Sei sulla pagina 1di 85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode
1997

Estabelecenormasparaaseleies.
OVicePresidentedaRepblica,noexercciodocargodePresidentedaRepblica,
FaosaberqueoCongressoNacionaldecretaeeusancionoaseguinteLei:
DISPOSIESGERAIS
Art.1AseleiesparaPresidenteeVicePresidentedaRepblica,GovernadoreViceGovernadorde
EstadoedoDistritoFederal,PrefeitoeVicePrefeito,Senador,DeputadoFederal,DeputadoEstadual,
DeputadoDistritaleVereadordarseo,emtodooPas,noprimeirodomingodeoutubrodoanorespectivo.
Pargrafonico.Serorealizadassimultaneamenteaseleies:
IparaPresidenteeVicePresidentedaRepblica,GovernadoreViceGovernadordeEstadoedoDistrito
Federal,Senador,DeputadoFederal,DeputadoEstadualeDeputadoDistrital
IIparaPrefeito,VicePrefeitoeVereador.
Art.2SerconsideradoeleitoocandidatoaPresidenteouaGovernadorqueobtiveramaioriaabsolutade
votos,nocomputadososembrancoeosnulos.
1Senenhumcandidatoalcanarmaioriaabsolutanaprimeiravotao,farsenovaeleionoltimo
domingodeoutubro,concorrendoosdoiscandidatosmaisvotados,econsiderandoseeleitooqueobtivera
maioriadosvotosvlidos.
2Se,antesderealizadoosegundoturno,ocorrermorte,desistnciaouimpedimentolegaldecandidato,
convocarse,dentreosremanescentes,odemaiorvotao.
3Se,nahiptesedospargrafosanteriores,remanesceremsegundolugarmaisdeumcandidatocoma
mesmavotao,qualificarseomaisidoso.
4AeleiodoPresidenteimportaradocandidatoaVicePresidentecomeleregistrado,omesmose
aplicandoeleiodeGovernador.
Art.3SerconsideradoeleitoPrefeitoocandidatoqueobtiveramaioriadosvotos,nocomputadososem
brancoeosnulos.
Ac.TSE,de28.5.2013,noREspen31696:apartefinaldo2doart.77daCF/88aplicvelseleies
municipaisdetodasascidadesbrasileiras,inclusiveaquelascommenosde200mileleitores.

1AeleiodoPrefeitoimportaradocandidatoaVicePrefeitocomeleregistrado.
2NosMunicpioscommaisdeduzentosmileleitores,aplicarseoasregrasestabelecidasnos1a
3doartigoanterior.

http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

1/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

Art.4Poderparticipardaseleiesopartidoque,atumanoantesdopleito,tenharegistradoseuestatuto
noTribunalSuperiorEleitoral,conformeodispostoemlei,etenha,atadatadaConveno,rgode
direoconstitudonacircunscrio,deacordocomorespectivoestatuto.
Ac.TSEns21798/2004,17081/2000e13060/1996:aexistnciadorgopartidrionoestcondicionada
anotaonoTRE.
Ac.TSE,de2.6.2011,naCtan75535:"oencaminhamentodalistagemdepartido,cujoestatutofora
registradonoTSEemmenosdeumanodaseleies,nosupreaexigncialegaldoprazomnimodefiliao
deumano,contadodaconstituiodefinitivadopartido."
Ac.STF,de28.5.2014,naADIn1817:constitucionalidadedaexignciadoprazomnimodeumanode
existnciaparaquepartidospossamconcorreremeleies.

Art.5Naseleiesproporcionais,contamsecomovlidosapenasosvotosdadosacandidatos
regularmenteinscritoseslegendaspartidrias.
DASCOLIGAES
Art.6facultadoaospartidospolticos,dentrodamesmacircunscrio,celebrarcoligaesparaeleio
majoritria,proporcional,ouparaambas,podendo,nesteltimocaso,formarsemaisdeumacoligaopara
aeleioproporcionaldentreospartidosqueintegramacoligaoparaopleitomajoritrio.
V.CF/88,art.17,1.
Res.TSEn23200,de17.12.2009:comofimdaobrigatoriedadedeverticalizaopartidriaassegurase
aospartidospolticosautonomiapara"adotaroscritriosdeescolhaeoregimedesuascoligaeseleitorais,
semobrigatoriedadedevinculaoentreascandidaturasemmbitonacional,estadual,distritaloumunicipal,
devendoseusestatutosestabelecernormasdedisciplinaefidelidadepartidria".
V.Ac.STF,de22.3.2006,naADIn3.6858.

1Acoligaoterdenominaoprpria,quepoderserajunodetodasassiglasdospartidosquea
integram,sendoaelaatribudasasprerrogativaseobrigaesdepartidopolticonoqueserefereao
processoeleitoral,edevendofuncionarcomoumspartidonorelacionamentocomaJustiaEleitoraleno
tratodosinteressesinterpartidrios.
Ac.TSEns345/1998,15529/1998,22107/2004,5052/2005e25015/2005:acoligaoexisteapartirdo
acordodevontadesdospartidospolticosenodahomologaopelaJustiaEleitoral.

1A.Adenominaodacoligaonopodercoincidir,incluiroufazerrefernciaanomeounmerode
candidato,nemconterpedidodevotoparapartidopoltico.
Pargrafo1Aacrescidopeloart.3daLein12.034/2009.

2Napropagandaparaeleiomajoritria,acoligaousar,obrigatoriamente,sobsuadenominao,as
legendasdetodosospartidosqueaintegramnapropagandaparaeleioproporcional,cadapartidousar
apenassualegendasobonomedacoligao.
Ac.TSE,de18.9.2014,noAgRREspen41676e,de3.4.2012,noREspen326581:ausnciadepreviso
legaldesanopecuniriapordescumprimentoaodispostonestepargrafo.Ac.TSE,de19.9.2002,noAgR
RPn446e,de13.9.2006,noAgRRpn1069:nahiptesedeinobservnciadoqueprescrevemeste
dispositivoeocorrespondentedoCdigoEleitoral,deveojulgadoradvertirfaltadenormasancionadora
oautordacondutailcita,sobpenadecrimededesobedincia.

http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

2/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

Ac.TSE,de22.8.2006,naRpn1004:dispensadaidentificaodacoligaoedospartidosqueaintegram
napropagandaeleitoraleminseresde15segundosnordio.
V.art.242,caput,doCE/65.

3Naformaodecoligaes,devemserobservadas,ainda,asseguintesnormas:
Inachapadacoligao,podeminscreversecandidatosfiliadosaqualquerpartidopolticodelaintegrante
Ac.TSE,de29.8.2013,noREspen13404:anormadesteincisonoimpeatodosospartidosintegrantes
dacoligaoqueapresentemcandidatosaopleitoproporcional.

IIopedidoderegistrodoscandidatosdevesersubscritopelosPresidentesdospartidoscoligados,por
seusDelegados,pelamaioriadosmembrosdosrespectivosrgosexecutivosdedireooupor
representantedacoligao,naformadoincisoIII
IIIospartidosintegrantesdacoligaodevemdesignarumrepresentante,queteratribuies
equivalentessdePresidentedepartidopoltico,notratodosinteressesenarepresentaodacoligao,
noqueserefereaoprocessoeleitoral
IVacoligaoserrepresentadaperanteaJustiaEleitoralpelapessoadesignadanaformadoincisoIII
ouporDelegadosindicadospelospartidosqueacompem,podendonomearat:
Ac.TSE,de20.9.2006,noREspen26587:estedispositivonoconferecapacidadepostulatriaadelegado
departidopoltico.

a)trsDelegadosperanteoJuzoEleitoral
b)quatroDelegadosperanteoTribunalRegionalEleitoral
c)cincoDelegadosperanteoTribunalSuperiorEleitoral.
4Opartidopolticocoligadosomentepossuilegitimidadeparaatuardeformaisoladanoprocessoeleitoral
quandoquestionaravalidadedaprpriacoligao,duranteoperodocompreendidoentreadatada
convenoeotermofinaldoprazoparaaimpugnaodoregistrodecandidatos.
Pargrafo4acrescidopeloart.3daLein12.034/2009.
Ac.TSE,de18.12.2012,noAgRREspen8274:"Aoutorgadepoderesrealizadaportodosospresidentes
dasagremiaesquecompemacoligaosuficienteparalegitimaraimpugnaopropostapelospartidos
coligados."

5Aresponsabilidadepelopagamentodemultasdecorrentesdepropagandaeleitoralsolidriaentreos
candidatoseosrespectivospartidos,noalcanandooutrospartidosmesmoquandointegrantesdeuma
mesmacoligao.
Pargrafo5acrescidopeloart.3daLein12.891/2013.
Ac.TSE,de24.6.2014,naCtan100075:inaplicabilidadedaLein12.891/2013seleiesde2014.

DASCONVENESPARAESCOLHADECANDIDATOS
Art.7Asnormasparaaescolhaesubstituiodoscandidatoseparaaformaodecoligaessero
estabelecidasnoestatutodopartido,observadasasdisposiesdestaLei.
1Emcasodeomissodoestatuto,caberaorgodedireonacionaldopartidoestabeleceras
normasaqueserefereesteartigo,publicandoasnoDirioOficialdaUnioatcentoeoitentadiasantes
daseleies.
http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

3/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

Ac.TSEn19955/2002:asnormasparaescolhaesubstituiodecandidatoseparaformaodecoligao
noseconfundemcomasdiretrizesestabelecidaspelaconvenonacionalsobrecoligaesenquanto
aquelaspossuem,aomenosemtese,naturezapermanente,asdiretrizesvariamdeacordocomocenrio
polticoformadoparacadapleito.

2Seaconvenopartidriadenvelinferiorseopuser,nadeliberaosobrecoligaes,sdiretrizes
legitimamenteestabelecidaspelorgodedireonacional,nostermosdorespectivoestatuto,poderesse
rgoanularadeliberaoeosatosdeladecorrentes.
Pargrafo2comredaodadapeloart.3daLein12.034/2009.
V.notaaopargrafoanterior.

3Asanulaesdedeliberaesdosatosdecorrentesdeconvenopartidria,nacondioacima
estabelecida,deverosercomunicadasJustiaEleitoralnoprazode30(trinta)diasapsadatalimitepara
oregistrodecandidatos.
Pargrafo3comredaodadapeloart.3daLein12.034/2009.

4Se,daanulao,decorreranecessidadedeescolhadenovoscandidatos,opedidoderegistrodever
serapresentadoJustiaEleitoralnos10(dez)diasseguintesdeliberao,observadoodispostonoart.
13.
Pargrafo4acrescidopeloart.3daLein12.034/2009.

Art.8Aescolhadoscandidatospelospartidoseadeliberaosobrecoligaesdeveroserfeitasno
perodode20dejulhoa5deagostodoanoemqueserealizaremaseleies,lavrandosearespectivaata
emlivroaberto,rubricadopelaJustiaEleitoral,publicadaemvinteequatrohorasemqualquermeiode
comunicao.
Caputcomredaodadapeloart.2daLein13.165/2015.
Ac.TSE,de11.9.2012,noAgRREspen8942:possibilidadededeferimentodoDrapsenoforevidenciado
nenhumindciodegraveirregularidadeoufraudenocasoconcreto,excepcionandoanecessidadede
lavraturadaatadeconveno.
Ac.TSE,de1.4.2014,noREspen2204:aocorrnciadefraudenaconvenodeumoumaispartidos
integrantesdecoligaonoacarreta,necessariamente,oindeferimentodoregistrodacoligao,masa
exclusodospartidoscujasconvenestenhamsidoconsideradasinvlidas.

1AosdetentoresdemandatodeDeputadoFederal,EstadualouDistrital,oudeVereador,eaosque
tenhamexercidoessescargosemqualquerperododalegislaturaqueestiveremcurso,asseguradoo
registrodecandidaturaparaomesmocargopelopartidoaqueestejamfiliados.
Ac.STF,de24.4.2002,naADIMCn2.530:suspensa,atdecisofinaldaao,aeficciadeste1.

2ParaarealizaodasConvenesdeescolhadecandidatos,ospartidospolticospoderousar
gratuitamenteprdiospblicos,responsabilizandosepordanoscausadoscomarealizaodoevento.
Art.9Paraconcorrerseleies,ocandidatodeverpossuirdomiclioeleitoralnarespectivacircunscrio
peloprazode,pelomenos,umanoantesdopleito,eestarcomafiliaodeferidapelopartidonomnimo
seismesesantesdadatadaeleio.
Caputcomredaodadapeloart.2daLein13.165/2015.

http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

4/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

Ac.TSE,de16.6.2011,naCtan76142:impossibilidadedeseconsiderar,parafinsdecandidatura,oprazo
emqueoeleitorfiguravaapenascomofundadorouapoiadornacriaodalegenda.
Res.TSEn22088/2005:servidordaJustiaEleitoraldeveseexonerardocargopblicoparacumpriro
prazolegaldefiliaopartidria,aindaqueafastadodorgodeorigemepretendaconcorreremestado
diversodeseudomiclioprofissional.Ac.TSE,de30.8.1990,noREspen8963eRes.TSEn21787/2004:
inexignciadeprviafiliaopartidriadomilitardaativa,bastandoopedidoderegistrodecandidaturaaps
escolhaemconvenopartidria.Ac.TSE,de23.9.2004,noAgRREspen22941:necessidadedetempestiva
filiaopartidriademilitardareservanoremunerada.
Ac.TSE,de15.9.2010,noAgRREspen254118:noatendimentodestacondiodeelegibilidadesea
transfernciadedomicliotiversidoconcludanocartrioeleitoralapsoprazolimitedesteartigo,aindaqueo
pratendimentotenhaseiniciadoemmomentoanterior.
Ac.TSE,de29.9.2010,noAgRREspen224358:ausnciadeprevisodecandidaturasavulsas,
desvinculadasdepartido,nosistemaeleitoralvigente,sendopossvelconcorreraoscargoseletivossomente
osfiliadosquetiveremsidoescolhidosemconvenopartidria.
Ac.TSE,de3.4.2012,naCtan3364:domiclioeleitoraldejuzesedesembargadores.
Ac.TSE,de23.4.2013,noAgRREspen8121:cabimentoderecursoespecialemmatriareferentea
domiclioeleitoral,emfunodesuanaturezaadministrativoeleitoralpoderensejarreflexosemrelaoa
candidaturas.
Ac.TSE,de9.10.2012,noREspen5389:"Acondiodeelegibilidadereferenteaodomiclioeleitoralum
anoantesdopleito,narespectivacircunscrio,tambmseaplicaaosmilitares."

Pargrafonico.Havendofusoouincorporaodepartidosapsoprazoestipuladonocaput,ser
considerada,paraefeitodefiliaopartidria,adatadefiliaodocandidatoaopartidodeorigem.
DOREGISTRODECANDIDATOS
Art.10.CadapartidooucoligaopoderregistrarcandidatosparaaCmaradosDeputados,aCmara
Legislativa,asAssembleiasLegislativaseasCmarasMunicipaisnototaldeat150%(centoecinquenta
porcento)donmerodelugaresapreencher,salvo:
Caputcomredaodadapeloart.2daLein13.165/2015.
LCn78/1993:"Disciplinaafixaodonmerodedeputados,nostermosdoart.45,1,daConstituio
Federal".
CF/88,art.29,IVealneas,comredaodadapelaECn58/2009:critriosparafixaodonmerode
vereadores.Ac.STF,de24.3.2004,noREn197.917:aplicaodecritrioaritmticorgidonoclculodo
nmerodevereadores.

InasunidadesdaFederaoemqueonmerodelugaresapreencherparaaCmaradosDeputadosno
excederadoze,nasquaiscadapartidooucoligaopoderregistrarcandidatosaDeputadoFederalea
DeputadoEstadualouDistritalnototaldeat200%(duzentosporcento)dasrespectivasvagas
IInosMunicpiosdeatcemmileleitores,nosquaiscadacoligaopoderregistrarcandidatosnototalde
at200%(duzentosporcento)donmerodelugaresapreencher.
IncisosIeIIacrescidospeloart.2daLein13.165/2015.

1(Revogadopeloart.15daLein13.165/2015.)
http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

5/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

2(Revogadopeloart.15daLein13.165/2015.)
3Donmerodevagasresultantedasregrasprevistasnesteartigo,cadapartidooucoligaopreencher
omnimode30%(trintaporcento)eomximode70%(setentaporcento)paracandidaturasdecadasexo.
Pargrafo3comredaodadapeloart.3daLein12.034/2009.
V.Res.TSEn23270/2010:utilizaodosistemaCANDexparagerarasmdiasrelativasaospedidosde
registroeavisoaospartidosecoligaesquantoaospercentuaismnimoemximodecadasexo.
Ac.TSE,de8.9.2010,noREspen64228:irrelevnciadosurgimentodefrao,aindaquesuperiora0,5%
(meioporcento),emrelaoaquaisquerdosgneros,seopartidopolticodeixardeesgotaraspossibilidades
deindicaodecandidatos.
Ac.TSE,de6.11.2012,noREspen2939:naimpossibilidadederegistrodecandidaturasfemininasno
percentualmnimode30%,opartidoouacoligaodevereduzironmerodecandidatosdosexomasculino
paraadequarseosrespectivospercentuais.
Ac.TSE,de11.11.2014,noAgRREspen160892:ospercentuaisdegnerodevemserobservadosno
momentodoregistrodecandidatura,emeventualpreenchimentodevagasremanescentesounasubstituio
decandidatos.

4Emtodososclculos,sersempredesprezadaafrao,seinferiorameio,eigualadaaum,seigualou
superior.
Res.TSEns21608/2004,art.21,422156/2006,art.20,522717/2008,art.22,423221/2010,
art.18,6(instruessobreregistrodecandidatos)eAc.TSEn22764/2004:nahiptesedo3deste
artigo,qualquerfraoresultanteserigualadaaumnoclculodopercentualmnimoestabelecidoparaum
dossexosedesprezadanoclculodasvagasrestantesparaooutrosexo.
V.notaaopargrafoanteriorsobreoAc.TSE,de8.9.2010,noREspen64228.

5Nocasodeasconvenesparaaescolhadecandidatosnoindicaremonmeromximode
candidatosprevistonocaput,osrgosdedireodospartidosrespectivospoderopreencherasvagas
remanescentesattrintadiasantesdopleito.
Pargrafo5comredaodadapeloart.2daLein13.165/2015.
Ac.TSE,de2.4.2013,noAgRREspen20608:impossibilidadedepreenchimentodasvagas
remanescentesporcandidatoquetenhapedidoderegistroindeferido,comdecisotransitadaemjulgado,
paraamesmaeleio.
V.notaao3desteartigosobreoAc.TSE,de6.11.2012,noREspen2939.

Art.11.OspartidosecoligaessolicitaroJustiaEleitoraloregistrodeseuscandidatosatas
dezenovehorasdodia15deagostodoanoemqueserealizaremaseleies.
Caputcomredaodadapeloart.2daLein13.165/2015.
Ac.TSE,de16.9.2014,noREspen276524:Orequerimentoderegistrodecandidatura(RRC)podeser
subscritoporprocuradorconstitudoporinstrumentoparticular.

1Opedidoderegistrodeveserinstrudocomosseguintesdocumentos:
AcTSE,de23.9.2014,noREspen234956:notestedealfabetizao,bastaqueseverifiqueacapacidade
deleituraedeexpressodopensamentoporescritoAc.TSEn12767,de13.11.2012:ocomprovantede
escolaridadepodesersupridopordeclaraodeprpriopunho,firmadanapresenadojuizeleitoraloude
http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

6/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

servidordocartrioeleitoralporeledesignadoAc.TSE,de27.9.2012,noAgRREspen2375:Aexigncia
dealfabetizaodocandidatopodeseraferidaportesterealizadoperanteojuzoeleitoral,deformaindividual
ereservadaAc.TSE,de7.6.2011,noAgRROn445925:aCNHgerapresunodeescolaridade,
necessriaaodeferimentodoregistrodecandidatura.
Ac.TSE,de6.10.2010,naRpn154808:inexigibilidadedeapresentaodecertidescveisparaoregistro
decandidatura,pornoconstardoroldestepargrafo.
Ac.TSE,de15.9.2010,noREspen190323:ascondiesdeelegibilidadenoestoprevistassomenteno
art.14,3,IaVI,daCF/88,mastambmnestepargrafo.
Ac.TSE,de4.5.2010,noAgRREspen3919571:"Oexamedaaptidodecandidaturaemeleio
suplementardeveocorrernomomentodonovopedidoderegistro,noselevandoemcontaasituao
anteriordocandidatonaeleioanulada,amenosqueeletenhadadocausaanulao."

Icpiadaataaqueserefereoart.8
Ac.TSE,de11.9.2012,noAgRREspen8942:possibilidadededeferimentodoDrapsenoforevidenciado
nenhumindciodegraveirregularidadeoufraudenocasoconcreto,excepcionandoanecessidadede
lavraturadaatadeconveno.

IIautorizaodocandidato,porescrito
IIIprovadefiliaopartidria
Ac.TSE,de16.6.2011,naCtan76142:ausnciadeimpedimentoparaquefundadordopartidopoltico
continuefiliadoagremiaodeorigem.
Ac.TSE,de2.6.2011,naCtan75535:possibilidadedafiliaopartidrianonovopartidosomenteapso
registrodoestatutonaJustiaEleitoralprazorazovelde30dias,contadosdoregistrodoestatutopartidrio
peloTSE,paraafiliaononovopartido(aplicaoanalgicado4doart.9daLein9.096/1995).
Ac.TSE,de18.9.2014,noAgRREspen49368:noseadmite,comoprovadevnculodefiliaopartidria,
documentounilateralproduzidopelaparteinteressada,aexemplodafichadefiliaopartidria.
Ac.TSE,de30.9.2014,noAgRREspen186711,de23.9.2014,noAgRREspen150925e,de18.9.2014,
noAgRREspen49368:documentosproduzidosunilateralmentenosoaptosacomprovarafiliao
partidria.

IVdeclaraodebens,assinadapelocandidato
Ac.TSE,de26.9.2006,noREspen27160:estedispositivorevogoutacitamenteapartefinaldoincisoVIdo
1doart.94doCdigoEleitoral,passandoaexigirapenasqueorequerimentodocandidatosefaa
acompanhar,entreoutrosdocumentos,dadeclaraodeseusbens,semindicarosvaloresatualizadoseou
asmutaespatrimoniais.Ac.TSEn19974/2002:inexigibilidadededeclaraodeimpostoderenda.
Res.TSEn21295/2002:publicidadedosdadosdadeclaraodebens.

Vcpiadottuloeleitoraloucertido,fornecidapeloCartrioEleitoral,dequeocandidatoeleitorna
circunscrioourequereusuainscriooutransfernciadedomiclionoprazoprevistonoart.9
VIcertidodequitaoeleitoral
V.art.11,7ao9,destalei.
Ac.TSE,de15.9.2010,noREspen190323:quitaoeleitoraltambmcondiodeelegibilidade.

http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

7/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

Ac.TSE,de16.10.2012,noAgRREspen23211Ac.TSE,de30.8.2012,noAgRREspen11197eAc.
TSE,de28.9.2010,noREspen442363:aapresentaodascontasdecampanhasuficienteparaa
obtenodequitaoeleitoral,sendodesnecessriasuaaprovao.
Res.TSEn21667/2004:"Dispesobreautilizaodoserviodeemissodecertidodequitaoeleitoral
pormeiodaInternetedoutrasprovidncias".
Res.TSEn23241/2010:impossibilidadedeexpediodecertidodequitaoeleitoralparaqueos
sentenciadoscumprindopenasnosregimessemiabertoeabertoobtenhamempregopossibilidadede
fornecimento,pelaJustiaEleitoral,decertidesquereflitamasuspensodedireitospolticos,dasquais
constemanaturezadarestrioeoimpedimento,duranteasuavigncia,doexercciodovotoeda
regularizaodasituaoeleitoral.
Res.TSEn22783/2008:"AJustiaEleitoralnoemite'certidopositivacomefeitosnegativos'parafinsde
comprovaodequitaoeleitoral,poisodbitooriundodeaplicaodemultaeleitoralnopossuinatureza
tributria,inexistindo,assim,analogiaaosarts.205e206doCTN".Aindanamesmadeciso:"Oparcelamento
dedbitooriundodaaplicaodemultaeleitoral[...]obtidonaProcuradoriaGeraldaFazendaNacionalouna
JustiaEleitoral[...]possibilitaoreconhecimentodaquitaoeleitoral,parafinsdepedidoderegistrode
candidatura,desdequetalparcelamentotenhasidorequeridoeobtidoantesdetalpedido,estando
devidamentepagasasparcelasvencidas".

VIIcertidescriminaisfornecidaspelosrgosdedistribuiodaJustiaEleitoral,FederaleEstadual
AcTSE,de30.9.2014,noAgRREspen64978e,de15.9.2010,noAgRREspen247543:necessidadede
certidodeinteiroteor,quandoapresentadacertidocriminalcomregistrospositivosAc.TSE,de25.9.2006,
noROn1192:certidodevaradeexecuocriminalnosupreaexignciaexpressanesteincisoAc.TSE,
de10.10.2006,noROn1028e,de21.9.2006,noREspen26375:inexigibilidadedequeconstedestinao
expressaafinseleitorais.

VIIIfotografiadocandidato,nasdimensesestabelecidaseminstruodaJustiaEleitoral,paraefeitodo
dispostono1doart.59
IXpropostasdefendidaspelocandidatoaPrefeito,aGovernadordeEstadoeaPresidentedaRepblica.
IncisoIXacrescidopeloart.3daLein12.034/2009.

2Aidademnimaconstitucionalmenteestabelecidacomocondiodeelegibilidadeverificadatendopor
refernciaadatadaposse,salvoquandofixadaemdezoitoanos,hipteseemqueseraferidanadata
limiteparaopedidoderegistro.
Pargrafo2comredaodadapeloart.2daLein13.165/2015.
V.CF/88,art.14,3,VI.

3Casoentendanecessrio,oJuizabrirprazodesetentaeduashorasparadiligncias.
Sm.TSEn3/1992:Noprocessoderegistrodecandidatos,notendoojuizabertoprazoparao
suprimentodedefeitodainstruodopedido,podeodocumento,cujafaltahouvermotivadooindeferimento,
serjuntadocomorecursoordinrio.
Ac.TSE,de25.9.2014,noAgRREspen184028e,de4.9.2014,noREspen38455:nojulgamentodos
registrosdecandidaturas,orgojurisdicionaldeveconsiderarodocumentojuntadodeformatardia,
enquantonoesgotadaainstnciaordinria.

http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

8/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

Ac.TSE,de15.9.2010,noAgRREspen123179:possibilidadedejuntadadedocumentosafimdesuprir
irregularidadenorequerimentoderegistro,posteriormenteaoseuindeferimento,casoocandidatonotenha
sidointimadoparatalprovidncianafasedediligncia.
Ac.TSE,de27.3.2014,noREspen9592:possibilidadedeconversodoprazodestepargrafoemdias.

4Nahiptesedeopartidooucoligaonorequereroregistrodeseuscandidatos,estespoderofazlo
peranteaJustiaEleitoral,observadooprazomximodequarentaeoitohorasseguintespublicaoda
listadoscandidatospelaJustiaEleitoral.
Pargrafo4comredaodadapeloart.3daLein12.034/2009.
Ac.TSE,de29.9.2010,noAgRREspen224358:ausnciadeprevisodecandidaturasavulsas,
desvinculadasdepartido,nosistemaeleitoralvigente,sendopossvelconcorreraoscargoseletivossomente
osfiliadosquetiveremsidoescolhidosemconvenopartidria.

5Atadataaqueserefereesteartigo,osTribunaiseConselhosdeContasdeverotornardisponveis
JustiaEleitoralrelaodosquetiveramsuascontasrelativasaoexercciodecargosoufunespblicas
rejeitadasporirregularidadeinsanvelepordecisoirrecorrveldorgocompetente,ressalvadososcasos
emqueaquestoestiversendosubmetidaapreciaodoPoderJudicirio,ouquehajasentenajudicial
favorvelaointeressado.
Lein8.443/1992(LOTCU),art.91:"Paraafinalidadeprevistanoart.1,incisoI,alneag,enoart.3,
ambosdaLeiComplementarn64,de18demaiode1990,oTribunalenviaraoMinistrioPblicoEleitoral,
emtempohbil,onomedosresponsveiscujascontashouveremsidojulgadasirregularesnoscincoanos
imediatamenteanterioresrealizaodecadaeleio".
Ac.TSE,de12.12.2008,noREspen34627de13.11.2008,noREspen32984de2.9.2008,noREspen
29316eRes.TSEn21563/2003:amerainclusodonomedoadministradorpbliconalistaremetida
JustiaEleitoralporTribunalouconselhodecontasnogerainelegibilidade,porsetratardeprocedimento
meramenteinformativo.

6AJustiaEleitoralpossibilitaraosinteressadosacessoaosdocumentosapresentadosparaosfinsdo
dispostono1.
Pargrafo6acrescidopeloart.3daLein12.034/2009.

7Acertidodequitaoeleitoralabrangerexclusivamenteaplenitudedogozodosdireitospolticos,o
regularexercciodovoto,oatendimentoaconvocaesdaJustiaEleitoralparaauxiliarostrabalhos
relativosaopleito,ainexistnciademultasaplicadas,emcarterdefinitivo,pelaJustiaEleitoraleno
remitidas,eaapresentaodecontasdecampanhaeleitoral.
Pargrafo7acrescidopeloart.3daLein12.034/2009.
Sm.TSEn57:Aapresentaodascontasdecampanhasuficienteparaaobtenodaquitao
eleitoral,nostermosdanovaredaoconferidaaoart.11,7,daLein9.504/97,pelaLein12.034/2009.
Ac.TSE,de4.6.2013,nosEDAgRREspen18354eAcTSE,de15.9.2010,noREspen108352:a
quitaoeleitoralabrangetantoasmultasdecorrentesdascondenaesporilcitoseleitoraisquantoas
penalidadespecuniriasporausnciasurnas.
Ac.TSE,de11.11.2010,noAgRREspen411981:"nohfalarnaausnciadequitaoeleitoraldopr
candidatoquandoadecisoquejulgarsuascontasdecampanhacomonoprestadasaindaestiversub
judice."
http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

9/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

Ac.TSE,de26.8.2014,noREspen80982:possibilidadedeconsiderar,parafinsdeaferiodaquitao
eleitoral,acomprovaodopagamentooudocumprimentoregulardoparcelamentodadvidaapsadatada
formalizaodoregistrodecandidatura,enquantoofeitoseencontrarnainstnciaordinria.

8Parafinsdeexpediodacertidodequetratao7,considerarseoquitesaquelesque:
Icondenadosaopagamentodemulta,tenham,atadatadaformalizaodoseupedidoderegistrode
candidatura,comprovadoopagamentoouoparcelamentodadvidaregularmentecumprido
IIpagaremamultaquelhescouberindividualmente,excluindosequalquermodalidadede
responsabilidadesolidria,mesmoquandoimpostaconcomitantementecomoutroscandidatoseemrazo
domesmofato
Pargrafo8eincisosIeIIacrescidospeloart.3daLein12.034/2009.

IIIoparcelamentodasmultaseleitoraisdireitodocidado,sejaeleeleitoroucandidato,edospartidos
polticos,podendoserparceladasemat60(sessenta)meses,desdequenoultrapasseolimitede10%
(dezporcento)desuarenda.
IncisoIIIacrescidopeloart.3daLein12.891/2013.
Ac.TSE,de24.6.2014,naCtan100075:inaplicabilidadedaLein12.891/2013seleiesde2014.

9AJustiaEleitoralenviaraospartidospolticos,narespectivacircunscrio,atodia5dejunhodo
anodaeleio,arelaodetodososdevedoresdemultaeleitoral,aqualembasaraexpediodas
certidesdequitaoeleitoral.
Pargrafo9acrescidopeloart.3daLein12.034/2009.
Ac.TSE,de11.9.2012,noAgRREspen34604eRes.TSEn23272/2010:oacessodospartidospolticos
srelaesdedevedoresdemultaeleitoraldeveserfeitocomautilizaodosistemaFiliawebmediante
habilitaodosusuriosdosdiretriosnacionaiseregionaisdasagremiaes.
V.Prov.CGEn5/2010:estabeleceprocedimentoparaocadastramentodeusuriosnoFiliawebcoma
finalidadeexclusivadeacessararelaodedevedores.

10.Ascondiesdeelegibilidadeeascausasdeinelegibilidadedevemseraferidasnomomentoda
formalizaodopedidoderegistrodacandidatura,ressalvadasasalteraes,fticasou
jurdicas,supervenientesaoregistroqueafastemainelegibilidade.
Pargrafo10acrescidopeloart.3daLein12.034/2009.
Sm.TSEn43:Asalteraesfticasoujurdicassupervenientesaoregistroquebeneficiemocandidato,
nostermosdapartefinaldoart.11,10,daLein9.504/97,tambmdevemseradmitidasparaascondies
deelegibilidade.
Sm.TSEn70:Oencerramentodoprazodeinelegibilidadeantesdodiadaeleioconstituifato
supervenientequeafastaainelegibilidade,nostermosdoart.11,10,daLein9.504/1997.
Socausassupervenientesqueafastamainelegibilidade:Ac.TSE,de6.5.2014,noREspen15705
(decisodaJustiaComum,posteriorinterposiodoREspe,masanterioraopleito,declarandoanulidade
dodecretolegislativoderejeiodecontas)Ac.TSE,de30.10.2012,noAgRREspen9564(provimentode
embargosdedeclarao,peloTribunaldeContas,parajulgarregularesascontasdecandidato)Ac.TSE,de
25.10.2012,noREspen20919(obtenodemedidasliminaresouquaisqueroutrascausassupervenientes
aopedidoderegistroqueafastemainelegibilidade,excetoquandoaextinodestasederporeventual
decursodeprazo,casoemqueseraferidadatadaformalizaodopedidoderegistro)Ac.TSE,de
http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

10/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

2.5.2012,noAgRROn407311de7.10.2010,noAgRROn396478e,de15.9.2010,noAgRROn415441
(obtenodetutelaantecipadanaJustiaComumoudeliminarposterioraopedidoderegistro)Ac.TSE,de
22.3.2011,noROn223666(procednciadepedidoderevisopeloTCU).
Ac.TSE,de28.4.2011,noROn927112:cumpreJustiaEleitoral,enquantonocessadaajurisdio
relativamenteaoregistrodecandidato,levaremcontafatosuperveniente,naformadestepargrafo.
Ac.TSE,de29.9.2010,noAgRREspen139831:obtenodequitaoeleitoralinviabilizadaquandoa
prestaodecontasdecampanhasederapsopedidoderegistrodecandidatura.
Ac.TSE,de12.11.2008,nosEDEDREspen29200:asentenajudicialhomologatriadaopopela
nacionalidadebrasileirapossuiefeitosextunce,aindaqueprolatadaemmomentoposterioraopedidode
registrodecandidatura,permiteodeferimentosupervenientedeste.
V.art.11,3,destalei,erespectivasnotas.
V.notaao1desteartigosobreoAc.TSE,de4.5.2010,noAgRREspen3919571.
Ac.TSE,de28.9.2010,noAgRROn91145:noimpedimentododeferimentodopedidoderegistrode
candidaturapelacircunstnciadeanovacautelartersidopropostanapendnciaderecursoordinriono
processoderegistro.
Ac.TSE,de11.10.2008,noREspen33969:condenaoporpropagandairregular,comtrnsitoem
julgado,noafastaaelegibilidadedecandidatocasoadeterminaodeanotaodamultanocadastro
eleitoraltenhaocorridoemmomentoposterioraopedidoderegistrodecandidatura.
Ac.TSE,de5.12.2013,noREspen8450:possibilidadedeincidnciadeinelegibilidadesupervenientepor
fatonovoocorridoduranteaapreciaodepedidoderegistronombitoordinrio,independentementede
mostrarsenegativoaosinteressesdocandidato.
Ac.TSE,de12.12.2012,noAgRREspen13098:"Ascondiesdeelegibilidadeeascausasde
inelegibilidadesoaferidasnadatadoprotocolodopedidoderegistro."
Ac.TSE,de18.12.2012,noREspen29474:inaplicabilidadedodispostono2doart.26CdaLCn
64/1990aoscasosderejeiodecontasprevistosnaalneagdoincisoIdoart.1dareferidalei,noprocesso
deregistrodecandidatura.
Ac.TSE,de11.12.2014,nosEDROn29462:adatadadiplomaootermofinalparaaobtenode
decisesfavorveisqueafastemainelegibilidade,repercutindonoregistrodecandidatura.

