Documenti di Didattica
Documenti di Professioni
Documenti di Cultura
Serdocentehoy20.04.2014LANACION
Serdocentehoy
Apesardetodo,cadavezmsjveneseligendedicarsealaenseanza.Cuestionamientos,cambiosdeparadigmasyelrol
socialdelosmaestros
FabianaScherer
LANACION
DOMINGO20DEABRILDE2014
erdocenteesunavocacinquevamsalldecualquiercontextosocialconfiesaconmpetuTomsKassimatis(20),estudiantedel
profesoradodeeducacinprimaria.Sermaestroesuncompromiso,undesafoqueunoasumeconunomismoyconlosotros."
Enelpas,cadavezmsjveneseligenserdocentesapesardelasdificultadesqueatraviesalaeducacinyladeterioradaimagendelmaestro
enelpas.Lamatrculaenlosinstitutoscreci31%desde2008,segndatosdelMinisteriodeEducacin.En2013cursaban392.000
estudiantesenlosprofesoradosdenivelinicial,primarioysecundario.Cincoaosantes,en2008,elnmeroerade298.435.Lacifrasigue
enascenso,porloqueseestimaqueenestetiemposeincorporaroncasi100milfuturosdocentes.
"EligenelcaminodeladocenciaporvariosmotivosexplicaElenaDuro,especialistaeneducacindeUnicef.Porunladoseencuentranlas
inclinacionesdelosjveneshaciatemasespecficosunidosaldeseodeenseary,porotro,estelhechodeestudiarunacarreraquesuele
garantizarunasalidalaboralconestabilidad.Otrasrazonesconstatadassonlosnivelesdeexigibilidaddelacarreradocentehayquienes
intentanenunprimermomentocarrerasmsdifcilesyanteexperienciasdefracasouniversitariosevuelcanaladocencia."
ParaSandraZiegler,doctoraenCienciasSocialeseinvestigadoradelProgramaEducacin,ConocimientoySociedad,reaEducacin,de
Flacso:"Haydiferenteselementosqueconfluyenenesteincrementomatricular,entrelosquepodramencionar:elmayoraccesodealumnos
alaescuelasecundaria(ysufinalizacin)presionaluegosobreelingresoacarrerasdenivelsuperior.Adems,enmuchaslocalidadesdel
pasladocenciaesunaalternativadisponiblefrentealascarrerasuniversitariasqueexigentrasladosymuchaserogacioneseconmicaspara
lasfamiliasporotraparte,paralosjvenesquesonlaprimerageneracindesusfamiliasqueaccedeaestudiossuperiores,ladocenciaes
unaopcinprestigiadayuncanaldeascensosocialrespectodesumediodeorigenlarecuperacinrelativadelsalariodocentedelosltimos
aoslatornaunacarrerarelativamenteinteresanteteniendoencuentaademsquesetratadeuntrabajoquegozadeciertascondicionesde
estabilidad,porestasrazoneseltrabajodocenteresultaunaalternativavigentequedespiertainters".
OtropuntoparatenerencuentaparalaespecialistadeUnicefeselincrementodelaofertadecargosdocentes,comounfactordepoltica
educativa,quesereflejentrelosaos2002y2010conuncrecimientodel11,8%."Siconsideramosporniveleducativo,paraeseperodoel
crecimientosedioenun25,9%enelnivelinicial,un10,6%enelprimarioyun9,9%enelsecundario."
Educacinencrisis?
