Sei sulla pagina 1di 6

24/9/2016

CrisisenSistemadeProteccinSENAME:Informeinditorevelaque25%delosniosinternadosviveenriesgoalto|CIPERChileCIPERChileC

Niosconproblemasdesaludcrnicosquenorecibenatencin,fuerteretrasoenelnivelescolar,extensas
internacionesqueduranhastacincoaosyenlascualesmuchosmenoresnomantienencontactoafectivocon
ningnadultoquepuedansentircomofamilia.Estossonalgunosdelosantecedentesdelcompletoabandono
demilesdeniosquerevelauninformeelaboradoporelPoderJudicial,mantenidoenreservahastaahora.El
documentoponeenlamiraprcticasdelosTribunalesdeFamiliaydelasinstitucionesguardadorasyvuelvea
reclamarlareformaurgenteymasivadelsistema.
CIPERaccedi(porLeydeTransparencia)aunnuevoymscompletoinformesobrelasituacindelosnios
atendidosenlareddeproteccinestatalyquerevelalasdimensionesdesconocidasdelfracasodeesesistema.
ElinformefueelaboradoporlaCorporacinAdministrativadelPoderJudicialyentresusdatosdestacanno
sololapresenciaconstantedelabusosexualendecenasdehogares,sinounacrisismayorqueinvolucra,entre
otrosaspectos,laeducacinylasaludquerecibenlos15.000niosqueelEstadodebeproteger(losinformesde
lasregionesdisponiblessepuedenconsultarenlapestaadocumentosasociados).
Parasituaresteinformeenelcontextodelosantecedentesquesehanconocidoenlasltimassemanasyque
hanactivadounainvestigacindelMinisterioPblico,unamasivaintervencindelMinisteriodeJusticiayuna
comisininvestigadoraenlaCmaradeDiputados,esnecesariorecordarquelaactualalarmapblicatieneun
origen:lainvestigacinrealizadaporunacomisinqueliderlajuezadefamiliaMnicaJeldresyqueelPoder
Judicialtratdeocultaralamiradapblica.
ParahacersutrabajolaComisinJeldresutilizunabateradeinstrumentos,entreellos,unaencuestaacercade
400nios.Lapolmicaquehamantenidohastahoyeltemaenlaagendasurgiapartirde12abusossexuales
consignadosenlaencuestayquehoyinvestigaelMinisterioPblicoparaprotegeralasvctimasydeterminarsi
lasautoridadesquesupierondeestassituacionesactuaronconladiligenciaqueexigenporleysuscargos
pblicos.
PerolaComisinJeldresusotrosinstrumentosparasuinvestigacinyquesontantoomsimportantesquela
encuesta:larevisindelosantecedentesde6.500niosinternadosyelexamendelascondiciones
materialesen108residencias.ElinformequepresentaahoraCIPEReslasistematizacindeesosdosinsumos
yofreceundetalladoacercamientoatodalavidadelosniosinternados:abarcalaescolaridad,laatencinde
salud,losabusossexuales,eltrabajoquelasinstitucioneshacenconlasfamiliasylavigilanciaquemantienen
lostribunalessobrecadamenor,entreotrasreas.
ElinformedejaenclaroquesielsistemafracasanoessloporquefallenloshogaresyelSename,sinoporque
enmuchosmomentosdelprocesodecuidadoysanacin,lostribunalessonpartedelproblema.
Elinformeevidenciatambinque,enestesistema,nosolosufrelagrancantidaddeniosabusados,encuyos
dramassehaconcentradoladiscusinpblicaenlasltimassemanas.Sufretambinlagranmayoradelos
niosquedebenpasarlargastemporadasenhogaresquenoestncumpliendoconlosestndaresmnimosen
variosaspectos.

http://ciperchile.cl/2013/08/27/crisisensistemadeproteccionsenameinformeineditorevelaque25delosninosinternadosviveen%E2%80%9Criesgo

2/10

24/9/2016

CrisisenSistemadeProteccinSENAME:Informeinditorevelaque25%delosniosinternadosviveenriesgoalto|CIPERChileCIPERChileC

Unodelosindicadoresqueresumenloshallazgosdeesteinformeeslacantidaddeniosqueaparecen
expuestosaaltosnivelesderiesgo.Paraelaboraresteindicadorseconsideraron21situacionestalescomo:
Nmerodeniosquepeseatratamientoreparatoriomantienenconductasdesexualidadproductodeunabuso,
niossinaccesoalareddeproteccinsocial,niosconatrasoescolarniosconconsumoproblemtico
dedrogas.
Elmaparesultanteconsignalasiguientepoblacininfantilexpuestaariesgoalto:
AricayParinacota
Tarapac
Antofagasta
Atacama
Coquimbo
Valparaso
OHiggins
Maule
LosRos
LosLagos
Magallanes

