Documenti di Didattica
Documenti di Professioni
Documenti di Cultura
GuaclnicadeEosinofilia
Eosinofilia
Fechadelaltimarevisin:22/05/2014
ndicedecontenidos
1. Dequhablamos?
2. Culeslaetiologa?
3. Actitudclnicaanteunaeosinofilia
4. Algoritmodiagnsticodelaeosinofilia
5. Bibliografa
6. Msenlared
7. Autor
Dequhablamos?
Loseosinfilossongranulocitosdiferenciadosquerepresentandel1al5%delosleucocitostotalesen
sangreperifrica.Participanactivamenteenlapatognesisdediversosprocesosinflamatorios,resultadode
infecciones,enfermedadesalrgicas,daotisularinespecfico,yenlarespuestainmunolgicaytumoral.
Ellmitemximodelnmeronormaldeeosinfilosensangrevaraentre350y700eosinfilos/mm3,
vindosesuvalorinfluidoporlahoradeldaenlaqueserealizalaextraccin,laedad,elsexo,el
embarazo,etc.Noobstante,lamayoradelosexpertosconsideranqueexisteeosinofiliacuandoelnmero
deeosinfiloses500eosinfilos/mm3.Porotrolado,elaumentodelporcentajedeeosinfilos,sinaumento
delnmerototal,nodebeserconsideradoparadefinirlaeosinofilia(TefferiA,2005).
Lasprincipalescitoquinasinvolucradasenlaproduccinydiferenciacindeloseosinfilosenlamdula
seasonlainterleucina3(IL3),lainterleucina5(IL5)yelfactorestimulantedecoloniasdegranulocitosy
macrfagos(GMCSF),lascualessonproducidasprincipalmenteporlinfocitosTCD4+yCD8+quese
encuentrantantoensangreperifrica,tejidoinflamatorioyenlamedulasea(WellerPF,1991).
Laeosinofiliaesunhallazgorelativamentefrecuenteenlaprcticaclnica,sibiennosedisponedeestudios
ampliosqueestimencualessuprevalencia/incidencia,variandostaampliamenteenfuncindelrea
geogrficaymetodologaempleada.
Elgradodeeosinofiliaseclasificaenleve(5001.500eosinfilos/mm3),moderada(1.5005.000
eosinfilos/mm3)ograve(>5.000eosinfilos/mm3).
Eltrmino"hipereosinofilia"serefiereanivelesdeeosinfilos>1.500/mm3,nivelesquefrecuentementese
asociancondaotisular,independientementedelacausasubyacente,reservndoseeltrmino"sndrome
hipereosinoflico"parareferirsealapresenciademsde1.500eosinofilos/mm3durantemsde6meses
consecutivos,enausenciadeunacausaobvia,yconevidenciadedaotisularenalgnrgano(Roufosse
F,2010SimonHU,2010).
Culeslaetiologa?
Laeosinofiliapuedeclasificarseenprimaria,secundariaoidioptica(tabla1)(TefferiA,2005).
Tabla1.Etiologadelaeosinofilia.
Tiposde
procesos
Enfermedades
Sndromehipereosinoflicoprimarioasociadoa
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/eosinofilia/
1/12
1/4/2016
GuaclnicadeEosinofilia
Eosinofilia
primaria
Hematolgicos
clonales
Alrgicos
Enfermedades
infecciosas
FIP1L1/PDGFRA.
Leucemiacrnicaeosinoflica.
Leucemiaagudamieloide.
LeucemiaagudalinfoidedeclulasB.
Mastocitosis.
Alergiamedicamentosa.
Asma.
Rinitis.
Dermatitisatpica.
Eccema,etc.
1. Infeccionesparasitarias:
Helmintos(Anisakissp.,Echinococcusgranulosus,
Fasciolaheptica,Strongyloidesstercoralis,
Taeniasp.,Toxocaracanis,Trichinellasp.,
Trichostrongylussp.,etc.).
Protozoos:Isosporabelli,Dientamoebafragili.
Ectoparsitos:Sarcoptesscabies.
2. Infeccionesporhongos:aspergilosisbroncopulmonar
alrgicaycoccidioidomicosis.
3. VIHyotrasinfeccionesretrovirales.
Enfermedadesautoinmunesrganoinespecficas:
Sinovitiseosinoflicaidioptica.
SndromemialgiaeosinofiliaporingestindeL
triptfano.
Sndromedelaceitetxicoporaceiteadulteradode
colza.
EnfermedaddeChurgStrauss.
Fascitiseosinoflica(sndromedeShulman).
Tromboangeitisobliteranteconeosinofiliadelasarterias
temporales.
Granulomatosisconpoliangetis(Wegener).
Dermatomiositis.
Artritisreumatoidesevera.
Esclerosissistmicaprogresiva.
SndromedeSjgren.
Poliarteritisnodosa.
Enfermedadesautoinmunesrganoespecficas:
Enfermedades
Eosinofilia inmunolgicas
noalrgicas
secundaria
Pulmonares:pulmneosinfilo,sndromedeLffler,
sarcoidosis.
