Sei sulla pagina 1di 14

p.

Archivo enviado desde AbeledoPerrot OnLine

30/07/2009NWLP_090702_ONL.zip70052816.txt
Verotrossumariosytextocompleto
CitarLexisN70052816

Tribunal:
Juzg.Civ.yCom.Crdoba,n.27
Fecha:
30/04/2009
Partes:
MoralezoMorales,Agustina
SUCESIONESSucesinintestadardenessucesoriosDelanueraviudasinhijos
EquiparacindelyernoviudosinhijosenlasucesindelasuegraDiscriminacinpor
gneroInconstitucionalidadart.3576bis,CCiv.

Expediente:1.261.142/36

1INSTANCIA.Crdoba,abril30de2009.
Vistos:
Losautoscaratulados"MoralezoMorales,Agustinas/declaratoriadeherederos",expte.
1.261.142/1936,tradosadespachopararesolver,delosqueresulta:
1.Queafs.58/9compareceRubnD.Vallero,deestadocivilviudodeprimerasnupcias
deMaraCanutti,conelpatrocinioletradodelDr.KemalE.Yomah,ydiceque,de
conformidadalalibretadematrimoniocuyacopiaadjunta,contrajomatrimonioen
primerasnupciasconquienenvidafueraMaraCanutti,hijadeAgustinaMoraleso
MoralezydeJosCanutti,porloqueaduce"nosonacertadaslasmanifestacionesdefs.

p.2

6deautosdelaSra.SusanaA.Canutti...cuandosemanifiestaserhijanica"(sic).Seala
queMaraCanuttifalleciel4/8/2001,loquecompruebaconlapartidadedefuncinque
acompaa,yquededichauninnoquedaronhijos.Expresaquealfallecimientodela
causantequedaroncomonicosyuniversalesherederosSusanaA.CanuttiyMara
Canutti,sufallecidacnyuge,yque"entalsentidoyqueenlacondicindeherederopor
derechopropio"(sic),deconformidadaloestablecidoporlosarts.3572,3576bis,y
concs.,CCiv.,solicitaqueseleotorgueparticipacinenesesentido.Planteala
inconstitucionalidaddelart.3576bis,CCiv.confundamentoenelhechodeque"noes
felizlaredaccindeesteartculo,maximeconsideradolapocaactualquevivimos,es
obvioqueestanormaplasmaunprivilegioirritanteafavordelaviuda"(sic)ytranscribe
dichodispositivolegal.Consideraqueesirritanteyproduceunalesinalaigualdadentre
hombresymujeres,yporelloinquiere"mepreguntoS.S.porquesteirritante
privilegio?lesionadoenprimerlugarderechosconstitucionalesV.V.:art.16,CN.C
cuandodicequetodosloshabitantessonigualesantelaley...sinotracondicinquela
idoneidad.Laigualdadeslabasedelimpuestoydelascargaspblicas.Solamentepido
alrespectoigualdadantelosiguales"(sic).Sostienequetambinseconculcaelart.17
encuantoelmismodisponequelapropiedadesinviolableyelartculocuestionadoviola
elmentadoderechodepropiedaddelhombrequepermaneceenelestadoquelamisma
normacontempla,estoes,"(viudoobservandolasdisposicionesdelosarts.3573,3574
y3575,CCiv.)peroenlosderechos,noloponeenelmismoplanodelamujer,nolos
nivela,losumergealmasculino,estaenfrancadesventaja,selesionaestederechodelas
Propiedadampliamente"(sic).Aditaqueademsseconculcalodispuestoporelart.18,
CartaMagnaporcuantoselesiona,demaneraevidente,elderechodelhombrealfijar
diferenciasdederechosentreviudayviudo,sinconsiderarlosenunplanodeigualdad,
concluyendoque,as,elart.3576bis,CCiv.estableceunadiferenciairritanteeinjusta
afavordelaviuda.Acompaapruebadocumental.Pide,endefinitiva,elreconocimiento
desucalidaddeherederoyquesedeclarelainconstitucionalidaddelart.3576bis,
CCiv.encuantosloserefierealasituacindelaviuda,debiendointerpretarseque
tambinserefierealviudo,enatencinarazonesdejusticia,equidadeigualdadantela
ley.
2.Queafs.66/85tomaintervencinelMinisterioPblicoFiscaly,evacuandoel
trasladodelplanteodeinconstitucionalidad,enunvastsimodictamen,citadoctrina
referidaalparentescoporafinidadyaclaraque,sinpretenderabordarelestudiodedicho
parentesco,elestatutodelanueraviudasedebialaactitudpaternalistaalapocadesu
dictado,enunaerrneaconcepcinasistencialista,otorgandounaprerrogativaala
feminidadenlaherenciadelossuegrosyconciertapostergacinalparentescoafn.
Predicasobrelasfuentesdelartculocuyaconstitucionalidadsecuestionayalderecho
comparado.Sealalasposicionesdominantesenrelacinalanaturalezajurdicodel
institutodelanueraviudaymanifiestaquelaimportanciadeelloradicaenque,afaltade
ascendientesydescendientes,losbienescorresponderanalFiscoperoque,encasode
queselereconocieracalidaddeherederaenlasucesindesussuegros,laherenciano
quedaravacante.Continacitandodoctrinavinculadaalartculoenestudio.Sostieneque
lascondicionesdeprocedenciaquedebenreunirseparalaexistenciadelestatutodela
nueraviudasonlapreviamuertedelmarido,elpermanecerenelestadodeviudayno

