Sei sulla pagina 1di 10

06/04/2016

Aprisopreventivaluzdadoutrinaedajurisprudncia

Aprisopreventiva,institutodoprocessopenal,podeserconceituadacomouma
medidacautelar[1],tpica(comprevisoexpressa),pessoal(incidesobreapessoa),privativade
liberdade(acarretaocerceamentodaliberdadedelocomoo),eexcepcional,poissomentedeveser
utilizadaquandoimprescindvelfinalidadequesedestina.medidafacultativaquepode(nodeve)ser
decretadapordecisojudicialfundamentada[2][3],deacordocomapresenadosrequisitoslegais[4].
Ainda,referimos,tratasedemedidaagressiva(limitaodireitofundamentalindividualliberdade),
esubsidiria,poissomentedeveserutilizadaquandonoforcabvelasuasubstituioporoutramedida
cautelarnorestritivadaliberdade[5].

medidadecretvelpelaautoridadejudiciria,deofciooumedianteprovocao,emqualquerfasedo
inquritopolicialoudoprocessopenal,econsistenoencarceramentoantesdotransitoemjulgadode
sentenapenalcondenatria,quandodevidamentepreenchidososrequisitoslegais[6]erestando
evidenciadasuanecessidade,adequaoeproporcionalidade[7].

Adecisojudicialquedecretaprisopreventivaregesepeloprincpiogeralrebussicstantibus(locuo
latinaquepodesertraduzidacomo"estandoassimascoisas"),oquesignificaquepodeserrevogadae
decretadanovamente,tantasvezesquantofornecessrio,deacordocomasituaofticaapresentada[8].

Aprisopreventiva,comoqualqueroutramedidacautelarpessoal,nopode(enodeve)terumcarterde
satisfatividade,ouseja,nopodesetransformaremantecipaodatutelapenalouexecuoprovisriada
pena[9].OSupremoTribunalFederaljdecidiuqueaprisopreventiva,enquantomedidadenatureza
cautelar,notemporobjetivoinfligirpunioantecipadaaoindiciadoouaoru.Nomesmoacrdo,os
ministrosenfatizaramqueaprisopreventiva,quenodeveserconfundidacomaprisopenal,no
objetivainfligirpunioquelequesofreasuadecretao,masdestinase,consideradaafunocautelar
quelheinerente,aatuarembenefciodaatividadeestataldesenvolvidanoprocessopenal.[10]

Emvirtudedosreflexosdasuadecretao,tantoparaoindivduoquantoparaoprocedimento,o
temaprisopreventivaumdosmaisdecididospeloSupremoTribunalFederal.Nessaesteira,cumpre
enfatizartrechosdoHC127.186,ondesoinvocadosmaisde50acrdos,sintetizandooentendimento
daqueleTribunalsobreoassunto[11].Nessejulgado,oSTFesclareceque:

Aprisopreventivasupeprovadaexistnciadocrime(materialidade)eindciosuficientedeautoria
todavia,pormaisgravequesejaoilcitoapuradoepormaisrobustaquesejaaprovadeautoria,esses
pressupostos,porsiss,soinsuficientesparajustificaroencarceramentopreventivo(...).Ataisrequisitos
deverviragregado,necessariamente,pelomenosmaisumdosseguintesfundamentos,indicativosda
razodeterminantedamedidacautelar:a)agarantiadaordempblicab)agarantiadaordemeconmica
c)aconveninciadainstruocriminaloud)aseguranadaaplicaodaleipenal.

Nomesmojulgado,ainda,osministrossalientaramqueessamedidacautelarsomenteselegitimaem
situaesemqueelaforonicomeioeficienteparapreservarosvaloresjurdicosquealeipenalvisaa
proteger,segundooart.312doCdigodeProcessoPenal.Ouseja,indispensvelficardemonstradoque
nenhumadasmedidasalternativasindicadasnoart.319daleiprocessualpenaltemaptidopara,nocaso
concreto,atendereficazmenteaosmesmosfins,nostermosdoart.282,6,doCdigodeProcessoPenal.
http://delegados.com.br/juridico/aprisaopreventivaaluzdadoutrinaedajurisprudencia

1/10

06/04/2016

Aprisopreventivaluzdadoutrinaedajurisprudncia

Feitasessasconsideraespreliminaressobreoinstitutoemcomento,passaremosagoraarealizaruma
anliseprofcuaedetalhadadosseusrequisitos[12],cujacompreensoindispensvelsuacorreta
aplicaoemharmoniacomasdiretrizesconstitucionaisecomosistemainternacionaldeDireitos
Humanos,luzdadoutrinaedajurisprudncianacional,buscando,assim,evitarasuabanalizao.Porse
tratardeuminstitutoquerestringealiberdade,asuaaplicaodevesermanejadacomextrematcnicae
cautela,pois,comobemescreveuStreck[13],odireitonopodeserprodutodedesejos,paixesou
ideologias.

Adecretaodaprisopreventivaexigeapresenadepressupostos(fumuscomissidelicti),queso
cumulativos,consistentesnaprovadamaterialidadedocrimeeindciossuficientesdaautoria.

