Oculum haereditati adjecerat. Llenle el ojo. Placuit veces aviva la atencion. Ola , est* illi omnino. Cuesta un ojo de la cara. arrepentido? Eho , an te pcenitet? Ola
si est muerto? Eho , an mortuusest?
Immenso constant.
Poner algo delante de los ojos. Ali- Ola (de quien aprueba , y habla.) Euge.
quid ob oculos ponere , oculis subice- Ola, eso sobes? Euge, laudo commentum
re , ante oculos ponere, preponere. Pu
tuum.
Ola de agua. Unda , k. Fiuctus , us.
to en ti los ojos par esto. Te ad hoc
Oian-

OM

OL
Olanda. Byssus , i. Carbassus , i.
Olear. Yjd Uncion.
Oler , echar de si olor. Oleo , redoleo,
suboleo , es. Odorem emitiere. Oler, sen
tir ti olor. Odoror , aris. Olfacio , i.
Oli el poste. Insidias prospexit. Que bien
huele ! Suavissimum odorem percipio.
Omnium odor unguentorum prae isto nau
sea est. Hueles d ojo. Allium oboles.
Hueles d sobaquina. Redoles hircum.
Olfato. Odoratus , us. Odoris, vel odorandi sensus.
Oleo. Vide Aceyte.
Oliscar los perros , oler la caza. Sagio , is. Odore investigare feras.
Olor. Odor , oris. Odoramentum , i.
Olor de cocina. Nidor , oris. 0!qr bueno.
Fragrantia, x. Odor suavis. Mal olor.
Gravis odor. Graveolentia , ae. Foeter,
paedor , oris. Mephitis , is. Pestilens spiritus. No huele bien el que trae siempre
olores. Non ben olet , qui ben semper
olet. Mart.
Oloroso. Odorus
odorifer , odoratus.
Olioa. Olea , ae. Oliva , ae.
Olivar. Olivetum , i.
Olla. Olla, ae. De barre. Fictilis. De
cobre. lS.aea. BstaJa. Fusili stanno incrustata. Olla podrida. Ollaris farrago.
yugar d la olla quebrada. Olla pertusa
udere. Cada dia olla , amarga el caldo.
Crambe bis posica mors. Saepe repetica
satietatem atferunt.
Ollero. Figulus , i.
Olmo. Ulmus , i. Cosa de olmo. Ul
mens.
Olvido. Oblivio , nis. Oblivia, orum.
Olvidadizo. Obliviosus , a , um.
.Olvidar. Obliviscor , dedisco , is. Ol
vidaseme el nombre. Excidit mihi nomen.
Olvid los disgustos pasados con el
nuevo favor. Novo beneficio memoriam
veteris doloris abjeci. Novo beneficio injurix abolitae. Novum beneficium injariarnm dolorem mihi obstersit, eripuit, ade-

293

tus sis , taaeque gentis splendorem ab


oblivione vindica , neu virtutem orum
in te sepultam oblivione, patiaris. Vid*
Acordarse.
O

ANTE

M. N .

Ombligo. Umbilicus , i.
Omenge. Vide Pleyto omsnage. Cum
plir con si omenage. Fidam sacramentadatam prestare.
Omision. Omissio , onis.
Omnipotente. Omnipotens, tis.
O

ANTE

N.

Onza , la hembra del tigre. Panthera,


ae.

Onza de peso. Uncia, se. Onza, y me


dia. Sescunx , cis. Sescuncia , ae. Midio
onza. Semuncia , x. Dos onzas. Sextana,
tis. Tres. Quadrans, tis. Quatro. Triens,
tis. Cinco. Quincunx, cis. Seis. Senas, issis. Selibra , ic. Siete. Septunx, cis. Ocho
onzas. Bes , essis. Nueve. Dodrans , tis.
Z>/x. Dextans , tis. Once. Decunx, cis.
Doce. Libra Romana.
Onda del agua. Unda , ae. Fluctua,
us.
Ondear. Fluctuo , as. Fluctibus agi
tan.
Once. Undecim. Once veces. Undecies.
Once mil. Undecim millia.
Once mil veces. Undecies milies.
Onceno. Undecimus , a , um.
O

ANTE

P.

Opalandas. Lacinia togse defluens.


Operacion. Opera tio , onis.
Opilacion. Oppilatio , obstructio , nis.
Opilarse. Cibi erudita te jecoris vias
prxcludi , visceram meatus obstrus.
Opinion. Opinio , nis. La que tienen d*
una persona. Existimado , nis. Segun la
opinion que de uno thntn , se puede pre
sumir si ha hecho tal cosa , no. Perinda
mir.ut opinio est de cujusque moribus , ita
.Vs os olvidis de quien sois. Memento quid ab eo factum , aut non iactum exis
cujus sis filius. Suscipe cogitationem ma- timan potest.
joribus tuis dignam. Illusrres majorum
Esta es opinion de hombres doctos.
imagines memoria tene , repete , ut illas Hanc opinionem tenent viri doctissimi.
factis exprimas. Recordare , quo loco na- Multi docti in hanc sententiam inclinante
Pp a
cons-

3oo

OP

conspimnt. Opinio hxc est doctorum ho


minum confirmata consensu. Ab bac sententia stant rnulti viri doctisyimi'; Huic
sententi.c accedan t viri non ir,.docti. Multi in hanc opinionem inciderunt. Hanc
docti nomines sentenliam sequuntur, probant, tuentur. Hie opinioni favent auctores probatissimi.
Siguen la opinion del vulgo. Ad vulgi
aepinionemabeunt. Multitudinisudicio feruntur. Non qu eundum est, curant, sed
qu itur.
No pienso datar mi opinion. Ego opinionem meam non abjiciam, nec reducam
calcuhim , licet alii dissentiant. Quod serael placuit , tueri placet , mordisque
renebo. Non est meam sententiam mutare , matuisi p1ovisam. Non discedam
mea sententia. Non deficiam me ipso,
nec me deseram , quidquid al repugnent , & ogganniant.
Hay en esto varia* opiniones. Hac in
te jactant se mui tae opiniones inconstan
tes, & turbidae. Magna est inter Doctores
hac de re dissensio , nvagnum dissidium,
magna opinlonum varietas , & contentio.
Non una est hac de re auetorum oplnio,
non unus omnium sensus. Vald dissentiunt auctores in hac re explicando , mi
li variant. Quod capita , tot sententise.
Esta es opinion muy antigua. Pervetus
opinio haec est , inveterata in hominum
auimis. Percrebuit, inolevit, insedit jamdiu penitus in hominum animis haec opi
nio, jam pridem hominum animos occupavit. Est haec omnium fer firma,
& srabilis opinio , longis ducta temporibus , longa fide recepta , & usu comprobata.
Sacado mt han de mi opinion. De sententia deductus sum , dejeclus sum. Fregi meam sententiam. Vide Parecer.
Todos tienen buena opinion de vos. Omties de te ben existimant , bend de te
sentiunt. Prseclaram de te omnes opinionem habent. In bona apud omnes existimatione es.
Opinable cosa. Opinabilis , e. Quod in
opinione positum est , in opinione versatur , sub opinionem cadit.
Oponerse alguno. Opponere , objicere se alieui. Consils ejus obstare , occujrexe. Conatus ejus comprimere , pro-

OP
hibere. Oponerse , Ctedra. Peto , s,
ambio, is. Oposicion d Catedra. Petitio,
ambitio, onir.
Opositor. Cnndidatus. Petitor , oris.
Oportuno. Opportunus , commodus,
tempestivus. Oportunidad. Commodiras,
opportunitas, tis. Vide Ocasion. Opor
tunamente. Opportun. Loco , & tempo
ra.
Oprimir. Opprimo , is.
Opresion. Oppresio , nis.
(probrio. Opprobrium , ii. Dedecus,
oris. Ignominia , te. Probrum , i.
Opuesto. Oppositus , adversus , a, um.
O

ANTE

R.

Ora. {conjuncion disjuntiva.) Sive, seu,


Ora sea esto , ora esotro. Sive hoc est.
sive istuc. To estoy resuelto d avisarle^
ora lo tome bien , ora no. Certum est hominem commonere , sive sequo animo accipiat , seu iniquo.
Oracion. Oratio , nis. De ostentacion.
Accurata , & elegans oratio. Nitidum , &
floridum dicendi genus. Ornatus orationis splendidior , paloestrae declamatoria;
accommodatus. Dictionis venustas ad gra
tiae , & fa voris aucWpium adhibitn.
Esta es oracion sin sustancia. Inanis
ista tua oratio est slne sententiarum pon
dere. Verborum fucatus nitor, nulla sub}ecta sententia , nec scientia. Infarcis
in oratione verba , quasi rimas expleas.
Delicias fuco quaeris , plausumque
multitudinis argutiarum praestigs aucuparis.
Pulir , dar lustre la oracion. Orationem propriis , & electis verbis or
nare , translatis insignlte , setentiarum
luminibus distinguere, tropis , & figuris Ilustrare , Iluminare rhetoricis pigmentis.
Crar reioricameete. Dicere apposit
ad persuadendum. Orationem luculentaro
habere. Ornate , graviter , & copiose loqui.
Oracion d Dios. Preces , um.
Orar d Dios. Deum precari , supllciter orare , exorare. Precibus aliquid
Deo petere. Preces ad Deum fundere.
Divinam cleuientiam , opem, & auxilium

implorare.
Ora-

--ra-^aaff.TV -^

X*^: . Mrjmm

OR
Orador. Orator , oris.
Oratorio. Sacellum , i. Orarorium.
Oraculo. Oraculum , i. Tiemnle per un
oraculo de sabiduria. Sapientissimus habetur , juris peritissimus censetur.
- Ordeate , bebida. Plisaria , a.
Orden. Ordo, inis. Series, ei. Dispositio , methodas , via , ratio. Ei orden da
luz la memoria. Ordo est, qui memoria
lumen afferl. Ir en orden, por su orden.
Ordinatim , ex ordine , ordinate , suo
quemque loco, ordine, & gradu procede
re. Poner en orden. Ordine ponere , disponere , ex ordine collocare.
Ordenar algo , dar orden cmo se ha
de hacer. Prascribere ibrmam, rationem,
& modum rei conficiendsr. Guardar el
orden. Ad praescriptum agere. Iniunclum
sibi ordinem , ac modum servare, pros
cripto non discedere.
Ordenar , poner en orden. Ordinare,
disponere , constituere , ordine locare,
in ordinem redigere , adducere , digerere.
Ordenes sagrados. Sacri ordines.
Ordenar el Obispo , hacer ordenes. Or
dines facere. Sacros ordines conferre.
Diaconos , & Presbyteros creare. Minis
tros Deo consecrare. Ordenarse. Sacris
initiari. Sacros ordines suscipere. Diaconum , aut Presbyterum crean. Per
omnes ordinum gradus ad sacerdotium
cvehi ab Episcopo , solemni religione
consecrari.
Ordenado. Sacris initiatus.
Ordenanzas. Constituia, orum. Constitutiones. Institutum , institutio , decretum , scitum , placitum.
Ordear. Mulgeo , es. Vaso de orde
ar. Mulctra , a. Mulctrum , Mulctrale , i*.
Ordinaria cosa. Communis, vulgaris
res , usitata , frequens , quotidiana.
Ordinariamente , de ordinario. Fer-,
requenter, plerumque , ut plurimum.
Ordinario. Ordinarium, a, um. Del
Obispo. Episcopi Vicarius generalis. Hom
bre ordinario. Homo infimi ordinis. Sol
dado ordinario. Gregarius miles, ordina
rio en las mugeres. Menstrua , orum.
Orearse. Ad auras exsiccari , vel liberiore aura frui. reo. Aura temperies.
Oregano. Oxiganum , i,

-i^- *v^

OR

.ajN

3ol

Oreja.. Auris , is. Aurcula , a. Orejas


caidas. Aures rlaecidae , pendulx. Hace
orejas de Mercader. Audiens non audir.
No vale sus onjas llenas de agua. Ho
mo diabolaris. Ficulnus gladius. Fungus
putidus. Nummus plumbeus. Tirar de
las orrj7s. Aures alicui vellicare. Orejas
del zapato. Ansula , arum.
Orejones. Cotones , mala siccata.
Orfandad. Orbitas, atis.
Organo. Organum , i. Organista. Musicus organicus. Psaltes , a. organizado
cuerpo. Compactum corpus , formatum,
coagmentatum.
Orgullo. Animi, orum. Ferocia, te. Ferocitas, tis. Ta conoceis su orgullo. Nostis ejus animos , ac spiritus. Nota vobis
est hominis ferocitas. Reprimir el orgu
llo. Spiritus remitiere , animos compri
mere , ferocitatem reprimere , exuere.
Orgulloso. Animosus , vehemens , feroxque natura , plenus animi , ac spiri
tus. .
Oriente. Oriens tis.
. Oriental. Orientalis. Eous , a , um.
Orificio. Orificium , ii.
. Origen. Origo , initium , principium.
Original , escritura. Archetypus , i.
Eemplar , aris.
Grilla. Ora , a. Margo , inis.
Orilla del mar. Ora maritima. Littus,
oris. // orillas del mar. Prope iittus , ad
oram maridmam. orillas del mar Ta
jo. Ad Tagi Auenta. Propter , aut prater
Tagi ripam.
Orillo. Limbus crasus panni.
Orin del hierro. Rubigo , aerugo , inis.
Tomado de ortli. Eruginosus.
Orina. Urina , te. Loiium, ii. El poso
de ella. Sedimen , inis , sedimentum , i.
Mal de orina. Stranguria , a. Stillicidium , i. Dolor de orinar. Dysuria , te.
Retencion de orina. Loi retentio , vel
suppresio.
Orinar. Meiere. Urinam facere, reddere , mittere , fundere. Reddere lotium.
Tener gana de orinar. Micturio , isOrinal. Matula , te. Matella , a.
Orizonte. Horizon , tis. Finiror , oris.
Orla. Ora, a. Fimbria, a. Limbus, i.
Orlado. Fimbriatus. Vide Guarnecer.
Ornamento. Ornamentum , i. Decus,
til.
Otf

3o2

OS

OT

Ornamento de la Iglesia. Sacra suppellex , vestis , ornamenta sacra.


O ANTE T.
Oro. Aurum, i. Labrado, por labrar.
Otear. Speculor , aris.
Factum , & infactum. De cautillo. Au
rum netum. Oro muy fino. Aurum obryOtero. Collis , is.
Otoo. Autumnus, i. Cosa de Otoo. Ausum , purum , excoctum. De subidos qui
tumnalis, & autumnale.
lates. Aurum Colophonium. llro con li
Otorgar. Concedere postulatloni alicuga. Aurum subaeratum. Cosa de oro. Aureus , a , um. Barreta de oro. Pala , se. jus. Postula tis annuere, precibus cedere.
Plin. No es todo oro lo que reluce. Brac- Quien calla , otorga. Qui tacet , consen
teata e-t hujus mundi felicitas. Multi fo- tire videtur.
Otorgar escrituras. Acta , aut Hueras
ris beati , intus misen'.
publica auctoritate signare , raras faceOropel. Orichalci bractea.
Oropendola. Gelbulus , i. Icterus , i. re.
Otorga todo su poder. Potestatem omGalpula, &.
nem suam , atque arbitrium concedir,
Oripimienta. Auri pigmentum.
!
Orozuz. Glycyrriza , a'. Radix dulcis. tradit , permittit.
Ortaiza. lus , eris. rtelano. OliOtra cosa. Alius , a , ud. Una cosa me
tor, is. llrtelana. OUtrix, cis. Vide Hor acuerda otra. Aliud ex alio mihi occurrit. Quando uno juzga, dice su parecer.
telano.
Ortografio. Recta scribendi xatio. Or- Otra cosa es Aiiter , secs. Si yo fuera
como l , otra coso hiciera. Si in isto loco
thographia , se.
essem, aliter rem. gererem. Si t presu
Oruga. Eruca , ae.
mes otra cosa , ests muy engaado. Tu
Crujo. Uvarum folliculi.
si aliter existimas, vehementer erras. Na
Orza , vasila.. Orcha , ae.
die dir otra cosa. Nemo dicet secus.
Aunque algunos sientan otra cosa. QuamO ANTE S.
quam nonnulli secus sentiant. No pudu
ser otra cosa. Fieri non potuit aliter.
Osar. Audeo es. Vide Atreverse.
Osadia. Audacia , se. Confidentia , ae. Cic.
Osado. Animosus , intrepidus , impa( tro entre muchos. Alius , a , ud. El
otro , la otra. Alter altera El uno , y el
vidus.
Osadamente. Animos, audacter , con- otro. Uterque. Lo uno porque , lo otro
porque. Tum quia , tum quia. Como lo di
fidenter, intrepid, fidenti animo.
sto el otro. Ut quidam dixit. Quod ait He.
Ospedar. Vide Hospedar.
Otra vez. Iterum, rursus, secund, ite6 si. Utinam.
Osario. Ossuaria , ae.
- rat , denu. Si no lo entendiste -, dirie
otra vez. Si parum intellexisti , dicam
Oso. Ursus, i. -'sa. Ursa., te.
Ostentacion. Ostentatio , pompa , ven- denu.
Otrosi. Praeterea , insuper.
ditatio, nis. De palabras. Jactantia , se.'
(tro tanto. Tantundem , alterum tanTragicia cothurni strepitus. Obra de os
tentacion. Res apparatissima pulchr ad tum.
Otro tanto me cost. Tantidem emi, eospeciem comparata. Quien es este , que
entra con tanta ostentacion. Quis est bic, dem pretio. Otro tanto mas. Bis tantun
dem, duplo pluris. Otros tantos. Totidem.
qui inducit pompam fwtam?
Ostentar , hacer ostentacion. Ostento,
O ANTE V.
as. Blasonando. Jacto , as. Gloriar, aris.
Ostentador. Ostentator gloriosus.
Ovalo. Ovata species, aut forma.
ostentoso cosa. Apparatissimus , a,
Ovas del agua. Ulva , te. Alga , .
um.
Cveja. Ovis,Bidens, tis. El que la*
Ostia paro decir Misa. Bractea panis
guarda. Opilio , vel Upilio , nis. Corral
azymi. Hostia triticea.
de Ovejas. Oyiie , is. Casa de vejas,
Ostra. Ostrea , a.-, vel ostreum , ei.

Ovi-

ox

PA

3o3

Ovinas , ovilius , a , um.


P ANTE A.
Overo caballs. Ovatis maculls.
Ovillo. Glomus , i , vel glomus , eris.
Por el hilo se saca el ovillo. Ex ungue PAcer. Pascor , eris. Pasco , is.
Pachorra. Tarditas. Lentitudo , inis.
leonem.
Paciencia. Patientia, se Tolerantia, ae.
Llevar con paciencia los trabajos. Labo
O ANTE X.
res prat , & moderate ferre. /Krumnas
Cx (d las aves.) Procul hinc. Apage. patienter , aequo animo perferre , sustinere.
- Cxal. Utinam.
No me saques de paciencia. Ne patienCxaldre. Artolaganus. Crustula , ae.
tiam meam sxpins la-das. Noli me de
Oxear fieras. Excitare feras.
hac animi lenitate dedncere. Antes me
( xear aves. Abigo , is.
dexar hacer pedazos , que c. Moriar
Oxeo. Abigeatus, us.
pris acerbissima morte. Omnia pris
Oxte. Heu (in ustione inopinata.)
tormenta patiar, omnes potius cruciatus,
& dolores pcrferam. Concidi me potius
O ANTE Y.
patiar , ac dilaniari , qum &c.
Paciente. Patiens, tis. Qui patitur.
Cyr , oir. Audio , accipio T exaudio.
Pacificar. Paco , as. Pacifico , as. Re
Ahora lo oygo. Nunc primum haec acci
concilio , as. In concordiam adducere.
pio. Nunc primum ad Bares meas htec fa
Pacifico. Pacificus. Pacificador. Pacima pervenir. Novum hoc mibi est , &
ficator , pacator , pacis conciiiator. Pa
inauditum.
Oir ano de penitencia. Aliquem de cificamente. Pacat , pacific.
Pacto. Pactum , i. Vide Concierte.
peccatis audire. Confessionem ejus excipere. Cir algun maestro. Dare operam
Pactar. Paciscor , eris.
Praeceptori. Oir estudiar Filosofia.
Padecer. Patior , eris. Ferre , sufferre,
perferre , tolerare , subire , sustinere la
Pbilosophiae operam dare.
Oir escuchando. Ausculto , as. A lo bores , cruciatus , aerumnas , tormenta,
que yo le oi, no ha muchos dias. Quantum dolores fortiter , viriliter, constanter, in
ex ejus sermone haud ita pridem perce- dign , sequo, & constanti animo.'
Padece muchos trabajos. Multis misepi. Condenaronle sin oirle. Indicta causa,
riis , & aerumnis premitnr , opprimitur.
damnatus est.
Oido. Auditus , u.<. Audiendi sensus. Malis , & oerumnis premirur , opprimitur.
Hablar d uno al oido. Insusurrare alicui. Malis , & calamitatibus obxuitur. JactaIn aurem aliquid alicui dicere. Dar oi tur malorum fluctibus. Versatur in magdos 6 chismes. Pronis auribus rumuf culos nis miseriis. Gravissimam malorum temaccipere , excipere. Facilem se delatori- pestatem sustinet. Fortuna utitur infenbus praebere. No deis oidos d eso. Auri sa , & iniquisslma.
Padrastro. Vitricus , i. El de junto d
bus ista respue , & aversare. Ne rumusculis aurcs prxbeas , accorrtmodes , adhi- la ua. Redivia , vel reduvia , ae. Tiene
beas. fio dar oidos d cosa de gusto. Ex- un gran padrastro esta Ciudad para su
cludere auribus cmnem suavitatem. Ta
defensa. Est huic urbi collis adversus,
parse los oidos. Continere aures , obtu und tormentis impeti , & oppugnari
rare , occludere.
possit.
Oyente. Auditor , oris. Discipulus, i.
Padre. Pater, tris. Parens, tis. Genitor.
Oy dores. Senatores , Judices. Del CcnReprehendele como padre. Patern ltejo Real. Regi Consillis. Regii Sena
lum corripe. Mitins, & lenis cum illo
tores , Consiliarii. Supremi Senatus. Judi age. Noli eum praeduris accipere, & asces. Cosa no oida. Inauditus , a , um. Que peris objurgare.
/ no se puede oir. Absurdus , a, um.
Padres de cada uno. Parentes , um.
Padrino en el bautismo. Auspex , iois.
Suiceptor, Qui baptizaiwnsuscepit. Pa
d:i-

PA

PA

drino de la boda. Pronubus , i. Padri pagars. Tu dabis mihi poenas. Non abina en juntai , duafios. Protector , oris. bis impunis. Non tibi sic abibit. Referant
Padrun, litta. Index, ieis. Elenchus, tibi gratiam , qua dignus es. Pagarloheit
i. Catalogue , i.
todo por junto. Tarditas supplicii gra
Padron para memoria , escarmiento. vitate compensabitur. Asi pagais quien
Cippus , i. Monumentum , i.
os desea servir ? Siccine mihi de te benePaga. Solutio, nis. Del trabao. Mer- merenti refertur gratia? Hanccine mihi
ces , edis. Del rescate. Lytrum , i. Del benevolentiam prsestas? Dios os lo pa
Soldado. Stipendium , auctoumsntum. gue. Retribuat tibi Dens. Delego hoc noDel jubilado. Emeritum. De patente al men superis , & ilios voto convenio,
Maestro. Isagogicum. Por la enseanza. ut pro rae solvant.
Minerva!. Del Medico. Medici stipen
Pagador (oficio.) Tribunus aerarais.
Mal pagador , tramposo. Inficiator , lendium. Del corretage. Proxeneticum.
Paga de un mes. Menstruum stipen tus. Con esto me he acreditado de buen
dium. De un ao. Annuum. Pedir la pa. pagador. Ita sum assecutus, ut bonum
ga. Mercedem, aut debitum exigers.
menm nomen existimet. El mal cobrador
Pagar. Solvo, is. Por entero. Ad num- hace mal pagador. Vel optima nomina
mum persolvere , in assem satisfacere. r.on appellando mala fiunt Cic.
Ds contado. Pecuniam nuimrare, prsePagano. Ethnicus. Infidelis , is.
sentem pecuniam solvere. Pagar el ple
Paganismo. Etbnica superstitio.
aeo. Ad diem solvere , vel ad dictant
Pago. Gratia felata. Darle el page
que merece. Iiominem pro malefactis acdiem.
Pagar adelantado. Pecuniam , aut cipere , gratiam illi debitam referre.
Buen pago me diste. Ptteelaram mihi
pensionem representare , prse manu pe
cuniam dare. Pagar par mano de otro. gratiam retulisti. Pro beneicenia , ut in
Ab aliquo solvere , dare , representare. proverbio est. Agamemnonem uiri sunt
i/i luego pagar. Mutua rei , & pecuniae Achivi. Sus costumbres le darn el pago.
Ulciscentur illum mares sui.
traditione.
Pagizo , color. Luteus , buxeos , palliPagar deudas. Creditoribus satisfacere , es alienum solvere, aere se alieno le dus.
Pago de tierras. Ager , gri.
vare , liberare. Pagar una deuda con
Pago de vias. Vinetum , i.
. .
otra. Versuram facere. No tiene con que
Paja. Palea , ae. Paja es quanta die*.
fagar. Solvendo non est.
Pagar el dao. Damnum prsestare. Si Verba inania fundit , nulla subjecta sense perdiera , yo lo pagar. Ego pericu- tentia , nee scientia. No monta una paja.
Pluma baud interest. Ne minimum quilum praestabo.
Pagar en la misma moneda. Par pari dem interest. Del mal pagador cobrar si
xeferre. idem alicui reponere, facere mu- quiera en pajas. El lupo, velpilus. Co
tum cum aliquo, facta factis , munus mu ger las paas con el cogote. A tergo cadere. Harle en dame ac esas pajas.
nere compensare.
Que pagado est de tus cosas1. Mire Cuius , quam asparragi coquantur. Quam
suis in rebus sibi placet! Omnia sua iHi facile vulpes pyrum comest. No se ha
pulchra. No me pago yo de eso. Non me dormido en las pajas. Haud segniter rem
ista movent , nec capior hujusmodi offi- curavit.
Pajar. Palearium , ii.
ciis , aut illecebris. Que no me pago yo
Pajarilla de puerco. Splen porcinus.
mucho de ninguna de mis cosas. Nihil
enim meoruoi vald miror , nec in meis Riesele la pajarilla. Facile in cachinnos
solvitur. Risu solutiore gaudet.
.
me vald amo.
Pajaro. Avicula, se. De un tiro matar
Pagar su pecado. Psenas dare solve
re , luere. Pagar justos por pecadores. dos pajaro*. Uno ictu duos configere.
Alius peccat , alius plectitur. Dat ve- Pajaro viejo no entra en jaula. Annosa
niam corvis , vexat censura columbas. vulpes haut capitur laqueo. Seni verba
Alium peceussisti, me petiisti. T me lo dare difficile est. Mas vale pajaro en la
me-

PA
mano , que buytre volando. Arripienda
quse oileruntur. Praesentem mulge , quid
fugientem insequeris?
Pajarota. Speciosum mendacium.
Poje. Minister ephebus. Prsetextatus
assecla. Pajes de pie. Circumpedes,
edum. Paje de armat. Armiger , i. De
copa. Pincerna , ae.
Pajuelas. Sulphuratx paleae.
Pala , instrumento rustictf. Pala , ae.
Pala de horno. Infurnibulum , i. Pala
fumaria. Pala de remo. Tonsa , ae. Pal
mula , x. De pelota. Lignea pala. Pala
de argolla. Palmula , x.
Palabra. Verbum , i. To te doy pala
bra. Meam tibi oppignoro fidem , obstringo , interpones. Tibi hoc polliceor, in
meque recipio. Guardad vuestra pala
bra. Fidem datam serva , cale , tuere.
Salva, & integra fide agas. De palabra,
por escrito. Verbo, aut scripio.
Palabra de casamiento. Fides in matrimonium data. Tomar , soltar la pa
labra. Accipere , aut remittere fidem.
Habiendose dado palabra uno otro. Fi
de mutuo data , & accepta. Faltar la
palabra. Abducere se fule. Fidem mutare , frangere , violare. fide data deficere. Fidem datam fallete. No guarda
mas palabra , que A su inters. Fidem
pretio vel quxstui addictam habet.
Palabras muy corteses. Oratio plena
officii. OfKciosa verba. Todo es palabras
este hombre. Fumos vendit. Suos splendidU promissis alit. Ni palabra mala,
ni obra buena. Nec verbo Ixdit , nec beneficium serit.
Palabras mayores. Vehementiora ver
ba , gravisslma, contumelia maximae. No
le dixe palabra de que se pudiera sen
tir. Ne verbo quidem leviori hominem
appellavi , Iksi , violavi. Quitaisme a
palabra de la boca. Occupas prxloqui.
De palabra en palabra vinieron las
manos. Cum verbis rem gerere coepissent , ad manus ventum est. Pugnis jurgium peractum est. Convicia in pugnam
abierunt.
No hubo mas que palabras. Intra con
victa dissidium constitit. Verbis tantum
certamen est. Palabras , y plumas el
ayre las lleva. Non oportet verborum
ineptiis virum commoyerl. Quid quisque

PA

3 o5

nostrum studio, aut ira dixerit, non est


sani requirendum. Palabra , y piedra
suelta , no tiene vuelta. Quod dictum
est, indictum esse non potest.
Pal abras deshonestas. Praetexta-ta verba,
obscoena, impudica. Haber palabras con
otro. Verbis cum alio contendere. No de
cir palabras picantes. Continere dicta in
aliquem. Orationis aculeis abstinere. No
hablare mas palabra. Verbum non amplius addam. Mas hareis vos con una pa
labra , que yo con ciento. Rem tu nimio
citss transiges. Gravius erit unum verbm tuum , quim rentum mea. Pase la
palabra. Circuaiferatur verbum. Pala
bra per palabra lo explica. Verbum
verbo reddit. Faltannos palabras. Verbcrum inopia labsramus. En una palabra
{por abreviar.) Ne multa. Ne muliis.
Quid multa? Quid multisi
Acaba , di eu una palabra , que me
quieres? Qi)in tu uno yerbo, dic , quid
me velis? Hicslo por no faltar J mi pa
labra. Casum propter fidem , conscantiatnque suscepi.
Palabrero. Vide Hablador. Hombre
de su palabra. Fide lis, & contans in pro
missis. De pocas palabras. Sermonis mo
dicas.
Palacio. Regia , ae. Palatium , . Au
la, ve. Echarlo d Palacio. Urbanitati ver
borum licentiam tribuere. Ni salen de
Palacio. Dictis in se r i diculis comioventur.
Palaciego. Aulicu's, i.
Paladar. Palatum , i. Hiblarle al sa
bor de su paladar. Ad gratiam , & voLuntatem alicujus toqui. Gratiam ejus
blandis verbis aucupari. Gloriosum illi
acroama canere. Paladearle el gusto.
Palato ejus servire, obtemperare. Quaa
ad ejus palatum faciunr. bland suggerere.
Palafrn. Equus mansuetas , mulleribus ad equitandum aptus, acommodatus.
Palanca de hierro. Vectis , is. Palus
ferreus. De ganapan. Pbalanga , seu Pa
tanga , ae.
N
Palanquin. Bajulus, i. Phalangarius,
ii.
Palenque. Palestra, te. Cavea , te.
Pahta de estomago. Ensiforme os. De
Qq
r.
^ Jf

3o6

PA

argolla. Palmula , se. Para llevar lux.


Lychnuchus manualis.
Paliar algo. Honesto nomine culpam
praetexere. Con ningun pretexto puedes
paliarlo. Ne mendacio quidem id tegere
potes.
Palido. Vide /Imarillo.
Palio de Arzobispo. Pallium Archiepiscopale. Del SS. Sacramento. mbella, e.
Paliza. Fustuarium , ii. Mereceis una
paliza. Dignus es , qui fuste vapules.
Fustuarium meres. Fustibus mulctandus
es.
Palma , arbol. Palma, se. Traer uno
tn palmitas. Blandissim aliquem tractate , indulgentis habere , multa i I Ii in
dulgire , in multis connivere. Llevarse
la palma. Caeteris prsestare , praeferri.
Palmam ferre.
Palmada. Alapa, te. Colaphus , i. Dar
una palmada en a mesa. Manu , aut
palma mensam verberare. Dar palmadas.
Manibus plaudere. Darlas al caballo.
Popysmis equum demulcere , blandiri.
Palmatoria. Ferula , se.
Palmilla. Solea intima calcei.
Palmo , pequeo. Palmus , i. Grande
Se doce dedos. Dodrans , tis. Tengo eso
medido palmos. Eju longitudo perspecta , & explorata mihi est.
Palo. Fustis , is. Palus , i. Polo tos
tado. Sudes , is. Palo de ciego. Fustis le
tat vehemens. Darle un palo. Fustera
allcui impingere. Darle de palos. Fusti
bus aliquem cxdere , percutere. Moler
falos. Fustibus aliquem debilitare. Me
recia estar en quatro palos. Quadrifidus
ilic furcifer snspendendus erat.
Palillo para tocar salterio. Plectrum,
i. De suplicacionero. Versatilis numerolum index. Palillo de hacer puntas. Bacilli quibus puellae filorurn retia texunt.
Pelillos de alambor. Tympanotribse baeilli.
Palomar. Columbarium, ii.
Palomilla , yirva. Fumus terrae.
Palomina. Fimos columbinus.
Palpar. Palpo , as. Attrecto , as.
Palpable. Quod palpari potest. Palpa
blemente. Manifest , evidenter.
Palpitar. Palpito, as.
Pmpano. Pampinus , i. Lo mas alto

PA
de l. Flagellum , i. Cortarlos. Pampi
no , as.
Pan. Panis , is. Blando , y lindo. Primarius , siligineus. Di la flor de la hari
na. Similaceus. Pan con ojos , esponjado.
Panis spongiosus. Con manteca. Butyro
coctus. Pan sin levadura. Panis azymus,
non fermentatus. Pan baxo , de mozos.
Panis cibarius , secundarius. Cocido debaxo de la ceniza. Sub cinere coctus. Pan
de centena. Panis secalicius. De cebada.
Hordeaceus. De perros. Furfureus , sordidus , acerosus. Por mucho pan nunca
hay mal ao. Nulla satietas rerum hones
taran. Quod pulchrum est , bis, aut ter.
Los duelos con pan sin menos. Cibi copia
leviores aerumnas facit. Darle del pan,
y del palo. Nunc cum lio blandius, nunc
severius agendum. No comer el pan de
valde. Non otio diffluere , sed cibum labore mereri. No se le cuece el pan. Anxius ubique satagit. Quiescere non potest
prae sollicitudine. Con su pan se lo coma.
Sibi habeat suam fortunare cum su a solli
citudine. Decir las cosas pan por pan , y
vino por vino. Verbis uti simplicibns , &
apertis. Ficum ficum , scapham scapham
appellare.
Pan de cuervo , yervo. Ciclaminus , i.
Pan perdido. Vagus , errabundus.
Panadero. Pistor , oris. Artocopus , i.
Panadera. Pistrix, icis. Panadear. Paniilcium exercere. Panificiam vitam agere,
Panadizo. Red! via , vel reduvia , se.
Panatela. Jascalam ex friato pane.
Panal de miel. Favus , i.
Panarra. Ebiosus , tricengtus , ii.
Pandero. Tympanum , i. Naulium , i].
La que le toca. Tympanistria, ae. En ma
nos est el pandero , de quien lo sabe to
car. Proba materia in probum incidit artificem. Es un pandero. Morio est , siolidus , & vecors.
Pandilla. Fraus , dis. Dolus, i.
Pandorga. Omne genus musicorum.
Panegyrico. Panegyri, panegyricus, i.
Panera. Horreum , ei Cumer , tr.
Vanes , trigo en berza. Sata, orum.
Paniaguado. Cliens , tis. Domesticus,
Panizo. Paanicum , ].
Panizuelo. Maccinium , sudarium , ii.
Paales. Infantium involucra ; panni,
orum. Criado tn os buenos paalet.
Splen-

PA
Splendid educatus , honesto loco natus.
Paetes. Subligarulum. Peryzoma, atis.
Pao de lana , lino. Pannos , i.
Pao de barbero. Involucre , is.
Pao de manos. Manutergium , i.
Pao de tumba. Emortuale stragulum.
Paos calientes. Fomenta , orum.
Pantano. Cxnosus laeus , vel locus.
Pantorrilla. Sura , oe. .
Pantuflo. Crepida , zt.
Panza. Alvus , i. Yenter obesus.
Panzudo. Ventrosos , ventre obeso.
Papa. Summus Pontifex. Papa , se.
Pontifex maximus. Ecclesix Carholicae
Hierareha.
Papagayo. Psittacos , i.
Papahigo. Cucullus , i. Poruna vela
pequea en el navio. Sitpparum , i.
Papar. Pappo , as. Vide Tragar. Papa de nio. Olfalae , arum. Darsela. Prehensam offulam infantis in os inserere.
Pappare infanti minuta. Papada. Guttur
obesum , carnosum. Papudo. Gottorosus.
Paparo. Rusticas urbis insolens.
Papasal. Inanis species honoris. No
mina vana , vox est , praeterea nihil.
Papel. Papyrus, i. Charta, x. En blan
co. Charta pura. Que se sume. fiibula, se.
De marca mayor. Claudiana, Regia, Macrocolum. Papel de Genova. Charta Au
gusta. De estraza. Charta emporetica.
De especias. Chartaceum involucrum.
Cucullus , i. Primer papel de comedia.
Primatum partium histrio. Segundo. Secundarum , &c. Hacer bien su papel.
Lepid , & prob suas partes agere , sustinere, tueri. Este hace mejor su papel.
Hic magis agit ex argumento. No lo de
sees por falta de papel, y tinta. Noli cessare per chartam , & atramtntum.
Papera. Gutturis tumor. Struma , se.
Papilla. Vide Engao. Tan buena pa
pilla te han dado? Siccine tibi sublitum
est os?
Papirote. Talitrum , I.
Papo. Guttur, is. De aves. Ingluvies,
el. De buey. Palear , aris. Una en el pa
po , y otra en el sobaco. Utramque infla
re tibiam. Bifariam ventrl , gulaeque servire. Hablar papo d papo. Coram , & nimis familiariter , ac liber colloqui.
Paquete. Capsa papyracea.
Par , igual. Par , is. Un par de torio-

PA

3o7

las, perdices. c. Par turfurum , perdicum , &c. Par de bueyes , de mular, iie.
Jugum boum , malarum. Parear. Unum
cum alio comparare , committere , contponere. No tiene a Virgen par. Nullus
Sanctorum est cum Beata Virgine comparandus. Vide Igualar. Ir la par. Pariter currere, aut remum ducere. A par d.
ti estaba sentado. Juxta te , vel prop
te sedebam. Jugar d pares, nonis. Par,
impar ludere. Pares de muger. Vide Pa
rir.
PARA. ( Preposicion) Ad. In. El es
tudio para la devocion , mas que apro
vecha embaraza. Eruditio ad pietatem
non tam promovet , quam moratur. Ga
lanteala para casarse con ella. Puellara
in matrimocium ambit. A muchos favo
reci a fortuna para su desdicha. Multis fortuna paric in poenam.
PARA con. Erga, ndversus, in. Que
tengamos el mismo afseto para con et
amigo , que para con nosotros. Ut eodem
modo affcti simus erga amicum, quo er
ga nosmetipsos. De alguna cautela he
mos de usar para con los hombres. Adhibenda est cantio qudam adversus nomi
nes. Bien conocida es su lealtad para
con su seor. Fides ejus in dominum
spectata est. De este genero ssn. Pius in
patriam ; crudelis in liberos. Ferox in ti
midos; at in feroces timidus. Si severus,
cur non in omnes? Si misericors, cur non
in suosV Cie.
PARA {tanto , tal tiempo) In. Ha
bia echado el liey la jornada para z.
de Abril. Indixerat Rex expeditionem
in ante diem septimum Kalendas Majas.
De un dia para otro lo dexa. Rem ini
dies differt. fo os dar que hacer par
dos hora'. Vobis in duas horas opusr
prescribam.
PARA ( uso , adorno , defensa. ) Prov
Mira lo que has de hacer para desempe
o de tu credito. Vide quid .pro tui nominis existimatione prestare te oportea.
Pon aparte este dinero para pagar lar
deudas. Pecuniam istum pro dissolvendis
nominibus seponito. No pondrs estantes
para los libros? Non forulos pro libris
statues ? Hagase en medio un nicho para
un Christo. Cocui us in medio pro Christi efligie exsuuatur.
Qq a
PA-

2c i

PA

PARA (respectiv.) r. Hambre, para


en aquellos tiempos , erudito. Homo , ut
illis temporibus , eruditus. T pata en
aquella tierra , rice. Et , ut irj illa regior.e , locnples. Para la hachnda que
tiene, muchas galas trae. Vestis elegantia , i.t ejus facultales ferur.t , ir.vidiosa.
ji veces Para en el dicho sentido es. i'ro.
Para ser tan rica , potsa alarga a mar.o.
Parrm pro opibus largitur. Corto salario
para tanto trabajo. Exigua pso tanto la
bore merces.
PARA lo que, respecto de o que.
Prout. Poco dice:, para lo que ha de ser.
Parum, prout faturum est, predicas. Mu
cho presume para lo que dicen que es.
Nimium sibi sumit , prout de illo sermo
est. Poco agasajo le hacen, pora lo que el
espiraba. Parum laut habetur , prout
spe praesump.Mt. Poco le alaban, para lo
que merece. Malign laudatur, prout dig
nus est.
PARA (despues de causa , razon.)
Cur. Qu razon hay para estar sentado
t en este lugar? Quid est cur tu in isto loco sedeas ? Qu causa hay para de
secharle? Quid causx est cur repudietur.
PARA dexar ( con frases , que signifi
can Detener, Impedir.) Quo minus. Quin.
Qu escrupulo tuviste , para dexar de
entrar? Quae tibi fnit religio , vel Quid
tibi in reeionem venit , quo minus introiref ? nmguno le pareci bastante
causa para que dexases de venir. Nemlnl , quo miuus adesses , excusado justa
visa est. Nmguna cosa de estos acobard
al Capitan , para que dtxase de recenoner la entrada. Nihil horum esnuit Ducem , quin exploraret accessus. No se le
puso nada por delante , para dexar de
robar de todas maneras. Nihil pensi habuit , quin predaretnr omni modo. Suet.
Para eso , &c- para. qu. E , ideo,
idcirco,&c. ut. Para eso te encomend
el muchacho , para que le hicieses esas
maas? Eoe tibi puerum commissi, ut
his moribus instrueiei? Para eso le de
cios esas pesadumbres, para que de abur
rido se fuese. Ideo illum conviciis vexabas , ut desperatus abiret.
PARA que (de quien pregunta.) Quid,
Quo, ut quid? Para qu es andar por
esos rodeos ? Quid opus est istas gete

PA
ambages ? Para qu es ese acompaa
miento? Quid vult iste comitatusf Qu
istum comitatitm ? Para que te haces de
nuevas ? Ut quid te insciutn simulas? Pa
ra qu ha menester eso ? Quid capeo cum
speculo? Para qu tanto dinero? Qu
tantam pecuniam? Cic. Para qu quiero
riquezas , si no he de usar de ellas? Qu
mihi divitias , si non conceditus utiV
- Horat.
Para entre los dos. Quod inter nos liceat dicere. Hoc utrique arcanum esto.
Para en uno son los dos. Utrique cum
altero convenit. Para siempre. In perpetuum , in aeternum , in omne oevum , in
sempiternum.
Parabien. Gratulado, onis. Dar el pa
rabien. Gratulor tib redi tum , vel de reditu ; victoriam , vel de victoria. Mil pa
rabienes me han dado. Sunuria fuit studiorum in mea gratulatione contentio.
Cives ad me complectendum , Se. gratulandum eflus contenderunt. Ad urbem
accessus incredibili bominum multitudine , Se gratulatione florebat. Cives , &
amiel gratulabundi summo studio , maxi
ma multitudine , mihi obviam praecesserunt.
Parabola. Parabola , Comparado.
Paradoxs. Paradoxum , i. Ingenio paradoxico. Ingenium devium,& a communi omnium judicio abhorrens. Esto es una
cosa paradoxica , no tiene ni apariencia
de verdad. Hoc , & consuetudine omnis
sensus,& veritata abborret.
Paragrafo, parrafo. Paragraphus, i. '
Paratso. Paradysus, i. Beatarum meutium sedes. Locus sempitercis deliciis
affluens.
Paralelo. Parallelus , a , um. Estar en
un paralelo, lqnaliter distare.
Paralogizarse. Ambigua verbi significatione decipi.
Paramiento. Peristroma , tis.
Pramo. Desertum, solitudo, etemas, i.
Parapeto. Lenca , te , post circitorum
viam.
Parar , pararse. Gradum sistere,
continere. Consisto , is. State, manere.
Parse un poco en la leccion. Paulisper
hxsit inter dicendum. No se enquf ha de
parar esto. Quorsum haec eruptura stnt,
nescio , aut quem finem habitura. Espe
ro

PA
ro ver estas alteraciones en qu paran.
Expccto, d.'.m videam luce quae commota
sunt , quorsum evadant. En esto han ve
nido parar tus victorias , y triunfos?
Huccine victoriae , triumphique tui reciderunt?
Parar algo en el juego. Grandi sponsione collusorem lacessere, provocare. Es
to me par perjuicio. Hoc uiihi f.audem
tnlir , fraude mihi fuit. Qudi te has paradv'. Ut te sordibus inquinas ti ! Qal le pa
raron*. Qnibus illum coaviciis incesseserunt , maledictis lacerarunt, clavis, ac
fustibus repulelunt ! Bueno lo has para
do. Bells; vero rem gessisti. Pararse co
lorado. Erubesco , is. Vide Ponerse. Es
tar parado. Cessare , stare.
Paradero. Finis, terminus , i. Meta,
x.
Parage. Manno , nis. Habitaculum , i.
Paralitico. Vide Perlatico.
Parasismo. Peroxysmum , i. Stimulatio , nis.
." Parche de atambor. Pellis tympani.
Parchico. Splenium , ii.
Parcial. Factiosus. Parcialidad. Paries , ium. Faciio , nis. Secta , ae. Los de
su parcialidad. Ejas sequaces , sectatores , asseche.
Pardal , gorrion. Passer , eris.
Pardo , color. Fuscus , a, um.
Parear. Vide Par.
Parecer , presentar. Sistere se , praeseotem se exhibere. Farecer ante el Juez.
Comparere in judicio. Adire judicem,
subire vultum judieis. No parece aquel
hombre. Nusquam apparet hoico ille. Ta
pareci. Jam tandem apparuit, repertus,
inven tus est.
Parecime daros cuenta de eso. Censui , putavi , existimavi huus rei te ess e
admonendum. Visum est milii te hac de
re certiorem facere. Pareci al Senado,
que asi se hiciese. Placuit Senatui , ut
ita fieret. Pareceos esto bien? Hoccice
placet? Placet ne sic agi? Parece que es
de algun provecho. Pise se gerit quamdam utilitatem. Parece mas de lo que es.
Plus in fronte habet , quam re est.
Parecese su padre. Patri similis est.
Patrem vultu, & incessu refert. Como
un huevo d otro. Non tam ovum , ovo simile. Como el huevo d la castaa. Ut fu-

PA

3o9

Iica cygno, & aquilae testudo. Piensan


que se parecen mutho d Ciceron. Germa
nos se putant Ciceronis.
Qu bien parece la verguenza en lo*
nios'. Verecundia pueros quam decet!
Parecidisimo. Grmanissimus , assimtiis , similliir.us.
Parecer. Sententia, judicium , opir.io.
Al parecer alegre. Lictus in speciem.
Dar decir su parecer. Adhibere , interponere judicium suum. Ferre, pronun
ciare, exprimere suam sententiam. Dicarh
quod sentio. Profitebor ingenu , aperiam , explicabo vobis mentem meam.
Parecemc bien esto. Hoc mihi valde
placet, arridet , maxim probatur.
Muy diferente parecer es el mio. Long alia mihi mens est. A te vehementer
dissentio. Longii aliter, atque tu , sentio.
Mea sententia cum tua prgnar.
:
Mucho caso se hace de vuestro parecer.
Tua sententia gravissima esr apud omnes, roagnum pondus habet, auctoritatis
habet plr.rimum. Tuae spntentiae multum
omnes tribuunt , facil assentiuntur , ac
quiescunt.
mi parecer pide justicia. Mea qui
dem sententia, utego quidem sentio, opinor , ut mea fert opinio, meo quidem judicio, ut ego arbitror, me judiee , jus,
icquum postular.
Estase en su parecer , en sus trece.
Retinet, tuetur susceptam sententiam. In
sententia manet , permanet , constar,
perstat , perseverar. A sententia non decedit , non discedit.
A'o hoy hacerle mudar de parecer. Nulla ratinne eum inde dimoveas , nullis argumentis de sententia deducas , suscepto consilio revoces, ab instituto cursu detorqueas.
Parece mal mudar facilmente de pa
recer. Virum gravem dedecet leviter
mutari. A sententia cit discedere , decedere , deficere minime decet. Turpe est
sententiam ex faciii mutare , consium
abjicere, incepto desistere , levi de cau
sa calculum reducere.
pared. Partes , etis. Pared madre. Solidus paries. De tierra. Terreus. De la
drillo. Lateritius. Hendida est la pa
red. Paries vitium facit, rimas agit. Pjired enmedio vivo. Paries intwgerinus nos

di.

3to

PA

dividit. Interjecropariete habitamus. Lat


paredes tienen oidos. Venator hic est in
specula cum auritis plagis; cavete ab aurium aucupio. Ne vicini quidem sentiant.
Dar por esas paredes. Toto coelo aberra
re. Andabatarum more pugnare. No dex
estaca en la pared. Domum totam exhausit. Nil reliquum fecit.
Paredon viajo. Parietina , ae. Paries
ve tus, & semirutus.
Pareja. Compar, aris. Correr parejas
con otro. Parker cum alio currere , vel
pari passu. Parem se alicui prestare, exhibere. Paria facere.
Parentela. Gens , cognatio , genus,
eri .
Parentesco. Consangulneas , tis. Communio sanguinis. Por parte de padre.
Agnatio, nis. Por parte de madre. Cog
natio, nis. Por casamiento. Affinitas, tis.
Affinitatis conjunctio.
Pariente; Propinquus. Por parte de
padre. Consartguineus. Agnatus. Por par
te de madre. Cognatus. "oriente por afi
nidad , casamiento. Aflinis , affinante
conjunctus.
Es mi pariente. Est mihi cum lio jus
cognationis. Cognatione mihi conjunctus.
Communione sanguinis devincti sumus.
Ejusdem gentis , & familiae sumas.
Parientes mayores. Gentis , aut fami
lia principes. Generis auctores. Familiae
origo.
Parias. Tributum Regis , superiori
Principi pensitatum , subjeetae ditionis
gratia.
Paridad. Paritas , aequalitas , atis.
Parietaria , yervo. Parthenium , .
Parir. Pario , is. Enitor , eris. Foetum
in lncem edere , gignere, procreare. Pa
ri dos. Geminos enixa est , uno nisu edidis , effudir.
Parida, recien parida. Puerpera, ae.
Enixa. Paridera. Foecunda mulier, mi
res fcecunditatis fue mi na. La que ya no
pare. Effceta.
Pares de mager. Secundae , arum,
Echar as pares. Secundas effundere, ejicere. .
Parto. Partus , us. Enixus , us. Puer. perium. Estar de porto. Parturio, is. Na
cidos de un parto. Gemini , gemelli.
Partera, comadre. Obstetrix , icis.

PA
Parla. Garrulitas , loquacitas , tis.
Parlamento. Regis Galliae consilium.
Parlar. Sermonen per otium cum aliquo habere , colloqui , confabulari. Qu
bien lo parla ! Qum scit, & dissert loquitur! Parlar algo otro. Audita , aut
visa ad aliquem deferre , renarrare.
Parlero. Garrulus delator.
Parlerias. Rumusculi delati. Andar
en parlerias. Vide Chisme.
Parlatorio. Vide, Parla ,y mentidero.
Parla. Sermo longus.
Parotida. Parotis , dis.
Parpados. Paipebrae , genae , arum.
Parra. Vitis pergulana, jugara. Abra
zada al arbol. Abustiva vitis.
Parral. Vites ce m pluvia tae non paucae.
Parricida. Vide Matar.
Parrillas. Craticula , se. Asar en par
rillas. Craticula aliquid imponere igne
torrendum.
Parroco. Parochus , i.
Parroquia. Paraecia , ae.
Parroquiano. Curialis , is. Paraecus, l.
Parte. Pars , tis. Entrar d la parte.
Vocari , vel ire in partem. Tomar ta
mejor parte. Meliorem partem oceupare.
Proponer las razones por una , y otra
parte. Argumenta in utramque partem
proponere , proferre. Quid in utramque
partem dici possit, expromete. Mucho hay
que decir por una , y otra parte. Multa
in utramque partem oceurrunt. Mas quie
ro errar por esta parte. In hanc partem
errare malo.
Velar la mayor parte de la noche.
Majorem noctis partem vigilare. Por mi
parte no ha de quedar. Meae partes non
desiderabuntur. Har de mi parte todo lo
posible por , $c. Pro mea virili parte conabor, ut. Quantum potero contendam,
ut, Cada uno haga de su parte lo que
pudiere. Pro sua quisque parte contendat , in eam rem incumbat. Por la par
te que me toca , no puedo faltar. Pro eo
quantum ad me pertinet , abesse non
possum.
Dadme parte de vuestras cosas. Me
in tuorum consiliorum societatem admitte. Res tuas mecum communica. Tuarurts
rerum velim participem me facias, consiliorum tibi societate conjungas.
Esto se hizo sin darme parte. Hato orn
ola

PA
nia me inconsulto peracta sunr.
De mi parte estan todos los buenos.
Mecum omnes boni faciunt. A me stant
viri probatissimi, mearum partium sunt,
meas partes agunt, sectantur, sequuntur,
pro me sunt , me faciunt.
Demstenes, en gran porte, hizo gran
de Ciceron. Demosthenes magna ex par
te Ciceronem, quantus est, fecit. Por a
mayor parte le imita. Majori ex parte
illum sequitur, plerumque imitatur , ma
xima ex parte exprimit.
toarte por no trabajar , parte por mal
gobierno , han venido si gran pobreza.
Partim inertia , partim mal gerendo negotio in magnas rei familiaris angustias
devenerunt.
La mayor parte quedaron heridos ,
muertos. Maxima pars vulneran , aut occi;i. Por partes. Particulatim , membratim.
,
En todas partes. Ubique , usquequaque.
En ambas partes. Utrobique. En nin
guna parte. Nusquam , nullibi. De una,
y otra parte. Ul tro , ci troque. De otra
parte. Aliunde. De todas partes le
aprietan. Undique premitur. Teneturundique. A tergo , fronte , lateribus tenetur. De esta parte del Tajo. Cis , vel
citra Tagum. De la otra parte. Ultra,
trans.
Partes en los pleytos. Litigatores. Qui
de re aliquain judicio certant. La parte
contraria. Adversarius. Componerse con
a parte. Transigere cum adversario. No
soy parte en esto. Exors , & expers bujus
rei sum. Nihil boc ad me.
Participar. Participo , as. Commune
aliquid habere cum aliquo. Partem rei
espere , in sortem , aut partem admitti.
Participme estas noticias. Iliec mecum
communicavit , participavit.
Participante. Particeps, ipis. Consors,
tis. Socius, ii. Non expers rei alicujus.
Participio. Participium , ii.
Particula , partecilla. Particula , se.
Particular cosa. Specialis, pracipuus,
singularis , privus , privatus, proprius,
peculiaris. Razon , titulo particular.
Praecipua ratio. Hombre particular , sin
oficio de gobierno. Privatus. Un particu
lar. Unus , aliquLi.

PA

3H

Particularmente. Praecipu , prsesertim , specialiter , peciatim , singillatim,


maxime , singularitcr , sed non particu
lari ter.
Particularizar algo. Nominatim ali
quid dicere , cavere, excipere, designare.
Partir , dividir. Dividi, is. Partior,
iris. Seco , as. Por iguales partes. Ex
rsquo dividere, partitionem , aut partes fa
cere. Partido en dos, tres , quatro par
tes. Bipartitas, tripartitus, quadripartitus.
Entre los amigos, no hay pan metido.
Amicorum omnia sunt communia.
Partir lefia. Linga scindere, secare.
Particion , 6 partija. Partitio, divisio,
nis. Hacer las partijas de la herencia.
Bonorum divisionem facere , patrimonium
jure hereditario dividere , suam cuique
portionem assignare.
Partido de alguna tierra. Tractus,
us. Plaga , se. Regio , nis. En todo aquel
partido. In toto illo tractu.
Partido , condicion. Conditio , nis.
Partido aventajado. Optima conditio.
Partido desigual. Iniqua conditio. Es
te partido le hacen. Hanc i ll i conditionem ferunt , offerunt. No quisa aceptar
el partido. Non accepit conditionem,
respuit , rejecit.
Partirse de algun lugar. Proficiscor,
cris. Discedo , is. Digredior , eris.
Partida. Profectio , discessus , us. Digressus , us. la partida no os despe
disteis de mi. In discessu mihi vale non
dixisti.
Partida en cuentas. Sunura , ae. Ra
tio , nis. Nomen , is. Partidas de gasto.
Rationes sumptuariae. Asentarlas en el
libro. Nomina in codicem reficere. Meter
alguna partida en la cuenta. Ir.ducere in
rationem aliquam pecuniae summam. Me
ter partidas falsas. Rationes falsas inferre. Abonar alguna partida. Aliquam
pecunia summam. actam referre. Cargar
sela otro. Pecuniae summam al expensam ferre.
Partesana. Vide Alabarda.
Parto , patera. Vide Parir.
Parva. Acervus messis post triturare
ad ventilabrum paratus.
Pasas. Uva passae. De lexia. Recoc
iae. De Sol. Ad solem siceatae.
Pusaua. Pascha , st , vel atif , Paschales

312

PA

PA

les feriae. Paschalis celebritas. Pasqua


de Espiritu Santo. Pentecosre , es. Dies
adventus Spiritus Sancli. Mala pasqua
le d Dios. MaIe illi vertant paschales
reriae. Infaustos illi precor paschales diesBuenas sen mangas despues de Pasqua.
Bona est offa pose panem.
Pasmado. Stupidus. stnpefactus.
Pasmarse. Obsmpescere, stupidum haerete in aliqua re. Stupore teneri.
Pasmo. Stupcr, oris. Stupiditas, tis.
Pasquines. Famosi libeili in Magistratum , aut Principem , public ad legendum propositi.
Pasadera cosa. Tolerabilis , e. Pasa
dia honre! da. Victos ratio honesta
Pasador de ballesta. 'i'ragula, ae.
Pasage de nave, barca. Vcciuia , ae.
Pasagsro. Peregrinas. Viaior , oris.
Pasonumi de vestido. Limbus , i. Segmentum , fimbria , x. De escalera. FuIcimentum ad larus scalaram , quo scandentes innitimur.
Pasante* Iiypodidascnlus , i.
Pasaporte. ^ides publica. Tessera , ae.
Pasar el dia sin comer. Diem inedia
exigere ,- transmitiere. Asi pasa coma lo
cuento. Ita , ut dixi , se res habet. Ita
gesta res est. T no debes saber lo que
aqui ha pasado. Tu furtasse , que facta
hicsint , neseis. Escribidme lo que all
paso. Qifae istic gerantur , quidnam ibi
agatur, velim ad me scribas. Si quid novi accidit , scitu dignum evenit, ne praetermiseris.
Pasar l/s vida. Vitam agere , trahere,
tolerare , traducere , transigere. Bien lo
pasamos. Ben nobiscum agitur. Commod , & jucund vitam agimus. Posamos
el tiempo en nuestros estudios. Tempus
in litteris ducimus, studiis mpendimus.
Non litterarum incuriosi ictatem agimus.
In litteris adolescentiam exigimus , traducimus.
Pasa el trigo diez reales la anega.
Decem drachmis est frumenti medimnus,
constant , testimatur , venditur. Pas ya,
solin ; ahora es diferente. Abiit illud
tempus ; mstna ratio est.
Pasan el mar , el rio. Fiumen , aut
mare trajicere , traducere , transire. Ra
fe , aut apaustro transvehl. Scopulos
proetervehi. Pasan el monte. Montis ju-

gum superare , transgredi , transire,


transcer.deie.
- Pasar adelante Progredior , eris. Pro
cedo, pergo , is. Gradum facere ad Theologiam. Pasar de largo. Praetereo , is.
Pasar algo por alto, en silencio. Omit
io, praetereo , proeterrpitto. Aliquid transilire , silentio transmitiere.
Pasar de raya. Modum juris excedere.
Plus qura quantum lex permittit, exigere. Verecundiae , & modestiae' fines tran
sire. Egredi fines, ac terminos ratione
constituios. No pase de raya el castigo.
Ne supplicium in saevitiam abeat.
Pasar uno de parte parte. Ilominem transfigere , transfodere, transver
berare , trajicere hasta , gladio, jaculo,
sagina.
Pasarse los enemigos. Ad hostes deficere, transfugere. El que se pasa. Trans.
fuga. Pasarse vivir en otra parte. Migro , as. Commigro , as.
Pasar por ello. Ratum aliquid facere,
approbare. Connivire inuliqua re. No pa
sar por ello. Irrituro facere. No pasa el
pueblo por esta ley. Hanc legem popul us non accipit. Pasardpor ello su padre? Demos que pas:. Sustinebitne pater ? Sustineat. No pasar por ello. Non
feram , non patiar , non sinam.
Pasareis por lo que los demas. Eodem
jure quo eseteri , censeberis. Puede pasar
el jubon for las picas. Ita solidus est
thorax, ac fidus, uthastarum ictus eludere possit.
Pesar la leccion. Lectionem recolere,
repetere. Scholam cum alio conferre.
Pasada cosa. Transactus, preteritos,
anteactus, a , um. Ta est esto pasado
cosa juzgada. Transactum jam hoc est,
& nuper decisum. El ao pasado. Anno
superiore. Los dios pasados te escribi.
Diebus superioribus litteras ad te misi.
Pasadizo. Transitus ponticulo ligneo
coniimctus.
Pasearse. Deambulo, as. Inambulo, as.
Spatior , aris. Ambulationem facere.
Paseo. Ambulatio , nis. Dar algunos
paseos. Ambulationes aliquot conficeie.
Lugar donde se pasean. Ambulabrum,
i. Ambulatio, de ambulatio , nis.
Pasion, psna. Vide Dolor.
Pasion del alma. Animi aegritudo , affec-

--

PA
fectlo , perturbatio. No te dexes levar
de a pasion. In re adversa animo ne aus
cultes. Ne te ira , aut studio transversum agi siveris. Hablemos ahora sin pation. Citra conten tionem, certamenque loquamur.
Pasion por algun*. Studium , amor,
oris. Vide Apasionado. No penseis que
me mueve alguna pasion. Nolite patare
me ira , aut studio duci , odio , aut cupiditate aliqua incitari.
Pasito , poco poce. Senim , pedetentim.
Paso. Passus , us. Gradas , us. Ciento
y Veinte y cinco pasos. Stadium , i. Mil
pasos. Milliarium. A paso de atambor, ti
de tortuga. Lente procedere. Testudineo
gradu incedere. Alargar el paso. Passum
producere , gradum grandiorem facere.
Detener el paso. Gradum sistere , continere , sustinere.
...
Paso grave. Incessus , us.
Paso estrecho. Fauces , angusti,
arum.
Paso de escalera. Gradus , us. De co
media. Soena , ae. Actus , us. Paso para
otra parte. Aditus , us. Gradus. Al pa
sar. In transitu. cada paso. Passim.
cada tres pasos. Tertio quoque passu.
De aqui tendreis paso para Sicilia.
Hinc tibi patebit aditus ad Siciliam. Facilis erit tibi aditus , facilem habebis aditum , via aperietur facilis ad Siciliam.
Gradum ex bac urbe in Siciliam facies.
- Cerrado nos tiene el paso. Praeclusus
nobis aditus est, obstructus, interelusus.
Nullus nobis datur exitus , nulius patet
aditus , nulius relictus est. Aditu prohibemur. Tenemur undique.
Tomar los pasos. Ad viarum aditus mi
lites opponere , objicere. Viarum aditus
iutercipere , obstruere. Viarum aditum
intercludere , obsidere.
Andar en malos pasos. Lustror , arir.
Scortor , aris. Lubricam , & praecipitem
vitionim viam persequi. Lleva les pasos
de su padre. Paternis insistit vestigiis.
Patris institutum sequitur.
Pasos de garganta. Modulado , nis.
Pato d paso nos fuimos. Placid processimus. Hablar paso. Submissa voce loqui, Explicar algo de pasa. Qbiter , cm-.

3f3

sim , srrictim , in transir aliquid e.\ponere , explicare.


Paso punto dificultoso. Locas senticosus , lubricus , explicatu difficilis. Pa
ra el paso en que estoy , digo , S-'c. Ita
nunc servari contingat, meque Deus salvum velit, ut &c.
Pasta de higos. Palatha , te. Busr.a
pasta de hombres. Bome mdolte homo.
Pastel. Artocrea , ae. Artocreas , atis.
Pastelero. Crustularius , ii. Pistor is.
Pastilla. Pastiius , i. Diapasroa , tis.
Pastar. Pasco , is. Vide Apacentar.
Pasto. Pastus , us. Pasiio. Pascua,
orum.
Pasto comun, Ager pascuas , compasccus.
Pastor. Pastor , oris. El buen pastor
trasquila la oveja , no la desuella. Bani pastoris est tondere pecus , non deglubere.
. ..
Pastorear el ganado. Pecus agert.
Pastoril , i pastoral. Pastoritius , pas
toralis.
Pata de bestia. Ungula , ae. Hendida.
Bifida bisulca. Patada. Calcis ictus.
Patache. Navicula , se. Rates-, is.
Patagorrillo. Tomacula , orum.
Patn. Rusticus , bardus.
Patarata. Vide Mintira.
Patear la bestia. Pessumdo , as.
Patear de ira , y enojo. Pedibus rerram vehementer quatere , tundere. Pa
tear al que lee. Legenti obstrepere. Pa
titieso se qued al oir esto. Ad haee audita obriguit.
Patituerto, hotipes , edis. Vasia,aeVitlus , a , um.
Patudo. Pansa , ae. Pautns , i.
Patena. Patella sacra.
Potente de Religioso, Commeatus cum
testimonio religiosae professionis. Pagar
a patente el Estudiante. Initiale epulum praebere. Solvere isagogem.
Patente cosa. Patens , tis. Apertus.
Patentemente. Patenter , apertd.
Paternal cosa. Paternus , a , um.
Patin de casa. Impluvium , ii.
,
Patio. Impluvium, ii. Peristylium , ii.
Pato. Anas , atis. Anser , eris. Paga*
el pato. Dare poenas. Commissa luere.
Patochada. Stultiloquium , ii.
i'atraq, F.ibiUa aniiis. Commeutum.i,

Rr

Pa-

3U

PA

Patria. Katale solum. Patria ,' m.


Patriarca. Patriarch?.. Hierarcha , *.
Patrimonio. Patrimonium , ii. Biene*
Patrimoniales. Paterna bona.
Patron , defensor. Patronus, i. Tutelaris , is. Vmtrona. Patrona , se. Cosa de
patron. Patronalis , e. Patronazgo. Patronatus , us.
Patron del navio. Nauclerus , i. Navicularius , ii. Naviculator , oris.
Patron , dechado. Vide Exemplar.
Pevellon. Papilio , nis. Conopeum , ei.
Paves. Clypeus , ei. Scutum , i.
Pavesa. Favilla, ae.
Pavesada. Testudo militaris.
Povilo. Ellyclmium , il.
Pavimento. Pavimentum , i. Solum , i.
Paulina. Dirae in contumaces Eccleiiae.

Pavn , pavo Real. Pavo , nis. Dar


una pavonada gloriosa. Gloriosa ostentatione urbem obire , vias celebrare.
Pavonar el hierro. Ferrum levigare.
Pavonado color. Violaceus color.
Pavor. Pavor , oris. Panicus terror.
Pauta. Pausa , se. Intervallum , mora,
intermissio , interspiratio. En la masica.
Diapsalma, tis. Hablar pausado. Ponde
rosa verba trutinare. Moram in verbis affecrarc. Que pausado io habla*. Quam
lente verba facit !
Pauta. Tabella contends fi iiculis ins
tructs ad lineas in charta obsignnndas.
Pautar el papel. Ductariis fidiculis char
tem obsignare.
Paxaro. Vide Pajaro.
. Payla. Pelvis , is. Pelluvium , ii.
Pais. Regio , nis. Paisano mio. Conterraneus , popularis , civis meus.
Paz. Pax, eis. Meter paz. Rixam, tur
ban] , discordias sedare, componere. Dis
sidentes , aut tumultuantes in concordiam
adducere. Procura ponerlos en paz. Fac
redeant in gratam.
. Ta se hicieron las paces. Pax inter illos constituta est. Ad mutuam concordiam
redierunt. Discordiae restinetae sunt. Sancita , stabilita est inter eos amica pax. In
gratiam , & amicitiam restituti , traducti
sunt. Vide Amistad.
Hasta ahora ha tenido Espaa mucha
paz. Adhuc Hispania in summo otio vi
sit. Diu turna pax adhuc in Hispania fuit,

PE'
it longa i bellis qnles. Multts jam annl
Hispania nullo bello turbatur , summa
pace frnitux.
En paz estamos de fuegos. Neater altari debet. Paria feci mus.
P ANTE E.
- '
t . '
. . i
Peal. Udo , nis.
Peana. Bassis , is. Scabeilum , l.
Pebre. Condimentum piperarum.
.
Peca de rostro. Macula , ae. Lentigo,
nis.
Pecoso. Lentiginosus. Lentigine multa
foedus. Lenticulis macuiosus. Pecado. Peccatum , delictum , noa,
crimen , erratum , culpa, scelus , flagitium , maieficium. Mortal. Grave pecca
tum , let hale, mortifetum. Horrendo. Imniane facinus. Scelus nefarinm. Faedissimum , horrendum , teterrimum flagttium.
Sceleris immanitas , atrocitas. Pecado
original. Nativum scelus , prima homi
nis labes , quse ad infelices natos propa
gate est , qua posteri omnes Inftcti sunt.
Pecado, ni mentarlo. Turpitude neo no.
minetur in vobis. Nomen ipsum flagitil
non modo ab ore , sed etiam cogitadone , oculis , & auribus absit. i
Pecar. Pecco , as. Delinque, is. Cnlpam suscipere. Facinus , aut malecium
committere, aliquid in se admitiere. Sce
lus perpetrare , libidine se inquinare.
Scelere se astringere , obstringere. Culpam contrahere , scelus concipere.
Pecase sin rienda, ai freno. Omnia
flagitiorum genera late , & impune vagantur. En que lo he pecado yo? Quonam meo merito? Quid ego feci, peccavi , commisi ? Mas peca de bobo , que de
malicioso. Stulte magis agit , quam subdol. Per imprudentiam potius , quam
malitios fecit.
Pecador. Vide Vellaco, y mal hombre.
Es un pecador , un buen hombre. Homo
est incallidus , imperitus , doli inscius.
Pecadora. Vide Mala muger.
Pecho. Pectus, oris. Hombre de pechom
Fortis , magnanimus , animosus. Paso
me la daga en los pechos. Siccam mihi intentavit. Tomaronlo tan pechos , que.
Rem ita susceperunt , tanta contentionae
gerant , ut. Meted la m en westr*

pe-

PE
che. Animum tuum introspice. No quito
descubrirme su pecho. intimos animi sui
sensus mihi aperire noluit. Supe poco
poco quant o tenia en tu pecho. Primo pertenui argumenta , judicioque res appa
rait , postea suspicionis rumulis ad inti
ma hominis consilia perveni.
Pecho , y servicio. Vide Tributo. Pe
cho por tierra le serviremos. Prompte,
& summisso animo ei serviemus , obsequemur.
Pecho por tierra le adoraron. Procidentes adoraverunt eum.
Pechos da ntuger. Ubera , mamma?.
ar el pecho al nio. Ubera infanti
praebere. Uberibus infantem admovere.
Echarse mn cantare d pechos. Urna sitim
explere.
Pechar. Vectigal , vel tributuro solve
re , pendere. Tierras que pechan. Agri
vectigales , prsedia stipendiaria.
Pechero. Vectigalis. Stipendiarius , ii.
Pechuga. Pectus avis.
Pechuguera. Frequens , & rauca tusSis.
.: Pecina. Lacus csenosus. Sentina, ae.
Pectoral de Obispo. Crux pectoralls.
Peculio. Peculium , ii.
Pedazo. Frustum , i. Fragmentum , i.
Hacer pedazos. Frango , is. Comminuo,
is. In frusta dividere , secare. A pedazos.
Captim. Pedacico. Frustulum , i. Pedacicot de pao. Panni , orum. Centones,
um.
Pedernal. Silex , icit.
Pedestal de coluna. Stylobates , ce.
Pedir. Peto, is. Postulo, as. Poseo, is.
Con ruegot. Precor , rogo , imploro. Precibus aliquid contendere , efflagit'are. i'c.dir parce. Deprecan supplicium, aut peenam. Pide que no le tengais esto mal.
Culpam , & invidiam vobis deprecatur.
Eso es pedir peras al olmo. Aquam pu
mice postulas. rycae citis poma ferunt. Pedir favor alguno. Fidem alicujus implorare , auxilium ab aliquo petere, implorare. Pedir lo que se debe. Exi
ge , is. Pedir que sean agradecidos. Benefacta pro debitis exigere. Pedir algo
por justicia. Jure suas res repetere. No ha
de ser todo pedir de boca. Non omnia
ez sententia eveniunt.
Pedir el que vende. Indico , as. Quanta

PE

315

pide por cada cabezal Quanti indicat in


singula capita ? Pide mas de lo justo.
Plus quam par est , indicat.
Pedimento. Vide Peticion.
Pedigiieo. Nimis , & procax in pe
tendo.

Pedrada. Ictus lapidis. pedradas
les hizo huir. Lapidibus eos fugavit.
Pedrea. Lapidatio , onis.
Pedregal. Saxetum , i. Giarea , ae.
Pedregoso. Glareosus , Vipidosus.
Pedreal. Sclopus brevior.
Pedreria. Pretiosi lapilli.
Pedrero , tiro. Tormentum ferreum.
Pedrezuela. Calculus, i: Scrupulus , i.
Pedrisco. Grandiras horridae vis.
Pedroso. Saxosus , a , um.
Pega , picaza. Pica , ae.
Pega de pez. Picatio , nis. Sabe d la
pega. Sapit , vel redolet picem.
Pegar con pez. Pico , as. Pice Iinere.
Pegar uno con otro. Conjungo, is. Con
glutino, as. Copulo , as. Pegarle un pa
lo. Fustem illi impingere. Fuste caedere.
Pegar fuego. Ignem injicere. Faces
subdere , admovere , adhlbere.
Pegarse. Adhaeresco, is. Accedere ad
aliquem , lateri se accommodare , aplica
re. Pegado. Affixus , adjunctus , inhterens. Estar pegado. Haereo , adhaereo,
inhaereo.
Pegajoso. Viscosus , lentus , glutinosus. Enfermedad pegajosa. Contagiosum
morbus. Contagium, ii. Contagio, nis.
Pegajosidad. Lentor , oris.
Pegadillo , pegote. Pittachim , splenium.
Pegujal. Peculium , ii.
Peladillas. Amygdala saccharo oblita.
Las del rio. Lapides teretes.
Pelar. Vello, is. Pilos, aut plumas
evellere. Glabro , deglabro , as. Pelado.
Glaber , bra , um. Depuis , e. Depilatus.
Pelarse. Capillos alicui defluer*.
Pelage. Pilorum color , aut qualitas.
Pelambre. Pilorum defluvium.
Pelechar. Pilos emittere , renovare.
Pelea. Pugna , praelium , dimicatio,
conflictos , us. Certamen. Por mar. Navalis pugna.
Pelear. Dimico , as. Praelior , aris.
pit quedo. Collato pede pugnare. Hatte
Rr n
mo-

3i6

PE

morir,, 6 vsncer. De summa rerpm ufrinque decertare , dimicare. Sunurs utrin<ne viribus pugnare. Vide Batalla , y
cerrar.
Pelear por algo. De re aliqua conten
dere, errare. De imperio , aut libertate
dimicare. Unos pelean por a vida,y otros
por a honra. Alii de vita , alii de gloria
in discrimen vocantur.
Vele. Pilu's , i. Capillus , i. Venir pe
lo. Apto cadere. Apturn , aut appositum
esse..
pospelo. Preposter.
Pelon. Illiberalis , tenax , depareos.
Peloneria. Tenacitas, tis.
Pelicano. Pelicanus , vel Pelecanns, i.
Peligro. Periculum , discrimen , inis.
Vcome en gran peligro. In magno peri
culo , discrimineque versor. In magnum
discrimen adductus sum. Magnum mihi
Lnstat periculum , imminet , impender. In
lubrico sum, & pronus ad casum, & praecipitium. Itur in suffragium de meo capite. In acie sum novaculx. Lupum euribus teneo,
llcbcisme puesto en gran peligro. Mag
num mihi periculum conflasti , creasti,
intendisti. In summum discrimen me vocasti ,. adduzisti , induxisti , accersisti.
Mortis me periculo objecisti.
Un mismo pAigro et el vuestro, y el mio.
In eodem discrimine versamur. Eisdem
fiuctibus jactamur, eedem vento ferimur.
In eadem navi sumus. Idem utrique peri
culum imminet , impende t. Tua res a;que
agkur , atque mea. Eadem est utriusque
coeditio.
Pondrme por vos qualesquier pcli.gf.oe. Omnia pericula pro te suscipiam,
ad;bo , subibo. Cuivis me periculo pro te
committam, offeram, objiciam. Tua causa
me in discrimen dabo , nullum periculum
subterfugiam. Cuivis me pro- tua salute
periculo devovebo. Caput meum in aperta pericula pro te mittam.
Andamos en medio de muchos peligros.
In multis periculis versamur. Multa nos
pericula circumstant, obsident , undique
cingunt. Periculis circumfundimur.
Ta salimos de peligro. Jam ex vadis
etnersimus, periculo libera , perfuncti
sumus. Periculum effugimus , vitavimus,
propuiiavimus, depulimus, evasimus. Pe-

PE
riculo e\plicatl sumus , n portu naviga*
mus.
Peligrar. In periculo esse , in discri
men versari. Peligra mi honra , y mi vi
da. Fama , aut capite periclitor. Peli
gran las haciendas de muchos Ciadadadanos. Aguntur bona multorum civium.
Peligra la vida de los confederados , y
amigos. Agitur salus sociorum , atque
amicorurn.
Peligroso. Periculosus , lubricus , an
ceps , itis. Peligrosamente. Periculos
cum periculo.
Pella de manjar blanco. Mactea , oe.
Massa lacte albicans saccaro imbuia.
Pella de nieve. Globus niveus, nix conglobata. No dio pellada en ello. Integram rem reliquit.
-
Pelleja. Pellicula , z. Pellis , is.
Pellejo. Cutis , is. Pellis , is. Corium,
ii. Curtido. Aluta, se. De vino. Uter, tris.
Pellejo de culebra. Senectus augium.
Serpentis exuviae. Dexar el pellejo. Ce
dere vita. Vitam in magno conatu profundere , in contentione amittere.
Pellejero. Coriarius , ii. Pailio , nis.
Pellico. Rheno , onis..
Pellizcar. Vellico , as.
Pellisco. Vellicatio , onis. . .
Pelmazo. Vide Emplasto. Es un peimazo. Plumbeus homo est , testudine
tardioc.
Pelo , y pelon. Vide Velar.
Pelota. Pila lusoria. De viento. Follis , is. Folliculus , i. De artilleria. Pila
plumbea. Globus tormentarius. Pelotear.
Pilam reciprcaare, ultro , citroque lace
re. Pelotero. Qui pilas ludentibus ministrat , aut facit.
Pelotera. Foeminea turba , atque ri*a.
Pelotilla de fuente , para que no se
cierre la herida. Peniculum , i.
, i
Peltre. Metallum ex stanno , & plumbo conflatum. Stannum plumbo admixtum.
Pelusa. Pappus , i. Sanugo , inis. De
la corteza del arbol. Muscus , i.
Pena castigo. Poena , se. Animadversio , nis. De. tanto por tanto. Talio nis.
Pena en dinero. Multa, se. Echarle una
pena. Multam alicui dicere, indicere, im
ponre. Poner pena el que no es Juex*
Multam irrogare. No le perdonan la pe
na.

PE

PE

na. Non noxa ex! mi tur. Llevarse la pena.


Multam ab illo exigere.
Pena de muerte. Poena capitis. Puso
pena de la vida d quien pelease con el
enemigo , que , (c. Capite sanxit , slquis
cum hoste cenfligeret, antequam &c. Ha
cer tal cosa tiene pena de muerte. Id per
petrare capitale est.
Pena , dolor. Molestia , te. Maeror,
orls. Tristitia, ae. Estar con pena. Anxium
& solicitum esse. Molestia , & dolore affici. Estoy con grandissima pena . y cui
dado. Maximam sollicitudinem , curamque sustioeo.
Mucha pena me dan vuestros trabajas.
Magnam ex tuis incoiumodis molestiam
capio , aecipio , suscipio- Magnopere ex
te doleo. Tua me mala vald perturban t,
angunt , affligunt , graviter afficiunt.
No te d pena eso. Noli ex huc sollicitus esse. Nihil sollicitudinis tibi ex eo
eo accedar. Ea re ne labores , securum te
esse jubeo.
.
. .
Penar , pagar la pena. Psenas pendere. ' i
Penar d uno. Multare aliquem. Mul
tam alicui dieere , imponere.
Penal cosa. Poenalis , poenarius , a,
nm.
-' .
Penalidad, ffiramna , te. Calamitas,

tis.

- -" -.- -.' v,\-nV

-.,

Penosa cosa. Aeerbus , molestus , a,


nm.
.1 Penacho. Crista galee. Jubae, arum.
Penachera. Conos gales.
Penca de cardo. Cardui folium. De
verdugo. Lorum, i. Scutica, ae. Fragrum,
-i. Hacerse de pencas. Tergiversor , axis.
Pendencia. Contentio, certamen, rixa.
Armarla. Contentionem , aut rixam mo
dere , excitare, suscitare. Pendenciera.
Pugnax , cis. Contentiosns. He topado
can hombres pendencieros. Incidi in ho)uilum pugnandi cupidorum insanias.
Pender. Pendeo , dependeo , es De
eso pende. Inde omnis causa- ducitur.
pendola. Calamus scriptorius.
Pendon. Signum , vexillum , i. A pen
don herido acudieron la defensas Catervatim ad defensionem advolarunt.
Penetrar. Penetro , as. Pervado , is.
Permeo , as. Penetrante cosa. Penetrabi-

lis , a?. Herida penetrante. Penits adac

317

tum vulnus. Penetrable. Penetrabilis , ePenetrativa. Penetrandi vim habens, penetraiis , e.


Penlnsula. Peninsula , ae.
Penitencia. Panitentia , x. La peni*
tencia limpia al alma de pecados. Per
poenitentiam peccata expiantur, commissa luuntur ; peccatorum maculae delentur. Hacer penitencia. Pcenitentiam agere. Poenas pro flagitiis spont suscipere,
subire. Voluntaria castigatione corpua
afigere , macerare.
Penitencias. Scelerum expiatiunes.
Dar la penitencia el Confesor. Puanara
alicui pro commissis injun%ere , assignare , constituere , pietatis opera praescribere. Cumplir la penitencia. -Onus sibi 1
confessario impositum sustinere , subire.
Omnia sibi ab alio proscripta, & injuncta exequi , peragere. Pro commissis sa
tisfacer e.
Penitenciado. Ab Inquisitoribus punitos. Penitencial cosa. Pcenitentialis , e.
Penitenciario. Pocnitentiarius , ii. Del
Papa. Summus pcenitentiarius. Peni'tenciaria. Pcenitentiarii munus, dignitas,
potestas.
.
.
Penitenciar uno. Poenam alicui injunpere , prsescribere , assignare.
Penitente. Qui poanam pro delictis vo
luntarl suscipit. Punitor peccati sui.
Pensar , juzgar. Puto , as. Existi.
nro, reor, autumo, as. Opinor, aris. Censeo, es. Arbitror,! mis. Pienso que lo yer
ras. Erra, opinor. Pienso que no. Non,
opinor.
Pensar- considerar.. Cogito, as. Men
te, aut animo aliquid agitare. Meditor,
aris. Aliquid cum animo meo considero.
In alicnjus rei cogitatione versari. In^
tenlo animo aliquid intueri , perpendere. Cogitationem suscipere , quidnam fieri oporteat.
En- qp piensas? Quid in mente habes?
Quid mente versas, & cogitatione volvis?
Quid moliris ? No piensa, sino en honras^
y riquezas. Nibil aliud , quAm honores.
& dividas cogitar. No pienso sino en tut
aumentos. Nihil nisl de ornamentis ,. &
commodis ruis cogito.
Piensa el ladron que todos son de su
condicion. Mala mens , malus animus. Ex
te conjectulam facis. Ex tua satura esete-

3t8

PE

os fingis. Alios ex tuo ingenio judicas.


