Klasifikasi Aliran

Steady / Unsteady Flow

Laminer / Turbulent Flow
Subcritical, Critical , Supercritical
Flow
Incompressible / Compressible Flow
1, 2, 3 Dimensional Flow
Uniform / Non Uniform Flow

6/14/2014

Steady Flow
Parameter aliran konstan terhadap
waktu
V

turbulen

laminer

waktu

Unsteady Flow
Parameter aliran fungsi terhadap
waktu
V

turbulen
laminer
waktu

Subcritical,
Critical & Supercritical Flow
Subcritical flow,
flow, Fr < 1
Critical Flow,
Flow, Fr = 1
Supercritical Flow,
Flow, Fr > 1

1 Dimensional Flow

Kecepatan
seragam pada
arah vertikal
maupun
transversal

2 Dimensional Flow
2D-vertikal

SUNGAI LEBAR

2D-Horizontal

Estuari, Laut

3 Dimensional Flow
Kecepatan
terdistribusi:
- arah vertikal
- arah transversal

Uniform Flow
Parameter aliran konstan terhadap
tempat (jarak)
Se
SW

h1
Q

h2
S0

Non--Uniform Flow
Non
Parameter aliran berubah terhadap tempat
(jarak)
Se
h1
Q

h2

SW
S0

Definisi

Gradually
Varied Flow

Accelerated
G.V. Flow
Deccelerated
G.V. Flow

Aliran Tdk
Seragam
Rapidly Varied
Flow

Accelerated
R.V. Flow
Deccelerated
R.V. Flow

Loncat Air

Aliran tdk seragam

Aliran sub kritis

Al. Uniform
Sub kritis

Super kritis

h2>h1

V1>V2

Aliran Non Uniform

Diperlambat

Titik kontrol

o
o

h1
h2

o
o

Garis mendatar sejajar bidang persamaan

Garis e
nergi k
emiring
an = S
f

.. V
2g

Mu

ka

yy
h = d cos .

air
k

Dasar

em
irin

gan

dH

=S
w

salura
n, Ke

mirin
gan S
o
.
.

90

dx

Bidang persamaan
1

tinggi tekanan total di atas bidang datum pada penampang hulu 1 :

V2
H z d cos
2g
didiferensialkan terhadap arah x :

dH dz
dd
d V2

cos

dx dx
dx
dx 2 g
kemiringan energi Sf = - dH / dx,
kemiringan dasar dasar saluran :
So = sin = -dz / dx

dd
d V2
S f S o cos

dx
dx 2 g

Garis mendatar sejajar bidang persamaan

Garis e
nergi k
emiring
an = S
f

.. V
2g

Mu

ka

h = d cos . y

air
k

Dasar

em
irin

gan

dH

=S
w

salura
n, Ke

mirin
gan S
o
.
.

90

dx

Bidang persamaan
1

dd
d V2
S f S o cos

dx
dx 2 g
dd
d V 2 dd
S f S o cos

dx
dd 2 g dx
Bila kecil, cos 1 dan

dh

dx

dd

dx

So S f
2

V
d
2g

cos
dd

dd / dx dh/dx, maka persamaan menjadi :

So S f
2

d V
2g

1
dh

dh

dx

So S f
2

V
d
2g

1
dh

Persamaan Umum Aliran Tdk Seragam

Dengan V = Q/A dan Q konstan, dA/dh = B, maka:

d V2
Q 2 dA2
Q 2 dA Q 2 B

( )

3
dh 2 g
2 g dh
gA dh
gA3
Dengan Sf dihitung dengan persamaan Chezy, maka :

dh

dx

2
Q
So (

C AR
Q2B
1
g A3

 Selain dengan persamaan Chezy

Chezy,, kemiringan garis energi
energi,, Sf,
dapat juga dihitung dengan Persamaan Manning, Strickler
Strickler,, dll
dll..

Q2
Q2 n2
Q2
S f 2 2 2 4/3 2 2 4/3
C A R A R
Ks A R

Q2P
1
S o C 2 A3
dh
So
Q2B
dx
1
gA3

Paling sering dipakai dan berlaku untuk

semua tampang saluran

Tinjauan nilai dh/dx :

dh/dx=0 ------ Pembilang = 0

A3
Q2

P SoC 2

Q2P
1
0
2 3
SoC A

Q AC RS o
Persamaan Chezy : Al. Seragam

Q2P
1
S o C 2 A3
dh
So
Q2B
dx
1
gA3
dh/dx= -- Penyebut = 0 -- garis singgung muka air tgk lurus dasar

