Sei sulla pagina 1di 5

06/10/2016

GiorgioAgamben:ComoaobsessoporseguranamudaademocraciaLeMondeDiplomatiqueBrasil

06deOutubrode2016

ARTIGO

LOGIN:

Tamanhodafonte:

Pesquisar

Imprimir|Email|RSS
Curtir

SENHA:

Esqueciasenha

2,1mil

UMACIDADANIAREDUZIDAADADOSBIOMTRICOS

Ondaconservadora
SilvioCacciaBava

Comoaobsessoporseguranamudaademocracia
Aseguranaestentreaquelaspalavrascomsentidostoabrangentesquensnemprestamos
maismuitaatenoaoqueelasignifica.Erigidocomoprioridadepoltica,esseapelo
manutenodaordemmudaconstantementeseupretexto(asubversopoltica,oterrorismo...),
masnuncaseupropsito:governaraspopulaes
porGiorgioAgamben

3comentrios Classificarpor Maisantigos

Adicionarumcomentrio...

PretoMisturado
Teacher emUFOBUniversidadeFederaldoOeste
daBahia

leituraobrigatria
CurtirResponder

129dejaneirode

201420:14

SergioRauber
GiorgioAgamben,precisocomosempre!
CurtirResponder16denovembrode2014
14:09

KaioDias
Informaodequalidade!
CurtirResponder5dedezembrode2014

Aexpressoporrazesdeseguranafuncionacomoumargumentodeautoridadeque,
cortandoqualquerdiscussopelaraiz,permiteimporperspectivasemedidasinaceitveis
semela.precisooporlheaanlisedeumconceitodeaparnciabanal,masqueparece
tersuplantadoqualqueroutranoopoltica:asegurana.
Poderamospensarqueoobjetivodaspolticasdeseguranasejasimplesmenteprevenir
osperigos,osproblemasoumesmoascatstrofes.Agenealogiaremontaaorigemdo
conceitoaoprovrbioromanoSaluspublicasupremalexAsalvaodopovoalei
supremae,assim,ainscrevenoparadigmadoestadodeexceo.Pensemosno
senatusconsultumultimumenaditaduraemRoma1 noprincpiododireitocannico,
segundooqualnecessitaslegemnonhabet(necessidadenotemlei)nosComitsde
SalvaoPblica2 duranteaRevoluoFrancesaouaindanoartigo48daConstituio
deWeimar(1919),fundamentojurdicodoregimenacionalsocialista,queigualmente
mencionavaaseguranapblica.
Emboracorreta,essagenealogianopermitecompreenderosdispositivosdesegurana
contemporneos.Osprocedimentosdeexceovisamumaameaaimediataereal,que
devesereliminadaaosesuspenderporumperodolimitadoasgarantiasdaleias
razesdeseguranadequefalamoshojeconstituem,aocontrrio,umatcnicade
governonormalepermanente.
Maisdoquenoestadodeexceo,MichelFoucault3 aconselhaprocuraraorigemda
seguranacontemporneanoinciodaeconomiamoderna,emFranoisQuesnay(1694
1774)enosfisiocratas.4 SepoucodepoisdoTratadodeVestflia(1648)5 osgrandes
Estadosabsolutistasintroduziramemseusdiscursosaideiadequeasoberaniadeveria
velarpelaseguranadeseussditos,foiprecisoesperarQuesnayparaqueaseguridade
oumelhor,aseguranasetornasseoconceitocentraldadoutrinadogoverno.

01:30
FacebookCommentsPlugin

Benett

Eumdiaoblogfoiatualizado?
Ferrz

Seuvotoeumafoto
RaquelRolnik

Narrativadacorrupoobstruidebatesrelevantes
sobreascidadesnaseleies

Vocteminteresseemumaversoparatablete
smartphonedanossaversoimpressa?

no
sim

Resultados

Parareceberdigiteoseuemail.

