Sei sulla pagina 1di 10

28/2/2016

RevistamdicadeChileLaozonoterapiaenpacientesconenfisemapulmonar

RevistamdicadeChile

ServiciosPersonalizados

versinimpresaISSN00349887

Rev.md.Chilevol.139no.4Santiagoabr.2011

Articulo
Espaol(pdf)

http://dx.doi.org/10.4067/S003498872011000400004

RevMedChile2011139:439447

ArticuloenXML
Referenciasdelartculo

ARTCULODEINVESTIGACIN

Laozonoterapiaenpacientesconenfisema
pulmonar
Rectalozonetherapyforpatientswithpulmonary
emphysema

JosLuisCalungaF.1,a,YuleidysPazA.2,SilviaMenndezC.1,b,a,
AlfredoMartnez3,AparicioHernndez3

Comocitaresteartculo
Traduccinautomtica
Enviararticuloporemail
Indicadores
CitadoporSciELO
Accesos
Linksrelacionados
Compartir

1CentrodeInvestigacionesdelOzono.CiudaddelaHabana,Cuba.
2InstitutodeCienciasBsicasyPreclnicas"VictoriadeGirn". 3Centrode

InvestigacionesMdicoQuirrgicas.CiudaddelaHabana,Cuba. a Doctoren
CienciasMdicas. bDoctorenCienciasQumicas.

Otros
Otros
Permalink

Direccinparacorrespondencia
Background:Ozonetherapymaystimulateantioxidantsystemsandprotectagainstfreeradicals.Ithasnot
beenusedformerlyinpatientswithpulmonaryemphysema.Aim:Toassesstheeffectsofrectalozonetherapy
inpatientswithpulmonaryemphysema.MaterialandMethods:Sixtyfourpatientswithpulmonary
emphysema,agedbetween40and69years,wererandomlyassignedtoreceiverectalozonein20daily
sessions,rectalmedicinaloxygenornotreatment.Treatmentswererepeatedthreemonthslaterinthefrsttwo
groups.Atbaselineandattheendofthestudy,spirometryandaclinicalassessmentwereperformed.Results:
fiftypatientscompletedtheprotocol,20receivingozonetherapy,20receivingrectaloxygenand10not
receivinganytherapy.Atbaseline,patientsonozonetherapyhadsignificantlylowervaluesofforcedexpiratory
volumeinthefrstsecond(fEV1)andfEV1/forcedvitalcapacity.Attheendofthetreatmentperiod,these
parametersweresimilarinthethreetreatmentgroups,thereforetheyonlyimprovedsignificantlyinthegroup
onozonetherapy.Nodifferenceswereobservedinotherspirometricparameters.Conclusions:Rectalozone
therapymaybeusefulinpatientswithpulmonaryemphysema.
Keywords:BronchospirometryEmphysemaOzone.

Laenfermedadpulmonarobstructivacrnica(EPOc)secaracterizaporlimitacinprogresivaalflujodelaire,no
totalmentereversible,asociadaconunarespuestainflamatoriaanormalapartculasogasesnocivos.
clsicamenteseidentificandosfenotipos:pacientesconEPOcenlosquepredominaladestruccinenfisemao
bien,elcasodepacientesquepredominalaobstruccinbronquialbronquitiscrnica.
http://www.scielo.cl/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S003498872011000400004