Lapercepcindequelaescuelaestencrisisesgeneralizadayllamaapreguntarse:qulugarocupanlosmaestrosenestemarco?Hay
quieneshablandeunadesvalorizacindelroldeldocenteydelaprdidadeentidaddelaescuelacomoinstitucinformadora."Cadavezque
sehabladecrisiseducativasecorreelriesgodedejaralosdocentesenelblancodelosataquesreflexionaAxelRivas,investigadorprincipal
delProgramadeEducacindelCentrodeImplementacindePolticasPblicasparalaEquidadyelCrecimiento(Cippec)yautordellibro,
recientementepublicado,Revivirlasaulas(Debate).Laeducacinhacambiado.Hoyaccedenmuchosmssectoressocialesquenunca,
40%delosjvenesquevanalaescuelasonprimerageneracindealumnosenlaeducacinsecundaria,esunavanceinmenso.Llamaraese
procesocrisisesdesentendersedequienesnuncahabanaccedidoalaescuela.Sinduda,lasescuelasvivensituacionescomplejas,muchas
estnperplejasyconfundidas.Tenemosqueempezarpornohacerdiagnsticoscatastrficosdesdeafuerayentendermuchomejorquse
sientealserdocentehoy."
http://www.lanacion.com.ar/1682823serdocentehoy
1/6
15/6/2016
Serdocentehoy20.04.2014LANACION
Elrecienteconflictoquedejsinclasesdurante18dasamsde3millonesdechicosenlaprovinciadeBuenosAiresyamsde5entodoel
pas,pusoenfocolanecesidaddehacerunanlisisprofundoenelreay,comobiendiceManuellvarezTrong,presidentedelaasociacin
civilEducar2050,"dejardeladoestanecesidadpermanentedeactuarconparchesenunsistemaquenecesitadecisionesdefondo.Quelos
docentesganenmsdeberaserunaobligacin.Sitodosdeclamanestardeacuerdoenquesinbuenaprendizajenohayfuturo,pueslos
principalesencargadosdeensear,quesonlosmaestros,deberanserjerarquizadosytenerunsueldodecategoraenelmarcodeuna
discusindeunplandeeducacinintegralqueapoyealosdocentes,peroquetambinlesexijayfijemetaseducativas".
LauraLamas(43),profesoraeninstitucionesprivadasypblicasdelGranBuenosAires,reconocequeestetipodeconflictosnoayudaala
imagensocialdelaescuelapblica."Nospasamuchosdocentesdedarclasesenescuelasprivadasynopresentarnosenlainstitucin
pblica.Somosconscientesdequesenecesitaungrancambioenpolticaeducativayquenoslosetratademejorarlossueldos."
Losnmerosmsdurosdicen,segnOscarGhillione,directorejecutivoycofundadordelaONGEnseporArgentina,que"decada10
chicosenedaddeprimaria,slo8segradan,ydecada10jvenesenedaddesecundaria,slolohacen7,ynicamente6lohacena
tiempo".
Antelaopininopercepcingeneralizadadequelaescuelaestatravesandounperodocrtico,lalicenciadaEsterRomano,directorade
EstudiosdelInstitutoSuperiordelProfesoradoNuestraSeoradeLasNieves,creeque"debeampliarselavisinypercepcin.Laescuelase
complejiz,porquetenemosunasociedadcompleja".Porsuparte,lalicenciadaGracielaBucci,coordinadoradelacarreraProfesoradoen
EducacinPrimariadelamismainstitucin,sostieneque"hoylaprdidadelavisindelaescuelacomoformadorapuedeenmarcarseenel
cuestionamientomsgeneralizadoqueinvolucraatodaslasinstitucionessociales".
