Documenti di Didattica
Documenti di Professioni
Documenti di Cultura
ulh gUt
bjhF 3
ma
r_f ma
gidF mW
jehL m
muR
ytr ghl tHF
l btlglJ
jehL muR
Kj g
- 2013
Ua g - 2014, 2015
(bghJ ghll btlgl KgUt )
mrhf
bt
ghl tiyjs
www.textbooksonline.tn.nic.in
ii
bghUslf
myF
v
gf
v
jiy
ma
1.
2.
3.
(1 - 108)
ca
cz Mjhufis nkgLJj 3
kj clY, cW klyfS 27
c- nta RH
58
nta
4. ntrkghL 68
aa
5. xa 85
brKiwf 102
iii
bghUslf
myF
v
jiy
r_f ma
1.
2.
gf
v
(109 - 192)
tuyhW
a
1.
Foika
bghUa
1. a %gh nehL 189
iv
ma
xgjh tF
ulh gUt
MaUF....
sciencetextbook@gmail.com
myF
cz Mjhufis
nkgLJj
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
xx
g cg nkghL
ClrJ nkyhik
vU, cuf gaf
jhtuf, yFf fydbgUf
fheil guhk
gwit giz
ts
c ts
nj ts
myF - 1
ca
mKf
mfms
czit cg
brtJ
czit
nrJ
ghJfhgJ
1990
cz Mjhufis nkgLJj
kfbjhif bgUf
isyf
Fiw
cz njit
mf
cz gwhFiw
1.1 g cg nkghL
cyf kf mfkhf trhaij e Uwd. cz cgia mfF
ed tKiwf g eh f ntoa jUz J. vdnt, Phf jfhd
tKiwfis fLog ukhf <LgLsd.
czfhf gL jhtufis gf vnwh. gf gytiff csd.
y vLJfhLf nH bfhLfgLsd.
jha gf - m, nfhJik, nrhs, f.
g bgUffhd fhuf
wj trha Kiwfis
gWj
a nkgLjgl
ijfis mKfgLJj
gfSF nkgLjgl
ghJfh mj
gfSF njitahd
C lrij mj
ma
myF - 1
ca
atif kW nkgLjgl jhtu tiffis mKfgLJj
nkgLjgl
ju
c kW
cuw
fhuf
vjik
K
Kiw
khw
mf
jftik
jik
UgjF
ntsh
gf
fheil
tdg
be
nfhJik
kfh
nrhs
s
nrhs
Nafh
kh
uhir
cz Mjhufis nkgLJj
1.2 ClrJ nkyhik
jhtuf
fhg,
iAu#,
M#
Matiw
myJ
fhUJ, kw rJfis k
UJ bgWwd. jhtuf ts
dbgUfF Rkh 16 tifahd
jkf aikahjJ vd ma
mPf flJsd.
g
cg,
mWtil
fhuzkhf
k
rJf
mf
ms
fgLwd. FiwghL
nt cuf, aif cuf _y
<L bragLwJ.
aif cu vgJ xU fk
bghUshF.
jhtuf,
yFf
fbghUf
ijfgL
J
jahfgLwJ.
gagLjgL
cbghUf
mogil
aif
cufis
tUkhW tifgLjyh.
m) ka cu kW kG bjhGcu:
jhtu,
yF
ffis
k
Gfis
gagL,
ijJ
jahfgL cu kG bjhGcu
vdgL.
bgUk Cl jkf
(nknuh jkf)
jhtu
tsF
mf
ms
njitgL jkf bgUk Cl
jkf vdgL. fhg, iAu#,
ct (M#), ieu#, ghgu,
fjf, bghlha, fha, bka,
U Mait bgUk Cl jkf
MF.
M) gRjh cu:
rz, bfh nghw byFd
jhtuf
_y
gRjh
cu
jahfgLwJ. jhtuf Fl
fhytiu tsfgL, k
mgf eF fyF tz cH
bragLwJ.
gRjh
jhtuf
kF
njitahd
rJfshd
ieu#, ghgu nghwtiw k
nrwd.
rz
ma
kG
cu
myF - 1
ca
bra 1.1
ehfns brnwh
bra 1.2
ehfns brnwh
yF ffshd gR
rhz,
jhtuff,
L
ff,
rhfil
ff
nghwtiw nrfJ, njhl
xU F y ehfSF
ijw brf. vd ilwJ?
vLJfhLf
ah, mnkha r~ng, mnkha
ienu nghwit.
j Ng ghng, o Ng ghng
(Kka Ng ghng).
fy cuf
ienuhghng,
mnkha
il mnkha ghng(DAP).
ghng,
cz Mjhufis nkgLJj
bra 1.3
ehnd brnw
mU cs aif
cuij bfhL gL betaYF brW,
myYs kGf vifia fzl. mnj nghW braif
cuij bfhL gL yYs kGf vifia fzL
xL ghf. vd czf? V?
aif cufSF braif cufSF ilna cs ntWghLf
aif cuf
braif cuf
1.
aif cu vgJ yFf, 1. braif cu vgJ fjf, ghgu,
kjf, jhtuf ij
ieu# nghw ClbghUf mla
nghwtwh njhW X aif
xU jhJ myJ ntTLbghU.
bghU.
2. aif
cuf
MF.
3.
aif
cuf
jahfgLwd.
taf 3.
braif
cuf
jahfgLwd.
bjhrhiyf
4.
aif cuf
vyh Cl 4. it xW myJ mjF nkgl
bghUfis
Fiwj
ms
Fl ClbghUfis kL mf
bfhLsd.
ms bfhLsd.
kF kF
6.
aif cuf Fiwj ms 6. braif cuf
fiu jik
fiu jik cilajh v
cilajh v crgLwd.
crgLtiy.
7. aif cuf Fiwj msnt 7. braif cuf v dh moJ
fiuwd. it kUJ uh
brygL. nkY, t is
v
moJbrygLtiy.
Fiwj fhyF kLnk tU. vdnt,
vdnt, t ga l ehfSF
tiw L L gagLj
iyUF.
ntosJ.
cHtf
aif
cufis,
braif cufis rahd j
gagLjntL.
1.4
Ff, nehfUJ ghJfh
gf, jhaf, giz yF
fis jh mF cdf
Ff
vdgLwd.
it
is gfis, nr cs
cz jhafis ghwd.
ijj, mWtil brj, nrj
nghw ffnghJ Ff jhF
tjh gkfN milwJ. J
nja bghUshjhuF f bganjh
HghF.
ma
myF - 1
ca
1.4.1 Ff
1.4.2 g nehf
f
jhtu
ts
midJ iyfY jh, ghig
clhFwd.
jhF
Kiw
mogil
Ff
_tifgL.
i) bkY f: it jhtuf
nt, jL, iyfis foJ bkY
jik bfhlit. v.fh. btLf,
fg f.
yfliy iy neh
fU
cJisgh
bfhf
vw
eR
ntbghUf
Ffis
f
mwd.
fis
i) bfhf:
bfhy
gagL
ntbghUf
fU jL
bfhf
vdgL.
Jisgh
v.fh. D.D.T. (ilFnshnuh ilid
igyh (fU
iuFnshnuh
<nj),
khyah
iy jJ ) nghwit.
ii) irbfhf:
irfis
mf
cj
ntbghUf
irbfhf
vdgL.
v.fh. nghlh fyit.
iii) f
isbfhf:
fisfis
gtz
fLF mRt
(njitaw
brof)
mf
gagL
ntbghUf
g jhtufis jhF y bghJthd
fisbfhf
vdgL.
a Ff
nkY mJ bfhnth
cz Mjhufis nkgLJj
2.
3.
4.
ijf _y
gu nehf
k _y gu
nehf
fhW _y
gu nehf
tif nehf
fhW _y guwd. it
iyf,
kyf,
ff
nghw
jhtuf
jiuFnk cs midJ ghffis jhFwd.
v.fh. be bt neh, nfhJik JU neh.
_y gu
nehf
v.fh.2,4-D (2,4-ilFnshnuh dh
mo my)
vf,
iv) vbfhf:
Rblf,
mf
nghw
bfhF
yFfis
bfhy
gagL
ntbghUf
vbfhf
vdgL.
v.fh. Jjehf ghng, Mr
nghwit.
1.4.3
Fia
fLgLJ Kiwf
gytifahd Ff
jhfij tU Kiwf _y
fLgLjyh.
k
bfhfis
fygj
_y
ntiu
jhF
fis
fLgLjyh.
v.fh. Fnshnuhiggh.
j
il
iyia
foJ
JisF
fis,
bfhfis
bjgj
_y
fLgLjyh. v.fh. ilnjhna,
bklhlh.
1.4.4 Fbfhfis
gagLJtjfhd K vriff
Fbfhfis
iffsh
neuoahf
bjhlTlhJ. mtiw
ifahSbghGJ
ugdh
Md
ifiwfis gagLj ntL.
b
jgh thgF, bjF
fU kw gFfis, thdh
Cjnth, crnth TlhJ.
wj bt, fh vir
W bfhL F bfhfis
bjj TlhJ.
tiw
gJiufgl
kLnk bjfntL.
bra 1.4
ms
ehfns brnwh
mU cs
isyfSF
brW fisf,
Ff,
gf fhzgL nehfis ghJ,
dflf.
F bfhfis bjj
11
ma
1.
myF - 1
ca
gU tL
m mJ
fuh tL
nr jhaf y Ff
1.4.5 jhaf nr
bgUghyhd gf MoF xU
Kiw kLnk mWtil bragLwd.
ML KGtJ czbghUfis
bjhlJ
bgWtjfhf
ghJfhghd
nr lFf it
nrJ
itfgLwd.
jhatiff
myJ
cz
bghUf
trhfshY,
tf
fshY, a
cz
fHfjhY
(Food Corporation of India) nrJ
itfgLwd.
nrFbghGJ,
jhafis,
ijfis
gntW
fhufsh
mF
cgLwd.
jifa
mfhd fhuf tUkhW:
i) c
fhuf: f, bfhF
yFfshd m, v, gwitf,
irf, cf, ghOah.
vdnt,
cg
bghUfis
nrF bghGJ mtiw midJ
HfUJ ghJfhf ntL.
cg
bghUfis
d
gagLJtjfhf nrJ itF
bghGJ, ghJfhghd kW fLghL
Kiwfis gagL nrf ntL.
nrgjF K, cg bghUfis
eF Rj brj, bt fhaitJ
H cyJj, ntbghUfis
gagL
ifl
_y
Ffis
bfhYj
nghw
tKiwfSF cgLj ntL.
btg
fhuf
Gs
ghfis
VgLJwd.
f jhf.
ju Fiwj.
vil Fiwj.
Kis w Fiwj.
cgbghU wkhw.
rijgLJ jik Fiwj.
ii) c
uw
MF.
fhuf:
<ugj,
12
cz Mjhufis nkgLJj
fyd nrif
eilbgwyh.
tU
tiff
i) tiffSilna
fy
(uL
btntW tiffSF ilnaahd
fy )
dfSilna
ii)
ngd uL
ilnaahd fy )
fy
(xnu
dfSF
gdfSilna fy (ntWgl
iii) n
ngdfSF ilnaahd fy)
nkny
cs
_W
tiff,
tiffSF
ilnaahd
fy,
g
bgUf
mf
ms
nkbfhsgLwJ.
kfhnrhs
fy gd glgLtjh mf
ms kfN bgwgLwJ. kfhnrhs,
nfhJik,
m
nghw
gf
jnghJ
mfkhf
fydtif
gf
gagLjgLwJ.
F1
cfy KaJtf
MO17
B 73
13
ma
cfy dbgUf
myF - 1
ca
2. Ugjfhj
xLF
fis
bfhl
cfis
fla,
nkY mfis jikgLj
Kiw gagLjgLwJ.
3. cfy brtj _y xUKf jik
CFfgLwJ.
4. cfy
vgJ
dnjl
bjhlilaJ. nkY j _y
nkgl cfis njhWf aY.
dnj
cg
w
gilj
wj
yFfis dfy brtjfhf
njbjLF Kiwia dnj vg.
jfhy dnjKiw Kija braw
mogil nkbfhsgLwJ.
Utif df UgjFj
gfis
bfhljhf
mikJL. jF vLJfhlhf
bg Fiuia, M fGijia
fy brjh cUthtJ nfhntW fGij.
Kiw cUthd nfhntW fGij
mj bgnwhfshd, Fiu, fGijia
l wghdjhf, gyKilajhf,
cl cWl fhzgLwJ. J
kLkyhJ fuLKulhd, kiyghfhd
gFf
mf Rikfis vLJ
brY wD bfhLsJ. tif
fy uL tifgL.
1. aif Kiw
j _y cg wid mfF
bghUL ehL dij
ma
dij izJ a dij
njhWfyh.
2. braif Kiw l
Kiw U gfisila
M c J nrffgL, jFj
fUia bfhL njbjLfgl bg
c diHD brYjgLwJ.
Kiw _y md wj
rjf cUthwd.
br
btfy dbgUf
xnu dij nrj bjhlyh U
cfSF ilna eilbgW fy.
m. Xdfy : xnu dij nrj xnu
_jhijaiu
bfhouhj
U
cfSilna eilbgW fy.
M. ntdfy : uL ntWgl
df
Ugjf,
nkgl
gfisila
M,
bg
cfSilna eilbgW fy.
. ntWgl wdfy : uL
ntWgl wdfis Ugjf
nkgl gfisila M, bg
cfSilna eilbgW fy.
jdh, y ntisf ajhf
cUthd cuhdJ, jh, jij Ma
14
braif Kiw
jikf
1. Kiwyhd
fyd
cg
wj gfis bfhl rjfis
cUthfyh.
2. Kiw X MyUJ bgW
J_y mf ms bg
yFf
fUWwd.
vdnt,
bghUshjhu Kiw fdkhdjhf
fUjgLwJ.
3. fyd ML, khL, nfhf nghwit
mf gh, iw, Kil Matiw
jUwd.
4.
nkY
ciwiy
itfgL
J
lehfSF
nrJ
itJ
njitgLnghJ,
eho
cz Mjhufis nkgLJj
bjhiyu
FuhkfSF
vjhf, ghJfhghf vLJ bry
Ko.
ma d, nAho a MF.
fU, btis tzf fhzgL
yF tiff 2000 MLfSF
nkyhf ghgizf gagLjgL
tUwJ. mfms ghjuToa yfhf
J fUjgLwJ. Knu, b# tif
mf ms ghjU fheilfshF.
to Gf, nghFtuF,
cHF
gagL
yFf
Git
yFf
vdgL.
njitahd
czit
nehia
ydf
gaghofhf
gh
jU
yFf:
it
gh
bfhLJ
cj
yFf
MF.
(v.fh.) gR, brkahL.
iw jU yFf: iwfhf
gagL yFf. (v.fh.) khL, g
gwit giz yFf: Kilfhf
iwfhf
gagL
gwitf.
(v.fh.) nfh, thnfh.
fheilf
gh, iw, cH gaghofhd
fhis, gR, vUik nghwd fheilf
vW miHfgLwd.
rth, t , , onah
nghwit ghjU a tif fyd
tif fheilf MF.
bejyhJ eho cs yhJ,
AhyJ gFf fhzgL wghd X
nAho a
fhnfa, mgynr, m kAh,
nAhnA
nghwit
fbgw
Git
yFf.
yFf
btF bjhiyF Rik F w
bfhlit.