11.AJustiaEleitoralobservar,noparcelamentoaqueserefereo8desteartigo,asregrasde
parcelamentoprevistasnalegislaotributriafederal.
Pargrafo11acrescidopeloart.3daLein12.034/2009.
Ac.TSE,de14.5.2013,noREspen30850:oparcelamentodamultaimpostaafastaaausnciadequitao
eleitoraldesdeadatadorequerimento,aindaqueadefiniopelaFazendaNacionalocorraapsadatalimite
paraafeituradoregistro.

12.(Vetadopeloart.3daLein12.034/2009).
13.Ficadispensadaaapresentaopelopartido,coligaooucandidatodedocumentosproduzidosa
partirdeinformaesdetidaspelaJustiaEleitoral,entreelesosindicadosnosincisosIII,VeVIdo1
desteartigo.
Pargrafo13acrescidopeloart.3daLein12.891/2013.
http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

11/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

Ac.TSE,de24.6.2014,naCtan100075:inaplicabilidadedaLein12.891/2013seleiesde2014.

Art.12.Ocandidatoseleiesproporcionaisindicar,nopedidoderegistro,almdeseunomecompleto,
asvariaesnominaiscomquedesejaserregistrado,atomximodetrsopes,quepoderosero
prenome,sobrenome,cognome,nomeabreviado,apelidoounomepeloqualmaisconhecido,desdeque
noseestabeleadvidaquantosuaidentidade,noatentecontraopudorenosejaridculoou
irreverente,mencionandoemqueordemdeprefernciadesejaregistrarse.
1Verificadaaocorrnciadehomonmia,aJustiaEleitoralprocederatendendoaoseguinte:
Ihavendodvida,poderexigirdocandidatoprovadequeconhecidopordadaopodenome,indicada
nopedidoderegistro
IIaocandidatoque,nadatamximaprevistaparaoregistro,estejaexercendomandatoeletivoouotenha
exercidonosltimosquatroanos,ouquenessemesmoprazosetenhacandidatadocomumdosnomes
queindicou,serdeferidooseuusonoregistro,ficandooutroscandidatosimpedidosdefazerpropaganda
comessemesmonome
IIIaocandidatoque,pelasuavidapoltica,socialouprofissional,sejaidentificadoporumdadonomeque
tenhaindicado,serdeferidooregistrocomessenome,observadoodispostonapartefinaldoinciso
anterior
IVtratandosedecandidatoscujahomonmianoseresolvapelasregrasdosdoisincisosanteriores,a
JustiaEleitoraldevernotificlosparaque,emdoisdias,cheguemaacordosobreosrespectivosnomesa
seremusados
Vnohavendoacordonocasodoincisoanterior,aJustiaEleitoralregistrarcadacandidatocomonome
esobrenomeconstantesdopedidoderegistro,observadaaordemdeprefernciaalidefinida.
Sm.TSEn4/1992:"Nohavendoprefernciaentrecandidatosquepretendamoregistrodamesma
variaonominal,defereseodoqueprimeirootenharequerido".

2AJustiaEleitoralpoderexigirdocandidatoprovadequeconhecidopordeterminadaopodenome
poreleindicado,quandoseuusopuderconfundiroeleitor.
3AJustiaEleitoralindeferirtodopedidodevariaodenomecoincidentecomnomedecandidatoa
eleiomajoritria,salvoparacandidatoqueestejaexercendomandatoeletivoouotenhaexercidonos
ltimosquatroanos,ouque,nessemesmoprazo,tenhaconcorridoemeleiocomonomecoincidente.
4Aodecidirsobreospedidosderegistro,aJustiaEleitoralpublicarasvariaesdenomedeferidas
aoscandidatos.
5AJustiaEleitoralorganizarepublicar,attrintadiasantesdaeleio,asseguintesrelaes,para
usonavotaoeapurao:
Res.TSEn21607/2004:organizaoapenasdelistadecandidatosemordemalfabtica,semprejuzode
oscartrioseleitoraismanteremedivulgaremlistadoscandidatosorganizadapelosnmerossobosquais
concorrem.

Iaprimeira,ordenadaporpartidos,comalistadosrespectivoscandidatosemordemnumrica,comas
trsvariaesdenomecorrespondentesacadaum,naordemescolhidapelocandidato
IIasegunda,comondiceonomsticoeorganizadaemordemalfabtica,nelaconstandoonome
completodecadacandidatoecadavariaodenome,tambmemordemalfabtica,seguidosdarespectiva
legendaenmero.
http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

12/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

Art.13.facultadoaopartidooucoligaosubstituircandidatoqueforconsideradoinelegvel,renunciarou
falecerapsotermofinaldoprazodoregistroou,ainda,tiverseuregistroindeferidooucancelado.
Res.TSEn22855/2008eAc.TSEn23848/2004:otermocandidatonesteartigo"dizrespeitoqueleque
postulaacandidatura,enoaocandidatocomoregistrodeferido".
Ac.TSE,de11.12.2014,noREspen61245e,de18.3.2010,noREspen36150:arennciacandidatura
atounilateralenodependedehomologaoparaproduzirefeitos.
Ac.TSE,de3.10.2014,nosEDROn44545e,de6.5.2010,noAgRAgRREspen35748:oindeferimento
doregistrodecandidatofacultaaopartidooucoligaosuasubstituio,nocondicionadasuarenncia.

1Aescolhadosubstitutofarsenaformaestabelecidanoestatutodopartidoaquepertencero
substitudo,eoregistrodeverserrequeridoat10(dez)diascontadosdofatooudanotificaodopartido
dadecisojudicialquedeuorigemsubstituio.
Pargrafo1comredaodadapeloart.3daLein12.034/2009.
Ac.TSE,de6.6.2013,noAgRREspen42497de14.2.2012,noAgRAIn206950e,de6.12.2007,no
REspen25568:"Observadooprazodedezdiascontadodofatooudadecisojudicialquedeuorigemao
respectivopedido,possvelasubstituiodecandidatoacargomajoritrioaqualquertempoantesda
eleio".
Ac.TSE,de25.8.2009,noRespen35513:"Napendnciaderecursodocandidatorenunciante,odiesa
quoparacontagemdoprazodesubstituioodiadarenncia".
Ac.TSE,de17.11.2009,noREspen36032:pedidodesubstituiofeitosimultaneamenteapresentao
darennciadocandidatosubstitudo,antesdeesgotadososdezdiasdoatoemsioudarespectiva
homologao,nointempestivo.
Ac.TSE,de25.6.2013,noREspen18526:"aflunciadoprazoparasubstituio,quandohrecursos
pendentesdejulgamento,iniciaseapartirdarenncia."

2Naseleiesmajoritrias,seocandidatofordecoligao,asubstituiodeverfazersepordecisoda
maioriaabsolutadosrgosexecutivosdedireodospartidoscoligados,podendoosubstitutoserfiliadoa
qualquerpartidodelaintegrante,desdequeopartidoaoqualpertenciaosubstitudorenuncieaodireitode
preferncia.
3Tantonaseleiesmajoritriascomonasproporcionais,asubstituiosseefetivarseonovopedido
forapresentadoat20(vinte)diasantesdopleito,excetoemcasodefalecimentodecandidato,quandoa
substituiopoderserefetivadaapsesseprazo.
Pargrafo3comredaodadapeloart.3daLein12.891/2013.
Ac.TSE,de24.6.2014,naCtan100075:inaplicabilidadedaLein12.891/2013seleiesde2014.

Art.14.Estosujeitosaocancelamentodoregistrooscandidatosque,atadatadaeleio,foremexpulsos
dopartido,emprocessonoqualsejaasseguradaampladefesaesejamobservadasasnormasestatutrias.
Pargrafonico.OcancelamentodoregistrodocandidatoserdecretadopelaJustiaEleitoral,aps
solicitaodopartido.
Art.15.Aidentificaonumricadoscandidatossedarmedianteaobservaodosseguintescritrios:
CE/65,art.101,4:nmerodosubstitutonaseleiesproporcionais.

http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

13/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

Ioscandidatosaoscargosmajoritriosconcorrerocomonmeroidentificadordopartidoaoqual
estiveremfiliados
Res.TSEns21728/2004,21757/2004e21788/2004:impossibilidadederegistrarsecandidatoapresidente
daRepblica,governadorouprefeitocomnmerodeoutropartidointegrantedacoligao.

IIoscandidatosCmaradosDeputadosconcorrerocomonmerodopartidoaoqualestiveremfiliados,
acrescidodedoisalgarismosdireita
IIIoscandidatossAssembliasLegislativaseCmaraDistritalconcorrerocomonmerodopartido
aoqualestiveremfiliadosacrescidodetrsalgarismosdireita
IVoTribunalSuperiorEleitoralbaixarresoluosobreanumeraodoscandidatosconcorrentess
eleiesmunicipais.
1Aospartidosficaasseguradoodireitodemanterosnmerosatribudossualegendanaeleio
anterior,eaoscandidatos,nestahiptese,odireitodemanterosnmerosquelhesforamatribudosna
eleioanteriorparaomesmocargo.
2Aoscandidatosaqueserefereo1doart.8,permitidorequerernovonmeroaorgodedireo
deseupartido,independentementedosorteioaqueserefereo2doart.100daLein4.737,de15de
julhode1965CdigoEleitoral.
3Oscandidatosdecoligaes,naseleiesmajoritrias,seroregistradoscomonmerodelegendado
respectivopartidoe,naseleiesproporcionais,comonmerodelegendadorespectivopartidoacrescido
donmeroquelhescouber,observadoodispostonopargrafoanterior.
Art.16.Atvintediasantesdadatadaseleies,osTribunaisRegionaisEleitoraisenviaroaoTribunal
SuperiorEleitoral,parafinsdecentralizaoedivulgaodedados,arelaodoscandidatosseleies
majoritriaseproporcionais,daqualconstarobrigatoriamentearefernciaaosexoeaocargoaque
concorrem.
Caputcomredaodadapeloart.2daLein13.165/2015.

1Atadataprevistanocaput,todosospedidosderegistrodecandidatos,inclusiveosimpugnadoseos
respectivosrecursos,devemestarjulgadospelasinstnciasordinrias,epublicadasasdecisesaeles
relativas.
Pargrafo1comredaodadapeloart.2daLein13.165/2015.
Ac.TSE,de20.3.2014,noREspen2117eAcTSE,de6.9.2012,noREspen9749:ficaprejudicadaa
anlisedorecursoemregistrodecandidaturadocandidatoclassificadoemsegundolugarnopleitomajoritrio,
seoprimeirocolocadoobtmmaisde50%dosvotosvlidos.

2Osprocessosderegistrodecandidaturasteroprioridadesobrequaisqueroutros,devendoaJustia
Eleitoraladotarasprovidnciasnecessriasparaocumprimentodoprazoprevistono1,inclusivecoma
realizaodesessesextraordinriaseaconvocaodosjuzessuplentespelosTribunais,semprejuzoda
eventualaplicaododispostonoart.97ederepresentaoaoConselhoNacionaldeJustia.
Pargrafo2acrescidopeloart.3daLein12.034/2009.

Art.16A.Ocandidatocujoregistroestejasubjudicepoderefetuartodososatosrelativoscampanha
eleitoral,inclusiveutilizarohorrioeleitoralgratuitonordioenatelevisoeterseunomemantidonaurna
eletrnicaenquantoestiversobessacondio,ficandoavalidadedosvotosaeleatribudoscondicionadaao
deferimentodeseuregistroporinstnciasuperior.
http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

14/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

Ac.TSE,de25.9.2012,noAgRMSn88673:impossibilidadedecancelamentoimediatodacandidatura,com
proibioderealizaodeatosdepropagandaeleitoral,emvirtudededecisoporrgocolegiadono
processoderegistro.
Ac.TSE,de4.6.2013,noREspen720:ocandidatoquedeucausaanulaodopleitonopoder
participardasnovaseleies,vedaoqueocorreemrazodaprticadeilcitoeleitoralpeloprprio
candidato,nosendoocasoquandoseuregistroestiversubjudice.

Pargrafonico.Ocmputo,paraorespectivopartidooucoligao,dosvotosatribudosaocandidatocujo
registroestejasubjudicenodiadaeleioficacondicionadoaodeferimentodoregistrodocandidato.
Art.16Aepargrafonicoacrescidospeloart.4daLein12.034/2009.
Res.TSEn23273/2010:comoregistroindeferido,pormsubjudice,ocandidatoconsideradoaptopara
osfinsdoart.46,5,destalei.
Ac.TSE,de1.10.2010,noPAn325256:possibilidadededivulgao,nositedoTSE,daquantidadede
votosobtidospeloscandidatos,independentementedasituaodacandidatura.
Ac.TSE,de29.4.2014,noAgRREspen74918:anormadestepargrafonoafastouaaplicaodo4
doart.175doCEsocontadosparaalegendaosvotosobtidosporcandidato,cujoregistroencontravase
deferidonadatadopleitoeleitoral.
Ac.TSE,de22.5.2012,noAgRRMSn273427,de21.8.2012,enoMSn430827:votosatribudosa
candidatocomregistroindeferidonosocomputadosparaopartidoouparaacoligao.

Art.16B.Odispostonoart.16Aquantoaodireitodeparticipardacampanhaeleitoral,inclusiveutilizaro
horrioeleitoralgratuito,aplicaseigualmenteaocandidatocujopedidoderegistrotenhasidoprotocoladono
prazolegaleaindanotenhasidoapreciadopelaJustiaEleitoral.
Art.16Bacrescidopeloart.3daLein12.891/2013.
Ac.TSE,de24.6.2014,naCtan100075:inaplicabilidadedaLein12.891/2013seleiesde2014.

DAARRECADAOEDAAPLICAODERECURSOSNASCAMPANHASELEITORAIS
Port.ConjuntaTSE/SRFn74/2006:"DispesobreointercmbiodeinformaesentreoTribunalSuperior
EleitoraleaSecretariadaReceitaFederaledoutrasprovidncias",abrangendoinformaesrelativas
prestaodecontasdecandidatosedecomitsfinanceirosdepartidospolticos(art.1,caput)eprestao
anualdecontasdospartidospolticos(art.1,1)prevapossibilidadedequalquercidadoapresentar
dennciaSRFsobreusoindevidoderecursos,financeirosouno,emcampanhaeleitoralounasatividades
dospartidospolticos(art.2),averificaodocometimentodeilcitostributrios(art.3)eainformaoao
TSEdequalquerinfraotributriadetectada(art.4,caput)eaodispostonosarts.23,27e81destalei(art.
4,pargrafonico).INConjuntaTSE/RFBn1.019/2010:"Dispesobreatos,peranteoCadastroNacionalda
PessoaJurdica(CNPJ),doscomitsfinanceirosdepartidospolticosedecandidatosacargoseletivos,
inclusivevicesesuplentes".

Art.17.Asdespesasdacampanhaeleitoralserorealizadassobaresponsabilidadedospartidos,oude
seuscandidatos,efinanciadasnaformadestaLei.
Art.17A.(Revogadopeloart.15daLein13.165/2015.)
Art.18.Oslimitesdegastosdecampanha,emcadaeleio,soosdefinidospeloTribunalSuperior
Eleitoralcombasenosparmetrosdefinidosemlei.
Caputcomredaodadapeloart.2daLein13.165/2015.
http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

15/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

V.arts.5ao8daLein13.165/2015:estabelecemlimitesdegastosnascampanhaseleitoraisdos
candidatos.

1(Revogadopeloart.15daLein13.165/2015.)
2(Revogadopeloart.15daLein13.165/2015.)
Art.18A.Serocontabilizadasnoslimitesdegastosdecadacampanhaasdespesasefetuadaspelos
candidatoseasefetuadaspelospartidosquepuderemserindividualizadas.
Art.18Aacrescidopeloart.2daLein13.165/2015.

Art.18B.Odescumprimentodoslimitesdegastosfixadosparacadacampanhaacarretaropagamento
demultaemvalorequivalentea100%(cemporcento)daquantiaqueultrapassarolimiteestabelecido,sem
prejuzodaapuraodaocorrnciadeabusodopodereconmico.
Art.18Bacrescidopeloart.2daLein13.165/2015.

Art.19.(Revogadopeloart.15daLein13.165/2015.)
Art.20.Ocandidatoacargoeletivofar,diretamenteouporintermdiodepessoaporeledesignada,a
administraofinanceiradesuacampanhausandorecursosrepassadospelopartido,inclusiveosrelativos
cotadoFundoPartidrio,recursosprpriosoudoaesdepessoasfsicas,naformaestabelecidanestaLei.
Art.20comredaodadapeloart.2daLein13.165/2015.

Art.21.Ocandidatosolidariamenteresponsvelcomapessoaindicadanaformadoart.20destaLeipela
veracidadedasinformaesfinanceirasecontbeisdesuacampanha,devendoambosassinararespectiva
prestaodecontas.
Art.21comredaodadapeloart.1daLein11.300/2006.

Art.22.obrigatrioparaopartidoeparaoscandidatosabrircontabancriaespecficapararegistrartodoo
movimentofinanceirodacampanha.
Ac.TSE,de13.10.2011,noAgRAIn139912eAc.TSE,de21.3.2006,noREspen25306:obrigatoriedade
deaberturadacontabancriamesmoquenohajamovimentaofinanceira.
Ac.TSE,de13.12.2011,noAgRAIn149794:constituiirregularidadeinsanvelaarrecadaoderecursos
earealizaodedespesasantesdaaberturadecontaespecfica.
Ac.TSE,de29.11.2011,noAgRAIn126633:omovimentofinanceirodecampanhaabrange,inclusive,os
recursosprpriosdocandidato,sobpenadedesaprovaodascontas.

1Osbancossoobrigadosa:
Iacatar,emattrsdias,opedidodeaberturadecontadequalquercandidatoescolhidoemconveno,
sendolhesvedadocondicionlaadepsitomnimoecobranadetaxasoudeoutrasdespesasde
manuteno
IncisoIcomredaodadapeloart.2daLein13.165/2015.

IIidentificar,nosextratosbancriosdascontascorrentesaqueserefereocaput,oCPFouoCNPJdo
doador
Pargrafo1comredaodadapeloart.3daLein12.891/2013.
Ac.TSE,de24.6.2014,naCtan100075:inaplicabilidadedaLein12.891/2013seleiesde2014.

http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

16/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

IIIencerraracontabancrianofinaldoanodaeleio,transferindoatotalidadedosaldoexistenteparaa
contabancriadorgodedireoindicadopelopartido,naformaprevistanoart.31,einformarofato
JustiaEleitoral.
IncisoIIIacrescidopeloart.2daLein13.165/2015.

2OdispostonesteartigonoseaplicaaoscasosdecandidaturaparaPrefeitoeVereadoremMunicpios
ondenohajaagnciabancriaoupostodeatendimentobancrio.
Pargrafo2comredaodadapeloart.2daLein13.165/2015.

3Ousoderecursosfinanceirosparapagamentosdegastoseleitoraisquenoprovenhamdaconta
especficadequetrataocaputdesteartigoimplicaradesaprovaodaprestaodecontasdopartidoou
candidatocomprovadoabusodepodereconmico,sercanceladooregistrodacandidaturaoucassadoo
diploma,sejhouversidooutorgado.
Ac.TSE,de26.4.2012,noREspen227525:aplicaodoprincpiodarazoabilidadenaapreciaoda
licitudededespesassemoacionamentodacontabancria.
Ac.TSE,de26.5.2011,noAgRAIn33360:aprovaodascontasdecampanhacomressalvas,mediante
apresentaodedocumentoscomprobatriosdaregularidadedasdespesaseausnciademfde
candidato.

4Rejeitadasascontas,aJustiaEleitoralremetercpiadetodooprocessoaoMinistrioPblico
Eleitoralparaosfinsprevistosnoart.22daLeiComplementarn64,de18demaiode1990.
Pargrafos3e4acrescidospeloart.1daLein11.300/2006.

Art.22A.OscandidatosestoobrigadosinscrionoCadastroNacionaldaPessoaJurdicaCNPJ.
Caputcomredaodadapeloart.2daLein13.165/2015.

1Apsorecebimentodopedidoderegistrodacandidatura,aJustiaEleitoraldeverforneceremat3
(trs)diasteis,onmeroderegistrodeCNPJ.
Pargrafo1acrescidopeloart.4daLein12.034/2009.

2Cumpridoodispostono1desteartigoeno1doart.22,ficamoscandidatosautorizadosa
promoveraarrecadaoderecursosfinanceirosearealizarasdespesasnecessriascampanhaeleitoral.
Pargrafo2comredaodadapeloart.2daLein13.165/2015.

Art.23.Pessoasfsicaspoderofazerdoaesemdinheiroouestimveisemdinheiroparacampanhas
eleitorais,obedecidoodispostonestaLei.
Caputcomredaodadapeloart.3daLein12.034/2009.
Port.ConjuntaTSE/SRFn74/2006,art.4,pargrafonico:aSRFinformaraoTSEqualquerinfraoao
dispostonesteartigo.

1Asdoaesecontribuiesdequetrataesteartigoficamlimitadasa10%(dezporcento)dos
rendimentosbrutosauferidospelodoadornoanoanterioreleio.
Pargrafo1comredaodadapeloart.2daLein13.165/2015.
Ac.TSE,de8.3.2016,noREspen47569e,de23.4.2013,noREspen147536:"Aretificaoda
declaraoderendimentosconsubstanciafaculdadeprevistanalegislaotributria,cabendoaoautorda
representaocomprovareventualvciooumfnaprticadoato".
http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

17/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

Ac.TSE,de27.2.2014,noAgRAIn3623e,de20.3.2012,noREspen183569:orendimentobrutode
cnjugescasadosnoregimedecomunhouniversaldebenspodeserconsideradonaaferiodolimitede
doaoporpessoafsica.
Ac.TSE,de13.6.2013,noAgRREspen51067:olimitededoaode10%devesercalculadosobreos
rendimentosbrutosauferidosnoanoanterioreleio,comprovadospormeiodadeclaraodeimpostode
renda.
Ac.TSE,de5.9.2013,noAgRREspen8639:olimitededoaode10%estabelecidoparaaspessoas
fsicasdeveserverificadolevandoseemcontaomontanteglobaldasdoaesrealizadas.
Ac.TSE,de1.4.2014,noREspen33379:asdoaesdefirmaindividualdevemobservaroslimitesdeste
inciso.
Ac.TSE,de19.8.2014,noREspen59116:doaoeleitoraldeascendenteparadescendentedevelimitar
seaovalorde10%dorendimentobrutoauferidopelodoadornoexerccioanterior.
Ac.TSE,de26.8.2014,noREspen48781:parafinsdeaferiodolimitededoaoprevistonesteinciso,
consideraseosomatriodosrendimentospercebidoscomopessoanaturaleempresrioindividual.
Ac.TSEn16628,de17.12.2014:inaplicabilidadedoprincpiodainsignificncianasrepresentaespor
doaoacimadolimitelegal.

I(Revogadopeloart.15daLein13.165/2015.)
II(Revogadopeloart.15daLein13.165/2015.)
1AOcandidatopoderusarrecursosprpriosemsuacampanhaatolimitedegastosestabelecido
nestaLeiparaocargoaoqualconcorre.
Pargrafo1Aacrescidopeloart.2daLein13.165/2015.

2Asdoaesestimveisemdinheiroacandidatoespecfico,comitoupartidodeveroserfeitas
medianterecibo,assinadopelodoador,excetonahipteseprevistano6doart.28.
Pargrafo2comredaodadapeloart.3daLein12.891/2013.
Ac.TSE,de24.6.2014,naCtan100075:inaplicabilidadedaLein12.891/2013seleiesde2014.
Ac.TSE,de25.3.2014,noAgRREspen25612315:aausnciadereciboseleitoraisconfigura
irregularidadegraveeinsanvel,aptaaensejararejeiodascontasdocandidato.

3Adoaodequantiaacimadoslimitesfixadosnesteartigosujeitaoinfratoraopagamentodemultano
valordecincoadezvezesaquantiaemexcesso.
Ac.TSE,de27.2.2014,noAgRAIn8889e,de8.3.2012,noAgRREspen124656:narepresentao
contrapessoafsicapordoaoacampanhaseleitoraisacimadolimitelegal,porfaltadeprevisolegal,incide
oritoprevistonoart.96daLein9.504/1997.
Ac.TSE,de15.12.2011,noAgRREspen24826:inaplicabilidadedoprincpiodainsignificncianafixao
destamulta.
Ac.TSE,de1.8.2012,noCCn5792:acompetnciaparaprocessarejulgararepresentaopordoao
derecursosacimadolimitelegaldojuzododomicliododoador.
Ac.TSE,de28.2.2013,noAgRREspen94681:paraaincidnciadacausadeinelegibilidadeprevistano
art.1,I,p,daLCn64/1990,necessrioquearepresentaopordoaoirregulardecampanhatenha
observadooprocedimentoprevistonoart.22daLCn64/1990.
http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

18/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

Ac.TSE,de9.6.2011,naRpn98140:ojuzoaoqualsevinculaodoadorocompetenteparaprocessare
julgararepresentaopordoaoderecursosacimadolimitelegal.

4Asdoaesderecursosfinanceirossomentepoderoserefetuadasnacontamencionadanoart.22
destaLeipormeiode:
Pargrafo4comredaodadapeloart.1daLein11.300/2006.

Ichequescruzadosenominaisoutransfernciaeletrnicadedepsitos
Res.TSEn22494/2006:"Nasdoaesdedinheiroparacampanhaseleitorais,feitaspormeioeletrnico,
viaredebancria,dispensadaaassinaturadodoadordesdequepossasereleidentificadonoprprio
documentobancrio".

IIdepsitosemespciedevidamenteidentificadosatolimitefixadonoincisoIdo1desteartigo
IncisosIeIIacrescidospeloart.1daLein11.300/2006.

IIImecanismodisponvelemstiodocandidato,partidooucoligaonaInternet,permitindoinclusiveouso
decartodecrdito,equedeveratenderaosseguintesrequisitos:
a)identificaododoador
Ac.TSE,de22.5.2014,naCtan20887:impossibilidadedeexistnciadeintermediriosentreoeleitoreo
candidato.

b)emissoobrigatriadereciboeleitoralparacadadoaorealizada.
IncisoIIIealneasaebacrescidospeloart.3daLein12.034/2009.
Ac.TSE,de15.12.2011,noAgRROn4080386:irregularidadeinsanvelporausnciadereciboeleitoral
naprestaodecontas.

5Ficamvedadasquaisquerdoaesemdinheiro,bemcomodetrofus,prmios,ajudasdequalquer
espciefeitasporcandidato,entreoregistroeaeleio,apessoasfsicasoujurdicas.
Pargrafo5acrescidopeloart.1daLein11.300/2006.

6NahiptesededoaesrealizadaspormeiodaInternet,asfraudesouerroscometidospelodoador
semconhecimentodoscandidatos,partidosoucoligaesnoensejaroaresponsabilidadedestesnema
rejeiodesuascontaseleitorais.
Pargrafo6acrescidopeloart.3daLein12.034/2009.

7Olimiteprevistono1noseaplicaadoaesestimveisemdinheirorelativasutilizaodebens
mveisouimveisdepropriedadedodoador,desdequeovalorestimadonoultrapasseR$80.000,00
(oitentamilreais).
Pargrafo7comredaodadapeloart.2daLein13.165/2015.

Art.24.vedado,apartidoecandidato,receberdiretaouindiretamentedoaoemdinheiroouestimvel
emdinheiro,inclusivepormeiodepublicidadedequalquerespcie,procedentede:
Lein9.096/1995,art.31:contribuioouauxliopecuniriovedadoaopartidopoltico.

Ientidadeougovernoestrangeiro
IIrgodaAdministraoPblicadiretaeindiretaoufundaomantidacomrecursosprovenientesdo
PoderPblico
http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

19/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

IIIconcessionriooupermissionriodeserviopblico
Ac.TSE,de22.5.2014,noREspen264766:aprovasecomressalvasascontasdecampanhadecandidato
quedevolvedoaodeempresaconcessionriaantesdaprestaodecontascomapresentaodos
respectivosrecibos.

IVentidadededireitoprivadoquereceba,nacondiodebeneficiria,contribuiocompulsriaemvirtude
dedisposiolegal
Ventidadedeutilidadepblica
VIentidadedeclasseousindical
Ac.TSE,de3.10.2014,noRRpn115714:ConselhoRegionaldeMedicinaqueutilizaseucadastrode
associadosparamanifestaropiniopolticacontrriaacandidatoviolaodispostonesteartigo,c.c.oart.57E,
caput.

VIIpessoajurdicasemfinslucrativosquerecebarecursosdoexterior
VIIIentidadesbeneficentesereligiosas
IncisoVIIIacrescidopeloart.1daLein11.300/2006.

IXentidadesesportivas
IncisoIXcomredaodadapeloart.3daLein12.034/2009.

Xorganizaesnogovernamentaisquerecebamrecursospblicos
XIorganizaesdasociedadecivildeinteressepblico.
IncisosXeXIacrescidospeloart.1daLein11.300/2006.

XII(Vetadopeloart.2daLein13.165/2015).
1Noseincluemnasvedaesdequetrataesteartigoascooperativascujoscooperadosnosejam
concessionriosoupermissionriosdeserviospblicos,desdequenoestejamsendobeneficiadascom
recursospblicos,observadoodispostonoart.81.
Pargrafonico,acrescidopeloart.3daLein12.034/2009,renumeradocomo1peloart.2daLein
13.165/2015.

2(Vetadopeloart.2daLein13.165/2015).
3(Vetadopeloart.2daLein13.165/2015).
4Opartidooucandidatoquereceberrecursosprovenientesdefontesvedadasoudeorigemno
identificadadeverprocederdevoluodosvaloresrecebidosou,nosendopossvelaidentificaoda
fonte,transferilosparaacontanicadoTesouroNacional.
Pargrafo4acrescidopeloart.2daLein13.165/2015.

Art.24A.(Vetadopeloart.2daLein13.165/2015).
Art.24B.(Vetadopeloart.2daLein13.165/2015).
Art.24C.Olimitededoaoprevistono1doart.23serapuradoanualmentepeloTribunalSuperior
EleitoralepelaSecretariadaReceitaFederaldoBrasil.
Art.24Cacrescidopeloart.2daLein13.165/2015.
http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

20/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

1OTribunalSuperiorEleitoraldeverconsolidarasinformaessobreasdoaesregistradasat31de
dezembrodoexercciofinanceiroaserapurado,considerando:
Iasprestaesdecontasanuaisdospartidospolticos,entreguesJustiaEleitoralat30deabrildoano
subsequenteaodaapurao,nostermosdoart.32daLein9.096,de19desetembrode1995
IIasprestaesdecontasdoscandidatosseleiesordinriasousuplementaresquetenhamocorrido
noexercciofinanceiroaserapurado.
Pargrafo1eincisosIeIIacrescidospeloart.2daLein13.165/2015.

2OTribunalSuperiorEleitoral,apsaconsolidaodasinformaessobreosvaloresdoadose
apurados,encaminhlasSecretariadaReceitaFederaldoBrasilat30demaiodoanoseguinteaoda
apurao.
3ASecretariadaReceitaFederaldoBrasilfarocruzamentodosvaloresdoadoscomosrendimentos
dapessoafsicae,apurandoindciodeexcesso,comunicarofato,at30dejulhodoanoseguinteaoda
apurao,aoMinistrioPblicoEleitoral,quepoder,atofinaldoexercciofinanceiro,apresentar
representaocomvistasaplicaodapenalidadeprevistanoart.23edeoutrassanesquejulgar
cabveis.
Pargrafos2e3acrescidospeloart.2daLein13.165/2015.

Art.25.Opartidoquedescumprirasnormasreferentesarrecadaoeaplicaoderecursosfixadas
nestaLeiperderodireitoaorecebimentodaquotadoFundoPartidriodoanoseguinte,semprejuzode
responderemoscandidatosbeneficiadosporabusodopodereconmico.
LCn64/1990,arts.19e21:apuraodastransgressespertinentesaorigemdevalorespecuniriose
abusodopodereconmicooupoltico.

Pargrafonico.AsanodesuspensodorepassedenovasquotasdoFundoPartidrio,por
desaprovaototalouparcialdaprestaodecontasdocandidato,deverseraplicadadeforma
proporcionalerazovel,peloperodode1(um)msa12(doze)meses,oupormeiododesconto,dovalora
serrepassado,naimportnciaapontadacomoirregular,nopodendoseraplicadaasanodesuspenso,
casoaprestaodecontasnosejajulgada,pelojuzooutribunalcompetente,aps5(cinco)anosdesua
apresentao.
Pargrafonicoacrescidopeloart.3daLein12.034/2009.
Lein9.096/1995,art.37,3:dispositivodeteorsemelhante,relativoprestaodecontasdepartido
poltico.
Ac.TSE,de17.9.2015,noREspen588133:Nosprocessosdeprestaodecontasdecandidato,nose
aplicaasanodesuspensodequotasdeFundoPartidrioseadesaprovaodacontanotem,como
causa,irregularidadedecorrentedeatodopartido.

Art.26.Soconsideradosgastoseleitorais,sujeitosaregistroeaoslimitesfixadosnestaLei:
Caputcomredaodadapeloart.1daLein11.300/2006.

Iconfecodematerialimpressodequalquernaturezaetamanho,observadoodispostono3doart.38
destaLei
IncisoIcomredaodadapeloart.3daLein12.891/2013.
Ac.TSE,de24.6.2014,naCtan100075:inaplicabilidadedaLein12.891/2013seleiesde2014.

http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

21/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

IIpropagandaepublicidadediretaouindireta,porqualquermeiodedivulgao,destinadaaconquistar
votos
IIIalugueldelocaisparaapromoodeatosdecampanhaeleitoral
IVdespesascomtransporteoudeslocamentodecandidatoedepessoalaserviodascandidaturas
IncisoIVcomredaodadapeloart.1daLein11.300/2006.

Vcorrespondnciaedespesaspostais
VIdespesasdeinstalao,organizaoefuncionamentodecomitseserviosnecessriosseleies
VIIremuneraoougratificaodequalquerespcieapessoalquepresteserviosscandidaturasou
aoscomitseleitorais
Ac.TSE,de1.3.2016,noAgRREspen77355:serviosadvocatciosemprocessojurisdicionalcontencioso
nopodemserconsideradoscomogastoseleitoraisdecampanhaAc.TSE,de11.11.2014,noREspen
38875:serviosadvocatciosdeconsultorianocursodascampanhaseleitoraisdevemsercontabilizadoscomo
gastoseleitorais.

VIIImontagemeoperaodecarrosdesom,depropagandaeassemelhados
IXarealizaodecomciosoueventosdestinadospromoodecandidatura
IncisoIXcomredaodadapeloart.1daLein11.300/2006.

Xproduodeprogramasderdio,televisoouvdeo,inclusiveosdestinadospropagandagratuita
XI(Revogadopeloart.4daLein11.300/2006.)
XIIrealizaodepesquisasoutestespreleitorais
XIII(Revogadopeloart.4daLein11.300/2006.)
XIV(Revogadopeloart.4daLein12.891/2013)
Ac.TSE,de24.6.2014,naCtan100075:inaplicabilidadedaLein12.891/2013seleiesde2014.

XVcustoscomacriaoeinclusodestiosnaInternet
XVImultasaplicadasaospartidosoucandidatosporinfraododispostonalegislaoeleitoral
XVIIproduodejingles,vinhetaseslogansparapropagandaeleitoral.
IncisoXVIIacrescidopeloart.1daLein11.300/2006.

Pargrafonico.Soestabelecidososseguinteslimitescomrelaoaototaldogastodacampanha:
Ialimentaodopessoalqueprestaserviosscandidaturasouaoscomitseleitorais:10%(dezpor
cento)
IIalugueldeveculosautomotores:20%(vinteporcento).
PargrafonicoeincisosIeIIacrescidospeloart.3daLein12.891/2013.
Ac.TSE,de24.6.2014,naCtan100075:inaplicabilidadedaLein12.891/2013seleiesde2014.