Revalorizarelroldelmaestro
Parareposicionareltrabajodeldocente,ElenaDurosostienelaimportanciade"otorgarelestatusdeunaprofesinjerarquizadayreconocida
socialmente.Revalorizarlaprofesinexigeaccionesconcretasaunnivelobjetivo,ascomocambiosenlaspercepcionesciudadanas.Este
reconocimientoesunodelosprerrequisitosparaviabilizarpolticas,planesyestrategiasdemejorascontinuas.Larevalorizacinsocialnoes
unacuestindeimposicin,sinodeconstruccincolectiva.Parteimportantedeestereconocimientodependerdelosprofesionalesdela
educacinatravsdesuspropiasactuacionesacenta.Claramentesereflejaciertadesvalorizacindelaprofesindocenteantecasos
extremosenfamiliasquenorespetanamaestrosyprofesores,ocasosmsgeneralizadoscuandoseconstatainsuficienteapoyodelhogaren
relacinalaasistenciaoalastareasescolares.Perotambinhayotrosfactoresquesumanaciertodesgasteenlacomunidad.Enestesentido,
unodelosmsvisibleseslainasistenciadocente,temaquedeberabordarsedesdesusdiferentesimplicancias".Seestimaqueelausentismo
docenteoscilaentreel22y25porciento.
Enesteltimopunto,MaraLuzDoce(30)sedetieney,comosisetratasedeunmeaculpa,dice:"Tenemosqueposicionarnoscomo
profesionalesdelaeducacinydemostrarnuestracapacidadyparaelloesnecesariohacernoscargodenuestrasfalencias.Nosomosslo
asalariados,comosediceerrneamentemuchasveces,quegozamosdetresmesesdevacacionesycumplimosjornadasreducidas.Hoyla
docenciaexige,ademsdeunacapacitacinpermanente,unaatencinpersonalizadadelasnecesidadesdeloschicos.Noslosetratade
ofrecerunaformacincurricular,sinotambinunaformacinmshumana."
EmilioTentiFanfani,profesortitulareinvestigadorprincipaldelConicetenlaUBA,profundizaenloquerespectaalaprofesionalizacindel
docente."Unfactorquejugencontrafuelacombinacindeexclusinsocialconlainclusinescolar.EncasitodoslospasesdeAmrica
latinasemasificlaescolarizacindelasnuevasgeneracionessinatenderlascondicionessocialesquedeterminanelaprendizaje.Enmuchos
casos,lasinstitucionesescolares(multifuncionalespornaturaleza)fueronutilizadascomocamposdeimplementacindepolticas
asistencialesdelainfanciaylaadolescenciasinquemediaraunenriquecimientodelosrecursosdediversotipoquesonnecesariospara
atendernuevasfunciones,comolaalimentacin,lacontencinsocial,laprevencindelasalud,laluchacontraladrogadiccin.Losdocentes
sedesprofesionalizaronalverseobligadosporlascircunstanciasaasumirnuevastareas,paralascualesnofueronformados,convirtindose
enasistentessocialesdiletantesynocalificados."
Enestesentido,ladocenteLauraLamasenfatizaque"elroldeensearlacurrculaestablecidapasamuchasvecesaunsegundoplano.En
ocasionesunoseenfrentaachicosqueseduermenenclaseporquetrabajaronlanocheanterioruotrosqueestnconlapanzavaca.Enestas
http://www.lanacion.com.ar/1682823serdocentehoy
2/6
15/6/2016
Serdocentehoy20.04.2014LANACION
circunstanciasesdifcilhacerqueseinteresenporelImperioRomanonuestrosrolescambian.Solemostransformarnosenpsiclogos,
asistentessociales,enorejasdispuestasadarconsejosensituacionesquemuchasvecesnosexceden".
Elparadigmasocialsemodificaylaescuelanoquedaajenaaello."Noeslomismoensearenunmomentodecertezasqueenunode
incertidumbreycambioconstanteanalizalalicenciadaAdrianaNapque,directoraydocentedelacarreradePsicopedagogadelInstituto
delProfesoradodelConsudec.Hoymsquenuncaesimportantequeeldocentepuedaconstituirsecomofiguradeautoridadycontencin.
Paraello,debeestarbienposicionadoensurol.Sutareanoessloensearconocimientoseinstruir,sinoeducar,siendoellomuchoms
integralycomplejo.Tengamosencuentaquelaescuelaeselprimerespaciodesociabilizacinpblica.Eldesarrollodehabilidadessociales
espartedelaeducacinintegralyporlotantoesmisindelaescuelapromoverlas.Sindejardeserunespaciodetransformacindelmundo,
laescuelaasuvezrespondeanuevosdesafosynecesidades,comoporejemplobrindarlasherramientasnecesariasparatransformarel
entornoenquecadaunosemueveconconcienciatica."