Mnfh,
fhbu{,
jhbgf nghwit gh, Gitfhd
gaghL yFfshf csd.
fheil td
fheil
td
myJ
cy
tdkhdJ
ehrJ,
mlrJ
bghUfUJ
bgwgLwJ.
ehrJ bghUf Fiwj ClrJ
bghUfshF. mltd nrhs,
f, a ij, jL, kut
H njh, uh, vbz Jf
nghw jha tiff mlF. ghjU
gR ruhrahf j vil 2.5% Kj
3%
mltdij
cQwJ.
_
uL
gF
cytd
ehrJfSlD jKs xU gF
15
ma
4. nehjL
FzgLJj
myF - 1
ca
nkY mJ bfhnth
yd
bghUf
bfhG
%
uj
%
rfiu
%
jkf
%
gh
3.60
4.00
4.50
0.70
87.20
Kil
12.00
13.00
1.00
74.00
khr
3.60
21.10
f Fiwj
ms
1.10
74.20
2.50
19.00
1.30
77.20
mltdkhf
UfntL.
njhL
gRtdf
vdgLw
fyd tiffshd nea, Nlh
, bg, y nghwit tHfgl
ntL. gh jU yFf wD,
Git yFf wD mit cQ
tdJl neuoahf bjhlilaJ.
irny{ vgJ mfms rJs cz
MF.
fheilfSF
gRtd
yhjnghJ J tdkhf tHfgLwJ.
behj Kiw jahJ nrfgl,
mf <ugj bfhl z gR, brk
ML, btshL nghw fheilfSF
bfhLfgLwJ. J gR, nrhs,
kfhnrhs, jhaf, fis brof
nghwtiw gagL jahfgL
td MF. gf WW JLfshf
btlgL igL ghJfhgLwJ.
behjYF
cgLjgL
U
thufSF wF jahuhd irny{
fheilfSF czthf mfgLwJ.
gntW
nehfshY
xL
fshY fheilf ghgilwd.
ghOah, itu nghw Ufsh
VgL nehf jLf _ykhf
fLgLjgLwd.
bra 1.5
ehfns brnwh
mUYs
fheil
kUJt
kidF brW fheilia jhF
nehfis g bjJbfhf.
16
giz
yFf
gaf
gR
gh, iw
vUik
gh, iw
thJ
Kil, iw
nfh
Kil, iw
brk ML
gh, iw, fg
gL
gL
nj
nj, bkGF
nkY mJ bfhnth
btik u
lhl. .Fa vgtiu btik
u jij vW TWthf.
btik u (White Revolution) vgJ
a nkgLjgl fheilfis
gagL
gh
cgia
bgUFtjhF.
lhl. .Fa
nja
ghts
n k g h L
f H f
Wtd
jiyt
Mth.
fHf
cyfnyna
fbga
gh
cg
l
(Operation Flood) xiw totikJ
bragLa bgUikilaJ.
cz Mjhufis nkgLJj
gh ClrJ k
mls bghUf
bra
1.
fha
vY fLkhd kW guhk
2.
itl D
fha tsijkhwij Lj
3.
uj
4..
bghlha
uj mGjij guhkj
5.
itl B2
brf tsijkhw
6.
itl B4
behf braghLf
7.
itl B12
uj tgQf K
iw,
Kil
gaghofhf
WF
nkgl
nfhdf
tsfgLwd.
mtiw
Kil
cgfhdit,
iw
cgfhdit, iw kW Kil
cgfhdit vd _W fshf
fyh.
y Ka fyd tiffshf
HH-260, IBL-80, B-77, IIS-82 nghw
dfis TwKo.
fydf eikf
1.
fyd nfhf mf Kilfis
Lwd.
2. Kilf ms bgait.
3. mf iwia jUwd.
nkY mJ bfhnth
bt u
jFj
Kiw
nfh
ts
_y rgfhyf Kil cg
mffgLsJ. jF bt u
vW bga.
a
df
lfh,
m,
fueh, guh
Mait
a d
nfhfshF.
Ma df
ukh, yhh
Mait Ma
d nfhfshF.
17
maehL df
isbks uh,
byAh, nuh
myhL, sh
dhfh Mait
maehL d
nfhfshF.
ma
t.v
myF - 1
ca
nkY mJ bfhnth
irt Kil
nfhgizf
cgahF
fUw Kilf v mGL.
Mdh, fUwh Kilf v
bfLnghfhJ. vdnt, fUwh Kil
cgia kf mf Uwd.
bgil
nfhfSF
nrt
Jiz Kilfis cg bra
aY. Mdh, Kilf fUwhJ.
j tifahd Kilf irt Kilf
vd TWwd.
iwfhf
tsfgL
gwitf
ntil
yFflUJ
ghJfhgjfhf bga TLf myJ
Tlhuf itJ ghJfhfgLwJ.
m, lfh, fueh, guh nghwit
a d nfhfshF. uhy d
nfhf mf ms iwfhf kLnk
tsfgLwJ.
ClrJ k
Kil, nfh iw, f mf
ujij jUwd. nkY, Kil
Rzh, ghgu, nrhoa, itl
B1, B12, D Kjad csd.
gwitf ciwl
F tsfgL gwitdf
gf bghG Rjjukhf gizf
R a, d u neuf
TLf milfgL guhkf
gLwJ. jF m ukw ts Kiw
vdgL.
u ts Kiw vgJ rW bga
TLf
tsj
MF.
nfh ts
gwit cz
gwitfSF njitahd czid
Kakhf
fyzthfnt
jahJ
tUwd.
z
jhaf,
nrhahbkhir, cz, vY cz,
nfhJik jL, fliy zhF, gh,
X, nrhs, yF gFbghUf
Mad
fyUF.
jDl,
Jjehf,
U,
br,
mnaho,
bka, bra nghw jhJfS
fyfgLwd.
gwitfis jhF nehfS mtiw
fLgLJ KiwfS
eh, e nghw CDfsh
ts gwitf jhfgLtnjhL, bjhW
nehfshY jhfgLwd. ah
nfhfhyuh, nfh mik, Ffhr,
fhr neh, f jhFj Mait
gwitfis bgJ ghF.
nfh tsgf
18
cz Mjhufis nkgLJj
tsfhd fhuf
neh fLghL
gwitfSF VgL nehfis ca
jL eltoiffshd, jikgLJj,
jL nghLj, Rfhjhukhd TLfis
mikj,
<ujikia
mf
TLfis Nax mfkhf gLkhW
mikj nghw Kiwf jLf aY.
jFj Kiw jahfgl rk
czid mgj _y FiwghL
nehfis fLgLjyh.
1.
Fsf mik, kW mit
mikJs lf jik.
2. a kW Mjhuf.
3. k ClrJ jik.
4. btg.
bra 1.6
ehfns brnwh
mUYs
gwitgizia
ghitL mF gwitf vthW
tsfgLwJ. cz mfgLwJ.
dbgUf bragLwJ vgij
mJbfhf.
rhjhuz bfil
ts tiff
m) Fsf
tsj:
aif
cztJ Fsf tsj.
M) u ts: braif cztJ
cgia bgUFj.
) Xd ts: xU Fs X d
fis kLnk tsj.
<) gy d ts: gntW cz
gHffis cila fis xwhf xnu
Fs tsj.
c) xUizj
ts:
yf
gfSl
tsj.
trha
fis
1.8 ts (Pisciculture)
Fsf tiff
f gntW ts iyF
VwthW btntW khahd Fsf
njitgLwd.
ts, o bjhY a
bghUshjhu Ka gF twd.
flnyhu gFfYs yrfzfhd
dt kfSF cehL gFfYs
kfSF
ntiythig,
tUkhdij mwd.
Fsf tiff
1. dbgUfFsf:
dbgUf
cWf Kailj M, bg
fis dbgUf brtjfhf
gF tsJ tUwd.
2. FRbghF
Fs:
Fsf
dbgUf
UJ
nrffgL
19
tif
Fsf
fUw
ma
myF - 1
ca
Kilfis bghf brtjfhf
gagLjgLwd. KilUJ
bghJ bttU s FRfS
Fsfnyna tsfgLwd.
3. ehwfh Fs: 3 Kj 5 ehf tiu
tsj s FRfis tif
Fsf cztJ 20 ehf tiu
tswd.
4. tsF
Fsf:
J
s
FRfis tsf gagLwd.
it
rW
bgajhf
i.
MHKilajhf UF.
mf
Lings)
5. U Fsf
it
ehwfh
tsF
Fsfisl
ms
bgait.
F
FRfSF
braif
cztfgLwJ.
ts
ntfij mfgjF fk, fk
cuf gagLjgLwd. bjhW
gutiy jLF bghUL Mogaho
kUJf gagLjgLwd. ngha
ts K milj f
ofgLwd.
1.9 c ts (Aquaculture)
cts vgJ fLgLjgl
NH jhtu, yFfis tf nehf
Kiw cg br KiwahF. J
wh ts, ko ts, ts,
KJ , eL ts nghwtiw
cslaJ.
a Jiw jftf
1. bkhj cg - cyf 2 MtJ
l.
2. fl cg - cyf 7 MtJ
l.
3. cts - cyf 2 MtJ
l.
4. bjhJiw gF - XuhoF
53000 nfho %gh ma bryht.
1.10 nj ts (Apiculture)
ma mogil nj, nj,
bkGF nghw bghUfis cg
br
KiwF nj ts vW
bga.
nj r_f mikl thG
cdkhF.
njf
FGfshf
J jkilna ntiyfis gL
bfhS wD cilait. f cs
kfujJffis, utij
jf czth bfhwd. njf
gntW fUJ utij
nrfwd. thW nrffgL
ut
njfsh
GfgL
tWigia brwilwJ. mF, J
czbghUf ClrJ:
cz yF uj, itlf,
jhJf mf fhzgLwd.
fu cs itl A bjthd
fghitF
bgJ
cjwJ.
20
ntiyfhu
nj
uh
nj
M nj
cz Mjhufis nkgLJj
njdhf khwgL d njdilf
nrJ itfgLwJ.
bghUshjhu
njfsh
cg bragL njD, nj bkGF
KaJt thjit.
tifahd
1. njdhdJ ClrJ Fj X
czthF. xU nyh nj 3200 fnyh
ria jU wDilaJ.
1. uhnj
xU nj To xnu xU uh
nj kLnk UF. j ntiy
KilLj. uh njahf tsu
UF
GfSF
bfhLfgL
cz uha b# vdgL.
2.
rfiu,
jhJcf,
itlf, kfujf, behf
csd.
3. nj xU wj UehahF.
gh my bfhljh wj xU
gjgLJ bghUshf gagLwJ.
2. M njf
it dbgUfF jFahdit.
uh njl izJ dbgUf
brtJ kLnk t ntiy.
4.
cl gF fhzgL fis
FzgLJtjF,
Uk,
r,
Fl
nghwtiw
Fz
gLJtjF gagLwJ.
3. ntiyfhu njf
it kyL njf. uh
njia
ftJ
bfhSj,
njnrfj, Til fLj, ghJfh
nghw gfis brwd.
5. ujYs
mfgjF
twJ.
nj df
nkhFnshid
nj KagF
m) cehL nj df
i) V ofh - bghJthd
a nj.
nj bkGF
nkY mJ bfhnth
tl eld
mir eld
ma
xU njTo _W
njf fhzgLwd.
nj bghUshjhu KaJt
myF - 1
ca
kh kL
gF -m
I. rahd ilia njbjLJ vGJf.
1. Gst maehL nj tif vJ?
m. vnshah
M. v Mlnrh
. v ofh
<. v lhnrlh
M. FR bghF Fs
. ehwfh Fs
<. U Fs
M. bklh lh
<. Fnshnuhigg
M. nuh Iy
. yAh
<. m
6. btu vgJ
m. Kil cgia mfgJ
. kW wh ts
M. gh cgia bgUFtJ
<. nj kW bkGfhf nj ts
22
cz Mjhufis nkgLJj
gF -M
I. fh izf cs ntWghoid vGJf.
1. dbgUf kW U Fsf
2. ir bfh kW v bfh
3. kG cu kW ah
4. bgUk Cl jkf kW E Cl jkf
5. muyhj ts kW u ts
II. tUtdtiw tiuaWf.
1. nuhnf
2. irny{
3. ts
5. th c ts
6. fyd
7. f
4. nj ts
<. ts
< . v bfh
- iv. DDT
ma
m. bfh
myF - 1
ca
10. f
hnfa kW mgynr df Git yFf vdgL. Git
yFf vwh vd?
11. x
U y gwit gizf, yF ey Uf u ts Kiwia
vwd.
m) u ts Kiw vwh vd?
M) H
H-260, IBL-80 gwit tif lfh, m dfisl wjjhf
fUjgLwd V?
12. fh Ffis milahs fhf.
<
M) DDT
) FCI
<) NDDB
14. bghUJf.
A B
m. ijf _y gu nehf
yfliy iy neh
M. k _y gu nehf
be iy neh
. fhW _y gu nehf
<. _y gu nehf
be bt neh
<)A kW R jtW.
kf bjhif bgUf
cz njit mf
24
cz Mjhufis nkgLJj
18. gagLjgL c bghUf mogil nfhol lij uf.
m) kG bjhG cu : ____________
M) gRjh cu : ____________
19. jhtu tsF ClrJf aikahjit. m ieu# kW ghgu
gid FLf.
20. cuf ClrJ fitahf Ugjh g cgia nkgLJwJ.
mf ms cufis gagLJtjh VglToa is vd?
21. aif Kiw fy Kiwia l braif Kiw l w jik thjjhf
csJ. fhuz TWf.
22. ah bjhlahf cz mWjgoUwh. J clYF eykhdjh?
ahagLJf.
23. njf r_f mikl thG cdf vw fUij ahagLJf.
gF -
I. ilaf.
1. m, uh{ Ma UtU FRfis U thu fhyF ehwfh Fs
tswd. Mdh mtf FRfis kbwhU FsF khWwd.
jfhd fhuzij cfsh Tw Kokh?
2. g
h, mtdJ egfS nfhgiz xiw bjhlf Uwd.
giz yFfis tsFnghJ, mtf filof ntoa brafis
g goaLf.
4. x
U FGthf bragL trhf jf g kfNiy mfgLj
lLwd. mtf giu nkgLj nkbfhs ntoa eilKiwfis
goaLf.
II. tUtdtiw uf.
m) AhyJ ehoUJ tj ma d fheil ____________.
M) ghYs uL jhJf ____________, ____________.
) btik u jij ____________.
<) jHf gwit gizF f bgw uL khtlf _____ , _______.
c) njf eld mirfis sajfhf nehg gR bgwt ____________.
III. nH bfhLfgLs xbthU glij flJ, XU tf F vGJf.
25
<
ma
myF - 1
ca
IV.
Gs mltiz tir `m'- cs ehF brhfis ftf. t
xthj brhiy vLJ tir `M'- vGj. jKs _W brhf bghJthd
gid tir `'- Fl.
kh
1.
m, fueh, guh,
byAh
2.
cfy, bt dfy,
ntWgl wdfy,
braif l.
3.
xU d ts, gy d
ts, xUizj
ts, u ts
4.
V ofh, V lhnrlh,
V ~nshna, V
bkbguh
byAh
a gwit
nkY ma
jff:
1. Economic Botany - Plants in our world 2000 - B
eryl simpson and Molly ogorzaly,
Mc Graw Hill Publications
2. Economic Botany of Crop plants 2000 - A
.V.S.S. Sambamurthy and
N.S.Subrahmanyam, Asiatech Publisher.