Conjecturam facis de tuo stomacho , tuoque palmo, aut pede metiris omnes.
No puedo pensar otra cosa. In aliam
opinionem incidere non possum. Es me
nester pensarlo de espacio. Hsec res diuturnam habet deiiberationem. Pensado
io tengo, pero no determinado. Deliberavi guidem , sed nihil dum decrevi.
Hablar de pensado , de repente. Co
gitat, aut extempore dicere. Trasto bien
pensado. Meditatus dixit. Paratus , &
instructus venerat. Va mucho en hacerlo
de pensado, acaso. Plurimum mterest
consulto, an asu fecerit, ex animi perturbatione , an per industriam acciderit.
Vino sin pensar. Improvisas , atque
inopinatus fuit ejus adventus. Nec cogitantibus nobis , nec opinantibus venit.
Ex improviso, atque inopinato ad nos
venit.
Pensar al caballo. Hordeum, & paleas
equo praebere , adhibere. Pascere equum
hordeo. Machos piensan el boyo , y ano
le ensilla. Multi consultant, sed unus decernir.
Pensamiento. Cogitatio , meditatio,
cominentatio. Mens , tis. Intimus animi
sensus. Tiene pensamiento de pasar al
Per. Cogitat de transeundo in Peruvium. Si no me engaa el pensamiento.
tsiisi meus m; fallir animus. Calele los
pensamientos. Ad intimes illius animi
sensus perveni. Nota mihi est hominis
mens , nota ejus consilia atque perspecta. Vide Calar , y cuidar.
Pensativo. Cogitabundus , meditabundus. Cogitatione stupens , defixus.
Pension. Pensio, nis. Cesar a pension.
Pensionem extinguere , grandi pretio redimere. Pensionario. Pensionarius , i.
- Penuria. Inopia , ae. Penuria , ae.
Pea , peasco. Saxum, i. Rupes, is.
Scopulus , i. Cautes , tis. Petra , a.
PeXn en la guerra. Pedes , tis. Que
traba/a jornal. Mercenarios , operarius , . Operae, arum. De axedrz. Latrunculus , i.
Peonza , peon. Tnrbo , inis. Throcus,
i. Jugarle. Flagello turbinem , aut trochum agitare , versare , contorquere.
Peor. Pejor , & pejus. Deterior. Ir de
mal en peer. In pejus ruere. In perni-

VE
ciem vergere , inclinare. Deteriorem fieri. In dies magis , ac magis deficere.
Pepino. Pepo , onis.
Pepita. Nucleus , ei. De gallina. Pi
tuita , x. No tiene pepita en a lengua.
Libertate rapitur dicendi , & in convicia
facil prolabimr.
Pepitoria. Avis truncuii conditi.
Pequeo. Parvus, exlguus, brevis. Modicus. Pequeico , pequeuelo. Parvulus , pusilius , minimus. Pequeez. Parvitas, exiguitas.
Pera. Pirum , vel Pyrum, i. Pergamota. Falemum. Verdefial. Pyrum librale,
acidolum. Pera moscatel. Pyrum ordinarium , apiarum. De Rey. Regium , sessile. Perillas de dama. Pyrula petiia.
Cermea. Pyrum superbum. Ahogadiza.
Angustianum. Peral. Pirus, vel Pyrus, i.
Peroyle. Carminarius , ii.
Percance*. Lucellum, i. Qusestus, commoda , quse ex summa relinquuntur.
Percha. Pertica, te.
Percibir. Perciplo, s. Capere comprehendere, tenere , complecti aquid men
te , animo , memoria.
Perder. Amitto , is. De tu derecho. De
jure suo decedere , concedere. Jacturam
sai juris facere , jure suo cedere. De suis
commodis aliqud remitiere. Es cierto que
tal vez el perder et ganar. Est profecto
ubi damnum praestet facere , quam lucrum.
Perder , echar perder. Perdo , is.
Disperdere , everrere , destruere , corrumpere , deformare , dissipare , profundere. .
Toda mi hacienda he perdido. Meanira
fortunarum jacturam feci. Nihil mihi reliquum fecit fortuna. Eversse sunt me
res omnes , ac deperditae. Naufragium
feci res familiaris. Actum est de rebus
meis. Eversus'sum omnibus fortunis. Qppressae jacent fortunae iniquitate mete res
omnes. Res mea familiaris periit , interiit. Omnia mihi fortuna eripuit , abstulit , ademit.
No quise por mi temeridad se perdie
se la Republica. Noh'i committere, ut
temeritas nostra Reipublice noceret.
Quien todo l* quiere , todo lo pierde.
Qui duos lepoies insequitur, neutrum capit. No perdais el animo, Ne anrmum. ab

PE
idfl , despondeas. Ne cadas animo.
No habeis perdido nada de vuestra ha
cienda. Nihil tibi de rebus tuis deeessit.
Nihil tibi periit. Nulla rerum tuarum
cessio facta esr. Res tuse eodem loco
sunt , quo antea , eundem statum tenent,
nihil damni fecerunt. Salva apud te sunt
oninki.
Perder la vergenza. Os perfricare.
Verecundia deponere. Pudorem abjicere,
exuere , nudari pudore. Perdiase por l.
Illum deperibat. No le acabeis de perdsr.
Ne praecipitem impellas, perditum proster
nas. No te contentas con ser perdido, sin
perder tambien ctros ? Parum tibi est
perditum, & profligatum esse , nisi etianr
pravis moribus alios corrumpas?
Perdido soy , si lo sabe mi padre. Si
hoc patri suboluit , perii , actum est de
To me ech d pcrdir. Ego mihi malum
comparavi , raeam causam prodidr.
Hizeme perdedizo en el juego. Jacturam in ludo sponte feci. Remisi collasori manus. Lud imperitiam simulavi. Per
miti me in ludo vinci.
" 1
- Perdida. Amissio, jactura ae. Ir per
dida , 'ganancia. Dubiam in contractibus aleam subire, fortunas in- discrimen
dare.
- r i . .
Perdida est la republica. Periit respublica. N;illum apparet , nullum superest vestigium reipublicae ; jatear omnia
perculsa, atque postrata. Nullum veteris
reipublicie simulacrum agnosces.
Perdicion. Perditio, prodigalitas. Per
dicion de mozos. Pernicies juvenum.
Perdimiento de bienes. Bonorum jactu
ra, fortunarum naufragium.
- Perdulario. Prodigus. Bonorum dissipator , rerum suarum negligens.
Perdiz. Perdix , icis. Perdigan. Perdicis pul I us. Perdigones de arcabuz..
Plumbel scrupuli. Perdigar una ave.
Avem leviter amburere.
Perdon. Venia , te. Condonatio, remissio , indulgentia , se. Hablando con per
don. Honos sit auribus. Liceat apert ul
cere.
Perdonar. Parco , ignosco , is. Supplicium alicui condonare , remitiere. Veniam , aut impunitatem alicui dare, con
cedere , delicti gratiam facer , imponen

PE

313

illum dimitiere. No perdon en esto


sus compaeros. Ne sociis quidem in hoe
temperavit, ne ab injuria quidem sociorum abstinuit. Dios se lo perdone. Ignoscat illa Deus , nec poenas exigat.
Perdurable. Vide Eterno.
Perecer. Pereo , is. Intereo , is. Pert*
cedero. Periturus , caducus , fragili.
Peregil. Petroselinum , i.
Peregrino. Peregrinns , i. Peregrina
casa. Peregrina res , rara , insolens.
Peregrinar. Peregrinor , aris. Diver
las , & externas provincias, aut regiones
peragrare, adire , obire.
Peregrinacion. Peregrinatio. Longinquum iter pietatis causa susceptum.
Perenal. Vide Loco.
Perendengues. Fimbriae pndulae ad
ornatum.
i
...
Perenne. Vide Perpetua...-Pereza. Pigritia , te. Ignavia, desidia,
inertia , segnities , socordia , negligentia,
se. Tener pereza. Pigresco , is. Pigritia
languere , torpere. No pienses que de pe
reza no te escribo. Noli putare , pigritia
facere me , quod non litteras ad te mittam. Cic .
.
Perezoso. Piger , gra , um. Negligens,
desidiosus , segnis , deses , idis. Ignavus,
lentus , iners. Socordiae , ac de; dice dedi tus. Segun es de perezoso no lo har.
Quae est hominis ignavia, cujus est desi
dia, quae est negligentia , puto non faciet.
Perezosamente. Remiss , lente, ptgris.
Perfecta cosa. Perfectus, a, um. Omni
bus numeris abso!utus.Ex omni parte constans. Ad unguem factus. Undique per
fectus. Perfectamente. Perfect , absolu
ta. No hay cosa en todo perfecta. Nihil
est ab omni parte beatum.
*
Perfeccion. Perfectio , absolutio, nis.
Perficionar. Perficio, absolvo, consum
lo.
Perfil. Perpolitio, expolitio, nis. Per
files de oro. Aurei radii. Perfilar, dar
perfiles. Rem perpolite , politissim excolere, ornare, perficere. Perfilado. Vtf
politus , excultus.
Perfumar. Sufio , is.
Perfume. Suffimentum , i. Suffitus, ui.
Tbymiaraa , tis. Odores incerui. :
Per--

32o

PE

l. Pergamino. Membrana , membranula,

m.
Terinola. Trochulus quadra tus , littelis inscriptus , quo pueri ludunt.
Periodo. Vida Clausula.
_' i
Perito. Sapiens , pelitus , callidns.
- Perludicar. Incommodo , as. Noceo,
e?. Obsum , es. Fraudom alicui fetce.
Perjudicial. Incommodus, nocens, nostius.
Perjuicio. Incommodum, damnum. Co
mo tea en mi perjuicio. Dum ne ifraudem mihi feraat.iDum ne fraudi mihi
sit.
. . .
.....
. . Perjurar. Perjurolas I'ejero , as.
Perjuro. Perjurus. Periuriosus.
Perjurio. Perjurium , ii. Juramentum
lalsum.
Perla menuda. Margarita,i. :: .
Perla gruesa. Unio , nis. Elenclms, i.
Lapillus Er.ythrxus. Callar de perlas
gruesas. Manile baccatum. Finome de
ferias. Peropporturi mihi cecidit , percomrhodsi se obtulit.
Perlatico. Paralyticus, i. Membris dissolutus. Perlesia. Paralysis , is Nervotum dissolutio , resolutio , laxatio. .'
Permanecer. Permaneo, es. Persto, as.
Cosa permanente. Stabilis , diuturnus , a,
-um.
Permitir. Permitio , patior , concedo,
.1.
Permision. Permisio , concessio , nis. .
Permuta. Vide Trueco.
Pernear. Crura jactare.
Pernada. Calcis jactus , aut ictus. . i.
Perniquebrar. Crus alicujus frangere.
s.
Pernicioso. Pernitiosus , exitiosus, exitialis , funestus , a, um.
Pemil de tocino. Perna , ae.
Pernios. Compages forres.
Pero., fruta. Pirum, vel Pyrum subacidum.
Pero {conjuncion) At , sed , verum.
Malo es, pero vaya. Incommodum est,
sed forendum. El vestido est hecho con
primor, pero no si mi talle.Vets quidem
cite elaborata, verm non ad mei corporis modum.
Pero si. Sin. Si de verdad me dexas
tientalo ', pero si te est d cuenta hacer
esta lisonja al Corregidor , vaya. Si

PE
plan nobis deficis, segr fero. Sin Pra:.
tori assentari commodum est , ignosco.
Cic.
Peroentrellas. Vide Comadrero.
.Peral. Aheruim , i. Nasiterna , x.
Perpendicularmente. Direct , rect.
Perpetuo. Perpes , etis. Perpetuus , jugis , perennis , xternus , sempiternus.
Perpetuar. Perpetuo , as. Continuo,
as.
Perpetuamente. Perpetu , jugiter.
Perpetuidad. Perperuitas , perennitas.
Perplexo. Hesitas , tis. Vide Dudoso.
i'erplexidad. Hxsitasiu , haesitantia,
*s.
%. .- i .. .
Perro, perra. Canis , is. De caza.
Vcnaticus. De muestra , perdiguero.
Sagaz , cis. Vertagus , stator. Mas adra
el perro , quando ladra de miedo. Canes
timidi vehementis iatrant. A otro perra
con ese hueso. Aliam excute quercum.
perro viejono hay tus tus. Senibus verba
dare dirficile est. Por dinero bayla el
perro. Pecuniae obediunt omnia.
Perrillo. Catulus,. Catellus , i. De
todas bodas. Conviviorum sagax. Convivarum umbra. Mensarum assecia. Perri
lla de falda. Catula Melitssa. Catulus
Melitensis.
iii . .
Perrero. Canum mastix.
Prrana cosa. Caninus , cynicus.
Perseguir. Persequor , insequor , eris.,
Disector , aris. Invehor in aliquem. Oppugno , veso , exagito , as.
Persecucion. Persecutio , nis. Vexatio,
afflictio , insectatio , nis.
Perseverar. Persevero , as. Persto,
as. Duro , as. Permaneo , es. Persisto,
is.
Perseverancia. Perseveran tia, x. Perroansio , stabiiitas, constantia. La perse
verancia todas las cosas alcanza. Labor
improbus omnia vincit. Multis rigida
quercus domatur ictibus. Assiduitas om
nia vincit.
Persignarse. Signum Crucis dexterae
pollice in fronte , ore , & pectore facere.
Persistir. Vide Perseverar.
Persono. Persona, x. Persona princi
pal. Vir nobilis , lllustri loco natus.
Pertonage. Vide Papel de Comedia.
De mala gana hago este persoeoge. Invitus hanc personara mihi impositam sustlneo.
Pr-

PE
Personal. Personalis , e.
Personalmente. PersonaHter.
Persuadir. Persuadeo , es. No puedo
persuadirme , que te haya sahumado.
Adduci nequeo , ut existimem , persuadere mihi non possum , te pecunia captum. In animum inducere non possum, te
pecunia corrupium.
No le pude persuadir , que se confesate. Adducere llum non potui , inducere
non valui , ut saluti per confessionem
consuleret. Verbis consequi non potui,
ut commissa per confessionem expiaret.
Frustra de confessioais bono apud illum
disserui.
Persuasion. Persuasio, nis. persua
sion tuya lo hice. Tuo consilio , tuo suasu , Ss impulsu , te auctore feci. Vide In
citar
- Persuasion. Persnadendi vis.
Pertenecer. Anie t , pertinet , spectat.
Pertiga d varal. Pertica , ae.
. Pertiguero. Sceptrifer.
Pertinacia. Pertinacia , ae. Obstinatio.
Pertinaz. Pertinax , cis. Obstinatus.
Pertinazmente. Obstnate , obstinato
animo. Pertinaciter , mordicas.
Pertrechar. Munlo , is. Vallo , as.
Pertrecho de guerra. Munimentum , i.
Manltio , nis. Vallum , agger, eris.
Perturbar. Perturbo , commmoveo,
concito.
Perturbacion. Perturbatio , commotio,

nis.
Pervertir. Perverto , is. Depravo , as.
Perverso. Perversus , pravus , impro
bas.
Pervertido. Depravatus , seductus.
Perversidad. Pravitas , perversitas,
tis.
Pesa. Pondus certum statere , quo incerta pondera examinantur.
Pesar en peso. Pendo , is. Appendo,
is. Penso , as. Pensito , as. Trutino , as.
Conforme pesan se estiman. Pro ponde
re, vel pro eo , quantum in quibusque sit
ponderis , aestimantur. No pesa tanto eso
eo mi estimacion , que. Hoc mihi tanti
non est, ut.
Pesar , ponderar. Perpendo, is. Exa
mino , as. Expendo, is. Vide Conside
rar.

PE

32t

Pesame. Doleo , poeniter, piget me.


No hagas algo que te pese. Ne quid gravius de te consulas. Ne consilium tibi
perniciosum capias, /ras, mal que te pese.
Ibis vel invitus. Pesame que te vayas.
Dolet mihi quod abeas.
Pesar , pesadumbre. Melestia, se. Si
no lo tienes en pesadumbre. Quod absque
molestia tua fiat. Si non gravaris. Nisi
roolestum tibi est. pesar de vellacos.
Invitis , & gementibus inimicis.
Pesadumbre de palabra. Convicium,
probrum , scomma , tis. Decirle muchas d
uno. Probris , & convicib w.iitis, & maximis aliquem afncere , proscindere , incessere, insectari. Probra, & cummata in
aliquem jactare.
Pesada cosa. Gravis , or.erosus, a,um.
Pesado molesto. Gravis, molestus.
Pesadamente. Graviter, iniquo anima,
acerb , molest , segr.
Pesadilla. Suppresio nocturna. Incu
bo , onis. Incubus , i.
Pesaroso. Dolore atfectus , tri tis.
Peso cargas Pondus , eris. Cosa de
peso. Ponderosus , a , um. Gravis , e.
Peso de plata. Uncialis argenteus.
Peso en que se pesa. Trotina, sta era,
libra , x. Peso igual. JE. uilibrium, aequipendium libramentum. El hierro que
atraviesa el peso. Jugum , i. Librile , is.
Pescado. Piscis, is. Salado. Salsamentum , i. Piscis sale duratus , conditus.
Pescar. Piscor , aris. Expiscar , aris.
Con anzuelo. Hamo , as. Hamo pisces capere , prehendere , trahere.
Pescar. Piscatus , us. Pescador. Pis
ca tor.
Pescadero. Piscarius , salsamentarlas.
Pescaderia. Forum piscarium , macellum.
Pescudar. Vide Preguntar.
Pezcueso. Cervix , icis. Collum, i.
Pescozon. Colaphus , i.
Pesebre. Praisepium , ii. Praesepe ,
is.
P estatal , $ Peseatal. Papa?. Pesiatat
como duele ! Pape , ut dolet !
Pespuntar. Resuere ornatus causa.
i espunte. Sutura elegantior.
Pesquera. Vivarium piscium.
Pesquisa. Inquisitio , disquisitio. Ha*
cer pesquisa. Inquiro , perquiro , is.
Ss
Pes-

322

PI

PE

Pesquisidor. Qutestor. Quaesitor , oris.


Psstanos. Palpebrse , cilia , orum.
Pestaear. Nieto , as. 57s pestaear.
Immoiis palpebris.
Peste , pestilencia. Pestis , is. Pestilentia, ae. Pestifera lues. Hay peste en
a Ciudad. Pestis in Urbe grassatur , in
omnes cives saerit , omnia populatur.
Pestilens aer Urbem infestat , cives om
nes inficit, invadit. Permulti pestilentia
decedunt. Pegsele a peste. Vicinum
contagium traxit , contagieme afiectus,
snjectus. Ta ces la peste. Pestilentia jam
de loco abiit. Jam pestis depulsa , compressa , extincta est.
Pestilencial. Pestifer, pestilens, tis.
Pestiferamente. Pestifere , pernicios.
Pestillo. Pessulus , i.
Pestorejo. Cervix , icis. Hombre de
buen pestorejo. Optimis cervicibus.
Petardo. Pyroclastrum , i.
Peticion. Petitio, postulado, nis. He
cha por escrito. Libellus supplex.
Peto. Pectoris munimen. Thorax solidus. A prueba de mosquete. Ab ictu sclop majoris innoxius. Peto para sacar ,
labrar piedras. Scalprum lapicidse.
Patal. Antilena , ae. Moniie , is.
Petrera. Petricosa res. No os metais
en esa petrera. Ne rem tuam petricosam,
ac dificilem suscipias. Ne eo te demittas,
lmde vides exitum nullum msse...
Petril. Falcimentum saxeum, ab utroque latere pon ti supperadditum.
Petrina. Vide Pretina.
Pevete. Suffimentum, i. Suffimen, inis.
Peynar. Pecto , is. Pectine crines ex
plicare , extergere , discriminare.
Peynador. Carminator , oris.
Peyne. Pecten, inis.
Pez para pegar. Pix , icis. Sabe d la
pez. Redoler, vel resipit picem.
Pez , pescado. Piscis , is. De rio. Pluvialis. De mor. Maritimus , marinus. De
laguna. Palustris. Sacarle las tripas.
Exenterare piscem. Echarle en sal , en
escabeche. Muria piscem condire , salsa
mento conservare.
Pezon del pecho. Papilla, te. Del escudo. Umbo, onis. De la fruta. Petiolus,
pediculus , I.

ANTE

I.

Pia , especie de haca. Mannus macule*


sus , maculis aspersus.
Piadoso. Pius , ciemeos , misericors.
dis.
Piadosamente. Pi , religios.
Piar el pollo. Pipio , is. El gorrion.
Pipillo , as. Piar por algo. Inhio , as.
Tarde piache. Ser experrectus es.
Piara de puercos. Porcorum grex.
Pica , antojo de preada. Pica , te.
Pica , lanza. Hasta , ve. Puede pasar
por las picas. Vir raultis laboribus exercitus , spectatse virtutis. Meterse por las
picas. Hostium cuneos perrumpere. In
confertissimos hostes irruere. Hicieronle
pasar por las picas. Infestas inter hastarum cuspides jussus decurrere , confosus
est. Paloteado de picas. Fluctuantes has
tie in agmine , & inter se implicitse.
Picador de caballos. Equiso , nis.
Picar , punzar. Pungo , is. Con al
gun dicho. Dicterio, aut scommate aliquem petere , Isedere , aculeatis facetiis
perstringere , pungere , convido Iacessere. Picarse de algo. Accendi , indignar!,
commoveri dicto , aut facto. Quien se pi
ca , ojos ha comido. Ignem palma sensit.
Non temer est , quod tu commoveris , &
vultu dolorem prefers. Esto le pica. Hoc
illum maxim commovet, morder , sollicitat. Picarse en el juego. Ludi jactura
accendi , stimulari.
Picante cosa. Acer , mordaz , aculeatus.
Picante dicho. Scomma , tis. Cavillatio. Era muy picante en sus dichos. Erat
in eo aculeata dicacitas. Aun el picante
de la reprehension no me pareci mal.
Etiam reprehensionis aculei mihi non
ingrati acciderunt. No decir palabras pi
cantes. Continere dicta in aliquem. Verborum aculeis temperare, maledictis abstinere.
Picado de la honrilla. Laudis amor*
perculsus, incensus ,- incitatus. Picado de
vivora , alacran. A vipera , aut scorp
ne ictus , morsus , Iksus.
Picar el ave. Rostro ferire , pavire.
Picar los peces. Pisces inescari , escam
appetere , mordere , invidere.

Pi-

PI
Picada 6 picadura. Ictus , ant morsus
bestioise. De aguja. Punctio , pnnctus,
Us.

Picaporte. Pessulus , i. Obex , icis.


Picaro en el trage, y oficio. Pannous,
mediastinus. Sordidae, atque abjectae con*
ditionis homuncio. Picaro en el trato.
Nebulo , furcifer , improbum caput , fal
la* , valer , fraudulentus. En la cara te
echa de ver que e* picaro Prae se improbitatem fert.
Picaresco. Scurrilis , jocularis , e.
Picardear. Pergraecari , scottari , in
luxu , ac libidine setatem agere.
Picardia. Nequitia, scelus , fraus, dis.
Picaramente. Improb , nequiter.
Picaza , ave. Pica , ce.
Picazo golpe de pica. Hastse ictus.
Pichon. Columbus , i. Pipio , nis.
Pico de ave. Rostrum, i. Ta puede va
loree por su pico. Sine cortice navit.
Pico de hierro. Scalprum lapicida.
Pico de oro. Chrysostomus. Tiene lindo
pico. Expedit loquitur. Verborum copia
valer, eloquentia praestat. En el pico de
Ja lengua lo tengo. Memoria rem teneo,
sed confas , & quasi in tenebris mihi
objicitur.
Picotera , pleura. Garrula mulier,
obstrepera. Citeria loquacior.
Picotear. filatero , as. Garrio , is.
Picota. Vide Rollo.
Picote. Cilicina vestis. Sagum lana
caprina.
Pie. Pes , dis. Cota de dos piet. Bipes , dis. De tret. Tripes , dis. De quatro. Quadrupes. En mis pies , y mit iua
nos. Rerum mearum omnium transactor
est , & administer. No tiene esto ni piet,
ni cabeza. Nec caput , nec pedes. Huic
rei neque principium , neque exitum inveni. Hombre de piet tuertot. Scaurus, i.
Que le arrastran lot pies. Atta , ae.
Pie de papel de comedia. Ultima pars
versus praecedentis. Dar pie para algo.
Occasionem dare , ansam prtebere. Al vi
llano dadie el pie , y tomar la mano.
Familiaris dominus fatuum servum efficit. Nimia familiaritas Iicentiam facit. Al
pie de la letra lo dixo. Ad verbum omnia dixit.
i ie con bola anda. Vix i ll i facultates
adsumptum suppetunt. Andar pie. Pe-

PI

323

dibus iter facere. A pie enjuto. Sicco ves


tigio. Pelear pie quieto. Collocato pede
dimicare. Entrar con buen pie. Dextro pe
de ingredi , rem bonis avibus auspicari.
Con mal pie. Rem auspicio malo , aut sinistro omine aggredi , inchoare. No hay
volver piet airas. Non licet pedem referre, aut gradum revocare. Caer de piet.
Excipere se pedibus, vel in pedes. Siem
pre cae de piet. Quaecumque suscipit, ili
ex sententia cedunt. Tenerle el pie sobre
el petcuezo. Imminere ejus cervicibus.
Habere in sua causa omnia superiora. Na
se me ir por pies. Non effugiet manus
meas.
Pie de palo. Pes Ugneus , suposititius.
Pie de banco , meta. Fulcrum , i. Al
pie de la escalera. Ad primum gradum
scalae. Al pie dtl escao. Ad scamni ful
crum. Al pie de docientos se abrasaron.
Prope ducenti conflagrarunt.
Pie de amigos. Numella , ae. Columbar , is.
Pie de liebre , yerva. Lagopus , odis.
Pie de gallina, yerva. Pes gallinaceus.
Piedad. Pietas , tis. Misericordia , x.
Clementia, te.
Piedra. Lapis , idis. Saxum , i. Petra,
ae. Preciosa. Gemina , uni , margarita.
Piedra de amolar. Cos , tis. De molino.
Mola asinaria De molinillo. Mola trusatilis. Piedra arenisca. Trophus , i. Pie
dra del sepulcro. Cippus , i. Lapis sepulcralis. Piedra esponja. Pumex, icis. Pie
dra de toque. Lydius lapis , index. Coticula, ae. Piedra del rayo. Ceraunius la
pis. Piedra imn. Magnes , etis. Piedra
azufre. Sulphureus lapis. Piedra filotofal. Specularis lapis. Piedra movediza
no la cubre moho. Quod movetur , situm
non contrahit. Et quse sunt motae , non
vitiantur aqute. Tira la piedra, y escon
de la mano. Altera manu fert lapidem,
altera pacem ostentar. Tambien tengo yo
piedra en el rollo. Mihi quoque jus suffragii est.
Piedra en la vexigo. Calculus , i. Mal
de piedra. Calculorum morbus. El que
le tiene. Calculosus. Piedrecilla. Scrupulus , i.
Piel. Pellis , cutis, is. Vide Pellejo.
Pielago. Pelagus , i. Gurges , itis.
Ss a
Pier-

324

PI

Pierna. Crus , ris. Tender la pierna.


Oo diffluere. Hacer pierna*. Vide Por
fiar.
Pierna de carnero. Arietina coxa.
Piernecilla , 6 piernezuela. Crustulum , i.

Pieza delspao. Tela pannea. De se


da. Serica , bombycina. Pieza de enca
ar. Peniculum , vel penicillum tectorium. Gentil pieza. Prseclarum caput.
Pieza de oro , plata. Aurea ynpellez , aurea , vel argentea vasa. Pieza
de casa. Domestica? habitationes , domus
babitacula.
Pifano. Fistula bellica.
Pigclas , pihuelas. Pedica , te.
Pila. Pila , a;. Labrum , crater , eris.
De agua bendita. Amula , se. Aquiminaiium. Pila de bautismo. Fons baptismatis. Sacar uno de pila. sacro fonte
aliquem suscipere.
Pilar. Pila , se. Columna , se.
Pilastra. Columnae basis.
Pildora. Piilula medica , deaurata,
inaurata. Catapotium , ii.
Pillage de soldados. Manubiae , arum.
Direnio, nis. Codicioso del pillage. Praedabnndus , prsedae avidus.
Pilon. Vini cisterna. Lacus pro muste.
Piloto. Nauclerus , navicularius, naviculator, navis gubernator, aut magister.
Es bravo Piloto. Vide f hedor.
Piltrafa. Carnea pellicula.
Pimienta. Piper, eris. Cosa con pimien
ta. Piperatus , a , osn. Tiene esto su pi
mienta. Non parvo emitnr. 2? una pi
mienta. Acutus , & acer est. Salpimentar
algo. Sale , ac pipera aliquid aspergere,
conslire/
Pimentero. Plperis vasculunr.
Pimiento. Piperitis , dis. Siliquastrum,
i. Costus hortensis.
Pimpinela yervo. Pimpinella , ae.
Pimpollo. Germen , inis. Stolo , nis.
Echar pimpollos. Germino , as. Pulinlo,
as.
Pinovetes. Abies , etis.
Pinaza , barca. Linter, tris. Scaph.i,
x. Pinazas de la rueda. Absis, dis.
Pincel. Penicullus , i." Penicillus , ;
penicillum , i. Pincelada. Linea penicil-*
lo ducta.

PI
Pingar. Vide Colgar , y ahorcar.
Pinjante. Aurea bulla , pendens.
Pino. Pinus , i. vel us. Poner en pino.
Supino , as. Supinam campanam agere.
Pinicos de nios. Infantis prima vesti*
gia. Hacer pinicos. Pedetentim infantem
inpredi , vestigia tentare , pedibus paulisper insistere.
Pina Nux pinea.
Pifion. Nucleus pineus.
Pinta , gota. Gutta , sr. Stilla , *.
Pinta en el noype. Chartulae pictae signum.
Pintas de tabardillo. Maculse , arum.
Pintas en el rostro. Vide Pecas. Cono
cerle han por a pinta. Ex fronte, & pelle fucil apparebit.
Pintar. Pingo , s. Depingo , is.
Pintadme una Imagen muy linda. Velim mihi imaginem eximio artificio, egre
gio opere depingas, politisime exprimas,
optimiscoloribus Ilustres , singulari arte
perpolias , perfidas. No te pudo pintar
mejor. Ne Arcbimedes quidem melis describeret. Lo que va de lo vlvo d o pinta
do ! Qum praestat ficto factum .'
Pintar retoricamente. Graphic ali
quid describere. Mores alicujus effingere. Pintar como querer. Pictoribus , atque Poetis quidiibet audendi semper fuit
aequa potestas. Horat.
Pintado le viene. Pereommod lili congruit. Aptissim in illum quadrat.
Pintor. Pictor oris.
Pintura. Pie tura , ae. Dar color d la
pintura. Colorem picturse inducere. Pin
tura retorica. Descriptio , effictio , nis.
Pinzas. Forcipulx , arum. Forcipes.
Volsella, se.

Pio. Pius , religiosus. Pietatis cultor.


Piojo. Pediculus , i. Pedicellus , i. C
mese de piojos. Es un piojoso. Misera
egestate laborat. Piojeria. Mendicitas.
Pipa de vino. Vini cadus. Para tomar
tabaco. Siphunculus tubulus , quo tabaci
fumas in os trahitur , excipitur.
Pique , piquete. Punctio, perstrinetio.
Irse pique el navio. Navem submergi,
fluctibus obrui. Qu pique estuve de
perderme ! Qum poen perii !
Piquero. Hastatus. Lancearius , iPiquillo de ave. Rostellum , i. Pijuilio donoso. Festiva pueri dicacitas.

Pi-

PI

PL

325

Plante"!. Plantarium , ii. Area , ae.


Piramide. Pyramis , idis.
Plair. Plango , is. Vide Llanto.
Tirata. Pra'do , nis. Vide Corsario.
Plaidera de difuntot. Praetica , ae.
Pisar. Calco, conculco, as. PessumPlasta. Plasma , tis.
do , as. Pedibus obterere, proterere, ptePlata. Argentum. Labrada , y por lamere.
brar. Factum , & infectum. Con varia*
Pisada. Vestigium , ii.
molduras. Signatum , signis aspersum.
. Pisaverde. Voluptarius adolescens.
Pison. Tudes , itls. Apisonar. Solum Plata acendrada. Argentum excoctum,
postulatum. Panecillos de plata. Argenpavire , complanare , tundere.
ti bractea. Cesa de plata. Argenteus , a,
Piste. Avis pulpa pista.
un.
Pistola , pistolete. Ferrea fistola.
Platear. Argento tegere , obducere.
Pita. Herba quaedam indica , ex qua
Plateado. Argentatus , a , um.
filum tenuissimum. Vide Hilo.
Plateria. Via argentaria.
Pitanza. Ecclesiasticum stipendium.
Platero. Aurifex , icis.
Pitaoso. Oculus pituitosus. HumecPlataforma. Planiforme propugnacu*
tantibus oculis.
Pitar. Stipem conferre , repraesentare, lum.Platano arbol. Platanus, i.
solvere , porrigere.
Platica. Sermo , sermocinatio , nia.
Pitima. Epithema , tis.
Pitipie. Pes exiguus. Esto va con todo Colloquium , ii. De recreacion. Hilariopitipie. Hoc est subtilissim elaboratum, res , remissioresque sermones. Introducir
ad unguem factum , omnibus numeris la platica. Sermonem inferre , inducerc,
jacere. Divertir la pltica. Sermonem
absolutum.
Pito, ave. Picns, i. Con que chitan los ali trahere , & contentionis ansam premuchachos. Fistula , quam pueri inflant, cidere.
Platica que se hace muchos. Coneio,
siv lignea flctilis.
nis. Hacerla. Concionem habere. DexarPizarra. Lamella sxea sectilis.
la sin acabar. Sermonem abrumpere,
Pizca. Mica , ae. Hilum , i.
praecldere. Media sermonum relinquere,
P ANTE L.
& abite.
Platicar con otro. Sermones cum aliPlacer. Voluptas , tls. Haeedme pla
quo conferre. Colloqor , eris.
cer de decirselo. Pergratum mihi feceris,
Platicante. Hypodidascalus , i.
si hoc illi dixeris. No me place. Non mihi
Platicante de Mdico. Periti medici
placet , non libe t , nolo.
assecla. Medicinae candidatus.
Placentero. Festivus, facetus.
Pliltico. Vide Practico.
Plaga. Calamitas , atis. Pernicies , e.
Plato. Lanx , cis. Catinus , h Paropsis,
Plagado de sarna , bubas. Scabie, idis. Plato grande. Patina , ae. Discos, i.
au t morbo gallico affectus , confectus.
Plato con manjar. Fe-rculum , i. Missus, Plana. Pagina , se. '."
us. Placer ano el plato. Suum ilH ferPlancha. Lamina , te.
culum, & dapes impertiri.
Planeta. Planeta , ae. Sydera erranPlatillo. Catillus , vel catillum , i.
tia.
Hacer platillo de algo. Rem circumPlanta de edificio. Inchnographia l ae. ferre cum risu , &derisu. Rem deridenExemplar , forma futuri operis.
dam propinare.
Planta del pie. Planta , ae. Para plan
Plausible. Plausibilis , favorabilis.
tar. Surculns , Planta , ae. Propago, inis,
Plausiblemente. Favorabiliter. Cuma
Malteolus, i. Tradux , cis. Talea , se. La plausn. Plaudente multitudine.
planta de los reales. Castrorum situs.
Plaza donde venden. Forum , i. Pia*Plantar. Planto , sero , consero , is.
zuela. Area , ae. Circus , i. Platea, te.Pantador. Sator oris. Metator, o.ris.
Plaza mayor. Circus maximus. Plaza
Planta de lo que se planta. Satio , po- de armas. Sedes militaris. Belli sedes.
sitio , plantario.
Plaza de //cWs('Magisttats , us. De
(W*

326

PL

Oidor , S Consejero. Senatoria dignitas,


potestas. Regii Consilii honos , inunus
amplissimum. Sacar algo la plaza. In
vulgus aliquid edere , in lucem proferre,
palam facere , prodere , vulgare , in me
dium proferre. Lo que aqui digo lo pue
do decir en a plaza. Nihil loquor, quod
non audeam praedicare.
Plazo. Dies constitutus. Poner , sea
lar plazo. Diem prtestituere , statuere,
signare, designare , constituere , prxscribere. Terminum definire , prefinire,
praefigere. Pagar el plazo. Ad diem dictam solvere. Ad tempus praefinitum, assignatum , praestitutum creditori satisfacere. Alargarle. Diem diferre , tempus
prorogare. Hoy Je cumple el plazo de la
paga. In hunc diem incidir- debitisolutio,
in hunc diem indicta est.
Plebe. Plebs, bis. Plebecula. Vulgus, i.
Plebeyo. Plebejus , infimi ordinis ho
mo , ex infima classe , loco humili natus.
Plegar. Plico , as. Complico , as.
Plegadura. Plicatura , e. Complicatio.
Plegarias. Supplicationes. Supplicia,
vota , orum. Hacerlas. Preces fundere,
vota facere. Plegue Dios que, iic. Utinam Dii faciant, favit Deus ut, &c.
Pleyta de estera. Storea plexa. Texer
oma pleyta. Stoream plectere.
Pleyto. Lis , tis. Causa , controversia.
La cosa se reduxo pleyto Adducta res
in judicium est. Poner pleyto. Causam in
judicium adducere , deducere. Litem alicui intendere. Hominem in judicium ad
ducere , ex jure manu consertum vocaxe. Hacer pleyto de acreedores. Cedere
benis.
No te metas en pleytos. Ne te Iitibus
immisceas. Noli negotium serere apud
judices. Ne prudens , & sciens tricis te
implices , quibus aegr te expedias.
Quitar pleyto. Controversias detrahere. Por mi no tuvo pleytos. Nihil mea
causa contentionis Imbuir. Solo eso es el
pleyto. Hinc omnis causa duciiur. Hasta
ahora est el pleyto pendiente. Adhuc
sub judice lis est. Nondum conrroversia
finita est. Fisto del pleyto. Cognirio cau

PL

judicium exercebitur , tibi judices dabunt


operam , causam tuam cognoscent, de te,
rebusque tuis judicabunt. Vuelvese ver
el pleyto. Res judicata refertur. Un pley
to trae otro. Lis litem serit. Aliud ex
alio litigatur.
Negocio es este de muchos pleytos.
Res est multis conrroversiis implicata.
Multae ex hac re lires nascuntur. Magnae
sunt in hac causa controversiae. In mul
tas qusestionum tricas haec res vocatur.
Aun tenemos buen pleyto. Adhuc causa
nobis integra est. Sali con pleyto. Vici,
Causam obrinui. Pro me judicatum est,
superior judicio discessi.
Pleyto del diablo. Argolica calumnia.
(Juica mal pleyto tiene , voces lo me
te. Molesius ne sis , nimium tinnis , non
places. Gana tienes de pleytos. Ausam
controversia retinere cupis.
Apartarse del pleyto. Cedere lite. Desisrere , negotio abstinere. Liti renuntiare. Perdt el pleyto. Causa cecidi. Li
tem perdidi. Victus de judicio discessi.
Pleyto ya vencido. Res judicata. Venir
d ver la cosa sobre que ee el pleyto. In
rem prxsentem venire.
tleytear. Litigo , as. Judicio , aut lite
contendere cum aliquo , disceptare.
Pleyteante. Litigator , oris.
Pleytista , pleytero. Litigiosus.
Plsyto omenage. Sacramentum foederis , aut fidei publicae. Hacerle. In ver
ba Regis jurare.
Pliego de papel. Philura, vel Philyra.
Bractea , vel plagula papyracea.
Pliego de cartas. Fasciculus litterarum.
.
>
Pliegues de vestido. Sinus , rugae ,
arum.
Plomo. Plumbum, i. Ir i plomo le pa
red. Parietem ad perpendiculum , vel
ad amussim duci. Plomar , soldar con
plomo. Plumbo , as. Applumbo, as. '
Plomada de alboil. Perpendiculum, i.
Plugo , Dios , que. Placuit Deo, ut.
Plugiera d Dios , que hubieras veni
do. Utinam venisses. si venisses.
Pluma. Pluma, ae. Penna, ae. Pura es
cribir. Calamus , i. Cortar , tijar l
pluma. Calamum aptare , scindere , tem
sae.
Maana se ver tu pleyto. Cras tibi perare. Echar pluma el ave. Plumesco,
is.

PO

PL
s. Plumo , as. Cosa con pluma. Plumatus , ptennatus. Coa sin pluma. Implumis , deplumis , e. El que se viste plu
mas agenos. Esopicus graculus. Qui alie
na pro suis vindicat , & venditat.
Plumage. Vide Penacho.
Plumilla. Plumula , ae. Pennula , te.
P

ANTE

O.

Poblar. Urbem , aut oppidum condere , civibus , aut incolis mplere.


Poblar la tierra de cxtrangeros. Coloniam aliqu deducere , invehere. Colo
nias eondere. Indigenas in novas colo
nias deducere. Ir poblar otra tierra.
In colonias exire , proficisci.
Poblacion de extrangeros. Colonia ,

m.
Poblado. Oppidum , i. Locus domibus,
& incolis frequens. Esto es robar en po
blado. Abuti potestate ad qiKe.--.tum , &
in omnium oculis aliena rapere , in urbis
luce praedari.
Pobre. Pauper , eris. Egens , inops,
pis. Egenus , mendicus. Es muy pobre.
Tenuissimus, atque egentissimus est. Extrema laborat inopia. Pedem ubi ponat
iu suo non habet. Codro, & Iro paupexior est.
. Pobrete. Pauperculus , i.
Pobreza. Paupertas, egestas, tis. Pauperies, tenuitas , inopia, ae. Rei familiaris angustiae. Ha venido gran pobreza.
In summas rei familiaris angustias deve
nir, adductus , deductus est. Ad incitas
redactus est. Plaut.
Pobreza no es vileza, pero es ramo de
picardia. Nihil mali habet paupertas, hisi quod homines in contemptum adducit,
et facit ridiculos.
Pobres envergonzantes , vergonzan
tes. Egeni puctibundi , qui cum propter
fortunam adversara aliena ope indigeant.
ingenuo pudore mendicando deterrentur. Ninguno da mas lastima, que el po
bre que fue rico. Nihil tam miserabile,
qum ex beato miser.
Pobretoe. Mendicus , i. Mendiculus, i.
Pocilga. Hara , ae. Suile is.
Pocima. Potio medica.
Poco , poca cosa. Exiguus , modicus.
Poca persono. Pusillus homo. El que

327

es de pecas palabras. Sermonis modicus,


sermone rarissimo.
Pocos veces. Raro , rarenter. Muy po
cas veces. Rarissime , perraro , raro admodum , minim saepe.
Poco ( adverbio.) Parm, paulm. May
poco , poquito. Paululum, pauxillum, ni
hil admodum. Poco diligente. Parm diligens. Con poca diligencia. Pariim diligenter.
Poco antes. Paulo ante. Haud ita pridem. Poco despues. Paulo post. Non mul
to post.
i
Poco ha. Modo , dudum , paulo , an
te.
Peco mas. Paulo plus , paulo amplius.
Un poco mas. Plusculum , aliquanto plus.
Poco menos. Paulo minus. Poco mas,
meaos de trescientos. Trecenti circiter.
Plus minus trecenti.
Poco i poco. Paulatim , sensim , pedetentim. Poco poco hila la vieja el copo.
Placid bos arat. Es para poco. Paucis
aptus, aut habilis. Ad multa ineptus.
Puco dice pero bueno. Pauca loquitur,
sed erudito. Non multa , sed opportuna.
Un poco crudo.. Subcrudus. Un poco ama
rillo. Subpallidus. Vide Algo.
Pocos. Pauci , te , a. Rari , non multi.
Muy pocos. Minim multi, admodum pauci , paucissimi , rarissimi. Muy poco cu
rioso. Minim curiosus. Muy poco amigo
de pleytos , y porfias. Minim litigiosus,
aut contentiosus.
Un poco {de tiempo.) Parumper , paulisper. Dexa de estudiar un poco. Animum litteris parumper avoca. Intermitte paulisper litterarum studium.
siuo estame atento un poco. Atiende enim
paulisper. Cic.
Por poco. Poen, tantum non. Parum
abfuit , quin. Por poco me quebrara la
cabeza. Paen mi caput comminuit , tan
tum non comminuit. Por poco no le co
gieron. Parum abfuit , quin caperetur.
Psen captus est..
Por poco que. Quantnlumcumque.
Observa que Poco no solo disminuye,
sins que veces niega, y entonces en La
tin se usa de negacion , de nombres ,
adverbios , que se componen de In , que
tienen fuerza de negacion i v. gr. Peca
vergenza. Impudentia. Poca cortesia.
Inur-

32S

PO

Inurbanitas. Poca limpieza. Immunditia.


Picas fuerzat. Imbecillhas. Poco cuida
do. Incuria. Con paco alio. Inconcinne,
incult , ineleganter.
Poco se me da 4 mi de eso. Ea de re
non laboro. Nullam ex eo molestias capio. Nil ex eo sum sollicitus.
Podar. Puto, as. Amputo-, as.
Podador. Putator , frondator , oris.
Podadera. Falx putatoria , aut vinitoria.
Peda. Putatio , ohis. Podn. Scripicula , ae.
Podenco. Canis venaticus , sagax, odorus. Vertagus , i. No hay podenco , que
asi saque las cosas por el rastro. Ca
li em venaticum dicas , sic mirandum in
modum odoratur , & perves.igat omnia.
Poder , poderlo. Potestas , facultas,
tis. Potentia , ae. Opes , um. Tener en su
poder. Habeo , es. Dar su poder. Suam
potestatem in aliquem transferre , acui
tradere, communicare , facere. Nego'tio
aliquem praeponexe , praeficere , in suum
locum suflficere , substitoere. Mandatum
illi dare ut suo nomine , &c.
Tiene el Papa sumo poder en a Igle
sia. Praeest Ecclesiae summo cum impe
rio Pontifex Maximus. Summa est in Ecclesia Pontificis maximi potestas. Praeest
Ecclesi eo jure , quod aroplissimum esse potest.
Vino con gran poder d cercar la Ciu
dad. Venit cum ingenti exercitu ad obsidendam Urbem. Ut Urbem obsideret, ma
ximas copias adduxit. De poder d poder
se dio a batalla Summis utrinque viribus pugnatum est.
Poder. Possum , valeo , queo , is. No
poder. Nequeo , is. No puedo mas con
migo. Continere me nequeo. Temperare
milii non possum. Haz un poder. Fac
possis. Mucho pueden coumigo vuestros
ruegos. Tuse preces magni sunt apud me
ponderis.
Puede mucho en la Ciudad. Magna est
hujus hominis in Urbe potentia , magnae
opes , przstat dignitate, & amicorum co
pia. Magna auctoritate, & potestate praeditus est. Potentissimus est in hac Urbe
divits , clientibus , & amicis.
Puede mucho con el Rey. Vald gra-

PO
tiosus est apud Regem. Plurimum apud
illum gratia valet.
No puedo dexar de referir un exemplo
de los antiguos. Nequeo mihi temperare
quin unum antiquitatis exemplum afferam. Non possum non antiquitatis exem
plum commemorare. Facere non possum,
quin antiquitatis exemplum refaram. Hizolo mas no poder. Fecit coactus , necessitate compulsus.
No puedo con a carga. Onus sustinere non valao. Impar meis viribus onus.
est. Oneri par non sum. Onere opprimor.
Poderoso. Potens , opulentus , opibus praetalidus. Copiis, & divits praepotens. Todo poderoso. Omnipotens , tis.
Poderosamente. Valide, potenter.
Podre. Pus , ris. Sanies , ei. Tabes, is.
Podredumbre. Patredo , inis.
Podrecer. Putrefacio , corrumpo , is.
Podrecerse. Putresco , tabesco, is. Ta
beo, es. Contabesco.
Podrido. Putris, e. Tabidus , putridus.
Poeta. Poeta, te. Vates, s. fuger poe
ta. Po'tria, te. Poetris, idis. Cosa de poe
ta. Poeticus, a , um. Hablar con los poe
tas. Poetic loqui. Poetizar. Po'tor,
axis.
Poesia obra de poeta. Poema , tis.
Posis , is. Poesia arte de hacer versos.
Poetica , te. Poetice , es.
Polaynas. Tibialia pannea absque so
leis.
Polea. Vertebra , te. Trochlea , te.
Poleadas, puchas. Polenta , se. Puls,
tis.
Poleo. Pnlegium , ii. Date deseo , y
olers d poleo. Nimia familiaritas taedium
parit. Esto rarus, si vis esse charus.
Policia. Urbanitas, civilitas , tis. Lautitia , ae. Elegantia , ar.
Politico. Politicus , civilh , e. Vide
Estadista. Politicas. Politica, orum.
Polilla. Tinea , ae. Blatta , ae. Comer
se de polilla. Exedi vestem blattis , fi
ne a rodi , fodicari.
^
Polipodio , yerva. Polipodium , i.
.; Pollera. Cista , quae pullos continer.
Pollino. A.- nus , i. Pollina. Asina, ae.
Pollo. Pullus , i. Polla. Pullastra, ae.
Polo. Polus , i. Vide NortePoltron. Desidiosus. Sordida segnitie
ho-

PO
homo. Segnis , iners. Vivir una vida pol
trona. Desidios (etatem agere.
Poltroneria. Segnities , ei. Desidia, ae.
Polucion. Pollutio , nis. Mollities , ei.
Polvareda. Pulveris nubes.
Polvo. Pulvis, eris. Hecho polvos. Contritus , in pulverem redactus. Quereis
echarme polvos en los ojos. Tenebras mihi offundi--, St praestigias mihi adornas. De
esos polvos vienen estos lodos. Ex lilis
vitiis mala haec existunt. Ex intemperantia eruditas , ex luxu egestas. Sacudir
le el polvo. Pulverem alicui excutere,
vel fuste allquem caedere , verberare.
Poner pies en polvorosa. Vide Huir.
Caminamos con mucho calor , y polvo.
Iter confeeimus aestuosa , & pulverulen
ta via.
Polvillos de olor. Pulvisculi odorls.
Polvora. Sulphureus, vel nitratus pulvis.
Polvorin. Pyrii pulveris theca.
Polvorear. Pulverem spargere.
Pomo de olor. Pyxis odoraria.
Pomo de espada. Ensis caput.
Pompa. Pompa , *. Ostentado magni
fica, gloriosa, scenica. Ingens ad speciem
apparatus. Pompearse. Pompaliter , vel
Pompabiliter incedere. Pomposo. Ostentabundus , gloriosas.
Ponderar , pesar. Pondero , as. Pen
do , Is. Expendo , is. Ponderar, exage
rar. Amplifico , as. Exaggero , as. Vide
Encarecer.
Ponderacion. Amplificado, exaggeratio. Ponderador. AmpLficator , oris.
Poner. Pono , is. Asentado algo. Loco,
as. Colloco , as. Statuo , is. Figo , is.
Volver poner. Re pono, is.
Poner encima. Impono , is. Debaxo.
Suppono, subjicio, is. Poner contra otro.
Oppono , objicio. Poner parte. Sepono , is. Poner junto d otra cosa. Appono,
is. En medie. Interpono , interjicio.
Poner pena Pcenam constituere, imponere. Mulctam alicui indicere , irrogare.
Ponerle en cuydado. Adducere aliquem in
sollicitudinem Pasome miedo. Terrorem
mihi injecit, timorem incussit. In metum
me adduxit. Pasome en grande aprieto.
In summas angustias me adduxit.
Ponerse de por medio. Se interponer,?.
Intercedo , is. Vide Ttrcijar,

PO

32

Ponerse d peligro. Periculom adire,


subire. Dare se in discrimen. A riesgo
de despearse. Committere se in locum
pnecipitem.
Ponsrse en cobro. Vide Cobro.
Poner en otro las manos. Manus alicui
afierre. Ponerse en sus manos. Se ejus po
testad permitiere. In potestatem ejus se
committere. To lo pongo en tus manos.
Jus , & arbitrium hujus rei tibi committo , permuto.
Poner precio, tasa. Pretium, aut moduui proescribere , imponere , sratuere,
constituere. Poner en precio. Liceor,
eris. Licltor , arls. Licitationem facere.
Ensem centum drachmis liceri, licitari.
Poner demanda , pleyto. Deferre nomen alicujus. Vide Demanda , y pleyto.
Pusosele esto en los cascos. Hoc illi non
tJm in mentem , qum in bidinem venit. No se le pone nada d.lante para dexar de cumplir su antojo. Nihil pensi
habet , quominus libidinem expleat. Omnia libidini'impotentec posthabet , postponit.
Puso gran casa su hijo. Domum filio
splendidissim instruxit eum lectis.-ima
familia. Pasole mal con otros. Odia in illum confiavit , excitavit , suscitavit. IIlum in invidiam adduxit , vocavit.
Poner mal unos con otros. Aliquos inter se committere. Discordias serere. Ta
te pones coumigo? Tu mihi te comparas?
Tu mecum contendere ai des , cenare
non dubitas? Pasose colorado. Erubuit.
Pongamos que asi sea. Fac ita e.-se.
Pongamos caso , si alguno ic. Exempli
causa , si quis , &c.
Ponese el Sol A las cinco. Sol occidiC
quinta hora post meridiem.
Poner por delante. Piopono. Sj.bjicio.
Sibi aliquid proponere. Ante oculos po
nere , proponere.
Poner la mesa. Mensam mappis sternere , ornare , instruere.
Poner la gallina Ova parare , po
nere.
Poniente. Occidens, tis. Occasus, us.
Pontifice. Vide Papa , y Obispo.
Pontificado. Pontificia dignitas. Pondficatus maximos. En el Pontificado da
Alexandro hubo muchas guerras. Ale
xandro Pontifice 3 Alexandro EcclesUq

Tt

ca-

33o

PO

clavum tenente , Ecclesiam moderante,


sub Alexandro Pontifice multa bella
exorta sunt.
Pontn. Ponticulus ligneus.
Ponzoa. Venereum virus. Haceis de
a triaca ponzoa. Qux ad salutem sunt
comparata , ad perniciem convertis.
Punzaos*. Venenatus , viruleatus.
Popa de la nave. Puppis , is. Ir ^vien
to en popa. Prospere rem gerere. Secun
do vento navigare. Rem ex sententia ce
dere.
Popar. Vide Menospreciar. Quien d su
enemigo popa , d sus manos muere. Qui
inimicum palam despicit , in perniciem
suum accendit.
Popular cosa. Popularis , vulgaris , e.
Populosa Ciudad. Urbs frequens, celebris, civium multitudine nobilis.
Poquedad. Illiberalitas , tis.
Poquito. Paululum, pauxillum.
Por. {causa) Ob , propter.
Por lo mal que lo hacia , l* quitaron
el cargo. Ob res male gestas potestate
privatus , imperium illi abrogatum. Por
lo bien que habia servido , le habian de
mejorar de puesto. Ob strenuam, fidelemqne operam promovendus fuit. Por herege le habian de castigar. Propter hsiresim puniendus. Por paisano me toca de
fenderlo. Propter communem patriam
tuendus mihi est.
Por. Ex. Hablar por boca de otro. Ex
ore altcrius loqui. Estimarle por tus ri
quezas. Ex opibus illum .aestimare. Por
maliciosos , y fementidos sude Dios eno
jarse con los hombre:. Ex malina , &
perfidia Deus hominibus irasci solet. No
juzgues por nuestro silencio , que es lo
que tenimos por bueno , por malo. Noli
ex taciturnitate nostra , quid probemus,
aut improbemus, judicare. Cic.
Por. (al modo) Per. Quitar algo por
fuerza, por -engao. P er vim , aut frau
dens aliquid auferre , extorquere. Por
inadvertencia lo pis. Per imprudentiam
illum pede pressi. Por chanza me dio las
gracias. Per jocum mihi gradas egit.
Por burla le hicieron reverencia. Per ludibrium illum venerati sunt. Por er.vidia
le vendieron. Per invidiam illum neiari
prodiderunt.
POR. (de quien ruega, 6 jura) Per.

PO
Por amor de Dios te ruego , que na
uses de rigor con l. Te per Deum obse
cro , ne quid in illum gravius consultum
velis.
Por la amistad que tuviste con mi pa
dre. Per fidem , dextramque tuam, quam
patri meo quondam dedisti. Por vida del
Rey , que lo ha de pagar con la vida.
Per caput Regis , non vivet.
POR. (de quien permite, estorva)
Per.
Por falta de salud no pude venir Per
valetudinem mihi venire non licuit. Por
mi mas que nunca sepas. Per me nunquam ex ignorantite tenebris emergas.
Por ti no se hizo la boda Per te -retir
quominus hae fierent nuptise. Por ti na
le quitaron el gobierno. Per te stetit
quominus magistratu amoveretur.
Por madio. Por mano. Per. No me da
mas , que pleytees por medio de tu pro
curador , que por ti mismo Nihil interest
per procuratorem agas, an per te ipsum.
No hace al caso, que le hayas muerto por
mano de tus criados , por la tuya. Nihil ad rem per servos illum , an per te
occideris. Por medio de sus parientes , y
amigos alcanz perdon. Per propinquos,
& amicos veniam impetravit.
POR. (tanto tiempo) In. Arrendar una)
casa por muchos aos. In multos annos
domum locare. 1'a ves que los hombres st
mudan por horas. Consilia in horas murari vides. Prestame el libro por tres dia*
siquiera. Commoda mihi librum , vel in
triduum. Llevale por un ao si quie
res. Utere illo vel in annum. . Quando
Por cae sobre tiempo sin determinar po
ca , ni mucho , es Per. v. gr. Por este
tiempo. Per id tempus. -Por el mismo
tiempo. Per id tempus, sub idem tempus,
eodem tempore. Por entre semanas. Per
hebdomadam. Por entre ao. Per annum.
Por invierne no te pongos en camino. Per
hyemem ne te vi committas.
POR. (en favor , defensa) Pro.
Asistiendo yo en la junta por lo* Esta
dos. Cum pro ordinibus conventui interessem. Hice por l quanto pude. Quoad
potui pro illo dimicavi. Por Pompeyo da
r la vida. Por Pompejo emori possum.
Cic. No habia de volver por I credito
de mi nacion? Non contenderem pro gen
tis

PO
mea gloria ? A VECES es De. Por una
copa ri con l. Cum eo de amiculo rixatus esc. Cic. No lo he por ti huevo , si
no por el fuero. Non de re , sed de jure
contendo. Unos pelean por la vida , otros
por la honra. Alit de vita , alii de gloria
in discrimen vocanrur. Cic.
POR. ( en lugar de) Pro. Tenian d sus
padres por maestros. Parentes illis pro
magistris erant. Ponen anas palabras por
otras. Verba pro verbis summittunt. Su
ponen cosas dudosas por ciertas , y asen
tadas. Dubia pro certis , & concessis sumtmtur. Tienen lo verdadero por falso.
Vera pro falsis damnanr. . De este ge
nero son: Pro facto , vel comperto aliquid habere. Pro decreto putare. Ambiguum pro certo concedere. Verbum pro
verbo reddere. Pro deliciis crudelitas illi
fuit. Id mihi erat pro explorato , vel pro
desperato. Pro victis habeto , pro occiso
relictus est. An hoc pro beneficio habendum est ? Cicer.
POR. (psga , recompensa) Pro.
Por sus servicios pide que le premien.
Pro suis in Regem merltis premia petit.
Qu maravilla que tomase algo por el
dado que le hicieron? Quid mirum , si
pro .llaio sibt damno aliquid avertit? A
tiste reales pide por libra. Septenas
drachmas indicat in singulas libras , vel
pro unaquaque. Echaba de tributo quatro
reales por cantara. Quaternos denarios
imperabat in amphoram , vel in singulas,
vel pro unaquaque , &c.
POR. {mas que) Quamvis , quantumvis , quamlibet , si maxime. Por bien que
lo discurras , no dars en lo que es.
Quamvis sapienter cogites , aenigma non
sol ves. No podrs , por eminente que
seas. Non possis, quantumvis licet excellas. Que lo fingido , por mas que se re
cate , se trasluce. Prodit enim se, quam
libet custodiatur , simulado. No lo con
seguirs por mas que hagas. Non perficies , si maxime coneris. Non queas , si
maxim cupias.
Por algo es. Non temere est. Por algo
temes t ya. Non temer est , quod tu
jam times. Ter. Por algo lo escribe. Non
temer hoc scribo. Cic. Por algo lo di
cen. Non'temer fama nasci solet. Cic.
- I' or algun lugar , 6 parts. Aliqua.

PO

331

Por dnde ? por qu partea Qua? Per


la mayor parte. Pierumque. Ut plurimum.
Por lo parte que me cabe Pro rata par
te. Quod ad me attinet. Mucho hay que
decir por una , y otra parte. Multa
in utramque partem dici possunt. Vide
Parte.
Por oigan poco de tiempo. Aliquantisper. Aliquandi , parumper , paulisper.
Por aqisi , 6 por ac. Hac. Por alli,
por all. lilac. Por ac , por acull.
Hac , & illac. Por ahi pasamos el rio. Istac flumen trajecimus. Por abi lo dicen.
Vulgo dicitur.
por ahora. Ut nunc est , ut nunc se
habet. f'or el presente. In pnesens , in
praesenti. Vide Ahora , y presente.
Por cierto. Profect , san , cert.
Quidem , equidem. Por cierto , si por
cierto. ( ironic) Videlicet , scilicet, ve
ro. Mucha merced me hace por cierto en
darme mejor lugar que sas criados
Multum vero mihi praestat , quod me famulis suis prrfert.
Por de dentro. Intus , intrinsecas.
Por defuera. Foris , extrinsees.
Por delante. fronte , ex adverso.
Por dt'trs. tergo.
Por dems es. Supervacaneum est.
Por dicha. Fort. 5/ por dicha le en
cuentras. Si forte tibi oceurrerit.
Por encima. Supern , super.
Por debaso. Infern, subter.
Por donde quisieres , por do quiera.
Qualibet , Qualubet. Por do quiera que.
Quacumque.
Por entonces. Per id tempus , interim,
tune.
Por eso. Idcd , deirco, propterea, proinde. Por eso tened entendido . que ten
go de combatir la Ciudad. Proind sciatis
licet , me urbem oppugnaturum. Curt.
Por Extenso. Fus , lat. Ponerlo por
extenso. Fus aliquid exponere , dilata
re , explicare.
Por el contrario. Contra , contra
rio.
Por lo qual. Quare , quocirca , quamobrem.
Por mucho que. Quantumcumque, quan
tumvis.
POR poco, (de quien pondera) Pani.

Tta

Tan-

332

PO

Tantum non. Parum abfult quin. Par poco


no coi en mano* de enemigos. Paene ab
hostibus exceptus fui. Tantum non in
hostium potesRitem veni. Prope est factum , ut in hostss inciderem. Parum abfuit, quin ab hostibus excipersr.
Por poco que* Quantuluscumque. Con
la humedad , por puca que sea, se pudre.
Quantulucumque humore ctorrumpitur.
1er poco que des , ser bien recibido.
Quantulumcumque tribuas , gratum erit.
Por quanto. .Quoniam. Cum. Por quanto estamos informados, que no tienen cul
pa y les dam:s par libres. Cum ex quastione certum nobis sit , vel quouiam ex
qusrstione certum- nobis est , eos culpa
vacare , crimine absolvimus.
Por quulu no. Quam pn. Quantulum
abfuit quin. Por qunto no me cogi al
caerse la casal Qum pen tecti ruina
oppressus fui ! Quantulum abfuit , quin
domesticis r.uinis involvererl
Por qu. {de quien pregunta) Cur,
quare , quid ita? Quid est quod ?
Por qu le mira* con ceo? Cur illum
torv intueris? Por qu ests mal con l?
Quid- ita llum adversaris ?. Por qu has
de creer , que te hace mal tercio ? Quid
est quod illum tuis rationibu^ obstare
c redas? Cur illum tuis commodis obliquum , & iufensum putes?
Porque. (de quien responde , da ra
zon) Quia , nam , namque, enim , etenim. Por qu no logras esa ocasion? Quin
tu urges occasionem istam? Porque no
me est bien hacer tan apretadas dili
gencias. Quia me tantopere conari non
decet. Porque no es cosa que se J be to
mar con tento empeo. Nec enim res est
tanta contentione digna.
POR qu no ? Quin ? Cur non ? Quare
non ?
Por qu no sales? Quin prodis? Por
que no collas ? Quin taces ? CON l modo
potetela!, Por qu no ex Quidni. Por qu
no habia de venir habiendole llamado?
Quidni vocatus venireti Por qu no has
de obedecer? Quidni pareas?'
Porque. ( con sujuntivo) Ut. Porque no.
Ke. Porque entiendas qun atento soy d
lo que es justicia. Ui inrelligas, quantum
Justitix tribuam. T porque no pensases,que tiraba engaarte. Simul ne esis-

PO
timares, me tibi fucum adornare.
No porque , sino porque. Non qu, sed
quod. Non qu , sed quod , vel quia. Na
porque tuviese mucho que hacer, sino por
que no gustaba de su conversacion. Non
qu negotia urgerent , sed qued hominis
loquacitas integra erat.
No porque no , sino porque. Non quin,
sed quod , vel quia- No porque os sea)
bueno el matrimonio , sino porque es mucho mejor el estado Religioso. Non quin
matrimonium sit probaadum, sed quia
status religiosus long praestat. No por
que ne conocen lo que es mejor , sino por
que quieren vivir d sus anchuras. Non
quin videant quid sit optimum , sed quod
genio indulgere juvat.
No porque , &c. por eso. Non conti
nuo , si. Non si , &c. utique. No porque
ande con valientes y soy valiente. Non
continu , si me in gregem sicariorum
contuli , sum sicarius. No porque lo pi
das , te lo han de dar. Non continu , si
petas., obtinebis. Non si petas , obtinebis utique.
por si ,por si acaso. Si fort. Por si
acaso le encuentras. Si forte in eum in-.
cides.
Porcelana. Vas sinense.
Porcion. Portio , nis.
Porcionista. Alumnus , i..

Pordiosero. Mendicus , i.
Porfia. Contentio , altercado , perti
nacia. porfia. Certatim.
Porfiar. Contendo , s. Decerto , as.
Altercor, aris. Con veces , 6 con razon.
Jurgio , aut jure contendere. Porfiar en
valde. Trincare mihi videris , & millium terebrare. Contra torrentem niteris. Contentionis funem trahis. Contra
tendis , & non pertendis. No me hagas
volver & pvrfiar. Noli me ad contentionem nostram revocare. Si porfias depa
relo. Si duriorem te pr*bes, non conten-'
dam amplius.
Porfiado. Pertinax , contumax , pugnax , contentiosus , pervicax , acis. Por
fiadamente. Pextinaciter , contentiose,
obstinate.
\
Porfido. Porphyrius lapis.
Poros. Pori , orum. Meatus , us.
Poroso. Porosus , a , um.
Porqueta, Subulcus, i. Porcoxum cusios,
Per-

PO
Porqueria. S^des , um. Immunditia.
Parre. Clava, s;. Porrazo. ictus vehemens clava , aut fuste inflictus. Es un
porra. Stolidus est , atque hcbeti inge
nio. '
Porretas. Porracea folia.
Porta da. Facies templi , aut aedium.
La buena portada honra a casa. Hones
ta facies hominem commendat.
Portal. Vestibulum , i.
Por tanto. Proind , ide , quamobrem.
Portarse bien en algo, Ben , precia
r se gerere in re aliqua. Portarse como
Ciudadano. Gerere se pro cive.
Portador. Gerulus , i. Lator , oris.
Portamanteo. Vide Maleta.
Portante bueno. Gradarius passus equi.
Portatil cosa. Gestatorius. Ut sella
gestatoria, sealae gestatoriae.
Portazgo. Portorium , ii. Vectura,
ae.
Portazguero. Portitor oris.
Porte de acarreo.. Merces pro vectu
ra. Pagar el porte. Solvere pro vectura,
aut pro re allata.
Porte de Caballero. Cullus corporis
splendidus. Hombre d* buen porte. Ornatus vir.
Portero. Janitor , portae custos. De ca
sa de Seor. Atriensis ,-is.
Porteria. Coenobii , aut Colleg janua.
Portillo. Muri ruina. Aditus in oppidum per muri ruinam.
Por venturo. Forsan , forsitan , fortassis , fortasse. Per ventura. (preguntan
do) An num? numnam , ecquid , numquid ? Vide Acaso.
Posar. Diversor , aris. Diverto , is.
Hospitor , aris. Posada , meson. Diversorium , hospitium , ii. Posada de solda
dos, estudiantes. Contubernium. Los
de una posada. Contubernales.
Posadero. Sedes , is. Podex , icis.
pospuesto. Posthabitus.
Poseedor. Possessor , oris.
Poseer. Possideo , es. Esse in possessione , re possessa frui. Rem habere , tenere. Poseer con buena , mala concien
cia. Bona , vel mala fide possidere.
Posesion. Possessio , nis. Tomar pose
sion de algo, in posesionera aUcujus lei

PO

333

venire. Pedem in possessionem inferre,


pedem in possesionem ponere. Pleytear
por la posesion. Possessionis causa liligare , depugnare. Pedir la posesion,
mientras se averigua el dominio. Posses
sionem per interdietum repetere.
Posesiones. Pricdia , fundi, pascua, vi
ne* , horti , orum. Echar d uno de su
posesion. Dejicere , depellere , detrudere aliquem de praedio, de possessione deturbare.
Posible. Possibilis , e. Quod fieri po
tes t. Posible es que venga. Fieri potest,
ut veniat. Dixe con la brevedad posible
la importancia del negocio. Rei magnitudinem exposui, qum potui brevissim.
Procurar dar enfado lo menos que e*
posible. Curabo, ut qum minira molestus sim.
Har en eso todo lo posible. Omnem
meam operam , srudium , & industriara
pollicear. Omnem curam , & digentiam
rebus tuis impendam adhibebo , nullaque re tibi deero. Quantum pote'ro conabor , quoad potero contendam , nervos
omnes contendam , eminus , & cominus
pugnabo , nihil non tentabo, ut rem perficiam.
Es posible ? Itane vero ? Es posibles
que se resiste con tanta porfia ? Itane
vero obstinate repugnat ? Es posible que
estd tan pobre? Itane vero inopia laborat?
Posibilidad. Facultas , potestas , co
pia.
Poso. Fxx, cis. Sedimen. Sedimentum,
crassamen , crassamentum.
Pospelo. Pilus adversus. Vino pospe
lo. Preposter positura est , contra ac
debuit.
Posponer Postponere , posthabere.
Posta. Veredus , i. El que la torrt.
Veredarius , ii. Cursor, -/r por la posta.
Mutatis. subind equis pervolare. Hacer
algo aposta. Consult nliquid facere.
Postas de arcabuz. Plumbci scrupu-Pote. Columna lignea , fulcrum , I
Oler el poste. Insidias cavere. Dolum
prxsentire.
Postema. Vomica , ae. Apostema , tis.
Suppuratio , abscessus , us. Apostemarse*
Suppuio , as.
Pos-

334

PO

Posteridad. Vide. Descendencia.


Postigo , puerta falsa. Posticum , i.
Posticulum, i. Postiea , x. Postigo de la
puerta Ostiolum , quod est intra ianuam.
Bastidor del postigo.
Postilla de savita , bubas. Pastula,
te.
Postillon. Vereda rius , ii. Vide Pos
ta.
Postizo. Ascitus , subdititius , a , ubs.
Postrar. Prosterno , s. Postrarse. In
terram se abjicere. Ad pedes alicujus provolvi , procumbere. Postrado tengo el
apetito. Gustandi sensus mihi torpet. Ab
omni cibo abhorreo.
Postre , fin. Finis , is. A la postre.
Ad postremum , ad extremuns , ad ultimum. Dexarlo para la postre. In fmem
aliquid rejieere. Postres de mesa. Men
sae secunda. Bellaria , orum.
Postrero. Postremus , extremus , ultimus , novissimus. Ruin sea el postrero.
Occupet extremum scabies.
Postura en el juego. Pecuni positio.
Pagar la postura. Tantundem reponere.
Postura en el precie. Pret prsescriptio.
En almoneda , venta. Licitatio. Postu
ra en el hombre. Figura homin stantis,
sedentis , aut jacentis.
Potage. Jusculum , i. Vide Guisado.
Potencia. Potentia , ae. Potestas. Har
todo lo de potencia , en orden &c.
Quantum potero comendam , ut &c. Vi
de Posible.
Potentados. Dynastae , arum , Magna
tes.
Potra. Hernia , ae. Ramex, icis. Entetocele , es. Potroso. Enterocelicus. Herniosus. Potrero. Herniarum medicus. Qui
enterocelas secat. Martial.
Potranca. Equa bima , aut trima.
Potro. Pullus equinus. Equulus bmus.
Potro de dar tormento. Equuleus , vel
Eculeus , ei.
Poyo. Sedile saveum , aut terreum parieti adstructum. Podhim , ii.
Poyata. Abaeulus in pariete , in quo
vasa , lances , caetera reponuntur.
Poynos de las cubas. Ancones , um.
Pozo Puteus , ei. Mi gozo en el pozo.
Rupta anchora. Gaudium evanuit, ex inopsnato in tristitiam abiit. Agua de pozo.

PR
Aqua pu cenits , vel putanea.
Pocero. Putearius , ii. Qul puteos fodit.
P

ANTE

R.

Practica. Actio , nis. Negorium , ii.


Practica cosa. Practicus , activus.
Hombre prctico. In re aliqua versatus,
excitatus , spectatus.
Practicar. Vide Bxercitor. Ta eso no
se practica. Id jam in desuetudinem
abiit, jam id desitum est. Exolevit jam
ista consuetudo.
Pragmatica. Vide Prematica.
Prado. Pratum , i.
Praderia. Pascua , orum.
Preambulo. Proloquium , praefatio.
nis.
Prebenda. Beneficium Ecclesiasticum.
Prebendado. Canonicus , i. Ecclesiastico beneficio prteditus , ornatus.
Preboste. Prefectus , i. Praeposltus , I.
Precedencia. Prcstantia, se. Primatus,
us.
Preceder. Praecedo , antecedo , prseeo , is.
Predecesor. Antecessor , oris.
Precepto. Preceptum, i. En materia
de enseanza. Preceptio , rtis , prseceptum.
"
Preceptor. Preceptor , oris. Magister,
tri.
Precio. Pretium , ii. Poner en precio.
Liceor , eris. Licuor , aris. Preciosa co
ta. Pretiosus , a , um. Res magni pre
t.
Preciarse de algo. Glorlor , aris. Se
de majoribus jactare , vel majores suos
jactare. Preciase de eso. Id sibi glorie
ducir. Id sibi amplissimum , pulcherrimum censet. Ea de re gloriatur. Id ma
xime iacrat. In eo se vald amat. Si os
preciais de Christiano. Si Christiana religio cordi tibi est. Si Christiana pietas
tanti tibi est. Si Christum ver amas.
Precipicio. Vide Despeadero.
Precipitar. Pracipito , as. Vide Des
pegar. Precipitarse. Nimium properare. Praeproper , immaiurfi rem gerere.
Temer , & inconsult agere. Precipi
tado. Pracproperus . prteceps , itis. Pre
cipitacion. Pra propera festinatio. Pre

PR
clpitatio , pra cipitantia , te.
Preciso. Vide Forzoso.
Precitamente. Vide Forzosamente.
Precision. Praecisio. Concisa brevitas.
Precito. PresciHis. Non praedestinatus.
Predestinar. Predestino , as. Predestinacion. Praedestinatio , nis. Predesti
nado. Praedestinatus , prxordinatus ad
gloriam.
Predicar. Concionor , aris. Concionem
sacram habere. Predicar desengoot. Salutis. aeternx viam populo oslendere,
monstrare. Cousiliis salutaribus concio
nem instruere, fidei Christian documentis erudire. In peccandi licentiam vehementis invehi. Salutis seternae incuriam
fragic lamentari. Novissimorum memoriam in auditorum animis defigere. Mortis
improvisae metu peccatores vitsdeterrere. Extremi judicii angustias in memoriam revocare. Pcenas inf'erni seternas
cum voluptatis breviiate componere.
Predicar mas con el exemplo , que con
palahras. Re magis , quam verbis philosopbari. Exemplo prxire.
Predicador. Concionator,.oris. Ecclesiastes, ae. Divini verbi praeco. Vide Mo
ver , y Eloqtnte.
Mal predicador es ette. Magna est
huic oratori dicendi tenuitas i frigida c.<l,
& inepta ejus actio i verborum inopia laborat , non rerum copia, non senientianim opportnnitate auditorum animos allicit ; non deleciat sententiaxum pondere,
verborum ve figuris. Nihil ex artedicit.
Es predicador de cartapasio. A codice
ne verbo quidem uno discrepat. A suis
commentariolis non discedit. Videtur
quasi dictata decantare. Nihil affert de
suo.
El predicador no afecte hablar culto.
Vitium est in concionatore , vel maxi
mum , trita , & vulgari dicendi ratione , atque consuetudine communis sensus abiionere, dictionisque acumina pau
lo secretiora , veluti sensa mysteriorum
consectari.
El poco auditorio desanima al predica
dor. Auditorum paucitas concionatoris
animurrr infringit. Languet oratoris mimus auditorum paucitate. Maxime debilitatur dicendi contentio vacuo ab auditoribus loco.

335

Predominar un humor. Praegravo , as.


Pituita redundat , praegravat. Flava bilis
emicat , in corpore dominatur.
Preeminencia. Praestantia , excellentia.
Preeminente. Praestans, excellens , ti?.
Prefacio. Praefatio ad sacrum canonem.
Preferir. Praefero , pras pono , antepo
no.
Pregon. Pnrconium , ii.
Pregonero. Praeco , nis. En almoneda.
Circulator auctionis. Ser pregonero da
tus alabanzas. Me tuarum laudum , rerumque gestarum buccinatorem fore polliceor.
Pregonar. Praedico, as. Praeconis voco
aliquid edicere , promulgare. Pregona vi
no , y viniL vipagre Aliud re , aliud ver
bis ostendit. Hostis consilia cave, amica
credas. Hostium munera non numera.
Pregunta; Rogatio, interrogarlo, percontatio. Preguntilla. Rogatiuncula, interrogatiuncula.
Preguntar. Rogo , as. Interrogo , as.
Quaero, is. Con curiosidad de saber. Sciscltor, aris. Percontor, aris. Quien pregun
ta no yerra , si la pregunta no es necia.
Rogatio aprehendi non debet, n-, inop
ia sit. Preguntar afgano , que te va ti
en eso? Roget aliquis , quid hoc ad te?
Prelado. Praesul , ulis. Antistes , itis.
Prelada. Antistita , ae. '
Prelacia. Prcesulis dignitas , munus.
Vremaiica. Edictum , i. Decretum, i.
Premio. Priraium , ii. Que te da al
vencedor. Bravium, & Brabium, ii. Gran
des premios os esperan. Magna te expectant prsemia. Certissima , amplissima
te manent prsemia. Egregia tibi praemia
proposita, constituia sunt. Praemia virtuti tuae debita , haud dubi sperare potes.
Premiar d uno. Premiis aliquem afficere , donare , decorare. Praemia alicui dare , reierre , tribuere , donare , largirit
persolvere.
.
Prenda. Pignus , oris. De amor. Signum benevolentiae, moris monumentum.
Dar en prendas. Pigneror , oppignerory
aris. No me ir sin llevar prenda vues
tra. A te sine corollario non discedam.
Es hombre de grandes prendas. Dotes habet natura preclaras. Vir est ingenii,

&

236

PR

PR

& eloquettiae dotltms insignis, domi , m!litixque clarus , scientia , & virtute clarissimus.
- Prendarle , tomarla prenda. Pignus
alicui detrahere , ab eo capere. Prendadado da su hermosura , y buenas partes.
Ejus pulchritudine,& corpotis, animique
dotibus captus , & llectus.
Prender uno. Hominem capere , te
rere , apprehendere, manum illi injicere.
o dexarme prendera Ego capi sustineam?
me teneii patiar? manum mihi injici sinam? Prender con alfileres. Aciculis pre
tendere , figere , tenere.
Prender la planta. Radices agere,
succum ex terra trahgre. Coalesco , is.
JKo prenden los enjertos. Arbuies insiia
non admittunt.
Prendise fuego en el tedio. Ignis tectum invasit , corripuit. Tectum concepit
igcm , igne succensum , correptum est.
Prendedero. Fibula, ae. Prender con
l. Infibulo , as. Fibulam injicere.
Prendimiento. Comprehensio , nis.
Preada. Praegnans , gravida , foeta.
Palabras preadas. Verba minarum plesa.
Prees. Praegnatio, nis. Graviditas, tis.
Qu preeces son esas? Quid latus
parturit?
Prensa. Praelum, i. M.ter en prensa.
Pxaelo aliquid supponere. Vide Pretina.
Prensor. Prxlo aliquid submitere, premere , excudere , urgere.
Prenuncios. Indicia , signa , orum.
Preparar. Paro , as. Comparo , pre
paro.
Preparacion. Preparatio , premuni
do.
Preparado. Paratus , premunitus.
- Preponderar. Praegravo , as..
Preposicion. Praepositio , nis.
Prepucio. Praeputium , ii.
Prerrogativa. Prsestantia, excellentia.
Presa , robo. Preda , ae. Presa de
molino. Cataracta , x. Obex , quo aquae
^cursus temperantur.
Presagio. Presagium , omen , auspicium.
Presbtero. Sacerdos, tis. Presbyter, i.
Presbiterio. Adyta , orum. Presea. Cimelium , ii. Vide Joya.
Presencia. Conspectus , us. Presentia,

. Linde presencia de hombre. Lxtissima hominis facie, pulchra , venusta. En


presencia del Corregidor. Coram Praeiore, presente Praetore, in conspectu ejus,
in oculis ejus. Con qu cara he de parecer
en su presenciad Quo ore in conspectum
ejus me commisserim ? Quo ore in cons
pectum ejus veniam, ingrediar, prodeam?
In conspectu ejus appaream ?
Presentacion. Nominatio, presentatio.
Presentado. Nominatus , presentatus.
Presentar el patron. Eligere, nomina
re, presentare beneficio di'gnum. Presen
tar testigos. Testes producere , dare, adhibere. Presentar , dar algo. Mr. nus
offerre , deferre. Presentaroume un caba
llo Equo donatus fui ab amico. Equum
dono accepi.
Presentar papeles. Chirographa defer
re , exhibere , proferre.
Presentarse al Juez. Sistere se ad judicem , in judick) comparere.
Presente 6 don. Munus, eris. Donum, i.
Que se d al huesped. Xenlum, ii. Al em
bajador. Lautina, orum. Hacer, enviar
algun presente. Munus alicui deferre , olferre , donare , largiri. Dona dare. Muneribus, aut donis aliquem aificeie.
Presente cosa. Praesens , tis. Esta pren
sente. Adsura , es. Adatare , presentem
esse. Al presente, por el presente. In
presenti, in presens , in presentia, impraesentiarum.
.. Siempre os tengo presente. Mihi ante
bculos dies , noctesque versaris. Te praesentem intueri assidu mihi videor. Tua
mihi semper occurrit imago. In oculis
assidu te fero. Frequens-subit imago tui.
Tuus mihi vultus ob oculos semper ver
san vide'ur. Nunquam animo meo excidit mago tui.
Preservar de contagio. Med came n tis
aliquem premunire , innoxium servare.
Preservativo. Antidotum , vel antidotus , i. Amule tum , i. Preservador. Servator, is.
Presidir. Presum , es. Presideo , es.
En acto de letras. superiore loco propugnantem defendere , protegere, tueri,
'praesidio suo tegere , vindicare.
Presidente. Preses , idis. Qui preest.
Presidencia. Presids munus , dignitas.

PR
Presidio. Presidium , ii. Sudado* de
presidio. Presidiarii milites.
Presilla. Ansula , ie.
Preso. Vinctus , captus. Custodia , ae.
Prestar dineros. Mutuare nummos.
Pecuniam mutuam dare , vei pecuniam
mutuo dare. Prestar lo que no es dine
ro. Commodo , as. Aliquid utendum dare.
Prestado. Mutuum , commodatum. To
mar dinero prestado. Pecuniam ab aliquo
smutuari , mutuam accipere , mutuo sumere. Tomar prestada cosa que se ha de
volver su dueo. Commodatum , vel
utendum aliquid accipere. Commodate
aliquid accipere , sumere.
Prestamo. Praestimonium, ii.
Preste. Vide Sacerdote.
Presteza. Yelocitas , celeritas , tis.
Presto , con presteza. Cito , celeriter.
Quam citissime , quam celerrim. Ven.
presto. Quam primm revertere. Qun
presto te parece, que estar aqul4 Quam
mox illum adfuturum censes? Muy pres
to vino. rtrpropere venir.
Presto estoy , y aparejado. Promptus,
ac paratus sum. Praesto adsum.
Presumir. Niminm sibi sumere, tribuere , confidere, arrogare. Presumir mal de
otro. Mal de alio existimare.
Presumido , i presuntuoso. Confidens,
arrogans . tis.
Presuncion. Arrogantia , confidentia,

.
Presuntuosamente. Confidenter , audacter , arroganter , superb.
Presuroso. Festinus , velox , incitativa,
frvidos , celer.
Presurosamente. Propere , velociter,
fervid , celeriter.
Pretender cargos. Peto , is. Prenso,
as. Ambio, is. Dias ha que pretendo esto.
Jam diu hoc saxum volvo. No pretendia
el bien de la Ciudad. Non id agebat, bea
ta civitas ut esset. Eso pretenden. Id
agunt , moliuntur, conantur, contendunt.
Pretende matarme. Ad necem me quaerit. Necem mihi machinatur. Sanguinem,
& vitam meam petit. Vitam meam ferro,
& insidiis appetit. No quiero pretender
lo que no he de alcanzar. Spem infinitum
pci'-f qui nolo.
Pretendiente, pretensos Petitor, ca-

PR

337

elida 'us , i. De alguna muger. Procus, i.


Pretension. Ambitus, us. Petitio, prensatio. Cierrase la puerta las pretensio
nes. Ambitus excluditur bonorum pe
titioni. Aditus ambitioni prceluditur, intercluditur.
Preterito. Prteteritum.
Pretexto. Praetextum , i. Praetextus,
us. Con este pretexto. Hac larva, hoc no
mine , pietatis specie. Con ningan pretez
to puedes colorarlo. Ne mendacio quidem id tegere potes.
Pretina. Zona fibulata. Meter uno en
pretina. Continere aliquem in officio.
Disciplinant acerrimo ab illo exigere. Ad
officii metas aliquem adigere.
Prevalecer. Pra-valeo , es. Superare,
superiorem esse. Prevaleci la costum
bre- Invaluit , inolevit consuctudo.
Prevaricar. Prsevarieor, aris. Perfimctori obire munus , prseposter officio
fungi. Causam prodi patrono , tai'it
cum adversario colludere.
Prevaricacion. Hraevaricatio , nis.
Prevaricador. Praevaricator , oris.
Prevenir, aparear. Przparor , as.
Tener algo prevenido. Paratum , vel
promptum aliquid habere. In procinctu,
vel in promptu aliquid habere.
Prevenido de exercita. Paratus ab
exercitu. Estar prevenido. In procinctu
esse , stare.
Prevenido centra veneno. Antidotis
praemunitus. Prevenido traias lo que dizlstc. Meditatum sermonem attulisti.
Prevenir los males que amenazan. Ma
lis immiientibus oceurrere. Impendentia
mala praecavere.
Prevenir, anticiparse. Praevenio, anteverto , prseverro , is. Previno la muer
te sus intentes. Talia meditantem mors
oceupavit , praevenit. ConsiUa ejus mors
praevertit.
Prevenir con discurso. Insidias providere, prospicere. To - lo tenia visto , y
prevenido. Jam id ego prospexeram. Prius
mihi subolr.it , quam illi quidquam acciperent- Los males prevenidos se sienten
menos. Fortunse immir.entia mala praemeditatione leniuntur. Jacula praevisa mi
nus feriunt.
Prevencion. Apparatus, us. Apparatio.
Prepara tio. Prevencion de io que se *
Vv
4

33?