Art.27.Qualquereleitorpoderrealizargastos,emapoioacandidatodesuapreferncia,ataquantia
equivalenteaummilUFIR,nosujeitosacontabilizao,desdequenoreembolsados.
V.notaaoart.105,2,destaleisobreaUnidadeFiscaldeReferncia(Ufir).
http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

22/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

Port.ConjuntaTSE/SRFn74/2006,art.4,pargrafonico:aSRFinformaraoTSEqualquerinfraoao
dispostonesteartigo.

DAPRESTAODECONTAS
Port.ConjuntaTSE/SRFn74/2006:"DispesobreointercmbiodeinformaesentreoTribunalSuperior
EleitoraleaSecretariadaReceitaFederaledoutrasprovidncias",abrangendoinformaesrelativas
prestaodecontasdecandidatosedecomitsfinanceirosdepartidospolticos(art.1,caput)eprestao
anualdecontasdospartidospolticos(art.1,1)prevapossibilidadedequalquercidadoapresentar
dennciaSRFsobreusoindevidoderecursos,financeirosouno,emcampanhaeleitoralounasatividades
dospartidospolticos(art.2),averificaodocometimentodeilcitostributrios(art.3)eainformaoao
TSEdequalquerinfraotributriadetectada(art.4,caput)eaodispostonosarts.23,27e81destalei(art.
4,pargrafonico).

Art.28.Aprestaodecontasserfeita:
Res.TSEn21295/2002:publicidadedaprestaodecontas.

Inocasodoscandidatosseleiesmajoritrias,naformadisciplinadapelaJustiaEleitoral
IInocasodoscandidatosseleiesproporcionais,deacordocomosmodelosconstantesdoAnexo
destaLei.
AtualmenteosmodelosconstantesdoAnexoforamsubstitudosepodemserobtidosnoSistemade
PrestaodeContasEleitorais(SPCE),queestemconformidadecomainstruodeprestaodecontasde
cadaeleio.

1Asprestaesdecontasdoscandidatosseleiesmajoritriasserofeitaspeloprpriocandidato,
devendoseracompanhadasdosextratosdascontasbancriasreferentesmovimentaodosrecursos
financeirosusadosnacampanhaedarelaodoschequesrecebidos,comaindicaodosrespectivos
nmeros,valoreseemitentes.
2Asprestaesdecontasdoscandidatosseleiesproporcionaisserofeitaspeloprpriocandidato.
Pargrafos1e2comredaodadapeloart.2daLein13.165/2015.

3Ascontribuies,doaeseasreceitasdequetrataestaLeiseroconvertidasemUFIR,pelovalor
destanomsemqueocorrerem.
V.notaaoart.105,2,destaleisobreaUnidadeFiscaldeReferncia(Ufir).

4Ospartidospolticos,ascoligaeseoscandidatossoobrigados,duranteascampanhaseleitorais,a
divulgaremstiocriadopelaJustiaEleitoralparaessefimnaredemundialdecomputadores(internet):
Pargrafo4comredaodadapeloart.2daLein13.165/2015.

Iosrecursosemdinheirorecebidosparafinanciamentodesuacampanhaeleitoral,emat72(setentae
duas)horasdeseurecebimento
IInodia15desetembro,relatriodiscriminandoastransfernciasdoFundoPartidrio,osrecursosem
dinheiroeosestimveisemdinheirorecebidos,bemcomoosgastosrealizados.
IncisosIeIIacrescidospeloart.2daLein13.165/2015.

5(Vetadopeloart.3daLein12.891/2013).
Ac.TSE,de24.6.2014,naCtan100075:inaplicabilidadedaLein12.891/2013seleiesde2014.
http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

23/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

6Ficamtambmdispensadasdecomprovaonaprestaodecontas:
Iacessodebensmveis,limitadaaovalordeR$4.000,00(quatromilreais)porpessoacedente
Pargrafo6eincisoIacrescidospeloart.3daLein12.891/2013.

IIdoaesestimveisemdinheiroentrecandidatosoupartidos,decorrentesdousocomumtantode
sedesquantodemateriaisdepropagandaeleitoral,cujogastodeverserregistradonaprestaodecontas
doresponsvelpelopagamentodadespesa.
IncisoIIcomredaodadapeloart.2daLein13.165/2015.

7Asinformaessobreosrecursosrecebidosaqueserefereo4deveroserdivulgadascoma
indicaodosnomes,doCPFouCNPJdosdoadoresedosrespectivosvaloresdoados.
8Osgastoscompassagensareasefetuadosnascampanhaseleitoraisserocomprovadosmediantea
apresentaodefaturaouduplicataemitidaporagnciadeviagem,quandoforocaso,desdeque
informadososbeneficirios,asdataseositinerrios,vedadaaexignciadeapresentaodequalqueroutro
documentoparaessefim.
9AJustiaEleitoraladotarsistemasimplificadodeprestaodecontasparacandidatosque
apresentaremmovimentaofinanceiracorrespondentea,nomximo,R$20.000,00(vintemilreais),
atualizadosmonetariamente,acadaeleio,pelondiceNacionaldePreosaoConsumidorINPCda
FundaoInstitutoBrasileirodeGeografiaeEstatsticaIBGEouporndicequeosubstituir.
Pargrafos7ao9acrescidospeloart.2daLein13.165/2015.

10.Osistemasimplificadoreferidono9deverconter,pelomenos:
Iidentificaodasdoaesrecebidas,comosnomes,oCPFouCNPJdosdoadoreseosrespectivos
valoresrecebidos
IIidentificaodasdespesasrealizadas,comosnomeseoCPFouCNPJdosfornecedoresdemateriale
dosprestadoresdosserviosrealizados
IIIregistrodaseventuaissobrasoudvidasdecampanha.
Pargrafo10eincisosIaIIIacrescidospeloart.2daLein13.165/2015.

11.NaseleiesparaPrefeitoeVereadordeMunicpioscommenosdecinquentamileleitores,a
prestaodecontasserfeitasemprepelosistemasimplificadoaquesereferemos9e10.
12.Osvalorestransferidospelospartidospolticosoriundosdedoaesseroregistradosnaprestaode
contasdoscandidatoscomotransfernciadospartidose,naprestaodecontasdospartidos,como
transfernciaaoscandidatos,semindividualizaodosdoadores.
Pargrafos11e12acrescidospeloart.2daLein13.165/2015.
Ac.STF,de12.11.2015,naADIMCn5.394:deferimentodecautelarparasuspenderaeficciada
expressosemindividualizaodosdoadores,constantedapartefinaldestepargrafo,comefeitosextunc.

Art.29.Aoreceberasprestaesdecontasedemaisinformaesdoscandidatosseleiesmajoritrias
edoscandidatosseleiesproporcionaisqueoptaremporprestarcontasporseuintermdio,oscomits
devero:
I(Revogadopeloart.15daLein13.165/2015.)
IIresumirasinformaescontidasnaprestaodecontas,deformaaapresentardemonstrativo
consolidadodascampanhas
http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

24/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

IncisoIIcomredaodadapeloart.2daLein13.165/2015.

IIIencaminharJustiaEleitoral,atotrigsimodiaposteriorrealizaodaseleies,oconjuntodas
prestaesdecontasdoscandidatosedoprpriocomit,naformadoartigoanterior,ressalvadaahiptese
doincisoseguinte
IVhavendosegundoturno,encaminharaprestaodecontas,referenteaos2(dois)turnos,ato
vigsimodiaposteriorsuarealizao.
IncisoIVcomredaodadapeloart.2daLein13.165/2015.

1(Revogadopeloart.15daLein13.165/2015.)
2Ainobservnciadoprazoparaencaminhamentodasprestaesdecontasimpedeadiplomaodos
eleitos,enquantoperdurar.
3Eventuaisdbitosdecampanhanoquitadosatadatadeapresentaodaprestaodecontas
poderoserassumidospelopartidopoltico,pordecisodoseurgonacionaldedireopartidria.
Pargrafo3acrescidopeloart.3daLein12.034/2009.
V.notasaocaputdoart.30destaleisobreoAc.TSE,de8.2.2011,naPetn2596eaRes.TSEn
22500/2006.
Ac.TSE,de8.2.2011,naPetn2597:"aexistnciadedvidadecampanhanoobstaaaprovaodas
contasdocandidatooudocomitfinanceiro,casosejaassumidaaobrigaopelopartido,quedeverindicar
nasuaprestaodecontasanualasrubricasreferentessdespesasdecampanhanoquitadas."

4Nocasododispostono3,orgopartidriodarespectivacircunscrioeleitoralpassara
responderportodasasdvidassolidariamentecomocandidato,hipteseemqueaexistnciadodbitono
poderserconsideradacomocausaparaarejeiodascontas.
Pargrafo4acrescidopeloart.3daLein12.034/2009.
V.notaaocaputdoart.30destaleisobreosAc.TSE,de14.4.2015,naPCn407275e,de8.2.2011,naPet
n2596.

Art.30.AJustiaEleitoralverificararegularidadedascontasdecampanha,decidindo:
Caputcomredaodadapeloart.3daLein12.034/2009.
Ac.TSE,de11.4.2006,noRMSn426:adisposiocontidanaLein9.096/1995,art.35,pargrafonico,
quefacultaaosdemaispartidosoexameeaimpugnaodaprestaodecontas,noseaplicaprestao
decontasdecampanhaeleitoral.
Ac.TSE,de14.4.2015,naPCn407275e,de8.2.2011,naPetn2596:aexistnciadedvidade
campanhanoobstaaaprovaodascontasdocandidatooudocomitfinanceiro,casosejaassumidaa
obrigaopelopartido.V.,contudo,oAc.TSE,de6.6.2006,noAgn4523:onopagamentodedvidasde
campanhaataapresentaodascontasconduzrejeiodascontas.
Res.TSEn22500/2006:possibilidadedenovao,comassunoliberatriadedvidasdecampanhapor
partidopoltico,desdequeadocumentaocomprobatriadadvidasejaconsistente.
Ac.TSE,de6.12.2011,noAgRREspen224432:irregularidadeformalnoensejaadesaprovaoda
prestaodecontasdecandidato.

Ipelaaprovao,quandoestiveremregulares
http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

25/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

IncisoIacrescidopeloart.3daLein12.034/2009.

IIpelaaprovaocomressalvas,quandoverificadasfalhasquenolhescomprometamaregularidade
IncisoIIacrescidopeloart.3daLein12.034/2009.

IIIpeladesaprovao,quandoverificadasfalhasquelhescomprometamaregularidade
IncisoIIIacrescidopeloart.3daLein12.034/2009.

IVpelanoprestao,quandonoapresentadasascontasapsanotificaoemitidapelaJustia
Eleitoral,naqualconstaraobrigaoexpressadeprestarassuascontas,noprazodesetentaeduas
horas.
IncisoIVacrescidopeloart.3daLein12.034/2009.
Ac.TSE,de15.5.2014,noAgRREspen11939:Aprestaodecontasretificadoraapresentadaa
destemponoacarreta,porsis,ojulgamentodascontasdecampanhacomonoprestadas[...].

1Adecisoquejulgarascontasdoscandidatoseleitosserpublicadaemsessoattrsdiasantesda
diplomao.
Pargrafo1comredaodadapeloart.2daLein13.165/2015.

2Errosformaisemateriaiscorrigidosnoautorizamarejeiodascontaseacominaodesanoa
candidatooupartido.
2AErrosformaisoumateriaisirrelevantesnoconjuntodaprestaodecontas,quenocomprometamo
seuresultado,noacarretaroarejeiodascontas.
Pargrafo2Aacrescidopeloart.3daLein12.034/2009.

3Paraefetuarosexamesdequetrataesteartigo,aJustiaEleitoralpoderrequisitartcnicosdoTribunal
deContasdaUnio,dosEstados,doDistritoFederaloudosMunicpios,pelotempoquefornecessrio.
4Havendoindciodeirregularidadenaprestaodecontas,aJustiaEleitoralpoderrequisitardo
candidatoasinformaesadicionaisnecessrias,bemcomodeterminardilignciasparaacomplementao
dosdadosouosaneamentodasfalhas.
Pargrafo4comredaodadapeloart.2daLein13.165/2015.
Ac.TSE,de25.9.2014,noREspen29433:inadmissibilidadedajuntadadedocumentoscomembargos
declaratriosseapartenosanarasirregularidadesnoprazoconcedidoparatal.

5Dadecisoquejulgarascontasprestadaspeloscandidatoscaberrecursoaorgosuperiorda
JustiaEleitoral,noprazode3(trs)dias,acontardapublicaonoDirioOficial.
Pargrafo5comredaodadapeloart.2daLein13.165/2015.

6Nomesmoprazoprevistono5,caberrecursoespecialparaoTribunalSuperiorEleitoral,nas
hiptesesprevistasnosincisosIeIIdo4doart.121daConstituioFederal.
Pargrafo6acrescidopeloart.3daLein12.034/2009.
Ac.TSE,de28.10.2010,noAgRAIn11221:noaplicaoretroativadestepargrafo.

7Odispostonesteartigoaplicaseaosprocessosjudiciaispendentes.
Pargrafo7acrescidopeloart.3daLein12.034/2009.

http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

26/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

Art.30A.QualquerpartidopolticooucoligaopoderrepresentarJustiaEleitoral,noprazode15
(quinze)diasdadiplomao,relatandofatoseindicandoprovas,epediraaberturadeinvestigaojudicial
paraapurarcondutasemdesacordocomasnormasdestaLei,relativasarrecadaoegastosde
recursos.
Caputcomredaodadapeloart.3daLein12.034/2009.
Ac.TSE,de18.8.2011,noAgRREspen34693:aintimaoparaoviceprefeitointegraralidenafase
recursalnoafastaodefeitodecitao,quedeveocorrernoprazoassinadoparaformalizaoda
investigaoeleitoral.
Ac.TSE,de1.2.2011,noAgRREspen28315:aadoodoritodoart.22daLCn64/1990paraa
representaoprevistanesteartigonoimplicaodeslocamentodacompetnciaparaocorregedor.
Legitimidadeativa:Ac.TSE,de19.8.2014,noAgRAIn69590(partidocoligado,apsarealizaodas
eleies)Ac.TSE,de13.10.2011,noAgRREspen3776232:(coligao,mesmoapsarealizaodas
eleies)Ac.TSE,de12.2.2009,noROn1596:(MinistrioPblicoEleitoral).
Ac.TSE,de19.3.2009,noROn1498:ilegitimidadeativadecandidato.
Legitimidadepassiva:Ac.TSE,de28.4.2009,noROn1540:(candidatonoeleitoe,apartirdoregistrode
candidatura,dossuplentes).
Ac.TSE,de1.3.2011,noAgRACn427889:efeitoimediatodadecisoquecassadiplomaem
representaofundadanesteartigo.
Ac.TSE,de21.3.2012,noROn444696:recursosarrecadadosdepessoajurdicaconstitudanoanoda
eleionorevelamgravidadesuficienteparaensejaracassaododiplomacomfundamentonesteartigo.
Ac.TSE,de7.2.2012,noREspen1632569:acassaododiplomanashiptesesdecaptaoougastos
ilcitosderecursosrequerademonstraodaproporcionalidadedacondutapraticadaemfavordocandidato.
Ac.TSE,de29.4.2014,noAgRAIn74432:asreprovaodascontasnoimplicaaaplicaoautomtica
dassanesdesteartigo.Ac.TSE,de23.8.2012,noAgRREspen10893:adesaprovaodascontasno
constituibicequitaoeleitoral,maspodefundamentarrepresentaocujaprocednciaensejacassao
dodiplomaeinelegibilidadeporoitoanos.
Ac.TSE,de24.4.2014,noROn1746e,de7.5.2013,noROn874:narepresentaodesteartigodevese
comprovaraexistnciadeilcitosqueextrapolemouniversocontbilepossuamrelevnciajurdicapara
comprometeramoralidadedaeleio.
Ac.TSE,de13.8.2013,noREspen13068:odesatendimentosregrasdearrecadaoeaosgastosde
campanhanoanulaapossibilidadedeosfatosseremexaminadosnaformadosarts.19e22daLCn
64/1990,quandooexcessodasirregularidadeseseumontanteestiveremaptosademonstraraexistnciade
abusodopodereconmico.
Ac.TSE,de28.10.2014,noROn2295377:opagamentoparaodesempenhodefunesrelacionadas
campanhaeleitoralemvaloressuperioresaospraticadosnomercado,porsis,noconfiguraoilcitoprevisto
nesteartigo.
Ac.TSE,de25.6.2015,noAgRREspen23554:inaplicaodoprincpiodaproporcionalidadeem
processosdecaptaoougastoilcitoderecursosemcampanhaseleitorais,presenteafraudeescritural,pela
prticadocaixadois,consistentenaomissodevaloresgastoscomopropsitodemascarararealidade.

http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

27/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

Ac.TSE,de3.8.2015,noAgRREspen79227:aomissodedespesa,inclusiveadecorrentedoservio
advocatcio,pode,emtese,caracterizarabusodepodereconmicoouviolaoaesteartigo.

1Naapuraodequetrataesteartigo,aplicarseoprocedimentoprevistonoart.22daLei
Complementarn64,de18demaiode1990,noquecouber.
Ac.TSE,de19.3.2009,noREspen28357:competnciadosjuzesauxiliaresparaprocessamentoe
julgamentodasaespropostascombasenestedispositivo,duranteoperodoeleitoral.
Ac.TSE,de4.12.2007,noMSn3567:execuoimediatadadecisoqueimpecassaodoregistroou
negaododiplomacombasenoart.30AdaLein9.504/1997,pornoversarsobreinelegibilidade.

2Comprovadoscaptaoougastosilcitosderecursos,parafinseleitorais,sernegadodiplomaao
candidato,oucassado,sejhouversidooutorgado.
Pargrafos1e2acrescidospeloart.1daLein11.300/2006.
Ac.TSE,de28.4.2009,noROn1540:perdasupervenientedoobjetodaaoapsencerradoomandato
eletivoinexignciadepotencialidadedaconduta,bastandoprovadaproporcionalidade(relevnciajurdica)do
ilcitopraticado,paraincidnciadasanodecassaodoregistroounegaododiploma.
Ac.TSE,de11.6.2014,noREspen184de13.3.2014,noROn711468e,de1.12.2011,noROn
444344:paraincidnciadestepargrafonecessriaaaferiodagravidadeerelevnciajurdicadoilcito.

3Oprazoderecursocontradecisesproferidasemrepresentaespropostascombasenesteartigo
serde3(trs)dias,acontardadatadapublicaodojulgamentonoDirioOficial.
Pargrafo3acrescidopeloart.3daLein12.034/2009.
Ac.TSE,de13.4.2010,nosEDAgRROn2347:incidnciadoprazode24(vinteequatro)horasparaos
recursosinterpostosantesdavignciadaLein12.034/2009,notendooprazodestepargrafoaplicao
retroativa.
Ac.TSE,de13.4.2010,nosEDAgRROn2347:aadoodoprocedimentodoart.22daLCn64/1990na
apuraodosilcitosprevistosnesteartigonoafastaaincidnciadoprazorecursalde24horas,sendo
incabvelaaplicaoretroativadoprazorecursaltrazidopelaLein12.034/2009paraembargosdeclaratrios
opostosnaorigemantesdavignciadessalei.

Art.31.Se,aofinaldacampanha,ocorrersobraderecursosfinanceiros,estadeveserdeclaradana
prestaodecontase,apsjulgadostodososrecursos,transferidaaopartido,obedecendoaosseguintes
critrios:
Caputcomredaodadapeloart.3daLein12.891/2013.
Ac.TSE,de24.6.2014,naCtan100075:inaplicabilidadedaLein12.891/2013seleiesde2014.
Lein9.096/1995,art.34,V:saldosfinanceirosdecampanhaeleitoral.

Inocasodecandidatoaprefeito,viceprefeitoevereador,essesrecursosdeverosertransferidosparao
rgodiretivomunicipaldopartidonacidadeondeocorreuaeleio,oqualserresponsvelexclusivopela
identificaodessesrecursos,suautilizao,contabilizaoerespectivaprestaodecontasperanteo
juzoeleitoralcorrespondente
IInocasodecandidatoagovernador,vicegovernador,senador,deputadofederaledeputadoestadualou
distrital,essesrecursosdeverosertransferidosparaorgodiretivoregionaldopartidonoestadoonde
ocorreuaeleioounoDistritoFederal,seforocaso,oqualserresponsvelexclusivopelaidentificao
http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

28/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

dessesrecursos,suautilizao,contabilizaoerespectivaprestaodecontasperanteotribunalregional
eleitoralcorrespondente
IIInocasodecandidatoapresidenteevicepresidentedaRepblica,essesrecursosdeveroser
transferidosparaorgodiretivonacionaldopartido,oqualserresponsvelexclusivopelaidentificao
dessesrecursos,suautilizao,contabilizaoerespectivaprestaodecontasperanteoTribunalSuperior
Eleitoral
IVorgodiretivonacionaldopartidonopoderserresponsabilizadonempenalizadopelo
descumprimentododispostonesteartigoporpartedosrgosdiretivosmunicipaiseregionais.
IncisosIaIVcomredaodadapeloart.3daLein12.891/2013.
Ac.TSE,de24.6.2014,naCtan100075:inaplicabilidadedaLein12.891/2013seleiesde2014.

Pargrafonico.Assobrasderecursosfinanceirosdecampanhaseroutilizadaspelospartidospolticos,
devendotaisvaloresserdeclaradosemsuasprestaesdecontasperanteaJustiaEleitoral,coma
identificaodoscandidatos.
Pargrafonicocomredaodadapeloart.3daLein12.034/2009.

Art.32.Atcentoeoitentadiasapsadiplomao,oscandidatosoupartidosconservaroadocumentao
concernenteasuascontas.
Ac.TSE,de27.3.2014,noAgRREspen54915e,de6.5.2010,noREspen36552:oprazoparaa
proposituraderepresentaofundadaemdoaesdecampanhaacimadoslimiteslegais,porpessoafsicaou
jurdica,de180dias,apartirdadiplomaodoseleitos.

Pargrafonico.Estandopendentedejulgamentoqualquerprocessojudicialrelativoscontas,a
documentaoaelasconcernentedeverserconservadaatadecisofinal.
DASPESQUISASETESTESPRELEITORAIS
Art.33.Asentidadeseempresasquerealizarempesquisasdeopiniopblicarelativasseleiesouaos
candidatos,paraconhecimentopblico,soobrigadas,paracadapesquisa,aregistrar,juntoJustia
Eleitoral,atcincodiasantesdadivulgao,asseguintesinformaes:
Ac.TSEn4654/2004:oregistrodepesquisaeleitoralnopassveldedeferimentoouindeferimento.Ac.
TSEn357/2004:nopodeomagistradoproibirapublicaodepesquisaeleitoralmesmosobalegaodo
exercciodopoderdepolcia.
Res.TSEn22265/2006:possibilidadededivulgaodepesquisaeleitoral,enquetesousondagens,
inclusivenodiadaseleies,sejanohorrioeleitoralgratuito,sejanaprogramaonormaldasemissorasde
rdioetelevisoAc.TSE,de16.3.2006,noREspen25321:adivulgaodeenquetesesondagensdeveser
acompanhadadeesclarecimentodequenosetratadepesquisaeleitoral,cujaomissoensejasano
previstado3desteartigoAc.TSE,de4.2.2003,noREspen20664:desnecessidadederegistrode
enquete,pornoseconfundircompesquisaeleitoral.
Ac.TSE,de18.5.2010,noRRpn79988:obrigatoriedadederegistroprviodedadosessenciaisnoprazo
decincodias,sobpenadamultado3desteartigo.
Ac.TSE,de17.8.2006,noREspen26029:incidnciadapenalidadenocasodedivulgaodequeo
candidatolideraaspesquisas,semregistroirrelevnciadenosedivulgarndicesconcretos.V.,emsentido
contrrio,Ac.TSEn3894/2003.

Iquemcontratouapesquisa
http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

29/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

IIvaloreorigemdosrecursosdespendidosnotrabalho
IIImetodologiaeperododerealizaodapesquisa
IVplanoamostraleponderaoquantoasexo,idade,graudeinstruo,nveleconmicoereafsicade
realizaodotrabalhoaserexecutado,intervalodeconfianaemargemdeerro
IncisoIVcomredaodadapeloart.3daLein12.891/2013.
Ac.TSE,de24.6.2014,naCtan100075:inaplicabilidadedaLein12.891/2013seleiesde2014.

Vsistemainternodecontroleeverificao,confernciaefiscalizaodacoletadedadosedotrabalhode
campo
VIquestionriocompletoaplicadoouaseraplicado
VIInomedequempagoupelarealizaodotrabalhoecpiadarespectivanotafiscal.
IncisoVIIcomredaodadapeloart.3daLein12.891/2013.
Ac.TSE,de24.6.2014,naCtan100075:inaplicabilidadedaLein12.891/2013seleiesde2014.

1AsinformaesrelativasspesquisasseroregistradasnosrgosdaJustiaEleitoralaosquais
competefazeroregistrodoscandidatos.
2AJustiaEleitoralafixarnoprazodevinteequatrohoras,nolocaldecostume,bemcomodivulgar
emseustionaInternet,avisocomunicandooregistrodasinformaesaqueserefereesteartigo,
colocandoasdisposiodospartidosoucoligaescomcandidatosaopleito,osquaisaelasterolivre
acessopeloprazode30(trinta)dias.
Pargrafo2comredaodadapeloart.3daLein12.034/2009.

3Adivulgaodepesquisasemoprvioregistrodasinformaesdequetrataesteartigosujeitaos
responsveisamultanovalordecinqentamilacemmilUFIR.
Ac.TSE,de21.6.2011,noAgRREspen629516:inadmissibilidadedefixaodamultaemvalorinferiorao
mnimolegal.
V.notaaocaputdesteartigosobreaRes.TSEn22265/2006eoutros.
V.notaaoart.105,2,destaleisobreaUnidadeFiscaldeReferncia(Ufir).
Ac.TSE,de15.9.2011,noREspen21227:incidnciade"multaaosresponsveis,aindaqueadivulgao
ocorraementrevista,deformaparcial,outenhaapenasreproduzidooqueosmeiosdecomunicao
veicularamindevidamente."
Ac.TSE,de18.5.2010,noRRpn79988:incidnciadamultatambmquandohdivulgaoantesdo
prazodocaputdesteartigo.
Ac.TSE,de16.6.2014,noAgRREspen36141de6.8.2013,noREspen47911e,de25.9.2007,no
REspen27576:penalidadeaplicvelaquemdivulgapesquisaeleitoralsemregistroprviodasinformaese
noaquemadivulgasemasinformaesprevistasnocaputdesteartigo.
Ac.TSE,de19.8.2014,noREspen35479:ocandidato,comotitulardepginadoFacebook,responsvel
porseucontedo,respondendopormaterialpostadoporterceiroquandodemonstradasasuacinciaprviae
aconcordnciacomadivulgao,estandosujeitomultaprevistanestepargrafo.

4Adivulgaodepesquisafraudulentaconstituicrime,punvelcomdetenodeseismesesaumanoe
multanovalordecinqentamilacemmilUFIR.
http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

30/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

V.notaaoart.105,2,destaleisobreaUnidadeFiscaldeReferncia(Ufir).

5vedada,noperododecampanhaeleitoral,arealizaodeenquetesrelacionadasaoprocesso
eleitoral.
Pargrafo5acrescidopeloart.3daLein12.891/2013.
Ac.TSE,de24.6.2014,naCtan100075:inaplicabilidadedaLein12.891/2013seleiesde2014.

Art.34.(VetadopelaMensagemn1.090/1997).
1MedianterequerimentoJustiaEleitoral,ospartidospoderoteracessoaosistemainternode
controle,verificaoefiscalizaodacoletadedadosdasentidadesquedivulgarampesquisasdeopinio
relativasseleies,includososreferentesidentificaodosentrevistadorese,pormeiodeescolhalivre
ealeatriadeplanilhasindividuais,mapasouequivalentes,confrontareconferirosdadospublicados,
preservadaaidentidadedosrespondentes.
Ac.TSE,de19.8.2010,noAgRPetn194822:eventualdivergnciaentreaspartesarespeitodecustosde
cpiasdosformulriospreenchidosnapesquisaeleitoral,emfacededecisoquedeferiuoacessoaosistema
decontroleinternodoinstitutodepesquisa,matriaquefogedacompetnciadaJustiaEleitoral,devendo
sersubmetidaJustiaComum.

2Onocumprimentododispostonesteartigoouqualqueratoquevisearetardar,impediroudificultara
aofiscalizadoradospartidosconstituicrime,punvelcomdeteno,deseismesesaumano,coma
alternativadeprestaodeservioscomunidadepelomesmoprazo,emultanovalordedezmilavinte
milUFIR.
V.notaaoart.105,2,destaleisobreaUnidadeFiscaldeReferncia(Ufir).

3Acomprovaodeirregularidadenosdadospublicadossujeitaosresponsveisspenasmencionadas
nopargrafoanterior,semprejuzodaobrigatoriedadedaveiculaodosdadoscorretosnomesmoespao,
local,horrio,pgina,caractereseoutroselementosdedestaque,deacordocomoveculousado.
Art.35.Peloscrimesdefinidosnosarts.33,4e34,2e3,podemserresponsabilizadospenalmente
osrepresentanteslegaisdaempresaouentidadedepesquisaedorgoveiculador.
Art.35A.vedadaadivulgaodepesquisaseleitoraisporqualquermeiodecomunicao,apartirdo
dcimoquintodiaanterioratas18(dezoito)horasdodiadopleito.
Art.35Aacrescidopeloart.1daLein11.300/2006.
Ac.STF,de6.9.2006,naADIn3.741:declarainconstitucionalesteartigo.Estedispositivofoiconsiderado
inconstitucionaltambmpeloTSE,conformedecisoadministrativade23.5.2006(atada57sesso,DJde
30.5.2006).CE/65,art.255,deteorsemelhante.Ac.TSEn10305/1988:incompatibilidade,comaConstituio
Federal,danormaqueprobedivulgaoderesultadosdepesquisaseleitorais.

DAPROPAGANDAELEITORALEMGERAL
Art.36.Apropagandaeleitoralsomentepermitidaapsodia15deagostodoanodaeleio.
Caputcomredaodadapeloart.2daLein13.165/2015.
V.art.36Adestalei.
Ac.TSE,de6.4.2010,naRpn1406:"aconfiguraodepropagandaeleitoralantecipadaindependeda
distnciatemporalentreoatoimpugnadoeadatadaseleiesoudasconvenespartidriasdeescolhados
candidatos."
http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

31/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

Ac.TSE,de11.6.2014,noAgRRpn14392:caracterizapropagandaeleitoralantecipadaaveiculaode
propagandainstitucionalcompropsitodeidentificarprogramasdainstituiocomprogramasdogoverno.

1Aopostulanteacandidaturaacargoeletivopermitidaarealizao,naquinzenaanteriorescolhapelo
partido,depropagandaintrapartidriacomvistaindicaodeseunome,vedadoousoderdio,televisoe
outdoor.
Ac.TSE,de3.5.2011,noRESPEn43736:propagandaintrapartidriaveiculadaemperodoanteriorao
legalmentepermitidoedirigidaatodaacomunidade,enoapenasaseusfiliados,configurapropaganda
eleitoralextemporneaeacarretaaaplicaodemulta.

2Nosegundosemestredoanodaeleio,noserveiculadaapropagandapartidriagratuitaprevista
emleinempermitidoqualquertipodepropagandapolticapaganordioenateleviso.
3Aviolaododispostonesteartigosujeitaroresponsvelpeladivulgaodapropagandae,quando
comprovadooseuprvioconhecimento,obeneficiriomultanovalordeR$5.000,00(cincomilreais)aR$
25.000,00(vinteecincomilreais),ouaoequivalenteaocustodapropaganda,seesteformaior.
Pargrafo3comredaodadapeloart.3daLein12.034/2009.
V.art.40Bepargrafonicodestalei.Ac.TSE,de17.5.2007,noREspen26262:"[...]apropagandafeita
pormeiodeoutdoorjsinalizaoprvioconhecimentodobeneficirio".
Ac.TSE,de3.5.2011,naRpn113240:configuraodepropagandaeleitoralextemporneaemprograma
partidriopeloanncio,aindaquesutil,dedeterminadacandidatura,dospropsitosparaobterapoiopor
intermdiodovotoedeexclusivapromoopessoalcomfinalidadeeleitoral,aindamaisquandofavorvela
filiadodeagremiaopartidriadiversa.
Ac.TSE,de10.2.2011,nosEDAIn11491:inaplicabilidadedaisenodequetratao3doart.367doCE
acandidatos"aalegaodeausnciaderecursosfinanceirosnoaptaparailidiramultaaplicadaem
representaoporpropagandaeleitoralirregular[...]."
Ac.TSE,de15.5.2012,noERpn875:ocustodapropagandaconsideradaantecipada,casosejasuperior,
substituiomximoprevistonestepargrafoparaefeitodeclculodovalordamultaaserarbitradoAc.TSE,
de16.12.2010,nosEDAgRAIn10135:asmultaseleitoraisnopossuemnaturezatributria.
Ac.TSE,de16.10.2007,noAgn7763e,de15.5.2007,noAgn6204:"possvelaaplicaodamulta
previstanoart.36daLein9.504/1997,nocasodarealizaodepropagandaantecipadaveiculadaem
programapartidrio"Ac.TSE,de13.2.2007,noAgn6349:"Nohbiceimposiodemultapor
propagandaextemporneadoart.36,3,daLein9.504/1997,nosautosdeaodeinvestigaojudicial
eleitoral,umavezquenoacarretaprejuzodefesa,tendoemvistaaobservnciadoritoordinriomais
benficoprevistonoart.22daLCn64/1990"Ac.TSE,de1.8.2006,naRpn916e,de8.8.2006,naRpn
953:"AreincidnciadecidiuestaCortenaRepresentaon916deveserlevadaemcontaparaafixao
dovalordamulta.Masnoexclusivamente.Emcadacaso,ojulgadordeveobservarascircunstncias
concretaseavaliarcomequilbrioparaimporasanolegal"Ac.TSE,de15.3.2007,noREspen26251:no
incidnciadapenalidadeprevistanestepargrafoemcasodeveiculaodeinformativo,noqualoparlamentar
divulgasuasrealizaesemperodoanteriorqueledaeleio.
Ac.TSE,de3.10.2006,noREspen26273:amultaprevistanestepargrafodeveseraplicadadeforma
individualizadaacadaumdosresponsveis.

http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

32/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

Ac.TSE,de12.5.2011,noRRpn222623:competnciadosjuzesauxiliaresparajulgarrepresentao
eleitoralajuizadaporrealizaodepropagandaeleitoralantecipadaquandonohouvercumulaoobjetiva
comassanesprevistasparaodesvirtuamentodapropagandapartidria.
Ac.TSE,de11.11.2014,naRpn66267e,de5.6.2007,naRpn942:competnciadocorregedorgeral
eleitoralparaapreciarfeitoqueversesobreautilizaodoespaodestinadoaoprogramapartidrioparaa
realizaodepropagandaeleitoralextempornea,presenteocmuloobjetivo,sendopossveladualidadede
exames,sobaticadasleisns9.096/1995e9.504/1997.
Res.TSEn23086/2009:aplicaoanalgicadestedispositivopropagandaintrapartidria.
Ac.TSE,de13.4.2011,noRRpn320060:"Paraprocednciaderepresentaoporpropagandaeleitoral
emstioeletrnicodaAdministraoPblica,deveseidentificarcomprecisooresponsveldiretopela
veiculaodamatria."
Ac.TSE,de15.5.2014,noRRpn69936:noincidnciadapenalidadeprevistanestepargrafoquandoa
crticadenaturezapolticaforrealizadaemmanifestaodecorrentedoexercciododireitodegreve,emrazo
dodispostonoincisoIVdoart.5daCF/88.

4Napropagandadoscandidatosacargomajoritriodeveroconstar,tambm,osnomesdoscandidatos
aviceouasuplentesdesenador,demodoclaroelegvel,emtamanhonoinferiora30%(trintaporcento)
donomedotitular.
Pargrafo4comredaodadapeloart.2daLein13.165/2015.