1/10

28/2/2016

RevistamdicadeChileLaozonoterapiaenpacientesconenfisemapulmonar

Elenfisemasedefineanatmicamentecomounadistensinpermanenteydestructivadelosespaciosareos
distalesalosbronquiolosterminales,confibrosisevidenteyprdidadelaarquitecturanormal 13.Enlaprctica
clnica,unpacienteconenfisemahasidooesunfumadorimportante,noobstante,endeterminadospases
existenfactoresambientales,quepuedenserlaprincipalcausadedesarrollodelaenfermedad46.
Latriadadesntomasprincipalesdelenfisemason:disnea,tosyexpectoracin,siendoladisneaelsntomaque
msincomodayangustiaalpaciente.aunquealenfisemasedefineentrminospatolgicosesimportante
tambinelempleodetcnicascomolasderadiografaylatomografaaxialcomputarizada(Tac)detrax,ya
queestasponenenevidencialasalteracionesmorfolgicasatribuiblesaestaenfermedad79.
Eltratamientodeestospacientesdebesermultidisciplinarioeindividualizadoteniendocomoobjetivosbsicos
frenarlaprogresindelaenfermedad,aliviarlossntomasyprevenirocorregirlascomplicacioneso
reagudizacionesqueaparezcan.Tradicionalmente,eltratamientosebasaenelempleodebroncodilatadoresy
anhoysiguensiendoeltratamientobsicodelaenfermedad.Noobstante,lasnuevasconcepciones
etiopatognicas(baseinflamatoria),suponenunenfoqueteraputicodiferente,introducindosems
recientementeelempleodeantiinflamatorios1012.
Elozonoesungasextremadamentereactivoysumecanismodeaccinestrelacionadoconlageneracinde
productossecundariosqueencantidadesadecuadasejercendiversasaccionesbiolgicasqueleconferensus
propiedadesteraputicas,talescomo:germicida,moduladordelestrsoxidativoydelsistemainmunolgicoy
mejoraelflujosanguneo.adems,elozonoincrementalapresinparcialdeoxgenoensangre,entejido,
sobreelmetabolismoaerbicomejoralarespiracincelularyaqueactaestimulandolaactividaddeenzimas
comoladeglucosa6fosfatodeshidrogenasa.anivelpreclnicosehaobservadounamodulacinanivelde
tejidopulmonarlesionadodelaenzimamieloperoxidasa.Todosestosaspectoshacenpensarquelaaplicacin
delozonoenpacientesconEPOc,podratenerunefectobeneficioso1321.
Sereconocequeunestrsoxidativomoderadoycontroladoinducedefensaenzimticaantioxidanteporloque
sehasealadoalprecondicionamientooxidativocomounmecanismoquepudieraexplicarlasacciones
farmacolgicasdelozonoenlasenfermedadesmediadasporlasespeciesreactivasdeloxgeno(ERO)131621.
Eneltrastornopatolgicodelenfisemasedestacaelpapeldelestrsoxidativoysuimplicacinenlaaparicin
delainflamacin2,11,12,22.
Enelmomentoactual,existenmillonesdepersonasdiagnosticadosdeenfisemapulmonarymuchosdeestos
individuossufrendediscapacidadprogresiva.adems,aestoselesumaqueelnmerodemuertesporao
atribuidasaestaenfermedadsigueaumentando.Portanto,existeunacrecientenecesidaddemejorarlacalidad
devidayelmanejoteraputicodelpacienteconenfisemapulmonar.Esporelloqueelobjetivodenuestro
trabajoesestudiarlosefectosdelaozonoterapiasobrelossntomasyelestatusdesaluddepacientescon
enfisemapulmonar.

MaterialesyMtodos
Serealizunensayoclnicoaleatorizado,dobleciego,en50pacientescondiagnsticodeenfisemapulmonar.
Seincluyeronpacientesambulatorios,deambossexos,entre40y69aos,conconsentimientoinformado
frmadoenunaplanillatituladaactadeconsentimientoparaelestudio.adems,lospacientestenanquehaber
dejadoelhbitotabquico,5aosantescomomnimo.
Seexcluyeronpacientescon:enfermedadescrnicasdescompensadasomalignasconactividad,embarazoy
puerperio,cirugamayor,traumatismorecientesypacientespsiquitricos.fueronexcluidospacientesasmticos
aloscualesselesrealizounaespirometraconysinelusodebroncodilatador.Entreloscriteriosdesalidase
consideraronlasalidavoluntariadelestudio,elnocumplimientodeltratamiento,laaparicindeenfermedad
agudadeetiologainfecciosaudeotracausa,laaparicindereaccionesadversasquemodificaranel
tratamientooelfallecimiento.
EsteestudiofueaprobadoporelconsejocientficoyelcomitdeticadelcentrodeInvestigacionesdelOzono.
Lospacientesconenfisemapulmonarfuerondivididosentresgruposdeestudiotratamiento:
Grupo1:constituidopor20pacientescontratamientodebasemsadministracindeozonoporvarectal,a
unadosisde6mg(30mg/Ldeconcentraciny200mLdevolumen)/da,20sesiones,seguidode3mesesde
descansoyluegounsegundociclode20sesionesms.
Grupo2:Igualalgrupo1,peroaplicandooxgenomedicinalenvezdeozonoporigualva.
Grupo3:Setomcomogrupocontrolpositivoa10pacientesqueslomantuvieronsutratamientodebasey
http://www.scielo.cl/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S003498872011000400004