PR

dctr. Prsemosiitio, onis. De prevencion.


Prsemeditatio , cautio , nis.
Preverlir , pervertir d uno. Seducere aqueiD , decipere , in fraudem inducere. Prevertir el orden. Preverto , is.
Prepostero ordine aliquid agere. Vide
Pervertir.
Prieta , prisa. Festinatio. Properatio , acceleratio. Apriesa. Festinanter,
ceieriter , proper , praeproper. Darse
priesa^Fesno , propero, accelero.^ as.
Advolare , eeleiitatem adhibere. Dar
priesa ti otro. Instare alicui. Urgere aliquem. Para qu tanta prisa? Quid properato opus est? mas priesa mas va
gar. Festina lento. Qui nimium propernr,
offendit.
Prieto. Niger , fervus. Vide Negro.
Prima en la vihuela. Prima chorda
tenuissima , subtilisima. Llevarse la pri
ma en algo. Primas ferre in re aliqua.
Vide Ventala. A prima fas. Primo aspectu. A prima noche. Ad vesperam, sub
vesperum. Cosa muy prima. Res affabr
structa. Vide Primor.
Prima , hija de hermano de padre. So
ror patruelis. De hermano , hermana de
de madre. Consobrina. Vide Primo.
Primada. Priraatus , us. Princeps lo
ras.
Primado. Primas , atis. Supremus ,. &
maximus Regni totius Amistes.
Primavera. Ver , eris. Vernum tem
pes.
Primero. Primus , a , um. Entre dos.
Prior.
Primero en licencias, (quando se gra
dan muchos) Primus , ac princeps , in
honoris gradu. En a- primera ocasion.
Prima quaque occasione. Cada primer
ia del mes. Primo quoque die mensis.
La primera victima. Prsecidanea hostia.
La primera en tierra. Cantherius in por
ta. In limine offcndere. Esta es la pri
mera vez que sale. Nnnc primum prodir.
Seo esta primilla , pase por primilla.
Hanc Mi noxam dimitte , si unquam posthac , non recuso , quin vapulet.
Primeramente , lo primero. Primum,
principi. Esto es lo primero que asiento,
que no puede baber amistad, sino en los
buenos. Hoc primum sentio , nisi in bonis
amieitiam esse non posse. Primero mo-

PR
ir , que hacer tal cosa. Morlar potius,
qum id faciam. Vita cedam prius, qum
3cc. Primero es nuestra amistad, que to
do. Nihil mihi antiquius amicitia nostra.
Omnia amieitiae nostrae postponenda duco.
Primeriza en el parto. Primipara , ar.
Primerizo. Primicerius , ii.
Primicias. Primitiae, arum. Primi firuetus.
Primitivo. Primitivus , a T umv
Primo , hilo de hermano de padre.
Patruelis. De hermano, hermana de ma
dre. Consobrinus , i.
Primogenito. Primogenitus , i.
Primor de alguna obra. Operis arti/1cium , elegantia , structura , concinnitas.
Primorosa cosa. Affabr factum opus,
elegans, perpolitum, perfectum ingenio,
elaboratum industria. Dtedali opus. Roscii actio. Primorosamente, con primor. Affabr?, concinn , perit , eleganter.
Principe. Princeps, ipis. Vive como un
Principe. Magnific vivit. No obr como
Principe , sino como Ministro. Non Principem , sed Minimum egit. El Pvincipa
no est sugeto d as Leyes. Princeps non
tenetur legibus. Dios me libre de Princi
pes. Procul Jove , & a fulmine.
Principado. Principatus , us. Dominatus, us. Principis ditio.
Principal cosa. Praecipuus, a, um.
Hombre principal* Primarius vlr, cum
primis nobilis , in primis honestus. El
principal del censo, trato. Caput, sors,
sumia , ae.
Principalmente. Praecipu, pnesertim.
Principio. Principium , initium , primordium , caput , fons , origo. Al princi
pio. Primo , principi , inirio. Al princi
pio de ic. In capite tuarum litterarum,
in fronte operis, in limine vitae.
Principio de la oracion. Exordium, ii.
Prooemium , ii. Initium. Errar al princi
pio. In limine offendere. In portu impin
gare. Inio suscepti operis peccare. Del
principio al fin. capite ad calcem.
Principio de arte , doctrina. Rudimenta , elementa , orum. Buenm princi
pios tienes. Bene tibi habent principia.
Principio quieren las cosas. Tentando
ad Trojam pervenere Pelasgi. Tomala
muy del principio. Oxditur ab ovo.
i>rin-

PR
Principiante. Novitius , a , um. Tyro,

tas.
Pringue. Pingue , \s.
i
Pringar. Liquamine , ut tost lardo
panem intingere. Al esclavo. Servi nequissimi corpus cornis suin* liquamine
cruciare.
Prior del Convento. Coenobiarcha , x.
Coenobii Antistes. Priora. Antistita , x.
Prisa. Vide Priesa.
Prision. Custodia , ae. Carcer , cris.
Prisionet. Vincula , orum. Compedes.
Darte prision. Se in custodia m dare,
tradere. Echarselas. Vizculis hominem
constringere, tenere, vincula alicui injicere.
Prisionero. Captus , captivus.
Privada. Oletum , i.
Privar de algun bien. Privo , as.
Privarle del oficio. Loco aliquem mo
vere , honore aut potestate privare. Vide Reformar. Privasele de voz activa,
y pasiva. Excluditur praemiis , & honoribns.
Privar con el Principe. Gratia apud
Principem valere , gratiosum i ll i esse.
Esse in magna Principis , vel cum Prin
cipe gratia. In Regis familiaribus , & intimis esse. Interioren aulicum esse.
Privado del Rey. Gratiosos apud Regem gratia , et familiaritate prxcipuus.
Privanza. Gratia , favor Principis.
Cay de la privanza. Principis gratiam
amisit. .Emulatione, & invidia inimicorum Principis gratia excidit, aulx fasti
gio dejectus est.
Pro , provecho. Profectus , us. Buena
Pro. Prosit. Hablar en pro , en contra.
Pro aliquo , vel in aliquem dicere. Hom
bre de pro. Homo frugi.
Proa de la nave. Prora , ae.
Proba , prueba de la Imprenta.
Exemplar Typographiae correcium , &
probatum.
Probar con razones. Argumentis age
le , probare , fidem facere , persuadere.
Con testigos. Testibus aliquid probare,
comprobare , planum facere. Probemoslo
con autoridades .Testimoniis agamus.Probd tu derecho. Juri suo satisfecit. Causam
suam probavit. Bien probada tiene su in
tencion. Animum suum satis mnibus pro
bars sensit.

PR

333

Probar con experiencia. Expetior. Iris.


Tento , as. Vide Experimentar. Probar
sus fuerzas , y destrezas con otros. Suna
cum aliquo vires , artemque conferre.
Probar , gustar algo. Delibo , as.
Summis labris aliquid attingete , primo.
ribus labris gastare , degustare.
ir robarse. Vide Ensayarse.
Probadura. Libatio , -degustado , nis.
Probacin. Probatio , nis. Vide Prue
ba.
Probanza del hecho. Inquisitio , nis.
Quaestio , nis. Vide Informacion.
Informable cota. Probabilis , verosimilis. Probabilidad. Probabilitas, tis. Pro
bablemente. Probabiliter. Verisimiliter.
Problema. Problema , tis.
Proceder. Procedo , is.
Muchos males proceden del ocio. Mul
ta ex utlo mala nascuntur , pr*veniunr,
existunt , proficiscuntur , emanant , exoriuntur , effluunt. Vide Causa.
Proceder contra uno en juicio. Legibus aliquem , & judicio persqui. Mal
modo de proceder. Pra.varicatio iniqua,
aut prepostera rei gerendx. ratio. Mal
procede en eso. Perperam rem gerit. Non,
pro e , ac debet,causam tractat , agit.
Modo de proceder. Agendi ratio. Qu modo
de proceder et ete? Quae tua ista rei grendx ratio est?
Proceso. Acta in judicio. Volumen ae
ra in judicio continens.
Procesion. Solemnis pompa , celebris
supplicatio. Ha de haber Procetion gene
ral. Celebris pompa indicta est. Suppli
catio indicia est, decreta est , habenda
est. Ordenar la Procesion. Utrumque ag
men rite disponere , ordinare. Los que
la ordenan. Designatores , um. Salga la
Procesion. Agite , proeedite, ducho pompam. Quebrada va la procesion. Ordo
suppiicantium per intervalla deficit. Neo
rite, neque ordine procedit agmen.
Proclamar. Proclamo , as.
Procurar. Curo , procuro. Dare operam , laborare , curam , aut diligentiam
adhibere. Con todas sus fuerzas. Summopere studere , niti , laborare. Omni
studio , cura , diligentia in aliquam rem
incumbere. Vehementer laborare, nervos
omnes contendere , enix operam dare,
orones adhibere machinas , ut id fiat.
Vy a
Om-

340

PR

O .uni ron modo' content'one . sed etiam


dim'catior.e , elaborandum esr, ut res ad
exitum perducatur.
Procurador. Curafor, procurator. Alienis negotiis prepositus. Qui aliena negotia gerit , curar, procurar. Procuradorc n el pleyto. Cogniior , oris. Procurator
judicialis.
Procuraduria Procuratio , administratio , curatio rerum , negotiorum.
Prodigio. Prcdigium, ii. Portentum, i.
Prodigo. Prodigus , profusus , nepos,
luxuriosus. Prodigalidad. Prodigalitas,
profusio , nis. Prodigamente. Prodiga,
efias , effusissime. Vide Gastar.
Productr la tierra. Terra gignit , fundit,fcrt, creat , procrear , generat flo
res , & omne frcgum genus,
traduccion. Generatio , procreatio,
nis.
t
Proemio. Proccmium , pra'ludium , ii.
Proezas. Egregia facta , res gestae,
gesta preclara. Vide Hazaas.
Profanar lugar , cosa sagrada. Sacris abuti. Sacra violare, polluere, inces
tare ; perinde ac si profana essent, habere , tractare. Profanado. Violatus , profanatus , execratus.
Profanador. Sacromm violator.
Profana cosa. Profanus , a , um.
Profanidad. Luxus , us. Profanatio.
Profesar algun arte oficio. Artem
aliquam profireri , in ea se exercere.
Profesar et Religioso. Vota nuncupare,
emitiere. Religionis voto se obstringerc,
oblignre , devincire. Professionem edere,
facere. Votis solemni.ritu emissis se totnm divino obsequio mancipare , sacrare.
Religiosam vitam in omne vitae tempus
profiteri
Profesion. Professio nis.
Profeta. Vates , tis , propliaeia , ae.
Profetiza. Fatidica , prophetiza , te. Profetizar. Vaticinor , aris. Canere,
pxxdiccre, praenuntiare, denuntiare futu
ra. Tiene espiritu de profecia. Divino afflatus spiritu multa vaticinatur ,. oxacula
edit , vaticinia profert , futura predicit.
Profecsa. Vaticinatio , oraculum , var
ticinium , prxdictio futuiorum.
Profunda cosa. Profuodus , altus , a,.
um.
Profundidad, Barathruai , ii. Piofun-

PR
ditas , tis. Abyssus , i.
Progenitores. Avi , orum. Majores,
um.
Progreso. Vide Aprovechamiento.
Prohibir. Prohibeo , es. Veto , as.
Prohibicion. Interdictum , prohibitio.
Prohilar. Vide Adoptar , y atribuir.
Prolixc. Nimius , prolixus , nimis Ionf-us. Multus, & ineptus. Proliidad. Mo
ra , tarditas , cunctatio. Proltxamentr.
Prolise , longis.
Prologo. ProLogus , i. Praefatio , nis. Prolongar. Vide Alargar.
Prometer. Promitto , spondeo , prufiteor , polliceor , eris. Prometer por otro.
Fidejubeo , es. Pro alio spondeo , fidem
meam interpono. Prometer A Dios. Voveo , es. Prometer en dote. Dicere dotem
filiae. Ser largo en prometer. Prolix promittere. No da lo que promete. Murena
ostendit pro leone. Dar algo de prome
tido en obras , arrendamientos. Certam
pecuniae summam primo licitanti darl ab
eo , qui opus locat , aut auctionem facit.
Promesa. Promissum , i. Promissio,
stipulatio , pollicitaiio , nis. Ni por pro
mesas , ni por amenazas. Nec spe , nee
metu.
Prometedor. Largus in pollicendo. Qui
multa promiitit , sed nihil prestat.
Promontorio. Promontorium , ii.
Promover mayor dignidad. Ad altiorem dignitatis gradum aliquem evehere,
extollere , promovere.
Promocion. Ascensus , us. Promotio,
nis.
Promulgar. Vide Publicar.
Pronombre. Pronomen , inis.
Pronostico. Oraen , inis. Ostentum , iPresagium , denuntiatio, divinado, prae>dictio. Pronostico del ao. Vide Reportorio.. ..
Pronosticar. Ofninor , aris. Portendo^
is. Divino , denuntio , as. Presagio , is.
Predico, is. Pronostico es este de tu per
dicion. Oraea boc est , & signum tuae calamitatis.
Pronto. Promptus, expeditus , paratua.
Prontitud. Promptus animus , alacritas.
Prontamente. Prompl , alacriterj
Pronunciar bien os letras. Litteras
suavisimo appellarespxofefre, exprimere.

PR
Pronunciar mal. latieras comprimere.
Palabra* duras de pronunciar. Confragosa verba.
Pronunciar sentencia. Ferre, proferre,
pronunciare , enuntiare sententiam.
Pronunciacion. Pronunciarlo , enuntiatio , expressio verborom.
Propicio. Vide Favorable.
Propina. Honorarium, quod Magistris,
Academicis , & Senatoribus dari solet.
Propio , proprio. Proprius , a , um.
PeciUiaris res cujusque. Qu cota tan
propia de Antonio ! Quam id ex ingenio,
ac moribus Antonii ! Hoc de more haber,
innatum hoc , & insitum illi est. Es pro
pio de escaso* murmurar de lo* libera
les. Sordidi hominis est liberalium munificentiam taxare , carpere, vituperare.
Lo propio et esto , que esotro. Idem hoc
est , atque istud. Tantundem hoc habet,
atque istud. Nihil hoc ab isto differt.
Propio , y verdadero. Germanus , sincerus.
Propio , mentagero. Certos homo,
qui mittitur. Hacer , enviar sm propio.
Certum hominem cum litteris mittere.
Propios de un lugar. Agri compascui.
Propiedad de cada cosa. Proprietas,
atis. Natura, ingenium. Propiedad de lenguage. Dictionis munditia. Hablar con
propiedad. Incorrupt loqui.
Propiamente. Propi.
. Propietario. Possessionis dominus.
Proponer. Propono, is. Proponer la en
mienda. Vide Eumienda. Propongo de
hacerlo. Profileor me facturum.
Proponer al Senado que se eumiende
la ley. De corrigenda lege ad Senatum
referre. Proponer , representar algo al
Superior. Radones deferre, causas proponere , referre , atferre , ut &c.
Proposicion. Propositio , enuntiatio.
Propuesta , replica. Relatio causae.
Propuesta, splica. Postulatum , pos
tulado.
Preposito. Propositum, i. Consilium, ii qu proposito es esto ? Quorsum is
la? Qrorsum haee tam longo repetita ser
mone? Quorsum ista pettinent? Quid ad
xem%
No hablas d proposito. Nihil dicir,
quad ad rem pertinear. Extra orbitam,
t mcm sscuxis. Etta ctwum altas,

PR

34t

Tua oratio cum re , de qua agitnr , non


cuhxret. Scitus quidem jocus , sed parum
in loco dictus.
Apartado nos hemos del proposito. Ab
eo qr.od propositum est , longius aberravit , longius excurrit , longius digressa
est oratio. A proposito aberravimus, cligressi sumus.
.
Calvamos al proposito. Redeamus ad
rem. Ad illud , unde digresi sumus, regrediamur. Ad id , unde divertimus , reve rtamur. Nunc eo revocetur oratio, un
d egres-a est.
No ser fuera de proposito. Non abs
re erit. Non alienum puto re proposita.
No pudo venir mas proposito. Nihil magis ad rem accommodatum , nihil magis
apposit, nihil magis in loco dici potuir.
De proposito lo hizo. De industria fecir,
cousuli , dedita opera.
Proporcion. Proportio , nis. Analogia,
x. Convenientia , x.
Proporcion de miembros. Membrorura
congruentia , aequabiiitas, symmetria.
Proporcion. Ad legem, & regulam componere , adamussim dirigere. Proporcio
nado de miembros. Membris tequalis, &
congruens. Proporcionadamente, con pro
porcion. Analogico , proportioae , ada
mussim. proporcion. Habita ratione.
Frorogar. Prorogo , as. Vide Dilatar,
Prorogacisn. Prorogatio , nis.
Prorrumpir. Prorumpo , erumpo , proxuo , is.
Prosa. Sermo solutus. Prosa , ae. Mucha prosa gasta. Longo sermone utitur..
Prolix verba facit. Multi sermonis ho
mo est.
Proseguir. Prosequor , eris. Incepta
persequi. Inchoata peragere. Prosigue,
como comenzaste. Perge , qu coepisti.Si os parece no proseguir. Si placet, ve
la contraham , sermonem praecidam , finem faciam.
Prosodia. Prosodia , te. Accentus , usProsopopeya. Prosopopoeja , ae. Dielio
persona. La protopeya con que habla , ,
anda ! Qua gravitate incedit ! Quam len
te , & graviter verba facitl
Prospero. Prosper , a , um. Secundus,
felix.
Prosperar. Prospero, as. Secundo , as.l'rosperjdad. Prospectas f felicitas,,
Se-

342

PR

Secund res. Fortuna benignitas. Algun


tiempo nos vimos en prosperidad. Floruimus & nos aliquando. Res olim nostrae
florentissimx fuerunt. Sedebamus in puppi olim , clavumque tenebamus , quibus
aune in sentina locus est.
La prosperidad ensoberbece. Secundis
rebus animus intumescit , inflatur , insolenter se effert. Luzuriant animi rebus
plerumque secundis. Copia factum gignit. Satietas ferociam parit.
Pr'ostrar. Vide Postrar.
Proteccion. Tutela , ae. Praesidium , i.
Protector. Protector, defensor , oris.
' Protervo. Protervus , petulans , proeflx , cis.
Protervia. Protervia , ae. Petulantia,
te.
Protestar. Protestor , aris. Denuntio,
as.
Protesta. Protestatio , denuntiatio.
Protocolo del Notario. Adversaria.
Commentarius.
Protomedico. Medicorum princeps. Arobiater , vel Archiatrus , i.
Protonotaris. Primlcerius , i.
Provecho. Utilitas , commodum , usus,
s. Emolumentum , fructus , us. Buen
provecho. Prosit. Ser de provecho para
algo. Facere , conferre , conducere ad
aliquid. Mirad si esto os puede ser de
provecho. Vide, an hoc usui tibi esse posait , an re tua sit.
Provechoso. Utilis , commodus , fiiuctuosus , frugifer , salutaris. Quod ex usu
est , multasque secum opportunitates affert. Provechosamente. Utiliter , commod cum fructu.
Proveer. Provideo, es. La Ciudad de
bastimientos. Urbi de re frumentaria pro-videre, rei frumentariae considere. Annonam , aut cibaria in urbem invehere , iniferre , importare. Commeatu urbem reficere , recreare. Proveer la despensa. Penum instruere.
Proveerle de lo que ha menester. Necessaria lili suppeditare , suggerere.
Proveer un auto el Juez. CaVere , jubere , constituere , decernere , sancire.
. Proveer al Obispado. Ecclesic Episcopum designare , providere, constituere,
praefkere. Proveer el beneficio. Beneficium in aliquem , vel alicui conferre.

PR
Proveerse. Ventrem exonerare. Ventris onus dejicere , excernere.
Proveedor de lo Amada. Classls ins
tructor. De bastimentos. Annonae prsefectus.
Prsvido. Providus , providens , tis.
Providencia. Providentia, prudentia,
ae.
Provision Real. Senatusconsultum , i.
Edictum Regium. Decretum Regis.
Provision de bastimentos. Commeatus,
os. Annona , se. Provision de casa. Penus , us. De cada dia. Diarium. Para el
camino. Viaticum , i. Provision de bene
ficio. Benefic collatio.
Provisor. Episcopi Vicarius. Proviso
ria. Vicarii generalis raunus.
Proven. Propago , inis. Tradux , cis.
Proverbio. Proverbium. Adagium , i.
Vide Refrn.
Proverbialmente. In modum proverbii.
Provincia. Provincia , se. Regio , onis.
Provincial. Provincialis. Provincie
praepositus , prtefectus , moderator.
Provocar. Lacesso , is. Provoco , irri
to , as.
Provocacion. Provocado , nis.
Proximo. Proximus , i.
Prudencia. Prudentia , fe. Con igual
prudencia , y valor. Prudenter juxta , ac
fortiter. Pudenter aequ , ac fortiter.
Prudente. Prudens, tis. Prudentia pre
di tu ? , magni consilii vir. Cautus , consideratus , providus , circunspectus.
Prudentemente. Prudenter, caut, providenter , provide, considerat.
Prueba de experiencia. Experimentum,
periculum. Hacerla. Periculum facere,
experior , iris. Prueba de concluslon.
Probado, argumentum , i. Recibir algo
prueba. Ad rei fidem faciendam certum
-tempus definire , prefinire. la prueba
me remito. Eperientia res patebit. Non
-credam , nisi expertus. Re ipsa probabitur. Experimento deprehendetur. Traer
algo para prueba de , (He. In argumentum aferre , objicere , qnod , &c.
P

ANTE

U.

Pua para ingerir. Surculus , i. Puas


de hierro. Murices , tribuli. Puas d
fuer-

PU
puerco espin. Spina , aculeus.
Pblico. Publicus, a, um. No salir en
pblico. Publico abstinere, carere. No
se atreve it estar en pblico. In publico
esse non audet. Publico se committere
veretur. En pblico mucha gala , en ca
sa mucha pobreza. Foris se venditant
tamquam l>eati , intus miser vivenles.
Palam cultus splendidus , dom res an
gustie. Es cota muy pblica. Vulgata res
est , pervulgara , per omnium aures , &
ora pervagata. Percrebuit ejus rei fama.
Celeberrimum hoc est apud ,omnes. No
repar en decirlo en tanta publicidad.
Nihil pensi habuit , quin rem publico
committerer. Non vcritus est rem ln vulgus edere , in omnium oculis publicare.
Rem palm facere in tanta hominum frequentia, in foro, tam multis praesentibus,
non dubitavit.
Publicar. Promulgo, as. Divulgo, per
vulgo , as. In vulgus edere , praedicaie.
Publicar guerra. Indicere bellum.
Publicacion. Promulgatio , pnblicatio.
Publicacion del libro. Editio , nls.
Publicamente. Public , palam , pro
palam, vulgo, in omnium oculis.
Puchas. Puls , tis.
Puchero. Pultarius, ii. Ollula, te. Haeer pacheritos el nio. Vagitus edere.
Pudrirse. Puttesco , is. Tabesco , is.
Pudricion. Putredo , nis'I'Corruptio,
nis.
Pueblo. Opp idum , i. La gente de l.
Populus , i. Plebs , bis. Vulgus , i. Locu
ra , insoleneia del pueblo. Popularis in
sania , insolentia , temeritas. Populacho.
Fs"x , & sentina reipublicse. Humile , &
abjectum vulgus.
Puente. Poos , tis. De madera. Sublicius roboeus. Levadiza. Versatilis. Le
vantar la puente. Clauso arcis osiio pontem attollere , levare. Echarla. Pontem
demittere. Al enemigo que huye la puen
te de plata. Hosti fugienti viam ne praecluseris.
Puente de diez ojos. Pons decies arcuatus.
Puentecilla. Ponticulus , i.
Puerco , puerca. Sus, is. Porcus, i.
Porca, ae. Puerco en canal. Porcus evisceratus. Puerco castrado- Maialis , is.

PU

343

Por castrar. Yerres, is. Montes javal i.


Aper , pri. Puerco espln. Hystrix , icis.
Porquero. Subulcus , i.
Puerca cosa. Immundus , a , um. Sordidus , spurcus , foedatus , inquinatus.
Puerro. Porrum , vel porrus , i. De
color- de puerro. PorTacei colors.
Puerta. Ostium, ii. Janua , te. Del lu
gar castillo. Porta , e. De dos medios.
Fores , valvie. Con aldaba. Vectibus. aut
repagulis minutae. Estar la puerta.
Stare , vel adesse al januam. Quien lla
ma d la puerta ? Quis pulsat fores? Quis
pulsat januam? Ruido hace la puerta.
Crepat osiium. Fores concrepant. Stridet
cardo. Darle con la puerta en los ojos.
Portatn lili objicere , aditum prxcludere.
Excludere aliquem. Romper la puerta.
Fores effringere, perfringere. Sacarla de
quicio. Postes cardine evellere, ostium
conveliere. Abierta est la puerta. Patent fores
todos da puerta franca. Cuivis ad
enm patet aditus. Nulli aditum ad se ne
gar. Neminem excludit. Nadie entra por
sus puertas. Memo in ejus limine pedem
ponit.
Puerta de afras , puerta falsa, tra
sera. Posticum, i. Postica. Posiicula, ir.
Posticulum , pseudothyrum Meter alga
por la puerta falsa. Per pseudothyrumaliquid inferre. Coger d uno entre puertas.
Aliquem intercipere. Echarle por puer
tas. Bonis suis hominem spoliare , exuere , fortunis evertere , ad incitas redigere.
Andar de puerta en puerta. Stipem ostiaiim cogere , corrogare. otra puerta.
Aiiam excute quercum. Surdo canis. Quando una puerta se cierra otra se abre.
Saep , premerue Deo , fert Deus alter
opem. Ovid.
Puerto. Portus, us. Salir de l. portu solvere. Navem , vel naves solvere.
Tomar puerto. Portum appellere , tenere. In portum inveh. Terram legere. Ad
portum appellare , pervenire.
No podemos tomar puerto. Portu ar>
cemur , prohibemur. Ad portum accedere negatur. porru repellimur, removemur , ab ejus ingressu rejicimur , submovemur.
Puerto bueno. Portus celeberrimus, tu
tus,.

344

PU

tus, munitisslmns. Mao. Tnfamis naufra


gas , statio mal da carkiis.
Puertos secos. Confina Regnorum.
PUES. (de quien resuelve) Ergo, igitur. Comrncemos,pues, por los sentidos. Or.diamur igitur a sensibus. . En las inter
rogaciones por via Je instancias es ve
ces An , Num. Pues no habia de volver
por un amigo contra un estro fio? An ego
non venirem contra alienum pro familiari , ac necessario? Pues es materia Jt
duda la causa , qu te movi tan gran
vellaqueria? Num quserenda causa est,
qu te ad tantum facinus impulerit?
Cic.
Pues qu? Quid? Quid enim? Quid er
go ? Quid igitur? Pues qu pretende mi
padre i Quid igitur sibi vuit pater? Pu:s
qu ? piensas que est enojado contigo ?
Quid? tu ir.it um illum putas tibi? Pues
qu? si fueras Consul , no pudieras hacer
eso? Quid enim? istc , si consul esses,
minus facere posses?
Pues, (de quien certifica) At, Atqui.
fas- este fue Maestro de Alexandria , y
de letras humanas. At hic litteras etiam
.humaniores Alexandrix docuit. Pues no
queremos mas. At amplius non desideramus. Pues ste no es mi hijo, sino mi her
mano. Atqui ex me hic non est genitus,
eed ex fratre. Pues fe , que no le has
de llevar. Atqui cert non feres.
PUES, (supuesto que) Si , quoniam,
quando, siquidem , quandoquidem, cum.
" pues yo te sufro ti , que destruyes
la Republica , sufreme t d mi, que la
conservo. Et si ego te Reipublicae perdiorem fero , tu me custodem feras. Cic.
Pues lo preguntas, como que no lo sabes,
dir por que. Quoniam , quasi nescias,
queris, causam dicam. T puedes t hacer
una buena historia , puee es obra propia
de un Orador. Potes autem tu in historia
satisfacete , cum sit hoc opus oratorium
maxim , vel quando hoc est opus maxiai oratorium.
PUES no? (de quien responde afirman
do) Quidni ? Conocesle , pues no he de
conocerle? Nostine hunc ? Quidni noverim ? He de salir recibirle ? pues no ?
Obviamne illi procedam? quidni?
PUES si qu. (ironic) At.
Puet si que no tuvo casa en R>ma , el

PU
que tantos aos antes de ser ciudadano,
vivi de asiento en ella. At domicilium
Rom* non habuit s , qui tot annis ante
civitatem datam sedem fonunarum suarum Romae collocavit. Pues si que no to
empadron , y en aquel padron , que so
lo hace fe. At non est professus , m ve
ri iis tabulis professus ,quse solae obtinent auctoritatem. Pues si es amigo de
hacer bien; quin en el mundo mas inhu
mano? At mores commodi ; quis inhumanior ? Cic.
PUES , quando se pasa en lo oracion
de una cosa J otra , sirve de enlace para
continuar el discurso, y entonces es Jam,
Jam vero, v. gr. Pues la bizaria del tu
lle , y magestad del rostro no dan bien
entender , que es Principe ? Jam proceritas corporis , & dignitas"bris non long,
latque Principem ostentant? Pues so
cortesia , y agrado es tan grande , que
no es facil decir , si r. Humanitate jam
tanta est, ut dificile dictu sit , uttum &c.
Pues el valor Je su consejo , y eioqOsncia hartas veces se ha dado d canecer en
este logar. Jam quantum consilio, quan
tum dicendi gravitate valeat , vos hoc
ipso in loco sp cognostis. Cic.
PUES , despues de una hiptesi fin
gida para encarecer comparatione lo
que de hecho pasa , es Nunc , Nunc vero.
Si yo me fuera d quexor de esto d les
peas , y desiertos , se enternecieran,
pues hablando delente de los Senadores
del Pueblo Romano , de. Si hoc ad saxa,
& solitudines conqueri, ac deplorare vellem , ramen commoverentur , nunc vero
cum loquar apud Senatores populi Romani , &c. Cic.
Puesta cosa. Situs , a , um. Positus.
Puesto. Locus , dignitas , honor , oris.
Tener su puesto. Suum gradum tenere.
Ha tenido grandes puestos en la Re
pablica. Ad magnos honores evectus,
promotus est. Magnos honores obtinuit,
adeptus, assecutus est. Gradatim ad sum
saos honores ascendit.
Apenas tienen entrada en los puestos
honrosos. Vix admittuntur ad honores.
Vix eis patet aditus ad honores. Honoribus plerumque excluduntur.
Puesto para cazar. Area , *
Puesto que. Si , quoniam , quando,

. Pu-

PU
Pujar , haciende fuerza. Eniior, eris.
Conor , aris. Pujar en vsnta , almone
da. Pretium augere. Pluris licitati.
Puja. Nova libitatio, predi auctio.
Pujante. Potens , tis. Vehemens , tis.
Pujanza. Vide Potencia.
Pmjavante. Scalprum mulomedici.
Pujamiento de sangre. Sanguinis vitium in ente extans , extrinsecs emicans.
- Pujo. Tenasmus , vel tenesmus , i.
Pulga. Pulex , icis. Tamao como una
pulga. Instar pullicis. Lugar dt muchas
pulgas. Pullicosus locus.
Pulgar. Pollex, icis. Pulgarada ,
pulgada. Pollex transversus.
Pulgon. Volvox , ocis. Convoivulus,
vel Convolvolus , i.
Pulir. Polio , is. Expolio , is. Excoleie , limare. Pulida cosa. Politus , limatus , excultus. Pulida mancebo. Potulus
adeleseens , comptus , eregans.
Pulidamente. Polit , limate.
Pulimiento. Politnra , . Expolitio.
Pullas, Convicia ridicula , aut obsce
na , quibus muliones , Se rustid se mulub
proscindunt. Echar pullas. Viatores rusticis couviciari. Fceda inter se convicia
jactare.
Pulmon. Pulmo , onis.
Pulpito. Suggestus, us. Suggestum , i.
Pulpitum , i. Coneio , nis.
Pulpo , pescado. Polypus , i. vel odis.
Pulso. Vente, aut arteria pulsus. To
mar el pulso. Venam tentare, pulsum arteriae explorare , pertentare. Busn pul
so. Pulsus sequalis , aequo motu reciprocans. Malo. Inaqualis , formicans venae
pulsus. Quedar sin pulsos. Linqui ani
mo.
Pundonor. Dignitatis cura.
. Pundonoroso. Honoris avidus. Dignita
tis suas memor , tenacissimus.
Punzar. Pungo , is. Punzada. Punctio , nis.
Punzon. Stylus prseacutu*.
Puado. Quantum pugnus capit.
Pual. Pugio , onis. Pualada. Pugionis ictus. Vulnus pugione adactum.
Dar una pualada. Pugione aliquem petere , confodere. Sicam in corpore defigere. Matle pualadas. Hominem pu
gione confodit , ferrea sicca confecit.

PU

345

Pue. Pugnus , i. Puada , puete.


Ictus pugni. Andar puada:. Pugnis
rem gerere, pngnis se mutuo petere. Bue
nas puadas me llev. Prob illum pugnis oneravi. Los que se dan de paudas.
Pgiles. Hombre de buenos puos. Robus
tas , fortis.
puos , vueltas. Manicarum ornatus
ex reticulis , aut carbaso.
Punta di casa aguda. Murro, nis. Cusprs , idis Herir de punta. Punctim ferire. Llevarlo por punta de lanza. Summo jure contendere. Virtute , & merito
aliquid obtinere. No es posesion de dura
en la que entramos punta de lanza.
Non est diu turna possessio, in quam gladio inducimur.
Punta de baluarte. Rostrum propugnaculi. Hacer punta d uno. Emulari alicui. Emulatione , & invidia i ll i adverari , obsistere. Doblar- lo punta de la na
ve. Flectere navim ad dextram , vel sinistram. Sacar el cuchilla de punte. Cuspidem gladio inducere. Gladium in acu
men xtenuare , ex terere. Tener punta el
vina. Vlnum acescere.
Puntas de ron las. Pila sic arte contexta , ut m acuminatam fimbriam desinant. Plagulae, arum.
Guarnecido de puntas. Plagulis fimbriatus , omatus. Ponerse, andar de
puntales. In digitos erigi. Summis pedibus insistere, amb lare.
Puntada. Punctum aeus. No he dad*
puntada hasta ahora. Nullam adhuc lineam duxi. Res mihi adhuc in integio
est.
Ful tura,
Puntal. Sustentaculum
ae.
Puntear en la guitarra. Cithar* chordas digitis scit percurrere , carptim re
plicare , celeriter pe-icr.teie.
Puntero. Stylus , i. Radius , ii.
Punteria. Colneao , (uiellns quam
collimatio, nis.)
Puntiagudo. Acuminatus , prxacutus.
Puntillazo , puntapie, Ictus, a pedis
pollice. Darle. Pedis pollice aliquem petere , percutere.
Punto^ Punctum , vel punctus , i. De
tiempo. Momentum , punctum temporis.
punto de a letra. Apex cis. Ir al
punto de la dificultad. Rem tangere. Ju

Xr

gu-

346

PU

lum petere. In arcem causae invadere.


No va al punto. Aberrar a scopo , re
proposita. Aqui est el punto. Ilic totius
rei cardo vertitur. Huc universa causa,
vel controversia deducitur. Volver al
punto. Ad rem redire. Hablar al punto
con razones- eficaces. Dicere apposit ad
persuadendum. Al punto lo dex. Statim
desiit. Illic cessavit. Continuo destitit.
Punto en boca. Muti chais ioquantur.
Ne hiscere quidem liceat. No te apartes
de ahi un punto. Ne transversum digitum,
aut latum un'guem discedas. No perder
un punto en su derecho. Nihil de jure suo
cedere , decedere , remitiere. Quien pier
de punto , pierde mucho. Noli cesare,
dum est occasio, in parvo temporis mo
mento posita res est. Que, este todo d
punto. Prompta , & parata sint omnia.
Lleg en buen punto. In tempore venit.
Tempestiva accessit. Percommod , peropportun se obtulit. punto crudo. Ad
extremam lineam.
Guardar su punto. Dignitatem suam
retinere. Reparar en puntillos. Dedecoris umbra commoveri. De loci prxstantia
dissidere , contendere. Lleg d tal pun
to a discordia , que. Ed discordiae ventum est. Usque ed contentio progressa,
deducia est, ut.
Puntos para leer en escuelas. Thema
sorte ductr.m , public postridie pro con
done explicandum. Dar punto en escue
las. Vacationes litterarum indicerc.
El otro punto parecia que no habia de
dar mucho er. que entender. Altera pars non
magaae in dicendo contentionis f'ore videbatnr. Dex de tratar este punto. Eum
locum reliquit integrum. Quint.
Puntoso. Morosus , ac difficilis in honoris gradibus officios* deferendis.
Puntuacion dela escritura. Interpunctio s onis. Apices , notae , arum.
Puntual. Exactos , fidelis , diligentissimus. Puntualidad. Fidelitas , aecurata
diligentia in temporis momentis.
Puntualmente. Omnin, fidelirer, sum
iria cum fide. Puntualmente son diez. Decem sunt omninb. Puntualmente lo execut. Fidelher prtesiitit , egregia fide,
summa cum fide.
Pupilo , que tiene tutor. Pupillus, i.

Pupilo de pupilage. Alumnus , I.


Pupilero. Alumnorum educator.
Pupilage. Alumnorum educatio.
Pura cosa. Purus , castus, sinceros.
Puro sin mezcla. Meros , meracus , immixtus. De puro cuidado no podio chan
cear. Prx sollicitudine jocari non poteram. De pura tristeza no puedo hablar.
Prte moerore loqui non possum.
Pureza. Puntas , tis. Vitae innocentia , candor , nitor animi , castitas , integritas.
t uridad. Simpliciras, sinceritas. Ha
blando en puridad. Ut candid , ac simplicitr loquar. Con todos amistad, y
con pacos puridad. Amic quidem cum
omnibus , sed non candid , ac simpliciter cum quolibet est agendum , intimos
animi sensus non nisi intimis aperlte
oportet.
Purificar. Purgo , defeco , expi ,
as.
Purificacion. Expiatio , purgatio, pu
rificado , nis. La de la Virgen nuestra
Seora. Purificatio , lustratio.
Purga. Medicamentum catharticum.
Purgarse el enfermo. Pharmaco cathartico noxios humores ejicere. Salubri
potione corpus elnere.
Purgarse el culpado en el tormento.
Objectum sibi crimen constanter , aut
pertinaciter in equuleo negare. In crninis negatione constare , perstare.
Purgatorio. Purgatorium , . Locus
expiandis piorum maaibus Deo des ti natus , unde beatae animr post certum
tempus ad Coelum evolant.
Purgativo. Purgatorius , catharticus.
Purpura. Murex , icis. Purpura , a.
Vestido de purpura. Conchyliata vestis.
Purpureum amiculum.
Pusilanime. Timidus , pusillanimis.
Pusilii , & angusti animi homo.
Pusilanimidad. Pusillanimitas , tis.
Animus angustus.
Putativo hijo. Filius , ut creditur , cujusdam.
DE

LITTEJ51A

Q.

/-\Uaderno. Quaternio , onis.


\J Quadra , sala. Aula , se.
^ Quadrar. Quadro , as. Congruo , is.

QU
No me quadra eso. Non mihi placet. No
quadra ano con otro. Hice non cohterent,
minime consentiunt. Dicta factis non respondent.
Quadrada cota. Quadratus , quadrus,
a , um.
Quadrado de la medida. Conus , i.
Cuadrangulo. Quadrangulus. Cubas, i.
Qaadrillo. Sodalium grex. En juegos
de caas. Quaternorum turma.
Quadrillero. Quaternorum ductor.
Quadro , Imagen. Tabula, vel linteum
depictum , tabulis compactum.
Quajo. Coagulum, i. Arrancar el quafo. Radicitus evellere.
Quajar a leche. Coagulo, as. No quaja este negocio. Non bello res succedit.
Tota res etiatn nunc fluctuar. El agua se
quaja con el frio. Aqua frigore concresoit , condensatur.
Quejada. Lac coagulatum.
Quajar del animal. Ventriculas , i.
Quajaron de sangre. Sanies , ei.
Qaal. Quaiis , e. Tal para qual. Qualis hera , talis pedisequa. Dignum patella operculum. Mus qul le pararon en el
combate ? At quemadmodum in oppugnando acceptus est? El qual , la qual,
o qual. Qui , quae , quod.
Oual de los dos. Uter , utra , utrum.
Qualquiera. Quivis , quilibet. Qualquiera de los dos. Utervis , uterlibet.
Qualquiera que. Quicumque. Qualquiera de los dos que venza. Utercumque vicerit.
Quales anduvieramos? Qum laboriosam vitam ageremus? quanta discordia
laborandum nobis fuit?
Quan. Qum. (fian grande. Quautus,
a , um.
Quando. Quando , cum , ubi. Quando
uno no puede salir con su intento , me
jor es dexarlo. Ubi necesse est vinci,
expedit causa cedere.
QUANDO con sujuntivo veces es lo
mismo que Dado que , y en latin Ut.
Porque quando San Agustin no me diera
razon alguna , con sola su autoridad me
rindiera. Ut enim rationem nullam Augustinus afferret , ipsa auctoritate me
frangeret. T quando todo turbio corra, re
tirarnos al castillo. Et , ut omnia secus
accidant , in arcem regredi possumus.

QU

347

Quod si fortuna consilil -obstet , non in


arcem recipiemus , patet in arcem receptus.
QUANDO. {repetido) Alias , alias.
Modo, modo. Nunc , nunc. No te haai
sin reir , quando con los criados , quan
do con Iqs hijos. Abesse non potest, quin
urgio contendas , alias cum servis , aliascum liberis. Qu de achaques tients para
no hacsr nada ? quando , que ests con
gata , quando con jaqueca. Ut causas
inertiae prxtexis? modo podagram, modo
cephaliam.
Quando mas. Summum , plurimum, ai
summum. Dardte quando mas su mesa.
Summam mensae suae aecubitu te dignabitnr.
Quando quiera que. Quotiescumque.
Quandocumque.
QUANDO uno. Quum quis. Quando
uno trabaja domala gana, siente mas el
trabajo. Cum qui invitus laborem suscipit , eum sentit graviorem. Quando uno
obra bien , no le remuerde la conciencia.
Quum quis rect facit , conscientiie morsum non sentit.
Quantla. Pretium , ii. Valor , oris.
Cuantiosa cosa. Res magni pretii.
QUANTO. Quantum. lljianto puedo
acordarme. Quantum memoria ropetere
praeterita possum. Resistlote quanto pu
de. Quantum valui , obstiti. Quoad potui,
repugnavi.
Qudnto cuesta ? Quanti est , constar,
astimatur? Judnto dan por l? Quanti
licet? Qudnto quieres por l 'i Quanti in
dicas ?Qr.dnto lleva por ensear? Quan
ti docet ? No sobes qudnto te importa.
Nescis quanti tua intersit, quan opere rib expediat.
/
No es creible qudnto le quiere el Rey.
Incredibile est, quam Regi charus , ac
jucundus, quam illum Rex diligat, quantoque opere hoc nomine deleciatu^. Puew
qudnto le temen los enemigos , quien lo
ignora. Jam vero quam sit hostibus metuendus , quis ignoiat? No es decible
quanto me huelgo. Dici non potest, qum
vald , vel quantopere gaudeam.
Quanto quisiere. Qum velit, qum
volet.
v
Chancee aqui Epicuro quanto quisie
re. Hic qum velit Eoicurus jocetur. Sit
Xx a
hoc

rus

hoc loco qum- volet tacrtns.


;uanta A lo demas. Caeiera , caeteroquin , vel ceteroqui. Caetcra bonos.
Quanto i le primero. Primum , i-n pri%nis.
Quanto antes. Quamprimum. Que me
avise quanto antes dsl svcaso. I - t ea de
re me qumprimum moneat , certiorem
faciat.
Ouonto es de mi porte , de tu parte,
tic. Quantum in me , in te , in illo est,
fcc. Luego quanto es de su parte entre
garon el Capiton d sus enemigos. Ergo
quantum In ipsis fuit Ducem bostibus
prudidetunt. Har quanto es de mi par
te , que les den el pago que merecen.
Quantum in me est eiciam , ut debita
llis g'afia referatur.
QUANTO ha que. (coa verbo de pre
sente ) Quandiu est , cum. Quandiu est,
quod.
Quanto ha que Antenio pretende ser
Corregidor? Quandiu est, cum Praeturam
ambit Antonius? Quanto ha que cursa en
la Universidad? Quandiu est , quod in
Academiam ventitat?
QUANTO ha que (con verbo de preterito) Qum dudum? Qum pridem?
Quantn ha que vino de la plazo? Qum
dudum foro venit ? Quanto ha que le
coronizaron? Qum pridem sanctoium
fastis adscriptus est?
Quanto mas. Nedwm. Dignos son de
alabanza , quanto mas de perdon , los
1uc tal hicieren. Laude , nedum venia
digni sunt ,. qui sic egerunt.
Qjianto mas , menos, (ic. tanto mas,
tic. Quo magis , vel minus , &c. hoc
magis , &c. La hermosura , quanto mas
ascasameete se do ver , mas enamora.
Quo minus se forma ostendit , hoc magis
accendit. Quo parcis pukhritudo sub asf eetum cadit , hoc vehementis allicir.
Quo magis sensim percipitur, hoc sensual
stimulat avidius.
Quanto menos han menester , son mas
dichosos. Quo minus multis egent , beatiores.
QUANTO UNO mas , menos , &c.
tanto mas , iic. Ut quisque maxime , vel
minim &c. ita &c. Quanto uno tiene mas
necesidad, tanto mas obligacion hay de so
correrle. Ut quisque maxime eget , ita ei

QU
potissimum subveniendum est. Quanto
ano es mas afortunado , es mas persegui
da de la envidia. Ut quisque est fortunatissimus , ita invidi* telis maxime obno
xios. Quo cuique lenis fortuna aspirar,
hite acris invidia restat.
Ojiando uno tiene prendas mas rele
vantes , ha de humanarse mas. Ut quis
que ingenii dotibus excellit , ita modestiam colere pncipu debet. Qud su
perior quisque est, hoc summissius se
gerat.
QUANTOS. (quan muchos) Quot. Qum
multi. Quntos trabalos tiene esta vidal
Qum multis aerumnis vita nostra premitur! quot curis con ficitur! quot morbis atteritur. Quantos, que parecen dicho
sos , tienen muchas miserias ? Qum mul
ti foris beati , intus miseri?
QUANTOS. (qudn pocos) Quotus quis
que. Quantos hay , que escarmientan en
cabeza agena en materia de amores ? de
ciento uno. Quantus quisque est , qui
alieno periculo amoris insidias caveat?
vis centesimus. Qudntos sabios hoy, quo
llevan la reprehension de buena gana?
Quotus quisque sapiens est , qui , si arguatus , xquo animo accipiat ?
QUANTOS. (todos los que) Quotquot.
Omnes qui. Quantos viven en Palacio,
estudian en saber la voluntad del Princicipe. Quotquot in aula degunt, Principis
nutum observant. Quantos estn en gra
cia del Principe , estda en peligro do
perderla. Quotquot Principis gratiam
tenent, lupum auribus tenent.
Quantos veces. Quoties. Qum ssepe.
Quarenta. Quadraginta. Quarenta ve.ees. Quadragies. El afta de quarenta.
Annus quadragesimus. Quarenta miW
Quadraginta millia. Quarenta.mil veces.
Quadragies milites.
Quarentena , quaresma. Quadragenarium iejunium. Quadragesima , te.
Quqrta de la vara. Quarta uln pars.
Qjiartego. Asturco, onis. Tolutaris &
tolutarius equus.
Quartana. Febris quartana.
Qjiartanario. Qui quartana laborar.
Quortel de soldados. Meta castrensis..
Quarteles. Castra , orum. Aquartelarte. Castra metan. Castra facere , poner,
lo-

QU
Iocare. Pedir quartet los vencidos. Im
plorare hostis clementiam.
Quarteron. Quadrns , tis. Cuarta li
bre pars.
Quartilla de vino. Sextarius , ii. De
trigo , cebada , sal. Choenicis quarta
pars.
Cuarto en numero. Quartus , a , um.
(Cuarto moneda. As , assis. Hacer
uno quartos. Vide Desquartigar.
Quarto alto de casa. Superior pars domus. En que quarto habitas? Quotum domus partem tenes? Quota domus pars te
tenet?
Ojiarte delantero de ave , animal.
. Annus , i. Ojiarto trasero. Coxa , ae.
Quatrero. Abactor , oris. Abligeus, ei.
Cuatro. Quatuor. Qjiatrotanto. Quadrnplum , i. Quatro veces. Quater. Qjiatrocientos. Quadringenti , re , a. Quatrocicntas vtces. Quadringenties. El ao
de quatrocientos. Quadringeruesimus anhus.
Quatro dias. Quatriduum. Quatro
aos. Quadriennium , ii. 'i o , cosa de
quatro aor. Quadrimus. Edad de cua
tro aos. Quadrimatus , us. De quatro
maneras. Qua lrifariam. Cosa de quairo
dobleces , diferencias. Quadruplex,
ids.
Quatro temporas. Quatuor anni temporum. solemne jejunium.
QUE. (de quien pregunta) Quid.
Qu hey? Quid rei? quid negotii?
Qu es eso? Qnid istuc est? Quid hoc
est?"
Que me quieres? Quid me vis? Quid
tibi mecum est rei?
Que haces por ac? Quid tu hue? Cie.
Que quieres t saberlo? Quid id quseis?"
Que pretende este'? Quid sibi vult iste?
Que te metes en eso? Quid hoc ad
te?

Que nos va en eso? Quid istud ad


nos?
que vuelves ac ? Quid tibi hue
reditio est? Que te falta? Quid tibi
abest ?
Qu hay de nuevo por all? Quid inde
novi fertur? Qu mt dices? Quid ego
ex te audio?

QU

343

Que has? que tien:s? que te ha dado?


Quid tibi est? Quid tibi aeeidit ?
Que tiene que ver esto con aquello?
Quid hoc ad illud?
Que- -he de hacer? irme , quedarme 9
Quid faciam? abeam , an maneam?
Que me aconseas ? Quid mihi auctor
es?
Que quieres que te diga? Quid quscris?
quid plura?
QUE hago, que no? Quid cesso? Quin?
Que hago fyue no voy d embarcarme ?
Quid cesso abire ad navem? Qjie haces,
que no vienes ac volando ? Quin tu
hue advolas ? Que haces , que no logras
esta ocasion? Quin tu urges occasionem
istam?
QU. (de quien se admira) Ut , Quam.
Que de veces faltamos los buenos propesitosl Ut proposita virtutis via aberramus sepe ! Que arca estuve de perder
me'. Quam paene perii? Que trabajo tie
ne un enamorado ! Ut miser est, qui amati
Que de cosas, y en qun pocas palabras*.
Qcam multa , quam paucis! . veces
es Qui , quae , quod. Que alegrias hubo,
que vitores l Quae gaudia ! quae vociferationes fuerunt! Que hombre fueras , y de
qunto valor X Qui vir , & quantus esses!
Cic.
QU. (de quien se indigna) Ergo , ergone , Itane ver? Que no me haya dexado la fortuna ni lugar para huir ? Er
go nec fugam mihi fata reliquerint? Que
quieras t escusarte con culpas agenasl
Itane vero tua pericula aliorum periculo
defendas! . /1 veces por infinito con Ne.'
Que diese yo la vida los que me la ha
bian de quitar ? Me ne servasse , ut essent qui me perderent? Qu desista de
mi intuicion , y me' de por vencida ? Me
ne incepto desistere victam ? Virg.
QUE. (despues de tiempo) Cum. Ocho
aos ha , que anda tu esto. Anni sunt
octo , cum in ista mediiatione versatur.
Plegue Dios que llegue el dia en que
te de las gracias. Utinam illuscescat ille- dies , cum tibi gratias agam. Cic.
QU. Quotus , a , um. Ojiando Que
se refiere cosas que se cuentan por. orden, Primera , segunda , &c. entonces se
usa de Quotus , a , um. Que parte te to
ca de la herencia ? Quota poni ha redi*.
ta-

35o

QU

tatis ad te pertlnet? Qu lugar tiene en


las Doctorales ? Quotus sedee inter Doc
torales ? En qu parte de Santo Thoms
se trata esta qilestion? Quota parte Div Thomae continetur haec qusestio?
QU , de lo que , despues de lo mis
mo , diferente , al revs , al contrario,
es Ac , atque, v. gr. Lo mismo es rendir
se , quedarse por vencido, Idem es t du
re manus , atque herbam porrigere. Nihil
interest des manus , an herbam porrigas.
Lo mismo es disculparse , que dar su
descargo. Idem est causam.dicere , ac diluere crimen. Nibil interest utrum causam dicas, an crimen diluas. Al rebes su
cedi de lo que todos pensaban. Contra
accidit , atque erat omnium opinio , vel
quam omnes opinabantur. Difrentemente llevas los trabajos de lo que aconse
jas d otros. Aliter casus tuos fers, atque
als auctor faisti.
QUE no. Quin. Nota , que en prece
diendo , No , ninguno , Quien , otro
termino negativo, interrogativo, el Que
no de la oracion siguiente, es Quien en
lugar de qui non , quse non , quod non.
Ninguno hay que no guste, que le alaben
de cuerdo , y entendido. Nemo , est quin
prudentix, & ingenii nomine commendari
Velit. Quien hay que no lo veo ? Quis est
quin cernat? Apenas hay dio , que no
venga este satiro d mi casa. Dies fere
nullus est , quin hic satyrus domum
meam ventitet. Id est , quo non. Digo
que no hubo piedra preciosa que no la
buscase , y levase. Nego ullam gemmam , aut margaritam fuisse , quin quaesierit, inspexerit, abstulerit. Cic. Id est,
quam non.
QU es del libro* Ubi est liber?
Que es de la pluma ? Ubi est calamus?
Qu- s y o% Quid ego seiam?
Que venga , que no , poco importa. Ni
hil interest veniat , necne veniat.
QUE yo spa, haya visto. Quod sciam ,
quod viderim. No ha entrado persona,
que yo sepa. Nullus , quod sciam , ingressus est. No ha llevado libro que yo
haya visto. Nullum , quod viderim , librum tulit.
Quebraisme d voces la cabeza. Caput
mihi vocibus obtunditis. Quebradero de
cabeza. Importunitas , importuna contentio.

QU
Quebrantar. Effringo , elido , is. Affligo. Hostium audaciam frangere , de
bilitare. Quebrantado. Fractus , debili
taos.
Quebrantar la ley. Committere contra
legem. Leges perfringere , evertere , labefactare , violare , contemnere , negligere. El ayuno. Jejunium fiangere , vio
lare.
Quebranto de corazon. Animi conster
nado , perturbado , cordis contritio , afflictio.
Quebrantador de cepos. Eflractarius.
Quebradiza cosa. Fragilis,e.
Quebradas de los montes. Praerupta
montium.
Quebradura. Fractura, ae. De potroso.
Hernia , ve. Es quebrado. Herniosus est.
Hernia laborat.
Quebrar algo. Aliquid frango. Infringo , confringo is. Quebr el Mercader.
Fides ejus concidit. Conturbavit rationes.
Creditoribus decoxit. Argentarian dissolvit. La soga se quiebra por lo mas
delgado. Noli cum potentiore contendere. Cum sis nanus , cede.
Quiebros de a voz. Minnritio, nis.Vocis flexus. Moduli , quibus cantus conciditur.
Quedar. Resto , as. Supersum, es. Es
to queda por hacer. Hoc agendum restat.
Dos partes de la oracion quedan por ex
plicar. Duse oratienis partes explicandae
supersunt. Quede esto asentado. Hoc maneat in causa. Aun le queda lo mejor por
hacer. Superest , ut perficiat. Por mi no
ha de quedar. Per me non stabit, quominus hoc fiat. Partes mete non desiderabuntur. No le qued d deber nada. Par
pari retulit. Cumulat satisfecir. No ha
quedado ni uno. Ne unus quidem relictas
est. Quedans con Dios. Vale.
Quedarse en algun lugar. Maneo , remaneo , resideo , resisto , is.
Quedarse con el dinero , otra cose.
Pecuniam , aut rem aliam retinere , intervertere.
Quedse en blanco. Praetcritus est.
Quedarse en el sermon. Hxrere inter
dicendum , obmutescere. Memoria . Se
vox hominem defecit. Qued atonito ,
pasmado. Obstnpuit. Qued corrido. Pudore sult'usus est. Quedse elacto- Obriguit.
Que-

QU

35 i

Querida cosa. Churus , dilectus , a,

Qued sin palsos. Exanimatus est. Interiim.

mortuus concidit , jacuit.


Quesadilla. Edulium caseo conditum.
Queda. Mansio , nis. Tocar queda.
Queso. Casess , ei. Fresco. Recens.
Nocte concubia cymbalo receptui signum
Con ojos. Oculatus , spongiosus , pumicodare.
Quedo. Quietus , a , um. Estate quedo. sus , fisulosus. 5j'o ojos. Bene pressus.
Quiesce. Quietus esto. Noli me inquieta Podrido. Putris , putridus. Con gusanos.
re. Te ipsum contine. Ne obstrepas. Que- Vermiculosus.
Qiisstero. Quaestor eleemosynnrius.
dito. Pedetentim , paulatim , sine streQilestion. Qusestio , nis. Controverpitu
Quemar. Uro , is. Aduro , is. Cremo, sia
Quixa. Expostulatio , qustus , us.
Quemarse. Ardeo , es. Conflagro , as. Qutcrimonia , querela , te. Quexa ante ei
Mas que se queme , qu se me da d mi? Juez. Vide Querella. Dar quexas una
Ardeat sane , quid ad me? Mas quisiera por bota de otro. Querelas ad aliquem
vtrlo quemado , que en tu poder. Ardere per alium deferre.
omnia malim , qum te in mcis dominanQuexarse. Queror , conqueror , ereris.
tm videre. Lugar dondt queman. Ustri- Lamentari. Questus edere , ciere. Quere-.
las jacere , efundere. Querimonias jacta
na , se.
Quemadura , quemazon. Ustio , nis. re. De vicio te quexas. De nihilo ques
Dixele una , dos quemazones. Uro, aut tus cies. In pulicis morsu Deum invocas.
Quexarse de alguno. De aliquo queri,
altero convicio hominem perstrinxi.
Qenta , y Qiiento. Vide Cuenta.
cura illo de aliqua re expostulare. De
Querella. Criminatio , delatio , accu- qu te quexas ? Quid est , quod querer?
satio , nis. Querella de alguno. Nomen No tengo que quexarme de la vejez. Non
habeo quod accusem senectutem. qu
alicujus ad judicem deferre.
Querer. Volo , vis. Qu me quieres? padre , madre os quexais ? Apud noQuid me vis ? Quiero que me digas , si vercam quereris ?
Pedro es bueno para amigo. Quscro ex
Quexido. Questus , us. Gemitus , us.
Quexoso. Querolus, queribundus. De ti
re , an Petrum censeas amicitia dignum.
Si quieres que te diga la verdad , d ti estoy quexoso. De te queror.
no te conviene. Hoc , si verum queris ,
Quexido , arbol. Ornus , i. Uex , icis.
re tua non est. Esto queria que tuvieseis
Quicio , quicial de a puerta. t. Car
entendido. Hoc te monitum volueram. do , inis. Sacar las cosas de quicio. ReSi sucediere , lo que Dios no quiera. Si rum ordinem invertere, consuetudinem
quid acciderit , quod absit , quod Deus invertere, nature vim afierre contra toravertat , quod Divi prohibeant. Quien al rentem niti.
Quiebra. Fractura , se. Imminutio. Re
go quiere , algo le ha de costar. Necesse
est facere sumptum , qul quaerit lucrum. parar, soldar las quiebras. Rupta con
No quise que por mi temeridad perdiese solidare , damna dissolvere , detrimenta
la republica. Non placuit comittere , ut compensare , rependere. Debes soldar
temeritas nostra reipublicte noceret. T lae quiebras, que hubiere por tu culpa,
te lo quisiste , t te lo ten. Tu tibi hoc y tu malicia. Culpara , & dolum presta
intrivisti , tibi hoc excedendum est. Que re debes.
quieras , que no , has de salir. ExeunQuien. Quis. Quien quiera. Quilibet.
dum tibi est , velis , nolis.
Quien quiera que lo hiciera. Quisquis
Querer mas. Malo, mavis. Qual quieres faciet. Quicumque fecerit. Sea quien fuemas? Utrum mavis? Quid eligis? Mas rff.Quicttfflque ille sit.
quiero eomprar, que rogar ruines. EmeQuiete. Quies , post prandium recrea
re malo , qum rogare.
do.
Querer bien. Ben volo , ben cupio.
Quieto. Quietus, tranquillus, placidus,
Vide Amar. Querer mal. Mal volo , ma
, Quietar. Placo, as. Sedo , as. Mitigo,
t cupio, Vide Aborrecer*
as.
Quie-

352

QU

Quietarse. Quiescere , placari , se


dari.
Quietamente. Placid , placate.
Quietud. Quies , etis. Requies , ei.
Otium , i. Tranquilitas animi. Secuxitas.
Viva con gran quietud. Vitam in sum
irio olio slego. Ab omni cura vacuus setatem ago. Tranquill , placidque vivo.
Vitae meae ratio negotiis , & molestiis
vacat , ab omni sollicitudine long absum. Fruor summa pace, & tranquilitate
animi.
Quilates del oro. Aun qualitas , gradus , pretium. Quilates de otra cosa.
Praestantia , excellentia , virtus. Oro de
veinte v cinco quilates. Aurum obryzum,
purum ,excoctuin , recoctum.
. Quilla de la nave. Carina , :v.
Quilma. Mancica , x. V-ide Talega.
Quimera. Commentum, i. Fuesele todo
el tiempo en levantar quimeras. -Calumniis dicendi tempus exemit.
Quinto dar d alguno. In re Iiiteraria,
& in.genii laude de aliquo triumphare,
victoriam decantare, celebrare.
Quince. Quindecim. Quince mil. Quindecim milita. Quince veces. Quindecies
Quince mil veces. Quindecies millia. Pue
dele dar quince , y falta. Long illi
praestat. Vel vinctus illum vincet.
Quinientos. Quingeuii , se , a. Quinien
tos mil soldados. Quingenta milita militum. Quinientas veces. Quingenties. Qui
nientas mil veces. Quingenties millies.
Quinta , granja. Villa , x.
Quintero. Villicus , i. Colonus , i.
-Quintal. Centum pondo.
Quinto. Quintus , a , um.
Quintar. Delectum militum habere.
Quintum quemque capere.
Quitar. Adimo , dettaho , aufero , eripio , tollo , demo , is. Por fuerza. Extorqueo , es. Quitarle el cargo. Potestatem alicui abrogare. Potestate aliquem
privare , magistratu exuere.
Quitar uno el habla. Congressu , &
sermone so aliquem prohibere , privare.
Quitate de eso. Remove ista, quaiso. No
li te tantopere jactare. De la boca se le
quita para darsele. Cibum sibi deducir,
quo llum alat.
Quitar las farxas. Vires enervare,

debilitare , minuere , irominuere. Quitar*


le el escrupulo. Solvere aliquem religione. Qultateme de delante. Abi conspectu
meo. No me quites el Sol. Ne mihi prospectum Solis adimas. Nolf me Solis bene
ficio privare.
Quitar d uno el sombrero. Caput alicui
aperire , honoris causa. Quitarse el ca
bello , la barba. Dare operam tonsori.
Ni quita , ni pone. Vera prorsus dich.
Neque addit, neque mlnuit. Omnino ita
est.
Quitar la mancha. Maculam eluere,
deluere. Quien quita que se haga? Quis
prohibet fieri , vel ne fiat? Quis vetarquinfiat? Quien te quita que vengas?
Quis te tenet , aut obstat, quo minus ve
nias ? Quitarse la capa , los zapatee.
Pallium deponere. Calceos sibi detrahere. Pallio se expedire. Quitarse de fusdos. Tricis, ac molestiis se expedire. Qui
tate de ahi , que no lo entiendes. Apage
te , nihll sapis.
Quitapesares. Aberrado molestiis.
Solatium, ac deliciae nostra.
Quitasol. Umbella , se.
Quixada. Mandibula , ae. Maxilla, ae.
Quixones , yerva. Pes gallinaceus.
Quixotes del arns. Crurum, coxarumque tegmina. Quixotada. Consilium insa
num inani specie honoris.
Quiz. Forsan , forsitan, fottassis, fox
tasse. Vide Acaso.
R

ANTE

A.

T") Abdcas , yerva. Laver , eris.


\_ Rabadn. Pastorum maximus.
Rabadilla de ave. Uropygium , ii.
Rabano. Rabanus , i. Rabanillo de
predicar. Concionandi studium vehemens.
Rabil. Barbiton , i. El arquillo con
que le tocan. Plectrum , i.
Rubia. Rabies , ei. Ira feros.
Rbiar. Rabio', is. Rabie agitari, con
citad , furere , incendi. Rabia de corri
do. Furlt ex dedecore.
Rabioso. Rabidus , rabiosus , furens.
Rabiosamente. Rabid , fu n os.
Racimo. Racimus , i. Uva , ae Botrus , i.
Racimo de yedra. Cotymbas , i. De
da-

RA
dtiles. Spadix , icis Spathalium, fi. Ar?
racimados. Densati , racemad.
Racion. Portio , nis. De criados. Diatium , . Canon , onis.
Racionero. Porcionarius , ii.
Raer. Rado, abrado , erado , is.
Raida cosa. Rasilis , abrasus , a , um.
Raido, desvergonzado. Impudens, perfrlcta fronte. Vestido raido. Dettita ves- '
tis.
Raeduras. Ramenta, o-um.
Raiz. Radix , icis. Barbillas de la
raiz. Fibrae , arum. Riiz de cebolla ,
lirio. Bulbus , i. Bienes raices. Praedia
fundi. Echar raices. Rad ees agere. Sa
car , arrancar de raiz. Extirpo , as.
Stirpits extrahere , radicits eyellere,
fundirs eruere. Cortar raiz. A stirpe
aliquid recidere , ab imo succidere, rese
care. Traer cilicio raiz de la came.
Cilicio corpus castigare , macerare.
Raja de ladrillo. Lateriiia comnT.ssura intra parieem terreum.
Raja , paSo. Pannus sublustris.
Rajar. Scindere , findere ligna.
Rajas. Scissa ligna. Assul* , arum.
Hacerse rajas por dar gusto. Manibi.s,
ac pedibus obire , quod sibi injungitur.
Magna cum voluprate , summo studio,
ac.diligentia aliquid exequi , peragere.
Rala cosa. Rarus , a , um.
Ralea. Genus , eris. De basta ralea.
Infimi generis , aut ordinis. Los hombres
de esta ralea. Huju-modi homines.
Rallo. R adula, se. Tirocnesris , is.
Ralar. Rad la detero , abrado , is.
Ralladura. Ramentum , i.
Ramal. Funicul.is, i.
Ramas. Rami , orum. Ramalia , um.
Eso es andar por las ramas. Remotns sle locus est , unde argumentum petis.
Quid levia , & inania persequeris.
Romero. Publica meretrx , prostifta.
Vulgare scortum. Casas donde estas vi
ven. Prostibulum , lupanar , aris. Execrands nequi Je ganea.
Muchas rameras han dexado su mola
vida. Mulue meretrices turpi qaaestu
abductae sunt, ab impura , meretritiaque
vita recesserunt , Veneris volupiaria
militia ad pudicitise castra defecerunt , i
libidinis diversorio se ad meorem fiugem recepetunt.

RA

353

Ramillete. Florum faseiculus. Sertum,


i. Serta, ae. Reticulum pienum rosa.
Ramo. Ramus , i. Para plantar. Talea , ae.
Ramo con fruta. Termes , tis.
Ramo seco , inutil. Ramale , is.
Ramln. Ramalia , ium.
Ramprjos de a vid. Rupi, orum.
Rana. Rana , se. La de los zarzales.
Rubeta , oe. Quando a rana criare pelo.
Ad calendas Gssecas. Cum mula pepererir.
Rtnaquajo. Ranunculus , i.
Rancheri.is. Barbarorum tuguria.
Rancho. Contuberium militum.
Rancia cosa. Rancidus , a , um. El
rancio de una cosa. Ranear , oris.
Ranear. Inveterara invidia , odium.
Runda. Reticulum , ex filis subtilissim's puellis elaboratum.
Rapagon. Imberbis adolescens.
Rapar el pelo. Rado , abrado , is.
Rapar , arrebatar. Rapio . is.
Rapon. Ilarpax. Rapo , onls.
Rapaz. Puer inquies , levis, turbulentus.
Rapazada. Puerilis audacia , nequitia.
Rapaceria. Puerilitas , atis.
Rapmcejos. Perisoelidum fimbrl.
Rapido. Rapidus , a , um. Corre el rio
rapido. Rapid Amnen fertur.
Rapia. Rapiua , se.
Raposa. Vulpes , is. Vulcecula, ar.
Raposera. Vulpium fovea , latibuIum.
Raposeria. As(us , us. Vide /Istuc'a.
Rapto de doncelia. Raptus p^iell*.
Raqueta. Reticulum , quo p.la excipitur , & redditur.
Raro. Rarus , exim'us. singularis. Non
vulgaris , pr.jisiauiissimtH. R-.ra cosa.
Rara avis in tena , albque similliina,
corvo.
Rara vez. Raro , rarenrer , rarissime.
Raras veces. Minim saep.
Raro es el que se cieiecc d si mismo.
Quoius quisque est , qui se ipse noverit.
Rascar. Scalpo , is. Scabo , is. Llevar
que rascar. Plagam , aut ictum acelpere.
Gana de ratearse. Pmr"o , pruritus us.
Yy
Ras-

354

RA

RA

Rascadura. Unguis perstrictio.


Rasero. Hostorium , ii. Raer , ro
sar con l. Ilostio , is. Ras con ras est.
Vas , aut mensura plena est. Nec deficit,
nec superfluir. Libarlos todos por un
rasefo. Eodem jure omnes censere, uno
pede metiri. infima summis paria fa
cere.
Rasgar. Scindo , is. Discindo , is.
Rasgn. Sc:ssio , nis. Scissura , ae.
Rasgo de la pluma. Ductus cat'ami.
Rasgados ojos. Prargrandes oculi.
Rasguar. Unguibus perstringere.
Rasguo. Unguis perstrictio.
Raso, seda. Rasum sericum. Cielo ra
so. Coelum sudum , serenum. Campo ra
so. Campns a-quor , planities , ei.
Raspa de espiga. Arista , se. Raspa,
raspera. Rasura , se. Scobs , bis.
Raspa con que raspar. Radula , x.
Raspantillo. Graia vini austeritas.
Raspar. Rado , is. Radula deterere.
Rastrillo de la puerta del Castillo.
Cataracta , se. Levantarle , desarle
caer. Attollere , aut dimittere.
Rastillo, rastrillo de lino. Lini pec
ten , ferreis aculeis inhorrens.
Rastillar , rastrillar. Linum peetere.
Rastra, carreta sin ruedas. Iraha,

Ratera cosa. Humilis , coniemnendus,


vilis , vulgaris. Gusto ratero. Studium, &
proclivitas ad sordia, & humilia. Ladron
ratero. Furuculus , i.
Rateria. Vide Lucrum. Biltea res.
Ratificar. Ratum facere , habere. Ra
tificarse en lo dicho los testigos. Testi
monia confirmare , rata facere.
Rato. Breve temporis spatium , ut horae dimidium , aut non multo secus. Ra
to ha que vino. Dudum venit. Ta ha gran
rato. Jam dudum. Los ratos que puedo
los empleo en estudiar. Vacua tempora
studiis impendo. rotos oro , y d rato*
estudio. Interdum orationi , interdum litteris vaco. Nunc precibus , nunc litteris
do operam.
Rolico de tiempo. Exiguum tempus. A
ratos perdidos compongo versos. Operis
subsesivis , vel horis subeisibus carmina
compono.
Raton. Mus , nris. Ratoncillo. Musculus , i. Ratonazo. Sorex , icis.
Ratonera. Muscipula , ae.
Ravano. Vide tabano.
Raudo. Rapidus , a , um.
Raudal del agua. Torrens , tls. Da
eloqencia. Rapida , & profluens ora
do.
Raya. Linea , ae. Donde paran. Me

Je.

ta , se.

Rastro, instrumento rustico. Rastrum,


i. Rastri , veT rastra , orum.
Rastro , donde venden carne. Macellum , i.
Rastro , huella. Vesiigium, ii. Sac
le por el rastro. Illius vestigia persecutus est. Vestigiis illum persecutus est.
Illum diligentissim pervestigavit. Ves
tigs in illum incidit. No hay en ti ras
tro de crianza. Ne vestigium quidem honestse educationis , aut uibanitatis in te
apparet.
Rastrear algo. Investigare , indagare.
Rastrear */. perro la caza. Odoror,
ari..
Rastrojo. Ager demessus , restibilis.
Rasura de la barba- Rasura , v>.
Rata almizclera. Mus odoratus. Color
de piel de rata. Murinus color.
Rata en el repartir. Rata portio. Ra
ta por cantidad. Pro rata parte , pro to
ta portione.

Raya , termino de lugar. Limes, tis.


Tenerse d la raya. Se intra metam , aut
limiiem continere. Tener d raya. Vid
Refrenar. Pasar de raya. Excedere nibus. Transire limites. Extra cancellos
egredi. Extra metam excurrere. Producl
ultra quim satis est. No pase de roya
el castigo. Ne supplicii severitas insxvilimn abeat.
Raya de la ojo del arbol. Fibra , ae.
Raya , pescado. Raia , se.
Rayar. Delineo, as. Lineas ducere.
Rayar el Sol. Irradio , as. Raya el
Sol las 'cumbre*. Sole illustrantur cul
mina.
Raydo. Vide Raer.
Rdygon de muela. Molaris dentis radix.
Rayo del Sol , rueda. Radios , is.
Rayo del Cielo. Fulmen, inis. Arrojar
royos. Fulmina mittere , jacere , jaculari. Herido de royo. De caelo tactus.

Ful-

RA
Fulmine ictus , percussos. Fulminatos,
fnlguritus. El rayo reiulta del encuentro
de las nubes. Ex conflictu nnbium fulmen erumpiR All dars rayo. Hostibus
eveniat.
Raza en el linage. Generis mncula,
ignominia. En los caballos. Genus semen
nobile , aut ignobile. Raza en el pao.
Fiium , aut filumen crassum nobiliori
panno intextum.
Razon. Ratio , nis. Con razon. Jure,
merito. Non injuria , non immerit b. Can
qun poca razon est introducido , que
den , y regalen los pobres d los ricos'.
Quam nique comparatum est , ut hi , qui
minus habent, semper aliquid addant divitioribus ! Con mucha razon. Jure opti
mo. Por muchas , y muy justas razones.
Plurimis , justissimisque de causis. Di
gome la razon. Rationem requiro.
Dar la razon. Rationem reddere , af
ferre , subjicere. Ta te he dicho la razon
porque lo hago. Habes rationem mei
consilii.
Ponerse d razones con otro. Verbis cum
alio contendere. Agere cum aliqoo, disserere, disputare. No hay ponerle en ra
zn. Frustra cum illo agas , qui neque
jus, neqne bonum , neque aequum scit.
Vo soy hombre llegado la razon. Ego
jus , & aequum scio , & colo , aequitatem
amo , cum ratione facio quidquid facio.
Cuenta , y razon conserva amistad. Ra
tione , & aequitate amicitia siabilitur.
Razon , que convence. Argumentiim
certissimum. Razones de mucha fuerza,
y peso. Rationes magni ponderis, & momenti Argumenta gravissima , firmissima. Traer muchas razones. Argumenta
congerere. Docere multis argumentis.
Vide Probar.
Razon tiene de quejarse. Est quod expostulet , S: succenseat. Non temer conqueritur. Non ille de nihilo queslus ciet.
Con razon , sin ella quiere salir con la
suya. Vincere amat jure , vel injuria.
Contra toda razon. Per summum nefas,
per summam injuriam.
Razon de estado. Cautio politicn. Po
litica calliditas. Por razon de estado le
mandaron prender. Per speciem ne quid
respublica detrimenti caperet , custodi jussus est. Reipublice obtentu in cus-

RA

355

todiam Iraditus est. Reipublicae nomine


ac speeie in carcerem conjectus esr. Ha
cer la razon. Propinanti morem gererc,
in ejus gratiam , & obsequium bibere.
Esto est puesto en razon. Suadet hoc
ratio. Hoc est rationi consentaneum , cum
ratione conjunctum.
Razonable. Mediocris, tolerabilis, non
coatemnendus. Razonablemente. Mediocriter. Non mal.
Razonar. Sermones habere , conferre
cum aliquo. Colloqui , sermocinari.
Razonamiento. Oratio , sermo , concio. Largo. Prolixa oratio, longus sermo.
Hecho di repente. Extemporalis oratio.
Hacer un razonamiento. Orationem ha
bere. Vide Platica.
R

ANTE

E.

Real cosa. Regius, a , rnn- Regalis, e.


Real Casa, Palacio. Regia, ae. Aula
Regia. Grandeza Real. Regia magnificentia. Regale fastighim.
Realengo. Quod ad Regem pertinet.
Real, moneda. Drachma, se. De dos.
Didrachmum, i. De quatro. Stater, eris.
Siclus argenteus. De echo. Uncialis argenteus.
Reales de guerra. Castra, orum. Asen
tarlos. Castra metan , facere, ponere,
locare. Levantarlos. Castra movere. Rea
les, los que son de parte del Rey. Regii,
orm.
Realidad. Rei veritas. En realidad
de verdad. Re ipsa , re vera.
Realmente. Re vera , reapse.
Realzar una cosa. Rem nugere , exor
nare , expolire , amplificare.
Realce. Expolitio , exornatio , nis.
Reata. Multa pnevia jugalibus.
Rebalsar. Stagno , as. Agua rebalsada. Aqua stagnans , reses.
Rebao. Grex gis. Arrebaarlo todo.
Corradere omnia. Vide Arrebaar.
Rebatia. Rapina , e. Echar la re
batia. Nutnmos, aut res alias raptim capiendas spargere, projicere. Andar la
rebatia. Raptim captare.
Rebatir. Hostem repeliere , propeliere , propulsare , ejus impetum frangete,
reprimere , retardare. Rebatimiento. Repulsus , us. Propulsatio.
*,
Yya
Rt-

RE

RE

Rebato de enemigos. Rep3ntinus hostium incursiis, impetus, Imiptio. Coger


una de rebuto. Incautum excipere. Imparatum oc-upare , repente intercipere.
Entrar di rebate. Subito irrumpere. To
nar t rebato. Canere classicum. Jun
tar gente dt rebato. Raptim milites co
gere.
Rtb-larsc. Rebello, as. A rege, vel &
D^ce defkere , descLcere.
Rebelde, r helado. Rebellis , perduellis. Que no obedece. Contumax , cis.
Rebeliun. Def'eco , rebellio , nis.
Rebeldia. Contumacia , te. Acusar a
rebeldia. Contumaci* , & vadimonii deserti aquem incusare.
R.bellin. Portae propugnaculum. Mo
les portae perstmeta.
Rebenque. Scutica remigum. Rebenca
zo. Scuticae ictus.
Rebeutor. Rumpi. dirumpi. Rebent la
postema. Vomica diiupta est. Vomicae sa
nies erupit. tiebentar de risa. Eflus cachmnari , risu corroete. Rebienta de en
vidia. Rumpitur invidia.
Rebenton de cuesta. Clivus arduus.
Hemos de pasar este rebenton. Ad hice
ardua contendendum nobis est.
Rebezo , animal. Orix , vel oryx,
gis.
Rebidar. Ad sponsionem augendam
ite-rum in ludo provocare. Rebite. Secun
da in ludo sponsio , provocatio.
Rebien. Optim.
Rebocio. Muliebre amicalum.
Rebolcurse. Volutor , aris. Rebolcadura , rebselco. Volutatio , nis.
RebolcaJero. Vide Cenagal.
Rebosar. Superfiuo , is. Redundo , as.
Rebosar , hirviendo. Exaestuo , as.
Rebotarse el vino. Vinum languescere , marcescere. Vino rebotado. Vappa,
te.
Rebote. Reciproca pilae repercussio.
Rebozo. Capitis involucrum. Entrar
de rebozo. Alieno cultu indutum dissimulanter ingredi. Arrebozarse. Caput ob\olvere.
Rebozado. Capite obvolnto.
Rebueno. Optimus , valde bonus.
Rebuxo. Involucium, integumentum,-*.
Rebullir. Paululum se movere. No re*
bulle. Ne tantillum quidem se moveU Al*

go se rebulle. Aliquantulum ebullir.


Rebuscar. Vindemiolam repetere. Vindemix reliquias legere.
Rebusca. Recematio , nis.
Rebuznar. Rudo ir.
Rebuzno. Ruditus, us. Asini vox.
Recabar algo. Aliquid ab aliquo impe
trare , exorare.
Recado. Mandu tum , i. Dar recados
uno para otro. Dare mandata alicui ad
aquem. Encargarse de ellos. Mandata
accipere , recipere. Llevarlos. Mandata
ferre , perferre. No debi de dar el re
cado. Fortasse mandata non exposuit.
Vino con un recado de parte del Corregi
dor. Cum mandatis Praetore venit. Dar
mal el recado. Mal referre mandata.
Recado para escribir. Res , & instru
menta ad s:ribendum necessaria. Poner
algo d recado, Rem in tuto collocare.
Recaer. Recido , is. Relabor , eris. En
la enfermedad. Superiore morbo repeti,
corripi , retentari.
Recaida. Morbi repetitio. Peor es la
recaida. Periculosior est morbi repetitio,
recidivaque febris.
Recalcar. In&rcio , is. Inculco, as.
Recamar. Vide Bordar.
Recamara. Conclave , is. De vestidos^
y alhajas curiosas. Synthesis , armarium , ii.
Recambio. Anatocismus , K
Recapacitar. Recolo , is. ..Desuera ln
memoriam revocare. t -
Recapitulacion. Anacephaleosis , epilogus , i. Peroratio , nis.
Recatarse. Caveo , es , Circunspicio.
Andar con recato. Caut agele.Que lofin
gido, por mas que se recate , se trasluce.
Prodit enim se , quambet custodiatur,
simulado. Cic.
Recatado. Cautus, circunspectos.
Recato. Cautio , circusnpecsio. Pro'
ceder con recato. Caut se gerere. Cautionem adhibere. Recoladamnte. Cau
t.
Recatear. Vide Regatear.
Recaton. Propola , ae. Vide Kegato.
Recaten de o lanza. Contus , i.
Recaudo. Mandatum , i. buen re
caudo le tengo , no se me ir. Firmissisnis vinculis corstinctum lluro teneo,
non effug'iet quidem ceit. Vide Recado.
R-

356

RE
Recebir. Vide Recibir.
Recejar. Retrocedere , retroire.
Receja. Recessus aqiue exundahtis.
Recelarte. Vereor , suspicor , subvereor.
Recelo. Formido , inis. Suspicio , nis.
Receloso. Suspiciosus , suspicax , ois.
Timidus , ac diffidens.
Recental. Hsedus , Vel agnus bimes
tris.
Recetar el M:dico. Medicamenta
prxscribere. Receta. Praescriptio medicamenti.
Recetor. Recuperator , oris. Judex delegatus.
Rechazar. Repello , is. Rejicio , is.
Rechinar. Strideo , vel strido , is. Rechinador , rechinadora. Stridus , a, um.
Rechinamiento. Stridor , oris.
Rechinado. Querulus , impatier.s.
Recibir. Accipio , is. Recibir huespe
de*. Hospites excipere , recipere.
Recibale con gusto. Ferhumaniter,
porrecta fronte , hilari vultu , comiter illum excepit , obviis ulnis accepit , complexus est.
Salile recibir toda a Ciudad. To
ta se civitas in oceursum ejus effudit.
Magnus civium concursas factas est ad
illum excSpiendum. Celebrhate magna,
populique frequentia exceptus fuit.
Recibirle en la tieliqioo , Colegio.
In Religionem , vel Collegium , aliquem
admittere , cooptare , asciscere , adscribere , recipere. Muy recibido est. esto.
Invaluit ture consuetudo. Celebre hoc
est, & frequens apud omnes , usu , &
consuetudine receptum. .
Bien recibido est el Corregidor en la
Ciudad. Acceptus est, & gratus Prsetor populo, vulgo, favorabilis , & chaius , omnibus probatur.
Re;ibimiento en el Colegio. Cooptatio,
electio , nis. De Principe , que tiene.
Concursus , & oceursus ad Principem excipiendum.
Recibo en cuentas. Acceptum , i.
Recien parida. Nuper enixa.
. Reei'-n nacido. Recens natus v.aut ortus. A partn recens, Reci-.-n v- uido del
campo. Qui recens ab ag'o venit.
F eci;nte. Recens , tis. Siendo aun re
ciente el caso. Calente adhuc re.

RE

357

Recio, fuilte. Validus , firmus. Re


cio d condicion. Natura acer , & vehemens. Recio caso es , que me obliguen
esto. Durum est , & non ferendum , me
ad haee adigi , cogi , compelli , Dole mas
recio. Vchementis illum percute, acris
cae de. Hablar recio. Contenta voce di
cere.
Reciproco amcr. Amor mutuus.
Reciprocamente. Mutuo , invicem.
Recitar la oracion. Orationem recita
re , dicere , habere. Recitar en comedia.
Personam agere , a scena aliquid referxe.
Reclamar. Reclamo , as.
Reclamo. Illex aucupis. Illicium , ii.
Venir al reclamo las aves. Vocis Ilece
bra aviculas ad viscum , aut casses perduci.
Reclinar. Reclino , as. Reflecto , isReclinarse. Recubo , as. Reclinatorio.
Anacliterium , ii. Torus , i.
Recluir. Vide Encarcelar. Recluso,
In carcere inclusus. Reclusion. Carcer,
eris.
Reclutar los tercios. Legiones snp
piere.
Recluta. Legionis supplementum.
Recobrar. Recupero , as. Recipio' , is,
Recobrarse. Animum re;ipere. Luego
que me recobr. Ubi animum collegi.
Recocer. Recoquo , is.
Recoger. Dispersa colligere. Recoger
se. Aliquo recipere.
Recoger algo. Aliquid percensere, percurrere. De memoria. Memoria aliquid
repetere , in memoriam revocare.
Recoger el ganado. Pecus , aut oves
cogere , congregare , in caulas compel
ioie.
Recogerse d bien vivir. Ad frugem bonam se recipere. Vide Convertirse. Reco
ger el corazon. Animum ad se ipsum vocare , a curis & soeculi voluptatibus , ac
deliciis abdr.cere , avocare. Andar reco
gido. Uni Deo , & sibi ipsi vacara.
Recogimiento. Recessus , us. Del al
ma. Vacatio animi i curis sxcularibus,
uni Deo vacanlis.
Recoleto. Cultu , & vichi asper religiosus. Solitudiris amicas, & silenni. Severioris di.ciplinie tenax. Primaevi insti-r
tuti cusios , & cultor egregius.