Cutneas:dermatitisherpetiforme,pnfigo,penfigoide
bulloso,enfermedaddeKimura,hiperplasiaangiolinfoide
coneosinofilia,sndromedeWells,sndromedeGleich,
sndromeNERDS.
Tubodigestivo:enfermedadinflamatoriacrnica
intestinal,enteritiseosinoflica,gastroenteriseosinofilica,
esofagitiseosinofilica.
Hematolgicas:anemiaperniciosa.
Sistemanervioso:meningitiseosinoflica.
Genitourinario:cistitiseosinofilica,iniciodehemodilisisy
dilisisperitonealporirritacindeserosas.
Inmunodeficiencias:
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/eosinofilia/
2/12
1/4/2016
GuaclnicadeEosinofilia
SndromedeJobosndromedehiperIgE.
EnfermedaddeOmenn.
SndromedeWiskottAldrich.
DeficienciaselectivadelIgA.
Hematolgicas(noclonales):
LinfomadeHodgkin.
LinfomasnoHodgkindeestirpedeclulasB.
Tumoresmalignos:
Neoplasias
Enfermedades
endocrino
metablicas
Eosinofilia
idioptica
SndromedeSzary.
Neoplasiasdeclulasgrandesnoqueratinizadasde
cuellouterino.
Carcinomaindiferenciadodeclulasgrandesdepulmn.
Carcinomaepidermoidedepene,vagina,piely
nasofaringe.Adenocarcinomadeestmago,colony
endomtrio.
Carcinomatransicionaldevejiga.
Insuficienciasuprarrenal(crnicayaguda).
Enfermedadateroemblica.
Sndromehipereosinoflicoidioptico.
Eosinofiliahereditaria.
Eosinofiliaidiopticaadquirida.
1.Eosinofiliaprimaria.
Laseosinofiliasprimariassecaracterizaporevidenciasdeunaexpansinclonaldeloseosinfilos(Brito
BabapulleF,2003GotlibJ,2014).Cabedestacarlossiguientestrastornos:
Sndromehipereosinoflicoprimario(SHP)
Alsndromehipereosinoflicoquemuestrarasgostpicosdeenfermedadesmieloproliferativasdeorigen
clonalseledenominaSHP.Lospacientessecaracterizanporpresentaranemiay/otrombocitopenia,
hepatomegalia,esplenomegalia,incrementodelnivelsricodevitaminaB12,aberracionescromosmicas,y
enocasionessonreclasificadoscomoleucemiacrnicaeosinoflica.Laalteracincromosmicams
frecuenteeslaqueseproduceaniveldelcromosoma4q12,queresultaenlafusinde2genes:FIP1L1
(Fip1Like1)yPDGFRalfa.LautilidadclnicadeidentificarelSHPradicaenqueestospacientestiendena
tenerunabuenarespuestaaltratamientoconinhibidoresdelatirosinkinasa(RoufosseF,2003GotlibJ,
2014).
Leucemias
Laleucemiaqueseasociaconmsfrecuenciaaeosinofiliaeslaleucemiaagudaeosinoflica,unavariante
delaleucemiamielomonocticaagudaM4Eo.Seacompaadealteracionesenelcromosoma16.Tambin
laleucemialinfoblsticaagudadeprecursoresdeclulasBcont(514),yellinfomalinfoblsticode
precursoresdeclulasT,cont(813),puedenasociarseaeosinofilia.Peroengeneral,espococomnla
presenciadeeosiniofiliaenlasleucemiasagudaslinfoblstica(LfflerH,1995).
Entrelasleucemiascrnicas,laleucemiaeosinoflicacrnicaeslaquemsfrecuentementeseasociaa
eosinofilia.Setratadeunrarotrastornomieloproliferativoclonalcrnicocontendenciaaprogresara
leucemiamieloideaguda(BainBJ,1996).
Mastocitosis
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/eosinofilia/
3/12
1/4/2016
GuaclnicadeEosinofilia
Trastornocaracterizadoporlaproliferacinyacumulacindeclulascebadasendiversosrganos:piel,
hgado,bazo,mdulaseayganglioslinfticos.Seacompaadeeosinofiliaenel2025%deloscasosyla
biopsiademdulaseatambinmuestraamenudounexcesodeeosinfilos(GolkarL,1997).
2.Eosinofiliasecundaria.
Laproduccinaumentadadeeosinfilossedebeaunprocesoreactivo,comopartedelarespuestainmune
mediadaporloslinfocitosTCD4+,conunaproduccinimportantedeIL5,yenocasionesacompaadade
elevacionesdelaIgE.Ennuestropas,lasprincipalescausasdeeosinofiliassecundariassonfrmacos,
trastornosalrgicos,parsitos,enfermedadesinmunolgicasnoalrgicasyneoplasias(PrezArellanoJL,
2004).
a)Eosinofiliafarmacolgica
Losfrmacoscausantesdeeosinofiliasonmltiples.Enlatabla2serecogeunlistadodefrmacos
frecuentementeimplicados.