http://www.diplomatique.org.br/artigo.php?id=1568

SeuartigoconsagradoaosGrosnaEnciclopdiapermanece,doissculosemeio
depois,indispensvelparacompreenderomododegovernoatual.Voltairedizque,desde
queessetextosurgiu,osparisiensespararamdediscutirteatroeliteraturaparafalarde
economiaeagricultura...Umdosprincipaisproblemasqueosgovernosentoprecisavam
enfrentareraodaescassezdealimentoeafome.AtQuesnay,elestentavampreveni
loscriandoceleirospblicoseproibindoaexportaodegros.Masessasmedidas
preventivastinhamefeitosnegativossobreaproduo.AideiadeQuesnayfoiinvertero
procedimento:emvezdetentarprevenirafome,eraprecisodeixlaacontecere,pela
liberaodocomrcioexterioreinterior,governlaquandoocorresse.Governarretoma
aquiseusentidoetimolgico:umbompilotoaquelequedetmogovernonopode
evitaratempestade,mas,seelaocorre,eledevesercapazdedirigirseubarco.
nessesentidoquedevemoscompreenderaexpressoatribudaaQuesnay,masque,
naverdade,elenuncaescreveu:Laisserfaire,laisserpasser.Longedeserapenasa
divisadoliberalismoeconmico,eladesignaumparadigmadegovernoquesituaa
seguranaQuesnayevocaaseguranadosagricultoresetrabalhadoresnona
prevenodosproblemasedesastres,masnacapacidadedecanalizlosnumadireo
til.
precisoconsideraraimplicaofilosficadessainversoqueperturbaarelao
hierrquicatradicionalentreascausaseosefeitos:poisvo,oudequalquermodo
custoso,governarascausas,maistilemaissegurogovernarosefeitos.Aimportncia
desseaxiomanonegligencivel:eleregenossassociedades,daeconomiaecologia,
dapolticaexternaemilitarsmedidasinternasdeseguranaedepolcia.eletambm