Re-

358

RE

Recomendacion. Commendatio , rris.


Eloqnium , I. Carta de recomendacion.
Commen Jnnx tterae. De macho sirvi
vuestra recomendacion. Accesit cumulus
maximus commendatione tua. Recomen
dar. Commendo , as.
Recompensar. Compenso, as. Remune
ro , as. Repeudo , retribuo. Dios recom
pensa la tardanza en castigar con la
gravedad del castigo. Deus tarditatem
suppiicii gravitate compensat. Recompen
sar con diligencia lo que perdimos por
pereza. Quod hactenus cessatum est , diligentia , & industria redimendum. Quod
otio , ac desidia efduxit , cura , & diligentia compensamus.
' Recompensa. Compensatio , remuneratio. No pido recompensa de la buena
obra. Nullam \ te exigo gratiam ;' neque
enim beneficium fueneror.
Recompensacion oculta. Occulta com
pensatio , con quis quid clam sibi sumit
pro eo , quod sibi debstur , nec aliter
recuperare potest.
Reconcentrarse el mal. Morbum ima
petere , in visceribus penits haerere.
Reconcentrado. Homo tetricus , & tectus , abstrusus , recondita tristique natur a. Taciturnus , sui obtegens. Cosa recon
centrada. Abditus , abstrusus , a , um.
Reconciliar. Reconcilio , as. Cxsarem
cum Pompejo in gratiam reducere. Re
conciliarse con alguno. Redire in gratiam
cum nliqr.o. In gratiam illum recipere.
Reconciliarse para comulgar. Leviores noxas per confessionem expiare.
Reconciliacion. Reconciliado, redintegratio gratiae. Para comulgar. Levium
eulparum per confessionen expiatio.
Reconciliador. Gratise reconciliator.
Recondita cosa. Reconditus , abstru
sus , interior. Lo recondito , y exquisito
de tu erudicion admira d los doctos. Eruditio tua interior, & politior ab omnibus
paulo doctioribus suspicitur.
Reconocer. Agnosco , recognosco,

b.
Reconoci su firma , y su sello. Agnovit manum , signumque suum.
Reconocer su tngao. Errorem suum
abjicere. Reconoce lo que te debe. Quid a
te acceperit , meminit. Reconoce que te
debe la vida. Vitam tibi acceptam re-

RE
fert. Est muy reconocido d los favor**
que le hiciste. Tua erga se menta ubique
prsedicat. Vide Agradecer.
Reconocido al favor. Beneficii memor.
Reconocimiento. Agnitio , recognltio.
Reconocimiento de la merced , y fa
vor. Beneficii memoria.
Recontar. Numerum recensere.
Recuento. Recensio , recensus , us.
Reconvalecer. Iterum convalescere.
Reconvenirle con sus firmas. Agere
cum aliquo ex syngrapha.
Recopilar. Quae fus , latque scripta
sunt , in compendium conferre.
Recopilacion. Breviarium , epitome,
es.
Recopilador. Qui compendium facit.
Recordar. Vide Despertar. Ahora re
cuerdas con eso% Sero experrectus es?
Recuerdo. Vide Aviso. Darle un re
cuerdo. Aurem illi vellere. In memorinm
aliquid alicui revocare.
Recoser. Resuo , is.
Recostarse. Recubo , as. Recumbo,
is.
Recostado. 'Recubans , innixus , a,
um.
Recrear. Oblecto , as. Recreo, as. Exhilaro , as. Delicias alicui facere , animum ejus curis , & molestiis evocare.
Recrear la vista. Pascere oculos.
Recrearse. Distentum curis animum
paulisper relaxare. A negots ad ludi
era divertere , digredi , evagari. A mo
lestiis aberrare, respirare , quiescere.
Animi causa ludere, per amoena vagari,
spatiari. Remissioribus sermonibus vaca
re.
Recreacion. Oblectatio , oblectamentum. Ludus, absrratio a molestiis. Leo en
algun Poeta por recreacion. Poetis quandoque deliciarum causa utor. Poetarum
inrentis per otium delecfor. Estos estu
dios se toman por recreacion. Ex his stodiis delectatio sola petitur. Casa , la
gar de recreacion. Villa, se. Pnedium
amoenum , domus suburbana.
Macho nos recrea este lugar. Hujus loci amonitas nos valdij delectat , oculos
allicit , & jwcundissim pascit , pro deliciis nobis est.
Recreo. Oblectamentum , delicium , ii.
Recrearse. Accresco , accedo , is

Re-

RE
Recrecimiento. Acere tio, accesslo, nis.
Recto. Rectus , recti tenax. Ir vio
recta. Recta tendere. Rectamente'. Rec
l.
Rectitud. Justltia , xquitas , tis.
Rector. Rector , moderator , is. De a
Universidad. Gymnasiarchus , i , & Gymnasiarcha , re.
Recua. Mandra , se. Mulorum agmen-.
Recudir. Recido, is. Recudida. Repercussio , reciprocatio , nis.
Recuerdo. Vide Recordar.
Recuero. Vide Arriero.
Recuesto. Tumulus in clivo, grumus, i.
Recuperar. Vide Recobrar.
Recurrir. Recurro, is. Confugio , is.
Recurso. Recursus, us. Confugium, ti.
Recusar el Juez. Judicem rejicere, re
cusare , forum ejus ejurare.
Recusacion. Ejuraiio fori.
Red. Rete , is. Cassis, is. Para pes
car. Sagena , se. Pera cazar fieras. Pla
ga , ae. Casses , ium. Para pojaros. Tendicula, ae. Nebulosum rete. Red barrede
ra. Everriculum. Echar las redes. Re
tia mittere, tendere.
Redada. Avium , vel piscium captus
uno retis jactu.
Red dinde venden. Forensis clathrus,
vl reticulum tereum. Red , grada de
Mmjas. Prxstega clathrata.
Redao. Omentum , i.
Redarguir. Redarguo , revinco , is.
Rediles. Caula , ae. Ovium tcpes.
Redimir. Redimo , is. El censo. Summam , vel caput census reddere , restituere.
Redimir su venacion. Injuriam , seu
molestiam pecunia redimere.
Redencion. Redemptio , nis.
Redentor. Redemptor , oris. Vlndex,
icis. Liberator, assertor , oris.
Reditos, censos. Annui censuum reditus.
Annua pensio. Reditos de reditos. Anatocismus , i.'
Redoblar. Replico , as. En la masica.
Eandem chordam sxpius repetere, repercutere. Redoblar el clavo. Ferri, aut clavi extantis mucronem retundere.
Redoble en la masica. Repercussio.
Redoblado hombre. Homo quadraia statura , torosus , lacertosos.
Redoma. Ampulla vitrea. Darle d uno

RE

353

con ella. Ampullam ad ejus caput allidere , in ejus capite frangere.


Redomado. Vafer , versutus , subdolus.
,
Redondo. Rotundus , globosus.
Redondear. Rotundo , as. Rotundum
facere , reddere. Redondamente. Rotund.
Redondez. Orbis , circus , i. Circulus, i.
Redondillas. Carmen quatuor versibus
dimetri's constans consonantibus.
lledoxo de la vid. Botryon , onis. Botredus exiguus vindemiae reliquiis.
Redropelo , redopelo. Pilus adversus. Traerle Redopelo. Capillis aliquem
retro trahere , vexare , exagitare.
Reducir. Converto , adduco , is. los
hereges. Hereticos refellere , confutare,
refutare , ad veram fidem adducere , reducere , perducere, convertere.
Reducirse. Errorem suum abjicere.
Reduxole su opinion. Illum in sentemiam suam traxit, adduxit. Sentia ver
me reducido d eso. Dolebam me in eum
locum adductum.
Reduxelos que se hiciesen amigos.
Illos in pristinam concordiam adduxi. Na
hay reducirse que se confiese. Nullis argumentis , nulla ratione efficias, ut commissa per confessionem expiet. No puedo
reducirme eso. Ar.imum inducete non
poisum , ut id fnciam.
Reduccion. Coaversio , reductio , nis.
Reducto. Receptaculum castrense.
Redundar. Redundo , as. Emano , as
Temia no redundase de aqui algun dao.
Verebar , ne quid inde detrimenti redundaret , existeret , emanaret. De oqui
redunda , que. Hinc oritur , effieitur,
fit , ut.
Redundancia. Redundatio, redundantia.
Redundante. Vide Superjluo.
Reedificar. Reedifico , instauro , as.
Domum restituere collapsam.
Reengendrar. Regenero, as.
Refeccion. Jentaculum , prandiculum.
Referir. Refero, narro , recenseo. A
lo dicho me refiero. Quod nuper dixi con
firmo , ratum habeo. Quod dixi maneat,
non muto sententiam.
Refinar el oro. Aurum excoquere.

36o

RE

RE

Ecfiiorio. Triclinium reg'ilarium.


Refitolero. Architricnus , i.
Refuxa. Malitia , venu;ia, e. El que
abra con rsflexa. Versutus malitiosus.
i eflorecen. Refloreo , refloresco , is.
Refluxo del mar. Maris refluxus.
Refocilar. Reficio , racreo, focillo, as,
& fucillor , aris.
Refocilarse. Refici , recrean.
Reforzar. Munire , communire , fir
mare.
Refuerzo. Munimentum , firmamentum. En la guerra. Subsidium , subsidia
riae copiae.
Reformar. Corrigo , is. Emendo, as.
as costumbres at uso antiguo. Presenlia ad superiorum noimam exigere. Collapsos mores in pristinum splendorem
restituere , vindicare. Severis legibus so
lutos reipublicx mores devinxit. Labentem alicubi disciplinam susdnuit , exolescentcm renovavit , correxit.
Reformar los Cabos del Exercito. Duces , nut Centuriones in ordinem cogere,
aeedigere. Capitan reformado. In ordinem
xedactus.
Reformar , reformacion. Severioris
disciplinae instauratio , restitutio.
Reformada cosa. Recognitus , recen
tas.
Reformador de las costumbres. Instauarator disciplinae. Censor morum.
Refrn. Proverbium , adagium , ii. Co
mo dice el refrn. Ut in proverbio est.
Ut abt in proverbium. Ut vulgari pro
verbio celebratur.
Refregar. Ref'rico , as. Attero , is.
Refregon. Aitritus , us.
Refrenar. Fneno, as. Refreno , contineo , cohibeo , comprimo , compesco , is.
Linguae moderari. Cupiditatum habenas
adducere,
Refrendar la escritura. Acta recognoscere , subscribere , cum protocollo
conferre. Refrendadas letras. Litterae
a tabellione , aut Cancellario subscriptx.
Refrescar, templar lo caluroso. Mstum , aut thermas refrigerare. Refrescar
el tiempo. jEstas remiitit. Algida tem
pestas ingruit.
Refrescar la memoria.de algo. Vetera

freiqueis la memoria de tos disgusto


pasados. Noli cicatricem jam obductam
ret'ricare. Ne committas , ut vulnera recrudescant , & , quae pen consenueranr,
odia revirescant.
Refresco. Refeclio , prandiculum , i.
Dar , tomar un refresco. Prandiculum
dare , ait sumere. Venir, entrar de refresco en la pelea. Integros fessis succedere , subsidio veuirc. Enviar otros de
refresco. Recentes , & integros submirtere. Pugnam recentibus copiis ascen
dere.
Refriega. Rixa , turba , contentio.
Refrigerar. Vide Refrescar.
Refrigerativo. Refrigeratorius, a, um.
Refrigerio. Solatium , delinimentum,
sefrigelao , fomentum doloris.
Refugio. Perfugium , assylum , praesidium , confugium , refugium.
Refundir. Refundo , is.
Refunfuar. Obmurmuro, as. Cmo re
funfua '. Ut secum remurmurat!
Refutar. Confuto , as. Refuto, redarguo. Argumenta diluere , testimonia refcllere , elevare.
. Regalar uno. Laut alkuem accipere , liberaliter habere , magnific tractare , splendido convivio excipere. El po
dre regala al hijo. Pater filio indulget.
Regalarse. Genio , & naturae indulgere. Molliter pelliculam curare. Luxuriose vivere. Luxu, & otio diffluere. Voluptati , ac libidini nihil negare. Regalarse
la nieve. Nivem sole , aut Zephyro solvi,
Iiquefieri.
Regalado convite. Ceena recta. Re
gale convivium , lautissimum , opipar
apparatum. Tisrro regalada. Terra delicatis cibis , & fructibus abundans.
Regalado , regalon. Decatus , &
mollis. Luxui , & deliciis dedims.
Regaladamente. Lame , decat.
Rfigalo. Luxus , us. Delidse , arum.
Que se envie. Ferculum, missus , us. Rsgalos , monjarer. Cibi laiui , exquisiu,
delicati. De dulces. Tragoma'a, um. Cria
do con regalo. Molliier educatus, a paire
indulgenter habitus. Tienen por gran re
galo comer carne. Carne vesci luxuriam
putant.
repeler , in niemoriam revocare. No reRegalillo. Vide Manguito.

Re-

RE
R egaliza. Gfycyrrahiza , ae.
Regaar. Dentibus frenso , inftendeo.
Regao de perro. Canis minae.
Regan. Morosus , asper, difficilis.
Regar. Rigo , irrigo , as. Rivsm , aut
aquam fontis in hortas deducere. Casa
de regadio. Irriguus , a , um.
Regato. Rivus, aut aqua irrigua.
Reguera. Aquae derivatae.fossa.
Regatear en el precio. Pretium parc
augere in rebus emendis , aut vendendis.
Regatear el hacer algo. Gravat aliquid
facere. Tergiversor , aris. Lo que rega
tc el darle \ Qu&m gravat dedit! Pa
ra qu andas regateando ? Quid tergi
versaos ?
Regaton , regatona. Propola , x.
Regatoneria. Propolae versutia.
Regazar. Vide Arregazar.
Regazo. Sinus , us. Gremium , ii.
Regeneracion. Regenerado , nis.
Regente del Consto. Regens tis. De
Ctedra. ProfVssor , oris.
- Regencia. Prefectura , te. Regimen,
inis. Professoris munus.
Region. Regio , nis. Plaga , te.
Regir. Rego , is. Vide Gobernar.
Regidor. Decurio , nis. Senator.
Regimiento del pueblo. Concilium publicum. Senatus, us. Decurionum consessus. Vender , comprar el Regimiento.
Decurionis munus nundinari. Regimiento
de Milicia. Vide Tercio. Buen regimien
to en comer. Diaeta , te, vel die te tice , es.
Registrar algo. Qculis lustrare ali
quid. Scrutor, recenseo, inspicio , recognosco. Registrar el pasagero las merca
derias. Merces portiroribus aestimandas
patefacere. Registrarlas el portazgue
ro. Sarcinas evolvere , scruiari.
Registrar su hacienda paro empadro
narse. Bonn sua profiteri , ut in publicas
tabulas referantur. Registrarla el Cen
sor. Bona alicujus censere.
Registro de escritura. Arcbetypus , i.
Protocollum. El traslado. Exemplar , is.
Donde estan los registros. Librarium,
tabularium. Asentar en el registro. Xa tabulas publicas aliquid referre. Registros
en los libros. Serici funiculi , fasciolae,
cucula signandi causa positse. En come
dias. Qu comadura agentibus sugge-

RE

3Gt

runi. Regittns , mirones. Inspectores


cutiosi. Echa de aqui primero este regis
tre. Hunc Argum pris amanda. Ablega
curiosum puerum , aut extrude.
Regla. Regula , norma , canon, is. En
la comida. Diieta, fiugalitas. Reglado
en comer. Frugalis , parcus cibi , a'.que
vinl. Reglas d Religiosos. Constituliones, regulae , statuta religiosa.
Reglar el papel. Lineas fidiculis in
charta ducere , ductus formare.
Regocijarse , regodearse. Lattitia
gestire , gsudlo exultare. Regocijado.
Exultans , lietitia elatus.
Regocijo. Exultatio , gauJium , ii.
Regoldar. Ructo , as. Etucto , as.
Regelde. Ructus , us.
Reguilete. Ludibrium venti.
Regular los votos. Calculos discernere, suffiagia dinumerare, conferre.
Regularmente. Fer , plerumque.
Rehacer. Reficio , is. Reparo, as.
Rehaclo. Pertinax , cls. Obstinatus.
Rehrcho hombre. Torosus , lacertosus.
Rehenchir. Repleo , terum implere.
Rehenes. Obses, id!s. Mandles dar re
henes. Ob.udes illis imparayir. Dio d su
hermano en rehenes. Fratrem obsidem tradidir.
Rehundir la campana. Refundo , s.
Rehusar. Recuso, detrecto, abnuo, s.
Tergiversor , aris. Ningun trabajo rehu
sar por la patria. Nullum pa'rie laborem denegabo. Nullum reipublicae causa
periculum deprecabor, fugiam, refugium,
reformidabo.
Rehuir. Refugio , is. Reformido , as.
Reincidencia. Repetitio febris. Reitera
do sceleris , vel flagitii.
Reir. Rideo , es. Risum edere. ps/r/
de otro. Irrideo, es. Procurar hscsr rcir.
Risum captare. Hacer reir un*. Risum
alicui movere, commovere , excitare.
Auditorum animos a severitate ad hilnritatem , ruumque traducere , convertere.
Cosa qiie hace reir. Ridiculus , a , um.
Despicarse de lo que *e risn. Ridiculutn
ridiculo eluere.
Reirse d carcajadas. Cachinnor , aris.
Miros risus edere. Cachinnos tollere , a
cachinnos solvi , eflundi.
Rieronse de lo que disto. Risu excepta
est ejus oratio, lisus illam maximus con-

Zs

se.

362

RE

cutus est , in risum erupit universa concio. Riese de quanto le achacan. Calumniam risu excipit. Qu in eum conferuntur contemnit , ridenda putat.
Rela de arado. Vomis , vel vomer,
eris.
lieja de vsntona. Transenna , ae. Claihri , vel clathra ferrea fenestrae.
Refalgar. Aconitum , i. Rejalgar se
le zutlvo. Male illi vertat.
Rejo para jugar. Discus ferreus.
Para ceirse. Zona , quam fbula mor
der.
Rejon. Hastile ferro praefixum.
Rejuela , braserite. Foculus , i.
Relamerse una fiera. Oris foedati cruorem regustare , ligurire. Relamerse el
tirano en la sangre de Christianos. Saevitiam in Christianos avidum exercere.
Crudelitatem tyranno pro deliciis esse.
Chrisiianorum tormentis oculos pasee
le.
Relamido. Mundulus , politulus.
Relamida. Splendida cute muer.
Relampago. Fulgur , uris. Fulgetrum , i.
Relampaguea. Fulgurat , coruscat.
Crebris micat ignibus aether.
Relapso herege. Qui ad haeresim reverlitnr , reversus est , remigravit. In haeresim relapsus , iterum devolutus.
Relatar. Refero , rs. Vide Contar.
Relatar ante el Juez. Acta recitare,
tabulas, testimonia , litteras.
Relacion de quien cuenta. Enarratio,
nis.
Relacion ante el Juez. Recitado,
sis.
Relacion otra cosa. Relatio , nis.
No puedo dar relacion de- lo que no vi.
Qux non vidi, quemndmodum gesta sint,
narrare , exponere non audeo.
Relator del pleyto. Recitator ,is.
Relaxar la observancia .'R.zYigiosam disciplinam solvere , laxare, relaxare. Re
laxarse el Religioso. Solutis, & licentis agere , vivere. Severioris disciplinae
tzdio laborare. Sxcularis vitae licentiam
aemulari.
Relaxar el juramento. Hominem sacra
mento solvere , gratiam illi facere jurisurandi. Sacramenti vincula laxare.
Relaxarle el brazo seglar. Saeculari

RE
judici clericum , aut reftgiosum punieitdum tradere.
Relaxacion. Laxatio , dissolutio , nis.
Relaxado. Licentioris vite , solutioris
disciplinae monachus. Qui solutis , &
licentis in religione vivit, severiore
disciplina abhorrens.
Relevante cosa. Eximius. a, um. Praestans , excellens. Que prenda tiene rele
vante^ Quid in illo eminet? Quo prtestat , excellit?
Relicario. Sacrarium , reliquiarum sacrarum capsa , capsula , repositorium.
Relieves de la plata. Signa afi'abr
facta. Obras de relieve. Anaglypta,
orum. Vasa signis aspera.
Religion. Religio , nis. Catolica. Orthodoxa , Caiholica , Romana. Religion
falsa. Superstitio , nis. Vana religio.
Religion , virtud. Religio , pietas,
sanctitas. Sacrarum rerum cultus.
Religiones. Familiae sacrae.
Entrar en Religion. Religiosae militise
Domen dare , in religionem ingredi. Re-.
ligiosam vitam inire, amplecti , suscipere. Ad religionis portum confiigere , se
recipere. Salir de la Religion. reli
gione deficere. Vide Apostatar.
Religioso. Religiosus , religiosae vite
cultor. Religiosa. Religiosa mulier. Re
ligiosamente. Religios, pi.
Relinchar el caballo. Hinnio , is.
Relincho. Hinnitus , us.
Reliquias , sobras. Reliquiae , arum.
De Santos. Sacrae reliquise , sacra ossa,
Sanctorum reliquise.
Rellanarse. Subsidio, is. Estar reliande. Divaricatis cruribus sedere.
Rellenar el ave. Ingluviem avis eduliis concisis refercire , replere.
R.elleno de ave. Ingluvies referta. De
puerco. Faliscus venter. Puerco relleno.
Porcus trojanus. Huevos rellenos. Farta
ova.
Relox. Horologium , i. Horarium , ii.
De Sol. Solarium. De arena. Arenariuni.
De agua. Clepsydra. La mano del relox.
Index , icis. El hierro del relox de Sol.
Gnomon , onis. Horarius stylus. El circa*
o. Urobilicus , i.
Dar el relox. Horas sonitu indicare.
Ir adelantada. Solis cursum prevertere,
precedere , anteire. Ir atrasado. Solem

tac-

RE
tardis subsequi. Solis cursum non aequare. Ir de espacio. Lente nimia progredi.
Ir apriesa. Celeri motu ferri, volvi , rap , circumngi.
Pararse el relox. Horologium h*rere , consistere. Andar errado. Discrepa
re Solis cursu , delirare. Concertarle.
Ad Solis cursum horologium componere.
Levantar las pesas del relox. Librantia
hocologii pondera elevare , in altura tollere.
Reloxero , que hac , vende reloxes.
Automatarius faber. El qui gobierna el
relox. Horologii moderator.
Relumbrar, relucir. Relucco, es. Reniteo, es. Resplendeo , es. Relumbrante,
6 reluciente. Nitidus , splendidus , splendescens , refulgens.
Relumbron. Fulgetrum.
Remachar el clavo. Clavi mucronem
extantem curvamm defigere. Naricee re
machadas. Nares simx , resims.
Remontar. Existo , appareo , exoxior.
Remanents. Quod residuum , aut reliquum est , reliqua pars.
Remanso del agua. Stagnans aqua.
Remar. Remigo , as. Vide Remo.
Rematar. Vide Ambar. Remata en
punta. Exit , vel desinit in acumen. Re
matar lo que se vende en el almoneda.
Rem postremb licitanti addicere , manci
pare.
Remate. Extremum , I. Finis , exitus,
us. Calx , cis. Perdido de remate. Perditissimus. Profligatissimus. Queda per
dido del remate. Ad' incitas redactus
est.
Remate del yelmo. Conus galex.
Remedar. Mimum agere. Gestus alienjus , vocem , mores ridicul effingere,
exprinnere , referre , imitari.
Retmendador. Minus , i. Gesticulator.
Rennendadora. Mima. Gesticularia.
Retnedo. Effictio , imitado. La virtud
es un remedo de la bienaventuranza. Virtus beata: vitae instar est.
Remediar algun mal. Malo, aut vitio
allcui mederi , medican , remedium adhibere , medicinam facere. Remedielo Dios
que puede. Hoc malum , nisl divina ope
sanari non potest. Huic nodo Deo vindice opus est. Etto te ha de remediar.

RE

363

Huic malo oceurrendum est. Hoc rr.alam


levari , lcniri oportet. Sedanda hrc tem
pestas. Providendum ne id fiat , ne jurgium in dissidium , aut bellum erumpat.
Remediarte. Procurare se. Sibi providere , consulere , prospicere.
Remedio. Remedium , i. Salus , ti..
Qu remidio tiene eslo? Quam huic malo
medicinam facias? Un solo remedio hay
centra el vicio , que es huir de la ocation. Una adversus vitium cautio est occasionis fuga. Uno tantm modo lapsum vitabis , si lubrico recesseris. Aplicar ,
poner remedio. Remedium adhibere. Et
dificultoso el remedio: Non levi spongia
hoc malum abstergitur. Perd.ficilis esi hujus mali curatio. Non levi dolore cur.itur.
En esto consiste tu remedio. Tn hoc tua
salus posita est.
No tengo ya remedio. Peiii. Aclum est
de me. Desperata mea salus est. Nulla
mihi relinquitur spes salutis , nullum
meis malis remedium.
Remedios de medicina. Medicamentum , i. Medicamen , inis. Medela , ae.
Remedio eficaz. Prxsentissima medi
cina. Remedium efficax , pnesens , praesentaneum. Para mal de ojo, hechizos.
Amuletum. Para mal de ovina. Diureticum. Para amortiguar el dolor. Stupefaciens , soporiferum. Para hacer sr.ateria. Suppuratorium. Para ablandar. Malagma , t-s. Cataplasma , tis. Contra ve
neno. Antidotum , vel Antidotus. Para
todo mal. Panchrestum.
Remendar. Resarcio , is.
Remiendo. Sarcimen , inis. Comm'ssura.
Remendon. Cerdo , nis. Rudis artifex.
Remero. Remex , igis.
Reminiscentia. Recordado , nis.
Remirar algo. Relegere , recognoscere , recensere aliquid , limandi , aut reprehendendi causa.
Remirado. Circnnspectus.
Remitir. Remitto , is. La pena. Noxam remittere, muletam condonare. i?fmitiime al pagador. Ad tribunum aerarium me rejecit.
Rtmitiseme otra tala. Praenunriatum est. Non llquet. Ad alios judices reZza
jec-

364

"*-

RE

jecta causa est. A lo que tu juzgare* me


remito* Te judicem appellabo.
Remitame la experiencia. Ad expeiecntlam provoco ; ipsa de re , & contro
versia judicet.
Remision , perdon. Venia , remissio , condonatio. Sin remission ser castigado. Pracisa omni spe veniae , poenas
dabit'.
.Remision , tibieza. Remissio , lan
guor , segnities , ei. Can mucha remi
sion se hubo en aquel negocio. Segnis
lem procuravit , remissis egir.
Remiso. Languidus , remissus , seg
uis.
Reme. Remus, i. La empuadura. Manubrium. La pala. Palnulla, tonsa , se.
Echarle el remo. Hominem ad remum
dare , ad triremes damnare , relegare.
Huir vela , y remo. Ventis , remisque
fugere.
Remar. Remigo, as. Remum impelie
re. Remis incumbere , insurgere. Remis
navem impeliere. Dexar de remar. Inhibere remos. Remero. Remex , gis.
Remojar , poner , echar en remojo.
Aqua aliquid madefacere , macerare. Re
mojarse , estar en remojo. Aqua aliquid
mollescere , lentescere , madefieri.
Remolcar. Remulco navem trahere.
Remolino de agua. Vorago, inis. Ver
tex , cis. De viente. Turbo , inis. De la
cabezo. Vertex , icis. Remolinar con el
caballo*. Equum circumducere , cireumagere.
Remontarse. Aufugere, evolare , vel
alta petere , In sublime fVrri.
R'emsquete. DL terium , ii. Dixeror.se
sus remoquetes. Dicteriis se iuvicem perstri nxerunt.
Remora. Remora , se. Echenels , dis.
Remorder. Vide Concisncta.
Remordimiento. Conscientiae stimulus,
temorsus. Vide Escrupulo.
Remostar el vino. Cum vino vertere,
mustum miscere , confundere.
Remover el deposito.. Depositum amo
vere , adducere, repetere custode. Re
mover humores. Commemoratione ofen
sae inter murtimm odium , aut iram sus
citare.
Remoto. Vide Apartado. Estoy muy
remito eo cotas de estudie. Jam pridem

RE
fitterarum studia omisi. Nihil me Ion>
gius abest litterarum studiis. Jam diulitteris vale dixi.
Remozarse. Repuerasco , is.
Rempujarse. Impelio, is. Repello , is.
Rempujon. Impulsus , us. Impuls'o.
Remudar vestidos. Mutare vestes.
Remunerar. Beneficia alicui remunera
re , gratiam referre. Merita alicujus remuneiari. Praemio aliquem remunerare,
munere remunerari. Cic.
Renacer. Renasc%r , Repullulo, as.
Rencilla. Jurgium , rixa , contentio.
Rencillo. Contentiosus , a , um.
Renco. Vide Derrengado.
Rencor. Vide Ranear.
Rencuentro. Conflictus , us.
Rendija. Vide Resquicio.
Rendir. Vide Sujetar.
Rendir , rentar. Vide Renta.
Rendirse. Cedere alicui. Hostibus se
dedere , subdere , submittere. Deditionem facere. Dare manus , herbam porrlgere.
Rendimiento. Obsequium , deditio,
nis.
Rendido en la guerra. Dedititius. f
sus pasiones. Vitiis, flagitiisque deditus,
addictus , obnoxiusRenegar de-la f de Christo. Ab orthodoxa religione deficere, desciscere. Christi fidem objurare, ejurare. Reniego de semcjartes hambres. Hujusmodi homines
abominor , detestor , execro.
Renegado. Qui fidem negavit , ejuravit-Chrisiianae ridei desertor.
Reniego. Impia" negatio , ejuratio.
Renes. Vide Rion.
Renglera. Grdo , inis. Linea , acies.
Renglon. Versiculus , i. Verborum li
nea. Quedase entre renglones. Praetetitus
est , pretermiss.is est.
Reir. Cum aliquo de aliqua re rixari.
inter se jurgare , digladiari , jurgio con
tendere. Reir con espodas. Gladiis depugnare. JV- rieron mas que. de palaira. Intra convida rixa constitit.
Reir uno. Aliquem objurgare., in
crepare , cum lllo de re aliqua vehementer agere.
Renombre. Cognomen , inis. Sapientis,
aut Philosophi cognomen.
Renovar. Renovare, instaurare, redia
te-

RE
tegrare belhim , vires , prselium , seditior.em , societatem , mcmoriam , lxtitiam. Sopitum dolorem excitare, luctum
renovare. Vide Refrescar.
Renovar a costumbre. Venis institutum renovare , morem rcferre , renova
re.
Renovar , dar uttre cosas viejas.
Scruta polire , interpolare. Merces concinnare, reficere , mangonizare.
Renovacion. Renovatio , nis. Instaura
rlo , redintegratio , nis.
Renovero. Propola, ae. Magno, nis.
Renuevo del arbo!. Germen. Stolo, nis.
Echarlo;. Germina emitiere. Germino,
pullulo , as.
Renta. Annui reditus, prover.tus. Vectlgal , alis. Pensio , nis. Renta de tier
ras , v vias arrendadas. Reditus ex
agris & vineis.Coi;s as rentas para tal
dio. Nummi aut nummorum pensio cadit
in eum diem. No coge el labrador para
pagar sus rentas. Pensionem tantam orator fructu annuo consequi, & solvere non
poiest.
Tiene mil ducados de renta. Ex suis
possessionibus annuos aureos mille capir.
Mille aurei in annos singulos ex snis
praediis illi redeunt , redundant , prove
niant. Millenos aureos quotannis ex fundis percipit.
Rentero. Conductor , redemptor , oris.
Renunciar la herencia. Hxreditati renuntiare. Los cargos de la Republica.
Renuntiare civilibus oft'iciis. Magistratu
se abdicare. P cnuneiarjtl munde. Terre
na abdicare. Terren^tebus nuntium remittere , vale dicere. Renunci su amis
tad. Amicitiam illi renuntiavir.
Reo , acusado. Reus , qui aecusatur.
Reo , pescado. Salar. Salmo exilis.
. Repapilarse. Se cibis ingurgitara^
Repapilado. Cibo onustus, repltus,
Ingurg'uatus. Distentus epulis.
Reparar las quiebras. Reficio, is. Re
paro , instauro , reconcinno , as. Resar
cio , is. Reparador. Insraurator , repara
dor. Reparo de casa. Sarta tecta domus,
reparado , ful tura , se.
Reparar los caminos. Munire vias,
sternere. Tales reparos. Munitio , stratura viarum.
Reparar , echar de ver. Animadver-

RE

365

ro , is. Noto , as. Observo , as. No reparas cmo callan estos? Ecquid animadvertis horum silentium ? No repara en
nada , como salga con la suya. Nulla il
li turpis est vincendi ratio. Nihil pensi
habet , dum vincat.
Reparar en cosas muy menudas. Rem
ad calculos exiliter vocare. In minimis
offendere. Minima queque observare, no
tare. Dedecoris umbra commoveri. No re
para en el gesto. Non gravatur sumptum facere, Non sumptu deterrelur. No
reparra en decirselo. Non dicere gravarer , non dubitarem illum admonere.
No repara en lo que dice. Inconsult
loquitur. Temere verba fundir. Eitutit
quidquid in- mentem venit. Sin reparar
lo hice. Imprudens feci , per imprudentiam. No hay que reparar en eso. Momenti nihil est in eo. Non est hoc magnopere requirendum. Por qu no he de
reparar en estas cosas ? Qutdni his commovear? Quidni haec requiram '4
Reparo de quien nota. Animadversio.
Nota , x. Obssrvatio , nis. Reparo d
casa. Sarta tecta domas.
Repartir. Divido , distribuo, is. Par*
tior-, dispartior , iris;. Dilargior , imper
tio.
Repartidor. Distributor, oris.
Repartimiento. Distributio , partitioDe ttibutos.Caphale vectigal.
Repasar la leccion. Lectionem reco
lare.
Repasar , reveer algo. Relegerescripia , recensere , recognoscere.
Repastar el ganado. Pascere oves.
Repecho. Vide Recuesto?
Repelar. Veico, as. Carpo, is. Carptim vellere. Repelo. Pili evulsi. Ni un
repelo qued. Ne pilus quidem , aut vestigium relicium est.
Repelen.. Capillorum vellicatus , vulsura. A repelones. Carptu , aut vellicatu.
Mus viejo que el repelon. Nestore , Se.
Hesiodoio antiquiorRepente. De repente. Repente , subi
to , extempore. Echar de repente. Extempore carmina- funderc. Extemporal!
carmine turbam exiiilarare. Tiene buenos
repentes. Extempore facet , & api dicit. Mejor habla de repente , que de pen
sado. Melis extempore , quam meditate
lo-

366

RE

loquitur. Vino de repente. Inexpectntus,


insperatus venir. Ex inspsruto , prster
opinionem adfuir.
Repentina cosa. Repentlnus , inspera
tus , improvises , subitus , subitaneus,
repens , tis.
Repentinamente. Repente , subito.
Repetir. Repeto , is. Itero , as. Ingerrr.no, as. Inculco , as. Retracto , as. Kepitemela calentura. Febris repetit, re
dil , recidit , recurrit , revertitur. Repe
tis cien vece* esc. Cantilsnam eandem
centies canis. In eodem luto haesitas, actum agis.
Repeticion. Repetitio, iteratio, geminatio , nis. Repeticion de acto. Praeludium dispetationis. Prxfatio quccstlonis.
Repeticion insulsa de lo mismi. Tauto
logia , ae. Vitiosa ejusdem verbi repe
titio.
Repetidor en el estudio. Prxceptor,
Ptedagogus , Hypodidascalus , i.
Repicar las campanas. Festivo , crebroque sonitu cymbala pulsare , quatere,
percutere. Repique. Crebra percusio.
Repleto. Epulis distentus. Replecion.
Obstructio , nis.
Replicar. Repono , is. Objicio , is. El
que arguye. Fortis insurgere, instare venementis. No hay que replicar. Nihil est
quod reclames.
Replicante. Superior disputator.
Replica. Objectio , nis Kesponder i la
rplica. Objecta diluere , redarguere,
repeliere. Hacer lo que os mando sin
rplica. Opprime os , & jassa pern
ee.
Rplica por escrito. Rescriptum , i.
Repollo. Brassica Apiana.
Repolludo. Torosus homo , rotundus.
Reponer en el luego. Repono , is. En
materia de derecho. Vide Revocar.
Reportarse. Continere se. Temperare
sibi , iram comprimere , se ex ira colligere. Reprtate. Te ipsum contine. Ani
mo impera. Hombre reportado. Maturi
animi vir.
Reportorio. Mathematica* tabula;. Epi
tome rerum Chaldais inventarum. Re
portorio del ao. Praedictio Chaldaica qua
tempestares anni , & res memoranda traduntur.
Reposar. Quiesco, requiesco, is. Quie-

RE
tem , aut somnum espere. Vlde Dor
mir.
Reposado. Quietes , tranquillus , plncidus.
Reposo. Quies, tis. Requies , ei. Tranquillitas.
Repostero. Stragulum , i. Tapes , et's.
Repostero de la plata. Praefectus abaci , in quo argentea vasa collocantur.
Reprehender. Reprehendo , is. Objurgo , increpo, as. Verbis aliq em castiga
re. Acenso , carpo , vitupero. Mal ver
bis accipere. Vitio aliquid alicui vertere,
dare.
Bravamente reprehendi d los juga
dores el Predicador. Concionator aleatores vehementis objurgavit , exagitavit , gravissima oratione in aleatores invectus est.
iieprehensor. Objurgator - , reprehensor.
Reprehension. Reprehensio, aecusatio,
objurgatio , vituperatio , nis.
Repreiar el agua. Fluminis cursum
coercere, retardare , remorar!.
Represa , agua represada. Aqua te
ses , stagnans , compressa. Moler de re
presa en los vicios. Vitia diu compressa
repente profundere. Voluptati ac libidini
diutius restricta habenas subito laxare.
Representar la comedia. Comoediatn
agere. El hijo representa al padre. Filius gerit vices , aut personam patris.
Representar , proponer algo al Su
perior. De re aliqua ad praepositum, aut
judicem referre. .presenta los obliga
ciones que tiene d hacerlo. Refert quibus
de causis id agere debeat , quibus officiis
praestare teneatur.
Representacion. Scena,ae. Act'ro. Salir
representar. In scenam prodire.
P^iresentante. Comoediarum actor.
Comoedus , i. Drammatis persona.
Reprimir. Reprimo , cohibeo , contineo.
No hay quien reprima el atrevimiento
de este. Nemo est , qui istius hominis
audaciam frangat , coerceat , comprimar,
ferocitatem contineat , animos infringat.
Reprochar. Vide Zaherir.
Reprobar. Reprobo, as. Improbo, damno , rejicio. Ser reprobado. Repulsam
fer-

RE
ferre , accipere. Carbone, aut afro calcu
lo seripta notari. .
Reprobacion. Repulsa , ae. Rejectio,
reprobatio. Reprobe. Prasscitus , pravus,
aut perversus , damnatus.
Republica. Respublica , reipublicae.
Esto es en bien de la republica. IIoc
respublica est , ad salutem omnitfm pertinet. Hombre republica. Reipublicae studiosus , amicus. Vir politicus.
Repudio. Repudium , ii.
Repudiar. Repudio, as. Rejicere , respuere , aspernari. Repudi l muger.
Conj;'gem repudiavit. Uxori nuntium remisir , repudium illi missit, remissit, suas
sibi res habere jussit.
Repugnar. Repugno , as. Resisto , is.
Reclamo , as. Repugnan gracia, y peca
do en un sugeto. Gratia , & peccatum non
cohserent , consistere non possunt , inter
se repugnant , mutud se expelian t , se
excludunt. Repugnar d lo que le man
dan. Contumacis parere. Mandata gra
van , gravate exequi.
Repugnancia. Repugnantia , ae. Ten
go repugnancia escribir. Non libenter
scribo. Grave , & molestum mihi est litteras exarare. Piger nimis sum ad scribendum. Con quanta repugnancia lo hi
zo'. Qum gravate & repugnanter feeit !
Sin repugnancia. Non gravat , patienter , non aegr.
Repulgar. Replicare , complicare.
Repulgo. Plicatura, ae. Asir del repul
go de la empanada. Offendi in re levissima. Sandalium. Veneris culpare, cum ipsam non possis.
Repulsa. Repulsa , te. Rejectio , nis.
Reputar. .Estimo , as. Vide Estimar.
Reputacion. Existimatio , onis. Ganar
reputacion. Existimationem colligere, acquirere , comparare. Algo habeis perdi
do de vuestra reputacion. Aliquid de
existimatione tua perdidisti'. Nonnihil
de laude tua tibi decessit. De existimatio
ne tua nonnihil delibatum est. Opinio illa
sapientiae illustris , & prseclara aliquatenus obscurata est.
Requa. Vide Recua.
Requebrar. Amatoriis verbis ludere.
Verborum lenociniis allicere , captare,
verborum blanditiis petere , amorem ex
citare, accendere.

RE

367

Requhbrot. Amatoria verba , lascivae


assentatiunculae. Verborum blanditiae, lenocinia , amantium procacitas. Decir un
requiebro. Blanda, & amica voce aliquem
apellare.
Requerir. Juridic monere , denuntiare. El tiempo lo requisre. Tempus exi
gir.
Requerimiento. Juridica , aut canonica
monitio , denuntiatio.
Requerirse. Requiri , necessarium esse.
Requisitoria. Forensis unius judieis ad
alterum postulatio.
Requeson. Meta pressi lactis.
Requesta. Vide Demanda.
Res de ganado. Peeus , udis.
Resabio. Ingratas sapor. Esto tiene
' resabios de heregia. Hoc sapit hseresim.
No puede ocultar los resabios del natu
ral. Erumpunt quandoque naturae vitla.
Adhuc in eo extant pravae indolis signa.
Resabiarse. Exacerbari , stomachari.
Resabiado. Exacerbatus.
Resabido. Sciolus-, arrogams , saperda.
Rcsarca. Nova frumenti exportatio.
Resarcir los daos. Damna resarcire,
pensare , compensare , rependere.
Resbalar. Labor , eris. Delabor , erisResbaladizo. Lubricus, a , um.
Resbaladero. Lubricus locus , semita
lubrica. Lubrica viarum. In lubrico insistere non poteris.
Resbalo , resbalon. Lapsus, us. Prolapsio , nis.
Rescatar. Redimo, is. Vide Cautiverio.
Rescate. Redemptio , nis.
Rescoldo. Prunarum reliquiae cineribus obducrae , immixte.
Resea de exercito. Recensio , nis.
Hacerla. Exercitum lustrare, recensere.
Resentirse. Snccenseo , subirascor.
Reservar. Reservo , as. Repono. Exi
mo , excipio. Algo he de reservar para
mi. Aliquid mihi debeo reservare. Reser
var de obligacion uno. Officii oaere
aliquem eximere , immunem facere , reddere, praesiare. Caso reservado. Casus su
periori reservatus, quo ipse, & non altus
sine ejus facultate absolvere potest. Re
servacion. Reservado , nis.

Rtt-

RE

RE

Resfriarse-. Refrigesco. Est resfria


do. Frigorc ex sudorc torpet, Sudore madentem frigus invasit. Sudans frigore su
bito correptus est.
Resguardo. Cautio , nis. Estaban tres
de resguardo, por si hubiese peligro. Tres
subsidio venerant , si forte res in discri
men addr.ceretur.
Residir en oigan lugar. Commoror,
aris. Ad tempus alicubi habitare. No re
sidir los Prelados en sus Iglesias. Abesse longo tempore ab Ecclesiis sine cau
sa , proprias oves pro libito deserere.
Residencia. Commoratio , residentia,
te. Tomar residencia d uno. Rationem ab
aliquo magistratu gesti reposcere. Juez
de residencia. Quasitor , oris.
Residente en un lugar. incola , te.
Resignar eJ beneficio. Beneticio , aut
munere ecclesiastico se abdicare. Beneficium renuntiare , resignare. Resignarse
eo las manos de Dios. Voluntati divinae
se totum tradere , commlttere , permit
iere.
Resignacion del beneficio. Beneficii reaeuntiatio , abdicatio , resignatio.
Resina. Resina , te.
Resistir. Resisto , obsislo, is. Repug
no , as. Conatibus alicujus oceurrere , se
opponere , impetum ejus reprimere , audaciam frangere.
Resistencia. Repugnantia , se. Oppositio.
Resistero del Sol, Resol. Solis reperpusio , reverberatio.
Resma de papel. Viginti scapi chartarum.
Resollar. Sp'.ro , as. Respiro , as. No
tne dexan resollar. Non mihi paulisper animum laxare licet. Vix respirare licet milii.
Resuello. Spiritus, us. Anima, ae. Respiratio , halitus , us. Anhelitus , us.
Resolver. Statuo , constituo , decerno.
Resolverse segun el parecer de otre.
-Capere consiliuin de alicujus sententia.
Ojala yo lo hubiera comunicado contigo
antes de resolverme. Utinam integra re
hiec tecum egissem. Vide Determinar,
Resolverse la hinchazon. Tumorem re.
solvi , residerc , sedere.
Resolucion. Deliberatio , consilium,
>on tcniia, ae. Como vi la resolucion de a

muger , no quise porfiar mas. Quoniam


inspexi mulieris sententiam , contentione
supersedi. .Qu razon daba de su resolu
cion tan cea? Quam causam dementissimi sui consilii afierebat? Nuestra poca re
solucion a infundio estos brios. Iloc illi
animos fuciebat nostra haesitatio. Las re
soluciones apresuradas pocas veces tie
nen buen suceso. Praepropera consilia ra
ro prospere cadunt. Vlx unquam felicem.
sortiuntur exitum. En resolucion es esto.
IIec denique summa rei est. Con resolu
cion estamos de no pasar por ello. Pre
senti , & confirmato animo sumus ad reslstendum. Mortem citis , quam id patiemur.
Resuelto, hombre de resolucion. Animosus. Vide Alentado. Resuelto d irse d
morir, antes que, 2c. Certus re mori,
potis quam , &c. Estaba resuelto d no
salir de casa. Constitueram , deliberaveram , deliberatum mihi erat , in ani
mum induxeram , certum mihi erat domi mauere. Aun no estoy resuelto
eso. Nondum adducor , ut faciam. Ta lo
he mirado , pero aun no estoy resuelto.
Deliberavi quidem , sed nihildum vlecrevi.
Resueltamente. Animos, audacter.
Resueltamente dixo que no.- Praecisi
negavit. Cic. Audacter , & liber negavit.
Resonar. Reson , as.
Resoplar. Respiro , as. Reflo , as.
Resoplido. Respiratus , us. Reflatus,
us.
Respaldar , y respaldo. Vide Banco.
Respetar. Observo , as. Colo, is. Vereor , revereor, eris. Veneror, aris. Res
petar uno por ser rico. Ex censa aliquem spectare , estimare, dividis censere.
Respetable. Vide Venerable'.
Respeto. Observantia , reverentia , ae.
Tener respeto uno- Reverentiam alicui
prestare, exhibere, honorem habere. Ta
car con respeto. Manus religios adhibere. Nunca le nombra , sino con grandi
simo respeto. Nunquam illum , nisi onorificentissim , appellat. Cic.
Perdieme el respeto. Procaciter mecum egit. Petulanter me despexit. Os
importunissimum mihi ostendit. Sin te
ner

368

RE
ner respeto al Senado. Nullo nd senatn'm
respecta.
No hay que reparar en respetos huma
nos. Nihil cures hominum judiela. Null's
rumorrbus salutem posthabeas. Quin tu
hominum voculas contemne , ut Christum lucrifacias.
Por ese respeto. Propterea. Eo nomi
ne , ea gratia , ea de causa. Idcirco. Por
su respeto. Propter eum , ejus causa.
Respeto , respecto de lo que. Prae ut.
Poco le alaban respecto de lo que mere
ce. Malign Iaudatur , prae ut dignus
est.
Respectivamente. Considerata rei , aut
personae dignitate. Si personara respicias.
Respigar. Messis reliquias legare. Spicas messoribus relictas colligere.
Respigador. Spicilegus , i.
Respigadora. Spicilega , te.
Respigan de la ua. Reduvia , x.
Respingar. Cam gsmitu indignan. Gemere , ingemiscere , fremere.
Respirar. Respiro , as. Spiritum ducefe.
Respiradero. Spiramentum , spiraculum.
Respiracion. Anima , ae. Spiritns , us.
Detener la respiracion. Animam conti
nere. Spiritum retinere , sustinere. Res
piracion apresurada. Creber spirims, anhelitus.
Resplandecer. Splendeo , resplendeo,
es. Mico , as. Fulgeo, niteo, luceo. Effalgeo , eluceo , elucesco. Nitesco , eniteo , enitesco. Corusco , as.
Resplandeciente. Niddus , splendidus.
Pulgens , coruscus , coruscans , tis.
Resplandor. Splendor , fulgor , nitor,
oris.
Responder. Respondeo , es. Responsum dare , praebere. carta. Rescribo,
is. Reponere in epistolis. Respondi que
no. Praecis negavit. Responder adefe
sios. Alienum quaestione responsum da
le. K locos postulabam , ligonemque negas. A esto no s que responder. Hic mihi aqua haeret. Respondo al ultimo ren
glon de tu carta. Venio ad extremum
tute epistolx versiculum. Ta os he res
pondido todo- Habes ad omnia. Cic.
Respuesta- Responsum , responsio.

RE

369

Volver con la respuesta. Responsum referre. Ten esto por respuesta del Cielo.
Hbc ribi pro oraculo sint , pro oraculo
habeto.
Responsos. Piaculares preces pro defunctis.
Respondn , respostn. Ad jussa du
ras , & obtrectans.
Resqusbrajarse. Rimas agere.
Resquebrajadura. Rima , ae.
Resquebrajado. Rimosus , a , um.
Resquicio. Rima , Rimula, te.
Restaar la sangre. Sanguinem s'stere , comprimere. Restase la sangre.
Sanguis stetit, compressus est.
Kestar , quedar. Resto , as. Supersum.
Resta lo restante. Quod restat , supe
rest. Residuum. Lo que resta es que tt
reportes. Rei'quum est, ut tute tibi im
peres , teque ipse comineas.
Resto en el juego. Rel'quum , quod.
superest , aut restat. Envido mi resto.
Depono quidquid mihi relictum es(. Echan
el resto por (Se. Summis viribus conten
dere , conari , conniti , ut , &c.
Restaurar. Vide Renovar, estauramos el tiempo perdido. Quod oegligentia
omissimus , diligentia compensamos.
- Restituir. Rcstituo, is. Reddo , is.
Restitucion. Resiitutio , redditio , nis.
Restriir. Restringo , is.
Restriccion. Restrictio , onis-.
Resucitar d uno. Aliquem ab inferis
excitare, a mortuis suscitare, ad viiam
revocare , vitae reddere , restituere.
Resucitar d uno. Reviviscere, mortuis
surgere, resurgere. Ad vitam redire , re
verti , remigrare.
Resucitado. Redivivus , ad vitam revocatus. Parece que habeis resucitado.
Prseter omnium opinionem convaluisti,
servatus es.
Resuello. Vide Resollar.
Resuelto. Vide Resolver,
Resultar. Existere , fieri , oriri. De aqu
resulta , que , c. Hinc efficitur , hinc
sequitur , hinc t , ut , te.
Resumir el argumento. Argumentum
oppositum fideliter reddere , repetere^
Resumirlo en pocas palabras. Paucis
rem comprehendere , perstringere , in?
pauga conferre.
Aaa
Rt-

37o

RE

RE

R-fsarreccic.n. Resurrectio , nis. Anastais reditus ad vitam.


Resurtir. Resilio , is. Resulto , as.
Retablo. Simulacrum speciosum, multis sanciorum iaiaginibus ornatum. Est
hecho un retablo de duelos. Morbis , St
strumnis confectus est. Spectaculum hominis miserum , atque acerbum.
Retaguardia. Postrema acies.
Retahila. Longa rerum series.
Retajar. Vide Circuncidar.
Retai. Vide Retaso.
Retarle de traydor. Appellare aliquem de proditione , & provocare.
Retama. Genista , ae.
Retardar. Remoror, ris.
Retazo. Panni segmentum.
Retejar. Recta tegnlis reficere , repa
rare , renovare, resarcire.
Retejador. Scandularius , ii.
Retener. Retinen , teneo , conservo,
as.
Retencion. Retentio, tenacitas, tis. De
-trina. Lotii retentio, suppresio.
Retenedor , retentivo. Tenax , acis.
Retentiva. Memoria tenax. Tener bue
na retentiva. Memoria tenaci vigere,
praestare , praeditum esse.
Reteir , teir de nuevo. Retingo , is.
Reteir la campana. Tinnio , is. Cosa
que retie. Tinnulus , a , em.
Retintin de campana. Tinnitus , us.
Retirarse. Recedo , abscedo. Absisio,
is. Retrocedere. Retrahere se. Regredi.
Referre pedern. Revocare gradum. Recipere se. Receptui canere. Retirarse den
tro. Intro se recipere , abdere. Retirado
icio dentro. Receptus internas. Retirar
se del bullicio. Se negois civilibus subdocere , expedire. Solttudinem petere. In
solitudinem secedere , confugere, in con
clave se abdere , se commitrere , se re
cipere. Hombre retirado. Solitudinis amicus.
Retiro , retirada. Recessus , us. Set es sus , us. Receptus , us. Refugium , ii.
Bella retirada. Opportunus a bello , aut
pugna recessus. No estoy ocioso en mi
retiro. Non cesso, neque otio difduo in solitudine.
Reto. Incusalio poscentis aliquem ad
pognam. Echar retos. Minas sactare.
Retiar } 6 retofifcer. Repulialo, as.

Repullnlasco , is. Regermino , as.


Sictoo'. Regerminatio , onis.
Retar. Vide Kector.
Retorcer. Retorqueo , contorqueo , es.
Retorcido. Retortus , tortilis , e.
Rct erica. Ars oratoria. Rhetorica, ae.
Rhetorice , es. Retorico. Rhetoricus. Vi
de Eloqente.
Rethoricamente. Rhetoric, oratori,
disert. Maestro de Retorica. Rhetor,
oris. Dicendi maglster.
Retornar. Reddo , is. Remunero , as.
Gratiam referre , talionem reddere.
Retorno. Remuneratio, talio, nis. Gra
fia relata. Muias de retorno. Meritorisr
mus , vacuae redi turae.
Retortero. Andar al retortero. In gyrum se versare , convolvi. Gyros agere,
ducere. Traer al retortero. Contorquere,
circumagere. Versare in omnem partem,
huc , Ss illuc trahere.
Retortijon. Torsio , contorsio y nis.
Retortijones de tripas. Tormina .

uro.
Retozar. Lascivio , Is. Attrecrare ali
quem , se invicem attrectare , petulanter
colludere. Retoza con el verde. Quasi
pullus asini pabuli copia exultat. Retozar
los perrillos. Morsicatim ludere.
Retozo. Lascivia , ae. Petulantia , x.
Retozon. Lascivus , ac petulans.
Retraerse. Ad templum confugere , se
recipere. Estar retraido. Intra limina
templi judien metu se tenere , continere.
Templi religione se defendere , tueri.
Retraimiento. Recessus , us. Confugium.
Retrato. Eflfigjes , ei. Imago , inis.
Retratar uno. Effigiem ejus exprimere , faciem effingere, speciem pingere.
Retrato son de tu alma tus escritos.
Animi tui erligtes in scriptis elucet.
Retratarse. Revocare se. Palinodiam
canere , recamare. Vide Desdecirse.
Retratacion. Palinodia , ar. Recantatio , retractatio , onis.
Retrete. Cubiculum , i. Conclave , is.
Retroceder. Tergiversor , aris.
Retruecano. Verborum inversio.
Retulo. Inscriptio, titulus , i. Refutar-.
Inscribo , is. Titulo insignire. Vide Rotule.
Retumbar. Resono , as. omnum redde-

RE
dere. Reboo , as. Remugio , is.
Revalidar los Privilegios. Privilegia
confirmare , consignare.
Revanada de pan. Segmentum panis.
Reveer. Iterum aliquid videie. Un li
bro para imprimir. Librum typis mandandum aecurat lustrare , recognoscere.
Revisor de libros. Librorum censor. '
Revelar Dios sus secretos. Mysteria
pandere , aperire , revelare , enuntiare.
Arcana retegere , patefacere.
Revelacion. Afflatus , instinctus divinus. Apparitio , nis. Visum, i. Species
coelestium divinits oblata. Tuvo esta re
velacion en sueos. Hoc visum in somnis
divinits illi objeetum est. Sapo esto por
revelacion. Hoc divino instinctu cognovir , divino spiritu afflatus , divinits illustratus.
Revellin. Moles portae prtestructa.
ropugnaculum paulm a moenibus abjunctum.
Revender. Revendo , is. Vendiio , as.
Revendedor. Propola , ae. Mango, nis.
Revenirse una cota. Angustius aliquid
fieri , contrahi , arctari.
Revenque. Vide Rebenque.
Reverberar la luz. Refulgeo , es.
Reverdecer. Reviresco , is.
Reverencia. Observantia, te. Reveren
cia , ae. Honos , oris. Hacer d uno reve
rencia. llonorem alicui habere. Reveren
ciar. Vereor , eris. Colo , is. Vide Res
petar.
Revs de fortuna. Fortunae commutatio , adversitas. Quien no sabe los reveces
de la fortuna? Quis nescit fortunae inconstantiam? Quis ejus vices nunquam
expertus est? Al revs sucedi de lo que
todos pensaban. Contra accidit , atque
omnes opinabantur. Al revs est esto.
'Inversum hoc est, preposter collocatum
est. Dar un revs uno. Aversa maau
colaphum impingere. Transverso ictu caedere , ferire.
Revesado natural. Pravum ingenium,
perversa indoles. Parto revesado. Partus perdifficilis , preposterus.
Revestirse ti Sacerdote. Sacras vestes
induere. Revestirsele d veces un zelo in
discreto. Incessit illi interdum zelus
imprudens , mprudenti zelo abripitur.
Rewtiittli el diablo. Malo correp-

RE

37t

tus genio scelns aggressus est.


Reumas. Rheuma , tis. Vide Corri
miento.
Revocar la ley. Abrogare legem , vel
legi. Revocar el poder. Potestatem ali
cui abrogare. Revocar el testamento.
Testamentum rumpere, irritum facere.
Revolver algo. Aliquid volvere , re
volvere , versare. Al rededor. Aliquid in
orbem versare. M;zclando. Misceo , pertnisceo. Revolver cal dos. Jura confundere.
Revolver los libros. Libros evolvere.
Historias pervolutare.
Revolver , alborotar. Perturbo , as.
Revolveis a casa. Domsm totam evertis.
Remusculis , & criminationibus domesti
cos perturbas , & inter se committis.
Revuelveme esto el estsmago. Stomachum hoc mihi movet , nauseam exc'.ta'.
Revolver sobre uno, Repetere aliqnem.
Securum jam , & exultantem ex impro
viso aggredi. Pugnam redintegrare.
Revolver con el caballo. Equum in hos-.
tem vertere, convertefe. No puede resol
verse. Vertere se nequit , adeo prostatus
ja?et , ut se convertere , movere non
possit.
Revolvedor. Criminator, delator, is.
Revolvedora. Criminatrix , perturbatrix.
Revuelta. Criminatio , rixa, contentio,
tumnltus.
Revolucion. Commotio, pertuthatio.
Revoltosa. Turbulentus, seditiosus.
Reusor. Vide Rehusar.
Rey. Rex , gis. Bien se le hecha d*
ver, que es ley. Oris specie, & culta regiam dignitatem prsefert. Regia ejus dignitas in eleganti corporis habitu , vultuque refulget. Digna imperio facies , quam
c um videris, Regem dicas. Portase como
Rey. Regi se gerit. No obr como Rey,
sino como Ministro. Non Regem, sed Ministrum egit.
Reyezuelo. Regulus , i.
Reyna. Regina , ae.
Reyno. Regnum , imperium , regalis
ditio.
Reynads. Regius dominatus. En el reynado de Don Pedro. Regnante Petro.
Rege Petro.
Reynar. Regno , as. Dominor aris. Im
perare , regnum moderari , imperium teAaa a
ne-

37

RI

nere, rerom potiri. Rtynar merced de


etr/>. Precio regnare.
Reyerta. Vide Rencilla.
Reiterar. Vide Repetir.
Rezagado. Quedarse algo rezagado.
Aliquid occulte residere , relictum esse.
Rezar. Preces fundere , recitare , precor , aris.
Rezno. Recinus, i.
Rezo. Preces , mn. Officicm divinum.
Rezongar. Vide Refunfuar .
*
Rezongan. Qui ad jussa remurmurat.
Re;umarse algo. Efrluo , is. Acabarte
di r-ezumar. Peruo , is.
R

ANTE

I.

Ria. Ostium fluminis in mar*.


Riachuelo. Fluvius exiguus.
Ribazo. Clivus scansilis.
Ribera del mar. Littus , oris. Acta , oe.
Ora marstima. Ribera del rio. Ripa , ae.
Margo , nis. Riberas del mar , rio. Ad
mare , secus flumen.
Ribete. Ora vestimenti. Limbus, i.
Ribeteado. Fimbriatus , a , um.
Rico. Dives , locuples , opulentus, pe
cuniosos , ben nummatus. Divitiis affluens. Cui opes, & fortunae sunt arplissimae , ampia res familiaris , multa , &
lauta supcllex. Quien es tan rico', que pue
da sustentar tanto gasto? Quis tantis
fortun* bonis affluit , cujus tantae sunt
opes , ac divitiie , quis tam pecuniosas,
& locuples , ut tantis rebus sumptus suggerat?
Rica cosa. Res pretiosa, praeclara, exi
mia , mirabilis , egregia , magnifica.
Ricamente. Opulenter, opipar, splendid , pretios , praeclar , magnifica.
Riqueza. Opulentia, se. Divitiu-, opes,
fortunae ampssimse , rerum omnium co
pia , abundantia.
Mas vale tener buena fama , que ri
quezas. Pretiosior ex divitiis bona exis
timado. Ben audire, qum multa habere
prtestat. Bona existimado divitiis pnoptanda , prseferenda, ante divitias ponenda est. Plus valet bonum nomen , quam
fortuna.' amplissinMe. Pro nihilo dueendae
sunt diviii-f prae bono nomine. Divitix
bono nomini posthabendae , postponendae

suii. Civilice non iut cum bono nomine

comparaadae. Niliil divitiae ad bonum no


men. Sordent prae bono nomine divitiae.
Ridicula cosa. Vide Risa.
Risge. Irrigado , nis. Vide Regar.
Rienda. Habena , ae. Soltar , aflojar
las riendas. Habenas remitiere , laxare.
Dar riendas al caballo. Laxas equo dare
habenas. Tener , tirar las riendas. Ha
benas abducere , contrahere. A media
rienda. Leniter adductis habenis. A rien
da suelta. Laxatis habenis , eifusissim,
effrxnat.
Volver las riendas. Habenas flectere,
reducere. Vela vertere. Tener rienda en
la lengua. Linguae moderari , modum adhibere. Linguam coercere, cohibere, com
primere.
Riesgo. Discrimen , periculum. mi
riesgo vaya eso. Istud ego in me recipio,
meo periculo suscipio, mihi perear, si for
te perierit , prxstabo damnum , si quod
extiterit.
Rifar los perros. Ringor , eris. Canes
exertis dentibus se mutuo petere. Rifar
alguna joyo. Pretiosum aliquid , collatis
symbolis , sortiri.
Rifa de joya. Sortitio , nis.
Rigor. Rigida se veri tas , summa severitas. Severitudo austera. Rigor de frio.
Vis frigoris. Llevarlo por rigor de dere
cho. Suiumo jure contendere. No se ha de
llevar todo por rigor. Remittendum est
aliquid , na omnia contendamus.
Kiguroso. Rigidus , severus , austerus.
Rigurosamente. Rigid, se ver.
Rijoso caballo. Veneris pruritu inquietus , adhinniens. Veneris impatiens.
Rima, rimero de ropa. Synthesis, is.
Vestium cumuli;s , congeries.
Rincon. Angulus , i. Con el menor rin
con de Italia me contentara. Quamvis
parvis liaiiae latebris contentus essem.
Cic.
Ringlon. Vide Renglon.
Ria. Rtxa , ae. Jurgium , contentio.
Rinoceronte. Rinoceros , ontis.
Rion. Ren , enis. Madrid est en el
rien de Espaa. Matritum in media Hispania situm est. Mantua Carpetanoium
umbilicus est Hispaniae.
Rionada. Renum locus , vel adeps.
Rio. flumen , iuis. Fuyus , amnis.

Ria

RI
Rio abozo. Secundo ilumine, amnis decursu. Rio arriba. Adverso flumine, con
tra torrentem niri. Salir el rio de ma
dre. Supra modum excrescere , inrumescere. Extra ripas effiuere , exundare. A
rio revuelto , ganancia da pescadores. In
reipublicae naufragio peiditi cives emergunt.
Rio caudaloso. Fluvius magnus, aquis
abundans. No es facil que el rio mude
de corriente. Difficile est amnem alveum
mutare , alium cursum tenere , alio deflecaere , defluere. Junta de dos rios.
Confluens , tis. Donde se apartan. Aquarum divortium.
Ripio. Rudus , eris. Veteris , aut collapsi aedificii retrimentum. Meter ripio.
Rudus inducere, intrudere. Infarcire ver
ba , quasi rimas expleas.
Riponce , yervo. Rapunciolum , i.
Risa. Risus , us. Causar risa. Risum
movere , excitare. Rebenter a risa. Ri
sum mappa compescere , risa disrumpi.
Caerse de risa. Risu corroere, tlo pude
tener la risa. Risum comprimere , tene
re non potui.
Ridicula cosa , que causa risa. Ridiculus , a , um. Hacersele ridiculo. Abire
in ludibrium. Hacerse adrede ridiculos.
Caudarn volentes , a tergo trahunt.
Risada.. Cachinnatio , cachinnus , i.
Risus solutior. Dar grandes risadas. Solutis ridere, cachinnor , aris. In cachinno erumpere , cachinnis abstrepere.
Risuefio. Ad risum faci lis, ridens, tis.
Con semblante risueo. Arridens , placi
do vultu , atque hilari. Lata fronte.
Risco. Rupes, s. Abruptse petrsr. Ha
biendo salido de entre riscos tierra lla
na. Ex mugais rupibus nactus planitiem.
Ristra de ajos. Alorum restis.
Ristre. Vide Lanza.
Rito. Ritus, us. Ritual de ceremonias.
Ritualis liber, quo rituum forma praescribitur , continetnr.
Riza. Strages , is. Hacer rixa. Stragem edere , dare , facere.
Rizar el cabello. Vide Enrizar.
Rizo. Holosericum villosum.

RO
R

ANTE

373
O.

Robar. Prsedor , aris. Rapio , diripio,


per vim aliquid auf'errc. Fana , aut aerarium depeculari , expilare , compilare.
Robme qanuto tenia. In meas fortu
nas invasit , involavir. Domum mean
exhausir. Omnibus me forlunis avertit,
spoliavir. In mea optima praedia pedem
intulit , & sibi per summam injuriam vindicavit. Niliil mihi misero ex amplissimo
patrimonio reliquum fecit.
Robar por el sr.ar. Piraticam facere.
Robme el corazon. Animum meum
amore perculit , incendit , inflammavit.
Robador. Prsedator , raptor , oris.
Robe. Rapina , se. Raptus , us. Latrocinium , ii. De cosa sagrada. Sacrilegium. De hacienda Real, pblica. Pe.
culatus , us.
Roble , robre. Robur , oris.
Robusto. Robustus, fortis , viribus valens , prevalidus, robore corporis praestans , r.ervosus , lacertosus.
Roca. Scopulus , i. Rupes, is. Cautes , is.
Rocar. Vide Rozar.
Rocin. Cantheru s , ii. Cabaus , i. De
rocin d ruin. Ab equis ad asinos. Top
Sancho con su rociv. Crispinas in Fannium incidit. Reperit patella operculum
suum.
Rociar. Aspergo , is. Roro , irroro, asRociada. Aspersio , irroratio , nis.
Rociada de saliva. Pytisma , tis.
Rociador. Irrorator , oris.
Roci del Cielc. Ros , oris.
Rodar. E loco praecipiti devolvi , ro
tan , humum vertere. Rod las escale
ras. Scalis delapsus , prolapsus , devolu'tus est. No lo echeis todo rodar. Ne omnia venas, & perditum eas. Rueda la co
mida en aquella casa. Cibus b abundar,
nec parce suppeditatur, aut servatur solliciie.
Rodaxa. Rotula , ae. Oxbiculus , i.
Rodaballo ,pez. Rhombus , i.
Rodear. Abeo , is. Circumdo , as. CLngo , is. Rodear , arrodear. Circuman,
is. Per circuiium iter facere. JUas vale
rodear que mal pasar. Praestat per dispendium xe , quam compendio perire.
te-

374

RO

Rodeo. Ambitus , circuitus , anfractus.


Rodeon. Circumductio , nis.
Rodela. Clypeus , ei. Scutum, i.
Rodete de trenzado. Orbis comarum
in capite, spiris constans. Aggestx coma
rum spirse in capite foeminae. Sdete pa
ro llevar peso en la cabeza. Stragulum
capitis rotundum. Panniculus in orbera
contortus.
Rodezno. Trochlea moletrinie.
Rodi'.la de la pierna. Genu , u. Por
donde se dobla. Poples , itis. Ponerse de
rodillas. Genua flectere , submittere. Poplitibus se excipere. Hincado de rodillas.
Genunixus , genibus advolutus , pravolutas.
De rodillas le serviremos. Supplicker
obsequemur. Nixi genibus ministrabimus.
Rodilla de cocina. Cunx mantellum.
Linteolum coquinarium.
Rodrigan de la vid. RidL-a , oe. Vitis
statumen , adminieulum , padamentum.
Poner Rodrigones. Vires adminiculan".
Pedamenta sublevandis viribus statuere,
apponere, subjicere. La vid sin rodrigon
se viene d tierra. Vitis , nisi fulta sit,
ad terram fertur.
Roeles. Orbiculi instemmate majorum.
Roer. Rodo , is. Exedo , coriodo. Dar
que roer d la envidia. Invidiae sermonem
dare , materiam suggerere. Andame ro
yendo los zancajos. Me in conviviis carpit , rodir. Mihi in ciiculis, & compitis,
obtrectat.
Roedor. Rosor , oris, Qui rodit.
Roedura. Rosio , nis.
Regar. Rogo , as. Oro , obsecro. Precor , deprecor , aris. Con lagrimas. Im
ploro, as. De rodillas. Supplico, as. Supplic'tter deprecari. No hay rogaros. Nullum preclbus locum relinquis. No espe
ras d que te ruegue. Noli expectare, dum
te obsecrer. Qu se hace de rogar? Etiamne rogandus est? Mas quiero comprar que
tio rogar d ruines. Emere malo , qum ro
gare.
Regader. Rogator , precator , oris.
Echar rogadores. Amicos , aut viros nobiles alicui, vel ad nllquem allegare.
Rogativa. Supplicatio , deprecado.
Roxo , color. Flavus , a , um.
Rollizo. Teres, etis. Mozo rollizo. Ro
bustas , torosus , teretibus membris.

RO
Rolfo , picota. Columna struetills in
foro , saxeis scalis pluribus circum ornata. Vayase al rollo. In malam crucem
abeat. Tambien tengo yo mi piedra en ti
rollo. Mihi etiam in tanto concessu locas
est.
Rollos de lienzo. Lintea volumina.
Romadizo. Gravedo , nis. Coryza , je.
Romana por pesar. Statera , x. La
pesa. .-Equipodium , ii. La barra. Scapus
punctis , librarum discrimina notantibus,
distinctus.
Romance. Sermo Hispanicus. Lingua
Hispanis vulgaris , vernacula. Hablar en
romance. Hispanic loqui. Sabes roman
ce ? Seis Hispanic ?
Romance , poesla. Dimetrum Hispanicum , alternis versibus assonum.
Romancear algo. Hispanic aliquid
vertere , interpretari , explicare.
Romancista. Qui Hispanic tantum loquitur , -vel Hispanic libros edidit , vel
dimetris Hispanicis ludere doctus.
Romaza , yerva. Rumex , icis.
Romero , mata. Ros marlnus , vel rosmarinus , & rosmarinum.
Romero por devocion. Qui Roman,
aut sacra pietatis causa adit. Romeria.
Peregrinatio ad loca sacra.
Romo. Simus , a , um. Macha remo.
Hinnus ex equo , & asina natus.
Remper. Rumpo , is. iiomper guerra.
Irrumpere cum exerchu in hostilem ter
ram. Romper , derrotar ei Bxtrcito.
Aciem hostium perrumpert , profligare,
delere. Cuneos perruaipere.
Romper por medie de la gente. Per
agmen , aut tu.bam irrumpere.
Romper con sigo. Abalienare se ab aliqu. Amicitiam dirimere , dirumpere.
Amicitiae vincula rumpere , abrumpere.
Rompi con todo por vengarse. Omnia
inexpiabili indignatione posihabuit. Nihil illi obstitit, quo minus inimicitias persequeretur. Omnia divina, & humana pre
ultionis desiderio levia duxit. Nihil pensi
habult, dum injurias ulcisceretur. Omnia
ultionis voluptati impotenter postposuir.
Nihil illum ab ultione coatinuit , retardavit.
Rompimiento. Abalienatio animi.
Lleg a cosa d rompimiento. Offensio
in dissidium abiit. Amicitix vinculum
abrup-

RO
abruptum. Mutuo abalienati sunt animi.
Inimicitias invicem indixerunt.
Romper el vestido. Scindo , discia
do , s.
Con salud le rompa. Utinam vesti superstes sis , & valeas. Rompedor de ves
tidos. Vestibus deterendis , ac discindendis natui. In vestium cultu negligens.
Roncar. Stecto, is. Ronchos edere, ructuosus spiritus ingeminare.
Ronquido. Ronchus , i.
Roncas. Minae , arum. Echar roncas.
Minas jactare. T me echas roncas espan
tajo? Tu me minis territas , larva um
bratil .s ?
Roncear uno. Blandiais aliquem petere , blanda or aone in'arbitrlum suum
adducere , in sententiam suam perducere;
Roncear los criados. Vide Refunfuar.
Roncero. Callidus adulator.
Ronceria. Callidse blandidae , assentatiunculae ad extorquendum- aliquid.
Rtncha del azote. Vivex , cis. De pi
cadura de pulga. Rubens macula.
Ronco. Raucus , a , um. Ponerse ronco.
Rauresco, is. Vocem obindi.
Ronquera. Raucitas , tis. Ravis , is.
Ronda de la cera. Pomerium , ii.
Ronda de la Justicia. Nocturna urbis
lustrado , a Praetore facienda. Circitores,
circuitores. Ronda de las centinelas. Excubiarum recognitio. Vigilum explorator.
Rondar. Urbem noctu lustrare , explo
rare , circuire. En la guerra. Excubias
obire , recognoscere. Rondan los ena
morados. Amasia foribus armatos insi
dian.
Rondador. Nocturnus circitor clypeatns.
Roa. Scabies pecoris. Roa , treta.
Calliditas , malitia , te.
Rooso. Scabiosus. Del metal. Rubiginosus , a , um. De miserable. Sordidns.
Rb$a. Vestis , synthesis , is. Ropa
blanca. Linea vestis. Ropa larga roza
gante. Tunica talaris, pretiosa. Con man
gas. Tunica manicata. Ropa de muger.
Palla , ae. De Capitan General. Paludamentum , i. Traer mucha poca ropa.
Multa , aut levi veste indutum esse. Ro
pa fuera. Terga nudate remiges , incum
bire remis.
Ropoge. Vestimentum , i.

RO

375

Ropilla. Stricta , & brevis tunica.


Ropero. Vestiarius , ii.
Ropavejero , ropero de vielo. Sarcinator,oris. Scrutarius , ii. Mango, nls. In
te rpolator. Ser ropero de vielo. Scrutariam facere. Vestes resarcire , reconcinnare , interpolare , mangonizare.
Roperia donde venden ropa hecha. Forum vestiarium. Roperia de vielo. Forum
scrutarium.
Roperia de Convento. Vestiarium , ii.
Ropon. Vide Ropa larga.
Roque de axedrs. Arcitenens , tis.
Roquero castillo. Arx supra petram
fundata , inexpugnabilis.
Roquete. Amiculum humerorum lineum , quo utuntur Episcopi.
Rosa. Rosa , se. Rosq castellana. Ro
sa purpurea. De Alexandria. Alexandrina , Alabandica. Cosa de rosa. Roseus,
a , um. Aceyte rosado. Rosaceum oleum
Rosa , .
i osal. Rosetum , i. Rosarium , ii.
Rosario. Corona piacularis.
Rosca. Spira , ve.
. Roseta de cordon. Floccus serici funiculi. Del sombrero. Offendix , icis.
Rosicler. Roseus color.
Roso, Vide Roxo. No des roso , ni bi
lioso. Et maturum decerpsit, & acerbum.
Nihil reliquum fecit. Nulli pepercit.
Rosquilla. Spira panis dulciarii.
Rostro. Os, oris. Facies, ei. Frons, tis.
Buen rostro. Facies liberas , honesta,
decora. Hacer rostro al enemigo. Aciem
in hostem obvertere. Dar uno en ros
tro con lo que hizo por l. Officia , aut
beneficia sua alicui exprobare. Hay al
go acaso aqui que te d en rostro ? Numquidnam hic, quod nolis vides? Dame en
rostro esa figura. Stomachum mihi movet
gesticulator iste putidus. No hace rostro
las ofertas. Non curat promissa , despicit , negligit.
Rostrituerto. Torvus , & eversus. Qu
rostrituerto nos mira'. Qum torv nos
aspicit , quam non aequis oculis.
Rota de exercito. Clades. Dar una ro
ta al enemigo. Aciem hostium profligare.
El negocio va de rota. Inclinata ies est.
Ad trianos res rediit.
Rota consel'o del Papa. Sacer senatus
Romaai Pontificis ad finiendas Ecclesi*

cau-

376

RO

RU

causas. Consilium supremum rerum Ec- mecum egit de rediru in gmttam. Rogavit, & ob-ecravit, ut sibi veniam darem.
clesiasticarum.
Roto. Ruptus , scissus, discissus. Vida Manus ad me supplices tendens veniam
rota , y estragada. Vita licentior, vitio- imploravit. Ne se rogantem , supplicemsa , flagitiosa , foedissima.
que rejicerem exoravit , obtinuit.
Rotura. Fractura , se. Scissura , ae.
Mas vale salto de mata, que ruego de
R.tulo. Vide Retulo. Rotular. Gran- buenos. Praestat fugere , qum precario
dioribus tterie nomen alicujus public favore sperare salutem.
legendum proponere.
Rujian , rufo. Leno , onis. Ser ruRoso. Flavus , rutilus. Roxo encendi fian. Lenocinium facere , lenocinor , aris.
Rufaneria. -Lenocinium , .
da. Fulvus , ruber , mbicundus.
Rozagante. Vide Ropa.
Ruga. Ruga , ae. Vide Arruga.
Roza la mala yerva. Runco , as.
Rugir. Susurro , as. Ruge el ayre por
los resquicios. Ventus per rimas susurRozarse. Mutuo se atterere, se afinca
rat. El rugir de lo seda. Serie vestis
re , detereri , deterius reddi.
susurras. Esto se ruge. Hic rumor dissi.Roznar el mulo. Rudo , s.
patur , vagatur, increbrescit. Rugen a
tripas. Crepant intestina.
R ANTE U.
Ruibarbo. Radix Pontica. Rochoma,
Rua. Urbis via freqaentior , L cele- ae. Rhabarbarum , radix barbara. Ruido , alboroto. Tumultus, us. Rui
brior. Caballos di rua. Equi superb
phalerati. Ruar con ellos. Per celebres do de os pies, Strepitns , us. De cosa
que rechina. Stridor, oris. De cosa que se
urbis vias cum pompa equirare.
qulebra. Fragor , ons. Ruido del mar ,
Ruan. Byssus , i. Nebula linea.
tierra. Fremitus , mugitus , us. Mas es
Rubi, piedra preciosa. Pyropus , i.
el ruido que las nueces. Mira de lente.
Rubia , yerva. Rubia , se.
Rubio. Ruber , rufus , rutilus.
Verborum sonitus inanis. Nuge canorae.
Rubrica. Signum calamo expressum, Quien es este que mete tanto ruido? Quis
hirographo abjectum , appositum.
bomo est , qui inducit pompam tantam ?
Rubricar. Rubrica aliquid notare.
El ruido que meti'. Quas turbas dedit !
Rubricado. Rubrica notatus.
Por mi no tuvo ruido'. Nihil mea causa
Rucio. Vide Razio.
contentionis habuit !
Ruda, yerva. Ruta, ae. Es mas sabido
Ruidecillo del agua. Susurras, i. Murque la ruda. Hoc vel pueris notum esr, mur , oris. Hacer ruido. Crepo , as. Cre
e rustid quidem dabitent.
pito , as. Con los pies. Obstrepo, is. Coa
Rudo. Tardus , plumbeus. Hebetis in- las manos. Plaudo , is. Con la boca. Mur
genii puer, cujus magnus est stupor in- muro , musito , as. Fremo , is. Cosa que
genii, ingenio obtuso , & stupido.
hace ruido. Obstrepens , sonoras , a ,
Rudeza. Tarditas , stupor ingenii.
un.
Rueca. Colus , i , vel colus , us.
Ruidosa cosa. Celebris , famosos , a,
Rocadero del cepo. Pensi cucullus.
um.
Rueda. Rota , x. Orbita , te.
Ruin cosa. Vilis , contempta res , des
Rueda del pavon. Caudte ambitus. Ha picata , nec mediocris. Ruin hombre. Ho
cerle. Gemmantes cauda pennas in or- mo nequam , malus , diabolaris, despicabem explicare , ambitiose rotare.
tissimus. Quien es ruin en su Villa , ruin
Ruedo. Ora vestis. Limbus. Fimbria, ser en Sevilla. Culum, non animum mute.
tat , qui trans mare currit. Horat.
Ruego. Prex , cis. Precatio , obsecraRuiumente. Sordid , nec mediocrifer.
tio , iogatus , us. Ni por ruegos , ni por
Ruina. Labes , is. Ruina , m. Cosa que
dineros. Nec prece , nec pretio.
amenaza ruina. Ruinosus , a, um.
Pidime con muchos ruegos , que le
Ruiseor. Luscinia , ar. Philomela , se.
perdonase. Summis precibus me conRumbo. Sydus nauticum , quo navicu
tendit , ut sibi ignoscerem. Supplicitei lares cursum dirigir. Tomar otro rumio
Alio

SA

AIId cursum dirigere. Hecha por otro


rumbo. Aliam vam tenuit.
Rumiar. Rumino , as. Remando , is.
Pensando algo. Recogito , mecum re
puto.
Rumor. Rumor , oris. Rumusculus , i.
Rustico. Rusticus , agrestis. Humbre
rustico. Inurbanus , humanitatis expers.
Rusticidad , - rustiquez. Rusticitas , tis.
Rasticamente. Rustic , inurban.
Ruqueta , yerta. Eruca , a.
Rutilante. Coruscus , rutilus , a , um.
Ruzio caballa. Equus albens , albicans , canus , canis aspersus.
S

ANTE

A.

QiAbado. Sabbatum , i.
i3 Sabalo , pescado. Alosa, clupea , sr .
Sabana. Syndon , onis. Toral , is. Pegansele las sabanas. Piget illum 6 lecto
surgere. Sabanillas. Vide Patales.
Sabandijas. Reptilia , insecia ,orum.
Sabaon , friera. Pernio , nis.
Saber. Scio , is. Cognosco , is. Sabe si
ha venido el Correo. Cognosce , exquire,
an Tabellarius venerit. Bien s que , &c.
Non ignoro, non me fugit , non me fal
lir , non me latet , &c. S de cierto que
est en casa. Cert , vel cert scio, compertum mihi est , compertum habeo , exploratum mihi est, expioratum habeo
illum domi esse.
Saber antes. Prascio, is. Prsjnosco, is.
Praesentio , praesagio futura.
Saber las entradas , y salidas de la
voluntad de alguno. Animi sensus expioratos habere , animi latebras penetrare,
aditus tenere , intimosque recessus callere , cognoscere, penitus introspicere.
Saber, entender lo que pas de secre
to. Rescio, is. Recisco, is. Saber coger
le el tiempo de entrar d hablarle. Scit,
& commod tempus capere adeundi , aut
conveniendi aliquem.
Saber, ser sbio. Sapio , is. Sapientem ese. Sapientia , doctrina , eruditione
vigere , florere , praestare , pneditum
esse , excellere.
Sabe bien su cuento. Callidus est ad
quastum. Rem suam prob meminit.
Sabe quanto pasa. Nihil est tam abdituui, Si occuhum; quod ille non resciscat.

377

Sabe mas qu las culebras. Nihil illocautius , ac prudentius. No saba de la Misa


la media. Nihil admodum scit. No sabe
qual es su mano derecha. Nec pi tni tam
a naribus scit detergere. Qu sabe el que
no sabe salvarse ? Qui sibi prodesse nescit , nequicquam sapit.
Hacer saber. Renuntio , certiorem fa
cio.
Saber el manjar. Sapio , is. Bien me
sabe esto. Suavis est mihi cibus iste , ac
jucundus , mngnam ex eo voluptatem
percipio. Hujus cibi sapor grarissimus mi
hi est.
Mas vale saber , que haber. Sapere
prestat , qvam multa possidere. N hil divitiae ad sapientiam. Sordent prae sapien
tia divitiae.
Sabio. Sapiens , tis. Vide Docto. Qd
cosa mae fea, que psader tio sabio del qu
dirn? Quae turpis, quam sapientem ex
insipientium pendere sermone? Cic.
Sabiamente. Sapienter, scit, prudenter, scienter, perit , calliJ.
Sabiduria. Sapientia, ae. Eruditio, nis.
Lumen animi , rernm cognitio.
Sdbidor. Certior, alicujus rei conscius.
Sabidora. Conscia mulier, sciens.
Sabida cosa. Noms , certus , manifestus , compertus , exploratus. A sabien
das. Scienter, consulto, de industria. Es
mas sabido que la ruda. Lippis , & tonsoribus notum est.
Sabor del manjar. Sapor, oris. Gustos,
us. Dar sabor al manjar. Condire cibum,
saporem dapibus concil!ari , conferre.
Saborearse en algo. Cibum ligu ire, de
gustare , regustare. In alicujus rei meditatione se vald amare , jucundissime im-j
morari. Voluptate duci , teneri.
Sabroso. Suavis ad gus!um , gus'atii
jucundus, gratissimi sapons cibus , sapidus.
Sabrosamente. Jucund , suaviter.
Sabueso. Canis venaticus ad apros.
Saca de lana. Saccus peramplus.
Saca de trigo. Frumenti exploratio.
Sacabocado. Scalpcllum , quo sutores
calceos mordics perforant. Sacabuche. Tuba ductilis. Sambuca,
te.