Tabla2.Frmacosfrecuentementeasociadosaeosinofilia.
Amoxicilina
Ampicilina
Cefalosporinas
Ciprofloxacino
Claritromicina
Eritromicina
Fluconazol
Antimicrobianos Isoniazida
Minociclina
Nitrofurantona
Sulfonamidas
Rifampicina
Tetraciclinas
Tobramicina
Trimetoprimsulfametoxazol
Cardiovascular
Captopril
Enalapril
Lovastatina
Metildopa
Ticlopidina
Gastrointestinal
Cimetidina
Ranitidina
Inhibidoresdelabombadeprotones(omeprazol,
lansoprazol)
Aminosalicilatos(sulfasalacina,mesalacina)
Neurolgicos
AINE
Carbamazepina
Clozapina
Fluoxetina
Levodopa
Fenitona
cidovalproico
Aspirina
Ibuprofeno
Naproxeno
Piroxicam
Sulindaco
Isotretinona
Ioduroycontrastesyodados
Agentesreumatlogicos(Salesdeoro)
Alopurinol
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/eosinofilia/
4/12
1/4/2016
GuaclnicadeEosinofilia
Otros
Hipoglucemiantesoralesclsicos(clorpropamida,
tolbutamida,etc.)
Anticoagulantes(heparinasdica,enoxaparina,
etc.)
Hipolipemiantes(colestiramina)
Anestsicos(halotano)
Miorrelajantes(dantroleno)
Larelacincausaldelaeosinofiliaconunmedicamentoseestableceenbasealarelacintemporalentre
ambos.Ademsdelaeosinofiliaelpacientepuedepresentarmanifestacionessistmicas,comofiebre,
sndromeconstitucional,etc.,olocales,comoexantema,infiltradospulmonares,nefropata,hepatopata,
etc.(KlionAD,2013).
b)Trastornosatpicos/alrgicos
Laeosinofiliafrecuentementeacompaaaladermatitisatpica(JenerowiczD,2007),asma(BousquetJ,
1990),yvariasformasderinitisalrgica(MullarkeyMF,1988).Sumecanismopatognicoesunareaccin
dehipersensibilidadmediadaporIgE.
c)Enfermedadesinfecciosas
Lasenfermedadesinfecciosasquemsfrecuentementeproduceneosinofiliasonlasinfeccionesparasitarias
(fundamentalmentehelmintos),fngicas,ylainfeccinporVIHyotrosretrovirus.Porelcontrario,las
infeccionescausadasporbacteriasyviruscaractersticamenteseacompaandeeosinopenia(PeterF,
2012).
Infeccionesparasitarias:
Helmintos.Sonlosparsitosquemsfrecuentementeproduceneosinofilia.Estmediadaporla
estimulacindeloslinfocitosTh2,conproduccindeIL4eIL5,yposteriormentelageneracinde
IgG1eIgE(WellerPF,1992).Elpatrnygradodelaeosinofiliaenlasinfeccionesporhelmintosse
asociadirectamentealciclodedesarrollo,migracinydistribucindelparsitoenelhuspedyala
respuestainmunolgicadelmismo.Laeosinofiliaesmenosmarcadacuandolaparasitacines
nicamenteintraluminalotieneestructuraqustica(porejemplo,lasteniasoascarisadulto),amenos
questaserompayexpongasucontenidoalsistemainmune.Engeneral,elgradodeeosinofiliaes
mayorenlasetapasdelainfeccinenlasquelaformalarvariaestatravesandolostejidos,y
disminuyecuandoelparsitoessecuestradoantignicamentedentrodelostejidos(porejemplo,
quistesequinoccicosintactos).Sinembargo,laausenciadeeosinofilianoexcluyelapresenciade
estosorganismos,ylafugaintermitentedefluidosdequistesequinoccicospuedeestimular
transitoriamenteaumentosenlaeosinofiliaensangreeinclusoproducirurticaria,broncoespasmo,o
anafilaxia(GeorgiouS,2005).Aunquelasinfeccionesporhelmintossonmuchomsfrecuentesenel
pacienteprocedentederegionestropicalesoquehaviajadoalasmismas,anteunpacientecon
eosinofiliatambindebemostenerencuentaalgunasparasitosisautctonas(tabla3)(PrezArellano
JL,2004).Asimismoconvieneconocerque:
1. Existenimportantesdiferenciasregionalesenlostiposdeparsitosendmicos,asenel
sudesteasiticolosparsitosmsfrecuentementeidentificadossonanquilostoma(55%),y
Strongyloidesstercoralis(38%).Encontraste,entrelosinmigratesafricanoslasinfecciones
parasitariasmscomunessonfilarias(30%),esquistosomas(17%),uncinarias(17%),y
tricocfalos(8%)(PardoJ,2006).
2. ElStrongyloidesstercoralispuedepersistirdurantedcadassincausarsntomasimportantes,
pudiendoprovocarlainfeccinendiversosgradosdeeosinofilia.Laserologaestilenla
deteccindeestrongiloidiasiscuandolosexmenesdehecesnosonpositivos(GillGV,1989).