5AcomprovaodocumprimentodasdeterminaesdaJustiaEleitoralrelacionadasapropaganda
realizadaemdesconformidadecomodispostonestaLeipoderserapresentadanoTribunalSuperior
Eleitoral,nocasodecandidatosaPresidenteeVicePresidentedaRepblica,nassedesdosrespectivos
TribunaisRegionaisEleitorais,nocasodecandidatosaGovernador,ViceGovernador,DeputadoFederal,
SenadordaRepblica,DeputadosEstadualeDistrital,e,noJuzoEleitoral,nahiptesedecandidatoa
Prefeito,VicePrefeitoeVereador.
Pargrafo5acrescidopeloart.3daLein12.034/2009.

Art.36A.Noconfigurampropagandaeleitoralantecipada,desdequenoenvolvampedidoexplcitode
voto,amenopretensacandidatura,aexaltaodasqualidadespessoaisdosprcandidatoseos
seguintesatos,quepoderotercoberturadosmeiosdecomunicaosocial,inclusiveviainternet:
Caputcomredaodadapeloart.2daLein13.165/2015.
Ac.TSE,de1.9.2015,noAgRREspen23979e,de24.2.2015,noAgRREspen27354:apropaganda
eleitoralantecipadapormeiodemanifestaesdepartidospolticosoudepossveisfuturoscandidatosna
Internetsomenteestcaracterizadaquandohpropagandaostensiva,compedidodevotoereferncia
expressafuturacandidatura.
Ac.TSE,de12.9.2013,noREspen7464:nohfalarempropagandaeleitoralrealizadapormeiodo
Twitter.

Iaparticipaodefiliadosapartidospolticosoudeprcandidatosementrevistas,programas,encontros
oudebatesnordio,natelevisoenaInternet,inclusivecomaexposiodeplataformaseprojetos
polticos,observadopelasemissorasderdioedetelevisoodeverdeconferirtratamentoisonmico
IncisoIcomredaodadapeloart.3daLein12.891/2013.
Ac.TSE,de24.6.2014,naCtan100075:inaplicabilidadedaLein12.891/2013seleiesde2014.
http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

33/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

Ac.TSE,de5.8.2010,noRRpn165552:"Aentrevistaconcedidaargodeimprensa,commanifestoteor
jornalstico,inseridanumcontextodedebatepoltico,comperguntasformuladasaleatoriamentepelosouvintes,
nocaracterizaaocorrnciadepropagandaeleitoralextempornea,tampoucotratamentoprivilegiado."
Ac.TSE,de5.8.2010,noRRpn134631:entrevistadenaturezajornalsticacompolticoderealceno
Estadonocaracterizapropagandaeleitoralantecipada,aindaquenelaexistamrefernciasaosplanosparaa
eleiopresidencialaregradesteincisoseaplicaespecialmentequandoamesmaemissorarealizaprogramas
semelhantescomdiversospolticos,demonstrandotratamentoisonmico.
Ac.TSE,de16.6.2010,naCtan79636:possibilidadederealizao,emqualquerpoca,dedebatena
Internet,comtransmissoaovivo,semacondioimpostaaordioeteleviso,detratamentoisonmico
entreoscandidatos.
Ac.TSE,de25.3.2010,naAgRRpn20574:discursoproferidoeminaugurao,quetenhasidotransmitido
aovivopormeioderededeTVpblica,noseinserenaexceoprevistanesteinciso.
Ac.TSE,de31.5.2011,noREspen251287:entrevistaconcedidaemprogramadetelevisocompromoo
pessoaleenaltecimentoderealizaespessoaisemdetrimentodospossveisadversriosnopleitoecom
expressopedidodevotoscaracterizapropagandaeleitoralantecipada.
Ac.TSE,de16.10.2012,noAgRREspen394274:propagandainstitucionalqueveiculediscursodepr
candidatossempedidodevotosnoconfigurapropagandaeleitoralantecipada.

IIarealizaodeencontros,seminriosoucongressos,emambientefechadoeaexpensasdospartidos
polticos,paratratardaorganizaodosprocessoseleitorais,discussodepolticaspblicas,planosde
governooualianaspartidriasvisandoseleies,podendotaisatividadesserdivulgadaspelos
instrumentosdecomunicaointrapartidria
IncisoIIcomredaodadapeloart.3daLein12.891/2013.
Ac.TSE,de24.6.2014,naCtan100075:inaplicabilidadedaLein12.891/2013seleiesde2014.
Ac.TSE,de16.11.2010,noRRpn259954:discursorealizadoemencontropartidrio,emambiente
fechado,noqualfiliadomanifestaapoiocandidaturadeoutronocaracterizapropagandaeleitoral
antecipadaasuaposteriordivulgaopelaInternet,contudo,extrapolaoslimitesdaexceoprevistaneste
inciso,respondendopeladivulgaododiscursoproferidonombitointrapartidriooprovedordecontedoda
pginadaInternet.
Ac.TSE,de24.4.2014,noREspen1034:realizaodeaudinciaspblicasparaadiscussodequestes
deinteressedapopulaonoconfigurapropagandaeleitoralantecipada,casonohajapedidodevotosou
refernciaeleio.

IIIarealizaodeprviaspartidriasearespectivadistribuiodematerialinformativo,adivulgaodos
nomesdosfiliadosqueparticiparodadisputaearealizaodedebatesentreosprcandidatos
IncisoIIIcomredaodadapeloart.2daLein13.165/2015.

IVadivulgaodeatosdeparlamentaresedebateslegislativos,desdequenosefaapedidodevotos
IncisoIVcomredaodadapeloart.3daLein12.891/2013.
Ac.TSE,de24.6.2014,naCtan100075:inaplicabilidadedaLein12.891/2013seleiesde2014.

Vadivulgaodeposicionamentopessoalsobrequestespolticas,inclusivenasredessociais
IncisoVcomredaodadapeloart.2daLein13.165/2015.
http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

34/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

VIarealizao,aexpensasdepartidopoltico,dereuniesdeiniciativadasociedadecivil,deveculoou
meiodecomunicaooudoprpriopartido,emqualquerlocalidade,paradivulgarideias,objetivose
propostaspartidrias.
IncisoVIacrescidopeloart.2daLein13.165/2015.

1vedadaatransmissoaovivoporemissorasderdioedetelevisodasprviaspartidrias,sem
prejuzodacoberturadosmeiosdecomunicaosocial.
Pargrafonicorenumeradocomo1comredaodadapeloart.2daLein13.165/2015.

2NashiptesesdosincisosIaVIdocaput,sopermitidosopedidodeapoiopolticoeadivulgaoda
prcandidatura,dasaespolticasdesenvolvidasedasquesepretendedesenvolver.
3Odispostono2noseaplicaaosprofissionaisdecomunicaosocialnoexercciodaprofisso.
Pargrafos2e3acrescidospeloart.2daLein13.165/2015.

Art.36B.Serconsideradapropagandaeleitoralantecipadaaconvocao,porpartedopresidenteda
Repblica,dospresidentesdaCmaradosDeputados,doSenadoFederaledoSupremoTribunalFederal,
deredesderadiodifusoparadivulgaodeatosquedenotempropagandapolticaouataquesapartidos
polticoseseusfiliadosouinstituies.
Art.36Bacrescidopeloart.3daLein12.891/2013.
Ac.TSE,de24.6.2014,naCtan100075:inaplicabilidadedaLein12.891/2013seleiesde2014.

Pargrafonico.Noscasospermitidosdeconvocaodasredesderadiodifuso,vedadaautilizaode
smbolosouimagens,excetoaquelesprevistosno1doart.13daConstituioFederal.
Pargrafonicoacrescidopeloart.3daLein12.891/2013.
Ac.TSE,de24.6.2014,naCtan100075:inaplicabilidadedaLein12.891/2013seleiesde2014.

Art.37.Nosbenscujousodependadecessooupermissodopoderpblico,ouqueaelepertenam,e
nosbensdeusocomum,inclusivepostesdeiluminaopblica,sinalizaodetrfego,viadutos,
passarelas,pontes,paradasdenibuseoutrosequipamentosurbanos,vedadaaveiculaode
propagandadequalquernatureza,inclusivepichao,inscrioatintaeexposiodeplacas,estandartes,
faixas,cavaletes,bonecoseassemelhados.
Caputcomredaodadapeloart.2daLein13.165/2015.
Ac.TSE,de28.6.2001,noAGn2890:apermissoprevistanesteartigoincluialicenaparaoserviode
txi.
Ac.TSE,de12.8.2010,noPAn107267:aplicaodesteartigoaosestabelecimentosprisionaises
unidadesdeinternaodeadolescentesnosestabelecimentospenaiseemunidadesdeinternao,permite
seoacessopropagandaveiculadanohorrioeleitoralgratuito,nordioenateleviso,bemcomo
eventualmentequelaveiculadanaimprensaescritaAc.TSE,de14.8.2007,noREspen25682:proibiode
distribuiodepanfletoscompropagandaeleitoralemescolapblicaRes.TSEn22303/2006:proibiode
propagandaeleitoraldequalquernaturezaemveculosautomotoresprestadoresdeserviospblicos,tais
comoosnibusdetransportecoletivourbano.
Ac.TSE,de12.5.2011,noAgRREspen34515de17.2.2011,noAgRREspen35134e,de14.3.2006,no
REspen24801:prevalnciadaleideposturamunicipalsobreoart.37daLein9.504/1997emhiptesede

http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

35/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

conflito.V.,ainda,Ac.TSE,de29.10.2010,noRMSn268445:prevalnciadaLeiEleitoralsobreasleisde
posturasmunicipais,desdequeapropagandasejaexercidadentrodoslimiteslegais.
Ac.TSE,de8.9.2015,noREspen760572:Adistribuiodepanfletoscompropagandaeleitoralembens
pblicosoudeusocomumconfigurapublicidadeirregular.
Ac.TSE,de15.10.2015,noREspen379823:Configurapropagandaeleitoralirregularoderramamentode
santinhosnasviaspblicasprximasaoslocaisdevotaonamadrugadadodiadaeleio.

1Aveiculaodepropagandaemdesacordocomodispostonocaputdesteartigosujeitaoresponsvel,
apsanotificaoecomprovao,restauraodobeme,casonocumpridanoprazo,amultanovalor
deR$2.000,00(doismilreais)aR$8.000,00(oitomilreais).
Pargrafo1comredaodadapeloart.1daLein11.300/2006.
Sm.TSEn48:Aretiradadapropagandairregular,quandorealizadaembemparticular,nocapazde
elidiramultaprevistanoart.37,1,daLein9.504/1997.
Ac.TSE,de28.4.2011,noREspen264105:veiculaodepropagandaeleitoralpormeiodeoutdoorou
engenhoassemelhadoacarretaaaplicaodo8doart.39enodestepargrafo.
Ac.TSE,de17.9.2013,noAgRREspen11377:inexistnciadenaturezapenalatribudapresentenorma,
sendodesnecessrioaguardarotrnsitoemjulgadodascondenaesanterioresparaimposiodamultaem
valoracimadomnimolegalcombasenareincidncia.
Ac.TSE,de19.8.2014,noAgRAIn231417:responsabilidadesolidriadascoligaespelapropaganda
irregulardeseuscandidatosepossibilidadedeaplicaodasanoindividualmenteaosresponsveis.

2Embensparticulares,independedeobtenodelicenamunicipaledeautorizaodaJustiaEleitoral
aveiculaodepropagandaeleitoral,desdequesejafeitaemadesivooupapel,noexcedaa0,5m(meio
metroquadrado)enocontrariealegislaoeleitoral,sujeitandoseoinfratorspenalidadesprevistasno
1.
Pargrafo2comredaodadapeloart.2daLein13.165/2015.
Ac.TSE,de15.2.2011,noAgRAIn369337:mesmoapsasalteraesintroduzidaspelaLein
12.034/2009,emsetratandodepropagandairregularrealizadaembensparticulares,amultacontinuasendo
devida,aindaqueapublicidadesejaremovidaapseventualnotificao.
Ac.TSE,de7.10.2010,naRRpn276841:onusdaprovadorepresentante.
Ac.TSE,de17.10.2013,noAgRREspen769497e,de23.6.2009,noAgRREspen25643:osbens
privadosabertosaopblicoestocompreendidosentreosbensdeusocomum.

3NasdependnciasdoPoderLegislativo,aveiculaodepropagandaeleitoralficaacritriodaMesa
Diretora.
4Bensdeusocomum,parafinseleitorais,soosassimdefinidospelaLein10.406,de10dejaneirode
2002CdigoCiviletambmaquelesaqueapopulaoemgeraltemacesso,taiscomocinemas,clubes,
lojas,centroscomerciais,templos,ginsios,estdios,aindaquedepropriedadeprivada.
Pargrafo4acrescidopeloart.3daLein12.034/2009.
Ac.TSE,de7.3.2006,noREspen25428eAc.ns25263/2005,21891/2004,21241/2003:oconceitode
bemdeusocomum,parafinseleitorais,alcanaosdepropriedadeprivadadelivreacessoaopblicoAc.
TSE,de30.3.2006,noREspen25615:bemdeusocomumabancaderevistaporquedependede

http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

36/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

autorizaodopoderpblicoparafuncionamentoesituaseemlocalprivilegiadoaoacessodapopulao
(veiculaonaparteexterna,nocaso).
Ac.TSE,de11.2.2014,noAgRREspen85130:condomnioresidencialfechadonoseenquadrana
espciedebemtratadanestepargrafo.

5Nasrvoresenosjardinslocalizadosemreaspblicas,bemcomoemmuros,cercasetapumes
divisrios,nopermitidaacolocaodepropagandaeleitoraldequalquernatureza,mesmoquenolhes
causedano.
Pargrafo5acrescidopeloart.3daLein12.034/2009.

6permitidaacolocaodemesasparadistribuiodematerialdecampanhaeautilizaode
bandeirasaolongodasviaspblicas,desdequemveisequenodificultemobomandamentodotrnsito
depessoaseveculos.
Pargrafo6comredaodadapeloart.3daLein12.891/2013.
Ac.TSE,de24.6.2014,naCtan100075:inaplicabilidadedaLein12.891/2013seleiesde2014.

7Amobilidadereferidano6estarcaracterizadacomacolocaoearetiradadosmeiosde
propagandaentreasseishoraseasvinteeduashoras.
Pargrafo7acrescidopeloart.3daLein12.034/2009.
Ac.TSE,de17.11.2015,noAgRREspen341720:apermannciadapropagandaemviapblicaapsas
22hafastaocartermveldoartefatoeacarretaaaplicaodasanoprevistano1desteartigo.

8Aveiculaodepropagandaeleitoralembensparticularesdeveserespontneaegratuita,sendo
vedadoqualquertipodepagamentoemtrocadeespaoparaestafinalidade.
Pargrafo8acrescidopeloart.3daLein12.034/2009.

Art.38.IndependedaobtenodelicenamunicipaledeautorizaodaJustiaEleitoralaveiculaode
propagandaeleitoralpeladistribuiodefolhetos,adesivos,volanteseoutrosimpressos,osquaisdevem
sereditadossobaresponsabilidadedopartido,coligaooucandidato.
Caputcomredaodadapeloart.3daLein12.891/2013.
Ac.TSE,de24.6.2014,naCtan100075:inaplicabilidadedaLein12.891/2013seleiesde2014.

1TodomaterialimpressodecampanhaeleitoraldeverconteronmerodeinscrionoCadastro
NacionaldaPessoaJurdicaCNPJouonmerodeinscrionoCadastrodePessoasFsicasCPFdo
responsvelpelaconfeco,bemcomodequemacontratou,earespectivatiragem.
Pargrafo1acrescidopeloart.3daLein12.034/2009.

2Quandoomaterialimpressoveicularpropagandaconjuntadediversoscandidatos,osgastosrelativosa
cadaumdelesdeveroconstarnarespectivaprestaodecontas,ouapenasnaquelarelativaaoque
houverarcadocomoscustos.
Pargrafo2acrescidopeloart.3daLein12.034/2009.

3Osadesivosdequetrataocaputdesteartigopoderoteradimensomximade50(cinquenta)
centmetrospor40(quarenta)centmetros.
Pargrafo3acrescidopeloart.3daLein12.891/2013.
Ac.TSE,de24.6.2014,naCtan100075:inaplicabilidadedaLein12.891/2013seleiesde2014.
http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

37/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

4proibidocolarpropagandaeleitoralemveculos,excetoadesivosmicroperfuradosataextensototal
doparabrisatraseiroe,emoutrasposies,adesivosatadimensomximafixadano3o.
Pargrafo4acrescidopeloart.3daLein12.891/2013.
Ac.TSE,de24.6.2014,naCtan100075:inaplicabilidadedaLein12.891/2013seleiesde2014.

Art.39.Arealizaodequalqueratodepropagandapartidriaoueleitoral,emrecintoabertooufechado,no
dependedelicenadapolcia.
Lein1.207/1950:"Dispesobreodireitodereunio".

1Ocandidato,partidooucoligaopromotoradoatofaradevidacomunicaoautoridadepolicialem,
nomnimo,vinteequatrohorasantesdesuarealizao,afimdequeestalhegaranta,segundoaprioridade
doaviso,odireitocontraquemtencioneusarolocalnomesmodiaehorrio.
2Aautoridadepolicialtomarasprovidnciasnecessriasgarantiadarealizaodoatoeao
funcionamentodotrfegoedosserviospblicosqueoeventopossaafetar.
3Ofuncionamentodealtofalantesouamplificadoresdesom,ressalvadaahiptesecontempladano
pargrafoseguinte,somentepermitidoentreasoitoeasvinteeduashoras,sendovedadosainstalaoe
ousodaquelesequipamentosemdistnciainferioraduzentosmetros:
Ac.TSE,de21.8.2012,noREspen35724:descabimentodemultapelatransgressodestepargrafo,a
qualgeraprovidnciaadministrativaparafazercessla.

IdassedesdosPoderesExecutivoeLegislativodaUnio,dosEstados,doDistritoFederaledos
Municpios,dassedesdosTribunaisJudiciais,edosquartiseoutrosestabelecimentosmilitares
IIdoshospitaisecasasdesade
IIIdasescolas,bibliotecaspblicas,igrejaseteatros,quandoemfuncionamento.
4Arealizaodecomcioseautilizaodeaparelhagensdesonorizaofixassopermitidasnohorrio
compreendidoentreas8(oito)eas24(vinteequatro)horas,comexceodocomciodeencerramentoda
campanha,quepoderserprorrogadopormais2(duas)horas.
Pargrafo4comredaodadapeloart.3daLein12.891/2013.
Ac.TSE,de24.6.2014,naCtan100075:inaplicabilidadedaLein12.891/2013seleiesde2014.

5Constituemcrimes,nodiadaeleio,punveiscomdeteno,deseismesesaumano,coma
alternativadeprestaodeservioscomunidadepelomesmoperodo,emultanovalordecincomila
quinzemilUFIR:
V.notaaoart.105,2,destaleisobreaUnidadeFiscaldeReferncia(Ufir).

Iousodealtofalanteseamplificadoresdesomouapromoodecomciooucarreata
IIaarregimentaodeeleitorouapropagandadebocadeurna
IncisoIIcomredaodadapeloart.1daLein11.300/2006.
V.art.39Adestalei.
Ac.TSE,de4.6.2009,noHCn604:anovaredaodadaaestedispositivopelaLein11.300/2006no
revogouascondutasanteriormentedescritas,tendo,naverdade,ampliadootipopenal.

IIIadivulgaodequalquerespciedepropagandadepartidospolticosoudeseuscandidatos.
http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

38/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

IncisoIIIcomredaodadapeloart.3daLein12.034/2009.
Ac.TSE,de27.5.2014,noAgRREspen8720e,de26.4.2012,noREspen485993:declaraoindiretade
voto,desprovidadequalquerformadeconvencimento,depressooudetentativadepersuaso,noconstitui
crimeeleitoral.
Ac.TSE,de3.9.2014,noAgRAIn498122e,de3.5.2011,noRESPEn1188716:inaplicabilidadedo
princpiodainsignificnciaaocrimetipificadonesteinciso.
Ac.TSE,de2.10.2012,noREspen155903:atipicidadedacondutadeafixarcartazesefaixascom
propagandaeleitoralemresidnciasemdataanterioraodiadaseleies.

6vedadanacampanhaeleitoralaconfeco,utilizao,distribuioporcomit,candidato,oucoma
suaautorizao,decamisetas,chaveiros,bons,canetas,brindes,cestasbsicasouquaisqueroutros
bensoumateriaisquepossamproporcionarvantagemaoeleitor.
Pargrafo6acrescidopeloart.1daLein11.300/2006.
Res.TSEn22274/2006:nopermitida,emeventosfechadosempropriedadeprivada,apresenade
artistasoudeanimadoresnemautilizaodecamisaseoutrosmateriaisquepossamproporcionaralguma
vantagemaoeleitor.
Res.TSEn22247/2006:permitidaaconfeco,adistribuioeautilizaodedisplays,bandeirolase
flmulasemveculosautomotoresparticulares,poisnoproporcionamvantagemaoeleitoraproibio
somenteaplicvelparaveculosautomotoresprestadoresdeserviospblicosRes.TSEn22303/2006:
"Independentementedasemelhanacomooutdoor,vedadaaveiculaodepropagandaeleitoralde
qualquernaturezaemveculosautomotoresprestadoresdeserviospblicos,taiscomoosnibusde
transportecoletivourbano(caputdoart.37daLein11.300/2006)".
Ac.TSE,de28.10.2010,noROn1859:avedaodestepargrafo"noalcanaofornecimentode
pequenolanchecafdamanhecaldosemreuniodecidados,visandoasensibilizlosquantoa
candidaturas".

7proibidaarealizaodeshowmcioedeeventoassemelhadoparapromoodecandidatos,bem
comoaapresentao,remuneradaouno,deartistascomafinalidadedeanimarcomcioereunioeleitoral.
Pargrafo7acrescidopeloart.1daLein11.300/2006.
V.Res.TSEn23251/2010:candidatoqueexerceaprofissodecantorRes.TSEn22274/2006:no
permitida,emeventosfechadosempropriedadeprivada,apresenadeartistasoudeanimadoresnema
utilizaodecamisaseoutrosmateriaisquepossamproporcionaralgumavantagemaoeleitor.

8vedadaapropagandaeleitoralmedianteoutdoors,inclusiveeletrnicos,sujeitandoseaempresa
responsvel,ospartidos,ascoligaeseoscandidatosimediataretiradadapropagandairregulareao
pagamentodemultanovalordeR$5.000,00(cincomilreais)aR$15.000,00(quinzemilreais).
Pargrafo8comredaodadapeloart.3daLein12.891/2013.
Ac.TSE,de24.6.2014,naCtan100075:inaplicabilidadedaLein12.891/2013seleiesde2014.
Ac.TSE,de23.11.2006,noREspen26404eRes.TSEn22246/2006:"Snocaracterizaoutdoora
placa,afixadaempropriedadeparticular,cujotamanhonoexcedaa4m".
Res.TSEn22270/2006:proibiodepainiseletrnicosnapropagandaeleitoral.

http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

39/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

Ac.TSE,de22.9.2015,noAgRREspen745846:estedispositivonocondicionaaaplicaodamulta
retiradadapropagandaaindaquecumpridaanotificaodaJustiaEleitoral,retirandoseooutdoor
impugnado,apartesujeitasepenalidadepecuniriaAc.TSE,de23.6.2015,noAgRAIn407123:alei
eleitoralnoexigeanotificaojudicialpararetiradadematerialirregularAc.TSE,de21.3.2013,noAgR
REspen24446e,de28.4.2011,noREspen264105:veiculaodepropagandaeleitoralpormeiode
outdoorouengenhoassemelhadoacarretaaaplicaodestepargrafo,enoado1doart.37destalei,
independentementedesuaretirada.
Ac.TSE,de24.8.2010,noRRpn186773:placaseengenhos,embensparticulares,queultrapassem4m,
emquehajaexploraocomercial,equiparamseaoutdoor,incidindoapenalidadeprevistanestepargrafo.
Ac.TSE,de7.10.2010,noRRpn276841:onusdaprovadorepresentante.
Ac.TSE,de22.2.2011,noAgRAIn375310:alimitaoimpostapelaJustiaEleitoraldevelevaremconta
noapenasadimenso,mastambmoimpactovisualdapropaganda.

9Atasvinteeduashorasdodiaqueantecedeaeleio,seropermitidosdistribuiodematerial
grfico,caminhada,carreata,passeataoucarrodesomquetransitepelacidadedivulgandojinglesou
mensagensdecandidatos.
Pargrafo9acrescidopeloart.3daLein12.034/2009.

9A.Considerasecarrodesom,almdoprevistono12,qualquerveculo,motorizadoouno,ouainda
tracionadoporanimais,quetransitedivulgandojinglesoumensagensdecandidatos.
Pargrafo9Aacrescidopeloart.2daLein13.165/2015.

10.Ficavedadaautilizaodetrioseltricosemcampanhaseleitorais,excetoparaasonorizaode
comcios.
Pargrafo10acrescidopeloart.3daLein12.034/2009.
Res.TSEn22267/2006:possibilidadedousodeteloedepalcofixonoscomciosproibiode
retransmissodeshowsartsticosedeutilizaodetrioeltrico.

11permitidaacirculaodecarrosdesomeminitrioscomomeiodepropagandaeleitoral,desdeque
observadoolimitede80(oitenta)decibisdenveldepressosonora,medidoa7(sete)metrosdedistncia
doveculo,erespeitadasasvedaesprevistasno3odesteartigo.
Pargrafo11acrescidopeloart.3daLein12.891/2013.
Ac.TSE,de24.6.2014,naCtan100075:inaplicabilidadedaLein12.891/2013seleiesde2014.

12ParaefeitosdestaLei,considerase:
Icarrodesom:veculoautomotorqueusaequipamentodesomcompotncianominaldeamplificaode,
nomximo,10.000(dezmil)watts
IIminitrio:veculoautomotorqueusaequipamentodesomcompotncianominaldeamplificaomaior
que10.000(dezmil)wattseat20.000(vintemil)watts
IIItrioeltrico:veculoautomotorqueusaequipamentodesomcompotncianominaldeamplificao
maiorque20.000(vintemil)watts.
Pargrafo12eincisosIaIIIacrescidospeloart.3daLein12.891/2013.
Ac.TSE,de24.6.2014,naCtan100075:inaplicabilidadedaLein12.891/2013seleiesde2014.
http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

40/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

Art.39A.permitida,nodiadaseleies,amanifestaoindividualesilenciosadaprefernciadoeleitor
porpartidopoltico,coligaooucandidato,reveladaexclusivamentepelousodebandeiras,broches,
dsticoseadesivos.
1vedada,nodiadopleito,atotrminodohorriodevotao,aaglomeraodepessoasportando
vesturiopadronizado,bemcomoosinstrumentosdepropagandareferidosnocaput,demodoa
caracterizarmanifestaocoletiva,comousemutilizaodeveculos.
2Norecintodasseeseleitoraisejuntasapuradoras,proibidoaosservidoresdaJustiaEleitoral,aos
mesrioseaosescrutinadoresousodevesturioouobjetoquecontenhaqualquerpropagandadepartido
poltico,decoligaooudecandidato.
3Aosfiscaispartidrios,nostrabalhosdevotao,spermitidoque,emseuscrachs,constemo
nomeeasigladopartidopolticooucoligaoaquesirvam,vedadaapadronizaodovesturio.
4Nodiadopleito,seroafixadascpiasdesteartigoemlugaresvisveisnaspartesinternaeexternadas
seeseleitorais.
Art.39Ae1a4acrescidospeloart.4daLein12.034/2009.

Art.40.Ouso,napropagandaeleitoral,desmbolos,frasesouimagens,associadasousemelhantess
empregadasporrgodegoverno,empresapblicaousociedadedeeconomiamistaconstituicrime,
punvelcomdeteno,deseismesesaumano,comaalternativadeprestaodeservioscomunidade
pelomesmoperodo,emultanovalordedezmilavintemilUFIR.
V.notaaoart.105,2,destaleisobreaUnidadeFiscaldeReferncia(Ufir).
Res.TSEn22268/2006:nohvedaoparaouso,napropagandaeleitoral,dossmbolosnacionais,
estaduaisemunicipais(bandeira,hino,cores),sendopunvelautilizaoindevidanostermosdalegislaode
regncia.
Ac.TSE,de15.5.2008,noREspen26380:"Autilizaodedeterminadacorduranteacampanhaeleitoral
noseinserenoconceitodesmbolo,nostermosdoart.40daLein9.504/1997".
Ac.TSE,de30.6.2011,noHCn355910:atpicaacondutadeutilizar,napropagandaeleitoral,palavra
tambmcontidaempropagandainstitucional.

Art.40A.(Vetadopeloart.1daLein11.300/2006).
Art.40B.Arepresentaorelativapropagandairregulardeveserinstrudacomprovadaautoriaoudo
prvioconhecimentodobeneficirio,casoestenosejaporelaresponsvel.
Pargrafonico.Aresponsabilidadedocandidatoestardemonstradaseeste,intimadodaexistnciada
propagandairregular,noprovidenciar,noprazodequarentaeoitohoras,suaretiradaouregularizaoe,
ainda,seascircunstnciaseaspeculiaridadesdocasoespecficorevelaremaimpossibilidadedeo
beneficirionotertidoconhecimentodapropaganda.
Art.40Bepargrafonicoacrescidospeloart.4daLein12.034/2009.

Art.41.Apropagandaexercidanostermosdalegislaoeleitoralnopoderserobjetodemultanem
cerceadasobalegaodoexercciodopoderdepolciaoudeviolaodeposturamunicipal,casosemque
sedeveprocedernaformaprevistanoart.40.
Caputcomredaodadapeloart.3daLein12.034/2009.
Ac.TSE,de12.5.2011,noAgRREspen34515de17.2.2011,noAgRREspen35134e,de14.3.2006,
noREspen24801:prevalnciadaleideposturamunicipalsobreoart.37daLein9.504/1997emhiptese
http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

41/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

deconflito.V.,ainda,Ac.TSE,de29.10.2010,noRMSn268445:prevalnciadaLeiEleitoralsobreasleisde
posturasmunicipais,desdequeapropagandasejaexercidadentrodoslimiteslegais.

1Opoderdepolciasobreapropagandaeleitoralserexercidopelosjuzeseleitoraisepelosjuzes
designadospelosTribunaisRegionaisEleitorais.
Pargrafo1acrescidopeloart.3daLein12.034/2009.
Ac.TSE,de10.4.2012,noRMSn154104:ilegitimidadedosjuzeseleitoraisparainstaurarportariaque
cominepenapordesobedinciaaessalei.

2Opoderdepolciaserestringesprovidnciasnecessriasparainibirprticasilegais,vedadaa
censuraprviasobreoteordosprogramasaseremexibidosnateleviso,nordioounaInternet.
Pargrafo2acrescidopeloart.3daLein12.034/2009.

Art.41A.Ressalvadoodispostonoart.26eseusincisos,constituicaptaodesufrgio,vedadaporesta
Lei,ocandidatodoar,oferecer,prometer,ouentregar,aoeleitor,comofimdeobterlheovoto,bemou
vantagempessoaldequalquernatureza,inclusiveempregooufunopblica,desdeoregistroda
candidaturaatodiadaeleio,inclusive,sobpenademultademilacinqentamilUFIR,ecassaodo
registrooudodiploma,observadooprocedimentoprevistonoart.22daLeiComplementarn64,de18de
maiode1990.
Artigoacrescidopeloart.1daLein9.840/1999.
Ac.TSE,de20.3.2014,noROn717793de22.6.2010,noREspen30274e,de27.4.2004,noREspen
21264:paraaconfiguraodacaptaoilcitadesufrgiopraticadaporterceiros,exigesequeocandidato
tenhaconhecimentodofatoequecomelecompactue,nobastandoamerapresunodesseconhecimento
Ac.TSE,de8.9.2015,noREspen4223285:ainfraonoseconfiguraapenasquandohinterveno
pessoalediretadocandidato,poispossvelasuacaracterizaoquandoofatopraticadoporinterposta
pessoaquepossuiligaontima(esposa)comocandidato.
Ac.TSE,de1.3.2007,noREspen26118:incidnciadestedispositivotambmnocasodeddivade
dinheiroemtrocadeabsteno,poranalogiaaodispostonoCE/65,art.299.
V.notaaoart.105,2,destaleisobreaUnidadeFiscaldeReferncia(Ufir).
Ac.STF,de26.10.2006,naADIn3.592:julgaimprocedentearguiodeinconstitucionalidadeda
expresso"cassaodoregistrooudodiploma"contidanesteartigoAc.TSE,de8.8.2006,noREspen
25790eAc.TSEns25227/2005,25215/2005,612/2004:constitucionalidadedestedispositivopornoimplicar
inelegibilidade.
Ac.TSE,de12.11.2013,noAgRREspen25579768e,de8.5.2012,noAgRRCEdn707:cumulatividade
daspenaseimpossibilidadedeprosseguimentodoprocessoparacominarmulta,quandoencerradoo
mandatoeAc.TSE,de24.2.2011,noAgRREspen36601:quandoformalizadaarepresentaoapenas
contraumdoscandidatosdachapa.
Ac.TSE,de15.2.2011,noREspen36335:exignciadeprovarobustadepelomenosumadascondutas
previstasnesteartigo,dafinalidadedeobterovotodoeleitoredaparticipaoouanunciadocandidato
beneficiadoparacaracterizaracaptaoilcitadesufrgio.
Ac.TSE,de1.4.2014,noREspen34610e,de16.12.2010,noAgRAIn123547:exignciadeprova
robustadosatosqueconfiguramacaptaoilcitadesufrgio,nosendobastanteapresentarmeras
presunes.
http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

42/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

Ac.TSE,de16.12.2010,noAgRACn240117:execuoimediatadasdecisesproferidasemsedede
representaoporcaptaoilcitadesufrgio.
Ac.TSE,de30.11.2010,noAgRAIn196558:"Aexposiodeplanodegovernoeamerapromessade
campanhafeitapelocandidatorelativamenteaoproblemademoradia,asercumpridaapsaseleies,no
configuraaprticadecaptaoilcitadesufrgio."
Ac.TSE,de16.6.2010,noAgRREspen35740:legitimidadedoMinistrioPblicoEleitoralparaassumira
titularidadedarepresentaofundadanesteartigonocasodeabandonodacausapeloautor.
Ac.TSE,de20.5.2010,noAgRREspen26110:admissibilidadedacomprovaodacaptaoilcitade
sufrgiopormeio,exclusivamente,daprovatestemunhal,nosendosuficientepararetiraracredibilidade,nem
avalidade,acircunstnciadecadafatoalusivocompradevototersidoconfirmadaporumanica
testemunha.
Ac.TSE,de18.2.2010,noRCEdn761:ausnciadedistinoentreanaturezasocialoueconmicados
eleitoresbeneficiados,ouentreaqualidadeouovalordabenesseoferecida,paraosfinsdesteartigo.
Ac.TSEn81/2005:esteartigonoalterouadisciplinadoart.299doCdigoEleitoralenoimplicou
aboliodocrimedecorrupoeleitoralneletipificado.
Ac.TSE,de16.9.2008,noRCEDn676eAc.TSEns5498/2005,4422/2003:promessasgenricas,sem
objetivodesatisfazerinteressesindividuaiseprivados,noatraemaincidnciadesteartigo.
Res.TSEn21166/2002:competnciadojuizauxiliarparaprocessamentoerelatriodarepresentaodo
art.41A,observadooritodoart.22daLCn64/1990competnciadoscorregedoresparainfraesLCn
64/1990.Ac.TSEn4029/2003:impossibilidadedejulgamentomonocrticodarepresentaopelojuizauxiliar
naseleiesestaduaisefederais.
Ac.TSE,de8.10.2009,noROn2373de17.4.2008,noREspen27104e,de1.3.2007,noREspen
26118:paraincidnciadasanoprevistanestedispositivo,noseexigeaaferiodapotencialidadedofato
paradesequilibraropleitoAc.TSE,de29.4.2014,noAgRREspen43040e,de28.10.2010,noAgRREspe
n39974:necessidadedeverificarapotencialidadelesivadoatoilcito,nocasodeapuraodacaptao
ilcitadesufrgioespciedognerocorrupoemsededeAIME.
Ac.TSE,de6.4.2010,noREspen35770:paraincidnciadesteartigo,apromessadevantagempessoal
deveserelacionarcomobenefcioaserobtidoconcretaeindividualmenteporeleitordeterminado.