Sacalia. Eruscatio, nis. Callida pe-.


Bbb
ten-

373

SA

SA

tendi , aut extorquendi ratio.


Sacamuelas, el instrumente. Dentarpaga , e. Forceps , ipis. Instrumentum,
quo dentes eveliuntur. El que las soca.
Dentiducus.
Sacar. Elicio, is. Sanguinem, verbum,
aquam , ferrum ex terne cavernis elicere. Sacar pelar la caballeria. Equies ad pugnam educere, inducere.
Sacar debaxo de tierra. Eruo , effodio.
Sacar algo luz. Edo, is. Profero.
Sacar lo que est guardado. Promo,
depromo , expromo , is. Sacar en pbli
co. Produco , is. In lucem profero.
Sacar la lengua. Linguam exerere.
Sacar los ojos. Oculos alicui eflbdere,
enicre, exculpere. Sacar la espada. Gladium vagina educere , eripere.
Sacar del peligro. Vide Librar.
Sacar por conjetura. Conjicio , is. D*
aqui sac que andaban tras matarte.
Hinc conjecit, collegit te ad necem quseri . Nadie me sacar de esto. Nemo me
sententia revoeablt. Hanc mihi ex animo
seuientiam nemo eveilet. En dando en
una coso . no hay sacalle de ella. Quod
tcmel instiiuit , ab eo deduci oojs potest.
T me has de sacar 6 paz, y d salvo. Tu
periculum praestare debes , qui te nexu
obligasti.
Sacarse la verguenza. Traducere aliqnem , populo deridendum propinare. Si
Dios d: esto me saca , i3c. Si ex his vadis emergam ; si ab hoc discrimine eripiar , si ex his turbis me expcdiam , si
nunc servari contmgat , numquam ex ista massa cibum amplis petam.
Sacarle de algun lugar. Doito aut loeo aliquem extraliere. Telum corpore extrahere.
Secar por fuerza. Extorqueo, es. Veritatem extorquere , aliquid de manibus
alicui extorquere. lgnem sllice excutere, elicere. Oleum, aut suecum exprime
le. Pus exprimere , exlmere.
Sacar del seno , de 0 faltriquera.
E sinu , aut loculo aliquid educere. Saquele quanto tenia. Ejus crumenam exfaausi , nummis emunctum dimisi.
Sacar de regla. Excipio , is.
Sacar fuerzas de flaqueza. Ultra vires
contendere } couaitti 3 conari.

Sacar las naves del agua. Naves ab


aqua extrahere , abstrahere.
Sacar trigo , mercadurias. Frumentum , aut merces exportare , evehere.
Sacar las heces. Vinum , aut oleum
defecare, fxcibus purgare. Sacar lar
tripas. Exenterare piscem , intestina ex
trahere. Sacar algo por olor. Ex odore
cognoscere , odore pervestigare. Sacar
le por la pinta. Ex pelle illum agnoscere.
Sacar un traslado. Aliquid describere,
excribere , transcribere. El que lo saca.
Excriptor , oris. Qu sacas de eso ? Quid
til i ex eo accedit ? quem fructum percipis ?
Sacar el meollo. Enucleo, as. Nucleutn
elicere , extrahere. Sacar los pollos la
gallina. Pullos excludere.
Sacar la nata de a erudicion. Sententlarum floculos ex optimis auctoribus carpere, colllgere , decerpere. Ex divire
scientiarum , & eruditionis penu subsidium juventuti depromere, parare , com
parare.
Sacerdote. Sacerdos , tis. Mystes , te.
Praesbiter , eri. Flamen , inis. Pnblicus
Dei Mioister. Sacerdocio. Sacerdotium,
ii. Presby terhim , . Sacerdotis diggitas.
Sacbuelo , escardillo. Sarculum , i.
Soco , vestido. Saccus , i. Sagum , i.
Saco de Ciudad. Urbis direpiio. Dar ii
saco la Ciudad. Urbem milltibus diripiendam dare , tradere. Civium bona mlitum praedse, atque avaritiae subjlcere.
Vide Saquear.
Sacramento. Sacramentum , i. Admi
nistrar los Sacramentos. Sacramenta mi
nistrare, peragere , perficere. Sacramentalia exercere, exequi , obire. Recibir
les. Sacramenta suscipere , accipere , recipere. Sacramentis se munire.
Sacre especie de halcon. Buteo , nis.
Sacrificar. Sacra facere , sacriricare,
rem divinani facere. Divinum numen sa
crificas placare. Hostias cedere , mactare. Victimas iumolare.
Sacrificio. Sacrificium , res sacra. Sa
crificio de animales. Hostia , victima,
K.

Sacrilego. Sacrilegium , i.
Sacrilegio. Sacrilegus , i. Famoso. Sa
cro-

i J?*r
crorum omnium , religionumque hostfs.
Sacristan. .(Edituus , aedirimus , ii Sacrarii cusios. Que muestra los reliquia*.
Hierophanta , ae. Mystagogus , i.
Sacristia. Sacrarium , ii.
Sacudimiento. Aspernatio , rejectio.
Sacudir. Quatio , concutio. Sacudir
echando aboKo. Decutio , is. Sacudir el
polvo. Pulverem excutere. Hombre sacu
dido. Asper , dificilis , fastidiosus.
Saeta. Sagitta , ae. Su hierre. Spiculum.
Saetia. Fenestella , a*. Apertura , ae.
Sagaz. Sagax , cis. Acutus , prudens,
cautus , callidus , emunctse naris homo.
Sagacidad. Sagaciias , callidits , astutia , solertia , se. Sagazmente. Sagaciter , caut , callid.
Sagrada cosa. Sacer, era, um. Acoger
se d sagrado. Ad aram confugare. Ad
asylum se recipere.
Sagrario. Sacrarium , ii.
Sahumar , zaumar. Sufrio , is.
Sahumerio. Suffimentum , i.
Sajar. Scarifico , as. Cutem leviter incidere. Sajadura. Scarificatio , ais.
Sal. Sal , is. Tiene mil sales. Salsus
est , & lepidus , siquis alius. Facetus est,
& festivus in primis. Sale , & facetis omnes snperat.
Salar. Salio , is. Sale condire. Sallo,
is.
Salada ceta. Salsus , salitus , a , um.
Sala. Aula ae. De capitulo. Exedra,
ae. Sala de respeto. Praecestrium , ii. De
contaduria. Quaestorium, ii. Paro comer.
Coenatio , nis.
Sala de Oidores , Consejeros. Curia,
ae. Sedes , ac templum publici consilii.
Salamandra. Salamandra , ae.
Salario. Salarium , stipendium , merces , da. Poco salario para tanto tra
bajo. Exigua pro laboris magnitudine
merces.
Salchicha. Isicium , vel insicium , ii.
Salchichon. Tomaculum , i.
Salero. Salinum. Salerille. Salinum, i.
Salinas. Salinae, arum. Solifodina. Salsifodina , ae.
Salinero. Salinator , oris.
Salir. Exeo , is. Egredior , eris. Exce
do , is , efferre pedem. Salir de gala.
Prodire eleganter ornatum. Nunca sali

SA

373

en pblico d tal hora. Nunquam se illud


horse public commissit. Suet.
Salir de madre el rio. Exundo, as. Re
dundo , as. Fulano esta vez sali de ma
dre. Liberaliorem soliro se prathuit. Prolixior , ac benignior in me tuit. Non par
c , nec pro more dedit.
Salir debaxo del agua. Emergo , fs.
Salir d nado. Enato , as.
Salirse el agaa del vaso. Effluo , is.
Salir de algun piligro. E salebris evadere , vadis emerger. Mal podr salir
de este negocio. .Egre ab eo , quod insti
tui , me expediam, nec scio quo pacto ex
his turbis me eripiam. Ahora sales coa
esa? Seto experrectus es?
Salirse fuera del concierto. A paci
discedere , conven tis resilire.
Salir con su intento. Connta perficere.
Voti compotem fleri. Salir con ello. Rem .
ad exitum perducere. Rem consequi , obtinere. No saldr coa ello. Non perficiet,
non obtinebit.
Salir con la su/a. Vincere in contentione , compotem voti evadere , inviris.
Se gementibus inimicis. No saldrd con la
suya. Infringetur hominis improbitas, retundetur ejus audacia. Frustra erit homi
nis conatos , nihil proficiet. Salile con
dar audiencia al Alcabalero. Perseveravit jus publicano non dicere. El se sal* vy
con quanto quiere. Quillibet impun facit.
Omnia illi impun cedunt. Ad omnia li
bertate , & impunitate abutitur.
Salir hombre de bien, bellaco. Virum
bonum , aut Improbum evadere. Sali
gran Filosofo. Insignis Philosophus evasit.
Salir d la causa. Auctorem se profiteri.
Salir d la defensa. Causam suscipsre,
defensionem recipere. Patrocinium suscipere , subire , tueri.
Salir de si. De potestate mentis abire,
furore corripi.
Salir de secreto. Postico discedere,
egredi, sensim se abducere , clanculura
elabi. No sale de cosa. Domi se continet.
Salirle al encuentro , recibirle.
Occurrere alicui , obviam illi procedere,
prodire. Salir arrebatadamente , con
lmpetu. Erumpo , is. Erumpunt fonBbb a
tium

38o

SA

tium fistufis sub.'ientes aqise. Se.-pens


latibulis enipii.
Calida. Exilus , us. Egressio. Salida
arrebatada , impetuosa. Eruptio , nis.
Dar buena salida algo. Commod aliquid explicare, in bonum sensum vertere. Viiim rei ambigu , ac difricilis expe
dire , exitum invenire.
Salidas buenas. Sscessus amoeni.
Tiene buenas solidas este lugar. Quacumque exierls , amoenissima loca , arboribus consita reperies. Haec urbs undequaque venientes amoenissim excipiti
hortorrun , ac nemorum prospectum spatiantibus subjicii ; ambitu suo in praia,
& liorton.m delicias desinente cives suos
oblectat , alienos allicit , omnium ocalos
pascit , & recrear.
Salitrd', Nkrosus locus. Nitraria , ae.
Salitre. Nittum , i.
Saliva. Saliva , ae. Sputum , i. Tragar
talivn. Hoesito , as. Fluctuare animo,
aegrque difficultate se expedire.
Salmo. Psplmus , i. Salmista. Psaltes,
Psaltr.ographus , i. Salterio. Psalterium,
ii.
SalmCn. Salmo , nis.
Salmorejo. Sais lago , nis.
Salmuera. Muria, ae. Salsugo , nis.
Salobre agua. Aqua salsa , marina.
Salpicar en agua. Salientibus guttis
prrsetcrvuntes aspergere, irrorare. Salpi
car de uno en otro. lnc inde carpere, li
bare. Nunc hxc , nunc illa tangere.
Salpicon. Concisa minutim caro , sale,
& caepa condita. Minutal , is.
Salpimienta. Sal piperi admixtum.
Salpimentar. Sale, ac pipere asper
gere.
Salpresar. Carpem sale leviler asper
gere. Salpresadc. Sale condita caro.
. Salpullido. Vide Sarpullido.
Salsa. Conditura , ae. Condmentum,.
Salsera. Parva scutula pro condimen
to.
Salserilla de colores. Testula, vel con
clui pimentaria.
Salsersta donde echan los dados.. Fritillus , i. Pyrgus , i. Turricula, ae-.
Salslfras , yervos. Saxifra-gura y u \el
Saxifraga , ae.
Saltar. Salio , is. Salto , as. Saltar da
(irrito. Desilio, is. De abaxg grriba, In-

SA
slKo, is. Saltar de a otra parte. TiansIlio, is. El que salta de una casa en otra.
Desultorius.
Salto. Saltus , us. Dar saltos. Salto,
as. Dar un salto acia tras. Resilire. Mas
tale salto de mata , que ruego de bue
nos. Cum liceat fugere , noli contendere.
salticos. Saltuatim , subsultim.
Saltambarca. Chlamys , dis.
Saltear por lo* cominos. Latrocinor,
aris. liinera insidere , infestare , infesta
habere, vias obsidere , viatoribus insidiari , ex insidiis eos oceupare , excipere ,
intercipere , spoliare , explicare. latebris , & saltibus in viatores grassari , irruere , incurrere , impetum facere , eosque hostiliter exuere.
Salteador. Grassator , insidiator , latro.
Salva en la comida. Praegustatio. El
que le hac: Praegustator. Hacerla. Praegusiationem facere , cibum, ac potum delibare , pregustare. Hacer la salva lo
que va t decir quando no es muy honesto.
Honorem prefari. v. gr. Con perdon de
V. ms. Datemihi hanc veniam. Hablando
con perdon. Si licet dicere. Honos sit auribus. No dsx de saber esta salvo. Non
abstinuit ita prxfari. Suet.
Salva de artilleria. Festiva tormentorum tonitrua ad excipiendum, & salutandum Principem. No hay polvora para
tantas selvas. Angustio: milii resest,
qum ut possim toties munific largirk
Salvadera. Theca pulviscularia.
Salvados. Furfur , uris.
Salvage. Solivagus , sylvestris , rusticus , setis horridus. Salvagtna cosa.
sylvestri genere , autque ferino.
Salvar. Servo , as. Salvum aliquem
facere. Salutem alicui dare , afierre , in
salutem asserere , vindicare , in salutis
portu collocare. Ex inferni faucibus ani
mas eripere, in aeternam felicitatem perducere.
Salvar la vida huyendo. Fuga sibi consulere. Salutem fuga petere.
Salvarse. Ex laboriosa vitae hujus peregrirsatione in aeternam patriam pervenire. Ex hujus vitie procellis , decumanisque fluctibus sd optatum salutis aeter
nae portum appellare. Decurso legitime
bujus. vites stadiu , raetam feliciter circum-

SA
cumducere. Mortalis vitse aerumnas cum
mmortali gaudf commutare. Vide Glo
ria , y Cielo.
'
Salvacion. Salus ae terna. Fame en esto
la salvacion. Mea irs hac causa salus
aeterna agitur. Por ningun bien del mun
do se ha de aventurar a satvacion. Bonum sempitemum pro rullo totius mundi est in discrimen vocandum , aut in
in aleam casus committendum.
Salvador. Salvator , soter, eris. Servator. Assertor , vindex humani generis.
Salvilla. Basis argentea poeuli.
Salvo. Salvus , incolumis. Ponerse en
talvo. In loeum muni;um se recipere.
Para herirle mas su salvo. Qu tutis
illum , & impunis feriret. T le has de
sacar paz, y d salvo. Tuum est pro lio
periculum prestare.
Salvoconducto. Fides publica. Darle.
Fidem publicam interponere.
Salvamente. Vide Puerto. Llegar la
nave d salvamento. Navem ad poruim appelli , ad portum tenere.
Salud. Valetudo , inis. Saoitas , atis.
Buena salud. Bona valetudo , commoda,
integra , firma. Poca salud. Incommoda
valetudo , infirma , tenuis. Valetudinis
gravitas . infirmitas , imbacillitas.
Perdida tengo la salud. Valetudinem
amisi , perdidi. Adversa valetudine utor,
iniqua valetudine conflictor. Valetudinis
incommodum aegre fero. Molesta nimis
mihi est valetudinis gravitas , & infir
mitas.
Mirad por a salud. Cura ut valeas.
Saluti , si me amas , consule. Cura diligenter valetudinem. Parce valetudini. Da
operam , ut valeas. Sustenta , & tuere
valetudinem. Servi , inservi , indulge va
letudini. Nollis sumptibus parcas, quibus
ad valetudinem sit opus. Nulla tibi cura
antiquior sit , qum salmis.
Salud tengo. Valeo. Commoda, & fir
ma satis valetudine utor.
Dios te d salud. Salve. Salvus sis.
Salvum, & incolumem te es-e jubeo. Mu
cho ti ha de pasar por la salud. Vale
tudinis causa multa lerenda sunt. Pro vi
ta propaganda, & tuenda , multae , &
graves serumnse tolerandae.
No te d Dios salud. Pareas male, teque dignara malo malam aetatem exigas.

SA

3gl

Saludar. Saluto , as. Ave dicere. Salutem alicui dicere , impertire. Saluda
ronse uno otro. inter se consalutarunr.
Saludador. Sanandi munere praeditus.
Curationis graa vilens.
Saludable. Salutaris, salubris , salutifer. Saludablemente. Salubritcr , salutariter.
Salutacion. Salutatio, nis. Del sermon.
Concionis exordium.
Salvia , yerva. Salvia , ae.
SalvonCr. Sedes , is. Anus , i.
Sanar d otro. Sano , as. Sanum aliquem
facire , reddere. Vide Curar.
Sanar , cobrar salud. Convalesco. is.
morbo recrean'. Sanum fieri , sanari.
Sanable. Sanabilis, e. Quod sanari potest. Sanamente* Cordat , mente sana.
Sano hombre. Sanus , valens , corpore
firmus. Sano lugar , manjar. Locus,
aut cibus salubris. Loci , cibique salubritas. Con sar.a intencion. Bono animo.
Sanidad. Sanitas , tis. Bona corporis
habitudo. Vide Salud.
Sanberito de hereges. Sagum pallidum,
infame, decussata cruce rubens, quo notantur,qni cathoca fide dei'ecerunts
& conversi sunt. Sanbsnitado. Sago infami notats.
Sandalia. Sandalium , ii. Solea , ae.
Sndalos. Blitum , i.
Sandia. Ventrosus Pepo.
Sandio. Stolidus , insanus. Vide Loco.
Sanzar algo. Satisdo , as. Vitium alicujus rei , aut periculum praestare.
Saneamiento. Satisdatio , enutio , nis.
Sangre. Sanguis , inis. Cruor , oris.
Corriendo sangre. Sar,'uine perpluens.-4
sangre caliente llegamos. Calente adhuc
re, pervenirous. sangre fria se resuel
ve mejor. Defervente ira , melius constlium capitnr. Ahora ver si tiene sangre'
en el ojo. Nuac experiar , sitne tibi honoris cura. No corri" sangre en la pen
dencia. Citra snnguinem pugnatum est.
Intra convicia rixa constitit. Hacer ssmgre. Acriter se coeicere, cupiditates frangere. Licentix ,. ac^ libidini f rae na injicere. Cupiditatibu-s imperare.
Sangre noble. Generosus sanguis , clarus , illustris. No parece que tiene gota
de sangre noble. Nullum generosa memis
signum in eo elucet, Mill in illo sublimes

382

SA

me , nll celsum , ac magnifieum videas.


Omnes cogltationes in res humiles , &
contempias abjeeir. Helisela la sangrt
al oir este. Ad haec audita obriguit , expaHuit.
Sangre corrompida. Sanies , ei. Tabum , i.
Sangre lluvia en las mugeres. Sanginis fluxus, profluvium sanguinis.
Sangraza. Sanguis aquosus , crassus.
Mala sonare. Saaguis vitiosus , corruptus. Cosa sangre. Sanguineus , a , um.
Coso sin sangre. Exanguis , e.
Sangrar. Venam Incidire, secare. Sanguinem venis detrahere , minuere. San
grar el bruzo. Sanguinem ex brachio mittere. Sangrar el rio para regar. Amnem
canaliculis excipere , aquam per incilia
derivare.
Sangrador. Phlebotomus , i.
Sangria. Sanguinis missio. Incisio ve
nae.
Sangradera de agua. Emissarium ,
li.
Sangriento. Sanguinolentus , cruentus,
cruentatus. Sanguine madidus , tinctus,
infecius , aspersus.
Sanguineo. Sanguineus, sanguine abundans.
Sanguiluela , 6 sanguisuela. Hirudo,
nis. Sanguisuga , te.
Sanguinario. Vide Cruel.
Salta. Ira , furor , indignado , nis.
Saudo. Iracundus , indignabundus.
Santa cosa. Sanctus , a , um. Augus
tos , sacer , sacrosanctus. Santo canoni
zado. Indiges, etis. In sanctorum numercim relatus. Sanctorum fastis adscriptus.
Este tiene andado mucho para ser Santo.
Huic optim vivendi ratio comparata est.
Natura ad virtutem illum finxisse videtur. Tieasnle por Santo. A virse integritate , Se innocentia sanctus vulgo audit,
justus , Se pius habetur. Es hombre santo.
Vir est insignl pietate , ac virtute praeditus.
Santos del Cielo. Coelites, superi , coelicolae, divi , beati.
Santon. Pietatis cultu nimius.
Santamente. Sanet , august, pi.
Santidad. Sanctimonia , sanctitas. Vi
tae innocentia , integritas. Sanctitudo,
pietas , religio. La srntidad de tu vida

SA
es tu mayor disculpa. Integritas tua te
purgat.
Santificar. Sanctum aliquid facere, efficere , sacro cultui destinare , omni labe
purgare , Deo sacrare , consecrare.
Santero. Sacri loci custos.
Santuario. Mdes sacra , quae magna
populi religione colitur.
Santiguar d uno. Precibus , & crucis
signo tegro Dei favorem concillare.
Santiguarse. Signo crucis se munire.
Sapo. Bufo, nis.
Saquear la Ciudad. Urbem diripere.
Saqueador. Direptor , oris.
Sarampion. Papulae rabentes.
Saran. Tripudium fesrivum. Nobilium
festiva saltatio.
Sarda , pez. Sarda , ae.
Sardesco. Sarda , ae.
Sardina. Sardinia , x.
Sargento de un tercio. Legionis ins
tructor. De una Compaia. Instructor
centuriae.
Sarmiento. Palmes , itis. Par quemar.
Sarmentum , i. Para plantar. Mulleolus,
i. Novellus palme?.
Sarmentar. Sarmenta colligere.
Sarna. Scabies , ei. Perruna. Psora,
K.

Sarnoso. Scabiosus , a , um.


Sarpullido. Vitiligo , nis.
Sarro de a lengua. Lingu* squator.
Del orinal , vasija. Sordes , rubigo.
Tener sarro. Rubigioe squalere , sordibus concretnm esse. Cosa con sarro. Squalidus , sordidos.
Sarta de perla*. Linea mnrgaritarum.
Sarta de galeotes. Striga remigum.
Sartal. Monile baccatum.
Sarten. Sartago , ais.
Sartenazo. Sartaginis ictus.
Sastre. Sartor , oris. Buen hombre et,
pero mal sastre. Vir bonus llle quidem,
sed non ita eruditus.
Satisfacer. Satis facio , is. Aun no estd
satisfecho. Adhuc aliquid requirir. To me
dey por satisfecho. Cumulate mihi satiifactum ese fateor. Nihil ampllus desidro. Bien haces de estar satisfecho del
amor que te tengo. De animo erga te meo
ben facis, quod non dubitas. Muy satis
fecho de si. Sibi ipsi confidens. Nimium
sibi placens. Se uno contentus.
Sa-

SA

383

SE

Sebare , aut sevare candelas.


Seboso. Sevo sordidus , abundans. Sebosus , vel sevosus.
Secar. Sicco , as. Exsicco ,' vel Exicco , arelado , is.
Secarse. Aieo, es. Exaresco , is.
Secas de la garganta. Adenes , um.
Comer pan d secas. Pane tartm vesci.
Panem sine obsonio manducare.
eco. Aridus , siecus. Seco , sin fa
go. Exsuccus , exanguis , e. Estar seco.
Areo , es.
Hombre seco. Homo tetricus , tacitur-,
nus. Secamente nos despidi. Frigid , ae
jejun nos dimisit.
Secura , sequedad. Siccitas , atis.
Grande sequedad es a de este aSo. Mi
ra, & inaudita hujus anni siccitas. Pluvia
inopia, qun multis jam mensibus laboramus seges jejuna, & humilis in ag/is exarescit. Terra passim dehiscens aquam inhiat, deficiunt amnes , fontes arent, paludes exiccatae sunt.
Secrestar, seques trar los bienes. Bona
seqr.estrare , apud aliquem.deponere.
Secrestacion , 6 seqestracion , sequestro , secresto. Bonorum sequestratio,
depositum.
Secreto. Arcanum , i. Secretum , i.
Secreta coso. Occultus , nhditus, arcanus , absconditus, tectus, clandestinus,
abstrusus. En mi el secreto es como agua
en cesto. Arcanum ego continere non valeo , plenus sum rimarum , hac, & israc
perfluo. Jam prurit animas , & gestit se
cretum foras mittere.
Secretamente, en secreto. Secreto, clam,
remotis arbitris , occuli , ex oceulto,
furtim , clanculum , abdit, obscur, latenter.
Secretario. Qui est secretis. Intimes
consiliis alicujus. Secretario de Esta
do. Secretioris scrinii cusios.
Secretaria. Tabularium, ii. vel Munus
ejus , qui est secretis.
Secretas. Vide Necesarias.
Secta. Secta , x. Hseresis , is.
Secular. Sscularis , profanus.
S ANTE E.
Sed. Sitis , is. Muerte de sed. Siti pae-s
ne eneetns. Tener sed. Sitio, is. Cosa que
da sed. Siticulosus , a , um. No dar una
Sebo. Sebum , vel sevum , i. Para un
tar el exe. Axungia , se. Vela de sebo. sed de agua. Pumex non sequ est ari
Candela sabacea. Hacer veIat ds sebo. dus , atque hic est homo. Sitioa urendam

Satisfaccion. Satisfactio, nis. a ss>


tisfaccion con que habla. Quam confidenter loquitur. No habia pora qu darle
tantas satisfacciones. Nihil erat , quod
te illi tntopere purgares.
Satrapa. Satmpes , vel Satrapa , se.
Es gran satrapa. Astutus , versutus,
vafer , callidus.
Satyra. Satyra , a;. Famosus libellus.
Todo este libro es una satyra contra el
gobierno. Hic liber nihil aliud, qum magistratus exagitat , quorum avaritiam
carpit , ambionem damnat , fastum tiaducit , luxum vituperat , libidinem sugilIat.
Satyrico. Satyricus homo , maledicus,
liberis dicax. Acer vitiorum insectator.
In vitiosos aculus , acer , & vehcmens.
Sauco. Sumbucus , i.
Sauce. Salix, icis.' Saucedal , lugar
de sauces. Salicetum , i.
Saya de muger. Siola muliebris.
Sayal. Crassus , & vilis pannus. Sagnum, saccus, i. Cilicina, & villosa vestis.
Vestido de sayal. Sagetus, sacco indutus.
Debaxo del sayal , hoy algo. Ssep sub
sordido palliolo habitat sapientia.
S ay nete. Guiae irritamentum. Las sen
tencias agudas , y picantes son el saynete de los entendidos. Argutis , contortisque sententiis mir delectantur in
genios) , aculeata dicta mirific probant.
S-ayo , ropilla. Tunica slricta.
Sayon. Satelles , carnifex , icis.
Sazon. Opportnnitas, tempus opportunum , tempestivitas. sazon. Opportun , tempestiv, in tempore.
Sazonar. Sale condire , sapidum , &
jucundum aliquid reddere, efficere. Gratiam rei conciliare. Amor es la salsa que
todo lo sazona. Nihil est tam acerbum,
quod amoris suavitate conditum non juvet , ac delectet. Amoris condimento,
quod est amatum, melle dulcius redditur,
ercitur.
Sazonada cosa. Res salsa , jucunda,
gratissimi saporis. Vide Gracioso.

ab

SE

SE

ab boc si roges , numquam dabit.


. Sedienta. Sitiens , tis. Sitibundas.
Seda. Bombyx , cis. Sericum , i. Cota
de seda. Sericus , bombycinus , a, uoi.
Hombre vestido de seda. Sericatus.
Sedal. Sera piscaroria.
Sedicioso. Vide Alborotador.
Segar. Meto, demeto, is. Siega. Messis , is.
Segador. Messor , oris.
Seglar. Laicus , profanns.
Seguir Sequor , insequor , sabsequor,
er'.s. Sector, aris. Majorum vestigiis , vel
in vestigiis insistere. Vestigia acujus
prciuere. Todos le siguieron. Pedibus in
ejus sententiam itum est. A este Auior
principalmente seguimos con cierta cor
tapisa. Ilunc Autorem , correciione qr.adam adhibita , potissimum secuti sumus.
De lo qual se tigue que , i3c. Ex quo fit,
sequitur , eincitur , ut &c. Seguir:os ca
da uno su afecto. In sua quemque voluptns.
Seguirse un pleyto. Jns suum ir. judielo
persequi.
Seguidor. Seciator, oris. Assecla , se.
Siguiente. Sequens , tis. Proximus.
Seguimiento. Assectatio , nis.
Ir en seguimiento de uno. Vestigiis aliquem sequi , persequi, insectari.
Segun. Secundum , juxta , ex , pro.
SEGUN. Pro , prout , pro eo ut. Nin
guno hubo , que no me defendiete segun
sus fuerzat. Nemo fuit , qui non me pro
suis opibus in Ha tempesiate defenderit.
Cada uno segun tu possibilidad, caudal
dio para la ettatua. Pro sua quisque fa
cultate pecuniam ad statuam contulerunt. Procur declarar este lugar segun
a cortedad de mi ingenio. Pro mea ingenii tenuitate , vel pro eo , ut mea fert
ingenii tenuitas , lucem huic loco afferre
curavi. Segun la capacidad de los mu
chachos. Pro puerorum captu. Pro ut
pneri capere poterant. Brevemente segun
mi costumbre. Breviter pro mea consuetudine.
SEGC/N. Ex. Escribir algo segun a
opinion , y voz que corre. Ex opinione
hominum , atque fama aliquid scribere.
Obrar ssgun el orden. Ex proscripto
agere. Resolverse segun el tiempo ,y la
ocasion. Ex re , & ex tempore statue-

3S4

re. E re rata consilium capere.


Segun lo que. Pro eo quantum. Segun
lo que ptsan se estiman. Pro eo , quan
tum in quibusque sit ponderis , sestimantur , pro ponderis magnitudine. Segun
lo que te estimo , pasar por todo lo que
hicieres. Pro eo quanti te facio, quidquid
feceris approbabo.
SEGUN es de miserable , le parecer
mucho el gasto. Quae est hominis tenacitas , cujus est tenacitatis, vel qua est tenacitate , samptum ut immod-icum taxabit. Segun es su autoridad , y cabida,
facilmente lo alcanzar. Cujus est auctoritate , & gratia , vel qua est auctoritate , & gratia facile impetrabit. Segun
sois de antojadizos, ya debeit de gustar
de otra cosa. Quae vestra libido est , jam
aliud , credo , concuplscitis.
Segun eso. Ergo , igitur. Segun eso,
ninguno hay , que no tenga trabajosi nin
guno. Nemo ergo non miser i prorsus ne
mo. Segun eso no tienes que temer. Nihil
igitur est , quod timeas.
Segun yo siento. Vt ego sentio. Mea
quidem sententia. Ut mea fert opinio. Se
gun lo que dice Platon. Ex Platonis sen
tentia. Secundum Platonem.
Segundo. Secundus , primo proximus.
En segundo lugar. Secundo loco. Lo se
gundo porque , &c. Deinde quia , tunt
quia. Moveor etiam quia. Accidit quod,
&c.
Segunda vez. Iterm secund. Lo que
te taca segunda vez. Secundarius.
Segur para cortar. Securis , is.
Segura cota. Securus , tutus , a , um.
En ninguna parte le parece que estd
seguro. Nihil sibi tntum, nihil insidiis vacuum putat. Nullo loco satis tectum , ac
munitum se judicat. Nullibi pressidii satis
sibi esse censet. Ubique securitatis anxius est. Omnia tuta timet. Nusquam securitate gaudet.
Seguro estoy del perdon. Securus ve
niae' sum. Nihil de venia sum sollicitus.
Seguridad. Securitas tis. Cedula de se
guro. Fidei cautio. Darla de ambas par
tes. Satisdare , & satis accipere.
Segutaments , d buen seguro. Cerre.
Quidem. Quidem cert.
Seguro que y no posar por ello. Ego
quidem non patiar. Non approbabo qui
dem

SE
dem cert. T quando fuera tan falso ce
mo ellos, bum seguro que no fuera tan
pecio. Quod si essem ea perfidia , qua
sunt ii , tamen ea stultitia cert non es
sem. Cic.
Seis. Sex. Seis veces. Sexies. De seis
en seis. Seni , ae , a. Numero de seis. Senari's numerus Cosa de seis esquinas.
Sexangulus.
Seiscientos. Sexcenti , ae , a. Seiscien
tos mil hombres. Sexcenta millia hominum. Seiscientas veces. Sexcenties.
Sello. Signum , i.- Sigillum , i.
Echar el sello una cosa. Rem perficere , conficere. Coronides illT imponere.
Sellar. Signo , as. Obsigno , consigno,
as. Sigillo munire Hueras. Cosa sellada.
Res sigiiio munita.
Sellador. Signator , oris.
. Selladura. Signatura, ae.
Selva. Silva , a:. Nemus , oris. Cosa de
telva. Sylvestris, e.
Semana. Hebdomas , dis. Hebdoma
da , ae.
. Semanero. Hebdomadarius , ii.
Semblante. Vulius , us. Qu de veces
engaa el semblante'. Quam multa vultus
simular, & disslmulat.' Frons, oculi, vul
tus saepe fallunt , persaepe mentiuntur.
Fronti nulla fides.
Muda muchas veces el semblante. Incertus il Ii , & varius est ultus. Crebro
colorem mutat. Non eundem vultum re
feri. Vultum saepe , aut casu variat, aut
alud fingi t, nunc contemnenti similis,
nunc ridenti.
Sembrar. Semino, as. Sero , is. Sementem facere. Semina terr* spargere, man
dare. Sembrar cizaa. Discordias, lites,
crimina serere. Odium , & invidiam rumusculis. concitare, excitare, confiare.
Como sembrares cogers. Ut sementem
feceris , ita & metes.
- Sembrador. Sator , seminator, oris.
Sembrados. Segeles , um. Sata, oram.
Sembradura. Satio , nis. Semen tis,
is.
. Sementera. Serendi tempus. Semenlis.
Semilla , semiente. Semen, inis.
. Seminario. Semuiarium , ii.
Semejante. Similis , consimilis . asi-

SE

3S5

milis , eusdem modi , rationis, aut generis. Q.icti trata con semejantes natura
les , tiene harto trabajo. Qui cusn ingeniis ejusmodi versatur , miser prorsus
est.
Es semejante d su padre. Patri assimilis est. Patrem ore, habitu, & incessu re
feri , patris faciem exhibet , reddit , re
presentar. Patris speclem gerit. Patris
viva effigies. Cuda uno ama d su semejan
te. Simile gaudet sibi simili. Gracuius
graculo assidet. Cicadae cicada chara.
Semejanza. Similitudo , imago , inis.
Species , ei. Vide Modo, y manrra.
Semejantemente. Simili modo.
Semejable. Assimilandus , a , um.
Sen , yervo. Seuia , ae.
Senado. Senatus , us. Consilium publicum , Senatorum conventus, ordo amplissimus. S enadores. Senatores. Paires conscripti. Hijo del Sanador. Pattirius , vir
amplissimus.
rencilla cosa. Simplex , icis. Es hom
bre muy sencillo. Candido est, ac s'rn,
plici animo , moribus antiquis , frau
das , ac doli expers , syncerus , apeicissimus.
Sencillez. Simplicitas , candor animi.
Sencillamente. Candid , simpliciter,
aperte, sine fuco, ac fallacia.
Senda, sendero. Semita , trames,
tis.
Sendos , sendas. Singuli , ae , a. Sen
das manzanas cada uno. Singuli5.singula poma.
Senescar. Senior inter domesticos.
Sea. Signum , i. Con la cabeza. Nutus , us. Hacer se-i.is. Nutibus amorem
mutuum declarare. Hacerse seas , mos
trando algo con la cabeza. Innuo, is. Afir
mando. Annuo , is. Alegando. Abnuo , renuo, is. Dar las siuas de la cosa perdi
da. Rei amissae fotmam , & quar.titatem
dicere. Pedir , mandar por seas. Deslderii, aut vohmtatis suae signum dare,
ostendere. Que por seas de Sic. me des
aquel libro. Hoc tibi voluntatis domini
signum sit', & fidem faciat , ac praester,
ut quem peto librum , mihi tradere non
dubites. A la menor sea que le hagas
vendr. Ad digiti crepitum aderit.
Seal. Signum , i. De nobleza. Insig
ne , is. Stemma , tis. De virtud. Virtuiis
Ccc
spe-

386

SE

SE

Seorilmente. Principaliter.
Seuelo , aagaza. Illium , il.
Seno. Sinus , us. Cosa de muchos senos.
Sinuosus , a, um. Estar con las manos en
el seno. Desideo , es. Manum habere sub
pallio. Quien tiene tetas en el seno , na
diga mal de lo ageno. In tuum sinum
inspue. Monendus ne moneas.
Sensible cosa. Sensibilis , e. Sensible
mente se conoce. Sensu percipitur.
Sensitivo. Sentiens , tis.
Sensual hombre. Voluptarius homo,
voluptuosus. Voluptati deditus, iibidinosus , libidini obnoxius.
Sensualidad. Carnis blanditiae, voluptas.
Sentarse. Sedeo , es. A la mesa. Men
sae accumbere. En cuclillas. Coxim insidere. Cada dia me siento mejor. Pronior
in dies sum ad sedendum.
Sentencia. Sententia, se. Judicium , ii.
Dar la sentencia. Sentenciar. Ferre,
proferre , dare , pronuntiare sententiam.
Sentenciar en favor de alguno. Secundum aiquem judicare. Sin oir la parte.
Dare absentibus secundum presentes. In
dicia causa aliquem damnare. Ta est el
pleyto pora sentenciarse. Perorata jam,
& transacta causa est. Mox judicium
exercebitur , & jus dicetur.
Sentencioso. Sententiosus. Sententiis
abundans. Sentenciosamente. Sententiose.
at &c.
.
Sentina del navio. Sentina , se.
Seora. Domina , hera , se. Seora de
Sentir. Sentio , is. Sensu aliquid percicasa. Materfamilias. Matrona , le. Seo
perc. Sientes mejoria en el remedio? Senra ilustre. Heroina , se.
Seores grandes. Magnates, Duces, tisne medicinam? No lo sienta la tierra.
optimates , proceres , primores , megis- Ne sol quidem sciat. Scire te ipse nescias. Segun se sintiere movido el orador,
lanes.
_. .
ha
de entonar , moderar la voz. UtcumSeorio. Dominatus , us. Ditio , oms.
Principatus , us. Ser de seorio , estar que se affectum senserit orator , iia cerJebaxo de l. Esse sub potestate , di- tum vocis adhibebit sonum. Cic.
Sentir, parecer. Sententia, judicium.
tione , imperio alicujus. In princ.pis alicujus ditione , aut dominatu censen, con No digo en este mi sentir , sino deseo sa
ber el tuyo. Nullum judicium meum inrinen.
lerpono , sed exquiro tuum. Ta he dicho
Seoria. Dominatio , ouis.
lo que siento de uno , y otro. Judicium
Seorear. Dominor , aiis. Populo im- jam de utroque feci. Este es mi sentir.
peritare , principatum tenere. Hacer del
est mea sententia.
seor. Pro imperio , & potestate agere. Haec
Sentir la falta que hace uno cosa- t>sSuperb dominan , imperare. Imperios sidero , as. Requiro , is. &&* carjpraicipere.
\
Siento la falta que me bates en todae

species , aut specimen. Seal de golpe.


Vibex , icis. De herida. Cicatrix , icis.
Seal de compra, contrato. Arrha, ae.
Arrabo, nis. Seal en la guerra. Symbo\ lum , i.Tessera , ae. Seal demina. Segullum, i. Buena teal. Felix omen. Ma
la. Infaustum.
'
Sealado , encellente. Insignis , exiHiins , egregius , excellens , tis. Seala
do por Consul. Consul designatus, destinaius. Sealado por infame. Ignominia
notatus , nota turpitudinis afi'ectus. Esclavo sealado. Stigmaticus servus. Se
alado por la naturaleza. Naturae virio
fugiendus.
Sealar. Noto , as. Nota signare. Con
fuego. Inuro , s. Con el dedo. Indico, as.
Sealar para algo d alguno. Eligo, is.
Destino, designo, as. Sealar el dio de
parecer ante el Juez. Vadimonium constituere. Vide Plazo.
Sealarse entre otret. Caeteris praestale. Inter alios prestare , eminere. Ante
alios excellete. Primas ferre. Sealado
entre todos. Praestantissimus.
Sealadamente. Inslgniter , egregi.
Seor. Dominus , herus , i. Sear de
vasallos. Toparca, ae. El Seor de casa.
Paterfamilias. De la quarta parte del
Reyno. Tetrarcha , ae. Seor soberano.
Reculus , . Dynasta , se. Quien es tan
seor de si, que &c. Quis tam sui composest, cui mentis tanta potestas est,

Seoril <t*a. PltncipaMs , e.

SE
parta. Opportunitatem tur opere m
nibus locis detidero , ubique requiro.
Siento la falta de dinero. Egr careo
pecunia.
Sentir, tener pena de algo. Doleo,
es. Mgt ferre. Sintilo tanto , que &c.
Ade commotus est, ade xgr, molestque tulit , ut &c. No os sintais de lo que
os digo. Absit oratio mea minima suspicione offensionis tuae. Cosa es para sen
tirse ; pero sufrir. Dolendum quidem
hoc esc ; sed lerendum. Darse por senti
do. Dolorem , aut injuriam prae se ferre.
Estd muy sentido d lo que dixiste. Offensus esc verbis tuis , commotus , perculsus. No darse por sentido. Dolorem
premere , injuriam dissimulare, dolere in
sinu.
Sentido. Sensus , us. Muri con todos
sus sentidos. Usque ad extremum spiritum mente, & sensibus constitit. Cosa
sin sentido. Sensu carens , sensus expers.
Sentido del concepto. Sententia , te.
Sensus. La palabra se puede tomar en
dos , tres sentidos. Verbum accipi potest in di- as , pluresve sententias.
Sentimiento , dolor. Dolor , offensio,
acerbitas , commotio animi. No fiemot de
ptostrar el mismo sentimiento en diversos
sucesos. Non uno modo in disparibus casibus afiecti esse debemus. Dixele mi sen
timiento , parecer. Sententiam meam
illi aperui , exposui , declaravi.
Separar. Separo, as. Distraho, is. Vide
Apartar. Separacion. Separatio , disjunctio , nls. Separable. Separabilis , e.
Septentrion. Septentrio , nis. Region
Septentrional. Aquilonaris regio. Borealis plaga , septentrionalis.
Septiembre. Vide Setiembre.
Sepulcro , sepultura. Sepulchrum,
sarcophagus , i. Sepultura , ae. Tumulus,
i. Sepulcro de piedra. Marmoreus tumu
lus. De Reyes , Prtneipes. Mausoleum,
i. Tiene ya uo pie en la sepultura. Alterum pedem in cymba Charontis habet. La
piedra del sepulcro. Cippus , i. Lapis sepulchras. El letrero. Epitaphium , ii.
Dexaronle sin sepultura. Sepulchri honore privatus est. Insepultus , aut inhuaaatus relictus , abjectns est.
Sepultar. Sepelio , is. Humo , as. Tu-

SE

387

mulo , as. Corpus terra condere , humo


injecta contegere , terrte mandare.. Aun
est por sepultar. Adhuc insepultus jacet , communisque matris beneficio ex
clusas.
Sepulturero. Vespio , libitinarius.
Sequaces. Gregales , asseclx , arum.
Tiene mucho squito. Multi illum sequuntur. Multis gaudet sectatoribus. Muiros
sui studiosos habet.
Sequedad. Siccicas , tis. Vide Secura.
Ser. Sum , es , fui. Ser de parte da
alguno , de su vando. Esse , stare , fa
cere ab aiiquo. Si yo fuera que l. Si aisto loco essem. No es ya el que solia. Ex;
eo tempore vir ilie nullus est. Defecit
se ipso , frugi factus est. Jam ex luxuria,
& nequitia ad bonam frugem se recepit.
No s qu ser de mi. Quid de me fiet,
ignoro.
Ser Consul , Corregidor. Consulatum,
aut prseturam gerere. Ser Mercader, 6
Farsante. Mercaturam , aut histrioniam
facere.
Sera de esparto. Fiscella , ficus, i.
Serafines. Seraphim. (indeclinab. )
Serafico Doctor. Seraphicus Doctor.
Serenas , sirenas del mar. Syrenes,
um.
Serena cosa. Serenus , sudus , a , um.
Serenarse el Cielo. Coelum sudum , ae
serenum reddi. Serenati.
Serenar el semblante. Frontem , aut
vultum serenare , serenum, placidum , Se
rranquillum reddere. Poner d serenar.
Sub dio aquam refrigerandam exponere.
Sereno de la noche. Serenum noctis.
Dormir al sereno. Sub dio pernoctare.
Serenero. Sericum capltis velamen, quo>
sub dio utuntur fseminae.
Serenidad del tiempo. Serenitas , tis.
Serenum tempus, serena tempestas.
Seria cosa. Serius , a , um. Giavis , e.
Afirmar seriamente. Seri affirmare.
Seriedad. Gravitas , atis.
Sermon. Concio , nis. No hubo gente da
lustre en el sermon. Orba fuit ab optimatibus concio. Vide Predicar.
Serojas. Folia decidua , caduca.
Seron. Sporta capador.
Serpiente. Serpens, tis. Del agua. Hvdrus , i. Natrix , icis. Cosa de serpiente.
Serpentinus , a , um.
Ccc x
Ser*

3SS

SE

Serpol, yerva. Serpillum , h


Serrania. Vide Sierra.
Serrano. Montanus. Monticola , sr.
Serrar. Serra secare. Vide Aserrar.
Serva . fruta. Sorbum , i.
Serval , arbol. Sorbus , i.
Servieio de amigo. Obsequium, i. Officium , ii. Estoy vuestro servicio. Me
obsequio tuo hube.
Servicio de criado , esclavo. SerTlium , ii. Famulaius us.
Servicio , bacin. Scapium , ii.
Servidor , i criado. Minister , tri.
Clier.s, tis. Tengame V. mJ. pir muy ser
vidor suyo. Me in obsequium tuum ultro
do. Officiis totus tuus suro. Me cultorem
tuum , & clientem profueor. Omni opera
tibi prasto ero.
Servidumbre. Servitus , utis.
Servil cosa. Servilis ,. e.
Servilleta. Mantelium , & mantelium,
el mantelum. Mappa , mappula , ae.
Servir. Servio , inservio , is. In servitio , aut famulatu alicujus esse.
Servir d la mesa. Ministro , as. Sir
vientes de meso. Diaetarii , ministri.
De mucho me sirve este criado. Hujus
servi opera in mnltis mihi commoda,
& opportuna est, in muliis mihi usui esr,
multas mihi utltates affert. Frequenter
ejus opera utor , & industria. No pienso
sino en servirte , 51 darte gusto. Omnes
mea cure , & cogitationes ad obsequium
tni refenmtur. Nihil cogito , nisi quemadmodum tibi placere possim. Nada hago
en serviros. Quamvis oflicia intendam, &
augfam, nisi pi tuis in me mentis praestare videor mihi.
Servir de algo. Facere ad aliquid. De
qu sirve dar voces , si nadie nos oye?
Quid prodest clamatio , cum nemo nos
audiat? De qu sirve- eso? Quis hujus rei
sus? Cui usui res hie est ! Este me sir
ve de bculo. Hic mihi pro scipione esr.
En qu he mostrado yo menos atencion
serviros? Quid feci , quo mious mea in
<e oflicia constarent ? Asi medra quien
sirve i ruines. lia sunt pleramquo nostri
divites , si quid ben facial, levior, plu
ma gratia est, siquid peccatum est, plum
beas iras gerunr. Plaur.
. Si soys servido. Si dignaris, si placer,.
jai te merui. lttmtt } si Dios es servido*

SE
Ibimus Deo annuente , Deo doce , si Deo
placer. Sirvase V. de tenerlo por bien.
Complaceat tibi domine, ut rarum esse
velis. Jube , obsecro, ratum id haber?.
Sirvase V. S. de mandar que se lea el
proceso. Velitis , jubeatis acta recitar!.
Sesenta. Sexaginta. Sesenta veces. Sexagies. Sesenta mil. Sexaginta millia.
Sesgo. Vide Atravesado. Cortar algo
al sesgo. Transversum scindere , oblique
secare.
Sesma. Sexta ulnae pars.
Seso , entendimiento. Mens , tis , jndicium. Hombre de mucho seso. Maturi
animi vir. De poco seso. Levis , inconstans , levi sententia. Hombre sin seso.
Amens, impos mentis. Quando has e te
ner seso? Quo usque animi levitate desipies? Quo usque nugas ages? Quando
maturi animi signa dabis? Quandiu gravitatem , & constantiam in te requirimus ?
Sesos. Cerebrum , medula cerebri.
Sestar. Vide Siesta.
Sestercio , moneda. Obolus , i. Sestertius.
Sesudo. Vide Prudente.
Seta , geta. Fungus , i. Boletus , f_.
Setecientos. Septingenti , k, a. El ao
de setidentos. Annus septingentesimusi
Setecientos mil. Septingenta millia.
Seteno. Septimus.
Setena parte. Septima pars Pagarloba con las setenas. Septuli poenam subibit.
Setenta. Septuaginta. Veces. Septuagies.
Setiembre. September , bris.
Seto , cercado. Septum , i. Sepes,is.

Severo. Severos , gravis , tetrkus.


Severidad. Severitas , gravitas , tis..
Severamente. Graviter , sever.
Sexto. Sextus. Vide Sesto.
S

ANTE

I.

Si. A veces es condicional , como i SI


tomas mi consejo, ahorrars de enemigos,
y vivirs en paz. Si me audies , inimlcitias vitabis , & posteritatis otio consules.
. veces encarece , y es lo mismo qu*
Aunque- y. gr- Na volver, si me h pi
is-

SI
tete de rodillas. Non , si me obsecraverit , redierim. . A veces supone , y es lo
mismo que Pues, Supuesto que, v. gr. .
Si ves descubiertas tus trazas , d qu
aguardas? Si Ilustrar tur , si erumpunt
omnia, quid est quod jam amplius expectes? . A veces aprueba , y es lo mismo
que Es cierto , claro est , y entonces es
Cett. v. gr. Poco cuesta lo que es nece
sario para vivir. Si , que la naturaleza
se contenta con poco. Facil parantur,
quae sunt ad vitam necessariai cert, na
tura enim parvo contenta est. . Quando
te opone la negocien antecedente , es
adeersutiva . y en Latin. Sed. v. gr. No
et a virtud peligrosa en el Principe ; el
zelo ti, y el rigor imprudente. Non virtus Principi periculum comparat, sed zelus , & severitas imprudcos. J. En as
dudas y preguntas. Si, es An , utrum,
nuuir -En las ironias. Videlicet , scilicet,
como se dir luego.
Si , mas si , (en sospechas , y dudas)
Ecquid, numquid. Si piensa que nosotros
le hemos hecho el tiro ? Numquid sibi frau-dem fecisse nos existimat? Mas si te ha
ido con la plata? Ecquid argentum , &
iugam arripuit? Comenz reparar si
-hacias mas caso de mi. Observare coepit,
ecquid me coleres impens's.
Si acaso, por si ocaso. Si fort. Quise
-arte cuenta de eso , por si acaso te im
portaba algo. Id te monitum volui , si
quid forte ad te pertinerer. Volver otra
vez rogarle . por si se le ha pasado la
clera. Iterum ei supplicabo, si forte iracundise timor resedit.
Si , si , que. {Ironic) Videlicet , sci
licet. Si , para que haya algo , que tu
puedas hurtar. Scilicet , ut si aliquid,
quod tu possis evertere. Si , que en tu
modo de proceder no cabe semejante be
llaqueria. Videlicet reliqua tua vita huic
sceleri obstat. Si, para eso madrugas t
tonto. Ex gratia scilicet tam man surrexeras. . A veces et. Enim , y Quippe.
Si , que habla visto cortadas muchas ca
bezas de Ciudadanos. Multorum enim ci-vium capita viderat-Cic. pro Dejot. Si,
que no me lo permiten los hados. Quippe
vetor fatis. Virg.
Si , que , veces afirman con una sa
tisfaccion notable , y entonces es Demum.

SI

3S3

Esto si que es hacer versos heroicos. Isruc


est heroic demum dicere. Aquel si que
sabe latin. lile demum latine scir.
Si, repetida en proposicion cotrpucsta
de tcrrrincs contrarios , en el segundo lu
gar es Sin. Si obrres bien , tendrs pre
mio; si mal , castigo. Si ben feceris, non
ndonatus ; sin mal , non impunitus ali
bis. Si obedecemos , no se dignan de mi
rarnos ; si rehusamos , se tiene por gran
delito. Si subimus imperium , ne tespicimur quidem ; sin detrectamus , pro flagitio habetur.
Si alguno. Siquis , si quispiam. Si en
algun lugar. Sicubi. Si alguna ves. Si
quando. . En las dudas y preguntas. Si
algo es Ecquid, numquid. Si alguno.
Equis, numquis. Si alguna vez. Ecquando, numquando. Mira si qusda algo. Vide numquid supersit. Pregunto si me lo
has visto hacer alguna vez ? Rogo num
quando me videris id facientem?
Si. {concediendo , afirmando) Etiam,
ita.
Si bien. Quamquam , tametsi.
Sibila. Sybilla, virgo fatidica.
Sido , moneda de plata. Siclus , i.
Sidra , bebida. Sicera, a .
Siega. Messis , is.
Siempre. Semper, perpetu. Numquam
non. Siempre se mueve. Nunquam non
movetur. Por siempre , pura siempre.
In perpetuum, in seternum, in sempiternum.
Siempreviva , yervo. Sempervivum, i.
Sienes. Tempora , um.
Sierpe. Serpens , tis. Anguis , is.
Sierra. Serra , se. Serrula. Montaa.
Rupes , ium. Praerrpti montes , pnerupta snxa.
Siervo. Servus , i. Famulas , I.
Siervo. Ancilla , ts. Famula , ae.
Sieso. Seder. is. Vide Salvonr.
Siesta. Quies meridiana. Derruir la
tiesta. Meridio , as , vel mericlior , aris.Siete. Septem. icte Svecet. Septies.
Siete mil. Septem millia. De siete en
siete. Septeni , se, a. Verso de siete pies.
Septenarius. De siete maneras. Septifariam. De Hete aos. Septennis. Et aa
de siete. Annus septimus.
Siete doblado. Septuplus. De siete do-,
bleces. Semtemplex , icis..
Sie-

39o

SI

Sietemesmo. Septimestrls puer , qui


septimo mense natus est.
Siete onzas. Septunx , uncu.
Sigilo de confesion. Conf'essionis arcanum inviolabile.
Siglo. Sxculum , l. Siglo de oro. Sa
turnia regna , aurea setas. Un siglo me
fatece , que ha que no te veo. Sxculum
mihi videor, te non vidisse.
Signo de Escribano. Vide Rubrica.
Signos del Cielo. Signa Zodiaci.
Signar. Signo , as. Vide Sellar.
Significativa cesa. Significans, tis.
Significar. Significo , as. Ostendo , is.
Silaba. Syllaba , te. Silaba por sila
ba. Syllabatim.
Silencio. Silentium , ii. Taciturnitas,
xeticentia , te. Tu mucho silencio me da
que sospechar. Taciturnitas tua mihi suspicionem afiert , suspecta mihi est.
Silicio. Cilicium seiis asperum. Traer
le. Seroso horrere sacco. Fascia hirta, &
horrida astringi. Corpus cilicio macerare,
castigare.
Silla. Sedes , is. Sella , ae. Secrile , is.
Silla del Rey. Solium , ii. De caba
llo. Ephippium , ii. De coche. Sella curulis. Silla de manos. Sella gestatoria.
Lectica , te. Gestatorium , i. Los que la
llevan. Lecticarii.
Silla que se dobla. Sella plicatilis.
Puestas la redonda. Hemicyclus , i.
SilUro. Ephippiorum faber , sellarum
artifes.
Sillar. Saxum in quadrum expolitum.
Silleria. Fabrica saxis quadratis.
Silo. Sirus , i. Frumentaria specus.
Silogismo. Syllogismus , i. Ratiocinatio. Silogizar. Ratiocinor , aris.
Silva. Sybilum , & sibilum , i.
Silvar. Sibilo , as. Por escarnio. Exsibilo, as. Sihoronle. Sibilis explosus fuit,
theatro exactus est. Cosa que silva. Sibilans. Sibilus , a , um. Silvato. Puerilis
fistula.
Sima , mazmorra. Ergastulum , i.
Simbolo. Symbolum , i.
Simbolizar con uno. Congruere , cons
pirare , convenire cum aliquo.
Simiente. Semen. Vide Sembrar.
Simonia. Simonia , c. Emptio , aut
rendido rei saerae. Comete simonia. Rem

SI
sacram emere, aut vender , aut cum non
sacra commuiare.
Simoniaco. Simoniacus. Qui res sacras
emit , aut vendit.
Simpatia. Sympathia , x. Convenientia , te.
Simple. Vide Sencillo , y bobo.
Simples con que curan. Herbae salutares.
Simpleza. Fatuitas , stultitia , *.
Simplicidad. Simplicitas , atis.
Sin. Sine , absque. Sin duda. Haud
dubi , sine dubio , nimirum , procul dubio. Sin embargo. Nihilominus , nihilo
secius. Sin por qu , ni para qu. Sin*
causa. No sin causa. Non sine causa, non
immerito. Sin dao de barras. Sine alterius injuria.
Sin falta, en todo caso. Utique. Pr/sr maana sin falta. Cras proficiscar tiu
que. Todos sin faltar uno acudieron. Omnes ad unum convenerunt. Sin temor del
castigo. Poense securus. . veces SIN
se hace elegantemente por los a.-'f - tinos,
adverbios, que se componen de In. Hom
bre sin letras. Homo indoctus. Sin politica. Inurbanus , & incivilis. Sin honra.
Inhonoratus, inhonorus, inglorius. Habla
sin elegancia , y alio. Inornat , & ineleganter loquitur. No se ir sin castigo.
Non impunitus abibit. Haud impune feret. Sin culpa le acusan. Innocens reus
agitur. Immerito aecnsatur. Sin averi
guarlo. Inexplorat , vel inexplorat. .
A veces se hace con algun termino nega
tivo por ablativo, v. gr. Sin dificultad
lo hars. Nullo negotio facies. Sin acom
paamiento. Nullis comitibus. Sin pedir
lo nosotros , y aun sin pensarlo. Nec postulantibus , nec cogitantibus quidem nobis. . veces por Ultrd. Sin llamarle
vino d mi casa. Ultrd ad me venit. Sis
preguntarselo me lo dixo. Ultrd mihi rem
aperuit. Sin pedirlo , ni pretenderlo me
dieron este cargo. Ultrd mihi hoc munus
delatum est.
Sinagoga. Judaeorum caetus , synagoga , congregatio.
Sincero. Sjucerus , candidus , apertus.
Sinceramente. Candide , simpliciter.
Sinceridad. Simplicitas , atis. Sinceritas , candor animi.

Si**

SI
Sincopa. Syncopa , te , vel syncope,
es. Contractii) , nis.
Sincopar. Contrahere,
Sindico, que descubre. Index, icis. De
lator , oris. Que toma residencia. Quaesiiot. Que tiene el depotito en alguna
Iglesia , Comunidad. Depositarais , pecuniiE custos.
/
Sindicar. Deferre aliquem, vel nomen
alicujus ad judicem , aut magistratum.
Crimina de aliquo ad Praetorem defer
re.
Sindicacion. Indieium , delatio. Hacer
oficio de sindico. Delationes, aut aecusationes factitare.
Singular. Singularis, unicus, eximius,
excellens. Singularmente. Singulariter,
singillatim. Singularidad. Singularitas,
separatio ab als. Singularizarse. Sin
gulariter agere. Singularem esss in agendo. Singularia facere. A communi , &
vulgari consuetudine abhorrere , separari. Seorsum ab als facere.
Siniestra mano. Laeva , sinistra manus.
Siniestra mano. Infaustus , sinister.
Siniestro. Naturse vitium, aut prava conenetudo. No tome algun siniestro, Ne
prav assuescat. Ne prava consuetudine
teneatur , imbuatur.
Siniestramente. Sinistr , prav.
Si no veces es condicional negati
va , v entonces es Si non. v. gr. Si no lo
has entendido dirvlo otra vez. Si non intellexisti, vel si parum intellexisti , dicam denuo. . veces es exceptiva , y
entonces es Nisi , praeter , praeterquam.
En quien ha sido esto materia de repa
ro , sino en mi? Cui nisi mihi , praeter
me, praeterquam milii , id vitio datum
est ? Quien podr sufrirte sino yo , que
tengo paciencia para todo ? Quta te fert
praeter me , qui omnia ferre possum.
Si no ti veces es concesiva , y lo mismo
que Ya que , Dado que, y entonces es. Si
non. Si minus. Si no bebe en la taberna,
huelguee en ella. Si non gustu rapitur,
odore cert capitur. Si no convenia azo
tarle , convenia a lo menos reprehender
le. Si minus verberibus , at verbis illum
castigare oportebat.
SI NO veces es lo mistho que. De
otra manera , y entonces. Aliter , alioqui.

SI

33*

v. gr. Si no, cmo saldrs con lo que deseas ? Alioqui quonam modo voti compos
fies ? Sino , no pueden durar las amista
des. Aliter amicitix permanere non possunt. i. Quando Si no viene despues de
Si, es adversativa. Sin minus, sin aliter,
v. gr. Si ello es asi , ser todo mas fa
cil ; si no , mucho habr en que entender.
Id si ita est, omnia faciliora , sin aliter,
magnum negotium. Si salen con ello,
grande hazaa , si no , gran desdicha.
Si perficiunt , rcm magnam praestant; sin
minus , ad restim res rediit.
SI O , porqu ? Cur enim ? Alguna
vellaqueria debias de hacer ; si no por
qu te escondes? Aliquid indecorum facere te opportuit , cur enim refugis? Si
no , perqu castigan d este , y perdonan
aquel? Cur enim hic punitur , lie el i
mittitur ? Si no , dime , qu otra cosa de
cia l? Quid enim aliud i I le dicebat? Si
no , dime , de donde le viene ste tanto
como tiene ? Unde enim iste tam multa
habet ?
SI no &c. por lo menos. Si non &c. cer
t. Si minus &c. at , at cert. Quiera
darte un consejo, que si no fuere acerta
do ser de amigo por lo menos. Tibi consilium dabo , quod si non fuerit prudens,
at cen ab optima fide proficiscetur. Si
no tan aliado , docto lo menos. Si
minus cultus , at cert doctus.
No sino. -( de quien responde ) Im&
Muerdes como muger , no sino como leon.
More fceminse mordes i m leonis more.
Quieres matarme ? no sino darte o vi
da. Perdis me ? imo servo , & servatum
volo.
No sino, {ironic) Mirm ni. Mirra
quin. No sino dexarslos perecer. Miim
quin eos perire siveris. No sino suletar
me d indecencia. Mirm ni ad sordida , &
indigna me adjiciam.
No sino , quando es exceptiva , es Non
nisi , vel nihil nisi. v. gr. No cuido sino
de salvarme. Nihil elaboro , nisi ut sim
salvus. No entiende sino su negocio.
Nihil nisi rem suam meminit. ,. Quando
es adversativa , es Non , sed. v. gr. No
estaba sentado , sino en pie. Non sedebam , sed stabam. No por culpa mio , sino por desgracia. Non meo quidem meri
to , sed fato nescio quo. No porque , sino
por-

392

SI

-porque. Non quod , sed qola. No porque


tso , iino parque. Non quin , sed quia. No
tolo , sino tambien. Non solum , sed
etiam. Nedum , sed etiam.
Sinodo. Synodus , i. Sinodal constitu
cion. Synodi constilutio.
Sinonomus , Sinonimos. Quae sub dirersis vocibus idem significant. Goec.
Sinonyma.
Sinrazon. Injuria , ae.
Sintabor. Vide Disgalo.
Sincl. Ccelum , i. Similar. Coelo,
as.
Siquiera. Saltem. Vcl. Prestame ti li
bro por una -hora siquiera. Commoda milii librum , vel in horam. Dexanos esto
tiquiera. IIoc saltem nobis relinque.
Sirena , ninfa del mar. Syren , enis.
Sirguero. Vide Gilguero.
Sisa. Tributum , quod exigitur ex li
brae , & mensurse diminutione.
Sisar el dinero. Aliquii de pecuniae
summa sibi detrahere , sive reservare. Sisar los dispenseros. Expsnsum domino
non ex fide ferre. Majorem quam pro re
eumma domino expensam ferre.
Sitial. Pulvinar magnific apparatum,
in quo Rex , aut Princeps in xemplo genua submittit.
"
Sitio , planta de lugar. Situs , us.
Sitio , cerco. Obsidio , nis.
Sitiar la Ciudad. Urbem obsidere,
obsidione cingere , obsessam tenere.
Situar renta. Annuos reditus statuere,
constituere , collocare.
Situado , puesto. Situs , positus , a ,
um.
Si uno. Siquis. Si uno hace un delito,
no es cosa nueva. Si quis quid deliquerit,
minus insolens est. Si uno cumple con su
oficio , no le pidais mas. Si officlo quis
satis faciat , nihil amplius requiratis.

SI

Soberano. Sublimis , supremus , excelsus.


Soberania. Sr.blimitas , celsitudo , su
prema potestas, pnecelsa dignitas, summus honor.
Soberbia. Superbia , k. Elatio animi.
Arrogantia , insolentia , faustus , us.
Soberbio. Superbus , arrogans , insolens , elatus, tumidus , inflatus , super
bia tumens, qui se glorios suspicit, aos
fastidit, ac despicit. Es tan sob.rvio, que
no sufre que le enseen. Superbior est,
qnam ut velit doceri.
Soberbiamente. Superb , arroganter,
insolenter, elate, cum fastu.
Sobornar- Suborno , as. Muneribus aiiqr.err. corrumpere , pretio , aut pecunia
sollicitare , cum fuco , & fallada prensa
re. No es posible que te hayan soborna
do. Non possum adduci , ut suspicer te
pecunia captum. Hanle sobornado para
que calle. Argenti anginam patitur. Echar
otro que soborne. Summittere aliquem,
qui corrumpat.
Sobornador. Corruptor , subornator,
is.
Soborno. Ambilus , us. Sollicitatio.
Sobrado de casa. Pars domus supe
rior.
Sobrar. Supero , as. Suppeto , is. Superesse , superfluere. Sobranos lo que te
nemos. Satis superque habemus. No est
tan sobrado , que pueda dar tanto. Non
ade divitiis ai'fluit , bonis abundat , rebus omnibus circumfluit , ut iam multa
largiri possir.
Sobrada libertad. Immodica libertas,
nimia , immoderata. Sobrado anduviste
en eso. Immoderat egisti. Ultra modum
progressus es. Immodic te extulisti.
Plus nimio tibi sumpsisti , arxogasti, tribuisti.
i
Sobradamente. Plus satis, nimis , im
modic , supra modum. Satis superque.
S ANTE O.
Sobra de cosas. Redundantia , affluentia , rr. Sobras de mesa. Cibi reliquiae.
Sobaco. Axilla , ae. Los pelos del so
SOBRE. Super , supra. En una plati
baco. Pili tnbalares. Sobaquina. Virus
alarum. sobaquina hueles. Redoles ca, que se levant sobre mesa. In sermo
ne orto super- ccenam. Sobre ser notado
hircum.
de poltron , cobro" fama de bebedor , ju
Sobajar. Vide Ultrajar.
gador. Super veterem segnitise notam,
Sobar la masa. Massam subigere.
ebrietatis , & aleae cuoque infamiam suSobarcado. Suflarcinatus.
biit. Tenemos el enemigo sobre nosotros.
Sobeo. Vide Coyunda.
Dux

so
hostinm cum exercitn supra capul est,
nobis immioet.
Sobre. {adems de , fuera de) Pntter.
Sobre loe recibidos pedia cien reales.
Prseter acceptos , centum denarios petebat. Sobre ser bobo , es malo de conten
tar. Pneterquam quod siultus est , eiiaai
morosus. Praeter stultitiam moro ."nato laorat.
Sobre. {cosa de disputa , antienda)
Desuper. Sobre el tiempo en que vivi
Homero hay varias opiniones. Super Homeri aMate non consentitur. De Homeri
tate variae sunt sententiae. Sobre qu es
el pleyto? Quid est quod dissidetis? Qua
de re contendis? Unde lis , & contentio? Sobre eso se repuntaron. Ea de causa
rixaii sunt. Ex eo in jurgium , contentionemque venerunt. . A veces Sobre es
In. Sobre eso habl largo. Multa dixit in
eam sententiam.
Sobrecarga. Mantissa , additamenium.
Sobrecejo. Supercilium , supeibia , ae.
Sobredorado. Inauratns , deauratus.
Sobrehueso. Superpondium , ii.
Sobrellevar. Sufiero , rs. Tolero , as.
Sobremesa. Stragulum , vestis stragula.
Sobrenatural cesa. Res snpra naturam , supra naturae vires , atque ordinem.
Sobrenombre. Cognomen , cognomentum.
Sobrepelliz. Superpelliceum , ei.
Sobreponerse otros. Als se praeferre.
Sobrepujar. Excello , supero , vinco.
Sobresalir. Emineo , es. Exto , as. Lo
que sobresale algo. Eminulus , a , un.
Sobresaliente cosa. Eminens , prxstans,
excellens.
Sobresalto. Irruptio sbita. Sobresal
tar , dar de sobresalto uno. Ex impro
viso in aliquem irruere , incautum excipere.
Sobrescribir , ssbreescribir. Superscribo , inscribo , is.
Sobracrito , sobreescrito. Superscriptio , inscriptio.
Sobreseer. Supersedo , es.
Sobrestante. Curator operis , praeposltus alicui muneri.

SO

393

Sobrevenir. Supervenio , is.


Sobrevivir. Supervivo , is. Supers<iiem
esse alicui , ejus tetaii succrescere.
Sobrino. Sobrinus , i. Ex f'ratre , vet
sorore nepos. Sobrino: Sobrina , x. Ex
fratre , vel sorore neptis.
Socarrar. Amburo , is. Socarrada.
Ambusius, semirs'i.larus.
Socarron. Vafer. Dissimulator. Hacer
del socarron. Vafre simulare , aut dissimulare. Vuls-inor , aris.
Socarron del txsdo. Subgrunda , i-.
Socavar. Suffodio, is. Ablaqueo, es.
Sochantre. Pra centor clicri.
Socic. Socius , ii. Vide Compaero.
Socolor de piedad. Pietatis , aiu religionis speeie , nomine, pratextu.
Socorrer. Subvenio , suecurro, is. Sub
sidio , ailt auxilio esse alicui. Sccor-ro. Auxilium , opis , subsidium. Dar socorro. Auxilium , aut opem ferre. f'enir
de socorro , d socorrer. Subsidio venire,
currere.
Socrocio. Medicameotum croceum.
Sodomia. Aversa venus, prapostera lEb'tdo , flagitium t.efandum. Sodomita.
Prtepostere libidinis avidus.
Sofaldar. Succingo , is.
Sofisma. So| hisma, tis. Captiosum argumentum. Sofisteria. Cavillatio , nis.
Dan no s qu gusto las sofisterias. Ssphismata dulcedinem quandam sui faciunt.
Sofista. Sophisia, vel sophistes , ae.
Qui inanem sapisntiae speciem jactat.
Sofistico. Sophisticus, captiosus.
Sofrenada. Refiaenatio. Darla una sofrenada. Rei'rnare aliquem , cohibere,
reprimere. lllius impetum retardare.
Soga. Restis , is. Funis sparteus. Ha
cer sogas. Restes centorquere. Dar so
ga. Funera remitiere. Rem in dies differre. Llevo la soga arrastrando. Hseret
lateri leihalis arundo. Habet unde teneatur. Estar con la soga la garganta.
In sumaeio discrimine versari , inter sa' crum , & saxum. Tiene soga e ahorca
do- Gygis habet annulum. Omnia illi
virgula divina succedunr. Ea -casa del
ahorcado no se miente la soga. Ingrata
est couimemoratio , quae videiur expro*
bratio.
Soguilla. Resticula, ae. Quando te 4UDJd
te*

394

SO

ren a boquilla acude con la guilla.


Arripienda quae offenmtur , nec differenda.
Soguero. Restiarius , i!. Rostio, nis.
Sehez cosa. Fieculentus , sordidus , a,
un;.
Sojuzgar. Subjugare , debellare , im
perio suo subjicere. Vide Sujetar.
Su!. Sol , s. Al salir del Sol. Exo
riente Sois , ad Solis ortum. Al poner del
Sol. Occidente Sole , ad Solis occasum,
iiuminente jam nocre , prxcipiti Jam die.
No te pongas al Sol. Ne te Soli committas. Aun hay sol en bardas. Adhuc effulget spes sakitis. No me dexan ti sol , ni
sombra. I.ocum , ubi consistam , on
reperio. Asoleado , soleado. Solatus,
insolatus. Cosa del sol. Solaris, e.
Solana. Solarium , locus apricus.
Solano , viento. Solanus , subsolaaus.
Eurus , i.
Sola cosa. Solus , a , um. Unus. Lugar
solo. Locus solus , ab asbitris liber , reuiotus. Esto solo es de temer. Hoc unum
est timendum. T solo me ayudaste mas
que todos. Unus me praeter cesteros adjuvisti. Hacer algo salas. Sine arbitris
aliquid facere. No nos dexan hablar so
las. Non datur nobis loquendi copia sine
arbitris. Mas quiero estar solo , que mal
acompaado. Solitudini potis , qum nebulonum gregi me commiserim.
Solamente , solo. Sulum , iantm, tantummod , duntaxat. Disimulaba sola
mente las culpas pequeas. In delictis
dumtaxat modicis cornivebat. Leviora solm crimina dissimulanter ferebar.
No solo nos quiere bien, sino sigue tam
bien nuestras opiniones. Non solm nos
diligit , sed etiam nobiscum sentit. Non
bervevolenria tantum , verum sententia
quoque noster est. Parm erat voluntate,
nisi judicio quoque noster esset.
Solapar. Obtego , oceulo , i*. Vitia
infucare , probitatis specie oceultare. So
lape. Integumentum ilagitii.
Solar de casa. Area, ; olum. Cosa de solar , solariega. Domus antiqua , nobilis , stemmate insignis.
Solar los zapatos. Calceos soleis mu
ire , soleas calceis assuere.
Solaz. Solarium , ii. Recreatio. Sola
zarse. Recrean , oblectsj , delectari.

SO
Soldada. Merces, edis. Stipendium,
quod famuiis persolvitur.
Soldado. Miles , tis. De pie. Pedes,
itis. De caballo. Eques , tis. Armado
la ligera. Levis armaturae miles , mi
les expeditus. De armas dobles. Gravis
armaturae. Amado de punta en blanco,
armado de todas armas. Cataphractus.
Soldado viejo. Veteranos. Visaba. Tyro , nis. Jubilado. Emeritus , rude donatus. Buen soldado. Miles egregius , manu strenuus , fortis , animosus. Soldado
ordinario. Gregarius miles. Alistado, pa
gado. Auctoratus , delectus. Despedido.
Exauctoratus. Perdido por mala paga.
.t>o dirutus. Escusado justamente. Causarius.
Soldados aventureros. Honoraril bellatores. De presidio. Praesidiarii , limitanei. Cogidos de rebato. Tumultuarii, collectitii. De la armada. Classiarii. De
guarda. Stationarii. De la guarda del
Rey. Praetoriani. Ssr soldado. Milito, as.
Mereo , es. Stipendium facere. Ser sol
dado de caballo. Equo mereri. Despe
dir al soldado. Militem exaucrorare , sa
cramento absolvere , commeatum HIi, aut
missionem dare. Soldadesca. Militia, tur
ba milltaris.
Soldar. Consolido , as. Con plomo ,
estao. Plumbo , as. Ferrumino , as.
Plumbo , vel ferrumine aliquid conjungore. Vide Quiebra.
Soldadura. Commissura , ae. Ferruminatio, nis. Con que se hace. Ferrumen.
Soldadura de oro. Chrysocolla, se.
Solecismo. Stribiligo , inis. Soloecismus , i. Solcecum , i.
Soledad. Solitudo , inis. Locns ab ar
bitris liber , remotus ab omni turba.
Mas gusto de la soledad , que de tra
to , y bullicio. Jucundior mihi est solitu
do , quam turba. Minus quam solitudo,
mihi turba placet. Non tam mihi cum
multis , quam mecum agere dulce est.
Taedet me consuetudiniscum multis amore solitudinis. Ingrata mihi turba est piae
solitudine.
Soliloquio. Soliloquinrti , ii.
Solitario. Monachus solitarius.
Solemne, solemne cosa. Solemnis,
vel solemnis , celebris. Solemnizar. Celebiare, frequentare. Solemnidad. Soiem

so
nifas, celebritas. Solemnemente. Rit, solemniter.
Soler. Soleo , es. Vide Acostumbrar.
Soleras del carro. A-seres , um.
Solera. Solea caligx.
Solfa. Masica , Musice , es. Scientia,
quae modum canendi docet. Solfear. Sonum cantoribus voce , man;ique preire.
Solicitar. Sollicitare milites ad proditionem. Mulieris pudicitiam tentare, sollicitare. Foemioam ad concubitum , aut
inconcessam venerem allicere, de stupro
appellare.
Solicitacion. Solcitatio , nis.
Solicito. Sollicitus , anxitss. Andar so
licito. Satago , is. Sollicitum esse. Esto
me trae solicito. Hoc me sollicitum habet. Haec me cura circumstat , soliicitat,
perturbat , somnum capere non sinit.
Solicitamente. Sollicit, anxi.
Solicitud. Sollicitudo, sedulitas. Estoy
con grandisima solicitad, y cuidado. Maximam sollicitudinem,curamque sustineo.
Angor, & afficior, sollicitudine , curaque
maxima.
Solida casa. Solidus , firmus , stabilis,
duraturus. Solidez. Soliditas , firmitas.
Solidamente. Solid.
Solimn. Argentam vivum. Hydrargyrum.
Solitario. Vide Soledad.
Solibiar , soblevar. Sublevo , as.
Sollastre. Mediastinus , l.
Sollo , pescado. Lupus , i. Lucius , i.
Sollozo. Singultus , us. Sollozar. Singultio , is. Singultos edere.
Solomo de puerco. Succidia , a. Terga
suis salsugine condita.
Solticio. Solstitium , ii.
Soltar desatar. Solvo , is.
Soltar el preso. Vinculis hominem sol
vere , exsolvere, exuere , liberare , eximere , expedire , earecre emittere , di
mitiere. Los nios de la escuela. Pueros
dimitiere.
Soltar la dificultad. Quaestionem sol
vere , argumentum diluere , znigma exponere , aperire , controversiam dirimere. Soltar algo de las manos. Aliq;iid deponere.
Soltar la presa. S tagnantem aquam
emittere. Intercussse aqux exitum expe
dire , effugium aperire.

SO

335

Soltarle la moneda. Fidem alicui remittere , illum fide data liberare, immunem praestandae fidei reddere.
Suelto-, libre. Solutus , liber. Suel
to , ligero. Celer , eris. Velox , cis.
Soltura. Solutio , dimissio. De lengua.
Linguae petulantia, procacitas.
Soltero , soltera. Cxlebs , ibis. Innupta soluta. Estado de soltero. Cxlibatus , us.
Sombra. Umbra , x. De arboles. Umbraculum , i. Opacitas , tis. Hacer som
bra. Obumbro , as. Opaco , as. Poner
uno d la sombra. in carcerem aliqiiem
conjicerc. Anda d sombra de tejados. la
publico esse non audet.
Sombria cosa. Umbrosus , opacus , a,
um.
Sombrero. Galerus , Se galerum , i. Pileus , & plleum , i. De grande falda.
Petasus , i. Sombrerico. Galericum , i.
Entr con sombrero grande. Petasatus ingressus est.
Sombrerero. Coactiliarius , ii.
Somera cosa. Summus, a, um. Lo so
mero del agua. Summum aquae. Muy so
meramente discurres. Superficie tenus
rem tangis, altis malum subest.
Someterse. Vide Sujetarse.
Sometico. Catamitus , i , cinxdus , i.
Somormujoe , cuervo marino. Mergus, i.
Somormujarse. In aquam mergi. A
somormux. Clanculum , furtim. Entrar i
somormux. Subrepo , is. Furtim introire.
Son , sonido. Sonus , i. Sonitus, tus.
Sonido de trompeta. Clangor , oris.
Baylar , danzar son. Ad numerum
saltare.
Tocar diversos sones. Aliter, atque aliter fidibus enrere. Hablar sin ton . nison. Abs re loqui. Escogen las pal obra*
por el sonido, no por el sentido. Yerba sono quseruntur , non captn.
Sonajas. Crepitaculum bracteis xreii
sonorum. Crotalum , i.
Sonar. Sono , as. Sonum reddere , ede
re , efficere. Sonarse las narices. Nares
emurgere, abstergere. Ha sido esta eos
muy sonada. Hxc res maxime celebrata,
ac decantata est. Una cosa suena y otra
es. Aud fama canit, atque res est. Ali
ter se res habet , ac fama fert. Sonada en
Ddd*
*..