Aprovadamaterialidadeacertezadaocorrnciadainfraopenal.Geralmentedemonstradapormeio
doexamedecorpodedelitoquandosetratardecrimenotranseunte,quesoaquelesquedeixam
vestgios.Setratarsedecrimequenodeixarvestgio(transeunte)ouestestiveremdesaparecido,aprova
testemunhalpodesuprirasuafalta,nostermosdoartigo167doCdigodeProcessoPenal[14].Conforme
lembraNucci[15]:

Essaprova,noentanto,noprecisaserfeita,mormentenafaseprobatria,demododefinitivoefundadaem
laudospericiais.Admitesequehajaacertezadamortedealgum(nocasodehomicdio,porexemplo),
porqueastestemunhasouvidasnoinquritoassimafirmaram,bemcomohouveajuntadadacertidode
bitonosautos.

Osindciossuficientesdeautoriasoindciosconvincentesquelevemaumasuspeitafundada[16].Nose
tratadeprovaplenadaautoria,masdeumjuzodeprobabilidade[17]deseroimputadooautordocrime.A
leiprocessualpenal,assim,exigeindciossuficientes[18]deautoriaenoasuaprovacabal,aqualsomente
poderserverificadaemeventualdecisocondenatria,apsainstruonoprocessopenal.

Adecretaodaprisopreventivaexige,tambm,apresenadefundamentos(periculumlibertatis),que
sorequisitosalternativos[19],consistentesnagarantiadaordempblica,garantiadaordemeconmica,
conveninciadainstruocriminalegarantiadeaplicaodaleipenal.

AgarantiadaordempblicaumdosfundamentosmaisutilizadospelosTribunaisSuperiorespara
decretaodaprisopreventiva.Tratasedeumconceitovago,impreciso,indeterminadoedespidode
qualquerreferencialsemntico.SuaorigemremontaaAlemanhanadcadade30,perodoemqueo
nazifascismobuscavaexatamenteisso:umaautorizaogeraleabertaparaprender[20].

Diantedestaconstatao,imprescindvelsobrevivnciadoEstadoDemocrticodeDireitoqueautilizao
deumconceitoabertoparafundamentarocerceamentodaliberdadeindividualsejainterpretadoluzda
ConstituioFederal,traandocontornosquepossamseadequaraoregimepolticojurdicoadotado.

Agarantiadaordempblica,assim,norestacaracterizadasomentepelacomoosocialcausadapelo
2/10
crime,oupelasuagravidadeabstrata.Ajustificativaemgarantiraordempblicaocorre,porexemplo,

http://delegados.com.br/juridico/aprisaopreventivaaluzdadoutrinaedajurisprudencia

06/04/2016

Aprisopreventivaluzdadoutrinaedajurisprudncia

quandoficardemonstrada,combasenoselementosconcretos:a)apericulosidadedoimputadob)a
particularexecuodocrime(v.g.,crueldade,reveladapeloseumodusoperandi)c)envolvimentocom
organizaocriminosad)ahabitualidadedacondutae)anecessidadedefazercessarareiterao
criminosa.Oqueimportaqueexistamelementosconcretos,nomeramenteabstratos.Comoleciona
Nucci[21]:

Agarantiadaordempblicaahiptesedeinterpretaomaisamplaeflexvelnaavaliaodanecessidade
daprisopreventiva.Entendesepelaexpressoaindispensabilidadedesemanteraordemnasociedade,
que,comoregra,abaladapelapraticadeumdelito.Seesteforgrave,departicularrepercusso,com
reflexosnegativosetraumticosnavidademuitos,propiciandoquelesquetomamconhecimentodasua
realizaoumfortesentimentodeimpunidadeedeinsegurana,cabeaoJudiciriodeterminaro
recolhimentodoagente.

Agarantiadaordempblicapodeservisualizadaporvriosfatores,dentreosquais:gravidadeconcretada
infrao+repercussosocial+periculosidadedoagente(...).

Notese,ainda,queaafetaodaordempblicaconstituiimportantepontoparaaprpriacredibilidadedo
Judicirio,comovmdecidindoostribunaisptrios(...).

Noentanto,completaoreferidoautor[22]:

...nosepodepensarnessamedidaexclusivamentecomaunionecessriadotrinmioaventado.Por
vezes,pessoaprimaria,semqualquerantecedente,podetersuapreventivadecretadaporquecometeu
delitomuitograve,chocandoaopiniopblica(ex.:planejarmeticulosamenteeexecutaroassassinatodos
pais).Logo,adespeitodenoapresentarpericulosidade(nuncacometeucrimee,comgrande
probabilidade,notornarapraticaroutrasinfraespenais),gerouenormesentimentoderepulsaporferir
asregrasticasmnimasdeconvivncia,atentandocontraosprpriosgenitores.Anodecretaodapriso
poderepresentaramalfadadasensaodeimpunidade,incentivadoradaviolncia,edapraticadecrimes
emgeral,razopelaqualamedidacautelarpodetornarseindispensvel.

Salienteseque,conformeorientaodoutrinriaejurisprudencialpacfica,nofundamentosuficientepara
decretaodeprisopreventivaosimplesclamorpblicoouacredibilidadedajustia[23],nem
arepercussonacionaldecertoepisdio,nemosentimentodeindignaodasociedade[24].Entretanto,
quandoessascircunstnciasestiveremconciliadascomofumuscomissidelictiecomopericulumlibertatis,
nohdeseterdvidanadecretaodaprisopreventiva.

oqueseverifica,porexemplo,novotododesembargadorCanguideAlmeida,relativamenteaoCaso
Nardoni,nojulgamentodoHC993.08.044.5818,deondeseextraioseguintetrecho:

Tratasedeacontecimentoquealcanoualtssimarepercusso,atmesmonombitointernacional,no
apenasdahediondezabsurdadodelito,comopelofatodeenvolvermembrosdeumamesmafamliadeboa
condiosocial,queteriamdadotrgicofimvidadeumadocemeninadecincoanos.Emrazodetudo
http://delegados.com.br/juridico/aprisaopreventivaaluzdadoutrinaedajurisprudencia
3/10

06/04/2016

Aprisopreventivaluzdadoutrinaedajurisprudncia

isso,revoltouseapopulaodetodaumacidade,queemmanifestaocoletiva[de]quasehisterismo
determinanteatdeinterdiesderuasouquarteires,apenasnoalcanouatingirfisicamenteos
pacientesporqueoportunamenteimpedidapelaeficienteatuaopolicial.Ajustiapenal,porisso,nopode
ficarindiferentenaprestaoquelhecobraoreclamodetodaumanao.