Niosvisitados
269
147
302
244
279
1.904
412
1.061
360
952
124

enRiesgoAlto
25%
24,5%
24,3%
22%
20%
noserevisaronlasfichas
24%
26,1%
31,9%
21,7%
22%

Segnelinforme,elaltoriesgoconstituyeunaalertaquedebellevararevisarlosprocedimientosala
brevedad,debidoalalcancequesignificaparalaintegridaddelnio.

INTERNACIONESPROLONGADAS
UnaspectomuyrelevantedeesteinformeesquelaCorporacinAdministrativadelPoderJudicialasumequela
internacindelosniosessiempredaina.Setratadeuncambioenlamiradaquehadominadoelsistemade
proteccinpordcadas,segnlacual,elnioestmejorenunhogarqueconlasfamiliasquenopueden
cuidarlo.Citandoestudiosinternacionalesseafirmaqueporcadatresmesesqueunniodecortaedad
resideenunainstitucin,pierdeunmesdedesarrollo.Lainternacinentoncesdebeserrestringidaacasos
excepcionalesyporperiodosbreves.Eseprincipio,sinembargo,estlejosdecumplirseenlasregiones
visitadas.
EnlaRegindeLosLagoselpromediodeinternacinesdecincoaosyel65%porcientodelosniosha
vividounalargainstitucionalizacin,calificacinqueelestudiodaalosniosquehanpasadomsdedos
aosenunhogar.
Unasituacinsimilarvivenlos1.061niosinternosenlaRegindelMauledondeelpromediodepermanencia
esdecasicuatroaosyel81%delosmenorespresentaunalargainstitucionalizacin.
EnlaRegindeLosRos,entanto,dondeel69%delosniospresentalargainstitucionalizacin,elpromedio
deestadaenloshogaresesde37meses.
EntrelasonceregionesvisitadassoloCoquimbotieneunpromediodeinternacincercanoalosdosaos(31
meses).Enelrestodelpasseactacomosiinternaraunnioporaosnolefueraacausarningndao.Una
tendenciaquellamalaatencinsiseconsideraqueunjuezdefamilianopuedeensufallointernaraunniopor
msdeunaoenunainstitucin.
Elestudioofreceunaexplicacinparaesto,laqueestambinunaduracrticaacmoactanlosTribunalesde
Familiaconestosnios.
http://ciperchile.cl/2013/08/27/crisisensistemadeproteccionsenameinformeineditorevelaque25delosninosinternadosviveen%E2%80%9Criesgo

3/10

24/9/2016

CrisisenSistemadeProteccinSENAME:Informeinditorevelaque25%delosniosinternadosviveenriesgoalto|CIPERChileCIPERChileC

Segnlosdatosreunidos,enunaenormecantidaddecasoslos
juecesenvanalosniosaloshogaresarecibirtratamientossinplazo.Porcitaralgunosejemplos:enArica,
el79%delosniosingressinplazoalasresidenciasdeesareginy,consecuentemente,elpromediode
internacinesde57meses(4,7aos).EnAntofagasta,el80%delasmedidasestabasinplazoyelpromedio
deinternacinllegalostresaos.EnelMaule,regindeperiodosdeinternacinalta,el75%porcientodelas
medidassedictsinplazo.EnLosRoslasmedidassinplazoseaplicaronenel68%delascausasy,
coincidentemente,un69%delosnioshasufridounalargainstitucionalizacin.
Porquhacenestolosjueces?Elinformenoloexplica,peroesaprcticasesumaavariasotrasque
disminuyenelcontroldelPoderJudicialsobrelosnios.Porejemplo,loqueocurreconlosinformes
trimestralesqueloshogaresdebenenviaralosjuecesinformandosobrelosavancesdelosnios.LaComisin
Jeldresdetectque,enlamayoradeloscasos,esosinformesonoseenviabanoerancopiastextualesdel
informeenviadoanteriormente.Esaprcticapuedellevarseacaboporquemuchosjuecesnoleenesosinformes
yselimitanaadjuntarlosalexpedientedelnioconuntngasepresente.
Otracausaquereduceelcontroldelosjueceses,segnlaabogadaPaulinaGmez,miembrodelaComisin
Jeldres,lapresinquesufrenlostribunalesporcumplirconlasmetasdegestinquelesfijansussuperioresyel
Ejecutivo.SegnafirmlaabogadaenunasesindelacomisindeConstitucindelaCmaradeDiputados,
muchosjuecescierranlascausasdelosniosunavezinternados,cuandoloquedebieranhaceresmantenerla
causaabiertayrevisarlasmedidasquesetoman,vercmoseestnadecuandoalarealidaddelnio,sielhogar
lesirveono,sielplandeintervencindebeseguiraplicndoseodebesercambiado.
Laabogadaagreg:LasmetasdegestinfueronfijadasporlaComisinInterinstitucionalqueintegranel
MinisteriodeJusticia,laCorteSupremayelMinisteriodeHacienda,yparaesteaoimplicaqueel85%delas
causastienenqueestarterminadasenunplazode120dasdesdequeingresan.Esasmetastienenatodoslos
juecesdefamiliadelpasdecabezacerrandocausasacomodlugarylasprincipalesafectadassonlascausas
deproteccindeniosylasdeviolenciaintrafamiliar,dondelaspersonasvansinabogado,porquelaleyselos
permiteporunaccesomsrpidoalajusticia.Esascausas,dondelaspersonassinrecursosvansinabogado,son
lasquesecierransinsiquieraabrirunjuicio.Paraqu?Paraquefigurencomoterminadasysubanlas
estadsticas.Ahesteltemadefondo.Poresoestascausasnosonseguidasporlosjuecescomolaleyexige.