3. Economic Zoology - S
hukula, G.S. and Upadhyay V.B. (1997)
Rastogi Publication, Meerut.
izajs: http://www.biology-online.org
http://www.tnau.ac.in
26
myF
kj clY,
cW klyfS
xx njh
xx jir kly
xx vY kly
xx brkhd kly
xx f f kly
xx uj Xl kly
xx Rthr kly
xx dbgUf kly
27
myF - 2
ca
mKf
uj Xl kly
mfrlf kly
eu kly
brkhd kly
Rthr kly
dbgUf kly
f f kly
jir kly
ehsyh Ru kly
wrlf kly
wrlf kly vgJ njh, ef, nuhk Matiw cslaJ. btg
cl RWNH khwf, fhaf, EQf jhFj nghwtwh cl
ghfgLwJ. wrlf kly wghd braghoF njh fhzgL
jiyKo, cl fhzgL nuhkf, eff, ait Ruf, g Ruf nghwit
bgJ Jiz wd.
2.1 njh
kj, yFf ccWfis _o ghJfhf, nehUf jhfhk
UgjF njh f aikahjJ.
clYF btiw nghw fyhd mikig bfhl njh _W mLFfsh
MdJ. mit 1. wnjh, 2. eLnjh, 3. mfnjh.
cnuhk
nknjh
vbz
Ru
eLnjh
z FHh
eu
monjh R
cnuhkF
bfhG R
iu
jk
njh mik
ait Ru
28
kj clY, cW klyfS
i) wnjh
wnjh njh btgF. bt
mLfhdJ jilahd, bkj br
nghw wj wnjh brfsh
MdJ. mojs r njh wnjhiy
eLnjhUJ wJ.
wnjh
cs
bkyndhir
vw w brf njh wF
fhuzkhwd. mojs rF nH
eu KoRf fhzgLwd.
iii) mfnjh
J eLmLF; joJ r
bfhljhf UwJ. F eufS,
uj FHhfS, cnuhk FfS,
ait RufS, g vw vbz
RufS fhzgLwd. ait
Ruf ujUJ aitia
J btnaWwJ.
J btgiyia xGFgLJtj
_y btw njhid Faila
brJ, cl btgiyia ngQwJ.
cl mfgoahf fhzgL
,
fiuJs
cfis
clUJ
fthf
btnaWtj
_y
J
rhakhwJ. nkY ghOah nghw
nehUf
btnjh
_y
clD cEiHtij jLwJ.
vbz Ru g vw vbzia
xGF
N
ax cjdh itl D
ia jahwJ.
b
jhLj, t, btg Matiw
czU cz cWghf ntiy brwJ.
n
jh, aitia ujUJ
J vLJ btna mD f
cWghf ntiy brwJ.
nkY mJ bfhnth
eh,
e
ifdh njh xU
gFia oJ GJ Lnthnkahdh, mJ
L giHa iyia milwJ. eLnjh
mogF
fhzgL
xU
tifahd
ujjh mj rF fhuz. kjf
KJikailnghJ, mtf njh j
ria HJLwJ. vdnt jh njh
RUff VgLwd.
29
ma
ii) eLnjh
myF - 2
ca
ehnd brnw
bra 2.1
gntW
yFf
njh
khWghLfshd cnuhk, wF, ef,
brfis dfhz.
nkY mJ bfhnth
vY jirf
ff ccW jirf
ff ja jirf
yFfS mt mirF gagL
cWfS
yFf
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
mgh
ghua
dh
kG
eru
f
gwitf
btsth
vY jirf
mir cWf
ngh fhf
FWiH (ah)
iH (shb#yh)
cly lh
FHh fhf
JLf
wiff
bglha
jir ehf
it
jikila
iz
R
cWghF.
it
tYthd
gilfis
nghW
vYfSl
30
kj clY, cW klyfS
bjhl bfhLsd. t Gw
VwFiwa O f w ghas
cilaJ. 10 l cs jir eh 600
1000 nyh vilia jhF.
Ujiy jir
jirr
iz Rth Md r vY
jir J xU gly nghW nghitahf
csJ. gly nkwkhfnth MHkhfnth
mikJ Ufyh. nkw cs r,
fL jsila mikghf njhYF,
jirF il UF.
MHkhd
r nfhyh# iHfsh MfgL
raw ciwahf jirfis
RUF. it jirfSF ilahf
brW vYfSl izUF.
Kjiy
jir
jir Ulf
1. jiyw jirf
2. fGJ gF jirf
3. cl gF jirf
4. nkif jirf
1. jirf
cl
fhuzkhwd.
5. fh jirf
y jirfS mt braghLfS
Kfghtidf
afF
3.
tW
gF
fhzgL
bkikahd
jirf
theh
KGtJ
X
au
nghy
aFwd.
bra 2.2
ehfns brnwh
mUUF
kUJt
f
kUJtkidF
brW
gjgLjgL, ghJfhfgl gntW
kj
jirfis,
cWfis
cWnehf.
_R Lj
_RLjYbfd ehF Ka
jirf
csd.
cRthrkhdJ
nf,
bt
yhvY
il
jirfsh fG. c yhvY il
jirfS, khjirfS bt Rthr
jirfshF. cjujhd _R LjYF
cjwJ. W jireh rdh
nkY mJ bfhnth
31
ma
kj cl IJ jir bjhFf
fhzgLwd.
myF - 2
ca
bga
mikJs l
af
1.
oua
KJF, fGJ jir
KJ nkwK,
fG U wfS
nkUJ Gj
2.
bllhLf
(njh jir)
njhgilf
ifia caJj
3.
bgnlhuf
(kh jir)
kh
4.
yhok lhir
(KJF jir)
KJ w mfw
jir
5.
igbr
(Ujiy jir)
nkif KgF
iffis klFj,
tisj
6.
iu br
(Kjiy jir)
nkif gF
iffis Lj,
iffsh mGJj
7.
fh~ jir
( fh jir)
fQfhYF,
KHfhYF il
fh w
ghj K gFia
caj, jhj.
nkY mJ bfhnth
vyh
yFfS
jhilia
mirf
Toad. Mdh,
Kjiy kL
nk jhilia
mirf ToaJ.
32
nkY mJ bfhnth
jirf
vYfsh
GfgLwd.
Mdh
jsgLtiy.
ehF cl mf ms
afYs
aF
jirfS xW.
kj clY, cW klyfS
2.3 vY kly
vY
kly
ekJ
clYF
totij, mikig bfhLwJ.
ekJ cl af cjtj, mjid
ghJfhj,
uj mQfis cg
brj, jhJ cfis nrJ itj
nghw braghLfSF vY kly
gagLwJ. vY kly, vYf,
FUbjY, _Lfis cslaJ.
kj vY kly U fshf
fgLsJ. mit
1. mfrlf
2. izW rlf
mfrlf
cliy neuhf itJ Uf mfrlf
cj.
mfrlf kilnahL,
AahL vY, KJbfY bjhlU,
khTL mlF.
vYf
nlh,
Filahfnth,
jilahfnth,
xGfw
tonyh
Uwd.
f F
_F vY
fghy
nkjhil
jhil
kilnahL
khTL
nkif
vY
L
vY tisa
bjhil
vY
kj kilnahL 22 vYfsh
MdJ. 8 jiy vYfS, 14 Kf
vYfS mlF. jiy vYf
midJ jilahd vYf. it
mirah_odh
izfgLsd.
it
_isia
ghJfhwd.
kil nahL ghj, nfl, Efj,
RitajYfhd
cz
cWfis
ghJfhwJ.
kilnaho
mow
kilnahL
bgUJis
csJ.
j tahf _is KFsUJ
jLtl neh wFwJ.
khTL
kj vYTL
nkY mJ bfhnth
khTL
khbgYl(Sternum)
izfgl yhvYfsh Mf
glJ.
yhvYf
khTo
gF
KJbfY
bjhlUl
izJsJ. khToD kh
FsJ.
khF
mikJs
jaK,
EiupuY
khTodh
ghJfhfgLwJ.
33
ma
kilnahL
myF - 2
ca
kh vY
yh vY
fGJ
KbsY
KJbfY
kh
KbsY
kj khTL
khTL 12 iz yh vYfsh
MdJ.
it xbthW khK
vYl
izfgLsJ.
Kw Kj 10 iz yh vYf
khbgYl (Sternum) izUF.
khbgYl
neuoahf
izJs
Kj 7 iz yh vYfS cik
yh vYf vdgL. 8,9,10 Ma yh
vYf izJ 7MtJ yh vYl
bghUsJ. it bgh yh vYf
vdgL. 11,12MtJ iz yh vYf
khbgYl izaiy. tF
jF yh vYf vW bga.
L
KbsY
UbtY
thKbsY
kj KJbfY bjhl
izW vY kly
izW
vY
kly
njhgil, ifbaYfS kW
L tisaK, fh vYfS mlF.
KJbfY bjhl
ifbaYf
njhgilnahL
bghUs gF njhgil vdgL.
njhgilaik njhgil vY
(Scapula) xU fhiubaY (Clavicle)
csJ.
fhiubaY nk Xu
dhL F (ifbaY bghUJ
F ) csJ. jh nkifbaY
(humerus) bghU csJ.
cik
it
33
KbsYfis
bfhlit.
5 gFfshf csd.
ff
ff
ff
ff
ff
KJF
mit
fGJ KbsY - 7,
kh KbsY - 12,
L KbsY - 5,
UbtY - 5,
th KbsY - 4.
ifbaYf
if nkif vY vw l
xiw vY csJ.
j gF
Kif vYfSl _L mikJ
izJsJ. K if KifbaY
kj clY, cW klyfS
nkif vY
if vY
MubaY
ifbwYf
kj nkif vYf
(ulna)
MuvY (radius)
vd U
vYfSsd. kfL vL a
vYfis bfhLsJ. j vYf
ehF, ehfhf uL tirf csd.
if rlf, csif vYfshyhdJ.
if IJ ufSL. m xU fil
uY, 4 ufS mlF. xbthU
uY l u vYfsh MdJ.
fil u uL u vYfS, w
uf _W u vYfS csd.
bgY
bjhil vY
KHfh
K fhbyY
fhbyY
LbgY, fhfS
kj fh vYf
LbgY tisa
LbgY tisa rhu vD
UbtYghY,
Xiz
fhnr
vD
LbgYfshY
MdJ.
LbgYghdJ a myJ ftL vY,
a myJ L izbgY,
myJ bgY vw _W
vYfshyhdJ.
tisa cs
zF mlhy (acetabulum)
fhfis izwJ.
vYf gf
1. v
Yf jirf izF
fhuzkhwd.
2. m
frlf
jhFwJ.
cl
vilia
fh vYf
5. bfhG, fhaij
lkhf sFwJ.
nrF
35
ma
njhgil vY
Kid LbgY zF
bghUJ jiygF csJ. mjDila
gF, fh vYfshd K
fhbyY (tibia) fh btbaY
(fibula) MatWl izJsJ.
myF - 2
ca
kj vYf vif
cz ghij
kj
czghij
thia,
kythia izF RUl, jiryhd
FHh MF. J wghd gy gFfis
bfhl 6 Kj 9 l s bfhlJ.
czghij
vgJ
th,
cth,
bjhil, czFH, iuig, WFl,
bgUFl, kyFl, kyth vd gntW
gFfis cslaJ. mnjhL c
Ru, fiza, fu Ru nghw
brj bjhlila RufS izJ
bragLwd.
th
gf
ehF
c Ru
bjhil
Fu tis_o
czFH
fu
iuig
jig
fiza
th
thFF
wwJ.
thF nkgF mz vdgL.
jiugF ehF mikJ csJ.
jhil tirahf gf bghUjgL
csd. th cz GFt Ka
gF twJ.
gf
bgatfSF xbthU jhilY
16 gf j 32 gf csd. mt
4 btL gf, 2 nfhiu gf, 4 K
filth gf, 6 filth gf.
fil filth gf 20MtJ taF
d KisF. vdnt, mgfis
Phdgf vg. gf blil
vdgL vY nghw bghUsh MdJ.
blil nkR, vdhk vw
fod bghUsh Md ciw xW csJ.
vdhk cl f fodkhd gFahF.
czit WW JLf M, czit
miugjF gf cjwd.
ehF
WFl
J Ritia ma cj jirah
Md cW. J th mogF
izfgL csJ. nkgu gy
Ea Rit mUf fhzgLwd.
czit GF nghJ cz FHYF
czit jStjF ehF cjwJ.
bgUFl
Flth
kyth
kyFl
th
brkhd cWf
36
kj clY, cW klyfS
c Ruf
th 3 iz
fhzgLwd.
nkY mJ bfhnth
c
Ruf
kj cl f fodkhd gF
gf vdhk MF.
e th Hdh tw
milnghJ ekh ngr ayhJ.
nkyz
Ru
jhil Ru
c Ruf
mit: 1. nkyz Ruf
2. jhil Ruf
3. ehto Ruf
1. nkyz Ruf: _W iz
Ruf Ruf jh bgait.
it fhJF mU mikJsd.
2. jhil Ruf: xGfw tot
bfhl Ruf jhilf iz
l wkhf mikJsd.
j cw Rt nfhiHgly
bfhl bka mLfhyhd va R
fhzgLwJ.
iuig
iuig gF cz brkhd
Ka gFahF. J t lJ
gF fhzgL jirah Md mfw
ig nghw X cWghF. iuig
_W gFfis bfhlJ. mit
fhoah iuig. ~gl iuig
kW ignyhu iuig. iuig
csLF Ruf iuig iu
RuwJ.
iuig fh
fhzgLwd. mit:
1. bg
behf
2. bu
3. iAnuh Fnsh my
iuig Rt csLFs W
Ff fhzglToa w tif
brfsha
M[o
brdh
iAnuhFnsh
my
cg
bragLwJ.
thUJ
Jta
brj
f
iuig
cs
iAnuhFsh
my,
behfsh
bjhlJ nkbfhsgLwJ.
WFl
iuigahdJ
ignyhu
vw
Jis tna WFl wwJ.
J 5-7 l sKs RUl FHyhF.
j cRt KGtJ Fl cf
vdgL kofSl csJ. WFl
_W gFfshf fgLwJ. mit
onahod, d, a MF.
37
ma
ehto
Ru
myF - 2
ca
onahod
fu
iuig
onahod
vgJ
VwFiwa
22 br.. sKila 'C' nghw tot bfhl
cWghF.
fu
kj cl fbga Ru cW
fuyhF. j vil VwFiwa 1500
uh. it uL rkkw fJfsh
MdJ. j ty fJ bgaJ. fu
j iu RuwJ. j gir fyj
kr w ut. j jig
nrfukhwJ. j ehs fiza FHhl
izJ onahod wwJ. j
bfhG brjYF cjwJ.
