Prehistoria nauki

Kiedy i gdzie zacza si nauka? Zacza si ona

tam i wtedy, gdy ludzie starali si rozwiza
niezliczone problemy ycia. Pierwsze rozwizania
to byy raczej sposoby, ale to musiao wystarczy
na pocztek. Stopniowo te sposoby porwnywano,
uoglniano, ulepszano, upraszczano, wizano z
sob i scalano; powoli tak powstawaa struktura
nauki. Pierwsze rozwizania byy niezgrabne, ale co
z tego? Sekwoja o wysokoci 2 cali nie rzuca si
bardzo w oczy, ale mimo wszystko jest sekwoj.
Mona si spotka z twierdzeniem, e w ogle nie
podobna mwi o nauce dopki nie zosta
osignity pewien poziom abstrakcji. Kt jednak
zmierzy ten poziom?
Kiedy pierwszy matematyk spostrzeg, e jest co
wsplnego midzy trzema palmami i trzema osami,
to jak abstrakcyjna bya jego myl?..."

George Sarton, History of science, vol.1

GRNY
PALEOLIT
Musterski
Szatelperoski

Tysiclecie
p.n.e.
XL
XXXV

Oryniacki

XXX

Perigordzki

XXV

Solutrejski

XVIII

Magdaleski
MEZOLIT
NEOLIT

XV
~VIII
VII Bliski Wschd
IV Europa zachodnia
III Ameryka
II Chiny

Ko z Blanchard
(XXX tysiclecie p.n.e.)

Wenus z Laussel
(XXV tysiclecie
p.n.e.)
Ko z Lartet
(XXX tysiclecie p.n.e.)

Ko z Le Placard
XV tysiclecie p.n.e.

Ko z Ishango
ok. 6500 p.n.e.

Interpretacja Marshacka (1972)

Interpretacja Kuijka (1986)

Skracamy do 1 roku okres czasu jaki upyn

od roku 30000 p.n.e. do roku 2000
(w takiej skali 1 dzie = 87,67 lat)
Malowida Lascaux
Piramida Cheopsa
Arystoteles
Almagest Ptolemeusza
De revolutionibus Kopernika
Principia Newtona
Teoria Maxwella
Szczeglna teoria wzgldnoci
Mechanika kwantowa
Apollo 11 na Ksiycu
(Wasze narodziny

przeom VI i VII
10 XI
5 XII, rano
11 XII, pnoc
26 XII, 19.30
28 XII, poudnie
30 XII, 11.20
30 XII, 22.30
31 XII, 5 rano
31 XII, 14
31 XII, okoo 18.00)

Czemu suyo malarstwo jaskiniowe ?

Lascaux
ok. 15 000 p.n.e.
Niaux
ok. 12 000 p.n.e.

Altamira

Lascaux

Czemu suyo malarstwo jaskiniowe ?

Zestawienie symboli
malarstwa jaskiniowego
(Andr Leroi-Gourhan)

szkoa ?
instrukta myliwych ?
magia sympatyczna ?
galeria sztuki ?

Magia jest faszywym systemem praw przyrody i rwnoczenie

zespoem faszywych wskazwek postpowania
James George Frazer (Zota

ga)

Nauka opiera si na przekonaniu o susznoci korzystania

z dowiadcze, wysikw i posugiwania si rozumem, magia
za na wierze, e nadzieja nie moe zawie, a pragnienie
oszuka...
Musimy strzec si przed bdnym zaoeniem, e magia jest
odpowiednikiem nauki pierwotnej. Magia nigdy nie pojawia si
w sytuacjach, w ktrych czowiek pierwotny radzi sobie
z atwoci dziki wiedzy, umiejtnociom manualnym
i wysikowi cielesnemu... Widzicie wic, jaki jest stosunek
magii pierwotnej do nauki pierwotnej: wspomagaj si
wzajemnie i wspdziaaj ze sob, ale adna nie wkracza na
grunt drugiej.
Bronisaw Malinowski (Magia,

nauka i religia)

Muzyka towarzyszya ludziom od bardzo dawna

W 2004 r. opublikowano
szczegy odkrycia w jaskini
niedaleko Ulmu fletu prostego,
wykonanego z koci mamuta.
Znalezisko to jest datowane
na okoo 30 000 lat p.n.e.
(News@Nature.com 17 XII 2004)

Wczeniej, w 1999 r., doniesiono

o odkryciu w Chinach fletu
prostego datowanego na okoo
9000 lat p.n.e.