p.3

tenerhijosalmomentodequeseabralasucesindelossuegrosynoencontrarseen
ningunadelassituacionesprevistasenlosarts.3573,3574y3575yconcluye
diciendoque,encuantoalasexigenciasrequeridasalamujerviuda,ellastambindeben
serexigidasalvarnqueconcurrieraalasucesindesussuegros.Dicequeunodelos
principiosgeneralesqueinformanelderechosucesorioargentinoeseldelaindistincin
delsexodelosherederosycitadoctrinarelacionadaaello.Aditaquelanicaexcepcin
adichoprincipioeslaexistenteenladisposicindelart.3576bis,desdequenootorga
losmismosderechosalyernoviudosinhijosenlasucesindesussuegros,importando
ellounaverdaderadiscriminacinencontradelvarn.Destacaquesibienesciertoque
elProyectodeCdigoCivilyComercialunificadode1998notuvotratamiento
legislativo,elmismosuprimalafiguradelanueraviuda,yqueconelloexisteun
antecedenteimportantereferidoalanecesidaddelaeliminacindelmenoscabo
producidoalvarn,quenoingresaalasucesindelossuegros,ycitaunproyectode
modificacindelartculoencuestin,transcribiendo,adems,laexposicindemotivos
delreferidoproyecto.Consideraquehubierasidoconvenientequedichoproyectofuera
tratadoendebateparlamentarioparaqueaspudieracontemplarsedemaneraequitativa
tantoalamujercomoalvarnviudos.Citanumerosadoctrinareferidaalmenoscabo
producidoalvarnenrelacinalaherenciadelospadrespolticos,concluyendoque,en
laactualidadlaopininunnimesedaencontradelaconstitucionalidaddeldispositivo
atacado.Sostienequeelart.3576biseslanicanormaqueestableceunadesigualdad
masculinaenlosderechossucesorios,generandounprivilegiorritoafavordelamujer,y
aadequeelprincipiodeigualdadsevulneracuandoeltratodiferenciadonoencuentra
justificacinsuficienteyobjetiva.Exponequeelprincipiodeigualdadantelaleytiene
comocontracaralaprohibicindetodaformadediscriminacin,yqueambosprincipios
seencuentrangarantidosenlaConstitucinNacional,enlaDeclaracinAmericanade
DerechosyDeberesdelHombre,enlaDeclaracinUniversaldeDerechosHumanos,
enlaConvencinAmericanadeDerechosHumanos,enlaConvencinInternacional
sobrelaeliminacindetodaslasformasdediscriminacinencontradelamujer,enel
PactoInternacionaldeDerechosCivilesyPolticosyenlaConvencinsobrelos
DerechosdelNio.Citadoctrinayjurisprudenciavinculadaalprincipiodeigualdad
antelaley.Consideraqueelart.3576bisresultaarbitrarioeinjustoporquela
desigualdadseproduceporlafaltadeequiparacindelindividuoporsucondicinde
mujerovarn,debiendoincorporarsealyernoviudoenigualdaddecondicionesquela
nueraviuda.Sealaquenosetratadeunadesigualdaddeaptitudessinoqueserefierea
unaautnticaprohibicin,paraelhombre,deaccederalaherenciadelossuegros,
habiendoprefallecidosuesposaquefuelaquedioorigenalparentescoafn.Sostieneque
resultainjustoquelossuegrospuedanaccederalosbienesganancialesdesuhijaque
fueronelproductodelesfuerzocompartidodeambosesposos,yquenosucedalomismo
demanerarecproca.Consideraqueelordensucesorioquebeneficiaalanueraviudano
tienecarcterasistencialsinoquesefundaenrazonesdevnculosfamiliaresyqueno
puedenegarsedichasituacinrespectodelvarn,porresultarserunordensucesorio
especialquecomprendeaambosyque,adems,laproporcinquelaleyleconfiereno
comprometeloquepudieracorresponderleaotroshijos,encasodeconcurrirconellos.
Dicequeelderechoquelaleyotorga,atravsdelpreceptocuestionado,esprescindente

p.4

delacondicineconmicadelanueraviuda.Destacaunproyectodemodificacindel
art.3576bis,delao1993,alcualcita,ytranscribelosfundamentosquesustentaronel
proyectoreferido.Concluyesudictamendiciendoqueelartculoopugnadoconsagr,
desdesuorigen,unevidenteprivilegiofemeninoqueseconsolidconeltiempoporno
habersidomodificadodeconformidadalavancedelosparadigmasconstitucionales
referidosalaproteccinalosindividuosdetodotipodediscriminacinyqueresulta
manifiestamentearbitrarioporquesesustentaenunairrazonabledesigualdadentre
hombreymujer,entendiendoque,porello,debeacogerseelplanteode
inconstitucionalidadarticulado,porresultarviolatoriodelodispuestoporlosarts.16y
18,CN.ylosTratadosInternacionalessobreDerechosHumanos.
3.Queafs.1compareceSusanaA.Canutti,conelpatrocinioletradodelDr.Carlos
Centeno,einicialadeclaratoriadeherederosdesuextintamadreAgustinaMoraleso
Moralez,quefallecieraelda10/11/2006,solicitandoqueseladeclareaellacomonica
yuniversalherederadelacausante,porserellanicahijaystaviuda.Afs.6comparece
nuevamenteyagregaaportesprevisionalesyfiscales,ypartidasdenacimientoyde
defuncin.Afs.6vta.seordenaoficiaralRegistrodeJuiciosUniversales,loquese
acometisegnconstanciasdefs.10.Afs.58compareceRubnD.Valleroyplanteasu
incidencia,acompaandodocumentalqueseagregaafs.12/57,encopias.Afs.59vta.se
mandaatenerpresenteelplanteohastaqueelmismoresulteoportuno.Afs.60/1se
agregainformediligenciadoporanteelRegistrodeJuiciosUniversales.Afs.62bisel
letradodelaactoraprincipal,solicitaqueseimprimaalprocesoeltrmitedeley.Afs.62
bis,inmediatamentecompareceelletradodelincidentistaydicequesenotificadel
provedo.Afs.63comparecelafiscalymanifiestaqueelordennecesariopropuestoes
correcto,yquerespectodelplanteodeinconstitucionalidademitiropinin
oportunamenteycuandoseacorridoeltraslado.Afs.64elincidentistaotorgapoderapud
acta.Afs.65comparecesteydicequeconforme"aldecreterodeLafiscalcivil..."(sic),
ltomanotaysenotificafehacientementedelmismo.Agrega,adems,que"seratifica
InTotumdesuescritodefs.58/59dondeplanteaelRecursode
inconstitucionalidad"(sic).Porotraparte,solicitaquesecorratraslado"alamayor
brevedaddeesteescritoalafiscal"(sic).Afs.65vta.seordenacorrertrasladoal
MinisterioPblicoFiscal.Afs.66/85stepresentasudictamen.Afs.90comparecela
actoradelainstanciaprincipalydicequevieneaadjuntarpublicacindeedictos,yporel
hechodeencontrarsevencidalacitacin,solicitaseconvoqueaaudiencia.Afs.90vta.
secertificaelvencimientodeltrminoyseconvocaalaaudienciadelart.659,CPCC
Crdoba.Afs.91compareceelapoderadodelincidentistaydicequesenotificadelos
decretosprecedentesyqueconrespectoaldictamenfiscal"suparteadhiereentodosu
contenido"(sic),ysolicitaqueselotengapresentealmomentoprocesaldedictar
resolucin.Afs.91vta.compareceelmismoletradoysolicitanotificaralMinisterio
Pblicoyalaactoraprincipal.Afs.92compareceysenotificaelMinisterioPblico.A
fs.93y94seagregancdulasdiligenciadasporelincidentistaalaactoraprincipalyafs.
95aquelpideresolucindesuincidencia.Afs.95vta.sedicta"decretodeautosalos
finesderesolverlainconstitucionalidadplanteada"(sic).Afs.96compareceelletradodel
incidentistaydicequesenotificayquesecomprometeanotificar.Afs.98comparecey
dicequeacompaacduladenotificacinalaactorayquepasenlosautosadespacho