1/5

06/10/2016

GiorgioAgamben:ComoaobsessoporseguranamudaademocraciaLeMondeDiplomatiqueBrasil
quepermitecompreenderaconvergnciaantesmisteriosaentreumliberalismoabsoluto
naeconomiaeumcontroledeseguranasemprecedentes.
Tomemosdoisexemplosparailustraressaaparentecontradio.Primeiro,odagua
potvel.Aindaquesesaibaqueestavailogofaltarnumagrandepartedoplaneta,nenhum
passegueumapolticasriaparaevitarseudesperdcio.Aocontrrio,vsese
desenvolveremesemultiplicarem,nosquatrocantosdoglobo,astcnicaseusinaspara
otratamentodeguaspoludasummercadoconsidervelnofuturo.
Segundoexemplo.Consideremosnopresenteosdispositivosbiomtricos,quesoum
dosaspectosmaisinquietantesdastecnologiasdeseguranaatuais.Abiometriasurgiu
naFrananasegundametadedosculoXIX.OcriminologistaAlphonseBertillon(1853
1914)seapoiarianafotografiasignalticaenasmedidasantropomtricasparaconstituir
seuretratofalado,queutilizaumlxicopadronizadoparadescreverosindivduosnuma
fichacomseussinais.Poucodepois,naInglaterra,umprimodeCharlesDarwinegrande
admiradordeBertillon,FrancisGalton(18221911),desenvolveuatcnicadasimpresses
digitais.Essesdispositivos,evidentemente,nopermitempreveniroscrimes,mas
perseguircriminososreincidentes.Encontramosaquiaindaaconcepodeseguranados
fisiocratas:apenascomocrimecometidoqueoEstadopodeintervircomeficcia.
Pensadasparaosdelinquentesrecidivoseosestrangeiros,astcnicasantropomtricas
permanecerampormuitotempoprivilgioexclusivodeles.Em1943,oCongressodos
EstadosUnidosrecusouoCitizenIdentificationAct(AtodeIdentificaodoCidado),que
visavadotartodososcidadosdecarteirasdeidentidadecomsuasimpressesdigitais.
FoiapenasnasegundametadedosculoXXqueelassegeneralizaram.Masaltima
novidadeaconteceuhpoucotempo.Osscannerspticos,quepermitemrevelar
rapidamenteasimpressesdigitaisetambmaestruturadaris,fizeramosdispositivos
biomtricossairdasdelegaciasdepolciaparaancorarnavidacotidiana.Emcertos
pases,aentradanascantinasescolarescontroladaporumdispositivodeleituraptica
sobreoqualacrianapousaamodistraidamente.
Leismaisseverasquenofascismo
Preocupaesseacumulamsobreosperigosdeumcontroleabsolutoesemlimitespor
partedeumpoderquedisporiadedadosbiomtricosegenticosdeseuscidados.Com
essasferramentas,oextermniodosjudeus(ouqualqueroutrogenocdioimaginvel),
baseadonumadocumentaoincomparavelmentemaiseficaz,teriasidototale
extremamenterpido.Emmatriadesegurana,alegislaohojeemvigornospases
europeus,emcertosaspectos,sensivelmentemaisseveradoqueadosEstados
fascistasdosculoXX.NaItlia,umtextonicodasleissobreseguranapblica(Testo
UnicodelleLeggidiPubblicaSicurezza,Tulsp)adotadoem1926peloregimedeBenito
Mussoliniest,noessencial,aindaemvigormasasleiscontraoterrorismovotadas
duranteosanosdechumbo(de1968aoinciodosanos1980)restringiram
sensivelmenteasgarantiasnelecontidas.Comoalegislaofrancesacontraoterrorismo
aindamaisrigorosaquesuahomlogaitaliana,oresultadodeumacomparaocoma