2/10

28/2/2016

RevistamdicadeChileLaozonoterapiaenpacientesconenfisemapulmonar

evolucionelmismotiempodelrestodelosgrupos.
Losdiferentesesquemasdeltratamientobasalfueron1,4,9:
1.Salbutamol,bromurodeipratropioyprednisona.
2.Salbutamol,aminoflinayprednisona.
3.Salbutamol,beclometasona,bromurodeipratropioyprednisona.
4.Salbutamol,bromurodeipratropioyaminoflina.
Procederparalaaplicacindelaozonoterapia
ElozonoseobtuvodeunequipogeneradordeozonodeusomedicinalllamadoOzomed401,elgasozonofue
generadoapartirdeloxgenomedicinalacopladoaesteequipogeneradordondeseextrajounamezcla
ozono/oxgenolacualfueaplicadaporvarectalempleandosondarectalNelatoncalibre10,previoclculodela
dosismediantelaconcentracinyelvolumendelamezcla.
Fundamentosdelusodelavarectalparalaozonoterapia
Diferentesestudios,tantopreclnicoscomoclnicoshandemostradoelpapeldelaozonoterapiaporvarectalen
laestimulacindelmetabolismodeloxgeno,yamencionado.astambin,enlaactivacindelaactividad
antioxidanteendgena,comoinmunoregulador,ysuefectoenlaelevacinensangredel2,3disfosfoglicerato,
porestava.Porelcontrario,laozonoterapianoesrecomendableporvainhalatoriayaqueenaltas
concentracionesestxica,sobretodoparaelsistemarespiratorio1319.
Encadaunodelosgruposhubounadistribucinhomogneadelospacientessegneltratamientodebaseque
estosllevaban.Laduracindelestudioseextendiporcincomeses.Nielmdiconilospacientesconocana
quegrupodetratamientopertenecan.Laenfermerafuelaencargadadeasignaralospacientesenforma
aleatorizadamedianteunalistaaunodelos3gruposdetratamientoenformaconsecutiva.
Conelobjetivodevalorarlaeficaciadelmtodoteraputicoserealizunaevaluacinalinicioyalfinalizarel
segundociclodetratamientoconozonoyoxgeno,ascomoenelgrupocontrol,queconsistienlarealizacin
de:
Pruebasfuncionalesrespiratorias
SeevaluaronatravsdeunespirmetromarcacHESTac25acopladoaunamicrocomputadora(programa
INTESP2).Losparmetrosevaluadosfueron:

VEF1(Volumenespiratorioforzadoenelprimersegundo):Volumendeaireeliminadoenelprimersegundo
deunacapacidadforzada.Seconsideralaexistenciadealteracionesobstructivascuandoelvalorobtenidoes
inferioral75%delvalorpredicho(valoresobtenidosenunapoblacinsana,comparablesegnedad,peso,
sexoytalla,tomadoestosdatosdepruebasfuncionalesdepacientesaparentementesanosdeunabasede
datosdelcentrodeInvestigacionesMdicoQuirrgicasdeciudaddeLaHabana).

CVF(Capacidadvitalforzada):Volumengaseosomximoquepuedeserexpedidodelospulmonesduranteun
esfuerzomximo,precedidodeunainspiracinforzadaefectuadadeunaformarpidaen34segundos.

FEF2575%(flujomediomximoespiratorio):cantidaddeairequeseespira,existenteenlapartemediade
lacurvaespirogrficadelacapacidadvitalforzada,resultaindependientedelesfuerzodelindividuoyexpresa
lasalidadelairecontenidoenlasramifcacionesfinasdelrbolbronquial(siestalteradoreflejaobstruccinde
lasvasareasdemedianoypequeotamao).