p.5

pararesolver,agregndoseafs.97cdulaalaactoraanoticindoladeltenorliteraldel
decreto.Afs.99senotificaalMinisterioPblicoypasanlosautosadespacho.
4.Queafs.95vta.sedictaeldecretodeautos,y,firmeyconsentidoelmismo,quedala
causaenestadodeserresuelta.
Considerando:
I.Queenelprocesoenelquesesustanciabaladeclaratoriadeherederosquepromoviera
quiensepostulara,antelaJurisdiccin,comolanicayuniversalherederadelacausante
entantoquenicahijadesta,queasudecesoyaeraviuda,enlasucesinabintestato
delamisma,ycuandolainstanciaseencontrabaanensusalbores,entantoquenose
habadeclaradoenellanisiquierasuadmisibilidady,porello,conanticipacinala
convocatoriaque,ensucaso,habradehacersedeaquellosqueseencontraran
interesadosenlaherencia,seaporsucalidaddesucesores,seaporsucondicinde
acreedores,sepresentcomoheredero,invocandounderechopropioalaherencia,quien,
conpruebadocumentalsuficiente,justificarasupretensinporsuestatusdeyernoviudo
delacausante,porencontrarseyaeneseestadocivilaltiempodeladefuncindesta.
Estedemandante,incidental,delaherenciasepostulnegandolaveracidaddelaserto
conelquesepostularaaquellaotrademandante,laprincipal,vertidoporstaenel
sentidodeserellalanicayuniversalherederadelacausante,porsucondicindenica
hijadesta,quienhabafallecidosiendodecondicinviudadequienenvidafuerael
padredeella;ysobrelabasedeesaconfutacin,esterequirenteprocediaargumentar,
aludiendoalapruebaquelodemostraba,queleracnyugesuprstitedequientambin
habasido,envida,hijadelacausante,yque,portalcondicin,lhabaadquirido
derechoalaherenciadelacausante,susuegra,cimentandoelderechoqueseirrogabaen
lasprevisionesnormativasqueinstituan,porunlado,sucesorexcluyentealcnyuge
suprstitedeaquelquemurierasindejarniascendientesnidescendientesvivos,art.3572
,y,porotro,elderechodelanueraviudaaaccederalacuartapartedelosbienesquele
hubierancorrespondidoasuesposoenlasucesindesussuegros,art.3576bis,
aunque,paraesteltimosupuesto,tachdeinconstitucionalalanormayreclam,
simultneamente,ladeclaracindeinconstitucionalidaddelamisma.
II.Quealtiempoenelqueeldemandanteincidentalproclamarasuderechoyreclamara
elreconocimientodelmismo,lainstancianohabaresultadoadmitidaanporla
Jurisdiccin,yellofueocasinparaqueladeclaracindeadmisibilidaddetal
proposicintuvieraquediferrselahastaqueaquelprimerjuiciofueradiscernido,en
atencinaquerecinaposteriorideloqueseresolvieraalrespectohabradeadquirirse
lacertezaacercadesihabaonounaaccin,yconsecuentementeunproceso,enelque
resultarafactibleeldebateacercadesuprocedencia.
Llegadoeltiempoqueresultarapropicioparaproveeralaincidencia,puestoqueresult
declaradaadmisiblelaproposicinprincipal,estoes,sehabilitlainstanciade
declaratoriadeherederos,pasinadvertidaparaeltribunallaproposicinprecedentee
incidental,ynoseexpidisobresuadmisibilidad,demodoquetampocoordensu