legislaofascistanoseriamuitodiferente.
Acrescentemultiplicaodedispositivosdeseguranatestemunhaumamudanana
conceituaopoltica,apontodepodermoslegitimamentenosperguntarnoapenasse
associedadesemquevivemosaindapodemserqualificadasdedemocrticas,mas
tambmeacimadetudoseelasaindapodemserconsideradassociedadespolticas.
NosculoVa.C.,comodemonstrouohistoriadorChristianMeier,umatransformaodo
mododeconceberapolticajtinhaseproduzidonaGrcia,pormeiodapolitizao
(Politisierung)dacidadania.Umavezqueopertencimentocidade(apolis)eraatento
definidopeloestatutoepelacondionobresemembrosdascomunidadesculturais,
agricultoresecomerciantes,senhoreseclientesetc.,oexercciodacidadaniapoltica
setornouumcritriodaidentidadesocial.Criaseassimumaidentidadepoltica
especificamentegrega,naqualaideiadequeosindivduosdevemseconduzircomo
cidadosencontraumaformainstitucional,escreveMeier.Opertencimentoagrupos
constitudoscombasenascomunidadeseconmicasoureligiosasfoirelegadoasegundo
plano.medidaqueoscidadosdeumademocraciasededicavamvidapoltica,eles
compreendiamasimesmoscomomembrosdapolis.Polisepoliteia,cidadeecidadania,
sedefinemreciprocamente.Acidadaniasetornaassimumaatividadedeumaformade
vidaparaaquelesparaquemapolis,acidade,constituaumdomnioclaramentedistinto
deoikos,acasa.Apolticasetornouumespaopblicolivre,opostoenquantotalao
espaoprivadoondereinavaanecessidade.6 SegundoMeier,esseprocessode
politizaoespecificamentegregofoitransmitidocomoheranapolticaocidental,na
qualacidadaniapermaneceucomaltosebaixos,certamenteofatordecisivo.
precisamenteessefatorquehojeestserevertendodemodoprogressivo:tratasede
umprocessodedespolitizao.Anteslimiardapolitizaoativaeirredutvel,acidadania
setornouumacondiopuramentepassiva,emqueaaoouainao,opblicoeo
privadosedesvanecemeseconfundem.Oqueseconcretizavaporumaatividade
cotidianaeumaformadevidaselimitahojeaumestatutojurdicoeaoexercciodeum
direitodevotocadavezmaisparecidocomumapesquisadeopinio.
Todocidadoumterroristapotencial
Osdispositivosdeseguranatmdesempenhadoumpapeldecisivonesseprocesso.A
extensoprogressivaatodososcidadosdastcnicasdeidentificaooutrora
reservadasaoscriminososinevitavelmenteafetaaidentidadepoltica.Pelaprimeiravez
nahistriadahumanidade,aidentidadenomaisfunodapessoasocialedeseu
reconhecimento,donomeedanominao,masdedadosbiolgicosquenopodem
manternenhumarelaocomosujeito,comoosrabiscossemsentidoquemeupolegar
molhadodetintadeixousobreafolhadepapelouainscriodeseusgenesnadupla
hlicedoDNA.Ofatomaisneutroemaisprivadosetornaassimoveculodeidentidade
social,removendoseucarterpblico.
Secritriosbiolgicos,queemnadadependemdaminhavontade,determinamminha
identidade,entoaconstruodeumaidentidadepolticasetornaproblemtica.Quetipo
derelaoeupossoestabelecercomminhasimpressesdigitaisoucommeucdigo
gentico?Oespaodaticaedapolticaqueestamosacostumadosaconceberperde
seusentidoeexigeserrepensadoapartirdozero.Enquantoacidadaniagregasedefinia