VEF1/CVF(ndicedeTiffeneau):Relacinentrelacapacidadvitalforzadaqueseespiraenelprimersegundo
ylacapacidadvitalforzada,esdeaproximadamenteel80%(siestdisminuidodemuestralaexistenciadeun
procesoobstructivo).
Paralarealizacindeestaspruebassetuvoencuentaqueelpacienteestuvieraclnicamenteestableyno
ingiriesesusmedicamentosdebase,24hantesderealizadaslaspruebasespiromtricas,quefueradurantela
maanayconunaalimentacinligera.adems,semidielniveldehemoglobinayelpHsanguneoyla
gasometraarterial(presinparcialdeanhdridocarbnicoPacO2ypresinparcialdeoxgenoPaO2)ylas
pruebasimagenlgicas(radiografayTacdetrax).
Sedeterminlarespuestaclnicaevolutivadelospacientes,deacuerdoasuvaloracinsubjetiva,segn
espaciamientodelossntomasmsfrecuentes:disnea,tosysibilancias23,24.Seclasificalospacientes
despusdeltratamientoenmejorado,cuandoexistaunadisminucindelossntomasestable,cuandose
http://www.scielo.cl/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S003498872011000400004

3/10

28/2/2016

RevistamdicadeChileLaozonoterapiaenpacientesconenfisemapulmonar

mantenanyempeorado,cuandoaumentaban.
Tambinsetuvoencuentalavaloracinclnicasegnlaespirometra.conlapruebainicialseclasificaronalos
pacientesdeacuerdoalgradodeobstruccin(clasificacindelaamericanThoracicSociety)en(1,4,9,25):
Ligero:fEV1entre8570%delvalordereferencia.
Moderado:Entre6069%.
Moderadamentesevero:Entre5059%.
Severo:entre3449%.
Muysevero:Inferioral34%.
Alfinaldelestudioserepitilaespirometrayseevaluaronlospacientes,teniendoencuentaqueparapasarde
ungradodeobstruccinaotroanterior,eranecesariounaumentodelFEV1igualosuperiora12%delnivel
basal(valorinicial).Deacuerdoaestoseclasificen:mejorado,pacientequepasadelgradodeobstruccin
conqueseclasificaungradomenorestable,pacientequecontinaenelmismogradodeobstrucciny
empeorado,pacientequepasedelgradodeobstruccinconqueseclasificaungradosuperior.Seestudiola
evolucindeparmetrosndicedebODEelcualesunamedidantegraparalaevolucindelpacientecon
EPOc26,estendicemide:1)ElFEV12)ladistanciacaminadaen6minutos,lacualdebesermayorde350
metros3)elgradodedisneay4)elndicedemasacorporalexpresadoenkg/m2desuperficiecorporal(Tabla
8).Estendicedescribe4gradosdeseveridadquevadesdevalor0elcualrepresentabajamortalidadhastael
valor3quepredicealtamortalidadparaestas4variables:
Estadstica
SeutilizenvariablescuantitativaslapruebadeStudentparacomparardosmediasaritmticasypara
compararvariablescualitativasseutilizlapruebac2,ambasconunniveldesignificacinde5%.

Resultados
Inicialmentefueronincluidosenelestudiountotalde64pacientesdeloscuales14cumplancriteriosdesalida,
losqueincluan,abandonovoluntariodelestudioynocumplimientoadecuadodeltratamiento.
Los50pacientesrestantesfueronevaluadosytenanunaedadentre40y69aos.Ladistribucindelos
tratamientosdebasesegnlosgruposdeestudiofuehomognea(Tabla1).Respectoalresultadodelas
pruebasfuncionalesrespiratorias,sealcanzaronaumentossignificativos,entreelvalorinicialyfinal,enlos
valoresdelaFEV1yFEV1/CVFenelgrupoOzono,noasenlosotrosgrupos.EncuantoalosvaloresdelaCVF
yelFEF2575%,nohubomodificacinenningunodelosgrupos,sloseobtuvierondiscretosaumentosenel
grupoOzono,sinllegaraserestadsticamentesignificativos(Tabla2).Lahemoglobinaexperimentuna
disminucinsignificativaenelgrupoOzono,sinembargo,mantuvoestablesusvaloresenlosotrosgrupos
(Tabla3).

http://www.scielo.cl/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S003498872011000400004

4/10

28/2/2016

RevistamdicadeChileLaozonoterapiaenpacientesconenfisemapulmonar

EnlaTabla4sereflejanelcomportamientodelosparmetrosgasomtricosyelpH.Seobservaunaumento
significativosloenlaPO2enelgrupo1(Ozono).LaPcO2yelpHmantuvieronsusvaloressindiferencias
significativasenlosdiferentesgruposdetratamiento.