3. Enniospequeosconantecedentesdeingestindetierra,quepuedeestarcontaminadacon
hecesdeperro,sedebesospecharinfeccinporlalarvamigratoriaToxocaracanis.La
serolgiapuedeconfirmareldiagnstico(BailnFrancoN,2012).
Tabla3.Parasitosisautctonascausantesdeeosinofilia.
Anisakissp.
Echinococcusgranulosus
Fasciolaheptica
Strongyloidesstercoralis
Taeniasp.
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/eosinofilia/
5/12
1/4/2016
GuaclnicadeEosinofilia
Toxocaracanis
Trichinellasp.
Trichostrongylussp.
Protozoos.Lasinfeccionesporprotozoos,incluyendoGiardialambliayEntamoebahistolytica,
caractersticamentenoprovocaneosinofilia,ylaidentificacindeestosprotozoosenlosexmenesde
hecesnodebedarporfinalizadoelestudiodiagnsticodeunaeosinofilia,debindosecontinuarla
bsquedadeotrospatgenospotenciales.Sinembargo,cabedestacardosexcepcionesaestaregla
general,lainfeccionporIsosporabelliy,menosfrecuentemente,lainfeccinporDientamoebafragilis
eldiagnsticoseconfirmaporlapresenciadetrofozoitosdeDientamoebafragilisoquistes
deIsosporabellienheces(NutmanTB,2006).
Ectoparasitos.Losectoparsitos,particularmenteelSarcoptesscabies,puedensercausade
eosinofilia(PeterF,2012).
Infeccionesporhongos:
Aspergilosis.Lamayoradelospacientesconaspergilosisbroncopulmonaralrgicay
aproximadamenteel25%delospacientesconcoccidioidomicosistieneneosinofilia,alcanzndoseel
valormximodeeosinofilosdurantelasegundaotercerasemanadelaenfermedad(BergnerRK,
1985).
InfeccinporVIHyotrosretrovirus:
LaeosinofiliaescomnenlainfeccinporelvirushumanolinfotrpicoT(HTLVI)yespecialmenteelHTLV
II(KaplanMH,1991).Sinembargo,enlospacientesinfectadosporelVIHlaeosinofiliaesmenosfrecuente,
yhabitualmenteleveynopersistente.PorlogeneralnoesdirectamenteinducidaporelVIH,sinoquees
debidaa(CohenAJ,1996SkiestDJ,1997):
Eosinofiliarelativa.Laleucopeniapuedeconduciraunmayorporcentajedeeosinfilossineosinofilia
absoluta.
Reaccionesamedicamentos,incluidoslosempleadosenlaprofilaxisdeinfeccionesoportunistas.
Procesosinfecciososconcomitantes.
Insuficienciasuprarrenalporcitomegalovirusuotrasinfecciones.
Foliculitiseosinoflica,unaenfermedaddermatolgicafrecuenteenlospacientesVIHpositivos.
SndromedehiperEodermatitisexfoliativa.Seasociaconmarcadahipereosinofilia.
d)Enfermedadesinmunolgicasnoalrgicas
Sepuedenclasificarentrestipos:enfermedadesautoinmunesrganoinespecficas,enfermedades
autoinmunesrganoespecficaseinmunodeficiencias.
Enfermedadesautoinmunesrganoinespecficas:
Lasenfermedadesreumticasydeltejidoconectivomsfrecuentementeasociadasaeosinofiliasonel
sndromeeosinofiliamialgiaylasinovitiseosinoflicaidioptica.
Sndromeeosinofiliamialgiaysndromedelaceitetxico.Elsndromeeosinofiliamialgiafueatribuido
alaingestindeunpreparadocontaminadodeLtriptfano,mientrasqueelsndromedelaceite
txicofuecausadoporlaingestindeaceitecomestibleadulteradoconaceitedecolza
desnaturalizado(KaufmanLD,1995).Desdequesereconocieronlostxicoscausantesnosehan
descritonuevoscasosdeestosdossndromes.
Sinovitiseosinoflicaidiopatica.Trastornocaracterizadoporeosinofiliajuntoaunamonoartritisaguda
indoloraquesedesarrolla12a24horasdespusdesufriruntraumatismomenor.Mscomnmente
afectaalasarticulacionesdelarodillaymetatarsofalngicas.Elhidrartrossueleserimportante,pero
nosueleacompaarsedeotrossignosdeartritiscomocalor,eritemaodolor(AtanesA,1996).
Enfermedadesautoinmunessistmicas(KargiliA,2004WellerPF,2012).Lasenfermedades
autoinmunessistmicasqueconmayorfrecuenciapresentaneosinofiliasonlaenfermedaddeChurg
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/eosinofilia/
6/12
1/4/2016
GuaclnicadeEosinofilia
Straus,ylafascitiseosinoflica(sndromedeShulman),unaenfermedadsimilaralaesclerodermia
peroenlaquelaepidermisydermisestnrespetadas.Tambin,aunqueinusualmente,otras
enfermedadesreumticasyvasculitisqueseasocianaeosinofiliasemuestranenlatabla1.