Namesmalinha,temseadecisoproferidapeloSuperiorTribunaldeJustia,relativamenteaoCaso
Bernardo,nojulgamentodoRHC53020,quandoorelator,desembargadorconvidado,NewtonTrisotto,
afirmouque,aliadoaoclamorpblicoerepercussodofato,anecessidadedapreventivasedavapela
gravidadeconcretadoscrimes(homicdioeocultaodecadver)[25].Namesmaocasio,oministroJorge
Mussisalientouanecessidadedegarantirainstruocriminal.

Agarantiadeordemeconmicaumaespciedogneroanterior(garantiadeordempblica),masquese
direcionaespecificamenteaoschamadoscrimesdocolarinhobranco,namedidaemqueodesfalqueem
umainstituiofinanceirapodegerarmaiorrepercussonavidadaspessoas,coletivamentefalando,doque,
porexemplo,umroubopraticadocontraumindivduoqualquer.

Diantedessainferncialgica,alegislaoprocessualpenalautorizaasegregaocautelarnessescasos,
poisnojustopermitirsealiberdadedaqueleque,emdetrimentodacoletividade,desviou(epoder
continuardesviando),enormequantiadoscofrespblicosparaasatisfaodesuasnecessidadese
gannciaspessoais.Emboraessescrimesnosejampraticadosmedianteviolnciaougraveameaa,
causamseverosdanoscoletividade,maltratandoaprpriaexistnciadocorposocial.
Aconveninciadainstruocriminalomotivoresultantedagarantiadesepreservarodevidoprocesso
legal,noseuaspectoprocedimental.Dessaforma,transtornosprovocadospelaatuaodoimputado,
visandoperturbaododesenvolvimentodainstruo,quecompreendeacolheitadeprovasdeummodo
geral,tantonafaseinvestigativaquantojudicial,motivoaensejarasuapriso[26].

Sobessefundamento,temserazovel,porexemplo,oenquadramentodecondutastendentesa:a)
ameaartestemunhasb)investircontraprovaseelementosdeinformaesc)ameaaraautoridade
investigadora,orgoacusatrio,ojuizdofeitoouaprpriavtima.Adecretaodaprisopreventiva,neste
caso,portanto,justificadapelanecessidadedeacautelaroconjuntoprobatrio,evitandoseobstculosou
dificuldadesnoestabelecimentodaverdade.SegundoasseveraMessa[27]:

possvelarrolarasseguintesjustificativasnaconveninciadainstruocriminal:a)protegeraintegridade
datestemunhaouvitimab)impediraadulteraoouocultaooudestruiooualteraooufalsidadeou
remooousupressodeprovasc)impedirintimidao,ameaa,subornoouconluiocomtestemunhaou
peritod)impedirinflunciasobrecoacusados,testemunhasouperitos.

Agarantiadeaplicaodaleipenalsignificaassegurarafinalidadetildoprocessopenal,isto,
proporcionaraoEstadooexercciodoseudireitodepunir,aplicandoadevidasanopenal[28].Essa
garantiavisaimpedir,principalmente,afugadoimputadododistritodaculpa.Nesseponto,Nuccielenca
atitudesquepoderiamensejarasuaconfigurao[29]:

http://delegados.com.br/juridico/aprisaopreventivaaluzdadoutrinaedajurisprudencia

4/10

1.a)sumirlogoapsaprticadocrime,semretornar,nemdaroseuparadeirob)dispordeseusbense

06/04/2016

Aprisopreventivaluzdadoutrinaedajurisprudncia

desligarsedeseuempregoc)despedirsedefamiliareseamigos,buscandoatransfernciadevaloresou
bensaoutroEstadoouaoexteriord)viajaralocalignorado,semdarqualquersatisfaodoseuparadeiro
(...)e)ocultarsuaresidnciaemanterseemlugarinatingvelpelaJustia.

Sobreopericulumlibertatis(fundamentosparaadecretaodaprisopreventiva),ainda,cumpre
transcreveraliodeMessa[30],quando,emtermosgerais,relatasituaesquecostumeiramenteso
aceitaspelostribunaissuperiorescomofundamentaoadequada[31]ajustificaraprisopreventiva:

Naanlisedediversoscasosconcretos,podemosdestacarosseguintesparmetrosdadecretaoda
prisopreventiva:oruresponderavriosprocessosemcomarcasdiversasserlderdeorganizao
criminosaafugadorudodistritodaculpaousuaoposioaochamamentoprocessual
possuirantecedentescriminaiscomrealpossibilidadedereiteraocriminosareiteraodeviolncias
domsticasgravidadeconcretadocrimepericulosidadedoagentereveladanomodusoperandidocrime
indciosconcretosdequeoacusadofazdocrimeseumeiodevidaparticipaoefetivaemorganizao
criminosa.