SALUDYEDUCACIN
Lafaltadecontroljudicialquesehadescrito,explicaporqumuchosindicadoresdelacalidaddevidadeestos
niossemantienenporaosennivelesinaceptables.Unejemploesloqueocurreconlaatencindesaludque
recibenlosnios.Loshogaresestnobligadosamantenerunafichamdicaactualizadadelosmenoresasu
cargo,peroesatareatieneunaltoniveldeincumplimiento,hechoqueelinformecalificadegraveproblema.
EnCoquimbo,delos272niosenelsistemaresidencial,44%carecedeunhistorialmdicoactualizado(118
casos).Lasituacinmsgravelavivencuatroniosquepadecenenfermedadescrnicasyquenoreciben
tratamientoalguno.EnlaRegindeOHiggins,delos392menoresenelsistema,35%(138casos)notiene
fichamdicaactualizada.Losniosconenfermedadescrnicasquenorecibentratamientosoncinco.EnLos
http://ciperchile.cl/2013/08/27/crisisensistemadeproteccionsenameinformeineditorevelaque25delosninosinternadosviveen%E2%80%9Criesgo

4/10

24/9/2016

CrisisenSistemadeProteccinSENAME:Informeinditorevelaque25%delosniosinternadosviveenriesgoalto|CIPERChileCIPERChileC

Lagos,el26%delosniosquesufrealgntipodediscapacidadnoestcontratamientoyhaynuevecon
enfermedadescrnicasenlamismasituacindeabandono.
Lasituacinserepiteconsimilaresnmerosentodaslasregionesincluidasenesteinforme,mostrandoque,
aunqueelEstadohasacadoaestosniosdesuscasasparaprotegerlos,realmentenoseesthaciendo
responsabledeellos.LaspeoressituacionesseregistraronenlaRegindeArica,donde,delos17niosque
padecanalgunaenfermedadcrnica,15norecibanningntratamiento.Entreelloshabaniosconparlisis
cerebral,VIH,trastornosalimenticiosycncercrvicouterino.Elabandonoeracompletoyconelagravantede
queenunodeloshogaresdondevivanalgunosdelosnios(Ajllasga)operabaunareddeexplotacinsexual
quefuedenunciadaporlaComisinJeldres.
Unpanoramainquietantesepresentatambinrespectodeltratamientodelasenfermedadesmentales.EnArica,
elinformeconsignanueveniosconproblemasdesaludmentalsintratamiento.EnCoquimbo,seregistran
cincocasossinvigilanciamdica.EnOHiggins,losniossinatencinsonnueve.SalvoenTarapac,el
problemaserepiteentodaslaregiones,agregndoseenalgunaszonaselfracasodelostratamientos.Por
ejemplo,enlaRegindeAntofagastaseconsignaque10nios,peseahabertenidountratamientoreparatorio,
mantienenconductassexualizadasproductodeunabuso.
Lafaltadeatencindesaluddecalidadesunodelosnudoscrticosdelsistema.SegncifrasdeSENAME,hay
cercade1.500jvenescongravesproblemasdesaludquerequierenatencinespecializadayparaloscualesel
aparatopbliconoofrecerespuestas.Frentealosjuecesqueaceptanesasituacinytratandeadaptarsus
medidasaloquehay,laComisinJeldresinstabaalosmagistradosaasumirquesutareaesexigirel
cumplimientodelosderechosdelosnios.AsloexplicaCIPERlaabogadaPaulinaGmez:
Encasodevulneracingravedederechos,eljuezdebeordenarqueelniorecibalaprestacindesaludque
necesita,loquenoesotracosaqueexigirquesecumplaconlasobligacionesbsicas.Silaautoridadnocumple,
seledecretaelpagodeunamultaoelarresto.Anteelanunciodelapremio,lasautoridadesadministrativasque
conocendesobrasusobligaciones,comoreglageneral,cumplen.
Laabogadaestimaquesilosjuecescrecientementeexigieranelcumplimientodelostratamientosquenecesitan
losnios,lasautoridadesdeberanredisearsusprogramasdeaccinypresupuestos.Ylosniostendransus
tratamientos.