1Paraacaracterizaodacondutailcita,desnecessrioopedidoexplcitodevotos,bastandoa
evidnciadodolo,consistentenoespecialfimdeagir.
Pargrafo1acrescidopeloart.3daLein12.034/2009.

2Assanesprevistasnocaputaplicamsecontraquempraticaratosdeviolnciaougraveameaaa
pessoa,comofimdeobterlheovoto.
Pargrafo2acrescidopeloart.3daLein12.034/2009.

3Arepresentaocontraascondutasvedadasnocaputpoderserajuizadaatadatadadiplomao.
Pargrafo3acrescidopeloart.3daLein12.034/2009.

4Oprazoderecursocontradecisesproferidascombasenesteartigoserde3(trs)dias,acontarda
datadapublicaodojulgamentonoDirioOficial.
Pargrafo4acrescidopeloart.3daLein12.034/2009.
http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

43/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

Ac.TSE,de1.7.2011,noAgRREspen190670:"AtoadventodaLein12.034/2009,oprazoparaa
interposiodosrecursoseembargosdedeclaraonostribunaisregionais,noscasosemqueseapura
captaoilcitadesufrgio,erade24horas(art.96,8,daLein9.504/1997)".

DAPROPAGANDAELEITORALMEDIANTEOUTDOORS
Art.42.(Revogadopeloart.4daLein11.300/2006.)
DAPROPAGANDAELEITORALNAIMPRENSA
Ac.TSEn1241/2002:adiversidadederegimesconstitucionaisaquesesubmetemaimprensaescrita,eo
rdioeatelevisoserefletenadiferenaderestriesporforadalegislaoeleitoralincompetnciada
JustiaEleitoralparaimporrestriesouproibiesliberdadedeinformaoeopiniodaimprensaescrita,
salvo,unicamente,srelativaspublicidadepagaegarantiadodireitoderesposta.

Art.43.Sopermitidas,ataantevsperadaseleies,adivulgaopaga,naimprensaescrita,ea
reproduonaInternetdojornalimpresso,deat10(dez)annciosdepropagandaeleitoral,porveculo,em
datasdiversas,paracadacandidato,noespaomximo,poredio,de1/8(umoitavo)depginadejornal
padroede1/4(umquarto)depginaderevistaoutabloide.
Caputcomredaodadapeloart.3daLein12.034/2009.
Ac.TSE,de1.3.2007,noAgn6881,proferidonavignciadaredaoanterior:aaplicaodamulta
previstanestedispositivospossvelquandosetratardepropagandaeleitoralpagaouprodutodedoao
indireta.
Res.TSEn23086/2009,editadanavignciadaredaoanterior:impossibilidadedeveiculaode
propagandaintrapartidriapaganosmeiosdecomunicao.
Ac.TSE,de15.10.2009,noREspen35977:necessidadedequeostextosimputadoscomoinverdicos
sejamfrutodematriapagaparatipificaododelitoprevistonoart.323doCE/65.
Ac.TSE,de18.10.2011,naCtan195781:acircunstnciadeoanncioficaraqumdoespaomximo
estabelecidonoviabilizaaultrapassagemdonmeroprevistonesteartigo.

1Deverconstardoanncio,deformavisvel,ovalorpagopelainsero.
Pargrafo1acrescidopeloart.3daLein12.034/2009.
Ac.TSE,de6.8.2013,noREspen76458:divulgaodapropagandaeleitoralnaimprensaescritaexigea
informao,deformavisvel,dovalorpagopelainsero,sendodesnecessriaacomprovaodedoloparaa
configuraodainfrao.

2Ainobservnciadodispostonesteartigosujeitaosresponsveispelosveculosdedivulgaoeos
partidos,coligaesoucandidatosbeneficiadosamultanovalordeR$1.000,00(milreais)aR$10.000,00
(dezmilreais)ouequivalenteaodadivulgaodapropagandapaga,seesteformaior.
Pargrafo2acrescidopeloart.3daLein12.034/2009.Correspondeaopargrafonico,naredao
dadapelaLein11.300/2006.
Ac.TSE,de17.10.2013,noAgRAIn2658e,de6.11.2012,noAgRAI27205:paraimposiodamulta
previstanestepargrafo,noseexigequeoscandidatosbeneficiadostenhamsidoresponsveispela
veiculao,naimprensaescrita,dapropagandairregular.

DAPROPAGANDAELEITORALNORDIOENATELEVISO

http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

44/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

Art.44.ApropagandaeleitoralnordioenatelevisorestringeseaohorriogratuitodefinidonestaLei,
vedadaaveiculaodepropagandapaga.
Res.TSEn22927/2008:apartirdaseleiesde2010,nohorrioeleitoralgratuito,"[...]asemissoras
geradorasdeveroprocederaobloqueiodatransmissoparaasestaesretransmissoraserepetidoras
localizadasemmunicpiodiverso,substituindoatransmissodoprogramaporumaimagemestticacomos
dizeres'horriodestinadopropagandaeleitoralgratuita'".
Res.TSEn23086/2009:impossibilidadedeveiculaodepropagandaintrapartidriapaganosmeiosde
comunicao.

1ApropagandaeleitoralgratuitanatelevisodeverutilizaraLinguagemBrasileiradeSinaisLIBRASou
orecursodelegenda,quedeveroconstarobrigatoriamentedomaterialentreguesemissoras.
Pargrafo1acrescidopeloart.3daLein12.034/2009.

2Nohorrioreservadoparaapropagandaeleitoral,nosepermitirutilizaocomercialoupropaganda
realizadacomainteno,aindaquedisfaradaousubliminar,depromovermarcaouproduto.
Pargrafo2acrescidopeloart.3daLein12.034/2009.

3Serpunida,nostermosdo1doart.37,aemissoraque,noautorizadaafuncionarpelopoder
competente,veicularpropagandaeleitoral.
Pargrafo3acrescidopeloart.3daLein12.034/2009.

Art.45.Encerradooprazoparaarealizaodasconvenesnoanodaseleies,vedadosemissoras
derdioeteleviso,emsuaprogramaonormaleemseunoticirio:
Caputcomredaodadapeloart.2daLein13.165/2015.

Itransmitir,aindaquesobaformadeentrevistajornalstica,imagensderealizaodepesquisaou
qualqueroutrotipodeconsultapopulardenaturezaeleitoralemquesejapossvelidentificaroentrevistado
ouemquehajamanipulaodedados
IIusartrucagem,montagemououtrorecursodeudioouvdeoque,dequalquerforma,degrademou
ridicularizemcandidato,partidooucoligao,ouproduzirouveicularprogramacomesseefeito
Ac.STF,de2.9.2010,naADIn4.451:liminarreferendadaquesuspendeuanormadesteinciso.

IIIveicularpropagandapolticaoudifundiropiniofavorveloucontrriaacandidato,partido,coligao,a
seusrgosourepresentantes
Ac.STF,de2.9.2010,naADIn4.451:liminarreferendadaquesuspendeuasegundapartedesteinciso.
Ac.TSE,de21.2.2013,naRpn412556:transmissoaovivodemissanaqualosacerdoteveiculeideias
contrriasacertopartidonopossibilitaoenquadramentodaemissoranestedispositivo.

IVdartratamentoprivilegiadoacandidato,partidooucoligao
Ac.TSE,de11.9.2014,naRRpn103246:essedispositivonogaranteespaoidnticonamdiaatodos
oscandidatos,mastratamentoproporcionalparticipaodecadaumnocenriopoltico.

Vveicularoudivulgarfilmes,novelas,minissriesouqualqueroutroprogramacomalusooucrticaa
candidatooupartidopoltico,mesmoquedissimuladamente,excetoprogramasjornalsticosoudebates
polticos
V.art.58destalei:direitoderesposta.
http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

45/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

VIdivulgarnomedeprogramaqueserefiraacandidatoescolhidoemConveno,aindaquando
preexistente,inclusivesecoincidentecomonomedocandidatooucomavariaonominalporeleadotada.
Sendoonomedoprogramaomesmoqueodocandidato,ficaproibidaasuadivulgao,sobpenade
cancelamentodorespectivoregistro.
1Apartirde30dejunhodoanodaeleio,vedado,ainda,semissorastransmitirprograma
apresentadooucomentadoporprcandidato,sobpena,nocasodesuaescolhanaconvenopartidria,
deimposiodamultaprevistano2edecancelamentodoregistrodacandidaturadobeneficirio.
Pargrafo1comredaodadapeloart.2daLein13.165/2015.

2Semprejuzododispostonopargrafonicodoart.55,ainobservnciadodispostonesteartigosujeita
aemissoraaopagamentodemultanovalordevintemilacemmilUFIR,duplicadaemcasodereincidncia.
V.notaaoart.105,2,destaleisobreaUnidadeFiscaldeReferncia(Ufir).
Ac.TSE,de3.6.2008,noREspen27743:impossibilidadedeimposiodemultaajornalista,poisocaput
desteartigorefereseexpressamenteapenassemissorasderdioeteleviso.
Ac.TSE,de3.8.2015,noREspen35604:Nocabeinterpretaoextensivaaodispositivo,dadoocarter
restritivodanorma,quetratadeinfraescometidasduranteaprogramaonormalenoticiriosdas
emissorasderdioeteleviso.

3(Revogadopeloart.9daLein12.034/2009.)
4Entendeseportrucagemtodoequalquerefeitorealizadoemudioouvdeoquedegradarou
ridicularizarcandidato,partidopolticooucoligao,ouquedesvirtuararealidadeebeneficiarouprejudicar
qualquercandidato,partidopolticooucoligao.
Pargrafo4acrescidopeloart.3daLein12.034/2009.
Ac.STF,de2.9.2010,naADIn4.451:liminarreferendadaquesuspendeuanormadoincisoIIeda
segundapartedoincisoIIIdesteartigoe,porarrastamento,destepargrafo.

5Entendesepormontagemtodaequalquerjunoderegistrosdeudioouvdeoquedegradarou
ridicularizarcandidato,partidopolticooucoligao,ouquedesvirtuararealidadeebeneficiarouprejudicar
qualquercandidato,partidopolticooucoligao.
Pargrafo5acrescidopeloart.3daLein12.034/2009.
Ac.STF,de2.9.2010,naADIn4.451:liminarreferendadaquesuspendeuanormadoincisoIIeda
segundapartedoincisoIIIdesteartigoe,porarrastamento,destepargrafo.

6permitidoaopartidopolticoutilizarnapropagandaeleitoraldeseuscandidatosemmbitoregional,
inclusivenohorrioeleitoralgratuito,aimagemeavozdecandidatooumilitantedepartidopolticoque
integreasuacoligaoemmbitonacional.
Pargrafo6acrescidopeloart.3daLein12.034/2009.
Ac.STF,de29.6.2012,naADIn4430:constitucionalidadedestedispositivo.
V.art.53Aepargrafosdestalei.
V.art.54,caputepargrafonico,destalei.
Ac.TSE,de12.8.2010,naCta64740:possibilidadedeutilizao,napropagandaregional,deimagemevoz
decandidatooudemilitantedepartidopolticoqueintegrecoligaoemmbitonacional,sejamelesaliadosou
concorrentes.
http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

46/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

Ac.TSE,de29.6.2010,naCtan120949:impossibilidadedeocandidatomajoritrioestadualutilizarimagem
evozdecandidatoapresidentedaRepblicaoudemilitantedomesmopartido,quandoseupartidoestiver
coligadoemmbitoregionalcomoutroquetambmtenhalanadocandidatoapresidentedaRepblica.
Utilizaoque,tambm,restaimpossibilitadaquandosetratardeparticipaodecandidatodepartidodiverso,
aindaqueospartidosregionaisestejamcoligados.

Art.46.IndependentementedaveiculaodepropagandaeleitoralgratuitanohorriodefinidonestaLei,
facultadaatransmissoporemissoraderdiooutelevisodedebatessobreaseleiesmajoritriaou
proporcional,sendoasseguradaaparticipaodecandidatosdospartidoscomrepresentaosuperiora
noveDeputados,efacultadaadosdemais,observadooseguinte:
Caputcomredaodadapeloart.2daLein13.165/2015.
Ac.TSE,de26.4.2016,naCtan10694:paraaferiodaobrigatoriedadedeserconvidadoocandidatode
partidopolticooudecoligaoquepossuammaisdenoverepresentantesnaCmaradosDeputados,
somentedevemserconsideradasasmudanasdefiliaorealizadascomjustacausaatadatadaconveno
deescolhadocandidato,nocomputadasastransfernciasrealizadascomfundamentonaECn91/2016.
Ac.TSE,de17.3.2016,naCtan49176:onmeromnimodedeputadoscontidonestedispositivodeveser
compreendidocomoaquantidadededeputadosfederaispertencentesaosquadrosdedeterminadopartido
polticoaimporaparticipaodocandidatonosdebates.
Ac.TSE,de17.3.2016,naCtan6275:naeleioproporcional,levaseemconsideraoa
representatividadedetodosospartidosquecompemumacoligaonaeleiomajoritria,asomados
representantesdosseismaiorespartidosqueintegremacoligao.
Ac.TSE,de16.6.2010,naCtan79636:possibilidadederealizao,emqualquerpoca,dedebatena
Internet,comtransmissoaovivo,semacondioimpostaaordioetelevisodotratamentoisonmico
entreoscandidatos.

Inaseleiesmajoritrias,aapresentaodosdebatespoderserfeita:
a)emconjunto,estandopresentestodososcandidatosaummesmocargoeletivo
b)emgrupos,estandopresentes,nomnimo,trscandidatos
IInaseleiesproporcionais,osdebatesdeveroserorganizadosdemodoqueasseguremapresenade
nmeroequivalentedecandidatosdetodosospartidosecoligaesaummesmocargoeletivo,podendo
desdobrarseemmaisdeumdia
IIIosdebatesdeveroserpartedeprogramaopreviamenteestabelecidaedivulgadapelaemissora,
fazendosemediantesorteioaescolhadodiaedaordemdefaladecadacandidato,salvosecelebrado
acordoemoutrosentidoentreospartidosecoligaesinteressados.
1Seradmitidaarealizaodedebatesemapresenadecandidatodealgumpartido,desdequeo
veculodecomunicaoresponsvelcomprovehavloconvidadocomaantecednciamnimadesetentae
duashorasdarealizaododebate.
Ac.TSEn19433/2002:aplicaodestaregratambmquandosoapenasdoisoscandidatosquedisputam
aeleio,salvoseamarcaododebatefeitaunilateralmenteoucomopropsitodefavorecerumdeles.

2vedadaapresenadeummesmocandidatoaeleioproporcionalemmaisdeumdebatedamesma
emissora.

http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

47/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

3Odescumprimentododispostonesteartigosujeitaaempresainfratoraspenalidadesprevistasnoart.
56.
4Odebateserrealizadosegundoasregrasestabelecidasemacordocelebradoentreospartidos
polticoseapessoajurdicainteressadanarealizaodoevento,dandosecinciaJustiaEleitoral.
Pargrafo4acrescidopeloart.3daLein12.034/2009.

5Paraosdebatesqueserealizaremnoprimeiroturnodaseleies,seroconsideradasaprovadasas
regras,inclusiveasquedefinamonmerodeparticipantes,queobtiveremaconcordnciadepelomenos
2/3(doisteros)doscandidatosaptos,nocasodeeleiomajoritria,edepelomenos2/3(doisteros)dos
partidosoucoligaescomcandidatosaptos,nocasodeeleioproporcional.
Pargrafo5comredaodadapeloart.2daLein13.165/2015.
V.art.16Adestalei.

Art.47.Asemissorasderdioedetelevisoeoscanaisdetelevisoporassinaturamencionadosnoart.57
reservaro,nostrintaecincodiasanterioresantevsperadaseleies,horriodestinadodivulgao,em
rede,dapropagandaeleitoralgratuita,naformaestabelecidanesteartigo.
Caputcomredaodadapeloart.2daLein13.165/2015.
Res.TSEn22290/2006:impossibilidadedetransmissoaovivodapropagandaeleitoralgratuitaembloco.
Ac.TSE,de29.9.2010,noRRpn297892:oprazodecadencialparaajuizarrepresentaoparapedir
direitoderespostanohorriogratuitocontadoemhoras,apartirdotrminodaexibiodoprogramaquese
pretendeimpugnar,noseconfundindocomotrminodafaixadeaudinciaemqueexibidapropagandaem
inseres,dequecuidaoart.51destalei.

1Apropagandaserfeita:
InaeleioparaPresidentedaRepblica,sterasequintasfeiraseaossbados:
a)dassetehorasssetehorasedozeminutosetrintasegundosedasdozehorassdozehorasedoze
minutosetrintasegundos,nordio
b)dastrezehorasstrezehorasedozeminutosetrintasegundosedasvintehorasetrintaminutoss
vintehorasequarentaedoisminutosetrintasegundos,nateleviso
Alneasaebcomredaodadapeloart.2daLein13.165/2015.

IInaseleiesparaDeputadoFederal,sterasequintasfeiraseaossbados:
a)dassetehorasedozeminutosetrintasegundosssetehorasevinteecincominutosedasdozehorase
dozeminutosetrintasegundossdozehorasevinteecincominutos,nordio
b)dastrezehorasedozeminutosetrintasegundosstrezehorasevinteecincominutosedasvintehoras
equarentaedoisminutosetrintasegundossvintehorasecinquentaecincominutos,nateleviso
Alneasaebcomredaodadapeloart.2daLein13.165/2015.

IIInaseleiesparaSenador,ssegundas,quartasesextasfeiras:
a)dassetehorasssetehorasecincominutosedasdozehorassdozehorasecincominutos,nordio,
nosanosemquearenovaodoSenadoFederalsederporumtero
b)dastrezehorasstrezehorasecincominutosedasvintehorasetrintaminutossvintehorasetrintae
cincominutos,nateleviso,nosanosemquearenovaodoSenadoFederalsederporumtero
http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

48/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

c)dassetehorasssetehoraseseteminutosedasdozehorassdozehoraseseteminutos,nordio,
nosanosemquearenovaodoSenadoFederalsederpordoisteros
d)dastrezehorasstrezehoraseseteminutosedasvintehorasetrintaminutossvintehorasetrintae
seteminutos,nateleviso,nosanosemquearenovaodoSenadoFederalsederpordoisteros
IncisoIIIealneasaadcomredaodadapeloart.2daLein13.165/2015.

IVnaseleiesparaDeputadoEstadualeDeputadoDistrital,ssegundas,quartasesextasfeiras:
a)dassetehorasecincominutosssetehorasequinzeminutosedasdozehorasecincominutossdoze
horasequinzeminutos,nordio,nosanosemquearenovaodoSenadoFederalsederporumtero
b)dastrezehorasecincominutosstrezehorasequinzeminutosedasvintehorasetrintaecincominutos
svintehorasequarentaecincominutos,nateleviso,nosanosemquearenovaodoSenadoFederal
sederporumtero
c)dassetehoraseseteminutosssetehorasedezesseisminutosedasdozehoraseseteminutoss
dozehorasedezesseisminutos,nordio,nosanosemquearenovaodoSenadoFederalsederpordois
teros
d)dastrezehoraseseteminutosstrezehorasedezesseisminutosedasvintehorasetrintaesete
minutossvintehorasequarentaeseisminutos,nateleviso,nosanosemquearenovaodoSenado
Federalsederpordoisteros
Alneasaadcomredaodadapeloart.2daLein13.165/2015.

VnaeleioparaGovernadordeEstadoedoDistritoFederal,ssegundas,quartasesextasfeiras:
a)dassetehorasequinzeminutosssetehorasevinteecincominutosedasdozehorasequinzeminutos
sdozehorasevinteecincominutos,nordio,nosanosemquearenovaodoSenadoFederalsederpor
umtero
b)dastrezehorasequinzeminutosstrezehorasevinteecincominutosedasvintehorasequarentae
cincominutossvintehorasecinquentaecincominutos,nateleviso,nosanosemquearenovaodo
SenadoFederalsederporumtero
c)dassetehorasedezesseisminutosssetehorasevinteecincominutosedasdozehorasedezesseis
minutossdozehorasevinteecincominutos,nordio,nosanosemquearenovaodoSenadoFederal
sederpordoisteros
d)dastrezehorasedezesseisminutosstrezehorasevinteecincominutosedasvintehorasequarenta
eseisminutossvintehorasecinquentaecincominutos,nateleviso,nosanosemquearenovaodo
SenadoFederalsederpordoisteros
IncisoVealneasaadcomredaodadapeloart.2daLein13.165/2015.

VInaseleiesparaPrefeito,desegundaasbado:
a)dassetehorasssetehorasedezminutosedasdozehorassdozehorasedezminutos,nordio
b)dastrezehorasstrezehorasedezminutosedasvintehorasetrintaminutossvintehorasequarenta
minutos,nateleviso
IncisoVIealneasaebcomredaodadapeloart.2daLein13.165/2015.

http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

49/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

VIIaindanaseleiesparaPrefeito,etambmnasdeVereador,medianteinseresdetrintaesessenta
segundos,nordioenateleviso,totalizandosetentaminutosdirios,desegundafeiraadomingo,
distribudasaolongodaprogramaoveiculadaentreascincoeasvinteequatrohoras,naproporode
60%(sessentaporcento)paraPrefeitoe40%(quarentaporcento)paraVereador.
IncisoVIIcomredaodadapeloart.2daLein13.165/2015.

1ASomenteseroexibidasasinseresdetelevisoaqueserefereoincisoVIIdo1nosMunicpios
emquehouverestaogeradoradeserviosderadiodifusodesonseimagens.
Pargrafo1Aacrescidopeloart.2daLein13.165/2015.

2Oshorriosreservadospropagandadecadaeleio,nostermosdo1o,serodistribudosentre
todosospartidosecoligaesquetenhamcandidato,observadososseguintescritrios:
Pargrafo2comredaodadapeloart.2daLein12.875/2013.
Ac.STF,de1.10.2015,naADIn5.105:declaraainconstitucionalidadedoart.2daLein12.875/2013.

I90%(noventaporcento)distribudosproporcionalmenteaonmeroderepresentantesnaCmarados
Deputados,considerados,nocasodecoligaoparaeleiesmajoritrias,oresultadodasomadonmero
derepresentantesdosseismaiorespartidosqueaintegreme,noscasosdecoligaesparaeleies
proporcionais,oresultadodasomadonmeroderepresentantesdetodosospartidosqueaintegrem
IncisoIcomredaodadapeloart.2daLein13.165/2015.

II10%(dezporcento)distribudosigualitariamente.
IncisoIIcomredaodadapeloart.2daLein13.165/2015.

3Paraefeitododispostonesteartigo,arepresentaodecadapartidonaCmaradosDeputadosa
resultantedaeleio.
Pargrafo3comredaodadapeloart.1daLein11.300/2006.
Res.TSEn21541/2003:afiliaodedeputadofederalanovopartidonotransfereparaesteafraode
tempoadquiridaporseuantigopartido.

4Onmeroderepresentantesdepartidoquetenharesultadodefusoouaquesetenhaincorporado
outrocorrespondersomadosrepresentantesqueospartidosdeorigempossuamnadatamencionada
nopargrafoanterior.
5SeocandidatoaPresidenteouaGovernadordeixardeconcorrer,emqualqueretapadopleito,eno
havendoasubstituioprevistanoart.13destaLei,farsenovadistribuiodotempoentreoscandidatos
remanescentes.
6Aospartidosecoligaesque,apsaaplicaodoscritriosdedistribuioreferidosnocaput,
obtiveremdireitoaparceladohorrioeleitoralinferioratrintasegundos,serasseguradoodireitode
acumulloparausoemtempoequivalente.
7 Paraefeitododispostono2,serodesconsideradasasmudanasdefiliaopartidriaemquaisquer
hipteses.
Pargrafo7comredaodadapeloart.3daLein13.107/2015.

8Asmdiascomasgravaesdapropagandaeleitoralnordioenatelevisoseroentreguess
emissoras,inclusivenossbados,domingoseferiados,comaantecednciamnima:
http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

50/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

Ide6(seis)horasdohorrioprevistoparaoinciodatransmisso,nocasodosprogramasemrede
IIde12(doze)horasdohorrioprevistoparaoinciodatransmisso,nocasodasinseres.
Pargrafo8eincisosIeIIacrescidospeloart.3daLein12.891/2013.
Ac.TSE,de24.6.2014,naCtan100075:inaplicabilidadedaLein12.891/2013seleiesde2014.

9AsemissorasderdiosobresponsabilidadedoSenadoFederaledaCmaradosDeputadosinstaladas
emlocalidadesforadoDistritoFederalsodispensadasdaveiculaodapropagandaeleitoralgratuitados
pleitosreferidosnosincisosIIaVIdo1.
Pargrafo9acrescidopeloart.2daLein13.165/2015.

Art.48.Naseleiesparaprefeitosevereadores,nosmunicpiosemquenohajaemissoraderdioe
televiso,aJustiaEleitoralgarantiraospartidospolticosparticipantesdopleitoaveiculaode
propagandaeleitoralgratuitanaslocalidadesaptasrealizaodesegundoturnodeeleiesenasquais
sejaoperacionalmentevivelrealizararetransmisso.
Caputcomredaodadapeloart.3daLein12.034/2009.
Ac.TSE,de2.10.2012,naRpn85298:apropagandaeleitoralgratuitaemteleviso,previstanesteartigo,
pressupenosaviabilidadetcnicadatransmissocomotambmqueosmunicpiostenhammaisde200
mileleitores.

1(Revogadopeloart.15daLein13.165/2015.)
2(Revogadopeloart.15daLein13.165/2015.)
Art.49.Sehouversegundoturno,asemissorasderdioetelevisoreservaro,apartirdequarentaeoito
horasdaproclamaodosresultadosdoprimeiroturnoeataantevsperadaeleio,horriodestinado
divulgaodapropagandaeleitoralgratuita,divididoemdoisperodosdiriosdevinteminutosparacada
eleio,iniciandosesseteesdozehoras,nordio,estrezeesvintehorasetrintaminutos,na
televiso.
1EmcircunscrioondehouversegundoturnoparaPresidenteeGovernador,ohorrioreservado
propagandadesteiniciarseimediatamenteapsotrminodohorrioreservadoaoprimeiro.
2Otempodecadaperododirioserdivididoigualitariamenteentreoscandidatos.
Art.50.AJustiaEleitoralefetuarsorteioparaaescolhadaordemdeveiculaodapropagandadecada
partidooucoligaonoprimeirodiadohorrioeleitoralgratuitoacadadiaqueseseguir,apropaganda
veiculadaporltimo,navspera,seraprimeira,apresentandoseasdemaisnaordemdosorteio.
Art.51.Duranteosperodosprevistosnosarts.47e49,asemissorasderdioetelevisoeoscanaispor
assinaturamencionadosnoart.57reservaro,ainda,setentaminutosdiriosparaapropagandaeleitoral
gratuita,aseremusadoseminseresdetrintaesessentasegundos,acritriodorespectivopartidoou
coligao,assinadasobrigatoriamentepelopartidooucoligao,edistribudas,aolongodaprogramao
veiculadaentreascincoeasvintequatrohoras,nostermosdo2doart.47,obedecidooseguinte:
Caputcomredaodadapeloart.2daLein13.165/2015.
Ac.TSE,de29.9.2010,noRRpn297892:oprazodecadencialparaajuizarrepresentaoparapedir
direitoderespostanohorriogratuitocontadoemhoras,apartirdotrminodaexibiodoprogramaquese
pretendeimpugnar,noseconfundindocomotrminodafaixadeaudinciaemqueexibidapropagandaem
inseres,dequecuidaoart.51destalei.

http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

51/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

Iotemposerdivididoempartesiguaisparaautilizaonascampanhasdoscandidatosseleies
majoritriaseproporcionais,bemcomodesuaslegendaspartidriasoudasquecomponhamacoligao,
quandoforocaso
II(Revogadopeloart.15daLein13.165/2015.)
IIIadistribuiolevaremcontaosblocosdeaudinciaentreascincoeasonzehoras,asonzeeas
dezoitohoras,easdezoitoeasvinteequatrohoras
IncisoIIIcomredaodadapeloart.2daLein13.165/2015.

IVnaveiculaodasinseres,vedadaadivulgaodemensagensquepossamdegradarou
ridicularizarcandidato,partidooucoligao,aplicandoselhes,ainda,todasasdemaisregrasaplicadasao
horriodepropagandaeleitoral,previstasnoart.47.
IncisoIVcomredaodadapeloart.3daLein12.891/2013.
Ac.TSE,de24.6.2014,naCtan100075:inaplicabilidadedaLein12.891/2013seleiesde2014.
Ac.TSE,de21.10.2010,naRpn352535:"Acrticapoltica,aindaquecida,nodeveserrealizadaem
linguagemgrosseira."

Pargrafonico.vedadaaveiculaodeinseresidnticasnomesmointervalodeprogramao,exceto
seonmerodeinseresdequedispuseropartidoexcederosintervalosdisponveis,sendovedadaa
transmissoemsequnciaparaomesmopartidopoltico.
Pargrafonicoacrescidopeloart.3daLein12.891/2013.
Ac.TSE,de24.6.2014,naCtan100075:inaplicabilidadedaLein12.891/2013seleiesde2014.

Art.52.Apartirdodia15deagostodoanodaeleio,aJustiaEleitoralconvocarospartidosea
representaodasemissorasdetelevisoparaelaboraremplanodemdia,nostermosdoart.51,parao
usodaparceladohorrioeleitoralgratuitoaquetenhamdireito,garantidaatodosparticipaonoshorrios
demaioremenoraudincia.
Art.52comredaodadapeloart.2daLein13.165/2015.

Art.53.Noseroadmitidoscortesinstantneosouqualquertipodecensuraprvianosprogramas
eleitoraisgratuitos.
1vedadaaveiculaodepropagandaquepossadegradarouridicularizarcandidatos,sujeitandoseo
partidooucoligaoinfratoresperdadodireitoveiculaodepropagandanohorrioeleitoralgratuitodo
diaseguinte.
Ac.TSE,de25.8.2010,naRpn240991:"Nosepodemconsiderarrefernciasinterpretativascomo
degradanteeinfamante.Noultrapassadoolimitedepreservaodadignidadedapessoa,deseteressa
margemdeliberdadecomoatitudenormalnacampanhapoltica."
Ac.TSE,de23.10.2006,naRpn1288:"Deferidoodireitoderespostanostermosdoart.58,nocabe
deferirapenalidadeprevistano1doart.53daLeidasEleies".

2Semprejuzododispostonopargrafoanterior,arequerimentodepartido,coligaooucandidato,a
JustiaEleitoralimpedirareapresentaodepropagandaofensivahonradecandidato,moraleaos
bonscostumes.
Ac.TSEn1241/2002:inadmissibilidadedeaplicaoanalgicadestedispositivoaosveculosimpressosde
comunicao.
http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

52/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

Ac.TSEn21992/2005:cadareiteraoocasionaduplicaodasuspensodeformacumulativa.

Art.53A.vedadoaospartidospolticosescoligaesincluirnohorriodestinadoaoscandidatoss
eleiesproporcionaispropagandadascandidaturasaeleiesmajoritriasouviceversa,ressalvadaa
utilizao,duranteaexibiodoprograma,delegendascomrefernciaaoscandidatosmajoritriosou,ao
fundo,decartazesoufotografiasdessescandidatos,ficandoautorizadaamenoaonomeeaonmerode
qualquercandidatodopartidooudacoligao.
Art.53Acomredaodadapeloart.3daLein12.891/2013.
Ac.TSE,de24.6.2014,naCtan100075:inaplicabilidadedaLein12.891/2013seleiesde2014.
Ac.TSE,de16.9.2010,noREspen113623:possibilidadedeparticipaodoscandidatosnacionaisna
propagandaestadualdaseleiesmajoritriasnecessidadedeabstenodeinterferncianosespaosdas
candidaturasproporcionais,senoparaprestarapoio.
Ac.TSE,de30.9.2014,noRRpn116843e,de31.8.2010,naRpn254673:aregradesteartigono
contemplaainvasodecandidatosmajoritriosemespaodepropagandamajoritria.
Ac.TSE,de2.9.2010,naRpn243589:"Configurainvasodehorriotipificadanesteartigoaveiculaode
propagandaeleitoralnegativaaadversriopolticoemeleiesmajoritrias,devidamenteidentificado,no
espaodestinadoacandidatosaeleiesproporcionais."

1facultadaainserodedepoimentodecandidatosaeleiesproporcionaisnohorriodapropaganda
dascandidaturasmajoritriaseviceversa,registradossobomesmopartidooucoligao,desdequeo
depoimentoconsistaexclusivamenteempedidodevotoaocandidatoquecedeuotempo.
2Ficavedadaautilizaodapropagandadecandidaturasproporcionaiscomopropagandade
candidaturasmajoritriaseviceversa.
3Opartidopolticoouacoligaoquenoobservararegracontidanesteartigoperder,emseuhorrio
depropagandagratuita,tempoequivalentenohorrioreservadopropagandadaeleiodisputadapelo
candidatobeneficiado.
Art.53Aepargrafos1a3acrescidospeloart.4daLein12.034/2009.
Ac.TSE,de2.9.2010,naRpn243589:emsetratandodeinseres,levaseemcontaonmerodelasa
queopartidoouacoligaoteriadireitodeveicularemdeterminadoblocodeaudincia,noEstadoemque
ocorridaainvasodehorrio.
V.art.45,6,destalei.
V.art.54,caputepargrafonico,destalei.

Art.54.Nosprogramaseinseresderdioetelevisodestinadospropagandaeleitoralgratuitadecada
partidooucoligaospoderoaparecer,emgravaesinternaseexternas,observadoodispostono2,
candidatos,caracterescompropostas,fotos,jingles,clipescommsicaouvinhetas,inclusivede
passagem,comindicaodonmerodocandidatooudopartido,bemcomoseusapoiadores,inclusiveos
candidatosdequetratao1doart.53A,quepoderodispordeat25%(vinteecincoporcento)do
tempodecadaprogramaouinsero,sendovedadasmontagens,trucagens,computaogrfica,
desenhosanimadoseefeitosespeciais.
Caputcomredaodadapeloart.2daLein13.165/2015.
V.art.45,6,destalei.

http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

53/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

1Nosegundoturnodaseleiesnoserpermitida,nosprogramasdequetrataesteartigo,a
participaodefiliadosapartidosquetenhamformalizadooapoioaoutroscandidatos.
Pargrafonicorenumeradocomo1peloart.2daLein13.165/2015.

2Serpermitidaaveiculaodeentrevistascomocandidatoedecenasexternasnasquaisele,
pessoalmente,exponha:
Irealizaesdegovernooudaadministraopblica
IIfalhasadministrativasedeficinciasverificadasemobraseserviospblicosemgeral
IIIatosparlamentaresedebateslegislativos.
Pargrafo2eincisosIaIIIacrescidospeloart.2daLein13.165/2015.

Art.55.Napropagandaeleitoralnohorriogratuito,soaplicveisaopartido,coligaooucandidatoas
vedaesindicadasnosincisosIeIIdoart.45.
Ac.STF,de2.9.2010,naADIn4.451:liminarreferendadaparasuspenderanormadesteinciso.

Pargrafonico.Ainobservnciadodispostonesteartigosujeitaopartidooucoligaoperdadetempo
equivalenteaodobrodousadonaprticadoilcito,noperododohorriogratuitosubsequente,dobradaa
cadareincidncia,devendootempocorrespondenteserveiculadoapsoprogramadosdemaiscandidatos
comainformaodequeanoveiculaodoprogramaresultadeinfraodaleieleitoral.
Pargrafonicocomredaodadapeloart.3daLein12.891/2013.
Ac.TSE,de24.6.2014,naCtan100075:inaplicabilidadedaLein12.891/2013seleiesde2014.