OSupremoTribunalFederalpossuislidasdecisesjurisprudenciaisenfatizando,acontrariosenso,
situaesemqueacustdiacautelaremcomentonopossuirazodeser,tendoreconhecidocomoilegais
asprisespreventivasdecretadas,porexemplo[32]:

...combasenagravidadeabstratadodelito(HC90.858/SP,1Turma,rel.Min.SeplvedaPertence,DJUde
21/06/2007HC90.162/RJ,1Turma,rel.Min.CarlosBritto,DJUde28/06/2007)napericulosidade
presumidadoagente(HC90.471/PA,2Turma,rel.Min.CezarPeluso,DJUde13/09/2007)noclamorsocial
decorrentedaprticadacondutadelituosa(HC84.311/SP,2Turma,rel.Min.CezarPeluso,DJUde
06/06/2007)ou,ainda,naafirmaogenricadequeaprisonecessriaparaacautelaromeiosocial(HC
86.748/RJ,2Turma,rel.Min.CezarPeluso,DJUde06/06/2007)nafaltadecomprovaoderesidnciafixa
edeocupaolicita(STF,HC80.805/SP,1Turma,rel.Min.IlmarGalvo,DJ19/10/01).

OSuperiorTribunaldeJustia,damesmaforma,possuiamplaorientaojurisprudencialsobreoassunto,
tendopacificado,porexemplo,queafugadodistritodaculpafundamentaoidneaajustificarodecreto
dacustdiapreventivaparaaconveninciadainstruocriminalecomogarantiadaaplicaodalei
penal[33],bemcomoqueascondiespessoaisfavorveisnogarantemarevogaodapriso
preventivaquandohnosautoselementoshbeisarecomendaramanutenodacustdia[34].

FazpartedoacervojurisprudencialdoSuperiorTribunaldeJustia,tambm,oentendimentodequea
alusogenricasobreagravidadedodelito,oclamorpblicoouacomoosocialnoconstituem
fundamentaoidneaaautorizaraprisopreventiva[35]equeaprisocautelarpodeserdecretadapara
garantiadaordempblicapotencialmenteofendida,especialmentenoscasosde:reiteraodelitiva,
participaoemorganizaescriminosas,gravidadeemconcretodaconduta,periculosidadesocialdo
agente,oupelascircunstnciasemquepraticadoodelito(modusoperandi)[36].Constatase,nomesmo
acervojurisprudencial,inclusive,queinquritospoliciaiseprocessosemandamento,emboranotenhamo
condodeexasperarapenabasenomomentodadosimetriadapena,soelementosaptosademonstrar
eventualreiteraodelitiva,fundamentosuficienteparaadecretaodaprisopreventiva[37].
http://delegados.com.br/juridico/aprisaopreventivaaluzdadoutrinaedajurisprudencia
5/10

06/04/2016

Aprisopreventivaluzdadoutrinaedajurisprudncia

AmesmaCortetementendimentofixadonosentidodequeaprisocautelardeveserfundamentadaem
elementosconcretosquejustifiquem,efetivamente,suanecessidade[38],bemcomoqueosfatosque
justificamaprisopreventivadevemsercontemporneosdecisoqueadecreta[39][40].

Aprisopreventivapodeserconsideradaummalnecessrio,umadolorosanecessidadesocialperantea
qualtodosdevemseinclinar,mascomoatodecoaoprocessuale,portanto,medidaextremadade
exceo,ssejustificaemsituaesespecficas,emcasosespeciaisondeasegregaopreventiva,embora
ummal,sejaindispensvel[41].Dessaforma,talmedidadeveserefetivaeidoneamentefundamentada[42],
razopelaqualajurisprudnciataxativaemafirmarquenobastamerarefernciaquantogravidade
genricadodelitoouaplicaodaleipenal,devendoserlastreadaemmotivosconcretos,comrazes
fticasejurdicasquejustifiquemarestriodaliberdade.

TodasessasdiretrizesresultantesdahermenuticarealizadapelosTribunaisSuperiores,como
fundamentaoadequadaeimprescindvelderivadasdeumsistemafundadoemdireitosegarantias
individuais,devemserrigorosamenteobservadas,sobpenadosepultamentodoEstadoDemocrticode
Direito.

Nosenegaqueasociedadetemrazesdesobraparaseindignarcomnotciasdecometimentodecrimes
praticadosporsegmentossociaiseconomicamenteprivilegiados,osquaisquesejulgamacimadaLei.
Tambmnosenegaque,diantedoatualcenrionacional,detotaldescrditonosistemadejustia
criminal,oEstadodevedarumarespostaadequadacifradouradadacriminalidade,nosentidode
identificarepunirrigorosamenteosresponsveis.

Todavia,emrespeitosregrasdoEstadoDemocrticodeDireito,deveseatentarparaofatodequea
credibilidadedasinstituies,especialmentedoPoderJudicirio,somentesefortalecernaexatamedidaem
queforcapazdemanteroregimedeestritocumprimentodalei,sejanaapuraoenojulgamentodesses
gravesdelitos,sejanapreservaodosprincpiosconstitucionaisdapresunodeinocncia,dodireitoa
ampladefesaedodevidoprocessolegal,nombitodosquaisseinseretambmodavedaodeprises
provisriasforadosestritoscasosautorizadospelolegislador[43].Afinal,semobservnciadasregraslegais
vigentesnohlegitimaodoDireitoesemDireitolegtimonohDemocracia.