Seo

so

SO

do el mundo. Cymbalum mur.di. Que so


Soplar al oido. Insusurro , as.
Soplo. Flatus , us. Flamen , spiritus.
nada es tu iJu\ Qum nobitata est profectio tua! Cosa que suena mal. Absonus, Dar soplo al Juez. Rem ad Jndicem de
absurlus.
ferre.
Sonoro cese. Sonorus , a , um.
Soplon. Susurro, nis. Delator , oris.
Sonde de la navj. Bulis , idis. Sondar
Soportal. Porticus , us. Xystus , i.
Soportar. Tolero , as. SufYero , rs.
el fondo del agua. Maris abtitudinem bolido explorare. Ssniar el fondo del cau
Soportable. Ferendus , tolerandus.
dal de uno. Ingenium ejus temare , exSorber. Sorbeo , exsorbeo , absorbeo,
periri , viras ingenii periclitare.
es.
Ssniocado. Lymphaiicus , vesanus.
Sorbo. Sorbido , nis. Sorbillum , i.
Saar. Sumnio , as. Per quieiem aliSordo. Surdus , a , um. Sordillo. Surdaster , tri. Hacerse sordo. Surdum se
fluid videre. Se que andabas tres ma
tarme. Vkii per quietera te rcihi necem simulare. Surdas alicui aures prbere.
machiuari. Per quietem mihi visus es de No hay peor sordo , que l que no quiera
interitu meo cogitare. urmiecti objecta oir. Audiens non audit.
Sordera. Surditas , atis.
mihi est imago tui ad necem me quxrenSorna. Tarditas , lentitudo , mora,
tis.
Sooliento. Somnolentr.s , somniculo- cunctatio , nis. Con que sorna vas ! Quam
lent procedis ! Sinuiis pomparum fercusus.
lis videris.
Sonreirse. Subrideo , es.
Sortear. Sortior , iris. Vide Suerte.
Sonrosearse. Erubesco, is. Rubore perSorteamiento. Sortitio , sortitus , us.
fundi , suffundi. Purpurasco , is.
Sortilegio , adivinacion , eleccion
Sonsacar. Callid aliquid petere , elipor suertes. Sortilegium, I.
cere, exprimere , extorqiiere.
Sortija. Annulus, i. 'Juego de sortija.
Sonsaca. Caliida perendi ratlo.
Sopa. Ofla , se. Sepilio. Offula , ae. Ludus equestris , in quo de trajicienda
Andar la sofa. Victitare sorbillo. Echar hasta per annulura de fune pendentem
sopar. Buccellas panis in jus dimitiere, certatur. Llevar a sortija. 1 Listam per
injlcere. Est hecho una sopa de agua. annulum immittere , inserere , tiajiceMadide madet. Puedele comer por sopa. re.
Sortijas de la vid. Capreoli , orum.
Tam facil illum vincet , quam facil
Vitis claviculi intortj.
vulpes pyrum co.-nest.
osa cosa. Insulsus, a, um. Sine sa
Sopado. Colaphus , i.
Sopetear. Frustulum panis in jus , aut le.
Sosacar un secreto. In secreta alicucondimentum identidem mmiitere, & elicere , pro vili , & abjecro obtereie , subi- jus callid penetrare. Mcntiri tibi netwm,
aat communicatum , quod ab alio scire
gere.
Soplar. Spko, as. Fio, as. Con fuelles. cupis. Per interrogatiunculas alterius senFollico , as. Soplar hinchando. Influo, sum , ac mentem expiscari. Vide Son
as. Sopla el viento sn favor. Afilat , as- sacar.
Sosegar. Placo , as. Sedo , as. Vide
pirat ven'us. Soplar en contra. Reflo,
Apaciguar , y aplacar.
as.
Sosegarse. Quiesco, is. Conquiesco, s.
Soplar la vela. Flatu lucernam exlinguere, vel modo exiinctam accen dere. Ad tranqnillhatem anlmi redire.
Sosegado. Tranquillus , quietus , pasopla a pieza en el juego. Latrunculum i collusore pnsternum de medio tol- catus.
Sosegadamente. Sedate , pacat.
lere.
.
Sosiego. Tranquilinas , quies , etis.
Sopla vivo te lo doy. Lmpada tibi in
Con sosiego. Placid , tranquillo animo.
ursu irado.
Sospechar. Suspicor , aris. Sospecho,
Soplar acusar uno. Deerre ali
guem , vel crimina de illo ad Principem y aun espero , que no han. de salir con la
tuya. usp;cor , atque adeo spero fore,
defetie.

ut

so

SO

379

Sotana larga. Tunica ad talos demisnt infiingatur hominum improbitas. A lo


que sospecho , otra cosa es. Quantum au sa. Sotana corta. Togula ad genua degurar conjectura, nisi mea me suspicio missa.
Sotano. Specus concameratus. Sotanar.
fallir , aliier s-e res habet.
mucho* habeis dado que sospechar. Sub terram concamerare.
Soterrar. Defodio , is. Sub terram aliMultis suspicionem movisti, excitasti, fecisti , attulisti , injecisti , dedisti. Lo que quid abdere , condere. Infra mortuos aliquem amandare. Soterrado. Defossus,
se puede sospechar , all lo de so vues
tro discurso. Quae posita sunt iu suspi- sub terram abditus.
Soterrao. Hypogaeum, vel hypogeum,
cionibus , ea vestris ingenua , conjecturaeque committo. Tu mucho silencio me spelunca , ve. Locus subterraneus.
oto. Nemus , oris. Saltus , us.
da que sospechar. Taciturnhas tua milii
Sotochero , Sotacochero. Rhedarii
suspicionem affert , suspecta mihi est.
Sospecha. Suspicio , nis. Entrar en vicarius.
sospetha. Suspicionem ex aliqua re duSotoministro. Subminister , tri.
cere. Vinome esta sospecha. Ilac suspicione sum perculsus. Sospecha sin fun
S ANTE U.
damento. Cxca suspicio , temere concep
Suasoria. Suasoria , ae.
ta.
Tienen sospecha de que t le mataste.
Suave. Suavis, e. Suavidad. Suavitas,
In cedis suspicionem incidisti , venisti, tis. Suavemente. Suaviter.
Cubdelegar. Judicem delegatum sufficecidisti, incurristi. Suspicionem subiist , te caedem esse factam. Csedis suspi cere- alium in locum suum. Subdelegado.
cionem ad te pertinere multi existimant. Subdelega tus , in delegati locum suflcCtedis aspersus es suspicione. Homicidii tus.
Subdiacono. Subdiaconus , i.
nomine multis suspectus es.
Sin causa tienen de mi sospecha. Te
Subdito. Subditus. Qui in -alicujus dimer me in suspicionem vocar.t. Nul- tione est. Subjectus allcui.
lo meo merito suspectus sum. Nitiil in
Subir. Scando , ascendo , conscendo,
me admisi , unde suspicionem ducerent. is. Subeo , is. lo mas alto. Evadere ad
lYo cabe en l semelante sospecha. Lon- summum. Subir trepando. Scandere in
g ab ista suspicione abhorrere debet. sr.brectum. Subir el precio de as cosas.
Vid* Encarecerse.
Dexo de buena gana la sospscha que te
nia. Suspicionem praconceptam libenter
Subida lo alto. Ascensus , us. Cota
muy subida. Summus , sublimis , e.
lemitto.
Ta ests libre de sospecha. Jam ab huSubita cosa. Vide Repentina.
]us facti suspicione abes. Suspicionem
Subitamente. Subn , repent.
avertisti , pepuiisti , depulisti. Delevisti,
Sublimar. Vide Ensalzar.
absteisisti, qua aspersus eras , suspicioSubsidio escusade. Subsidium , si ve
nis maculam. Omni suspicione liberatus tributum Clero impe.ratum.
es.
Subsistir. Subsisto , is. Maneo , es.
Sospechoso , que sospecha. SuspicioSubsistencia. Hypostasis , is.
sus. De quien se sospecha. Suspectus , a,
Suceder, acontecer. Accidit , evenit,
im. Suspicioni obnoxius. Sospechoso , re contingit. Vide Acaecer. Si le sucediere
celoso. Homo suspicacis ingenii. Tengo alguna desgracia. Si quid e acciderit..
por sospechoso su cuidado. Diligentiam Todo le sucede pedir de boca. Omnia
hominis suspectam habeo , ejus cura sus iili ex sententia cedunt , succedunt, perpecta milii est. La edad de entrambos commod cadunt, feliciier eveniunt.
les hace sospechosos. Etas utriusque sus
Sucedi al rebes de lo que pensaban.
picioni locum dat, suspicioni obnoxia est. Contra accidit , atque omnes opinabanIn suspicionem veniunt ab setate.
tur. Contra quam omnes p.utabant , con-*
Sostener. Fulcio , sustineo , sustento , tra omnium opinionem evenit. Long ali-

as.

tei accidit , atque erat omnium opinio,


E4*

SU

SU

Exltum res habuit long allum spe , &


expecratiore. Nihil mnjis nlienum spe,
& opinione aecidere potuit. Eventus opinioni non respondit.
quolquiera puede suceder lo que su
cedi otro. Cuivis accidere potese, quod
culquam pot't.
Suceder otro , entrar en su lugar.
Succcdo , is , in alterius locum suffici,
sebstitui, subrogari , subsortiri , succedere , ejus locum oceupare. Suceder en a
herencia. Hxreditatem adire.
Sucesor. Succesor , or'is. Con tai suce
sor no echareis menos el gobierno pasadi. Ta succesore superioris Prtefecti
prudenam , & aequitatem non desiderabitis , integritatem , & vigilantiam non
requiretis.
Sucesivamente. Alius post alium. Deinceps.
Sucesion. Successio , nis. No tiene su
cesiva. Prole , aut liberis caret , orbatus
est. Nullr.s est ei hieres.
Suceso. Casus, us. Eventus , us. Suce
so extranrdinario. Casus adven titius.
Ninguno se echa si la culpa del mal
suceso. Adversa nema sibi imputad
No s qu suceso tendr este negocio,
Quem exitum res habitura, sortitura sit,
nescio. Qui cursus nostrarum rerum , qui
exitus futurus sit, non despicio. Incertus
aleae jactus nobis est , quod nos fatum
maneat , ignoramus.
Nunca mis cosas tienen buen suce
so. Nunquam tneis optatis fortuna res
ponde t. Semper sunt mearum rerum exi
tus adversi , semper votis dissiJent.
Nihil mihi ex nnimi sentcntia sr.ccedit. Omnia mihi adversa accidunt, pre
poster eveniunt. Consils meis semper
fortuna obstat , conatus meos semper elu
di t.
Quiera Dios que la empresa tenga
buen suceso. Coeptis Deus adsit, superique faveant. Utiuam , quod te susceptum est , & insritutum , felicem sortiatur
exitum. Deus promoveat , superique fortunent , quod prseelar instituisti.
Sucintamente. Breviter , concis.
Sucia cosa. Immundus, sordidus, spureus , teter , squalis , turpis , obscoenus.
Suciedad. Immunditla, ae. Sordes, ium.

Sqnalor , oris. Uluvies, el.


Suciamente. Spurc , sordid , impu
r.
Sudar. Sudo , as.' Exsudo , vel Exudo,
desudo , a--. Sudore madere. Sudorem
emitiere. Hacer sudar. Sudorem elicere. Sudado. Sudatus, sudore madens, madefactus.
Sudador. Sudator , oris. Sudarius , ii.
Sudadero. Sudatorium , vaporarium,
Cr.ldarium , ii.
Sudario , pauelo. Sudarlum , ii.
Sudor. Sudor , oris. Tomar sudore*.
Hypocar.sts mi. Vide Estufa.
Suegra. Socrus , us.
Suegro. Socer, eri.
Suela. Solea , te , vel solum , i.
Sueldo. Stipendium , ii. Tirar sueldo.
Stipendia facere , mcreri.
Suelo. Solum , i. Suelo de casa. Payimentum , i. Ensotado. Lithosrrotum. De
pizarras. Lamellis saxeis constratum. De
azulelos. Asarorum , i. Pavimentum tessellatum , sectile. De ladrillos. Lateritium , laterculis stratum.
Suelo de edificio. Area , te.
Suelto. Vide Soltar. Sueltas de mulas. Compedes , pedicae cannabinae.
Sueo que dormimos. Somm.s, i. Quies,
tis. Sopor, oris. Sueo, que soamos.
Somnium , insomnium, ii. Visum somnii.
Caygome de sueo. Arctior , quam solebat , somnus me complexus est.
Quando uno ha cenado mucho , tiene
muchos sueos. Mul tae imagines dormientium animis obversantnr cum cibo, potuque distenti sunt. In visa varia , multaque dormientes incidunt , cibo , potuque
repleti.
Suero de lo leche. Serum , i.
Suerte. Sois , tis. Echar suertes. Sortior, iris. Sortes ducere , mittere. Meter
d uno en suertes. In sortem aliqucm conjicere, vocare. Entrar en suertes. In sor
tem ire. Cabrrle algo en suertes. Sortitd
aliquid capere. Sortis beneficio aliquid
habere. Esto me cupo en suerte. Hoc mi
hi sorte obtigit , obvenit. mi cupo la
suerte. Ego sorte dnctus sum. No tengo
suerte. Fortuna utor adversa. Vide For
tuna.
Suficiente cosa. Quod satis est. Per
sona suficiente. Idoneus , habilis , aptus.

39S

5a-

SU

SU
Suficiencia. Habilitas , atis.
Sufocar. SulToco , as. Vide Ahogar.
Sufraganeo. Suf.'raganeus , Episcopus,
qui Archiepiscopo subjectus est.
Sufragios por los difuntos. Preces , sacrificia , jejunia , eleemosinae.
Sufrir. Fero , suffero , sustineo , tole
ro , perpetior, eris. De mala gana sufro
esto. Graviter , & iniquo animo haec patior , segr fero. No se puede sufrir tan
continuo trabajo. Tantam contentionem
animus ferre non poresr. No le sufri el
corazon dexar de decirselo. Non sustinuit illum de hac re celare. Teneri non
potuit , quin rem ilii aperiret. Es hombre
que no sufre cosquillas. Nemo illum im
pun contemnit. Nemo in illum ludit,
quin poenas luar. No sufre ancas este ca
ballo. Neminem coxis vehit his equus.Sessorem coxis non sustinet , non paiitur.
Coxis insidentem excutit.
Sufrido hombre. Patiens , tis. Sufrible
cosa. Tolerabilis , ferendus , a , um.
Sugestion del diablo. Inductus , us.
Instigado.
Sujeto otro. Subditus alicui. Qui est
alieni juris. Sujeto las inclemencias
del tiempo. Estui , ac frigori obnoxius.
No estar sujeto d nadie. Esse sni juris,
& arbitrii. In nullius ditione , aut potestate esse. Es sujeto de prendas. Vir est
natura: dotibus egregius i ingenii, & eloquentiae laudibus insignis , eximius.
Sujetar. Subjicio , is. Subdo , is. Subigo, is. In suam ditionem , aut potestatem
redigere. Vide Conquistar.
Sujetarse otro. Se alicui subjicere,
submittere. Sujetarse al castigo. Dare
se ad supplicium. Poenas subire. Virgis
terga dare. Pcenas suscipere , sustinexe.
Sujetarse al juicio de otro. Alterius
judicio stare, arbitrio ejus se summittere.
Sujecion. Subjectio, nis. Servitus , utis.
Sulcar. Sulco , as. Liro , as. Sulcum
imprimere. Sulco. Sulcus , i. La tierra
entre sulco , y sulco. Scamnum, i. Porca,
te. Lira , ic. Sulcos mayores , desaguade
ro. Aquarii sulci. Collici*, vel colliquiae,
arum.
Suma. Summa , x. Epilogus , i. En m-

333

ma. Ad summam, in summa. Gran suma


de dinero. Ingens vis auri , & argenti.
Praegrandis pecuniae sumtria. Magnum
auri pondus. Junt gran suma de dinero.
Ingentem vim auri , & argenti goegit,
congessit , coacervavit.
amar cuentas. In summam redigere,
conibrre. Summam rationis conficere. Ad
unam summam omnia referre.
Sumario. Summarium , ii. Summa ,
ae.

Sumariamente. Summatim , strictim,


paucis.
Sumiller de Corps.Summus Regii cubiculi Praefectus , qui subuculam Regi mi
nistrar. Sumiller de cortina. Qui Regii
velum pandit.
Sumir. Mergo , is. Sumete el papel.
Attramentum charta bibit, atramentopapyrus permadescit. Papel que se sume.
Charta , aut papyrus bibula.
Sumidero. Vorago , nis.
Sumision. Summissio, nis. Pidime con
toda sumision , que le amparase. Mihi
qum potuit submiss supplicavit , suppliciter me precatus est, intimis precibus me contendit , ut causam suam
susciperem.
Sumo. Summus, a , um. Lo sumo que
puede llegar. Summum , ad quod aspi
rare potest, hoc est. Suma locura. Amentia summa. Sumamente. Summe , maxi
me.
Sumamente lo desea. Id summe concupiscit.
A'i/Bran/o.Sumptuosus, splendidus, magnificus. Suntuosamente. Sumptuose, mag
nifica , splendid.
Supercheria. Vide Demasia.
Superficie. Supeificies , ei. Superfi
cialmente. Perfunctori, in speciem. Si
mulat.
Superfino. Supervacuus , supervacaneus, superfiuus , redundans , tis.
Superfluidad. Redundantia , se.
Superintendente. Curator operis. Ins
pector. Prpositus alicui muneri.
Superintendencia. Prafectura , se.
Superior. Superior dignitate, qui sub
ditos habet. Praesul , is. Prsepositus. Es
cosa superior. Res eximia, egregia, praestantissima. Nihil supra. Superioridad. Superioris dignitas , prtestantia.

4oO

SU

Superioridad. Pnestantia , prefectu


ra , ae.
Superiormente. Egicgi,eximi, praestantissim , preciar.
Superlativo. Superlavus , a , um.
Myp:rsticion. Superstiiio , nis. Vana
relig0. Supersticioso. Puperstitiosus, superstfi'-one imbutus. Sup^rsticiosan-nte.
Supers-idos.
Suplemento. Supplementum , i.
Suplicaciones , barquillo. Bracteae
panis melliti convolut. Suplicacionero,
barquillero. Qui melliti panis bracteas
-conficit , aut vendit.
c up'icar. Supplico, as. Preeor , depreor , aris. Suplicar humildemente. Supplicites- deprecari. Supplices ad aliquem
nanus tendere , ad ejus pedes supplicem
-se abjicere.
Suplica. Supplex deprecatio. Postulatum , postulatio. Hacer alguna splica.
Postulata interponere.
Suplir. Suppleo , es. Suplir por otro.
Aherius v'ce fungi , absentis vices gere-re , partes ejus suscipere , onus ejus su
ture, susnere.
Suponer. Suppono , is. Supone mucho,
es persona de mucha suposicion. Vir est
magnae existimationis, & auctoritatis. Su
pongamos que quiere. Fac velle. Finge,
demus , ponamus ita esse. Suponen cosas
dudosas por ciertas , y assentadas. Dubia pro certis, & concessis sumuntur.
Supuesto en lo oracion. Persona agens.
Hijo supuesto. Subdititius , suposititius. Esto supuesto. Hoc prsejacto funda
mento. His positis , aut prsemissis.
Supucsto que. Cum , quoniam, quando.
Supuesto que se sobe , para que" regateas
el decirlo? Cum constet , quando res
-constat , quid dicere gravaris?
Suprema cosa. Supremus , summus , a,
um.
Suprimir. Supprimo , is. Vide Ocul
tar.
Surcar , y surco. Vide Sulcar.
Surgir. Appello , is. Vide Aportar.
Surtir. Resulto , as. Resillo , is. De
alli surti este dao. Inde hoc malum
extitit, serpsit , emanavit.
Susodicho. Praedictus , supradietus.
Suspender , dilatar alsro. Diferre
aliguid in aliud tempus. Suspendi mi

SU
julc'te. Sustinui me ab omni p.sse nsu. Sus
pende los oyentes. Suspensam concionem
retinet.
Suspenso. Suspensus , incertus , anceps , i tis. Estoy suspenso hasta ver el
suceso. Pendeo animi spectatione eventus. Estamos suspensos , hasta que vuel
va con la respuesta. Pendemus animis,
donee responsum referat. Suspensi sumus
tcsponsi expectatione.
Suspension. Suspensio animi. En gran
suspension estamos. Obscura , & cerca
expectatione pendemus. Suspension, cen
sura. Suspensio.
Suspiro. Suspirium, ii. Suspiratio , nis.
Dar grandes suspiros. Suspiria ab imo'
pectore ducere , solvere , laxare.
Suspirar. Suspiro , as. Suspirium edere , emitiere , ab imo trahere. Suspirar
por alguno. In aliquem suspirare.
Sustancia. Snbstantia , x. Esto ee en
sustancia. Hoc caput , & summa causae
est. Ad summam res tase habet. Hoc est
totius operis argumentum. No es hombre
de sustancia. Futilis homo est , & levl
sententia. No es esto cosa de sustancia.
Levia hsc sunt , frivola , & inania, nullius ponderis , aut momenti.
Sustancia de ave. Avis pulpa contusa,
pista , sorbendo apta.
Sustanciar el preceto. Litem con tes ta
ri , testimoniis causam roborare , munire.
Cosa sustancial , de sustancia. Res
mngni ponderis, & momenti. Cosa sia
sustancia. Levis , inanis.
Sustentar cosa de peso. Sustineo , fulcio , fuffulcio, is. Sustentar , mante
ner. Alo, is. Pasco , is. Sustineo, sustenr
to , as.
Sustentarse. Victo, as. De suo vivere.
Herbis , & pane vescor.
Sustentar conclusiones. Assertiones de
fendere , theses propugnare , themata
tueri , sustiaeic. Sustentante. Propugnaior, defensor , oris.
Sustento. Cibus , i. Alimentum , esca , ae.
Sustituir. Substituo , is. Aliquem in
alterius locum sufficerc, subrogare, subdere , in ejus loco constituere.
Sustituto. Vicarius, qui vicem alterius
obtinet , in ejus locum suffectus.
Susto. Consternatio, pavor , perturba
tio

su

TA

tio ex tristi & subito casu. asustarse.


Consternar) , perturban.
.' usurrar. Susurro , insusurro, as. Aliquld alicui in aurem suggeiere.
Sutil. Subtilis , e. Acutus , a , um.
Sutileza. Subtilitas , acumen , rus.
Sutilmente. Subtiliter , acut.
Sutilizar. Acuo , is. Exacuo, is.
Suyo. Suus , a , um. No saldrn con la
suya. Rem ad exitum non perducent. SaliS con la suya. Vicit. Causam tenuir.
Voti compos evasit. Llevar la suya ade
lante. Sentendam suam peninaciier de
fendere , tueri. Esto tiene de suyo. Hoc
illi insitum , & innatum est. De suyo es
feroz, y pertinaz. Suapte ingenio ferox,
& contumax. indole feroci , & contumac. De suyo es muy atado. Natura irrpedidssimus est. Nadie sabe loque es suya.
Bona , & fortunae cujusque ad incertum
levocantur.
T

ANTE

A.

TAba. Talus , quo pueri ludunr.


Tabaco. Tabacum, i. Tomarle en pol
vo. Pnlvisculum panila nare excii'ere,
exorbere. Tomarle en humo. Exusto in
concha folio , fumum per fistulam at'flatu attrahere, & in os exceptum emit
iere.
Tabaquera. Tabaci capsula, pyxis.
Tabaloa. Vociferantium confusio. Strepitus incondiix multitudinis.
Tabano. Tabanus , i. cestrum , asylus , i.
Tabardillo. Vide Tabardillo.
- Taberna. Cauponia , se. CEnopolium,
ii. Taberna vinaria. Tabernilla. Cauponula , k. Tabernero. Caupo , nis. Tabernarius , ii.
Tabernaculo. Tabernaculum , i.
Tabique. Paries cratitius , diplintliius.
Tabla. Tabula , . Larga , y gruesa.
Assis, is. Tabla para contar. Abacos, i.
Tabla del libro. Index , elenchus , i. De
manteles. Mappa extensa. De rio. Mquor , oris.
Tabla enbarnizada. Palimpsestos, i,
Tabella delebilis. Pitatium , pictatium,
vel pyetatium , ii. Tabella gypsata, dealbata. Esto e* de tabla. Hoc jam pridem
sic statutum, jam diu pro constitudone

o\

teneiur , & immutabile sedet.


Tablilla del A, B, C. Tabella ele
mentaria. De meson. Tabella , diversorii
insigne. Tablillas para escribir. Pugillares , ium.
Tablado. Tabulatum , i. Donde repre
sentan. Proscenhim , theatrum , i.
Tablagero. Aleaioriae domus dominus,
aleatoribus instrumenta ministrans. 7'ablageria , casa de- juego. Forum aleatorium , aleatoria oflicina.
Tablero de dados , axedrz. Alveolus , i. Pango mi vida a! tablero. Me in
discrimen do . vitamqvie meam in aleam
casus committo.
Tabuco. Gurgustium , tugurium , ii.
Taburete. Sedile , is. Sedicula, tcdecula , te.
Tacaa. Improbus , versutus , fraudulentus. 2'ocaitia. Improbitas , fraus,
dis.
Tacha. Vitium, defectus ,us. Mendum.
Una tacha le ponen , que no pierde oca
sion de alabarse. Unum illi objicitur,
quod nntlam suae iaudis oecasionem praetermittit. Sola esta tacha tiene. Hoc uuo
vitio laborat , hoc unum mendum cor.tinet. In ejus summis laudibus imam jactantiam excipiunt. Mirad que tacha me
ponen. Videte q"am rem mihi virio vertant , quo nomine lilis displiceam, malque apud eos audiam.
Tachar. Noiam apponere , cersoriam
notam inurere. Tachar las testigos. Tcstium fidem elevare , sugillare , tes. es infiimare.
Tachones. Clavi umbellad. Tachonado.
Clavis umbellaris ornare, muuire.
Tachuela. Clavulus umbellatus.
Tacitamente. Tach.
Taco , tarugo. Subscus , dis. Taco de
trucos. Trudiculus, i. Lusorius bacillus.
Tacon. Sarcimen calce1.
Tacto. Tactus , us. Tactio , nis.
Tagarote. Africanus accipiter.
Tabali. Baltheus , baltheum , eiTahona. Pistrinum. Vide Atahona.
Tahur. Aleptor famosus , assidims.
Tajar. Scindo , is. Seco as. Tajar la
pluma. Calamum aptare , temperare.
Tajada: Segmenlum , segmen , inis.
Harete tajadas. Te in frusta secabo,
concidam. Pifia tajada. Prerupta rupes.
Eee
Ta-

4o4

TA

Tajador, tajadero. Quadra lipnea.


Tajo con espada. Plaga caesim inflic
ta.
Teja de cuenta. Talea , tes.-erula , ae.
Tajon de Contador. Truncus . i.
Taimado. Cali idus ad fraudem. Versipellis , versutus , veterator.
Tal. Talis , e. Is , ea, id. Procura ser
tai , qual deseas parecer. Prsesta te eum,
qui videri cupis. Tal para qual. Cascus
cascam ducit. llignum patella operculum. Tal es aquello del Poeta. Huc alludit illud Poetae. Ejusdem generis est
illud , ejusdem farinae. No hay tal. Ne
go , non est na. Piensa que habla con
otro tal como l. Cum sui loci , atque ordinis nomine agere se putat. Con tal que.
Modo. Cum eo , ut. Con tal que no. Modo
-ne. Cum eo , ne.
Tal qual. Qualiscumque. Qualisqualis.
Talabarte. Baltheus, vel baltheum,
ei.
Taladro. Terebra, ae. Vide Barreno.
Taladrar. Terebro , as. Perterebro ,
as.
Talamo. Thalamus , i. Genialis to
ras.
Talanquera. Cavea, ae.Tabulata, orum.
Hablar de talanquera. plaustro loqui.
Talante. Affectus , us. Voluntas , ani, mus. Estar de buen talante. Placido , &
laeto animo , aut vultu esse. Probe afiectum esse. No s de q . talante est.
Cjuemadrrodum animo afi'ectus sit, ignoto.
En los ojos se conocs de que talante est
ur.o. Oculi , quemadmodum animo aflecti
sumus , loquuntur. No est de talante,
que podamos esperar de. l . cosa buena.
Non sic affectus est , ut ben de eo sperare possimus.
Talar los campos. Agros vastare , po
pulan , depulari. Hostes infesti signis polmlubundi per campos discurrunt. Omnia
long , latque infestant , vastant , diripiunt , rapinis exhauriunt, ferro, ac flamma populantur.
Tala de los campos. Agrorum vastiias , vastatio, depoculatio.
"
Talpo. Schistus in tenuissimas bracteas
fissilis.
' Talega. Mantica , x.

TA
Talego. S.accus pro pecunia.
Talento , moneda. Talemum , i. (Vala
mil y ducientos ducados nuestros , poco
mas , menos. ) Talento , habilidad. Innium , facultas , a'is. Talentos , pren
das. Dotes animi praeclarae. No tiene ta
lento para eso. Ineptus , inhabilis est,
minim idoneus est buic muneri , vel ad
hoc munus.
Talion , pena. Talio , nis.
i'alla. Vide Escultura. Cosa de talla.
Sculptile opus. Statua , signum. Figura
de media talla. Herma , te.
Talle. Corporis habitus , forma. Hom
bre de lindo talle. Praestanti corpore juvenis , facio liberali , forma eximia , vul
tu membrisque decorus , corporis habitu
perquam venustus , lietissima homnis
species.
Talle llevas de dar con todo el traste.
Prop est , ut omnia vertas. Rationem
inisti,qua omnia corrumpas. No tiene
talle de acabarlo. Cunctantis agit , &
negligentis, qum ut perficere possit.
Talle llevas de llevar calabazas.
Haud procul habes a repulsa. Non multum abes, quin repulsam feras. No le
va talle <le aprenderlo. Tardis discit,
qum , ut perdiscere possit. No tiene ta
lle de eso. Long ab ea laude , vel v'nio
abesse videtur.
Taller. Officina lignaria. Banco de ta
ller. Cantherius , ii.
Tallo. Caulis , is. Scapus , i. Tallecer.
Caules emitrere , . producere. Tallado.
Excletus , adultus , a , um.
Talon del pie. Talus , i. Calx, icis. Ta
mao. Tantus , a , um. Tamao como un
garbanzo. Instar ciceris. El tamao da
una cosa. Rei modulus , quantitas. Del
tamao de un pulgar. Pollicis magnitudine , quantus pollex , instar pellicis.
Tamaico. Tantulus , tantillus. Qu
grande estas , que te conoci tamaito I
Quantus quantillo factus es!
Tamaras de datiles. Spadix , icis.
Tamarindos. Dactyli Indici.
Tamariz. Myrica , ae. Tamarix , Icis.
Tambien. Etiam , quoque , nec non.
Nota , qpc Tambien , se hace elegante
mente por Idem , quando decimos , que
quien tiene tal propiedad , tiene tambien
Ha , que anda con ella y, gr. Ninguno
es

TA
es politico , que o sea tambin disimula
do. Nullus politicx calliditati studet,
quin tectus idem, & obscurus sir. Apenas
boy adultera , que no seo tambien hechi
cera. Nullam fer adulteram invenias,
quin malefica eadem sit. Ninguna cosa
aprovecha , que no pueda tambien hacer
dao. Nihil prodest , quod non iuidcre
possit idem. Ovia.
Tambien, (en las semelanzas) item,
itidem. Afeasele bravamente su padre , y
tambien sus emulos. Hoc illi i\ patre vehementis exprobratum est , ab inimicis
item. Esta es la causa de que no haya
tambien vandos en este Convento como en
tras Comunidades. Ita fir, ut non itidem
hoc coenobium , ut alia collegia , In par
tes distrahatur.
Tambiin. ( en retorno) Vicissim , invicem. Hierele t tambien. invicem illum
percute. Bi hace burla de vosotros, y vototros de l tambien. Vos ab illo hridemini , & ipsi illum vicissim eludhis. .
Tan bien, (dividido) Tam ben , qu.
Ojal lo hicieras tu tan bien. Utinam
sequ bell partes tuas ageres. Tan bien
lo sabes como yo. Mqui tibi, ac mihi no
ta res est. Juxta mecum rem tenes.
Tambor. V de Atambor. Bl que le to
ca. Tympanotriba , tympanista , se.
Tamboril. Tympanum chorearum Tamboritero, tamborilero. Tympano
triba , ae. Choraules , ae.
Tamo. Sin s , us. l suelo est cubier
to d tamo. Pavimentum situ squalet.
Tampoco. Nec , etiam non. Tampoco
est en casa su padre. Nec pater ejis
domi est. Etiam paier ejus domo abest.
Tampoco puedo negar , &c. Negare etiam
non possum , &c. Si t no lo sabes , yo
tampoco. Juxta tecum , si tu nescis , nescio.
Tan poco. ( en las epifonemas ) Adeo
non , adeo nihil , adeo nemo. Tan poco
caso hacian de l. Adeo illum nemo curabar. Tan poco es lo que presume. Adeo
nihil sibi arrogat. Tan poco es lo que gus
tamos de su conversacion. Adeo illius
consuetudine non tcnemur.
Tan , que. Adeo , ita , tam , ut. Es ten
molo de contentar , que en todo halla ta
chas. Adeo moros us est, ut nihil usquequaque placeat. A vece* ** Qui , en lu-

TA

4o3

gor de Vi. Quin hay tan lince , que en


tantas tinieblas no tropiece! Quis es tam
lynceus , qui in tantis tenebris nihil ofiendat ? o soy tan arrogante , qui me
tenga por el mayor hombre del mundo.
Non tam insolens sum , qui me .Jovem
esse existimem. Cic.
Tan, como. Tam , quam. /Eqi ac, vet
atque, &c. Si fueras tan liberal como ri
co , tuvieras muchos amigos. Si quiim co
piosos es , & dives , tam esses etiam iiberalis i si utpecunioss ita liberalis es
ses , si benignus esses aqu, ac dives, sl
munificentiam haberes divitiis parem , si
munificentia perind , ac Jivitiis presta
res i si quod est tibi pecunia, esset 3r
largitatis, multos paravisses amicor, multis utereris amicis.
Tan docto como el que mas. Tam doctus, qum qui maxime, vel quam qui doctissimus. Doctus , si quisquam alius.
Tan (jos est, de 3;. Ade non. Tantum abest , ut &e. Tan lesos estuve de
apartarle de su intento , que le anim
llevarle adelante. Ade illum ab incepto non deterrui , ut ad perficiendum firmaverim. Tan lejos est de ser agasajo,
que no hay cosa que mas canse, y enfa
de. Tantum abest ab obsequio, ut nihil sit
importunius , ac molestius.
QUANDO despues de Tan se sigue
Que no , se usa elegantemente de compa
rativo, v. gr. Ta habia pasado tan ade
lante , que no podia volver atrs. Longis jam progressus erar , qum ut regredi posset. Esto es tan claro , que no
es menester explicarlo con exemplcs. Notiusid,q'm ut exemplis illrstrandLm
sit. . Quondo no se sigue Que , o Como
despues de Tan , da el positivo fusrza,
y valor de superlativo, v. gr. Q-tiero que
me digas t mismo , que eres tan arro
gante , y ton en.'migo mio , si te persua
des , &c. De e ipso homine arrogantsi
mo quaero, ucrum tandem putes, &c. Que
traten de esta morera un hombre tan
de bien'. Siccine agi cum viro optimo!
Tan grande. Tantus , a , um. Tam
magnus.
Tan grande como su padre. .qu procerus , ac pater, quantus pater.
Tan solamente. Tantm , dumtaxat,
tantummodo , solm. Tan mal me parece
Eee a
lo

4c4

TA

TA

lo que hice. Tantum scelus'adm'sisse mi- esto le dii un tapaboca. Hac ratione no
hi videor.
minem stupefecit , loquacitatem ejus retardavir. Ilis verbis hominem confecir,
T.mtsur. Metior, iris. Compiuo, as.
Tanta , tan granar. Tantus . a , um. mutum & elinguem reddidit. Ad haec obOtro tonto. Tantundem, alterum tantum. mutuit.
Tarjo , y medie. Sesqrritantum , tansun
Tapa , tapador , tapadero. Operdem & semis. TVj tanto ni tampoco. Ne culum , i. Tapon. Obturamentum , i. Al
quid nimis , medium quiddam est tenen- primer tapon, zurrapas. In limine offendum. Dar un tanto par la cosa. R.'m li- dere. In portu impingere.
ceri , licitari
Tapete. Tapes , etis. Tapetum , i. Ta
Tanto por tanto. Equa rctributio , petado cuero. Nigro colore obductum
aequal's compensatio. Mand dar un tan
corium , atramento afiectum.
to d cada uno. Certam caique meicedem
Tapia. Paries formaceus.
consti.uir, designa wt. No es tanto , como
Tapiar. Parietem terreum ducere , vel
dicen. Neque tantus est in re , quasitus pariete terreo claudere , ocludere. Ta
piado. Pariete terreo clausus , occluest sermo. Cic.
Tanto. (advrb.) Tantopere, ade. Por sus.
qu tenias tanto? Cur tantopere timebas?
Tapiador. Qui parietem terreum duSintilo tanto , que. Adeo coaimotus cit.
Tapiales. Asseres , quibus paries terest , ut.
Tanto mas. Ed magis , eb plus. Tanto reus ducitur , formatur , conficitur.
magis , vel plus. En tanto mas , menos
Taplz- Aulseum , i. Peristroma , tis.
Tapiceria. Aul.sa , orum. Peristromase vendi. Tanto pluris , vel minoris veta , um. Peripeiasraata , um.
niir. Tanto antes que ste viniese. Tan
Tapa en las cargas. Mercium involuto ante , qum hic advenhet. Tanto me
hars , que. E me coges , aut compelles, crum , integumentum , superpondium.
Taracea , taraceado. Vermiculatum
ut.
Tanto. (r/sae/o)Tandi. Tanto ha que emblemma , segmentatum, tessellis eburestudia , como t. Tandi est quod stu- neis, aut versicoloribus distinctutn , vadfit , quandiu tu. No ha tonto que muri, riatum , exorr.atum , elaboiatum.
Tarantula. Siellio , onis.
somo t dices. Haud ita pridem mortuus
est , quam tu dicis. Vide Quanto.
Tararira , voz de alegria. Eva*.

Tantico. Tantullum , taniillr.m. Tanti


Tarasca. Manducus. Larvata fcics,
co que baxes los ojos , harn de las su- puerorum terror. Lincanthropus , i.
Taravilla d molino. Citeria , te. Leayus. Si tantulum oculos demiseris, praesto
gua de taravilla. Citetia loquacior.
enuit insidiae. Si tantiUum , &c.
Taray. Mirica , te. Tamarix , icis.
Tantico, {de tiempo) Tantisper. Espe
Tarazon. Pars secia piscis.
ra un tantico. Tauiisper expecta.
Tardar, detenerse. Moror , aris.
Tantos hombres. Tot , tam mulii. Tan
Cunctor, atis. Cunctaniia agere. Moras
tas Ciudades. Tot Civitates , tam mul
trahere , necrere. Moram facere. Tardar
t.
en resolv.rse. Tardis consilio expedire,
Tantos para contar. Calcwli , orum.
cnnciantis decernere. Tardar un ao en
Tantas veces. Toties , tam sap.
Tanda , tarea. Pesum , i. Darle d componerse. Dum se comit , & compara*,
cada uno su tanda. Suum cuique pensum annus est. Larda mas en vencer. Tardif
designare. Finole su tanda. Vicem suam superar. Partirse d mas tardar dentro
de quatro dias. Quatriduo ad summum
sortus est. Vide Turno.
Taer. Pulso , as. Vide Tocar. El que proficiscetur.
Tardanza. Mora , cunctatio , tardiias,
las sabe, as tae. Tractent fabrilia latis.
bri.
Tarde del dia. Vesper , eris. VespeTapar. Tego , s. Operio , is. Tapar
sgujero. Occludo , is. Obturo , as, Mu- rus , i. Vespera, k, Vespertinum tempus.
ger topada. Muijet obvoluto capite. Con Por la tarde. Yespexi . vespere, vesper.

ti-

TA

TA

tino tempore. Flexo in vesperam die. A


la tarde le alcanzarn. Ad vesperam illum consequentur. Estuvose en la taber
na hasta a tarde. Perpotavit ad vesperum. Hocete tarde. Vesperascit , advesperacit.
Tarde. (adverbio) Seto. Tarde , tem
prano hemos de morir. Seris , aut ocys
moiiendum nobis est. Tarde piache. Sera
in fundo parsimonia. Ser experrectus
es. Mas vale tarde que nunca. Nulla ad
bonos mores sera vita est. Tarde ser
eso. Ad Kalsndas Grecas. Cum mula pepererit. Mientras mas tarde, peor. Echinus
parturiens malo suo curtetator.
Tardio cosa. Serotinus , serus , tardus.
Tardo. Tardus , lentus , ignavus , piger.
Tardon. Cunciator , oris.
Tarea. Pensum , i. Dar tareas. Impe
rare pensa. Cumplir , acabar la tarea.
Pensum absolvere , peragere , conticere.
Pedir cuenta de ella. Pensum exigere.
Atareado. Penso affixus.
Tarima. Suppedaneum tabulis compactum. Solum contabulatum.
Tarja , moneda. Dupondius , vel dipondium cum dimidio temr.iii.
Tarjeta. Pelta, x. Parma , ae. Pinta
da targsta. Emblemma , tis.
Tarro , vaso de ordear. Mulctra , ae.
Tarta. Placenta , te. Scribilita, se.
Tartago , yerva. Laihyris , cataputia.
Dar uno trtago. Vexo , as. Exagito,
as.
Tartajoso , tartamudo. Balbus, blsesus. Tartamudear. Balbulio , is. Titubo,
as. Hesito, as. Haesuantibus verbis loqui.
Tartana. Linter Indicus.
Tartarabuelo. Tritavus , is. Tartara
buelo. Tritavia , se. Tartaranieto. Trinepos , tis.
Tartaranieto. Trineptis , tis.
Tarugo. Subscus , udis.
Tasajos. Carnis salitae fiusta.
Tasar, apreciar. Taxo, as. /Esiimo,
as.
Tosa. Taxatio, estimado, nis. Pretium
mercibus prtescriptum. Tom lo heredad
por lo que se tes. Praedium in Kstimasione accepi. Tatuciuv. Yide Teta.

Tasador. Taxator , aestimator , oris.


Totear el freno. Fraenum mandare, mor
dere.
Tatcot , tascos de lino. Lini purgamenta , tomentum. Acus , eris.
Tatarabuelo. Vide Tartarabuelo.
Tole. Manus abstinere.
Tavaque. Fiscella , x.
Tavardillo. Morbus tabificus. Fcbris
aestuans , pestilens.
Taz taz. jEqua permutatio.
Taza para beber. Patera, te.
'Taza de fuente. Crater , eris. Labrum
marmoreum.
Tazmia. Vide Parte , y porcion.
T

ANTE

4o5

E.

Tea de pino. Taeda, se.


Teatro. Theatrum , i..
Techo. Tectum , i. teja vana. Simplex teptum. De tablas. Tectum tabulatum. modo de bobeda. Testudineaturrs
fornkatum. Testudo , camera. De zaqui
zami. Lacunar , laqueatum tectum. Tecbar la casa. Domum tegere , tectum illi imponere.
Techo de paja. Culmen , stramineum
tectum.
Techumbre. Tectum , i.
Teclas. Manubria epistomiorum. No
hoy tocarle esta tecla. Ab ea sententia
valdS abhorret. Ad hecc audita excandescit , tumidas erumpit in iras. Huelgoma
que hayas tocado esta tecla. Gaudeo te
hanc materiam tetigisse , hunc sermonem
intulisse.
Teja. Tegula , se. Tejero. Tegularum
figulus. 'Tejar. Calcaria fomax.
Tejar lo cesa. Domum tegulis mu
nira.
Tejado. Tectum imbricatum , tegulaneum. De pizarras. Tectum scandulare,
sectil i bus saxo laminis constans. Teja
do llano. Tectum compluviatum. De dot
vertientes. Tectum pectinatum , displuTaium , utrinque devexum, divortio quo
dam hinc inde pluviam demiitens. D
quatro vertientes. Tectum testudineatum.
Quien tiene el tejado de vidrio , n tire
al de su vecino. Moiiendas ne monear.
Qui alium aecusat, reprehensiose abesse debet.

AcS

TE

Teja , arbol. Tilia , r.


Tejo , arbol. Taxus , i. Vide Tej.
Tejo con que juegan. Discus , i. yugar
al teje Ludere disco. Vide Rejo.
Vela. Tela, ir. Urdir la tela. Telam
exordiri. Destexerla. Telam retexere.
Tela de a carta. Membrana , ir.
Telas del celebro. Cerebri membranae.
De lot ojos. Oculorum tunicae. Del co
razon. Praecordia , oium.
Tela de juicio. Ordo judien. Pasar
una cosa por tela do juicio. Rem ordine
uris in judicio examinari.
lela donde se justa. Palaestra , ae.
tMnten:r tela. Vide Mantener.
Telar. Textrina , x. Donde se arrolla
la tela. Jugum , i.
Telaraa. Aranearum tela.
Tema , porfia. Pervicacia, contuma
cia , x. lomar tema con alguno. Rcbus
licujus de industria obtrectare. Cada le
ca con su tema. Suum cuique studium ma
xim probaiur.
Tema del sermon. Thema , tis. Propositum. Este fue el tenia de mi sermon.
Hinc orationis initium duxi. Ab hac sententia exorsus sum. Hoc in primis probandum , hoc in omnium animis imprimendum curavi.
Tematico , temoso. Contentiosus. Judicii sui tenax , pervicacisque sententi.
Temblar. Tremo , Is. Contremo , contremisco , is. Temblar de frio. Frigore
liorrere. To le tiemblo. Ego illum pertimesco. todos ti.mbla la barba. Omnes
exi.um perhorrescunt. Mars communis,
& omnibus timerdus. Se invicem contuentes motuometu tenenlur. Lleg tem
blando d donde yo estaba. Accessit ad me
tremens.
Temblador. Tremori ob.noxius , tre
mens.
Temblor. Tremor , oris. Trepidado,
horror.
Temblodura. Argenteus crater tennis.
Temer , tener miedo. Timeo , metuo, is.
Trepido, as. dormido , as. Pavesco, is.
Temer hornbtqmente. Exhorresco , expavesco , perhorresco. No a hagas, y no
a temers. Nihil timent , qui nihil commiserunt.
Temer , recelarse. Vereor , eris. Te-

TE
mo no t te pegue algo de sus mala* ma
as. Timeo ne quid tibi ex pravis eius
moribus accedat. . Quando tememos lo que
deseamos, se dict: Timeo ut, vel timeo ne
non..7Vaeo quo no has de poder. Timeo ut
possis, velne non possis. Temo que no
ha do contentarse con esto. Vereor, ut his
contentus sir. . Con romance de infiniti
vo. Temer es no atreverse. Temo decir
selo. Vereor dicere. Por qu he de temer
entrar* Cur introire timeam? Cur ingredi dubitem?
Temor. Timor , metus , us. Formido,
inis. Pavor , trepidatio. Sin temor. Impavid , intrepid. Sin temor de castigo.
Paen securus. Sin temor de caer en la
privanza. Potentiae securus. Lo que ml
nos pense, me cauta mas temor. Unde minime verebar, incessit me timor. Animum minore cura ad summum metum
traduxi. iVs me dexa el temor hablar.
Metu lingua torpet. Timor praepedit dic
ta linguae.
Temeroso. Vide Medroso. Temeroso de
Dios. Religiosus vlt ,' timens Deum.
Temido. Formidatus. Digno de ser
temido. Fonnidahilis , tremendus, liorribilis, pertimescendus , horrendus.
Temerario. Teraera rius , praeceps , his.
temerariamente. Temer , inconsiderat , inconsult.
Temeridad. Temeritas, tis. Temeridad
tan grande , que casi parece locura.
Tanta temeritas, ut non procul abhorreat
ab insania. Cic.
Temperamento. Temperamentum , I.
De metales. Temperatura, ae. Vide Tem
ple.
Tempero. Temperies , ei. Tempe
ramentum, i. Tempestivus humor ter
rae.
Tempestad. Tempestas , procella , ae.
Levantarse grande tempestad. Adversam, atrocem , gravissimam tempestatem
commoveri , concitari , excitan , exoririi
atram , diram , turbulentam tempesta
tem insurgere , conflari , ingravescere,
sievire. Brava tempestad viene sobre no
sotros. Turbida , ac dira tempestas nobis
imminet , im'endet.
Padecimos htrrible tormenta. Saevissimis fluctibus classis jactata , concursa,
cooflictata est. Gravissima tempestate
cias-

TE
classis quassata, agitata est , tantum non
fluctibus submersi sumus, pen nos fluctus absorbuerunt.
Tempestuoso. Turbulentus , procellosus.
Templar. Tempero , as. Templar el
enoja. Sibi in ira temperare. Dolori, &
iracundiae parcere. Templar a vihuela.
Citharx fides ad coneordiam adducere,
distendere. Chordarum voces ad concentum revocare, ad numerum intendere.
Templarse en a comida. Sibi in cibo
tempeiare , moderan. Frugalitr, & par
c vesci.Tenui vic;u contentum esse. Ab
omni luxu in cibo abhorrere. 'Templar
se el calor. Calor mitescit , aestus remittit.
Templado. Homo frugi , temperatus,
modertns. En la comida. l'arcus , frugalis , cibi parcissimus , cibi absiineuiia
singuiaris , ac mirabilis. Templado en be
ber. Sobrius.
Templadamente. Temperat, temperanter. En comer , y beber. Parc , frugali
ter , sobri. Frugaliiate eximia.
Templanza en comer. Temperantia,
parsimonia , fiugalitas. En bsber. Sobrietas , tis. La templanza consiste en desor los deleytes superjluos. Temperantia
constat ex praetermittendis volupiatibus.
Cic.
Temple, clima. Cceli temperies. Buen
temple de tierra. Benigna Cceli temperies.
Coeli salubritas. Coelum salubre. Mal
temple. Coelum grave , insalubre , crassum , pestijens , incommodum.
Temple de colores. Harmoge, es. Commissura colorum. De metales. Tempera
tura , ae. Estar de buen temple. Solu
to , arque hilari animo esse. Ko esta de
temple, que guste de oir eso. Non sic affectus est , ut aequis auribus haec accipiat. Ninguno esta de temple todas
horas. Nemo quisquam omnibus horis sapit.
Templo. Templum , i. .ffides , s. Ba
silica , ae. De gentiles. Fanum , delubrum , i.
Temporada. Tempus non diuturnum,
ut trimestre spatium plus minus. A tem
poradas. Certis temporibus. Per intervalla.

Temporal retio. Ventas proceliosus.

TE

4o7

Temporal cosa. Terr.porarius , remporalis. Temporales bienes. Bona caduca,


f gacia, peritura. Temporalidades. Commoda , utilitaess.
Temprana coss. Praeveniens , praeproperus, a , um. Fruta temprana. Precoces
arborum fVuctus. Praecoquus, a, um. Tem
prano. In tempore , tempore , per tem
pus , vel prcproper , ante tempus. Et
muy temprano. Nondum tempus advenit,
intempestivum esr.
Tenacidad. Tenacitas , atis.
Tenacillas. Vide Pinzas.
Tenazas. Forceps , ipis.
'.Tenazmente. Tenaciter.
<
Tenca , pez. Tinca , x. Merula lacustris.
Tender. Tendo , is. Exteno. Por va
rias partes. Distendo , is. Tender para
tapar algo. Obtendo, is. Tender la pier
na. Otiari, & spatiari.
Tendal de popa. Puppis opertorium.
Tendero. Tabernarius , ii , institor , is,
Tendera. Tabernaria mulier.
Tenebroso. Tenebrosus , obsenrus.
Tenencia. Vicarii munus in bello.
Tener en su podsr. Habeo , es.- En la
mano. Teneo , es. Aqui te tengo , no te
me irs. Teneo te , non effugies. I>ner algo por bien. Ratum aliquid facere.
Quien hay que no lo tenga bien ? Quis
est, qai non boni consulat? Qui non probet? Tengole por sospechoso. Suspectus
mihi est.
'Tener uno en mucho. Magni aliquem
facere , ducere , aestimare. Tengole por
hombre de bien. Virum bonum , & integrum illum esse censeo. Tienese en mu
cho. Nimium sibi sumit , arrogat, tribuit.
Nimium sbi placet, se effert. Immodicus
sui sestimator est. Tener en poco. Parvi
pendere. Pro nihilo divitias pne virtute
habere , ducere , putare.
Tener algo I mal. Aliquid vituperare,
vitio vertere , dare crimini , loco criminis objicere , in maledicti loco ponere.
Tuvosele esto liviandad. Levitati hoc
illi datum fuit , leviiatis ideirco insimulatus est , levitatis nomine male audivit.
Tengolo por entretenimiento. Id mihi voluptatis loco est.
Ten cuenta con esto. Hoc fibi curse slt.
I:i hnnc curam incumbe. No tengais cueis

'4o8

TE

TE

4a con lo que dice el vulgo. De vulg ru- tlentet de paciencia. Noli pafenriam
rooribus nihil Libere. Quid vulgus sen- meam cum perkulo experiri. Cave iram
iat , aut quae ait ejus opinio , nihil cu
meam concites , & malo tuo suscites.
ies. Quid vulgus probet , aut improbet, quien no tentar esto? Quem non comnoli quierere. Turpe est sapientem ab in- moveant ista? Quis ita sui compos est,
sipientium pendere sermone. Varium , & ut his non commoveatur? Cui mentis tan
.mutabile vulgus contemne. Lient lo v,r- ta puiestas, ut his non turbetur?
dadero por false. Vera pro falsis dam
1 entado estuve de- decirselo en tu ca
nat. Tengo para mi , qus et ast. Id mihi ra. Minimum abfuit , quin hoc illi exprocertumest. Hoc ita esse, pro certo habeo. brarem. impetus me csepit tenachatem il
Tenirte en buenas. Constantem , & in
li exprobrandi. Suggerebat animus, hoc ut
tegrum se prasbcre , prssiare. Tenerselas illi vitium objicerem. Es muy tentado de
tiesas. Fortiter alicui resisrere-, nec lo este vicio. Homo est huic vitlo misere obco cedere , nec sede moveri. Consiliis, noxius.
& captionibus alicujus oceurrere. No los
Tentar antes. Praetento, as.
tiene todas consigo. Non omnino me tu
Tentar el vado. Vadum fentare.
vacar. Nonnihil sollicitudinis illi acces- Flumlnis altitudinem metiri , explora*it. Adhuc timet , horretqe, q.iibus hae- re.
aerat , ungues. Tenganse la Justicio.
Tentacion. Tentatio , nis. De carne.
Sisihe , quicumque estis , magistratus im- Carnis blandimenta , iIlecebrae. Conflietus , & pugna , quo blandior , eo perlcuperat.
'l\ner algo de repuesto. Subsidio ali- lusior. En los mayores aprietos de lo ten
suid habere. Ahora tenemos eso? In por- tacion favorece Dios al que le llama. In
tu nufragium? In limine deficis? 'Tie
magnis tentationis angustiis , ac tenebris
nteme por mentecato? Mihi sulti , & nutan ti Deus vocatus adest.
Tentador. Tentator , incitator, ori'.
inepti personam imponis? Stultum me
Tentativa. Experimentum , periclita
credis ?
Tener respeto d uno. Honorem alicui do , tentamentum. Vide Prueba.
habere. Hominem vereri , colere , obser
Teir. Tingo , inficio , imbuere colore
vare. Tener necesidad. Egeo , indigeo. lanam. Teido. Tiuctus , madidus, infecOpus est mihi numrois. Tener hambre , y tus , imbutus sanguine.
ted. Esurire , .& satire. Tener lastima ,
Tenuta de algo por justicia. Vindic'ne,
compasion. Misereor , commisereor , eris. arum. Dae d alguno io tenuta. Vindi
io tienen que perder. Nihil praeter ani
ctas alicui dare , decernere.
Telogo. Theologus,L Teologia. Theomani possident. Res illos jam pridem, fi
logia , ae.
des deficere nuper coepit.
Tercero en orden. Tertius , a , um.
Tenerlas. Coriaria ofricina.
Tercera vez. Tertio. 'Tercera vez vina
Teniente. Vicarius, ii. Qui alterius vicem gerit. l'enitute de Corregidor. Pro- mi casa. Tertio ad me venit. Tercera
pretor, oris. Teniente de d caballo. vez Consul. Tertio Consul.
Tercero en deposito. Sequester, tri, vei
Equitum Commissarius. De Capitun Ge
sequestrb. Que soborna por otro. Sequesneral. Legatus
Tenencia de cargo. Vicaria potestas.-*vtris in corrumpendo judicio. Tercero et
negocios. Internuntius , ii. Por tercera
yicarii munus , officium.
persona lo trat conmigo. Per intermln,Teniente de oidos. Vide Teniente.
Tenor. Tenor , ori-. Ordo, rorma. Dos tium mecum egit.
:cartas He recibido tayas de un mismo te
Tercera en amores. Lena , ae.
nor. Binas te utreras accepi eodem
Terceria en amores. Lenocinium , ii.
xemplo. Guarda el tenor de la vida, que
Terciar entre algunos. Se interp'onere.
tenias desde nio. Et;m vitae ordinem te Caducearorem agere apud aliquos. Bn
ne , quem puero instituisti.
materia de amorse. Lenocinor, aris. Rue
Tenor en la masica. Vox media.
gaos , que me hagais buen tercio en este
Tentar. Tento, as. Pertento, as. No me negocio. Deprecatoria officium pro me
sus-

TE
sasclpias velim , & partes , pacemque
concilier.
Terciar la lanza. Haetam mediam capere , apprehendete , ut conjicias. Ter
ci la capa al brazo. Contorto paliio
brachium clypeavit.
Terciar las tierrat. Tertio agros ara
re.
Terciado. Ensis , brevior , & latior.
Terciana. Tertiana febris. Doble. Hesnitritseus. Hoy fue menor la terciana.
Tertiana hodie levior accessit.
Tercio de cargar. barcina, se. El postrer tercio de la vida. Posiremus vit*
actus.
Es un tercio mas, y mayor. Tertia par
te major. Ne me hagais mal tercio. Ne
officias meis commodis.
Tercio de exercito. Legio , nis.
Terciopelo. Villosum secum.
Terco. Obstinatus , contumax , acis.
Terquedad. Obsiinatio , contumacia,
te.
Terquear. Vide Porfiar.
Tericia. Regius morbus. Aurigo , in'ts.
Terliz. Trilix , icis.
Termino. Terminus , finis , limes , tis.
Termino de carrera. Meta, se.
Termino, modo. Ratio , inis. Es eso
termino de hombre de bien? Haeccine est
honesta ratio agendi? Lleg lo discordia
terminos , que &c. E discordiae ventum est , ut. Dicelo con buenos terminos.
Rem optime expiicat , ap'.issimis verbis
exprimir.
Termino* de audiencia. Prorogationes
causse ad litem comprobandam. Termino
perentorio. Decretorius terminus , peremptorius , ultimu. Cosa sin terminos.
Interminus , interminatus, infin'uus.
Terminar. Termino , as. Finio , is.
Terminacion. Dictionis extremum.
Ternera. Vitula , ae. Juvenca , se/ Ct>
mer ternera. Vitulina carne vesci.
Ternero. Vide Becerro.
Ternilla. Cartilago , inis.
Ternillero. Cartilaginosas , a , um.
Temo rico. Ornamenta sacra aurea.
Ternura. Teneritas , tis. Vide Tier
no.
Terrado. Superior pars domus. Tec
tum scandulare , terreum.
Terraplenar. Terra locum munire.

TE

Terremoto. errx motus, trerr.or.


Terreno. Terrenus , terrestris, e.
Terrero de mimbres. Corbula, ae. Tirar
terrero. Scopum jaculis petere. Estar
hecho terrero de necios. Stultorum con
viens obnoxium esse.
Terrible. TerribilL-;, horribius , formidabilis , ferox , horrendus. Terribilidad.
Feroehas , ferocla , se.
Terror. Terror , orb. Vide Espanto.
Terr itorio. Juiisdictionb tracuti. Ter
ritorium.
Terron. Gleba , ae. Destripaterrones.
Durus araror. ccator, ori.
Terruo. Terrae conditio , qualitas.
'Terso. Levis , tersas, politus.
Teso. Collis e.xiguus , terrr. grumusv
Teson. Contentio in re ardua. somlo
con tanto teson , que. Tantam contentionem adhibu:t , tarr.opere contendit , ut.
Vide Empeo.
t esoro. Thesaurus , i. Gaza, se. Tesoro
pblico. /Erarium, ii. Gazophilacium. Cesorero. PraefectLs aerarii. Tribunus aerarii. Qusestor , oris. itioreria. Queestura , se. La casa de ella. Quoestorium,
li.
Testa. Vide Cabeza.
Testador. Testator , oris.
Tettamento. Testamentum. Abierto.
Testamentum nnneupatum , sine tab.i lis.
Cerrado. Testamentum scriptum , de lo ris
absignatumV Escribirle. Testamentum
compor.ere , conscribere, in ordinem redigere.
Testar , hacer testamento. Testor,
arh. Testamentum conde re, facere. Abrir
el testamento. Tos amentum rumpere,
resignare. Falsearle , hacer testamento
falso. Testamentum supponere , subjicere. F'alsum testamentum supponere. Po
niendo heredero falso. Supposito herede,
falsum testamentum obsgnare. Falsea
dor de testamentos. Testamentor.im subjector. Testamentarius , ii. Mander algo
en el testamento. Testamento aliquid cavere. Dexar , hacer manda en tetta
mento. Aliquid testamento legare, rtlinquere. No cumplir el testamento. Testa
mentum negligere , legata non exeqni,
non solvere. Revocar , anular el tes
tamento. Testamentum rescindere . im
probare, mutare , irritum facere. Mrir

Fff

*im

TE
A\Q
sin tatamente. Intestato raori , intestatum decedeic.
Testamentario. Testaoris defuncti vicarius in suprema ejus voluntate exequenda.
*
Tettorada. Arietatio , nis.
Testarudo. Cerebrosus , capito , nis.
Testara. Pars anterior.
Testificar. Testificor , aris. Testor,
aris. Uicere pro testimonio.
Testigo. Tcstis , is. Fidedigno. Summae auttoritatis , & fidei testis, incorrup
tas , religiosus, optimus. Abonado. Locupletissimus , & certissimus testis. Falso.
Gr'cae fidei tes.is , falsus. Sobornado.
Mercenarius , corruptas , domesticus,
conductus. Testigo de vista. Oculatus
testis. Nombrar , v poner d uno por tes
tigo. Testem aliquera dare , adhibere,
appe'.lare. Vide Presentar.
Testigos contestes. Qui eadem testantur. Probario con testigos. Tesiibus planum facere aliquid. Refutar , desacre
ditar ios testigos. Testes infirmare , tes
timonia elevare. Quedar convencido por
los testigos. Jacere testibus. Seanme tes
tigos. Vos , qui adestis , attestor , vos
apello testes.
Testimonio. Testimoniom, ii. Gran tes
timonio de su virtud. Insigne virtutis ejus
eloghim. Dar testimonio. Testimonium
dare , rcdders , perhibere , tribuere. Le
vantar testimonio la ley. Ingenii ca
lumnia Icgem ludificari. Levantaume un
gran testimonio. Comme.ntiio crimine
me petunt , scelus in me invidiose. comparant , confirunt. Calumniis me opprimere cor.antur.
Testo , testo. Textus , us. Ponderar
ti testo. Textum expendere , amplifi
care.
Teta. Mamma , x. Uber , eris. Teta*
retesadas. Ube;a distenta.
Teta. Mamilla, x.
Tetuda muger. Mammosa mulier.
Texer. Texo , is. Contexo , is. Texer,
y destexer. Penelopes tela. Texido de
muchos colores. Polymitus , a , uro.
Pexeder. Textor , oris. De seda. Serlcarius. De tapices. Polymitarius. Labor
ele lo texido. Textura , se. Lugar donde
te texe. Tex trina , e. Textrinum , i.
Tesedora. Textrix , icis.

TE
Texo , arbol. Taxus , i. Smiln* , acis.
Texn, anima!. Vide Tasagc.
Tez de rostro. Oris superficies.
T

ANTE

I.

Tia , hermana del padre. Amita , te.


Hermana de madre. Matertera , se.
Tiara. Tiaras , ae, vel tiara , se.
Tibia cosa. Tepidus , a , um. Hombre
tibio. Segnis , remissus. Tibiamente. Segniter, remiss , languid , frigid.
Tibieza. " Tepor , oris. Tibieza dt es
piritu. Remissio , languor animi.
Tiburn. Ce tus , i.
Tiempo. Tempus , oris. Buen tiempo
para navegar. Idonea ad navigandum
tempestas , egregia , secunda , serena.
Mal tiempo. Adversa tempestas , frigida,
turbida , turbulenta. En mal tiempo vino.
Alieno tempore venit, accessit. Tiempo
trabaloso. Miserum , & luctuosum tem
pus. En nuestro tiempo, y de nuestros padres sucedi esto. Nostra patrumque me
moria hoc accidit , contigis, evenit.
buen tiempo. Opportun, tempestiv, opportuno tempore. No venis tiempo. Non
sane in tempore venis.
'Trabajosos tiempos son estos. Miserrimus est horum temporum status. Tristia
& calamitosa h*c tempora sunt. Adversa,
dura , iniqua , infelix , misera temporum
conditio.
Acomodarse al tiempo. Tempori cedere. Necessitati parere. Ad tempus consilia accommodare , temporis rationem habere. Servire scense. Fortuuie vices fer
re. Tempus in rebus agendis , quasi ducem , sequi.
Tiempo vendr en que se descubra to
do. Veniet aliquando tempus, cum ocul
ta pateant. Erit, aderit, illucescet ali
quando dies illa , cum illustrentur om
ola.
El tiempo lo cura todo. Nullus tantus
dolor est , quem non molliat , ac minuat
ipsa dies. Nullus tantus moeror est,
quem non vetustas evellat , atque abjiciat ex animo. Adversae fortune acerbitas
tempore lenitur. Nulla doloris tanta vis
est , quae non tempore decrescat , elangueat , reraittat , deficiat.
El tiempo lo hace , y lo deshace todo.
Tem-

TI

TI

Tempus omnia fert , & aufert. Tempore


omnia crescunt, & decrescunt. Mucho en
tea el tiempo. Tempore cautiores , &
prudentiores eflicimur.
Ka abriendo el tiempo. Cum coelum
sudum , ac serenum erit. Cum clara tem
pestas adsit. Dxaslo acaso por el mal
tiempo? An tempestas te cominet?
No podemos navegar por inal lierrpo.
Anni tempore navigatione excludimur.
Nobis per tempus navigare non licet.
Turbulenta tempestas , & vis hyemis navigationi obstat. Ventus vehemens , &
atrox nos a navigando deterret.
Por falta e'a tiempo lo datamos. Angusts temporis excludimur. A mal tiem
po vienes. Intempestivas ades, intempes
tiva accedis , tempore mir.im opportuno. No me dieron tu carta tiempo. Ne
que loco , neque tempore tua epistola
reddita mihi est.
Tienda de campaa. Tentorium , ii.
Tienda donde se trabaja. Oincina , x.
Donde se vende. Taberna , x. De espe
ciero. Taberna aromatibus instructa. De
platero. Aurificina , argentarla. De olle
ro. Figulina , & Figlina , x. De zapa
tero. Sutrh-a, x. De barbero. Tonstrina , x. De librero. Taberna libraria. De
aceyte , y vinagre. Taberna utensilium,
rerum vilisimarum. Hacer tienda de al
go. Venale aliquid proponere , prostituere , babere. Quien tiene tienda , que
atienda. Tuum tu negotium gere.
Tienta' de Cirujano. Specillum vulnerarim. Andar tientas. Incerto pede
leuiiiie vesrigia.
Tiento en le que se hace. Attentio, nis.
Id con tiento en este negocio. Intent ac
pedetentim hoc age. No tiene tiento en
lo que hace. Temer , & inconsult res
gerir.
Tiento, i prueba. Tentamentum, tentatio. Dale un tiento ver como lo toma.
Tenta eum , si fort xquo animo actpiat. Explora , quo animo affectus sit.
Dar otro tiento. Retenlo , as.
Tierno. Tener , a , um. Mollis , e.
Tiernecico. Tenellus. Tiernamente. Tener. Tiernamente le ama. Medulliis illum amat. Ternura. Teneritas , teneritudo , nis. De corazon. Vide Compasion.
Tierra. Terra , x. Humus , i. Tellus,

uris. Es de mi tierra. Popularis meus


est , civis meus, conterraneus meus.
Unum , & idem est utriusque nosirum
natale soium.
Tierra de pan llevar. Ager, gri. Ara
da para sembrar. Arvi'm , i. Ager novalis. Tierra desvirtuada , cansada. Eit'oetus ager. Solum eOie;um. La que se siem
bra cada ao. Ayer re.-tibilis. Tierra,
que pecha. Ager vecttgas , decumanus.
Tierra pedregosa. Ager rudeiatus. De
lujada , esteril. Solum macrum, & exile. Gbbreta , orum. Tierra sembrada.
Seges , eiis. Sata , orum.
Tierras quantas veas. Tsrrarum quan
tum milvus ober.ct. Echarle tierra. Kem
silentio tegere , obliierarc. Sacarle he de
dibaxo de tierra. Ah inferis excitabo.
Pedio por tierra le obedeceremos. Prompto,& submisio anirr.o obseq emur. Andar
de tierra en tierra. Vagabundum oppidatim errare. Varias regiones peragrare.
Provincias pedibus obire. Ganar tierra.
Referre pedem , deficere , in pejus rure. Dio con todo en tierra. Plaustrum
perculir. Omnia vertit.
Tieso. Fortis , duros. Tieso, espetado.
Rigidus. Tenerselas tiesas. Fortiter,ac
viriliter alicui resistere, repugnare.
Tiesura. Statura rigida.
Tiesto. Vas testaceum pro floribns.
'Tildar d uno. Nomen ejus delere, abolere , ex albo eradere , expiingere.
Tilde. Litterae apcx. Averiguar hasta
as tildes. De apicibns juris discaptare.
Tilla de la nave. Perguia. Fori,
orum.
Timbre , C tymbr;. Conns galese.
Timido. Meticulosas , timidus.
Timidamente, 'fimid , pavide.
Timon del corro. Temo , nis. Del na
vio. Clavus , i. Gubernaci.lum , i.
Tina de mad.ra. Tina , x. De tinto
reros. Cortina , x. Tinctorium nhenum.
Tinada , tenada de lea. Lignorum
strues.
Tinaja. Dolium, hid'ia . tv. Cadus, i.
Tinelo. Coenaculum servorum.
Tinieblas. Tenebre , arum. Caligo,
inis.
Tiniente , teniente de os Jos. Sardaster , tri.
Tino. Peritia in agendo. Perder i tiFffa
bo.

4\\

TI

TI

tso. Aberrara , via recta discedere.


fifia. Achore.*, um. Tinea capitis. Ma
nantia capitis nlc;ra. Tioso. Capitis ulcuscbI's horridus.
s intu . Attramentum , i. Tintero. Attramentarium , i. Quedsele esto en el
tmtero. Obliius eot d scriber.
tinte. Tinclura , ve. Coloris infectio.
Plo est de ese tinte. Non ess hoc ani
mo atlectus. LinUs , lugar donde se dan.
Tinctor"a oflicina. Sobre negro no hay Un
tura. Niger color nullo colore deletur.
Tintorero. Iniector , oris.
Tio, hermana de padre. Patmus. Her
mano de abuelo. Patruus major. Fio, h;rmano da madre. Avunculus. Hermano
de abuela. Avnnculus major.
Tiple. Incentor , oris. Vox acuta.
Tira , vaada. Vitta , ae.
Tirabragucro. Subligar, aris. Subllgaeulum ad comprimendam hernlair.
Tiramira. lJra.longum intervallum.
Tirano. Tyrannus , i. Matador de ti
rano. Tyrann'cida , tyrannoclonus , i.
Tirani. Tyrannis , idis. Crudelis , aut
injusta dominatio. Tiranicamente. Tyrannic , crudeliter.
Tiranizar la repblica. Remp. servitute premere , tyrannic opprimere , oppressum tenere, crudeliter vexare. Saeve,
aut inj'st in suos dominari.
'Tirar. Jacio , is. Abjicio , conjicio , is.
Jaculor, aris. Con:orqueo, es. Lapide aliquem petere , lapidem in illum mittere.
Tirar caces. Calcitro, as.
Tirar acia si. Tralio , retraho, adduco, is. Tirar las riendas. Habenas adducere , contrahere.
Tirar ti matar. Ingulum petere. Vitam
al'cujus appetere. Ta s J qu tiras. Scio
quid petas , quo tendas. Novi petitiones
tui;s. Qu spectes video, & in quem scopum collimes. No me tira en eso. Nihil
ista me movent, nec eapior his llecebris.
Tirabas engaarme. Tragulam in roe
injicere voluirti. Fraudem milii adornahas , insidiis me petebas.
Tirador. Jaculator, oris.
Tirante cosa. Contentus , a , um... Te
ner el arco tirante. Contentura arcaun
iabere.
Tirantes , vigas. Transtra, orum...
Tiran! et dt coches. Avelt* , arum..

Tiricia. Icterus , i. Aurigo , inis.


Tiritaa. Nebula setica. Theristrum, i.
Tiritar de frlo. Frigore contremiscere , dentibusque stridere.
Tire. Jaetus , us. tiro de piedra es
t. Ad teli jactum adest. De un tiro ma
tar dos polaros. Uno ictu duos configere. Quien menos piensas , te hizo el tiro.
Quem minim putas , fraudem tibi fecit.
A quo minim timebas , proditus es.
Tiro de artilleria. Tormen tum bellicum.
l"irn. Trahentis vis, & Impetus. De un
tiron le arranc. Uno impetu traxit, evulsit.
Tiros de'espada. Subcingulum , I.
Tisica. Phthisis , is. Tisico- Phthisicus , i. Lenta febre tabidus.
Titeres. Simulacra parva , quorum in
sea na est usus ad agendum ex oceulto.
Titeretero. Scsenicus , artifex , qui his
icunculis vocem , & gestus affingit.
Titubear. Titubo, as. Vacillo, as.
Titulo de libro. Inscriptio , titulas , i.
De comedia. Fabulse nomen. Titulo ,
derecho. Jns , nomen. Con qu titulo lo
pretended Quo jure petit , quo nomine?
Con titulo de deudo iba muchas veces
su casa. Per speciem ainitatis domum
ejus ventitabat.
Titulo de seor. Dignitatis nomen, ut
Marchio , Dux , Vicecomes , &c.
Tixiras. Forfices , um. Enexar las tixiras. Forfices claviculo committere. Tls.'rtfi/ff.Forficis scissura. Tlxeras de des
pabilar. Forficulae, arum.
Tieretas de la vid. Clavicnli , capreoli.
Tixeretas han de ser. Mordicus aliquid
tenere , pertinaciter asserere.
Tizne. Fuligo , inis.
Tiznar uno. Fuligine aliqr.em foedare , inficere, denigrare. Tiznado. Fuli
gine foedus , denigratus , infectus.
ij'izon. Torris', is. Tiiio, nis.

A\Z

1 zonada. Titionis. ictus.


T

ANTE

O.

Toalla. Mantile , vel mantele ad tergendas manus.


Toca de muger. Velum capitis. Plagala.
To-

TO
Tocadf}. Capitis ornatus. Tocarse. Co
mere se , & comparare. Ornare capur.
Tocador , cofia. Cal^ntlca , x.
Tocador , donde ss tocan las seoras.
Mnndi muliebris repositorium.
Tocar , permanecer. Attinet , pertinet, spectar. Ni me toca , ni me tae.
Nihil ad me. Por lo que mi toca , mas
que sea Rey Coca. Per me sint ornnia
protinus alba.
Tocar uno. Tango , is , attingo, manibus at!rectare. Esto se toca con la mo
no. Hoc mana palpatur , & tenetur. Notius id est, quiim ut dubitandum sit.
Tocar algo de paso. Leviter aquid
attingere, obiter tractare. Si ma le tecas
al pelo de la topa, te costara los ojos de
la cara. Si illum digito attigeris uno,
oculi illic eiibdientur tibi. Tocle en lo
vivo. Alt hominem pupuglt.
Tocar harpa , guitarra. Pulsare fides, canere fidibus. locar flauta. Cnlamum , aut tibiam inflare. Clarin, trom
peta. Tuba canere. Tocar al arma. Cane
te classlcum. recoger. Canere receptu. Tocar d marchar. Conclamare 'va
sa.
Tocado de rayo. Fulguritus , fulminatus, fulmine ictus , de calo tiictus. Toca
do de Dios. Divino instincui afrlatus,
divinits impujsus. Tocado de heregia.
Heretica labe aspersus , infectas. Haeresi imbutus.
Tocamiento. Tactus , us. Tactio , nis.
Tocante d este. Quod ad hoc atinet.
Tocho. Rusticus, sylvestris.
Tocino. Caro suina , snilla , porcina.
Todavia. Btiam nunc , adhnc. Des
pues de , Aunque , Todavia. Tamen.
Todo entero. Totes, a , um. Todo el li
bro se moj. Totes liber commaduir.
Todo junto. Cunctus , universus.
'1 oda el senado. Universus senatus.
Toda la Ciudad soli recibirle. In
ejus oceursum cuneta se civitas- efludit.
4*?
Todo hombre guita de ser honrado.
Omnis homo trahitur studio laudis. %. A
veces Todo se hace elegantemente por
Quisque , y algun superlativo, v. gr. To
do hombre vil cobra alas , si siente que
le temen, Vilissimo cuique crescit anda-. '
ca , si se. limeri sentiat. Todo lo mader-

TO

413

no es mas limado. Recentissima quaeque


emendatissima. Todo buen maestro gusta
de tnir muchos syentes. Opiimus quisque
precceptor frequentia gaudet.
iodo lo qus , todo quanto. Quidquid,
omne quod, omnia quiecumque. Todo lo
que dieres corra por mi cuenta. Quidquid
in illum contuleris , mihi expenss m feras. Pasar por todo lo que hicieres.
Quislqild feceris approbabo. De todo lo
que sucediere te dar aviso. De omni
bus , quxcumque fien t , certiorem te faciam.
Todo lo que pudo , quanto pudo.
Quoad potuit. A todo lo que puede lle
gar la locura de un hombre desalmado.
Quoad progredi potest feri hominis amentia. Resistise quanto pudo. Quoad potuit,
vel quantum potuit , restitit. Ayudarle
en todo lo que me pareciere justo. Ope
rans illi dabo , quoad mihi rectum , Se.
a quilm videbitur.
Todo poderoso. Omnipotens , tis. Ha
llarse en todo. Omnibus se rebus immiscere. Vide Entremetido. Obligse en to
do , y por todo. Omnimodis se obligavit.
Es en todo en este negocio. Hujus rei ca
put , & princeps est. Nihil sine illo confici potest.
Todos sin faltar une. Omnes ad unum.
No todos tienen esta dicha. Non omnibus
id contingir. Non cuivis contingit adire
Corinthum. No todos entienden esto. Non
omnes hoc capiunt. Non sus quivis hoc
sciet.
lodos jurtos , todos una. Cunct?,
universi , omnes simul. Todos d uua voz
dixeron que no era Consul. Ab u ni ver sis
conelamatum est non esse Consulem eum.
Suer.
Todos los que , todos quantos. Omnes
qui , omnes quicumque. Quotquot. Todos
los que hacen fiestas*9n Roma. Omnes qui
cumque Ronue ludos faciunt. Todos quan
tos hoy. Omnes quotquot sunt.
Toga de los Romanos. Toga , ae..
Toldo. Siparium , aulteum. Que tolda
lleva'. Qua pompa, quo apparatu ineedit." i'o.ldillo. Umbraculum , i. Entoldar
las calles. Linteis vias obumbxre,. velis integere.
Tolerar. Vide Sufrir.

ToUtabh. Tolerabais , ferendul.,'

tu*

A\A

TO

Tolondron. Tubcr, eris. Contusio , m'.


Tolva de molino. Iriundibulum , i.
iomar. Capio, s. un:o , is. Accipio,
is. Tomur lo que est para otro. Intercipio , is. Intcrverto , is.
. omar resolucion. Consilium capera.
No hay fara que tomes tanto trabalo.
Nihil est . quod tanium laborem capias,
subeas , suscipiis , sustineas.
tomar a Ciudad. Urbem cnpere. Por
armas. Urbem expugnare. Por ii.icrprsa. Urbem intercipere. Por hambre. Ad
deditiouem cogere. Tomar les caminos
por donde han de pasar. Vas,aut itinera
insidere.
Tomar estado. Honesto vivendi rationem eligere , inire , suscipere , instituere.
Tomarlo s su cargo, 6 pir su cuer.ta.
Aliquid in se recipere. Tomarlo pechos.
Onus, aut munus suscipere.
Tomar a obra destujo. Opus faciendum redimere , conduc-re. Tomar'- e cuen
ta de su mayordomia. Rei ab i f lo admiuistratic rationem exigere , repetere, reposceie.
Tomar acuestas. Hr.meris aliquid tollere , tergo suo impor.ere , excipere.
Tomarlo de mas atrs. Rem altis repetere. Eso es tomar el rabano por ai
hojas. Ridiculuni est levibus , & frivolis incipere , cum in arcem causae invaderc debeas. Algunos lo tomaren de mo
do , que &c. Quidam sic agebant , ut
&c.
Tomarse con alguno. Impetere aliquem , invadere , adoririJ Qu diablos te
toman? Quae te furie exagitan? Quo aestro insanise percitus es? Est tomado de
vino. Vno obrutus est. Mero se ingurgitavit. Bacchi furiis agitatur. Tomaba e
c '. con las manos. In Divos , & asna
- furebat . bacchabarur*, f-emebat.
Tumar las de Villadiego. Fugam capessere , arripere. Vide Hir.
Tomar el primer lugar. Piimum locum
oceupare. El que no tiene dueo es del
primero que lo toma. Quae libera sunt,
transent in jns oceupantis.
Tomar a muerte por sus manos. Fati
diem oceupare. Mortem sibi conciscere,
manlls sibi afierre. Tomar el oftzio al Ver
dugo. Detestabile carnificis munus ocupa-

A;*

TO
Tomar d neras lo que se disto de hur
las. Praevertere serio, quod joco dictum
est. i omarlo en otro sentido de lo que te
dins. Accipcre in sliam panem , ac dic
tum est. omalo como quisieres , que no
nie da cuidado. Quam in partem arcipias,
mim.s laboro.
Mirad como habeis de tomar esto. Videte queui vobis animum suscipiendutn
putetis. Quo animo affici vos oponeat,
considerate. Mas vale un toma , que dos
te dar. Bis dat , qui cit dat. Pauca possidere prxstat , qum multa sperare. To
mate esta. Hoc habe.
Toma de Ciudad. Urbis expugnatio.
Tomadura. Captio , nis. Captura , ae.
'Tomares. \ide Dares. iiene vece*
sus dares , y tomares. Altetcantur interdum mulierum ritu. Jurgio contendunt
aliquoties , jurgiis se exercent.
lomillo. Thymus , i. Tonsura, te.
Tomiza de esparto. Tomex, vel tomix,
icis.
lomo de libro. Tomus , i. C*sa de to
mo. Res non lenuis , & exilia , sed quie
manum impleat. Res pondeiis ac mamen.
ti. Mozo de tomo , y lom?. Corpore am
pio , atqce robusto juvenis. Lacertosus,
torosus.
Tonel. Tina , ae. Dolhim , ii. Tonela
da. Dolii capacitas. Nave , que hace mil
toneladas. Navis pro roille doliis capax.
Tons. Sonus in masica.
Tono, tonada. Modulado , nis.
Tonsura de Clerlge.
Tonto. Stolidus , stupidus , vecors , dis.
Attonitae mentis homo. Tontamente. Stupid. Conteria. Stu'por , oris. Stolidifas,
tis. Vecordia , ae.
Topacio , piedra preciosa. Topacius,
ii.
Topar , hallar algo. Incidere in ali
quid. Repente , offendere aliquid. Topar
con alguno. In aliquem incidere , incurrere. Tople desapsrcebido. Imparalum
illum offendit. Top con la cabeza en la
bsbeda. Caput ad fornicem offendit. E*
topandole, dixe , qu hay por ac? In
primo congressu , quid tu, inquam h'C?
He topado con buen maestro. Dociissimum praeceptorem nactus sum , sortitus
sum. In sapientissimum magistrum incl-

TO
cidi. En algo topa esto. Non temer hoc
fit.
Tope. Oecursus, us. Oensio. Si hubiere algun tope en esto. Si quid intercesserit , obstiterit , impedimento erit , quo
mi.ius id fiar. Si hay alguno con quien
hoyas tenido algun tope, no te fies ds l.
Si quii est, ii quo jam offenderis, huic nihil credideris.
Top- tar , topar como carnero. Arieto , as. Incurso , as.
lopo. Talpa , se.
Toque. Tactus , us. Dar un toque con
bolo. Globulum globulo allidere , trudere. Eita es la p'udra del toque de la vir
tud. Ex hoc virtus dignoscitur , perspicitur.
Toquilla del sombrero. Spira , ae.
Torbellino. Ventorum turbo.
Torcaz , paloma. Palumbes , is.
Torcer. Torqnee , es. Conloi queo , es.
Torcile el rostro. Os ab illo avertit.
Vultu illum aversatus est. No da tor
cer su brazo a nadie. Illius constantia,
& animi robur nulla vi frangitur, aut infirmatur.
Torcedor. Ratio ex'toiquendi aliquid.
Tercedura. Torsto , torsns , us.
Torcido , no derecho. Obliquus , obtortus , a , um. Tortuosus , a, um. Torcida
mente. Tortuos, obliqu.
Torcida de candi!. Vide Micha.
Tordo. Turdus, i. Ficedula ', ae.
Tordillo , color. Nigror canis albicans.
Torear , Toreador , Toril. Vide Toro.
Tormenta del mar. Vide Tempestad.
Tormento. Tormentum , cruciatus , ns.
Ponerle qestion de tormento. In quicstionem illum abripere. Ofrecerse al tor
mento. Dare se in quaesiionem, vel in cruciatum. Dar tormento uno. In equuleo
hominem torquere. Confes en el tormen
to. Extorta est ab illoin equuleo criminis
confessio. Veritas per cruciatum expressa
ab illo est , tormentis expressa est. Cruciatu , ac fidiculis , ad criminis confessionem adactus est.
Tornaboda. Repotia, orum.
Tornar i dar. Reddo , restituo. Tor
nar 4 pedir. Repeto , is Tornar lo pres
tado. Mutuum , aut commodatum redde-

TO

415

re. Tomar d ver. Reviso , is. Tornar


atras. Retrocedere , pedem rct'erre. Tor
nar leer. Religo, is. si enviar. Remit
io, is. 1 ornar d onJr el camino. Eandem viam repetere , irer relegere , remetiri. Tom .i Hacer d us suyus. Ad ingenium redivit. Vide Volver.
Tornadizo. Desertor , vel perfuga,
e.
Tomasol Heliotropium , ii.
Torneo. Pugna ludrica. tlasiarum ludus. Equesiris decursio.
iorn.'ur d caballo. Has'atns equites
pugnaciier ludere, hastarum ludum exercere, hastis concurrere , cenare , decurreie.
Torno co% que labran. Tornus , i. Tor
no de prensa. Coclea, te. De Monjas. Ro
ta loculata. Tornear , labrar ti torno.
Terno , detorno, as. Tomo aliquid polire,
laevigare. C.,sa hecha d torno , tornea
da. Tomatus , a , um. Obra hecha d tor
ne. Toreuma , tis. Opus torno coelatum.
Tornero. Tornator. Arte de Tornero.
Toreutice , es. Torneadura. Caelatura,
ae. Torni politura , expolitio.
Tornillo de tintero. Verticulus , i.
Tornillero , soldado de ternilla. Castrorum desertor, qui domum redit.
Torniscn. Calaphus , i. Vide liebes.
loro. Taurus , i. Correr toros. Agitare
Tauros. Miro los toros de talanquera.
Cupio storum naufragia de terra specrare , & de tecto audire tumultus.CiVr/o*
son los toros. Mappa missa est. Es-er la
capa al toro. Periculo se subtrahere , &
extera fortunae commiucre. Vise en loe
cuernos del toro. In summo vitx discri
mine versatus est.
Torear. Taurum lacessere , cadem in
circo anhelantem irritare , spiculis confodere , ferociter Invadentem lancea excipere , prosremere.
Toreador. Tauiorum agitator.
Toril. Taurile , is.
Torengi!. Apiastrum , i. Mephyllon , i.
Toronlo , arbol. MaIus citrea. Toron
ja. Malum citreum , vel Medicum.
Torpe cosa. Torpis , obsca-nus. Tor
pemente. Turpiter , obscoen. Torpeza
deshonesta. Turpitudo , obscoenitas, atis.
Torpe , i tardo. Tardus , stupWus.
Too.

416

TR

TO

Torpeza , 6 tardanza. Tardifas , itupor.


Torpemente , ccn flema. Stupid , ignave,

lente.
Torpigo , pez. Torpedo , inis.
Torre. Turris , is. torrear la Ciudad.
Tursibus uib:m munire. Murallas torreadas. Mtcnla turrita.
torrecilla. Turricula , ae. Torreon de
muro. Muri propuguaculum.
lorrente de agua. Torrens , tis. Tor
rente de voz. Vox plena , & sonora.
Torrezno. Lardum tostum, vel i'rixum.
Pernae , aut petasonis segmentum.
Torreznero. Carnis porcinae edax.
Turrija , Torreja. Vide tostada.
Torta. Collyra , ae, vel collyris , idis.
Placenta , ae. Tu har que is cueste la
torta un pan. Non abibis impunis , mihi
crede. Esto es tortas , y pan pintado pa
ra lo que otros sufren. Lsvia sunt hice,
& miiia prae his , qux al ferunt. l'.-vc
sunt amic dicta , prae ut conviciis
al vexaniur.
Tortera del uso. Verticulus , i.
Tortiila de huevos. Placenta ex ovis
frixa.
Tortola , tortoUlla. Turtur , uris.
Tortuga. Testudo, inis. Domiporta,
ae. Cic.
Torvisco , Trovisco , yersa. Thymelta , ae.
Torzal. Funieulus intortus.
Torzn. Colicus dolor. Termina, um.
Torzuelo, ave. Accipiter masculus.
Tes. Tussis , is. Toser. Tussio , is.
Tosca cosa. Rudis, e. Impolitus. Hom
bre tosco. Facie membrisque vastus.
Tosigo. Toxicum , i. Venenum , i.
Tostar. Torreo , es. Tortada de pan.
Panis segmentum torridum.
- Tostado. Tos us, a, um.
Tostador. Ustrina , ae. Tostador de
tastaas. Testa muliiforis.
1 aitones. Ciceris grana frixa.
Totalmente. Omnino , funditus , prorsus.
Tova de los dientes. Fuxea dentium
scabrisies. Tova , piedra arenisca. Tophus , vel tot'us , i.
Leva/u , tovajon. Mantele , vel Mantile , is. Mappa , sive linteum ad tergenas tnanm.
Ivvillu. Talui , i. Malleolus pedis.

Toxlgo. Vlde Tosigo.


Tozuelo. Cervix torosa, pinguis. Opinue cervices.
T

ANTE

R.