Encuantoalosestudiosimagenolgicos,laTacdetraxreflejpresenciadeenfisemapulmonardifusoenel
totaldelamuestra,ysemantuvosincambioalfinaldeltratamiento.Tambinseobservaronotrossignostales
http://www.scielo.cl/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S003498872011000400004

5/10

28/2/2016

RevistamdicadeChileLaozonoterapiaenpacientesconenfisemapulmonar

como:tractosfibrososasociados,reasdehipoaereacinyfibroenfisema,queaunquenoestabanpresentesen
todoslospacientes,semantuvieronalfinaldeltratamiento,entodoslosgrupos.Respectoalaradiografade
trax,en100%delamuestraaparecieronsignosdeenfisema,sinmodificacionesenningunodelosgrupos,al
finaldelestudio.Tambinseobservaronreforzamientoenlatramadelhilio,radiotransparenciaenambas
basespulmonaresyaumentodeldimetronteroposteriorenalgunosdelospacientes,sincambiosalfinaldel
tratamiento,enningunodelosgrupos.
EnlaTabla5seobservanlasvaloracionessubjetivasdelospacientesalfinaldeltratamiento.Seapreciaqueel
grupoOzonotuvoelmayornmerodepacientesmejorados(13),seguidodelgrupoOxgeno(6),sindiferencias
significativasentreambostratamientoselgrupocontroltuvoelmenornmerodecasosmejorados(1)con
diferenciassignificativasrespectoalgrupoOzono.Pacientesempeoradossloseobservaronenlosgrupos
Oxgenoycontrol,conuncasocadauno.

Enlaevaluacinclnicadelpacientealfinaldelestudio,segnlaespirometra,seobservqueelgrupoOzono
fueelnicoquepresentpacientesmejorados(11),condiferenciassignificativasconrespectoalrestodelos
grupos.SlolosgruposOxgenoycontrolreportaronpacientesempeorados,unoporgrupo(Tabla6).

ConrespectoalaevolucindelasvariablesanalizadasenelndicedebODE(Tabla7)observamoslosiguiente:
1)elgrupotratadoconozonoincrementelvalordeFEV1significativamenteconrespectoalgrupocontrolyal
grupotratadoconoxgenoalfinaldelestudio2)enrelacinconladistanciacaminadaen6minutos,los
pacientestratadosconozonoenestetiemporecorrieronmayordistanciadeformasignificativacomparadocon
losotrosgrupos,esdesealarqueestapruebafuerealizadasportcnicosderehabilitacinquenoconocana
quegrupocorrespondacadapaciente,3)referentealgradodedisneaelgrupoquefuetratadoconozono
disminuysignificativamenteestevariablealfinalizarelestudio(Tabla7)y4)elndicedemasacorporal,no
sufrivariacinnialinicio,nialfinaldenuestroestudioenlostresgrupos,poresonosereflejaenlaTabla7.

http://www.scielo.cl/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S003498872011000400004