Ditoisso,cumpretranscreverascondiesdeadmissibilidadedaprisopreventiva,asquaisesto
elencadasnoartigo313doCdigodeProcessoPenal,tratandose,aexemplodosfundamentos,de
requisitosalternativos.Assim,amedidacautelaremtelapoderserdecretadanoscrimesdolosospunidos
compenaprivativadeliberdademximasuperiora4(quatro)anos(incisoI)[44]setiversidocondenado
poroutrocrimedoloso,emsentenatransitadaemjulgado,ressalvadooprazodepuradordoincisoIdoart.
64doCdigoPenal(incisoII)seocrimeenvolverviolnciadomsticaefamiliarcontraamulher,criana,
adolescente,idoso,enfermooupessoacomdeficincia,paragarantiraexecuodasmedidasprotetivasde
urgncia(incisoIII)[45]equandohouverdvidasobreaidentidadecivildapessoaouquandoestano
fornecerelementossuficientesparaesclarecla(pargrafonico).

Porfim,frisamosns,importanteatentarparaofatodeque,comaalteraolegislativaimplementadapela
6/10
Lei12.403/2011,olegisladorfezsurgirumnovorequisitoparaadecretaodaprisopreventiva,

http://delegados.com.br/juridico/aprisaopreventivaaluzdadoutrinaedajurisprudencia

06/04/2016

Aprisopreventivaluzdadoutrinaedajurisprudncia

umrequisitonegativo,qualseja,odescabimentodequalquerdasmedidascautelaresdiversas,previstas
noartigo319doCdigodeProcessoPenal[46].Nessesentido,SilvioMaciellecionaque[47]:

clarssima,nessesentido,aletradoart.310,II.Aprisopreventiva,comosevermaisdetalhadamente,
aultimaratiodasmedidascautelares.Elasomentedeveserdecretadaquandotodasasdemaismedidas
cautelaresserevelareminadequadaseinsuficientesparaocasoconcreto.Emoutraspalavras,a
insuficinciadasmedidascautelaresdiversasdaprisopassouasermaisumrequisitoparaocabimentoda
prisopreventiva.

Diantedessaconjuntura,Messalembraqueadecretaodaprisopreventivajustificadapelo
descumprimentodequalquerdasobrigaesimpostasporforadasmedidascautelaresdiversasda
priso[48].Salientamosque,nessahiptese(descumprimentodasmedidascautelaresdiversasdapriso),
adecretaodaprisopreventivapodeocorreremqualquercrime,ouseja,mesmoquenosetrate,por
exemplo,decrimedolosopunidocompenaprivativadeliberdademximasuperiora04(quatro)anos[49].

Tratase,assim,deumacondiodeadmissibilidadeimplcitaque,aexemplodascondieselencadasno
artigo313doCdigodeProcessoPenal,autorizaadecretaodaprisopreventiva.Arazolgica.No
fosseassim,autoresdeameaas,lesescorporaisefurtossimples,porexemplo,poderiamfazerdetudo,
desdeameaartestemunhasatdestruirprovas,queteriamsualiberdadeintocvelatotrnsitoemjulgado
dasentenapenalcondenatria,oqueseriaalmdeumabsurdo,umafatalincoerncia.Conformeleciona
Nucci[50]:

...oprocessopenalnopodeprescindirdorigordoEstadoparacontrolarquemabusadodireitoliberdade,
colocandoemriscoainvestigaoouainstruo,bemcomoasociedadecomoumtodo.Domesmomodo
quesecultuaapresunodeinocncia,louvaseaseguranapblica,comodireitosdetodooindividuo.

Aprisocautelaraultimaratio,nosediscute.Paratanto,criaramsemedidasalternativasaocrcere,
masagarantiadequeasmedidascautelaresdiversasseroefetivamentecumpridasapossibilidadedeo
Estado,emltimocaso,imporaprisocautelar.Docontrrioasmedidasmenosdrsticasnoteriam
qualquerefeito.Ademais,semprebomlembrarqueoDireitonadamaisdoqueobomsensoeobom
sensonopodedaravalainterpretaesqueconduzamaoabsurdo.

Referncias:
___________________________________
[1]Amedidacautelar,provimentojurisdicionalpresentetantonoprocessocivilquantonoprocessopenal,visagarantiraeficciadoprocessode
conhecimentooudoprocessodeexecuo.Noporoutrarazo,emsintticaconceituao,ClausRoxinlecionaqueaprisopreventivano
processopenalaprivaodaliberdadedoimputadoparaofimdeasseguraroprocessodeconhecimentoouaexecuodapena.(ROXIN,
Claus.ApudCMARA,LuizAntnio.MedidasCautelaresPessoais:prisoeliberdadeprovisria.2edio.Curitiba:Juru,2011,p.122).
[2]Nostermosdoartigo315doCdigodeProcessoPenaladecisoquedecretar,substituiroudenegaraprisopreventivasersempre
motivada.Damesmaforma,oartigo93,incisoIX,daConstituioFederalreferequetodososjulgamentosdosrgosdoPoderJudicirio
seropblicos,efundamentadastodasasdecises,sobpenadenulidade....
[3]Afundamentao,logicamente,deveexistireserconsistente.Noentanto,noprecisaserexaustiva.Nessesentido:Afundamentao
http://delegados.com.br/juridico/aprisaopreventivaaluzdadoutrinaedajurisprudencia
7/10