http://www.diplomatique.org.br/artigo.php?id=1568

2/5

06/10/2016

GiorgioAgamben:ComoaobsessoporseguranamudaademocraciaLeMondeDiplomatiqueBrasil
pelaoposioentreoprivadoeopblico,acasa(sededavidareprodutiva)eacidade
(lugardopoltico),acidadaniamodernapareceevoluirnumazonadeindiferenciaoentre
opblicoeoprivado,ou,paratomaremprestadasaspalavrasdeThomasHobbes,entreo
corpofsicoeocorpopoltico.
Essaindiferenciaosematerializanavideovigilnciadasruasemnossascidades.Tal
dispositivoconheceuomesmodestinoqueodasimpressesdigitais:concebidopara
prises,eletemsidoprogressivamenteestendidoparaoslugarespblicos.Umespao
videovigiadonomaisumagora,notemmaisnenhumacaractersticapblicauma
zonacinzentaentreopblicoeoprivado,aprisoeofrum.Taltransformaotemuma
multiplicidadedecausas,entreasquaisodesviodopodermodernoemrelao
biopolticaocupalugarespecial:tratasedegovernaravidabiolgicadosindivduos
(sade,fecundidade,sexualidadeetc.),enomaisapenasexercerumasoberaniasobreo
territrio.Essedeslocamentodanoodevidabiolgicaparaocentrodavidapoltica
explicaoprimadodaidentidadefsicasobreaidentidadepoltica.
Masnopodemosesquecerqueoalinhamentodaidentidadesocialcomacorporal
comeoucomapreocupaodeidentificaroscriminososrecidivoseosindivduos
perigosos.Portanto,nosurpreendentequeoscidados,tratadoscomocriminosos,
acabemporaceitarcomoevidentequearelaonormalentreoEstadoeelessejaa
suspeita,ofichamentoeocontrole.Oaxiomatcito,queprecisoaquiarriscara
anunciar:Todocidadoenquantoserviventeumterroristapotencial.Masoque
umEstado,oqueumasociedaderegidaportalaxioma?Podemaindaserdefinidos
comodemocrticosoumesmocomopolticos?
EmseuscursosnoCollgedeFranceetambmemseulivroVigiarepunir,7 Foucault
esboaumaclassificaotipolgicadosEstadosmodernos.Ofilsofomostracomoo
EstadodoAntigoRegime,definidocomoumEstadoterritorialoudesoberania,cujadivisa
erafazermorreredeixarviver,evoluiuprogressivamenteparaumEstadodepopulao
emqueapopulaodemogrficasubstituiopovopolticoeparaumEstadodedisciplina,
cujadivisaseinverteemfazerviveredeixarmorrer:umEstadoqueseocupadavida
dossujeitosparaproduzircorpossos,dceisedisciplinados.
OEstadoemquevivemoshojenaEuropanoumEstadodedisciplina,massegundo
aexpressodeGillesDeleuzeumEstadodecontrole:elenotemporobjetivoordenar
edisciplinar,masgerirecontrolar.Depoisdaviolentarepressodasmanifestaescontra
oG8deGnova,emjulhode2001,umfuncionriodapolciaitalianadeclarouqueo
governonoqueriaqueapolciamantivesseaordem,masgerasseadesordem.Porsua
vez,osintelectuaisnorteamericanosquetentaramrefletirsobreasmudanas
constitucionaisinduzidaspeloPatriotAct(LeiPatritica)ealegislaops11de
Setembro8 preferemfalardeEstadodesegurana(securityState).Masoquequerdizer
seguranaaqui?
DuranteaRevoluoFrancesa,essanooestavaimplicadacomaqueladepolcia.Alei
de16demarode1791edepoisade11deagostode1792introduziramnalegislao
francesaaideia,queteriaumalongahistrianamodernidade,depolciadesegurana.
Nosdebatesprecedentesadoodessasleis,pareciaclaroquepolciaeseguranase
definiamreciprocamentemasosoradoresentreosquaisArmandGensonn,Marie
JeanHraultdeSchelles,JacquesPierreBrissotnoforamcapazesdedefinirnem
umacoisanemoutra.Asdiscussessemantiveramessencialmentenasrelaesentrea
polciaeajustia.SegundoGensonn,tratasededoispoderesperfeitamentedistintose
separadose,portanto,enquantoopapeldoPoderJudiciriontido,odapolciaparece
impossveldedefinir.
Aanlisedodiscursodosdeputadosmostraqueolugardapolciaimpossveldeser
decidido,edevecontinuarassim,poisseestivesseinteiramenteabsorvidapelajustiaa
polcianopoderiamaisexistir.afamosamargemdeapreciaoqueaindahoje
caracterizaaatividadedoagentedepolcia:emrelaosituaoconcretaqueameaa
aseguranapblica,eleagecomsoberania.Fazendoassim,nodecidenemprepara
comosedizerroneamenteadecisodojuiz:todadecisoimplicacausaseapolcia
intervmsobreosefeitos,isto,sobrealgoquenopodeserdecidido.
Essenodecididonosechamamais,comonosculoXVII,derazodeEstado,mas
derazesdesegurana.OsecurityState,portanto,umEstadodepolcia,mesmoque
adefiniodepolciaconstituaumburaconegronadoutrinadodireitopblico:quandono
sculoXVIIIsurgiunaFranaoTraitdelapolice,deNicolasdeLaMare,enaAlemanha
aGesamtePoliceyWissenschaft,deJohannHeinrichGottlobvonJusti,apolciafoi
reduzidasuaetimologiadepoliteiaetendeadesignarapolticaverdadeira,indicandoo
termopolticanessapocaapenasapolticaexterna.VonJustinomeiaassimPolitika
relaodeumEstadocomosoutrosePolizeiarelaodeumEstadoconsigomesmo:A
polciaarelaodeforadeumEstadoconsigomesmo.
Aosecolocarsobosignodasegurana,oEstadomodernodeixaodomniodapoltica
paraentrarnumanomanslandemquemalsepercebemageografiaeasfronteirase
paraaqualnosfaltaconceituao.EsseEstado,cujonomeremeteetimologicamentea
umaausnciadepreocupao(securus:sinecura),nosdeixaaindamaispreocupados
comosperigosaqueeleexpeademocracia,jqueaviapolticasetornouimpossvel
poisdemocraciaevidapolticasoaomenosemnossatradiosinnimos.
DiantedetalEstado,precisorepensarasestratgiastradicionaisdeconflitopoltico.No
paradigmasecuritrio,todoconflitoetodatentativamaisoumenosviolentaderevertero
poderoferecemaoEstadoaoportunidadedeadministrarosefeitoseminteresseprprio.
issoquemostraadialticaqueassociadiretamenteterrorismoereaodoEstado
numaespiralviciosa.Atradiopolticadamodernidadepensounastransformaes
polticasradicaissobaformadeumarevoluoqueagecomoopoderconstituintede
umanovaordemconstituda.precisoabandonaressemodeloparapensarmaisnuma
potnciapuramentedestituinte,quenofossecaptadapelodispositivodeseguranae
precipitadanaespiralviciosadaviolncia.Sequisermosinterromperodesvio
antidemocrticodoEstadosecuritrio,oproblemadasformasedosmeiosdetalpotncia
destituinteconstituiaquestopolticaessencialquenosfarpensarduranteosprximos
anos.
GiorgioAgamben