Enfermedadesautoinmunesrganoespecficas:
Lasformaslocalizadasdelasenfermedadesautoinmunesasociadasaeosinofiliapuedenafectaradiversos
rganos(tabla1)(PrezArellanoJL,2004WellerPF,2012KlionAD,2013).
Inmunodeficiencias(KlionAD,2013):
Lasinmunodeficienciasqueconmayorfrecuenciaseasocianaeosinofiliasonenunciadasenlatabla1.
e)Enfermedadeshematolgicasyneoplasias
Laeosinofiliapuedeserconsecuenciadetrastornoshematolgicosbenignos,omalignosdeorigenno
clonal,ysecundariaatumoresslidos(BritoBabapulleF,2003).
Entrelasenfermedadesbenignasdelsistemahematopoyticoqueseasocianaeosinofiliadestacala
anemiaperniciosa(MazanecDJ,1982).
Linfomas.Hastaun15%delospacientesconenfermedaddeHodgkinyel5%delinfomasno
HodgkindeestirpedeclulasBcursanconeosinofiliamoderada.Laeosinofiliaesmscomnenel
linfomadeHodgkinconesclerosisnodular(EnbladG,1993),relacionndoseconlaproduccindeIL
5porlasclulasdeReedSternberg.EllinfomalinfoblsticodeclulasTylaleucemia/linfomade
clulasTdeladultotambinsehanasociadoconeosinofiliaatravsdeunmecanismosimilar
(AbruzzoLV,1992).
Tumoresmalignos.Algunasneoplasiasseasociaconeosinofiliayainfiltracineosinoflicaenla
lesinenelsndromedeSzarylaproduccindecitoquinasdeloslinfocitosTh2seasociacon
aumentodeIgEensueroyeosinofilia(BorishL,1993).Enloquerespectaalostumoresslidos,la
eosinofiliaesmsfrecuenteenlasneoplasiasdeclulasgrandesnoqueratinizadasdecuellode
tero,carcinomasindiferenciadosdeclulasgrandesdepulmn,carcinomasepidermoidesdepene,
vagina,pielynasofaringe,adenocarcinomasdeestmago,colonyendometrio,ascomoenel
carcinomatransicionaldevejiga(WellerPF,2012).
f)Enfermedadesendocrinometablicas(WellerPF,2012).
Lasdosprincipalesenfermedadesendocrinometablicasenlasquepuedeaparecereosinofiliason:
Insuficienciasuprarrenal.Lainsuficienciasuprarrenalcrnicayagudaseasociaaeosinofilia.Los
glucocorticoidesejercenefectoseosinopenico.
Enfermedadateroemblica.Laembolizacindecolesterolpuedeconduciraunaumentodela
velocidaddesedimentacinglobular,hipocomplementemia,trombocitopenia,eosinofilia,eosinofiluria,
insuficienciarenal,livedoreticularisy/odedosprpuras.
3.Eosinofiliaidioptica.
Eldiagnsticodeeosinofiliaidiopticaseconsideracuandotrasunaevaluacincompletanoseidentifica
ningunacausaprimarianisecundaria.Lasprincipalescausasdeeosinofiliaidiopticasonelsndrome
hipereosinoflicoidioptico,laeosinofiliahereditariaylaeosinofiliaidiopticaadquirida(WellerPF,1994
WellerPF,2012).
Sndromehipereosinofilcioidioptico
Grupoheterogneodetrastornosquesedefineenlaprcticaporlaasociacinde:a)eosinofiliasuperiora
1.500eosinfilosb)duracindemsde6mesesc)evidenciadeafectacinderganos(corazn,sistema
nerviosocentralyperifrico,pulmn,piel,hepatoesplenomegalia)d)exclusindeotrascausascapacesde
ocasionareosinofilia.
Eosinofiliafamiliar
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/eosinofilia/
7/12
1/4/2016
GuaclnicadeEosinofilia
Trastornoinfrecuente,caracterizadoporeosinofiliahereditariadecarcterautosmicodominante,yenla
queexistendatosdeafectacincardiacaoneurolgica.
Eosinofiliaidiopticaadquirida
Subgrupodecasosdeeosinofiliaprolongadasincausaexplicable,yenlaquenoexisteevidenciade
afectacinderganos,porloqueconceptualmentenopuedenserincluidosdentrodelsndrome
hipereosinoflico.
Actitudclnicaanteunaeosinofilia
Elestudiodeunpacienteconeosinofiliarequiererealizarunaanamnesisdetalla,unaexploracinfsica,y
enunaprimerafase,exploracionescomplementariasbsicasquepermitirnundiagnsticoenmuchos
casos(PrezArellanoJL,2004RoufosseF,2010KlionAD,2013).