Art.56.Arequerimentodepartido,coligaooucandidato,aJustiaEleitoralpoderdeterminara
suspenso,porvinteequatrohoras,daprogramaonormaldeemissoraquedeixardecumpriras
disposiesdestaLeisobrepropaganda.
1oNoperododesuspensoaqueserefereesteartigo,aJustiaEleitoralveicularmensagemde
orientaoaoeleitor,intercalada,acada15(quinze)minutos.
Pargrafo1comredaodadapeloart.3daLein12.891/2013.
Ac.TSE,de24.6.2014,naCtan100075:inaplicabilidadedaLein12.891/2013seleiesde2014.

2Emcadareiteraodeconduta,operododesuspensoserduplicado.
Art.57.AsdisposiesdestaLeiaplicamsesemissorasdetelevisoqueoperamemVHFeUHFeos
canaisdetelevisoporassinaturasobaresponsabilidadedoSenadoFederal,daCmaradosDeputados,
dasAssembliasLegislativas,daCmaraLegislativadoDistritoFederaloudasCmarasMunicipais.
Art.57A.permitidaapropagandaeleitoralnainternet,nostermosdestaLei,apsodia15deagostodo
anodaeleio.
Art.57Acomredaodadapeloart.2daLein13.165/2015.
Ac.TSE,de12.9.2013,noREspen7464:"Nohfalarempropagandaeleitoralrealizadapormeiodo
Twitter,umavezqueessaredesocialnolevaaoconhecimentogeralasmanifestaesneladivulgadas".
Ac.TSE,de24.2.2015,noAgRREspen27354e,de5.8.2014,noREspen2949:apropagandaeleitoral
antecipadapormeiodemanifestaesdospartidospolticosoudepossveisfuturoscandidatosna
Internetsomenterestacaracterizadaquandohpropagandaostensiva,compedidodevotoereferncia
expressafuturacandidatura.
http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

54/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

Ac.TSE,de26.8.2014,noAgRREspen34694:acomunicaorestritaentredoisinterlocutores,realizada
peloFacebook,nocaracterizadivulgaodepesquisaeleitoralsemoprvioregistro.

Art.57B.Apropagandaeleitoralnainternetpoderserrealizadanasseguintesformas:
Ac.TSE,de5.8.2014,noREspen2949:Autilizaodosmeiosdedivulgaodeinformaodisponveis
naInternetpassveldeseranalisadapelaJustiaEleitoralparaefeitodaapuraodeirregularidades
eleitorais[...].

Iemstiodocandidato,comendereoeletrnicocomunicadoJustiaEleitoralehospedado,diretaou
indiretamente,emprovedordeserviodeinternetestabelecidonoPas
IIemstiodopartidooudacoligao,comendereoeletrnicocomunicadoJustiaEleitorale
hospedado,diretaouindiretamente,emprovedordeserviodeinternetestabelecidonoPas
IIIpormeiodemensagemeletrnicaparaendereoscadastradosgratuitamentepelocandidato,partidoou
coligao
IVpormeiodeblogs,redessociais,stiosdemensagensinstantneaseassemelhados,cujocontedo
sejageradooueditadoporcandidatos,partidosoucoligaesoudeiniciativadequalquerpessoanatural.
Art.57BeincisosIaIVacrescidospeloart.4daLein12.034/2009.
Ac.TSE,de29.10.2010,naRpn361895:cabimentodedireitoderespostaemrazodemensagem
postadanoTwitter.
V.notaaoart.57DdestaleisobreoAc.TSE,de29.6.2010,noAgRACn138443.
V.notaaoart.57AdestaleisobreoAc.TSE,de12.9.2013,noREspen7464.
Ac.TSE,de17.3.2011,noRRpn203745:adependnciadavontadedeacessodointernautaaeventual
mensagemcontidaemstiodaInternetnoafastaapossibilidadedecaracterizaodapropagandaeleitoral
extempornea.

Art.57C.Nainternet,vedadaaveiculaodequalquertipodepropagandaeleitoralpaga.
Ac.TSE,de14.10.2014,naRpn94675:aferramentadenominadapginapatrocinadadoFacebookna
modalidadedepropagandaeleitoralpagadesatendeaodispostonesteartigo,sendoproibidaasua
utilizaoparadivulgaodemensagensquecontenhamconotaoeleitoral.

1vedada,aindaquegratuitamente,aveiculaodepropagandaeleitoralnainternet,emstios:
Idepessoasjurdicas,comousemfinslucrativos
Ac.TSE,de16.11.2010,noRRpn347776:inexistnciadeirregularidadequandostiosdaInternet,ainda
quedepessoasjurdicas,divulgamcompropsitoinformativoejornalsticopeasdepropagandaeleitoral
doscandidatos.
Ac.TSE,de17.3.2011,noRRpn380081:"[...]aliberdadedeexpressodeveprevalecerquandoaopinio
formanifestaporparticulardevidamenteidentificado."
V.arts.5,IV,e220,1,daCF/88.
Ac.TSE,de19.8.2014,naRpn84975:nocaracterizapropagandaeleitoralirregularadivulgaode
anlisesfinanceiras,projeeseconmicaseperspectivasenvolvendopossveiscenriospolticos.
Ac.TSE,de23.4.2015,naRpn128704:divulgaodepropagandaeleitoralemsitededomnioda
empresadepropagandaemarketingenquadrasenaproibiodestedispositivo.
http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

55/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

IIoficiaisouhospedadosporrgosouentidadesdaadministraopblicadiretaouindiretadaUnio,dos
Estados,doDistritoFederaledosMunicpios.
Ac.TSE,de21.6.2011,noAgRREspen838119:linkremetendoasitepessoaldocandidatonoafastao
carterilcitodaconduta.

2Aviolaododispostonesteartigosujeitaoresponsvelpeladivulgaodapropagandae,quando
comprovadoseuprvioconhecimento,obeneficiriomultanovalordeR$5.000,00(cincomilreais)aR$
30.000,00(trintamilreais).
Art.57Ce1e2acrescidospeloart.4daLein12.034/2009.
Ac.TSE,de13.4.2011,noRRpn320060:"Paraprocednciaderepresentaoporpropagandaeleitoral
emstioeletrnicodaAdministraoPblica,deveseidentificarcomprecisooresponsveldiretopela
veiculaodamatria."

Art.57D.livreamanifestaodopensamento,vedadooanonimatoduranteacampanhaeleitoral,por
meiodaredemundialdecomputadoresInternet,asseguradoodireitoderesposta,nostermosdasalneas
a,becdoincisoIVdo3doart.58edo58A,eporoutrosmeiosdecomunicaointerpessoalmediante
mensagemeletrnica.
V.notaaoincisoIIIdo1doart.58destaleisobreoAc.TSE,de2.8.2010,noRRpn187987.
Ac.TSE,de29.6.2010,noAgRACn138443:insuficinciadaalegaodequeomaterialannimopara
suspenderapropagandapelaJustiaEleitoral,devendoseidentificarafraseouoartigoquecaracterizea
propagandairregularparaqueocorraasuspensodamesma,resguardandose,aomximopossvel,o
pensamentolivrementeexpressado.
Ac.TSE,de6.10.2015,noREspen186819:impossibilidadedeseinvocaragarantiaconstitucionalrelativa
livremanifestaodopensamentoaoeleitorquecriapginaannimanoFacebookparafomentarcrticas
administraomunicipaleaoscandidatosdasituao,emrazodoanonimatoempreendido.Odireitode
crticanoabsolutoe,portanto,noimpedeacaracterizaodoscrimescontraahonraquandooagente
parteparaaofensapessoal.

1(Vetadopeloart.4daLein12.034/2009).
2Aviolaododispostonesteartigosujeitaroresponsvelpeladivulgaodapropagandae,quando
comprovadoseuprvioconhecimento,obeneficiriomultanovalordeR$5.000,00(cincomilreais)a
R$30.000,00(trintamilreais).
Art.57De1e2acrescidospeloart.4daLein12.034/2009.

3 Semprejuzodassanescivisecriminaisaplicveisaoresponsvel,aJustiaEleitoralpoder
determinar,porsolicitaodoofendido,aretiradadepublicaesquecontenhamagressesouataquesa
candidatosemstiosdaInternet,inclusiveredessociais.
Pargrafo3acrescidopeloart.3daLein12.891/2013.
Ac.TSE,de24.6.2014,naCtan100075:inaplicabilidadedaLein12.891/2013seleiesde2014.

Art.57E.Sovedadasspessoasrelacionadasnoart.24autilizao,doaooucessodecadastro
eletrnicodeseusclientes,emfavordecandidatos,partidosoucoligaes.
Ac.TSE,de3.10.2014,noRRpn115714:ConselhoRegionaldeMedicinaqueutilizaseucadastrode
associadosparamanifestaropiniopolticacontrriaacandidatoviolaodispostonesteartigo,c.c.oart.24,VI.
http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

56/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

1proibidaavendadecadastrodeendereoseletrnicos.
2Aviolaododispostonesteartigosujeitaoresponsvelpeladivulgaodapropagandae,quando
comprovadoseuprvioconhecimento,obeneficiriomultanovalordeR$5.000,00(cincomilreais)a
R$30.000,00(trintamilreais).
Art.57Eepargrafosacrescidospeloart.4daLein12.034/2009.

Art.57F.Aplicamseaoprovedordecontedoedeserviosmultimdiaquehospedaadivulgaoda
propagandaeleitoraldecandidato,departidooudecoligaoaspenalidadesprevistasnestaLei,se,no
prazodeterminadopelaJustiaEleitoral,contadoapartirdanotificaodedecisosobreaexistnciade
propagandairregular,notomarprovidnciasparaacessaodessadivulgao.
Pargrafonico.Oprovedordecontedooudeserviosmultimdiasserconsideradoresponsvelpela
divulgaodapropagandaseapublicaodomaterialforcomprovadamentedeseuprvioconhecimento.
Art.57Fepargrafonicoacrescidospeloart.4daLein12.034/2009.

Art.57G.Asmensagenseletrnicasenviadasporcandidato,partidooucoligao,porqualquermeio,
deverodispordemecanismoquepermitaseudescadastramentopelodestinatrio,obrigadooremetentea
providencilonoprazodequarentaeoitohoras.
Pargrafonico.Mensagenseletrnicasenviadasapsotrminodoprazoprevistonocaputsujeitamos
responsveisaopagamentodemultanovalordeR$100,00(cemreais),pormensagem.
Art.57Gepargrafonicoacrescidospeloart.4daLein12.034/2009.

Art.57H.Semprejuzodasdemaissaneslegaiscabveis,serpunido,commultadeR$5.000,00(cinco
milreais)aR$30.000,00(trintamilreais),quemrealizarpropagandaeleitoralnainternet,atribuindo
indevidamentesuaautoriaaterceiro,inclusiveacandidato,partidooucoligao.
Art.57H,caput,acrescidopeloart.4daLein12.034/2009.

1 Constituicrimeacontrataodiretaouindiretadegrupodepessoascomafinalidadeespecficade
emitirmensagensoucomentriosnaInternetparaofenderahonraoudenegriraimagemdecandidato,
partidooucoligao,punvelcomdetenode2(dois)a4(quatro)anosemultadeR$15.000,00(quinzemil
reais)aR$50.000,00(cinquentamilreais).
Pargrafo1acrescidopeloart.3daLein12.891/2013.
Ac.TSE,de24.6.2014,naCtan100075:inaplicabilidadedaLein12.891/2013seleiesde2014.

2 Igualmenteincorrememcrime,punvelcomdetenode6(seis)mesesa1(um)ano,comalternativa
deprestaodeservioscomunidadepelomesmoperodo,emultadeR$5.000,00(cincomilreais)a
R$30.000,00(trintamilreais),aspessoascontratadasnaformado1.
Pargrafo2acrescidopeloart.3daLein12.891/2013.
Ac.TSE,de24.6.2014,naCtan100075:inaplicabilidadedaLein12.891/2013seleiesde2014.

Art.57I.Arequerimentodecandidato,partidooucoligao,observadooritoprevistonoart.96,aJustia
Eleitoralpoderdeterminarasuspenso,porvinteequatrohoras,doacessoatodocontedoinformativo
dosstiosdainternetquedeixaremdecumprirasdisposiesdestaLei.
1Acadareiteraodeconduta,serduplicadooperododesuspenso.

http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

57/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

2Noperododesuspensoaqueserefereesteartigo,aempresainformar,atodososusuriosque
tentaremacessarseusservios,queseencontratemporariamenteinoperantepordesobedincia
legislaoeleitoral.
Art.57Ie1e2acrescidospeloart.4daLein12.034/2009.

DODIREITODERESPOSTA
Art.58.ApartirdaescolhadecandidatosemConveno,asseguradoodireitoderespostaacandidato,
partidooucoligaoatingidos,aindaquedeformaindireta,porconceito,imagemouafirmaocaluniosa,
difamatria,injuriosaousabidamenteinverdica,difundidosporqualquerveculodecomunicaosocial.
Ac.TSE,de29.10.2010,naRpn361895:cabimentodedireitoderespostaemrazodemensagem
postadanoTwitter.
Ac.STF,de30.4.2009,naADPFn130:declaraodenorecepodaLein5.250/1967(LeideImprensa)
pelaCF/88.
Ac.TSE,de29.9.2010,noRRp287840:aafirmaofeitadurantepropagandaeleitoralgratuita,aindaque
commaiornfasenotocanteaoperododecomparaoentregovernos,atribuindoacandidato
responsabilidadepeloreajustedetarifadeenergia,consubstanciameracrticapoltica,noseenquadrando
nashiptesesdesteartigo.
Ac.TSE,de8.9.2010,naRp274413:afastadaaplicaoconcomitantedodispostonesteartigo,para
assegurarodireitoderesposta,edoart.55,pargrafonico,destalei,paradecretaraperdadotempopela
exibiodepropagandaqueseconsiderairregular.
Ac.TSE,de16.10.2014,naRpn165865:nosprogramaseleitoraisgratuitos,ascampanhasdevemser
programticasepropositivas,nosepermitindoseuusoparaaveiculaodeofensasoudeacusaesa
adversrios,decorrentesdemanifestaesdeterceirosoudematriasdivulgadaspelaimprensaAc.TSE,de
1.9.2010,naRpn254151:noincidnciadodispostonesteartigo,seapropagandativerfocoemmatria
jornalstica,apenasnoticiandoconhecidoepisdio.
Res.TSEn20675/2000:competeJustiaEleitoralexaminarsomenteospedidosdedireitoderesposta
formuladosporterceirosemrelaoofensanohorriogratuito,aplicandoseoart.58daLein9.504/1997.
V.CE/1965,art.243,3.
Ac.TSE,de19.9.2006,naRpn1080:inexistnciadodireitoderespostaseofatomencionadofor
verdadeiro,aindaqueprevaleaapresunodeinocncia.
Ac.TSE,de2.10.2006,naRpn1201:jornalnotemlegitimidadepassivanaaodedireitoderesposta,
quedeveenvolvertosomenteosatoresdacenaeleitoral,quaissejam,candidato,partidopolticoe
coligaes.
Ac.TSE,de17.5.2011,noRHCn761681:odeferimentododireitoderespostaeainterrupoda
divulgaodaofensanoexcluemaocorrnciadoscrimesdedifamaoededivulgaodefatosinverdicos
napropagandaeleitoral.
Ac.TSE,de9.9.2014,noRRpn108357:noensejadireitoderespostaofatodeocontedoda
informaoserpassveldedvida,controvrsiaoudiscussonaesferapoltica.
Ac.TSE,de2.10.2014,naRpn139448e,de23.9.2014,naRpn120133:parafinsdedireitoderesposta,
ofatosabidamenteinverdicoaquelequenodemandainvestigao,sendoperceptveldeplano.

http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

58/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

Ac.TSE,de23.9.2014,naRpn119271:noensejadireitoderespostaacrticagenrica,inespecfica,
despidadealusoclaraadeterminadogoverno,candidato,partidooucoligao.
Ac.TSE,de19.10.2010,noREspen542856:perdasupervenientedointeresserecursalemfunodo
encerramentodoperododepropagandaeleitoralgratuitarelativaaoprimeiroturnodaseleies.

1Oofendido,ouseurepresentantelegal,poderpediroexercciododireitoderespostaJustiaEleitoral
nosseguintesprazos,contadosapartirdaveiculaodaofensa:
Ivinteequatrohoras,quandosetratardohorrioeleitoralgratuito
Ac.TSE,de29.9.2010,noRRpn297892:oprazodecadencialparaajuizarrepresentaoparapedir
direitoderespostanohorriogratuitocontadoemhoras,apartirdotrminodaexibiodoprogramaquese
pretendeimpugnar,noseconfundindocomotrminodafaixadeaudinciaemqueexibidapropagandaem
inseres,dequecuidaoart.51destalei.
Ac.TSE,de2.9.2010,noRRpn259602:impossibilidadedeemendapetioinicialemprocessode
representaocompedidodedireitoderespostaempropagandaeleitoral,quandoultrapassadooprazopara
ajuizamentodademanda.

IIquarentaeoitohoras,quandosetratardaprogramaonormaldasemissorasderdioeteleviso
IIIsetentaeduashoras,quandosetratardergodaimprensaescrita
Ac.TSE,de2.8.2010,noRRpn187987:possibilidadedeointeressadorequererodireitoderesposta,
enquantoomaterialtidocomoofensivopermanecersendodivulgadonaInternet(ausnciadeprevisolegal
dedecadnciaparaessahiptese)ocorrendoaretiradaespontneadaofensa,odireitoderesposta,por
analogiaaesteinciso,deveserrequeridonoprazode3(trs)diasacoligaotemlegitimidadepararequerer
direitoderespostaquandoumdospartidosqueacompetiversidoofendidoe,porserpartidocoligado,no
pudersedirigirJustiaEleitoraldeformaisoladaodireitoderespostanaInternetdeveserveiculadoem
prazonoinferioraodobrodoutilizadoparaveiculaodaofensa.

IVaqualquertempo,quandosetratardecontedoqueestejasendodivulgadonainternet,ouem72
(setentaeduas)horas,apsasuaretirada.
IncisoIVacrescidopeloart.2daLein13.165/2015.

2Recebidoopedido,aJustiaEleitoralnotificarimediatamenteoofensorparaquesedefendaemvinte
equatrohoras,devendoadecisoserprolatadanoprazomximodesetentaeduashorasdadatada
formulaodopedido.
Ac.TSEn385/2002:facultadoaojuizourelatorouviroMinistrioPblicoEleitoralnasrepresentaesa
queserefereesteartigo,desdequenoexcedaoprazomximoparadeciso.
Ac.TSEn195/2002:possibilidadedereduodoprazodedefesapara12horasempedidodedireitode
respostanaimprensaescrita,formuladonavsperadaeleio.

3Observarseo,ainda,asseguintesregrasnocasodepedidoderespostarelativoofensaveiculada:
Iemrgodaimprensaescrita:
a)opedidodeverserinstrudocomumexemplardapublicaoeotextopararesposta
Ac.TSEns1395/2004e24387/2004:otextodarespostadevedirigirseaosfatossupostamenteofensivos.

http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

59/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

b)deferidoopedido,adivulgaodarespostadarsenomesmoveculo,espao,local,pgina,tamanho,
caractereseoutroselementosderealceusadosnaofensa,ematquarentaeoitohorasapsadecisoou,
tratandosedeveculocomperiodicidadedecirculaomaiorquequarentaeoitohoras,naprimeiravezem
quecircular
c)porsolicitaodoofendido,adivulgaodarespostaserfeitanomesmodiadasemanaemquea
ofensafoidivulgada,aindaqueforadoprazodequarentaeoitohoras
d)seaofensaforproduzidaemdiaehoraqueinviabilizemsuareparaodentrodosprazosestabelecidos
nasalneasanteriores,aJustiaEleitoraldeterminaraimediatadivulgaodaresposta
e)oofensordevercomprovarnosautosocumprimentodadeciso,mediantedadossobrearegular
distribuiodosexemplares,aquantidadeimpressaeoraiodeabrangncianadistribuio
IIemprogramaonormaldasemissorasderdioedeteleviso:
a)aJustiaEleitoral,vistadopedido,devernotificarimediatamenteoresponsvelpelaemissoraque
realizouoprogramaparaqueentregueemvinteequatrohoras,sobaspenasdoart.347daLein4.737,de
15dejulhode1965CdigoEleitoral,cpiadafitadatransmisso,queserdevolvidaapsadeciso
b)oresponsvelpelaemissora,aosernotificadopelaJustiaEleitoralouinformadopeloreclamanteou
representante,porcpiaprotocoladadopedidoderesposta,preservaragravaoatadecisofinaldo
processo
c)deferidoopedido,arespostaserdadaematquarentaeoitohorasapsadeciso,emtempoigualao
daofensa,pormnuncainferioraumminuto
IIInohorrioeleitoralgratuito:
a)oofendidousar,paraaresposta,tempoigualaodaofensa,nuncainferior,porm,aumminuto
b)arespostaserveiculadanohorriodestinadoaopartidooucoligaoresponsvelpelaofensa,devendo
necessariamentedirigirseaosfatosnelaveiculados
c)seotemporeservadoaopartidooucoligaoresponsvelpelaofensaforinferioraumminuto,aresposta
serlevadaaoartantasvezesquantassejamnecessriasparaasuacomplementao
d)deferidoopedidopararesposta,aemissorageradoraeopartidooucoligaoatingidosdeveroser
notificadosimediatamentedadeciso,naqualdeveroestarindicadosquaisosperodos,diurnoounoturno,
paraaveiculaodaresposta,quedeverterlugarnoinciodoprogramadopartidooucoligao
e)omeiomagnticocomarespostadeverserentregueemissorageradora,attrintaeseishorasapsa
cinciadadeciso,paraveiculaonoprogramasubseqentedopartidooucoligaoemcujohorriose
praticouaofensa
Ac.TSEn461/2002:otermoinicialdoprazoaqueserefereestedispositivocontadodotrminodoprazo
paraagravo,senointerpostoseinterpostoagravo,contaseapartirdacinciadadecisodoTribunal,que
podeseremPlenrio.

f)seoofendidoforcandidato,partidooucoligaoquetenhausadootempoconcedidosemresponderaos
fatosveiculadosnaofensa,tersubtradotempoidnticodorespectivoprogramaeleitoraltratandosede
terceiros,ficarosujeitossuspensodeigualtempoemeventuaisnovospedidosderespostaemultano
valordeduasmilacincomilUFIR.
V.notaaoart.105,2,destaleisobreaUnidadeFiscaldeReferncia(Ufir).

IVempropagandaeleitoralnainternet:
http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

60/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

V.notaaoart.57DdestaleisobreoAc.TSE,de29.6.2010,noAgRACn138443.

a)deferidoopedido,adivulgaodarespostadarsenomesmoveculo,espao,local,horrio,pgina
eletrnica,tamanho,caractereseoutroselementosderealceusadosnaofensa,ematquarentaeoito
horasapsaentregadamdiafsicacomarespostadoofendido
b)arespostaficardisponvelparaacessopelosusuriosdoserviodeinternetportemponoinferiorao
dobroemqueestevedisponvelamensagemconsideradaofensiva
c)oscustosdeveiculaodarespostacorreroporcontadoresponsvelpelapropagandaoriginal.
IncisoIVealneasaacacrescidospeloart.3daLein12.034/2009.

4Seaofensaocorreremdiaehoraqueinviabilizemsuareparaodentrodosprazosestabelecidosnos
pargrafosanteriores,arespostaserdivulgadanoshorriosqueaJustiaEleitoraldeterminar,aindaque
nasquarentaeoitohorasanterioresaopleito,emtermoseformapreviamenteaprovados,demodoano
ensejartrplica.
5Dadecisosobreoexercciododireitoderespostacaberecursosinstnciassuperiores,emvintee
quatrohorasdadatadesuapublicaoemcartrioousesso,asseguradoaorecorridooferecercontra
razesemigualprazo,acontardasuanotificao.
Ac.TSE,de6.3.2007,noREspen27839:incidnciadoprazode24horaspararecursocontradecisode
juizauxiliar,recursoespecialeembargosdedeclaraocontraacrdodeTribunalRegionalEleitoralnas
representaessobredireitoderespostaempropagandaeleitoral,noseaplicandooart.258doCdigo
Eleitoral.

6AJustiaEleitoraldeveproferirsuasdecisesnoprazomximodevinteequatrohoras,observandose
odispostonasalneasdeedoincisoIIIdo3paraarestituiodotempoemcasodeprovimentode
recurso.
7Ainobservnciadoprazoprevistonopargrafoanteriorsujeitaaautoridadejudiciriaspenasprevistas
noart.345daLein4.737,de15dejulhode1965CdigoEleitoral.
8Onocumprimentointegralouempartedadecisoqueconcederarespostasujeitaroinfratorao
pagamentodemultanovalordecincomilaquinzemilUFIR,duplicadaemcasodereiteraodeconduta,
semprejuzododispostonoart.347daLein4.737,de15dejulhode1965CdigoEleitoral.
V.notaaoart.105,2,destaleisobreaUnidadeFiscaldeReferncia(Ufir).

9Casoadecisodequetratao2nosejaprolatadaem72(setentaeduas)horasdadatada
formulaodopedido,aJustiaEleitoral,deofcio,providenciaraalocaodejuizauxiliar.
Pargrafo9acrescidopeloart.3daLein12.891/2013.
Ac.TSE,de24.6.2014,naCtan100075:inaplicabilidadedaLein12.891/2013seleiesde2014.

Art.58A.Ospedidosdedireitoderespostaeasrepresentaesporpropagandaeleitoralirregularemrdio,
televisoeinternettramitaropreferencialmenteemrelaoaosdemaisprocessosemcursonaJustia
Eleitoral.
Art.58Aacrescidopeloart.4daLein12.034/2009.

DOSISTEMAELETRNICODEVOTAOEDATOTALIZAODOSVOTOS
Art.59.Avotaoeatotalizaodosvotosserofeitasporsistemaeletrnico,podendooTribunalSuperior
Eleitoralautorizar,emcarterexcepcional,aaplicaodasregrasfixadasnosarts.83a89.
http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

61/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

Dec.n5.296/2004,art.21,pargrafonico:"Nocasodoexercciododireitodevoto,asurnasdassees
eleitoraisdevemseradequadasaousocomautonomiapelaspessoasportadorasdedeficinciaoucom
mobilidadereduzidaeestareminstaladasemlocaldevotaoplenamenteacessvelecomestacionamento
prximo".

1Avotaoeletrnicaserfeitanonmerodocandidatooudalegendapartidria,devendoonomee
fotografiadocandidatoeonomedopartidooualegendapartidriaaparecernopaineldaurnaeletrnica,
comaexpressodesignadoradocargodisputadonomasculinooufeminino,conformeocaso.
Ac.TSE,de19.10.2010,noPAn348383:impossibilidadedasubstituiodosdadosdecandidatosentreo
1eo2turnos.

2Navotaoparaaseleiesproporcionais,serocomputadosparaalegendapartidriaosvotosem
quenosejapossvelaidentificaodocandidato,desdequeonmeroidentificadordopartidosejadigitado
deformacorreta.
3Aurnaeletrnicaexibirparaoeleitorospainisnaseguinteordem:
IparaaseleiesdequetrataoincisoIdopargrafonicodoart.1,DeputadoFederal,Deputado
EstadualouDistrital,Senador,GovernadoreViceGovernadordeEstadooudoDistritoFederal,Presidentee
VicePresidentedaRepblica
IIparaaseleiesdequetrataoincisoIIdopargrafonicodoart.1,Vereador,PrefeitoeVicePrefeito.
Pargrafo3comredaodadaeincisosIeIIacrescidospeloart.1daLein12.976/2014.
Ac.TSE,de29.5.2014,naCtan96263:inaplicabilidadedaLein12.976/2014seleiesde2014.

4Aurnaeletrnicadisporderecursosque,medianteassinaturadigital,permitamoregistrodigitalde
cadavotoeaidentificaodaurnaemquefoiregistrado,resguardadooanonimatodoeleitor.
5CaberJustiaEleitoraldefinirachavedeseguranaeaidentificaodaurnaeletrnicadequetrata
o4.
6Aofinaldaeleio,aurnaeletrnicaprocederassinaturadigitaldoarquivodevotos,comaplicao
doregistrodehorrioedoarquivodoboletimdeurna,demaneiraaimpedirasubstituiodevotosea
alteraodosregistrosdostermosdeincioetrminodavotao.
7OTribunalSuperiorEleitoralcolocardisposiodoseleitoresurnaseletrnicasdestinadasa
treinamento.
Pargrafos4ao7comredaodadapeloart.1daLein10.740/2003.

8(SuprimidopelaLein10.740/2003.)
Art.59A.Noprocessodevotaoeletrnica,aurnaimprimiroregistrodecadavoto,queser
depositado,deformaautomticaesemcontatomanualdoeleitor,emlocalpreviamentelacrado.
Pargrafonico.Oprocessodevotaonoserconcludoatqueoeleitorconfirmeacorrespondncia
entreoteordeseuvotoeoregistroimpressoeexibidopelaurnaeletrnica.
Caputepargrafonicoacrescidospeloart.2daLein13.165/2015.
V.art.12daLein13.165/2015:prazoparaimplantaodoprocessodevotaoeletrnicacomimpresso
doregistrodovoto.

Art.60.Nosistemaeletrnicodevotaoconsiderarsevotodelegendaquandooeleitorassinalaro
nmerodopartidonomomentodevotarparadeterminadocargoesomenteparaestesercomputado.
http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

62/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

Art.61.Aurnaeletrnicacontabilizarcadavoto,assegurandolheosigiloeinviolabilidade,garantidaaos
partidospolticos,coligaesecandidatosamplafiscalizao.
Ac.TSE,de2.9.2010,noPAn108906:cmputo,naurnaeletrnica,deumnicovoto,aindaqueisso
implique,emtese,oafastamentodosigilo.

Art.61A.(Revogadopeloart.2daLein10.740/2003.)
Art.62.NasSeesemqueforadotadaaurnaeletrnica,somentepoderovotareleitorescujosnomes
estiveremnasrespectivasfolhasdevotao,noseaplicandoaressalvaaqueserefereoart.148,1,da
Lein4.737,de15dejulhode1965CdigoEleitoral.
Pargrafonico.OTribunalSuperiorEleitoraldisciplinarahiptesedefalhanaurnaeletrnicaque
prejudiqueoregularprocessodevotao.
DASMESASRECEPTORAS
Art.63.QualquerpartidopodereclamaraoJuizEleitoral,noprazodecincodias,danomeaodaMesa
Receptora,devendoadecisoserproferidaem48horas.
1DadecisodoJuizEleitoralcaberrecursoparaoTribunalRegional,interpostodentrodetrsdias,
devendoserresolvidoemigualprazo.
2NopodemsernomeadosPresidentesemesriososmenoresdedezoitoanos.
Art.64.vedadaaparticipaodeparentesemqualquergrauoudeservidoresdamesmarepartio
pblicaouempresaprivadanamesmaMesa,TurmaouJuntaEleitoral.
DAFISCALIZAODASELEIES
Art.65.AescolhadeFiscaiseDelegados,pelospartidosoucoligaes,nopoderrecairemmenorde
dezoitoanosouemquem,pornomeaodoJuizEleitoral,jfaapartedeMesaReceptora.
1OFiscalpodersernomeadoparafiscalizarmaisdeumaSeoEleitoral,nomesmolocaldevotao.
2AscredenciaisdeFiscaiseDelegadosseroexpedidas,exclusivamente,pelospartidosoucoligaes.
3Paraefeitododispostonopargrafoanterior,oPresidentedopartidoouorepresentantedacoligao
deverregistrarnaJustiaEleitoralonomedaspessoasautorizadasaexpedirascredenciaisdosFiscaise
Delegados.
4 Paraoacompanhamentodostrabalhosdevotao,sserpermitidoocredenciamentode,nomximo,
2(dois)fiscaisdecadapartidooucoligaoporseoeleitoral.
Pargrafo4acrescidopeloart.3daLein12.891/2013.
Ac.TSE,de24.6.2014,naCtan100075:inaplicabilidadedaLein12.891/2013seleiesde2014.

Art.66.Ospartidosecoligaespoderofiscalizartodasasfasesdoprocessodevotaoeapuraodas
eleieseoprocessamentoeletrnicodatotalizaodosresultados.
Caputcomredaodadapeloart.3daLein10.408/2002.

1TodososprogramasdecomputadordepropriedadedoTribunalSuperiorEleitoral,desenvolvidosporele
ousobsuaencomenda,utilizadosnasurnaseletrnicasparaosprocessosdevotao,apuraoe
totalizao,poderotersuasfasesdeespecificaoededesenvolvimentoacompanhadasportcnicos
indicadospelospartidospolticos,OrdemdosAdvogadosdoBrasileMinistrioPblico,atseismeses
antesdaseleies.
http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

63/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

2Umavezconcludososprogramasaqueserefereo1,seroelesapresentados,paraanlise,aos
representantescredenciadosdospartidospolticosecoligaes,atvintediasantesdaseleies,nas
dependnciasdoTribunalSuperiorEleitoral,naformadeprogramasfonteedeprogramasexecutveis,
inclusiveossistemasaplicativoedeseguranaeasbibliotecasespeciais,sendoqueaschaveseletrnicas
privadasesenhaseletrnicasdeacessomanterseonosigilodaJustiaEleitoral.Apsaapresentaoe
conferncia,serolacradascpiasdosprogramasfonteedosprogramascompilados.
3Noprazodecincodiasacontardadatadaapresentaoreferidano2,opartidopolticoeacoligao
poderoapresentarimpugnaofundamentadaJustiaEleitoral.
4Havendoanecessidadedequalqueralteraonosprogramas,apsaapresentaodequetratao3,
darseconhecimentodofatoaosrepresentantesdospartidospolticosedascoligaes,paraquesejam
novamenteanalisadoselacrados.
Pargrafos1ao4comredaodadapeloart.1daLein10.740/2003.

5Acargaoupreparaodasurnaseletrnicasserfeitaemsessopblica,comprviaconvocaodos
fiscaisdospartidosecoligaesparaaassistiremeprocederemaosatosdefiscalizao,inclusivepara
verificaremseosprogramascarregadosnasurnassoidnticosaosqueforamlacradosnasessoreferida
no2desteartigo,apsoqueasurnasserolacradas.
6Nodiadaeleio,serrealizada,poramostragem,auditoriadeverificaodofuncionamentodasurnas
eletrnicas,atravsdevotaoparalela,napresenadosfiscaisdospartidosecoligaes,nosmoldes
fixadosemresoluodoTribunalSuperiorEleitoral.
7Ospartidosconcorrentesaopleitopoderoconstituirsistemaprpriodefiscalizao,apuraoe
totalizaodosresultadoscontratando,inclusive,empresasdeauditoriadesistemas,que,credenciadas
juntoJustiaEleitoral,recebero,previamente,osprogramasdecomputadoreosmesmosdados
alimentadoresdosistemaoficialdeapuraoetotalizao.
Pargrafos5ao7comredaodadapeloart.3daLein10.408/2002.

Art.67.Osrgosencarregadosdoprocessamentoeletrnicodedadossoobrigadosaforneceraos
partidosoucoligaes,nomomentodaentregaaoJuizencarregado,cpiasdosdadosdoprocessamento
parcialdecadadia,contidosemmeiomagntico.
Art.68.Oboletimdeurna,segundomodeloaprovadopeloTribunalSuperiorEleitoral,conterosnomeseos
nmerosdoscandidatosnelavotados.
1OPresidentedaMesaReceptoraobrigadoaentregarcpiadoboletimdeurnaaospartidose
coligaesconcorrentesaopleitocujosrepresentantesorequeiramatumahoraapsaexpedio.
2Odescumprimentododispostonopargrafoanteriorconstituicrime,punvelcomdeteno,deuma
trsmeses,comaalternativadeprestaodeserviocomunidadepelomesmoperodo,emultanovalor
deummilacincomilUFIR.
V.notaaoart.105,2,destaleisobreaUnidadeFiscaldeReferncia(Ufir).