http://www.diplomatique.org.br/artigo.php?id=1568

3/5

06/10/2016

GiorgioAgamben:ComoaobsessoporseguranamudaademocraciaLeMondeDiplomatiqueBrasil
Filsofo

Ilustrao:LauraTeixeira

1Emcasosgraves,aRepblicaromanapreviaapossibilidadedeconfiar,demodo
excepcional,plenospoderesaummagistrado(oditador).
2ComitsquedeviamprotegeraRepblicacontraosperigosdeinvasoedaguerracivil.
3MichelFoucault,Scurit,territoire,population.CoursauCollgedeFrance(19771978)
[Segurana,territrioepopulao.CursonoCollgedeFrance(19771978)],Gallimard/Seuil,
Paris,2004.
4Afisiografiabaseiaodesenvolvimentoeconmiconaagriculturaedefendealiberdadedo
comrcioedaindstria.
5OTratadodeVestfliaencerrouaGuerradosTrintaAnosopondoocampodosHabsburgos,
apoiadospelaIgrejaCatlica,eosEstadosalemesprotestantesdoSacroImprio.Ele
inauguraumaordemeuropeiafundadanosEstadosnao.
6ChristianMeier,DerWandelderpolitischsozialenBegriffsweltimVJahrhundertv.Chr..In:
ReinhartKoselleck(org.),HistorischeSemantikundBegriffsgeschichte,KlettCotta,Stuttgart,
1979.
7MichelFoucault,Surveilleretpunir[Vigiarepunir],Gallimard,Paris,1975.
8LerChaseMadar,Recrudescimentodoaparatodesegurananorteamericano,Le
MondeDiplomatiqueBrasil,out.2012.

06deJaneirode2014
Palavraschave:Segurana,sociedade,poltica,democracia,estrangeiro,protecionismo,fascismo,
controle,medo,poder,Estado,identidade,represso,violncia,terrorismo,cidado
Compartilhe:
|

More

comentrios
8comentrios

30/09/201510:52hslucianasantosguilhonalbuquerque
agamben
22/06/201402:42hsFabricioM.daCosta
EmoutrasentrevistanasquaisAgambencitaomesmoexemplodasmanifestaes
contraoG8emGnova,apalavratraduzidanogerassemasgerisse(doverbo
gerirenogerar).Acreditoqueapolciagerirdesordemfazmuitomaissentidodo
quegerardesordem.Seriaimportantecorrigirotexto,casominhasobservaes
estejamcorretas,paraqueaspalavrardeAgambennopercamseupreciososentido.
08/04/201423:19hsJandirJZanotelli
Excelentearefernciademocraciaateniensequedavaidentidadevidados
nobres,paraalmdoestadodasnecessidadesdacasa(oikia).Essademocracia,
porm,conquistadapelaviolnciadaguerraumeEstadodediscriminao,em
favordosmesmos.Nestesentidonodiferemuitodasimulaodedemocraciada
modernidade,quehojemostrasuafacetotalitriadaexceo,deumEstadode
Polciaquefazdecadacidadoumcriminososuspeito.Agudasasobservaesde
Agambendequemaisfcilgovernarpolicialescamentealgumasconsequnciasdo
queatacarascausasquepossamlevarsegurana.OEstadodeExceoea
biopolticasopreciosasreflexes.
29/01/201417:21hsIVA
SeguranaLeMonde
29/01/201411:53hsMariajosederezende
Artigo
29/01/201409:49hsRaimundaInezOliveiraPrimo
OiIvandumaolhadanesseartigo
28/01/201423:17hsCora
Rsrzr
26/01/201418:11hsMarcelo
Oi,Marcelo!EsteoartigosobreseguranadoLeMondeDiplomatique.

Envieoseucomentrio
Nome:
Email:
Comentrio:

Digiteocdigodaimagemaolado:

Imprimir|Email|RSS

HOME|QUEMSOMOS|RSS|CONTATO
LeMondeDiplomatiqueBrasilCopyleft RuaArajo,124CentroSoPauloSPBrasilCEP:01220020Fone:(11)21742009

http://www.diplomatique.org.br/artigo.php?id=1568

4/5

06/10/2016

GiorgioAgamben:ComoaobsessoporseguranamudaademocraciaLeMondeDiplomatiqueBrasil

AedioeletrnicadeLeMondeDiplomatiqueregidapelosprincpiosdoconhecimentocompartilhado(copyleft),quevisamestimularaamplacirculaodeidiaseprodutosculturais.A
leituraereproduodostextoslivre,nocasodepublicaesnocomerciais.Anicaexceosoosartigosdaediomensalmaisrecente.Acitaodafontebemvinda.Mais
informaessobreaslicenasdeconhecimentocompartilhadopodemserobtidasnapginabrasileiradaCreativeCommons

http://www.diplomatique.org.br/artigo.php?id=1568

5/5

Potrebbero piacerti anche