Mdh, j j cfis, j
wfis ju brjYF cj
behf iy.
j
nrhoa
isnfhny
fiza
onahod
fu kW fiza
ehsKs Ruahd fiza fh
behfis RuwJ
1 . o,
2. ifnkho
3. fhgh bgonl
4. mikny
5. iyng
d
j cf
WFl
I
uL
gF
sKilaJ d. onahod bjhl
a KoWwJ. WFl RuF
RubghU WFl uhF. WFl
fh behf fhzgLwd.
nrhoa lhnuh
isnfhny
ig%
j wf
1. Rnu,
igo
2. khnl,
3. yhnl, 4. iyng
fiza
38
kj clY, cW klyfS
s bgdh
nkY mJ bfhnth
VWFl
wF Fl
clbraa
vw
ca
Jiwia Kj cUthat uh
ehil nrj s bgdh(1813-78).
kj clYF ria bfhLgJ
FSnfh vW, mJ fu
isnfh#dhf
khwgL
nrfgL
vW,
clYF
njitgLnghJ L Rnwhl
fyF
vgij
fljh.
kUJf
clbraiy,
eu
klyij
vthW
khW
vgij mUjh.
khL
Fl
bgUFl
1. bghDF vw itu
nehdh ghfgLtJ nkyz
Ruf.
2. _W iz c RufS
izJ eh xWF 1.5 l
ciu Ruwd.
2.5 ff kly
ff kly Xiz Wuff,
Wuf ehsf Wufig W
wt Ma cWfis cslaJ.
Wuff ujUJ ffis
tofL bra _y Wiu jna
wJ.
Wuff
Wuf Kakhd xU ff
cWghF. J izahf mikj mlj
t wbfhl, mtiu ijtot
cW. J KJbfY U gfY
mikJsJ.
tsjt Wuf
12 br.. sK, 6 br mfyK, 3 br
gUkD bfhlJ. Wuf btgF
FJ, cgF FJ fhzgLwJ.
Fj cgF KJbfY bjhliu
neh UF.
39
ma
myF - 2
ca
md
Ru
nf
2. njh
aitia
btnaWwJ.
bkLyh
ait ah, my, yho
bg
my nghwit csd.
3. fu
iu
nkhFnsh
ijfgLnghJ
clhF
jwfis
fu
btnaWwJ.
jk
W
ig
W
wt
Wuf g
1. uj
tsij
khwnghJ
clhfToa
ieu#
mla
TLbghUis
ahthf
bt
jSwJ.
ff bjhF
brj Ruahd fu tyJ
Wuf nkny fhzgLtjh, tyJ
Wuf rW jhJ fhzgL. Wuf
nf vw iHfsh Md rdh
_lgLsJ.
uL Wuf ehsf, Wuffis
Wigl izwd. Wig
jfhfkhf Wiu nrJ itF
cWghF. W, Wuf ehsfUJ
bkJthf
Wigia
milJ
uwJ. mUJ WuhdJ W
wtahf btjsgLwJ.
2. cl iu vynuhiyLis
rkiygLj cjwJ.
3. my fhurkiyiaxGFgLJwJ.
4. ujY, RfY clhF
CL
fy(Osmatic
pressure)
mGjij rkiygLj cjwJ.
5. shkh ut Ka gF
bghUshd FSnfh kW mndh
myfis
L
shkh
W bfhs cjwJ.
Eiupu
jk
Eiupu
iu
w
beuh
Wuf VwFiwa xU a
Ea be~uhf mikJsd.
j be~uhf Wuf mogil
bra myF MF.
Wuff,
Eiupuf,
fu,
njh
izJ
f
cWfshf
bragLwd.
bg
bkLyh
1. Eiupu
ujUJ
fay
th
( CO2 ), Ma ff Eiupu
btnawgLwJ.
40
kj clY, cW klyfS
2.6 uj Xl kly
uj Xl kly vgJ ja,
uj, uj FHhfis cslaJ.
kly
uj
Xl
_y nkbgUiu
M#id, ClrJfis cl
vyh ghffSF vLJ brwJ.
kfhjk
Eiupu
jk
LA
RA
bgU
iu
Eiupu
iu
<j
th
RV
LV
_j th
miuru
th
kj
ja,
clw,
ehF
miwfnshL Toa fhoah jirah Md
cW. J T totkhdJ. jaij
R uil Rtdh Md ciw csJ.
mjF bgfhoa vW bga. bgfhoa
rF ilgl gF bgfhoa
utjh uggL UwJ.
J
jaij mUJ ghJfhwJ.
ja
lJgF
M#
iwj ujij EiupuflUJ
bgW, jkf _ykhf cl midJ
RfSF brYJwJ.
janjhL bjhlila uj FHhf
tyJ Va - m) nkbgUiu
M) bgUiu
) bfhnuhd iu
ja btL njhw
jaJ
cl
midJ
ghffSF ujij mDwJ.
ja Va vW miHfgL
uL nk miwfS, bt
vD joj Rtiuila uL
miwfS csd.
ja
ilRt
Vnah-btFyh
vw tl Rtdh
UjhY,
mtWF
kL
ma
ja
kh
miwF,
uL
EiupuYF ilYs oahod
vw gF itfgL UwJ.
ja tygF bgUiuf
_y M#dw ujij bgW
M#ndwkila
EiupuYF
brYJwJ.
myF - 2
ca
ja fhzgL thf
iuf
1. _
j th :- tyJ VaF,
tyJ btoSF il
fhzgLwJ.
2. <j th :- lJ VaF,
lJ
btoSF
(u
th) il fhzgL.
3. miuru
th:Eiupu
jk, kfhjk wgL l
fhzgLwJ.
uj Xl:
uj Xlij uL fshf
fyh.
bghJthf iuf
ct mw
ujij vLJbrY.
Mdh,
Eiupu iu kL ct iwj
ujij vLJ brwJ.
jJ FHhf
brfSF ilna gu fhzgL
f Ea FHhf jJf. Rnwhl
bjhF fj Toa vyh ntiyfS
jJf kLnk eilbgWtjh, kw
uj FHhfshd jk, iuial
it f KaJt bgWwd.
jk
iu
1. Eiupu uj Xl.
2. bghJ uj Xl.
Eiupu uj Xl
Eiupu uj Xl ct yhj
ujij ja tygfUJ
EiupuYF vLJ brW, ct
cs ujij L ja
lJgfF vLJ bfhL brwJ.
bghJ uj Xl
jJ gLif
nthl mf ms M# cs
ujij ja lJ gfUJ
cl RfSF vLJ brwJ(ja,
Eiupu ju). RW cl Rf
cs ffis bgW ctaw
ujkhf kh ja tyJ gFia
milwJ.
uj FHhf
jkf
jaUJ
brY
uj
FHhfSF jkf vW bga.
bghJthf jkf ct iwj
ujij vLJ brY. Mdh
Eiupu jk kL ct mw
ujij vLJ brwJ.
42
nkY mJ bfhnth
uj
mGjij
mogilahf
bfhL Wuf ntiy brwJ.
1. xbthU WufY VwFiwa
xU
a
be~uhf
fhzgLwd.
mt 4,50,000
be~uhf
g
iy
Ujh kLnk c thH Ko.
2. jajh btnawgL uj
I xU gF xbthU lK
Wufij milwJ.
mjhtJ
1.250 l ujij Wuf
bgWwJ.
kj clY, cW klyfS
jkF, iuF cs ntWghLf
t.v
jkf
iuf
1.
jaUJ ujij cl
cWfSF bfhL brwJ.
cl cWUJ ujij
jaF bfhL tUwJ.
2.
Eiupu jkia ju
vyh jkfY ct
iwj uj fhzgLwJ.
Eiupu iuia ju
vyh iufY ct
mw uj fhzgLwJ.
3.
jDila Rt fodkhdjhf
r bfhljhf
fhzgLwJ.
jDila Rt bkajhf,
rawjhf fhzgLwJ.
4.
cl jirf MH
fhzgLwJ.
cl jirf nkgF
fhzgLwJ.
5.
thf fhzgLtiy.
thf fhzgLwd.
kj uj
uj
vnuhirLf,
YnfhirLf, uhnghirLf, ut
shkh Mad csd.
bghUfis
bragLwJ.
Clfkhf
uj brf
uj 45%
uj brf
fhzgLwd. uj brf _W
tifgL.
m. vnuhirLf
(tgQf) RBC
M. YnfhirLf
( btisaQf) WBC
. uhnghirLf
( uj jLf)
shkh
shkh vgJ uj brf
yhj utkhF. J uj 55%
fhzgLwJ.
shkh
fhujik
bfhl bt kr w utkhF.
flJ
m. vnuhirLf:- ( tgQf )
it t wKila UwK
Fahd jLfshF. kj tgQ
cfU mwJ. nkhFnsh vw Rthr
wia bgW Ugdh, J t
wKilajhf fhawJ. j th
gkhwF (ct kW fay
thit flJtjF) cjwJ. xU fd
l uj 5 a uj
tgQf fhzgLwd. t
theh 120 ehf. it fuY,
kuY mfgLwd.
43
ma
uj xU ghk izRthF.
kj cl ruhrahf 4 Kj 5 l
uj csJ. J clYF njitahd
ClrJfis,
njityhj
ffis, thfis flJtj
_y cl rkiy Uf cjwJ.
myF - 2
ca
uj tgQf (RBC)
M. YnfhirLf
(btisaQf) WBC
btisaQf wkw, xGfw
tot bfhl kW cfU cs brf.
tgQf vifnahL xL
nghJ it vif Fiwjit.
Mdh, ms bgait. xU fd l
uj Rkh 8000 btisaQf
fhzgLwd.
btisaQf
5
tifgL.
mit : nkhndhirLf,
~nghirLf,
nuh~f,
<ndh~f, ngn[h~f. t
theh 4 thuf.
btisaQf
nehUfl
nghuho
cliy
ghJfhwd.
it
cl
neh
v wid cUthFt Ka
gfhWwJ.
3.
ehsyh
Ruf
Ru
bghUfis
cl
vyh
gFfSF bfhL brwJ.
4. cl btgiyia uhf itJ
bfhwJ.
5. cl Rfis
bfhwJ.
<ndh~
cWneh mnth
xU J ujij Enzh
itJ ghf.
nkhndhir
m
cs
btisaQit
fLof.
ngn[h
itJ
nuhnghirLfis fhL
( uj kh )
bra 2.3
nuh~
<ukhf
nghir
tgQit,
TJ ghJ
nkY mJ bfhnth
uj btisaQf (WBC)
. uhnghirLf (uj jLf)
uhnghirLf uj jF
jL tot brfshF.
a cfU
mw brfshF. it 1 fd l
uj 2,00,000 Kj 4,00,000 tiu
vif fhzgLwd.
44
bjhil gF fhzgL
FUbjY tisaF fdh
vW bga. RthjnghJ ntW
VjhtJ
btbghUf"fdhit"
bjhLnkahdh gykhd Uk tU.
kj clY, cW klyfS
2.7 Rthr kly
ehF
ehgF bjhil
cs lh
bkikahd mz
fhW
ehF
cth bjhil
Futis_o
iAahL vY
ijuhL
FUbjY
Futis bjhil
fhL
FUbjY
ehF
btw
_
ehJthu wwJ. _F bt
bjaToa X mik. ehghij
btw w ehJthuY, cw
bjhilY wwJ.
_RFH (fhWFHh) C tot
FUbjYgh
MdJ.
mjDila
cgF nfhiHglyjh MdJ. nkY,
ahl Toa va RfS
cgF fhzgLwd.
Rthr gu
Eiupu fhzgL bkhj fhW
wiw
btgu
(Rthrgu)
80 Kj 100 rJu l. mjhtJ, VwFiwa
xU bl isahL ikjhdF
izahd gu MF.
_RFH
_Ris
FH
fhW
wiw
Eiupu mik
Eiupu
kj Kakhd Rthr cWf
Xiz
EiupufshF.
it
T totkhdit. khgf ToD
itfgL csJ. Eiupu mogF
cjujhdnjhL xo fhzgLwJ.
tyJ Eiupu _W koid, lJ
Eiupu uL koid bfhL
csJ.
45
ma
clbrfUJ
uj
bfhLtU fay thit
M#id mF gia brtJ
Rthr kly. Rthr kly _W
Ka gFfis bfhlJ. mit:
ehghij, Eiupuf, Rthrjirf.
ehghijahdJ ehF, bjhil,
Futis, _RFH, _RisFH
Eiupufis cslaJ. ehghij
btfhid
EiupufSF
vLJ brwJ. Rthr kly bt
ehJthu
bjhl
ehF,
bjhil,
Futis,
_RFH,
_RisFH, Eiupu KowJ.
myF - 2
ca
Eiupuf uil Rtuh Md
ciwah NHgLsJ. mj ciwF
quh vW bga.
uL ciwF
il cs gF qu miw vdgL.
mj miw qu utjh uggL
csJ.
_RFH EiupuYF brw
uL _R isFHfshf wJ.
_Risf WFHfshf wJ.
_Ris WFHf fhWwiw
ehs Kotil. j fhW wiw
ehs Ko fhW wiwf
(alveoli) fhzgLwd. Fjh th
gkhw fwJ. th gkhw va
gut Kiw fwJ. kj Eiupu
VwjhH 300 aDF nk fhW
wiwf fhzgLwd.
Eiupu
jk
_Ris
W FH
jir
bkik
jir
Eiupu
iu
fhW
wiw ehs
jJf
fhW
wiw
khbrnyh kh (1628-1694)
khbrnyh kh 1628M ML
kh khj jh eho wjh.
mlho jJt gw mt
kUJtuhdh. ma M jid
<LgL bfhl mt, fj
mf ehl cilatuhf fhzglh.
xL csaYF mojsltuhf
fUjgLwh.
gL, jh brj Mfis
1669M ML btlh. tif
fSF RthgjF
Eiupu
ilahJ
vW,
it
cl
gfthL Jisf _ykhf thkly
fhiw cGJ, EFHf tahf
Rthwd
vW
sdh.
j EFHYF _RFH vd
bgalh.
Eiupu brfis mWit brJ
ghJ, m a, bka Rt bfhl
jJf
Ugij
fljh.
jJfjh jkfis, iufis
izwd vW, mit ujij
jaij
neh
brYJwd
vW, Rnwhl bjhF fjToa
midJ ntiyfis, jJfns
fJwd vgij
cyF
bjagLdh.
Vuhskhd
cl
cSWf
mtUila bgaiu jh wd.
Rnwhl, z XlnjhL bjhlila
kha Jff, wnjh R
fhzgL kha mLF, f
fhzgL kha FHf Mait
jF
rhWfshF. f
kha FHf ieu# mla
f bghUfshd my kW
iu kyUJ btnaWwd
vgij kh flUjh.
kj clY, cW klyfS
Eiupu gf
1. uj cs fay thit J btna mDwJ.
2. uj cs ntlhj iu Mah btna mDwJ.
nkY mJ bfhnth
Jehs
nuhnl
Ru
W
wt
Wig
JFH
bfsg
Ru
vilo
jf
ijig
M dbgUf kly
X iz jff ijigD
twiwF btna fhzgLwd.
Vbd, J br cUthfF
rhjhuz cl btgiyial Fiwj
btgiy njitgLwJ.
xbthU
jfK gy tisfis bfhl
J EFHfsh MdJ. Jnt J
briy cUthFwJ. thW M d
bryha J br cUthFj J
bryhf vdgL.
jfYs
KjKj
J
briy
flJ tiujt Ml th
tAh (1632 1723).