6/10

28/2/2016

RevistamdicadeChileLaozonoterapiaenpacientesconenfisemapulmonar

Discusin
Losprincipaleshallazgosencontradosennuestroestudioson:quelospacientesconenfisemapulmonary
tratadosconozonopresentaronunaumentosignificativodelosvaloresespiromtricos,mejoriadela
oxigenacinyreduccindelasintomatologaclnica.
AlanalizarlaspruebasfuncionalesrespiratoriasseobservqueelgrupoOzonomostrunaumentosignificativo
deVEf 1yFEV1/FVF,locualestencorrespondenciaconestudiosrealizadosenmodelosexperimentalesen
cobayos,dondeenlosgrupostratadosconozonoseobtuvounamarcadadisminucindelapresin
intrabronquial 27,28.
Tambin,enestudiosdepacientesconasmamoderadatratadosconozonoporvarectalyautohemoterapia
mayor(durante3ciclos)serefejaronaumentossignificativosdelVEf 1ycVf,juntoconunadisminucindelos
nivelessanguneosdeIgEyunaumentodelsistemaantioxidantedelglutatineritrocitario,corroborandoquela
ozonoterapiapuedeserunaalternativadetratamientoenelasmabronquial,graciasasuspropiedades
inmunomoduladorasyreguladorasdelestrsoxidativo29.
algunosautoresplanteanqueenlaEPOc,lapresenciadereversibilidadenlaobstruccinalfujoareoen
ocasionesnoseacompaadecambiosrelevantesenlaespirometraforzada,frecuentementelospacientes
referenunaclaramejoraclnicasinqueseobserveunincrementoigualosuperioral12%enVEf 1.Dehecho,
mltiplesestudioshandemostradoquepuedehabercambiosenlaresistenciadelavaarea,enla
conductanciaespecfica,enlacapacidadresidualfuncionaloenelvolumenresidual,sinunamejoraparalelaen
losparmetrosespiromtricos3,4,8,11.
Ennuestroestudiohubomejora,nodetodoslosparmetrosdelafuncinrespiratoria,peroencambio13
pacientestratadosconozonorefrieronmejoradesusintomatologa.Seconsideraquelaaccininmunolgica
delozonoanivelsanguineovadirigida,fundamentalmente,sobrelosmonocitosylinfocitosTqueliberan
pequeascantidadesdediversascitocinas,particularmentedelinterferngamma,perotambinotrascitocinas,
comolaIL10yelfactortransformadordelcrecimiento1capacesdereducirlacitotoxicidadautoreactiva.De
estaformalascitocinasnosobrepasanlosnivelesnecesarios,unavezqueseactivendemanerafsiolgicalos
elementoscontrareguladores14,21,30.Deestamanerapodemosverelefectoinmunoreguladordela
ozonoterapia,elcualcontribuyealadisminucindelprocesoinflamatorioennuestrapatologa31yalamejora
delafuncinpulmonar.adems,laozonoterapiaposeeunpoderosoefectoestimuladordelasdefensas
antioxidantes13,1621,queimpidelaprogresindelprocesodestructivodeltejidopulmonar.
Alhacerlavaloracinfinaldelahemoglobina,seobservunadisminucinsignificativaenelgrupoOzono,no
http://www.scielo.cl/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S003498872011000400004

7/10

28/2/2016

RevistamdicadeChileLaozonoterapiaenpacientesconenfisemapulmonar

asenlosgruposoxgenoycontrol.Lospacientesconenfisemaseverodesarrollanunapolicitemiasecundaria,
comorespuestacompensadoraalahipoxemia1,4,11.Estoconcuerdaconlosresultadosobtenidosennuestro
estudio,dondeelgrupoOzonopresentaliniciocifrasdeHbalgomselevadas,debidoaqueeselgrupocon
cifrasdePaO2msbajas(enlaseleccindelospacientesdeestegrupocoincidieronpacientesconmayor
gradodeobstruccin).Estosedebealmecanismocompensatoriodelaeritropoyetinaestimuladaporlasbajas
cifrasdePaO2quepromuevelaeritropoyesis.alfinaldeltratamiento,conlamejoradelafuncinpulmonar,
estegrupopresentunadisminucinsignificativadelascifrasdehemoglobinayunaumentosignificativodela
PaO2,comparadoconelrestodelosgrupos.
LaPacO2seencontrdentrodeloslmitesnormales,tantoaliniciocomoalfinaldelestudioenlostresgrupos.
LomismoparaelpH,coincidiendoconloreportadoenlaliteraturayconlosmecanismosreguladoresdel
equilibriocido/baseconquecuentanuestroorganismo32.
Elozonoescapazdeaumentarlafexibilidaddelglbulorojoylaproduccindel2,3disfosfoglicerato,que
actasobrelaoxihemoglobinadesplazandoelequilibriohacialaliberacindeoxgenoalostejidos13,21.Estos
efectosserelacionanconlosresultadosobtenidosymuestranlosbeneficiosdelaozonoterapia.
Respectoalosestudiosimagenolgicos,lossignosdeenfisemanomostraronmodificaciones,corroborndoseel
componenteirreversibledeldaoestructuralenelenfisemapulmonar 2,5,7.
Otrosbeneficiosqueselogranconlaaplicacindelozono,eslareduccin(enel40%deloscasos)dela
sintomatologaclnicaenestospacientes,permitindolesreferirunamejoraencuantoasuautovaloracin.
Resultadossimilaresseobtuvieronenpacientesasmticostratadosconozono29.
AtendiendoalaevolucindelasvariablesestudiadasenelndicedebODE26,elcualincluyeelFEV1(como
medidordelafuncinpulmonar),ladisnea(querepresentalaintensidadqueacarreanlossntomasclnicosde
laenfermedad)ylapruebademarchaen6min,sepuededecirquelaozonoterapiaejerciunefectopositivo
enelmejoramientodeestasvariablesaltrminodeltratamiento.
Teniendoencuentalosresultadospositivosalcanzadosenesteestudio,recomendamoslaaplicacindela
ozonoterapiacomounavarianteteraputicabeneficiosaocomoadyuvantealtratamientoconvencionalde
pacientesconenfisemapulmonar.