Elaspectomsvaloradoenlosdocentesporloschicos,segnunainvestigacinrealizadaporCimientos(organizacinsinfinesdelucroque
trabajaparaqueloschicosdebajosrecursosterminenelsecundario),esel"delcompromiso,queexcedelatransmisindecontenidos.Allse
centralapreocupacinextraporlosalumnoscomopersonasynoslocomoestudiantesdiceAgustinaCavanagh,directoraejecutivadela
organizacin.Enpalabrasdeloschicosunbuendocenteacompaayenseaparalavida".
Lavidaesaprendizajeysobreestepunto,EmilioTentiFanfani,autordeEloficiodedocenteyLaescuelaylacuestinsocial,ambos
editadosporSigloXXI,observaqueen"elfuturo,elaprendizajesercadavezmsformalizado.Pruebadeelloeslaprolongacindela
instruccinescolarhastaedadescadavezmsavanzadasy,almismotiempo,mstemprana.Enlugardelapregonadamuertedelaescuela,
loqueseobservaesunainstitucionalizacincrecientedelosaprendizajesalolargodetodalavida".
ComodiceTentiFanfani,elinicioenlaescolarizacinescadavezmstemprana."LaeducacinInicialesreconocidahoycomounnivel
educativodegrantrascendenciaeneldesarrollodelaspotencialidadesdeunniodiceSilviaC.Daz,directoradelProfesoradodeeducacin
inicialdelaUniversidaddeCienciasEmpresarialesySociales.SetratadelprimertrayectodelSistemaEducativoNacionalyenlseeducan
niasyniosde45dasa5aos,etapadelavidaenqueseinicialasocializacinylaconstruccindeidentidades,dellenguajeoral,corporal,
grficoyescrito."
Sepopularizconelnombredemaestrajardinera,perohoyelttuloquelosdocentesbuscanrevalorizareseldeProfesoradeEducacin
Inicial,elmismoqueMelinaBusilacchi(29)alcanzenjulioltimoyqueesteaolatienecomomaestraendossalitas."Anpersisteelmito
dequelosprofesoresqueestamosfrenteaunaulaconniospequeosnoslapasamosjugandoconplastilina.Esunnivelquebrindauna
formacinintegralconintencionalidadpedaggicaqueabarcalosaspectosafectivoemocionales,cognitivos,motricesyexpresivosdelas
personas."
Esciertoqueelmundohatransformadolasnecesidadeseducativasyestohoysehacemuchomsevidenteyurgentefrenteaunmundo
globalizado."Poresolaescuelanoslodebetransmitirconocimientos,sinoquesufuncinesencialesformarelcriterionecesariopara
transformaresossaberesenunaherramientatilparaenfrentarlasnuevassituacionesconqueelmundoesperaalosalumnosalasalidade
sucicloescolarenfatizaManuellvarezTrong.Educarnoessloensear,sinolograrqueelestudianteaprenda.Yparaelloserequierede
pasintantohoy,enelsigloXXI,comoenlaantigedad.Quiennolatienepuedeserdocente,peronomaestro."
LapreguntaquesuelehacerseantetalpanoramaeslaimportanciadelosdatosarrojadosporlaspruebasPISA.AlejandroGanimian,
estudiantededoctoradodelaEscueladeEducacindeHarvardeinvestigadorasociadoenelprogramadeInequidadyPolticaSocialdela
EscueladeGobiernodeHarvard,consideraquelosresultadosdeestaspruebasincluyenmssistemaseducativos,materiasevaluadasyaos
decomparacinsimultneamentequecualquierotrapruebaparaestudianteslocales."LaArgentinanotieneotrabasededatosde
http://www.lanacion.com.ar/1682823serdocentehoy
3/6
15/6/2016
Serdocentehoy20.04.2014LANACION
desempeoestudiantiligualdecompletaqueladePISAasegura.Cadaaoenelqueseadministran
estaspruebas,tambinseconducenencuestasdealumnos,docentesydirectoresqueproveenuncaudal
deinformacinparainformarelporqudelosresultados."