47
ma
myF - 2
ca
bg dbgUf kly
Kj J br mik
J jiy, fGJ, eLghf, th vd
ehF ghffis bfhlJ. jiy
xiwika
iybfhl
cfU,
KgF
iAahnlR,
nuhonaho behfis bfhl
mnuhnrhK fhzgLwJ.
fGJ
gF mik, nrik brnahf
fhzgLwd.
eLgF
RU
tot
iknlhfhahit
bfhLsJ.
thgF Fiwj ms irnlhshrij
bfhLsJ. J J ut Clf
bry gagLwJ.
jiy
eLcl
fUig ~gl
ml ehs
Myh
lf
go
y
fUig
br
nah
bg dbgUf bjhF kly
J mlfij, Jiz dbgUf
cWfshd fUig ehsf, fUig,
br, fy fhth Matiw
bfhLsJ. mlf 28 ehSbfhU
Kiw (khjlh RH ) mlij
cUthFtnjhL
bg
dbgUf
Ahnkhdha
<nuh#id,
nuhb#onuhid RuwJ.
xnth
mlYs
gh
brf mlij cUthF KiwF
ml cUthf vgJ bga. fUig
X
clw
fdkhd
RtUila,
jirahyhd igahF.
fUig _W
mLFfis bfhLsJ. Fjh
fUKil
gfgL,
ClgL
tsfgLwJ.
fy
fhth
vgJ
brir,
dbgUf
fyfhthia izF xU eh
jirahyhd FHyhF.
J fy
nghJ, jQfis bgWtnjhL w
FHhahf bragLwJ.
<nuh#
Ahnkh mlbr cUthfF
JiztnjhL ulh iy gh
gfshd khgf ts, Ko tsj,
bgdFa Fu MatF
fhuzkhwJ.
th
nkY mJ bfhnth
J
Jtf
nrJ
itfgLwJ.
f
Fiwj
btgiy
ut
ieu#
_ykhf ciwj iy gy MLf
nrfyh. mit cUlnd UF.
j Jbrfis nrhjidFHh
FHij clhFtjF, braif
lF gagLjyh.
kj ml mik
kj ml Vbyj tifia
rhjJ (fU cz mwJ).
fhof
48
kj clY, cW klyfS
1. itl
r:
mlij
xo fhzgL bka xF
jikila r.
2. nrhdh bgYlh: itl rF
mLjgoahf fhzgL joj
xF r.
3. bfhnuhdh nuonalh: bt gF
fhzgL,
gh
brfsh
cUthd joj ciw.
khjlh RH
xU
bg
gUtkilj
fhy
Kj
khjlh
ujukh
F
tiu (fgfhy fyhf) 28 ehSF
xUKiw bg dbgUf cW
VgL khwF khjlh RH
vW bga. ml btpLF wF
ml bgnyha FHh bfhL
tugL,
fUWj
eilbgWwJ.
fUWj fHiyba, fUig
vnlhbka Rt cJ ujK
fUig
R
btnawgLwJ.
jF khjlh vW bga.
J _W iyf eilbgW.
i. ~ghFyh iy myJ bgUf
iy ( 5 Kj 14 eh )
ii. oa iy myJ K khjlh
iy (15 Kj 28 eh)
iii. khjlh iy (1 Kj 5 eh)
1. ~ghFyh iy
l
RuF FSH vdgL
ghfis L Ahnkhdh
iy lgLwJ. iy
Kjyh iy ml gh br tsJ,
Kailj uh~a ghf
btoJ mlij bgnyha FHYF
mDwJ.
jF ml LgLj
vW bga.
2. oa iy
iy lUJ LH vdgL
oid Ahnkhdh lgLwJ.
ml mQ btnawF wF,
uh~a gh cilj gF
fhg oa vD ehsyh
Ruahf khWwJ. J nuhb#onuh
vD fg fhy Ahnkhid RuwJ.
j
Ahnkh
vnlhbkaij
jofbrJ, fUig fUw mlij
bgWtjF jahgLJwJ. ml
fUwhlh ml kW fUig
Rt bkikahd R cJ khjl
RHnghJ btnawgLwJ.
3. khjlh iy
nuhb#onuh,
<nuh#
Ahnkhf Ru Fiwj cl
vnlhbkOa
fUig
cRtUJ
btnawgL
mf
ms ujnghF VgL. J bkr
myJ khjlh MF. j Ko
fh oakhdJ xU tLthf mik,
mtikF fhg Mf vW
bga.
fUWj eilbgW j
ml
mQ
btnawnghJ
Kj mlkhdJ btgL, ml
ehs
Jis
gF
tahf
EiHJ Myh gFia tjil.
gF fUWj fG.
xU
jQ, ml mQnk ciwaha
nrhdhbgYlhit
JisJbfhL
cEiH. iwJ iu xU
fUr njhWtjh xWF nkgl
jQf c EiHtJ jLfgLL.
fUWj
49
ma
Jffis,
fUjLfis
bfhlJ. ml gy ml rfsh
NHgLsJ.
myF - 2
ca
2.8.1 fU ts
sbgUf
fUWj
fUnfhs
ml LgLj
fUgj
mlf
s bgUfK fUgjY
fUw Kil fUKil vdgL.
fUWj fj clndna kiwKf
f eilbgWwd. fUts
Kj iy sbgUf vdgL.
s
bgUf
Ko
mj
fU shLyh vdgL. mj bt
wRt Clglykhf kh fUig
gfgLwJ. jF fU gj vW
bga.
gj fUit R btfU
rfshd
Mah,
mylh,
nfhah
fU
ig
Mait
cUthwd. Mah ut Clfij
cUth
fUF
bfhLwJ.
J fUit cyuhkY, mUJ
ghJfhwJ. nfhahD mylhR
jh nr iz RnthL izJ
fhzgLwJ. J fUF th
gkhwij fJtnjhL kLkyhk
ieu# mla ffis fUUJ
btnaWwJ.
jhia,
nria
izf gagL jhnr izR
mylhdh cUthwJ.
fU ts gntW iyf
kj clY, cW klyfS
kj fUts
FHij w
51
ma
wF
yehSF
Kd
Jtiu fUigD nkneh Uj
FHij
jiygF
neh
U fy fhth fGJgFF
nkny mikwJ. w mFahf
Mnlh Ahnkh brayh fUig
uhf RUf bjhlFwJ. nghfnghf
j RUf ntfkhf, mofo
elwJ. J w t bjhlf
iyahF. jid bjhlJ fUig
bjhlahf mfkhf RUFt _y
Mah vw gFl cilJ g,
fyfhth _y btnaWwJ.
myF - 2
ca
kh kL
gF -m
I. fh dhfSF ila:
1. Gs izfis J Lgl brhfis fLof.
m) ja : bgfhoa ; Eiupu
: __________
M) th : c
: __________
; fu
btRthr
: ( i ) __________, ( ii ) __________
ii ) uth
kj clY, cW klyfS
) Kj__________ iz yh vYf cik yh vYf vdgL.
<) __________ ehs cs Ruahf ehsyh Ruahf ntiy brwJ.
c) WFH cw Rt fhzgL u nghw f __________ vdgL.
C) brkhd cW bga KLig __________ MF.
v) czFHYs Fl g VJkw cW __________ MF.
10. nH bfhLfgLsitfis tirgLJf.
m) czFH, kyFl, bgUFl, WFl, iuig.
M) czit cbfhSj, fit btnaWj, czit cuj, czit
brj.
) Fqnfh, lh, khnlh.
<) d, a, onahod.
11. fiyJs vGJfis rbrJ nfhol lij uf.
m) khgiwia, twiwia F jir eh rdh Md cW __________
MF. (ujhcjd)
M) Wuf mogil bra myF __________ MF.( ~uhbef)
gF -M
I. fh dhfSF ilaf:
1. vbjj cWf t _y ghJfhfgLwd?
m) kil XL
M) khTL
53
ma
myF - 2
ca
9. fh Tiw uf.
___________
___________
jcf
jwf
___________
___________
~k
nkif vY
oah
njhgil vY
nfyh
bjhil vY
nsf
Kfh vY
A]ku
fhiu vY
mikJs l
af
m) khjir
(bgnlhuf)
fQfhYF KHfhYF
il fh w
ifia caJj
M) Ujiyjir
(igbr)
njhgilf
ghj K gFia
caj, jhj
) fhjir
(fh~ jir)
kh
nkif gF
kj clY, cW klyfS
13. nH bfhLfgLs mltiz bghUjhjij fLof.
cWfS
behfS
1. c Ru
ila
2. iuig
bg
3. fiza
Rnuh
4. d
khnl
14. cWgLJj: m) X
iz jff ijigD twiwF btna
fhzgLwd.
fhuz : M) Jbr cUthfF cl btgiyial Fiwj btgiy
njitgLwJ.
i ) m r; M jtW
19. tsU fU, bjhbfho _y jhl bjhl bfhs KowJ. bjh bfho
gF ahJ?
20. kj fg fhy 9 khjfis KgUt vdgL _W fhyfshf fyh.
Kj gUt fhzgL khwfis tf.
21. jhgh FHijF xU KGikahd cz. jid ahagLJf.
22. f, cUkhw nghJ Fl fhy ilbtf njhYj eilbgWwJ.
f bgaiu KaJtij TWf.
23. bAghoo nehw xUt, bfhG iwj czfis czTlhJ vW
mWjgLwh.
m) neh cl vj cWig ghgila brwJ?
M) mj cW RuF ut bga vd? mj gF bghUf ahit?
) Ru jfhfkhf vnf nrfukhwJ?
<) Ru VnjD behf csdth? Ru gfis vGJf.
55
ma
myF - 2
ca
56
kj clY, cW klyfS
6. brkhd kly cz brY ghijia Ff. nH bfhLfgLs
bgofis tirahf uf.
th
bjhil
WFl
kyiH
nkY ma
jf: Manual of Zoology Vol.II - Chordata - M.Ekambaranatha Ayyar and
T.N.Ananthakrishnan, S.Viswanathan Printers and Publishers.
izajs: h
ttp://www.enchantedlearning.com
http://www.khanacademy.org
57
ma
cl ghff
myF
c - nta RH
xx RH
xx ieu# RH
xx c t RH
58
c - nta RH
3 c - nta RH
cuw NHYF (k, ghiw, fhW,
nghwit), cdfSF ilna
eilbgW _yTWf myJ nrkf
RH Xl, c- nta RH
vdgL. j c- ntbghUf
cd fsh gagLjgL, mit
wj d mt cl EQfsh
ijfgL L Niy kly
fyfgLwJ, thW cUsit,
cuwit j thif RH
bjhlJ jfSilna
ilid
wd. bghJthf Niy kly
jhtuf cgahsuhf, yFf
Efnthuhf csd. ghOah, ir
nghw ijgit _y mff f
bghUfS, w wj bghUfS
ijfgl
mntbghUf
RWNH
lgLwd.
it
jhtufsh
L
gagLj
gLwd.
gRjhtufsh
bgwgl
Mw
xU tirukkhf w rh Cl
cfSF
myJ
EfnthUF
fljgLwJ. J cz ria
cUthFwJ. cdf RthF
bghGJ
ctia
vLJbfhL
fay
thit
btLwJ.
jhtuf
xnrif
bghGJ
j faythit vLJbfhL
ctid btLwd. thW
jhtufS, yFfS xiwbahW
rhJsd.
Ka
3.1 RH
RWNH xU Ka gFbghU
MF. J midJ cdfSF
f aikahj xwhF. fbga
njffshf(iyf) sf Toa
bgUflf UJ, kw iyfshd
59
ma
Niy
fhufSF
cs
bjhlig tF ca xU
Niya vdgL.
myF - 3
ca
Na
jh
tu
ti
ff
(Xi
U
lf
J
U
J)
k
UJ
bgU
fl
U
J
uh
ngh
F
kiH nkff
nkf njhWj
Mahj
gothj
ji
un
CLUj
gu
t
go l
f
j gh
M
Jg
iw g j
uj
uj
y
jo
RH
bgUfl
cdf
w,
ij
nghw ffsh RWNHYl
nrfgLwJ.
uhnghF
Rthj clhd uh nkffis
njhWwJ. jhtuf, yFf
gagLJ tif kiHuhdJ k
tJ nrwJ. Mdh mfgoahd
c
_yTWf
<Lgho
neuoahf kWRH bragLwJ. Na
btgjhY,
fhdhY
fl,
V
nghwtUJ uhahf khWwJ.
j uh tkly nkffis
njhWJ, d kiHahfnth myJ
gJfshfnth bghwJ.
nkY mJ bfhnth
e
cl _ uL gF
mlsJ.
Ys
bkhj
,
tHf 97% bgUflf, 2%
gKfLf(ice caps), 1% yjo
twh MdJ.
2
0 l o, dYl Toa
a 125,000,000 fhyf iu
nH mD (1 fhy vgJ
4.5 lUF rk).
60
c - nta RH
3.2 ieu# RH
jhtu
cz
f f
w kW
yF
mGFj
w kW mGFj
mnkhah
ijgitf
j
th
h
a
kh
n
ieu#
btnaw
ca iyghL
v
b
v ghU
j
tkly ieu#
ienulhj
k cs
ieu# Fs
aif ieu# RH
cdf
jkF
njitahd
uj, myfis jahf
njitahd Ka jk ieu#
MF. tkly 78% ieu#id
bfhoUjhY mnkhah, mndh
myf
myJ
ienuLfshf
khwglhj
tiu,
j
ieu#id
cdf neuoahf gagL bfhs
ayhJ. aa,
ca braf
_ykhf j mikf xUJ
kbwhwhf ilkhw milJ xU
Fl iyahd ms ieu#id
tkly iyUf br
bra ieu# RH vdgL. ieu#
RH fh iyfis cslaJ.
tklyYs
ieu#id
mnkhahf,
ieiuLfshf,
k iyWjgL f ieu#
iyWjgLj vdgL. jhtuf
tkly
ieu#id
neuoahf
gagLj ayhJ. ca ieu#
iyWjgL nghJ mn[hnlhghl,
iunrha nghw ieu#id iyWJ
ghOaf kW ehlh nghw
ygRghf
thiy
ieu#id
mnkhahthf,
ienuLfshf
khWwd. tklyYs ieu#
d VgL nghJ MfuzkilJ
1. ieu# iy WjgLj.
kiH
fyJ
k
gu
2. ieu# jkakhj.
CLU
brwJ.
k
3. mnkhahthj.
ieu#id iygLJ ghOahf
ieu# RH gFbgW cf
braghL
cd bga
ieu#
iyWjgLj
mnkhahthj
ienulhj
ienuhnrhnkhdh, ienuhghl
ieu# btnaw
Nnlhnkhdh
61
ma
4. ienulhj.
5. ieu# btnaw.
myF - 3
ca
fhzgLwd.
j
ieu#id
iyWJ ghOahf byTd
jhtukhd glh, mtiu Mat
ntKLfY csd.
ieu# jkakhj
ienulhj
braKiw
bghGJ
ienuhghl,
ienuhnrhnkhdh
nghw
kth
ghOafdh,
mnkhahthdJ
ieiuLfshf,
ienuLfshf khwgL d
it
jhtuf
ntf
_y
crgLwd.
mnkhahthj
ieu# btnaw
yd ujf ah,
my
myJ
mnkhahthf
btnawgLwJ. jhtuf, yFf
wFbghGJ,
mt
ujf
Nnlhnkhdh
nghw
kth
ghOaf k cs ienu
mafis th ieu#dhf FiwJ
tklyF U mDwd.
3.3 fhg RH
xnrif
mGFj
tkly
fay th
Rthj
gRjhtuf
xnrif _y CO2 I
fkTLbghUfshf
fLwd.