Laeducacinquerecibenlosmenoresinternadosmuestra
problemasigualmentepreocupantes.Cuandoelestudiotratadedeterminarsilosniosposeenelnivelque
correspondeasuedad,cientosdeellosmuestranunretrasoequivalenteadosaos,loquequieredecirqueun
nioquedebeestarensextobsicoenrealidadsabelocorrespondienteacuartobsico.
Enesasituacinestel52%delosniosinternadosenloscentrosdeArica,el52%delosniosinternadosen
Tarapacel48%enAntofagastael52%enLosLagosyel55%enMagallanes.Preocupanteestambinla
cantidaddemenorescalificadosdeanalfabetos:37casosenlaRegindeOHiggins33enelMauley31
niosenLosLagos,porcitarlosejemplosmsgraves.

http://ciperchile.cl/2013/08/27/crisisensistemadeproteccionsenameinformeineditorevelaque25delosninosinternadosviveen%E2%80%9Criesgo

5/10

24/9/2016

CrisisenSistemadeProteccinSENAME:Informeinditorevelaque25%delosniosinternadosviveenriesgoalto|CIPERChileCIPERChileC

Esdifcilencontraralgunaraznquejustifiquelapresenciadelanalfabetismoenniosbajolaresponsabilidad
deunEstadoque,deacuerdoaunindicadorreciente,fuecalificadodepasdealtoingresoporelBanco
Mundial.

ABSOLUTAMENTEABANDONADOS
Otroaspectodelicadoquerevelaelinformedicerelacinconlasgrandesdificultadesquetieneelsistemapara
vincularalosniosconsusfamiliasunavezqueestninternados.Elinformenoexploralosmotivos,peroenel
debatepblicosehanenfrentadodosvisiones:unaquesostienequesonlasfamiliasdaadaslasquedejande
visitarasushijosenlasinstitucionesyotraqueindicaquesonlasinstitucioneslasquemarginanalasfamilias
(sobreestetemavercolumnadelsiclogoCamiloMorales)
Elresultadoconcretoesquehayunaenormecantidaddeniosqueelinformecalificadecompletamente
abandonados,esdecir,quenosonvisitadosporningnfamiliarniestnenningnprocesodevinculacin
paraseradoptados.Sonniosquecarecendetodocontactoafectivoconalgnadultoquepuedanconsiderar
familia,hechoqueprobadamenteproducirconsecuenciasensudesarrollointelectualyemotivo.
EnArica,son66losniosencompletoabandonofamiliar.Deellos,hay32casosenquelostribunaleshan
determinadoquesonsusceptiblesdeadopcin.Sinembargo,deesos32menores,el94%annoestenlazado
conunafamiliaadoptiva.
EnelMaule,son207losniosencompletoabandonofamiliar.Lostribunaleshandeterminadoque29niosde
esareginpodranseradoptados,peroel83%deellosnoestabaenlazadoconningunafamilia.
EnLosLagos,losniosenabandonofamiliarlleganalos206casos.Losquepodranseradoptadossegnel
tribunalson62nios,peroel96%deellosannoestenlazadoconningunafamilia.
Anivelnacional,743niossoncalificadoscomocompletamenteabandonadosporelinforme.Estasoledades
acrecentadaporlamecnicainstitucional.Enunaltoporcentajelosniosinternadostienenhermanosenel
sistema.EnlaRegindeTarapacel56%delosniostienehermanosenlaredSENAMEyenAntofagasta,la
cifraalcanzaal57%delosinternos.Comolasinstitucionesdistribuyenalosniosdeacuerdoasexoyedad,los
hermanosmuchasvecesnoestnjuntos.
As,cientosdeniosseenfrentanalargasinternacionessolosoconvisitasunavezalmes.Yelloenuncontexto
queindicaquelosniosinternadosenhogarestienen,segnlosestudiosinternacionalescitadosporla
consultoradelaUnicefSoledadLarran,cuatrovecesmsposibilidadesdesufrirabusosexualqueensistemas
deproteccinbasadosenalternativasfamiliares.
Elabusosexualesparteintegraldelavidademuchosdelosniosquepermaneceninternos.Departida,el
abusoes,dependiendodelaregin,lasegundaoterceracausadeingresoalared,afectandoacercadeun10%
delosnios.Lainternacinlosvuelveaexponeraeseabuso,pueslaspolticaspblicashanfracasadoenfrenar
elproblema.
Laencuestaelaboradaen2011porelSENAMEMiderechoaserescuchadodetectmsde200casosde
abusossexuales.Enelgrupodelosniosde7a12aos,el7,8%(157nios)afirmquealguien(noseprecisa
siunadultodelaresidenciauotronio)leshabatocadopartesntimasdesucuerpo:Identificando
mayoritariamentemsdeunapartedesucuerpo,seguidodelavagina,elpoto,elpeneylossenos,detallael
informe.Yagregaqueun5,2%(105nios)sealaquelehanhechotocarlaspartesntimasdelcuerpodeotra
persona.
Respectodelosniosentre13y18aos,el4,1%(81nios)sealquealguienletoclaspartesntimasdesu
cuerpo,mientrasun3,3%(66nios)afirmquelehanhechotocarlaspartesntimasdelcuerpodeotrapersona.