p.6

sustanciacin,ysinperjuiciodequeelmismoincidentistaseimpusieradelcontenidode
esaprovidenciaomisayquesenotificaradeella,pordiligencia,noinst,ensubsidio,
queseproveyeraalquefuera,oportunamente,elobjetodesuinters.Luego,segnse
puedeinferirdeloactuadoenelproceso,fueestesujetodeintersaquiennoselehaba
reconocidoningnderechoaparticiparenlainstanciaelqueacercelexpedientehasta
eldespachodelMinisterioPblicoFiscal,alosefectosdequestesenotificara,yaunque
ste,explcitamente,sereservaraparadictaminarsobrelainconstitucionalidadplanteada,
hastalaoportunidadenlaqueselecorrieratrasladoparaello,fueestemismosujetoel
quesepostulnuevamentepararatificarsupretensin,yapartirdeello,y
simultneamente,insteltrasladoaeseFuncionarioPblico.
Dadalainstanciaenqueelincidentistahicieraentalsentido,paralasustanciacindesu
planteo,eltribunalordenqueseprocedieraadarleparticipacinalaFiscala,sinhacer
referenciaalgunaaquelaincidenciahabaresultadoadmitidaniacmodeba
sustanciarselamisma,estoes,niloinstituyenpartealincidentistaniordenquesele
dieraparticipacinalaactoradelapretensinprincipal,conlocualelincidentistacorri
soloaqueltraslado,elqueresultevacuado.Entonces,mstarde,lamismaactoradela
declaratoriaprocediapublicarlacitacinquesehabamandadoahacer,poredictos,a
quienesseconsideraranherederosyacreedoresdelacausante,ydespusdeque
acreditaraesehechoestamismaparteinstaqueseconvocaraalaaudienciaprevista
paraladiscusindelosderechosquesepostularanparalasucesinart.659,CPCC
Crdoba,laquefinalmentenosellevacaboporausenciadeinteresadosalamisma,
conlocualelincidentistaentendiquelacuestinquelplantearaseencontrabayaen
condicionesdeserresueltaeinst,enconsecuencia,quepasaranlosautosaresolucinde
lamisma,loqueasfuedispuestosinque,enapariencia,laactoradelainstancia
principalhubiesesidopuestaenconocimientodelaincidenciamisma.
Entonces,advertidalainsuficienciadelasustanciacindelaincidenciaconstitucional,en
atencinaqueellaresultconstatableenelprimeracercamientoqueparasuestudiose
hicieraalamisma,estoes,ladequeeneseplanteoaccesorionoselehabadado
participacinalapromotoradelaaccindeclarativapropuestacomoprincipal,y
teniendoencuentalamagnituddeldesafuerosiendoqueencontradeellaeraqueel
incidentistapretendaprevalerseconlatachaporlaquesepostulara,seplanteaeldilema
desiresultafactibleresolverlacuestinaccesoriaapesardeldficitqueseobservabaen
sudebate,loquepodraimportarenabstractounaviolacinalagarantadeladefensa
enjuiciodeaquellaquesehabapostuladocomonicayuniversalheredera,osi,en
cambio,debasuponerseconsentidoporellaeseviciodeldebate,siendoqueamsdelos
indiciosquepermitiraninferirque,porelmodoenelquestaintervinieraenelproceso,
ellafueconocedoradelademandaincidental,tambinquedenevidenciairrefragablede
queelladecidiconsentireldecretodeautosaestudiopararesolverlacuestin
constitucional,atenordeloquefueraeltextoliteraldelanotificacinqueselehicieraal
respecto,puestoque,conesto,nopodanplanterseleaelladudasdequelosautos
pasabanaestudiopararesolverunamateriadiversaalapropuestaporellamisma.
Estimadaslasmentadasposibilidadesdeacaecerfcticamentelasalternativasdel

p.7

proceso,desdelapticaenquepudieronpresentrseleloshechosalaactora,seresuelve
eldilemacuandosetomacomoplenacertezaelhechodequelaactorastuvoplena
concienciadequeexistaelplanteoincidental,puestoquefueanoticiadadequeel
mismo,porvirtuddeldecretodeautos,pasabaadespachoparaserresuelto,ycomoun
actodeliberadosuyoeldeconsentirdequeensuresolucinnofueraodasuopininal
respecto,entantoqueconsintieldecretoquedisponalaresolucindelmismoenlas
condicionesenlasqueelmismohaballegadohastaesainstancia,loque,adems,obraba
comocondicionanteparaqueeltribunalnorevocaraelprovedoporelhechodeque,
consentidoelmismo,habaadquiridoyafirmezayejecutoriedad.
III.Quetalcomoresultaraplanteadaysustanciadalacuestinconstitucional,aparecen
claramentedoshitossobrelosquelamismaresultasentada,yquedebensertenidosen
cuentaparasuresolucin,unodeelloscomopresupuestojurdico,cualfueeldequeel
actorincidentalseirrogelderechoalaherenciadelacausanteporsuinquebrantable
conviccindequelanormaquenoloproponaalcomoherederodesusuegradel
mismomodoquelohacaconlanueraviudarespectodelasuyaerailegtimayqueas
debaserdeclarada;yelotrocomopresupuestofctico,cualfueeldequefuerecomo
fuerequehubieresucedido,elactorconsintiquelademandaincidentalfueraresuelta
consloloscriteriosconlosquesepostularanquienesresultaronsernicosaportantesde
esainstancia,estoes,elpropioproponentedelamismayeldictamendelMinisterio
Pblico.
Losargumentosqueesgrimieraelactorincidentalparajustificarsupretensin
invalidatoriadelart.3576bisfuerondiversosymuybreves,yseencontraron
encaminadosademostrar,porunlado,culeseranlosmotivosporloscualeslanormaa
laquetacharaeralaqueincidaparaquelnoaccedieraalasucesindesusuegrala
causante,enigualdaddecondicionesquelanueraviudaysinhijospodaaccederala
sucesindequienfueralasuegradeella,y,porotrolado,cmocadaunodeesosmotivos
obstativoseran,endefinitiva,contradictoriosdelordenamientoconstitucionalqueporsu
preeminenciadebaprevalecerconlaconsecuenteinvalidacindeaquella,
individualizandolospreceptosdestaqueeranlosqueresultabancontravenidosporla
normaencuestin,ypredicandoacercadecmoesascolisionessepatentizaban,
rescatando,deentreellas,lacontradiccindeaquellanormainferiorconlosderechosde
igualdad,depropiedadydedefensaenjuicioconsagradosporlaConstitucin
Nacional.
Entonces,porunlado,consurazonamientoderivenlaconclusindequeesanormaque
ltachabaresultabadiscriminatoriaenrazndelsexoyqueconellasequebraba,asu
respecto,lagarantaconstitucionaldeigualdadantelaleyaunquenoacertarala
sintetizardeesemodoelachaque,desdeque,entodocaso,evocotrosparmetrosde
equiparacintalescomolaidoneidad,ylaigualdadcomobasedelosimpuestosydelas
cargaspblicas,queennadasecompadecenconelsentidoenelquelpretendidestacar
elreproche,porelhechodequeencontrndoselenidnticasituacinqueaquellaenla
queseencontrabatipificadalamujerobjetivadacomosucesoradesusuegraporelhecho
desernueraviudaysinhijos,siendoquelseencontrabaenelestadodeviudezysin