06/04/2016

Aprisopreventivaluzdadoutrinaedajurisprudncia

sucintapresentenadecisoquemanteveaprisopreventivanoamacula,poismotivadananomodificaodascircunstnciasfticasede
direitoquederamcausaaaplicaodamedidacautelarextrema.E,fundamentaosucintanoomesmoqueausnciadefundamentao.
(HC70066733213,SextaCmaraCriminal,TJRS,Relatora:BernadeteCoutinhoFriedrich,Julgadoem05/11/2015).
[4]Nohmaisnalegislaobrasileiraoinstitutodaprisopreventivaobrigatria.Independentementedanaturezadocrimeoudaquantidade
depenaabstratamentecominada,aprisopreventivasomentesejustifica,emqualquercaso,sepreenchidososrequisitoslegais.
[5]Portratarsedeumamedidacautelar,conserva,ainda,todasascaractersticasinerentesaosinstitutosdestanatureza,asaber:provisria
(produzefeitoportempolimitado,nodefinitiva)instrumental(notemumfimemsimesmaexcetoascautelaressatisfativasdoprocessocivil
,poisvisagarantiraefetividadedeoutroprocedimento,oprocessopenalouoinquritopolicial)revogvel(senosubsistirosrequisitos)
autnoma(oseuindeferimentonoobstaoprosseguimentodoinquritopolicialoudoprocessopenal)cogniosumria(acogniodas
medidascautelaresnoexauriente)eurgente(somentedeveserutilizadaquandopresenteumasituaodeperigo).
[6]Segundonossopensamentoosrequisitosdaprisopreventivasedividememtrs:pressupostos(fumuscomissi
delicti),fundamentos(periculumlibertatis)econdiesdeadmissibilidade.Osdoisprimeirosestoinseridosnoartigo312eoltimonoartigo
313,ambosdoCdigodeProcessoPenal.
[7]Nessesentido:Tantoadecisoquehomologouoautodeprisoeconverteuasegregaoemprisopreventivaquantoaqueindeferiua
liberdadeprovisriaaopacientenovmeivadasdequalquervcio,porquantodemonstram,saciedade,apresenados
pressupostosprevistosnosarts.312e313,ambosdoCPPeaimprescindibilidadedasegregao,assimcomoapermannciadosmotivos
quederamcausaprisocautelar,analisandoascircunstnciasdefatoededireito,importandosuamanutenoporseusprpriosejurdicos
fundamentos.(HC70066733213,SextaCmaraCriminal,TJRS,Relatora:BernadeteCoutinhoFriedrich,Julgadoem05/11/2015).
[8]Conformeartigo316doCdigodeProcessoPenal,ojuizpoderrevogaraprisopreventivase,nocorrerdoprocesso,verificarafaltade
motivoparaquesubsista,bemcomodenovodecretla,sesobrevieremrazesqueajustifiquem.
[9]YAROCHEWSKY,LeonardoIsaac.Prisopreventivanodeveterfinspunitivos.Disponvelem:http://www.conjur.com.br/2015abr
19/prisaopreventivanaofinspunitivos.Acessadoem12demarode2016.
[10]STF,RTJ180/262264,Relator:MinistroCelsodeMello.
[11]GOMES,LuizFlvio.PrisopreventivadoLula:PosiodoSTFsobreapreventiva.Disponvel
em:https://jus.com.br/artigos/47248/prisaopreventivadolulaposicaodostfsobreapreventiva.Acessadoem11demarode2016.
[12]Conformereferimosnanotan.06,osrequisitosdaprisopreventiva,parans,sedividemempressupostos,fundamentosecondiesde
admissibilidade.Ospressupostossorequisitoscumulativos(provadamaterialidadeeindciossuficientesdaautoria).Osfundamentoseas
condiesdeadmissibilidade,porsuavez,sorequisitosalternativos,demodoqueapresenadequalquerdascircunstnciasprevistasnalei
autorizaadecretaodamedidacautelar.
[13]STRECK,LenioLuiz.NopedidodeprisodeLula,torturaramMarxHegeleNietzsche.Disponvelem:http://www.conjur.com.br/2016
mar11/streckpedidoprisaolulatorturoumarxhegelnietzsche.Acessadoem13demarode2016.
[14]Conformeartigo167doCdigodeProcessoPenal,nosendopossveloexamedecorpodedelito,porhaveremdesaparecidoosvestgios,
aprovatestemunhalpodersuprirlheafalta.
[15]NUCCI,GuilhermedeSouza.ManualdeProcessoPenaleExecuoPenal12edio.RiodeJaneiro:Forense,2015,p.552.
[16]Conformeartigo239doCdigodeProcessoPenal,consideraseindcioacircunstnciaconhecidaeprovada,que,tendorelaocomo
fato,autorize,porinduo,concluirseaexistnciadeoutraououtrascircunstncias.
[17]SegundoLopesJnior,devedistinguirentrejuzodeprobabilidadeejuzodepossibilidade,vistoqueemsededecautelaresnosepode
falaremjuzodecerteza.SeguindoaLiodeCARNELUTTI,existepossibilidadeemlugardeprobabilidadequandoasrazesfavorveisou
contariashiptesesoequivalentes.Ojuzodepossibilidadeprescindedaafirmaodeumpredomniodasrazespositivassobreasrazes
negativasouviceversa".(LOPESJr,Aury.PrisesCautelares2edio.SoPaulo:Saraiva,2013,p.89).
[18]Aleiutilizaaqualificaosuficienteparademonstrarnoserqualquerindcioodemonstradordaautoria,masaquelequeseapresente
convincente,slido.Lembremosseroindcioumaprovaindireta,comosepodeverdodispostonoart.239doCdigodeProcessoPenal,
http://delegados.com.br/juridico/aprisaopreventivaaluzdadoutrinaedajurisprudencia

permitindoque,atravsdoconhecimentodeumfato,seatinja,porinduo,oconhecimentodeoutrodemaioramplitude.