1.Anamnesis.Debehacerseunahistoriaclnicaexhaustivaquerecoja:
Antecedentesdeeosinofilia:sedebenderevisarantecedentespreviosdeeosinofiliaysiexista,
durantecuntotiempoyenqucircunstancias.
Medicacinhabitual:sedeberecogerelconsumodefrmacosyotroscompuestoscomovitaminas,
suplementosalimentarios,hierbasyderivadosdeltriptfano,quehabitualmenteseasociana
eosinofilia.Encasodesospechasedeberetirarelfrmacoyrepetirelrecuentodeeosinfilos.
Historiadealergiasyatopias.Hayquetenerencuentahistoriaderinitis,asma,eccemaurticaria,etc.
Viajesinternacionales:sedebeindagarsobrepasesvisitados,tiempodeestancia,tiempoquehace
queharegresado,historiadietticaduranteelviaje:ingestadevegetalescrudos,pescado,etc.,que
orientarnhacialasinfeccioneshelmnticasalimentarias(Taeniasoliumencerdo,anisaquiasisen
pescadocrudo,etc.).
Actividadeslaboralesorecreativas.Detectarconductasderiesgodecontactoconparsitos:andar
descalzoy/ocontactocontierracontaminada(larvamigranscutnea,anquilostomas,Strongyloides),
baosenaguadulceconosinaparicindedermatitisposterior(esquistosomiasis).
Picadurasdeinsectos,ycontactosconvectores(moscas,mosquitos)quepuedantransmitirfilariasis.
Contactosconanimales(hidatidosis).
Historiadeenfermedadenotrosacompaantesenelviaje:exposicionesaagentesvehiculadospor
exposicinaaguasoaalimentospuedenmanifestarseentiemposdistintossegnelpaciente.
Sntomasconstitucionalesyfocales:fiebre,prdidadepeso,astenia,prurito,mialgias,lesionesde
piel,yrealizarunaanamnesisporaparatosenbuscadesntomasrespiratorios,cardiolgicos,
digestivos,hematolgicosnefrolgicos,neurolgicos,etc.
2.Exploracinfsica.Lamayoradelasvecesnoencontraremoshallazgosespecficos,perolapresencia
designoscomoedemamigratorio,angioedema,urticaria,eccema,adenopatas,hepatoesplenomegalia,
alteracionesenlaauscultacincardiopulmonar,etc.,orientaranenelprocesodiagnsticoyenlaspruebas
complementariasarealizar.
3.Pruebascomplementariasbsicas.Hemogramaconrecuentodeeosinfilos,velocidadde
sedimentacinglobular,pruebasdefuncinrenalyheptica,CPK,IgE,sistemticoysedimentodeorina,
estudiocoproparasitario(tresmuestras)yunaradiografadetrax.Enpresenciadefactoresderiesgoo
datosclnicossugerentes,deberrealizarseserologafrenteaVIH.
Otrasexploraciones.Sitraslarealizacindelestudiobsiconosehallegadoaldiagnsticoetiolgico,
podrclasificarselasituacindelpacienteenunodelossiguientesgrupos,yengeneralsernecesario
derivaralpacientealservicioespecializadocorrespondiente:
PacientequenohaviajadoaregionestropicalesynoestinfectadoporelVIH
Lapresenciadedatosfocalidadclnica(pulmn,piel,corazn,etc.)nosllevaralarealizacindelos
estudioscomplementariospertinentes(ecografa,TACRMN,endoscopia,biopsiatisular,biopsiadepiel,
examendelquidocefalorraqudeo,etc.).
PacientequenohaviajadoaregionestropicalesyestinfectadoporelVIH
Reevaluardeformaespecficaelusodefrmacos(cotrimoxazol,tuberculostticos,antirretrovirales),
presenciadelesionescutneas(foliculitiseosinoflica,DRESS)yrepetirelestudioparasitario,tanto
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/eosinofilia/
8/12
1/4/2016
GuaclnicadeEosinofilia
coprolgico(Isosporabelli,Strongyloidesstercoralis)comoserolgico(Strongyloidessp).Enausenciade
datosconfirmatorios,puedecontrolarseperidicamenteelhemogramasinnecesidadderealizarestudios
msagresivos.
Pacientequehaviajadoaregionestropicales
Antelasospechadepatologaimportadaseplanteandossituacionesdiferentes:
Presenciadedatosdefocalidad:debernrealizarsepruebasdirigidastantodeimagen(ecografa,
TAC,RMN),obtencindelquidosbiolgicos(estudiodeesputo,puncinlumbar,toracocentesis),o
tomademuestrasdetejidos(p.ej.piel,hgado,rectoomdulasea).
Ausenciadedatosdefocalidad:debernrealizarseestudiosdebsquedadeparasitos,
incluyendotcnicasespecficasdeestudiodeheces(p.ej.tcnicadeBaermann),obtencinde
contenidoduodenalmedianteendoscopia,serologasparasitarias(toxocara,esquistosoma,
equinococcus,trichinella,fasciola,strongyloides,teniendoencuentalaexistenciademltiples
reaccionescruzadasentreellas),evaluacindehemoparsitosadiferenteshorasdeldaycon
tcnicasespecficas(testdeKnott),estudiodeorinade24horasypruebasdeprovocacin(testde
Mazzotti).Hayquetenerencuentaquelosresultadosdelaspruebaspuedensernegativosalinicio
delainfeccin,oquelaeliminacindehuevospuedeserescasaointermitente,ysilasospechaes
elevadadebenrepetirse.