Porsuparte,losministrosdeEducacindelMercosurmanifestaronenjuniode2013susinquietudes
respectodeestaprueba,enunacartadirigidaalcoordinadordePISA.Allplantearonquelamismaest
pensadadesdelapticadepasesdelaOCDE,peroaplicadaarealidadesdelSurqueesestandarizada,
mientrasquelasrealidadessonmuyheterogneas,yquelaevaluacionaestudiantesde15an~os
encierraenAmricalatinadiferenciassignificativasenrelacionasutrayectoeducativoyasu
escolaridad,entreotras.
MIRELPROGRAMA
Foto:LANACION
ViveenVillaDevoto.En2013egrescomoprofesoradeeducacinprimariadelInstitutoNuestra
SeoradeLasNieves.ComenzelaocomomaestratitularenelcolegioCardenalNewman,deSan
Isidro.Tambinescatequista.Esteaosecasar.
Cosadefamilia."Estudifonoaudiologa,peronoprosper.Vengodeunacasademaestras.Mi
abuelafuemaestrarural,enBengolea,Crdoba,ymimamtodasuvidaladedicaladocencia.Me
resista,hastaquelavocacinpudomsymeinscribenelprofesorado."
Formadores."Sercatequistameayudatomarcontactoconchicosconhistoriasbiendiferentes,y
acercarmeyorientarloshaciauncaminodeintegracin,derespetohaciaelotroyhaciaunomismo.
Tenemosqueserconscientesdequesomosformadoresdeseresconresponsabilidades,conderechosy
valores.Debemosorientarloshaciaunaformacinmshumana."
Foto:LANACION/DafneGentinetta
Encompaa."Enelaulanodebemosdejardecontener,perotampocodebemosdejardeensear,por
esonecesitamosdelaayudadelafamilia,ascomolainclusinenlasescuelasdegabinetes
psicopedaggicos.Elroldeladultoestencrisisyloschicosnosuelenencontrarenelloslavozquelos
oriente.Elmaestronopuedehacerlotodosolo,necesitaqueloacompaen."
ViveenVillaMaip,SanMartn,consuspadres.Eselmenordecuatrohermanos.EstcursandoelterceraodelProfesoradode
EducacinPrimariaenelProfesoradoConsudec.PorlamaanatrabajaenlasecretaradelnivelprimariodelcolegioSanJos,donderealiz
elsecundario.
http://www.lanacion.com.ar/1682823serdocentehoy
4/6
15/6/2016
Serdocentehoy20.04.2014LANACION
Entremujeres."Losnmerosdicenquesonmslasmujeresqueestudianestacarrera(segnuna
investigacinparaelInstitutoNacionaldeFormacinDocente,ellassonel78%).Peroesonoimporta,
alcontrario,medamsfuerza,memotiva.Nuncalediimportanciaalqudirn."
Prejuicios."Mesolanpreguntarporqunohacaunacarreraenserio.Nosetieneencuentalo
importantequeeseldocenteparaelcrecimientodeunasociedad."
Vocacin."Creoquequienesnosmetemosenestolohacemosporvocacin,claroestquesetratade
unaprofesin,perotraspasacualquierfrontera,puedeirmsall.Daadamepreparoparapoder
ayudarmsalldelacurrcula.Soydelosquecreenquelaescuelaesunbuenlugardeintegracin,una
puertaqueseabreparamejorarlavidadequienesseacerquen."