Trabajo. Labor, oris. Opera, ae. Opus,


eris. Costme mucho trabajo el acabarlo.
Magr.opere laboravi, ut perficerem. A's
tengo fuerzas para tanto trabao. Tantam animi contentionem ferre non possum.
Trabajo , y descanso. Negotium , &
otium. Labor , & requier. Mucho trabajo
tomas. Magnum negotium suscipis. Provinciam ccepisti duram. Rem aggressus
es multae operae , ac Iaboris.
Trabajo, penalidad. Miseria, aerumna , molestia , calamitas.
Machos trabajos he pasado por a Re
pablica. Multis me laboribus exercui,
fregi reipublicae causa. Multos propter
rempublicam labores excepi , suscepi,
pertuli, subivi , sr.stinui. Multis ob rem
publicam incommodis arTectus sum , mul
tis calamitaiibus perfunctus. Nullis pro
reipublicae salute laboribus peperci.
Trabajos pasados consuelan. Jucunda
est malorum praeteritorum recordatio.
Aunque con trabajos al fin salimos con
ello. /Egr quidem , sed confecimus.
Trabajo es haber menest-r- Miserum,
& aerumnosum est egere. Dura est , 8c
misera egestas. Grave nimis , & molestum est egenum esse.
Trabajar. Laboro , as. Elaboro , as.
De noche , al candil. Lucubro , as. Elu
cubro , vel elucubror , arls. Algunos han
trabajado mucho en explicar Aristote
les. Quidam Aristoreli explicando impertsam operam dederunr, multam operam
Impendenmt , in diificiliores ejus sententias enucleandas nimis magnum studium
contulerunt , in ejus sententiis explanan
do m liuu operae, ac Iaboris consumpserunt.
Trabaja quanto pudieres por sallr
hombre docto. Da - operam , quam potes
diligentissim , ut animum doctrina ex
colas. Quantum potes enitere , incumbe
omni studio , comende nervos omne-'i ut
eiuditione praesres , ut doctrina excultus,
& perpolitus evadas.
7Y#-

TR
Trabajai en valde. Frustra laboras.
Actum agis. Oleum , & operam perdis.
Arenae mandas semina. Milium terebras.
Lapidem verberas. In coelum jacularis.
Sterilem fundum colis.
Trabajado con mucha* , y largas en
fermedades. Multis , ac tenacibus morbis
conflictatus , afiictus , vexatus. Est muy
trabajado de la gola. Podagra assidu
laborat. Podagrae doloribus ardet , cruciatur. Bien trabajados estn estos pa
peles. Labor , & industria in his scripiis
elucet. Egregios elaborata sunt opuscula,
apparet in eis plurimum operae , ac labolis insumptum , positum esse.
Trabajador. Operarais, opene, mam.
Trabojasa cosa. Laboriosus , durus,
rumnosus, calamitosas , difrscilis.
Con todo lo trabajoso viems mi. Omnia
mihi dura imperas.
Trabajosamente. Egr, laborios, difficil. Bien trabajosamente lo pasa. Ben multis serumnis premitur. Laboriosam vitam agit. Miser vivit.
Trabucar. Permisceo , es. Perturbo,
as. ,
Trabuco. Catapulta , se.
Traducir de Griego en Latin. Graec
scripta Latin reddere , in Latinum vertere , convertere , transferre. Librum fe
Grco Latinum facere , reddere. Pala
bra por palabra. Verbum verbo redde
re , totidem verbis exprimese , interpre
tari.
Traduccion. Versio , translatio , onls.
Traductor. interpres , etis.
Traer. Affero , gero. Traer la nueva.
Nuncio , as. Nuncium afferre. Traer
otros d su poder. Alios in suum arbitra m
adducere,in sententiam suam trahere,
perducere.
Traerle bien. Honesta veste uti. Nen
vulgariter ornatum incedere , cultu non
humili gaudere , se gerere.
Traer algo entre manos. Habere aliquid pne manibus. Traerlo una mano.
F.odem versare. Traerle d mal trar.
Multa illa dura imperare. Multis , & variis laboribus aliquem exwcere. Hominem vezare, exagitare.
Traer d cuestas. Humetis onera por
tare. Traer la armada la requa mucha
riqueza. Classis , aut muli magaum auri,

TR

417

& argenti pondus veliunt, important, invehunt.


Traer arrastrando, por fuerza. Trah , is. El deleyte nos trae suavemente.
Voluptas bland nobis suadet , & persnadet. Voluptate trahimur non inviti.
Trahlt sua quemque veluptas. Vlde Lle
var*
Trailla. Funis, quo canis . ducitur.
Atraillado me tram. Multa cogor face
re , qu nolim. Multis distrahor, & vexor.
Trfago. Negotiorum fluctrcs. Tnfluentia negotia. Tisn' mucho trfago. Multis
operosisque negotiis implicatus est. Tra
fagon. Negotiosus , multis se negotiis im
plican*.
Tragar. Voro , as. Devoro , as. Helluor , aris. Deglutio , i;. lo que be da
tragar en el coevite ! Deus immortalis,
ut ego colla detruncabo tergoribus! Quanta pestis pern'ts veniet , quanta labes la
ndo! Quanta perdici pernicies , quanta
gallo calamitas. Plaut.
Tragar saliva. Hcsito , as. No puedo
tragar esto. Hanc molestiam devorare
non possum. Abhorret animus ab hac mo
lestia. IVo le puede tragar. Studio , ac
voluntate ab il lo abhorret.
Tragador , 6 tragn. Helluo , nis. Ca
neo , nis. Vorax , cis. Lurco , nis.
Tragadero. Vide Gaznate, tiene grao
tragadero. Statuam faucibus colat.
Tragaleguas. Cursor velocissimus. Bestiarum incitatissima.
Trago. Haurtus , i;s. De un trago so
lo debe. Uno haustu absumit.
Tragt. Culius , us. Habitns , us. Trage profano. Luxuriosus cuhus. Vestis luxus. Llevaba el troge , con que sntr
en Roma. Speciem referebat , quam Romam intuir.
Tragedia. Tragoedia , . Tragica co
sa. Tragicus', a, um. Tragicamente lo
llora. Tragic lamentatur.
Traginar. Ultrd , citroque mcrces convectare , convehere , componare.
Traginere. Convector , oris. Mulios
nis.
Tragin, Convectatio , comportatios
nis.
Trama. Subaegmen , inis. Trama, a*. .
Tramar alguna vellaquerie. Scelus

m%^

4tS

TR

machinan , moliri. Dolum struere , com


parare.
Tramo. Tractus , us. Intervallum , i.
Hy mucho tramo de aqui allJ. Mag
no intervallo distar.
Tramortar. Transcendere , superare.
Tramoya. Exostra , x. Machina versatilis in scena. Esa es tramoya. Aliquid
fingis ad scenam. Tragulam injicere
adomas. Deshizose la tramoya. Machina
soluta est , artificium disolutum est.
, Trompa para coger animales. Tendicnla, ae. Deeipulum , i. Decipula , se.
Machina irretiendis aviculis , aut besis
capiendis comparata. Cavea ferris intertcpta longuriis. frampa de fuego, plty1o. Dolus, fallacia, versutia. Trampa le
gal. Dolus ad rem diit'erendam jure permissu?. Hacer trampa. Fraudibus age
le.
Trampear. Rem dolo procrastinare,
lente inrlciari. Creditorem deludere , fal
sa spe producere. No se ha de trampear
la justicia con equivocos. Rei aequitatem
ven i laqueo capi non oportet.
Tramposo , trampista , tramposillo.
Fraudulentus , lentus inficiator , subdolus.
Trampantojos. Praestigiae , nrum. Ha
cer trampantojos. Oculorum aciem perstringere. Quasi praesiigiis aliquem eludere , astu decidere. Quereisme hacer
trampantojos. Fraudem mihi in oculis
adornas.
Tranca de puerta. Repagulum, vectis,
s.

Trancar la puerta. Fores repagulis


claudere , firmare , munire.
- Trancahilo de lanza. Amentum , i.
Trance. Discrimen , pericuh.m. Ha
llegado .u cosa d tniol* trance. Adducta res est in maximum periculum, ad
extremum p -n discrimen.
Tranchete de zapatero. Scalprum sutorium.
Tranco. Grallatorius gradus. Saltus,
us.
De un tranco pas el arroyo. Rivum
saltu transmisst. Vide Atrancar.
Tranquilidad. Tranquilinas. Quies,
tis.
Transferir. Transfero. Vide Trasladar.
Tror -figurarse. In aliam speciem, aut

TR
naturam se transfigurare. Novam figuram
assumere , induere.
Tranfguracion. Transfigurado , nis.
Transformar. Transformo, as. In aliam
formam aliquid matare , vertere , convertere. Transformado: Mutatio in
aliam formam.
Transgresion. Prevaricatio , nis.
Tronsgresor. Praevaricator , oris.
Tramldo de sed. Siti paene enectas.
Transito de esta vida. Obitus , us. Da
cata de Religion. Ambulacrum , mesaula , te.
Transparente. Pellucidus , perspicuus.
Transversal cosa. Transversus, a, um.
Trazado. Vide Trenzado.
Trenzar con loe dientes. Dentibus ali
quid praecidere , scindere , truncare.
Trpala. Strepitus multitudinis.
Trapaza. Fucus , aut fraus in re venali.
Trapazero. Callidus ad fraudem in
contractu adhibendam.
Trapiche. Trapes , etis. Trapetum , i.
Trapo. Pannus, i. Trapo vie/c. Pannus
obsoletus , lacer. Centunculus. L'n mal
trapillo. Homo diabolaris. Pasole peor
que un trapo. Conviciis illum foedavif,
maledictis laceravit.
Tras, detras. Post. Tras de atrih.
Post pluteum. Por detras. tergo.
Tras de ti est. Post tergum tuum
est.
Anda tras matarte. Ad necem te querit. 1 ras eso ando. Hoc unum pugno , &
contendo. Dar tras uno. Aliquem persequi , insectari. No tiene tras que parar.
Pedem ubi ponat de suo non habet. An
dar con las manos atras. Inambulare manibus ad tergum rejectis. Sali por la
puerta de atras. Posrico se proripuit.
Vide Atras , y Volver.
Tras ti voy. Te subsequor.
Trasbordar. Vide Rebosar.
Trasera de casa , coche. Domus aut
vehiculi pars posterior.
Trasero. Posticum , i. Podex , icis.
Trasgos. Lemures , larvse nocturnae.
Trasegar el vino. Vinum elutriare - in
aliud dolium transfundere. trasiego.
Transfusio vini in aliud dolium.
Trasguear. Res vertere , confundere.
Transi] ado. Stringosus, macentus.
Trae-

TR
Traslacion. Translatio , nis.
Trasladar hueso*. Ossa transferre.
Trasladar papeles. Describo , is. Exscribo , transcribo , is.
rallado. Apographum , i. Exemplar,
aris. Dar traslado d la parte. Exemplar
adversario tradere.
Lraslucirse. Pelluceo, es. Cosa que se
trasluce. Prodit enim se, quamlibec custodiatur , simulatio. Cic.
Trasmano. Estar la cosa d trasmano.
Rem procul esse , abesse.
Trasnochar. De nocte vigilare. Lucu
bro , elucubro , as. Lucubror , aris. Per
nocto , as. Noctem insomnem ducere.
Traspalar. Pala frumentum tranferre.
Trasparente. Perlucidus , pellucidus.
Traspasar con armas. Gladio aliquem
transfodere , trajicere, transfigeie , trans
verberare. Traspasar posesion. Possessionem alicujus in alium transferre, alteri addicere. Traspasome esto las entratias. Conficior , & tabesco , cum ista co
gito.
Traspasado de frio, de hambre. Frigore , aut fame paen enectus.
Traspaso de derecho. Cessio juris in
bonum alterius. Ayunar al traspaso. Trlduum pasente proximum inedia traducere , transigere.
Traspice. Supplantatio. Danle un trasfice. Supplantare aliquem.
Trasplantar. Transero , is. Plantas
transferre in aream , aut locum commodiorem.
Trasponer algo. Aliquid astu averie
le , sffiducere , subtrahere , occultare.
Traspasose. Aufugit, conspectu se proripuit , vel somno correptus est.
Trasportado. Vide Arrobad^.
Trasquilar. Tondeo , es.
Trasquiladores. Ovium tonsores.
Trasoar. Delirantium somnia narra
re. Desipere , mente captum esse.
Trastes. Inter valla in jugo cii liarse fidibus definita. Dar al traste con todo.
Omnia vertere , subvertere, perdere, dis
turbare.
Trastejar. Sarcire tectum. Trastejo
de casa. Sarcta tecta domus.
Trastejador. Scandularius , ii.
Trastornar. Inverto , is. Perverto , is.
Trastorn el carro. Plaustrum petculit.

TR

419

Esto le ha trastornado el juicio. Hoc illum de potestate mentis dejecit , men


te , consilioque deduxit , ad insaniam
adegit, in amentiam impulit.
Trastos viejos. Scruta , orum. Utensilia detrita , fracta , dimidiata. Trastear.
Scruia evolvere , versare.
Trastocar las cosas. Res preposter
murare. Rerum ordir.em invertere. Tras
tocar las palabras. Contr dicere , atque
oponuit , aut erat animus. Verborum ordinem invertere. Formula r8ere.
Trastrueque. Praeposiera mnratio.
Trasudar. Extra modim sudare.
Trasunto. Vide Traslado , y retrato.
Tratar algo. Rem agere, gerere, tractractare. Tratar como Mercader. Negotior , aris. Nundinor , aris. Meicaturam
facere , exercere. Tratar en lana , em
hierro. Lana , aut ferro coemendo , ac
vendendo operam dare.
Tratar algo con alguno. Agere cum
aliquo de aliqua re. Tratarlo con el Le
trado. Jurisperitum consulere. No trata
r mas con mi mugir. Uxoris conditione
non utar. No tratamos de eso. Non est
de his nobis sermo.
Tratar cosas de gusto. De rebus jucundis agere, sermonen? habere, instituere , agitare. Tratar , conversar unos
con otros. Sermones , & colloquia inter
se communicare , conferre. Tengo un po
co que tratar contigo. Est quod tecum
communicem. Paucis te volo. Trato mu
cho con Antonio. Antonio utor vald familiariter. Tratame con mucha llaneza.
Simpliciter , & amic mecum agir.
Tratar uno bien. Liberaliter aut commod aliquem habere , tractare. Tratme
como un Principe. Laut , & magnific
me habuit , tractavit , aecepir. Mira co
mo has de tratar d las compaeros. Rationem officii in socios habe. Tratme con
mucha cortes!. . Perhumaniier me accepit, excepir. Honorificentissim me appellavit , tractavit.
'/ ratar de revelarse , i revolver la repbica. Res novas moliri. Nobis rebus
studere.-ZVfl/a de hacernos guerra. Com
parar copias contra rios. Tratar J entre
garse. Movere conditiones deditionis.
Mond que no se fratasa de eso , has
ta que il volviese. Rem integram ad *
Ggg %
siluro

42o

TR

su; i tu reditum jussit es-e.


Ti atar mol uno. Aliquem injuriose,
& indign tractare, vexare , exagitare.
Tratle mal ds palabra. Mal eum verbjs accepit. Tratele con grandisimo desfrecio. illum pro despectissimo semper
habuit. Trataronle cemo d loco. . Tamquam stultus , & insanus habitus est.
Tratante. Negoator , meica tor, oris.
Trato de Mercader. Negotiatio , mercatura , commercium , nundinatio , nis.
Trato , conversacion. Consuetudo,
nis. Fa niliarhas , usus familiaris. Dar
trato d uno. Jocari , aut ludere in aliquem. Habitum ejus aur gestum cavillari , rridere. Ese no es buen trate. A vi
ro bono adhorre t hiec agendi ratio. Tener
trato deshonesto. Impudic cuin fcemiua
versari.
Trato de cuerda. Vide Cuerda.
Tratado de libro. Tractatio, nis. Tractatus , us. Syntagma , tis. Tratados de
faz. Pacis conditiones. Fccdera , pac
ta.
Tratable. Tractabilis , humanus , a,
uta.
Tratamiento. Tractatio , nis. Usus,
Us.

Trovar uno ce otro. Necto, is. Con-,


necto , is. Res inter se committere. Tra
var la batalla. Pralium nire , commit
tere. Trovar pendencia. In conrentionem , certamenque venire. De aqui se
trovaron. Hinc orta contentio est. Ex
eo, in urgium , certaaienque progressi.
Trovar pltica con alguno. Sermonem
instituire cum aliqu. Trovar amistad.
Inire amicitiam. Vide Amistad.
Trovarse de os brazos para lachar.
Bi achia iuier se committere ad luctandum.
Travazon. Nexus, us. Connexus , us.
Connexio , commissura , coagmentatio.
Compages , compactio , nis.
TravacuenPas. Tricae , aru/n.
Travs. Transversum. Poner ssl troves,
de travs. Transversum aliquid ponert,
vel in transversum. Dar al revs. Transvenum agi , ab instituto cursu abripi, ad
scopulos alidi, detrudi. Salir de travs..
x transverso ocurreie.
Travesano, Tiaas versan , a, uni-

TR
Travesearlos muchachos. Ludo, coliudo ,.is. Inquietare, turbas dare. Trave
sea nuestra lengua en equivocos. Lingua
Hispanica verbis step ludit , alludit, cavil latur , ex ambiguo nugatur , jocis , ac
facetiis opportuna.
Traviese. Perversus. Pner inquietus,
turbilentus adolescens , solutis , pravisque moribus. Vide Kellaco.
Travesura de mozo. Nequitia , libido,
nis. Juvenilis audacia, petuIantia.
Traicion. Proditio , insidiae , arum.
Hac-.r d uno traicion. Prodere aliquem
simulatione officii , aut amicitiae. Armar
sela. Insidias ilii strnere , insidils illum
petere, necem illi machinan. A trai
cion le acometieron. tergo illum adorti
sunt. .
Esta traicion es. Ista quidem vis est.
A traicion le mataron. x insidiis interiit , interfectus est.
Traydor. Proditor , insidiator. Traydor al Rey. Perduellis , desertor , oris.
Ifotaronle de traydor. Proditionis insimulatus est. Haud obscurum proditionis
noiam subiit. Aun traydor dos alevosos.
Cretlzandum cum Cretense. Fraude praecipuus fraude capiendus est.
Trazar , dibuxar. Delineo , as. Des
cribo , is. Trazar , maquinar. Molior,
iris. Meditor, aris. Machinor, aris.
Traza, dibuso. Lineae prime operis.
Lineamenta , descriptio. Traza en algun
negocio. Ratio , consilium, modus , exco
gitado. Hallar, dar alguna troza, pa
ro hacer algo. Viam aperiri , patefacere , inire ad &c. Invenire qua flft.one,
excogitare qno pacto , prsescribere quemadmodum fieri oporteat , aut possir.
Traza diabolico. Ulyssxum commentum, increclibilis solerna. No me aprove
charon mis trazas. Nihil , nec blanditiis,
nec sirophis promovi , profeci.
Trazador.. Descriptor , delineator,
oris.
s'razista. Solers excogitator , inven
tor.
Trebedes. Chytrapus , odis.
Trebejo de axedrez. Latrunculus, i.
Trebejar con alguno. Colludcre cum
aliquo , lascivire.
Trebol. Trifolium , ii.
Trece. Tredeciro, Tritt en orden. Trede-

TR
decimus , decimus tertius. Trece veces.
Terdec'tes. Estdse en sus trece. Perstat in
sententia. Gradum fixit. Trece , digni
dad. Tredecemvir , i.
i recientes. Trecenti , ae , a.
Trecientos mil. Treeenta millin. El
ao de trecientos. Trecentesimus annusTrecho. Tractus , us. Intervallum. A
trechos. Per intervalla. Del dicho al he
cho hay gran trecho. Multa cadunt inter
calicim , supremaque labra.
Treguas. Induciae , arum. Hacer ,
sentar treguas. Inducias pacisci , face
re.
Treinta. Triginta. Treinta veces. Tricies. Ao de treinta. Annus trigsimas.
Tremendo. Tremendus , horrendas.
Trementina. Terebinthina resina.
Tremolar la bandera. Vexillum hinc
Inde agitare , cencutere , commovere.
Trena. Vide Carcel.
Trenza , trenzadera. Tsniola, vitta,
te. Del cabello. Criminales fasciolae.
Trenzar el cabello. Comam tteniolis
redimire , fasciolis alligare.
Trenzado. Osbis comarum. Echar al
go al trenzado. Oblivioni aliquid man
dare. No pienses , que lo he echado al
trenzado. Cave putes, me curam ejus rei
abjecisse.
Trenzellin. Spira galeri. Trenzillo.
idem.
Trepar. Sursum repere , in altum prorepere , scandere in subrectum.
Trepados de maroma. Petaurista , ae.
Tres. Tres , & tria. Tres veces. Ter.
Tres mil veces. Ter milites. De tres en
tres. Terni, sb, a. Tres cartas. Trinae
litterae , tres epistolae. Tres nacidos de
* un parto. Tergemini , vel trigemini.
Tres dias. Tiiduum , i. Treguas de
tres dias. Triduanae inducsae. Tres aos.
Tiiennhim, ii. Cosa de tres aas. Trimus,
a , um. Triennis , e. De tres meses. Trirr.es iris, e. De tres esquinas. Trian gulus,
triangularis , trigonum , vel trigonus. De
tres pies. Tripes. De tres pies de lar
go. Tripedalis , e. De tres libras. Trilibris, e. De tres maneras. Trifariam. De
tres puntas. Trifidus , trisulcus.
Tresquilar. Vide Trasquilar.
Treta. Versutia , te. Callidi tas , atis.

Triaca. Antidotus, i, Teriaca, se. De

TR

42i

lo triaca haceis ponzoe. Quae ad salutem sunt comparata in perniciem convertis.


Triangulo. Triangulus , i. Trigonum,
vel Trigonus , I. Triangular cosa. Trian
gularis, e.
Tribu , barrio , linoge. Tribus , us.
Cesa de tribu. Tribulis , e. De tribu en
tribu en tribu , d cada tribu. Tributim.
1 ribulacs'oa. Afiictio , afflictatio , nis.
Calamitas , tis. Vexatio , nis.
Tribuna. Chorus superior. Odum , i.
Tribuno. Trjjaunus , '.Cosa de tribuno.
Tribunitius , a , um.
Tribunal. Tribunal, is. Subsellia, orum.
Hablar , estar sentado en el tribunal.
Tributo. Tributum , i. Poner , echar
tributos. Tributa , aut vectigalia impone.
re , incidere , imperare provinciae, popu
lo, civibus. Stipendiarios , aut vectigales
populos facere. Quitarlos. Populos , aut
agros vectigalibus levare , tributo libe
rare. Tributa populis remitiere , tollere,
adimere.
No se pueden sufrir tantos tributar.
Imperata , & imposita multiplici nomine
tributa graviora sunt , qum ut sustine-.
re possimus. Etcaparse de pegar tribu
tos. Subterfugere jus fisci. Ex aerariis se
eximere.
1 ributar. Tributum pendere , solve
re.
Tributario. Tributarius rectigalis, stlpendiarius. Hacer d uno tributario. .Era*
rium aliquem facere , in aeratios , vel in
ter aerarios referre.
Triglifos de arquitectura. Trigliph
orum. Scalptura triplici canaliculo.
irigo. Triticum, frumenturo. Candial.
Siligo, nis. Triticum siligineum. Proveer
se de trigo. Rei frumentariae providere.
Provhisn de trigo. Frumentatio. Merca
der de trigo. Frumentarias , frumentator. Trigueo color. Color sabi'uscus.
Trillo. Tribulum , i. Tribulum , te. La>cuenta del trillo. Singularis computatio.
Trillar. Tero , is. Trituro as. Grana
ex spicis tributo in area excutere. Cami
no trillado. Ttita, & communis via.
Trilla. Tritura , *. Trillador. Tritor,
is.
Trinchante. Sc'mdendi artifex.
Trinchar. Cubos sciid scindere. Qul*

422

TR

le dio licencia , para trinchar , y oteogtr la mejsr parte* Qi .is ei permisit, ut


partes faceret, & utram vellet prior ipse
sumeret? Cie.
Trinchera. Agger militaris. De aloa
miento. Castrense vallum. Hacer trinche
ta. Vallum docere. Vallo se munire. Vide Atrincherarse.
Trinchete. Vide Tranchete.
Trinquete de pelota. Sphaeristerium in
peristylio. Trinquete de la nave. Velum
mmimum in prora.
Tripas. Intestina , orum. El medio de
ellas. Masen terium , ii. La mas ancha.
Colon , i. Laxius intestinum. La mas
delgada. Lactes , ium. Dolor de tripas.
Colicus dolor.
Tripa, barriga. Venter, tris. Tri
pon. Ventrosus , ventrieosus.
Tripera , mondonguera. Botularia.
Tripular. Navem militibuc instruere,
munire. Tiipulacion. Navis instrnctio,
munitio.
Tris. Viti stridor , dum frangitur. A
un tris se hace pedazos. Perlevi ictu
frangitur, conteritur. Estuvo d tris de
perderse. Minimum abfuit , quin periret.
Triste. Tristis , moestus , lugubris. No
s de qu esta triste , por algo es. Nescio quid tristis est, non temer est.
Estd muy triste por la muerte de su
padre. Ex parentis morte ih magnum
lr.ctum incidit , magnum dolorem hausit,
acet in mcerore & Iacrymis. Ponerse
triste. Tristitia aut mcerore affici. No
pienses en cosas tristes. Ne des animum
isoerori. Animum luctu recipe , abstine, revoca.
Tristemente. Tristis , Lacrymos.
Tristeza. Tristitia , mceror , moestitia , ae.
Trivial cosa. Res trivio vulgaris.
Triunfo. Triumphus , i. Victoriae , &
Imperatoris pompa. Triunfar. Triumpho,
as. Triumphum agere , ducere. Curru
triumphantem vehi. Triunfa de verte con
calabazas. Repulsam tuam triumphum
suum ducir. Triunfa con esto de sus ene-migos. In hac re exultat , agitque ex inimicorum dolore triumphum.
Trotar. Carmen , & artificlum alicujus
poetae assimulare , exprimere , imitari,

TR
re ferre , ad aliam materiam aceommodare , transferre. Bien trabado. Prob assimulatum.
Traba. Carminis assimulatio.
2 rocar uno por otro. Unum cum alio
commutare , permutare. Trocar la comi
da. Vomere , vomitare. No trocar la
afrenta que me haces , por la mayor ala
banza. Invidiam istam , quam tu in me
concitan vis, cum laude non comparen
clariore.
Trocarse. Vide Mudarse.
Trofeo. Trophsum , e.
Trompa , trompo. Vide Peonza.
Trompa , trompeta. Tuba , ae. Trom
pa de elefante. Proboscis , idis. Manus,
us.
Trompeta , 6 trompetero. Tibicen, inis.
Buccinator , cris. Eneator , oris.
Trompicon. Vide Tropezon.
Tronar. Tono , intono , as. Detonat,
abat.
Tronchar. Mutilo, as. Trunco, as.
Troncho de lechuga , 6 berza. Thyrsus , i.
'Tronco de arbol. Truncus , i. Caudex,
icis.
Tronco de linage. Stirpis auctor.
Tronera. Fenestella , se. Gentil trone
ra. Pulchrum caput , cerebro vacuum.
Trono. Soi'tum , il. Thronus , i.
Tropa. Turba, se. Caterva , k. En tro
pas. Catervatim.
Tropel de gente. Strepitus multitudinis. Entrar de tropel. Turbam irrumpere.
Tropezar. Ofrendo , is. Cespito , as.
Tropezar en el unbrat. In limine offendere , vel pedem in limine offendere. In
lapidem incidere , incurrere.
Tropezar d menudo. Oflenso , as. El
que asi tropieza. Offensator , oris. Quien
mucho tropieza , tal vez se quiebra la
cabeza. Qui saep offendit , aliquando
concidit.
.
'Tropezon. Offensio pedis.
Tropiezo. Offendicnlum, i. Qu tropie
zo puede haber en estv? Quid ohstat quominus hoc fiat ? Quid huic rei impedimen
to esse potes; ?
Tropicos del Cielo. Tropici , orum.
Trosar la bestia. Succnsso ,'as.
Trotador , troton. Equus suecussor.

iiau

TU

TR
sor , succussator , oris.
Trote. Succussus , us. Succussura , ae.
Tros. Horreum , ei. Atrasar. In horreum condere , & asservare.
Trozo. Fragmentum , truncus , frustum. Hacer trozos. Intercis.
Trucha. Salar , aris. Trutta, se. Trucha
salmonada. Trutta salaris. Ayunar , co
mer trucha. Nihil medii , modicique habere. Aut sicc pane vesci , aut Saliarem
in modum epulari. Aut Casar , aut nihil.
No se cogen truchas bragas enjutas.
Difficilia , quae pulchra.
Truchuela. Vide Abadejo.
Trucos. Vide Juego.
Trurco , trueque. Commutatio , per
mutado. Atrueco de parear bien, no per
donan gasto. Nulli sumptui parcunt,
dum speciosx videantur.
Trueno. Tonitrum , i. Tonitrus , us , &
tonitru , indeclinable.
Truhan. Parasitus , i. Scurra , ae. Tru
hanear. Parasitor , aris. Scurram agere.
Truhaneria. Scurrilitas, atis.
Trujamn. Proxeneta , se. Circuitor.
Por interprete. Interpres , etis.
Trulla de albail. Trulla , ae.
Truxal. Trapes , etis. Trapetum, i.
T

ANTE

iri^Bf?

U.

T , ti, te. Tu , tui. Tu mismo. Tute,


tu ipse. Tumet. T mismo te hoces dao.
Tute tibi obstas. En ti consiste todo. In
te omnia sunt posita , in te totum positum est. Tratarse t por t. Familiariter
inter se loqui.
Tuerta , torcida cosa. Obliquus, toriuosus , deflexus , a , um. Tuerto , que
le falta un ojo. Luscus , i. Cocles , iiis.
Que no mira derecho. Poetus , i. Strabo,
nis. Hombre de pies tuertos. Scaurus , i.
Tuerto , i derecho ello se ha de hacer.
Jure , vel injuria faciendum est. Prosit,
obsit , gerendus est mihi mos^
Tuetano. Medulla , te.
Tufo. Vapor , oris. Gravis halitus.
Tullido. Pedibus debilis. Tullirse. Pedibus debilitati , debilem eri. Tullidura. Pedum debilitas , debilitado.
Tumba. Bnstum , i. Tymbus , i.
Tumbar d uno. Hominem dejicere , deturbare , resupinum indere.

423

Tumbo. Fluctatio, vacillatio , tituba


do ab impulsu. Tumbo de dado. Tali, aut
tesserae inversio , conversio.
Tumor. Vide Hinchazon.
Tmulo. Tumulus honorarius. Cenotaphium , ii.
Tumulto. Vide Alboroto.
Tumultuar. Tumultuor, aris.
Tunda de palos. Fustuarium , ii. Dg
azotes. Verberado , flagellario , nis. D
coces. Calcium crebra percussio.
Tundir el pao. Pannum attondere.
Tundidor. Panni tonsor.
Tunica. Tunica , te. Vide Ropa.
Tupir apretando. Stipo , constipo ,
as.
Tupido. Compressus , constipatus.
Turbante de Turco. Cidaris , is.
Turba. Turba te. Vide Tropa.
Turbar. Turbo , as. Obturbo , pertur
bo , as.
Turbarse en el sermon. Titubo , as.
Haesito , as. Loci , & concionis insolentia
moveri , perturbari. Erubuit , expalluir,
nec vox illi , nec lingua constitit. Turb
se en viendome. Ubi me aspexit , statim
commotus est. Conspectu meo turbatus
est, vultus ejus immutatus est. Ad conspectum meum pavefactus obstupuit , vox
illum , & oratio defecit.

Turbado. Turbatus , commotus , a ,


um.
Turbador. Turbator , otis.
Turbacion. Commotio animi. Turbacion
grande. Perturbatio, confusio, nis.
Turbio. Turbidus , limosus , faecnlentus. Quando todo turbio corra. Si maxime
fortuna obstet. Ut fortuna nobis infesta
sir. Ut omnia secs accidant , atque opi
na mu r.
Turbacion de agua. Nimbus , i. Alluvio, nis.

Turmas de a tierra. Tuber, eris. D*


animal. Testiculi , colei, orum , testes.
Turneo de ojos. Strabo , nis.
,..
Turno. Vices. Espera que le venga em
turne. Vices suas expectat. Vaya por su
turno. Ordo , & vices serventur. , . .,
Turquesa piedra preciosa. Eranus , i.
Turquesa de bodoques. Fictilis globuli
forma. Parecen hechos en una turquesa.
Eodem ovo prognati videntur.
Turquesado color. Glaucos . cyaneus.
Tur-

TU

A1A

VA

Turqui , color. Vide Turquesado.


Turrar. Torreo , es. Vide Tostar.
Turren. Crustum ex melle , amygdalis, & als nucibus confectum. Parm qu
ton esos turrones? Quorsum ista verbolum hlandimenta.
Tuson. Aureus torques cutn agno pen
dulo. Caballeros de tuion. Torquati aurei
velleris equites. Hacerte caballero del
tuson. inter aurei velleris sodales aliqcem cooptare , equitibus aurei velleris
adscrlbere.
<
Tutor. Tutor, oris.
Tutela , tutoria. Tutela, ae.. Tutoria
e mugsr. Muliebris tutela.
Tuyo. Tuus , a , um.
V

ANTE

A.

FAca. Vacca , ae. Bos , bovis. Vaca


preada. Horda , ae. Que no pare.
Taura, ae. Comer vaca. Bubni.i vesci. Va
quilla. Vitula juvenca , baceula , ae.
Vacada. Armentum , i.
Vacar Beneficio , i Prebendas. Vaco,
as.
Vacante de Obispado, Catedra, Pre
benda. Tempus , quo sedes , aut cathedra vacat. Estar vacante el Beneficio.
Varare beneficium.
Vacaciones de estudios. Litterarum intermissio. Feriae litterariae. Vacaciones
de Audiencia. Justitium , ii. Vacatio 3
forensibus negotiis. Darlas. Justitium
edicere , indicere. Tener vacaciones. A
litteris , aut negotiis vacare, feriari. Lit
terarum studium intermittere , intervallo
remittere. Quiescere litterarum strepitu,
dum testivae feriae aguntur.Vacia. Pelvis , is.
-Vacia de barbero. Lnbrum itneum.
Vaciar algun vaso. {Evacuo , as. Depleo , exhaurio , vacuum facere.
Vaciar de bronce. Ex aere aliquid fimdere. Effigiem aut statuam arte fusoria
-expiimere , ducere.
Vaciado de bronce. Fusilis , e.
'Vaciedades. Arroganter dicta. Fastus,
actantiaque verborum.
Vacia cosa. Vacuus , a , um. Inanis , e.
El vacio de una cosa. Vacuitas, nanitas.
Vacuum inane. Llenar el vacio de otro.
Alterius munus implere. Demortui viri

desiderio satisfaeere.
Vacilar. Vacillo, as. Titubo, as.
Vacuno , ganado. Armentum , i.
Vade. Carthophorus , Is.
Vado del rio. Vadum , i. Rio de mu
chos vados. Vadosum flumen.
Vadear el rio , pasar el vado. Va
do , as. Pedibus , vel equo amnem trajicere , vadum transire , superare.
Tentar el vado en algun negocio. Sensim rem explorare , sagaciter inquirere,
caut tentare , callid observare.
No hallo vado en este negocio. Non invenio quemadmodum rem expediam , quo
pacto ex his vadis evadam , ex his angastiis me eripiam. Non -video , quam
viam teneam.Quam rationem ineam,non
dispicio. Nescio , qua ratione judien laqueos declinem , quomodo his aerumnis
me subducam.
Dar vado las cotos. Cedere tempori. Fortuna- se submittere. Presentibus
se rebus accommodare.
Vagar. Vide Tardanza. Andar vagande. Vagor , ans. Vagum errare. A mas
priesa mas vagar. Festina lent. No ten
go us instante de vagar. Nullum mihi
tempus vacat , nulla quies datur nego
tiis. Ne scalpere quidem caput mihi per
negotia licet.
Vagamundo. Homo vagus , & iners,
qui vagam vitam sequitur , nec certum
domicilium habet.
Vagaroso. Vide Tardo , y espacioso.
Vago. Dar golpe en vago. Percusorem
vires in ventum eflundere.
Vaguear el pensamiento. Mens incerta
vagatur , & errat huc & illoc.
Valadi cose. Blitea res , vilis.
Vd!ogo. Stramentum, i. Messis in area
congesta ad trlturam.
Valer. Valeo , es. Quanto vale esto?
Quanti id est? Quanti indicas? Mas pi
des de lo que vale. Plus qum par est
indicas. Tomadio por lo que vale. Pro eo
quanti res est , tibi habe. No vale cada.
Vitiosa nuce non enam. Tienelo por caso
de menos valer. Infra.dignitatem suam id
esse ex'tstimat. Tndecorum id censet , Se
a sua dignitate alienum, ignominiae loco
illi est.
Valer , ser de provecho. Utile esse,
prodesse , vim , aut momentura habere.

Va*;

VA
Vals pera macho. Ad mulla prodest , facit , confert, conducit. Vale para mu
choe. Instar multorum est. Unus Cato
mihi est pro centum millibus. No le va
li el ser volunte. Nihil illi fortitudo
profuit.
Valen del favor , y amparo de otro.
Pide , ac presidio alicujus un. Valerse
ds argumentos sofistico:. Sopliisticis nugis uti. Valeste del oficio para hacer di
nero. Abuteris potestate ad qusestum. No
tengo de quien valerme pora esto. Ego
ista per quem agam , non habeo.
Valedor. Defensor , patronos . i.
Valor de la cosa. Pretium , sestimatio.
Valor , valentia. Virtus , praesiantia
animi , fortitudo. Hombre de valer. Vir
fortis , magnanimus. Vir maximi animi.
El que esto hiciere se ha de tener por
hombre de valor. Qui slc egerit , hic ve
r vir putandus est.
Valiente , valeroso. Validus , fortis,
viribus, & animo praestans. Valiente co
mo un Cid. Alter Hercules. Valiente pin
tara. Yegeta , & vivida imago.
Valientemente , valerosamente. Fortiter , acriter , viriliter , strenu.
Valenton , que hace el bravo. Gladia
tor , qui duella crepat , superc;lio, & aspectu ipso , atque incessu timendus. Vide Fanfarron.
Valido del Principe. Gratiosus , qui
grana apud Principem valet. Los que
son de su valia. iQui gratia apud illum
valent.
Valimiento con el Principe. Gratia,
x.
Valeriana, yerva. Nardos rustica. Marinella, ic. Herba benedicta.
Valladar. Seps , pis. Agger , eris.
Vallado. Vallum , i.
Valle. Vallis , is. Convallis.
Vallico , y^rva. Lolium , i.
Valuacion. Vide Tasacion.
Vana cosa. Vanus , a , um. Inanis , e.
Vano hombre. Vanus , levis , veniosui.
Vide Soberbia. Vanamente. Inani.er. En
vano. Frustra , incassum , nequidquam.
Vana es la felicidad del mundo. Bracteata est , & inanis hujus mnndi elici
tas. Speciosa ista, & pulchra, quse avid
spec.antur, ad quae, con.sis.utur, quae al-

VA

425

ter alteri slupens monslrat , foris quidem


nitent,sed intus inania, & misera sunt.
Vanagloria. Gloria tala , & inanis.
Desase llevcr de la vanaglovia. Glo
ria falsa, & inani ducitur. Siudio laudis
trahitur. Auram captat , & inhiat popu.
larem. Gloriose se ostentar, plausuque
multi-tudinis afferlur , exultar.
Vanagl;rioo. Jaciabundus, splendoris,
& gloriie i.ia.nis avidus , cr.pidi;s.
Vanda de teda. Vide ("anda. Navio
di veinte piezas Js arti'.lsria por vanda.
Viginti tormentis sencis lateabas singulis insimcta , & munita navis.
Vando. Faciio , nis. Parres , um. Ciadad dividida en vandos. Vtbs partibus
obnoxia. Habiu d- pusarme del vando
mayor al menor? Ab excitata fortuna ad
inclinaiam deficerem ? Cic.
Vando , pregon. EJictum , i. Echar
un vando so pena de }.- vida^ Sub pcena
capitis edicere , edictum capitale proponere , promulgare, poenam capiti- constituere , ne quis, &c. Cap'.te sancire, si
quis , &c.
Vandearse. Auxilium sibi parare.
Vanderizar d oiros, hacer vani!o. Factionem excitare, accendere. Factiosis facem prxierre, pra-ire.
Vanderizo. Factiosns , seditiosus.
Vandera. Vexillum , signum, i. El que
la lleva. Signifer , eii. Lsvantar la van
dera. Signum eiferre , extollere ad mili
tes conscribendos. Enarbolar la vande
ra. Vexillum erigere ,erectum tenere. A
vanderas displegadas le seguian. Catervatim Jm sequebantur.
Var.deiilla, vandohro. Vexillum'exiguum.
Vandclero. Gassator , latro , nis. Ha
cer ate oficio. Latrocinor, ais. hinera
infesta habere. Vid Saltear.
Vanguardia. Pama i.eies . frons cxer-
citt.s.
Vanidad. Vanitas , intnitas, atis.
Vapor. Vapor , oris. Exha latio , nisVaporear. Exhalo , as. Vaporo , as.
Vaquero. Armentarii s, ii. Bubulcus, i.
Vaquero d,' nio. Prretexta inihntir.
. Vaqueta de arcabuz. Virga ad nitrati
pulveris mensuram in sclopo explorandam, aur premendum. Zapatos de vaque
ta. Calcei ex corio vituli.

*$ .

Va*

426

Vrc. Virga , k. Rudis. Vra de Al


calde , ds Justicia. Magistratus , aut
Pntoris virga , potestatis ejus index , &
insigne.
Vera de medir. Ulna , te. Quatro va
ras tur.: el pao. Quatuor ulnis pannus
constar.
laurear el pae. Pannum ulna metiri.
Varear a are. Rrdi lanam verberare.
Varear la bellota. Giandem pertica excutere , decutere , dejicere.
Varal. Pertica , te. Longurius , contus , i.
Vareta , varilla. Virgula, te. Ech
me una vareta. Callid vinditavit , quid
ad me vellet. Varillas con ligo. Virgule
visco !It3C.
Varando , varandillas. Cancelli ,
orum. Lignea clathra, vel potis clathri,
orum.
Varar , echar el navio al agua. Navim machinis in mare impeliere , trahere.
Variar. Vario , as. Distinguo , is. En
opiniones. Vide Opinion.
Variar la oracion de muchas maneras.
Orationem variis etferre modis. Ur.am,
& eandem setuentiam aliis,atque als
verbis exornare , expolire , multiplici
periphrasi explicare, excolere , ampli
ficare , grata varietaie exornare , distin
guere.
Varia cosa. Varus , a, um. Mvltiformis , multiples. Hombre vario. Homo levis, & inconstans , qui modo ait , modo
negnt , aliud stans , aliud sedens loquitur. Hubo varios pareares. Variatum est
sententiis.
Variedad. Varietas, atis. Macho agra
da la varieJad. Jucundn est vicissitudo
lerum , grasa varietas. Mundus ipfe alia,
aique alia rerum lhcic mire placer, ac
deleciat.
Variable. Commutabilis , e.
Variamente- Vari, dissimiliter.
Varon. Vir , i. Varonil cosa. Virilis, e.
Varonilmente. Fortiter , viriliter.
Varonia. Agnatio , paternum genus.
Vasallags. 'i'ributum, i. Clientela fidu
ciaria. Dar , rendir vasallage. Tribur
tum prstate , pendere , solvere.
Vasallo. Tributarius. Cliens fiduciaV-

VA

VA

Vascas , ansias de vomito. Nausea , .


Nisus vomentis ex gravi odore , aut languentis stomachi fastigio. Tener vascas.
Nauseo , as. Nausea laborare.
Vascosidad. Sordes , quae nauseam faciunt, u t vomitus esculenta.
Vasar. Abax , cis. Vasarnm , ii.
Vaso. Vas , sis. Pequeo. Vasculum, i.
Para beber. Poculum, i. Calix, cis. Vas
torneado. Toreuma , tis. Con pico , que
echa gota gota. Guttus, i. Que hace
gorgoritos. Bombylius , i. De dos osas.
Diora , se. Capula , se. Vasos de varios
metales. Vasa Corinthia. De oro y pie
dras preciosas. Cyrsentera , orum. De
vidrio. Vitreamina , um. Vitrea vascula.
De barro. Fictilia vasa. Urceolus , fideiia , se. El que hace vasos. Vascularius.
i.
Vasera. Vasis , aut matulx tlieca.
Vasija para vino. CEnophorum , i.
Vasquia. Stola muliebris.
Vstiga. Vitis brachium.
Vasura. Sordes , ium. Purgamenfa,
orum.
Vaya. Convicia , ridicula. Darse vaya
unos , d otros. Conviciis , aut dicteriis
certare, contendere. Aliquid in se ipsis
invicem cavillari.
Vayna. Vagina , ae.

Vaynicas de legumbre. Folliculi, orum.


U

ANTE B , &

E.

Ubre. Uber , eris. De puerca muerta


recien parida. Sumen , inis.
Vedar. Veto , as. Prohibeo , es. Por
justicia. Interdico , is. Inhibeo, es.
Vedija de lena. Succida , se.
Veedor general. Universi exercitua
inspector,
Vega , tierra llana. Campus , I. <Equor , is.
Vehenente. Vehemens , tis. Acer, cris.
Vehemencia. Vis animi, contentio. Ve
hementemente. Acriter , vehementer. i
lejetarse. Vegsrari , recreari.
Vejez. Senectus , mis. Vide Viejo.
Veir.te. Viginti. Veinte veces. Vicies.
De veinte en veinte. Viceni , x , a.
Ao de veirte. Vigesimus annus. De vein
te aos. Vicenarius.
Vela de navio. Velum , i. Hacerse
la

VE

VE

la veia. Dare vela ventis. Recoger as


velas. Vela contrahere , colligere , substringere. Vela de sebo. Candela sebacea.
De cera. Cereus , i. Vela encendida. Lu
cerna , te. Estar en vela. Vigilo , as. In
vigilo, as. Velar al candil. Lucubro, as.
Elucubro , as. Ad lucernam pensum trahere. Velar los guardas, centinelas.
Excubo , as. Excubias , aut vigilias age
se , xcubiarum partes obire. Vigilare.
Stationem agere.
Velo. Velum , i. De Monja. Plaga , ae.
De muger que se casa. Flammeum , ei.
Del vestuario. Siparium , ii.
Velarse los que se casan. Nuptiali
flammeo velari. Matrimonio ru conjun-

Vena del cuerpo. Vena , te. De arbol.


Fibra , se. Venas por donde va a orina
-4 la vegiga. Ureteres , um. Las del hi
gado. Fibrae , arum. Vena pequea. Venula , ae. Vena gruesa. Varix , icis.
Veno de Poeta. Numen poeticum. Ve
na, ae. Tiene vena. Poetico spiritu afrlatur. Poetico furore corripitur. Divite
poesis vena praeditus est. Vinole , dia
le la vsna. Furor illum corripuit , invasit. (Estro insaniae peroitus debacdiari
csepit. Dile en la vena. Fontem elicuit.
Animum ejus blanditiis deprehendi'.
Vena de metal. Vena ttris., argenti.
Vena metallica. De agua. Vena lontis,
scaturigo , inis.
Venable. Yenabulum , i.
Venado. Cervus , i.
Vencejo. Apus , odis. Cypselus , i.
Vencer. Vinco , devinco , is. Supero,
as.
Vencer peleando, Hostes acie vlncere,
pugna fiangere , pralio superare. Hostium copias fundere , fugare , profligare.
Victoriam consequi , obtinere , ex hostibus reportare.
Vencer su natural , y molas inclina
ciones. Naturam snam vincere , sibi tem
perare. Animi motus comprimere extra
rationis metara procurrentes, impetus effraenatos retardare , truces animos deponere , ferociam exuere.
Vencido. Victus , superatus. Darse
por vencido. Dare manus , herbam porrigere. Victori cedere , se dedere. El
vencido vencido , y el vencedor perdido.
Victoriam utrique parti luctuosa , & fu
nesta.
Vencedor. Victor , or's. En muchas y
varias contiendas. Pancratiastes , ae.
Vencedora. Victrix , icis.
Vencimiento. Vide Vitoria.
Venda. Vitta , ae. Vendar. Vitta , vel
fascia bravhium asrrincere , ligare.
Vendaval. Eures , i. Subsolanus , i.
Vender. Vendo, is. Venundo, as. Alie
no , as. Distraho , is. Mancipo , as. Servendido. \eneo , is. Venundari J venum
Ire. Potar, tener algo d vender. 'Venale aliquid exponere , habere. Pregona vi
no , y vende vinagre. Aliud praedidrt, alo
que res est. Vetera fucata , & rfccocia1
pro novis extradit. Cmo se nes-XendaHbJr
por

'
Velaciones. Nuptiarum solemnia. Cer
rarse las velaciones. Nuptiis celebrandis
aditum praeeludi.
releo. Hysoscyamus, 5. Faba suilla.
Herba callicularis. Faba lupina.
Veleta. Lamina ventorum index. Sois
una veleta. Impetu animi subito, quasi
quodam vento incitaiis. Chamxleonte
mutabilior es.
Vellaco. Vafer , veteraior , callidus,
sudolus , versipellis, sceleratus. pesor
de vellacos sali con lo que pretendia. Invitis , & gementibus inimicis, voti compos evasi. vellaco malvada ! scelus
in ultimas terras exportandum? Mas ve
llaco es de lo que piensas. Ter tanto pejor est , qum existimas.
Vellaqueria. Scelus , eris. Dolus , i.
Fraus, dis. Nequitia, ae. Flagitium.
Vellaquear. Vide Picardear.
Velleguin. Pannosus , homo diabolaris.
Vello. Villas, i. De la bnrba. Lanugo,
inis. Velloso. Villosus , hirsntus, pilosus,
hirtus. No dexi roso , ni velloso. Nulli
pepercit. Nihil reliquum fecit.
Vellon. Velius , eris. Vide Moneda.
Vellocino de oro. Aureum velius.
Vellori. Pannus murini coloris.
Velludo. Villosus , hirsutus , a , un,
Vide Velloso.
Veloz. Velox , cis. Celer , pernix,
cis.
Velocidad. Velocltas , celeritas. En
hablar. Li iguse volubilitas, dicendi cele
ritas. Con grande velocidad. Velocissim.

427

AU

VE

por amigo ! Ui se nobis vendifat! Ut openom suam , & industriam flert. Estoy
cav.o vtndido entre esto-. Abhorreo abhoram hominum varJtate , & insolentia.
Per r.iei'.na cosa el mundo 'ejndre mi
Ubsrtad. Nihil tanti est , qr.o jugum servile feram.
Vender en feria , C mercado. NundiHor , aiis. Cada uno vende lo que mas
funde. Unusquhque vendit , ut poiest
plurimo. En uanto ver.des esto? Quanti rsm hanc indicas? No sabels vender
sin mentir. Solemne est vendtoribus rerum prciki mendacio cumulare. Vender
pal ihras. Fumos vendera. Puedele ven
der en un mercado. Longe illum , & ar
te , Si ingsnio pr.estat. Equis albis illum
prxcedit.
Vendedor. Venditor , oris.
Vendible cose. Vendibilis , venalis.
Vendimia. Vindemia, ve. De poca mor.ta. Vindemiola, ae.
Vendimiar. Vindemiam facere. Vindemio , as. Vindemiae operam dare. Des
pues de vendimias cestos. Post bellum
aux'.lium.
Vendimiador. Vindemiator , vindemiio r.
Veneno. Venenum , i. Dar uno ve
neno. Venenum aficui dare, prbere. Ve
neno aliquem tollere , oceidere , necare.
Trataba de darle vsneco. Venenum illi
paraba t.
Venenoso. Venenosus , venenatus.
Vecera de Caballero. Crux auiea pectoralir. De peregrino. Concha , se.
Venere. Meralli fodina.
Venerar. Veneror , aris. Colo , is.
Veneracion. Vencratio ,- nis. Cullus,
vs- .

Venerable. Venerabilis , venerandus.


Vengar. Ulciscor ,. eiis. Vindico , as.
Vin^ictam de diouo sumere. Panas ab
aquo petere ,, e.xigere , repetere. Inju
lias persequi.Vindicem. se injuriarum prsebere , ultorem se prcbere. Iletr.os de mo
rir sin vengarnos'. lnulti moriemur!
Venganza. Vindicta , se. liliio , nis.
Vengador. Ultor , oris. Viudex , icis.'
Vengadora. Ultrix , icis.
-Vengativo. Ultionis cupidus. In ulcis-,
c.endo pertinax, nihil remittens,. Injuri*
inemor.

- .'

VE
Venir. Venio , is. Advento , as. Venir
muchas veces. Ventito^ as. Venir antes.
Proevenio , is. Vide Anticiparse. Seais
bien venido. Auspicatus , & felix s'.t adventus tuus. Gratulor tibi adventum.
Vienes bueno? Valesne? Salvusne ? A
qu has venido aqui ? Quid est , quod huc
te attulit ? Qu* te adduxit causa? Quid
tu huc ?
Vino con gente de socorro. Cum auxiliaribus copiis advenit. Venir d las ma
nos. Manum conserere, ad manus cura
hoste venire. Todos vinieron en ello. De
communi omnium sententla gesta res est,
omnium calculis approbata. Vide Consen
tir.
Vthome esto de perlas. Hoc mihi peropportun cecidit. No viene bien uno
con otro. Haee non conveniunt , non coh*rent , in se pugnant , consistere non
possunt, maxime sunt diversa, aique seIancla.
A qu estado he venido ! Heu , q o redactussum! In quas angustias adductus,
conjectus, compulsus ! No os vlene esto
muy ancho? Nonne tibi amplum , & prseclarum hoc est ? Nunca mayor mal me
venga. Nihil mihi unquam gravius eveniau A mi en esto , ni me va , ni me
viene. Mihi istic nec seritur , nec rretitur.
Venida. Adventus , us. Accessus , us.
Venideros. Posteri , orum.
Venidera cosa. Venturus , futnrus.
Venta de una cosa. Venditio , nis.
Verja, posad. Diversorium , ii.

Ventero. Stabularium , ii. Caupo , nis.


Ventera. Caupona , er.
Ventoja. Prxstantia , oe. Excellentra,
or. Darle d uno la ventaja. Cedere aii
cui. Primas illi concedere , tribuere, deferre , priores panes tribuere. todoe
hace ventaja en ingenio. Praestat inter
omnes ingenii acumine. Caeteris ingenio
superior est. Nulli.s est illi ingenio par.
Longo intervailo caeteris praecedir. Multis parasangis praecurrit. N.llus ingenii
lande cum eo est conferendus. Vide Aven
tajarse. Qu ventaja hace el que est en
a materia, al que no ha estudiado? mu
cha ; pues , &c. Quid prirstat intellipens
imperito? magna re , siquidem &c. Cic.
Ventaja de soldada. Auctoiamentum,

VE
Hablador de ventaja. Insigniter loquax.
Linguae imnnodicus. Verbosos.
Ventana. Fenestra , m. Cosa con ven
tana/. Fenestratadomus. Ventanage. Fenestrarum in scdibus specio;a series.
Asomarse la ventana. De fenestra
prospicere.
Ventanera muger. Fcemina in fenestra
frequens. Spectandi cupida.
Ventanilla. Fenestella , oe.
Ventanas de nariz. Nares , ium.
Ventilar alguna qestion. Quaestioaem agitare , disceptare , ventilare.
Ventisca , ventisquero. Nimbus , i.
Ventolera. Ventosns homo , arrogans.
Ventor , perro. Canis odorus , sagax.
Ventosa. Cucurbitula virrea. Echar
ventosas. Cucurbitulas carni flammante
' stuppa infigere. Sajarlas. Scarificare cutem.
Ventoso. Ventosus, a, nm. Ventosidad.
Ventosa efatio , ructus , us.
- Ventregada. Ingluvies , ei. Parir tres
de una ventregada. Tres uno nixu effundere.
Ventriculo. Ventriculus, !.
Ventura. Fortuna, felicitas, tis. A
Dios y ventura. Deo , & fortunae me
commitro. Jactum hunc Deus , superique
fortunent. Probar ventura. Fortunx
aieam subire , experire. Fortunam tenta
re , periclitan.
No tengo ventura. Fortuna utor adver
sa. Fortuna milii refracatur ; consiliis , &
rationibus meis obstat , gravis mihi semper , & infesta esr.
Todo consiste en ventura. Omne consilium in fortuna postimm est. Rerum omnium domina fortuna est , ubiqr.e , &
in omnibus dominatur. Praesiat fortunae
gutta sapientix dolio.
Venturoso. Felix , iris. Forlunatus.
Sois el mas venturoso del mundo. Omnium fortunam superas. Nemo est , qui
tecum felicitate cenare possir. Nihil tibi
ad summam felicitatem deesse videtur.
Omnino iis rebus , & dotibus prsestas, in
quibus sita est felicitas.
Per,veer. Video, cerno, aspicio,
is. Oculis percipere. Ah , qu es ? ver.
Ah, quid est? sine videam. Dios , y^
veamos. Vale , sed ut brevi redeas. A

mas ver. Conspectum tuum desideio. Ite-

VE

429

rum , & saepius , te convenfum cupio. Na


tuvo qui ver con ella. Non habuit rem
cum ea.
Ver entre dos luces. Allucinor , arls.
Ir ver. Viso , is. Vide Visitar.
Ver antes. Praevideo, es. No le pueda
ver de mis ojos. Illum oculi mei ferre
non possunt.Hominem abhorreo, & aversor. No tiene que ver con Ciceron. Non
est cum Cicerone comparandus. Nihil ad
Ciceronem. mi ver. Mea sententia,
meo judicio.
Verano. Ver , eris. Cosa de verano.
Vernus , a , um. Veranico de San Martin. Halcynonii dies , vel Halcyonides.
Veraniego. Qui verno calore languet,
aestumque ferre non potest.
Veras, y burlas. Seria, & ludiera. Dixhtelo de chanza? no, sino muy de ve
ras. Joco ne dixisti? imo, serio , ac ve
r. Ojala habldras de veras. Utinam verbum istud ex animo diceres. Tomarlo coa
veras. Seri , ac sedulo agere rem , gerere. Studios, & aecurat suscipere. Tom
viras lo que se diso de burlas. Pravertit seri , quod joco dictum est. De ve
ras , qu eso pasa? De veras, cierto?
Itan vero? ita hercle vero?
Verbena , yerva. "Verbena, sp.
Verbo en gramatica. Verbum , i.
Verbal. Verbalis , e.
Verboso. Verbosus , n , um.
Verdad. Veritas , tis. Verum , i. Hom
bre de verdad. Verax, cis. Veridicus, ve1 taris amicus , veritatis cultor. Enemigo
de la verdad. Aversus vero. Veri insolens, veritatis impatier.s. To soy !iombre de verdad. Mentiri non est meum.
Veriiatem amo , & celo.
Verdad es que. Quidem.
Verdad es que no pecais ; pero dais
que sospechar. Minim vos quidem peccath ; sed tumen suspicioni locum datisj
Verdad es que eres fiel ; psru tardo . y
perezoso. Tu quidem fidelis es , sed lentus, & piger. crdad es que mi esta ocin*
so : pero r.o hace cosa de provechn. Nonoiiasur ille quidem, eaeterum nihil; fi i-g}
facir.
La verdad anda de rebozo. M.ihissvn-.
involucris vetitas jacet. Es asi xJtr^>f.
tiempo lo descubre. Jacet quidem aerw^r.diu uiultorum mprobka.te depre.-i vv.--..^-

430

VE

tas ; sed tandem emergit & innocentiae


defensio inrerclusa respirar.
iVo tiene ni apariencia de verdad. Ne
eri quidem speciem praeferr. A veritate
long abhorret. Nec verisimile est, nul
lo veri colore tinctum.
Verdadera cosa. Veras, sincerus. Ver
dadera amistad. Vera amicitia , sincera,
minirr.e fucosa , aut simulara. Tener lo
verdadero per falso. Vera pro falsis damnare.
'" Verdaderamente. Ver.
Verde cosa. Viridis , viridans , tis.
Prasinus. Estar verde, verdeguear. Vireo , es. Viresco is. Darse un verde. Luzui, ac voluprati habenas paulisper laxa
re. Conviviis s oblecrare , & per amana
loca aliquandiu vagari. Todavia est ver
de. Nondum ad maturitatem pe venir.
Adhuc juvenilibus studiis gnudet. Dar
verde al ganado. Virenri hordeo, aut
pabulo equos aut mulas pascere , recreale. Retoza con el verde. Pabuli copia luzuriat.
Verde oscuro , verdinegro. Caeruleus.
Verdegay , color. Glaucus , a , um.
Verdolaga. Portulaca , ae.
Verdor. Viridiras , lis. De la edad.
Aiiolescentix vigor. Del vino. Austeritas.
Verdura , hortaliza. Olus , eris.
Verdulera. Olitrix, oluscaria , ae.
Verdugado. Cyclas, adis.
Verdugo. Carnifex , icis. Vortor , He
lor.
Verduguillo de golpe. Vide Cardeval.
Vereda. Semita , ae. Trames , itis.
Verga de vallesta. Balistae nervus. La
del hombre. Veretrum , i.
Vergante. Vide Picaro.
Vergel. Viridarium , ii.
Vergenza. Verecundia , se. Pudor,
oris.
No oso decirlo de vergenza. Vere
cundia impedior , quo minus dicam. Pudore teneor , quo minus rem aperiam.
Prse pudore dicere non audeo. Pudote
suflussus dicere non susrineo. Pudore de-territus a dicendo refugio.
Qu bien parece a ..-rgi nza en los
nios'. Verecundia pueros qum decer!
Nihil magis pueros, quim verecundia,
commendar.
\.

VE
Vergenza es que ignoreis esto. Hoc
te ignorare turpe esr. Non te pudet htec
nescire ? De nada tiene vergenza. Nihil
puder. Nescit erubescere. Perdi a ver.ara.Depuduir.Bedidicr pudorem.Perfricuit frontero. Pudorem abjecit. Pudorem ulti despondir , deposuir.
Has visto en tu vida hombre mas sin
vergenza que este ? Ecquando tu homi-.
nem impudentiorem , qum istum vidisti?
Numquis procacior umquam tibi visus
est? Al que perdi la vergenza darle
por perdido. Periisse illum puta, cui pu
dor periir.
Tener vergmza , empacho. Verecundor , aris. Pudet , ebat. Er ubesco , is.
De vergenza lo dexa. Pudore se continer. Pudore tenetur. Mas vale vergen
za en cara , que mancilla en corazon.
Pudere prsestat , quam pigere.
Vergonzoso. Verecundas , pudens , pudibundus. M..zo vergonzoso, el di b'o lo
lleva Palacio. Pudor subrusticus obno
xias est aulicorum jocis , aulicis ludi
brio est.
Vergonzosa cosa. Pudendus , a , um.
Torpis. Vergonzosa ignorancia. Pudenda
ignorantia. Obligaronle hacer vergon
zosos conciertos. Pudendis foederibus il
lum affecerunt.
Vergonzosamente. Turpiter.
Vergenzas, partes vergonzosas. Pu
denda , verenda , obsccena , arum. Sacar
uno la vergenza. Per vias publicas
aliquem cum mithella , vel mithellatura
traducere, plebeculae deridendum propi
nare , subjicere.
Verificar algo. Verum al 'quid facere.
Verificar la sospecha. Suspicioni crimea
dare. Suspicionem veram facere, suspi
cioni fidem facere. '
Vericuetos. Colles inequales. Apera,
& praerupta loca. Anfracius, us. Habisa
do camino real . pa a qu andas por ve
ricuetos? Cum sit via recta, & trita , quid
circui;iones , & anfractus petis?
Vtrisimil. Verisimilis, e.
tygrjas. Clathri , vel claihra , orum.
iflfintanas con verjas. Clathra fenestra.'
Verso. Versus , us. Carmen , inis. Me
dio verso. Hemistichium , ii. Hacer ver
sos. Carmina facere , sndere , purgere,
con-

VE
condere , scribere , componere.
Vtrtir. Vide Dirremar.
Vertientes. Aquarum divortia.
Vestido. Vestis , is. Vestitus , us. De
lama , brocado. Aorea vestis. Bordado.
Segmentata, acu picia. Guarnecida. Fimbriata. De uto. "Vestis pulla , lugubris.
Salir vestido de luto. Attratum procede-yre in pithlicurr. Vestido viejo , raido ,
traido. Vesiis obsoleta, detrita.
Vestidura. Vesiimentum, indumentum.
Amiculum , i. Amictus , us.
Vestir. Vestio, is. lnduo , is.
Vestuario. Scenicum vestiarium.
Veta de arbol, de marmol. Vena, r.
Vete de aequi. Hine abi.
Veterano saldada. Veteranus , i.
Vexacion. Vexatio , nis. Molestia , ae.
Injuria , ae. Hacer , dar vexacion. Vexo , as. Molestia , aut injuria aliquem
afficere. Redimir su vexacion. Injuriam
sibi int'erendam pecunia redimere.
Vexamen. Verborum contumelia. Cavillatio, nis. Dar uno vexamen. Dicteriis in aliquem ludere , aliquid in eo cavillari.
Vez. Vieis , vicem , vice. Una vez. Semel. Dos. Bis. Tres veces. Ter. Muchas
veces. S*pe. Muchisimos. Sapissim.
Cien veces. Centies. Mil vecess Millies.
Mas de una vez lo hizo. Non semel fecit.
Segunda vez. Itemnfif rursus , secundo.
Tercera vez. Tertifc."
No lo hago tantas veces. Non soleo
tam frequenter. Menes veces te reprehen
den de lo que mereces. Minus saep verbis castigaris , qum dignus es. Algunas
veces me acusan sin causa. Nullo meo
merito aliquoties causam dixi. Tal vez
se descuida el mas atento. Quandoque
bonus dormitat Homerus.
Hablemos veces. Altemis loquamur.
Vicissim dicamus. To os doy mis veces.
Meam tibi potesiatem trado , meoe fungendae vicis facultatem facio. Meas vices
geres. En vez de castigarle le honras.
Supplicii loco hominem honore auges.
Pso supplicio honorem tribuis.
Vecino de easa. Vicinus , i. Vecino ,
cercano. Finitimus , confinis , conterminus. Vecino de algun lugar. incola alicujus oppidi , in quo domicilium fixit , qui
in numero ciyu est censos , & eu-

VE

431

dem jure gaudet , "eisdemque legibus tenetur.


Vecindad del barrio. Vicinitas , ti.
Vicinia , te. Vecindad que uno tiene en
un lugar. Domicilium , ii.
V ANTE F , & I.
Ufano. Arrogans, lictitia exultans. Es
t muy ufano de que, c. Gaudium continere nequit, lxtitla exultat, nimium sibi
place t , quod &c. No tiene de que estar
tan ufane. Non est , quod tantopex sibi
placeat , aut se jacter.
Via. Via , se. Raiio , nis. Hacer de
una via dos mandatos. Una , & eadem
opera duos demereri. Duos parietes de
eadem dealbare fidelia. Por ninguna via
se puede remediar. Nulla ratione hoc
malum depelli pofesr. Nullam huic mor
bo medicinam facere possis. Todavia.
Etiam nunc , adhuc. Todavia dura la
guerra. Adhuc bellum trahitur. . Quando precede Aunque , es Tamen. Pero
aunque no tiene culpa , todavia no est
Ubre de sospecha. Verumtamen , quamquam abest culpa , suspicione turaea
non caret.
Via* del cuerpo , v del mundo. Meatus , us.
Viage. Iter , ineris. Peregrinatio ,
nis.
Vianda. Obsonium , i.
Viandante. Vide Caminante.
Viaraza. Impetus repentinus aliquid
agendi. Hambre qu: tiene 'iarazes. Qui
inconsult rapitur ad agendum. Varius,
& proeceps in agendo.
Viatico. Viaticum , i.
Vibrar la lanza. Hastam vibrare.
Vicario. Vicarius , i. Vices alterius
gerens. Qui alterius vice fungitur. Vica
rio de Monjas. Sanctimcnialibus praefectus.
J,
Vicio. Vitium , luxus , us. Luxuria, ae.
Praviias , labes animi. Quexarse de vi
cio. Immerit fortunam , aut aliquem accusare. Praesentium rerum statum injuria
fastidire. Vitio suo pra-senti statu abhorrere , presentia criminari sine causa.
Huir de los vicies. Vitia fugere , decli
nare. A vits se avocare , absnere , abhouexe.

432

VI

Viciada. Depravatus , corruptas , 3,


um.
l Iciosa. Vitiosus , luxuriosus , vitili
affectus, contaminatus ; li?xu, ac volnptati dediius. Es muy viciose. Nihil illo
nequius , & impartas. Immensa quidam
est vorago , gurgesque yitiorum. Homo
nefarius , ex omnium scelerum imponunitate concretus , totus ex fraude , & nequitia conflatus, omnibus vitiis cbnoxius,
foedatus , corruptus.
Vicioios estan los campos. Luxuriant
agri prse uberta'e , & fiugum copia.
Agrorum feracitas luxuria laborat , luxurtus.i est. Echa de vicio la 1 ierra no la
brada. Luxunat cardis , & spinis incultus ager.
V iciosamente. Vitios, corrupte.
Victima. Victima, se. Iiostia , *.
Victoria. Vide Vitoria.
Vid. Vitis , is. Dilatanse las vides A
todas partes. Serpunt vites multipKci
lapsa , & erratico , atque in omnes par
tes funduntur. Cie.
Vida. Vita., spiritus , us. Anima , ir.
tlsura hujus lucis. Vender cara su vida.
Caro pellem vendere, hlsto me dio la vi
da. Hoc mihi salutis fuit, salutem attulit.
Dbale la vida. Viiam illi acceptam re
fero. Quod vivo, munus ejus est, illi acceptum refero. Por Pcmpeyo dar a vi
da. Pro Pompejo emori possum , vitam
impendam , nulium vitis discrimen recusabo. Pasar la vida pobremente. Tenui
victn , aut tristi mendicitate vitam trahere , producere , tolerare.
Darse bueno vida. In deliciit , & luxu .
aetatem agete. Indulgere genio. Voluptaliam vitam degere. Curare pelliculan,
corpori vacare , deservire.
Breve es la vida del hombre. Breve est
human vitse curriculum. Brevis humame
vitaecursus. Exiguis sane finibus.vita hominis terminatur , circumscribitur , brevi
spatio dsfiaiiur. _ '
Ninguno es sefior de su vida. Vita nobis usus donatus est , dominium nullL
Nulli vira mancipio datur. N^llus in se vi
ta, nevisque potesiaiem habet. Nulli ul
diem ocenpare licet. Cu vitam Ccdi
Deus, cum volet, repetet.
Lo mas tennis andada de la vida. Jara
tlbi majori ex parte exacta setas est. Jara

VI
in vitae decersu ad tnetam properas. Vi
tae cursum majori ex parte confecisti. Jam
stadium vitae maxima ex parte cucurristi.
Lo que me queda de vida dar Dios.
Quod mihi vitae reliquum Deus fecerit,
ipsl sactabo. Quantum vitae mihi Deus
indulserit , in ejus obsequium exigam.
Extremus vitte actus in Dei laudem mi
hi agendus est.
De buena gana dar la vida par Carit
lo. Libenter pro Christo mortem perferam , subibo , oppetam , obibo. Liben
ter pro Christo vitam cum morte commutabo.
En mi vida. {jams) Nunquam. En mi
vida fui amigo de pleyios , ni porfias.
Nunquam lites , & conientior.es amavi.
En su vida tom libro en la mano. Nun
quam litteris dedit operam. 5. En at
dudas, y preguntas usa Unquam, ecquando , nunquando. Hasme vhto en tu vida
murmurar de alguno ? Nunquando me
alicui obtrectanctem vidisti ? Vide Ja*
ms.
Vida de mi vida. D'midium animae
meae. Oculis , & luce mihi charior. Cosa
de vida , que vive. Vitalis , e.
Vidrio , vidto. Vitrum , i. Cosa dt
vidrio. Vitreus , a, um. V^iar las va
sijas. Fictilia vascula vitro Italia. Vi
driado. Vitro linitus , oblitus. Baxilla
de vidrio. Vitreamina, um.
Vidriera. Speculare , is. Vitrea fenwtra.
Vidriero. Vitrarins , vel vitriarius.
Vidrieria. Vitraria taberna.
I idrioso caja. Vide Fragil. Hombre
vidriosa. Querulus , impatiens. Qul de
hilo quaeritur , aut irascitur.
Viejo. Senex , h. Vetiilas, grandssvus,
aetate granc(!.v, ictate piovectus. Muy vie
jo. Senio, aut tate confectus. Senex capularfs, decrepllus. Esto es mas viejo que
el repelon. Nestore, & Hesiodo antiquius
id est.
y'ieja verde. Senex qui juvenem Improbs menlhur, qui senccti!tis mala neqi.iter dissimrlat, nec erubescit juventutis maculis fcedari. Quien pvdr sufrir la
condicion de este viejo? Quis senis hujus
morositatem ferat , anxii, suspicios'', *il'I
ab unoquoque praecaventis , omnia secs

VI
interpretantis, & de nihiloin jurgia erumpentis? Al viejo focos le lloran muerto.
Senex bos non lugetur.
Vieja cosa. Vetus, eris. Vetustus. Co
a de viejc. Ssnilis, e. Ut prudentia sexiilis , ruga senilis. Vide Antigua.
Vieja\snuger. Velula , k. Anus , us.
IVo digais vieja fu , y no se coci. Cave
dicas , non tibi praediclum.
Vejez. Serectus, utis. Senecta, ae. Se
nilis aetas. Al cabo de la v.jez. Exacta
setate , extrema senectute.
Vieido , 'imia. Ventilabrum , i.
Viento. Ventus , i. Viento de oriente.
Enn's , subsolanus. De accidente. Favo
nios. Zephyrus. De medio di. Auster,
tri. Notus, i. Del norte. Boreas, se. Aquilo , nis.
Vientecico. Aura , ae. Levantase vien
to. Ventus exorhur. Corre , sopla el
viento. Ventus increbrescit , invalescit,
.flat vehementius. Navegamos viento en
popa. Bell nobis puppi flavit ventus.
Secundo vento navigavimus. Tuvimos
vientos contrario/. Adversis ventis usi sumus.
Moverse todo viento. Le vite r huc, &
illuc ferri. Levi aura moveri. Quolibet
vento duci , cireumferri. Facil In hanc,
aut illam partem se dare, inclinare. Lle
nle a cabeza de viento. Spe falsa hominem inflavit , produxit , deluxit.
Vientre. Alvus , i, Venter , tris. Don
de concibe la muger. Uterus , i.
Viernes. Dies veneris. Sexta fria.
Viga. Trabs , bis. Tignus , vel tignum, i.
Viga pequea. Tigillus , vel tigillum , i.
Viga de lagar. Praelnm , i. De carro.
Temo , nis. Vigas que atraviesan de pa
red a pared. Transira , orum. Labradas.
Affabr facta , everganea. Vigas hin
cadas para fabricar puente. Sublicx,
atum.
Vigilancia. Vigilantia , diligentia,

VI

433

Vigotes largos. Longi in superiore la


bro tortiles p li. Vide Mostachos.
Vihuela. Cithara , o;. Fides , ium.
Vil cosa. Vilis, e , blitea res , abjecta , contempla , Intea. Vil hombre. Sordidae conditionis homuncio , vulgi fxc , terrae fius , adjecius , neglecius.
Vileza. Abjectio animi, dedecus, oris.
Sordes, humilitas. Qu vileza heh.cho
yo? Quod in me dedeeus admisi? Tob-eza no es vileza , pero es ramo de f izardic. Non dehonestat hominem paupettas;
risui tamen, & contemptui objicit, & abjicit ir.tcrdum ad indigna.
Vilmente. Sordid , serviliter.
Villa. Oppidum , i. Castellum , i.
Villano. Rusti:us, vectigas , stipendiarius , ignobilis, terrae filius. Scis un
villano. Inurbanus es , & illiberalis , atque omnis luimanitmis expers.
Villania. Rustidias, inuthar.itas.
Villanamente. Rustic, inurbane.
Villancico. Carmen festivum ;n laudem Chtisti nati , vel mysterii Eucharistiae.
Villete. Epistolium , ii. De amores.
Amatoriae litterae.
Vilortas. Annuli velares.
Vimbre, mimbre. Vimen, inis.
Vinagera. Ampulla vitrea.
Vinagre. Aceium , i. Vinagre aguado.
Posea, se. Acetum aqua mixtmri. ' ss""
grera. Acetabulum , i. Vas aceti. S-As un
vinagre. Vappam , & nebulonem s.' cs3#
jubeo. Vinagrsrc. Veuditor o'CfetiVinculo. Vinculum, i. Ds. moy "*<

gs. Hiereditas familise primj


nexa. Vincular. Anneato, isZ&. inculor
a hacienda^ formar vinculo. "Re m, ai
ibminas familie primoge:.ito^ure h*reditario in perpetuum assignare.
Vin;ulado cosa. Anr.exus, a, um.
Via. Vinca , te. Estn las vias en
cierne. i-'iorent vineae. No habla sino de
sus vias , olivares. Oleas , & vineta
crepat mer. El que cultiva tas -otat.
Vinitor , oris.
R.
Vlado , page de vias. Vinetum,.
Vigilante. Vigilans , tis. Intentus.
Viadero. Vinearum custos.
'jn"
Vigilia. Vigilia , se. Pervigilium , ii. guarda miedo , que no viadero. Metvj
Vigor. Vigor, oris. Vis animi. Tener fures coeteentur. Entrarse como />* ae/*
vigor. Vigeo , es. Vigoroso. Vegetus , vi vendimiada. Sine cuneta. ion, aut cuusvendimiada
vidlis, nervosus , a , um.
dam respectu introire
Vigornia de herrador. Incus , udis.

A2A

VI

VI

La virtud enamora. Admiranda virtutis


Vino. Vinum, i. Puro. Merum, purum,
meraceum. Aguado. Aqua mixtum, dilu- pulchritudo allicit, & capit animos. For
ma ejus eximia mentes , & corda homitum , lymphatum. Vino de la tierra. Vi
num indigena, patrium. Blanco. Album. num in sui amorem accendit. Ubi virtutis
Tinto. Rubeum , atrum. Clarete. Heluo- species mortalibus afVulget , sordent , ac
lum. Aejo. Annosum , vetus. Nuevo. vilescunt omnia , quae oculos perstrinNuvitium , hodiernum.
, gunt , nihil speciosum , nihil amore digVino moscatel. Vinum apiarum, Faler- num praeter illam vident.
num. De buen gutto. Mo!le , lene, geneLa virtud sola basta para hacer
rosum. De mol gusto. Mucidum , vappa. uno dichoso. Si desint reliqua , satis la
Que hace baba. Pendulum, pendens. Me
men in virtute prsesid est ad beatam
near el vino. Ventilo , as.
vitam. Omnia licet caduca , & peritura
Vino fuerte. Temetum. Verde, raspan- deficiant , sed tamen ipsa virtus suis con
Hilo. Acre vinum , asperum , austerum. tenta est. Suis viribus pollet virtus, suis
Vinillo floxo. Vinum fugiens, evanidum. operibus valet , neque caeterarum rerum
De manzanas. Siceia, a. Aderezar el subsidio indiget , aut aliunde pendet.
vino. Vinum concinnare, corrigere. Hom Splendet ipsa per se , seque alienis unbre dado al vino. Vinosus. Ef que no lo quam sordibus obsolescit , aut tenebris
bebe. Abstemius.
obscuratur. Quidquid ad beatam vitam
l' inatero. Vinarius , ii.
pertinet , ab una virtute petendum est,
Violar lugar sagrado. Templum vio
in una virtute ponendum.
lare , polluere. Doncella. Vitiare VirgiEl que es de tanta virtud, que des
precia los gustos de esta vida, y abraza
nem , vim & stuprum illi inferre.
los trobajos es santo. Qui hoc robore aniViolencia. Violentia , m. Vis.
mi , atquo hac indole , virtute , & contiViolento. Violentiis , qui vim inferi.
Violentamente. Violenter , per vim.
nentia est , ut respuat omnes voluptates,
Violeta. Viola, ae . Violado color. Vio
omnemque suae vitse cursum in labore
laceas , atnethystinus , jacinthinus.
corporis , atque animi contentione confiViolin. Vide Rabel.
ciat , quem non quies , non remissio, non
Violen. Barbitos , vel barbiton , i.
sequalium studia, non ludi , non convivia
Vira. Vide Flecha.
delectent, qui nihil expetendum puter,
Virgen. Virgo , inis.
nisi quod est cum laude , & dignitate conVirginal. Virginalis , virgineus , a, junctum , hic mea sententia divinis quibusdam bonis icstructus-, & ornatus est.
um.
Virginidad. Virginitas , Virginalis Cic. pro Cselio.
integritas. Perderla. Virginem imminui,
Virtuoso. Virtutis studiosus. Probus,
corrr.mpi , vitiari.
honestus. Es hombre muy virtuoso. Vir
Viriles. Radii vitrei , aut crystallini, optirr.us est, singulari virtute , ac pietate prseditus. Spectata est multis magnisin orbem dispositi. Specularia, orum.
Viriles de plata. Lamellie argentese. que rebus singularis ejus in regritas. Vir
Virote. Obtusum juculum , quod bal- est innocentiae laude , & virtutis cultu eximius. Omni virtute excultus esr^
lista emittilur, expluditur. Virole de ar
golla de esclavo. Nnmella, se. Columbar, prsstat , excellit. Omnia virlutum or
ara. De rabo de puercortuifea buen vi namenta in eum congesta esse dixeris.
rote. Non faciunt molle aifera bella ma- . Ad virtutis gradum altissimum pervem>%. /: > '*''- "
nit.
;tus.
jjt?l virtuoso no teme la fortuna. Qui
Virotazo. Obtusi jaculi ictus
Viftutis armis munitus est , qui virtute
Virrete. Peus , vel Pile um , ei.
is , implens.
firmus est , qui ducem virtutem sequirur,
Virrey. Vices regis gerens
qui virtutis presidio se tuetur , qui virtu
Vireyna. Regis vices gerentis ux
tis ope nititor, tomm* vices non timet,
Virreynato. Regis vices gerentis i
tela non pertimesclt.
fium.
Viruelas. Papulte , arutn.
Virtud. Virtus, honestas , s.