Algoritmodiagnsticodelaeosinofilia
Enlafigura1semuestraunalgoritmodiagnsticodelpacienteconeosinofilia.
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/eosinofilia/
9/12
1/4/2016
GuaclnicadeEosinofilia
Figura1.Algoritmodiagnsticoanteelhallazgodeeosinofilia.
Bibliografa
AbruzzoLV,JaffeES,CotelingamJD,WhangPengJ,DelDucaVJr,MedeirosLJ.Tcell
lymphoblasticlymphomawitheosinophiliaassociatedwithsubsequentmyeloidmalignancy.AmJSurg
Pathol.199216(3):23645.PubMedPMID:1599015
AtanesA,FernndezV,NezR,GaledI,BlancoFJ,GarcaPorraC,etal.Idiopathiceosinophilic
synovitis.Casereportandreviewoftheliterature.ScandJRheumatol.199625(3):1835.PubMed
PMID:8668965
BailnFrancoN,HuertaLpezJ,GutirrezHernndezA.Diagnsticodiferencialdelaeosinofilia
perifricaynuevasopcionesdetratamiento.Alergia,AsmaeInmunologaPeditricas.201221:63
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/eosinofilia/
10/12
1/4/2016
GuaclnicadeEosinofilia
71.Textocompleto
BainBJ.Eosinophilicleukaemiasandtheidiopathichypereosinophilicsyndrome.BrJHaematol.
199695(1):29.PubMedPMID:8857931
BergnerRK,BergnerA.Markedperipheraleosinophilia:acluetoallergicbronchopulmonary
aspergillosisinofficepractice.NEnglRegAllergyProc.19856(4):36773.PubMedPMID:3870505
BorishL,DishuckJ,CoxL,MascaliJJ,WilliamsJ,RosenwasserLJ.Szarysyndromewithelevated
serumIgEandhypereosinophilia:roleofdysregulatedcytokineproduction.JAllergyClinImmunol.
199392(1Pt1):12331.PubMedPMID:8335848
BousquetJ,ChanezP,LacosteJY,BarnonG,GhavanianN,EnanderI,etal.Eosinophilic
inflammationinasthma.NEnglJMed.1990323(15):10339.PubMedPMID:2215562.Texto
completo
BritoBabapulleF.Theeosinophilias,includingtheidiopathichypereosinophilicsyndrome.BrJ
Haematol.2003121(2):20323.PubMedPMID:12694242
CohenAJ,SteigbigelRT.Eosinophiliainpatientsinfectedwithhumanimmunodeficiencyvirus.JInfect
Dis.1996174(3):6158.PubMedPMID:8769622.Textocompleto
EnbladG,SundstromC,GlimeliusB.InfiltrationofeosinophilsinHodgkin'sdiseaseinvolvedlymph
nodespredictsprognosis.HematolOncol.199311(4):18793.PubMedPMID:8144133
GeorgiouS,MaroulisJ,MonastirliA,PasmatziE,PavlidouD,KaraviasD,etal.Anaphylacticshockas
theonlyclinicalmanifestationofhepatichydatiddisease.IntJDermatol.200544(3):2335.PubMed
PMID:15807733
GillGV,BaileyJW.EosinophiliaasamarkerforchronicstrongyloidiasisuseofaserumELISAtestto
detectasymptomaticcases.AnnTropMedParasitol.198983(3):24952.PubMedPMID:2604463
GolkarL,BernhardJD.Mastocytosis.Lancet.1997349(9062):137985.PubMedPMID:9149712
GotlibJ,CoolsJ,MaloneJM3rd,SchrierSL,GillilandDG,CoutrSE.TheFIP1L1PDGFRalpha
fusiontyrosinekinaseinhypereosinophilicsyndromeandchroniceosinophilicleukemia:implications
fordiagnosis,classification,andmanagement.Blood.2004103(8):287991.PubMedPMID:
15070659.Textocompleto
GotlibJ.WorldHealthOrganizationdefinedeosinophilicdisorders:2014updateondiagnosis,risk
stratification,andmanagement.AmJHematol.201489(3):32537.PubMedPMID:24577808
JenerowiczD,CzarneckaOperaczM,SilnyW.Peripheralbloodeosinophiliainatopicdermatitis.Acta
DermatovenerolAlpPanonicaAdriat.200716(2):4752.PubMedPMID:17992457.Textocompleto
KaplanMH,HallWW,SusinM,PahwaS,SalahuddinSZ,HeilmanC,etal.Syndromeofsevereskin
disease,eosinophilia,anddermatopathiclymphadenopathyinpatientswithHTLVIIcomplicating
humanimmunodeficiencyvirusinfection.AmJMed.199191(3):3009.PubMedPMID:1892151
KargiliA,BavbekN,KayaA,KosarA,KaraaslanY.Eosinophiliainrheumatologicdiseases:a
prospectivestudyof1000cases.RheumatolInt.200424(6):3214.PubMedPMID:15067429
KaufmanLD,KruppLB.Eosinophiliamyalgiasyndrome,toxicoilsyndrome,anddiffusefasciitiswith
eosinophilia.CurrOpinRheumatol.19957(6):5607.PubMedPMID:8579979
KlionAD,WellerPF.EosinophiliaandEosinophilRelatedDisorders.En:Adkinson:Middleton's
Allergy:PrinciplesandPractice,8thed.ElsevierHealthSciences2013.