MIRELPROGRAMA
Experiencias."Yaempecconalgunaqueotraprctica,ditresentotal.Recuerdocuandometoc
Foto:LANACION/DafneGentinetta
estarfrenteachicosdequintogrado,elcoraznnodejabadelatirmebienfuerte.Lanocheprevia
preparcadatema:nmerosdecimales,elconceptodesaludyelusodelpretrito.Fuemaravilloso,fui
feliz."
ViveenNez.Estenparejaytieneunhijode9aos.Enjuliode2013serecibiconunexcelente
promedioenelProfesoradodeEducacinInicialdelaUCES.Enlaactualidaddaclasescomotitularen
elInstitutoLangeLey,dePalermo,ycomoauxiliarenelSt.Patrick'sSchool,enelbarriodeSaavedra.
Primerospasos."Siemprequisesermaestra.Coneltiempomeorienthacialosmschiquitos.Mi
hijoestuvoentodoelcamino."
Foto:LANACION/DafneGentinetta
Notodoesjuego."Hayquedejardeladoesosmitosqueenvuelvenalamaestrajardinera.
Terminemosconlaideadequeslocortamosgomaeva,jugamosconplastilinayquehablamoscon
diminutivosbrindamosunaformacinintegral."
Revalorizar."Elmayorproblemaesqueenmuchosjardinescontratanachicasnorecibidasonopreparadas,ydespusocurrensituaciones
comolasqueseconocenenlosmedios.Porestassituaciones,losdocentesdenivelinicialestamosbajolalupademuchospadres.Tanto
padrescomoinstitucionesdebenexigirpersonalcapacitado.Eslanicamaneradejerarquizarnuestraprofesin."
Capacitarse."Laclaveestenamarloqueunohace,encumplirconlosobjetivosynoperderelejedeestaprofesin,queeslaeducar,lade
estarpresenteparacadachico."
ViveenLans,estcasadaytiene3hijos.En1994serecibideprofesoradehistoria.Tambinesabogada.DaclasesenelInstituto
PizzurnodeEnseanzaIntegralelColegioAlemndeLanselColegioRacingClubdeAvellanedalaescuelaSecundariaBsica43,yel
SecundarioBsicoN19.Dictaclasesdehistoria,derecho,trabajoyciudadana,yconstruccindelaciudadana.
Dechiquita."Fantaseabaconserprofesoradeeducacinfsica,perounadocentedequintoaodespertmiinquietudporlahistoria.Tena
http://www.lanacion.com.ar/1682823serdocentehoy
5/6
15/6/2016
Serdocentehoy20.04.2014LANACION
unamaneranicadedictarlamateria,muydidctica.Lostiemposcambiaronylospibesteexigenotras
cosas.Elsecretoestenencontrarlaformadeseducirlos,deapasionarlos,debajarlesatierracada
tema."
Amorporladocencia."Doyclasestantoeninstitucionesprivadascomoestatales,ymebrindopor
igual.MimaridodicequemiautoseparecealaBibliotecaNacional.Llevolibrosyapuntesparaque
Foto:LANACION/DafneGentinetta
todostenganaccesoalmaterial."
Esfuerzo."Nohayquebajarlosbrazos,loschicosvaloranelinters,elcompartir.Mimayorsueoes
verlosterminarelsecundarioconlainquietuddecontinuarunterciarioounafacultad."
MIRELPROGRAMA
Msdatos:www.me.gov.arwww.buenosaires.gob.ar/areas/educacionwww.unicef.orgwww.flacso.org.arwww.cippec.org
www.cimientos.orgwww.ensenaporargentina.orgwww.profesoradoconsudec.edu.arwww.lasnieves.edu.arwww.uces.edu.ar
www.educar2050.org.ar
Copyright2016SALANACION|Todoslosderechosreservados
http://www.lanacion.com.ar/1682823serdocentehoy
6/6