S
fh
kh
go
t
b
c
m
j
h
Rt
v
yFf
jhtu
bghUfis
yF
Rfshf
khWj
f gila jhtuf
gotfshd yf,
bgnuha, aif th
fhg RH
midJ cdfS fk TLbghUfsh Mdit. midJ fk TL
bghUfS fhgid bfhLsd. fhg _W Ka Mjhuf:
1. fhYs fay th (CO2) kW flf fiuJs fay th.
2. nkgu cs fhgnd ghiw.
3. gok vbghUfshd yf, bgnuha.
62
c - nta RH
nkY mJ bfhnth
fhg RH yho, fhg kWRH mila Koahk, cf cthH Koahj
iy VgL.
tkly cs fay th, cd cyfF mjhtJ gRjhtufSF
xnrif _y fhnghiAnuLf (cz)
jahgjfhf gagLwJ.
jhtucz jhtucfsh cbfhsgLwJ. d jhtucfis
cbfhS a, bga CcfSF thw cz _y fljgLwJ.
xbthU czl iyY Rthr braghLf fay thit tklyF
U mDwd. wj fkbghUf ij, gok vbghUf vj, vkiy
braghLf _ykhf fayth tklyF UwJ.
3.4 ct (M#) RH
tkly
ct O2
fk _yTWf
C6 H12 O6
xnrif
CO2
H 2O
ctRH
midJ cdfS Rthf ct njitgLwJ. ct xU gF
bghU MF. J tkly cs fh 20% csJ. ct, Rthj _y
cdfis milwJ. J cz bghUfis Mfuz milabrJ Mwiy,
faythit cg brwJ. xnrif bghGJ cz jahf jhtuf
faythit gagL, ctia tkly btna RWNH xU
rkiyia iyWJwd.
63
ma
Rthj
myF - 3
ca
kh kL
gF -m
I. bghUjkhd xiw njbjLf.
1. tkly cs fh, ct ___________ ms csJ.
m. 20%
M. 30% . 40%
2. fbga njl
m. Fs
<. 45%
___________ .
M. V
. bgUfl
<. zW
3. j
htuf k myJ njffUJ iu c, mfgoahd iu
___________ _y uhahf tkly nrwd.
m. xnrif
M. cRj
. Rthj
<. uhnghF
M. Failj . gothj
5. cdf cl
___________ MF.
m. M#
uj,
M. ieu#
myf
<. fJ guj
jahf
. fhg
njitahdJ
<.
gF -M
I. bghUJf.
1
ieu# btnaw
ir
mnkhahthj
Nnlhnkhdh
ieu# iy
WjgLj
ienuhnrhnkhdh
ienulhj
<
iunrha
2) RWNH
3) Niy bjhF
5) ienulhj 6) mnkhahthj
8) ieu# iygLJj 9) Fj
_________
(/ Ka)
2.
yd
ujf
__________________
( mky / my)
Mf
btnawgLwd.
c - nta RH
V. tU dhfSF ilaf.
1. byTd jhtuf k tsij nkgLJwJ. fhuz ahJ?
2. fhg Ka Mjhuf ahit?
3. ijgit vwh vd?
4. nH bfhLfgLs cdfis bfhL FiwjJ uL cz rfis
mikf.
f, , , kh, e, Ka.
5. fhg RH xbthU czl iyY Rthr braghLf fay thit
tklyF U mDwd. tha czl iy vgJ
g mtJ vd?
Ijh czliy(kF)
fGF
ehfh czliy
gh
jtis
btL
_wh czliy
ulh czliy
Kj czliy
jhtu cf
C cf)
65
ma
myF - 3
ca
gF-
1. c
uf ieu# csJ. mfgoahd ieu# jhtuf nrUnghJ
m is f rkiyawjhf csJ. J vthW fwJ vd sFf.
2. RH uh nghF, cuw fhuf gF vd? fhuz TWf.
3. ct vthW kWRH bragLwJ? tiugl bfhL sFf.
4. tUtdt jhtuf gid sFf.
m) ieu# RH
M) fhg RH
) ct RH
5. fh flfis uf.
Niy kly
fhW
btgiy
6. fh Niy kly glid cWneh, m mla gF bghUis
g tf.
66
c - nta RH
7. bfhLfgLs ieu# RHia tiuJ, m kW M it FLf.
jhtu
cz
f f
w kW
yF
mGFj
w kW mGFj
M
ijgitf
j
th
ah
kh
n
m
ieu#
btnaw
ca iyghL
v
b
v ghU
j
ienulhj
k cs
ieu# Fs
gJiufgl braghLf
1. khztfis W FGfshf f. xbthU FGdiu brjh, w
jfUJ fhg RH ga JL glfis nrff bra. nrfj
j g vGJtnjhL, xbthU FGdU tFgiw rf khzt Kiy
vLJ TWj ntL.
2. RHia sF kh xiw cUthFf.
3. bjhlJ aF iyUwJ. mJ vF brW nrwJ?
j fijia brhY Mw iljh j tuyhwhf vbdd TW?
- v thif fij jahf.
5.
nrF kW kiHbghit nkgLJ Kiwfis vLJfhL gjhif
xiw tiuf.
6. kfbjhif bgUf, kj d bghWgw braghLf fhuzkhf
aif tsf ghfgL mj fhuzkhf c-nta RH rkiy
jtWwJ. jid sF Rtbuho xid jahf.
nkY ma
jf: Plant Ecology 2008 - Shukla R.S and Chandel P, S.Chand Publishers.
izajs : http://www.wisegeek.com
67
http://www.ucar.edu
ma
myF
H H
Cl
Cl
H H
Cl
Cl
O O
H H
O
O
ntrkghL
xx maf tiff
xx ne maf, v maf
xx ntrkghLf
xx FWFbgUf Kiw ntrkghLfis vGJj
xx ntrkghLfis rk brj
68
ntrkghL
4. ntrkghL
jhtuf jkF njitahd czit(fhnghiAnu) xnrif vw nt
id _y jahJ bfhwd. xnrifF, i) fhg-ilMi[L
ii) iii) Na x iv) gira Mait njitgLwd. xnrifia fh
rkgho _y sfyh.
fhg-ilMi[L +
Nax
gira
fhnghiAnu + M#
mQ
mQf
nuhlh,
uh,
vyuh Ma Jffsh Mdit.
nuhlhf
neRikia,
vyuhf
v
Rikia
bfhlit.
bkhj
mQ
RikawJ. Vbd nuhlhf
vif,
vyuhf
vif rkkhf csJ.
vLJfhlhf,
cnyhff
ntid <LgLnghJ vyuhfis
HJ neRik cs mafshf
cUthwd.
nrhoa mQUJ
cUthj.
nrhoa
ma
Na
Na+ + e-
Na
Na+
(nrhoa mQ)
11 nuhlhf,
11 vyuhf
neRik
myJ
vRik
Vw mQfnsh, mQf bjhFngh
maf MF.
e-
(nrhoa ma)
11 nuhlhf,
10 vyuhf
nkY mJ bfhnth
ne ma mj _ymQit
l ms ajhf csJ. jF
fhuz cfU vyuhfis <gnj.
cfU nuhlhf vif
vyuhf
vifia
l
mfkhf Ugnj MF.
4.1.1 ne maf
Rikaw X mQ xW myJ
gy
vyuhfis
HFnghJ
nendw milwJ. J ne
ma vW miHfgLwJ.
69
ma
ntidnghJ
X
mQ
cs
nuhlhf
vif
khWgLtiy.
nema + vyuh(f)
myF - 4
nta
ne ma ne RikilaJ.
bra 4.1
cation is +ve
X mQthdJ xW myJ mjF
nkgl
vyuhfis
VFnghJ
vndw milwJ. jdh j
mQ v ma vd miHfgLwJ.
mQ + vyuh(f)
vma
vLJfhlhf,
mnyhff
ntid
<LgLnghJ,
mit
vyuhfis VW vRiks
mafshf khWwd.
ehnd brnw
nH
FLs
nrkf
mls nema, v mafis
jf.
1. t ieiu
2. bka rng
3. mYa Mi[L
4. by ienu
5. bghlha fhgnd
6. nga FnshiuL
7. rng
8. fhg ienu
q mQ UJ qiuL ma
XuQ maf
cUthj
vLJfhlhf, q X mnyhf.
mj mQ v 9. xU q mQ X
vyuhid VW qiuL maahf
khWwd.
q mQ X vyuhid Vw
F +e(q mQ)
9 nuhlhf,
9 vyuhf
nkY mJ bfhnth
+e-
bgUghikahd
XuQ
maf
bgaf-"IL"
bdhLl Kowd.
F
(qiuL ma)
9 nuhlhf,
10 vyuhf
bra 4.2
v
vw
ehnd brnw
FLs XuQ
f thghil vGJf.
vma
1. nuhikL ma 5. mnahilL ma
2. FnshiuL ma 6. Mi[L ma
3. qiuL ma
7. ieiuL ma
4. iAiuL ma 8. rigL ma
nkY mJ bfhnth
vma mj _y mQitl
ms bgajhf csJ. Vbd
nuhlhf
vif
vyuhf
vifial
Fiwthf csJ. jdh cfUF
vyuhf
jhd
<ir
Fiwthf csJ. vdnt, vyuhf
cfUit L y brtjh
vmaf cUt ms bgajhf
csJ.
nkY mJ bfhnth
ntrkghL
gy mQ maf
btntW jkf xW myJ mjF nkgl mQf UJ gy mQ
maf cUthwd. gy mQ mabjhF xnu myfhf bragL jik cilaJ.
J neRik myJ vRikl UF.
vLJfhL, NH4+ X mnkha ma (gy mQ ne ma)
OH- xU iAuhi[L ma (gy mQ v ma)
xiw mQ ma
gk mQ ma
ne
ma
v
ma
ne
ma
v
ma
xiw izw
Na+
F-
NH4+
OH-
uil izw
Ca2+
S2-
SO42-
Kik izw
Fe3+
N3-
PO43-
bga
thghL
bga
thghL
igfhgnd ma
HCO3 -
fhgnd ma
CO32-
igrng ma
HSO4 -
Fnuhnk ma
CrO42-
igrig ma
HSO3 -
ilFnuhnk ma
Cr2O72-
Fnshnu ma
ClO3 -
khfnd ma
MnO42-
Fnshiu ma
ClO2 -
bguhi[L ma
O22-
raidL ma
CN-
rng ma
SO42-
iAuhi[L ma
OH-
rig ma
SO3
iAngh Fnshiu
ma
ClO-
jnahrng ma
S2O32-
ienu ma
NO3 -
nkY mJ bfhnth
ieiu ma
NO2
bgFnshnu ma
ClO4 -
bgkhfnd ma
MnO4-
2-
bgUghikahd gy mQ ma
bjhFf
bga
bdhLf
- "I" myJ - "V" vd Kotilwd.
71
ma
myF - 4
nta
Kik izw
ma bjhFf
bga
nghnu ma
ghng ma
cila
gy
mQ
bra 4.3
ehnd brnw
eh nH bfhLfgLs ne
ma bgafis vGJnt
thghL
1. Fe2+________ 3. Fe3+_________
BO33-
3-
PO4
bga
thghL
bga
Au3+
Ce3+
a (III) myJ u
Ce4+
a (IV) myJ
Co2+
Co3+
Cr2+
Cr3+
Cu+
Cu2+
Fe2+
Fe3+
U (III) myJ bg
Mn2+
Mn3+
Pb2+
by (II) myJ sg
Pb4+
by (IV) myJ s
Sn2+
Sn4+
o (IV) myJ nl
4.3 ntrkghLf
xU nrk iaig FpLf _y FLtnj ntthghL MF.
ntthghil FLtjF nrk gFbghUfsha jkf
FpLf kW mt izwfis bjUj ntL.
ntFpLfS izwfS
izw = 1
izw = 2
izw = 3
izw = 4
nuh (Br)
nga (Ba)
nghuh (B)
fhg (C)
Fnsh (Cl)
fha (Ca)
mYa (Al)
f (Si)
q (F)
bka (Mg)
iAu# (H)
M# (O)
mnaho (I)
rg (S)
a (Li)
nrhoa (Na)
bghlha (K)
72
ntrkghL
4.3.1 ntFpLf, nt rkghLfis
izw FWFbgUf
bra 4.4
ehfns brnwh
nH FlgLs nrkfSF
ca ntthghil vGJf.
Kiw vGJj.
xU
nrk
ntthghL
RikawJ. nema
Js
Rik,
vma
Js
Rik rkkhf UF. (id
bfhs : izwD Rik xnwhL
xW bjhlilait)
1. nrhoa iAuhi[L
2. nrhoa fhgnd
3. fha iAuhi[L
4. mnkha rng
5. ghgu oiu FnshiuL
6. rg bArh qiuL
7. fhg (II ) ienu
8. nfhgh (II) FnshiuL
vLJfhLf
Na
1+
Cl
1-
2+
ZnO
7. nrhoa ghng
1+
(PO4)
3-
Na3 PO4
Br
3. iAu# FnshiuL
H
KBr
1HCl
5. nga Mi[L
Ba
O
2-
6. mYa Mi[L
Al
3+
BaO
2Al2O3
8. mnkha fhgnd
CO3
NH4
1+
Cl
1+
1-
2+
2-
Na
K
1+
NaCl
4. Mi[L
Zn
2. bghlha nuhikL
2-
(NH4)2 CO3
73
9. fha iAuhi[L
Ca
2+
OH
1-
Ca(OH)2
ma
1. nrhoa FnshiuL
myF - 4
nta
tyJ Xu xnu kila
vf U, mtiw Fl
njitiy
(bghJfhuid
lntL).
aa
iy
FpL
vLJfhL
k iy
(s)
NaCl(s)
k 1 v, mkig Fl
ntoaiy.
ut iy
(l)
H2O(l)
th iy
(g)
O2(g)
4.4 n
tidfis vGJtjfhd mKf
uj
fiur
(aq)
NH3(aq)
xU
ntid
gnfF
idgL bghUf, is bghUf
bgafSFa FpLl, mid
fit
bjF
bjhlng
ntrkghL vd tiuaWfgLwJ.
idgLbghU + idgLbghU
idis bghU(f)
x
U id ftjFK vLJ
bfhsgL
bghUf
idgL
bghUf MF.
U id
x
bghUf
MF.
fj, cUthF
idisbghUf
750-900C
F
l
idgLbghUfUJ
cUthF isbghUfis m
FpL _y FlgLwJ.
x
WF nkgl idgL bghUf
iztij,
xWF
nkgl
idis bghUf cUthjiy(+)
FpL _y FlgLwJ.
xU ntrkghil vGJnghJ id
bfhs ntoait
2NH3 + btg
J xU btg c id MF.
nkY mJ bfhnth
nuf vfSfhd KbdhL bgaf
KbdhL bga
(i) idgL
bghUf,
isbghUf jik
id
bghUf
aa iyia
tUkhW mj ntFpo mo
Fl ntL.
nH bfhLfgLs
bghUf
jikia
gagLjgl ntL
mFf
FgjF
74
nkhndh
il
oiu
bluh
bglh
bA[h
bAlh
Mlh
ehdh
blfh
10
ntrkghL
4.5 ntrkghoid rk brj
ntid eilbgWnghJ, mid idgL bghUf mQf
vif, idis bghUf mQf vif rkkhfnt UF.
rkghoid rkbra njitgL tKiwf:
1.
idgL bghUf, idis bghUfSF ca FpLfis thghLfis
flj rkbraglhj rkghil vGj.
idgLbghU(A) + idgLbghU(B) idisbghU(C) +
idisbghU(D)
2. UwK cs mQfis vz. mit rkkhf iyba, idgLbghU,
idis bghU vifia rbrJ mQfis rk bra.