p.8

hijosdequienfuerasucnyugeehijadelacausante,estoes,ensucondicindeyerno
viudoysinhijos,encambioyadiferenciadeaquella,porparticiparldelgnero
masculino,encambio,noerallamadoalasucesindesusuegralacausante.
Porotrolado,coligiquealnoserllamadolalaherenciadelacausanteapesardeque
staenvidafuerasusuegraymadredelaqueenvidafuerasucnyugeconlaqueno
habatenidodescendencia,siendoqueparaunsupuestosemejantealsuyoesanormas
hubieraconvocadoalamujerentantoquefueranueraviudadelacausanteysinhijos,
sevulnerabasuderechoconstitucionaldepropiedadaunquesintacharlaalanormapor
generarellaunefectomenoscabanteenelpatrimoniodel,porconculcarlestaun
derechosuyodepropiedadquelyatuvieraadquirido,sinoporlaarbitrariedadconla
quelamismaoperabaparaimpedirlealquepudieraincrementarsupatrimoniodel
mismomodoenelquepodahacerlolamujerenuncasosemejantealsuyoenidntica
condicindeviudezysinhijosenelsucesoriodesuparienteafnyenlneaascendente,
yparaexplicitarsuinterpretacinsevalideexpresionestanvagascomoquelanorma
noloponeenelmismoplanodelamujer,nolosnivelaolosumergealmasculino.
Finalmente,infiriquelanormaviolentabasugarantaconstitucionaldedefensaen
juicioporqueviolaelderechodelhombreentantoquelodiferencia,encuantoyerno
viudo,delamujer,encuantonueraviuda,generandounadiferenciairritanteentreellos
aunquesinmentarlenpalabraoideaalgunaquepusieraenevidenciacmohabrade
incidirelpreceptoenunaimposibilidadsuyadeldeesgrimirlasdefensasquelefueran
menesterenjuicioalguno.
IV.QueelMinisterioPblicoFiscalemitiundictamenqueresultserungeneroso
aporteporlasproficuascitasdeantecedentesdoctrinariosylegislativosdelosquese
valierayporsudemostradaversacinenlamateriadelderechopblicoprivadoenelque
seintegralanormapuestaencuestinparaesclarecerelsentidodejusticiaquese
encerrabaenlapretensindelactorincidental,quetanveladaaparecieraenelescrito
expositivoporlamarcadainconsecuenciaquehapodidoobservarseentrelosderechos
constitucionalesquelapreciaracomoconculcadosylajustificacinqueesgrimierapara
demostrarlarazndesuespeculacin.
V.Queapartirdelaproposicindelactorincidentaldedemostrarlculesderechos
suyoslveaconculcadosporlailegitimidaddelanormaalaquetacharade
inconstitucional,enlaquesteconnotara,esencialmente,yquefuerecualfuerede
aquellosqueevocaracomovulnerados,slohaciendohincapienladesigualdaddetrato
conelquelaleymarcabaladiferenciaentreelhombreylamujer,sintetizando,entonces,
quenadamsquelagarantaconstitucionaldelaigualdadantelaleyeraloqueen
definitivamarcabaelagravioporelqueprocedayquejustificabaladeclaracinporla
quesepostulaba,desdeestapticahabrdeabordarseeldilemaquedebedecidirse.
Enestesentido,sedestacaqueelsupuestoagraviodeldemandanteincidental,
relacionadoconelderechoconstitucionaldepropiedadnoresultdefinitivamente
resueltoporl,ensuelucubracin,desdeque,siendoqueelpreceptoqueloconsagra
menta"quenadiepodrserprivadodesupropiedadsinoenvirtuddesentenciafundada

p.9

enley",lefaltalespecularacercadecmopodaresultarfactiblequelanorma,ala
queimpugnara,eficazmentelodesapropiaradealgnderechosuyointegrativodesu
patrimonio,entantoque,poreltemperamentodelaclusulasegnloquese
transcribieradeella,elbienprotegidoeselpatrimoniocomounconjuntodebienesdel
dominiodeunapersona.Diceladoctrina:"Lapropiedadsepierdesolamenteporas
disponerlounasentenciajudicialfirme,comoconsecuenciadeunaleyqueestablezcaun
impuesto,osimediaseunaexpropiacinpreviamenteindemnizada.Laleyenquese
fundamentalaprdidadelapropiedadnonecesitaserprevia...Solamenteseafectarel
derechodepropiedadsiexistenderechosadquiridos..."(QuirogaLavi,Humberto,
"ConstitucindelaNacinArgentinaComentada",Ed.Zavala,p.102),yquedaclaro
queenelargumentodelaccionantenoqueddescriptoningnhechodedesapropiacin
sino,entodocaso,unodenaturalezainversa,estoes,deimpedimentodeadquiriren
propiedad,quenoesloqueprotegelanorma.
Delmismomodo,puedemerituarseelextravoquepudollegaraimportarelalegatodel
actorincidentalacercadelaviolacindesuderechodedefensaenjuicio,desdequela
normaconstitucionalgarantizaquenadiellegueaserpenadosinjuicioprevio,niquesea
obligadoadeclararencontradesmismo,niaserarrestadosinordendeautoridad
competente,niaqueseviolesudomicilioosucorrespondencia,yaotrosqueporsu
naturalezayentidadcadavezhacenmsevidentequelalesinalaquelapelara,cual
fueladeltratodiferenciadoqueelpreceptoimpugnadohaceentreelhombreylamujer,
pudierallegaraencontrarsedentrodelconjuntodebienesprotegidosenesaclusula.
VI.Queconvocados,entonces,adiscernirlalegitimidaddelpreceptocivilquele
reconoceunderechoalasucesindesussuegrosalanueraviudaysinhijosdequien
fueraaqueldelquelederivaraastaelparentescoporafinidaddeaquellosacuya
sucesinfuerallamada,yquenocontemplaunderechosemejanteparaelhombrequese
encontraraenidnticascircunstancias,masstecomoyernoviudo,sehacehincapi,
comoprimerareflexinrelevante,enloquementaralafiscalacercadelmotivoporel
cualellegisladorintrodujeraelinstitutodelanueraviudaenelsistemanormativo
aunque,ensudictamen,noresulteclarosisetratadeunaconsideracinpropiadeellao
laevocacindelacitadoctrinariaqueleprecede,enlapartequedice"Yesdehacer
notarquealcnyuge,quenoesparienteporafinidadselehareconocidoelderecho
hereditariooriginariamenteporunapreocupacindecarcterasistencial,comopuede
observarseatravsdelanotaalart.3572.Ysibien,enotraspocas,podaconsiderarse
necesitadadeayudalamujer,hoy,merecealaevolucinsocialexperimentada,yanoes
as",yquesecontinaconotra,quesleresultapropia,enlaque,haciendouna
retrospeccindetodoloqueesconocidoporella,seconfaenque"lanaturalezajurdica
delestatutodelanueraviudaestuvoinfluenciadoporlaactitudpaternalistadelapoca,
enlaerrneaconcepcinasistencialistaqueselepretendiasignaralafiguraotorgando
laprerrogativadelafemeneidad,enlaherenciadelossuegros".
Pareceesclarecedorcomenzarelabordajedelacuestinaresolverapartirdelareflexin
mentada,porquedesdeahsedescubreculpudieraserlanaturalezajurdicadelinstituto
delderechosucesoriovinculadoconlanueraviuda,dadoqueenlanotadelart.3572al