8/10

06/04/2016

Aprisopreventivaluzdadoutrinaedajurisprudncia

[19]Apresenadequaisquerdosrequisitoslegaissuficiente,noseexigindoacumulatividade.
[20]LOPESJNIOR,AuryROSA,AlexandreMoraisda.Crisedeidentidadeda"ordempblica"comofundamentodapriso
preventiva.Disponvelemhttp://www.conjur.com.br/2015fev06/limitepenalcriseidentidadeordempublicafundamentopriso
preventiva3_edn1.Acessadoem11demarode2016.
[21]NUCCI,op.cit.,p.553.
[22]IdemIbidem,p.554.
[23]AjurisprudnciadestaCorte,emreiteradospronunciamentos,temafirmadoque,pormaisgravesereprovveisquesejamas
condutassupostamenteperpetradas,issonojustifica,porsis,adecretaodaprisocautelar.Deigualmodo,oSupremoTribunalFederaltem
orientaoseguradeque,emprincpio,nosepodelegitimaradecretaodaprisopreventivaunicamentecomoargumentodacredibilidade
dasinstituiespblicas.(STF,HC127.186,Rel.Min.TeoriZavaski,DJe31.7.2015).
[24]STF,HC101.537,Relator:MinistroMarcoAurlio,1Turma,DJede14.11.2011.
[25]Nomelembrodeumepisdiocomtamanharepercussosocialcomoestequeestamosajulgar.Orumdico,ofilhotinha11anos,foi
levadoparaoutracidadeporsuacompanheira,enterradonumacovapreviamenteaberta,eaindajogaramsodacusticasobreacriana,
comentouTrissotoduranteoseuvoto.
[26]Noquesereferegarantiadainstruocriminal,aprisopreventivaexauriusuafinalidade.Nomaissubsistindoriscodeinterfernciana
produoprobatriarequeridapelotitulardaaopenal,nosejustifica,sobessefundamento,amanutenodacustdiacautelar.Precedentes.
(STF,HC127.186,Relator:MinistroTeoriZavaski,DJe31.7.2015).
[27]MESSA,AnaFlvia.PrisoeLiberdade2edio.SoPaulo:Saraiva,2013,p.213.
[28]Sobreotema,oSupremoTribunalFederaljconsolidouentendimentodequeopodereconmico,porsis,insuficienteparaprender
cautelarmentedeterminadosujeito(STF.RHC83.179,Rel.Min.SeplvedaPertence.publicadoem22.08.2003).
[29]NUCCI,GuilhermedeSouza.PrisoeLiberdade:asreformasprocessuaispenaisintroduzidaspelaLei12.403,de4demaiode
2011.SoPaulo:EditoraRevistadosTribunais,2011,p.66.
[30]MESSA,op.cit.,p.217.
[31]Cumpreasseverarqueaprimariedadeecondiespessoaisfavorveisnoimpedem,porsi,adecretaodaprisopreventiva.Nesse
sentido:Primariedadeque,semelhanadasdemaiseventuaiscondiespessoaisfavorveis,notemocondode,porsis,desconstituira
custdiaantecipada,casoestejampresentesosrequisitosautorizadoresdamedidaextrema,comonahipteseemtela.Segregaocautelar
devidamentefundamentadanoart.312,caputepargrafonico,eart.313,incisosIeIII,doCdigodeProcessoPenal.(HC70066690132,
SextaCmaraCriminal,TribunaldeJustiadoRS,Relator:caroCarvalhodeBemOsrio,Julgadoem05/11/2015).
[32]MESSA,op.cit.,p.210.
[33]SuperiorTribunaldeJustia:HC307469,Rel.MinistroJorgeMussi,5Turma,Julgadoem03/03/2015,DJE23/03/2015RHC036608,Rel.
MinistroSebastioReisJnior,6Turma,Julgadoem10/03/2015,DJE20/03/2015RHC053927,Rel.MinistroFelixFischer,5Turma,Julgado
em05/03/2015,DJE17/03/2015HC312188HC312188,Rel.MinistraMariaTherezaDeAssisMoura,6Turma,Julgadoem24/02/2015,DJE
02/03/2015.
[34]SuperiorTribunaldeJustia:HC299126,Rel.MinistroJorgeMussi,5Turma,Julgadoem05/03/2015,DJE19/03/2015RHC053347,Rel.
MinistroFelixFischer,5Turma,Julgadoem03/02/2015,DJE03/03/2015RHC039071,Rel.MinistroRogerioSchiettiCruz,6Turma,Julgado
em12/11/2013,DJE17/03/2014HC271425,Rel.MinistroSebastioReisJnior,6Turma,Julgadoem05/12/2013,DJE16/12/2013.
[35]SuperiorTribunaldeJustia:RHC055070,Rel.MinistroFelixFischer,5Turma,Julgadoem10/03/2015,DJE25/03/2015HC311162,Rel.
MinistroSebastioReisJnior,6Turma,Julgadoem17/03/2015,DJE26/03/2015HC299666,Rel.MinistroRogerioSchiettiCruz,6Turma,
Julgadoem07/10/2014,DJE23/10/2014RHC048058,Rel.MinistraLauritaVaz,5Turma,Julgadoem26/08/2014,DJE02/09/2014.
[36]SuperiorTribunaldeJustia:HC311909,Rel.MinistraMariaTherezaDeAssisMoura,6Turma,Julgadoem10/03/2015,DJE
16/03/2015HC311848,Rel.MinistroGurgelDeFaria,5Turma,Julgadoem05/03/2015,DJE17/03/2015RHC053927,Rel.MinistroFelix
http://delegados.com.br/juridico/aprisaopreventivaaluzdadoutrinaedajurisprudencia

Fischer,5Turma,Julgadoem05/03/2015,DJE17/03/2015.