3. Fzff tFgh xwhf UFnghJ RUf.
v.fh. 1 : nrhoa, Fnsh ilna eilbgW idia rkgLJf.
(i) rk braglhj rkghL
Na + Cl2
NaCl
2NaCl
Na2CO3 + HCl
75
ma
myF - 4
nta
sf 1
rg-ilMi[Ll, M# idJ rg-oiuMi[L cUthj id,
+
rg- ilMi[L
2SO2
M#
O2
rg-oiuMi[L
2SO3
sf 2
bra 4.5
H H
Cl
ehnd brnw
Cl
Cl
H2
H
Cl2
Cl
2HCl
sf 3
iAu#Dl M# izJ
cUthj id
H H
O O
H H
2H2 + O2
O
O
bra 4.6
ehfns brnwh
nH FlgLs rkghLfis rk
brf.
NO
1. N2 + O2
CaCl2 + H2O + CO2
2. CaCO3 + HCl
3. Na + H2O
NaOH + H2
4. KClO3
KCl + O2
5. N2 + H2
NH3
N2 + H2O
6. NH3 + O2
2H2 O
2O2
2NO2
76
ntrkghL
2O3
4NO2
O2 +
2H2O
4HNO3
mnkhah fiuriy
iAnuh
Fnsh
myij
fyf
c W n e h f .
mntidF
ca
rkgLjgl
nt
rkghil vGJf.
bra 4.8
cWneh mnth
nga
FnshiuL
fiuriy nrhoa rng
fiuriy
fyf.
cWnehf.
mnt
idFa
rkbragl
ntrkghil vGJf.
kh kL
gF -m
I. rahd ilia njbjLJ vGJf.
1. nrhoa mQ v 11 v, nrhoa ma cs vyuhf vif
__________ (9,10,12).
2. Fe MdJ Fe2+ Mf khWnghJ Hj vyuhf vif __________ (2,3,0).
3. bfhLfgltW gk mQ maia flf ________ (Cl- ,O2-, Na+ ,NH4+)
4. bfhLfgltW
(CN-,PO43-,I- , NO2-).
XuQ
maia
nj
brf
_________
ma
bra 4.7
myF - 4
nta
8.
my kiHF fhuz
fhg-ilMirL)
___________________
____________________
_________________.
3.
uL xnu tifahd _yTWf izJ myJ nrJ cUthF _yTW
_____________ vdgL.
4. xU jk ma Js bkhj Rik mjk ______________
MF.
5. v ma mj _y mQitl ms ________________ csJ.
6. rg bArh qiuo rg izw ____________________.
7. bghlha ilFnuhnko nt thghL ____________________.
8. btgij btL idf ________________ vW miHfgLwd .
9. gk mQ maf NH4+ _________________ maF vLJfhL.
18. X
ma bgUF Rik X 3 v mj izw ToYs vyuhf
vif __________________
gF -M
1. Na
Cl + e-
Na+ + eCl78
ntrkghL
m) nrhoa cnyhfkh? mnyhfkh?
M) CI- ma bgaiu vGJf.
2. x
U nrk vgJ mybjhF, fhubjhF nrjJ. Gs nrkf cs
my bjhFia kL FLf.
m) K2CO3
M) BaCl2
3. bghUJf:
Cl-
gymQ v ma
Cr2+ - XuQ
v ma
NH4+ - XuQ ne ma
PO43- - gy mQ ne ma
4. fh nrkf ne maf, v maf bgafis vGJf.
m) MgSO4
M) KNO3
5. bghUjhjtiw vLbjGJf.
m) NO3- , NO2- , MnO4- , Cl-
) X2 O3
M) XCl5
<) XO2
M) mnkha
M) MirL
) ieiuL
___________________?
jtwhf
ntrkghil rk brnghJ,
m) rkghil rk bra thghil njitnfg khaikfyh.
M) isbghU gothf Ujh, nkneha mF ( ) l ntL.
13. tUtdtW gk mQ v maia njbjLJ mj Fpil vGJf.
m) FnshiuL ma
ma
myF - 4
nta
14.
q mQ v 9. J X vyuhid VW, SiuL maahf khWwJ.
jfhd fhuz vdthf UF vgJ g J ilaf.
15. Z
n jk izw 2. M# izw 2. v, Jjehf Mi[L
nrk nt thghil jUf.
16.
mYa Mi[o nt thghL Al2O3. M#, mYa
izwfis vGJf.
17. tU TWf iHfis U vGJf.
(i) ne ma Fpil tygfK v ma Fpil lgfK vGj
ntL.
ii) XuQ maF mjk Js bkhj khw mj izwdhF.
18. mltizia uf.
t. v
1.
ma thghL
CO32-
2.
3.
4.
MnO4HSO4-
5.
ClO-
gk mQma
ehF mQ
ma bga
fhgnd ma
2-
O2
19.
tUtdtiw xiw, uil, Kik, ehF izw ne mafshf
tifgLJf.
m) nl
M) bgu
) nfhgho
<) Mu
nt thghL
SiCl4
HgO
Fe(OH)2
Cr2 (SO4 )3
nrk bga
m) M FnshiuL
M) mnkha rig
) bghlha bgkhfnd
80
ntrkghL
25. X mQ Rik mwJ. fhuz jUf.
26. bka, Mg2+ maia jUwJ V?
27. xnriffhd rkghoid vGJf.
28. xU rkgho aq kW Ma Ff vtiw Fwd?
29. tUtdtF rkgLjgl rkghoid vGJf.
m) d VgLnghJ fG ntid.
M) th kly M# Xnrhdhf khw milj.
) mykiH cUthj fG ntid.
30. bghUJf.
m
M
H2O2
bghlha Fnuhnk
Mg3 (PO4 )2
iAu# bguhirL
K2CrO4
bka ghng
+ vw thghil bfhl maia jUwJ.
2
31. cnyhf ouha Sr
tUtdt ntthghoid jUf.
m) ouha MirL
M) ouha FnshiuL
) ouha ienu
32. . Pb2+ N2
PH3
Ag
I-
ii ) _yTWf
iii ) maf
M) P
b2+ kW I- mafUJ cUthF nrk bga ahJ? mj nt
thghil vGJf.
m) ieiuL ma M) nld ma
) bg ma
<) iAuhirL ma
34. xU nrk nt thghL Rik mwJ. fhuz jUf.
35. xU ntid <LgL bghUfSF idgLbghUf vW bga.
2Fe + 3Cl2
2FeCl3
M) mnkha fhgnd
) Jjehf MirL
37. n
rhoa izw 1. Fnsh izw 1. v, nrhoa FnshiuL
nrk ntthghoid vGJf.
38. xU rkgho idgL bghUf mQf vif, id
isbghUf mQf vif rk. Gs rkghoid
rk brLf.
HNO3
ma
myF - 4
nta
gF -
1. fh rkghLfis rk brf.
1. MnO2
+ HCl
MnCl2
+ Cl2
+ H2O
2. NH4Cl
+ Ca(OH)2
NH3
+ CaCl2 + H2O
3. BaCl2
+ Al2 (SO4 ) 3
BaSO4
+ AlCl3
Al(OH) 3
+ Na2CO3
5. NH3
+ O2
NO
+ H2O
6. Zn
+ HNO3
Zn(NO3 ) 2 + NO2
7. H2S
+ O2
H 2O
+ SO2
8. PbO
+ C
Pb
+ CO2
9. BaCl2
+ H2 SO4
Ba SO4
+ HCl
10. CH4
+ O2
CO2
+ H2O
+ H2O
2. mltizia uf.
maf
Na+
ghng
Fnshnu
___________
igrng
NaClO3
___________
Mg2+
Mg3(PO4 ) 2
___________
___________
Al3+.
AlPO4
___________
Al(HSO4 )3
3. tU mltizia uf.
bka nrkfSfhd thghLf bfhLfgLsd. mnj nghW
cnyhffSF thghLfis vGJf.
bka
nrhoa
mYa
U(II)
FnshiuL
MgCl2
rng
MgSO4
MirL
MgO
kw
ghng
Mg3 (PO4 )2
4. tUtdtF bgaLf.
m) X vyuhid HJ ne maia jU xU jk.
M) X vyuhid VW v maia jU xU jk.
) X vyuh Hdh cUthF ma.
<) xU eLiy mQ vyuhid Vgjh cUthF ma.
c) ma nrkf cUthj gF bgW ma(f)
5. uhK mQ v 13 cs jk X ia nrhK mQ v 16 cs jk Y ia
bgWshf. uhK nrhK mjkfis fyJ btggLJ nghJ xU a
nrk Z cUthwJ. tU dhfSF ilaf.
m) X vyuh flikig jUf.
c) Y izw ahJ?
C) Z nt thghil vGJf.
ntrkghL
cjah gl fhos rh lh. mj rh
mYa JUtf UjJ. my nrjl xU
wkw th btnaaJ. mJ rh thgF
itfgLs g nrffgLsJ.
J neuF wF
bjhlf
iy
tUtdtF ilaf.
m) mYa xU _________
1
2
1. j fjf my
<) ntidahdJ brhfis bfhl rkghlhf
2. mYa Jut
bfhLfgLsJ. mij FpLfis gagL
vGj.
mYa + fjf my
mYa rng + iAu# th
tU dhfSF ilaf.
m) nrhoa ma izw ahJ?
M) igfhgnd ma izw ahJ?
) FnshiuL ma xiw izw cilajh? myJ uil izw
cilajh?
<) id gagLjgl
MirL k + rgilMirL th
t FnshiuL go+
nga rng go +
mYa ienu + .
ma
myF - 4
nta
9.
tU ne maf, v maf goaUJ cUthF Fiwjgr
gJ nrkf nt thghLf kW bgafis vGJf.
ne maf
v maf
+
NH4 ClO31 Pb2+ SO32 Fe3+ CrO42 K+ HSO41-
thghL
bga
thghL
bga
1. __________ ______________
6. __________ ______________
2. __________ ______________
7. __________ ______________
3. __________ ______________
8. __________ ______________
4. __________ ______________
9. __________ ______________
5. __________ ______________
10. M
vw cnyhf rngo nt thghL MSO4 v mnyhf
tUtdtfhd thghil jUf.
m) iAuhirL
c) ieiu
M) Fnshiu
C) bguhirL
) FnshiuL
v) Fnuhnk
<) ienu
V) ghng
iv) NiCO3 f
v) BaSO3 nga
vi) FeCl2 U
vii) FeCl3 U
viii) AuCl3 jf
x) Sn(SO4 )2 o(bta)
12. tU rkghLfis rkgLJf.
m) CaCO3 + HCl
M) Na+ H2O
CaCl2 + CO2
+ H2O
NaOH + H2
CaSO4+NH3 +H2O
Hg + NO2 + O2
c) Pb3 O4 + HCl
PbCl2 + Cl2
+ H2O
13. X
mQ nuhlhf, vyuhf, uhf Ma _W cg mQJffis
bfhLsJ. jid bfhL tU dhfSF ilaf.
m) ntid nghJ khwkilahj cg mQJf _____________
M) xU ntid nghJ mfF myJ Fiw X mQ cgJf ________
) bghJthf mQf Rik _____________
nkY ma
jf:
1. General Chemistry - Jean B. Umland & Jon.M.Bellama
West publishing company
izajs : http://www.visionlearning.com
http://www.chymist.com
84
myF
xa
xx x KaJt
xx x miyf clhFj, guj
xx x miyf gu j
xx x miyf gf, tiff
xx x miyf vbuh
xx x cz viyf
xx E x miyf gaghLf
xx lhs is
85
myF - 5
aa
xa
ir FG
86
xa
5.1 x KaJt
e mwhl thif x f aikahjJ.
x _ykhfjh eh xUtnuhL xUt bjhl bfhs, vzfis,
fUJfis gJ bfhs KowJ.
irbah ekF kia jUwJ.
t
hbdh, bjhiyfh xf ekF njitahd brfis bghGJnghF
ffis jUwd.
thfdf xgh x eik vrif brwJ.
bra 5.1
bra 5.3
ehnd brnw
ehnd brnw
(ii) xghid
nfSf.
mG,
Cj
xia
xgh
jh
bra 5.2
ehnd brnw
ou
L fofhu
87
ma
iz
myF - 5
aa
ehnd brnw
njj
CJj
Lj
moj
1.
ta
Cj
jh
ou
2.
3.
4.
5.3 x guj
x miyf l, ut, th bghUf tna gu. vbghU (l, ut, th)
tna x miyf guwdnth mjF Clf vW bgauhF. x miyf gut
Clf njit. mit btl guthJ.
uhg gh vw ma mP x btl tna guthJ vd %jh.
mt gl 5.1 fhoathW fzho FLitD rhu kia mikjh.
btlkhF fUbfhL J jhf fhiw FLitUJ btna x
ms Fiwtij fhodh. KGtJkhf fhiw btnaa wF x nffiy vd
%jh. FLitD L fhiw brY xia nff brjh.
iz Kid
ug milgh
krho
rhu k
rhu k #ho
btlkhF FHh
xa
bra 5.5
ehnd brnw
ehfns brnwh
89
ma
bra 5.6
myF - 5
aa
beliyfS FWfiyfS
fhj miyf
(FWfiyf)
v.fh. x miyf
mff kW w
Cjh ff
vu miyf
FWfiyf
( nkgu
cUthF miyf)
beliyf
(x miyf)
beliyf
bra 5.7
ehfns brnwh
C
C - beUf
R - be
eLbr
wbr
cbr
ClfYs Jff miy
gu irF izahfnth
mt
irnynah
mWtjh
clhF
miyf
beliyf
vdgL.
brgiw
90
x
miyf
fhnyh
thnyh
beliyfshf
guwd.
xa
Clf tna beliyf gunghJ gl 5.2 fhoathW beUfK be
cUthwd.
beUf vgJ mf mGj cs gF, be vgJ Fiwj mGj cs gF.
beUf
be
FWfiyf
bra 5.8
gl 5.2 beliyf
irfit
ehnd brnw
gl fhoathW f nk
afij,
FWfiyf
clhtij
fhzyh.
miyf
Kndh brYnghJ f
xbthU
nk,
Hhf
aFtij fhzyh.
ClfJff, miygu irF
brFjhd
ir
mWtjh
cUthF miyf FWfiyf vdgL.
Jff mW ir
lbga
KfL
miy gu
ir
FWfiyfSF vLJfhL:
fhy
mfL
uiyf, GJ flgl f
mf.
gl 5.3 FWfiyf
91
ma
skhd f xU Kidia
#d fo, kbwhU Kidia Wf
oJ bfhSf. nghJ gl
fhoathW ifia nkY Gkhf Ro
Lf.
myF - 5
aa
FWfiyf kW beliyfSF ilnaahd ntWghL.