p.10

queremiteeldictamenfiscal,seencuentrareiteradamenteevocadoelconceptode
pobrezaodefaltadedotecomojustificativodelderechoqueconfiereesepreceptoal
queelcodificadorcomenta,estoes,eldelderechosucesoriorecprocodeloscnyuges,
encuantocita,comoantecedentes,"...L.7...quedisponeasLaviudapobreeindotada
sucedealmarido...fastalacuartapartedelosbienes...LaNovena117...disponaquela
viudapobreeindotada...tuviese...enlacuartapartedelosbienesdelmarido...Elviudo
pobrenogozabadeestebeneficio,pero...ElCdigodeLuisianadispone...Silamujerno
haaportadosinounacortadote,oelesposoquemuereesricoyelsobreviviente
necesitado,podrtomarenherenciauncuartoenpropiedad...",conloquequedaen
claroqueelasistencialismonoresultextraoalaconcepcindelinstitutoaunqueno
fueraelmismocodificadorquienlointrodujeraalcuerponormativosinolaley17711.
Sielconceptodeproteccionismonoleresultaextraoalinstitutodelanueraviuda,
entonceselagraviodelactorincidental,vinculadoelmismoalavulneracindesu
derechoconstitucionalarecibirdelaleyuntratodeigualdadalqueelladispenseasus
iguales,empiezaatenerunaconnotacindeostensiblediferencia,talcomolloasume.
Alrespectodiceelautorantescitado"Laleydebeserigualenigualdadde
circunstancias...Lasmujeres,enlamedidadesudesigualdad,nodesuinferioridad
porquesenoeselcaso,debensertratadasporlaleyconmsconsideracinquelos
hombres...Sielconceptodeigualdadimplicadiferenciaralosdiferentes,ellosignifica
queesconstitucionalrealizarclasificacionesocategorizacionesporpartedelaley,para
atenderenformadiferenteacadamiembrodecadaclase,siemprequenoseincurraen
diferenciasarbitrarias,esdecircarentesdefundamentosuficiente..."(lamismaobra,p.
98).
Portratarse,ladesigualdadqueenmarcaraelincidentista,deunadisparidaddetratoentre
elhombreylamujer,enabstractoysinotraconnotacinqueladelsexomismo,parece
razonableapelaraloqueellegisladordecidieraintegrarcomoderechoconstitucional
respectodeltratoquecorrespondadarlealamujer,aladoptarcomoderechointernode
laRepblicaalaConvencinsobrelaeliminacindetodaslasformasdediscriminacin
contralamujer,art.75,inc.22,clusula2.
ElprembulodelaConvencincomienzaconconsideracionestalescomo:"...quela
CartadelasNacionesUnidasreafirmalafeenlosderechosfundamentalesdelhombre,
enladignidadyelvalordelapersonahumanayenlaigualdaddederechosdelhombrey
lamujer;quelaDeclaracinUniversaldeDerechosHumanosreafirmaelprincipiodela
nodiscriminacinyproclamaquetodoslossereshumanosnacen...igualesendignidady
derechosyquetodapersonapuedeinvocartodoslosderechos...proclamadosenesa
Declaracin...sindistincindesexo;quelosEstadosPartes...tienenlaobligacinde
garantizaralhombreylamujerlaigualdadenelgocedetodoslosderechos...civiles";y
luegohaceunatomadeconcienciadeculeselcontenidode"lasconvenciones
internacionalesconcertadasbajolosauspiciosdelasNacionesUnidasydelos
organismosinternacionalesparafavorecerlaigualdaddederechosentreelhombreyla
mujer";culelde"lasresoluciones,declaracionesyrecomendacionesaprobadas...para
favorecerlaigualdaddederechosentreelhombreylamujer",para,inmediatamente,