Q2B
1
0
3
gA

A3 Q 2

B
g

U2 A

g
B

U2 D

2g
2
Aliran Kritik : hkr

Q2P
1
S o C 2 A3
dh
So
Q2B
dx
1
gA3

dh/dx=0/0 -- pembilang = 0; Penyebut = 0 hkr = hn

A3
Q2

P SoC 2
A Q

B
g
3

P S0 C 2

B
g

S 0 kr

g Pkr

C 2 Bkr

Kecepatan Kritik :

A
Q

Bkr
g
3
kr

3
kr

A Q

Bkr Akr

3
kr

Bkr

U kr2 Akr2
g

U kr2 Akr2

U kr

g Q
U kr 3
Bkr

Kecepatan Kritik :

A
Q

Bkr
g
3
kr

3
kr

A Q

Bkr Akr

3
kr

Bkr

U kr2 Akr2
g

U kr2 Akr2

U kr

g Q
U kr 3
Bkr

Pada u>ukr : Aliran meluncur ; aliran Superkritis

Pada aliran seragam dengan

Q
Q

An Akr

Q 2 Pn
So 2 3
C An
Steep slope

un>ukr :
hkr hn

Akr
1
An

Pkr Pn

Q Pkr
So 2 3
C Akr

S o S okr

Sokr

Akr

An

Pn

Pkr

>1

hn H

Pada u<ukr : Aliran Subkritis

Pada aliran seragam dengan

Q
Q

An Akr

Q 2 Pn
So 2 3
C An
Mild
slope

un<ukr :
hkr hn

Akr
1
An

Pkr Pn

Q Pkr
So 2 3
C Akr

S o S okr

Sokr

Akr

An

Pn

Pkr

<1

Q2P
1
S o C 2 A3
dh
So
Q2B
dx
1
g A3

Aliran Kritis; hkr

g Q
U kr 3
Bkr

hnormal

Q2

Bkr
g
Akr3

A
Q

P SoC 2

S 0 kr

g Pkr

C 2 Bkr

SOAL
Diketahui :
Q = 3 m3 /dt

3 m.
Kedalaman air tampang1 = 1.2 m.,
Kemiringan dasar pada saluran dan koef. Manning ditentukan sendiri.

Hitung
Karakteristik aliran pada kedalaman air 1 m.
Jarak antar kedua tampang.,

B=
B>>>h

Q
q
B

A Bh

q Uh

PB

hnormal =

A3
Q2

P SoC 2

Bh 3 qB 2
B

SoC

2
q
3
hn
SoC 2

Untuk Aliran Kritis :

h

B=
B>>>h

Bkr
g
Akr3

g Q
U kr 3
Bkr

S 0 kr

g Pkr

2
C Bkr

Bh

Bkr

kr

qBkr

q 2
hkr 3
g
g
U kr
q

S 0 kr

C2

Profil M ( Mild Slope) So < Skr dan hn > hkr :

Zone 1

hn

Zone 2

NDL

Zone 3

CDL

hkr
S0<Sokr

S0

Profil C ( Critical Slope) So = Skr dan hn = hkr :

Zone 1
NDL=CDL
Zone 3

S0=Sokr

Profil S ( Steep Slope) So > Skr dan hn < hkr :

Zone 1

hkr

Zone 2

CDL

Zone 3

NDL

hn
S0>Sokr

B=
B>>>h

Q2P
1
S o C 2 A3
dh
So
Q2B
dx
1
gA3

qB B
1
3
S oC 2 Bh
dh
So
2
dx
qB B
1
3
g Bh
2

q2
1
SoC 2 h3
dh
So
q2
dx
1
g h3

q2
1
SoC 2 h3
dh
So
q2
dx
1 3
gh
hn 3

q2
SoC 2

B=
B>>>h

q 2
hkr 3
g

hn3
1 3
dh
h
So
hkr3
dx
1 3
h

h 3 hn3
dh
So 3
3
dx
h hkr

h 3 hn3
dh
So 3
3
dx
h hkr
dh/dx>0 : kedalaman aliran bertambah searah aliran : Backwater
dh/dx<0 : kedalaman aliran berkurang searah aliran : Drawdown

h h
dh
So 3
dx
h h
3

3
n
3
kr

Kemungkinan 1 :

h h 0
3

3
n

dh/dx>0 : Backwater

S 0 S okr

Zone 1; subkritis: M1

h h 0
3

3
kr

NDL

hn

CDL

hc
S0

h h
dh
So 3
dx
h h
3

3
n
3
kr

Kemungkinan 2 :

h h 0
3

3
n

dh/dx>0 : Backwater

S 0 S okr

Zone 3; superkritis: M3

h h 0
3

3
kr

NDL

hn

CDL

hc
S0

h h
dh
So 3
dx
h h
3

3
n
3
kr

Kemungkinan 1 :