Referencias
1.MacNeeW,CarverlyPMA.ChronicObstructivePulmonaryDisease7:ManagementofCOPD.Thorax200358:
2615.[Links]
2.BraunwaldE,FauciAS,KasperDL,HauserSL,LongoDL,JamesonJLeditores.Harrison.Principiosde
MedicinaInterna.15a Edicin.Vol.2.Mxico:McGrawHillInteramericana2002.p.174756.[Links]
3.MadisonJ,IrwinR.Chronicobstructivepulmonarydisease.Lancet1998352:46772.[Links]
4.PauwelsRA,BuistAS,CalverleyPMA,JenkinsCR,HurdSS.Globalstrategyforthediagnosis,management
andpreventionofchronicobstructivepulmonarydisease:NHLbI/WHOglobalinitiativeforchronicobstructive
lungdisease(GOLD)workshopsummary.AmJRespirCritCareMed2001163:125676.[Links]
5.ShakerSB,DirksenA,UlrikCS,HestadM,StavngaardT,LaursenLC.Theeffectofinhaledcorticosteroidson
thedevelopmentofemphysemainsmokersassessedbyannualcomputedtomography.COPD20096:10411.
[Links]
6.XuL,CaiBQ,ZhuYJ.Pathogenesisofcigarettesmokeinducedchronicobstructivepulmonarydiseaseand
therapeuticeffectsofglucocorticoidsandNacetylcysteineinrats.ChinMedJ2004117:16119.[Links]
7.YamaguchiK,MatsubaraH.Computedtomographicdiagnosisofchronicobstructivepulmonarydisease.Curr
OpinPulmMed20006:928.[Links]
8.PiquetteCA.Chronicbronchitisandemphysema.InTexbookofRespiratorymedicine.3rded.MurrayJF,
NadelJA,editors.Philadelphia,USA:Saunders2000.p.1187246.[Links]
9.PearsonM.BTSGuidelinesforthemanagementofchronicobstructivepulmonarydisease.Thorax199752(
S5):S1S5.[Links]
10.ObyrnePM,PostmaDS.Themanyfacesofairwayinfammation:Asthmaandchronicobstructivepulmonary
http://www.scielo.cl/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S003498872011000400004