p.11

llegaralaconclusindeque"elestablecimientodelnuevoorden...basadoenlaequidady
lajusticiacontribuir...alapromocindelaigualdadentreelhombreylamujer",por
mediodelasmedidasquedescribecomooportunas"promovernelprogresoyel
desarrollosocialesy,enconsecuencia,contribuirallogrodelaplenaigualdadentreel
hombreylamujer",haceelreconocimientodeque"paralograrlaplenaigualdadentreel
hombreylamujeresnecesariomodificarelpapeltradicionaltantodelhombrecomode
lamujerenlasociedadyenlafamilia...";ydentrodelcontenidodelaconvencin
misma,seacuerdaelart.16quereglamentaque"LosEstadosPartesadoptarntodaslas
medidasadecuadasparaeliminarladiscriminacincontralamujerentodosasuntos
relacionadosconelmatrimonioylasrelacionesfamiliaresy,enparticular,asegurarn,en
condicionesdeigualdadentrehombresymujeres...c)Losmismosderechosy
responsabilidadesduranteelmatrimonioyconocasindesudisolucin...".
Paraprocurarunanlisiscoherentedenuestroderechonacionalsupremoseverificacul
eselcontenidodelaDeclaracinUniversaldeDerechosHumanos,queconforma
tambinlalegislacinconstitucional,siendoqueaellaremiteelprembulodela
Convencin,segnloquepreviamenteseextractaradeella,yall,ensuart.16se
imponeque"1.Loshombresymujeres...disfrutarandeigualesderechosencuantoal
matrimonio,duranteelmatrimonioyencasodedisolucindelmatrimonio...".
Enidnticosentido,tratandodeespulgarsobretodoaquelloenloqueseespeculenla
Convencin,siguiendoenelloloqueestuvoallreferidoimplcitamentecuandosehizo
referenciaaconvencionesaprobadas,talescomola"ConvencinAmericanasobre
DerechosHumanos",seobservaqueenlamismasereglamenta,enordenala
Proteccinalafamilia,art.17,que"...4.LosEstadosPartesdebentomarmedidas
apropiadasparaasegurarlaigualdaddederechos...deloscnyugesencuantoal
matrimonio,duranteelmatrimonioyencasodesolucindelmismo...";oelPacto
InternacionaldeDerechosCivilesyPolticos,queobligaalosEstadosPartes,ensuart.
2,aasegurarle"...atodoslosindividuosqueseencuentrenensuterritorioyestn
sujetosasujurisdiccinlosderechosreconocidosenelpresentepacto,sindistincin
algunade...sexo...",entreloscualesconsagra,previoahacerunaimposicin,ensuart.
23,que"...4.LosEstadosPartes...tomarnlasmedidasapropiadasparaasegurarla
igualdaddederechos...deambosespososencuantoalmatrimonioyencasodedisolucin
delmismo...",yensuart.26sentenciaque"Todaslaspersonassonigualesantelaleyy
tienenderechosindiscriminacinaigualproteccindelaley.Aesterespecto,laley
prohibirtodadiscriminacinygarantizaratodaslaspersonasproteccinigualy
efectivacontracualquierdiscriminacinpormotivosde...sexo...".
VII.Quelaintemperanciadeunanormaexpresadasentrminostansencillosyclaros
comolosqueemplearaelconvencionalenelart.16,CN.,nopermitealintrpretecaer
enningunavacilacinrespectodesuinterpretacin,puestoque"LaNacinArgentinano
admiteprerrogativas...Todossushabitantessonigualesantelaley...",y,apartirdeella,
resultanecesarioconcluirqueunpreceptocomoelart.3576bis,comoleydela
Nacin,querefrendalaconcesindeunderechosucesoriotanacotadocomoel
concebidoentrminostalescomo"Laviudaquepermaneciereeneseestadoynotuviere

p.12

hijos...tendrderechoalacuartapartedelosbienesquelehubierencorrespondidoasu
esposoendichassucesiones...",sinesgrimirrazonesquejustifiquenladisquisicinquela
mismasupone,entantoquenoincluye,conidnticasprerrogativas,'alviudoque
permaneciereeneseestadoynotuvierehijos,slogeneraunacerteza,cuales,ladeque
elart.3576bis,CCiv.confierealamujernueraviudaunderechoqueleretaceaal
hombreyernoviudosinrazonabilidadalguna,deloquedebeinferirsequeellosucede
porunaclaradiscriminacinquehahechoellegisladorentrelamujeryelhombre
fundadasloenmotivosdesexo,loqueresultaintolerableeinadmisibledesdela
reformaconstitucionalde1994,enlaqueelconvencionalsemostrtansensiblerespecto
denoconvalidardeningunamanera,enelordenlegislativointerno,disquisiciones
semejantes,claramentediscriminatorias,paraelcasoporlamerarazndelsexodel
sbdito,puestoquesinotropresupuestodeadmisibilidadalinstitutoquenofuereesa,la
mismaleconfierealamujernueraviuda,enlasucesindesusparientesafinesenlnea
ascendente,underechosucesorioquenoleconfierealhombreyernoviudoenla
sucesindesusparientesafinesenlneaascendente,estoes,enidnticasituacinfctica
yjurdica.
Advertidodequeelsistemasucesoriohainstituidounafiguraque,pudierapresumirse,
porseremergentedeladisolucindelmatrimonioporcausademuertetalcomoel
institutodelanueraviuda,hasidoconcebidaporelinflujodeunamismacorrientede
conmiseracinqueanimallegisladorparaconeldesprotegidotalcomoloespeculel
MinisterioPblicoycomoserecabenlanotaalart.3572,CCiv.,queeselcasodel
art.3576bis,queleconfierealcnyugesuprstitesindiscriminacindesexo,la
perpetuacindelusodelinmueblequefuereelasientodelhogarconyugalaunquecon
suspresupuestosdeadmisibilidad,segnreformadelaley20798,delao1974,que
aunquepreviaalnuevoconstitucionalismodelao1994,fueposterioralamodificacin
quesufrieraelart.3576bis,enelao1968porlaley17711,loquedenotaqueyase
encontrabaimbuidodelasexigenciasdelasociedaduniversal,conformadaporlos
habitantesdetodaslasnacionesaglutinadasenlasNacionesUnidas,queyagestabaenel
ao1948laDeclaracinUniversaldeDerechosHumanoso,ensucasoenAmrica,ala
DeclaracinAmericanadelosDerechosyDeberesdelHombre,ambasseerasen
proscripcindelasdesigualdadesqueporlasrazonesdesexopudieranserconsagradas
porlaley,nocabendudasdequelainstitucindela'nueraviuda'haresultadouna
anacrnicalegislacinqueapesardequecontemplabacompensardealgunamanerauna
desigualdadnaturalentrelossexoslaquesetrasuntabaenlasdiferenciasde
oportunidadesdeproveersecadaunodesupropiosustentohoyresultainjustificadae
irrazonabley,entrminosdelactorincidental,irritante.
Respectodelamaneraenlaqueladoctrinajudicialhainterpretadolosalcancesdela
desigualdadprohibidaconstitucionalmente,hadichounautor,acoplandolascitasalas
queserefiere,"quea)laigualdadexigequesetratedelmismomodoaquienesse
encuentranenigualessituaciones;b)poresoimplicaelderechoaquenoseestablezcan
excepcionesoprivilegiosqueexcluyanaunosdeloqueseconcedeaotroseniguales
circunstancias;c)...loquelareglaestatuyeeslaobligacindeigualaratodaslaspersonas
afectadasporunamedida,dentrodelacategora,grupooclasificacinqueles