FWfiyf
beliyf
l kW ut nkgu tna
guwd.
v.fh. uiyf
v.fh. x miyf
1
T
Mdh n =
fhy
1
2T
fhy
miy s ()
nkY mJ bfhnth
irntf =
O
R
miy s ()
lbga
R (a ): eLiy UJ Jf
mil bgUk lbga R vdgL.
j myF l.
neu
, v=n
T
irntf = mbt x miys
92
irfUf
RUia
xir brnghJ mfU
mbt
xwhf
UFgonah
myJ
mt
klFfshf
UFgonahmikfgL.
nkY mJ bfhnth
xahdJ
fh
irntfijl
5
mfkhf,
U 20
mfkhf
guwJ.
x
irntf
( 3 x 10 8 / ) MdJ x
irntfijl (340/)
f f mf. j
fhuzkhfjh
d
W Kj bjJ, rW
jhkjkhf o x nfwJ.
gu
klF
klF
xa
bra 5.9
ehnd brnw
mil
iu
fofhu
brFJ
br
5.5 x vbuh
bra 5.10
93
gL
miyf
vbuh
miyf
ma
5.5.1 vbuh(ECHO)
myF - 5
aa
15C btgiy x miy
irntf 340 m/s v, vbuhahdJ
bjthf nfgjF 34 gaz brUf
ntL. vdnt, bjthd vbuh
nfgjF vbuhF gu Fiwjgr
17 bjhiy Uf ntL.
bjhiy
= 340 x 1 / 10
= irntf x fhy
94
xa
kj kW gntW yFf brz beLf (Hz)
1000 - 1,50,000
20 - 20,000
kj
btsth
16 - 12,000
70 -1,50,000
lhf
ahid
900 2,00,000
16- 40,000
fleh
gR
100 - 32,000
id
40 - 46,000
eh
1000 - 1,00,000
Ka
95
ma
5.7.1 nrhdh
(SOund Navigation And Ranging)
myF - 5
aa
fg
gu
d bah Jo
cz
vbuhfgl
Jo
fl mojs
gl 5.4 bahia mD gu VF
cz
v.fh.: guggl JoF, bgwgl
JoF cs fhy ilbt 3 vW,
x irntf 1440 / vW
vLJ bfhlh, bghU bjhiy
1440 / x 3
= 2160 .
2
thW jilbghU bjhiyit
fl Kiw vbuh beLf
vdgL. j _y fl MH,
flYF cs gkiyf l,
_ fg bjhiy, gghiwf
_a fg iy nghwtiw ma
Ko.
5.7.2 bah tfnzhl
bah kj cl c cWfis
fhgLj cjwJ. kj cl
ghff
tahf
brYjgL
bahahdJ
cWf
J
gL
vbuh mil. x gy Jof
thW bjhlJ mDggL bgwgL
nghJ xU bghU glij fhzKowJ.
ijna
bah
tfnzhl
vnwh. J gy cSWfis
Fghf
fU
cs
Rid
Kng fhgLj cjwJ. bah
tfnzhldh
bgwgl
gid
bfhL
kUJtf
96
5.8 lhs is
bjhltoahdJ
eik
neh
tUnghJ Cj x RU mfkhtJ
nghW(mf RU vw brhiy
gagLJtJ, mf mbtiz
FF), bjhltoahdJ eik flJ
brYnghJ RU FiwtJ nghW
njhW(Fiwj RU vw brhiy
gagLJtJ Fiwj mbtiz
FF).
f
vnghjhtJ
V
thW
elwbjW
Jfsh?
KjKjyhf fid sat
lhs. vdnt fF lhs is
vd bgalgLsJ.
x _yUJ iyahd bjhiy
nfgt Ughnuahdh, mt nff
xa
oa n#hA lhs (1803 - 53)
oa Moa lhs, Ma eho, brg
ef 1803 M ML etg 29 mW wjh. mtUila
kiwF y fhuzfsh, mt oa n#hA
lhs vd miHfglh.
1 842 M ML mt btl "uil f
w xa" ( concerning the coloured light of double stars)
vw M fLiu lhs isit ga Kj
sf jugoUjJ. mtuJ sfgo, aF
x _yUJ bgwgL x RUahdJ, iyahd
Mthsiu bghWJ khWgL vd, ia bghWJ
f irntfdh, fUJ cUthF
x w khWgL vd maglJ.
oa lhs, 1853 M ML kh khj 17 M eh
kiwjh.
lhs is gaf
guggl x JoF bgwgl
x JoF ilna cs fhy
ilbtia
bfhL
bghU
bjhiyit fzlKo vgij eh
Kng goJnsh.
vbuhfgL
x Jo mbt VgL
khwij
bfhL
xJoig
vbuhf
br
bghU
irntfij mslyh. J
lhs
tKiw
vdgLwJ.
mDggL
x
miyia
vbuhf
br
bghU irntfij mtjfhf,
nrhdh
fUf
lhs
Kiw
gagLjgLwJ.
btsthf
jfsJ iuia brY ghijYs
jilfis mJ bfhs bahfis
mD mit vbuhfgL L
tUtij czJ bragL wid
bgWsd. mjdh btsthf mj
iu Ulij Jakhf mtJ
kLkyhk, lhs khWghL _y
UoY aFwd.
th}
iya
lhs
khWghoid
bfhL
aF,
afhj th}fUJ bgwgL
vbuhfis
gagL,
th}
gwF cau, ntf, beUF th}
bjhiy
nghwit
Jakhf
fzlgLwJ.
bah miyf
dh is
vbuh
btsth
97
ma
myF - 5
aa
kh kL
- m
I. bfhLfgl brhfUJ nfhol lij uf.
1. kUJt m FHkh(bljnfh) ntiy br jJt ________
(vbuh, gKf vbuh )
2. ClfJff, miy gu irF ________ ir mWtjh cUthF
miyf vua FWfiyf. ( izahf, brFjhf)
3. miy irntf = mbt x ________ ( R, miyfhy, miys )
4. xU KG mid nkbfhs ClfJff vLJ bfhS fhy _______.
( miy fhy, mbt, miy s )
5. ugfgl
x
xU
dho
fhJfis
tjiljhjh
bjthd
(100 xU gF, 1000 xU gF, 10 xU gF)
________
fhyF
vbuhia
nff
wF
Ko.
6. b
tsthf jfsJ iuia, brY ghijYs jilfis mJ
bfhs ________ miyfis mD mit vbuhfgL czwd.
( Ng rh, Fbwh, bah )
7. SI myF ________ ( bA, l, dho)
8. fh xaiyahdJ, HUJ nkF neh gunghJ fhW
_yTWf mtil ir ______( tlF-bjF, HF-nkF, HF- bjF)
II. bghUJf.
m) nkgu miy
- beliyf
M) x miyf
- bA
) x miyf
- fhj FWfiyf
<) mbt
- l
c) miy s
- vu FWfiyf
th ir
fU
iz
yhFH
98
ehjtu
xa
2. Gs glfUJ, v gl xahdJ fh guggL fid FwJ?
miyguj
mW irfit
(i)
(ii)
btsth
ahid
Ka
lh
lbga
m) A kW E F il
M) C kW E F il
) B kW F F il
<) D kW E F il
C
A
G
F
I
H
i) miy s
ii) mbt
iii) R
iv) RU
lbga
lbga
(c)
(b)
(d)
lbga
(a)
lbga
ma
fhy
c) E kW H F il
5. m) fh miy totfis xL bgUk k bgwij FLf.
99
myF - 5
aa
- M
1. (i) g
l A, B, C vd Flgl iyf viy vrif x vG
fofhuid itjh, nfgtUF bgUk x nfF?
(ii) cfsJ ilfhd fhuz jUf.
500
350
200
350
2. b
fhLfgl Clf 220 bA (Hz) mbt bfhl
440 -1 ntf brYwbj mj x miys ahJ?
xahdJ
3. R tiuaWf.
4. d W ygl wF onahirahdJ nfgjfhd fhuz jUf.
5. ekJ o ekJ Fu x vbuh nfgiy. Mdh bga Tlf vbuh
bjthf nfwJ. V?
6. fiyauf myJ iuauFf nkTiu, RtfS iuiy, mKfgl eh
mil nghwtwh _lgoUgnj? sFf.
7. y nkgu VgL btorjij UJ bfhL ekh nff aYkh?
V?
8. U jlths mU fhij itJ bfhL, rWbjhiy mij xU
Kiw mL nghJ mbthia UKiw nff KowJ. j f V VgLwJ
vgij sf.
9. Mths xUtUF d kW orjfhd fhy ilbt 5 dho vf.
fh x ntf 330 dho-1 v d njha lF MthsUF
ilgl bjhiyit fhf.
10. kj ja lF 75 Kiw JowJ. v, mj Jo mbt, m fhy
Matiw fhf.
11. lhiu L nghJ, fhY, fY njhW miytifid FLf. cf
ilF bghUjkhd fhuz TWf.
-
1. fhQ gl miy xiw FwJ.
(a) glid tiuJ x,y, z vw khf bgafis FLf.
(b) nkfl khfis bfhL miy irntffhd rkghoid jUf.
lbga
z
fhy
100
2z
xa
(c) F
WfiyfSF, beliyfSF ilna cs VnjD U ntWghLfis vGJf.
2. btsthf vthW jfsJ iuid mwd vgij thf sFf.
njitgo glfis bfhL sFf.
3. x
U miy irntf, miys, mbt MatWF ilna cs bjhlig
jUf.
4. x miyf btl guthJ Tid jFj M _y tf.
5. V nkgu njhW btobahia mUJ 100 bjhiy cs glnfho,
100 MH _s kjD nfwhf v
i) Kj btobahia nfgJ glnfhoah? _Feuh?
ii)'t' fhyilbt btobahia glnfho czjh, xahdJ _Feiu mila
MF fhyij njhuhakhf FLf.
i) Q mbt
ii)P kW Q irntff fhf.
lbga br..
0.8
1.2
1.6
u l
nkY ma
jff:
1. Know about Science - sound - Dreamland
2. V.K.Science, Physics, Class IX - Satya Prakash, V.K. (India) Enterprises,
New Delhi - 2
izajs : http://www.visionlearning.com
101
http://www.chymist.com
ma
brKiwf
brKiwf goa
nrhjid
bga
nrhjid nehf
njitahd bghUf
fhy
kfuj
kfuj fis
fzho eGt
, va
kyf, va
Enzh
Enzh, fzho
tahf cWnehFj eGt, C
kW gl tiuJ
ghff Fj.
40
lf
2.
gh ik
ghkhia
gagL gh
ikia fhz
gh, ghkh
40
lf
3.
j, jkw,
j, jkw,
jf brs
jf
btntW
fiurf
fiurfis
jahj
jahj
Kfit (100 )
a
nrhoa FnshiuL
40
lf
4.
cnyhff
cnyhff x
bra
brawfis
wfis
msl
mj
40
lf
5.
jCr
x
sF
mj miy
fhyF
ilgl
bjhlig
flj.
j Cr fU,
msnfh
jh, Cr FL, ,
sgl jif, WJ
fofhu
40
lf
1.
j Cr
miyfhy
flJ, l/T2xU
kh vd %j.
103
ma
t.
v
brKiwf
1. kfujfis Enzh ghj
nehf
kfujfis fzho eGt , va
cWnehFj kW gl tiuJ ghffis Fj.
Enzh
tna
njitahd bghUf
kyf, va Enzh, fzho eGt, C.
brKiw
m) bfhLfgLs kyUJ kfujfis nrff.
M)
kfujfis, C cjbfhL fzho eGt itf.
) fzho eGtij Enzh tna cWnehf.
fhgJ
1. kfuj X xiw bryhyhd mikig bfhLsJ.
2. J uL mLFfis bgWsJ. bt ciwahd vir Kf cilajhf
c ciwahd il UJthf fhzgLwJ.
3. J xiw ai[ irnlhshrij bfhLsJ.
Enzh _y fl kfuj mikig gl tiuf. bt ciw,
c ciw, irnlhshr, a Ma mtiw Ff.
2. gh ikia flj
nehf
ghkhia gagL gh ik jikia flj.
njitahd bghUf
gh, ghkh
jJt
100 . ghiy f vLJ m ghkhia jf lntL. ghkh gh
J _, L jf MuF. mbghGJ ghkh cs ms gh ik
jikia czJ.
t.v
gh
1.
100 .
iy
2.
100 .
10.
3.
100 .
20.
4.
100 .
30.
ghkh ms
Ko
thW ghkhia gagL gh ik jikia fhzyh.
104
brKiwf
3. j, jkw, jf fiurf jahj
nehf
j, jkw, jf brs btntW fiurfis jahj.
njitahd ntbghUf
100 .. fzho Kfit, thiy to, nrhoa FnshiuL.
jJt
x
U Fl btgiy, mf ms fiubghU fiuJs fiur jkw
fiuryhF.
Fl msFnk fiubghUis fiuf ayhj fiur j fiuryhF.
b
rf fiuriy l mf ms fiubghUis bfhl fiur jf
fiuryhF.
brKiw
100 fzho f 25 ms aiu vLJbfhs ntL. 2 ms
nrhoa FnshiuL cig nrJ eF fyf ntL. c KGtJ fiuJL.
bghGJ fiur jikia ftf ntL.
fiurYl nkY mf ms cid nrJ fyf ntL. fzho f
mo c fiuahk jF tiu nrf ntL. bghGJ fiur jikia
ftf ntL.
mltiz
tir
v
nrfgl
c bga
nrfgl
c ms
Ko
ilfbgw fiur tiff
1.
2.
3.
105
fdms
fiur br
jik
ma
brKiwf
4. cnyhff brawfis mj
nehf
bfhLfgl cnyhff x brawfis (ne jik) msl.
jJt
cnyhff x brawfis, xU cnyhf kbwhU cnyhfij gothFtj
_y flgLwJ.
njitahd ntbghUf
jhu, fha, Jjehf cnyhfJff, fha ienu, jhu rng kW Jjehf
rng fiurf.
brKiw
bra 1
5 .. msyhd fhaienu kW jhu rng fiurfis uL nrhjid
FHhf jjna vLJ bfhs ntL. a ms jhu cnyhfij uL
nrhjid FHhfY nrJ fG khwij flJ FJ bfhs ntL.
(uL FHhfY ntkhw vJ ftiy).
mltiz
tir v
vLJ bfhsgl
fiurf
nrfgl
cnyhf
bra 2
5 .. msyhd jhu rng, Jjehf rng fiurfis uL nrhjid
FHhfY jjna vLJ bfhs ntL. a ms fha cnyhfij uL
nrhjid FHhfY nrJ fG khwij flJ, FJ bfhs ntL
(fha cnyhf, jhu rng fiurYl id Mdh Jjehf rng fiurYl
idtiy).
mltiz
tir v
vLJ bfhsgl
fiurf
nrfgl
cnyhf
bra 3
5 .. msyhd jhu rng, fha ienu fiurfis uL nrhjid
FHhfY jjna vLJ bfhs ntL. a ms Jjehf cnyhfij
uL nrhjid FHhfY nrJ fG khwid flJ, FJ bfhs
ntL. (Jjehf cnyhfkhdJ jhu rng, fha ienu fiurfSl idwJ.)
mltiz
tir v
vLJ bfhsgl
fiurf
nrfgl
cnyhf
106
brKiwf
5. jCr x sF, mj miyfhyF ilgl
bjhlig flj.
nehf
jCr
njitahd fUf
jCr fU (jh, Cr FL, l msnfh, ,
sgl jif, WJ fofhu).
thghL
l
l / T 2 xU kh
F, l = jCr s ( l) ,
T = jCr miy fhy (dho)
fhgf
t.
v
jCr
s
(m)
1.
0.7
2.
0.8
3.
0.9
4.
1.0
5.
1.1
20 miyfSfhd
neu
(s)
miyfhy
T(s)
Ko
mltizUJ l / T2 xU kh vd %fgLwJ.
107
T2
s2
l / T2
(ms-2)
ma
brKiw
108