8/10

28/2/2016

RevistamdicadeChileLaozonoterapiaenpacientesconenfisemapulmonar

disease.AmJRespCritCareMed1999159:S16.[Links]
11.TetleyTD.Infammatorycellsandchronicobstructivepulmonarydisease.CurrDrugTargetsInfammAllergy
20054:60718.[Links]
12.FivezL,KirschvinkN,ZhangWH,LagenteV,LekeuxP,BureauF.Effectsofbetamethasoneoninflammation
andemphysemainducedbycadmiumnebulisationinrats.EurJPharmacol2009606(13):2104.
[Links]
13.MenndezS,GonzlezR,LedeaOE,HernndezF,LenOS,DazM.Ozono.Aspectosbsicosyaplicaciones
clnicas.LaHabana,Cuba:EditorialCENIC2008.p.10320.[Links]
14.BocciV.AreasonableapproachforthetreatmentofHIVinfectionintheearlyphasewithozonetherapy
(autohemotherapy):How
i nfammatory
cytokinesmayhaveatherapeuticrole.MediatInfamm19943:31521.
[Links]
15.BetteM,MuttersR,NusingRM,RodrguezZZ,MenndezS,SchulzS.EffciencyofPiperacillin/Tazobactamin
lethalperitonitisisenhancedafterpreconditioningofratswithanoxidativestressor.Shock200625:239.
[Links]
16.LenOS,MenndezS,MerinoN,CastilloR,SamS,PrezL.Ozoneoxidativepreconditioning:aprotection
againstcellulardamagebyfreeradicals.MedInfamm19987:28994.[Links]
17.HernndezF,MenndezS,WongR.Decreaseofbloodcholesterolandstimulationofantioxidativeresponse
incardiopathypatientstreatedwithendovenousozonetherapy.FreeRadicalBioMed199519:1159.
[Links]
18.AlDalainSM,MartnezG,MenndezS,ReL,GiulianiA,CandelarioJalilE.Therapeuticeffcacyofozone
medicaltreatmentsinpatientswithdiabeticfoot.EurJPharmacol2005523:15161.[Links]
19.ZamoraZ,BorregoA,LpezO,DelgadoR,GonzlezR,MenndezS.Effectsofozoneoxidative
preconditioningonTNFareleaseandantioxidantprooxidantintracellularbalanceinmiceduringendotoxic
shock.MediatInfamm20051:1622.[Links]
20.CalungaJL,ZamoraZB,BorregoA,DelRoS,BarberE,MenndezS.ProtectiveEffectofOzone/Oxygen
MixtureonRatsSubmittedtoSubtotalNephrectomy:RoleofantioxidantSystem.MediatInfamm20054:221
7.[Links]
21.BocciV.Ozone.Anewmedicaldrug.AHDordrecht,TheNetherlands:SpringerPublishers2005.p.193220.
[Links]
22.KirschvinkN,MartinN,FievezL,SmithN,MarlinD,GustinP.Airwayinflammationincadmiumexposedrats
isassociatedwithpulmonaryoxidativestressandemphysema.FreeRadicRes200640:24150.[Links]
23.FerrerM,AlonsoJ.MedicindelacalidaddevidaenlospacientesconEPOC.ArchBronconeumol200137
(S):206.[Links]
24.CelliB,HalpinD,HepburnR,ByrneN,GolmanM.Symptomsareanimportantoutcomeinchronic
obstructivepulmonarydiseaseclinicaltrials:resultofa3monthcomparativestudyusingtheBreathlessness
coughandSputumScale(BCSS).RespirMed200397(A):S3543.[Links]
25.JonesPW,QuirkFH,BaveystockCM,LittlejonsP.Aselfcompletemeasureofhealthstatusforchronic
airfowlimitation:TheSt.GeorgesRespiratoryQuestionaire.AmRevRespirDis1992145:13217.
[Links]
26.RamosP,RodrguezJM.DiagnsticoyMonitorizacin.BibliotecaEPOC20042:848.[Links]
27.ZayasK,GonzlezV,CalungaJL,ZamoraZ.Efectosdelozonoenunmodelodehipersensibilidadbronquial
encobayos.RevistaHabaneradeCienciasMdicas(Cuba)20065(4):23.[Links]
28.RojasR,MartnezC,TurrentJ,MenndezS.Administracindeozonoyreaccinanaflcticainvivodel
cobayo.RevistaCENICcienciasbiolgicasCuba199930:11920.[Links]
29.HernndezF,CalungaJL,TurrentJ,MenndezS,MontenegroA.Ozonetherapyeffectsonbloodbiomarkers
andlungfunctionofasthmapatients.ArchMedRes200536:54954.[Links]
30.LariniA,BocciV.Effectsofozoneonisolatedperipheralbloodmononuclearcells.ToxicolinVitro200519:
http://www.scielo.cl/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S003498872011000400004

9/10

28/2/2016

RevistamdicadeChileLaozonoterapiaenpacientesconenfisemapulmonar

5561.[Links]
31.StefanskaAM,WalshPT.Chronicobstructivepulmonarydisease:evidenceforanautoimmunecomponent.
CellMolImmunol20096:816.[Links]
32.GuytonAC,HallJE.Tratadodefsiologamdica.9Edicin.Mxico:McGrawHillInteramericana1997.p.
32340.[Links]
____________________
Recibidoel21demayode2009,aceptadoel4deenerode2011.
Correspondenciaa:SilviaMenndezCeperoCentrodeInvestigacionesdelOzono.Calle230yAvenida15,No.
1313,Siboney,Playa,ApartadoPostal6414,CiudaddelaHabana,Cuba.Telfono:5372719264fax:537
2710233.Email:silviamenendez@infomed.sld.cu

BernardaMorn488,Providencia,
Casilla168,Correo55
SantiagoChile
Tel.:(562)27535520

revmedchile@smschile.cl

http://www.scielo.cl/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S003498872011000400004

10/10

Potrebbero piacerti anche