Vi-

V
Vhogt. Gesticulado , nis. Hacit visages. Gestio , is. Gesticulor, aris.
Vitogra. Vertebra , te.
Viscoso. Glutinosus , lentus , a , um.
Viscosidad. Tenadtas , lentor , oris.
Vhera. Buccula , ae. Buccarum tegmen. Calar la visera. Gleam occludere.
Visible cesa. Visibilis , e. Quod videri
potest , Se. sub aspectum cadit.
Visiblemente. Ita ut videri possit.
Vision. Visum , i. Visio , spectrum,
species.
Visitar los amigos. Viso , is. Inviso,
is. Sal uto, as. Visito , as. Los altares,
lugares sagrados. Altarla, loca sacra,
sanctorum sepuiera pietatis causa obire,
adire , venerari.
Visitar lo Provincia , Obispado.
Provinciam , aut dioecesim obire , lus
trare , recensere , recognoscere. Visitar
la audiencia. Senatum recensere, recog
noscere.
Visita de amigos. Salutatio. De Juez.
Inquisitio , recensio, recognitio.
Visitador de Obispo. Legatus , qui
Episcopi auctoritate,& nomine dioecesim
obit , recenset , recognoscit.
Vislumbre. Modicum lumen, quo perstringontur oculi , aut allucinantur. Vis
lumbre de concepto. Verborum sonitus
inanis.
Visojo. Lusciosus , a , um.
Visoo. Tyro , nis. Novifius , ii.
Vitos , apariencia. Species , ei.
Vispera de algun Santo. Sancti alicujus pervigilium , pridie celebritatis ejus.
En vispera estamos de partida. Instat
profectionis dies. Cras, aut perendie proficiscemur.
Visperas. Vespere , arum.
Vista. Visus , us. Aspectus , us. Enga
ito la vista esta pintura. Itr.ago hc ita
est artificiose depicta, ut oclorum fallat
obtutum. Recrea la vista. Pascit'oculos.
A la primera vista engaa. Primo aspectu , prima specie , cum primm aspicitur , deludit oculos , perstringit oculo
rum aclem.
Vista , presenda. Conspectus , us.
De Ciudad. Prospectus , us. Quitar ,
estorvar lo visto. Aspectum , aut prospectsim impedite. Htrmvsa visto. Pul-

VI

4$

chra species , aut rerum facies. Locorum


amenltas oculis gratissima. Tiene muy
buenas vistas esta casa. Sita est liaee domus ad prospectum maris pulcherrimum.
Eo situ gaudet, eo loco constructa estut undique , aut nemoris prospectu , aut
hortis amoenissimis ,& grata agrorum varietate delectet.
Salir vista. Prodire in conspectum.
Dare se in conspectum , spectandim se
praebere.
No le perdi de vista. Oculis Ilum
semper prosecutus est. Prte oculis illum
semper tulit. Ab lio numquam oculos
dexorsit, avertit. No Is conozco de vista.
De facie hominem non novi. Cobr vista.
Lumen recepit oclorum. Caeco dies reluxit.
nuestra vista le mataron. Inspectantibus nobis , coram , in conpectu nostro , nobis pr*sentibr.s , & spectantibus,
in nostrum omnium eculis occisus est.
Vista del pleyto. Cognitio causse.
En vista , y revista fue condenado.
Cum res semel, & iterm in judicium venisset , iterum damnates est. Re i orma
in senatu acta , & discussa , vlctns abscessit. Repetito judicio, iterum repulsam
tulit.
Pidi vista de oles al Juez. Postulavit,ut Judex in rem prxsen-em veniret.
Vistosa cosa. Speciosus , spectabilis.
Vital color. Vitalis color. Movimiento
vital. Vitalis motas. Moverte vitalmente.
Vitaliter mover!.
Vitoria. Victor'a , te. Mucha sangro
cost la viteria. Multorum sangu!ne , &
vulneribus victoria stetir. Multum sanguinis fusum est , ut vinceremus , non
incruenta nobis victoria fuir. mi me de
bes la Vitoria. Mea opera vicisti , victoriam reportasti. Per me extorfa est , &
erepta hosiibus victoria. Quod hostes superasti , mihi-apceptr.m ferre debes.
Vitorear uno. Vietoris nomine alicui public plaudere , acclamare. lo, lo,
triumphe cenclamare , in geminara.
Vitorieso. Victor , oris.
Vitualla , viveres Commeatus , us.
Annona miliias. Vide Provision. '
Vituperar. Ducem , act res ejus ges
tas vituperara , reprehendere , sugiHare,
\*b% ' pio

43b

VI

VI

pro sL'psrvacuh elevare, criminar. Vitio


Vividor , que vive mucho. Vivan , cis.
allquid vertere, criminis loco objiccre.
Vividor , casero. Ad rem attentus.
Por eso le vituperen. Eo nomine in vitu- In re sua providus , & diligens.
Vividera cosa. Domus habitabilis.
prai'.or.em venit, udducitur.
Vituperable. Vituperandus , a , um.
Viviendo. Habitatio , domicilium.
Vituperio. Vituperado, reprehenio,
Viviente. Vivens , tis. No falt alma
viviente. Ne unus quidem abfuit.
opprobrium. Vide Afrenta.
Vivanderoe. Mercaiores annonarii.
Vivo. Vivus , superstes , itis. Salvus^
; ivar de conejos. Cuniculus , i. Viva- incolumis. Vivo, despierto. Acer , vegerium , ii. Roborarium , i. De ave*. Avia- tus , acri , & vivido ingenio. Viole en la
vivo. Alt hominem pupugit.
rir.m , ii.
Vriveza. Vigor animi , alacritas. Con
Viveres. Vide Vitualla.
viveza. Ac.iter, alacriter , strenu.
Viudo. Orbatu* conjuge.
Viuda. Vidua , ae. Orbata marito.
Vivera. Vipera , ec.
Viudez. Viduiras , orbitas , iis.
Vivorezno , Fsetus viperinus.
Vivir ,y vivienda. Vide Vivir.
Vizco. Paetus , i.
Vivir. Vivo , s. Vitam agere , degere,
Vizcocho. Panis saccharitus. De gale
colere. Vitam , & spiritum ducere. Aqui ra. Panis nauticus. Bucellatum , i.
vise. Hic habitat, vitam degir, retatem
Vizconde. Vicecomes , tis.
exigir. Vive de lo que hurta. Funis , &
V'izma . y vizmar. Vide Bizma.
latrociniis pascitur. Vivea junto al mar.
Viznaga. Daucus , i. Oreoselium. Gingidium .
Mare accolht.
Vivi muchos anos. Nimhim diu vita
functus es'. Ad longam fenectutem perU ANTE L.
venit , tate conf'ectus obt.
Vivir bien, que cuesta poco. Vita ho
Ultimo. Ultimus , extremus , postrenest acta sollicitudine vacar.
mus.
Ta estoy cansado de vivir. Naturam
Ultimamente. Denique , postreme. Ad
jam explevi satietate vivendi. Jam vitae extremosa , ad postremum , novissim.
cursum cuplo conficere , & ad vine exiUltrajar uno. Ultra modum aliquem
tum pervenire. Invitus vitam, & spiritum abjicere, foedisslmo convicio proscindere,
duco. T;edet rr.e diutius vitam produce- contumelis afficere , vexare.
re , propagare. .Satis longum vitae spaU.traje. Contumelia, x. Probrum, conlium mihi peregirse videor.
vicium , contemptus , us. Vexano.
Quhitra vto.ir hastajvetos. Vef'm mihi
vita soppetat, qiioad con.^pectu tuo frui
U ANTE M.
liceat. Uiinam tandiu- mihi vita suppeditet , dum te videaro. IIujus lucis usura
Umbral de la puerta. Limen , inis. TVo
tandiu frui velim , quoad in complexum atravesar sus umbrales. Nunquam in
teum venirs couiingat. Usque eo mihi ejus limine pedem ponam.
Umbroso. Umbrosus , opaeus , a , um.
vita in desiderio erit, dum conspectu mo
fruar.
U ANTE N.
Viva le gallina , y vita cor. su pepi
ta. Pesrremum esse malo vivorum , qum
^Unanime. Concors , dis.
mortuoium primum. Dbilem.mauu iacito, pede cosa ; vita diWsperest , bene r Un dta artes. Pridie.
esr. Vivi poco. Non lili vita lihiturr.a . (Jn dio despues. Postridie.
Un-.tun. Unstio ,-n;
contigit. Non licuit illi diu commani spjUnctura , ae. Qut
ritu frui. Brevi vitae cursum cont'e;it, pe- se da d los enfermos. Vide Extremaunregit. Immaturamorte decessit. Viuvi Mu cion.
Uncir , unir los caballos. Equof junri en agraz.
Vivir su gusto-. Vide Anchuras. ^%7 gere , sub jugum mittere.
rSii-nwfiAn A Vivacitas
Viiranime , t.
#
.4
Vivacidad.
tis.
Ungir, lingo , il, Perungo - lino , is.
Ua-

**

UN

UN
Unguento condire corpus. Ungido. Unctus. El que unge los muertos. Pollinctor,
vel pollictor , is.
Ungento. Unguentum , i. El que hace,
vende ungiUnto. Unguentarius , myropola, ae. Bote de ungente. Myrothecium,
ii. Alabastrum , i. Tienda donde se ven
de. Myiopolium , i.
Unicornio. Monor.eros , Utiicomis.
Unico. Unicus , singularis.
Unicamente. Unic , singulariter.
Unidad. Unitas , atis.
Uniforme. Uniformis , e.
Uniformidad. Uniformitas , tis.
Uniformemente. Uniformitsr.
Unigenito. Unigenilus , i. Unigena , ae.
Unicr.s filius.
Union. Unio, nis. De voluntades. Con
cordia , ae. Consensus animorum.
Unir. Conjungo, is. Copulo , as.
Unido Copr.latus , conjunctus.
- Universal. Unive;sus, a, um.
Universidad. Universitas , atis. De es
tudios. Academia , ae.
Umversalmente. Univers, generaliter,
in universum , universim.
Universo. Vide Mundo.
Univoco. Univocas.
Ua. Unguis , unguiculus , i. Ua de
animal , que no tiem dedos. Ungula , se.
Escapar ua de caballo. Eqso fugam
cnpessere arripere. Tiene uas este pun
to. Difficilis est hic locus ad explicandum. Incidit in nodrm Gordianum. Viene
en a ua la escritura. Testimonia sacrae
paginx memoria tenet , in promptu haber.
Uada. Unguis perstrictio.
Uero. Keduvia , vel redivia , ae.
Uir. Vide Uncir.
Uno solo. Unus , a , um. Qu un solda
do solo haya hecho tanta riza ! Unus mi
les tantam strrgem edi.lerit !
Un particular. Unus aliqu's. Digan
uno, que haya hecho tal cosa. Unugualiquem nominent , qui id iecerit. Nombren
una persona , que hable por todos. Unrm
aliquem eligant , qui- communem cadiam
agat.
Uno de dos. Alter , a, um. El uno es
bueno , y el otro malo. Alter probus est,
alter improbus. Alter eligitur , alter re-

jicitur.

437

Uno, 6 dos. Unus, aut alter. Uno, do*


sintieron mal del coso. Unus , aut alter
causam non probavit. Cic.
Una , dos veces. Semel , aut iterum.
Una misma cosa. Unum , atqne idem.
Unum , ifc idem. Todos tuvieron un mismo
fia. Unus atque idem exitus omnium fui?.
De uno misma manera lo dixeren lot
antiguos. Uno , eodemque modo id veteres dixere. En esto todos son de un mismo
parecer. In hac causa omnes unum , &
idem sentiun'.
Uno , otro. Unus, Alias. Nota , que
quando decimos, v. gr. Uno es pobre , y
otro rico i Unos nacen , y otros mueren,
entonces no se dice en latini Unus , alius.
Uni , alii , sino: Alius , alius. Alii , il.
Una cosa es decir pesadumbres, y otra acu
sar. AHud est maledicere , aliud aecurare. unos causas enfado , d otros risa.
Allis molestus es , als ridiculas. Una*
enfermedades son peores de curar que
otras. Dificilius alii alii morbi curantur.
. Quando hablamos de dos solos , como
de dos personas , dos vandos , no se
usa de Alius , sino de Alter, v. gr. La*
balanzas se tienen una otra en peso.
Lances in statera , altera alteram ele. vanr. Los unos pelean por no servir, los
otros por mandar. Alteri pio libertate,
alteri de imperio dimieanr.
Unas veces , otras. Alias, alus. Nunc,
nunc. Ta les he avisado muchas veces,
-unas come amigo , otras como Jms. Saep illos commar.ui, alias amice, al.as severis. Ellos , ce lagrimas , unas vece*
se escusoban , otras me rogaban que le*
perdonase. lili lacrymantes nunc purga
re se , nunc obsei-rare , sibi ut veniam
darem.
- Uno d otro. Mutuo , invicem. Saluda
ronie uno Apotro, inter se consaluiarunt.
Salutatione mutua se excepere. Quedaron
admirados mirandose el uno al otro. Hiesere mutua. conteuipladone perculsi. No
se podian ver" uno utre. Invicem ode-rant. Mutuo se odio liahebant.-Alter nlterim aversabatur. Uierque aherl invisn - erar.
Uno tras otro. Aliud ex alio. Un emsst- .
razo me viene cada dia tras ntrMHUti'm*^
ex alio me quotidi impedir. Una mentira *r^
tras otra. Aliud'ex alio fing
fingis. Nuco de-

**

43S

UN

-' de Hacer un yerro tras otro. Nunquttm


allud e* alio peccare destltlt. . Obtuvo,
que una rocsen latino de este genero
vale por doi de romance, v. gr. Uno gas
ta de un estilo , y otro de otro. Alius
alio dicendi genere gander. Un'.s tienen
tm modo de vivir , y otros otro. Alii3
als vivendi mos esr. Unos gustan de
unas cosos , y otros de otros. Alii aliis
lebas delectantur.
Una cosa, iSc. que Illud , &:. Una cosa
me tuvieron necedad , que no volvi por
mi , confiado en mi inocencia. Illud mihi
tnltitae datum est, quod innocentia frerus causam non dixi. Una osa puedo ase
gurarte , que no tuve arte , ni porte en
eso. Illud sic habeas velim , ei rei me ne
que consilium , neque operam dedifse.
Uno cosa no puedo dexar de decirte , que
el Pueblo Romano tiene en ti puestas to
das sus esperanzas. Illud tibi non possum , quin significem , populum Romanum omnia te expectare. Cic.
Uno , un cierto , un tal. Quidam. En
mucho cuidado me puso uno de sus sequaes. Nimia me solicitum habuit quidam
ex ejus asseclis. Qu hombre es? un Meeiecmo. Quis homo est? Menechmus qui
dam. Aconsejandole uno , que Sic. Cum
quidam auctor ei esset, ut &c. . Obser
va la elegancia con que los Latinos pa
ra decir Uno de ellos usan del ablativo
con in. El destierro es tenido por uno de
os mayores males. Exilium in maximis
raalis ducitur. Algunos son de contrario
parecer , y uno de ellos es Celso. Nonuulli secus sentiunt , in qulbus est Celsus. Es uno de mis mayores amigos. In
meis familiarissimis est. Cic.
Untar. Unjo, inungo , is. Lino, is.
Despues de descalabrado, untarle el cas*
co. Quem injuria afieceris , blandis appellare, honorific multa de lio predi
care. Untar as mano* al Juez , Minis
tro. Muneribus , aut pecunia Judicem
corrumpere. ' - .
-.'
Unto. Adeps , ipis. Axungia , x.
Untura. Unctio , unctura , linimen-

vo
Vocablo exquisito , culto. Verbum exquisitum , reconditum , obscurum. Desu
sado. Inusltatum , insolen?. Malsonante.
Perabsurdum. Viejo que yo no se usa.
Obsoletum.
Vocabulario. Dictionarium , i.
Vocal letra. Vocalis , is. Vocales en
voto. SuYagatores. Qui jus suffragii hab;nr.
Vocativo. Vocandi casus.
Volcan. Vulcaneus , sive globus ignis
montis visceribus in coelum erumpens.
Uolar. Volo, as. Con otros. Convolo,
as. De algun lugar. Evolo, as. Acia al
guna parte. Advolo , involo, as. Voloseme esto. Hoc me fugit , non percepi,
meum sensum praetervolavit. Como volar
un buey. Prius locusta bovem parier.
Volante. Velum tenuissimum sericum.
Volante del relox. Horologii vertex.
Volateria. Volucres. Volatilia , um.
Volatin. Funambulus , i.
Volcar el carro. Plaustrum vertere.
Voltario. Levis , inconstans , volubilis , versatilis , volaticus. Cic.
Voltear, dar vueltos. Celeriter se ver
sare , quoquoversum se vertere, convol
vere. Voltele el toro. Taurns cornu hominem jactavit , ventilavit innocuum.
Volteador de maroma. Petaurista, a;.
Petauristarius , i.
Volvedero de horno. Rerabulum, i.
Volver , revolver. Verto , is. Lo de
dentro fuera , lo de arriba abaxo.
Inverto , s. Volver boca arriba. Resupian as. Volverlo donde estoba , como
estaba. Rem in eundem locura , aut statum restituere , reponere , retferre.
Volver la cara. Os ad vertere , convertere. Las espaldas. Terga dare, vertere.
Volver lo prestado. Reddo , restituo,

Volver de un lugar. Redeo , is. Re


yerto; , 'eris. Vel reverto, Is. Volverse
donde antes estaba. Remigro , as. Remeo s as.
r/lvir al proposito. Ad rem redire,
tum.
i
i se referre , quie initio proposuir.
Volver del fin al principio. calce
V ANTE U.
ad carceies revoeari.
T-rolvcr atrs. Regredior, eris. Referre
Vocablo. Vocabulum , dictio , verbum. pedem , revocare gradum. Dare vela retror-

y*ff

vo

VO

439

trorsum. Volverse atrs en los conciertos.


Voluntario. Voluntarius, a , um. Quod
Abducere se a fide. Pacta rescindere , spont fit , scienter , ex animo.
Voluntariamente. Spontc , ultro.
conventis resilire.
Voluntarioso. Voluntaii suae addictus,
Volver algo la memoria. Memoria
aliquid repetere , in memoriam redigere, impotenter adhxrens.
Vomitar Vomo , is. Evomo , is. Vomi
revocare. Volvir mirar 4 atrs. Respitar d menudo. Vomito , as.
cio , is.
Volver los ojos ayrados. Retorquere
Vomito Vomitus, us. Vomitio , nis.
Vorz cosa. Vorax , cis.
oculos.
Vos. Tu , tui.
Volver al prcado. Repetere scelus. In
Vosotros , vosotras. Vos, vestrum, vel
eodm luto volutari , vitiy se denub im
vestri.
plicare , repetere vomitum.
Volver la oja. Sententiam mtnare. Ab
Voto. Votum, i. Promissum , i.
Votar, hacer voto. Vovo , es. Voto
instituto cursu regredi , recedere.
Volver en si. Mentem recipere, in men- se adstringere. obligare. Voti religione se
obstringere. Votum concipere , facere,
tem redire , in se reverti.
Voivsr por si. Causara suam agere. suscipere.
Vindicare se ab opposita calumnia. Vol
Votar por alguno. Suffragor, aris. Sufvi por su honra. 5stimationem amissam fragium alicui ferre. Aun no se ha vota
do el pleyto. Res adhuc in integro est.
recuperavit.
Volver de nuevo la guerra. Bellum El que vota. Suffragator , oris. Repartir
las cedulas d los que votan. Tabellas sufrenovare , instaurare , redintegrare. Vol
vi con las manos en la cabeza. Clavi ac fragatoribus disiribuere.
fustibus repulsus est. Volvsele el sueo
Voto en favor de otro. Sufiragium , ii.
del perro. Spe frustratus fuit. Fuimos
Todos le dieron el voto. Omnium tulir
suffragia. Cunctis suffragiis , vel cunctis
por lana, y volvimos trasquilados. Cap
suflragantibus honorem adeptus est. Omtantes capti sumus.
Volver leer. Relego , is. Volver nia in illum suffragia inclinarunt. Nemo
enviar. Remitto , is. Volver pedir. ex suffragatoribus illi defuit. Omnium
Repeto , is. Volver poner. Repono , is. calculls approbaius est.
Algunos nie negaron el voto. Nonnulli
(& sic de muliis )
mihi refragati sunt. Quidam mihi suffraVolumen. Volumen , inis. Pars libri.
gio defuerunt. Calculo nigro me quidara
Voluntad. Voluntas , atis. El que tie
ne mala voluntad otro. Mal in aliquem petierunt.
Troz. Vos, cis. Decir en alta voz.
animatus. Qui studio , ac voluntate ab ilContenta voce dicere. En voz baxa. Sublo abhorret. Malevolus.
'la sabeis la voluntad que os tengo. niissa voce. Levantar quanto pueda la
Meam erga te benevolentiam experrus voz , para que lo oygan todos. Quantum
es. Perspecta tibi est mea in te voluntas, potero voce con:endam , ut hoc omnes
satis cognita , tesiata tibi est. Meum er"-' exaudiant. Para qu te por.es aqui dar
ga te studium perspicere potuisti, Quo ani voces ? Quid tibi hie clamado est? En tat
mo erga te sim , notum sibi est , ac pers- reprehensiones covndrd quiz hvantar
mas la voz. In objurgationibus utendum
picuum.
Vengo en eso de buena voluntad. IX- est fortasse vocis contentione mnjore.
Voz buena. Vox suavis , & plena, dul
benter id tibi assentior. Perlibenter , libentissime , aequissirao animo , utraque cis , & clara. Mala. Absona, aspara, subrauca. Voz de facistol. Vox canora, ple
man! hoc tibi do.
0
To se que no me tiene mucha voluntad. na , sonora. Voz de tiple. Vox acuta.
Scio nominen abalienato esse rae ani
De tenor. Mediocns. De baso. Gravis.
mo. Compertum mihi est,illum volun De trompeta. Clangor , oris.
* "- M
Voz que enrre sin fundamento. lJ^rr.o'r ~*
tate me , rebusque raeis abhorrere. IIlum erga rae non ben e-se animatum, temer dissipatus. Echar voz que han
muerto alguno. Rumorem de alicujus
ceno scioj
CR>

UR

4-4B

US

caede spargere. Sermonem de ejus nere


disslpare. Si la voz que corria fuera cier
ta. Si ea , quae rumoribus afferebantur,
certa essent. Meterlo todo d voces. Incondiiis vocibus obstrepere.
Vocear , dar voces. Clamo , as. Vociferor , aris. Clamorem tollere. Clamito , as.
-- Voceria. Vociferado , nis. Dissonus
clamor, incouditse voces. Acclamarlo.
Vocinglero. Rabula , ae. Clamotsus.
Hombre de gran voz. Stentore clamosi o r.
U

ANTE

R.

Uracan. Vie Huracan.


Urao, hombre retirada. Asper clncularius , inhumanus , vitae comm-iuis expers.
Urbanidad. Comita? , urbaniias ,"tis.
Urca. Linter , tris. Scapha , se.
Urdir. Ordior , iris. Urdir una menti
ra. Mendatium componerc , confiare. Pe
dro de urde malas. Doli artifex. *
Urdimbre. Xi'cia , orum. Stamen , inis.
Urgar. Attenio , as. Perterieo , as. Attrectare , refricare. Peor es urgollo. Ne
move Camarinam. Ignem ferro ne caedito.
Noli ulcus tangere. Urgar el fuego. Ignem proruere.
Urguilias. ArdeIio,nis. Homo inquies,
hunc , &. illuc volitans , multa movens,
&t nihil promovens , omnjbusque negotiis
se iramiscens.
Urgente cota. Quod urget, & instat.
Urna de cuerpo muerto. Solium , in quo
ossa , Ss cineres defunctl servantur. Conditorium , i.
Urraca , picazo. Pica, ae.

ANTE

V.

Uva , racimo. Uva , te. Temprana.


Praecox, praecoqua. Moscatel. Uva apia
na. Teta de baca. Dacty lides uvae. Col
gadas. Pensiles. Pasas. Uvae passae. Uva
Usagre. Lichen , enis. Mentegra, ae.
silvestre. Labrusca # ae.- Est hecho una
Uso. Usas , u. Consuetudo , mos. An
dar al uso. Ad usom , & consuetudinem uva. Vino madet.
fuelv. Volatus, -us. Dio un vuelo. Alis
se acconunoJare. En cada tierra hay su
uso.. Sua cuique civitati lex , & religi s*Jh,altum susrulit.
Vuelta de algun lugar. Reditus,us.
est. Al mal uso quebrarle la hueca. P$&
va consuetudo coiripienda est. Quae t$$ii,l. Regressus , us. Redigo , reversio. Ds lo
l djfccisti , dediscenda sont.
< tapado , prestado. Kedditio , restitnUfode razon. Rationls lumen. No tie- lio.
ne usfde razon el nio. Ntmdum puero
Vuelta del camino. Flexus vir.
U

|jP

rationis lumen afiulsis. Con el uso se


aprende todo. Exeiciiatio on;nia perficit.
Usns magister egregius.
Usar. Uror, eris. M'-ehot veces. Usiior,
arls. Usurpo , -s. Est modo ds hablar es
usado en Platon. Apud Pintonem haee
oratio usurpan est. T esto se usa tambien
en algunas Provincias. Idque etiam in
quibusdam Provinciis usurpatur , in mo
re po.tum est , in consueiudinem venit.
Usar de clemencia en el castigo. In ulciscendo lenitatem adhibere. Usar de es
puela, y freno. Calcaria , & irsenos adhibere. Us de toda trampa ,y artificios:
Nihil non fraudis,& lenocinii adhibuit.
Usaron conmigo de grandisima crueldad.
Usus sum iis crudelissimis. Cic.
Usar mal. Alnuor, eris.
Ta no se usa. Jam hoc desitum est,
in desuetudinen abiit. Obsolevit jam ista oratio. Hablar como se usa. Usitat
loqui.
Usada cosa. Usitatus , a , um.
Usual cosa. Usuals,e. Usuarius , a,
um. Quod usui esse potest.
Usufruclus , us.
Usufructuario. Usufiuctuaras , ii.
Usura. Usura , te. Foenus , oris.
Usura sobre usura. Anatocismus , i.
Usurero. Fotnerator , oris.
Usurpar. Per injuriam aliquid sibi vin
dicare , avertere , usurpare. Usurpar la
posesion. Possessionem invertere , vel
possessione dominium invertere. Usurpar
la gloria que se debe ti otro. Gloriam al
ten debitam intervertere , ad seque
transferre.

.::-

ANTE

- -

S.

vuei-

vu
Vuelfa al rededor. Gytai , i. CircuItio.
Vuelta , 6 vuelco. Yolutatio , circumvolutio , nis. Dar vueltas. Huc , atque
illuc se versare. Dar la -suelta. Redeo,
is. Regredi , reverti. Muchas vueltas tiem la vida de t hombre. Varia est , &
commutabilis vita horoinis. Non tam aestuaria est , volubilisque fortuna, quam
hominis vita. Diele una buena vuelta.
Flagris ilh.m acriter caecidit. A vuelta
de cabeza te me escap. Dum respicio,
aufugit.
IVuelta* i los Cielu. Conversiones
coelorum. Vuelta i* volatin. Petauristae
Tolubilitas , circumvolatio. A vueltas da
ese se urde la bellaqusria. Simul dolus
nectitur. a specie fraus tegitur, scelus
dissimulatur.
Vuelto se ha el vino, Vinum in vappam
abiit. Evanuit vinl color. Vini sapor
elanguit. tio revuelto , ganancia dt
pescadores. In reipublic naufragio perditi cives emergunt. Vuelto me has el al
ma al cuerpo. O factura bene ! recreas ti
me.
Vuestro. Vester , a , um. Vuestro soy
.todo. Tuus sum animo , Se studio.
Vulgo. Vulgus , i. Vulgacho. Vulgi
sordes , faex , quisquiie. Plebs lnfima.
Vulgar cosa. Vulgaris , communis,
protritus. Vulgarmente. Vulgariter, vul
go.
Vulpeja. Vulpecula. Vide Zorra.

XA
Xatciai do

AA\

navio. Armamenia

r..i-

vis.

Xarifa cosa. Bellus , concinnus , a,


Om.
Xsfes de Exeecite. Duces primarii.
Xsme. Lichas , adis. Grcce. Senupesdis.
Xerga. Lividensis vestis. Saaium , i.
Esto est en xerga. Rude hoc adhuc , &
informe est.
Xergon. Culcitra straminea , sive stramento plena.
Xsring*. Clyster, eris. Para matar
fuegos. Siphoa incendiarius.
Xervllla, xapatilla. Endromis , dis.
Xivla , pescado. Sepia , te. La qae
usan los plateros. Xibium , .
Xlcara, Oscyphium , ii.
Ximio. Cercopithecus , caudatus si
mais.
Xugo. Succus, i. Cosa sin xugs. E.isuccus , aridus , exanguis , e.
Xugoso. Succosus , sueco plenus.
DE

LITTERA

Y.

JVnque la conjuncion y correspon


den comuumente todas astas Latimas Ac , atque , & , que , es de notr q-Jt
d veces es Quid , at , autem , imo , comoluego dirmes.
Y. {de quien replica con indignacion)
Quid? T id ne tienes faltas? Quid tu
vitils cares-? ellos no se apasionan por
os suyos? Quid? ipsi suis non studiosA
favent ? T t no sientes una mala pala
DE LITTERA X.
bra? Quid? tu contumelia sine sto.ii.iXAhon. Sapo , nis. Smegma , tis. Dar cho acclpis? Quid? contumelia non molo un xabon d une. Verbis homiuem. vet tibi sromaeb.Mm ?
.'
castigare. Xabonar. Sapone linteas ves
T. (de quien- corrige) Imo , imi vetes elueie , emaculare , sordes absterge- rd. i
re, purgare.
Hase hacho ofguryerrot y muy consi
Xucara. Dimetrum Hispanicum car derable. Numquid peccatum est? imd ma
men in hominum vits famosum.
xime. Tendianme ptr tr.ierab!o\ si no
Xalma. Sagma , te , vel sagma , tis, doy algt i v si lo das tambien. Tenax, ac
Centunculus , i. Dorsuale stragulum.
deparcus audiam , ni Iargiar aliquidi im6
Xaque. Gladiator , oris. Leno , nis^i
verd etiam si largaria. llirJn a* soy un
Xaqusca. Cephalia, se. Cephaalgia.
cobarde, si no salgo al desejie; y- aunan*
Xoquimt. Capistrum , i.
salga.'. Timii'.us dicar , 9c. imbellis, si
Xara. Vide flecha.
pugnam derrectem i imis -veid etkun ti .
Xarahs. Virgulta, orutn. Dumeta-':. non detrectes?
PL-. "V.
Xarave. Syrupus , i. Xaravear d too.
4". (en ai oposicioms , difervyciar)
Sy tupis aliquem abluere, purgare.
At , autem. Quedar* *in sepultura : y
Kik
t

iV-

YA

YA

442

" t quemado , y t cubierto de tierra. Iti


se ^uiius j icebis i nt tu combusms , at tu
ob:iuus. T vosutros , quien decis que soys
Vos a'Jtcm q cm me esse duiiis?
T que. {He quien pondt.ro) At qui,
quae , qnod. Anticipse , pues ; y in qu
dio ? . u ^as como dise antes , i-. I taque
anteverla i at qvo die? quo , ut ante dixi, &e. Cic. pro M.lone. '2' q - desverg nza es poner las menos en m nodnl
At cujus impudentiae est matri afierre
raanus ?
T si. Et s'. Q ;od si. T si t me hubie
ras d.y.ado , yo le pusiera como merece.
Quod si mihi perm'sisses , me , pro eo
ac debet , acceptus esser.
T si ? Quid si ? Quando uno pregunta
per modo de consulta , replica. Y si es
Quid si , v. gr. T si el padre trata de
vender su patria, ha de callar el hijo?
Quid si patriam ptodere conabitur pater,
silebitne filius ? i' si me vas i dar con
fm pual , he de aguardar d que me ma
tes? Quid si me pugione petis, sustineam ut occidas? Quid si sicam mihi in
tentes , expectemne , dum perimas?
Y

ANTE

A.

Ta. Jam. Ta acabamos de echar, des


pedir aquel pelmazo. Jam tandem plumbeum lluro hominem , vel eiecimus , vel
emisimus , vel ipsum egredientem prosequuti sutnus. . A veces se calla Jam con
elegancia , especialmente coa- verbos de
Entender, v. gr. Ta yo e;taba en esto.
Poster-s hoc dicis, quam credidi.. Ta es
toy en el caso. Rem memini , ac prob
teneo. Ta ves le que le cuesta no i;ob.'r
tomado mi consejo. Vides quam non im
pun consilium rr.eum spreverit. Ta s
qun caprichoso es. Scio quam sit arbitrii sui tenax.
Ta repetido. Modo, modd. Alus, alAs.
Nunc , mme. Tu dice que si , ya que no.
Modo ait , modo negat. Ta ac , ya acuIJ. Nunc huc , nunc illuo. 'iludanse las
costumbres , ya con los trabajas , ya con
os machos aos. Mutantur mores , alias
adversis relrus , alias setate ingravescen
te. **
Ta ha dias que. Pridem. Ta ha dias
que te escribi 5 que se trata con veras de

.*.*

hacer treguas. Pridem ad fe scripsi , se


ri , ac sedulo de induciis agi. . Quando
el U mp et de presente , se aade.
Cum.
T ha dias que trato de destar el car
go. Pridem est , cum cogito magistratu
me abdicare.
T ha rato. Jam dudum. Ta ha gran
rato que te aguardo. Jam dudum te expecto.
Ta ha mucho tiempo. Jam pridem , jam
diu.
Ta ha macho que estudia , y no apro
vecha. Jam diu studet , & nlhil profielr.
Ta ha mucho que lo s, Jam pridem scio.
Ta se v. Videlicet , scilicet. Temia,
ya se ve , perder algo de su reputacion
para coa vosotros. Verebatur , videlicet,
ne quid apud vos de existimatione deperderet. Ta se ve , que lo decia por voso
tros. Nos videlicet in invidiam vocabat.
Sentilo ,ya se ve , como debia. Tuli scili
cet molest, ut debui.
Ta que. ( con indicativo ) Quoniam,
quando , posteaqnam. Quiero hacerme lo
co ya que dicen que lo soy. Quando me
insanire prsedicant , insanlte me adsimulem. Ta que no puedes lo que quieres,
procura querer lo que puedes. Quoniam
id , quod vis , non potes, fac velis, quod
posis. Ta que le ha costado su vergen
za , no l* desconsueles. Noli illum reicere , posteaqnam vereeund rogavit.
Ta que. (con subjuntivo) Ut. i'a que ca
ll lo pasado , esto lo menos no dar de decirlo. Ut snperiora omittam, hoc
cert non tacebo. T ya que lo sientas, na
hagas aspavientos. Et ut molest fiirns,
at, ne tragoedias excites. Vide Dado
qu:.
T aun. {amplificativa) Quin, quin , &,
Quih.etiam. T aun se detei decir , que 4
l se te debia a victoria. Quin etiam
victoriam sai operis esse jactavit. T aun
le trataste de .narde. Quin, & limiditatis illum insimulas-i. T aun iba deslizmndome mas , si t no me detuvieras.
Quin labebar longis , nisi me retinuisses. Cic.
T aun. (corrjrctivo) Atque ided. Imo.
Algo , y aun mucho ponen de su ca
sa. Aliquid, atque ade multa addunt de
suo. Non nhil, imo plurimum adjiciunt
de

YE

YO

de sno. . Quando precede interrogacion,


y aun es Imo vero, imo etiam. Que digo,
queremos? y aun nos obiigan ello. Quid
dico , volumus? imo vero cogimur. Vive?
y aun viene al Scnadt . Vivit? imo etiam
in senatua venit. Cic.
facer. Ja?eo , es. Aqui yace el mayor
Monarca del mundo; Hic jncet Regum
maximus, hic situs est , sub hoc lapide
ejus ossa teguntur , quiescunt.
Tantar. Vide Comer ,y amida.
Y

ANTE

E.

ANTE

443
O.

To. Ego. To mismo. Egomet , ego ipse. Un hombre amo yo habia de ha


cer eso? Ego id facerem ? No s y yo de
esos. Long h me abhorrere debet ista
suspicio.
Y

ANTE

U.

fugo. Jugum , i. Sujetarse d l. Jugum


snbire. Subdere coIIr jugo.
fugada de tierra. Jugerum , i.
fugero. Arator , ori?.
Tunque. Ir.cus , udis. Dan en mi coma
en fueque. Ita , qua=i incudem , me miseruin , valid caedunr.
tunta da bueyes. Jugum boum.

Yedra. Hedera , a.
Tegua. Equa , se.
1 eg;ro , yegerizo. Eqrarins , .
Telmn , morrion. Casis , idis.
telo. Gslo , u. Talete el ai^ua. Aqua
conglaciat , f gore concrescit, gelu comprimiiur, densatur , durescit.
Z ANTE A.
ema de huevo. Litellus, i. De la vid.
Gemma , se. Del dedo. Summum digiti. Zabullirse. Mergere se in aquam. ImColor de y ma de hit vo. Luieus', a , um.
mergo , demergo, snbmergo , s.
ferm. Vasta soliiudo. Eremus , i.
Zafio. Rusticus , agrestis.
Temo. Vide Hieruo.
Zafiro , piedra preciosa. Saphirus , i.
ferro. Eiror , erratum , mendum. Cosa
Zagal. Pasto" adolescens.
que tiene yen ot , est errada. Vitiosus,
Zagala. Puella gregis custos.
depravams , mendosus , a . um.
Zaguan. Vesiibulum , i.
ferti. Rigidus, rigens , tis. Estar yer
Zaguero. Vide Postrero. No le va en,
to. Rigeo , es. Ponerse yerto. Rigesco, zaga. Non illi codit, non inferior ast.
Zoharreo. Ferus , inhumanus.
u.
ferva. Herba , ae. Sembrada. Sativa,
Zaharron , zagarron. Peraonatus lu
ae. Que no se siembra. Nativa , natnralis. dio.
Zaheri', dar en ristra con el !'!- n qai
-Barbillas , raices de la yerva. Fibrae,
arum. El tallo, caa de la yerva. Cau- ha h.cho. Benvficium alieci exprobrare.
Zih'.rf. Lynceus homo, qui oc.Jorum
lis , scapus , i. El udo de la caa. Articulu". El cauto entre dos udos. Inter- acie , vel s ;bier'anea penetrat.
nodium , . Las bojcas con las punian
Zahumar. Snflio, is.
Crenata folia.
Z ihumeri , Suflima (um , 5.
ferva buena. Mentha , se. De Santa
Zaurd.7. Hara . ae. S_ile , is.
Ufaria. Athanasia. La de la golondrina.
Zaino cu'or. Fuscus , subnige-.
Chtflidonia , se. Para el xabon. Sapona
Mirar lo zaine. Limls oculis.spiceria. La mala.yerva creae mucho. Datepr .
herba luxuriat.
Zai'i. Ritus Maur'cus. . . t ,
Zalagarda , ruido hrcht'c;rc.S'.rr.u\zl ervos , legumbre. Ervum , i.
t$$ tumulius, terior fie'us.
f.sca. Fomes , ilis.
y eso. Gypsum, i. Capa de yeso, Tecto- Zalamero. Vuhu bland .s.
[alema. Summissio inferiotis erga suiium , li. Echarla d la pared. Tectotim.
irem. Hacer un- zalemas. ^Ut4<9 \
parieti iuducere. Pared enyetada. Gyp.!cui summitrere.
satus paries , gypso incrustatus.
'amarra. Peilis agnina pexa. - . .
Tezgo , yerva. Ebulum , vel ebulus, i.
'.amarro. Rheno , n's*
/*

kk

Za-.
<'

444

ZA

ZE

Zavurrear c?. Crebi utraque manu aliqnem tnndere , pulsare.


Z imbv. Vulgus , i.
Zambos. \1d Toronja.
Zampar. Cibum in alvum demittere.
Zampse. Tntro se conjecit.
Zampona. Sambuca, ae.
Zampuzar. Mergo , mmergo, subnur-

tandar. Cribro , as. Evanno , as.


Zarandajas. Analecta, urum. Res mi-.
nutae. Quisquille , arum.
Zaratan. Carcinoma , tis.
Zaraza*. Offa medicata.
Zarpar. Attollere anchoram.
Zarpas. Lutosa timbria.
Zarza. Rubus , i.
Zarzal. Rubeum , i.
Zarzamora. Fragum , i.
EZanahoria. Pastinaca , tr.
Zarzaparrilla. Radix asperr smilaZanca. Crus gracile oblongum.
cis.
Zancaiillm. Supplantatio. Armarla.
Zarztar. Cursito, as. Cyros agere.
Zarzeta , ave. Fulica , Larum , i.
Supplarlare aliquem , pede supposito ad
terraa impeliere , dejicere.
Zarzos , garzo da ajos. Qui cks'is
Zancajo. Calx , cis. Calcaneus , i.
est oculis , nut cxruleis.
Zarzo*. Crates viminex.
Zancajos-. Loripes, edis.
Zancarron. Crus carne nudatum.
Z.arzillos. Inaures , ium.
Zas. Sonitus ab ictu. Tax.
Zangandullo. Homo praelongis cruriZatico da pan. Frustum panis.
bus.
Zazo. Bisesus , i. Zacico. Blaesulus , i.
Zanqutar. Varico , as. Varicor , aris.
Zanco. Gralla, te. El que anda tn zan- Yide Cextaf,
eos. Grallator, oris.
Z ANTE E.
Zangano. Fucus , i.
Zanja. Fossa , tc. Zanjar alga , echar
las zanjas. Fundamenta jacere , poneZebra. Muia Syria.
Zelo. Zelus , i. De la* alma*. Salutis
re.
animarum zelus , amor , studium.
Zape. {al gato) Apage felis.
Zaparrastroso. Sordus , luteus , a,
'.-'.ros. Zelotypia , rivalkas , vitiosa
rmulatio. Tener zelo*. ^Emulatione acmu.
cendi , rivali invidere. Pedir zelos. MeZapata. Columnae appendix.
Zapato. Calceus , i. Vide Calzada. tum ab ir mulo, aut rivali uxori , vel amlZapotico. Calceolus. Picado. Fenos- ctc indicare , aperire , non celare.
Zelar la observancia. Religiosam distratns. De gente noble. Lunatus calceus.
De Ob'uio. Phacasium , ii. No sabsis ciplinam acerrim exigere.
el ador. Monitor, delator, oris.
donde tr.l aprieta el zapato. Nescis unde
me calceus uraf.
Zeloso en amores. Zelotypus. Rivalis
impatiens. Zeloso del bisn pbllca. B-eiZapctla. Calceolus muliebris.
Zapatero. Calceolarins , ii. Sutor. De poblicae studiosus. De la observancia.
viejo. Cerdo , nis. Sutoi veteiamenta- Severus disciplinae cusios , exactor. Zeloso d su honra. Dignitatis su* tenax,
ih;s.
me mor.
Zapateria. Sutrina, ae.
Zapatear. Percusso crebfis palmis cal
Z 4%M7E O.
cad, ad numerum saltare. Zapateta. Cal
cei ictus manu facius.
Zodiaco. Zodiacus , i. Signifer , I.
Zuque. Utricuius , i. Est hecho an
Zodipo. Singultns, us.
xaqns. Ebiins esr. Vino madet.
Zona. Sphserae cselestis circulus.
Zaquizami. Laquearium, laquear, aris.
Zopo , zompo. Pede truncusi
Zarabanda. Lasciva saltatio.
Zoquete. Stipes , itis, Truncus , i.
Zarafuelles , zaraguelles. FcemraZorzal , ove. Ficedula , ae.
lia , un'.
Zorra. Vulpes, is. Vulpecula, te. Aca
'/ aragatona , yervo. Psyllium , i.
Zaranda. Vannus 3 i. Cribium , i. Z*- ba de dormir la zorra. Edormi crapu-

tam.

zo

ZO

445,

Zupia. Fax, cis. Vini floces.


Zura , paloma. Cicur columba.
Zurcir. Subtilius scissa sarcire.
Zurcidor. Sartor , sarcinator , orls.
Zurdo. Qui sinistra utitur pro dextra.
Scaeve , scavola. Hacer algo zurdas,
Sinistra manu rem gerere.
Zurrapas. Fitx , cis. Sedimentum , i.
Zurrar las pieles. Coria macerare.
Zurraronle la badana. Flagellis esesus
est.
Zurra de palos. Fustuarium , i. Da
azotes. Verberatio. que zurra me has
de llevar. Ego loris faciam , tua ut late
ra ita varia siat, ut n peristromata qui7, ANTE U.
dem Campanica tequ picta sint. ViviciZueco. Soccus , i. De madera. Ligneus bns litidis totam libl cutem depingam.
calceus. De Religioso. Calopedium , i. Plaut.
Zurrador. Coriarius , pellio , nis.
Calones, um.
Zumaque. Rhus coriaria.
Zurriburri. Titivilitium. Sordidse coa
Zumbar as ovejas. Susurro , as. Bom- ditionis homines. Plebis quisquilise.
bi lo , as. Los oidos. Tinnio , is.
Zurron. Pera pastoralis.
Zumbido Susurrus , i. Murmur , uris.
Zutano, citano. Unus aliquis.
Zumo. Succus , i.
Zuyza. Pompae militaris simulacrum.
Zuo. Gestus , quo aliquid respujmus. Festiva militum imiiatio.

lam, & exhala. Mucho sabe la zorra; pe


ro mas sabe quien la toma. Vulpem astu
vincere. Fraude praecipuus, fraude captus est. Es brabo zorro. Vafer est. Fraudibus agit.
Zorreria. Vide Astucia.
'Zorrero navio. Navis quae classem
long sequitur , proptcr tarditatem.
Zozobra. Adversa tempestas, acris cu
ra , sollicitudo. Vide Sobresalte.
Zozobrar el navio. Adversis ventis
concutl , fluctuare navem , in discrimine,
in magno periculo versari.

i* *;"

1."s_

NO-

A:

446

NOMINA REGNORUM, REGIO NUM,


Provincia m , Urbium , Oppidorum , InsuLrum,
Montium, Fontium insignium totius orbis terrarum
alphabetico ordine digesta.
DE

LITTERA

A.

Alir.azon. Adnamantia, Al masan um, i.


Almeria. Al dara , e. Aln.aria , se.
Alore. Illora , se. Graratae oculus.
Alpes, m-ntes que dividen d Italia de
Alemania ,y Fioncia. Alpes, um. Cusa
de los Alpes. Alpii.us , a , um.
Alpuxarras di Granada. Bastir mon
tes.
Amaya , Ciudad antigua. Amagia , x.
Amberes. Antuerpia. Ilandoverpia, k.
Amelia de Italia. Ameria, se.
Amiens ds Francia. Abianum , i.
Ampudia en Campa. Emporia, ae.
Ampunas en Catalua.Empor'tc, aium.
Amsterdam en Hulando. Amsieloeda-.
mum , i.
Anaia en Italia. Apagnia^s ae.
Anotolia. Asia miniar.
'\
An, ona de la Manee. Ancona', ae.
Andalui ia. Btctica -, * T.urdetani,
orum. Hispania ulterior.
Anduxar. Illiturgis , is. Veia , ae.
Angulema en Francia. Ergolisn;a , ae.
Anjou en Francia. Andegavia , e.
Antiquera. Syngilla , a. A ticaria , a-,
Arioquia en Sy li,. Antiodi a, ae. Hinc
Antiochensis , & Ant ochenus , a , um.
Antu tpia. Vide Ambiref.
Apumea de Syiio. Apnmea , ae.
Aparata de Bitinia. As amia , ae.
Apueo , monte que divide por media
Italia. A[e i lis . i.
i- alia. Aqnileia , ae.
Aquir. en Ileif. Aqtunum , i. Co*a
fAquino. Aiiuii m-> ais.
Aquirgrn en Alemania. Aquisgra-

A Rruzn , Ripien de Italia. Samnium,


XJ. s' Hinc Samnites. Los de Abruzo.
frico, tercera parte del mundo. Afri
ca. Libya , se. Vel Libye , es. Cosa defrica. Africanus , Libycus , a , m.
Montes Liby.sini. Ursa Libystis.
Agreda. Agreda,. Gracca'ls, s.
Aguas muertas. Fossae Marianae.
Aguilar. Aquilaria , ir.
Alagan. Attarum, i. Alagonhim , ii.
AlarcSn. Araeum , i. Alarconium , ii.
Alerces. Lacuris Oretanorum.
Alava , Provincia. Alava , ae.
Alba de Toreirs. Alba ad Thormin.
Alba de Lombordia. Alba Pompeja.
Alba de Ungria. Alba Regalis.
Albarracin. Lotcium , Alburraciruim.
Albi en Francia. Alba Helviorum. Albigia , hinc Albigenses hseietici.
Albh , rio en Alemania. Albis.
Alcal de Henares. Complutum , i.
Alcal la Real. Alcala RegIa.
Alcaices. Arganica , x.
Alcantara. Alcantara, ae. Norba Csesarea , vel Norbensis colonia.
Alearas. Orgia, ?e. Ilerguetum, i.
Alemania la alta. Garmania superior.
La baxa. Inferior Germania. Eelgii m,
ii. Cosa de Alemania. Germanicus , a,
um.
Alemn. Germanus , Alcmaimus.
Alcncastre. Lecestria , a..
Alenquer en Portugal. Jerabrica , ae.
Alepo , Ciudad. Hierapolis , is.
Alexandrip. Alexandsia , e. Cosa de
'ibia , Pn.tir.cio de Asia. Arabia,
Almsandrlu. Atexanrinus , a , um.
A'garbes en Portugal. Algarbii, orumAlgeeira. Carteia , ae. Tartessus , i* --- . de Arubi a - A tabs, bis. Cosa de AreAlic'ftr.le. Alore . es. Hice , es. Patr Tila. Arabici s . Arlbius , a um.
io de Alicants. Ilicitanas portirs.
Arag .. .
Arases , i.
Almagro. Oreium, Almagrum , i
Aragsn
A.yjio. Aiagcnia, se. Regnum

AA

BB

447

num Aragonium. Tarraconansis regio.


go de Bajas. Baianus lacus.
Aragons. Aragonins , Celtiber , eri.
Balaguer en Catalua. Balagueris, is,
Arvuda. Aranda, se.
Balbastro. Burtina, ae. Barbastum , i.
Arcadia. Region de Grecia en el PeloB ambirga en Alemania. Bambergum,].
poness. Arcadia , Lycannia , Parrhasia.
Barcelona. Barcino, nis. Faventia, ae.
Petr.sgia. Cosa de Arcadia. Arcadicus.
Basilea en Alemania. Basilea , se.
Panhasius , Pelasgus , a, un*.
Basilicata en Napoles. Lucania , ae.
Archiepielogo. Mare .Egaeum.
Baviera. Bavaria , ae. Noricum , i.
Arrebolo. Arevacum , Arevalum , i.
Bastos de Beiberia. Syrres , ium.
Argel. Algsrium , ii. Jaba regia. Cosa
Bayona de Francia. Bayona , ae.
de Argel. Algerianus , a, um.
Beta en Portugal. Pax Julia. Beia , ve.
Argentina. Argentoratum , Argentina.
Bejar en Castilla. Bigerra , ae.
Argos , Ciudad de Acoya. Argi, orum,
Belgrado en Hungria. Belgradum , i.
Argona. Municipium Urgavonense.
Taurunum, i. Alba Grseca.
Arles , en Francia. Arelatum , i.
Belmonte. Eellomontium , ii.
Bcnavcnte. Benaventum , i.
Armenia , Provincia de Asia. Arme
Boecio , Region de Grecia. Boeotia, ae.
nia , ae.
Arras , Ciudad de Artois. Atrebatum, Aonia , Mesapia , Ogygia , ae. Inde Boeoi. Hinc Atrebas, tis , & Atrebatensis
tius , Boeoticus , ut sus Baeotica.
Artois de Flandes. Artesia , x.
Bi ovais de Francia. Bello vacum , i.
Arza en Galicia. Araduca , se.
Berberia. Barbaria, Mauritania , ae.
Asculi en Italia. Asculum , i. Prin
Bsrlanga en Castilla. Valeranica , ae.
Bergamo de Lombardia. Bergomum, i.
cipe.
Asculi. Asculanus Princeps.
Los de Bergamo. Bergomates , um.
Asis en Italia. Assisium , ii.
Betamos de Galicia. Flavium Brigan*
Astorga. A'siutica Augusta. Hinc As- tium.
turicensis , e. Cosa de Astorga.
Bilban. Flaviobriga, x. Bilbaum, i.
Asturias. Astures , um. Asturica gens.
Bisanzon en Borgoa. Vesontio , nis.
Asturiano. Astur , uris.
Biserta en Berberia. Biserta , ae.
Ateca. Atiaca , ce.
Bitinia , Region de Asia. Bithyria,
Atsnas. Athenae , arum. Cecropia fe.
Urbs. Hinc Athenienses , & Cecropidae,
Blanes en Cathalua. Blanda , ie.
arum.
Boemia., Reyno. Bohemia , x.
Atienza en Castilla. Atiensa, ae.
Bolduc en Brabante. Buscoducum , i.
lislonia. 3ononia , ae.
Avero en Portugal. Lavare , is.
Bona , Ciudad de frica. Hipso , nis.
Avila. Abila, ae. Vei Abyla, at.
Arr.is en Portugal. Avisium , ii.
B'np de Alemania. Bonna , ae.
Bvquingdn.en Inglaterra. Niomagtis, I.
Avifnn en Fruncia. A\enio , nis. :.
Bsxgoa. Bi.Tgacdia , k:. Hedui,orum.
Austria. Pannonia superior , Austria,
ae. Cosa de Austria. Austriacus , a , a*'.
Borgcan. Burgundus, i. Burgundio,
Autvn en Fruncia. Augustodnum ,i.
Auxsrre d- Francia. Antisiodoium , i.
Borfa en Aragon. Borgia , ae.
Hinc Ant'siodoiensis. Cosa de Auserre.
Brabante. Uraban, . Azoectia en Guipuzcoa. Azpectia
Braga en Portugal. Bxachara , ae.
Brandctburg su Alemania. Brande-

DE

LITTERA B.

. .hu/gum. -iitt.!

l^mmUv, i

f-jBreda err'm,abnnte?^tsa ^1> . :Badajoz. Pax Augusta.


^i$JP\\^&resa e" Lombardia. Btixia,. ae.
Biz. Basietania , ae.
;ffmQ$S* j^Bresaa , Isla. Britannia, se.,Albion.
B-ezo en Anialucin. Riatia , *. > -.;. ' fyr^tnio lu n.nur en Fruncia ii&iw
Bahia en Cadt'z. GaditamSB, testai- .^Mfmmor, Armorica , *. El de B$fia.
tium.
_'
-jsTOHanus - Eritaa , onis.
T <
Bufas , en Campaa. Baiai, arum.'-t- .JBrtac Vi Altada. Brisact m ,i i.

r-1 .- '-%

Brln- -

.:

448

ec

BB

Brindisi in Italia. Brundusium , ii.


Brivlesco en Castilla. Viruesca , te.
Brujat , Ciudad de Flandes. Bragae,
atum.
Brutelat. Bruxell , arum.
Bada, Corte de Hungria. Bnda , ae.
Burdeos en Francia Burdigaia , ae.
Burees en Francia. Avaricum Biturigum. El de Burga. Biturix , gis.
Burgos. Burgi , orum. Bravum , i.
Burgos de Orense. Aqu calidae.
Buxia , i Bugia en frica. Tabacra ,
x. Numidia nova.
Buytegro eo Espaa, Butracum , i.
DE

LITTERA

C.

Cabezon en Castilla. Congium , ii.


Cabo de finis terrae. Artabrum. Nc
rium.
Cabo de Cruces los Pirineos. Portus
Veneris. Aphrodisium , i.
Cabo de Palos. Scombraria , te.
Cabo de San Vieeat en Portugal.
Promontorium sucsum,
Cabo de Peas en Asturias. Promontorium Scythicum.
Cabo de Gata. Charidemum promontoTuffl.

Campos en Castilla. Campi Gtthornm,


Camparn Vaccaeorum.
Canarias. Insole fortnat.
Candia. Creta , te. Crete , es. Cosa de
Candia. Cretensis , is. Mugor de Candia.
Cressa , ae.
Capitinata en la Pulla. Dauaia , te.
Capua en Italia. Capua , ae. Osea, ae.
Carcuel en la Mancha. Carcubinm , ii.
Carmena. Carmon , nis. Carmona , ae.
Catrion , lugar , y rio. Carrlo , nis.
Cartagena. Carthago nova.
Cartago de Africa. Carthago , inis.
Castilla la Fieja, Castella vetus , ul
terior. Varduli , Vaccaei, orum. La mueve. Citerior Castella. Carpetani , orum,
Catalua. Cathalaunia , te. Laletani.
Cataln. Caihalanus , Laletanus.
Catay , Provincia del Asia. Serica,
ar.
Caucase, monte de Scitia. Caucasus. i.
Cayro en Egipto. Memphis , is.
Cazarla. Cansla , Aurelia , se.
Cebro , monte de Galicia. Ciperius , Vi.
Cerdaa. Ceretani , orum.
Cerdea , Isla. Sardinia , m. Los de
Cerdea. Sardi , oram. Cesa de Cerdeta.
Sardus , a , um.
Ceuta de Berberia. Sepia, te.
Chartres en Francia. Camotum , i.
Chaves en Portugal. Aquiflavia , te.
China-, Reyno poderoso. Sinte , arum.
Chipre , Isla. Cyprus , i.
Ciudad Real. Clunia , x. Civitas re-

Cabo del Faro de Sicilia. Pelorus , i.


Cab-s de buena Esperanza. Promonto
rium boaoe spei. Frons Africae.
Cabra ea Andalucia. Egabrum , i.
Cacares. Castra Ceciliae. Geraea , te.
Cadiz. Gades , ium. Gadir , iris. Ga
Ciudad-Rodrigo. Mirobriga , ae.
ditana civitas. Natural de Cdiz. Gadi
Claramente. Arvernum , vel Arverna,
tanos , Gadibus natus.
Calabria. Calabria , te. Zt bae da te.
Cleves en Alemania. Clivia , te.
ella. Bmi , orum. Calabrs. Calaber.
'Coca en Castilla. Cauca , m.
Cesa de Calabria. Caiabricus , a , um.
Cochin , Ciudad d* Asia. Cochinum , I.
Calahorra. Calagurrii , CaIagurrium,
Coirnbro.ee Portugal. Conimbrica, ae.
ii.
Colibre. Illiberis. Collislfbora , ae.
Calatayud. Bilbills. Calatajubae , ae.
Colmenar de Qrfja. Oregia , ae.
Calatrova. Oretum , i. Calatrava , ae.
Colonia , C/uJbs/lColonia Ubiorum.
Calcedonia de Tracia. Calcedon , nls.
Como en Lombardia. Comum , i.
Cals-, Ciudad di Francia. Caletum, ti.
Concsntayna. Contesrania , ae.
Calicut ea India. Cunara , se.
Constactinopla. Byjzantium , I. ConsCaller en Cerdea. Calaris , is. Casa
tantinopotis , is. Turcx regia.
d Callr. Calaritanus , a , um.
Coatrey en Flandes. Cortracum , i.
Camfbrey , Ciudad. Cameracum , i*
Carbef en Francipi Co'rbeia, -as.
Campanio de Napeles. Campaniajj^H
Corcega , Isla. Corieca , se. Cyraus , i.
Campaa de Romo. Latuun , ii. 'V
'Cordoba ea Andalucia. Corduba , ae. Campo de Mtntlel. Ager Lamioitauss.
Cor- -*

EE

DD
Corf , TtJa. Corcyra, x. Cotfinium, ii.
Coria. Cauria , te.
Corinto en Acaya. Corinthus , Ephyre.
Corroo en la Marta. Corone , es.
Corua en Galicia. Brigantinus portusCroton , Ciudad de Italia. Croto nis.
Covadonga. Ausense montis spelunca.
Cracovia en Polonia. Cracovia , ae.
Croacia , Provincia. Libumia , se.
Croya en Albania. Antigonia , se.
Cuellar, Colenda , te.
Cuenca , Ciudad. Concha , te. Yalena Cuma* en Campania. Cumae , arum.
DE

LITTERA

D.

Daeia, Region de Scytia. Dacla , te.


Damasco , Ciudad de Syrie. Damas.cus.
Damiata de Egypto. Pelusium , i.
Danubio , rio. Danubius , ii. Ister, tri.
Darro , rio de Granada. Darrus , i.
Delfinado de Francia. Delphinatus,
uss.
i.

Denia. Dianium , ii.


Dinamarca. Dania , te.
Dole en Borgoa. Dola , te.
Duay en Fiandts. Duacum , i.
Dublin de Irlanda. Dublinum , i.
Ducado de Bspoltto. Umbria , te.
Dueas. Donnia , te. EIdana , x.
Duero, rio. Durius , ii. Duria , te.
Durango en Vizcaya. Durangus , i.
Durazo de Mace Junio. Dyrrachium, ii.

449

Espoleto en Italia. Spoletum , i.


Etquilache en Calabria. Scyllaeum , i.
Estambor. Vide Constantinopia.
Esta de Venecia. Ateste , es.
Estilla de Navarra. Stella , ae.
Estepa , en Andalucia. Stapa , x.
Estrecho de Gibraltar. Fretum Herculeum , Gaditanum.
Estrecho de Constantinopia. Bospholus
Thracius.
Estrecho de Galipoli. Hellespontus, i.
Estremadura. Beturia , ae.
Estremoz en Portugal. Stremotium, ii.
Estrigonia en Hungria. Strigonium, ii.
Estrimon , rio de Tracia. Strimon,
nis.
Eufrates , rio. Euphrates , is.
Evora en Portugal. Ebora , , Julia
liberatas.
DE

LITTERA

F.

Faenza de Francia. Faventia , te.


Famagosta. Salamis , inis.
Faro de Mecina. Fretum Mamertinum. Fretum Siculum.
F*ria. Julia lema. Feria , at.
Fermo en la Marca de Amona. Firmum , i.
Ferrara en Italia. Ferraria , ae.
Fez en Berberia. Mamitania Tingitana. Fessa , te.
Flandet) Paises Basos. Belgium, if.
Flandes el. Condado. Flandria , ae.
Flamencos. B.lgae, arum. Los del Coa-

Florencia en Toscana. Florentia , ae.


Forli en Italia. Forum Livii. '
Fosambruno. Forum Semp-onii.
Ebro , rio. Iberus , i.
AuFontibre en Espaa. Fon* ib. n.
Ecija en Andalucia. Astigis
gus firma. Astigitana colonia.
Furmentera , lila. Ophiusa, ae.
Edesm de Syria. Edessa , M.
Fraga en Catalua. Galilea Flavia.
Efeso , Ciudad de Asia. Ephesus , i
Francia. Gallia , se. Francia, ae. Cota
Egypto, Regloe de, Mrica. ffigyptus, i de Francia. Gallus, Gallicus, a, um.
Bina , Ciudad. HeleWa, ss. Ilenna , x
Francfort en Alemania. FrancofurEsclavonia. Illiriuin, ii. Illlris, is
tum , i. Helegrppolis , Is.
Eseocia. Scotia , ae. Escocs. Scotus, i Frascati eWlta lia'. Tusculanmn , i.
Escurial. Escuriaiis , isFrias. Alberacium , i. SecuriuBn, ii.
Regum mausoium
ff-s^^ffuente Castalia. Castalius fon$. LibeEsquizarros. Helvetii
thrts. Hinc Mus* Libethrides
]
, ^CastaEspaa. Hispania , se. Iberia;s te. Cota lides.
jStl. i'''
5# Espaa. Hispanus , Hisparikus.
Fuente del Pegaso. Hippocrerfe, s.
' S*pita en dlimaiai Spira y\. .y"' fuenfria. Fons frigidus.
DE

<

LITTERA

E.

Fute

HH

GG

45o

Fuente Rabia. Olearso , nis. Fontirabia , ae.


DE

LITTERA

G.

Gaeta Ciu.Jad de Italia. Cajeta , ae.


Galscla. Galatia , te. Ciogracia , ae.
Gafes en Inglaterra. Cumbn'a , ve.
Galicia. Gailecia , x. Gallegos. Galleci , Gallakl , orum.
Galilea en Paiestina. Galilxa , x.
Galipoli en Trocio. GnMipolis , is.
Ganges , rio de Asia. Ganges , is.
Gnte , Ciudad de Flandes. Gandavum , i.
Garcna , rio de Francia. Garumna , x.

G'scua. Vasconia^x. Sepiimania, x.


Gascoms , Goteos. Vascones , uns.
Gelves , /fia. Gerbcnsis irsula.
Gem')lous en Flandes. Gemblacum , i.
G< nova. Genua , x. Gir.ovesado , Ribe
ra de Gcuava. Liguria , x.
Gcnovs. Ligur ,uris. Genuensis.
Gerona en Catalua. Gerunda, x.
Gibraltar. Haracla , x. Calpe, es.
Ginebra , Ciudad de l Plamcnt-. Geneva, x. Los de Ginebra. Genevates , um.
Gaijon en Asturias. Gegio , nis.
Goa en la India Oriental. Goa , ae.
Golfo de Lorta. Ambiacius sinus.
Golfo de Alicante. Licitnnus sinus.
Golfo de Bengala. Gangeticus sinus.
Ar . leas sinus.
Golfo de los i'.guas. Occeanus Athlanticus.
Golfo de Napolas de Romania. Argolicus sinos maris ^gai.
Golfo de Tvegroponlv. Euboicum mare.
Golfo de Venecia. Atiriaticus sinus.
Granada. Granar, &. filiberis , is.
Grecia. Gracia , ae. Gr'.egos. Grxci,
Graii. Danaii , Achivi , Pela?o;i.
Grenoble de Frar.cia. Graanopolis, is.
Guadolaxura. Caraca , x.
G a. 'atete , r/cLetheum fiumen.
Guadalquivir , rio. Bietis , is.
Guadalquirirefo. Salduvs" , a..
Gaadajoz , rio. Salsum fli.man.
G^adalavior , rio. Turia , x.
Guadtxenil , rio. Syngys , is.
Guadja en Portugal. Idigua, x.
Guadiana . rio. Anas , x.
Guudi.s. Acei, vel Aeti. Guiaixium-ai-.

Otildres , Provincia de Flandes. Gal-,


dria , x.
Guetaria en Guipzcoa. Guetaria , .
Gulena en Francia. Aquitania , x.
-Guimarois en Portugal. Araducta , x.
Guipzcoa. Cantabria , Gallix confinis.
DE

LITTERA

H.

Harlem , Ciudad de Holanda. Harlemum , i.


lloro en la Rioja. Harum , i.
Henan , Provincia de Flandes. Hannonia , x.
Henares , rio. Foena/ins , H.
Holanda. Hollandia , Batavia. Holan
ds. Hollandus , Baravus , Caninefas , tis.
Hostia , Ciudad maritima. Hostia, x.
Huesca , Ciudad de Aragon. Osea, ae.
Huesear. Escua , x. Ascua, x.
Huete en la Mancha. Opta , ae.
Humbre, rio de Inglaterra. Abubus, i.
Hungria. Hnngaria , ae. Pannonia, x.
DE LlTTERIS I , & J.
Jaca. Jacca , ve. Lanetani , orum.
Jan. Giennium. Mcntisa Oretanorum.
Ibar , rio de Tracia. Hebrus , i.
lbiza . Isla. Ebnsus , i. Pitysa , ae.
Ielves. llelvia , x. Helvx , arum.
Jerusoln. Hierosolyma , e , vel Berosolyma , orum. Solymx , arum.
Jilcscas. Illcsca , x.
lir.ala en Italia. Forum Cornelii.
India. India , x. India Occidental.
America , a. India Occidenialis.
Inglaterra, A rlglia , se. Brifannia , as.
Jorque en Inglaterra. Eboracum , i.
Irlanda. Hibernia , x.
lilas de Calo verde. Hesperides , uns.
Gorgades , um. ^jLi
- Italia. Italia ,;x .; Aosonia , x. Cos de
Italia. Italus , Italicas, a, um.
Juli;rs en Alemania. Juliaccm , i.
unquera de Ambia. Juncaria , *.
DE

LITTERA

L.

Lacedemonia, Ciudad de Grecia. Lace-.


ocBmon 7 onis. Spana , x. Mace demonios.

La- V
y

>?&*

LL

MM

AS\

Madrid. Matritum , Mantua, Carpetanorum.


Mastric. Trajectum ad Mosam.
Malahar. India major. Malabaris, is.
Mlacd en la India Oriental. Aurea
Chersonseus. Malaca, se.
Mlaga en Andalucia. Malaca, ae.
Malinas en Brabante. Nachlinia, ae.
Malipnr en. Italia. Calamina, se. Melauge , es. S. Thomx sepulchro nobilis.
Mallorca , y Menorca. Baleares Insuloe. Majorca , & Minorica.
Malta Isla. Me lita , a:.
Mancha. Marchia Lamiditana.
Manchegos. Contestani , Lanciensei.
Manfredonia en la Pull-a. Manfredonia , x.
Manresa Minorissa , se. Manresa , ae.
Mantua en Lombardta. Mantua , se.
Mar d-. San Ju'ge. Propontis , idis.
Mar negro. Pontus Euxinus.
Mar de Vencia. Mare superum, Adriaticum. Sinus Adrianus.
Mar de la Toseana. Mare inferum,
Tbuscum , Tyrtheum Liburnum. ,
Mar helado. Oeeanus glacialis , Scythicus. Seprenrrionalis. Mare Amaltheum.
Mar del Sur. Mare Pacificum.
Marca de Ancona. Picenum , i.
Marca Trevisaia. Venetia, s-.
M.irchena en Andalucia. Marcia , se.
M.irraeeos en Africa. Marrochiim.
Rcyno de Marruecos. Mauritania Tingintana.
Marsella en Francia. Massii'a, se.
Mirtos , peas dt Martas. Tuccl
orum.
Mayarga en Campos. Maiorica , ae.
M'aux en Francia. Melds , arum.
Meca de Arabia. Munydiiates.
Mecina. Messana , se, Mamertina Civitas. Los de Mecina. Mfunertini.
Medein en Eitremadura. Metallina,
ae. Castra Vioelliana^.,^^ -,
Medina del Campo. Medina Campestris. Methymna Vaccoeorum.
Medir- dtRioseco. Forum Egurrorum.
Medina Celi. Augustobriga , sr. Media Celina.
Jidina de Pomar. Medina Pomaria.
dina S densa. Asir.dum , i.AsoDE LITTERA M.
ae. Medina Sidonia.
ifiara de Asaya. Megara ,
tacsdunia. Macedonia, *. EauU%A

lacones , um. Spartiatse. Sparfani.


Lago de Ginebra. Lemanus lacus.
Lago de Orbitelo. Marinus lacus.
Lago de Morsa. Fucinus lacus. De
Volsena. Vulsinius.
Lago Lucrino. Lucrinus. Averno. Avernus , i.
Lsnugo en Portugal. Lamecum , i.
Lancaster en Inglaterra. Lediolanum.
Landicea de Syria. Laodicea , .
Laredo. Lauretanus portus. -La'redum.
Lebrila en Andalucia. Nebtissa , ae.
Ledesma. Ledesmia , se. Bletissa, se.
Leiden, Ciudad. Lugdunum Batavolum.
Lenguadoc en Francia. Gallia Narbonensis.
Leocata en Francia. Leucata , se.
Leon de Espaa. Legio , nis. Sublantla , a.
Leon de Francia. Lugdunum , i.
Lepanto de Acaya. Naupactus , i.
Lepuzcoa. Vasco;ium saltus.
<
L rin'u en Catalua. Ilerda , se.
Lerna , Laauna. Lerna , ae. Lernaea
palus , ubi Hydram Hercules interfecir.
Lieja , CiuJud. Leodium , ii.
Lila , Ciudad de Fiondes. Insulae,
arum.
Li ibeo , promontorio. LUibieum , i.
Lima , Ciudad del Per. Lima , x.
Limoges, limosin. Lemovices, usi.
Lipara en Sicilia. Liparis , is.
I.isboa. Ulysipo , vel Olyssipo, nis.
Lituania , Provincia. L'thuania, x.
Livonia , Provincia. Livonia, ae.
Lobregat , rio. Rubricatus , i.
Lofante , rio Se la Pulla. Anfidus , i.
Logroo. Juliobriga, se. Lucronium , ii.
Loire , rio de Francia. Ligeiis , isw
Lombordia. Gallia Cisalpina.
Londres en Inglaterra. Londiuum , i.
Lorca en Murcia. EliocraLa , ae. Lar
ca , ae.
Lorena. Lotharingi^^Auslrr.r.ia , se.
Lovoyna en Brabante. I.ovanium , ii.
Lucena en Andalucia. Lucentum, ii.
Lugo en Galicia. Lucus , i. Luca , x.
Lusitania. Vidu Portugal.

*)

hll %

Me-

A52

MM

Meiilla de Africa. Melilla , ae.


Merida. Emerita. Augusta Emerita.
Mesopotemia d Syria. Mesopotamia.
Mcxico en el nuevo mundo. Mexicum, i.
M- t de Lorener. Mediomatrices , um.
Mi- Ja. Mediolanum, i. Ducado de Mi
ln. Ir.subria , te. Milaneses. Mediolanenses , Galli insubres.
MiUto , Ciudad de Asia. Miletus. Co
sa de Mileto. Milosius , a , um.
Alio , rio de Cilicio. Minius ^ii.
Miseno , monte. Misienus , i.
lodin. Moslir.um , i. Granatae clypeus.
Modeno, Ciudad dt Italia. Mutina, se.
.'!.'.. -V.. a en Sicilia. Motuca , se.
Moden en la Mursa. MethodG , es.
Moguncia en la Alemeri .i. Moguntia,
ir.
Moldavia, Provincia. Dacia, Maesia, te.
Molina de Aragon. Molina , ae.
Msmpeller de Francia. Mompellerium,
Mons Pessulanus, Monspenserius.
M-ncayo en Aragon. Caunus mons.
Mondego, rio de Portugal. Monda, ae.
Mondoedo. Glandomirum , i. Mindon,
onis. Hinc Mindoniensis , e.
Mongibelo en Sicilia. /Etna , te.
Monjui , junto d Barcelona. Mons Jovis.
Monrcal en Espaa. Mons Regius.
Mons de Henan. Mentes, ium.
Montalvn en Francia. Montalbamira , i.
Muntalto en Tacana. Gav>se?e, arum.
Mantecubalo en Roma. Mons Quirinalis.
Monte de San ngel. Garganus , i.
Monte de San Silvestre. Soractes , is_
Sotbx , ctis. Soracte (neutrius generis.)
Monte Palatino en Roma. Palatium , ii.
Monte de I\rozos. Torosius mons.
Monte de Son Claudia en Francia. Ja
ra, ve.
Moote de Soma. Vesuvius, Vesevus, i
Monte de Gerto en Compania. Vlassi-

' -

cs , i.^*s.

Mente Circelo. Circaus , aei.


Mante Fiascon. Falisci, orum.
Mentes de Osea. Saltus Aucensis
Montes de Albania. Acroceueia, oi
Mootesa de la Orden. Monteia ,
Montijo. Mentesa, te.

.A

NN
Mtvitdro. Saguntus, vel Saguntum ,I.
Moma en Lcmbmrdia. Modoetia , ae.
Moliera en Valencia. Murella , ae.
La Morea. Peloponesus , i.
Moscovia. Moschi populi.
Munebrego en Aragon. Monobrica, aeMurcia , Ciudad. Murgis , is. Mureia,
ae. Reyne de Murcia. Bastitani , orum.
DE

LITTERA

N.

Naxera , Ciudad. Anagarum , f.


Namur en Flendes. Mamurcum , i.
fiantes. Nannetum , i. Nannetes.
Napoles de Componia. Neapolis , is.
Parthenope,es. Napoles en Romun/o.Nauplium, ii. Napoles de Berbcrig.Tti polis, i.
Narbona , Ciudad de Francia. Naibo,
nis.
Navarra. Navarra , ae. Vasconia , ae.
Navarrete. Navarretum , i.
Navas de Tolosa. Saltus Castulonensis.
Novia en Galicia. Noega , se.
Nebrixa , Lebrixa. Nebrissa , ae.
Negroponte , Isla. Euboea, ae. Su Ciu
dad principal. Chalcis , idis,
Nemurs en Francia. Nemorosum , !.
Nevers. Noviodunum Nivernensium.
Niebla en Andalucia. Elepia , e.
Nicea de Bitinia. Nicea , te.
Nilo , rio. Nilus , i. Cosa da Nilo. NIliacus, Niloticus , a, um.
Niza de Francia. Niciea, vel Nicia, se.
Nola de Compania. Nola , 3?.
Norlingun en Alemania. Norlinga, ae?.
Normandia. Normannla , ae.
Nonara de Lombardia. Novaria , te.
Nofuega,Rsgn del ./Vorl.Noruega,ae-..
Noyo en Galicia. Noela,ae. Novium, ii.
Noyon de Francia. Noviomogus , i.
Nurumbirgo en Alemania. Segodunum^.
DE

LITTERA

O.

Oca. Auca , ae.'


Ocoa. Qccania , te.
Ocano , mar. Oceanus , i.
OJett en F'uncia. Oloro , nis.
Oiste en Novara. Ol.ba , Ohtum , i,
Olivtnza. Oiiventia , ae.
t,V*"
Olmedo en Castillo. Ulmetun, , i. i.
Oporto en Portugal. Cale , es.
yfe.Jl*rterig. Oranw,.s.
ju
Oran^^

PP

00
Orange en Francia. Arausio , nis.
Orbigo , rio. Urbicus , i.
Orense en Galicia. Auria Calaicorum.
Orgz. Orgas , sr.
Oristan en Cerdea. Oristanum , i.
Origela. Orcelis , is. Oriola , se.
Orleacs en Francia. Aurelia. Gennbum.
Ormuz, Ciudad de Asia. Ormutium, i.
Ormuz , Region de Asia. Armuzia , aeOropesa. Oropesa , ae.
Osera. Osicerda , se.,Ossera , a.-.
Osma , Ciudad. Oxrna , se. Obispado
de Osma. Episcopatus Oxomensis.
Ostende en Flanee*. Ostenda , se.
Osuna. Orsana , oe. Ossuna , se.
Otranto en Calabria. Ilydruntum , i.
Hydrus, untir. Tierra de Otranto. Salentini"campi.
Oviedo. Brigentium , ii. Ovetum , i.
Oxdnia en Inglaterra. Oxonium , Aca
demia nobili inclytum.
DE

LITTERA

453

Platencia , Ciudad. Plaeentia , se.


Plaza , lugar de Sicilia. Piuria, ae.
Po , rio de Italia. Padus, Eridanus, i.
Polonia. Sarmatia , ae. Polonia , ae.
Polacos. Sarmatx , Poloni.
Pomeranio. Provincia. Pomerania , ae.
Ponte de Lima. Forum limicorum.
Portillo , Villa. Portilium , ii.
Portugal. Portugallia , Lusitania.
Portugueses. Poitugalli , Lusitani.
Potiers en Francia. Pictovium, Pictones.
Poznon en Polonia. Posnania , ae. .
Praga en Boemia. Praga , se.
Provenza en Francia. Provincia Phocensis.
Psntes de Alcantara. Trajani pons.
Puente de Sant-Angel en Roma. .Elius
pons.
Puerto de Guadarrama. Idubeda , ae.
Del muladar. Saltus Caslulonensis.
Puzl en Italia. Puteoli , orum.

P.
DE

Padron en Galicia. Iria Flavia.


Padcia. Patavium , .
Palencia. Pallantia , vel Palentiar8;.
Poisrmo en Sicilia. Panormus, i.
Palomera en Avila. Idubeda , se.
Pamplona. Pompelon , onis. Pampilona , se. Pompejopolis , Is.
Paris. Lutetia , ae. Parisii , orum.
Parma en Italia. Parma , se.
Parnaso, mente. Parnassus, i. Sus dos
cumbres. Cyrrha , a:. Tsi=a , ae.
Pastrana. Paierniana , ss.
Pavia. Ticium , i. Papia , se.
Pertflor de Andalucia. Illipula , ae.
Pvuiscola. Peninsula , ae.
Pera , Ciudad de Ts acia. Galata , -se.
Pergamo en Asic. Pergamus , i.
Porosa en Italia. Perusia , se.
Pcrpln. Perpjnianum. Ruscjno , nis.
Persia. Persis , id'.s.
Per en la India. Peruviuni , ii.
Pesquera , rio de Italia. Aternus P iamonte. Allobrog*s , um.
Picardia en Fror.cia. Picard
Pichilingss. Flisingani, orum.
Pindo , mente de Tesalia. Pindus , i.
^iritytos , montes. Pyraenei , orumlene , es.
Msa , Ciudad de Italia. Pisae , ..rro.

LITTERA

R.

Ratlsbona de Alemania.'KTitthpona., ae.


Augusta Tiberii. Reginopolis r is.
Ravena de Italia. Ravenna , ae. Cosa
de Ravena. Ravennas , tis.
Rccar.ate. Recatinum , i. Recinata, ae,
Rezo en Italia. Rhegium , ii.
Rhems de Francia. Rhemi , orum.
Rin , rio de AUmaaia. Rhenus , L
Rio Satado en Espaa. Salsum , i.
Rirji. Rivogia , x. Rucone! , um.
Rixoles de Calabria. Rhegium , i.
Rochela en Francia. Rupella , ae.
Rodano , rio de /''j--7c7cRhodanus,
Roda* , isla. Rliorlus , i.
' Roma. Roma , a;, rbs , bis.
llouusra en Italia. Flaminia, ae.
p.in.ania en Turquia. Tlirac^a } o;.
Ronces-Valles. Rocida valhs...Ron Ja ee Andalucia. .Arunda, Mimdav
R scllon. Rusinum , Rurcir.o , nis.
Roces en Catalua . Rhoda , Rhodopa,
uan en Normandia. Rhotomagus ,..
DE

LITTERA

S.

aboya. Sabnudia, ae. Allobroats, urrii


Sacer de Cerdec. Sassaris , if.
Salamanca. Salmantica , v,
.-

J*

SS

454

TT

Sal amina. Tila. Snlamis , inis.


.
Salamina de Chipre. Salamina , te.
Salerno de Italia. Salernum, i.
Salobrea. Sclambrina. Salobrenna, te.
Salonica. The;salonica , ae.
Salsas en Catalua. Salsulae , arum.
Salou de Tarragona. Solorius portus.
Samo Isla. Sam1is , i.
Sanguesa en A^ovorra.S'ses.iitan^oruor.
S. n Lucar de Barramcda. Luciferi facum,
Santander. Sancti Emeterii portus.
Santarcn en Portugal. Scalabis , is.
Sant Ome'r. Auslomaropolis , is.
Si,r, Quintin. Augusta Veromanduorum.
San Sebastian. E so , nis. Urbs Sancti
Sebastiani. Sebastiar.opolis.
Santiago de Galicia. Compostella, te.
Santulona. Cintia, ae. famillaaa, ae.
Saxonia. Snevia , Saxon^a , oe.
Segorve. Segobrica . te. Segorbia , te.
Segovia. Segovia , te.
Segre , rio de Catalua. Sicoris , is.
Segara, lugar ,y rio. Scrabis , is.
Seleucia de Syria. Seleucia , ae.
Sena en Italia. Sena , se , vel Sen*,
arum.
Sepulveda. Sapulveda , te.
Servia. Maesia , te. Misia superior.
Seso. Suessa , te.
Setubal. Salacia , te. Setubalis , is.
Sevilla. Hispalis, is. Julia Romulia.
Sevilla la vieja. Italica , ae.
Sicilia. Sicilia , ae. Trinacrla , te.
Sierra de Alcarrs. Sal tus Tygensis.
Sierra de Atienza. Idubeda , te.
Sierra Morena. Montes Mariani.
Sierra d* Segura. Argentarius mons.
Sierras de Cuenca. Orosperia , s.
Sierras de Segovia. Carpetani montes.
Sigiienza. Seguntia , te. Serguntia, se.
Silvcira n Portugal. Ossobona , se.
Simancas. Septimanc , arum.
Sobrarbe en Aragon. Suprarbis, is.
Soisons de 'rancia. Augusta Suessonum.
Sona ,' rio de Francia. 5efl".ar.a . e*v
Soria. Numantia . k.
Suecia , Region del Norte. Suecia tt
Suev'o. Suevia, x. Rhsiia supeti
Saltona en Italia. Sulrao, nis.
Susa en Piamorje. Seeustai. i
Syria , Provincia de Ais. Syria.

..^-*>

Siruela en Espaa. Salaria, te.


DE

LITTERA

T.

Taburo , monte en Campania. Taburnus , i.


Tafalla en Navarra Taballa , a.
Tajo , rio. Tagus , i.
Talavera de la Riyna Talabrica , .
Elbora , Libora , Talavera , se.
Tanais , rio quf divide Europa de
Asia. Tanais , ir. Syiis, is.
Taugor en Berberia. Tingis , is.
Taranto , y Tarsnto en Italia. Tarentum , i. Cosa de Tarento. Tarentinus , a,
um.
Tarazona. Turiaso , nis.
Tarifa. Tartheia , ve. Tartessus , i.
Tarragona en Catalua. Tarraco , nis.
Tarso en Cicilia. Tharsus , i.
Tartaria. Scythia, te. Sarmatia , a.
Trtaros. Scytliae , Sarmatx , aium..
Tebos, Ciudad de Grecia.Thebx, arum.
i'enirif?, Isla de Canarias. Nivaria, x.
Terano de Espoleta. Interamna , s.
Ter rocina en Italia. Anxur , uris.
Terranova en Sicilia. HeracleafMinoia.
Terremoto , mente que divide Grecia
por medio , en cuya entrada trescientas
Espartanos , con su Rey Leonides, pelea
ron con todo el Exercito de Xtrxes. Thermopylae , arum.
Tesin , rio de Pavia. Ticinus , i.
Tesalia, Region de Grecia. Thessalia, <
Tibre, rio. Tyberis, is, vel Tibris,idi3.
Tierra de Labor. Campania felix.
Tierra de Otranto. Salentini campi.
Tierra Santa. Palestina , se.
Tirol. T eria Comitatus Tirolensis.
oii cerca de Rima. Tybur , uris.
Tlascala en el Rcyno de Mxico. Angelopio is, Is. Hinc Angelopolitanus.
Tott
o! t m , i. Reyno de T.ledo.
Caipentani , orum. Castella citerior.
rancia. Tolonum, i.
oioso.ae Francia.tolo a, bc. Cosa de
Tolosf. Tolosas , afis. Tplosanus, a, um.
Tcrdeslus. Turris Svllana. Tordesilla
-2
: , rio. Tiiormis , is.
rnay de Mandes. Tornacom ,
udad. Ocrudurum, i. Tauru
Torqusmada. Augusta nova.

T'

vv

zz

455

Tortona en Lombardio. Dertone,'ae.


Vetulia en Tcscaius. Velulonium , ii.
Tortosa en Catalua. Dertossa , te.
Viana en Navarra. Viana , ae.
Toscana. Tuscia , Hetruria, Thyrrenia.
Viena de Austria. Vienna, te.
Cosa de o Toscana. Tuscus , Hetruscus ,
Villalor. Villa Alaria.
Thyrrenus , a , nm.
VillalCn en Campos. Livia , x.
Transilvania. Dacia , ae. Transilvania,
Villar de Pedrose. Augustobriga, te.
ae.
N Villena. Villana , ae.
Trapana en Sicilia. Drepanum , i.
Vilna, Ciudad de Lituania. Vilna, ae.
Trapisonda, Ciudad. Trapezuns, untis.
Vique en Catalua. Ausa , Ausona , se.
Tsemezn. Mauritania Caesariensis.
Viso. Visonium , ii. Viseum , ei.
Trento en Alemania. Tridentum , i.
Viterbo en Toscana. Viterbum , i.
Treveris en Alemania. Treviri , orum.
Vitoria de lava. Vellica , Victoria.
ripoli en Africa. Leptis, is. Junto al
Vizcaya. Cantabria , ae.
mar di Syria. Theutramn , ae.
Ulisinguen en Zelanda. Flissinga , ae.
. Troya. Truja, se. Ilium , . Troya de
Vollaterras en Toscana. Volaterrae,
Campaa en Francia. Tricassium , ii.
arum.
Truxillo. Castra Julia.
Urbino de Italia. Urbinum , i. Natural
Tudela de Navarra. Tutela , ae. Tu- de Vrbinc: Urbin as , atis.
bella , ae. Tueris, s. La de Duero. Tu
Urgel en xatalua. Urgella.
dela, te.
Utrec en Flandes. Trajectum ad Rhe.
Tunez de Berberia. Tunetum , i.
num.
Turin de Sabeya. Augusta Taurinorum.
Tars de Francia. Oesarodunum, i. Tu
DE LITTERA X.
rones. Turo, nis. Cota de Ture. Turonicus.
Xaintes de Francia. Santones , um.
Tuy en Galicia. Tyde , vel Tude , es.._
Xaln , rio de Aragon. Salo , nls.
Xalons de Francia. Cavillonum, i.
Xarandilla Serandilla , ae.
DE LITTERA V.
Xativa. Setabis , is. Augusta Valeria,
Vatna. Julia Myrtilis. Vaenna , x.
X-nt , rio. Singilis , is.
Valaquia. Musla inferior, Dacia , ae.
Xerz de Badajoz. Seria , ae.
Valdescgro. Nemetobriga , ae.
X.re'z de la Frontera. Caesorianum, iValencia del Cid. Valentia, ae.
Xucar . rio. t'tcro , ouis.
Valencia de Don Juan. Colaca , ae.
Valencia del Pe. Foriim F.
PE LITTERA Z. -"*.
VallaJoliJ. Pintia, ie. ValIisxileturp, i.
Valle de Cangas. Canica vali .
o.amsa- Hipa ,
Valmaseda , Villa. Valmaseda , ?p.
Zamora. Sentics , se. Zamora , ae.
Val telina de Grisoncs. Vallis Tellba,
- , Isla del mar Jonio. ZacyiJ*
VaFi* en la mnor Bretaa. Vene 1 .
tb,us , i.
Va-r e Lambardia. Vallesium , i!.
'"' ia. Zihnra , ae.
Ub. da, Ciudad. Idubeda, ae.
ftarK^fM Je Aragon. ^'s;saraugusrar
Ucfr. Urcesa , ae.
i C .'arei' , Salduba , e.
Ve tez. Velis , s.
ai^oza de Sicilia. Syracussuc, arumVcu cia. Vener'1:c, arura.
'anda. Zelandia, -.
eylar. , Isla d. l mar de la Indio. TaVera. Verea , ae. Vera , se
coban:1 , . Tn,
':i^rris , r.
Vera lien
:pcotora , lla d* mar de la Indio*
Verdun de
Disscura- , x. Zucoioia , ae.
.^-
djj
Vei fo tn Italia. Vei

I N I S.

'

'-'Z

.'S

>.

-*- '

'V

"x;

-*

?-"^^'

-i

"

|m-

v-

OIPTACIO PROVINCIAiafl !j.9TORRES AMA


DB BARCELONA
YiJ
SALLENT

Potrebbero piacerti anche