Art.69.AimpugnaonorecebidapelaJuntaEleitoralpodeserapresentadadiretamenteaoTribunal
RegionalEleitoral,emquarentaeoitohoras,acompanhadadedeclaraodeduastestemunhas.
Pargrafonico.OTribunaldecidirsobreorecebimentoemquarentaeoitohoras,publicandooacrdo
naprpriasessodejulgamentoetransmitindoimediatamenteJunta,viatelex,faxouqualqueroutromeio
eletrnico,ointeiroteordadecisoedaimpugnao.

http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

64/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

Art.70.OPresidentedeJuntaEleitoralquedeixardereceberoudemencionaremataosprotestos
recebidos,ouainda,impediroexercciodefiscalizao,pelospartidosoucoligaes,deverser
imediatamenteafastado,almderesponderpeloscrimesprevistosnaLein4.737,de15dejulhode1965
CdigoEleitoral.
Art.71.Cumpreaospartidosecoligaes,porseusFiscaiseDelegadosdevidamentecredenciados,eaos
candidatos,procederinstruodosrecursosinterpostoscontraaapurao,juntando,paratanto,cpiado
boletimrelativournaimpugnada.
Pargrafonico.Nahiptesedesurgiremobstculosobtenodoboletim,caberaorecorrenterequerer,
medianteaindicaodosdadosnecessrios,queorgodaJustiaEleitoralperanteoqualfoiinterpostoo
recursooinstrua,anexandoorespectivoboletimdeurna.
Art.72.Constituemcrimes,punveiscomrecluso,decincoadezanos:
Lein6.996/1982,art.15:"Incorrernaspenasdoart.315doCdigoEleitoralquem,noprocessamento
eletrnicodascdulas,alterarresultados,qualquerquesejaomtodoutilizado".

Iobteracessoasistemadetratamentoautomticodedadosusadopeloservioeleitoral,afimdealterara
apuraoouacontagemdevotos
IIdesenvolverouintroduzircomando,instruo,ouprogramadecomputadorcapazdedestruir,apagar,
eliminar,alterar,gravaroutransmitirdado,instruoouprogramaouprovocarqualqueroutroresultado
diversodoesperadoemsistemadetratamentoautomticodedadosusadospeloservioeleitoral
IIIcausar,propositadamente,danofsicoaoequipamentousadonavotaoounatotalizaodevotosoua
suaspartes.
DASCONDUTASVEDADASAOSAGENTESPBLICOSEMCAMPANHASELEITORAIS
Art.73.Soproibidasaosagentespblicos,servidoresouno,asseguintescondutastendentesaafetara
igualdadedeoportunidadesentrecandidatosnospleitoseleitorais:
Ac.TSE,de1.10.2014,noAgRREspen43580:combasenacompreensodareservalegalproporcional,
competeaomagistradoexercerumjuzodeproporcionalidadeentreacondutapraticadaeasanoaser
impostaAc.TSE,de21.10.2010,naRpn295986:oexamedascondutasvedadasprevistasnesteartigo
deveocorreremdoismomentosaoverificarseofatoseenquadranashiptesesprevistas,descabendo
indagarsobreapotencialidadedosfatos,e,seafirmativo,aodeterminarasanoaseraplicada.
Ac.TSE,de6.3.2007,noREspen25770:oressarcimentodasdespesasnodescaracterizaascondutas
vedadasporesteartigo.V.,ainda,oart.76destalei.
Ac.TSE,de20.3.2014,noAgRROn488846de27.2.2014,noAgRROn505126e,de29.11.2011,no
ROn169677:oagentepblicoresponsvelpelaprticadacondutavedadalitisconsortepassivonecessrio
emrepresentaopropostacontraeventuaisbeneficirios.

Icederouusar,embenefciodecandidato,partidopolticooucoligao,bensmveisouimveis
pertencentesadministraodiretaouindiretadaUnio,dosEstados,doDistritoFederal,dosTerritriose
dosMunicpios,ressalvadaarealizaodeConvenopartidria
Ac.TSE,de1.9.2011,noROn481883:possibilidadedeautilizaodeinformaesdebancodedadosde
acessorestritodaadministraopblicaconfigurar,emtese,acondutavedadadesteinciso.
Ac.TSE,de1.8.2006,noREspen25377eAc.TSEns4246/2005e24865/2004:avedaonoabrange
bempblicodeusocomum.
http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

65/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

Ac.TSE,de4.8.2011,noAgRREspen401727:odiscursodeagentepblicoquemanifesteprefernciapor
certacandidatura,duranteinauguraodeobrapblica,nocaracterizausooucessodoimvelpblicoem
benefciodocandidato.
Ac.TSE,de7.8.2014,naRpn14562e,de17.12.2013,noREspen98924:paraincidnciadesteinciso,a
condutadevetersidopraticadanoperodoeleitoral,quandosepodefalardecandidato.

IIusarmateriaisouservios,custeadospelosGovernosouCasasLegislativas,queexcedamas
prerrogativasconsignadasnosregimentosenormasdosrgosqueintegram
Ac.TSE,de6.9.2011,noAgRREspen35546:aincidnciadestedispositivoedoincisoIIIindependedeas
condutasteremocorridonostrsmesesantecedentesaopleito.

IIIcederservidorpblicoouempregadodaadministraodiretaouindiretafederal,estadualoumunicipal
doPoderExecutivo,ouusardeseusservios,paracomitsdecampanhaeleitoraldecandidato,partido
polticooucoligao,duranteohorriodeexpedientenormal,salvoseoservidorouempregadoestiver
licenciado
Ac.TSE,de1.8.2014,naRpn59080e,de15.12.2005,noREspen25220:paraacaracterizaoda
condutavedadaprevistanesteinciso,nosepodepresumiraresponsabilidadedoagentepblico.
Res.TSEn21854/2004:ressalvaestendidaaoservidorpblicoqueestejanogozodefriasremuneradas.

IVfazeroupermitirusopromocionalemfavordecandidato,partidopolticooucoligao,dedistribuio
gratuitadebenseserviosdecartersocialcusteadosousubvencionadospeloPoderPblico
V.art.73,10e11,destalei.
Ac.TSEn5283/2004:"ALeiEleitoralnoprobeaprestaodeserviosocialcusteadoousubvencionado
pelopoderpbliconostrsmesesqueantecedemeleio,massimoseuusoparafinspromocionaisde
candidato,partidooucoligao".
Ac.TSEn24795/2004:bemdenaturezacultural,postodisposiodetodaacoletividade,nose
enquadranestedispositivo.
Ac.TSE,de20.5.2014,noREspen34994:acondutavedadaprevistanesteincisonoincidequandoh
contraprestaoporpartedobeneficiado.
Ac.TSE,de25.8.2015,noREspen71923e,de13.3.2014,noREspen36045:aconfiguraodaconduta
vedadaprevistanesteinciso,noestsubmetidaalimitetemporalfixoouaexistnciadecandidaturas
registradasperanteajustiaeleitoral.

Vnomear,contrataroudequalquerformaadmitir,demitirsemjustacausa,suprimiroureadaptar
vantagensouporoutrosmeiosdificultarouimpediroexercciofuncionale,ainda,exofficio,remover,
transferirouexonerarservidorpblico,nacircunscriodopleito,nostrsmesesqueoantecedemeata
possedoseleitos,sobpenadenulidadedeplenodireito,ressalvados:
Res.TSEn21806/2004:noprobearealizaodeconcursopblico.
Ac.TSE,de25.11.2010,noAgRAIn31488:examedorequisitodapotencialidadeapenasquandose
cogitadacassaodoregistrooudodiploma.
Ac.TSEn405/2002:aredistribuionoestproibidaporestedispositivo.V.,emsentidocontrrio,Ac.
STJ,de27.10.2004,noMSn8.930.

a)anomeaoouexoneraodecargosemcomissoedesignaooudispensadefunesdeconfiana
http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

66/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

Lein6.091/1974,art.13,caput:movimentaodepessoalproibidanoperodoentreos90diasanteriores
datadaseleiesparlamentareseotrmino,respectivamente,domandatodegovernadordoestado.

b)anomeaoparacargosdoPoderJudicirio,doMinistrioPblico,dosTribunaisouConselhosde
ContasedosrgosdaPresidnciadaRepblica
Ac.TSE,de20.5.2010,naCtan69851:aDefensoriaPblicanoestcompreendidanestaressalvalegal.

c)anomeaodosaprovadosemconcursospblicoshomologadosatoinciodaqueleprazo
d)anomeaooucontrataonecessriainstalaoouaofuncionamentoinadiveldeserviospblicos
essenciais,comprviaeexpressaautorizaodoChefedoPoderExecutivo
Ac.TSE,de12.12.2006,noREspen27563:"AressalvadaalneaddoincisoVdoart.73daLein
9.504/1997spodesercoerentementeentendidaapartirdeumavisoestritadaessencialidadedoservio
pblico.Docontrrio,restariaincuaafinalidadedaLeiEleitoralaovedarcertascondutasaosagentes
pblicos,tendentesaafetaraigualdadedecompetionopleito.Daquiresultanoseraeducaoumservio
pblicoessencial.Suaeventualdescontinuidade,emdadomomento,emboraacarreteevidentesprejuzos
sociedade,deseroportunamenterecomposta.Issoporinexistnciadedanoirreparvel'sobrevivncia,
sadeouseguranadapopulao'".Consideraseserviopblicoessencial,parafinsdestedispositivo,aquele
vinculado"sobrevivncia,sadeouseguranadapopulao".

e)atransfernciaouremooexofficiodemilitares,policiaiscivisedeagentespenitencirios
VInostrsmesesqueantecedemopleito:
a)realizartransfernciavoluntriaderecursosdaUnioaosEstadoseMunicpios,edosEstadosaos
Municpios,sobpenadenulidadedeplenodireito,ressalvadososrecursosdestinadosacumprirobrigao
formalpreexistenteparaexecuodeobraouservioemandamentoecomcronogramaprefixado,eos
destinadosaatendersituaesdeemergnciaedecalamidadepblica
Res.TSEn21878/2004eAc.TSEn25324/2006:obraouserviojiniciadosfisicamente.
Ac.TSEns266/2004e16040/1999:descabimentodeinterpretaoextensivadestedispositivoe
inaplicabilidadetransfernciaderecursosaassociaesdedireitoprivado.
LCn101/2000(LeideResponsabilidadeFiscal),art.25,caput:"ParaefeitodestaLeiComplementar,
entendeseportransfernciavoluntriaaentregaderecursoscorrentesoudecapitalaoutroenteda
Federao,attulodecooperao,auxlioouassistnciafinanceira,quenodecorradedeterminao
constitucional,legalouosdestinadosaoSistemanicodeSade".
Ac.TSE,de4.12.2012,noREspen104015:anormadestaalneatratadoefetivorepassederecursos,
sendoirrelevantequeoconvniotenhasidoassinadoemdataanterioraoperodocrticoprevisto.

b)comexceodapropagandadeprodutoseserviosquetenhamconcorrncianomercado,autorizar
publicidadeinstitucionaldosatos,programas,obras,serviosecampanhasdosrgospblicosfederais,
estaduaisoumunicipais,oudasrespectivasentidadesdaadministraoindireta,salvoemcasodegravee
urgentenecessidadepblica,assimreconhecidapelaJustiaEleitoral
Ac.TSE,de1.10.2014,naRpn81770de15.9.2009,noREspen35240e,de9.8.2005,noREspen
25096:vedadaaveiculao,independentementedadatadaautorizao.
Ac.TSE,de1.10.2010,noAgRROn303704:imposiodemultaporpropagandaeleitoralantecipada,
reconhecidaempublicidadeinstitucional,noimplicaainelegibilidadedoart.1,I,hdaLCn64/1990.

http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

67/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

Ac.TSE,de31.3.2011,noAgRREspen999897881:dispensabilidadedadivulgaodonomeedaimagem
dobeneficirionapropagandainstitucionalparaaconfiguraodacondutavedada.
Ac.TSE,de7.10.2010,naRpn234314:entrevistainseridadentrodoslimitesdainformaojornalstica
noconfigurapropagandainstitucionalirregular.
Ac.TSE,de14.4.2009,noREspen26448eAc.TSEns24722/2004,19323/2001,19326/2001:admitese
apermannciadeplacasdeobraspblicas,desdequenocontenhamexpressesquepossamidentificar
autoridades,servidoresouadministraescujosdirigentesestejamemcampanhaeleitoral.
Ac.TSE,de7.11.2006,noREspen25748:"Apublicaodeatosoficiais,taiscomoleisedecretos,no
caracterizapublicidadeinstitucional".
Ac.TSE,de7.12.2011,noAgRREspen149260e,de16.11.2006,nosREspens26875e26905:a
divulgaodefeitosdedeputadoestadualemstiodaInternetdeAssembleiaLegislativanocaracterizaa
condutavedadanestaalnea.
Ac.TSE,de1.8.2006,noREspen25786:constitucionalidadedestedispositivo.
Ac.TSE,de9.6.2015,noAgRREspen142184:aproibiodestaalneapossuinaturezaobjetivae
configuraseindependentementedomomentoemqueautorizadaapublicidade,bastandoasuamanuteno
noperodovedadoAc.TSE,de1.12.2011,noAgRAIn12046:publicidadeinstitucionalveiculadadentrodos
trsmesesantecedentesaopleitocaracterizaofensaaestaalnea.
Ac.TSE,de28.4.2015,noREspen33459e,de29.4.2010,noAgRREspen35590:paraaconfigurao
doilcitoprevistonestaalnea,desnecessriaaexistnciadeprovasdequeochefedoPoderExecutivo
Municipaltenhaautorizadoadivulgaodapublicidadeinstitucionalnoperodovedado.
Ac.TSE,de11.9.2014,naRpn82802e,de3.9.2014,naRpn77873:caracterizainfraoaestaalneaa
realizao,emperodocrtico,depublicidadedeprodutonodeterminado,semquesepermitaaclara
compreensosobresuaconcorrnciaemmercado.
Ac.TSE,de1.10.2014,naRpn81770e,de4.9.2014,noAgRREspen44786:aconfiguraode
condutavedadaindependedapotencialidadelesivaedocartereleitoreirodamensagem,bastandosua
prticanostrsmesesanterioresaopleito.
Ac.TSE,de21.5.2015,noAgRAIn95281:caracterizaodacondutaprevistanestaalneasemprequeo
agentepblicoutilizarcoresdaagremiaopartidriaaqualpertena,emvezdascoresoficiaisdaentidade
federativa,embensdeusocomum,visandofavorecereventualcandidaturareeleiooudeseus
correligionrios.

c)fazerpronunciamentoemcadeiaderdioeteleviso,foradohorrioeleitoralgratuito,salvoquando,a
critriodaJustiaEleitoral,tratarsedematriaurgente,relevanteecaractersticadasfunesdegoverno
VIIrealizar,noprimeirosemestredoanodeeleio,despesascompublicidadedosrgospblicos
federais,estaduaisoumunicipais,oudasrespectivasentidadesdaadministraoindireta,queexcedama
mdiadosgastosnoprimeirosemestredostrsltimosanosqueantecedemopleito
IncisoVIIcomredaodadapeloart.2daLein13.165/2015.
Ac.TSE,de26.5.2011,noAgRREspen176114:impossibilidadedeseutilizaraexpressodespesasno
sentidodadopeloDireitoFinanceiro.
Dec.s/n,de29.6.2006,naPetn1880:informaessobregastoscompublicidadeinstitucionalda
administraopblicafederal:competnciadaJustiaEleitoralpararequisitlas,legitimidadedospartidos
http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

68/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

polticosparapleitearsuarequisioeresponsabilidadedopresidentedaRepblicaparaprestlas.
Ac.TSE,de24.10.2013,noREspen67994:paraaferiodasdespesascompublicidade,parafins
eleitorais,consideraseomomentodaliquidaocomoreconhecimentooficialdequeoserviofoiprestado.
Ac.TSE,de3.2.2014,nosEDREspen30204:impossibilidadedeutilizaodamdiamensalparao
clculodadespesadequetrataesteinciso.

VIIIfazer,nacircunscriodopleito,revisogeraldaremuneraodosservidorespblicosqueexcedaa
recomposiodaperdadeseupoderaquisitivoaolongodoanodaeleio,apartirdoinciodoprazo
estabelecidonoart.7destaLeieatapossedoseleitos.
Res.TSEn22252/2006:otermoinicialdoprazooqueconstanoart.7,1,destalei,qualseja,180
diasantesdaeleiootermofinalapossedoseleitos.
Ac.TSE,de8.8.2006,noREspen26054:aconcessodebenefciosaservidorespblicosestaduaisnas
proximidadesdaseleiesmunicipaispodecaracterizarabusodopoderpoltico,desdequeevidenciadaa
possibilidadedehaverreflexosnacircunscriodopleitomunicipal,diantedacoincidnciadeeleitores.

1Reputaseagentepblico,paraosefeitosdesteartigo,quemexerce,aindaquetransitoriamenteousem
remunerao,poreleio,nomeao,designao,contrataoouqualqueroutraformadeinvestiduraou
vnculo,mandato,cargo,empregooufunonosrgosouentidadesdaAdministraoPblicadireta,
indireta,oufundacional.
2AvedaodoincisoIdocaputnoseaplicaaouso,emcampanha,detransporteoficialpeloPresidente
daRepblica,obedecidoodispostonoart.76,nemaouso,emcampanha,peloscandidatosareeleiode
PresidenteeVicePresidentedaRepblica,GovernadoreViceGovernadordeEstadoedoDistritoFederal,
PrefeitoeVicePrefeito,desuasresidnciasoficiaispararealizaodecontatos,encontrosereunies
pertinentesprpriacampanha,desdequenotenhamcarterdeatopblico.
Ac.TSE,de27.9.2007,naRpn1252:"Aaudinciaconcedidapelotitulardomandato,candidato
reeleio,emsuaresidnciaoficialnoconfiguraatopblicoparaosefeitosdoart.73daLein9.504/1997,
norelevandoquesejaamplamentenoticiada,oqueaconteceemvirtudedaprprianaturezadocargoque
exerce".

3AsvedaesdoincisoVIdocaput,alneasbec,aplicamseapenasaosagentespblicosdasesferas
administrativascujoscargosestejamemdisputanaeleio.
4Odescumprimentododispostonesteartigoacarretarasuspensoimediatadacondutavedada,
quandoforocaso,esujeitarosresponsveisamultanovalordecincoacemmilUFIR.
V.notaaoart.105,2,destaleisobreaUnidadeFiscaldeReferncia(Ufir).
Res.TSEn21975/2004,art.2,caput:prazoparaojuzoouTribunalEleitoralcomunicarSecretariade
AdministraodoTSEovaloreadatadamultarecolhidaeonomedopartidobeneficiadopelaconduta
vedada.
Ac.TSE,de31.3.2011,noAgRREspen36026:desnecessidadededemonstrarcartereleitoreiroou
promoopessoaldoagentepblico,bastandoaprticadoatoilcito.
Ac.TSE,de21.10.2010,naRpn295986:dosagemdamultadeacordocomacapacidadeeconmicado
infrator,agravidadedacondutaearepercussoqueofatotenhaatingido.
Ac.TSE,de26.8.2010,noREspen35739:lesividadedenfimaextensonoafetaaigualdadede
oportunidadesdosconcorrentes,sendosuficienteamultaparareprimiracondutavedadaedesproporcionala
http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

69/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

cassaodoregistrooudodiploma.
Ac.TSE,de25.6.2014,noAgRREspen122594de21.10.2010,naRpn295986e,de6.6.2006,no
AREspen25358:aincidnciadassanesdemultaecassaododiplomaprevistasnestepargrafoeno
5desteartigodeveobedeceraosprincpiosdaproporcionalidadeedarazoabilidade.

5Noscasosdedescumprimentododispostonosincisosdocaputeno10,semprejuzododispostono
4,ocandidatobeneficiado,agentepblicoouno,ficarsujeitocassaodoregistrooudodiploma.
Pargrafo5comredaodadapeloart.3daLein12.034/2009.
V.notaaopargrafoanteriorsobreoAc.TSE,de31.3.2011,noAgRREspen36026.
Ac.TSE,de26.8.2010,noREspen35739:necessidadedeanliseindividualizadaparaaaplicaoda
cassaodoregistrodeacordocomrelevnciajurdicadaconduta.
Ac.TSE,de31.5.2007,noREspen25745eAc.TSEns25117/2005e24739/2004,:constitucionalidade
destedispositivo,pornoimplicarinelegibilidade,nostermosdaredaoanterior.
Ac.TSE,de24.3.2011,noAgRAIn11359:possibilidadedeaplicaodapenadecassaododiploma
durantetodoocursodomandato.

6Asmultasdequetrataesteartigoseroduplicadasacadareincidncia.
7Ascondutasenumeradasnocaputcaracterizam,ainda,atosdeimprobidadeadministrativa,aquese
refereoart.11,incisoI,daLein8.429,de2dejunhode1992,esujeitamsesdisposiesdaquele
diplomalegal,emespecialscominaesdoart.12,incisoIII.
8Aplicamseassanesdo4aosagentespblicosresponsveispelascondutasvedadaseaos
partidos,coligaesecandidatosquedelassebeneficiarem.
9NadistribuiodosrecursosdoFundoPartidrio(Lein9.096,de19desetembrode1995)oriundosda
aplicaododispostono4,deveroserexcludosospartidosbeneficiadospelosatosqueoriginaramas
multas.
Res.TSEn21975/2004,art.2,pargrafonico:prazoparacumprimentododispostonestepargrafopela
SecretariadeAdministraodoTSE.Port.TSEn288/2005,art.10,2,II.
Res.TSEn22090/2005:aimportnciaserdecotadadodiretrionacionale,sucessivamente,dosrgos
inferiores,demodoaatingirorgopartidrioefetivamenteresponsvel.

10.Noanoemqueserealizareleio,ficaproibidaadistribuiogratuitadebens,valoresoubenefcios
porpartedaadministraopblica,excetonoscasosdecalamidadepblica,deestadodeemergnciaoude
programassociaisautorizadosemleiejemexecuooramentrianoexerccioanterior,casosemqueo
MinistrioPblicopoderpromoveroacompanhamentodesuaexecuofinanceiraeadministrativa.
Pargrafo10acrescidopeloart.1daLein11.300/2006.
Ac.TSE,de2.6.2015,naCtan5639:possibilidade,emanoeleitoral,derealizardoaodepescadosou
deprodutosperecveisquandojustificadanassituaesdecalamidadepblicaouestadodeemergnciaou,
ainda,sedestinadaaprogramassociaiscomautorizaoespecficaemleiecomexecuooramentriajno
anoanterioraopleito.
Ac.TSE,de20.9.2011,naCtan153169:proibiodeimplementodebenefciofiscalreferentedvida
ativadomunicpio,bemcomodeencaminhamentodeprojetodeleiCmaradeVereadores,objetivandoa
previsonormativavoltadaafavorecerinadimplentes.
http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

70/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

Ac.TSE,de4.8.2015,noREspen55547:osgastoscomamanutenodosserviospblicosnose
enquadramnavedaodestepargrafoAc.TSE,de24.4.2012,noROn1717231:assinaturadeconvnios
erepassederecursosfinanceirosaentidadesprivadasparaarealizaodeprojetosnareadacultura,do
esporteedoturismonoseamoldamaoconceitodedistribuiogratuita.
Ac.TSE,de13.12.2011,noROn149655:programadeemprstimodeanimais,parafinsdeutilizaoe
reproduo,emanoeleitoral,caracterizaacondutavedadadestepargrafo.
Ac.TSE,de30.6.2011,noAgRAIn116967:programassociaisnoautorizadosporlei,aindaqueprevistos
emleioramentria,noatendemressalvadestepargrafo.
Ac.TSE,de16.10.2014,noREspen36579:obrasdeterraplanagemempropriedadesparticulares,
previstasnaleiorgnicadomunicpio,atraemaressalvadestepargrafo.
Ac.TSE,de3.11.2015,noREspen152210:oTratamentoForadoDomiclio(TFD),auxlioprestadopela
prefeitura,combasenaregulamentaoexpedidapeloMinistriodaSade,noseenquadranahiptesede
programasocialprevistonestepargrafo,fatoquenoimpedesuaapreciaosobongulodoabusode
poder.

11.Nosanoseleitorais,osprogramassociaisdequetratao10nopoderoserexecutadosporentidade
nominalmentevinculadaacandidatoouporessemantida.
Pargrafo11acrescidopeloart.3daLein12.034/2009.
Ac.TSE,de4.8.2015,noREspen39792:avedaodestepargrafotemcarterabsolutoeprobe,noano
daeleio,aexecuo,porentidadevinculadanominalmenteacandidatoouporelemantida,dequalquer
programasocialdaAdministrao,incluindoosautorizadosemleiejemexecuooramentrianoexerccio
anterior.

12.Arepresentaocontraanoobservnciadodispostonesteartigoobservaroritodoart.22daLei
Complementarn64,de18demaiode1990,epoderserajuizadaatadatadadiplomao.
Pargrafo12acrescidopeloart.3daLein12.034/2009.

13.Oprazoderecursocontradecisesproferidascombasenesteartigoserde3(trs)dias,acontarda
datadapublicaodojulgamentonoDirioOficial.
Pargrafo13acrescidopeloart.3daLein12.034/2009.

Art.74.Configuraabusodeautoridade,paraosfinsdodispostonoart.22daLeiComplementarn64,de18
demaiode1990,ainfringnciadodispostono1doart.37daConstituioFederal,ficandooresponsvel,
secandidato,sujeitoaocancelamentodoregistrooudodiploma.
Art.74comredaodadapeloart.3daLein12.034/2009.
Ac.TSE,de10.8.2006,naRpn752:oTSEcompetenteparajulgarquestorelativaofensaaoart.37,
1,daConstituioFederal,foradoperodoeleitoral.

Art.75.Nostrsmesesqueantecederemaseleies,narealizaodeinauguraesvedadaa
contrataodeshowsartsticospagoscomrecursospblicos.
Pargrafonico.Noscasosdedescumprimentododispostonesteartigo,semprejuzodasuspenso
imediatadaconduta,ocandidatobeneficiado,agentepblicoouno,ficarsujeitocassaodoregistroou
dodiploma.
Pargrafonicoacrescidopeloart.3daLein12.034/2009.
http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

71/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

Art.76.OressarcimentodasdespesascomousodetransporteoficialpeloPresidentedaRepblicaesua
comitivaemcampanhaeleitoralserderesponsabilidadedopartidopolticooucoligaoaqueesteja
vinculado.
1Oressarcimentodequetrataesteartigoterporbaseotipodetransporteusadoearespectivatarifade
mercadocobradanotrechocorrespondente,ressalvadoousodoaviopresidencial,cujoressarcimento
corresponderaoalugueldeumaaeronavedepropulsoajatodotipotxiareo.
2Noprazodedezdiasteisdarealizaodopleito,emprimeiroturno,ousegundo,sehouver,orgo
competentedecontroleinternoprocederexofficiocobranadosvaloresdevidosnostermosdos
pargrafosanteriores.
3Afaltadoressarcimento,noprazoestipulado,implicaracomunicaodofatoaoMinistrioPblico
Eleitoral,pelorgodecontroleinterno.
4RecebidaadennciadoMinistrioPblico,aJustiaEleitoralapreciarofeitonoprazodetrintadias,
aplicandoaosinfratorespenademultacorrespondenteaodobrodasdespesas,duplicadaacadareiterao
deconduta.
Art.77.proibidoaqualquercandidatocomparecer,nos3(trs)mesesqueprecedemopleito,a
inauguraesdeobraspblicas.
Caputcomredaodadapeloart.3daLein12.034/2009.
Ac.TSE,de14.6.2012,noAgRROn890235:desproporcionalidadedacassaodecandidatoquetenha
comparecidoaumanicainaugurao,emdeterminadomunicpio,naqualnotenhahavidoapresenade
quantidadesignificativadeeleitoreseondeaparticipaodocandidatotambmnotenhasidoexpressiva.

Pargrafonico.Ainobservnciadodispostonesteartigosujeitaoinfratorcassaodoregistrooudo
diploma.
Pargrafonicocomredaodadapeloart.3daLein12.034/2009.
Ac.TSEns22059/2004e5134/2004:noincidnciadestedispositivoseaindanoexistiapedidode
registrodecandidaturanapocadocomparecimentoinauguraodaobrapblica.

Art.78.Aaplicaodassanescominadasnoart.73,4e5,darsesemprejuzodeoutrasde
carterconstitucional,administrativooudisciplinarfixadaspelasdemaisleisvigentes.
DISPOSIESTRANSITRIAS
Art.79.Ofinanciamentodascampanhaseleitoraiscomrecursospblicosserdisciplinadaemlei
especfica.
Art.80.Naseleiesaseremrealizadasnoanode1998,cadapartidooucoligaodeverreservar,para
candidatosdecadasexo,nomnimo,vinteecincoporcentoe,nomximo,setentaecincoporcentodo
nmerodecandidaturasquepuderregistrar.
Art.81.(Revogadopeloart.15daLein13.165/2015.)
1(Revogadopeloart.15daLein13.165/2015.)
2(Revogadopeloart.15daLein13.165/2015.)
3(Revogadopeloart.15daLein13.165/2015.)
4(Revogadopeloart.15daLein13.165/2015.)
http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

72/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

Art.82.NasSeesEleitoraisemquenoforusadoosistemaeletrnicodevotaoetotalizaodevotos,
seroaplicadasasregrasdefinidasnosarts.83a89destaleieaspertinentesdaLein4.737,de15dejulho
de1965CdigoEleitoral.
Art.83.AscdulasoficiaisseroconfeccionadaspelaJustiaEleitoral,queasimprimircomexclusividade
paradistribuiosMesasReceptoras,sendosuaimpressofeitaempapelopaco,comtintapretaeem
tiposuniformesdeletrasenmeros,identificandoogneronadenominaodoscargosemdisputa.
1Haverduascdulasdistintas,umaparaaseleiesmajoritriaseoutraparaasproporcionais,a
seremconfeccionadassegundomodelosdeterminadospelaJustiaEleitoral.
2Oscandidatoseleiomajoritriaseroidentificadospelonomeindicadonopedidoderegistroepela
siglaadotadapelopartidoaquepertencemedeverofigurarnaordemdeterminadaporsorteio.
3Paraaseleiesrealizadaspelosistemaproporcional,acdulaterespaosparaqueoeleitorescreva
onomeouonmerodocandidatoescolhido,ouasiglaouonmerodopartidodesuapreferncia.
4Noprazodequinzediasapsarealizaodosorteioaqueserefereo2,osTribunaisRegionais
Eleitoraisdivulgaroomodelodacdulacompletacomosnomesdoscandidatosmajoritriosnaordemj
definida.
5seleiesemsegundoturnoaplicaseodispostono2,devendoosorteioverificarseatquarentae
oitohorasapsaproclamaodoresultadodoprimeiroturnoeadivulgaodomodelodacdulanasvinte
equatrohorasseguintes.
Art.84.Nomomentodavotao,oeleitordirigirsecabinaduasvezes,sendoaprimeiraparao
preenchimentodacduladestinadaseleiesproporcionais,decorbranca,easegundaparao
preenchimentodacduladestinadaseleiesmajoritrias,decoramarela.
Pargrafonico.AJustiaEleitoralfixarotempodevotaoeonmerodeeleitoresporSeo,para
garantiroplenoexercciododireitodevoto.
CE/65,art.117.
Lein6.996/1982,art.11,caput:fixao,peloTSE,donmerodeeleitoresporseoeleitoraldeacordo
comonmerodecabinaspargrafonicodoart.11:"Cadaseoeleitoralter,nomnimo,duascabinas".
Res.TSEn14250/1988:"[...]Fixaodonmerode250eleitoresporcabina,nasseesdascapitais,ede
200nasseesdointerior,deacordocomoart.11daLein6.996/1982".

Art.85.Emcasodedvidanaapuraodevotosdadosahomnimos,prevaleceronmerosobreonome
docandidato.
Art.86.Nosistemadevotaoconvencionalconsiderarsevotodelegendaquandooeleitorassinalaro
nmerodopartidonolocalexatoreservadoparaocargorespectivoesomenteparaestesercomputado.
Art.87.Naapurao,sergarantidoaosFiscaiseDelegadosdospartidosecoligaesodireitode
observardiretamente,distncianosuperioraummetrodamesa,aaberturadaurna,aaberturaea
contagemdascdulaseopreenchimentodoboletim.
1Onoatendimentoaodispostonocaputensejaaimpugnaodoresultadodaurna,desdeque
apresentadaantesdadivulgaodoboletim.
2Aofinaldatranscriodosresultadosapuradosnoboletim,oPresidentedaJuntaEleitoralobrigadoa
entregarcpiadesteaospartidosecoligaesconcorrentesaopleitocujosrepresentantesorequeiramat
umahoraapssuaexpedio.
http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

73/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

3Paraosfinsdodispostonopargrafoanterior,cadapartidooucoligaopodercredenciarattrs
FiscaisperanteaJuntaEleitoral,funcionandoumdecadavez.
4Odescumprimentodequalquerdasdisposiesdesteartigoconstituicrime,punvelcomdetenode
umatrsmeses,comaalternativadeprestaodeservioscomunidadepelomesmoperodoemulta,no
valordeummilacincomilUFIR.
V.notaaoart.105,2,destaleisobreaUnidadeFiscaldeReferncia(Ufir).

5Orascunhoouqualqueroutrotipodeanotaoforadosboletinsdeurna,usadosnomomentoda
apuraodosvotos,nopoderoservirdeprovaposteriorperanteaJuntaapuradoraoutotalizadora.
6Oboletimmencionadono2deverconteronomeeonmerodoscandidatosnasprimeirascolunas,
queprecederoaquelasondeserodesignadososvotoseopartidooucoligao.
Art.88.OJuizPresidentedaJuntaEleitoralobrigadoarecontaraurna,quando:
Ioboletimapresentarresultadonocoincidentecomonmerodevotantesoudiscrepantedosdados
obtidosnomomentodaapurao
IIficarevidenciadaaatribuiodevotosacandidatosinexistentes,onofechamentodacontabilidadeda
urnaouaapresentaodetotaisdevotosnulos,brancosouvlidosdestoantesdamdiageraldasdemais
SeesdomesmoMunicpio,ZonaEleitoral.
Ac.TSE,de6.3.2007,noREspen25142:inaplicabilidadedestaregranocasoderegistrodigitaldovoto
implantadopelaLein10.740/2003.

Art.89.Serpermitidoousodeinstrumentosqueauxiliemoeleitoranalfabetoavotar,nosendoaJustia
Eleitoralobrigadaaforneclos.
DISPOSIESFINAIS
Art.90.AoscrimesdefinidosnestaLei,aplicaseodispostonosarts.287e355a364daLein4.737,de15
dejulhode1965CdigoEleitoral.
Ac.TSE,de28.6.2012,noREspen29803:observnciadoritoprevistonoCE,afastandoseodaLein
9.099/1995,noprocessocrimeeleitoral,quandorecusadaapropostadetransao.

1ParaosefeitosdestaLei,respondempenalmentepelospartidosecoligaesosseusrepresentantes
legais.
2Noscasosdereincidncia,aspenaspecuniriasprevistasnestaLeiaplicamseemdobro.
Art.90A.(Vetadopeloart.1daLein11.300/2006).
Art.91.Nenhumrequerimentodeinscrioeleitoraloudetransfernciaserrecebidodentrodoscentoe
cinqentadiasanterioresdatadaeleio.
Ac.TSE,de26.8.2010,noAgRMSn180970:observnciadoprazoparaofechamentodocadastro
eleitoralprevistonesteartigo,nocasoderealizaodenovaseleies,tomandocomobaseadatadonovo
pleito.

Pargrafonico.Aretenodettuloeleitoraloudocomprovantedealistamentoeleitoralconstituicrime,
punvelcomdeteno,deumatrsmeses,comaalternativadeprestaodeservioscomunidadepor
igualperodo,emultanovalordecincomiladezmilUFIR.
V.notaaoart.105,2,destaleisobreaUnidadeFiscaldeReferncia(Ufir).

http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

74/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

CE/65,art.295:crimederetenodettuloeleitoral.

Art.91A.Nomomentodavotao,almdaexibiodorespectivottulo,oeleitordeverapresentar
documentodeidentificaocomfotografia.
Documentosaceitveisparaaidentificaodeeleitornodiadavotao:Ac.TSE,de12.6.2012,naCtan
92082(carteiradecategoriaprofissionalreconhecidaporlei,desdequecontenhaafotografiadoeleitor)Ac.
TSE,de6.12.2011,noPAn180681(congnereadministrativoexpedidopelaFunaiparaosindgenasqueno
disponhamdodocumentoderegistrocivildenascimento)eAc.TSE,de2.9.2010,noPAn245835
(passaporte).