9/10

06/04/2016

Aprisopreventivaluzdadoutrinaedajurisprudncia

[37]SuperiorTribunaldeJustia:RHC055365,Rel.MinistroJorgeMussi,5Turma,Julgadoem17/03/2015,DJE06/04/2015RHC052402,Rel.
MinistroSebastioReisJnior,6Turma,Julgadoem18/12/2014,DJE05/02/2015HC285466,Rel.MinistraLauritaVaz,5Turma,Julgadoem
05/08/2014,DJE21/08/2014HC028977,Rel.MinistroRogerioSchiettiCruz,6Turma,Julgadoem13/05/2014,DJE28/05/2014.
[38]SuperiorTribunaldeJustia:HC315093,Rel.MinistroRogerioSchiettiCruz,6Turma,Julgadoem24/03/2015,DJE06/04/2015HC
311440,Rel.MinistraMariaTherezaDeAssisMoura,6Turma,Julgadoem10/03/2015,DJE06/04/2015RHC056167,Rel.MinistroJorge
Mussi,5Turma,Julgadoem19/03/2015,DJE06/04/2015HC305676,Rel.MinistroGurgelDeFaria,5Turma,Julgadoem19/03/2015,DJE
06/04/2015.
[39]SuperiorTribunaldeJustia:HC214921,Rel.MinistroNefiCordeiro,6Turma,Julgadoem17/03/2015,DJE25/03/2015HC119533,Rel.
MinistroRogerioSchiettiCruz,6Turma,Julgadoem27/05/2014,DJE10/06/2014HC246229,Rel.MinistraLauritaVaz,5Turma,Julgadoem
15/05/2014,DJE23/05/2014.
[40]Otempodecorridodesdeodecretodeprisoeasignificativamudanadoestadodoprocessoedascircunstnciasdefatoestoaindicar
queaprisopreventiva,pormaisjustificadaquetenhasidopocadesuadecretao,atualmentepode(e,portanto,deve)sersubstitudapor
medidascautelaresquepodemigualmenteresguardaraordempblica,nostermosdosarts.282e319doCdigodeProcessoPenal.(STF,HC
127.186,Relator:MininistroTeoriZavaski,DJe31.7.2015).
[41]MIRABETE,JulioFabbrini.ProcessoPenal.13Edio.SoPaulo:Atlas,2002,p.384,passim.
[42]Deresto,nohnecessidadedefundamentaoexaustivadadecisoquemantmaprisocautelaremsentenacondenatria,como
nocaso,emquefoimantidasegregaopreventivadecretadaapsaprisoemflagrantedospacientesedocorru.(HC70066607425,Sexta
CmaraCriminal,TribunaldeJustiadoRS,Relator:AymorRoquePottesdeMello,Julgadoem05/11/2015).
[43]STF,HC127.186,Relator:MinistroTeoriZavaski,DJe31.7.2015.
[44]Nocabeemcrimesculpososouemcontravenespenais.
[45]Aprisopreventivapodeserdecretadaemcrimesqueenvolvamviolnciadomsticaefamiliarcontraamulher,criana,adolescente,idoso,
enfermooupessoacomdeficincia,paraofimdegarantiraexecuodasmedidasprotetivasdeurgncia.(STJ.HC306070,Rel.Ministro
RogerioSchiettiCruz,6Turma,Julgadoem05/03/2015,DJE12/03/2015STJ.RHC051683,Rel.MinistroJorgeMussi,5Turma,Julgadoem
18/12/2014,DJE02/02/2015).
[46]Asmedidascautelaresdiversasdapriso,aindaquemaisbenficas,implicamemrestriesdedireitosindividuais,sendonecessria
fundamentaoparasuaimposio.(HC302730,Rel.MinistroSebastioReisJnior,6Turma,Julgadoem16/12/2014,DJE05/02/2015RHC
042853,Rel.MinistroGurgeldeFaria,5Turma,Julgadoem18/12/2014,DJE02/02/2015).
[47]GOMES,LuizFlvio.Etal.PriseseMedidasCautelares.ComentriosLei12403,de04demaiode2011.SoPaulo:RT2011,p.
134.
[48]MESSA,op.cit.,p.214.
[49]Salientamosqueascondiesdeadmissibilidadedaprisopreventiva(art.313doCdigodeProcessoPenal)seconstituememrequisitos
alternativos,enocumulativos,aexemplodospressupostos.Isto,apresenadequalquerdelesautorizaamedidaconstritivadaliberdade
individual.
[50]NUCCI,op.cit.,p.568.

http://delegados.com.br/juridico/aprisaopreventivaaluzdadoutrinaedajurisprudencia

10/10

Potrebbero piacerti anche