p.13

corresponda,evitandodistincionesarbitrariasuhostiles;d)larazonabilidadeslapauta
paraponderarlamedidadelaigualdad,conloquequedaentendidoqueellegislador
puedecrearcategoras...acondicindequeelcriterioempleadoparadiscriminarsea
'razonable';e)lasnicasdesigualdadesinconstitucionalessonlasarbitrarias,ypor
arbitrariashandeestimarselasquecarecendetodarazonabilidad,laspersecutorias,las
hostiles,lasquedeparanindebidosfavoresoprivilegios,etc."(BidartCampos,Germn
J.,"ManualdelaConstitucinReformada",t.I,Ed.Ediar,ps.532/3).Desdeesta
perspectivajurisprudencialseobservaquetodoslosreprochesalosquepuedehacrsele
pasibleaunanorma,segnloscriteriosqueserelevaran,laquehasidoobjetodetacha
porelincidentistahaincurridoencadaunodeaquellosviciosporlosqueotras
merecieron,oportunamente,susdescalificaciones,puestoquelanueraviudayelyerno
viudoseencuentranensituacionesidnticasporqueson,ambos,familiaresafinesdesus
suegros,yaltiempodedeferirselassucesionesdestos,ellosseencuentranenelestado
deviudezycarentesdehijos;concederleelderechosucesorioalanueraviudayno
concedrselo,enigualescircunstancias,alyernoviudo,constituyeunprivilegioquese
reconoceaunoydelqueseexcluyealotro;laarbitrariedaddeladistincinhechaporla
leyentreunsbditoyotrocarecedetodarazonabilidadpornohaberdadomuestra,el
legislador,quelamismaobedezcaamotivodistintoqueladiferenciadegnero.
Portanto,siendoquelaConstitucindefierealCongresoeldeberdeobservarste,yde
promover,lasmedidasdeaccinpositivaquegaranticenlaigualdadrealde
oportunidadesdetrato,segnloqueprevelart.75,inc.23;demaneraquela
promocindesusaccionesseendereceaotorgarelplenogoceyejerciciodelosderechos
reconocidosporlaconstitucinylostratados;yespecialmente,respectodeestosltimos,
justamentelosdeaquelloscuyostenoresliteralesfueronevocadosconanterioridad,en
losquequedpatentizadoeldesvelodelhombremoderno,delEstadomoderno,ydel
Polticoaquieneslescabelafuncindeabogarporquesehagarealidadelsueode
realizacinintegraldelapersonalidaddelserhumano,quesesustentaenelanhelode
igualdad,queesparalunvalordejusticia,yqueobliganallegisladornacionala
sancionarlasmodificacioneslegislativasqueresultenmenesterparahacerrealidadla
vigenciaparatodosdelosderechosygarantasconsagradosencadaunodeellos,se
entiende,sinhesitacinqueelart.3576bis,CCiv.,esinconstitucional,talcomolo
criticaraelincidentista,porqueporlamismasehavistoldiscriminado,sinraznquelo
justifiqueporelsolohechodeserhombre,deaccederalasucesindesusuegra,en
tantoquelseencuentraenlasmismascondicionesqueesepreceptoleexigealamujer,
ensuestadodenueraviudaysinhijos,paraaccederellaalasucesindesusuegra.
VIII.Quehaquedadosuficientementerelevadoelmotivoporelqueelart.3576bis,
CCiv.resultailegtimo,yestequenohasidootroqueeldeconculcarelderechoala
igualdaddetratoquemerecenelhombreylamujerfrenteaigualdaddesituacionesy
circunstanciascalificantesdelhechodequecadaunodeellostipifiqueparaaccederaun
derechoqueselereconoceaunodeellosynoalotro,yeseresultaunmotivosuficiente
paradeclararinconstitucionalesepreceptoy,porello,inaplicablealcasoconcreto,desde
queelEstadoseencuentraexigido,porlaConvencinAmericanadeDerechosHumanos
,porvadelPoderLegislativopero,ensubsidiodeste,porcualquieradelosPoderes

p.14

quelointegren,ahacerrealidadelaccesodetodohabitantedelaNacinatodoslos
derechosreconocidos,comoderechoconstitucional,encualquieradelosPactoso
Convencionesrelacionadasenelart.75,inc.22,sindiscriminacinalgunafundadaen
razonesdesexo,ymuchomenossiellopudieseimportaruntratodiferentealos
cnyugesconmotivodelmatrimonio,oduranteelmatrimoniooluegodesudisolucin,
raznporlacual,correspondedeclararadmisibleelincidentededeclaracinde
inconstitucionalidaddelart.3576bis,CCiv.
IX.Quenoobstantequesedeclareprocedenteelderechoqueelincidentistahiciera
valerenlainstanciaincidental,entantoquelaotrapartedeinterssobrelaquel
pretendierahacervalerelreconocimientodesudemanda,nocontestdeningnmodo
esederechosuyoniesgrimidefensaalgunaencontradelaprocedenciadela
declaracinimpetradaporl,lascostasdebencorrerporsuorden,puestoquenoseha
dado,entonces,elpresupuestoprocesaldelvencimiento,quehabrasidoelmotivopara
eximirloensucaso,art.130,CPCCCrdoba.
Loshonorariosdebenregularsedeconformidadaloquedisponealrespectodelas
accionesdeestanaturalezaelart.93,ley9459.
Resuelvo:
I.Hacerlugaralplanteoincidentalydeclararinconstitucionalalart.3576bis,CCiv.,
porquediscriminaarbitrariamenteentreelhombreylamujer,porrazndesexo,
prohibidoporelart.16,CN.,ydetodoslostratadosyconvencionesquehanresultado
jerarquizadoscomoLeySupremadelaNacin,retacendoleal,poromisin,loque
expresamenteleconfierealamujer,ambosenigualescondicionesfrentealassucesiones
desussuegros.
II.Imponerlascostasporsuorden.
III.RegularloshonorariosdelDr.KemalE.Yomah,enlasumade$...
IV.Protocolcese,hgasesaberydesecopia.JosL.GarcaSagus.
SUCESIONESAR_JA004JJTextoCompletoCRDOBAPROVINCIAL

Potrebbero piacerti anche