Pargrafonico.Ficavedadoportaraparelhodetelefoniacelular,mquinasfotogrficasefilmadoras,
dentrodacabinadevotao.
Art.91Aepargrafonicoacrescidospeloart.4daLein12.034/2009.
Ac.STF,de30.9.2010,naADIn4.467:liminarconcedidapara,medianteinterpretaoconforme,
reconhecerquesomenteaausnciadedocumentooficialdeidentidadecomfotografiatrarobstculoao
exercciododireitodevoto.

Art.92.OTribunalSuperiorEleitoral,aoconduziroprocessamentodosttuloseleitorais,determinarde
ofcioarevisooucorreiodasZonasEleitoraissempreque:
Res.TSEn21538/2003,arts.58a76:normassobrerevisodoeleitorado.Res.TSEn21372/2003:
correiesordinriaspelomenosumavezacadaano.Res.TSEns20472/1999,21490/2003,22021/2005e
22586/2007,entreoutras:necessidadedepreenchimentocumulativodostrsrequisitos.

Iototaldetransfernciasdeeleitoresocorridasnoanoemcursosejadezporcentosuperioraodoano
anterior
IIoeleitoradoforsuperioraodobrodapopulaoentredezequinzeanos,somadadeidadesuperiora
setentaanosdoterritriodaqueleMunicpio
IIIoeleitoradoforsuperiorasessentaecincoporcentodapopulaoprojetadaparaaqueleanopelo
InstitutoBrasileirodeGeografiaeEstatstica(IBGE).
Res.TSEns21490/2003e20472/1999:revisoquandooeleitoradoforsuperiora80%dapopulao.
Res.TSEn21490/2003:nosmunicpiosemquearelaoeleitorado/populaoforsuperiora65%emenor
ouiguala80%,ocumprimentododispostonesteartigosedpormeiodacorreioordinriaanualprevistana
Res.TSEn21372/2003.
Res.TSEn21538/2003,art.58,2:"Noserrealizadarevisodeeleitoradoemanoeleitoral,salvoem
situaesexcepcionais,quandoautorizadapeloTribunalSuperiorEleitoral".

Art.93.OTribunalSuperiorEleitoralpoder,nosanoseleitorais,requisitardasemissorasderdioe
televiso,noperododeummsantesdoinciodapropagandaeleitoralaqueserefereoart.36enostrs
diasanterioresdatadopleito,atdezminutosdirios,contnuosouno,quepoderosersomadose
usadosemdiasespaados,paraadivulgaodecomunicados,boletinseinstruesaoeleitorado.
Art.93comredaodadapeloart.2daLein13.165/2015.
Dec.n7.791/2012:RegulamentaacompensaofiscalnaapuraodoImpostosobreaRendadaPessoa
Jurdica(IRPJ)peladivulgaogratuitadapropagandapartidriaeeleitoral,deplebiscitosereferendos.

http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

75/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

Res.TSEn22917/2008:competnciadaJustiaFederalparaapreciarpedidodeextensodaprerrogativa
decompensaofiscalaempresaautorizadapelopoderpblicoparaexploraodosserviosderedede
transportedecomunicaes.Prejudicado,ainda,pedidoalternativodeformalizaodecontratocomoTSE
paratransmissodosinalgeradosemissorasdetelevisoerdionapropagandapartidriaeeleitoral
gratuita.

Art.93A.OTribunalSuperiorEleitoral,noperodocompreendidoentre1deabrile30dejulhodosanos
eleitorais,promover,ematcincominutosdirios,contnuosouno,requisitadossemissorasderdioe
televiso,propagandainstitucional,emrdioeteleviso,destinadaaincentivaraparticipaofemininana
poltica,bemcomoaesclareceroscidadossobreasregraseofuncionamentodosistemaeleitoral
brasileiro.
Art.93Acomredaodadapeloart.2daLein13.165/2015.

Art.94.Osfeitoseleitorais,noperodoentreoregistrodascandidaturasatcincodiasapsarealizaodo
segundoturnodaseleies,teroprioridadeparaaparticipaodoMinistrioPblicoedosJuzesdetodas
asJustiaseinstncias,ressalvadososprocessosdehabeascorpusemandadodesegurana.
V.art.16,2e58A,destaleie,ainda,Lein4.410/1964:"Instituiprioridadeparaosfeitoseleitorais,ed
outrasprovidncias".

1defesosautoridadesmencionadasnesteartigodeixardecumprirqualquerprazodestaLei,em
razodoexercciodasfunesregulares.
V.arts.16,2e97destalei.

2Odescumprimentododispostonesteartigoconstituicrimederesponsabilidadeeserobjetode
anotaofuncionalparaefeitodepromoonacarreira.
3Almdaspolciasjudicirias,osrgosdareceitafederal,estadualemunicipal,osTribunaisergos
decontasauxiliaroaJustiaEleitoralnaapuraodosdelitoseleitorais,comprioridadesobresuas
atribuiesregulares.
4Osadvogadosdoscandidatosoudospartidosecoligaesseronotificadosparaosfeitosdequetrata
estaLeicomantecednciamnimadevinteequatrohoras,aindaqueporfax,telexoutelegrama.
5NosTribunaisEleitorais,osadvogadosdoscandidatosoudospartidosecoligaesserointimados
paraosfeitosquenoversemsobreacassaodoregistrooudodiplomadequetrataestaLeipormeioda
publicaodeeditaleletrnicopublicadonapginadorespectivoTribunalnainternet,iniciandosea
contagemdoprazonodiaseguinteaodadivulgao.
Pargrafo5acrescidopeloart.2daLein13.165/2015.

Art.94A.Osrgoseentidadesdaadministraopblicadiretaeindiretapodero,quandosolicitados,em
casosespecficosedeformamotivada,pelosTribunaisEleitorais:
Ifornecerinformaesnareadesuacompetncia
Dec.n4.199/2002:"Dispesobreaprestaodeinformaesinstitucionaisrelativasadministrao
pblicafederalapartidospolticos,coligaesecandidatospresidnciadaRepblicaatadatada
divulgaooficialdoresultadofinaldaseleies".

IIcederfuncionriosnoperodode3(trs)mesesantesa3(trs)mesesdepoisdecadaeleio.
Art.94Aeincisosacrescidospeloart.1daLein11.300/2006.

http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

76/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

Lein6.999/1982eRes.TSEn23255/2010:dispemsobrearequisiodeservidorespblicospela
JustiaEleitoral.

Art.94B.(Vetadopeloart.1daLein11.300/2006).
Art.95.AoJuizEleitoralquesejaparteemaesjudiciaisqueenvolvamdeterminadocandidatodefeso
exercersuasfunesemprocessoeleitoralnoqualomesmocandidatosejainteressado.
CE/65,arts.20e28,2.
Ac.STJ,de25.10.2005,noRMSn14.990:aplicaodestedispositivotambmaomembrodoMinistrio
Pblico.Sm.STJn234/2000:"AparticipaodemembrodoMinistrioPbliconafaseinvestigatriacriminal
noacarretaoseuimpedimentooususpeioparaooferecimentodadenncia".
Ac.TSE,de21.3.2006,noREspen25287:noincidnciadestedispositivoemsetratandode
representaodenaturezaadministrativacontrajuizeleitoral.
Ac.TSE,de20.8.2015,noAgRAIn8310:oreconhecimentodoimpedimentodojuizeleitoralafastaoda
participaodetodooprocessoeleitoraledeveserarguidonoinciodajudicaturaparadeterminadopleito.

Art.96.SalvodisposiesespecficasemcontrriodestaLei,asreclamaesourepresentaesrelativas
aoseudescumprimentopodemserfeitasporqualquerpartidopoltico,coligaooucandidato,edevem
dirigirse:
Sm.TSEn18/2000:"Conquantoinvestidodepoderdepolcia,notemlegitimidadeojuizeleitoralpara,
deofcio,instaurarprocedimentocomafinalidadedeimpormultapelaveiculaodepropagandaeleitoralem
desacordocomaLein9.504/1997".
Ac.TSE,de1.8.2014,noAgRREspen28947e,de17.5.2011,noAgRAIn254928:hlitisconsrcio
passivonecessrioentreotitulareovicenasaeseleitoraisemquesecogitaacassaoderegistro,
diplomaoumandato.
Ac.TSEns5856/2005,19890/2002,2744/2001e15805/1999:legitimidadedoMinistrioPblicopara
representaosobrepropagandaeleitoralAc.TSEn4654/2004:legitimidadedoMinistrioPblicopara
representaosobrepesquisaeleitoralAc.TSE,de6.3.2007,noREspen25770:"partelegtimapara
proporrepresentaofundadanaLein9.504/1997,acoligaoqueparticipadeeleiomajoritria,ainda
quearepresentaoserefiraapleitoproporcional"Ac.TSE,de25.11.2008,noROn1537:"Interpretandoo
art.96,caput,daLein9.504/1997eart.22,caput,daLCn64/1990ajurisprudnciadoe.TSEentendeque
paraajuizaraeseleitorais,bastaqueocandidatopertenacircunscriodoru,tenhasidoregistrado
paraopleitoeosfatosmotivadoresdapretensoserelacionemmesmaeleio,sendodesnecessriaa
repercussodiretanaesferapolticadoautor".
Ac.TSE,de15.5.2007,noAgn6204de5.9.2006,naRpn1037eAc.TSEns21599/2004e443/2002:
prazode48horaspararepresentaoporinvasodehorriodapropagandaeleitoraldeoutrocandidatoe
porveiculaodepropagandairregularnohorrionormaldasemissoras.
Prazoparaproposituraderepresentao,atadatadaseleies,nocasodepropagandaeleitoral
irregular:Ac.TSE,de19.6.2007,noREspen27993de1.3.2007,naRpn1356e,de22.2.2007,naRpn
1357(propagandaemoutdoor)Ac.TSE,de10.4.2007,naRpn1247e,de30.11.2006,naRpn1346
(propagandaantecipada)Ac.TSE,de18.12.2007,noREspen27288(propagandaantecipadaveiculadaem
programapartidrio)Ac.TSE,de2.10.2007,noREspen28372de18.9.2007,noREspen28014de
2.8.2007,noREspen28227e,de30.11.2006,naRpn1341(propagandaembenspblicos).
http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

77/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

Prazosparaproposituraderepresentao,soboritodoart.22daLCn64/1990,contidosemdispositivos
especficosdestalei:15diasdadiplomao,nocasodoart.30A(caput)atadatadadiplomao,noscaso
decaptaoilcitadesufrgio(art.41A,3)edecondutavedadaaagentespblicosemcampanha(art.73,
12)Ac.TSE,de24.3.2011,noAgn8225:atadatadaseleies,nocasodedivulgaodepesquisa
eleitoralsemoprvioregistro,sobpenadeperdadointeressedeagir.
Res.TSEn21078/2002eAc.TSEn678/2004:legitimidadedotitulardedireitoautoralpararepresentar
JustiaEleitoral,visandocoibirprticailegalemhorriogratuitodepropagandapartidriaoueleitoral.No
mesmosentidoquantocompetnciadaJustiaEleitoral,Ac.TSEn586/2002.V.,contudo,Res.TSEn
21978/2005:competnciadojuizeleitoralparafazercessarirregularidadesnapropagandaeleitoral
competnciadaJustiaComumparaexaminardanoaodireitoautoral.
Ac.TSE,de5.5.2009,noREspen27988e,de22.2.2007,naRpn1357:transcorridaadatada
proclamaodoresultadodaseleies,deveserreconhecidaafaltadeinteresseprocessualnotocantes
representaesajuizadasemvirtudedepropagandaeleitoralirregular.
Ac.TSE,de13.10.2011,noAgRREspen3776232:legitimidadeativadacoligao,mesmoapsa
realizaodaseleies.

IaosJuzesEleitorais,naseleiesmunicipais
IIaosTribunaisRegionaisEleitorais,naseleiesfederais,estaduaisedistritais
IIIaoTribunalSuperiorEleitoral,naeleiopresidencial.
Ac.TSEn434/2002:foroespecialaocandidatoapresidentedaRepblicanacondiodeautorouderu.

1Asreclamaeserepresentaesdevemrelatarfatos,indicandoprovas,indciosecircunstncias.
Ac.TSEn490/2002:overbo"indicar"referesequelasprovasque,dadasuanatureza,nose
compatibilizamcomsuaimediataapresentaoautorerudevemproduzirasprovascomapetioinicialea
contestao.
Ac.TSE,de1.12.2015,noAgRREspen93359:arealizaodeperciaincompatvelcomaritualstica
dasrepresentaesregidaspelaLein9.504/1997,cujaceleridadenocomportaodeferimentoda
providnciarequerida.
Ac.TSE,de8.5.2008,noREspen27141:"Anarraodaocorrnciadosfatosreputadoscomoilegais,
incluindoarespectivaprovamaterialdoalegadososuficientesparaafastarqualquerdeclaraodenulidade
quantoaoaspectoformaldarespectivapeavestibular".

2Naseleiesmunicipais,quandoacircunscrioabrangermaisdeumaZonaEleitoral,oTribunal
RegionaldesignarumJuizparaapreciarasreclamaesourepresentaes.
3OsTribunaisEleitoraisdesignarotrsJuzesauxiliaresparaaapreciaodasreclamaesou
representaesquelhesforemdirigidas.
Ac.TSE,de12.5.2011,noPAn59896:emboranohajabicenomeaodejuzesfederaisparaatuarem
comojuzesauxiliares,obalizamentoconstitucionalelegalsobreoscritriosdedesignaonoautorizao
TSEadefiniraclassedeorigemdosocupantesdessasfuneseleitorais.
Ac.TSEn19890/2004:acompetnciadosjuzesauxiliaresnarepresentaocombasenoart.36,3,
destaleiabsolutaenoseprorrogaperanteconexo.

http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

78/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

Ac.TSE,de18.12.2007,naRpn997e,de30.10.2007,naRpn944:"Competnciadocorregedorgeral
paraapreciarfeitoqueversesobreautilizaodoespaodestinadoaoprogramapartidrioparaarealizao
depropagandaeleitoralextempornea,presenteocmuloobjetivo,sendopossveladualidadedeexames,
sobaticadasleisns9.096/1995e9.504/1997".

4OsrecursoscontraasdecisesdosJuzesauxiliaresserojulgadospeloPlenriodoTribunal.
Ac.TSE,de25.3.2010,naRpn20574:asdecisesproferidasporjuizauxiliardevemseratacadaspelo
recursoinominado,noprazode24(vinteequatro)horas,admitidaasustentaooral,sendodescabidaa
interposiodeagravoregimentaloudeagravointerno.

5Recebidaareclamaoourepresentao,aJustiaEleitoralnotificarimediatamenteoreclamadoou
representadopara,querendo,apresentardefesaemquarentaeoitohoras.
6(Revogadopeloart.5daLein9.840/1999.)
7Transcorridooprazoprevistono5,apresentadaounoadefesa,orgocompetentedaJustia
Eleitoraldecidirefarpublicaradecisoemvinteequatrohoras.
Ac.TSE,de14.8.2007,noREspen28215:"Asentenapublicadaapsoprazode24(vinteequatro)
horas,previstonoart.96,5e7,daLein9.504/1997,temcomotermoinicialpararecursoaintimaodo
representado.AplicaosubsidiriadoCdigodeProcessoCivil".

8Quandocabvelrecursocontraadeciso,estedeverserapresentadonoprazodevinteequatrohoras
dapublicaodadecisoemcartrioousesso,asseguradoaorecorridoooferecimentodecontrarazes,
emigualprazo,acontardasuanotificao.
Prazode24horasparainterposioderecurso:Ac.TSE,de29.5.2014,noAgRRpn24347(recurso
inominadocontradecisesproferidaspelosjuzesauxiliaresdapropagandaeleitoral)Ac.TSE,de20.11.2007,
noREspen26281(embargosdedeclaraocontraacrdodeTREemrepresentaoporpropaganda
extempornea)Ac.TSE,de19.6.2007,noREspen28209(embargosdedeclaraocontraacrdodeTRE
emrepresentaoporpropagandairregular)Ac.TSE,de20.3.2007,naRpn1350e,de10.8.2006,naRpn
884(agravoregimentalcontradecisomonocrticadeministrodoTSEemrepresentaoporpropaganda
extempornea).Ac.TSE,de6.3.2007,noREspen27839(decisodejuizauxiliardeTREempedidode
direitoderesposta)Ac.TSE,de10.2.2005,noARESPEn24600e,de20.6.2002,noARESPEn16425
(recursoeleitoralcontradecisodejuizeleitoralemrepresentaoporpropagandairregular)Ac.TSE,de
21.9.1999,noAgn2008(decisodejuizauxiliardeTREemrepresentaoporprticadepropaganda
extempornea).
Ac.TSE,de17.4.2008,noREspen27104:"Aosfeitoseleitoraisnoseaplicaacontagemdeprazoem
dobro,previstanoCPC(Lein5.869/1973),art.191,paraoscasosdelitisconsortescomdiferentes
procuradores".
Ac.TSE,de22.2.2011,noAgRREspen3901470e,de18.5.2010,noAIn11755:possibilidadedeser
convertidoemdiaoprazofixadoem24(vinteequatro)horasAc.TSE,de15.3.2007,noREspen26214,de
27.11.2007,noREspen26904eAc.TSEn789/2005:"Fixadooprazoemhoraspassveisde,sobongulo
exato,transformarseemdiaoudias,impeseofenmeno,comoocorreseprevistoode24horasa
representar1dia.Aregrasomenteafastvelquandoexpressamentealeiprevtermoinicialincompatvel
comaprtica"Ac.TSE,de3.8.2010,noAgRREspen36694:"Consideraseencerradooprazonaltima
horadoexpedientedodiatilseguinte".V.,emsentidocontrrio,Ac.TSEn369/2002:"Oprazoemhoras
contaseminutoaminuto".
http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

79/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

Ac.TSE,de20.11.2007,noREspen26281:"Amenofeitapelo8'publicaodadecisoemsesso'
referesesimplesleituradoresultadodojulgamentoproferidopelosmagistradosauxiliares,eno
apreciaodorecursoinominadodirigidoaosTREs".

9OsTribunaisjulgaroorecursonoprazodequarentaeoitohoras.
10.Nosendoofeitojulgadonosprazosfixados,opedidopodeserdirigidoaorgosuperior,devendoa
decisoocorrerdeacordocomoritodefinidonesteartigo.
11.AssanesaplicadasacandidatoemrazododescumprimentodedisposiesdestaLeinose
estendemaorespectivopartido,mesmonahiptesedeessetersebeneficiadodaconduta,salvoquando
comprovadaasuaparticipao.
Pargrafo11acrescidopeloart.2daLein13.165/2015.

Art.96A.Duranteoperodoeleitoral,asintimaesviafacsmileencaminhadaspelaJustiaEleitorala
candidatodeveroserexclusivamenterealizadasnalinhatelefnicaporelepreviamentecadastrada,por
ocasiodopreenchimentodorequerimentoderegistrodecandidatura.
Pargrafonico.Oprazodecumprimentodadeterminaoprevistanocaputdequarentaeoitohoras,a
contardorecebimentodofacsmile.
Art.96Aepargrafonicoacrescidospeloart.4daLein12.034/2009.

Art.96B.Seroreunidasparajulgamentocomumasaeseleitoraispropostasporpartesdiversassobreo
mesmofato,sendocompetenteparaaprecilasojuizourelatorquetiverrecebidoaprimeira.
1OajuizamentodeaoeleitoralporcandidatooupartidopolticonoimpedeaodoMinistrioPblico
nomesmosentido.
2Sepropostaaosobreomesmofatoapreciadoemoutracujadecisoaindanotransitouemjulgado,
serelaapensadaaoprocessoanteriornainstnciaemqueeleseencontrar,figurandoapartecomo
litisconsortenofeitoprincipal.
3Sepropostaaosobreomesmofatoapreciadoemoutracujadecisojtenhatransitadoemjulgado,
noserelaconhecidapelojuiz,ressalvadaaapresentaodeoutrasounovasprovas.
Capute1a3acrescidospeloart.2daLein13.165/2015.

Art.97.Poderocandidato,partidooucoligaorepresentaraoTribunalRegionalEleitoralcontraoJuiz
EleitoralquedescumprirasdisposiesdestaLeioudercausaaoseudescumprimento,inclusivequanto
aosprazosprocessuaisnestecaso,ouvidoorepresentadoemvinteequatrohoras,oTribunalordenara
observnciadoprocedimentoqueexplicitar,sobpenadeincorreroJuizemdesobedincia.
Ac.TSEn3677/2005:inaplicabilidadedodispostonoart.54daLoman(sigilo)representaoprevista
nesteartigo.

1obrigatrio,paraosmembrosdosTribunaisEleitoraisedoMinistrioPblico,fiscalizarocumprimento
destaLeipelosjuzesepromotoreseleitoraisdasinstnciasinferiores,determinando,quandoforocaso,a
aberturadeprocedimentodisciplinarparaapuraodeeventuaisirregularidadesqueverificarem.
Pargrafo1acrescidopeloart.3daLein12.034/2009.

2NocasodedescumprimentodasdisposiesdestaLeiporTribunalRegionalEleitoral,arepresentao
poderserfeitaaoTribunalSuperiorEleitoral,observadoodispostonesteartigo.

http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

80/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

Pargrafo2acrescidopeloart.3daLein12.034/2009.Correspondeaopargrafonicodaredao
original.
Ac.TSE,de8.3.2007,naRpn1332:impossibilidadedeproposituraderepresentaoquandoodispositivo
apontadocomodescumpridoporTribunalRegionalEleitoralnoseencontranaLein9.504/1997,masem
resoluodoTribunalSuperiorEleitoral.

Art.97A.NostermosdoincisoLXXVIIIdoart.5daConstituioFederal,consideraseduraorazovel
doprocessoquepossaresultaremperdademandatoeletivooperodomximode1(um)ano,contadoda
suaapresentaoJustiaEleitoral.
1AduraodoprocessodequetrataocaputabrangeatramitaoemtodasasinstnciasdaJustia
Eleitoral.
2Vencidooprazodequetrataocaput,seraplicvelodispostonoart.97,semprejuzode
representaoaoConselhoNacionaldeJustia.
Art.97Ae1e2acrescidospeloart.4daLein12.034/2009.

Art.98.OseleitoresnomeadosparacomporasMesasReceptorasouJuntasEleitoraiseosrequisitados
paraauxiliarseustrabalhosserodispensadosdoservio,mediantedeclaraoexpedidapelaJustia
Eleitoral,semprejuzodosalrio,vencimentoouqualqueroutravantagem,pelodobrodosdiasde
convocao.
Res.TSEn22747/2008:instruesparaaplicaodasdisposiesdesteartigo.

Art.99.Asemissorasderdioetelevisoterodireitoacompensaofiscalpelacednciadohorrio
gratuitoprevistonestaLei.
Dec.n7.791/2012:RegulamentaacompensaofiscalnaapuraodoImpostosobreaRendadaPessoa
Jurdica(IRPJ)peladivulgaogratuitadapropagandapartidriaeeleitoral,deplebiscitosereferendos.
Res.TSEn22917/2008:competnciadaJustiaFederalparaapreciarpedidodeextensodaprerrogativa
decompensaofiscalaempresaautorizadapelopoderpblicoparaexploraodosserviosderedede
transportedecomunicaes.Prejudicado,ainda,pedidoalternativodeformalizaodecontratocomoTSE
paratransmissodosinalgeradosemissorasdetelevisoerdionapropagandapartidriaeeleitoral
gratuita.

1Odireitocompensaofiscaldasemissorasderdioetelevisoprevistonopargrafonicodoart.52
daLein9.096,de19desetembrode1995,enesteartigo,pelacednciadohorriogratuitodestinado
divulgaodaspropagandaspartidriaseeleitoral,estendeseveiculaodepropagandagratuitade
plebiscitosereferendosdequedispeoart.8daLein9.709,de18denovembrode1998,mantido
tambm,aesseefeito,oentendimentodeque:
Pargrafo1acrescidopeloart.3daLein12.034/2009.

I(Vetadopeloart.3daLein12.034/2009).
IIacompensaofiscalconsistenaapuraodovalorcorrespondentea0,8(oitodcimos)doresultadoda
multiplicaode100%(cemporcento)oude25%(vinteecincoporcento)dotempo,respectivamente,das
inseresedastransmissesembloco,pelopreodoespaocomercializvelcomprovadamentevigente,
assimconsideradoaqueledivulgadopelasemissorasderdioetelevisoporintermdiodetabelapblicade
preosdeveiculaodepublicidade,atendidasasdisposiesregulamentareseascondiesdequetrata
o2A
http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

81/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

IncisoIIcomredaodadapeloart.58daLein12.350/2010.

IIIovalorapuradonaformadoincisoIIpoderserdeduzidodolucrolquidoparaefeitodedeterminaodo
lucroreal,naapuraodoImpostosobreaRendadaPessoaJurdica(IRPJ),inclusivedabasedeclculo
dosrecolhimentosmensaisprevistosnalegislaofiscal(art.2daLein9.430,de27dedezembrode
1996),bemcomodabasedeclculodolucropresumido.
IncisoIIIacrescidopeloart.58daLein12.350/2010.

2(Vetadopeloart.3daLein12.034/2009).
2A.Aaplicaodastabelaspblicasdepreosdeveiculaodepublicidade,parafinsdecompensao
fiscal,deveratenderaoseguinte:
Ideverserapuradamensalmenteavariaopercentualentreasomadospreosefetivamente
praticados,assimconsideradososvaloresdevidossemissorasderdioetelevisopelasveiculaes
comerciaislocais,eocorrespondentea0,8(oitodcimos)dasomadosrespectivospreosconstantesda
tabelapblicadeveiculaodepublicidade
IIavariaopercentualapuradanoincisoIdeverserdeduzidadospreosconstantesdatabelapblicaa
queserefereoincisoIIdo1.
Pargrafo2Aacrescidopeloart.58daLein12.350/2010.

3NocasodemicroempresaseempresasdepequenoporteoptantespeloRegimeEspecialUnificadode
ArrecadaodeTributoseContribuies(SimplesNacional),ovalorintegraldacompensaofiscalapurado
naformadoincisoIIdo1serdeduzidodabasedeclculodeimpostoecontribuiesfederaisdevidos
pelaemissora,seguindooscritriosdefinidospeloComitGestordoSimplesNacional(CGSN).
Pargrafo3comredaodadapeloart.58daLein12.350/2010.

Art.100.Acontrataodepessoalparaprestaodeserviosnascampanhaseleitoraisnogeravnculo
empregatciocomocandidatooupartidocontratantes,aplicandosepessoafsicacontratadaodispostona
alneahdoincisoVdoart.12daLein8.212,de24dejulhode1991.
Caputcomredaodadapeloart.2daLein13.165/2015.

Pargrafonico.Noseaplicaaospartidospolticos,parafinsdacontrataodequetrataocaput,o
dispostonopargrafonicodoart.15daLein8.212,de24dejulhode1991.
Pargrafonicoacrescidopeloart.2daLein13.165/2015

Art.100A.Acontrataodiretaouterceirizadadepessoalparaprestaodeserviosreferentesa
atividadesdemilitnciaemobilizaoderuanascampanhaseleitoraisobservarosseguinteslimites,
impostosacadacandidato:
Iemmunicpioscomat30.000(trintamil)eleitores,noexcedera1%(umporcento)doeleitorado
IInosdemaismunicpiosenoDistritoFederal,corresponderaonmeromximoapuradonoincisoI,
acrescidode1(uma)contrataoparacada1.000(mil)eleitoresqueexcederonmerode30.000(trinta
mil).
CaputeincisosIeIIacrescidospeloart.3daLein12.891/2013.
Ac.TSE,de24.6.2014,naCtan100075:inaplicabilidadedaLein12.891/2013seleiesde2014.

1Ascontrataesobservaroaindaosseguinteslimitesnascandidaturasaoscargosa:

http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

82/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

IpresidentedaRepblicaesenador:emcadaestado,onmeroestabelecidoparaomunicpiocomomaior
nmerodeeleitores
IIgovernadordeestadoedoDistritoFederal:noestado,odobrodolimiteestabelecidoparaomunicpio
comomaiornmerodeeleitores,e,noDistritoFederal,odobrodonmeroalcanadonoincisoIIdocaput
IIIdeputadofederal:nacircunscrio,70%(setentaporcento)dolimiteestabelecidoparaomunicpiocom
omaiornmerodeeleitores,e,noDistritoFederal,essemesmopercentualaplicadosobreolimitecalculado
naformadoincisoIIdocaput,consideradooeleitoradodamaiorregioadministrativa
IVdeputadoestadualoudistrital:nacircunscrio,50%(cinquentaporcento)dolimiteestabelecidopara
deputadosfederais
Vprefeito:noslimitesprevistosnosincisosIeIIdocaput
VIvereador:50%(cinquentaporcento)doslimitesprevistosnosincisosIeIIdocaput,atomximode
80%(oitentaporcento)dolimiteestabelecidoparadeputadosestaduais.
Pargrafo1eincisosIaVIacrescidospeloart.3daLein12.891/2013.
Ac.TSE,de24.6.2014,naCtan100075:inaplicabilidadedaLein12.891/2013seleiesde2014.

2NosclculosprevistosnosincisosIeIIdocaputeno1o,afraoserdesprezada,seinferiora0,5
(meio),eigualadaa1(um),seigualousuperior.
Pargrafo2acrescidopeloart.3daLein12.891/2013.
Ac.TSE,de24.6.2014,naCtan100075:inaplicabilidadedaLein12.891/2013seleiesde2014.

3 Acontrataodepessoalporcandidatosavicepresidente,vicegovernador,suplentedesenadore
viceprefeito,paratodososefeitos,contabilizadacomocontrataopelotitular,eacontrataoporpartidos
ficavinculadaaoslimitesimpostosaosseuscandidatos.
Pargrafo3acrescidopeloart.3daLein12.891/2013.
Ac.TSE,de24.6.2014,naCtan100075:inaplicabilidadedaLein12.891/2013seleiesde2014.

4(Revogadopeloart.15daLein13.165/2015.)
5 OdescumprimentodoslimitesprevistosnestaLeisujeitarocandidatospenasprevistasnoart.299
daLeino4.737,de15dejulhode1965.
Pargrafo5acrescidopeloart.3daLein12.891/2013.
Ac.TSE,de24.6.2014,naCtan100075:inaplicabilidadedaLein12.891/2013seleiesde2014.

6SoexcludosdoslimitesfixadosporestaLeiamilitncianoremunerada,pessoalcontratadopara
apoioadministrativoeoperacional,fiscaisedelegadoscredenciadosparatrabalharnaseleieseos
advogadosdoscandidatosoudospartidosecoligaes.
Pargrafo6acrescidopeloart.3daLein12.891/2013.
Ac.TSE,de24.6.2014,naCtan100075:inaplicabilidadedaLein12.891/2013seleiesde2014.

Art.101.(VetadopelaMensagemn1.090/1997).
Art.102.Opargrafonicodoart.145daLein4.737,de15dejulhode1965CdigoEleitoralpassaa
vigoraracrescidodoseguinteincisoIX:
"Art.145.[...]
http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

83/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

Pargrafonico.[...]
IXospoliciaismilitaresemservio."
Art.103.Oart.19,caput,daLein9.096,de19desetembrode1995LeidosPartidos,passaavigorar
comaseguinteredao:
"Art.19.Nasegundasemanadosmesesdeabrileoutubrodecadaano,opartido,porseusrgosde
direomunicipais,regionaisounacional,deverremeter,aosJuzesEleitorais,paraarquivamento,
publicaoecumprimentodosprazosdefiliaopartidriaparaefeitodecandidaturaacargoseletivos,a
relaodosnomesdetodososseusfiliados,daqualconstaradatadefiliao,onmerodosttulos
eleitoraisedasSeesemqueestoinscritos."
Art.104.Oart.44daLein9.096,de19desetembrode1995,passaavigoraracrescidodoseguinte3:
"Art.44.[...]
3OsrecursosdequetrataesteartigonoestosujeitosaoregimedaLein8.666,de21dejunhode
1993."
Art.105.Atodia5demarodoanodaeleio,oTribunalSuperiorEleitoral,atendendoaocarter
regulamentaresemrestringirdireitosouestabelecersanesdistintasdasprevistasnestaLei,poder
expedirtodasasinstruesnecessriasparasuafielexecuo,ouvidos,previamente,emaudincia
pblica,osdelegadosourepresentantesdospartidospolticos.
Caputcomredaodadapeloart.3daLein12.034/2009.
Ac.TSE,de9.9.2014,noREspen64770:acompetnciapararegulamentardisposiesdalegislao
eleitoralexclusivadoTribunalSuperiorEleitoral.

1OTribunalSuperiorEleitoralpublicarocdigooramentrioparaorecolhimentodasmultaseleitorais
aoFundoPartidrio,mediantedocumentodearrecadaocorrespondente.
2HavendosubstituiodaUFIRporoutrondiceoficial,oTribunalSuperiorEleitoralprocederalterao
dosvaloresestabelecidosnestaLeipelonovondice.
AUnidadeFiscaldeReferncia(Ufir),institudapelaLein8.383/1991,foiextintapelaMPn1.973
67/2000,tendosidosualtimareedio(MPn2.17679/2001)convertidanaLein10.522/2002,eseultimo
valorR$1,0641Ac.TSEn4491/2005:possibilidadedeconverso,emmoedacorrente,dosvaloresfixados
emUfir.

3Seroaplicveisaopleitoeleitoralimediatamenteseguinteapenasasresoluespublicadasatadata
referidanocaput.
Pargrafo3acrescidopeloart.3daLein12.034/2009.

Art.105A.Emmatriaeleitoral,nosoaplicveisosprocedimentosprevistosnaLein7.347,de24de
julhode1985.
Art.105Aacrescidopeloart.4daLein12.034/2009.
Lein7.347/1985:"Disciplinaaaocivilpblicaderesponsabilidadepordanoscausadosaomeio
ambiente,aoconsumidor,abensedireitosdevalorartstico,esttico,histrico,tursticoepaisagsticoed
outrasprovidncias".
Ac.TSE,de8.9.2015,noREspen54588:adeclaraodeilicitudesomenteporqueobtidasasprovasem
inquritocivilsignificablindardaapreciaodaJustiaEleitoralcondutasemdesacordocomalegislaode
http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

84/85

01/10/2016

LeidasEleiesLein9.504,de30desetembrode1997TribunalSuperiorEleitoral

regnciaeimpossibilitaroMinistrioPblicodeexerceroseumunusconstitucionaloinquritocivilnose
restringeaocivilpblica,tratandosedeprocedimentoadministrativoporexcelnciadoParqueteque
podeembasaroutrasaesjudiciais.
Ac.TSE,de18.12.2015,noAgRREspen131483:noofendeasdisposiesdesteartigoainstauraodo
procedimentopreparatrioeleitoral(PPE)peloMinistrioPblico.

Art.106.EstaLeientraemvigornadatadesuapublicao.
Art.107.Revogamseosarts.92,246,247,250,322,328,329,333eop.nicodoart.106daLein4.737,
de15dejulhode1965CdigoEleitoralo4doart.39daLein9.096,de19desetembrode1995o2
doart.50eo1doart.64daLein9.100,de29desetembrode1995eo2doart.7doDecretoLein
201,de27defevereirode1967.
Braslia,30desetembrode1997176daIndependnciae109daRepblica.
MarcoAntoniodeOliveiraMaciel
IrisRezende
__________
PublicadanoDOUde1.10.1997.
ANEXO
AtualmenteosmodelosconstantesdoAnexoforamsubstitudosepodemserobtidosnoSistemade
PrestaodeContasEleitorais(SPCE),queestemconformidadecomainstruodeprestaodecontasde
cadaeleio.

Nocasodeasconvenesparaaescolhadecandidatosnoindicaremonmeromximodecandidatos
previstonocaput,osrgosdedireodospartidosrespectivospoderopreencherasvagas
remanescentesattrintadiasantesdopleito.

http://www.tse.jus.br/legislacao/codigoeleitoral/leidaseleicoes/leidaseleicoesleinb09.504de30desetembrode1997

85/85

Potrebbero piacerti anche