Wenus z La Magdelaine
(XV tysiclecie p.n.e.)

Francisco Goya
Maja naga (1797)

Czowiek pierwotny
by istot rozumn
i mia wyrafinowane poczucie
pikna, cho jego wiedza
o wiecie bya jeszcze uboga

Od mitologii do nauki
W mitach ksztatuj si pojcia obiektywizacji zjawisk, ich
koniecznoci, tumaczenia przez hipotezy, a take bezinteresowna
ciekawo; to droga, ktra wiedzie ku nauce
1. W mitach mamy nietrywialne uporzdkowanie czasowe zdarze
(byo, jest, bdzie)
2. Mity utrwalaj wiadomo tego, e w wiecie wszystko ulega
zmianom od nas niezalenym, ktre dziej si poza nami
3. Zastanawianie si nad pocztkiem i pochodzeniem zjawisk
4. Denie do tumaczenia zjawisk, nawet takich jak powstanie
wiata czy bstw; ciekawo nie prowadzca
do natychmiastowych korzyci materialnych
5. Mity ucz stawiania hipotez, przypuszcze w celu tumaczenia
faktw i zjawisk

System nawadniania, koo garncarskie, wz koowy, metalurgia, pug, uraw, agiel, waga, pismo
3000

Okres
starosumeryjski

Menes

Gilgamesz

Imhotep,
Snofru, Cheops

Stonehenge I
Wielkie piramidy

Stare Pastwo
Stonehenge II, III
2000

Okres starobabiloski

rednie Pastwo
Hia ?

Hammurabi
Ammisaduka
Okres rednioasyryjski

Nowe Pastwo
Echnaton

Szang
Rygwedy

1000 Okres nowoasyryjski

Czou
Asurbanipal
Dynastia chaldejska
ALEKSANDER WIELKI
1
+1

Konfucjusz

Homer
zaoenie Rzymu
Tales
Arystoteles

Tsin
Han

Cezar

Obserwatoria megalityczne
Astronomia
horyzontalna

Stonehenge I
(ok. 2800 p.n.e.)
Stonehenge II
(ok. 2200 p.n.e.)
Stonehenge III
(ok. 2075 p.n.e.)
Inne przykady: Carnac (Bretania), Sarmizegetuza (Rumunia),
Avebury i Callanish (Wk. Brytania), Namoratunga (Kenia),
Majorville (Alberta, Kanada), Big Horn Medicine Wheel (Wyoming,
USA)

Stonehenge I (ok. 2800 p.n.e.)

Stonehenge II (ok. 2200 p.n.e.)
Stonehenge III (ok. 2075 p.n.e.)

precesja astronomiczna

Ko wrebna z zapisem
zamienia Ksiyca
2 wrzenia 1279 r. p.n.e.

Najstarszy chiski zapis gwiazdy

nowej ok. 1300 p.n.e.

Wybuch Supernowej zauwaony 5 lipca 1054 r.

(gwiazda go z kronik chiskich)

Symulacja komputerowa

piktogramy Indian

Mgawica Krab teraz

Efemeryda Wenus
(ok. 1640 p.n.e.)

Kamienna siekiera
Morawy (Neolit)

Transport i maszyny proste w staroytnoci

Uruk (ok. 3500 p.n.e.)

Niniwa (VIII w. p.n.e.)

Transport i maszyny proste w staroytnoci

Transport posgu
(XII dynastia,
ok. 1900 p.n.e.)

uraw (XVIII dynastia,

ok. 1500 p.n.e.)