h h 0
3

3
n

dh/dx<0 : Drawdown

S 0 S okr

Tidak mungkin terjadi

h h 0
3

3
kr

NDL

hn

CDL

hc
S0

h h
dh
So 3
dx
h h
3

3
n
3
kr

Kemungkinan 2 :

h h 0
3

3
n

dh/dx<0 : Drawdown

S 0 S okr

Zone 2, subkritis: M2

h h 0
3

3
kr

NDL

hn

CDL

hc
S0

hn3
1 3
dh
h
So
hkr3
dx
1 3
h

hn3
1 3
dh
h
So
hkr3
dx
1 3
h

hn3
1 3
dh
h
So
hkr3
dx
1 3
h

hn3
1 3
dh
h
So
hkr3
dx
1 3
h

2
q
hn3
SoC 2

hn3
1 3
dh
h
So
hkr3
dx
1 3
h

2
q
hn3
SoC 2

dy = +
dx

(a)
M1

Mendatar
GKN

M2

dy =
dx

(c) M2

mpang
Pelebaran pena
(d)

GKK

dy = +
dx

(b)

M1

M3

M2

(e)
M3

(f)
M3

Landai

M1

Mendatar
S1

dy/dx = +

(g)

S1
(h)

CD

S1

dy /dx = -

S2

(i)

Pele
bara
n pe
nam

S3

S2

pang

(j)

dy / dx = +
(k)
S2

S3

(l)

Terja
l

S3

dy / dy = +
C1

(m)
C1

C3
dy / dx = +

(n)

C3
(q)

Mendatar
A2

A3

dy / dx = GKK

(o) Mendatar
H2

A3

dy / dx = GKK

(r)

(p)

dy / dx = +
Kemiringan yang mendatar

A3

dy / dx = +
jak
n
a
Men

h 3 hn3
dh
So 3
dx
h hkr3
Kemungkinan 1 :

h h 0
3

3
n

h h 0
3

3
kr

hn3
1 3
dh
h
So
hkr3
dx
1 3
h

dh/dx>0 : Backwater

S 0 S okr

Zone 1; subkritis: S1

h h
dh
So 3
dx
h h
3

Kemungkinan 2 :

h h 0
3

3
n

h h 0
3

3
kr

3
n
3
kr

dh/dx>0 : Backwater

S 0 S okr

Zone 3; superkritis: S3

h h
dh
So 3
dx
h h
3

Kemungkinan 1 :

h h 0
3

3
n

h h 0
3

3
kr

3
n
3
kr

dh/dx<0 : Drawdown

S 0 S okr

Zone 2; superkritis: S2

h h
dh
So 3
dx
h h
3

Kemungkinan 2 :

h h 0
3

3
n

h h 0
3

3
kr

3
n
3
kr

dh/dx<0 : Drawdown

Tidak mungkin

S 0 S okr

dh

dx

2
Q
So (

C AR
Q 2 B
1
gA3

dx F (h) dh

So S f
dh

Q2B
dx
1
g A3
Q 2 B
1
gA3
dx
So S f

h2

x1 2 F (h) dh
h1

F(h)

dh

h2

x1 2 F (h) h

x1 2 F (h) dh

h1

F(h)

Metode Integrasi Grafis

hanya digunakan untuk
saluran prismatis

h1

h2

Langkah hitungan:
1. Hitung hkr dan hn
2. Tentukan jenis aliran yang terjadi : subkritik, kritik dan superkritik
3. Tentukan interval kedalaman Dh dimulai dari titik kontrol:
-

Aliran subkritis : titik kontrol di hilir

Aliran superkritis : titik kontrol di hulu

Makin kecil Dh maka hasil yang diperoleh akan makin teliti

4. Hitung F(h) untuk tiap harga h

Q2B
1
g A3
F ( h)
So S f

Langkah hitungan:
5. Hitung jarak antara h1 dan h2 dengan cara menghitung luas yang
dibatasi oleh :
- 2 garis sejajar F(h1) dan F(h2), dan
- tinggi trapesium Dh = h1 h2

F (h1) F (h 2)

h
2

6. Lakukan (ulangi) hitungan mulai langkah no.4 (atau 3) untuk setiap

harga h
Contoh aplikasi

Dapat digunakan baik untuk saluran prismatis dan non-prismatis

h f 1 2 S f x 1 ( S f 1 S f 2 )x
2

Sf

n2 V 2
A R
2

V1 V2
K
2g
2

he1 2

V12

V22
So x y1 1
y2 2
h f12 he
2g
2g

4
3