http://ciperchile.cl/2013/08/27/crisisensistemadeproteccionsenameinformeineditorevelaque25delosninosinternadosviveen%E2%80%9Criesgo

6/10

24/9/2016

CrisisenSistemadeProteccinSENAME:Informeinditorevelaque25%delosniosinternadosviveenriesgoalto|CIPERChileCIPERChileC

ElinformeelaboradoporlaCorporacinAdministrativadelPoderJudicialconsignaqueelsistematiene
registrosde208casosdeabusointraresidencial.Laampliamayoradeelloshasidocometidoporotrosnios
internosqueprobablementeestnrepitiendolaexperienciadelaquefueronvctimas.Loscasosseconcentran
enlaRegindeLoslagos(71casos)yMaule(61casos).

Comprtelo
Publcalo
Suscrbetea"ReportajesdeInvestigacin"

Etiquetas
Justicia
Nios
Sename

Artculosrelacionados
opininPorqunosalimosamarcharporlosniosyniasdelSename?
Por:GuilaSosmanPublicado:02.09.2016
SONCLAVEENPROBLEMASDEFAMILIAYNADIECERTIFICASUIDONEIDADTribunalesde
Familia:lasgravesdeficienciasdelsistemadeperitos
Por:MatasJarayCatalinaAlbertPublicado:30.08.2016
ELLTIMOENCUENTROINDITODECRISTBALPEACONLAFALLECIDA
AGENTEMarianaCallejas:elocasodeunamujermarcada
Por:CristbalPeaPublicado:10.08.2016
CAMBIOENTIPIFICACINPERMITACERRARCAUSASSININVESTIGARRecalificacinde
delitos:VctimasderobofueronabandonadasporlaFiscaladeAtacama
Por:VctorCarvajalyGabrielaPizarroPublicado:09.08.2016
FAMILIAAFECTADAACUSAALCENTROASISTENCIALDEENTORPECERLA
INVESTIGACINClnicaAlemana:Formalizanadosmdicosdelserviciodeurgenciapormuertede
joven
Por:CatalinaAlbertPublicado:01.08.2016
opininEltestimoniodeErikaOlivera:justicia,reparacinyprensa
Por:GuilaSosmanyMnicaMaureiraPublicado:13.07.2016
OpininLaurgenciadecontarconunapolticanacionaldeprevencindelabusosexualinfantil
Por:GuilaSosmanPublicado:08.06.2016
Proteccindelniovulnerable:ConsejerosdelMDSurgentraspasaraeseministeriolamisindel
Sename
http://ciperchile.cl/2013/08/27/crisisensistemadeproteccionsenameinformeineditorevelaque25delosninosinternadosviveen%E2%80%9Criesgo

7/10

Potrebbero piacerti anche