LfflerH,GassmannW,HaferlachT.AMLM1andM2witheosinophiliaandAMLM4Eo:diagnostic
andclinicalaspects.LeukLymphoma.199518Suppl1:613.PubMedPMID:7496357
MazanecDJ.Eosinophilicfasciitisandperniciousanemiawiththyroidantibodies.JRheumatol.
19829(5):7423.PubMedPMID:7175847
MullarkeyMF.Eosinophilicnonallergicrhinitis.JAllergyClinImmunol.198882(5Pt2):9419.PubMed
PMID:3057047
NutmanTB.Asymptomaticperipheralbloodeosinophiliaredux:commonparasiticinfections
presentingfrequentlyinrefugeesandimmigrants.ClinInfectDis.200642(3):3689.PubMedPMID:
16392082.Textocompleto
PardoJ,CarranzaC,MuroA,AngelMorenoA,MartnAM,MartnT,etal.Helminthrelated
EosinophiliainAfricanimmigrants,GranCanaria.EmergInfectDis.200612(10):15879.PubMed
PMID:17176579.Textocompleto
PrezArellanoJL,PardoJ,HernndezCabreraM,CarranzaC,AngelMorenoA,MuroA.
Eoshinophilia:apracticalapproach.AnMedInterna.200421(5):24452.PubMedPMID:15176929
RoufosseF,CoganE,GoldmanM.Thehypereosinophilicsyndromerevisited.AnnuRevMed.
200354:16984.PubMedPMID:12525672
RoufosseF,WellerPF.Practicalapproachtothepatientwithhypereosinophilia.JAllergyClin
Immunol.2010126(1):3944.PubMedPMID:20538328.Textocompleto
SimonHU,RothenbergME,BochnerBS,WellerPF,WardlawAJ,WechslerME,etal.Refiningthe
definitionofhypereosinophilicsyndrome.JAllergyClinImmunol.2010126(1):459.PubMedPMID:
20639008.Textocompleto
SkiestDJ,KeiserP.ClinicalsignificanceofeosinophiliainHIVinfectedindividuals.AmJMed.
1997102(5):44953.PubMedPMID:9217641
TefferiA.Bloodeosinophilia:anewparadigmindiseaseclassification,diagnosis,andtreatment.Mayo
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/eosinofilia/
11/12
1/4/2016
GuaclnicadeEosinofilia
ClinProc.200580(1):7583.PubMedPMID:15667033.Textocompleto
WellerPF,BubleyGJ.Theidiopathichypereosinophilicsyndrome.Blood.199483(10):275979.
PubMedPMID:8180373.Textocompleto
WellerPF.Approachtothepatientwitheosinophilia[Internet].EnWalthmanMA:UpToDate2012,
version20.2.[acceso15/5/2014].Disponibleen:http://www.uptodate.com
WellerPF.Eosinophiliaintravelers.MedClinNorthAm.199276(6):141332.PubMedPMID:
1405826
WellerPF.Theimmunobiologyofeosinophils.NEnglJMed.1991324(16):11108.PubMedPMID:
2008184
Msenlared
Cabezos,J.XXJornadesdelaSCMIMC(SocietatCatalanadeMalaltiesInfecciosesiMicrobiologia
Clnica).2011.Infeccionesimportadas.Casoclnico.
EspiauM,RamosV,LanaspaM,SulleiroE,EstesoO,FiguerasC.HospitalUniversitarioValld
Hebron.2010.Eosinofiliaenelpacienteinmigrante.Estudiodeeosinofiliaenniosprocedentes
dereastropicales.
GleichGJ,LeifermanKM.Thehypereosinophilicsyndromes:currentconceptsandtreatments.BrJ
Haematol.2009May145(3):27185.PubMedPMID:19243381
RoufosseF,WellerPF.Practicalapproachtothepatientwithhypereosinophilia.JAllergyClin
Immunol.2010126(1):3944.PubMedPMID:20538328.Textocompleto
Autor
RicardoRuizdeAdanaPrez
MdicoEspecialistaenMedicinaInternayMedicinaFamiliary
Comunitaria
CentrodeSaluddeSegre.ServicioMadrileodeSalud.Madrid.
Elsevier2016
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/eosinofilia/
12/12