Blok, Asyria
(VIII w. p.n.e.)

Waga (ok. 1350 p.n.e.)

Statek aglowy
(ok. 2400 p.n.e.)

Syfon (ok. 1450 p.n.e.)

Muzykantki (XVIII Dynastia)

(ok. 1420 p.n.e.)

Piramidy egipskie

Piramida schodkowa
Zosera (III Dynastia)
ok. 2700 p.n.e.

Piramidy w Gizie (IV Dynastia)

ok. 2600 p.n.e.

Orientacja Wielkiej Piramidy (Cheopsa)

Bok
Bok
Bok
Bok

S
N
W
E

157
228
230
530

S od W
S od W
W od N
W od N

Boki: 230,453; 230,255; 230,359; 230,392 metrw

Matematyka egipska
System dziesitny, niepozycyjny
Mnoenie sprowadzone do dodawania,
dzielenie - do odejmowania
Uamki o liczniku 1
Wysoki poziom geometrii

Skoa= (8d/9)2 ; S = (d/2)2

4(8/9)2 = 256/81 3,1605

Matematyka w Mezopotamii
= 1, 60, 602, take 1/60, 1/3600 itd.
= 10, 1060, 10602 itd.

System pozycyjny,
szedziesitkowy
Wysoki poziom algebry

Dokumenty matematyczne z Bliskiego Wschodu

Papirus egipski
(ok. 1700 p.n.e.)
Tabliczka babiloska
(ok. 1600 p.n.e.)

Zasady rachowania dla wejcia w rzeczy, wiedz istoty wszystkiego, tajemnic, sekretw
wszystkich. Jest to teraz przepisana ksika w roku 33, miesica 4 pory wylewu za panowania krla
Grnego i Dolnego Egiptu Aueser-Re, oby y, w podobiestwie do pisma z przeszoci
sporzdzonego w czasie Krla Grnego i Dolnego Egiptu Nemaat-Re. Oto pisarz Ahmose pisa kopi
t. (Pocztek Papirusu Rhinda, XIX w. p.n.e., tum. dosowne W. Wilkosza)

Starobabiloska tabliczka (XVIII w. p.n.e.)

{42 + 25/60 + 35/602}/30 = 1 + 24/60 + 51/602 + 10/603 =

= 1,41421296...
2 = 1,41421356...
(1,24,51,10)2 = 1,59,59,59,38,1,40 = 1,9999983...

Sztuka z Amarny

XVIII Dynastia (ok. 1360 r. p.n.e.)

...Urzekajcy wdzik modoci czy si tu

z nieco chorobliw subtelnoci rysw. To
twarz owiana tchnieniem ycia, noszca
pitno psychicznego trudu. Nigdy dotychczas
w egipskiej sztuce nie odegray tak wielkiej
roli wiata i cienie pooone na przedmiotach
oraz delikatne uformowanie szyi, oczu
i policzkw. cz si w tej rzebie
w niespotykany dotd sposb bardzo
odmienne cechy: surowo z mikkoci,
realizm ksztatu z abstrakcj, precyzja
modelunku z lekkoci barw polichromii...
Niedokoczona gowa z Amarny miao moe
stan obok kor ateskich, Mony Lisy
Niedokoczona gowa
i dziewczyny z obrazw Vermeera w rzdzie
Nefertiti duta Totmesa
pikniejszych klejnotw sztuki wiatowej...
(Apatow, Historia sztuki)

Nauka przed Grekami bya czysto empiryczna

Brak rozrnienia midzy nauk czyst
i stosowan, poniewa caa nauka wyrosa
z potrzeb praktycznych
Pierwsze kroki w kierunku naukowego
porzdkowania danych (np. tablice astronomiczne,
papirusy medyczne)
Pierwsze prby naukowego przewidywania
(np. pooe cia niebieskich)
Nadal silne zwizki nauki z magi i mitologi